Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 4
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 4 as PDF for free.
More details
- Words: 797,956
- Pages: 908
Loading documents preview...
JOHANNES DUNS SCOTUS
OPERA OMNIA
IV
JOHANNES DUNS SCOTUS
OPERA
OMNIA IV
O 1968
GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM
'^y
Anmerkung Die
des Verlages:
falsche Paginierung der Originalvorlage
wurde beibehalten.
3 765'
1)7
Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in
Herstellung: fotokop
Lyon 1639
Germany
W.
Weihert, Darmstadt
Best.-Nr. 5101854
lOANNIS^DVNS COT DOCTORIS SVBTILIS, S
I,
ORDINIS MINORVM, In XII.
libros
E
Metaphyficorum Ariftotelis
XP
o s
1
T I o.
CVM SVMMARIIS, NOTIS ET SCHOLIIS R. P.
F.
HvGONif Cavelli
Hibcrni.
ITEM EIVSDEM DOCTORIS IN METAPHTSICAM qutStionu Jubtilifimt.
Cum Annocationibus ^mhta
R. P.
F.
M av r
in hac editione additit fitnt eiufdem
i
1>oSoru
O* duodecimum Meta^hyfica ,
t1
1
d e P o rt v Hiberni. ^uaShonej in Uhros decimum
Jid/tilu
antehac dejiderata,
TOMVS QVARTVS.
LVGDVNI. Sumpti busLAVRENTII
CVM
DVR A N D.
^. 'DC. XX XIX. PRIVILEGIO REGIS.
*
•-*•
-^-
-)-r.
CENS VRA R.
R LVCyE
P.
WADDING R N H B E
I
I
I
de fequenti opere. PV
s
negat
hoc Scoti ,
pfAter
amicum ,
omncs admittum , nuUiii exprejte
ejfe
unum Thomam 'Dempflerum
^ coUegam
fem , Ordinis
,
Matthmm
,
etujcfHe Dcmpfter.
Ferchium Veglen-
Minorum Conuentualium , virum
do-
cttpmum , mihiJpeBatipmum qui eodem tempore^ ,
lUe
"BononiA fcribebant,
vt factltus
rundam argumentum , ex hoc
ipfius
defumptum cfuo Scott yjed Amonij
Ferchius accefit.
Vterque nouA fuA
Htbemt fiiA genti Scotum adfcrtbebant , opus non Andret. Aragontj
ejfe
contendtt
,
cm
ajfertionis fundamentum pofuit in verbis
^is.
decltnaret quo-
opere
,
Aragonij , ad operis finem fubie-
Stattm atque 'vterque prodijt , monui erudittftmum vtrum T.
F.
Hu-
^ terftus recudendi operis laborem Jubibat. Hocjiium tUe protultt iudicium ^ operi inter alia prAJixit tn eo tamen lapfus quod Ferchium priiis ^ hunc Jecutum ajferat Demgonem CaueUurn quitunc emaculandi , ,
\
,
Jcripftjfe
,
,
pfterum yprior entm fcrtpfit Dempfterus , quippe quem ex
i!io opufculo
eo tpjb loco Ferchtus
teftem compeUat.
Scoti opcr.
Tom. I V.
IVDI
de Scoti ^^^^^^
Fcrchius .
scori
cn.
°'*™-'<°-
VD
I
R.
C
I
I
V
M
CAVELLI.
P.
T^TERVM
quia author quidam, vir alioquin vndcquaquc dodiflimus, cx quibufdam vcrbis ad calccm huius operis po-
fitis,
indudus,
& apcrtc fcripficnon Scocum, fed Aneius auchorem cxcicifre quod & ipfum fe-
afTeruic,
conium Andream ,
9
quidam Scoco- Bricannus. Nos ad dcfenfioncm rerum noftrarum impuI{i,opcra?precium eflc duximus,hunc cucus affirmac
crrorem profundiuseruerc, &aperta vcricace conuellere,nc vlcerius fc dilacct ad aliorum grauium virorum , & dodorum minus dignam arttimationcm ,
&
pr^iudicium
veritatis.
rorum grauium
Conabftnur icaque
ceftimoniis oftenderc
fGecum,ornatum tamen,
Ac in
drea.
nemo
eft.
Is
,
inhxrerc, feu inhxrcntiam 15.
tem
i.
cflc
dc cius
efTentia,
his verbis
:
non
,
Anomni-
quia Ariftot.
7.
Mc-
fcibile dicicur fcibilc.
tUud exemplum corrtgitur fer paragraphum fiquentem,
textum ,
in cexc.15. cicaco
Scoti noftri
quas ab ipfo oppofitum, quo probacur accidcns
in
videcur dicerc accidens cffc cns, ficuc
Refpondcc Scocus
ciOrc
igicur in qua^ftionibus Mecaphyficalibus,
eflrentialiter
Jiciit expofiti
opus genuinum
cuius in hocteftimonium reliquis
ncgatjlib.y.quxft.i.ad
taphyf
tcxt.
didum
& illuftratum a clariftimo eius difcipulo Anconio
primis ex ipfomec Scoco
bus prxfercndum confcriptas
,
apertis vencacis argumencis, ac vi-
infinuat,
Exponit au-
quomodo non fcibilecftfcibile fccundum
quid^ non fimnon pofTcfciri. Etparitas ftac in & non fcibile non primo cft calc;
pIicicer,quatenusfcihcctfciturnon fciri,fcu
hoc, quod
piimo eft calc, primo cft ens , & habec fuum quod quid, & aecidens poftcrius , fcu non xqueprimo. Sed fimilicudonon cft in co, quod ficut non fcibile cft tantum fccundum quid fcibilc, fic accidcns eft tantum fecundum quid cns, fcu a^quific
ficuc fcibilc per fc
fubftancia
uoce
cum fubftantia
;
quia accidcns
non a;quc primo ac
tia, ctfi
Itcm
cft
cns fimplicitcr ,
& vniuocc cum
fubftan-
ipfa.
§.Dico ergo quod. ad locum Ariftoc.
quo non cfreidcmcum co cuius cft. ^are^mc^ukyexpo/ttionem textus in glojft iuxta textum. Quasfiui in hoc opcrc cundcm tcxtum & inucni quod benc rcm cxplicat: & in notabili adiun^bo , quod vocat quasft. 7.
7.
Mctaphyf.
tcxt. 39.
(\izAcn wxAcmx quod quid efi
,
glojfam iuxta textum
bolam
{
quam
,
cxponit Philofophum rcfucanccm Socratii iunioris para-
fabulam ) qui aufcrcbat maccriam a fpccic , & quiparccs non cffc dc quiditatc hominis , ficut ncc xi dc quidi-
ipfe vocat
dicacc, afTcrcns tacc circuli.
Itcm cffe
, qua^ft. 19. ciufdcm libri 7. ad i. quo probatur conccptum Gcncris non alium a conccptu Spccici , quia Ariftot. ibi tcxt.43. ait, Gcnus nihil cffc, prx-
lcr cas
,
qux
funt Gcncris Spccics.
Rcfpondct diccns
:
addit autfi
efi^ efi
quidem
ludicium. nftmdtertAi ts* exentflificAt de '^ce ^ illud membrum
3 efi i/erumi pro quo exempJum ad manifellandum quodfingulare in re corresfondet conceptui expofiiumfuit legendo textum. Locus ifte, ad qucm fc rcmit-
adducitur, f^ oportet intelligi
communi
Genertifificut
hoc opcrc ad tcxtum iam allcgatum , in quo optimc cxplicat quomodo Gcnus fc habet vt matcria, quia dctcrminatur per diffcrcntias , & quomodo vox , quz cft gcnus , (it quafi matcria, quam difFcrcntia: additx contrahunt ad fpccics. Itcm hb. 8. qusft. 4. §. ideo aliter. pofita, & rcfutata fcntentia corum qui dicunt cx matcria, & forma ficri vnum pcr fc quia illud idcm quod prius fuit iti potentia pcr rationcm matcria: , iam cft in ad:u per formam & extra6lio de potcntia in adtum non largitur multitudincm , fcd perfcd:ionem refoluit in hunc cir, cft
in
,
:
:
;
modum realiter)
:
ideo aliterpotefi dici, quodficut dicium
^ naturaliter compofitum Quod
tefleffe aliquideitu.
efi
eft
exponendo textum huiia capituli^quod
in potentia propter
materiam extfientem
,
qu^t
probat ex Philofoph.y.Metaph.tcxt.ii. diccnce in
quod
ni generationc oporterc ahquid prxcxifterc,
po-
om-
hoc auccm bcne cxphcat Do<^orin hoc opcrc^adtext.i^.circa qucm mouitdiclam qu^eftioncm quartam ad vctCTalam itaque^ vbi docci non idco compofitum cx materia
& forma, ficri vnum pcr fe, quia illud
iicm matcriac , iam
cft in a(f!lu
pcr
quod
,
uc'pars gcniti
:
prius fuit in potentia pcr racio-
formam, vt diccbat
illa
fententia Sed quia, in:
quit,/V; defnitioncjfiu quiditate reiihoc quidemjfi '^t materiayiliudtforma, e5*
hoc quidem ifidicet materiay
potentta , illudrma
efl
,
efi
aSiu.
&
tcxt.
13.
ciufdem capitis,oftcndit accidcntia non haberc matcriam ex qua^ncc etiam fubftantiasfcmpiternas, quia nonincluduntduaspartes,quarum vna fit potencia:
tamenfecundumdiif^am fcntcntiamdiccrenturficri ex materia. Ec cxponendo locum Philofophi addudum cx y.Mctaph. dcclarat tam in gcncrationc naturaJi, quam artificiah mancre materiam. Hxc clare conuincunt nullam,vcl apparentem cfic rationem dubitandi, hanc cxpofitioncm verc Scoti cflc nifi vchmus ctiam cius quasftionts in dubium vocarc, quastamcn omncs Authorescommuni confenfu ipfi adfcribunt. Vcrum ad maiorcm huius vcritatis confirmationcm, placct ahquid cx eiufdem Dodtoris Theologiain mcdium adfcrrc, quo faciUus, quod hav^cnus profccuti fumus, ,
cuincamus. ,
7.
In
4.diftin(^.ii. qua:ft.3. %.
Ad confirmationem, num.47.
Mctaphyf cap.dc Vnitatc
quarft.76.art. 3. 4. probatur vnius
fequcnter non dari
qua
fitnt
fnitio.
Generu
formam
Species
:
& iterum
i.
,
corporcitatis ,
,
quia dicicur Genu4 :
Finalu Differentia
Ex quo colhgitur, cum Gcnus
qua: habct rationcm forma:
proponit locum Ariftot.'
quo in fauorcm D.Thom. part. compofiti vnam tantum efleformam & con-
defin. tcxt.43.
nihil
fit
,
nihil efi pr^eter eoi»
fubflantia rei erit
practer Spccics,
,
^
da*
& DifFcrcntia^
totam fubllantiam rci , non dari aliam, &aliam formam in codcm compofito, quia tunc fi ab vna accipcrecur Gcnus , & ab aha Diffcrentia , Gcnus cffct aliquid prartcr Specics , faltcm fecundum effi quiditatiuum. Rcfpondct Dodor. ^Ad confirmationem , inquit , 4^/duciam de ni
,
funt
nt44 nihil efi efi :
O*
dicat
fSMetaphyf cap. de Definitione
7.
ficut patet in
trimcat4s.
,
,
expofitione
O*
prxter eas
,
ad B.
nihil ,
qu€
capitulum illud non ijidetur hene expihj
,
quam edidi fitper iUud caput Trima quidem truncata efi
,
fitnt
GenerU
Species s aut fi
hxc fecunda pars difiunciionti
fubdit exemplum
:
Scoti opcr.
ijox quidem 1// Geauj
Tom. IV..
efi s
s
:
authoritates
quia fequitur efi
,
ergo
Ge-
quidem njt matenm
njnde ad lUud ficundum
quam
autem iiU s
membrum
cxpofitioncm in tcrminis
*
3
habct
ludicium. habct codcm cap.dc Dcfinit. tcxLcitato in hoc opcrc his vcrhis: Notandum, quod negantes pluralitatem formarum , hinc njolunt fitmere argumentum , quod njmtat defini' tionu efifer hoc , quod Genuj nihil fit jfrater Generu Speaes ,faltem Jecnndi^m efje quidi' tattuum, Sed hjc non eft a/erum , quia accipitur authoritaj truncata : nam fequitur: Gcr
nM
non
eft
cunda pars
prater eas
,
quafunt Generu, Species
difiunSitontd eft
njera
s
s
aut fi
eft
quidem,
'vnde ad il/ud.fecundum
materta. Se^
eft -vt
membrum fubdtt exemplum:
&c. Hacc notaui dum pcrcurrcrcm opus quaeflionum ; quod (i praefati do6tiflimi viri aficrtioncm aducrtiflcm , plura fortaflis ad hoc collcgiflcm. Vcrum harc ipfa pauca, qua: adduxi, fatis clarc oftciidunt,non magis adfcribendas Scoto quzftioncs in Mctaphyficam, & ThcoIogiam,quam hanc tcxtus cxpofirioncm , quam in vtrifquc totics citat,& ita quidcm exadte, vt in locis cx hac cxpofirionc citatis, non folum rcipfa id, quod njox enim Genus
O'
eft,
aflcrit, rcpcriatur
materta:,
fcd aliquando ctiam iifdcm planc verbis cxprcflum
j
in vltimo loco citato,
vifum cft. His acccdit non
&
fit
,
vt
partim in tcrtio, qui dc cadcm authoritatc tradtar,
argumcnto authoritas Mauritij noftri, Dodoris Subtilis fideljflimi quondam interprctis & in cius opcribus cxaminandis,& difccrncndis vigilantiflimi fpcculatoris qui fcquenti poft Scotum fecuio floruit. Is in titulo qucm pra^fixit huic dc quo agimus , Cpmmcntario quod & antca lcui
,
,
,
,
in fua ad
cundcm
rts Subtilis
Ordinis
(
Praefationc annotaucrat) itahabct. loannu Duns Scoti T>oS^o-
Minorum tn
tionem firiptum recoUeSium
,
ir. libros
Metaphyf.AriBoteliSyfecundum nouam tranfla-
ordinatum,
tS' pluribus addttionibus
decoratum ab excellen-
Antonio Andrea eiufidem Ordinis Proumcia tAragonia^&LC
tijfimo ipfius dificipulo
Quac
vcrba Antonium Andrcam didi Commcntarij non authorcm, lcd auclorem,leu ampliatorcm faciunt , vt qui illum pluribus additionibus dccoiarit & huc non immcrito cuipiam videri poflcnt rcfcrenda quacdam Antoni} vcrba infcnus ad:
duccnda, cx quibus hjcc primum fuborta dubitatio, fcu conicdura, htcrali dun-
verborum figori innixa fomirem fumpfit. Huic infupcr veritati fuffragantur omnes , qui Authorum catalogum texunt, quorum nullus vcl vcrbum dc vlla cxpofitionc Antonij Andrc^e in Metaphyficam habct, cum tamcn alia eius opcra, vt quacftioncs in duodecim Ijbros Mctilphyf. & quatuor hbros Sentcntiarum cxadc rcccnfcant. In primis Hcnricus
taxat
qui cx profeflb catalogum Scriptorum Ordinis nofiri texuit , qua:ftioncs quidem Mctaphyficse Antonio Andrca: , cxpofitionem autcm illi nullam , fcd Scofo tribuit. Valcrius qubquc Andrcas Taxandcr in catalogo Scri-
VViliot
,
ptorum Hifpania? qui diligcntcr Authorum Hifpanix opcrum indiccm collegit, indicatquidcm Antonium in Mctaphyficam quaftioncs cdidiflc, Commcntarium autcm nullum agnofcit. Idipfum loquuntur Conradus Gcfnerus ,
in fua Bibliothcca,
&
Fabianus luftinianus in indicc vniucrfali, vcrbo
^r-
taphy/tca y ciuomm pofterior Scotum bis nominauit , tanquam duarum diucrfarum in Metaphyficam lucubrationum authorem. Bcllarminus dc Script. Ecclef. & Poflcuinub in Apparatu nullam Antonij cxpofitioncm adducunt , bc-
nc camcn Scoti , hic cxprcfsc, illc tacitc. Si crgo nullus Authorum , vcl Scriptorum collcdor, fiuc corum qui generalitcr Ecclcflx , fiuc qui fpccialitcr,
& cx profcflb Ordinis,& nationis didi Antonij Scriptores rcccnfcnt, nulhm dc huiufmodi Antonij cxpofitionc mcntiQncm fccit, mirum cft, quomo,
do
poft 300.
fitioncm ^.^
..
& araplius
annos
ci volucrit afcribcrc V
,
doanffimus hanc noftri Doaoris cxpotamcn Scoti cfTe & ipfius difcipuh fcm-
vir illc
quam
'-'^
pcr
ludicium. &
loca pcr nos cx ipfomct addu(fta apcrtc conuincunt. Commcntarius Antonij cfTct , nunquid vcl lcucm alididus Ad hxc , quam cius mcntioncm in quxftionibus fupcr Mctaphyficam, vcl (fi has puus
pcr obfcruarant , fi
claborauit) faltcm in Thcologia
,
in
qua paflim Mctaphyflcalia
difcutiuntur,
fcciflet?
Huc fpcdat alia non Icuis conic£lura, jiam Author
huius opcris
cxplicata dcfinitionc accidcntis copuIati,dicitin dcfinitionc aJbi rio poni
homincm
fonitur animal.
,
Sed
iib.y. tcxt.17.
non
ncccfTa-
in definitionei inquit, Francifcii 'vel S.T^atritij necejfario
vcrbis cap. i. vita: Scoti prarmiffa: cius opcribus
Ex quibus
An-
imprcfris,argumcntum confcci, fcu probabilcm fuafiortcm, Do<5torem Subtilcm Hibcrnum cfrc,non Anglum,vcl Scoto-Britannum; quia cxcmplo rcm dcclarans patrono , & patri fua: rchgionis Francifco adiunxit patrcm , & patronum nationis Patritium:fi cnim Anglus cffct, Francifco vcrifimihtcr S. Gcorgium adiunxiffet: fi Scoto-Britannus,Andream,veI Columbam. Cum crgo Hitucrpia:
patronum adiunxcrit, Hibernus & ipfc mcrito cenfcndus clt Quo argumcnto longe fohdius fuadctur opushoc non cfTc Antonij Andrcx Hifpaiii,qui ad rcm cxcmplo monftrandam , Francifco non Patritium , qucm fortc parum nouit, fcd S. lacobnm fua: gcntis ApoftoJum copulaffct. Vt huic argumcnto fatisfaceret quidam Scoto-Britannns , hocopusScoto dctraxit, prxfati viri do(^ifllmi auchoritatc fuffultus quod intcr alia mc mouit , vt conarcr oftcndcrc didam dubitationcm nullo niti fundamcnto. Supcreft nunc vt ad rationcni , & motiuum prarfati viri ad afTerendum, quod fcripfir dc didi Commcntarij authorc , rcfpondeamus. Fatcor fane rationcm ipfius difficilem vidcri pofTc iis, qui motiua noftra pro hac vcritatc confirmanda hucufquc adduda non vidcrunt ; quibus maturc , & attcnte cxpcnfis facillima apparcbit. Stat autcm dida ratio in hoc, quod in finc didi opcris Icgantur fcqucntia. Volo autem omnesfiire literam iftam legentes, qHod tam fintentiando, quam noberniac
:
tando ficuttu fitm dochinam illiM fiubtiltfimi DoSioru ^ cuiuj fiima
^
f£ memoria in bene-
^
doShiTia totum orbem impleuit,
^ofunda ^fecit refinare &c. Ad hanc rationcm itaquc rcfpondco. Cum cuidcntcr conftct cx ipfb ScDto, ram in Mctaphyficis,quam Theologicis qua:flionibus,hoc opus ipfius cfTc ; di6ta vcrba cius cfTc nullatcnus poffunt, fcd Antonij Andrca: , qui opus caftigauit, or-
diSiione efiy qui fita fiacra)
loanntd T)uns Scotiy
dinauit,
& auxit,vt habctur cx titulo ipfius opcris fupra pofito.
In his igitur,
quz
ipfcadiccit dc fuo fcntcntiando , vcl notando,protcftaturfc fccutum Do(Storis
mcntcm. Addo, cum ille opus hoc antca indigcftum, & inordinatum,in ordincm rcdcgifTct , multa prsEtcrmififTe, primaria prxccptoris fui capita , & (cnSubtilis
tcntias fcligcndo
partcm
,
j
& in
iis
qua: problcmaticc difputabat
qux magis ad eius mcntcm videbatur
,
alccram
tantummodo
acccdcre , affumendo
;
cxphcationis caufa addcndo ; lococius vacua, vcl cancellata fupplcndo
qujcdam (
conftat
& cancellata manfiffc in quibus & quacdam aliquando mutarc, & loca corrofa,& cxcfa, aut oblitcrata rcftitucrc, & fcnfum,quando ncccffc crat, cx Mauritio etiam in Theologia multa vacua,
)
prsftandis oportebat nonnulla dc fuo apponcrc,
conie(5hiris inucftigarc.
idem Author in Scoti quxftionibus fupcr Mctaphyficam , rcftc cpiftola ad Antonium Trombctam , carundcm quiftionum cafti-
Similia fecit
Mauritio in
gationibus prxmiffa , eligendo.
^m, inquit, accurate caHigauitifrimariafui praceptoru diffa
£t poft. Sedficut
in DialeSiicu, ita C7* htc obfiuriora
,
^
dtfficiliord pnttermtfit.
*
4
Vaifi
ludicium. & plura cffcciflc in caftigationc cli6bi Commcntarij , qui minus tritus, minufquc notus fcmpcr extitit,quam quxftiohcs. Vndc & hic locum habct quod ibidcm Mauritius iifdcm quxftionibus , ctiam poft caftigationem Antonij Andrca: accidiffc fcribit , nimirum quod eArum textm njarie correciiid eratittunc addittoney nunc detraGlione^r^t moru efi anitquu Scrtftortbuj id in margtne annotantibta. Ncquc ncgaucrim prxmifforum occafionc , caftigatorcm aUquando Dodtoris didioncm , fcnfu fcruato , mutaflfc. Qupd , cum intcgra hac Vcrifimilc crgo, hasc
glofla colligerc mihi vidcor ex vltimis vcrbis ipfius. Islam ego Japio , quantumque
capio quidquid
efi htc
>
quod
ipje
,
inquit , quantum
exprimere intendehat , pes
mem
eiui
Quafi diccrct opus digcrcndo, in mutationc, omiffionc, notantum pofui, quod Dodbof cxprimcrc intcndcbar. QuiatamcnaIicubifanipotuit,fubiungit claudcndo opus Ideo fi aliquid aliud
rvefiigia fecutud
eft.
tationc, fupplctionc, &c. id
:
repugndns fihi inueniatur quandoque^ nuncpro tunc reuocoy paratuj
Ithenti
animo reuocare,
Hasc funt , bcnigne Lcdor , qua: pro vcritatis dcfenfionc , & obicdi argumcnti foIutionc,diccndaoccurrcrunt, dc quibus tc monitum volui, & prxmunitum, nc di<Sbi Authoris lcctio, dc opcris huius Authorc dubium tc rcddcrc poffct. Expofitio noftra ad cius rationcm iis , qui in antiquorum operibus digercndis , ad praelum parandis , cxpcricntiam habcnt , in quibus multa ex his quas diximus ncccffario intcrucniunt, non extorta, fcd pcrfuafibilis vidcbitur. Tu a:qui boniquc confulc , & V a l e.
&
INDEX
IND EX SVMMARVM
ET CAPITVM
METAPHYSICiE TEXTVALIS. 1.
L
1
B R
I
Cuius fcicnciz
fic
fpeculari
dc vcriracc,
I.
fis.
SV
MMA
I.
&
an decur proccfTus in infinicum in cau-
T>e natura O* ^erfeSfione
3.
Modusacquircndi nociciam
vcricacis.
6s 7
Metafhyficd,
Cap.i.^^^^^
E ordinc cognitionum, & cognofccncium in pcrfcdionc
:
&
L I B R 1 III. T)uhitationes multa SVMMA
quali-
I.
ccr cius fcienciz dignicas oitendicur bilicacc.
i
1.
cac
f^Zl
nacura,& MccaphyGdignicas probacuc cx eius cfrenciali
Exponiiur
fcienciac
fpcculaciuicatc.
SV
MMA
proponuntur.
ex eius nacurali appcci-
Cap. X..
I.
1
II. T)e caufis
SV ,
(S' princip^s re-
MM A
culari
interje antiquorum opiniones.
CAP.i.Caufarum in modos diui(io,vecerumque opiniones de caufa maceriali. 1 5.
Vcccrum opiniones dc caufa cfficiencc.i Opinioncs diflmdioncm a rcbus aufcrenCium,
& recicacacum opinionum cpilo-
gacio. 4.
}
cognicionc. 1. 3
4.
y.
(latuebanc.
3.
cipia rcrum incorporea. 47 Impugnancur fuse ponenccs principia a
L
I
B R
I
,
& an finc vniuerfalia
,
vcl fin-
lo^
L I B R I IV. T)e quibuj habeat prima SVMM A 'JPhilofephia pertraSiare.
Cap. I. Ens vc cns & omncs cius partes a primo Philofopho confiderari. 1 09 ,
t.
Hanc fcicnciam
SvMMA
II.
De principiorum ^
Cap.i. Ad Philofophum pcrtinerc confidcracionem dc omnibus communibus
^eritatu.
cidunccirca coDfidcracione vericacis.^3
iit
cognitione.
IL
Quomodo facihcas,& difHculcasac-
confiderare paffioncs cn-
ds.
49
SvMMA Vnica. De Jpecutatione Cap.i.
adu
anprincipia finc in potcntia,
I.
4t ponentium prin-
rebus fcparaca, feu ideas.
;
&
Cap. I. Aducrfus cos, qui vnum cos, qui plura principia corporea omnium rc-
rum
Dc ideis &
j f
caufis^ ac principijsyconfutantur.
1. Difcuciuncur opiniones
lot
necne?
gularia.
S V M M A III. tAntiquorum opiniones de
,
&
vcl
qualicer antiqui Philofophi aliquahtec
rerum
77
Examinantur quxftioncs dc gcneribus.8^ An cns & 'unitm fint rcrum fubftantia^. 9 9 An numcrus magnitudo finc fubftancix,
piaab entibus fcparaca,&: odendituc quacaor genera caufarum cctigeruc.
omnia genera caufarum.
Cap.i. Difpucancur difHcuIcaces de caufarum , principiorum , ac fubllanciarum
1.
Recicancur opiniones ponencium princi-
sAn ^nita fiientia fit jpe-
II.
rumficundum njarias O* repugnantes
X.
7
Oftcndic caufas dubicaciouis.
Dubicaciones varix ad hanc fcicnciam fpcftantcs proponuntur. 74
principiis. X.
Concra diccntes poITe idem clfc.
1
efte
,
18
& non iit
5.Concra
Index Summarutn Concra ponentes concradidoria fimul ve-
3
ra
dc eodcra.
Concra ruftincnces omnia apparcncia
4.
vcra.
excludicur a confideratione huius fciencix ens verum. xi6
cfTc
14^ ncc omnia vera. Icera nec omnia quicfccre i nec cciam omnia moueci. 148
Non omnia
eHc
falfa
L
incer concra-
didoria.
€.
Quomodo
143
Concra poncnces medium
5.
z.
134
SVMMA
,
B R
1
V1
1
T)efubHantia agendum
I.
ejfei
ciim fit primum entium.
Cap.
I.
Subftanciam mulcis modis
efic pri-
mum omnium encium.
L 1 B R I V. SvMMA Vnica. NonnuUorum nominum multifliciter
diSiorum Jignifica'
De
5.
5.
€.
7. 8.
9.
& .
Item dc
Sc dtfimili.
concrariis
alias I o.
,
,
&
iy8 \6i
1^4 166
174 17^ Iccm dc
1 6.
diucrfis fpecic.
1
f
In quibus ({uod quid
rum. .
cuiuseft. 6.
9.
Aliqua ab
194 196 101
105
feparacam.
I o.
arce,
1^7
& cafu
fieri, alia
An parccs finc priorcs coco
I I.
qua:
,
x€6
i2r.Qua:parccs func fpeciei,&quxnon.i69
ij.Quzpado
ex parcibus definicionis
vnum.
fiac
174
14. Vniucrfalia Placonicc accepca
non
fubdan-
178
enre.
fcquuncur contra
181 componi ex parcibns qua:
afrercnces idcas fubftancias cfTe.
ente
,
func in pocencia.Icem ens
& vnum fub-
ftanciam non e(re. 17.
187
Quid
propric fubftanciam dicere opor-
ccac.
Z90
lof ab
aliis
Theocicis , fic
LIBRI
quiedam entu
VaiCA.Deprincipijsfidf-
fiantiarum Jenjibilium.
^eciesi qua ab hacfcientiafecluduntur.
Cap. i, Subftantiar diuifio , ftanciam
Excludicur a confidcracione huius ens pec accidcns , fecundum
vaciasciusaccepcioucs.
VIII.
xo8
SvMMA II. T>eclarantur
rcienciae
carum x6o
Quz parces finc fimul cum coco &
16. Subflanciam
De dilferencia Phyficz a quibufdam
caphyfici.
r.
& an
non.
modus confiderandi,& defioicndi Me-
Cap.
,
non,&c.
racionesin cocius racione ponatur.
confideret.
kliis fcicnciis.
X. DifFcrencia Phyficac
co,
134
Encium alia nacura,alia arce,aUa caTu^&c. 138 Nonficri pcr fc formam, vel maceriam, fcd cpmpoficum cx vcrifque. 145
189
prima Thilofophia
cum
Non dari aliquam formam a fingularibus
&
L I B R I VL S Y M M A L DecUratur de quo
eft
8.
181
Accidence.
23
idcm
ejl
70
PerfedOftermirto, hLfecurtdumfe. 18 y babicu , pa(fionc , priuacione , Ha-
M MA
efi.
dcfinicione accidencium copulaCo-
if. Inconuenicncia quac
SV
quid
130
Dc
cias
I.
e[uod
7.
177 179
J^.DcFalfo.
Cap.
&
finicio.
4.
175
17. De Ex alie^uo, & parcc. 1 8. De coco, & multo, & generc.
Dc
fubftancia fcnfibili,
68.
1
bere.
zo.
fubBantia
3^ Quomodo aliis a fubftancia compecic dc-
178
Dc friori, & Tofteriori. De pocencia, & poffibili.
Dc De
Dc
t.
oppoficis,
it.Dc^/i»/©. ij. Dc^>»//. J 4. Dc Ad aliquid. 1 y.
ipfa
tra£latur.
xx-j
,
Jimili
1
iji
principio.
De nacura. De ncccfTario. De vno. De diuifione cncis. Dc fubClancia. Dc eodern, diuerfo & differenth
4.
S y M M A U.n)e
,
Dccaufa. Dcelcmcnco.
X.
ng
Probac variam primicaccm rubftantix.ti o
Cap. I. Quot modis dicacur fubdancia &c. xij
tiones diilinguuntur,
Cap.i.
I.
t\o
1.
Formam
& maceriam fub19T
cfic.
cfie
de fubftancia fenfibiiium.
'97 3.
Non
& Capitum. 5
.
Non formam, fcd compoficum pcr fc gcnerari,&c.
4.
3
Qu.o pafto fubftantix numeri
J05
5.
4.
Quo pado dqnmle magno natur.
variz finc matcrix variarura
3of
rcrum.
Qu3c caufa cft vt definicioncs
6.
&
ConcraricCacem dicerc priuacionem , iiabicum , omncm concrariecacem priuationcm cflc, non h concra. 3 ^6
&
dici pof-
fint.
Quomodo
3
00
Quo pado
6:
Mcdia contrariorum
& numcri
,
vnum finc in rebus omnibus,&vnionis maccrix, & formx.
3
QcfMruc oppo-
3 59 mM/ta opponantur.
&
5.
vnitm
,
361
cum
09
in
codem generc
ipfis contrariis cflc
,
ac ex
componi.
De
Cap.i.
IX. 8.
I.
"De potentia.
diuifionc cntis in
cificam,&quaegenericam.
adum,&
centiam. in racionalcm
irrationalem.
,
i^
3
L
&:
Concra ncgantcs potcntiam nifi cum rcs cft in adu. 3 18 Contra poncntcs omnia cfie pofiibilia.
3
cuc.
SVMMA
ad a£lum reducun311
Cap.
ricacc.
3
Adum priorem ;
cfl*e
poccncia
,
17
de quibud in
dubitationes circa confi-
comparacione ad corrupcibilia. f.
Ai^um priorem cfie
6.
Quo pado cx
poccncia
,
,
,
qua ad hu-
383
Quod circa primum principium non confalfum dicerc.
cingic 3.
3
87
Soluuncur mociua ponencium concradidoria cfTe fimul vera,&c. 390
SvMMA
& faificace adus
przftancior pocencia.
II. Proponuntur ea
ftracionis. £.
3 3 (
3 3 f
vcricacc
MA
Cap. I. Hanc fcicnciam confiderarc de omni cncc,vc cns eft, & dc principits demoh-
perfedio-
nc.
37
Proponunturdubitationesde iis, quz in hac fcientia confidcrari dicuntur. 379
iusfiientia confiderationem pertinent.
319
Adum priorcm cffc poccncia probacur cx
fic
Mouentur
I.
SVM
pcrfedlio-
& dc adionc immancncc & cranf-
cuncc. 4.
,
tia dicitur. I.
Tfe ASiu.
II.
Cap.i. Dcdiuifioncadus,& vc aliquid cft in poccncia proxime,& rcmoce. 313 z. Adum priorem cffe poccncia duplici prio-
ne
'Dubitationes
derationcm huius fcicntix,qua: fapicn-
Quomodo potcntiz
3.
I.
XI.
I
tertio libro habitut efifirmo.
310 5.
B R
1
MA
SVM
,
4.
370
po-
313
Dc diuifionc poccniiae
1.
3^^
fccundum fpeciem concrarictatcm cfre. 368 Quaz contrarietas facit diuerfitatem fpc-
7. DifFercntiam,feu diuerfitacem
RI
L I B SVMM A
ipfis
III.
Tnw* Philofiphia ab alijs
fiientijs difiirentias
33^
O* ensper
acci"
dens a nuUa fiientia confiderari.
L
1
B R
X.
I
S V M M A \.T)e vno infi
confiderato.
CAP.i.Quacuor modi vnius cxplicantur.j 40 X. Vnum habererationcm rocnfurac, & mcnfura: proprictatcs explicantur. 3.
An
,
ipfum ens comparatio.
SV
MMA
dinUi
Cap.i. Philofophiam primam ab aliis fcicnciis difFerrc cx modo confidcrandi , Sc 1.
dcns ncc de cncc vero , neque dc for,
cuna, &cafu.
342,
ipfiufque ad 3
47
dcfiniendi, &iIlarumdiuifio. 39^ Nullam fcienciam agcre dc cnce pcr acci-
SVM
nibudi II.
n)e
vno
reSpeSIu multitu-
^ de contrarietatibuj plurima.
I
.
Dc variis modis vniw
,
nis, confcqucncibus ipfa. 3 yo Concrarictatcm cflc pcrfedam difFercnciam ,& quomodo vnum vni concra--
riacur.
3
^
De
infinito
motu , :
eiufque diuifio"
^ definitionibtu
C AP. Dc mocu, ciufquc definicionc.
& mulcicudi-
j4
.
40
X.
Dcinfinico,&'anficpoflibil;a£luin ma-
3.
Mocum
&
1.
IV.
aliquorum terminorum. I
Cap.
MA
398
gnicudinc, vcl mulcicudinc. pcr fe diftingui a
mocu
406 pcr acci-
dcns,&fccundum parccm. Icem,quoc modis
dicicur aiiquid in aliud mucari,
&
.
Index & 4 4.
quo Przdicamento Gc motus.
in 1
Summarum
Ptimum mouens cflc fumm^ felix,viuen$,
3
pcrfeftum
1
Quoc modis dicatur immobilc.
419 4.
y.
I.
De fubftatia fpeculationcm cflc opor-
antiquorum etiam opmioni4ti Subftantiarum triplex diuifio &: an in omnibus fcnfibilibus fic cadcm roacetcrc ex
bus.
&.
6.
ca
bonum.
primi intclledus
inceIle£lionem.
412.
4jt
SvMMA
III.
De bonitate,f^ natura
njniuerji.
& formas aliquas feparabilcs cfle
amateria,&quafdamnon. 41,7 Non efle eadcm principia fubftantix & aliorum &: quz principia eadcm omnium,&;quoc. 448 ,
Cap. I Primum mouens efle finem cxtrinfecum vniuerfi. Refutantur diuerfaeopi.
niones dcrcrum principiis.
;
SVMMA
II.
DeJubBantia immobilL
lcm pcrpecuam femperque adu exi,
,
ftcnccm. Iccm
adum eflc priorem
ccntia.
Quomodo primum ipfum
cflle
po-
4\3 mouens mouct.Itero,
primum
appetibilium
motum cceli localcm eflc.
,
t.
4^^
Contra ponentes fubftantias feparatas rcrum prmcipia. Item,ponentcs eas conncxas.
Cap.i. Dari fubftanciam aliquam immobi-
X.
,
Triacfle principiafubftantiarum fenfibilium,
4.
virtutis infinitz
:
ria,
3.
,
441 Quotfint numcro fubftantix immobilcs, ac fphacr« qux ab eis roouentur , quarum motus inueftigat. 445 Tot eflc Intelligentias, quot cceIos fccundum Philofophum icuius opinio comparatur,&:accommodatur hac de rc. 4TO Examinantur nonnullx dubirationcs cir,
L 1 B R 1 XII. SvMMA De fub^anttA. Cap.i.
& Capitum.
&:
438
4^0
Conclufiones vtilifimd
ex duodecim
libris
tfifhyficorum Artitotelis, quicquid in ipfo refolmtum efi
,
mirtn comfrehenfione
hreuitMe complelientes coUeEl/t tinfuii
.
,
k DoStore
,
nb (^
fubtiti
qu^que libru per ordinem
gi poterunt a pAg 46
ad pag.49 5
Me-
illit
/r-
y . <jr fequentibttt vfc^ue
inclufiue.
iw^wamfMv
R.
P. F.
-
iM .«tfS
R
F
P
lOANNIS DVNS SCOTI ORDINIS M
N O R V M
I
E XPO
T)ILFCIDISSIMJ
S
IN
ITI O
dtiodecim Lihros Metafloyjlcorum j^ftoults: AdiunAis ad qucmlibct Librum mira brcuicacc
CMm
,
propriis conclufionibus,
Hvgohis Cavelli
Summariis t dr 7(otis R. P. F.
de Ata Cdi in Vrbe S. Theolc^ia frimarij
P
TKVM
R O OE ctzli
ab codem Dodorc
6c compcehcnfione colledis.
M V I
in Conuentu S.
MarU
frofejforis.
M.
circmui fola , Ecclcfiaftici 14.
Sccundum dodri4.«.7.6riv.
& curn
communiccr requcntium,fcicntia Metaphyfica: qua: Tiicorica Philofopborum & (apicntia nominaturj verlatur circa totum cns, &: fignantcr circa
natn Aiiftotclis
bif*fe.
,
,
MeUfb.
fubftantias fcparatas,vt circa nobihorcs partcs fuiprimi fub.
icdi: &icle6,quiacircanobiHflimacntia, nobiliflima fcicntia cft
,
intcr
omncs ahas
Nohilitm fctenti»rnm
vmd* fcicntias naturaUtcr adinucntas.
Nobihtas cnim fcicntiarum cx nobihtatc oritur fubicdorum ex i. de Anima. Idcirco quafi in pcirfona huius fcicntia: congruc potcft dici Gyrum cali , f£c. Vbi defcribitur ciusdignitas admiranda ,quantum ad quaruor , fcihcct quantum ad amplcxumambitibnis magnificae jnfKixum corrcdiionis authcnticxjadhiiu
?
Ttxt. \.
Ctm.
;
;
inquifitionis amphfica;
;
gradum prariationismirificsc.
Primumprobat ipfius gyri contincntia gcncrahs cum prarmittitur, Gyrum. Ad inftar cnim cuiufdam gyri , fiuc circuh , qua^ cft %UFa capaciffima , fccundum Gcomctras , fcicntia Mctaphyficac omnia cntia ambit. Nam vt dicitun. ,
Mct. in prologo Sapieatis, id cft Mctaphyfici , eji omniafcire, rvtcentingit. Confidcratio cnim Metaphyfica gyrat omnia cncia ,fiucimmobiha,&incorruptibiha:fiucmobiha,&corruptibiha,inquantum in cis cntis ratio repcritur pro :
:
quo potcft intclhgi
illud Eccl. 43. Videarcum^
^
benedic, quifecit illum
ciofuj eji infplendorefitoje^ gyrauit coelum in circuitugloriafua.
taphyfjcus eft ficatis,
ideo
quidam arcus myfticus, iacicns
cft
:
^valdefpe^
Habitus quidcm Mc-
fagittas vcritatis contra hoftcs fal-
quafi Jrcuj refulgens internebulaj glornt. Eccl.50.
Vidc crgo ipfum,
& benedic Dcum,quifccitillumi nam^yrauit cxlum,id cft,totam vniucrfiutcm cntium, &fpeciahtcr cntium,quorum habitatio cft in ccelo. Scot.Oper.tom. ly. 5ccun A
§ijUtdrMff*m txcilltnti»
MttMfhjf!'
Uttmfl^ft^ €* umlnt
%
$»pk.
Sccuntlum probat cacli influcntia virtualis , ctim additur,^^//: ficut enim coeluminfluitinhxcomniainfcriorajfic fcicntia Mctaphyfica: in omncs alias fcicntias humanas , vtpotc qui habent iftam fcientiam , poflunt omncs alias ,
^ttMfhjJiem pMltMnfcif-
carum principia corrigcrc virgavcritatis,dcfcndcrc hafta
mi J[»tm, vH tUgit , fwai
&
timm ff»ht rc,
& rcprobarc norma xquitatis, ficut innuit Ariftot.
i.
probitatis , approba-
Poftcr.
parum antc
ttntrmriMm.
Capituium
:
Difficile
autem
eft nojfe,
Eccl. ^i.tAltitudinu firmamentum ifulchritudo eius Impiirit dt
mmittl vtrntitir.
illud
Idcircp dc hac fcicntia pptcft intclligi illud eftj^ecies cosli in yiftone
Dei,
Tcrtium probat cfEcacja rcgularis, cum fubiungitur:C;>c«/W /circuiuit quidcm jnquircndo dc omnibus vcracitcr finc dcccptionc, & plurimiim cfficacitcr finc dcrc(^ionc, fluuius Phifon,
napituraurum ,
&
gcncralitcr fine cxccptionc
dc quo dicitur Gcncfis
fcilicct fapicnti«e
prctatur ftolidus
,
,
^
z,
fpfe
aurum
s &c
idco
circuit
terra
illiffs
m figura
,
omnem terram optimum
eft,
cuiufinodi fimt omncs fcicnti» humana: dc fc ,
ipfa cft ficut
Euilath
,
ri,yi
Euilath intcr-
Mctaphy fica
cxccptl. M*etll!t
ms
m-
mlimt
Quartum probac emincntia folitaris , cum eoncluditur,y3/4.' intcr omncs cnim humanas fcicntias ifta fola prxccllit , & omnibus principatur Sola cnim cft, cuinulla alia allimilatur. Sola cft, cui omnis alia famulatur. Sola cft, quam omnis alia admiratur, vt admiratiue diccrc poffimus illud Thrcn. i. ^omodo fe.
feitntimt Im-
det filaciuitodplenapopulofprincepsprouinciarum 9 ^c. ccrtc fcdct, vt Rcgina,rcfpc-
diuomnium cagtcrarum> &c.
SVMMARIVM
:
:
SVMMARIVM KIMVS
liber eft
ifte
CAVELLI.
R. P.
totm procemialu ,
tS^ diuiditur in tres
^jSumma
Summai,
Tertia rero tria.
quarumprimacontimt duocapita. Secunda quatuor. fecunda refert antiquorum opiniones de caufts
,
ac principiu re-
rum. Tertia eafdem impugnat. Prima 'z;ero traSiat de dignitate huiujjcientia^quam trtplid medioprobat ThilofephM , primo ex eiw naturali appetibilitate, probans cateru fcientiis appetibiliorem ejfe. De quo DoRorpulchra do^rinalia habet hic q .i. rem
Do-
hancfusetraSians. ^oddicitury '^ifum ejfe aliu fcientiu nobiliorem ^traEfat
£iorq.6.de Anima. yide
ibi
Commentarium. Dealiu duobuj mediii infrafuis
SVMMA PRIMA. ^e natura, ^ perfe^ione Metaphyfica. C
A
P
V T
I.
priraum duo
locu.
Primo proponit didam pro-
facit.
pofitionem. Secundo fubiungit eius probatio-
ncm. Secunda
ibi
:
Signum autem. In principio hanc propofi-
igitur huius libri proponit Ariftot.
tionem dignicatem,& nobilitatcm huius fcicntix virtualiter continentem , diccns Omnes homines naturafcirc defiderant, (tc, Dcinde cum dicit :
De
ordinc cogniiionum tiuin in pcrfeaionc ••
,
&
&
cognofccnqualiier huius
ex cius
fcicntix dignitas oftcnditul: naturali appctibilitate
Haac
pfo-
pofitionem cxamiiut
Podor qdatlLi.1,1.
o
Signum autem eji fenfuum dile^io zpraenim vtilitatem propterfeipfos
ter
?
diligftn-
maxime aliorum, qui ejlperipfos octhNon emmfolum vt agamta fed nihil
titryC^
Mnes homwes natura
fcire defide^
los.
^
\
agere debentes., ipfum viJerepra omnib(ts,vt
TdBt,
dtcawy aliu eligimttf.
hoc Ubro , prim& prxmittit proocmium. Secimd6 fubiungit tratfiatum. Secunda ibi Quomam verh manifejium. In tota autcm prima parte ad prologxun pertiluxta confuetudinem
,
in
:
Subiungit probationcm didbe propofitiom's,
& probat eam a pofteriori & figno. Circa quod ,
amorem iiuius fcientix trahere auditorem. Sitnti» ms- Circaquodduo fiacit. Nam primo reddit audi-
duo facit, primo probat quod didum cft. Secimdo affignat caufam dicH. Seamda ibi Caufa aM~ tem efi. Dicit ergo. Signum autem quod omnes homines natura fcire defiderant ; efl dileiiiafen-
*im* wkuei' torem beneuolum cx
fuum
nente , intcntio Ariftotelis
eft
ad bcneuolentiam,
ic ad
mi d*fiiUr»*»r.
fcientiac dignitate.
Secun-
db ex fcientiz vtilitate. Secunda ibi iuxta iinem prologi
Oportet kutem aUqualiter eitti ordinem
:
conjhtutr:. Circa primiim quatuor facit.
Nam
prim6 probat huius fcientiaeiiignit«cm , ex eius naturali appctilvlitate. Sccundo ex eius eflenTertio ex eius Ubenate infiali fpeoilabilitatc. genua. Quan6 ex eius honorabilitate prxdpua. Secimda ibi ^i*t "Vero non aEliua. Tcrtia ibi: Sed vt dicimfu homoliher. Quarta ibi Nec tali :
:
filiam honorabiliofem oportet. In tota prima parte
intendit talem rationem
ri fcire defiderant
}
:
ergo
Omnes homines natumaximam fcientiam
maxime defiderabunt fed fcientia Mctaphyficx cft maxima fcientia ; ergo ipfam maximc defiderabunt omnes homines : quia maxime cft defi;
derabilis,
& pcr confequens cft dignidlma. Circa
:
;
:
Prtier tnimvtilitatem,
fcilicet, fi
ad
niiiil
aliud deferuircnt propter feipfos diliguntur :
maxime aliorum
,
id eft
peroculos
,
fenfum
,
id eft
,
inter aiios vifiis, ;
:
eum
;
&
^tti efi
non enim folttm
vita
;
fed etiam nihil agere conuenientes
,
vel
dt-.
fcnfum viflis , fra omnihtti alipsfenfibHS, concupifcimus,& amamus. Notandum,vt habetur z. de Anima>& in Hbro Text.com. I^.&indc. Senfato , iuxta principium : fcnfus de Senfu IdcmadfideferuiuHt nobisad duo,fcilicct ad neceflitatem nem icrtij bentes ipftm videre, id eft ,
&
&
Nam per fcnfuscognofci-
ad fcientiam.
vitz
,
mus
fenfibilia
nociua,&
vtiliaj
ua,& profequimHTvtilia. Pcr fcnfusetiam generatur in nobis fcientia,nam omnis nofbra fcientia oritur a fcnfu. Dicit ergo Philofbphus, quod pofito quod ptr fenlus nihil agere deberemus quantilro
mus fenfus, pro quanto deferuirent ad habendum
fecerat defcire,8c cognofcere, erati^ huius difHn-
rentias demonjfrat.
:
:
ad neceflltatcm
fcientiam,vt dicemr.
vitae
;
nihilominus diligCTc-
Deindc cum dioit
Caufa autem ejtyquia hicmaxime fenfuum cognofcere nos facit
,
(^ multds rerum^drffe-
& detcrminat de diuerfis gradibus cognof^
Afllgnat caufam di(fH,quare fcilicet fenfiim vifus
cendi in entibus cognitionem participantibus.
maximc amamus, quia fcilicet eft maximc cognofcitiuus, quod probaiur:quia fenfus aliquis poteft
guit
,
Secundaibi
:
Animalia quidem
Scoti Oper.
tom.ir.
igitur,
^(.Circa
dc Anima.
& fugimus noci-
Omneshomines,&c. in qua flat virtus maioris. Secimdo inueftigat minoremibi Qkoniam (tutem hanc fcientiam qtu~ rimui. Circa primum duo facit. Quia primo fiacit.,qu6d di<^meft. Secund6 quia mentionem hancpropofitionem
mliit
jtnfibm.
vt agamus, id eft, non fblum propter neceffitatem
iftam rationcmfic procedit,nam prim6 pcrtradlat
rrtLfirtvk.
fum
A
z
dici
Vnam f9ttntism ftgnitilSMeal-
:
Lib. tirtfrtftrri
fontimgit
frofttr du».
Metaph,
I.
poteft poteft dici rpaximc cognofcitiuus citer
,
vel quia ccrtius (circ facit
,
vcl quia pUura
cognofccrc facit : vtrumqup autem habct vifus in comparationc ad alios fcnfus j i
qu6d cMtfa
quare
efi
wiis concupiicimus
fenfum vifus
fcilicet
quia hic
:
omnes fenfns , nos hoc quantum ^H primum ; id eft inicr
prae
maximf fenfuutn,
C9gmfcanefacit. Ec
& mttltoi
rerum Mf-
ferentioi nobu demonfirat, id cft>plurcs
quam alij,
& hocquantunvftd fccimdum. Notandum quod frAferri (^ fingit pro-
ffir
dm.
maxime
fenfus vifus dicitur
&
;
propter cognitorum
multitudinern. Certitudo prouenit aliquando ex parte potentiaet qui^ quanto virtus cognofcitiua
immaterialior tior.
cft
tanto eft in cognoftendo cer-
,
Piura ctiam obicda per hunc fenfiam cog-
noltuntur
qui^ omnia corpora tam fuperiora,
,
quam inferiora c^m luccm ,
pcnt : non autem cet tangibiles
,
vel colorem partici-
alias qualitates fenfibiles, iciU-
audibiles
& huiufinodi.
,
Qoare
autem vifus fit immaterialior, patet ex hoc quia fpirituaUori modo immutatur ab obiedlo , quam ^ij kn(ns. Aiia enira fenfibiHa immutant aHquo inodo medium vei organum immutadone reali vifibile autem fblum immutationc intenrionali. Vnde etfi omnis fenfus fit rccepriuus fpecienim fine materia , vt patet. l. de Aniraa, raagis tamen vifus. Obieitum verd tadhis aliquo modo immutat organum , medium, calefaciendo , frigefacicndo. Obie6him ver6 gufhis, inficiendo aliquo fapore ipfiun organum guftus. Obie£him autem auditus , per motum corporalem acris. :
ipmtHtsti»
AifUx.
Text.eoin
&
&
Obie<3xim ver6 odoratus , pcr fimialem euapoirarionera. Obiectura autcra vifus tantum untnutat organum, mcdium immutatione intenrionah : non cnim pupilla, vel aer coloratur : fed ipeciem coloris rccipiunt , modo intenrionali. Eft ergo vis totius probarionis AriftoteHs in hoa
&
raagis naturaliter dihgiraus fenfus magis cog-
C\
nofcitiuos
,
non propter vtilitatcfn vita: tantum,
fed propter cognirionem turaliter defideramus
cognitione
cft
5
ergo fcire magis na-
:
quiaifracognirio nobilior
fenfitiiia:
nam fenfiriua
ad hanc
finaliter ordinatur.
yidt-Do&.q. fui nosfacere magisfcire arguitur ^qui^ Philofo^. Mtt. f*i phus in lib. de Scnfu Senfato dicit , quod caeci J^fiks im
&
'•di
Anim0.
habenres auditum
, funt magis fapientes, quara furdi nati habentes vifum ergo fi (tn(\is vifus magis diligitur.; quia raagis eft cognofci-
nati
,
;
riuus
,
fecundum qu6d cognitio ordinatur ad
fcientiam,fequitur
qu6d
auditus
fit
magis
dili-
gendus.
PraftereaLeoinfcrmone Pafchas, vifui
,
pratfert ta-
quoad certitudincm cogni-
&
vnde palpans clamauit 7)r>« meits , pomintis meus , &c. Item contra hoc quod dicitur , vifum plures differenrias dcraonftrarc nam taftus plures difFcrcnri^s demonfhat. Nam fen,
:
:
fus, qui. cft
duarum contrarietatum, plurcs
renrias demonflrat
quam
tiiimfcd fenfus ta£his cft {cilicct calidi
Tnt.eom. 107.
Tczr.cem.
7A iade.
& frjgidi
:
ille
qui
eft
difFe-
vnius tan-
duarum contr^ieutum, humidi
,
quam
vifus.
hoc quod ait c^uoAfenfum viftu maxime diligtmtu. Probo qu6d non : quiafcnfi'.m illum raagis diligimus,cuius oppofirum majris odimiiSjCx i.Prioiun}in illo Capit. S^andoauteT» PraEtcrea contra
:
conftertiitur extremitates, in
vltima regula,dicitur
tjuod magis eligendurn magts fagiendo opponittcr:
odimus pppofitum ta^tusvquara oppor quia oppofitum tactus deftmit anipial non autem oppoficum vifus ; ergo tadhun magis diUgimus quam vifum. Refpondeo quod iftae rationes non cogunt. Ad primum dicendum, quod vifus magis facitper fe led niagis
fitum vifus
;
R'ptrt»t.d.
ad cognitionem, fiue ad fcientiam.quae eft pcr inI6.&in i. uentionem ; ficut vult Ariftoc. in Jib. de Senfu Atiglics.dift^ SenfatOjvbi fupra. Etad Philorophimrdicendum, 4J--6'»»+. ficut ipfc ibidem vult : quod auditus peraccidens fblum magis facit ad cognitionem, fiue ad fcienriam,quae eft per do(fhinam ex hoc,qu6d vox audibilis, quae mouet auditum,eft fignincatiua conceptuum rnpntis ; hoc accidit voci , fecundum quod immutat auditum. Si enim eadem voces
^
&
mod6,&: non eflentinftitutafigna ad fignificandura conceptus auditio earuni nihil iuuaret addifciplinam. Sienim figna vifibi-
formai-entur,quaE
;
impofita cfTent ad fignificandum omnes concepms,ficut habentMonachi de multis;tunc vifus Sfieniis tut
lia
per illum modura conferret ad fcienti2ra,per que modura nunc confert auditus fed voces uint fig;
& ficd:vifus au&
tcm cft ynius tantum,fcilicet albi nigri.ex i.dc Anima. Praetcre^ Arift. z. dc Generatione dicit, qu6d primac qualitates funt per fe tangibiles fed poflcrius non inucnitur fuie priori;ergo vbicumque inuenitur qualitas vifibilis,inucnitur Sc qua:
quiritMr fef inMtntionttm
ir doBri-
na promprifIima:& propter ijlud videtur linguam n*m. datam hominibus 1. de Anima. Sic igitur pa- Tcxt.co«. tct , qu6d quanrum aH fcientiam habitam per in- 88.exprefuenrionem , vifiis facitmacis ad fcientiara fed fius 3.(ie Anima. Text. quantum ad fcientiam habitamper dodrinam, Com.tfS. audims facitmagis ad fcientiam , non per fe , fed magis per accidens quia fuura obiefStum ex infHtutionc fadum^eft fignum conceptus,per quam inftittitionem nihil fibi accrefcit ; vnde per accidens auditus magis facitfcire; vifus auremperfe, dirc6le , mediantelumine naturali ipfiusinteleflc
:
:
&
tadum
Ied:us,'Ad illud Leonis,dico,qu6d prafert
vifui,non
quoad
pcrfe,
fti
& propriura obie(Shim v-
quantum ad
triufqucjfed fortc
illud
magis experiendum per vifum
corpus Chri- Aiuma f
}.
& per tadum
,
Ad
Vide Setttim
fnper lib.d^
aliud conccdoi
quod ta(5his eft duarura contrarietatum, vifus autem vnius tantum ; & exJioc fortc fequiturqu6d tatbus non eft fimpliciter vnus fenfusfde quo ali^s) tamen cx hoc norj fequitur qu6d tacflus plures ObieBnm vL diffcrenrias
rerum demonftret quiaobiecSlum ip:
ribus reperiuntur biles,
fi
,
quam omnes qnalitates tangi-
eflenr raille
fuf influrihus reptritUM
&'coIor in pluribus corpo- quam
fius vifus,fcilicet lux
tias
ftum Thomae rionis
fercnrias nobis demonftrat tadiis
firaul,quam per vifixm fblum.
Scd contra hoc quod ait AriftoteIes,5*»/«»» «/»-
frineifio lih,
& non econuers6:ergo plures dif-
litasfangibilis,
:
eognofciiiuus, proptcr duo, fcilicct propter cog-
fr**msrieo- nitionis ccrtitudinem
.
:
»lte-
rius p»ten:is^
quia cognofcimus fubftan- ebieHuOK
pcr hacc accideKria, vt dicecur in feptirao hu-
ius,quacft. illa.
IJtrum fnbfiantia fit prior omnium
entium c8gnitione
&
obie(3;um vifus in pluribus cqrporibus reperitur ,quamobieilumta6bus, vel
aiiufcumquc
:
alterius fenfus paniailaris;ide6 vi-
fus plures rcs deraonftrat,&
tiam,& ide6 magis
Ad
magis
facit
ad fcien-
diligitur.
de Generatione,dici poteft qu6d quando prius cft de eflentia poftcrioris,ficut animal de elTentia hominis ; fed aliudde
2.
illud habet-vcritatem
non non
eft fic in
propofito
:
qualitates
funt de cfientia lucis
non
tcs tangibiles
:
fimiliter
funt firapliciter
enim primas illae
funt primae rcfpcAu fufceptiui.eamra di funt
hxc
infetiora.
au(5toritas ifta
,
dicit
Vnde
enim
fic
quah'ta-
prim^ :
,
fed
cuiufmo-
^Mlittt 4. ^UHlit*-, tes
tungiH-
les inteliigi
&
raale allegatur
;
quod quirtmtu fenjibi
dtbent primt qualitateti
:,
:
Summs I fettjihilii
corporu principi*
,
& iSiul
Cap. I.
ejl tangitilr.
feaindum taihun fi^unt ipccics corporis fen/ibilis, dc quo intendit , feidc6
(blac contrarietates
&
quitur
:
efUMnuu viftu priorfit taiiu
& fiihieElumvriiu
,
:
fjuapr^fter
id cft,Qbic^him ; fed
non
eft
obic^him vifus , corporis tangibilis paffio fccundum quod tangibiie (ed fecundum aliud : G fic , conuenit natura priiis , fcilicet (ecundum aliquam naturam communcm corpori gcncrabili,dc
&
;
quo intendit,&
corpori
catlefti,
cuimmodi forfan
cft natura perfpicui. Patet igitur qu6d auftoritas
prioritate falicct
coramuniuris
Ad vltimum
pluribu$«
priorum diccndum in tcrminis -viuere
:
&
nam
t
tamen
,
;
mclius
fallit
eft
tum viuerc j,
bcnc viucre quim oppofitum vi-
&
quia oppofi-
;
bcnc viucrc Vndc
Ariftot. 7. Topic. gloflat illam propofirionem fic
nifi
:
eum Mltentm inftrt alterttm:8c vult qu6d non tencat t quando raagis cUgen-
regula
illa
dum
includit
minus eligcndum
ncquit.Ita ipfe fc explicat hic q. 3 ad
:
ficur in
exem-
;
&
animae c. i. ait intcr omnia mitcm manfuctudini magis addiclum; effc y
hift.
&
£his
:
fenfiis
vifus includit faifiim ta-
& oppofitum tadus dcftniit tadura &
flun. Dcindc
vi-
cum didt
AmmdiA
quidem
ofFcrtc
,
& alia
ludicra facerc
& litcras
,
cfFormarc difcat , plures fcribunc. Plin.l.8.ac.uElianuml.6.c.io.
dc Animal. Arift^.
induftria,
hift. an.c.9,
Vidc
Plucar.l..
& dc Luciniatvidc
'-
&Plin.io. Hiftc.a^-
w\
vndcplurcsPhilofophi, hifceanimalibus
quandam rarionem igttur fenfitm hn-
cribuerunc.
Dc quo
dc Placicis^. zo. vbi prohoc citat Pychagoram. Quod aic cum S!f "^*» Anaxag. '*"" *^ Arift apes carcrc auditu , fone incelligi dcbec dc pcrfefto quia non cft vndc cis dcncgecur omnis audicus,ficuc ncc calpz
Pluc.l.
&
Bentia ndtura fiunt. Diftingidtdiucrfbs gradas cognofccndi in entibus. Circa
Mirama—
quodpancgyricafpedaculaexhiberejva- v^^^, rias figuras cffingerc , coronas aflanribus
:
:
•»
hic fc remittit, vt dicetur,inquir,in quac- fnid^dmm. ftionc. Vbi obitcr nota , prius cum fcripfiffc in tcxtum, quam circa eu difputafTc quacflioncs , vtin prxfatione operis nocaui. Circatcniamdiuifionem, confta^cx-
plo pofito ,.bcnc viuere includit viucrc fimiliter in propofito
»"«•
qua ^^^^,*
phantc mira fcribuntur, qucm Ariftot.i.
illa
prius
eft in
m^s odimus
dcftruit viucre
nc
per inftanriam
& ide6
4icre,qaam oppofitum ocne viuere
^»
dc pra-
intclligc
dcntialatc fumpta,quia propric difta,fi-
(ccundi
viiiis eft
de rcgula
qu6d
Jam habere frudeniiam ^
pericnriaquacdam bruta nec cicurari,nec difciplinari pofTc quaedam vcro miruip de Elcin modum cflc difciplinabilia ,
cftad oppofitum: qu6d obie€him
'
quod duo facit. Prim6
oftcndit pro-
:
Eafitum in bruris ratlonc carcnribus. Secundb in ominibus rarioncm parridpanribus. Seamda \\>i:Animalia quidem »g»«
Secund6 defcribit eorum diffcrenriam Sm^muietf- quannnn ad cognitioncm. Secunda ibi Sed ex f»rim tft JenjSffu quidem. Dicit ergoqu6d*»i»M/»4 onutia fiuit h^f»fia fffttm natura ,id eik 3 Cecandinii '*" nanu-am propriam. Rario huius eft , quia imKl^'^ pofTibile cft rem priuari propria forma , vel differcnria fpccifica quia iam cflet hoc , &: no^ eflet hoc. Animal cnim conftituitur in cfle fpedfico aniraalis per fenfitiuum , quod eft haDcrc fenfum nam qua:dam animalia habcnt fenfus omncs , vt animalia pcrfec^ quxdam plarcs quacdam paucos fecundum quod funt perfediora , vel miniis pcrfcAa : onmia tamen habcnt necciTari^ , faltem vnum fcihcct fenfum TeTt.eom. tadils,Vthabetur ^.de Anima,inxtafinem, tiam.
:
:
imperfc£tus vifus, fccundum mulcos, dc id apparcc.dixi dc hoc Commcnc.adq.6.Scori,dc Anima. &:in
qua tamcn minus
Supplcm ibid.Vidiipfc apesfugiciuas lcharmcnia ppr colhfioncm ad aluearia reduci , quod fien nequic fine auditu , idquc teftatur ipfc Ariftot. 9. Hift. Animal. c. 40. vbi
ni fono quafi ftd
vafa^cnea
,
criamait dubium cfre,an audiantapcs»
dc quibus ibi mirabilia r6fcrc.
:
Exfenfibus autem qitibufdam quidem ip-
:
:
%%.
U indr.
&
aliAvero difciplinahiUora non potentibuj «rr-
inUbro de Sonmo & vigiha. finc tadhi quidcra hon pofTunt cxiflcrc ; cum pcr ta-
mcrari, Prudentia quidemfuntfiae hjbilita^
animalia
&
^um
qux cognofcant , qiuc funt proficua : funt corrupdua animaHs ; p\ia quaUutcs puigibiles, Deinde cum didt;
7
Haac tex« forum memoria ncnft , quibufdam verh pi tam exami^froperhoc alia quidem frudentia funt nac DoAoc q.}.lib. t.
difkndi , quacunque fonos audire non fo^ Untiafunt^vt apes,^ vtiquefialiquod aliud
te
genus animalium huiufmodi
eft,
Addifcunt
dutem qu4uunqu€ cum memoria , (^ hunc hahent fenfum.
Ponit crfplicem animalium diuiflo ncm. Circa primam problcmaticus cft
Dodor^.
difl ^j^.q.^.^. iuxtahcc^n.y.
bruta habcanc «JST»/!* "^^ ^°
^^^»
aa
mcmoriam nccne.vbi fal-
^°^ mcmoria
,
aftus cx quibus
Uzitnrin*.
ipfa coiligicur.qui funt vindicano,bcncfi-
?*^ *
ciatio,nidifica^iD,prouidenua,
Scbolium ad qu- 3 hk- Quod in fccunda diuifionc animaliinn ^»<e«
nacio. Vidc aic
& difcipli-
,
Scoti Oper. (om.
l
V^
Ponit animalium differentiam diuifioncs in animalibus
:
rcfpc^
& ponit
tfcs
cognltionis;
ex quibus colligitur triplex gradus cognirioPrima dioifio eft , quod animanis in ds. iium quxdam habmc mcmoriam.: quzdara autcm nOn:ide6 didt quod tx fenfu quihufdam horum animalium non fit memoria : qui-
hufdam autem fit Qc dicit cs fenfu fa£bm ^i mcmoriam,vcl non fadam nam virrates interiores puu phantafu , memoria, &c. prasfupponunt
TytfUumS' mMlium diMJfit in «nlf*
mad
ctgmm
tit
:
;
cxtcriorqs fcnfus.
R^tio huius diuifionis
A
i
cft
quoii
,w'
.^
:;
Lib.
Metaph.
I.
flii6d animabilibus data eft cognirio fcnfiriua iA ad neceflitatem propriarum ncceflitatcm vitas,
&
operarionum. Animalia crgo , quae mouentur motu progreflluo , ad aliquid diftans , indigent metnoria ; alias nifi in eis remanerct imprcfllo nicmorialis dc obiefto
,
motiun conrinuarc non quod appctunt. Ani-
aliquaanimaliafunt difciplinabilia
non tamen habenr me^ moriam necpmdentiam, ) eft omnino incompof^ fibilis fenlus cnim comprehendens obiediim
^
ad proprias opcrationes obiedH praefenria : confufa imaginario , vc ideo fola imperredta ,
eis
&
habcant aliquem motiup indetermiriatum
frudtntiam,
(^ JM4 ncv.
,
fci-
identi^
irts,
fi»t.€.
:
:
:
& propter hoc
,
quod
fcilicet
cum cnim prudentia
proui-
eft
deat dc fiituris
ex memoria praeteritorum , par~
,
,
tes autena prudenti<e
lium
,
funt tres
fecundum Tul-
;
memoriay
2. RhetoricA, fcilicet intflligentia,
& prouidentia
quiaergo
:
fic eft
,
animalia
,
quaB
non potentihtu rnemorari , id
difciplinabilia
,
in
quo
cft,ali-
differunt ab his,
non habentauditum^rf
^uod aliudgenui animaliton difcunt autemM
,
^iit
huiufmodi : Adfunt : qtucun-
& hunc habent fenfum, id
«mul cum memoria huius diuifionis
ffi
eft
,
(ftioncm altcrius
licet
;
de Scnfu
eft,
Ratio
auditiun habent.
maximc defer-
quia auditus
&
inftrudodrinam, per accidens fecundum
difciplina acquifitae per
Arift. in lib.
& fiali-
apes;
eft, difciplinabilia
^ue cum memoria
& Senfato
,
t^Jia ^uidemigiturimagmatiottibus (^ ,
autemparum
Hominum autem genus arte d^
participant. rationibus.
Poftquam Philofbphus difUnxit gradus cogniT carentibus , nunc difUnguit gradus , fiue ordinem cognitibnis in hominibus , rationem participanribus. Circa quod duo facit, prinio prsfert cognitionem humanam cognitioni brutorum animalium. Sccundo accedit ad determinandura gradus , vel ordirionis in animalibus rationc
:
;
&
&
&
Text. Cota. dicit Ariftoreles
animalia
terficit
dificia
;
, 3 ,
.
de
Anima , in finc , qu6d
in-
& frangit arbores & diruitac,
non quod fonus hoc faciat
forritcr twotus deferens
;
fed ipfc acr
ipfum fbnum.
Ex
prae-
didHs colligitur triplex gradus cognitionis in ani* malibus. Primus
eft
habcnt mcmoriam,
,
:
quidem
,
alia ab
hominibus imaginationibm ,
cfr
memoriis viuunt ; fed experimenti participant pa-
Yum
hominum autem genm
: ;
arte
,
& rationibui
& per confequens experimento.
Notandum quod viuere aliquando nominat primum adum co modo quo loquitur Arift. 1. :
Text.
Com*
de Anima,qu6d viuere viuenribus eftefle:&fi- ™cnt.}7. gnificat ipfum pfle rci,in tali gradu , qui cft viue'I^J* re. Aliquando nominat ffecundum adpm , qui eft cxerccre opcra yita: aiiufmodi funt adtus ienfi:
tiu2 parris,& intellediuz
:
& fic
accipitur viue-
re in loco ifto. Alia ergo aniraaHa ab
viuunt iraaginarionibus
,
imperfe
:
homine,
qu^riitum ad aniraalia
& per confcquens etia
imaginationibus , quantum ad perfe£ta fimt opera partis fenfitiuae : fed
& h^ep
:
hominum genus,
id eft,fpecies htunana,arte,& rationibus,qu3e funt a6lus,vel habitus penincntes ad
«Stiuam
& rationalcra
guitur a brutis.
animam
intellc-
horao enim rationc Deinde cum dicit :
diftin-
vt didiim eft
Quae ergo auditu carent, ctfi prudcntia efie pofl[int non tamen difciplinabilia quae aunon habent autem non habent memoriam , ditum,non fimt difciplinabilia. Sed videtur falfiun quod de apibus hic dicitur , non enim videntur carere auditu , cum per fbnos paruarum campanarum , & percufliones huiufmodi , congregentur, & quafi lapidum , teneantur. Refpondeo qu6d hoc non cft cx hoc, Jiptt nS b4' hnt MdttS, quod fbnos illos audiant ; fed accidit propter motum localem aeris mori , impcUentis apcs: qui motus facit fonos iftos , & caufatur ex collifione corporum fonantium ; ficut d? tonitruO iiipcrius.
tj trifUx.
&
viuit
id e(i,quae
mnimalibi/t
,
quaedam fiint difciplinabilia , puta habenriaauditum ; quaedam indifciplinabilia , ea fcilicet qu^ auditu carent ; ide6 djcit: alia vero funt difcfr
;
in
memoriam habent
quae neceflario
;
nera cognitionig in hominibus. Secunda ibi Fit autem ex memoria. Dicit crgo qu6d animalia
,
juacmemorari non poffunt ; nec ppr confequcns lunt prudentia ; ergo nec difciplinabilia. Et exponit quod dixerat. Frudentia quidem funt fim addifcere quAcumque foKos audire non pQjfunt,
jttititnit
grefliuo
cuiuftnodi cft audirus,
animalibus mobilibus motu pro-
nequaquam habere poflunt prudentiam quae autem memoriam habent , aliquo modo prudentiam haberc pofltint , vt dicetiu in quaeftione. Terria diuifio cft , qu6d animalium habenrium memoriam , & prudenriam, memoria
qua fimt
Crsittt tO'
eft neceflari6 in
aliqua
huius diuifionis
flint^biliora
<7.& iodc
:
medium extrinfecum ,
per
tnemoriis viuunt ^experimenti
:
fiifUnsii-
perconfe-
obie6him eft dele£tabile,vcl triflabile. Secunda diuifio eft , qua: fcquitur cx prima quod animalium quaedam habent prudcntiam alia ver6 illa fcilicet qua: h^bcnt memoriam non habcnt illa fcilicet qux memoria carent,
carent
An'm»ti» fu* linf dim
,&
,
per confequcns prudentiam,vt patet cx praedidtisj
ideo dicit
ftd vidtAri-
qucns habent audiram
lic?t dilatationis& conftri(fHonis,fecundum quod
habent memoriam, aliquanon } hac quidem ani^ malia prudentia funt ; alia fupple nen. Ratio
Tartts fri.
nec me, qu6d quccdara moriam , nec prudcntiam habent, nec difciplinabilia funt. Quartus autem gradus ( fcilicct quod auditu carent. Tertius
vcr6 inunobilia motu progreUiuo , vt funt conchae marinae lapidiqux dicimtur oftreae bus aflixae , non indigent racmoria, fed fuificit
&
tia hMbent
bilia fiint : quac fcihcct auditum habcnt. Secun4us , quod qusdam mCmoriam habent , 5«: prudenriam , kd indifciplinabilia funt , fcilicet quK
poflent, vfque ad obie6hun roalia
^t MmmS'
:
qu&d animalium quaedam
& prudcnriam & difciplina,
Fiat autem (x memoria heminihus expe-
rimentum:eiufdem namque rei multa memo.' rid vnius experientix potentiam faciunt ,
^
fere videtur fcientia
,
(jr arti fimile
ex^eri-
mentum effe. Accedit
ad.
detejtpinandum gradus
dincra cognitionis in hominibus.Circa
,
fiue or-
quod duo
facitiecimd^m quoddupliciter hoc dcclarat,prim6 compatandp exp^rimentum ad artem. Se-
cund6 comparando artcm,
fiue
latiuam ad pradticam. Secunda
dem
fcienqam fpecu-
ibi
;
primum qui-
Circaprimiun duo facit prim6 declarat generarionem experimenri &anis. Secim* d6 corapafat ea ad inuicem ; fecUndtim prajcmiigitur.
;
nentiam. Secundaibi: Adagere qmdem. Prima induas. Nampritn6 oftendit;qnomodoexperimentum generetur in hominibus. Secund6 quo-
modo ars. Secimda ibi In hominibuf :
autem. Dicit
9
;
••5
Summ^
Cap.
I.
Txfirimen- cit cf go quod hamiftibui fit €xperimmtMmyidc(\:f tmm quom»- generanv, ex mtmtna, nam mitltt manorU eiuf' d» *p Jtmt
^^ ^^^ faciunt fotentutm vmm expenenttd^de^,
*
0rtii
vnius experimcnd
eodcm modoquo
:
dmn.Vnde addit c^bdfere exfenmentHmvidetHr ,
&
modum
autem /imilitudo po-
arti. Ifta
teft intelligi duplicitcr.
& ars & expcri-
gencrarionis , quia ficut fcienria
vcl infmrutaris, vf
,
aut calorefebrtcttofttthus
contulitXci^cet talis,vcl talis medicina,r^ artts.
Ad
agere cjuidem igttur experientia ni-
hil ab arte differre videtur
;
fed cjr expertos
magis proficere videmus,fine experientia ra tionem habentibus.
j^^i^^
um habci qQzftioccm t
t.li.piimi.
Poftquam Philofophus
,
nem
& cxperimenti
declaraiut gcncrario-
fimul, vel vnius frequenter cognid pcr (enium.
comparat ea ad inuiccm fecundum prarcmincnriam. Circa quod duo f^dt,prim6 ponit prseminenriam vnius ad altcrum pcnes opcrarionem. Secund6 penes cognirionem. Secunda ibi Sed tamenfcire. Prima in duas,quia primo proponit prsemincnriam cxperimcnri ad arrem pcncs opcrarionem. Secundo ^xferii ctf rcddit caufam didi. Secimda ibi : Caufa autem "*' '^.V*? tfi. Didt crgo qugd in compararione ad agere, \d ^^ -""l^'' cft,ad operarionem, f xpmVwr/** non videturdif- f^^ ferre ab arte.Q^^yd poteft intcUigi dupHdtcr.vel
Deindc cum dicit
quia vtraque fingularitcrjicct mediarius
,
narionis
,
nam ficut
fcienria
,
fic
modum incli-
mentum. Alio modo quantum ad
& ars inclinant pcr
modum habitus,& reddunt homincm facilem ad Xrandum, fic & experimentum fcd quia non ,
amnino
fimile,ide6 zit fere.
Notandum qu6d memcria ,
Mimtrim,^
^tnmt.
7 f W^-
,
Vno modo quantimiad
gencrantur cx acceprione plurium
txferumti»
fpeciem complcxionis gmattcii aut cholericis
I.
habitus
potentianun cognitiuarum vocantur potentis, fcilicet rarionales, quibus facilitantur ad operanftmile fcientie
:
:
& experientia vi-
ficuttotum &pars : autficut vnum,& multa quia memortM cft refpc£hi vnius dentur differre
;
:
parricularis
;
fcd experimentum refpedtu plurium
arris
,
nuiic
:
& im-
,
mcdiarius ; vel quia vtraquc cft habitus pradicus,
Hominibtu Mtemfcientid
lO
,
& arsferex'
perimentum euemt-.exferientia quidem enim artemfecit.vt Poliu recfe dicensfedinexpeVidcq. 4.
rientiacafum. Fit autem nrs
cum ex multis
experimentalihtis conceptionibuSyVnaft vni-
&
operariuus iicet difFcrcnter
idco addit :fed
:
expertos magis videmus preficere
id cft
,
certiiis
,
operari, ipfis habemtbus ww/r«7»,fcilicctvniuer-
falem artcm, fine experientta.
Vult dicere, quod
cxperri cerrius opcrantur atdficibus inexpertis,
Deindc cum didt
tttrfaluyvelut defimiltbus acceptio.
Caufa autem -
modum
Oftcndit
generarionis
artis.
Circa
qnod duo facit , prim6 proponit iUutn modum. Sccundo probat illumaudoritatcXiJcit ergo pri-
mo ^aodficut experimentum fit ex mermria: itd artex experimento ; quod probat audoritate Poli,qui in hocredc didt,quod experientiafecitar-' ten,&
inexperientia cafum
teft intelligi
:
:
quod duplidter po-
autquia inexpcrri cadunt,
ideft,
:
acius autem
circafingularefunt
;
(jr omnes generationes non enim hominem me~
dicusfanat , nififecundupi accidens ^fedaut Calliam, autSocratem :aut aliquidficdiifo-
rum^
hominem
cui effe
re ignorat imultoties
:
fit
i
&
autem ars cum ex multis experi' fit
m6ntum verfatur cjrca
vna
acceptio vni-
enim expcriparricularia ; ica ars drc^
velut de /imilibui
;
cabit
;
,
in hoc autemfingulstm
quidem curatione pee(ingulare namque magis curabile ejt.
ficut
vniucrialia.
Rcddit caufam didbe przcmincnris. Didt crefficacius qiiarc experri ccnius operannTT artifidbus inexperris,ctl \&x.Quia e.x- MtJseus M» /4»4f h»miperientia efi cognitio ftngularium ; ars autemvni-
&
go qu6d caufa
Notandum , quod
cr mulds memoriis txf>t. coUigitur vnum cxpcriraentum, liftcndo in conumo' fidcrarionc parncularium ; ita ex experimcnto coUigitur ars,cum in iUis plurimis particulariBus proccditur vltra
ficut
Merfalium,omnes autem fi6tus,\d
&
vniuerfaliter
mnes
fingulare
excmpla qux fequuntur. Deinde cum dicit
nonfanat hominem vniuerfalem
,
&
Acceptionem enim quidem habere , quod CaOik, dr Socrati hac Mgritudine laborantihoc contulit
multU fingularium% txferimenti eB, ^uod autem omnibus hu^ iufmodi fecundum autem vnamjpeciem de,
dr
ita
':
non autcm
eft,
operariones:
generationes
ad confiderandum aliquam naturam cdmmunera, vniuerfalem , vt patet per
btds
Si igiturfine
accidit.
experimento quisrationem habeatf&vniuer" fale quidem cognofcat
uerfalit
r«/««r
lium
quod dicit
mentalibut conceptionihm
ww
quia experientia quidem Ad huc tei^ocs* ars vero vniuerfa'- ^^ i
dcfidunt a reftitudine operarionissautquiafi rcdc operantur,inexpcrd,hoc eft a cafu hoc cft :
VaJ* ^«r-
efi.,
ftngularium efl cegnitio
,
vt circa
circa vniucrfale
Nam
probat per cxempla indu<SHuc.
nifi
;
quod
:
medicus
fecunditm
ntm vniutr-
faltm
tiifi
fmatpmt
»liqu) fingis,
Uri,
inquantum fciUcet fanat parricularem homincm,in quo refcniatur notura hominis vni-r
accidens
:
uerfaUs : ide6 addit :fed fanat aut Socratem, aut
Platonem^aut aliquemfif diBorum parriculariter, ejfe hominem fub rarione qua fanatun
cui accidit
ide6 fequitur ex pr2miflis,qu6d expertus
cerriiis
.,
terminatisy hac ^gritudine laberantibtts contulit,
vt phlegmaticis,aut
febricitantibus,artis
(holericis,
autsfiu
ejt.
Deckrat quoddixit per exemphy lahorantihut
&
circa hanc infirmitatem,fcilicet CaOia Socrati, contulit A)(»r,puta rcubarbarum, fic multif aliis particutarilnu : fic inquam cognofcere experi-
&
meiti f/?.-cognofcere aurem vniucrfaliter ^iM
operatur
:
cum ipfe per fe confideret parricularia.
Vnde fubdit
:fiigitur aliquU fiae experimento ha-.
beat rationem, fciUcet vniuerfalcm artcm
:
cuiuf.
&
vniuerfale qui^ modi eft*artifex inex^eitns, ignorct fingulare in hoc : vel dem cognofcat , fub hoc vra'uerfaU contentum , multoties errabit
&
in curatione fe
:
\
namfifigularemagis
efi
eurabiU^CC
vniucrfale autcm per accidens.
Notandum quod per accidens capinir duplidmodo pro ente diuifb contra fubftatiam,
ter.Vrio
eo iDodo quo quandtas,
& quatitas dicuntur efle A
4
aed
Aeciitntda.' fltx.
:
Lib.
I.
AHo modo
pro
8 acddentia.
alicuius tenij
quomodo
:
:
:
Metaph. efle extra
fationem
per tale accidens cau-
& hoc modp fupcriora pofluiit icciderc infcrjoribus, & econtra vt diiatur fallacia Accidentis
:
,
cendo
fic
Homo
:
trgo Socrtues
dicendo
tpi
fic
:
fub illo prxdicato,
quid nobilior cft,
ftat
Socrates efi indiuiduHm efi indiuidttHtn,
Socra-
:
Hic acci-
Quia ipfi Socrad vt ftat quod eft indiuidHnm,zcciiiit, quod fit homo , vcl qu6d homo de ipfb prxdicetur, Quando crgo dicitur hic in litera , qu6d Socratcs unatur, cui accidit efl^ hominem non eft intclfigendum de aceidcnre primo modo, fcd fecimdo modo quia ipfl Socrati , vt ftat fub illp dit fuperius inferiori.
prxdicato
,
:
mo
:
,
quodeftfanare
licct alisis illa
:
acciditqu6d
Socrates
:
homo
efi
ho-
fit
: fit
per ie
primo modo. Deindc cilm dicit
^
Sedtamenfcire
ti
qui
tantum
fcit
intelligere
magis artt
nit pfxeminentiam artis ad experirticntum penes
«ri
JfMtare frtfirturtx. ,
f*Hmntf.
& eognitionem.
Hocautem efi.
Secund6 probat cam
Dicit ergo
vain prxftratur arri
Vtdidbum cft,tamcn yfir* cet in difputationibus eft,
per artem,
qu6d
licet
,
cxpcrtus au-
:
cf go artifex eft
:
;
fcilicct artifices
,
fciunt caufas
:
vero , id
illi
cft,
vnde addit;fAr^m» enimfciuntipfum
cxperti, non.
quia :fed nefciunt ipfum proptcr quid : hi aittem, artificcs fcijicct,
cognofcunf quia
Notandum qu6d
Ariftot.
i
&
propter quid. Jpfterioram, cap. TcTt. 4».
Scitniig pto^ , dicit fcientiam propter quid ifi certiorcm fcienria^«»
Certior autem fcientia
illo.
pterquid
eflc
^KM fequitiu: artificem efte magis Icientem, quam expertum. Deiiade cum didt :
Vnde (jr
architeStores (ircaquodlihet qut-
dem huiufmodi honorahilioref ,(jr magisfcire manu artificihus putamus (jr fapientiores^
ibi.
&
ctiam obuiarc, fcilimagis arbitramur arte. id
quam experimento,
& ipfos
artifi-
caufds- fciunt.
«J
Jlli verofiiut
quadam inanimatorufnyfaciunt quidem^non fcientia autemfaciunt
qua faciunt ,vt ignis
quodexurit. Inanimata quidem igiturnatu^ ra
expcrimen-
quantimi ad opcrationem,
,
;
:
quiafa0orum
if Ji-
qukm iJiftp. tttt.
magis fdens expcrto. In ifta rarione f]c proccdit quia primo ponit rarionem. Sccund6 exponit cara per umilc, ibi ynde architeilores. Didt ergP qu6d hoc autem , quod diif^um eft probatur «juia hi quidcm,
tan-
,
Comparat experimentum ad artcm penes cogmtionem.Circa quod duo facit, nam prim6 po-
,
fcd ar-
^artifi-
opinamur
tjuam magis fecundum fcire faoientiam omy niafequentem^
ftir»
:
Artifix *fi magiifcinu,
<jtti4.
quam experimento ejfe arhitramur,
fysfitMmad fcire,
quia fcientia propter
,
rifex habct fcientiam propter. ejtud
nouit fblum
ees expertisfapientmes ejje
qttia
& ccrrior fcientia quia
tem tantum cjuia
:
prxdicato
fciens
:
& propter qHid,e^ magis fapicns & fcicns
illo
homo ; ergo homo
flib illo
caulam
Amplim autemfenfum.
:
intendit talem rarioncm
accidit inferius fu-
!crate,& Socrates eft extra rationem eius. Simili-
tes efi
jmma panc
Hic
acciditquod pracdicetur de So-
,
In
Socrates ejt homo;
fft fpecies :
edjpecies
fci?ns fip}Hm.tettia. ibi
eft fpecies.
p?riori : quia Ijon^ini , vr
quod
Probat di(9am prxcminentiam tribus ratfonf-» bus : qiurum fecunda ponitur ibi : Et omnino
quadam vttttmquodque herum
fed manu.
artifices
faciunt^
propter confuetudinem^
quihus efficitur^ vtfapientioresfittt quidamt non quia peritiores fint in agendo \ fed qui*
rationem haheant^caufafque cogtfo/cant,
otinamur effe fapientiores expertis : Sc reddlt caufam , tantjuapt pro quia magis fecunditm id ^uod efi fcire amnes fequimur fapientiam ; vcl
intendit talem rarionem furaptam, a fimili : ficut
^cundum
fe
(es
aliam iiteram
idem centingit
:
tjuia
magis fectmdum
fcire fapientiam fequentemM cik,
fpeculantcm,o»»«w, id cft,vniuerfalia,qux dicuntur omnia,ratione continentix : fi ergo raagis cft fciens qui confldcrat vniuerfalia
confequens
;
jutificem ?fle fapientiorcm experto
negocieturcircfi vniuerfalia
:
:
eft
cum artifcx
pxpertusauti^m
<;iz~
ca particularia. f.xctiit Mrs
ftfftrimitum Mf
trifntf'
Exponit prxdidbm rarionem pcr fimile :
&
habct ars architcdonica ad arterji manualem: habct fciens quia propter qttid ad fcien-» tem ^«»
&
fic fe
pientior,& fcicnrior ipfa anc manuali : i.de6 didturarchitcdtenica ab dp^ic , quod eft princM?s,& riy^yn
,
quod
cft ars
& propter quid
;
ergb fimiliter
quia,
fcien.s
cuiufmodi eft artifex , fapientiot &fcicnrior eftcxpcno fcicnte fbium quia rel="nofollow"> Dicit. :
ergo qu6d architeSiores putamt(fj4pi(ntiores , ^T nomlutrfs,& magisfcircdtci. quo^cunque goius
NotandiUTi qu6d in tribus proponit prxemiartis ad experimcntum. Prim6,quantum adfcirc fimpUciter , fl^ut pofteik probabitiur. Se-
fcibilp., ipjis artifieibus
cund6,quantum ad obuiarc aduerfarioin difpu-
rantibus. Et ratio huius eft
tando. Terri6 , quia ars cft propinquior fapienti*
zttificesfciunt caufas,
quki cxpcrimcntum
^''*''«*7 : illos autem,id eftmanu opeputamus '.ftent quadam dc .»ft^(ro tnant- pi„fif„,\^ matorttm ;facinnt (»im : ffd qu^faciunt incei- tifieikus wu^, gnitafaciunt, quia caufam ignorant, qucniadmp- ntKtlHw.
nenriam
nam com fapienria fit d? ; vniucrMifnmis,vtp6ft dicctur afs qux confiderat vniuerfalia , magis appropinquat fapienria:, j
quam ria,&
quod
e3?p<:rimpntum ,
non vniufrfalia
:
confiderat fingula-
& quia fapicnria eft npbi-
liflima fcientia,vt poftdl dicetur : ide6 ars cx
nobilior oftenditur
quam experimcntum
quod propinqoiu»
cfl
npbifiori
,
:
nobilius
hoc quia eft.
Peinde c6m didt
manu. ideft,manu Ppe,
^«»4 architcdonid
& propter cfuid fadtorum,
id eft,artificialium rantcs
dum
inanimata
:
vtpuca citm ignis
exttrit
:
ignis
autem comburcns ignotat cauum qi^c con\buSed ne aliquis crederqt ommno (imile efle rit. dc adlipnc i|ianimatorum,& manu artificum,fub; "^am inanimata faciunt vnwntjHodque horum.qu* faciiit natura quadam, id cft,quodara imp^tu, neceflitate luriurali per hoc diflinguiinttir ab agcntc a propofito ; (ei,
iungit difTcrcntiam
.
Hoc autem
efi j
ilHvero non
quia hi quidem caufam
quidem enim fciunt ipfum quia \fedpropter quid nefciunt, iUi autem froftir ^uid (^ caufam cognofciunt
fcunf.
,
>
ei^perti
&
:
&
nfanu artifices faciunt quxfaciunt per confuetH' dinem : quia pcr aliquern habitum acquifitum per confuetudinem ; quodnon eftdicendumdc uunxmatis, £ftergoumiUcudointcripanimata«
&m^ia
:
;
Summ^
Cap. I
I.
Sc manu artifices : quia vtraqQc operantor abfque
cognirione cauik
nam
;
inanimata opcran-
ficut
turordinata in finem^b aliquo agcntc fuperiori; Cic
& manu artifices ab
aliquo fiiperiori artifice
architc
Vndc conclodit intcn-
tum, quod ex diSlu fatet qu6d non funl fapien-
fccundum pradHcos , id cft, operatorcs fecundum pracHcos, idcft,fcamdum opchabitus,quales funt cxpcrti ied fecimdum
tes aliqui
€lTe,vcl
ratoris
:
cognofcunt
,
Notandum quod
>ffi mrthitt'
ft (^
prindpalis ars
jtt*
fitnie»
-vnA*
iicatufi
quod
ri)(Vti,
eft ars
fm}tTMt tUiis
&
quod eft princcps , dicitur autem prindpalior,
&
quia opcrarionem principaliorem habet , impcrium refpofhi alterius. Exemplum, aliqua opcratio arris ordinatur ad materiam difponendam, puta CaqwJtaria dolans,& difponcns ligna,quac aliqua ordinatur ad formam induccndam,puta illa,quz componit ligna,& indudt formam nauis : aliqiu prdinatur ad vfum fa(fbB nauis,puta Naurica , qua: nauigando vrinu: iam fadlta. Prima poteft did nauc conftmda , dolariua. Secunda manufadriua. Tcrtia vfualis, habent fjp fic per ordinem quia prima cft infima,& ordinatur ad fecimdam, vf adfinem,& vt materia ad formam ; quia ipfa imf)onit necefll-
fimt materia nauis
Art srtlnttStnit» vt
5
:
&
&
:
tatcra fibi
ficut fotn^a matcriac,
:
funt ad finem
:
vnde fecunda
& finis his qu* archice
eft
nica refpedu prima:,& impcrat primaj.Na manufa(flor iraperat doiariuo.vt fic,vcl fic,dolet ligna,
fecundiun quod
fic
jiauis inducendam.
,
vpl fic,funt apta ad
quia
:
fbrmam nauis nouit quia
ftilicct
,
,
vt
fic, fbliira
dolanda funt ; fed caufam fropter raodo fecunda ordinatur ad
fic
efuid ignorat. Simiii
terriam cur^iaE
& tcrtia eft architc
refpe
impcrat , vt talem
formam in-
quia
fibi
ad vfum nauiganita quod ipfa manufaftiua, vt fic, fblum no-
ducat di
,
;
;
:
quia
uit tjHta
I
fed vfualis nouit propter efMtd. Simili-
&
ptdpofituin.
font docere,
czpeRi non ft«.
Deinde cum didt
^f omnmofcientujignum efl pojfe docere, fjgc artem magis experimentofcientiam
^^ effe
iffci
virtus ifHus rarionis confi-
exiftimamtu. Foffunt autem hijhi autem
perfe£lttm
efi
quandopotefi
:
anteccdens,quod
eft propofirio
allcgata.Rcfpon-
deo,non eft fa
Rcfpondeo qu6d propofirio
illa fallit
eft ita pcrfc(fhun
illimfrtftfi-
titau
^Mt-
ttirtrmm.
:
,
:
:
:
:
:
perfe
cxccpriohibus fupra!di(fhs.Deindc
cum
cum
didt
jimplifii
autemfenfuum
netjMi
vnum fam
pientiam efft ponimm^cum hispngulorum co-^ gnitiones tjuid
maxime propriaf»t;fed
de nuUo dicunt
calidm ifedquia
propter
vtpropter quid ignu
,
calidtt^ folumf/.
Ponittertiam raripnemquac fumitiu: a figno, Safmtuntfi
& probatur propofitimi nullumyff«yi»i , ponimus
:
quia nec vnum, id
effe
fapientiatn
cfl,
& fdcn-
:
mefunt proprit
cognitiones ftngulanttm.
vniuerfale vc fic
non cognofciciu:
k fenfu,
Nam
& idea
fenfus, qui func circa fingularia de nullo dicunt, ideft,cognofcunc propterquid,vt propter quid igniseficalidtis
fed canciim
:
:
qiua calidtts
cfle fapiens
&
,
efi
:
fi
vel fciens, pro-
propter tfuid
:
exper-
tum qui fblum nouit ^«i4,non propter quid ncgandum eftefIefcientem,velfapientem.Scdarri-
£ti,ciukm expcrri. Confcquentia patet,quiafcien-
niagis fapiens
&
:
eft
poflc docere
,
tjHodque dicitur ejfe perfeElum
fimile generare,
nam y
& facere. 4. Mcteor. Antecedens
cxpertus ignorat , idco poteft arrifex docere,non Scirc cnim eft caufam cognofcere,& ideo qui canfam fdt , poteft fucere alium :
& fcirc
: cxperri autem doccre non caufam ignorant qu6d fi aliis tradimt ea,quac experimento nouerunt , porenmt in eis gencrare habitum forfan opinionis , vel credulitaris : non autem fdentificum cumfdcntia
,
poffunt, quia
;
rex qui nouit caufam
,
& propter
quidy dicpciir
& fciens.
tunc vmtm-
tjMande poteji ftbi
probatur,quiaarrifexfcitcaufam,<^^ro^rfr^«j«^-
autem expcrtus
^^ ""
tiam quia fenfus non cft fcicntia nec capax fcienriac. Ec rario huius cft : quia his fenfibus maxi-
Ponit fecundam rarioncm, quac poteft fic formari arrifices poffimt docerc , non cxperri; ergoarrifices funt magisfcicntes,& magft pcrfc-
cognofcere
'ExetptitMt
quando Vnumquodqu6d ad qae tanc cft peifc^u^C. fui produdionem requiric caufam zquiuocam:& hoc eft propccr perfe(fhonem fic eft in Angclo. Similicer in vniuods dcficic , quando eft in po» ccnriapafliua tantum iapis enim dunis quan> tumcunque pcrfe
prer ignoranriam caufgc
-ddftt
,
Sed contra , crgo Dcus pofiet generare alium Deumfibi fimilem confequenseft falf"um,ergo
ergo fcnfus negacur
docere nonpoffunt.
ds fignum
IJ
propofirioncqua: colligitur.4. Mcteor.
talis eft ncceflaria
tcr in propofito artifex nouit propter quid eorum,qujc cxpeftus folum nouit tjuia. Ergo arrifcx eft magis fcicns , quam cxpcrtus , habetur
Artifieei p«f
in
& pro-
cxpedit propter talcm
lcd ipfe dolariuus
:
formam
Quod igitur ligna fic, vel fic,
dolanda,ficut manu^d^or nouit caufam
fter qttid
Notandum quod ftit
qvd^vnMmtjuodtfMe
>
Te«.f.
docere ntn pojfunt.
generare fUnfimtle.
ars architcdonica dicitur
ab «Vx*'
,
&
quM omnino
ob hoc magis fignum efifcientis ,poffe docere : concMpifcmus artem, quam experimentMm : quia magis fumus fciences per anem,quam pcr cxpcrimcntum ; vnde fubdit quod ht fdlicerarrifices pojJMnt fupple doccrc : ht autem fcilicet cxperri
& caufam:
fices.
«4
9
Dicit ergo
Poft.
i.
quales fimt arti-
qu6d habcnt rationem vniuerfalcm ,
& propter quid
pcr caufam.
fit
:
:
quam^ libet artem inuenientem vltra communes fenfus ah hominihta mirari , nonfplum fro-pter aliquam inuentorum vtilitatem fed
Primnm quidem igitur coueniens
eft
,
ftcutfapientem,dr ah altisdifferentem:Pluririhtts
autem repertis
adneujfaria exiftentihtts
trandum
,
,
artihus, cjr aliis
quidem
aliis
vero ad introdu^ionem
tales
iilis fapientiores ejfe
eftpropter id
quod
arhi-
illorumfcientitt
advfum
1«
&
Lib.
10
Metaph. ulir
ISVMMAKIVM,
ad voluptdtem neque
bui iftJHtutis^quanon
:
L
nd vfum mnfmt j 'Onde iam omnihas ;
4d necefitdtemfcientiarum refertafunt : c^ frimum in his locis vbi vacabant j vnde circa %y£gyptum
1
Mathematica
primitm
artes
Dc
inuentoribus Matliefeos tantura B'/«««i»,
quid alij dicunt. Arift. i Mct cap. 3 fcribit Pythagoricos , primos Mathell opcram nauaflc. Cum Nilus fajpius in-
rcfcrt
,
.
conjtiterunt
,
ibi
vacare dimijfa
^^
*li
eji.
ru-
'''
&
culatiua habet magis
tantura rationem fa-
Secundo adaptat illud quod dixerat ad hanc icientiam , de qua hoc intendit , quod propter hoc icilicet hzc fcientia meretur nomen fapientiz.
f''
Maihem»$i'*"*"'
undatione pofTcfnoncs confudifTct, ad
Poftquam dcterminauit Philofbphus , & diftinxit eradus cognitionis , in hominibus rationemparticipantibus , comparando artemadexperimentum,nunc facit idem comparando artem fpeculatiuam ad pradbicam. Circa quod duo fapt, primo quod didhun eft , oftendens qu6d fpe-
j^fs fpteuU'
ttm»
namque gens Sacerdotum
1-'"^]'^^^
pientia: , quia verfatur circa pdraas cau{as,& cir^
ca principia. Secunda ibi Cuim autem gratia. Prima in dao, nam prini6 facit quod didum eft. Sccimdo rcmouec dubium oriens ex pr«di
difccrncndas inuenifTe iEgyptios
pas
Gcomctriam
fcribit
,
Strabo
17.& Hc^
1.
Polyd. dc Rcrum inuent 1. .e, 18. Arithmcticama Phoenicibusinucn-
rod.
1. 1
1
.
tam , proptet m^rcaturam quidam puii Antiq. c. 3 id Abra,
tant ; fcd lofcph.
.
.
hamo afcribit, qucm etiam Aftrologiam ad iEgyptios tuliflc
aflecit
,
cuius inucn-
fccundum cum fuerunt
torcs
nepotes Ada:
Seth,
filij
a quibus recondita fuc-
,
:
:
iila fcicntia cuius habens meretur nomcn fapientis , habetur in maiori TCperatione,& honore inter homines , magis eft
cendit talem rationem
:
&
(apientia: c^izpropter
qmdvnHmejuodqtu tale
magis: fed ars vel fcientia fpeculatiua eft huiufinodi rcfpedu adtiuarum pradicarum ; crilbtd
go ipeculatiua eft magis iapicntiaquam pra^ca: Minorcm oftendit in littera diccns , quod conueprimum, tanquam dignum hono, illura qui inuenitquamquivltra omnemfenfum id cft in-
rtiens efi mirari
re, inuenientem y id eft
uis artem
,
&
,
gcnium alioruin hominum , quarit , fcilicet cau.
las
rerum
& quamcumque ait€xn,non propter v(i-
litatem vit£ eft
:
tribuitl. ^. fcdl f.Phoenicibus. dequo Polydor c. 17. Quod dc Atlantc dici|:ur,merum figmentum eft. Tubal filius Lamec fuit pater cancntium cithara , &C. organo Gen 4 Quinam vcro poftea,ar-r tificiosc Muficam, prim6 compofucrune
fub
litc cft
,
de quoPolyd. fupra cap, 14.
Mulca de his vidcri pofTunt apud Zuingerum in Theatro^vol.y.l.^. & Lacrc. dc Philofoph.
vitis
fed propter ipfum fcire iblum,quod
proprium fbeculatiuac
:
ille
inquara
admirari,qui nc facit vt fcilicet fapiens
dignu? ad inuc-
Notandum qu6d
eft ,
vt dicitur,
quod
in itgypto
8c diftinguens ab aHis,
dotibus, rclinquentes occupationcs aUas
rerum adinuicem
fas
talibus artibus repertii ,
&
:
:
fed
pertinentibw ad
aliis
necejfariavitt, quales iunt artes
mcchanics ,
aliquo modo
aliii
,
omnes
praiticae
:
&
vero perti-
nentibus ad introduElionem in aliis icientiis
qua-
j
omncs fcrraocitiales,vt Logica,Grammar tica& Rhetorica , in omnibus , inquara , talibus iam repertis femper tamen Jpeculatiuos arbitranles funt
dumefi
ftas prius repcrtas fcilicet
qui habent artes dipropter iUud quod iUorum,
ejfefapientiores :
fpcculatiuormn, velhabentiumfpcculati-
pertas
,
propter ipfum fcire tantiim. Deinde
,
vt
fcicntias
illas
fpcculatiua:
pcrt«e ad aliquid iftorum
:
non funt
re-
Quodjpatet, quia fpe-
hominum vfus
& fcicntis
ideft,in 6.Ethic.
& in c/£gypto primo fubfiiterunt artes
repertae fttnt
Sacerdotibus,qui conceffi, miffi fimt ftudcrc circa
iufmodi fpeculatiua
Mathematica.
& di-
hu-
potcft oriri ex praedi-
erat noraine artis,
&
& fa-
n? quis efte quafi no-
quafi indiffcrenter
:
,
PiBum
eji tjutjit differentia
ar^
^'& '"^'
tis,&fcienti
Arift.6.Ethic.difHnguit ha- «"*''**«»
Notandum,qu6d
intelleduales, qui Cimt fapientia,inte/le£tHSy
fcientia,prudentia
Matbematica^aam prim6
artu
fit
drftmilium gencrttrn
:
inquib.usprira6 ftuduerunt horaincs circa vfide
cum dicit
hoc idern fignificare mina fynonyma. Rcfpondet , quod in moraltbus^
bims
talia,
,
Rcmouet dubium quod
culatiua: fcientiae,prim6 repertae funtin his locis,
,
vel ad in-
di6ium ejt.
putaret
in aliis
ad dclcftationcra ordinatas, vt fbrte func fcientiz de lu;
,
In moralihtts qnidem igitur qua f^fcientiA dtjferentia
vel ctiam qua:pcrtinent ad voluptatera;quod
dis,vcl huiufhiodi
alias fcienjias re-
feruiebant. Et hoc eft /tgnum, quod Mathematicae, & aliae fcientiae fpeculatiuar, non funt repcrt;? propter aliquod illorum ; fed
pientiai
hominum
cxpcn-
n^m hominum
iam di6tum
ahquas
omnes
,
concefliSf
trodudiionera in alias fcientias.vel ad delcvtatior
ad introduBionem
:
dicit propter
poft
:
,
quae vel ad neccflitatera vrtae
^is:'quia
td,vel :
deputati fuerunt
quod probat per fignum quia omnibus ^»« vel pertinent ad necejfitatem vi-i
,
aliis repertis,
cft
dc populo accipiebant in ftudio
illis ,
uas fcientiaSffcienti* , qiwe funt fpeculatiuae, non funt ad vtilitatcm vitae rcpertas : fed proptct ipsu fcire
'7
prius imients fimt artes Mathcmaticae a Sacer-
ideft, fciens differcntias
niendura caufas rerum ^*-*
runtincoiumnalapidea , quae adfidcr^ fpcdabant, nc pcrircnt , cum ab Adamo inrelligercnt omnia diluuio pcricura Pliniusloui Belo inucntioncm Aftrologios
cera, penes
,
obieda
picnria, intellciSfcus
dtum fpeculatiuum iefta.
& ars & difFerunt ab inui:
:
quia
tria
eorura falicct fa-
fcientia pertinent ad intellc-
, ;
&
diftinguuntur pencs ob-
Nam fapientia vcrfatur circa caufas altifli-
mas , quae funt principia enris , inquantum cns: llucprimae caufjE fint principia incomplexa , vt fubftan
"J^"*/*
:
Summ^ {vh&aisdx immaterialcs dignitates
&
,
maxime
monftrationan
, <JU2 dcinercdiuntur virtuali-
propofitiones
omnium
non fiibftantialiter, de quo
tcr, ctfi
Htu autem
Cap.
I.
fiuecomplexa > vt (unt
;
alias.
InteUe-
;
habetur
ibi implicite a fimili
fc
videnir
ficutarrifcxadexperrura : ideo connumcrat hoc intcrdida fuperius exprefla. Vlrimo concludit intentam conclufionem dicens .Quod quidem
(atur pirca conclufioncs
Nam fcientia cft habi-
:
Duo alij
Habitus lcilicet/>n<-
:
igitur fapientia
id cft
,
dentia,Sc ars pcrrincnt ad inteUe^him pradbcum;
Qzmo principaliter
(cddiftinguunturpenes obicftum quia fntdentia vcrfatiu: circa agibilia,vndc dirigit in pr*xim,
caufat,
:
immancns , non
quac cft 3.0do
tranficns in cxtc-
riorem raateriam. Ars cnim cft redaratio rcrum fa(Stibilium , vtpatetcx 6. Ethic. ide6 vdriatur circa fadibilia,& dirigit in operarionem,qu« eft
prima autem propric dicitur Secunda autem fadtio , ilia quaE fcilicct eft
tranfiens
cit
,
&
,
Mctaphyfica , dc qua
fit fcientia circa
cfl
(fuafdam
pnncipia^nantfefium efi,ex diiSis. Di-. ergo circa quafdam , quia nondum oftenf uro
quas
cft circa
quzcumquc
;
fed circa
quafdam
fimplicitcr,
flnt iilar.
SVMMiE PRIMi£
CAP.
II.
;
Exponitur
fapicntia: natura
,
& Mctaphyficac
di->
gnitas probatur cx ^ius dlcnriali
Deindc cunj didt
tranficns.
quia fic
qac demonftrarioncm ingrediun-
tus conclufionum.
aftio.
:
habcrc cxpenus ad habentem fblum fcnfiun,
fur fccundum fiibftanriam. Scientia autcm vjsr-
a£Ho
11
vcrfatur circa principia propria dc^
jnonftrationis,
e«M,
II.
Notandam,qu6d cxprefsc non Habetur i'n lir©. ra flmpliciter , quod expcrtus fit fapientior habcnte fblum fenfiim fine cxpcrimcnto tamcn
fpcculariuitate.
10
Cuius autem grdtU nunc fermonemfdci-
mus , hoc
eff
,
circaprimas caufas
,
(^princifia exiFiimant
emnes. ^ltttfbyJUa 0fi
etre»
pn-
Ponic fex condiciones fapicncia; , quas
omncs pcr ordinem oftcndirconuenirc
Quod dixerat,adaptat ad oftendere ex didis
,
quod
ptopofitum , volens
fcientia
Metaphyfica,
nomcn fapienrisjverfeturcircacaudfprmttia. quac mctctur fas,& circa principia. Et circa hoc duo facit. Pri-
inde concludcns ipfam , debere {apienciam nominari. In ^ccra parce huius capicis, qux cft fccunda pars
Mecaphyfica:
mp ponit intentam conclufionem.
principalis huius
nuit cius probarionem
oftcndicur dignicas huius fapicnciac,
,
Secando, inQuareficut diBum.
ibi.
Didt ergo , quod illud ,
cuiiti
nuncfemu-
gratia
nem, ideft,confiderationem,/4«>»«*,de pra:di(9as eft hoc,quod intendimus, folicet quia Metaphyfica,qu2 cft nominata fapientia , videtur ejfh circa primoi coHfat
& priacipi^.
,
K^rchitechr autem manu autem magis aSiiuis,
artifice
igitur fapientia
circa
(jr
,
faSt^principiafit fcientia Innuit talcm probarionem gis confiderat caufas
,
j
(pecula-
^uod quidem
tiui
,
:
quafdam cattmanifefum ejl. Quicumque ma-
& principia, (apientior di-
citur ; crgo {cienria,qu2 cft iapientia
confiderat
,
caufas,& prindpia. Tenct autem tia in virtute iUius
maxime
& magis ad magii
,
ftmpliciter
dicerctur
Maxims
:
ergo terra
:
& eft
fimilis
:
:
illa confequcnfwut maxime ad
ita Jimpliciter aei
modus arguendi
Quod eft magis
terreum
,
ac
:
fi
eft grauius;
eft fimpliciter grauis. Similiter,
confiderans caufas magis eft fapiens pientia fimpUdter confiderat caufas
;
,
magis crgo la.-
& prind-
Antecedcns autcm iftius confequenri2,qu6d fdlicet tjui magii confiderat caufatfapientior di-
pia.
citur
ofVcndit Ariftot. indu
,
diQum
dic^s
:
quM
expertm videtur e^fapiemior eis , qoi fcnfiun habent fblum finc cxperimcnto artifex enim fapientior efl expertis , efipriiis
,
&
:
intcr 2mf\ces,arcbiteQw, idcft.h^ens fcicntiam
architcdonicam nuali
,
qui
,
cAfapientior ipfo artifice
cft inferior
eo.
ma-
Speculariuas etiam
fcicnris funt magis fapietes ipfis actiuis pradicisi
Et
rario huius cft, quia
ifte
magis confidcrat caufas,
qui fapicnrior dignofdtiir,vt patet cx
didtis.
fcili-
vbi in principio diftin^ius nocacuc.
QVoniam autem fcientiam hanc quari^
^^
mu^circaquales caufas^^ circaqualia principia ,fcientia ,fapientiaft
^uarefcut diStum eji prius , expertus quod (juemcumque fenfum habentibus fa-^ pientior effe videtur , artifex enim expertis,
ficut
primas parcis prologi,
cec Mccaphyficicex cius fpeculaciuicate,
Dcindc cian
dicit:
f.To. c.1,1.
SrMMARIVM.
nominatam /apientiam
tjuia
erit
,
hoc vtique
confiderandum. Si itaque accipiat aliquis
exifiimationes
ex
fortafiU
quas de fapiente habemusy
,
his manifefiiusfiet,
Diccbatur fupcrius,qu6d ad oftcndendum dignitatcm huius fcicntii cx eius naturali apperibilitate,intendebat Arift. facere talcm rarioncm;
Omnes homines natura fcire maximam fcicnriam maximc fdentia Metaphyfics eft
defiderant
defiderant
maxime
;
crgo :
fed
faenria ; crgo,
&c. Declarata ergo prima propofitione: Otnnes , &c. in qua maior rarionis vinualiter conrinetur, nunc inquirit minorem,fcilicet,qu6d fdenria Metaphyfics fit maximc fcienria. Ad cuius euidentiam fciendum , quod fcienria f^J*^^•*?"• maxima dicitur , qux cft de maximc fd bilibus; ^^ maximc autcm fcibilia dicunnir dupliciter , vel quia prim6 omnium fdimtur , fine quibus non homines
poffunt aliafdriivel quia funt certiffiraa cogncvlcibilia
fdentia
:
vtroque
maximc
autem modo confiderat
fdbiha.
Nam
maxime
ifta
fcibilia
primo modojfunt communiflima,vt ens,inquaD-
tum dns, &quscunquc fequuntur ens , inquantum ens. Maximc autem fcibiliafecundo modo, funt principia,& caufa:;quas tanto fimt
fecimdum
quanto funt priora:ha:c autem fdetia confiderat dc vtrifque,vt patet ex prima conclur fione huius prologi. Virtus ergo huius minorix ftat in hoc,quod Mctaphyfica eft dc maxime fd-> bihbus, quod Arift. intcndit oftendcrc in hoc loco ; quod fadt tali modo. Quia fiipponcndo, fe cerriora,
qu6d ifla fdenciafit fapi€tia,probat qiiod fapicns vcnetm
;;
:
Mfuphyfic* f*"**xtme
jo
M.
I
:
Metaph.
&
per confeqaens verfcmr drca majdmc (cibilia, Mctaphyfica , cum fit maximc Gipientia. Circa autcm hoc fic proccdit , quia prim6 mouet mo-
j^^
inueftigandi
didam
Secund6
veritatem.
iuxtaillummodum exequitur de
intento. SecunPrimttm itaqHt .Yixcix. evgo,eiuo»iam , pro quia.quod hanc fcientiam ejUArimtu , quae fcilicet
daibi
drca «mnem , id eft, circa quamcimque fcientlam magis poteft diccrc , id eft, reddere , & affignare qusruntur , caufas eorum , qua: fciuntur , per confequens poteft magis doccre, Quintam
diate eft conclufiun
cdufM,&
<juales
confideranaum
;
tjualia
immecirca
eft
qHoi
liis
reddttt
rei
c»ufam.
Etfcientiarum autemea qudfuiipftus cau-
fa &fciendi gratia eligibilis fientia^quam
his fiet
manifeftum
,
icilicet
& &
veriatur circa
communifRma
maximeicibilia.Deindecum
Et
qu« etiam
,
func
quod fcientiarum
eft
prtmum exiflmamus fafientem i
cmmamaximefcire^vtcontingit:Accipimus
id eft cjudt
,
de numero
per fe
eft
,&
gratia fcire, ideft, propxer ipfum fcife magis acmagis eft fapientia, cipimus cfl^ fapientiam
,&
quae eft circa fpeculatiua
contingentia
,
i^iquid tale
.:
§luintM,
quod fitprtpter ipfum fcire,
& nm$
ptoptfftliftd.
quam
,
illa
quae eft circa
id eft,quaE poffujii; eupnire con-v
tingenter, puta vitse necefntas
,
vel deledatio, vcl
vltra fcire extendunt fc
enim
talgs
ad aliquod aliud
dici{
,
fcientiarum eft magis fcientia ,
ficuf flmt /eientiae pradicje
,
enim fpeculatiua cft
icientia
Itaque
ef.,magis eftfa-
euenientium gratia,
(jtta
pnncipiafit hdcfcientid
hoc modo , fi aliquis nmnerando comprehendat communes exiftimationes hominum , (juas hahemtu de fapiente, nam per hunc modum patebit , quod fapientia verfatur circa prima principia , proprias cauias , quje fimt maxime fi^ibilia , etiam quod
vide ad
,
ponic ibi
fapientia,c^x eft Metaphyficamoc wn^mfortaffis
Jjunctex q.
&
&
ditio
promftius «•
:
con/ideratcaufiis& principia,vt fiiperius
ex
,
;
Lib.I.
11 'vtrfaturcir-
:
:
volita propter fcire,
fi eigo talis eft magis fapientia;&:habens eam magis fapicns,pcc locum i
noij propter uliud
??
:
Coniugatis, Sexta patet
ibi
^nim non finguUrem fcientiam eorum habeffttm.
Ponit aliquas condftiones conuenire ei
tp Cortditicnes
faftenttsfunt •''**
,
qij6d
& communillima & & principia,& oftenditquodcon-
coiifiderat maxime fi:ibilia,
pnnias caulas, fidcrare
maximc
fi;ibilia eft
QU3E eft Metaphyfica
lecundum qu6d
iex
,
:
&
eiufilcm lapienti«e,
diuiditur jfta pars in
ibi
:
Toftea
ficut decet
vel
,
,
;
cum illa fijit infinita , qus intelle£hi capi
^^^^^- Pnma crgo
conditio lapientis
noij
omnia, vt contingit, {cilicet in vniuerlali , vt poftea diccmus. Secunda ponitur ibi
omnium ejt
commune-.quarefa'-
eftcog-
nofcere diffi'ulia.
Et
eft
qu6d hanc fapientiam accipimus
is
:
fiii
qui
,
intelle-
non autem ponimus' fapientem potentem
fcire ea , qiix Ipuia fint omnium communiter ad cognofcendum •.fentire enim •.'idtiiy <;ognofcere fenfibilia commune ef} ommum quare facile eft ;
&
non fophon , id eftj cognofcerc , noneftaliquidpcrtinensad fapientera, vt Jic IIlud ergo eft prpprivim fcirp fapientis , quod non illa lenfibilia
:
cognofcitur leuitcr k quocumquc.
Tprtiam po-
,
Tum
ftt
certior"de
his quA nopit
,
certiorem.
^
bis,qiia:
norunt.
Quartam ponit
Et magU caufam dicentem fapientem circa
^' ^^ ^^^^
iVLuvn.
^'^*"''''
quia ipfum fapientem onon ordinari. Tum fe-
&
hunc non oportet ab alio
,
hoc/kaderi minus fapie»-
tem.
Notandum , qu6d mul^tesfunt
in artibus mechanicis fa-
^(
qui prxceptis fuperionim arti-
illi,
ficum obfequuntur, &iftiimperantcsarchitc<9:o,
faiT} alii?,
& fapientcs dicuncuif
proptcr duplicero cau-»
,
di£bm primo qu6.d ipfi non :
fedpotius cconuerso
:
OTdinantur db
quiaars famularia or-
dinatur in fincm fiiperioris arris
ccorHierso
:
fjt^t ars naui-
nauifaftor enim creditipfi nautjc,vcl
:
gubernatori nauis beat habere nauis
opinionem dinari
;
:
fcilicet qualem formam defecundum autem fommunem
,
non
or-
quare
talis
fapienti competit ordinare
perfuadere
non
perfuaderi
:
magis fapientia famulajite:& per coneam magis fapiens. Vltiirio concludit qu6d huiufmodi tal^ acceptiona habemut communiter defapientia dffapiente. Exomnibus praemiflis potfft coljigi vna talis defcriptio
accipimus fapientem
qui
,
,
.
-f-
fcientia eft
&
:
Quodcft quiomnia nouit ficut ccrtimdinal jter ;
& per caufam qux-
tens aliis,& etiam ordinare. Deinde cum dicit:
Jjlorum aut hoc quidem omniafcire vni'
necejfe ejt
:
hic
Probat
citSlas
maxime habentiinejfc^
enim nouit omnia alitjuakter
fi;x
nefiriiftiM
decet, fapiintM.
fubie^a, ,
.
fequens habens
uerfalcm fcientiam
emnem fcientiam ejfe. QMnrta (m-
ttb
iexta^e^)i4
id ^'i*''^ »«»
ibi
qH»m
*i>i.
effe ,
rens ipfam fcif ntiam proptpr fcire,perfuadere po-
Et eft quod illum accipimus fapientem, qui eft ^^^^^'^'^^ ^^^, cpx nouit, quam fint communiter
^)
,
,
quia fapientem
TI& definibilia
Ttftia quod
,
digiiioiem famulante
,
primo
fuaderi :fed magis
fapientis
nit ibi
i^dhuc
id eft
,
&
quod illum ponimus {apientcm
potcft c6gnofi:ere difficilia ex ingenio {k
de fapten-
fadiua ordinatur in finem vfualis. Secund6,quia inferiores perfuadenmr a fiiperioribus , non
cile^^nonfaphon^ idef;,fapiensefi.
tiit'o
cundo
res
Pofea diffcilia cognofcere potentem , nec leuia homini nofcerejjunc dicimusfapientem. Sentire enim
tot
eft,quamilla,qu:Efamulatur,quod probaturex duobus,
eft firire
Pttfni*.
^tcmi* con^
eft
portet ordinare alfos
,
non enirn accipimm hahentem fcien' tiamjmgul(trem omnium hocenim eftimpoffibi-
tis eft ftire
Et
cipimtu fapientemfi;ire maxime
le,
(^
,
(^ fapifntibus habemus,
principaliorem
:
vt contingit
fufien-
:
demigiturexifHmationes ti4
T^r-
difficilia.
:
:
tlitio
nam hunc ab altero;fedab hocminus fapientem perfuaderi, Tales qui-
Aihuc certiorem. Quartaibi Et magna, Quinta ibi Et hanc fcientiarum. Sexta ibi: Et prtncipaliorem, &c. Dicit ^rgo quod primum actia ibi
een-
:
oportetfapientem
fex tales conditiones narrac
de (apiente. Secunda
Tnm*
Et principaliorem fubferuiente magisejfh fapientem non enim ordinari ,fed erdinare
conditiones oonuenire
ei,
qui
:
:
Summ^ &
Cap.
I.
«mCdcrat cormmmiflima & maxim^ fabiliat , fccundum quod di(ias iex
qfti
diuiditur in fex
conditione$probat
ne , quo
Quinta
ihvtdlis.
Mdxime
:
:
& procedit ordi-
:
Secimda ibi
poiuit eas fupra.
fimt, Tertia ibi ibi
tali inefle
:
Scitntuintm.
Quaru
Et
&
ibi
:
Primo ergo
vero,
Sed fere ibi
Do-
:
oftendit,
qu6d
libus.
:
intcndit talem rationem
modo fubiefla ei
Sciens vniucrfalc
:
;
omnia. Didt crgoquod iiionm didbi runc , primom eorum ialicec , omni*
mdxime vnitterfk, illi qui nouit maximc vni-
fctre neceffe tfi ineffe hahenti
lem fciemutm uerfale
hic
:
,
id eft
enim neuit fttbieBa
,
conicnu
id eft,
Scientiarumvero certipma funt, qiu ma-
xim< friorum funt : nam qu^funt ex fauci»-
fcit
crgo /ciens maxirac v-
niuerialia, (cit
quz
& So& fic de mulris aliis Mathcmatica-
inicrpofitionem terrx intcr ipfam,
lem,
qui condderaf cotnmunia»
aliquo
ccrtiora, vt dc cclipfi Lunar, qux finc rcpugnanria poffcc efle ab alia caufa pra:tcr
Scxta
& vniuer{alia4neft primaconditio (apientis, qua: cft fcire omnia & ci,
iiib vniuerfali.
II.
pinqniora fcnfui;in mulri? camen funt in-
fcire.
nefcere
:
:
rihtts^certioresfunt
hU qua ex additione di,
Probat teniumindle
rem,&
fibij fcilicet efle ccrrio-
radoncmiQuanto fdcnriz tanto funt ccrriores fed fcieittia de
intcndit talem
funt priorcs,
:
maxiroc vniucrfalibus funt priores naturaliter; crgo cerriorcs,& pcr confequens habcns eas cerProbat autem maiorem
rior eft.
mtrfttUetg-
habent ex additione ,Jicut jirithmetica cft, Ceometria.
nmmut
€m»t*»t»fmk
in potenria &: in tur
quod didhmi
communi iSctx hcc confirmaeft
,
in conclulione przcedcntu
Non enim oponet quod
qui nouit vniuerfale,
,
(ciat
omnia
modo vt
in parriciilari
conringit
,
:
fcd
quod
fciat
vt (xpius diccbatur.
aliquo
Deinde
texrum
eft
q.io. Ub,i.
Feri aitfem^ MffcilUmAfunt homiftibui
ad cogrtofcendum , ejudmaxime funt vniueT' falia^riam fenjihusfunt remotifsima.
Probat quod confidcrarc definibilia eft faintendit talem rarionem : Nam omnis
pienris,
&
noflra cognirio oritnr a fcnfujergoquic magis diflant ^ fcnfu,diffidliu$ eft attiiicerc per cogni-
Qoncm
:
fcd.
quia cum
maxime
vniuerfalia funi huiufmodi:
flngularium
quanto vniucrVmmorfaUa falius , tanto rcmorius a fenfii ; crgo vniuerfalia fmmidtfeiU* funt difficillinia ad cognofccndum ; pcr confcadugmfttmdmm^qma- quens illi qui confidcrat commumffima , &: mafenfiis fit
difficillima,
ccns
:
& de iUararione tangit virtutcm di-
S^fere
td funt dificiBimA hominihitt
co^nofcenium,tpi4, maxime funt vmuerfalia talia fum remmiffima kfenfibtti.
attti^fica e/H»ftttr. tifma.
;
dd
nam
cft circa difficilliraa,eft
incenifHraa
taphyfica eft circa diffidllima cft
,
; fi
erfro
Me-
crit inccrTiffima,
contra terriam condirionem fapienris.
Rcfpondco, qu6d fi rario condudar vnifbrmiter, non condudit quod Metaphyfica fit incerta iii fe;fed ficut vniuerfaliffiraa funt diflSdllima fcilicet iftscaufac prim^ vniuerfalcs , dc quibns lo-
quitur/unt
difficiles
nobis
:
fic
& fdentia. Con-
hoc quod didtur ; quodfcienriaeftpercao~&m ; didt ctiam ouod caufse , prindpia qu2runtur , ergo non funt notscaofk. Refpondco, tra
&
qu6d illa principia non funt nota ; ait
fcd funt nohis
&
tamen in fc fuilt nota ccrtifnma ; idcd Philofophus xfere. Dcinde cum dicit
quacfita
:
SrMMARIFM,
,
Vuit qu6d Mccaphyf5ca,ytcfl nobis a-
& iDCcraor,do-.
bis ilifficiUs,
*"^ lcicntiis diffaciIior,ita
ncc pcrucniamus ad cius principia & corum vim capiamus;tunc cnim,non folum in fc,fcdcciam nobis,ccrtior cfl-aliis fcictiis.dc quo vidc Dod-hic q.3 .& ibi Scho-
lium quartura. Expcrientia conflat,
,
qua fe ccrdor
ha-
fui fubiecti fdbilis
bendam, pauciora confidcranda requiruntur:quia
&
ccteris paribus , iacilius , cerrius cognoCcuntur pauca , quam plura ; vnde fcicnriz fadiux
pra^cx
: quia habait multas Sdentia ergo illa,quz Satwti* ^pu •fc habet cx addirione ad aliam,& pcr confcquens /* hmittjyer plura confiderat , eft inccrriot : quomodo fe ha- *^'»»*m '^ DCt Geometria ad Arithmeacam:ficut paret conj^^^^ fiderando ea,qux acdpiunt , qux confidcrant,
incertiffimz funt
circuitiflantias confidcrarc.
& & vnitas. Nam pun-
vt prindpia, vt funt pun£his
6his addit fupra vnitatem fltum
,
vel pofirionrtn;
idco quantum «d hoc Gcoroetria rat
pun^him ,
quje confiderat vnitatem.
habcnt fdentix inferiores fcientias vniuerfales
;
,
qax
confidc-
quam Arithmetica, Hoc autem modo fc
incerrior cft
,
&
,
ad
parricularcs
quia fcmpcr fubie
fcrioris addit aliquid ad fubiechim fuperioris quicquid fit illudUliie fit difFerentia eflentialis , fiue acddcntalis. Sdcntia crgo qux confidcrat dc
taphyfica, eft ccaifnroa
dc cuin
Mc-
oraniom aliarum. Dcin-
dicit
o^/ vero dr doehina
,
tjna
caufarum efi
ffecuUtrix^magis'.natnque hidocentyqui caU'
fas defingulU dicunt. Probat quartum inelTe
fibi , quod eft pofte docere,& redderc caufam de quxfiris,& intendit talem rarionem : Illa fcientia cft magis potens do-
cerc,
qux maximc
cft rd
caufam cognofccre cx
conlidctat caufas i .
:
Pofter.
farc cnim
& pcr cpn-
&
fequens ille poteft alium doccrc , facere fcire, qul caufas nouit;fed fdcntia qux confidcrat vni-
&
, confiderat maxirae caufas , prindpia omnium,qualis eft Mctaphyfica ; crgo &c. Dicii crgo , quod illa fdenria efl dodhiimis, id cft, do«Jbix qua magis elf fieadarrix caufarum: nam
ucrfalia
:
flcfadiii.
*3
eis ,
tanto aliqua fcicntf a cft ccr-
quanto ad noririam
iBi dpcent alios
Vt Metjpfcy
quia fdenriae,
ente,&: huiufinodi conimunifIimis,qualis eft
Scd contra dida hic arguiturnam fcicnria quae
quod
Notandum, qu6d rior
,
jdme vmuerfalia, ineft, cognofcerc &confiderare
:
epiafunt ex paMcioribiu^certiora funt
&
cian didt
11 ki hanc
Ma-
theraaricaUa cfTc nobisfacilioTa^qui? proScoti Oper. tom. IFl
ptimo,
cuntur, vt K^rithmetica Geometria.
Notandum ,qu6d qui nouit vniuerfalc quofm»fftmvm. danunodo nouit contenta fub vniucriali , {ciliccc Wffich
Ai.
''*°*'
cft, aflignant.
,
qni dejingulis caufat dicunt
Dcinde
cum
,
id
dicit:
Et nofcere,&fctrefuigratia,maxim€ ineji fi,qui maximefctbilis fcientia:naque quifcire
frofterfe defiderat^ iffam
maximefckntiam
defiderahit\tale autemejl qua
maximefcibiUs:
Maxime autem fcibtliapnuifta (jr caufa, na frofter hac ^(^exhis alia dignofcunUtr , <^ m$B hdcferfubieiia.
B
Probat
:
:
Metaph.
Lib.I.
14
Probat quintum rationem Lilibus
,
j
inefle fibi
Scientix
&
,
maxime
,
fci-
quaerurrtur propter feipfas
maxime
pon propter alias
fed fcicntiat
:
boiium
intendit talem
quac funt de
,
&
quae funt depri-
,
&
principiis, funt de maxime icibilimis caufis , bus ; orgo , &c. Maior patct , quia ^«» dejiderat
fcire propter fe,magis fcire maqis defiderat : fed maxime fcientia cft dc maxime fcibilibus ; ergo
maxime defideratur , &quzritur propter fc Minor
probatur
fic
alia qu3eruntur
,
fciuntur
bilia: fed percaufas
pimtur
,
pia funt
per quae
illa
:
&
,
&
,
& non econuerso
;
,&
fcire fni gratia , id eft gratia aliorum contingentium ,
tere
^ux
eft
maxime
inefl ei, ,
quia
,
qaae prima prtncipiafunt ,
&
ex
,
&
,
& caufe
,
primis principiis
eis
qua: funt fubifjdta
caufis
,
& non
,
:
&
illi$
econuers6.
dicit
prittcipalis
fcieatidrum
^ magis principalis fubferuiense,
,
qu^t ceg-
caufa funt agenda fmgula : hoc autem efi honum vniufcuiufque ; atque id quod totaliter efi optimum in omnindtura. ttofcit cttius
Probat fcxtum
incfTc fibi
&
,
intcndit talem
rationem : Illa fcientia fc habet ad alias , vt arprincipalis ad famulantem, quae chitedonica , confiderat caufam finalem , cuius cau«i agenda
&
fimt fingularia : fed prsedida fcientia , quas fcilicaufis, eft piincicct eft de primisprincipiis ,
&
palis
f
& archi£tetonica
rum , &
refpedu
per confequcns habens
lamfcxtam conditionem in fupradiftis
:
na^iifadtiuam
ad feruilcm
:
,
nam
omnium
illaiB
fapientis.
yt principalis
,
Maior pat?t habet ad
&c arcJhiteilonica
&
nam confiderat finem eius ,
cat,quiaip{aeft
vrilis
alia-
habet il-
,
fcientia vfualis fe
cipitfibipropter hoc,
prae-
,
,
tota natura, agit fcienria Metaphyficae 1. huius.
Ex dem
Tunc
,
vt pat^t
fcquitur iliapars
omnibus ergo qux dictafunt^in ean- ^J^^^^^^
nomen:
cadit fcientiam quxfitum
opor- quxft^.l.i,
entm hanc frimorum princifiorum
tet
taufarnm
effe
fpeculatiuam
:
,
fummum
nim bonum gf quod ctitus gratia farum
,
&
eter
vfia cau-
effe.
Vbi poftquam
norem'autem oftendit ex hbc , quia gratia cuius agenda funt fingula, eft bonum cuiufque , id eft, particulare bonum , quia particularis finis eft bonum in vnoquoque gcnere. Illud vcr6 , quod eft finis omnim-n, idHt , in vniucrfo, eft illud, quod eft optimum in tota namra , qucffi perrinet
&
enarrauit conditiones fapienr
& oftendit eas conuenirc ei
,
,
qui confiderat
;
xime
fcibilia,
funt elufdaii fcienria:. Dicit ergo
quod ex omnibtu his , c^us. di^lafunt , eft manifcfliun , quod in eandem fcientiam cadit , quod qutfitum
nomtn
efl
fcilicet
,
fcilicet
fcientiam
,
nomen fapientijB in quam omnem elTe
Theoricam, Ccilicetfpeculatiuam prtmorum princaufarum , quae funt maximelcibi, hoc manifeftiun eft , quanmm ad didas lia , fex conditiones fapientia:, quae manifefte conuecauniunt ei, qui confiderat prima principia , quod cuius Finh ejl vn(i fas : addit tamen , quod bonum , ex CMiln, /^ r n c n. J ^ ae numerq caujacaufa , id. cft , fims , cft
&
cipiorurp
&
&
&
•
ma
•
i
rum.
Notandum, qu6d apud antiquos finis non poIiebatur effe caufa
mo
:
ide6 ad
,
vt dicetur infra
,
remouendum hoc , &adoftenden-
dum, quod iftius
fcientiae
,
cuius
fcientia
nium
,
,
quae confiderat vniuerfales caufas
om-
hajbet ctiam confiderare vniucrfalem fi-
nemomnium quod ,
.vniucrfi,
eft
vt prasdidum
optjmum
in totanatur^
cft.
SFMMARIVM. Probat fccundo Metaphyficam efTc fpeculatiuam,hinc infercns aliis eiTc digjiiorcm, de quo fuse Doft. hic q. 7, 8,
&
Probattertio etiam folahanc inter fcientias cfTe
libcram
,
fcu grati^ fui acquiri,
qupd optime exphcat Dodor. Quart6
& explicat Dodor quomodo fic dicirur, & quo fenfu. probatefrcdiuinam,
&hoc bonum, id eft, particulare bonum,quod
^are vero non aiiiuaf^ilam exprimum thilojophantibt(s:nam propter admirari hotpi-
eft
id cft ) tora natura
,
de quo agit
fcicnria
de
vrii-
uerfalibus,& maxime fcibihbus , quia ipfa prineipalis
,
& archite<9:6nica Eefpeftu
cft
onmium
omnes aliic faniulantiu:. quod optimum in tota natiira, Notandum , l6 tonum vnU quod eft finis , & bonum torius vniuerfi , vt bouerfi ejl dum^im fcparatum , eft primum mouens , vt in iz. aliarun),& fibi
pUx, ir vnU Metaph. fed ordo vniuerfi ordinatur ni
cum
vniuerfi
,
eft
bbnum
fed illud principalius
:
"*^-** **»
eft coi;ifidcrare
fm\s,cuiujaue, inpafriculari:yc^o»»w»,ideft, tori vniucrfo nnis eft , quod efloptimum in omni,
4a,
i.jri^^i»,!*.
in ifto pri- ««iewTiwV
primas caufas , eft etiam de caufa finali confiderare , vt dicebamr in fexti conditioneiramediata ante , addit qu6d finis clt vna caufarum ; id.e6
qu6d talem fomiam induad vfum nauigaiidi. Mi-
ad confiderarionem fcientiae fupradida:. Dicit ergo , qu6d maxime principalis fcientiarum , magis principalis , iffkferidU eft ipfa qu£ non ignorat ;fedw«jf cuius causa fingularia' funt agen-
»Uud,
,
eandem
tJltaxime vero
mm duplex.
cft pro-r
maximc fcibiha , quae funt communifHma , & prims caufae , & principia concludit ex prasdiOi\% , qu6d nonien fapientiae , & confiderare ma-
Deinde ciim
bo-
,
;
,
maxime
refpeEiu fctbilis fcierlti*
caufis alia cognofcuntur
^
ordinis
ipfammaxime ftierttiam maxime deftderabit: talis autem , fcilicet maxime fcientia , eft ipfa, quA maxime fcibilii : fed maximefcibifft refpeHu
primis principiis
P«»«j
bonum
riae
lia funt
Ad hune
,& non
per fe
,
eft
,
focnria aliqua quaEriciu: propter fe ; vnde fiibditur , quod c^ui /cire propter ipfum fcire defiderat,
rtam propter ea
tex.habes q.
,qu6d mf~
Dicit ergo
maximc fcibilia.
& princi-
ergo caufac
finis
,
funt raaxime fci-
principia alia cognof-
quod
,
& non econuerso ficut bo-r num exercitus eft ordo exercitus & tale ordina-: tur in bonum ordinis vniuerfi & non econtrai boniun ergo fecundum, & tertium ordinantur in primum & non econuerso. Dc primo aucem mouente, quod eft principale bonum & finis in
& propter quas
,
tale
bonum
ptcr
nes,^ nunc,&primuinceperuntphilofophari:
i-1
Secunda pars ptJDcipalis
primx
AprincipioqiiidemperpauciorA dubitabtlium P*""lium»
mirantes ; deindepaulatim procedentes,^ de maioribus dubitates, vtde
de his,qu£
circa Sole,
generatione.
Luna pafsionibtts^
& aflrA,^ de vniuerfi
^ti vero dubitAt,(Jr admiratur,
intrinfc-
ignorarefe arbitratur , qitare df Philomythes^
qubniam
idejifabularum amator^ aliqualiter Philofophus
;
,
Summ^I
Cap. I
nimque ex mirU confiituiad ignoraatiamfitgiendamfhi' hfophati funt , palam quia fropter fcire, non njfm du. /tudere ferfecnti funt , fhti t^
'.fahula.
tur : quarefi
&
«ur,
didum
cft.
Notandura vltra , qu6d cura Ariftot. priiis ^^J^*" ' vfus fiiit nomine fapientia, nunc vritur Philofo/^ phia , quod pro eodem fumitur dicitur enim frimu itt,
:
anriqui ftudio fapientiae infiftenees uentorvt^**^ , Pythagoras interrogatus
quod cura
cuitts caufa.
Hacc eft fecunda pars principalis iftius pnr quia hucufque Ariftor. tox. partis prologi , probat dignitarem huius fcienrix ex eius naru-
&
idem ex dus rali appedbilitate , nunc cflenriali fpeculatiuitate. Circa quod duo fiicit primo probat hanc fcientiam efle fpetukriuam per rarionem. Secundi per fignum. Secunda ibi Tefiatur autem hoc. In prima parte oftendit
:
is'
mm & ipfe circa admiranda verfatur, vt pix-
fapientes vocarentur
•
fe profiterctur efIe,noIuit fe norainare fa-
quid
pientem , vt anteccfS)res
fum hoc
fui
:
quia prxfumptuoPhilofb-
efle cenfebat; fed dixit fe efle
amatorcm fapientix nomen phiofbphiae , & iiomcnfapicnris in nomenPhilofbhoc nomen congruit prxphi cft mutatum !)hum
id eft
,
,
:
:
fenri propofito
:
&
nam ille videtur
araator fapien-
:
4fi.feiei.ti»
^«CMhttiiut.
intendit talemrarionem
qua
ipfum
quaeritur
:
Omnisilla
fcicntia
propter feipfum
fcire
, ,
in cft
Metaphyfica cft huiufmodi ; ergo , &c. Minor probatur fic : Illa fcienria ,qua: quacritiu: folum propter fugam k;fpecuJariiu
norantiae
,
,
non
praftica
:
imendit ipfum fdre propter fe : fcd eft huiuimodi ; quod oftendit ex
qui fapicntiam , non propter aliud, fed proptcr fapientiam quaerit qui autem quaeria:
ealariuas
Ibphari
!
,
circa iftam (cientiam
,
& alias
(pe-
ex admirari caeperunt homines philoautem oritur ex ignorantia;
adrairario
ijam qui dubitat, & admiratur
,
dubitare videtur:
philolophari fimt ergo homines propter fugam ignoranriac. Dicit ergo , quod vero ifta fcientia
&
primitm : licct difFerenter quantum ad hoc: quia aprincipio erant mirantes pauca dHhitatiua, quae fortc magis erant in promptu , vt eormn caufac cognofcerenuu: fed pojl , id eft , ex.cognirione minorum , paulatim procejferunt ad maiora dubitantes de maiorihm , id eft , quaerentes :
:
eorum
caufas
vt de pafftonibiu
,
& de
Lunt
,
puta de
funt circa Solem,& afira, de puta de quanritare,& de moribus ipforum ,
Eclipfl
:
his, e^ua
&
mundum quidam
mundi generationt : nam
di-
cafli quidam ab intelledu, quidam amore, vt Empedocles. VMmdigene' Certum eft autem, qupd qui dubitat, admirafMtien*. tur, ignorare dicitur ; &propter hoc Philofophtu
xerimt generatum a
Oplnit dt
vt Anaxagoras
:
:
&
dicitur Philomythes,id ejt,amatorfabida:c^oA eft
proprium Poetarum ideo comparatur Philofophus Pocta quia vterque veriatur drca admiranda;vnde (v^iv.fabula namque ex miris,id eft, adniirandisico»i?<««V«r. Concludit ergo conclufionem intentam:^«4re inquamyJ" ad ignorantiam fugiendam, quam arguit illa adiniratio , philofo;
:
phatifunt palam :
cpiia
propter notitiam
,
fcilicet
propter ifCamfcirefcientiamperfecutifHnt,id eft, fecuri funt
quarentes:^ non caMsa
vel operationis
,
quac eft praxis
;
;
illcmm tfe. Suttm.
Notandum, quod,
ficut
didhim
&
ide6 tales
eft,
dc cura didt
,
cum
cnim videmus cfteAus manifefbas , quorum caunon videmus , admiraraur drca effe
&
:
qui de rerum principiis tradbuerunt per quendam modum fabularum , di6U funt Poe,
t£ Theologantes
& vt
didtur ,, fuerunt, feptem S^pientes- ,dequibus eriamaliquid dicetiu: infra, in ifto primoi Qijia ergo fabula cx admirandis :
conftituitur ,ide6
PhilofophusPoctx corapara-
Smi Qper. tom. IK.
autem ipfum quod
Tefiatur
accidit
nam
:
fere tun^U exifientibus^ quafunt necejfario-r
^
eruditionem ^ talis
prudentia inquiri cepit.
Paiam igitur qu/4
rum ad 1/oluptatem
,
propter nuUam ipfam quarimus aliam necef fitatem.
Probat hanc fdenriam figno , dicens j cct
effc fpcculariuara ^
qubd hoc quod didum eft
quod fepienria,velphiIofophia
propter
fe
,
&
oropter ipfum fcire
,
Jf^Jf,^;^ y^^ l«iri-
inucnta
fit
&
fcili-
,
tmr,
non pro-
pter aliquod, fcilicer propter necefl[itatcm vitar, tejiatur hoc accidens, id eft, euentus circa fapien-
rix inuentores tihHi
namfere
;
cunElis
cjua vel fitnt neceffariorum
,
iam ,
extjie»'
eii
id cft
,
de nU'
&
mero eorura , qux funt neceflaria ad vitam , ad voluptatem , quietem , fiue deledtirionem
&
&
vitx peninenribus
,
vt dicebatur. fuprk
eruditionem
,
ad introdu^ioncm in
,
id cft
fcientias pertinentibus
,
ad
alids
vt fupplc fdentix fer-
,
& potiflim^ Logica. Omnibus, in* iam cxiftenribus & rcpcrris taliipru^
mocinales
quam
,
:
,
qua nunc cft fermo, inejuiri capit j cr-. go palam tanquam a figno probatura , quia pn*
dentia, de
pter nutiam aliam neceffuatem quarifnui fapiea-
tiam
fcd fupple propter feipfam
,
confequens
efl
irica
,
,
qubd fecundum intentioncnt
^j
fcientia fpeculariua cft dignior pra-
ex hoc ergo
:
tantum:& pci
fpeculariua,& non pradica.
Notandum Philofbphi
efre fpeailariuara
qubd probat
,
iftam
fdenoam
eius dignitatem putat fufE-.
cienter fe probafTe.
Sed vt dicimus homo (^ non
dubitario,
& admirario ex ignoranria fumunt ortum
«qui
T****!»
nltcuitti vfus,
fcientis iunt {peciilariuae,ficiionpra£tics.
1% A, l, CMfu
propter aliud,magis illud aliud amat,
cam
& quxrit quia propter quod vmunquodque tale & illud magis, ex primo Poftcriorura. Dcin-
noH (\taQiua , id eft ,pra£tica , fed fpeculariua fatet ex frimis phtlofophantihHt z nam per adtnirationem cdperunt homines philofophari nunc^
,
:
rit
Metaphyfica
hoc , qu6d
propric
hera
alterius caufa efi
efi
caufa
fcientiarum
:
;
liber
,
Sic (jr
qui fuimety
hac fola U-
foU namque
beec
Teicis
pan
principifif
fui F'm«P«"' ta f lol.
efi.
Poftquam Philofbphtis probauit digm*utem huius-fcientix, ex eius naturali appcribilitate,
cxeius
effcntiali
primb
facit
&
fpeculariuhate;nunc oftendit id^ ex eius liBenatc ingemia. Circaquod duo fadr:
quod
di
coucludit corollarivun
eft.
Secundb ex
di
quoddam ad cius pertines
&
dignitatcm. Seomda ihl.Propter quod injie. I|> prima parte intendit talem rarionem:Illa fiicntia efl hbcca , quac eft graria fuiipfius , nongratia
&
iietafhyjic»
altcrius;fc4Metaphyixca icft huiufinodi^a^o, &c. ^'^*
Mjnorcm probat
ailmili : quia
B
homo^c didtur i
Uber,
'fi
J'!*fj*'"
"'
^
^*'
:
liber
jqni eft gratia fuiipfius
,
:
{cfuicnim domi*
&
&
propter dominos opcrantur, noriun funt , quicquid acquirunt, domino acquirunt. Dicit ergo (ccund^m quod dicimu4,'ilkhomolU>erejt qui fcilicet efi gratikfmpfitu^dr non efi caufaslteriut ; fic htc , fcilicet Metaphyfica i^Cifola •
iibera efi fcientiarum , id eft, inter lcicntias
j
fola
naTo^ue efi fuiiffiiu caufa. Sed videtur falfum , quod hic dicitur,fcilicet
^^uMlhtr in. tiUigi
^udre fecundum Symonidem folus
d$hit
^aT '**"'i^ OuipRmtrKtia.
quod Ibla hxc {cientiarum /itgratiafuiipfius, nl hoc vidctur communc omnibus fcientii* fpcculatiuis , vt patet ex didHs. Dicefidum qu6d ha>c litera
,
exponi,vno
)b(£jcyo/«»,poteftduph*citpr
mo-
non dignum quaren qua fecundum fe
eji
faentiam. Exciudit crrorem quendamiuKtadiAa. Circa
quod tria facit, prim6 przmittit errorem.Secimd6 ponit caufam erroris. Tertio exclutlit illam ibi Sic autem dicunt. Tertia Sednecdiuinum. Dicit ergoquod haec fciennon eft humana immo fecunditm Symoni-
caufam. Secunda ibi
:
,
:
tia
:
-.foltu Detu humhabet bonore,iei]xcti qnod velit iftam fcic-
4(tn,(^i fiiitquidampoetaficdi
do prout refermr ad gcnus fcientiarum fppeular
tiam, qujE eft tantum propter fe quaerenda,v»>*»,
tiuarum in genere
diqnum ^werere hacfcien-s tiam e[u
omni
itaquod fupponit lyfola, pro
:
fcientia fpeculatiua, $c iic
verum
eft
quod
{o\x fcientja; fpcculatius fimt gratia fuiipfius,
quia proptec ipfum
fcire
,
& non propter
aliud
quacnmrur } ideo liberales propric dicuntur fcicntijE autcm , quae ad aliud ordinantur , pura ftd
aliquod opus, vcl vtilitatem, dicuntUF non
id eft hominem,wo»
:
tiam, quae
cum
circa altiffimas caufas,& circa
fit
caufam finalem omnium , vt praedidhim eft:nam vltimum fincm omnium, proptcj;
confiderat
quod omnes aliae fcientiae ad eam ordinantur, lanquam in finem; & ideo ifta fcientia inter omncsrnaxime eft gratia fuiipfius. Deinde cum dicit:
V
Propter quod
^
iujie
non humana putetur
enim hominum
Maltipliciter
Si autem vera dicuntilU quidempoetx'.
ipfum contingere maxime verifimile :
efi,
Goncliidit cx
didliis
quoddam
corollarium,
pcrtinens ad huius fcientiie digm'tatem. Circa
&
in-'
fortunafos eos homineseffe, quthacfuferfua
qUdrunt. Ponit caufara erroris, proucniebat cnim iftc .erj:ore aliorum Poccarum,qui
crror Symonidis ex
dicunt
qu^ diuinum, ideft
res di^ina inuidct
,
Deusnon vult ab hominibus haberi ca , quae ad fuum honorem pettinent,& hoc contingere maxime iufti:m eft, fi in aliis hoqu6d cx
inuidia
minibus Deus inuidct : multo licet in fcierttia ifta
patur^ feru*
inftius in
hoc, fci-
quae eft honoratiilima intet
,
pmnia. Nam fecundum opinionem (Rontm,oportet homines imperfedos inforomatos eftcjforniT natos enim homines dicebant,qiianda( Dij eis flia bona communicarevolebant : fcd ex iuuidiabo-
quod duo facit. Primo facit quod didum dft. Secundo cxciudit errorem quendam iuxtadidla.Secunda ibi Quare fecunium. In prima partc in-
na fua Deus eis communicare nolebat fequitur, pmnes extra perfc£tionem huius fcientix exiften-
tendit concludereex
tcs,
:
pjraedidfcis ,
quodiflafcicntia
humana poff^o , & intcndit talem rationem. Scientia maxime libera non poteft efle
non
fit
pofrcfllonaturae illius^quaf multipliciter eft mini-
ftra;fed natura ftra
ergo
j
humana
ifta fcientia,
praediiJiimeft
,
non
multipliciter cft mini-
quae eft maxime liber3,vt
eftpofleffio
prgo quod propter hoc,quigi, cft
maxime
libera
:
humana. Dicit
fcilicetiflafcicntia
iufie eitu poffefiio
,
%
quia diuinum natum efi inuidere hac in r
ita
tius fojfepo.
^
ejfe
li-
omnes pradi^ cae communiterrfaltcm mcchanicx alio modo exponit,quodlitera,yo/4, refcrturad idam fcienbeiralesjfed potius feruilcs, vt fimt
'
qut-^
dem Deus hunc habet honorem : virum verh
&
V
:
Metaph.
Lib. I
i6
-*»«:
:
nonputetur
humana, mulris j^nim in locis, id eft, qu^um ad multa natura humana minifirfi efi. Notandum , qu6d natura h«mana dicitur miVt natura niftra, po qu6d multis neccffitatibus fubditur,pro ^tmtuM di' ftaitu vix,ex quo acciditqu6d frequentfcr dicimus fltttr mnf. illud quod proptcr fe qiKcrendum eft, nonhuJhm.
mana putatur cius poflefuo. Vndc licet mcUus fit phjlofopharijquamditari nontamcn indigenti,
:
& infortunatos.
in^pcrfedos elle ,
^ vDtMf^
quod ex hoc loco videtur pofft firnii hoc argumentum quod etiam fccundilm mentem Arift. Deus non eft agens ex ncceffitat^ naturae , cuius oppofitum communiter tenctur, Nam, vt dicitur , fi Deus eft inuidus, orones rcliqui ab co enmt infortunati : fed l>oc non fequi-
Notandum
,
:
tur
,
nifi
bonum aliorum
fit
fjftji^u
^^
it&io,
ab ipfo Deo volun-
cnim neccllari^ agat quanqqam inuideat, aget nuUus ent infortun^ms. Sti hoc non cogit quia Arift. non loquitur ex agente
taric
c
fi
:
:
intentiorie proprii
;
led antiquorum Poctanim,
qui forfam concederent
Dcum agere ex
libertate
voluntatis, nonneccffitatenaturae' licetoppofi-
tum
Deinde
Ariftoteles itic4c opinatns.
cum
dicit;
:
Capu4>
pter fcipfam quaeritur,cft, quae
mini f^iiemeJe idetttphyfic»
ntneflfojfef.
GokuttumitX
Sed nee diuinum inuidam
vt dicitur tcrtio Top. lUa ergo fcientia, quae pro-
,
iiberc
tum
non competit ho-
&
, qui ad libitum vti potcft autem fcientia, quae propter fe tan-
vt poflcllbri :
illa
quaeritiur
,
non potcft homo Eber^
vti,
nibus, quae per alias fcientias cognofcontur.
inde cum
dicit:
De-
coouenit:
i*
tiuntur Poet^,
cum
ab ea frequenter impediatur , proptcr neccffiratem vjtae. KcOcc ergo Metaphyfica non eftpoflef(lo humana, quia non fubcft homini ad nutiim, cijm ad eam perfc(%e non valeatperuenire , illud tamcn modicum, quod dcea habct,praeualct om-
effh
fedfecundumpreuerhia^ multu in rehtu men-
Excludit caufam errotis
num, ideft, git
ejfe
res diuina
inuidum ,
,
,
dicens
puta Deus
, ,
quod diuinon
& ide6 di(Slo Poctanim
conti/t-
non
efl
quia fecundum protterbium, Poita multa mentiuntur.
crcdendpm
:
Notandum,qu6d
inuidiain
Deo
cadcrc n5 po-
tcft:tum quia inuidia dicit paffioncm,quia eft appetitus doloris in contrarium
,
qui
Deo omnino repugnatj
«»«j(/ ,•«»/.
tHa «»
Deim
,
:
Summ^ ^Mdtrt iM-
r^ugtut
i,
vxm quia quantum ad obiedhnn inuivel eius qui cre-
dum perfc(5lam compreheniioncm fcd maximc habet,eo quod etfi ab hominibus habetur, non tamen vt poflcflio , fed ficut eis .aliquid a Deo
:
vclfperatureflemaior :nullus autem
AtmT*'^'
4*t:ur,
^,
maior Doo, nec
eflc
poteft,quod
& ideo inuidere non potcft
Dco notum eft:
Tum (&
:
eft
eft qua/i
:
commodatum. Tunc fequitur iila pars.
idem)qiua inuidia eft triftitia de prolpcritatc alicuius, quatenus bonum alterias putatur diminudo boni prpprij , quod in Oeo acciderc non poteft : quia Hium bonum diminui non potcft ex
bono
quinimo ex eius bonitatc , ficut fbnte indeficienti,cffluunt bona omnis trcaturje: qnare radix fundamcntum illorum Poctarum ^dfum eft, vnde Plato ak, qnod a Deo eft remoomnis inuidia. Deinde cum didc alterius
:
&
u
Quaru fars princi. filit primi:
Uec taii alidm hottorahiliorem opertet exiJtimartiuam maxime (iiuina,(jr maximi honoranda^ talif dutem dufliciter vtique erit folum\ quam enim maxim^ Deui hahet , dca fcientiarum ejl:vticjueftfit dtuinorum alitjua: fola aute
ijla
Dem enim
ambo hacfortita ejl:
videtur omnibut caufa
^ frincifium
effe ,
quoddam : dr taUmfcientiam autfolm , aut maxime Deus hahet. Necejfariorts hac qui-
dem igitur omnts, vero digniornulla. Mtta^hyf** 0tiufcientU$
ktifrmtr.
Ponit quartum medium nitatem huius fcicnriz
cipnem
ifta icientia
:
ad probandum digquod fumitur ex eius
,
honorabilitatc przcipua
maxim^
:
eft
honorabilis
&
,
,
&
intendit talem ra-
maximc
diuina ; ergo
pcr confequens dig-
Conlequenria apparet , quia Dcus eft , crgo (cicnria diui-
niilima.
honorabitior omnibus rebus iia erit
17
habet : aut raaxime. Solus quidem habet feam-
dia cft vel refpofhi maioris
f*»'.
Cap. II.
I.
honorabilior omnibtls
aliis fcientiis.
An-
eeccdens probat dupliciter , nam lcicntia diuina dicitur,vel rarione fubie£ti habcnris,quia fci-
Deus eam habet ; vel rarionc obicdi , quia dc diuinis : vtroquc modo ifta fcientia cft diuina. Dicitergo ,quod«<»« ojfortetexiffimart aliam fcientiam effe henorabtliorem tali , id eft >
y M'M A RI V M.
S
Sccundo pribdpalitcr
i
oftcndit digni-
caccm huius fdcnci£}Cx cius vcihcace quz cft, vc cognitis caufis, ceffcc admira' tio
& ignorancia
,
;
quod exponic opcirac
Do£bdr de immenfurabilicace diamecri,
& coflac
quam
,
Vidc Do^.
hiccangic Philofophus.
i. d..
2..
& Euclidcm ab
q. 9.
ipfo ibi cicacum. Secuada
Oportet autem aliijualiter cortftituere or-
dinem iffim ad eontrarium nohis^qua afrin' cipio quafionum. Incipiunt quidemenim, vt diximut , omnes ah admirari , vtft cum mira quadamfpeHantur, causa nondumper-
pars priacipalis prolo.
, miranturquefiita res fe habeat , vt Solu conuerfiones, aut diametri quadra-
fpecfa circa
tiincommenfurahilitatem:
mirum enim vi-
emnibusfi quid
mimmorum nunc
detur
ejfe
Oportet autem in lontrarium vt ad dignius iuxta prouerbium confirmare, qt^emadmodum (^ in hu cum didicerit: nimenfuratttr.
hilenimita mirahiturvir Geometricus,quam
^a
qui" fi diameter commenfurabilis fiat. demigiturfit naturafcientia quafita diSfurn eft
^ qua
,
fit intentio
qua
,
oportef adipfci
quafiionemydr totam methodum,
licct
cft
quam
ifta
:
nam ipfa
eji
Quod
xime hmeranda.
maximi diuina , probat
,
& r/U-
quia ea fola
efi
enim maxime habet Deut , ctiiuiraodi fuppleeft Mctaphyfica , di€c3. dea fcientiarHm r^ , id eft , de numcrp fdentalis diuina dupliciter: ijttam
darum
:
quam maxime
vel eft diuina
iterum quantxmi ad fecimdum Jcilicet fcieatiajh
ca tamtn , id
diuinomm
,
,
nam
id eft
efi, iftu ,fortita eft
,
Dem habet
& fi
tjtia,
dc diuinis
hac ttmbo
,
:
fcili-
quod eft de diuinis , & maxiroc cam Dcus habet. QuQdaQtemfitde diuinis,probaturcum oet
fubdit
i
Dew enim
rum amnibut , id cft
videtttr efe tpttddam caufa-
eft
derctdepcimis caufts
quod tnaxime
tur
inter
,
Cum
prima caufL
omnes
prgo
ifla
vtprzdiAura
,
Deus
caufas
fdcntia coniI> eft
,
confldcret de Deo.
fequi-
Subdic
autcraquantura ad primam conditioncra fcienciae diuinz , quod talem fcientiam de qua nunc
fcrmo , aut folut Deut hahet
eft
£t ex
his finaiiter concludit
fd^ntis ab id eft
,
ijla
omnes
quam.iUa
,
,
aut maxime,
quod
liccc
alix
magis neccflariae ea, ad vnlitatem , vel pe-?
fint
fcilicet
ceflitatem vic£ :,noa
,
vlU
xmen
dignior
quam
v*l
m»ximi
'D*u«
hMbtt
Met»fhyfi.
aua.
^^
ririam caufarum ex rebus:qux
ham
fumma vrilitas cft: om-
ex nodtia caufarum depcndct notiria
niumalionun. Hocautemdeclarat,oftcndcndo ad quem finem illa fcientia ordinatur quia fcilicet ad contrarium eius , quod fuit in prindpio philofbphanribus illud autcm fiut admirario ignoranda , ideo finis huius fcientis cft cerritudo cognitfonis , quod eft oppofitura ignoranrix , admirarionis hoc eft quod ait , quod oponet confirmare , id cft,terminarc ad coiitrariumearum,quae a principio,quaE(b'onmn:nam illa fcienria inccpit a quzfHone , dubitarione,& terminamr ad condicionem , quod eft certimdc} :
&
:
&
&
:
&
&
lAtb Cahdit,incipfunt enimyVt diximttt,a principia ab admiratiene: qua: admiratio erat fi rcs fe habent,
ouemadmodum
eft, cafualia,
mirabilium anthomata
quac videntur a
nondum
,
id
mirabilitcr euc-
cafii
philofbphandbus , vt circa conuerfionem Solis ,qux fit in duobus pundtis defcribcnribus duos Tropicos , a^ftiualera fdlicc, nirc
:
primis
&
,
fdlicet
illis
fpeculanribus caufam
hyemalcm
:
quorum pun^rum
priinus,
qui dcfd^ibit
ifta.
flubi ftlm,
34 Poflquam Philofbphus induxit auditorem ad fuiii Met0huius fdendx , cx eius dignitate , nunc ^j? rut ,jl inducit ipfum ad idem cx dus vrilitate. Vtilitas ctrtuudi. aute huius fdenrix eft,qu6d ifla ordinatur ad no-
amorcm
Notandum , qu^d henfibilis ^
cikm
Dcus
fit
incomprc-'
quacunquc creatura ) prout
fcilicet
incomprchcnublUtas dicjt , vel negat .adaequationcm a<9ais ad obio&un j ideo fdentiam Mp» topljyficam , prout cft de D^puut fplus Dws Scoti
Ofer,tem.ir.
Tropicunj iefliualcm , ef^ puntbxs Cancri ; fccundus , qui defcribit Tropicum hyenulero, cft primus pundhis C^pricorni non :
erlira Ccita.
fpeculantibus drca cauflm
caufa
erit
qs dJ^etrum
admirario ^Qit
non
9
:
minimomm
ficut
Gcometri-.
commenfurabilem )
hiiam
Liber
i8
Mirumqmdcmvidcnu ,quod
aliquid
minimorum,
id cft, de
numero
Xion menTuratur
omnibus
,
.eft
diuifibili
;
;
tamen
qu6d
quod non
indiuifibilium
cuicunquc
jjft ,
alij
nam pon menfurari vidctur cflefolius
indiuifibilis
tur
id
Metaph.
I.
ficut vnitas, quae
:
ipfa
menfurantur
diametrumqiiadrati,
indiuifibilia
non mcnfuraconftat autcm
etfi
alia
:
& latcra eius nonfunt
nec minima. Addit autem quod ab admirarionc in-
,
ccpit , oportet proficcfc
,
amplius admirantur di(Skis
:
non enim
,
ficut apparej in
ita miraljitur
exemplis
Gcometer , fi dia-
meter non fiat commenfiurabilis : ciim fcilicet Vltim6 epilogat ergo fciuerit caufam huiu». quod di6tum eft, quat fit natura qaaefitas fcientiae, lcilicet
Mctaphyficae quiafcilicet :
eft
vniuer^lis,
defiderabilis, fpeculatiua, libcra, honoranda, non
humana proprie, fed
diuina,vt didhim cft,&
qux
fit intentio nnalis huius fcientiae , in qua oponet habcre qusftioncm tcrminatai'n,& totam mcthodum. Nam finis huius- fcientix eft cognofcerc
ne de efFedibus amplius admircmur. Spcdat ciiam ad ipfam cognofcere primas cauias , & prima principia rerum , de quibns in ifta determinatxu: , &ad earum fcicntiaquaeritur , caufas ^
&
ordi-
notitiam tot* ifU fcicntia principalitcr natur.
tifief
inqmfi-
tionu qui sUt
Tcxt.
c, jo.
^iQde,
Notandum, quod omnjs motustcrminatur ad contrarium eius , a quo inccpit j vnde cum inquifltio veritatis fit quidam motus ad fcienriam, oportet qu6d terminemr ad contrarium cius vnde incipit
.^ ;
:
fncepit aut em ah ignorantia
miratione
,
|:em erat,
fi
vt prius oftenfiim cft
,
,
& ad-
admi;;atio au-
res ita fp habcret ficut
anthomata
quje videntur a cafu mirabilitcr euenire.
Ca-
enim non funt kcaufa determinata , ex 2. Phyficorum admiramur autem dc eis propter ignorantiam : fimihter nunc i principio Philofophi nondiim potcntes rerum caufas fpeculari, admirabantur opinia , quafi quacdam camalia, fifualia
:
cut circa conuerftones Solis
:
fequitur firgo quod
&
ad contrarium eius terminetur , quod cft circa notitiam, de caufis rcrum, vt a noifta inquifitio
bisignorantia, &admiratio auferatur.
Notandtun etiam, quod , vt dipitur , diameter
€iuart diatneter fji in.
eft
fusc probat effc
iti,
1^6,
incommenfturabilis lateri.quia proportio qiu-
temmenfur».
^^^^ diamctri , ad quadratum lateris , non eft firiL% 7.d. <-"t proportio numeri quadrari , ad alium numerum quadratum ; fed ficut proporrfo duorum ad *
commenfurari non poffunt illx enim fblx lincx fimt commenfurabiles , quarum proportio mutua eft ficut numeri ad numerum hxc autem non funt geomctriam fcienti : ille crgo , qui huiusquxftionis ignorat caufam, admiratur; fed vir Geoinetricus, qui nouit caufam , non amplius ;
:
admiratur.
SVMMA SBCVNDA^
Vidc ibi Scholium primum.
C
dc fecundum va-
Incipit hlc trafUrc Philofophus caufis, ic principiisrcrum
& repugn^nccs incer fc antiquorum
A P V T
I.
Caufarum in modps diuifio j vetertimque opiniones de cau^ materiali.
^oniam atitem mamfejtum quod earum
^'?"?
P'.«>«
gfuaaprmcipio cattfarttmoportet Jumerefcien- tii<as!^' tiam[Tuttc ettimfcire dicimtu 'vnumqtiodque^ f^uando frimam caufam cognofcere futamtu)
Caufa vera qtMdrupliciter dicuntur ^ qua-
fum vnam quidem caufam flantiam
&
,
dicimui ejfefuh-
quod quid erat
ejfe :
(itim in iff
'vltimam
:
cauft
autem
reducitur
ad rationem
& principium
ip-
K^lteram veromateriam , fubieEium. Tertiam autem vnde principium motm. ^artam vero ei tutufam
fum
qua/e frimum.
&
oppoftam,f^ quodel} cuitu caufa,^ honumt
^
mottts omnis ejt. fnis enim generatu/nis , Sufficienter enim quidem igitur de his ffe^. culatum eft in his qux funt denatura. ,
Hic
Ad
finito
prooemio fubiungitur tradbcus,
cuius euidentiam notandura,qu6d quia
prologo prxofVenfumeft,qu6d fapienria
,
iftafcicaria,
iii
quia
& principia & & principiis enrium fuerunt va-
verfatur circa caufas
,
quia de caufis
,
,
rix opiniones inter Phiiofbphos antjquos, idcir-
co Philofbphus in iftotradatu duo
facit.
Prim6
pertradat opinioncm antiquorum dc renun principiis.
Sccimd6 opinionem propriam. Secund^
De veritate quidem, y^^j Circa primum duo facit.Prim6refimiitcaufarum xs. & indc numerum pofitum in 2. Phyfic. Secundp defcenibi in principio fecundi libri.
dit ad pertradandiun opinionem antiquorum.Secunda ibi Accipiamui tamen. Dicit ergo , quouiam vero manifefium ejiy fcilicet qu6d fapientia eft caufarum fpeculatrix, oportetaprincipio, noflrx inqaifmonisfumerefcieMtiam, qut tfi caufarum, id eft, oportet priiis determinare dc caufis,& reddic caufam huius quia tuncfin^ula, id efl,fin:
:
guli homineSjVel fcibilia,yfirf dicttntur hominet,
quando putammnosnonignorart caufam primam, in qua flat refolutio caufarum in quolibet gcnere
caufx. Cauftautem quatuor (Ucuntttr, (juartm vCanfe noanamdicimtu fHbflantiam,& quodquiderat effeM tuor. eft, formam,a qua principalirer dependet quiditas rei.Etqu6d fbrma fit caufa fTo\ia.t,qniaipfum quttreprimim, id eft, quxftio quxrens quare cft aliquid , qux quxrit de caiifii , reducit ad vltimam rationem-, id eft
primum
formam
quarit caufam
,
ipfum
attttm- quart
& principiim.
Si ergo quxftio quxrens de caufa redudtur ad formam, refpondendo per formam , fignum cft , qu6d ,
forma habct rarionem caufx
nem >
rias,
dc quiditatc , contra
& alios, ^.d zi.q vn & 7. Mct.q.
Albcrt.
& terrainare ad contfa-
rium , & addienius ,iuxta vulgare prou/srbinm, quod dicit , qiwd f?mper proficere eft in melius: hoc autem contrarium & dignius cft cognofcCrc caufas corum , de quibus prius admiramur> quiaqu^mdohomincs iam (ciunt caufks , non
"fHermtnifcit-
capitis primi , non negafTc Atiflotclcm matcriam cfTc dc quiditate
prope inicium
inquifitio Philolbphix
cum
ffiltfiK.
opinioncs , dc quibus infcri^s pcr ordincm videbicur. Quod nocat hic Dodot
id cft
:
dicit
autem ratio-
formam vhimam , nam indpiendoi
formis proximis procededo vfque ad vlrimiun ipad csvSamfotmale^vnaveri
fius ^«rfr*,reducimns
id e(k,A^,dicimttf materiam<Tirtiavrkieprincipiu
:
Summ^
Cap. II.
dt. Prim6, afiignatcauuun huius pertradlationis.
lis.Vn
bonum,&
Sccundo
,
& omnis mottu
«mnu generatienu t
(cilicct in i.
, fitiii
ad
:
his czu£\s fufficienter fpeculatian efi
in Pliyfica,
,
Phyf hoc dicit.vt fc excufet de pro-
conflderatione caufarum quoad prsfens.
iixiori
Scd hic occurrit vnumdubium, Qualitcr fz confiderantur a Phyfico Ufhjffit»
^
Ltpt»,
,
caii-
& \ Metaphyfico, v-
trum podem modo , vel alio ? Dic^dum , quM quatuor caufW, inquantum quaeiihet in fiio gene-
v$4UD*a,f» rc, datcflc, circtinifcribcndoratidncmmotus,& Ihegrtm. (jjr mutationis, pertinent ad Mctapbyflcam. Materia tJift.
1.
tm-
quidcm lcs
mtJift.i.^.
quod duo fa-
prindpiis. Circa
caufa fina-
et
autem habet rationem boni
rtuttmrkMt.
rum di caiifiS, &
19
(cilicet effidcnti,{cilicct
ti^ jlnis
fU fnfri,
:
:
I.
Quartam verocanft^
motui, fcilicet cfficienrem. 0ppojitam
;
& forma,inqua«tum funt partes eflentiainquantum dat cflc circumfcrilicet cnim non agat nifi mouen-
efficiens vcr6
:
bcndo morum
Secunda
profequitur dc intento.
,
dc caufls pertrai^tura
in libris Phyficorumjta-
fit
mcn nunc^r(PMm«c>,fcilicet opinionem illorum, qlii priores nobis, id cft, prius quam nos fuerunt, ad perfcfutationem entium,
Venitntes
& de vetita-
te philofophantes, quia ipfi fcilicet caufas jxjnunt
& prindpia & rcddit caufam huius, quia fbpcr;
uenicnribus nobis corxfiderare crit
aliquod opus vitx
mcthodo,
id eft
, crit
,
qu^
eorum opinioncm praEfenq
pft vita fn
& & vritur metapho-
aliquid pemeceflariura
pcrurilc ad przffns hcgorium
,
taeo modo, quo qua-ubct r?s vtilis alteri , poteft de vita eius , vel quafi opus vits refpedu c-
eflc
£nt aliquid
9)Mare fet' trneituiitrH
Finis vero inquantum rcs, fecundum fuj mtitatcm, ad ifhimordinatur,licetnon poflet il-
eft,pr2fcnrifdenriz,quacnuhcanobisquxritur.
l<>f»f^-* »t*-
lum attingere
aut iniuniemtu aliudgentu caufe , a CMpf, quatuor prxdiQis,a«t modo di£Hs magis credemus,
cfl
ratione
mo-
ucntis.
nifi
permotum ,
vel opcrarionem
camen prior «fl rario ordinis fccunduip efle,quam fccundum opcrarionem pcrtinait autera AiOct quatuor caufac ad Phyficum^nqiiantum dant cfle, indudcndo rarionem motus & mutarionis, & fic :
«lio
modo hic,&illc detcrraiiut,&
ius.
Alia tranllario habct planius
pretikm opera Vrilitas
autem
corum
nes
fcilicet
dc ciim
,
id eft,
eft ifta
,
fic.
quia pertradlarido opinio-
,
qu6d ipfa: funt caulac,& non plures. Dcindicit
SFMMARIFM.
confidcrat de
cifdem.
Notandum
,
quod confuetudo
iuc, &aIibi,nominare
dam
efuod tjuidtflrfi
,
,
rton
quod intendat ma,
vult in feprimo huius tcxt.com.
quiaoppofitum
3 3.
cxprcfsc
quatcnus
efl principalior pars quiditaris
nnirionis
rci.
j
,
fcd
& d^-
Notandum etiam , qu6d Ariftoteles commupnvndtfrin aiter loqucns de caufa eflScicntc,vocat cam, vndf principtHm motui,non qu6d eflidcns eificiat mo-
Zffleitnsvec»
UCndo,non enim agcnsomnc tptde
Deo
fed dicit
;
agit
moucdo,vtpa-
rario pariendi
uet proprie,
,
ma^
quam
agcndi : fed effidens
& idco appellatur,
mo-
Fnde efi princi-
pium mottu. effidcnri
dttr.
finis
,
,
qu6d
,
fim's eft
fccundum oppofirioncm
oppofitum
& & termi-
principij
nam motus ingipit ab efficientc , :
finis
motus.
hoc comperit
Secund6, qu6d eft cuius caufa,&
fibi,quia eft
primum
in intenrionc.
bonum,& hoc fibi conuenit,qui^ pft per fe apperibilis, nam bonum eft, qupd omnia appctunt, cx r Ethic, Deindc cum didt
Tcrri6, qu6d
eft
.
K^ccipiamus tamen mbis pfioYes dd en-
iimn perfcrutationem venientes tate philofophantes
:
paUm
,
ejr
de veri-
enim quia
Primum omnium
,
igitur Philofophantium plurimi
qua in materiajpecie putauerunt
ejje principia ,
:
nam exqttofunt
(jr
(jr itti
caufas. Si igitur
iUorum fententiof in medium aftulerfmus, aliquideuenetitfafie.,
quod ad pfopofttum do-
ifrina huius atcommodabitur ; aut enim aliud
aliquod caufa genus inneniemus
magis
,
aut modo
diElis credemus,
Accedit ad pcrtr^iSfcandiim
om'^
^ ex quofiuntprtmo ^ in quod ,
corrumpfntur vltirHo
,
quidem
fuhftantia
manentey inpaftonihus vero mutata : hocele-
& id frincift»m dicunt
ejje
eorum
quafunt. .
Profequitur ad narrationcm opinionum. Circji
quod duo lad^ Nam prim6 opinionem annquorum de prindpiis narrat. Secund6 , cdntra corum pofiriones difputat. Secunda ibi £rn quicumtfue ipfum tjpf. Prima ift duas. Prim6 fedt quod di
oftendens qualiter in
fiiis opinionibus , quatuox genera caufarum tttigerimt. Securidk ibi 3r«^ uiier iptur er capitutatim^nma. induas. Prijni :
narrat opinibricrri pdncririum
bus inexiftentia,
rerum priridpia
& non feparata.
Sefcund6
opimoccm antfquo-
,
rc-
opi-
nioncm ponendum fcparata, vt fiiit Plato.Secunda ibi Pofi di^as vero, Prima in duas nam pri:
dicunt principia quadam^
princi-
,
natur in finera nominat autem caufam finalcm per tria nomina. Prira6,qa6d ipfa eft oppofimm cffidcnrii& hoc compctit fibi , quia eft terminus,
&
aquam cfle omnium talc
mentum^
Notandum edam
TRmt ntmi-
cflc princi-
cum fuis funda^
vidc Lacrtium.
nia entia
ra-
,
pium.Nota pulchram rclationcm Dod:oris dc fcptcm fapicntibus Gra:ciaj,dc quibus Aug. 18. duit 14. zy.^dctribus PocrisTheologis apud Grxcos.dc quibus
forma cnim non mouet, yiquody licet fit (juo agcndi matcria autem propric efl :
matcriam
Itcm opinio Thalctis Milcfij,af-
fcrcntis
folas eas
tio
5<^
mcntjs
vbialiquid caufatur per motimi,ibi effidcns propric raouet finis enim non mouet nifi metapho:
tenciis
pium matcriaJe rcrum
quandam operarionem,quia
ricc,
trifli-
Opinio
eft Atiftotelis
cauiam formialpm fubflari-
tcriam exdudcrc a quiditatc rci
nMur
w
,
praeambulum methodo, id
:
do, tamcn rario danris cflc , prior
CmfMfanmi
-^*!
ibi
Primum quidem igitur, Dicit crgo,quDd quamuis
m6
:
dc prindpiis diftindHonem rerurii , motum ab enpbus non negantes , talcs opinioncs Fuf runt loquenrium magis rutU'. raliter. Secund6 , ponit opiniones difHn^Sdonem refum, motum ah entibus pcnitus amouentcs r cuiufmodi fiicrunt Parmcnidcs,& Mclifrus loqucres minus naturalitcr. Sccunda ibi : Sunt altqut ^ui dkufit, Prima in duas> Priin6 ponit opiuioo portit opiniories
&
&
&
B
4
nittus
quomm
nnti'
4tJ
;
20 ot
nit t>en*n
Metaph.
L
Lib,
"^*" phijofbphorum ponenrium prindpia renun
n«9» rerim corporca. S.ccuncl6,ponpiirium incorporca, cuiufmodi fucrunt Pythagorici.- Sccunda ibi : In hit ffi»cifi*.
Socratem quandofit honus, aut muficut , dicimut non generari fimpliciter : neccorrumpt cumdeponit habttus iOos,
cum ipfe
Socrates,qui eft fubiecium
harum iranfmutationum, maneat idcm
Prima in duas. Primd ponit opinioncs Philofbphorum entitatcm a rerum principiispon negantcs. Secundo, opiniones pntitatcm a rcrum
nec illorum, id eft aliorum,<*/»g'»»<^,fupple dicunt,
qualps fuerunt
lum fecundum quid, Addit autcm, quod quam-i
autem.
principiis aliqualitcr auferentes
Democritus,
,
& Leucippus, ponentes rerum prinnpn
vacuum, Qc plcnum. Secunda ibi Leucipptu vero. Prima in duas ; nam primo ponit opinion^m (blam namralcmcauf^ ponenrium. S,ecund6, opinionem ipfimatcria: efficientf m addcntium. Sccimda ibi : Procedentihuiautemfic. Prijna in duas. Prim6 ponit opi^ nionem horum in generali. Sccund6 , delcendit ^d quofdam in fpeciali. Sccunda ibi Et Thkla fnim. Prima in duas tiam prim6 oftendit quid illi antiqui fenlerunt de reruni fubftantia. Secimd6 , quid fenfcrunt confequcntpr dc rerum genp|ratione,&corruptione. Secundaibi: Etpropter hoc ^ef/erari.Dick cigo, aMod primum quidemplurimiphilofiphantium , id eft , eorum, qui tantum philofijphati funt de nattura rcrum , putauerunt cipia, ens
,
&:
ens, puta
:
:
:
ovtnium principia ejfe filuhi teriitfpecie, id eft, in
illa
genere
quafitnt in nufr
,
cau&
ius po/Itionis tangit quad^uplf x
materiaUs, cu-
me^iuni fump-
tum a quamor conditionibus materiae , quae videnmr ad rationem principij pertincre. Primum (Cft
nam illud cx quo res eft > vidcnir eflc princi-
:
pium
f^fius rei
:
materia
ffed
eft huiufiijodi;
crgo
&
&c. hoG eft,quod dicit , quod matcria cft id,in quod corrutnpnntur vltimo , id eft finaliter , fcilicet omnia entia.Tertium mcdium cft nam id cx quo primo fit aliquid,videtur eflp caufa rei , qoia
quoddicit
,
uis fic cojuienirent in
ponendo caufam
&
ergo &c. hoc eft, quod rnateria efi ex efu» fiunt primot ;
Quartum medium cft pam illud videtur efle principium , quod in gcneratione &, cdrruprione manet nam principia oportet manerc fed materia eft huiufmpdi crgo &c.& hoc :
s
;
efl:,quod dicit,/><^/?<««tf
matcrix manen-
fecundum eos tota fubftantia t^,pajfto-
m^w verpmutatis
poncbant,
& boc
eorum
pofitioncs
talem ,
icilicet
eft, ,
materialcm
,
:
putaformis
&
accidentibus,
materia, e^ elementum,&
ejfe
naturanp
aut vnam, aut plnrei
vna,de tjuibtts aliafiant,iUa, fcilicct natura/-»»/«'-
qu4rt oportet materiam manere
fiatii,
tafevero
&fpecie
,
talis prinpipij, fcilicet
plurali-
materis,
non omnes idem dicunt, vt patebit ex fequenribus. Notandum , qubd fecundum quod habftur i. Tcxt. com. II. de generationc, j, Phyfic. Gcneratio, vel comipText, coB). tio cft duplf xi Simplidtf r,& fecundum quid. Ge7neratio, vej ccwrruptio fimpliciter
,
cft in fubftan-
tia,quandb fcilicct forma fubftantialis gencratur, fi ex aqua fiat cormptiofecundumquideft, quando nianente fubfrantia rej , fitmnfmutatio circa ac-
vel cprrumpitur, vt r^tio
,
vel
cidentia,&pafIiones,vtcuni Socrates vel bonus, vcl
cum deponit hos
mufico non muficus
Cum
igitur
materia
fit
,
vel ex
fit
muficus,
habitus,vt
fiat
ex
bono non bonus.
fecundum 'opinionem antiquorum,
tota fubftajitia rpi
(
nam
ad notitiam
fubftantia rei fcmpcr
mancnte , folum fierct mu-
tatiocircaaccidentia, &paflSoncs,
P^indecum
didtJ Prima opl-
SedThales quidemtalu Philofofhia princefs^aquam ait ejfe, vnde
& terram ejjefuper
aquam affetehat,
qfn/eruata,pcut neque dictmus Socratemge--
quandoft bonw, dut mufineque corrumft quando defonit habitM
nerarifimpliciter
,
qttodfubieStum maneat SOt
ipfe^ut nec aliorum quicquam. Ofortet igitur effe aliquam naturam aut vfiam>i
erates
,
vna,ex quihtis^ aut ex qua conferttatacaterafiunt. Pluralttatem tamen &fpeautfluf^^ji
pem talufrincip^ non idem emnes dicunt. Oftendit quid confcqucntcr ad prindpiun* fitnfenmt de gcnerarianc,& corruptione
rialeaqua^a.
igpemi Sccunda ibi ^naximenes autem. Tertia \bi:ty4naxag9raivero. Primainduas. Prii»^ ponit opinioncm. Secundb , pofitionis rationem. Secunda ibi : Forfan enim. Dicitergo.qubd Thai
qu6d f^cundum cos
rcmm,&
princeps talif Phiiofophi*,Cciiicct fpeculatiuc,
efieaqu^m,fTixmim rcrum principiumjex hop autcm diccbat vltcrius^qubd terra eft fuper aquam fita , ficut principiawm fuper fuum principium, Text. com; vnde terr(im ftfpet^ aquas efii aJferehat.Hmc opi- 78. Qpini» ftn^' nionem tangitPhilofophus z.deCslo.vbi inqui- tium ttrr»m dicebant quidam ,qubd ter- natnrt fufet lit de loco tcrrae, ait
&
ra crat riatans fiTper
aquam.Quod fi
eis obijcerc-
rar,qu6d tcrrafubmergerttur,fi efTet fiiper aquasj dicebant qubd non,quis^ propter magrum laritiiT
qu6d quia
4inem tcrrx prohibetur eius fubmerfio,ficut vidcmus de quibufdam, corporibus grauibus,quac
fnatcria cft fccuridum eos tq;a fublninria rci, profter hoe htl?U putant generari , hfc corrumpijintfiiciter, cujfi taiis natura^fci^cet matcria,quac eft
fubmergi prohibentur propter laritudinem , qiiJC alias fobmcrgerentnr nifi latitudo prbhiberet. Notandum , qubd poft Poetas Theojogos de
fSll
& cofTumpi
rcrum mato^
principium. Spcundb, aerem ponentium. Tertib,
ifs
frofterea
vo-r-
nitprinci|>i3
'.
Et frofter hioc fton generari quicquam pu^ Unt^ne^ue corrutnpi^quaft tali natura femfer
iTios,
nio quar
Dcfcpndit ad quafHa opiniones fpedalcs. Circa quod duo facit.Primb ponit opinione poncntium
huiufmodi principia,vnurii tantum.Secundb,t)pi-
:
^^
Gtner»tio ttrrtiptit
ignisifed gene- fUx,
nionem ponentium principia plura efle. S^cunda ibi Ernpedodem vero, Prima in tres, Primb po-t nit opinionemponcntium aquam eflc huiufmodi
fium. Dcinde cjim dicit
€U6
aitquam
dicunt
illttd
^.Sh^^^iJ
quod fecundum
qujod dicit,
oportet
principium eorum ^««yw»r,idcft,omniupi en»
hoc,(ci\ic^x.
|3
matcriar'
Ipm, tamcn differcbant , quia quidam eorum poncbantmatcri^ vnam, quidam plures, ponentcs etiam plura diffctebar» , quia non omnes eadem
:
ejfe
fed fo"
vel corruptio fimplicitcr,fed fe^undiim quid,quia
:
fcilicct entia.
/r,qua: eft
;
fpd vaztt-
vt ex priuarionc
,
ncc corrumpi iimpliciter
qufa ex cafit res per fc,non pcr
res per generationem procedit ad cflc
accidens
,
fonna fubflantialis non peruenerunt, fcd od ma" teriaiTi , quam oportpt manert fecundAm ipfbs, tamquam ingenefabilem,& incorruptibilem ) fequitur fecundum cos , qubd nuUa eft gcn§ratio,
:
ria eft huiufinodi,
nec gencrari
:fimtltter^
copringic
firhplicitcr. Didi;
gcncrari,
tiihil
crgo
,
tbta rei fu^flancia,fcmpcr ctf» eruatafit
:
(Ic
cnim
quibus in ptoJogo fada
pft
menrio aliqu^is
,
4i-
citiir
aquat».
1
:;
SummsE dtur
fiiiile
Cap.T.
I.
apud Grzcos fcptcm Sapientes, qno-
rum primus fuit Thalcs Miidius fecundum Magifhiim,
,
qui vt vidctur
in hiftoriis 4. lib.
in fine, fuic in tempore Zedcchiz Regis
occupatis, di<Sla eciam fua
litceris
circa moralia
commendans,&
prcmccr hoc Thalcs didcur princ^s
ibpniz
,
idlicec fpeculaditae
(crum prindpiis
uum
anificcm
,
quod
moraliA
,
:
nam
talis
Philo-
inquirens dc
vtdehat
ejfe^
& animal
hoc viucte^ ex quoft ven^ hoc effrincifium
cmnium. Proper hoc igitur eam efi accipiens AaofiaioM exiftimaticHem, Et quia cunlfofumJhermatA materiafn^hahent humidam^aqu^ vcro naiurs
humidu.
Pom*t pofitionis rationem. Circa quod duo faPtim6 oflcndit quod Thales mouebatur
dc
ad hoc ponendum ex rationis cuidentia.Secundd, ex audlocitads andquonira efficacia. Scomda ibi Mi^ui. Pnm6 enim oflpndit, Sunt Mutem fiuu» rtfnm qu6d moucbacur quadruplid rarione , fiimpca i frin^fimm quadruplid iigno , ad oftendendum aquam eflc ffmt. prindpium rcnim. Primum efl, quod inacmeritum viucnrium, oportcc efie humidum,ex cifcJcm viuimus , 1» de Gener. Didc tcTU com» anccm nucrimur cnim, quixi ferfaa hanc efirMrtem accipiens, fci-
&
&
licec T\\2\ei,ejiu4cunQorum
mtrimmtum
videbat
Sccundum fignum eft , qu6d eflc cuiuflibet rd , & maxime viucnds , confeniacur
corporcat
per calorem proprium naniralem
:
calor
aucem
primcs Theolegt^^antes Jic putant de natura cxifimaffe.Oceanum enim tionu farentesfecerunt
,
(jr
Tethyn geaera-
facramentum t)e^
rum aquam , Stjgem ab ipfs Poetu ypcatam. HonorahiUits cnim quoniam antiquius :fur4»
mcntum autemquod honcrabilius, Siquidem igitur antiquorum aliqua ijia
dc ttatura cpinio
(jr fenior
,
fuit
,
Thdlcs qiudemfecundum hunc modum
Hipptm
:
ncm qutdem enim omnium non vtiquc ali» quis dignifcabit pofuijfe cum his proptcrfui infelleSius prauitatem.
Oftendit quomodo mouebatur ad di<93im po» fidonem cx audbsritads andquorum efficadaJM-
dt qu6d funt eam,
tjtu
aJiqui antiqitiores
,
&
ntmc efi,generationem, id
eft
mnlto antc mult6 an-
quam fit generario hominum,qui nunc
tc priores,
& primo
fueruncThcoIogizanccs , qni ficputant exiflimandum de natura rerum, fcilicc^ qu6d aqua cft namrale,& fubflanciale rcrum omnium prindpium , in quo Thalcs cos imicacur frmt
qui
,
nam mi ^xioics fecerunt parenta, id cft, Deara
aquz
:
& Tethjrn,
dicebant eciam facr/tmentum jMrMmntvm
, facrum iuramentum Deorum ejfe aquAm, vocatam a peetii Stygem , id eft , aquam infema-
id eft
Icm ,
& quia Dij iurabanc pcr aquara qu6d aqiu
rcbanr,
nam facramentjim
efTcc ,
honorabilior,
a eft
,
imperfcdlo.
;
idco afle-
quam
,
,
id eft,
eft prius fimpliciter
cx hoc patet, quod aqtiam di-
&
priorem Diis , quia ilH anriqui po* fiicrunt aqoam eflc prindpiumrcrura, dicit qu6
efle
pinio de
fc 6kehat,ipfHm c
Hipponas nomine,
BwH ex hoc,
didcur, nen eSi dignus ponere, vel fiiadere ahquid
humido,
fiue aqua.
:
dicale, viuit animal,
quando
deficic
moricur : vi-
uereautrm viuentibtu efi ejfe,Ci. i.de anima. Quarc vidctur qu6d ipfum humidum fic prindpium hoc eft cflendi , ficucdt prindpium viuendi : quod ipfc didc, quod fupple Thalcs didc, animal viuere imc-, id ef^, hiunido:addic aucem qu6d iBnd ex cfHofit ali^uidAfavm dle confequicur, videtur
&
ejfe
principium omnittm.
Vnde
concludic
,
qu6d
propter hoc tgitur efiM cfljconcingic accipere eam exifiimationem , id cfl, di<Sbm opinionem.
Quarcum fignum eft, quia gcneradoncs viucnqux funr nobiliflima encia,fiunc ex femine,
rium,
quod eft nacura humida communicer, ficuc pacec ex quo patet quod humor videnu" generacionis prindpium, Cum crgo ip(a aqua fic prindpium humiditatis ; fequitur qu6d aqua fit primiun prindpium fimplidcer , ideo didt, quod quia cnnQo-
^***^**"*
Dij:
fi
eft,
triust^ kem9
& per confequens an-
prios natura honorabilius
Vnde
dtfetfier^frr
id eft, iuramcncum,fic pcr il-
lud, qtted eft bonerahiliiu tiquius,
'
id cft,prindpia
gcnerarionis, Ocea.vum, id eft, mare,
humido radicali , ex quo quod humidum, & aqua finc prindpium cflendi rebus ; ideo didc, quod fupple Thalcs ipid
di^^ piaioK.
forfan vtiquc incertum C'
videcur,
Tcrdum fignum eft, quod vica animalis confihumido nam quandiu durac huinidum ra-
17*
,^ mut'
lucuralis fimdacur in
(Hc in
[Tezta com.
alitjui antiquiores
perfcvHus : pcrfetfhim auccm
humidtwi.
tffe
^
ftm ante eam , qud efi nunc , generationem
pr«»U7uiaffe dicitur de prima
pratSica deceliquic
iffum cdidum ex hocfuSumy
eji
Dande cum didc
&
Forfan ofimonfm hAncacdftens^^fuid cun-
frincifium
Sunt autem
fccundum enm
qu6d aqua cft prindpimn fub-
tit,
Horum nutrimentum humidum
40
flantiale renira.
,
hit-
naturahter ap-
,
percinet ad (peculad-
Dcindc cum didt t
fjr
atjua vere natnra, id eft
ide6 fupra dixit
bylonicsc captiuitatis.Thalcs tranftulit fe ad conaliis iex
:
paret, effe princtpitam httmidMm,
:
,
midam
& tunc
fada eclypils Solis , qoam przdidhis phiiorophus przdixerat efle funiram. Quidam dicunc 3u6d fuic cempore Achas non cnremus. Secimus fuit Pythacus Mitylencus,teropore ctiam Zcdcchiar. Ahjquinque fuerurit , vnuS Solon Athenienfis,aliiis Chilon Lacedagmoniu s,al fus Periant%Mu.Dnx. der Corimhius , alius Cleobulus Lydius , alius Bias Priencniis , qui fiierunt omncs tcmpore Ba-
21
rum,vel viuenttMm /permata natmram hahent
Rcgum
,
cft
fiderandas caiiias rcnmi
:; :
:
aliqua antiquior, vel/«f»w, id
eft,
prior
fiiit
o-
mmis^lnfan nobis noa eU mamfefh/m. Addit aucem qu6d quidara Philofbphus andquus qui, in libro dc
Am'ma ,
Ipu$
ctm hu di(9is, propterftu
facndJE, vcl inttSigen'
Quod
poteft duplidter intcl-
tia
imperfe^nem.
Vel quia nihil addit uipra {entendam ipfius
iigi.
Thaleris, auc quia imperfedic dixic,
recur.
& reddidic fe
dus fencenda hic cura aliis cra£baVndc primo de Anima , inccr grofliorcs
indignura
,
'm
vc
—
^^
Philofbphoscompucacur,vbietiamhabaur,qu6d ^, pofiiic animam efle aquam, Nocandum, qu6d,vc didcur,teinpofe ludicum 4' Ifrael , fiienmt apud Grscos quidara Pocw fa- ft^tAfump mofi , prirai in fdenda , qui Theologi 6xdd. f»«it, "**" co qu6d de diuinis raodo fabulofb, quod cft proprium Poctarum , quzdara carmina fadebanc, loquenccs etiam dc rerum prindpiis. Fuerunt »a-. tem tres , vt didtur, fdlicct Orpheus, qui famofior fiiic Seamdus Mufeus. Terrius Linus. Ec quia fuerunt tcmpore ludiaim, vt eft didhun^pa-' tet,
qu6d diu
antc fiicrunt,
quam Thales, & mul'.
56 magis qu3un Ariftoteles , qui
ftiit
tcrpporc
Alexandni
:
2Z
Lib-
;
Metaph.
1.
fub quibnflam Ifti aurcm Poetae xnigmatibus fabularum de natura reriUTi aliquid tradiderunt. Dixerunt cnim qu6d Occeanus,vbi
Alcxandri.
cft
cft
magna congrcgatio aquarum , & Tethys,quaE Dca aquarum , qux ctiam, vt habetur fabula-
opinioncm Empedoclis,quantumad duo. Prim6 quantum ad hoc qu6d tria pra:dida clemenra» ignem dixit elTe reriim fcilicct aquam, aerem ,
nerationis prlncipimn fub fimilitudinc fabularu
principia addens cis quartiuTi
:
quod Dij iurabant pcr aqnam difiam Tethyn , ex hoc volcbant , quod aqua cflct dicentes ctiam
honoratior
ipfis
& prior
Diis
intelligcntcs per
,
&
opiniones de principiis re-
opinionum authoribus, Doftor refert qualcs fucrunt, & quando florucrunt,de
^
&
cipia cfle aerem. Dicit ergo,
quod Anaximenes,
&
rumfimplicium clementorum,
& per conicquens
aliorunii.
Notandum, qucid ifte Anaximenes fuit tertius k Thaletc, fuit cnim difcipulus Anaximandri,qui difiripulus Thaletis,
&
&
Diogcnes
fuit
ambo conuenc-
ifti
aerem dixerunt , eflererum principiumjfed diffcrcbant, quia Anaximenes ponit principium acr^ cffe rcruiTi fimplicium loquendo flmpHcitcr. Diogenes vcr6 addit hoc , quod acr non poflet elle principium ,
nifi
quia
quia erat compos diuins rationis,fi-
cut primo dc
Anima , habet prolixiift
Motiuiun autem huius
declarari.
fuit exrcfpirationc ani-
malium , per quam vita animalium conferu^f ur: cuius fignum eft , quod animalia tandiu viuunt quandiu refpirare
pofliint
,
&
cum refpirare ccf^
Hippafus autqn Metapontinus
dr ffera^
,
(Utus Efhejtus tgnem. Ponit opinioncm ponentium huiufinodi principia cfle ignem,diccns , Hippafftt Metaponti-
& Heraclitus
con\im^i ,pluralitate
citate congregata in v»i*rn, uifa,?.*'
,& pau-.
& diftinHa, id
eft di-
vno.
& 8,
I.
Empedoclcs, ( ficut haadhuc dicetur infra)
ifte
pofuit quatuor principiamateriaha, fciHcctqua-
ttnaginiitia,
& duoprincipia cffediua, fciHcet arnorem & litem & hoc modo dicit niundum infinities corrumpi & infinitics generari. Nam
degenerntio~
tuorelementa
,
Ephefitu dicunt ignem
batur
,
& fiebat
vntim Chao» confufum,in quo
crant fimulomnia clementa re
fcilicet
,
regnantc odio
omnia clementa
•
&
:
autem tempo-
alio
cuius eft difgregare ) omnes partes vniuerfi diui(
&
fiebat rerum diftindio, debantur ab inuicem , fic itcrum jiiunex illo vno Chaos confufb , dus generabatur. Per iftam ergo congregatio-
&
paucitatem, & pluralitatem clementorm-n, & fuarum ctiara partium volcbat faluare generationcm & corruptionem. Dcinde cum dicit
nem
,
,
,
K^naxagoras vero Cla^menius ijlo qui-
dem
atate prior; fa6tis veropojlerior, infini-
namfere omnia corporapartium confimili»^ vt ignem^autaquamy ta dicit
effe frincipia
ita generari
ne
attt
corrumpi
atit
,
:
ait
:
congregatio-r
difgregatione folttm: alitcr autem
„
nec generari , nec corrttmfi ^fedmanerefem-
Ex his cjuidem igitur folam quis caufam inteHiget eam^qud i» materiaffecie dicitur.
,
fup-
illa
plura principia
quod Anaxagoras Cla^menitUyi patria fic diO:us,iflo, fciHcet Empcdo^ cle Atateprior , faElis autem pojterior , quod du-
matcrialia infinita
,
dicit
vcl quia
minus benc di-
pHciter poteft intclligi
xit,ponendoprincipia infinica vel quiapoftcrius
fubtilitate
rius.
Tunc
fumpfit forte origi-
& adiuitatc ipfius ignis, quae
fequitur
,
vt dicetur infe-
,
;
philofbphatus ejfe
infinita
cft
:
ifte,inquam, dtxit principia
nam fere omnia
:
dtxit
effe
partium
conJtmilium,vt ignem,aut aquam, id eft,n6 tantii
iila pars.
pofuit principia rcrum elle ignem,autaquam,aut
Empedocles vero
4 Opin|a |)on«s.4 elc-
mcnta
/teffs
,
iam di6Hs ad^ ea namque dixit
(juatuer
terram quartum
,
•* ./^ . , ^ numquam fien, nijiflucipium ma- A'»/''»' manere , tciialc. ralitate, dijgrffaucitate congregata^
prin-
/•
&
&
gata in
.
^
vnum ex vno. ,
^ eorru-
cuius cft con-
(
Motiuum huius opinionis
videni;ur conditiones principij
"e
ftion*rernt».
gregare ) congragabantur omnia elementa,&: in vnum conuenicbant , Sc timc mundus corrumpe-
ple efle rerum principium, fcilicet materialc,
nem' ex
42.
&
Phyfic.
Ponit opinione poncntium
^ateiiale.
nus
&
cisgenerari,
fiterna.
fant, ccflant viuere. Deindecumdicit ^I^Op^Qiq
:
,
(^ Diogenes pofuerunt aerfm ejfe principiHm,& priorem aqua , naturaliter , maxime ponunt ipfum, fcilicet aHrem principium omnium corpo-
rerutn
Com.
& difgregario:;
& paucitatiun dixit ex eis qua-& corrumpi & hoc
aliquo tempore regnante amore
Ponit opiniones poncntium huiufinodi prin-
Anaximenis , runt quantum ad hoc
,
:
xem princi- (impUcium corpoTum P0nu»t. pium mate,
fuit
.Phyfic. Text.
quod dicit,qu6d w,fcilicet quatuor elementa, oportet femper manere,& non fieri. jd eft, non generari , & corrumpi , fed fupple omnia alia ex
betur
i^naximenes autem , Dipgenes, aemaxime pmctpum ^'^ fnorem aqua ,
diicipulus
pliu-alitatum
Notandum, quod
quibus vide Lacrtium.
qui
:
eft
rum refcruntur. De Philofophis, harum^
^ "**•
r
41. atfamcn per aggregationem
tuor genaari omnia alia ,
I r^M.
terram
&
:
nem
ali2E
fcilicct
non gencrari , nec corrumpi ficut illi qui ponunt vnam caufam matcrialem:nam principia
dicit;
Trcs
,
cnim quatuor elcmenta femper manere,
pofuit
oportet manere, vt dicitur
SVUMAR
jprincipium
&
Deos corpora casleftia, qua: omnia patcnt elltdidamodo Poctico fabularum., Deindc cum ipfbs
ponens ac-
infinita.Spcunda ihiA.A.naxagorM vere.^onit ergo
Ouidio piaiori , nupfit Pelio filio louis. Hi, inquam, dixcrunt efle parentcs gcneirationis, dantcs fciUcct in hoc intclligcre aquam efle geritcr in
j,,
Vbi ponit opinioncm ponentium plura prinprim& ponit opinioncm ponentium pluraprincipia determinata numcro.Secundo opinione ponentium
cipia materialia,& diuiditur in duas, quia
alia
elcmenta
i
fed etiam irmnitas partcs fimilcs
cuiufcunqucjdixit
enim
,
quodlibct
clle in
quoli-
bct, 3c quodlibet fieri cx quojibet, quia in^nitx
partes cuiusHbet crant in quolibct,& ita dicebat res gcncrari
,
aut corrumpi congregatione, aut
difgrcgationc fblum
:
aliter
autem non contingebat
J. Opinio poncns priq.
cipia
mate-
rialia
infi.
nita.
:
Summ^
Cap.
II.
g«bat res gtnerari , aut corrttmpi ,fed ta,men dixit permanere fempiterna infinita
Vltim6 concludit quod ex
his igitury
opinionibus prgenarratis,yo/<«»»
(juis intel-
cumque. fcilicet ligit
caufam,
ijut eji dtita in Jpecte materta,id eft,
in genere caufae materialis
non
opim'ones
ftaj
:
faciuiit
nam omnes
prsdi-
mentionem
nifi
de
caufa materiali. Ansxa^oriu iiethM^qmd. lihtt feri tx qiulibit.
Notandum,qu6d
^
rerum,
:
qui vt didhim
;
elle infinita,
materia-
pofiiit principia
& in hoc minus benc di-
quam Empedocles
xit ^
fuif-
& am-
eft,
primo Phyficorum, vbi eius opinio
plius dicitur
prolixius pertradtatur lia
Anaxagoras dicitur
iftc
difcipulus Diogenis
qui ponit ea e(Ie
finita.
Poftquam'Philofbphus i^ccitauit opinioncm fblam caufam materialem ponentium:nunc reci-
opinionem
tat
&
:
:
qualiter ad illam rationcm diucrfi diuerfimodc fe
cifcntem, talis fuit
fieri
pcr plura,
ideo h rel="nofollow">c dicitur Anaxagoras prior elTe atatc,
quam
Empedocles^fed poftcrior
«^s, quatenus minus benc dixit
fadkis, id eft :
,
di-
nonenim fblum
&
&
rcrum efle ignem , aquara , cztcra elementa , ficut Empedocles ; fcd omnia qux funtfimilium panium, vtcaro, os,racdnlla, dixit principia
(anguis,
& cactcra homogenca
,
quorum
infinitas
& fieri
partes ftiiuflibct ponebat eirc in quolibct,
de quolibet
;
quod gcneratio
ita
fieret
dam extradionem
partium fimilium
aqua
hoc
fieret igm"s
,
:
pct quan-
puta
fi
ex
erat quia infinita: paftes
ignis qua: latebant in aqua, fegregabantur ab ipfa
aqua,
& fecundum hunc modiim apparebat ignjs
ex aqua generatus. Etquantum ad noc conueniccum Empcdoclc , quia fic ipfe gencrationcm corruptionem dicebat fieri per congrc-
&
bat
&
gadonem
&
difgregationem illanun partium , ftmilium infinitanmi, alitcr nibil fieri,vel corfumpi.
&
materis caufam efficientein
ipfi
Circa quod duo
facit. Primo ponit opinionem eonmi , qui caulam efEcierttcm pofuerunt propter motum.Seciuido opinionem eorum , qui non fblum caufam efficientem propter monim verum etiam propter caufam boni , mali in entibus pofuerunt. Sccunda ibi Pofl hos autem. Primi in duas , primo pracmittit rationcm,qua ad poncndmn hiiiufinodi caufam antiqui Philofbphi cogebantu5. Secundb fubiungic
addentium.
& infinita, vt dicitur primo Phyficoriun, tcxt. com. c. 40. & jo. & ponendum
23
camas, vnde principium motus ?
Nam quod poteft fieri per pauciora, & finita,non eft
II.
principia
tlla, fcilicet
quac dicebant efle infinitas partcs cuiuC-
,
,
habebant.Secundaibi Srgo omnino. Ratio autem, quje eos cogebat ad ponendum caufam cffi:
:
nam nulla materia, vel
fiiliie-
6tum tranfinutat feipfum ad formam. Exemplum de ligno , & ajre nam lignumnon tranfinutat fe ad formam ledi,neque a:s adformam flatuac ergo pra:ter caufara raaterialem oportct dare aliquod principium , vnde motus tranfinutario oriantur illud autem eft efficiens vnde motus hoc cftquod dicit Si ipfis Vh\\o(o^hi% proceden:
;
&
:
:
Dj.Jq jja_ opinionis.
&
:
hanc fcilicet inquifitionem, res ipfaMcft , quam quxrcbant , cis viamfeoit , quirere coegit aliquod aliud principiiun a materia : fi enim cjuam maxime , ideft , vniucrfalitcr
tihtufic,
&
veritas rei
corruptio
& generatio
,
eft
ex aliquo
principio materiali, aut plurthus cft ijuare hoc contingit,& fcilicet aliud a
materia,
vtio
,
fiipple
dubiiun fupple
,
qu£ ipfa caufa quxrltur,
nam non
fufllcit
materia
fbla.Vnde fubdinu:,«o« enimfuhieRum facitfeip-
fum tTanfmutare:dico autem veluti lignum,vel as: quod
fubiedum:nullum taracn mutandi fuimet : nec elignumfacit leStum, ideft , tranfinutat fe ad formaxnle&i: nec ts adftatuam , fed aliejuid alicetfit materiale
inquantum
tale,eft caufa
mm SVMMifi SECVNDiE CAP.
II.
liud
caufa mutationis
eft
,
fciUcet anifex ipfc
Hocautem <7«
SFMMARIFM.
materiam tus
Refcrjt in hoc capite vfque ad §. ifli ^uUem^Vtifnb opiniones corum, qui cau-
fam efl&cientcm pofuerunt proprer motum, varic tamen rcm explicantium. Sccundocorum quiillam pofuerunt, noa ,
tantum propter motum , fed etiam propbonum, & malum, Tcrtio corum,qui
primum efficiens effe vnicum; Quarto eorum, qui illud dixerunt circ amorem.Quinto eorum,qui pofucrunttar
Jgituromnino qui talem aprincipio vitam
(^ coegit quarere-Si enim quam maxiomnis corruptio, ^generatto ex aliquo v-
me
Opinio adfam
efficien.
«f mteriali.
^ qu^
no, autfluribus
e(l
huius ejicaufa
non vtiquefacit ipfum fubie-
j
:
quare hoc accidit^
£^um tranfmutare feip/um. Dicoautemve**'' ^'']'*^ ttgnum neque as alterutrum horum permutandi ejt caufa : neque enim li~ gnumfacit le^um , nequeasfiatuam\feda,
liud ]uidmutationis caufa eft.hocautem quarere e(l aliud primipium
quarere/vtfnos di-
vnum ejfefubieEtumtnihil dif-
ficultatU fibimet fecerunt.
vnum omne deuiSii (jr
ipfum
:
Ferum quidam
diceniium quafi ab ea quafione
vnum
naturam totam
,
immobile dicunt
effct
non folum fecundum ge-
nerationem (^ cor/uptionem {hoc enim anti-
quum ejt
^
qtiod omnes effe confefifurft') fecundum vnammutationem omne hoc eorum eftproprium. Fnum ergo ,
,
^ &
verum eft
hifecit
vt fi dicamui vnde principium moprincipium eifedtiuum. Deinde
eft
tetigerunt : f^
lia principia ciTc contraria.
Procedentibus autemfic ipfd res viam ver-
i
quod
,
cum djcit
ter
dicunc
tranfinu-
tarionis,*^ qu^crere aliud ^rj»«^<«w»,fupplequam
•,-
folum dicentium ipfum effe
nulli talem intel-
caufam conueuit nififorte Parmentdi^ C^ hoc in tantum , quia nonfolum vnam cau^
ligere
fam
am
,
magis conuenit di-
vt ipfum calidum (^frigidum , aut ig^
,
nem 44
,
ifedcjrduas aliqualiter ponit effe caufas.
Plura vero facienttbus cere
'
,
aut terram
:
vtuntur enim quaftmoti-
habente naturam igne>aqua vero
,
^
terra hufumodieconuerso.
Oftendit qualiter ad didlara radonem anriqui ^^*^*' Philofophi diuerfimodc fc habebant nara ad cadia*. :
eam
; ,
;
24
Liber
eam taliror
Metaph.
I.
Quidamenim
{chabcbant.
jprincipium praeter materiale
pofuermit omnia
,
&
vnum
&
immobile , vt Parmenides Mepervim , ^tem fecundum apprehfcn^onem{enmsi&duas caufas tetigcnmt,
eflc
liflus
-practcrquam
,
fcilicet niatcrialcm
Qu^dam
pii.
& cfFcdiuam, vt infta dicc-
ver6, qui pkiralitatem entium
iconfc^ferunt magis
<;:oa(5ti
efficientcm pofucrunt
&
,
dida racione, caufarn hoc eft quod dicit
fed etiam proptcr
bonum
& mahim
in entibus
,
Circa quod duo facit, Primo prar-r mittit eorum didtum. Secundb cxponit eorum defedtum , oftendens qubd infuflicienter hoc fcpofuerunt.
Ergo omnes. Prima induo primb pra:mittit rationes , quibus ad id ponendum moucbantur. Secundo defcendit ad po,
c^runt. Secundaibi
:
.•
nendum ofoiniones eocum
fpeciales.Secunda ibi
Dicens. Etatio autem qua moucbantur, erat
illa,
quia priciida principia fiue materialia, fiuc
feHum
uerfitatem difpbfitionisbonxin diuerfis cntibus,
,
fcilicet
id eft
materiam
,
ex dida ratione
moms
tione, cau(am
rumf jpro Ccd
•,
:
fe non agjrauabant
,
erant
,
enim contenti rar
penitus negligentes
:
ve-^
pnum ejfe omne,
tjuidanf dicentitfm
omnia^«/><»», (upple vniucr(cilicet
(um
ensvnum immohde dttunt
,
totam
:
&
vnum
illud
ejfe,
& naturam
nfn folum fupplc dicunt
jlmmobilc fecundum generationem, &'carrupttOr
nem
: hoc enim anticjuum ejl, &fecundum quod cmnes Philofopht funt cdnfejji, fciUcet nullam efle gcnerationem , corruptionem fimplicitcr,vt didlum eft fuperi6s i/fr»»; m^w ifti fupple J»-
&
:
funt, illud vnimi efle ivamoh\\t,fecundum aliam
immutationem omnem Cfle
&
:
ita
difFcrebant
;
: (^ hoc eftproinquoabaliis pfimis Naturalibutf qui faltetn motuni rarcfa<5lionis in
,
^tibus concedebant
;
&
materiali phira generabant
& corruptionem
fic
ex vno prifacipio
licet
:
non ponerent
gcncrationcm
efle fimpliciter
:
didum eft. Patet ergo dicentium vniuerfum ejfe vnum tantum,conr
fed fccundum quid Tjulli
totum vniuerfum
vnum ens omnin6 immobile
^rium eorum
vt
,
fingit intelligtre talen^ citufam
rootus
:
cx quo enim
motum
,
fcilicet
caufam
ab entibus aufere-
bant.fruftraquaerefcnt caufam motas,nift tantuT^
Parmenidi,
& huic, contingebat ponere caufKm
motus,quatenus non fotitm vnum principium , vnum eqs fecundum rationcm , fed duoipo-
vel
nitejfe caufoi
:
faltem fecundum fenfum,vtinfeT
pus
dicetur. Pro quanto crgo phira patebant, pportebat euiw pbnere phires caufas,quarum vna
mouens , & alia mota eflet ex vno enim fubienon poflunt inteUigi cflfe plura, nifi concurrat aliquo modo motus aliis iutpm pluraentia. :
(6h}
;
facientibus magis oontingtt dicere, id
cft,
&
ponere
motus , aflentire prajmiflae rationi poncbantenim caufas rerum calidum,aut frigidumf 4iut ignem , aut terram-, itz tamen qu6d vtuntur ipfo igne , t/^nquam habente naturam mobilem adtiuam ; a^ua vero terra , huiufmodi;ali) caufSs
:
&
&
p^uo j & flc fecun-
tconuersh
,
dum hoc
ignis crat caufa efncicns; &alia vt
tcria,
&
ideft, principio
ma-
fufnciebant ad caufandum tantam di-
Quia cum
illa
prindpia fmt corporalia namra-r
htcragentia;putaignis,
do
,
&
qubd
& aqua,f£raper vnomoNec
vniformiter caufant.
illa
accidant a cafu ,
Autem ^taliaprincipiajanquapf
nm fuf^wntia exifientium
:
& in piuribus fortui-r & cafiulia eueniunt vt rarb,vt pacet ex i.Phyfjcor.Tcxt. Com.48. & ideb ipfius ^rwf yj
haec eueniunt freqHenter , ca
autem
:
,
habere oportet caufam aliam inueftigare.
lia principia,(c\\icti corporalia,& naturalia ab eis
pofita,habitum, id eft,ad confequenter
fe
habens
generare nafu-
inquantumquacficrunt principium, coadi iterum ab ipfa veritate : velut fuperius aiebamHs, id eft, hene ejfe id eft, dicebamus: ipfitu enim efle ,
&
boriae difpofitionis
,
i
qusritiu: eorum ejtuifunt
,
ii
encium habere:i//<j verofieri, id eft, fiue quatum ad bene habcrc entium , fiue quantimi ad benc fieri, forfitan , nec ignem,nec terram,nec alieft
,
qutdjieri talium, fupple
pec
eft
corporum materialium,
verifinule catijam
effe
:
nec eft conuentens
agunt , qubd fcmper vniformiter per namram quia agens naturale femper agit vnomodo,;?rf«frKOT, fupplc cft conueniens exifUmare ipfum bene fc habere quod fint anthomata, id eft, cafualia : quod ad fortunam earum tantkm committaturi caufalitas, vel difpofitio bona nam flipple hxc,pacec eile falfum , per hoc qubd huiufmodi difpofitiones boruE entium , fiue quantum ad lOca naturalia iftos fic
extflimare ^ ex eo fupple :
&
:
in quibus corpora naturalia fiint ordinata,
quantum ad
partes
&
:
& de-»
animalium bene difpofitas , ordinatas inueniunmr vel femper , vel frequcnter; quod non poteft dici dc terminata
his
,
:
fiue
quae eueniunt a
cafli
& fortuna
:
quia talia
funt vtrarb, &propcerhocnecefIariumfuitaI-.
terum inuenire principium bonap difpoficipnis rerum praetcr quatuor elemcnta-: ^lialitera habet, nec iterumipft anthomato,& fortun* : eft id^^
&
quod prius. Dcinde cum dicit,
d>*
aliquis intelle^um
quemadmodum etiam
vnum ineffe^
in animalibus,^ nor,
turacaufam,^mudij& ordinis totiu^^vtpU' omniapraterconue^
(Oa^i fequeni qudfieruntprtncipium.
mentia dicemes. Palam quidem
Iffttts
fnim dr hene hoc quidcm eorum quafuntyha: fotfan tuq,ue ignem^ nequt terram^neque t^liud quicquam; nec verifimi-
betur iUn ffri
caufam
effe
,
nec
iljos
conueniens exifii-
mare. Neque iterumipfi anthornatOy fjrfor-
tantam committere rem hene habere.
r^\
*fi
quxficrunt , ac fi illi antiqui non fufficerent gene- tonsdiT^f rarc naturam exiPentium , id eft , cntium aliud, tioais rtrum.
rificans apparuit friores
tmx
Dicit
ergo, qubd^o/? hos pracdidos.Philofbphos,^M-
f<^'^'*^^^'*^^^ ipfa veritateyVelut aiebamut^
Le
potefl dici,
& fortuna & ficut
qusdam anthomata, id cft, a cafu accidentia;nam
Dic4ns
^'ift ^"-^
1 OpinjQ
^ua, non
effe-.
priodpium fubie<^uum. DeindecuiQ
dicit:
ricwcoJ^'
opinibhem, corum, qui hanc caufam, non folum propter motum,
ftilicet efficientem,
J^tdam flippte omnino qui talent 4frincipio tetigeunt & vnum dixermt ejfefubQmnino.
JEr^o
Mdentium
Tin^t
cx eanon
deea non curabant.Quidam ^nim ad fugiendum eam , ne pcmerent aliquod (e aggrauabanc, quia
igitur Ana-r
xagoramfcimt^ hos fermones tetigijfe, attamen habet prius Hermotimus Cla^meniies caufam dicendi. Siquidem igitur opinantes fimtd ipfius bent caufam , principium exitaU vnde motus fientium effe pofnerunt^
^
exifientibus in^fi,
Pefcendft
:
Summ^ 4r Trims «finU Jffdalis f»-
mt»sfri»dfistm effe-
1
Cap. IIL
1.
Defcendit ad eorum opinioncs {pcd^es. Cn>» ca quod duo facit. Prim6 ponit opinionem co-
ncfidum vidcmr
rum , qui dicunt illud principium effe vnunj, Seomdd corum, qui dicunt cfle plura, & contra-
rupribiiia
ria. Sccuftda ibi QitMum verh cmtr/trui. Prima in duas. Primo tangitopinipncm Anaxagorac, :
qui illam cauiam dixit intclle^him. Sccundo opinioncm Hefiodi.qui iUata dixit amorem. Sectm-
da
ibi
SMf^tcahttur dlujuu atttem.
:
quod poA przdidam rationcm
vnum
intefteiiHm cft,
animam,
nun ,
&
ita
;
intelledum
illura
cft Mli(juis
dtcmt
tjuemjidmodHm fpiritum, id
ejfe
ammdlihut
in
Didt ergo
& inmMura rc-
coMfam tnundt/^
ejft
ordinitXcilicct totius vniuctfi, fdlicct in
dine confiftit bonum,
{cilicct
quo
or-
intrinfccum totius
vniuer^j vtctiamdidtur u. Mctaphjficorum, text. ^ 2, tn hoc afpanut purificans , id cft, ad vcritatem purani r^ucens priores , fcilicet Philofbphos , dtcentes prtier conueniemiajid eft, in-
&
conuenientia
in hoc quM non terigcrunt di^ PaUm emm ipfum Anaxagetdm
;
,
OfbiMA»*- ^kam caufam.
hot fermonet, fdlicct dc caufa effideiuc
KMf»r* f*-
tetigijfe
mfmis
etttamen caufam dicendi bahet
intil-
itSsost ejfe
friaufimm.
hon habet a fe primo
fciUcct
:
;
pnut quia hic quodam alio :
fed a
Philofbpho priori , qui diccbatur Hermotimttt Clazjomemus, Concludit ergo quod opinantes
caufnm
& principtum effendt ipfim hene,pofue-
y
tunt tale
,
qnod
falicet principium,
tibus,
ideftjcnribus;
pium
effidcns.
w^
ineji exifien-
wiflr«>,id cft Princi-
Dcind^ cum didt
irt
Et vti-
huiufmodi.
^ue , fi quis aliM amorem
,
aut defiderium
exisientibfti, quafi prittcipium pefuiffetyVt
Tarmenides
etenim hic tentans mon^rare
;
vniuerfi gtnerationem
,
frimitm quidem
ait
Deorum amorem fore prouidentem omnibtts. Uefiodtti vero omnium primum chaos fuijje^ deinde terram latam, amartm , qui omnta
^
condecet immortalia exifientibtti
eongreget.
;
caufam,
quafi necejfariumfit in qttdt
res ipfas m»ueat,(jr
HU quidem
igitur quomodo o-
porteat difiribifere de hoc^ quis primus Uceat iudicare pofierius. OfinuVtr^ »s'nidi:,^ Bcfitdi.
amorem
bitur
Hefiodum
cet caufam aluts
:
&
;
dicit
quod aliejuis fuf^ica-
tfuxjiuijfe prtmo huiufynodi, fcili-
bons
difpofitionis
rcrum :ScJi tjuis amorem,
id eft,quamuis fbrte aliquis alius
aut deftdenumin exifiemtbui, id eft tnxihm,quaft , vt Parmemda ; etenim hic,
prtncipiumpofuiffet
(cihcet Parmenides
,
tentans monjirare generatio-
nem vniuerfi : primum quidem ait , fcilicet efle prindpium generarionis vniuerfl ; dixit £bre amarem J>eorum prouidentem omnibus Hefiodus vero dixit primum oxnnium , fdlicet prindpium materiale/xjj^f quoddam chaes confufum dein;
:
de terram lattorem
,
fupple ex illo cffe faCbam,vt
rcceptaculum aliorum : nam, vt didtur 4. Metaphyfic. text. com. .16. locum& receptaculum dixit efle rerura prindpium. Vltra
fcih'cct cffet
autem licet
talia
chaos pofuit illud receptacuium, fdamorem:qui amor condecet omnia immorillud
&
:
nitaris
cuius ratio poteft eirc communicario bo,
cntibus
quam ,
nem
habcnt in fuo
dixit efle
Deorum prouidentcm
videtur procedere ex Scoti Oper, tom.
IV.
amore nam bc:
:
bonam
ellc
,
fi
cum
pro-
Btn-JUisim
ergo cor- qniii
difpofirio-
immortahbus oponet amori iraroortalium hoc attribuere Dcoj autcm,& im- Ameiremft frintifistm monalia vocat fbrfan corpora cxlefHa , & forfan ab
Diis
ipfis
;
:
b*M*d.rf»Ji.
ahquas
quas ponebat cauprincipiarerum efle patet igitur quod poduo ptincipia Chaos , fcilicet , Sc u4morem: fubftantia, fcparatas
&
fas
fuit
,
tietks t* fw-
:
kus.
:
cuius fdlicet caufam fubdit,dicens : <juafi neceffariumfit in txtfientiis, id
fn exiftenribus
eft,
;
non
caufam motam , qu*e cft matclia , chaos fed etiam efle caufam mouentem, tjtu tpfas rtt congreget , moueat , id eft , res ex illo C/b<«v gcneret congregando , vel difgregando.modo, quo antiqui loquebantiu de rcrum generarionc. Addit autem Qportet qttoeiue hos,
folum fupple
cflc
&
:
&
:
fdlicct
&
Anaxagoram ,
quisfit prtor
Heiiodum
quando.fcilicct agetur de ifle
dtjirtbuere,
& de hocpottrit poFierius iudtcari:
,
Deo didt cnim quod :
J^efiodus fuit anie tempus Philofbphoriun
de numero Poetarum
primum prindpium
qui
vtrum Anaxa^oras,
fed
:
pofuit intdle<2um
C^siisfsut
fTicr,An»-
xMgerm, 0» , fic
Uijiesitss}
prior in fua fentenria ; vcl Hcfiodus , qui pofiiit iilud
principium
aliquis diHsitare
amorem
cilc
:
Sc polTet forfan
hoc autcm didt
:
pofterius cile
indicandiun.
Notandum , quod
ifti
dixerunt cfle .imorem ;
,
qui primum prindpium non bcnc exprefsc , vcl
ideo didt fufjjicationcm
fiiifle
apud anriquos: quod fcilicet Hefiodus , qui pofuit prindpium bon^ difpofirionis rerum , vel quicunque alius , pofucrunt amorcm eflc prind-
pium in rcbus. Notandum ctiam,qu6d hoc quod didt,Parmenidem pofuiffe reruni principium pcr amorcm, non rcpugnat opinioni fii£,qui pofiiit omnia
vnum ens,& immobile
cfle
rem,& lecundum rarioncm
num
:
nara Ucetfecimdum SMlieatTaromnia cfle v- menidemvt
diccrct
vltra hoc fccundum fcnfum diccbat cflc plura,& iftius pliuralitaris, difHndionis rerura dicebat eflc caufam ipfum amorem , ficut aliqua:
pteft.
&
didum
litcr
eft
fupra
,
&
dicetur anipiius ii^a.
Deindecumdidc:
^ottiam autem contraria honis ineffe vt" dehantur in natura , (r nonfolum ordinatio mala melioribtts,Crpraua benis quis amoremintroduxit
46
^ turpe,(^ plurd
^bonttm ifedinerdinatio
Tan^it opinionem Hefiodi , qui illamcau(am dixit elle
batio dile(frionis fitexhibitiooperis
pianc pofuerunt
Sufpicabitur autem vtique aliqais ffefie-
dum primum quajiuijfe
25
cflc effedus amoris
(jr
:fic alius ali-
litem:fingulafiit~
gulorum caufam horum.Si quis enim affequatur dr accipiat adintellccium^^ non ad qu/t balbutit dicens Empedocles
,
inuenit
amortm
quidem eaufam ejfe aggregatorum honorum, litem ver» malorum. c^arefiquis dixerit
quodammodo
dicere
Empedeclem
,
bonum (Jr
malum principixforfan bene dicetfi honorum emniam ei bonum eft caufa,^ maloru malum, Ponit opinioncm eorum , qui pofucnmt huij,^ ^-^ iufmodi prindpia dle plura, contraria. Ad cu- ffuiMlisf»^
&
cuidcnriam notandum , quod rario mouens n^sfrindcos, fuit ifb quia ciim contrariorum contraria f*i ^^*** * fmt prindpia , in cnribus muita mala rcperian- *^' ^ ius
:
tiir,
& & muita inordinata
,
qu*e fimt contraria bo-
eorum caufam contrariam afliqnare Ifta enim non cueniunt a cafu ciun fimul rioulta & frequcntcr', imo piurabonis;ide6 Empcdcicies pofiiit duas caufas amorem , in quantum
nis
;
oportet
:
:
C
caufa
;
:
26
Libcr bonorum
caiiia
,
Metaph.
I.
& odium maloriim.
tjuoniarn^^xo qiiia
Dicit ergo:
in natHra videhantur ejfe con-
,
& noii fblum inueniuntur in natiua
traria honis,
& bonaj
Opinio fenes
ordinatio,& bonum, id eft,entia ordinata
amtrem frinci ium
p,^ etiam inordmatio (^f«r^f,ideft,inordinata
kontrum,o-
dium ze-h
&
mala,itaqu6d plurafunt mala meliorlbus &praua honis,fi,id e{\:,pw^tethoc,ali^uis aliui amorem
&
odtum
rerum principia, , fcilicet horum fiigulorum, id eft,reddendo Hngula lingulis , vt arhor lit cauia bonorum,&: odium fit caufa malorum, fecundum opinionem Empedoclis vnde fubdit quod fi homo induxit
fingula caufam
ejfe
ejfe
5
fequatur
quam
& accipiat, idefi, afpiciat adfententiam, Empedocles inrsndebat
fcilicet
;
&nonad
verba, tjut dicit balbuttendo-.nam verba forfan vi-
^erali.
da
ibi
:
Secundo in Anaxagtrai
omnes vfcjue
de
fpeciali
ad : earum
fcilicet
materiam,
eft,
cfficiens
:
nifefle
hoc fecerunt , quia
,
,
ad quod genus
fcilicet
non afp^xc-
& principia e(Ie
reducuntur ea , qua; dicunt ; vnde accidtt eis,
quod faciujit
in heWisaliejui ineruditt:
fimileei illi
determinauimus in
cjuas
,
& vnde mottu, id fed tamen obfcuri tjuidem & non ma-
Phyficis^fciltc^t
caufas
quod
,
prasdiai Philofbphi ,ficut diximtu, hoc fuperuenerunt^quod duas caufat teti-
iiit
gerunt
nmt
Seain-
/ingulis.
(jutdem. Dicit ergo
,
cauifae
circunduHt, id eft , ciccund&arumo^ ahho&.ibus fapepercutiunt^id eii,inferunt pinionum.
&
&
bonos idus , hoc , fiipple fanon ab arte , 8c tamen^rtem non habent prsliandi. Vnde fubdit qubd nec i/li, bonas plagas
,
ciunr, a cafu,&
funt fciemtbus
dicere,
fedoclem ipfum dtcere principiaeJfebonum,&m/p-
ficut fcientes
quod probat ex hoc quia cuni
,
inueniet
,
arnorem
,
ejfe
,
lurn, forfitan
,
bonum
efl
caufa honorum
,
malum malorum. Notandum , quod fedmdiim Empedodcm,
, dixit eftc caufam bonorum; odium, quod eft quoddam malum , dixit elle caufam malorum. Aduertendum aurem,qu6d licct aliquorum malorum pofuerit efle caufam
&
malum fcilicet corruptionis rerum &: aliquo^um bonorum pofuerit caufam bonum , fcilicet
id eft,dicimE :
ex artc
;
Dcindc ciim
magis
;
fignum
eft,
qubd
cafualiter eas pofuerunr.
dicit
Anaxagoroi autem artifcialiter vtitur ad rnundi generationem intelkBu:nam cjuando duhitat , cjut. caufa ex necrfitate inefi ^ tunc tradit ipfum- In aliis njefo
fa eprum qua fiunt
omnia magiscau*
quap» inteUecium
,
,
fonit.
:
generationis rerum uerfaliter efTe
amorem
,
tamen non fequebatur vniverum , quod omnia bona erant nec omnia mala per odium. Nam :
eum
fecundiim
diftindtio vniuerfi partiutp
odium , &: conftitutio & vnio per amofem,fequitur quod amor elfet caufa corruptionis, qux fit ex vnione , & odium eflet caufa generationis , quod fit ex diftindione partiiu-n vniuerfi; vndedidtum fuum reduciturcontraeum;ficutinferius amplius apparcbit. Tunc fequitui illa pars. cflet per
Oftendit in fpeciali in quo finguli dcfecerunr.
Circa quod duo facic. Primb oftendit in quo Anaxagoras errauir. Secimdb in quo Empedccles.
Secunda
ibi Empedoclem, Dicit ergo qubd Anaxagoras artificialiter vtttur inteUectu ad mundi generationem : narn quando dubitat qutt caufa ex
necejfitate efl, fcilicet quas res
diftinguat,& muntunc tradtt tpfum , fcilicet ipfiim eflp caufam mundi. Jn altis autem omntbm ajftgnat caufas magis ,fupple ex aliis omnibus quarn
ditm gencret
,
ex intelledlu. Vult dicerg
intelledum
cipio efFediuo.
Refutat primo, eoscjui pofucrunt efiiiigillatim
"»>/
^^'J"""" ^*"*^""**
,
qubd eenerarionis v^
caufam : fed in ge-f nerarionibus rerum particularium alias aflignat caufas ; quare videtur diftormiter loqui de prin-
SFMMARlFM. cicns propccr
OJiendit /»
ff""*^'
:
niuerfi dicit
€tm
Cci-
paucis vtebantur
&
cum
,
ajfimilati
fed
quoddam bonum
per
quod dicunt,
,
ctis caufis in
:
,
fermo
non
fatione vero exiltit rerum corruptio , ex qua res abent malum , non clle ; ideo amorem , qui cft
:
eft
a-
eft congregare , odij difgregare ; quia cx congregationeexiftit rerum generatio , ex qua res habet fuum bonum , fuum efle ex difgrc-
&
Philofbphi , de quibus
licet
&
&
moris
fcilicet ineruditi,/ic/««f exfcientirr, nec ijh
flippledidas^aufaspofuillent; /»«,fcilicct caufis, fere vfi videntur nihil nifi parum : quia ergo di-
bene dicet. Si pro quia fecundum
opinionem
eius
:
bonum,&: malum,&poftea
reliquarum opinionum dcfe-
oftcridit.
eile
Deinde cum
dicit
Empedocles plus quidem vtitur caufs^fed tamen nec fuffcienter^nec in his inuenitur qttod concejfum
efl. Multis igitur in locis apud amor difgregat : lis autem congregaty nam cum in elementa quidem ipfiim vniuer-
ipftim .^f
ijti
qitidem igititrjtatt diximtts^^ vfcjut
ad hoc ficis
dtias cattfas tetigernnt , quas i» Phydeterminamus : materiam quidem, (jr id
vnde
mottis principium: cbfcure cjHidem
, c^ non manifefhfedqualiterinbellis ineruditi
faciiit-.etenim illi circumduffifepe bonas pla-
gasfaciunt. At nec illi ex fcientia-.nec ijlifunt afirmlatifcientihus dicere
,
quod dicunt. His
^nimfere vfi 'videnturnihil nifiparum. Vbi poftquam pofuit opinionem eonun , qui non foliim propcer motum , fcd ctiam propter boiuim , &: inalum
Jam
cffccliiura
«ns fuifle.
itt
'."'
fcilicet ineruditi^
dzti
flipple fecundum caufam aggregatorum, td efybonoYum odium vero malorum vnde concluditj ergofi cjuisdixerit modo c^mdam Etn-
dentur alitid fbnare
fentcririam eius
Ojlendit i"'J'''^'
,
,
in entibus pofucrunt cau-
oftendit eos infufficienter locu-
Circa quod duo
facit.
Primo
in gp-
fum alie dijlrahitur
,
tunc ignis in
vnum,
^
elementorum aliorum fingula concernuntun citm autemiterumin vnurn ab amore conutniuntyneceffe efi rurfum^
vt expngulis parti-
cuU fecernantur. Oftendit in quo Empedocles errauit.Circa quod
4^ Secundb ^A"^"'»oftenditquid habet Empedocles proprium vltra alios Piulolophos; Secunda ibi Empedocles
duo
facir.
Primb facit,quod didum
eft.
>g;3
:
ergo , qubd Empedocles determinans de caufis rerum , pltts vtitur caufis , \ fq pofitis , quam Anaxagoras. Pofuit enim principii
igitur. Dicir
quatuor clemcnta,
& amorem, & odium, in qux princi
:
Summ^
Cap.
II.
&
niiuTi
generationem, & comiptionem omrerum rcduccbat , quod Anaxagoras non
fecit.
\ewm fed nec fnffictt
principia
nec in ^*f,fcilicet
,
cauHs, inuenitHr, quod confejfum
tum ab
eo,
tanquam pcr
fe
id cft
eji,
,
pofi-
notum , quod odium
aliquo tempore rcgnaret in elemcntis
& alio
,
rempore detcrminato amor, cum ramen hoc non (it per (e notum , & hoc eft vnum in quodeficit. quia in his
In fecundo
deficit,
uenitur
quod ab eo confellum
fitam
id,
,
id eft
non in,
fuppo-
principium , fciUcet quod amor
eft qiufi
congreget,
qua: dixit
,
& odium di(greget
;
multu quulem
m
in generc caufac materialis, /^
folum vtitur,
ttbus
dem fecundumfe,
,
id cft
,
coniungit
,
quod probat nam :
vniuerfum difirahitur, id
eft,
cft,diuiditur in eleme;ita
,
quod fat
ne raundi,tunc panes,fcilicet, ignis ueniunt,
& jtmtltter fngula, id
cft
in generatioin
vnum con-
fingulxpar-
,
omnium aliorum elementorum concernuntur, id eft, in vnum congreganturicx quo patet, quod tcs
odium
nonfi)liim fegrcgat panes, fcilicct ignis,a
partibus acris
&
aliorum,fed etiam congregat
adinuicem partes cius
&
,
fimilitcr cft
de
aliis,
&
alitjUK potefi fumereex elementistraJttts
fcilicct
go, hic tgitur ftc
&
,
Empcdoclcs,yf utdiximust rerum principia , fcilicct qua-
fcilicct
tot dtxtt effe
tuormaterialiaA duo
MM
V
S
cffcctiua.
A K
V M.
I
Scntencia Democritij&: Leucippijprin-
plcnHm, & vacuum,qua eorum mcntcm cxplicat bcnc Po6lor.dc qua agitur i .de Gener.tex 5 .& G.
cipia rctumjCfTc
iuxta
vbi cxpcnditur quid fcnfcrint hi dc rcrum gencrationc. Ponitur ctiam in qui-
&
diifercbantabilla bus conuenicbant opinionc fupra rclata, qux tantum ponc»,
bat
vnam caufam matctialcm.
Leucippus vero cr collega eius Dcmocritm
rurfum vt particuU
elementa quidem plenu c^ inane dicunt ejfe, dicentes velut hoccfuidem ens,illudvero non
conueniunt ab amore
,
necejfe
Jir.gulorum elcmentorum
tur
,
ab ipfo , id eft , ex principiis do£lrina: fux:alia tranflatio habet ex verftbiu , quia dicitur fuam Philofbphiam metricc tradidiflc. Cor.. litcr-
Vnde fubcum autem /ff r«w»,elementa,fcilicet4n vnum
econuerso aurem in corpore vn iuer fi. dit,
quatuor, tgne qui-
vna partc
: oppofitis vero terra,aqua,& aere quafi vnanatura,Cci\icet palllua oppofita ipfi igni. Addit aute quod
oppofitum reperimr , fcilicet quod amor dittidat yir odium congrcget. Vnde dicit,qu6damorquidem iecernit, id eft, diuidit, odium vero titm ipfum omne,id
fcilicct iftis
id eft,
fciltcet
locisy
concccnit
27
II.
,
id cft
,
diuidaniur
:
funt adinuicem commiiccri netrarcnt
,
&
fic
finguhs fecernan-
a
nam clementa non ,
partcs vnius fimul eflent
partibus alterius ad conftituendimi
pof-
inuicem pe-
nifi (e
vnum
cum
&
etiam dilgregat in mundi corruptione , odium nonfblumdiuidit jfedctiam congregat in mundi geiicratione, cuius oppofitum aflerebat. Deindc ciun dicit ^Tfipedocles (juidem igitur pr
frius hanc caufam Muidens induxit,non faciens motu^iprincipium ; fed diuerfa
autemplcnum quidem ^folidum
ens-.horum
quidenon ens. Propter qttod^ nihil
ens.,inane
magis ens non ente effe dicunt,quia nec inane
chaos
mixtiim,& coniiiium, quod efle non potcft ; nifi panes inuicem a quibuflibet diuidantur. Patct ergo ex prxdidtis fecundum opinionem Empcdoclis quod amor non tantum cougregat , (ed
vnu
^ con-
corpore,caufas
autem entiu hac vt materiam.
Poftquam Philofophus recitauit opinionem Opint» aufi. Philofbphorum entitatem a rcrum principiis non tentium tntitMttn M rtnegantiumjnunc ponit opinioncm aliorum entirum fr:?uitatem a rerum principiis aliqtuliter aufcrentium, piii. cuiulmodi fuerunt Dcmocritus Leucippus,poticntcs principia rcrum e(Ic^ens,& non ens puta plcnum. Circa quod duo facit. Primij vacuum facit quod di£tum eft,& declarat quid Democrinis , Lcucippus fenfcnmt de rcrum principiis. Secundb quid ibnfcrunt dc reriuTi gcneratione, Secunda ibi Et quemadmodttm. Dicit crgo,qubd
&
:
&
&
:
&
trariafampliusautem qu£ inmateridfpecie
Leucipptss
dicuntur elementa cjuatuor primus dtxit-.non
rcnim , dicunt ejfe plenum cr inane, id eft,vacuum,iij«^//f/ velut hoc cjuidem ew/,fcilicet plemim,;//K
tamen
trtitur tjtsatuorfed vt ditohui
exiflen-
tihusfolum-.igne quidemfectmditmfe. Oppefi-
49
amicits eius Democrittts elementa
tjuidem, id cft,ptincipia
cuum,quod conrequenter exponit dicens horum qHidem,&folidum ejfe ens,inanevero, :
tis
veio quaftvna nattira,terra
aqua. Sumet autem
,
S"
vticjtte alicjttis
'tere
,
c^
idfpecu-
lans ex verfhus. hic quidem igiturfcut di-
vero plenum
id cft, vacuum,«o/7 ens; quare nihilmagis
dicunt
non
ximusfice^tot dixit principia.
, fi
ens
,
quia
principium Tofnii du«
Oftendit quid habet Empedocles proprium
frtnclpi» efft vltraalios
Philofophos,& ponit duo.Primum eft induas contrarias,& hoc eft quod dicit, quod Empedoclu inter priorcs, fcilicet V\ak)(o^)\os, primus cattfam diuidens induxit non vnum faciens principium motus, {cilicct caufam efficientem ; fed dtuerfa con^iuomoioy*. traria, fcilicet amorem odium. Sccundum eft, fiutquituor fy^od caufam materialcm pofuit quatuor elemcn"°" 1^^^ vtatiu qiutuor elementis, vt quacM,f»m m». ^^ ' tuor,fcd vt duobus,qiiia ignem ponit ex vna parteri»Um > te,& alia triacx alia parte, dicens, quod ignis habet naturam acViuam,& alia tria natura pafliuam, Et hoc eft quod dicit, quod amptius autem dtCla rirum.
q^^ caufam vnde motus,diuifit
&
&
tlementa,quatuor dtxit
ejfe
Scoti Oper. tom.
in materi*/pecie,id cft, I
V.
ponimt
quidcm , quara vtrumque ponunt rerum
principium ens non ente
;
fcilicet
ea vero
eflc caufas
,
fcilicet
entium
,
id cft
vacuum & plcnum
vt in materia in gc-
,
nere, id eft,in genere cauf-c materialis.
Notandimi,qabd ifti duo Philofophi dicuntur QMre dUun amici,& fbdales, quia in omnibus concordabant, tmr smici
& quod dicebat vnus,
aliiis
aflercbat.
Ad cuius
e-
qubd (vtinnuitur in primo de Gencrationc vbi corum opinio difHifius tra«Hatur ) cum quidam Plulofophi pofuiflcnt om-
uidcnti.im fciendum
Leutifpiis,^
Demtaitus
?
,
;
nia entia clle vniun ens
&
&
coiuinuum , im, mobile faluare non valcntes , vt cis videbatur, momm diftin(5b'onem rcrum fine vacuo ,vacuum autem omnino poncrc abhorrcbant ; fu-
&
pcruenit tiens finc
,
Democrims
fcilicct
vacuo
cfle
,
corum
momm &
rationi confenDemieritMs diftindioncm rerum frimh pefmt
nonpoflc.Diftin
C
X
mo
:
28
:
Lib.
Metaph.
I.
motum in rcbus faluare volcns pofuit Vacuum cx quibufomnia corpora cfit vacua , cffe , dam corporibus indhufibilibus cde compofita
&
&
videbatur autcm
fibi
quod non polTet ratio afli-
,
^nari , quare vniuerium cns magis diuifnm eft in fHtmpofHlt iftaparte,quaminalia,vndp non poneret tofrincifUre.
^^^ ^^^
^jj-^
concinuum
totaliter cire diui<"um
ZTtnn
,
:
praeelegit
quod non
vbique
&
polTet elfc nifl
remaneret abquod indiuifibile : tafia autem corpora indiuifibilia coniungi non poflunt 5 nifi in^eruenicnte vacuo , quia nifi inter duo eorum vacuum mediargt , oporteret ex his duobus aliquod continuum conftitui , quod tamen nega-
attenditurexhoc retro
,
quod vnum
num eft & modum dicebant omnia ab inuicem difFerre. Vnde fiibdit Philofbphus pledifFert
ngura
quod fccundum eos fup-
,
vnum ens ab alio
,
vel rhythmo
(tut
diathige
,
A
inordinelitterarum
,Z autem
dtffertab
bus atomis , qua: poros etiam nominabat. Ciun ergo plenum habeat rationpm entis , &c vacuum non entis \ ide6 principia rcrum ponpbat ens non ens,& non magisens, quam non ens, Dfinde cum dicit
difFerentiam linerarum ex eifdem
&
iaba
,
vnam fA(iunt fuh?
&
litteras Grscas , &: eft eadem fententia , exempla ponemus manifefta nobis , qui Grxcum
ignoramus.
Sicut ergo propter iftam tripliceni
renter fe jiabentibus
,
& Co-r & diuerfe didiones it^
bentibus
,
haprxdidto , diuerfas rerum fpecies
modo
cflTeftiuam
fonentes eodem modo
lia
fas aUorum dicunt ejfe, Has verh tres dicunt (ffefguram, ordinem, ^pofitionem : differre enimaiunt ens (^ rhythmo ,^ diathtge , c^ trofe folum-.horttm autem rhythmusfigura eft^
f^ dtathige eft orda tnim A a Bfigura.
,
&
trof^fBfttio. Differt
ri-
mnt.
fe
corpora indiuifibi-
mobilia. Et hoc eft,quo4
^iat,c^\oA.de motuvero vndf, aut quomodo inefi rebui , id eft , dg caufa efficiente ,qux eft princi-
piUm, vnde motus,ib»
,
fcilicet
ambo
quod de duahus ciente in
tantum
caufis
,
fimiles aUisf
Vltimo epilogat
fcilicet mx\c[\iis,neglexerunt,
j
vtdiximus in tantum vi-
e(fe
qu^fitum.
fcilicet materiali
&
videttir ejfe quajitum prius
emr ,
fcil,
qui ponebant tantum vnam caufam materialcm: conueniebant enimifticumillisinduobus. PriXab quidem,quia ficupilli antiquiex illa vna materia geqerabant diucrfa , ffcundum diucrfas ildenUus materix paflioncs , qux funt rarum Leucippus dicebant fum ita&Democritus ,
ex corporibus atomis
,
poris diuerfa entia
corporum , qu6d quem-
conftitui propter difFerentias illorum
^tqmorum
,
& hoc eft
,
quod
dicit
, efui vnam faciunt
tutmodum , fcilicet illi antiqui fubieBamfMbJiantiam , id eft, matf riam , aliam k
pafllonibus cius fcilicet max.6t\x,generantponen-
fa principium pajftonum rarum &" denfum , ad quae tanquam ad principia onines paffiones alias reduccbant, eodem modo &hi , fcilicet DerhocriLcucippus, dicunt ejfe differenta caufas atus,
&
liorum,c[ux fcilicet exilh's corpori^jus atomis ge|ierabant,&«<«,fcilicet difFerentias triplicesdicunt 'jft-figi*ramfcUicet,
ordinem ^pofitionem:(^ihus
&
atpma, p^r for* triplici difFcrcntiis difFerebant illa corpora itr fecMtdurn conffequens cx eis cpmpofita difFercbant abinui-
cem
:
difterentia
quidcm fccundum figuram
tenditur ex
hoc^uod aliud eft circujare
triangulare
:
difrerentia ver6
attenditur ex hoc, quod pofterius
;
,
at-
& aliud
fecundum ordinem^
vnum eft
V MM A R
I
r M,
&
Oftendit quid iftiifenferunt de rerum generationcjcompaiando eos ad antiquos Philofophos,
& &
S
&
&
MntifHft.
per
Sententia Pythagoricorum, numero^, &:aliaqna:dam Mathematica,e{re rerum principia,explicatur cum fuisfundamcntis , ponuntur varij modi dicendi ipforum , variaque mociua pro fua fentcntia,
AH
:
TiifFirunt ci»
effe
mtliter negUgenter dimiferunt de duabus qui-
deturaprioribus
n»ntes dt
illi
abaijriquisjt/r ^iximus. Tuiic fequitur illa pars,
demigiPurcaufis
rnpfgtnera-
Philo-
quia /Icut
autem a NA ordine, De motu vero vnde ah atttem pofitione, Z 2^ hi aliisfi(jr quomodo ineftexiftenttbus j
fiuld ftnff. runt ficofi-
,
fe
motus ncglexerunt, id eft, caufain
ita &r ifti,licet illi
,
ponerenr
ambo
ifti
fophi coriueniebant cmia antiquis
nerant^rarum &fftjfum principia paftonum hi differentes cau-
,
px eifdem cprporibus ^tomis difFerenter
antiqui caufam
(jr
litteris difFe-
fiunt Tragcrdiae
moedia: djugrfae fyllabx,
ie^famfubftantiam aliamfaponibtts eitts ge~
:
poji-:
ante quas ponuntuj: Mutac. Alia tranflatio
generabant. Secuhd6 quidem
E/ quemndmodum qui
N
Secundum enim Grammaticos,Seniiuocanon poffiTin poni antp Liquidas in eadcm f^dr
tione.
habet
&
ideft,
,
corporibus atomis, vel indiuifibilibus, ex quivcl indiuifibilia fpacia implentibus , bufdam ipacjis vacuis , quac interiacent corporiillis
,
quod eft ordo aut trope, quod eft pofitio ,quod probatur per fimilitudin^m in Uttcris , diff^ert enim ,aBjiin figura, nam illae non habent eandem figiiram , AN aur tem \ NA ordine. Nam A , eft prior quam N, ,
les
tui ex
& ah'ud
,
eft
bat propter iam didam rationem fic igitnr magnitudinem cujuflibet corporis , ponpbat conftit
|9
ante
eft
dextrum &• aliud finiftium , vfiurfum aliud eft deorfum: per hunc
vniun
,
prius
,
&
aliud
fed difFercntia fccimdunfi pofltionem
hU autem d" ante nos vocati PythagoMathematica tangentesiprimi atttcmproduxerunt , (jr in eis nutriti horum principia In
/'
fici
effe omnia putauerunt, Horum autem quo^. niam numeri naturafunt primi,^ in nume^-
ris
videbantur multasfpecularifimilitudines
exiffentibtfs
(^ faciismagis quam in igne,(Jr
numerorum quidem autem anima iotelle' ^us:alia vero tempus , aliorumj, vt eft M^
aqua,(jrterra^ quia talis
pafio iuHitia^
talis
,
^
cere
^
vnumquodque fimiliter,
PoKquam Philofophus recitauit opinionem antiquorum philofophorum ponenrium principia rerum efTc corporea. Nunc recitat opinionem ponentium principia efle incorporea quales fiierunt Pythagorici. Circa quod duo facit , quia prim6 dicit quid opinati funt de terum fubflantiis. Seeundo quid opinati fimt de rerum principiis. SccunAaihi Sed cuius gratia. Prima in duas , fecundtun quod ponit duo ex quibus Pythagorici mouebantur ad opinandum numeros efle rerum fubflantiam. Secunda ibi ampliitt :
:
autem^
M
o^""'* ?»»«»' f'"**"'"''**»
frinLi'n.
:
:
SummasII. ...
bphcrttm
*j««
M.
dmt.
duo gcncra Philofbphonim, quorum
aliqui dicebanrur lonici
,
morabanmr
,
&
in illa terra
Pythagorid. Primi quic nunc Gneda did-
alij
fumpfenint principiumiThaletc, qui princeps Philofophorum nominatus, cft , vt iam luperius fiiit didhim. Alijfueruntinltaliaqua: pro tuncmagna Gracda dicebatiu" ; vnde Itahd tur;
ifti
didb funt quorum Philofophorum princeps,fuit ide6 Pythagorid dicuntiu: : qui Pythagoras , in eis nuproduxerunt qusdam Mathemarica, ':
&
&
femper circa Marhemarica intcndebant.
triri,qnia
Horimi autem Mathemaricorum
principia, puta-
uerunt cun rel="nofollow">fi:orum/dIicet,entium principia cfle ; confuetum eft enim apud homines , quod pcr ea
quz nouerunt,volunt de
A L ptuni.
"^^^'^
& quia
rebus iudicare ,
Mathemarica numeri sut principia*natura,
ideft^naturaliter
ftcntibus
ideo
;
id eft
,
nifi
funt fimilitudines exi-
cnribus
,
& fadUs quantum ad
fidcrabant
,
& eiintJpecuUntes pajfma,& rati*'
propordones harmoniarum,id eft,corH fbnandarum muficalium tn numerU, id eft,feamdiim namram numerorum vnde cum foni connes, id eft,
:
fbnantcs fint quxdam fenfibilia
&
:
lementa, id
prindpia numerorum
eft,
cunEiorum
entium
bant harmoniam
retum fenfibiliii pafliones adaptabat proprietates renim ad numerorum pafHones ; vndc dicebant quod aliqua pafHo numerorum
cft
& fic dc
refpicientes ad
caufa
iuftiria?
,
& aliqua cft
Et hoc eft quod fubdit Philofophus, quia fdlicet Pythagorid diccbant quia htec talii pMjfto nMmcrontm eft iuFiitia, ideft, caufa iufdris illa autem, fcilicct talis paflioyw»temporis,
aliis.
:
ma,
&
intetteflus
,
alia
autem ttmpue,& aiidrum,
vtfic dicam, fingulorum fimiliter
pafliones
numerorum
;
vt fic
,
fdlicet
intelh'gantur eflc rariones,
& prindpia omnium apparentiiim in rebus fenfibilibus ; fiuc ad rcs voluntarias
,
quod dcfignatur
vnde
id eft,
,
& in harmomii adaptabant &
Tmeutesprfm cifi*
nmmtn
ntm
efftfrin
&
nibus
enim philofophi
dicc;
&
& figurae diueriae
dicfti
quendarii
calt pajftones , ficut fimt motus eclipfes , cifi» cunS»aliud hmvSmodi^&adpartes eius, cuiufmodi funt rum tntimm, cdlum tjf» casli, orbes diucrfi. Itcnim adaptabant 4^ ro- (y htrmtatMm. tttm ornatum ctli ; cuiufmodi funt fiellas diucrfac,
quam in
& aliis fimilibus elcmcntis.Prac-
,
elementa
ejfe
Cddum
totum
ad
inquam,
igne, terra, aqua,
&
& numerum
concefla in nmneris
,
ficri
;
quicuntfue habebant monjhare confejfa
,
quantum ad
fiue
idcirco per can-
rarionem »»y/ yi«f, id eft , conati, ajfimtlare numerid cmnia alia entii fecu/tdum naturam ; ita quod numerifunt primt omnit natur£, id eft,in tota rei nfttura proptet hoc exiihmatttrunt e-
endum:nifi
,
,
dem
funt multa in numcris fpcculari magis
cfle
,
in rebus
non
quac acddunt in conftellatio-
,
& aliud huiufmodi. ,
fdlicct fenfibilibus
Et fi <]uid. deficiebat
& manifefHs
vidercntur numeris pofle adaptari
bant continuata
eis
omne
meris adaptarent
,
quac
,
adapta^
negotium , faliad hoc qubd to-
ejfe
nouo ponebant tum negotiumeorum, quod
cet ipfa de
,
,
erat, vt feniibilianu-
conrinuarcntur
ficat patet in
;
vno exemplo. Dico autem cjuoniam denarttts numerus videtur^Jfe perfeBui,& omnem comprehen-' dere naturam numerorum : eo fcilicct , qubd cft primus ntuncrus , & comprehendit in ie naruram omnium numerorum , quia omnes alij numeri a denario , non vidcntur nifi repeddo numeri dcnarij ; proptcr quod Plato fadebat numcrum vCquc ad deccm ; fccundura quod dicimr , 1 2. Mc-
&
pcr iuftitiam, qu2 cft habinis volunuris ; fiue quantura ad formas fubflandalcs rcrum natxuralium , quod intelligittu: per intelledum ani-
taphyficorum
&
Vnde fecundijm Pythagoram fphacra:, fdlicet J^hfMrumf* qua fecunditm cdum feruntur decemydicuntur eSh cunditm Pjr-
mam
intelli-
manifesiis exiflenttbits folitm nouem
;
fiue
quantum ad acddcnda, quod
gitur pcf tempus.
dicuntur ptj-
mum Mathematica produxifle , qiua edam cos Platonid circa materialiafunt fecud; ita quod ipfi non ab aliis, fcd ab eis alij materialiaflifceperunt. Pcinde cum didt
^ harmoniarum in nu-
merisjpecuUntes fafsiones dr rationes : quo-
quiJem numeris fecundum
naturam omnem videbantur afsimilata 7{umeri autem cmnes natara primi ,
ejp. ele^
menta numerorum exiHentiumelementa cuniiorumejfeexi^imauerunt
,
(jr
totumcalum
C^ harmoniam ejfe , cjr numerum. Et qua~ cunquehabebanturconfefamonflrare y (^ in numeris y (jr harmonijs adcdtlipafsiones ^ (jr
ad partesy(jr adornatum totum hoc colligentes adaptabatidrfi quid alicui deficiebat anne£fe~
hantyVt
iffis
totum negotium effet connexum.
Dice autemputa quoniam perfecltts denarius^ effe
Ctam. verb ex
j
.
Phyfi. text.
,
motu
videturydr omnemcomprehendere natAra
61.
c.
quae appre- thttgoram.
ftellanim fixarum
;
o-
nona au-
:
:
,
ad opinionem Pythagorae determinatum eft , fcilicct in 13.
.tinent
libro huius
in
certitts
& in
14.
fdenrijB, qui funt vltimi libri.
Notandum , qubd Pythagoras nonam fphae- eiuareptfmt ram , quam dixit «rT/;^«»« , ideft , in contra- motum cdli rium mocam, inferioribus fphzris pofuit in con- efe hmrm»trariura moueri , de qua opinione agitur prolix^ uuimi in fecundo libro de C5I0, mimdo. Text. c. y i. inde. Dicebat cnim ex mom czlomm fieri quandam rauflcam melodiam ficut enim ex ptoporrione fbnorum contrarionim puta grauis, acuri , fit quacdam mufica harmonia ita dicebat in ca;Io efle vnum motum ad oppofitam partera aliis motibus , fdlicct motui primi mooilis qui eft ab Orientc in Occidentcm aliis mo-
&
&
:
;
&
;
ribus infcrioribus proccdcntibus cx ^duerfb
,
fci-
ideH^aduerfam terram decimam faciunt^ De bis autem certius efi a nobis in alys
ab Ocddentc in Orientem , cx qaorum motuum propordonc dicebat caufari fuauiffi* inam melodiiun, De qua opinione , non Oportet nunc proUxius pertradare , quia magis perdnet ad fecundum de Caclo munr do ;• vbi Philofbphus hanc opinionem pertradat reprobat cuidcnter. Deinde ciaa.
determiitatum.
Sdtx
numerorumydr quafecundum calumferuntur decem quidem efife dicunt : folis autem no^
uem exifientibus
manifefiis
Scod Opcr. tom, IV.
:
ideo eunh^iet^
iJumtrm
tem ex mom prirai mobilis , qiii cft primus moms & diumus & ideb ifrlyj^iiftt^itleft, Jpharam in contrarium motam. Et didtur ab drri quod cft condra decimam faciunt fcilicec Pythagorid. Vldmb epilogat qubd de his quje peraliis
alia
text. c. 41.
:
i^mplius atttem
niam <^
,
hcnduntur ; feptem ex moribus planetarum
Notandum quod Pythagorid
ji
Ponit fecnndum morimmi, quod eft,quia con-
Ai «ai
29
Cap.II.
licet
&
&
-*
C
i
:
Metaph.
Lib.I.
30
penientum
quiJem gratia fuferuenimtts, de his quafonunt fjoc efivt aciifiamus , in diSfaf cadunt quomodo efefriucipa , hi numerumfu-r caufAS : atque videntur
Sed
cuius
&
^
tare frincifium
fa
:
res accipiantur ordinatc, fcilicet vnum,trta,e}Hin-
ftentibus^ C^/ju/^fafioneS,& habitus. T^u-
& imfar &
meri vero elementafar
^^
hoc quidemfnitum
:
%
Stc his igitur
;
amhehm. Prima in
tres,
Cdcanduca quod narrat tria motiua corum , qui pofuerunt numeros principia.Secunda ihuSorun-
demaHtem.Tenh ibi QHemadmodum Alcmaon. Dicit ergo quod cuius gratia ad opinionem,fcili-
Verbi grariS
vnwn
,
pertradandum , hoc eft , vt de tradUmus , quae fecundum eonmi opinionett^ quomodo cadunt poftimt efle rerum principia in didas caufas ; videntur enim hi.icilicet Pythacet Pythagorae
his
&
numerum efle principium
fnateriam exiftentihtu, ideft pajfiones
fh*forid tefuerimtprin(ipiArcTHm.
entibus
cjuafi
& fciUcet
,
& hahitus numcxi ellequafi pafIiones,&
habitus reriim _
,
&
;
fortc per pafliones intelligentes
accidentia cito tranfeuntia,& per habitus accidentia
permanentia , quod exponens
meri elementa, ideft , principia (jr
impar
iftae
:
numerorum,
cnim videntur prims
& hoc cfuidem
,
quod nu-
dicit
dicebant efCcpar
,
fcilicet
difFerentiae
iraparpone-
bant finitum : itlnd ^uidem,Ccilicei par ponebant impainfinititm. Sed ex his duobus,{cilicet pari infinito,non folum numerum conftirijfinito , tuebant;(cd ctiam tpfum vnum, id eft ipfam vnitaimpar in virtutcm eteni?n ipfa vnitoi par efi temam omncs difFercntire numeri virtualiter c6petunt vnitati, ex eo quod omnes difFerentiac nu-
&
&
&
:
meri in vnitatem refoluuntur
cuius rario eft
;
quia in ordinecuiuflibetnumeri paris, ris
,
fiue quadrati
diftcrcnriis
,
fiue perfc6fci
fic
ilue
impa-
de fingulis
ficut paret fcientibus
Arithmeticam.
cllc prior
:
Vltra,
Pytliagoras fiait dicebat ipfum nm-ne-
ifte
cx pari
& totum c£lum
:
ideft
ejft
& impari ,
Ifte
numeros
ergo ordo
eft,
;
ita
dicebat elTe
vnitatibus, vt diElum idcft,
;
nia fibi fimilia, effe ex numetis pra.
Sc tria faciunt
&
&
Septenarius autem numenis eft altcrius
feptem.
teniario nam tcrnarius eft numems primus , & incompofitus dupliciter. Tum quantum fpeciei
ad
«i
:
dudum i>umerorum,nul)us enim iiumcms dualium
iftus in
,
vel feipfura,facit
numerum temaT
rium.Tum quia non nt ex aggregayionc numerorum nulli enim duo numeri nmulcongregatifa:
ciunt ternarium
& incompofims rum
quia
:
fcptenarius
:
autcm
fit
primus, Ttnutrim
quanmm ad dudum numero-
,
iiumems du4lus
nullus
fcilicct
in fe,
efl
Mltiriut Jpt' ciei
m
fepte-
numenim, facitfcptem : non tamen nitrte, -vt efk primm,^ i^ eft ineompofitus quanpum ad aggrcgarioncm nuctmftfitm. merorum nam quatuor & ttia fimui congregata faciunt numirum feptenariun^ quia fcilicet nuvel in alium
:
:
meri pares additi ordinate vnitati, variant fempcc fpeciem in infinitum ; ide6 Pythagoras nume-:
rum p^rem ri
attribuebat infinito
impares ordinatc fumpti
fed quia
:
modo
,
nume^
prascxpofitOj,
femper fcruaht yniformitatem fpecicrum; ideo numcrum parem attribucbat finito,
& habitus
Notandum ctiam quod pafnonej , ,
numeromm
&
ponebat Pythdgoras
habinisr prum illo
paflio alicuius
tur
nm-nems
modo
:
pafHones,
efle
dicebat
cnim quod
numeri
,
fecundum quam
par
,
erat iuftiria in rebus,
effe
propter aequalitatem diuifionis
dici-
§lu»rep»$i^ nes nnmererS pofuit fythm,
gorgs
ejft
a-
liarnm rtri
quia tales nu" meri xqualiter diuiduntur vfque ad vnitatem numerorum : vt odonarius diuiditur in duos quaternarios
;
:
quaternarius vero in duos binarios
hinarius autem in duas vnitatcs
:
;
ver6
fimiliter
;
numernm ex vno
y'"*
&
:
numerorum fcmpcr inucnitur vnitas
rum componi
gft/rrtPyt^agoriu »i-
,
n«m ifU
meri pares non habeqt fc ffto modp : nimvnum dup faciunc tria : tret autem quatuor faciunc
:
gorici, putare
:
&
tmt d* rnii principiis. Circa quod duo facit. Primo oftendit frindfiu fic quac pofuenmt rerum principia. Secundo qualiter ^iinMits. i\[^ principia ad quatuor caufas reducantur, Secunda ibi
in infinitimi
ptiam numerus quadratus. Vltra , nouem icfeptemfidunt fedecim , qui eft criam numcrus Sed nu? quadratus , fiip dc aliis in infinitnm.
quid Pythagotici fenferunt de renim
Declarstf
rtnft-
fic
&
numerum autem ex vnOf
numerosf$cut diiium efl^totumcdum, eutid
&
quatnor, qui eft>primu5 numerus quadratus. £t vltra , qmtuor tjuinejue faciunt nouem , qui eft
etenim fa~
,
nouem ,
,
quadratum.
illudverp infnitum : v-
num autem ex his vtrifque ejfe rem c^ imfarem
que,feptem
onmes congregati femper conftiniunt«umcrum
horum
,
attribuebac finira-
&
& quaftmateriam exi'
,
numero impari
Signo autem moucbatiu: : qiiia numcrj imparcs, qui fimt extra, alij ab vnitate, fempcr faciunc eandem fpeciem numeti fi numeri impaT
lem.
&
ejje
ad vnitatem , quae remancc indiuir
cft
& idcirco
,
,
vt
efi:
& omdidum eft fu-
caelum
quem de rerum principiis
aiTerebat.
accidcntia alia afHmilabat accidenribus
rum.
Eorumdcm autem frimipiii
fuundum
nttum
&
mm
numpra-
Deinde ciim dicit
,
alij.decem dicunt
efi^
corrdationem dicla
infnitum
:
par
,
:
^ impar
:
S4
fi-
v-
flurale ; dexlrum ^ftnifrtim : mafcu^ linum,f(emninHm : qtitefens, tnotiim re~ ,
:
Notandum quod Pythngoras attribuebat infi,
nitatem numero pari ; finitatem autem numero mero pMi A. impan,mqtus ad lioc ponendum ratione,& ligno, irutisttmim, fecundum quod dicitur 3. Phyficorum , capit. de ian J infinito.tcxt. c. 3 6.& indp, Ratione quidem , quia in corporibus quandam infinitatem afpicimus '*"
:
quia corporea femp? r funt
diuifibilia in
duo a-
qualia : diuifio enim continui tendit in infinimm,
quia (emper eft diuifibilis in duas medietates. Ciim ^rgo de ratione numcri paris fit poffe diuidi in duas ^equales medietatcs 5 idcirco videtur numerus par de fe ipfb habere infinitatem quan-
dam. Sed quia addita vnitatc conftituitur numezncrus impar , qui amplius non eft diuifibilis in duas apquales vnitates
,
ide6 videtuc de fe habere
£nitatem quandam > quia cius diuifio
flat
cum
0um
curtium
,
pum, malum
:
:
liicem
,
tenebras
longius alterafarte
,
:
bo"-
qua-
(jr
drangulart^.
modum , quo quidam Py thar numcros elle rerum principia credideriuit. Dicit ergo quod eorurndcm , fcilicet Pytha^oricorum , quidam dicunt ejfe decem principia dtHa, fecundum quandam coflewentationern , aut correlationem. Ifti cnim non tantum pofucrimt vnam Ponit fecundiim
gorici
Ptmentes itcemprincipia
f""'"
contrarictatem in principiis,vt prajdidi^fcdetiam ""'"" dumcorrelt* , r
^.'.
1
.^',.'
pofucrunt decem prmcipia fecundum correla-
tionem ,
ideft
rum cum urario
:
,
accipiendo,
vnumquodque
illo-
fuo corrclario, vel coelementario cpnfic funt viginti , fcihcet dcccm cx
&
vna partc ,
& dcccm ex alia parte oppofita
;
qux
cnumerab
titntm.
»
}
:
:
Summ^ II. &
&
&
:
&
&
&
&
.-
&
&
Noundum quM ,
huius pofidonis potuit cfte
qubd ifH non folum accipicbant prima prin-
dpia ; fcd ctiam proxima gciicrum fingulorum infinitum, ficut ponebant crgo prim6 finituni, pracdi^.Sccund6 par,& imparjGcut primarcrum :
&
principia
& quia
:
ex pari
,
&
,
viciflim fibi
altera
opptofita funt atqua'-
lia:non
tamcn omnia
:
quim vnitas pofita , & Unea
,
du^itas pofita; ideirco quar^o loco ponebant poiirioncm habcntia dextrum,& finiftium
ynum,
:
quonim
dcxprum, pcrfcdioncm dicit,4liud finifbrum impcrfedjonem. Et qui^
fcilicct fcilicct
naturalia addunt fupcr raaihcmatica virtuteip a-
dHuam
& pafnuam
,
idcirco quinto loco ponc-
;
&
faemininum , quorum vnum bant mafcuiinum, pertinet ad virtutem adHuam , quod pcrfc(5tioimnem didt ; alterum autcm ad pafuuam ,
&
Et quia paffiua , fequitur motus , rebus ; iddrco fexto loco poncbant prin-
perfe<^oncm didt ex virtutc adiua ,
ficut
,
de
fc patct.
&
&
irj
rio
& paris
habct radoncra perfe^
Qa.
illa fcilicct,
:
,
;
alia
enim coordina-
& habiras rcfpcdu
,
qux (e tenct cx pane
ficut patetintuenti
,
finiti:&
& iflafuflSciant di-
de hacopinioncad habendum aliqualitcr fenDeindc cum dicit littcra: prsfentis.
fum
^utmadmodum AlcmitOH CrOtontAtesfuf' clfere, aut hic
ab
illis^
autillt ah hoc huncfer'
monem acceferunt:etentmfuit atatc Jhmaon, fene exijtente Pythagora: his vero conftmiliter enumerauit nam ait efje duo, multoi hu-^ ;
manorum
dicens contrarietates
non ftcut hi
,
determinatasfed quafcume^uCy vt album^
nir-
ffrum i dulce, amarum bonum^ malum magnumyparuum.Hicquidemindeterminatepro-' -,
5
iecit
de cateris, Pythagvrici
qua
contrarictatcs cnuncUrant,
& quot CT
'vero,
fc^on^ dicit.Namfectmdum Ariftotdem6.Phfy.
Ponit tcrriura modum quo aliqui Pythagorid rerum principianumeros pofuerunt,dicens, quod jilcm4un Crotoniates, a ciuitatc, vnde fiiit oriundus, fic diStaSyvidetur/ufcipere ,id eft idcm opi-
tcx.c. j I.& alibijficut rooucri cft aliter nuc (t
nari,
dpiamotum, &quictcm quorum vnum, fcilicpt :
& imperfedioncm dicit altcrum vcr6, fcilicetquics vniformitatcm & pcr-
inotus,defonTiitatcm
:
,
habe-
prius,ita quicfcerc cft non aliter fi habc-f nunc qn
rc,quam rc
&
;
:
larc
,
rarione vniformitaris
(
quia
fcilicet circulus
cx vna lincaconftat ) pcrrinet ad numerum imparcm, qui rarione vnitatis indiiiifionem , vni-
&
tatcm quandam habet. Vlterius quia non fblutn poncbant prindpia rcrum quantipn ad mottis, adkiones naturalcs , fed etiam quantum ad a£tioncs animales j iddrco quidem quantimi ad cognirioncm , ponebant odauo loco principia, nam lux videmr fciucet , lucem , tcnebras prindpium cognirionis ; tcnebrse vero ad ignoranriam pertincnt.Sed quantum ad apperitum ponebant nono loco principia bonum , malum tonum cnim videmr in quod tendit appcritus,
&
&
:
&
& recedit. Vlterius quia dincrfitas perfcdHonis & imperfectionis non fbium inucnitiu- in nararalibus & voluntariis vitturibus & motibus fed ctiam in magnimdinc, malum a quo
refilit
,
,
,
,
& figuris
;
:
idicirco
qu^tum
,
quod pfxdidH Pythagofici,qui
principia rc-
rum pofuerant cfle contraria, vnde, aut hic habuit ab iUii aut illi ab hoc j fcilicet Alcmxone hunc ;
receperunt fermonem, id
que autem
elTe porait
eft, :
opinionem. Vtram-
nam
Alcmaron'ftiit
illc
tcmporePythagoricorara,quod gftendit ctimfubdit , ettnim pro quia, ^lcma^nfuit phttofophatM Pythagora iam exifiente fene,vnde valdefimfliter enuneiatiit his Pythagoricis didkis
pofucrant principia
:
nam
flcut
e{Ie contraria, fic iilc ait
illi
dud laquihm rf-
ejfcqux multa funt hHmanorurn, id rcram {cnfibi-!- Metiieh»t (j» *" lium contrarietates, id eft , qu6d multirado rerum ^f*^'^*' f fenfibilium eft in
quadam
dualitate confKrata:in- ^^'V
telligcns per dualitatem oppofita contraria.
Sed
ab eis difFerebat , quia illi principia contraria ponebant ui numcro dcterminato , idcra autem Alcmxon pofiiit principia quaccumque contraria indifFcrenter
fupple
;
& hoc eft quod dicit, qu6d ifte
Alcmxon fuit,dicens
,
nonficfit hi dctermi-
natas principioram contrarietatcs
,
fcd tjuafcum-
contingentes, vt album, nigrum
dulce, amabonum , malum ; magnum , p^ruufn. Hic ^uidem Alcmapon indeterminate proiecit de cate-r ris , fcilicet contrarietatibus prindpiorum , Py-
<}ue
rum
;
;
thagorici vero auot
rauermt.
,
& qua contrariitates enume-
Ddnde ciim dicit
ad hoc ponebat derimo loco
K^h
quadrangulare,id eft quadra-
tum Q\3a<Jratam qaid
^^^'.
&
,
.
ex quatuor lateribus
zqualibus, cuius anguli funt
qiutuor
amhohtu tantum
vera ab aiiis, c^ qua hacftnt
,
Dicirar autem quadraram, figiura
his erg»
ejtaccipere^
quta contrariafunt e.Kifientiumprincipia:tfuot
altcra partc lon-
""
:
qualitertamett
ad diBas caufas conuenit adducere^plan} quidem non cH dearticulatum ah illis^ Videntttt autem in materia^ecte elementa ordinare^ex his enim, vt tx his^ qu^ infiunt^confiitui ,
redti.
^
Figura
a«cm
altcra parte
lcngior d^-
Ik
&
net cx pane infiniti
imparis
tuebantur tnagjiitudincs, fecundfcn quod numerus pofirioncm habet nam, fcctmdum cos , punatus nihil aliud cft
omnibus. Ei omnibus prxcedenribus patet,qu6d vna coocdin^do prindpiorum habct rationcm impcrfcdi , illa firilicct qux fe tcpriuarionis ,
altcrius
&
quies
,
31
omncs
anguli lunt TcCti
numcro-
numeri , rum, fcilicct vnun9,& plura ; qux duo cx pari, impari caufabantur. Et quia cx numcto coflfti-
,
cnius
& irapari caufabantur
poncbant tcrti^ diffcrcnriam
vcr6
dttir
latera futu. a^qualia
'Ungius.
ratio,
;
CapJL
hnp^ : «nurncrat finitum , infimtum ; par vnuniy plurMle dextrum , finifirum : mMf«weulinum , famininum : ^kiefeens , tenebrM > /«»1 re£lum , curuum : lucem , dltera fdrtt bonum, m*lum : tpudrMtguUre
&
:
plafmari dicuntfnhfiantia. Antiffuorum quida
C
4
p^^^J^
^«•icw
;
:
Liber
iz
Metaph.
L
igUur elementa ftaturaplurd dicentium
ex
bisfuffdens ejl intelle^uijpecdari,
quod fx amhohni,
fcilicet
Alcm2one,&
Pythagoricis, vnum efiaccipiendumf quodprincicaufam pia extfietjtium,id eA,cnti\im contrariafunt.c^uod materialem qua, (tilicet non ab aliis didum e(k:i]uot vero , reducontur
Ad
&
ptincipia re-
rum
contra-
riaa przdi"
&iz aiCgna-
funt hacc
,
eis pofita eft,
quomodo etiam principia
contraria ab
ad diEloi caufoi contingit adducere , id
,
Teducere,plane quidem non efi dearticulatum^
id eft, diftindke exprelTiim ah eis : nunc autem videntur ordinare elementa, id eft, principia, yel vt in fi>ecie materi
Quod
probat
plafmari
,
&
id eft ,
in
,
quia
^enere cauiae materialis.
ipfi
confiitui
ex
qH£E ipfi.'ponunt, vt ex cis
dicunt fubfiantiam rei his ,
,
infiint:iftaautem
&non
caufam efficientcm pofuit Empedo-
putaamorem &pdium, Antiquietiam Philofbphi contraria pofuerunt principia, vt 0ntiqui alij rarum denfiim , verumtamen ifta cqiitrarietas differunt dtj eomtrMriet*te crat ex parte formae ifti autem Pythagorici con-
^
&
:
pofuerunt ex partematerix, &non il-
patet ex praediftis.
Vhim6 epilogat diccns
qu6d antiquorum dicentium elementa, id eft,prinpipia rcrum, ex his fufficit fintenttajn, id eft, opi-
nionem cotumfpeculari.
ram, fupplefunt
motum
III.
Opinrones diftindlioncm ^ rcbus aufcrentium, recit^f arum opinionnm epilogatio.
ponat. Iterum nuUus
Deinde cum
dicit
^dprttfcntem quidem
igitur caufarum
perfcrutationem , fjuUatenus congruit de ipfis
fermo : non enim vt Philofophorum quidam^ Cjui
vnum pofuerunt ipfum effc ensitamenge~
cunt
namcjue
llli
motum apponunt^
effe.
Oflenditqualiter pertradare
,.
vcl confiderarc
iftam opinionem fpcdct ad prsefentem fcicntiam,
& qualiter non.
Circa quod tria facit. Primb, 07 quod non fpedet fi confideretur pofitioconclufio. Secundo , quod fpaSl^ct fi confide-
ftendit
nis
Tettio, incidentcr tangit opinioneraXenophanis,qui ad opinionem Parmcnidis, Mehfllaccedcbat.Sccunda ibi. Attamen quidem. Tertia ibi : Xenophanes vero. Dicitcrgo, retiu: pofitionis ratio.
&
quod adpr£fentemperfcrutationemciu(axum nullatent^ de his ferjno congruit, quia fciHcct fas a
rcbus aufcrebant
/ermo
eft,
illo
,
ifti
cau-
nec enim fupple iftorum
vt Philofophory.m antiquorum , (\ui ipvnum, illi enim generant ens ex
ens Vofuerunt
^'«o,fcilicct
materia.^f^ hi alio modo dicitt.neo
pollunt gcnerationcm,nec qualitatem rcrum feruare cuius caufam fubdit, :
illi
namqtte, Ccilicet an-
vni quod ponimt, non enim aufercbant motum a rebus, ipfum omne, id cft, \mneTCum generantes : fed hi ilhid vnum ens , quod ponunt , imfnobitf ,
id eft,
illi
:
Norandum quod ifti Philofophi pofuerunt tantum vnum ens,& quia vnum non poteft efle cau-
pitis
,
&
hoc
vfquc ibi, Ex
eft
dicJis^Sec.
ejfe.
fa fui ipfius:idcirc6
,
quafi
vna extflente natura , enunciauerunt : modo vero non eodem omnes,neque ipftui hene, ne^
&
-^^ "°" negantium, & ided
loqucntium magis naturalitcr : nunc ponit opinioncm de principiis diftindionem renim, motum penitus auferenrium , &" loquentium minus naturaliter. Circa
&
quod tria facit. Prira6, pramittit corum opinion(?m in comqiuni.Sccundb, oftendit qualiter confidcratjo huius opinionis ad praefentcm fcientiam
ipcdct& quahtcrnon. Terti6,comparat ad inuifcm ipfbfopinantcs.Sccundaibi Igitur adprtfinttm. Texdiihi-.IiitHrhi. picitergo, qu6d :
motum in rebus principium rrmtcriale idcirc6 pcr aliquem mo--
quia antiqui Naturales
concedentes
,
illud
vnum
&
mobile cife dicebant , dum, putapcr rarefadkioncm, &condenfationem.
vno
; ita tamcn non poncbant cfle fecundun» mbftantiam ; fed fecundum accidcns , vt fupcrius fuit didhim. Scd ifti illud vnum , quod ponebanc»
illo
qu6d
Poftquam Philofophus pofuit opinioncm de PAh» *«/*'?» iUtm iifm- principiis diftindionem terum, motum ab en-
caufas poncrc
:
cidebat, Ucct potierent vnum eite ens , cx quo vt cx matcriaah"agencrabant. Ratio huius diuerfita-r
cx
quefecundum naturam^
non potueruht
iiam pofitio caufarum diuerfitatcm arguit in rebus , quod antiquis Philofbphis non ac-; in rebus
tis eft ,
Sunt autemaliqui ^ui de vniuerfo
W*».
prasfup-
dicunt
quod continctur in prima partc huius c^-
frmtijincfm.
monim
eorum benc quidem dixit \
& ponitur variecas huius fententiac iuxta fcntentia magis exponitur
^
:
naturaiis
qubd vniucrfum eft vna natura exiftens, Parmenidem , MelifTum , & Xenophanem, & praefertur Parmcnides , eiufquc
reru
modo,quo diuerfifinec fecundum natu^
quia pofitionem impofEbilcm pofiierunt rationibus Sophifticis confirmatam ,'vt infra patebit.
mot/im apponunt
Opinio quorundatn Philofophorum,
(ipiis
cum
tiqui ei quoddicttnt
SFMMARirM.
piotHdtpri^-
,
,
Ratio huius eft,quia ifti quare non naturali-
locuti.
a rebus auferebant
loquebantur
tcr
fum
SVUUJE SECVNDiE CAP. &
in ipfo autem
iffum e(fe generantes : hi vero immobile di-
Jn qMibHS 7y cles contraria,
\i Cic\i.t
:
nec cjuidem bene
,
quod ^t Phildfbphus,
ab aliiSjinteUigendumeftquantum adcaufamma-
frmifioTinn. trarietatem
cati fimt
cunt hi modo. ,
i.Phyfic.text.c.82.&j>lctaph.tex,c.4.qu6dprm-
thag«rici,
rius paiebit
:
nerant ex mareria qitafiex vno ^fedalio di-
cipia contraria funt pofita a Pythagoricis,
lerialemrnaiTa
tem, pro fed
nam materia eft ex
videtur clle couditio materiae ,
qua fit ens cum infit. Norandum quod hoc
fciHcet principiis,
qus
vnum ens , at^^ fed non eodem rnodo omnes, vt infe-
runt eiiim totum .vniuerium efle
Oftendit qualiter ifta principia pofita a Pythagoricis, ad di£bs cauias quatuor reducuntur. Dicitergo,
funtpliqui a praedidis,i^»t enunciauerunt deomnii id cft, toto vnir.erfo,gf«
diuerfa cntia gencrabant
diuf^rfitatcm
dicebantcffepcnitus immobile,
vno negabat
& idcirc6 ex illo
diuerfa gcnerari,quia nec fecimdiun.
fubftantiam, nec fecundiam accidcns pluralitatenn
an rebus potcrant faluarc,nec pcr confequens caufam caufatum ; vnde cum ad pracfentcm perf^ crutauoncm pertineat quaererc dc caufis, patcti-
&
ftain
pofitionem
efle
rclinquendam
, fi
pofiiioni$
conclufio pcnfctur.Dcindc ciam dicit
Attamen tantum conueniens eJi prafenti fpecuktioni. Parmenides ^nidem enim videtur
Summ^ ^ ^f^ &
~'*
tdngere
:
Me^
vero ipfum fecunditm materiam.^uart
/{//«/
^b^
Cap. III.
II.
vnumfecundum rationem
tur
hic quidcmjinitumf
ille
vero infnitum id
ditejfe.
Oftendit quod
ifta pofirio
Dicit ergo,
rario.
jfitatem
&
,
fi
quod licct ifU mx6xQd diuer-
:
attamen tantiim
efi
conuenieru
,
id
vnum ejfe.
id cft
cx panc ForrruE
,
fcilicct .•
cns:fecMndttm rationem
Melijftuvere ipfum,Cci-
cnsfecHnditm materiam
licct
,
id cft,confiderabat
ex pane materiac,& quia finitum pcrtinet ad formam infinitum vcr6 ad materiam ; ideo Afeliffui dixft ejfe vnurn ens infimtum : Tarrtunides :
vnum
vero
ens finitum.
matcriae
,
quod informx , 5c
Patet igitur
quantum confiderabant cns
rarionc
ad pracfentem confidcrationem
inquirit de caufis,perrinct traAarc de
quae
,
eorum
opi-
nioncjcum matcru^ fbcma fint de numcro cauiarunu
fpinitne
anttftunm.
I
Notandum qu6d , vt innuitur i. Phyfic. lo. &if. & habctur infra parum
com.
^^^^
Qufcquid
.
non
cft pra:ter ens, eft
«ftnihil
,
;
eft prattcr
ergo
Dicit
dcbat.
omnia
diccntcs
eft
qua rarione
,
nira
id cft
,
cm
;
&
vel ad
formam
,
&attendentcsadmateriain, vero aipiciens ad totura
ifte
:
compofitum. Deinde cum didt I/i tjuidem Stcut
diximus pratermitten'
dem
(jr
penitus
princi-
gcncratum,non habct fed ens non cft gcncratum ; crgo eft
non habet principium quod autcm non
habet principium,non habct finem : quod autem non nabet principium,nec finem,eft infinitum quod ;
:
innninmi,eft immobile; quiainimituiQ
numquam mouemr cxtra fe quia totum occupat ergo ens cft vnum infinitum &immobilc. ,
,
Qu6d autem cns non gencretur, probat fic ,
aut generaturcx ente
,
tamquam
infim'tum
;
Meliflus,qui pofuit efte
fcd Parmenides, qui confi-
derauit ens cx panc formae, pofuit cfle vnum cns finitum , ficut diftum eft in lcntcnriando. Quo-
modoautcm cludant
,
non
prajer ens nihil dignatur efe effe
De quo manifejttits
vnum
,
:
ex
^ aliud
in Phjfuis dixi'
mus.
Comparat adinm'cem opinantes ipfbs. Circa quod tria facit. Primb , fadt , quod di£him eft, firasferens ipfum Parroenidem Xenophani & Me\So. Sccundb, exponit magis opinioncm Parmenidis. Tcnibjcorollarie rccoIligit,qua:
di^
funt dc opinioniBus antiquorxim, Sccunda ibi CoaEktu- vero. Tertixihii^itjtrex diBis. Dicic
quod propric pcrtinct ad m4tcriam,qu2 eft ingenerabilis, & incommribilis , quia finitum pcninet ad formam : infini-
vnum ens
nam
crgo,
ncratur ex aliquo priori,
,
:
non
antequam ficrct; crgo ens nuUo modo gcneramr. In quo patet , quod tetigit ens ex parte materia: nam probat vnitatcm entis ex eo , quod non ge-
pertinet ad materiam.
re
qm'a
:
confideram*t ens rarionc matcriJE
parum
:
:
tmn vero
exijientes
,
aut ex
entc non poteft dici , qu6d ex non cntc, quia ex nihilo nihil fit ncc ex cnte , quia ahquid ellet
&
qubd ficut dixiiuus, hi, fdlicct qui rhomm,
&
pcr confequens caufalitatem , ab enribus auferebant, pratermittendi funt ad prafentem snquifitionem : fi'fupplc confidcretur diucrfitatem
pofirionis coriclufio>vt iamdi<Shmi fuit
tjuidem, fcUicet Xenophanes,& fdlicet funt^raeterminendi
:
fed dua
Melifm omnino,
ter ens, cft
non cns,
& quod non cft cns,nihil di-
aliud nihil
cns
& vnum,eft nihil -ide quo manifefitits dtximut
in Phyficis, lo.
,
id eft , qubdLquicquid eft prztct
fdlicet in
i. lib.
Phyfic. tcxt.com,
&2J. &hoc dicitadexcufandum fcdcpro-
Uxitatc tra^tushuiusopinionis.
Xenophanes vero primus herum vnum dixit. Parmenides enim , i^ui huiuf dicitur
_
gnatur ejfe, idcft,eftdignum iudicari cfTc nihil vnde cx hoc opinatur ex necejfttate ens vnum effc
&
Ddndccum
-
&
eftprxfenris fpccularionis,fedma-
dicit:
_
quafipanon,vidiy njwuJm abquantulum, t^efiiores, id eft, radiores mi- aliis duoboi nus fubtiliter procalentcs. Sed Parmenides vifut efi dicere magu videns, id eft, magis intelligens , nam ipfc fupple vritur tali rarione:Quod eft pra,
rarioncs iftonun pccccnt,ncc con-
gis fpcdat ad librum Phyficorum.
g
Xenophanes <^ LMeltffits.Parmenides autem magu videns vifus ef dice-
agrejtiores
nihtL
fadum , vel gcncramm,habct
.
,
difunt adprafentem inquifitienem.Duo qui^
cft
gencrahir
^
Tentnttt Notandimi , quod ipfi antiqui opinati fuht ipfum muodum cflc vnum Dcum; vndc Xcnopha- "^'^'"^ "f" '""'"^*^""^ nes videns omncs partes mundi cflc fimiles in hoc , quia corporea:, iudicauit de cis quafi omnia fllcnt vnum compofitum. Ex quo patet, quod
jergo
fi
.
aliqua rarione.
Quod
;
tangere,
pane ma-
neque ex panc forma', fic dc neutra nam, ncque dc matcria, ncque dc fbrma attingit quantu,fdlicct ad rarionabilitatcm dicedi ; vnde fequitur , quod ifie rejpiciens ad petum caelum dixit ipfum efie vnum Deum , fuppic finc teriz
pium
eft
omnia cfle vnu:
viftts efi
id eft , quod ncque fumens rarioncm ex
neceptate ens opinatur
autem
diccrct
neqiu de natura horum neutra
crgo quicquid
&
:
Oftn.Xtnthuiui dicitur fuiffi fhMnit.
cnris confidcrantes
&
principium
:
Parmemdes: ifte,iH<^uam , nthil expla-
idco tctigit , qax videmr fibi cfle vna, ens expane forma;. Meliilus autem confidcrabat cns cx parte materijc ; argucbat enim fic, vt habetur i. Phyficorum , text. com. lo. ij.
quod non
prtmm
qui fuit primus intcr
pradiwri Philofbphi pofuerunt vnitatcm omnis
iequcns omnia funt vnum. In quo parct, quod ip(e confidcrabat ipfam formalcm rarioncm ef-
;
,
vnum
cfle
& Melifll accc-
,
tcxt.
: fed cns eft vnum ; crgo vnum.cft nihil , &pcr con-
fendi
vnum ditit
Xenophofjes verh
:
borum vnum dicens , id
priter ens,cft nihil
cft
quicquid
ipjum
,
poft.
Parmcnidcs ad fiiam opinionem vtcbatur tali raquicquid eftnon cns
35 neque de na-
Inddentalitcr tangit opinioncm Xcnophanls,
difcipultu
taagere
refpiciens
qui ad opinionem Parmenidis
»4i«f,fcilicct
quantum ad rarioncm. Vndc Pannenida vtdetur
:
Deum.
ponrioncm
intantum^icilicct dicere
nihil exflanauit
horum ntutra vifus ef tangere ^ fed ad
tura
cftjUropriu frtfenti fpecnUtioni, pcrtrailarc ifta
pofirionis
frt
,
tctum calum
ad prxfentem pcr-
confideretur pofirionis
pcr confequcns caulalitaicm tollc-
rent a rcbus
^Untt
difcifulus
ejfe
{cruradonem pertincat,
::
:
:
didt:
Deinde
cum
•
Coaiftts vero afparentiafequi,
^ vnum quidtm
>
"«T
;
:
Lib-
34
Metaph.
1.
^uidem fecundum rationem : flura verofe-
cundum fenfam opinans
ejfe
duas caufas^ c^
opinionibus primoruni Philofbphorum. Sccun-
Itecotttgit tU-
do , qux
a» de efini»'
didla funt dc opinionc Pythagorico-
rum. Secunda ibi Pythagorici vero. Dicit ergo concludendo qn6d ex diEiis Philofophis , icilicet
ne MtiqMori
:
duofrimifia rurfusponit, calidum^&frigtdum vt ignem terram dicens : horum autem quoniam fecundum ens calidum ordinati
&
:
alterum vero fccundum non ens.
tione ad
opinandum omnia
fc(]Hi apparentia
elTe
quia
,
vnimi; CoaStpu
fcilicet
ad lenfum
apparer entiura multitudo,volens fajuare vtrnm-
quc
,
PaTmenidis ^i^if opinio reli-
rationem
fcilicet
y„um
(juidem
,
ejje
&
fcnfus apparentiam
fecuudum rationem, plu-
^^ autemfecundum fenfum :\na\\znt\xmcr:2p^Q-
nVtilius icn. ''ebat pluralitatem
entium iecundum!enlum,po-
Vnde
tuit faluare caufalitatem in rebus.
licntis.
fabdtc
quod ipfe, fcilicet Parmenides, fonit rurfus duas frigidum, vt caufif,& duo principia calidum terram,dicens. id eft , quod alterum eoignem rum attribuebat igni, fcilicet calidum,quod vi-
&
:
&
eaqux
di6ta funt,^^r/>w/^Philofbphis fiipplc ac-
cepimus ellc primum principium corporeum\
qus
,
rum principia,fed vuurn
,
fciliccr
ab
& ignis ,& fimilia,
fcilicct illi
,
difFerenter
:
ponebant
clTe re-
quia ab his <\uidem
vero plura principia corporea,
illis
ponuntur cfle quod Thales
patct
;
enim cx praeceden-
&
tibus , Diogenes , Anaxagoras, tantum vnum principium ponebant. Empedoclcs autem Democritns plura ponebant, vtrique tamen in hoc conuenicbant:quia principiura iiuc vnum fw.e plma ca in mafcrix fpccie po-
gcncre caufx marerialis
cft, in
bufdam vero poncntibus talem
cum
c.iafam
:
a qui~
cundum principium
cientcm ctiam poncbant ; fed difFerenter ; quia ah his quidem eam , fcilicct caufam cfficientem
cundum ens ardinatur
(Jfe
,
Notandum quod
alterumautem,{cilicet fri^
Parrocnidcs
ifte
vnam ab
ca
illis
,
,
fcilicet
matcria
motus", id
,
ne vide-
lam caufam
ellc
,
illam fc-
eft, caufairi effi-
V9r\ duas, fupplc clle pofitas,
patet cx prasdiftis. Anaxagoras
ens.
vnam
,
quidem
poluit
il-
fcilicet intelledkim, Sc
retur contradicere fus rationi , qira concluditur, quicquid eft prxter vnum,eft nihjl*,dicebat,qu6d vnum iftorum duorum , (cilicet calidum crat ens: alterum vcro , quod eft prajter illud vnum, quod cft ens , fcilicct frigidum , dicebat cfte non cns
jParmenides amorem. Empcdocles vcr6 pofuic
fecundum rationem& fecundum rem,licet
mediocriifs de his dexerunt
cflct
ens fecundum fcnfus apparentiam. Scicndum auccm ,-qu6d quantum ad hoc ad vcritatem aliqualiter acceflit
nam
:
principium materiale
,
quod
poncbatcirc terram, vcl frigidum , nqneft ens in adtu , ied in potentia ; iterum, priuatio habct ra-
tionem non entiscx
quod habet rationem
com. 7/. matcriam,& frigidum,
Phyfic. tcxt.
i.
tcrra autem,quam ppncbat
flura.
fciUccc
,
marerialcm
non
"vnum principium eorptreum, t^ qni
:
ncbant, id
debatur pertinere ad caulam efficientcm:alterum
gidixvn, fecunditm
§lHi ptneiit
&
ver6 , fcilicet fri^dum , attribuebattcrrz, quod videbatur ad caulam iriaterialem pertinere. Addit autem quod horum <juod quid efl, calidum fe-
^
^^.^,^
efle rerum totam fubftantiam , &: iam rntionefapientibusM eft,qui iamper rationem incipiebant fcirc fipere caufas rerum ea accepimus , fcilicet
&
Exponit magis opinionem Parmenidis; dicit, quod licet fiipple cogatur Parmenides dicSta ra-
tsmtn
confentiMtihus, idem, fcilicctcaufam materialem
duo
fcilicct
,
& odiiuTi.^JrMrprnedidi
amorem
PhiIofbphi,qui
fcilicet
fuerunt vfejue ad Italicos,
id eft, Pythagoricos abfcjue
nicatcscum
i*»^m9, ""^' ""
illis,
& non commu-
Pythagoricis in fuis opinionibus
illis
,
fcilicct principiis,
qui fupplc non affignabant ad quod genus caufa^
&
huiufmodi principia reducantur, tame»,vt diximus, duabui vfifunt c4«/w,fcilicet cfhcicntc &c
&
& materiali , harum alteram,fci\icet efficienXem ipfam,fcilicet vndemotus principiumjfej ^««dem vnarn illi vero duat faciunt , ixcwf^zteteyi '.
pracdidis,
Deindc cum
dicit
priuationis refpcdku alte-
rius contrarij,funt aliqualiter
non cns,vt ifteaflcT
Pythagorici vero dao quidem principiafa- Tcxt. co
eundem modum; tantt^m arttem addiderunt quodc^ proprium eorum ej}'. quiafnituM^C^ infmtism,^ vnum^non ali^
ciunt fecundum
rebat.
SVMMARirU.
?
Epilogus prajdidarum opinionum,& fufior explicatio opinionis Pythagorico-
rum, fcu Icalicorum,
qttas alias putauerunt effe naturas ,vt
aut terram
,
ignem^
aut aliud aliquid tale ifedinf-
^
nitum ipfum vnttm , horum effe fuhjlantiam de qtiihiis prjtdicantur : quapropter C^ numerum ejfe fubjtantiam omnium. De his igiturfecundum hunc enunciaue- ^^^^ runt modum deeo quidem quod quid cft dicere defnire caperunt : valde autem fimpliciter trailfluerunt ,fuperficiaUter nan,
,
Tctt. ee.
I.
Bx
quidem igitur de rationi confeniam fapientibus hoc accepimus a primis quidem principium effe corporeum: ignis^&fimiUa^corporafunt^ aqua naque^ (jr ah his quidem vnum:ahillis vero plura principia corporea vtrifque tamen h^c nihit in materi£fpecfeponentihus,& cum hacillam vnde rnotus , (^ hanc ah his quidem vnam , di6iis
tientihus
'
'
:
^
;
ab
illis
vero duas.
,
^
^^
^
^
cui primo inerat termique definierunt : dicim , hoc ejfefuhfiantiam rei putaue-
nt4s
runti vtfi quisexifiimet ratione idem ejfe duplum dr dualhafem eo quod ine/iprimo dualiduobtts duplum fedfortaffe duplo tati non idem effe :fi autem non\ multaipDe itlis accidit. fum vnum erit , quod altif , tot efi acr frioribtti quidem igit^r ,
Tcxc. cp.i.
igitur vfque
ad ItalicoSy^ abfqueiHis
^
\
mediocrius dixerunt
alij
de ipJis.K^ttameny
^
caujis vfi haquidem vnam^illivera duaSyfacitmt illam vnde motus^
vt diximus
,
rum alteram
duabusfunt ,
j
hi
Rccolligit coroUaric
,
quas
di<Jfci
funt dc opi-
nione antiquorumt £t pcim6 qux dida
fuijt
de
^ &
cipere.
RecoUigit qux di£b
goricorum,
f^int
& quantum ad
de opinionc Pythaillud hjibebant cooi-
mim«
^e.
}. .
Summ^ iff
quihtt
cum
""Jnc
difftrebat
lyth^nei 0k tUini
& quantum ad illud quod
,
proprium , &c in quo difFcrebant a prsdi-
nHMenitknnt crat cis
&
pridi(£Hs
Cap.IV.
11.
crgo quod Pythagorici , qui fcilicet fo„c(,ant duo j>nncipia,dtxerMnt ftcundiim emdem, «ais.Dicit
modum
&
Empedocles,
cjuo fcilicet
,
men habebant duo propria in a prasdidis
antiqui,
alij
& in hoc conueniebant cum antiquis
:
vcrumta-
quibus difFerebant
vnde fubdit , quod tantitm autem
;
addtderMnt, (cilicet Pythagorici,^«o
eorum
tjuia
,
futauerunt accidentia
fimtttm
& infinitum, & vnHm,non
,
aliquas alioi naturas, quafi eltent
ejfe
aliis naturis,
quac pollunt dici infinitat;
vt ignem , aut terram, aut aliquod tale aliud;fed
ipfum,& ipfum vnum dixerunt
infinitum
duo
nam alij
de Infinito
capit.
illaalicui alteri natura:
puta igni
,
quia
ficut
,
,
licct
po-
dem modo, cicnris
:
gis cflcnamras ipfas,& fubftantias rerum.
,
in
efl,
quia
iiire quiditates
quo Py thagorici
difrcrebant
& defi-
uiceperunt diccrc,
ipfi
rerum
,
licct
impcrfedc; vnde di-
cit quod de his igttur, qui funt diiSta, eriunciauerunt fecundum hunc modum : itcrum, de ipfa ,
&
quod
fuperius fuit
tem definierunt
,
& defitire,& val& fuperficialiter aurcfum
fciiicet quiditates
;
C
fi
vnum tantum:diccbaat cnim quod
terminus diftus, id
aliquis
aliaii rci
,
&
eft, definitio incllet
primo, quod hoc eftet fubflantra illius hoc cft quod fubdit. Cuiprimum inefi di-
Gus terrninM,
hoc ejfe fubfiantiam rei putautrunt,
vtfi quis txiftimet idem ejfe duplum. id eft, duplam proporrionem , duahtatcm, eo quod duplum,id cft, dupIaproporrio,primum incft duo-
&
numero binario , primum inuenittu: vnum , quia cns primo iiiucnitur in vno , quara in multis co quod multa ex vnoconftituuntur; bus, id
cft
,
;
jdco dicebant quodenscftipfafubftantiavnius: hanc autiem dcterminationem , modum defi-
&
cum fubdit Sed fsrtajfe
nicndi improbat,
& dualitati non fit
:
tfi
idem
dupla:ita quod fint
ficut dcfinitio
,
&
duplo,
fupple dualitas
effe,licct
idcm fecundum rationcm,
dcfinitum ; quod probat,cum
fubdit yfiautem wo«,fupplc eft ficut nos dicimus,
quod multa vnum
feqtiitur
conuenit
ejfent
id cft ,oportct diccrc,
,
:
tjuod
&
,
illis
eft,
quia contingit aliqua raulta primo indle alicui
Excmplum, dualitari prim6
vni.
proporrio dupla
duplum , tati
:
fint
;
ineft paritas,&
fcqueretur igitur
idem in fe,cura
flnt
quod par,&
idan ipfi
duali-
fequeremr etiam, qu6d quodcumque
duplum , illud plum ponitiu-
cifct
idem
dualitati
fubftantia dualitatis
, :
ex
&
eftec
quo dufic
IV.
V T
P
&
qui Philofbphi aliqualiter quatucr gencra caufarum tctigehuit.
SVMMARIVM. Scntentia Platonis, qui poft priEdidos Philofophos floruitjde reram principiis,
ac dc
ideis;
quam
explicat
fcntentia Cratyli, cft
quod
capitis,
&
Dodor, & dc ;-&hoc
Heracliti
prima partc huius Vtrum vnum , &:c.
traftatur in
vfquc ad
§.
Pijl dicfas vero fhibfofhias
?Utonufiu
feruemt negocium , i» multii quidem hosfequens : aliam verofrdter Itdtcorumfhtlofofhiam hahens : nam ex nouo confentiens Cratyli, (jr
HeraclitiofiniombuifenftbUthtis
nibtis femfer defiuentihtu
,
cum
cocludit
quod deprio-
ri^<«,fcilicct Philofophis, qiii pofuerunt, fcilicec
tantum
vnum
ftcrioribus
vt didhim
,
principium materialc, v^
qui pofucrunt
cft.
4/«.r
po-
plur.i, tot efi accipere,
61
om-
nonexiflente^hoc cjuidem ^fofieriw itafufcefit.Socrate vero circa moralia ncgociante^(jr Tcxtxo.ff.
de tota natura nihil : in his tamen vniuerfale quterente , de defnttionibtis frimo intelle-
^
ifumfrmantc illum fufctftes frofter taletutautt^quafi de aliii hocfaSfum,^ nondefenfhiliumMiquo : imfofthile namque efl com-
munem
rationem
ejfe alictti fenfibiiutmfem"
fer tranfmutantium. Sic itaque talia quidem entium ideas (^ fpecies affellauitfenfi-
^
veroprofter h<ec fccundum hoc dicmnia ; nam fecundum farticifationcm ejfe multa vniuocorum fpeciebus , farticifabilia
,
fecundum nomen tranfmutatum. quidem enim exijlentia dicunt ejfe numerorum immutationem. Plato vero particifatione nomcn tranfmutans. Particifationem tamen aut immutationem qua fit tione vero
Pythagorici
,
vtique ffecierum
,
dimifeiunt in communi
quarere.
multaaliafintdupla, multa dupla cilent vnum,
quod eft dualitas. Vlrimo
Tcxt.co.f.
^ fcientia de eU
ct
qu6d fupplc ap-
parct cfte falfiim. Ratio huius confequcnri^
A
Rccitantur opiniones ponentium principia ab oflenditur qualiter anticntibus feparata;
nam
dcfinicnrcs non attcndebant in definirionibus af-
fignandis nifi
didum.
SVMMifi SECVNDiE
c^aidcit,csperunt dicere,
de fimpliciter traSlauerunt ,
quia Empedoclcsillaprincipiacon-
caufk mouentis , f iue cfliPythagorid vcro ex partc materialis, vc
;
ipfum inhninim,& ipfitm vnum non dicebantcltc accidenria alicui alteri naturx ; fedm;!-'
Sccundum
&
:
traria pofuit cx partc
gorici
a pridit^s
,
:
acddcntia fubie
vel aquae, vel alicui altcri
,
cundcm mo-
proquanto illi, ficutantiqui, pofiicrunt aUqui eonun duo principia contraria, quorum vnum crat principium bonoriun,& aliud aliis quimalorum , vt patct de Empcdoclc bufdam ita Pythagorici ficut patet ex coordiparione principiorum contrariorum,quam poncbant modo ptjecxpofito. Vcruntamcn non co-
& infinitum; tamen atrribuebant
,
dixcrunt fecundum
ejfefuh-
Naturales funt aliter locuti , vt patet ex
vnum
,
antiquis
eft
aliis
Phyficorum ,
3.
ncrent
cum
vnum primura , in quo NaturaUbus differebant ;
hoc
Sc
,
Pythagorici ab
principia
dura
fiantiam horum, de quibus prddicantur : cjuaprofter y fupple ex hoc concludcbant,w«»Kr«wf, (cilicet qui ex vniratibus conftituitur , ejfe ornnium fuhfiantiam
35
Notandunv qu6d Pythagorid, quipofuerunt
Poftquam Philofophus narrauic opinioncm poncnrium rcrum principia rcbus inexiftentia non feparata; nunc n.urat opinionan poncntium principia ab cntibus fcparata , qualis fuit Plac Circa quod duo facicPrimo ponit ooinionc eius
; :: ,
Lib.r^
36
fhiUfopheru
duogiMra,
Tlttt ftudio-
eius (luantum ad
hoc , quod opinatus eft de reSecundo quantum ad hoc,quod opinatus eft de rerum principiis. Secunda ibi : J^oniam aHtemfpecia. Prima in duas j quia prixn6 ponit opinionem eius quantum ad ,ea qtls opinatus eft dc ideis. Secund6 quantum ad ea, qua£ opinatus eft de Mathematicis. Secunda ibi ^imflitu auttm fenfibilia. Ad euidentiam primae partis, notandum,qu64 duo fuerunt antiquims phiiolbphorum genera quidalh in Grxcia ,di<9:i Naturales quidam in Italia, didi Py thagorici. Plato autem fuit (ecutus
eft,qu^dconueniat
rum
tio
multum Philofophos
quia ipfa fpecies,vel ipfaidea,
iubftantiis.i
Juiott0 veri' tMtit,
naturales
,
qui in Graecia
, dc quibus definitiones afli» ^3ntax,ideat ^Jpecies exifientium,\d sft,entium, appellauit : fenfihtlia vero omnia dicebat effe pro-
pter ea
& fecundumea
,
feparata ri}bdit
puta fpccjcs
;
nam fpfciebus
:
rum fecunditm rum
fpeciei
ta Iciret
diuiduale
vnde
;
corum eft inftrudus
in Italiam, videhcet
& hoc cft quod dicit,qu6d
;
fofi omnes dt£las Philofophias Philofbphoriun fcilicet a.ndc[L\orum, Platonisfuperuenit
ne^otiumy
qui /cihcet immediace Ariftotelem przceflit vndeeius difcipuluslegitur fuifte ; Plato cjuidem in multis hos , firilicet antiquos Philoibphos iam didtos fe(juens , alia propnafuit habens pr«ter philofophtam /taltcorumM eft , Pythagoricorurq, in quorum opinione , vt iam eft didum, poft-
modum
eft inftru6tus
:
nam, fuppie cum natura-
les Shilofophos, qui fuerantin Grajciii, vcllerfe-
qui
fecutus eft
j
& conuemensM eftjconiewciens,
& Heracliti ex
opinionem Cratyli
tanquam ex nouis
om-
puxu , vt dc his non poflevnde fubdit, fcihcct qua.fecundum illorum opinionem fenfualibus, id
mus eft
qui fcihcct pofucrunt
fenfibiUa efTc in
jiia
fi
;
nouo, id eft,
fcientiam habere
fenjibilibui
,
;
omnihui femper defiuentihtu
,
&
fcientia de ets non exifente, ea cjuidem ipfe, flip-
ple V\zto,pofieritu ita fufcepit iicet
cum cis particulariujn
tiam
efte
Platonis
non ,
conueniens
fci-
,
& fenfibiHum fcien-
poire. Socrates
& difcipulus
,
,
qui fuif magifter
Cratyli, qui fuit auditor
Anaxagoraj, vt dicitur, propter hanc opinioncm, fuo temporepuUulauit ; fciHcet de fenfibiHbus fcientiam efle non pofTe, de naturis rerum,
qux
noluit ahquid pcrfcrutari
bus , ad moralia eft
quod
dicit
:
morahbus
licet
fe traoftuHt inquirenda,
naturam
mhil in
vniuerfale
tju^rente
leHum firmante
&
hoc
Socrate vero ctrca moralia neqo-
& de tota nature^
ciante,
fed dimiffis naturaU-
;
,
,
,
his tjuidem, fci-
id cft
,
vniucrfalcm
& definitionibns primo
i/lumy fciHcct
intel-
Socratem , reci-
piens fupple Plato ^vt pote eius diff ipulus,
nam
ciei,
uiduiim
homo
& non in aliquo fenfualium, id
bihum
&
:
vult diccre,
fibus cflet benc poflibile fipi
,
,
fenfi-
namram vniuerfahs
ac-
dc qua poflitfcientia habed,^ definitio 2^hoc tamcn erat impofEbile in fcnfibilir naturahbus inucniri, cum ifta fint conti-
,
fignari
Dus
eft
qu6d Hcet in aliis gcne-
:
&
muitltter fp-
nue tranfmutata. Et hoc eft quod fubdit impoffibile namque efi communem raxionem,6idasi\i\ohcm, effe alicuius fenjibilium femper tranfmutan-
fuit idesti
tium
:
,
id eft
,
cum
trarifmntentur.
fenfibiUa fcmper
Ratio huius
eft
fjiecici
quia oportct ^cfJnitioncra cfle
& continue
,
multa in-
fe
eft ipfi nattura fpe-
fcilicet participat fpecificam ,
naturam.
aliquid addit fiiper natnrairi
puta proprietatem,fiuG difrerentiam in,
qiix cft indiuiduatioiiis prxcifa caufa,
,
autem
Ipfa
fpecies
,
puta Hofno per ef*
,
nihil aliud includit a natura
&c ^ropter
hoc homo fpccics, diciturper
homo ,
iiue
hojno per eflentiam
autem,puta Socratcs,dicitur
fen:ia,(^ ho-
mo per participationeni.
indiuiduun}
:
homo p? r participar-
hoc autem nomen per participationemy accepit Plato a Pyrhagoricis ; fed tamcn tranf^ mutauit ipfimi nomen , id eft , quantum ad nor men, quoddeclarat cum Cuhdif.Tj/thagorici ^uidem dtcunt extfiemia,id eft,entia numsrorum imrmutattonem ita qu6d loco immutationis vfus cfl tionem
:
:
nommc
paiticipationis
&
,
fiic
tranimutauip
nomen.
Addit autem pro reprobatione Pythargoricorum, dicens,qu6d qus,fcilicet immutatiOf
communi au^rere dimiferunt
fiftt fpecterttm» tn
videhcct dicere,
licet
Pythagorici ponerent
par:.
immutationem; non tamen perfcrntati funr qualiter fpecics comn^unis paaicipctur ab indiuiduis fenfibilibus , fiue ad ea iinmutctur ; quod tamen Platonici tradiderunt. Notandum quod Plato cntia feparata , de quidefinitioncm afligna- PUtoquxr» bus dixit fcientiam cfle, ticipationcm
, id eft,
&
ri,
nominauitexiftentiurti fpccics,
quidem
,
id eft
f unilitudinem
r6
,
,
formas
,
& ideas
:
in quantum ad
ideas
earum
vocabnt e^tiafiparata, qui. fcntbat
generantur fpecies ve- nufie in quantum erant principia cognolcendi;fed nunc
fiue fic
fenfibilia
fme non
,
fic ,
:
non
eft
wultum
iifetu
ffecitii
curaii-
dum.
Notandum etiam , quod omnia fenfibilia diamtur efte propter prxdidas ideas, dc fecundum easrpropter eas quidem,in quantum ideas funt feneflendi
fibilibus caufae
fecundiuli cas v^f 6 in
:
eorum excmplaria. Notandum etiarji , qu6d Pythagorici dixerunt numeros eflc caufas rerum ; itaquod ifta entia
quantum
funt
fenfibiliaerant,quafi
quxdam immutationes nu-
quantum numcri,qui de fe ponon habcnt , pofitionem accipiebant,
merpruiTi;naip in
fenfibilia caufabant:fed
immutabiles cxiftimabat fcicntix haberi
,
&
,
vt
quia Plato ideas
fic
de
eis pollent
definitiones aflignari
;
noi^
debebat vti nomine immutationis ; fcd loco immutationisvfus cft participationis noinine.Dein-
de
cum
dicit
Amplitti autemfrdterfenftbtlia.
Math&matica rerum intermedia
&
ffecieSy
dicitejfe, (Jy
differentia afenfibilibus ^uidem, quiafcmfiternafunt cr ifhmobilia : afpeciebus, eo cjuod
fecundum eos,
hitc
communcm, id
cies
,
,
vel a/inus
,
porpora
ucnire ,
id eft
.•
& vocatur hxcceitas.
quod
ir\-
,
f ft
;
fitioncm
aliquod
quod probat cui^i
attrtbuebat multa vniuoco-
homo cxiftpns per eflentiam ilidiautem eft homo per participationem, in
qux
fropter hocfufcfpit, hocijuaji dealiis hoc eueniens: fcilicet poflct in cis vpiucrfale
fcilicet fimt entia ;
fimpliciter participantium,vt Plato dicebat:
rum Philolbphos perquifiuit,
vr eorum dogmaHieronymus in epiftola
qux
participationem
Nam indiuiduum
ficut recitat
,
& idcae
diuidua naturam communem fpecieFum,veI idea-
quantum
Tarentum dicitur pemenilTe , vbi ab Archira Tarenuno difcipulo Pythagor.t, de opinione Pythagori-
IxpUottur
fibihbus fcparata
diofus ad inquifitionem veritatis, vbique terra-
^d Paulinum
OfinioThtonn d« ideis.
omni,& femperrquare definialiquam immobihtatem rcquirit, &C ideo huiufmodi entia vniuerfalia , qus fimt a rebus fen-
Empedoclem, Anaxagoram, & alios huiufmodi. Poftea autem peruenit adPhilofbphiarp Py thagoricorum , nam ip(c,qui4 erat ftuerant , puta
;
,
Metaph.
:
fus minqui-
,
:
quidem multa ejuddamfimiliaftnt : Sft^ autem i^fum vnum vnatjusquefolitm, Ponit
§luare vftcs
nemme
eft
p/trt:cipMi»nis
,
^
»09
immutatit;, nis.
:
Summ^ Ponit opinionem Platonis <[\ix
opinatus
quantum ad ca
de Mathemadcis, quae ponebat
cfl
qu6d amfUtu praterjen-
intermedia. Dicit crgo,
& jpecia, id
Jihtlia
,
Cap. IV.
II.
idcas dtctt
cft,
Plato
ejfe
Ma-
thermittca tnfrdi res^ id eft, rerttm intermedia , infira ieniibiiia
fubftantix
& ideas
,
dijferentia
,
ferioribus, ^«»4
terna fnnt
,
&
,
comipribilia,
ifta
,
quafi fint qyaedam tertix
quidtm dfenjibitthut in-
fupple Mathematica,y«wp»-
umt
immohilta : (enfibilia autem
& mobilia ficucpatet.
foneopinabaturcx rarione
motu
(cietiae
Hoc auton
Marhcmaticar,
ab Mathcmarica ftint multa cfHadam fimilia, id eft, muita indioidua fi> miliafub vna fpecie puta muitx h'nex,& multa: fiiperficies, 8c huiuimodi fpecies autem , id eft, idea eft, vna, eadem fi/iqula folttm, id eft, quod qua: abftrahit a ideis
,
diiferunt
quia
:
ajpeciebits vcro, id eft,
:
fcilicet
:
:
&
^*!»
plures.ide2
non
limiles fub
vna ipecie commum".
''
^
ponit multa
fub vna fpccie difFerentia (ecundum numerum,ad
ialuandum demonftrariones \bthcmaricas nifi enim cflcnt duo crianguli eiufdcm fpccici, fruftri dcmonfb-arct Geometria aliquos triangulos elle :
fimiles
tem non tis
nifi
de Ken aptrtet ^fj"!^
in idea fcparata nihii aliud
fiue natura fpeciei,
vna
:
ficut
dumintflli-
non
fit nifi
poteft efle fingula
necidea iiominis
,
&
fimilitcr
dl
aiiis ideis.
Notandum criam Platonem
'/*» propter hoc erralfe, quia
|w«*
Hoc au-
figuris.
accidit in ideis ,fiue fubltantiis fepara-
uam cum
:
vnum,
autem in aiiis
fimiliter
:
quod duo
fadt. Primo , oftendit qualia principia Plato cnribus afHgnauit. Secundo, ad quod gcnus
Sccunda ibi : Palam OMttm ex prtdiEltK. Prima in duas. Primo facit,quod di*5ium eft. Sccundo, cius opinio ncm comparat ad^opinione I^ythagorae, Scamda ibi : Et vnum effe. Dicit ergo, quod ijuomam, pro anizfpecies
,
idcft, idcx fttnt caufealtis
,
cnribusr
fecundum opinioncm Piatonis , elementa iUarum; fcilicet idearum putatterunt, fcilicet Platonici ejft elementa, id cfl, principia omnium exiJtentium,id cft,enrium:ergo fupplc hoc,
magnum
&
paruum qttaji materiam dtxerunt effeprincipia idearum , tjuajiveroftthjtantiatn , id cfV , for-
in fua opiniqne
modum elfendi credebat
&
:
Notandum , quod fecundum Platonem , iicut , itaipfumvntmi eft forma ideanuTi:ficut igitur fenfibilia conflituunturfccundum eum ex principiis materiaUbus,qux
magnum,& paruum/ecuhdum parriciparioncm idcarum itaipfae ideac,quas dicebat clTe numeros,confHtuuntur fccundum eum ex magno & funt
:
fecundum parriciparionem ipfius Vnius: enim fecundum addirionem & fubtradlioncm , ( in quibus confifHt rario magni & parui) confHtuit varias fpecies numcrorum. Ciim igitur pariio
vnitas
Plato opiiuretur ipfiim oranis entis
vnum
fubflantiam
cflc
eft
fubflanriacommunis
numcrorum. Deinde cum
fpecies
S
FM
Jd
A
R I
,
&
,
C-
variac
dicit:
V
M.
:
ciebusclTe fimiliter realiter feparata; puta plures triangulos , plures quadrangulos , vnde ex Iioc
&
quod nabuit oppofitum moduni , quan-
tum ad Ariftoceicm,& qnantumadinquifirionem Phyfici veritatis ; nam Plato ab vniuerfalibus fuam confiderationem inchoans ^nfibilia
,
cut ex vnitate muItipUcantur dincrfaD
&
iterum multa Mathemarica differentia numero,& eiufdem {peciei,infingubs fpc-
fbquitur
''"""*'
idex funt formar fenfibiUum
paratx cx vno,quod
, puta Ntathem^abftradaa materiafpnfibili , eriam ab exiftenria namrali idcirco vtrique abftradioni dixit correfpondere duplicem abfh:a<9ionem, quantum ad elTe reijputa pofuit vniuerfaiia , ideas reali-
ter feparatas
eUto
defrincifiit
, ipfum vnum , fic eriam principia cxiftentium:quia quod eft principium principij,eft etiain
gularibusjfed etiam particulari^
modo intelligendi,& fic res ef^
,
tica
gt^jj tpina. tut efi
mam
quantum ad efle , ficut quanmm ad cognofci. Quia igitur intelie£his humanus intelligit abftrahendo , non tantum vniuerfalia a fin-
^^^ilari omnino
»j ,ssl" **'"
fciiicet
non diftinguens , vt Comrocntator dicit, inter vnum quod eft principium numeri, & de generc Quanritatis:& vnum quod conuerritur cum ente. Vidcbatur enim fibi quod fecundum hunc modum mulriplicarcntxir diucrfa: idex fe-
fe abftraftas
^ .:
caufae ipfa principia reducantur.
principium principiari.
Notandum , quod Mathcmarica
^'i'^
numero,&
funt differentes folo
37
Ponit opinioncm Pbtonis quaRtum ad hoc, qu^ opinatus eft de rcrum principtis. Circa
,
ad inferiora
quodam ordine defcendebat
:
&
Ariftote-
autem econtrario fecit:iiam a fenfibiUbus incipiens,ad inquirendam v-eritatem dc vniuerfalibus procedit : non quod poneret vniuerialia realiter
Comparatur opinio Platonis cum fententiaPythagorx,quoadconucnientiam,
& difFerentiam,& cxplicatur difFercntia: & Plato refutatur &: praefcruntur
caufa,
,
Philofophi naturalcs.
Vnumtamenftthfiantiam aliudyensdici
,
^ non aliqiiid
vnum cenfimiliter Pythagoricis
les
fblum fecundum confiderarionem quia abftrahentium non eft mendacium,vtdicitur i. Phyficorum tex. com. i8. Non fcparata
;
(ed
inrellectus
:
enim oporter quod modus
dum intelligendi non ca
elTendi fequatur
,
fed funt diftindi
oporret nec
vniuerfalia nec
ciTc
realiter fcparata
modi
vnde Mathemati;
quamuis fepaxaiim
diftindbim a fenfibiUbus cognofcantiu:
moriuum
mo-
Platcnis nullum fuit.
,
&
quarc
Dcinde cura
dicit
dixit
fcxt.co.7.
catiftfunt aliU,
elementA liUrum^omnium quafunt^eUmentd effe
putauit.
materiam
Mngnum
igitur
(^ paruum; vt
ejfe principia.vnum
fiantiam dixit.
autem, vtfub-
Ex illis enimfecundum par-
ticipAtisnem vniusfpecies
e(fe
Scori Oper. tom. IV.
numeros.
(jr
numeros vt
effe
caufat caterisfuljlan^
illi.
Comparat opinionem Platonis ad opinionera /„ -^^ Pythagors. Primo pcnesconucnicntiam. Sccim- conueriiebmnt do, pcnes difFerenriam.Secunda ibi Pro infinito fLtt» 5. Pjautem. Dicit ergo,qu6d conuenicbant in duobus. ^^H"'*' ' :
Prim6/ciiicet quia Piato dicebat, vnum ejfe fubJlantiam rerutn,&non aliud ens dici vnii,vt etium Pythagorici dixerunt : vult dicere qu6d ficut Pythagorici dicebant
,
quod ipfum vnum non mx-
dicatur de aliquo aliocnte, ficutaccidens defubiciko,
^uoniam autem fpccies
,
tiiyfimiliter
& qiuedam cxiftentia natura
mim figniticat fubftantiam rei
,
fic
:
fed
&
ipfum v-
Plato dixic.
Secundo conueniebanr,quia
fcilicet Plato diccbat caufas fuhJiaKtix citnUis rcbtu \fimiliterficilli,id eft,PythaTOcicidixerunc.I(b autcra fecunda conuenientia fequitur cj( prima , quia fi
numeros
effi
numerus noncft aliudqaamccllccbcvnitatcs,lcquitur quod fi vnitas eft rei fubftantia , vt prima D con
,
;
^
<
:
Liber
^8
/connenientia diccbat
;
f rgo
:
Metaph.
I.
fimiliter
cum
vt dicit fccunda. D.cinde
^4
:
:
^ numcrus,
dicit
Pro wfnito autem/vt vno duditAtemf»^
Te?.coc».«.
cere,(jr
infmttim ex magno
frium iffms
(jr faruo.bocfrc^
Amplius hic quidemnumC'
eft.
numeros
TQs frater fenfbiliauUi vero
cunt res ipfas
effe
di-
(^ Mathematica interptedfa
,
horum non fonunt, r» quihHs
*'
Et prim6 Secundo cauTam '^'^^'"^""^ fubiungit. Secimdaibi rmmigitur. Dicit et go, quod dilFemnt in duobus. Prim6,quia fro infinito quafi vno , quod fcilicet Pythagoras, vt principium materiale ponebat , vt praEdidum diffierentiara.
prajmittit.
:
*eo^i'^'
fuit, ipfi icilicet Platonici dualitatem facere, qaia. Plato ex ^arte materiae pofuit magnii paruum, C^fic in^nitum, quod Pythagoras ponebat, vt v-
&
pum
principium, ex magno &faruo, fupple Plato confiftere dicebat , hoc eft proprium opi-
&
fux in comparatione ad Py tha^oram. Se-
jiionis
cundo diifercbant, quia hic cjuidem , fcilicetPlato numeros frMer fenfihilia ponebat , hoc du-
&
pliciter
vt patet ex prsdidis
quia fecundum &Mathematica intermedia ponebat effe fejparata quorum quacHbet dicebat jsfte quofdam jiumeros , illi vero , ftih'cet Py thagorici , tpfoi res dicuntfjfe numeros vtique , interhnt Mathematica non /'owwwr non enim ponebant Mathe,
:
go,qu6d dualitatem facert, fcilicet PTaitonici, w4turam aliam fpecic a natura ip.arum fpecierum;, fjuiaomnesnumeri extra, id eA,piziei primos ex ta, fcilicet dualitate
naturaliter generantur velut
,
ex aliquo ix./Ji.etyiiti> , id eft, exemplari iKfJictyHoff enim idem eft,quod exemplar dualitatem autem :
:
iftam intelligit
magnum
& paruum
,
quie Plato
ponebat ex parte materia:.
Comparat cos p? nes
iif^nttl» ipfam difFerentiam
hoc ponendum. Sccunda ibi Equidem i cohtrdria. Tertia "^v.ytdetur autem exvna Diciter-
Notandum quod fecundum Gcometras vno modo dicuntur numeri primi quos nullus alius
Ntmer! frimi cemf».
enumerat. Exemplum,ternarius, quinarius,feptcnarius;& fic de aliis:ifti enim fbla vnitate nume-
fitiinni
,
,
^
J
rantur:numeri vero quos alius numcnis numerare poteft,n6 dicunnirprimi,fed compofiti.Exen>-
pliun,quatemarius,quem numerat binarius:& generaliter
omnis numerus par a binario , fiue k vnde quianumeri pares at-
dUalitatenmneratur
;
tribuuntur materi^
tum
,
ciam
eis attribuatur infini-
didum^ex hac ratione pofuit Plato ex parte materix dualitarem, ex qua fi-. cut ex quodam exemplari pmnes aUj numcri gfrr fjcut fuperius fuit
nerantur prxter iftos
,
pracexpohto. Deinde
cum dicit.
quidicuntur primi
,
modo
:
ideas
,
&
Equidem c contrario contingit non enim quidem enim ex materia :
rationabile ita-.nunc
multafaciunt :fpecies verofemel generatur folum.
:
piatica intermedia inter fenfibiHa ratas
;
fed
omnia efle
,
& ideas fepa-
in fenfibilibus. Dciiade ciira
dicit
^
Vnum quidem
igitar numeros frater non vt Pythagorici^^fpecierum introduclio propier eam qua in rationibus
resfacere.,(^
ferfcrutatiancm euenit ipriores enim J)iale-
Uicam non fa^ticifauerunt,
Oftendit Platonem in hoc irrarionabiliter lo^» aitum. Dicit crgo, quod fuppIehc^tPlato duali^ tatem ex parte materix a{Iignabat,& ex parte forynx contrarietatcm, vnde [nh^v.Necenim ita efi rationahile,{nfp\e
«nx.i<\\ii,namfpecies, id eft,
nerat, id
per
&
Subiungit caufara differentiae , primi ponit caufam fecundie difFerentiae. Secundo ponit caufam primx. Spcundaibi Dualitateusvero Dicit quod vmm numeros facere,id eft,ponere, prtt-
quodponebat PIato;ficutquo
ponebantPhilofophi antiqui:«««f e/tim ex materia, fcilicet ita multa faciunt , fupple Philofbphi
ita
eft,
forma jolumfemel gefem-
conftituit ipfa, fcilicet materia
permanente.
Notaudum, quod ficut apparet , ex i. Phyfic, tex.c.j6.& 82.& alibi faepc. Philofophi naturales pofuerunt vnitatemin materia,& pluralitatem
&
:
&
ter ipfas res, vtfciHcet dicpbat Plato,
thagorici
& itetum
& nonPy-
ffecierum, id eft
, idearum, vitroduEHo euenit fcihcet i^C\V\^ionipropter per' fcr^^tatiotem in rationihm , id eft , in definitioni,
,
,
bus retumrPlatonicienim , vt dittum fuit fupra, non credcbant de rebus fenfibihbus pofle definitiones afllgnari,
cum
fecundum eum
in conhac ratione quafi coadi pofuerunt quafdam rcs feparatas , de quiDus poflcnt dari definitiones fed priores , id cft,
tinuo fluxu
fint
& mutatione & ,
:
Pythagorici, qni Platonem priCcclTerunt,;7o;7^<«r-
pUlTHci
ficfpatterunt tft
jfeculari de-
fnttiones.
Dialen:icnm,ad
culari defii|itiones,
fpe-
,
non curauerunt ponere Deindccum dicit
Pythagorici fpparata.
quam pertinet
& vniuerfaha & propter hoc vniuerfalia
iPualitatem atitcmfacere alteram naturam: qnia numeri extra printos naturaliter ex ea
gcncrantur velut ex aiiquo
ixfiayeiu> ,idefi^
figdlo. '*:•
contrarietatem in forma:ponebant enim materia ferum naturalium aliquod corpus , puta ignem,,
&
aprem, vel aquam
, vcl huiufmodi , ex ifto vno dicebant diuerias res conftitui fecimdum rarita-
temj&denfiMtem^quje principia formalia ponebant cfle, ha:crationabilius quaiuPlato nam AnttefniftPhilofophi naturalcs ex vna materia generabant nebant m»multa perqiiandam formarum fucceflionem,quia teriam reru
&
:
vna forma , modo fub alia, vna autemformavnum fofemel conftituit totum compofitum ge-
matcria niodo
eft fitb
primaiam corrupta
lum
&
:
difFerentiac. Circa quod Prim6 facit , quod didum eft. Secundo Platonem in hoc irrationabihter locutum.
apparet euidenter tentialiter
,
quod vna materia
refpicit
po-
& fuccefliuc plures formas & non e ,
conuerfo:quare rationabilius
ex parte materiar,
eft
ponere vnitatem
& pluralitatem ex parte form^,
quodfaciebantantiqui natiu:ales,quam econuerfb ponere vnitatem formae , pluralitatcm ex parte
&
materiae,quod faciebat Plato. Deinde ciimdicit
SVMMARIVM, &
Expenditurmotiuutn Platonis, ad caufas principi^ ab eo defig-
tria facit.
quod gcnus
dicit
nata, reducuntur,
Tcrcio rccitat raiionetn, qua mouebatur Plato ad
ptts.
neratum,nec poteft eflefuccefliucindiuerfis,cum corrumpatur ad corruptioncm compofitijex quo
Effirjc.
Ponit caufam primac
nnturalium,
aliqued c*r-
Videtur aute ex vna materiavnamenfura, Speciem
Ratl»ntiJulius rft
pont-
re pluralita-
tem ex parte formii, quitM materit,.
:
Summ^ T« com
Speciem autem
9-
quam
Cap. IV.
II. vnus exS'
inducit
Pens multAfacit-.fimiliterquoqucficfe habet maficulus ad fiatminam : h/tc autem ab vno impletur cfiitu.mafculus vero mnltas implet,
quamuis ha immutationes frincipiorum illefumfiunt, Platoquidemi^iturde quafitisita
Oftciidit ad quod gemiscaufac prindpia a PLitone pofita rcducantiu-. Dicit ergo qu6d paUm efi
dulis
id cft,
PUto,
ijuia
:
bw coHfts.-tppt forma
,
,
fcilicct
fcihccx ejut
& ipfa tjua
quod dcclarat , ciim fic
ponenclimi,quar fmnitur a figno, Dicit crgo,quod
litMfm tx mtuttU,^ vnl-
videtur
fttrte
menfura
,
vna materia ejfe vna
Platoni tx
fcilicet
,
id cft
,
quod vnum
recipitur in aliquo
uutmtxfar- (ecundum vnam menfuram recipientis : nam dittftm*. ucrfe reccptiones habent ortum ex diucrfa rationc, vel menfura recipientium ; vna ergo matcria
,
quae eft reccptiua formarura
habet tantum
,
vnam menfuram,lcilicet rationem recipiendi.quia diuerlitas rerumA formarum,habet ortum ex di&:non ex
ucrntate materix,
formam
ti«
induccntis
,
diucrfitate efficien-
quia vnum efficiens mui-
&
toi,
',
ficut fupple
agens ad nu-
hic enim fjemina ab vno, moru, id eft,ab
:
adhx mafculi agenris
przgnatur, iUe vero,
,
impletur
,
(cilicet inafculus
id eft
im-
,
agcns,nw/-
fupplc facminas implet; talet ergo mutatt*nej,
fcu parriciparioncs
,
feu infiuentia illomm princi-
ponebat Plato hoc enimnomcn immutariones accepit a Pythagoriquia Pbcis, yt fuperiiis fiiit didhim, vel alitcr to mutauit opinioncm de principiis, quaopinio-
ftorumfunt
;
quas
fcilicet
:
:
ncm habucruntprimi cludit crgo
;
Plato de
Notandum
,
Philolbphi naturales. ContjMafitis
quod
diuerfb
fcilicct caufis re-
ifta diucrfitas inter
& alios Philofbphos
ncm,
,
& determitut.
rura, ita dtffimt,
naturales
,
Plato-
ona eft ex
modo confiderandi. Philofophi enim
na-
turalesconfiderabant fenfibilia fubie<3a tranfrautarioni
,
in
quantum idcm
fubiet^him
fubiicitiu:
contrariis fuccefliuc^qui pofuenint vnitatem fubfluare iife- ic
,
^ diuerfitatem fbrm:^
:
(ed Plaro ex conli-
derarione vniuerfalium defccndebat ad ponen-
ntmm«te-
dum
vid* Settmn^.t,
aiiqua enritas pofitiua
qiiedUheii(jy
,
&
principii fenfibilinm quia igitur caufa difUndiouis fingularium fub {pccie vniuerfali , eft :
proprictas indiuidualis
iJift t.cr 7 dici materia mmafb.qij.
;
co
, ,
fciUcet diiFcrcntia
qux
largo
quM conftituit
,
fiuc
modo jpoteft
rem in
,
:
;
& iUa
ettu ejuod cjutd efi ,
matcria,
fcilicet
de tjua funtfpeaes
fciiicct
,
:
qu6d ficut ipfum vnum ponebant caulam formalem ipfarum idcarum, ita magnum & paroum ponebant caufam matcrialem earundcm <}utdem, fcilicct caufa materialis
:
^^ „^ nttt emuf*,
fertinetpriti-
"^'* ^ ^.^'
8c hac |^'
*J'P^
& fbmialis, non
ipliim fupple funt in ipfis \dtK,fed etiam in fen-
Fnum enim
fihilihui,
in fpectebus dicitur
fuppleeodemmodofc habct ad ipfum
vnum ad
4fm efidualttas
,
quod
fenfibilia,iicut
ipfas fpecies fiuc ideas
quia ea-
:
qu:E refpondet fcnfibilibus pro
,
Addit autem quod ampltm
materia.
caufam
Plato, affignanit
fcilicct
,
eins tjuod efi hene
fcilitet
ab eo
pofiris
,
& ma& hoc
nam caufam boni afcribebat ideae Ipccierum:
:
caufam vero mali
mm inuefiigafie
ipfi
^uod magii dici^uofdam Philofophorum,
materiae
prtores
:
vt Anaxagoram (^ Empedoclem. Notandum autem,qu6d fecundum opfnionem Platonis
vnum erat caufa formalis magnum autem & panium
ficut ipfiim
,
ipfarum idearum caufa materialis
,
,
rcfpedu fenfibiliiun ipfam habet rarionem vnius , ponebat vt ;
(ic
ideam , qu.-E caufam formalem , & magnum , & paruum caufam materialem fic quod tam hicquam ibi efler fcmpcr vnitas ex pane formae,& dualitas ex panc :
materiae.
Notandum etiam ,quod Plato vlflis cft afliq& nuU in rebus nam caufam boni attribuebat idcae qu^ fc tenet cx parte fbrmic,& caufammah attribucbatmapio & paruo, qua: fe tenent cx portc materix. Quidam criam nare caufam boni
,
,
primorum Philofophorum conari fuiit dare caufam boni & mali, vt fuerunt Anaxagoras,& Empedocles
,
qui conati
(iint
aflignarc
caufam boni,
& mah,vt paret cx prccditfHs & in hoc quod tan,
ecbant caulas boni, & mali , ad ponendum caufam hnalem aliqnaliter accellerunt , licct pcr accidcns, & non per fp , vt in fine dicctur. Tunc fcquitur
illa pars.
clle raa-
ximc fiifcepribili, quod eft condirio materiaj:quia inquam fic eft ideo Plato forfan vnitatem pofuit ex pane formae, & pluralitatcm cx pane materis. Dcinde ciim dicit
matertam: entm , id cft,
pjiruum patet cnim cx prxdisftis,
fic
vno
?
magnum
declarat per fimile •.fimUiter tjHoque ficfe habet
tcriam
ri»
matertafubieQa
Ufingulfs elementif,
:
mafculm ad foMinam
0$4iMsiis di-
eft
formalis
alia gencrare pofbrmas ex materia aua , Vndc fubdit Speciem autem qnam mducit, (cilicct agens , vnM exijiens multat facit , quod
tas
tcft.
remti* imdi-
ejfe,id cft,caufa
efifofum dua^uod tjxtd efi,
efi fecundHm
ideae ,funt alUs fcilicet rcbus
Recitat rarionem, qua moocbatur Plato ad
vfm
efi eitu
fubdit. Spectes
eiiffnit.
Cmthu»
39
xagoram.
SVMMARIVM.
;
Palam igitur ex di^ls quia duabus
66
fiium efi vfius , ipfia qua quid eft ; (^ ipfia materia :
fis
efi eius
fipecies
explicans qualiter
finguli,etfi infafficicnter,tetigerunt
cau-
quod entm
quod quid eft cmfia fiunt aliis Speciebus Et qua materiafitbie^a de qua fipecies : h^c quidem iafienfibilibus : h/ec autem in fipeciebui. Vnum vero in ffeciebus dicitur , quia hac dualitas eft magnum mali caufiam de^ faruum. Amplius boni eius
Rccapitulat prxdida placita antiquo-
rum Phiiofophorum
qua-
tuor genera caufarum,difcurrens perfin^ gulas caufas
ccm
:
tandem concludit vtilita, de opinionibus
inquifitienis fada;
.
vero vnum.
^
dit elementis fingults.
^
Singulare quidem
magis dicimus priores inuefiigare quofidam PhiUfiophorum vt Empedoclem , c^ AnaScoti Oper. tom. I V.
antiquprum. Sreuibus igitur fiummatimque narraai- Te«. com. quinam , (jr quo pacto dc principiu '°' ,
mus
veritateque dtxerunt.
Veruntamen tantifm
ex his habemus , nemittem inquam deprinci-^ fio caufiaque dicentium praterea,quxin hifice qna de natura fiunt a aobir determinata, dixijfc.
D
X
Vbi
:
;
:
Metaph.
L
Liber
40
recitauit opinio* de caufis rerumrminc fub quo-
rnen in duobus. Prim6,quia alifjui vnum : alic^ui vnoplura fupponunt , fcilicet efieprincfpia matc-
recoUigit breuiter quae didta
rialia.
Vbi poftquam Philofophus
ncm antiquomm dam compendio funt ab eis
quod
oftendens
:
in fuis opinionibus
pradi^b quatuor cauiarum genera tetigerunt. Circaquod tria facit. Primo oftcndit, quod antiquiprajterdidkascaufas nullam aliam pofuerunt in generccaune. Secund^ oftendir, quomodo eas
omnes
aliqualiter tetigcrunt. Tertio
,
concludit vtilitatem huius inquifitionis
,
Ergo
:
& capitulariter
id
eft,
fub
,
<}ui
prifjcipiis
quodam
,
di-
,
,
rerum fubftantiam attamen ab tantum habemfti,quod dicentiumM cft,de nur-
cet ad ipfarum eis
eft,
& quomodo dixermt de & de veritate quantum, fciH-
Philofijphi
rerum
:
&
caufa remero determinantium , deprincipio, rum nullHS , fupplc alius dixit efle principjum, & caufam/^rrf/^frM
,
fcilicct principia
& caufas,gf«<j
detertninata funt in Phyficis,(d\ictt i.
Phyf text.
com.28. &r indc, vt ftatim inferius apparebit. Dcindc cum dicit
Sed omnes
:
obfcuVe
qmdem illa tamen te-
&
non
quomodo didas quatuor
quod obfcure ,
caufas ali-
quod duo facit.Prim6
& infufficienrer eas te-
Secundo declarat qualiter eas in fpeciaIlli namque. Dicit erJi tetigerunt. Secundaibi go, qupd licet antiqui quatuor caufas tetigenmt, non folum nihil addidcrunt, fcd omnes videnti^erunt.
:
&
tur appropinquare
Ratio
illis
non
manifefte,{ed oblcu-'
iftius obfcuritatis
& infufficientiae
eft:
quia non afllgnaucrunt , fccundum quod genus caufe eftent rerum caufs principia pofita ab eis, fed iblum fimpliciter
quae tamen fae.
pofliijit
,
& abfblute
ijla
pofuerunt:
rcduci ad aliquod gcnus ci^u-
Deindccum dicit
ci vero
, id eft , Pvthagorici ponunt infinitum, fupple fimiliter -non eft corpps. Et Empedocles ponit fiipple principia marerialja , ignem,
aquam,terram,
^i-iam enim vt materiam frincipium vnumfme plura fupponant &ft-r :
ue corpus ,fiue incorporeum idipfum ponant: veluti Plato quidem magnum dicens ac faruum.Italici aMteminfitfitum, Empedecles
vero ignem, terram, aerem, atqueaquam, c^ Anaxjigoras eorum qua ftint fmilium par-
tium infnitationem. Hi ignemy
igitur
omnes talem
rucruntprincipia materialia corporea dit,
qu6d hi omnti
aquam
;
aut igne quidemdenfius:
Dcclarat quaHrer eas in fpeciali tcrigerunt.
quod quatuor
Primo
quomodo langebant caufam maierialem. Sccund6, quomodo effediuam. Tcrti6 , formalem. Quart6,finitiuam , id cft , finalem. Sccunda ibi exf /^ vero. Tertia ibi quid erat ejfe. Quarta ibi: Cuitu vero caufa. Dicit crgo quod illi namque, facit.
bftendit
:
;
tfiet:dit tiuo.
Qmd
fngdojimiqui fcilicpt Philofbphi priorcs,^u«f principium quafi rangebant materiam, id efl, oitines in hoc conucniunt,qu6d
tsrUlsm.
^
lum
ifti ,
j
vnde
fiib-.
id eft, prjedidi ^funt tangen-
testalem caufam ,fcilicet materialem
,
Sc
fed amplius quicunque fupple
non fbponunt
principium rerum, aut ignem,autterram,aut aerem, aut acjuam, aut aliquid jpijftus igne,& fubtilius aere. Etenirn
pro quia , cjutdam ijuoddam tale dixerunt ejfe primum elementum rerum, ficut fuii;
rem
ponunt prmcipium matenaie rcru«i:diflerunt
ta-
medium
forfan intelUgcns aliquod corpus
&
ignem quodfcilicet
erat denfius
:
Concludir crgo,qu6d eamfo-
aere.
lamcaufam,(ci\\ctx.m3.z^niAemhi, id
prsdidti
eft,
Philofophi tetigeruHt. Deinde cum dipt
&
c^idam autem , eam vnde efi principium motus^vt qui concordiam difcordiamue,
C%
velmentem,velcMpidinem,frincipii(faciunt, Oftcndit quomodo tangebant caufam efficientem. Dicit ergo qu6d alij ver6 , fupple cum caufa tan^ebant c»uf»m rjfi. materiali , fimul ponebant principium vnde mocieatem ? tus,id cftj caufam efficientem vtquicunquefa;
ciunt principium rcrum
amorem,
Empcdocles; aut intel!e£him
,
& odium,ficur
ficut
Anaxagorasi ficut fiiit
,
Parmcnides,qui pofuit igncm, vel calorcm,vt fu^ perius fuit dicfbum.
Deinde cum
dicit
^idicatem veio fuhfiantidmue dilutidi quidem nemo reddidit maxime vcro hi di-, :
cuntyquiformas pontint, Neque enim,vt materiamfsnfihilium,
nequevt caufam vnde efi
frincipiummottisformiH ipfas,^ ea quafunt
informis
effe
enim
exifiimanttimmobilitatis
caufammagis
,
tetigerunt, (jr infitper qui aerem, aut atit
aere verofubtilius pofuere. Sunt enim qui frimumelementum taleeffe dixerunt , atqi{e hifoiumhanc caufam tetigere.
(^irca
& aerem. Anaxagoras infinitatern
fmilinm partium, id eft , infinitas partes fimiles: patct ergo quod Empedocles & Anaxagoras po^
aut aliquid extra hoc,id eft,praEter hoc
dicunt\Ciue
j^ufam
fignificaut aliquod ccrpus. Itali-
quod
inter acrcm,
qualiter tetigerunt. Circa
re.
Em-
illud materiale quidain pofiierunt corpus:vt
igne,& rarius
proponit,
&
Anaxagoras, Secund6 differunt quia principium
forfan Heraclitus , qui pofuit principiurn rerum vaporem, vt habeturprimo dc Anima, pervapoi
tki/fe videri.
Oft^ndit
puta Tha-
;
les,& Diogenes:quidam plura, vt Eriipedocles
quaefcihcer
capitulo,& compendio pertranJtuimM, id
ximus
qu6(i aliqui po-
,
vnum
fads de
cjuia reSie. Dicir er,
enim ex praedidis
ex didis
:
ter qHidem, Tertia ibi
Patet
fuerunt principium materiale
pedocles,& ahj prsdicti. Quidam pofuerujit incorporeum, vt Plato dicens magnurn paruum;
opinionibus antiquorum. Sccunda ibi Sed omnuohfcure , vel fecundum aliam lirteram. Tenui-
go breuiter
;
^ vtresfntin quieteformas
inquiunt efe : fed quiditatemforma quidem cxterorum cuique prAJient j iffum autem v-
num formis, Oftcndit
^Cm , & tiam
,
quomodo tangebant caufam forma-
dicit
id eft
qued
, ,
cjuid erat ejfe
formalem , qux
&
fubftantiam
,
& fubltan'
principalitcr di-
plane dedit, id cft , rebus aflignauit maxime autem appropin^«4;7f, ad ponendum caufam formalcm, quiy^r-
cir efle rci
,
:
nullns
:
cies,
id eft, idtas pofuerunt,
ciebus ponunt
,
qus
& eas rationes infpe& numerus &
flmt vnitas
,
alia huiufinodi, quce
ad
videntur pcrtincre
& talia huiufinodi
,
licct funt in fpeciebus materiar/Ji fenjibtlibus
j
ip/as fpecies, id eft
:
nec
,
fcilicet
,
,
ideas
qua; fci-
ponunt
,
vf
nec vt hoc froueinens^ id Cfl,
Gluemtda tangeb.mt CAMftim for-
maltm
i
:
:
Summ^III.
Cap.I.
rebus principinm motm. Vult dicere Idlft qu6d tales rariones, qus perar.ent ad ideas, puta vnum numerus,non funt principium rebus Cenipfis
,
&
principium vndemotus j vndc fubdit , qu6d immobilttatU dicunt ejfe eitu quod efi tn qMiete. quicquid nuigis CMtfM , fibilibus,vt maccria:nec vt
&
«irim neceflarium in fenfibilibus inuenitur, dice-
bant hoc caufari ex
& fine motu efTc
:
idcis,
& ipfas ideas in
<]ttiete,
vt fic dc cis vniformiter fe ha-
benribus poflent dcmonftrariones (cicntificac fiediffinitiones aflienari. Subdit autem , quod ri,
&
ipfe {pecies prxftant fingulis aliorum
,
id eft, re-
quod quid erat efle^d eft,quiditatcm,hcut fpeciebus vnum, id eft,quod ficut ipbus
fineiilaribus
fum vnum eft
tjuod ijutd efi ideanmi:fic ides funt
qttod quid eft fingularium lenfibilium.
Notandura,qu6d licct anriqui Philofophi tangercnt aliquid pertinens ad
formam rei,ficut Em-
pofiiit
&
os,& camem,
& Platonici ,cui,{cilicct
&
vno enti attribuebant rationem boni talem naturam dicunt tjutdem ejfe fHbfiantiam, id cft, pcr mcduui vt Pythagorici
caufa: fonnalis,vt dicebatPlato
:
vcl pcr
,
modum
Py thagorici , non tamen di-
matcriac, vt dicebant
cebant huius caufa,aut ejfe,aM
aliqtid in rr.
fieri
^jw.vultdiccrc qii6d Plato,& Pythagciiciponcn-
&
vnum ens clTe rcrum principia non dixerunt ca eflc,cuius caufa aliafint ,vel fiant, quod fcd pofuerunt ea perrinet ad caufam finalem tes
;
perrinere ad fubftantiam rei
fiue vt
:
materia , vt
forma , vt dicebat riato. Concludit ergo, eiu/ire dtcere&non dicere, modo quodam accidit eis : bonnm caufam effe , modo qfiodam »on,\nde fubdit non entm Jonpliiidiccbant Pythagorici
:
fiue vt
&
•.
ter.fedfecundum aci idens
&
huiufmodi confifterc in quadam ratione,& qiudam proportione elementorum,vt habctur cxprefsc i.de Ani-
pedocle , qui
41
cauHc in rarione finis ; fcd in rationc moucntis. ens, Similffer autem dtcontes caufa* ifie vtium
di( unt.
Notandum, quod bonum fecundum propriani rarionem habct tationem
finis
:
nam bonum
efr,
ma, Tcxt.15.
quod omnia appetunt ex i.Et hic.cap.i.illud autc in quod iCndit appctinis,vidctHr habere rarionem Benumh»
peninet ad
finis
& ^^.Sc inde non tamen hoc, quod formam rei ponebat per modum cau-
& ide6 dicit Philolophus,qu6d nuUus plapc pofiiit quod quid erat & fubftantiam in rci^
:
effe
,
,
bus.i.cauiam formalemJ)einde cum didt
bonum
hic crgo ponit
:
eflc caiifam fimpli-
,
qui ponit ipfuin cfle caufam finalcm
ver6 qui artribuit bcno aliiim ris
,
modum
Idverogratia cuiusa^iones, mutationesy
modo caufam tjfe dicunt. Stc autem non dicunt^nec eo modo quofua naturafiagitat,qui hamque mentem., ,
alit^uo
cjuidem
Aut concordiam dicunt^vt bonu cfuidem hafce
non tamen , vt horum gratia ^tiicquamft eorum^qu£ funt^aut fiat',Sed vt ab his horum profluant motus. SimtUter&hi ^ui (^ tdujuodejfy^tut ipfum vnum^talem nacaufas ponunt
,
iuram inquiunt effe.Caufam quidem illudejfe fubsiantia,non tamen huiufce gratia
ejjc^
vel
fieri dicunt.quare partim dicunt partim non .
dicunt, ipfum
bonumcaufam
ejfe
j
non enim
fimplicitet ^fedper accidens dicunt.
*^^
ponit ipfiim efle caufam pcr accidens
tione eius
,
cui accidit efle
bonum
:
illc
:
caufalita-
non fecundum propriam.rationemboni tnotufquefiunt
*'"
*
citer
,
quia
:
fed ra-
pnta ex hoc,
quod cft clle a£k:uum,vcl motiuum. Vnde patct, qu6d prxdidi Philofbphi pcnebant bonmn cllc
bonnm
caulam per acciaens , quia pofucnmt generc caufa:
efficienris
,
in
& non in gcncre caufie
enim pro caufa illud cui conue, ipfiim bonura , vt patct ex Deinde cum dicit
finalis:ponebant
nit efle finem,fcilicet
pra:didis.
^^od quidem
igitur recie
determinatum
qu£ nobis tefltmontum prabere videntur ^cj;" hi omnes aliam caufam tangere non valentes. Adhuc autem quia qnarendaftint principia^ autficomnia,aut horum aliquo modo, Palam quomodo etiam hcrum tjide caufis,^ quot,(^
Text.c.n.
'vnufquifque dixit,c!^ qucmfdo habetdeprinOftendit quomodo tangebant caulam finalem. (J9.
qu6d Philofbphi cuiuscaufa , id eft, caufim fmAtmpropter quam fiunt a^tu,& traf. mutationes, O" motiu modo qnodam dicuntdtSi Vg. toM eft,alio modo,non dicunt,nec quoiverc n^. tum eftjid eft, nec quando cft vcrc cau(a nam hi
Dicit ergo
©w»#4o ttmge-
kan t c.iufam
f****^
f
:
dicentes caulam •€{!(; inteUevhim ,vt Anaxag. ant
amorem
,
vt Empedocles
ponttnt
,
ejfe
caufas, vt
bonum <]uidem,id eft,vt caulas boiTi,& tamen non finalis bonum aurem poteft intelligi dupliciter. :
Vno modo ficut caufa nrulis inquantum in aliquid fit gratia alicuius boni. Alio modo per modum caulie efficientis , vt quando dicimus, qu6d ,
bonus
.inifex facit
lolbphi pofiierunt
boniun opus:di£ki vepo Phi, vt caufam non ficut
bonum
finem,fed ficut efficicns:vndc fubdit,qu6d fupple ifti
ponunt bonum caufam,non quodgratia horum,
bQnorum,qu2 ponunt ca\iCas,autexifiens, autfaStum aliquidentiumM eft,qu6d non graria fcilicet
illius
boni aliquid
exiftat
,
vel
fiat
,
quod
pertinct
ad caufam finalem ,fed vt ab his , fcilicet bonis, qux ponunt caufas horiun , (cilicct entium , quae nunt,.vel e.Td^\mx,procedat motus quidem ad elle,
&
fieri
cipifs,
Cffntingentes
autrm dubitationes
pofl
,
rerum , quod pertinct ad rationem caufe
efficienris.
Intclledus crgo
Ecmm fecundiim
& amor
fi
funt caufjc
opinionem illorum , non erunt
Scoti Oper.. tom.
I T,
hoc fcrtranfeamus deipfis. Concludit ex didUs ,
.
.
-1
vtilitatc inqui/iriom"s fa£br o ponit & •
.
j
1-
duplicem vtilitatcm prima cft,qu6dipfi teftimonium piarbent non e!le aliud c;enus caufe a quatucr lupra didis. Vndc dicit: ngo , eiuia reae definitum efi^ fcilicct a nobis de caufts quot funt , quantum ad numerum,& (j«<e,quann!m adfubftantiam , tefiimonium nobis videntur pr^ere , QT hi o;/wx«j,fcilicet Philofbphi fixdidti,aliam caufam addere non valemtes, (QiVicei, ad quatuor fupra di>flas.Secunda
dcopmionibus antiquorum, :
vrilitas eft
,
qucd ex di£Hs
patet
,
qu6d principia
rerum funt qiucrcnda in ifti fcienrix Vnde dicit, adkuc autem fupple eft manifeftum cx diftis.,quia quxrenda funt principia in ifta fcientia:^«/y*r omnia,c^\x fcilicet antiqui pofueruntyiKf horum ali~ aliquo modo maximc enim haec /cicnquod , finalem,& alitia confiderar caufam formalcm
&
;
&
quomodo
ctiam
moueniem ergo omnes cauias
jnodo pncxpofito drca huius bet
prirtii
;
principiiun tra
hDri.Iterum^4/
Philofophorum dixtt,& qtumodo de prirtcipii*
habent qiueftiones^id eii,dubttationej coiin^ente::
D
3
...
,
.
Vtthiistna^r,t„„if yjji* de »/'"• «»«'-
V"^ '^ *'
:
:
Liber
41
enim aliqualicer ex didis, quilibet eorutn in quo dixit bcne , & in quo male fubdic auceni, quod poft hoc oporret de eif penranfeamtu , id eft,
patet
:
quo benc,&
fic
magis pa-
qno male dixeruc;quod dipropcer fequens capiculum , in quo difpucat
teac in
:
Metaph.
I.
opiiiionem eorum pertradi^emus, vc
:
:
in
incorporeorum vero non exiFientibiUy
^
ift-
corporeis.
Ponic cres racionescontra cos. Secimda J)e generatior.e vero. Tertia ibi
ibi
AmpliHt autem
:
concra opiniones prjedi^orum Philofbphorum,
non [ubftantiam , &c. In prima parte taleminnuit racionem : Quicumque omnibus encibuj
quorum opiniones
principia habencibus
^ic
func fupcrius recicacae.
—
r
SVMMA
TERTlX.
uintiquorum opimones de rerum
caufisy
ac
reis applicari
fed
:
mulca func encia incorporea, j ergo omnibus en-
quae kilicec habenc principia tibus principia habcncibus
In liac fumma continenturtriacapita, quibus Philolophus opiniones fuperius rccitatas de rcrum principiis , impugnat. In prima parte cap. i vfquc ad §. idem igitur refutat ponentes vnum principium corporcum conrra quos tres ratio> nes adducit in communi pofteafpecialibus rationibus eos impugnat. Primo rc,
j
,
;
quod
quod omiferint ignem,SecundQ
terram.
^ C
cipia
non affignanc. Deinde cum dicic
&
A
P
V T
I.
igitur
vmm
ipfum
ejfe
,
vt
materiam ponunt (^ eam corpoream , (^ magnitudinem hahentem^ falam ejuia multifUciter deitnqttunt,
Poftquam Philofophus opinioncs antiquorum de caufis, principiis, recitauit, nunc contra eas
&
jncipic difpucareivnde iftapars diuiditur in duas.
Primo difputat contra opiniones diftas. Secund6 concludit intentum
diBas.
ibi
contra eos
bant
,
:
,
Secundo
contra cos,qui principia rcrum incorporea ponebant,& minus Phyfic6 loquebantur. Secunda ibi: ^"«f «»'7«* 'vero de omnibut. Prima in duas, nam Vifput»* co ira antiques primo difpucac concra ponentes principij vnirafonentes v- tcm. Sccundo contra ponentes principiorum Hum frina- pluralicaccm. Secunda ibi Idem quoUhet. Prifinm xatejn.1 m duas. Quia primo generah". Secund6 riali. magis fpeciahcer difpucac concra eos. Secunda ibi Et adhucfacilc. Prima in duas. Primo pro:
quod ponentcs vnum prificipium matcriamulcipliciccr dehquerunc. Secundo ponic ra-
ponit, le
fic
for-
elle
:
ifti
neceirari6
patet
,tum quia
fed
quod
,
& corruptionis fupponebant,
, vel fine mocu elle non pofcum quia de rebus naciuaUbus naciualicer
qus
vel func
hinc
;
mocus
percradlabanc nacuralis aucem praefiipponic motum ; ergo debuerunt mocus principiaaffignarej :
non fecerunc , quia non affignabanc caufam vnde mocus ; cr-
fed
efficiencem, quae eft principium
go infufficiencer de principiis tradauerunt. Dicif corruptione caufat ergo , quod de generatione , dtcere conantes, fcilicet antiqui de omnibm Phyfi-
&
ce, id eft, n2.mrz\\itrtraEiantCi,motus
fcrunt.
Deinde cum
caufam au-,
dicit
K^mplifti autem fuhfantiam nuUiusfO' fuere cau/am.nec quod qitid eji. Ponit tertiam rationcm, quae talis eft:Res natiu no« tancum conftac ex materia , fed eriam
ralis
cx fbrma; ergoipfi cum formamnon pofuerunt caufam, fiue principium rerum , infufficiencer de Dicic ergo, qu6<J
de caufis nacuralium dixerunr. ampliui nec fubftantiam
caufam nullus, fupple
:
m
affignare
motUm
caufas generationis
qui principia rerum corporea pone-
& magis Phyfice loquebanriu:.
moms
fupponebant
&
continuat fe ad dicenda. , In fine huius primi. jQu^oniam ergo Circa primum duo facit. Primo difputat
Secunda
itantes, mott*s cauf&m auferunt.
principiiun
vnam cfuandam naturam
(jr
De generatione quocjue cerruptione cau^ fam dicereconantes,& deommbus Phyficetra-
:
^ujcumque quidem ,
afll-
incorporeis, id eft, lic^c finc encia incorporea,prin-
Ponic fecundam racionem , quae poteft
&
ejfe
non
mari Quicumque in fui poficione neceflario prz^ fupponic mocum , craftans de principiis , debet
Aduerfus eos, qui vnum, eos , qui plura principia corporea omnium rerum ftacuebanc.
70
principia
^nanc ; ergo infufficiencer loquuncur de principiis. Dicicergo, c^aod corporumenim elementa, id eft , pnnd^ia.ponuntfolum , iciHcec didi Philofbphi ! incorporeorum autem non exiftentibus/ir
:
*'.
in-
:
.
principiis , confutantur.
darguit,
non affignac ,
principia
,
de principiis opinacus eft fed ponentes cancum vnum principium maceriale funt huMinorem probat , quia priniufi-nodi ; ergo &c cipium corporeum non poteft entibus incorpo-
fufficiencer
efl
,
quod
eft
,
id eft
,
formam , ponere
voluic, nec ipfum
quod quid
idem.
Nocandum , quod
rei
formam vocat rci
fiib-
ftanciam , & quod quid eft fubftanciam quidem, inquancum ipfa eft principalo principium fubfiftendi quod quid aucem , inquancum eft principiiim cognolccndi nam quod quid eft , eft obie
:
r*^*^»'*^^^^1. quideft
quare
*"^ .
<j>
i
:
tiones contra eos
Secunda
Corporum elementa. Dicic ergo qu6d quicunque ipfum omne, id eft , vniuerfum ponuqc vnum ejfe , vnam ijuajidam naturayn , id eft , maceriam , eam ccrpoream magnitudinem , id eft , dimenfionem hahentem , palam fiipple ex didis , quia :
ibi
& &
&
multipliciter
:
dfltquerunt.
Deindc cum
di-
cic
:
lius principiuradefiniendi
:
definitionis eft flifFerencia
,
tur.
Deinde cum
nam
principalior pars
qua: a forma rei fumi-
dicit
£t adhocfacile ejfe quodcunquefmplicitim Texi.
cerporHm principium^excepta natura,non cofi-
Cor^rum
emm
elemtnta
pnunt folum:
derates
eam qudnexinuicemgenerationemydi^ qualiter
c.
i%4
Cap. I
SummsElII. Dico autem
^ttaliterfaciufit.
igntm^^ aqua,
(^ terram.(jr aerem:b/ec quidem enim congregatione : illa vero difgregatione tx adinuicem
&
Tcrt.
c. ij.
foHerius fnnt : hoc antem ad fritts t(fe flurimum differant. Aliqualiter entm vtique videbitur maxime elcmentare ejfe cmnium^
ex qaofrimeft congregatione : tale vero r^, quod mtnutifimA fartis fubtiltfsimum eji vnde quicumque ponunt ignem corfortim
^
;
maxime confefse
frincifi"*»^
rationi huic dt~
(^ aliorum vnufquifque conftetur elementum ejfe quoddam corforum:Nulcunt
lus
Tott.
c.
14.
tale vero
:
vnum
enim foferiorii.cr
dicentium terra
tlementum ejfe volttit^falam quiafroftermagnttudinem fartialiiatis. QMdlihet autem trium elementorum iudicem quendam accefit: hi
namque ignem
j
aquam
vero
illi
-,
alij
aerem
Sed quare terram non dtcunt quemadmodum hominummulti : omnia nam~ hoc
efje
dicunt.
&
groflloribus fiunt per diigrcgationem, idcft,rarc-
fadboncm
ideo
frime aliquid corgrrgatione , id eft , per congrein^ifladonem tnlc "ero , cx quo, gationem , Icilicet fit aliquid ifto modo, eft miKuriJfim^ far-
&
:
tis,& eji fubtt!:Jfimt:i.-t orforum illud ex
quo
rilifl[imum
:
patet ergo.quia
fiimt alia per inipi(ra:io:i,nn, eft lub-
&
,
ponet quod
partcs habens minurifllmas
nmplicius
fit
:
o-
& prius ipio compo-
,
quod tale principiiun habeat rarioquod magis etiam exponit pcr antiquorum poutiones fubdit cmm,vnde quicunquefonunt tgtiem frincifium , maxime confitendo
fito
patet
;
nera prioris
:
:
hac rationem dtcunt ,
quia
fcilicet
eft
corpus fub-
ejfeiffum elementum, ideft, principiura cor/><»Trw7.-
quod
nonreife vtique
,
dicet.
Circa
Primo
facir.
diipucat contra eos (pc-
qui prxtermifenmt ignem ponere prin-
,
cipium. Secundo contra eos , qui practermiferunt terram. Secunda ibi St 'verotsi , qutuL in gene:
In prima pane,qua: continet litieram
ratione.
Omnes Phi-
f>rolixam,intendit talem rationem.
ofoplii antiqui circa principium materiale fic (e
habuenmt, quod nuUus eorum podiit terram
elTe
quod omnia
ele-
principium per
menta
j
ideo dicit
,
terram habuerunt iudicem. Ratio quiade ratione principij eft fubtili-
practer
motiiu tas
fe
ftiit,
& /Implicitas & quia terra eft groflTior inter ,
emnia elementa
;
piiim iudicauit.
Ad
ideo nuUus terram efle princifubtilitatem ergo afpicientes
principium
aliqui dixerunt illud *!"'•'*
'P'^
^" lubtihor quam
terra
fubtiHor quam aqua
quia ipfe
feft
quia ip/e
cft fubtiiior
acrc
:
umc
aliqui
;
;
aquam
elle
aliqui
fic
,
fi
,
aerem, ignem,
fubtilito*
fnnapu m* ^^ caufa poncndi aliquod principium elTe ; er"o tenaUrerSf r ijl quanto lubtiluis , tanto ma^s debet pom prmapium fed ignis eft fubtiliffimum corponmi ergo maximc principium malc ergo fccenuit .
•
1
-
;
;
&
:
ponenres aliquod corpus
quam hoc
,
eft
efle
principium , puta a-
vel aerem, pr^termittendo
quod in
ignem
tihflimum ; tale vero,
quoddam
efle
fuciunt
&
fcilicet
,
lantti atiinuicem
quod
eft, ele-
frincifium, quodara-
antiqui frdter terram
qua; lciHcer corpora. fimplicia
ginerattonem
,
;
:
tiam Junt ffecu, qus adin-
ideft
mum
Phifri-
fiaitts
:
,
illa
flurtmum
&
&
vero difgregatione ex adin-
hoc autem
ad
dijferunt
,
frtttt ejfe
,
teiram fonere eleme:ttum^ falam, ideft, propter iftam rarionem , fcilicet frofter magnitudinemf.'.niaiitatis , ideil , quia terra dtgr,atHi efi
magnanun
,
&
grollarum parrium Cjuodlibet :
autem trium elementorum,
quemdam
iudicem
vero a^iuam
principium
: alij
accepit
fcilicet
aUorum a terra,
hi namtjue
:
vero aerem hoc
,
ignem
icincet
quare non dicunt
dicufif ejfe :fed
:
hi
vnum ,
&
edc principium , quemadmodum hominum multt , omnia fiamque terram effe Hefiodtu terram frincidicunt : dtcit autem , terram
(cihcet
,
&
fium fieri omnium corporum , tanquam , fciUcet principium eorum fic enim antiquam, fublicam , ideft , communcm canttngit effe fufpicionem , idell , opinionem , quod terra fit princi-
&
:
piiun
&
,
fubfiantia
omnium
Vult di-
rerum.
quod quare Philofophi non dixerunt terram elle principium , non fuit caufa , quia ccre
communem omnium
contra
fiiit
nam
opinionem,
hominum hoc exilHmabat quod omnium fubftanria ficut & ipfe He-
mulritudo
terra elfet
;
qui vnus de prioribus Poetis Theologidicitur fuifle. Reftat ergo qu6d hac fbla ra-
liodus cis
,
tione pofteriores efle
Nanuales negauerunt rerram
principium , propter fpiflitudinem
tudinem fuarum parrium acr , alia elemcnta ,
&
grofliores
ea
,
,
& grolli-
conftat autera
:
&
dium inter
quid etiam
fi
quod me-
eft
vt fupcrius dicebatur , habent
panes quam
multo ma^s
,
& fo-
fcilicet gcncrari a-
ij^nis.
ergo fecuridum
ignis
;
fi
ergo aliquid po-
panium fiibtiUtatem, Et hoc cft quod concludit,
hanc rationem
rura , necfiquis horum
,
,
fcilicet
fcilicet
anriquo-
elementorum
ali-
^nnd^ium frater ir>iem : aliquod medium ^ile , fcilicet
quiddicttejfe, fcilicet
nec fi quis fonat
principium
dpiiun,
fiuiit
con-
Plulolbphorum,
vnum
congregatione
utccm
fcilicet
fiibtile,
patet, quia nuUmfrxteritorum, (cilicet
fubtilitu
:
:
&
,
lolbphonun naturaliter loquentiura
uicem generantur quod exponens fubdit Dico auteitt , igrem , aquam, aerem , tcrram , (cilicet adinuicem cenerari , hac enim
&
corpus
fcilicet
nitur principium propter
Dicit ergo, refurnense^nuu poiitioncm,
mentorum
:
tota ifta littera intendit,
adliuc tjuodlibet Jimflicium cerforum, id
modo
'^.
,^
:
mationem ejfe. Secundum igitur hancratione^ nec fiquis horum aliqutd dicit fr^eter ignem, necfiquis aere quidemjpifsius hocfonit, aqua
qudd duo
Thilofo-
;
,
enim antiquam.c^ fofularemcontingit exi(ii-
cialiter
om
rationem prioris
quod multum diffenmt hoc efte prius , vel •pofterius , quod (equitur , & oftcndit cum fubdit videbitur enim nunc , fcilicet .ilicui elementum maxime ww/kw ; illud , fcilicct ^a* ejuo Jit dicit
eft
fhi nifoftierunt terram
quia illud ex qjo aliquid gencra-
refpe<5ba eius
fitetur quilibet aliorum
Diipixat contra eos magis in fpeciali.
.
&
:
habet
tur,
que terram effe dicunt. Dicit autem dr Hcfiodus terram frimam corforumfacfam effc :fic
verofuhtilius
_
4Z
&
di(gregan*onem. Hquid per conffregationem , groffiora Vult dicere quod elementa (pifliora generantur ex fubtilioribus per congregationem, SubtiUora autem cx idcft , condenfationem.
:
,
fcilicet
aere
nec
refte
dicit
Jpijffts :
quia
,
aqua veti fcilicet
fe-
cundum illam rationem folus ignis & ruillum aliud elementnm ponendura clc eHe piin,
.
Notandum , quod poncbant principium
illud mediimi, quod anriqui ,
quidam dixcrunt elle mc-
D
4
Heji*df*tpri»
f^^corporu fofuit
tnrd.
:
;
Lib.
44
Metaph.
I.
ignem,& acrcm:fpiflius quidem ignc, autem acrc, vt fuperius dicebatur quivero dixerunt illud cHe medium inter aif-
«lium inter fubtilius
dam Hi-
Itfophi
Mti-
gui pofuerUt jmtdium
F,
tlt
aKas principium non ponerent
pnnj-ipio matetiali , puta illud vnum fiue plura: principium autem materiale de Ce non habet contrarietatem, fed eftin potentia ad vtrunqueconigittu: in extremis magis refer^ trariorum.
Cum
uetur contrarietas quam in medio ; ideo aliqui Philofophi pofucrunt principium rerum aliquod medium akero duorum modorum di£torum,credentes ex hoc magis tangere naturani materi^is principij.
Deinde cum dicit
Si verh tura fritts
qmd tfi geaeratione pejferius /?4r :
& quod
ejl
digejtum
,
^
Refutat opinioncm poncntem plura principia matcriaiia,relatam fupra
De
Tcjt.c.ij.
:
aifua
quidem
nu
41,
eodem communi fundamento, quo praecedcntem
,
& vltra tribus fpepialibusra^
(ioipbus,
idem igitur^(j^ fi qitis
h
plura ponit ,ve.'
74
lut Empedocles , quatuor dicit ejfecorpora^vel
fecundum naturam. ptenim huic hac quidem eadem ; ali4 verfi propria accidere nece^a-r rium eft.
contra-r
Difputat contra ponentes plura principia terialia,&
contrarium
vnum. Dein-t
SF^fMARIFM,
ifumpofierius generatiof$e:horum vtiq; erit
aqu^.
nifi
de cum dicit.
&
aquara : fpiflius quidem aere,& fubtilius aquajVt hic dicitur exprelsc. Ratio huius pofitionis efle potuit , quia antiqui Philofophi loquentes dc rerum principiis, maxime loquebantur de
rem, Sluare
:
aere frier,^ terra
fonentibus quidem igitur caufam
vnam^qualem dtJfimm Jint h^c di^a.
mar
primo contra Empedoclem,qui pofuit
huiufinodi principia finica
,
fcilicet
quatuor ele-
menta fecundo contra Anaxagoram; qui :
praeter
intelledtum pofiiit principia materialia infinita,
Secunda ibi Anaxagoras vero. Prima in duas. Primo proponit opinionem Empedoelis cfle re-probadam. Secimdo arguit fpecialiter contra eam. -Secunda ibijf^A: ad inuicem tam.Dicit ergo quod Contrap^idem quoque /eciuitur,cr fi quis ea, fcilicet princi-^ »«»'« p^i* pia materiaiia , plura ponit, id eft, quod idem in- "* t"'^*~ ^ P"*mate» r conuemens lequitur contra ponentes plura, quod yj^/,« :
Ponit fecundam rationem,qua» termittentes terram
,
eft
contra prai-
& poteft fic formari
quod fecundumnar
eft pofterius generatione,eft prius
:
tui:am,& per confequens magis principium proceflks quidem naturalis eft ab imperfe(£>o ad per:
tefliriut
gener»tio
ne priusfefunditm nnfutaa,
feitiuTi
j
fed
quod
eft
denfius,& compofitius, eft
pofterius generatione,quia natura procedit in fua
a£tione a fimplicibus ad compofita
:
ergo tale
prius natura,& rnagis principiura; vltra
corpus denfius
eft
&
,
partium groflitiem
;
(ed terra
compofitius quantum ad
ergo terra magis
pium non ergo debuit
prstermitti.
;
fi vero tura,
:
eft
eft prijici-
Dicit ergo:
e^uod eji generatione poJleriMf,efi prius na-
& eiuod
congregatum
efl
digeftum
eft
& contraElum
,
id eft,
& (^iiXlxm, pofteriu: eft generationey
eotrarium erit horum,qux
quidem
,
prior aere
quia
;
terra prior cjuam acjua
,
{xmv.aqua
icilicet didta ,
(cilicet fpifllor
eadcm
ratione.
:
&
:
diEla.
Notandum,qu6d,vt fupra dicebamus, non fo-
lum elementa tur
;
fpifliora
ex fubtilioribus generan-
fed etiam e conuerfb
:
dicli
anttcjui pliciter »-
fieadit.
du-
quia ipfe non alsign^ujt, ficut nec pridiprincipium entium mcorporeum ; rum quia caulam formalem etiam praetermifit ; tum quii propter rationes proxime fupradidasdebuit, vcl fcilicet <£ti ,
tantum ignem,vcl tantum terram principium affignare : accidunt enim etiam contra eum alia inconuenientia propria , vt dicemus ideo dicit; ftenim vt hmc hac cjuidem eadem alia vero propria accidere eft necefse. Deinde cum dicit: ;
;
E}( ad inuicem enim generata cernimm, quod nonfemper ignCj d^ ttrra eodem corpore permanente.BiSlum autem ejt deeis in fhy-t Jicis.
Arguit <-Qn':ra eum per tres rationcs. Sccunda De moue.itium caufa. Tertia ibi:£A: toto. In prima parte intendit talem rationem Principia
generantur, quato corpus eft fubtilius.tato magis
C.4Z.& inde,quiaprincipia no debent efle ex aliis, nec ex alterutris^fed ilk quatuor corpora no ma-
ponendum principium , cum illud ex quo
fiurit
defece-
qui
ibi
eft
do
,
tjuatuor dicit effe corpora.id eft,elle principia,tum
enim elementa ex fe inuicem generantur ftcudum quod dicitur z.de Generat.Tex.c.y.&inde. ex ea ergo parte , qua grofllora ex fubtilioribus
nia
runt
fequitur contra praedidas, velut Empedocles
non fblum enim ex
terraignis generaturjfed etiam exigne terra:om-
^uome-
1
I
Con-
autem ergo de ponentibus caufam vnam, qualem diximus , fcilicet materialem , fint ea
cludit
.
,
alia
habent principij rationem. Subtilifllmum
autem corpus eft ignis , viam ignem ponendum
& fic fecundum iftam eft
magis necefle
efle
principium,quam aliquod aliorum. Ex ea autem qiu e conuerfb fubtiliora ex groflloribus generantur , quanto corpus eft grofllus , tanto magis ponendum eft efle principium grofllifllparte
&
:
mum autem corporum eft terra, & fic fecundum viam tcrra magis ponenda erat principium quam aliquod aliorum. Ex quihus patpt quod cogebantur contrariis rationibus,vt diueruprincipiaponerent,& fic deficerent dupliciter: iftam
lum quia ignem & terram praetermittebantrtum quia dato qu6d ponerent principia, includebaiit ii fua pofitione repugnantiain raanifeftam ,
cum
i-^''<»t
:
:
bportet manere,vt oftenfiim
nent,&
fiint
eft
ex alterutris, vt puta quia videmus ^/"^'M ^ debent ma* r r ; ergo ipla non iunt re„^^, „^^ :
r ea ex le muicem, generan .
.
i.Phyficor.Text.
.
.
^
rum principia.
qubd ex fe adinuicem
dehent ef-
generata cf r«i»j«/,{ciIicet,quatuor t\tmtni3.,quod
fe ex alijf,
Dicit ergo
,
nonfemper igne,& terra eodem modo manente. Si- "" «*/»*militer autem eft de aliis duobus , fcilicet de acre aqua. Subdit autem quod di£(um eft in Phyficis de eis, quod fcilicet oportet principi^ manere incorrupta. Deinde cum dicit
&
Et de mouentium caufa 'vtrum vntm^ ponendum , nec re^\ nec ra, ,
aut plura
tionabiliter
,
putandum
effe
ditfum
om-
nino^
Ponit
:
:
Summ^
Cap.
III.
Ponit fecundam rarioncm contra hoc, qvibd
4,Kstit.
duo &contraria,fci-
dixit principia effectiua ciTe
nera
&
&
amorem
licet
intendit talem ratioodium; , Principium cntium cflSciensnon eftnifi
:
vnum, vt probatur 8, phyficorum,tcxt.coro.
&
inde.
&1Z.
ante. quia liCet
fint ciiuerfa,tamcn
tantiom
text.
principium omnium eft
(ed (cientia
;
48..
com.4}. &inde& principia proxima diuerfbrum
huius,
iftal,
vnum
& EmpedocL intendit
de primis rerum principiis; ergo irrationabile eft ponere plura principia efFe£biua. Dicit ergo.quod
Utnfunt po nend» flur» •
:
;
^^ raoMenfium caMfa, id eft, caufa mouentcvtrum pnnapt* #> r j n vnum,aut plura,jmt ponenaa,nec recte,nec ratiofi^M0. nabiltter putandum efi omnino di^um e£e, ab Em>
,
lud cxponit.
Securlda ibi
45
T. :
Nam ahfurdo.
Dicit
erg6,.qu6d fi tjuis vult fufctpere, opinionem ,(c\\i, efle veram, elementa duo dicere^ de eo quod pofuit duo principia, fcilicct
cet Anaxagora: id eft
,
matcriam,
&
cf^cicns, fufcipiat maxtme fecunquam fcihcctipfJe videtur fccutus:
diim ratio/iem,
ContrsAnM' xoforAm diJf"'*^-
qui qu.idam neccfntate veritatis coadhis; vt fciUcet fequeretur eos,qui hanc rationem exprimunt: ipfe ver6
non deaniculauit eam.Et hoc
AiciiyCjuam
,
quod
eft
fcihcet rationem,«/l!f non dearticula^
uit : fecutta eft enim ex necejfnate dicentes eain. Vult dicere quod cius opinioeft vera quatum ad hoc quod non exprefllt falfa autem quantuinad hoc quod exprcfllt. Deinde curo dicit :
pedocle. Dcinde ciun dicit
7{amahfurdo exiflente Bt ex
7S
toto alterationem auferri aut necef-
non enim ex calido frigi^ dum, nec ex frigido calidum erit. ^id cnimex hoc patietur b^c contraria^ (^qut tft vna natura , qu.tfit ignis^ (^ aqua? quod tlle non ait,
fe fu ^dicentihtu
-,
,
yTtMt»,
Ponit tertiam rationem;
& arguit fic
quae totalitcr aufert a rebus
fitio
:
Ula
motum
crgo talis pofitio eft irrationabilis. Minoprobat quia akcratio neceilario pracfupporem motiim^e' rMtonti k rt' nit uibiedum commune vtrique terminorum hut. quia vnum contrarium non fit aliud, nifi quatenus commune eft fubiedum , & fubeft vtrique rebus
75
quod impermixta prdtexifat^ d^quia non aptum eji cuilihet permifceri quodlihet. accidere
Adhuc autem.quiapafiones^i^ accidentia fe^ : eorundemenim per^
farantur a fuhfiantiis mixtio
efi
,
^feparatio*
po*^
altcra-
Ttnites tfu». tionis,eft irrationabilis: (cd ponerepriiKipiamatuor frinci' terialiacffe quatuor, auferc totam alterationem a
f'* f"*''"*'
taliter dicereper^
mixtaejfe aprincipio cmnia. Et quodoportet
;
Exponit quod propofuit. Circa quod duo
fiicit,
quia prim6 oftendit qualiter dixit malc,quantura ad ea qua: exprefIit.Secuhd6 qualiter benc>quan-
tum adea qus non
exprefHt. Secunda '^dv.Tamen.
ficfuis,
;
fiiccefljue
diuerfa
;
aquam
:
:
Empedocles autera ponebat fiibie(fta
puta mbiecbum calidi, igneni;& frigidi,
ergo ex frigido non poteft
pcr alterationem. Dicit ergo rione
, firilicet
,
fieri
ex toto aunonenim exfri-
Empedoclis,
necejfe eft
ferri alterationem fic dicentibtis : gido caltdum, nec ex calido fngidum erit
fecundum
eius
viam
;
calidum
quod ex tali pofi-
,
fupple
vnde mh<^k, e]ui(lenimex
hocpatietur contrarta? {ciHcet vt fubftantiam
qua
eft
natura vna
?
quae
igni,& aquic;fupple non
nionem eios; inde
ide()dicit
fit fcilicet
eft
:
^
communis
dare fecundum opi-
quod
tfte
hoc non att.
Dc-
FM
qu6d
a'principio vniuerfi fuit vniun chaos con-
fufum, in quo cfant pennixta omnia, fine aliqua adhiali rerura diflindione, quxperintelle^fhim
fucnmt poftea cfle fpecifico
chaos arguit
,
fegregata,&dilrin(fta,
&
aduali.
Arift.
MA
& pofitain
Contrahoc confiifum
breuitec t.ingendo quatuor
tum prim6,quia fecmiduin hoc diftinddo rerum , & generatio non fuiflet ab xterno rariones
:
Ofinio xagor*
Ans»
nentu k
fofrttt
(ifio vnum quod Philo^ '^*^' '«»/«' «/«tf*' fophus habet pro abfurdo ; ide6 dicit qu6d fup- -^^ tur. ple Anaxagoras,malc dixit tanquam abfurdo exi.•
fed aliquando fiiiflent fimi'I omnia,
ftente totaliter dicere fecundtim principium, id eft,
qu6d fupple non
rerum diftindio , & generario ab aetemo. Tum feamd6,quia fi fic , illud chaos haberet rarionem pofterioris rffpe^Soi renim dilHndannn, quod eft contra rationem principii quiaprincifuerit
R I
F
M.
Rcfutat opinionem Anaxagorae porelatam fupra, num. 41. d« quahabeturi. Phyf tcx.
;
Simflextft
tiencis infinita principia,
pitim prius eft-principiato. Confequentiapatet, frim tomftquia res impcrmixtx,& indiftiniftx ab illo chaos J^»t
31.33. fed fatctur hunc ca:tcris fubtilius pofuiffe intelledum impermixtum , feu
fe
feparatum, primum principium cfFe^ £tiuum. Dodortrahit Anaxagoramad
fenfum bonum,fentcnti2e Catholicac,de rcrum principiis , conforraem. Text. co. X 6.
:
a principio omnia permifceri;Sc
cum dicit
S
Ad eiM'dentiam primac parris notandum, opinionem fuilfe Anaxagorx ficut m.igis apparet primo Phyficorum,text. com. 31. & jj.&inde.
K^naxagoram vero Jiquis fufceperit^ tlle
«it:fecut(ts ejienim
cfuidem non dearttcula^
ex
;
ficut fim-
fed fimplcxprius
necefitate dicentes
eam.
goras, malc dicit
,
& quod oportet accidere
quod
imPermixtaprjeexiftant, fcilicet ipfi chaos confiafb,
& permixto.Tiun terti6,quia non quodlibet
eft
aptura pennifceri cuilibet
vt oftenfum eft
,
primo dc generatione , text. com".8z.& indcfed quia mixrio eft, quorum eft alterario mutua mixribiliuro alteratorum viciflim.
Dicit ergo,
qu6d,fupple Anaxagoras, malc
&
chaos quodlibct aim quolibet efle mixtum j non aptum natum eft quodlihet cuilibet permi-
fceri.
Tum
quan6
,
quia
fic,
fi
crgo accidentia
quod
eft
quia eorum
eft
poffimt naturaliter a fiibied;o /cparari;
Difputatcontra Anaxagoram,qui pra:ter intcl-
ledum, pofuit principia materialia infiiiita.Circa quod duo facit. Primo proponit qualiter eius pofitio potcft benc male inteiligi. Secund6 ii-
&
eftcom-
pofito naturditcr.Dicit ergo qu6d,lupple Anaxa-
:
ele-
menta duo dicere fufcipiat maximefecundum r4tionem , /juam
habent ad ipfum chaos confafum,
plex ad compofitum
abfurdum.. Confcquentia patet fcparario quorura eft mixtio
:
pofuitqu6d omnia accidentia
,
Anaxagotas autem
cum fubftantiis
fent fimul mixta in illo chaos confufo
,
cf^
& pet confe
Mixtie quitH
:
::::
46
Lib,
Metaph.
I.
fcpaf ari:& hoc cft f efequens poffiint ab inuiccm quod (licit,qu6(l fupplc Anaxagoras mal^ dixit
adhHC(\\iod lcquitur contta
tjlHia
fiones
cum
qHhdpaf-
& accidentia a fHbfiantiis feparantur.eo-
,
rundem enim
efi
:
omnia fimul ejfent
licct quae
pctmixta
fint
diftinda
,
,
Notandum quM
talis cft
nullam formam a£tu
Tamettftquis frofequitur dedrticHlans efUd
Text.co.17. ijttlt
dicereforjan apparebit fnirabilius dicei:
quando namque nihil erat difcretum^falam quia nihil erat verum dicere defuhfiantia illa. Dicoautem quhd neque album, neque ni-r
grum, autfu/cum,aut alium colorem,fednon colorata erant ex necefitate : horum enim colorem aliquem haheret. Similiter autem
omncs in potetia,ex hoc
nec quantum , nec quid : aliqtta
in parte di6farum fpecierum ineffet vti-
enim
fed hoc impoj^ibite fermixtis omni^ bni\ iam enim difcreta effent, ^ue
ei;
Oftendit qualiter du« pofitio bcnc poteft in, quantnm ad ea quaenon cxprcflit. Circa
telligi
quod
Primo
tria ticit.
oftcndit
quod
magis Sccun-
ipfe
&u$m0do ^cccflit ad naturam prinfipij materjalis.
d6qu6d fubtilius tetigit naturam principij cffcr ffinU 4nn' £tiui. Tcnio excufat de prolixiori harum opixagert nionum perfcrutationc. Secunda ibi Sed per-
fitlunripotejl
)
ergo , quod
,
& hi.YAcv.
malc dixerit quantum ad ca quac
licct
ponebatur aliquid
non
dici
potefl
de
fe naturalitcr confidcrctur,
fuis propriis naturalibus rclinquatur.
Dicit asttem permixta omnia frater intelle^itim
:
furum,
hunc autem imfermixtumfolum.^(jr
Ex
his itaque accidit ei dicerefrin-
tnum
ipfum
quandam fpeciem
particifet.
^are
exprimere nefcirct,yor-
dicere mirabiUus, id eft, flibrilius
fjpplePhilofbphis antiquis, quiafupple
aliis
gis acceflSt ad
naturam
ma-
jQuoHdonam^
materjae.
aliquid dicerefimile foflerim dicentibus.,
Oftendit
,
quod
prae aliis fubtiUus tetigit
&hune,
frincipij effe-
fcilicct intelleftum dicit
quod cxponit primo
in coloribus dicens
dico autem nec albnm, nec nigrum,
mc caruleum,
nec alium co/ore7»,fupple contingebat dc ilUfKbftantia prsedicari
nam
,
vt
fl
mixtus
;
diccrctur alba , vel nigra;
no
alias taliscolor
eflet
cumrcbus aiiis pcr-
/ed nec colorata erant:ex
necejfitate
enim
W«,fcihcct fpcciahii colori alique haberetMtik, non fblum de ifta fubftantia aliquiscolor fpccia-
non poterat prjcdicari
lis
,
fed nec etiam color,
qnia de quoamiquc pradicatur gcnus, neccfle eft de eo aliquam illius fpccicm gencris prasdicari i.Topic. cap. 10. Si alba
,
igitxu: illa
fubflantia
nec nigra , &c. fcquitur quod ncc
non cft fic clTet
nerc caufe
efficientis;
tur ,
& alterum, fciUcct indeter-
mixtum,
eft,
& quandam fpeciem
|nam>
titas
,
illa
Qualitas , &c. quia fi fic, neccfle cflet alifpecicrum iUorum primorum gcnerum de
fubflantia prsdicari,
qnando ornnia nihil
enim nec
quantum
,
quod eft impoffibile, Rationem fiibdit
funt permixta. qu.i.le ,
nec quid
;
aliquid id
ejfe pojfibile,
nec
aliqua enim in parte dt5la-
ruinfpeciencr-i inejfet «,fcilicet fubflantiaE i]li,fed
hoc
efi ivtpojfihilt
permixtii
omnihHi^
e(i: ,
cum
& confufum,^«
ponimtts materiam, fntequam determineparticipet
^ndetcrminata ,
mam cum ,
:
,
ideft,aliquam for-
materia enim primadefe
in potentia
fit
cft
per aliquam for-
nifi fpecifiicetur
ad omncs. Concludit
etgoqjtare necfic yinaxagorasdixit re£ie,necpUt-
quantum ad ea qua cxprcffit , videtur tamen aliquid dicere propinquum dicentibus pofieritu,& nunc magis apparentibtts , id e^h OTpinione, fciiicet
& Platonis qua; funt verio& magis apparentes quantum ad id, qnod redc prima matcria & de primo priiicipio
pibus Ariftotclis res,
£lc
,
,
,
tradidcrunt.
Notandum quod opinio Anaxagora poflet ad bonum fenfiim , & ad Theologicam veritatem; nam fecundum Scripturam, & Dodorcs tralii
mundi
cunfcrcntfam primi cali
quam
quaia
iliui ab'}.
&
ftantia potcrant proEdicari; puta,Subftantia,Qua-
:
&
mMerii
:
pcrringcns
&
,
id eft,«,Anaxago-
tigit
ra,fcilicct dicere principia,Cupplt duo vnum ipfum, fcilicet intclledum , quem ponit fimplicem impermixtum,& elle fupple principium inge-
autem eft dealiis gcneribus, finefapore erit vnde (nhAiv.Similiter. autem , illa fubfiantia ; eadem ejuoque ratione nec aliud fimilium vndc nec ipfa genera prima dc illa fubSimilitcr
colorata.
,
impermixtum folum
:
fcilicct
:
Anttxegtra^ ftibtilim te-
chaos erant mixta, palam, quia nil erat verum dicere,p\xta. de iUafubfiantia, fcilicet raixta , quam ponebat, fcilicet rerum mate-
riam
na-
tutam principij cfFediui, quod pofuit intelledum. Dicit crgoquod/^frwm^i dicit ejfe omnia,
minattim, id
illo
(jr
nunc affarentibus magU.
quenihil erat difcretum , vcl diftinftum; fed fup-
plc omnia in
dicit
qutdem non reBe , necflene : videturtamen
furum ex his autem accidit ,
licct verbis
78 Tcxc.co,i8,
: hoc enimfimplex^S' im^ permixtum c^ alterum qttale fonimus indetermin&tum ; antequam determinetur, (jr
cifia
opinionem <«rr»c«/4»^ , ideft, articulariter inquitcn%qH* vult dicere,v^\immm. (cilicet ad fuam in,
Dcinde
dicit
fcihcct Anaxagoras,/>r<«/*r intelleUum
tcnriouem
irt^H
de pi^te,
adhi,quod de ipfa matcria
eflc
, fi
exprcflit ; tatnen fi ejuis profequitun eius, fcilicct
fan appar^it
^^"jyf
tamcn aliquadiffercnria, quiamixtum illud.quod poncbat, licetnon cflet aftu aliquod eorum quac in ipfb dicebanmr permifceri;nihilominus ta^cn
:
mixta, Tenia ibi: Verumquidem
NuOii formn
&
ftne fapare eadem hac rationenecaliudfimilium -quicquam : nec enim quale aliquid id ejji^
vt
,
dc ipfa poflit
ergo quod Anaxagoras fic locutns cft dc illQ cah chaos mixto, confufb, ficnt fuit didlum ,ad nar n«. turam matcriae vidctur approximaflemultum.Eft
^ &eiim
fofibile
natura raatcriac
habe.it, quae
aftu pr2dicari,fcd habcr
77
iam enim difcreta
dicari.
fermixtio,/& feparatio. Dcinde
cum dicit
:
& non
mixta ; illa fcide tali fubftantia poffunt diftinde prat-
id eft
,
a principio crcationis
prima
,
non fub
iforma, fcd erat
fuit creata marcria
aliqua detcrminata,
& fpccifica
quasdam malla confufa,& mixta,
fcilicct
a ccntro
criftallinum nominatur
:
:
vfque ad cirquod Enipyreum,fiue terra:
& illa mafla,vt habemr
Gcne. primo, aliquandonominc tcrrx,aIiquando
nomine abyili, aliqtiando nomine aquarumnominamr. Dc ifla autaTi mafla fada: funt rcs diftindac , fecundijm opera fex dicrum, & hoc ab iinmixto, vndc ibidcm intcllc£tu diuino puro, Gcncf p^imo, diciair, quod Spiritus Domini fc-
&
rcbatur fuper aquaS:,eo
modo quo,fcihcet intcllcdus
StMlitfr opinitn* uinttxagcrtt
ton(ord»ri fottft
tMi liu.
verim^ Ctulii
;
Summ^
& aliam matc-
,
& hatc
riijVt ex ca fabricet arrif^culia,
Ad propofitiim
Cap.
III.
ftas arrifids fcmir Caper lignmxi
_
eft vcritas
Anaxagoras for-
am firtb»^
Catholica.
tm fmfer
m-
fan pcf iUud chaos confufiim intellexit materiara
ftt» t^uom»-
pcrintclleiku immixtum, priraamUic crcatam, pumm,inteilcxit diuiniim intcUedum; veriflimc opinatus eft de rerum principiis quare non
iU imuBig»-
*"'
:
:
, fi
&
^
:
immerit^ aliis Pbilofbphis hic przfertur. Deinde culndidt
1
47
1.
qui prindpia rerum aliqua corporea poncbant,& i>;/w^ j. magis Phyficc loquebantur , nunc djfputat con- tra fmtemm traponenrcs principia incorporea , qui minu5 frme^m nPhilofbphicc fimt locuri. Orca quod duofadt. ^** •**'/•" "*' Primb
&
oflendit
m"onum magis
,
quod
confidcrario
hanun opi-
prxfentem fdentiani, quam confiderario pracdi(flarum. Seamdo confpeclat ad
tra eas indpit difparare.Sccunda ibi
rrgo quidem.
:
Pjfthagonci
Didt ergo , qubd quicunqm faciunt
ipfam Theoricam, id efl,coi;iiderarionem dt om.-
Ventm
quidem
hi
liortem fermonibus
hls
^
,
,
quitircA genera»
corrHptionem^dr
mor
Ferum namque circa talu fubsT4»tu frincifia^ ^cAufas qudrunt 'tum froprijfuntfelHm.
folum. Exculat
lc
dc prolixiori pcrfcrutarionc opidicens, Feritm pro Ccdfed
qMtdem quia bi, (cilicet fermones diotonun Philo{ophorum,y««f frroprjj ipftr fermonihm, fcilicet mturalibus ,
a^uifur.t cirea generittu>r.em,& corru-'
ftu>nem,& motumAdco /upple pcrtradare opiniones iflas ad Phyflcura magis Dcrrinct, quam ad fcienciam pracfentcm vncc uibdit ,frre, verum :
fiamque foliim qu^runt, f>incipia
&
fcilicct
di£H Philofophi,
cuufas talis fHhfia-nix, Cdlicet ge-
nerabilis, corruptibiLs, Sc mobilis,de
fere
PhUofbphi Phjflci ,
quia de aliis
fiibftanriis
quacdam principia ab
qua
non airabant;
cis pofita poflent
ad fcienciam prxfentem;
& extfientikm» wifefir^
tationefaciit^d eft dctcrminat ta dc entibus lcnfibihbus,
quam infeniilMhbuSjCuiufhKxli fucnmt
ad aba
,
quod
:
non
eft
amplius curandum
ifbs.
SYMUM TERTI^ C
A
P
V T
de
tis inueftifahit, <{u'od bene,
ali~
aut non hene
dicuntimhilenimhocpecnnctadprafentemper'
^
fcrutati»nem propofitorum ,\Adi.,c^yaxn^zo^6m-
mus in
ifla fcicntia
tradere
:
nam fupplc, cum ifla
fdcntia fit de omnibus cnribus coirmiunirer, ad eam magis perrinet pertracbrc iftorum opinio-
nes,qui de omnibus enribus tam fcnfibilibus,
quam
infcniibilibus faciunt
Thporicam
;
quod
de prcedidis Philolbphis dici non potcft,qui fcrc dc folis enribus nararalibus; siobihbus pcrtra-
&
dbibant.
Deinde cum
dicit
Pjthagorici
quidem
igitur vocati princi- Tcxccaif.
(^ elementis extranee a phyftclogis funt vfi : caufa vero, quia acceperunt ea ex non fenftbilibus. Nam LMathematica exifteM" tium fine motu funt extra ea, quafunt chcd fiis
K^Jhologiam,
perri-
nctad PhUofbphiara naturalcm idcirco penra(^re eorum opinioncs porius efl iUius negocij, prsfenjjs; ideo
qiiffi
licct
fcd prindpia fub-
ftanriarum comipribijiura tantum
dc
enribns,
efl ip-
nuxime dc intcllctfhi, qucm Anaxagoras pofuit:quia igitur non pofuerunt prindpia communia oiimibus fubflanriis, quod pcr-
quam
,
hiia ponHt, pala ijuia de vtriff, generibus perjcru^
Didt autcni
ffcculari.
extcndi , vt patct
tinet
id cft
iAe^jCttdujhac quide fe?ifhilta,iIlaver'o in
Pbtonid,& Pythagorid; ^ro^ffr
nionum prardiAarum ,
lius
mbut exifientibtu,
II.
^°
Difputat contra cos. Circa quod duo fadt quiaprimb difputat contra opinionem Pvthagora:, qui huiufmodi principia pofiiit rcbus inexiftenria, fcilicet numeros. Secimdb contraPlatonem, qui principia rerum pofuit fcparata , fciUcct idcas. Sccundaibi:..^»<»t>^« tdeai. Primainduas. Nam primb comparat opinionem Pythagoricorura ad opinioncm PhUofbphorum naturalium. Secimdb diiputat cfntjra opinionem Pythagorac, adducendo rariortes. Sccimda ibi Ex tjuo vero modo. Prima in duas, nam primb comparat di:
DilcuduntuT opinlones poncnriumprincipia
lerom incorporea.
S
FM MA RI r
M,
In hoc capite vfquc ad §. ^ui vero ideas 18 refutac J^ythagoriQorumfententiam relacam fupra , num.5 ponentcm i .
<5tas opinioncs pencs diiFcrentiam , quac erat in principiorum pofirionc. Sccundb penes conuc-
nienriam.qux crat in prxditlorum coufidcrarione. Sccunda ibi : Difptuant quidem. Didt ergo, qubd phUoibphi , qui Pythagorki funt vocati, vfifunt principiis &ele?nentis extranee, id eft,ex-
traneo
modo a Phjffiolofts,id eft,naturalibus Phi-
numeros rrincipiarerum(quam tamen in quibufdam prasfert opinioni antiquo-
fupple,cii, quia, fdlicct
rum Naturalium,qui
non ex fenfihtlibtu ,
fcilicer,folum entia
fenfibilium admittebant
)
busj quas bene expliCrtC
Dodor.
tribus racionr-
^tucunque verh ,de omnibtis exifentibus
lofbphis, cuius caufam fiibdit, diccas, caufa vero
Py thagorici arcepentnt ea.
fiait
fuppbnaturalcs^fed ex
Mathemarids, qux fupple
nam
materialia exifientium
mcro cntium
, fi/ie
ai)flrahunt ,
nwtu extra,
(juafunt circa Afirologiam
;
amo^j
id cft, funt
de nu-
id eft, pra:ter
hacc eft
ca
Mathemati-
drcaquam vtrfatur Afbrologia. Notandum , qubd fcamdura PhUofbphum 1, Phyfic. text.com. i6.&indcAlii funticientix ca,
fdciunt Theoricam
:
exi/lentium auttm hxc
quidem fenfibtlia : illa vero infenfibilia ponunt ,palam quia de vtrifque generibus perfcrutationem faciunt.
vtique immorabitur aliquis ne, aut
quod magit deeu quidbe-r-
Propter ,
non bene dicunt^ ad prafentem nobu
fropofitorttm perfcrutationcm.
Poflquam PhUoibphus
difputauit contracos.
purac Uaturales, qu;c, icilicct prindpia
&
res, drcaquas funt,acdpiuntafcnfu. Aliquaefunt purx Mathemaricac , fcihcet, qui tam prindpia, quam alia drca qus fimt , abfba»^ habcnt \ matcria fcnfibili ; a motu, vt Atithmerica, 8i Geomc-
&
tria.
Quzdam
phicaci
funt mediae , ncc purc Philofonec purc Mathcmaricac , qux , fcUicct ac-
dpiunt
.
.
*"' ftf****
:
:
48
,
Metaph,
Lib.I.
cipiunrprindpia materialia, "
naturales,
& applicat ea ad res
& ad motura,ficut cft Aftrologix C6ra
cgo dicitur , qudd fcientiae Mathematicae abftrahuni a mom k nuteria fenfibili, intelligendum eft de purc Mathematicis , & non de medii$> ficut eft Aftrologia. Deinde ci^m dicit
&
"Diffutant tamtn
tura
y
ohferuant
,
&principia
,
hac dilpenfant , quaft fenti£ntes fenfihile
lum.
:
,
c^ quod
circa
^ faponet, ^ operationes
huiu6 fartes cidit
^ traSiant omnia de na-
generant enim ccelum
quia ens
eH ^
,
,
acr-
aliis Phyftologts cor^
hoc
efi
,
quodcunefue
Caufas verp S^principia ficut dixi-
mus. Text€o.to
Dicunt fufftcientia fertingere vfejue ad ^«^ funt entium fuperiora , (jr magis
ea
,
quam
Dicit ergo,
quod Pythagorici
iiant omnia de naturajA eft
dtjputant
& tra-
,
Ty-
thi^goricts
Adducit tres ratioties contra opinionem Py'thagoricorum. Secunda ihv.^mplins autem fiue. Terria ibi Amplius autem ^uomodo oportet. In prima pane iotendit t^lem ration&m lUe qui i^ fui opinion? neceffari^ prgsfuppojiit motu, infufr Jrcienter agjt de remm principiis, nifi affignauerit caufam motus , aut qualiter fciet quomodo :
moms
eueniret rebus
&
fitito
ftellae,
inferioribus,
antitjuos »/».
iftis
turaltbtn.
fpenfant
,
e^/Ttwd^w ,^
caufas fuas di-
id eft, vnicuique praediftorum
propriam adaptant
,
id efi
Philofophis
quia ens hoc
efi
caufam
& aflignant, (fuafi altis Thji-
ftologii confentienta
fentirc aliis
in
quod videntur con-
,
naturaHbus
fcilicet
,
ejuodcumijHe fenfthtle quod com-
prehendit vocatum coelumM
cft
,quod hoc fbliim
fit ens, quod comprehenditur fub ca:lo, quod videmus quafi nulla cflent entia nifi fcnfibilia, CaufMvero princtpia ficut diximta fuffictentia dicunt pertingere ad ea, cjUdtfunt fuperiora, entiii, id eft , quod licct ponerent t quafi omnia entia cllcnt fenfibiha , nihilominiis tamea caufx principia, qua ponebant , non erant derenni-
^
quomodo
quod
,
eft infutncienter di(Stum
ftte tranfmutatione
efi poffibile
&
impari fubieSiis, id
corruptionem
effe,
id eft, fadkorum operationes circa diceret,
nequaquam
genere caufae materials>
principiis in
fton dicunt
&
eorum
id eft,efncientern praeiern«ttmit;er-
infinito , pari,
enribus
dicit
c£cleftium,8c effcdus
&
&
vnde ^otus,
accidunt circa pajfionei, vt funt eclipfes, huiufinodi; ^u
motus corponim
praeflip-f
corruptione eoriun ^quaefunt cjrca caelum,quaf fine motu efle non poflimt , tr^men c^ulam
qu£E dicuntur diuerik fphsra: vel dinerfce
&
fed Pythagorici
?
poviimt motum-: agunt enim de generatione
ge*ieratto>Km
&
trAfert
,
lumi
enim cflura , id eft, trad^nt, ; generant de gencratione cceli, obferiiant orania,^«<e iirilicet accidunt circa parta «w,{cilicet csli, puta
ralibus
& qus
Texi.co.*it
infufficienter agunt de rerum priqcipiis.Didt cr^o.Ex ejuo vero inerit wof/«;fcilicet in rebus ipfl
de omr»l»us natu-
,
^
Bt quomodofinefnotu , tranfmutatione pophile generationem , c^forruptionem aut eorum qua feruntur ofcra circa coeejfe
go
de natura rationilous conuenientia,
Comparat didas opiniones penesconueniendani , qua erat in praedidrorum confideratione.
8i
^ fari ^ imfar
,
;
^caufas in
comfrehendit vocattmeae-
(jr
folum Jftffofitfs non dicunt.
infinito
eft poffibilc.
:
aiup
& motu,
aut gefiorum,
cdum
?
quafi
Deindie ciim
:
i^mplius autem
,
fiue quis det eis,
ex his
°*^
ejp magnitndinemfiue rftendatur hoc, tamen
qttomodo erunt h^c corporum leuia;
graaitatem hahentta
^
fonunty
dictint,
?
Vnde de igne
quam de fenfihilibus.
(jr terra^
,
vero
nibilmagis de Mathema"
corporibuj dieunt
ticis
illa
ex quihus enimfuf-
O"
ali/s
huiufmodi
corporihus nthil dixerunt ficut nihil de fcn;
fihiUbus exfiimo dtcentes froprium.
;
&
&
nata tantum fenfibiUbus
;
fed erant fufficientia
alcendcre ad fuperiora,id eft lia
,
&
,
entia intelligibi-
propter hoc erant conuenientia magis
<jHam de natttra
m jow^w
rationes naturalium
,
id eft,
,
quae fcilicet
magis
,
qnam
non poterant
extendi vitra fenfibilia.
Notandum , quod
ifti
Pythagorici traftantcs
tur confenfire Philofophis naturaUbus
hcct principia ab tia
:
,
fcilicet
quod elTct fenfibile;
fijlum illud eflet cns,
eis pofita effent
magis fufficien-
vt pote quae poterant etiam extendi ad en-
tia infcnfibilia
libus,
,
non
fic
principia pofita a natura-
qu£ erant principia
corporea. Pythagorici
enim, qui ponebantprincipia incorpoiea, icilinumetos , quamuis non ponerent principia nifi corporum fenfibilium ponebant tamen principia entium intclligibihu,qua: non funtcorporea, ficut & Plato dicicur poftea fecifTe. Deinde cet^
;
per
principia
,
lam
affignare
Contra
eorum
,
qu*
accidunt in rebus
;
fed per principia quac poniit Pythagoras,non pocaui^ affignari
teft
grauia,
.
quia qaaedam funr corpora
& qusdam leuia, cum principia
numeri
fint
,
ifta,
puta
communia Marhematicis, qux non
finitleuiajnec grauiajergo Pythagoras iiifufficieter cgit
fcilicer
de rerum principiis.
numeris
;
ficat
,
Dicit
ergoquod
maqnitudincm ex
fitpple
his,
Pyrhagoras, qui
magnitudines diccbac componi ex wwmcns, Jiue hoc ofievdatur per rationem , fiue non : tamen
qupmodo htc
ejif.dem, fbilice:
corpora erunt
lettia:
iUa veroorauitate hahentia^c^asiCi dicar,non poccft ratio afngnari
ex
<juibus
:
principia
fnpponunt
enim ,
fcilicet
numeri,
& dicunt nthil magis de Ma-
corpmhus , quam defenfibilibiu Fnde de igne , aut terra, aut altis
thematicis dicunt naturalibus.
huiufmodi corporibt/s nihil dixeru-it , ficut dicentes
nihil
proprinm
exiflere de fenfibilibm dixeritt,
fecundiim noftram cxiftimacioncm. Deinde dicic
cum dicit
cum
:
Amfliits atttem qtiomodo cfortet accifere eas
Ex quo tamen modo motus ineritfinito^^
talis eft: Ille
quidem effe nnmzii pafiiones,^ numerum
circa
tx-
rerum principiis , qui thagmm. q'ix ponit , non poteft caude
agit
jirnpliits fiue ejuii dicit ejfe
de omnibus naturalibus, puta de cseIo,& de his, quaj apparent,& accidunt circacaelunl^videban-
quod
Ponit fecundam rationcm,qun(r infiirticientcr
calum exifientcm (jrfac/orum
,
c^
t;h
initio.
°*
Summ^ ni.
Cap. ni.
&
TCX.COI»»}
pars ignis eflet in loco acris, vel terrx.
tuitmundnm ? Nam cum in hdc parte, efinic temfutfit eu^oTum verhdefufer , tutfubtm iniufiitia,
tum,& determinatam proporrioncm, & pcr confequens omnia enriacfle numerosmam omnis determinata proporrio eft fecundum numeros. Ad-
dut difcretio, aut permixtioidcmonfirationem
dit autern ibi AcciMt antem , qiiod quia accidic fecundum hunc locutn , fcjlicet vniuerfi, ejfe iam
&
dutem dicunt,quia horum vnumquodque numftus eft. Accidit autemfecundjim hunc Locu
ras
habereomniacntiain vniuerfb ordinatum
flttralitatemconftitutarum mdgnitudinum^cfMia ha fajftoneT feejMuntur firifida Ioca;vtritm igitur «
ca.Vtrum idem ef numerus^quiin calo efl^quc
numenim
horum vnuquodque efi^
&
^ horum caufuMlos vero inteUigibUeSy
effe
hic
numerm,qHi eftin ceelo,
pore fenfibili, quod
rationcm
terriara
poHtio
cft
<jiuc fic forraari
,
abfurda
po-
qux rcpugnantiam
,
induditrfcd pofitio Pythagoricorum dl huiufmodijcrgo, &c. Minor fic oftendimnquia Pythagoras ex vna pane ponebat caufa omnium ex alia numerum prxter iftum :
,
parte ,
qu6d numerus eft non ponebar alium
qui eft fubftanria rerum:
& appareat
quendam renfiialem
,
&
fiue fenfibilem:inter{erit au-
ccm-dembnftrarionem, fiue rationem Pythagorac, «uia probat omnia efle numerum fecundum fub-
& cfbqoia omnia funt difpofita &ordinata fecundum numerum quendam & propordoqeqi, & quantum ad looa,&quanturn ad proprictatcs naturaies & proprias pjffiones nam aliis fequeretur doordinario & quantinn ad iuftiriam & difcrerionem, id eft fepararionem & ftanriam,
:
,
,
,
quantum ad mixrionem. Dicit ergo ^mfliut 4Uttem qHomoeU oportet aecifm faffionts numeriy :
& numeromm
iffum
caufas exijlentium
ejje
&
faBorftm,dxca, carlum ah initio mundijicihc^vfque »j^wr,ficut fcjlicet dicdsat Pythagoras ; nume^
rorum vero alium nulUm ejfe prater hunc nume-r rum,ex quo cpnfiftit mundus:quafi diceret : Hoc
fiibftanriam efl^
t)umerum , nam citm
inhac parteSdXicex. vniii^
fint enria conringen-
tia,de quibus,fcilicetf/? oferatio,& de eis fu-tem-
fm,
vt fubfifhint tempori»inquantum,fcilicet ali-
quando fimt,aliquando non funt,parum ver6 deuiper,aut fubtus iniuftitia
,
aut di/hretio , aut per-
& |ianc fciHcet
diMvnuurfi mixtio, fcilicet fequitur in rebus, fiaiMdiimPy d^cunt dpnonftrationem ejfe quia ,
quodque nwncrm fiuiirtS*.
|ia
eft,
&corrupribiUa
id eft,
qu6d
horum vnum-
fi ifl?
gcncrabi-
eflent parilm fiipra
, aut pavniucrfb alitcr quiun unt ordinata^ ponercntur inordinat^ pcr modumin,
rum fubtus ,
fcilicct in
iufHtiai,dura fcilicct aliqux res fbrtircntur nobi-
liorem locum, aut minus nobilem quam fibi debeatur ; aut per modum diftinctionis , vel difaep'onis,inquantum corpus fi ponffemr cxtra locum fiium, diuidereiur k corporibus fimilis naturse:vel per modum mixtionis, confiifionis , dum cor-
&
eft in
clauditur uib cjplo
ifhim numcnira,qBi
eft
olius numerus,qui fit
fubfbnria fenfibiliura :
alium nomemro , qi^i eft fubfbnria fenfibibum,vt qui eft caufii ; vnde fubdit , quod Plato ait alium ejfe , fcilicct qui eft caufa fenfibilium,& alium qui eft caufa czlefHiim, hos qui^
dciti
numeros r«3ifibiles , illos verA intelleduales ExiJhmatenim Plato,ficutVyxha^tzs.ea,
caufas.
&
corpora fcniibilia
horum efte numeroj numetos, quod fiipple, quia Pythagoras non fedt menrionem , difKn-
icilicet
eaufas
,
fciUcet cflc ipfbs
&
guendo numenim infufficienter locums eft imperfe<Slc. Vlrim^ epilogat, de Pythagarici* er~ go dimittatur adprafens , quia fcihcet bacfuffl. cium , nec aportet amfltiu htc morari -fed tantum fitfficiattttigijpf.
~
I
I
i
I
SVMMiE TERtl^ CAP.
II
I
M
III.
Impu^iancur fase ponentes prindpia a rebus icparau
S
FM
,
feu ideas.
M A R l r M.
Rcfutat Platonicos poncntcs priucipia
ideas
rcrum qviibus tamen fc connu-
jnerat,quia prius Platonicus fuitmiociua,
modofque dicendi ipforum conucUit
rum
figillaiim
fex rationibus, quacfficaciam optiroc cxpomt Do^or. fatjs ftis^
,
^veroidcMfofueruntyfrimusquidem «4 exifientium accifere canftu quarentesyalia his '^"* *"**' 4qualia numero attuieruat^vtftquis numerare volens faucioribtii tet
quidem exifientibw fit^ non foffe\flures verofaciens numerare.nu
veri itquales aut non fauftorrs htsfunt ffe-, De quibus quarentes caufas ab hts ad iU
cUs.
las feruenerunt i
fecund^m vnum^quodque enim aquiuocum homogeneum aliquid efi,^ in his^& in femfitnnis.
IV.
fic
,
corum caufa nam Plaro di-.
arcafubfiantiu» aliorum
Scoti Ofer. tom.
vnus
quod
,
qui quidcm numerjis voca-
5
ccri alteri corpori,fcu ^dteri naturar,putiii
aliqua
fit
toto corpore fenfibili
pus extra locum fuum pofitum oporterct permif^ fi
&
tur fubflantia vniufcuiufque fenfibilis;aut prartar
ffl impofHbile, cum idemnon lit caufa fuiipfius. Adducit eriam rarionem eius, qu^ dicebat omnia
(ecundum
,
fecundura
diuerfitas in fenfibihbus
numerus , qui
namqu*
diftinxit,
quendam intellcdhulem numerum
& diuerfar,qui4
diuerfaloca^cflatquaercrcvtrum tantum
Platoncm ipfis Pythagoricis:quia PUto pofiiit
dicere, quia
quod magnitudincs con-»
deorfum^i igiturrarioneprzdidU dicatPy&agoras omnia fermbilia c(Ie nuraerum,
ftinxit
&
quem fcilicct
funt pafHoncs corporis exiftentis furfum
ex quo fequitur,qu6d idem cflet caufa fui , quod eft impoflibile rcpugnans ,& in hocpracfert
&
,
ftimta: in diucrfis locis funt plures
aliac
Illa
,
quia vnumejuodqHe
propris paflionesconfequunturfingulaloca vniueru , quibus corpora differunt ab iniucem , nam aliat exiftenris
:
,
horum e/f,autprdter hunc alim. Vult videraus ex alia panc
tatur adfrafensfufjlcitji.ea tangere tantum.
Ponit
id eft, in toto cot-
ca:lo clauditur
oporteat accipere
hos vero fenfibiles. De Pythagoricis ergo dimit-
eeft
fi-
:
eft
autfrdter hunc aliustPlato namque aliudait ille numeroi hac ejfe.exifiimat etiam quide
<,
fiigiendimi ifla inconuenienria, dicebat Pythago-
iamfUralitatem eJfetonftitutarummagnitU' dinum,(juia faftones hafequunturfmgulalc' 0fortet aecifere, quia Tez.eo.t4-
49 Quarc ad
nunc : numerum veri Mlium mnl* i»ftu y lum ejfep^ter numerum hunc ex quo confii-
efi
in multis
vnum^
:
L
Lib.
50
MetaDh,
Improbata opinione Pythagoricorum, aui put*t
Cjjur» PUt»-
mem
t}u»»d
/uhfiantitu
^
frineifi»
rttMm,
non tamen fcparapufa numcros ; hve
noR paucioces ipfis fenfibilibusujula
vel ponuntur folius fpccici
ta, fed in rebus cxiftenria,
numero
improbat opinionem Platouis ponentis principia
Circ^quod duo facit,quia eum, quantum ad hoc quod ppinatus eft de renim fubftanriis. Sccund6 quantum ad hoc , quod opiiutus eft de rcrum principiis. Secunda ibi Omnis vcro fapientia. Prixna in duas. Nam prim6 difputat contra 6um quantum ad hbc , quod pofuit de ideis. Secund6 qiiantum ad hoc quod dixit de Mathcmaricis, Secunda ibi Fblentes enim fuhfiantias. Prima in duas , quia prim6 arguit contra eum inquantiun pofuit ideas , (jue fpecies feparatas. Secund6 in-t quantum pqfuit ideas elTe quofdam numeros. Sct funda ibi jimpltm fi fttnt numerijpecies. Prima in duas , quia prim6 arguit fcontrifuae po/iT tionis conclufionem. Secundo contra poutio-
feparata,{ciiicet ideas.
prim6
arguit contra
;
:
:
nis, vel conelufionis rationem.
SecimdaiDi:^»»-
plius autem. In prima parte quafi
modq
derifp-
rio dicit pofitionem de ideis quafi irrationabi-r
Dicit ergo
lcm.
qu6d
ideas pofuerunt
cjui
Platonici,puta |ui fupple deliquerunt rentis accipere caufas
cntium fpnfibilium
,
,
vt
^ua-
cfHia
,
homm extftentium
,
id
cft,
fuppl^ a fenfibilibus hi^
quod adinuenerunt quaedam alia noua entia aequalia in numero fenfibilibus ; quod videtur inconueniens , quia niuracro aqualia attHlerunt, id eft>
fimile eft
j
vt fi
ijuii
paucioribui quiden^ exiften-
numerare vtlens ptttat aonpojfe iplura veri faciens numerat. Vult dicere , qu6d pofitio Plajfonis eft inconuenicns quia qui quacrit caufam ^liquarum rerum de ipfis , debet ipfas res cenifitibns
:
care
non adderc alias
,
res
,
le, vt
fi
hoc
eft
quis vellet numerare res aliquas
,
quas
:
:
toeft certior,quantoeftminor ,
&
quae eft menfiura ccrtidima
decirao huius,tcx. cpm.5. quifitio de caufis
rerum
propinquior ,
vt habetur
& inde. Quiaiginir in^
quaedam menfurario, rerum idcirco Plato, qui ad norificandum res fenfibiles addit quafdam ^an tfertet alias res feparatas,adiimgit diffic.iltatem Anaxiomceipere difimaticam,arcipiens , quod eft difficiUus ad manifilifra ad m* feftationem faciHorum. Qu6d autem ideas (epapife^andum
& cenificario de
eft
naturis
:
tdxx fintaequalcs fenfibihbus/)ftendit confequenter,
namfere
itjuales^aut non
faucwres
fed fup-
:
ple ^XviXts funt fpecies ,\A eftjidea: /?Af,fciUcet
fen-,
Abihbus, de cfuibus ejutrentes caufas ipfas , abhis proceflimus nos,fcihcet Platonici, ad easicilicet idcas
;
enim
fpecifs dicitur ali^uid
cuius rationem aflignat
fitbftantias aliorum
ienfibihbus-i
eft
& fempiter»is
,
cum fubdit vnM ;
yniuocHm ,.& cirta
vnum
in multis'& in bis, ,
quia ratio propter
quam Platohicipofucrunt ideas^fiiit ifta
:
quia vi-
debant in omnibus vniuocis cflevnuminmultis,
vndc illujfl vnum pon^ant cflc fpcficm feparaitam:h6c4Utcmnon inuenitur folum in his lenflbilibus,quac Timt cgrruptibilia
;
fed etiam in Ma-»
themarids,qua; ftmt fcmpitema:quia in eis multa vnius fpcdei,vt ftiperiiis diccbatiur, fecun-
jfimt
&
dun^ hoc omipbus fpeciebus, fiue fcnfibilium,fiue Mathematicorum refpondct idea ah'qua. Ex prlediiSkis
idcfli
& fic crunt aequalcs
fecundum non feomd^m diuerfa indiuidua, qux funt quafi numero infviita vcl ponuntur idcae non fblijm fpecicrum , fed criam generum,& f|c fimt plures ideae quam &er dcs fcnfibilium:quia ideae tunc enmt omnes fpecies,& propter hoc omnia genera. Vel alitcr , vt fpnfibilibus
iftis
, fi
diucrfas fpecics rramerentur
ff nfibilia
, SiC,
j
dicantur eflc afqualcs
,
fpcdes fenfibfhum,
efle
inquaiitum ponebant ea^
&ide6 non pauciores,fed
inquantum ponebant eas fion folum efle fpecies fcniibihum , fed etiam Malhcmaticorum. °/ Notandum, qu6d in ifto loco, & per totum fequcntem tcxtura Philofbphus connumerat fe j^/*'^ Platonicis , vtpote ».quia prim6 Platonicus fuit, TlJenisi pliues
,
****
8c difcipulus Pfatonis.
Notandiun enim qu6d alia tranfIario,vbi no? faabemus •.vnatjusque jpecies dicitnr ali^ffid vnir Hocum : habet fic vnaqutqut enim tquiuocum ho:
monymum
:
eft
hcet autem p-ima
AI. hotno-
me- g«cum.
littera fit
vtraquotfamen faluari poteft. Prima fic:vnaquaeque fpecies dicimr aliquid vniilocum,inquanT lior,
tum icihcet
^ vniun
in mulris^
ilhsjdc quibus praedicaiur
& com^cnit cum
nomine & rarione fpcr
dei. Secunda littera fic : vnaquarque enim,fcihcf t
cum iftis fenfibilibus quod-i homoiiymum , quod iden^ communicat cum iftis fenfibil|-
illarum idearmTi, eft
dam squiuocum cft
j
quiaJcilicct
bus jn nominc
mo
,
ita
:
vel
ficut cnira Socrates dicitur hd.-.
& illaidea
;
difTcrunt tamen rarione,prp
qnanro ratio Soeratis includit materiam
lem ria
:
fenfibi^
ratio vero homini&idcalis abfbrahit a matc-!
fenfibih.Dcindecum dicir:
Amplius autem fecundum quos modos
fimi-
nonputat pofle numerare,coqu6dfint pauciorcs ; fed velit cas numerarc rnultiphcando eas per addirioncm aliarum rerdm ; hpc enim videtur irrationabile quia faciUus numerantur & cerrificantur pauca, quam raulta numcrus enim x^vnitati
,
quanun ^ddirionc
ex
crefcat difficul^as inquirendi,: quia
facilitra.
]£s,a9t
luenint principia ineorporca,
patcrc poicft qualkcr idca: ilmt zqua-
fiendimus
,
Ot Tcx.^m.»f
quia funt fpecies ,fecundum nul"
lum intelU6fufH videntttr horum. Ex tfui' hufdam vera non ejt neceffe feri fllogifmum: tx efuibufdam verp efi^ dr nonqtiorumputa^e mus, horumjiunt fpecies, Arguit contra pofitfonis rationcm. Circa quod duo facit. Qtiia prim6 praemitrit modos , quibus procedendum eft contra rariones Platonis. Secund6 exponit & profequirur illoj modos. Secunda ibi ^^ia fecundum rationes. Ponit autem duos modos , qiiibus contrarationes Platonis inuchit. Primus modus cft, qu6drarioncs eius non :
concludunt
,
nec faciunt Syllogifmuhi.
Secun-
d6 , quia rationes eius filnt rcducibiles contra eum. Dicitergoquod amplim fupple rationes, vcl modifecunditm quos oftendimtts Platonici
:
,
nos
fcilicet
quiafuntfpectes, id c{i,idex fecHndttm
nullum horum videntur, id
quod exponit.
eft,
qu6d non cogunt.
Ex quibufdam enim, flilicet illa-.
rum rationum,«fl« eft necejfefieri J}Uogifmum;qiua. fciUcet cft
,
non concludunt:^x ejuibufdam vero eft,
conringit
fieri
fyllogifinum
putamns^arum fiunt fpecies ,
,
i4
& non ejuorum
id eft,
quod ex qui-
bufclam modis,vel rationibiis fit fyllogifrnus
;
fed
non ad propofitum Platonis,nam pcr aliquas fijarum rationum oftcnditur , qu6d idcx ^aratas quarurulam rcrum,quarum fpecies, vel ideas Platonid npn cfle putabant:fimiUter criam quod idcaenon funt iUanira rcrunt, quaruraideascfld fiint
putabant,& Cic rationcs fiiae funt redudbilcs contra cum. Dcinde cum dicit
^uiafecun^um
fationeseat^qust exfcien^ tiis.
Z6
1
:
Summ^ ommum emnt
tiis ^fpecies
funtfckntnt
^
1
:
Cap.
1.
^ucrumcumque
^fecundum vnum
,
:
in multis^
fir negationihus.
{ccundnm,&
Profequitur duos modos. Primo
primum ibi Ommitm autem dubittibit. Prima diuiditur in (cx, fecundum quod fcx rariones ^ricat conrra eum. Secunda ibi Etftcunditm (jHed Mlu^uid. Terria ibi jlmplim MUtem. Quarta ibi.fr omnina qud/itnt. Quinta ibi:-<4»fpltM autem ad exifiimationem. Sexta ibi H* veiecuoclo
:
:
.-
:
Ad euidcntiam
ro/uyjiantiam.
fl^, ftfmt iiem » flMar*
Notandum,qu6d rario moriuaPlatonis ad ponendum ideas fait, vt dc cis icicntia, & diffinirio poffit cfle, nam de (cnfibilibus non poterant habcri fcamdum cum , vt fupcrius dicebatur. Ex hoc prim6 fic arguitur contra cum quonmKunquc fimt fcicnriz, illorum funt idcx, quia fccun:
dum eum propter rutnjfed dfe
(cicntiam neceffitas
idea-
fiiit
non iolum dc affirmarionibus, fed etiam
ncgadonibus habetur fciemia
funt cnim. ali-
j
quz concluiioncs dcmonflratitue n^riua: ergo ;
neg^rioHum funt \6c9 , cuius oppofitum Plato ponebati& hoc eft quod didc, tfuia fecHndiim ra-
Notandum , quod cundum opinionem
,
& fenflbJHbus hominibus
:
nem
difputanris
modo
cxponitur
,
efl
pcr aflfirmarioncm,vbi
vmun
:
fed
tam de
marionibus, quam de negarionibus funt
affir-
fcioitiac,
vt dicatur tcrrius honao
Bt fecundum intelHgere autem alitjuid enim aliquidbo-
communis,
,
;
homo
communiccnt rarioncm homihis , ficut duo homines fingulares ficut homo idealis ponitur terrius praster duos homines fingularcs feniibilcs , ita oponet ponere alium terrium Hbmincm prxtcr hominem idealem, & hotnincm fingularem fcnfibilem. Sed nec ifta expofirio vidctur cflc fecundum mentem Philofophi , nam ad hoc inconueniens dedudt ratio , fcilicet fcxta quac fcquitur ad idcm inconueniens fenfibilis
:
tefljCadcm aflumpta maiore/juac
mindr fic
:
fed de corrupribilibus
corrupribilia
tum efl
,
cmufrnodi funt
fcnfus
,
&
formari po-
priiis,
& additur
fecimdum quod
ilbe naturse
,
qua-
phantafina ,habetur fcienria:
nam
de his cfl fdentiaPhyfieajergo corrupribiliumfunt idcae, pci confequens aliquzidea:
&
funt corrupribil^s
Pidt ergo
,
cuius oppofitum ailerebat.
&
fecunditm alicfuid corrHptibiltum , corrumvi inteHigirur , exii fupple idezihorum enim aliquia ejlphantafma
tafma. Deinde
,
id efl
,
modo
Tcrtio
quod
Plato pofuit in quibufdam gcncribus tria; aliqtufdlicct fenfibiJia, aliquaMa-
themarica
,
& aliquas fpcdcs & ,
,
fiuc ideas
,
ficut in
numcris , huiufrnodi : fcd nop videtur maior rario , quarc in quibufdam rebus ponanturmeliiis quam in aliis oponebit igitur in fpecic hominis poncre hominem , qui ht terrius inter ho-
minem fenfibilem, & homincm cum didt
idcalcm.
Et omnirfo qutefunt def^eciehus fic
qui
& homini ideali & horaini fingulari, & fenfibili nam ciim homo ideahs, & dicanir
efi.
Ponit fecimdam radoncm,quaE
,
:
torruftihilium ifbantafma
rum
AHo
ncceflario.
bis deduccre fuperfJuum yidctur.
quod
non habcrct
Plato hoc
im6 pro
,
cxponitur
& per confcquens idez. Ddndc cum didc
cognido perphan-
cum didt
duferunteaqua magis epfpecies,
effe
Ddnde
rationes
volunt , dicenter
quam ipfas ideas.
Accidit
dutem
ei dualitatem non effe primam fecundum /?*-
merum
, (jr ad aliquid ipfo quod fecunditm Et omnia quacunque aliqui de fpecie-
fe.
bus opiniones fequentes oppofuerunt principiis.
Ponit quartiun rarionem , quac poteft flc fbrmari Quicimquc perfium pofirionem rcmouct aliqua fibi magis neceflaria ,quam fit fua pofi:
rio
,
inconuenientcr opinatur fed rarioncs quas :
Amplius autem rationum certipm^ alia quidem eorum, tjua adalicjuid ideas faciunt^
Plato pofuit de idds auferunt quacdam prindpia , qu<e Platonid ideas dicentcs , voltmt magis
^uorum non dicunt effefcundum fe genus: Aluverotertium hominem dicunt effe.
crgo Plato inconuenienccr opinatiu'.
-,
vera eflc
,
autem fic
quam hoc offcndit
nem , funt priores Ponit terriam radonem , quac habet duas condufiones, quac vdque radonibus cerdflimis concluduntur. Prima cft aliquid funt ideac
:
qu6d eorum quac funt ad quod tamennegabatPlato,di,
cens, idcas efle fubfbntias per fe exiflentes,& abIblutas : Ifla conduflo fequitur eodem modo
quo prius , fcilicet eorum qua:' funt ad ahquid funt fcientiajjergo &ideac:antccedens efl euidens; tUtt n«nfe- fed confequentia valet per te. Secunda conduiio fmt idtm tt- f fl,quia fi fic,erit dare terrifUm hominem confe; quens efl falfum; crgo antecedens : fed confe-
^
nam
,
idcx omniHm
iedlo vniuerfaliter prsdicatiu
'^J^^^
,
quenria fequitur ex eius pofirione , vt dicetur. Didt ergo , ampliMt autem rationum certifma, fupple probant quod fequituryi/w quidemfaciunty id eft, probant efle ideas , eorum qua ad aliefMid,
^Korum nondicunt
,
fdlicpt
5cori Oper. tom.
I
PUtonid yfecunditm V.
fectmai Pl»-
carionem hominis idealis fed ifla expofirio non vadii; ad intenrionem Philofophi contra Plato-
& JicM vnum
,
g^
""''" ?*** '^urt qui futcipiunt pridi- "^
,
multu
fe-
Vno quidem modo quod intcUigatur homo idcalis efle terrius k duobus parricularibus, exponi.
,
in
hominem
Platonis poteft triplidtcr linimhtm^
id eft
,
pracdicatum didtur de mulris in qiuntura dc fub-
TeKcco.&t.
terrium
eflc
erunt,tlitorumcunijHe funt fcientid
tionet fcientiarttm ffeciet
51
fegenut , id eft , idcam fecundiBn fc criflentem feparatam -.altavero , fcilicct radones dicunt^ \^ eft, probant tertium hominem.
pro inconuenienri
prinuc parris,
III.
marids
:
:
ipflun
quod
quiaidcac
,
eft ideas eflc;
Minorem
^'-
^^^o"»
^'' "<»"<»«•
fecundum Plato, Mathe-
rebus fenfibilibus
fcd ipfa* idex funt numeri
&
fcomdum ip-
& magis numeri irapares quara pares
§ls«i iden
»'^«" numertun imparem attribaebat fotmx , parem /*"^^fj*autem materix , vndcPIato.duahtatempohiit ex
fum
,
parre materiac
;
priorcs dualitatc
fequitiu ,
qu6d
,
quia
J^«i^
numeri flnc fmn. ficut matcmagniun , paruum, alij
quam ponebant ,
&
riam fenfibilium ; fcilicct cuius contrarium Platpnici miximc afkrebant, fdlicetdualitatem efle prindpium in generc numerorura. Tamen ficut probatum eft pcr rario-
nem przcedentcm , quae ponit idcas ijclationum, qua: fcilicet fccundum fc limt ad aliquid , ipfa idca eft prior ideato quod ideara, parricipat ; fe-
&
quitur
quod ipfura ad
quiafecundum fe, {cnflbiles
aliquid fltprius abfoluto,
& adfc didmnnam fubftantiz
abfolutx fun;
J"""
qux
£
tantiim parricipanc
1
ideas^
:
Lib.
51 idcas
,
hoc autcm videmr Jbfutdimi » qaod rdaabfbluto. Dicit ergo,qu6cf omhinS
duum fit prius rstiones
qw fknt
firuftt ea
volum
Metaph.
I.
de^eciebm,
efe
,
fcilicet
ejfeffecies
quam ip&s
vera
4«-
id cft, dfrideis,
^«« dicemes
fciUcc,t
,
m*gu
ideas eflc,
fluoddeclaratcum fubdit jlccidit «»ti9,{cilicec jiecundum Piatonis opin^opem dMalitatem non ejfe :
trimdm fecundiim «Mimnvm horrcb^t,
& (cauitur etiani
ipfo quodfecHniMm fe y ideft
dit autem,
,
quod
qu6d
(cilicct aJjr
ipfb aof<Juto.
,
qu6d omnia qtucunque
Ad-
Mitiui fequtn-
de fpeciehm frimifii* oppofuerunt,
tes opinionem
id cft
,
A4 aliquid eflc priiis
,
de
fimiliter cft
aliis
inconuenicnti-
qux fcquentes opinioncm de idcis dicunt oppoma principiis pcr (e notis , quae ipfi etiam
bus
,
inaxime concedebapt. Deinde ciUn
jg Text.ce.t^.
erutttnonfolumfuhJiatiarumfpecies.fedmuU concepttts
lum cifcafubftanttam ,fed
Textw.
vnm nonfo-^
^ de
cundum neccffitatcm , vt funt , fenfibilibus,
fi
aliis ejt.
Ef
id eft
,
funt parricipabiles fpedcs, fcilicct
dtns, id eft,ea quae funt
dpantur,yi
fecundum accidens pard-
eam^ cft, idcam oportet participari
abvnoquoque inquantum non de fubieQo dicitur:
oon
per acddens, quod dcclarat, dico autem,vtfi
&
hoc fempitcmo ipfum duplum per fp cft fempitcmum;fcd hoc eft fecundum acddcns, tyfccidtt enim ipfi ditplo fempifemum efle , (juare iequitur fupple,quody»^y^4»/Mm>y^«»«/,id cft, quid partictpat perfeduplo parridpat
;
qualiter,fcilicet
:
idca, quae partif ipatur,
& non fupple eorum quai
,& tarnen fecundum
&
D^d?
Ha verofuhfiantiam hic ^tgnifcant ^ ihi, Autquider/ttpfum
hoc vnum in multis. Etfiquid ecademfpeciis
& participantium aliquiderit com-
idearum-,
mune : quid enim in corruptibilibus
Setundum verh neceptatem , de
opiniones
(jr
eisfi funtparticipahiles fpecies fuhpantid-
ru\neceffe eji ideas effe folum:non
dum
enimfecun^
accidens participantur ifed oportet hac
fvnufquifque participari
,
inquantum non de
fubiecto dicuntur^Dico autem^vtftquid perje duploparticifat^ hoc drfempiterno participat,
fedfecundum acciden$:accidit enim duplojem-r fiiernum effe^quare fubBantia erit/^ecies,
iihuSy(jr dualitattbus
dualita-
qmdemmultis^fedjem-
fiternis dualitasmagis
vnum.dridem quam
in hac ^alia^.fvero non eademfpeciesaquir uocatio erit
nem
, irfimile , (jrfiquisvocat homiCalliam , (jr lignum , nuliam illarttm
communitatem
infpiciens.
Ponit fextam rarionem,quae talis cfhfubftanriae
llla pofirip eft impoffibilis
quac cpntradi-.
fontrtUiaio
tcft
tUmif.
<3ionem includit euidcntem : fed pofirio de idcis eft huiufmodi ; ergo, &c. Minorem declarat, quia fecund^m pofirionem eius ex vna parte fequitui-, qu6d non fblum fubfbmtiarum , fed etiam acd-
:
dcnriumfint ide«
&
,cumeorum
£x alia panc
fcicnrix.
dicit
,
fint diffinirioncs, ,
qu6d non funt
ides nifi fubflantiarum. cuius ratio participantur
non
eft,
quia idcae
ca autem quae funt pcr accidcns
:
participantur
,
ficut oftenditper
exemplum
de duplo parricipante per fe duplum , id eft , duplum feparatum,& perperuum,& per confequens participat perpetaitatcm ; fed hoc eft pei acciquia alias dupluni fenflbile eflet duphim pcr fe perpetuura;crgo pofirio de idcis cft omnino
dens
,
jmpofnbilis.Dicit ergo
,
amptius ad exiflimatio-'
nem , id eft , ad o^iidonera yfecunditni (juam tjuidem nos, fdlicet Platonid dicimm effe ideat , non folitm fubflantifrum
t^
fpecifs tfed multorwft
WMrwm, ^ilicetacddenriumi quod probat.
^*"^^
& funt fubftanti«,er^ vel funt dufclem rarionis,
*^^l^*"
&fpedei,vel hon fi fic,ergo conucniunt in aliquocommuni, quod cft vnum in mulris, & illud ncceflari6 p*r fc crit idca
num in molris ideam dicas
tcrriarri
qn6d
, namillud quod cft vponit ideam, ergo erit darealian^
,
Sffic in infinitum.
idcsc
Nec
valet
fi
ciua flnt incomipribiles ,
non indigent aliis ideis quia etiam per fe Mathemarieorum funi ideac, non obftante qu6d Mathema,
:
tica fint incorrupribilia :
fi
Aes aliampartem,qu64
fcilicetnon finr ciufHem rarionis, velfpeciei
;
er-
goemnt aequiuoca ,'ncut Callias & lignum fculptum , funt homo zquiuuce ,^3^ timc fcquitur contra ic quod idcae non erunt prirfdpia cognofccnd:fm)fhnrias fcnfibilei ,narQ
uocum non quod
vnum xqai-
dat notitiarh dc altcro
,
& I^oc
efl
h* vero hic , id eft , fubflanria; fenfi> hHes fubfiantiam^nificant,& ibiM cft, fubflantiae idedes fimilitet , quare nece0c eft apparere quid pr4ter eat vnttm in muliis id cft , diquara Jujuidem eadem /pecies erit fdeam terriam dicit
:
,
:
alt^uid
&
commune idearii,& participantium,id
cfl,
Ete-
fcniibilium fubflanriamm. Si dicamr qu6d ideae
mi»,pro, c^izconceptm vnm, ideft, fimplex, quQ icitur res,qui eft non fblumcirca fubflanrias,ye
non indigent aliis idds, ciim fint incorruptibiles: hoc reprobat dicens , ijuid enim magis in dualita-
& dealiis
tibm corrHptibilibm , ficutfunt
ell
,
fcilicct
accidcnribus ,fcientia non
folttm funt ipfim fubpantia, fed (^atiorum cet aCddenri^m sUia
,
id cft
,
:
npn
accidunt aHtem^
, fcili-
& miUetaliiim
foliim proptcr dpfiniriones
fcicnrias oportct efle ideas
,
&
acddenrium fccim-
diim opinionem Platonis;fed eriam proptcr mille alia,id eft, plurima alia ; put^ quia Plato p<>nebac jdcas cdc principia eflendi,& fiendi febus,& plurima alia ; quae eriam conucniunt acddcnribus^apinionemde hit , id (Wtdumi veroneceffltattm,
&
TrobMt^
tam fcnfibilcs,quam idcae fignificant fubfUnriam, :
^®*^' quintam rarionem , quac fic fomutri p6-
JlperUur
^
effe.dicere alujuidprater
jUiomm.Accidunt autem,dr mille o.
rarionera
fiimptam ex ratione fcienriarum oportet ideas efle accidenrium ^ ficut fubfbntianun, cum didi
fiientid nonfolumfuntipfiusfub^antidtjed (jr talia alia.
& Ce-
neceflarije
k fcnfibilibus fubftanriarum fbliun neccfle eft id^ eflc : quod probat, non ehim ftcunditm acci^
funt per accidens
dicit
AmpUus autemfecundum ejdJHmaiionem quidemJecUdum tjuam effe dicimtts.^^deas, torum aliorum-etenim
eft,-fecandum opinionem Platonis de i
illae
fenfibilcs
,<^
dualitatibm multis ejiudem fedfempitemis, cuiufl niodi funt dualitatfs Mathemaricae,
?
quafi diceret
qu6d non
poteft reddi
itf
rarioi,
qu6d ideae non habcant alias idcais , quia
funt incotmpribiles, cunfMathennari'ca ponantur incor-
mpribili^
& tamcnponituridcacommimis Ma& fcnfibilibus, fiqit dualitas ponitut & eadem commimis dualitaribus fen-
chcmarids,
vna idea
,
fibilibus
**
;
&
:
:
Summ^lII. communis bus
&
dualitatibus Mathematicis fcmpitcmis;
pft
autatn ratio , quarc magis hic quam ibi.y»
,
Bon
Cap.
dualitatibus (cnfibilibus comiptili-r
vero non eadem (enlibilis
,
icilicct fl rubiJkantia idcalis
8c
,
funt fubftantia cadcra comznU'
non
Bis,& vniuocc,y^f«*/,id cft,idca fubftantiae <^«»-
& Itgnum, fupple figuratum figuca hominis.
nulUm \CommMnit/uem tnjpiciens , ex panc rci> Dcr confcquens idca non crit prindpium cognofccndi rcs fubftantialcs , cum vnum xquiuocum non ducat per (e io cognitiofiem alterius. Tuoc iequitur
illa
55
Atverofednec ad fcitn-
:
:
Qmmn
tationis vlltus efi eis
fenftbilibus caufst,
fcilicet
,
fcilicet ipfa idea.
Rarioncm huiuj non
& cft
terigit,
:
eam
quia fuperius
dicit,
non introduamtur pro-
quia idcs
ptcrmQtum,(cd magis proptcr immurabilitatem; Plato^nira,quia opinabatur,
omnia
m coQOnuo moru
dixit
,
ic fluxu
,
fenfibilia efte
^"^** *?*"
ae lenlibiubus ,,„^ ,^,^
non polle haberi fcienriam ccnam, & fixam,quia
qioMiit
^,
pcni
oportpt ponere aliquod fixum ftans immobile, t»iif»mftm.
pars
quod dicebat
VMMARirM'
S
III.
Dtcere exemplaria. Quarta ibi: uimplius autem vtdebitur. ibi : In Fhidone vero. Didt ergo qu6d nec motus^ee tranfmu^
tiam. Terria ibi
uocttm erit,&fimUe eritfiquis voc*t hminem Cal-
iiam
Sccundaibi
billHni.
efie
idcam
im-
igitvri dcae funt
fi
;
mobiles, magis videntur poni prindpia immobilitaris,quam motus puta quod fi aliquod fixum, ;
Contca intcntum Platonis oftendit
Mcas nihil confcrrc ijeniibilibus quia non profunt cis quoad motunr;^rcibilitatcm,vd cxemplaritatcm:nccfunt corum ;
fub{lantia,nec
fieri
dc cxcmplaritatc
lium^Mt his ^ujifunt,(jr corrumfuntur. Vbi exponit aiiumnaodum impugnandi Plato, rciiicct qucxl non condudant, nec
tien^ pU-
^J^lJl^
nem
idearum , qua: ipunobiles pcr Deinde ciun didt
If
ponuntur,
At vero nec ad fcientiam tjuicquam auxi^ : nec enim ilU ho-
rumfubjlantia^nam in his conferunt
effent.
Ntcadejfe
cum noninjint participanitbi^,Sic
;
enimforfan caufa vidfbitur e(fe alhumper-> mixtum albo ; fed hac quidem ratio valde mobilis
tjuam Anaxagorat prius ^^ HefiO'
efi
nis raciones
dut pofieriiis,^ alijquidam dixerunt. Facile
fadanc fyllogifmum. Ad cuius cuidcntiam notandtmi , qu6d Placo in f^^as radonibus hoc concludere intendebat , quod
vamque eoHigere multa abfurda,^ impofitbiU4 adtalem opinionem. At vero nec exfpecie-
{cilicctideaceftcnc neccflaris proptcr ifta fenfi, probat qu6d nec fint neceflaria: pro iftis fenfibilibus , in quo intentum rarionum Platonicarum deftruit , quod concludere intendebat. Circa quod duo facit , quia primo proponit intentum. Secund6 probat ipfum. Secunda ibi: I^ec tnim motut. Dicit ergo quod omnium duhi-
biUa
fed Ariftoteles obuians huic
:
ideac in nullo profint
tabit aliquis
maxime
dubitabiUa
quat fimt contra Platonem
maximum
idear
,
,
quod
,
id eft
,
quod
inter
^uid conferunt fpecies
fempiternis fenfibilium
& corrumpuntur
,
,
,
omnia ,
iliiid
id eft,
aut his qua fiunt
quafi dicerct
ideas pofitac a Piatone
,
nihil
,
id cft,
non videntur aliquid
conferre fcnfibilibus,nee fempiternis , vt funt in-
comipribilia caeleftia;nec corrupribilibus,vtfunt
corpora clcnientariaDdnde
Nec enim motus iiusftnt caufa
,
busfunt alia Jecuftdum
vUum nudum
ctn^
fuetorum.
,
&
,
9i
liatureis quaeji aliorum
tca.tp 31. ^uid conferunt fpecies femfiternis fenfibiT
OflenMt rM-
eodem raodo fe habens reperiatur inrebus fcnfibilibus ; qu6d hoc fit propter parridpario-
& prpbat fin^ul^ ^
:
fiiiius.
Orf$mum AUtem dutitahit aliquis maxinie
90
&
cum
didt
nec tranfmutationis
Oftendit,qu6dideaenon profunt fenfibilibus („^1 ftnfli faen- hiUhit* »4 ria cuiufomque rei habtftur per cognirionemfuac fcitntiMn. proprix fubftantia: , non pcr co^iicionem alicuius alterius cxtrinfcci ; fpd idezfunt alia; fiibadfcicnriam.&intendit talem rarionem
:
&
ftanriac
,
& extrinfeca:
a fubftantiis
fpnfibilibtisj
crgo earum cognirio non profidt ad cognirio-
nem eis
Ncc valet,fi
fubftantiarum fcnfibiliuro,
catur
qu6d
parridpanribus
album per
tum
di-
idcae fint fubflanriac fenfibilium,Ccut
ficut
:
fe cxiftens
imelligamus ipfum
fi
feparatum,
&
illud perinix-
quod eft in fubiefto paniculari,& fenfibili. Hsc cnim ratio eft valdc mobilis» id eft,deftruftibilis qiiia ad eam fequuntiu: multa inconr uenienria, didt enim qu6d nec adfcientiam, ejua albo,
;
W-
efi
aliorum, id
ideis
eis.
,
nihil
eft
fenfibilium
,
auxiUatur eis ,
,
qUac funt alia ab
ponere
fcilicec
ideas;
nec enim i^<,ftilicec idcx,funt fubfiantia horttm,
Probat qu6d ides nihil profint iftis ffenfibiliintcndit hahc rarionem ; fi ideac in aliqup
bus,
Ut*
fhuo-
ntc£ ^ihilpr»
funt ftnfiii*•*"••
&
q'iantumad motum, vel quantum ad icicntiam , vel quatimi ad excmplaritatcmjvtpotc qu6d eftent exemplaria (enfibiliiim; vel quantum ad fubftantiam,puta quod eilent fiibftanriae {enfibiliura vel quantiun ad eorum fic-
pfo
;
ti
j
fed nullo didiorum
vt probabitur ; ergo
modorum
non
proficiunt eis,
funt poncndae propter
Maior patet ex fuifidenri diuifio' ncMinor probatur, quia minor habet quinque panes idc6 quinque fadc Prim6 enim probat, quod non proficiunt quantum ad motum.SecunT d6, quod non ad fcientiam. Terti6 , qu6d non adexemplaritatem. Quarr6 , qu6d non ad fubflanOam, Quint6, qucd non quantum ad fieri fbifiScott Oper. tom. J F, ifb
fenfibilia.
&
:
fdlicet fenfibilium
,
nam efftnt in his , quia fdlinon eft feparataare,
cetfubftanria vniufcuiufquc
nec ad ejfe , citm nfn infini enimforfan opinamur /M/,fcilicet blatonidjcaufas cfTe , fcilicet ipfas ideas : vt album, fcilicet feparatum/>mw»JM«>»
cuius
eft fubflantia,
participaHtibus
eft
:
in fubiedo.
fic
Vnde
ratio mobilis, id eft
,
fubdit
:
fedhac ^uidem
stibfi»nti*rti
quam
ntqnit fef^-
deflruftibilis eft vald?',
Anaxagoras prws, terigit ,
& Hefiodtttpofieriiis, &
&alijetiam ^uitLim dixerunt , b?nc luppledidumeft,qu6dillaratio cft dcftrudibilis:/iofe namtjue
efi coUigere
muha
impojfibiHa
id eftjcontra talcm opinionem
ut fupra contra
ddcnria
:
ad
talem,
fequirur enim, fic-
Anaxagoram dicebatur, qu6d
jxjflunt cfTc flne fobie
;
ac^
quia eoru fb-
lura eft ipixrio,quorum «ft poflibilis fq>aratio,
£
j
&
ccot\
'*" * "•
:
:
Lib.
54 it
Subdit autera qu6d hec ex Jhectehu
conuerfb.
modum
conjuetaru/n
diBorum, id eft , qu6d non poteft dici ideas pro^ ad fcientiam fen/ibilium ficut corum (ub^ntia : nec qu6d fint iprincipia per moduro participationis , affiftcntia: ; fcdnccetiam poteft
iiccrc
&
dici,
quod ex
(pecicbus
ex principiis
flcut
,
aliqucm
alia,id cft, fennbilia fectmdjijm
qui confueuit
,
fiue
modum,
£x hoc patet , qu6d quia c^-
dici.
& cogno{ccndi,opor-
dcm funt principia clTendi,
non conferant ad fcjcnriam, cum jion poflint cftc principia cflcndj j dicit autcm &" tctqu6d
ideae
cundum nullum modum confuetorum dici, quia Plato inuenerat multos nouos modos , ynujn ex Deinde cum
aljo procedendi.
dicit
quod fupple eft incohiiiCnl^n»
tuf f^milis Socrari,
manifcftum.
Norandum,qu6dillayario non dcftruit excmTheoiogiras , qux in intellcdu diuino obicdiuc habpnt cfle ; 'agens- cnim natupiaria, fiuc ideas
rale
intcndit fibi fimile generarc,^hoc eft quia
, fi
T?x.coiii<s.t
'vamloqitiam
ticiparey
Metaphoras di'
ejt^ (jr
cerefoeticas.
fifiun/ ftnfi-
biUiiu
,
vt
$:(*m$Uri*,
quod idoe non proficiunt fcnfibiliexemplaria. Circaquod duo facit. Primo
Oftcndit
Jietntnfr*-
miSjVt
,
proponit intentum. Secund^ probat ipfiim. Secundaibi : Nam ejuod efl optts , Dicit ergo qu6d ejfe exempU , & alia , fi:ilicet quam Mathematica panicipare
dicere ipias ideas
tam
ftnfibili^
f*f,eft
inconiicnicnSjtum quia hoc efi vaniloquiu,
id cft,vacuum Ihfhfiphu* tftn debet vti
,
<:xcmplaria
,
,
poffit
& intendit
,
fibi
; tum quia hoc efl di-ere quod fibi verecundum eft
,
fnetafhorit
nem
;
z.Metaphyficac.c. 18.
cognofcens
:
refpiciens ad aliquod , vbi artifex exemplar,producit aliquid iimile Cus ard.Deinde tificialium
cum dicit
pofita: in elte cognito,
&
ne gencrationis in
inferioribus faluanda, non
obiediuo intelledui diuino; fed Jjene verum pft , quod pro vniuocarioiftis
cftnecefliiriumponere ideas Platonicas
Similiterautem palam tes fempiternus
,
ad
cfuodagit
efi
contingit enim.f^effe
^uare
,
^fimllem
tndw
d' fieri fimile
c^ /w» apmilatitm adidem.
non Sacrate
(jr
ficiAtt.
Probat propofitum tribus rationibus , quarum
ad {^cundam ponit ibi for-
in arti-
^^P^^'*^ autem. ratior^cm
:
In prima parte intendit talcm
hoc
requiritur
formam in
ciendo ad exemplar
quod
palam,temzm ibi:
$imiliter
;
lexempjar ad
inducat fimilem bus,
vt arrifex
fuo arrificiato refpi-
videmusenim
:
,
in naturali-
fimilia ex fimilibus generantut
,
,
vt hominis
,
anima-
tis^aut bipedis:Simul aute to aMro avB-puTreq.
Ponitfecundaiji rarioniem,qu2 teft
:
fi
fic
ponuntur exemplaria
idca:
formari por
Sitperflui
Ipnfibiliiun;
^untwvnitu
plura cxemplaria, ^"^ *"
plaris
;
fequitur
quod
ille
,
quafi
temum,& ideam hominis. Eadem
etiam ratione
fequitur^qu^d fpccies hominis habct plura cxem-
&
&
ipfa fimilitf ipfiim bipes , animal hominisidca. Dicit er^o. Simtltterpalam, ejui^ etiamft fit Socrates fempiternm , erunf eiufdem plaria, vt
mcdo
exemp'aria plitra
Jbecies homt»tf habebit
vr animal
TpwT©-,
& bipes.
,
prarexpofito
quare
:
&
funple plura exemplaria,
Stmiliter atitcm ri dvTo
id eft, idea homijiis, qiix fiipplp
plures alias ideas Sc plura exemplaria.
*!>-
habebit
Deinde
ciim dicit:
ficut
,
u4mplius autem non fenfihilitimfpecies exi^!
agentis ad exempla^., aut
illa
non;
ad ideas
fi
non,ergo nuUa
ad cxemplarj fi fic,ctgoeftcaufa fimilitudinis y^d quodfequitur inconueniens , qu6d aliquis gencretur fimilis eft vtilitas refpicere
,
^
ficut
Socratijfiuc pofito, fiuc ^ion pofito ipfo Socratc,
Ponit tcrtiam rationcm,quaE fic formari potcfh habet fpecies ad indiuiduum, fic fe habet genus ad fpeciem fed fpeciesfunt exemplariain-
quodapparet
diuiduorum
?(Te falfiim ,
:
quia
numquam
gcneratae ticulari,
nifi
Socrates agat
aliquis fimilis Socrati
ficut fe
:
;
crgo gencra erunt exemplaria fpe-
cierum. Dicit crgo quod non ioXxrm fpecia erunt
rci
exemplaria fenfihilium, ideft, indiuiduorum ^fed
non dependeat ab agente proximo par-
etiam earum fpecierum,vt genits , id eft,genus crit exemplar fpecierum , quod fcihcct eft inponuc-
generatur:fi ergo eft falfum *
vaniloquium
cft
ria feparata. Dicit crgo,
quod fimilitudo
ponerc aliqua exempla-
nam
<}uod
efl
opm,
id eft,
ad ideat rejpiciens ? quafi diccrct nuUa, eontingit enim ejfe,& aliquid fieri fhnile iSi , fcili-
vtilitas
cct agcnti paniculari
,
rcfpiciturad cxeinplat
p^m tfuta
,
dr exijfente
fupplc ex hoc folo
feamdum ,
*
cxemT
pUria;fed etiam ipfarum, vt genusfpeciC' imago. rum.^»are idem ertt exempUr
aut ergo
^,
Socrates fenfibilis ha-
uenit in reb^s generatis per a(pedhim alicuius
:
^.
&
fimilitudo pro-
homo tx homine
yi generatione
9i
beret plura exemplaria fcilicct Socrarem fempi,
exiflente Socrate ,
(Jr
ideas refpi-
extfiente^jiet qualis Socratej^
f.xttftpltt rt'
dicit:
cjuiafifit Stcra"
erunt eiufdem exempUria
^ fpecies
jttura^cjuare
ficut hic
;
Deinde cum
arguit Ariftoteles contra eum„
neretur alius Socratcs fempiternus
^idenim
^utntur
Deusoninia
fed rationfcs ideales funt rpfi re?
:
&
quudcuncfue
*^*f¥
quod dicit Commentator quod natura non agit nifi rememorata ex caufis niperioribus i opu? enim I
quodvidcrurincohueniens &fuperflaum. Confequentia pater ex hoc , quia ficut Socrates aliT quid addit fupra hominem , ita homo aliquid addit fupra animal , ipfe Socrates vtrumquc participat: (\ igiturprster Socratemfenfibilem, po-
>
'^*^
^**
fcentc finem. prpptcr
ergo vnius exemplati erunt
docerc
ciens
*'"'•
*
cognor
fed dirigitur ad fincm ab aliquo
finliccr
P^toni, qui dcbet ex propriis procederc, , qu6d dicit propter hoc quia Plato produdionem naturalium affimilabat fa(5tiom'ar-
f«cticu.
Natura PlntmicM,
fimile generare.
eninj licct agat propter finem , vt dicitur 2. Phyfic. Tcxt.com.49.& indc. non tamen cogpofcit fi-
& nuUa eft neceflltas ponerc talia
vt dicctur
Afetaphorai
poicticas
.
aliquod fuperius agens per intelledum ipfum de- ,JsjiriTjf. terminat , dando fibi talem formam , per quam firuant id*M
naturae eftopus inteUigentice, qui eft
Dicere ;vepo exemplaria ejfe^^eu alia far^
9»
.
Metaph.
I.
Jttnt alia fecundum nutium
c
:
,
quod
iftamopinio-
& non exiflente
,
fupple
i^fo Socrate,fiet tjtcidem Socrates, id «ft, generabi-
ruens,^ »M idem erit exemplum,id e{i,exempUr
&
imago,id cft,cxcmplammDcinde cum dicit
AmpUus videhitur
effe
vtique impofibile^
feparatimful)fiantiam,(Jr cuius
^uare quomodo idea rerum
efi (tibfiantia.
fubfiantis erunt
exifiintes fi^aratim t Oftenditj,
Tex.co.jj.
;
;
Summ^III. Oftcndit , qu6d ideac idet. nict.
non
Cap.III.
proficiunt fcnilbiK-
TUtt' bus,quantuma
funt ,jf,f,A.
^
'P^^ ^c
'^ ^'^ ponuntur
'
lcparatz
ao
ergo non pofluntclfe fubftan/en/ibilium. Dicit crgo qu6d jimflitu Auttm
ipfis
dx
{cnnbiiibus
&
go quemodo idedt exifientes fnhfidntit rerum icilicet iecundum Piatonem, fefarat», enmtfo^i^ diccretimpoilibileeft efleX)cindc c. 34.
dim
quod mouit.
non proficiunt icniibili' bus quantum ad eorum fieri. Licct Plato hoc dfxerit in Piisdone id eft in quodam libro fic no™"*'° ^^' ^vm. ponit qu6d idcx fint caufafenfibiliutAy& quarttum dd ejfe, tjudntum adfieri. •
fAl^imm '
&
Contra lioc arguit duplici ratione.Secundam po^ nit ibi , Et multa funt alia. In prima pane intcnA.I. iont.
rarioncm pofita causa
jit talcm
quonio^
enim
fi hi efuidem femfiterni funt Hon.
refert,
,
^
^
temfiefi CaUiai ratio in numerU ignis , to twro owTf wteirra , (jr aqua , (^ aeris ;
^
trec
:
fiue numertts quis exifiens
Tamen erit ratio
:
fiue non,
quorumdam, (^ non numerus. Et non erit quis frxter ea nu~ in numeris
merus,
Notandum , qu6d idex fcomdum Platonem
fiunt harc ipfa indiuidua
, nifi fit aliquod moagens parriculare, quod moueat ad
parricipanria ip(as iieas
riuum, id
eft,
&
fpeciem ad f^rmamjergo ix rerum,quantum ad cire ,
ideac
non erunt cau-
& quantum ad
litera patet.
femp<;r funt vniformiter ie habenics. ideis pofiris fiercnt indiuidua ienfibilia
,
didum.Dcindc ciim
dicit
^ annulas
Et ntulta alia, vt domus
rum non dicimus fpecies quia contingit alia caufas;quales
ejfe
ejfe (jrfieri
:
ficut ie
(juo-
frater tales
iic
:
domus & annulus, fiimt a caufis fuis, quorum Platonid fpecies non ponebant ergo fidalia,puta
;
turaHbus
&non
ab
ideis.
fuis proxiitiis caufis
quorum ffecies
Platonici.
ejfe
& annu-
, vt domm , non dicimut nos
^are falam
na-
Didt eigp,quodmulta
^lia funt idlicet anificialia Itu,
,
ImpoiHbile eft idearri eile Ctiura iJeat Ratio talis eft cauiam principium fuimet : ied, per te,illa Cen- ^l»t»nis in^ iibilia {unt quidam nuracri.Si ergo idea: {unt qui- f «^'*'» «« dam numeri, funt cauia {eniibilium , vt didsj f^^" crgo numeri emnt cauix , principia numero{curc.
:
&
&
rum,&
per confequtfns idem crit cauia^uimcr. Si refpondeas, Primo, quod alij {imt numeri illi,
&
Pbto eriam
fcilicet
magis
illi
fint
vel debes dicere quare
hisfunt caiifa
nunc di£bs , id eft , naturalcs quanunc di(3bas , id eft , qu6d fic res
illi.
:
ide6 dicit
:
Si dicas {ccand6
,
quid tgitur
quod
:
nitas luta:
non
vel
, :
elle
;
& caufam"
ide6 ex {cmpitemitate
,
funt rarioncs vcl
fit
qu6d
ptoporriones rmmeromm ficut fymphonia muficalis ; ide6 mimcri illi funt caufae iftonun:
S Rcfutat
fuit
,
vt
nunc pro-
Platoucm
r M.
poncntcm
ideas cfTe numeros,fex rationibus
illa {en^ibilia
funt qiisdam rariones,id
cft,
&
quia proponiones numerales applicanmr iftisrcbus eo modo , quo numcri dicuntur caiiis fym-
&c.
FM MA RI
;'
non potcft reddi fufficiens ratio : qiua cau{a,& illud fitcau{amm,nifi plusaddas: ideo didt qu6d nec fic diffemnt. Si dicas terrio, hoc
luturales fiunt a cauiis naturalibus proximis, fic-
ximc didum
.
non fem-
les conringir eife
utartificialiaa rebus artificialibus
w jmT
{einpitetnitas funt rationes abfb-
autem cauiam
pitemitate
&
:
&
effe fcilicct naturalia frAter tala caufas, quales nunc di^as, id eft , praeter ideas , vel talcs
caii(as,qualcs
ficut
illi numeri fimt {empicerni , ifti non ide6 illi poflunt non c conuerib. Contra, clle cauia; iftonim , quia proptcr hoc nihil diifcrrent : nam {^pitcr-
re{pe
fieri
,
non videair ratio quare caufx iftomm & ifti non illorum,
niant in rationenumeri
quia contingit aliqua
,
dixit
&
formari po-
habent anificialia ad cauias artifiad caufas naturales fed arti-
at
ri
diChmi fiiit fupta. Contra, quia ctim vtriquc fint numcri, conue-
ciales, fic naturalia
naturalia conringit fieri
& tres refponiiones po{IiDiIes fic& earum reprobariones tangitbreuiter & ob-
nuit rarionem,
hi,vt
(^nunc di^xfunt.
Ponit {ccunaam rationem,qu5e teft
:
:
&
,
quare falam
:
efi aliquod.Qmrti ibi : u4mQuinta ibi Ampliui quare. Sexta ihi: Amfliui autem cum dittis. In prima parte in-r
Terria ihi: Amflius fliui vnitates.
:
fliit
:
fequitur
:
|ius
&
Si igitiu:
qu6d indiuidua femper eflent , & (cmper fierent: quod apparet ellfc falfum ; ergo idex non proficiunt ienfibilibus nec quantum ad efle, nec quatum ad fieri maximc cum ieamdiim Platoncm idex non ponantur caufi moriuas vt iam iupe-
Tcxt.c.jtf.
vt fymfhonia , falam quia efi vnum quid, quorum funt rationes. Siitaque hac materia , manifeflum quia dr iffi numeri aliqua rationes funt aliw ad aliud. Dico auhic
fcx,{ccundum icx rariones, quas ponit coiitra ponentcs nameros. Secimdaibi:-^»jp/»jw ex multis.
non propter hoc
fiue
^*
iUi vero
,
fieci:
ideis,
,
9J"'•'^*
& alius Catliasf^id
igitur bjs funt caufe illi f 7(ec
Poftquam philofophus difputauit contra Platonem,quantum ad hoc , qu6d pofuit ideas ieparatas;nunc diiputatcontra eum quantum ad hoc, diuidituriri qu6d poiuit ideas efte numeros , duas partes. Quoniam primo probat pofirionem Platonis de numcris.Seamd6 demagnitudinibus, Secunda ibi Volentes autem. Prima diuiditur in
poni-
fuificienti
:
tur eius ciFwlus : ied exiftenribus fpeciebus
AL di^.
iUe vero Socrates,
:
,
numerifunt vt hic quidem numerua ho^ alij
Si vero quia ratfones numerorum
Oftcndit quod idea:
fiequetmt
vtritm quia
?
exifientia iffa ,
mo
dicit
Jf Phadone verofic dicititr^uafi ipfius ef^feri caufafint ffecies. Et etiam in exife fhentthus ffeciebus cum non fiunt farticifAn" tia^fit
94
55
earum cf&ca-
K>imflius,fifint numeriffecies
do caufe erunt
;
W*&»fi»r,{ciiicet vere ftlicui imfoffibile effe fepdr4tim fubfiantutm, illud cuiw efi fubfiantiaieT-
Tex.
,
ft^nat feniibiiium. T£t intcndit talcm rarionemt impoffibile eft ipfam fubftantiam rei e(fc fepara'^"^
biliiua.
optin^ exponit Dodor ciam con6rmans.
fuas
phomae,'& proporriones niimeralcs applicantur ad fymphoniam. Contra quia ex hoc fequitut, contra te,qu6d :
,
quas
idcae
non erunt
nuineri. {eparari,idc6 nullus crit
E
4
1
j
:
:
Lib.
56
Metaph.
I.
icparatus. Probatio.huias con/cqucnoae,: quia
ficoportet quod
numeri
illi
fi
fiue proportiones
,
qux
ris
quicquid continetur fub illo'genere, fit fiibftantialiter qucedam proponio numeralis : ficutproportiones mimerales , qua: .fiint principia lyniphonis apphVantur ad aliquod eenus , finlicet ad
vnius fpecieiiputa-Iapis^ipfa tamen elementa cornimpuncur totaliter quantum ad fuas formas &"
propofito
ruat^ria; putaqu^dideaeillaE fimt
fit
funt alterius Ipecie'!, generatur
,
tranleunt in ipfum miftimi fecundum opinionem
quam credo veriorem. Ad propofitum ex iuerfis fpeciebus non fit aUquod vnum fecundumrarionem
fpeciei
:
fcd ratione indiuiduorum
pofJiiQt adinuicein alterari
autem muncrqrum^fi coniungantur,numeru conr fHtuunt ficut tecnarius quaternarius conftituunt fept(enarium:quod de ideis non videtiurpof^
dam proportioncs fium
quod
faufe f fciUcet fenfibiliunj teft dici
:
dicit:
cum ip(a
:
AmfUitsfi
4]uomodo et^unf
quafi,dicat,non po-
:
fenfioilia fint
etiam quidam
nunieri,& ficidem efTet caufii fuimet. Poftea tangit primam folutionem dicens : vtrum <juia ipfa exiflentia, id eft,ipfa fenfibilia entia, (unt alij nu^ wmjicilicet ab ipfis ideis, yt hif cfuidem numerttt homo : ilUvero Socrates , ^liifi Callias ; Ijd
&
hoc
fiipple nonfufficit: ejuid igitur ,ideft,quare
hiifunt cauft
illi
?
^ ratione numqri. Poftea innuit fecundam.,l<)lutionem dicens nec enim differunt ,Jihi quider» vumeri fempiterni ; ijii vero non , modo praeexpo:
^to. Poftea innuit tertiam folutionem dicens :fi ;vero,
fi:ilicet
fHntrationes
dicas ,
fe intelUgi.
Deinde cum
"
dicit:
Sedfi rffc e>i ipfis fed ex vnhy vt fp millenario quomodo fe 'habefit vnitates : fiu^
enim eiufdemfpeciei
,
,
id eft
dem
fibiinuicem
nec
:
kliJt
, ntcea^ pmnes emn/^r
buf.
^omodo pamque
impApbUef
differunt
Necenimration^biUa hfc;nec
exiftentes ?
confentaned menti^
qu^d hxc ,
fcilicct fenfibilia:
proportiones numeroruna,
:
vel quolibet alio
quiaquomodo/e habent Tidiri-
:
namque conformfs^iilt^ incouuenientia
fedfihfcfit materia:
:
& ipfinumeri ideales
rati alicuiw erunt rationes
,
applicita:
id eft ,
fcilicet ,
& fepa-
proportionCs
quo4 exponit : Dicp
'autemfieft C<«//«<*(><«/i<»jideft,proportio innurrieTti terrd,& ^erisiignii, ,
erit ratie
fiue
& Ti.tiuro
cl,v^fK-
numerm quis exi~
tamen ipfe, fcilicet homo idcalis, ,id eft , proportio quorundam in nume-
ftens , fiue non
tis,
df aquA^
homo idealis :
& non erit quis numerm praterea,id
ter res numeratas, id eft
,
eft, prae-
quod homo ideaHs
erit
proporrio aliquerum nuffleratoruni , fiue ipfe in fe ponatur numerus efie,fiu^ non,fecundum duas opiniones. Nam quidam dicuntideas elfenumeTOSjVt Platonici
qui naturalcs, tus.
Deinde
:
quidam non, vt Philofophi alinullus erit numerus fepara-
& fic
cuit^ dicit
AfPflius ex multis numeris vmsft numeftts:ex fpeciebus
autem vnafpecies qaaliter ?
:
quia
fcilicet fequitur
:
^lium in pluralitate vnitatum ; videtur etiam inr conueniens quod vnitates fint mulrae non differant fed fint confomies , ciim ad multirudine
&
:
fequatur diuerfiLas&diflfon-nitas
non
funt coijformes
Ponit ficundana rationem.Circa quod duo faPrim6 praemitrit rationem. Secundo explu-
dit
quandam refponfionem. Secunda
nec ex
eis.
ibi
:
Sedji
In prima parte intcndit talem rario-
pem Ex milltis
numeris fit vnus ; ergo fi idcae numeri , ex multis ideis fieret vna quod eft :
fint
:
,
al^iqualis:fi
hocpoteft
Vno modo,qu6d vnitates vnius
ver6
elie dupliciter.
nunieri
&
.
j
.
^..ff
quia omnis diftorrmtas
aliqiun> formam,veI paflione^ficut corpora
funt difFormiacaliditate
amaritudine , ^ute
cum fint
,
frigiditate
,
pnuinus,
„
elt
per
iTiifta
dulcedine,
& huiufmodi palfionibus
:
vijitates
impaflibiles,fecundu Platonem,no
habent tales pafIiones,ncc per cofequens polfunt per tales paffiones difformari ab inuice,& differrc
impofllbilc , quod fcilicet ex mulris diuerfarum fpecierum conftituarur aliquod vnurn in fpecie. Dicit ergo. Quod amplius ex multis numerisfit
Et hoc
vntu numejusxex fpeciebtu auti,
numeris dida funt a Platone necfunt rationabilia, id eft,cpnclufa per certa rationem:wc intelligentitionfejfa , id eft, nec per fe nota : ficut principia quae fblo intclleilu funt hp-
ideft,ideis quali-
ter fietvna/pecies?qu2fi dicat,hoc cft impoflibilc,
muiiU geni'
Notandum , qu6d impofllbile eft fieri aliquocj ynum fccundum fpecie ex mulris diu^rfarum fpe-
tMi& ftm»
^{;|-uin
'
:
nifi ifla
diu^f^ corrun^pantur quaptm^
^^"j"^
firit difi-
formes ab vnkaribus alterius numeri , puta vni- ^^i^^««»; ^ taces (enarij ab vnitatibus ternarij , tamch vnitates eiufdemnumerifiht fibiinuicem conformes. Alio modo, quod vnitates eiufHe numeri, ncc fibi jnuicem,necvnitatibus altetius numeri fint conformcs.^t hanc diuifionem innuit cuqi diciv.Stfi non coiiformef^ec etdetn fibi inuicetn^ec diu omnes o'/nnibM\qux fcilicet pcf tinent ad diuerfbs nu- ^^f* diftr., '''•* meros ; qu6d aute non ponatur difformitas intet ""'Jt"* * .
cit.
accidunt:
contra ponentes ideas cflc
numeros,qu6d diuerfe ideae non differant fecimr dijDn f ubftintiam (ed {blum fecundiim excelTiun vnius fuper aliami ; ficut vnus numenis pxcedir
ynitates arguitur
a^
^
Exdudit refponfjone, quac poflct dari a Piatc^ quod ex multis numeris non fit vnu5 numerus: fed quilibet numerus fit ex vnitatibus; imm^cdiate hanc excludit , dicens quodfi dicanir qupd nec nuraerus fit ex eis,ii eft» 6x Q\imens;fed /Af vnii,id eft,vnitatibus vt innumero milk«ario, ncjicilicct
cantur illae pfoportiones
ir©- , id eft
j|,
multa inconuententia
uicem illae vnitates, quae numerura faciunt quia vel funt conformes adinuicem , vel difFormes :fi
ad a^iHmSdlictt
7e«,co.
accidunt ',fiue hon eiufdem fpeciei
vt fymphonia : palanf ^uia t])torum vnum quid, id cft, genus quarumfunt ratiqnes ad quod applimanifeftum
*"**-^I*
quafi diceret,
vtrique
jdari ratio,ciim
quod non potcft commuoicent in nomin/c
•pliuf,
Do
&
:
rebus applicatae, cuius contra-
idcx funt ntimeri
,
,
materialiter
aflcrebat,&lioc eft
JpecieSfid eft
ex tlf'
quae
,
ej?
& permifceri. Spccies
Sf
jgnis, ^x quibus res
17.
,
componuntur iaifibiles, & tunc fequitur, qu6d ide* non enmt numeri feparati : fed numcri applicati , & quae-
5juaedaihproportiones terrsjacris, vel aquae
g«»
miftum
"numerales.applicentur ad aliquod gcnus,fic qu6(l
ibnum, vt qnicquid continetur lub fiano^fit qoaedam proportio numeralis. lUud ergo genus in
Ttxtxo.
&
ad fuas formas , non maneant in aBox pecfe^o proprio formali. Exemplum, ex quatuor elemcn-
eft
qu6d nequaquam. Concludjt crgo quod ca fiipr ple quae de ideis,
u,
wtelu-
quod dicit, quomodo narnque differunt,
fcilicet vnicatcs impaffibiles exiftentes, c^izCi dic^t,
&
& confcfla. Deinde ciim dicit jimpliks
°
; ::
:
Summs jt
Cap.
in. dliqu«d ge-
K^mplius AUtem aliud
nus nUmerifdcere ejnecejfe^ drcaqucdjit i^rithmetica,
Ten.
e. j>
eft
&
erunt.
Ponh eerriam
rarioncm
,
qux
fic
fonnari po-
: Si idcs Tunt numeri , ergo crit aliquod ccrres fcnfirium gcnus numcronim inter idcas, bilcs , dc quibus erit Arithmerica ; confequens videtur inconueniens & fupcrfluum , cum tam idesc quam res (enfibilcs nnt quidam numeri
teft
&
fenfibilia,
& ipfas ideas poncrc opor-
nnmeros medios. non vidctur confequcnria
ncganda:quia ficut in
dem mcdia, Tum dcbcs
aliis
generibus tu ponis ca-
& cadem rarionc in gencrc numcro-
& res icnfibilcs
quac onCinia
:
^rithmetica
:
poiumcur
genm mediwn erit
quidara nuracri d{c:circa quod
& hac omnta infra diSa, id
cft,
tcrmedia, vt funt dida {ecimdum Platonem, OMt
:
:
|iem videtur qu6d numeri fint immcdiataprincipia aliquorum Mathcmariconim, namvnum dicebant confticucre pun6hmi,& binarium lineam,
&
&
temarium fupcrfidcm , qaatanarium corpus , (ccundum quod didtur primo de Aninu. text.com,5.& inde. Secimdum autcm aliam opi-
nioncm Mathemadca vidcnnir ficut in
:
prima prindpia
,
rcfblui in
fed magis poceft
&
iion
fuperficies cx linds; lineas cx pun(2is;
proxima
punda ex
vnitadbus,qua: conftimunt numcros. de qua opi-
nione habetur tcrriodeCoelo, &mundo, text. com. z6. inde. vtroquc tamen modo numeri erunt prindpia Mathemaricorum : ficut cnim
&
njmrri fimt
Mathemadca erant
frineifi»
Ua,
T^f^r €wUm
Jttf-
d0m.
principia media intcr (cnfibi-
& idcas; ita oponet facerc aliquod genus nu-
Matktmaii- xaen
mcdium intcr numeros,qui fimt ideac,& nu-
meros qui
did econucrib. Deinde cum
Amflius qudre
vnum
ttumertu eftaUe-
etusf Ponic quifltam tarionem , quae talis eft : Mu!« tnmUa m» non concurrunt ad cofHmcndum aUquod v- ftuiHM vnH. num,nifi fit aUqua caufa coniungcns iUa concur- »*/ adfetali«»»*»rentia mtdca : fiue fic clufa excrinleca, vt agens ; ?*^ fiue intrinfcca , vt aliquod vincukun copulans, * ta
^
& coniungens
;
put^ vjicus ,
& clauus
:
fed nul-
lum iftorum poteft dici dc vnitaribus ; ergovnitates non conftimunt ideam vnam. Idco didt Amplius (juare vnum efi numerus coUeStus ? quafi diccrct, qu6d non yidctur polle caufa darLI>einde cum didt
^t
fubftantiac rcrum ,dequibusfit Arithmetica j \t de proprio fubicdo : poftea deftruit conclufioncm dicens arguendo : qnarein-
frd frincifia
,
id eft
idcas fupple erit
,
fcnfibilia,
& fpcdes, id eft,
ahquod medium quod diccn:
dura non vidcnu-^^um fint humcritam quam ide£ J^einde cpm didc
Kyfmflius cum di^iSyftfmt differentes vnitdtes
dum
,
ofortebit vtique dicere
quemadmo-
***•**•*•
quicunque elementa quatuory aut duo
Etenim horum quilthet non commune vt corfus : fed ignem^
dicunt.
dicit elementum ejfe,
^ terram,jiuejit commune corfus iffumjiite non. Tiunc antem dicitur quaji vno exi^ente,
quemadmodum
igne
dut aqua.Jimiltum
,
fartium :Ji vero Jic , non erunt fuhjtantiit numeri. Sedfalam, quiafc omne ejl aliqutd
vnum
iffum , (^ hoc
ejt
frincifium.
^are
multifliater dicitur iffum vnumt4tter enim
imfofibile
ejt.
numc-
mm corpora dicebant componi ex fuperfidebus;
^
hoc
impoflIbilc,quod vnitas ex dualitate caufetur»
in-
funt ficia ex qiubtu fhnfliciter jiunt , fcilicct ex prorimis prindpiis aut ex quihw fiunt primii, noc autem dicit quia fecimdum vnam opinio-
ros
fcd
poncre aliquod mcdium. Dicit crgo
qn6d AmpliHi AMtm necejfe efi , facere dliquod aliud genm numeri , quod lcilicet fitmcdium inter idcas,
57 :
didc:
^f imnid infermedid diBd db dliquibm : dut , ex quibsts funt frincifiis hk qud ifforum quid intermtdid e«rum ,
tct
III.
dualitate, quac cft idca duaUtaris
priori
JimfUciter
quare infra
:
:
(cnfibilia,
Ponit fextam rarionem Si numeri funt idex
tcft
:
quac
, ,
fic
foimari po-
& fubflantia: rcrom,
j
oportetquod vel vnitates fint differentes,vel conuenientes , vt fuperius dicdwtur : fi funt diftercntcs , fcquitur quod vnitas , inquantum vnitas,
non
prindpium
fit
;
ficut patcc a fimiU
aliqui Philofbphi nacurales
:
nam
ponenrcs quacuer
elcmenca efle prindpia , vc Empedoclcs , non poVnitm i»' nebanc corpus commune efle prindpium, Ucct qiMMtum corpus fic quoddam commune ipfis quatuor clc- **f*V^*^ mentis : fcd ponebanc prindpia renim rcrram, t"*t*t*um. aquam , acrcm , ignem , quac func corpora difFc-
v
; vnde Ucec vnicaces finc differcnces, non tamen eft dicendum, quod ipfa vnitas,inquantum vnitas, fic prindpium;quamuis omnes ccmueniat
rencia
in rarionc vnicaris,quod eftcontra Platonem,qui
quod ipfum vnum fic prindpium ficuc naprindpium efle iencm, vel acrem, vel aquam , vel aliquod huiuimodi. Ec hoc eft qucxl didc Amflius aucem , cum diciis , fciUcec vult
:
turalcs dicimc
99 Text.co.io.
jimflius vnitates
vtrdque
ejt
in dualitate , qudfunt ex aliqud friore dualitate quam-^
.*
rarionibus/upplc
uis ifnfofibile.
fi fint
Ponit quartam rationem, qua teft
:
fic
formari po-
Si idea: etlent numeri, ergo aliqua dualitas
confequens eft faUum, crgo Confequentiam brcuiter prorac
eflct prior vnitate
& anteccdcns.
:
: amplius vnitdtet , quafutitin dualitdte , vtraque, fdUcet tamfcnfibiUs, quam Mathema-
dicens
rica
efi
,
fojfibile
biUbus ideis
;
libus
,
:
,
ex aliqudfriori dualitdte,& bcc efi imvult dicere
&
crgo
&
qu6d
ea,
fi
quae funt in fcnfi-
Mathematids, ponuntur caufata ex fi
aliqua vnitas reperiatiurin fenfibi-
Mathcmarids
,
oportct
vqitas taUs duaUtacis pofterioris
qu6d vtraque
, £\x.
caufaca ez
vnitata
quemadmodum eorum
,
fcdUcec
fbphi naturalcs
eft ifla rario
diffierentes
,
quae fequicur,quia
oftrtebit ita.dicere
dtcunt quatuor eleraenta ali\ duo dle prindpia , vc futrunc Philo:
quod cxponic diccns , etenim
hontm , fciUcec Philofbphonnn, non dicio elementum, id efl, prindpium diquod cc»nmunc« vt cerfus : fed igncm , ccrram :fiue ctrfusfit commuae , fiue nw : quia de hoc non curabanc nunc autem dicit ab ds, quafi vno exifiente, fdUquiftjue
&
cec iUo prindpio
quod ^nehany.quemAdmodum
dut igne,ant aqua fimilium partiumifivero fic e&, numei^ atn erunt fubfiantia renun, id cft, quod d
hoc
eft vcrupa,
quod conclufum cft concja Piaco-
^
:; ,
:
Liber
58 nem
,
fcilicct
Metaph.
I.
quod ynum inquantum vnumi non
&
neac
prout conftituitur cx vnitatibus , quae dicuntiu: pcr confequcns cft contra bibftantia cecum : hoc quod dicitur ; idcas cffe numcrosl fccundiim
nebant magnum,
fubftantia
:
&
qu6d vnivniformes ; paUrm
fubftantiam. Si dcniralia pars, fcilicet jtates
non
fint difFcrentes
,
fcd
cft,
ipfHm\mm, quod
eftindifferens
(pquitur
:
etiam qu6d hoc, id eft,illud vnum efi frincifium, fcilicetomnium ,quodeft impoflibilertuin ratior ne pofitionis in fc, qus de (ecft impoflibilis,fi:ilicet quddomnia fiat vnum fubftantialiter nanj :
&
fi illud fomne vnum eft vnum propria vnirate ynura in numeri? ellet principiura , res non dif:
ferrent
:
quod
eft
impoflibile:tum quia concludit
rcpugnantiam contradidionis , eo quod ponit omnium renim eflc vbam fubftantiam, tamen idem, illud vnura eft principium, nam vniun, non eft principium fuimet ; nifi forfan dicatur
& &
vnitate
di-
ewtuf.
qu6d vnum
dicitur multipliciter
:
vt
fic diuifa
rtiultiplicitatc vnius dicantur omnia efle forfan idem genere , non idem ipecie , vel numero:ide6 dicit , qu6d multiflicittr dicitur vttum , (cilicct ynura genere , vnum fpecie , & vnum numero, aliter enim imfofsibtle efi , fcilicet faluare omnia eflfe vnum,nifi diuidendo vnum modo di(5to.Tunc
paruum, vt prididkum
:
quod prim6
conftituant lincam
ter reliquas magnitudines.
rum
pofitionem.
Deindc cum
dicit
10} Tcxt.c0.4j,
genus efl,^ latumydr ar^um: (jrfrofundunf dr humile : quemadmodum ergo nepnumerus ejt in
eicquia multum
& faucum ab hu alte-
rum:falam quia nec aliud quiccjtiam fuferiorrum inerit inferioribus. At vero nec genus frofundi latum
:
enim
effet
^Unum
aliciuod
corfuSf
Subiungit
iftius
pofirionis
improbarioncm^
Circa qu6d duo facit , fircundum quod per duas rationes arguit contraeam.Secunda ibi Amflitu :
d$utrfMfritt~ eifia
fttnf
autem fun5la. In prima parte intendit tatem ra- diuerfM, Tangc hxq rionem Quorum principia fimt diuerfi, & ipfa ^uomodo iq fimt diuerfa; fed principia prasdidbarum magni- via Atift. :
didam
tudiniim fecimdiim diucrfa
pofitionem funt corpas dicat diuer- trc$ dimcn-
ipfa magnitudines funt
ergo
;
Quomodo ergo poterit dici quod fuperficics ie
& corpus lineam, & fuper-
lineam,
quafi diceret,
?
folidum, id
non
eft, fitperficies
corpus, lineam,
eft,
"oncs
^ fn^
pctficics
duas.
Dicit ergo
videtur.
fupple prxdida funt v?ra
aut habebit flanumM
iium,duabusrationibus, quasbenecxpiicat Doaor, ac etiam iUaip Platoniqo-
& confequen-
i^t quomodo habebit autflanum lineamf
Attamen , fi
Refutat Platonicos ponentes magni-
,
autfolidum lineam,(jr flanum?Aliud autem
ficiem
tudines cffe fubftantiam rerum fcnfibi-
nrit:
(eamdum quod ad fitum contrahuntur,quodammodo determinantur ad magnitudincm it»
habeat in
SVMMARirM.
&
fed
far.
fequitur illapars.
oftcndatur
,
:
quia onvie, id cft , tonun vniuerfum efi alitjMd vnum , 8c idcrncxquofubftantiacuiuslibctrci
AW &
ifta
rerum , fequinu qu6d numcruj non/;rit fubftantia rerum quia numerus non ponitur fubftantia rcnmi , nifi principium ,
fit
Al
kocqund
duo ponebant prindpia liquod ctiam fiintprincipia alia
Vt ex
:
quomodq
lineam:aut
,
& flanum
?
quafi
Cuius rationem fubdit ahnd efienim genus, icilicet principiorum, latum diceret
,
non
vidctur.
& aliud & fro^undum; quac fimt principia corpo-
& arUum,Q^i-s. funt principia humile
fiiperficiei;
ris:quod declarat perfimilein numero : mul& paucum , quae ponuntur principia breui, numeri, fimt alterius gencris a longo aliis prxdidis,& ideo numerus non continetur in
tum etiam lOI Tez. co. 4t.
VOlentes
autem fubfldntias ad frindLongitttdtnem quidertt
fia reducere,
fonimus exfrodu6io^ (^ breui % (^ ex alicfuo flanum ex lato , c^ arfaruOydr magno ;
^
vero exfrofupdOf
£fo\ cprftfti
(jr
bumiii.
&
his magnitudinibus; fed eft per fefcparatus:vnde
eadem
Secund^ fubiungit pofitionis improbationem. Secunda ibi : At tamen quomodo hafitionem.
bebit. Dicit
ergo , qu6d Platonici volentet rerum, , id eft, reducere adfrincifia,
fubSiantias ducere id
eft,
ipnmz,fonimM nos
,•
fcilicet Platonici, lon-
componi ** ex aliquo faruo, &magno: fuperficies ex arEio &Uto, id
gitudines quidem,id eft, lineas fiipple
frodu^io, &breni,
&flanum, id eft, ftrido,
eft
,
&
& amplo
:
corfmveriexfrofu»doy&
Notandum,qu&d
c^ Platonici pdnebant ma-
gnitudines eflc fubftantias rerum licet
lineam, fuperficiem
,
&
principia iftorum, putabant
omnium
aflignaflc:cticebant
ni ex longo
ftn^tes
»
Mt' rerum
ejft
ab
& breui & fic ,
fenfibilii
m,fci-
corpus, aflignantcs (c;
rcrum principia
«um lineas compode
aliis,
ex
^ quid
ponebant principia omnium rerum efle contra"^ • S"'^ caam Imca cft prima mter connnuas
cQtran». quantitates, tcibuebaiit
d magnutp & pamum: ,
,
&
:
feilicct fimt principia
his, fcilicet
^ principiis
numeri di(Ckis,
',
diuerfum efl
falamyquia nec
aliud nihil fuferiorum inerif inferioribustxt
Subdit.
cft.
^f
vero, fed nec
latum
efi
didu
gentu fro-
fundi : quod probat, , etenim alie\uod corftu ejfet latum , id eft, flipefficies Hoc autem dicit,quia fortc aliquis poneret qu^d prardidorum contra*
riorum principia funt genera aliorum:ficutqu6d latiun genus profunlongum efTetgcnus lati ,
&
di
:
vtfiiperficies cbrporis:qnod patet efle falfum:
quia tunc corpus
cum
humili.
ncc fuperficies in corpore. Et hoc ergo numeriu nec efi in eis, fcilicet magnitudinibus quia mnltitm faucum, ,
quod dkit
di£tis
eft fuperius inter
ininferioribtis,ficutlineanonerit
erit
in fliperficie
qus
quod
ratione nec illud
prxdidta ^ft
Vbi difputat contra Platonem,quantum ad id quod pofuit de magnitudinibus Mathematicis. Circa quod duo facit. Prim6 przmittit cius po-
&
eflei
aliqua fuperficics.
Deinde
dicit
AmfliusfunSfa ex tfuo exiJiuntWuictftHgeneri df P^to opfugnabat ; tantfuam
dem
exijlente Geometrico dogmate.Sedlinedfrin-
cifium vpcabat. Hicautem mHltoties biles iiHeas fofuit
:
quamuis
indiuiji'.
necejfejit tan-
tum aliquidhorum ejfe.c^are ex fua linea
eji^
dr^unitus
ratione
ejt.
Ponic
10)
Summ^
Cap.
III.
Ponit /ecundam rationcm, quat potcft"fic forniari Pofitio Platonis implicat contradi<^oncm} :
crgo ipfa Irranit
Ph-
to uoa po-
^*^'"
'
cft impoflibilis.
Confcqucntia
^*^ antecedcns probatur, cx eo
cft cui-
qu6d Plato
aliquando pofuit pundhun principiimi.aiiquando
nendo ali- lincas indiuinbilcs:crrauit enim in hocquia cum qua pfinci- pundus fit terminus linex,ficut linea fupcrficici:
"
f '*
3°'"
mtaHti.
& fuperficies corporis
ficut pofuit aliqua
:
p^nd-
ita deP'* > ®* quibus pracdi£la componuntur , buit aliquod ponere cx quo cdent-punfta : qued
tame:i prstermillt:&
pUus pHn^a ex
Plato pritcrmirit ex
men
quantum ad hoc dicit:y^»i-
tjHo exifiHnt ?
quo
quafi diceret,qu6d
dcbuit dicere. Poftca addit
quod
quod taquantum ad id
eflent pun<2a,
qHidem genere Scilicet de pun(fi:o,/'//ero contendehatM eft» varie loquebatur, nam aliqaando {ecundum eum, doihina Gegmetnca exijiente de pHn£io etiam ip^ jHm, {cilicetpundbum, vocahat principiHm Hne* : hocautem , id cft , principiura remm, pofuit muldicla ratio concludebataJicit, de hoc
totieslineas indiuiJwiUs
:
de^«/ii«,(ciliccteftdo-
Geometrica:& efinecejfe terminnm aliqium harum, id pft, qu6d tamen propter hoc quod
yimpltits autem fuifjiantiam. Tcrtia ibi
Scxta ibi :
:
(dpium ra4gm'tudinum ejr:
,
eademrationt (^punHtu
quia quod eftprincipium principij, cft ptiam
principium principiatL
S
V
:
intendit talem .^ationcm
:
Illa pofirio cft iiuuffi-
dcns , quir traifbms dc caufis rerum, aliqua caufarum genera pra:tcrmitrit (cd pofitio Plaionis :
huiuimodi, nam prstermifit cau{am efficicntem, materialcm tetigit; finalem formalem
eft
&
crgo
&
:
ifta pofirip cft
in fufticiens J)icit ergo,qu6d
omnino fapientia, ideA
Philo{bphia, »»^«irw/*
,
caufam de manifefiis , idcft, de his qux fenfu ap- '"'* parcnt
hac entm, id
:
pnnapia
cft,
,
& cau{as re-
rum prtiermfimtu nos,id
cft,Platonici,wifc»7
diximus de caufa
principium tranfmuta-
qua
,
efi
rationibus.
Nota , Do-
ligcrc, cns clTc vniuocum omni cnti,de quo agitquafiproblcmatice ^.Met. q.i. fed rcfolutiue tenct cffe vniuocum i.d. 3.^.3. num. 7. & q. j. anum t. &d.8.
cft
ideas feparatas a {enfibilibus
,
^uamodo ver»
:
modus,
Platoniciairignabant^llasideas ellefeparatas
rerum
nullam (cilinec veritatcm dicebant
{ubilantias fuperuacuus cft
cet habens efficaciam
,
:
:
cnim jidcasfubftaniiascilercruinfecundiun participarioncm, quod excludit dicens, nam&participare nihil efi
,
Jicut fuperius
diximus : nec fup-
ple ponimus,M*(/4»», {cilicct finalem,
ftentem videmusin yf-t^writcqiue,
quam exi-
{cilicet
propter
eft,omne agcns fiuc per intelleftum,
& a propofito; fiuc naturalitcr, agit propter iftun caofalh,
quspft
finis
:
vt pi^obatur i.Phyficorum^
tcxtxoni.49.&inde. Addit criam,«fc
qtti, (cilicct
ponunt {pecies, id eft,ideas,r4«^«»r caufam quam dicimtu ejfe vnde principium, id eft, efficientem hoc cft didku , qa6d ponentcs idcas , ficut non tangunt finalem caufam, fic nec Cangunt efficientem, qu*e fini opponitur, vt dicebatur drca prin-
plura dixi
tibus
,
&
aliquorum ,
atttm ftpientU dt manifefiis inquirente 'hoc quidemprdter-
ttfmifimus : tfihilenim de caufa diximiti,vn-
tranf^utationis\hortimve'
rhfuhfiantiam dicere putantes
;
ipforumaliai
effe dicimtts .
vero ilU fuhftantia fuperuacarea
^omodo ,
dicimus',
Necjue quod infcientiis videmus exiftert
^
caufam yfropter quam intelleUMs omnis , omnis natura facit. Nec hanc caufam,quam
modo dicimus
effe
vnum principiorum idea,
jptciefque tanguttt.
Sed eafaffa eft\Mar-
fhematica prafentibus Philofophia dicentibus , aliorum gratia ea oportere traifari^
Hic Philofophus difputat contra Platonem quantum ad boc , qiiod. opinatus cft dc rerum principiis. Qrca quod dup facit. Prim6 difputat contra
cum
quanturn ad ea, quae fenfit de prinSecundo quantum ad ea,,qua: (endc principiis cognofcendi. Secimda ibi ^uo,
cipiis eflendi.
&
:
,
{enfibiUum, gratia
ip{a
&
:
quantum paflioncs Mathcmaticonim fenfibilibus ^ptant. Dcinde cuni didt
ftamxjr participareftcut prius diximus^nihiL ejt.
{cilicet
Mathematica, {cihcet, hoc cft di^hun , qu6d i{Hs Platonids prsemittentibus in fua PhiIoiophiadi£his caufas, fadb funt naturalia quacdam Mathematica finemotu, dum praetermittcbant principium, fincm tTtotus vnde diceb3nt,qu6d Mathemarica oportet traAari n©n fblum propter feipfa, fed graria fenfibilium, intraEiari oportere
quidem fuhftantias
J.,„^
:
dpium huius ^timi: fed faEfa funt Mathematim ca prafentibiu, Id eft, {en{ibilibus, Thjificediceft~
ii.&q.xi. deAnima, vbi de hoc in comnacntajib.
efi
^7"-
enim
q. 3. anura.
deprincipium
TU.
de caula efficiente horum verofubftantiam , id eft, caufam formalem rerum, dtcere putantes : alfos quidem ejfe fubfiantias dtcimiu,id. tionis, id cft,
turafai;it,iA
dorcm hic in tcx. 47. cx Philofophocol-
^^ caufm
ojlfJit
tomemerrtifft
:
Refutat ca qua: dixit Plato 4c princi-
^'^Mnino
f^p^
caulam finalem demonftrant propter tjHam,U:i\icct finalem caufam omnis intelle6lm,& omnis na-
M U A R IV U,
piis cllendi, fcx
'°4
ibi
quo
r4/wwj,{alicct linea indiuifibilis-eft, fupplc prin-
ibi
Et de
:
ejfe
omnium
:
Et quod quidem vi~ NuJlam autem habent. Et ommno exifientium. In primapanc
motu ficjuidem. Quaita ej/e. Quinta ibi
detur
quod
cum. Secunda
ilU fuhfianti* fttperuacue dicimut, id eft,
pofuit lincas indiuifibiles efle principia
X. C0.44. Twfi.
59
iflriiu
magnitudinum, non euafit quin punda fint principia componentia magnitudines, cum fint principia indiuifibiiium liiiearum ide6 fiibdit^fx qna i.
IIT.
nicdo MHtetHdlitfuii. Prima in (ex;{ccundtbn (cx rationes adduat contra
J
::
:
Amplius autem fuhftantiamfubieSfam vt
mdteriam
,
mag^ UHathematicam
fufcipiet, (jr
aiiquis
»
^"^*
o *^°'**'
magis pradicariy^ diffftuttiam (Jr materiei, vt magfmmy (^
effefubftantia,
paruumftcut Phyftologi rarum &fpiffumpri-
mas fubieiti dicentes ejfe differentias has, Hac namque fnnt fuptrabund^mia quadam^ d^
defecfus.
Pohit {ecundam rarionem , cgue fic formari quod cft matcria rci, magis cft fub: lUud ftanria rei,& pra-dicabilede re, quini illudquod
potcft
eft
feparatum a re {cd ideas :
fcnfibilibus fecur^diim tc
fuiit
{Jparatz a rebus
ctgo ma,tcria erit magis ptjcdicabilis dc rc quam ide« fcparatae; cuii-s ;
oppofinim
^^"^
:
6o
::
MetapKI
'''^Lib.L
oppofittimPlata ponebatJDidtigiturquM,^^»»• tti intxiHntr P"**^ fMbfiantiam fuhUElam , vt materiam magis ifttM »li4iHid fufciptetquu Mathematicam, ideft, ederubfunabtsfifar*- tiara Mathem^ticorum , aliorum {enfibilium ^** aam ideas ponebant refpedhi vtrorumquc; vnagu, icilicet prsdicari debet materia de re,quia
&
&
fccundum (pedem
vnum
qu6d
diff'erentiamfHJlffidntia,& materiei
,'
di-.
& faruHmijicHt Philofophi naturales raritm &
Phyfiologi, id cft,
,
Jpijfum dfcentes ejfe prtmoi difirentiM fuhieitiyid cft, materiae , per quas materia tranfnwitabatur
&
R«nw» fiijfnii^
e^
f^.
go & magni
fpifliim
&
qugdammodd habcnt rationem
parui
quac poDcbat Plato
,
:
& tamcn
efie vniuerfale,{cAxctx.\\>^x\m.
omnia
cfTc
roinem
,
per illum enim
;
vnum
mcdum
Dfinde cum dicit
T^llamnamque rationem habent natura^ qua funt poft numexosMngitudinei fatitudines^ ^folida : nee qttx modo funt^autfutura Necfi aliquam hahent virtutcm. ffac enim nec fpecies pepbile ejfe,non enim funt
funf.
numeri. Necintermedia,
mattca.) Neccorruptibilia,
venit ^cxt.fo^
i
TV/rf namque
de n^ttar^ auferefur perfcru^
tatio.
SV^
fi
fbrma-
Si idcae /Int caufae ferifibilium,intcr ideas eric
:
ahqua idca mottis, pouit
efte finc
vel nonjfi fic,cum
motus non
mobili , fequitur quod idca mouecontra Platonem fi autgm non fit
quod eft motus,& ca quje funt in fenfibilibu$,ponuntur caufarj ab idcis ; non crit darc vnde vgniat motus ad illa fcnfibilia:& flc toUitur tota fcientja tur
:
:
idea
mturalis,'qu« de rebus mobilibus inquirit.picit ergo, de motu ficjuidem hnc erunt caufa motMy falam quia mouentur jbectes, id eft, idcxifiautem
&
mn
,
ixnde venit
dicerct
,
non
,
cft
fcilicct
«uferetur perfcrutatio de dicit
motus
darc vndc
:
&
in rebus? quafi
namque Peindc ciun tota
fic,
ttattera..
:
PJato c/Ie fubftantias tcrum fenfibiliurn longitudines, ideft, lineas, lari:-udines,& fbliditatc^,e5f
quibus fcihcet fenfibilia corporacoTpponcb^tur; contraquoddicit ; quod nullam habent rationem,
funt
,
in fiituro icilicet
vnum omniamnftnt. Ex pojitione namque omma vnummnfiuni, Sed id aliquidvn^m Jiquis datomnia^
dat vniuerfale
(fr
effe.
nihil hoc
,
ji non genus
Mocauterff inquibufdam
mfofihile.
Ponitquartam rationem Si
vAum
,
eflet flibflantia
guae
fic
fbrmaripo-
omnium
rerum,vt PlatQnici dixeruntjcrgo omnia erunt vnuih; coniequcns eft falfum manifeftcj crgo antfecedcn?. :
&
Anteccdens patet k fimili de PhUofophis naturalibui, qui diccntes aquan>> vcl tale quid omnium eflc rerum principium, ponebant omnia fecundum fubfbntiam cflc aquam , vcl aliquod talc. Dicit^rgo ; qu6d quidem videtur factle ejfe monfirare,
ejHodvnum omnia nonfiunt
:
quod fiipple
fcquitur ad opinioncm Platonis, Si fortc aliquis dicat, qu6d c:f pofitione Platonis fequitur,omnia ptfc
vnum
fimpliciter, fcd aliquid vnum
didmus aqujun
cflc
:
ficut
vnum fccundum g^nus, &
fubftant'utpoJlnumt-<
& foliditata
aut fHtnrafHJit^xi.
eft,
:
nec in
nec qux modo prarfcnti,
nec
nec habenf aliqHampotefiatemfiA hoc,
:
quod
fint
caufx rerum
quia Plato pton?bat
:
quod prohatur, ^"'xfgf^*.
rcrum genera , fcijicet ^ff^^''"'* fenfibilia, ideas, & Mathemarica intcnnedia auf^f ^^ tem cuiuflnodi funt lineae, &fuper6cies,quaE ponuntur domponere fenfibilia , non poflimt poni eile idesiquia ideae funt cflentialirer numcri,ha: autcm funt poft nurneros; necpoifimt inten-netria
:
dia eflc Mathcmarica:quia
parata a fenfibilibns
,
harc
Mathcmatica funt fcautcm pon , c^m po-
nantur componerc fenfibilia corpdra:nec poilunt poni fenfibilia ctfe, nam {enfibilia funt corruptibilia; hasc
rion dixit
teft
ponamur rerum
ipfi^ longitttdines,
y?l f runt
Et quod videturfacile effe monjlrare, quod
T«z. co.4y,
Ponlr quintarn rationem. AA cuius cuidentiam notandum , qndd poft numeros ponebat
ros fic
Sunt enim Mathe-
(
rurfu4 videtur aliud hoc gemis.
vtfcilicet
Ponit tertiam rationcm, qua» potcft
ho-
vcl eqimm,eflfe fubfUntialitcfanimal,
fubftantiae fenfibilium,& Mathcinaticorum,quam
falam,quia m(menturffecits.Stn autem,vnde
poffer dici
vniuerfaHtcr,ficut dicimus
fupplc fccundum Platoncm, ipGe idcae magis funt
Bt de mtujiquidem Ijm erit caufa motus:
vnii"ierfa!c
hoc autem impojfibile in ejuibHfd^m, (ci\i-
.•
cct videtur
magnum &.paruum, quas funt vt mat^ria, Ppinde ci^ dicit
fO^
vnum cflTet
nec hoc, fupple eft pofIibile,y< nondat^
:
ponatj^Mw*
ideft,
&
ta namcjue {ciiicct rarum fpiftum, funt e^utdarn fuperabundantia defeSiui^dmxixam cft,quod parum habet de materia : fpiftum, quod multum: dimeuiionibus eMftentibus aequalibus, r^rum er-
hoc non pbfTct
dicatur;
:
modo
cunt fupple Platonici , rnagnum
fic
fi
genus omniurn, quod videtur impoffibile in quibufdam ficut dicetur in j. lib. Et hoc eft,quod dicit: «
Platonjci accipiebant rei inateriam dicen-
:
vt videtur, nifi ipfiim
elle,
non cft feparata ^ re , quam fupple ideafeparata: quod tarocn eft impombile. Et addit , aut quotes,
:
;
,
IJcct lincae
aurem non ergo vel ifla cruntnihil, quoddam quartum genus, qiiod Plato ;
& hoc cftqupd dicit Ea namque,fcj& fuper^cies, &c. necpojjlbile :
,
efi efie
Jpecfes,id c{t,idc:is:»o
enimjunt numcn.ficuz
fcili-
cct idcx:necJunt,C[}.V£inJra, id cfi ,A{athematica
intermedia propter rationem di{h.m:necJuKt corrupttbilia,aii\.ilmodi funtjenfibilia,vt
fed rurfum videtur hoc
ejje
didum eft;
aliud qHartum genus,
quod fcilicct Platonon dixit. Notandum, qubd ciim didtur lincas, & fiiperflcies^, &c. non e(Ie fiibflantias , vel principia,nec in pras/enti
immohiU folkm
funt
nec in fiituro : per prxfchtia imcl- frtfmti» liguntur immobilia, qu.-E (c habent codcm modo: ^**''"» i*'* pcr futurayerb intclligurtur ^enerabilia, cor,
^
&
mptibilia , quae habcnt efle poft non fiitufo.
Dcmde cum dicit
eflc,
'^I^J*/ qupirin Btut ergo eft qui
Et emnino exifientium qu/trere elementa^ non diuidentem multifliciter diffay inuenire impefibtleejf.
Et aliter fecundum himcmo-
dum
Ex
quarentes ex quibks funt etementis. quibus enim facere y autpati^aut ipfum
reffurn
non
effe
accifere
:
fed fquidem fubfiantiarunt
tfl
.•
o>n~
runtfjj-eHifi
:;
:
Summ^ III.
lCap. III.
61
fiti/fdntUfmm filum
ejfe cetitingit:tMnc tjui*
ta^t omnia^aut qudcUm^aut fer demonBra"
omniMm
eUmenta ydnt qtutrerty
tionem,aut ferdefinitiones. Ofortet enim ex
extfiefrtimm
MMt fvtsre hahere^n
ejl
quibus eB diffnitio^ frjefctre
verum.
&
ejfe nota^fimt-
Uter atrtemydr quteferinduciionem.
Pomt fcrtam rationan ,
qaac fic fbnnari po-
Cum crgo cns dicatur multiplidtcr
dcntiara cuius
didtur
qtiia
,
&
id cft
cntiuiji
,
non diuidcndo cntia
ergo ; quod ojnrano tjiutrere dpia cxiftcnrium , id cft , cnrium
intcr fe.
elementA, id
tem dtds
mtdtipliciter
,
:
cft,
hoc , quod
runt,
& hoc dcclarat cum dicit
id cft
,
Eia
quod
,
fccc-
& Mlitery
inconucnientcr rcn«n princiQufrenttf ex tjtubut tlementis,
alia rarione
quzficrunt
,
dlicct fimt entia
qoo
,
diftin-
non
:
fccundum hunc modum quia omnibus cnribus
fed
quacrebant
fiulicet
fufiSdcntia prindpia
:
non aptabant quia :
fiipple
acdperc , exqtubm, kiliCft prindpiis , efifdcere , MitfMti,M*t reElum , fic dc aliis accidcnribus : quia fijlum fciiicet aflittetfo gnabant prindpia fiibftantiarum. Vndc fiibdit: immAnft. jed/ifMbfiantutrMm folitm contingit efje , finHcet prindpia': tunc oinnimp enrium cxiftairium,»*» 0aMtt»k»Untfrorfii efi verum,dtMt^twtre (lementM^uu ftusre kihere: non enira onmium cnrium fimt eadem prindpia cx eonim didas non
eft
&
duodedmo huius,
fimpl|dtcr,vt oftendctur C. %.
tcxt.
& in q. 1. in expofirionc
Nocandum , qu6d quia ois habet conceptum mukftabt. yniuocum ccmimunem omnibus cnribus , vt oftcndctur quarto huius
quam
idc6 multiplicitas cntis,
,
,non cft roulripUnominc: fird eft mmri-
tangit hic Philofijphus
dtas conueniBirium
fijlo
pUdcas fiippofitonun , quae vniuocarioni cnris non rfepugnat , hoc modo habetur intenrio Philofi)pra contra Platonem quia cum cns habcat multa contcnta fiippofita fibi , fidlicct fiib-
&
:
ftantiam
,
aequalitatem
,
quorum tK>n
fimt
eadem
Erindpi^ fimplidtcr , vt oftcndctur duodedmb uios.: idc^ Plato infiiffidenter egit aiSgnando prindpia riarum , non diflingucndo cns in fiias
«cinde.
partes fiibie(friuas,quz diftin&io (fcd eft
no
eft
zquiuod:
vcrc vnjuod eniis.Tunc f^quitur iUa pars,
SFMJiARiyU,
roatcriamefp: dc rci quiddicacc.
Dc^uo
di{L5.dzx. &7.huius qi6. lel
QVom»do Autem
Aliqnis difcet
tUmenta\ Palam cH,
nmnium
tjuia non esifofi-
kiU fraexiHere cognofcentem friits. Sicut enim Ge»metriz,are difcentem , aJiaquidem 0fortet frafcire , quorum eB fcientidyf^ de quibus debet difcere^ nonfrdnofdt : it4 aliis,
Tezt.<04i.
^art fi
(jua efi
»;, c»r»ofctM
Conaa quod arguit
Philofi>-
& in
omnium fcientia vt
:
:
limt caufa: cognofccndi, ergo nihil contingit nos addifixrc :conicquens eft falfiim ; crgo anteccdcns. Confequentiam ipie probat ex
nullus addiidt eaaquz praccognoicit.
hoc , -quia Pidt crgo,
quomotU autem ali^iuii addtfdt elementa
omnium ,
prindpia
idcntia cauiatur
probat
(cilicct
,
id cil,
fupple ex idcis in nobis quafi dicat qubd non : quod
?
fi
qubd
nihil contingit addiicere
fMlitm Miuem quiM nott efifojfibiU nullus id praccognoidt,
quod
icilicct addii^
,
CdCjfreexifiere fritu cognofcentem
:
quafi idliccc
addifccrc debct
:
fi-
cutmanifeftatpercxemplum nam ficut tUfcentem Geometrittm, Ucet prxcognoicat ab'qua, quac (imt neccflaria ad deraonilrandum , puta prindwa,non tamcn pracognoidt, quod addiicerc dc:
bet
iimiliter
:
dl in
omnittmfcientia, vt
identiis:^aMrr yt
aJiis
^m efi
^uitUm Mtunt , tton frMexiiiit
hoc vti^tufrecognofcens
qtttimtiit fit ontnit tUfci-K
,
fiideae iint rarioncs
Platonid
;
omnium idf>ilium , vt
eft,
aiunjc
crgo non poffumus aliquid addifccrc,
nifi dicatur aiiquis aJddiiccrc rcs
nouit:veruntarocn
fi
, quas praccogponatur aliquis addilcere, o-
pbnet qubd prascognoicat illa , qua: addiidt,aut omnia, id cft, vniuerialia, quorum qusdam pnecognoicuntur noririi ^abita. pcr dcmonflrario^ ncm, vddcfiniriohcm ; aat qucdam, id eft,parricularia praecognofcuntur noririahabita per indu-.
dionem. Idco
fubdit
,
Mut fer tUmonJh-Mtionemt enim ex ^uibtu efi de-
tftufer defiaitiottem:eportet
finitU frdfcire,& ejfe notM MlitiuMj id cft, vniueriaUiifimiliter MMteitt,& ^UMfer indulHotiemy vt fimt
quaedam parricularia.
Notandum,qubd vittusdiftac coniequentiz,& ftiam coniequcnris tcnet ex hoc:nam Plato diccfi
ideas dlc eilenriis
illas
& fubflantias rcrum:
igitur crani caufaefcicndi ,nihil addiiocrc pote-
r^us,ied omnia cfTcnt nobis iuturalitcrnota,& pcr confcquens nihil poilemus obliuiia , cum lempcr ideac ineilent, v^l adeilcnt nobis. Deindc
cum
dicit
At verifiexiBit comnaturdUs^mirum quomtodo Utemus hdbites ftifsimdmfcientidrU, Ponit
feamdam rarioncm,quae
pocrgo nihil contingi^ nos obliuiici : conicqucns cft fijfiim;crgo antccedens. Conicqucnria prob*» teft
:
fic
forroari
Si ^ideae funt cauii cogi^fcendi
;
&
tur ficut fiit
,
6c praeccdcns.
connMtuTMUs
,
Didl avo , Quodfi exinohis icientia, id
icilicet
idcae fimt cauiac (Qcnriz
:
eft , fi
mintm efi ^omodo obli-
,
quidam aiunt , nihH vtique fraexiBeret, btc
uifcimur fot^md^difciflinttrumy id eft,poriiEraae diidpl i n.T.i Jcientiae, fi illa cft nobis connaturalis,
cognpfcens.
nec cius pofle^nus
^amuisfit omnis difctfUmaferfrMgioiScod Opcr. tom. IV.
*^***
:
bat,
Refucacquatuor radonibus Placonem ponencem , ideas eiTe principia cognofcendi. Nota iuxtatertiam racioncm cius,
I
&
,
prindpia cognofixndi in nobis pofuit ideas , ita i> rtmm^m» qubd fecundum eum cadcm funt prindpia cllcn- ?•'*« 4*
fliru fer fr4tcognitM,Mttt omniM,Mtu <jiutUm^d
Mmk'
^i»
"^^'^'S*
phuspcr quatuorrarioncs. Sccimda ponitur ibi uit vero qttod fi exifiit. Tcrtia ibi Amflutt tjttomodo alujtus. Quarca ibi Amflitu tauem. In prima pauc intcndit huiufiiKxii rarioncm Idca:
imunire.Sc
gucrct vnummulriplcx ,hoc Platonid
cauias
^A"^
ea,
eui-
di,&cognofi:cndi.
&
principia propria fingulis fine
notandum^ quod Plato
Ad
prin-
non diuiden-
impoffikile efi
difputat contra Platonera
Didt
quia aliquis poflct aliquibus conucnicntibus in diffcremiDus in rarionc aflignarc nominc ,
jtftmtmi-'
quantum ad
quae fenfit de prindpiis coanofirendi.
:
dc aliis gcncribus ; Plato indc fubft^tia , conuementcr af&gnauit ptindpia cxiftcnrium,
Tex.cM»i9
Vbi
Impofllbilc cft acdpcrc principia 4icuius multipliciter didi , niii molriplicitas diuidamr.
«cft
obliuifci, ficut patct de noritia principioru, quae nullus ignorat:fi cigo fdcntia in
F
nobis
Tczt.co.4>,
:
6i
Lib.
Metaph.
I.
eanun quod eft contra P|atoiiem,qui dicit ani-
nobis caurecur ab ideis,^non poflemus obljiu^i)
mam obliuifci
fcientiae
/quam
habetliaturaliter
de omnibus propter vhioneipad corpus,
&qu6d
dochinam addifcit , quod pri^s nouit: (ic addiicere non fit aliud , nifi reminifci. De-
poftea per vt
indecumdicit:
Jmplius 4utem quomocU
109
ex
(jutbtii ejif (jr
allquts cogmfcit
cfuomodo erit mamfe/fitm
quemadmodum^^ clrca quafdam fylHi aamjuefyvaz exf.^ y. m.& adicunt effe. Al^ vero (juendam aliumfonum
aliquii
^
& cognitorum nuUum.
dicunt,ejfe
extra hsu
(jr
nuU
lam habemusdu^re.palam eft exfnus dtHis. Sedtenuiter ha.dr modo quodam omnesprtus di£la funi:modovero quodam mtllatentts, Balbutiens entmvifa eJl prima PhiloJO' phia , de omniius velut nouum exiffens circa
1 10. T5*^-*^**-^°:
crgo diftas.
Tex.co.jt.
principium.dr primum : quoniam Empedocles
?
etenim hochabet duhitatio/tem-Ambtget enim
labots,
^»4 (juidem igiiur diSdf inPhyjtcis cattfas quarere^Jfi (intomnes^
es dicitejfe rationem^hoc
necejfarium,(jr carnis, effe
autemeB,qttod quid
dr fubHantiarei. At verofmiltter
erat efe,
^ aliorumftn'gulerunt
rationem., aut nihil
:
propterhoc enim j
^
(^ aliorum vnumquodquCy (^ nonpropter matertam, quam ille dicit ignem, carOy ijr os elf,
Ponit teniamjationem quap talis eft : Ad cognitionem rei non {olufi oponet fcire fbrmam rei fed etiam principia materi^ia , ex quibus
idrterram
(^ aerem
,
,
& aquani. Sedhocalio
dicente qttidemftmtliter dtxit ex necefttate\
:
noh polTunt cognofci formalia , cimi idea: ponantur fbrmcB rerum ; ergo ideac non fimt fufficiehtia prin-
.conftat illa res:fed ex idcis niii principia
Alal.
tma
rem:fi principia materialia ignora. Maiorcm probat,quia de principiis
nonfiifficit
quid adpoBeriores
fupple principia materialia rei ^^ quibus
cognafcere
eft
,
&
requhiur
quomodo, m> manifeftum quafi diceret, quod non,& fabdit, etenimhoc hahet duhitationemiam-
ftiam cogni-
biget
formam,fed
fitmittfrit.
:
enim
libus rei
bas
ht
:
cunt
alic^uis
,
fcilicet
de
quemaimodum eft namque fyma ex f. :
ejfe
vnam lirteram didas
ter
principiis materia-
circa tjuafdam fylla-
& y.& m. & a. di^
quendam alium
vero
alij
:
ejfe
fo/^um di-
didam fyllabam habentem proprium fbnum prz-
ciint,& cognitorumnullum^A.
eft,
& cognitasquatuorlitteras praididas.
,
Deinde cjim
dicit
Amfltus atttem tjuorumefifenfu^.cfuemado alKjuts no habens fenfum cognofcet?quamuis
oportcbatftpmniumftnt elementa ex qui-
bus
(juemAdmodum comfoftJt vocesfunt ex
,
fropriis ekmentis.
Ponit quartam rarionem
jiine argum.
contra Ara-
vos de influin'cllt
Nam forfan
fint
fit
jgrn
,
auam
Si idcae funt caufie cognofcendi
:
intendit ta;
ergo fenfi-
confequens eft fal^^?P antecedcns. Conlequentia probatur, ex hoc quod fi idez caufant in nobis fcientiam j^jjj^
cogiaofcimus fine fenfu
'"™
'
omnium
:
:
caufant ergo,& fcientiam fenfibilium.
Ciim ergofcientia ab ideisinfit nobis periniluqiiendam & non per fenfum habemus
xum
:
,
fcientiam de (enflbilibus fine fenfu.
Dicit ergo
quoJ, -Amplus autem,ejHorum eftfenfw.hTcCcihcet fenfibilia : cjuomodo alicjuis cognofcit non hahens fenfum?Q^siS\ diceret,impofIibile eft,^ oportet ecjuidem
,
quia ea funt
quam
,
elementa omnium
,
,
,
puta fylkbac
,
vel di^fbiones
,
compofita
propriis elementis. Neceflarium eft ergo
nofcere fenfibilia fenfli
, ficlit
,
deficit fcienria,quae eft I
.
pofter. tcx.3 3 .
cog-
& tamen eft impoflibile
caecus a natiuitate
non
fine
poteft fcien-
tiam de coloribus habere, quia dehciente ex
y/pro
ex quibus tan-
ex matcria fiunt res : quemadmodunt voces
iompofita
€x
fupple fenfibilia cognofcere
fenfii
fecundum illum fenfiun
Tunc fequitur illa
pars.
Vbi
De talibus quidem c^acunque vera
priits.
his dttbitauit aliquis^
rism.
compofita ex qhatuorlitteris, autflt tanJld comfietM tum vna litrera habens proprfum fbnum. Dicit rei notiti*m ergo , quod amplius cjuomoio ali^uif cognofcitt
xu
c(e ipjis
eH
cipia cognofeendi
triim
geKti»rum.
igitur osienfum
mateiialibus contingit aliquando dubitare : ficut deillafyIIaba,^TO4, dequaquidam dubitant, v-
uibas.
bes.d^ue
mantfeffe vero non dixit.
ex
ipfis
refumamm
iie-
abundabimus ali-
dttbitaticnes.
Ariftoteles pertra^tis opinionibus antl-
quorumde
caufis,&: principiis enriumconcludit,
& recolligit circa dicia,& conunuatdidadicendis.
Dicit ergo
,
quod
cjuoniam ergo diilas caufas
in Phyficis,nififunt ^uarere orhnes
Ibphi antiqui
,
,
fcilicet
Philo-
& quod extra has nullam hahemus
dicere,id efl,nullam aliam tetigeruift:/>
eft ex tamcn antiqui Philofbphi illas quatuor caufas tctigerunt,ob(cure tamen,& tnoda quodam emnes ,(ci\iccica.u[s priits dtEiafunt ab
priiis diElis
:
fed
eis^nodo vero e\uodam nullate.nu. ficut pueris
Vnde accidit eis
qui nouiter tentantes loqui balbutiendo proferunt quas loquuntur :ide6 dicitquod ,
balhuttens vifa efiprima Phtlo ophia de omnthtu, aut noua exiftens ctrca principta rerurn ficut patet de Empedocle,^«o.:»<«wj,d" tpfe t mpedocles ipfum os dicit rattonem , id eft, proportionem miftionis:
hitcautem eft.quodquiderat effe,&fuhBamia rei, illa proportio elementorum mi-
id eft,qu6d quia
ftorum videtur efte/orma rei , necefle eft efle rarionem, id eft, proporrionem miftionis, iarnis,& aliorum fitgulorum, aut nthil, id eft, propter hoq
enim
,
efle ex
& non
ptoptcr aliud omnia
elementis commifta
Empedocles caro,
& os
(jue,& non propter
eft,
,
&
ifta
vidcntur
Sc propier hoc enim aliatrur/t
vnumquod-
matenam cjuam fcilicet mate-
riam,/7& dicitigne,& terram,& aerem,
&
aquam, hoc paret,qu6d caro,& os,&c. non funt iIlud,quod funt propter materiam fcd propter principium formale,quod ponebat illam itiiflionem:y^
:
&
hns
cgo oftenfum
didafunt
:
eftprtits
,
licet
quACunque vero de
quis, fcihcet
ad
vnam
ab
eis
imperfedti
his duhitauerit ali-
partem,vel ad aliam
pitulahimnsiterum,(ci\ictt in ^.libro
,
reca-
:namforfan
ex eis, fcilicet ex talibus dubitationibus , inueftigahimus aliquid , (cilfcet vtile, ad pofferiores duhitationes , quas fcilicet pcr libros fequentes , totam iftam fcientiam detcrminando proiequemur,& fic eft finis huius primi libri.
&
LIBER
Epiig.us prU
mi Libru
:
:
6j
SECVNDVS.
LIBER
Efutatu antiqmmm ofimombus infrimo libro , sccedit in hocficundo ad propriam intentionemyin quo tribus capitibus agit de pertinentibus conjtderatiorumveritatu in communi^exflicans capuifrimum eius confideratio fitfaciUt
,
t^
Liher ifte etiam
difiicilu.
tnialuyf^ nmicam tantumcontinetfimmam in tria capita diuifam.
efi
,
ad
quomodQ
ex parte proa^
^uod ait
DoSior
infra cap.i. num.}. confufa ejfeprim nobunota^ inteUige, cognitione confusdy non di'
ibidem , num. 4. dijficultatem intelligendi hlcyq.i.
De eo quod ait
quo yideeumprimo huiusy ^. lo. {^ ibi Scholium primum.
fiinSia.yde
^
^uodex feccatofit
Scholium vltimum.
ibi
pus in intelligeadoydocet
i.
d.y
ejfe exparte
q.S.
,
\yide ipfum
intelleSius ncjlri
nos dependere aphantafmati-
adprimum, ^alias ex Augufiino. taodo/bfficilii, fic tfuidemyid eftjalio raodo^^it»-
SVMMA De
VNICA,
Ddnde com
Uf.
Sigmnm autem ejt^neque digne quemtjuam
Specdatione yeritatu,
adipifci
C
A
V T
P
I.
Quomodo facilicas,& difficulcasacci-' dunc circa confider^onem vericacis > Te(.cem.i.
D
E
veritate
diffciUs efi^fic verofacilis. :
&
ea,
qui p«r-
tinent ad conilderationem huius fcienti^.
Ad cuius fcientia eft
hoc fUx,
euidentvrm notandum , (juod ocinis de veritate. DitFerentertamen efe
quia a]iz lcientiae particulariter confids-
,
rant devcritate
ifta
,
autejn vruuerlalicer
& ide^
,
ad hanc propric pertinet conliderare ,qu£E refpidunt vniuerialem-veritatem»- Et fecundum hasc, pars diuiditur in duas
ifta
loibphus de his
nem veritaris ad
ea,
nem
qu2
,
quia prira6 agit Phi-
:
qiue fpaSkant ad confiderario-
communi,
in
Secvmd6 deicendit
fpetflant fpecialiter
huius
ad confiderario^
Secunda ibi , in principio tertij : Necefe eji ad qtujkam. Prima diuiditur in trcs , quia primo prsmittit qualiter fadlitas, icienriae.
& difficultas derationem
accidant circa noririam
veritaris.
bere ricmriam Phtlofivhuim.
m
Seamda
Seomdo
tu6
fe :
Tertia ibi
duas
cft.
ibi
,
,
di§aUt.
(^
Non folitm oittem
:
quam
,
his.
qu6d
fcdlis
,
crgo,
quod
confidcrario
,
modq
confiderario dc vcritate eft facihs. Secun-
do , quomodo
eft diflSdlis. Secunda ibi Sed ha*Prima in duas : quia prirao reddit c&afam di£H. Secvmdo corollane infert quoddam cx pracdidis. Setunda ibi: Qtiare Jic videtnr. Didt ergo , quidj^w»» ejl fiipple , quod coTifldcrario :
here.
de
T
eritote
feffe
:
fit,
ladHs
,
rptlium
nec omnes *xsrtb
effe
,
eam difn i ^.cquirere ideft ,11 aullus eam
perfe»^ habeat :tamennecomnesla:et: idfo didc ifed vmtmquemque cjuidan de natura ali(]Ht4 dicere, id eft» quod qullibet aHquid nouk> po^
&
enunaarc de natura rerum cmus probario eft , qain. fecundum vnumquemque quitum nihilt AMtfarumei eft immittere , ex omnibus autem, coarticulatii fieri magnitudinem aliqutuH , id eft, quod quilibet febrfura nihil , aut parura nouit de veritate , parum immittit ad gazophylaciuni veritaris tamcn fi omnia coarriaucntur , & congregentur, fiet aliqua yna magna quonritas. Dein.de cum didt teft
:
&
:
^uarefific videtur hahere,vt prouerbiaU-
modum
ybcAri veri
Co.nin^itnt autem. ,
Probat propofinmi , afllgnando caufam didj. Circa quod duo fadt quia prirti6 oflCndit quo»
& Iiater dicimus-.infonbui quU
deUnquet
Prima in duas
dem vtique eritfacHis^
:
quia
Infert quoddara coroUarium cx pncdiftis, di.cais quaxe fupple quilibet poteft aliquid de vcritate cognofcere iicct parupi y/rWfr*r ht^e^' :
:
confidcrario veritaris eft
re
& aliquo modo diffidlis.
frouerbialiter, in foribitt quti deliaquet
theoria
,
ibi
id eft
:
,
Sifnum autem. fpeculario
de veritate ftc ejHidem
Scori Oper. tom.
I
Y.
AdIho bonfl
textam tm1« ?fic qui- iamq.! %.
quod diiQiira
quomodo homines mu-
Secundo probat propofinun
Didt
ibi
,
iuuant in acquifirione veritaris. Secunda
quodammodo frctlii,
:
quia primo facit
oftendit
primo proponit
''MtritMtis tfi
& confi-
Terri6 exponit
veritatis.
acquircndae veritaris.
Prima
,
Secimdo, oftendit ad
maxirae pcrtinet confiderare
fcientiana
immittere, ex omnibui autem coaceruatisferi
:
Hic incipii fecundus kber vbi Philofophus poftquam pertraiflauit opinionem arltiquoruni tie caufis , principiis entium , accedit ad fuam
KHttttM 4U
ipfam ptffc-.nec omnes exortes ejfefed
vnum^uemque aUquidde natura dtcere. Et fecundumfingulos quidem nihil^aut parum ei ptagnitudinem aUquam.
dutem theoria ftc quidem
propriam intentionem,pertra(^ando
dicit
,
idcft
vcF
, ,
vno
,
cut
fdlicet circa noririam veritatis
didmus communiter ,
rum nulliis crrat fint ignorari,
:
,
vt dicimtit ?
id cft,
fi-
domolicct enim intcriora domus pof» qtiod inrianuis
tamcn drc^ introitum nullus crrac F 3, finvi
PrMwiwMli
,
:
64
Lib.
MetaphSVMU A I F M,
I.
injcognmonevcriutis fuM ali
Xiotam,introitvirad noticiam veritatis.
Notandum, quod
haec
quz
domo
ie habenc, vt forcs in
:
in nptiqavcntatis
fiint
principia
plcxa,qux {ecundum complcxioncm funt tcus ianu2,qucm nullus
com-
ficut lo-
ignorat.Deinde cum didt:
Habere AUtem tdtum^autfartemnoftfojfe^ difficnltatem eiiu pjlendit.
Oftendit
quomodo
fit
difficilis
confideratio
Circa quod duo'facit. Prim6 proponit;,
jecritatis.
pitentum. Secimdo rcddit caufam di£H. Sccunda T^v.Forfan antem. Dicit ergo, quod habere ibi fci»licet in confideratione veritatis
totum,
& partem
noapojfe^pHendit dtffcultatem eitu.
Notandunj, qn6d hoc quod dicinir
quidcm per modum rcfolurionis, (ecun-
dum quam proccdimus a compofiris ad da,& atoto ad partem ficut didtur i. :
fimpliphyfic.
qu6d confiifa fimt nobisprius nota, & iecundum hanc viapi tunc cft pcrfe^ noritia veritaris , ciim pcrucntum eft ad cognofcendum ditcxt. c. 3.
Jif^U* vla frocedendi
W
«W c0gmticveritM-
,
qucm
fcrunc
illp
arduum Mincrux modulum
^
adco pcrmotum, vc incer audiendum^ ad.. arma concitarctur, dicerctque regia car-
mina
calia efTc dcbcre. Phrygms fqic ( vt dicicur)primuscichariftaapud Achcnien-
fcs,& Magifter Timothei licetnoaintoto forte excellens,dignus camcn cUi gca-^
tixagancur ratione iam dida.
Kon Jolum autem his dicere gratiam* iuBttm eliytjuorum ofinionibas aliquis commu-
igitur mulri
perfeAum,& imperfedum & inter tomm panem ide6 ex hoc oftcndinir difficultas circa noritiam veritatis. Deinde cum didt
&
'y
:
Torfan atftem^^ MJJicultate duobus modis
.
exiftente^no inrebusfed in nobis efi eius cau-
fa.sicut enimnjSiicoracumoculi adtucem diei fefe habentyfk
& anima
nofirdt intelleilus
ad
ea.quafunt omnium natur* mantfefiifsima» Reddit caufam di^i. Dicit ex^^arfan exifiente difiicultateyfcilicetcoffio(cen.ihfecundMm duos
modos fupplcjvel ex partc rerum cognofcibiUum, yel ex
ponc intellcAus cognofcenris : »0»
in re-
btu,f(d in nobu efi caufa eiusy fcilicct difficultatis cognofcendi. Vult dicerc , quod licct difficultas cognofctndi videamr accidcre , vd ex defcdhi
:
etenim hiconferunt aliquid:
nam habitum qutdem
noftrum fraexercitati
NamfiTimotheus non fuijfet , multam melodiam nen haberemusfi autem non Phrjnisy Timotheus nonfut/fet, Eodem autem mo-
funt.
^de enuncUntibus veritatem
do
, 4 quibufr vero opiniones quafdam accepimus :Je^
dam
ali/^vt hiforent^forte caufafuerunt.
Oftcndit
,
quomodo homines mutu^ fe iutiani
qui aliquid dixcrant de vcritaris natura
qu6d nobifcum communicaucrunt in
:
ita
veritate in-
uentd:fed ctiiiniilisquifupfrficialiter enumia^erunt'. etenim,
proquia
,hi, id eft, tales, «r/t^wM/
nobis conferunt, nam habitum
quidem nofirum , id
eft, intt)X<e£bam,praexercitattfunt
:
idco pofterio-
diam, id cft , cotnpofirionem muficalem : quia nos fimdamur flipcr id quod ipfe reperit ,& fi thrygnis non fuijfet pracedens , Ttmothetts tton Juiffet
,
id fft
,
inuenit virmte
non
rcperiflct
illius :y»c
,
quod reperit qui* :
& de enunctanttbns ve-
ritatem a ^uibufdam accepimus quafdam ofinio-
quoscrcdimus benc dixiftc, quibM etiam
nesy
alit
Juerunt caufa.
Adcuius euidenriam not^dum , qu6d intcllcifhis
ra
,
virmtc principiorum deucnit In poflcrio-
& ex luminc
intelledus
,
& virmtc
prind*
piorum poflunt elid ex prindpiis multapoftcrio-»
qui cognofdt:tamen caufa huius difficultaris non cft ex panc rerum, fcd ex panje qpffa:a:quod pro-
^ucntes Pbilofbphi acdpicntcs prindhcct pauca a pr^ccdcntibus , cx iUis multa pomdunt eUccrc ; fi crgo tr^dcrunt principia
Dat
qui cognbfdtur j
cum fubdit,y
ad iHcetn dtei
oculi
nyHicoracum fe habfnt aninu nofira ad
,ficefr inttJ^eBut
eaytfMdfiint manifeFlijfima in natura^
& ide6 fig-
num eft , qu6d d<;fe6fcus illc cognofccndi non cft cx parte rcrum : cum illac -fint manifcfHQims qnannun eft de fe, fiia namra : fed defedus eft cx parte i9tclle£his:ficut dcfcdus vifionisnon cft tx parrp luminis did , fcd cx parte oculi ny<Shcotacis,&c Deindc ciim didt^
&
Jbitujidm'
rcsdcbcnt rcgradari prsccdenribus : quia ahquo ^*''«*^',«^ modo in fcicndo dcpendcnt ab illis : niji enim /^T*^ ^^' fuijfet Timothetts , multam non haberemtu mela-
vel exdcfc6hi intclleaus,
rci,
/ Tcx.co«i.i.
nicauerit ,fed (^ his tfui adhucfufeTficialius
enunciauerunt
bus
ter
q.
Alcxandri Magni
dum largc dicitur pars perfedi:quia
cognofccre perfc^le, ncfcicntcs difhngucrc in-
mtBtn
&
cancantc
in acquifitionc vcritaris, q. d. quod nonfolum iufiumefi reddere fratias hts , fcilicpt prafccdenri-
&
imperfe^ cognofcentcy veritatem opmanmr, fe
linnc
Gradas cflTe agcodas hi^ , qm pro verierucnda laborarunc , fiuc cain itOih comprobaucrintjfiue nop;quia eorum opcra aliis defcrui; ad eius indagacioncm. Timothcus iflcjdc quo cftfcrmo(cx Suida floruic tcmpprp Ihihppi Niacc^onis,
jcatc
panes rei. Alia vra eft pcr modimi compofirionis , per quam proccditur cconnerfo faUcct a funplicibus ad compofita,& a partibns ad totujn : feamdum hanc viam tunc eft pcrfcdb , impcrfeiSb co modo , quo impcrfefti"<3;e fingulas
&
Ad
ti
ra
;
pia
fic
,
vcra ,
illis
rcgrarianduni cft
veritatera
redpiendam
:
fi
,
quia profuerant ad autcm tradidcrunt
prindpia non omninc^ vera , etiam illis eft rcy , quia dcdcrunt occafionem , vt iilis reprobads veraprindpiarcpenremus. gratij^ndum
SYMMifi
:
.
Summ^ Vnics
Cap. II.
65
tkrfecunetttm tfuodetUm aliis inefi vniuoca^
SWUMM VN^C Cujus
fcicnriac fir {pcoalaii
CAP.
II.
tioifuta ignis ejtcalidifiimus^etenim eficaufa
^uare
dliis hic caloris.
de veritatc,
& an de-
carprocdTus in inHnitum in caufis;
foHerioribus
eftcaufa.,
(jr
veYiJ?imum , qitod
vtfintvcra. ^uafro-
fter femfer enfium frincifia ^femfer effe ve^
rifima neceffe
SrHMARIFM.
vera
Verkatis cqnfideradonem maxim^ ad Metaphyficam fpcdarc- De caufa zquiuoca & vniuoca de quibus hic loquicur
eji
efi
veri
non enim nua>td«qtK funt non : neciUis caufa aliquid
:
,-t^uatodoc^ue
vtfnt fed
illa aliis
;
quodqu
,
:
vnum^
quare
ita
& adveri-
,
Dod. videcum
i.d.^.qS. &;4.d.ii.q-3>
num x4.Dc vericatc quam hic caogic,vi-
Probat,quM ad Metaphyfici /pe£bt quam ma- idetMflyJtcM ximc coniidcrario vcritaris , intendit ralcm ra- mMximicm'
&
deeuml.6. huiusq.j.&ibinoflraSchoIia,& in fupplemenco de animadifp.^. jfed 7.8 9. Quod vero non detur procef-
ma,& maximc
cefTus in infinitum in cauiis, vt hic cangi-
antecedens intcndit talcm rarionem Mctaphyfi-
cur in y .traaat. Dod.bcne I .d 1 .q. i.arr. r
ca ctHifiderat primas
a
num. 1 i.Sc dc primo Princ. c
4
f
.
3
.
& hic q.
rchqua huius capic infra fuo ordinc
ootantutf
rioncm. Sdcnria Metaphyficat confiderat ritaris.
vcra;crgo
maximc
JidtrM veri'
vcrifli-
tMttm, cft
(denria vc-
Corcquenria cft euidens:fcd ad probandum :
dpia
;
(cd
illa
catifas
& prima rerum prin-
funf vcriflima
ergo Metaphyfica
;
confidcrat vcriflimaXaior huius rarionis fuppo-
minorcm
nitur ex prologo;quia ibi probata eft:&
hoc , qu6d Ulud eft maximc talc, QitidtftmM^ quod cft cauia omnibus aliis vt fint talia, nihil ximttMUi ip(edeclarat ex
&
e
VOc/tri vero PhiUfofhiam veritstisfcie*tiam recfe hdhet.ndm Theericdfnis efi veritM , (jr frailic^^ ofas : etenimfi quomodo
2{on td-
resfefe bakenty intendnnt fraifici.
men ejf
eius csnfam ferfe nec vtferfetuo tahs ijidvt ad aliquid , attjtu vt nttncj^eoh :
lantmr.
Poftqua Pkilofbphos pracmifit qoaliter fadlitas
ximc vcra.Didt crgo , quod nefcimut verum fine caufa : (denria ergo quac eft de vero , habct ali^ quas caufas,quz eriamhabcntveritatcm:quiave-
rum non potcft (ari
cx falfis. Addit autem vtfim prc^firionem , quod vrikmtfuodque efi iUud aliquorum maximejA cft maximc tAt-^md aliitin'-
tfi vniuocatioy id
eft,quodcft cau(a vniuoca
qiua,Atf jid cft ignis,f4i
:
vt ignis
licet elcH^ris
efi calidiffimtts
:
efi
iUudergo efi veriffimum
:
eaufafoflerioribMiyVt/intvera.Ex
aliis
enim , pro aIifs,Td-
,
tjuod efi
quo condudit^
quafropter frincipia femfer existentium
,
id eft,
claratquoddam,quod in fiia probarione fiipponebat. Sectmda ihi: At vero tjuU frmcipiian. Prima in duas : quia primo probat qu6d ad Metaphyfi-
corponmi caflefHum, cuiuirnodi funt fubflanrix £cf!d3Xxfmfer nectjfe efi ejfe vera, id eft fiint vc-
cam (pedat
quia nan (juandoejue funt vera
confiderare fimpliciter veriratera.
ri(Iima:euius affignat rarioncm
duplicem.Primi,
& quandoque non:
Sccundi , quod ad ipfam quam maximc fpedat. Secunda iDi:N efcimm autem. In prima partc in-
& in hoc prxccUunt generabilia & corrupribiha; quae quandoque ftmt, & quandoque non funt.
tendit talcm rarioncm
Secimdo, quia iUit non efi alia caufa , faUcct fiue veritaris, fediUafunt caufa aliis in hoc prsceUunt corpora czlefHa , Ucet fint fcmpitema , tamen habent caufam fui efle fiii motus . Ex prxdi(^s infertquanda conclufionem,didt^«
:
Metaphyfica
eft (cientia
non prat^ca crgo cftfcienria ;
vcrita-
Antecedcns fijpponitur ex prologo huius libri. Confequentiara autem proDat ex differcntia fdcntiz fpeculariu«,& pradtica::qub finis fpeculariusc cft veritas
:
prai-riac ver6
UtoM^V^X quod Philofbphiam,
praxis
,
peratus
qux ,
,
opus.Didt ergo,
i.Metaphyfica,v#c/tr»yfww-
tiam veritatis reiie hahet fpeculariu*
f/ veritat
;
:
namfmif Theoricas.
froBica autem efiu.i.
eft aftus voluntatis clidtus, vcl
ficut
im-
declaratum fuit in prologo primi
fentcnriarum , quzft. 4, quod enim pra^ca ordinetur ad opus , dcclarat bic cum fubdit , etenim,
pro quia,
& Ji froElici intendunt quomodo fe
hetSaiiccx. vcritas in rcbus
feifed ad ali^uid,
:
ira-
non tamenfecunditm
& trunc ffecuUntur^d cft,qu6d
non intendunt pcr fc , vt finem: fcd vlterius ordinant illam ad dirigendam ali-
:
-
&
&
Notandum,qu6d duplex
dam
cft
eft
genus cau(ar:qua:-
cau(a vniuoca:quxda squiuoca. Vniuo-
Csiifti^ ca dicitm quantum ad prxfens fpectat,qua: habet fUx vnim»fimilem fbrmam illiquam produdr,squiuoca ve,
f»
r6 didtur
,
quac
non habet fbrmam fimilem
illi
quam produdt,licct eam habeat in virtutcExcmplum primi,ignis produccns aUum ignem.Exemplum
fecundi
,
Sol gencrans igncm:ad excluden-
dum ergo caufam
zquiuocam, quat licec fitcauTa tamen non eft in fc fbrma
aUis vt fint talia, ipfa
illam veritatem
talis:& idco fignanter dixit Philofbphus
quam praxim:drca aliquod obie<9um
qutdque efi maxime talefecundkm autd aliis inefi vniuacatic : Sol enim Ucet fit caufa caUditaris in
particulare
operabile,& ad aliquid nuiK,id eftjecundum
ali-
quoddeterminatum tempusDcindccumdidt 7 Tczt^.4.
&
ritiam veritaris;nunc oftendit ad quam (acntiam mazime (pedba con/iderario veritarfs intendens probare, qu6d ad Metaphy ficam. Circa quod duo facit. Prim6 facit quod di(fhim eft. Secimdo dc-
ris.
frMSbeti.
ficut exemplificat
vt fint taha
fpeculariua
-
:
& difEcxiltas accidit circa confidcrarionem,& bo:
^^
d caufa , vt fit tale
dc iOTc: prima prindpia rerumlunt (cd prims cau(2C huiiumodi quantum ad vcritatem; ergo fimtma* cft
Nefcimus autem verumfinecaufa. Vnumquodque vera noaxima ipfum aliorum dicir Scod Opcr,toin. I V.
iftis
inferioribos; ip(i
tamen non eft
:
in fe
vww»-
forma-
Ktcr caUdusdn caofis autcm vniuods intelUgCtt-i
dura eft,qu6d hsec didtur habere veritatcm. Notandum eriam , qu6d quia veritas eft paffio cnris,ido6 (equitur cflc
rd proponionabiUtcr St :
,
(jy
eqmi-
me*, fy*qtBUtca.
:
66
Metaph.
Lib. II.
idcirco cQncludit Philofophus cx pracdiftis^uM
quo (^
qux poflunt tfle aliis cauia eflendi vera, maximc vera/equitur , quod vnumquodque co modo quo habet elTc,habeat etiam vetitatjemi vt ea quoriun eflc eft fempitemum , fit etiam veritas fempitcrna; & quorum cfle non cft (emper, & quorum ell^ habctcaufam,fimiHtervcritas habet caufana ; & quorum non, oon :.quia etiam
jin6.lih-q-i-
veritas in intelle(^i oritur ex veritatc in re, id-
?|ui;i
ea
iint
JfiSeritM
t^ife-
qmturrtien. titAtem
pro.
fortion^biliter.de
circo ficutres habet eflc
verc cognofci
:
,
fic
eti^m
aptanata
eft
vt fic ferqpcr ab ipfb cflc rei oria-
tur confbrmitas veritatis
,
fiue in rc,fiuc in intel-
led;u :quare benc dicit Philofbphus,qu6dv«Kf»quoiicjue JicHt fe habet
ad
ejfe, ittt
fehabet ad ve-
ritatem. duflex comfU-
x»,^ trtcQm^ pUxs,
vtrumde
quaveritate hicloquitur Philofbphus:
incomplexa , quzE eft paffio entis ; vel de complexa,quaf eft veritas propofitionis iuxvcritate
&
:
ta
hoc
vtrum intendat de primis
,
&
principiis
caufis incomplexis,cuiufmodi funt fubftantiae
imquando
, vel dc principiis compkxis : prima principia elle principia veriflima. Vnde dicendum,qu6d licet de vtrifijue verum fic quod haec dicitur ; tamen intelledus principa|is Philofbphi eft loqui de veritate incomplexa , principio incomplexo:ex quo enim vult haberc,
materiales
dicitur
&
qubd
fiat
progredi in infinitum
, vt vt dicamui carnem fieri
efl pofftbile
hoc cx hoc
:
veluti
ex terra , vt ex materia terram vero ex aqua; acjuam vero ex aere aerem autem ex igne, 8c hoc non ftare :,fed fupple procederc in innnitum.Sc:
:
cundb cxponit in
caufis efficicntibus dicens
vndeprinctftum motus
,
id eft
cft fapientia
Deinde ciim
hominem ab
cctaerem moueriaSolc
& huiufinodi
acre
pium
cundum nitum
:
caufain
vt
fi
finalci^
caufafelicitatis
:
:
irj;,
enim
eJl,(^uod res
habent frittci-r
efl fecundum
naturam, vt ali-
, v,g. caroefl ex ex a^ua,(jr aqua exaere^dr aer
qttidfit exaiio in infiniium
terraydr terra
ignCy c^ boc in
infnitum
,
(^ non
in
ceffet
ali^uo. Neijue etiam cft fofsibile fecundum tl-
ludex quo eB principium mottis. v.g. qtibd homo moueturab aere, c^ aer a Sole (^ Svl a ,
eft
dr hoc in infnitum. Et
^imiliter
etiam
in eo cjitodeftpropter qiiid , impofsibile
eft
ambularc, eft
,
&, felicitas fitcaufa aUcuius ,id
Quartb exponit
in cau-
fonnalibus diccns,(iu6d,ftmilitereft& incjuod
ejuid erat ejfe rei
patent
:
,
exempla non ponit , qniadc
puta qubd in pra:dicatis formalibus
fe
&
,
primo modo per fc non eft procefliis in infinitum, vt quod animal prsedicetur de homine ,
&
& vlterius ininnnitum,
aliquodaliud de animali,
s
MA
yM
R
r M,
I
explicac varios
;
modos,quibps vnum cx ali©
fieri dicituE.
MEdtoruni enim
extra cfU£
vltimum (jrprimum frius
eft
aliquid
efi
necejfe eft ,
,
caufam tffbrum effe^quafunt
quod
f^ftfe'^
nam fi dicere nos oforteat vnum trium caufam , quod primum eft dicimus non enim :
vltimum nulhus enim cjuod fnale* ifednec medium , nam vnius.Nihilenirnf
cjuod esi efi
dijfirt
;
vnum aut
plura
effe
nec inftnita , aut
enimfecundhm ilium modumy (jr omnino infiniti partes omnes medi* funt, Simtliter autcm vfque modo, 3uarefi
finita. Inftnitorum
ex
toto nihil efi aliquid frimum.Nec
ex
toto
enim in hnc etiam procederein inftnitum. v. g.vt curfus fropterfamtatemy drfanitas frO'
Poftquam Philofbphus pofuit , qubd in caufis non eft proccfliis in infinitum nuhc probat intentum. Circa quod duo facit , quiaprimb pro-? bat, non eflein caufis proceffum in infinitum fccundum candcm fpeciem & in direftum. Sccundb,qubd fit impofHbilis infinitas fecundum fpe-
in eoquodeftfcilicet effentia. Probat qqoddam fuppofitum in rationc pro-
simc
difta
principia caufis
pium
,
:
«nim
fiippofuit
& primas caufas.
non
ftatuni
eft proceffus
& deuenire
ad aliquod
,
cundaibi
,
quia in
fed eft dare
primum
in quoUfeet genere caufjc. Circa
facit, quia
prima
cfle aliqua
Hoc probat
in infinitum
princi-
quod duo
primbproponitintentam conclufio-
nem Secundo fubiungit
eius probationcm. Sc-
Medierttm. Dicit ergo qubd, fciUcct faUm-efi ex dicendis , ejuodeft qtiodiiam princi#ere c*uft, dMHT^ocef- pium, fcilicct e(fe v-critatis rcrum:& qubd non fMtn tnfint- yifyjt iftfinita cattfa exiftentitim\ nec addireBam mmSo «-
id eft,
fcilicet fanitas
,
fe-
,
ire in infir
caufa nulla esi,
fter fortunam^^ fortuna frofter aliud^(^fic
1)»
id eft
Nondori procefTuin incauHs probar,
flufcjuam fofsint numerari in infinitum: imfofsihilc
,
efle fidicit,y^-
,
e0
poffibile
verb
illa
in infinitum.
eft alterius fis
,
dicamus, qubd
eft caufa fanitatis
fecundumJpeciemfciHcet vt Ipecies earumfmt
luce ,
nuUum
quae Metaphyfica no.i.ina-
infinitx^ neqt$e fecundum reBitudinem ,necjue
ex
& hunc,fcili-
tfuhdcaufe rerum entium nonfunt
(jr
,
:
in caufis finalibus
difcutiendo pcr fingulas
Tc?t.co.j.
mo-
Solcin autemabalio
:
fcilicet proceifus
,
nem. Tertib exponit
dicit
Et msnifeftum
nec
,
nec in caufis
,
ucntibus, vel efficientibus eft proccfTus infinitus, vt dicas moucri
fubftantis immaterialcs fimt verifliina, de
quibus tur.
ex materia
miltfer autern nec illud cuitu eft caufa
Notandum etiam , quod poftet cfTedubium de
Y*ritat
qubd dixerat , cau(as non efle'ini5nitas in dirc(flum. Primb in c;^ufis materiahbus : nec enim
ponit
:
&
Trjeeriam,id
cft,
nec proc^dendp in dire6fcura,
fe-
cundum vnam
:
ciem. Secunda ibi
tuor ,
:
Sed fi
infifittit.
nam primb oftendit idem
efficientis.
Secundb
Prima
in qua-
in gcnere caufs
in gencre caufae materialis.
Tertib in generc caufae nnalis. Quartb in gcnere caufac formalis. S^cundaibi At veronecin deor:
&
Amplitu autem cjttod cuitu fum. Tertia ibi ibi Sed nec quod tjuid erat efeft caufa. Quarta fe. In prima pane intcndit talem rationem Si caufae efficientes procedunt in infinitnm; ergo :
:
:
nulla eft caufa efficiens : confequens eft falfiim; tum quia contradicit fenfui, tum quia contradicic
fpcciem caufac ; puta fecundum fpeciem canfx materialis : fic de aliis : «;r fi-
antccedcnti:confcquentfa probatur, quia
cundum fpeciem
prinia,nec aliqua fequensi crgo nuUa. Dicit crgp,
&
,
fupplc funt infinitae caufae
itilicet tjuodfint infinita Jpecifs caufarM/ft
;
:
ita,
& cx-
fint iiifinitae
qubd
;
ergo nuUa
erit
prima ,
&
fi
fi
caufae
non
eft
mfdiorii extra qu* eft dare tdiquid frimuni
lo 1
:
;
Summ^ Vnicx qua
extrema : necaufam tpforum eft,eorum,qu2 pofteriu« fequuntur/d-
fjr alitjuid
vltintMm
:
cejfe eji illud cjuod efi
pofi fe,id licet
quia
Cap.
fiint cluo
friui
,
ejfe
tam mediorum,quam vltimi, quod declarat: fuerimus intetrogati , quod trium f\ nos
tem, id
caufam medij,
, fupple eft caufa , nam medium fblura eft caufa vnius, & non primi.Addit autem qu6d
vel ^nmi:fed nec
vniM^d
elle
efiy
medtum
eft,qucKl
(cilicet vlrimi
,
,
nihil difiert effe plura
,
fcilicet
mcdia
aut fupple
,
vn\im,nec infintta,autfinita, vult dicerp, quod ad propofitiun
Notandum , quod
,
&
Al.omncs
partei infiniti omnia media funt. Ratio huius
o»e4i«.
quia ante omnem
fcilicet
,
eft:
caufam cfficientem,cft
aliqua prima. Si ergo dSSis. caufc efficientcs di-
modo ponantur procedere in infinitum,fequi-
quod omnes csc&s. erunt mediaj flmilitcr oponet dicere,quod cuiuflibetinfiniri,fiue in or-
cur
:
,
ordinp magnitudinis,
fiue in
cfle
crgo quod in flirfum
nam irifinimm
carer principio
alicuius finiri partcs me, quod licet non fint mcdiac vniformiter, pro quanto ali-
quam
quac funt propinquiores principio
aliac;
:
efuarejiex toto , id
eft totaliter
,
nthtt efi
ali^uid primum, fupple in caulis efficientibus
, fi
procedatur in infinitum ex toto nuUa caufa
efi,
omnes feamdz caufz
Contra rarionem Philofophi infbtur, quia videnir peterc principium:nam fiipponit caufas efle me^lips
ponit primum, tur
fi
eftent infinitx
;
omncs
ergo przfiip-
& vltimum. Refpondeo,fupponi-
quod omnes caufe
tionem primitaris
&
elTent medias per
finitaris
:
non
abnega-
errim accepic
in deorfum,id cftin caufis
dare ftatum. Alio
modo exponi
principium :quia in furfiun, quod dij-»
bitarijVtrum procedanir in infinitum in deorfiim
fccundumprocefriuneorum , qua? ex materiagfrncrantur ? huic autcm expofitioni omnino fcrm'unt exempla qiue ponit non enim dicit , vt :
aqua,& hoc ex
ignis ex
alio
;
fed e conuetfb,vt ex
& cx hac tcrra
&c. Vndc fupple ponentcs primam materiam qusrimus , an fit proccffiis in infininun in his , qusc ex materjagcnefantur.Deindc cum didt ignc aqua,
Dupliciter
enimft hec ex hoc non vt hoc ,
dictturpoFt hoc, vt ex iHmiis Olympia
%l
fcd
;
aut expuero mutato virjaut ex aqua aer. Probat interitum, circa qnod tria fadt. Primo duos modos fiendi hoc ex hoc. Se-
diftinguit
cxmdo probat quod neutro illorum modomra conringit proccdcre in infininun. rar
:
qiurum comparationc fcilicet
,
di-
per
&
cum didt Atvero
netjue in deorfumpofsibiUesi
m
infnitum ire^ipfofurfum habente principium^ vt ex igne c^uidem aquam , ex hac vero ter^
ramy^ ita femper
alitfuodfieri aliudgenus.
&
autem impoffihile. Prima in duas , quia primo diftingtut duplicem raodum , quo ficri dicinir hoc cx hoc ; fecundo comparat illos modos pcnes Ergo fic ex puero. difFercntiam. Seamdaibi Dicit ergo quod dupliciter fit hoc ex hoc , per fe, Aliqmde» proprie non vt ejuia dicitur hoc, *['»p*nj^ fcilicct, modo. Tertia
ibi
:
Similiter
:
&
pofi
:
exdudcndo illum modum , quo dicitur ^^^" aliud ficri hoc cx hoc quia fit hoc poft hoc:nam ille modus ficndi non eft proprie hoc ex hoc , vt ex Jfihmiis fiunt Olympia : nomina fimt Grxca fignificant quardam fefta Graecorum , quorum id eft
,
^
*
:
&
vnum poft aliud colebatur fi
aliqua vltima in
Terrio decla-
,
&
;
W4-
;
quod
& fundamentum aiiorum. Et poteft
diceretur
negationem primac caufac fimpliciter, vltimae, &uctenetrauofine pcririoneprincipij. D^indc
frehu
id cft > in caulis effidenti-
,
primum vtprimo oftenfmn
ingenere caufarummaterialiumfup-
vnum
Philofbphus quod eflent infinits canfae mediz pofitiue ; ita quod ellet aliqua prima fimpliciter, cantur medii fed accipit negatiue
caufis
fuppofito
vrrocjue
fignaueris,omnes partes fimul erunc
remouennu:.
(
proccf^
:
:
quam modo
quia amoti pcima causa
ttrUfibm. ^" ' *"
deorfum
quo illorum modorum dicitur res fieri ex Sed primo principio materiali. Secunda ibi
:
hUm
fit
ergo in cau-
furiam
hoc tamen non poteft poni in infinito , vbi nec eft primum, nec cft vltimum, & idco fimiliter vf^ ^yg modo, idcft, vfquc ad quamcunque partem, medije
Text.co.7.
darcaliquod
poteft,qiicxi
vult dicete
j,
proceftiis
Addit
(8c fine.
,
;
fus in caufis materialibus eft
materialibus
Je-
agerc autcmanribuiturefficicn-
cfficicntibus eft ptocefliis
cftjprobatctiam
,
^*^'
fed proccdere in patieiicibus
fis
bus,fit
'
;
repugnat infinito,
diae
:
Sttr/lm *'/**'
omncs
mcdix quia fi ponanir aliqua non mcdium, illa vel erit prima vcl vlrima, quod
partcs funt
itafempercx hoc
vnde procedcre in agenti- ^^^^
:
:
pafllo vero materijp
poninu:
:
ex hac au-
& dcorfum pofTunt
furfiim
ri ,
eft bafis
cfle
femper habent rationem vnius , id cft,ranem medij quatenu; omnia fiuic media linfiniomnino torum verh fecundUm modum tfium ,
dine caufaE
deorfum
eft irc
vnum vel
medium
difFen
paiica,
Gca
irc fu: dim
vel finita: quia fiue fint multa,fiue
non
plura,infinita
:
dupUciter exponi.' Vno modo fic,nam patiens di-
bus eft
nullM enim ijuodfinaU
terram,
ejfe
dturfubiici agenri
id eft,vlrimum (upple ponit
lleiiitm im.
aqua,
f)rimo,medio,& vltimo:fi interrogemur,quod ilorum fit caufa aliorum , quod primumeft dicimus , {cilicet efle caufam ; non enim tjuod efi vlti,
efi aqua
altcfuod aliudfierigentu.
oportet dare cau(am,id eft,accepris tribus/cilicet
f»«»i,fcilicet eftcaufa
XeiMto friamnt»de-
eft,
65
IT.
ex igne (juidem, vt materia,
fieri
diccremus
,
;
vt fic
vnum
feftum
ex alio , quia ficbat poft aliud
quod fefhun SonGd Frandfci
fcfto Bcati Michaclis
,
quia
fit
poft illud
:
fit ,
vt
cx
non
enim dicinu: propric & ideo iftura modum ex-. dudimus , & accipimus modum quo propric di-i cinu" hocexhocficri. QUod eft dupliciter, vno :
modo vtfAr^««'o mutato modo vtf.v aquafit aer.
dtcitur fieri vir.-alio
Notandum , quod modus quo didtur fieri hoc ex hoc.quia fit poft hoc , vt in exemplo pracdido , cft improprius ; nam fieri cft quoddam mutari in orani autem mutatione non folum rcquiritur ordo terminoruni , fed criam fubicdhmi, quod tranfit fubflat vtriquc terminorum: ficut patet ex primo Phyficonmi , text. :
Probat intcnnim in gcnere caufae matcrialis, Circa quod duo fadt,quia primo proponit intcn-
tum. Secundo probat. Secunda ibi Duplictter enirp. Didt ergo , qu6d, nec in deorfum , id cft, in cau/is materidibus , pojfibile efi tre in infinitum, :
ipfofMrfmihabenteprincipiumrvtCiddcWi^ qudd
&
&
com.6o.t.c.4.& 8.Idero.5.Phyfic.i.& i.dc Ge. 1 2.Met. 8. huius , quod aflignari non potcft in
-^* "^ ^* ;'*
&
^xemplo
ima^'namur tcmpus , quod eft fiibi?6tum diu^orum feftorum,cum tamcn idcm F 4
^
di(3:o,vbi
j»
•
*«t
:
68
Lib.
Metaph.
II.
tempas non mancat fub vtroquc fcfto quo
Ph'T
:
tionisjCft poft generationem,& dies poft aurorara,
&
vltimum poft mcdium , qus fe confcquuntulr fecundum ordinem nanu:alem:quarc repugnat t\% refl«xio propter ordinem qui mutari non poteft, ,,
vel refledi.Vnde
gencrationem,quae j
7/4
j
quidem
igltitr ex
fueroferi virum dli
ctmus ; quomodo ex eo quodft
itum
,
id quodfnf
ex eo quodferficitur,ferfeifum; non ejfe femfer enim eft medium inter ejfe eji^aut
^
generatio
^
quod ft exiflentls non autem addif^nf quiftfciens; quod dicitur^ quodft ex addifcente j
(jr ita
fxi/ientis. Eft
e^ hoc eSi
Hocverovtex
fciens.
aere aqtfa iCorrufto
altero,
confideremus
fi
illa duo^leilicet
quzdam via:& ipfun)
eft
efle,
quod eft terminus generationis , non diffcrun? quantum ad hoc ab illo raodo quem cxclufimus, in quo dioicur hoc fieri ex hoc qui^ fir ppft hocj {
ficut ex aurora dicitur ficri dies
Vnde
roram.
,
quia
poft au-r
fit
nec ibi, ita nec hic eft poffibi-» iisreflexio. Altera vero refleBuntur, id efl,fecun.dum alimn modum,quo fithoc ex hocpoteft efle ficut
enim ex aere corrupto generarur nam illa duo non le habent ad inuicem ftcundum ordinem naturalem,vt mc-» dium ad extreraum fed habent fe ficut duo exri trema,quoFum vtrumque poceric elfe vlcimum primum. Deinde cum dicic, Sicut
reflexio.
aqua,ita e conuerfo
;
;
Comparat pencs difTercnti^ didosmodos, & ponit duas difTcrentias. Secundam ponit ibij Profter (jHod illa. Dicir ergo , quod modusille quo dicitur fieri hoc ex hoc,ficur, dicimui,virum
&
ex />«mj,accipitur ex eo quodfit, tjHodfaSum efi 5 dntt ex eo,quod perficitur,& quod perfeBum efi, fd eft, qu6d hoc modo dicimus fieri hoc ex hoc , ficut ex co quod eft in fieri in perfici, fit illud qiiod iam fa£tum eft ; aut illud quod iam perfedu eft:ficut enim generatio efi medium inter non ejfe,ka illud quod eft in perfici,fit illud ejfe
fieri
&
&
^.
,
quod iam perfedum eft,&
,
&non ensxjuia
perfici eft
medium in-
medio peruenjtur ad extremum, dicimus qu6d ex eo quod fit generatur,& ex eo quod perficitur, fic illud quod iam& generatum & perfedum eft:& fic dicimus qu6d vir fit ex puero , & ex addifcente fit fciens. Vnde fubdit,?/? autem addifcens cjui fitfciens :
*^^ ^"^
dHplidttr
hoc
efi
nam
qttod dicitur
,
igitur ex
vt in
,
fieri
;
vt fic ex aere nat aqua.
ad fcientiam:
Qualiter au-
illa
quidem non
ad inuicem , necft ex
refleSiuntur
viro fuer, non enimft
ex generatione quodftfedeftfoft generationem. Sic enim eft dies ex aurora quia foft hanc ifrofter quod nec aurora ex die, Altera ,
eft
in inf-,
exisientium enim intermediorum
eftfnem effe, ^uadam vero adfe inuicem refeciuntur: alterius enim corruftio eft neceffe
generatio alteriu4, Oftendit,qu6d neutro iftorum
modo fe
:
prour ex puero dicirur
habct
,
vt
medinm
intet
& non cfle:fed
modorum conr
Prim6 de primc
tingit procedere in infinitutri.
^icquod vtroque mcde
cum dicit.
Profter quod
»4
:
&
tem generatio fit medium intcr elTe & non elfe, cum tamen efle & non elTe videantur cfle contradiftoria , dicemus in quarto huius , quando quyrerur , vtrum inter concradidoriapoflitefle meditun.Deinde
ire
&
hoc vero,id eft,in alio modo,^»o dicitur aquafieri ex aere , vnum extrcmum non fe habet vt mediimi ad altcrum ; (ed magis vt exuemum ad ex-
tremum
Vtroque autem modo imfefihile
nitum
jntcr efle,
quodfit ex addifcente fciens:
addifcens fe habet
&
fieri
vir
;
nam
duo extrema
,
^t,„
%th<m»
tx hoc inin-
talis fiifitum pra-
fcilicef
f*^"^'
impof^ fibile eft media efle infinita, quia habere exrrema repugnar infiniro ; ergo fecundum jfhim modum pofitis excremis
non eft procedere in infinitum;& hoc eft quod diefi impojfthtle ire in tnfini-
tum : nam intermediorum exiftentium, id eft , ta^ lium mediof um,w«j^ eftfinem ejfexx quo fupplp fupponuntur cxtrema taliiun mediormTi.Secund6 probat idem de fecundo modo ex hoc ;quia iii alio modo inuenimr reflexio extrcmorum ad inuicem, nam alterius generatio , eft alterius corruptio : vbicunque autem eft rcflcxio, fit reditus ad
qu6d
quod fuit primo non competere;quia infinitum non habetprin-
primum:ita,fcilicet
,
illud
principium,fir poftek terminus,quod infinito poteft
f ipium,neque terminumjergo nullo modo poteft in infinitum fieri hoc exhocDeinde gum dicit: Sin^iiiter
autem
imfof?ibile efl
frimum
if
quoniam enim non eft infnita generatio infurfum , neceffe eft id €x quo corrufto frimo aliquidfaSium eft^ non femfiternum effe.
femfiternttm corrumfi
:
vero refeiiuntur. Ponit fecundam difFercntiam,quaj (equitur ex |)rima,dicens,propter quod, fciHcct in quibus illa dicuntur ficri hoc ex hoc , vt ex mcdio extrcmum imperfedo perfedum,»(»« refleQuntur ad inui' cem,necfit ex viro fuer , ficut fcilicet c conuerfb ex puero vir, cuius rationem fubdit ; nec enim ex
&
generatione fit,quodfit, id eft,terminus generationis,
quod
eft elle
diesdtciturfieri
non
;
fed
efi
pofi generationem
«xtremorkm adinnia,
jtM
no.
i»
ficut
ex aurora,quia fit poft hanc:<^\xax&
refleditur,vt fupple aurora fiat ex dic. Vult
Jn ^M4 fnu' dicete,qu6d ratio huius eft^quia t»tune rtfe. rum vno dicitur alterum fieri rttwr refuxio
:
illa
duo, ex quo-
fecundum
iflami
^q„ habcnt ad inuicem duo ..../.,/. ^^^^ mutationis led ca quorum vnum niojun,^
;
f)rima mareria non fit aliquid fccundo modo,Iciicct fiqut cx acrc corrupto fit aqua;quia ciim materia
fit
fempitema,corrupi non poceft.Ne(: poccft
eft
dici,qu6d matcria fir sepicema pcr fucceflione^ficur dicimus per gencratione hiic mundu cfle fcm-
quod eft terminus genera-
pitcmii:hocji.cxcluditur pcr prima fuppofitione,
ficut
fg
poft alterum:ficut cflc
Oftendit quo didorum modorum fiant res ex ptimo principio maccriali, Ad cuius euidenciam notanduto, qu6d Philo^ fbphus ponit duo , qua: communiter omnes Philofbphi conceflerunt. Primum "cft , quod fitaliquod pnmum prmapium materiale; ita qiiod In generationc rcrum non procedatur in inhnitum cx pat te fiiperiori , fcilicet eius ex quo gencratur, Seamdum eft, qu6d prima materia eft fcmpitcrna:& ex hoc fccundo fuppofito fequitur,qu6d ex
licut
tcr„
quia
^^"'P^"^ \„tutri»l^ C*~
cundum om^
»«
f"^ /"»-
/''"''»*'"
^fllhum
A-
Summ^ III. non
j^uia gtticratio
rurfum,
cft infinitain
Cap. dar, quia finis
Ctd eft
deucnire ad aliquod pnmum principium njatcriar vlterius non fit px aliquo priori : i
(it
neratio in
aliquod
,
furfum
probat, quiawfc^-jT^
matcriale
iUudy ex
efi
quod
:
minum nonfuturus venire.
primo corru-
Ponit tertiam rationem
fto alujuid efi foBnm , noH efie fempitemum^ crgo curh prima materia fit (empitema, non po-
V
comiptum ,&
aliqnod
cft'
fecimdo
fcilicet
Jleftat igitur
modo ,
Coufequenua probatur, quia nullus conabitur non ftitimis venire:fed fl
aliquid
primo modo,ftilicet ficut c» imperfeAo,& in pollpnri^ cxiftentc ; quod cft quoddana m?diunj iivler purum non cns, in adu.
^
&
fines funt infiniti
dari
&
non
dicic
.11
, ,. r r »4»» caufa alicutm Jemper Jacit^ .
taltbm
;
qui intelUBum habet:hacemm finUtnim terminus efi,
efi
.^
*^
Tcxt.co,j.
terminus:
Ponitquartam rarioncm,quam inrendittalcm: i^l^^ , ergo nullum cft agens per nuUum efet intelledum ; confcquens cftcuidcnter falfum;er- agensfn ohgo anteccdens. Confequcnria probatur, qina '«'^^'«w» Si fincs funt infiniri
A
Mplius autem &, quodeJtmiu^caHft
S^\,fnii efi:tde vero quodnoneft caufa:fed
(jr alia
vltimum^no»
pihiltalet
no»
quod
erit
erit
infinitum,SedJf
infinitii
,
aecns per JntcIIeiium intendit fincm,
cognofcit
quod non
poflet,
non
fi
&
fincsef(enrinfim'ri.
erit
inteOeBusy id
cft,
agcns per intellcdu, in fi»/»^«j,fcilicet in infiniris: »4»» caufa alicuiusfemperfacit, tjui habet intellecflc
in ecncre cau£e efticienris,
nunc probat quod ncc in gcncre Circaquod quatuor fadt,fccundum quod quatuor rarioncs addudt ad conclufioncm probandam quiam intendit. Scclmda ibi Sedfi matcrialis
onme
Dicit ergo tjuod nec aliejuid
cuius caufa.
Poftquam Philofbphus probauit proccflum in
alius
illius.^arefitjuidemfuerit
4ale ipjum
&
& pcr
agens,cura ad finem
Neque vtique erk intelle^m pra^cus i9 '
procefTum \n gcQcre qaufas finalis probat quatuor rationibus , vidc Do£t, r. d. 1. q. z. art. i. dc primo princ. C}, tc ibi ^cholium tcrtium. 16
crit
poflItperuenire.Didt ergo quod nuUus conahttur ^liqutd facere non Juturus vcnfrc ad terminum,
Pcindc cum
TcT».co.f.
ergo impertranfibilcs,
,
confequens nullum
SVMMARirM. Non
quara intendit ta-
,
Si fines fint infiniti; ergo nulltun cft agens
aliquid facerc ad finem
vt cx aliquo comipto. fiat
:
in*natura : confequens eft falfum, crgo antecedcs,
cx ipfb cftfadfaim,
vt ex priraa matcria
,
fcm
cx prima materia fccundamodo,
tpft aliquid ficri
fl^12.
ti*r'mm&4,
E t Muilus cfinahitut dli^idfaterc ad ter-.
idco fupple pft deuenire ad
:
primum principium
iyi«wr/f»«»
tumfactunt fupple in caufis finalibus, tblitu/cun-> i,eia{4m, tpr auferenttt naturamlfoni.Dtin^ dirCL-^d.V,
dicitqu6d,yJ»«//fCTid eft
^
finem ex ratione praxrcdenq,
bonum. Dicitergoqu6dy*
tollit
69
III.
& bonum idcni funt; (cd qui ponit
fines infinitos,toUic
ergo
le
tenumy
f
:
:
,
cauiae finalis.
Bum
enim tcrminus cft , finis tetb termiLoquitur de intclle^ pradico, qui fempcr agit proptcr fincm , qui eft praxis. Tunc fcf
nus
,
hoc
eft.
quicur
FM M J^R ir M,
S
:
^)^""^*"''- Terria ibi 5f
pars.
illa
:
:
:
:
***•
confequens eft falfum fui
,
rum
qucnria probatur , quia lunt
quia contradicit ien-
turo quia conrradicit antecedenri.
:
,
&
ipfe
finis eft
,
finii efi id, (juod efi
non
efi
cuiw caufa;
cuius cauia alia
if. dc Anima, cradansanin anima, ic Angelo fic maceria; ccx 13. ihnuic non
,
quod
ampliits
tale vero efi,<juod
caufa alicuius,ideR:,a.ktm\s,fed alia i&w,
fdlicet graria funt , quare Jiquidem ipfum, fcilicct
cuius caaia fi_
vtro non
fiterit
,
vltimum, non
erit tale
,
,
id cft
,'
fit
tamen deuenireadaliquem finem vlrfvlterius non eft graria alterius , fed funt grada eius. Qeinde cum dicit
mura , qui omnia alia
Sed qui infimtumfaciuMt, latent auferenT tes boni uatiifam.
Ponit {ccundam rarionem tuiis
<^ httutmidem
Aw.
^^
•
6.
&
pius loca de
Scholium i. vbi hoc afferuntur.
ibi
varia
Sed nec quod quiderat ejfe canuenit reducl adaliam dcfimtienemmnltipticamem ratio^ nem^ ybi ftt
oftendit
,
quM
non quod duo fadt,
in caufis fomjalibus
proccflus in^innnitom. Circa
Prim6 proponlt int^tum. Secund6 probac
ibi
:
Sen^erentmeju4^efi.
,
quahi intcnditta-
Adeuidehtiam primaE panis notandum, qu6d forma cft vndeprim^ flimitur dcfinirio fpecidj
erit in natura^ confequenscft falfum i ergo &ant^edens.Probatio confopen-
tionibus autcm vna pars eft prior altcra
g^us
cft prius difFerentia,
prior altera
:
;
ficur
& vna difTcrcnria eft
idcm. crgo cft efleproceffum in in-
nnitum informis,
Tex.eom.ia
J» camfisftr^ malihus ntu
^f^f
!"<>'*
^^^
quare procefKun in fotmis pportct accipere fc•ciind^m procefTom in definitionibus : in dcfini»
S^ caufae finalcs procedant in infinitum;ergo
nullum bonum
dare nobilifllmam. de
hic q.
dare fincmi qui eft gratia alterius, puta finem fub fine; eft
, ita vc non quo vide cum
dari procefTum in fpcciebus fit
erit infinitunty
vItimum,«o« erit cuiut finis, quare tolletur hoc
id
non erit gcnus caufe qood eft finis. Notanduni , qubd licet in ordine finitum
'caufa
,
hictcx. ix.habcatmaccriam, difcudcq.
& per confequeiis non pro-
cederc in infinitum. Dicit ergo
omnc quod mouctur quod tangit Do£t.
Conle-
non^ft caufaaIicuius:oportet ergo
finem vlrimum efie
Non dari proccfTum in caufis forfflalibus , probatur quatuor rationibus. An
& eflc proccflara in infmiturt; indefi
^^ '
;
:
70
Xiber
'
;
fic
Metaph.
multiplicetur ratio definitiua,vt
fi-
cutquidefinit honun£m,ineius dcfinitione po--
nitanimal, icaqu6d definitio hominis reducitur
ad definirionem animalis :
fic definitio
animalis
reducatur vlterius in definirionem altpriu?, in infinitum.
& fic
ou&d
^
ad fupremagenera quibus ignoratis igno-? fecundiim haiK ex-r , pofitioncm illa fccunda ratip ficut prima probat id
eft,
;
&
rantur omniapofteriora
non
formalibus proccftlmii in infi-
efle in caufis
nitum in furfum. Tcrtio modo Qxponitur, vt pec indiuiduumintelligatiM: propofitio jmmcdiata,vt
Df indg cum dicit
Sempr enim^oiuA ante e^^communiter efti quafejierior eB^ non eH : cutm autem fri-
mum non eH^
dcfinitio diuiditur in partcs definitiom*s,v«
fenfus,quod nocontingit fcireSdXiccc per defi-» nitionem , priufyuam perueniatur ad indiuiduay fit
fenfus,
fit
iS
;
II.
in definirionibus. Dicit ergo qii6d non contingit, quod quid erat ejfe reduci ad aliam definitionem mHltipltcantem rationtm : fupple in infinitum :
puu quod
;
nec hahitum eU.
Probat propofitum per quatuor rariones.Qua^ (ecunda ponitur ibi : Amflimfcire. Terria ibi : Sed cognofcere non eft. Qjiarta ihv.Sed mAr ttriam. In prima'parte intendit talem rationemi
fi
proccdatur in definitionibus, fur-i
fum, nuUacrit propofitio immediata,& percon-? /equens non coHtingit aliquidfcireper dcmon-r fkationem concludentem conclufioncm ex prin(cipiis immediatis dedu<Sam, Deinde cuni dicit,
nim
cauii forn)alcs procedunt in infinitum crgo nulla caufa formalis eft. Confequens eft
quod
vel caufis formalibus in infinitum fecimduin
Et cognofcere non elf^nam qus ftcfunt in-t fnita, ^uomodo contingit intelligere f
Si
falfiim euidenter,& contradicit antecedentijergo
i& antecedcns. Confequentia patet, quiafifor-r mac funt infinitac,nulla erit prima,& fi prima non pft , nuUa pofterior erit. Dicit ergo ({UQdfemper
fnim forma, {dlicet
qm ante eftM eft,prior,»J4^«
non qu6d fit perfedior, fed quia eft vniuer(alior forma cnim generis vniuerfalior eft quam
fft,
:
forma ipeciei , licet fit impprfedior : ideo dicit: Vrimum du- qyja forma, fcilicet (ju* eftpofterior, non eft, fcilifUxCrvtrocet vbicumque forma prior eft non enitp vbicumque eft forma animalis , ibi eft formahomiremouentur fcnfequenter nis, ?x hoc vltra arguit.CMJw autem primii non ;
&
tntia.
eft ,
nec kabitum
bens
id eft
prior; ergo ncc
confequcnter feha-
,
ergo forma: funt
fi
j
eft,
infinitae
altcra pofterior,
,
nulla erit
Dcinde cutp
Ponit tertiam rationem , quae dueit ad hoc in* conueniens , qu6d tota cognitio habita tollitur, quaecunque fit. Circaquod duo facit. Prim6 adducit rationjsm. Sccundo cxcludit falfam refpon-
fionem. Secunda ibi
Nori enim fimile. In prim^ Si caufac formales func
;
intendit ralcm rationcm infinita:,nihil
;
omnino contingit
fcire;confequens
falfum euidenter;ergo antecedes.Cofequentia patet , quia ad cognitionpm rei oportet cognof^ eft
formam
cere
rei
ergo in formis proceditur
fi
i
non contingit eas intelligere;ergQ, &c. Dicit ergo , qu6d«o« eft, id eft, nonconrinin infinitum,
git cognofcere,
nitx,
namque
fi
formales
fiipple caufie
flint infi-
(icfunt infinita <]uomodo oportet in-
feliigere: quaii diceret, impoffibile eft.
pum
Deindo
dicit
dicit
Non '9 cxt.co,!
i^mplius fdre deFhuunt omnes \ qui ita .
enimjimile in linea , qu^ fecundum
^-^^^^f.^g^ enimpopbilefcire^antequamad
non
indiuidua ferueniatur.
enumerabit feSHonts
Ponit fecundam rationem qiiam intendit ta-, Si caufe fonnales fnnt inhnitae ; ergo nihil :
20
quidem non y?4/. Intelltgere vero non fiatuentem. Propter ejuod non
dittijiones eji
qui fer infnita pro-
,
(edet.
lem
contfngit
confequens
fcire;
cuidenter falfum:
eft
erqo
& antecedens. Confequentia prt>batur,qi4a
jiihil
contingit fcirc priufquam perucniatur ad
indiuidua
,
quod fupple non contingit,
fi
forniaB
funt infinitx.
Not^ndum, quod ly, iadiniduum , poteft e3(poni triplicitcr,vno modo^u6d indiuiduum aci* propafito fumi cipiatiu: non pro indiuiduo fingulari , quia finfoteft triflieitfr. gulariiun non eft fcicntia : fed indiuiduum dicatur ipfa fpecies fpecialifHma difFerentias eflentiales
vt
fit
fenfus
,
,
quae vlterius per
vel fpecificas
quod non
,
non
(pecialiflimam
:
quia
&
fcire in
diui-
conringit fcire,
(cilicet perfc(3:c,quoufque perueniatur ad
genere eft
infinitum fectmdum Troceffu» in, infinitum imarirutri iuflieittr.
,
deorfum
qu6d non :
Hanc refponfionem excludit, qupd non.eft fimile in linea ^ejut t^uidem non uSu. ftat fecundum diuifiones non enim cft fimile : iinitum diuiditur.
fpeciem
quia
fic
furfiun
non
:
fic
ifta
fecunda
procefHis in infinitum eflct
i}i
perucnirp ad inui-
eft infinitas in
potentia in formis :
fi
qu6d inteHiquod impoflibile
eflet,haberet cfTeiin a<3:u;vnde fubdit
gere non
eft ftatuentem
eft aliquid intelligi
neainquantum
',
id eft,
nifiinaliquo ftetur:vnde
,
ftat,vt finita in a£ku
&
li'
habet puniSta
™.
i,„^^
modo imelUg' foffi
•*
fecundum enim quod non ftamr in diuifione' Uneae, non potemiinantia
teft fciri;
fecundun^ iftam expofirio-
fit
:
quia in linca
fi:irp ali-
quid imperfedc , ncm dicimus , quodficutprimaratioconciudebat , non eftp in caufis formalibus proceflum in probat
:
d.
Iniiufduum
(ditur,
Reprobat falfam refponfionem poflet enim quod res poffet cognofci non obf^nte infinitate formarum ficut linea, quse in inaliquis dicere,
bit,
,
,
feiiiones
in infinitum
elfent infinit2,eflent
fent
fciri.
:
ide6 (uh6it:propt^r quod non enumera-
fupple aliquis
qux procedunt fi
poteft intelligi
fic
Deindc
ideft
, :
,
diwifioncs,
quia igitur formjE
adu;ide6 nullo modo pof^
cum dicit
Sed materiam ineo.,quodmoueturJntel-
duam fppciem. Secundo modo cxponitur, vt per
ligere neceffe
eji,
&
infinito nihtl eji ejfe,
T«it.co.i>.
aut
S/ 'uero non eji infnitum , quidejt inji-
indiuiduHm inteUigatur fmjrcmum gcnus, aiius
non.
ratio
non cft vltcrius diuifibilis in aliqua priora. Diuifio enim forrnalis non fblum cft , fecundum quodgenus diuiditur per diffcrenrias eflentiales,
nito ejfe?
per eius diuifionis priuatio nem fpecies fpecialifiima potcft dici indiuiduum,fed ctiam fecundum
Ponit quarram rarioncm , quae talis eft, qu6d .. neccHe elt intelligerc matenam moto, id eft, *„*, ia omni eo, quod mouetut : materia autcra habet rationem
m
.
-
„^,^1
:
:
Summ^E Ynicx mionetn
infiniri
aurem compcrit
infinito
:
efle
rarioneminfiniri habere, de fcnullam habet formarquia de fc cft quafi nihil. Si ergo ei , quod eft infinirum, comperitellc nihil, fequiiur per oppofitimi,qu6d ipfa forma ,qu2dat elle.non fitinfinita; ergoin nihil.-raateria
enim qux
intelligitur
Cap. tudinem minls nota
^am
go, quod necefi
&
Dicir
erit procefliis in infinitum. eji
materiam
intelligere in
infinito^c^cxi fupple eft materia, nthil
cet
quannim
ma
cft
de
fe
:
efi
,
id eft
,
:
moto,
quare non erit
iimgit diuerfbs
pmni eo
illa audoritate, quod in , quod mouetur,oponet intelligerema-
,
tcriam videtur pofle haberi,qu6d in cselo fit naateria,cum czlum moueatur.Veruntamen qui funt :
materia dupUciter dicitur, vel qujB
fl*x,
compofiri
cum forma
eft altera
tonfUtuente per
fe
pars
vnum,
vel poteft accipi materia pro fubie(!io.Primo moVide
Scot. in
ficttndo
de
motu Anged.i'
i»r.
do materia non eft in caeio, nec in Angelis.Secundo modo ponitur in vtrifque, & hanc materiam fuificit inteUigere in omni eo, quod mouetur fed de illa qua^ftione qua?rendum eft amplius :
odauo huius , & ide6 vfque tunc Tunc fequinu- illa pars
in
,
modos, quos
Tcx. C0.13.
& modum magis conucnientem,qucm
da ibi Ali] igitur fi hon. Terria ibi : Tropter quod oportet. Prima in duas. Quarc prim6 intcnnim proponit. Secund6 probationem addit, qux eft pcr fignum. Secunda ibi : ^uantam.Dkii ergo quod anditiones contingunt entibus, id eft, hominibus fecundum confuetudines nam vt confue-
benrius audimus,
& fufcipimus, &
no-
confucuimus, videntur nobis
tudtnem
dam
infinitotemfore.
Vbi probat, quod non
eft pofTibilis infinitas
intedit:Si caufae funt infinitafjerao nihil cotingit
nVir "os cognoicere;'coniequenseft talium; ergoantecedens. Confequenria probatur; quia nmc opinamur fcire, cum caufas cognofcimus, infinitum autem non contingit fcire. Dicit ergo , quod caufarum ejfent infinitt pluralitate, non ejfet, id eft , non contingeret, nec ita cognofcere tunc enim putamui fcire , cum nouerimw ipfas
;
vnde habi-
tus qui ex confiicnidine gencratur, vt habctur x,
Ethic.cap.
inclinatpcr
i.
modum naturx:proptcr
ad quod fecimdum hjbitum indinatur. Et idco quae fimt fecimdum habitum,videntur homini noriora ; verbi grarisi, homines nutriri , & habituari in opinionc alicu-
quod
in caufis fecundum fpecipm. Et talemrarionem
& vcrtitur in naturam
,
qutdMta
natura.
quoad
Cup^lcnotius eft
futamus , cum caufas iffas nouerimui, infnitum vero fecundum adieStionem non
narura
Confuetudt eft
minus nota propter inconfuetu-
nam confuetum,
,
nos. Ratio huius eft, quia confuctudo eft qu:E-
eji fertranfire
tiu «fitndit.
fic videtur
dignum debcrc dici , & non aliter; ^rndc fub funtprt, dit quod ea cjua non videntur fimilia,
bis
caujarum non ejfet ita cognoJcere.Tunc enim ,
.,
:
ter ea, quae fcilicet
injinitdt ejfent fluralitate fpecies
^
uimus^ta dignamur diciNvXx. dicerc,qu6d ca quae funt nobis confucta,& in quibus nutriti fiunusji-
&
difFeralur.
fctre
I^l^t'Ji ntmejjepnt-
diuerfi obferuant in
Tertio ex dictis defcribit
obfcruare oponet in acquifitioneveritaris.Secun-
maffis extranea,0-
Sedfi
conSecundo fub-
prsemitrit virtutcm
:
de materia, quod
alterius opinioniSidiftinguunt
Mtteri» iu-
regulam
Circa
acquircntias veritaris.
Primo
acquifitionc veritaris.
Notandum quod ex
f_i
modum
tria facit.
fuetudinis in acquifirionc veritaris.
in formis.
A'-'
,
ji
quod
eft,fbr-
S**
prscmifit facilitate,&
**{* """ qux accidimt circa conlideratio- jt^eta noou, 11/** \ L /" nem ventans, & quod ad fcientiam Metapnytici i,bf„tiut re. niuK veritaris, noririam habere cifmm. maxime fpecbt difficultatem
oftendit
autem non, id
qua: dat efle,non eft infinita
infinitum in elle
cr-.
&
^
71
rnagis extrane^-
confuetum notius,
Poftquam Philofophus
,
formis non
III.
illud videtur vnicuiquc
ius DcK^oris
re
,
nihil dignantur audirc, vel fufcipe-
quod repugnat opinioni
,
confbnat
ilH
cipiunt libcntiflime dicit
iUius
opinioni, reputant
&
,
,
Sc quicquid
vcrum
gratinter.
& fuf^
,
Dcinde ctim
:
Ji fpecies
:
caufas
:
infinitum verofecundum additionem/cili-
cet fpeciei vnius ad aliam non efi pertranfeundum , in infinito tempore, id eft, fecundum illam
infinitatem
qaufi,
fi
:
ita
quod
ponantur
poflent cognofci
onmes
infinitae.
Modus acquirendi
W^
efi
,
vero
vim
habeat,quod confue-
leges ofiendunt, in quibtssfabularia^
^ puerilia
magis quidem valent cognitione
deeispropter confuetudinem. Probat quod dixerat per fignum, dicens quofiquod confuetum efi^d eft,conflienido , oftendurit leges, fcilicet humanae : in quibui tarn vim habeat,
SVMMiE VNICiE
Capvt
^antam tum
III.
notiriam veritads.
propter confuetudinem ,
Notandum, quod
leges humaruE, ,
funt ab hominibus, vt ciues ad
ciuile inducantur,
acquirendam veritatcm , fuadct Doiior cxcmplo variarum nationum fuis ritibus addidarum. Rcliqua quaz in hoc capite tradantur, infcrius noto.
^^ Tt?.co. 14.
/^ Ontingunt autem auditiones fecundum ^^confuetudines entibtu: namvt confueuimua ita dignamur dici, <^ qua prater ea nonfimilia videnturifed frofter inconfue-
infHtuta, ritia
quxad
ci-
vt ad finem ordinantur,
& a malis retrahantur
dum autem diuerfitatem nationum fic
Magnam cffe virtutc confuctudinis,a
quam co-
eis.
iiilem conuerfationcm inftitutae
&rMMARiru.
^^^
qutdam fahularia , CT
puerilia magis valent cognitione, id eft
gnirio veritatis dc
.
^-^
bonum :
fecun-
fiint
multa
& friuola, & vana, quae homines a puc-
in eis nutriri, propter confiictudinem
approbant
,
quam
notitiam vcritaris ,
magis
& hoc eft
fignum quantam efficaciam habcat confiietudo. D?indc cum dicit
sruMAKirM. Quinque modi acquircndi vcritatemi quos Dodor bcne cxplicat, ex Philofopho,poncns rcgulam,ncmpc prius acqui-
rcndum
>*
j^^
:
Metaph.
Lib. II.
72
rcndum modum fcicndi^id cft,Logicam quam rcienciam. Dcquovideeumq.i. fupcr vniucrfalia.
autemjini Mathtmatice quu ALij non Ali)ftnon exem-
Jicet,
recipient dicetes.
Bthitefiem induci dignanturpoe-
tlartter,
$am. Et illitjuidem omnia certe. His verofier bilis efi certitudo
compie^iendi
,
aut pr
,
Hdtale. At
aut propter micrologiam.
enim aliquid /jnod certurn efi aueadmodu injymbolis^^ ratidcinationihuf
bet
pon liberutft quidquibufdamejfevidebitur^
neutrum facile
Ponit diuerfbs modos, quos diuerfi obfemant nndi. '
vert-
**?*" ^
m acquifitione veritatis,& ponit quinqiie fnodos, pnf^us eft, quod altj igitur, propter confnetudintmSciWcctmnrecipiunt dicentesyfi non Matheptatice quis dicet
Mathematico
:
id eft
,
quod
,
non
modo
dicatur eis
poteft effe duplicide caufa,
velquia propter coniuetudinem in Mathematicis funt nutriti,vel propter difpofitioncm animajrquia fcilicet funt fortis imaginationis. (dus eft
,
quod
funt, qui
ali]
modus
inquirendi vcritatem
go , quod quia fupplc
& dominium in cis
modus eft, quiai»
te-
fiem induci dignantnr aliquem PoetamM eft,nihil reputant dignum recipi, riifi adducatur teftimonium Poctae,vcl aUcujus do£toris:quod poteft ac-
:
»//»',
fcilicet alij,ow»»^,aliafup-
f\e,certe quaeruiit, id eft
, alij
funt, qui per certi-T
tudinem omnia volunt dici, Sc per diiigentem quifitionem rationis
:
quod
in-
porcfl accidere, vcl
propter confuetudinem^vel prppter bonitatem,& fubtilitatem intelledus qu^erentis rationf
m om-
nium,de quibus eft certa ratio pofHbilis affignari. Quintus modus eft, qu6d hii veroM eft aliis,c«"titudo eftflehilisy id pft, triftabilis , quod, fcilicet
fubdit ,
quod ab-
abfurdum eftfimul
velle
habeie fcientiam,&
mo^
dum fciendi propter quod oportet pritis haberc modum fciendi,quam fcientiam, & per iftuin modum procedere ad confiderationcm & notitiam :
,
veritatis.
omnibus
aliis fcientiis,
vt eft vtens
omncs enim
:
Logica ytuntur, vt quatenus Logica tramodum definiendi/yllogizandi ^c.huiufmor
fcientiae
dit
di,quaE a Logicaaccipiunt
omnes
aliae fcientiaE,5(
&
notitiam per qua: procedunt ad inquifitionem, veritatis prius crgo addifcenda eftLogica,&,fic :
ad alias fcientias procedcndum ad inquifitiar nem,¬iti«m veritatis.Deinde cum dicii; efl
FM
S
Dc
M 4 R I V M.
Mathcmadcis
dari
maiorcmcer-
Metaphyfica tamen in fe ccr& etiam nobis, eius principiis
tituditicro,
tior eft
iam
,
perfpeftis, vc notaiii |n"prooemio, §.
Scientiain vno,
A
Cribologia vero
LMathfmatica non in
torum ad ignota paruorum ratiocinationem :
inile habet
& no-
;
tale
aliqmd, quod certum
autem,id
eft,
eft,
bus materiam : propter quodnon naturalis
efi
ideft, ccrtarri
cunque paruum prstcrmittit indifcuffum, quod cxpdnit cum fubcUt, vnde quemadmodum injym^ boiis ,idt^, incompofitis contra<5tibus,t;i/««r tjuibufdamnon libtrum
nima,& parua :fic ficis.
& in rationihus, id eft,fcicnti-
Vult diccre, quod
ficut in
vidctur rcpugnare liberalitati
putare minima :
ita
,
conuiuio magrio
& largitati, com-
vidctur quibufHam eile in fci-
^ntia veritatis,qu6d fcilicet videtur ^ fle quaedam
inopportunitas, yeritatis
&
illibcralitas
, fl
:
ideoejue prirnum
efinatura
:
ita
perfcrutandum quid
namque ,&de quihus e/l Phy-
fica manifefium erit
pluriumeficaufas
,
:
&fi vniusfcieatid,
(jr
aut
principia (onfiderare.
eft, fi-
inquifltionem dc re,qu6d,fcilicctnihil quanturri-
in cognitione
minimadifcutiantur. Dcindc ciim dicit
Gftcndit, qupd vnus modus,qui cft poriffimus ad inquircndum vcritatetn,' ille fcilicet qui eft per ccrtitudincm,non eft in omnibus fcientiis obfcr-
uandus. Dicit crgo , quod acrihologia Mathemapca, id eft, certitudo demonflrandi, quae cfl: ma-
ximein Mathematicis, non eftaccipienda inQjnnirr htii , fcilicctfcicnriis,/f/i in non hahentihw materiam, id eft,in abfhai^s a matcria
non
eft i^aturalis
^itlafuntrfcipicnda. Et abfwrdum efi quaret?
rhodus, id
eft,
:
proptcr qupd
qu6d
iile
modus,
qui eft per certimdinem demonftrationis,nonfpe6ax ad Philofbphum naturalem : omnis enim forfitan natura
modus
quem Propter quod oportet erudiri quomodofin~
^S '
j^Tl omnihtti efi expeteda, fed in no habeti-
hahet
,
fi'"*t''»^'
&
duplicem : quia hoc poteft accidere, aut propter impotentiam compleElendi, id eft, quia habcnt debilem intelleftumi ad vidcndum comaut propter micrologiam,id
modU
modunt fimul fctenttam , fciendr.eft autem tieutrum facili accipere.Vvdt di-r cerc,qu6d quia non eft facile duo fimul accipere, eft tju£rere
modus : cmnis enimforfan natura mdteriam
plexiones principiorum;id conclufioncs
prim
difcere
recipien-f
aliquid pcr certitudincminquiratur^cuiuscaufam aflignat
H
fmguHs fcientiis,/«wr
qux traduntur;&
^
non valentis iudicar^, non enimcredentesrar
tionipetuntfibi dari teftimonium alicuius.Quarcus modus eftji^MM
quem modum,
erudiri cjuomodt), id efl,fecundiim fingula, fcilicet in
iudicij intelleitus
vel intelligere tationcm
cpertit
modos quae-
runtcirca notitiain veritatis ,propter hoc oportet fiiendiqui^
cidere,vel propter confuetudinem,vel propter de-
fedum
diuerfi varios
Philofophus Logicam,quaE modus fciendi dicitur
tefl,accidere, vel proptcr confiietudinem,vel pto-
potentiae fenfitiuae. Tertius
potiflimus
voiunt
fcilicet nihil
,
eft
Not.indam , qu6d , fccundum expofitionem Commentatoris , per modum fciendi intelligit
fignum fenflbile proponatur,quodpo-
pter debilitatcm intelledus
qni
,
numeratos,non eft in omnibus fcientiis obfcruandus.Secunda ihixAcribologia veroDicix. crinter
Secundus mo-
reciperc de vtnxaxcfihon exemplariter,id eft,nifl eis aliquod
accipere.
Ex diGtis dcfcribit regulam, & modum magis conuenienrem,qucm obferuareoportct in acqui(itione veritatis. Circa quod duo facit. Prim6 quod di£him eft. Sccund6 oftendit, qu6d viliis
furdum jioil aequi-
^ modumfciendi.Bfiauiem
fimulfcientiam,
exponit
tandum eft ftum
materiam habet
:
ide6
cft alius
inquircndi veritatem in fcienria naturali,
erit
,
de
cum
c^uid eft
fubdit ideo :
natura
:
ita
primum perfcrunamcjue rnaiufs-
quibi*/ eft ^hyfica, id eft,de
quo
eft
icientia
"
* '
;
Summ^ I.
Cap. 1
&
iterum pcfcrutandum eft, Jl vnim fcientut^ {alicct nztuia^s , efi confiderMre (cienria naturalis
,
& principia, authoc
t4>t(M,
fit,
rum. Hunc autem modiun ob(eruat Philoibphus inde, quia prim6 definit X. Phyf. text. com. j. naturam , poftea determinat dc cauils rerum;
&
raodum
poteft patere
,
quis
iptelledus
mo-
funt fubieda motui ,&tranfinutarioni
&
quod non
irni-*t*-
rtMiu.q
0MttMftm,^
(y^Q r
,
propter
,
ccnidimas demonftrationes fabricamus. Notandum etiam , quod omnia naturalia dicit habcrc materiam forfitan, vt caueat fibi acor-
de
eis
poribus czleftibus,
qusfecundum
eimi,
velnon
omnimoda cerri-
habent materiam , vel non habcnt talem , qualem
qyj^ j^Qu cueniunt neceflario , nec femj r r l r rrequenter Iicut dicitur i. phyL tcxt,
ifta inferiora ideo dubitariuc loquitur , quas autcmfueritintfntio Philofophi circa materiam in
poteft de eis haberi •
1
^^ ^t
»
,
de fubftan-
Mathematica funt abftra<5b k
fed
:
fuit
propter defc<£hmi noftri
,
Notandura , qu6d ea , qu£ habent materiam^
jyiftrmi*
& hoc eft
,
& tamen non funt cxccdcntia intelledum noflrum & idco funt nobis ccnifllma & raateria
dus demonfixandl compecat Philofbpho natu-
mMttriMlimm
feparatis
tiis
&
per hunc enipi
:
didhmi
bis cenifllma ficut fupra
flnriHrn lcienrian
7i
po6tam , quia sfcilicet abftrahunt a motu , funt quantum eft de fe certiflima non tamen funt no-
•
f,gHitiM*m
P^''
w*fir0m>
fova. 48. Immaterialia vero propter cauiaqi op>
LIBER N
:
^lojinauiretur diligenrius in
huius.
TERTIVS.
hoclibro determinat Vhilofofhud de
deratiomm huiuj
odauo
fcientia
:
m
^
qtujpeciallter fertinent ad confi^
diuiditur autem in duasSummM , quarum prima
dubitationes proponit s/ecunda examinat. Inprima parte capituprimi Tffqueadtext, 1. ojiendit Philofophuji i;t acquiraturfcientia
2 prindpiu nobu notu ; agendum
effc
de itjydequibusdubit^tur^l^eldubitaripoteji, cuiusrei quadruplex daturratio. arjredi ea
SVMMA 'jyttbitaftones
C
A
PRIMA. V T
qui Philofophi
nos oportet tri-
^**'*""' <^
,
de
ipjis aliter
,
fcilicet
anri-
fufceperuht
, id opinari funt alitcr quJtoi habcat veritis rci &ft tjuid extrj^hoc eji , ab eis fcilicet Jfratermif-
cft
I.
,
fum, quod didt proptcr hoc , quod ipfe inqdrit dequibufdara,qu« Philofoplu anriqui dimife-
Oftcndic caufas dubicadonis. Tcxt.eom.1.
qHibm dubitare
intcndiraus -.^uacunque tjuidam
multa proponuntnr, P
de
,
murn, lupple antequara ventas dcterramct^t ; ea quMdrMfUsi vero funt , fcilicet dubitabilia , fcilicct dcquibm •fiemdit.
NEceJfe eB autem ad ijuafitam fcientiam
Pdhdccumdidt:
runt.
nos ag^redi primum dt quibus duhita-,
primhm oportet. Hac autemfunt qnacunque de ipfts aliter fufceperunt quidam drji re
JneJf autem inueBigare volentihus pre~
iium
operjt
bene duhitare : peHeriompi enim
:
iuueHigatio priorum ejifolutio duhitatorum^'
quid extra hocpratermijfum eh.
Soluere vero non eft ignorantis vinculum:
Poftquam Philofbphus in fecundo terminauit de his
,•
libro de-
qux fped^t ad confideracommuni , nunc defcendit
rionem veritaris in ad dcterrainandum ea
,
ter ad confiderarionem
quac fpe6bnt fpcciali-
huius
fcienrias.
Circa
quod duo facit. Prira6 procedit modo difputatiuo,& dubitariuQ. SecundA procedit modo determinariuo ibi
i
,
in principio quarri
4am.
fuum to.
fiue demonfhrariuo.
,
Prima
itu pars ,
,
diuiditur
Efi autem fcientia ^«<e-
Quia prim6
praemittit
Primum ergo de quibHS. Priquoddam prooemium huius in duas. Quia prim6 proponlt
ibi
qu«
:
:
cft
ijiam intenrionem in gcnerali. Sccimdb expcH nit eam in fpcdali. Secunda ibic Eft, autem du-
U^^m
Prima in duas. Quia prim6 prsmitrit fuam intcntionem. Sccundo fubiungit intenrio;:^ ^'^*^°"'^ Secunda ihi Inell autem imteBi^ i'^'' ^^^^ ^8*^ P™^° fic ,qu6d ad qutfuam
iv*mji«mtm
fftffitidm
bitatio.
^ml!!r*
terligatis efipajfus.
Jmfofiihile
enim vtrif-
que procedere ad id , quod efi ante. Propter quod^ ajr difficultates oportetfi>e€uUri omries prmSy
^ harum cfMfas^
Secunda
Secimdo profequitur de intcn-
intentiun.
Sccuqda
tcrrij
duas.
iii
fed mentis duhitatio hoc de re demonfirat, Inquantum enim duhitat , in tantum Jimili'
:
, fcih^et a nohis dc prindpiis necejji Scoti Oper. tom. JFi
eji
Subiimgit,& affigna^ ifHus intenrionis quadruplicenx^ationcm: quanun fecunda ponitur ibi : Et^ ejuia tjuarenta, Terria ibi : Et adhuc. Quarta^ibi iAmflius meliM. Didt ergo , qudd :
volentibifs inue!iigare,(d]xcct verifatcm,^x»r/f,id
benedMbisar^ ab initio, id efl,priQdpie inqoiflrioras. Cuius rationemfubdit,^«»4 iA
eft, oport^et
ueFltgatia fofferiorum
,
in inquifitione vcritarii
noncft alfud , tjuamfobttio prierum dubitatorum,
quod
dcclarat per fimile in folutione ligaminij^
corporalis diccns
nodum ;
ille,
ipfum difrolu?rc
nuoi foluere non eji ignorantif^ qui ignoratnodura, non potcft
,
:
fed mentis
dftbitatip hofenir^
G
fimiU
*
:
:
,
:
Metaph.
Liber IIL
74
finile de re demortfirat
:
enira videtux fe htr
fic
berc dubitacio de ic ad mcntcm , ficut ad corpus nodatum, vel ligatum : tn tjuantum altcjHU dubi-t
tantum
tat,in
emm efi fajjtu fimilifer
quid fimile
ligatii
peruentre ad
cjtted
,
impojfihtle efi
efiante, id cft
>
,
SVUMiE PRIM.C CAP.
enim
quod
Pubitationcs varix ad hanc fcienriam fpcdlantcs proponuntur.
inrifcfite
ficut ille,
SVMUAK
qui habet pedes ligatos, non potcft procederc ad anteriora fecundum viam procedendi , vel progredicndi
fic ilie,qui
:
dubitat,quafi habens men-
In prima partc huius capicis vfquc ad Et vtrum , proponuntur dubicationcs
(juod oportet jpeculari prius omnes dijficultates ha-
ex parcc confiderationis huius
caupu
ficut
:
enim
vult foluere vinculum,
«c ille,qui
ligatus corporaliter
fi
& nodum oportct quod & nodum ligaturaz: ,
& earum caulas. Deind$
cum dicit Et
primo
Afljgnat fecundam rarioncm dicens ,qu6d o,
fupple prius dubitare
quia
:
tjuttrent^s
fiipple veiicatem,y?>7f tnuefitgatione, fcilicct
orum
,fimilesfiintignormtthnsquo oponet
dubiire,
id
neiciunt,qu6 vadant.Ratio huiuseft, quia ficut terminus vi^ intenditur abambulante, cft,illis,qui
ita exclufio dubij cft finis intcntus a fpeculante
& inquircntc veritatem. Sicut ergo
ille,
cit,qu6 vadit,noa poteft peruenirc ad terminiun,
eftUitti.
nifi forfitan a cafu
nec aliquis poceft direde inquirere veritateijijnifi dubitarionem pra:uideat, &pracognofcat. Deinde ciam dicit :
iic
Et adhucneijueejuando quajifum inuenit^ fiut non cognofcif, Finis enimhuiccjinon manifejius.
Pradubitantivero manifeHus.
Ponit tertiam rationem. qua: videtur explicare £bcundam,diccns quod adhuc quando fcilicet aliquis , qui nelcit quo vadit , nec quando qutfitum inueniet cognofcer
cum , ad quem ille fit riijs
,ideAiCum
prima eB fcientia huius
&vtrum
fit
fiftendum ,vcl vlte-
procedendum. Similiter ci^ de
illo
,
qui in-
quirit vcritatem fine dubitatione:ide6 dicit,qu6d
fini^louicnon pianifefius.
efi
manifefius , prxdubitanti vero
efi
Deindc c^m dicit
?
,
^e verit.ite co»^derttndt,
fcilicet inquircre diibicaciones
tis.
lAem Anim».
,
necejfe efi
enim
,
0^ dubitarrtittm omnesrationes
quod auditorem oportet i.d*
,{cilicct
iudicare de audiris
ficut in iudiciis nullus poteft
bcnc iudicarc
,
,
vt
nifi
audiat rationes vtriufquc panis, ita ncccfie cft au-
dicntcm Philoibphiam ,
& iudicantcm dc vcrita-
omncs rarioncs aducriariorum dubitanrium , quod fit inquircndo prius dubia , qujc acpdunt circa veriwt^ , qu« inquiritm:. Dcinde tc audire
cum
dicit:
(Jr
idem
vna circa emnes attt plures funt ? Et Ji piu^ vtrum omnes cognatce, aut earum hce qui^ ,
dem
fapientia
cend-ejunt
?
?
vero aliquid aliud di-
llla
Et hoc idem quoqtte necejfarium
^eliqucerere
:vtrum fenfibiles fubliantia
folumfunt
dicendtt
,
aut prater has alia
ejfe ?
Ef
vtritm vnictfunt , dutplura genera fubjian'
tiarum , vffacientes fpecies ca inter ifia
ergo
,
(jrfenfibiiia
^ Mathemati-,
,
dixerunt
vt diximus perfcrutandum
?
De
his
,^
v^ felum efi fpeculatio > aut circa qua accidunt fecundum fe fubHan.. tiis ? Adhucatttem de eodem , diuerfo,p, ,
trum
circa fubHantias
mili
& difimiii
,
^
,
priore^ 6'poHeriore
libus
, eft'
efi
(jr
cf de
,
^
contrarietate aliis
de , omnibus ta-
de quibttfcunque BialeSHci inten-
dere tentant , ex probabiltbus fclum perfcrit-
quorum Theoria eH de , omnibus, Amptius autem his eifdem quAcun-
tationem facientes
quefecundum fe accidunt,
(jr
nonfolum
4
qttid
eHhorum vnumquodque ;fedvtrum vmefl
Exponit fuam incencioncm in /peciali,ennmerans dubicationes fcientia.
omnes, circaquas vcrfacurift^ facit. Prim6 enumerat
Circa quod duo
,
& tenentes ie ex partc
confiderationis iftius lcieuti«.
Secund6 enume-
dubitaaoncs tcncntcs lc cx partc rcnim confideratarumin ifta fcicntia. Sccunda ibi Et vrat
:
eum,ejmattdit, haheread ludicandumficut aduer-
fariorum
,
res,
dubitationes pertincnces
Ponitquanam rarioncm.qua: fumitur ex parteauditoris. Dicic ergo , qi\6d ampliM melttts efi,
triuftjHe p»r'
vnum
Vt vtrum contingit
vnum contrarium \
enim hahere ad iudtcandum eum qui audtuitvelut aduerfarioru^^f^ dubitantium omnes rationes.
v-
?
^
Arrrplius meliusinecejfe efi
ratimies
folum
fcire
ftmHl dicere , dr negare , aut non ? de altis taltbus ? Et fi efi circa fubBantiam , vtrur»
peruenerit ad lo-
tunc intcndcbat,ignorabit vtrum
terminus,
Tex.com.».
t^ttt etiamde principiis de qitibus osiendunt
qui nef-
vtHi6 eftffe-
quidem de
Vtrum vnius^ aut multarum ejl fcientiarum caufas fpcculari > Et vtrum fuifHanfia prin-
cmnes
^tto oportet ire ignorantibus^
dttbitatioprjtna
fcientias.
quibus procemialiter diiiis dubitauimus.
cipia
ejuia/juarentes ftfte duhHatioTJe
Jimilesfunt
portet
ESt autem
,
vult folucre dubitationcm prius debet
confiderare difficultates,
Inquircttti
r M,
§.
prius re(piciat vinciilum
Duhitttie
I
tem ligatam , non poteft ad anteriora procedere fccundum viam (peculandi. Idp6 iubSt,propter ruTncjue
II.
id eft, ali-
tritmpriffcipia
& elementa.
In prima partc cnumcrat,&rproponitqua:ftiones tcnentcsfecxpar,
teconfiderationisiftiusfcicntia;.
Prima
duhitatio efi
,
de quihus inpradiBis du-
ftitauimus, id eft,dubitandoppopofuimus, fciKcct in finc fecundi libri : vtritm Ccihcexlpecularicau-
f4f,c{az funt quatuor,y2r vnius fcientici,aut multa-
rumfcientiarum ?
Sccunda dubitatio
cft ,
vtrum ifiiw fcientia Jk
fcirefolitmprimaprincipia fubfiantia : aut etiam confiderare d( prtncipiis ex quihui , fcihcet omnei fcientiaj ofienditnt
,
id cft
,
dcmonftraijt ficut funt
prima principiai , vt vtritm tontingit vnit,
& idem fimui
r,-
^
r»t dtAitationes
txpar
** co^fi^^r»-
Sit*"**
:
Summ^ I. & negat* & de aUu
fimul dicereM c&^ffirmare talihw.ficut
?
funr,omnetoram cft maius fua partc.
Terriadubitarioeft, &fieficircafMhftantiamy , dato qu6d ifta fcicntia vcrictur circa fub-
id eft
v»a fcitntia fit
ftantiam:qu2ftio,eft vtritm
circa
emnes fMbfiantiai aMtfMnt plMres (cientiae de dixierfis fubftantiis ? quia fupple vidctur priraa fadc,qu6d depluribus fubllantiis dcbcnt eijc plu:
&
plures
Ci
,
id
nes perrineant ad confidcrarionem ifHus fcicnaliquo modo intet fe difHnguuntur:
dx , tamen
quodquomodo hoc
vnius generis, aut non
ita
?
ht.
^Mtdem dicendd/Mnt fafnentia : ilU vere id eft, alia: alufuid aliMd ficut videmus quod Geome,
:
tria
& Arithmerica
cft in
funt altcrius gencris
tem fcienriae ricae
funt cognatac
&
naturales
:
videtur
f
nim
qUia vtraque
:
genere fcienriac Mathemariac
, :
quacdam au-
vt
Mathcma-
prirao afpe£hi
quod cum fubftanris materiales & immatcriales non fint vnius rarionis , quod fcienria* circa omnes fubftantias non fint vnius rarionis, nec eiuf/dem generis. ffi <]M^rere
fimt
ejfe
,
:
& hoc idem neceJfariMm
vtrttm fMhHantia fenfihiles dicenda
felMm
naturalcs
,
SVMMARIVM. Quatuordcciin confidcrationcs cx partc rerum confidcratarum in hac fcientia,
de quibus p«(lca fuo ordine.
ET
vtritm principia CT elemcnta genera
autprater eas
,{cilicet fubftantias
kn-
& matcriales funt alia intelligibilcs & irarnateriaics vt pofuit Plato & criam Arift. vt patebity. & eriara u, huius libri ,texx.6.&inde tcx. com.5. & indc. fibiles
,
:
Sexta dubitario eft,qu6d dato quod fint aliqua: id cft.vnius gencris
tantum aMtfint
fdeai
& & ftnfibilia
,
quales fuerunt Platonici
,
vt
tlidum fliit in primo libro ? De his igitMr dubitaponibus perfcrMtandum eft vt pradiximMs. Septima dubitatio eft , vtritm jpecMlatto ifHus fcicntiac fitfolitm circafMbftantias^OMt circa ea qu^ fecunditm fe accidMnt fMbFtantiis,id eft,circa proprias pafHones fubftantis
facie qu6d ad
?
Videtur enim priraa
eandem fcienriam
(derare fubietflura
pcrtinet confi^
, vtrura
conde quibufHam, qua: videntur fequi ens inquantum cns , fcilicet-^ eodem de dtMcrfo eft
ifla fcienria
fideret
vdlt
&
dijftmili
&poftenore,
:
&
& ,fi& de centrarietate & de priore ,
omnibHs talibMs
aliis
,
CMntfMC Dialeclici tintant intendere ?
de <jMibMf-
nam
Dia-
ledici facientes perfcrMtationem ex probabilihtts folitm earMm theoria omntbfti,
confjderario,
dt Circaeram idera laborant Metaphyfi,*id eft
>
eft
cus,&Diale<5ticus,vtdicetur in 4. huius,tex. c.y. procedar ex probabiUbus,non
licet Dialcdticus
tamen ncceflarijs : videtur enim ex vna partc qu6d ciira ifta qua: numerara funt , fint cotnmunia ,qu6dpcrrineantadconfiderarioncrafcienria: Metaphyficac j fed videtur ex alia parte , qu6d ex
quo Dialeftici eft confiderare talia , q)ii procedit cx probabilibus ,qu6d non perrineant ad confiderationem Mctaphyfica: : cuius ex necellariis.
eft
dcmonflrare
Nona dubitario eft quoad illa communia, qux confcquuntur ens inquantum ens ; qua; talis eft ouaEfHo , vtrum ad ifbm fcientiam pcrrineat confiderare deiftis
communibus
VnMmquodque eorum
:
: nonfolitm qMid eil fedcriam ejMocunqMe fecMn-
ditrpft accidwit his tifdem
Scori Oper. tom,
:
I
yt vtritm
V.
wtMm
^
quamfingularei Maxime vero qu/trendum efi^
traffandum,vtrum
aliquid prttter ma-
efi
teriam,caufa fecundumfe, autnonl Ethocfefafabile aut non
?
^ vtriem vnum, aut plur4
numeroiEt vtritm efi aliquidpraterjjnolo»
>
Dicoaute fjnolon quandopradicatur aliquid de materia^aut
nihil, aut
rum vero non.
ylmpliits
horum quidem, bo-
atttemvtrumprinci-
rationibui,
^ qua infubieelo
ruptibiUum diuerfa
(jr
^
qua in , Et vtritm corincorruptibilium eadem , cr
fid numero,autJpecie determinata ?
Et vtriim incorruptihilia t>mnia,aut
?
? Amflims autem quod omnium difficiUimum eB, plurimam hahet dubitationem : vtritm vnitm , aut ens
corruftibilia corruptihilium
&
quemadmodum Pjthagoyici^^Plato dicebaty non alterum aliquid esi ^fedentiumfubsta»tiaiaut nOK,fed aliquid alterum
ipfum fubie-
Hum^vt EmpedocUs amorem dicit;alius vero ignem alius aquam , aut aerem ? Et vtritm ;
& per fe accidentiafubie<2i
Odaua dubicario
>
:
:
fluTA gentra fnbftantiarMm , vt dicunt facientes Mathematica imermedia inter ^eciet,& ideas,
5
aut in qute diuidttur exijientium
fingulum ? Etfigenera^vtrum quacunque dicuntur de indiuiduiifinalia aut prima,vt vtrum homo , aut antmal princip/um efi magis
icicnria: (eparatac a J[ennbilibus,qusftio eft,t/rrww» fittt vniuoctt,
:
vt dixcrunt anriqui Philofophi
,
quando
de cumdicit
(jr
Quinta dubitario eft
,patebit infcrius, :
eft,
quod quadam
fit
dc iftis dubirarionibus profequetxir fufficit cnim pro nunc dubitariones prxdidas cnarratc. Dein-
Aaxo quod plures (cienris fint de pluribus fubflantiis , quxftio cft vtrum omncsfint cognatt , id cft,
75
11.
contrarium vni: Sc ficdealiis. Notandura, quod licctomnes S£tx dubitario-
les finenris.
Quarra dybitarip eft,qu6d
Cap.
,i
fit
principiafint vniuerfalia
,
autfingularid re-
rum> Et potesfate , auta6fu ? Ampliits autem vtritm aliter , aut fecandum motum ? Hac enim dubitationem prafiant magnam. Adhuc autem numeriy& longitudines , (^figurtt, cjr pun^afubHantia qusdamfunt , aut non ? Et fi fubsiantiA , vtritmfeparata a fenfibilibus, aut in eis ? De his entm omnibus nonfolitm difficile
veritatem ipfam inquirere ; fed nec
rationequidembene dubitarefacile
efi.
Enumerat dubitariones tenentes fcex pane rc- 'DnlitittitMtt in ifbi fdentia & cnumerat ''f^'^-
nim confideratarum
mmuHU^
i4.dubitariones.
Pruna
diibitatio eft
,
vtrum principia
&
ele-
menta, de quibfts confiderat ifiafcientia ,fintge' nera vmMerfalia^autftnt illa in qud diMtditMrfin-
gMlMm exiSientiMm ,
id eft
,
uiditur flngularc exiftcns
illa
vlrima, in qux di-
Rario huius dubitarionis poteft efle , qqia clementum rei didtur , cx quo prim6 res coraponitur , in quod vltim6 diujditur. Eft autem duplex modiis compofitioms refolutionis. Vnus fccundum qucm conccptus fpecienim refbluimtur in gcncra , ?
&
&
G
&
4
fecun
enumerMt.
»au mtdum rifolutionu
&
'
omfofi-
tttnis dnflt'
Metaph,
Liber IL
76
fectmdtim hunc mbdum gcncra vidcntiir cflfe clcnanienta. Secundus modus ? ft magis realis luralis, fccundum quem corpora naturalia dicun-
rum, id cft, quod fit vna fornia numcro, 5c matcria vna numero , qus funt principia naturac ; vel
^^ refolui in elcmenta & lecundum hunc modum non gcnera coramuniarfed corpora elemen-
fpcciem
&
:
'
taria crunt principia &C
elementa rcrum.
vtrum
corruptibilium,
principia corruptibilia
,
iicut {luit ipecics fpccialiilimae»
modo
,
& Platonico dicuntur genera, vtrum princiquia fecundum Plato-
vt funt genera gcncralifllnia
,
vt
fiumfit animal aut horno : nicos cft magis principium circa fingularia
,
id
cft,magis cxiftens efuamfingulare.
^
Ratio huius dubitationis fumitur cx duplici Dtu''fit dudiiijfione : quarum vna cft fecundum quam gcncra in fpecies diuiduntur.
quam fpccies
Alia eft {ecundum
refbluuntur in genera
;
nam illud,
quodeft vltimum indiuidendo, videtur incomponendo elle principium & elementum. Tertia dubitatio eft,qu6d maxime qu/trendum tfij&traElandum, vtrum fit aliqua caufaprater materiam,aut non ? Ifta dubitatio habuit ortum px opinionibus antiquorum , qui folain materiam ponebant caufam fubftantiam rerum , vt ili primo libro dicebatur. Quartadubitatio eft, qu6d dato , quod.fit aliqita ca»{a rerum prxtcr materiam , cft qujeftio,
&
vtrum hic fit feparata.,vt dicebat Plato, aut non, vt quidam alij pofuerunt. Quinta dubitatio cft, qu6d dato, quod fit aliquid feparatum \ matcria^cftKiuafftio vtriim illud v»um numeroy\i AnaxagoraSjqui pofiiit vnum ijitellcdhim aut fintplura , vt pofuit Plato ctiam Ariftotcles.
i\x.
:
:
&
Scxta dubitatio eA,vtritmfitati<juodaliudpr£terfynolon,id
ffi^
& rationc matCT
fipia fint incorruptihHia
dituntur
fimul totum,quod eft fingulare,
eft,
qmd aut nihil*<& exponit quid vocat fynolon,D«ro autem fynolon ejuando pr&dicatur aliquid de materiaiaut nihil addit etiam quod fi fit darc aliquid priEter f)'nolon , eft dubium aut de his quidem: :
de
illo
non
;
vero non, id
& qualia
quibus non
eft,
in quibus
fit
funt in quibus cft
}
& in quibus & qualia in ,
quafdam formas
(eparatas
,
qucc de
ipfe elTe
iftis inferiori-.
& perhoc homopraedicatur dc Platoncquod ifta materialia fenfibiparticipant illamformam fcp^ratam. Socra-
bus prxdicajltur
:
Socrate, vel
tcs ergo,
& Plato dicuntur fynolon
totitm conftitutum cx
pat
formam (eparatam crgo
,
id eft
,
fimul
hoc quod materia panici,
qujE cftqitoddam praedi-
catum dc materia,id cft, de terialibus. Eft
iftis
infcrioribus
ifta ditbitatio,
vtrum
ma-
quiditas
indiuidui fit feparata ab ipfo indiuiduo , vel n«n: in quihus non ? Quam inquihuifit wrum,
&
&
&
dpterminat 7. huius. ^ubitationcm pertraikat Septima dubjtatio eft , vtciim principia dc quibusconfidcratifta fcientia ,fiAt determinata
&
&
numero , aut Jpecie c^ut (jua in rationihm, infuhieRoX id cft,quantiun ad caufam formalcm , quantum ad caufam matcrialem fiue fubiediuam. Dicimus cnim tria elTe principia, y t habetur Phyfic.textxo.5 6.ifte aute mtmerus Wnarius poteft intclligi,vel fpcundum numc:
&
1 .
0£bu;i dubitatio
eft
,
& incQrruptthtlitim fint eadem prtncipia Htrfa
:
8c dato
quod
diueifa
,
aut di-
,
vtriim omnia prin-
aut corruptihilium fint
,
ficut iixorrupribilium
:
funt principia incorruptibilia.
Nona
dubitatio eft
quam
,
dicit cfle difficil-
limam omnium , & habere plurimam dubitationem, vtrum vnum ens fint fubftantia omntum, dr non aliijuod diuerfum ; ejuemadmodum dtce-
&
&
hant ^Pythagorici
'Plato aut non \fed ftt ali, quod alterum aliud vnum ipfum fubieEtum ipfi vni enti diuerfiim ab eis quod fubiedirum Empedocles dixit ejfe arnorem : alttu vero ignem, :
&
:
vt Heraclitus : altus verc acjuam, vt Thales
derem , vt Diogenes. ri
dixerunt vnum,
Plato enim
,
& ens elle rerum fubftantiam,
& non
additum aliquid
autem
&
Empedocles
fubftantias.
vnum
naturales dixerunt
alij
& ens
,
efrc aliquid addinim fubftantis rerum
quoddam
aliHt
:
& Pythagori-
ficuc
:
accidens fuperadditum fubftantix::fub-
remm
flantiam autem
ponebant igncm
ouam,&c, Empedocles autem fitbiedum
cfle
vnius
,
&
entis
ponebat principium rerum , vt
dum fuit -in priino libro.
poluit :
aut a-
,
amorem
quem amorera efficiens
:
vt di-
Dicit aurem iftam du-
bitationem
eflc difncillimam , quatenus ex ea pendet opinio tora Platonis , Pythagoricorum,&: ponentiitm numeros elle rerum principia.
&
Decima
dubitatio cft
fint vniuerfalia
,
,
vtrum principia rerum vtrum ea , id eft
aut fingtdaria
,
qua: pontmtur, vt prjncipium.habeant rationem principij,& fint vniuerfalia,vel habeant rationem fingularis.
Vndecima
, vtrum principia fint hic duo vidcntur conuequsri de principio materiali co quod
potellate
nienter
dubitatio eft
an aH^u
?
&
,
ponebant antiqui Naturales aliqua corpora aftu, puta ignem,aut aquam, &c. vel fit tantum ens in potentia,vt pofuit Arift.
Duodecima dubitatio t^,vtr)im fecundum moeft, vtrum principia rerum finc fblum fecundum motum , ficut pofuerunt antiqui Naturales materiam , vel cfficiens auc |mt aliter , quam fecundum motum principia; ficut dixit Plato ponens ideas cfle principia , non fecundum motum , fed fecundum qtiandam participationcm. Addit autem qiiod hac , fcilicec ditbiaqus diQ:3.funx:,pr
tum,autaliter} id
?
Notandum , qnod vt imponititr Platont , pofiiit hominem , & lconem, & huiufinodi
lia
macc-
fint multJC caufrc
conueniunt in fpecic, riac,& fic de aliis.
dnU
pro quanto de pluribus indiuiduis praedicantut: aut prima , fcilicet genera principia fint rerum,
SynoUn
quod
fcilicet,
,
riales,qua:
Sccunda dubitatio cft > quod dato quod gcncra fmt principia rcrum , eft qusftio vtrum illa principia fint qtucunque finalia, id eft,vltima aut prirnaM cft»illa <]M ^rimo,& proximo de tndiuiquae largo
* "'
poteft intelligi ifte numcrustern.-irius (ccundiim
caufje
:
Decimatectia dubitatio longitudines,& figur*^ fia»tid;a.ut
thagorici
non ,
&
?
eft
,
vtrism mtmeri,
&
&punBafint e^Uitdam fub-
Aliqui
enim Philofbphj,
vt
Py-
Platonici pofuerimt h«iafmodi
Mathemaricaefle rerttm principia,& fubftanrias» E(ecimaquartadubitario cft, dato, qu6d hniui^
modi Mathematica
fint fubftantiae
,
cft
quxfKo,
vtr${m fint fubfiantix feparat* k fenfibilthtu
,
vt
ponebat Plato ; autfint in eis ^ id eft , in fenfibilibus , vr Pythagorici ponebant ? Addit autcra rationem pcrrraftandi dubitationes didas, dicens quod de hii omnthut, fiipplc oportct qiiirere;quia nonfolHmdtfficile
efi
inquirere ipfam veritatem
d*
sif:
j Refumit hrtuiter of.
an-
^'^*'"''"" ''*
{."^^^"'tT,-. te
^ vno,
:
:
Summ^II. eii
:fed nec
niendo,
eft
Cap.
bene facUe duhitare ratie»em inuc-
fcilicct rariones
Norandum quod
probabilfs pro,& contr
omnes prxnumeratae
licct
qu^ftiones tencant fecx parte rerum,quae fubfunt
confidcradoni huius
fcicntia:,
tamcnintcr
(c alir
Notandum
farias
SVMMA SECVNDA.
4.
hac^umma exammancur prcpofiue
diflScultares, ia cuius ,
confiictudinem
,
Philofbphi,
efle
PhiUftfl.m
quod cu pcrtra^t aliquam materiam difputado, '» dtffutido non folum addudt rationcs probabiles, vel necef- ^«<»'»9«*-
tra(5lando ipfas.
ad §. At vere
;
qu6d non.
qualiter diftinguuntur; ficut patebit infcrius pcr-
Tn
77
1.
crgo quae non funt contraria,non fpcdkant ad vnam fcientiam. Dicit ergo, quod fi vnius fcitntia cfuemodo erit cognofcere , fcilicet principia non exijientia contrarta ? quafi diccret,
/cientiae
primo capitc vfquc
agitar,an vnius ^ienciz fic
;
fed interdum eriam fophifticas, ficut patct
huius ,
quae
&
eft
ratio toti
&
,
nunc
fa(fhi
aiidens de
fe
au,
pcccat per Confequens
:
Deindc
arguendoa dcftiudionc Ancccedcnds»
cum
JJ^ ftfhtfii-
Vndc illa eft ficut didt Commenta-
in ifto tertio frcquenter.
didt
fpeculari omniageneracaufarum.^&: pars
Amplius autem multis exijfentium nom
negatiua fuadccur primo-
c^
infunt omnihui omnia.
C
A
P
V T
Difputantur difficultates de cau{arum,principio-
nim, ac fubftantiarum cogniuonc.
PRimu
trgo de quibus infrimis
diximus ,
vtrum vnius aut flurium fcientiarum funt fpeculanda omniagenera caufarum
?
authoni naturamlfi quidemomne quoi bonum fecundumfe , (Jr propterfuamnatueji ramfnts eft^fir ita caufa, quodillim caufa,^ funt^ (jr funt catera. Finis autem dr cuiuf libui,
,
a^m cuiufdam effnis :feda^us omnis
caufa
cum motu.^are
in immobilibus
git hoc effe principium; Nec
y
Poftquam Philofbphus
pane,
in praecedenti
qaae. cft in prologo hsius tcnij, prarmi/it fuam
inrentionem , nunc exequitur de intento, difputando de quxftionibus pr2diftis,& formando rationes pro,
Prim6
& contri.Circa quod duo facit
difputat dc quzfttonibus
,
qu2 (e
:
quia
tcnent
non contin-
aliquid cwto-
Vnde <^ in Ma-
a.ya^oi,id efl,perfebonum.
thematicisperhanc nihil ojtendit eaufam.Nee tjt
demonjlratio nulla eo quod melius, aut
aeterius
;
fed nec omnino nullus talium ali-
cuius reminifcitur ; ^uapropter,
^ Sophijla-
rum quidam^vtAriHippus^ipfas praneglexit.
iecundum quod
terius dici
omniaiMathetnaticM vero^nullam
de bonis
c^ malisfacere rationem.
fcicntiaj confideranris.
Jn
enim
aliis
:
&
con/lderatio huius fcicnriae re-
Secimdo , vt relpicit caufata principiata. Sccunda ibi Totaliter qua fubHantiarHm. Prima in duas^quia primo facit , quod di(ium eft, vt confiderario fcicntix rcfpicit cau/as, principia incomplexa. Secund6, vt refpidt coraplexa. Secunda ibi : At vero de frincipiis. Prima in duas , quia primo proponic quacfHonem. Secimdo arguit ad quaeftiouem. Secunda ibi Fhiuf enimfeientia. Didt ergo quod pnw»«»j>fupple eft inquircndum , de quo in prinus diximas IciKcet enumerando quaeftioncs vt fic ordo diiputandi correfpondcat ordini proponedi. Et eft quaeftio prima , quam prius primo propofuit , vtrum vnius fcientia , aut plHriumJcientiarum Ju fpeculari omnia genera caufarHm ? Ddn-" dccum didt: fpjcit caufas
prindpia.
&
TeSfonica,
,
artibus
iUiberalibus
(jr
,
vt
& Coriaria eo quodmelius/vel de-
:
&
:
,
:
Trtpi^mtur
1^*»d
effe
Sectmdo d« quaEflionibus , quic (e tenent cx pane rerum confideratarum. Secunda ibi Ampliks vtritm fenjihileji Prima in duas , quia prim6 facit quod di Aum eft, ex parte
frMtmstui
namque modo
ftfibile efl motus principium effe in immohi'-
I.
Pntus enimfcienttd tjuomodo
erit
non
Ponit {ecundam tcft
:
^^^^^f^i^^f^^ exiHentia lognofcere ?
^
formari po-
, crgo quaccumque fdenriz confidcrant vnam caufam , coHfiderabimt oranes confequcns cft
fas
:
&
falfum: ereo
antccedens. Falfitatem confe*
vr-_—..;-
m Iitera.Diat ergo,quod
tMufM^t h»-
quentis oftcndit prolixc
ampltus multis exijtentium
,
id eft, de numero en-
rium non infunt oTtmia , fcilicet genera caufanim omnibus, Sc per confequens, fcientia confidcrans ' /-17,. r taua cntu , non conuderabit omnes cauias:c]^u0d declarat primo de caufa efficiente quo namque ynodo ejt pojfibile principium vnde motus , id eft, efficiens in immohUihus ? quafi dicerqt,qu6d non. Cum ergo flnt multacriam enriaiinmobilia,ficuc 1
.
btnt
omnts
f**/**
•
"^
'"**" ^!i tt» viMi ctuh f,jg,t^t,
:
Jiaret
con^
ra.rioncm,c[liae fic
Si vnius fcienuae eftconfiderareomnes cau-
cx opinionc Platonis
dentia confidcrans confiderabit caufam
,
& etiam Ariftotelis,
talia cntia
imraobilia
mouentem , cum
non
talia entia
non habcant principium Arguit ad quaeftionem. Circa quod duo fadt, quia prim6 ponit rariones ad oftendendum» qu6d
ad eandcm fcientiam non pertinet conf(derate omnes caufas. Secund^ fiipponcndo, quod pertineat ad diuerfas fcienrias, mouet quandum aliam quaeftionem annexam. Terti6 cx quaeftione annexa pertradlata concludit conclufiones primarum rarionum. Secxmda ibi At verofi cattfarum fcientit. Tertia ibi Quapropter vtdetur. Prima in duas fecundum duas rarioncs quas adducit. Sccimdi ibi Amplius autem. In prima parte in:
:
:
tendit
talcm rationcm Scofi Oper.
:
Contraria
tm. If^,
fjiini
vnius
, vndc motus. Sccundo ofkndit hoc idem in caufa finah',dicit aut fupple, quomodo eft poflibile ipfbrum immobilium
naturam
effe honi
,
id eft
,
caufam finalem quae ha-
bet rationem boni ? quafi diccret , qu6d non quod probat cum fubdit :fi^to quia, quia omnc quod eft bomtm fecundum fe , propter fttam naturamefijinii,
fa caterafunt fa , eji finis , id
cft
aEius
cnm
,
,
,
& & itapotior caufa, quia cauautfm dr cuius cau& Jiunt illius
\
id eft
a
id eft
motu
,
,
,
,
Jinis
tcrminus aQut. cuiufiam, operariotus i fed omnis
vel
omiiis adtio vt
vidctur
, ,
vcl opcratio ei}
quare
fcquitur^
"
^
.
:
78 ^em irt ftec
Metaph.
Lib.III.
.quM n9H continrit
id
priHcipittm , Sdlicct
effe
(!-
immohilthits,cum talia abftrahant a motUj
vidccur
ejfe
aliquid ivroiyet^ov
id
,
quod, quia illa qux
lronum;\viit diccre
,
ideo
non videntur efle bona
vt ponpbat
,
Plato,qui omnia immaterialiav8«r (cparata vocabat
per
ie exiftentia,puta
FM M A R I
S
perfe funt per fe
r
M,
efi,
exiftcntia abiqtie materia, fimt ncceirarib irnmor' bilia
1
:
:
idcam hominis,vocabat per
homincm; quia non participatam in materia, Itcrum per (e bonum vocabat illud , quod eft fua bonitas non participata , cuiufmodi eft primum principium. Hanc autcm rationem didam con-r firmauit pcr quoddam fignum dicens vttde fupple , quia in immobiiibus non eft ratio finis , & Doni idcirc6 i» Mathematicis, qus abftrahunt a le
dc Vjariis caufis variac dcntur fcicnqusrnim erit nobilior?Excludit ma-
Si tiae,
teriam, ratipnc a Do£ltorc aflignata.
AT
verbfifcientU caufarum funtplures^
dr altera
earum
alteritts principij^qud
dicenda qua
eji
cjuttritur ?
IQ
K^ut quis maxi-^
me rem qu<efitam efifcUns ettm k*hentium ?
,
7^ Mxthe-
nm
jn/tticit
ffi
demiflr»-
ti»
per cMM-
ftmfiiutUm.
i
motujiihil ofiendit per eam, {cilicct caufam finalem : nec efi vera demonSiratio eius qmd melitt/
Mathcmaticis nihil demon, puta quod hoc modo fit;
atit deteritUy id eft,in
ftxatur ex rationeboni
quia melius
non
eft
hoc modo
efle,aut deterius
,
fiita
, quod triangulus habet quod habeat tres,quam fi nor? Idco fubdit , qu6d nec omnino nulltts re~
eftet: vtfi dicerctur
trcs,quia melius cft Jiabcret.
mini/citur,Ccilicet in fcilicet
Gcomctria
,
alicuius taliumy
modonun
vcl finis,vel
demonflrandi cx radone boni, form^,vcl fint talcs plures modiif «<«-
quidam d^ numero Sopkifiarum , vt Ari~
jrropter
fcilicet aflignari
ex hoc, qiud ali-
*x prjcdi(£him cft , fcicntiae
dc fed^
lic"et ,
in Mathematicis
& cx ratione boni
tamen hoc faciunt
ficut naturali* fcienria
;
ctiam,
,
vt
aliquae alia:
quae vt pltui-
,
qu6d vt habctur
^.Ethicor,
bonum deledabile Jrimum
fe, & habct rationpm finis & eft amabile amore amicitia:. Secun-
bonum fecundum
proprie
,
dum bonum
habet magis ratione amabilis amo-
re concupifccntia:
,
& nc potcft habere rarioncm
propric ficut primom bomagis autem habet rarioncm cius,quod eft ad fincm; ficut mcdicina vtilis ad fanitatem ordinatur ad fanitatcm, vt ad fincm.Terrium bonum, fcilicet dele<5kabile magis etiam habct rarionem
num
;
noH tamen
ita
aliquo
modo non tamcn fic :
ficut
primum bo-
num. Benc ergo ait Ariftotelcs,qu6d omnequod
bonum propter fc,& fecunduth fuam naturam,
quod propric cft bonum honeftum jta caufa
cum
quis
quae confi-
& caufas. Dcindo
dicit
Contingit enim eidem omnes modos cau^ ,
,
^
Vnde quidem mottts
domtts.
adificator : cuius vero causa opus
,
^
Dcmonfhrat fecundam partcm quaeftionis cx 1 fciUcct qu6d inuenitur aliqua rcs habens e^uomedo omncs caufas. Dicit ergo,qn6d conucnit aut contingit eidem rei ineffe ornnes modos caufarurrt , vt ipfuis domHS ars,& >edificator eft, vnde motus , id eft,cau(aefficiens. Cuius vero causa, id cft, caufa finalis,efi operatio,id eft,vfus,vel habitario materia autem funt terra lapidesfpecies vero, id eft :
hoc
:
&
caufa formalis eft ratio
id cft
,
compofirio, vel
domus.Vel pcr rationem domus intelf igit formam domiis , quam artifcx in mcntc ha^
f)foportio
bet,qua: j.Mctaphyficae tcxt.co.i5.vocatur, tjuod
quid erat eJfe,Sc prima fubftantia:& ibidem dicidomo intra,quae cft ipfa domus imaginata,fit domus cum matcria,quae cft domus, extur,qu6d ex tra.
Dcindc
cum dicit
:
cft
,
non
cap.9.& circitcr, fed expreffius habetur 8. Ethicorum, triplex eft bonum , fcilicet bonum honc-
finis
eft quarftio
materia terra,(^ lapides-,fpecies vero ratio.
probctur aliquid cx fine
cft
,
rem earum
derantur per diucrfas fcicntias,
f um
ars
Notandum ,
cognofcit illam
firum ineffe vt
fuifTc
fic.vnde affignamus caufaiyj quare habet pedes,vt melius poflit ambulare& fibiacqujrcrencccflari^ ad vitam.
U.
:
cum fcilicct fint ccrriffimae &'nobiliffi-
mum dcmoflrat ex c^ufa finali, vt habetur z.Phy^
fium
Secundam partem fubdit aut fupple cft maxime rem quafitam fciens , eft ha~ bentiMm,eas, fcilicet caufas,id eft , quod fi aliqua
nuUnmfacere rationem de bonis,
,
'utile
,qus illaruni de qua mod6
quacritur,& intenditur,& haec eft prima pars quae-
autcm Ariftippus dicitur
malis,
Notandum quod
hont-
,
deteriits,id eft viU\is,vel melius,Aiathemati-,
fjstitridis
,
puta qu6d vna
id eft
rcs fit,quae habeat plures caufas
Epiaireorum.
BoKum tri-
?
maxime
omnia ,
,
jEcientiarum debea^ difi fapientia
in aliis artibtts Ubfrahbtu, feruilibusx& vilibus:z/f in TeBonica& Coriaria,8czttih\!LS aliis mechani-
&
flex
fcilicet fcientia,f«<e qusiritur
fiibdit,qu6d ille,fcilicct Ariftippusponebat,quod
rnae. iftc
finnli.
prtncipij
de caufa formali,alia de cauia finj^i,&c.Eft quaeftio ,^«-e earumfit dicenda iUa„
ftionis.
pcr cai»fam finajem:ex quo,fcilicet,qu6d ta-
cas vfrojfcicntias
'^nfa
&
fcicntia confiderat
quaeftio quis
quid
in>nllrdt
go,at vero dato rum , altera alterittt
ncm
cis,dici
ie-
:
dudum determinatis. Dicit cr-r qu6dywf plures fcientit caufa-
Terria ibi: j^t/«r ex
fiippus,tpfam enimnedexit, CciMcct demonftratio-
Jem demonftrationem reputabat vilcm. Vnde
fcuitn»
Intcrponit quandam aliam quacftionem anncT xam.Circa quod tria facit. Primo proponit quaeftionem quac habet duas partcs.Secundo den)onftrat fecundam partem quaeftionis. Terti6 refumit quajfHoncm quantum ad primam partcm fpecialitcr. Sccimda ibi Conuenit autem eidemf
cuius gratia func
dicit
,
& fiunt
:
finis eft
alia.
,
&
Deinde
Jgiturex
dudum
nem
quamlibet appellari
quidtm,^ frincifalior non
quam decet
determinatls
vocare fcientiarum fapientiam
,
:
,
habet ratio-
inquantum feniof
cui velutiferuientet
contradicere fofentias alias certum
quafinis enim boni talis
efi
eji;
ifunt enim huius
caufa catera.
Rcfumit quaeftioncm fpccialitcr , quantum ad pritnam pancm,
& adducit rarioncs.
Circa,quo4
Quiaprim6 inducit rationcm ad oftcndcndum , qu6d fcienria confidcrans caufam finalem,mcreatur nomcn fapientiae, dato qu6d de ditria facit.
ucrfis
bt
:
:
Summ^
Cap. 11.
II.
tKrHs cau/is, diuerfac fcientiac tra(Starent.S€cund& inducic rationem ad probandum idem de cauia formali. Tcrtio de caiua efficiente. Seciinda ibi:
IncfHontum vero primarum.Tcmz ihiiCtrcageneratumem.Diciz ergo, quodfAr determi/iatu duduS. in prirao libro,^»^^, fcilicet fcientiam decetvocare fapientiam^habet rattonem qHolibet XSQienxiiy
de quacunque cauia conliderat appelUri , fcilicet nomine fapientiae : primo quantum ad (cientiam,qus confiderat cauiam finalem, intendit ta[gxn rationem Scientia dirediua aliarum , ad quam aliac ordinantur , meretur magis nomen fa-
&
tatntta ii/rtBiMM alia-
T*
*
j^-j)" '
rm^iUit.
&
:
Hsc enim efl
;
onmia
crgo
omnia
Sc ad finem
,
ordinan-
aiia
dignior:
talis fcienria erit fcnior, id efl
fitnt ds-
monfirationes, vt fimt propriac paifioncs:?
«w pu-
tamm
puta vt
exifiere
quaado fctmus quid
,
quid tetragonizjire , quia fcilicet tiofimiliter
autem
& in
eft
efi
,
medta inuea"
aliis.
libus
& ideo ficut in fubflanriis
;
maximc
icire
tunc putamus
,
rem , quando icimus quid
criam in accidcnribus
eft
:
ita
& in aliis proprietaribus,
,
&H»d qmd efi
refrrjtMr
etiMm in aecidefuibm.
alias fcitntiai contradicerefiht veluti feruietes Jibi:
quiaperea.fdirigut:quia inqua
t>mnia latera xqualia
q\x6d tntjuantum fcilicet fapientiacfl,^»»
& principalior,
nier
quac efl dejine
cft dignior, cui
& bono
non contingit
fic cfl,iuflc fcietia
talii e^^fcilicet
quac dicatur
Huius fnimcauja,i
fapientia.
C4uera /«wr^fignum huius cfl:quia ars architedlo-
nica,ad
patur
quam
pcrrinet finem confidcrarc
& impcrat
,
princi-
nauis:fi igitur fa-
maximc
,
maxime fcibilis
diffinitiua efi effe
JlantidfVtiefue erit talls. (.Multts ,
vidctur
nouit in ipfo
quid
ejfe
res
,
<^ horum earundem alium
effe
gis.
Sed maxime quid
efi
aut quale, aut quidfacere
^mplius autem (^
eft.
:
qudfub-
enim modis
magis ejuidem fcire dicimus
non
la^
, ,
quam in ma-
alio
non quantum,
(jr
autpati apta nata
in alijs fcirefingu-
dr qucrum demonBrationes funt^tuncpu-
tamus
exiiiere
,
quando fcimus quid eH , vt
tetragoniT^re quid efi \ quia Similiter autem
media intentio.
(jr aliis.
fcienria quac confiderat primascaufas,5c efl fcicn-
tia:
maxime ccna ,meretur magis nomen i
hacc
cnim
fapien-
condirio fapientiar,vt patet ex
efl
prologo primi
libri:fcd fcientia confiderans
fam formalcm
cfl
modos
maxime dideile rei,& quod quid erat
fcire,qui fcit
f».
nime efle ciusjcrgo
fciendi
,
icieotiamagis meretur nomen ergo , qu6d inquantitm verofa-
talis
fapicnriac. Dicit
^»fwr»4,fupplc cAdtfinittua ejfeprimarum caufa-
xnm ,
& maxime
ac-
oponct inucnire lineam
fctbtlisy
quod Cdentii fubifantit
& fubflantiali erit talis
,
,
niiinum.
habcnt quatuor ad duo,
fe
qui
fcit
fi^
ita fe
dunt fexdecim
:
fimiliter quatcr
quatuor faciunt
iexdecim. Similiter in propofito
, fi
acdpiantiir
quarum primafit duarum palmanun , fccimda quatuor , terria oAo,
tres lineac proporrionalcs,
&
quadrangulus conftitutus ex prima linea , ex terria, erit aiqualis quadrato, confHtuto ex dudhi
ieamda linca qua
fecunda: lineac in ieipfam:quia
&
quatuor palmanun , eft quacdam medietas proporrio mediainter lineam duarum palmarura, eft
palmarum.Tetragonizarc
cft o€c.o
ergo,id eft,quadrare quadrangulum pars eft longiof , cft inucnirc
nem modo
,
cuius altera
mediam proponio-
pracexpofito:& qui hot idt, fcitquid
eft tttragonizjtre,iA cft
,
quadranguliun quadrare.
Deinde cum didt Circa generationes vero,
omnem tranfmutationem
^ achts,
($• circa
opinantur nos
per-.
quando cognofcimus primci~ fium motus. Hoc autem alt(rum oPpofi.r feffe cognofcere ,
,
tumfini.
,
id eft
de caufa fbrmali
Adducit rarionem pro idenria confiderante dc
multis
caufa effidente. Dicit ergo,qu6dc»rc4 generdtio-
,
fcilicct fapicnria
,^
^
cx hoc
fcilicct
Us.
&
vidctur
:
& aEltu & circa omnem tranfmtaattonem:
fidcntem
quam
nam
:
Tres numerl frtfoTtien»'
habent oGto ad quatuor, idco illud , quod rcfuitat ex du<5hi binarij in CK5h3narium,eft squale d,quod refultat ex dudu quatenurij in feipfum:nam bis o^o,fa-
cut
in non
, qu6dmagis fcit illc aliquid, aliquid non ?fle. Demonflratio
id efl
,
porrionalibas, vt funt duo,quatuor,o<5lo
nem
,
cuius euidenriam
qu6d regula eft in Gcomctria, quod quandocunque ti«s Uneac funt proporrionales, illud quod refiiltat cx prima & tcrtia,eft acquale ci, quod rcfiiltat ex dudhi iecimdac linex in ieipiam; quod manifcftius apparet in tribus numeris pro-
ptim modis fcieatibus idem , id cft , intcr multos modos fcicndi rem , magU quidem dtcimus fcire fum qui ntuit in ipfo e£e , quid eji in ipfa re,tjuam ejfe
Ad
liotandum
cau-
huiufinodi, quod patet cx hoc,
quia intcr diuerfos
mus illum
quale habens omnia latera qualia,
& tcrriam,quac
Adducit rarionem pro fcientia confiderantc de caufa formali. Et intcndit ttdem rarionem : Illa tia
fi
ac-
nizarc, id eft, quadrare tetrago-
formam
Inqudnium verl primarum csufarum^ d-
:
cui
mediac proporriorus,& tctrago-
cum dicit
eum qui
,
vclimus inuaiire qiudrarum
im-
,
propter hoc pcrtincrc ad fcicntiam de fine J)^-
idemfcientibus
ied altc-
qua;
pientia cft prarccpdua aliarum
IX
,
ram partcm longiorcm
& nauifadtiua dolariuz
,
prxparat matcriam ad
i^
•
aliis artificibus,ficut vrualis
perat nauifac^uae
I
& & quorum
,
quorum funt demonftrarioncs , tunc maximcfcimus ciim icimus dc cis, quodquid cft. Notandum , quod tctragonifmus dicitur fe- Tetragenif, cundum Geomctram fuperficies quadrari , vd """ '"'^ quadrangularis , non habcntis
mcrctur magis nomen fapientix. Dicit ergo,
ipfa
meretttf.
proprietaribusy«r*y»>/ff«/4
Notandum,qu6d ipfum quod quid eft, non fb-
(
Sc illx crunt fubfcruientes iibi,& pcr confcqucns
fientit
&
lura inuenitur ii\ fubftantiis,fcd etiam in accidcn-
tur
MxMne
:
conditio fapientia?,vt di-
P^ti^e.
alia diriguntur
Sctenti» de
horum eorundem qui , fcilicet fciunt cfle aliquid altum llie I$MA». alio magis dicimus (ciif.fed maxtme tjut fcit eiuid ter Scet.^. j. non quantii efi, atu <juale, aut tjuod efi apta fnUg.Sent. efi f» folutitme, nata facere aut patf.Ccircmtem quid eft,cft fcire i.laterdlu. tn aliis , fcibcct formam rci. Amplius autem negatiiu:ficut patct prinio pofteriorum:^
idhim fuit in prologo primi libri:)fcd fcieria con/iderans de fine efl huiufinodi,quiaex fine
tMmfafonnaU
79
& fcicnria affirmariua potior eft,quam ipfa
enim
SeienttM cn^-
ftdemns de tUTK fupplc dicimur maxtme fcire,(juando cegnof- f*tf* '$"*» ,
,
cimtts principium
uentc
,
:
vnde
nam motus
mottts
,
id eft
eft adhis
cauiam ef-
mobilis a
mo-
vt dicitur 3 J^hvficcrgo fcicnua confidc-
G
4
" ^^4,
*"
^'^-
;
80 tur m/ucimi: fcifHti»,
fcientia,
imxim^ maximc meretur noAddit autciTi, quod hoc, (cilicet
& pcr confcquens
men fapientii.
& efficiens
principium mouens, cppojitum fini
oppofimm primo
videtur cfle
,
id eft
,
,
efi
diMerfum,&
efficiens eft
principium
principij finis
,
ficqt
,
didkum
Notandum
qu6d de cau^ matedali
,
minus quim
,
rei
,
practer-
cum fit
ens
& ens imperfedhmi quantum eft de
,
caufx facit ad cognitionem
aliae
& ideo dato, qu6d aliqua fcientia confideret
feorfiim de cauia materiali
qu6d
haberi ratio,
elpiis demonftratiuii, qiue fcilicet fimt
videtur pofle
meretur magis
illa
fientiaeJ)einde cum
non
,
nom^n fa-
dicit
tiam
vel ad plures
,
communes
aut dtcere, id
eft,
effe fcientia
dufionem primarum rationum , ad quaeftionem eft, alterips ejfi
FmMr
:
quafrofter videtur aliM, id
/cientiajpeculari fingulM
harum
PideS.Th. kie eofiefim.
t^gjj veritas quasftionis prinipalis cft, quodvnius (cientia: eft confiderare omnia gene£|.
ra caufarum. Ciuus ratio eft
,
quia
fcienriae
eft confiderare efFectum, eft confiderare
caufas eius tur;
domo
de
cuius
omnes
com. 18.
& indc.&de Metaphyficq ;. & inde.
Metaphyjfica! cap. de caufis, text.com.i.
Phyfica
,
& Metaphyfica
,
differenter confi-
derent de omnibus caufis; ficut didhim eftin
primo libro. Nec r,itiones in contrarium concludnnt. Prima eft fophiftica,& arguit a deftrudione Antecedentis , vt praedidum eft. Secunda etiam rario non valct non enim fequitur, quod fi alicuius fcientiac non cft confiderare omnes caufas ; ergo nullius. Neganda eft confcquentia quia poteft efle, quod alicuius vniusfcienria: fit confiderare omnes caufas , alicuius non. :
:
&
SVMMARIVM. An dc
complcxis detur vna,
principiis
cadcm
fciencia
fubflantiis?
cipiis
fit
vna
vna, vel
an cadcm de his, rationcs pro partc nc-
?
0£
defrincipHs demon^rationU^
vnius fcientia ejt^am vlurium^
dubitatio ef*Dico autem demonfiratiuas com-
ex quihus omnes demon^ firant. Vt quoniam omne neceffarium ef^aut dicere , aut negare ^ impofthile idemftqudcumque alia tales fnulejfey (jr non ejfe, fropofttiones. Vtrum harum vnafcientia , muttes opiniones
,
^ ^
^
ftibjiantia
,
vna ^, quam qua nunc eji quaftta \
aut alia. Etjinon
oportet appellare^
Poftquam Philofophus
fadt.
:
de fubcommunibus,eft quamiUarHm oportet appellare,qua nunc (cienria confideret
,
Notandum , quod principia communia , de quibus exemphficatjdicuntur communes opiniones , vel conceptiones , quatenus omnes fcienriae vmntur
16 Trincipin
cemmuni»
demonftrando non qu6d ipfa in- qu*. dicStKri grediantur demonftrationem fecimdum fiibftap-
eis
:
:
monftrariones
aHarum ftientiarum fecundwm tamen virtualiter.
ingrediimtur dicit
Vnius igitur ejfe noneftrationahile,
^id
enim magts Geometria, quam qualifcumque de hisproprium eft audire> St igiturftmiliter quidem qualifcumque eft. Omnium vero non (onuentt. Sicut nec aliarum
fuhftantiM cognofcentis
,
:
ita nec ipfas
proprium eftdeipfti
cognofcere. Argiu't ad quacftionen). Primo ad partem necatiuam, fciUcetqu^d non eft vnius (dentiac confiderare principia demonftrationis,
& fubftatiani.
Secund6 arguit ad partem affirraatiuam oppofitam. Secunda ibi At verofialia. Prima in duas fecundum quod duas rationes adducit pro ifta partcSecunda ibi Simui autem. Dicit ergo,qu6d :
eft
,
rationahile
effe
quid enim magis Geometria fcienriae eft
,
tjuam qualif.
proprium de
his
oh-
audire,id eft,confidrrare?qua(i dicerer,qu6d non,
cum pertineat ad omnes rum
:
ide6 dicit
,
fed nec hoc yidetur vequod omnium vero non conuenit :
quia videtur (upernuum,qu6d. in diuerfis (cienriis de ei(dem tradtetiu:. Si igitur nec vna, nec omnes fcientias confiderajit
quod nulia
diifba
principia
,
(equitur,
nec per conicqucns illa qus eft dc fubftanria ; ergo non eft eiufdem (aenrix tonfiderare de fubftantia, de principiis pra:di6ris:& hoceft qu6d concludit, c\\\oAficut necaliarttmt ,
&
ita nec ipfiiu cogn«fcentis,iA eft,confiderantis fubftantias ipfas, eft propriftm cagnafcere
de hisJDcivk-
cum dicit
& contra. Secunda ibiiVniw
rum exiftit ensy^ nuc nouimus.Vtuntur igi-
Dicit ergo
qu6d
dubitatio
SMdnem
eft
deprin-
fit
vnius
tie.
cenfider»-
re
fci-
frindpin
vniui fi;ientin;qu6a. (cilicet ^omtnuni»^ ipiaconfideret dida principia.Cuiijs cauiam fub- f^^fi*'"*^^
non
Prim6 pcoponit quaEftionem.Se-
amd6 obiicit pro , effe,
Jlatftiam,
& de taUbus prin& dato qu6d no
Simttl autem.ffr quomodo erit ipfarUfcieft". tia}^ujdquidem enimy^ vnumquodque ho-
quac rcfpidunt principia complexa. Circa
igitwr
,
alia,& aha
difputauit quaeftiones
xefpidentes principia incomplexa, nunc difpuut
quod duo
&
C'pi»cimmitnta , &fttl/''
& alia de iUis principiis
diibium
de
,
fit
qu6d aHa
fed
,
(umque alterius
A T verh
cas
&
&
dit
J^\jvtrum
\5
&
:
gaciua.
Tc»t.CQ.4'
affirmare, aut ncvare,& im- fderare frin^
confiderans de fubftantia
tia
Deinde cum
dc
eft,
:
ergo ad illam (cienriampertinet confiderare apparet manifcfte in Phyfica
& &
ex cjuibm omnesCdlicet fci- Anfifvttim vt tjuoniam omne neeeffarirtm fcientie, cm-
non effe : quacunque alia tales propofitiones dato quod fint vnius fcientiac , eft quiftio vtritmfit vua fcientia harum, fubftantit , aut atia, id eft,vtrum fci2-
fubftantiam,
ficut
:
omnes caufas. Hoc
licet
;
idem fimul ejje ,
fuperiiis declaraba-
i.lib.text.
qu*.
&
&
caHfantm. qut-
,
Trim» pri»^ cipia
tji quajita,idei\, fapienria.
Pertradati quaeftione annexa concludit con-
principalem dicens
demonftratiuas
x.q.fntmpttlu.
opiniones;
poffibile eft
ftantia,
^uafroptejr videtur altertM
& exponit quae fiuit huiuf-
?
modi principia. Dic» autem
fir
eaufarum harum fingulas f^eculari.
compjexa,
vtrumfunt vniits fcientia , aut pluritm , id eft, vtrum confiderare de eis pertincat ad vnamfcia-
cntijE demonftrant
mifit facere mentionem,quia materia
fe
fuit in
libro.
in potenria
:
Metaph.
Lib. I II.
rans de canfa mouenre eiinte lAdt'
:
tur eis^ vt notis artes eUid.Si autem demoftrati«i
;
:
,
Summ^ I L fji de ets
ie6fum
:
Cap. I.
eB, oportebit dliquoJ igitur effefub-
^
^uidem fafsiones iUa veto
h/ec
Nam
de omnihus
ejfe
dC"
menBrationem impofsibile eB : neceffc efi enim ex aliquibus effe , circa aliquid, (^ dliquorum detnonBrdtionem. e^are dccidit pmniumejfegenus vnum aUtjuid demenBratorum omnes enim dfmonBratiu* dsgnitati,
^
qudd u
,
fuhjiantia
bus
Cenfidtpttio fcientific»
du lem
fUx.
:
Omnis
quam
intendit ta-
confiderario fcicnafica, vel eft per
non poflunt co-
cipia dcmonftraaom's prsedidhi
gnofci per definirioncm, quia ftatim cognofcuntur quid funt, notis terminis; nec pcr dcmonftra-
timinti* »e-
queunt
co-
, quia cum in demonftratione Cnt tria, fubicdhim , paflio , prlncipia , ipfbrum principiorum non eft demonftrario,alias eUet pro-
tionem
&
fcilicet
gnofci per dif ceftus in finiticnem,
infinitum
& per
confequens (cientia non cHct dc fubftantia.Dicit cr^, qnbdjimul aufel demcntem, (jua erit fcimtia eorum , {cilicet dignitatum? p,Mumem. Quafi diceret, nulla : quia illa fcicnria.vel eflet dcflniriua
,
vel dctnontoatiua;
,
dua probat , cum
& quod non defini-
Horum
fubdit.
igitur cmlibet
quid funt,C^ nunc nouimtu,ii. eft, ftarim in prindpio cognofcimus notis terminis|
tjuid inejl yid eft,
& propter hoc ali* artef vtuntur Tria qut luceffario re-
licet
eii, vt notis,(a.quid funt. Vlterius probat,qu6d no cognof-
catur icienrii demoftrariua dicens:)* autede
quiruntur *d fcietia demojtratiua exiget demonflr»ieEHiy&
eii efi
aliquodgentu ejfefui-
hac qutde paffiones;illa vero dignitates eo-
tifnem.
rum hxc enim -y
nmtur
,
tria
ad demonftrationcm requi-
neccflc eft enira demonftrationem efle ex
aliquibus
,
fcilicet princi^iis
,
8c circa aliquid,
&
fubiedum, aliquorum, (cilicet accidenrium propriorum : led impofHbile eft dignitates demonftrari rtum cx parte principij; nam de omnihtu effe demonjhationem efi impoffi-
(cilicet circa
bile
quia eflet proceflixs in infinimm
:
parte fubiedti
:
tum ex
quia ciim vna fcienria fit vnius generis fubic^, oporteret,qu6d illa qua: demon-
de dignitatibus
omnes
,
haberet
muncquod eft
haberent falfum
vnum omnium
eidit aliquid effe
iiarum
:
vnum fubiediun:cum
fcientia: vtantur iftis dignitaribus,
{cienriac
torum, id
eft
,
vnum fubiedum com-
ideo fubditur
:
;
qtiare ac-
ergo omnium demonflrafcientianun demonftrati-
,
Dmnes enim (clennx demonftratiua
dignitatihttt vtunttr.
ipjit
Deindc cum didt
piis
,
pliircs cfle fcientias
& fubftantiis
,
de
princi-
qua: illonim princi-
de his agerc hanc fcicntiamvnicam.tex y. Arguitur pro,&: contra an vna fcicntia fit de omnibus fubftantiis j dc quo vide Dodorcm i huius,q 9. ,
AT
& priorXt ex alia partc cum fubftantia
falior,
i
ens, fcientia de fubftanria
fit
prima
erit
cuifu tfi ftthjiantia fpeciilari,n6 eft fuppledc huiufinodi dignitaribus , cuitts alitu, id eji,alteritu, fdcnrijE exix fpeculari de eisveritatem
tem
f quafi diccret
quod nullius
,
,
&falftta-
alterius.
Tinfdem
fd. Veritas huius quacftionis cft ficut apparet ex entii eji conquarto huius, text. com. 7. drdter. quod eiui^ fiderATeJuh-
&
dem fcienriz , icilicet Metaphyficae,eft confiderare de fubftantia,& dc dignitaribus ie(Shim
Metaphyfics
:
nam'cum fub-
fi*nti»m, <j» digmttUtt,
ens inquantumens ,ideo
fit
eius eft confiderare talia prindpia communia,quje
in ente,vel in parribusenris fimdantur,ficut patet
Satisfit
ar«
de primo prindpio fimplidter quidem , quod eft: gnmcntis io oppodtam Jmpoffthile eji idem Jimul ejfe,& noneffe. Nec rariones in oppofitum condudunt. Prima non,quia licct
omncs
tamen
fdentiac vtantur didtis prindpiis,non
fequitiu:
qaod onmcs
,
confiderent ipfa
vna aliqua communi, cuius
fed acdpiunt ca ab
comunia c6fidcrare,& Iijcc cftMctaphyfica.Sccuda ratio proccdit abinfufficicnti; no enim
cft illa
omne, quod fdnu, per dcfinitionem,veI demonftrationem fcitur:nifi
illa
gnitio eft ei aliquo priori
«nt prima
fimpliciter
aliquo priori
mine
,
:
fluodlibtt
nequit
per
tantum, quotum co- demSfirMi»principia
autem cmn
ttetn fctrt.
non poflimt cognofci ex
fed cognitis-terminis, fkrim in lu-
:
rututali intelle<^is cognofccnris, cognof.
cuhtur
Tunc
vt declaranun fuit in x.
,
fequitur
illa
lib.
tcxtxom.5.
pars
'^
qu^ fubj^antiarttm vtrum vna
Totaliier
,
Omniumefi y aut plures fcientia
?
Vbidifputat qu2ftiones,vtconfiderario huios fcientiac rcfpicit prinripiata^quaefuntfubflanrii,
& acddentia.Circa quod duo fadt,fecundu quod mouet duas
quarftiones. Secunda ibi : j4mplikt autem. Prima in duas,quia primo mouet quacftio-
nem. Sccundo Siquidem
veroftalia , qua fuhJloKtia,
vniuerfaliter
arguit pro,
ergo.
vnitterfaliter Jtt ,
^ qu/e
emm maxim} omnium
& contra.Secimda ibi:
Eft ergo prima quazfiio
vna
,
z/rrKw»
fctcntia omnitim fubjlantia-
atitplures fcientia
diuerf^.
qux fcilicet confidercDeindecum dicit
,
Si quidem ergo non vna^ cuiusftthfianti^
fonenda
efi
fcientia
iBa
?
Arguit ad qujEftionem.Prim6 ad vnam partera, quod vnius fdenrix eft omnes fubffcmtias
fcilicet
Seamd6 arguit ad oppofitum, ibi vero omnium. Dicitergo ,q\ibdfiquidem
confidcrarc.
Vnam
noneJivna,(ciei\zia. fdlicet de tiis, eft
de his, qua eorum principaliter,(^ prior
ejl
dignttates funt
/cquens videtur, quod fcienria deeis eflct vniucr^
jrent fubflantias
palior? rcfoluitur
|8
nam
cllet prior:
princtpia moxime vnitterfalia omnium,Sc pcr con-
rum
SVMMARIVM. Dato
eji prinripaItor,(^
cx vria parte, quod (cienria
,
uraret dignitates
ergo omnes
videtiu:
^uxejide
de A«,(cilicet dignitari-
Philofophia. Etftigitur Philofophi,fci\ket primi, ,
definitionem, vel per demonftrationcm:{ed prin-
Trimcifii
efi
dubium , quaearum
nam
primum
{ecundam rarionem
Ponit;
:
aliaeft idcntia, /cilicct
& alia, qua
,
reftat
:
dignior
:
bus vtuntur,
81
Atguit ad partem affirmatiuam oppofitam,fc
didt
:
dignitAtes eorum.
;:
:
licct
dubimn
,
Metaphyfica
eft
tiua? quafi diceret,
cum omnes cum didt
omnibus fubflan-
cuitu fuhjianti^ ijiafcientia, fd-
poncnda,fciIicet conlidera-
qu6d non
poffit affignari»
fubffcmtijc fint partes ends.
Deinde
t
pnncipiafunt dignitates. Etfi non tofophi, cuiHs erit alterius
titatem^ &falfitatem
?
de
efi
Phi-
ets Jpeculari
ve-
Vndm vero omnium non
efi
etenim demon^raiiua vna de
rationabiUy
omnihm
erit
Vtiqtti
i.qprirtcifa-
^-
^ 8i
Metaph.
Lib. III. Si ejtiidem tmnis
vtlefueferfe accidentibits.
^emonfiratiua circa diquodfuhie6fum fpecUf
ex commuttibus ofiidem igitur gentts acci-
latur fer fe accidentia
Et
nionibus,
circa
dentiafrofe eiufdem eftffeculariex eiufdem epinionihus
:
nam circa ipfum,
ex quihus vnius ,
^uare
fiue eiufdem yjiue alius,
h* ffeculabuntur^
accidentia fiue
da. fpeculabitur fingula accidentia , eircaaliquod fubieElum ex commHnibuiopinionibut, vel concep-
tionibus
d6
accidcntia enris
cundum
,
cuiu^odi
ex eifdem
fiat
efuia vnitts efi
dcmonftrarc
Nam
:
,
vna fcientiam fcientiam
&
;
:
per aliqua
qu6d
cft>
aliquando pertinet ad demonlhrare principia cx
ita eft,
quibus dcmonftrabatur , quia
vnam
efi
& ex t^uibus vniut, id
quia
,
circa iffum,
ita eft, pertinet
ad
eiuf-
dem,fiue alius, id cft , alterius ^uare accidentia fiue fpeculabuntur bocfiue ex hu,C((ta^ci illa fci.*
entiaerit vna.
Notandum qu6d , principia dcmonfbationis nonferapcr funt indemonftrabilia fimpliciter:fed conclufio vnius dcmonftrationis, poteft
eft
principium niam fic eft dcmonftrarc alterius
elTe
quse conucniunt fubftantiac ic-
Ad
alias
autem
fcientias
fecundumprppriam, tiohpm. Dcindp cum dicit
flanriae
;
fiib^-
& particularem ra-
.;
VM
HA
r M,
R I
&
contra , an Mccaphy„ de fubftantits , an ctiam de accidcntibus earum ? rcfoluit Do^bor gffirmatiug, de <^uo fufius quartohuius. Ar^uitiir prp
iica fit tantura
AMplius autem folum cidentia
>
fubflantia
eji Theorica ,
dut
(jr circa ipfis
'*'
****
vtrhm circa fuhjiantias ac-
Dico autem vtfifolidum quadam ,
eji
^
cidentia circa
& fuperficies^vtrum
^linea^
eiufdem fcientia
£$•
,
efi
ea cognofcere
vmmquodque genns
,
(jr
ac-
de qui-
,
buf LMathematica ofiendunt, aut aliut.
quandoquc quidemad candem,
quandoque ver6 ad aliam. Ide6 fubdit ,fiue
quod
.entis.,
conucnit confiderate parricularitcr paffiones
(unt principia prima dumo-
principiis.
demonilrare quiaita
principia vniut
,
rationen;i entis.
& intcndit talem ratior
nem : Si vna fcicntia eft omnium fubftantiarum; ergo vna fcientiaerit omnium per fe accidetium, ttenim, pro quia, tn»c ejftt vna fcientia demony firatiua in omnihm fer fe accidentibtu. Cuius caufam (ubdit; etenim omnis demonfiratiua (cien-
quia Metaphyfica lic^
,
fubftantia fub rationc
non oportct tamen propter hoc, qu6d confidcr?t omnia fpccialia accidcntia per fe, fed folum per
S
Argiiit ad oppofitum,
cogit
omni
confideret de
ex his vna.
jtut
^
(jr
vnius,^
quia
po ad oppofitum
dcmonfh:ationis,& quo-
talia principia, quandoquc pcrtinct ad eandem fcientiam , quandoque ad aliam. Exemplum primi in Gcometria, qund triangulus habct trcs, &c. pcrhoc qu6d angulus pxtrinfccus trianguli eft a:qualis duobus intrinfccis fibi oppofitis , hocctiam probari poteft. Cuius probatio ctiam pcrtinct ad Gcomctriam. ExepUim fecundi Mufjcus probat , quod tonus diuiditiu: in duo femitonaincEqualia, pcrhoc, qu6d proportio fexquio£b(ia non poreft diuidi in duo
fecundam quarflioncm. Circa quod duo Prim6 mouet qUfEftionfm. Sccund6 arguit pro contra. Secunda ibi Namfieiufdem. Dicit ergo,qu6d ampliui autem cft quaeftio , vtrum TheorKa , id eft , confideratio huius fcienrja: ,fit folum circa fubfiamias , aut etiam circa accide»'Poriit
facit.
&
tia eis
:
I>ico autem, vt fi di-
fcilicet fubftanriis.
,
catur, qu6d,_/o/»
fiantia
& frmiliter iinea, &fuperficies,
,
vt qui-
dara, (cilicet Platonici,& Pythagorici pofuprunt:
vtritm eiufdem fcientiit efiea cognofcere , (jr accidentia circa vnumquodtjue genus tale, de quibtst, aecidenribus
fcilicet
,
Mathematicit oftendunt
aut aliut, id cft, altcrius dicit
fcienfiaf,
,
Dcindecikn
:
:
asqmlia , chm femper fit fuperparricularis fcd hocprobarc non tantum pertinet ad Muficam,fed ctiam ad Arithmeticum. Aliud cxemplum, quod :
Chirurgicusprobat,qu6d.vulnera circujaria tardius fanantur pcr hoc, cilius
quod
partcs circuli diffi-
coniunguntnr:hoc autem probarenon per-
ad Chirurgicum , fed ad Gcometricum. Sic ergo patet,qu6d aliquando diucrfitas fci^nriarum oritur ex diucrfitatc principioruni , puta quando tinct
Vmt fcitntU vna fcicnria dcmonftrat principia altcrius:fecuniemon dum qucm modum fc habent fcicntia fubaltcr-
fottft
firitre
prin-
cipi»
altc
nans,
& fcientia fubalternata
titatc
principiorum remanet identitas
:
fcdfuppofitaidcnfcientiarii
:
&
dummodo
unt cadem per fe accidcntia, idcm eadcm fcientia genus fubiedum , vt fi vna , confideret fubiedum, &cius per fp accidentia. Veritas huius quzftionis eft,qu6d ficut habe-
T^mfi
demonfiratiua
quadam eiufdem
(^ qua efi fuhflantia. J^qn autem videtur eius quod quid efi , efie demonerit
,
firatio.
& prim6 ad partcm Secund6 ad partein affirmatiuara oppofiram. Secunda ibi Si v,ero diuerfa. Picit crgo , qu6d fieiufdem, fcilicet fcicntiz,
VerttM qut- tur cx quarto huius, vnius fcicntix eft confiderare dc omnibus fubftantiis, vel fecundumproprias ftionit.
Me
rariones fubftantiz
,
taphyfica *i-
rationem,fecundum
qium omncs
fiderat omnes [tthftan-
entia,& primae partcs entis
§lualiter
tia*.
taphyfica
,
vel
fecundum cpmmuncm fubftantia: funt
eft
qu6d demonftrariua quaedamerit , qux
ftr»tio
ftantix,w« autem videtur eita quod efi firatio
,
quia hoc
eft
impoflibile
fubftanriam
indicans
,
&
eft
ejfe
fub-
demon-
cum definirio
quod quid
apparcr ex z. Poftcr. Dcinde
eft
,
fit
ficut
cum dicit:
Si vero diuerf4:qu£ erit fpetulans circa
fuhliantiam accidentia ? hoc enim reddere
valde
Arguit ad opinionem dicens, o^oAfi diuerfd, fcilicet fcientix, eft confiderare fubftantias
cidenria
cuius cft confidcrare de ente inquan-
fiamiam
haec fcientia cft
& omncs partcs cnris
tum
cns,
03;,
vtdcnobiiipartc fuifubie6li'primi} nccr^'
:
putk dc fubftan-
ejji
difficile.
Me-
:
>.
derare acctdentia z^ fubfiantias;cmn fcrcnria, qux confiderar accidentia,fir demonftrariua : fcquirur,
&
11
XX
Arguit ad quaeftionem
negatiuam.
e\ui. erit ;
& ac-
fpeculans accidentia circafub-
quafi dicar,qu6d nulla
:
non
erit cnii-q
aflignarc quae fcienria fpeculerur accidenria circa
fubftantiam, quia vrriuiqucconfider^er:^
tamen hoc
autd^eft
f
de'mo9-
:
Summas
Cap.I.
II. duo
propnum fubiedhi:& tamen
fit
diffictle
tiae
c&t
:
immo
hoc reddere
impoflibile,
fi
ejfet
v*l-
alterius fcien-
confidcrare fubftantiam^ alterius paf-
Vcritas huius quatftiom's cft ali-
itrcmfiderMt
^ fmbftMtU,
^ dM^
(
vt colligitur
«* 4- buius ) qu6d eiufdcm fcienriz eftconfidedc fubftanria rarc dc cntc inquanrom cns;
&
&
dc pcr f^ paflionibus tam enris , quam fubftantia:. ^^^^ ^^ oppofinun cogic quia licct eadem dc accidenrifcienria confiderct de fubftanria; bus , non tamcn eodem modo : fed de fubflanria confiderat modo definitiuo, vt arguebat rario de
^^
:
&
:
accidenubus autcm cotifidcrat puo.
modo demonflra-
:
tU (JfefoUfint dicend£yautpr£ter eds vtrum vnica; aut flura generafuh-
*»*te^ fiantiarum funt : vt dicentes fpecies xirca
rum qusftionum. Dondc cum dicit Multis autem modis hahentihus
tatem nullo minus ahfurdum
& inter-
qua Mashematic^t dicunt
ejfe
Nam
ruptihilia.
fi & equum,
per fe dicunt hominem
Poftquam Phiiofophus pcrtradauit quzftiones tcncntes fe ex pane confidecarionis huius fcienniicpertradat quxftioncs fe tcnentes ex par-
tc rcrum confidcratarum. Circa qupd duo facit, quia Primo difputat quxftiones de principiaris. Secundo quacftionesdeprincipiis. Secimdaibi : Et de prittcipiis. Prima in duas , quia primo pro-
ponit duas quxftioncs de fubftanriis,circaqu4s
ifb fcientia principalius verfatur. Secundo arguit ad panes. Secunda ibi : Quomoda ergo dicimuf^
Proponit ergo duas quasftiones , quarum prima eft , vtrum in vniuerfitate enrium /o/<e/«pi?4«r»«
communiter anriqui Naturales dicebant, nonponentes nifi enti^ fenfibilia aut frMer eas , fcilicct fubflantias fenr ficut
t^Uud
(jr /anitatem.
C^ humana fecerunt
fpeciei effe. Nthil
ef
autem
quam homines
illi
,
enim aliud
fempiternos
:
nec hifpecies , nifi fenfihilesfempiternas. Arguit ad partem oppofitam, circa quod duo facit.Quia primo areuit adoftendedum
non
elle
Secund6adoftcn- CtmiftlhUs Mathcmaticainrermediafepainetrru-
ideas a fenfibilibus tcparatas.
dendum non
^
eflc
Sccunda ibi Amplius fiquisprater. In pri- ftibiU diffeTMUtJ^it, pane intcndit talem rarionem Corruptibile
rata.
:
:
& incorruptibilc differunt
,
qutdem
nihil fimile facientes Deos effe dicentihus
ma
fcientidi f
fenfihiles fint dicendt <Jfe
H
difficul-
dicere
:
AMpltits autem vtrumfenfhilesfuhjtan"
media
&
:
poflunt rationes pro pancafiirmitiuapropofita'»
hai autem eafdem dicere fenjihilihus ni^ quia hac quidem fempiterna: tlla vero cor-^
Quoad rcs confidcracas in hac fcien{ia;Prim6 agic concra idcas Placonicas, fcu quiditaccs cxiftcnces fcparacas dc quibus 1. i.ccx. j. Iccracoucraponenccs Machemacica a maccria fcparaca, dc quibus ibi.
ali* ? Et
caufat
ejfe
&
rerum fuhfiantiasfecundttmfey id eft, feparatas. DiBumefi de eis in priorihusfertnonihuiScilicct in primo libto, pcrrra£bndo opinioncm Platonis idco ex his qus ibi djAa funt, fumi
alias effe naturas prtter eas^ cjuafunt in ccclo:
SFMMARIVM.
riae,
rario ad probandum elfe fubfbnrias feparatas, Secundo arguir ad pancm contrariam ncgatiuara, Sccnnda ibi Aiultit atuem. Dicit ergo , quod
tjuomodo dtctmus jpecieiy id eft, ideas
iiones.
S^emtiM
Argult ad propofitas quxftione?. Circa quo4 facit, quia Primo innuit quomodo fumi pof-
hoc videtur ad omncs fcicnrias perrincre : qnxlibct cnim fcienria confidcrat paflSones circa fU
85
,
fupple fpecie
:
imm6
ctiam genetcvtdicetur drca finem dedmi huius; crgo incohueniens cft dicere incorrupribilia efle corrueiufdem fpedci cum iftis fenfibilibus, ptibilibus illo
ergo inconueniens
;
modo
ponere
modis habentihus
eft,
& & impoflibilc qucd mtdtii
ideas. Dicit ergo,
difficidtates, fdlicet
contra opi-
nione de idds:vt dicbim fuit in primo hbro cotra PIatonem,>7»//tf aliorum minui efi ahfurdum : im-
mo magis
abfurdum
,
dicere
naturasSciMcet idcas feparatas in coclo
,
id eft
,
quidem
effe
»mfr eas
aliquas
cjuafunt
pratei res fenfibiles quae in coclo
fed tamendicere eas
effe eafdemXdfecundum fpedcm fenfibilibiss nifi quia htc quidem vtfempiterna , fcilicet idcac fepararse iBa
conrinentur
:
licet
:
fverh corruptihiiia •.'Phionici
eniraHcct
ideasfc-»
cum
fenfibili-
:
fibiles,._/»7f tf/tifubflantiac, ficut
tonici,
&
etiara Ariftotol,
dato qu6d
pofucrunt Pla-
Sccunda quzftio
eft,
fint alis fubflanriac praetcr fenfibiles
id cft, ideac,
;
ponebant tamen aliquamdifFerentiam,qiia-
tcnu5 ideasponebantentiaincorrupribilia: fen-
fcilicct vnius generis; autfint , plura genera fuhsiantiarum , ficut funt differen;
bus
,
vtritm fint vnica
tcs fpccies
paratas ponerent eiufciem fpeciei
& qu^ funt infra, id eft,
Mathemarica intermedia, circaqux dicimtefle, icientias Marhematicas vt dicebatur in primo libro. Quidam enim Platoniconmi practer fubftantias fenfibiles pofuerunt foliim vnum gcnus
fibilia efleenria
corruptibili3,non obflantc iden-
hprum, & illorum quod exponit, CLim fubdit: namperfe, fcibcet homincm dicunt hominem ejfe , fcilicet Platonici, id cft, homincm ritate fpedfica
idfalem fcpararum,c^ fimiliter eejUHm^
:
fubflanriarum feparatarum,
pcr
&
fic
fcilicet
idcarum,vvt
hominem inunatcrialcm, & per
fe
de
aliis
fc
equum,
fpeciebus fepararis. Alij vero po-
iuerunt aliud genus fubflanrianmi fcparatarum,
&
fftofibiMathemarica media interideas circa qiiac dicebant efle MathemadcasfcienDeinde cum dicit:
icillcet lia
,
rias.
^uoTMdo
& fanita-
tem : aliud autem nihil cft^d eft, non eft aliud fecundum fpedem ab homine f^nfibili , vel equo, fic de aliis , quod fupplc ?ft in^ vcl fanitate conueniens nam Uti fiint facicntes 7«w»7« dicentihus Deos eje humanafpectei , fcilicct fimiUs fpedei cum hominibus qus fuit opinio Epicu-? reorqm fecundum Tulliura in Jibro dc narura Deorum tjii enim nihil aliud fecerunt quam ho-. minesfempitemos cflc illos, fcilicet Deos ; dice:
&
:
:
:
bant enimquofdamhomines deificatos,
ergo dtcimus fpecies caufafaiue
& fuhfiantias fecundum fe
,
fricribtts deiffisfermonihus.
diSium
efi
tn
rupribilcs
:
Ofmlt E-
:
quos Deos appcUabant
:
& incor-
nec
l;»,fcili-
cet Platonici ponentesy^foV/, id cft, ideas facie-
bant aliud <juam rts fer.fl/iles
ejfe
feKpifernas
:
3c fic
ficureontm.
Non
coHtra
MttUrnts $• fifutut.
:
84 /Ic
LibJII.
corrupdbilia
fpcciei
4e
j
&
Metaph.
incorrnptibilia .ertc-eiufalem
quod eft injpofllbilc per naturam. Dein^
cum oicit
Harmonka, idcft, /ftat
de
lincis
audibilibus
htc
:
&
fenfibilU intermedia ponat , multas habebit
Palam enim,quiaftmiliter linea
frxteriffas drfenfbileserunt
que aliorum generum.
(jr
vnumquod-
quoniam ^Ar erit quoddamcoe-
Igiti$r
harum vnaeft , lum^ drSolydr Luna , dr aliafmiliter caUr fiia. Efquomodo hif credereeportet> Neejue enim immobiliter rationabile ejfe. LMebite verhomnino impopbile. Similiter autemde quibw Perfpe0iua tra£faty& incMathemajlrologia
ticis
ffarmonica.Etenim hoc impofibileprater
eafdem caufas : namfi
fenftbilia effe frofter
fint fenfibilia intermedia (jr fenftts :patam ^uia , animalia erunt intermedia i£orum^
^
dr corruptibttium.
ide6 fubdit fenfihilia
*;
:
&
Primo ergo
Jibus.
arguit contra 605, qui pone-
&
bant ca
efle fcparata, fecund^ arguit contra eos,qui pofucrurit ea efle in ftnfibilibus.Secunda
ibi
:
Sunt awtem
(i/i^«».Prima In duas,quia
prim^
Secund6 innuit rationem a^ Secunda ibi .4t vero nec fenfibilium. Prima in tres fecundiim quod tres rationes fabricat contr^ eos. Secunda ibi Dubitahit autem, Tertia ibi Simtil autem nec verum. In prima parrc intendit talem r^tionem EiufHcm rationis eft vn^m fcientiam Mathematicam cile arguit icontra eos.
& pro
oppofirum
fj9»effev.n-
eis.
:
:
fhematicM
interme^» fefanUM,
:
:
circa lineas fcparatas,&
omnes
alias fcicntias
Mar
thematicas , quae verfantur circ^ aliqua alia Mathematica a lineis : fed funt aliquae fcientis Maihcml^ticjc
qu^ non
,
verfantur circa aliqua cn-
Mathematica feparata,verbigratia^Afb:oIogia, ^ufica, PerfpedHua ; ctgo fimiliter fcicntia de tia
&
lineis
yel
,
quscunquc
Mathematica
alia,
non
crit circa aliqua
feparata. Dicit ergo, qu6d<«»»/'/i«j
Muficaver6 de fonis media ciimipfafint quaedam ffcnfibilia; efi
:
«ntm
impoffihile efe
propter eafdern eaufas
ea, id eft
,
& eorruptibilia. Alia tranflatio
ideas
habet ipforum
& corruptibiUum-.&c
eft
Peinde
cum
dicit
Dubitabit autem aliquisy ef circa tjua exi- Tc».co.|; fientiumquarere of^rtet hasfcientias. Namfi in hocdiffert Geometriaa Geodaftafolum-.quia
hacquidem horumeli quafentimus^illa vera cfuia (^prater medicinatem, (^ atia erttfcientia (jr prater vnam~ quamque atiarum inter ipfam medicinalemy
nonfenfibitium;Palam
•
& hancmedicinatptt. Sed /juomodohocpofiiBtenim fitttbria quadam
>.
vtitjue erujtt
praterfenfibilia^ ipfumttiam fanum.
x6 fecundam r^tionem , qujp talis eft Si in illis gcneribus , id eft, entium , de quibus flint SeUntuMa^ iciemix Mathematics, eft dare rria,fcilicet feiifl- thcmnticAUf biiia , ideas , intermedia; eadem rarione ii^ f^ntctrcmiS* ^bmnibus aliis entibus:fed hoc eft falfunf^vt oftenr '^'*^J^f* detur; ergo illud ex quo fequitur.Dicit ergo,qu6d ' Ponit
:
&
dato, fupple
,
&
qu6d in Matheraaticis
verfantur fcientiae Mathematicae
:
cntia de mcnfliris fcnfibilibus
:
qttia
fenfibilium
;
fed fupple,eft dc ititeTmediis, palam
& pratermedicinalem fn>«/i«fcientia,fcili^
^uia
cet quae eritde intcrmediismedicinalibus:c^ cr<eter
aliarum fingulas ,id
aliis fcienrirs
eft
qu6d
,
fimiliter eft
intermcdia
fed quomodo hoc
illas
:
ita
fupple crit circa
vnumr
:
carum
,
erit
eiuoddam caelum , practcr
Luna,
flmilitcr Sol (^
fenfibile,
&
& alia fupercdefiia &
ejttomodo credere his oportet ? quafl «liccrct
,
quac fcilicet erit in-
,
Ylbilia quac fequuntui::/?4/<<7« enim, quodfimiliter^
has 6c
d^
quibufcunquc-,crgo aliqua fcicntia
bus,€^ illam medicinalem eju£
quodque aliorum generum qupd oftcndit elle impofnbile,dicens,i^i>«r quoniam xfirologia efivna har^m, id eft,de numero fcicntiarum Kkthcmati-
hxc ejuidem,
Geodxfizefi horum qua fentimui ,id cft,de fenfibilibus :iUa verc, fcilicet Geometria nan efl
fevarata,mnltMfhabebit du(fitafiones,id eftjimpofr
dfae intcr
fi in hoe a fci-
eft,
fcilicet
crit medicinalis
quae funt,(cilicet medis pr^ter
dare illos
nam
& Geodafia, id
folumdiffert Geometria
ter hancfcilicet rnedicinalem, quar eft
line
fir
entium diGtos.^Duhitahit alitjuii circa qu£ exifie:2tium oportet quarereeM fcientioi ,(ci\icet Mathematicas, id eft circa quod illorum trium
trcs gradus
/M,ponat qiuE djcuntur mtr^,i6. e(i,Aiathematica
eas, fcjlicct lineas 'ideaies,& fenfibiles, id'cft,me-
idem,quod
manifeftumeftcfleimpofIibile,& falfum,
/iipplc
Jiijuiiprxterfpecies, id cft, idcas,& ^txter fenjihi-
ici\icet,mmt
namfi tUa
,
funt infra, id eft,intermediajP««/rfw» ^«»4
fenfM funt intcrmcdij ; & cum fei>(us nop fint /Ineanimali , fequituf quod animalia erunt infr^
bite
Arguit contra ponentes Mathematica interpiedia qoia quidam pofuenmt ca a fcnfibrli^ busfeparata , &quidani pofuerunt eain (enfibi-
}
Mufica. Perfpediua enim tra-
vifualibas
,
prdter fenfihilia,
K^mplms autem fiquisfrdterfpectes, Jaifitatipnes.
:
;
de fenfibili-
fcilicet crit
efi impefiihile
?
de
ideis:
quafi diceret,nul-
lomodo:quodprobat, nam
riunc faluhria cjiu^-
dam
ergo faluhre, id eft,
erunt pr
qu6d c^m medicina
fit
;
circa falubria,id
eft,
fana-
media , fe juitur qu6d fint qu^dam fanatiua mcdia practtfr fenfibilia fanatiua,
tiua
fi
,
igitur
medicina
&
idealia
qu6d
,
eft
quod eft euidcntcrfaIfiim.Patet Mathernarica; non funtcir-
fcienriae
ca aliqua intermcdia feparara. Deinde
cum dicit
quod
eft incrcdibilc quod probat , quia fupple talq ccelum fcparatum,vel cflVt immobiIc,vcl niobile, ^l. ccmna* Non poteft dfci, qu^d irnmobile , nihil enim ratanle iicTt tionabiU effe immobile fupple in coelo.aun ccelum idcmas «c- fit naturale fcrnperver6 mobile cfle eft omnjno lo.quoj fem impoflibile*} quia nihil feparatum a mareria naper nipa:aturali j)oteft moueri. Secund6 oftendft hoc clle impoflibilc dc aliis ftienriis Mathemaricis, dicit :
Similiterautem nec hoc verum, quia Geodafia fenftbilium efi
^
cor-
vtique
^or-^
magnitndinum
rttptihilium y cprrupta
eoim
effit
rttptis.
:
fimiliter autem, eft impofilbile efle
&
media feparade quibiu troBat praSica Perfpe-
ta eadcm , Biua ,& in Aiathematicis,de quibus
fcilicet agit
Ponif tertiam rarionem. Vbinotandum,qu6d praedidta ponebat aliquam fcicnriam eflc circa magnitudines fenfibilcs, fic efle alia fcicnriam drca infenfibilcs, cx quo habemreflc jiHquas magnirudincs mcdia^ coptra hoc eft pracr fensrario. Dicit ergo Q^hdftmul autemntchoc
opimo
&
:
-jj
:
:
:
'Summs 11. efi
vtrmn:q»U
dwum
,
Ce«d4tjid eft fmJihUiitm
& comtptUnltnm
,
Cap. I.
m*gnimm
vt fupcrius diccbatun
de quibus
Sunt autem (^ ali^ui fui dicMnt
:
vidctuT corrorapi cormptis rebos:
enjjjj
nam te
fcdcme,non erirvera opimo,qux opinabatur W*'2' 7iu "°"
^'
te fedrtc
rionem
corrumpi autem videtur
:
lcientix,
qux
videtxit
eltc
contra ra-
ncccflaria& incor-
rupdbilisicreo^vt videtur fcqui ad didam opinio-
dem intermedia hdtc
Ua;non tamenfnefenjibilibuifed in hu
<ju$^
bus accidentia impoftbilia emnia quidemplu' ris ejl orationis fertranfire. Suffcit autetn
^
Arguit contra aliam opinioncm, qu* ponebat ^^ Mathemarica intermedia dle in fenfibilibus , jufim iMtt non feparata. Circa quod duo fadt. Prim6 prz- mtiia Moi' minit &c proponit illorum opinioncm, Secund6 '^"^J^^Jf* ** ''*•'*'' arguitcontraeamjibi^A^iwTCTHwi. Dicitergo,qu6d funt alitjui <jui dtcunt ejfe^A eft, ponunt efle infra fpecies,id cft,ideas &,fenfibilia ^uadiBafunt.Cd^ lidet Mathemarica intcrmedia non extra fenfibilia :fed in his, fcilicet fenfibilibus cSe:ejuibus om-
Ekindexum
AT
dicit
vero fUcfenfibUiitm erit magmfuM-
Mum :necxirc4 ccetumhoc K^Brologia,
Nec
enimfenftbiles lined tdlesfunt
,
ijnales
Geometer : nihil enim re^itm fenjibi-
Jicit
&
nia (juitlem impojftitlia accidentia,c^ux fcilicet fc-
quuntur contra eosipluris orationis^d eft,maioris negod) e/? pertranfi-eifufficit tamen /pecuUri tO'
lam nonfecundumpuncfum FjthagorMs ait
^fedvt Geometras redarguens. Nec circulus
ntotusynec reuolu(ionescarlifmileSy de quibus
jHrologiafacit fermones
necastrisfun^a
,
lumc breuiter
/;<»/upple
fe
qui dixerunr locum efle quafdam dimen-
illi ,
fiones pcr fe exiftentcs
:
quae orania fenfibilia
corpora localia penetrabant
:
quam opinionem
Ariftot.prolixc pertrat^t.^. Phyficorura loco,text.co.}7.
& indc
drca eam. Dcinde
vaturam habent eandern.
& fucdfidc.
Not^dum quod iflius opinionis videntur fuifl
iium^itanec rotandum. Tangit enim^ regu.
ideo
,
cap.dfc
hicbr^ter
ttanfit
dim didt
SrTiUARlVM.
Arguit ad opinionem,&pro di<9a opinione;& : Omnis fdentia eft de
jntendit talem rarioncm
rebus,qua: flc fe habcnt quales in fcienria tritdun-
Mathemaricafendbilianon iic (e habent, ficut traduntur in fcienriis Mathcmaricis ; ergo (cicntia: MathemadccC non fimt de talibus (enfibilibus : oponet ci^o dare aiiqua media , de quibus fint. Minorcm oftcndit in quibufdam cxera£lis,vt patcbit, Dicit eigo ^ at vero noft videtur
tur, ied
iupple fcientias Mzthcmaxiczs^JfefenJibiliim
ma-
gnitudinum : nec ehim ASihlogia erit circa boc fiibdit probarionera, cadum,
^
i.ub.
Text.M.9.
vel erit de idcis.Quod apparct euidentct dCc fal-
Arguitur pto poncntibus Mathcnutica,mcdia intcr idcas,& fcndbilia.
fide EueU-
effe tfui-
inter fpecies (jrfenpbi^
tali4 fpecnlari.
Sri4MARIFM.
ftm t»
,
nero,nulla uicnria etiam naturalis crit dc foifibilibus ; fed omnis vel erit dc rcbus incermediis,
•Tum.
%Z
Mathematicz. Deinde
fuit fcientia:
cum didt
*^ etenim, pro qoia *.carrupHs, fdlicet magnkudinifiM '•ttiti* bus efet eorruptajalicex ipia Geodxfia fcientia etmtmfuttr
85
qui fupp^» dicit quod linca reda tangit circuluni-in pundlo nihil tamen reSfum , nec r»meter
Reijciuntur illa Mathemadca , rcfutatur.
NOn ftc
quam linicam rgdlam, vcl fuperfidem ,
ncc drcur-
lum aliquem , qui fic fe tangant , fiilicct in pun^:ide6 fubdit, quod circulm tangit reguUm , id
^
ejfe
:
eiufdem eHtm
r4tio»if vtrttque htufunt,
di£bm opinionem per quatuor Secunda ponitur ibi AntpliHs autem. : 6t non ejfe , Quarta ibi : Totaliter, In
Arguit contra rationes.
:
;
tundum , id eft circulate ita/i habet fenfibilinm, , quod in ienfibiiibus non eft reperire^<-
enim in talibiis congruum eji habere folum : fed palam , (\ma fpecies
contingit in fenjtbtlibus
:
id eft
& fen-
mcntcm Addotclis
tennadcideis iuita
Tcrtia ibi
prima pane intendit talem rarionem:Eiuf3em rarionis videtur cSt ponere ideas , Mathemarica interracdia , quia vtrunquc ponitiUjVt abftta^lio renim correfpondcat abflra
&
:
eftjineam re£lam
,
vel iuperficiem nanffcunditm
ptPtHum ; fed pt Fythagorai att redarguent ^eor putrat, id eft , quod pcopter iftanj rarionem Pythagoras nirebaxurdeftruerc certitudfnem Gcomctricarum (cientiarum quia fdhcct in re, non elletiouenire tres magnitudines ; quales Geometra: dicebant. Addit etiam alias inftanrias dicens, :
quod
nec nuttu , nec reuolutionei cali fuftt JinuUty
ideft,talcs,qu4es funt illf \d4 juibut Aftrologia fermones facif.Tmlti enim forian ponunt Aftrologi
aua:
non
(c
lqbdit,qu6d allrii
:
habcnt
fic
in re
punda non
:
ficut oftcndit
cum
habent eandem naturam
Geometrac enim vtuntuc aliquando ill^s pundUs , cum tamen ftelcorpora grandis magnitudinis.Vidftur er-
ftellis,quafi quibuficiam
\z
flnt
go oport^re (hi
,
q\ix
3are aliqua Mathematica intcrme-'
habeant ficut Mathematica Spjri Qper. tom. I V. fic fe
tradit^
eft,ideas contingit ejfe infen/ihilibus:eiMfdemenim
rationis vtraque
fsJttntDdndc cunl didt:.
t^mplius autemduofolida in eodemnC' cejfe efi ejfe loco.
Ponit (ecundam rarionem,qua: teft
:
Si
Mathemarica funt in
fic
fbrmari po-
fenflbilibus
duo eorpora erunt fimul confequens :
&
ergo corpus
antecedens.
eft
;
falfum;
Confequenria patet , quia
cum fit quoddam Mathemaricum ,
fimul J^JII^lp.
duo autem corpora quomodocmnque accepta fiue Mathematicc,
erit
^^
ergo
cuin corpore fenfibili
:
H
/« fimml n* uatmrmfum.
, :
;
86 poffibilia
Metaph.
Liber
III.
mixtim/um
fimpliciter
CiicPhyfici,fiae
:
incom-
fecundurn natiirarn propter repuenan-
riam dimcn/ionum. Dicit ergo, quM /tmplitfj ntrcejft efl tfe duo folida , id eft , d^o cofporaJ« fofUfn Uco. Dciodc cuindidt:
habendam : quia vera
fcientia, vt plurimiim ab-
Qu6d autem
ftrahitabexiftenria.
^ictria vti fuppofltionibus falfls
didtur Gcovt puti aftris
;
non eft intelligendum , qu6d Geometria fupponat aflra cflc punda fimpliciter,cum qnafl punftis,
SermtnesA'
fi^'^"^ runt interbo. lici,ant»no,'»'»/^»«.
&
aliquando demonftret quamlibct ftellam vifu no- "^f^^"H-
Etnon
ejje
ilnmobilia in motis e:fijie»tia
tabilcm
maiorem
cfle
tota tcrrarverumranlen
ponit aliquando non flmplicitcr,vtdi£hmi
TenfthUihus.
hoc
eft;fe
incomparatione alicuius magnitudinis caeli , quac Ponit tertiam rationem
«jdk
,
fic
formari po-
Mathematica funt in Tcnfibilibus ; ergo Mathematica mouentur ; confcquens eft falfum: quia Mathematica ajjftrahunt a raotu. Confi;quentia patet;quia ad monun alicuius moucQtur lea qujB lunt in eodem 5 cum prgo fenflbilia mopeamur,fi Mathematica fint in (enfibiUbusjOporSi
teft':
excedit
vt
fic
SVUMM
ffiotid.
,
id eft
Deind? cum
,
cum
,
aftrom dif^tur
SECVNDiE
/juidem iffa^ ejfe autem in JinjihUicontingent inconuenientia
Eadem enim
qufifradi^a funt
eis
11.
SrMMARirM,
exiflant in ftnjihiliht4i
In priori partc huius ejue ejfe
CAP,
dicit
Totaliter autemcuiuseausa efuisfonetvtir-
bus.
,qu4j(}
Examinanfur quaefHones de generibus,
/upplc impoffibilc cftMathetTiatica ntn tft moki-' lia txifltntia
multum qualitatcm afm7
pundbam.
qu6d ipia etiam moueanrai:. Dicit crgo qu64
tet
rnagnitudine
iij
in compararionp
;
enim aliqaodcee^
erit
lum fraterc(elum:tamfn nonextra'Jedin e9r
Adhuc
cjip.
vfquc ad
§.
auterny arguittriplicicc.rpro,& co--
tra,an principia, feu clementa reri^m fint
gencra,quac dc pluribuspraedicentur, ve|
ex quibus vnumquodqiic vtexpartibus;
alia
cpniiftir,
dem loco:quod ptagis eJiimfoJ!ibtle,T rel="nofollow">e bis ergo duhitatio multa quomodo ofortet fofttam
ETde
hahere veritatenf ? gis
V
Ponit quartam rationem , quae ceft
:
Omnis pofitio
fic
formari po-^
cft irrationabilis
fequitur maius inconueniens
,
,
a4
fi-
:
:
ftd in eodem
loca , tjuod efl
magis impojfthile;
feirundura
ei>iiil
iflam viam coclura Mathemati-
cum
fimul
cum caelo fenflbili. Vltimo epi-
cflet
logat,qu6d de hii erga quaefHonibus mtdta efl du-
fihnis.
ex quihus citm injimul
quod
&
m6 rum
difpuiatquajftioncs dc principiis
natura
cunda
tjm ab
intclledhi :
cognofcuntur
:
nam multafunt
quae diftinfte condpiuntut
;
&
tamen ^bflrahcnrium non eft mendacium,vt habetutfecundo phyficorum ,'text. com.i8. illa autem rario quae hic iniungitur , fcilicct qu6d non flt
darc talcs magnitudines , quales a
rica fcientia tr^duntur
,
non
darc aliquas magniradines
putaquod
Ao & ,
iic
fic,
cogit
flc
aliis >
Mathema-
quia vel
cft
in re fe habentes:
aliquiscirculus tangat
de
:
planum inpun-
vel faltem eir
non repugnat
habere in rc:& lioc fUffidt ad veram fdewiam
eo-.
:
feamdum
de prindpiorum vniucrfalitate. Secunda ibi ^
tat
&
:
Dicit crgo, :
vtrum
qu6d , fupple qusftio eft ,
principia
,
genera
,
oPortet. fufcipere tjft
hnt principia,
praedicantur
didumfuitinprimo libro , non cnim oportet fecundum rcm quaecunque fepara-
prout
refpicit feparabilitatem. SeEfl autem^Wthita his. Prima in duas, quod duas quasftionesmouct,& difpu-
ibi
eft ponere realiter feparata- Nec ratio ip oppofltum fumpta ab abftradioneintellediis valct,
efle fcparata
,
fiue quiditas refpicit vniucrfalita-
,
tcm. Sectmd6 prout
numquoelque
dia
i^
tem, fiue proprietarem, SecundaibL; uid hoc au., tem vtritm fuhflantia. Prima in duas , quia pri-r
1 3.& 14, huius,text.com.5i.& indc, quod nec ideas, nec Mathemarica intf rme^
i^oniunfb in re
vnumquodquf
quceftiones perrinentes ad prjncipiofum qualita»
menta.
Veritas huius quaeftionis cft lecundum
eft
putat quaefrionjes perrinentcs ad principiormii quiditat^m , qu» fciliccf^nt principia. Secundc^
principiu
vt
oportet gertera Text.co.ie,
Poftqtjam Philofbphus difputauit qu<efHon*i dc principiatis , nunc profequitur qusfticncs de principiis. Circa.qupd duo facit. Quia primo diP
id cft,quomodo habcnt vcricatem ?
colligitur ex 7.
vtrum
frimis ?
bitatio:quomodo oportethab&e pofitam veritatem,
VerUu qui-
,
qugm
& qux ponitur
ne ratione; fed opinio prxdida eft huiufmbdi quia pOnitur fine ration^ ^^ ad eam fequimnu pmnia inconuenientia , quae fequuntuT ad illarn opinionem , quae ponit Mathematica non cfJe in fenflbilibus , & adhuc plura , vt patet ex didtis} crgo illa opinio eft omnino irrationabilis. pidt ergo qu6d totalittr cmttt caufa, id eft, qu^ ratione fontt quii ejuidtm, fcilicet Mathematita tftin fenflbiUhw.-ezdem ratione fupple, tadem inconuti nicntia contingunt tis qu* prddiSlafu^f , id eft pontradiftam opinionem ,quia trit aliquodccelumprdttr coelum,{ci\icet fenfibile «0» tamtn exrtra
principiis
elementa^(jr principiafufcipere. Aut ma-
principia
& clcmenta
citm ixiCmt
,
rerum ,
flnt
illa
ex
,
fupple
ejuibtts efl
i.HAcefipri"
mafuferin* ajfigpata d* de nurner» cj. ex
& elementa rerum aut magis
SeqMiturif.Jt frincipiu,^.
partecenfid*.
ratorum
iif
hacfcitntii^
v-
&prtmis , id eft, vtrunl
genera, quae de pluribus , ex quibus vnumquod-
vrf flnt ea
que eft ficut px parribus ? Aduertendum quod de talibus partibus^ponit duas conditiones. Prima eft,qu6d inflnt ad differenriam contrarij , vcl priuationis dicitur aliquid
dnlcedicitur
ficri ,
fieri
cum non
inflnt.
ex amaro,veI ex
, ex quibus Exemplura,
non dalci,qu
tamcn non infunt ipfl dulci,& ideo non funt clem^nta eius. Secunda condirio eft , quqd flnt prinia , ad difFcrcntiam fecundorum componentium. Excmphqn , vt corpus animalis dicitur fieri fX gi£nibus,& offibus, quae infimt yiimalijtamcn
quia non componirar ex eis,vt ex primis , fed poriws cx aqua,& aerc,& igne,& terra;idcd camcs,&
oda
§luetn»d»^
torpMt homi-
nisfitix car>u,Cfpfsibif,l
:
:
Summ^II. ofla
non diciintur
cflc
elementa a ninu lis,Deinde
{cih'(M
^
bui
matumea dicimus eltmenta^ tjuorum demon-
eitis
Et adhuc autem
/rguit ad quacftionera. CircaquodduofiMat.
Primo probat quod didhun cft. Seamd6 excludit quandam refponfioncm , quac poflct darL Se-
At vero non vrr»^»^w.
arguit ad hanc partem
,
Prima in duas.
quod
fcilicct ca,
(inr prin-
& elcmentarerum.. S^ndo arguit ad par-
tcm oppofitam. Secunda ibi In tftuuitmn cognefcimus. Prima in tres, (ecundum qu6d trcs rado:
nes adducit. Sccunda ibi tyfmpliiu oHtem. Tcrtia ibi : Et adhuc autem. Prima rario fumitur «c rarionalibus fcienriis , ex quibus propofitum :
oftendit indudfauc
,
primumeft de vocc Utttrifimt
^
&
ponuntur duo cxcmpla
litterata
^^j q^^ principid, ^
,
c^ aliorum Ji quis vult
,
ej}y
^ quomodo compofitui;tunc cognofcet
naturam.
Ex
quibus quidem igitur ra-
ex^entium hacfunt.
ex quibus primis aliquid componitur ,
*:*"''***
Dtinde cura dicit
4ionibus non vtique erunt frtncifia generd
kusyiut omnium,AUt flurimorum.
cunda ibi :
87
Naruralcs igenera efe
naturamfpecalari, vt le^ufexquibm parti-
jlrationes infunt in alierum demonjfrationi-
cipia,
&
principia eorum quffunt.
eUmemd videntmr Vt vocu frincifia , voccs omnes componmmtur quibus effe es , ex diAgramEt vox. commUne non frimis ifed
Prim6
Empcdocles
ali)
:
:
Cap.II.
cum didt:
15
:
& arriculata
:
ide6
:
& elementdvocis vtdentur
ex qHibus primii emnts voccs componuntUTy vt (unt littera: fed noneenm cornmune , quod cft vox. Secundura excmplum cft in diagrammaritjfe ea,
'
Pcmit tcrtiam rationcm,qua proccdit in arrifinaturam , ^cens,& fi quuvultJpecHlari
cialibus
^
&
aliodd hac tfU£ diSiafunt , fcilicct naturalia , rum, fcilicet a natxiralibus piua anifieialia , vt leHum ex quibm partibm , fdlicet conftat ledus, quomodo componitur , tunc coenofcet eim naturam, fcilicet quod gencra non Tuot prindpia lcdH : fcd podus partes cx quibus conftat. Concludit crgo, qu&i ex his quidem ratiombm , fupple
,"
\
&
patetjquod genera non funt principfa txifienttum, id cftjcnfium. Deindccura didt
Inquantum entm cognofcimus vnuquodqueper defnitiones ; frimifia autem defnitionumfuut iffagenera
\
& definit»^
necejfe,
rumfriucifid,gemera effe.
:
busjd eft^n demonftrariuis defcriprionibus fieuranun Geometricarura. Dicit crgo , qnod aiagrammatum ta dicimus elementa cjuorum demon"
Arguit ad partcmoppofitam pcr trcs rariones. Sccimda ponitur ibi Etfiefteorum. Terria ibi yidentur autem quidam. In prinu pauc inren:
di
tmnflrationHmtySc nonfupplc, ponit elcroentum
hoc comit»une,quod eft du^amma. 9mmU»i*Notandum , qu6d in dcmonibarionibus Georactricis aliquando proceditur ex fuppofitione ****:^lir iiaauureU- aiiarum pnmarum demonltraaonum, vt vna dcquod cft ptma f*pt- monftrario fit principium alterius , riortimi conclufio vnius demonftrarionis noneft fimpli-
&
Al. princi*
^^g|. inaniediatumjfed poteft
demonftrari per
tur
Tneoremata
,
.
A
& elementa pofteriorum ,qiu-
tcnus conclufiones priraorum fimt principia pofteriorum,& hoc modo proccdunt aliquando de-
'^JT^di^r liber
carum.
Vndc
liberBuclidis dicitur Hberelcmen-
quodquefer
in eo dcmonfttantur aliqua
lUmen- ptincipia Geoihetrica, ex quibus demonftrariones Gcometricjc proccdunt. Deinde cum dicit
tanim.
{.^mpliits autem corporum.tfui dicunt
flura eUmenta,(jr
fonuntur
,
ifui
vnHm,ex
quibtis
com-
Empedocles ignem,& a(juam,& quacum hu:
ex quibus funt entia Sednon vt genera dicit e* eo-
dicit ejfe
inextjientibus.
rum, j^
Ponit {ectmdam rationem , qtuc procedit ab , in rebus naturalibus ,dicens quod amplius , qui dicunt elementa corporum , finlicet auftoritate
&
qui dtcunt ejfe vnum, quthm , fcilicet corpora conjiituuntur, & conftant tanquam fiiulicet inexiftendbus , & primis , vt EmpedocUs ignem , aquam^ , quajunt infra , fcilicet acrem , terram , quorum acr eft in&a ignem & teaa infra aquam. Dicit efle elemenpt ex qmhud inexiflentipmfunt entia, fcilicet naturalij^ :f
plura
,
^"^*^'1!f fi»itio»um.
& ifjagenera funt frin-
necejfe eft ioitur
frincifia definiterum.
genera
ejff
Deinde cum didr:
Etfieft^eOrum.quafuniacciferefcientiam:
ffecierumfcientiam accifere ^fecunJitm
quM
dfcuntur entiaffecierum autem frmcifia ge-
utra funt. Ponit fecundam rarionem , qtuc in hoc
confi.;
quod fdenda viiiufcuiufque cft fecundum quod fpitur fpecies eius , fecundum quam rcs efl 1
quiditariuc
inquantOm
,
ficut Socrates cognofcitur fcitur
qnid
eft
homo
:
quid
jj
Jtem
fmu
ty*"f**ff*"**'**•
eft,
genera"autem
quia fpedcs conflar cx gcnerc,& diiFerenda,ergo gencra crunt prindpia aliorum quiaquod eft prindpitunprindpij confequenter cft principium principiad. Dicit ergo, «y*, pro quia, eorum quafunt accifienda, fcientia eft iucctvxzno ffecierum , ftcundum quas dicwnur entia, fcilicet quiditariue ffecierum autem gene:
:
:
ra funt frincifia Deinde ciun didt
qudtfurtt.
naturalium
:
funt pripcipia fpccierum ejfe
^ conjfat principia ejfedicunt, vt
hacelementa
dejinitiones ,
cifia dejinitionum
ftit
f°™"^ > P^° i^uanto
funt prindpia effen-
go quod inquantum autem cognofcimMs , vnum^
monftrariui defcripdones figurarum GeometriPitJteommu
Eadem
cognofccndirfcd princfpia cognofcendi fimt
definirionesA prindpia definirionura funtgcncrajergo genera erunt prindpia eflendi. Didt cr-
ali-
quod pnus ; demonftrationes crgo pnores dicun-
rarionem :
dit talera
firationesyaut oinnium,aMt pluriuminjunt aliii de-
,
&
pcr confequens aliorwn«
Videntur autem quidam dicentium elementa exijlentium vnum, aut ens,aut magnum^aut faruum^vt generibus eis vti,
principia dicunt e£e ,ex
& &
&
,
te
Ponit terdam rarionem,fumptam ab au
d diccre vnimi,aut cns, aut magnura,aut paruum cfTe
elemcnucxiftenrium,id eft,cnrium,& vri
vt generibus : quare vidttur
,
eis,
qu6d clementa fint
gpiera rerura. Dcinde cum didt t
H
»
^
^Umtut»
r'!^^^ pijgg^„t.
:
:
Metaph,
Liberlll.
88 orf"/
vtrb neque vtrobique popbile dicere
frirtcjpia.
Ratip namcjue fuhHantid elf
vna
diuerffvero eni, ^ua eft pergenera defnitip^ qudt dicit
(^
exquibus eH inexiBeHtibus.
nii»gcnera
non
qiundam refpopfionem
Excliidit
pofler, fgilicet
VmM
rti
fvtmdefini-
^
''*'
vtraquetam genera,
,
qusE
quam pattes,
cx quibus res conftaqt , efle.priiicipia ; quod ex^ cludit tali ratiorie Vnius rei vna eflt Hefinuio ^ vna clTentia led noi> cft eadem dennificut :
&
s
uo,-quaEdaturpergenpra, &qua:daturp.er par' ^* quibus aliquid componitur 5 ergo non eft
fZT/slmul,
^^5
pon foffe ejff
eaden^ definitio
fifintifi» ref,
autem rei poteft fiimi definitio eflentialis rcij ergo impofllbile eft principia terum efle genera pancs rei. Dicit ergo , quod »0« efipofiimul,
rei
vtfaquc
h^c,& illa,ex princir
piis
&
fbile dicerc
ipfa efle frincipia vtrobiejue
,
id eft,
,
vtraque tamgeneca , qukm pattes ratio »amqu$ fubflantia , id eft , dennitio fubftantialis eft vna; diuerfa vero erit defimtio , qut, eft per genera , ;
&
t^u£ dtcit^ vel ex quibtts
,
id eft
partibns
, e.x
qus
infunt, efgo vtraque jionerunt refum principia,
Deinde cum
dicit
ius (ecundi. Scciirida ibi
Argiiic vtrrnque tripliciter ,
c»mmuni0ima
Iterum autemtifuomodb
an gcncr^
vnam ta-
lioncnjphilofophi cfle fophifticam,
Dhuc autemfi quam maxime principis
efife-
ifundnfufeftHs afstgna-
t»exp*rte to»fider»t»-
Twp«
um non
{eamdam qusftionem. Circa quod dud
prim6 proponit quacftioncm. Secund6 arguit ad vtran)que partem. Secunda ibi Natn v»itmrfalia, Dicit ergo ,qu6d adhuc autem fi' facit:quia
qu6d gencra fint maxime prin^^ qusftio vtritm oporfef exifiimare prin'. ^ -j a •/r
fuppofito fcjlicet /
'^
.
^*/"'* /""'""* generum,
"^^>
^*"^
genera comrnunillivltima pradicata de indiuiduit , id eft, id cft
fpecicsfpecialiflimije, quJE
,
proxim?
,
& vltirtx^ de
indiuiduis pr^dicantur ? etenim hac, fcilicct
^icyhabet dubitatiottem; Deinde
cum dicit
cjua:-
qUit vmuerfalia funt
,
differentije
ma genertan
:
maxime principia,nam-
erunt fiipple
que pro quia , ea dicuntur de omnibus tot igitur erunt principia entium , quot funt prima genera: :
& vnum erunf principiafubftantia
,
i4
rerum, namque pro quia,ca firilicet ensfSr vrtum maxime de omnihiu dicuntur , id
non
fimt genera
:
magisfrinT
probat,qu6dqis,& vnum
quod noneft poJftbtle,nec
dicens
vnum,nec ens efje vnum, id eft, sliqaod genus exiEns non ejf ftentiuTtf; Cuius caufian Cahditynamque pro quia, genM:vidf differentias cuiufunque generis necejfe eft, qua-
&
libet>effe,&
vnam effe
:
quia fiipple ens
,
& vnum
fvxdicantni,ipipoJfibile eft autemjpede propriis differentiisyaut genttsfine
, qu6d ncc (pecics prae- fluodgenut dicatur de differentiis feorfum fumptis,nec genus Hon fredic/t-
fuis Jpeciehus.YukdiceTe
, quod dirit pro tanto; quia genus quatcnus pracdicatur de fpecie , eatenus prafdicatiu: quodariirnod6 de differcntia , qus fncluditur in ratibnc fpccici. Rario primi eft , quia cum difv
|inc fpeciebus
fcrentia
fit
pars integralis
,
&
fns\ c^ vntim frincifia , namcfue de omnibus maxirne dicuntUr exir Hentibus, fJon eli autem fofsibile genus exi-
Ihntium vnum effe , neque vnum., neqneens; Cutujlibet generis
df vjamejfequamlibet. Imfofsibite auItem prxdicari , autjpeciesgeneris de frofriis ejfcy
difftreHtiiSyaut genusfinefuis fpeciebus.^A'
vnumgenuSyautenSynuUa
differentia^
nec vnum^necens erit. At yertfi nin ens
,
(jr
ttfnumgenera,ffecfrincifia.erunt^fifrincifi^
genera, Arguit ad qu^ftjonem. Circa quod ttia facit: ^uia prirn6 inducit rationcs ad probandutq pri<
renti»
,
nee
etid ffeciet^ ojlendit.
eflentialis ^ecici:
ne quiditatiua dicente , hoc loquirauf.Ratiofecundi diuidat,
hoc , de qua nunc quia diffcrentia ciim
eft
eft,
& contrahat ipfum gcnusjidcirco eft ex-
rarionem generis
,
&
Diferemi4 C9ntr»henf eft
extra r^-
hcut contrahens eft extra f.enem per confequens genus non tradi.
^4 differeutia erit,nec
^uare erunt ^fubHantix : hac
tur de di^e-
ide6 fpecies non poteft de difFcrcntia pracdicari, ficutncctotum de parte fua integrali praedfcario-
que dicuntur de omnibus, Tot ergo erunt en-
refi efi
ximi frinfi' fi».
cot
potefl de differenria pricdicari vnde concludit Vh:i\oCo^hus:q«arefivnum,aut ensfunt oenus^nul-
differentias,
m» erunt m^
& per confequens
dfiaifalamyCfuiaJupremage)ierum:hdcnam-'
pamneceffe
C0mmunifsi,
non funt genera,quod Et hoc eftquod dicit namfiv-^ niuerfalia funt magis principi(i,palam quiafuipre-.
tra
{
ti» princifia^quot generafrima.
^y
vnum
fuit confequens.
rationemcontradli,
Nam fi
frincifi» r»-
tioHtcommM' niiMu, crgo
pflent nihil;ergo principia
cies pradicari
-^^^
hocquia tunc
erunt ens,vel
dc omnibus
:
Htc
f
Sifuprem» genernftmt
&vnum jion funt gener
fcd ens
:
qiiod probat ex
:
magentrnm frtncipia^aut vltimafradiSla de
Ponit 4-
ra
J^^\i^^nerafftnt,ijua ofortel exijlimare friiftdiuidu^i Etenim hoc dubitationem habet.
Qa»^
ter prsdicantur
:
eft, fiibftantialia
vcl vltima: fpecies finc
rctuni principia. Doftor notat
K
ti^s rationes.
eft,praedicantur.Poftea ,
At verpfimagtf, Terti:^
:
oportit. Pt irria iri trCs S^cunda ibi Amplius quttfunt intermedi^,Tettia ihiiAdhuc autern ma~ gis, In prima parte intendit taieni rationern : Si fiiprema genera fimt magis principia ; crgo principia non funt gcncra. Confequens contradicit antecedenti. Confequentia prpbatur , quiafi fuprefna generafunt magis principia|, hoc eft ratione maioris communitatis ; ergo communiflima maxime erunt principiaihsc autem communifllma fimt cns,& vnuni, qua; de omnibus generaiiT :
quare ens,
SVMMAklVM.
hf-r
fpecies vjrimas eflc
magis principia. Terti6 arguit ad oppofitum hui ibi
clari
probandum
ducit* rationes.ad
fccundum
}^
prima. Sectmd6
cflc principia
con-r
;
vnum, necens
:
at
verofiv
num,aut ens non funt genera^ vt probatum ^Ci;ergo nec erunt principia : fiprincipia poi\zntui genera, qua:
eft
conclufio principalis.
Notandiun , qu6d, vt fiiperius dicebator , non eftmultum innitendum rationibus Pliilofophi in hoc tcrtio , quod concludant , quia Philofophus intcndit hiq argucrc ad pancs oppofitas qusftionum,quasdifputauit,ficut ipfepromifit inprooemio huius terrij : duo autem oppofita non pof^ , hifi vbi argumentum alterum fit quod Commcntatoi' didt (vt fiipedicebatur de primo argumento ad primam
funt concludi Sophiflicunu, rius
qujefHonem fiiperius difputatam)qu6d ibi cft fall^cia Confequent is,fcilicet qu6d n contraria pertjncnt ad eandem fcientiam ; ergo non contraria non pertincnt. Dico fimiUter hic, qu6d frens, &• vnum cffent genera, non /equimr , quod eorum diffi^entiae cf|ent nihil ; fed b^n^ fequitur, qu6(i
38
:
:
:
Summ^II. non
t[\ibd
eflent
ens
vnum
vel
,
Cap. I.
qoiditatiac
&
,
formaliter ficut
oponet concfedere de primiscon-
tradHuis entis
per qoa: ens defcendit ad infe-
,
Vnde cum Philofbphus
ciora.
mura
infcrt
quod
,
primo modo, &
vnum per fe
erit ens, vcl
principia
Deinde cum
fuerunt ipfum
;
:
:
^
coAccepA i^mflius Autem intermedU., cum differentiis erunt genera vfque ad indiuidua. Nunc autem bsc quidem videntur ejfe:
Ponit (ecundam rationem , quac fic formari poteft Si prima gencra ponuntur principia ,eo :
quod
funt
communia , & dc
&
ergo ttmmunitM-
pluribus pracdican-
omnia commmuade pluribus
turjcrgo
funt ptincipia,
& genera
coniequens
:
praedicata
falfum;
eft
Confequenria patet:quia
antecedcns.
omnia intermedia intcr indiuidua , & gcncra prima jfunt communia de pluribus prajdicata fi crgo omnia talia funt gencra , & principia , fequitur , quod ipecies ipccialillimz , qus funt de numero talium, erunt principia , &: gencra,quod :
frineipi» ,feqidtttr,
quod
fftties vlti-
DM
trMnt
frmdfi».
apparct cftc falfura
non eft genus.
quia fpecies Ipecialiffima
:
Dicit eigOyampUks' , fupple,
edjiritermedia omnia coaccepta
atm
fic
fi
differentiu,
omnia contenta icilicct a primis generibus , vfque ad indiuidtuii erunt pnerti , quod eft falfum vnde fubdit: Nunc autem htu , fcilicet quae funt
fpecies fubaltcrruc videntur ,
Deinde ciim
&
:
inquibus. Tertiaibi
Ampltits autem. Prima ra-
:
Platonicorum , qui poprincipium tuoc fic, ipfiun vnum habet rarionem indiuifionis,quia vnum cft, quod in fe indiuifiun cft , diuifum ab rio procedit ex opinionc
vnum
efle
:
alio;ergo
quod
gis erit principium
:
fed fpccics fpccialilJima cft
indiuifibile ritatcnt, vt
quod non
didmr dupliciter,vcl fccundum quapundus;vel fecimdumfpedem, pteta,
autem fecundo modo eft principalius,quam inprimo modo , ficut fpecies rei eft prindpaliorqukm eius quantitas. Si ergo aliquod vnum indiuifibilc ponamr principium, mult6 male
gis fpedes
^
fftciem.
ponetur principium.
fpcdaliflima
Didt ergo , at vero principij eft vnum, id
& fi magU
habens fpeciem
quod fpcdcs magis habet rarionem prindpij quia vnum,quod fcilicet cft
,
;
ponitur principium fecundum Platonicos
:
vnum
autem ejl indiuifibile, omne vero diuifibiUj vel efi fecundum quantitatem , vel efl fecunditm fpeciemt &prim, prindpalius quod fecHdum fpt7tem,Sc
&
per confcquens fiium oppofitu
, quod genus aliorum hominum
quam genera.Si autem e^ hac principia^
ctmdH qitMtf titMttm
diuifibile
fcilicet indiuifibile
homo non efl , fed fiipple fpedes cum in indiuiduaj noi>in fpcdes,
uifibitia infpecies
differentia funt frin-
Indimfihilt
dMfltxft'
diuiditur jn plures fpedes. Indiuifibi- fecttndMm
fpedaliflima 'quain genera '.genera enim fimt di-
:
'-.«li^
magis indiuifibile, ma-
eft
non videatur
genera
.i\m
&
omni
illa
fcilicet
dicit
Adhucautem magis cipia
,
fcilicet fpecies fpccialiiliraae
^flegcnera.
Arguit quod fpdcies fpecialifEmae fint magis hoc pcr tres , quam gcnera prima , rarioncs. QuaAim iecunda ponimr ibi Ampliits Vntm qmd.
fecundum fpedem erit prindpalius : magis enim erit vnum vltimum prtdicatum , fcilicct fpccies
:
vero
erit
ali-
magis indiuifibilis quam genus , crgo crit nu^s principium quiun gcnus, Minor oftcnditur : quia
vero non videntur.
illa
titfonutUfir
prddicatum.
,
&
n*r»r»ti»ne
Magis vtique vnum vltimum Non enim eH genus bomo
fpecies.
non enim, fi rationale cft diffcrentia animalis , iequiau: qu6d rationale non cft animal abfolute fcd qu6d non eft animal primo modo,quod eft etiam in propofito.
concedo
tunc confequentia non valct
i9
fecundumfpeciem. Genera vero diuifbtlia in
quorum hominum.
dicit
Indi-
omne , aut fecundum quantitatem^autfecundum fpetiem. Prius autem quod vero
uifibile
, ntc hoc eft inconcunr vnum fit paflio cntissaut intcndit inferrc negatiuam abfolutc,
fic
uenicns fpecialitcr de vno
Text. co.li.
eH vnum:vnum autem indiuifbile
fi
genus , aut ens, nulla differentia , aut cns, aut vnum erit. Quajro, aut intqjdit infereflet
re.qnod diiFerentia non
89 eff.
fit diuifibilis
patet
qtiia
CmpMrMtio trgofuitft-
CMttdkm Jff ciem, cr »** ftcttttdiim gi^
:
&
Dcinde cum dicit
infnifa,vt ita dicatur,erunt principia. Aliter
^
^Ji quii primumgenitsprincipium ponat,
Amptius in quibus , prius (^poBerius nOn eHpofsibile in his aliquid effe prater ipfa.Vtfi prima numerorum eHdualitas^ non erit numerus aliquis prater fpecies numero^ eli.
Pbnit tcrttam raaoneinj, quz talis eft : Si pri; ergo differcnris erunt
roa genera fiht principia principia
:
confequens
cft
ma genera
famun ergo antccequia non fblum pri;
dens. Confcquenria patet
:
funt principia cognofbendi fpeciem,
fed eriam multo magis diffcrenria:
,
ciim
^s & principia formalia fpeciei ,per ,
maxime cognofcimr.
Falfitas
quoad nos quod :
fenus,put^ fiibflantia
patet, ,
fi
la,aliquorum eruntgenerapr^terfpecies. Ho-
quac res
rum enim maxime genera efje videntur. Jn indiuiduis vero non eH hocprius^ (jr illudpo-
confequcnris patet accipiatur
primum
:
quod
eft impoflibile.
Dicit ergo
,
adhuc
autem dtjferentia funt magisprincipia quam gener
&
fi
hx fcilicct differcnriae,/«wf principia
,
in~
, vt ita difatur,^uoad nos erunt principia ; quodpatet fiipple in fe confiderando mulritudi-
finita
nem
differenriarum
:
aiiterque fi aliquis ponat
principiuin primum gentts ria»
,
fub
,
fcilicct
gcnus fubflan-
quo quidem innumerabUcs
continentur. Deinde
Herius.
cuius differentiae fiint no-
istnnumcrabilesjprincipia ergo rerum cflent infinita
Siautemnon horumfcho-
fint a-
ex hoc, quia differenticB rerum funt infinits,icilicet
rum.Similiter autem necfigura aliqua prater fpecies figurarum.
cum
differendae
didt
Ponit fcaindam radonem,qua: eriam procedit ex opinione Platonis.
Ad cuius euidcntiam notandum quod fccimdum opinionem Platonis quando aliquid vnum ,
,
de pluribus non fecundiim prius ,t& po- f<«*« f */"** illudponimreffe aliquod vnum fepara- '^^^'^^ tum:qualiter fe habet fpedcs refpedu indiui- generttm,^ duorum,& idc6 ponebat ideas fcparatas fpc- fnrtat
dicitiu:
fterius
,
dcrum
, putkhomindnpraetcromnes homines: quando vero aliquid didtur dc pluribus fecimdum prius , & pofterius illud non ponebat fe:
40
At vero &fimagii principi/ Jpecie habens Scori Oper. tom. IV.
41 ^if*d tlai»
paratumjfccundum quem modum fe habet gcnus
H
}
:
:
Metaph.
Lib.III.
90
rcfpedhi fpccierum prioris,
:
haJjet rarionem
quarum viia
& perfedioris refpe
poncbatideas genprumfcparatas tunc fic.Communia feparata fecundijm Platonem funt principia : fed folai fpccics funt feparatae fccundtei :
lit» Uttt tqmuctittio
m
gtntnbitf.
,
funt prttdicat* , fcilicet fpecies fpecialiflHras magis inqudmgenerum, id eft , quam genera.Ac^ cipimr autcm Genitiuus pro Ablariuo cafu re
Graccorum
,
de qnibttt eUcitHT, quomodo fe habet gcmis refpei3:u {pecierum : u frima icilicet fpccies numtro^fm eft dttalitas, non ett
€rit tUiquis numertts prttter jpeciet
numerorum
:
y»-
militer ttutem nec figura alitjua
ntmmi.
figur^ptm : quia fupple tam fpecies numcrorum quam etiam figurarum fe habent fecundum prius poflerius : nam dualitas ponitur prima fpecies
&
&
fic de aliis. Sir numeri,& temarius fecunda : militcr trian^us ponitur prima fpecics figurac,
& quadrangulus fecunda & ,
fic
genera eruntprdterfpecies, id cfl
de aliis qu6d fi , fi ponantur ge:
qui carent ablariuo. Dcinde
mocuit)
dicit;
eundem ergo folaB (pccips cnmt principia , & non genera. Dicit crgo , qti6d ttmfliMs in hU in qmbus eSl prittt , 0" fofteritts^non ejtpojfiiilt , lecundum Platoneni^irj/lf aliquid practer hoc, id cil, aliquid feparatum frtuer
,
SV MMA R J r M. AliarAtio fuadcns gencra
eommunif-
prima rcrum principia. Dodor refoluit rationcs fadas pro & contra , fecundum Platonem tantum proccdere; quia fccundum vcritatetn nuUum efigclima
cfTc
nus,vclfpccics feparata a rcbus. Ad mcn»-
tcm
& diffe-
Ariftotelis cxplicat gencra,
rentias,magis
eir
quam
fentialia,
principia ,'cum fint ef*
partcs intc^rantes
com-»
:
parando pra^dicata communia intcr fc, fupcrjora funt magis principia quia infcriora cx cis fiunt, ;
nera feparata a fpeciebus,»o«
erit
horum,fed alior
&
rumfchola , id efl, erit eorum gula,quam fit rcgula& doftrina Platonis : horum enim , fcilicet fpecierum maxime videntur genealia do<3xina
ra,id efl,conimuniafpeciebus
ro non
eft
hoc tjuidem pritts
quarefupplefpecics
:
inindiuidufs ve-r
& illud pofterius
commtmis
eis
rc-
erit
fecundum
Platonem feparata, & per confequens magis prinipipiutp. frtttt
if f«-
fieristt htibtt
0rdintm*l!*tt
tiaUm^ ntt
fentialitcr
& fpecifice
lim numeralitcr,non plum
homo & aflnus
fecundi
albedinis in
,
;
vel intcr difHn6b
fpecifice.
£0-
Exemplum priE«em-
refpedtu animalis.
albedo intenfa
^tfepifdcne'
gaturtrdtsb
imperfc<9dus participant
:
faodo non,
Sutrtfi.di.
& rainus perfedius &
naturam propriie fpcdei. Negat autem Philofbf rel="nofollow">hus ab indiuiduis efle ordinem eflentialem foum qui eft in difUndtis fi^cunduin fpeciem. Deinde ciim dicit
»-f-7.
Amplius vbi hoc q»idemmelins:ill»d vero
^uare neque horum erit vtique genus.Ex hu quidem igitur eA tjute de indiuiduu prtedicantury viliftSfJemper quidern eji melitts prius.
mAgis inefutim generumprincipia
ejfe
viden-r
Arguit ad oppofiuun tali rarione:Prindpia reriim oportet efte feparata ab his principia,
quod vernm eft de
&
inelius alio,fernpcr illud
quod eft melius,eft prius
fecundum Platonem quae fic fe habcnr,non habent vnum genus commune feparatum, fic idem quod prius : quia fpecies fub genere fic fe habent,qu6d vna habct rarionem melioris refpc6hi alterius , idc6 dicit qu6d amplius vbi hoc quidem melitts , iHud vero vilitts ,femper qnod eft melitts^ft prius^tfttare nihil horum eft genaturaliter:&
&
,
,
quorum
4J
funt
principiis extrinfe-
crgo quanto magis fepafata^i tanto magis cruntprindpia fed gencra funt raagis fcparataA rebus , quia vniuerfaliora , quim ^ries fpeciaeis
;
:
liflimae
;
ergo erurit
rtiagis principia.
quomtdo opbrtet hac, fcilicet fpeci^s
Dfcit ergo,
fpecialiflimaS
(xiftimare, id eft, opinari eJ}eprincipia,nontftfaciledicere
:
cuius caufam hihdk, emm, pro quia,
& caufam oportet efteprsterres, cjuarum ejlprincipium & hisfepara-
principium
,
poftlbtle effe tib
tumitale autem aliifuid effeprAterfingHlaria\, Cci~ llcet feparatum propter ^uid, id efl, quare aliquis fufcipit, id eft, opinatur
,mfiquia vniuerfaUter de omnibus pndicatur quafi diceret , qu6d hiec eft :
cauf^
& nulla alia
,
ideo concludit -yfedfipropter
hoc aliquidponatur, feparatum, waj^» vntuerfaUa rnagisfunt principia,^ancnd&-,quare friipa genera
Veritas
Ponit tcrtiam rarionem , quae fumirur ex mcliori pciori : quia in qiiibufcunque vniim eft
ntts
^uare
frincifia.
erunt principia.
tur.
4»
fonenda junt
lia niagis
frincifiafrinta eruni genera^
& remifla refpe6hi
&
(i*i,&'.quo-
mfi quia vniuerfaliter (^ de omnibHSpfadi' At verofiprofUr hoc, magls vniuerfa-,
fatttr.
j
autem non. Inter fpecies ergo eft ordo ellentialis fecundum pcrfedtius impcrfisitius non fic autcm in indiuiduis ciufHem fpcciei, ficut hic ait Philofbphus. Tc.yL hoctamen non negatiu: , quin indiuidua fpcundum prius &po(terius Jwbeant ordinem prout fecundfiim magis
fiufdem/pe-
&
quarurnprincipiumefi^^ pophile abeufe^ faratum ejfe. Tale vero aiiquidpraterjingtt^
communi primus ordo cft cflentia-
lisjfecundus
tndiuiduit
quomodo oportet h
laria ejfe frofter quod vtique aliquisfufcipit;
Notandum, qu6d prius &pofleriusdicuntorrdincm : Ifle autem ordo vel eft inter diftindb ef^
mi, vt
ITerum ttutem
fcilicet
his igitur
,
feparatum. Concludij; ergo,
fcilicct
mt^is videnfHr
qu6d ex
ex tribus rationibus pracdidis,
effe
prineipia qutt dc indiuiduis
ri
,
nir
fcilicet
harum quacflionum poteft qu6d fi gehera & ftecies
modo przdiiSto
Platpnico ,
&
ccderc rauones fadas pro
fic
habe-
accipian-
videnturptt)-
iic
contra ; fed fecun-
Teritas ha^ rumqusjii^
num. Pnrtet reifunt e/*-
dum veritatemnon eft dare talia vniuerfalia fe- mentu eiut, parata,& ficquantuih ad primam quacflionem noafpecies, necgentra. partes rei ierunt prindpia& element-a rei, non aliquod genus commune. Qijantum autemad fecundam , nec fpecics, nec genera enmf principia. Si ver6 loquamur modo PJatonico ,
&
&
non feamdum gis principia
qua:ftionem
gencra
,
;
veritatem
quim
partes
, ,
genera crunt
maquantum ad primam
fic
& intermcdiae fpecics magisquiiri
quantqm ad fecimdam
:
quia foliim fpccieru^n
:
:
Summ^II. (pederum pofuit Plato
rum ponebai eflc.
idcas
:
Cap. 11.
qius prindpia re-
loquamur {eomdura viam Arift.fic videnir pofle did quannmi ad primam quarftioncm, qtt6d eencra commonia.puti Si autetn
&
&
&
pmtur in ifto terdo, ficucdidhim fuic
cum prxcc-
ka&ifd hls d»bitdtio
diffcillima^^
& pmnii
ad conjiderandum maxi^
me necejfarid^de quo oratic
nuncexijiit.
Poftquam Philolbphus di/putauit quarftioncs dc quiditate pridpiorura, vt rcipidunt vniuerialidifputat qusftiones prout quiditas
prindpiorum rdpidt feparabiStatem.Circa quod mouet duas quaeiHoncs. Secunda ponitur ibi: uimplikt aMt*m fi ^u^mmaxime.Ckczfnmam quarftioncm duo fadt. Prim6 quacftioncm propoliit.Secundi adqua:ftioncm arguit pro &concra, Secunda ihiiNam fi nort. Didt ergo qu6d efi qua^ dam dubnatio habita hit qu^, fcilicet proximedi€t3i funt difficiStTna omnium ad conjidrrandum vuxime necejfarui, de qua nufic exiSiit ratioSdM' cet vlrim6 pofita.
Noitandum ,,qu6d in vltima rarione prsccdentigit
mMiuti
quatftionis,tadium cft dc feparabiiitate prind-
piorum,& idco iuxu hoc cft dubitario habita , id
fmf*nm»f»- eft,confequcncer fe habcns, (dlicct vtrum vniuer»
puUMrumex
falia fint lcparata
f»rttconJid*.
rio fupponebat.
rtuarmm.
^ (enfibilibus, ficut pncraifla ra-
Dc
ifta
autem dubitatione didt
Priraum,qu6d cft confequenter
habens ad praaniflajquatcnus confiderado przcedentis quqftionis dependct cx ifta:nam fivniuerfalia non fint tria.
fc
fcparata,non crunt prindpia:fi autem fimt feparata
,
erunc prindpia fccimdiim illam viam.
dum
cft,quod
eft
diffidllimum
Seam-
omnis
vnum
,
acr6lia funt realitcr cxiftenria, fingularia
non
Nam platonid pofuerunt vuiucrfalia fepara-
& pcr confcquens
fi non efi alujutd prater fupple tollerctur {denni,finguLtrui
,
:
infinitorura
acdpere
ringit lcicntiam
vnMm & idem,& in
tjMid efi, fcilicct
cet fingularia
:
quoquc non conin qttamum ali~
nam
eptamtem vniMerfale ali'
fcparatum in tantMm
ommaSc^~
cf^n^/nmw ,Ddndc cum didc efi necefie
,
&
:
oportet tUi-^
praterfingularia, aut vlttma,aut
effe
frima:hocautem quia imfefityHe^ nnptrofieu-
Jimus duhitand*, Areuic ad oppoficum dicens quod fihoc ccc fcparatum, neceffe ertt ifia generas^xx
prtuer fingMlaria, aut
&
ejfe
efi
ne-
ponunc
prima,gut vltima
Nec
ad oppofitum cogit : nam ficut Otpi ^r*'* ?•** modus {dcndi vcl intclligcndi non P*"**' omnino fequitur modum cflcndi : multa cnim fcorfum intelligimas fcimus, quac feorfum non cxiftunt. Ddnde cum didt eft
,
&
SrMMJRlFM. Arguit dupliciter dari vniucrfale, vel aliquid feparacum a fenfibiiibus. Item
ad
oppofitum. Doftor ex ipfo ncgatiu^ refoluit,docens dari fubftantias immateria-
lesSoIuatquomodo a Philofopho dicitur tnotus corli Enitus , ^ infinitus dne contradidione.
AMpliits autemfi quammaxime ejl aliquid fraterfimul totum , quando pradicatur aliquid de materia:vtriimfiefiali~
quid.prater omnia ofortet aliquid
frater quadam fe-,
ejfe,
aut prater nihil
effe:
aut
crfrater quadam non ef^ >
Ponit fecundara quarfHonem
drca quam
,
fic
quod primo qu«ftionem ponitJecundd ad quacftionen\ arguit pro, & contra, ibi : Siqm-
procedit,
cnim quarebat
demnihil.
Ad
euidcnriam prinu, notandiim qn6d prima ifta
fccunda prima :
gcncralirer^ vcrura vniucrfale cf^
feparatum a fingularibus ? Singulare autem aliquod cft compoiituro cx matcria fbrma non autera orane fingularc. Sunt cnim multa fet
ciferefcientiamiNam in quantum vnum
ali*r
ftitMtia.
hoc
:
rario
di^^im
cumdidc; efialiquid frditerfing»laiia\
^"P^**
busfeparata.
quicfHo eft vniuer^ior,quam
fingularia vero infioitayijuomodo cotingit ^c-
-
fti*tmhnua
Ktciitm *A
aMtem qMta impofiihtle efi tjfe, fcilicct feparata,»»f dMhitauimM , {ciHcct ex praccedcnri dubitarionc Patet ergo quod vniuerfalia nonfimc a fingukri-
alij Philofbphi negaueruuc , Tcrrium eft, quodeft raaximc neceflariaad confiderandum, quatenus ex ca dcpendet cota noriria de fubftariis tara materialibus , quam immatqrialibus. Deinde
Namfinon
^
ergo,n«»
emm tnfinita funt
nus m^ni Philofbphi diuerfimode dc ipfafcnieta
viiiuerfali-
nifi in
ieparaca. Dicit
<]Mid
de
fcientia cft
fingularia ciim fint infinita, fdri
quaotimi reduconnit ad ahqiiod conimune, qtfod cft vniuerfale; crgo \iii-
poflunt,
omnium dubita.-
tionum ad iftam fdcntiam pcrtinenriura , quaterunt.
nam
/•1/r 2. I j /r r I cejje,cr oportet altqtud ejfe preter fmgMlarta,icm-
ESt dutem
tis
:
genera
4enti.
tatem;Nunc
bus
o// verofiboc
k rg;uitur pro & contra, an yniuerTalia eft ferc
:
cxiflenribus; fed
quid e{fefraterfinguiaria,necejfe vtique erit
fintvcre fcparata. Do£kor rcfoluit ncga-
cadem
:
fupra.
SFMMARirH. tiuc. Quacftio
4J
ad partcro af-
da ibi At verofihoe efi.ln. prima parce inrcndit talcm rarioncm Omnis fdenria eft de rcalitcr
&
Huq.
Ai^c ad quarfHon«n:& prim6
quiditariua,(unt magis prindpia quam [>anes, de quibus quzritur qu2 funt prindpia inregralia dijcreria matcrialia. Scd pro quanto gcnus iumuntur a matcria &: forma, qu2 font prindpia eflcndi &cognoC:cndi reracompofitam ah^s: quantum ad icamdara quatftioacm videtur poflc did, qu6d gcnerafint magis prindpia,quam fpedcs, pro quanto fimt eriaih prindpia fpcdcrura propter quod «item vnuraquodque taie,& iilud roagisrvnde gcnus difFcreria fimt prindpia fpcdri quantura ad cfle, quia ex cis corapcnitur; quantum ad cognofd,quiapcrca dcfinitnr.Ad argumenu autem fi^in oppofitumquid fit diccndum , fic potcft paterccxpraEdidlis : necdc cis multum eft corandum. Sicut ncc de aliis qua;di-
&
5.6^
quid S" idem^ drin quantum vniuer/kle ali'' quid elffin tantum omnia cegnofcimu!.
firmariuam. Secund6ad paxtem ncgariiiam.Scdi-
&
44
91
& diffcrenria,cum iuit prindpia dTcnrialia
gcnus
Tezt.ce.1».
:
&
iingalaria
firoplida
iiinplidtace
qiiz
H
oppo^
4
*
Metaph.
Lib. I II.
gi
& forma » ficut omnia finguIariaaccidcntiHm.&etiam mul-
nitur corapofitioni ex materia
funt
ta finguiaria fiibftantiae; puia fiibftantia: fijparat^.
De fingularibus autem forma
maxima &
eft
in ralibus
g g^hte tft f
.
6.
fuferiht
0ftgn»t» tK
denu0r
&
compofitis ex matcria , vtruni
fpecialis difficultas
aiiquod feparatum dequoquaerit
fit
quam maxime
ijuidpr-tterJimHltptHmiicie(^,^vxtcifmpii3ic compofitum cx materia &f3rma : quod cxponit diccns, (fHondo pnedicatur ^li^nid de matfia , materialia parPlato cnimpofuitiftafenfibilia
&
ticipafe vniuerfklia feparata
dcipatum
aut vniudriale par-
:
praedicaretur dc fingularij& fic confti-
quoddam
fimul totum. Eft ergo quaeftio, trimcmbris ^ vtriim fi eft aliquaipccies,id cftjidea feparata ^ talibus fingularibus,& anoportuetur
icilicet
teat aliciuid ejfe prater omnia,aHt prater
fjfe& prdter qH^dam no»
mum
qH*dam
aut prdter
tjfc\
ingenititmfi liaturi
(jr
ex noa ente ge^
nerari impol
Probat falfitatem confequcntis. Primo ex parEt dicit qabd,atverofinihil efl fem-
dubitabileyi efi ali-
r/?,id eftjvaldc
tfihil,
JDeinde cumdicit:
tc «nateriae.
pitemum, nec
quod
ius,
generationem alicu-
eft poffibile ejfe
,
quiafcilicct in
ni generationc necefffeft aliquideffe eft,vel
quodfit
& extjmfit, & hoc vltimum,Cci\i-
ingenitum,
ridf nihil vtiqueerit i/ttelle^ftaUyfed
pnfibilia ejfe
& nuUittifcientiA
,
;
omma
nifi quis dicat
qua
requ6ditiateria,^x
.•
vult dice-*
alia generintiur,eft inge^
& per coniequens fcmpiterna.Quiafi gene-
verofi iteritm.Vrima.
in
:
hil fitper ijattoani.Si geneiratur ex alio entc,qux-
rctur jdc illo alio, vtrum
praetcr fingularia; crgo nihil eft intelligibilc,vcl
&
fenfus fidcnria erunt idem : confequens vtrumquc eft falfum, ficut pat?t;ergo antecedens.Con-
quiaomne
iequentia probatiu: ex hoc,
fingularia
ergo nihil
c;ibile,& per
con(equcns
nuUa erit
dicat fi:ienriatn aliqui antiqui;
&
curri
nihil intelli-
de fenfibilibus non
de rebus, nifi quis fenfum efte idem, vt dixerunt eft
falfum.Dicit ergo,
quod fi (fuidem mhil
efi prtter fingularia
feparatum, nihii erit
intelligibile
fibilia,& fiientia nuUiHf erit
;
;
,
firilicct
fsd omniafen-
rtifiquis dicat ejfe
yc/mMm. Deindecumdicit:
,
corrumpuntur (jrin motufunt, Ponit fecundam rationem qua
:
confequehs
talis cft
e(l
;
:
Si cx-
ergo n^hil
falfum; ergo
&
antecedens. Confequentia eft euidens, quia fingularia
fempitcrnum. Dcinde cuni
nittts
tfi:Motus enimnuUus eHinfi-
ffedmotioitu omnis eH finis ; Genera^
enim nonpofsibile quod impofsibile efifa^ iium ejfe, ^od autem eB generatum^^Kecefik" rium eJl ejfe qnandoprimumfaiiumefi.
ri
Probat
idetti
cx parte formae,&liocpcr duas :
fimateria. In prima parte intend^t talemrario- Omntsmottn
nem Omnis motus :
&
generiatio
& vniuerfali-
erit
procedefc in infinitura in forinis; fed erit
qua forma^vltima, cuius non
fit
ali-
aliqua eeneratio
omnia fynt comiptibilia ; fi crgo nihil eft
irifiiiinira
videtur
ita
;
non proquod oportcac
ponere aliquam formara
efle ingenitara
,
ex ec
qu6d in forrais non fit procefliis in infinicum^fed pmnis eft finis , fiipple quanwm ad rcrrainos generari tjuid(m non eft pojfibile, quod impofftbile eft faStum ejfe ., Ideft, nifi talis
terrainari
tum, Jd
ad fadum
neceffe eft ejfe
cft,
efle
:
gencratio poflet
^uod autemeft genera-
ejudndo
,
&
primumfallum
eft,
in ternMho generationis, qui efl fadii efle,
oportet efle generatum.
Notandimi, qu6d iPhilofbphus videtur
fibi
c6-
tradiccre;nam 8JPhyfic.& i2.huius,tcxt.co.io.&
parte materias.Secundo expartc formae.Et fecun-
indc. ofteftdit
dum hoc
men hic
pars diuiditur in tres.
Quia primo
ponimr di<Slacon{equcntia.Secund6 probatur falconfequentis cx parte matcria:. Terti6 ex
motum
& ta-
Text.co.j4.
efle finitnmiled
&4i.&iDdc.
caeli efle infinitura,
videcur afierere
motum
fciendura qu6d, vt habetur iuxta fine fexti Phyfi.
quod necfempiterimmobile : nam fenfibilia om-
cundo autem modo, omriis raocus etiara caelcftis fucceeft fiuitus , licct cnira vna cijrculario
i
:
jitverofifempiter~'
^mplius autem cum ftt. Oicit
ratiim a fenfibiUbus ,fequitur
num fJf aliquidinec nia corrHmpuntur dicit
:
&
itf
motufunt, Deinde
cum
eftir
terrainos. infinitum et-
ergo,qu6d ampliUs autemfi fiipple nihil eftfcpa-
num.Tcrtiiibi
Motum
infinitasin raotu, poteft dupliciter intelligi,yel ftnitum, fuA
fecundiim dtu:ationem,vel fecundura Prirao raodo raojus c^li ^ft infinitus, fcouidum ho'- probat ipfc8. Phyfi.Scviam Philofbphi :
parce fotnuE, Secunda ihi
Daturforma ittgtnita.
vt vidctur.Sicut ergo raatcria ex qua auquidge-
autem confequenris probat dupUciter. Prim6 ex
fitas
tftfinitif^.
omnis mutaitio eft finita fecundim terminos; curaerg6 forma fit tcrminus eenerationis, non ter
praeter fingularia, nihil eft fempiternii. Falfitatem
ifta
48
quarum fecunda ponituiybi Amplius
rationes :
:
tt& fingularia nihil exiftit lcparatum
{empiternum
&
ricratUr,ponitur cfie ingenita,ab eo qu6d
jimpitus Autem nec fempiternumefi ali^nid nec immobile : nam fenfibilia omni4
cft
& fic vel
autem citmfit generatioS' motu$
efie neceffe
ceditur in
47
ingcnitum;
fingulare
firientia
quod tamen
jimpliits
fine
cft praeter fingolaria,
omnia ernnt {enfibilia,&
fi^ fcientia ,
fit
dicit;
fc-
Jbundura quod duas jationcs inducit. Secunda ibi: uimplius autem nec fempitermim. In prima parte intendit talen\ rariouem ; Si nihil eft feparatum
cft fenfibiie:fi
entcNoii
qu6d cx non ente quia ex nihiio, ni-
poteft dici
ahquid ingenitura Arguit ad quaEftiqnem.Prim6^d partem affirrnatiuam. Secundo ad oppofitam negatiuam.Se--
At
&
;
nonente impojftbile ir/?^f«fr
generatio proccdit in infiniturti, vel ftabitur ad
fctentiam fenfuum.
cimdaibi:
efft
*^*»'>««f»
:
ratio ftat,
ratur :'vel generatur cx ente,vel ex non efi pneter finguU-,
om-
^uod fa^um Mtutrld
fit, quod eft materia, neccfle cft tflfe quod probat fi pro quia , quia geneex & nonprocedit in infinitum
quo
cet ex
ProbaC
manifeftc falfiim.
fcilicct eft
autem iftam confequentiam
nita,
Si ^uidem igiturnihil
ali-
quid effe quodfitydr ex quofit,cjr horum vlti*
Quia ampUusfi
fecunda quaeftio 5 idc6 dicit.
ifta
At vero fifempiternum nihil efi,necgenerationem effepo/ibik efi. Necejfe efi enim
&
dat aiteri tio
&
in fc
ad
.fine finc firiita eft
quct»
,
&
,
quaeiibet taraen citcula-
fecundum terminos , i quD, hoc xpoao verum eft, (|u6d
tingitintelU-^
gi dufUcUtr,
,
:
:
:
Summ^ II. qabd
hic dicicur ,
Cao. ap.
onmem mocum dl^
/mirani.
Peinde cum didt
quU iftgenitA
eH aliq»idejfep*terfjnclonjcilicet for-
penes eorum identitatem,vcl diuerfitatcjn.Sccim-
do
Nam
illajit
cejfe
mam , drfpeciem. Ponit (ecundam rationem fumptam cx parte
•'
qu^d
:
arn-
flnu^materia efi ingenita,nntlto rationihilit/ efi ftAfiamuOn , id eft .Formam, fcilicet efie ingenitaus, ^Hando ipfa fit ejfe,id eft, quia per illam fciJicet forma res habet efle magis fupple quam per materiam namfihac non erit , necilla, id eft, fi nec materia, nec formacft ingenita,»iW eritom;
nino, fcilicet ingcnitiun :fedfi hocefi impoffihile, vt probatum t^inecefie efialtquid ejfe prater fyn-
plon
id eft,
,
& forma
ce.is
50
pertinentes ad prindpiorum quiditatem
:
i
fimultotum compofitum ex materia,
& fpeciem, nam matcria
Jiis autem a fine. Tcrtia ibi : £t vtritm vniuerfalia.Vnmz in duas.Pru|i6 facit quod di
Vtrum
vnitatc,& diucrfitatcprindpiorum?
fci-
qmbus hocponet, (jr in quibas non ? Nam quod in omnibus nonfofsibilefit,manifesium tH:n9n enim vtique ponemus domumali-^
eadcmprindpiaconupabiliuro,& incorruptibiHum ? Secunda ibi : ATAplius atuan de principifs.Teixi3.ihi'.Necmi»9rdtAitatio. Prima f
quampr^terfingulares domot,
iiMie
Arguit ad pancm oppofitam ne^ariuamdicens,quody» iteritm quii hac ponit, fdlicet aliquam
nia quoTumfubHaritia vna\fedmulta^^ difm
de
fe
H9
puta formam,
:
non
potcft cxiftere. Deinde ciim dicit
Stdfi hoc iterum tjuisponity dubitatio
formam
efte
licet fint
:
efi
in
4*1*»
(iifputam't
i-ckt.
do f>encs eorumadHalitatem^vcl potcneialitatcm. Terrio pcncs conmi fingularitaccm. Secunda ilji;
51 msttri» fonnx', quae fumicura minori dicens
"
Poftquam Philofbphus
effe. fi hdc non erit , nec illay nihil erit omnioo. Sedfi hoc eH impofiibile, ne-
AutemjimateriA eji,
efty multo rationabiUm eB fubBantiam quao-
efi ingenits,
Dhuc autem 'vtrum fubBofttiavna erit omnium^ vt hominum ?
quxfHoncs , nunc difputat qiueftioncs pcnincntes ad prindpiorum quaUtates, fiuc proprictates. Circa quod tria facit quia primo difputat quarftioncs dc prindpiis
jtmfiliHS
*^» *"*«**
A
95
II. 11.
leparatamprsterfingulariacompo-
&forma: eAdubium inqHibwfit boc verHm,& inqitibHsnon nam quia in ommbus
:
pum
Sed inconaeniens ferentia
fitaex matcria,
.•
mn exiflimatWyCdUcet aliquid cflc fic feparatum, pianifefium
{dlicct in artificialibus
efi
:
ncn enim
ponimm aliquamdomumfeparatampraterdiquai domos, id
fingulares.
eft,
Vcritas huius quzftionis fimiiturcxy. huius,
com. p & circitcr. & ex. 1 tcxt! co 19. & inde. nam prztcr (cnfibilia non eft ponere alitext.
1
.
.
quas formas fenfibiles feparatas : cft tamen poncrc aliquas fubftantias immatcriales feparatas puta intelligfenrias.Raaoncs aute ad oppofitu no cogunt: non enim fequitur, quod de fenfibilibus
non
&
nec quod fcicntia, fenfus fint idcm nam, vt (kpe didum cf^ noncft idcm moim' dus eflendi rci in fe, in confiderarionc intcllcfit
icicnria
:
didc
,
fed
tfi,
vnum em-
non enim
^ hoc exfra ratienem eB.
Arguit ad vnam partem qu^fHonis, fcflicet ad partcm negariuam , pcr duas rariones : Quarum ^uomodo.ln fecunda ponitur ibi : SimMl autem prima parteintendit talem rationcm Si omniiun iub vna fpecie exiftenrium cftvnaformaj ergo multorum diffcrenrium erit vna formajquod manifcfte vidcrur efle falfum. Confequentia patet, quia ea , qu* funt fub vna fpecic, umt muJta, difFcrcnriaJDicit crgo,fed hoc eft impofllbilejfcilicct vnam efle formam omnium tatiura:»? enim tmnia eruntvnum cjHorumfubfiantiai&c forma ponitur cfle vna^ fed erum multa difieremia-.hoO' 4Utemefiexrra rationem. Deindccuradidt:
& :
&
&
:
7»rm* nMeruiliKm
fmt
frpars-
&
dus
:quia rcs in fe materiales
t* .ftnpbtUu
modo iramatcriah', &
•vtroiu».
concipiuntur
I
j
,
& corrupribiles
incorrupribili ab intellc
ncc fequitur
,
quod forma
cft
ft^arata a matcria, gcnerenjr
ma
pcr
fe
:
non generatur, vt habctur
ius, text.com. 12.
fi
quia 7.
:
nam omnium
fbr-
hu-
&
ftunt feparatJB
:
illa
fcnnbilium formie
non cxi-
autem , quic fecundum fuam
&
naturam funt immarcrialia , infenfibilia, exiftunt a fenfibilibus fcparata j cuiufmodi funt Infclligentijj,de quibiis agetur,
i
z.
huius
libri,
SVMMAKIVM. Non dari formam vnam omniute,quac fint
eiufdem fpeciei. vide Dod. 7.
^
non
inde. In quibufHam ergo ponere oportct fbrmas feparatas,& in quibufdam
iion
Simul autem (jr quomode fit maieria boeB Jjnolon ambo , hac?
rum VHumquodque
l^uiqs
Ponit fecundam rarionem,
quam
intendit ta-
quod eft ih fe vnum indiuifum, non concurrit cum ahodiucrfo ad componcndum
lcm
:
illud
multa : fed materia diuiditur in fingularia : crgo forma vna, cadem,non poterit concnrrcrc cum ^*"'"^ f"^ diucrfis parribus materix ad componendum plu- ^*^*,^
&
ra fingularia
;
ita
qu6d
fingulare in fynolon, id
mMteri» ci-
eft,fimultotum,&fingularecompledenscaain- ^mere bo,fcilicct matcriam,& formam : ideo didt,qu6d pdana. fimul autem fcilicct cum prasccdcnri raaonc,^«#modo fit materia horum finguium, id eft , fingula* rinmy& efi Jjinolon yidefi, fm^alaiet eaambot fcihcet compl«2:cns roateriam , formam' quafi
&
quod non vidatur. Adoppofimm non arguit. Quiararioncsponends in ffequcnri qusflionc , & qu^ pofiti fmn
diccrct
,
fupr^
ji
fim-
f
^ ^*^
;
:
,.
fjj
;
Metaph.
Lib. IIL
94 . .
:
fupra de fepafatione vniufirfaliu, (aciunt pro
illa
eadem nnmero , non poterit de
pane:nam u
cft,
vt videtur; nec pcr confequens de principiatis,5c
vnam
efTe
vniucrfalc
formam
,
fit
feparatum,ncce{Ie
& fubftantiam corum, quae
fub eadem fpecie continentur
:
nam
vniuerfalc
ponitur fubftantia fingularium, Verifas huius quxftionispatet ex 7. hmus,vbi VfritM fM- oftsnditur, quodfubftantia, (juod (juid efi rci,
&
eis eflc fcientia,
toUitur omnis fcientia; idco dicit. Etfcire
fic
^uomodo continget nififuequid vnum in ommbuiic^isSi diceret,qu6d noi}»
ijuomodo eritM eft rit
D^inde cum
:
dicit
&
£.'*""•
^
non cft *
ip4c.
aliud ^ re
,
& per confequens impofEbile
cft,candem qaidiiatcm,vel formani clle pluriiup, vt plura funt} licct omniimi fingularium fub vna
vna forma {pccifica,& communis, 3UZ diuiditur reaiitcr in imgularia. Deindc cun^ fpccie
Atvero ft vnum fenfibilibtts
BA.fpecie eademexifientey
prtncipiafpem
(jr
eadem , etenim hac ftint numero diuerfa. Si autem non ita fed qu4 fun^ exifientutm frincipia numero fant 'vnum , non erit pracie
SVMMARIVH, Arguit pro
,
& contra, an principia fint
eadcm vel diucrfa ,
Doftor
numero.
fpccie , aut
rcfoluit, efficicns
,
& fincm
in
idcm liumcro cdincidcre matcriam, &; formam non.dc quo i i.huius. vide eum :
vnum
aut finguUre dicertnihil differt,Sic
enim dictmus'fingularenumero vnum: vni^ veroquodin hu efi. Sicut igiturfive^ cis elementa numero efient determinata tot
uerfale
non
A
Nam numero
ter elementa aliud quicquam.
tfmneslitteras e(fe necejfe ejfet eptot elementax
Thcor.19, Mpittts
^^\^hitabtt
num»
,
fii
icit
T«f,«o, i4t
^ vnum quod^
nun^ero^
f^ non quemadmodum in alia aliorum vt inhacfjillaba,
libef principiorumy
auum defrimpiis aitquis,
nihtl nitmefo erit
,
^ htc dih
Namfijfedefunt vvnum-
exilientibtts
qkidem duobus eifdem , nec
fluribfu.
Arguit ad oppofitum, qu6d non fint idcm numero , intendcns taiem rationem Si principium omnium eniium fint eadem numero, crgo nullum crit dare principium confequens eft euirdenter falfum , & contradicit antecedenri. Con-
53
:
Quacrit vniuerfalitpr de omnibus principiis,
Vtrum
finteadeni num^ro, vel eadem fpecie,vel numcro ? Circa quod duo facit, quia prim6 inducit rarioncs ad probandum , quodflnt padem numerp. Secund6 arguit adoppofitum. diuerfa
Secunda ibi: At vero fivnum. Prima in tres, {ecundum quod breuiter tangit tres rationes pro illa parte. Sccunda ponitur ibi Nec iteritm.Tetr m. ihi: Etfcire. In prima parte fecit tale rariqne: :
quicquidin principiaris reperitur, illud oritur ex : u crgo in principiis npn inuer)itut
principiis
vnuni numcro
,
fed
folum vnum fpecicjergo
hil erit in principiatis
vnum fpecie, quod
vnum
ni-
numero,fed tantupi
Dicitergo primo tangens qusftionem,qu6d amplius dubitabit ali~ ef\;
falfun^.
quif de principiis, fcilicet generaliter, luec fdlicet
quas dubitata funt de prmcipio fonnali, vtrum fcilicet fint
eadem numero
non ? namque
principia, vel
:
cum
fequentia patetex hoc, quia principium
relatiuum
,
cui opponitur relatiue
fi
:
autem principium
vnum numero , tollit pringipiatum quia vnura numero dicitur quod eft femel tantum, nam vnii numero & 'fingulare idem flint; etgo pri^icipium non erit principium. Dicit ergo , quod fi quodli:
betprincipiorum efivnum numero bent, fcilicet principia entium
,
,&non fe ha.-
quemadmodum
infenfihUihm videmus quod altorum numerofunt aliaprincipianumero; videmus enim ^uod in hac fyUaha,E(t-fpecie autcjtadem exifiente,& principi^
funt eademfpecieyet tamenfunt numero diuerfy: na quot funt numero fyllabae B A. tot funt num^ro B , A , licct B , A , quoticfcumque fu-
&
mantur,
&
ip4 fyllaba fupple fpecie cft ^adem quoti<jfciique furnpta; vnde addit qu6d fi non eftita, fed quae funt kili-
Peinde cum
cet principia exiftentium , funt
tangit di(fJ:am rationem dicens,
dicit
non
&
Nec iterttm vnum ipfim
fint eaed^ lirer^ fpecie,ficut Si
vnum numero,
aliquod aiiud ptiter elenfenta
erit
,
principia
ens.
:
nam
dicere
vnum numero
,
fcilicet
aut
,
fingulare vnumquodqtte vt habet alia litcra
Tangit fccundamrationem,qu2 talis eftrlllud quad eft ipfum vnu.vcl ipfum ens,oponet quod fit vnum numerojfi igitnr principium rerum non fit vnum numero , fed vnum fpecic; ergo nihil eritipfum
vnum &
ipfumcns, quat
fcilicet
vnum
& ens feparata ponuntur rerum pdncipia ide6 dicit qu6d nec iteritm ipfum vnum & ens ijrunt ;
Bt fcire tjuomodo
vnum tfi fe.
erit
yfi
non aliquid erit
talis cft
:
Omnis
de vniuctfali , quod eft vnum in mulquia de fingularibus non eft fcienria.Cuni igitur fcienria de principaris depcndeat ex fci-
nihil
ficut
princfpia
,
cflet-diftindrio inter
& principiata & ,
lent multiplicari, vt eflent
fint
hil
in omnibtti.
Ponlt tcrriam rarion«n, quae
vntMerfy-
:
funt elementa; itaqu6d non
rtbus. A..^,
dicerpi ,
enim dicimus fiigulare vnum numero, vniuerfale verh quod efi inhis ScWicet fingularibus :fi igitur elementa vock ejfent numero de~ terminata,necejje ejfet tot omnes ejfe litteras ijuot dijfert
fic litera:
duo
,
Eadem
ergo ratione
, li
non pof-
vel plura; ide6
fubdit non quidem exiflentihtu duohut
^pple vnuni liumero. Deinde cumdicic
y-^a^j"****
fit
pro ijaia fi fpecie vnum funt , fcilicet principia nihU erit vnum nunfero , fcilicec inprincipiatis,
Secund6
fit
arguit diuerfitatem ad principiatum,
,
nec plu-
omnium entium
eadenv princTpia numero, fequiturquod ni-
fit
pra:ter principJa,
quod videtur falfum;cum
„
•
•
•
i„eiudit7elMtiortfm
fat-
m»littr.
principium dicatur ad aliquid,& fit alicuius prindpium : quare principium non erit principiura fi praetcr ipfum,
fcienria cft
nihil
ris
Veritas huius ^ufcftionisfolligitijr^x ii.hu- yeritM qu*inde.vbi habecur,qu6d prin- fiitnis, ius, text. com.19.
:
enria principiQrum,
fi
igitur principia
non
fint
fit
&
cipia cxtrinfeca entiui^
y
vtfunt ^£ciens,&
finis
func
,
:
.
Summ^ II. ftint
Cap. IL
adem xvamcio omnium kxjuendo de primo &de vlnmo finc, qui eft Dciwbencdi-
rioncra
Etenim rccundumeu Qmncs fubftanti* in>
cffe^fais
frhidpimm cfficiencc,
imfUx.tyv- 6his trfOt^iufmb-
fnwdvuf
:
roatcrialcs, puti, Intcll^fentiie/iua fimt
rerum
&
extrinfcca,
&X1 omnium
materia
;
(cpatata,lunt
autcm
Principia
prindpia
cadem rcmc-
intrin{eca,vt .'unt
& fonna, &priuario funt alia aiiorura
,
poflmtcflc eadcm fccundum proporrioncm , vt ibi cxponctur. Principia eriam
fimpliciter
-
i
,,
:
licct
proxima , puti agcns parricularc, & fidiuerfonmi.Nec rarioncs ad oppofitumcogunt : nam noneft neccfle quan-
95
qttidem igitur^ In prima parte inccndit talem ra-
£x eifdem prindpiis
:
fed corrupribilia
;
func iidem cfFcdus
Utmhm tft
feqiiuncur iidem Sim
& incorruprilMlia noa
mrguit
*^f*"f*f
"•
crgocorumnon funceadem f*^"^}'
;
principia , ideo didc
nam fi eademfitnt, fdlicct
,
prindpiaomnium quomodo hac qmdem corrupti:
bilia
,
i&a vero incorrupttbilia funt
efuam caufam? quafi dicerct, quod fignari.
Dcinde cum
& praptev-
,
non
poflec a£-
dicic
extrinicca Jtk *mitm tsmfn Mitmt-
nis, polTunt cile diucrfa
r* foffunt fntedtre tf-
cum ad primam rarionem, quod
ftBtti diutrfi
prindpium fic fintvnumnumcro quia ab eodem principio numero pofiunt procedere effe<5his numero diucrfi. Nec valet etiam quanmm ad fecundam rationem, qu6d ipfam vnum & ipfum ens non fuiu vnum numcro , proptcr eandem caufam ,& maxime cum ipfum vnum, & ens, non fint aliquid rcalitcr fepatatum, vt pofuerunt Platonid. Nec oponet quacum ad tcrtiam rarionem,qu^ vniu£nale,de quo eft fcientia, fit vnum numero in mulrisj Ccd potcfl eile vnum alia vnicate,quz cft minor vnitacc nu> merali , vc habct dedarari 7. huins, Ratio autem
vnum numerojxjuod
^ui quidem igitur circa Hefiodum^^ omttem,quicttmque Theologi folum adipfosper-'
fi
fuajiones curauerunt
nos autem negUxe-
;
principiata
:
ad oppofitum,
aliquid valet,
fi
cipiis intrinfeds; ficut patct
BA
,
condudit deprin-
inexcmplofyUabx
cuius principia intrinfeca funt
A ,&
B,
&
DeU
cum
sr M M A
didc
dicunt
effe facia
N<5n«adcm ,
&
Excludic dupliccm refponfionem,qux datiu: ad rarioncm diftam. Primo excludit refponfioncm Potfricam. Secund6 excludit refponfionem naturalcm , fiue Philofbphicam. Seamda ibi : di-
A
Prima in cres , quia prim6 fblurionem pramucric Sccundo ipfam includit. Terrid exeuut fe de diligenriori improbarione talis pofirionis Sccnnda ibi Palam qufd hac omai4. Tcrtia ibi Sed defabulose. fentibitivero.
:
:
:
Ad cuidenriam tadum
ficur
ccs vocari
cfTe principia corruptibi-
,
lc prxcipuc
primac parris
primo
fuit in
,
fdcndum qu6d
libro
apud Grsecos,
fucrujK antc Philofbphos naturalcs quidam fapie-
R ir M.
incorrupcibilium. Reiicic rc-
fpoxifiones Tarias
principia^ ex qut vero non gu^
dicunt.
effe
Pocts Thcologi
norum occultc
lium
:
fiauerunt neHar^ (^ manna ^mortaliafaclA
conijcflum eft talia principia intrinfeca cflc nu-
ftKio diucrfa. Deinde
^
Deos enim facientes
runt.
Thco-
logorum poccarum dc guflancibus nc-
fub
tradidcrunt, ficut
tcculte ,
qui veritatem diui-
& omnes
ad
folitm
tTM-
denttf.
quodam fabulanmi velamine Orpheus, &quidam alijDidt
crgo qubd qutdam Hcfiodiflae , id cft
HefioeU
T<5
Tiit» ThttUgi iitiina
eos, id eft
,
,
fcvSiatores
qui erant vacati Theologi
ali']
ad feipfbs curatterunt facere
,
€tzvj
&
manna.Doftorrciicic circahoc
D. Tliomae.
cxpoficioncm.
Tcxt.co.1^
NOn emm
minor dubitAiio modetfiLSff^ eadem cor-
ntptihilium (^ incorruftibiliumjintfrihcifia
vel diuerftf 9-§L^"
1-
Qii^rit {Jfate
,
guit pro
ma^s
&
fpedaliter dc vnitatc ,&" diuer-
contra ibi
:
Nam
fi eadem. Didt.
talirer tradidcrunt
Heiiodifbc facientis principta rerutn
dam Deos
& ex diuinit
ejfe
quof^
dicunt sdia eJfefaHa ira-
monaIia,>/C4 vero tjuanonguftauerut ipfum ne^ar, ejfe
faita mortalia, id cft,dixc-
numero de Deorum, qui no guflaFidte Toguerunt quendam cibum dulcera , qui ne<£r,vel tica ie Deo maniu vocatur , fa£H funt mortalcs qui autcm rum diuctfi:
guftauerunt, fadH funt immonales. Et per ifhun
modum forlan voluenmc faluarc eadein prindpia,
tate.
Vidc Sco. in 7. di. 1. tbi
ergo qupd qusedam dubitario, qu^ non minor m(t4emis reliwjuitnr icilicet Philofbphis fequcnri-
omniimi prindpia, tam corru- hanc &€t\o pribiUum , quamincomiptibilium: fed inter ip- ncm tangic. fbs Deos cflct didfci difFeremia,vt fic Dij mbnales
bus Piaconem, qnim frioribm ; fciCcec arfriquis qu2 eft : vrrumfint eadem prificipia vel diuerfit comtptibiUum CT incorruptimium. Deindc ciim didc:
tcra ipfortun incorrupribiUura
,
15
intcndebant
qubd tantum eis erat nota & non nobis quia,fcilicet veritatem tradidenmt fub quadam vmbra fabularum qux cis tanium notx erant. IfH igitur
dr manna.diatnt
vtrum lcilicct
m*rum!*
quam
»
nes aurem fpretterunt, id eft, vcri-
runt qubd ilU
fiiit eadcm prindpia comimfpt*s»tx ptibilimxi,& incorrupribilium? Circa quod duo * ^^^^' P^^o preponit quzftionem. Secimd6 ar-
i.fmferiMi
fateni
;
:
frieribus relinquitHr.ytrum
efi
perfuafionem
Nam fieddemfint^quomodo hac ejuidem i»-
(ciUcec
Deos
efle
cilent prindpia corrupribilium ;
immortalcs au-
:
licct
conuenirent iu rarione Deitaris,
omnes
iUi
& fif haberenc
aliquara identitatem.
Notandum,qubd,vtdidtquidara expofitor,fub fabula potuit contineri aliquid veritaris, vt fdUcet per nedlar , raanna, intelligamr bonitas primi prindpij :nam omnisdulcedodiledionis, ifta
ccrruptibilia
:
iUa vero cofruptibilia^^jr prt-
pter quam caufam
>
&
&
Arguic ad qusfUonem, &prim6indudcrariones , ad probandum non efie eadem prinppi^ corrupribiUum incorrupribiUum. Seamdo ar-
&
guit ad oppofitmTi, falicer
qupd non
fint diucrfa.
Secunda ibi Si vero diuerfa principia. Prima in duo , quia primo ponit rarionera.Seamd6 cxcludit dupliccm refponfionem. Sccunda ibi : :
^»
amoris refercur ad bonicatem : omne autem bonura orjtur a primo bono potuit ergo elle inccUefhis iUorura Poccarum/juod ex partidparione furams bonitaris aUqua reddantur incorrupri;
bilia, vt iUa
qux perfede parridpant
cflc.vt inteUigentiat,&
diuinura
corpora cxleftia : quacdam
vcrb propter longe diftate k prirao prindpio
quod
eft
non guflarc ne<^, vcl manna, non pof^ fuiv:
:
:
^Lib.IIL
96
Metapfi.
fimt p£rpem& conferuari (ecundum idenritatem numcralenijfed tantum fpjecificam , vt habetur i.
com. text.c0m.f9. Sed quat
de Anima.
tcxt.
&
35.
z.
vtilitas ?
efl:
iromorari circa
licct
dicicc
oportet fcifcitari
perdemdnBrationem, :
interregantes tjuare
exeifdem exiHentia: hac quidemfempiterna fecitndum naturam funtyilla vero corrumpunrr
^oniam autem nec
tur exiffentium.
etjuidem de allatione
nos dixerunt : namfigratia voluftatis^vt ipfi tangunty non
caufa exifiendi neSiar
efi
,&
rnanna ifivero exifiendijquomodoeruntfim^
caufam
dicunt, nec rationabile efiftchabere^paiam cjuod nec e^^dem principia
Pdl^m qupd hdc omnU jihi tiota diceitUs harum caufarumfufer
f7
ADicentihm vero
de Generatione,
crgo iftud forfitan fit bcne di£hmi,tamcndubium eft,&fonc falfum, qu6d illa fixcrit jntcntio Poctarimi. Deii>de ci^m
intentionem fabulanim
:
;
nec cauja ipforum
,
eruntf
Exdudit ffecundam refponfionem quorundara Namralium. Circa quod tria facit. Quia prim6
n
didam refponfionem. Secund6 ponit illorum refponfionem. Tcrri6 addit refponfioni? improbationem. Secunda ibi Etenim (jui exifiirefumit
:
fiternicibo egentesi
tnahit. Tertia ibi
Excludit iftam refponfioncm dicen^ palam tpfe tjuhd ifii^eCiodiiiq,/unt dicentujU>i htec omnia, etiam non nobis, firilicettanquamyflW mta,
&
4e id
altationc eft,
&
harum cau/arum dixerunt prater nosy
qu.64 quando afferuntur illx caufje ad pro-
pofitam quaftionem hoc eftfupranoftruraintellcAum. £t ide6 fubiungit talem rationem
qu6d
Dicit ergo, litet
:
PHdebitHr (tutem nihilominm,
fupple prxtermiffis illis,qui
veritatemfub fabuHs tradiderut
/citari
,
fci-r
oportetfci-
:
ideft inquirere vciitaxem. a^dicentihM, id
tvzdcntihusyetitztem perdenMnfirationem in-
eft,
terrogantes
fcjlicet
,
ab eis <juareex eifdem, fcilicet
principiis, hac (juidem exifientia, funt
fecimdum
:
contra illud quod fbn^nt eorum verba': quicquid
de eorum occulta intpntione : nam Di j , aut guftaucnmt illud n^cSlar , &c manna propter dele-
nAtutainfempiterna
,
iSa vero corrumpuntur exi-
numero enrium fed quando-
ftentium, id cft , dc
que
:
:
nec ipji caufam dicunt,nec
fit
^tionem,
aut propternecclfitatemeflendi:'hac
^im de cau(a cibus
fumitur
fed
:
neutrum poteft
fe hahere, (ciYicct ex vteifd6 principiis fint corruptibiha
eft,guftant, fequitur qu6d
manna nonermt ei4 non
|:ei,&
:
nam
&
Etenim
neilar,&
caufaexifiendi, vt cx
ant incorruptjbiles
palam quia eademcaufx nonfunt eorum Deiude cum dicit
,
vtrorume^ue.
dari •.naimfigratik voluptatii,id eft deIe<^tionis,
«a tangunt^d
hoc
fi-
deledatio icquitur elle
prajcfdit.^» vero caufa exifiendi, id eft,
efi ratiofiahile ftc
Empedocli , c]uem maximefibi
confona dicere quifpiam arbitrabitur^idemfa-
mcontingiffe vtdetur. Penit enimprincipium
quoddam caufam
cerruptionis odium,
propter neceflitatem eflendi,fumunt il,lum cibum,
auomodo egentes diceret
••
corruptibile
nem
ciho erunt fempiterni ? quafi
illo
,qu6d non quiaomne indigens cibo, :
nam
eft
cibus fumituradreftauratio-
deperditi, etiam corrumpitur,
fubftantiam aliti:quodautcm
eft
& tranfit
iri
cormptibile,non
poteft alteri efie caufa incormptibilit^s.
Deinde
Ponit
naturalium reiponfionem,&
\d «ft, quae videtur njftgis conuenicns ad qu^flio-
nem
Empedoclfs,eftilla, quam Empedocles afllgnauit,& tame hicfcificetEmpedocles, idempaf-
ftu
cinn dicit
quomndam
dicitqu6cl\fupplerefponfio ad dic^am quarftionc qtt^m ali^uif eyifiimahit dicere maxtme ei cofefse,
cum
eft
ajiiii
:
quia
fcilicet eius refponfio eft
inconlienicns, vt oftenditur
Sed defahufose fophifiicantihus non efi dignum cum (tadio intendere. /8
Excufat fe dp diligentiori improbatione didap pofitionis,dicens , quod de fahulose fophifiicantibui, id eft,philo{bphantibus,»o« efidignum inten-
dere cumfiudio. Ratio huius
eft,
quia
fi
quis vult
contra eorum dida difoutare fecundum quod exteriils fbnant; ridiculola funt,
modum
fabula: proferanmr
:
rere de veritate, quac latet fub
& occulta.
manifefla
cft ,
accipere,
quod
jiem
,
fi
&vana,ciim per ver6 vult inqui-
illis
verbis,illa
Et ex hoc aliqui volunt
Ariftot. difputans contra Plato-
& alios confequenter Philofophos,difputat
magis contra
dicSla
,
quam
,
obfcurita-
& velamine verborum tradidemnt, quod non
pertinet"
ad Philofbphum
&. aliprum
ficut
,
qui ex propriis non
per asnigmata , vel extrema debet proccdere. De-
iudecumdicit:
SrMMARIFM. Refucac cei^Qnfionem Empfedoclis ponencis principia communia corrupcibilium i incorrupcibilium. Dodor cx-
&
plicac eius poficioncm.
•JJJKiff
caufam corruptionis. Notandmri, qu6d Enipedocles pofuit qua:dam
communia
principia
fuit
quoddam prindpium
elementorum
efle
& incorrii-
Omnta pr^-
cum hoc po-
terDeumfg'
corrupribilium,
ptibilium, vt innuitur in littera ; fed
fpecialc,fcilicerodium
caufam corruptibilium, vt C\c
cufidum Bnffedocl. trant
comfejita ex
ifhidprincipium a^diunctum ^iis principiis face- cdio. ret corrupribilitatem in eniibus : Jvnde ficut patet Text.co.i8.
& innuitur i. de Anima, folum Tcx. cc. Emped. non compofitnm cx odio, intelligens per Deum, vt communiter exponimr, corpus caelefte, & dmnia incorruptibilia. I^ejnd^ ex prirao huius,
Dcum
pofuit
eum dicit
contra intentionfm;e6
qu6d ipfi doArinam fuam fub quadam ce
im-
:
ponit enim principium quoddam,(ci\ictt odium,e/fo
Videbitur nihilominus^^ extra
vnum hoc
generare : nam omnia ex hoc aliafuntprater
Beum;dicif ergo ex quibus emnia,(jr qu<ecun-
que erant
,
(/r
qu^cunque erunt
,
(jr
arbores
pullulauerunt^^viri^<^fceminaj}efii*que^^ vultures
gaui,
cjr
rebus
,
,
& aqua nutritipifces^ ^ Dei lon^
prater h<ecpalam; quiafinon
ejfent
ejfet
in
vnum emnia^vt ait:namquan-
do conuenerunt , tunc vltimum omniumfia" hat odium. Arguit contra iftam refponfionem tripliciter.
Prim6
80.
:
:
Summ^ 11. Ptixnb oftendens,
60
Sccundo quod
qu6d
Secunda
tres.
fit flit
Zmpeie-
ibi
:
Similiter
ipjitis
:
Secundo exparteipilus
di(5him eftex parreodij.
Tenio exparteamoris.Sectlhda
§lued rHen- Dei.
non
Terrio quod
Attamen tamumfpQuia prim6 oftendir , quod
trafifmHtationu. Terria ibi
iHm. Prima in
ibi
Propter
:
autem nec amor. Dicitergo, qu6d (ecundum opinionem Empedoxrlis , hoc {cilicet odium , quod ponebat cau(am tjHod accidit, Terria ihv.Similiter
ImfUeat,
corruprionis
videbitur nihilominm generare
,
id
caufa generationis,f Arrr<» vnum^^ eft,prae-
cft,elle
ter
,
vnum,quod non ponebant ex odio componi.
Ideo fubdit, nam omniafunt ex hoc, id
eft,ex
odjo
Denm, id eft,qu6d {ecundum eius opinio.nem omnia funt compofita ex odio,& aliis principiis prater vnum , fciljcet Deiun , quem vtique dicebat componi ex aliis principiis, pra:ter quam fr^cter
ex odio
:
Deum
autem appellabat cajlum caclum :
&
enim dicebat componi cx quatuor elcmentis , cx amiciria tantum, fcd omniaaliaetiam componi ex odio. Ideo fubdit^quod dicit ergo ex
qmbm,
fimul cxmi odio emnia funt,Cci-
lcilicet principiis
compofita,^ ejutcunqHe funt
quantum ad prsfentia;^ ejutcunque erunt , quantum ad fumtzi& qHicunque erant , quantum ad practerita, vt arbores, qiuc puUMlauerunt, 'biri, ^femin£, belicet
,
& & i/«/r«r«,quantum
fitA^uii animaliatcrrcfhia,
ad volucresjc^ pifces aquarica
,
nutriti in 4^»«<»,quantum
& Dtj etiam longtui
ponebat componi ex odio
,
,
omnia
ad
brcuirer
& alJisprincipiis
:
ad
hacc eriam fcilicct fccundum opinioncm EmpererbsEm^- doclis palam quia fi non erit in rebus^mnia ejfene itdk.
Ad
conrradicitfuar opinioni.
eft infufficiens.
ad propofitum.
eft
Cap.
vnum , per amiciriam, &generauirchaos confiifum,tunc vltimo per odium feparantur , ab in-
III.
97
notandum , qu6d fecun-
cuius euidenriam
diim quod habetur primode Anima,rex.com.X5. opinio fuit Empcdoclis ficut multorum aliorum , quod anima cflet compofita cx principiis omnium rerum,vt fic poflct anima omnia cognoOpinie ptfccrc dicebant enim fimile cognofcf a fimili , vt nit nnimam terra cognofci pcr tctram, aqua pcr aquaijj,& confl*t»m ex fic de aliis ; ide6 oponebat animam componi frofziis vmex terra,aqua , ex juiis. Empedocles crgo quia ninm rerum.
&
:
&
&
&
pofuit fex principia renim
& amorem & o-
,
dium
dixit
,
vt principia efF^diua
;
compofitam ex quatuor elcmentis
& odio, vt
fic
cundum eu
poflct
quatuor elc-
fcilicet
,
menra, vt principia marerialia
animam cfTc ex amorc
&
,
omnia cognofccre cum feDeus crgo :
fimilc fimili cognofcatur.
eft feliciflimus, eft
imptudentior
non cognofcatomnia, qus vidcmr abfurdum ,
aliis
,
ahj cognofcunt,quod
& hoc eft quod dicit Philofo-
phus:propter ^««»
cognofcit
ejfe
minits prudentem alits
omnia elementa
nam
;
Notttiavero fimilis fit fimili
etntr» negttn tes
li»
Dettm «afee«-
gnofcepe.
Deu
non enim odium non babet. :
fecundum cum,
,
Arptmentii
non eft com-
pofitus ex odio.acctMt o,fciIicet Empedocli,
fdicijfimum
cum
vt
&
terram cognofcamus per terram , aquam per aquam.tp' affeQum,id efit,an>orem/>fr ajfe£ium,& fic
odiumper odtum ,
diflScile
malum,cft quoddam
,
id cft
,
cum odium fit
OtUumeft grtuie.
&
graue:fed quia ilpropofitum principalc,idcu rcdicns ad propofitum dicit,fed vnde radifficile
la rario vidctur clle practer
fw.fcilicct crat \^diis,hocemmpalamXcilicet
Empedoclem, quia accidit
fra
magis ejfecaufam corruptionis cft,generationis
:
ficut patet
ei
conipfum odium non.
quam
exifiendi
,
id
ex praedidis. Deindp
cum dicit
&
viiccm diflbluuntur.
Cum
igiturefle
fiflatin ordinc,&diftin£fa"onercrum
caufa gcnerationis mimdi,
guat jWj hngjud
qm intettigmuur.'
:
mundiconodium crit
cum diuidat,
& diftin-
res.
Similiter autem nec amorem exiBendi ma^
gis
quam
corruptionis
coUigens enim in v-
:
num cerrumfit alia.
Notandum , quod
pcr Dcos longaeuos , quos ponebat cpmponi ex odio,fonc imellexit ftellas, quas ponebat aliquando corrumpi poft longiun tempus : vel intellexit dxmoncs , quos Platonici dicebant effe animalia aerea:vel intellexit Dcos in forraa humana, quos pofuenmt Epicurci , vt diGaxax cft fupra in-hoc dicit
eodem tcrrio. Dcinde cum
.
Ponit rationem fiirnptanicx parte amoris. Di-
cit ergo,qu6dy/»ji/»>«-
nec
amor
6x
caufa exifiengcnerationis,ficut dicebat EmpedocIe$.
di, id eft,
Nam ex alia pane dicebat
,
efi
quod amor coIIigit,&
con^tgiV.colligens autem in
vnum corrumpit alia,
Sc pcr confequens crir caufa corniptionis
,
quod
negabat.Patet ergo ex pra:di6tis qu6d pofirio eius
:
imphcct repugnanriam,& contradicit fibiipfi.
SFMMARirM.
Notandum , qu6d fecundum Empedoclem fi- ^^^^ „^g cutamorcongregabat elcmcntain vnum, fic o- gttt,^oiiiMt»
Odiumnon ptionis,
magis eflc caufam corruquamgenerationis , nec amorem
caafamgenerationiSjVelexiftentiac.Reiicitur etiam ftultaeius refponfio
de
mun-
doinfinitics genito,& pr^bdudo.
Deum minusprudentem ejfe aliis : non enim cognofcit elementa omnium.njm odium non hahet. Notitia vero fimili fimilis fat. Terram namque ait per terram cognofcimus^ &peraquam aquam, (^ ,
per affeSium affe.
^ adhuc odiumper odium
•vnde ratio hac
eHampatam
\
triHe.
Sed
quid accidit
ei
cdium nen magis corruftionis quam exiftendi caufam
6x
effe.
Ponit fecundam rarionem ex panc pt^ro.
:
chaos eft corniprio elcmenrorum in f e,& fimilirer feparario
chaos
Dd fum-
eft
elemcntorum ab inuicem,& ab illo vno gencrario elemcntorum fecundum na-
turas proprias,& in fc,ide6 feqnitur fit
PRopter quod, dr accidit iffifaclkifsimum
itum
dium feparabat quia igitur congregario in vnum
caufa comiprionis
,
,
crgo Empedocles ex alia pane dicat,amorem efle caufam gcnerarionis,& odium corniprionis,contradicirfibiipfi cuidcntcr.
Deindc cum
JF:
dicit
Similiter ipfius tranfmutationis caufam nullam dicit-.nifiquiafc aptumnatumfuit. Ait vtique^magnum odium inmemhris nutri^
tum ef , (^ adhonorem intendebat templore qui
ferfeSft
muubilis diffoluitfacramentum:
quare neceffarium ens tranfmtitari ,caufam vero neeefsitatii nullam oflendit. Oftendit rcfponfignem Empedoclis effe infufficicntem.
Scati Oper, ttm.
qu6d amor
& odium generationis. Si
I
U
fefttrat.,
:
:
Liber
98
Metaph.
III.
Ad cuios cuidcntiam notandum , quod vt habecurS. Phyficorum, iuxta principium, tcx.com. fm»gm/Uio 2. hoc idem hic tangitur , opinio fuit Empe-
&
doclis irtKndum in' finUies ge»er*ri,Cr cor-
mundiHn
infinities
generari,&
infinities
corrumpi jiam fecundumeum amor , qiiem podonebM prindpium generationis , rpgnabat, minabatur fiiper odium temporedeterminato, in :
&
quo tempore mundus durabat & exiftebat geileratus, odium ver6 quod ponebat principium corruptionis
,
fimihter regnabat
& dominabatur
fii-
amorem in alio tempore , in quo tempore mundus manebatcorruptus, & poft illud tempus fcdibat amor vt prius,& poft amorera odium :& per
fic fiiccefliue
:
per infinitum tempus autem illud, :
propofitum dicens:qu6d hic folum dictt id eft,manifc{^c,fcilicet
vero incorrupttbUia
,
pnter flementa
qua
fed omnta e£e cerrupttbilia
re non videtur euadere didbm dubitationem «am di^ia dubttatto e/i , fi omnia fint ex d.Qem principiis , cur hac quidem ;
:
fttnt
fcihcct conuptibilia
,
fua refponfio
no»
eft
,qu6d fcilicct amor quandoque congregat, quandoque odium feparat , ntfi quia fic aftum natum fuit : ponit confcquenter verba Empcdoclis quas vf didtur in Graeco metrice crant fcripta funt autem verba eius ifta, alias vtique magnum odium in membris nutritum :
efi,& ad honorem
tendehat ferfeElo
,
.vero
non ? quare concludit
,
Sed hic eftdubium dcdiiko PhiIolbphi,quan-
do
dicit,feilicet
Empcdoclcm pofuifle omnia cor-
ciebat
ipjtfu tranfmutationis
tlla
diElafunt.
.fioncm clcmentpnun
eius vcl
:
ad propofitum
ergo ad totiun praecedens dicens ,ergo <]uod qui^ dem nonfunt fodm prinapi^yCcHicet ommum,ro*
jimiliter ejuo/jue nullam dicit ejfecaufam
,
confeffi^
ponit, vel facit
exiftentia,id cftjentia^fcxc^^w^f»» corrupttbilta-.iUa
quo regnabat amor , vel odium diccbat cfte quendam annum magnum.Quod fi ab co qu^rerctur caufa huius , quarc fcilicet amor regnabat vno tempore & odium alio , nuUam aflighabat caufamjnifi quia aptum natum crat efle, quod eft infiifficienter diftum, dp qua infiiffidentia^^redarguit eimi Philofi in hoc loco. Dicit ergo , quod in
quod non
ruptibilia praetcrelen)cnta xcrit fijlum
ptibilem
yimn? ,
:
{ciliccc
cum famen
Dcum
eflfe
fiipr^ di-
incorru-
& non cempqfitum
cx pdio. 4?ropter quod fciendum quod Empcdocles in rebus poiuit duplicem corruptionem ex duplici cauf^ pofuit dupUprocedentem ; vnani quidcm iecundum confu- cem corru,
& totius mundi ,quam faamor aliam vero rerum fingularium , cuius principiiftn erat odium , ficut apparet cx fupradiiiis: a prima corruptionc non cxdpiebat
ftiertem im rebui.
:
Deum:cum in eo po^cret amorcm , fed a fecunda cxcipiebat Deum:cutpin Deopdiumnonponcr ret,vt; didhmi eft ftpcrius. Deinde cum dicit
SVMMARIVM.
vcl partito
tempore qui mHtabilii foluit facramentum.
Rurfus arguit duplicitcr cadem
Ad cuius,euidentiam notandum qu6dEmpe-
cfle
,
Vniuerfum docies Poctice locutus eft de toto 0fsimiUuit
lEmpedocUi
0nimaU.
ftar
vnius animalis
:
mundo , ad in-
membris primd
in cuius
eft
maxima conuenientia , quam vocabat amorem, vcl concojrdiam
;
ppftea ver6 paulatim indpit
cfle aliqua diflblutio firailiter in
,
quam
ma-
& poftea paalatimin membris,id odium
in partibus vniuerfi nutritum eft
quoufque odium intcnderet, id cft, procederet ad honorem,{ciIicet vt dominaretur fuper elementa. Et haec perfcfto , vel partito quodam rcmpore determinato , & completo quodam aimo ,quem ponebat Empedocles ,qui fcilicet odiiun vel difjcordia vel annus motabilis exiftcns foIuit,veI diffoluit facramentum,id eft, vnionem e|emcntorum prxcedenrcm. Poftca Ariftot. rediens ad propria verba, fjicicns menticMicm in hoc quod dixerat, mutabilis^, fubiurtgit exponens (jHare neceffarium ens tranfmutart^c^d diceret quod fic Em-
&
pedocles alfirmauit
prasditfta
;
ac
&
fi
nccefle
fit
:
cfle caufa tranfiiiutationis odij &"
amQris,kih'cet proptcr
&
motum
caeli
,
qui
eft
cau-
quidem du-
hitatio:vtrum c^ incorrttpttbtlia h^c erSf,
aut corruptihilia
?,
Nam ft corruptibilta mani.-
(jr ea ex aliquibus enim corrumputur in ea ex quibus ^uare contingtt principiorum alia prin^
fefium
quia neceffartum
:
effe:omnia fttnt.
cipia effepriora.
ffocautem
^ impofibHe:fiue
Het i aut in infnitum vadat. Ampltus autim quomodo erunt ipfa corruptibilia,fi deflruentur principia?fi vero incorruptibiUaytur ex his
quidem
incorruptibilibus exifienttbus corru-
fttbilia erunt^ex diuerfis vero incorruptibili^i
Hoc enim non rationabile efi. Sed aut fibileyaut
im.Pof-
duas rationes,quarum (ecunda ponimr pltiis
autem nec conattu.
tsdem rationem
:
ibi
:
,
per
Am-
In prima parre intendit
Si funt diuerfa principia corru-
ptibilium,& incomiptibiIiiim,veI haec
&
illa
funt
quod
corruptibilia ,"vel fiint incorruptibilia: fed neu-
quo
de toto vniucrfo caufa aflignari non potcft ; ex patet infuflicienria didae pofirionis. Dcinde
trum iftorum potcft dari ; ergo , &c. Non enim poteft dari quod firtt corrupiibilia qma omne
cum dicit
corruptibile cotrumpitur in ea ex quibus eft
fa generarionis
corruptionis in rebus
:
:
igitnr principia
Attamentantumfolum tnlm exifientium hdc ^uidem
dicit
confep. Non
corruptihilia
iOavero incorruptibiliafacityfedomni^ ruptibilia prater elementa, Di£la
cor-
veronunc
hac dubitatio efieur hac quidem^ illa vero^no fiex eifdemfunt. Sl^od quidem vtiqwe »on erutit eademprincipia t^t diBafunt.
.•
fi
corrupribiUum funt corrupiibi-
Oftcndirpn-edidam refponfioncm non
cflc
ad
Arguit no» effe
diuerf»
frincipi* (or-
ruptibiUum
(^ incorru-
oportebit poncre alia prindpia priora cx qui- ftibiUum, fic proccdetur iu irmnitum in prinbus fint ,
lia,
&
cipiis
,
cum ad principia
Tom
corruptibilia non poflit
fi prindpia corniptibilium funt corruptibilia , oportet ea aliquando corrumpi, Poftquam autem funt corrupta , non poflunt efleprincipia, quia quod non eft,non poteft efle principium alicuius:& tamcn cntiacorrupcr conptibilia fempcrcaufantur filicccffiuc ,
efle
ftatus.
quia
&
64
6S
multa oratione eget.
Arguit ad partem pppofitam quaeftionis
cllc
amoris caufam vero ex tranfmutationem odij neceffitate nullam offendit i qui IJipple in vno animali apparer
Slvero diucrfapriricipiavna
vocabar difcordiam:
partibus vniuerfi erat a principio
gnaconcordia, cft
,
principiacorruptibilium,&incorruptibirium.
lequens principia corum non enint corruptibilia Si
:
:
Cap. III.
Summas 11. corrupribiliom funt , <{\ihd prindpia incorrupabilia,rcmanctdubium:cum a principiis incorrupribilibus proccdanr aliqui cfFc^us cor-
Si dkatur
rupribilcs
&
aliqui incomipribilcs
quod non
:
vidctur poflibilc DidttiPOyC{\i6dfidtHfrfifum
&
»r»w»/?i«» jicilicetcorrupriDilium
biliura,
incorrupa-
tfiquidem vn* dHhttattCyVtrum hdc
,
e[l,
nam fi corruptihilut^mfejium
cjuod necejfeeft eaexaliijutiut ejfe-.omnia
enim
corrumpuntur in ea ex qutbHt funt ; (juare contin^ git principiontm
66
alia principia priora
ejfe
:
& tamen oponct
:
cflc
principia aufcrri
fi
corrumpanrur.S» t/rri tncorrupttbilia Jint ptindpia corrupribilium, cur ex hu , (cilicct principiis incorruptthtlibm exijientthm erunt corruptihtlia ?
quod non
quafi diceret
fjlcongruum ifed aut
eji
potcft cdi : hoc enim ntn
tmpoJfihtU\aut eget mul-
f^ ratione^i. dl, inquifitione.
Ddnde cum dicit
Jmpltus AUteTft tttc conAtus eFt aliefuu di0fTfa ditere^ed eadem omnium principia om-
Veritmprimum duhitatitm con^ cedunt tAHijnam hoc parum aliqnid acci-
mes dicMHt.
fientes,
Pontt fecundam rationem , quac fumitur ab opinione comrauni omnium:dicens quod ompliMs nec aticjuii conatut
eji
:fedeaJem
dtcere diuerja
primum primim rarioncm fadbm ad
Veritas huius quzftionis colligitur ez ii. hu-
^iufltmis.
ius,tcx.com. 1 9.& inde,
quod
& moriua
fcilicet
prima prin-
^"**^"'*'
cipia effe^fHua
"*'* (ifiaefeSi' *" mafiau ta-
putalntelligenriac&corporacccleftiailicctinter
4S0wmuim.
ie difFerant
,
,
,
eadcm omnium;
quzdam eorum funt imquzdam funt mobicoelcfHa, qua mediante motu
quatenus
mobilia,puta Intclligcnriz lia.fdlicct
funt
corpora
caufant gcncrarioucm
&
:
corruprionem in enri-
bus,prindpia vcro intrinfcca funt diuerfa flmpli-
dtcr
,
licct flnt
eadera fecundtei proporrioncm,
vtibi habet exponi
corrupribilium , vr
67 Jlheoiem frinapit ft-
t^^uedere r^tiiiUt. (V
i
& eriaraprindpia intrinfcca puta materia & forma non
iunt per fe corruptibilia, fed per acddens,vt dicetur 7. huius,tex.com.zz.& inde.
nes hinc inde ^jpj^
Ncc
eriam rario-
fa^ cogunt, vnde ab eodem
pnrao Dotcft cuc
incorruptibilis
,
prin-
efTe^^us corrupribilis
&
proptcr diucrfitatem prindpio-
im»m^
rura intrinfecorum
^A»,
dunt in infimtum
;
;
prindpia etiam non proce-
efto
confi"
Aut
demjiocautem ens
efi ?
quid
& vnum
iffum ens
efi
vnum qui-
oportet ejh^rere ,
quafifubie£ia
aiU natnra? Poftquam Philofophus difputauit quarftiones de prindpiis penes corum identitatcra, vcl diuer-
quomodo rario
fitatcm,nunc inquirit
dpij
fc
ipfins prin-
habeat ad rarionem vnius. Circaquod
tria
&
ens fudt/juia prirao inqnirit, quoraodo vnum (chabcant in rarioncprincipij, vtrilmfalicet fint
&
principium fiDtmale
omnium
fubfbmria
en-
rium ? Secundd vtrum ea qux ex vna oriuntur fccundum opinionem Platonis , puta Mathencudca Cnt rerum principia?Terri6 vtrum idex,quas ponebat Plato quafdam vnitatcs fcparatas , finr rerum prindpia? Secunda ibi His autem hahita :
omnino vero dubitabit. Prima in tres , quia prim6 proponit qusrfHonem. Secundo recitat opinioncm Platonis , fdlicet vtriufque parris ibi : Hi namcjue iUo modo, Terrid Tertia ibi
eji dubitatto.
:
indudt rarionem ad vtramque panem ibi: Acctdit "^ tmtem. Didt autem quod omnium , id eft , inrer omnes quxfbones motas eft vnum diffi.tU:mum J^ ^^tpt^^
veritatem
fcilicct
,
propter cfficaciam ra- ^,,nr.ta ex ad cognofctndum fMrttcenfitto:
&
maxime necejfariitm
,
fdlicet quia ex
tamen qu6d corrumpan-
prioracum fint firaplicia , ficut vita comite in fcprimo huius habet prolixius declarari,
& vtritm eorum, fcilicet & ynius^onfit ali^uod altud ens atit vr.um:
fienttum^ id enris
cft,
enrium?
hoc quidem vnttm, iUud vere ens , ^uarere <}uid tfi ipfumtns ttlta
natura
eft
&'vnum
:
aut oporttt
efuaji fubieHa
?
Notandum, quod de vno fuenint duae opinioncs,vt di£iumfuit in
aliqui, fi-
& Pythagorid, dixerunt iplumv-
cut Platonici,
num,&
primo Ubro; nam
ens eflc fubflanriam rerum ; ita quod non
fuhiidtur ds aliquaaltera natura, qua: fcilicet fit flibioium enris,& vnius, quafi accidenrium ; fcJ
Quod ipfum vnum & cns cft ipfa tota natura , & fubftanria rei aliqui cnim vt purc naturalcs dixerunt vnum & ens non efte fubftanriam rci ; fcd :
quafi acddenria; quibus fiibiidcbant aliquam al-
tcram naturam quafi fuhic
&
:
tur in aliqua
Hi namcjue
modoJUi hocmodopatant
illo
matnramfehabere, Plato namtjue^dr Pjihagorici
SVMMiE SECVNDiG
CAP.
III.
An ens,& vnum fmtrerum fubflanrir.
non aliud aliquid ens^nec vnum ^fed hoc
iffonm natnram ffantta ipfum
SrHHARIVM.
ejfe
,
quafi exiHente fuh-
vnum ej/e, (jr eris ali^uid.
vero de natura
,
Alif
vt Empedoclfs, vt ad notius
reditcenSydicit cjuia
vnU
& ensefi: videbitur
enimvtique diure hoc amort ejfe:caufa naque
In hoc capitc vfquc ad §. At vero , ponuncur varix opinioncs,an vnum , ic cns Scoti Oper. tom.
ly.
«*»««•
dependet veritas de fubflantia rerum,eft crgo quztHo , vtrkm vnum ensfint fkbjiantu exihroc
&
rum ponderare, quarc eam defpiciunc. ViritMihtdm
hoc
rum non alterum aliijuid ens,
tionum pro vtraque pane
oppofitum, emeeduattancfuam hicparum ali^uid tucipientts ,id eft , opinantur illam rarionem pa-
rationcs
tatem maxime necejftriumjvtrum. vnum (^ ensfubfiantia entiumfunt ? Et vtritm tpfo-
adconjiderandttm
,
an ipfo-
?
& ad cegnofcendhm veri-
derandum ,
duhitatum
id cft
&
OMnium autem difficillimum ad
Jicunt ommumprincipia, veritm pro fcd, ,
,
vnum
&c
,
ponuntur fingujarum opinionum.
fcilicct
per fivrincipia auferantur / quafi diccrct inopoflibilc
aliquod cns
hoc au-
qu6d principij fit principium, fiuejtetjjiue in inJwuuM vadat. yimplius Mutemauomodo corruptihtlta eruttt, (cilicct fcm-
tem efi impojfihtle,
fic
Cd-
iicct principia corrupribilium,/«/r inctrrufttthUid
aut corruptthtlia }
fint fubftantiar cxiiicntiura
rum
99
efff hic alij
omnibus
vnum ejfe. Al^ vero ignetn: ejfe vnum hoc,(^ ens ex^ua I CHM i
aerem dicunt
^^T* Vt^_ ^vm.
^
:
lOO
.
Lib.III.
tntU e£e c^/4
Simliter dtttem (^
ejfe,
^ui plurapOftu»t etementd. Neceffe
(^vnum
f^ hU tot dtceteens dicunt ejfe. .Rccitat
6p
,
namque
quot frincipia
alio
fcilicct
& ens
vnum
tura rerum
num &ens. naturales
tum i* tnti, * ^vno,
Sc
,
:
&
alitjMid aiiud
ejfe
,
fiipple a n^-»
fed hoo idem naturam ejfe ^uafifuh-
Slantia eorum exiftente aliejtud idem quod
Varit o^nie-
,
rcrum iSo moko (jmdam modo. Plato namque Pythagoriei 'non Hi-
cunt
,
Alij vero de
J^^
^a
efi
v-
naturaM cft, Philofbphi
vt Efnpedocles
^j^^^,
^g^fgj
ad
cjuafi
notins redux^ ^ «
^^^ ^ ^^
•
^^"^10"""« vnum 3f ens ahcui alten natutxjquafi vniim ens reducentes ad iliquid notius : quod
&
dicebant eile vnura
&
ens
vride fupple
,
vni
quia hicf
Empe-
caufa om.tihM
,
vt fint
&
:
,
quod v.num , & ens fit aJiquid exiftens fei fequitur qnod ipfumfit fubftahtiaomT
psffatum
& vnum pracdicantur nam ^rtdicatum omne feparanim «ixiftens , quod de pluribus pra;- *Jj* M"'» dicatur eft fubffcmtia £orum de quib^s pracdica*J^ur! tur,quQdm^imc compctit '^ni, & eritijqiTje manium, dc quibus eHs,
:
,
&
xime vniuerfahter de omnibus praedicantur , per confequens funr maxiipc .omniprti fiibftantia. "Dicit ergo , qund Si qiiis non ponit vnum
&
tnsejfe
quandamfuhftaniiam,(cii\ctt fe^aratam, t^cidit nec dtorum vniutrfalium vllttm ijfi , fcilicet feparat.um :ea namque , fcih'cf t vnum ens, funt mdxime 'vniuerfalia omniuip, Si verovnum
&
& ens noneii aliquidfeparattim,vix aliorum
alijautem aerem dicunt
ejfe
;
exquo tanquam ex. fimiUter autem
emafa^a
:
& qutolura ponunt elementa, id cft,principia, nenamque dtcere ens & vnumquot
cejfe fjt
his tot
dtcunt efe princtpia. Vult djcere
mturales attribuebant
qu6d Philofophi
vnum & ens
alicui natturz
iubiedx^quam ponebantpripcipimn
fub.ftantiale
rerum,fiue illud principium ponerent vnum, fiuc iplura iecundiim vafias Qpirtiongs pofiias in pri-
tiavnitu non exiSltnte , fcilicet fcparala, /><«/«» quta nec numertts erit ; qttafinatura dliafeparata
ah exiftenttbtu , jd cft , ab entibus niateriahbus; numerus eaimeft vnttates : Fnitasvero eft aUquid, quod eft ipfum vnum,8c hoc fuit fecundum incon-
vnum f^ ehs eit Aliqind , fGiU* vnum & ens ejftfubftan'
uei^cns.^ Si vero ipec
fcpardtum,
necejfe eft
ttameorum de quibutSci\i<^x praEdicanturj f«»i»» pr
proquia,«o«
&
nuUum
vniuerfale fic generaliter de"
pracdicatur^ficut
mo libro. Deinde cum didt
v;ium
yM
s
autemfiquidem ^nu non ponit efens , nec fi ^i*andamfubfiantiam vnum
yj
ali-
quod eritprdter ea.qu* funt fingularia , quod fuic
videtureflp cauia vnitatis. Altf vero Philofbphi naturales , dicunt (Jfe vnum
,
inconuehiens ffcimdiinfea
fc-
quod videtur qux dida funt in ,
primum inconoeriicns. \AmpUiis autem fuSftan-
fcilitet amor,
principio
qiutdam natura
fiib-
quod
vnumramorenim
ens ignem
erit
& enti ejfe amoremyur cuitu caufa eil;
docles, videtur dicere hoc, i4 eft, illud iicirur
qu^d niitncrus non
,
lcilicct
e% aliquiPhiloibphi pHtant nn-
turamfs hahere,
tur
paraia ab his , quae funt in nuteria
praecedcntibus. Si detur fccunda pars didifionis,
Qpinibncm ad vtramque panem
dicit,qu6d/>»,id
Metaph.
.
onmibus
& cns. Dfinde cum dicit;
MA
K.iy M'
Accidtt
&
~
jn^
altorum
ejfe
vniuerfalium nullum.hat
nam^
^ue vniuerfaliafunt maxime omnium.St vero non elialiqmd vnum ipfum % ncque ipfum ens
,
nihil aliorum aliquideril^ prater ea cju^
di^afunt fingularia.
Amplius autem non exiHente vniw fubfiantia , palamquia , nec numery^ erit ejuafi natura alia ah exifiemthHs
eri(
ditlerfum aliquid pr^ter hocfUtco autenhquo-'^
modo ertint vno plura entia. ^uodenim di^
num omnia ejfe eatia^^hoc ejfe ens.
enim altquid aliud v^iuer/aliter pradicaturi
,
fuit
& ens feparatum
quarum fecunda ponitur ibi AmpUusfi indiui:
,
vel eft
quaedam fubftan-
: Vtrobique ^m&vrnta In primaparte incendit talem ratio- "** *j^/'/^ quicquid eft fcpafatum ab,vno,velente, eft |!*^*/* "*^'
ficiKseft opinio Platonis.Secundai ibi
veto
dijjictle.
nem
:
non ens
;
fed
fi
cns,&
vnum
funtlcparata ab
te, vel
vno
;
igitur ipfa inferiora effent
non entia,
quare non
ftantia feparata,'iequiturqu6d
confequens toUimr pluralitas abentibus.
nullum yniucrfale
feparatum ,& per confcquens quod nihil fit rebus pfacter fingularia , quod videtur incon-
crit
m
didum eft
in prxcedenribus quazftiQ-
Secundiim inconueniens eft : quia cum fit aliud quiim vnitates ex quibns componitiu: : vnitas autem non eft aliud quiim ipfiim vnumjfi igitut ipfiun vnum non fit fcparatum,vt (jaidaiTi fubftantia pcr fe cxiflcns, fcquinibus.
numerus non
'
aliis
entibus infcrioribus^ipfa inferiora feparata ab en-
quod non, (cquitur duplex inconuenicns. Primum , quod cum vnum & ens fint maximc vniuer^lia fi non fint quxdam fubtia,vel rion. Si dicatur
Ucniens, vt
Phi-
& ponit duas ratione^,
Prima in duas, quia prim6 proponit rationem.' Secund6 oftendit , quod ex ifta ratione dif-
:
num
Arguit pro opinione contraria , quz
lofbphorum naturaUum fihile.
Inducic rationcs pro vtraque partc. Et prim6 pro Qpinione Platonica^ Py thagorica. Secund6 opinione phyfica quae fiiit diorum Naturaf)ro ium. Secimda ibi v^t verofierit aliquid. In prima panc intcndit talenrTi rationem : Ipfum v-
^
vnumulta,eritduhitatw,quen9ido
feparata^numertK enim vnitates-.vnitas vero
fed hac ipfa.
Viutntru»
verofierit {tliquidehs ipfum,^ipsS
A7
^uodvere vntim aiiquideB.Si autemaliijuid
vnum dr ens,necejje efi fuhfiantiam ipforumejfe qupdfit ens eJr ipfum vnum. Non
vnttdt nuii}
ciuntur icerum ideap.
uerfum eli ab ente, non eH. ciuarefecunduni Parmenidis rationem acciderresi necejfe v^
efi ipftm
-Q
Opinio Philofophdrum qaturalium ,
vnum& cns cfleignem,yelaetem,Rcii-.
poflfent eftc
midta
:
fed ad faluanduni
opinionem Emqu6d omnia fint vnum , Sc pcr
ipfa effe entia oportebit redire ad
pedoclis ergo,
,
fcilicct
Dicit
quod at vtrofi dicitur ipfum ensy& ipfum
vnumJtilicet fe^tztiimulta erit
dubitatio, quo-
modo erit aUquid diuerfum prater ea , fcil.prajtcr ens,& vnum.D»Vo autequor/fodo erunt entiaplura rw,quod enim diuerfum cft ab ente,n6 t^:quare fecunditm rationem Parmenidisnectfje eftaccidere
omnia entia
ejfe
aliud,quod fcil.
vnum,Ccil. eft
vnum effe ens,&
nihil
^furdum. Dcindc cum dicit^ F}robiqMe
Al. Parmo"'<*'*-
;
:
SummasII.
Cap.III.
ntmque
Vtr»yi^ue ver» difJiciU : ftue
mn
p( vnumfubjiantia,jiu{jit ipfum vnumtfub^dntiam efje numerum ejt impofsihile, Siquidem igitur nonftt : dOhm ejt friuspro-
eH duhitS'
fter (juid. Si dtttemfuerit^eadem tio
& de
,
ente.
nmum erit
Ex aliquo namque
,
(^friter
vnum. Nihil
iffurn aliquod aliud
neceffe. Omnia autem entia , aut vnumfunt autmulta quorum eH vnum v^
enim effe efi
,
,
pHmquodque. Oftendit
quod ex
rarionc accidit difficul-
ifta
opinionc Platonis ,{|icentis-ipfum vnum £lle rerumprincipium ,.& fubftantiam. Dicit vtas in
w;qa6d ^t
pane eft difquod ipdun vnum non
rrroti^w*,ideft,exvtraquc
rcile.fcilicct fiue di^j^tur,
fcilicet fubftantja,feparata
fiuequddfit.
:
:
Nam
quodcunque dcwTyimpoJfihile efi nMmerMm rerum, quod exponit:quiaii non, id c^ffivnum nonfit fuh/Iantia feparata , diQum efi priui ; quia , fcilicct numerus non erit reruni fubflantia cum hoc pofito rjonpotcft e(Ie fepara-
loi
quidem additajaciunt m
littr
ter
&
Hum vero (^ vnittu
nuUatenus.
Ptmit fccundam rarionem. Circa quam tria Quia primo pncminit rarionem. Secundo
fiibiungitcius fblurioncm. Tcrriftdcfcribit-diffi-
cultatem
,
quz adhuc rcmanct Platonicis poft
tam fblurioncm. Sccunda ibi JpecMlatMr. Terria i^>v.Sed
ma parte
da-
Sed quoniam hec quomodo ex vna. In pri:
intcndit talcm rationem
:
Si
vnum
fe-
&
&
vnum cum
fed
vel minus additum alteri,vel ablatHm,& pcr conf
i]iuklfiefi,Cdliccz
eadem efi vno,fa:
dubitatio,
& de ente
:
ficut fciiicet
& d^
namqMefrtier ens ent boc aliud vfi vnum , cn^Tunt feparata,
ali^juo
»«»»jid eft
vnum fubflantiafeparata,
&
quod
vnum ,
& &
ponatiu: aliud
v»-
fubflantia rcrufti,quicquid erit prxtcr
ens^^paratura,erit niliil
ergo
,
fi
numpractervnum feparatum:put»aliquod vnura materialcjtalc vnum erit nihil,cum fit prztcr cns,
& vnum,quod cftfubftaatia rei:ideo fubdit,qu6d fiihil
enim
neceffiefi eJfe.xxiAo
li»& fecundario cum
fit
ergovno materiar
nihil,non poterii confH-
mi niultinKlo in entibus & tamen omnia entia, ai^t funt vnum , aut multa jquorum quodlibet eft ,
vnum:quia ex yT\p,Sc ente conftituitur multimdo entium Ideo fubdk omnia autem entia , aut vnum^aMt mtdta quorian efuodlibet efi vnum. :
:^
Si ens fcni-
minus, cft nihil , per confequcns , quod omne ens cft aliqua magnirado , magnirado corporalis : quia talis proprie fadt maius , vel minus;
fiipple
:
Trimdfiim Z>U0mit.
paratum ponitur;crgo vnum feparatum nihil eft: tur fefVMm confcqucns eft falfum,& includens oppofitum in iMm,ftqmadiedo. Confequcntia probamr , ab a^Aoritatc titr,tiitti trit Zcnonis^ius prindpium JFuit, quia illud , quod nihil. additum alteri, vcl remotum,non facit mai\is,ve!
tjfe fHbfiantiam
tus
74
facit.
fit
non
indiuifibilc,
maius,
facit
&
fcquens vnum , ficut pundus, eft nihil. Djcit crgo , quod amplius , fi vnMm efi indtMifihUe ,fe~ quitur quod ertt nihilfecundum Zenonis dignitaeft, prindpium. ^Mod emm nec additum^ nec ahlatttin facit maifu ,velminMiinon didt ejfe
tem, id
numcro cnriiun tanquam fecimdum cum quia in omni entc
exifientium, id eft, de
palam
fit
:
:
exifiente menfiira,id pfli magnitudine
omne licct
ens
corpus
:
ciun enira
magnitudo corporalis:/jtfc enim, fd-
fit
efi
omnino ens, ex co,fcilicet quod
cundum quamlibct panemfadtapaius, additum
altcri
dimenfiones
:
,
vcl ablatum
,
fe-
& rainus
cum habeat
oranes
alia v^a,fcilicct a corpore aliijtta-
addita fatnMnt maitis, altqualiter aMtem non, vt fitpt^-ficia, /taM.-quia fciUcet fuperficies fa-
liter
&
dt raaius, fcilicet fecundum longum , vel latum; non tamen feaindufti profundum linea vero fc-r cimdum longura tantum pun^Mmvero , vni-, tas nMllatenm quar^ fcquirar feamdum Zenonem, quod pundus , & vnitas fint omnino m'hil: fupcrfidcs autem,& linea funtaliqiialitcr cns , aUqualitcr non cns:co|."pus vcro eft omninb ens. :
&
;
Vis iflius rationis eft, qu6d Plato quicquid det de feparatione vnius, non poteft euadcreinconn»tfef*r»upniens,vel contra fe , vel contra vehtatem fimt^tmemvmM plicitennam fi ipfura vnum non ponarur feparatum , fcquitur quod nec numerus erit fepararus, jl^^^ll^ cum numerus ex vnitatibus confHtuatur, Sc tunc j^
7J
Tluofitiefo-
fbquitur
,
quod non fit remm fubflantia , cum
cimdum Cum
nihil
fit
retum
fubflantia
,
fc-
nifi fit
aliquidfeparatimi.& lioc conrradicit fuse pofitio-
ni:nam pom*t numerum fiibftanriam rerum efft. Si ver6 vnum ponatur feparamm eadem ratiqnc &ens,&timc,vcl aKquid erit vnatji prartervnum fepatatum,vel non : fi non ; cr^o ornnia emnt vnum,vt ait Parmenides , fic lolKmr mulrirado ab enribus: fi vero fit dare aliquid vnnm quafi fepmdariura, materiale practer vnum feparatxmi, :
&
&
talc
vnum eritnihilj
ciun fltpractcr ens,&vnura
quas funtfeparata,& poi!untur rcrum fiibflanria,
& pcr confequcns ex vno non poterit caufari fnriura mulriradoj ^ fic idem qupd prius. Demtali
de cum dicit
Amfliusji indiuijibile
efi
erit.
,
^uod enim nec additum
Jientium.
,
Tanquam falam iffo ente
ralis '.hoc enim
,
,
nec ahlatum
,
quod
effe
exi-
exijtente
etji magnitudo
corto-
omnino ens. Alia vero aliquO'
Scori Oper. tom. IV.
Sed quoniam htc Jpeculatur onerose.,(^ , vt &ftc adillum aliqua habeaturrefponfte.mdius enim nonfa-
contingit ejfe indiuifihile
ciettfsdplt4i
additumt^le.
Ponit didte rariom's folurioncm,drccns
quoniam
ipfe
Zenon ponderose
,
,
quod
id eft , grofsc
,
&
radiici,Jpeculatur hoc, fcilicet tale principium,{cilicet
quod nHHum
intUuifihiLe contingit effe
:
ide6
fupplc oponet ,vt habeatur refpenfio ad tilum
_. inMitifiiiU f»cit,
flm
**»*«««««» *"*"'*•
,
id
hominem:licct non fit rcfponfio quanram ad rem*, vt dicam^s , qu6d tale indiuifibilc tidditum ttlteri non faciet maiusjed fticiet plus, hoc
cft,ad
&
a4 rarioncm enris nam in continuis eft ens,quod facit maius,& iadifcrcris enSj quod facii plus.Quarc non fcquitur,quod i^diuilibile fit non ens. Deindc ctun didt: fiifficit
:
Du2
difHculcaces concra Placonicos,
poncnies vnum efTe principinm numeri,
& magnicuclinis.Refolutio,ens, & vnum dicere eandem nacuram & fubflanciam ,
<»qi rcbus, vide Dod.4.huius,q.t. I
3
'^^''^
X
SVMMARirM,
nihil vtique
»« minus : non ait hoc
magnitudine
Deinde cum didt
vnum iffum fe-
cuhdum Zenonis dignitatem facit maius
&
sa
:
102
Metaph.
Lib. 111.
ex vno SEd magmtudo^Simile namqueejly^liqttomodo
tali ,
dut flaribus
erit
neam ex funBis
ejfe dicere.
Ponit duas difficultateSj^uaefequunturPlato-' : quarum fecunda ponitur ''k>\'.Atvcrofi(\His. Didt ctgo,'fed quo-
nicos poft datajn fblutionem
modo ex tali vno,aut pluribtu erit menfitra , id eft magnitudo ? qiuH diceret elle impoflibile ndm :
JbHtle efi hoc
^,
r»Jiti»
Pla-
*j^^j^a>i. u^
& dicere lineam expunSis.
,
vbi probat illud quod
?uod
huius.PIatonici ver6
Vt,
fcilicet
ex vno indiuifibili,vel cx pluribus ta-
libus conftituatur magnitudo
:
nam hoc dicere
Ci-r
mile efl,ac fi dicatur lineam componi ex pun£tis: ;iam tam vnitas,quam pun<^lus indiuiflbilia funt.
Deipde
cum
\^4 vero ^ftquts aliquo numertts
&
centes
rtts
&
fubftantiam rei , poncbant nu» meros eflc confcquenter fubflantias rerum , in»
itafutatfacitufit , vt
,
^
alio
Nec
rationes ad oppofitum cogunt
nihilmintt6 efi quarendumy
quomodo
ipfi
SVMMiE SECVNDiE Cap.
IV.
An niunerus,& magnitudo fint fubflantiat^ecnc! S
V MM A R
1
V
M.
numerum,corpora,
fta^efTc fubftantias fenfibilium.Varij mo-
Ponit fecundam diffiailtatem. Ad cuius euidentiam notandum , qu6d aliqui Platonici opi-
di explicandi huius fententix.
numerum conflitui ex vno indiuifibili, ,quod efl vnum formaliter fed
&
ex aliquoalio
parricipatvnum ficut quaedam natura materialis,
& illud tale aliqui dicunt elle magnitudinem:nomiiubant enim
quandam
illud
:
&
teriali
magnitudines
qu6d ex primo niunero , qui numerus ex quo alio nu-
fic
;
efl dualitas, fiebat alius
mero
inasqualitatem,
iterum Plato ponebat ex iflo maaiiqao numero formali fieri inaeqiiali ,
vel inaequale
,
:
& aliqua inaequalitate
Contra hoc pofitione
dicit hic
dubium
cfl
ficbat
magnitudo.
Philofophus ,qu6d extali ,
&difficile
quomodo
,
vel numero formali,
ipfa: indi-r
& ex aliquo naarc-'
quod dicimt inxqualitat^m quandam. Dicit
riali,
lprgo,qu6d at vero fi ^ups itafufcipiat, id efl opinetvir,vt dicunt ejutdam , fcilicetPlatonici , qu6d
&
aliquo alio non vno, vno , qHirendum quare , (juomodo quandoque quidem nuTnerMi,ejuandoque veromen-
tmmerus fiat ex
ipfo
&
nihil mintti cFl
fura,\d eft magnitudo erit,quodfaEi:um
ex vno,& furd,
eft
eft
int-
vnum,nec eftetiampalam efuomod»
fe^jftilicpt natura materiali,)£i«^ jnen-
& magnitudines. ,
vbi probatur
,
qu6d ens , &r vnum dicunt
fi:i
^nstCrvnum eaiidem naturam,& flibflantiam fum funt fe-
idem
fMMa a
{)cr
cft
homo,
cum rebus
quia ;
confcquens non flmt feparata a rebus
cuius
:
& vnus homo, & ens homo &
iibflantia yninfcuiufqu^
non
efl feparata
,
efi
feu
,
dubitatio
,
vtrum
inquifiuit
J
quomodo
& enS fe habeant in ratione principij,nimc
cfl
77
vtrum ca,qu£ ex vnooriuntur,fecundum opinionem Platonis,puta Mathematica,fint principia ? Circa quod duo facit Quia primb quaeftionem proponit. Secund6 ad quasftionem arguit. Secunda ibi Namfi non. Dicit ergo,qu6d inquirit
:
:
eft ejuttdam
dubitatio habita,id eft confequenter fe Htc.qejl rj.
habens his quae dida fimt vtrurn numeri,& cor- fufertMapgrmt»exp»rfora,& fuperficies,& pun£ia fint aliquifubftantiit te confidtra-
iftorum fenfibilium,& fupple feparata: , velnon?
:
quia
ab eo
duplex;
quoddam eft paffio conuertibilis cum ente,,de ^uo loquitur Ariftoteles quarto huius, text.co.j.
torum.
Notandum , qu6d dicit iftam qusftionem elle habitam ad prjediclam quia in dubitatione prsedi(fia,quaerebatur , vtrum vnum fit fiibflantia rerum.vnuveroeft principiii numeri:numerusver6 :
videtur fubftantia magftitudinis
quod
,
ficut
principium magnitudinis
eft
:
pundum quidem videtur
&puAiun, fecundum efle vnitas
§i*Hi»tit0t
habens pofitionem , &finea dualitas habens po- continu» fit ex difcretU, fitionem , fuperficies temariushabcns pofitiofecundum ppm , &corpus quatemarius habenspofitionem: PUtonem hac enim videtuf fuifle opinio Platonisj vt habe- hoc dtcit.
&
turi.de Anima,text.co.68.
Namfi non funt diffugit nos quidnamfit (^ quanam entium fubfianti^i y ,
ipfitm ens
Pafiiones enim, dr motits difpofitiones
, (jr
,
cjr
adaliquid,
(jr
orationes nuliius videntut
efl.
Aduertendum tamen , qn6d Vnum
Text. co.iy
,
Poftquam Philofbphus vnimi
pun-
^ corpora^ ^ fuperficies ^
fun£iafubliantia altquxfunt , aut non
Platonicos
Veritas huius quaefHonis colligitur cxquafto
huius
autem habita
numeri
cx talibus T^nnd^us, fi eademnatura quA qualitoi non
HIs
fuperficies
:
magnitudines poflent conflitui ex ipfb vno uifibili
Ip prima parte huius capitis vfquc ad %.At verofehoc: ponitur fentcntia poncn?
:
fui nHmerU, magnitu-
re-
&
hacfient vtique magnitudinesfalam.
ttnici c»nfii-
'b$u.
:
loquuntur , qui caufatur cx diui» eft de genere quantitatis.
Mone continui ,
,
nati funt
qut'
nam illa
eafaSium eH :fi non vnum in^qualitas , dem natura erat. Nec enim quomodo ex vno, g^ hac nec quomodo ex numero aliquo, c5* i
JXerltiu
:
nam vcrum cft , quod nullum vniuerfale eft praeter iingularia feparatum,quodfuitprimum inconueniens; nccnume» nis efi rerum fubftantia , loquendo dc numerq cpncludit inconuen^tia
non vno
^
f^ fUntmi
pluribu? vnitatibus fubftantialibus
componimtur.
quomodo quandoque quidem numequandoque autem magnitudo erit quod
:
numtri.
vnum efte
quarejCJr
nebMi
Commentator , non
vt aii
dicit
quidam dicunt , ex vno ipfo ,
Pla-
,
ratio,qua putatfe concludere inconuenientia,non
vt Platonici pofucrunt.
id
difUnguebant inter vnum,quod conuertitur cum cnte , quod eft principium numeri , ideo di-
additum alteri faciat plus , vt fic fit caufa fufficiensnumeriinon tamenvidetur poffedici,qu6d ,
,
&
quantum ex
caufa magnitudinis
V»umdif flex
Notandum,qu6d Platonici illud.vnum indiui/ibile dicebant efle caufam non fblum numeri} {^j etiam magnitudinis:c6ceflb ergo^ubd vnum
flt
9/5
di&um cft.AIiud eft vnum,
*Ji. principium numeri, quod quidem figni' tfuod eft fafcat rationem menfiirae primo per fe:ita qu6d fitentu, cr ex tali vno deriuatur ratio menfurae ad alia gene- illMd quod eji ra; ficut habetur io.huius,cap.2.tcxt.com.i.c.3.4. frincifium
cft
fubHantiam fignificare:dicuntur enim omnia defubie£io altquo vero
,
(^ nihtlhec aliquid.
^u^
maxim}fubsiantiamfigntficare videntHi:
Cap, IV.
SummasII.
^um corpos:
»quA,^ ignU.^ten* ex quihus cffmpO' JitA ctrfnd conliant ; htrum c&lerfs quidem^ tttf
:
:
;
modo
eodcra'
103
potcft »rgni de aliis
t
^pcdebus qoanritaris pcr ordincra ; idci didr» quod hec quidem vidtntur ejfe comifigeri Jine cor-
6- frigiditAtti,& fimiUi fafienes nen funt
Ddnde
pore:cerpus vero in^oJfthiU eft ejfefint hit.
fubHAntijt. Corfus ver^ hocfdtiensfoiiumre» manet , vt ens aliqued, &fubliantia altqns
cim
didt
qutJem ^prioresfuh^an-
Tfopterea multi
exiHens.
tiam (^ ensputahant corpus:aUa verehuiufArguit ad qujc(Honan:& prira6 td pattcm afSecundo ad panem ncganuam. Sccunda ibi At veroji hoc quidem. Prima in duas: quia primo inducit rariones. Sectind6 cx rarionibus concludit quoddam conicquens. Sccundaibi:
-9
medi paftenes : quare
firmariuam.
Profter quod multiJ^nTm in duas,iecundum duas :
quanun prima
corporcqirod
fit
principaliter arguit
hU efje opinahatur numeros .^em-
admedum
ergo dicehamusfi nen funtfuhfta-
nuUum nen enim herum
fubftantialc principiom cnrium:
e^ vecare
difitgit
a
&
prolats ponuntur dc gcncrc Quanritaris,
nullam fuh^antiam vtdenturfigmficare : dtcuntur
enimomnia de aliquofuhitiio,& nihtl hfc ali^uid, id eft,nuUum eorxim fignificat hoc aliquid, idcft, fubftantiam:^)iM vero maximivide?stw fignificare fuhftantiam/unt aquajgnis, terra, ex quibuiconftant corpcra compofita,id eft,miftann quibus corporibus inueniuntur aliqux difpofirioncs
horum
caleres
& ac-
& frigiditates & fimi.
fub^antia : ctrpus vero hoe , vt aliquod
lespajfiones non funt
fatiens vt fuhitEtum folum remanet ens &fubflantt4 aliqua exiflens, cx
quod corpus
fit
quo
fequitur
prindpaliter principium fubftan-
tixrcrum.
Notandum quod in numerando elcmcnta pratSy|*."T]
termifit acre,propter hoc, quia cft
wHmta
lis,vndc aliqui opinari funt
hic
entia.
minus
acrem
plcnum aere vacuum efle
fenfibi-
nihil cflc
,
di-
& ens
futaatrunt corpm ejfti id eft, qu6d nihil cfle ens , vel fubflanriam nifi corpos :
putabant
aHa vero onuiia
ejfe
fcilicct corporis
:
b^Vit efii frincifia
in libro primo
ccntes
('«f^f
Phyficorum,text.co.5i. ipfectiam Arift. fccimdo dc Amma,cap.de Sono,rext.co.8iJiominat ipfum
acrem vacuum , vtcns modo loquendi antiquorum. Deinde cum didt ejl
minus fubBantiafu^
hac vnitate, dr fun^ £fe.hu enim diffinitur corfus. Et hac quidem fine cerfore contingere videntur e§e i c§rfm ferficie^^ hac linea,
verofine hU
(jr
eft imfofiihile,
Ponit {ecundanvrarioncm probantem ipfa Mathemarica magis efte fubftantia rerum, quam ip-
^^
minus fubRan., M,fdli: i cet fuperfid^ minus tjuam ltnea,& ta linea minus
fbm corpus dicens:qu6d corpus
•0tMtU
^^wia atfuti.
&
quam vnitas vel pttnSut. Ad quod probandum inmedium duplcx. Tum primo quia illud pcr aliquid dffinitur
tia
cum
diffinido
videtur eius fubftan-
,
indicadua fubftanrijc
fit
r
(cd corpus diffinimr pcr fuperfidem , &: fuperfilinca per pundhun &punaus
des per lineam, per vnitatem,
&
nam pun
eft vnitas
ponta;creo
(upcrfideserit fubftatiacorporis;ide6didt,quod flmhns Hituf
dijfi -
hif
enim
diffinitur corptu
urfmi jud quod tia
;
vndeficut diclum
efi
:
res vero
,
id eft
,
Philofophi poflcriores,qui
alij
putari {\mi Japientiores
ejje
quam
opinahantur
ifti,
rmmeros, fcilicet cflc rerum fubflanriam
mnt Pvthagorid, &
:
ifH fue-
ihquantum cnim numcri componuntur ex vnitaribus, vnum autem vidctur efle rcrum fubflantia , confcquentcr numcrum pofuerunt dlc rerum fubflantiamJEpilogat ergo, quod qttemadmodum dtcebamut , fi nen fintjuhftantia , id cft, Mathcmarica di£b fcilicct corpora, nu&a omnint nuracri Jineaf/upcrfidcs funrfuhftantia, nec ens.-non enim eft digrmm accidentia horum vocare entia , fdlTcet ip^ non fimt entia:&' hoc ffipple fccundum opinioncra didloPlatonid
:
Qgare Ttat»md(^Tjf'**f '" *•-
»it„tf^ tiami
j
&
rum
PlxilofophoruixL
Pdnde ctun
eft prius
,
:
^
nmfuhpmm
didt
SFMMJRIFM, Przdida Mathcmarica non cflc princi-
Quod
dicitur rationc tertia,
fupcrficicm cxtcrnam taiitum ciTc aflu, intelligitur
ia
quoad terminarioncm:
quia intcrna: fupcrficics continuant, &c idcm c{l de aliis indiuifibilibus intcrois.
AT
verefihoc quidem confefiun>eft:qut4
magisfunt fuhjiantia longitudines cer" forihus , (jrpunSfa. H*c autem non videmus
qualium vtique erunt corporum; fihilihus impofthile ejfe
Hantia
nam infen-
^
nen vtique eritfuh-
nuUtt.
,
quod ;
,
eft
ti* fuferficie, id cft,quam fapcrfKies
nuit
entium
volcntes inquirerc prindpia en-
rium, inquircbant prindpia corporum pofterto-
pia rerura.
K^t vere corpus
,
pajfitnes &c acddenria nuitu,
wtde principia corpontm dicc-
vt habetur 4.
frtttrmipt
,
8d
dicais,qu6d proptcr pra»di
c^\z^ajfiones,& m»tHs,& ipfum ad aliquid.id cft, orationes prout fcirebriones,C^ dijpefitiones ,
,
dignum
Gandudit quoddam confequcns cx prididis
nobii tjMidfir ipftan ens fubftanpaliter,
cidcnria:fed
nec ens
;
aliis
& qiu namqut funtfMbftdntia entium:etenim,pto licet
eft
accidentia
:
Mathenuricis a corporc , quod fint magis principia quim corpus. Sccunda ibi: %\. At Tcio Sei corpKS eft.Didt crgo,qu6dy» fupple pracdida coipu. Mathemarica w»»/iwf , id eft fubftanriz rcrum:
fcamda de
hdc , cmnine nuBafuhftatttia
tid
dc
fa-^
ftenttores
:
rariones
& principia cerporurm &
entium effe princifia. PeBerieres vere
Tum fecuhdd
,
quia
il-
videtur magis cfle lubftan-
fcd fupcrndcs pft prior naturaliccr
quam
ip-
Arguit ad partcm oppofitam negariuampcr quatuor rariones j fcd quar fequuntur non funt dire(5lc ad partemnegariuamquarflioius fcdcon:
hoc quod conclufiim eft in f&runda rarione prscedentc, fcilicct quod alia Mathcmaticaa cor-
tra
porc , funt magis prindpia quam corpus, cuius oppofitum probant iflac quawor rariones , cx hoc fequitnr propofitum : quia fi quod ma-
&
gis vidcturefle«
ooneft; nec
illud
I
quod mio 4
8»
:
Liber
104
:
:
X Metaph.
III.
nus; crgo fi alia Mathematica a corporc
non funt
principia,dc quibus magis vicictur.lecundum eos;
cet in potentia i flMr^yi nec in lapide eft MercurtM, id eft ficura hictcviiy.nec medietoi corporis
principium de quominus videtur. Seamda ratio ponirur ibi : jimjflius ad M.Tcrtia ihi:^ dhnc dutem. Qoarta ibi : 8i CorpMHon di^ayvel nam cum diSiis , vt Kabet alia; littera. In tjf* fubjimn- prinu panc intpndit talem rarioncm : ^ongitudi-
cubi
tUm
terminare figuram vel medietatem cubi
multominus corpus
erit
^am
rtrum.
n^s &pun
& punfta eflema-'
opinetur longirudinps
icilicer
gis fubftanriam,quam corpus.Antccedens proba-
tur ,quia ha;c
pundus
cft
fiint
acdd^ntia corporum,
terminus
lineae
&c.{ed iftanon pofTunr
,
&
cfle fubftantia
fubie(3:um
palium
erit
,
,
quia f«np
& variantur circ^
ictmini corponim {cnfibilium,
idem
nam
linea fupeirficici
ficut alia accjdentia
;
crgoniliit
fubftan^a. Dicitergo,qu6d
hoc ^uidem aliquis confitetur ejuod longitudines corporum funHa fint magis fuhfiantia quam, fcilic^ corpora : non videmus ^u^dium corporum
&
funt
ea, firilicet Iinea,fuperfides
&c. quar pbnan-
rur cfle fiibftantia : namfifint infenfibilibM cor-
cubo ficut fegregata , id eft , diuifa in adu:fcd fupple vtninque tam Mercurius iri lapieft in
qukm mcdierascubi
de
tenria
eft. »«,
pundlo
ad
latitudinerny
cuius eft
,
:
namfi
&
&
&
in vnitate
;
qu6d
a^u in continuo. Concludit
non funt omnia dida
fcilicet
ergo,fi
Mathematicay«»? fuhftantit,maxime quidemfubftantia eft corpw.hfc oHtfmSciMc^t Hnea fupcr^
&
ficies,
& alia prartcr corpus
:
oportct
magU eo, id
^ft,corpoxe eflefubftantias,& magis vidcnture& ie fubftantiaeiquarcy/
&
pet confequena
*<»
nqnfuht ,
non funt
firilicet
in aiStuf
alt(jM fubftantia,
difugii , fdlicet cognitionem noftraipi vtfdlicet videatur <juidfitipfum en:,vel fMbftantia, en-
Et nora qu6d corpus cubmn yocatur cor- Ccrfm tu^^ pus,quod habct fex fiipcrficics yttaxiI}us.Dcinde quidf
Nam cum diifis ^ circa
Amplms httc omnia videntwr dimenjiones. hoc quidem
generalionem d*
corruftionem acddunt irrationabiiia. Videtut
hocvero ad profundit^tem yillud ad lon^i-
fhimfubfiantia non ens prius nunc ef^ ^aut
tudinem.
frius exifiens ^pofierius tamen
.j.
Ponit fecundaitt rationern qus talis fiones corporisnon fiint fubftanriae
(^ cerrumpi hoc pati. Puniia vero dr lineas^ &fuperficies non continjgit , nequeferi^ neque corrunfpi, quandoque quidem exifietttes^
.*.
praediifta funt
~>,
*
Dimenomnia
cft : ,
fcd
quaedam dimenfiones corporisipufecundum latitudinefn , linea ver6 fecundum longitudincmjcorpus autcm fecuhdtim ta fuperficies
pimenliones] ctrporU
ruin
fo^unt tjfe^ jitbfiantt*,
profunditatem ; crgo huiufinodi talia non erunt fubftanria 5 ide6 dicit quod omnia htc videhtur ^jp^ dimenfiones corporis , h^ quidem ad latitudi-
&
aliud ad longivero ad profunditatem tudinem,modo pracexpofito.Dginde cum dic^t
nem.-illa
ineji in folido
Jimiliter
qu£cunquefigura.^areji nec in lapide.Mer-
bac
ptitji
erit
determinans medietate; eadem
auteratio eji& in linea,(^in funffo, tate.
j
jcns
,
(fr
vni^
^drefi maxime tjuidemfubfiantia eji
forpus
hac
&
:
hoc autem magis hac,Necfunt autetu
nec fubfianti/e aliqua
,
diffugitquid
efi
c^ qu£fubBantia entium^
Ponit tertiam rarioncm quac fiibftantia eft
aAu
talis eft
:
Omnis
in eo cuius eft fiibftanria": fcd
ruperficies,& alia Mathematica,
non
funt a«Shi in
eji diuifot^um,
quiafunt prius non exiffentes.
Non enim
:
KouhtU de
niTdmct%.
illatantum ,quaea<Stutprminatipfiuncor-
eprrumpuntur-, ex aliquo gencn
quia primo prsnuttit tationftn* Secund6 de-
per quoddam fimile. Secunda ibi autem fe habet. In prima parte intendit. Linea puntalem rationemtOmnis fiibftaptia quae aliquando <Sf« fuperficlarat
cam
Similiter
,
eft,
aliquando non
fed linea pun6ta
eft,
generarur
& corruinpitur:
& fuperficics aliquando funt,ali-
quando non funt fine gcnci^atione &corruprione^ ergo talia non fiint fubftantia.Prima pars ipinoris :
quia
fi
cprpus aliquod diuiditur,fiunt ibi
nouac duae fuperfidcs, qux prius non eraiit fimicontihuantiir, htf r cum duo corpora vniuntur :
&
ex duabus ftiperficicbus
,
fit
^ia comnuJnis,licet
quam vt communem partesconticopulanjur & nulla eft in adu qiia» fiiper-.
ficies prius
rcjnifi
in-
in duo. Etji
Ponit quartam rationcm. Circaquodduofacit
nui
pec per confequens.fupcrncies eft in aAu quac nata eft terminare talcm figuram, quac eft ibi in potenria ; liulla enim fuperficies eft nihi in corpo-
^
eji
8|
rantur^
omnes
pttnSium diuifum
generantttr
po cuius ponuntur efle fubflantia , crgo nonfunt verac fubftantiac. Maiorctn declarat ex.coquM figurac funt potentialit(frin.corporefi)Ii-
aut diuiduntur.^orpora ftmul:
compefitorum ejifedcofrtlttum
patct
U
,
quandvque quidem vna copulatorum^quandoque vero dua diuerforumfunt, ^are non
curius^nec medieta^ cubi in cubo ^ttvtfegre-
gata; igiturnecfuperf^iesinafi qu^cunf,
nonperfeH
quandoque vero nonexisfentes:nam quando copulantur
diuifthile
L^dhuc aulem
ffi
tx^one.
tfta qus terminat medietafiguram medietatis,quod fupple falfura Addit autem (pbdeadam ratio eft in linea
efle ibi in adhi» ergo
cumdicit:
^
ibi inpo-' cfttw« igi-
fit,
tnut$
otn/ii»
tem, vel
frit.Ddndc curn
cfiYporis
fic
nuorum flicibttt
qudcunque luperficigs praetcr pxteriorem habet
tium.
ejfe
cubo funt
tur erit fitperficies in a^jilla fcilicet
potihus timpojfibile */?taliaeflc fubftanrias proprcr dit^anj caiifiim , noa vtique tiuUafubftantia dicit
in
& non in a6hj:quia inquam
nih$ei,^ tnt minis conti-
in potcnria,ad
:
:
erant poftea nonfunt. Secunda pars
minorisprobatur, quiaomna quod generatur,vel comlihpitur, habet materi'am fed haec non ha-: :
bent materiam,proptcr fui fimpIidutem,crgo taliafHnts&nofuiit hne genQradbne &corruptionp.
Didt crgo , nam cum
di£Hs, firiliccr inconuer
pus continuura:quam non conftat c(te fubftaivtiam. Dicit ergo qu6d adhuc auttm qudcuncjue
funt circagenerationem
h'^raejftiafqlidoM.dktm cotfQtcftmtli(er^ci^-
enimfubftanti^priw ntn tns,& nunc effe,autprius
nientibus,alia fcilicet 'accidunt irrationabilia,cpx
& corruptionem
;
videtur
exiftens
cies
aliquidQ
fiint, ficut
licjuando
»'
non
funt fmegineratione
(jft
corrttftiont.
:
:
:
Summse TI. exijle/u
fofteritu /tutem
,
Cap, IV.
mn cnm gcncnitione & qn^ onmis ftibftanda,
corrupdone eapttttM
eft>
qu2 habct
non cflc cum generarione
poft
etic
& corruprione pMm^MnSaveroJineM &fHperficies
non contingit
id
,
eji,
generari nec corrumpi
tjuandoqMe quidtm exifienies fientes
nam
.
j
qudndoqHe non exi-
& difiingMuntup
qnando^ copulantitr
carpora Jimul, id
eft,
dem vnaSciWccx fit
ad inuiccm, quandcque qui-
fupefficies cofulatorum,quMn-
non compofitoru
tioquefient' duttdtfiun^orum^quia
corruftkm
ffi ,fed
:
efi
diuiforum
qu6d
,
quac funt prids
jion exiftcntfcs',*!
eft',
du2
non cx ilk diuifa in duas,cum
fuperficics
fuperficics
fit
:
indiuifil?ilrs
;
diuilo corpore fiunt
fcd
illa
prima
dcfiiiit
, & quando ex duobus corporious fit vnum coniunftum , non fit vna fuperficies ex duabos,
elle
fcd illx Anz. prima: exiftentcs definuntcfle,& fimt jion exiftentes
,
ideo fixbdit,
c^bA punQum indi, quod fimile
uiJAilf nonefi diuifum in duo, id eft ^ft dc
pun£io,& de
cut fuperficies
linca ficutde fupcrficie,na
fi-
poteft diuidi in duas ciim
fit
non
fecundum profimditatem, fic ncc linca in duas,cum fitindiuifibilis fccudum latum 84 pun<5him,cum fit indiuifibile omnino, Htc ttrgumt- fimiliter tu qmd qu»- uon potcft diuidi in duo punda. Addit.autem tittues sit re- ad probandum quod talia funt, non funt fine indiQinbilis
&
fi>*am, fed 0fp*fitmmt*nitfU» ttutge
gcncrarione
rantur
& & corniptioncdicens
:
quittfi gene-
& corrumpuntur,ex aliquo generanturSd-
cx tnareria
'%ufUir».
licet
AUxToa
ceft dici.
:
quod
fiipplc
Ddnde cum
de talibus non po-
(Ucit
SFira A R
riei
:
ficnt
uifio
105
& IGc
dt (iipcrficie rcfpc^ : aani nunc eft rcrminus tempom;&;qiurdam dipro quanto temptis diuiditur per nunc : ita corporis
&
Vavea,
ruperficiei,& fiiperficics corporis.Dicif ergo
qu6d
punAum
tcrminus
eft
fimtliter fthabet
&
diuifio lincr,
circammc.tn
tertaore
contingit hc vet Jitri vel eorrumpt
:
:
non enim
quia fupple
(i
fic,generario eius, vcljcorfuprio eius, mcnlurare-
tur temporc
,
vel Inftanri
:
&
lic
raenfura
illius
nunc eftet aliud nunc in infiniitim , vcl tcmpus Suod eft impoflibile. Addit autcmquod nuncipun videtur femper ejfi aliud quantum ad eflc Sttmeiuflm alia exifienr, nerMe fubfiantia tamen eittt non efi alia palam autept quia Jimiltter fe babet circtt pun- iucorrmftUnlo Ba/jp lineat& fuperjicies modoprxcivofito-.eadi MMT idem emm efi ratit : nam omnia JimUiter funt termini M tota tetit' aut dimtnfiones.
& &
Veritas hilius qmcftionis inarica
non funt
eft,
^
qu6d ifla Mathe-
fubftanria rerum, fed acddenria,
tj.^
Vtritm yU4-
Ubrohm'us, ptu vbi iftam quxftionem prolixius pertradanncc rario ad oppofitii co^.-nam fallit {ecundum ^quiuocarionem , non diftinguens dc corpore, lecundurii quod eft de gcnere Subftantia;,vel de genere Quanritaris:ficut patet per excmpla qus addudt, Cnfm aqiuE, ignis , terrac , &c. qus' funt corpora de gcnere SubftanriW, compofira ex materia &for« "ma : ipfae autem dimenfioncs, quac (equuntur talia corpora,non fimt fubftanriz, fi:d magisperrinent ad genus quanritaris fic; em'm dcdpicbantur ponentes numeros fiibftantiam renim: quia non diftinguebant inter vnum, quod eft prindpium numeri , quod conuertitut cum ente,vt fitUt
Philofophus oftendit
14,
&
A*
:
I
F M,
&
DccUrat quomoHo
non gcncrari,ncc corrumpi,excplo nuc tcmporis, quod m-nct idefccundum fubdatiam, licct varictur fecundum dTc. Do&ot cx ipfo lib. I ? & 1 4. docct praedida Mathcmatica non cffc fubftantias,fcdaccidcntia rerum cx ipfo.etiam cxrlicati quomodo idcm nunc tcmporis, fccundumfubftantiam dicatur mancre,& variari, fetundum effe , licet verc nullum inftans temporis mancat, dc quo ftisc agitz d i.q. i.§. Inftatur contra.ViMva. 4. Quod hic ait mobilc fecundum fe non dicitur linca
.
didum fuit. Notandum,qu6d cx
-mperius
opinro
(aris
fecundum aliud
&
,
fed aeuo
,
ibi
doget
quxft. j^§. Prtmum effefftidiiter.wxm.^,
Slmiiiter autem pore
rumpi
i
:
fe hahet circanune in te-
n«n enim hoc contingiiferi dr
tttttmttn
cor-
videtmr Atiquidfemfer effe,
n on fubftantia dlitjua
exiffens SimHiter au-
^
tem palam quiafe habet (^ circafmnffa^ lineas, (jrfuperficies : eadem enim ratio'.nam fimnia/imiliter , aut
termim , 4M_dtmenfi4^
nes funt.
,
illo
tcxt.
fufeftantiam in toto tempore; licet
aliud
fecundum efle, vt hic &
fit
THaiH hatn
4. Phyfic.
litnd habtt
vt fupra videtur dicerePhilofbphus exprcfse,quod Doa.x.d.%» declaratur fic
:
menfurari tempore
Ioco,& ex 4. Phyfic. com. 90. oritur xma. cQmmunis, quod (cilicet nunc eft ide
capitulo de tempore
:
quiafubftanria ipfius nunc rc^pon-
dct fiibftantia ipfius mobilis fius
:
variato
autcm
ip-
wKwfccundum efle,refpondct variarioni mo-
tus:vnde {ecundum defluxu motus variaturi& ita fecundum cfle; licet manCat idem fucimdum fiibftanriamipropter idenritatcm mobilis in toto
mo^
Sedcontra iftam opinionem,inquantura verba videntur fonare , arguitur per duas rariones Philolbphi. ex 4. Phyfic. text.com.^i. primo fic Illa tu.
:
dipmtur fimul, quae funt in eodem nunc indiuifibili ;ii ergo idem eftn«»f intoto tempore; ergo iUaquac fuerunt ante millefimum anmmi, & qua: (imt hodie,crunt fimtiI,quod eft euidoiter falfum.
Refpondetur , qudd oninia poffunt eflc in eodem »»»»£ reahter ; ficut vnum ideip mobile realitcr ?»cr fuum motum habet efle in omnibus pardbus parij ! non tamcn omnia funt in eodem nunc fecundum rarioneip, ficut nec cft idem hiobile feciuidum rationem , prout habet eflc indiuerfis partibus fparij. Contra ,quia vnifbrmitas fimultatis acdpienda eft , vt corrcfiKindcat idenritari ipfius nunc : vt qua: fimt in eodem ntthc rcalitcr,
&
di^bm raoonemin quodamfimili, nunc refpeau temporis. Et innuit talcmradonem Sicut fe habet nunciA tempus, ita fe habct pundus ad lincam : fed nunc nec generatur, nec corrumpitur,eft tamen idem feamdum
Uint finnul rcaliter,& quac funt in code wKf fecim-' dum rarionem, fiint fimul fecundum rarionem
fubftanriam, licet varietur fecvmdumeflejergd umiliter pnncium nongenerabitur riec comun-
rcaliter
Declacat
icilicef fn
:
pctur
:&
fmiilitcr eft
refpoau fupcrfi-
j
C
ergo in toto tempqre eft idem ««wrcaliter alterum, fecundum rationem eius, ilk qus fucnmt in millefimo anno quae funt hodic,erunt flmul
& & fecundum veritatem,
licctnonfintfi-
mul fecundum rarionem , quod nuUus fanae VQfSir ris diccrct,
vt videtxur.
Prc
Arguit tStTM tpimime fO' nentem nonc ejfeidem /i-
ctatdmmfmBJliUttiam
itt
teto tentforo.
,
Pratcrea fectind^ ficrCuiuslibetcontinui funt lermini diftin6K :fcdtempus cftquoddam
continuum, cuius termini funt
ipfa
nmCy crgo i^
nup fa funt diftindka.Ifta ratiodeclaratur,quu ipsii fecundum fubftantiam eft aliquod indiuihbilc d^ genere QuantitiKis. Tunc quaero cuius continui eft terrainus 1 vel cuius difcrcti pars i quia omne
quod eft pcr
indiuifibile
fc^de genere Quantitati?,
vel cft tcrminus continui
vel pars cjifcrctirfi po-
,
natuc pars difcrcti, crgo tempus ponitur difcretu quod Philofbphus noq conccderct proprie lor ponitur terminus continui , crgo quendo fi X>Ponet quod fit aliud^ fecunduro quod termin^t :
aliam
& aliam
,
partem continui, quod
cft
pro-
&
idem nmc fofitum. Reipondetur quod vnum iecundum rem poteft terminare aliquod tempus
&
idem mobile cx vtraque parte : ficut vnum , per fuum motum terminat aliquod fpatium ex vtraque parte cuius fpatij
quia prius exiftens in priricipio
:
poftea per
fit
ali^
motu infine illius fpatij.
dle accidunt illi nunc eide fecun.fecundum rem , quia per tc idum fubftantiam per illud nnnc manct iden» fub diuerfis e^e , confequens ifta ef[e accidunt fibi; ergo non per ie, fed per accidens erit tcrminus temporis,quodeft .C6tra,quia
ifta
&
»-\-
falfum
:
&
nam omne indiuifibiledc
:
Metaph.
Lib, IIL
106 4uo
:
gencre Quan-
fecundum cflc quia
futuri , diftingui dicitur cft ratio termini,
:
ali«
& alia principiy.vt fic ergo vnii
nunc habct identitatem fecundyra fubftantiam, hoc eft, ad fe, & habet diftinftioncm fecundura cfle
rcfpcdu partium temporis
nmc
identitas ipfius
in toto
,
& nonefttanta
tcmporc ,
cum
iHa
qiunta eft idcntitas vnius inftantis igimr inftans iij^ toro tanporc verc cft aliud 5c aliud , fecundura fubflantiam. Et ad hoc valet jdeclarario Philofophi quapi ii^ a4^ucunt pro , fc dcmobili, quod manct iden^ non quid^ mor fint infinita ,
bilc, vt abfblutc prsccdit
modo non eft tcmpus
mutadofifem quia hop dus , ncc aliqiiid :
inenfura
: fed forte, vt fic ;Euum eft mcnfura eiufclem, de quo alias ; fed mobilc,vt eft In t.feptetir fub vna mutatione , eft i.dem fecunduni fubftaiir tiarum ib\.
pertinens ad tempus
tiam, id
eft,
fecundura
mutationis cour %r4.
cfle iftius
fecundum fe eft autem ahud i^cundura Cffe, hoc cft, vt fub illa mutarionetcrniinatprcE.tcritura & initiat fururum, & fecundura hoc dir fideratic
:
, & alibi cfle, non quidera adu; fcd in eodem vno nmc medio inter exrfemajin quantu illud terminat raomm fecundum prius v^», & in-
citur alibi
choat alibi
motum
,&
fecundiim pofterius vhi dicitur quatenus rautari cft aliquid r^:
ali|3} eflc,
fpedu vtriufquc extremi.
pfatis per fe terminat quantitatcm, velcftpars difcreti
non
fit
quare fequitur qu6d
:
idem nunc Quanti-
tale
SVMMiE SEQYNDM
indiuifibile per fe in genere
^tis. Praiterea ifta
quacro cirius gencris funt
ejfe
:
C
fi
generc Quantitatis, crgo fufficiunt ad terrainandum proprium cpntinuum
A
V T
P
V.
fint indiuifibiliade
abfquc Hullus
illo
nunc fecundum mbftantiam
dicierct:fi
autcm funt altcrius
& an principia fjnt in po-?
Dubitationes de ideis,
quod
,
tentia
,
adu , & an fint
vcl
generis, puti
vel fingularia
vniucrfalia,
?
Qualitatis, crgo qualitas erit per (c ratio tcrmina-
SFMMARIFM.
dicontinuum
in gencre quantitatis ,quodeftfaIVidentur ergo rationes Philoibphi ftarcnec ip(e eas aliquando (bluit , ficut patet inquirenti capitulum de temporc in 4. Phyncortim.
fiim.
Prsierca ad principaIe:Si idcm«»«f fecundum fubftantiam fiueret per totum tempusjergo totus eiusiiuxus componerctur ex indiuifibihbus ,
&
pcr confequerts tempus fecundumcos nunc flucns caufat. temjpus
:
comequens
eft
falfum manifcfte,
crgo antecedens. Probatio cGnfequcntijc
nmc
indiuifibilc
non
,
poflet fluerenififecimdiam
quam maius
quam xquale
fibi
&
ergo tempus compofitum cx quod efl contra Philofi Practcrea, omnis mutatio habetaliquammen-^ i^am: fi ergo idcm»«wfccundiimfubftanriam mutatur fecundum diuerfi efle, oponet cius, fuorum efle qujcrcrc aliquam menfuram fcd illa, :
eflet
indiuifibihbus,
&
:
vcl erir tempus
87 NuDC efi
cut cft aliud
vel nmt;.
& alfud
punaum in tota
linea. Sed adfalaandum Philofophum, quiavidcturprima fecie dicercoppofitura; Notandum, qu6dnoncft
*-
intcntio Philofbphi,
toto tempore
fecMndkm fttbfiantia in
temfore tiismftcun-
tet»
dkm
,
Dicendum crgo alitcr , qu6d nme cft aliud,& aliud fecimdum fubftanriam intoto temporc, fi-
thiltf.
confidcratuni
;
fed
qu6didem»«wmaneat in
quodcunque
nmc dc pluribus
fcamdum feeftidem,
& hoceft
idem fecundum fubftantiam:confideratum autem in ordinc ad tcmptft prateritum, & futudicere
rum ,
ciim
fit
tenhinus prxtcriri,
& prindpiuw
Namjialitfr.
rcfoluit
ex ipfo n^-
dubitabit aliqiiUy quare
opcrtet qu^rere alia
ter fenjibilia
vnum&
prius pertranfiret minus
reffofiu».
(jr
motus
componeremr cx indiuifibiUbus:quia
Dodor
OLMhwo verh mus
:
bij
cipia rerum.
quq necpflario fimt indiuifibiIia:probat autem philofbphus 6. Phyfic. text. com. 89. qu6d indiuifibile non pdtcft moucri quia tunc cius
:
& contra ponentcsideas prin-
gatiu^.
quia
diuerf^ cfle,
Ctncht/lo dn-
In hoc capitc vfquc ibi argiiitpro
^
^ intermtdia
^
^uadarn pra- Text.co.u.
vt
qu/fi pom-
ffecies,
Poftquam Philofophus
fnquifiuit
quomodo
cns fc habent in rationc principij
&
^^ , Mathemarica fint ferum principia, nuc inquirit vtrum idcar, quas ponebat Plato vnitatcs jr^^'\ feparatas , fint rcrum prindpi^ ? Circa quod duo fj^^rlufjg,'. facit : quia primo proponit quaEftionem.Sccund6 ^i«* « p^ arguit pro&conpra. Scamdz ih\ : Namfiideo. ''eonfUtrMt» Dicitcrgo,qu6dfuppledato, quodMathcraarica ''"'"' nojT fint rcrum fennbilium principia : omnirto du-
& vtriim
iutabitaliijuiSytjuare oportet qutrere quttda pr/cter
fenfihilia,& prater
Mathematica
,
qua: funt in-
intermedia vtfpeciej,id eft, ideas ^«<«/»9ninuuy fupplc quafi quoddam tertium genus. fir^ I.
Deinde cum dicit
Namfiideo quia LMathematiea ttprafentibus i» aliquo
quodam
differunt, ineffe vero
plurafmilisfpeciei nihil differunt.^are non
eruntipforumprincipia numero determinatay
quemadmodum , c^ pfdfentium
litterarum
numero
^
:
Summ^II.
Cap. V.
Mumero ^miJfm emmum nonfuHt prindpia determinaU fedffecu. Siwio fumat huius
hsc
quisffUabd, auphutus vocis harum erunt, (^ Mumero determimta? Similiter autem, (^in
articulant, id cft, cerrificant
ejfe ft>ecies ,
lunt diccre
ifti
id eft, ideas
,
107
& hoc
quod vonon hene de-
cft,
fciUcet Platonid,Ucet
,
intermedi/s
,
namque funt
infnita
^B^e eiufdem ffeciei.
^
,
illic
^are fi non furtt prater
quadam qualia dicunt ffecies ipfas quidam , nonerit vna mumero , (jr jfecie fuhjiantia. Nec principia
fenfibilia^(^ Mathematica^alia
entium numero erut quanta aliquafedfpecie,
Brgo fi hoc efi
ftecejfarium
ce£arium propter hoc ejfe
,
^ f^ecies efl ne-
etentmft non hene
?
quodvO'
deartiatlant dicentes ^fed hoc ejl^
iunt
,
(^ hoc ipfosneceffe dicere , quiafpecie-
rum vnaquaque fubjiantia quadam
(^
ejiy
nihilfecund)im accidens.
^9 gji#r« id*A
ri*r*tm>f£^ ftntmti *M t
ponerc ipccies feparatas. Secundo arguit ad partAn oppofitam negatiuam. Secimda ibi : tyft vr-
:
prima panc intcndit talem
Si nihil eflet
Mathemarica
;
ta
fic
rario-
fcparatum prartet {enfibilia,8c
ergo prindpia cnrium non erunt
determinata numetb
quia
:
confcquens
contingcret*principia
numero;crgo
eft
rennn
falfum,
efle infini-
& antcccdcns.Confcqucnria pro-
batur ex hoqquia ficut infcnfibiUbus inucniutur
numero mb vna fpcdejca & in Mathemariprindpia fcnfibiliii no funt determinata numero , fed tantum fpcde , ita cftet de Mathemarids. Vidctur ergo , quod ncceflarium fit plura
ds:fi ergo
efleidcas prartcr fcnfibilia
ergo
,
idcfl,
& Mathemarica.Didt
plures eaui funt fub vna fpede equi
plurcs drculi funt
nc eft t i
:
,
ita
vna fpccic cicculi; fi crgo Matheraaricornm,«w erunt
fiib
f»rjw«,{cilicct
prinnfia numero determinata,cjuemadmodMm^tec frjfentium luterantm : cxeroplificat enim in vodbus, quarum prindpia funt litrerar; ideo fubdit:
quod omnium
fcilicet
vocum no funt fruicifia de-
tertmn*ta numerojedjpecie licet
fi>cderura, id eft, quaclibct idea eft cfuadamfubnon fecHndum accidens, id eft, cui ni-
ftantid , hil cft
&
conivnit pcr acddcns, (cd folura iUudj quod dc rarionc fpedci.I>dndc ciim didt
^
At verof fonimus fpecies ejfe vnuftf Humero prificipia^ ^mon fpecie-rdiximtts qua ,
contingere necejft
eji
impoftbilta.
Arguit ad oppofitum diccns , qu6dy«f "Pfroy! fonimMs ejfe ffifies,id c(^,ideas,& frincifiavnum mtmtro, id cfl, detcrminato numcro,C^ nonfolitm fpecie fupplc iam diximm, fciUcet fupcrius in hoc eodcin tcrrio , etiam in primo iibro quia tm~
&
^ ^ -»
|
:
'
,
nifi
quisfumat {cHi-
prindpia huimfylLdfa parriailaris,aut huius
patetcx 7.
.
ponere fpedcs feparatas prac-
a^j^
Vcritas hoins qtucfHonis eft
hums, quod non
eft
& fenfibilia
tcf Mathemarica,
;
,
ficut
ficut
'
nec Mathe-
marica prxter femfibilia,vt habetur 1 3 .& 1 ^.huius icxt.co>4j.&indeJ^cc rario ad oppofitum cogit: quia
Deus &Innumcro cena,etiam fecundiim
licct principia cffc
tcUigeivrisc fint
viara Philoibphi
41.
vt patet li. huius ,text. cora.
,
& indc.prindpia tamen intrinleca rcrum ma-»
teriaUa,& formaUa
non
funt dccerminata
numc-
vna fpcde funt rtaultij^f^^ pUcabiUa in infinitum fecundum numerum ; lic fUaa. prindpia intrinfeca eorum:nec hoc cft aliquod inconuouens quia illa infinitas non ponitur adhialis,fed potentiaUs tantum.Tunc fequitur illa ro
;
fed ficut indiuidua fub
j^
&
:
pacs:
qu6d Aiathematica quidcm a frafentihm, a fcnflbilibus in aUquc , falicct in eo qu6d
abfbahi hablt a materia fcnflbili, Mffertmt.in effe vero flura fimilii fpeciei nihil differHnt : ficut
cnim
&qui-
ncntcs.
&
nem
\xocdicentu
eos bic dicere, (fuod fcihcct fingula
fojfihilia cofttingcreeft neceJfe,Cdlicctconxxa.^o-'
primo ad panem Atgtut ad qdarftionenj , affimuriuam, aflisnans raaonem,quare oponeat
ro fifommm.ln.
dem necejfe eft
ffu autem affine esi quarere^ vtrumpote- Ter.co. Jiatefunt elementa
,
i«.
aut alio aliquo modc.
Vbi Philofbphus difputarqu^ftionesdc prineorum a
dpiis penes
&
contra.SecunqiuefHonem.S,ecund6 arguit pro da ibi : Nam fi aliter; Didi ergo quod a0ne, id in fine quajfHonum huius terrij eft quarere v* 'J ltrum elementa id eft , pnndi^iz fint f»teftate,3li aliquo aUo modo, id eft,a&i ? rutmmmkNotandurn quod ifta quxflfo vidctur intro» gnatsexfmr duci occafionc anriquorum NaturaUum , qui fb- te ctnpdera» liim prindpium materiale pofiierunt, quod eft in terum. potenria Plato autem qui pofuit ideas, pofuic prixidpia eHe in adu. Deind&eumdidt:
cft,
,
,
vocv&^arum erunt frincifia numere determinMto: vult dicere in
,
qu^ prindpia fenfibilium non funt
numcro ceno,
nifi aliquis
acdpiat prindpium
:
Huius indiuidlii lincrs enim
,
,
fiuc huius fyllaba:
velillius:
qu*c funt prindpia vocis litterat»,
non funt fub aliquo nuraero ccno fecundum numerum , fcd folum feomdum fpcdcm non enim tantumvnum A, vcltantum vnumB,nifi fecundura fpedem Jtmiiiter autem, in hiif^aie. funt
SVMMARIFM
-
:
&
:
infra, id eft,in
Mathenuricis intermtdiisfunt
mtafecMndttm numerum cft
3
tur,
quod
ra
& quiiiquc anguli
,
:
licct fint fpcdalia
dercrminaxi fecunditm Jpeciem , puta
fi
infi,
id
dica-
principia pcntagoni fiint quinque late-
quia fecundum
,
hoc
efi fecundum ffeciem:
numerum pofCmt
mulriplicari in
&
infinitum
<juare non funt frater fenfibilia, : fi A(athematica,alia quadam cfualia efuidamJiaWctt
Vhzomdidicunt Jpecies, id eft4deas:fequitur quod non erit vna fuhfiantia numero, fed ffecir, ergofi boc eft necejfariumSc\\\cei fubfUnriam.&prindpia cfle
nuroero dcterminau, necejfarium
eji
frofter
Arguit pro
& contra,an principia fint
adu. Dodor refoluic adu. Icem maceriam effe in aftu cnricatiuo fed in potcntia fubjcdiua;forma ctiam quandoprincipiac,
in potcncia vcl in cfficicns cfTe in
,
tamcn, quando finali^ zat quandoque cft tancum in potcntia obiediua vc quando volo pocioncm amaram, proptct (anitatcm acquircn-
cftin z€t\x; finis ,
,
dara.
2(S^
«1^%
io8
NAmfi quid
:
Lib.IlI.
Metaph.
dliter^ aliaualiter frius erit 4//v
princifiu Atiud-.fxior
feHascaufa
rium
illa.
srxH ^
enim eritfc*
Pofsihile.autem no» necejfa-
modo fe
efi illo
Arguic pro,
principia rerum,
ETvtrum
fumemum, nifiin ntcef-
prit prius.Dicit
qrgo
:
nam Jt aliter {unt
principia
in potentia aliejuid aliud erit frittt ipfis
frincifiu
quam
:
prior enim efi fotentia illa caufa,id
principium
fe habere
,
eft,
quod non ponerctur e(le
,
potentia ; (ed fofiibile non
efi
necejfarium
quod fcilicct fit aliquid Deinde cum dicit
illo
in
rnodo
prius qujun
jprincipjmp.
Si vero fotefiatefmt elementa,mhil entium effecontingif.nafofsibileef ejtens:fit enim
fbilium ««kk
non ens.Nihil autemfit imfof-
Has igitur
effe.
quodnltdum
ejfe
dubitationes necejfa^
rium eB dubitare de frincifiis.
«tV«
tatcm. Circa
eft
tum in
tX-
pote-
tia,nondu eft.
quod duo
:
:
&
Nam fivmuerfalia£.& crgo quaftio
vtritm frincifiafint vniuerfalia, aut fingularia ? Sed hic eft vnum dubium , qualitcr ifta quasftio ^^^ *" difFcrat \ duabus aliis fuperius difputatis, qnamm fuperim
prim^fuit; vtrum principia fint vniucrfalia,& gcnera.Sccunda,vtrtim principia fint magis fuprc-
ma genera, qu^m
immediate przdicata de indiuiduis ? Diccndum qu6d illamm duamm quaefKo»' num altera,fcilicct prima, quaerebat dc vniuerfalitate principiomm abfblute. Vttum fcilicct gcncracllentmagis principia, res conftat
:
Arguit ad oppofitum per talem rationem : Si rerum fnnt in potentia : crgo nullum ens eft in adu confequens eft falfiim ; ergo antecedcns. Confequen^ia probatur, quia illud
quam
\ ^
»ffi-.
f'"»^*'»:^'»^
" ""fidfra^ ""**'' n
w» sv»*.
partcs,c5fquibus
altera vcr6 fcilitct featnda^ucerelAt
de vniuetfalitare compafataC,comparando fcilicet magis vbiucrfale ad miniis vniuerfale. Scdifta qujeftio qua»rit
dc vniuer^itatc comparando v-
niuerfalitatcm fimpliciter
principia
9}
facit quia primo propoSecundo arguit pro , contri.
nit quaeftioncm.
plicitcr
^oi
vniuerjaliapntyaut ^vt dixi- xcit.co.to.
Vbi Philofophus difputat quacftiones de prin-, penes corum fingularitarcm , & vniucrfali-
Secunda ibi
fter-
oppo-
musyjingularia*
4"°*^ fitaau; ergo potentia, eft prior adu^fi JgituT pr jncipia }aoh funt in potentia , ajiquid
qu^m
cx ipfo reCbU
flcum.
cipiis
;
ptriis fimfli-
Dodor
uic ncgaciuC} roluens racioncm in
non couuertitur fubfiftendi confequentia fed bene fequitur, qu6d fi aliquid eft in acftu qu6d poC{Jt efj^ ^ 5^ no„ conuertitur qu6d fi poteft efle ,
rJfw«»r-
M.
&
:
tf* »d
ir
B.
^
contra , vniuerfalia efTe
t(,
habere.
Arguit ad quacftionera. Et primo a^ probandum' principia e(Ie itt potentia-Sedind^ arguit ad oppofitum ibi : Si vero fotefiate. In priiria partc ftitendit talem rationem tSi prindpianon lunt in potcntia j crgo aliqui^ cft prius ipfis principiis confequens cft falTuhi ; ergo antccedfens. Coniequentia probaturjquik lllud cft prius \ quo
Ai
,:
: ;
:
vttum
fingulariratem fim.-
ajd
fcilice6 principia fint vniuerfalia,
vel fingularia-, Sc in hoc diftinguitur
ab
illis.
ifta
qusftio.
Deinde cum dicit
&
:
quod eft in potentianondum eft quiaillud quod npop eft , non fit quod autem eft, poflibile fit; ergo hileeft ej^e. 8mne poflibile eft non ens fi autem principia impojftbile eft non funt ciim fint in potentia,(equiturqu6d nec J^eri. :
:
Namfivniuerfalia non erttnt fuhfiantia. nihiixnim communitim hoc aliquidfignificat^ fed quale : ftthHantia vero hoc aliquid efi:fed
:
aliquis effcdus erit. Dicit ergo, qu6dy?,
ter fradicatur ^
pa, id eft,
ipfeque
elcmcnTpnnci^i fintfotefiate, nihil entium con-tingit ejfe : nam illud eft in fotentia effe ejuod non^
dum efiens :
ejma nihil imfojfibilium
non
ejfe fit
:
/ed
Vltim6 cpilogat, dicens, dubitationes qua diil<efunt,necejfe efi
fupplc
quod
quod
eoi
fit
fHi.
principiis efFe£tiuis,taIia principfa fiuit in a6tu:
MaterU eft aliu
pntitatiuo
^
in j>oteti»fub
itaiM.
fubftantiis
contra potentiam obictfliuam
:
nam
matcria
non
ad oppofitum coguntJ?ri-
ma quidcm non,quia licct potentia praecedat a<5tu refj)cdu eiuftlent gencrabilis
,
& cormptibilis,
fi-
cut arguit ratio \ tamcn a6his cft prior potcntia
fenti»
(^•Sti.
pritf
de potetia adadum, nifi rcducdtur ad a(^um j)cr aliquod cns adu, ficut habctur 9. huius. rext. com. 1 3 Ratio adoppofitum arguit dc potentia obiediua : qiiia quod fic cft, in potentfa , cft non cns , dc tali ^onccflum cft nuUum principium firtipliciter:quia nihil tranfit
.
&
efft'
in potcntia. '
quitur
illa )'(
Tunc
pars
fe-
non
efle vniuerfalia. :
quoddam ens
in aitu diftin(3:(im contra nihil,vel
&
primo ad oftenSecundo arguit ad oppofitum. Secunda ibi St autem non vniuerfalia, In prima parte intendit taiem ratioprincipia
nem
^f^ nihil J^cc rationcs
Quamtdop».
Arguit ad quaEftionem,
quia nihil efficit nifi , quod cft in a6tu lo^ quendo autem de principiis intrinfecis, forma eft quidam adus : materia autcm eft in potcntia fubiediua oppofita adui fotmsilij licetinfefit :
pns in
uerjaliafunt prmcipia h^c contingunt.
dendum
Vcritas iftius quaiftionis cft,qu6d loquendo
de
&
homo animal :fi fignificat vnumquodque hoc aliquid (^ vnum, Si igitur vni-
eft.
qu&rere de frincifiis. fimttu 4M4'
(^ fonitur , quodjommtmimulta eritanimaliaSocrates^
fiefi hoc aliquid ,
pia
t*-,.*tffe
-vntMr-
f»li»-
Si principia funt vniuerfalia
:
non
funt fubftantias
:
; ergo princiconfcquciK efl falfum
quia faltem principia fubftantix, dequibus principalitcr quaeritur
non fiat
,
funt fubftantis;
cum
ei
non
ergc antecedens cx quo fcquitur,erit falfum. Confequcntia probatur, quia omnis fubftantia videmr fignificare hoc ali-
quid quid;
fubftantia
:
magis fignificant qnale dicasjquod vniucrfale fignificat hoc
vniuerfalia autcni
:
quod
fi
aliquid, fequiturquod aliquod vnum hoc aliquid, puta Socratcs, erit multa hoc aliquid , cu.n de. Socrate multa vniucrfaUa prasdicentur , fcilicet homo,animaI,&c. Dicit ergo, qu6d fi vniuerfaliA.
ponaiu^r prindpia eftc fcquitur fcilicet non erunt fubfiantia nihil enim Htr^griticommuniupt, id eft , vniuerfalium ftgnificat hoc a'""' liquid , fei quale quid : fubliantia vero efi hoc ali- J"i'!'" ^«tdputaipfeSocratcs :/fdy» fupplc vniuerfale /«. fcillicct
qu6d
efi
principia'
:
i
hoc ali(jHid,& fonitur ejuod commifniter fradi-
f<*/^«r,7WA|^w,ideft,vnumquodq; fyigularc ^rifani-
malta.
Summ^ I.
Cap. L
ptMMjiA. eft,multa hoc Mlujmd. Putli Socntcs frt* hemd, &, animM quafe guodlibet horum trium .•
fifingMlwm eontm fit htt Mlujuid
erit hocaliquid,
& Vftum.fi
igitur friacipU fiutt vniiierfMidi hdc,'
§ltiM}it0*
i^l'*.
Notandum , qu6d omrie vniuerialc.Tignificat quale quid,non qnidcm propter qualitatcm'acfidcntalem, fed fubftantialem nam aliqua eft qua:
litas fubftantialis
,
vt habctiu: J. huius de
dmc-
ndh mnt
vniucrfaliajcrgo
non
fuot fci-
\-niuerfalibus
cum
Jia. Vcl
fi
&
Quia fcienria eft tannon dc fingiilaribus,
probatur
Falfitas copfequenris fcirctfir,
,
:
quia tunc nihil
dicas,qu6d oponct ipfa prindpia fdri,
habcbis dare
alia pfincipia priora vniucrialia,
dc
qu6d
fi
Dicit crgo
quibus fdenria poflit
qda hoc aliquid videtur importare id quod feamdum fe exiftitjquod^ipn poteftr competerc vniuerfali, quod cft vnum in mulasy&
princiffia nottftnt vniuerfaliM yfed qt^^fi fingulti-
eft,
idcb nullum vniucrialeeft hoc aliquid ,propric
loquendo fubftanria autem fignincat hoc aliquidjnon quidcm omnis fubftanria , fcd ibla prima,quaE propric,& pcr fe exiftit. Et ex hoc patct, :
qu6d
illa tario
parum
cogit.
itanrix vrique funt fubftantiac
ccnt hoc aliquid
,
Nam (ccundjc ftib,
licct
non /Tgnifi-
fcd maeis qualc quid.
Dcindc
pumdicit;
ria, fcquitur
efld.
quod non ejtmt jvibilia
':
,
«mnium fcien$t/t, uerfapiora
^are erif^t frincifiadi-
frificiftis vmkerfaliterPr/edica'-
tafifuturafji tffe mumfcientia^
efuutjcian^
:
eiudprincipiadtiterftt&friora principtis, fcilicet ifHs
qux ponuntor qu£ :
crunt
,
prindpia
vniuerpUiter prttdicata
fcienti* eorum, id cft
, fi
,
fi
alia,
& priora
futura
eft ejfe
de cis oponeat fcicntiam
haberc. Vcritas iftius qusfHofas habcmr ex 7. huius, Vfritas buim tex.com-4([.& iruk, vbi probatur,quM vniuerfa- i^fr»"
non funt principia,ncc fubflantia rerura:quare oponct efte fingularia. Nccrario adTsppofitura cogit,qu6d de fingularibus non fit icienria :^uia fingufaria lic^ fingularitcr exiflant
,
poiliint ta-
men ab intell«ftu vniuerfalitcr concipi' fccimdum aliquam naturam conamunem abftrahibil«m ab eis^ecimdum quam crit fcicntia dc cis.
ad traSlanda
Efcendit Thilofofhuj in hoc 4. lihro
,
qua determinate ad
hancfcientiam fpecianty in quo de obieSio,eiu/que fartibtts , affeSfionihuj,
^ principitj traSiat.
J quajiidnes
,
T)e qmhtu Do£ior optime agit hic ,
^ per quinque
liherin
duasSum'^
extendit confderatio MetapJr/fica,
Secunda
quojfuper hunclihrumdif^utat. Diuiditur atttem
mas , quarumprima inquirit ad quafe
ifie
agit de cognitione principiorum. In primo capitejummaprinue refoluttur , ens qui ta^ le^ejfe
huiujfiientia ohie^umjde quorvide DoSi. hic q. prima:quod tangit depnfit re-
dupUcatiuOi^id^ eum quodlik^.
^
^, diji. li.
quaB.t. t^ Theorem. to. nunc
fpeculario pcninet ad prjcfentcm fcicnriara,
SVMMA
proccdit circa idem modo.determinariuo
PRXMA. Philojo-
A
P
V T
fe extendit confiderario
qu« cae
,
fubfluit confidetarioni fdenriae
fideratarum
autemfchntia quJtdam EStturensin quantum (^ qus
quafpeeutahuic in-
funtfecuttdumfe,
tm. IV.
,
ex
Metaphyfi-
, :
tenentium fic
fe
priiis
ex pane rerum con-
enim difHnguebantur oranes }. liwo vtpatuitibi:
quafHones propofits in
Primnmerao de
t^Hthtu.
Sccunda
incipit in prinr
J»/ dtcitur multipliciter. Circa primum tria facit. Quia pt imo facit, quod cipio fcj>rimi Iibri,ibi
di(fifi
Poflquam in lib. }. proccflit modo difputariQo drca inquifirioncm veritatis eorum , quorum Scoti Oper.
Metaphyfica
ex quo colligitur veritas quarfhonum
difputatarum
Philofopho confidcrari.
ens ,
:
tarum , tenenrium fe ex parte huius fcienriac confiderantis. Secund6 inquirit veritatem eorum,
I.
Ens vt cns,& omncs cius partes a primo
Tex.conLi.
&de-
qiio icolligitur veritas quacftionum prius difputa-
phia pertraSiare f
C
qux
,
quod duo fadt Primo cnim ambitum huius faenrix , oftcndens ad
monfhrariuo. Circa declarat
Ve quihM haheatprima
i
omniumfunt vniuerfitla , id cft, dc vniucrfalibus ^iwnf fup. fi prindpia oponet Ccm,erunt *li-
QVARTVS.
LIBER
*r/*^"*«"»«
tit
lia
Siautem non vniuerfalia ,fed ij[uajiJingu^ Uria,no» eruntfctbiha:vniuerfales enimfunt
SeUiuiatjm..
tmnefivni^
ignoraris principiis ignorcntur y&c
rentia fpedfica. capit. de qualitate, text. cotji. 15.
Rario huius
9S
Dtliatconfequens eft falfum;ergo aiitecedcns.Con-
fequcntia patet cx hoc.
t^de
fdiicet impoflibilia comin^urtt.
oppofitum per talcm rationem : Si
Argtjit ad
princl^ia
109
:
cft.Sedid6,vt no laboret in qquiuoco,diftin-
euit interionesjfiue fignificata nomiriu,
qux
fub-
funt cofidc^tioni huius fcicijtiae.Tcrri6 dcfcribit
K
PW
:
11
Lib.IV.
o
:
& cauft <jUAruntur.
pio fexti : Principia
euidentiam primac notandum, quod fcienMetaphyricsE fupponitur elTc vna. Vna autera
tia
fwfalitatis
;
yt
fenfus
fit
mo ,id eft ,jUud quod pnim modo
,
homo inqiianmm^hohomo eft ;jlbusi ifto
eft
tnquantum fblum fppcificat,& noij Ad propofitum cumMc dicitur , qiiod quawlam fcientia fcilicet Metaphyfica fpeculatut ens inquantum cns ly inquanly
rpduplicat fidaicc^tum.
Ad nvta fcUntiM
:,
:
Metaph.
modan), t]ao ifta rcientiq. condderat de pr«
:
:
fefftcit triif.
Vidc iqprp- fcientia vt dicitiu: primo pofter. text. 43. refpicit )o. ScDt.q.). tria conqus fe extendit fcilicet fubie-r Diuidit li- 6tum, iterum pafliones fubpartes fubiedi,
pmn in tres
&
&
iefti
vna,inquit,fcientia eft qua: eft vnius gene-^
:
ris:quaecimque ex primis componuntur
aut paffiones
horum
&
hoc Prim6
quartus hber diuiditirr in tres partes.
ifte
partes
funt per fe,&ffecundum
enim fccundum quod dicit Gomiinentator,ftatuic fubiedum huius icientiaEooftendens circa qua? vcrfatur. Secundo oftendit quod verfatqr circa vnum8(r»ulta, idem 8c diuerfttm, & hoc vt circa paffiones entis, Teftib oftendit qu6d verfatur icirca
prima principia
,&
fundatac in ente
cum enre ibi
dicuntur dignitaies
Secunda : Dice^Circa primum duo facic
vel quae funt partes enti^.
:
vnum. Tertia
Si igitur ens c^
:
qu^
,
in terminis conaertibilibus
4ttm autem vtrum. Priro6 oftendit
quomodo
,
ibi
ifta fcientia (e
qu6d ad eam folam
circa ens , probans
habeat
pettinc^?
coniiderare ens iriquantum ens. Secimd6 quali-
Secunda ibi Sns autem multts modk. Prima in tres , quia primd
ter fe habeat ad partes entis.
fupponit tur ens
non
illa
qu6d eft aliqua
,
inquantum eft
:
fcientia
,
quas fpecuia-
Secundo oftendit quod
ens.
aliqua particularium fcicntiarum.
Tertio qu6d
illa eft Metaphyfica quara intendimus. Secunda ibi Hsc autem nutli. Tertia ibi Qmniam autem principia,. Dicit crgo , qu6d e/i :
Ent f^ eiui fajfionesde-
hent ab »li-
quM
quAtiam fcientia
^
ens,
feienti»
(onfiderttri.
ejU(t
tjuei
,
fpeeulatur ens in(\UAntum
huic infunt fecundum fe
id eft
,
,
Ratio huius
ens.
eft,
quaetra6kata fuitcirca prin-
fiG,non funt de
fcieiitia
:
aUoquin deficeret nobis aliqua
quare oportet eile
X fistiuis •ziide
idem
i.l.qiio
flicatiu» du-
qu6d
ad denotanduii»
ratio formalis entitatis eft ratio formalis
fiibic<^ua huius
fci,entiae.:
ratur in ifta fcientia
,
quaens forraahter > vel
vt quicquid.confidc-
confideretur fubratione
Dcindc
rcduplicatiue.
cum dicit
Hac autem nulli i» parte Ji^arum eadem eji.
Altarum entm nulU intendit vntuerfali-
ter deentt
intjuantumens^verumpartem^ius
^fcindentes aliquam urca. hanc fpeculantur ipfunf accidens
,
Mathem4-
velutfcienti4r.um
ticd.
Oftendit qu6d
inquantum ens id cft
,
,
confiderans ens NulUfdethinparte diiiarum eadem, tiafarticuU-
talis fcicntia
non
eft
qn6d hori eft aliqua fdentiarum didbnim
particulariter:f«im pro qiiia
,
»«A«fcientia alia-
rum, fcilicet particularium fciepti^rum vniuerfaltter de ente inqtiantum ens
;
,
intendit
ris
confiderM
ens in -vniuerfnli in-
quMtu^ en(.
vtritm abf^
cindemesaltquampartem eitts > id eft , entis circa /74wfcilicet partem cnmfpecutantteripfttmaccidens
,
fiipple per fe, velut fcienti*.
Mathematictf
quarc fequitur quod fci^entia confidcrans ens cominuniter rion cft eadem aUcui partlcularium fcientiarum.
Notandum , qu6d nulla fcientia alia a Mpta- SoU Met»' phyfica confiderar ensinquanram efis communi- fhyfica confi' ter:quia
fic
confideraret dc
omni
derat ens in-
cntc, fcd confi-
quatum
en^.
dcrantdc aliqua parte fubiedfiua etftis , puta Mathcmaticade cnte immobili, 5c fic dc ahis &ra:
tione huius nominantur fcientii
particulares
reipedii fcientia: Metaphyficaj,quae confiderat de toto entc,& ideo K^Ietaphyfica nori eft eadem alicui earum. Deinde cum dicit
c^uoniAm autem principia (^ extremas
:
,
,
fcientia
quod eft inconueniens quandam fcientiam , qua: fpe-
&c paffioncs qua: per
inquapturn ens.
^ttartmus caufas
,
palam
dam ipfitmfcundumfe
cfuia,
natura cutuf-
efje neceffe efi.Si
ergo
(^ entiurn elementa qUterentes httc qu^fierunt
Notandum,qu6d ly inejtt/intum,&c qazlihct di-
frinctpiA neceffe (jr entis elementa effe non fecundum accidenSffed inqitantum entia^ vndc (jr nohis entis inquantum eji errs frim^ ,
£tio reduphcatiua poteft teneri dupliciter:{ciiicet
vcl redupHcatiuc
Primo modo
vel fpecificatiue.
fumitur , quando illud quod fequitur immediatc
libet.
Diciie redu-
>
,
inquantum ens
fe infimt enti
redupli-
paffiDnes entis, vt
& cognofcuntur in ahqua
nobis poffibilis haberi (culatur ^ns
quia
nota, nec defperata cognofci
fe
eirgo pofTunt cognofci,
De
&
ehs inquantuhi ens
fcilicec
:
accipitur rcduplicatiuc
pro-
prias paffiones quaj per fe infunt enti, inquantura
cipiura iftius operis in prima quaeftione
tura
redupiicationem
,
notatur efle caufa formaHs
tliciter fotefi
cundo modo fumitur , quando
fumi.
tur reduplicationcm immediate
iliud ,
quod
fequi-
accipitur tan-
tum fccundum fuam rationem formalem
,
fine
praecifione caufaUtatis inhacrentiae praedicati
fubie
&
ad
Exempkimprirai. Triangultu intfuan-
tttm triangultu habet tra
;
nara hic ly triangului,
qui fequitur ly intjuantum
eft,
formaUs
ratio
prxci(a inhaetentia: praedicati ad fubiedtum
forma
fpecifica trianguli eft
ratio
quod habere tra ,
CAufdifunt accipendts.
ad fiibiedium. Se-
praecifa inhsrentise praedicati
fprmaHs
,
:
&
nam
& prxcifa
triangulo
Probat qu6d illa fcientia^quae confiderat cns inquantum cns , eft fcientia Metaphyficac quam hic intendimus
&
prinias caufas, vt oftenfum^ft in prologo primi libri
fales
,
:
htii
:
hic
enim
iy
homo
,
qui fequitur ly inquan-
intendit talera rationcm: /Pf^»f' ^<>'*'
;
quae eft
infit
prima autem principia fimt caufa; vniueromnis entis. X)icit ergo , qu6d tjuoniam
:
quArimus
,
fcilicet in
caufoi extremat
ifta fcicntia,
principia
,
&
primas : paiam^uia ilUs neceffe f i? effe per fe cutufdam naturt , (dlicct entis in comraurii : quod declarat ex opinione ,
id cft
,
tum, non cft caufa formalis inhaercntiae pra:dicati ad fubiedum ; alioquin omnis homo nccellari6 eftet albus , fed accipitur tantum fecundum
^tiquorura dicens:y? ergo qutrentes, fcihcet anu-
iuam rationem formalem ,
fine illa prxciiione
ad
Eiufdcm fcientis eft confiderare principia entis fiderittionem entis inqsuutm inquantum ens , & ipfum ens inquantum ens tum ens. fcd fcientia Metaphyficx confidcrat principia cntis inquantum ens ergo , &c. Minorem probat, quia ifb fbientia confiderat prima principia ,
adxquata inhxrcns fibi per fe primo. Excmplum fecundi homo incjuantum homo eft al-
,
paflio
eiius
&
:
frth»t
Aiet»pkyfici
eft,
principiarcrum,^«
:;
:
Summ^ I.
Cap.
inquantum ens quia inprincipia emisnonfecwtditm accidenjjed inqHontitmfunt entia ; vnde
pdndpia
,
fcilicct entis
:
atia vero ejuia via
& nobit acciftendaft^cMtftfrim*
ptiones
tntis inifuaii'
,
aut cjuatitates
cipi duplicitcr vt didhim eft, fcilicet vcl fpecifi-' caduc, vel reduplicatiuc. Primo raodo accipitut
negationes^autfuhjlantia. ^uapropterdr rto»
quod cnris inquantum ens funt Primx cnim caufz caufant pro-
pric entitatem
:
om=
quia fuUt cauHe vniucrialcs
fy
fiimuwr y^#- caufant tale vel tale ens
,
non omne ens,ncc
ali-
quando cns inquantum cns fi autcm ly inquan^ tum ens , acciperetur rcduplicariuc ; ergo omne ens haberet caufam , quod eft falfum quia proceilus infinitus ef|et iii caufis &caufati5 dc hoc :
:
:
amplios
tns
ejfe
non ens dicimus,
,
ens fant prim* caufx, nis enritatis. Sccundaj enirti caufte infcriores ioquicum naagis caufant talitatcra cnris,fiue cntitaris : quia
didum
fiiit
in prima" quxftione circa
principinm huius Ubri
qua^c
,
ibi-
Dcinde
Qhxa.
dicic^
Etts autemtnultis tnodis diciiur
yfedad non
^
vnumy(jr ad vnam al$qu4mft4$uramy ar^ttiuece.
Arguit ad propofitum, fica confidcPit
fciiicct
Oftendic qualiter Mecaphyflca fe habeac ad partcs cnris
,
inrendcns
,
qu6d
confidcrat
omncs
tam lubfkntias quim acdquod duo facit , quia prim6 pramitric quodda^ ncccflarium. Secimdo arguit ad
partes enris, ,fcilicet dcnria. Circa
propofitum ofteadcndum.SecUnda ihiiSedquemadmodum, Dicit ergo , qu6d ens dicitur multis vwdis non tqniuoce ^ fed- ad vnumy ad vnam ali<]uam naturam, id eft , fccundum quandam atfributionem,& analogiam ad aliquod vnum.
&
Notandum
,
quAd duplex
eft mulriplicitas
&
iufUx.
quxdafn fignificatorum , quafdam fuppofitorum. Pritna mulriplidtas eft aequiuocoium,quando fcilicctaliquod vnum eft commune pluribus, fine aUqua communitate , qua: fit ex partc rci. Sccunda mulriplidtas eft vniuocorum fpccics enim babct molta indiuidua fiippofita fibi , non .•
obftantcvniuocarione ad fiu fiippofita,
& fic ac-
quarum Secunda ponitiu: ibi :
:
parte intendit talem rarioncm
confequens ad iftam.
Primo
proccdit.
ergo
;
& pcr
Circa hanc rationem
fic
Sccuuclo fubiungit probarionem confcqucnriar. Tertio condudit ipfum confequens. Secunda ibi: J^«#>«admodum ergo. Terria ibi J^alam ergo. Antecedens autem dcclarar pcr fimilc ad fanitatem ad fanariuum. Dicit crgo , qu6d tjHemadmodum fa:
&
adfanitatem
cundum quandamatrriburionem,
,
fe-
hoc ejuidem, di-
tfttnJitur, , ficut dista : iUud ^no'jiliud vero quia ejifignum fanitatis,vt vcritas hoc autem quia efi fufceptiuumilHm, id cft, fanitaris, vt animal ,fimUiter
oiEtione, ficut
:
medicinate
,
id cft
,
cfFe€tiuum medicinae fe habec
ad medicinam , iecundum quftndam attriburianem hocenim dicitur medicinale in habendo me:
dfpinapi;vz medicus-.illud vero in exifiendo, fufce-
medicinam ; vt homo aptus ad habcn-
ptibile ad
dum mcdicinam medicina
:
aliudveroperaStus exiftentium
vt fimt infhiimenta
,
,
pcr quac racdici-
nam minifbat '.fimUi(er autem potejr dici diBu,ficat fumitur in ita vero
&
iftis
:
ficut
ergo
ens mHltipliciter dtcitur
tn aliis
eft in iftis, :
omne
{c
vnnm
principium reducitur,fcilicet ad ipfuinensincommnni , vel ad ipGim fubftantiam, ad quam omnia alia enria habent attriburioncra; vndc fflbdit , htc enim dicuntur entia , quia funt ens ad
:
illavero quiafuntpaffunesfHbftantiai
via adfubftantiam, aut corruptiones ,aut priuationes qua: funt via ad non eJfe fubftantis: aut tjualitatis , qiuc funt effeEHut aut generatiust vc motus
,
tjuia fitnt
& generationes
,
:
ArguitMetaphyflcam confidcrare omnia cntia , fiue ens dicju: conccptum vniuocumomnibusentibusv fiue non:& fiue
, aut ad fubftantiam diBorum , vtfimt quidara qualitates accidenria adiua , itcrum mgationes quorundam horum , quac falicet habent habitudinem ad fubftanriam aut ctiam ip^
fubftantii
&
:
& vnum dicant vnam naturam, fiue non. De quo Do^r hic q.i.
cns,
fius fubftanriasfupplc
ejHod non ens
nitatem-.hoc
coferuatione:atiud
*vero in aStione:atiud vero
nitafis
:
Ijoc
quiaejtfignumfa-
autem quia illius ejtfufceftil>itey
vero in exhibendo bene natum ad ipfam :fjr atiud per a£tus medicatiua, Simititer autem
^ aliafumemus his di^^,
Ita vero (^ ens
multipltciter dicitur quidem\fed ;
non ens
ncgarioni
,
omne ad v-
hac quia fubsiantioi etiam
Scoti Oper. lom. IV.
:
clle,
vnde dicimus
quod non
cfiet verura,
&
:
butionem ad ipfum
C^ medicabite ad medicinam i hoc enimin habtndo medicinam dicitur medicabite :Hlud
num principium
eft
dicuntur
non cnti aliqualitcr corapetcretipfiim ens:omnia cnim jprx^ih. diomtur aliqualiter entia quatenus habcnt aUquam attri^
ntfi
falubre omne adfaSEd quemadmodum quidemin
Ambitut lOs tafhyiict hie
citur falubrc in conferuatione
vero in
vc accidcncia : alia
Dcindc cum didt
Omnia ciiria ha-
praonittit antccedcns.
fubftantia
:
entia Mctaphyflcc loquendo.
:
Dcnc atcriburionera ad aliquod vnura ens omniaentia pcrrinent ad vnam fcicndam ,
km tmtibm.
:
6 Troh*i UttMfhyficam
: Omnu autem cOHfideraet Prima in duas quia primd prxmirtit »m»es f/srttt rationem. Secund6 fbluit quandam dubitatio- emu. nem. Sctundi ibi Vbitjue veroprimi. In prinu
nes,
generis.
dpitur in propofito,cum didtur ens dieitur mul~ uecum »mm- tipliciter quia ens vere cft vniuocum ad omma
^nsejlvni'
qufid Metaphy-
oranes partcs cntis per duas rario-
iubreyid eft, finatiuuniyc habet
UdtiflititM
ad
fubjlantiam diitorum y aut horum cuiufdam
2ifaK:entii primae caulx.
S
aut
,
aut generatiua fubHantist^ aut
,
ens, potpft ac-
ciim hic dicitur
Tex.coni.t.
ad fubjtantiam , aui corrU"
aut priuationes
,
effeBiua
:
inquaotam
dicuntur: itta verc qura paftones fubBantide:
quam fic eft , pecefe ejl ejfe
tum ens. Notandum/ju6d ly inquantum
111
I.
modo
ens, vel ad fubftanriam
prscxpofitcTjIicet fecundura alium
,
& alium gra-
aum,vt patet intucnri» Deindc cum didt
^uemadmodum
ergo
^ fatitbrium
nium vna ejtfcientia^ta hoc
^ in
enim folum eorum quafecundum
atiis
,
omnon
vnum di-
^
ilorum ejt vnius fcientist fpecuiari:fed diiiorum ad vnam naturam , etenim hoc modo
quodam fecHttdum vnum dicuntur.
K
i
Sub
eftvtiua.
:
ejut.
Metaph.
Subiungit probationcm confcquentiac
&«ar-
,
nius efi fcientid genere : fpecies autem fpe-
tfi
mfiJerare iSa
:
:
Liber IV,
111 S(tentU
:
attri
l>uu>uur ad
fuMm obte-
Erafdem fcientia cft coniiderare ea,quaE habcnt ordincm attnbutionis vt fcientia? medi^[^^ omnia falubria fed omnia entia funf huiuf-
cuit
iic
:
cierum.
,
:
^^j^
^^ ofl.enP,m gft
.
^
ergo ad
vnam
fcientian»
fpcdatconfiderareomniatntia. Maiorem oftenditexhoc qu6d vnins foientice eft confiderare non folum illa quae dicuntur ad vnum aliquid, quod formaliterparticipant vniuoce, fed etiam
&
ad aiiquam vnam naturam dicuntur fecnndum rationem attributionis. Exemplum primi, omnes numeri ad vt omnts lincac ad lineam ,
qas
&
Ponit iecundim raticyienn ad probandum,qu6d Metaphyficaconfiderat omnes partes entis , quae Metafhyfiea («"fij^rat iic poteft formari Ea quac funt vnius c;encris,& :
ynius rationis,vt licpertinent ad'vnam lcientiam: ^^ ,^ fed omnia en:ia,vt nc,funt vnius gencris,& vnius x«/i. rationis gcneraUsjergo
pertinent ad
omnia emia,vt
vnam {cientiam, quas
»«,id cft,omnium eorum,qus funt
ad ens. Sccundo modo ad fubftantiam. Dfcit ergo , quod ^uemadmod^m omniumfaluhrium ejl in aliis : non enimfofum vniui vna fcientia, ita
ftens fpeculatur omnes voces
&
quai dicuntur vniuoce ad
rmn ad vnam naturam , butionem aliquod
vnum
,
id eft , ca
vnum ,fed ttiam
dtEle->
fecnndum attrienim quodammodo dicuntur ad
talia
:
vnum
icilicet
ratione cuius vnius fcientiac eft
,
omnia illa fpeculari. Deindc ciim
vna fcifntia ,{\cvifv'\(v\s eft Grammatica vnaexi-, de omnibus vifibilibus , eft
,
&
,
^uapropter vnit^
Jrientiagenere, id eft generaUs e{i,fpeculari cjuaf-
cunque fpecies
inquantum
entis
ens
eft
,
(frfpecicf
fpecterum, ideft,qu6d fpecies, id eft,partes fubieikiax entis fecundiim rationes fpeciales faciunc ffientias particulares.
Ex prsdidis patet veritas ilUus qua:ftionis,qua querebatur in
vtriim vnius fcientias
j.
derare fubftantias
dicit
vnitts generis,
&
& vmufenfui
fcientid fpeculari dtllorum circa
funtentia,
Metaphyfi-
ca, vt probaturn eftfupra. Dfcir ergo ,quodoi»-»
numerum. Exemplum fecundi cmnia falubria ad fanitatem. Eniia autem primo mododicuntur :
eft
& accidentia
,
fit
confi-
quia ollenfum
.•
eft,qu6d ficvt patct ex praccedentibus.
Palam ergo,quia (jr I*«
e»tia vm/ts efifcientia
W»"-'
inquantum entia.
fpeculari
SVUUM
Oftendit confcquens Al^x confequentiae principalis : ^<«/<«7W,inquit quia vniHs fcienttA eft fpe:
culari entia tn
quantumfunt entia ,
gendo quod ly inc^iiantum , riue. Deinde ctim dicit
cx quo aliapendent ,
ejf
fcientia
,
(^
& propter quo^ dtcun-
ergo fi ett: hoc fubfiantiafubjlantiarum, oportet frincipia (jr caufas habere philofo-
tur
:
diCwiTvOtas, fiuc
Sohiit
quandam dubitationem quia :
dixerat
Dubitaret aUquis ytrum sque primo confideraret dc omni ente ? ad quod refpondct quod no,fed principalius intcndit de fubftantia , cums ratio eft entia pertinere ad Metaphyficam.
& fic dc reliquis paflionibus cntis, qusE
fimplicibus funt verum, bcnum, S>ic infcrt,
exphcat
quacanque fcientia quod eftyctf«fjrf propter quod dicuU' J>ri7tii,,sx quo alia pendent, tur,\$i eft,inpluribus confiderat de iUo primo, ad tHi,
in
&
.quod omnia
attribuunturjer^o/ hoc primum
alia
ejl fttbftantiA,oportet
Metaphyiicum
,
primum PhtlofophHm,id
habere principia
,
eft,
& caufat fub-
ftantijE.
^uomtdo %ietetphyfic»
yrmcipaliter
de fub. iantia efi
ifto
,
quod
cftin loco
primiis Philofophus agit principalius
{\cnt ens
,
cumtoc
.•
feu Metaphyficac diftingui
,
fccundum partcs vnius ,
& maximc fub-^
ftantia:.
igitur ens
S/
^ vnum idem ^ vna natu,
ra:eo quodfe
adinuicem confequuntur^fi-
ne
caufafednon vtvna ratioNtl autem dijfert necfifimiliter
ofienfa.
,
fufctpiammfed
(jr
operapretium magis.
Poftquam Philofbphus
oftendit circa
ifta fcientia
,
vt circa fubieftum
dens qu6d circa ens
,
&
verfamr
qu6d
multa,idem,
pafHones
circa partes
ifta fcientia
,
quod often-
cmis , nunc
verfaturcirca
vnumSc
& diuerfum, &c. huiufmodi,vt circj^
cntis.
de fubftantia,vt denobiUori parte lui fubicdi pri-
Ad cuius eiudentiam notandum qu6d pafllo--
ficut di6fcum fuit iuxta princi-
nes entis funt in duplici gcnere. Quacdam funt vnics, qu2 vno nomine defignantur,& iftx fim-
mi , quod
.'
piii
eft
ens
,
huiusUbri.Exquopatet, quod argumentu ilifto voiunt probare,qu6d fub-
,
lorum,qui ex loco
pUciter funt conuertibiles
fubiedum primum huius fcientiac ,& non cns inquancum cns , non vadit ad mcntem
fimt difiunfta:
ftantiafit
Philofophi. Deinde cijm dicit
Omnis autemgeneris vnimfenfus efi vnus, fpeculatur voces.
^apropter
gnantur , biles
atque fcientia,vt Gramm^tica vna ensomnes
&
entis tn-
quantum ens quafcunqUefpecies fpeculariV'
9 ^*^*' '«'"•3'
cut principium,^
oftendit
Notandum , quod inrentio Ariftot.
»
quoc entis , quod ben^ deindc partcs prima;
,
E)o<3:or
PhilofophisB
attributionis, principaliias confiderat il-
lud ad quod omnia aUa attribuuntur,cuiufiTiodi eft fubftantia inter omnia entia^ideo dicit quod vbi~ quejiA
vnum
vnius
quia fcientia confiderans aliqua plura habcnria
ordinem
non.
Oftcndit duabus rationibus Metaphy» ficam confidcrare vnum.&c fpccies vnius^
fint partes
omnia
II.
SFMMARirM.
hic coflfidcrari
fhum,
CAP.
confiderare pafHones entis , fiuc
Hapc fcientiam
ficut intelli-
accipiatur redupUca-
Vbiqueverofrofneprimi
SECVNDiE
cum
&
hae
ente
cum
ente.
Quacdam
quae difiundis nominibus defi-
,
;
non
funt fimpUciter conaeni-
fed fub difiundtione ,per
quam
difiundionem circtimloquimur vnam paffionem cntis innominatam nomine proprio. ExcmpUim primi rnum,bonum,&c wr«ffj.Exemphun fecun:
di:Idem,\e\ dmerfumicontingens, vel neceffarium: a^Hs , vel potenfia ^ &c. Secundianj hoc ergo ifta pars
T»ftones e». tudupiicis^
:
Summ^II.
Cap.
Quia primo oftendft^uod
pars diuitlitur in duas.
&
fpccics v««»«, Metaphyfica confiderat vnum , pet vnHtn dans intelligerc alias paffiones fimpli-
ciinquc duo przdicant fubffcmriam alicuius rei. •fimt idem realitcr:fed ens,& vnum funt huiufmo-
Sccunda ibi
:
Seamda '^r.idem
iungit cius probarionem.
Dicit ergo,qu6d ens
natura
:
cipiuin^
,
&
,
nec fifmiliter accifimMt,fed
«perapretiton ntagu , id cft
Notandum,quid duplidtcr dicunt aliqua can:
TridfipiMm
plum
quid.
& prindpium:nam cadem & principium, fedfecundum
primi, vtcaufa
^MtmtJo
& aliam
rarioncm realem
:
nam prindpium
di-
vnum dtur rationc primitaris:idcm enim dicoprimum,
/• 'iintidtm)
& principium, ex fa rationc
dandi
fcquitur aliud
cx natura
rei
,
,
.Pofter.text.f . fcd
i
e(Ic
quia caufa
:
eft
didtur cau-
ad cuius
& rarioncs non & vna cft prior alia
cfle
,
ficutpatet.
Primo modo fimt idem ens,
cunque fynonyma.
&
vnum ,
tur inferius
,
:
Qus-
eftvnum,&cns,
di:quia fiibflantia vniufcuiufque
non fecundum acddens,fed'per (e,
licct difFeren-
^
'*litmiM rti,
>«.
ter quia eft vnum per fe fecundo modo fed cns per fe primo modo ergo vnum & cns fimt idem :
:
frt^cMt
fitbfiMntinm
'
"**«»
"'
;
realiter.
Dicitergo
quod ampliHsfkhftantia cu-
,
iufcumijue eftvnnm, non fecundum accidens
per fe fecundo raodo
ejtens,
•.fimiliter
;
fed
cuiHfcHmqHe
non fuppleper acddens,fed perfe primo
modoJDdndc cumdicit
^uare quotcunque vnius fftnt fpecies ytot
^ entisy de
^^
quihus quod^quid e^i eiufdem
non (ecundo modo
in quaeiHonc quadam.
,
vt oftende-
Deinde
c^
didt:
jJem emm vnui hom^^
Jcientia genere fpeculari. Dico autem de eo-
^
homo , e^s homo, fjr non diuerfum iUquid osteaditfecundum diStionem repetitdm : homo , (jr ens homo c^ vmu homo. Palam autem , ^uia (jr
nia rfducuntur contraria inprincipium.
Speculatafunt autem a nobiSy^ in eclog4 xcxt.co^.
antrariorum. Concludit cx praedicKs,qu6d ifHus confiderarc
vnum
,
necin
,&in vno.^a-
ficut
fcienriac eft
& cns. Circaquod duo
,
quia primo fadt,quod didum cft.Seamd6 etiam condudit ex di(SHs,qu6d partcs primnc
facit
:
Philofbphijt difHnguimtiu: fecundii partes vnius, &ctiam fubflantix , quat cft prindpalior pars fui
Et tot partes funt. Didt crgo ,quod fup.quia fic cft , qu6d vnum,&" ens dicunt eandcm naruram, fequitiir,qu6d quot funt fpecies,iA eft,partes vnitti^tot fHnt,& entit,de (ubieai priiliL Sccunda ibi
qmbits quidem
,
ftonfeparantur^ nec in generatione corruptionefmiliter autem
autem om-
dem.,(jrfin$ili,&aliistalibus.Fere
funt eaedem
ifta»
Exemplum {ecnndi,vttunica,&veftis ,&qux-'
&
talis cft
,
aJiait»,
CMuf» quid. rcs eft caufa,
qus
Ponit fecundam rarionem
8c diftindrioncm rarionum rcalium
,
cx natura rci.Aho modo,quia funt idcm fecundumrem , fecunddra rationem rcalem.Excm-
&
ttr.
ejt
fiip.
dem naturam vno modo, quia habent idcntita-
dem n*tMTMm emtin- tcm realem
ens,(y
quod primus modus
,
magis eft in propouto.
idcnritaris
dufliti'
entm.
& vnumfunt vnum & idem
quia confetjuuntHr fe adinuicem, vtprtncMufa ,fed non vt oftenfa vna ratione :
nihitjtHtem dtffert
git
:
quod huius (cicntia- eft confiderare de vno. Sccundo infert quidam corollaria ex di£tis.Sccunda ibi ^iuardquot. Prima in duas , quia prim6 proponit intentam condufionem, Secundo fiib-
& conirarias.
,
di-?
Quoniam
:
tM»
didt
tattem vnitu. Prima in djus,quia primo oftendit,
& vnicas. Secund6 confidcrat paffiones
,
iiundas
J)lc*rt
homrnem, & firailiter dc comimpi. Dcinde cum
t^mplius autem cuiufcumtjue fuhffanttA vnum non fecundhn accidens :ftmiliter autem dr quodquidem ens.aliquid.
ces
iitm.
m
II.
eft
:
fpeculari etHfdemfcietiigenere,
id eft, gencralis quab"s eft Metaphyfica.
Dico au-
&
tede eodem, fimHi,& dijs talibui, qux (dlicet (unt pancs vnius addit etiam , quod/rr^ omma contraria refenintur , id eft , reducuntur ad illud, fdlicet ad vnum, vt ad primum principium. Spe:
re
palamy
qftia additio in his
^ nihil aliud vmmpraier
idem
oflendity
ens.
culata aMtemfunt iftainecloga contrariornm Llmiia vt
t.
d.i.
nendo
i.frtn-
cifdU hnbet Scoi.
Probat intentam conclufionem pcr duas rariones, quarum fccunda ponitur ibi : Ampltks autem vniHfiuatjue. In primapane intendit talem ratio-
& cidem
ncm Quscumquc
vni
cadcm
eadem
:
inter fc funt
Idem funt vnut htmo,
num
(^ tns homo.
homini,& cuiaimque
,
funt huiufinodi
liter inter fe.
:
,
rcaUtcr funt
reaUter : fed ens,
& v-
quia funt eadem rcaUter alteri
;
ergo funt idcm rea-
Minorem probatex hoc quiacfuarinfeparabiUa quantum ad (uum efle, :
cumque fimt & fuum non efle , illa funt idem realiter fed homo & cns homo, & vnus homo, (unt huiufinodi; crgo,&c. Didt ergo,qu6d idemfunt vnushomo :
&
&
non ditierfum aliqmd oftenditur fe~ CHndum repetitam di^ionem ipfiim quod eft hortfOy «ns homo
&
palam autem quod dieft vntu hom»,& homo £hun cft/dHcct homo, & ens homo nonfeparantur
:
,
nec in generatione , nec in corruptione, id
nec quantum ad cffe
,
nec quarjtum ad non
quod vnam non poteft cflc unc
cft,
efle,
SLiioiftmiliter
au-
cft
,
in traftatu Elcon de contrariis
quano
huius.Dicit autem/Jrr^
s
,
,
cealiter cft vnltm- prtter
nerari
,
ens'!^
iAcxa
enim cftgCr
hominem ,& vnuiatoroincm,^ Scoti Ooer. tam.
IK
cntcra
,
id
qui ponimr
quiacum inom-
nibus contrariis alterum habcat priuarionem inclufam rc(pedu alterius, oportct omnia contraria reduci ad primapriuariuainterquae ipfum
vnum
prasdpuum quatcnus concludit quandam indiuifioncm mulritudo criara quac ex vno caufa-
cft
:
tur,cft caufa diucrfitaris,differenri2
,
& contrarie-
tatis.
Notandiim,quod quia ens,ic vnum eandcm fictmttum. naturam , oponct tot fpedes , id cft,tot ji^ F^^ entis, fibi in- vniut f»rtipancs fubie£Huas effe vnitujixoit uiccm corrcfpondentcs ficut cnin>-partes chris htutntu. (xmtfHhilantia , quantitas , qualitas, fic & panes vnius Cant,idem,aquale,ftmflr.nam idem,dk. vnurn gnificant
&
:
in fubflantia;x^«<«/f,vnufn inquanritate;&y»w»/r,
vnum in qualitate tcs enris poffunt
;
nomina impofita confiderare omncs
fecundum alias parpanes vnim , fi etfent
fimiliter
fumi :
,&ie habet 4* vho tjuare palam tjuia addirio in hif, cum didtur homo, vcl enS homo vel vnus homo hoc oftendit & nihil aliitd, (cilicct tem
.
,
^
aliae
ficut igitur vnius fcienria: cft
cmnes partes vwiw/cilicct idera,acquale,& firaile. Dcinde cumdidt;
*
partes entis,& ita
£tt9t fartesfittt PhiUfofbiA quot fihf
^
Lib. I V.
114
Metaph.
fidntU : quare mcejfariitm efi aliqudm pr$~ mam, dr habitam i^fis tfiatim enim exiliunt genera habentia ens, (^ vnum.-^uapropter
&
fcientid hacfeifttitntur: efi entm Phihfophus^
Ah condudit ex didis quacdara conrraria.SeCTinda ibi Palkm igitur ex his. Prima diuiditur in qua-r tuor , fecundum quatuor rationes quas adducic :
ad propofitun» oflendcndiim. Sccunda ponirur ibi Et Philofophi de omntbm. Tcrtia ihv.Stgnum :
vtLMathematicui diitus etenim hac partes habetyCJrprima quadam, ^fecunda efifcien-
aHfem. Quarta ibi eyfmpUus contrariorum. Pri-
tia^cjr alia confequenter in (JH/tthematicif,
addit
Concludit ex dictis,qu6d partes primac Philo^ /bphix diftinguurjtur fecundum panes vnitu ,
db refumit rationem
:
:
ma in
trcsiquia rangit
quoddam
de priuatione,& negatione. Sccun-
tia confiderat '"
&
eatis,Sc fpecialiterfecundum partes fubftantiae.de
qua pfincipaliter
intendit,vt de principaliori par-
te fui fubiefti primi. Dicit crgo
partei PhtlofophU, id ti*
,
quare a^tqftam
hahentem
,
eft,iftius,
,
qu6d
tttftmt
quot ftnt fHbhan-
&
eoi ejfefrimam , id eft, quia partes huius Philofbphiae necejfe eji
diftinguuntur fecimdum partes fubftantis
tione
vntM &
& ens,vt in confidera-
vnum
habent pro genere
panes
entis diuerfe
vniuntur ita quod licct omnes tamen ad vnam :
qua:
,
;
inde in Afathematicis, id cft
,
quarum vna
Mathematica habet cft
prima>
& prifici-
Arithmetica : alia fccunda, vt forlan Geomctria : alia fe confequentcr habens ad iftas,vt Mufica,perfpc(liua &c.fimihter autem in palis,vt torfan
propofito licct non
merica
fit
omnin6
fimilejquia Arith-
&
,
Geometria funt fimpliciter diuerfac vna autem eft fcientia de oranibus fub-
fcientiae
:
ftanriis,
quac cft Metaphyfica, licct habeat diuer-
Cns partes.
De
Notandum , quod Mctaphyfica
vBitatc
Metaph.
de iafi.in
tf.
Mltaph
elt
vna
eft
fcien-
vna (juaedam quae eft dc fubftantia fenfibili , de qua ^g^^""- 7'^ S.huius & ifta pars cft prima primi^ tate do^inje nam omnis dodrina incipit a no-
vi- tia
vnitatc generis
cuius partes funt plures
,
:
:
f.
•0»« tmit^te
:
AHa
pats eft de fubftantia infcnfibili,
generii hahes
tjoribus.
fluresfartei.
immateriali,dc qua agitur
:
fcd
vnum &
qppofita confidera-
pluralitas funt oppofita
ergo
;
lius fcientia: eft confiderare pluralitatem
ipfum
eft confiderare
vnum
phyfica,vt prasdidhn}
de ratione vnius
eft.
,
1
2.hiiius,&
pofterior pofterioritate doftrinae
,
ifta
&
pars eft
licet fit
prima
primitatc dignitatis,& intenfionis iftius fcicntiae:
veruntamcn quia omnia fcita rcducuntur ad ens vnum,qaa: funt genera, id eft,gcncralia gencraliter de omnibus pracdicata j ideo \^xc fcientia
ta coHjiderH' ff.
il-
cuius
ifla autem eft Metar. Addip eriam qubd quia :
& negatiojideb hacc &
eft priuatio
fita fpeculari,& vnieft oppofita pluralitM;iteTam
quod declatat a fimili in Mathematicigiw/w» Philofbphiadi£b MathemaricaA/i^tfr/^rfmj quarum vna fcientia eFl prima^& a^ta fecunda,& alia dediucrfas partes,
re
fcientiae eft
fubftanriae fint diuerne;
& hafcientia confeqtuintur,
quapropter.,
hoc , quod vnius
fcientiam pertinebunt:
&
ftantias
&
concludit intcntum.Tcrqiundani cauillarionem.Spcundaponitur ibi:Sedvnipluralitas.Tenia. ihii Quare<]uo- Vnitu fcitit. niam multipliciter. Vis ergo primac rationis cft in tit, eft opfoji. tib cxcludlt
de priuarione , negatione. Dicit ergo,qubd quoniam vnius fcientix eft oppo-
iftius (cientiaE
ide6 fubdit. Exifiunt enimftatim genera ens , vnum habentiafe, {cilicct aequaliter ad omnes fub-
Al. rcftc.
pfimb virtutem rarionis,& quod ha:c fcien-
incidens,fcilicet
fcientia confiderat
quia fupple vnumimportat,vel implicat negatio-
nem,&
priuationem:ideb vnitu fcienttaejifpecu-
negationem,&
f r»«
derario vnius, decuius rationccft
uatio:nam
negatio&
pri-.
w«w dicit quandam indiuifioncm op-
pofiiam diuifioni,quac pertinet ud mulritudinem, qucB vni opponitur
;
ideb fubdit
vnias,negatio aut prtuatio
quia non
ineft tUi
,
,
cuitu
,
fciliccf
qualis eft negatio cxtra gcnus,
aut alicui ^f«m,qualis huic quidem
:
aut fimpliciter dtEla
,
fcilicet
eft
negatio infra gcnus,&
vni adeft difterentta propter
quod eitin negatione, id eft , propterquod differ^ hoc vnum in negatione qiua ncgatio tantum dicit abfenriam alicuius fine hoc, quod dcterminej :
fubiedlum ; ideb negatio abfoluta potcft verificari tam de ente , quim dc non cntc:priuatio ve-. rb connotat fubiedum dcterminatum ; ideb dicit , qabd iUitti ahfe;itia negatioeH, in priuatione vero fit cjuddam fubieSia natura , de ejua dicitur priuatto.Ex
quo patetjqubd cum ncgatio, quae in
ratione vnitu iricluditur
, fit
negatio in fiiDiedbo
v^um poflet dici de non ente ) fequitur quod vnum differt aneg.atione fimpliciter,& ma(
alias
gis declinat
ad naturam priuationis
&
io.huius,text.co.5).& inde.
habet vnitatcm.
ti
Notandum, qubd
,
vtdicetur
ex hac rationc,& praccecien-
ledtionc patet, qiibd huius fcientia: eft confide-
vno , tum cpia.vnum dicir eandem naturam cum entc, vt patet modo pra:expofiro tum rarc dc
c^oniam autem vnius esi cppofita Jpeculari, vniautem opponitur pluralitasy negapriuationem vnius eHfpetionem autem culari-.propter vtroqtte modo fpeculari vnumy
»5
,
cuitts
^
negatio^aut prtuatiOy autfimpliciter di-
6ia quia non ineB illi^aut alicui generi. Huic
quidem ergo vni
differentia
adeH ^praterid
ejuodeH in negatione-.illius enimabfentia negatio
efi.
In priuatione vero fubieSi^
quadam
.
» „
Poftquam Philofbphus
oftendit
phyfica confidcrat de vno
tmnti
vnum alias paflioncs
paf-
fieH4tdifiu7%.
Ov tntts.
,
,
qubd Mcta-
dans intelligerc per
enris fimpliccs
,
& vnicais,
nunc oftcndit,qu6d Metaphyfica confidcrat omncs pafEoncs cntis difiundas
quod duo
facit.
qubd propter vtrumque
& ideb dicirur fort^
,
harc fcientia fpcculatur
&
vtrumque pojfit alitcr exponi , forte melius , vt iam expofitum eft conftruendo
vnum
-y
licet ly
literam.
Notandum etiam quacdam
,
eftfimpliciter,
abfolute dicitur
,
qubd duplex
eft
negatio:
Kegttio dif txtra ,
& extra genus,per quam
qubd hoc non eft
illud
:
flex
Cr intra gi-
aliacft
nus.
negatio in genere , fiue ipfinitans , per quam aliquid ncgatur non abfolut^ fed intra| metas alicuius gcneris,ficut csecum dicitur, quod non ha:
fit natMra,de quapriuatio dicitur.
mCiierMe
;
quia opponitur pluralitati
& contrarias.Circa
Prim6 probat intentum. Secua-
non tamcn omne non h.ibcns vifiira cxcum fed in genere animaUum , quod natum eft habcre vifum. Vnde ncgatio cxtra genus poteft vcrificari tam dc non cntc , quod non eft bct vifum cft
:
;
natum habere affirmationem,quam de cntc,quod cft natum habere & non habct. Vndc tam chymera
->
,
:
:
Summ^ II. piera,quam lapis,quani eriam
non
vidcns
non
:
poteft dici
autem dep riuatione^quac eft
fic
segatio intra genus
homo ,
Cap.
non omne non videns quod eft aptimi na-
quia
,
poteft dici caecum} fed folum
tum habere yifum talem negationem,
vel priua-
:
rioncm includit ipfum vnum,vt prsdi(flum cft.
Notandum etiam quod licct fupcrias probatum fucrit, quod vnum forte dicat aliquid pofiti,
Pkum dich lugttufum
uum : tamen hoc nonobftante , indudit aliquara negadonem non formalitpr/ed quafi confcquenter quac quidem ncgatio fundatur fupcr illud, quod dicit pofiriuum. Veruntamen fciendum, qu6d ifta ncgario, vel priuario quam importat ipfiim vnum , non eft :
priuario multicudinis:quia ciim priuatio
pofte-
fit
rior habitu,lequerctiir,quod mulritudo eflet prior
vno, quod eft falfum
ipfi>
pium
mulritudinis
vnum nam
per
:
,
cum vnum fit pruici-
,
& ip(a mulritudo
mulritudo
cft
denniatur
quxdam aggrega-
famen vnius omnia
tM
fruiMui-
mi/ffrmUit.
dcfiiijrionibus.
Iddrco dicendum , quod
iniportat priuationem diuifionis, non
*""°"'^ qiiantKatiuac,cum
ifta
vntm
quidem di-
ut detenxunati ge-
neris;(ed priuarionem diuifionis formalis,qux fit per oppohta , cuius radix eftoppofirio conrradi-
Aoria ita fe
:
nam
adinuicem diuiduntur , quic
illa fic
habent,
quod hoc non
cft illud.
Prim6 igiSecundo
tur cx natura rci intelligicur ipfiim ens.
non
ens. Terrio incenigitur diuifio.
Quano con-
Non
eji.
al-
dum
tur alterius tunc. ^uoniam vero omnia ad frimum referuntur vt quacunque vnum di" cuntur ad primumvnum:Similiter dicendum ,
ejide
eodem (Jtde diuerfo,& contrariisfe ha-
bere.
Ergo diutfum quotiens diciturfngulum
fc reddendum
,
Hxc autem
diuifadi«fio
poflimt habere rarioncm mulrimdi-
illorum attribuatur priiis rado autcm priuarionem, vel negationcm quac cft indiuifio i fe , confeqmtur fe-
nifi cuilibet
in hahendo illud:
illa
vero in faciendo
:
alia
verefecundum aliquos dicentur tales modos. Palam ergo , quod in dubitationibus dijfum eji,quia
vnius eB de his,(^ defubHantiafer-
monem habere qua
hoc autem erat
,
vnum eomm^
in dubitationibus.
Exdudit quandam cauillarionem diceret aliquis
,
quod cum
:
fortc
cnim
, ficut & ipflim vnum a quo non cft vnius faentix confidcrare de ipfis. Ad quod refpondct, qu6d hoc non obftante , quod talia dicantur mulripliciter; nihilominus pertinent ad eandem fcientiam , quatenus
cantur mulriplidrer criuntur ; ideo
dicuntur ad aliquid tributionis.
vnum fecundiim ordinem at- QmnuU vm^*^ «i»*, qu6d quoniarn vnum di-
Didt ergo
^*^ t^ & diuerlum,& talia etia ^ J^nio
^itur mtdtipliciter,ic ea,fcilicet quac determinan-
id cfl,vniuoee,»*c
ti^nes taliu referuntur,tanc
ad vnum,
j^
cffvjita dt£tis
diuerfumque y
^ difsimile, ^
quacunque alia dicuntur, autje-
ifidijualeydr
cundum eadem , autjecundum pluralitatem^ vnum eji dicftt cognofcere fcientidt, £^orum vnnm quidem aliquid contrarietM eHf: differenti^ enim qu^dam contrarietM eH
^
autem
differentia
& intcntum condudit di'
ccns, ({uod vni oppanitur pluralttM fupplc vnius
dift^ re
firienria: eft
firientiae,fdlicet
vtrumque quare
{peculetur
:
fj^vtia.
i^tuT
oppofita fpeculari : ide6
Metaphyficq
igitur
:
cum
eft
cognofce-
fupp.ifta urienria
vnum & fpaies •yw/«*,fcilicct idcm, fi-
mile,& squale. SimUiter ofoact,quod fpcculetur oppofita diclistfcUicet diuer/um,dijfimile
,
<^ ind-
quale,& quacumque aliadicuhtur,id eft,rcducuntur ad ifla,aut ad pluralitatem,& vnum : quorum vnum, fcilicet eorum quac fic reducunmr ad pluxalitatem
qufdam
,
eft contrarietas
differentia
,
Sc
,
aatn contrarietas efl
maxima
,vt habetur lo.
huius,text.com. 1 3 Mjferentia vero efl quadam dilterfitas,e%.
quibu^ patet, quod ad iftam fdenriam
peninet de contrarieute fpeculari. Deinde
cum
quoniam
falicet analogicc ra.
de talibus funt diuer-
vnum,
fcd funt purc acqui-
de talibus inquam funt fcientia; diuerfacj ficut de cane caclefH confiderat Aftro!ogia:de cane veromarino , vel latrabili confiderat Phyfica, fed fic non cft in propofito ; idc6 fubdit. jQuoniam vero ad frimum aliquod omnia referuntur, uocata
:
vnum ad aliquod primum vnum, id fignificantur per hoc nomen vnum reducunrur ad vnum primum licet fint
vo qu4tamque eft i
quaccumque
*•
;
multa,& diuerfa firmliter oportet fe habere,& de eodem,& diuerfo,& contrariis. Sic ergo in talibns procedendura eft quia Prim6 videnda eft eorum mulriplidtas , quot modis vnumquodquc dicattir. Secundo inuefliganda eft comm redu(9io,& ordo attributionis ; idc6 fubdit ; ergo diutfum quoties dicitur fingulumfic reddendum , id eft , reducendum eft ad primum,quado aliquid adaliiid reducicur in finguUs tahbus nominibus qus dc pluribus pracdicantur^ dicuntur , puca qu6d hoe ibi redudtur ad aliquod/^imMm ih habendo i/Iudi iUud verofaciendo:alia vero fecundum alios modos dicunturM eft,reducunmr,Vlrim6 cpilogatqu6d :
vnum multipliciter
palam eft quod dtEium efiin qiuSHonibus , fdlicct terri Ubri ^»»4 vnius vt hmus , fdlicet fcicntiac, j
:
eJi hahere fermonem
his quac 6xdc3. funt
vnum dubitatorum
dici-
iuryC^ hac multipliciter quidem dicenturyat'
l
:
,
id eft
fi
,
confiderarionera dc
& de fubflanria ,hoc enimerat ,
id eft
fpueatarum ibidem.Deinde
didt: .^Ujire
j
:
diuerfitas.
Refumit carionem ,
Orio tfMnP-
nm
fx fdcntiacVult dicere,qu6d de pluribus,quac nec habent vnitatem vniuocarionis, nec vnitatem attriburionis ad aliquod
VniautemflitrAlitasofponitur , ejuare^
efi
emnia ci^nofcereScAicct Metaphyficae : non enim funt fcientiac diucrfz fimplidter fup. de his , qu«e mulripliciter dicuntur:/fiyi nec fecundum vnum,
primam
cunda negario , quae eft non idcnritas , vcl diuifio abomnialio. Deinde cum didt
*7
prxdiifla oppofita di-
vnius. Iftam ,
-
adprimum infmgulis praad illud dicitur.hoc enim
ejt
dicuntur multipliciter : attamen vnius fcientia
cft diuifio.
'«
dicametis quomodo
nem.<^int6,& vlrim6 intclligitur mulrimdo, de
nis
trikMtitnis.
cognofcere
emmftmultifliciter ,fedf necfecunvnum , nec ad vnum rationes referan-
tur ab vno,fcilicct idero
modo non
*t-
115
fcquenter intclligitur v/iMm , quod priuat diuifiocuius rarione
eetUtns
1.
terius
rio vnitatii : fi autem mulritudo eflet priorquam vnum,poflet ipfum definire,& fic dlctcirculus in Fkaoif imptT'^
1
,
vna qusfUonum di«
cum didt
Et Philofofhi eB de omnibus poffeJpeculanamji no» Philofophi^quis erit qui inue» K 4
:
xcn.co.«.
,
: :
Metaph.
Lib.lV.
116
i^m Socrdtes & Socrates fedeth \
fiigAbitJl
afttfivHnm vni contrariunftaut quidefi contrarium aut quoties dicitur ? SimiUterautem^ CJr
aliis talilfus f
Ponit {ecundam rationem. Circa quod duo fa-f cit. Primo fub quaeftionc projpoiut quod iftius fcientiac,6f non alterius,eft conudprare de prxdi-
i8
,
de
-
^
^s. Secund6 format
rationcnl
Secunda
ibi
Munt- -^»»?»^'» '^S" vnim. Dicit ergo quod Philofophi, fnsHUi fhi- id cft Mct3phyfici,qui primus Philofbphus antonomaftice 6ip.tvi,eft fojfe jpeculariM omnibusSd-' UfifffU*, licet prjediais
:
nam fi non
efi
Philofophi quis
fcilicct afius quiinteSigat, fi eH-
eft,
idemSocr.& So-
crdtufedenj ? aut fivnumvhi eft contrariumyaut tjuid eft contrarium aut quoiiens dicitur ,fcilicet
& de
co»trarium?fimiliter autem
hts talibusftmafi
diceret,qu6d nullus eft alius,qui fcilicet cpnfidc-
rptde praedidis (
tpontrarijs
&
puta deeodcra&diuerfo,
j
& dc
(^ entis inquantum ejiensy eademfecundum fe pafiiones funt ^fed non ipquantum nume-' ri^ aut linea^ aut ignis, palam quia iUius
^ quidfunt cognofcere ^
eH ,
dentia ipfius
intendebant
j
^
acct-
(^fic nonpeccant qui de jpfis
quafi hoff philofophantes :fed
quiaprius his eji fubBantia^dequa nihilpror^
^
fus intelligunt. c^oniamficutfunt (^ numeriinquantum numerus propria pafiiones , vt
,
,
(jrhac fecundumfi
funtnumeris adfe inuicem i id eft fub difiundio-ne : fimiliter a^temfolido , id eft corpori mobili,& immobiliigraui
,
&
propriae paflioncs
leUi funt aliapropria, idcft, :
& fic & enri inquantum ens
fimt q^asdam propria,^ eafunt de quibus eft Philofophi perfcrutari veritatem,
Noamdum,qu6d
licct
vnum fit vcre pafHo en-
&
quia vniim
eft
prima pafiio
hacrens ipfi enri, mediante paffiones
;
&
immediatius ad- ^,-^"'
quodammodb faabct rationem omnium aliorum , vt fic dican-
6c ideb
fiibiedi i:efpe£hi
tur aqualiter paffioncs cflc eacdcm vtriufque,
Deinde cumdicic:
^
Signum autem: Diale0ici ^amque Sophifia eandem fubinduunt fguram Philofopho:qjiia Sophifiica apparens folum efifophia^
^ Diale^ici deomnibtts dijputant
, omnibus autem ens commune eB, Dijputant autem de
his videlicet: quia Phikjophi^funt ipfaprom
fria
:
nam circa idemgenus verfantur dr Socum Philofophia :fed ah hacquidem modo poteHatisiab ilU
fhiliica (^ Diate6fica dijfert
vero vita proharefi. Eff autem Diale^ica Strphiliiea
quidem apparins
eH fciensi ons ver9
,
non. Ponir tertiam rationcm quac talis cft Circa idem vcrfantur DiaIc6Hais , Philofbphus, & Sophifb fed Dialedici Sophifta difputant dc praedidis omnibus, quar funtcntis paffiones;ergo :
&
:
quantijm linea,& numcrus inquantum numtenisi ergo Metaphyficaquac confiderat cns inquantum
quomodo conueniant.Dicit ergo cjrtodfignum
ens,confiderabit praedidbs pafliione? entis. Dicit
foliimrquia efi apparens,&
,
^
qua infunt omnes alias
Dialeaici
^
diIputnnt d» Sofhifit
p»{ltV»^nn
,
talis
fcientis eft confiderare fubieftum eius
gj«> finfu
tis,tamen Philofbphus hic dicit , eafdcm cfle paf- ^'cuntur ejfa flones cntis vniiu , qiiod dicit pro quanto, '^^mf^ffio-
& Philofbplius. Hanc rationem declarat oftendens qupmodo Dialedious & Sophifficus difFe-
Ponit tertiiam rationem qua»
eft:Eiu(Hcm
&
pafliones
&
paflioncsieius : fed ens inquanergo cns habetproprias pafliones , ficutlinea in-
tum cris
&
inquantum vnum , Conftdtr» ^^j^ inquantum ens , funt tademfecundumfepafin imiuerpili fiones,c^ quidcm nonfunt linea; aut numeri, aut crgp qu6d tjuoniam
imtfm'
, commenfuratio aqualitoi excedentia,& defeilus,& alia cjuafecundum fe in-
dr
/jr defeifio
tatem,
faffiutes.
&
imparitas &paritas
excedentia
tum efiensfunt quadampropria ^ &eafunt de quihus^ ejt Philofophi perfcrutari veri-
habft
,
ihqus^ntun>
tentatiua,de quibus Philofophia
^
£w
quantum numeri
ens
quoniam ficut rtumeri infunt propria pajfiones , vt :
imparitaSyparitofy commenfuiaiio, aqualitas^
(^ adinuicem infunt numerisfimiiiter autem (^ defolidOi& immohili, (jr mohili , c^ leui^ enti inquan(^ graui,funt alia propriafic:
19
quomodo
declafando
ens habet pafliones
hoiuimodiJDcind^ ciim dicit
aliis
e^Moniam ergo vnius inquanium eft.vnum^
fcientidiy
WxepA
*g"" inquantum
vnitts
talja
;
nam
pafliones cntis in-
quantum ens,nullius infcrioris funtpaffioncs pcr fc primo,5c inquantum huiufrn6di;quare inquam fic eft palam , quia iUimfcienHa , fcilicet MetaphyficaB
eft
cognofcere qutdpftfubiefium
&
&
,
fcilicet
&
ideo ynum, eorum accidentia \ ipfUm ens non peccabant qui de eis intendebant , c^uafi non philofophantes \ fed quia principium eftfubftantia
de qua nihilaudiunt, id eft, quia ens inquantum ens. habet quaidara propria , quas fimt communiaj ide6 confideratio dc eis pertinet ad Philofbphum ; ide6 illi , qui de cis intcndebant , non
&
peccant quafi non philofbphati fiint ; fed quia dimittunt illaqu* pcrtinent»ad confiderarion^m primae Pbilofbphiac quia fubflantiae obliuifcuntur , cum tamen fubftantia fit principiilm , de qua Philbfbphus- principalitcr inrendit. Subdit :
rant aPhilofbpho,&
&
tem habet apparcntiam
quam fimilitudinem cum
non exiftens:quodau-
alicuius rei
,
habct
ea ifimiliter autem
Di^tleSiici difputant de ommbus
:
ali-
&
quia habent ens
commifne pro fiibie^o : quia comtnune omnibut eft ens : difputant enim Dialedici,fcilicet de his {)racdiftis communibus,quit funt communia Phi-' ofbphia». Et redditcaufam di(ftorum , nam circa ImjuihuseSidemgenus verfatur SophifHca& DialeEiica cum ueniunt f^ Philofophia , ranone huius habent ad inuiccm diferunt Phi conucnientiam : quia quslibct fcicnriarum ifla- loJiphfu,Dia lecHcuf (^ Tum verfatur circa totum cns, in quoconueniunt Sophifta ,vidt bmnia , de quibus qiiaelibet iftarum fe intromit- CtmmitmtO' rit, Sed dijferunt, quia fupple Philofbphia difFcrt rtm hif. ab hac , fcilicet Diale6tica , mddo poteflatis : nam
&
maioris virturis
dl
cofideratio Philofbphi; quam
pro qnanto Philofbphus proccdit dc praedidis omnibus deraonftratiuc , pec certitudinera. Dialedicus ver6 ex probabilibus quae fblum habent opinionera generare ab Dialc(^ici
,
&
:
ifta
ver6
,
fcilicctri Sophiflica difFcrt fupple
Philofbphus
Summa^IT. Philofophus vittprohtrejt, intcntione
finis
dit veritaterh ris,
:
id cft
Cap.II.
eIc<^'one, fiue
j
quia fiipple Philofijphus inrcn-
:
Sophifta ver6 apparentiara verita-
non fi:iat.Subdit
vt firilicetvidqatur (cire, licct
autera declaratione ditfce difFerentia: dicens,qu6d
Diale^a eji tentatiua de cjuihw Thilofophia efi /cienr.quh confiderat de cis pcr demonftrarionc, quas habct geneiare propric fcientiam -.fophtftic* quidem
vija^ ens vero non, id eft, apparens 5c
cxiftcns
:
cum tantum
lo quod non Philofbpho. jj 'Dialeaiea
«y
SofhiftieM
fu^ux.
iciat
dam cft vtens
non
intendat apparcrc fcircda-
proptcr quod diitinguitur a
,
Notondum, quod diftinguuntur
Dialc<5tica
& Sophiftica
,
quia qiia-dam eft doccns,& qiuc-
,
illa,
vt ha-
betconfidcrarc de proprio fiibicdlo, dando
modu
:
dicitur docens"hsc,vel
Sc artcm arguendi, reotcr
& fyllogizandi
rcddendo fingula nngulis
,
tens hacc vcl
illa
,
:
:
:
vere,
:
& appa-
ied dicitur v-
quando modo arguendi adin-
dudturad plura: quics verb inquantum habct rationcm vniformitaris &:ciuufdam vnitatis,rcdu-
Nam
vnum.
citur ad
quicfccre cft
non aUtcr fc
haberc nunc quam prius ex 6. Phyfic text. com. ji. Tcrrib vtens opinionc anriquomm omnia dicit edc contraria , vcl cx contrariis : fi crgo contraria
ra
reducantur ad cns
& non ens,vnum & plu-
qu6d omnia
fequitur
;
entia Jlmilitcr rcducen-
tunnam cum principia rcducantiu" ad vnura & cn$, pcr confe ]uens principiau , fcquitur quod omnia entia quxcunque funt , eft vnius fcietitia: fpeculari. Dicit crgo qubd atnphUs alia co'eleme>i~
&
&
omnia referwitur , femper enim duorum contracnris : rionim altcrum habet rarioncm habitus altcrum verb priuarionis non cntis , qiiatenus tatio coyitrariorum, prinatio
ad
ens
& non ens
:
&
&
priuario eft fbrmalitcr
non
quasdam negario, quae
eft
fenmdb ahqua reducuntur ad
cns. Similiter
& non pluralitatem vt ftatut, id dl, quies rarioncm vnius & ww«/plura-.
vnum
ucnto vritur ad areucndum vcl ad concludendum ahquid in aliis fcicnriis. Primo modo qusHbec
qua:fcilicet habct
leanimhabet aliqualiter rationem fcienria:,quatenus circa proprium fiibicdum quacHbct modo ali-
phi anriqui confttentur entia& fuhftatiarricomponi ex contrariis , vt fdlicct Philofophi omnu ^ui-
qualiter dcmonftrariuo fpeculatur.Secundo autem
dem dicunt principia
modo
nam
recedunt i rarione
fcientia:.
Philofbphus
prgo comparans eas in loco ifto ad Philolbphiam, diccns fi)lam Philofbphiam clle fi:ientiam, accipit eas vt vtentcs
:
fic
enim ex prob.abiUbus
vcl ex
apparenribus verfanmr circa oraiieensjvndc Dialedica hxc dicitur rcnuriua,pro quanto commu-
Vlterius
litatis.
vt Pythagoras
didum eft
ria
di^undas
cntis confide-
hac fcicntia, inferens hinctria
in
,
illi
:
qua; clarc ponuntur.
AMplius autem cot$trariorum altera coc" elementatiOyprittatio^ & omnia referu^ (jr
non ens^
(jr
ad vnum^
litatefH^vt fiatsti 'unius^^
dr plura-
motm pluralitaiu.
'Bntia vero
^fuhfiantiamconfitenturex con-
trariisfere
omnes componi : omnes enimfrin^
cipia dicunt contraria : hi
far nitum :
illi
namque par d^ i^"
calidum ^frigidum
:
alij
autem fi-^
amorem (^ odium; cmnia vero (jr alia videntur redu6fa ad vni dr ptutalitAtem :fumaturcnim ipfa redu^Ha a nobis, principia verOy omnia qus ab ahu infinitumj alij
(jr
^ & ingenera hac cadunt.
:
Primb quomodo contraria reducuntur ad ens & & non cns j inquantum alterum habet rarioncm
qnomodo
&
& altcrum rationem habitus. Sccund6 aliqua rcducuntur ad vnnm & plura,vt
quics
:
&
:
&
ita
videntur reduci ad
vnmn , a»-
fupponatur hic a nohis ipfa reduBio : quia fupple longum cftet oftendere dc fingulis cotrariis : tamen hoc fit manifcfhim, qubd omnia omnia contraria reducimtur ad vnum &c cns tam principia qu^m principiata inddunt aut in ,
.•
vnum,aut
&
in tn%,\deo 6ic\l,principiavero
& quc
funtprxter alia,\d eft,prindpiata reducuntur fupplc ad vnum ens quafi genera non qubd funt vera genera , fed ratione fui communitaris dicun-
&
:
omnia
&
communia:fi igitur
contraria funt principia vel cx principiis,
oportcr qubd ad
vnum &
patet ex praediiSis
inqgantum cnim motus habet
rarioncna alteritatis 6c diuerfitaris cuiufdam, re-
§lit»m»d»
m^imitm fum ^enerMi
ad chs reducannir;vnde ,<jubd contraria habentdupli-
cem redu£tionem ad ens, vnam rarione priuarionis, aham quatenus contraria funt principia,qus habent redud ad
vnum
&
ad ens, quafi ad
gcnera.
Notandum, qubd omnia enumerata
quod
patet
contraria
vnum & pliuralitatcm, inducendo nam imparitas habet aliad
aliqualiter reducuntur
:
i3 Frtidia* cqtr*ri»redutit
quid vnitatis rarione fua: indiuifionis:paritas ve- *d "vnmn in. rb pcrrinet ad pluralitate quatcnus habet homogcnca congrcgare:caIidum habet rationem vnjtatis
,
frigidum vcrb perrinet ad pluralitatem ra-
, inquantum habet difgrcgarc homogenea , commifcendo & congregando hetero-
&
motus
& infinitum,
tione oppofiri
Ponit quartam rarioncm qui talis cft Quae^ cunque reducuntur ad vnum ens, pertincnt ad connderationem huius fcienriaE,quae verfatur circa vnum & cns ; fed omnia prajdida funt huiuf^ modi ; crgo , &c. Minorem declarat indudiuc.
priuationis
& impar, & frigidum, vt
vtro calidum
turgenera, ideft,gcneralia
tur ad ens
licet difFcrenter
in prirao libro:/*/* j
ad ens
tem, id cft
Philofophus quatuor rationibus oftendic
coroilaria
Plulofb-
,
Hxc cfl: altera pars huius capiris,in qua
jrari
,
fcilicet
& rmdtitudinem & pluralitatem :fumatur
SFJHMARIf^M,
paffiones
contraria
,
rcducuntur ad ens raodo prxdido. Addit auficut fupple prsdida contrariaredu-
<;Untur
omnes
omnu
odiH, amorem vt Anaxagoras.Ex quo patet,qubd omnia contravt
e^anea applicat ad Deiode cum dicit
{(jenriis.
fere
Parmenides : ali)fnem,iA eft,finitum
tcm qubd
aliis
djm
hi dicunt talia contraria,fcilicet par
nes intentiones quas cofidcrat tanquam quaedam
propria in
6^'efceitf
qiud.
gcnca : finitum eriam habct rationem vnius infinitum verb pluralitatis , qua: poteft augcri in infinitum amor autera habet radoncm vnitaris,fi'» cut patct : odium vcrb rationem pluraiitatis pro quanto habct feparare. Dcinde cum dicit :
:
Palam igitur (^ ex
his,
quia vnius
efifci-'
tnquantum ens fpeculari; omnia namque aut contraria aut ex contrariis,prin' entiit eius
cifia
vero coutrariorum
vnum
(^ pluralitM.
:
;
Lib.IV
n8
Metaph.
Aftum vnius fcitntu^ftue fecundum vnt fiicuntur ^fiue non , vt forfan habet veritas. f1
4t tametfi multifliciter dicitur vnum ad primumy tamen ali4 difuntur j (^contrarii fimiitter^
Concludit crgo trla cOroUaaa ex prsdi^s. Secundiim ponitur ibi Et propter hoc. Tcmum ibi : Ergo qHMvmtu» Priraum coroUatium eft ad confirmationem didi fupri in prineipjo huius quarti,quod fequitur ex nunc diftis, fcilicet qu6d vnius fcientia eft confiderare ens inquantum ens,
&
qnanto acdpit ea, fupponit k primo Philofbpho inquantum fibi eft ncceflarium fimiliter inteUigendum eft de aUis ijcientiis particularibas* Peindc ciira dicit :
£liiod quidim igitur vnhs fcientia efi ens inquantum ensfpeculari^ e^ efUAinfunttis'in quantum efiens manifefium. Et quia nonfolu
^
:
quod
C\c patet,
ant ex contrariu
vnum&
omnia namque aitt funt contraridt : contraria autem rcducunnu: ad
qubd principia contrariorumfunt vnum aut pluralitas :fed m, fcilicet pluraj ide6dicit
& plura,
vnum
vnitu fcientia conftderarcy vt
efi
fequiturergoquod vnius fcierix fitxonfiderare omnia entia,^ hacfiue vnum
prius oftenfum
eft;
& ens dicantur fecundum vnftm, id
verc vni-r
eft»
&
tioce , fiue non,vt forfan habet veritas : attamen adprimum alia difi vnum dicitur multiplicitery eentur, id cft
,
reducentur
& contraria
,
&
quod cns vnum non fit de omnibus, quale eft gcnus
Sc propter hoc, fcilicct vniuerfaliter
propric
:
didum
aut ens
fit
fimiliter.
fubfiantiarum , fed accidentium eadem efi theoria^^ dediiiis^^ de priore,(jr fofieriores
& de genere
mum
:
;
,
(jr rofo,
drfarte^
(jr
Ponit tcrtium coroUarium, dicens qu6dw4»»fefium efiquod vnimfcientiit efifpecularientin-, quantum tnf ex quo ctiam manifcftura cftqu6d :
eadem
theoria
,
id eft
,
confideratio e&.,non folum
fuhfiantiarum,fedetiarnaccidentium efi
eadem theoria diclontm
eiufdem [& diuerfi fed etiam de priori,
&
toto,
munia ens,
& parte,dr funt enri,
, fciliceft
8c firailiter
:
fuperius,putji
fimilis & difnmiUs &c. & pofieriori genere, &fpecie,
,
,
aliif talihtu,
qpa: flipple cora-
& confequuntur ens inquantum
& per confequcns de ipfis
oranibus conucnic
ipcculari.
feparabile ficut pofuit Plato,
hoc quidem ad vnum priver6 in co qu6d confequenter (e habent ad illud primum. Vult dicere fiue vnum ,
non eft
vt forfan
(jrfpecie
,
aliis talibus.
(ed
SVMMA. SECVNDA
illa
:
/iue ens funt genera uerfalia feparata
,
,
fiue
non
:
& fiue funt vninon ; tamen
vt ait Plato , fiue
oraniaentia dicuntur ad vnumfalterafecundura attributionem, de quibusMetaphyficaagit prius, TollittnfiM-
& principalius
tiam de tcjui- quenter
:
:
vtitur
dc
aliis
autem
& confe-
vero poftcrius
ifta litera bis
,
ifto
ftocatione tn-
bio dubitandi, fcilicet/orpwiquia fiue ens
tu.
«ocum oranino ,
aduervni-
fit
non, ficut forlan eft verum, loquendo de vniuocationc Phyfica , qua: toUit fiue
omnino ordinem
& proportjonis
analogijE,
:
fiuc
ctiara vniuerfalia fint {eparata,fiuenonj ficuto-
H
ftendctur y.huius^nihil refert ad propofitum,quin
dc ente inquantum cns , fpcculeturfcicntiavna: ex qao omnia entia habent ad aliquod vnura analogiara fecundura ordinera attribiitionis.
Son fntia
Notandura , quodcura ait Philofcphus omnia fmt entia vel e(Ie contraria, vcl clle ex contrariis , lo-
orrfila
foatraria,»nc
fx contrariis, ait voliit tii[Mt,
an-
quitur raodo antiquorum entia traria tiae
In hac fumma per fex capita contenta fuse agit Philbfophus de principiis de-
inordinead confiderationem. Primo difputac dcprincipiisomnibus communibus. Secundo fuse impu-
monftracioifls
gnat ncgantes prima principia, vt conccdentes contradidoria fimul vera, vcl falfa, &c. examinans quibus motiuis in talcs errorcs incidcrunt.
In cap. i.vfquc docet ad Metaphyficum fpcftarc confiderationem de fub-
ibi. nifi Phyficorum.
ftantiis,
&
,
quifblurapofucrunt
,
C
corpora fenfibilia, qua: vtique funtconvel compofita funt cx contrariis fubftan-
fiint
principiis, feu dignitatibus,
quas fcientcs patticulares fupponunt.
ilia
A
p
V T
I.
:
autcm incotruptibiles,&
modi
1>e principiorum cognitione.
corpora cxleftia
fiuit contraria,
iraraateriales, cuiuf-
Ad Philofophum
& Intelligentiae,non
,
pertinere confiderationem de
omnibus comraunibus
principiis,
ncc px contrariis compoflta. De-
Dlcendumautemy
inde cura dicit
vtrum vnius fcientiaj
Tcxt.co. 7»
autdiuerpi de vocatis in LMathematiEtpropter hoc : (^fi noh
efi ens^ aut
vnum
idem in omnihus^ autfeparahile, vtforfan non eH^fedh^c cjnidem ad v»um\ illa vero in eo quod confequuntur. Et ideo nonefi Gcometra fpecuUri quidcontra-
cis
dignitatibus ^(^defubliantia ?
vniuerfaliter y (^
rium^ aut perfe^um^ aut
idem^ aut diuerfumy
vnum
,
aut ens^aut
ntfi exfuppofitione.
Poftquara Philofbphus oftendit, quod
ifta fci-
inquantum ens , & circa pafHoncs entis , nunc oftcndit quod ifta fcienria vcrfatur circa prima principia demonftrationis, cnria verfatur circa cns
qu2
dicuntur dignitatcs. Circa quod dub facir.
quia, Prirab oftcndit propofitum de
omnibus iU communiter. Sccundo fpccialitcr intentum de primo principio, Secunda ihi j Congruit autem maxime. Priraa in tres, quia Prilis princij^iis
Ponit fecundum corollarium diccns propter hoc quod didura
eft
,
, qu6d non eft Geomctrae
Ipcculari, fcilicct dc pracditSbis, quae futjr
commu-
nia conieqiientia ens inquantumens, vtquideft
contrarium
,
aut
perfedum
,
aut ens idem, aut
diucrfumj nifi cx eonditionc,vel fuppofitione,pro
m6
proponit quaeftionem,vtrum
fcicntiae confidcrare
fcilicet fit
de fnbftantia
comraunibus ,quae dicuntur
,
dignitates.
fubiungit quasflionis fblutioncm.
vnius
& principii» Sccundd
Tcrtib ponic folutionis
*J
:
:
:
:
Summ^ II.
Cap.
Palam Atttem, Tcnia ibi Omntbw tmm. Didc ergo <^b6. di^ ctndum efi , vtritm vniut fcttfitutsMt tlmer/M Qi £>laUonis rationetn.^ecimcia ibi
:
:
& tU vocMu digni-
fupplc fpcculari dejliifiditut tatwttt in ALithemAticU f
fysrt Mffr» friMMttr di-
jnttMtetU»-
Notandum
quod
,
prindpia magis appro»
ifta
Marhemitkis
priantur
hantur
f\
:
tamen
n6
prindpia contra-
ifta
& appliccntur ad propria, ftc aliqualiter &
pima. Dcinde cum didt
contrada
efi^
^
& ciits tpttt
Ponit quzftionis folutioncm, diccns
^uu perfcruratu)
fcfhim
efi
Philofopht^d
intendiKus. Deindc
hn
de
vnmmr eis quantum eis fuflficit,& ,
corum
fubic<£feum
proprium. Exemplum:
Geomctria quandoqflC vritur illo principio fi ab 4UjuahliMt aijuatta demat , &c. conrrahcndo ip:
cfTe
fum flc
mani-
ifiidf a^uMthut limis
efi vniitt fcientia
Metaphyfid,
eft,
cum
vtdidtiieft ad propria alicuius fcientia?,
fic fcicnrias
tcquirit
PhiUfrfhiy qutt de his ferfcrutatie.
fnmafrlnn- eiutytfu^ t'*'
communibus
ex
fuas demonftratiunes in ifta principia fimplidtec
efi
cifidtrmre
omnes
rcfolucndo
,
Palam autem, /fuia vniia
UetMphfiet
dum fubftantiam:(cd tancum fecundi;m virtutcm, ^^»^^,„„1 pro quanto omnia prindpia particularium fcicn- nifi c«ntratiarum firmantur pcr ea,& roborantur. Ratio hu- bamur.
(ccundum fubftanciait^ ingrcdiuntur demonfbadoncm : non quidem in. fua communitate, Ccd
principiis per fc notis
jftis
«fi
commimia , qu« dicunnir dienita- Sff^* ^p'*' non ingrcdiunair dcmonfbarionem fecun- '"V'^'*"^
ifb principia tcs,
ius eft, quia dcmonftrario proccdit cx propriis
aliis^ua-
& manifcftiijs vcuntur
tenusccrtius dcjiionftrant
'
quam
fcicntiis
QB^
I.
quam
dicic:
didc
Ftide nullus particulariter intendentium
*•
Omnihui entm infunt
exllfentihus^ fed noa
generi altcui fefaratim ah
aliis
-.
(jr
vtuntur
quantum eft ens, vnumquodque autem genf*s em In tantum vero vlitntur inquantum eis jttffciens efi;hoc 4Utem e^quantum centinet genus de cfuo de-
pmfies, ejula entJsfunt in
.
monfiKitiones ferunt.
^are cjHoniam
mani-
fefiumefuodin quatumfunt entitiy infunt ommhus,hoc enim efi eis commune de ente in
quantum eH ens cogaofentis ,
^ de
eis efi
mtitur dicere deeis alitjuidfi vera nec Cecmeter^ nec ^rithmeticus.
Ponit fecundam rarioncm fumpcam a figno di-» qu6d nullM i.vtendentium parttculariter , ^5'^"' P""* ,
cens
niUlus tradens faentiam dc aliquo parricu-
id eft
,
lati
nititur di<.ere aliquid de eis
,
modi
prindpiis comm\a\\\)\iS
tur
iftis
prmcipiis
tria facit.
Sed Phyficormm. Tenia ibi ^ma igitur Philo~ofhi. Prima in duas fecundiirn quod dupliciter :
probat didbam fblutionem. Primo a caufa. Scdo ^ fjgnoibi : V/ide nuUits. In prima pane intendit calcm rationem
:
lUa quae communirer confe-
quuntur x«ine cAs, pcninentad hanc fcientiam PhilQfophalem , qujc eft deomni entc fcdtalia prindpia communia funt hiuuTmodi; ergo, &c. :
omnes (cientiic vtuntur ti& circa-quoddam ens parricularc, dc quo confi-. derant, fecundum quod fufScircis quod non effct , niii con^cquantur cns in quantum ens. Dicic ergo, quod fupple prindpia communia , qua dicuntur dignitatcs, infunt ommhut exifientthm . id oftendit , qaia
:
& non alicui generi & omnes
& fcoriuih «^ tuntur
&
eis
,
,
vt pra:di
cft;
vnde
ipfis pcrtinct
ens,qualis cft Mcuphyfica.
eft fl-
ad fac-r
aliis,
eo
,
tfuia
Reiicitcrroremeorum, qui negabant fubftancias infcnfibilcs
dida
,
corum
&:
,
quac
dc primo
principio.
quidam meritofacientes Nffi Phyficerum foU namcfne putantur
de tota nat»-
hocy
^deeme. Sed
raintendere Phyfii
genus ca
aitquis efifuperior ,
tjuoniam adhnc
vnu enim aliquod
entis tfi natura^vniuerfalisfane
primam
(^ cirde
fithfiavtiam theoriTantes,
his vtiqueperfcrutari hahehunt.EH
phia quadam
1'hyfica
^
^
autemfo"
fed non frima.
ent
ifmttntuih
:
omncs facnrix vtunnur
Excludir quofdam
errorcs
drca huiufmodi
quod duo fadt quia primo cx-
principia. Circa
:
fis ,(\mzvnumeiHod<juegenUt fubic6him fcientiae
cludit errorcra illonim, qui fc intrDmittcbant
efi wj,idefl,rccipit
diftis principiis
prsdicationcm enris: »w tan-
titm vero vtuntur fcicnria: parriculares
dpiis
illis
prin-
communibus
dutem
in tfuatum eis efi fufiicienjihoc efi in tjuantum continti genus,(c\\\ccz fubie-
,
cum ad
eos
nequaquam
de
ncrent.Secundo crrorem illorum qui de ipfvs cradabant aUter quam bportet de eis tradarc Sciriida iAi\:Quicumqueverocona>7tur.D\c\z crgo quod
qutdam Phyficorum hoc facientet,fc\\\cei cradbn-
fta prindpi^ infunt omiibui in tjuatum funt entia^
funt hoc faccrc
tesdc prindpiis communibus nifi, id eft,conari ,
& hoc
merito
contmune quod funt drcaens : quia lalicet confequuntur ens in quantum cns : manifeftum eft ergo tjuod fpeculatto de his principiis
tantur intendere de natura
efi fnentia cognofcentia^ ens \n
lem
efi eis
Notandum, qu6d fte.
text com.x4.
flcut
quantum ens. habctur ex primo Po-
cap Jllo.Dx/^^c»/* autem
efi
nofc
:
foli
& de ente
namquepu:
vult dicere
quidquidara antiqui Naturales opinari funt nullara efle fubftanriara ,
&
fcnfibile
flc
&
prsternaruralem fenfibifccimdura cos , cura oranc ens f\t
& naturalc, idem eftintcndere dc natura
& dc coco entc,&
fic
28 i.n*r
^
dmfUx
f^'* **
perri- ''^*^^'*
&,\im,de tfuo fdcntis parriculares/frwwf ipfas demonfiratio tett quare mantfefium eft,qu6d fupradi-
koc enim
J
demonftrarc volcbanc. Oftcndit fpecialitcr hanc fcicndam cflc principia
fcilicet fdcnrias.v-
funt entis in
rcddit caufam quare
eitis feparattm
cum dicit
Dcinde
SyMMARIVM,
Prim6 quod didum cft. Secund6
exdudit quofiiam errores circa huiufmodi prindpia. Terud concludit intcntum. Seainda ibi
cntibus
,
gnum, quod confiderare dc tij
cft>
fu^onant^' huiuf^ prima priacipia. fi funt vera aut fcilicct
,
non } nec ertam Geometria nec Arithmetica , de quibus magis viderctur ; eo quod maxime vtun-
Ponit radonem drca datam (olutionem. Circa
Minorem
aut non,
riam qua: confidcrat de entc comraunitcr in quan-
ffeculoM.
quod
,
ad eos perrinerc conflderare
dc
*
**"*
;
Metaph.
Lib. IV.
120
dc primis principiis qu« habeht confiderari ab fcientia , quac confiderat de ente fed hoG
-;
cadcm
:
exciudit tanquam falfum dicens : fed qHonUm ad^
huc efi aliquis Philofophas />mr P^^ylirOjfcilicec Metaphyficus nam ipja natMra,id eft,res naturaiis mobilis efivnum alicfuodgenMs entisvmuer:
&
falfi text;
probatum eft enim alibi fcilicet 8.Phyfic6 com. 4.8. j 3. & 78. quod omne enS immo-.
:
bile eiVnobilius,
& fuperios entc
mobili
,
dequo
de quo ente pertinet confiderare ad illam fcie»dam,qufi confideirat ens in communi quae erit alia i Phyfica i
confi^erat Philofbphus ndturalis
:
qu2 etiam confidcrabit dc ralibus prineipii? eom-f munibus -ideo dici^ quod ipfias lciiScet fdeftriae ;
vnifterfalis /cih'cet
theonsiantu cireajtrtm^tmfubftatiam,
immobiIcm,m> vtie}HeffecMldtifi,& de his
vtiq»e fcilicet principiis eojnmunibus Phyfica enim efifophia , id eft , qujsdam parricularii Philofijphia , fednon frima : quae lcilicet confiderat ens inquantum ens , &eaqi'j'.communitcrens :
confequunnir. Patet ergo -ex prsdidis quod illi Philolophi naturales intromittentes fc dc huiufipodi principiis communiWus, ?xccdebant limites
proprios
-i>,;xj i
,
cum tamen ad
non
cbs
perrineat, licct
merit6 hoc ftcifsct fuppofita hyporhefi qiiampor nebant, ftilicctqtjodomne ens efietnaturaie:qui^ tunc PhilofbpKia nirurafis eflet prima fin^liciter
&
ficuc
Verumtamen eorum
habet 6. huius, tcxt. co. ?rat
.fuppofituni
3.
feHurn,
Deindecumdicit;,
dc de veritatequo ofortetmodo recipere, fro-^ fter ignoranfiam analyticorum hocpciunt.
Excludit fccundum errorem
eorum
qufde
,
communibus pcrcradlabancalitcrquam volcntes
ipfa
fcilicet
demonftrafc,
quod
cjuicunque dicentium ^uidem de
veritate didkorum
prindpiorum eonantur dicere, ejuo oportet modo reciperc
Dicit ergo,
&
id eft , demonftrare
Oportet pra p^op^fr ignorantiam analyticorum, id
:
&
de demonftration?
,
faentijE
eft,
quae- cradiciir in
Logica
:
eportetmimprduenire, id eft, praecognofcercs^r*fcientes de hu , fcilicet principiis communibus
&
mn
cfUArere akdientes
,
id eft
,
quod
illi,
qui ac-
qu6d
& ipfbs difcipulos audientes,
id eft, inftruendos in aliquiafcicntia,
quarrere de his ficari,
demoducendum fupppne-
vt fcilicet quasrant ca fibi
,
fed oportet qucmlibet
nerc ipfa
nonoportet
'^
»»»»w.&c.
Ttrmini c»m'
rarione cius
;
fta principia
confidcrat
autem Metaphyficus
non dcmonfbrando;
miiitoMhi dcclarando, vtquidfittotum, fitpars
,
.&c.quod
di-
fed rarioncs ter-
&quid
facitin qttinto, quibustcfmir
nis notis,flarim intcllcdkus allentit veritati talium principiorum in virtute natiualis lumi}iis inteU le
Tunc
fequitur
illa
pars
maxime cognofcentem cir* vnumquodque genus habere dicerefrmt^iy
Congruit aufem ea
P
ma rei principia.^are dr de entibui ihqUan" tumfunt
hk
entsa ontnium frmipma^eH auttftt
Phihfophus
Vbi
tpfe.
oftendit fpecialfrer,
quod
ifta fcienria
ver- p^^jj
^*f^M
&
In quocunquc gencrc
fcientiae illcj cft
cognofccns* qui nouit firmiflima
,
maxim^
& ccrriflima
eius printipia: fedMctaphyficus eft
cognofccns
vt patet cx prologo huius libri,& intcr
cft primum prindpium , eft /firmifBmum ; ergo Metaphyficus maxime confidcrat illud primimi principium. Dicir crgo,qti6d circa vnumejModijue
maxime cognofcentem dicognofccrc firmijfma rei prineipia : cerritudo cnim cognirionis dcpcndet ex prind-
genui foentiat congruit cere, idcft
,
piorum cognirione
& cerrimdine
,
entibus incjuantum funt
:
^ior* e^ de
oponct fiipple principia praecognofcere omnium firmijfima eji fntia
,
:
aut^em hic Philofophus ipfe,, qui fcilicet tfouittalia , & maxime quod piumint^ ipfa.Deinde cum
principia
s
yM
MA
eft
primum princi-.
dicit
R I
r
M.
Ponit trcs conditidncs primiprincipjj» quas optim^ cxplicat Dodor, applicans casadpropoficum.
Flrmi/imum
autem pfincifium
mnium
ejt circ^ quod impifibile eft mitirv.notif--
J^od quidem igitur
Philofophiyijir
de om-
nifubHantiafpeculantis, inquStum congruit^
^ de omnibus
fyllogiHicis frin^ipiif efi fer-r
fimu enim
ejfe tale eji neceffe^nam circa
ea qu*
ighorant decipiuntur omnes, (^ nonconditio-
nale.^uod enim necejfarium habere quodcun-
fcrutari palajn^
que entiuminteUigente,hoc vero non conditio-
Concludit intentum dkenspalam^fi ^uqdPhilofophi, fcilicct Metaphyfid efi perfcrutari de om-
auemcunque cognofcentem
mhHs
bentemejt
nale
prinqipiis fyllogifiicis fpecnlarttis etiam
pmnkfGiencia inqua/tHtm' (fi -^ipiis
de.
huiufmodi
de
prin-i
:
quod autem
cognofcere efi neceffarium ,
^
tjenire ad
^uodquidem
neceffe.
jirincipium omnittm
ha-
igiturtale
eSffrmi/imumpalam.
communibus,
Nocaudmn
«
q'464 huiufinodi priq?ipiacom-
p^
£tur circa primum principium fimpliciter. Cirta tipium fii^ quod duofadt:.qniaprim6 innuirrationcmpro- t^id**^ *^ banrem, quod ad Metaphyficum fpedat illi^d primum principium fecnnd6 incipit dcfermina- "^r*"'*^ fe,& exequftur de eo. Secundaibi : Etfirmi/fimic omnium, Inprima parte intendit talem rationemj.
& habcre in mcnte,ficu£ habetur piimo
Pofteriorum. Deindccumdicit;
i»
quitum tn-
&
prseueniant ad cognofcendurn huiufmodj
principia commimia
v
„•
FnnctptMf'
gncfdmm
milia,&quia huiufmodi termini communes per-r ""**'• tiiient ad confideraticncm Metaphy/iel , pcr cohfequens huiufinodi principia fufit de confide-
quirunt fcientiam per dcfnonftrationcm, oportpc
'
.
principia communia,& Mctaphyficalia illudjquod
^eberent
**'•'*
.
hon audientes quarere.
principiis
^P**'
.
•
I
maxime ,
fj»
prima prin-
•
•
Oportet entm de his fr^ftniihus mtnire^fed
;„
FogoofccriE
munia funt communiter nota omnibus, co quM . _ A termmi eorum cadunr m conceptionc euiufcunquc nam componuntur cx tcrrpinis cotnunibus, qui funt noti prius nobisj tt rel="nofollow"> quod noftra cognitio incipit a communibus & confufis,vt habctur r. Phyfl text.com. 3. ifliautcm termini commitnes funt cns, tofum , pars, aequale, inaequalc, fi^
:
'^ticunque vero conantur Mcentium qui-
Tc«t.cpni.8
:
Jpcipit dpterminarc
;
&
o«cquitur de ipfb
modo
}l
::
Summa^IT. modo
Cap.II.
declarariuo oftendens<juid /it,& quale
fir.
121
contrariM opinionts qui de hoc
eft
mentitw.
Secundo detcnninat de co modo defenmio defendens ipfum contra negantes difputans contra
Secimda
cos.
ibi
Sum atttem quidiim. Prima di-
Prim6 enim przmitric , qus
oiditur in duo. CMfJititMts
:
(iint
conditiones principij firmifllmi. Secuodo appli-
Quui verhfit
fritmfrifui-
cat eas ad propofitum.Secunda ibi
titrts.
iSud.Ponit ergo tres condirioncs prindpij firmif-
:
Prima conditio cft , qu6d circa ipuim non fonungit mcnriri,vel errare ; idco didt,qu6djfrfimi.
plijfimum ftrmijp--
omnium principiorum efl idfciluet circa
quod impojfihile enim pro quia ,
eft
menttri.
Cuius caulam fubdit,
tale fcilicct iprincipiara firmifli-
nium necejfe eft tffe notiffimum ; ex quo {equimr, qu6d non conringit decipi circa illud , cum circa AlMsftum »i ttgnittim tX fllfrptfitso.
ea qut ignorant decipiuntHr omnes. Secunda condirio eft,qu6d non ut conditionale, id eft,notum ex fuppofitione,v?I condirionc, fcdfup. fit per fe
nonimjideo dicit/juod fimiim oportet non
ejfe
fiapplc
principium fumif-
conditionale.Cvdvs caufam
langitrquia illud prificipimn, quod neceffkriumeft
hahere inteSigentem quodUhet enfium hoc npn
conditioM cft,non "Eiddemttx
ejl
habitum ex condirione,vel ex fuppofitione/juafi non fit pcr fe notum. Tertia eft
conditio eft,qu6d flipple principium firmifliraiun ftecejjarium efl cognofcere
benti ipfum,
neceffe efi venire
CT*
,
ha-
non fupple pcr demonftratioiiem,(ed palam ejfe , quod
notis tcrminis,poftca concludit tale
principium,^aod
habct «mnes diclas
fcilicet
condidoncs^y? omniuTnfirmiJftmum. Deinde cum didc:
^uodverhfit illudpojidkdmms.
Idem enimfimul ejfe^ <^ non
Tcx. com.5.
ineffe eidem,
&
^fecundumidemimpofiibile , quacumque determinaremus vtiefueficut determina-
alia
ta
ad Logicas difficultdtes.
U
Adaptat ifH prindpio i\dci% conditiones. PriSecundo fecundam. Tcrri6 teniam. Secundaibi:|^.
mo primam.
:
fcqucns cft faIfum;ergo antecedcns,
quens nullum contingit decipi
,
& per confc-
vel errare circa
hoc principium. Comequentiam probat ex hoc; quia contraris opinioncs funt ill2,qu£ funt contradi<5tionis
Perihcrm.
,
fi
vt habetur circa fincm fecundi libri
JmpoffibiU efi
altqnem
exifiimare
iJctgJiwul
ergoaUquisdiccret,qu6dc6tingeret ejft.&no»
ahqucm opinari idcm fimul efle , & non efle, fequinir quod iIIc,quod fic opinarctur , haberct fimul contrarias opiniones. Didt crgo,qu6d idem,
tff*.
fcilicct prindpium,quod nunc dichmi eft. Sftfirmijfimum omnium principiorum : hahet enim di-
Bam determinati9nem,id eft,primam condirioncm fupradetcrminacam:quod primo ofteiulit diccns, quod
impojfilfile eii fu/cipere,idc^,Ofimn quemidem effe,& idem non e(fe ,ficut quidam dicunt Heraclitum hocfu*Jfe opinatum,(cd licct hoc dixerit vocc, non tamcn opinabamr mcnte ideo dicit, qnod aon eft Jic quemadmodum quidam putant^eizcMramdictxfjionenim est necejfeea,qu£
Ithet
:
aliquis dicit, fdlicet voce,ea
& fufeipere,id cft,o-
pinari racntc;poftea tangii rarioncm ad oppofitii
dicensfivero non
, fupplc venim fit,qu6d didhim quod contingit eidem contraria fimttl wrj^jdetcrminenu- ergo nobis eadem,idcft,quod
eft ,fequitur
oftendebanir propofitunvpropofirione confiieta, quat fdhcctdcckrata eftinLogids , fdlicct in 2.
Perihermaiias,qux eft ifla,quod contraria quidem efi opinio
go
fic
opiniani,qu£ efi contradifiionis,c^ma. er-
e(i,palam quia impojfihile esl eundemfimuL
fufcipere ejfe,& non
Applicat di(fbs condiriones ad propofitum de primo prindpio. Circaquod duo fadt quia pri-
efie, enim pro quia , fi fic, ifte quidem mentitta hahehit contrarioi opiniones,c^\iod
fupple cft impoflibile.
:
Notandum , qu6d, vt
m6 dicit quid fit illud
piimura prindpium. Se^ondo adaptat ei didbs conditiones. Secimda ibi: IUudeni^nfirmiJfmum. Dicit ergo , quidfit illud, fcilicet principium firmiflimum,fcilicet pofiea di-
camM,Sc pofito, qu6d fit ipfiira, fcilicet quody?mul ejfe,cr non efe eidem eft impoJfihtle,dr oportet addere qiticunque aliafunt determinata ad Logicas difiicultata, id cft, oponct addcrc alias omnes condiriones requifitas ad incompofEbilitafnmtfin ffificifiMPi.
tem
Elenchorum c. 3. aliquid eidem inei^
contradiciionisjpofitas
i.
fcilicet quod impoflibile eft fecundum idem ad idem fimiliter :
& huiufinodi
tempore,
,
&
qux ponuntur
in
eodem
in defini-
rione elenchi,qiii cft fyllogifinus contradi^onisi
Deindccuradidc:
Hoc aut^m omnium firmifsimum efl prinhahet enim dicfam determinattonem. Impofsibile namque quacunejue idem exiftimare effe,(jr non efie^quemadmodu quidem quidnmputant dicere Heraclitum non enim eft necejfe^qu/t aliquu dfcit hocexiftimacifiorum
;
,
re.
Si vero non,contingit ftmulineffe eidem
contraria-.determinatafint
autem a nohis
httic propofitiom confueta.
Centraria vero
,
^
Sicoti
Oper. tom.
I
V.
bonus,&aIius opinatur,qu6d Socrates eftmalus,non ellent opiniones prim6, per Ce contra=riac/ed quod vnus opinenu-,Socratcs cft albus,& alius opinetur^ocrates non eft albus : fi iginir vnus opincnir Socratcm elle bonum , idem opinetur Socratem non efle bonum, nmc erunt opieft
&
&
m'ones contrariac per fc,-& prim6:fi igitur aliquis opinaturidem funulcfle,& non eile , opinabitur «iuo contradidoria circ fimul vera
eft
,
&
pcr confc-
quens habebit fimiil duas contrarias opinioncs; quarc cidem fimul incrimt contraria , quod cft impofHbile. Dcinde cum didt
c^apropter omnes demonsirantes in hanc
reducunt vltimam opinionem. Adaptat diclo principio fecundam condirioIllud, ad quod refbluuntur omnes demonftraripncs,non lubcnir cx
nem,& innuit talem rationem fiippofitione
principium
,
cft
fcd cft per fc
huiufinodi
quafi concludens cx didris ple
qu^ contrdiiclionU. Palani , qaia impofsibile fimul exisiimare eun4cm ejfe, cr non ejfe idemfimiil enim habebit opinio opinioni
probattir i. Pcriherme-
duo haberent duas opiniones contrariaSjifhe opinioncs non funt contrariar prim6,& pcr fe:fi enim vnus opinamr,qu6d Socrafes nias, iuxta finem,fi
fic cft
,
quod drca
, :
:
notum
crgo
,
fcd didhim &c. Dicit crgo :
quapropter, quia fup-
illud principiura
non con-
tingitmcntiri, ideo omnes demonftra/ues reducunt in eam vttimam opinionem, id eft,in iftam propo-
fitionem,& dignitatem vlrimam,qux digniutum. Dcindc cui» ilidt
L
eft diguiiai
N4tur.i
35 Ofinimies contTOrii tri' plitet.
:
:
Metaph.
Lib.IV.
122
Ndtura tfAmque pincifiufn dignitatum hac^emnium.
,
^ al/arum
monfl:rationem^&quorum ter
Adaptat ad didbiim principium tertiam conditionem,& intcndit taJcm rationem lUud quod eft notum in naturali lumine intcUedus non ha-
quidem
enirn
omnium
mn oportet\totalidemonHratiC"
ejfe
nemejlimfofihile.nam in infnitum frocede^ ret^vt ncc itaforet demonfratio. Si vero quo-
:
Htmenjlra«fidetgnotit.
per dcnionftrationem ,quia demonftratio fed di^^iun primum principiun» ^f^ jg ignotis efthuiufmodi ; crgo , &c. Dicitergo ,qudd diftum primum principiHm eft natura, id cft, natu-
\)cuv[
:
raliter prius,
& haec fciHcet propofitio, vel digrii-
rundam non
ofortet quarcre demonfratio-
nem quod volunt magis ,
non hahent
ejfe tale frincifium
dicere.
Ponit (ecundum errorem volentium
,
fcilicet
iS
primum principium demonftrare.Circa quod duo facit quia Primo oftendit primum principium nonpofle demonftrari fimpliciter. Secundo qu6d :
aliarum omfiium dignitatum fupple prior, ex quo (equitur , qu(id non habetur per dcmonftrationcm qualiter autem prim^ principia fiant nobis nota in lumine naturaU intelledus , declaratum fnit in quadam quaeftione in prologo pritas ejh
:
mi hbri,& do libro.
in
quadam
quaeftione poiita in fecun-
poteft aliqualiter demonftrari,accipiendo fcilicet
impropric demonftrari. Secunda demonftrare. Dicit ergo,
id
dignum
eft,
iudicant
,
II.
iri
Contra dicentes , contingerepolfe idemeftp,
eft
enimineruditio non
nam in infinitum proce-
demonftratpr,veI fiipple
demonftratione,
poflibiIe;idcc> fubdit
ftratio
;
eflet circu^
quorum vtrumque ejuare nec ita fieret
eft imdemon- Non omniura
F MM A R IVM.
;
oportet igirur aliqua cfle indemonftra-
monftrabilia
,
vt did-um cft
,
quod dignantur tale
mo , rciicit duos errorei de primo principio explicans quomodo dici poflit ali-
ejfeprincipiu-/n,fcilkct indemonftrabilc dicerenon
qualiter demonflrari.
& 6. idem non demonftratur per feipfum, fed pef aiiud:nam aliter idem eflct prius, & pofterius,norius & minus notum refpe6hifuimet,cum demonftratioprocedat ex prioribus & notiori-
,
^ Vnt autem exifiimare ita
quidam,(jui^vt diximiu^dice-
:
habent,(c\{iciix.
prxtcrmiflb illo,qu6d fit primum.
Notandum , quod
ficut
habetur ex
pofter.
i.
text. 5.
j^ hant contingere idem ejfe^
(jr
non
ejfe
,
&
Vtuntur autem ratione hae
omnia
eflent demonftrabilia
,
accipimtts quafi imfofthile exiflentefinml effe
proccflum infinitum,quonim vtrumque improbat Philofbphus I. pofter. fi crgo oportet dare aliqua
&
tnttfftu ie-
principio
ftnfiuw.
quale
,
Ph ilofbphus determinauit de primo
modo declaratiuo
oftendens quid
,
&
nunc procedit ad dcrenninandum de ipfo modo defenfiuojdefendens ipfum contra negantcs ipfum difputans contra cos. Circa quod duo facit 3 Primo enim taiigit & excUidit duos crrores circa' primum principium. Secund6 re--
primum errorem
xe contra ipfum. Sccunda
ad omnia. Prima
ibi
:
difputans proli-
Principium vera
in duas (ecundijm duos errores
quos ponit primus eft negantium iecundus. eft demonftrare volentium illud principium ibi hoc. Dicit e^go > qu6d/««f Tritmt trrer Dignantur autem cireMprimum quidam qui , vt diximiu de Hcraclito , dicebant frmctpum, f^ontingere idem ejfe, non ejfe,etenim exiftimaret id cft,opinari, ita ejfe,hac autem ratione, vel pofitionc , vtHntur multi eorum , ejHifunt de natura, :
:
&
&
id cft
fimpliciter indemonftrabilia
,
multi Philofbphi naturales, iicut inferius
dicetur: nqs autem accipimtu nunc (juafi impojfibile exiftente aliquid fimul ejfe non ejfe , hoc
&
4;nim fiipponendo
; per hoc enim oftendimMi, quod principium firmijfmum omniumeftf\t patct cx przcedentibus. Deinde cum dicit
illud
Volunt autem dr hoc demonBrare quidam
enim ineruditio
frofter ineruditionem ,
efi
non cognofcere quorum
ofortet qudrere de-
,
multb magis
,
vel
pri-
mum principium,de quonunc eft fermo,erit limphciter indemonftrabile : qiua
fi
iftud
non fit
in-
dcmonftrabiIe,non habemus dicere,qubd aliud fit indemonftrabilc
fit ,
greditur fuper
d^mojfra
'''/"/!/«"'»•
vcl o-
porret efle circulum in demonftrationibus
mmffe:^ profter hoc oflendimm^cjuiafrmifimum id frincipiorum omnium efl.
Tdemnmf»*'fi
,
bus:fi igitur
mHltieorum , (^uide natura. Nos autem nunc
Poftquara
demon. *f'
Si vero ejuorundam non oportet qutrere de- Ja l^fjf monftrationem, id eft, fi oportet aliqua elTe indcbilia.
:
4
:
efle.
In hoc capite vfque ibi Ampliusfi ho-
j
fubdit
eft impojjibile :
deret,(ci\icti
lus
t»«^
indifcipli-»
quorum oportet demonftrationem quxrere,& quorum non oportet:omnium enim ejfe demonftrationcm
S
demonfirare hoc, (cilicec
cognofcere
SVMMiE SECVNDiE
non
,
er-
"''•
fiue ignorantiam artis demonftrandi,
quod exponit cum
&
Efi autem SecuHdus
:
principium propter ineruditionem , vel
nationem
Cap.
ibi
quod ejuidam dignantttr,
,
cum de illo magis videatur ri^-. cum dicit:
tione fua: primitatis. Deinde
Efi autem demonflrare elenchice, (Jr de hoc:
quia imfofibileffolum aliquiddicit qui duhitat.fverh nihil.derifo efquarere rationem
ad nullam hahentem rationem ^inquantum non hahet rationem :fmilis enimflanta talis inquantum talis iam eli. Elenchice autem demonsirare vtique videbitur farum differdemonjhare, ^uia demonflrans qut-
re, (jr
dem quod infrincifio ifednec tali exisiente ,
caufa , elenchm vtiqueerit^(jr no.n
demon-
fratio. Oftendit
quomodo
aliqualiter potcft dici di-
£hun principium pofle demonftrari. Dicit ergo, qubd eft , id eft , conringit demonftrare de hoc , id eft,principio,f/r»c/?»Vf,id eft,argumentatiue
:
^mm
idem fimul cfle,& non effe; ex hocyJ iUe,qUi dubitabit^fcil. de dido principio; folitmaliquiddicitfid eft,dummod6 aliquid npmi-. nc fignificct:yJ vero nihil fignificet,Tpernomcn,dcrifio e(f qurtrere rationem ad nullam habentem rationem, inquantum non habet rationem, fcilicct in impojfibile eft^ fcilicet
Ipqucndoi
i^
:
:
Summ^ II.
Cap. IL
ttdu^Jhmlis
loquendo
i
tdlu enim
efiplantdt
:
quat fdlicct nihil fignificat vocc
fignoaliqao
itt
ejtutntifm eji
bruta enim aliqiud
:
,
,
vd
vcl pcr voces,
vd pcr figna naturalia fignificant cxponit autcra modum quo primum principium potcft dcmon:
Trimi fri»' eipiMmftttfi
,
diccns,qu6dW#ffdbicr,id cft,argumentariuc
ftrari,
tliijiiMiiter
tUmonfirare, fcilicet
primum principium:
dtmmftrM* tUmonihttre , fi fiipplc fimplicircr »x qiu ftqiti tem dijferre , •videtm.qutd opinabitur Jic demonihrMrti • quia qtureret , quod
&
tmMiutnf*ufi
*jfi »li-
qMslu dt' pjeafiTMtit.
Vult dicere
tfi in principio.
,
qu6d miJtum dif-
fen demonftrare primum principium modo argumcntariuo, modo denchico , demonftrarc ipfum fimplicitcr nam primum non eft inconucniens. Secundum autem cft impofllbilc:
&
&
:
primum principium demonurarc,videtur petcre prindpium quia non podet quiafialiquis vcllct
:
acdpcre ad eius dcmonftrationcm , nifi auquid quod cx virtute illius prindpij depcndcat (ed :
& non per
quando
fit
modum
clcnchi, Sc fyllogifini probabilis,non (c-
dcmonftrario fimplidter
,
quitur illud iiiconuenicns; vndc fubdit^/f^iwc
VtmmfirM' titdtifUx,
ibi
:
Sfl autem ab eadem opinio. In ptima fep» cos, Prima fumituf cx
tem viis proccdit contra
nominis fignificationc. Sccunda cx tcrmini , vel nominis prsdicationc. Terria cx rcrum difHn-
^one. Quartaex
ccrritudinis cogm'rionc.
Quin-
Scxta cx rcrum fuqa,
ta cx vcritatis condirione.
& detftione. Scptima ex falfitatis compararionc. Secunda
ibi
:
Omaino vero dejirHunt. Tcrtia ibi
argHmentatio erit,(fr non demonihatio.
Notandum,qu6d primum prindpium non podemonftrari , cum nihil fit pius eo potcft tamen dcmonftrari impropric ,fi:ilicct modoareumcntatiuo, fiue fyllogilmo Elenchico, qui efl (yllosjifmus contradi^onis,& hoc fupponendo , quod vnum aliquid fignificct hoc cnim tcft fimplicitcr
:
aut habere. Scxta ibi
:
f^nde maxime. Septima ibi;
^mpliiss fi ejuam maxime. Circa primum cedit.
modum
Prim6 cxpom't
fic
pro-
nac "prindpiuih Sccundo arguit
quo contra eos argiicndum fir. contra cos fecundum datum modum , & principia. Secunda ibi Primum ergo mantfeiium. Di38 cit ergo, c^ubdprincipium, (cilicet proccdendi, ad bteifitdijfio' omnia talia,id eft,contra omnia talia inopinabilia, '*'* eemtra "' non difnari,id eft, non e(Ie dijmum dicere altquid f""""" Ttremfrtm» rr ir n ejje, OMt non ejje, id dt , non oportet accipcrc pro (ommitniter :
prindpio aliquam propofirioncm affinnatiuam, exfrim» via vcl negaciuam hoc enim forfan aliquis opinabi- ntininisfig**/***'*•'*•" tur.qitod eli aprincipio qu^ere, id eft,quod dlet petitio principijjficut diclum fuit fupra,/fi oportct fupple acdpcre pro principio , fciliccty5gw
:
:
vnum
eft
:
^mpltiisfi contradiEiionis. Quarta ibi jimpltM autem circa omnia. Quinta ibi : yimpltits igitur
1
»4/» cAufa in dcmonftrarionc fimplicitcr,*Ar»j?f«tt
da
111
principium
primum
principium conrra negantes ,
vtpatebitfbcim
infra.
Dcinde ciim
fcilicct loquitur
,
fcilicct cui
loquitur ,
&
necejfe eftfi aliquid dicat,
:
vel Icx^uatnr '.fiautem non, id cft,
non concedat
fi
vnum aliquid fignificare , cum tali non eritfermo, nec ei ad feipfum,nec adalium quare fupple cum ;
tali
dicit
,& alij
ipfum audit hoc enim
derifbrium
cft
loqui
,
vel difputarc •.Jedficjuti
dederit boc,8c concclldric flatim erit demonjt-iatiot
Principlum verb ad omnia talia non velle^
37 Tcx. co.
10.
aut
ejje alitjuid dicere
forfan vtique
,
aut non ejfe
quU opnahitur
,
:
hoc entm
(juod a frtnci-
fio fetere ; fedJigntfcare quidem aliquid
^
Hoc enim neceffe efift dicat aliquidfi enimnon^cum talinon vtique eritfer' VtOy nec ipfi adfeipfum, nec ad alium. SiquU AUtem hocdederityCrit demonfiratio-.iam enim trit aliquiddiffinitumyfedtamen non demonfiram ^fedfufiinens .'interimens enim ratioiffi
dr
,
alif.
contra cos
iam enim altquid
difputans
,
id
hcx: fadendo non eric demonflrarc fimpli-» primum prindpium fed erit tancum rario fliftinens, & defendcns primum principiiun concitcr
,
tra ncganccs ipfum, ille
cnim , qui
fuftinec rario-
ncm,(cilicec veram,deftruic rarioncm falfam.quafi
contradiccns fibi,vt pacec. Dcinde
cum didt
Primum quidem igitur manifesiumy quid verum efi quod fignificat ncmen
effeyaut
primum errorcm
ertt definitttm
qu6d
hoc idem
nemyfu^inet ratione. Rcsreditur fupcr
:
cft,difKn6himafuo contradidorio ; quod per vniun fignificatur , ficut patebit,infra yftd caufam ntn demonfirans , veritm pro fed tfitfiinens, id dCt,
non
,
cffe-.quare
non vtique omneficy(jr
nonficfe habcbit.
prolixc contra ipfum.
Ad
cuiua euldentiam
principium, Impojftbile gjfe
notandum , quod
efi
idem fimul ejfe
,
ifhid
& non
&
multum dl affine prindpio, fciiicet,Df e}uo-
dum quod dupliciter arguit. Sccunda ibi Am-
vera affirmatid, velnegatio : namquafi cx fequitiir , &r in illo virmaHtcr continetur. Se-
quod fi nomcn aliquid fignificat, vt fupponicur , hocprimum elt manifeftum,ejuod hoc quidem verum eft , t^ued vnttm fig' nificat hoc alujuid ejfe aut non ejfe , id eft , quod hoc erit manifefb.un,qu6d hxc propoficio eft vcra, qu6d vnum aliquid fignihcat , & cius contradidteria , quam negat , efl falfa quia faltcm hoc habcmus , quod non omnis afnrmario eft vera
,
libet eji illo
Arguit contra eos fecundum danim princimodum. Circa quod duo facit fcam,
pium
cundum hoc hsc pars diuiditur in trcs. Primo enim difputat contraponentcs contradidcriadle fimul vcra. Sccundo difputat contra ponentes ea fimul efle falfa rarionc mcdi) , quod ponuntinter
duo coutradidkoria illud principium
gatio.
Teni6
nexos
,
:
,
&
per confcqucns ncgantes
de quolihet affirmatio
difputat contra
,
vel ne-
quofdam errores an-
& his opiniomlaus communicantes.
Se-
:
pliitsfi homo. Dicit
:
cum fua negatione:ide6
,
quiaprimo facit,quoddidum cfL Secundo oftendit , adaptat opinionem Pythagoricorum ifU pofidoni negantium primum pryicipium. Secun-
&
Scoti Oper. tom.
IT,
cum dicic;
SFMMARIFM,
quia prim6 difputat contra cos
commtuiitcr, Sccimd6 magis fpecialitar. Seauida ibi : SJi autem non idem modtu. Prima in duas,
concIudic^ijiMrf non vti-
qut »mnefic,& nonficfe babet. Deindc
:
in duas
,
,
cundaibi:e^ri»*ro nec contradiilionts. Tcrria ibi, auxta finem huius quani His autemdeterminatis.
Prima
crgo
Nomen
vnutn
fignificat
nacuram fcu
vnum quid,non autcm vnum
, &c non v^ vndc conuincic nulli , conucnire poiTc iimul cfTc, ic oon cfTc. Am L z
num
;
39
:
;
Metaph.
LiberlV.
124
Al^pliusji homofigmficat
mimAlbipes. hocfihoc
homo
efi
hominem ejfe,
^fifit
Tiit
aufem
d/ffert
,
efi
necfiflura
quis dicat fignificare ,folum autem definita
;
fonetur enim vtKjue finguLts rationibus alterum nomen. Bico autem , 'utfi non dicat horninem vnumfignificare ^fedmulta , ejuorum
vntHS quidem vna
ratio
animalbipes:funt
Autem dr alix piuresfeddefinits numero,Voneturenimproprium nomenfecunaum vnam-^ quamque rationem : fi autem nonponaturfed infinitafignificare dicat palam quia non vti,
que erit ratio:nam non vnumfignificare^nihil fignificareefi.
Nonfignificantibttiautemno-'
mtmbtts aitferetur adinuicemdtfputarefecundum veritatem autem,c^ adfeipfum. Nihil
enim contingit intelligere nihtl intelligen-' tem vntim •.fiautcm contingit ,ponatur huic reinomenvnum. Sit itaque ftcut kprincipio
Tcx.eom..ii
dicium efifigni-
vnum.
ficans ali(juid nomen.,&fignificans
ficat
intelledum
Ponit rccixndam rationem contra eos. Circa quod duo facit quia primo praemittit quadam neceiTaria. Secundo exillis arguit ad propofitum. :
Secunda
ibi
:
Prima
Necejfe ttAqite.
intelledlus
,
&
non homo , non fignificantvnum.Secunda ibi uVff itacfue contingit hominem. Tertia ibi : Si atttem non /ignificat. Dicit ergo , quod /i homo ftgnificat vmmfit hocvnum animal bipes hoc enim :
vnum quod
nomen ,
fignificat
eft definitio rei
&
autem hoc vnum figfiificarefihoc cft homo hoc efi hominem eJfeM cil, fi animal bipes eft quod quid cft hominis , hoc erit fif^nificatiim huius nominis homo. Ad probandum autem quod vnum noraen fignificat, in-
quiditas
,
ideo fubdit
dico
:
;
nuit talem rarionem
plura ,auc finita
,
quia
;
fi
aat infinira
;
nomen fi
finita
fignificat ,
habetur
propofitum i fi infinita , pefibit omnis difputatio. Ideo dicit , mhtl dtjfert vtft quis plura dvat figmficare folttmmodo quod tantkm definita , id eft, fi illa plura fint finica ;ponatur enim in fingulis
rationihiu ditterfum
libet quiditati
nomen ^
quod cuipoteft impo-
id eft
& rarioni fignificatse & diuerfum
,
autem vt fidicat aliquis hommem non ftgnifirare vnum.fed multa, quorumvnitts quidem vnaratiofit animal ni
nomen prpptium
bipestfunt dtuerfe.
&
plnres
,
.•
dico
fcilicet alise ratio-
nes C\^\nfiC3Xx,fed definita numero
:
ponatur enirn
proprtum nomen ferundkm vnamquamcjue rationetn-, Sc tunc redibit id quod prius, fciHcetqu6d
vnum nomen ,vnum
quod
intelligentem
:
fedfi conttngit
,
id eft
,
quia
fic
vt a prinr-
didumeft, ipfum vnum ahquid fignincan$
vnum fignifica^is
cft
Hum efi fignificans
-.ftc
itaficut
a principio di-
& figntficans
alt^uid
vnum,^
fupple funt idem,
Notandum , quod cum
Ariftot. ait,
quod cum
fignificat
,
;
num nomen plura fignificet nihil difFert fblumr modo illa plura fint finita quia cuilibet illarum ,
:
rationum plurium poterit nomen proprium imponi,& rcdibit idem quod prius:vnde patet quod
nomen ajqniijocu
non
eft
vcrum , qiiod & fi plura non nifi in quantum funt aliquo modo vnum,& fecundum vnam rationem,vnde & pofllt inrelligere ficut
intelligit,
eis
imponi Vnii nomen tantum. Deinde cupi dicit^
Non itaque
contingit homini ^ffifig^ifica-
re^quodquidem non ejfe homini fihomofignificat
nonfolum de vnofed
hoc figntficat
& vnu. Non enim
vnum fignificare quodde vno
quoniamfic vtique muficum,& albttm^& ho^
mo
,
vnumfignificarent
;
erunt Jynonyma : namque
quare
vnum omnia
& non erunt
ejfe
&
non ejfeidem, niftfectmdum aquiuOcationemy vtfi quem nos hominem vocar^tif,altf non ho-
minem vocent. Dubitaium vero hocnon contingit
idem effe
,
&
noN
efi
efifi
hominemje-
cundum nomen.fedfectindumrem. Ponit fecundum prcEmittcndum, fcilicet quod hoc nomen homo fignificat idem, quod eft homi-
nem
elle
mnfblum
non
efie
de vno,fed
\\ominemfi homo fignificat eft, quod fi hoc
& vnum, id
verum qnod nomen fignificans vnum non (olum fignificat de vno , & fubdit quod ide6 dicatur vnum;quia de vno fcd fignificat id quod eft v-
eft
num fimpliciter,& fecudtim vnam rationem,hinc eftquod ^owofignificatid quod cfthominem fe,
quod non
fignificat id
quod efthominem non
e(Te:nonenim dignamur, ideft, camiis fic
in
ef^
vnum fignificarequod
nondignum iudi-
eft
dc vno:quoniam
muficum,& aH>um,& homofignificarent vmim, quantum fcilicet omnia de vno verificantur :
tio eft:quia album dicitur de homine & proptcr hoc eft vnum cum hominc , eadem ratione erit idem cum lapide, cum dicatur dc lapide ; ex quo fequitur,qu6d homo & lapis erunt vnum idem cum fint idem vni. Terri6 quia quac funt eadem vni & eidem eadem flint fibijnuicem;qudrc fequirur , qu6d omnia namina erunt fynonyma ,
fignificabit
:
vnum fignificare,
:
:
nihil eflfignificare
:
ftd non
ficrntficantihus nominihus aufertur adintticem dif-
putatio
dl, ad
&
ad ipfum , id (jr fecundkm veritatem hominem. Quod autem non fignificarc
i.^uppof.
efte tantiani. Dicit ergo, nec contingit itaque
hominem
quare (ec^mmt c^\oAomnia eruntvnum. Cuius ra-
non
Vtie Se«»,
vnum fimpliciter.hitendit ergo Arift. qu6dnomen fimpliciter vnum,fignificat vnum &fecundum vnam rationem:quaie etiam addit quod contingit vnum plura fignificans,
y?
Tmum.
41
tantum loquitur Nomen iini-' uecum ejl C5( inrenrione de nomine vniuoco folum , quod fimpliciter patet :tum quia infra fupponit , quod fi aliquod nomen t/. nomenfignificat plura , hoc erit fecundum sequi- num. uocationem tum quia hic ftatim dixit quod fi v-
vnum nomen vnum
fienificare finita , fed vidctur ^e.ifi;mfi- antem non ponatur ca.tur rr infignificare infinita,palam , cjfiia non erit ratio , id tell'iiMr,eJi ^!^ ^ locutio vcl difputatio quod patet fic nam
quodlibet
telii^ere.
nihil conttngit intelligere nifi
quaj intelh'gitur,t/««w nomen,S)C
cipio
fed ninil
vel fub ratione vnius:quia
ahquod vnum mx.e\\i^CK,iTnponatur huic
contigit rei
:
Sijnificnt igi- fetjuttMr «»-
iUud , quod intcUigit , ab aUis diftin-
guit^ideo dicit
vnum
fi
;
nihil lignificatur
,
figui-
:
in tres fe-
cundum quod tria prxmittit. Primum,qu6d nomeu vnum fianificat vnum. Secundum eft quod fequitur ex primo,qu6d hoc nomen iowojfignificat id quod eft hominem eire,non autem id quod cft hominem non cfle. Tertium eft qu6d ^owo,
o
fiue
vnum ,
intelligitur nifi
tantum
j.Sappof.
,
tur nihil intelligitur
altquid homo, hoc
hoc quianomen conceptum mentis
vnun!,fit niHiljprobat ex
;
&
:
id eft.
Htc nomen^
homo,
tttn-
tttm fignifi ca.re
efi
hoc quod
homintm
cjfe.
:
:
:
Summ^II
Cap. IL
id eft,qu^d fiignificanria eandcmrem in mMtune; cum ergo eflc non efle verificcntur de eodem, fecundum negantcs primura principiumroportec
&
tamcn qucSd aliud fit id quod cft horoincm eflc, id quod cft homincm nonefle;ficut id quodeft album,&quod cftmuficum, eft ahud & aliud (ccundum rarioncm: Ucctdecodem dicantur,puta de Socratc; Idc6 concludit quod non erunt idem
&
tjfe
& non
ejfe,
poflit
vtrumque xquiuocc
fignificarc,
vtfi
tjuem nos hominemfignificamMi:alij,Cd\icct inalia
lingua »0« hominem vocent : fed hoc non eft modo
duhitatum vel quaefitiun ,ficontingit fimul idem non effe hominem fecundum no~ ejfe haminem , w««,rcih'cet aequiuocum,y^
&
&
quod hoc nomen homo, ita fignificat hominem efle,qu6d non fignificat homincm non cfle:
patet
& accipitur hic
ejje
hominis pro quiditate homi-
quam fignificat nomcn, nam ratio quam figuificat nomen eft quiditas rci , quod per defininis
,
cum
jtionem exprimitur. Deinde
dicit
^
Si dutem nonjignificet dterum honto non homo , falam cjuia non ejfe homo ab ejfe homini non erit alterum : qaare erlt homini ejfe non homini ejfe:vnum enim eritihocenim injignijicai ejfe vnum vt veHimentum
^
,
41
dumentum Ji ratio vna.
vnum,
Si veroerit
gjrvnumjignt^cat homini ejje^& non.homir-
m :fed oHenfum
efi
quod alterumfignificat,
Oftendit terrium prjcmittendum,{cilicet quod
&
&
tton homo non fignificant vnum idcm, homo jlom d* »»» Et intendit talem rarionem homt fignificat id komet nonfi- quod cft homirtem cfle, id eft,quod qnid eft hopti^cmt idf. niinis,& non homo id quod non efle hominem,id :
fi igitur homo & cft quod quid cft non homo non homo idem fignificant ; ergo cile hominem & Mon efle homincm erunt idan & nojn aliquid :
diuerfiun
,
& per
confcqucns
vnum de alio prjc-
dicabitur,& erunt idemfecundupirarioncm^ficut
&
indumentum quia idem nomqi veftimentum puta io;w<»,vtrunque fignificarct:cuius oppofitum non homb non pracoftenfiim eft ; ergo homo idem. Dicit ergo qu6dy7w« lignificant vnum non hemo.falam <juia fignificat diuerfum homo :
&
&
^
nonejfe homine non erit itiuerfum,ah efle
non hominem
homine:
heminem, id eft, pradicapraedicabitur vnum dc alio in quid , tione dicente, hoceft hpc , vnum enim erunt Ce-
^uare
erit ejfe
hocipfum animalbipes , hoc effe tmfopbile non efie
enimfignificat^ necejfe
hominem.kon
igitur contwgitfimul
verum
&
ejfe
,
&
&
minem, Arguit ad propofimm ex pritmiflSs. Circ? facit. Prim6 cnim ex praedidis fo^mat rarionem.Secund6 fubiungit cniufdam fupp6fiti
quod tria
probationem. Terri6 excludit quandam cauillarioncm. Sccunda ibi : Nam hominem ejfe. Tcnia ibi:5i reffondeatur
ad
interrogatii.ln
Neccfle
intendit talem rationem
:
mo fit animal bipcs:ha:c
cft ratio
cat
,
hoc nomen homo,\t praediAum
eft neceire efle
,
non contindt non
primapanc quod ho-
eft
quam
fignifi-
fuitiled
quod
efletquia
iftjE
xquipollent, fcilicctnecefkeft efle,& non con-
no elle vel no poflTibilc eft non clfe^fi iginon poflSbile eft non eflejergo impolTibile cft hominem non cfle animal bipcs. Ex quo patet ^"P^ "" quod non contingit affirmationem & negationc ^^llgU^Jli^ nmul efle veram de hominc, fcilicet quod homo moMiftm' fit animal bipes , &qu6d non fit animal bipcs. Dicit ergo qu6d necefie eft itacjue vertm dieerefi tiiigit
:
tur
(juidem, cjuia
homo
animal bipesihoc enim erae
eft
ijuod fignificahat homo : fed fihoc necejfe non con-
non ejfe hoc ipfum , animal hipes hoe enim quod eft impoffibile non effe : quia illae propofitiones sequipollent : non igitur contingit fimtd veru ejfe dicere idem hominem ejje, tingit
:
fignificat necefje ejfe
e^ non cft
ejfe
hominem. Addit autem qu6d eadenijrorejfe hominem : quia fcilicct neceflc
& in non
non hominem efle non animal
confequens non contingit non bipes
,
bipes
efle
,
& pcr
non animal
& flc vlterius vt prius.
Nota^dum, qu6d ea qux prxmifla fuerant,fic valentad iftamxarionem:quia fi daretur qu6d homo 8c non homo idem fignificarent , vel qu6d hoc nomen homo fignificaret vtrumque iUomm, fcihcet hominem cfle & non cfle homincmypof» fet negari illa propofito ,fcilicet quod necefle fit hominem efle animal bipes; ex quo homo & non homo idem fignificarent vcl hoc nomenhom» vtrunque fignificaret, fciHcet id quod eftelle homincm, & id quod eft non cfle hominemJJcind?
cum
dicit
2(am ejfe
^ non homini
ficatifiquidem album
rum
,
multum enim
effe
ejfe dr
alterumfiigni'
homine
e[fe alte-
opponitur ilLud magis^
quarefignificatdiuerfum, Si autem (^ alium
hominemelte,& homi-
lapide , idem dicemtts quod^ prius mine diSium eH , quia vnum omniafunt, (^ ne» folum oppofita. Si autem hocnoncontingit,
&
vero eruntvnum, cfle
,
(cilicet
& vnum
,
raojignijicabit hamfnem
fedoflenfum efi^A
eft,
firilicet
ejfe
,
nomcn puta ho-
& hormnem non
fiippofitum
tanquam
effe:
fiipe-
j,
:
rationem : nam hocfignificat ejfe vnum, indumentumfi ratiofit vnaifi vt vefHmentum cu|iduit\
nem non
Xcxt.cu.
nen efje hoidem hominem effe, minem : endem autem ratio in non ejfe ho^y effe dicere
tio eft
SuDpof-
homo >.fedfi hoc necejfe , non
ejfe
nififecHndumiiqHiwK*tionem'.c^cA
ad fignificandum qu6d homo non fignificat vniuocehonunem cfle,& nonefle hominemjcfto
dicit
quod
quodfignificahat
contingit,non
125
dixerit fignificare
& vnum ratione cum ho'
&
quod diffum
rius oftenfiim.ijw'/* diuerfum ftgnific^nfxi^ctmm.
contingit
enim qudd hoc nomen homo fignificat homi,nem efle , »0« home fignificat non efle homljiem. Ex quo patct quod no fimt idem cfle homi-
Subiungit cuiuIHam fuppofiti prob^itioocm, probando cnim qu^d hoc nomen, home, non fi-
efi,
eft
&
nem , & non
efle
homa , non idem tum. Deinde cuni
hominem c^xaxthomo :
fignificaJbuiit
quod
eft
Sc non
inten^
dicit
gnificatid quod eft non efle honunem , dixerac quod id quod cft efle homincm , & id quod cft non clle hominera funt diuerfa, datopetim- ^f'^»^ pofllbile quod diccrentur dc codem & hoc eft Ig^ homM ,
Necejfe itaque fi tfuia
homo ^nimal
verum quod eH eJi bifes ; hoc
Scori Oper. tom. lY,
dicere,
enim ernt
quocl hic vult probare pcr talem rarionem gis
opponuntur
§flc
hotninem
:
Ma-
& non eflcho-
#/»
Wi««wi
^M^ftur-
;
;
Metaph.
Lib.IV.
ii6
homo, & albara opx
rnuiero, quJmi
fimt Aiaer^
.dcntta,
&c6fcquentia.Patct igitur ex diftis,q«64
& non cfle homi-
nonfolum iddequo 4ua:ritur,eft refpondendum, & nihil corum qux accidunt quasfjro ; fimilitcr
magis erunt diuerfa.Minorem oftcndit ficut prius aucendo ad inconucniens, (cilicct qu6d omnia crimt vnum. Dicit crgo quod ho-
^iopodto : dato quod milltef idem ejfet homo, &nonhonfo, int(rroganti,fi eft homo,non e/i refpondendum qui^ eft fimul Cupple homo, n^
fccmnduBn rationem, non obftante quod Cnhipdxf
;
hominem,
crgocfle
fint ide
ncm mult6
&
non ejfe hominem ejfe,diHerfumyQ:i]x~ minem ejfe cctTunt multum enim magii opponitur id quani :
& album
fupplc homo
quarefignificat diuerfum.
,
Si autem album idem dixerit M.<{\iisJ^nificare, fc\\ fT cum homine vnum ratione : idem dicemtu quod pritts difium ir/?,fcilicet qtiod omnia
&
}t:,
&
vnumfiunt
non
& nonfolum opponitur, id
,
crunt oppofita
dedudiim
fuperius
,
fed
fuit
cft, qu6d omnia erimt ynum.vt
ifiautem hoc non
igitur in
& & alpa quicUqueaccidik
:
homofinon pro
nifi:nifi
fefpondenda qu^cumque funt,autnon funfji fnimhoc nonfacit, non difputat , quia vt pracdlr Oo\sa cft , vel omnia accidentia funt refpondenT da, quaecumque funt , aut non funr, fecundiim quod intcrfogatio eft affirpiaitiua , vel negariu^, vel niillum eft rcfpondendum, aiitcr nuUa eflet
fttnt
difput^tio.
contin-r
quod efle , contingit quod diBum eft, fcilicet hominem, & non.cfle boraincna funtdiuerfiu Deindc cum dicit
SVMMARIVM.
fit
Si negatio
& affirtrratio verificantur de
eodem,omne pracdicatum Si refpondeatur adinterfog4tum. Si aute
4fponat imerrogati Jimpitciter drnegationesy non rejpondetur ad interrogatum.Nihil ehim frohibet
idem
ejfe
(jr
hominem^
& album,
(jr
alia mille fecundum pluralitatem. K^ttamen
interrigantefi ejfe,aut
^
tum
verum
eji dicere
hominem
&
^
ExplicatbencDodorvariQsmodospr^dicandi per accidens.
OMntno vero dejtruunt
gnu;etenim impofiibileinfiniu entia acciden-
,
quihoc dicunt Tcxt.c0.u.
fubjlatiam^^ cjuod tjuid erat ejfe^om-
hoc
nomrefpodendum ejl vnum ftgnijicamaalbum non addedum^quia
efTet acciden-r
cale, oftendit confequentis falfitateni.
namque dicere
nia
vere homtni
cjfe,
accidere eis
aut animali
Poftquam Philofbphus
ejje
(^
non ejfe,
difputauit contrane-
tiapermeare,aut igitnr omnia permeetur^aut
gantcs priraum principium pcr viam , qua: fumi-
mllum. Similiter aute ^Ji milties eji idem homo^& non homo,non eji correfpendendum interrogantiji homo eji,ejuiaejifimul& nm
turex nominis fignificationcnunc difputat contr4 cos ex fecunda via , qiw? fumitur ex tcnnini, vel nominis pj:a:dicatione,& intendit talem rationem : Si afnrmatio negatio funt fimul vera ° ,. r j II n de eocjem; ergo nuilum erit prccdicatum f ubftan-
quacumque acciderunt , dr funt correfpondentia quacumquefunt,aut non homtf , Jinon
fttntfi
alia
autem hoc mnfecerit^ non
difputat.
Excludit quandamcauillationem,quapoflet
44
refponderi adprzdida^aduerfarius enim int?riogat^ an neccflarium fit hominem cfleanimal !>ipcs,& non elfe animalbipes?poflet refppnderc dandp affirmationem,& negationem hoc autcra
&
.
I
1
& in quid, fed fblum per accidens confequcns eft falfum; ergo & antecedens.<;irca hanc tiale
,
:
confcqucntiam fic procedit. Primo proponit fpfam confcquentiam. Sccundo fubiungit confequentiae probationcm.Tcrtio oftcndit falfitatcra confequentis. Secundaibi Namfiquidfuerit. Tertia ibi Si vero omnta fectinditm accidens, :
:
Dicit fergo,qu6d
illj,
quihocdicunt, fcilicetquod
:
Philofbphus
^pncm
e.xcludit, dicens
fequi; idco dicit,a\ii>d firefponderetur
imerrogatitT/t
ilrum
,
prididtam conclu-
ad
fequirur uipple propofitum no-r
>
fcilicet fic vel fic
:
vel fi appanatur inter-r
roganit fimpliciter de aftirmatione velit, rcfpon-
& negationes,non videtur refpondere
dens addere
ad interrog^tum, pliciter
de affirmationc
hegationem in
do
id eft,quod
praedidlo
fiia
,
interroganti fim-
fi
velit
refpondens addere
refponfione,vt didtum eftmo-.
non rcfpondet ad interrogata,quod
:
declarat {\c,nihil enim obefl idem,^uta. Socratcm, ejfe
hominem,
pluralifate,
cere
apamen
hominem
ejfe
interroganti fiverumjit di-
hoc , aut non
:
puta elle albiim,
non efle 3\h\xm,refpondendum eft rantum vnZ fignificatmn,& non efl addendum : quia efi album, O" nigrum , magmtm, & huiufinodi alia quia /lipple oponct alia accidcntia alicui refpondere fiittul, aut nuUum fed omnia fimnl npn pofllint, cumfunt infinita, etenimimpolfibile e(i,qit* funt
&
:
:
W*
„ cttmrtt .
.
i»fittit» ftr-
trnnfite.
.
/.
;
•
1
1
•"
n
'
-i.
*^P"if^ Mctaentta permeare , id elt pcrtranlire aut igitur omnia permeentur in refpondedo fcili-. ,
cet dut
mnino
nuUum dicimtur autcm accidentia alinon fimplicitcr.fed quoad nos:
deftruunt fubftantiam, id
& quod quid erat
fiibftantiale,
eft,
ejfe,
prasdicatura
id eft
,
prasdi-
catum in quid necejfarium enim efl eisdicere omniaaccidere , id eft, omuia prxdicata eflc per ac:
cidens
,
&
non
prsdicatum
ejfe
quod vere homini ejfe, id eft, quid eft homo,<««r con-
fignificans
uenit animati
ejfe,
id eft,nec efleprazdicatum fi-.
gnificans quid eft animal
fcd fupplc
:
dicata efle pet accidcns,vt prcedidum
cum
& album,& alia huiftfmodi mille in
vcl
_
affirmatio,& negatio fimul verificentur deeode,
omniaprxeft. Deindc
dicit:
Namfi erit quod vere homini ejfe hoc non pon homini effe^aut non effe homini^quaha negationes huiui vnuenim erat quod
erit
uis
;
fignificabat,
^
erat hoc alicuius fubjiantia,
Significare verofuhfiantiam efi,quia
quid aliud 'jpfi. Si autem erat
ipfi
non
ali-
quod veri
ejfe , quod vero non homini ejfe,aut quod ver} non ejfe homini, aliud erit. ^are
homini
dicere eof efi necejfe
,
quia nuUius erit taiis
ratiOyfed omniafecunditm accidens'yhoc eninf
:
cuius cfle infinita
determinata efifubjiantia dr accidens.album
enim infinitaacciduntcidem, faltem feciidum rclationem , comparationem ad infinita acci:»
vere album,
fic
&
enim
accidit
hominiy quiaefi albtttjed non Probat
At.ponenttt cS/ratlia«ria tjjt
fmutl-vi
^*'
^^ """^
"^*
'•*
termtnt
.^*/
nc^ninit
frtdicmoni,
Cap.
Summ^II. ftobat di<£bm confcqucnriam
hocmodo (ciH-
(Xt quia ad opporinim confcquentis fequitur oppofitum antecedenris. Dicit et^-.rmmft ^uidfue-
hominu ejfe, id cft,
rif.cjttvd efi
confequentis
nim
,
quod
fcilicet
in quid fignificans cfre
tninis
,
& hoc fcilicet talc
non haminem
fit
dctur oppofirum aliquid przdica-
& quod quid predicatuni
non
aut
effe
fi
,
ett
ho-
noH
ertt
hominem huim
cflc
:
hominera lunt du£ prsdicte non efle negatwnesy fcilicct non hominera efle hominem cx quo patet, qu6d fi aliquid fit quid eft homo vcl efle hominem, id eft , aliquod przenim
,
fcilicet elle
&
:
dicacum di£tum in quid de homine , qu6d affirncgario non verificabinir de eodcm, tnario
&
qoia (cihcct de eo quod vcrificatur
eft cfle
ho-
efle
:
vult diccre quod probarum feft fupra, quod hoc quod fignificat nomen eft vnura , iterum dichim eft , qu6d illud quod fignificat fubfiantiam,eft aliquid rei, & non aiiquid aliud;ide6
fuhllantia
,
dicit, c^o6. fignificare fubftantum efi
quod non
efi
cum Socrati,quacunque verhfc non accidenti accidumfed qttacunque illo modo , cptare non emniafecundum accidens dtcuntur.Erit igttur
dUquid& vt fubsfantiamfignificans^fiautem hoc oHenfumefi quia imfoftbilc prddi,
cari contradi^iones.
Kon omnla Oftendit fidfitatem confcquentis dicens, quod trUicMt» omaia prtdicata dicuntur fecundum acctdens, fequitur quod nuUMm ertt pradtcatum vmiterfale, \f^^„,^ id cft,nullum erit prxdicatum pcrfe,& fecundum fi
quod ipfum accipiturenimhjc vniuerfale
,
ficuE
prirao pofter, fcilicetquod incft per fe,& dc
om-
:
ni,
& lecundum quod ipfum
poflibile
efle
hominem , vel cflenon hominera conquod crit quoddam altcnim a fc quare ne^ :
;
ceffe eff eos dicere
quart nuUiM
:
eft,diffinitio fignificans
mmiafecundiim
talis erit ratiofiA.
quod quid
cft cfle iti,fed
accidens, id cft, quiaoinnia pra-
VtfftrpuU dicata erunt per accidcns \fed hoc enim determi'
nata
efi
fubfiantia
& accidensM eft,qu6d in hoc
diftinguitur pracdicatum fubftantiale ab accidentali
:
quia vnumquodque
dicaro per accidens
quod vcrc fit
illa
:
quod dc
eft vere, id
fubftanrialiter praedicanu:
:
fed
non
fic cft
cft
fed quia albedo vel al-
,
albus denominatiuc, (ed
nonquiaalbedo. Exquibus omnibus
przdicamm quod pracdieatur poteft cflerealiter
accidens
non
ipfo
dc pri-
nam homo dicitur albus non
albedo
bum fibi accidit:quia
frifi
vnum
eft neceffe eflc
;
patet,
quod non
fubftanrialiter,
eft ira-
fit de fubiefto autem femper ftc-
quod feraper przdicatio
,
,
quod
&
&
cuUns prtdi- tio cxri non con~
cfle
aurem
&
fit
pracdicatum fiibfl^riale
tum. Dcindc
ncgatio,puta efle
cum
& fn
lantum vnura rcahtenaffirraa-
hominem , non
lingit.
hominem
funt rcaliter
dicit
fed
hoc
impoffibile
eft
compleEHtur, id
eft,
&
non
vnum pracdica-
quod
-dens accidenti,nifi quia
ambo eidem accidunt : dic9
autem aut album efi muficum rjr /jc;-/cilicet muficum eft album, cconuerfb c^uia atnho horrtini accidunt. Secundus modus pcr accidens eft, quando accidens prxdicatur de fubie
eft
muficus,qux
eft pr.-edicario
:
ambo accidunt alicui fcd fupplc quia vnum, fcilicetmuficum, muficiu, quia
tes, ita dtcitur :
:
:
s
conuenit inpnita
effe fuperius,
a fubie
:
album
:
:
vt
ii
dens
det,nifiquta
dicatur
non
& Socrati alho accidtt ex albo cft
*«**
**"* "JJJ*'
fubie^m
v-
alterius accidenris
&
& hunc modura
:
excludit dicens
,
quod
conringit talia prsdicata per acd:
vt fuperius dicebatur
:
vt
fi
&
fic irt infinimm , hoc aurera eft non enim fit altquod vnum , {ci-
impoflibile
:
per ie ex omntbtu indiffercnter : quia
fubiaio
»'' ?"/•
fierct v-» xi.jibo.
Socrari albo infit aliquod aliud
:
w
fTtdicatiemi-
ali
qu6d
accidtns
licct
quod
Socrates albus eflct fubie-
ita
elte infinita
:
,
:
tangit Philolbphus >
fleffitur. Accidens
diceretur
nam hoc haberet efle duplicitcr. Vno
€tam vnum fupple
J^J^'Jl^
afccndendo,fi:ilicct ,nfinitnm
nura albedinis
enim non accidentia acciambo eidcm accidunt^dico autem vt album^muficum^dr homo albtn, quia ambo homini accidunt. Sed non Stcrates muficus ita^quia ambo acctdunt altcui alteri quoniam igittirhacquidem ita iSa vero illo modo dicumur accidentia , qu/ecunquefic dicuntur vt 4lhum Socrati , noff contingit infimta effe in
in neutro autera
modonun per acddens
conringit przdicarionim proccdcre in infininmi quia oponet ftare ad fubiechira ; vnde dicit : queniam tgitur hec quidem ita,iUa verofu dicuntur acctdentia , id cft,prxdicata pcr accidens qutcunque fic dicuntur vt alhum Soctati qui fuir feamdus raodus , nen
iftonira
nullum frimum erit vniuerfalefi autemfem^
fed imfopbileineque enim plura daobus com-
pcr
acddens,non quod ambo accidant tcrtio,(ed quia alterum acddir alteri ; ide6 dicit fed non Socra-
peraccidens de fubieilo aliqao fignifcat fr/t(/?,
frtditMtte
pracdicario ac^identaHs
modo fic quod cx Socrate & num , & fic ficut Socrates
dicationem^ in injinitum tgitur ire neceffe
fed,
tantum duos modos in quorum ^^j^_ nuUo cft proccfllis infinitus , vt dicetur. Vnus §iuand» ^ modus eft {ecimdtim quod accidens pracdicatur qu*literac'''"* '^/f* de accidcnte, & hoc ideo quiaambo accidunt ci- f dcm fubieclo ; ide6 dicit quod non accidit acci- *^^^"'
quidaltud Si vero ommafecundum accidens dicuntury
qiutenus
compldffcitur
Socrari accidlt
i
:
verum pro
:
nen enim plura duebus
:
accidit alteri fcilicet Socrari
nec
,
negade aliquo fimul verifitetur affirmario non efle horainem: rio , puta efle homincra quid,djun illud
cidera polfunt acciderc infinita
diuerfo
tantura
ii
crit
neceffe efiprtdtcationes tn infinttum ire
fed praedicarumpcr
igiturex praedicris probarioconfcqucnds
quod nuUum
diciv.fi
vnum
per corifequcns fubftanrialc fcd accidcntale, Patet
46
hoc autcra
cidens de fuhieilo aliquo figntficat prtdicationemy
ftat
Tex.co.14.
:
quod vere efl non homini cffeant quod honMni:(equiturqu6d c(t homini aliud m>,fcilicet a fe:vult dicere,qu6d fi illud quod eft cfle hqminem,fiuc quod quidcft horao fucrit,vel effe"\\\\iA
noneflc
itadntaU.
vt muficum ; nihilemm magis illLquam illud huic accidit, Etfimul determtnatum efi , quia hac quidem ita accidunt , hac autem vt mufi-
aliquo per accidens-,idc6
non
fMUi»lit »b
btis.Necalbo itaque aliquid aliuderit accidens
iUtudiffieffefiigiturfnit ipfitjuodeH vere htmi-
ni
frtdsanifub.
vt Socrati albo alterum aliquodfit aliquodvnum ex omni^
,
accidenSyHOn enimfit
homincm non
non hominemeflc , aut non
cuius probarionem fubdit : vrmm erat qued figntjicubdt fubftanriam,<^ hoc erat aticuim
mincm
fuperlus
117
II.
& accidente
Socrates albus
itaqueamhe
,
fit
:
non ex
vnde non poteftdici,qu6d
vnum fiibicchim,idc6 fubdit nec
fcilicct
fiibiedo
& acddenriii^xtf^
aiiud erir accidens vt muficum
L
qu6d fdlicet do ambobus 4
:
,
,
.
-
:
;
LiberlV,
128 tmbobus
quafi de
qu6d
feaberet eile
fic
vno iicut
przdicaiur.
Socrad
ioeft
Metaph.
Aliojnodb album : iu
albo ineifet aliud accidens, putarauficura,
ipii
in infinituni:5f hui>c
&
Tnm prira6,quia non cft rado quarc muflaim accidat aibo , qiiam cconuetfo j vndc noi^ ordo inter album Sc muiictmi quantum ad Tationem fubiicicndi : vndcquaqium ad hoc vidcntur zqualitcrie haberc ; ide6 dicit : ttihil enim mt^is hoc Uli ijuim illftd htiic Mcidit. Tum feerit
curido ,quia definitum
&oftenrum ,qu5da'<
eft
modns pracdicandi per
accidcns eft
illc
,
in
quo accidens prsdicatur de accidcnte ab illo, ii> quo praedicatur accidensde fubie<5to,vt muficura de Socrate , ideo dicit, qu6d jd cftjdctcrminata
:
& fimul finita
fitntt
quia, h
quando icilicet accidens praedicatur de accidente : hoc auiem vt muficum Socrati : quando icili,^ctaccidens prsdicatur dc fubiedorin illo autcm modo,de quo nunc pft fermo, non accipiturpracdicatio per accidens
prspdicetur
quia accidens dc accidente
:
modo quo
fed illo
:
prius locuti fu-
mus}idc6 dicit,qudd qudcunque vero fieM eft,illo modo praedi^Sko qu6d in praedicatione per acddens. Secundo modo non cft proceflus infinitus^ de primo modoper accidens non videtur Philoibphus faceremcnrioncm,fedtamcn potcft pajere expradidis^quod ncc etiamiij primo modo
&
eft proceflus infinitus
,
ibi
enim praedicamr
acci-
dens de accidente:quiaambo praedicantur de vno fubic£ko:quia dclcendcndo h prasdicato ad fubic^um, eft deucnire ad ipfum lubicwlum vt adterminum : ncc eft vltra pFpccd^rc , fed oponct ibi ftare
:
Itione
eft, qu6d in
manifcftum
igitur
fic
tur:erit igitiir alicjuid
& fitbftantiam fignificans,
id eft,aliquod praedicatum fiibftantiale xfedfihoc
verum,ofienfum
ef},
quia impejftbile
efl
contra"
diElionesfimul pradicari fupple de eodem,qua: ^cft
conclufio prindpalis.
Notandum quod Philolbphus primo Pofter. J5. diftinguit trps modos praedicatipnis per accidens, quorum duo funt qui mc ponuntur,fei:
^lodiprtdi-
candiferactidens funt tres.
jtext.
licctquaiido accidens praedicatur de fubie
Exemplum
G^uwetacitit
accideus de accidente.
yhilofophm
eft albui. Exemplum fecundi muficum eft a[bum. Terdum autem modum ponit , quando fcilicct
hic tertium
inodum
prt,-
«licdtionisfer
HCfideiu
i
primi
:
hotno
:
futie^Sbim pracdicatur de accidente
muficum
eft
diiudicari iftutn
,
homo
nam
,
;
:
vt
fi
dicatur
non tamen propter hoc debet modus reducitur ad
ille tertius
quando acddeps
nam conuerfiuus eft
praedicatur de fubiedo
&
quantum ad propofitum non refert Ipqui de ifto,vel de ill6:quia codcm modp probatur noq cfle proceflum in infiiftius
niwm in iUcficut nec in ij(bo ce Philofbphus |fto,
& propter hoc for-
non aurauitfaccrcmcntionemde
vnum ,
crgo omnia funt
ndn
funt diftindta
,
eiTe
vnutn
& per confequens entia
conlequens
cft
fdliim
;
crgo^
& antccedens.Circa iffcun rationem fic procedit. Prim6 pracmittit rarionpm confequentiac. Secundo poniteius probationem. S^cundaibi iSed dicendum
eft eis.
Prima in duas
,
quia prim6 fadt
quod didum eft. Secund6 adaptat hanc confeqtientiam &eius falfilun confcquens ad duas opiniones Pythagoras,fciIicet
da ibi
:
^Quemadmodum
r^dampHus fi
& Anaxagorx. SecimDidt ergo,
eft necejfe.
contradiEliones fimul vert, deeo-j
funt omnes ,palam
cjuia
omnia erunt vnumi
erunt enim vnftm triremis,id eft,nauis habens tre? ordines rcmorum , murus , vel ficut habet alia
&
&
\itctz,vniremK,& homo,
hicfupple omniaerunt t>num , fi omnium contingit aliquid affirmare C^ rtegare.Deinde,ciihi didt
^emadmodum ejt nece(fe tionem Pythagorx
;
dicentibttsra~>
R , fi
jy M, contradidoria
dcncur iimul vcra. Hincreiicic opiniones Pythagorac,&: Anaxagprac.
homo , palam quia non efi trire^aare dr efi fi contradiffio vera , ^fit vtiefue quodAnaxagora fimul res omnes ejfe vt nihil 'Vere vnum fit, Jndefinitum igitur effe triremis
9nis.
videntur diceredhfutantesens dicere de mtf ente dicunt : liatnpitefiate ens dr non tni}
&
Adaptat didam confequentiAm , inconue- DeveritMtf niensadduas opinioncs,quarumvnafuit Pytha- app»rentium
verum ; idei rel="nofollow"> omnia efle
gora:,qui dixit quicquid vidctur cfTe
didi,c^od fimiliter
vnum
eft neceffe, fcilicct
ii
Mfltus fi contrAdi6lionesfimul di ifr
Jt\.dem vercfurit crnnes, falkm quoniam m»i4 erunt erit (nm idept trirem(Si& mtt;
'f*'**'
^y-
^**^"**
dicentibusrationem, id cft,opiniQncm 'Py-
thagora :
nam fi videtur alicui homo non trirtmis^
&
falam quia non eft triremis:quare eft fi contra-di^oriaveraM eft,fi aHcui videatur contradidoria eflc fimul vera de eodem , & per confequcns omnia crunt vniun , vt prius. Secunda opinio fuit Anaxagorac , qui pofuit omnia eflc flmul , 8f quodlibet ficri ex quolibct ; ide6 dicit : quodfit itaque jinaxagora fimi^ res omnes ejfe vt nihil Opinie Anft. *^*^** verefit vnum diflindiun,fcilicct ab aliis;fed quod
omnia funt vnum in qaadam confufione ; ide^ dicit,qu6d indefinitumigttur videnturdicereSci-
&
ipfum ens,&/?«?
fequentes eiun
ente,id cft,de ente in potentia, ficut dicetur infra
in
hoc eodemquarto, nam ens potfftate,
id cft,in
potentiaindefinitum eftde Ce,& non ens frrfxtX""-}
i<^
eft,ens in
a<^.
Notandum,qu6d ifte Anaxagoras
vt dicitur
i,
aliquod vere
vnum in
cflcnt
zStxx
fimul,& n6 cflet
& ab diis diftin^tunfH
vnde Anaxagoras credcns loqui de cnte pcrf<:£lo f'* ^^«. a<5tu, magis loquebaiur de ente impcrfedto, '1:^^^^* quod eft ensin potenua quia omnes tes fiint in materia fj;on in a£tn diftind6,fed in potcnri3& in confufionc quadam fic |iginir fecundum Anax4-' goram omnia efl^ vnum modo prac^xpofitp,
& in
:
:
Tc«-f»'if'
i^
nam alicui ji videtur non
quod fi verii fit,omnes rcs
sr M M A
xertiaviatx
phyfi.tcxt.co. 3 1. pofuit quolibet cflc in quolibctj
T^unc fcquitur illa pars
Omnia
eos,quaE fumi-
rcrum diftindione:& intcndit ralem ratio- rerum difiinnem:Si contradicSboria funtfimul vera de eodem;
pr jedica-
per accidens,non cft proceflus infinitus. Ex
quibus omnibus concludit Philofophus , ejuod quare,inqait,non omniafecundumaccidens dicun-
eft
ybi ponit tertiam viam contra
tm cx
magis
iius
rus (^ homoijide omni aliqttid 4Ut affirmAre^ aut negare contingit.
modum tangit, & exdu-
djt dupliciter.
47
:
Deindccilundicit:
At vera dicenda eB iffis de omni affirmati»
,:
:
Summ^IT.
Cap.II.
Mut ttegatity inconueniens enim fivnicuique
fua negatio ejuidem inefi
jo
qux vero
:
alteritts
quod hoinefi^einon inerit, Dtcoautevtfiverum eH dicere hominem quia non hemo^falam quod cr non triremis:ergofi affirmatio necefft (r negationemfi autem non exifiat affirmatio
quam quafua;
negatio inerit magis
,
fi ^
^
inefi^ inerit
ill-a
autem hoc^^
qu<e
iffif*s
ergo
triremis :fi
Hac erg» contingunt
affirmatio.
hanc dicentibus rationem, Probat praefiitam coufequentiam. Circa quod duo facit. Primo facit quod didbum eft. Secuntrthttfontn
etm contr»ver»
diiiori/t
ie ttde cogi tidponidum,
»mni»
effie
do addit quoddam inconueniens quod iequitur ,
contra
iftos
:
& poilet elfe ratio per
non
V»ftin.
falfic efl:
fcilicet
,
&
ncgationes noncnmt veraq, iimul de eodem. Secunda ibi Et quia Dicit crgo qu6d fupple ex quo ipfi po-
quod affirmationes
kd
/e
:
& negationem fimul vcrifi-
nunt, aifirmationem
caride eodem;Diccndum eftcis gencralitcr qu6d dc emnifit veraaffirmatio,& negatio quaecunque, inconueniens enim
gatio ineft <»'
:
:
efi
fi
qua vero
vnicuicjue fua propria ne-
eft
alterim quidem non ineft
magis enim videtur quod dc vnoquoquc prac-
dicetur negatio alterius
quod exponit,cum
quam negatio
,
&
homo eft trircmis;
pracdicamr affirmatio
quam
rius magis
,
pracdicabiturnegatio alte-
negatio propria, iae6 dicit
ied fi xon eft affirmatio,negatie inerit magii
fua
;
ficut
fi
trircmis
non
&
inerit,
;
fcilicct
ergofi ipfa,
cjut ipfius
quam
prasdicatur de horaine,
praedicamr dc eo non triremis, mult6 magis
ncm homo
triremu
quam
propria negatio
vt u hoc cft
,
verum
qu6d homo no eft homo,& hoc crgo erit verum, qu6d homo non eft trircmis fi autem hoc, igi:
tur' affirmatio,Ccilicer.cm6(i
crgo
negatio praedicetur;
fi
& affirmatio fecLmdum tCj qui ponis vtraq;
verificari
rcmis
dc eodem
homo
,
eft
:
fi
homo non eft tri^eadem ratio erit dc
igitur
trircmis
:
quia nec homo necnon homo erit^nam duorum
du* negationes :fiautcm vna ex vtrifquejH^ dr hoCj vna vtique erit ofpcfita, Addit quoddam inconucnicns, quod fcquitur ad didtam opinionem, fcilicct quod affirmationcs negationes erunt fimul falfa:,& pcr confequens
&
qu6d
illaopinio includit repugnanriam contra-
didionis. Dicit ergo
,
qu6d non fblum pra:di£U
inconuenientia,fupple fequuntur ad hancopinio-
&
negarez n«n,fed criam quia non eft necefie dtcere quia riec affirmario nec negatio crit vera,fed amjj^ falfac:quod probat Cicjnam fi verii,Ci\pp\c ed dicc-
quia
re,
fcilicet aliquid fit
homo
& non homo,pala^
quia nec illud erit homo, nec non fcomo,vtraquc
iftorum duorii quac fcilic. fimt
crit falfa:na
homo
& no homo,funt dus negationes fcilic.no homo, & non homo, reddcndo ungula fingulis fiautem :
vna ex vtrifcfue.id cft , ii ex vtrifque affirmarionibus primis fiat vna affirmatiua propofitio,puta dicendo Socrates eft homo & non homo,(^ ea vna erit oppofita id eft , qu6d crit vna negatiua illa
,
oppofita compofita cx duabus negariuis, fcilicct
qu6d Socrates non
cft
homo, ncc non homo,ex
quibus fcquitur qu6d nec aflSrmatio vtraquc
crit vera,red
propria,
autemvt verttm eft dicere , quia homo non eft homo ,palam quia magis vcrum erit dicere, qu6d homo non eft trirerniSyVt ficut conceditur ab adupdario, qnod homo eft homo no eft homo:iti cria c6cedaturqu6d fubdit. 'Dico
129
,
nec ncgatio
falfa.
Notandum, qu6d Philofbphus in loco ifto ac- §iMd
afi>-
mtuiu» de dc prardicato infinito,tanquam frtdic»t»\innegatiuam , cx eo quod a:quipollet ncgatiuar de finit» tqui^ pracdicato finito vnde infert iftas duas Stcra- Maltt rtegntes non esl homo:Socrates no eff non homo, negatcs tiut, vt hic. cipit aflirmatiuam
:
;
& falfificantes has dvoi^Socrates eil homo tu
homo quia amba: funt
eFi non
:
:
Socra-
affirmatiuac
cet valcant quantimi affirmariua
;
li-
& negatiua dc
praedicato finito.
Notandii etiam,qu6d ifta ratio fiait etia& quatda fcqucntcs videtur pctcre principiii:nam aduer- Quod farius ficut conccdcret has affirmatiuas tes eFi
homo
Socrates efl non hotno
:
dcrct oppofitas negatiuas
:
ita
:
Socra-
& concc-
& fimiliter cconuerfb:
,
nes
ratio'
Fhilo/i-
fhi hicfetit
fnncifiMm.
concedit enim contradidoria fimul vetificari de
eodcm
,
& ide6 ex veritatc negatiuarum non po-
teft inferri falfiras
affirmariuarum ifH aduerfario
verum quia Philofbphus fputariuo
ficut
,
:
modo diidco quzdam
procedit hoc
& in tenio libro
,
rationum non multum cogunt, ficut apparebit in fequenubus rarionibus , ficut didum fuit in
&
tertio libro
valcnt.
,
ide6 quaEd.im
Tunc
harum rationum non
fcquitur illa pars
quoHbet alio:"quare omiua concludit
ellent vnum. Vnde qu6d dicentihw hanc rationem, id eft,
oprnioncm, ea
fiipple
qu6d onjnia
fcihcct
cflent
vmmi,quodefteui-
dcntcr falfum, itagu
foteft
verific»ri ttltquo
tio
de
ntg»-
alterim
qufi frtfri».
Notandura , rationcm in hoc confiftere, qu6d eft vera aCrmatio negario propria, mult6 magis crit dc co vera negario altcrius, quod eft diuerfum ab eo vt fi vcrum cft diccre qu6d homo non cft homo,mult6 magis eft verum fi
&
de "quohbet
&
Negationem
afHrmadoncm non omnibus ne-
poffc verificari fimul de
,
que de aliquibus; contra afTcrtorem vtriiifque membri fusc difputat.
:
dicere
,
qu6d homo non
eft triremis
:
&
hpmo erit
trircmjs,
de quocunque
alio
& eadcm ratione poteft argiii :
quod
fcilicet prjedicatur
de
prsdicarione dicente, hoc eft hoc, & per confequem omnia crunt vnum. Deinde cura alio
AMplius autem circa omnia itafe hahet^
&
fcd per tc,
qui ponis affirmationem negarioncm vcrificari dc codem,fi homonon cft triremis,fequirarqu6d
nonens que^
album
efi
,
(^
&
$x
& non album^(jr ens.dr Te«;co.i^,
circa alias di^fiones negationefi
modofimili
qutdem,
,
,
circa
aut non:fedcirca
quafdam
quafdam non.
,
dicit
5»
SFMMARIVM,
inconuenientia continguttt,
:
Et quia non neceffe aut namfi verum quia homo
dicere aut negare
^
nori.
bomo^ patam
Vbi ponit quartam viam procedendi contra eos,quac fumitur cx certitudine cognirionis.Circa qua fic procedit. Prim6- pracmittit quandam diui-
fioncm.
amda
Seamdp arg«it contra membra
ibi
:
€tfi
ciiss.
g)^^^
Sc- »«
quidem non. Dicit cigo quod ampliuj
;
7xter*itud,*.
""•
lygnitig.
:
ampliuj fopplc
Metaph,
g^aii,„„^
fi
affirmario
,
p quidem mn circ4 mnes :ha vtiqu^
primum
ibi
,
ncr-
,
patetcx i.Prio-
ficut
& inde. Deindc ciim dicit
Si vero negandofimiliter \
,
^ quacumque
aut verumdiui-
denfem dicere,vt quodalbum^cjr iterum^quod non album , aut non,
5» vero circa omnes. Dicit crgo
:
qaodjiquidem non ejlverum quibus non
/Impliciter,
re^uirit negatiuam
negare dicere neceffe de his
Arguit contra membradiftac diuifionis,& pri-. xcih contra fecundum mcmbrum. Sccundo con-
gatio
fam
rum. c. j.
cum dicit
trutit confeffa,
icilicet in
vnde condufio
affirmariuam: quiaex puris negatiurs nihil fequitur; fed conciufio afhrraatiua nullam prxmif^
non: Dcinde
tra
;
^ „g„ albHm, & eus,& mn enj,& circa affirraationcs, & /tegationet aut circa aliqH4fftc & circa alujuas
:
,
:
^icuius affirmatius
ricace
gariua femper rcquirit alteram praEmiilarum ellc
codcm
alias diatones, id cft
fe hahent
& ncgatio fimul ^e-
atttji habent ctrca 07nnia,vt
J[rgmhira rificantur dc fuScimti di-
Et
:
Lib.lV.
I30
'^^'
,
: :
& abfolutc
quia affirmatio
circa
omnes,ha vtiq;
verum , fr«/7t confejft, ita qu6d ilc crit vera nc-
cft ,
e-rit falla,
& cconuerfb & ,
nc faltem in talibus habctut propofitum , qu6d ncgatiovcta dc codcm. non erit affirmatio > Deinde cum dicic
&
Arguit contraprimum membrum, Circaquod duo facit quia primo fubdiuidit illud membrum. SccHnd6 arguit con^tra membra eins ihi: Et fi :
quidem non. Dicit ergo, c^odfivero negandofimi-
qmbM eft negare;de hi^ necejfarium eft dice-
literde
re,id eft,affirmare
hoc cft,quod
:
fi
dctur primurn
membrum,qu6d dc quibulcumque
funt verz ne-
gationeSjfint verae affirmationes.& 9conuerfb,hoc
Si vero circa emnes iterum
aut de quihf
,
^
de efmbufcumq', cumejue dicere dr negare^ vegare, dicere^ aut de quibtu tjuidem dicere^
&
^
tton de
negare ^ fed de quibufcum/^ue negare
ommbfu
quia piim6 fubdiuidit illud primum membrum. Scctmdi arguit contra mcmbra fubfacit
,
:Et fi fic. Dicit crgo , quod jJ hoc verum circa ow»«a,rcilicet quod contradidoria
diuifionis ibi eft
Hoc
verum dicealbum ,
&
re diuidentem, id eft, diuifim, vt ejuod
quod non alhum\ aut non fupplc diuifim, fed fupplc coniunftim, id eft , qu6d fi femper z£~ iteritm
,
firmario,
& negatio fint verae fimul
,
aut hoc cric
quod vtraque fit vera feorfum, puta qu6d fit vcrum dicere feorfum, qu6d homo cft albus, & itcrum feorfum , qu6d homo non efl albus , aut fblum eft vcrum coniundtim non diuifim, puta qu6d ifta copulatiua fit \ttzJhomaeii aldiuifim, fcilicct
dicere,
primum membrura. Circa quod
Arguit contra
duo
poteft efle dupliciter : quia aut hoc efl
&c
bus,
homo non
eil albm.
Dande cum
dicit
i
iterum poteft efle du-
Etfquidem non verum diuidentem dicere^
vno modo, fcilicet cfuod de quihufcMmque icihcet eji verumnegare Jit etiam verum dicere, id eft , affirmarc , & e conucrfo , id cft , qu6d dc quibulcumque funt verx negationes , fint ctiam verxaffirmatioucs, & c conucrfb, aut alio modo, qiiod de quibufcumque. eft verum diccre, id cft af^marc, fit verum,& negarefed de tjuibMfcumque negar^ non de omnibw dkere id cft , affirmarc, id eft , qu6d de quibufcumquc verificanturaffirmationes,verificentur negationcs fed non ccQnuerfb. Deinde cum dicit
nen^dicet hoc,(jr non eft nihtl^no entia auteni\
de codcm.
jGnt vcra ph*citer,
:
,
/4
quomodo vtiquefronunciabunt^ autibun>> Et omnia vtique erunt vnum^vt dr frtus diHum eji^&, idem erit,& homo,(jr Dem,(^triremis, dr ipforum contradiffiones.Si autemfmiliter de vnoquoque , nihil dtfferret aliud ab alio:
nam fi
differret
erit
,
bec
&
verum
frO"
frium.
:
Argiut contra Etfific erit aliquidjirmiter
eritpma opnio ,
i J
non ensy
& hac
(t
ipf*nt
^ifam ofpofta negatio.
primum ibi Similiter autem (JT.Prima in duas, fecimdum qubd illad membrum ducit ad duplex inconucnicns. Secundum pom'turibi Et omnia frunt vnum. Dicit crgo, quod ficjuidem verum non :
fft dicere
mcmbra huius diuifionis,& primb contra fecundum membrum. Et fccundo c6tra primum ibi Si vero negando.ln primapart? Arguit contra
:
inrendit talem rationem,
r/I
:
notitraf.
ducit ad hoc inconr
quiayiyZ: :fequitur
Htn notior affirmationc
psn»tune.
&
qubd ncgatiocrit quod eft fiilfum. Dicit crgo, c[\iodScfific,fdliQCt qu6d dc quibufcumque funt ygj.^ affirmationes, funt verx ncgarioncs,fed non cconucrfo t fequimr qubd non ens, id eft, negatio
iieniens tJegttth
,
erit alicjuid firmum, id eft,
certum
& ea eritfirma
ppinio^ciux (ciHcct cft
dc propofitionc negariua.
Cuius ratio
feff
non autem non
effe,
eft
:
quia
id eft,
negatiua crit vcra,
ide6 dicit,qu6dyi ipfum noncg^^^io, firmum tjuidemfity
affirmatiua
;
&
quam affitmatio ,
fed hoc eft enim eritdiEHo,id eft, affirmatio , cjuam negatio. Rario huius cft : quia ycritasalicuius negatiuae fcmpcr depcndctcx vc-
tum
,
fupple magis
fidfum. Idc6 fubdit
:
membra huius diuifionis:& primembrum. Secund6 contra
contra fecundum :
non ejfefrmum notuminotior vtique erit di^io
^
aliquidft,
&
m6
notior
diuidentem
,
eft
pcimum inconuenicns
quia nondicet ea id eft,non afieretaffirmationem,
& negatione,& funt nihil,quafi dicat,quod amb? cnmt
falfs
,
fcd nton entia quomodo pronunciabit^
aut inteUiget f quafi dicaf, quod nullo modo:quia nihil eft vcrum , non potcrit dici, nec intelligi. Secundum inconueniens ponit , cum fubdit. Et fi
vnum , vt prius diilum eft ,
pmnia erunt
denri rarionc; fequitiir
&
triremis,
non homo, fi
& eorum contradiilionef, &
affirmatio
{juoefue
,
enim quod idem
,
non
triremis,
in prsceerit
fcilicet
quod fic
& ncgatioyr«i»/ dicantur
homo,
quod
quia de vno-
patct
;
tunc nihil differrvnum ab aito:n3Xtt(x
, quod aliquid diccremr de vno , quod non de alrero dicerctur ; idc6 dicir, quod fimiliter dc vnoquoqucnihil difTcrt aliud ab
difFetrcnt oportcrct
sJio
:
nam
id eft ci , 3p?
&
,
fi differt,hoe
ertt verurn,
^'" .*.""*• *''*
:
& proprium,
qu6d aliquid efiet vcmm dctcrminanon proprium vni , quod non conuc^ nircc
°
*
:,
:
Summ^II. >uret alteri
:
tur aflErmatio
,
difFcrunt
Deinde
verificaretur
& ncgatio
:
,
illa
ille
certum
ibi
Ampltitf fi quando
:
&
VMMARIVM. &
:
mario eft;
erit falfa
tio
ideo dicit
vera
efi,
^conuerfb
affimure
fan hic
pcticioncs.
:
,
,
qiua tunc dicit eflc
:
quod ampltus
Slmiliter Mttm Tcj.
<^fi
,
ejfe ,
nem
diifum
&nefare vere
dicit
,
menti^ntur, (^iffeidemjiiffumfalfum
Simul autem Palam ,
cere conftetur.
nitionem veri ,
cet
,
:
dicere
,
(jr
qife
,
fed forfan
quod a frincifi»
membrum
inconuenienria
,
fofi-^
ducens ip-
quorum
(ecun-
tx
to
,
fimiltter
qu»d fiipple dicatur primo modo,{ciIicet quod diuidentem contingit verum dicere , id eft , quod non (o-
negatio n»m lumconiiintlim vera fit affirmatio , Scnegatio de iMXtum c*n- eodem fed etiam diuifim fupple fequuntur , qua-
.tmSitH ,fid diuifim fint vtrt d*
fupple ifb pdfirio fignificat ipfum diSlum
fidtm.
demonftrat hoc
tuor inconuenientia
quorum primum
:
eft,
quod
:
:
ad aliud
,
vt fuperius dedu-
Secundum inconueniens eft ihi:A dhus quia fcilicet omnes verum dicent nam quilibet,
€tim
fuit,
:
vel dicit affirmationem, vel negationem
:
&
& vtra-
omies etiam mentienturmam que ponitur vera, hoc contradidorium eft eius, quod quiiibet dicit efle verum,& per confequens illud, quod ipfe dicit, eft falfum fscundum Ieg5 contradidoriorum, idem etiam homo confitetur feipfiim fAfum di-
&
ctre,
nam cum dicitnegarionemeile veram,
dicit
fedixifle falfum, cumdixitaflirmationem.Terrium inconueniens eft ibi Similiter autempalam :
adhuc, ffuia de nihth nunc
efi perfcrutatio
,
id eft
,
quod non poterit effc perfcnitario , vel difputatio ; non enim poteft difputari cum iilo, qui nihil concedit ita
,
non, id eft trit
ideo fubdit
j
nec non ita dicit ,
fi
,
:
nihil
fed
non omnia
ita
ifla
aliquiddeterminatum,itz
enim dicit; necenim non ita : iamfi
,
, fit
vera ncgario,
& ccon-
vel
;
&
neget
:
nam
erit diuifim,vel
cnniun<3im, fi coiun-
quM
omnia erunt vnum ficutprius. Secundum quol omnes verum dicent , & omnes menrientur, & idem homo confitebitur fe dixifle falfum. Terriii eft , quod tollitiu: omnis perfcrutario, & difputario. Quartum quod probatur ex definitionc & veri , & falfi , fcilicet , quod affirmario negatio fint vere fimul , quod eft impoffibile. Notandum , quod ex his poteft patere idquod fupra dicebatur,fcihcet quod aliquz harum rario,'
id eft
,
efle verum^quod immediatc di£him eft , fcilicet qu6d omnia funt vnum hoc enim modo affirmario , & negario diceretur fimiliter , & de vnoquoque quia non
erit difTcrenria vniiis
:
fequuntur quatuor inconuenientia.Primum
autem fi
agirm»tto,cr
niM
aliis
fit
:
:
qu6d
quando, Dicit ergo ^^utfcqMUtur fi
.g
:
ponitur ^\\
,
defi-
^m^^equunturduo incouenieria:primu eft, qu6d ille non afleret affirmationem , & negarionera,& qu6d ambo erunt falfa fecimdum eft, quod omnia erunt vnum fi dicas,quod verum eft diuifira,
Aihuc (tutem. Tertium ibi Similiter autem palam. Quartum ibi Amplius conuentettM
ponit contradidio-
:
negare vere
Arguit contra primum
a
falfi
vera affirmario
fit
uerfb
quia vel hoc
/um ad quatuor
rum qui
veram,non concederet hanc
&
efi
enim diccre , quod hic
non conuertibiliter , fcilicet quod dc quocumque cft vera affirmatio , fit vcra negatio, fi fecundo modo, fequitiu: fcd non econuerfo quod negario erit cerrior, & norioraffirmationc, quod eft falfum.Si primo modo adhuc dupliciter:
^fi hac
tumefi.
dum
quod
facit,
veray affrmatio falfa, non erit vtiquefimul dicet vtique hoc effe^
autcm quod/br-
fi detvu: primum mcmbnim, verumin dmnibus. Vel hocerit verum conuenibiliter , fcilicetqucdde quocum-
magis quam in
non ita. Ec iterum hac negat- amboy tjuia nec ita, nec non ita : namfnon^ iam erit vtic^wt ali'juid determinatum. K^mflitisfi quando
idem
:
addit
nc^tio funt veras de eodcm, aut hoc crit verum mentum ttti de omnibus , aut dc quibufdam; fi de quibufdam, ^Jj^*"'"* non videtur rario, quare in quibufdam fit vcrum,
de
nec enim ita^ nec non ita dicityfed ita (^
fiffrmatio ejl verjy negatio elifalfay
poflct
:
:
aduerfmus^efe , quod
fcilicet
praccedentibus poteft integrari vna ^tMigit ntotalis ratio,qH? talis eft diccndoiSi afHrmario,& ftluie Mrpi-
di^^'
cjuia
non
Ex omnibus
adhuc ferfcrutatio nihU enim di-
nullo efi
cfTe fimul
eft.
Adhuc aute quia omnes verS dicut,(jr omnes
c. 17.
quoil
&
eft petitio principij
dimdentem contin-
accidit tjued
,
quando affirma-
efi
fimilitcr fupplc negatto efi falfa : non ergo contingit fimul dicere,id eft ,
principu pofitum
verum
;
fimiliter econuerfb negarione cxiftente vera,affir-
.
git
faJfi
:
ncgaA{rerentcm affiunationem , tionem dc eodem , non tantum coniundeducit ad di\xxi , fed etiam diuifim quatuor inconuenienta. Dodor coUigit omnes praffatas rationes, ad vnam incegram , notatquc aliquas earum effe
S!
Vtnm quid &/•!/>"" i-
*»«^/» , quod fumitur eft,cum enim verum ex definitione veri , dicitur eflc, quod eft vel non efle, quod non eft: fidfum autem eft, cum dicitur non ellc, quod eft, aut effe , quod non eft. Ex quibus dcfinitionibus patet , quod affirmaiione exiftente vcra, ncgario cTit falfa tunc enim dicitur non efTc, quod eft: niens eft
funt
cum dicit
S
n^
dicat , vel nouerit aliquid determinatc veruni, quod eft contra fuppofitum. Qainiun incoiuic-
verificare-
vnum, qu« nullo modo quare fcquitur omnia eflc vnum.
autem quod
eft
Cap. II.
non de quocumque
qaia
'
.
numnon cogunt.fed magis petere
videntur:
nam Tetunt
fUduo membra , id eft , fecundi inconuenientis,fcirumqueargm qu6d idcm ho- menttt huiu* licet quod omnes mentientur ,
&
mo
coufitcbitur fe falfum dicere, negaret aduer-
non fequitur , quod fi contradidoriii alicuius , quod quis loquitur.eft verum, quod di&am fuum fit falfum quia ifhid concedit adCicrfarius
quia
:
:
farius,
contradidoria
primum nec :
marionem falfum
,
elle
cum
aflerit efle
efle
fimul vera : hoc qitt»ad
quod fi aliquis dicit affirvcram , qu6d confiteatur fe dicerc
fequitur,
dicit
negatiuam
fimul veram.
quia vtramquc
;
Quanum etiam incon-
ueniens non fcquiturficutipfcraet dicit, fed perit. Dicendum ergo , vt priiis , quod aliqus hanim
rarionum non concludunt
,
fcd adducun-
tur modo difputariuo, ficut
& ratio-
nes tenij libri,vtibidera fuit
didum
fufficicuter. );(
vtique
qu6d fequitur,qu6d
SVM
A.ftcutx.
fuj^».
3.
:
Metaph.
Lib. IV,
^2.
tiegat,
sy M M A R
I
r M,
& affitmat '.fiautem nihil determinate fup-»
ple fulcipit, id exifiimat,
KMxttts vixcontraponcntemGontradidoriafimulvera. Vna cxrationevcricft conformitas ad rem j alia , quae
jtatis
quod ncmo debcrct vnum contrqidi<9:oriorum inagis appetcrc , quam altcrum, Tcrtia ex comparatione falfitatis , quia no.n magis mentirctur diccns , quatuor quinqup,
cifc
quam effc millc
mentitm eji: qui autem ambo^verumdicit pamfi verum dicit , ejuid vtique erit , quod nonverumdicityfed magii verum
dicit t<jui
mente opina-
vocc : tjuid vtiejtte dijfe^ k plantis ? quafi dicerct, quod nihih
nam
bruta etiam anjmalia habejit aliquas ap-
prehcnfionas,
& conceptiones detcrminatas,
Notandum, quod haec etiam quintaratio pctit: ^"«'/w /» v» ftat ci)im in hoc, quod fi contradidtio, vcl altcra Mfnte "' per vocem fivera ficut pars contradidionis eft , gnihcamr , lequitur, quod ita jrit m rc , & pet „^ con(eqnens negare hoc
fimul vera
dii5toria clle
Dicendum grgo
:
fed aduerfarius
concedic enim contra-
:
tam
in vocc
ratione
cft .dp ifta
didum
prasccdentibus
falfum
eft
,
Tunc
fuit.
quam
in re,
fiaitdealiis fequitiu: ilU
pars:
Vnde O" maxinie manifefium efi^quia nulr ita di/ponittir, nec aliorum,
If/s
hanc rationem.^uare namquevadit domumy
& non
^nen quiefcit putans irc? Neq',fiatim neque
nonverum. Siautemfimiliter,& fimtd , vera dicent , necfroomnes rnentientur , nunciandum , nec dicendum efl tali;fimditer
tingitfed videtur timens tanqnam nonfimir
bunt entia
,
,
iam
^ hoc verum vtique
erit,
&
&
tnimhoc,^ ciftt
,
nonhocdicit.Si autem nihilfuf
fedfimiliter exisiimat
Himat^ quid vfique flantis
,
& non exi-
difjerenter habebit
a
?
Hic , vt dicebatur,po»iit Philofbphus quint^m yiam procedendi contra ponentes aramiationem, negationem fimul verificari de eodem , quae
r.'.t
'« i'ione
autem non
melit^s.Si
autem hoc in bonOyCi^
no bono,necejfe esifimiliter ejfe,^ in aliiSy(^ hec quidem hominemyhoc autem no hominemy
^ hoc qnidem dulce, putare necejf^ eli
:
autem non
illud
non enim ex
dulccf
omnix
<equo
lius
fiue
eft
vocem, quaj profertur
vefa
nuntur fimul fufcipiens
efte vera
id eft,
,
:
:
ille
:
quod
fequitut
qui opinatur aftirmationem
veram , aut non habereyid cft, ille qui opinatur tantum negationem elle veram mentitus eft ejui vero ambo fupplc fimiHter opinatur tantum
eflc
:
'verum dicit
;
nam fi vcrum
quod
fit ,
ita eft in re
quod ita eopinatur , qui amboj opinatur namfiverum dicit quis,vtique
ficut in opinione,vel in voce, fequitur rit
in re
,
ficut ifte
vera: ideo fubdit
verum
erit ipfum
ttum natura,
:
ejuod dicitur
,
id eft
,
:
determinata,
quia
talis efi en-
& qualis dicitur
non patiatur verum efte oppofitil eius, quod dicitur, & per confcquens, qu6d nonpatia-
fcilicet vt .
hic
quarit dr exifiimat.^ando enimputans me.^
nam fequimr fi ergo ficeft inre. Dicit ergo, quod ^fHpH"^ igttur fi fiipple affirmatio,& negatio po-
Al.zftinians
literputans, non bonu effe imiderey& bonum; palam ergo,quia hic quidern melius exifiimatt
fumitur ex veriratis conditione , quae fciUcet eft conformitas fiue correfpondentia rei, ad opinio-
vox
&
negationemfimul^yTwro 'turararmationem , non verum diciti^t fi:ilicet qui opinatur affirmationem , negationem fimul efte veram : fed magis verum aicit,qui illo modo veritexifiimat,
&
quod tantum affirmatio, & tantum negavera fit ad hoc fuppie manifeftum eft, qu6d
aquam bibere,^ hominem vidcreydeinde
ea quitrit : quamuis oportebatfi idem eratfi-,
homo,^ ncn homo:fed quoddi£tu efi^
rniliter
r^ullus qui
vero non.
non videtur hac quide timens,illa
^are ficut videtur, omnes exiHi-
mant habcrefimpliciter ^fed non circa omniay fedcirca melius
,
^ deterius.
Vbi ponit fextam viam procedendi conrra eos, fignum manifeftum, quodnullusopinaturidcm efie
bonum
,
&
non bonum, non eflefimul
excludit falfam refponfionem. Secunda ibi
quod
ex hoc
,
aliquo
moQO
qu6d hoc
Et
differt a plantis,w
& negationem
mantfefium e!i,quod
fimul verificari de codem,wfc di-
centium hanc rationem , id
idem
:
eft,
opinioncm,«*<: i^ia
quare narnque vadit ad ire
:
vult dicere,
ad domum & non ire domum & non quiefcit
eft ire
vadit ad
:
quare aliquis in
,
demum, quod (i
vno loco
?
negatio ponitureflc vexzsfedfifimiliter, &omnes ,qui fimul dicunt, vel vtramque partem con-
patet
jnentiuntur
, ,
alteram tantum cffc veram
& vera dicunt
nec dicendum fium, noc
vel
efi tali
loqucndum
Jpniltttrfnim ea,
,
,
nec pronuneiandum,
id eft ,
eft
cum
& non
qu6d nec diipuuntali,qui
ea dtcit
,
hoc ponit:
id eft,
eadem
fiautem
&ocantcc.
nuU
nam fecimdum eum idem cft ire & non ire; ex quo igitUr aliquis vadit ad domum,& non quefcit,
uadidionis
Al.
elt^ime^
fimul tradat affirmationem,
Ifu itadifponitur,\t
verum detcrminatei & non fimul crit verum, & non>erum : ex quo fola affirmatio , vel fola
erit
&
quod vnde, id eft, quod homo , qui fic opinatur,non
& non quiefcit putans fe
eft,
:
Sexta viaex rertimfuga,
finem. non fcientes. Dicit ergo.,
tio
dicit,f(pilicet
& per confequens
vcra. Circaquod duo facit,quiaprim6 prxmjttit rationem.Secund6
contradi(5toria
aliquis aliorum
dcterminate,& hoc verum
& ele6tione,quaceft
quae fumitur ex rerum fuga,
fcilicet
entiafe hahebunt aliijualiter, id
Text.co.iJ,
diluculo vadit inputeum, aut torrentemfi coy
^
nem
«
necdtcentium
altqualiterfe habe-
fUo modo exijiimat
^MtA
ftd, fimiliter
;
fcilicet
ficut fiipple profert
:
renter hahet
namraifivero
dicitur: quta talis efi entium
mente opinatur
iftam illationem negarec
A Mplius tjaidem igttur^ qui aut exijiiJ^jnans habere aliijualiter,aut non hahere
'
tur
eft,
& non exiftimat,
,
quod putat
ter forfan
,
aliud efle ire
,
,
& non irc
:
fimili-
nec aliquii vadit redtc viam
,
quac
ducirad puteum, aut torrentem.Ratio huius eft, quia incidere in puteum,vel torrentcm
fiipple
non fimiliter putat ejfe honum, (fr non honum nam aliternon magis vitaret , quam eligeret q^ia igi:
:
(ui vitat cafiun
:,
& lypn cUgit,palam quia accipit, id efl.
§}jiilihee
tat fibi
vi'
nO' cinum, (^ eli git magii am itenieits.
Summae 11.
Cap.
opmatur , hoc efuidem ejfe melius , fcilicet non caautem non mettHs , fcilicet cadcre in puteura:
W
dere in pmcumifedjthoc,
hoc quidem
fcilicet eft
veruiTi,qu6d
non honum,Jimilir-
meiius,illud vero
ter fupple eji in altis:cmiz, fcilicct necefe efi fufci-
pereMled, opinin,e}Mod hoc quide dttlce^iUHd aute nm dulce. Cuius probationcm fubditiwo« enim ex ttijuali omnia tjuarit, fufcipit quatido putat ejfe rneiius atjuam bihere , fupple quam non bibcre, dr hominem videre, fupple quam non videre. Vn-
&
de ex ifta diuerfa opinione lequitur , quod deinde (a ^«<er»/,{cilicet determinatc
tc tamen fupple
eadera
,
vnum,&iK)n aliud,
opinaretur
fi
contradicloria elle
puta quod idemeffet homo
,
& non homo,
quod vtraq; aequaliter quzreret, puta dulce,& non A\Acc:fed quod dUlumeJt, nuU
cporteretSd^icet
lus
qui videatur htc tfuidem timens
eji,
,
illa
vero
non timens cjuarejicut videtur omnes fufcipiunt: :
id eftjopinaijtur, habere fimpliciter
idem non (c
fit
efle,&:
non
eftc,&
(cilicetquod
,
omnes opinantur
habcre veritatem, vel in affirmatiua,vcl in nenon vtraque (imuXjaut ft non cir-
gatiua tatum,
ca omnia
,
&
hoc fcilicet opinantur, fed faltem cir-
ca meliora,
& detericra
id eft
,
,
quod faltem hoc
opinantur in bonis,vel in malis
,
vcl in mcliori-
& dcterioribus:ex tali enim diucrfitate opi-
bus ,
quod omnes homines aliqua timent , & fugiunt,& aliqua profcquuntur, Huic I]]ic4xnrpt. iiationi affaruit , & eft fimile quod dicit Auicenmtentitm A' na, fcilicet quod negantcs priroum principium nionis fequitur
mittnm*.
,
deberent tandiu verberari rent
&
,
& confiterentur
non
vcrberari
verberari
;
,
quoufque cognofce-
,
quod
,
quia
aliud eft verberari,
vnum
fugiunt
,
fcilicet
& aliud eligunt/cilicct non vcrberari,
Dcindc cura
dicit:
alter mtnus-.quare magu
Ec
Si autem nonfcientes.fedopiHJinteSymulto fincin
neacicnces.
msgis curAndum vti^ue
erit
de verttate.
^uemadmodum infrmo existente, quamfMEtenim epinans adfcientem non falubriter difpcnitur ad vtritatem. no defanitate.
$9
quandam falfara rcfponfioncmjdicealiquis, quod homines quasdam eligunt
Excludit rct fortc
tanquam bona quxdam fugiunt tanquam mala, id eft,non bona,non quafl fcientes veritatcm. fed qu6d non fit idera bonura , & qiufi opinantes non bonum , licctidem fit fecundum rei veritatem hoc cxcludir Philofbphus dicens , quodyi fupple cft venun , quod hotnines non funt feientes fed tpinantes , multo magis curandum
,
:
,
fcilicet eis,
I
de veritate , vt
fcilicet
addifcant veri-
tatem quemadraodura infirrao raagis curandu eft dc f'anitate,quara (mo^etenim, pro quia : opinans,
non vctam,ad fcientem,id eft, in refpedhx ad fcientem , non falubrtter diffonitur ad veritareOT.habet cnim fe ad fcicntcm , ficut infirmus ad
:
dr vtique fi non
efi
(anum quatenus opinio videtur quidam dcfedlus
^ ratione remoti vtiqtte
mui incondita
(jr frohibente
,
quod homincsdcbent
tct Igitur
tti ftiiti»m
Vbi ponit feprimam viam procedendi contra \^ cos,quat fumitur cx falfitaris coraparationc Dicit
airare de inue-
&
illa pars.
Ampliusf tfua maximefe omniafic habetx
^ nonficfed magiSy
(jr
minhs^ verumejtin
natura entium:non enim vtiquefimiliter di~
cimus duo effe paria titus ejl cjui
puUe.^i
(jr
triatnecfimiliter men-
quatuor Trt vre opinatM ef,(jr qui
igitur
non fimiliter ^ patam fuia
Scoti Oper. tora.
I
V.
fMifitMh
eifaraiinu.
quod amplius fi qium maxime fe habct ita, quod omniafic J'e hahent , nonjic , id cft,quod omnia flmul vera fic fint , & falfa: fed tamen in crgo,
&
naturaentium hoc magis
,
&minus
*ntm fimiliter eUcemus duo paria
,
ejl
veruminon
& tria
,
id eft,
quod non fimiliter fe habet ad vcritarem dicerc, quod duo funtparia , & tria fimiliter funt paria: quia alrerura cft verum,& alterum eft falfum,^irr fimiliter metiretur.qutjic opinaretur,quod cjuatuor
funt Titn
eft,quinque,^ ^uod quatuor mille^
id
quod tamen falfum
mnt falfa,ldlicet
eft:y?io/>«r,fupplc nofimiltter
dicerc,qu6d quatuor fimtquin-
que,& quod quatuor
funt raillc:fedquod eft rai-
nus falfum,aliqualiter eft rnagis verum; quatenus vero eft propinquius, ficutminus nigrum dicitur propinquius albo,& qiufi magis album, ideo diciv.quare magis vtrum , fubdit :fiergo ejuod magis
A^nius,erttMtquod verum fimpltciter,{ci\icet cui efi magisverii,id eft,qu6d non cllet aliquod afiinius,vel propinquius:nih eflet aliquod
affinius.quod
verum cui propinquius , vel afhnius Etenimfi , & minus falfum, non efiifed iam effet aliquid firmius , verius, id eft, quod dato,qu6d per diOtaxn rationem non fefimpliciter
magis verum
ellct
&
fit
fimpliciter verum,iara ta-
habemus,qu6d aliquod fic vcrius,& conformins aliorum, & pcr conkquens non fimiliter fe habcnt affirmario , & negatio ad me,fcilicet fimphcitcr
veriratem,& certitudincm,d' a rationeM eft.opi-. nionc , vel pofirione remoti erimus ,noncondtta, fcilicetpcr ifiam rarionem alias ta,
nunc ditbm,& etiam non condi-
pr«cedentes,a pofitione inquam
& prohibente mente definire.
enim definitio confideratur in affirmadone & negarionc,vnde qui afHrraationem,& negationem fimul dicit ede vcrarfi de eodem , exPriraa
O^"»'*
Mh
f*^***-
cludit oranera definitionem,fiue dcmonftratione:
vocatenim hancopinionem non conditara,id cft, tcmpentan>:ninc cnim opinio eft benc temperata,qiundo non imphcat repugnanriara cura autem implicat,mncopinio non eftbene temperata; :
talis
aute
mul
verifijjari
eft
opinio
,
qux dicit contradidoria fiTunc fequitur illa pars.
de eodem,
SVMMARIVM. Ex didis opinionem Pythagorjc refu-r tat afTcrcntis
quaecunquc apparent cflc
fanitatis:pa-
nienda veritate,quod non ellet , fi fimul cfl^t alinihil cllet detcrminate quid verum,& falfum ,
venun. Tunc fequitur
eri'
aliquid mente
determinare.
:
defedus
yfed iam aliquid eflfir-
mius, (^ verius
fcilicet
SfMlittrtpi- fcienti2,ficut infirmitas eft nie ft hahtt
verum dicit. Si er-
go , quod magis affnius erit vtique ali^ quid verumyfuiaffinius, efuodmagis verum,
quatur,qu6d aliquid A!.
II.
vcra;quiaiiinc fcquerciur contradidoria
fimui efTc vera.
Eftautem dr ab eadem epinione Pythagor^ ambas^aut ejfi,
ratiOyfjr neceffefimiltter ipfas
aut non effe.namfi qua videntur omniafunt vera, (fr apparentia/ieceffe omniafinmlvera,
^falfa effe.^ Multi namque contraria inuicem exif/imanty (^ non eadem opinantesfibi ipfis menttri putant. ^are neceffe idem ejfe,(jrna effe ,
(jrfieft hoc neceffe putata
M
omnia vera cffci
Tex.co. 14»
Metaph.
Lib. IV.
154
nam^ue imicem opinantur menr
ejjcflppojita
horum ben}
dr vernmdicentes ; ergo entiaftftc fe omnes, ^odquidem
ttentcs^
hahettt, veriim dicunt
eodem funt intelkHu vtraque rationcs palam.
igituraff
curabilis ignorantia.non
s^icunque vero orationis caufa dtcunt
&
Opiaio Ty-
thagor^
4'
Zltmium.
tionis^dr
eitts
qua in
oftendens
S"0^
dumcontraJiuerfos,qui exdiuerfis
ncgario fint fimul vera,vel faira,& per confeques quod omnia fint fimul vera, vel falfajficut feque-
errores inciderunt.
pit,
(\ubAab eadem opinione
tio Pyrhaffora
& necejfe
,
Pythagoram,& eum qui
& hoc eft quod di-
eft r&tio efi eos
id eft pofi-
,
amhos
,
(cilicet
difbe opinionis
eft
7««/;>fr,fupple ponere, aut ejfe,aut
non
effe,
ft~
,
id eft»
omnia elfe fimul vera,vel falfa,& per confequens quod contradidoria fint fimul vera de eodem, quod fic oftendit:ff4w>y; (jut videntur omniafunt vera ejfe
c^r
appare/itia
&falfa
elfe
neceffe
,
quod
,
eft
omnia fimut vera
fic patet:7W«/r»
namque ho-
mines co/itrariafibi inuicem fufciptHnt, id eft,conputant mentiri traria fibi inuicem opinantur , nondeea opinantes fioi ,id eft, quod putant mcn-
&
traria
fiue contradifboria fimid verificari
,
dem nunc ,
difputat contraeos magis (|)ecialiter,
quomodo diuerfimodc
Circaquodduo
viis in
didos
facit.
Prim6
ide
effe
& non
ejfe,
id eft,qu6d
hoc eftverum
,
fi
fequitur
Secunda ibi Venit autem dubitantibus.Dicit ergo^quod non efi idern modm homilta, id cft, popularis allocutionisjvel fecundum aliamliteram c6:
cft, ordinats difpofitionis,vcl peromnes, fcilicetdiiflas dpiniones qu^
ftrudionis, id fuafionis,-«
funt vel de veritate contradi61:ionis,vcl de yerita-
apparentium
tate
j//»'z;«-o
nami^ue perfuafione egenti dupliciter incidunfin
hi
:
wfecundumquod
opiniones quidam ex dubitatione, quidam quidem ex proteruia efuicunque enim ex dubitadiiSlas
:
opinantur:cum occur, ad quas fc-
tione ita fufcipittnt , id eft,
runt eis aliquae fophifticae rationes
,
:
vifa,id eft, apparentia elfe vera
Pythagorae
:
oppofit^
opinantur mentientes
,
namqHefibi inuicfm homines verum dicentes , (]i\iz ex ,
&
hoc quod oppofita fibi inuicem opinantur fcquitur qu6d quilibet eorum mentiuntur fecuncundum vevitatem , & quilibet eorum verum dicunr,ergo entia fi fic fe habet, fcilicet quod con:
tradidloria fimul de
eodem verificentunfequitur
quud verum dicunt omncs:vt quicquid detur,
fit
alicui vr-
ergo ab eo-
verum:vnde concludit^^Wftrf
dem funt in iiitelleBu vtnque rationes, id eft,opiniones, palam ; ex vna enim aliafequitur j vt diftum eft.
:
:
lies,
SVMM.£ SECVNDiE C A
P.
III.
ex aliqua dubitatione eos ad hoc inducentc:
fed causa orationis
volunt
tales
eodem,& airerentes omncquod opiiumur,& apparet, verum eire.
SVMMARIVM. In prima partc huius capitis vfquc ibj: Similiterautem , oftcndit alios ex dubitatione , alios ex proteruia in errorem incidcrc ; primis id cuenit in propofito Alij
fponte
volunt,
tales opinioncs,licct impoflibiles, defen-
derc. 61
E^
non idem
modm
id eft
tenere propter feipfas contraria
,
ex
quadam
proteruia
,
ex eo
fcilicet
quia
&
eorum
hon poflimt demonftrari horum mede:
la efi.argumentatio,quAefl invoce orationis
nomintbits
,
id eft, ex fignificato
nominis
modo arguebatur contra eos in prima cum dicit:
,
,
& in
& hoc
via de fep-
temfuperius. Deinde
Venit autem dubitantihtu hac opinio ex
^«<e qutdem
contradiSiiones, tfhfts
:
eius
qnod fimid
^ contraria exiUcrc viden-
ex eodemfaHa contraria.
Ergofi nan
ambo ens , vt Anaxagoras mixtum omne in omni ait,c!r Democritt^:etenim inaney^plenumfimiliteryfecundum quamcunque partem prttextHere. ^amuis hocquidem horum effe
mn ensftllud vero ens. Jiic excquitur dc int^nto.
Ad cuius cuidentiam notandum , qu6d contra eos,quiindidum erroremex proteruia incidcrunt argumentatum eft fupra cx nominis fignificatione,& idc6 nunc tantum proccdit contra eos, qui cx dubitatione in runr. Circa
T 4«/^«»
,
opiniones impoffibiles defendere,
contingitfefi non ens,prxexiTtit fimiltterre$
Contra ponentcs contradidoria fimul verade
fcnfibilibus.
&
id eft, qui profpquuntur dicSbas opinio-
fa dtcunt,
fenfihiltbtts,
ex
primum
princfium.
ponit intentum. Sccundo exequitur de intento.
talibus OTpinionibusiquicunque vero orationis cau-
efi
alicui videtur,
opinanttur^fed econuerfo,
tet
proceden-
eft
qua: fuit opinio
quare necefe
eadem
etntra negd-
de eo-
quod vtrique mentiantur,& vtrique verum dicat; & fic qu6d idem fit & non fit:quare fequitur ad opinionero Pythagorac quod contradidqria funt fimul vera & fi hoc fequitur , necefle eft omnia
eos ', qui non
quicquid
*
commimi- ^"'^Buui
qnuntur didta: opiniones nefcienres eas foluere, concedunt conclufionem, hornm bene , inquam, id eft , efi curabilu ignorantta : ?ion enim obuiatto eorum , id eft ^ quod eis non eft obuiandum , ad orationem , id cft, ad rationcm , quam ponunt fbfhiiiiccim,fedadmentem vt ftilicct fbluatut de mentibus eorum dubitatio, per quam in huiuf^ modi opiniones deuenenint tuncrecedent k
tiri
Al.quidatn.
difputauit
goras pofuit oninia qux videntur alicui e(Ie vera: " ve'^""> ^'^' "'^'^^'^^ ^^ ^""'^ aftirmatio &f
,
ho'
& generaliter contra eos, qui concedunt con-
ter
didam pofitionem
,
eitis
Vbi adaptat opinionem Pythagorac ad pracdiftam opinionem. ^Vd cuius euidenriam notandum, quod Pytha-
batur ad
/fd
qu£ invocecranominihm.
Yumargutio curatio:
Poftquam Philofbphus 60
enim
orationemjed ad mentem obuiatio efi eorum,
homilia ad
cmnes : hi namcjue perfuafione
egent^illi
vi-.qmcunque enim dubitaffeexiHimauerunt^
tat
didum crrorem deuene-
quod duo facit
contra eos
,
:
quia primo difpu-
qui ponebant contradidtoria
fi-
mul vcrificari de eodcm. Sccund^ contra cos, qui opinabatur omnia apparcntia cfle vcra.Sccuda ibi
:
Smtliter autem. Pritpa diuiditur induas: quia
6x
:
Cap.in.
Summa^ II. quia prira6 eornm moriuum
& rarionem pr«-
,
mittit. Secundo ilHus ranonis folutionc fubiungit.Secunda ibi: jiieos ^uuiem igtturex hu. Di-
crgo quod ea opinio^ax
cit
id eft, quac cft
de cotradidoriis, qu6d contradidoria flmul fint
,
eft
mo-
veTi:venit ^utlntfdtm dubitantibtts^A cft,pcr
dum dubitarionis vno
&motus' videmus
ftptumfrimi cionis
P^f*fn-
ex fenfi>tltbm\ vbividemus ex
fadla efle c6rraria,id cft, pcr
aqiu,qua:
eft
cnira
modum gcncraquod cx
terrafit
frigida,& acr qui cft calidus; ergofi
pro quia;quia no conuenit firri non enx prdfitit Jlmiliter res amho ens, id cft,quiaomne quod fit,fit cx prius exiftcntctquia quod non eft,non contingit
fieri
:
cum ex nJhilo nihil
cos oponet quod prius habcns in
ide6 {ccundum
;
res ex qua fiunt contraria
(eambo
rione contradidloria !
dum
fiat
contraria
nam
ficut
:
, fic
& eadem ra-
cx eodem fit cali-
& frigidum,ita cx codem frigidum & no & hic fiut rario morioa illorura per fit
lirigidum
quam
:
,
criam rationcm pofuit Anaxaeoras omnia
inifccri,quatenus vidcbat auodlibct neri cx libet, putans nihil polTc
fieri
ex alio
quo-
nifi ptjiis
:
Democritus ponens principia rcrum plcnum &• vacuum, vt didum fuit in primo libro, idco dicit Philofophus,qu6d ifti fupple mouebantur ex dida ratione vt etiam AnaxavarMait omnia elfe mixta in przfuillct.
Iterum huic rarioni
alfentit
:
nnnibuiyfp- etiam Democritus,hic ttentm, tcilicct
Democritus , inane
,
firilicet
vacuum
,'
& plenum
pofuitfmiliterfecunditm (juamlibet partem, cct corporis,
Tc«.
c.
10
& etiam hac horum efeens
,
(cili-
(cilicet
Jdeos ejuidem Igiturejuiex his exisiimat dicemus: quia modo quodam re£}e dicunt, (jr modo quodam igr.orant : ens enim dupliciter
E^ ergo quomodo contingitferi alt-
quid ex non
autem quomodo non,
ente,efi
(jr
fmul idem e(fe cootraria,a^u t/ero non.
•
i
i
•
quod obuiandum eft ad mentcm
fta funt,lciHcet
qui ex dubitarione in didos errores inciderunt:vcl cx his,id eft,ex pracdida ratione dicimus ilHs,
ad fufcipientes dicunt
,
id eft
,
clTe fimul vera
:
tjuia
opinantes contradidoria
,
modo quodam
reEli fciltcet
& modo ejuodam ignorantc^mSi fupple di-
amt. Ens enim
dtcitur dupliciter
,
nmi
non ente
quaiitum
cft
defe
:
quc funt concraria
in potentia,ex ente au-
omnc quod
puta cx
ma-
nulhim enin
a(fla
&in
&
taH ente in potenria
vdnon
fit
,
contradicioria fimul
aifhiaHtcr {cd potcntiaHter
:
re<^c,&
quodammodo non rede.vnde fubdit aliejusd fieri
ttiarn i]uomodo »o,quia fciHcct ens
adu , ente autem non
cftens,
in potenria
:
fit
-,
esl
exnonente, ex
non ente
vnde idem fimul
& non ens in a£ka:contingit nam^ue
poteffate tdcm
ejfe
contraria
;
pcrfcdc ver6,id
eft,
in a(5tu non omnino,
Notandum
,
materia enim cft in
Notandum huius
duplex
,
eriam , quod vt hahct dcclorari 7. eft porentia qu.intum ad pr«ien$
Primapo-
fpcdatjcilicetfubiedliua &obie
nominat fubie<5tum potenrii .Sccunda poPrimo modo
tcntia
tentia norninat obieifhim potentix.
matcria
non
eft
ens in potenria.
Seamdo modo
ria
:
fit;
fokuionem iftam datam eflcper enim arguebant,qu6d ex non
quare crgo ex eodem himt conrra-
oportet vt videtur
in iHo
vno ex quo
tjaria fimul eftc in
illa
fiunt
,
contraria prafcxiftcre
& per confequens con-
eodem,& eadera
Scoti Oper.iotH. I y^
64 TitentU ndtit
^
fmmt
dHplUct. ^ljt^^re q.
9.
huius t» it»'
rofa
cxiftens poflSbilis produci, eft ens in poten-
ria:quia igitiu" potcntiac opponitiir achis,idc6
duvnus qui opponitur potentix fubieftiuac,& ifte eft a(fhis formx:aHus qui opponitur potenrix obiediux , ifte eft a(5his plex fimiliter eft aftus
:
&
exiftenrix,qux cft ipfa rcsa(fhialitcr
exifteiis.
mo modo accipiimtur hic adhis, &
potenria,non
(ecimdo modo:verumtamen a(fhis
Pri- Qffsliter at'
& potcntia pri-
mo modo fiimpranon fimtdiffercnrix cntis communitcr fumpri,(cd fccundo modo fiimpra ; vndc quando Philofbphus ^.huius capitulo de cntc diuidii ens pcr adiim potentiam , non accipit potentiam fubiedtiuam aifhim' ei oppofitum., fcd potcnriam obie(fHuam a^im ci oppofitiim ; vndc diuifio de ente pofita in loco ifto eft
eifit
fhiUfe-
fhtu acium (5- fttentmm {
.
metm. etcm
tiiitiilu
tns i»
ilis.
&
&
&
pofita in 5. huius
illa
ilHus diuifionis:nam
fubie
,
,
text.com.14. qnin-
membro omnc ens fiuc fit in potentia adu fibi oppofito eft ens in ,
quod oppomnir potenrix obiediux vnde ;
prima diuifio vidctur fubdiuifio dc,cum dicit
ifta
illius.
Ddn-
Amplius aatem dignifcemus ipfos exiitt' mare^ d* aliam fubHantiam effe entium , cni necmotusexiHitynec corrnptiOf necgeneratii Ponit (camdam folutioncm , qux eft pcr inftanriam fiue intercmptionem, dicens, qiiod ampliits
autem dignamur,id eft, dignum iudicanuis,
eos fufcipere, id cft,opinari,
aliqH^m fkhjtantiavt entium,id eft,numero entium, cui nec inefimotus, nec corruptio , nec ge^feratte omnino , fupple ficut
probatum
eft S.Pl^fic.text.cqra-
pofito,patet
,
qncd non
45 .& inde.
quo
poteft concludi ex eorum
ratione,q'.i6d tali fubftantix infint coinraria
contradi(floria,cum cxca nihil
fiat.
,
vel
Deiiidc cijm
dicit;
-
S
FM M A
R
I
y M.
Rciicic fpecialiter afiTcrentcs
apparcntia cfle vcra,&
omnia Democritum te-
nentem
dcrcrmmate
nihil cerco
,
&:
ciTc
crum. De quo agit Do
t^ qut circa apparentia Tcr.
quibufdam ex fenfibthbus venit: verum enim non pluralitate iwlicari pittant^ njeritas
d<.ftinftionem,ciim
cnte nihil
,
potenria ad vtrunque.
:
^mmltier
ex
teria/ju.T eftcnsin potenria,&
fciHcet ens in
achi,& ens in potcntia cum ergo fupple dicunt, l"^'^ ^^ "°" ^f ^ "O" fif cns , quodamodo dicut
deetdem,^ ergo quomodo contingit
cx-
ponicui.
cmnino.
Ponit didbc rationis (blurionem. Circa quod Uimt m«tf t^uo facit, (ecundum duas {bkitioncs quas ponit. mmm awi- Prima cft pcr diftin(5Honem. Secunda per inftanfHtrHm d». tiam fiue interemprionem.Secunda ibi:^OTp//«/ pUnter. i' •• ^ V-.\ » autem aignamur. Diat ergo,quod ex his quac di-
«ml(C^itTMri» dicmmmr
eft
potentia,fit
imiTi6 tota ifta diuifio cadit fiib altero
fimul ejfeidem ens.d" non ensfednonfecundumidem. Ens poteslate namque coatingif
^lsalittr ex
temin
aliaab
primo huius. Deinde,cum dicin
ent»
:
//.vcnmi
f\en\xm:illud vero non ens, (cilicet vacuum,vt iara fuit in
tx mo» Hihil ft
Re/j>onderiu' di-
fuit.
ftingucndo de ente:quia quoddam cft cns in potentia cum ergo dicitur , quod ex non ente mhil
didhim
dicitHf.
tns imfUx.
tradidoria , vt przdi^nTn
T?5
rarione con-
oportet necpaacitJte. idern vcro his diilcegu^
fiantibus
rum.
ejfe
videtttr auidem,illis vcro
ama,
^uarefi omnes laborauerint , aut om^ ncs defpuerim ^duc Mtem,vel tresfanifnt^
co. ii
:
Metaph,
i.Lib.IV.
17,6
4Mt tntelleSfum haheant
,
hostjuidem vidert
Amflius
lalforare,dr deftfere^alios verh non.
autem multis aliorum animalium contraria nobli^ &iffi autem vnicuitjue nd 'videri non eadem ficundum fenfurn femper feiffum videri. ^ua. igttur horum vera^velfalfa non manifesium : nihil enim magis hac quam ilta vera^fedfimiltter. Propter quod Democrittts aifyaut nihiiejfe verum , attt nobis non mani-
&
feUum. Contr» ponites omftia
ap-
faremi»
ejfe
vtra.
efle vera.
mittit
Circa quod duo
facir
:
corum motiuas rationes. Secundo fubiun-
&
hanc. Prima Secunda '^wJslits aittem quiaprimo ponit vnum motiuum,quod
mune eis,&
jn duas: erat c6-
praecedentibus de contradidtione
Ci-
vera.
:
&
fenJibilibus:\\\\sSc\\ictt
qui
nonex
proteruia, fed
cx hac dubitationein hanc opinionem dcueneriit:
& hoc ide6,quia dc eifdem fenfibilibus pontrarit de
eijdem habentur a diMerfis trifli'
Vno modo
a diucrfis numero,cifde
quod vnus homo
iudicat
tamcn
iudicat dulce
,
fpccic,
alius
homo
illis
verh
habentur contratix opiniones a diuerfis non fblum numerojfed etiam fpccie:quia^liquldo quod eft fapidum brutis, eft hominibus praui ;
ideo dicit
,
aliorum animalium
Alio
dem
quod ampliits autem multu contrarid videntur
habentur contrarias opiniones ab eifnon fblum fpecie,fed etiam numerojvt idcm
homo fccundum
tempora,& diuerfas diidem nunc dulce,& nuc amanun, nunc album,nunc higrum ideo dicit,qu6d ftiam fuimet vnicuique adfeipfum non eadem fediucrfa
fpofitiones iudicat
:
cundftmfenfftm videnfur Cu^picfemper^qutt igitur horifm vera jit,aut falfa, ideft fit
dicenda vera
fejium:»ihil enim magis
,
ejt
,
quae iftarum opi-
aut falfa »0«
quam
illa
eji
mani-
vera, fedfi-
mtltterM eft,qu6d non eft ratio,quarevna earum fir magis vcra quam altera quia oportet , quod acqualiter ambcc fint veras,aut ambe fACx-.propter quod ait Democrittti,attt quod nihil eji verum,Cc\:
detcrminatein
licet Tellunt
rebiis, <*«/
fi
eft
,
«(»« ejlnobis
in-
manifeffum.Sed quia poflet aliquis diccrc contra Aantiam anhanc opinionem, qu6d poteft dari aliqua regula, tiqtfifMO Tttoqua potcft.difcemi de conrrariis opinionibus qus
40.
fit
:
& infanire
:
tUos
& multos,»o»,id eft,qu6d multi reputarentur fapicntes, & pauci infipicntcs:fimiliter intclligcndum cft de lanitate, & omnes
t-^rojfcilicet
il-
li
ifti
xgritudine
ex hoc ergo volut
;
gis crcdendum eft
dc
reddendo fingula
tis
ifti
quod non ma-
fanitare, vel veritate iudicio
fingulis.
vera inter eas,vt fcilicct dicamiis,qu6d illud
fit
yerum iudicium dc fenfibilibus, quod dant fani: Hon autcm quod dant in6nni:fimiliter de vcrita-
natus
veriun dererminate in rebus,
eft nihil elTe
quod latet hos, e6 quodnoftra cognitio autem fenfus non eft : fudicium determinate vcrum , cum non femper vnjformiter iudicet quia non videtur aliqua certitudo ^andofen. aut
fi
eft
cx fenfu oritur
elTe in
nobis de veritate
:
vt determin?ttc pollet /«* deciptun-
vcra,& oppofita determinate ^"
dici,harc opinio eft
motiuumnullum
; tum quia lenlus nunquam dccipitur circa propnum obie(Stum fibi proportionatum ; tum quiadato, quod
eftfalfa:fed iftud
^ '^"^
habetdoa.x d.uti.^,
fenfus decipiatur cx aliqua improportione,fiue cx
partemateria?, fiue cx parte obie(^i, fiuc ex partc
medij:tamen non
cft rjeceffarium
tel]e(5tumfempcr decipi:nam
propter hoc in-
intellciSbus,
cum fi;
potentia fuperior,pofIet corrigcrc errorem fenfus; ficut
di(^um
go primi
quadam
fuit in
libri.
qua;ftionc in prolo-
Deinde cum dicit
Omnino veropropter exisiimare fruden-
& hutfc autem
tiam quidemfenfum ,
ejfe
al-
terationemy quodvideturfecttndumfenfum
ex necefiitateverum
Secundutf Ponit motiua propria iftorum,qui opinati siit motiuum efTc vera,& funt duo : quomm
^
omnia apparcntia
primum fumitur
cx partc
Sccundum ex
fcnfiis.
opiniones.
Prima in
tres,quia
fen-
Secund6 recitat diuerfbrum opiniones,qui iri didlam caufamconcordabant.Tcrtio arguit confus.
eos.Secunda
tra
ibi
:
Ex his. Tertia ibi Aut & :
grauijfimum. Dicit ergo
quod cmnino
fuppfe ab antiquis fufcipitur,id
eft,
opinatur pru-
dentia cfTe fenfus,id eft,qu6d fcientia nihil eft nifi fenfus
:
non enim
diftinguebaiit inter fenfum
&
autem efe Jecundum fenfum
int9llc(fium,quare inquain fic eft, hunc
per alterationem quqd videtitr dicunt de necejjitate effe veeum
, id eft , quod c iim quandam alterationem,& immutationem afenfibifi ide6 videtur quod co-
cognitio fenfus
fiat
per
:
gnitio fenfus correfpond^at naturz rei fenfibilis,
&
fic oportetqu6d ill&d fit vcrura quod apparet fecundumfcnfumrquia igitur fecundum eosom-
nis cognitio cft fenfitiua,fequitur
qu6d omnc
il-
ponit iudicium fenfiis nunqua decipi,quod falfum
diftjnguitur inter fensu
& intclledtii;tu quia fup-
nam decipitiu: frcquentcr circaobicda-com-
cft
iicariex pluralitate,nec expaucitate
munia,& pcr accidcns, dccipimr ctiam quadoque
vt fcilicct
& fal-
quodvideturpaucisrquia aliquando nonefl
(icfauitas,;iutfceritudo,fiue fapientia,& infipien-
tia,qaianbn vidcntor
aliter difTcrre
quam
fecun-
Al. (juibut,
«/fro,quarc
enim, qitod verum,
,
dupUx.
primo ponit caufam
motiuam huius opinionis fumptam ex parte
id cft, certum iudicium dc veritate,»o« debet iu-
verum,qupd videtur mulu> ,
tjl
partc fenfibilium,quod ponitur ihv.Herum autem
fum aliquo modo. Notandum, quod iftaratio dcficit;tii quia non
illud dicatur
'"
'
& &
iftius \\tcix:dicunt
'
'
dicunt.
ludfit vcmm,quodapparetalicui:fecundum fen-
|n princiio
{* '
effe
vcrumiudicium,quod dant fapientes, intcIIigetes:non autem quod danp infipicntgs, ignorant;es:ide6 ipfi refpondent ad hanc obicftionem:quam refponfioncm ponit Philofbphus
,
'
7«''^'""'"''.
eft
tc, illud fit
liim
^^
Notandum,qu6d ideo forfan Dcmocrims opi-
& nobii.
modo
nionum
:
iudicant fupple videri lahorare,
amarum.AUo
modo
(aporis
duo autem,v(l tresfani ejfent^ut intclleElum haberent hos quidem, fcilicet duos, vpl tres
amarumjidco dicit^quod idembis quidem
gujiantibtu videtur dulce,
iittr.
habettu:
& hoc triphciter.
opiniones contrariae a diuerfis, vt
& fatui
:
Sectmdo popit motiua propria iftorum ibi Omnino vero. Dicit crgo, qu6d ficut fupple ppinio ponens cotradiftoria eflc /imul Yera,vcnit quibufdam ex fenfibilibus modo pra;di(Slo:y&w»/»ter quA ejt circa apparentia veritas, id eft, opinio, dc veritate apparentium venit quibufdam ex
tpintones
qmaji omntt
nes infanirent, ideft , eftent infani, vel infipicntes
quia prinjft prae-
git earu fblutiones difputando/cilicet contra eas.
mul
:
velplures laborarent, id eft,eflent infimii , aut om-
Iani,& fapicntis,quam iudicio aegroti^^ infipicn-
omnia apparentia
Difputat contra opinantes
6j
& paucitatem
;
circa obie(3a propria , vel propter improportio-
ncm obiedki, vel propter indifpofitionem
& inde
cft
qu6d
feofibili alitcr
organf,
quandoque iudicar de quam'fit in re. Dcindc cum dicit; fcnfus
S
F
M
JJeeipJtur
fenfu* pleru-
^uey^ quare
& Ctrca qK4,
Summ^ II. SVMMA RI r
Cap. intellcdus:quia habct
M.
157
plusinhomincquamin "'***'
^
panibus vniuerfi:quia fcilicct in hominc illa yimis intelligh: proptct detcrminatam complexionem mcmbrorum : non fic autcm eft in aliis aliis
Quatuor opiniones Philofophorum cum earum mociuis.
devericatc rerum, 6j
III.
X hif ettim Empedocles (^ Bemocritus \_^& aliorum vt confequens eft dicere^
"IT^
j
rebus, propter quod debet intelligi,qu6d intellc-
^s fequatur difpofitioncm xioncm , vt
fic
nou
& compleDcindc cum
corporis
diffcrat a fenlu.
dicit:
vnufcjuifjue talibus opinienihus fa6ii funt
Anaxagord queque pronunciatio recorda~ ad quofdam fociorum eius,quia taliaipfis
rei^etenim Empedocles permutantes habitum
fermutare
dicit
prudentiam.Ad pr
confilium augetur in hominibus
(jr
,
in aliis
tur
erunt entia^qualiavtique exiftimauerut
dicit.^ia quantum alteri transformatifunt^
tantum
ipfi
^femperfaferealtera
affuit,
P6nit tcrtiam opinioncm quae
ad auofdam amicorum
recordatttr
&*diuidit in quatuor par-
riua
concordabant
tes
fecundumquatuoropiniones
,
,
Philolbphus, Secundar-ponitur veri. Tertia ibi
fedoclU
J^^ft
,
& fngtili
opimombus,vt
eji
eorum
haberi ex
,
re, ideft
cum fus
:
,
,
quod ex
Democritus
aliorum faBi funt
htSf
& Em-
rei taltbus
dfcere, ideft, probabiliter poteft
di(3is:ffM»»»,pro quia:quia
pedocles permutantes habttum
nemcoi^oris
Parmemdes
:
Dicit ergo
rationibus prididis
»p- fedocles
fMrent.
ibi
dicit
,
ideft
,
Em-
di(po(itio-
palam prudentiam permuta-
fupple intelletStum, cuius eft pt udcntia,
fequatur difpofitionem corporis ficut ien-
nam fecundum eum prudentia crefctt ad afparens,
homi-
quod per hoc qiiod aliJiuid apparcce incipit de nouo ipil komini , pereOdo fcicntiae fit in hominc,cx hoc quod dilponibus
fitio
ideft,
sorporis variatiu:
, Cr in aliis , fcilicct locis, Empedoclis, quod quantum ad alteratuh-
icilicct
nem transformantur tem, qua
,
idcft
,
iecundum quanrita-
homo transformatur
firionem corporis difficile inquit,id
,
ad alteram diipotanta eifdcm leraper curare
cft,quod totcuraE fiue fblliciw-
prudenus hominibus adiieniunt,quot variariones funt in corpcn:c:ex quo {equitiir quod dines, fiue
ad transformarionem difpofirionis corporaHs quitur ttansformatio prudenti2,quod intelligere
fe-
difficilc eft
tanquam falfum. Dcindc cum
dicit:
enim quicunque habuerunt membrorum complexionem^multdflexionis
(jr
ad
memoriam
idemenim
quod quidem
efi
&
gentia.
Ponitfeaindam opinioncm ad idem , prenidis f/ttis fiAtilu.
^juae eft
Parmenidis. Dicit ergo: quod Parmenides eodem
modo enunciat , fcilicet de veritate rerum ficut Empedocles. Dicit crgo, quod ficut quilibethomo habet complexionem membrorum circunflexorum: :
ita intelleElus adefi homintbusiqazCi diccret,
in membris hominis eft
quod
magna diuerfitas & cirmcmbrorum,
cunflexio ad hoc vt taUs difpofitio
conueniat operarioni
intellc(5tus
,
qui fcquimr
complexionem membrorum didit enim quod, idem efi cjHod fdpit de natura membrorum (-r :
1»
tett
Deiet,
utrft
in
vni-
partibus
vniutrft n»-
tur»
fic in homine ih:
:
cjuod efi in uerfi, &:
quo
cii
:
quia talia erunt
eis
entia qualia
ita
qubd fccundum
vcritas reifequatur opinione.
Dcindc cii didt:
{ufcrpiunt
,
id eft,opinannir
;
&
Homerum videri hanc Dicunt autem habentem opinionem quia fecit He&orem tanquam in ecsiafifuerit aplaga iacere aliitU fapiintem^ ianquamfapitntes quidem fipientes^
ommbus
,
id eft, fingulis
eriam in homine
:
uerfbilla virtus diciturDeus
panibus vni-
quod
ita :
in toto vni-
in fingulis vcro
partibus dicitur natura : in homineautera dicitor Scoti Oper. tom,
I y.
& de-
fed non eadem. Palam ergo quodfi
^ entii fimulfic, ^
vtraque prudentia^
nofi
ficfe habent.
Ponit quartam opin.quaE fuit Homcri dicetis, qu6d dicunt fupple quidam Homerum videri ha-
bentem eandem opinionem,quiafecit, id
°5>
^'^ ^*'
cft,pofiiit
in fua opinione //(f^orwB iacerevtin ecftafiab
ipfaplaga
,
id eft, vulnere inflido fibi
,
& aliud
cogitantem quam priiis quafi non cogitantem, id eft,quafi fapientem quidem fapientem
,
id eft
,
&
in illo ftatu, in
tans
quo
iacebat percuirus , ellet cogi-
& non cogitans,id eft,f-ipicns &: non Cipicns
erat,quamuis fecundum
illa
quac prius lapicbat
&
nonignorabat,non cratfapiens. Vlrimo epilogat quanmm ad iftas opiniones dicens , quod palatn ervo ftvtnque prudentia , id eft , opiniones contrariac fecundum quas opinatur hic contraria , mutatur ab vna difpofitione corporis ad aliam,
r"'i'*''
&
habent
,
qubd entiaftmul fic fe ita qubd contrarix
& non ficfe habent
opiniones
fint
:
fimul verac,& nulla eariim
Notandum , qubd
intelleSius ho-
fapit membrorttm natura hominibus (^ emnihus omni. ^uod enim plus, efi intelli"
Opinio ?»r-
,
Ams-
locutus cft ad fuos fbcios,& amicos reducens eis
fupplc funt verx, fequitur
Parmenides vere enunciat eedem modo^vt
minibus' adeft.
id cft
,
opini» ^^X*^*»
Anaxagora^ quoque.Q^axz ibi:
& HomerHm.
Dkunt "Em*
Oi>inio
:
quas rccirat
,
AnaxagoAnaxagora
fuit
Tae,8c dicit C]Uo
mo-
Rccitat quafHam opiniones, qiuc in di£hi
ipfi.
ifte
Homcrus
fit falfa.
dicitur fuille
Pocta, qui in fuis carminibus pocticis loquens de
quodam bellatore, qui di
amens
&
alienatus a fenfu
,
dixic
qubd Hettor iacebat aliud fapicns quam prius, quia mmcfibi aUa videbantur quas nimc fapiebac & non pritis , pucans quod quicqiud apparet fic venim;& fic He
& ecftafi apparcbant.
Notandum etiam quod duat prima fciUcct
opinioncs intentu Par-
EmpedocIis,& Pannenidis ad hoc tendut
quod intelledus &
fenfus funt idera, ita qubd in-
complexionem corporis quod proprium fenfus. Alia: verb diuc opiniones quaj funt Anaxagors & Horaeri ad hoc tendunc telledhis fequatur cft
quod orania verafintqua:apparent, intucnti.
Dcinde oura
ficut paiec
dicit.
^uare <^ grauifiimum accidens cfi : nam maxime contingens verum viderunti hi autem funt maxime qu/trentes ipfum (jr
fiqui
M
3
atnaatej:
'"'""''*
&
P**^*"'
:;
:
Metaph.
Lib.IV.
1^8 dmantes : hi
habent opinioms
tdles
enunciant de veritate
,
& talU
quomodo non eH
di^
^num dr rejjfuere philofephari conantes. Nam volantia perfequiy erit veritatem vtique in-
phonim
pofitfo
;
licct
habcat
aHquam
probabilf-
tatem,& magis qukn opinio Epicharmi loquennon tamen vera ponit pro tis ad Xenophancm quanto negat \ rebus omncm determinatam cognitionem. Deindc cum dicit; :
quirere,
Amplius autem omnem videntes hanc
Arguit contra didos Philofophos dicens,qu6
idcft,quantum contingit poll fe ab homine videri, hifunt , fcilicet prxdidi Philofophi qui id, id eftjverum funt maxime qutrentes hi tales habent opimones,& talia enunciant de veritate, quo-
&
motam naturam : depermutatione autem ni' hil verum dicemtu. Circa vera omnimpermutans ntn contingere verum dicere ex hac exiliimatione pullulauit opinio dt^orum :
fumma qua eji dicentium
Heraclitiz,are
,
:
^ ni-
fed digitum
modo inquam non eft dignum dolerc iftos fic refpuere phtlofophari:c[\iaCi diceret,debent dolere de
hil opinatui efl oportere dicere
hoc quod eorum ftudium fruftratur,/! veritas inueniri non poteft:nam fi fccundum eos > nuUum verum poteft ab homine determinate fciri , quas-
centemjbis in eodem lumine non
rere veritatcm eft quaerere impoffibilc , llcut ille qui fugat volatilia quanto enim magis perfequitur , tanto magis ab co elongantur ; ideo fubdit:
Ponit fecundum motiuimi fiimptum ex fenfibilium oiutabiHtate , inftabiHtate. Dicit ergo, quod amplius naturam autem videntes, fcilicet
:
tiam veritatpnqutrere
cum Text.co Lt.
qualem Cratylus habuit. ^ui tandem
eft
volatiliafugareD&aAt
dicit
autem opinionu cauja elf : quia de quidem veritatem intendebant:entia autem putauerunt ejfe fenftbilia folum :in his Huitts
entibfts
vero multa quaindeterminati naturaexiJHt^
dr qua entisficut diximus , propter quod deeenter quidem dicunt^non vera autem dicunt. Sic
enim congruit magis
dicere
,
quamfcut
Epicharmus ad Xenophanem.
,
mouebat folum. Et Heraclitum increpuit diipje
efi intrare\
enim exisiimauit necfemel.
Philofbphi totam hanc naturam fenfibilem
efle
motam de permuttbilitate. ideft , de pcrmutabiH, & mobiH, nihil dicitur verum circa omnino vtrh femper permutans , ideft , quod circa naturam rerum fenfibiHum permutabilcm omnino permutant j ira quod nihil in ea fixum contingcre verum determinate eftc poteft de taH natura fecimdum eos quac autcm eorum fuerint motiua,pa:
hoc nam ex ea opinione puliulauit dollorum Philofbphorunxopinioextrema, id eft, qus vcnit ad extremum ilHus fciHcet fihem , qua eft dicentiurn Heraclitiz.areM eft, fequi opinionem HeracHti, qua habuit HeracHtus, qui fciHcet nihil efle depofuit omnia continuc moueri , tet ex
:
&
Ponit motiua eonim fumpta ex parte fenfibiIium,& funt duo quorum primtun fumitur ex :
fenfibilium infinitate
,
fiue indeterminabih*tate:
cum
eodemflumine non
intendebant quidem veritatem
ipfi
,
iciHcct
opinati fimt entia
ejfe fenfibiliafoliim :
eft,
in his veroy
id eft,in CenfihilihasmubaexfHitnatura infiniti,
ichoc
eft rationemateriaj, quac de fe eftindeterminata in potentia ad omnes formas:fimiHter vt diximns in fenfibihbus eft multitm fupple de
&
natura
entis,fcilicet
rcrum fenfibiHum videtur
fic,
indeterminati : puta quia efle
habet ad diuerfa
(e
:
quiavni
& alteri aUter vel alitenquia in fenfi-
biHbus eftmultum denaturaquae eftcntis,quatenus,ficut diximus,fbla fenfibiHa fiint entia,fciHcet
fecundum eorum opinionem eft, probabiHtcr
ipfique decenter, id
quidem dicunt , fciUcct
prasdifti
Philofbphi, propter di<9am rationem:yi^ non ve, quod nihil ponunt deenim congruit magis dicere
ra dicunt in hoc fciHcet
terminatum ficutfupple
cfle ipfi
:
fic
dicunt,aut|pro qua^^M^yJcwr^pi-
ch^xm^ 6xnx.adXenophane,'c^\ formasdicebat
immobiHa ,
& neceftaria,& ccrtitadinalitcr
Notandum , quod dc
fe, fit
Materia deformas, ttrminatur
ftrformi^ tum frincip»liu4
^ un-
fiitatnr.
fciri.
Hc^t materia, quantum
indeterminata
eft
& indiffcrens ad omnes
tamcn dcterminatur pcr formam ad cer-
modum
,
& 'gradum exiflendi
;
cum nihil
C\x
formaUter quia igitur rcs magis cognofcuntnr per fuam formam,quam pcr mateadualitcr
eagrtofcitur
ficut
cfle
riam,
no
,
fiuc
eft
:
negandu quin de re poffit haberi co-
gnitio determinata
;
ita
videtur
hotum
Philofb-
OfinioHerncliti
nihil
oportere dict re,
fed tanttt
digitu tntture.
terminate vcrum , qui fcilicet HcracH'tus ex taU opinionc tandem fupplc ad hanc dementiam per-
fed digitum mouere folhm , fciHcet quod volebat vnde Ariftippum prohibuit, id eft, rcprehcndit diccntem (^uiahis in
cognofcere de omnihusentibui ,putauerunt,id
etmpefitum
&
Secimdum fumitur ex fenfibiHum mutabiUtate & inftabiHtate. Secundum ponitur '^v.Amplius autem totam. Dicit ergo , quod caufa opinionis horum,id eft, diftorum Philofophomm fuit quia :
7«
&
uenit,qu6d opinatm
vcrbo exprimere
efl
nihil oportere dicere,id cft,
,
&
;
:
homo bis
poteft
efl
intrandum,id eft,quod non
intrarc
:
Putabat cnim
ifte
Ari-
quod antcquam homointraret fecundo fluuium,prima aqua fluminis iam defluxerat nec eadcm quac prius is e>jim,fci\ic€t HeracHtus ftippus
,
:
exiftimauit fciHcet <]uhd nec femel poteft
homo
eundem fluuium intrare:quiaantcquamfemel etiam intraret, dicebattoram aquam defluxille. Notandum, quod motiuum iftorum Philofbphorum pro hac ophiionefuir,quiaopinati func totam naturam entium cfle mobilem , & continuc moueri , de eo \tih , quod mouetur, vt fic, nihil poteft dcterminatc verum dici nam quia in
:
omncquod mouctur, fit,&
continuo fluxu habens aliquid de vtroque termino; idco non potcft dici hoc, vel illud determinate.ExempKim yideiJ.yq. 4.1» Seo. dc ifto,quod mouetur ab albo in nigrum,nec efl determinatc albiun, nec detcrminate nigrum fi igitur omncs res funt in cotinuo motu, fluxu, eft in
:
&
non
poterit dici de rebus aHquid determinate vcrum;ex quo fcquitiu:, quod veritas opinionem non fequitur, dcterminatum modumeflendi in rebus fedmagisqu6d hoc fit efle verum vnum:
quodque , quod apparet cognofcenti,
& veritas
ex hac igitur radiceona cft TenHtes omopinio iftorum, qua: pcruenit vfque ad opinione nia moueri, rei ftet in
apparere
:
HeracHti:qui etiam pofuit omnia cile in cotinuo
fltuu,& moueri,
& nihii determinatc eile vcrii proptcr
/itHeJfeinci-
tinut fluxu.
.
Cap.III
SummasIT. ©ropter quod opinams eft non debcrc loqui , fcd fblum digirum moucri ad exprimcndum conccp-
tum mcntis. Puubat enim , qu6d vcritas rci quam cxprimcre volebat prius tranficrat quara ,
vox fiuc orario profertur;vndc Ariitippum diccntcm , quod in codem flumine non conuenit bis intrare, redarguebat Hcraclitus dicens, quod nec conringit fcmcl propter conrinuum fluxum aqu^: fimiliter ad propofitum diccbat, qu6d non foliun
homo dicere aliqua,aut loqui; fed ncc cdam icmel proptcr continuum fluxum rcruro. bis poteft
SFMMARIFM. vidcDod
i.
dc An. q
9.
:
pcrmutabile habet ideft
num.3 1.
vbi cx Philofopho docet, non omnia cfrc in continuo motu. h^nc (judHienem dice-
J[\| mu£:quiAfermutAns quando permutaty quandam ifftus veram rationem non
hdbet
€xiHimari ejfe. Poftquam Philofophus praemifit moriuas ralubiungit /Wi»u, aoncs de apparennum vcntatc , nunc mffffut. earum foluriones , diiputando contra eos. Circa quod duo facic Primo difputat contra hoc quod
UtttUM
^
de termino in
,
.,
dicebant de mutabilitate fenfibilium. Seamd6 contra hoc , quod dicebant de veritate apparcnrium. Secimda ibi : De veritate vero qMod non.
Prima in fcx fecundum fcx rariones , quas addudt ad propofitum. Secunda ponitur ibi:£r quidi eft diibitatijfmum. Tertia ibi : Sed hacfrttermittentes. Qairta ihi; AmpliHS autem
:
vcre poteft opinari,& cnunciari de eo,quod
mu-
quod non eft , nec hoc , nec illud. qu6d nosautem dicimus ad hanc oraidcfl,opinionem ponentem , quod de eo,
vt probatur 6. Phyfic. text.
com. ^z.
omne quod
fic
omnc
fiidum
,
non
nihii poteft vere dici:tj uiapermu-
dum ^m»«f
do ^Tmnzztniyhabet (juandam oraticnem. fdlicet veram eis, fcilicet fecundum eos, fciUcet non exiflimari ejfe. ideft , quod non cxifHmetur aliquid effc flmphciter , & ideo faltem quantum ad hoc ,
& deierminata vcritas in rebus.
Deinde cum didt:
ejfe:nzm
& drcitcr. prarcedit
ficri
:
fi fit,
corrumpi, fcd in idcft
,
fi
aliquid
tjuo fit, ideft,
in tnfinitum
ejfe
:
probatum .Sc
cft
cnim
fecuiido
inde, qucd nec in caiifis
materiaUbus nec emcientibus cft proceffus in infinitum. Patcr igitur ex prxdidis , quod de eo, quod mouctur,poteft ahquid opinari,& aiuncia;
tum quia
eatur
in
omni eo,quod mouctur,& gene-
& corrumpitur,eft aliquid de vtroque tertum quia in omni genetatione & motu
,
mino ;
,
oportetponerc fubie<5lum,& agcns gcnerans, vcl
mouens. Deindc cum dicit:
Sedhdcpratermittentes
eji
duhitatijjimum
:
abiiaem
tnim hahet aliquideius quod abiicitur , cjr eius^ejuodft iam necejfe aliquid ejfe omnino: ,
^ufi corrumpitur^extJiet aliquidens, (-rji ftexquo Jity (^a quo generatur^necejfe eji ejfy atque hoc Al.a
non
effe
in injinitum.
eji
tem
,
quantitatem quidem igiturjit idem non
&
P»/Ji «Ziipti
'ilT^f„
ma-
tienSyfedfecundum fpecte omnia cognofcimus, Ponit terriam rarionem, quac redcobuiat caufe motiux diifbe opinionis.
Ad aiius cuidenriam notandum , qu6d didH Philofophi poncntes omnia fenfibiUa continue moueri,mouebanturex rebus,qua: augenmr videntes enim , quod aliquid per multum tempus, putaper biennium crefcit feamdum modicam quantitatem , credidemnt , quod motus zxxQcx eflet continuus , ita quodquanritas fecundum :
'**'*
gwfTutti j.,i
fit augmennuTi,diuideretur proporrionabiliterfecundum panes temporis fic,vt in qualibet optnt» ptmit parre temporis hcret augmenmm alicuius quanctntititatis.cuius proponio ellet ad tota quantitatem, *> BU€ mtutn.
^^
:
proponio parrium temporis ad tomm temficut igimr ifte motus eft infenfibiHs , ita fi-
militer putauerunt,
quiefcere
quodomnia,
quac videntur
mouentur conrinuc;licct motu
infcnfi-
biH,fiue imperccpribili. Iftaaute opinio de
augmeri/ciUcet quod
fit
oftendit Phiiofophus S.Phyfic. text.c.i exeph'i
gutta
motu
conrinuus, falfa cft ficut j.
ponens
vkima quodammodo
in virtute prjcceden-
rium amoueat partem lapidis;non tamcn dicendii, quod ifla amorio fierct in toto tepore praeccdetiret ifta difpofirio
qus
fit
mnc fie-
ad amorionem,vel cauationem,
per vltimam guttam. Similitcr in propo-
fecundum Philolnphum ibidem non eft imaginandum fi aHquid crefdt fccundum aliquam quantitatera, puta per palmu in aliquo tempore, puta in biennio , qu6d ille moms augmenri fiat fito
modo pr2di£ko,fcd
&
lempore aliquo praccedenri , qu6d in vltimo illius temporis fit augmcnttmi quanritaris : conccflb lamcn , quod ita ellet de motu augmenri , ficut ipfi opinanmr , non tamen
fit
difpofirio in
fcquitur ita cflc in
verum determinate dicctcA opinari dc
dida {xmx.^ta dtcamus,quiaXciiicct,non tdem did-
quod
§^od»
(*»*** de gutta aquac cauantc lapidem:nam Ucct j*"'
cp"^-7-& 87. vndeipfius fadi, idcft, eius quod fit neccflc eft iam aiiquid efle ; ergo fahem hoc eft eo,
**»•;
quam
conrinuc in toto illo tempore
Ponit fecundam rationem.qux taUs eft:Omne quod mouetur, habet aliquid de termino ad quc, quia vt fic panim eft in termino a quo, parrim jn tcrmino ad qucm , vt probatur 6. Phyfic. text
7J
illa dicamu(,qui/i
idcm permutarc fecundum quantita(^ fecundum qualitatem : Secundum
nOH
ri,quo cadcbant guttx prxcedentes:licct
Et qtiidem
om-
ens quia fupple.fi eflct in
& illud ex
,
'^
fictrrumpitur, aJt/jutd
&
huius, tcxt. com.cap.5
pus
erit aliqua fixa
omnin6
^
fadi,
matcria,& a quo generatur,id eft,2cnerans,
ficut
tans ideft.pcrmutabilc
fiebat,& ante
&
exifiet, id eft, erit aliquid
tatur, fcihcet
tionem.
eire
nin6 non eflct , iam non corrupto cffe fimihter
Dicit ergo
quod mutatur
ijuod ahtuiiur.
,
quem permuiatur , &
ideft, etus, t}U4>dfit necejfe eft irnn alujutd
ri
TVT'^ ^ dutem dd
jx
alttfuid etus
:
tabilitatc fcnfibilium rcfutat fcxratio-
nibus.
moueturJ)idt ergo,quod fupple DuhitatijfimMm efiy ctiam contracos,qui ponunr de eo^quod mouctur nihil verc pofle did nampermutans^ ideft,
gcneratur,»7<«j7' tfieffe
Opinioncm Philofophorum de mu-
159
(bphus contra eos
omni mom. Dicit crgo Philoqubd prdtermittentes hac <]ua ,
M
4
mus
'*
;
Metaph.
JLib.IV.
140
mus, fermtttare fecMndurn ciHantitatefny& Jicu»-' dum qualitatem : nam ifti motus alteti funtjerg» fecundum ejuantitatemfi »on manens , id eft, non Cit quie(cens ilUid quod augctur fecundum quantir^temifed tamen fecunditm ffeciemM eft,quaiifatcm, vel formanT, omnid cognofcemui. Vult di-
'*^'P
licct concedatiu: eis,quan;iuis fit falsfi,
ccre,qu6d
qu6d motus fecundum quantitatem flt continuus in rcbusjtamcn fecundum qualitatem,vcl formam non oponcr opinia continuc moueri quare cum :
rcs
magis
fit
cognoicibilis
perfuam formaqu
pcr fua quantitaiCj^equitur quod cognitio dcterjninatahaberi ppterit dc rebus.Deindc cum dicit:
Tcxt.c
JmfUus autem digmm
15-
efl
increpare Jic
quodfenfibilium in minorihtM numertim fcientes fic hahentem de toto calo
exisHmafites
74
,
Nam circa nosfenfi-'
fsmiliter enunciauerunt.
{ocusM generatione^ dr
hilis
corruptione per-
feueratfolum ens, Sed iHe , vt dicaturnulU fars efi omnU.-quareiuHiusvtiquefrofter ilik
Ponit quartam rationem dicens,qu6d ampliiti ejr
contemncre ,fic reci^ quod ejuiain mi-
incrcpare, idcft,
.
fcilicet naturara:^w>t/«tfr
tefauctrum /infibilium,
$nferunt,om-
""^
moHnt'
ifti
& de tote
coelo
enuncia-
renuedi funt ex hoc,qu6d
omnia fenfibilia putabant continue moueri cx hoc, quod numcrum paucorum (enfibilium inue„£^„0,; f^^ f^ habere;cum tamenmulta fenfibilia, fcilicetcorpora;ca'leftia fint
quam motu id eft
,
practer-
,
nam locuifenfihtlis circa nes, qua funt circa nos in loco fiue
locali
fenfibilia
/pha;raadiuorum,
& pafliuorum,ejf»/^<> ensfolum
funt in iftolocofunt generabiha^&corruptir-
bilia :fed tHe locus , vt ita dicatur efi nulla pars omnis, id eft,vniuerfi,id eft>quod nihil oft reipedu vniiierfi
:
^uareiujiim
ritifuijfent,
id eft,
quam
quod quia omnia
,
lium;ide6 ftultura videtur dc tota natura fenfibfli
iudicare propter
ifta
pauciorajvndc intolcrjbi-
lius eflcr,quod tota naturafenfibilis diiudicaretur
propter
ifta
pauciora,
Norandum,qu6d
Hottt de
quam quod
ifta fenfibilia,
fjat
econuerfo.
quae funt circa
^HMtitMte nos dicuntur elle nihil,non fimpliciter,fed rcfpcnucorporum fenfibilium , qux funt ^^^ vniucrfi mer» fenhbt\. -j i v a -n quantitatis ; idco ait Ariitot. vt ita dicaniaxjme iium infertoomnis,id pars eft eft,vniucrfi, tur ifte nuUa locus fma. ferr*.
^
&
.
.
•
•
•
& hoc fic patet:nam ficut probant Aftrologi,tDra terra fe habet ficut
centrum refpedtu
coeli vl-
cimi;rcfpe(5ku cuius,vr dicunt,non habct fenfibil6 quantitatem,quod probantcx hoc ficut patet in fex figna Zodiaci apparet trad.de fphrera c.i.quia ^ /.' j° 'ureTtole- /rT r v '^"^pcr fupcr tcrram , quod non ellct lialiquam m't.um prim» cceli ipfa terra notabilem nobis occultapartem ^lmarefii. ret:quando ergo dicit Philofbphns fenfibilia, :
a,
qux fimt circa nos elTe minora.& pauciora fccundura numcrura > videtur loqui irapropric de uumero:quia fecundum di6b,illa paucitas accipicnda eft pro paruitatc quantitafis continuac, non pro paucitate numerali:vel forte pqlTet dici,qu6d
&
etiam
ifta fenfibilia infcriora
rccundum numenira , (Sc
fi
funt pauciorq
illis
numerentur oranes cocH,
oranes circuli fpbacraru, puta oranes defcren-
ea-
oUendendum
ipfis
,
&
credendum eis. '*
Ponit quintam rationcm diccns,qu6d amplius palam tfuia ad hes, id eft,contra hos , dicemus ea-
dem diilis tlim hoc eodcra^.
nam ejtpa
eft
jd eft
,
ea quae fupr^idida fimt ii»
quod
fcilicet riatura
,
quadam natura
&
eft
quasdara na-
mouentis primi:
immobilis,dicendum,
credendum eft , id cft, debcnt hoc credere tanquam proba-
f/?,fupplc contra cos
quod
,
fcilicct
lib.
tura iraraobilis
ipfi
,
eis
tum,fcilicet in 8, Phyfie.tcxtxom.^j.&inde^qua-.
re falfura eft dlccrc
tu,&quod
onmia
efle in
continuorao-
de rebosvere enunciari,
nihil poflit
fiue opinari.Deindcjciira dicit
Equidem
contfngit fimul dicentihus
effe^
omnin quam moueri : non enim ejl aliquid in quod fermutetur.nam omniafunt omnibus. magis
efje^ quieffere
-dicere
Ponit fextam rationem dicens, quodfupplc, ^!""**"*»' , qua dicunt omma raoucn,repugnat defttuunt #-
lita politio
quae ponit
illi
fcilicet
,
comradidoria de ^dem
pinionem,ca-
fimul vera:nam dicentibus idemfimul ejfe,& f^diciori» non ejfe , centingit dicere omnia cjuiefeere magis '^'1^"^^''
efle
quam moueri : flon enim eft illud in quod alicjuid permutatur : nihil enim permutatur ad quod iam fibi ineft
:
nam habitibus praefentibus
& ^neratlo
vt dicitur
cellat
mo-
de Generationc, texr.c0m.5y, omnia auteminfunt omnibus,fi idem contingat cfTc fimul , non cflc, Vt" fuperius tus
,,
i .
&
oftenfiim fuit
quia omnia cflent vnum. Ita igi-
:
tiurpofitiovidctur a fcipfb diflbnare,& r?pugna-r re.
Tunc fequitur
y
S
quafi
nihil refpe£tu illorum lenfibilium incorruptibi-
ctiam fecundum nuraerum,
hilu natura quaedam
illa diiudicai;etur,
corruptibilia funt
iftis
Ampitus autem palam^quia (^ ad hos
eft,vt propter illa hocreue-
proptcr hccc
flclla!,
dem olimdi^is dicemus.quodenim efiimmo-
:
& corruptioneiColz enim lenfibilia,
in generatione,
qux
immobilia
omnes etiam
Deinde,cum dicit
noribut numerumfenfihiliMmfcientesfic habentem, ..f^^^t^^
funt plura
illa
pientes,id eft,opinanres,(cilicet,
tx^^mM^U' ueruntyiA eft,qu6d
:
quae funt innumcrabiles:fic etiara fortc fenfibilia
^ non
trrauerunt.
& epicycli
tcs,& aequantcs
hocreueritifuijfent, quarepropterhoc deiilis
dignnm
:
illa
MM
pars:
A R
V M,
I
Probat f?pcem rationibus , non omnc Quod hic tangit
apparcns cffe verum.
Dodorjfenfum non decipi intelligc circapropriumobiedum poficisrequifitis, & ablacis impeditpencis , de quo vide euni q. i o. de An. & ibi commencarium ;
,
De decepcione fenfus, &l qualicer
con.y.
viide cundem .Qgod ait etiam cexc.z y in
corrigicur per incclleftum l d. 3
.q.4 n.
1 1
,
fenfum non effe rcflexiuum vido tradatum q.9, dc An in comment, finc
,
>
DE
veritate
parens
autem , quod nonomne ap-
verumprimum quidem :
^^'•"''
*•
quia
neque fenfusfaljus propr^efi , fed phantafia
non idemfenfui, ybiPhilofbphusdi^utatcontra hoc,quoddi-
7» argutt
* cebant de veritatc apparentium. Circa quod duo contr» Mtt^. 1.11 V r f/^' Facit:quia primo dilputat contra iUos, qui cx ali- auos quo*d qua dubitatione , vel rationc in didam opinio- veritate »f~ .
.
•
nem dcuencrunt.Sccund6 contra ilIos,qHi ex proteruia in ibi:
eandcm rationem
inciderunt. Secunda
Sunt aittem aliejui. Priraa diuiditur in fepte, rationes , quas fabricat contra
fecundum feptem
eos.
pMrentium.
Summ^II.
Cap.lII
Secunda ponitur '{bi:Deindt digmm, 'Terria ihi:^ rnpliits atue de futHro. Quarta ihi: Amplitfj AUte infenfibtlilftu. Quinra ibi:i^rwm tn eodem
cos.
fempore. Soita. ihv.yierum
& hdc. S?ptiraa ibi
ex toto. Dicitergo, quod
fiipplc
fum eft,qu6cl non omnia fcnubilia
Vidc
j.difp.
funt in conti-
tbitcium frt-
a fhinon i
utnit tafim
ftnfH.
ali juis
fi
dubitet
quibus fiint ligari
fcnfiis
,
aut tjiulia videntur
vi-r
ohic£ti,fed phantafia ejua non eft idemfenfui.
cllc icqualiter vcra
numquam
(enfus
circa proprium obie(fhim,vt
dccipitur
obiedum cft,vtdici-
quod non
:
dubitant, nec opinantur ;
exiftimant, id eft,non
enim
eor
ideo fubdit fic
:
omnia
nam
jithenis ens in Lybia,vadit »d Lyceum.
ccrc,qu6d
fom.i 6o.poteft decipi circa obic^fhimex eo, fciJicet<^iK>d ad phantauam aliquado non rc^c pcrueniuntimmutationes fcnfuum , propter aliquod
ceret talia,qualia faccret
ma-
Philolophi hanc
ifti
diueriitatem iudicij attribuebant fennii,iecudura
quam vnus
iudicat ientire falfum de
verum fcntit^rrarionabilitcr
quo
alius
fecerunt. Si vcro di-
catur,qu6d aliquando circa propria obiefb accidat error fen/iis dicenc^um eft , quod fuppofita :
proportione obic£H ad (cnfum ,
&
diftantia conueniente,& proporricnato organo,& medio,talis
error
non e^cx
fcnfu
,
fcd a phantafia, ex cuius
difpofitione accidit aliquando
,
quod obiefhim
du-
iudicLi
quia non
opinaj\tm,palam:nullut
non eft idem fenfui , ied eft motus fadhis a leniu fecundum aftu,vt dicitur z.de Anima, text.
fbmnis
fi
um fifufciptt ,id ek,opinzmi,de noHe ejff
tur i.de .'\nima, text.com.6j. ledbeni phantafia,
fenfm gis ex phantaHa : quia igitur frtfTM
mirum cft
quia cx conun a^kibus patct
dit circaienfibilia,non prouenit exlenfii, led frr»r
Simil^tcr
verafint cfnalta vtdentur dormientib«j,ia
,
bitant dc pridiiflis
impedimentum:diuerfitas prgo iudidj , qujc acci-
tiTcm
magnx
vtrum
autem quia mirum eft
quac
I.q.4,
ffis
gtlantthus ? Exponit
,
fiutm.
Et
nuo nioucri:nunc fupplc oftendendum eft de veritate,qHia non omne apparens eft verum.VnmMsn quidem , ^«»4 fenfta non eft falftficabilis proprij
Notandum qu6d dtctfti» ft»-
:
poftquam oftcn-
141
fi
Vult di-
aliquis exiftens in Lybiaviderctur ia
Athenis,fiirgcns a
fibi efte
fbm^ non fa-
hoc vidillet; cnim ad Lyccum , id cft , ae quendam loaira ficdidhim,qui dl Athenis , fi in vigilia' fe viderct efte Athcnis quod non facit quando hoc fialum in fctmnis videt. Ex quo patetquod non opinatur equaliter eflp vcrum,quod vidctur dormienti, quod vidcturvigilanti.Similitcrautcm poteft argui de aliis quasfrionibus praedi
Ci
iret
:
&
:
{enfus aliter perripiatur aphanrafiaquam a (enfli, ficut pacct
de phrenericis habentibus bcfum or-
ganum phantafiac. Dcinde cum
cit
diciti
Deinde digHum mirari ,^ hdcduhitant: vtrum tant£ funt magnitudtnes , (jr colores tales,tjuales a remotu videntur,autqftales de prope ? dr vtrum qualiafan^, aut qaalia laborantibus^,
Et grauicra vtrum qualia'debili-
bt*s,aut qualta robuHis lia
dormuntibtis
>
Et vfra vtrum qua-
aut qualia vigilantibui\
,
ft
rtmttiks ,
tttnti
dtbiliiif.
Ponit fedidarn rationcm diccns,qu6d dignum mirarifi hic, fupplc aliqui quzruRt,vel dubitat vtrtim tantafunt menfura , id eft , quanritatcs,
&
fimiliter colores
vtrum fint
tales tjuales videntur
&
modo immutant fenfum de propinquo quam a remoris:fimiliter eriam mirum
quo:quia pcrfcdiori
eft,h aliquis dubitct vtrum fiipplc aliqua funt tadici^rum oritnr tx 'Vdrie- Ita cfualia videntur fanis,aut <]uaUa laborantihusi ti«»Mm.
Pom*t terriam rarionem dicens , quod mipliut dicit Plato , de futuro fimtltter non eftpropriay
id eft,firma,veVa
& di^^,credo opinio medici, fcir
medidna
Ucet cxpcrri in
medidnam de hoc futuro
,
& ignorantU
,
fcilicet
(upple infirmos forefa-
nos,aut no defitturo.Kzdo huius eft,quia mcdicus ,
caufas acgritudinis
,
potcft
quod non poteft imperitus & ignorans medicinam. Ex quo patcr falfam eftc opinionem, qua: dicit omnes opiniones acqualiter cfle veras. Deinde cura didt: ,
eft
gnitudines ergo, vel colorcs.tantx, vcl tales funt iudicandx,quant«, quales videntur dc propin-
difptfi.
vt
expcmis cognofcens
:
t*tt
c^ ignorantes velut de futuro f^nts fnnon defuturo,
iudicarc vcre de (anitate futura
a remotif, aut cjuales videntur propinefuius c6ftat enim qu6d virms agcntis pro quanto vidctur remorius agerc, ranrodebiHus agit , ficut ignis minus poteft ignire remotus quam propinquus,ma-
VMmtu I».
,
78
ff , aut
ergofi putaueritfe de nocie Athenis effe ens
77 »git
nio
^tod quidem enim non putant palam.Nullus in Libya. vadit adLyceum, •Agtns qiun-
Amplius autem defuturo, vt (^ Plato di~ , nequaquam fimiliterfropria mediciofi-
Conftat enim quod fani rcde iudicant de fenfibilibus.quatcnus habcntorganadifpofita rcdpiunt immuutioncs fcnfibiUum provt funt ; non
&
de infirmis propter caufiun oppofitam,quatcnus habcnt organa fcnfuum indifpofira infic eft
&
feda:fimilitcr
mirum
eft,fi
aliquis dubitet
vtrum
dij^fle poiidera fH>7t cjualia videtur debtlibus,
aut Conftat enim qu6d robufti verias iudicant dc ponderibus quam debiles : nam ^ualta robufttt.
ip dcbilibus eft difiicultas ad fuftincndum
pon-
Ampliits autem (^infenfibilibus nou fi- Tm.co.
t|.
militer propris alicui (^ proprij aut propinquiy
(jr
eius
quod ipfius: fed de
coloribtes
qu(-
dem vifius^non gujlus-.defaporibtti gufiut,non vifus,
Ponit quartam rationem dicens, qu6d ampHiu senftu 999 infenfd>iltbusnoneftfimiltterpropria,idc(t,zcniz- iiuHtt de •*'«5f<» Uter vera cognirio proprif obicdi «^»»* alieni : ficut
&
non
fic
verc vifus iudicat de fono
xeifimUtter non
eft
acqualirer vcra
ficut de coIq- ^"^ '"** cognido (enfus ,
refpcdii proprij ebie^i aut propincfui prij obie«ai,
quac cft
&
eius tjuod ipfius,id eft
id eft, pro-
, ,
fubftanrijc
obicdum
per accidens:nam iudiciii fcnfus fempercft verum de proprio obiedo , fed eft falfum quandoque de obiedo communi:quod cft
&
magnitudo , numerus,& huiufmodi , qua: ponunnu- fccimdo dc Animal text.64.& 6^.Sc edam de obiedo pcr accidens quod eft fubftanria, puta diarij filius:Jecipitur cria plus circa
obieda
alie-
&
na, qua? funt propria alrerius fenfus, quantum ad hoc fubdit , quod de coloribus quidem^vifus
fupplc
^ ^''
Lib.
141
IV.
Metaph.
fupple iudicat ytTc,nongHfius:defaponhHs^Mflus, non vtfur.cx quo patet qubd dicere omiiia iudicia
fenfuum
omnino cxtra ra-
ellc vera iqualiter, cft
tionem. Oeindc
cum
quitur qu6dnihil crit ncceflarium ,quin contin-' gat aliterfe liabere
dicit:
c^orum vmfquifijue i» eodem tempore circaidem nun^uam dicit f fimul ita (jr non ita
haherefed nec in altero temfore circafaf
autemfutajdem cjuidem vinum videbi'
in rebus,«o«y^ habebit ifa 0" non ita.
tem noneffe dulce fed ejuod non dulce tjuale ,
nunquam mutauit,fedfemverum dicit , (jr efiex necefiitate
fer de iffo
futurum tale
dulce,
Ponit quintam rationem diccns,qu^d quorum,
numjuam
Cdlicct (enfuum, ^«
in eodem tempore pirca idem,CcilicetohieQxim,dP' cit
fimul ita
dicit in
& non ita fe hahere
enim non erit : neque
igitur fenfihiliA
effe,nequefenfationesforfan
verum ^fentien^
eodem tempore aliquid efte
nunquam
accidit ex
iudicio fenfus circa iplam paflionem (cnfibilem gitam
iH t-
de
dichritf
etiiem in eo-
^{^
obiedumjaut pro fed
:
circa tjuod, ideft,
^jj.^^ fubie(5l:um,c«» accidit pajjlo ^*"^*
*^'"' "^i^um videtur aut
:
dico
autem ve-
OT«r4r«w4deft,quod
idem cidcm guftui aliquando iudicatiu elle dulce, nondulcc hoc eft a mutato corpore, id eft , organo guftus } quod aliquando eft infed:um aliquo humore & (apore prauo;& ficquicquid guftat, videtur fibi non efte dulce vel mutato corpore , id eft, vino ip{b,quod eftfubiedum nunc dulcedinls,nuncacricatis,yf^«(»« dulce qua-
demtemfore, aliquando
:
;
le e(i:cjuando fuerit
nunquam
nuncjuam mutatur,id eftjquod
fuum , quando in obiedo quin
guftus mutat iudicium
dulce tale iudicat quale percipit
'
80
nunquam iudicat
album & non album,vt prsdiDeinde cum dicit.
ergo nihil
eft nifi
fequentia eft euidens
vt eft fcnfibile in adu;
:
& antecedens. Con-»
faliitas
cdnfequcntis patet
ex hoc,quia tunc nihil ellet ,nifi
per confequens
quia
nifi cflet
obiedum
tu, prius
eftet lenfus
animal quod :
^
,
cum fit mouens fenfum, omne mouens eft prius mo-
autem
non dcpendet
in fuo priori
po'
&
:
quhd fi fenfibile folum efi,id eft,quod
vniuerfaliter fi
nihil
verura
fit
nifi vt
& opinioncs diikx,quemadmodu auferHt
nulltus eJfefiibf}antiam,idc9:,pKdica.tii fubftatiale
non exiUentibus animalibus animatis:Jenfus enimt fupple non erit,Cmc znima.li,nam fenfibilia cet in adtu
,
non
forfan verum
ejfe
efi
fenjibilia
,
:
,
fcili-
fupple fine fenfu,
: nara efle fenfibile in adu , efl certumeft enim qu6d nihil a6ba
fentitur fine aliquo
adu
fentienre :fubieEla verv,
ideft.obieda, qu
non
tia
,
vt
reflexiua
cet
zOi\i
fentiuntur
;
fed vt funt in poten-
vt funt pofTibilia fentiri:quod
,
patet, quia Pofethteiif'
fic
qubd ferri potentia fetifus no ef vt fentiat Cci^Cum,fedefi aUquod,Ccili- fotenti» r$eft
obieAum dimtCum,prAter fenfum^quod necejfe
efi ejfe
prius fenfu
moto:z.ddit
:
rnouens enimprius
efi
zutcm, c^uod fi adinuicem dicantur, id
;
& motura adinuicera re& per confequens vjdcantur fimul clle:
nihilominus cadem fequiJtuf quantura ad.propofitum : qu6d fcilicet raouens prius fit raoto
quantura ad fuura uens
& motum
,
efte abfblutura:licct enira
fenfibile Sc fenfus
mo-
Ftrte Philom
fophui
aeci.
fit hic pritrL
femper refe- tatemnMHrA
rantur propprtionabiliter accepta, puta fenfibilc pre prioritate fenfibile originie. in potentia, ad fenfiium in potencia ,
&
&
adu
quod fi fenfus non fitaclu, qu6d fcnfibinon fit in adu eilendi., cum quo a^u ellendi ftat quod non fit fcnfibilcin adu , fcd tantum in fequitur le
potentiavtnuUo
ncc eflc aliquod prxdicatum neceflarium necejfarmm enirn efi c^uod non contingit aliterfe babtre , nara fi onui^ quod eft ita , non
per confequens v jfibile ellet quantum
vifi.iexiftentenix ellctalba, Sc eft de fc.
:
&
fiexind.
natura
qu6d licct mouens
vt prxoftcnfum fuit,ita ponunt nuncex necejjitate :
Al.totaKtct*
fentitur,qu6d, nthil erit
cconuerfo , Sc per ad fenfiim in a<5tu , confequens vtficfuntfimul natura ; tamen non
Ponit fextam rationcm diccns, quod omnes ha
ejfe nihil
a
nec pcr confequcns remouctur ad rcmofi fupple tionem pofterioris ideo dicit : di6b opinio vcra eflet , fequitur ex toto , id cft, fteriori,
in
non hahebit ita dr non ita. r^riow^/
&;
,
eft falsu:
fenfibile
eft prius fenfu , ficut
f(jrantur
^
&
;
confcquens eftfallum; crgo
^um fiut.
hahcre. jQuare (jrfiquidemefiex necefsitate^
^
:
fenfui
eft,
quemadmodttm fubFiantiam non e(fc nulUui : ita nec ex necefsitate nihil : neceffarium enim non contingit aliter , aliterfe
^K^'
Ponit feptimam rationem, quae fic formari poi. Si nihil eft verum nifi ex hoc quod apparet
teft
aliquid fimul ellc
^uamttis (jr hdc h^ rationes omnes dcfiru-
Tnde
minus,
fenfusnon efifuimet:non cnira fenfus
unt
A\.
Mouens enim moto prius efl natura^
:
tem,qu6d dulce , fiue natura dulcedinis fjt talis, qualem iudicat lenfus guftus, & per conlequens quod aliquid fit in rebus determinate vprum, vlterius fequitur quod nunquam contradidoria
&
funt vcra de eodem:quia (enfus
effe
(jrvtiquefi adinuicem dicuntur hteciffa^nibil
pajfio fentientis
&
^^
neceffe
ipfum eile dulccivnde fubdit;<««f pro ied, fedfemper de eodern dicit verum, efi ex neceffitate futtirum tale dHlce,id cft,qu6d guftus de ipfa dulcedine femper verun^ dicit , eodem modo. Ex quo patet quod fi.iudicium (enfus fempcr efCct verum,vt ponebant ifti,fcquitur per ncceflitaiudicet
.
vero non
efifiibteffa
non enim fenfus fuimet efi,fedefialiquid aU terumpr^ter fenfum^ quod prius efie fenfu efi
enim non fimul album
fionem duhitauit,idett. , quod licct lenlus indiuerfis temporibus videtur de eodem obici^o oppofi-
itnfumnHn- qujg
enim pafsio hac
tis
qu<efenfumfaciuntjC^finefenfuimpoJsihile:
vifus
;
& non album;{ed nec in diuerfo tempore circapafta iudicare;tamcn dubitatio
Deinde cunj
Totaliter quiafiefifenfihilefolum^ nihil
dulce^ quandoejue au-
eJly<]uando fuerit
ided
»
vttque eritfolum non extifentthtts animatu; fen/ifs
ejfe
fequitur
necejjitate, fcilicec
dicjt:
tur vti(jue, aut mutatum,aut corpore mutato,
quandocjue ejuidem
quo
& fiquideji ex
quare
:
fed iftud confequens eft fal»
;
& antcccdens cx
ergo
;
fubdit
fionem dubitauitfedcirca id cui accidit fafio: dico
contradi£fcoria,vel contra-
difborias opinionts elle fimul veras de codem,fe»
fum 79
ponunt dicentes
ita,vt
,
................
....
SVM
'
Summ^II
Cap.lV. bilcs
vtritm dormimiu nunc, velvtlgilamtu : omnesaute
Cap. IV.
radicc proccdunt hi cnim dignantur ejfe , id efl, tanquam dignam volunt ejfe omnium rationem,
tales dubitationes valenttdem,c[\i3icnus ex eadera :
rentia vera efle.
In toto capitc tradic qualitcr obuicnin opinionem dc contradi, qui fimul vcris
,
ex protcruia incidc-
rant,& rcfutantur duplici ratione. Concludit ergo impodibile elTc contradi^oria efle
fimul vera.
ferfitaforum :
q»i duhitant hoc
ha^ rationes folum
,
fcilicet
dcmonfliarionis
quarunt cnim, quii
pra:di
nam
alia
& alia faciunt, & fecundtim iudicium &
habifum dormiendo, vel
eji
di^
qui iudicat
vtrum dormimus nunc , aut vigila-
monHrationem
accipere ': quicuntfue
quidem
^
ratio cji
;
efi
demonflratio.Hoc igitur bifacilecredentjid eft,
quod eft quod
dicitur
:
Hiquidem
enim non
igiturfacilchoc
diffcile fumcre,
;
:
uam re<ponfionem fiue rationem:cuius etiara falfitatem tangit. Seamdo exponit eorumintenrionem. Secunda ibi : /« fermone autem. Didt ergo quod fiipple przter ilios , qui in di3:am opi-
nionem inciderunt ;funt
aliqui qtti inierrogant
ferfuafos, id eft,deceptos in his Jcilicet opinioni-
bus,vt fupple eos retineantin deceprione ItlMpt M»ti- folitm fupple rationes
&
has , habent pro confirmarione
^uomm fu- fu2 opinionis.has inquam rariones quac dicentur: teruM, nam fupple fi eis dicatur qudd de contrariis opinionibus fit magis credendum f^s quam innrmis
:
quam infipienribus & vij;!quam dormienribus qturunt enim quis
&: fapientibus
lontibus
mo,
fnMdttm.
eft
hoc autem vtrura nunc dormiamus
,
vel vigile-
,
mus & vtrum flraus fani vel infirmi , eft per fc norum & oponet fupponere ficut principium ,
,
demonfbarionis. Deindle cura
dicit:
,
fapiens ab infipiente,& vigilans a dormien-
& fic breuiter in omni diuerfitate, opinionum
quis
Si.
In fermonc aatcm vim folum qu^ercntes quarunt : contraria namque imfojjibile dicerc dignificant Jiatim contraria
dicen-
tes.
eorum
fit
:
nam aliquis
qui rcde iudicat :
detur fapiens quibufdam
cxifKmatur
Expom*t eomm intendone,dicenj quod iHi qui quaruntvim infermone folu,iAcik,c^odn6 mouebitarionis, fed
fblum innitunmr verbis, putantes
omnia polfc dicerc , licct ea probare non pof^ fint:& hoc dicunt propter proteruiara:ifH4nqua, quarunt impo/fibile contrtiria namqtu dicere di' a J J gnantur rette contrarta a«-fwfe/.quia mtendentcs, fc
:
•
•
fimilitcr eft
,
qui ab
de
aliis
aliis
iam ex didis,& Deinde cura didt:
fua pofirione implicantes,vt patet patebit
iam cx
Si autem
diccndis.
non omniafunt ad allquid ,fed
quadam funt (jr iffafecnndumfe non vtique eji omne quod affaret nam quod affaret , aiicui affaret. ^uare qui dicit emnia :
;
qua affarent ejfe vera , omnia qa^funt facit ad altquid, Prcfter quod (^ obferuandum vimin fermone qaarentibus , fimui autcm (jrfusiincrc fermonem dignifcantibus quod non affaret efifed quod affaret ^ cui affaret, vt. Si (^ quando affaret:(jr inquantum Autemfuslineant quidcm fermonem , non fc :
^
autem fuHineant ,
accidtt iffs contraria citi
contingit
enim eidem fecundum vlm
praedidis
:
dicere
:
fum mel affarereyguHui vero non.
Et
oculit
duobus cxiHentibus non eadem vtique vifui fifintdifsimiles.
ter olim
^oniam ad dicentes frof-
di^as caufas quod affaret verum
vi-
infipiens tales
verof fupple, dubitationes, fupple funt irrariona-
Ojw»«* e^ue vidt-
llifert
^^
prtttnto
& volentes contraria fimul efle vera,dicunt redc p^iiUtrt. contrariam repugnantiam & contrarietatem in
:
cjl (fuiconualefcentem iudicat , dr omnino iudicantan reEie circaJinguUjid eft,quacrunt quomodo poftct difcemi cerritudinaliter fanus ab infir-
fer-
:
cur ex aliqua rarione nec difiicultate alicuius du-
Poftquam PKilofbphus diiputauit contra cos, qui ex dubitatione , Cue ex aliqua rationc in opinione de veriute apparentium deucnerunt, nnnc dilpuut contra eos , qui in eadem opinione c% proteruiainciderunt. Circa quod duo facit. Primo facit quod dichim eft, Secundo epilogat circa determinata. Secunda ibi Ergo tfuoniam quidem iff»r«r.Prima in duas,quia primo exponit eorum pofitionem. Secundo fubiungit eorum improbationem. Secunda ibi Si autem non omnia. Prima in duas , quia prirao ponit eorum mori-
re
j^,/|^^.
enirawa fupple per deraonftrationem hoc ars cnim demonfbandi oftcndic adcredendum
fatis facile
dificilefumere,
demtm-
demonHrationis enim frincipium non
demonsiratio,
crcdentycji
qmmm
id
:frinci^itim enim quarunfydr hocfer de-
non ferfuafi funt manifeffi,funt in alfibus.Sed qued diximus hac ifforum fafio efy rationem entm quarunt quorum non eji
Trttertuitu-
eji
proceftum in infinitura in demonflrarionibus:
cffe
ymtsuim.
,
tem?Talesvero dubitationesfmilesfunt du-
mus j Pojfunt autem dubitattcnes omnes tales idem omnium enim rattonem hi Mgnifcant
fenentit Mf-
autem
demonflrarionem, quarunt quorum non ratio: Hmtmmimu
cft,
:
fMrrntium
vigilando:ii
faJfioeorum,Cci\icct infinnitas:quia rationem
omnium non eflc demonfbarionera ad virandum
hitationi
fMlittrctntTM
& iliud accifert
circajingula re£fe iudican-
fanum,(^ omnino
Pi».v frind-
:
demonfhatienem : quod tamen eft impofIibile:quoniam ergo quod non ferfuafifuntfiA cft, mente de veritate op^Cwi^rnanifefli funt sia in a^tbus fuis ,fecunditm quod diximuj , nam vc
namilliiu quodepfnnafiumdemonflrationisnon '5*
SVNT aatem ^quidam centium
,
fctlicet fer
dum iis £ioriis
id eft , deraonflrarionera zsqit^tntnt enim princi-
fittm
SFMMARIFM.
8i
fcilicct dubitarioni,
SVMMiE SECVNDifi Contra faftinentcs cxprotcniia,omnuappa-
Tcx. co, t€.
namfimiles funt iB ,
:
145
cjfe:
(^fropter hac omniafimiliter ejfefalfay
(^ vcra. Ncque cnim emnibus eadem affarerc contingit.
Ncque iffi femfereadem fed ,
multolics
:
'Lib.IV.
144
Metaptu
fecundum idem tempusi enim duo dicit in digiterum variati»ne^vifus autem vnum^fed non ijuidem iden^ (^fecundumidem fenfui^ ^fimiliter , 6" i»
fnultoties contraria
ta£fus
Teu-co.i.7..
^are
eoJem tempore.
hocvtitjue erit ve-
rum:fed forfanfropterhoc neceffe dicere his^ qui nonffoper duhitationemyfed orationis caufa dicentibtis quodhocnpn eji verumyfed huic verum. Ponit przdiftorum proteruorum improbationem.Circa quodduo hicit,quia primo oftendit /quomodo eis obuiandum fic apparcnter , quaii
fecundiim diuerfos fenfus appareant hom!-
ticct
nibus cpntraria
:
cundum eundem
non tamen eidem homini ic f&' fcnfiun & fimiUter in eodem :
tcmpore videturquod hoc
fit
necejfe dicere
fbphis
id eft
,
,
c6-
vcrxlm,fcilicet
iUudtra^
traria fimulefIe:additautem,^«o
refpondere fic di6tis Philo.-
dicentibus hoc non propter duhitationem,
,
fed orationis caufa , id efl rel="nofollow"> propter pjoteruiam: quia hoc non eft verum , fcilicet fimpliciter : fed
hocpft verum fectmdum quid:quia fcilicetqu6cl hoc videtur vni , poteft altcri non vidcfi verum; fedhzcnon funt contradi6toria , quia hoc con-
non
ceflb
fequitur contraria , vel contradidboria
fimui vera. Deinde
cflp
cum dicit;
4eftruendo eorum pofirionem. Secundo qualiter
«
obuiandum
fit
& fecundum verita-^
eis exiftenter
tem. Secunda, ibi Etficut pritu dtBurn eft. Dicit ergo quod verum pro fed, id eft,non omne quod :
apparet,efle vetumifit verum,y< non ommafunt ad
aliqmd,ffd qHtdam fecundum (e Bie ohuitn
& abfblutaw
&
ide6 hocquod eft quod apparet,alicui apparet, apparere,includitrelationemq«andam quiaqui :
omnia
frotermt,
dicit,
MMifutrifm.
qu2 funtjid
quae apparent, efle vera,facit
eft,
omnia entia eftc ad aliquid, id eft, rcfpedu adfenfum velopinio-
nes,quod fupple
in fermone-.fimiliter tjHOijHe,
ep"
&
&
t
quid,non fimpliciter. Cuius rationem fubdit,
quod
Vide i.q.\.
ita
necertt nihil,
faffum
nionem. Oftendit qualiter praedidlis Philofbphis
rcfpondendum
fit,
dicens ,
(ci-
verum
dtHum
vw«»». Dicit ergo qao^ficutpriits eftfacere
ceffe
omnia adaliquid,
nihil nullo praopinante
,
enim
fi vero
hoc fupple
alicjuidfa[lum
eft
:
cft
falfum
& erit
,
& cft
fcilicet
ftatim dicere contrarium, id eft>concedere contraf ia ellc fimnl vera : contingit enim eidemfecundum vifutn', flipple mel apparer^,\p\ forfan propter fivnilitudinem coloris,puta quia eft T\iheum]gHftui
vero
,
fapple
non apparet
diflimilitudinem fiiporis
:
illud efTe
mel propter
& fimiliter, oculis exi-
& diuerfis
non eadctn eft vifio, \vc\c^\c,fedfitnt dijfimiles quandoque,puta (i alifiHtrt ocuqiiando vniis oculus fit infedus aliqiio humote lni »liqHAdo nigro : alter ver6 humore puro pcr infe^^o iudicat »m ni» efpe nir oculum infe(3tum apparebunt omnia nigra, non tr». vel alteautem pcr alterum : fubdit autem caufatn, cetorii flMi quarc hoc quod ditSkum eft fit obferuandum, fuiinaf i&tr cuftodiendum. Caufa enim huius ad ipfbs di^ ftentibus duohus
,
per impoflibile vel poflibilc qu6d nullus
:
&
verum
dlas caufas eflc vera
:
efle
,
quod apparct propter iam
di-
quia propter hoc omriia dicunt fimul
& falfa,quod non omnibus eadem appa-
rent,nec eidem s^per
eadem
:
fed multoties con-
&
hoc fup-etiam fecundumidem ternpus , ple fecundum diueribs feufus , vt praedi(Stimi eft. Patet etiam, qubd vifus iudi^t efle vnurp , tadus traria
autem duo, vt patet in digitorum variatione lapillus enim vnus duobus digitis inconflcxis zvr paret ellcduo fecundum taftum , vnus autem fc:
fundum
vifnm:aut pro fed,fed nullatenus eidem,
& fecundum idem
fcnfui
:
ellet
opini6,nihilominus multa eilent fadta, ,
,
qu6d multa
qux nunquam fuerunt cognita fenfum,puta qux funt in profiindo maris vel
funt in vniuerfb
per
circa
centrum
terrae.
Deinde ciim
Ampliusfl vnum
advnum,
dicit
aut addeter-»
minatum. Etjiidem c^ dimidium.(jr aquale„ fednon aijuale ad duplumy neejue dimidium adaquale ad opinans:itaqueJi idem eji homOy
,
&
centes
verum qu6d
aliquidy , ^««4 non erunt omnia ad ad opinionem,& ad fenfum. Pofito enim
& fierent & forte ita eft de fado
enim
genitiuii
nante palam
omnia apparentia accidit
eft,ne-
nullo fciHcet prseopi-.
fimplicirer concedentes
,
& fimiliter in eodem
tcmporcvidctur,qu6d hocficvcrum, id eftjquod
ai^
tiqtfmtm.
pro ablatiuo more Grscorii qui carent ablatiuo:
nem
cum dct^rminationibus fupradiAis
frotertti*
vel vt habct alia Uttcra,
nec erit nulliuspritopinatfSjZgcwit
fenfiis,vcl
eft,ccmcedunt fupple
Iffe obuiat
ixi/ienter
&
concedunt fermo-
ita datit,id
ob-
ad f(nfum;ft fupple quod apparet, verum ex quo fequitur, quodnonfaEium eft , nec erit
nem iit,
fedifed qui dant,iA eft,qui
vera:& non
fit
fcilicet4<^ opinio-
prq elle
ejl y
quiamn erunt emnia ad ofi-.-
ducit contra eos. Secunda ponituribi:-<^w»p/»«/y;
quandOi& vhi , id eft , quod non debent concedere abfblute qu6d omne apparens quando fit verum,fed fblum illi cui apparet vbi apparet hoc enim eft elle verurn (ecundum licet
aut eritfpalam
,
Si vero
praopinante.
ad afi^fen-
omnia forma-»
efrfermonem dare dignanttbtu, id eft,fi aliquis di-r gnetur cis concedere {ermone, id eft, opinionem quam »^y?ponunt, cusiodiendum efieu, id eft,cauendum,quia fcilicet »on apparens eft:fed appares cui apparet,
nullo
,
formaHter abfolutiij
ijuapropter quacretibus,id eft, praedidis Philofo-
vim
^are nonfaSiume^
ftim.
neceffe
,
uiandum exiftenter,& fecundum veritatem.Circa quod duo facit,fecundiim quod duas rationes ad-
eft falfum,f<:ilicet
phis,<7«> qusrilnt
eji
^ ad opinienem
omnia
relatiua,{cilicet in
literelle rclatiua,&nihil efle
Et ficut prius dritum quidfacere emnia^
(jr
opinatum non
ejl
homo opinans^fedopinA'
tum.Si vero vnumquodquefuerit ad opinans,
adinfnita eritfpecie ofinans. Ponit fecmidam rationem , dicens
:
jimplius:
vnumadvnumreferturtantttm,n6 adquodcunque vnum,fed ad determinatum , quod patet: at}ualr,nan dicitur ad quiayj idem e(l dimidium duplum inquantum aquale ,fed inquantftm dtmi-i dium.-veritmfi idem homofit opinatum& opinans^ non dicitur opinans ad idem inquantum homo: fedinquantum opinatum, id eft , qu6d fimiliter fi tjuia
&
homo qui cft opinans , fic etiam opinatus, homo ad opinans inquantum eft opinans vel homo , fed inquantum eft opiijflem
ilon refertur
vero vnumquodque fuerit ad opinansj , fi inftmta fpecie erit opinans , id eft , qu64
natus
ad fi
onuiia. enria
inquantum fimt
huiiifrnodi,refe-
ad opinans inquantum ^ft opinans , fcqtucur qu6d ipif opinans non fit vnmn , cuta ad runtiu:
vnun*
Fmi mult* funt fenfibi. lia nun^fMitn*
cognit»
fenfmn.
fet
:
,
:
;
:
Summ^II.
Cap. V.
vnutn tantum referarar , Ccd erit infinita fpede» cum infinic^ ad ipfum refcrantur , quod cft eui-
Bx quo
denrer impoffibilc. cft
,
patet
quod bmnia ad opinans
omne illud
confcquens quod
quod falfum
referantur
fit
,
& pcr
vcrum quod ap-
0dtrmmmv*l
Notandum, quod qualitcr vcruin
Fid*
^infTidicmmtMit fgfjUrtU'
de ad aliquid
,
:
qu6d v-
quia ho^ vd^um cil
& per fe vnum ad vnnm
quod prim6
tj.ii.
§tfdUb€ti.
fit,
numad vnum tantum refcratur,dicetur in quinto in capitulo
tgremtinpt,
tantum rc-
: pro nunc ver6 rario Philoiophi intcndit qu6d(ecundum illos omnia entiacflent formali-
fcrtur
ter
anncxam
ad aliquid
,
& ficut entia {pedfice diftinguun-
altcrius
;
ic cx
hoc habet
priuauoncm:)? »r»>«r impojfihtle negare vere, fcquitur,qu6d
eff affirmare Jtmul
eft
tamcn
:
non
inefle fimul
quo4d cft, fecundura quid que,vel quo,id
eft,
:
ambo
cft
pofliibile
fimpliciter, fed
vel
fecundum quid,
altei
um ver6
Exemplum primi,fi aliquid fii album N««tt»*f«fecundum vnam partem,& nignim fecundum al- '^^n^^*i tcram tunc enim ambo contraria infunt cidem ^-^^ ^J^^ non firoplidter/ed fecundum quid ficut patet in ritrnm dih. Uraplidter.
:
:
& medietas nigra.
fcuto cuius medictas eft alba
Sc ide6
cum idem fccimdum eandem
primo ,
& per ie non
Exemplum fccundi , quando altcrum contrarionun ineft fecimdum pbrcs panes , vcl principa-
cundum
relationem
eidem fcoporteret quod quot fimt
,
fpecics cntium, tot eflent relationes oppofitx in
& pcr confequcns infinit^, faltem
ipfb opinante,
quoad nos, &cum ipfum opinans ellet eriam formahtcrad aliqnid , fequitur quod non elTet vnum (pecie,fed quafi infinira
falfum. Dcindc
fpede/juod c& cuidentcr
cum didt
'*»
contraria
& relariones habercnt fpecificc diftmgui, relationcm
'
quandoque , vel alierum quando-
tur, fic
poflit referri nifi
"""''
&
impojfihtle tft contrarta fimul inefjt : quaiCnus vnii didt priuarionem fiue negarionem alterius,vt di-
ftum
porct.
^»mmrtf*rri
riomm
145
efl impcrfeAius altcro
liores
,
,
tUtam*
"-
alterum vcro fccundum aliquam pancm, ficut patct de J£thiope, qui
minus prindpalcm,
niger eft fimpliciter,albus autem fecudum quid
hoc cnim duphd modo
non
eft
inconueniens
eidem ambo contraria
onmin6
efl
ddem
inefTc contratia
fimpUciter autem ineflc
:
,
vd anjbo contradidoria.
impoflibilc.
^odquiJem igiturfrmtpm/i opinio omxiumnon ejfefimulveras
^ quidaccidit
SVMMiE SECVNDiE
offtftas ciiciioneSt
ita diccntibHi ^(jr
quare ita
CA
dicantftotfunt diSfa, ftfert
tm-
Epilogat drca determinata,& fadt duo : quia
dmf*atmi9' primo concludit conclufioncm prindpalem.
amd6
Jhmil non
effe
|)ofirioncs
veras ofpofitM diBiones, id
cft,
aue contradidtioncsi^M etiam
ita dicentibm
,
pro-
accidit
fcilicet contradidloria firoul efle
vcr^.C^ quare ita dicunt, id eft/juae fuerit
caufa,moriua ad
dicendum
fic
«
eorum
tot di£iafunt.
Deindc cum didt
^omam autem impofihile itionem
pmul
effe
eji
contradi~
veram de eodem , palam
^mia nec contraria ftmul ineffe eidem contin:
contrariorum entm alterttm
ej} priuatio
no minHSifubJlantia aute priuati» negatio ejl ah alinjuo determinato genere. Si igitur imf9fiiile ejlftmulafjirmare
,
^ negare veri
impofthile (^ comrariafmui inejfe
niji,,
aut
filiquaexparte amho^aut alterum quidemalH
qua ex pa/t(,alter»m CnttrMris
M»
iafiMt
tiJtmpmtU. eitir,^fiwml,nec i»tff*
ptftfU.
SrMMARIVM.
infert cx
:
V.
Conti^ p<3ncntcs medium inter eontradidloria.
Sfr-
caquoddam corollarium. Secunda ibi Quoniam AHtem impojftlrtle. Didt ergo, qu6d quia cunElorHm tft opinio Jirmijfma , qu6d faiter omnes opiniones,ifta eft firmiflima, fcUicct
git
.
p.
In hoc capite primo refutat feptcm rationibus ponentcs contradidoria efTc fi-
mul falfa
rationc medij
,
,
quod inter
Secundo ponit motiuum
ponunt. opinionis
,
&
commune medium
omncs opimones prsedidas
,
illa
taiis
contra
dcclarans e-
tiam ad quas opinioncs Philofophorum didx opinioncs confcquuntur.
AT
vero nec contradicfionis
medium ejje
aut negare
vnum de vnoquoque. Palam aU'
tem primum
quid verum ^(^ namque ensnoneJfe,aut
dejinientibus
quidfalfum. Dicere
mn ens ejfefalfum\ens autem efffy(ir non ens nonejfeverum. C^uare (jr dicens e^e, aut no» effeyverum dicet aut mentietnr \fed neqtte di" eit
ens non ejfe,aut ejfe,neque non ens.
verojimfliciter.
Infen quoddam corollarium ex conclufione
Poftquam.Philofbphus difputauit contra po- BiediJfMMt nentes contradidoria fimul e(Te vera de eodcm, ctmtrtpon*»'
nunc conclufa dicens quoniamimpoffibtle eft contradilHonem fimul ejfe veram de eodem , vt nunc
& per confequens negantes illudptincipium pri-
J*alam quia nec contingit contraria ftmul eidem ineffe,cnim caufam (\ihAiv.etenim pro quia , alterum contraricrum eft priuatio: non auttm fitbftantia priuatio , id eft , qu6d licct
efle,nunc difoutat contra ponentcs contradido^
:
di(fhmi
fiiit
priuario
fit
ftarim.
qusdam
negatio fubfUnrix
,
ab
ali-
^ud determinato genere , ideft , inaliquo fubic^ determinato
, vel in aliquo dcterminato genere: quatenus priuatio eft negario infra genus , vt di-
^m
fuit fupra in
tamen
^3
contingit yfed necejfariumy aut dicere,
hoc eodem quano,nihiIominus
ficut eft in aliis oppofitis,fic eft in contra-
rijs:qaiaaltcrum contrariorum indudit priuatio-
nem,fiuenegarionem alteriusjlicet aliquid pofiriuc addat vltra priuarionemjalterum enim contraScoti Oper. tom.
IF.
mum,quod Impofllibile eft idcra fimul efle,&non ria flmul efle falfa ratione
inter contradidioria illud
,
medii
mtntis con-
trmjUafrin tjft
Jimml
quod ponunt
,
& per confequens negantes
prindpium:Dequolibeteft affirmatio vera,
quod duo
Prim6 cnim Secundi contra moriuum pofirionis. Secunda ibi Eue~ nit atttem quibufdam. Prima in feptem fecundum quod fcptem rariones addudt ad propofitum. Sccunda ibi Ampltits autem medium.Tttria ibi AmpliMS autem omne intelie£tuale.Q^suxz ibi Amplius prater «»»«».Quinta ibi Ampliks in quibufcwtquo. Scxta ibi Ampltus autem in vel negario. Circa
facit.
difputat contra ipfbrum pofidonem.
:
:
:
:
:
:
N
infi
AI.intelK* gibilc.
:
Metaph.
infmtttm. Scprima ibi ^mpliusautem ejfUAfidt. Dicit ergo , prim6 qiiare ncc inter contradi(330-
vtriu(que,& alterius gcneris ab extremis ; ergo C\ fic eft ifto fecundo modo , fequitur quod aliquid
ncm
non mutatur, quod
:
Jnier ctntr»-
diSori» non
dsrtmedium.
e(Te contingit, kilicet
mediura :/id neceffa^
rium esi,aut dicere^ id cft, aut affirmare , aut negare vnumquodijue de -vnoquoque , vel vnum de quocumque palam ejl.primum quidem definientibus
fcilicet
],
nam
Vnde
verumy&
nobis quid
ex dcfinitionc veri
tum.
,
&
falfi
quidfalfum,
patebit propofi.r
fubdit definitioncs vcri
,
& falh di-
quod falfum eH dicere ens non ejfe , quod eft: effe, id eft, efle , quod non e^ : veYum non autem eftdicere ens effe , id eft , quod cft : ens non effe,id eft, quod non eft aut non efte vcrum dicct,aut mentietur,aut fupple fi dicet vcrum non dicit ens , id eft , quod qui dicit verum non dicit non elle.quod cft.: aut elle.quod non eft:fed cens,
aut non ens
&
"Dtfimtit V0-
:
fupplc oppofitum : qui autem*dicit falfum , patet cx prsdidis^quod vel dicit non e(Ie,quod eft,vel efte quod non eft. Ex quibus definitionibus patet, qu6d quidicitverum oportet , illud efle verum, fi dicit illud efle
lud
efle:fi
eflc,
fi
,
& non cfTc
fi
dicit illud
non
efle:
quod qui dicit falfum,oportet ildicit illud non efle,& oportet illud non
fitniliter patet
,
dicit illnd efle
j
ergo per neceffiratem
crit
vera affirmatiua, vel negatiuarquod negat qui inter contradidoria ponit
affirmatio
,
(ed pollent
nec negatio
medium quia tunc nec :
eflet
de neceflitate vera
ambx efle falfs. Deinde cum
dicit
nis^^cfuemadmodum pallidum albi aut
,
ijui.
& ^-
Siquidem igitur jic non fermutabitur,
nam ex non hono in bonum permutatur
,
aut
ex bono in non bonum : nunc autem non fem~ Non eji enim permutatio nifi in contraria ejr mediafi autem ejl medium (^fic njtique erit aliqua in album non ex mn Albo
fer videtur.
permutatio
4«rr»i,fiipple
fi
contingit mutari:confequens eft falfumj :
medium inter aliqua duplicitcr contingit efle vno modo quando medium participat aliqualiter vtrumque extremorum
cum extremis.
Alio
,
&
modo
eft
ciuiHem generis
accipitur
medium
per
&
eft alterius gencr abnegationem extremorum , ris ab extremis. Exemplum primi , vt rubeum nigrum. Exemplum fcft medium inter album , /ecundi , vt afinus poteft dici mediiun inter cquum,& hominem : quia ncc eft homo,nec cft equHs. Si fecundo modo fit medium inter contradidoria , patet quod tollitur mutatio inter ca : quia omnis mutatio eft intcr ca , qiijc funt ciufdem gencris, oportet prius permediitm tranfire. Si primo modo , (equitur qu6d fit motus ad
&
&
album,& non erit ex non albo qula non tantiim :
motiis ab extremo in cxtremum, (ed etiani cx medio ad extremum hoc autem videtur inconneniens , quod fit motus ad album ,qui non crit fxnon albo. Dicit crgo , quod amplitu fi fupple intcr contradidtoria fit medium,aut talc medium pontradiiSlionis etiv.quemadmodumviride cd medium alhi quod eft medium eiufclem ge«'J'"'. neris cum exrremis aut quemadmodum medium frft
:
&
;
hominis,& equi/^MoA
cft
'^**
'*"
modo ponatur medium inter
tatio ex
enim
non bono
bonum,
in
eft permutatio nifi
quando fit mu-^ non media,
vel econucrlb
inter contraria,
&
:
jbn* ,i^«,
^
-^mmtm&
mumedium eiufde generis fcd fi inter contradidoria non fit tranfitus per medium, fequitur qu6d non potcrit cfle mutatio ab extremo contradiiStionis in me-
quac fcilicet funt eiu(den^generis:quiaomnis tatio eft
ab extremo in cxtremum,vel in :
dium, quod ponitur elle alterius generis , nec per conlequcns ab extremo in cxtremum fcd fi eft medium inter contradi<Soria primo modo,Icilicct medium eiufdem generispanicipans natiuramv:
triulque extremi,fequitur
album,& no in
alburru/Ar
quod ellet
quod
erit
gcneratio in
aliqua generati»
album non ex non alho,nunc autem non videtur,
qu6d aliqua generatio terminetur ad albtun, quae non fiat ex non albo nam taie medium ponimr cfle neutrum inter duo extrema,fcilicet quod nec eft album, ncc eft non album. Deindc ciim dicit
Amplius autem omneintelleSfuale, UlitgibiU mens aut affirmat
autem ex
,
:
87
hoc
palam efi cum verum
definitione
,
^ando autemficcompo-
dicit^aut mentitur.
nit dicens
^ in-
, aut negat
aut negans ,
verum dicit , quandff
autem nonfic/nentitur. Ponit tertiam rarionem dicens eft,omne quod
intelligit,
:
omne inteBgi-
aut Centizaut af-
Al. intclle-
etaalc
firmat,autnegat,hoc autem eft palam ex definitio-
crgo anteccdens. Probatur confequentiafic quia fU».
ifto
contradidoria^wa^/J/^rfW^Iciiicct
fonnari po-
inter contradiftoriaeftmedium, ergonihil
omnino
*"*.
cludit ncgarionejfine priuariohem ^rerius. Nunc
/^»>J«r,(iue
teft:fi
omnis
Termini pri.
mutationis funi nabitus,&priuario;vndc cum cft mutatiq intercontraria,alterumcontrariorum in-
»f,fcilicet vcri fic
cnim
cft aliqualiter inter contradidioria,
vcl priuatiue oppofirajnam termini primi
bile,i(i
generatie^mnc ataem non videtur, Ponit fccundam rationcm,qucC
Nam pmne quod
:
aut cx hoc fcilic.gx non bono in ^»M.-omnis
(^ nigri,
quemadmpdum neutrum hommis ,
probat
fic
pefmutatur,aut/'fr;»»r«r«r ex bono innon bonum;
:
Jmfilius autem medium erit contradi£fio^
S6
Jtiedium du-
;
:
V.
Lib.
146
,:
medium per negationera
&
fiXCv.quia
verum dicit, aut men-
affirmet fcilicet, fiuencget, quandoqui-
demintelle^sficcomponitdici, id eft, affirmans, aut negani,ficut fupplc eft in te,verii dicit,quandu vero non fic,me»titur
:
cx quo patet,qu6d oportet
affirmationem , vel negationem
efle
vcram
,
ficut
dedu(Sbum fuit in prima ratione, quae non videtor ifta differre multum,& fic intcr contradidoria non cft medium aliquod. Deinde ciim
ab
Amplihs prater omnes oportet
effe
diBiones nifiorationis caufa dicatur (jr
necverum
dicet aliquis
dicetfC^ prieter ens,
fi
quadam
nec non
& non ens
prater generationem
mutatio
,
,
(jr
erit
,
contras
quare
verum
quare (jr
corruptionem tranf
erit.
Ponit quqirtam rationcm,dicens,qu6d ampliijs eft in contradidione , oporrer hoc di-
mcdium
inomnibus contradidbionibus , fcilicet qu6d omnes contradidiones fit aliquid vcrum, quod eft medium intet'ezs:nifidicas caufa orationis, id eft, cx proteruia , & abfque omni ratione, quia fic diccrc placct quare fequitur fupple qu6d non vcrum finr qusdam conrraciim vcrum di(£toria , crit aliqyid quod non efl verum necfalfum qnod patet eflc falfumcx definitiope veri,& Sinuliter fequitur , qu6d falfi fuperius pofita. ccre
praetcr
:
&
prater
Aldiceas.
:
:
Summce VlJt Sett. »'
frtttrens,& non ens erit
gf^ prio
nam cum
:
gencrario
non
in infinirimi
fic
eft
fecundum
,
quia
in infini-
inconuenicias. Dciivle
Amplius interrogante
f efalbum
,
dicit
quia non nihil aliud negauit qukm ipjumeffe:
neque imfttr, neque non impar numerus eritfedimfofibile^ ex diffnitione vero
tum,quod cum dicit
&
,
quam modo ponantur
cilent plura
efle,quod
cum dicit
JmpUus i» quibufcumque generibus negatiOy&contrarium tnfunt , f^in hU erityVtin tmmeris
quoddam- quintura
147
terria tranfinu-
tatioad illudraedium intcr eflc,& videtur abfiirdum. Deinde
^ comt-
ad efle,& corru-
fit
adnon e(Ic;e(Iet quacdam
fit
& non qiudam
cura ens,
aliqiiid,
:
Cap. V.
II.
fiMttMmi.d. gns fint concradicaoria : quart fcqmtitr 4.(y jtf. 4.1. tr4nfmutatfopr£ter generatifnem,
ftionem
;
,
negatio vero esiqua non
ejje.
Ponit feptimam rarionem qugp
ftat in
hoc:quia
aliquan , vtriim cygtius , vcl aliquod aliud fit album,vel nOn,per neceflitatera vel refpondens aflenrit quod fic, vcl non fi con-
fi
aliquis interroget
:
palam:
vcram elfe fi nonalfenrit, patetqu6dncgatillud , quod intcrfencit,ergo conccdit affirmarionem
gD
Ponit quintam rationem diccns,qu6d amplius contrarium in qHihHfcumque generibtis negatie intfi.vel infen fecundum aliam littera,ideft,qu6d
&
in
omnibus genenbus
negatio ineft
,
vel faltem in
quibufdam
vel ponitur loco contrariac difFe-
,
eodem gencrc cum altero contrariorum nam contraria funt in eodem genere,
renriac
8c crit in
,
:
&
per confequens negatio
conrraria: difrcrerix, crit in
qiuc accipitur loco
,
eodem gcnere,fi
inter
affini-jarionem,& negatione cft aliquod mediiun,
(^in omnibus hisertt,
fcilicet
mcdium, vt
in nu-
:
rogans interrogauit ; crgo refpondens neceilarid habet concedere affirmationem , vel daic negari-
uam,&
per confequcnsinter iflanoneft mcdium.
Dicit ergo
,
quod amplius qnoniam tnterrogantifi
eSlaliquid fupple <://'«7w dicer/s,id eft,refpondcns
quod non,«»«»7 aliud negaait quam ipfum ejfe, de quo fcilicet inrerrooans interrogauit:«
quam
relpondens
negat lUud album
fcilicet
mn ejferqvh
Azx.,efi efle.
Deindc ciuu
dicit:
merii erit aliquis numertu neqMepar^neque impar;
Tar^im-
fedpalam
tmitmii
effe impoflibilc
e(i
ex diffinitione paris :
nam
potcft diuidi in acqualcs partcs fic
non
,
& imparis hoc
par mmierus dicitur
,
qui
impar vero , qui
:
poteft diuidi^^Tiicuiquc videturnon pbfle
fumi medium crgo nec erit medium inter affirniarioncm,& negationem. Dcinde cum dicit ;'
Venit autem hxc opinio quihufdam ,fcut (^ali/einofinabiliuw.
non poffunt
9o
^ando enim folitere
orationes contentiofas-.annuentes
confrmant verum e(fe quod efifyllogiz,atum. fft quidem igiturpropter talem cau' oraticniy
fam dtcuntjfUi vero propter omnium ratienem Amplius in infnitum vadet^f^ nonfolum Iterum iifjuoXia. qu£ funt erunt ,fed plura.
enim
eft
hocnegare ad diifionem
^ negatio'
nem ^- hoc erit aliqmdi namfubsfantia qutdam ipfius alia, ,
efi
, quz ducit ad duplex cpod amplins autem fi fup-
Ponit fextam rationcm
Sj
inconueniens, dicens
ple inter affirmationem
medium emnt
,
quod non folitm
fequitur
hiM^ouit
,
& negationem
fit
dare
ea qut. funt
id eft, fcfquialtera proportione ie4
plura,c^ in infinitum vadet. Vult dicere qu6d po-
inquirere,
^««oKMa*» Declarat motiuum huins pofirionis. Circa ^uod tna facit. Pnmo enim prxrmttit motiuum ,„<^^i,
&
huius pofirionis. Secundo fubiungit moriuura Btnaepfi^ principium procedendi contra eos. Terrio expo- mulfdf», nit aliquas opiniones Philofbphorum dicbam o-
piiuonem fequentium. Secunda ibi Pnnciptum autem ad hos. Tertiaibi:^^«*r autem Heraclitit :
Dicit ergo, cut (t
att.t
cetur
;
nem, habent ponere quoddam tenium prster illa duo,intcrquae iecundum aliquosalteriusopinionis non eft medium tria autem ad duo fe habent
id eft
,
medium
inter affirmationan
:
in fefquialtcra proporrione. Secundiim ergo opi-
nionem eorum
,
qui ponunt inter affirmationera
& negarionem mcdium in primo aipectu,apparet quod
proportione ad opinionis quia
offinia erunt in iefquialtera
ea,qu2 ponuntur ab non folum erunt affirmationes
aliis alterius
affirmare,contingit
mareifla
:
& negariones
nam omne quod
& negare
tria efle fcilicet
:
eft, ficut
alijcopinio-
modo quo
di-
&ponitduascau(as:prima eft,quia ^«/*«
verum
cft con-.
quod efi fyHo^iZAtHm,id eft, quod concedunt concliifionem Sophifticc fyllogiwtam. Sccunda caufa eft , quam fubdindicit igimi,propter talem caufam, qux fcifencientes
licecdi«^ nls
,
,
confirmant
eft,
ejfe
dicunt, fcilicet aliqui
iUi vero, id cft, aliipropter
di«3:a:
opinio-
omnium rationcm
:
,
fed
eriam media earum,& hoc eft primum inconueniens. Sccyndum inconueniens cft , quod erunc plura in infinitimi
opinio euenit qiithttfdam,fi'^
nes de numero inopinabilium hoc
& negatio-
nentes
qurd tfta
inopinabdiutK, id
contingit
fcd conringit affir-
affirmarionem,& nega-
&
rionem,& medium;crgo contingit ncgarccquia' igitur negario eft aUud ab affirmadone , fcquitur quod erit quoddam quartum ptaetcr illa tria crit
quxrere probantemde omnibus:qu.-un igitur pro-
bare
non pollunt , nolunt concedcre , fed ncgant,
Deinde cijm dicit Prineipium autemadhos emnes ex defni-, , defnitio veroft ex ipfofignifcare aliquid neceffarium ejfe.Ratio namqur,cuius no-
tione
men effgnum^defnttioft,
:
Bhftqmtm quoi negiut»
ftrm^itaum
cnimfubfkntiaciusj&ratio aua a praedidis,ficut ratio negationis eft alia ab affirmatione ideo fub^{x quod if fr«j» enim erit hoc negare ad di6iionem, negwonem,Sc hoc cric ^^ ^^>^^ affirmarioncm :
&
ab •g(rm0-
^upplc c^Vizxtmaxnom fuhSiantia
uatt.
alta, fcilicet a tribus pracdidis
gcret negare
illa
quatuor
,
&
^oti Oper, tm. IV,
quadam :
efi ipftns
fimiliccr continilla
ncgario cflct
Defcribit
modum
,
principium procedcn»
fiue
di cotra eos, qui fic de primis principiis opinatur,
dictn%c^\xodprincipiumadhos omics,id eft,contra omnes iftos , fumitur ex definitione veri f-ilfi,
&
definiti/t
enimfit ex
ipfis fignificare
aliqutd necef-
fariumeffe, id cft,quod necc(larii;m eft eis conce-
dere renun dcfiniriones
:
fi
conccdant nomina
N
z
aii
:
LiblV.
148 aliquid fignificarc.
namtjue cmtu ntmen vcro fupple negent no-
^jRjttio
tfi jignum-definitio fit
menaliquid
Metaph.
Ci
:
/ignificare
ifti,
ficut
fonfequens pofle fimul cflfc falfa ; hunc difputat contra quofdam>errores ahnexps , pradidtis Or piniQnibus communicantes. Ad cuius cuidcntiam notandum-, qti6d crror qui eft circa cfle non cfle, accidit circa verum falfum , ciim verum fal|Mim habeant d^finiri per efle nom effe , vt patet ex priEdi<^s : verum autem falium fu|>ponuntur .confidetantur a X-ogicO , qui verfatur circaentia rationis verum
nec
,
eft
omma e(fe,^no ejfe^omnia verafaceri. Aftaxagora
ejje
aliquid meditfm
^'* , quare omnia falfa^ quando mifcentur^nec bonun/y nec non bonurr^, contradidiionii
(fimixtum^quare nihil diciturverum. Exponit ad quas opiniones Philofophorum didaj opiniones confequuntur. Dicit ergo
,
qu6d
oratiqM eft,opinio HeracUti dicentU omnia effe,& non ejfe,& omnia efle in continuo motvidetur
ueri
ifta
:
inquam opinio
fequitur vna pofirio
quam omnia mo-
videtur effe ad
iam dii5b:nam
fi
uentur,&: perconlequensconringit idem fimul efte non e(Ie , quatenus omne quod mouetur
&
habetnon elle admixtum cum efTc,fequitur quod omnia fint vera , quae fuit vna opinio de pradivero efi AnaxagorxyiA cft,opinio Anaxagora ponit ali^uid ejfe medium contratttilionify quare iequitur fecundum eum omnia ejfe falfa : fuit enim opinio AnaxagotiE ,ficut patetprimo phyficonim,tex.c. 5 2.& inde,& didum k\\x etiaiti in primo huius,qu6d qupdlibet fit ex quolibet, {kis:quit
fimnia
*jfe
efif
Videtur autem f/erdclitt quidem ratio di-
^tu vero
naxagtrt
hoc impopbile
contra ponentcs contradiiSwia fiipul cflc vefa,&conp:a poncntes intcr &|itradK3:oiia efle medium,& per
cevtis
SiifuUurex
(jr
didlum foitjnon
cum eis loquiendiun> neque difpiitandum. Dcindc cum ^licit differunt a plantis
tpinione A-
fa^^ftorfum-dicit rationem vtramquerquari fifunt imfopbilia itla ,
&
quodlibct
eft in
quolibet:quod autem
eft fic
per-
j
ideo lub-
Aiunam quando mifcentur,Cci\ket omnia fecudum £um,illud mixtum nec f/? hbnum , nec e^ non ho}
verum, fed ommedium contradiifiiohis mixtum nec eft bonum nec eft non
eiuare nihil contingit dicere
nia elle falfa proptcr
nam
fi
illud
bonum,nec riis
,
i
,
dulce
eft
fequitur
quod
contradidoria,
,
& ficde aliis
erit
contradido-
quoddam medium
& per confequens
,
inter
fequitur nihil
verum , fed omnia falfaefle j namfecundum veram opinionem , nihil ponitur nifi affirmario yel negatio Ci igitur tam affirmatio quam negatio ponitur efte f-alfa , per confcquens omnia l^-
difputauit'
&
&
&
&
& &
&
:
autcm
& falfum proppfitionis, (de quo mbd6 cf^
fermo)font in mehte,vt dicitur 6.huius
&
circamotum &quicrerti nam quod mouctur fic, quodammodo non cfi:nam motus eft adu?
ror vt
:
entis in potcntia,3. phyfic.tex.co.6.
&
inde.quod vero quiefcit vt |ic quodammodo eft. Improbatis crgo erroribus circa effe,& non eifcnunc improbat iftos errores confequeates
;
& prim6^ errores
&
drca verum falfum, qus funt de cofideratione I-ogici. Secundo improbat errores circa mbtum,
& quietem.quifuntdeconfideratione Phyfici.Secunda ibi Palam autem :
c\uia nec.
Primaiii duas,
quiapri?hc> prsemittit opiniones falfas circa vc-t
rum & falfimi, Secundo fubjuitgit carum impro^ Amptius autem.Dicit ergo quod
mixtiun, non eftaliquod extremorum
nurn
Poftquam Philofophus
;
M.fimuf.
,
eft
clle
manifeftc falfum:& ficdicunt omnia effe fal-
fii, Illi ^cro,ideft, alij dicuntomniaefie vera:& h^ namqueorationes,id e(i,opinionesfHntfere e<(dem
:
fa crujit,
&c.
ipfm
Heraclitiyid eft,quodconfequuntur ad opi-
niotieni Heracliti
idem fimul efle niaefle vcra
SVMM^ SECVND^E Cap.
VI.
nec omnia vcra Item non orania quiefcere,ne
vcra,&:
falfa,quatuorrationibus,excludensquandam falfam refponfionem.
re dicuntfic
omnia
ejfeyjicut
diametrum Com-
llU veroomnia vera ifere namqueipfis rationes e<edem Heradito : nam effe.
qui dicit quod omniafunt vera
:
(jr
fubdit ^\.\tem,nam qui dtcit
enim
aliquis diceret,
quod
prster etiam duas opiniones di(Sbs,eft etiani tertia, fcilicc!r quod omnia funt fimul vera vel falfa;
fimt impoffibilia
omniafal-
,
neceffe eft
poflibile, id eft,illam tertiam
& illud cffe im-
opinioncm. Deindc
ciimdicir:
Amplih autem
eitidenter cOntradiSiiones
S>*
funt,quas non efipofsihilefimtdcf[e veras,nec falfas
"r^Etermiuatis autem his, falam quod \ J vno modo di6ia,^ deomnibus, impoffbile efi ejfeficut quidam dicunt, Hi quidem nihil dicentes vcrtim effe^nihil enim frohibemenfurabilem
& falfa
:
In hoc cap. vfque ibi. Palam autemytcfa -
VI
qui dixic
quod omnia funt vera &omma falfd,S<. hoc fupple C\mal,& feorfum dtcit orationem vtramque horum:quare fiilla fHnt%mpolfihitia,& hocimpoffihile
illa
efTc fimul
,
ad quod quafi tacite refpondens dicit , quod qui hoc ponit, vtrumquc prsdidiorum ponit quia fi
SFMMARIVM. omnia
vt pra:didiim fuit
efie;hoc eft;.quia forte
Non omnia efle falfa,
tat alTerentes
,
& non eile,ad quod ftquit ur om-
omnes
,
& hoc quidemputabitur magis
contingere ex diclis. Subiungit improbationes diiftarumopinionum.
Circaqubd quatuor facit,fecundum quodquatuor rationes adducit adpropofimm.Secunda ibi:
Sedad omnes.Tertiz ihi: Accidif ttaque.
ihi: Ampliits fiomne.Q^Yta.
Dicit ergo,qupd amptiits aute
patam, quia ft^t atiqua, quas mn falfat
:
,
fcilicet contradi^tones,
fmut efie v^ras : necfimulefie fupple funt vcrum & non verum;
efi pofiihite
ficut
ens
Imfugnuio dicierum er-
:
:
:
Summ^II. ons Sc non ens fitfgtre
:
&
id eft
,
Cap. V. maps co/t-
ftiam fut/ihitur
iioc
ex pradiBif
"quod eft maiiifcftum
,
;
:
iftis contradidionibus alteram ncceflecftaltcrampanem efleveram , tcm ellc falfam , patet quod nec orania ftint vera,
veram ,
centraria
149
enim non
ipfam
dicit
tjfe
veram, Qtu vero omniafalfa (^ tpfo fetpfum.
cx prxdi(kis. Si igicur in
&
nec omnia funt
Deinde cum dicit
falla.
Sedadofnnes tdlesarationes rere
qnemAdmodum
bui dictum ejt,aut
qu^-
infuperioribus fermtni-
aliquid , aut non
ejfe
ejfe^
c^areex defnitione
fedfigmficare diquid. difputandum
oforiet
•verum aut falfum. Tc1.co.19.
verum dicerequam
negarefatfum, impopbil^ omniafalfa heceffe contridiSiionii
efft^efl
partem alteram
yeram,
ejfe
niens
,
Ccilicez ftipfas deftruere
& hoc eHfama-
',
tum, id eft, famolum didum de omnibus tklibus opinionibuS , fcilicet orationibus, quod probatur qui dicitomnia ejfevera,facit veram
contrariam Cux rationis , id
veram
eius non
^i autem nihlt aliud
enim
Sedfi auferant. Dicit crgo , quod acaidit etiam, ad omnes didas opiniones hoc inconue-
fcilicet
fic •.Jtam
accipientes quicffgnificat ejps
,
Ponitquarfam/ationem , circa quam fic provli*Sm. cedit,quia ptimoponit veram raiionem. Sccun- /«?" ''*• d6 excludit falfam refponfionem. 'Secundaibi ; ^^«"*-?J**
eft,
opinionis
& contradicit fuac opinioni
nem,
Ponit (ecimdam rationcm dicens,quod ad omh(i tales orationes, id £ft,opinioncs o^orr« ^uarere
^*"^"*'
1***^*'^'^'^'*^ *" fuperiortbMi dtiium eii
,
ejfe
veram, idcft, qucid cohtraria fuac opinionis facit, quod fuaopinio non eft vera ; crgo qui dicit illam contrariam cile veram ,dicit fiiam opinionem non efle vctam , quia deflniit fuam opinio:
qui vero dicit
omnia ejfe falfa,dr feipfum, fuppledicit ^j
ejfe
quare
eam
contraria enim non dicit
,
>
falfiim;quare
de
cum
fc fic elle
& iftc ficcontradicit fibiipfi. Dein-
dicit
fupple
TmL pr"m*
concedendum efe aut aliquid ejfe, aut non
id
Si autemaccipiat ^hic quidem contrariam
frimcifiM,
eft,aliquam propofitionem affirmatiuam, vcl ne-.
quod non vera fola efi ^ille vero fuam prp" priam , quodnuifalfa ^ihilominits infinitas
gaciuam
effe,
, hoc videretur hoc fupple oportct petere,
quia vt fupra dicebatur
:
p^terc principiiun/ed
difputare, fcilicet contfaeos accipientes quidfigr.ificet verum falfum, id eft , dcfinitioncm veri
hoc autem in infinitum vadet.
&
falfi
,
falfi
nam ratio quam
:
prsdiilum
rum quam dicere, aliud
eft
nomen
eft
de-
fuit;/?
efl
ve-
fignif^cat
id cft aflSrmarc,
ijuam negare
,
&
iterum
&
falfurn nihil
fupplef, falfiun
non eft aliud qtijm affirmare illud quod negare, venun cft,& cconuerfb, feqoitur quid impofthle omniafatfa
«i?
ram fartem
ejfe
:
efi
enim contradt^itonis alte-
veramj quod vcrum non cft aliud qnam ^y^grc efle quod cfh& non efTe quod non eft:falfum autem dicece efle ^uod non eft , aut non efle quod cft. Ex quo*patcl quod verum eft dicere illud elTe quod faJiijm efl dicere non efle vel veriun eftdicerc non cfTcquod falfum^idft dicere ef^ necefiario ejfe
.Nptandutp
qui dicit veram orationent'^ verus e^;
:
dpit ab
autem
falfiim
.
eft diccrc iliud efle,
quod verum eft dicerc non eflervel falfum cft dicere npn cfl^, quod vcrum eft dicere cfTe. Ex quo patet per dcfinitioncm veri & falfi qu6d nec omnra funt vera , nec.ompia funt faifiu Deinde ;
fiauferant, id
necejfe,vtraquefalfa
nif eft vera.
ejfe impofitbile ejlyaitera
efle vera,ex-
fuam contrariam:fimifalfa exdpit fuam opi-
cfTe
eft,
fi
cxcipiant, hic fcilicet contra-
:
vero
,
qui ponit
omnia
cfle falfa excipic
fcilicct
,
fuam propriam opinionem quia nonfalfam : fl inquam ficdicattir, hihilominui, id eft, contin,
gct eis quarrcre
veras
:
id eft, repetere infinitat orationes
& falfasmam qu\
dicit
vham tratimem eflc
veram, hoc etiam ininfinitum vadit
vult dicere,
:
quod fi refpodetur modo praedido, fequitur quod continget eis repeterc infinitas orationes veras,
& falfas,& hoc contra ponentes omnia cflc vera, & omnia efle enim dcmr vna opinio falfa, falia:fi
vt dicunt ponentes
,
omnia :
elle vera,fequitur etiara
firaiUter
fi
detur yna opinio
vt dicunt poncntes omnijelle falla,
quitur etiam infinitas eile veras
nam
fl ifla
opinio
eft
;
quod
vera,Socratcs fedet
vera,Socratem fedcre
verura
&
fe-'
fic patct, ,
& ifla
namquepars contradihionis efifalfa.
erit
P°"*t tertiam rationem dicens quod amplius ntcejfe efi omnf aut dicere, id eft, aflSrmare vel negare , ex eo , icilicet quod fuperius probatiim eft
rum,& fic in infinitum femper enim qui dicit do oratione vera, quod vera fit verum elt & vermn
eft
:
fi
ifta eft
vera,ifta vlterius eft vera, Socratera federceftvc-
:
:
,
efle medium inter cpntradidtionemzquia inqnam CicefbimpofiibiUeit vtrafque,(a.licci pancs
dc orationc falfa, quod fit falfa,falfumeft;& hoc poteft procedcre in infini.-i tum, putaqui dicit orationem falfam eire veram,
contradidionis
fiilfum
nOn
ejfe
falfa^ : altera
cqntr^iSiontfeftfalfa,
quo fa.
Ad hunc
qui dicit omnia
riam quidemfua opinu>nis,dicem iUa^i non vtram folam, ille qui fciiicet ponic omnia efle vcra ille
infinitas efle falfas
dicit
jimpliusfiomne, aut dicere , aut negare oft
tontrtuiiSi»-
ille,
vniuerfahtate
qui dicit omnia
litcr
vtra efle
Altnn f«rs
ifta
nionem:hanc refppnfionem cxcludit dicens, quod
:
frtniliter
cum
Excludit felfam refponfion6m:diceret fcnim aliquis fbne,qu6d
,
',
fe
Nam
&
finitio vt
f»{fHm quid.
veras (^ falfas,
& concedere,nomen alitjuid fignificare.qup conex dej^mtione veri & oportet
cefli) , fciljcc^t
Vertm qwdt
,
acciJit ipfis petere orationes
patet
nonomnia
Deindc cum
namque pars
& altera fupplc vcra
efte
vera,qecomnia
cfle
;
ex
tura.
eft& falfiim dicit, Deindc ciim dicit
hl-
s
dicit
Accidit itaque (^ famatum esi de omni^ ''^^"^^ oratiottibus , ipfasfeipfas d^ftrut^*^ ir,'Hb!i"' re y nam qui omnia vera dicit orationis , tex
contrariam veram facit , quare Scoti Oper. tom. I V.
dicitjfimiliter qui dicit
&
fut fuam non
r
& fic vlterius in infim-.
u u AK ir H.
Non ononia fempcr moucri, ncc fempcr q«iefccrc ncd omniaaliquando niaucri,ncc omnia aliqiiando quicfccrciqu^ ;
omnia Doiloj; clariffime cxponic
N
\
Falkm
94
:
-p\ Alam dutem
hocy quia nec qui
Metaph. omnU onh
quiefcere dicunt^verd eUcunt^trec qu$
Jl rtia
moueri.
Improbat erroccs
circa
motum,&qiuctem
;
&
primo errorem diccntium orania moucri icmper , vel omnia quiefcere femper. Sccund6 crrorem dicentium omnia aliquando moucri non lcmper, vclaliquando quiekercnon femper. Sccimda ibi Sed nec omma. Prima in duas , quia prim6 ponic crroneam opinionem. Secund6 iubT^am iunj^it eius improbationem. Secunda ibi ijttiefcH»t. Dicit ergo , quod ex praididtis cft fi manifcftum , quod nec opinio dicens omnia mo:
tm. Dicic ergo , qu6dyi T/^ro dicatur, qutd mnni^ fempermouentur ,Ceammt qu6d nihil erit vertmf fed omnia crunt fal/a; cuius ratio cft , quia omne quod mouctur,vt fit nondum eft:quod autcm vcrum cftjiara e&.:fedoflenfum eft fiipra (cilicet qu6d hoc
eft impojfibtle, firilicct
dlc vcrura. Deiivie
cum
orania
ueri,ncc opinio diceiis orania quicfccrc, vcra
cft,
dicit
cflc faifa,& nihil
dicit
K^mplius ens permutari ejt neceffe j nam
9 (,
€x aliquoin aliquideft permutatio. Ponit ijbcundam rationem
:
Deindc cuxn
;
;
Lib.IV.
I50 5j
;
plius neceffe
orane,
eft
,
dicens
,
ens vnum permutari , id
quod permutatur
eft
ens
qu6d am- e^»i mutM' «"cft, quod ''»'.1"^
nam permutatio
:
ex aliquo in aliquid ita fcilicct quod fubic&iim motus habet aliquid de vtroque termino, & manct idem fub vtroque tcrminorum quare quod mutatur, cft aliquid manens quarc non omnia raoucntur. Deinde cura dicit
eft
**'*''"'"»* termimo.
:
Nam fi quiefcunt ommajemper hdcvera, (^falfa erunt, Videtur autem hoc tranfmutatum : nam qui dicit aliquando i^fe n$n eratf
oplm» hutranf-
jnutatHr ,
»0»
efl (inbi-
litu fnbieao.
&
:
5» vero emnta,
qu6d /(?«»««<« ^«wyf«»f
cit crgo,
,
fcquitur
Di-
qu6d
omnia erunr femper vera,& falfityii cft, lcquituf qu6d quicquid eft vcrum,femper cft verum ,
&
quicquicl cft falfiim.fempcr fit falfum
:
nam pofi-
qu6d omniaquicfcant, nihil mouebitur a fua diipofitione in qua cft illud autem antccedcns to,
^m dicit
uetur,vel quiefcit :funt enim qu^dam qutfemper mouent mota, vt funt corpora caclcftia , eU alim
&
& magis cxprefse ex 8. phyfic. tex. c.zz. & indc,
,
id cft
,
:
homo qui opinatur , vcl profert
propofitioncm ipfe alicjuando non ertu, &iterum aliquando non erit : fi igitur ip(e homo opinans, vcl profcrcns propofitionem muutur , quia alifluando non eft : quid mirum fi ipfa opinio , vel propofitiomutctur ? Deindc cum dicit
Si vero omnia mouentur,nihil erit verum; ergo omniafalfa:fed hocojienfum ejtquiaim" fofibile
quiefcercnon femper ; idc6 dicit , quod nec hoe verum, quod omnia qniefcant , aut mo' ueantur aliquando,femperautem 77J/;i7,fuppIc mo-
fupple,c(i
vcl propofitiotranfinutctur inametiam,
cft,
nis tranfinutatur ,
,
quod vcritas, vel falfitas propofitioncc hoc cft irrjitionabilc, qu6d
falfum,ide6 fubdit,qu6d videtur hoc tranfmu-
tatum,id
opinio
omnia aliquannon {cmpcr , vel omnia aliquando
Iraprobat crrorcm dicentium
do moueri
quodprimum mouens, quod tiiidtmipfiim immo' hie, {cilicct quod cftiraraobile femperidem manens,& hoc cftpriraum mouens. Notandum, qu6d vt potcft haberi cx loco ifto,
'
cft
femper autem mhil. Etenimeji
frimammouens immobile iffum.
omnia quiefccrc. Sccu|id6 quantum ad aliam,
^^ pomt omnia moucn ibi
,
aliquid quodfemper mouet,qua mouentur,^
primo quantum Improbat di£him errorem, ad vnam partcm, vcl opinionem,qua: (cilicct po^j ^
Jt vero necomnia quiefcunt,aut mouentur aliquando
(jriterumnonerit,
man»
:
ejt.
hoc non cft verum,qu6d omnia fcraper raoucantur ^
fit
dare aliqua iramobilia
nec
}
eft
ve-
fit
multa
verum,
,
qua: fcrapcr raoucntiu-
nec
:
cft
dare
qu6d omniaaliquando quiefcant, aliquandomoueantdr nam eft dare aliqua,qus fcmpcr mo- -*%«f/<»»uentur,& nunquara quieftunt,& aliqua quae nun- ^f ?«««/««»» MttliMfim!• o n. •/! quara raouentiu" ; eft ifla vcntas , quod aliqu^ :
&
•
1
ieraper raoucntur , vt corpora taslcftia
,
& aliqua
nunquam moucntur, vtprimum mouens, quod cft
Improbatfecundam partem, vcl (ecundum errorcm , qui ponit omnia qioucri {emper,pcr duas rarioncs , quanun fccundaponitur ibi; jimplius
cum
rum,qu6d omnia fempcr quieicant , cum
Deus
,
&
Philofophi
moucntur,
:
eriam Intclhgenria: fccundum viam aliqua autem fimt
,
quae aliquando
& aliquando quiefinmt
,
vi
omniagc-
ncrabilia,& corruptibilia, &c.
L
I
B E
R
fermtiatHr.
::
,:
:
^Si
QVINTVS.
LIBER Ntequam de
iffis
Summam
tantum
num
rebuj
( qui 'zmicam
diuifam ) quorumdam nomi^
continet in 19. cofita
ad
[^eSlantium
traSetffnemittit in toto hoc Ubro
conjiderationem huitu fcientia
i
acceptiones
ex
s
maxime defendtt. Imprimu notitia tra^anderum ^ariat acceptiones frincipij > 'T^t comparatur ad rerum co^nitionem
quorum fonit cap.i.
generationem
njeritod
f^ fadtionem.
,
primo ponit modos prinquod prindpium comparatur ad rcrum cognirionem.Secundo ponit modos prin.» dpijjfccundum quod principiuin comparatur ad renmi gencrarionem, & fa£boncm, Tcnio ponit jil.Mdrmim tntttMtl vtl modum vnum prindpij fecimdum quod com-
primum tria
SVMMA
VNICA.
Koonullorum nominum
di^orum
fecit;quia
dpij, fecimdiim
multipliciter
jignifcationes di-
,
paratur ad rerum
liinguuntur.
jiltudvndefrtmumgeneratur. Terria
ibi
ibi '.jiut^
pUm vndenotareiS^i\xnx'm. duas, fecimdura mo-
CAPVT PRIMVM. Dc
Seamda
cognirioncm,
quod primus fumitiu^ flmplidfeamdum quid,& ad homincm. Secunda ibi Aliud autem vnde. Dicit ergo, qabdpT^cipiumdiatur aliud ifutdemM cft, vno modotVnd^ aliquis mouet frimitm iffam re dos prindpij ter;
principio.
,
ita
lecimdus vero
:
Tocom.1.
PRincipium alitjuiJrei
dkitur alind
^mJem vnJe
mou/hititrprimum,vt longi-
tHdims,& vid. Hinc tjuidem hec principiumj ex cppofito autem alterum.
id cft
fe extcndit confideratio Metaphyfica,
nuncin
y.
ne laboret in cquiuocis, diftingirit intendones , flue acceptiones , fiue fignificata no-
libro
,
minum
,
quae
fiibfiinc
confiderationi
huius
fcientia.
fum dns
Ad cuius enidentiam nocandiim , quod ficur diftum eft in 4. lib. qu^libct fcicntia vcrfatur drca tria confiderata , fcilicet circa fubic
tfklHtrdi-
$mf»rUt,
guit fignificata
,
fiue intentiones
Iignificant cauias fiiificant cns,
,
&
noininum,qua:
principia;fecund6
& pancs enris,quod
eft
qus fi-
fubicvKun
uius (cicnrisjterrio qua: fignificant paffioncs
Secunda
cnris.
nim fadt ,
ibi
:
VnHm
duifur. Tertia ibi
Prima in duas, primo cquod diftum cft. Secund6 diftinguit
ferfcElum ver«
dicitur.
Vnum nomen
fignificans quoddam confequcns ^ufas,& principiajcilicct neccllarium,nam cau-
(a neccflari6 influit ad eflc caufati.
Secunda
ibi
NeceffMriiim dicitur. Prima in
quatuonnam priino difHnguit hoc nomen frincifiuvt. Sccundi hoc nomen caufa.Ttmo hoc nomen ekmentum. Quarto hoc nomen natura qoorum quodliber fignificat fuomodo rarioncmcaufalitari^ Sectm4a ibi Caufa veri. Tertia ibi i Elementum vera dicitur. Qoaru ibi Natura efnidevt, Prima in :
.'
:
duas,quia primo diftinguit djuerfbs oxxios pritidpij. Sccundo reducit eos ad vnam communera
cadonoD. Secuqda
ibi:
Oinniian igitur. Citcsi
fttum-
dttm
ximm
pars magnitudinis, vnde prirao ind-
illa
moucri
vt in longitudinc,
,
& in via
j
hinc ejuidem hoc prineipium,ecentraric vere diuer-
fum Poftqiiam PhflofopKus in quarto huius declarauit ambicum huius (cientix, oftcndcns ad quz
,
pit illa rcs
Trinfifi^Mem ceptie
;
parte
id cft
,
illa cft
panc ver6
quod in longitudine, fiue in via,cx prindpium k quo motus indpit cx :
contraria diucrfumjideft, finisvcl
terminus motus.
Notandum , qu6d Phyficorum tpxt. com.
ficut
habetur ex ^.4.8^6.
com. 70. text. com. 99. V»d$ fnmiinde. fccundum prius , 5. tur frim pofteriiis in magnitudinc , fiue fpatio, fumirar ftfitrim im prius,& pofterius in motu, in temporc. Ex ifto temfmrtt ,
text.
&
&
&
crgo
quo
modo eft
^ ^
prindpij accepto penes fpatium in
motus
,
poteft
principium in motu
illa
accipi correfpondenter pars,
qux
rcfpondct pri-
&
ma: parti fparij ; prindpium in teraporc illa pars,qux refpondct prima: parri motus, fparij, Deinde cura dicit
&
Ly/liud vnde vtique optirtefet tfuod(jue,
vnum-
vt doclrind non a pimoreiprinch.
pio alicfuando inchoandum
eH \fed vndefa-.
cilUme addifcet,
modum diccns, 4/fW, id eft, mododicitur prindpium;vff«/f opportunejit vnumejnodtjuey id eft, illud vndc quis opportune a/m aeeifii» incipit irioueri, vel optimc, vt habet alia littera: «^«•«^j* vt efi difciplinarum, id eft, ficut vidcraus in dif^ Ponit fecundum
alio
dplinis
:
nam
ibi
diquando non
dum fcilicct addifccrel prirao rei
cft
inchoan-
prindpio, S«d
vnde factleaddifcet , id eft, quod quandoque aliquisindpit addifccrc, non ab co ,quod eft prindpium fimplidtctprimum fccundum naturani> fed ab co,quod cft magis notum qnoad nos.quod eft quandoque pofterius feamdum narurum , ex hoc patct, quod dicebatur in diuidendo:quia
&
primus
*
'^
:
LiberV.
151
Metaph.
primus m»dus cftprincipii iimpljcitcr acpepti ^ led fccundus roodus cft principij acccptilecunsd homincm : nam illud quod ^um--ii°i'!i >
^
modo
iftp
cft
:
:
'.
primum , eft quandoque
poifterius
fimpiiciccr . vt patct ex frxdiiUs, Dein^e
ex
bellum enim oritur ex con* prQuocan^ bellanres ad bcllandum ; finaJii-»
eomtlcio incipit
tticio
:
rer eft in ajiis njutationibus naiuralibus,& qiiod
illuddiciturprincipium motfi^ extrinfccum, yndc cft iUe miotus initiatus. Deindt cum dicit
.dicit;:
Aliud ficundum cuitu voluntatem mo-
K^lmd v»de
primumgeneratiir inexi-r
vt hauUfedile,
fienre^
& domuifunddmen-
tUms^ animaUum alij cor
cerehum,
ali)
,
41^ quodcunque fortjantur tale-fut^nt.
Mentur,qu
&
poteftates imperia
fia dicunfur nicd
Ponit njodos prinripjj
id eft
alio
,
modo
dicitur principium
ret in^xifiente
vndtprir-
}
e& 3
id
,
illapars
principinm generatioijis cx quarei gene-
rei'eft
ratio inch6atur
:
vt TiatiisfediU,& dmuufHnda-
mentHm. In naui enim prim6 tcr in
fit
fedile
,
idcft
6ft quaii
liumali) fufcifiunt
y
id eft
,
opinantur illam par-
temcde cor,alij cerebruptt alii tjuacuntjtte taltum, fecundum diuerfas opiniones. Notandum, qu6d ficut habetur i. & 2. de Anima,tex. co.iy. "& tex.co.i ^.animal diftinguitur
non animali motu,& fenfu principiumaurem motus eft k corde,vt habctur in Hb.dc Somno-,- feiVigilia. PrincipJUm autem fenfus lic^t )^
:
Miima etiam fita corde
,
tamen ope-
vt ibidem dicitur,
rationes fcnfus rnaximc'apparcnt in capite circa
in gcneratione animalis. Aliqui vcro confideran-
cxparte fcnfus dixcrunt , cercbrum
t^s
efle pri-
mum in gencratioue aninrulis* Aliqui etiam con-
mHtauturmHtahilia, vt fe, cunditm ciHitatemdiomtm principia principatMSf
&poteftates, &,imppria : ngm fx voluntate iftorum fiunt , mouentur fcmnia inrer ci-
&
cire^^in arrificialibii?
pofle dici.
Circaquodfcicndum,quod anificiatorum dicuntur artes pit
motus ,
rum
&
adio
artifici)
,
principia fupple
quia ab arte inci-
coi^ftmendi
,
& ha-
artium architei^onics ma3^irae,fup-
(cilicet
PrinciptM mttificintorum fitnt sfrtes.
ple dicuntor principia : nsuft 'ars architedonici
prindpiatur
,
& iraperat ahis fibi feruicntibus,fi-
cut declaratura fiut in prkno libro. .
Notandura , qu^d principiatus
dicuntur
efl[e
ciis particularibus
&
,
& poreftates
in ciiiitate, qui praeferuntur in offi:
put)l Vicarij, Ballini, ludictfs,
huiufinodi Dicuntur autem imperia
dorainantur ciuitaribus,
Deinde cura
illi ,
qui
Principsim,
^
poieflMes imperia qMf dicuntur,
& iraperanc,putk Reges.
dicit
Amplus vnde cognofcibilis haedicitur principium
rei
res
primum,^
,vt demon^ratio-
num fuppcjitiones
: toties autem (^ cauft omnes enim caufa princifia.
Ponit vnum mpdum principii in ordine ad rerum cognitioncHB dicens, quod amplins fu^plc dicitur principium illud , vnde pnmum fit -nota res , illud tale dicitur rei principfum, vnde rcs
fecundum vero (ententiam Ariftotclis prima
:
Somno
j. >
;
Sc Vigilia
ad
de Animali-
ficut patet 3.
&inde non longc :
a principio,
nam omnes
a corde fiimunt originein
ipirinis
jdunt
,
& dc
auima:
,
6c
& inde va-
alias p^rtes corporis animalis.
cum dicit
Dtinde
&
primoinnptefcit
& vnde frincipium (jr
fermutatio
vt funt fuppofitiones.,id
,
principia demonftrationum. Dignitates cninf,
,
metM
inexilifente,
natus initiari^
vt fuer ex fatre , (^ ma-
heUum ex
conuicio^
fupple
»
& quot mbdis dicitur
(tmnef enim cauft, funt
cauia.
cipiura cxtrinfecum rcperitur in naturali&us
rerum
n^QbiIibus,& artificialibus
cuiits fecHndum.
Dicit crgo
:
,
:
fe-
Qmnium igitut principierum commund-efi
,
funt, iHa vero extra
j
cognofci-
^uidem inexiftentia
(juafrofter, (jr ndtura
Secunda
frincifium,(jretementum,(jr.mens,(jrvotunibki:
c^nbAaliu^y
modo dicitur principiuni illud vndt fit frimum non inexiftente , & vnde motw nOtm eft (ji initiari primitm
:
rep<;-
.AUt iut ne- i^ eft>alio
qai
"'^
'*i'""*»"*'
licct
Deindc ciim dicit
tur : horum autem hac
cundus eftfecundum quod tale pruicipium
,
:
modos,quorum primus cftfecunduraquodprin-
ixi
'^
non eodcm mpdo namiu plus lc nab
frimum effe vnde aut efi,autft^aut
jiliHd
dpij in oriU^
&
principium
quMiam principia
Ponit inodos principij fecundum quod prinpipium fadHoiiis cft extrinfccum , &ponit duos
ritur
eft,
.
Acceptiepri»
ruppofiriones- dicuntur principia deraonftratio-
ries
fre, (jr
\
num* Addit autcm ,eriam dicunmr caufk^quo-
t
Aliud vndeft frimum n$n
fttncifij.
Addit, etiam fimile
ues.
cipiura animalis, vthepar,aut aliquod huiufmo-
Duscap.
itptionts
timaliv
bu*.
&
moHentur mohilia
£derantes animal', fecundum aliquas operationes dixcrunt partcm aptara illi operationj efle prin-
pars animalis eft cor
At. 9»raU'
mo- M.
vbluntate
dicuntunt
di
***•
eft, alio
m/«
cercbrum. Aliquicrgo Philofophiconfiderantcs
mim*- animal ex parte motiisdixerunt, corcircprimu
iu.
arnficialibus'dicens,qUod4/»«
,
fundamentum nauis; fimilidomo prim^t fundamentum, Scanima-
carinaquJB
Pore^prim*
harum architecio»
maxime,
do diciturprincipium,/tfc«»^«wi
ncsfnncifij.
fars
dr tyrannidirs. Princi-
Secund6 ponit aljos modos, (ecundum quos principium eft extrinfecum. Secunda ibi AliMd autem vndc. IDicit ergo, quod aliHd
^Ut seeeptio mumgate^atHr
tionis
,
artes,(f
Ponit fccundum modum prout principium cxtpnfecum fadidnis reperitur in mobilibus fiue'
:
(ipio l*nera-
^.
comparatjone ad
iji
intrinfecura.
nes d$ prm-
,
rcwnv generation*rri, , & fa£Honem. Ciirca qndd 4uo^acit .Priipo enina ponit ynum rnodum , fecundum qiiem J)rincipium fiidionis eft :
Varit. »pinio'
mu-
vt fecunditm guitates princ/fatus ^
tantttr,
tai (^fubHantia,^ quod cuiw caufamultOr cognitionis y (jr mott^ fri/icir rMmjenim fium efl bonum, (^ malum,
^
vt ptter expatre,& matr^;
Cmt principium Cux gcn^rationis ,
&
bellitip
Reducit omnes modos prindpi) ad
vn^m com-
munem
:'
Summ^ vnicas
Cap. II.
raaonem^c^,quod omttittfnfrincipio' OmnAm munem prJEdidbarum raodonim
frinfifiuci-
mmne
*fl tjfi
rum ejl
id eft
,
hoc
,
oranium
cmmme vnum
,
primum, dut
lcilicet ejfe
4Ht fit ,Mtt cognofcitur, idcft.aliquiddicimr primum,vel quannim ad efte ficut prima ptf s rei
eft,
mtiUtm.
M.
X. j.
4-
quanturn ad terriura modum : vel quan^fcm ad neri , quanmm ad primnm,(ecundum^uanum, quintum modum , vt patet intucnri : fiue quan-
tum,ad cognitionem » quantum ad vldmum modum hacc autem fcilicet principia hac quidem :
modo ,
funt inexiftenria, vt in terrio
harc
aOtem
&
pmnibus aliis modis quapropter, natura, elementum funt principium intrinfecxmi , vt inferius patebit, mens , id efli intelextra, vt in
:
&
ledhis
&
,&vlunt4U
,
quac funt prindpia arrificia-
liiun, fupple funt principiiun extrinfecum-%
ftdmia etiam , id fcilicet finis
eft
,
forma
intrinfecum,& tjued
jfulf^
prindpium, cuim cauft,id eft,
dicitur
eft
dicimr etiamprindpium,(Jedextrin{ecum
quod probat , quia multorum cognitionit
& motnt
,
id tjuod
eft eft
:
)d eft
,
inms
cxiltentc, v\
15?
xs ftatuac,& argentura
horum genera. Notandum , quod aliquid didtur
:
:
gjcndo ; onme.ergo prindpium rcduciturad rarionem priraitaris nam idcm dico principiumj ^.priraum, vt patct i;' poftcriorum.
fieri
ex
ali-
Titri
*x aU-
quo,non tantimi ex materia , fed ctiam ex priua- f «• citin^ dmfUaitr. conuario , vt dicitur primo Phific. text. tione inde. diffcrcnter tamcn nam ex com. 43.
&
priuarione
& & contrario
:
non
aliquid
fit
vt ex exi-
non albo, vel ex nigro, ipfum nigrum, vel non album , non manct, •nec ijiexiftit ipfi albo quinimmo c orrupuntur ftente ,tiam
fl
album
fit
ex
:
fed ex materia
ad generariouem
albi
vt cx inexlflcnte
nam xs manct
:
,
fit
aliquid
& inexiftit ipfi
fbtua fa^ cx jere,& fimiliter argenmm phial^ non fblum autem ifbe funt de gcnere cauuc mareriaiis
fcd etiam
,
conun genera.SirJt igitur
«iidtur materia fbtuar,
etiam metallum funt genera
&
flatuac
acris ,
& argenmm p^hialz
fic
cum didt
&
modc J^edes
"jero
aes
,
phial«.Deinde
K^lio
:
& corpus & huiufraodi quas & argcnri poffunt dici gencra
,
malum finis antem habet rationem boni, vt dictxm capitulo fequenri bonum auiem dicituJr prijidpiurtj in prolcquendo , fcd malum in fu-
..
&
phialac
& & etiam
Principium
vonum
,:
:
7
exemflar ^
quod quid erat ejfe, huius genera , vt eius quod diapafo» totaliternumerui^^ far^ duoadvnumy
T)£e autem ejl ratio ipfius
^
^
qu€ in
ies
ratione.
:
Exponit Ipecicm caufac fbrmalis diccns,qu6d modo fupple dfdtur cixSa.fpecies, id eft, forma , exemplar hac autem eft ratio ipfius quod quid erat effe fonna enim raaximc pcrtinet ad
Alio
SVMMiE SECyWPiE CAP. U.
&
:
:
&
quod ficut genus matcriz reduciiur adcaufam materi^em : iic genus formx ad caufam forTnaTcm quod de-
quiditatem rd,
DeCaufa.
eius genera, id eft,
Tliaf*f$»
fuidfit ).
:
SVMMARirM,
clarat cura fubdit, vt eius <juod eft diapafon^ fiipple eft caufa formalis, dno ad vnum, id eft,pro-
Ponit varias acceptioncs quatuor cau^ farum , qu<e ad multas difficultates foL ucndasdeferuiunt ,de quarum proprietatibus
fpeciebus
,
&
,
leliqua parte capitis
modis
fufius in
vt fuis Ipcis nota-
,
duonun ad vmim tradunt enim Mufici quod quando duo fbni fe habent adinuiccm in dupla proporrione, didmr inter eos eile conlo-
porrio
:
nantia,quac dicitur diapafbn,& ideo dualiras/iue
proponio dupla, qux oritvu: ex
ma
ipfias diapafbn
,
&
dualitare, eft for-
totaliter
numerm
,
qui
genus dualitatis , eft eriam fupplc forma ipfius diapafon iterum parta tjua fttnt eft
fcilicet
bitur.
:
g Tez.oom.i.
^^K^FSAvero duiturvne
mO' V_>^* fx ^ue jit aUquid incxilient: ^vt ds fiatud , xir ^rgentum phiaU , horum ijuidtth
^
in ratione
Poftquam Philofophus diftinxit hoc nomen , runc diftinguit hoc nomen r««y^. Circa quod duo (adt. Primo enim diftinguit cauiarum (pecies. Secundo cau{arum modos. Secimda ihi: Afodi vero caufarum.Vnmz in tres primo enjmdiftinguit fpecies cau(arum.Seamd6 dcclarat quafdam conditiones , & proprietatei
con(fihuentesi'pfarumcau{arumfpecies. Terrio,
in definitione
,
Notandum , qubd forma
&
&
,
generatione vniuoca
:
fectmdo fpedem caufae formalis terri6 fpeciemcaufac effiaenris quan6 fpeciem caufac
leriaiis
:
:
:
Alio vere modo jpecief. '^^^ ^^ Ampliits vnde principium. Quaru v
:
,
vt
fomia gcneran"
fic ipfa
rei
tfftmtia.
quoddam exemplar,ad cuius fimilimdinem ipfum genitum vniuocc generatur i ita etiarn &c
tis fit
dus, Scquod non quin materia pertineat ad definitionem rd , & quod quid erat eilc rei, ficur fx)rma appropriatc vocatur rario
quid erat
efle
,
eft
iarum prira6 enim exponit (pcdem caufz ma-
txtmflAr.
Ferma »Pfrt 8c diftinguimr fpecifice a quocunquc. frJMe dicitar Vocatur ctiam exemplar quatenus eftprindpium tfucd tfmd eafHmilandi genitum generanri>in tat e^e o» generandi ,
Omjtes vero caufa. Prima in quatuor (ecundum quod.dilHnguit quatuor fpedescau:
ttici-
turfftcits,^
,
vult Philofbphus 7.
Tertia ibi
fupplc lunc
vocatur fpedes, Form»
rei
eft
vt fadlior appareat eius do&jna, rcfumitfpecies exemplihcans caufarum rcduceas ad quatuor, de ds. Secunda ibi : Accedit autem multotiens.
&
,
fpecificandi principium cflendi vnaquarque res ponitur in fpecie per fuam
quatenus
formam frincipium
id cfl
criam formac.
nam
^enerA.
,
infira.
& 8. huius text. com.
text,co.6.& 9. cxprefsc, fed
qiiandam
appropriationem
} }.
&
Nota Jefar* tikm fttma^ libjti.f^
m»-
tenaUlmtrf'
hicdidtur pcr
quatenus
fomu
prindpalior pars di£nirionis,& principalius
faciens ad quiditatemrci.
Notandum etiam , qu6i panes rd fimt in duplid gcnerc, ficut didtur
7.
huius text. cc»n.}4. :
& quardam funt
Mjtttfia
Dicunmrautem panes fbrma-
ferm^dH
qu^edam funt pancs formalcs partes materiales. les ills
,
,
quac pertinCnt ad fpeciem
^ecificam
rei,'
vt quiditas eft,
& quiditatem
& hoc modbcum
matcria pcnincat ad eflc fpcdficUm rd,vt; ibidcm
probac
f'
tefidia fsrt rti.
;
:
:
V*
Lib.
154
Metaph.
probat Philolbphus,t!ext.com.i.& inde. non tsmtimforma, fed etiam mareriaeftparsformalis
Scd dicitur pars materiali? illa , qus non rcCpicit , npc pertinet ad quiditatem fpecificam rei, Vt (becifica eft,(EH magisvt indiuidua efti& hoc modo , vt ibidcm dicitur , femicirculus eft pars materialis circuli, &^ non formalis. Quando er-
rci.
funtfnls
dcfinitionis rei,
com. 9.
&
cum raateria fit
,
j
dc ellentia fpeciei> pars vt habetur fecundo Phyfic. text.
& inde. & 7. & 8. huius, text. com.6.&
j.
quinimmo
forma-
ip(a materia ficut eft pars
lis rei, ficpote(t dici forma rei ifto modo, vt per partem fxjrmalem intelligamus partem eften-
tialem
rei
modp
,
Dcinde ciim
pra:expofito.
organa : hac nam-
aut,
que omniafnis gratiajunt. Differunt autem
ab inuicem tantfuam entia : organa
vero vt ofera
tlla
:
«ufrimum , ter fueri
,
aut quietis, vt con^liaterdr fd-
(jr
omnifto effciensfa^iy (jrfer^
mutans fermutati,
t
mermedia fiunt finii , id cft , quod omniaqusiunt media inter primum moucns, & vltimum finem,
vufuente alio funt, gratia finis
funtgratia finis, Guc fimt adfincm
ConfilMtor dicitur cau(a
fueri
:
&
om»ino
,
'
tum
fater dicitur cauia
id eft, vniuer(aliter
Notandum, qu6d '"j^a-^^a-
&
effcient
,
& fermutans fermutati.
faEii,
int» dt tfi-
,
cau(a efficicns diftinguitur:
&
&
^^^ quaedam cft vniuer(alis,& qiTKdam eft particularis.Qumtum ergo ad cau/am principalem (ecundariam dicit vnde primum principium ita
quod per primum principium
intelligatur caufa piincipalis,
caufa iecundatia.
&
ticularem
macia
efticiens
Quantum
vniucrfidem
,
,
id cft
medicina laxatiua,
,
tans'
dicit, patcr pueri,
faflij&permutans pcrmutati
qukm pater , permutans , quam efficiens
&
:
entid
,
vt habetur
:
dutdfitcauj^jtua M,
:
illa
quod purgatio &
huiufmodi menta.
,
:
clyftcr
vero vt ofera,
attenuatio dicunt
ver6
quydam organa ,
Notandum, qu6d
ifta,
fit
& lanccola fiue
inibn-
qua: eniutJcrata funt,(e
hab^t (ecundii qucndaordine ad ip(am
fanitate:
nam
(anitati
attennuatio
eft
propinquiflima
organa ver6, fiue inftrumenta, (untquibus pharmacia miniftratur Vltimo epilogat quod caufa
iq
:
fere toties dicantur fi^iper
2..
(a:
:
& dicit ferc (ecundum Alex
Phyfic. text. com. 30, propter cauias
per accidcns
:
nam omnes
cauiae didls (unt cau-
per fc ; vel hoc dicit propter
modos cauiarum
futamui
cum
Dcindc
inferius ponendos.
dicit:
SVMMARl VM, Tres conditioncs
,
feu proprietatcs
quaj caufas confequuntur, cxplicanturi
dc quibus pulchrat habct
Dodor nO"
tatjones.
ACcidit
autem multoties
^ multas eiufdem
;
,
fter ijutd ambulat? vtfanetur; df dicentes
5
quo mi-
vt clyfter
,
& lanceola, qua
hac qtiidem vt organa
&
efficiens
& commu-
;
Txflie»»
organa, id
&
Jmflius vtfnis hac autem quod eft cu'^ caufa vt ambuUndi fanitoi namfreita
phlebotomia : hxc namque omniafunt gratia finu,id eft, (anitatis xdifferttnt tamen ab tnuicem tanquaTm niftratur pharmacia,
vcro adcaufam par-
primo de gcnerattone ,texx:om,z5 .capitulo de taftu. Deinde cum dicit
crt r.q'
vtfanitatis,
inftrumenta per quar miniftratur aliquame-
,
& pet confiliatore
Cnira eft vniuerlalius
tum
:
:
vt confiliator ,
lib.j.
J"^"*-
purgatio vero eft pcr quam acquiritur attcnuatio;
quaedam eft feqnia quacdam e(t principalis , coadiuuans.Itcrum poteft diftingui, cundaria ,
&
ji'/"*'*'
(cilicct gratia.fit attenuatio,aut furgatioyaMtfhar-
qua(tlam operationes
:
UecUrai mt-
^M*liter
vult diccre
:
Patet etiam
Exponit^eciemcau(as efficientis,
cjuidem vt
ergo caufafere
Dctcrminat dc his qiuc funt ad fincm oftendes fe habent ad fincn"» diccns quod qiuiun^ue
qux
dicina ad (anitaremordinata
K^mfliu$ vnde frincipium fermutatio-
h
;
toties dicuntur.
cft
dicit
vt fanitatis attenuatio.aut fur-
,
gatiOfOUt fharmacia ,
go dicit Philo(bphus qu6d omnes partes definitionis funt formx, non intendit excludere materiam
,}
:
ejfe
diifis caufis
;
caufas nenfe-^
^
cundum accidens , vtftatuafiatuafactiua nonfecundum aliqutd aliudyfed in quantumfiattia , vcrum non eodem modo ifedhoc quidem vt materia illud verg vt vnde
£s,
reddidijfe caufam.
^xponit fpeciem caufae finalis. Circa quod duo facit quia prim6 determinat de fincSccun^^ de his quat(untad ftnem. Secunda ibi £f tjHicun^ue miuente. Dicit ergo quod amfliui; :
:
motus.
:
fupple dicitur cau(a, vtfinis euius caufa
,
;
hic autcm
vt ambulandifanitas
:
nam
intcrrogctur , frofter quid ambulat
?
eft
fi
quod
fupple
dicimus^ vt
confcquentcs
da ponitur
ibi
multoties
quod
fupple per fe
&
re(pondi(Ie ritur
:
,
& hoc
Dcinde
&a(figna(Iecau(ameius quodque-
modo fanitas
eft
<;;auf2i
ambulandi.
cilim <jicit
E/ qudcunijue msHentf
alio intermedia
:
di<3:as
Et
cau^s,
adinuicem. Tcnia ibi
flius autem. Dicit ergo
fanetur;& dtcenter^iA eft, re(pondentcs itafutamus reddidijfe caufam : ex noc crgo probatur, finis habet ratioi)em cauiai ; quia ad quaeftionem fadam propter quid , quse quserit de cauia , re(pondemus per finem, putamus nos
& propricta& (unt trcs^ccii-
Dcclarat quafdam conditiones tcs
,
ylm-
:
,
non fecunditm accidens
,
effe
(ed
vtftatua. ipfa vcsftatuifaEliua, vcl
ftatus fador,vt liabet aliahtcra,^ etiam as,
non fecunditm
alicfuid
ftatuft, id cftjiion
aliud
,
fed in quantum
per accidens (ed per (c,fednon
eodem modo funt caufx;fed hoc quidem,fcilicct acs, vt materia : illud autem (cilicet ftatua: f3.Qtot,vt vnde motm , id eft , vt cauia efficicns. Dcind?
cum dicit
'^ e»»dtm rtm concnrrunt
iffb caufis diEiis eanft.
vt praedidlum eft, accidit multoi
caufas eiufdem rei
iplae
qu6d
:
plitru
,:::
:
:
Summ^ vnic^ £/ adinuicem cduftfunt^vt Uborare ciufi hdc lahorAndiyfed non eodem tfi euexid ,
modo : verum hoc tjuidem vtfnii^ illudverif
Ponit fccundam condirionem,diccns qu6d
qus funt Cduft, adinuicetn caufa euextA , id
ejl
eft in fanitate
eft
(cilicet
,
ali-
qu«
icd htjc (}ui:
illud vero, ,
id eft
ifta
autem difpofirio
eft id
WMtrut
qu6d
,
ficut efficiens
& finis fibi
&
tunuerf».
efi
tmuf» fnrnt,,
l^iamutrfii
hoc modo corrclpondent , fic etiam matcria forma efficicns enim cft caufafinis,& ecoucrso, tamcn differenter nam efficicns eft caufa finis quantum ad elle , nam producit formam qua: cft :
:
nonquantum ad cfTe, fed qultum ad caufare,quatcnus nnis mofini';;
fcd finis cft caufa efficicnris
uet efficiens ad caufandum appcritu finis
&
econuers6
,
;
caufa maccriae,
cft
quantum ad cfle, quatcnus
c»-iam
efte
,
nam loquendo
:
ficut cft impoflibilc
materiam exi-
&
forma , fic formam fine materia. Qualiter autem aliqua duo poflent fibi inuiccm ftere flne
efIecaufae,non obflante
quod
qu^m caufatum
;
ex
caufa
fit
prior fim-
quo vidctur
fequi,
mentafyllabarum (^ materiafa£iorum,vt t^ igf*is, dr terra^ (jr talia omnia corporum : (^
:
quiderat effe^ vt tesum
& compoftio &fpe~
Sperma vero , medicus, dr confiliator^ omnino effciens omniafunt caufa vndt principium permutationis^aut Jiatm -.ilia vebpnum aliorum , nam quod ro vtfnis , cies. (jr
^
optimum (-r fnis altoruvult ejfe, Nihil autem differt dicerefue bonumfiue aptot parens bonum. Caufa quidem tgiturha. cuius caufa
^
funt jpecie. Rcfiunit oranes didas fpecies caufarum,often-
dens cas
elle
quamor tantum,cxemplificans de
dicens,qu6d omnes diSlt cauft cadunt in quatuor manifejiijfimos modos : nam elementa , id cft,
&
Wxxcxx fyUabantm rificialium
,
ignid
,
materiafaSlormm, put3.it-
& huiufmodi corporum &
terra,
dc
eft
:
car
i^mplius aiftem (jr idem ^uandotfue contrariorum ejl caufa : quod enim pr
ius caufa
deperditioniSyCuius erat pr
vtraque vero prajentia
^(jr priuatio
caufe funt vt mouentes. Ponit terriam condirioncm caufarum diccns, qttod hoc idem quandoque ejl
caufa contrariorum
enim pnfens efi caufa huiusy hoc ahfens , caufamur, id eft, accufamus, id eft, dicimus quandoque ejfe caufam de contrario, id cft
,
:
i^Hod
quod idcm quandoque quod
nius conrrarij per fui praefcntiam, rius pcr fui
im
eft
cauia v-
caufa alte-
& priuatio
vt mouentes
,
id cft
,
:
dicit
eft czuta.perditionis,
erat prAfentia caufa falutis
fr
eft
abfemiam , quod exponit cvam
vt ahfentia guhernatoru
:
cu-
vtraejueverh
&
id eft, abfenria,/»«r cauft
de genere caufae
efficienris
hoc autem
dicit nc fone aliquis credcret rcfcrendiun elle ad diuerfa gencra caufarum,ficut duae
prims conditiones, Eft autem attendendum qu6d quado idem cft fic caufa contrariorum non eft eodera modo,fed
&
vnius^ft caufa perfe, alterius per accidens r r r^ r gubematot per le faluat naucm , fcd per f» emtrari»accidens perdit,quando non eft praefens. Deinde Tkm i ,
,
cum
emm
dicit
,
& fic exemplifi-
dc gencre caufa: materialis,
primo
eft
de caufa
raateriali dicens
ejuodhorU
hsc fupplc habent ejuafifubieBum , &matcriam vt partes &
fiipplc
ex quo res conftituitur
,
:
caeiera fupradicla.
Secund6 cxemplificat de caufa
formali,dicens,/^^i
illa
^uod
:
ejuid er^t ejfe
totum,compofitio
,
,
id eft
id cft
fpecies.
,
alia fe
,
habent vt
vt formalis caufa,v#
Terrio exemplificat dc
caufa cfficientejdicens^y/^fTWM vero
& medicus,^
O" omnino efficiens, omnia fupplc haec funt caufe , vnde principiu permutationis aut fiatusyid eft, quieris. Ponit autera fperraa inter cauconjiliator
quod amplius autem
Txemflifieat
quatutr generataufari
eis
fimplidiun clementorum, etiam partes totiw, fnppofttiones, id eft , principia refpedu condufionis : omnia fupple i^afuntcaufs vt ex quo, ij
lutis
Tcxt.cij.
nam ele-
auodidcmrefpedhieiufHcm fitprius & poflerius «mplicitcr , fecundum naturam , patebit in quafbonc infcriiis ponenda. Dainde ciim di-
&
ij<^.T tdem ejt cau-
:
& aftum fpccificum
matcria ver6 fuftenrat foraiam naturaiitcr
,
& cfficiens agit cx
,
forma
fimiliter
:
forma dat matcria:
pliciter
quatuor ca-
ex quo caufefunt. Horum autem hac quidcm quaji fubiecfum vtpartes illa vero vt quod
Notandum efi
dici/t in
dunt modos mantfejliftmos
partes totiui,(jrfuppofitiones, cohclufionis ,vt
ad quod labor ordinatur vt ad fincm.
I^iens
OMnes vero cauft
difpofltionem effcdiuc raalos humores
:
corporis confumedo;
II
caufamm ge-
cfTc
labor enim moderatus caufat
cfEciens
bonam
fed
cauia vtfinu
eft
vt principium mottu
fcilicct laborare
caufa
y^rxm pro
,
euexia
Quatuor tantum
ncra, 8c cxcraplificat in fingulis, cui apponit Doftor optimas notas.
cauia lahorandit
eft
M A RJFM,
vt laborare
,
bona: difpoficionis
,
& hic euexia
,
fid non eodem modo
dem
fibi ipfis
FM
S
&
v/princifium motsa.
m
Cap. 11.
,
fas efficiences rarione virtutis
fperraate;
ma
viri
adius, quae
eft
in
nam fecundum fuam opinionem fper-
habet virmtcra adtiuam in ceneratione fsmini fe habent vtma-
fstus : menflrua autem teria,
& cedunt in fubflanriam faetus
:
de quo v-
trum verum fit , vel non , habet declatari in 8, huius.Quan6 exeraplificatdecaufa finali dicens, honum alioqu6d alia caufa fe habet, vtfinis, rum nam ejuod efi cuiui cauja,efi optimum intcr
&
:
aliz,& vulteJfefinua[iorum;vuk cfle, id cft,habct aptitudinera, vt fit finisaliorii:addit autera,qu6d
honum ,ftue apparens bonum : hoc autera dicit fl forte diceretur , qu6d non Bonu dMplex Al. frtfigmt, femper finis bonus cft:nam aliqiundo aliqoi prae- vel pttfii. ficiunt fibi raalum finera quando inordinate a- tuuat. gunt; puta iatto, vel homicida ide6 dicit, quod nihil differt, fiuc ille finis fit bonus cxiflenter, nihil refert dicere
:
;
^-
t
fiue apparenter
;
nam omne
agens agit ptopter
quod fibi apparet bonum, hoc enimperfe intendit ; licct illud fit malum fecundum efle bcro autem intendit dicati,& homicida vindicare illud
,
iniuriam*
,:
:
iniariam
,
oppofita
:
C;
icis yidencur bona tnagis qu!un nuilum enim agens agit reipiciens pcr
Ad^uidentiam prims partis fciendum, qu6d modi caufarum poflunt quadrupliciter combina-
vltim^ epuogat, qu6d cauft,
Prima combinatio cft > vfl funt propriae, vel communes. Secunda,velfuntpcrfe,vclper acci-
:
tjHi-
dtm hi fMnt,& tot Jpecia, ficut didum eft. Notandum , qu^d omnia enumejrata in priroa
13
rcducuntur ad caufam materialem materia fyllabarum,patetde (e,^ ipateria arrificialium,pHta lignum, vcl lapisjignis Goniifuntin aer, fiintmatjpria coretiam , t^rra , aqua, g*n*u cnMft ponun mixrorum , partes etiam ; nam qu<eainffficieniii, fluMliter
ftincifi» rr fieBu concl»
parte
nam
:
literae
litcr^ fiint
&
&
^
que quantitates
pntiri^lfi.
,
feu qugntitatius,
& materiales
lunt materiii totius. Praemifla: etiam dicuntur
maieria conclufionis
medium
fiderare
vna
,
na^i^ iu pra:miflls eft
:
con-
& duas extrcmitates,quarum
concluditur virtute medij,duod
dff altera
n6
&
,
minoris
quac funt partes conclu-
j
Notandum etiam, quaricum ad fecandarn
parr
&
compofitio & fpecies anter,& totum , fecundum quo4 materia fumitur triplicjin diuerfis quaedam cnim eft matcria fecim-
xlicitur
aliter
tcr
:
dum
compofitionem
domus
,
,
vt lapidcs fiint materia
& ifH correfpondct forma^, quac didtur
dmerfis tritheiter.^tt»
compofitio. Alio
jiensfttmiim
cerationcm
frrtfm.
eflc raateria corporis
modo
quandam > ,
eft
matcriafecundumal-
&
ifli
matf-
rix correfpondet fbrma, qua: djcitur fpeciesaiam
alimentum corruptum
(peciem,& formam
»
&
conuerfum
Aliomodo
aliti.
fiifcipit
accipitur
materia fccundum altcrationemfimtil,&com-
pofitionem, vt qiutuor elcmenta funtmateria mixti , eo modo quomanet in mixto,& ifti mar tcris correfpond^t
qu^ potcft dici tomelle fit qupddam totun^
forma
j
fum , ficyt ex aqua, & quod dicifiir hydromeli.
FM M A R
S
& czpkales funt pauciores & hi qui fequuntur dicuntftr enim caufe multipliciter & earum ,
con-r
fpictaliiim
fupple eft aliquadiucrfitas
,
pxopria
t
&
coi^inatio caufarum, quod cxponit
medicus
quia altera,
prius,& altera eft pofterius,id eft, illc cft primus modus , prim^
eji
&
,
eodem
id efb, caufarumj qu£C funt in
,
propria
eft caufa
munis,ficut patet,&
,
cum
fubdir,
& artifex, fcilicec
artifcx caufa
com-
caufk pertinent ad genus
ift^
caufae efficientis ifimiltter fiipple tpfitu diapafbu efl caufa
duplum
&
tero, K\ix6Afemper fe
habent
numerus
:
dupium
vt caufa
& numerus, vt communis. Addit au-
propinqua,
^iu func CQitintntia fingularia conimunes* 5f vm-
fiipple ficut caufae
uerfales.
Notandum , quod modi caufarum hic traditi vniuerfalitcr nam quilibet
fumuntur multum
:
eorum habet fub fe multos modos,quatenus pof^ fiint accipi fecundum diuerfa gencra caufarum:
Meii ianr affigntuipof.
fknt 'vlteritit fubdiitidi.
&
de per fe, de pcr accidens; iterum per accidcns funt duo modi, tamen ducunmr ad vnum communc, ad vnam comfimiliter cft
pcr
fe
&
SiC
,
&
binationem. Iterum caufa: dicuntur mulripliciCcr
non foluiii quantum ad diuerfitatcm echeris,
vel fpeciei ,
fed etiam
;
quanmm ad caufas partir
quac reducuntur ad idem genus : bene
ergo dicitur,qu6d modi caufaruni
r M,
Primo ergo
xa. Dicit ergo quod moii caufarum multi quidem numeroy capitulati vero , id eft, principsJes,
culares
I
uimplius autem , vt aciidens t Tfnia ibi : Prtter omnes autern. Quarta ibi : jfmfltuautern compU'
vt cibus alteratus djcitur
vel fanguinis,
caHftriifMnt
Quano quartiun. Secunda ibii
Terti6tertium,&
vt caufa fanitatiseftmedicus,
tem litercP , qu6d forma comparata ad nuteriam
nes medorum
primum modum. Sccund6 fecundum.
eencre
fcd
)(Ionis.
fumi in
vel funt fimplioes, vel _^complexae.
cxponit
fupplc caufa
:
nhina Cttlo^
dcns. Tenia,vel funt zQca, vel potentia.Quarta,
intrat conclufionemjpraemiflae igiifurpofluntdici
funt materia conclufio|iis ratione ^xtremifatis
3{»ttri0pt.
ri.
cauia cfficicns conclufionis ratione medij
maioris
ftfi
Metaph.
S3i
quae
malum
ad
V.
Liber.
156
mero
:
fed capitales
,
&
flint
multi nu-
fub compendio accepti
funt pauciores.
Varij modi, feu combinationcs caufarum ; funt cnim communcs vel pro-
per fe,vel pcraccidcns,a£l:u vcl popcnciaifimpliccs vel compofita: : quorum
priae;
duo mcmbra oppofitacontinct,
quilibct
& vari^ fubdiuidi poflfunt; quac bcnc cxplicat
Notandum criam , qu6d caufa communis, & eodem genere caufa duphciter fumi
propria in .poflunt
,
fecundum communitatcm velfecundum communitatemprae-
fcilicet vcl
caufalitatis
,
nerant
rnodo
MOdi
tifunt
j
eapitulati vero^
res. Dicuntur enim
(^ hifaucio-
cauft r^ultipliciter^c^ />-
^
farum fpeciei eiufdem frius foHmus alia quam alia^ vtfanitatis medicuSy^ ar^ ,
.
,
& homo eftcaufapropria,& paiticularis.
tifex
,
(jr
numerui
,
quod efi diafafon duflum,<^ femfer continentia qujcunquc
eius
^
& me-
qu6d artifcx de me-
dicoprardicatur ; norl Sol de homine, ficut patct:
ytroquc autcm modo commune fe habet,vt pontinens,& proprium,vt contentum,licct diflbrmiter.
Vniuerfalia
feriora, illa
enim,&eehera conrinent fua
in-
& virmtcs caelcftes conrinent inferiores,
conrinenda , qua: compctit caufis
ter ordinaris
;
praetemiiffo
,
cxemplificat dc fecundo.
cflentiali-
auiem primo modo
Demdc cum dicit
K^mflius autem vt accidens , (jr horum
fngulariuv».
Poftquam Philofbphus difUnxit caufarum fpenunc diftinguic caufarum modos. Circa quod tria ficit ; qqia prim6 ponit quatuor moflos , fiue combinationes cauurum; fccundi repics,
flucit eos in fc inuicem. Tertio ponit quoddarh docurnentum circa praediiSb. Sccunda ibi ^ttMmen omnia' Tcrtia ibi : Diffierunt in tantum. .•
genera velutifiatua aliter Poljcletus^ (^ aliterfiatuafaUof , (juia accidit fatuafaifori Polycletum ejfe. Et continentia accides, vt ho-
mo
dufUfita.
:
dicus vt prqpria.Patetautem
yero caufarum numero quide mul-
munis.dp fnt pris fumitur
Exemplum primi Sol &homogehominem Sol eft caufa communis iflo
dicarionis.
Exemplum fecundi,arrifcx, vtcommunis,
Dodor.
6*ufk MOT.
caufafiatua,aut (jr totaliter animal,quia
Polycletu^
homo,(^ homo animal.Sunt autem
(jr accidentium alia aliis
quius , vtfialhus
,
remotiui^(^ propin-
^ muficus caufa dicantur
fiatua,(jr nonfolum Polycletus^ aut homo.
Expo
Centintntin dufltx.
:
Summsevnic^ t6
Exponit fcaindum modum dicens,quod Am/>/MK/,fupple eft c^£Aamc».v£^vt Mcuiensy& hori gentra
:
fupplc pet fc vetHtiJidtUA: aliter
quidam
proprium VK Socrates :& MltterJtdtMttf^iior : namfupplc ftatujt fadlor fupplc cft caufa pcr fc^olydctus vcr6 caueft
caufa Polycletui
fa pctaccidcns:fic
homo
Ijfclctum, vt
:
nomen
efl:
& vniucrfalia contincntiaPo& animalj ide6 fubdit, qu6d
& contintntia ver accidenj
,
id cft
Cap. II. flai
,
Vt in fu"bicdo
pradico
non
:
Kcet altera
funt nifi vnus intelledus vj;
in fubicdo, in
;
ddens ftatuz quior,
&
in intcUctfbi
tnfUtam
rcaiiter taroen fr»aiem, i^
albedo autcrn cft JpecMUiium
:
quo non eft
f^diua -ySc ideo hcet vtraquc
tua:
:
157
fit
altcra in (peculariuo
,
in corporc,
fit
ars fta-
caufa pcrac-
^^
**'
i^
tamen cft caufa propinalbunvcmotior. Ddode cum dicit :
hauflciun
Pfdter omniA autem , (jr proprie diBa.
caufam pcr
,
accidcns,funt uipple caufa pcr acddcns : vt honto eft CMufMjiatHt , aut ex tato , id cft , vmturfaltter animal : tjuia Polyclettu homo efi,& homo animal.
:
:
,
^
fecunldum Accidens^h^ce^uidem^tpotentid drcintur:
iffa
vero vtagentfa,vt ippus ddifcarh
^difcator^ aut sidtjicans /tdificator.
Subdit ver6,qu6d/ic-«<^«*KW,idcft,caufarum pcr zccidH,aliafunt remotiora aliu,aliapropin^ui«ra, vtfi non foVum Polycletus aut hmo, dicantur fupplc caufae per accidcns ftatu*
:
fed albui,& mufi-
modo nam
cus etiam dicantur eaufafiatiu ifto
fupple albas,
:
& muficus funt caufic pcr accidcns
quam Polyclcnis, aut hotOo. Notandum ,' qu6d pcr fc caufa ftatux cft ipfc
remotiores, ftatux
fador,nam habet propriamformam, fcili-
qus pcr
cct artem,
& Aediit 0rtU quidfit FolyeUtut,
eft fibi
ordinatur ad talem
Exponit tenium modum caufarum. Citca quod duo fadt , qii^j prim6 facit , quod didum eft.Sccund6 autem bftcndit iffos modos , & iftas
&
combinariones fimiliter repcriri in cauf is, efTcibi : Similiter autem. Dicit crgo, quodprster omncs huiufmodi caufas diitas proprie,id eft,pcr (e,& fecundum accidens adhuc fupdibus, Sccunda
plc,W ^«M/flw,(cilicct
eftcAili,
eft,
principium quo formalc : ipfi autcm (ic accidit', qu6dfitPolyclccus,
eft,
(e
cauiae dicuntur potentia,{A
funt caufae in potenria:<(/M vero vt agentia,id funt caufie in adu , vt tdificationii adificator
ftatux fadori vt
cftcau(a, fciUcct in potcnria:4«f criam adtfcans,
vel Socrates:nam dato,qu6d non cflet Polyclctus,
fdlicet cft cau(a in
vd Socrates, nihilominus poflct faccrc ftatua pcr artem quam habct,& ide6 vt ftat fub ifto attributo , quod eft efle talcm anificcm accidit fibi ctrc Polycletum : ficut antem cauia per fe diuiditur in
cat
adu
:
aidificator
a
cnim fmnifi-
fiei,
%nl
Sffcrattt.
vniuet falc, riusiita
& parricularc, fiuc m prius, &: pofte-
etiam caufa per acddcns,
non
lcilicet
fo-
lum Polycletus , fed eriam homo, vel animal. Notandum etiamjquod/^er acctdens poteft du17
plicitcrfumi
Ttr Mteidens parte caufas. dnfUattrfitmititr.
,
ex pancefTedtus, vcl cx
fcilicct vcl
Primo modo didtur, caufa pcr acci-
dcns rcfpedtu eius , quod accidit effedui per fe, quodpoteft ctiamduplidterimelliei.Vno modo, quia nabet ordinem nccellarium ad cfFcdum pcr ie , ficut remorio impcdimenri habct ordincm propter hoc agcns neceflariuAi ad elfcdum , xemouens impcdimentum dicitut agens pct acci-
&
dens.Exemplum
:
aperiens fenefbra
domus,&
minationis
eft
caufa illu-
rcrhoucns trabem
eft
caufa
Alio
defcenfus Japidis exiftcntis fupcr trabem.
modo potcft efie, quando cffcdus pcr accidens habec aliqucm ordinem ad ctfec^m pcr (c non raroXxemlum,vt inucntio thefauri ad^flSonem fouc«,&
ncceflarium,nep,vt in pluribus,fed vt
tloc modo cafus & ,
fortuna dicuntur caufz per
accidcns fecundo Phyficorum
c.
, t.
50.
& indci
cau^ pcr accidens cx panc caufae: quando fcilicet didtur caufa cfFcdus id quod acddit caufa pcr fc. Exemplum, hoc modo album, muficam , & etiam Polycletus dicuntur caufi: ftatujB pcr acddens , quia quodUbet corum accifcd dicitut
&
dit ftatuac fadiori, vt ftattUE
fador
eft:fcd funt ibi
gradus fcgundum propinquius,& rcmorius iicct Polyclctus,
album
per accidcns iplius
&
,
& muficura
>
:
finc caufie
;
muAcum magis idem cum ftatuae fa(^orc, quam album & muficura nam Polycletus cft fibi idcm realitcr, ,
:
:
&' pcr (e
:
album autcm
,
&
muficum
(unt fibi
idem per acddens , & non idem rcalitcr iterum album , & muficum intcr fc habent ordincm :
propinquioris,
in
& rcmorioris,qiutcnus mufica cfl
eodcm fubic(£k> proximo cum an? ftatuae fafti-
Ua,qu2 cft prindpium forroalc pcr (c ipfi arrifid; nan^ tam mufica quam talis |rs funt in intellc^StotiOper. tam. If^.
Similiter autem dicuntur taufefufit caufe
,
zdificarc asdificandi.
& in
^uihtst
diBU , 1// huiusftatua
jtatua,^ omnino imaginU,aut arU
,
aut
huitis.aut
arU^ aut omnino materijt t&in accideatibm fmiliter, OftenditditfiosmodosfimilitercflcincfFedi-
,
.
^
hnsd\ccaSy(^bA.fimiliterdiceHturcaufd.,&in ijuibiufunt caufe, fcilicct cfFcdus diBis modis,vt
fupple a:dificator parricularc,
eft
caufa buiusfiatu* ,
quod cft
& pofterius, autfiatua, quod eft vni-
& prius, & omnino imaginis, quod cft magis & magis prius Similiter cft aliqua caufa huim aris, quod eft parriculare, & pofterius, aMtaris, quod cft vniucr(ale, & prius, aut omnintt falc,
vniucrfalc
materia,
,
quod eft
in accidentibusy id
nam
:
vnivLtc(3^\3.%,fimititerautem,& eft,
in cfFedibusper accidens
1.
fupple ftatuae fador, qui eft caufa ftatu2 per
fc potcft dici cfle cau(a
per accidens albi,
& nigri,
quae accidunt ipfi ftatuae, vtcaulantur ab ipfoftatuae fedkorc.
Notandum,qu6dficutcau(a potcft cialitcr,
adhi,
&
& gcncralitcr; pcr
fc,
accipi fpc-
& pcr acddens; in
& potenria,(Imiliter & cfFedus.fcd de adku,
potcntia tacuit for(an Philofophus caufa brc-
uitaris.
Deinde ciim didt
nam
nihilominus caufa propinquior quam quatcnus Polyclctus cft
flaru«e fa^loris
tafncn Polyclctus eft
album
habentem habitum quo potcft autem fignificat adhun iam Deindf ciim didt
acdificans
&
Jmplius autem complexa hacy iUa dimntur^ vt nec Polycletus,necftatuafa£lorfed Polycletttsjittuafador.
Expom't quartum
modum
dicens
,
qu6d am-
&
plius (upple dicuntttr caufac
quardam complexa f"'^*]^!^ bac, ilUy fiilicct pcr fe, pcr acddensy& diamtur fupple criam incomplcxe , fingulariter, vtnec Polyclettu
&
&
2m
&
&
plexc:
ASo modo
fimplicitcr
,
& incomplexc. O Exiem
:
:
Metaph.
V.
Lib.
158
^xenjplum primi. Polydctus ftatuac fador , hic enim lccipitur fimulcaufa pcrfc,&pct accidens.
Excmplum
fccundi
ddifcio.
Ou^autemfecundumpotejfatem non
fcmper : corrumpitntur enim nonfimul domus
ipfc Poiyclctus accipiiur
, fi
&
fcorfum , vel ftatux faftor fcotfum , combinatio caufarum. Ddndc cum dicit
ifta cft
(jr ddificatoY.
Ponit quoddam documentumcirca diftas combinacionesxlicens,
MM
y
S
A R
V M.
I
quod fupple licct omncs cauia:
diuidantui' per potentiam,
& a<3^im, tamen difi-
runt intantum quidcm quod agentia
Omncs prxdi£J:os caufarum modos rcduci ad vkimum fcilicec aftum & po-
ria, id cft, cauiae in a.£tu,
& nonfufit, & ipfa& quoruTnfunt
,
15
,
&fingitla-
& fingularesy/ww/ywwr,
cfFedbus eis correfpondcntes
cauf^L, ideft,
vt hic medicM cutn
,
tcntiam , hunc camcn docec cacteris dif-
hoc conualefcente
ferrc.
cinam,
Attamen omma hxc funt fluraliter fix, dupliciter autem diBa-.aut enim vt ftngularCy
funt fecundkm poteftatem non femper, id eft,quod caufc effedlus acceptijn poreptia non femper fimul funt,& non funt neh enimfimul cqrrfimpun^
ant vtgenusycjr ipfiusfecundumfe:autfecun--
tur etdificium
,
qui
fcilicet fit
fanus per raedi-
& hoc adtficans cum hoc tdificio
: ejua
vero
:
dum accidens,aut 'vt genm
accidentis^ aut
vt
coplexa hitc^aut vtfimpli(iterdi£ta:Amflius^ •vt
Ad
& combinationes cau-
notandum
cuius euidentiam
ficium poteft manere corrupto xdificatore, conuer{o,fed impoflibilc cft aUquid nififit aliquis aedificans
agentia^ autfecundump>tentiam.
Reducit didos modos, {arumin fe inuicem.
SV qu6d
,
& ddtficator: patctcnimquod asdiadu,
UUS
&e
acdificari adu,
& huiufmodi.
VNlCiE
tres
Cap.
combinationes de prsdiftis poflunt reduci ad aliam,quae eft tertiajnam proprium communc,
III.
&
per
fe
& per accides,fimplcx & compofitum,fi«e & adum,
complexum reducuntur ad potentiam
De
cumquodlibetillorumpoteftdiftinguiperpotentiamj a(5him:cum ergo fint tres combinatiohcs
S
&
modos,quofum a6him,& potcntiam ; ex qu6d omnes modi fic multiplicati
redudla: ad aliam,tunc habet (cx
quilibet diftinguitur pcr
quo
fcquitur
,
erunt duodecimjVt dicit Commentatorcap.^.huius:idc6
Aicix.
c\vihAatta?neoTnma,c[\ix di(^funt,
fitnt pluralitateffx:fed dHpliciter di£la:ex licct f««/i»-
mtro.
pg,-
,.
quod quilibet illorum modorum
eo
fci-
diuiditur
potentiam,& zHnmiaut enim dicuntur caufar,
vtfingHlA, aut vtgenui,id cft,Iicut ungulares,aut ficut
nem
generales,quantum ad primam combinatioaut fecunaitm fe,am fecundum accidens,ant
;
vt genui accidentis, quantiim ad fecundam combinationem qux fiue fecundum quod caufo
&
accipi
gerius
pct ic
accidentis
per
vel
,
accidens
aut vt complexa
:
,
Ponit in hoc capite vfque ibi , transfhdefcriptionem elcmcnti, diuerfos modos cius,& iuxta quatuor parcicu-' las, quac conueniunt, fecundum quartum modum eius,Do£lor contraD.Thomam odendit cfTc matcriam fccundam,
& adum, vt ptxdidum eft ideo fubiungit amplius fiipple omnia prsdida dicuntur vt agentia, id eft, cauli ncspoftiuit diftingui per potentiam, :
in a£bu, aut fecunditm potentiam.
Notandum 'DifiinSio
'^i^'*'^
circa pra!dida,qudd alia cft diftin-
Q^q caufatum per ipecies, fi^alia per modos didtos
:
nam
prae-
diftindio per fpecies eft quaii per
difFerentias cflentialcs
quatcnus fiimitur penes
,
diucrfas rationes caufalitaris c6ftituentes diucrfas : diuifio ver6 per modos accipitur ppnes diuerfas habitudines cauiarum,ide6 eft
&
explicatur dida dcfcriptio tribus cxen\-> phs.
ELementum vero dicitur^ex cjuo componi-
In
ifta
partc, vt dicebatur
,
difKnguit Philofb-
phushocnomenelementum. Circa quodduofacif. Primo enim ponit diucrfbs modos elementi. Secundo exponic iftoriim modorum connenientiam oftendens quid habeant commune. Secunda y"""^''*"* ibr.Ommum autem commune.vtimzm duas lecun- 6/,„>,^ diim duos mo4os elementi.Primus modus eft proprius. Secundus modus eft improprius , tran-
&
Sccunda ibi Et transferentes. Prima quia primo prarmittit elementi propric
luraptiuus.
:
"Defcriptit in duas , fumpti rationem quandam fiue defcriptionem. *i"^et"prt.
quafi per difFercntias accidentalcs
SccandzibiiFtvociselementa. }n dcfcriptione aute'm elementi ponit quatuor parcicidas. Pijma eft, quod elementum eft td ex ^uo componitur, fci-
fiint in his,
quae habcnt
nam
^
qux fpeciem
tales habitudines
eandem rationem
elTendi
in genere, vel in ipecie, ficut funt per fe per acci-
dens propinquum, didlos tuenti.
modos ,
& remotum,&c.ficut patet per
fiue per
diAas combinationes in-
Dcindc cum dicit ,
quedagentia
^uidem ^ftngulariafimulfunt,
& i^f't& tjuorum cauft hoc conuakfcente & ,
,
^
nonfunt^ vt hic medens cum
hic adtfiator
cum
hoc
defcriptionis declararionem.
licetres,pef quod apparct,qu6d
elementum per-
&
diftinguitur a forad caufam matcrialem, raa; ex cjuo^Aicii habitudinera caufas materiahs. Secunda eft, Prtrno , nam elemcntUra debec eflc f inet
priraura ex
Differunt autem intantum
c. 4,
in altamfpeciem,
Secund6 fubiungit
:
T.
turprimo inexiltente tndtuifibili fvecie
{pecies cau(arum
caufx non diuerfificant
*o
&
hac
:
autem vt fimpliciter diEla , quantum ad tertiara combinationem, & quia omnes iftae combinatio;
FM MA R I VM.
rentes,
:
pofluix
Eleraento.
,
quo aUquid fit,& pcr
hoj: diftinguitur
elementura a raateria proxiraa di(j->ofita;qua: non cft prima in compoficione ; nec pcr confequens vltima in refblutione , & proptcr hoc corpus organicum non cft propric eleraencura honu'nis
:'
nara etiam corpus eft,rcfblubile in aliquid prius puta
^"'j'*"'^"'
:
Summa^ vnic^ puta in primam matcriam. inexiftente
exiftens
icunte liccr
,
cft diui/ibilis
Argmt eitra txftptttntm
nam
quasUteradiuideretur eflcnt vnius rarionis fpeci-
fieri;
ficc.
,
vel a priuarione
:
ex contrario, vel priuarione dicatur res
clcmencum debct
cftc vtiius rarionis indiuiHbi-
lis in pancsaltcrius rarioms,& pcr hocdiftinguiJmpugMtur guitur a toto hctcrogcnco. Ex iftis coUigitur,
txfofitu
7h«m,hU.
qu6diftaratio elcmcnri propriccompctit matexix primz, vt patct di/currcndoper {ingulas parriculas , vnde male dicit quidam expoHtor, qui materiam primam dicit clie expertcm ab hac ra-
rionc elcmenti
mentum eft
,
ex hoc, quod ilcitur , qu6d ele-
indiuifibilc {pccie
quia materia non
eft in
,
& ide6
,
vt dicit,
(pccie,non eft propric clc-
mcntum /pecie /pecie,
, fcd hoc non valet , quia squiuocatde non enim loquitur hic Philofphus de qua: dicirur eflc gcneris fic enim matcria
:
:
non cft in gcncrc , vel in fpedc,nifi pcr rcdudboncm,fcd accipit fpcciem pro fubftanriali,& ratione formali , hoc modo materia prima eft in-
&
diuifibihs
:
quia eius fubftanria
bih's in principia fiue ih
Vlterius patet:
quod hatc
pancs
non
cft rcfolu-
altcrius rationis.
ratio elcmeti
non con-
ucnit primoquatuor corporibus vocaris clemen-
illacorporapuu ignis,aqua,tcrra,&c.vtifunt refblubilia in materiam,|& formam quae
risjquia
Tr4f»t* riuio
?^uc
gltmtnti ntn
unt altcrius rarionis vt patet i.phyf t.c.i.& alibi frcqucter,& flarim infra dicctur ihi.Similiter am-
tiHtnit f «M-
tutretmmuKtbnt tlttneatu.
iem
& corporum dicnnt ele7nent*,{ci[iccz anriqui;
Philofbphus nominac ea non elemeca fimpliciter, fed vocata elemcnu : fic cnim dicebantur ab anriquis qui
nia, vel
ponebant
illa
quatuor copora, vel
quidam efle rcrum
etiam vltcrius rcfolubilia in
om-
alia priora.
Dcinde
in qud diuiditurvltimo. lUa vero non ad-
huc in alias voces ab ipjisjpecie diuerfas , fed &fi diuidatur,particuUfunt eiufdemjpecieit
vt aqu£ particula aquajed nonfyllaba. Dcclarat didam rationem, & fpedaliter quanrum ad vlrimam parciculam pcr exemplum , &
panes,fecundum tria cxcmpla, qua: adducit:Primum eft in vocaIibus,fiue in fermocinaUbus. Secundum eft in naturalibus. Terrium eft in fdeniialibus. Secunda ibi : Similiter autem carporttm.T ertia. ibi: Simtliter auted<jue diuiditur in tres
AL & qu« nutum.
&
diagramato. Dicit ergo,prim6,quia didii eft quod
clcmetum eft indiuiubile fpcde:patet,quia fupple dicimus vocis elementa ex quibm vox componitur, Hltmtnta vicu.
fcilicct
prim6,(^ in qua dtuiditur vltimo
:
litcrx
enim dicimtur clcmcnta vocis,quatcnus cx literis prira6 voces componunnir , $c in Utcras vltimo refoiuunturj quod enim eft vltiraum in refolurione, cftprimum in compofirione ,fed iUa, fdUcct elementa vods non/upplc diuiduntur in aliaifpeab eii fpecie diuerfat, a.t pro Ced,fed ft dtuidanparticuU funtconformes, id cft,eiufdem tuiomsivt particula atjuaeji aqua,
cies
tur, fcilicet ipfs Uterx,
»J
nam pars fyll^bje non eft fyUaba. eft vnum dubium:quomodo fcilicct
nonfyliab*
Sed hic tera
fit
S.
iMaM.
Scd contra, tum quia fccundum Grammatiduo tempora, vel vnum,non comperit litcrz, fed (yUaba: non cnini didtur vna litcra Ionga,alia breuis inquancam,diuifio in tcrapora,fiuc habcrc
:
tum litcta cft, fcd fi fic,hoc ef]t,vt liicra per fe fadt fyllabam,& acccntum:comperit autcm fyllabq pcr fc tura quia cfto , quod ita cflct, adhuc non eiret ad raentcm Philofbphi, quia tempuscum fit :
menfura cxtrinfcca prolationis litcrx,vel fyllabs, nec Utcra, nec fyUaba poteft diuidi in tcmpora,vt in parriculas habcntcs rationcra elcraenti
elcmcntura
eft incxiflens.
nara
,
Dicendum crgo
Vkfitmfrt'
alitcr,
quod litera cft fimpliciter indiuifibilis in aUas voccs ; nec habct quoad hoc rarionem elcraenri. Sciendum tamcn, quod aliquando bene arguitur, & oftcnditur vcritas aUcuius non folum ex pofi-
batur dmfU-
tione poflibiUs, fed eriam impofTibiUs. Exemplu, LUtra »• tfi irapofjibUe eft horaincmnoncfTerifibilcm :fed ditiifibilit.
iUo pofito adhuc rationalis
:
quia
eile poflibiUs
modum quod
&
;
cfTet
verum^ quod homo
homo non ellet non
eftet
per
rifibilis
fed raagis fortc c conuerfb
loqucndi feruat hic Ariftot.
:
hunc
cum dicit,
Uterx diuidantur, fupplc poncndo unpoflibilc iUz paniailac litcrarum cilent conforfi :
quod non poteft dici Deinde cura didt
racs vnius rarionis fpcdfice:
de fyllaba
:
ficut pacet.
:
Similiter autem
^corporum dicunt elemenqua diuiduntur corpora vltima. lUa autem non adhuc in aliajpecie differentu
ta dicentes in
corpora^^ftue
vnum fiue plura talia hac ele-
menta dicuntur. Ponit fecundum exemplum in naturalibus dlqaod femiliter autemdicunt fcilicet anciqui, iJla elemtnta corporum in qua diuiduntufcorpora: cens,
Et vocu elementa,ex quibttivex copomtur,
funt diagta-
&
principia prima, nec
ciimdidt:
fjr
expofitorc,qu6d Utcra in prolarione
fecudum tepora, quatenus litera longa habet duo tcrapora;breuis vnum, hoc modo parricul* in
cft:
non tamcn priuatio, vel contrarium incxiftit rd; qua fit,vt didhira fuit capitulo de caufa. Elcmentum autccn oportet mancrc. Quarta^arriculaeft: tndiuifebili fpecit in altdm ffician , id cft , quod
S.
is'^
t\cmcnXMm cnim eft principium in& pcr hoc diftinguicur a maceria cran:
vel a concrario
,
Terria parricula
Cap. III.
Scoti Oper: tom.
IT.
ple in parriculas confimiles ignis cft ignis
;
:
ficut quxlibet pars
& fiue talia elementa dicantur
ejje
vnumfiuemultaCtcnndxxm diucrfas opinioncs de principiis in primo Ubro tradlatas. Deinde ciun didt Similiterautem,
cuntur elementa
,
^ quadiagrammaton di-
i4
^ omnino qu/t demonlira-
ti»num:namprim
fyUogifmiprimi ex tribusper
autem tales
medium vnum.
tertitUT» excmplum in fd*entialibus , diqaod fimiliterdicuntur elementa,& ejut diagrammatum, id eft, dcraonftrationum Georaetricarum omnino.id cft,vniucrfaUter demonftra-
Ponit
cens,
:
&
tioncsfupple
,
(juafunt inexiftentes tndemonftra-
tionibus dicuntur elementa,funt
autem talesfyUo~
gifmiprimi, fupple concludentcs aliquid extribtu tcrrainis^fr aliquod medium.
Notandum;qu6d
(
UMadera.
vt dicebatur in j.Ub.
moftrariones Geometrica: ciiqua: demonftrariones
:
diuifibilis,vt Arift.innuit.Dicitur
illa autem non adhuc , fcilicct diuiduntur in alia corpora 'differentia fpecie ; fed fup-
vt in vltitna :
,
de- gifmitpnmu, vniuerfalitcr qua:niffimis, femper procedut cx O" ^fnun)
&
non
&
li-
fimpUdtcr immediatis, fed accipiunt quandoque
aquoda
pracmifIas,pr2fyIIogizahiIei,& illx priores demo-
O
i
ftra
J*''*"^'****
:
:
160
pofteriores ex jUis prioribus virtualitec
&
coponuntur, in cas vltimorcfbluuntur.Exemplum fit prima demonflratio i{iz:Om»u homotjl rifibilii
Primxdeinonflratio-
ncs immcdiacx funt
:
Socrates
eft
homo\ ergo Secrates eft rifibi-
Ida demonftratio accipit maiorem mediatatn poflibilem demonftrari pcr aliam priorem dc-
lis.
monftrationem , accipiendo promedio dcfinitio^ elemf ta me- nem fic Omne animal rationale eft rifibile : omnU 4iatarum,di- homo eft animalrationale ergo omnu homo eftrifir' jcunturaue bilis : fupple pofito quod illa fecunda demonftra:
,
fyllogiuni
primi.
rio procedat ex primiflis fimpliciter immediatis:
ipfaajrguit ex tribus terminis per
vnum medium:
fcd prima demonftratio procedit virtualiter ex quatuor tcrminis, quatenus accipit maiorem mp-
diatam includentcm quartum terminum,quod eft medium : ide6 fecunda demonftratio cft elementum prims, qaatcnus prima in (ecundam refoluitur vltim6:& ifta vkerius non eft refolubilis in aliani priorcm, ideo dicitur fyllogifmus primus. Similiter diccndum elTdt de rainori propo-
&
&
fitione prims demonftrationis , dato quod ellet mediata;na eftet demoftrabilis per aliam priorcm,
*J
:
Metaph.
V,
Lib.
Arationes diciintur elementa pofterioratn iqua« tcnus
:
&
tunc prima demonftratio procedit vjrtualitcr cx qiiinque terminis, tunc idem, quod prius.
&
J^uoniam ergt vocata. Dicitcrgo, qu6d fupplc,e5t Co,qu6d aliqui fic tranfumptiue accipiunt elcmet\xm:v(nit
^cquod fupplc
habct diccrc, maxime
§lua
rulmi
cjuia
vnumtjuod^ue eo-
& fimplex.
Vniuerfale enim
dicSiur
dicitur vnum fecimdura rationem:dicitur finiplpj
ment».
vniuerfalia
effe
rum eft vnum
element*
ens
,
ratione abftradtionis
,
"vniuerfaiia iti-'
quia quanto abftraditfs multis,& hoe fiue omr,
:
fianto f\mp\icivs:ineft ettarn
& ens aut quamplurtmisy & propter hoc vniuer-
m^M, ficut funt vnum
:
ficut funt alia vniuerfalia:
fale poteft dici eflc vtile
ad raulta. Subdit autcm,
candem rationcm vnum&punSlumvidentur cfuihufdam effe prtncipia, fmc clc'mcnta quia fcilicet vtrumquc iftorum eft vnun»
quod
fuppte per
:
Sc fimplex,
X6
& vtile ad multa,
Notandum , quod nec vniucrfalia, ncc vnum,
Nec 'vniuer' proprie particjpant rationem ele- f»ii» nec , menti:vniuerfalia quidera,quianon habent ratio- vnum, nut
nec pundus
ncm
,
materiae, ex quibus particularia
copiponun-
funciui par-
loquendo,fed magis pr^dicant corum ticifdt rntiunem elementi quiditatem ; pundlus ver6 non eft materia lincti^ preprii. tur,rcaliter
rum
:
non componitur ex pundis,
quia Unca
Vnitas vidctur forte pofle dici elemcntum numc-r ri
nam
,
vnitati rcfpei^u
numeri compctunt om^
nes particulae pofitae in defcriptione clemena,
Dcinde cunxdicit
S
MM
V
A R
I
V M. '£htoniam ergo vocatagenera vnluerfalia^
modum
Explicat fccunduim
&
vna enim eflipforum ratio )
improprium elementi , & iuxta cum duas conflufiones, quas clarc explipatboftor, &:
elementagenera dicunt aliquif^ '^^i^ quam
quomodo elcmocum diciturindiuifibilc,
nusi n.am cui diffetentia inefl
indiuifibilia
(
^oniam vniuerfale magis ge-
diffcrentiam.
& genusfequi-m
tur ifed cuigenusynon omnintr dtfferentia.
ET
tramferetes atetem elementum vocant
hinc quodcunque 'unum ens
^ faruum
,
admultafuerit 'vtilii^ quapropter (jr paruum\ &fimpieXj(jrindi»ifi,biledicitureUmefttum. Ponit fecundum modum elementi, vt fiimitur a quibiifilam impropric, fiue tranfumptiue. Circa
quod d,UQ
facit.
Primo enim ponit ijlummodum,
Secundo iuxta iftum modum
fic
acceptiim a qui-
Dufclara,infert duas conclufiones ibi
maxime. TrMHfumpn u» *(ceftio eleintnti.
Dicit ergo,
qu6d
:
yhde venit
/>iw, id eft, cx
miila rationc, fiuc deicriptione clemcnti,
prs-
quidam
transferentis vocant elementum, ad fignificandurn
& paruum <juod ad
fupple qttodcunque vj^umensy
multafuerit vttle: quapropter fecund uro eos iiiud,
quod plex
,
&
paruum , fcilicct in quantitate , fimnon compofitum ab alijs , indiuijtbile^
cft
&
ftilicct in alia diuerfa,
elementum dieitur.
Notandum , qu6d ex
eo,
indiuifibilcfecundiim ipecicm,
%'^Tui'" '•"* "^^'
& paruum
^^' ^'^'^.'^P'^^^"^
modo prarexpofi4 aliqui, qu6d clementura fit vnum
quod eft primum, quod fit fimplex , cx eo autem , quod ex elemcntis alia fiiim, dixerunt elementum efleadmulta vtile. Deinde ciim dicit j
f^cundam c6clufioiicm,dices,qu6d qiio-
ipfa vniuerfalia, qua: dicuntur gencra
fupplc magis vnhierfalia
,
& indiqifibilia
fpecics:w«OT x^/or«TO,fcilicct gencrura, eft tto,Sc fimpicx:quare,inquam,fic<
nera
:
funt
quim
vna ra-
dicunt ge-
elementa,& magis cjuam dtfferettam,cmx
effe
fcilicct
,
conftimit fpecicm:tjuoniamgenuseftmagis
vniufrfale,
nam cui (itfferentta tneft, fequitur^uod
&genw, quia dc quocunque pra^dicatur differen-'
&
genus fed non conucniturr Sed cuigenus non omnino differentia. Notanduth,qu6d genus dicitur efle indiuifibile, habere vnam rationem, quatCnus genus, quod nullo modo eft fpecies , non poteft habere ratiotia
praedicatur
,
ideo fubdit
:
;
&
nem,
vcl dcfinitionem, qua: ex genere, vel difFe-
vndc dcfihitio hOn eft nifi Vnde & fi aliquod genus,puta fubaltcrnii
rcntia corhponatur fpeciei.
;
dicatur dcfiniri,hoc eft,vt habet rationein /pcciei:
quod elementum cft
^are dici-
Infcrt
niam
f^d ex co,
& ideo hoc
fpecies eft proprie diuifibilis:&: propter
dixeruntifti gcnera eflemagiselemctaquim'
fpecies
renria
,
fit
&
etiam
quam
difFerenria
acque firaplex,&
genus, de qub
alias.
Ex
his
foirte
;
licct difFc-
fimplicior
quam
omnibus poteftpaterc
folutio cuinfcfam qusftionis
,
qua:
fiiit
in tcrtio
libro t.c.t.&indcdifputata, vtrijm fcilicet gen?-
r^ fint magis elcmenta
?
Dcindc cum dicit
Vnde venit maxime vniuerfalia element4 effe^ quia vntimquodque eorum vnum ens , <jr Jimplex in multis inejl^ aut omnibui, aut qua-
plurimis.
Et vnum^
& punctum priHcipijim
quihufdarn videntur ejfe, luxta
modum
elcnienti (xz
Omnitim autem commune eft elementum quodprimo ineftcuique.
effe cuiuslibet,
commune omnes didi qa6d omntum, fcilicct di6lorum modorum,ri? hoc commune quod eletnent«m etiam cuiufUhet, dtcttur effe id (juod ineft priOftendit quid habent
modi elementi
acceptum
,
infert
duas conclufiones , quanun fecujida ponitur ibi
,
dicens
ma cHicun^ue,modo pra:expofito,&;c.
SVM
^omede '^'''''erfaliue
*flfi"'P^'"'*''
ty magie
ele-
mentnm i
:
:
,;
:
Summ^ vnic^
Cap. IV.
i6i
Primo pora't illum fnodura. Secund6 quia
fapra
mencioncra feccrac de nafd j exponic quid fit pro-
SVMMiE VNICiE CAP.
pric nafci.Siccunda ibv.Nafct vrro Jfte
IV.
autem tcr-
modus eftidem cutn natura definita i. Phyfl Lcj.per hcx: quod eft principiu motus,&quietis, &C& hoc cft quod diat,qu^ amplius fupple dirios
De
S
Nttura.
FM MA R I VM.
m
In hoc capite vfqucibi.2Vi/fi ww.ponitur triplex acccptio natura;. Tcrtia coin-
qui egrotat
i8.&:4.d.43.q.4.
principiumjfed ineft
N
&
cura aegrocus
niedico fc, fcd
ifta
modos
naturae.
atttibuutur.Secundaibi:
Ex dt^ii igitur.Pdrai in
duas,quia prim6'iacit,quod djchun
cxponit ,
cft.
Secundo
& declarat magis quofHam illorum mo-
dorum. Secunda ibi Natura awtm materia priiM.Prima in duas,quiaprim6 przmitrit quinque modos acctpiendi naniram. Secundo conciudic :
ex his,quid
fit
habcns naturam:Sccimda
ibi
:
Na-
j.w^ tura quidem igitur. prima in quinque (ecundum du. quinque modos naturs. Secunda ibi f^no vero. Tenia ibi Amplitu vnde »wr«f.QuartaibJ:>^>»Nafei efl -wpliM autem »atura.Qwmz ibi: AmpUm aute alip littium du»modo. Dicit crgo, quod natura dicitur vno modo mituT
:
:
gerreratio naftentiim, id eft,natiuitas viuenriuna:
nafci.cnim propric
eft
viuenrium
,
quae dicitur
«atura generaiio autem non ^uentium non dicitur proprie natura y quod ipfum nomen (onare :
quis extendens ly v Aiczt phyfim. Notandum qiiod phyfis ^gnificat nacuram
videtur,vt
fi
& quando acdpitur pro gcn&rarionc viucntium habet primum^ produ6hun.Si vcth pro principio accipiatur , ucut commimitet vtimur ifto nominc, habet priraum^ brcuc. De-
nstmni Lati- apucfGraccos,
mdc ciim
dicit
non
fibi
inquanrum medicus:
fa-
non inquatum medicus,fcdinquan-
Alura vero dicitHr vno quidem modo
Secundo reducit eos ad vnum principalem cui
mi.
:
infirmus efhquia alias umni$ infirmus haberec tale
nafcentiumgeneratio.
quia primo prxmittit diuerfos
fhyfis Grtci,
z.Phyf t.c.}.& inde,vndelicct in medico infit principiura fanitatis , puca ars medicinae non carocn incft fibi perfe inquannira difFufius
natur autem
pane, vt dicebaxur , dilHnguit Philolbphus hoc nomen natnra, quaeetiam habcc rationcm prinipij, vt dicetur. Circa quod duo facit In
flttumju-
qua cft principium motus,& qtiiecis inexillic mobiH per fe, & non fecundum accidcns,vc habcmr
ciditcum diffinitionc cius.i Phyf.in j.eft quictis , vbi benc , notat Do£tor fumi principium pafliu^, non aftiue, de quo agit q. i.prol.&z.d. principium motus
17
dtur natuta entiurt» Jiladivnde efi pnmiti mottu quolAeti& exifiit in ipfo inefuant-um ipfton efi,dicit autem in ipfb inquantu ipfura eft:quia natura,
;
eft
&
ide6 principium fanacionis in principium mocus fanacionis pcr
pdr accidens
,
& pcr confequens cale prin-
non eft in eo, nacura fic accepca. In itfnitim» Sed ^uercendum quod hoc principium raocus HMurthie, quod didciu: natttr^, a qiK> didcur mocus natura- &i.fhyfK. Us diftin(Shis contra vioIeiKuin,accIpitur non pro fitmttitr cipiiim
prindpioa6huo,vtquidam dicimt led pro prin- principiaiQ primo fic:quia lutu- J>»ftue. ralis mutario eft fecudum quara paffum mutatur Vidc q. T. ficut aptutn nanira mutari eft a quocimquc agcte. proIo.& dynde8.Phyf.PhiIofophus aflignans caufam quare i8.z.&d.4j. elemcnta nacuralitcr moucntur ad fua loca , guta leuia fturflira, &graui9 deorfum; didt qu6d caula hiiius eft, quia fic apta nota funt raoueri/ed nunquara pa(!um cft flc aptum natum, proptcr principium a£huum inexiftcns fibi , fed proptcc prindpiura paflluum , quo fic naniralicer inclinacur 19 :
cipio paflluo:quod probatur
crgo
ifta
namralitas cft cx
pane
principij pafHui
nacuraliccr inclinaci. Pcstcrea fecundo lutura, vt eft
principium raotus
& mutarionis naturahs, eft
principium intrinfecum:quia tus
eft
principium
mo-
& quictis eius in quo inefhfed natura refpe
principij pafliiii eft principiura intrinfecum
,
&
non ratione principij a(£Hui ergo ifta natutahtas acdpienda eft expane prindpi) pafHui , & non a^ui. Minor probatur ex fecundo Phyfic.t.c.}.& indc, vbi dicitur qu6d acddit infirrao, qui muta;
tur ad fanitaterajquod fit mcdicus, vcl habeat arteiti,
qu£
nmc
fanaretiu
prindpium adtiuiun fanitatis : quia inquancum medicus, quod eft falfum accidit enim infjrmo qui fanatur cfle raedicum.Prj^ci'caterri6 hoc idem parct ex de6nitione naturz quia natura efi principium mottts eft
:
Vnc vero ex quo generatur frimo j quod Htifcitur inexiHente.
:
tfuietis eiui
Ponit (ccundum ro
,
id eft
,
alio
modum
intxifiente generatttr i.Aeetftio natwrA.
diccns,qu6d vnove-
modo dicitur nanira id ex quo vt prtmum fupd
quano : quia hic
8c ibi capituc
proraateria vt patebic:fcdiaracn potcft dici,qu6
& iftc raodus diftingiiuntur ficut fpeciale &
ille
,
commune: nam fccundus raodusiiccipit naturam pro principiQ intrinfeco,erquo qoodcft in rebus nafcenribus, qualia funt fola viucnria , vt dichim cft ; fed quartus raodus accipit illud princTpium generaliter in onuubusquoraodoIibetgcnerati«>
Amplius vnde-motm primui in quolihetnatura entium in ipfo inquantum ipfum exiHit.
%.
Mectfti»
»Miirt.
Ponit terrium jnodum. Circa quod dilo Scott Oper^ tom. IFl
adiuum motus
fit
qu6d principiura inmoto prim6 & per fe quia motum concurrant in codem
&
acddit ; quodpatet
:
,
quia poflimt fcparari ; ergo
natura fic accepta non dicicur de principio adtiuoj
ergo de paflluo. Deinde
cum didt
SVMMARJVM. Explicatur quid -ditiones
&
tres coa, Item alrx dux navna qua fumicur pro
flt
nafcentium
nafci
;
turx acccptiones , materia > dlia pro forma.
vtpatcbit. Deindccumdicit:
X%
& & perfe,t\ fccundo
Phyfic.t.c. j. fed impoflibilc eft
quod mouens
nafcitur.
Notandnra, quod ifte lccundusraodus nonvidetur diftingui a
in ejuo inefiprimo
facit.
Nafci vero dicuntur quacunque augmen-
tum habent per alterum in tangeado-.connafci autemd^ adnafci vt embryo, Btfferttnt autem
O
}
cen
Ntuunvt eji
frincipiu
motut ntuu' r»lu
efi
in-
trittfttum.
:
:
Metaph.
V.
Lib.
16 X
fonnAfientidii idlfit:hk ^nim mhilfrater tdr
0um dlterum
Jnftmul dutem
neceffe efi ejfe.
ndtisefidliqitidvnumid.em in dmbobus,Gluod
&
'vnum effeft' fdcitpertdngifimul nafci cundum cvntinuum <^ qttdntum ,fedn9nfe-
cundum tSondiiionet
n»fcentiiun tres.
i.eiufdnMf tenti»h»heMt 0uj^mentttm.
natura
3u^mentatur,nec coniunjStuq» vnitur generanti fed diuifum, vt cum ignis gerteratur ab ime g
formam,fed habettranfmutari ab cxtjeriori agcnr tt,yt as dicitur natttra Sifltut , &vaforitmareo7
autem viuentium eft, fit
quJB propric dicuntur
,
per
quandam vnionem
^
&
^.^uediSud
quanti ad quantum facit augmentumjideo iAg?}>eratione viuentiuni videtur efle augmenturn quoddara. Secunda conditio eft,qu6d illadicun-
ttugmtntMm
tur nafci, quae habent didum angmentum per al-
biiititnt ftr
terum
,
id eft , per appofitionem alicuius alterius
diuerfi,
& per hot diftinguitur iftud augmentum
ab augmento proprie fumpto, quod eftdiftinda ^ecies motus ; nara in augmcnto dido proprie augetur aliquid in feipfo , per hoc quod iliud quod additur tranfit in fubftantiam cius q^od au* getur,ficut,alimentumtranfitin fubftamiam alinutriti : fedillud quod nafcitlir , non tranCt ti
&
in fybftantiam
illius
^
quo
nafcitur
:
diuerfiira,vt patet apponitur tanquam alterura in exemplo di6to. Tertia conditio eft ,qupd tale
augmcntum
fit
in tangendo
& in connafci & an^-
Omne eriim faciens augmen-
vt embryv.
fiat per taliU
nafci
t^connttfcen
tum poteft
tiam.
^um,vel per fblam connafcentiam, & codptarionem vnius alteri in ^ xtrcmis. Exemplura primi:
,
fieri
dupliciter
parics additus parieti. li
z
vel per fblum conta-
Exemplum
nati ex capice:in generatione
vtraque
fit
fecundi, capil-
autem viuentiiim
appofitio, vt patet in embryonibuS,
qui non folum tan^gunt matricem, fed etianvalligantur
& connafcuntur
:
dtffert atttem illa ^>«-
htc enirn fcilicet in tnSta nihil
Stu.drcen'
nafcentia a taSiu
pafcemia.
alterum efinecejfe eJfePratertaBumM eft,nihil ef^ neceffarium praetcr t^gentia quod faciat ipfa efle
h\ pro ta-
;
vnum;fed infimul natis, connatis, vel annatis efi aliqttid. idem vnum in ambobus cjuod facit pta tan^»,ideft,loco tadus firmleanafci, id eft, coniun
&
&
^HantHmrfed no/ifecunditm tjuale, quod dicit propter hoc quia illud vnum, quod eft ligamcntum :
adnatorum:nonoportetqu6d difpofiuonibus;& ide6
alterct ligata i fuis
licet faciat ipfa effe
vnura
fecundum continuitatem quandam quantitatis; non tamcn oportet qu6d faciat ea vrium fecundum qualitatcm. Deinde cum dicit
M
,
immutabili afua propria poteftate , id
qu6d ipfa
eft,
dc fcanordi- Slucd matfr ria efi nattf, pco quanto ^aret de fe omni
tnateria exiftit iniiatura
quodd^
r0P^enfitt.
foGna;ipfa tamct^ eft immutabilis in fuapQteffar tc : quia ipfa non potcft feipfam tranfiniitarc zi
rum , dr lignum ligneorum aliii.
:fimiliteraittem
& in
Exemplificat autem in artificialibus dans Moituio.,
natoaIia:mos enira cft |^hilofbphi adducere notiora ad notificandum minus pota:materia ergo cx qua prim6 rcs fit, dicitur natura rei
intciltgere
t^vnttmquodque faluatA prima materia ^hoc^mmrpodo natura exiflentium ligno, quae funt raateria
dicunt fupplc antiqui elementa effe natura , ««/^ ignem,al^aqHam, alijterram^ alij aerem, altj aliquod dliud tale dicentes, putk ^liquod mediiun in-
ignem flt acrdnrvel inter aercm & aquam:
cunt.haec elfe elcliienta
cundum
&
materiam rerum
pofitas in primolibro.
Notandum.quod vt tacilum fliit in primodibro parum tctigerunt de forma fub-
antiqui nihil vcl
&
eilc
:
& inde. & ide6 fccimdura diucrfas opiniones,ficut diucrfi cidentia funt vt dicitur 8.huius,text.co. j .
diucrfimodc opinjlta-funt de principio materiali, fic denarara rerum:quanlponebantfblam cfle
&
Terram cninl nuUus fhilofbphoram pofuit eflc principiuro feorfura , fed cura aljis, vt Empcdocles , qui pofuit principia rerum quatuor elemcrtta. Deindg cpnx marerianralij igncm,alij aercm,&c.
dicjt
Amplius diutem
alio
modo
dicitur natura
exifientium natura JuhBantia
,
naturamprimam compofitionem
e{fe,
fedocies dicit quod natura nullius
vt Em-
efl exifieny
tium ., fedfolhm mixtio ,dr fermutatio pcrmixtoritm eH. Natura verfiin hominibus no~ minatur quapropter (jr quacunque natura :
funt,autfiunt iam exiHente ex quo natafunt , aut effe , non dicimus naturam haberefi non habentfpeciem (frformam.
fieri
Ponit qnintum modum 6.ictn%,c^bdaliom«do
pofitionem ipfbrura
(jr
in
,
(jrvaforum <ereorum asnatura
lignecrum lignum.fimiliter auiem
alits.
Ex his enim efi vnumquodcjue
faluataprima materia:hoc enim modo
^ exi-
eft
,
,
id
forma vt dicentu naturam primam effe com,
fcilicet
raixtorum , vt
Em-
pedocles dictt qu»d nullo exiftentium-natura fupr
ple
efl
aliquid afpofitnm, fedfalitm mixtio,& per-
mlxtio mtxtorum.-natMra vero in hominibni nomi-
natur hoc modo,vt homincs,quifimtdiucrf^
pcr-(
mixtionisjdicant habcrc diuerfara naturam:fubdit
ficntium naturd elementa dicunt effe ndturam :
autcm rationem qua
al^ ignemidlij terram^alij aquam^
mam efle naruram rei,dicit quapropter qHtcunque
alij
aerem^
H
vt dicentes
exifiente (^ immutahili ajitafroprid pofefia-
vtfiatUA
IfHoginatio
antiquorant de ftihjiantia
rerum putauenmt rerunt.qMatn matcriam femper manentcm faluatam:for- pofturttnt f«mas autem cfle quasdam accidcntia acfinatura- limattriam. lia eflent quacdam artificialia , quorum fomKe acftantialijfld totatn fiibftanriam
dicitur natura exiflentium naturafubfiantia
dicitur^ fjy
fe-
diucrfas opinibnes de principiis rcruin
Amplius natura dtcitur ex quoprimo dut efi , autfit dli^jutd entium naturd , inordinato te^
cendi Arift.
&
raodo. Idc6 fubdit:**' his enim, fcilicct xxt
ifto
fed raagis ei
&
JJiffernnt ta-
&
qu6d nafci tHcuntur freffie tjtidXHntjue habent aHgmentHm r difFert enim gcneratio viuentium k gpneratione non viuentium:quia nop viuens,noa
vtdi^lum
4. AeceftUi nstMrt,
^
to
principium generationis,fic5Utcumin arbore riafquia additio fitur frudu$,vcl ramufculus j
^odjnle
Ponit quanura modura dicens, qu6d ampUits , alio modo dicitttr natura id ex qtto primo, aut efl , aut fitalitfHid entium , hxc cft prima id eft
, 8c quantum ad pfle,&quantum ad fieri exiflentemtutz inordina-
&
neratio
j
quaddm
Exponitqujd fit propric nafci , de quo fecerat ponit t|:es condijiones. Prima eft raentionem :
nafci,
Augmentum
aliudtale jdicentef alij
horumydUj vero hac omnia.
matcriaj quac eftprincipiumrei
qudle,
:
»l(erum.
al^' alitfuid
vfi
funt ad
probandum
for-
natura
Tcrma tft ttatura.
S.Acceptio natur$.
:
Summx
luttWdfmtt , MU fiif»t, non dicimus habere natuiam,i4m »xifiemte,Cupplc prindpio maEeriaii» Ttrmsejt tx ^u» ntttnjunt fieri,AMtejfe fi non hayent fpeflM{ii MMtu- ciem &formMm, id cft, qa6d nulla rcs dicirur namttm^ natntam ex hoc iolo qu6d habec materi^m
n
^^
exqua '"';nifi eriara habeat (pecicm & formam, quod eft idem : vnaquaequc enim resdidtur ha-
namram & fpcciem pjincipalic^r Dtindecum dicit
berc propriam
Cap. V.
vnic^
pcr iuain formam.
C^ omnis omniio fubfiantia nmufa dtcnnt frofterharlcy quia dr natwra fubftanti* qua-'
dam
tjttiJem
igifr
qwdtx hii vtrif-
que r^, vt amm/Uia dr. eorum fartes. Conclttdit cx pracdidHs quid
nJ^s f/frsm
mt-
qmd
f
Exponic quintmn roodom : dixerac enim quod eft nanira : hic dicic quxdam dc fv>rma>
"^
&
&
qu6d
ipfa eft ^ccies, fubftanria rci> Al <^ MaN» tenninus Kimulis gcncrationis : quia H^ X.tjO»» fotma eft fubftanria rd ; ideo /ecimddm ueuf.
fciliccc
'finis,id eft,
quandam metapboramcxtcn(am, omms fiibfta* da eft natutaJDidt ergo qu6d fiipple forma qiue
&
habens natuforma, ^ natura didtur de matcria fit
^^^ & ^uiturqn6d illud quod eft ex hts Ttriiquc, eft quidcm nattira , id eft , ens naturalc , Sc habcns naturara , vt aninulia , & eorum partes, puta ofta 8c camcs, & huiufiuodi. Dcinde cum '
efi,
forma
illa
Natnra
i6j
dicimr naiuca quinto modo cdfptctes fuhfia-' tia;hac autem efi finti fentraxionifi , metaphora
hancM cft,propter
formaip quje qatura,id c^^orma,fuiifian(iiaqtta^
dam
efi.
Notandum/}u6d,vt habet dcclarari in 7.huius, ccxc.
jdidcr
& omnino^d cft.vniucrfaliter omniifub-'
vero iam
ftantia dicifur natnrm profter
34
generarionis du- TentuMmt fe
com.17.^31. cerminus
ntrmiMMdm plex eft : qiudam formalis ^uo quidana prind
Natura atttem materiafrima, 35
^
hac dit-
aJ iffum prtma,aut omnino frima, vt oferum areeritm, ad iffum quidem frimum as totaliterverkftrfa» aquajitmtpltciter
i
.ittt
ejua
;
Notandam etiam, qa6d hanc literam exponit Arput tStrm cotius , qus cft ipfa !coDTb.finmM talis quidiras & fiibftanria rd fed hoc non vi- d* qiut hit quidam dc forma
malitjitabitia atjua.
:
Bxponit &declaratquo{Ham'roodos prardi^bv 4Bterexf»- -tum , {dlicet qnartum quincumj primo quartmmsiijbSe toro , {ecund6 quinturo ibi : Sfeciet autem fttifiofttia, Dixcrat cnim dc quarto tnodo, qu6d natHTa didtui id,ex quo prirao aiiquid fitihzc eft matcria, mmc exponic ly frimi : nam prima maUaterittfrim* dufUx. teria, qux didtuc natura.poteftdupUcitcraccipi; matcru prima quia vcl pritna fimplidtcr, vcl prima adaUquid : quiafcilicet immediau& proxima huic. Didt ctgo quod frimamutttria dicifttr natut^ dHfliciter , id eft, quod prima poteft did duplidter , Mut qnod ad ^fumfrima , id eft,
&
&
&
A-
dctur bene di<Ehim ; quia forma, de qua loquitur hic Philofijphus , eft terminus generarioni$,vt
ip^tUiur
patct ex linera
qniditmterti.
: quiditas autem-vt quidita^ eft, ab otnm' generarionc nam equinitas eft tantum- cqimiitas fccund^ra AmVennam, qoincO Mccaphyfice fiuc cap, 1. Demde ciua
abftrahit
Tift
h»n
tffe
:
diit;
:
re(pc
ma,iA
,
aut
ommno
vel ex tqto fri-
fimpUdter prima> vt operum ereontm ad iffum quidem frimttm at^d eft, quod refpc£tu artincialiiuh , quz fiunt ex xrc, prima materia eft JTs,
cft,
id eft,raateriaproxima dc^imme^haza^itotaliter
aittem
,
(ecundum quid, puta nutcria imnvproxima eft acs materia autem prima
pliciter, led
&
A^
aquam omnia liqua-
fcibluuiiturjum vt habetur qualto Meteo-
&
inde. omnia illa qux liefi roHim, texxqm. i8. frindpimm qucfi:unt,calido,& indarantur frigido, fiint aqua cmniitm menugis. Vnde cmmium metallorum aqua vidctur taUeri
m»-
ttryde.
cllc
que quia huims efi fmfcefttua
effe
tura
generari
,
(jr
generatoinis
;
(jr
dicitmr x
ntU qmid
&
funt ah hacmotus frincifium motus natura exiHentium , hac ejl inexiHens, autfot^-» fiatt^amt a^m.
Redndt orohes modos luturac ad vnom prih-dpalero,inteadens quod omnes modi naturae rc-^ ducantur ad naturapi, qux eft formaiforma enim
:
fimplidter eft aqua.: quia in bilia
hemium infe tn quantum iffa. Materia nan-r
id eft, vniuerialiteryor/iw tujua,fiomnia
titjuahilia aqua, vult dicctcq^od rcfpeohi eonun qiuc fiunt ex acrcpcima materia, Jcilicec non fim-
diaca
Ex Ji^is igiturfrima natura^ &frofrie diSa efiftihjiantia tffta prtncipiam motia ha"
primum ptindpium
inaterialc.
Ddnde oim
didc:
eft
magis natura,vt patet 2 Phyfic. huteria cnim
quia fufcepriua formac nariuicas omnes generariones diconcnr lucucaiquia funt ad fontum vt ad terminum, vel vt funt a forma vt k prindpio fomuli quo ; dicitur natura
ver6
&
,
;
Tex.co. 1». indc
&
vniucrfalitcr
quia <wnne agens agit proptcr
tcm fonna
formam
:
ipfa au-
prindpium motus in rcbus, vd in potcntia, vel in adli , non enim mouens fem"per moucmr adu. Didt ergo quod ex dj^hs igi-. eft
cur paccc,qu6d/>rw»M natura,
Dcclaratur fufiusnatuia fumpwpro fprma. Dodorrciicic cxpofinonem D,
Thomae de forma cocius. Reducuncuc czceri modi naturaeadhunci quia for-
ma
C&.
maxioQ^ nacura.
&frofriediSa, id forma rd , ^ua efi principium motm rentm habentium in fi tnquoftum ipfa , id eft , qu6d ipfa fofroa eft pcr fc prindpiu motus eoru,quaf in fe habeit principiu moras coru,ciuufmodi funt omnianaturaliajvnde ad formS otnnes raodinafur? rcducutur; ideo fubdit materia namque dicitur efie natttra, cfl,
pnndpalizcTyeftfultfiantia, id efl ,
:
ETjfi&ies,
6'fuhfiaHtia,hacautem r/?/-
niigeunatianis. iMetafhoravero
iam
tjttia efi
fufceptitta buittt
neratt»nu CTfeneran
,
fdlicet forau;,
& re-
Otmtesttmtit-
re rtdtnititr
Iwnuiter tjutafunt m»tHi »df»rmam^ ab ir4Cj,ideKj, k focma, vt aprincipio, quo ,
O
4
<*•
;
;
:
Metaph.
V.
Lib.
164
:
<^ nAtMratfiprincipium mottu txijientiMm , id eft, rcrum exiftoiiium rccundum luturam hoc eil inexijlens, aut petefiate, aut aQu : forma enim non fonper facit motum in zQxi quia poteft impe-
honum non
Etjine efuibm homini
centin-
aut aliqHod malum «rx-
git,aut eJfeAtttJieri
;
feUere^autpnuari
veluti btbcre pharmacttm
-,
:
diri vel propter
extrinfecum prohibens vcl pro-
pter indilpofitionem matcrix
vcl quouis alio
,
modoNotandum, quod cum forma dicitur hic principium motus , yel poteft rcfcrri ad principium
a^iuum vt expofitum eft,
vcl ad principium paffiuum k quo morus (brtitur naturalitatem , vt diftum eft:nam formaquandoque,vtpatet,eftprincipium pafHtium , ficut patet in omnibus uibieflHoiftrm» ftis rcfpcdhi propriarum pafllonum nam elle rifetefl Ma fibilg compctit homini radone propri* formac, derccndere deorfum comperit graui propter flft^m m»ideo qitod hic dicitur non ft^ ^fiMt/tt. fof math propriam , repugnat illi quod prxdidum eft , lcilieet quod :
^
&
'''
natura ^ qua dicirur motiu naturalitcr dicitur
principium paffiuum.
'^
neceffarium vJ nolaboret,(jrad*y£ginamna-
uigare vtpecuniam recipiat. Ponit fccundum
priuari ali^iiodmalur» eft
,
A
De
f
vt bibere pharmacum
,
id
:
:
:
cum qui
dicitur jtgina eft necclI*ariimi:non quia ""/"' «'' poffit efle homo , fcd quia fine hoc '^^"^'P-
fine
hoc non
non
pofl!ct
bonum
aliquod
nauigatio
talis
fibi
in
eft fibi
Deinde cum
adipifci
puta pecut»
,
loco darerur;& idcb neccflaria vt pecuniam retali
dicit
V.
.
K^mplitss vimfaciens
^ vis
quod prater impetum
^ pr^uoluntatem
neceflario.
MM
r
,
^. tueeptt^
ntceffar^.
non fcbricitet ahquis eft enim hoc necellarium , non quia fineiioc non poflit animal vfuere fed quia finchoc non poflet bene viucre quia hoc confert ad cxpellendiim vel vitandum maluro, putaxgritudinem ,-t^ nauigare ad yE^w^m.fupple hoc eft neceflarium , vtpecuNutffarium niamrecipiat , id cft , quod naui^are ad illum fo- Mud quod
efi
S
qu^d fupple
,
lahoret, id eft, vt
cipiat.
C
diccns
ftiedicinam laxariuam,eft necejfarium vt nort
niam,qux forfan
SVMMiE VNICiE
modum
ncceflaria dicuntur illa ,fine quibHs non conttngit aut ejfe,aut fieri alitjuod bonum,aut expelUre , aut
AR
I
impediens
V M.
:
hoc aittem
& prohibensy vioientum enim
ne-*
cejfarium dicitur. \tk toto hoc capitc oftcnditur necejfarium(wm\ quatuor modis,quo clariffim^
cxplicat
Dodor
& rcliquos trcs reducit
,
ad quartum^reiicicns
Thomascxpo-
JD.
iitioncm. T«.c.<.
tingit effe aut viuere rejpirare
,
&
,
quafi concaufali,
cibu^ animali neceffarium
trifie.
Dicit ergo,
fiucfignificata
& principia rium
nominum qux
fignificaijtcaufas
nunc
diftinguit
hoc nomen
quoddam confequcns
necejfa-
caufas
&
Circa quod
tria facitj
Primo cnim prx-
mittit modorum ncccflarij -diftindioncm. Secun-
fubiungit illorum modorum reduftionem. Terrio coiteUidit cx didis multiplicem conclufionem. Seamda ibi : Et fecundum hoc neceffa^
d6
Tcmixhi: Hocquidemitacjue. Prima in fecundum qu6d ponit quatuor modos
rium.
(*ff»rij.
i^uatuor
ncccflarij.
Secunda
ibi
:
Etfine efuihus.T^Ttiti :
concaufa:t<; rejpirare,& cibus
animali
mal
;
:
,
efi
violcntiam faciens :
;
e^
vnde vio-
,
& prohibens
id eft ,
,
conrra
viotentnm
NotaJidum, quod vt declaratum fuit in primo quidam eft appetitus natnralis , quidam rarionahs primus ipperitus poreft dici quidam imlibro
namjtne his
refpirarcenijn
efi
quod mouetur fecundijm talem apperitum mouecur quadam neceffitatc & impetu naturx , vt grauia mouentur libcr;vnde
deorfum propter apperitum
ttun necejji*-
hocautemSciii-
aliquid impedims
& prauoluntatem
non cft
*cctpth
qu» violcn^ rittm dsciiur.
&
petus quatenus
}•
necejfarij
centri,:
37 Appttitm duplex nutH-. ralii
^ ra-
tuin»li4.
fccuhdus ap-
petitus poteft dici prxuolur.ras vel propofitum: quia eft ipfa voluntas qu* eft appetitus rationa-
hs
illud Qrgo
quod
prohibet vel impedit illa idtm j, funt ftipple fecundum appetitum naturalem 2thTe. (»(.x. vcl ratiohalem,cft violentum dicitur necef&:
qux
&
rium
ifto
modo. Deinde cuin
dicit
ibi:
AmfliHi vim faciens. Quarta ibi .AmfliHs non contingit. Didt ergo , c^abAhecefiarium dicitur, vno mbdo iWaAJine quo nen co»/t«gtV;fcilicct aliquid viuete aut effe quaficoncaufalt j id eft , quod licet non fit caula rei principalf s , eft tamcn qux-
dam
cet violentia
eft,
quxdam ncceffitas
eft,aIio
eft,vioIentia,
appetitum naturalem rationalem tnim necejfarium dtcitur.
principia, quatenus caufa necefiari6 influit ad efle
i.aetepth ne»
quod amplius,id
:
,
fignificans
caufati.
lenria dicitur
praterimpetum
Pijftquam Philofophus diftinxit inrenriones
j^tmtnta^.il-
&
:
namfine his ejfe ejiimpofsibile.
Vii* J9
pter
vimfaciens, id
fme quomn con-
dicitttr^
facit;
modum. Secundo cx illo infcrtduplex coroUarium. Secunda ibi: ^apro-
modo dicitur neceflarium, vis, id
NEceJfarium mt
3;
Ponit tcrtium modum. Circa quod duo quia primo ponrt illum
^apropter dr trifieficut Zenonus aitiom^ enim res neceffaria trijiis ejt ^vis necefsitas auadam ejh, vt Sophocles dicit.fed vis nis
,
me hocfacere coegit.
necejfarium
irnpojjihile efi ejfe
ipfimrani-
& cibus hcct non fintcaufap
InfcnduplcxcoroUarium cx dfdis. Seajndum ibi £r videtur ne.effitas. Dicitergo ,
ponitur
:
tamcn quxdam concaufx, quatenus finc refpitarionc, qax eft ad contempe-
quod^Wiii/^ro/^/w-.-quia fupplc heceflarium dicirur ifto modo ; ideo omne violentiftn »/ trifk, ALZcnoiHis.
ramentum
namrah's,& fine cibo per quem reftauranir ah'quid deperditum, impedirur tojahs confumprio humidi radicaHs , aniaiai vifleie
flebilc ,ficnt ait
non
i^uadam aecejfitas,vt SophocUsdtcir,^mdaw foet^
principales vitx
,
funt
caloris
&
potcft.
Deiudc ciim
dicit
&
poeta
fic
Eneus , quidam PhiIofophus,veI
didus cuius-mba fubdit
reffiecejfariatrtfiif
e^,
& vis, id
:
ontnis enirn
eft, violentia, efi
fic
4
1
:
Summ^II. Gc diAus j cmus verba ccflitas,w/ vMentU
:
didt impcdirc voluntarcm dc his
qiiat
,
ne-
btcfacere coegit. vt prardidum eft , violentia :
:
qux
vero
illa
contraria voluntati contriftant -<*f 14.
w, id eft
me
Norandmp, qu6d vUUntiam
fubdit fed
Cap. V.
nam
fiint
triftitiacft
accidimt nobis nolcntibus
&
;
idco
omnc ncccflarium ifto modo qnod cft violcntum cft contriftatiaum. Dcindc cum didt: Et
ejje recfe
:
contrarium enim motaifc'
cundnm frduoluotatem
^ fecundum cogitA-
tionem. Infert
>8
non pro eft primus adus quod eft /camdus a(fhis:nifi conicqaentcc &quafi pcr acddens. Alitcr crgo diccndum.quod quarcus modus eft ab(blutus ; alij vcro duo prirai modi ad aliquod bonum intrin(ecum,vel exctincrgo pro viuere quod
(ecundum coroliarinm , dicens , quod modo dicla, videtttr ejfe dtqtud non
neceJfitM^fio
re^e : quia efi contrarium motuifeatnditm prMMoluntatem, fecundMm excogitationetm.
increp/Jnle
&
Notandum , quod non redc culpomur nifi dc qaz voluntaric fadmus. Vnde Auguftinus
;
viuere
(ecum acquirendura,vcl malum poiEbilc euitanTerrius per compararionem ad agens extrinfecumviolcnmro. Sed quarms modus acdpitar abfolutc,& in fe,ficut patet. Dcinde cum didc
dum.
ntn aliqntd incrt'
vsJetttr necefsitdu
fMbile
Etfecunditm hocneceffarium
^MliH.Ntttfsittu
n*»
efianrtfshi-
his
, quod pcccatum adeo cft peccatom , voluntarium , quod fi non cflct voluntarium iam non eflet pcccatum , ideo didtur communiter , qu6d neceflitas magis meretur vc-
didt
&
niam , quam incrcpationcro fquia igitur ncceffitas violenriz cft contraria
gitarioni
,
qa6d talis
&
prsuolunuri rcdc ; idco
exco-
dicitxir
vt prardidhim cft
neccfiitas.fiuc violenria,non eft incre-
fati tunc
,
I
Antflius
ifttod
non
here necejfarium dicimttsficfe baiere. c^oA.amplius,
4. aettpti» 'teeffMrii.
Ponit quartum modum,dicens , id cft , alio modo dicitur ncccf&riomL, quod non
V.ThtmMt contingit aliterfe habcre
:
talc
didmus
necejftt-
pL deeUtrmt,
riumfic fe habere.
eui eoneerdst
modus diftinmodus cft umplidtcr, alij vcro fccundum quid , quod fic oftenditquidam expofitot :didtcnim quod ncceCfitas abfoluta compcrit rei (ccundum illud quod
Notandum quod ,
Jtltx4mttfir.
illc qtiartus
guitur a tribus primis: quia quartus
cft
intimum,fiue illud
ipfa rei ellenria:ficut
fit
forma, fiucmatcria,fiue
didmus animal ncccflc cflc dus materiam,in-
corruptibilcquia hocfeqnitur
cft compofitum et contrariis. Iteram dicimusqu6danimal neceflario cft (cnfibilcrquia. hoc fequitur dus formam. Iterum dicimus animal neceflario efle fubftanriam animatam fenfibilem quia hoc eft cius cflcnria. Sed ncccflarium (ccundum quid non ab(oIute,cft illud cu-
quaoriim
.
:
ius neccflitas depcndet ex cau(a cxtrinlcca : pota
tx fincvcl cx effidente : finis autem vcl cft ipfiim efle abfolutum , vel cft aliquod bonum haberc. A. primo fine fumitur necefliras primi modi , a (c-
cundo veto ImpugHMtdi~
Smm
^
;
mo-
finc accipitur ncceffitas fectmdi
qux cft ab cfficicnte, pertinct :nam violcnria eft , quando mouetur ab exteriori ^gcnte ad id ad
/cd neceflitas
tcrrium nuxium D.Th. ad aliquid
imfetum frofter cogens ,vt hancncctfitatem exiftentem ,fropter ejuam non contingit ali» concaufUihm viuendt ,
ter: (jr in
,
^ 'jffi'*^
bonum:iUicvero viuere necefiaria
eH
hac ,
alitjuibusz
quadam
necefsitaiis
h£c.
Redudt omnes modos necejfarij ad quartnm ficut omne comparatum reducitur ad aliquod abiblutum. Circa quod duo fadt. Primo cnim rcdudt omncs modos repcnos in rcbus. Sccundo modos rcpertos in adibus intcIIeChis,
modum
,
AmpHits quod fecuaditm hoc (cilicet quano modo dicunSecimda ibi
necejfanum
Didt crgo
ditffaim,
omma alia
tur alujualiter necefaria
:
,
:
violentum
enim dtcitur neceffarium autfacere, aut fati tunc quand» non contingit , fiipple tfecundjtm impedi«Kwrw>»aUter z§£re,propter coeens, id eft,propter violcntiam agenris,vt fupplc talis,nccellarium habcat, necejfttate exiBente, propter quam non con-
Oitntes
m-
detnettffMii
?2^!^^ ,g
^ ^,^
refents w#-
dastmttbuf.
&
iftc fiiit tcrrius modus. habcrc (ecunCon(equcnter oftendit idem dc primo
tingit aliter (c
:
&
& in concaufalibMt viuendijcpantum ad primum modum & fimiliter in caufis do/]icens,qu6d
,
(ccundum nam btc dicuntiir necejfaria , citm aon contingit hic tfuidem bonum : quantum ad (ccundum modum iB.ic vero viuerc ejfefine ali^uibut , quantum ad primum modum caufaaam hxc fine qua fiipplc non conhonf,qaantitra ad
:
t
:
&
j ^
:
ringit cfle,vel viuerc
lum
vitare,r/?
,
quadam
vel
bonum habere, & ma-
necejfuas, vt
cx hoc
fit
pri-
ma rario neceflarij quia impoflibile cft alitec haberc Deindc dim didc :. :
K^mpltus demonfiratio
fe
neceffariorumefi,
40
non contingit aliterfe hahere,fi demonJhrtttum efifimfliciter : huiiA autem caufa efi, tjuia
qiufrimafunt ,fi imfofsibiU aliterfe habere ex tjuibus efifjUogifmus. Rcdudt ad quartum modum modos nccefllta- Reduat ai cis,rcpcnosindcmonftrariuis,inquibusinuenitar quMrtianmo.
&
dufiones^^MM non
(ed intrinleciiquia viuerp ;V^ucndbus cft cflc
i:entiam danoniharionis ,
eiuartM^Mtee-
An.n^7»Nifi
ftie difHn-
prirao,(ed pro (ecundo
htt frimtt.
^ caufa
prinms modus. fimiitur-. per cnmpararionem ad, : viuereautcm ,.etu habec fbrfan rarionem fi^isino tamcn finis cxtrin(ed,vt ifte ima^natur,
vijuv:rf:
tri-
& bonifi-
Nam cum non contingit hk ijuidem
militer.
quantum ad ^*" ***T* necemtas, quantum ad prindpia, condufiones. Didt ergo , quod «m^iiav/ fiipple ^rmtwfrati-
:
gnitmr i
aut
ex propria narura tion poteft habere ^ritudinem. Sed ijla expofitiq vidcnir deficere nam
quod
39
,
qkando non contingit fecundhm
demonfiratt».
contin^it aliter fe ha"
violen-
ntceffarium dicitur autfacere
icilicct in demonftrariuis.
p^)ilis^ue rcprehenfibilis. Deindc cum didt
:
tum enim
,
quia
^ alia di-
,
cnntur aliqualiter omnia necejfaria
,
xMVkjtrt.
165
dicas qucidaccipitiu: viuerc
a^
,
qui
eft ip(e
:
z.dc
efi fimpliciter
:
quod didc ad
qu£
non
motus
per concluditur nccdlarium
ahmentumiumerc quod cft neccflarium (ccft neceflarium. Acdpic
cundo modo, ifto modo
demonfiratitm
no pro
vit2:(ed hoc;non didtur ad re:quia etiam reipirare, 5^
tiemonfirati» efi necefianorum , quancum ad con- «(, coatingit aliter fehabertyfi
eft
ad
fimplidter, in qua deraonftratione :
huittt
condufionis demon^batz caufa
difle-
hominem non (em-
atuem
(ciliccc
qtufttnt prin- Otmtenfiratio cipiafi imfojjibile efi aliter fe habere principia, dt^Ux. €x qiubut efify&ogifmm , (cilicec demonftratiuus. efi
Notandum,
:
:
Metaph.
Lib.V.
i66
Notandum, qu6d demonftratio
fimplicitcr eft
ex neceirariisjvt patet primo poftx:riorum,tex.c.8. quia pracmiirae fiue principia demoninde, ftrationis funt caufq conclufionis,vt ibidem dici-
&
uidi in
duo acccpto mcdio,ciim
demonftrabilis. Deindc
cum
fimpHcitet in»
fit
dicit
&
Tur
;
ideo oportet
& ipfa efle neccftaria non con-
tingentia aliter fe habcrc:quia ex
non
non neccflariis
cfua funt fempiterna
^rgofi nihil
(^ immohilix
vioientum^nec etiamprater na^
illis eji
turam.
necertario (equitur contrario neccflariajficut
non
caufa
non caufat cfFcikum
neceftaria
nccct-
Ponit teniam conclufionem , quac fcquitur ex quia enim eft darc aliquod primum necefrarium,quod non fe habet alitcr aliter:fi qua fecunda
farium. Deinde cum dicit
:
&
SVMMARIVM.
lentum aliquod,nec
Ex pracmiflis dc modis colligic concluflones
non
funt huiufmodi necefTaria^ibi
tum eft quod contra naturalcm,vel rationalem ap-
bpne txplicacas a
petitum mouetur ab aliquo extrinfcco agente;& per confequens iam illud non cft nccellarium, vel
fcmpirernum , vel immobile. vtiquealterA cauft ejfen-
di necejfaria^horum autem n»lla,fedpo-
funt
& immohilia,vt
nihil efi
violfntumf
illis
ntcpr&ter naturam.
fter hac aliafunt ex necefsitate.
SVMMi£ VNICiE
Concludit ex przdidis tripliccm conclufionenijquarura fecinida cx piiina:& tenia ex fecun-'
dafecundumquendam ordincm fequitur. Secun-
C
da ibi:^<<jr^ prtw«m.Tertia ihi: Ergo fi qm funt. Prima ergo conclufio eft quod quia,vt immediate ftatim didtum cft , principia conclufioncs demonftrationis fimt nece(raria,vt patet
:
A
vno,
rMM A R
S
princi-
VI.
p.
De
&
&
,
«/*
"*"*"
qu4
Dicit^^r^o fi
fiipple neceff3.nz,fempitema
funt fubftantia: feparatac
^**«»*»' f"'*^*'
naturam:nam violen-
praeter
necefTarij tres
Dodore,
HOrum cfmdem
poteft cllevio-
Sempitemit
& imtnobili-
V
1
M.
pia autem fimt caufae conclufionis;ergo fequitUr
quod neccllariorum quadam Neeejfaria tut duplicia,
^«1»
cat^
taurata. «/4/«.
caufata. Dicit
funt caufie,qua:dam
ergo,qu6d horum
quidem,iA eft,nc-
ceftariorum alia funt quorum,^/rfr<«
caufa ne-
efi
autem nuUa, fupple cft cau^* > j '^ propter hac aliajunt ex necejjitate , id clt, quod funt aliis caufa neceffaria eflcndi. Deinde
ceffaria effendi:horum
cum
dicit;
Sl^nre
primum (^
quidem fimplex ejl
:
necej/arium
Hoc enim non
,
proprie
In priori parce liuius capicis vfque ibi: Secundumfe , cxponic nomen ens , eitlfque partes
que vno vide Dodorcm,
VNum quidem vt
Pc«iit
aliquod
fecundam conclufioncm
enim
,
qua; fequitur
&
i. di.1.3. di.ztf,
dicitur aliudfecundum accidens^ Tact.com f
Cortfcus (^ muficus
idem enim
:
muficum, JS:/*
per
De vcro-
aliud fecunduinfe xfecundum accidens
muficus
ieniam enim plurihus rnodis vtiaue hahere,
& primo varios modos vnius
n.48 &2..di.i2..qu.i.&: 3.di.2.q.2.n.io.
conttngit
plurihtu modis habere-.quare nec aliter dr ali^
,
accidens ,& partes vnius pcr fe.
,
^
Corifcus
eli dtcere Corifcus
,
quia
& Corifcus muficus ^ muficum (^ ,
iulium,(jr muficus
(jr
Omnis
iulius Corifcus.
necejjanum
ex prima
trincipium,
aliqua funr effe£bii,
f^ primum p-fmplex.
in infinitum;crgo aliquod cft principium ncccfla-
enim hac vnum dicuntur fecundum accidens; iuHum quidem muficum ,quia vnifuhfian-
riu,& illud oportet
tia accidunt
:
fi
fupple,iy«»4 fic cft
aliqua neceflariafunt caufa:,
& in caufis non eft proccffiis elTe fimplex.
Dicit ergo,qu6
primum proprie necejptrium
efi
ijHodfimplex efi , quod probat quia ca quae funt compofita funt materialia,&pcr confequcns pof:
funt pluribus modis
& aliter &
aliter fc
habere»
^
num
&
<5» in
que
fi
Cic,iam pluribui modit vticjuefic fe haheret;
omnino
vtrif
eft
deuor
oratione
,
quia
vt muficum Corifco , c^
quam
Corifco
:
quia vtriufque
;
nihii
enim
differt
muficum accidere.
Poftquam Philofbphus
:
oportct efle fimplcx fimpUcitatc fibicompefente: quia in ordinc incomplcxorum fi fitfccimdum
fecundum intelledum^eft.deuenire ad aliquem
primum terminum diccntcm conceptum omnino
&
nificantia principia
mina
diftinxit
nomina
fig-
& caufas,nunc diftinguit no-
fignificantia fubicdum,fcilicet
cntis,quz fimt fubicftum huius
ens,& partcs
fcientiae.
Sed ftatim occurrit dubium:quia cum vnum fit , vt oftenfum cft in 4. huius, videmr
paflio entis
qu6d non dcbeat hic poni
inter
nomina
fignifi-
Refpondeo, quod loquendo iargc,vt fubietfhim accipitur pro matecantia fubieftum huius
fi:i5tix.
ria,ficomniaconfiderata in fcientia dicunturflib-
fimplicem , irrcfblubilem in alios conceptus, qui crit conc^ptus fimplicitcr fimplex , puta ens.
icftHm,& hoc
complexorum cft deucnirc ad pliquam propofitiohem afErmaduam primam fin>plicem,id cft,immcdiatam,qu± non potcfl ^-
ter
Similitcr in ordinc
,
ef-
Notandum , qu6d neccfTariorum quafdam fimt complexa,& qusdam incomplexa, & in quolibct ordinc cft deucnire ad aliquod primum & illud
fit
Cortfcus
quia alterapartium alteri accidit eorum
pars eidem vni accidit
ad aliquodprimum rem aliquod cft primum ncceflarium fimplcx omnin6 indiuifibile, pura prima Intclligcntia:fi vcr6 pmpltx. pire
:
quA funt in
pluribui modisfe hahere,^uare nec aliter,^ ic idc6 oportcc primutn neccflarium
fomplexa
(jr
alterum alteriaccidit. Similiter autem (^ modo quodam mujicus Corifcus cttm Corifco v*
fe fimplex.
incomplexa,
muficum vero
muficus Corifcus iufio Corifco
quia
ifecejfarh
:
quod cft contra rationem ncceflarij;idc6 dicit,W (Cnim, fcilicet primum ncceflarium , non contingit aliter:
4*
modo ipfiim i/wKOTjpcrtinct ad c6-
feientia;. Contra quia fimiliomnespafnoncypertinent ad fubiciShun huiiK pcr confequcns ifta pars non diftinfcicntiat , guitur ab iUa. Pcrfcitum vero dicitur , vbi,vt di-
fidcrationem huiiis
:
&
cebatur,
43
:
Summ^vnic cebatUTjdiftinguit
Uttd beni ^u»m*d* v-
ntm
emmfit
Diccndum quod
nomina
Cap.VI.
ius fcicntiae^ pcr
hu-
quia muficum accidit Cori(co,cui ineft iuftum,& ide6 vtraqae pars tctmini complexi acciditeidcm
or-
fubiedo,(cilicet Corifco
fignificantia pafliones.
inter iUa, quas fimt materia
confequensfubioflum
eft
,
do : quia quacdam funt principalius , & quzdam dicitnr fnbie- minus principaiiter confiderata. Intenrio enim SumtVtl m» Mctaphyfici prim6 & principaliter cft circa ens, terishtum fecundu principalitcr circa vnum , qux cft paOio
f*/po tntit
fci*nti*ficjM
m
ie Mliit f»ffttnibmen-
immediaiius adha:rcns ipfi enri , vt didum eft primo, 4. huius. Tcnio princip>alitcr eft circa
ttt.
Jiobiliotem partem fui fubiedi primi ; ali^ autem
&
& re(pc£tu hu& pro tanto ip-
paiCones ab vno funt pofteriores ius tninus principalitcr intcnts
fum vmtm potcft connumerari
j
iqj
nomina fignificantia fubie
:
Patet autem ex
dus.
diftinguimtur inter
;
&
ifte
Deinde
(e.
fiiitquartus
cum
mo-
modi
qualiter ifti
pracdi(ftis
dicit:
Stmiliter autemjiHe in genere^Jiue in vni-
uerfaUs alicuitis
nomimbm
^
vt (juia homo idem
dicatuf accidenSy
mujicu^ hemo,aut enimy
quia homini vni exijfenti fitbjfanti^ accidit
mujicum ejfe^ aut quia amboJinguUriii alicvi
tamen non eodcm modo ambo infuntyfed homo quideforfanyVt gent*s,
accidunty vt Corijco ,
(jrfubJiantiaiillHd
vero vt
habittts, aut p.ifiio
Ergo quacumquefecundum
fubjtantia.
acci-
dens dicuntur vnum,hocmodo dicuntur.
:
:
en/.
Tcrrio fubfiantuim , quae
quomodo
ha-
ic
Scctmda ibi : Eni dicitur. Tcr
eft.
:
uifionpm.
Scamd6
membra ibi
exponit
Secun-
:
dum accidens quidsm.
Dicit crgo, quod vnum aliud diciturfecundumaccidens& aliud fecundum
Deinde cum dicit. Secundum accidens tjuidem. Exponitmcmbradi£bcdiuifionis,& prim6 primum de per accidens. Secundo fecundum de per fe. Secunda ibi Secundumfe vero vhum. Prima in duas quia prim6 exponit illud membrum
fe.
:
:
in tcrminis lmgularibus.Secud6 in tcrrainis
Wtumfernccide»squ4(irMfUx.
44
com-
munibus. Scamda \hi:SimiUter atttemfiue in genere. Scntentia primae panis eft qu6d vnum pcr accidens dicitiu: quadrupliciter. Primus modus cft (ecundum quod vnum accidens comparatur ad fiibie(5him:vt Corifcus muficus. Secundus cft cum vnum acddcns comparatur ad aliud,vt muficum iuft^m. Terrius eft ctim accidens compa-
&
fubiedum complexum ex fubiedo , , vt Corikus & Cori(cusmuficus}
ratur ad
alio accidente
vel ^conuerfb
Quartus
eft
,
vt muficus
& Corifcus
cum complexum
muficus.
comparatiu: ad c6-
plexum. Exempliun vt Corifcus muficus ad Aliicit.
Co-
hsc enim omnia fiint vnum per accidens & lloc eft quod Aicixm fecundkm accidens quidem fupple dicitur vnum, vt Corifcm rifcum iufhim
,
:
Tnujkm:idem enim
Corifcum muficum muftcuyySc ifte fuit primus modus ; eft dicere
& muficum & iuftum, & muficiu CoriftMs
ifte fuit
(ecundus
iuftui Corifctts
modus omnia enim hic ;
,
& & & 8c
dicun-
tur vnumperaccidens:iujium(juidem& muficum, funt vnum cjuiavni fttbflanttt accidunt , fcilicet
Exponit quod dixerat in terminis commimibus ; poilimt accipi quatuor modi correfpondentes quatuor pra^di^s , licet Philoibphus non
&
exprimat nifi tres modos:vnum
cum res comple-
xa comparatur ad fimplicem,vt fi homo muficus cornparenir ad hominem ; ideo homo , homo mu(icus funt vnum per accidcns:alius eft fi accl-
&
4; ExplieMntur dtfiuo •v»rij
mcdift h»bendi vniits
fer ticcidtnt.
dcns comparetur fubicdo , vi muficum homini: comparantiu: tertmius eft cum amboinfimt, tio,(cilicet tcrmino fingulari, puta Corifco ; vt fi dicatuf Coriicus eft homo muficus. Dicit ergo,
&
qu6dy»»>/trrr autcm accipitur
,
vnum
fiipple
per
icddtniyfiuein generejiue in nomine alicuius vniuerfalii dicaturaccidens,id eft,fi ip'fimi
nomenac-
cidenris accipiatur vniuer(aliter,-vr tjuia homo ide,
& muficus />om
puta
Ci
dicatur
homo
muficus
ciidus modas:aut quia 4m^o,(cilicet
,
& ifte eft fc-
homo & mu-
ficus,accidunt alicui fingularium,vt Corifco, puta fi
dicatur Coriicus cft
homo
eoeUmmodoinfunt:cim3i
, non tamen homoineft Corif-
muficus
fcilicet
co,vt przdicatum dibftanriale
:
muficum ver6,vt
accidens. Ideo C\ihS.t,fed hoc ejuidemforfan.vtge-i
nus:pmz fi accipiatur animal loco hominis,
&
itt
fubftantia,id eft,vt pracdicatum fubftantiale:»//»*/ verij
m\iCicum,vt habitus,velpaffiofuhftantii:con-
dudit , ergo cjuacunque dicuntur vnum fecunditm accitiens,duuntur hoc modo. Deinde cum dicit
Secundum vera vnum dicforum
alia diT.coni.8,
cuntureo quodcontinuafunt,vt onus vinculoy
lignumcum vifco : Et linea etjirejlexajit, vna dicitur,Jicut ^partiumfinguU tibia,(^ brachium. Ipforum autem magU (jr
continua,aut
:
fiibiedoquantum adfccundum modum mufictu vwtfd^CorJ/cw, fupplefuntvnum quiaalterum
vnum eontinuum
naiura
quam
arte
:
conti-^
:
:
quantum ad primummodum:& in hoc tangit differenriam primi modi ad fecundum. Poftcaaccedit ad teftium modum dicens, modo quodamfunt vnum mufifimiliter autem alteriaccidit,
&
cus Corifcus,
cum ConCcoitjuia altera partiumal-
teri accidit eorum tjua
termino complexo:
w
funt in orHtione »»«(/if
,
id eft
modus. Addit au-
tem quantum ad quartum modum,qu6d fcilicet
eft
vnum
in
ww,quodammod6 ac-
cidit Cortfc0,8c ifte fuit tertius
Cortfcus
,
Corifco iufto
;
mufiettt
cjiua vtriufjtte,
termini complexi, pars eidem
v/ti acctdit,
nuum
dum fe ,
(jr
non popbile
cuius indiuifibilis
dum
:
aliter
indiuijibilis
:
vnus autem autem fecun-
tempus.
46 exponitiecundummembfumdiMt^ vnita facit, quia prim6 ftrft retdi; diftineuit modos vnius per fe. Secundo modos fui ter ttcctfti oppohti qudd eft multa. Sccunda ibi Ptdam au- funt 5. friuejua multa. Pnma in duas;quia prim6 di- dfnUs. tem^ (tinguit modos vnius pef fe (ecundum diuifione, qua vntun diuiditur realiter. Secund6 fecundiim Declaratjfiue
£bc diuifionis. Circa quod duo
:
&
puta futie«fto,vnde lubdit, nihil enim diftertyCup-
diuifionem,qua
hoc diccre , quam mujicum accidere Corifco: pro tanto cnim iuftum & muficiun funt vnum:
ihi: Ampliiis
ple
vnum fecun-
vero dicitur cuius motus
vnum diuiditur Logicc. Secunda autem aliafecunditm numerum. Pri-
ma in duas,quia prim6 facit quod di(5him
eft.
Se-
cundo
:
Metaph.
Lib.V.^
168
cundo reducir omncs illos modoyad vnum prin-
contta motum^nauis, &iiihilominus per accidcns
Secunda ihi:f^»iterfalirer enim (jHdtcmrque. Prima in quinque , {ecimdiim quinquc modos. Primus modus cft , vnum continuitatp. Sc-
mouetur ad motii nauis:di£nit autem continuum pcr motum,& nonpcr vnitatcm tcrmini,ad quem panes continui copukntuir,vt in lib,Praedic3men>{prum cap.de Quantitate,quia cx diflinitione da^^ ta ex parce motus poflimt fumi diuerfi gradus Vrnitaris in diuerfis continuis,vt patebitinon autem
icipalem.
vnum fubic^o. Tprtius, vnum gcnere. Quartus,vnuro diffinitionc Quintus,vnum indiuilibilicate. Secunda xhv.iimfliks autem'alio mo~ 4o. Tertia ihv.PicHntMr autem vnttm. Quana ibi: Ampliits autem vnum. Qgjnta ihi:Omhino verc.
cundus, tmprofria Acctftio
V-
pitn fecuntlii eotninmttnt.
AI. contt-
nuatip.
tls,quorum primus
eft improprius icciidum quod ad contiguitatem. Sccundus ver6 eft
ham 6.Phyf t.c,3 j. probatur qu6d tempus diuidilur lecundiam
propri^ fumptus. Secunda ihi:SecHndtimfe autem cominua. Dicit ergo,qu6d diftorum, id efl|corum
eft
vnum iccundiim
fe
:
alia dicuntur-i
\n\xm:(o quod continua dicumur.
Primo
continuiun per aliquod,^
o;7aj, fuppli'
ligno-
fum efl vnum, mpple vinculo,quod ligat onus,CJ' ligna cum vi/co: bgnaenjm conuifcata ad inuijcem dicuntur vnum propter vifcum ,quod conquandoiecundum Jineam i:eCtam,quancloque fecundumlincam rcflexam,& hoc modo partes animalis dicuntur vniim continuum ficut tibia cum coxa , & brachium .cum ylna:hscenim ficut parct coniunguntur p«r iungit:ied
que
talis
hoc contingit
dupliciter:quia
contiguatio ligatorura
fit
:
quandam
reflexionem;ide6 fubdit,qu6d linea
jdi<3»
:
fubdit ver6,quod ipforum fupple,quac funt
continua per aiiud magis funt vnum , qtu futtt continua naturaquam qt^t arte.-flam illud vnum
pcr quod fit continuo , per naturaru non eft cxtraneum a natura reijeft enim inter vlnam,& bra-
chium
meum
aliquod coniungens
,
puta aliquis
neniusjvel cartilago,vel aliquod huiuimodi,quod £ft
quid de natura cius,quod continuatur ; non
fic
autem eft in his,quas coniungumur arte:nam vinculum , fiue viicus , fiue aliquodJiuiufiiiodi, eft pmnino extraneum a natura eorum , quae liganmr. Ex quo patet, qu6d ca»quaE naturaliter ligantur,magis accedunt ad ea,qu2E vere funt continua
quam ea,quae pet
artcm coUigantur.Vnde a4 maiorem£uidentiam,pra:di(Slorum fubdit diffinitionem veri continui : diccns , quod continuum efi cuitu motus eft vntu fecundum fe,& non eftpofiibile aliter fc
habere:impo(Iibile eftenim,qu6d par-
tescontinui diucrfis motibus moucantur. Quis
autem fit moti^s vnus oftcndit cum fubdit , vnttj autem fupplc cft motas,qui eft indtuifibiW.indiuifibilis autem fecunditm temftu ,yt fcilicet dum mouetur vna pars continui , fimul & alia moueatur:non enim poteft cflc , qtiotf vna pars continui moueatur aliaquiefccnEC,ncc in diiterfis tcmporibus
diucriae partes continul
moucantur.
,
j
Continuum flupUx fltxikile.
cr
xibilf.
infii-
nuum
^
habet motum indiuifibilem , quantum omne^uaspanes:non ficcft de continuo flexibfeli,& (ccundim lincam Eeflcxam,vt p^v:t,incxemplo fuprapofito. Dicit autcm , qu6d conrinui cft vnus motus fecundiim fcnam poflibilc eft contiT nunrn moueri vno raotu ppr fc, & alio motu,vel pluribus aliis per accidens. Excmplum, homo in tOQx exiftcns^tcft qwueri pcr fc n^ocu proprip
fpatij
,
&
mobiUs
fpatiii cft indiuifibile, vt
fed
,
pro-
batur in eodem fexto , t.c.4.& indccrgo ncc aliquod tempus menfurans motum, Dicendii qu6d Dubium. motus dupliciter poteft fumi:vnomodoabfolut^ Motuifumi''
&
in fe
:
modo in comparatione ad
alio
aliquod
tur dupliciter.
decermirutum fignum
,
quod
fignatur in fpatio: Vide
Primo modo loquitur hic Philofbphus,
& fic ve-
rurn eft,quod dicitur,qu6d vna pars continui
i.W«.t,
non
Sccundo modo De qiu mttu verum, loquitur 6. Phyfic. nam illud fignum fignatum in rft quod vna tranfit prior fpatio pars mobilis magnitudincvel pars continui in priore parte temporis , licet fimul moueantur non pritu in» caeccrx partes mobilis , fi mobilp concinuum fit. cipit tnoueri qMttni »lidi Dcinde cian dicit priiis iacipic
s
moueri quam
alia.
r M U A R ir M,
Modus vnius per fe de continuo pro^ ,
prie
fumpto vt diftinguitur a contiguo, ,
cxplicatur.
QuQd hic norat Dodor tex.
9: aiiqua poflfe continuariindiueriisrubic£kiS;difficile eft,
de quo dixi Schol. 5 a4 .
quacft.zo. lib.y.huius.
SEcundumfe
autem
conttptua tpt
non taitufitnt vnum:namffonis fe tangentia ligna,non dices hoc vnum ejfe^nec lig^
num,nec corptd^, nec aliud continuum nuUum.
^a itaque oninino funt continua vnum di^ cuntur, quamuis refexionem habeant,
cjr ad^ huc magis qudt nonhabeM refiexionem, vt ti'
bia, aut crus
quamfemur :
vnum effe motum femoris jfexa magis
quia contingit non ,
& uffa quam re& angulS
vnum, reflexam vero
habentemvnam,dr non vnam dicimus quia. contingit nonfmul e^emotum eius , drftmuli :
^ nulla farshabens
recie verofemperfimttl ,
magnitudtnem^ hac quidem
quiejcity
hacau^
im quidemmouetur,qnemadmodum reflexa. luxta
Notandum qu6d coutinuum cft duplcx, ficut potcfthaberi cx 4. Mct.tex.c4i.& indcquoddam Bexibile, vt virgalignea quoddam inflexibile, vt latcr,- aut lapis. Primum <;ontinuii cft conrinuum fecuudum lineam reflexam. Sccudum continuum cft fecimdiim lincam rcdam , tale enim conti-
diuiaonem
uuUum mobile,vel
etfi
, aut vaa dicitur ficut finguU partium animal,vt vlna , (p-brachium modo prx-»
refiexafit continua
47
con-
fe extendit
fiippleaccipiendo continuum pro coiiciguo,quod
tfcctpti-
dicitur Jcilicet
tinui cfle motuiti indiuiubilem feciidiim tempus;
/cilicet
finui proprii
Sed videtur dubium,quod
Prima in duojfecundum duos modos continuiia-
quas dicuntur
piffirutio co-
0x diflSnition^ data per termini vnitatcm.
primum modum
, quod cft vnum vnum modum impro-
ynius
continuitatc,cxquo pofuit
45
prium , prout continuum fc extcndit ad contiguum ponit (ecundam modum' , vt continuura propri^ acdpitur dicens^c^xibdfecundiitn fe autem propHa se, dicuntur continua , qHtctmque nonfunt vnumfolo cepti^ftntir taBu : quod dcoiarat' per exemjpU.,>iamfi ponis li-* »«». gna fe tangentia , nondices ea eff« v/i8i» ligniun, nec vnum corptti , ntcaliquod continHtm vnum, id :
eft,nec aliquid aliud quod de gcncrc continui. Ex quo patet difFercntia inter continua, & conriCix.
mz^ijua itaquefitnt continua omnino vnumdicun' fur,(^uamuis habeant refiexionem rcflcxae
continuatz ad
confticuunt anguliun
;
,
puta duae lineae
vnum
pun(5bum in quo ttdhue magis , fupple JUint
:
;
Summ^-vnic^ illa continua , <ju* non hahertt reflexwvt tibU (corfum , dr crm feorfum qnamfe»B«r,id dl.compoficum ex dbia,& crurc,vel coxa fimul. Ratio huius efljquia iinea redb non poteft
fnnt vntmi ftem
wen fttji h» iere nifi
3
habfere nifi
vni
vnum motum,
fed reflexa poteft
mo-
puta U vnapars intcUigatur quiefquia tutvtn fUh- cens,& alia mota,vt patct in cxeraplo dato coxaquicfcente potcft tibia moueri,vel cconucrref. ueri pluribus
mtmm.rejle'
,
:
&
idc6
, non fic eft continuum (ecundiim lineam redbm cft magis vnum,& continuum,quam fccundum lineam reflexam,& hoc eft,qiiod fjbdif:^«4rf coniin^it non Vnum ejfe motumfemoris id cft,compofiti ex tibia, crurc,vel coxa,^ reEla funt magis vnum ejuam angulum reflexa.rejlexam veroScilket lincara,
fo
de tibia (eorfum accepta
;
&
habentem vnam
fupple
& nonvnamiicimm-.c^uia contin-
cft
motus
eius
quantum ad omnes
partes
& nulUpars,xA\s lincXy habens magnitudi-
fiias,
qmdem quufcit , hxc qwdem mouetur quemadmodum reflexa (ed omncs fupple parccs
t:em
:
hac
:
firaul
moucntur,vel
firaul quiefcunt.
continuo irapropnc accepto,quam propric,poteft diftingui continaum (ecundum lineam cciim,& •
mt»m reciMm vtrobiquceft mafecundum lincam rcflexam , ffi m»gu Vmum CBtimtt gis vnura continuum.quod eftcontinuum (ccunfteundum rt. diim lineam ic€tam : vndc continuum 'ccundum ftK*m, Ijncam reflexam in (ccundo modo non videtur differrea coruinuo fecundum lineam reflcxam in primo modo,vt patet per exempla , qux vtrobi'
&
quc eadem ponuntur. Dpinde cuin dicit
fecundus
modus
vidctur
.^
nain aUqua pollimt
:
in fiibie^ (untdiuerfa
& forraara, puta raraus ficcus
ramo
vircnti in arborc,& manus arida coniundla brachio viucnri:talia cnira funt^num primo mo-
non (ccundo.
do,
rens (pccie
Dicit autem fubie'
eft Ipecies /ccundura (enfiim per formam (cnfibilera dans intelligerc ctiam formam fub(Vanria'cm, vt pcf notio,
cuius indiuifibilis
l
:
ra intclUgantur ilb
Deindc cum
,
qusfunt mntus nota nobis.
dicit
SFMMARirM. Alij duo modi vnins,fcilicetfecunduin genus,& fccundum difFercntiam cxplicantur. Omnes alij rhodt ad vltimum reducuntur Dodor oflcndit horum modo,
lum fufEcienciam.
Dhuntur autem vnum^^ quorum genus
Tcx.
c«. lo.
vnum differensoppofitis dfferentiif^f^ vnum,
hac dicuntur omniavnum.quia genta quodfubiiciturdifferentiis
,
vt homo
,
equus^
caniSjVnum quidem,quia omnia animalia,(^
modo itaquefmiltficut materia vwa. Ponit terrium raodum vnitis circa quod duo Primo enira ponit illum modura. Secundo
§lutdieitU'
vnum
facit.
tur
iUum ihi: Htcautem quandoque. Dicit crgo, quod dicuntttr alio modo vnum (juarun ge-
Itutrti
fubdiuidit
nm vnum eSi dtfferens, id cft,diuifum oppofitis dtf-
Text.c.j.
modo dicitur,
Ampliits aito
eo tjuodfuhie-
litjueres
,
omnes vnum dicunturj vt oleum^
modum vnius
h/tcfunt, dicens
,
quod
,
fcamdum (peciemcuius
Notandum,qu6d iilaqus dicuntur
nara
fi
fpecies fenfibiUs
alicuius fubiccki
fit
alba
,
&
alia
non erit vnum,vt hic loquimur. Subdit autem,qu6d iftud fubic^M fit vnum, poteft accipi dupUciter,dicens yfubteElum autem,
aut eritprimum,
id eft, proxirrium
ad (incm,
(irule ad
id cft
,
re(blutionis:vi/7iM«
:
aut vltiraura
quod penicuitur in
enim feorfiim .icccptum
fccundiim fpeciem,
vnum intjuantum
fine
omnes aittem liquores in
ftmiltter
aqua, dicitur
fecundumfpeciem: omnia vt oleum , vivum quia omn.um efl idemfub-
indiuifbilts ,
fiuida dicuntur vnum :
ieSum vlttmum
•*'
^
quo refoluuntur nam :
ornnia
aut fu'it acfua ,aut aerjc^x eft radix omniura humidorum , fcilicet aqua : facit mentiDn^m de aere
licct
matcria autcra
non fit materia,qua-
proprie
cft pars
&
fignificat
totum:
tamen gcnus fiimimr a
,
rcjfiuc a realitatemateriali&determinabilitdifFc-
rentLivero aforraaK&dcterrainarina:fimilis
go modus ifti eft
ille
,
quo
er-»
aiiqua funt vniun ma-
Notandura,qu6dctiam
aer fit principiura omnilim fluidomm fecundum opinioneiTi fuam , fed forte (ccundivm opinionem aUotrunu
iftc tcrrius
ucnit in aliquo cum (ecundo
moduscon-
& in aliquo difFem
,
conucnir , quia ficut aiiqua dicuntur TOum , quia fubieifhim eft vnum,ita hxc dicunnu: vnum,quia
gcnus
eft
vnura
,
quod
cft
fcd difFenmt in hoc.quia
fubic£him
di(Ferenriis;
m illo modo
(ubicdhmi
manct vnum indifhndiun (ccundum formam;(cd in ifto
modo
rias,ficut
genus diftinguirar per difFcrcn-
quafi-^
diucrfas fbnpas,
Deinde cijiq
dicit!
quidem ita vnum quandoque vero genere fuperiorc
ffac Autem quandoque dicunttir
,
quodidem
diciturfifint vltim/efpectes gcne-
ris fuperiores his ,
funt vna
vt
ifofeles
^ eadtm figura
^ ifopleurof amho
trian"
Sulxiiuidit terrium nnodDm qu6d hxc,ii qua dtcuatur v/nm gencre,i(a vt d^ura
cft,aIi->
,
quia
gulus^fed tnangutt non idem.
non qu6d
Scoti O^er. tom.
IV,
etnMtuiunt
&
&
enim
dici-
turvnum,ex eo, qu6d omnes partes eius communicant in aliquo fubiedo prirao,quod cft indiifcrcjis
ma-
,
teria.
cft,quan-
non diuiditur in aiStu:
vna pars
vnurti
icnm tf ttudilbnguuntur pcr formas , ficut genus pcr ttrt*,tyd^' difFercntias , idc6 aUquaUtcr eft fimile iucc ftnatt. teria
indi~
nigra,tale fubicftum
•
funt vnum, quonun raate-
illa
tenus ptsdicatur dc fpecie
do cadcra
dtTHm itqu»
animalta, ficut
ria eft vna.
iectum.NAm aqua,aut aeromnia
uiftbilis eft fpecies fecundumfenfum, id
Jladix humi-
i(ba
ibi;genus
vero fupplc dicitur
rtfoluttt t
:
fubticitur huiufmodi dfferentiis,
vinum,^ fluida:quia omnium vltimumfubPonit fccundum
mi,in
vnum tjuiagenm
vt horoo : etjuus/:anis,runt vnumyquia (unt nm/na
aut primum
twrVK^tmrm ampliits alio modo dicitur vpiun , eo quod fubiettmeJiAie&i clumftfpecie, id cft,fornaa indtferens:indifferens tMmprtmt^ ipuunvl^'
dicuntur omnia
tjuorum indiuiftbiliif^ecies fecundum fenfum:
^
imd/fftrentit
& ha^
vnum quod
eft
adfnem. Vinum enim vnum dicitur,df ^fiA vna inquantum indtuifibile fecundum fjfeciey
i£«im-
ferentiii,
Itumjit fptcie 'ind'ffcrens\indifferens vero,vt
fubie£ium autem aut vltimum
0««
ifte
primum
qux lamen
efte continua,
fccundum fpecicm
patet cx przdidisjtam in
Notandum,quod,vt
49
Notandum, quod aliquid adderc (upra
169
&
git fimuly^y Konfimul effemotiu «w,quantum (ci licetad partes fuas ; reBe vero linettfemper fimul
CtntinuMm faeundumli-
Cap. VI.
^
P
:
quia fci
i«
fcilicct ^"^
Omnmff
vnum ^en\is,<]uandoe]ue vtrofttpe-
habent
idem diatur, id eft,qu6dquandoque dicuncur aliqua vnutn genere quod idem dicitur , id eft , ciun idem genuj praedicatur de multis fpeciebus yjifmt aht]U£ vltimt jpecies ge-
rtore atnere cjuod
IfhrceUs
&
jfofUuras iHt
«tfr«,rciiicet
jj^,5
primi/w/^emmii^^fupple
inferiori-
gulm.
qualia,c^ Ifopkurts/id eft, iquilaterus,/»»^ t/»^
Cr ejidem figura,qma ambo funt triangul(u,c\ai eft vnafpecies fupf riorj primi generis quodeftfiguacquitXyfed triangttU non idem l
&
eadem figura. ex eo quod conueniunt
fpecie fupremi generis, qui cft triangulus
vna
in
figura
:
gcnus fupremum continens fub le fpecies diuerlas , put^ circuluin , quadratuin,
enim
eft
vnum
trianguluipj&c.
Ratio huius didi
:
quia
duo trianguli, non diuiduntur
ifti
& asquilatcrus
(cilicet Ifofceles
pcr difFerentias
^ft
,
quibus diuiditur triangulus
5f diffcrunt
quia illud dicitur idem,a quo aliud non difFcrcntia, ideo polTuntdici eademfigura,
cum
&
Dpinde cum dicit
vnum
^mpliits aiUem
Tcxf.ep.ii.
cuncjtie ratio
,
dicuntur (juorun-
quod quid
qu.e
:
y»Ww,& illa qux
fic
funt
vnum,non pojfunt fejpa-
rari nec tempore,nec Ipco, nec ratione ,
^ ideo funt
maxime vnum,& horum quacttyique fubjlantia , id eft , quod id quod cft fic indiuifibile in generp fubftantixjcft maximc vnum; quod poteft dupUexponi.Vno modo
citer
de genere accidentis
tamen
quia
licet indiuifibilft
nor»,fit in fe
compofimm,eft quo
fic,
modo
eft
compofitum quia quod vpre eft, nuUJ com.26.& 17. AUo
modo
exponitur vt \y fttb§iantia,{it ablatiui cacrit fcnfus, quod licet aliqua dicantur
diffinitioncm ,fignifican-
efi dtitifihilis fecundiim fe
ratio, id eft, :
nam orpnis
&
habens partes , vt dicitur 7. huius obftente, vna diffinitio dicitur indiuifibilis abalia:quandoaliquaduo hajjcnt eandcm diffinitionem : fic enim augmentadiffinitio efl
9.
enim fupple hoc non
tum & diminutum funt ynum vna
diffinitio eft
diffinit;io
funt indiuifibilia fecundum tempus, locum , vel rationem tamcn illa maxime di-
vnum,quia vcl
:
f untur
vnum
inter ifta,
qux
funt indiuifibilia (cn
pundum fubftantiam, & redit idem quod prius, Notandum,qu6d ifta qux fic dicuntur vnum quia eorum intelligctia cft indiuifibilis,fimt pro-
& fimplicia
,
aliquibus principiis intrinfccis
non compofita cx i
& fic inteiledtus
,
:
^«»4 ratio, id
fcilicct
cft,
communis,
habere intellc(5him indiuifibilem modo prxexhoc etiam niodo conccptus cntis,& conccptus vltimarum difFerentiiirum habent vnitar tem , quatenus funt conccptus fimpliciter fimpliccs
&
,
irrefblubilcs in alios conccptuspartiales
exquibus componantur. Notandum ,qu6d fufficientia horumquinqu?
modorum vnitu ne vmtii,e{i elle text.com.i.
tem
poteft fic haberi
;
quia deraticH
indiuifibile,vt habcturio.huius,
& .inde. & hic in litera
:
aliquid au-
efle indiuifibilepoteft efte duplicitcr;vcl fim-
fecundum quid
plicitcr,vel
:
fi
fimplicitcr,fic eft
nes alijreducuntur vt patcbit:u fccundum quid,
,
flcx.
dici
cft
gcncris
&
libet indiuidua eiiifdcm fpccici
vnum
diffinitionem
:
aliqua vero di-
diffinitione,quia habent
communem
,
puta
candcm
homo & afinus, nam ficut
& quxlibct fpecies fub eodcm genere
:
communis omnibus
indiui-
duis eiufdem fp^ciei jficdiffinitio gencris
omni-
difnnirio fpeciei eft
ifta indiuifibilitas attenditur pcnes quantita^ tem, aut penes naturam,& quiditatcm rd. Si pri-
aut
Si fccundornodo,autifba indiuifibilitas in natur^
;
vnum diffinitionc,quia habent vnam diffiniPlato,& qurctioncm primo modo,vtSocrates cuntur
quem om-
&
qua: efl fpeciei
, ;
principalisad
aliqua crgo pofTunt
diffinitiode rc poteft aflig-
propria
fcilicet
communis, qux
eft
momodo,ficcftprimus modus:continuum enim , tamen fccundiim fc indiuifibile vt fic. acceptum eft quoddam vnii
nitionem,quae eft fuperficiei,vt fupcrficieseft. nari duplex
bus fpeciebus fuh generc Philofophus vcr6 folum cxemplificat dc fecundo modo , vt patct in
licct fitdiuifibile fimpliciier
&
tei attcnditur
penes fubie(5tum rcalc,& ficefVfc-
cupdus modus aut pcn^s fiibiedumconceptibimatheiTuticum,& hoc dupliciter quia aut le pencsfubieAumconceptibile commune,aut proprium: fi primo modo , fic cft tcrtius modus : fi fecundo modo,fic eft quartus modus. Et hoc patet quf!id fic diflinguuntur quinquc modi vnttu :
&
qvii
:
didi funt.
:
lirera
;
licet vcriori
modo fint
vnumdiffinitione,
vnum diffinition? primo modo magis dnim funt vnum iflo modo Socratps & Plato, quiun homo & afmus. Deindc cum dicit qiiz funt
efi
iudiuifibiiu.
pofiro;
tmiedin (psimtatc, ficuteliinfujperficielffu,eiu<e quod omnesfiiperficies funt \ft vna Jpeciei, id eft, vnum iflo modo:quta omnes habent vnam diffi-
I>i$ai(u du
i»-
telligittit
ptu irrcfblubili attingit eonim quiditatcm, ficut fortc fehabent prirna materia,& prima forma, in
vltimus niodus , qui
,
QMmm
eorumquiditatem non cothponit dif-i
quatenus vtrumque rqouetur feaindum motum,
Notandum qu6d
n
fus,& tunc
&
tem quid erat ejfe rei:ipfa enim omnis ,
int*lligitt«r.
gcncrc rubftantix,& pundus in gcncrc continuij vnitas in genere ntuncri; qux omnia videntur
vna,
Ponit quartum modum dicens , qu6d amplius dicitur vnurn <juoruncun<jueratio, id eft, difnmtio qua: dicit cjuod qutd eratejfe efi indiuifihilisM eft,
diffinitio
mk vtfumtVt
:
acciditex primo Phyfic. text.
finitionem dc eis ex diuerfis principiis/ed conccr-
fpeciei
ik
gfnere fuhfli tii,eft (naxi-
cft;fedindiuifibile de gpnerc fubft.-intix neutro
intelligens
qu£
I».
compofitum,fcilicct fubicAo in
altcri
erat e(fe rei, ipfa
^adem ad
j
Ponit quintum modum dicens ,qu6d omnine, maximc pcrfede dicuntur vnum quorum Qu»i #/! diuifibtle fntelleHui intelligens quod qutd erat ejfe eSt inditti-
indtuiftbit,K eji
ferjiciebus
.4.
& nonfOr
id cft,
prie indiuifibilia,
er*t effe dicity
ad altam fignificantem ejuid enimfecundum fe omnis ratio diuifib'lisftc vero augmentatum (jr diminutum vnumfunt j tjuia ratio vna.ficut infu-
5^
,
que fubfiantia.
:
non iden» cadant fub vna differentia figursE , triangulus cum cadant fub diuetfts difFercntiisi trianguli.
quid erat effe
tefifeparari neque tempore , ntque lfico,nequi ratione,maxime hoc vnumfd^ horum qu^cunr
.
:
'Vero tfuorum intelligentU indi'
uifibilis intelligens
^^j^ jm^c fupplc in vna illarum fpecierura fednSidem,^ fuperioris multx inferiores fpecies conueniunt, necvnut tna vt Ifofctlts, ideft,triangulushabensduolatera2,
.
Metaph.
V.
Lib.
170
,
:
:
j
Vniuerfaliter ejfim qu^cunque non hahent
diuifionem
vnum fic^
,
in quantum
tamen non habent
dicuntur y vtfi inquantum homo
non habet diuifionem vnushomoifiveroin quantum
Suffiuttttui
MtabiUt
5
m»dorum vnitu rt*Ut^tr futnfii.
:
Summ^ vnic^
Cap.
^4»tum ammal,v»um ammal^cjrf inquan^ tum magnitude, v»a magnitudo.
dem
Flura
^uid ejfe vnum.
aut hahere , aut adali-
,
^a autem frimo dtcuntur
quorumfubjiantia vna
ejft vnum
:
vns vero
4ut continuatione,dutffecie,aut ratione : ete-
nim numeramus vtflura^aut qua non
conti-
nua,aut quorum non vnaffecies, aut quorum ratio
omnes modos ad quintura modum. Scamd6 iddit vnum modiun , qui cft quafi idem primo modo, (ed aliquid addJt,(cilicet perfe(fium clle lecundilim fpeciem. Tenio facitrprimo
cnim
rexiucit
dat quiandam proprictatcm ipfius vaiMt proprie
& principaliter
tUs diattv-
mim Md
j.
frind{»Um,
Amplius ^**'"" *fi- Tertia ibi rni vero effe. In prima panc intcndit talem rationcm Illc modus v«/««,cuius Secunda
accepri.
ibi
:
:
:
participatione dicimtur
vnum quaBcimque
ciarat diccns
:
vmuerfaliter enim qutcunqtu non
hahent diuijionem, inquantum homOifunt j»w,puta Socrates vel Plato
,
vmu ho-
qui non diuiduntiu:
in rationc hominis :yi x/fr» inquantum *nimaly
fupplc aliqua non habcnt diuifionem
animal, puta
homo
,
funt vnum
& afinus ijimilirer Ji inqttan-
fum magnitudoy vt omnes magnitudines
:
fimili-
inquantum menfura,eft vna meniura. £x autem modis vniw oriuntur quidam alij;idcd fubdit flura quidem dicuntur vnum per alterum aliquidfacere, ficut plurimi homincs aedificantcs domum dicimtur vnum, vt fic aut quantum ad fati , vt multi homincs parientes tenianam dicuntur vnuin,vt fic aut quantum ad hal>ere,^i\tz duo homines poflldentcs vnam rem diciintur vfi\im,vx~&cuiMt quantum ad altquod vnttm in exifiendo , puta mulri homines albi dicuntur vnum: fi
his
:
:
:
& fic de aliis;^M< 4«-
quatenus quiHbet eft albus, tem primo dicnntur vnum ,
Ponit fcxcum
modum vnius coincidcn-
tcm fcrc cum primo. Itcm proprictatcm vniui proprie difti ncmpe quod fic prin,
cipiumnumcri, fiuc fumacur vt aliquid dc gcncrc quantitatis , fiuc vttranfccndens quod cxplicat Dodor , vidc cum :
hic
q- 4.
modos fecundarios,/«i;r illa,quorHmfMhJlanfiantia eji vna:aut continuatione , quoad primum taodmautut Jpecie, quantum ad fccundum& terrium , fecundum quod vnitas generis habet aUquid fimile
vnum
cum
aliqua
:
vnitate fpcciei
,
vt
vel ex vnitatc fpeciei
fic ,
dicantur
fiue rationis
4«f fupple quorum eft vha fubflantia quantum ad quanum & quintum moxium. Ex hoe patet,qu6d illi quinque modi priiis didi funt primi & principales omncs autem alij funt confeqnentes & annexi. Probat autem quod in genere ratione
:
,
:
quinque modis dicantur aHqua
fuumoppofiium quod
vnum
per
multa,diccns , etenim, nuineramut aliqua vt plura : aut qua eft
pro quia , non funt aminua , pcr oppofitum ad primum modum : aut quorum non eji vnafpecia , quantum ad fccundum tenium modiim aMt quorum ratio non efi vna , per oppofitum ad quar(um Sc quintum. Deindc cutQ cHci;:
&
AMflius autem in quocunque vnum continuitate dicimus ejfe ,Ji Jit CJr
:
quitntum :
ejl
nonffecicm haheant
,ft
vnam,vt non videntes vtique dtcimuAfmiiiter
vnum
quahtercunque fartes comfoftas
c»lciamenti,nif froftcr continuitatem. Sedji ftt,vt calciamentum (jrfpccicm hahe-it aliqua
iam vnam ^aprofter (^ quacirculimaxime t}na linearum^uia tota ^ferfecia ejt. :
Ponit fextum modnm vniHs,(^\ eft quafi idem ^. Aatttio primo,addens hoc quod eft cfle perfetfhim fccun- vnim. diim fpeciem , dicens quod ampltus autem eft qiiidem fuppie •vmvm,qHodcunque continuitate dtcitntu ejfe Jifit
quantum dr continui.m
primus modus fecundum
vnum
quem
cx fbla continuitate
:
ri?
non habet fpeciem vnam;
&
iftc eft
autem vt non , fi ^^um^taa hoc cft,fi y^^^J^,^
& ideo
ifte
:
modus
ad-
rmiitMtem,^
dit vnitatem fpeciei
vltravniutem conrinuitatis, d*hkittm*r^ vt videntes vtique qualitercunque parta calcia- ^^'**M»far"**^ menti ejfe compofitas , non dicemus fimiHtcr cfle vnum nifi tantum propter continuitatem , vt acci-
piturvnumpro conrinuo,qui
fiiitprimus
iedfife habet vt calciamentum, fic
aliquam vnamfpectem
modus:
& habeat iam,
tnnc fupplc dicimus ora-
:
nes partes calciamenti
cfle
vnum
iilo
modo
;
cx
quo concludit vnam contradi^onemjdicens^^jM'^ frofter
& qua ctrcult
maxime vna
id eft
,
linea circulariseft,
,
linearum.xd eft,inter lineas, quia e^
tota dr ferftBa.
Notandum , quod Hnea drcularis non vna vniute
{blijm x,„,,, ^rtu-
vna vnita- Imu 'fifrite cuiiifdara totalitaris perfe
icft
conrinuitaris,fed etiam
&
&
:
dum fpeciem, qux pcrtinet ad iftiira modu|n,non eft vnitas fpecici,fiue generis fblijm qiiae pcrrinct
ad fccundum cxiftcns in
modum
;
fed eft vnitas fpccici vt eft
quadam totalitatc,
reqnirens ctiam dc-
bitum ordinem parrium,vt patct in exemplo pofito de calciamcnto requifita pro ifto
;
modo ,
ita
taterafpcciei requifitam pro
patct intuqjri,
qu6d
vnitas fpecici
addir aljqmd fupra vni-
fcamdo modo, ficut
Dcindc cum dicit
K»i vero efftfrincifium
jr^
,
aliqua dicuntur
nonfitaliquod totum, id eft,perfcdimi
ejfe.frima $coti Oper. tom.
..
continuum
autem vt nonfmon aliquod
totumfit : hoc autem
quantum ad
fcilicet
iftos
iUis
M.
funt
vnum,eft modus principalis, ad qucm omnes ah'j reducuntuniedquintus modus cft huiuGnodi, ergo, &c. Minorcm in qua flat virtus rationis , dc-
ter
V
1
non vna.
Poftquam Philofbphus diftinxit modos vnim di«^ fcctmdum fc , nunc rcducit omnes illos modos vnim ad vnum principalcm. Circa quod tria
J4
FMM A R
S
171
ejui-
igitur.vttum dicuntur fcr alterum ali-
quidfacere , autpati
VIL
efi
alicuinumero
namque menfurafrincifium altcHt
ejje efi : nam quo cognofcimM frimo hoc efi frimn mtnfnrA cmufi^et generu. FrinP i cifium
Tert.c.»»i.
V.
Liber.
iji
Metaph.
cipium etgo cognejcihilt circa efuodltbet
v-
num. J^on idem autem in omnihus generibus vnum-.hk enim eFi difcrimen-.illic autem vofatis,aut confonans:grauitatu autem alterum^ gir
motus etiam aliud. Vhique vero vnum,aut
quantitate
,
aut ffecie indimjibile. Secundum
& intjuantum quan-
ffuantum quidem igitur tumindtuifihfle. rto tale^
^uodijuidem igituromni-
t^fine pofitione dicitur vnitai
4Utem omnino
tale
quod
:
(^ pofitionem hahens pun-r
(ium : efuod autem fecundum vnum Unea; quod verd fecundum duo fuperficies : omnino vero (jr tripliciter diutfibilefecundum quan-r titatem corpus eftfa^ta vero conuerfwne dua-^ tjuidem diuifihile fuperficies ; vnic\ au~
litef
\e,efilinea:qHo3.autemfecundiim duo, id cft,fccun-
dum
duas dimenfiones e(kfuperficia:omnino auie
& tripliciter
,
fecundum
id eft,
tres
dimenfiones,
diuifibile fecundum quantitat'em eft corpus:&c illa:
defcriprionesconuertuntunnam pft
ficut
fecundum vnam dimenfibncm,
omnis linea
fcilicct
longi-
tudinem:ita econuerfb omnediuifibilc fccundiim
vnam
dimenfioneni
cft linea,
& fic dealiis
;
idco
qu6dy<«^4 conuerfione dualitatfs quidem diuifibilis efl fuperficies.-vnice autem Itnea nuHatentts autem diuifltile fecunditm quantitatem,vnir fubdit
,
i
tas ($ punElus Hcct diflferant, quia hoc quidem,(cilicer vnitas eft
iciljcet
pun£tus
non habens pojitionem
:
iUudvero^
habens pofitionem.
eft
Notandum, qu6d ficut didum fnit quemadmodum eft duplex vnum , ita
in 4. huius eft
duplex
numerus fibi correfpondEns:dc rationc crgb vnius pft quod fit principium numjri fibi correfpon,
tem linea\nullattnus
diuifihile
fecundum
quantitatem pun6ius d^ vnitas hoc autem pon hahens fofittonem vnittu^illud vero ha^ •
bens pofitionem punciits. Panit quandam proprietatem vmus proprie
jy v»/«* eft
effe
prmapimn.
qnx eft, quod de ratione cfle principium numeri ideo dicit quod
8c prfncipali tet accepti
ProprietM
ynius eft
alicui numero
ejfe
principium,
quo4 CX
hoc patet quia prima menfura hahet rationem hoc qu6d menfura cft principium cognc^endi menfurataniam rcs mendiratx cognolcuntur permenfuram ; vnum autem habet ratio:
principijytx
nem
menfuraejrdeo dicit '.nam illudquo primo co-
gnofcimui,hoc e(t,prima menfura cuiufibet generU entis,principium ergo cognofcihilis (juodlihet eit vnum;v\ih dicere
menfuratur
,
fiue noti circa
qu6d illud quo res
& cognofcitur, habet rationem prin-
cipijrquia res per fuaprincipia cognofcitur
;
nam
vnum eft principium cogjnofcendi in quohbct genere entis:hoc tamen vnum quod eft principiu cogno(cendi,n6 cft idem in quolibet genere:ide6 fubdit,w« autem idem in ommhut generibui vnum: htc enim , fcilicet in confonantiis illad vnumeji Piefu ^uii
?
difcrimen yel dicfis
;
diefis
enim,vt dicitur,eft fe-
eft
vnum •.^rauatU autem
alterum,id £ft,qu6d in grauibus,& in ponderibus eft etiani
proprium
vnum , quod eft Jjrihcipium,
& rnenfiira in uli genere, puta vncia, vel aliquid qu6d in moaliquod vnum , qbod cft menfura
huiufmodi:& motus alterumjid tibusetiam
eft
omnium motuum > qui
eft
m22li'*
eft,
motus fimpHcifltmus, motus primi mobiHs , vt habetur fecundo
de Coelo vtre RAticmenfu-
firilicet
cieM eft,qu6d in omnibus iftis eft hoc commune 5"^<^'l'"d quodhabenr pro menfura prima, eft fecundumquantitatem,vclfefundiam C^ecicmifecundum qnantitatem igitux.& inquantufH qudntum indiuifihile ,id cftjilludquodcft indiuifibi}e,&
primum in gen^e quantitaris,^ w
quidem omnino, Ccilicet
&finepoautemom^ino pofi^ tfonem habens eft pun6iit/ : licct enim tam vnitas quam pmidus fit omnino indiuifibile fecundum
fitione,diciturvnitM
Lirte». Suferjieies
Corfm.
magis exprefsein tio
i
fitut hic dicitur
o.huius,tcx. C0.2.& inde.
menfura: primo competit v»i quod
cipiiim numeri
,& ex hoc trassfertur
hera.v t fcilicet aliiid
eft
,
&
Ra-
prin-
ad alia ge-
menfura in quolibct genevnumin compararione ad nui^erum habet dupliccm rationem , fciliccc rarionem menfurantis per applicarionem , rationem detlarantis & dantis cognitionem de nu-» fit
re.Vbi adaertenduni,qu6d
&
Be rMtinu mero;vnitas enim aliquoties fumpta adaquat omvnius ad nie•nem niuTjerum datum,& menfiirat ipfum : pcf vmerum eorn-
nitatem etiam cognofcitur,nam pcr vnitatem habet niunenis difEniri ; ex ip/b crgo vno transfer-
:
cft indiuifibile,
qitod
&
qiiantitatcm,tamen pun(fltus fuper vnitatem tddif pofirionem:<^»M^ autem fecunditm vnum,id eft,fe-
cundiimvnamtant6m(limeafiohem,
cftdiuifibi-
farntifuttt
tur ratio raenfuraf, vt fic in quolibet gencre illud , quod habct alteram harum. rationum refpe£tuomnium,qus funt inillo gcnere. Exemplum pdrritur ; albedo ponimr mcnfiura in genere colorum , patet quod non eft dicendum , quod albedo per fui replicationem aliquo^
dicaturcffe menfitra
&
ties
funipta,menfuret omnesalios colores;& ide;6
fedlior color
,
fibi illa
prima
ratio vnius
:
habct
& habens quafi ratione habitus re-
fpedu aliorum colorum,cft apta nata darc notitiJ
59
de aliis coloribus.Similiter fe habct ip aUis gene- Demenfura ribus vt illud dicatur menfura in quolibct genc- ferfeSionis (^ quanti re,quod habet hac,vel illam rarionem vaius, ficut melis. :
cubitusjvel aliquod tale dicitur menfuta in gcnere
pannorum quia per
: fui replicarioncm aliquoties fumptusjdat notitia de panno. Dcinde ciim dicit
S
quantitate,aut fpe-
indiuifibile,vel
FuhHm.
principiumalicuius numeri.
fit
,
& Mundo,tex.co.z8. & circiter. Vbicjue
vnum eft indiuifibile,aut
iodiuijibiii.
VmitM.
rwiweft qu6d
Notandum etiam quod
tamcn rationem mefiirx^quatenus albedo vt per-
magis vocah's propri^ .i^:\iu
rio
num
vocaluaut confonans, fed fupple
fiue tranffif
entitatum. Bene crgo dicit Philofbphus qu'6d ra-
non compctit
eft h'ttera
numert fiut quttntitAtiui,
eft
mitoniuirunam tonus diuiditur in dlio iemitonia inacqualia,quorum vnus vocaturdicfis in muficis: Mic autem, fcilicetin vocibus illud ptimum v-
&
..
vnum crgo quod
ejl
de gencrc quantitatis dentu. cft principium numcri ; qui eft de gencre quantitatis : qui fciiicet caufatur ex diuifionc continuij v>7um vcro quod conuertitur cum ente,eft principium numeri tranfcendentis , qui eft numcrus
;
^^ ^j^
^^^
,
dcnris,
Vnum
frincifium
y M M A R IVM.
Vnumxliuiditur Logic^ , in vnum gcncrc , fpccie, numcro proportione dc qua diuifione Dodor hic agit q.^.Impugnac S. Thomara ai^erentem materiam cfTe principium indiuiduationis Dc quo
&
;
lat^agit z d.5 q.f .6 &7.huius,qi.Explicatur Kabitudo iftorum modorum ,
&
quomodo oppofitum ta,tdt
vnius
nempe mul-
modis dicitur,quot ipfum vnum-
AMplius autem aliafecundum numerum funt
vnum
j
alia
fecundum fpectcm ^ silta
i
::
:
'
Summ^ vnicx
Cap. V.
mUa fecundum genus ; alia fecunditm MdUgiam ; numero quidem,(juoram materia vna\ jfecie.^quorum ratio vna genere, tjuorum ea;
i»
Vbi
vnum fecundum
diuidit
difpofirioncm
Logicam. Circaquod duo fadr:quia primo ponit illonmi modorum diftindHonem. Sccundo conim muruam habitudJnem redu^yonem. Sccunda ibi Semper itaque. Dicit crgo, quod am-
vmtm fecundttm nitmerttm
alia funt
alia
>
/ecunditm jpeciem;alia fecunditmgenttf;alia fecun-
dum
analogtam
rum materia efi
numero ^uidemfunt vnum, quo~ vna, ideft jdiffeientia , fiuc pro:
prietas indiuidualis,quae eft prscifa cauHi indiui-
ml'emum no '
vnum, quontm ratio , id vna : diffinitio enim propric cft
duatiorusj^^fc/V verofunt eftjdiffinirio, efi
aliquando genus
puta fubalternum
,
lioc eft vt habct aliqnalitcr
di£him
,
;
ens pcr fc
qua:dameft
:
matcria,quac opponitur forma: torius,
& ipfi qui-
ditati,
& pcr confequcns cft cxrra ratiqncm qui-
ditatis
rd
formalitcr,
& hxc eft materia
,
qus
:
quac eft
cft
poteft nominari haccccitatis.Cum crgo dicit Phi-
rarionem fpeciei,ficut
ab
aliis
ficut omnes qualitates pracdican-
,
fiuc proprietas indiuidualis
lofbphus quod
illa
fimt
vnum numero , quorum
vna , loquitor de matcria non primo modo, fed fecundo modo dida , quac congrue
,
puta vrina
& medicificut fc
ha-
terimm
cft
eft caufa indiuiduarionis
, vbi eadem idcm indiuiduum fed cadcm eft
& corrupto ergo gcnera& corrupmm erunt idemindiuiduum ,quod ;
&
&
& & fccund6 generata efTct cadem falfum
,
formaliter ad formalem quiditatcm
rci
numa-o
,
quod
quia tunc pernaturanjcorrupta pofient rcdire eadera numero.
,
&
ifta
cmufm indimi' duationit.
expofirio confonat literac Philofophi:fubditcnim
quod
illa
funt vnura fpcde,quorum ratio cft vna:
quidem fpmitur pro quiditate , quac dicitur fbrmarcfpo^efle indiuidualis. Deinde cu didt
ratio
Semper itaque
polferiora pracedentiafe'
&
^uacunque verogenere non omniafpecie^fed fropottione
,
c^ quacunque proportione non
Oftendit iftorum
mocorum mutuam
habitu-
dinem,& rcduftioncm, quae eft ifla, quod in iftis modis fcmper poflcrius fequitur ad praccedcns, & npn conuerritunquaEcunque enim fimt vnuni numcro,funt vnum fpede,fed non conucnitur,& uc de aliis;& hoc eft quod dicit,(\u6dfemperipfa poiieriorafet]UHnturadpracedentia,vt^uacunt]ue
Qualittrfo infertmt ilUh'
modi ^^ ^^^ tut*
funt vnttm numero, funt vnum fpecir.fed quacun- vnim Lt^ici quefunt vnumfptcie^on numero fupple funt vnii: diiufif
fedomniafuat fpecie
:
vnum gencre,qu4ainciue funt vnum vnum genere, non omnia
ijutcuncjue veri
funt vnumfpeciejed proportionr,id cft,qu6d qua» cunqucfuttt vnum genere,funt vnum proportio-
nefed qutawtque, funt \nmaproportione,nen om~ nia fiipplc fiim -•naxmgenere. Dciude curo didt
;
Prsterca
,
quod
caufa diftindionis
:
caufa indiulduarionis cft fcd matcria non eft canfa di-
eft
.
Palam autem (jr qtt*d multa oppoftedi' cumtur vni.njm alia non exifiendo continua, if$ habendo materiam diuifthilemfecundumfpeciem autprimam^ aut vitimam^ aliA
quia adus diftinguit ex 7. Metaphyficx,tex.co.6.i9. matcria non eft adus;crgo, &c.
alia
Practcrea,materia eft de cffcnria fpcdei,vt probatur 7.huiiu tcx.com.j j.& S.huius tcxt.co.6.29.
in hahend» ^tuitnes plures quid erateffedi-
ftincaionis
Cimmtdo
pcrrinct mmteri» tft
non
:
euidentcr falfum. Confiimatur : C\ vrymb ex aqua gencretur Ignis^ , fecundo cx ignc gcncretur aqua,f ^et quod iaqua prim6 corrupta , aqua fecund6 gencrata habent eandem materiam, font' eiufdera fpecici;er^ aqua prius cptrupta eft
& materiali:non autera
quia, vt di£him eft
omnia genere,
fingulis.
roateria in gcnerato
tum
:
fedquaeunquefpecie non omnia numero^fed genere omnia vnum quacunque fpecie,
duo diucrfa.vt
alia
quac eft alterapars compofiri,eftcaufa indiuiduationis. Sed contra iflam opinioncm arguitiir,quia
materia
in elle formali
modo cxponitur.vt comparanr
Notandum , quod ex hoc loco quo dicAur quod illafunt vnum numero, quorum matcria eft vna,fumunt quidam argumentum, quod matcria,
fi
&
^uuntur, vt quacunque numerofpecie vnum:
& & vtrumque fignifidat quietcm quandam,
materia,ibi crit
cfl
fanitatem,altera vt fignum,al-
duo diucrfaad
FrobMtmm-
wr.
cnm forma vnum
& ha:c eft
caufa propria haccccitaris,& indiuiduationis, quse
modum prxdicandi,diftinihim
rcddendo fingula
imdimidm^ti»
tuens
,
Mmtma itt-
cflenriak rd confH-
in cflc vltimo fubiicibili,
rione,
r.tn
qus eft prindpium
fi
bet ferenitas adaerem:fic rranquillitas ad mare;& ideo ferenitas tranquillitas umt vnum propor-
tffe frineifiii
materia,quac opponitur formjejparus
Ttrma dmfltx.
cft fltx.
caincnto:quodlibct cnim Pracdicamcntum habct
tur
x.d j.<^ 7.
quiaquacdam
propric vocaturmateria,quatenus conflituit rcra
tera vt caufa.Alio
«»
Similiter matcria cor-
ref{x>ndcnterdicitur duplicitCr «
dicationisfid cft,quaccunque funt in codcm Pradi-
dum diuerfas habitudines
mdt im.
qux eft altera rius , qu« eft ipfa quiditas.
materia
nacomparanturad
Amerrtis,
pracfcns fpe-
forma partis, pars compofiri ; vel pro forma to-
ftat)accipitur dupliciter,fcilicet pro
materia ,
Gi
& reliquum,ex primo To-
Forml autcm(quanrum ad
Vnde
modura fbrmar informantis. Secunditm veri proportionem , id cft , fccundum analogiam dicuntur \n\xm,qutcunqtteficfe hahnt vt aliud ad aliud. Quod duplicitcr exponitur vno modorvt duo comparantur adVnum fecun-
flHtdfupTin tifimm indimdMMioniSf
pic. c^ii.
diffiniatiu:,
tur de fubie<5lo per
(3*
rum,toc modis dicitur
dc Elcmento. Genere vero dicuntur vnum,'qKorum eadem esl figura prd-
Praedicamcnris
7h»mt,
ceitatem,fiuc indiuiduarionem:nec audoritas hic pofita cogit,nam hicacquiuocc capitur materia.
diffcrenria
fuit fupra capitulo,
proprium
60
ergo fpccies,fiuc natura fped-
& diffc-
mifi
fpecici , cum diffinirio confter ex gcncrc vtbMhtt r»' renria,ex quibus proprie conflat fpccies. tinumff*-
Opinic D.
;
poteft per matcriam contrahi ad ha:c-
Adcuius cuidentiam notandum, quod matcria
Jfliits
ffinitmr
fpecfci
non
& forma opponuntqr relariue, cx 1. phyfic. tcxt. com. 26. & quoi modis didtur vnum oppofito-
&
fnb
,
demfigura frxdicationisfecundum proportio-
:
Ctnm
fica
mem : quacunque fe hahent vt aliud ad aliud, jHmJuT.tgi'
s» "vnitu
dc rarione
173
,
fcd quodeft dc efrcnria fpedci,noneftcaufa indiuiduationis , quia tunc fpcdes eflet ftidiuidua ,
hacc:ergo materia
non
erit
&
caufa indiuiduatiom*s.
Confirmatur,quia fanper contraftiuum
«rionem cius quod contrahitur Scoti Opcr. tom. IV.
:
centis. Diftinguit modos oppofid
diccns
palam
vnim quod eft multa,
multa dicuntur oppofua dicqpturraulta non exifiendt
cflc cjuod
eft cxtra
vni,nam
fcd materia eft
continua
,
Sc hoc COntra
primum modum
P
5
;
atia
fupple
6x
:
Metaph.
V.
Lib.
174
fupple dicimtur multa in habendo materiam dir tiifJffUem
/fcHnditm Jpeciemafit Primam
ftat rcfolutio
j
id eft,
nnalem,ad
pi'oximam,<(;
vltim6
,
quam
&hoc eft contra fecundum
& tertium modum vniti)
comparandb accidcns ad fubftantiam dicendo homo albfis , vel accidensad accidens, vt dicendo album muftcum , & fic eft ens per accidens ; circunfcripta autem ifta comparatione , putk acci-
homincm fcorfum,vel albedinem
per diuifioncm
enim
piendo
proximae materiae dicuntur .multavinum
& o-
fumjprit cns pcr
:
leum,{ed per diuifioncm vltimae, riae
vinum
dicuntur niulta
&
fecundo
lapis
modo & tprtio modo vnius
:
ali^
:
qmd
(fmd erat ejfe
;
8c
modus fumitur per oppoiitioncm ad quartum modum vfiim. Notandum,qu6d vt praedidhtm cft,& habetur
hic
primo Topic. pofitorum jgitur
,
quot rrlodis dicitur vnum opmodis dicitur reliquum quia multa opponunmr,ide6 iuxta mor-
c. 1 1.
&
tot
vnum &
:
dos ipfius v»itu accepti funt modi ipfius ntttlti: pra;terquam de quinto modo:cuius ratio affigna-
tur,quiaquod opponiturquinto movmui,non propric habet rationem multi , nifi fecimdum quid in potentia quintus enim modus vtjius
&
:
fuit propter aliquid
rum
,
quod
dicitur
vnum vnitate
ex hoc autem qu6d per oppofir aliquid diuifibile , nori propter hoc eft
indiuifibilitatis eft
Secundum
fi
vero dicuntur multa, in habettdo ratimes plures, id eftjdiffinitiones dicentes
(*i*ns,
(eor-
dici?
& finalis mate-
oleum &
ergo materia accipiatuc larg^ frtro fubiedlo , v?! pro gcnere,patct quod ifte modus»j«/rt opponitiu: illi
Dcindc cum
{5.
tUm,iif> «#•
:
mujicum
ejfe
quidem
accidens
dicimus ,
vt iuHum
,
^ hominem muficum,
& mujicum hominem ,Jimiliter dicentes, vt mujicum ddifcare^quia accidit adifcatori mur, ficum effe , aut muftco adifcatorem , hec enim effe hoc^fignificat
autem
actidere hoc huic. Sic
3* in diBis , quando hominem muficum dicimusyd^ muficum qUando hominem^attt album muficuni , aut hunc alhum, Hoc quidem quia ambo eidem auiduntnllud vero quia enti ac-r ciJit,hoc autem muficum hominem, quta huic acctdit rnuficum ^fic autem dicitur e^ effe alqutdem^ bum , quia enim accidit illeefi. igitur fecundum atcidens efje dicunturfic dicuntur , aut eo quodeidem enti ambo injunt,
^^
eH
aut quia illudenti ineH ,aut quia ipfum cui ineByde
quo ipfum prsdicatur.
&
multa fimpHcitcr , nifi in potentia , fedmdum quid : fic enim quod eft vnum primo modo,eft multa, vt oppohitur quinto modo, vt didum eft,
Dcclarat
difbm
diuifioncm,
In prima pane ponit dens. Primus
SVMMJE VNICy£ C A P. S VMMA
1
y
tres
modus cft
modos
entis per acci-
74 Modi entit ?"" "("dene *"''
cum accJHens compara-
tur,& prasdicatur de alio accidente, vt cum dicitur , iuftum eft muficimi,. Sccundus modus cft ciim accidens praedicatur de fubied:o,vt dicendo:
VII.
R
Prim6 quantura
membrum de fer accidens. Sccund6 quantum ad mcmbr um \tperfe\hv. Seeunditm fe vero. ad
homo eft mufieiis.
M.
Terrius
modus eft cum fubie-
drurn prjedicatur de accidente
,
vt dicendo,mufi-
modi quomodo diftcrantfpccie littera. Dicit ergo , qu6d fuppleyf-
cus eft h6mo:qui
£ns diuiditur in per re,& per accidens, hoc fecundum in cres modos quibus
(k
,
Dodor alios duos addic Secundum cec ens per fe,in
fcili-
omnia , qua: in prxdica-
mentis continentur. An veroensben^ diuidatur in decem genera tradat Do,
dorhicq
y.
An hacc decem diftinguan-
turrealiter,q^. vbi yide Scholia.
ipfe tangit in
&
fecundum
tum ad
:
modum:^ mujicum ejfehominem,
tcrtiimi
modum:quod
qul-
declarat per fimile
in caufis pcr accidens, dicens •.Jimiliter dicentes,
fupple ens per accidens,^'? muficum
nl quod
fupple ide6 dicimus miificum aedificarc
,
eo
:
muficum ejfe,aut econuerfb miiienim effe hoc, id eft,muficum sedifiaLie, fignificat hoc accidere huicfic autem in diElis , quando dicimut hominem effe muficum,
accidit adifi atori
Tejtcoij.
ENs
dkitur , hoc quidem fecundiim acci-
Ew JufUx,
Poftquam Philofophus v»«»»,nunc diftinguit hoc
itctidentf
diftinxit
hoc riomen
npmcn ens, 8c duo fa-
quantum ad primummodum protanto cnim ilbum & muficum funt vnum,quia ambo accidunt
quae
fiint
nouem
di-
entu
infuhft/M-
fcilicet
mujicum
effe
album
quantiim ad primum modum quorum difFcrcntjam fubdit diccns , qu6d hoc quidem fupple dicitur cns pcr accidens , ^uia ambo eidem accidunt :
&
tcrtio, fcilicet [nhicSto:iUud vero
quia enti,id
eft,
fubic<3», accidit i!wc,fcilicet accidens quod praedi-
carur,quantum ad fccimdum modum:aut diccndo muficum efl^ hominem,^i«i« huicCcilic. homini, accidit effe muficum,c^x.\3m ad tertium modum: pro tanto enim cft veru qu6d muficus eft nomo, ipsumuquia ipfum rtiufidi accidit homini^yil;
& fimilitet fubftantia dicitur ens fed cntis inper fe & per accidens eft fecun-
ficum dicitur effe albii,(juia cui accidit,(ei.muficHm, ineft albjtm , vt iam didhim fuit cxponendo prir
citur cns diuifio
:
fccundum qu6d ens abfolut^ conficnim acf idens in {c cottfidcratum di-
diuifio entis in fubftantiam
eft
deratur:fic
a
cconuerfb hunc
:
pracdicamcntaaccidcntis. Scicn-
dum igitur qu^d accidens
uifione
album, efe mujicum
fecundiim.accidens:iUud vero fecunditmfe.
:
difftrt
:
Notandum, qu6d ifta diuifio cntis in per (e,& per accidens,cft alia ab illa , qua diuiditur iri ftibftantiam & accidens quod patet , quia ens per fediuiditur poftea indecem praidicamenta, inter
diuifio
quantum ad fecundum rnodurn,c^ muficum homi-
»m,quantum ad tertium uut
quoniam prim6 diuiditeris in ens perfe,& in ens per accidens. Sccund6 fubiungit diuifionis dccl^M^ationem. Sccunda ibi Secnndum accidens tjuidem. Didt ergo , qu6d ens dicttur hoc quidem cit:
:
piBa
fico adtficatorem,hoc
^
denSyillud vero fecundum fe.
,
dum quod
:
cns confideratiir in rp(pc<3;u
,
puta
primu* »»«-
cunditm accidens dicitur cns : vt cnm dicitur iu- dut entit '^"^'^^' ifte eft primus modus o" ftum ejfe rnufteum , etia/n dicimus hominem ejfe muficumiqaantxaxi ad
&
mummodum. Coricludit crgo^M« quidem
igitur
dicuntmr
per
:
;
Summ^ vnic^ iicuHtttr ftcnnditm accidenj
tiut
cjuU entt, id
fubiedo tSud
eft,
quod
^jdtum*- candamutMt ^uut
accidcns
eft
»;?/i»,fcilicec
Cap. VIL
(fmd eidem
ambo tnfunt , quantum ad primummodum
pradicaturo
J( tntii ftr sttidf»s.
Mtttto
,
enti
inefi
:
fcilicct
,
quantum ad (efubiedum quod
,
poniturapaneprsdicati «j'/«i!Wc»t w«r^, icilicet accidais , de quo ipfum fuhieflum prsdicdtur , quando fdlicec acddcni poiytur ex parte fubicdi , hoc eft quantum ad tcrtium mo-
&
dum.
Notandom qu6d
poflcnt etiam addixluo
mo-
vnus qxundo tcrminus c6plcxus pet accidens praedicator dc tcrmino in-
di entis pcr
acddcns
:
vt
&qti6d praedicamcnta rcalitcr diftinguantur,& qu6d non finc pluraquam dcccm, neque paudora quando omnc ens pracdicamcn-
Nihilenim refert,homo conualefcens ejl^aut
sutem, dr
liter
illis
non curauit.Dcindc cum
cxplicice
TeK.c.i4'
ejfe
quticun^
enim
dicitur ,tettes ejfe figmficat:
ergt pradtcatortim cant; alia tfuale
;
alia tjuid
non
ponicur, vc cum didcur
j
efi ftgnifi-
;
^tia vl>i
horum vmcmque idem
(cili-
Circa quod duo facit , (ecundiim duas diuifiones , quas ponit de ente per Ce. (e.
deccm prxdicamcnta.
Primacft, vt
(ifiiiditur
Sccundacft
,
vt diuiditur per potcnriam
fti» dteem, Sccundaibi
:
Trim»
fo
Jitd-
tntis ftr
videUettgt-
mr».
in
& achi.
ccrc
,
homo
vadens , aut fecans
eft
,
remouet quoddarn dubium. Terri6
quandam diuifionem
incidentaliter addit
,
fiue
&
non ens extcnacceptionem entis,prout cns duntur ad ens non ens rationis. Scomda ibi
&
&
NtMenimrtfert. Tenia ihi:ylmpltus ejfe efi. Pidt ergo qaod feaindumft dtcuntur-ejfe qua'cun(jue fignificant
figwM pradicationts,id eft,
uer{a praedic^.enta aliquidefte, toties fignificatur ens
:
cjuoties
di-
enim ^»f»>«r,{cilicet
id eft , tot modis Pr *dicamentorum atia
ejfe fignific^t ,
ejttonnim
vel fecare:Jimiliter autem,& in
Vult •dicerc , qu6d in omni praedicarionc
nam
:
ibi
fi
, imphcite, vel exphd.. ponitur aliquod vcrbum,illud re-
{biuitur pcr parricipium
dicere
cft
mo
,
homo
conualefcit
}
&
,
& per
dc
fic
aliis..
didt:
K^mplius autemy (^ ejfe fignlficat quia verum ; non effe,quia non verum,fedfalfum, Similiter in affirmatione negationej vt quod ejt Socrates ymufutis , quodefi verttm t^t qued eji Secrates atht*s, quod ejtverum ,
^
ad aliquid ;
vnicuiqtu ftgmficat
ejfe
aliafacere, id cft,
idem, quod
eft di-
eft dubium ciim coramuniter ponantur deccm Prsdicamenta , Philofbphus
Scd
iioe\.enM-
&
non cnumcret nifi o<Sio. c.14. huius. Rcfpondct Gommentaior , qu6d id fecit causa brcuitatis. Contri, quar ptolixitas fuilTet "dicece duo verba, paaximc
cum
fincneceltaria,nonvidetur-Vndc
quod
tleatu.
nec
I>e mfmero,
do deccm cnumcrat.Vndc occafionc huius qiuerunt aliqui vcrum fint pluravelpaucioraquam decem Prsdkimcnta : quaerurit criam iuxta hoc, vtrum per iftam diuifioncm, qua ens diuiditur in decem Prardicament^,ipfa diftinguantur realiter: fcd quia nencra harum quaeftionum pofTet breui-
^diHinSi»»* Trtdie»
mentorum.
quod
eji
fatfum.
quandam
Inddcntalirer addit Cftris,
&
pCout cn s,
non ens
rarionis
fignificant, ejuia
acceptionera
& non ens extenduntur ad ens, d»cens
,
,
qu6d rffe ,SceU
verum, id eft,aliqua propofirio,
& aliquod didhim eft verurrawow ejfe z\Jitem,quia
iti
toca Mctaphyiica inucnitur,
tcr pcrtradUri
,
aliqua-
jdc^ caufa brcuitatis vfquc ad
Vidt Sttjm dif.6.q.
I
ifiM
»fftLat
ejfe
in frefofit»
jyntMego-
nonverujn ,fed fatjum; 8c \iocfimiliterin affir- remttcum, HtefMtn» matione negatione,([ui3.Cme propofirio fit affir-
&
mariua, fiuc ncgariua
Cgnificamus ipfara
;
cum
efle
dicimus ipfam cfle, cum dicimus
veram
:
&
ipfam non efle , fignificamus ipfam effc falfam veram,vt dicentes affirmando qu6d Socrateseft
dicimus t^ucd eftfatfum
efle
ScQt. futer
hecautem non eft diameter cemmenfurabilift
rum
ant^ id cft,fubftaiyiam; 4/(4 efuafe^
&iim dcnominariuc ab entc.
itiMt
,
ad:ionem ; alut patt \ alia vbi ; alia i]uando. Ho~
tft fignifi
:
alia ^uantum-y alia
Wat
vnde idem quod hoDcinde ciim
eft;
conualefcens
eft
muficw, quia boc verum eft ; negando eriam diccndo, quod Socratcs toon cft muficus : quia hoc verum cft hoc autetn dicendo j quod diameter nonefi inc^menfurabtiii.CciUcA lateriquadtaci
quid
qmtft. habet
:
aut di- tiiam. vel dicere ho~ :
ponitur verbum eflendi
&
Amplius autem ejfe fignificat. fadtquod Hidimi eft.
Pfjj^^ j„ rres,prim6 cnim
Secundo
66
eft ,
homo am-
conualejcens, aut horno conualejctt
,
Profequitur de alio mcmbro diuifionis,
,
atia
;
ejjefigni-
fcat.
cct dc entc per
enim qua:-
/•
eft
cjuoties
atia tjuantum; atta adati^
quidi aliafacere ; atia pati
qnando
,
^oniam
qiiia
riones non pcrrincrcnt ad prajdicarionem enris: t^P""* «»hoc remouet dicens , quod nihil refert dicerc,Afl- /_ lij^
tc
queJignificaatfguras pr/tdicati«nis
:
bulac, forcc crcdercc aliquis, qu6d tales pridica- ^" •utuifrt-
aljis.
Secundum fe verh dicuntur
aUu.
prxdicanrur , in quibus hoc verbiira
mt/iem vadere
didt
i*i
Rcmducc quoddam dubium
mo
(an Philofbphus de
didc
homo conualefcif.velhomo vadens ejf^aut fe~ ttns^ vel hominem vadere-^autfecare.Simi-
quanto ad
rcducuntur, ficut patct, idco for-
Ddnde cum
cacur.
dam
iftos
,
in aliquo iftorum dcccm,vcl faltcm rcdu*
fit
complcxus per acddens comparatur &przdicaturdealio fimilitcr complexo, vt fi dicatur , homo muficus eft homo iuftus. Sed quia per iftos modos tres pofitos in litera , poftiint etiaminrclHgi ifti duo modi, pro ,
/chola
:
talc
homo eft homo muu-
ais. Alius eft,ciim tcrminus
175
fupponendo cum com-
aliud tempusdiffcrantur,
muni
;
complexo exemplum,
::,
:
fuf. in 4. (s defiaitttni'
bm
vtri
rV
falfi.
:
falfijm cnim eft diamctrum non cflc incommcnfurabilcm ; & idco fic ncgando didmus faIfilm.Similiter poflumus darc cxemplum quando affinnando criam diciimus cflc falfiun , puca diccndo hominetB efle :
afinum.
Notandum , qu6d ifte iftodus acdpicndi cns difFcrt
ab cnte acccpto in prima diuiuonc
enris,
61
prout cns diuiditur in decem gcncra rquia ibi £»» accipitur cns
rcalc,
&
cxtra
intcUcdrm hic :
autqn acdpitur cns intcnrionis prout fcilicet 6griificat habitudincm prasdicati ad fnbicihun in propofitionc £ta
:
quac hOT^tudo capitur ab intcllc-
componcntc,& diuidcntc&.comparantcier-
Hiinura fubic^hmi
,
& illa habitudo «idttir cfle,
vcl non cffc ipfius compofirionis fccundHtii
P
4
quod
^ropq
dupttx.
Htt Metifittfi^ dimfitf iimA etuit im tmt rialt, titmif.
(^ M*
:
;
Exquo patet , qiiW
propofitie eft vera.vel falfa. ifte
^^,. Metaph.
V.
Lib»
176
primu
aecipiendi pns comparatus ad
modus
habct ad ipfum ficut efFc<5kus ad cau(am : quia ab eo, quod res eft, vel non eft, oratio vera, vel fe
hoc modo
^uc!,*dicitut
formalis
falfadicitur, vt habetur in Pr»iitanienti$.Dtin-
ficus
de cum dicit
lis,
qui eft ipfa forma
,
r
I
pofitum
fic
,
enim
rentisB entis.
,
maliter
Sed contra, quia omnediuifum fed ens
:
quia
,
quxdam
cft diuifio
&
demfotejtate dicibileuUuti vero ejuod
horum enim diShrum terminorum4(fe
quod animal quoddam
mrum,
,
diftrahens,
ejfejignijiait
(^ ens, hoc tjtfir
c^ quodfatejtate diciblle ejl termiquoda£lu^ ^fcirefimiliterj&pO"
^
,
(jr
vtens,
quiefcens,
(jr
(^
irrationale. In
homo pi£tui
homo
efi
linea ^
(jr
frumentum nondum.ferfecftim.
c^omodo vero potens^& quando nondum,in determinandum.
;
ficut
&
ttijit
entit
teflate, id eft, in potentia, illud
ferfeperft' fentittfn
hoc quidemens
autem
^
iicilicet
ejfe
&
,
efl
dicihilepo-
vero aEiu
fubdit
:
qu6d horum diSlorum terminorum , qyi decem Predicamenta,
fignificant
quod
efi dicibile potefiate
& quod aSiu
,
quoddam
enim
& ifta,
autem
,
entis per a<9aim,
diftra(Shua diuifio te
di<9:o
:
eft fal- tur
homo mor-
fuper dittifumdt
animal : diuifio
:
& potcntiam eft omnino
nam
potentia diftrahit ab en-
& ide6 non fequitur quod ens in potentia
;
diy
uidentt.
quia animal fiue ra-
fiue irrationale,eft vcre
fit
Quando ergo arguitur, qu6d omnediuifum
praedicatur de per fe
ejfe fignificat, quoct
^ ntn
dfftrahent.
diuin.im praedicatur de vtroque diuidentc,
tionale
ens.
Ponit fccundam diuifionem entfs per (c,prout a£him,diceos fcilicet diuiditur pcr potentiam
diftrs-
qtttlibet
vc patec in exemplo
medietatem
:
tutu efi homo. In fecunda diuifidne cory:edo,qu6d
liter autem,^ infubjlantiis .
Etenim Mercu^
eft rationale
dicatur de diuidentediftrahentejifta
qu6d
ejfe , (jr
hens,
prima diuifione,diuifurn non prx- NmfrtuUca.
cuiiam inejt tjuies, dr fotens tjuiefcere \fimir-
rium in lafide dicimtu
DimfiedM-
fUx
:
fa,
tens vtifcientia
Seetmda di-
non
cum
quaedam non. JExempIum primi, fi dicatur quod homo quidam verus , quidam piftus nam eflfe pi(5lum diftrahit homincm,ficut enemortuum.Exemplum{ecundi,vt cum dicitur,
dicimus
aliis
diuidentibus
(e
alicuius eft duplex
ALMpUus :
,
& potentia funt diffe-
non ens; namroianoncxiftenseftfornon ens, & nihil; ergo cns non diuiditur per talem potentiam. Re(pondeo qu6d diuifio iniid^iit
4<J?«
cum Phi-
& per pocentia, & a<5him fibi op,
prxdicajur de cnte in potentia obie
&dift.i^.ad'3.pr<JGoffre-
potcntia.
modo,quan-
propofirum
a<£his,
prsdicatur de per
do.Notatctiamdiuifam hic nondicide jncmbri$,quia alterum cft diftrahcns,
nempc
Ad
exiftit.
potcntiam obicdUuam
accipit
aftum. Doftor ben^ cxplicat potentiam obiediuam 8c fubfediuam de quo agit,
autem oppo-
&c tunc dicitur aliquid e(Ie ifto
loibphus diyidicens per adbum
M,
Explicatur dhiino cncisin poteciam,3£
%. d.ii. q. I.
a<Shis
:
pot5ci$ obieoiuz eft at^us exiftentix ±(kaz-
do adualiter
Sr 2d M A R
cflc in potcntia. Similt*
duplex adtus huic duplici potentix oppofitus,a6his oppofitus potcntis fubicitiu^ eft a
qu6d
fal-
fiim eft de diuifione fadla per diftrahens , qualis '
^ft diuifio enris
per a<3:um
& porentiam
ferenriam primae diuifionis entis per
:
fc
ad difprout
decem genera , quia-verum tns diin decem Prsdicamenta , iccundiira
diuiditur in ftinguitur
diucr{bs,^c.
& adus diuidunt omnc ens , & omne Pra:dicamentum , qHodexponitperquacpotentia enim ,
$y
damcxefttpla, dicens, cjyibdfimiliter aliquis dici-
tmfiire, veiquia cApotens vtifcientia
,
&
ille
cui
iam intfi
tjuia in
adu,
&
t^ui
Dc
(fipot^ns quiefcere :fimiliter autem,Sc fc habet in fitbfiantiii,
.
&
(imiUter in potentia
:
ficut
omne^
^connumcwt opini.or)em
quod iftaiji
nondum 'plen^ reprobauit
xfmilitir
frumentum nandum perfe(tupta]^\;ita.c{uando eft in heri;>a , dicicur fupple frumentum in potencia. Snbdit autem qu6d quando aliquid Rtpoteffs, Id cft ,in potenti^,
&qua^do non ,
in a(^.« in aliis determvtandum
68 fftintis »-
^
duflex
phieitink, (
fithiilHtt»
d*t duplex »iitt»fimilittr.
pono
ied fuppl^ eft
efi , fcilicec
in
hui.us.
Notanduoi , qu6dfiGUC,di£in^
fuit in
quarco
&
libro , duplex eft pocencia fgilicccobie^Uua, fubie<^iua,^dicicur poccncia fubie6tiu^ refi>e-
(£bafubie<5li , vc cum dic;^us,qu6dfoiTnacftin potcnq^ nutcrix vi^d^ici^urpqtcntia obic6liua rcfp^i^ teimini in comparatione ad agensii:
|u)c
mo4o
roia.non ex
Subftantia.
Explicatur in toto hqc capite diuifio
partes conti-
intcrifubftantias, cx cp,
VIIL
SVM MARl VU.
etenim Merpurium, ideft, imagincm
Mercufij dicimtueffe in lapidef\i3^^\t inpotentia, medietateni linea fupple dicimus eftc in Jinca,
nui fuijt in continuo in potentia : quia ver6 fuit opinio quoruiidam Mathematica e^ fubftantias^ vt didhim eftin |, libro,idc6 lineam hic
M VNICiE
Capyt
vel quia
^ft vteni, fcilicec in ^du^fimiliter dicitur aliquis
quie/cens,
UU
rubftantiae in git
primam, &fecundam;tan-
aliam acceptionem fubftantias recun-
dum Platonicos,itcm qu6d accipitur pro forma, rcdmpibcamcnquatviorhosmo-
dosadi.&^.' SVhJlantta, terra
,
dicitur (^fimpUcia corporayVt
&. ignis
i
&aqua,(^
qttacunque
Text.c«i.ij.
ex his eonfijle^ animalia , (^ damonia^& partes omtia , nium horum;hac autem dicuntur omniajubttantia^ quia non defubieB$ dicunturfed de talia, (jr vniuerfaliter corpora
&
"
his alia. In
ifla parte,
vt dicebatur diftinguit Philofb-
phus,hoc aovacnfttbflanti4,<{\i3f
cft
pnncipalier pars
:
:
:
Summ^ vnic^ Circa quod duo modos fuDflantia;. omnes modos ad daos. Secun-
pars fubie^i primi huius iuhfi.tntis
JumitMT 4. fMdit.
facit
:
libri.
quia primo diftinguit
Sccund6 rcducit da ibi .Accidit ita<jue. Prima diuiditur in quatuor,(ccundum quod quatuor modos fiibftantia; ponit. Secunda ibi Jilio vero modo. Tertia ibi .AmpUits cjHtcunejMe. Qiurta ibi yimpliits quod tjnid erat ejfe. Dicit ergo prim6 tC^c Afubjiantia micitur vno {cilicct modo ipd^pUcia corpora, :
:
:
vtterra, ignis
,
uerfaliter corpora
fiuc mixta
&
,
& qutcitnqtu talia,&
aeftia
qtUcunque fint
fimt homogcna,puta camibus iufinodi
fiue fimplicia,
criam animalia cenflantia ex his ,
corporibus fimplidbus
(cilicct
,
v?ti-'
,
vcl mixtis quac
& oflibuSjiSc nu-
,
& dsmonia & partes horum, hac autem
,
pmnia dicuntur fubflantia: qula non dicu/ttur de fed aUadehts dicuntur haec eft defcri-
ftibieSlo,
:
pdo primae fiibftantix data in
Pracdicametis , cap.
dc Subftantia. Per quod Philofbphus dat intclligere , quod per iftum priihum modum intclli-
primam
git
fiibftanriam
,
quae eft fubftantia par-
ticularis.
NotandujT» , quod pcr daemonia Philofbphus Dtnunts » haec intelligit idola , qua: vt Dij ab antiquis pofMd Pbilofo-
Cap.VlII. fkniflcMites fecundinn eos
tjuibut deflruElis de*
,
flmitur totum , vt fnperficie tcrminatiu^ deftrafta,
numerm
videtttr ejfe tatis
nihil ejfe dicunt
,
fiipplc
qua corpus
& corptu (cilicct dcftruitur:
Otnruum rerum
ftantia
167
,
fcilicet
nam
:
qubd fit fubnumero
deflruilo
& terminare omnia fupplc di-
cunt ipfiim numenim.
Notandum , qubd fccundiim enim
linea eft
illos
& fuperficies corporis dicebant componi ex pundis & fupcrficics
pars fuperficid, lineas
:
,
&
&
text.c. j
.&
inde. ex
quo fequitur,qu6d pii£b efset
& linea fuperficiei, & fijperficies
fubftaria Iin«c,
corporis. Iterii fccundii hac opinione videtur nu-
merus cflc vniuerfaliter fubflantia omnium cntium , quatenus remoto numero, fecundum eos, nihil remanet in rcbus:quia quod non cft vnum , nihil
& fimilitcr
cft;
quar
,
non
fimt pluta, nihil
funt,Numerus edam didtur terminare onmia : ex hoc quod omm'a per numerum mcnfurantur. Sed tamen ifhid moduum eorum nullum eft non enim fequitur ,qubd illud,fine quo res :
cfle
non poteft
fit
,
fixbftanria illius rei; fed poteft
cflealiqua proptietas confequens rei fubftanriarn:
funt inteHigi duflieittr.
fe
ponebant , fif eftc fimilis fpedci cum.homirribus , feamdum aliquos , vt diiShmi fiiit in tertio huius, vnde quidam,vt dicitur,vocatus Apuleius
paflioncs ad fubicdla propria. Peccabanr etiain
,
fof-
DtmSqmit Damiones
Datmones , inquit , ani, mcnte rationalia, animo paffibilia^tempore xtema. Deinde cum dicit: fic
deffmit
:
ftcmiMmJt- malia fimt corporc acrca
fnUinmf
i^/w verh modo quodcunquefuerit caufa exifiendi inexiHens in talihus ifue
non dicuntur de fuhieih
:
qittecun-
quant um ad numerum,nbn diftin- Vnu vnum,quod conucrtiturcum entc, & quod eft principium numeri:nam benc verum cft, qubd nullum ens poteft cfTe non vnum,quod eft paflio cnris,Iicer fit non vnum,quod eftprindpium numeri , qui eft de genere Quantitaris, dequo loquebantur poncntes Mathemarica etlc ifH fpccialiter
^'"'^^ inexiflens in taUbtts tjuacunque
rum
mis quac non dicUntur de (ubiecko
**"*'
dupUtex
guentes inier
rcrum fubftandas , de qua opinione in primo huius. Deinde cum didt
fuit dit^hua'
vt anima
,
modum diccns, quod allo
*'^o dicuntur , id
ftAfiMti»
habent propriae
eft diffinitio^dr
mo^
ejfecuitts ratio
hac fuhjlantia dicitur vniuf
cuiufque.
dicinir fiibflantia quacunqtte ftierit caufa ef-
ffMtiale »licdicitttr
le
i^mplius quod quid erat
Ponit (ecundum
t^fecifnh'
quemraodum
recundiim
animalis.
^°.
"^ ^
^V*!'J^^
cx lineis , corpus ex luperhciebus, dc qua opi- ftrum. nione habetur prolixiiis 5. de Cxlo, Mundo,
ncbanmr vel intelligit qusdam rarionalia animalia, qux Platonici, vt eis imponitur , duo cC-
fhum
7/
°^^"
cft,
non deftib-
in pra;di
&
dicit.in-
Ponit quattimi id eft, alio
rat
modum dicens, qubd ampUus,
modo,dicifurfubfbntia quod quid
ejfe, id eft ,
quiditas rei
:
, ad remouendum caufas extrinfecas;vnde fubdit, quod anma fupple eftcaufa eftendi inexiflens<w7»»Mii, etenim dicitur efTe fubftanria
dicitur fubflantia vniufcuiufque.
animaL
Nam
exiftens
Notajidiim , qu6d ad ifhmi modamfubfVanpoteft rcducimiateria, quateft principium in-
riat
exiftcns primas fubfbnrias^poffunt eriain ad
moduni
ceptu fbrmali, cix.
hunc
reduci fecunda fubftanrix, quac de cori-
i^mflius quacunque fdrticuU
exiften-
tesfunt intalibus ttfminantes,(jrhocaltijuid :
tjuibtis
deHru£lis defiruitm to-
tum, vtfuperfcie, corfus, vtquidam dicunt^ ^fuperficies linea, S" totaliter numerus vi^
detur effe quibufdam
talis)
nam dejtru6ioi ni-
hilejfe^ (jr terminare omnia.
Ponit tcrrium modum, qui cft fecundum opinionem Platonicorum & Pythagoricorum, diccns qu6d AmpUits fiippte dicunmr fubfbntia ,
quacuntjue particuU funt exiflentes in talibHt, fclicet in
prididbs fubftanriis
tf*»ta, id efta
,
id eft
quomodo
,
quam
fignificat diflSnido
difFcrt ifte
fecundus
quartus
modus
,
&
hac
Ex quo patct modus a fecundo.
accipir fiibfbntiam pro
forma parrisj iftc verb pro forma totius, qua; eft ipfa r« totalis quiditas , comprehendens non tantum fbrmam, fcd ctiam materiam. Deindc ciim didt:
& intrinfeco funt primx fubftan-
Deinde ciim didt
fignificantes
nitio
TtrtnaJue-
cuitts ratio efl diffl-
,
qux
teiminum eanim
funt termi-
,& hoc aHqmd
Accidit itaque fecundum duos modosfnhJtanttMH dicifubieifum vltimum, quod noa adhuc de alio dicitur, (^ quodcunque hoc ali^
qmidens , (^.fefarabiU niufcuiufque
fiterit
:
tale vert
v-
forma (jrffecies.
Redudt omnes di<2»s niodos ad daos, dicen$ fub^antia vno inodo eft.fccimdijmquam dicitur fubleEium vtt^mttm, i
& & feparabilefiterit, id bus
juiis
:
taU vtro
,
eft,
diftinaum ab onmi, alio modo didtur
id eft
&
fubfbnria vniufeuiufqut forma flwies ficut ctiam diAura fiiit , in quo concludit fccundum, Sc quartum
naoduhunam
ta
:
fbrma parris ,qakn forma
fUx.
,
^rraa torius , didtur forma,
Metaph.
V.
Lib.
i68
& fpecies,ficut etfi
idem
inpraecedemibus jdiftinguendodc prout opponitur fon-nae partis, vel for-
didum
fuit
materia
,
:
:
potcft dupHcitcr aecipi, fciHcct per fe,& pcf
Prim6 ergo diftin^uit idem per acci^ dens didbum. Secundo idcm perfe di
mae totius. Sed tertium modum prstcrmittit pro co , quod eft fecundum opinionem aliorum
cunda
falfum.
dens.
ibi
.Alta vero
:
MM
V
C
A
YN
iE
Sc differenti. Itcm dc fimili, Itcm de oppofitis , contrariis
Pe codem, diuerfb,
& diifimili.
&
:
&
IX.
y T
p
Cifi
I
Prima in
fe.
Sccundo infert Sccunda ibi .Quaproprer, In prima panc ponit quinque modos ciijfdem per accidens. Primus modus eft,cumaccidens dicitur idem accidenti,puta dicendo,qu6d miilicum fiint idcm.Secundus cft ciim album, accidens dicitur cfle idemfubie6lo,puta m^ficum efle idem homini. Tertius modus cft conuerfiuus fecundi , cijm fubiedum dicitur idem accidenti puta homo mufico. Quartus modus eft, quando accidens incompicxuiTi idcm dicitur cllc copi-r
prjedidis.
S
fecundUm
modos eiufdem per acciconcluflonem quandam ex
duas, quia primo ponit
djuerlls (pecic.
srMMjRirM.
plexo ex fubiedo
,
&
accidentc
,
vt
fi
^J ^^'"f^*'''' ,
mdk!
rpuficum
idem homini mufico, Quintus mocum terminus complexus dicitur eflc
dicatur elle
In hoc capite vfquc ibi
,
ContrarU dU
funtur. explicantur nomina , idcn^ per fe,
&
pcr accidcns
fcilicct
cuiufque oppolitum,
,
diuetfum
,
,
fcu differcns. Iccm
fimile,&: diflimile. Ponitquatuor
corumque
oppofitionis,
quo
&
quseft. 37.
3 8.
Dodorem
Vidc
cap. de oppofitis.
modos
fuffici^entiam,dc
dum
de Pracdicamentis.
7m^
"''
4ccidens
,
vt album
,
^ muficum & mufi-
f*w,^«w alterum alteri amdit (^ muficum autem homo quia muficum homini accidit , j
,
^
horum vtrumefue illi\
:
feorfiim
vel ipfi mufico feorfiim. Dicit ergo
,
quod dicuntur hac ejutdem fecundUm accidens, vt alhum , mtificum dicuntur idem quia cideit}
&
:
fcihcet fubiedto accidunt
mus. Pro tanto
& ifte fuit modus pri-
,
vera:album
ifta eft
eft
muficum:
in
quo fiint
& muftcum, id cft, quod
iierum/jowo,
muficum prsdicatur, & ni per accidens
,
dicitur efle
idcm homimuficum
,
&
iftc fuit fe-. , fciHcct homini : cundus modus, vbi prsdicatum accidit fiibie6to. Iterum mnficum ffr homo,id eft, qu6d homo praj-
accidit alteri
dicatur
& dicitur efle idem munco <juia mufi& ifte fuit tertius modus,vbi .•
,
cum acrtdit homini
:
^ muficum
fubiedtum accidit praedicato. Iterum vtrieiue,id eft, termino compfexo exfubiedo , accidente
Poftquam Philofbphusdiftinxit nominafigni-
quod dc illotcrmino prxdicatur,& illc fuit quartus modus, puta diccndo, homo muficus eft miificus. Iterum horum vtruntcjue, id eft , terminus complcxus cx vtroquc dicitur elle idem iUt, id cft, termino in-
etenim homini mufico,(jr homo^ ,
idem
n
,
vnum:&
fdem, ^uta eidem acciduntidr homo,
vtrtque autem hoc,
eft
quia vtrum(]ue acctdtt alicui tertio
EAdem vero dicunturjhac quidemfecunhenscom.fei
dus
idem fubicdo fimpHci, vcl «ccidenti fimpHci vt fi dicatur , quod homo muficus eft idem homini
dicitur,
dr
hu illud.
ficantia fiibieibum huius fcientixjnunc diftinguit
nomina fignificantia partes fubiedli. Circaquod duo facit } quia primo diftinguit noraina fignififrantia partes vnius. Secundo nomina fignincantia partes entis. Secunda Primain duas.Primo enim
&
dicitur efte
idcm hoc ,
id eft,accidens,
complexo , & iftc fuit quintus modus , puta dicendo homo efthomo muficus. Poteftautem
Potefiat dicitur.
accipi ex partc fiibie^ti
quod didum c(l.
vt
incomplexus fignificans fubiedym, vel accidens. Ideo fubdit, qu6d homini fcilicet fcorfum,Cr mufico,fcotsu dicttur effe idem homo,cr muficii,Cimui t^/)«,fciiicct homini muiico, ///«
dc vno. Secunda ibi Priora cr pofieriora. Prima in duas Prim6 enim
muficu^,quando accipitur econuers6 fecundum qugrtum modum. Deinde cum dicit
Secildo diftinguit fcihcct prius
vnum
:
,
ibi
:
facit
nomina fignificantiaordinem
,
& pofterius, quod confequitur ad
nam vnum
elle eft principiiaii cfTe
,
di<51:um fuic fupra capit.
:
nomina fignificantia partes vnitu, & quod eft multa. Secundo diftinguit qiuedam nomina fignificantia quafdam fccimda-
,
vt di
diftinguit
fui oppofiti,
rias partes multitudinis
diuerfum
,
& difFerens.
,
quas reducuntur ad
Secunda
ihi
;
oppofita
dtcHfitur.
Ad C«»JiderM
cuidcntiam primae panis notandum
qu6d vt didtum
eft,
fuit in ^uarco huius,partes vnius
fuomtdtt.l' fimt idem ,fimUe , (ttjuale ; partes autem mulfmtfnrtesv. niui.cum tor- titudtnii funr diuerfum, difiimUe , &: inAejuale. In men\.%. ri- loco aut^m illo eft, vt dicitur, vcl dicuntur, quia
&
ftlutionts
funiiturfHfer vnitMe ietu.
in eis efl nobis occulta muhiphcitas
hoc ergo,
ifla
pars diuiditur in duas
:
fecundum qoia primb
hoc nomen idem, Sc fuum oppofitum. Secundo hoc nomen ,fimile & fuum oppofitum. Seciuida ibi Simtlia autem dicunfur, Prima in duas quia primo difHnguit ipfiim idem-Secun:
:
d6
(jr
emnia hac vniuerfaliter dicere quod
omnis homo idcm^cjr muficum : nam vniuerfaliafecundum fe exifiunt : accidentia vero non fecundum fe , fed infingularibm fimpliciter
dicuntur : idem enim videtur ejfe Socra-
dr Socrates muficus/tam Socrates non in multis j propter quod non omnis Socrates teSy
ejfe
mnficus neque Socrates dicittir,qtiemad-
:
diftinguir
eiiis
^apropter
non dicuntur-.non enim efiverum
oppofItura,fciHcet diuerfum.Scciuida ibi:
DiHerfa vero. Prima in duas , fccundum quod
modum
omnis homo
,
dr ^^c quidemfic di-
cuntur eadem. Infert cx
di
quapropter omnia dicandi
,
accidens
quandam conclufionem,dices,
in qiuTsus ,
non
omnibus modis pra;fcilicct prxdicamr idem per
h<£C
,
in
dicuntur
vntutrfaiiter
:
non timi
74
;
;
:
:
Summ^ vnicx .j.
.
p^fe rr ftr
,„
\ii
iteeiMts in
truui»
gumcntum
nts honto cft
rciario rcalis
verum dicere {c\\kcx.ncx.c^3.dh^Mod om* ulcw,& muJicumAd eft,qu6d omnis homo fit idem mii/ico cuius caufam fubdit :
vntuerfalta fecu^dk
m fc extftunt
:
acctdefitis
quod
,
;
non
non fit duo
idenritas numcralis
nara relario
cxtrcma diftinda
17^ requirit
rcalis
, idem autem a fcipfb Deindc cura dicit:
rcalitcr
diftinguitur reaUter.
psM- autfm non fecnudumfe ,
**"^
id cft, quod in propo/lqua ptffdicatum dicitur dc
vniueifali in
tione
fubiedo vniuerfalitcr , pridicatura comienit non ratione finipd vniuerrali fecimduro (c, gularium : non lic autem eft vbi prjcdicatura eft
&
idcm
lecundura accidens fubicdlo:quia talc pra;-
dicatum non
incft
{ecundum
fc
ipu vniucrnj.li
,
catum praidicatar /ed in ftvguUribM ftmpliciterdicuntur, tdeenim videtur
&
Socra^ iubic(^ : Soertues, tes muficM : nam Socrata non eJl_im multis , quia /cilicet non eft vniuerfalc^/ro^/^r quod n»n dicirur
effe, fcilicct
omnU
& hic
Socrates
eft ratio
:
,
^uemadmodum omnishomo,
quia pracdicatum idcm per ac-
cidcns non praedicatur vniuerfalitcr dc tcnnino , quia fingularc hon cft vniucr(alc:licci piJEdiccmr fimpliciter dc eo quia taha accidcn-
fingulari
:
&
modis.
,
emnino etdem
offofite
aut (pe-
,
aut ratto fubfian-
EMftinguit oppofitum
Circa quod duo
facit
:
fWH«,quod
quia
fam diuerfum. Sccuud6
quod
cum
:
D.fferentta vcro,
vno modo , homo, & afinus :
dtturfa dtcuntur
qHorumjfecittfuntfluref, puta
&
potcft acipodo tjumrum materiaeji alia. pro fubie<^o, vcl gcnere, <Sc fic pofAmt fumi duo modi diucrfitatis iuxta olictatcm
alio
cipi materia
modo
matcris. Alio
dicuntur diucrfa
ratio fukflantut, id cft
&
alia,
fubdit
MtA vtrofecundHtnfe cie.
,
,
c^Morum
diffinitio fubftantialis eft
,
quod omnino diuerfum opponitur modi$
aut
'vna.autfpe-
mmero e^dem dfcumur ,
facit.
Seamdo
,
&
qi*orum
quia quot modis dicitur
vnum op-
& reliquum correfpondcn-
cum dicic
uerfa funt idem aiiquid entia
&
,
nonfo^
lum numero ffedfiecie^ aut^enerCj autfrofortione,
eiu(
Primo enira
Circa quo4 quod diftum cft.
pcr
facit
(e.
infen conclufionem qoandam cx prz-
Quarepalam. Dicit crgo qu6d alia vero fiipplc dicunmr cadcm fecundumfe, (fuem' (ulmodMm, vnum , id eft, qu6d eifclcramodis, 2uibus dicitur vnura pcr (e, dicitur & idem pcr etenim eadem dtctmtHr ejuorttm materia eftvna,aut fpecie , aut numero & in hoc tangimttir duo modi ciufcicm pcr fe correfpondcntcs fcamdo, & terrio modis vnius, dicuntur criam cadem ijuorumfubjidntia cji vna, Sc in hoc tanguntur tres modi eiufciem pcr (e, corrcfpondetcs primo, quarto, & quinto, modis vnius nara fubftanria vna potcft dici , vcl rationc conrinuiuris, quoad primum- modura ; vel rarione vnitaris in diffinidonc& rationc , quoad quartum, & quintum modura. Dtindc cum dicit diAis ibi
:
&
;
Deindc
:
,
Difierentia vero dicuntur quacuntjue di.-
(jitemttffmodumcj;'
: etemm tjuorum materia
DifHnguit raodos
duo
ipfum idcm ter.
v>»«w
^^-f^l^
^ y^^
ipfiim differens,c[\iod cft
qnafi idem ciuti diuerfo ibi
Dicit crgo
dlMerfum,
eft
pofitorum,tot modis
eademjic duutitnr. Dcii^de
<w**«»*»fm
pnm6 difringuit ip-
go , qudd
iiac
du
dicitur
tterfum.
fidem, ide6 tot modis potcft accipi, quot
fukfiAnttA V»*,
7j
Et
tia,
aut materia
tia primo infunt fingulari , cx confcqucnti dicimtur incllc vniucrfali; idco enim homo cft albns , qiua Socratcs eft albus. Concludit cr-.
^ di^
Diuerfa vero dicuntur tjuorum cies flures,
*
de quibus illud prardifimpticitcr ; idc6 fubdit i
(ed ratione fingularjum
fp
:
Cap. IX.
t/tim efi
rt/tm
:
:
Diftinguit ipfum differens. Circa quod tria Fadt. Primo cnira ponit vnum modum. Secund6
:
.
fint diffcrcn-
Secundaibi : ^mpliiu. Texiiz. ibi; Etcontraria. Dicit crgo qu6d dtfferentia dicMntur (jm*cunqtu dtcuntur dtuerfatdem alicjMidentta,\deA, in aliquo
numero
non
,
vno conucnientia ,
fit
mali
, :
;eat.
vnum
tamcn funt idem in Socratc fiue idem in fpecie, vt Socrares,& Plato,qui :
conneniunt in horainc nere
fit
^^ dtmt^h
vt Soctates fcribens difFcrt a Socrate
(cribcijte
illud
fiue illud
vt
homo
fiuc iliud
quillitas maris,
,
fiuc illud
:
& afinus
fit
fit
vnura ge-
conucnicntes in ani-
vnam proportione
,
ficut tran-
& f^rcnitas aeris, qax differunt,
& tamen communicant (ecundum quandam proponionem in hoc quod cft cf^ quiccum* Dcindc cum didt Amfitus quorum dii^rfum genus.
^arefalam cfuia identitat vnitas qua4am plurium effendi , aut quando vtitut vno , vt
flurthtu
iffttm ifft
idem
;
,
veluti quando dixcrit
nam vt
duohus vtitur
feamdum modum dicens qu6d ^m^ , alio modo dicuntur differenria quo,
rum genut
eJidtMerfum
cnria in aliquo
,
& ide6 non funt aliquid
vno
fpecic, vel
fcd fortc in aliquo tranfccndcflte
eodem.
r
Ponit
fltks, id eft
idem
& quanritas in cnte.
,
gcnere
,
&c,
vtfubfbmia,
Dcinde cum didc
Infcrt ex di£Hs conclufion? quandam.diccs*^*/* ^(Te-.ejuia
identitat ejt cjm (di vnttM,atu pluriief-
fendfy id eft,quando iUa
plura fecundum
vUein^ hu
efte,
qua
&
tamcn dicuntur
Etcontraria ^tftt^cMnqMehaheMtimfui-
Bantia diuerfitatem.
idcra
mqiianmm in ahquo conucniunt,aut quiafunt vnum (camdura cftc, & taracn intellc
Mu^ cMr*- vtiturvio tanquam duobus *"**•
dicuntur idcra,fimt
: veluti quando di, xeratipfum tdem tpft,na eodem vtitur vt duobjtt, puu diccndo id^ fibi idcm. ^x itxK ibfoiw ar-
Oftcndit quar propri^ funt difTcrcntia
quod
cofitraria
& cjiucMncjMe
tia diMerJitatem
Ccut
^
^^'^'*J"^
ria.
,
&
qus propric
aliura. Terri6 oftcndit
T>lfertmi
diiae
,
,
diccni
habent in fab/lan-
fupplc funt propri^ diffcrcnria,
fpcdcs fub gcncre : quae duabuS^con-
tfariis diffcccaoiSi
& fubflamialibus diffcrunt^^^ COQUQDiunC
-*
;
:
V.
Liber,
176
Metapli.
fonupniimt Ib genere portct tamen tota ifta lifeia prxcedens c^cponi fic ,qu6d totum fit vnus mo(iu»,& ^emplincat de ditierns quomodo fint :
:
difFcrentia
i
Sc aliquid
Notandum, quod
idom entia. v^: Ci(-
npn rc%i^iiit
j^ diHerfitM aliquan) tjonupniipntiam , (c
^
ctnHtntMnt,
diuerfum.Circa quod quia primb diftinguit modos oppdfitionis.Secundb dat documenta ad cognofccndum, Moii m»««
duo
facir:
aiiqua efie oppofita. Secunda ibfll Et ex c^uibHt. Diflinguit etgo qiutuor modos fiuc fpeciesop. :
ficut potefi elici exlitera,
Diferenti» diucifa propri^ dicuntur qua:
&
reducontur ad diffcrens,
'\AekyCOnxxz6.iOionz,&contraria&ad &priHatio,
alicftiid, id.efl,rela:tiua,
cienun oppofitionis potefl: fic haberi quia o^ pofita,velpoHnntfc,vei cxciudpntfe.Siprimo
quarto
modo
iiuius
;
fpd
vno
^iiiquo
;
&
fiint
fed ptiam conuenientiam in ide6 dicuntur diuerfa idem aiir
piunt diuerficatem
,
quid entia> vt ditSiun
efl.
Deinde cum dicit
:
do,vei vtrumque hii
Similia dicuntur qa^cumaiue idtmfajfa ^ quorum , aut diuerfa ,
^
^ plurxidempajfa
:
Ci
non funt:fi feciuido moextremum ponit aliquid,vel ni-
vtrumque ponit
aliquid,fic funt contraria,
eodem genere dicunt duas naturas pofi-r maximc diflant^ s fi verb vtriimque non
fiib
tiuas
:
eflaiiquid pofitiuum,fedalterum negatiuum.vel eft
qualit^ vna,
»>Y'"''*""^' funt relatiua, quae ratione mutuac de- ^'J"'""*'
fic
,
negatio fimpliciter
,
funt contradicloriaj
fic
vei cft negatio in fubiedo apto
Hic
liocnomenyJwi/f. Circaquod tria facit. Prim6 enim ponit modps fimilis. Secund6 oftenditjqux debeant dici maxime fimilia.
diflingiiit
Simili» di-
funtvr
tri
Secunda ihi
Et fecttndHm quMHnejHt.
:
Oppofita vero. Innuit auteni tres mo? dos fimilis dicens , quod fimilia dicmtur vno Tertia
modo
flifittr.
ijpi
:
fnnt omninoidem paffk, putaduo patientes febrpmfimiies dicuntur: alio mododicuntur fimiiia aliqua plnra qut funt pajfa idem ,
•n
cjua
,
(jr
cjuacuncjue vero
no
continguntfitnuladeffe amborumfufceptibili,
hac opponi dicuntur aut ipfa , aut ex quibtts Nam pallidum (jr alhumfimul eidem
funt.
noninfunt
;
propter
^uod ex quibusfitnt^op-r
Ponit duo documenta ad cognofcendum aliT. qua efle oppofita. Primum in comparatione ad motum,vt fi aliqua duo fic fe habent , vt altprum fit terminus aquomotus,&mutationis,& alteru
ifleefi:
C\
patiantur diuerfa, puta vnus febrem,
modo
dicuntur fimiUa,
vna , puta duo equi albi j & proprius modus ad qnem reducuntur etij eft
quardam
,
tjnalitM
pro quanro
qualitates
cit fimile.
:
iflae
paffiones pofTimt
did
vnum enim in quaiitatu
far
Dcinde ciimdicit:
:
pi*ximt
tates, in quibus
fir
terminus ad quem
,
illa
erunt oppofita
:
cum
fint
alt^ratio
habet,aut magii prapria,
nam
omnis motus eft ab oppofito in oppofitum; ideb dicit, qubd illa ex cjuihut , vt \ terminis a quibus, ad qui vltima, vt ad terminos ad quos , vtgenerationes
,
& corruptiones fupple funt oppofua.
Secundum documentum fnbia^rum.
:
eft in
comparationc ad
nam illa quac fimul non
eidem fubie
fe
poffunt inef^
ipfa,vel ea ex
e[i
;
multac contraric-
horumejuodplura
huicfimtle, id efl
,
iile
pofitadicuntur, aHtipfa,vt funtextrema, puta al-
bum, & nigrum; aut ex qHibuifunt , fupple roedia contrariorum , quas etfi non fint propric oppofita,funt tamen oppofita iftaex quibusiunt> nam pa/lidum , albumfimtd
fcilicet ej^trema
&
:
milis.Exemplum primi,vt duo iiomines quorum
eidem non infunt propter quod extrema fciiicet, ex quibut funt , kilicet media,opponH»tHr his , fcilicet mcdiis nam fic cx incompoffibiiitate
Vterquc fapiens^vterque
cxtremorum arguitur
qui
aiteri fimiiis
recundum
plurescontrarietatcs,
aut feciindBm njagis proprias,efl
maxime
iHi fi-
&c,Exemplum fecqpdi^aqLiaeflmagisfin^ilisacri ,quam ignis, pro quanto afllmilatur eft princip^lior
,
&c
ct4
cognoftendi
:
Oflendit qua debent dici maxime fimilia^dicensqubdy^f«»<^«w ^udcunejMe contrariorum cot tingit alterariy id efl,
fit
notanda
quibus funi ideb dicit qubd ejuacumciHe fimul non contingit adeffe fttfceptibili amborHm hac op-
fimtlibtts dipmilid.
Siitis iicitur
Doeumem»
.
&
Btfecundhm tjuacumejue alteraricontingit (pHtrarioru^ horum quodplura habet ^t , magu- propria, huic ej^ fmile oppofita vera
liberalis,
fibi
in iiumiditatc
,
quac
maeis propria qualitas acris,
guam caiiditas,, in qua fibi afliniilatur ignis. Vltimb innuit diflin(Sfcionem diffimilis diccns,qubd dijfmilia dicunturoppofitafimtUliHi,
& ideb iuxta
modos fimilu poiTunt accipi pcr ofpofitum modi dijftmtlis. Tunc fequitur ilia pars Oppofit4 dicuntur contrarta, contradiBio^
& Adaliquid, (^priuatu> & habitus. ,
yg
Bt exejuibui,(jradqua vltim4,vt genera-, tiones,^ corruptiones^
fed etiiim
prxdidi
i
cum
dicit:
ponuntur his,
ejHortm
fi-
nato,& detcrmi-
funt oppofita priuatione.Dcind^
fic
^Mt diuerfory ficut duo liomincs dicuntur fimiles non fblum fi patiantur idem, puta.ambo teruana: aiius v?rberationcm:alio
"«^ t
nato,&
Terti6 inuuit diflindtionem dppofiti quod cfl
dijftmiU.
iupUitntia
pendpntias fimul funt,&
qu*
77
& habttHs.
Notandumi qubd fufficientia ifiaquatuor fpe-
vitima: difFercntix,fecundum
quod fuit oflenfuin differentia, non tantum refpi-
4.
pofitionit, diccns,qubd oppofita dicuntur contradi6iiones,
jiiav,qiuc in niiilo flmpliciter cbriucniunt,funt
propric diuerf^,& dicuntur primo diuerfa,vt
fitiouk.
Vbi diflinguit quxdam nomina fignificantia guafdam iccundsuias partcs multiwdinis , quaD
:
ipfa picdia cfle pppofita
«xtremis.
Notandum , qubd
fignantcr dicit oppofitaiila,
non pofrimt inef^ fimul eidem fufceptibili amborum quia aliquando non oppofita pofTimt fimul efle in eodem fubieilo , pro quanto illud fubiedjrum non eft fufceptibile amborum,vt albcdo & fcientia :qu2 habet fubiccla diftindb, qii^
:
&
ideb ex iftaincompoffibilitatenon arguitiir,qubd ipfa fint oppofita,quia ifta incompoffibilitils non cft
ex eorum oppofitione,fed ex carentia fub-
itfti
dicit
fiifircptibilis r
ambonun.
Deind^
cum
19 Ntn onmm qu4,
nonfiMt fimul tn eodi fuhiea»futtf tfptfit».
Summ^ vnicx S
F MM A R ir H.
Cap.
gcncrc circa idcm obicdum
,
Iquo fc
:
fanum crgo
mb codcm eenerc ,
ncnt ,ad candem fcicnriam , fcilfcct mcdiciham: plurimum etiamdiflant.Qeindc diiu dicit:
MiA.vero contraria dicuntur hacefuidem ;
in Xalia hahere
aut agentiayout pati*ntia,aut ahie^iones^atit
diatntttr qu/tcunijue
nonfof-
eundumgentu
^ qud flurimtm differunt
:
timum differunieorum^^udin eodemfufcef-
modos contrarictatis in' fecund6 , qu6d alia vero dicuntur cdn-
traria
dicens
,
alia
dicuntur cfle contraria,pro eo c^bAfuntfttf-
Primi diftinguit raodos contrarietaprim^ contrariis. Sccundi in fccund6 contrariis. Terri6 rcmouet dubium. Secundaibi: Omtrgri» AUa vero. Tcrria ihi:.QM«mam autem w/.Ponit autem duosinodos contrarictaris vnum imptoiMfUdn, prium,alium magis proprium , dicens quod contraria dicuntur vno modOiquacunque non pojfuni adejfe eidem diferentittm fecundMm genus ,id eft, tria facir.
'
in
ris
:
licet difTeraht gcncte>
do,
vr u diceretur , qu6d albe-
& {cicnria funt contraqa
,
ncc poftunt
eodcm {ubie>^:ii^ cnim modus
cft
eflc in
improprius:
fanatiuum &SEgrotariuum
zgritudiius
:
pot^tia
alia in.ejfe pajfiua talium,ic cfle afentia,aut patitntia in
potcnria rarionalis,5r.huius,text.com.
&
&
:
mi,cdfefadiuum ,
& frigefa£Huum
&• frigcfa^bilc.
Excmplum
& frigcfaciens adlu
:
ncrationes contrarionim ,
ifimaxima
ter
,
aHtftmpliciter,aMtfectmdum
aut fpeciem,(\vioA exponitur
fic
& cQrruptionis,omnia ifta dicantur c6trari^quia per compararioncm ad ipfa prim^' contraria fed eriam gcnerado albi uatio albi
,
mdtum
coeli
,
puta
pgh^s Orienris , &
puivfbis OccidcnrisilecundiJrt gcnu» ver6, id eft,
in
codem
gencre,id
eft,
dujcipcciesper duas dif-
fcrentias diiiifiuas generis conftituta;
(pcdem autem , dentales
,
:
fechmdiim
vt duo indiuidua p«ff dtus acci-
&contrarias differcntias dioerra.Alitcr
cxponitur 6f magis ad rqcntcm Philo(bphi,videtur, qu^d differcntia maxima fecundiim fpeciem intclugatiu' in
duabus fpcciebus
,
,
vt
dicantur contrariaj
& gencrario nigri,& fi-
itemm priuari6-nigri;& pri&c. omnia cnim pr.rdida dicimtur
fecundum aliquam habitudincm iflam» vcl iilam ad prim6 contrairia. Deindc cum didt;
conttaria
^uoniam autem ens
^ vnum
multiplici-'
ter dicuntur\fequi eft neceffe.,fjr i^id quacun-'
fjr
idem^
quare
:
contrarium vtjic diuerfurnfe-
cunditm vgamquanque Categoriam.
^fimplici-
quidem , vt in motu locali duio pun<5b tcrmi-
nanria
,'
ncicontrariorum,qux fimt tcrminigenerarionis
que fecundurr^ hac dicuniur
,
•
*
aut habitHSt
& habitus & priuauo*
diuerfum
rentia
,
aut priuationfj ejje taltum,in quo tangit qu6d ge-
cpntrarierum qu6d comcaria funt.^iMrj*»»
genus
calcfadibile
caleiadnm &infi:igidatum
inde.vha cmn> fcicnri^ cft contrario10. 3, rum^fubdit ctiam quandam rarioncm gcneralem diffe^
:
fecundi calcfaciens
tQca:aut ahie£iiones,aMt acceptiones
militer corruprio,&
qu« dicitur
altcrum
:
hoc in potcntia aut a^hi.£xemplum pri-
fcns qu6d (upplc contraria dfcuntur
qut pluritnttm differunt etrrum qut funtineodem gerjert:& epta plurimum dtfferunt eo quid in todtm fufcepti^»,lcilicet habcnteflcrC^ efHaplMnmttm dijferunt aorum quafuntfuh eadem-potejiate,iA eft.rcicnitia,
quorum vnum
fanitatis
non taiKum album & nigrum
,
,
alia funt contraria in ejfe aciiua,
nara rontnria pre^ric acccpu oportet cfleih codcm gencre. Seamdum modum fubiungit di:
primorum:
ceptiua taliunf, fcilicet cbntrariorum
cft fufccpribile in
DiiHnguit modos contrarietaris. Circaquod
$<9
8i S*f «*/o
contraria,quia alteraeft humida,&1altera eft ficca:
ficut
ciin,autfecundumfp
effe
««h quidemin bahere taiiaJcHicei verc c6-» '^*"* *^' fupradifSb , fcilicet aqua &-terra dicuntiu:
trariajotc
,
talium^
ant hahitm , aut priuationes
,
Diflinguit contrariis
qu£ flurimum differunt eorum qux funtfuk eademptefi4te:(^ ^uorum difftren^ tia maximayOUt ficundum gentts, dutjimfli'
effe
talirnn.
(orum^ (fudfuntin eodem genere;(jr quaflu-
tihili:cjr
,
inalHuay alia inpafiua
dcceptionej
%
alia in talium fufceptihilia
tjfe:alia
funtjimuladejfe eidem differentiumfe-
dfffUa-
fieri
,
ficae diucriitatis.
COmraria
tm
169
cxpclluriti Sdabcadcm fcicntia confidcrari. Ponit quatoor modos fpcci-
mutuo
ttr.
X.
& a^grum funt vere contraria: & habcnt circa idcm fubic^lum,(cilicet animalis & perriria
quia cadunt
Cohtrarioruoiduomodi cxpoountur, &: modi contrarictatis propri^ dift«^ ad quamtria rcquitunturj fcilicct in codcm
I
fiue differentiis
fccundum gcnus in duobus gcneribus fiabaltemis fimplicitcr autcm ih duobus generaliflimis,& in quibufcunque quomodocimque maxime dilbnribus, Notandum,qu6d ex drfcriprionc fccandi modi accipicndi conf riria , qui eft proprius modus, colligitur qu6d tria funt de rationc contrariorum,{cilicct eflc in codem generc,& haber^idera fubic
Rcmouer quoddam dubium qnxrcrct cnim :
forte aliquis,quarc prxdidb, fcilicet
idem
ucrfura,&c. dicuntur mulrismodis, ad
pondet diccns, quod qtioniam ens pliciter dicMntMr,vcl intelUguntur
& di-
quod rcf^
& vnttm mttiti:
ideo necejfe efi
fequi ^uod atia ^itacunqMejicundum hac dicibMr,
etiam multiplidtcr,fcilicet idem& diuetfum,&c. idco fbbdit, ^iMT^ idem &diMerfMni,& contrartu vt efi quoddam diiterfMm, fupple diomtur multi-
diucrfum iiuidsxvitfeciidltm vnamqManque Cat^goriamM cft,in vnoquoquc ProKiicamento, Dcinde cum dicif:
plicitcr,vt fic
:
Z rel="nofollow">« rftitn*
t$»tT»rimim
fimtri*.
riraum,vt cxcludat gcncra eontrariorum, quibus Ctfi conucniant tres 6iQtx condirioncs;non tamc diflant
pliirimum:& ide6 non fuac vcrc-contraScoti Optr, tont,
IK
Diuerfa vero Jpecie dicuntur aujtcunque
etujdemgeneru exifientta,nonfuhtnutcefunt, dr/jiuacu/tqtte in
eodemgenere exifientia dif-
ferentiam hahent trarietatem.
^
quacunque hahent con, Et contraria dtuerfafunt ffeci»
ah inuicem^aut dmnia^ aut diSlaprimum , c^ quoruncunqueinfinaligeneris fpecie rationes
^
equtts indtuidua genere , vt homo dr rationes eorii diuerfe. Et quacunq; in eade
diuerft
Q^
fuhfiait
^'"
& "»*
^ ^horim fsjintf,
.
176
MetapL
Lib.V.
.
(^friftcifU.in vnoqttoque ^ner.e
mo
entU diprentiam habenf : eadem
fubjiAnUa.
frofinquiusquidemfrimifio
verofiecie his pffofite diSla-
nato autfmflititer^ auf jiatfird ,
8i
Diftinguit
modos
fpccificac diuerfitatis
nim primus eft,quando
,
quo-
&
&
:
uicem
tiis,
&
,
fme
quando aliquafunt
eodcm
in
diuiduntuf contra inuiccm differcnnon } ide6 dicit,qu6d
fint contraria fiue
diiicrfa (pecie
dicumur , efUMunque
in
eodemge-
rationanere exiftentia diferentiam habent , puta Je,&irrationalc; bipcs, &quadrupes tertius moduseft,quado aliqua habftcotrarietate infub-
icdo.vt ca quaf diuiduntur difFcraniis contrariis, fiueipfafmt cohtraria, vt alburn &nigriim, difgrequs diuiduntur pcr congregatiui^m , gatiuum ; fiuc non fint contraria , vt homo
&
equus nale
;
,
quaf diuiduntur per rationale
ide6 dicimr
,
&
& irtatio-
quod etiam dicuntur diucrfa
ipecie qudcunque in fubftantia habent contrartetatern, modo pracdltio. Et fubdit c^hAcontraria diuerfa ffecie ab intficem , automnia,aut di-
funt {iafrincifiu7nM eft,qus principaliter dicuntur. 0li$m* Quartus modus eftquando funt duce fpecies fpen»mittiiu» equus,qu2 diftingumitur. : vt homo cialillim* TUUur. dimnitionibus;ide6 dicit, propriis difFerentiis
Speeies J^eci-
indi
&
&
quod
diuerfafpecie
dicumur ,
cjiioruncunque fuftt
Pqftquam Philofophus diftinxlt nemina (ipanes vniM, nxmc diflinguit nomina fignificantia ordinQm , fcilij^et prius .&.|?ofterias, quod confequitur ad T;»«»»,vtpiaEdi<Stiim eft.Circa quod. duo facit, Piimo enim primittit quanpodaro commnncm rationem ipfius prioris fterioriis. Secundo iuxta illam rarionem diftinguit diuerfbs modos. Secunda ibi Ft h4c ejuidemfe-
8|
pofteriocundiim locum.Dkit ergo c^nodprigra ra dicuntur qu
Triut qnid
&
:
&
tuncfuppleilluddiciturprius quius iUi principio determinato
pltctter in natur* filij
,
quatenus
funt indiuifibiles in vlteriores fpecies
:
vnde
&
Yocanturquandoque fpccies atoms ,id eft ,indiuifibiles. Qaintus modus eft,quandp aliqua acfimul , modo f idcntia funt in codem fubiedo quodicetur in quacftionCiidpo dicit,qu6d diuerfa ipecic dicuntur qutcttnque exifientia in eadem fubftantia diferentiam habenfSuhdit ^utcm quod eademffecie dicuntur oppofite his , id eft, per op-
pofitum ad di£ka:quia quot modis dicitur reliquum. Oppofitum,tot modisdicitur
vnum
&
SVMMifi VNICi£ C A P V T X. De priori , & pofteriori.
SVMMARIVM. Explicat in hoc capicc varios inodos
fccundum locum, , & poftcrioris tcmpus,motum, quantitatcm difcretam, cognitionem , & rcrum fubftantiam , feu
prioris
,
,
reduccns rcUquo? mpdos
ad hunc vltimum cap.de
priori,
,
de quo vide ipfum
& Dodorem^q 43.dc Prae-
dicam&hicq.S.
exifiente aliquofri-
principiam
eft
,
ixs
comparatior
&
ram
velpotcftefle
:
fic
principium quo ad perfcT
& dignitatcm,vel aliquo quouis modo: aut poteft effe prius & principium/ra««i«»» vbi^ dlioncm ,
(tut aliquibui aliis
Notandum
cft
quod primum
,
modis.
rationem prioris in hoc confi- in que etnfiquocunquc gcnerc eft ali- ft'trati0frig,
inillo gencre
didum
vel fimpliciter, "'i
,
cft
:
& in compara-
rione ad illud primiun dicetur aliquod prius : vt illudquod eft propinquius primo,eft prius : fimiliter
intelligcndum
tum,vt
de pofteriori per oppofiquod eft remotiut
eft
illud dicatur pofterius
a primo. Deinde
Gum dicit.
Ft hoc qitidemfecundum locum inexijien--
g
dofrofinquiui , aut natura alicui loco determinato,vt medie,aut vltimo, autficut euenit
quodvero remotius fofieritts. Diftinguit
modos
datam ratio- ^^^ Prim6 ponit niodopojierioru Secundo corum re- fumitur tri-
frioris iuxta
nem. Circaquod duo
facit.
.
ScAfodo itaque quodam. Prima in trcs pofterioris potcft fecundiim quod ordo prioris fumi tripliciter.Primo penes reram quantitatem.
cunda
ibi
.
^
rum prioris diftincbioiicm. dudionem ad vnum principalem modum.
f^teiter.
:
&
Secund6 penes rcmm cognofcibilitatcm. Tcrti6 penesierum fubftantiam& entitatem fiuc quiditatem. S^cimda ihi: Alto vero modo. Tenia ibi: Alta verofecundum naturam. Prima in duas fecundum quod quantitas eft duplex , continua fcilicet & difcreta. Prim6 ergo diilinguit iftos modos pencs quantitatcm continuam. Secund6 Secunda ibi: pencs quantitatem difcretam. Alia fecunditm ordtne?n. Prima in trcs fecun-
dum
tres
modos quorum primus }
accipitur fe-
Secundus penes tempus. Ter: u4liafecundum .Alta fecunditm motum. tempui. .Tertia ibi Continuatiu: crgo fic , didum eft qu6d prius eft
cundum
(^ fosieriora dicuntur ejuadam
quidem , tanquam
id eft
,
ne ad aliquid quod non eft primum fimplicitcr, fecundum jiaturam , fed poteft efTe pofterius naturalitef ,pu:aquodcft principium quantum ad cognitionem,quomodo principiata funt prius nota,& notiora quo ad nos,non fccundum nam-
tius
PRiora
fic
;
puta pater
,
aut ad aliquid
,
vel ad aliquid&c. vt
fpecies fpecialiflimas indiuidua
e^uvd efi propin-
,
illius
uiduagenere,&eorumrationesftintdiuerftt;voca!C
&
>
qu6d talis orquod cft propinquum principio,aut cft fupple tal^-principium ptimum j(»»»-
do principij,&
ftere,quia, vt fupra, in
quidicatcm
adali-
gnificantia
diuerft rationes infinali, id cft , in fpecialillima equus qutfunt indifpecie «reneris , vt homo
autem
,'auf
aliqua funt in c6dcnl gc-
dulccdo fubqualitatc:liccrnon di6idanturab incontrariis differentiis , vcl oppofitis. Se-
gcnere
quod
quidydut vbi^ut ai aliquibfis,
iUifr qm» ncrcnon tamen funt fubaltrfna;idc6 dicit , qu6d titflUitir. diuerfa ffecie dicmtur qu*cuneiuee3t;iflentiaetHfdem generii nonfuntfuh inuicem , cuiufinodifunt homo afmus fubanimali vpl ctiam fcientia
cundiis moduscft,
,
Alicui determi-
iocuni.
penesmotum. Secundaibi :
quod
Moiiprttr omHtbus enumeriui fHnt
1
0.
:
:
Summ^vnic^ ^uod dl propinquius primo jII.
/»
fine
,
t/t
Cap. X.
hoc (juidem in-
'xijiendo propinquifu fecttndum locum ,aliquem
dcrerrninanim,fiue f>ri'js
loais
ille
fit
dcterminatus
kcundum naturam^-Guead
iibdit
placitum
;
clle
idc6
aut e(Tc fupple propinquius alicHi loeo
,
determinMto natttra,id eft,a naturaj vr medio,id eft, centro;i««^ t^/rjwo.ideftcirclmfercntisirfwr fupple
dcterminatoyZr«r euenit
tmn:c}uodvero
Notandum quod
frineipiitm loeo
ffi
dufltx.
(ccundum placi-
,
locus ceniri
& circunfiprcnquoddam
principium in motitlocali,vtgraiua mouentur ad
eft pre
ftnqHtnf pri
ma
,
tii funt loca determinata a natura , vt
&
medium ^ttd
id eft
fecumium locum.
icim\n3XO,eft poftertHs, r»
,
remcttus,Cdlicet a tali loco de-
eft
didtur
leuia a medio aa vltimum : fi crgo , centrum accipiatur pro primo principio in tali
ordine
,
quod eritproplnquius terrx,erit prius,&
rcmotius
erit pofterius ,
acrpriorigne
frim.
:fi
puta aqua prior
aifre
,
&
vcr6 circimferentia cceli acci-
piatur proprincipiq,in taliordinc crit econuerfb:
aliquando vcro iftud
primam principium
eft
de-
terminatum fecundiim placitum non a natura, fecundum quod in aliquo loco vel magnimdine poflunt homines fignincare , vt pkcet aliquam partera efle erit
primam quam volunt ,
propinquius illi,
Deinde
crit pofterius.
life
erit
& tunc quod
prius,& quodtemorius,
eo quodremotiora
nunc, vt infactis :J>riora Medis quia remotiora nunc:
Tjroica
hoc autem eo quodprofinquius nunc,vt infu^ turis:priores
enim pr^terea ludi
louis
,
ludis
Jpollinis ejfe dicunturquia propinquius nuc^
(^
nunc,vt in princffiOidr primo vfisut.
ipfo
feamdum modum acceptum
Ponit
Trior». fecu-
penes or-
diim tempus dinem temporis,dic(?ns quod alia dicuntur priora dictmtur du- fecuitdum tempMs licct difFctenter : hstc quidem eo fliciter
,
funt fropintjutor*
rtune
frtterito ifii*
^
ritinc
frtfenti.
quodfunt remotiora a
praefcnti
171
Alia fecundum motum :propinquius enim primo mouentie^ prius yVtpuer virOyprincipiufn autem (^ hbc quoddamfimpliciter. Alis fecundum poteHatem excedente- enim pote;
eB
ftate (^ quod potentius,eH prius: talevero
cuius fecunditm prauoluntatem Jequi eli necejfe
alterum ^poHerius,adeo vtnon mouen-
teiUo non moueatur^
& mouente moueatur,&
eB pr^tuoluntM principium. modum acccpnim penes ordimom,dicens, quod 4/1A fupple dicuntur prioTzfecundum motum : prepinquitu enimprimo Ponit terrium
nem
ZS
in
mouenti eft prius,vt ptter v»r0,quia fcilicet propin-
quior
autem
eftjprimomouenri
fcilicet
,
tjuoddam fimpUciter, iion ad plures
:
,
&
:
:
hoc
princtpium
eff
fecundum naturam ,
ficut euenit
inprimo modo
generanti
fcilicct
primum. gencrans,
&
vt dicebatur de loco
,
iuxta etiam iftum modum
dicuntur pTioi3,Cci\icet fecunditmpotef}atem,vt in
moribusvoIuntariis:nam fiipple inter homines in potcffciribtis eft
confKtutos excedens poteftate
potentiHf,eftprius : tale vero
eft
& qttod
fecttnditm cuius jn^e cmfir-
prtitolMntatem^d. eft,propofitum \mpeTam,neceffe matur mrgutftfequi alterttm:& posteritis , fcilicet quod habet f^f^tum Sco,
cum dicit:
Miafecundum temfus :hoc qutdem enim namque
.
nunc, vt infa^isy
id t^,\nipTxxeiit\%,pr'ioranamefue funt Trotca
,
id
Troiana MedisM eft> quambclla Mcdorum,atque Perlarumrrario huius eft,quia bella fcilicet Troica funt remotiora a prafenti nunc ; alia vero diamtur priora quia funt propinquiora 8c
obedire vt non mouente illo,non moueatur
/-11
,.
,
m
r.
& mo&
f"^ ^ , lofofhos
."
d«
uenfe mouetur,qualiter (e habetRex regno, centingentU Princcps in ciuitate, hac prauoluntas eft princi- rerum
&
refpedu ciuus quod eft propinquius , eft prias,& quod remotius,pofterius iftc eft ordo
pittm
:
dignitaris.
Deinde
cum
&
dicit
y^ltA fecundum ordinem^hac autemfunt qudcunque ad aliquid
vnum
determinaturn
diBantfecundum rationeWy vt %J^r«7»f Tor«CTO«/ »p')Tffor,«) -s^rijTii, r»T»f
;
t^ »-
hic quidem
enim qui fumitur , hac autem qu£ medis \ h^c quidem igiturpriora dicun-
principium
tur hoc modo.
cftjiaella
:
DifUnguit modos priores pcnes quanritatcm difcreta;& eft vnusmodus,dicens,qu6d alia fupplc diammrpriora/fc««
raagis afiiniapr
inuenitur inquibufdam rebus
nim eft Nemea Pythiis :nomiva. funt feftorum futurorum vt (i dicatnr temporc Pafchali , quod
quadam
:
prius eft,feftii Afcenfionis,quam fefttim Penteco-
m
qoia propioquius pra»fenri nunc vnde tali ordiuc vJifitniScilicet homines ipfo nunciprxfenItes,
:
ti,vt principio,
mus nomina
& primo. AMa. litera,vbi nos habe-
di(Storum feflx>rum,habct fic
:
prius
funt qttacunijue ad aliquod diftant fecundum rationem
,
id eft,
fecundum
ali-
quam proporrionem detcrrninatam vtparaHata :
& tritoFlata:ita quod paraftata
eft prius, tritofta-
ta pofterius. Paraftata dicitur ille, qui flat iuxta
TMrMftjua
& dicitur a i^ quod eft
f *•* didturi
aliqucm, puta
Rcgem
:
flata dicitur ille,qui ftat tcrrius
ctt
raftatacft prius
Z).7w»i<«,vterqiie illorum erat practerims: in
autem
vnum determinatum
enim Menelaus Pyrrho, fed eft, vt dicitur , litera comipta quatenus tempore Ariftotclis , Stc di:
no conrinuaris,fed
difcreia ordinarionc ordinaris:^<ef
*uxta,Sc
'iTtiiJnftofiat,
quam
quafiiuxta ftans tritofbta
ab eo ,
:
cum
:
(ed trito-
& ideo pafit
propiii-
autem non eft prius quod ^ft propinquius praefenri nunc , fed quod cft remorius , vt dichun e(L Sed poflet litera faluari , fi Mcnelaus Pyrrhus aeciperentur pro duobus hominibus futuris quorum vnus propinquioc eflct przfenti hunc , quam alius ;in taii crgo ordine vrimur
quius
illi
ifhmi
modum
ipfo prsfenti nunc,vt principio in temporerefpe-
& idco cordac mcdiar habent hic locum prindpij,
pfiteritis
&
:
^u cuius
dicafur ahquid prius
,
vcl pofterius, fe-
cundum propinquitatem,.veI remotionem:&r hoc habuit dicere Ariftoteles ponens tempus niim, quo pofito
m temporc
non
potefl dari allquod
aeter-
primum
aliquod nunc inrer prajteritura Sc fumrum : ciim, ex hypothcfi tcmpus fit iufuiitum ex vtraque pane.Deinde cum d Jcit ,
nifi
Scoti Oper. tom.
IV.
primo
puta Regi. SimiUicr feamdura paranett fitnt priores netis. Vbi ,
fciendum quod in inftnimcntis Muficis chordx graues dicuntur hipati:(ed acutac dicuntur netz:
medis autcm mefac, paranetx vero dicuntur
quac funt iuxta netas propinquiora mefis,id cft,nicdiis
quibus propinquiores priorcs cfrc cenfcntur, lcilicet paranetEC ncris.Et ex hoc dat diflTcrenria interexempla data 6\ce%jntc <\uide enimScMcxtv^
&
tritoftata iHe qui eft fummus,puta rcx habet rarione principij:<wf autechorda qu* eftme^ dia eft principium. Cocludit ergo quod hic quidf dicuntur pricr4 hoc modo. Deinde cum dicit:
raftata
:
TritofiMta
quM
i
:
Lib.
171
V.
Mie vero modo quod cogmtione
§7
vt
Metaph. ram qudcunque contingtt fffefine nonfineillis
&
pofterioris fiimptos Ponit in<>dos prioris penes rcnim cognitjonem. Dicit alia modo quod filpplc dicinif aliquid prius , qnod eji cignkiow pnusyViifimpUfittr priu^ id eft,qu6d tale eft fimpliciter prius , cum res per fua princjpia cognofcatur:& non eft prius fecimdum quid , vt dc ioco dicebamr in primb modo. Dcinde ciim dicit
Horum autem
aliter
,
nam fe-
cundum rationem vniuerfalia friora '.fecun"
dum autemferffumfingttlaria. Etfecundum fecohomine.
mu-
toto frius:vt mujicum
Non enim
eji ratio
totafine far-
te:equidem non contingit muficum
ejfe
noH
,
exifeente aliquo mufico:amplius friora dicun-
vt reUitudo
;
hoc enim line^ fecundtimfe pafsio
autem effe multipliciter dicitur: primum quidem fubltantiamfrius deinde alitor qu^fecundum pctentiam,(jr fecundum a£fum : nam alia fecundum potefiatem prior^ \
funt^aliafecundumaifum^vtjecundump^eftatem quidem, dimidietds
&
Ponit modos prioris poftcrioris , fumptos OrJepritrii penes rerum fiibftantia»i,fiue qniditatcm. Dicit pojieriori$ ergo quod alia vero fuppic dicuntur priora , fe- f"'*^i*f
&
cundum naturam
lenitate^
eji
:
iltttd
ejt
quiditatis naturas in elTendo
pliciter.
Vno modo
eft
fius
iy
illiut
vniuer-
f*Vu per fe »»« tquefri-
m
*"*
qutcun^ue contingit
illis
,
;
citur in Prasdicamenris
&
cap. dc priori.
hoc modo accipiendi priijs Plate
(jr pofieriora.
Subdiftinguit iftum
alitcr
onitjo
,
quod
«orww»
eft prius
coenitione.
lcihcetquzlunt pnpra
,
cognitione,4/>rf r/w^f, fcllicct priora, qtia: fccunT-
dum rationcm, id eftjcognirionem
intelle£tiuam,
g^ alitet ^u<e fecHnditm jenfuf»i Et ponit trcs
dos
quibus aliquid
,
eft prius
mo-
cognirioneintclle-
(k{\iztfecuhdum rationem priora funt vmuerfalia, izngularibus \fecundum autem fenfum fingulaHa.,
& ifte cft
primus modus cujus ratio eft iqui^i non ffcntit vniuerfalia nifi per accidcns , vt cognofcendo Socratem cognofcit hominem, qui ,
/enfus
in Socratc includitur
:
intclledus autcm per fe
intelligit v!uuerlale:fingularia
autcm vel non
in-
non aequc primo & ide6 vniucrfalia ilmt priora fecundum intelledtum ; fingularia fetelligit, vcl
cundum efi
;
lcnfum. IterumfecHndum ratioftemprius
accidens ipfo toto
,
fcilicct
Sto &c accidcnte, vt muficumy ptine
,
cuius rationem fubdit
compofito ex fubiecft :
prius mufico ho-
»ow enim
erif tota
hominis muficiy»«f parte etenim muficum ejfe non exiHente aliquo fubicAo w«y7(rtf;ide6 crgo tota ratiohominismuratio
,.
fcilicet
:
rton continffit
fici
fc
non poteft cognofci fine rationcpartis quafecundum rationem fimpliciora fimt priora :
cuius oppofiturn eft aliquando
jn fenfu prius cognofccnte fimplicia
& partes & iftc ;
ytmpliits.Tcnio
Ifnitate
:
iii
compofinim , quaril eft f^cundus modus.
modo dicuntur priora fecunditm
raiionem paffiones priomm, vt reEtitudo h^c enim
,
fcilicct re£titudo
,
eft
prior
efi
&
perficie ,re(5ritud6 crit prior lenitatc cuiu$ oppofitum quandoquc accidit in fenfh cognofccnte prius pafliones compofitorum pofteriorum, qu.Hm pafllones priorum. Concludit ergo quod :
&
W
ijuidem 'itacjuefic dicuntur priora
Mjftilicct iccundiim
Deiud^
ciuin 4icit;
:
bus; ideo dicit,qu6d qitoniam^e,iAtfyfivis dici^ tur .multipliciter, feilicet de.fubft3ntia,dfe qualitate
&aliisa€cidentibus
,
ilumefiprius
,
,
modo
ifto
primum quidem fubieproptcr quod fubftan-
:
Alio
tia cft prior acpidente.
modo
dicuntur
fic
priora ^««7* habcnt
&
id eft,dimidiunvrci,.quam tota res;& pars toto;
&
fecundum potentiam aElum , id eft , fetundum quod ens diuiditur pcr potentiam &. aiSlum ; ndm alia Junt priorafecuaditm potefiatem, alia fecundum aElum. Secunditm potetlAtem quidem priora fimt, dimidietates toto, materiafubflantia.id. eft.fonna. Patet cnim.quod
hzc omnia comparantur ad illa, quibus dicuntur priora, vtpotcntia ad
^tentia
adum nam
refpc(5tu totius,
&
&
: partcs funt matcria rcfpcdlu foir
mae. Secundttm aEtum vero pojierins,, id eft,omnia prxdida funt pofteriora; nam diffoluta fecunditm ailum erunt , id eft , qu6d prsdi(5ta non funt in a£ku , nifi per refolutionCm in qua refblutione ipfum totum cft prius ; nam refbluto toto in fuas :
partes ipfspartcs funt a6hi potentia.
Modo
,
qua
prius erant in
Dcinde ciimdicit: itaque
quodam omnia pritis
fterius diilaficdicuntur.
^ddam
^ po-
%
enimfe'
cundumgenerationem, quafine aliis effe con" tingit , vt totumpartibus : hac autemfecun-
dum tern
cprruptionem
(jf
,
vtpars toto:fmiliter au-
alia,
fecundum
paffw linea:tllud vero , fcilicct lenitas eft ideo quia linea eft prior fufa.ffio ftiperficiei ;
fe
vniuerfalia fint priora ii> efIendo,quam fin-
fupa;ficies;&
:
fompofitis
&
proptcr lioc
numcrus quam omnia alia qucmadmodum di(3aim fuit capitulo de Subflatia.AIio modo dicuntur fic priora fubftantiae accidenri-
& aliter ieamdum rarionem & fn& ideo fecundum quod variatur co-
quod
Dicit ergo
fcilicet
&
autcm funt aliqua priora fecun-
Variatur illud
volens
di^-
hac po-
eularia;& fuperficies quam corpora;& line^ quim
fenfuih: ,
,
quo
vt
modum. Vbi fciendum eftr
Qji^ j cognitio eft duplex fcilicet intclledkiua •'
a
,
nonconucrtitur fubfiftendi confequentia ,
nipU^"^
effefine
& Ulud eft prius
fterius, vfiu efi
telle(fhiin
jingularii
nonfine
& hoc tri-
diuifione„iAck,
dum
Senfu*
illa
:
vero fuperficiei : hacquidem itaquefic dicun-
time inuUe- ^"^tiua fHua.
& fubitantiamyid eft,fccundum
ordinem
turpriora Tripltcher
micfuid
totOy (jrpars tote^
pofteritts,nam diffoluta fecundtumaSiu erunt.
qu6d **
iptadiuifione vfus eft Plato.
j
^oniam
aliii,&
turpriorumpafsiones
tt
aliis ,(jr ilU
^ qutt feftmdum & materiafubfiantia :fecund)im ailum vero
:
tAtionem (^ c^uafecundumfenfum
rationem accidens
Aliaverofecundlkmfubfiantiam (^natu-
eji frius,
efiftmpliciterprius.
& pofieria-
ordincm cocnitionis rerum.
&
Reducif omncs modos pribris poftcrioris nc gcncralitcr ad priad hos modos vltimos mum , fecundiim quod dicitur qu6d potcft cflc :
&
non cconuerfb. Dicit ergo,qu6d moAppVte» di(5ta. fecimdum prius po- vbiqueadttfecundiim hoc dicuntur quxdam enim tum ^par-
fine aliis,&
&
do quodam omnia iferius
:
poflimt cfle finealiis
vt totum partibus
tum
cft, partes
;
,
fecundttm generationem tem
nam cum totum
non flint
nifi
^
eoru
identitatem
gcneradijliniiiein potentia:& ide6 ntm. fecuodijm
&
1
Summ^vnic^ iccundum gencrationem rotum
Cap. XI.
poteft cfle in
&
efle
ftcundMm corruptionem panes poflunt in adhi fine toto in : flmiliter autem, Sc
alia
,
achi
:
a^
id e(l
dis prioris
quod
,
habet in
flmilirer fe
mo-
aliis
& pofterioris. Prius enim in fuo prio-
ri,& vt prius
non depcndct
cft,
a pofteriori
,
fed
magis econucr{bi& ideo priori non repugnat eflc finc poftcriori
fed poftcriori repugnat efle (ine
,
magis dcclarari
priori:qiK>d habct
ftione de prioritate Subftantis ad
huius,qua-
7.
omnia aliaeii-
fccundum tempus.
tia
Prima
ro poteftate.
modus
tuor
in
potcntix, quos ponit-
Htc autem ah altero.
Tertia ibi
pertinct ad potenriam a(fHuam
De potentia
quidem principium
(cilicet
,
modos potcntix. Dodor
:
do
& (eparatum ab agcnte,& tunc
cft diftinduro
,
;
vnde exemplicat d: vtroqoc
i
rciicit
o.
D.
& 9. hu-
Tex.eai7. -rsoieffaf tHcitur alU quidtm frincipigm aut in altero;
:
principium mutationis
aut
,
inquan-
:
Quantum verc dicitur. ifta aflignario
qus
obiecliua, vt nulla
fit
de afhi
di&um
oppo(ito
i^" fM
(je
Qjjp
&
(it illa
licct
diiFerenria enris
,
,
eft
erjp tottdtterpoteftanUcitur princp-
,
a^uum , mutationis in tdterojOMt
(cilicet
intjuantum alterum.
iacicnda
magna vis
intcnrio Philo(ophi
ifto
modo di^,cft quoddam
vel mutarionis in ,
eoquod mutarar ,
capimlo
(ccundum
non
in propoflto
,
:
vcl cft in
& fic
non
dummodo
&
&
potcnds poflibilis & impodlbilis. Sccundb reducit omnes ad vnum primum principalc^ecunda ibi Qutvero fecundum potentiam.Viimz parj in duas quia primo jxanit modos potcntiae. Secundb modos impotcnriae oppoiitx. Sccunda Impotentia autem eft. Prima in duas , qoia ibi primb ponit modos potenrix in abftizSto. Secimdb modos potentix in concrcto , puia modos poienris,fiuc pofllbilis. Secunda ibi : J)t&4 veScott Oper, tom. IF. :
:
(cilicet ipfa
vel aliquod principium formale ficiit
;
mows
leuis (equirar
ad
furfum
formam
&
ad
,
erauis
deorfum
;
& &
hoc principium non poteft dici potenria adHua , ad quara perrinet iftc moras : quia omne
quod mouetur,ab
mouetur nec aLquid mo; inquantum vtia. parS mouetaIiam,cx 8. Phyficor. tcxt.com.i8.& indc Potcntia ergo (ecundum quod eft principium in eo in quo e(t , non comprchenditur fub potenria adiua,fed fub pafllua. Sed ifta cxpofirio vel non cft ad intentioncm literx,vel exponit literam de alio
:
uct (cipfiim nifi pcr parres
potentia pafllua,& tunc miniis valet eft
:
tum quia
contramentem Philolbphi: quialoquitur hic
de potenda adiua
&
,
fic
diftinguitur (ectmdus
forma grauis non ut principium aiSHuum moras grauis , (ed
,
:
:
9 illa potenria principiuro motus, I>.2i«».
fopra
hterac habeatur. Sccimdura hoc ergo hzc pars diuiditur in duas quia primo diftinguit varios modos potcnti* im:
cxpofitor alitcr ex-
ponit ilhun literam,dicit enim qubd
modusa primo
omne ens
vel
vt dicitur (c-
quar proprie eft
potenria poflet dici
quatenus ,
,
& fortc
ifta
potentia de qua hic agitur eft
limilitcr
:
potentia dc qua
potenria
tamen largo modo
gij^^ diuiiionem entis
capitiilo
Gbi condiuifb nihil hic
vtdichmi
,
potenria
de qua potcnria
fiiit (iipra,
qu6d
Poflct dici
hic agitur , non dimpontm D.jlMm.fti difFcrcntia enris .
:
mentio in prx^enri
(ibi
^•'^'
non videtor propria quia
eft differenria enris, eft
,
& tunc potenria
com.j.
a^uaeftprincipiimfi tranfinutandi altcnim non fimpUciter , (ed inquannim altcnim. Vnde
materia
Poftquam PhiIo(bphus diftinxit nomlna fignificantia partes vmui , nimc diftinguit nomina Iignificantia panes cnris. Circa quod duo facit. Primp ^cit quod didhun eft , (ecimdiim quod ens diuiditur per potenriam & adhim. Secundo vt diuiditur per decera Prxdicamcnta. Sccunda
potentia
wn/itum.
icxt.
quod (cquitur moras
Sed
ohieit eStr»
cundo Phyficorum
Notandum , qucdquidam eft.
motui^iitcitttr potejfds inaltero, aut
ibi
ad (anandura, exi-
putacum medicus eft infirmus & (anat (eipdim : timc enim ifta potenria eft in(anato,yr<^ nan inejuantum/anatum,c^ma me-
concludit
fednon inquantum fanatum
vt
vtiqtie in (anato,
ftit
pium ,
tum alterum.
—
cinalts, tjuaeftooteftat, (cilicet
Mut intjuaHtum aiterum
medicindis foteUas ens exiffit vtique
,
qua
eft
&
teHas
: vt ^difcatiua foqua non exiHit in Jtdificato. Sed
,
ideb eft principium extftit tn Mdificato , tranfmutandi /Imphciter altenim. Sed ars medi-<
dicus per accidens fanat (eipfum
Aut mutationis
diceiis
xJificariua poteftas, puta ars xdificandi
ius,qu2fl.i4.
totaltter
,'
aliquando verb illud pafliim
:
(eparatum
eft
feipdim
a fe moucri,
de quofuse agit i.d.xquzft.
Ergo
^*
&
& podlbilL
Thomam ncgantcm grauc
,
adtiuum moras, auc
muurioms , aut in altero , aut inquantum alterum paflum enira mobile>vcl mutabile,aliquan-
non
infanato
Pttewtis fu-
pium trandnutandi alterum , non tamen umplidtcr : quia idem inquantum idem non agit in
Tn prima partc huius cap.cxplicatqua-
durs
defcribit,
nec alterum (impUciter ab agente :puta ciira aliquid agitin (eipfo, vel mouet feipium ; ttmc potentia atfhua cft princi-
SyMMARIFM.
ejl
quam
,
diccns qubd potenda, id eft, pote(bis, dicitur hoc u^tur 4. >#•
non
Cap. XI.
;
autem.
:
potentia a&iua eft principiura fimplicirer tranf-
SVMMiE VNICiE
\_ mttus
Adhuc
:
*9
Secunda ibi:
Quarta ibi .Ampltui ^utcun^ue. Primus modus
mutandi altcrum
tuor
\ji
quamor , (ccundum qua-
ponit fallum
:
,
vt patebit
quod
:
tum quia
fiip-
(cilicct
' '
imfmgmst
qubd principium rootus (cquitur ad eam,qnafi ad d^SMn exp*nuteriam:naro oftendcrar 9. huius , qubd grama ^'*"" & lcuiaraouenrarafcipfiscfFcdhue ram quia Sti'*"*-
*
:
mouentibus
pium
(c
cuiufinodi fimt animalia
,
princi-
a£dua moras eft in toto , vtcuiitf oppofitum dicit ifte : ram quiaaliquod indiuifibilc , puta AngeIns , poteft fe ipfum mouerc cfFcdiuc , vt vcri Theologi tradunc , tamen non habet partcm parrem , quaram vna mouet aliam : tum ,
fiue potenria
patetex 7.
& 8. Phyficor. &
&
quia contradicit ro poteRate
fibi
ipfi,nam infra ibi,
DiSa ve-
quodifteprimus roodus po(^ fibilis accipirarcorrefj>ondenterprimo modo potcndx , iftc modus eft de poflibili, fiue de potcnic adiuc fumpto, vt ipfc idem dicit. Deindc y
6icit
&
ciim
dicit:
Q_3
H*c
:
,
;
V.
Lib.
»74
Metaph.
H*c autem ab aher» inquantum alterum^ Secundum (juam enim fatiens patitur aliquid quandoque quidem ',ft quodcutique pati
9*-
quadoque autem nonfecundum omnemfafionem,fed^
Jit pcfibile-.dictmus ejfe <«/««•<»$«?,
uantur.dr omnino corrumpttntur.mn perp»P-
fefedper nenpofje,
qualiterfe habere.
Ponit
ttrectntmgit
'
Ponit fecundum modum , aui pertinet ad po icniimi pafliuam dicens, quod htc autem , id cft, alio moflo didtur potentia pnnopium motus, vel mutationis , ab altero , aut incjuantm akfquia aliqviando
!
mouetur ab altero fimplicif aut inquantum alterum , puta cum moueter tur vel patitut a ieipib , vt praedidum fuit 8c hxc potentia eftpotentia fecundum qHampapaflTum patitur vel :
quanum modum, dicens qu6d ampliuj, modo dicuntui: poteftates, id eft po-
id cft,aIio
tentiac tjuicun^ue habitus
id.eft
,
formae fiuc dif-
& immutabtlia, vel omnino, vel non factle mobi««/'««/teaenimquae in peius mutantur,magis
hoc habcnrrationc impotcntiap , quam potcntia;; ideo dicit,qu6d corruptibilia
Cupiplefranguntur
,
& conteruntur, & curuantur, & omnino corrum-
;
tiens altquid patitur ; nam illud principium propter quod alicui corapetit pati , vel tftoueri ab aliquo, eft ipia potentia pamua : haec autem
poteft efle duplicit?r
aliqitandb
:
qmcquid
tur pati fimpliciter
quidem diciquod po-
illqd
fit
bonum , fiue malum aliquando hoc quod potcft pati non malum , fed
teft pati fiue fit
ver6 cx
dicit
& meliuss& hoc eft
quod iecundum pot^ntiam padtuam
,
patiens aliquid patfitut fibilefit pati
,
quandoque cjuidem Ji pof-
bonum,
quodcuncjue ,fcilicetfiue
ue malum,dicimus tciis pafliue
tale
Tton perpoffe, -id eft
quandoejue auttm uon
,
fecundum omnem pajftonem
fecundum ali-
fed
,
quid excejlentius , vt fi fit poflibilis ad aliquid pelius. Ratio huius eft , quiapolle pati aliquem
defedlum quandoque attribuitur impotentjac, vp :
damnarur fuper
Illa
ea.
patj tales defe6tus
"•2"'*
'"'
qu« non^polfunt & paulatirri , vel mo-
vero
aut vix
,
ertt
/^'^ribui '
&
dicum patiuntur habent hxcpropter potentiam, j
ide6 dicit
pirum poft , vt pofte vinci , vel non pati,attribuitur potentiac, nqn potcft pptens dicitur. Deinde
cum dicit
^uod impajfibilia talium aut vix dr id cft , tardc aut modicum patiuntur: ,
,
paulatim
,
accidit fupplc eis propter potentiam
&
propter habere alicjualtter pojje, id eft,;^Iiquam paflionem,
perfedionem , qua poflunt refifterc concorrumpenti & forfan ifte habitus,vcl dif^
vcl
trario
:
, vel impotentia, qux cft de fpecie fecunda qualitatis,{ecudum quam (anatiuum dicitur, quod habet potcntiam ad fanaiir
pofitio eft illapotentia
dum
;
&
impotcntiam per oppofitum. Deinde
cumdicit;
STMMJRIFM.
&: pofllp
vt qui vinci
MhbU
ratione potcn- intpotetUde-
&
patebit infra fuperari
non
,
tia: , fefi per non pojfe deficereinaliquo , puta ^** quia dcficit-eisaliquodprincipium,perquod pof- ^" funt refiftere corrumpenti , ide6 corrumpens ti^.
i\-
ivro^Tnt^U, id cft,po-
c;ire,
fiuepatiens
,
funtur
:
aliquod bonum^xcellentius
quod
j^
,
poCitiones, fecundum cjuos aiie\uafunt impojfibilia
lia
rum , quod dicit propter hoc
Imvix , aut (^ modi-
deficere in aliquo.
cum patfunturpropter potentiami,(^pojfe ali^
admeliy*' tattAml-
&
pafibilid vero talium aut
Quatuor modi poffibilis, feu potendae Itemmodihis oppofiti fcilicet impoflTibiiis feu impoin concrcto, declarantur.
u4dhuc atttem vt bene hoc effieiatur^aut ftr
j,l
tentijB in cbncreto.
lum vtique ambulantes ,aut loquentes non
potentia logica
ne autem\ aut non vt vellent poffe loqui
aut ambulare
,
& infati. ciendi aliquid
modum
,
hnom^fiice,
fimiliter
autem
dicens
,
quod adhuc
non quocunque modo
efficiatnr
tem, id cft,{ecundum
tM't\n-
he-
non dicimus
dicitur potentia fupple principium fa-
vt benehoc
^
,
:
:
fed benc, aut fecundkmprituolunta-
quod homo di(pofuir,quod
exempla ad oppofitum
declarat pcr
'"^^ folum
vtii^ue
ambulantes
:
quandoque
aut Iqquentes,
,
""^ bene aut non , vt vellem , non dicimus pojfe aut ambulare ; S>c ideo fupplc per oppofitum bene ambulantes , loquentes dicimus Loejui
_^,
&
polle loqui
tem
& polTe
,
& in pati
,
ambularc
:
fimiliter
au-
vt fcilicet illud dicatur pofie pa-
quod poteft bene pati & non pofle pati, quod non poteft bcne pati. Exemplum , dicimus Jignum pofle comburi quod eft bene , & dc faCiTiI combuftibilc , &: non pofle comburi quando ti ,
malc
quomodo
hic tangit
Do-
dor, vide eum d 7. num.7,8<: d.io.rcducuntur caeteri modi potentijc poflSbilis
&
Dl^a quidem modo
vero potcliate toties, dr potes vno
ttts princifium.,
dicettir
quod habet mo-
AUt mutationis. Etenim id a
quoftatus quiefve prcfictfci potefl^^poiens ali-
quid in
altero , aut inqnantum alterunu Vno verofi quid abipfoaliudpotesiatemhabet
talem. Ponit irodos potentiae in concrcto,
modos poffibilisjfiuc tuor
facir,
fcilicet
^
Circaquodquaponitquatuor modos,
'^'
potentis.
fecundum qiK)d
:
,
&C dc difficili combiuritur.
Deinde ciim
dicir
Amplius quicunque habitmfecundum qiios impafibilia omnino
& immutabilia, autnon
ftcile in peiui mobilia poteHates dicuntur:
Franguntur autem
44H
De potentia & im-
ad primum,quieftpotcntiaea6biuje.
Ponit tertium
autem
^
,
,
cundumvoluntatem^ ^uandoque enim fe-
I
O
(jr
conteruntur
^
mr-
pojftbtlis
vel potentif
,
correlpondentes diftis qua-
tuor modis potentiac, Secunda ibi :Vno autemfi habet. Tertia ibi : Fno vero in ne^ habendo.
Quarta
ibi
:
yimpliits
autem hac omnia. Dicit
ergo primo quod di£ia potaflate , id eft , potentia quatuor fupple modis, toties dici^utpotenSj,jSc poffibile , quod pro codem habetur vno cjuidem :
modo dicttur, fiipple potens, qttod habet , fupple immcdiate& de fe , principtum ,fcilicct a(5tiuum, motus
& mutatidntj-.etenim fiftitiuum dicitur,ia-
mcn pouns aliquid in
alteroy
aut inquantum alte-
rum.
'
^.
tur^.m«dM,
Summ^ vnic^. Vm
vere eUcftur,{{c potcns ^fiquid aliud Al. alio te- tenm. somoiO' in hoe tangit hahet ab ipfo talem poteflatem ,
&
duos modoipoflibilis , nue potcntis, (ecimdum potentiam a£tiuam:nam potens adHue didtur vno modo, quia per feipfiim potefl: immediatc agcre, vt fiftitiuum,id eft,potcns facercftarc
&
:
Vno autemfihabetfermutari in quodlibet fecundum poteBatemJiue in peiWyfiue i/r me^
9;
lius
etenim corruptibile videtur
:
corrumpi
ejfe poj^ibile
aut vtique non corrumpt
,
Nunc autem
impoftbile,
^
fi
erat
difpofitionem quan-
dam habet,(jr caufam,(^ principium talUpaf altquidvidetur^aliquado per priuari tale
Si autem priuatio
ejfe,
aliquo modo:
ejl habittti
omnia in habendo vttque erunt aliquid.^tqui-
,
,
dicit:
Vno vero in non hahendo ipfius potefiatem^ , inquantum efl altud
aut principium tn alto corruptiuum.
Ponit tcrrium raodum pojfthilis , fmc potentis, TerttMMeetp» correfpondentcm quano modo po/entiac,qui crat "" ^l^ ff' non pofle corrumpi,nec in pcius permutari. Dicit potenti* nott »w non hahenergo quod alio modo dicitur potcns potemti t»r' do tpfius,id eft,in ipfb, poteftatem^ut princtpium ffp*' in alioyinejuantum aliud corrupttuum, ex co fcili-
cct
quod habet virtucem, vt non
corrumpi Dcindc cum
poffit
ab aliquQ extrinfeco corrupriuo. dicit:
Aliquando tjuidem igiturper habere
fionii.
175
I.
krgo modo poreft dici habinis ficut dicituf fbrma primo Phyficorum, vt fic habere priuationem fit quoddam habere. Deinde cum uationem
vcl hiftcrc
,
immcdiatc alio modo dicitur fic potcns , quia agit mcdiantc alio , aii potentiam fuam comoiittit , ficut Rex agif mediantc BalliU0. Dcinde ciim dicit: aliud per fe
X
Cap.
Ampltits atttem hjtc omnia accidereferi^ autnonferi
aut in bene
;
in inanimatis inefl talispoteH/ti
,
96
infnlum
attt
:nam
vtin
or-
ganis aliam cntm dicunt poffe fonare Ijram^ :
uoce ^ero dicimu4 ens^quare in habendo habi-
Aitam vero nonji non eftbenefenans.
tum quendam (^ principium ejl pofibtle , (^ habendo huiufmodi priifationem
fi contingit
habere friua tionem. SeeundMMf Kptia p^Jfihilii ctrrefpoti'
dtns ptttntU faffiu*.
Ponit fecundum modum pofllbilis corrcfpondcntcm fecundo modo potcntiae , (cilicct potentia: paflSuXjdiccns quod alio modo , fupple dici-
pati
,
fimpliciter :4Mf inhene
bus inanimaris namin inanimatis eft talis poteftat vt in organii , id cft, in inftrumcnris muficis : di-
corrumpf.Sc hoc
ejfe
eft
in peius clle per-
aut nen vticjuc corrumpi, id
:
corruptibile per oppofitum
j
non cile
,
fupple
quod
habet tjuandam diffoficaufam in/e talis mutationis , qux icili-
Hahert ftin- eft poffibile aliquid pati
&
vonem
,
,
, quod dicitiu: potenna paffiua. Subdit autem qiiomodo iftud principium pafsiuum poteft incflc pofsibili, dupliciter, fcilicet vcl pofitiue, vcl priuatiuc:ide6 dicit quod
cct eft principium paticndi
aliquando itaque vidctur fupplc aliquid efle pof^ fibile ,per hahere aliquid aliquando per priuari :
tale
Exemplum
ejfe.
primi
mori per habcre in
bilis
,
homo
dicitur poffi-
principium
fe pofitiue
:
ficut exemplificat in rc-
:
funr, fcilicet mufici, aliam fupple lyrampojfe fonare.-altam non pofle
fomicfi eft non bene fonans,
Notandum quod
fierat impojfihile,
corrumpi:;r««f autem illud
fcilicct
cft
t/tlfMtitiuiu.
funt aut infolum accidere fieri, aut non fieri
tur potcns, vcl poflibilc,y» habet potefiatem, fcili-
mutari
dufUeiter.
omnesdidi modi pcnincntes adagere&
fdcft,
cet pafliuc permutari in quodlihet , fiue meliusfiMt in peiu4:etenim corruptihile videtur , hoc modo
poJfihUe
dtittm pafliuu untingit
flMMrtM MtPonit quartum modum poffthilis fiiiepotentis corrclpondcntcm terrio modo potentis , qua ali- ceptio ttrrtfponitns pO' quid dicebatur potens ad bene agendum,vel bcne tenti* Md btpatiendum ; idco dicit quod amplius hac omnia, nt Mgtndum,
,
quid potcft
ficut paiet
cx prxdidis,ali- Ftttnt a*ert
potens agerc,vcl quia^teft agcrc fimplicitcr,vcl quia potcft bcncagere. Simililitcr potens pari duplicitcr dicitiir , vel quia podici
teft pati fimplicitcr litcr pari
vel quia potcft
,
bcne&
eliffliet'
ttr.
faci-
& hoc pettinet ad ifhim modum poffi'
,
bility \elfotentis.
Deinde cum
dicit:
^
Impotentia autemefl prittatio potentia^ talis
•vtl pMti dicititr
frincio^ fublatio
quadam
ejualis diita
aut omnino , aut in apto nato habere , aut quando aptum natum efl iam habere non enim dicunt flmiliter impofsibile generare efl
:
:
, puta mareriam, vcl aliqucm inordinatum humorem. Excmplum fecundi ; fi dica-
corruptionis tur potens
vinci
vel fuperari, propter priua-
,
tionem fortitndinis naturalis. Aliquando aurem ifti duo modi paticndi in vnum reducuntur: fi aurcm inquit , pnuatio aliquo modoefthabi-
tm
tunc
,
omma
fupplc erunt vtique poffibilia
&
hahendo aUquid : fic vterque modus erit in habcndo aliquid , quod erit principium paticndi. Subdit autcm probationcm quomodo priuatio i:i
largo
mus
modo dicatur habitus:/<7Mi«or^,inquit, dici-
ens
,
fcilicct
&
dc affinnatione
habitu
& priuatione
,
huius
oanj negatio
& priuario non
:
vt
naturam
cntis formaliter
nihil
&
;
idco folo
didum ,
cum
nomine
negationc,
fuit in
quana
participanr
cuntur habitus qucraadmodum pri-
UMtieeJl habiius
Cf
gatio ens.
"<•
cXaAiv.cjHare
,
modos
irDpotcntiae in abftradto. Secundo in conSccunda ibi:£r tmpojjihtlia. Prinu in duas, qujE prsminit quandam rarioncm communcm huius quod eft impotentia. Secundo innuic modos impotcntige. Sccunda ibi : yimplius autem. Imptttmtitt Dicit crgo primo quod impotentia ejt priuatio po- qmdf buo rtifuirS. tentia quod probat ex duobus , quae funt de ra-
creto.
:
rionc priiutionis proprie dicSb: tollat
habitum
,
aliud eft
;
vnum
quod
formalitcr fint
minatum
eftfuhlatio talis princtpij, c]Vio6. eft
&
fcilicct vniuerfalitcr
hahendo cjuendam hahitum
DifKnguit modos impotentiae, quae opponitur Circaquodduofacit. Primo diftin
potentiac.
entia dicuntur,
& fic nequiuocc loqucndo negatio & priuatio di§!uande
fuerum,(^ eunuchum,
cns; idco con,
pojfihtlt eft in
& princtpittm
,
<^ ha-
here huiufmodipriHationem,ficontingtt habere fri-
fubie
& hoc cft
ttar
cft
quod ntm
requirat detcr-
dicitquod impotcntia
quzda
potetia;
primum
rcquifirum ad priuationcm: propter fccundum addit quod fupple talis fublatio rcmotiopotcntiae, aut omntno, id eft , vni-
&
verfaliter
vt
fic
quaecunquc remodo potcnrix
impotcnria dicatur
:
aut in apto nato bahere
0.4
,
hi cft.
Mdrnti^
tttnit.
prin»'
Lib.
176
,
Metaph.
V.
folum tunc quando fubiedum cfl; natum hapotentiam fecundum tempus determina-
l>erc
?um
quod
,
(cilicet
virum FriuMfi»
flex
fna
,
.
m:nus
pr»ptiiSma '
v"'
:
ijuia nonjimilitcr dicHnt,
homines puerum
impojfibile gtnerarc^
&
^ eunuchum.
Notandum,qu6d hic tanguntur tres modi priPrimus eft fccundum quod priuatio di-
tri-
impro.
declarat
uationis.
^j jy^ qiiaccijque fublatio
habitus fimplicitcr, vt
fi
non dicit aliquod principium , quo quis fit potcns,fedfufhcit fola non repugnantia tcrminorum ; vt pofito quod nuUus homo cflet ,nec aliquod agcns potens hominem producere in elTe, 11 ellct aliquis intellc
Tertius eft.vt priuatioeft fiiblatio habitus infiib-
mi pro eo quod per
iedo apto nato,& {ecundum tcmpus dctcrminatum, fi:ilicctquando iaip eft aptumnaturn habe-
refpedus
fi
homovel
fimplicitcr frigidus vcl
prius.Tcrtius propriifllmus.Deindc
cum
dicit:
Jmplius autfecundum vtra^que poten~ tiam ejt impotenttA opfojita ei, quafolum motiu4f&ei qu£ hene motiua.
uum
quttiet
fi-
tenti^.
,
mmi,vel vt eft principium agen& impotentia pcr oppofitum poteft totidem modis fumi ; idc6 dicit qucid amplttufecundum vtranque potentiam eji impotentia oppojita ei , cjua folum motiH*,& ei qut hene motiu^: vel vt habet alia lidupliciter poteft
di, vel patiendi fimpliciter,vcl vt bene:fic
tcra, drfolftm tnobili,
ad
tia a(5bina,qux eft
benc mouendum
& bene mobili,id eft,potenmouendum fimplicitcr
& fimiliter potentis
:
qu« eft ad fimplicitermoueri, ne. Demde cum dicit: Impofsihiita vero hac
97
vel ad
,
vel
pafliux,
moueri be-
lis
quidemfecundum
,
^
'
J^^T
'
quorumpdmus eft
Secundus Logi' trunquemul. cus. Secunda ihi: Aha alio modo.Tiicit ergo quod fifltx, impojfibilta h*c qmdem dicuntur fecundum hanc diuifa in quatuor; impotentiam , qua: didka eft ^^^^^
&
quatuor modis , fccundiim quod potentia dicitur vtraquc duplicitcr , vt cft adiua , vel pa3Jua ;
&
principium fimpliciter , vel principium vt ben^, hacc cft impotentia realis , a qua denorainatur
&
Deinde cum
ex
:
dicit:
,
&
impofihile
necefitate
furahilem
verum,vt diametrum commen-'
effe eji
impofihile.quiafalfum tale
non folum verum , fed(jr neceffe non commenfurahilem effe \ erg» com^ ptenfurahile nonfolum falfum^ed ex necefscuiui contrarium
modum
impojfibilis cjui cft
.
Ad cuius cuidentiam notandum, qiiid potcntia eft
/«,cr 4ui>lx$
rcalis.
&
quacdam quardam eft Logica , Potcnria Logica dicit qucndatp modum
duplex
fe fignificat
proximum agendi
illud eft
:
vcl
,
Similitctimpotemiapcr oppofitumcft duplex, Imfaipttti* Logica realis, ita quod impotentia Lo- iufUx. gica eft quidam modiis compofitionis fadae ab
&
repugnantiam rermino-
intelle£hi fundatus fuper
rum vtdiccndojhomoeftafinus. Impotentia lis eft
,
qua aliquid non
dicitur duplicitet
&
;
impotentia
ficut
&
fimilirer
,
eft
impoflibilc
vcl impoflibile reale
:
rea-
potens ad agendum,
eft
realiter patiendiun
duplex pcr oppofitum
,
vel
im-
Logicum ,de quo agit hic Philofophus. Secundum hoc ergohascpars diuidituf in trcs. Primo ^xo^onil; quod pojjibile impojfibile ac-
poflibilc
&
cipiuntur alio medo a prsdiitis
impofnblle
fit
quid
&declarat quid
;
Secundo oftendit
per oppofitum.
poflTibile
fit
modo.
ifto
Terti6 inci-
quendam modum potenrix
dentaliccr addit
metaphoricc fumptcB. Secunda ibi Contrariuim Tertia ibi Secunditm metaphoram. Dicit ergo quod alia alio modo dicuntur , puta pojfihile tmpojfibile , dida fupple denominatiuc a po:
vero,
:
&
vCl impotentia Logica.
,
Jmpcjfibile eji
hoc modo cuius contrarium eji ex necejftatt verum , vt diametrum , fcilicct quadrati , ejfe
& ergo
:
falfum
,
commenfurabile
ImpejfhtU Logicum.
e(fe,
fed ex necefitate falfum:
& tale falfum cft impoflibilc hoc modo.
Deindc
cum dicit: Contrariorum alia huic impofihile quan:
do non
98
corttrarium falfum
nectffe fuerit
effe , vtfedere hominem pofthile eji: non enim ex necefitate non federe eji falfum. Brgo quidem fofsihile vno modo yficut di-^ £tum eji ,quod non ex necefsitate falfumji-
gmfcat:alie vero
verum
ejfe
,
alio contingens
Oftendit quid fit poflfibilc pcr oppofitum , di- VftSihiU'eLo. cens,qu6d pofIibile,quod contrarium habet , fci- Itcum.&ijt licctimpofIibile,de quo diftum eft,dicitur quan- trifUx. do eitucontrarium nonfuerit de necejfitatefalfum,
vt federe hominem e(i pojfibileiqinz ipfiim nonffeji de ntcejfitatefalfum. Ex quo fubiungit , qu6d poflibilc ifto modo potcft fumi triplidere non
citcr;vno
puta cius
Logicus. .
relati-
quod eft ipfe quod connotat , & deproyimum fundamentumta--
cft
&
ffilicct
modoeft
gir^^re»-
M*t.
vel poteft fu-
modo quod cft
falfum
,
non tamen de
ncceflitatc:ide6 Aicii,ergo pojfibileftc diElum,
tatefalfum. Ponit fecunduni
d.i,
verttm iam^
modo puta pofihile impofi^ quidem cuius contrarium
Aliaalio hile
•}.
realis.
& ideo correrpondentcr poteft accipi impoffibile
impoflibilc.
nomen
eft
nomen potentia ,
commenft^rabilem
Ponit modos impotcntiae in concreto. Circa quod duo facit, fecundiim duos modos inipofll-r
Vide
paricndi.
tionfoliim eji ,
correjpondes,
vel pro eo
relationis,
tentia
fotemiamhanc dicuntur,
quia potentia
idc6 hoc
;
nominat quod
nec
modos impotentis. Ad cuius euidentia fcicndum qu6d ficut potcntia eft duplcx, fcilicet potcntia aiSiua &pa(nua vtraquc etiam iftarum In"»!»^
&
patiendi >
impetHti» hit
Homo eritt ifta eiret poflibilis quatc-
nus tcrmihi non rcpugnarent. Alio mododicitur potenria realis,qua; eft principium agendi,vel
eunuchus dicatur priuatus potentiagenerandi. Primus modus cft improprius. Sccundus minus impro^
fttiesffimitur
& potentia hoc modo
rcpugnantia extremorum;
^<^^^^ '^pi^ caccus. Secundus eft , vt eft fublatio infubiedo aptonato,nonrefpiciendoadtempus detemiinatum,vt fi catukis ante nonum diem dicatur C2cus,& puer priuatus potentia generandi.
rc, vt
tmpitentis
non
compofirionis fadbc ab inteilcdhi , quac eft
,
hominem
quando non fcdet nam verum neceflari6. Alio poflibilc , quod eft verum , fcd
Icdere
oppofitum non
modo dicitnr fic fupple
,
non eft
vn^
quodfkntficat faljumnon ex necejfitate„
non de
:
cft
HeceflTtate
falfurp ncceirari6
:
,
quia eius oppofitum vt Socratem federc,
quando
«
Summse vnic^ quan
Cap. XII. modo
i*m commgtns verwn , id eft, qu6d licct nondum verum fit , ramen contingit in proximo ipfum eile veium. Deinde ciim dicit. dicitur iropofCbile
177
opponimr potenriac prim* ic ide^ conduquare proprie dtfjimtto primt potemia erit vtiqtteprinctptum permutatiuitm in altudintfuanquat
dit
:
:
tum tUtud , h*c cft potenria
ackiua
,
"vt
TMentU «• Skitt jimi? *
patet
di
Secundum MitAfhota metriA dicitur potentia
tiutgm, (JM* in Gei-
:
Hdc tjuidei/t igituf
S
Honfecundum fotenttAm^
fofsibiliA
V
M M iE C AP.
Addit incidemaUtcr quendam modum potcnux metaphoricc fumptx. Dicit ergo quod fctefitta eitu dicitur in Ceometria efi /ecundiim metttphoram ; vnde htc ^nidem dicunt poJfihilU aon/eTntnttM in tSMrhfm»ti-
at
qui.
,
(y
S VM
in potentiaad nouenarium. Ratio huiuscftqux-
4.d.
In hoc cap:tc ponitur dcfcriptio quan-
,
fMtfi
im^u»dratu,
^
tfrnariiti
cx eo,quod fic
cx
potendam reakm nam :
illud,quod eftaifhii
eft in potentia,fit
dudu alicuius
quadratum eius
in fcipfam
lineat
(ioit
,
rcfultat
confurgitnoaenarius
:
nam
tcr tria
nouem
funr,
& ide6 dicimus.quod linea poteft in quadratum, & teriurius potcft in noucnarium & ifta potcnj
modo reduci
tia poteft
aliquo
gicam,vt
ficut pofllbile
,
ad potcntiam Lo-
lcm,
fic
nec poflibile meuphoricum
qu6d talia tentiam
99
:
idcddicir,
,
dicic
^a vero Jecundum potentiam omnia dicuntur Ad primam vnAm-.hoc autem efiprincipium mutAtionis in aUo inquAntum Aliud: alia
nAmque dicuntur
pofsibiliA: hoc tjuidem
etrum in hAbendo AdAliquid aliud tAlempotentiam fic
;
illa
vero in non bAbendofiaaliain
hAbendo ^'fimiliter Autem^ impofsibilia.
^nare propria diffnitirprimapotentia vti^ tjue erit principium
pefmutatiuum in alio in-
quanturH aliud, ,
& poflibilis
ad primum modum potentix , quac eft potentia ducuMur ad adbua fimiliter omnes modos impotenus, Tt'
fMtmttJt
:
f»ttnti»m
sdiMMm
,
cr
imfo/pbiltM tul
imfcttn-
ttsm
tffofi-
tamillt.
&
modos. Rcfoluic de ccmquoipodo ad quanticaccm
accidcntalicacis
pore ,
& loco
,
fpcdant.
QVantum
vero dicitur
bile in ea^c/ua ,
quidnatum ejl
infunt
,
,
e/uod efi diuifi-
^uorum vtrum.
vnum aliquid, (jt
que autfngulum
hocali-
ejfe.
Poftquam Philofbphus difKnxit nomina fipancs cntis , prout cns diuiditiK pct potentiam , &a(Shim;nunc diftinguit nomina ligniiicahria
gnificantia partcs en£is,provtens diuiditur in dc-
cem gencra.
Ad coius euidenriam notandimi,qu6d mifsa fubftantia,de qua fupra aclum
eft,
prjcter-
capitulo
dc Subftantia,omnia alia membra poflunt reduci ad tria raembra vniuerfalia/cilicer Quatiritarem, Qualitatem, Relationem : nam Przdicamenra
&
alia a tribus
primis
fiint
fotmaliter rcfpedhis qui-
dam. Secundum hoccrgo Philofophus triafadt. Primo diftinguit nomen ^»w.^ri/^r*j.Sccund6 no-
mcn qualitatit.
Reducit omncs raodos potentiac
Omttts tntii
1
1
I
non {ecundum po-
podibilia diamtur
modo prx cxpofito. Deinde cum
Terrio
nomen
relationis.Sec\inA%
^uale dicitur. Tcrtia ihi:y1d ali^juid dicunHir. Prima in duns quia prim6 przmirritquanritaris quandam communem rationem. Sccund6
ibi
:
:
qua: opponitur pirima: potentixiex quibus vlrimo
iuxta illam rationem fubiuugitquantitarisdiftin-
concludit diffinitionem potentiz a(^uae,quodeft
(fHonem.Secunda ihv.Aiultitudo ergf.T)iax. crgo,
principium tranfinutandi aliud, inquantum aliud. Dicit ergo , quod ea. quAdtcMntitr fecundiim po-
quod quantum dicitur,cjHodeft
tenttam,Ccilicet rcalem
yomnia dicuntur advnam
prtmam potentiam,quje,{cilicct cft potcntia adiboc autem eft princtpium tranfmutationii in inquantum aliud : hanc redu£tionem dccl3i3Z:alia namcjue dicuntur peffibilta eorum : hoc
ua
:
&
tdio
tjuidem in habendo aliquid altttd
taUm potentiam.
fcilicet a&iuam in ipmm, & talc cft poflibilc Cccundum potcnriam pafliuam Ula veroin non ha:
bendo
, fcilicet aliqliid aliud talem potenriam in ip{a,& hicfunt poifibilia torrio modo poflibilis, quae fcihcet non polfunt corrumpi ab exteriori
corrupriuo:<»/i4 dicuntur poflSbilia, infic haben-
do
,
qiuK
vt funt poflibilia in quarto raodo
poflJibilis,
habenr potenriam,vt bcnc agant,vel benc patiantur fimiltter autem impojfibilia , id cft, qu6dficutomniapofl[ibiliarcducunrur advnam primam potentiam , fcilicet adiuam fic omnia fic
&
:
impoflibili^ ad aliquanv primam.
impotdidam}
JOO
c us diuiflo-
& hic q.p.Si o. Explicat ben^,quancuin pcr fc, & pcraccidcns, fccundum varios
& impolSbile Logicimi
dicuntur non iccundum aliquam potaitiara rca-
& varix
«
&c ex dutSlu tcrnarij in (eipfum
,
,
& fubdiuiiiones dc quibus Dodor o q.i & de PrjKdic. q. 7. 8.&: feqq.
ncs,
;
Umt»
MARirU.
tijfcu quancicatis
fimilirado ad
XII.
DcQuanto.
cundum potentiam.-CciUcet tealem. Notandum , quod in Geomctricis &zmtax quandoque potentia,cum dicitur quod linea eA in potentia ad quadramm & quod ternarius eft
dam
V NICiE
«luorum vtrumtjiu, aut fingulum
vnum alitjuid,
hoc att^uid, id
eft,
ti,
vtl fiun-
titJUU.f^
tsMii
ML
tittf
txfiptio.
dtuifibUe tn ea ijut
tnfunt:id cft,partcs fuas proprias
effe
Ratioetmmmtit qustt-
,
& incxiftentcs:
eft
aptttm
natum
ciufdcm rationis : &efft indiuiduum quantitaris.
id eil
Notandum, quod in ifla ratione, liue dcfcriprione quand,pommtur tres paniculs. Prima cft qu6d fit diuiiibilis inpanes,quz infimt;per quod
llde
Crn-
j. /. 1. ».'•
7.
hu'tM,cr !''(•
TUmetu» differt a diuifionc. corporis mixri nam corpus cintintntur mixtimi,etC rcfohiatur in elcmenta, elcmenra tatMtitm z/irmtn non inexifhmt mixto , quia non fint in eo tualiter 19 :
a^,fed virtute & in potenriatantum \ eo modo quo formiE imperfceliorcs continentiu vinualitcr in fQTraa perfediori:& hoc modo forma clementoruin conrinentur virtualitcr in fbrma mixti ,. eo modo quo loquitur Philofophus x. dc Anima, tcxt. com. j l quod negaiiuum eft in fen* firiao, ficut
uigOBum in tetragono.Secunda par-
ricola eftvqu6d
v^aque
pars ,aut iinguL-i,in quas
diuiditur quantum,fit vuii aliquid:id eft,eiufdcm
radonis
mixte.
Metaph.
V.
Lib.
178
Et per hoc difFcrt a diuifionc corporis hcterogenei:naiii quantum, ^^ qiuntum,eft tbtiim homogencum nam quac-
fluMetpMi rationJs in toto,& qH»nri eft quant*.
in partibus.
:
libet pars quanti eft quanta. Tertia particula eft,
3\ibd vtraque pars fit apta nata c(Ie hoc aliquid e fe,& per hoc difFcrt diuifio quanti adiuifione compofiti in partes eflentiales ,
fcilicet in mate rel="nofollow">-
riam,& formam:nam hec matcria, ncc forma eft indiuiduum, apta nata elTe de fc hoc aliquid > Deinde cumdicit:
&
merus eft numerabihs fed infinitum non pdt;eft numcrari; ergo omnis muhitudo eft finita qnid:
:
fitinfinita? iamnon eft numcrus.Similiteromnismagnitudo eft mcnfurabihs,vt.didHm eft : fed infinitum non poteft mcnfurari ideo omnis magnitudo ?ft nnita:fiuc fit Hnea,fiue fupcrficies, fiue corpus. Deindc cum dicit;
fi
•,
Tange
inftX-
tiam de line» infinit» 6.
Top.c.l6.Vi4t
8 di.l.^.x.
&
Jmplifts atia dicuntur fecundum fe ejuanta quxdam-.alia fecundum accidens
vt linea^
:
cjuantum aliquidfecundumfe: muficum vero Multitudo ergo quantum diquidji fuerit
,Qi
fecundum accidens.
fiumerabilii;magmtiido autemji menfurahilis Ponit fecundam diuifioncm quantftatis. Circa Secunda fuerit.
qnod duo facicquia prim^ ponitcam. Sccundo
Pofita defcriptione quantitatis, fubiungft cf us
diuifionem.Circa quod duo facitjfccundiimquod ibi:
dicuntur cjHanta:tjUAdam fecttndum fe:aiia fecun-
AmpUus alia. Prima in quatuor nam primo di-
dUm accidens vt linea ejuidem eft quanta fecun-. dum fe muficum vero per accidens. Deinde cum
ponit duasdiuifioncs quantitatis.
Secunda
:
continuam & difcretam. Secundo defcribitmembra huius diuifionis.Tertio fubdiuidit alterum membrum- Quarto addic ftinguit quantitatem in
Trim*
diul-
(uqu»ntit»tis
in conti-
Kuam, (^
di-
fcretam.
tio
quoddam neccfiarium.Secunda ihy.diatur autm. Tertia
§iua»tit»ti
comfetit r»-
mtnfurt.
&
eam dcclarat exponit. Secundaibi:£or«OT vero quitfecundumfe. Dicit Qrgo,qu6d ampliui alia
ihi: Adagnitudinis vero.
autem. Dicit ergo
Quarta ihi'.Eorum
quod multttudo
,
eft
aliquid
<ji$antum. id eft quantitas difcreta ,Ji fuerit
nume-
rahilii-.magnitudo autem, fupple dicitur quantitas
continua,y/y«m> menfurahilt4,dc hoc inteUigendum eft paffluc^nam paffiue numerari pertinet ad quantitatem diicretam,& menfurari adcontinua: h'cct
menfurare adiuc dcriuetiu: ex quantitate di-
fcrctaad continuam, vthabetur 10. huius, text.
com. 3.&inde. nam
ratio menfiira: prius
petitquantiutidifcretcc.
Deindecum
com-
dicit;
Dicitur autem multitudo quidemdiuijibile
non continua magnitudo autem ;
tem
flf*"*
eft
,
quod cft
djuifibile in continua.
Deinde
,
quanta
q. ffr
accidcns.t
:
Eorum veroquafecundumfefunt, aliafecundumfuhflantiamfunt , vtlinea quantum quid
:
nam in ratione qttid ejl dicente
qttan-
tumquidexiflit. Exponit propofiram diuifionem.
Circa quo4
duo facitrquia prim6 exponit mebnim de per fe. Secund6 dc pcr accidens. Secunda ihi:Secundum accidens vero. Prima in duas fecundum duosmodos,quibus ahqua dicuntur quanta perfe. Secun-
AUa paffiones. Dicit ergo , quod eOrum da ibi qu£funt cpmtz fecunditm fe,aliafunt fecundum :
fuhiiantiam, ideft,fignificanturpcr ,
& fubiedW
ftantiam, id
vcl aha funt
:
eft, fubftanrialitcr
mo modo dicendi
pcr fe
,
§lua»tapff fe dupUda.
modumfub-
fecundum fub-
quanta,
vt Unea
eft
& in
pri-
quantum
in ratione, id eft, diffinitione Hnea: di-
ccnte, quid efl,exif}it
Defcribit membra diuifionis diiSbB,dices,qu6d Uultitudo rnultitudo dicitur , quod eft diuifihile poteHatei quid > uagnitudo ij eft,in porentia,<« «0« continua : magnitudo au-
ta perfe
:
dicit
qutd:nam
quodin continua.
tatis,in^uan.
:
ftantia:
fotejiate in
di-
uifio ifuanti -
quantum
poni-
tjuidi id eft,
tur quanritas:nam Hnea eftquanritas continua:fi-
mihter eft de aliis,puta defuperficie,& decorpore:nam Cx ifta diffiniantur, ineorimi diffihitione habct poni quantitas. Dcindecum dicit:
cum dicit: Aliapafsiones (jrhabitus talis funt fub-
Magmtudinis verb quA quidemadvnum continua^longitudo;qu<e autem ad duojatitudo;qute autem ad tria^ frofunditas. Subdiuidit alterum membrum,fcih*cct quantitatcm continuam,in tres (pccies,fecundum quod Tuam.fuptr- magnitudincm elfe diuifibilem in continua po-
Continua diftiditur in li-
'
^^^
tlrpM
^^ tripliciter, lccundum tres fpecies magni-
tudinis-: ideo fubdit
dem
eft
continua,
qnod
JtantitCyVt
multum^^paucum^
e^ breue.c^ tatum(jrftri6fum,(frprofundum leue,^ atiatatia:funt C^ humite,drgrafie
&
^
autem (j^magnum (^paruum, (^ maius minus , ^fecundumfe (fr ad inuicem di6fa quanti pafsiones fecundumfe
j
transferuntur
etiam(^ adalia hacnomina.
magnitudinisytjua qui-
& diuifibilis ad vntfm, id eft, fe-
pundumvnam dimenfionem, eft longitudo ,id eft, autem ad duo, id eft,ad duas dimenfiones,eft fuperficies:^«< autem ad tria,eft profunditat,id eft,corpus. Dcinde cum dicit: linca: tjua
Ponit (ecundum
modum
dicens ,
quod alia,
per fe pcrrincnt ad gcnus quantitaris, hahitus talis fubftantia , id tiux Cunt pafiiones fupplc
&
eft,talium
qusfunt
fubftantialiter quanritas,puta
linea:,fuperficiei,&c.'Z'r
muUum,& paucum
funt per fe pafHoncs n\xmcti;& produElum
Horum autem
lox
pluratitas
quidem fnita^
fjumertiiifed longitudojineaid^ latitudo ,fu-
perfciesi
Omnis m/tgnitudo
^
tmrrterui
f"'*-
sitt
dr frofundum, corpm.
ue, quae funt pcr fe pafsioncs linea»
qu.T
& Utum,&
JlriElum,c^\ix funt paffiones (u^CTficici:& profun-
4um
& humile qus funt pafsioncs corporis & leue, & aUa taUa qux funt pafsiones ,
graue,&
Addit quoddam necefTarium dicens, quod ho-
:
,
& bre:
,
rtim,c^z dida fant,pluralitai quidcm,id cft,mul-
corporis : non f^cundum vcritatem , quia magis pprtinent ad genus qualitaris, vt dicetur infra ca-
lixado finita dicitur ni*merus:fedlo/>!gitudo,(ci\ictt
pite fequcnti
finita,dicitur/;«tf/<;(^ latirudo iinitn fuperficies;&
profundum, finitvxn corptts. Ratio huius <^uia ficut di(5him
10}
& produhum
didti eft:
fuit>omnis multitudo^fiue nu-
: fcd fecudurh opinioncm aliorum, qui dicebant multitudincm fupcrficierum , vel atomorum,caiifare grauitarem in corporibus ,
&
eorum paucicatcm
caufarc leuitatem:de
qua opinionc
Varit pafftquanti-
nes
tatis
proprie
diHi., fccun-
dum
triplici
eiut
dimea-
fionem.
:
;,;
:
Summ^ vnicx
Cap. XIII.
|iiofteiab«<arprolix^ }.dcCJelo&mudo.5«f<«»-
&
&
&
tcr fpedcs quantitaris
nium
infuffidens propter fecufidu.Dicmir
,
qualidtatfim ^/f«»<^w»»/*,idcft,abfolutc
1i©c raodo pcnlnerc ad genus quantitatis.
Hxc &in
mim diifia aliquando fumuntur abfblutc ^,aliquando in rcipe^,puta cumaliquid dicirar paruum in comparatione ad aliud : magnum dddk autctn, quod hsc nminA quandtatis trtutr-
&
ferwMr quandoque etitim *d mIu, puu cum albcdo , vd duiccdo didtur magiu vel parua, vd ,
huiufmodi.
Notandom, qu6d ifli duQ roodi Hc difUngoun«ur
;
quia
^cundum primuln aliqua Jicxuimr per
(c pcrtincre ad gcnus quantiutis diredc
,
vt (ub-
ieCu fccundum autcm modum fccundum diciHitur petiincte quxdam indire^, vt paffiones. Pa«ct per exempla , quac inducunmr, nam linca (upcrficifs funt (ubicdum, (imxlitcr numcrus paucum multum,produ
&
&
&
&
Secundum accidens verfi diiforum quantoriwi h9c cfutdemjic dicitur , ^cut diifum esi:
qujd mujtcum quantum dr alhum fer quAHtum aliquidcuiinfunt. glMWlM» fersccuUms dtiflts.
quia ibidem in Pr*dicamfcniis loeora ponit ia-
magis Partnan tem fiMaliter mAgnum iHinmjcpa fcilicct funt pamones communcs om-
diB* 4d MuicemM eft^^latiii^ difta^hacc inquam fijnt iccundum (e paiHonc? quantirquaredicunmr
104
179
fibi
:
hicautcm tacet dc loco
contradicere proper primvmi,
& ^tis benc,
qu6d ratio primi cftiquia m Prardictmcntis Philofbphus diflinxif fpedes quantitttis iectuidum diucrfam rationera mcnfute : tempus autem habct aliam
^i
3
radonem menfufs
a msgnitudine rel="nofollow"> menfura -cxttinfeca : magnimdo autem rci eft dus menfura intrinfeca ; ideo ponitur ibi tcmpus alia per le fpccies quantiuris : hic antem con/idcrat fpcdcs qaantitaris modo Metaphyfico fccunji^ cfTc quanritaris qux igitur habent efre quanritaris cffedHue ab
<juatcnus tcmpus
nonponuntur per fcquantiutesi
aiia quanritate
huiufinodi funt tempus^ modidum efl,& dicerur amplius intju^ftione.
fed per accidcns tus,vt
cft
:
Rario fecundi eft : quia locus habet diftin^iam rationem men(tii:^i& idc6 in Prsdicamcnns ponitur fpcdcs quanritaris
non h^>ct difhnAum
,
& non hic ex eo,qUia
eflequaritaris a fuperfidc?
quia locus cft fuperfidcs, cx 4, Phyfic. text.com, indc. propter rarionem oppofitam moJ9.
&
&
tus etiam ibi
non ponitur fpedes
quatenus non habet
quam tempus ,
quanriuris,
rarionem mcnfiirar vel magnitudo. aliara
ejfe
Exponit fccimdum moduro de per accidens,& ponit duos modos, quibus aliqua dicuntur quan."
u per accidens.
vidctur enim
SVMMA
VNICiE CAP. Bc
Sccundusponitur ibi://«:
XIII
QualL
Didtergo , i^uod.ai5lorMm fHMntorHm, id cft, eorum qu«c dicuntur efuantA ftcwtdum Mccidens hoc qutdemfic dicitur , fcilicet quantum per
SrMMARlFM.
acddcns , ficut didum efi : quia muficum didtur ejuantwn dr alhitm fimiliter fer ejfe quAntum e]ui~ dem cui infunt, id cft, per lioc quod infunt fubici9dloquantOj& ideo dicuntur quanta ratione fub-
Qualis, fcu Qualicarisjfcdeos rcdudc ad duos. Dequibusvidc Doftorcm 4 d.^.
motU4.
:
iccli
:
quia quanta eft iupcrfides
c(fe dices
,
tantum album
vt didtiir in prxdicamentis cap.dc
,
Quantitatc.
k^ilia vt tnodi quantA
Ponit in hoc capice quacuor
&
dc Pracdicam. q 50. 56. omifit PhilofophMS hic quartum modum,quem
q. 10.
dc Qualiucc , r^Cionc a Do-
Dcindecum^at:
pofuic cap
motw (jr temfus
Gtoit adignaca.
-,
etenim huiuf-
quadAm dicuntur (^ continua^eo
quodHla diuijihiliafunt/iuorufmfunt hafaf Jionestdico autem non tjuod monetur,fed quod
motum eH namfer effe quantum itlud cr jnottts eH quantus temfui vero fer iffum^ :
,
:
QVale dicitur vjio
Ponit fecundummodum, fecundum quem ali» qua dicuntur quanu pcr acddens , vt matus tempHs : etenim pro quia , hui^fmcdi qu4uiam dicuntur tjuanta contwua, to tjuod tUa funt diui-.
&
quiJem modo diffe-
Caf. jj.
rentia fuhBantia, vt fuale ijuid homo
animal : quia Ififes , fed (jr equus cfuadrufes^ ^"** **
^
circulus
gura
fcilicet motftm
modos
:
tjuia
*
^
quidem tqualis : c^uia quadamfiagonon
,
quaft differentia fecun^
dumJuhHantiam tjualitate exiBente. Fno quidem itsujue m«do hac diciturqualitas differentia fisbHantid.
&
quorum funt hs pajfionfs : nam motus cft quaedam pafEo mobilis , tempus eft paflio motus , tempus enim cft diui/ibilo , continuum proptcr motum:motus autcm propter magnitudi-
fihilia,
&
&
ncm mobilis, & fpadj in quo cft raotusiidc6 fubditu^ autem qu6d fupplc motus & tcmpusfimt Btef»titfr»
quanta
& diuiubilia proptcr aliud, non tptid mo-
non proptcr mobile,quod mouctur, fedfecundum quod motum efi, id cft, proptcr fpadum in quo eft mot\is:namper ejfc cjuantum lUud, uetur, idcft,
pU.
id cft,
fpadum,?^ motm
fupple
eft
efi
tfuantw
quantum per ipfum
,
:
tempHs vero
fdlicct
mbtum.
Scd occurrit duplcx dubiiun, Prim6 quia Philofbphus in libro Pridicamcntorum cap.de QuaIVflMWitmt.
cnumerat tepus intcr quantitatcs per fe, hic autc ponit ipfun; quantiute pcr acddcns.Secud6
titatc
Hic, vt diccbarur , d.'flinguit Philo(bphus notjualitatis. Circa quod duo fadt , quia pri-
lOJ
mcn vai>
difHnguit quahtaris modos. Sccundo redudc
eos ad duosprincipales.Sccuda Tbv.Ferevti
Quaru
ibi:yi»tpUtu ficundit virtute. EHcit ergo
quod vno modo rM,id
dicitur quale dtferentiafHbfian-
cft, difFcrcntia
fuhftantialis.qua lubftauria-
ab aliquodiftinguitiu, &ex hocdiffcrcntia didtur pr^dicari in qualc,vtii qu^amr qualci*»»iitcr
mal
Aettftit
i<7»M.rcfp6detur qu6d tjuadrupes, Sc qua- qttMlitMtit frt d-fert»lis figura cft <;ircHlus,refp6dttm qu6d agonon, id tia ^tmttMH cft , carens angulo: quafi diferentia fecundkm fiAfiutiM. efi
fuhfiantiam ex^fiente tjualitate id cft , quod cx hoc patct,qu6d diiFcrcntia fubftanrialis cft quxda ',
qualitas:
'
:
Lib.
i8o
Metaph.
V.
qualkas t4iam illud per quod refpoHdetur ad i»^errogadoncm fadam per quale,videtur efle qba:-
dam qualitas. modQ dicimr C, dequali-
Concludit ergo
,
quod vno
itaque
qualifoi dtjftrentif^fubflantiaM cft,
eft fubflarttia nuraofiific intcttigpndo,
•tus
:
:
/c^undum quam attcnditur cius
duibium quarc iftum modum quaiitain Pracdicamentip fis , ponit hic Philofophus, praitermifif, Dicitur qu6d Philofbphus in Prx-
multiplicatio', fiu^du6:us
Sed
eft
^icamentis agltde
qui
Prscdic^iientis,& de his,
Pradicamento contincntur quia igitur
in
:
modo non continetur
ijualitas ifto
pento
ipfis
fub Praedica-
qualitatisjidco ibi praetermifit iftum
mo-
dum hic ^utem quia agit de fignificatione nominum pertinentium ad cojifiderationem huius :
fcientiae
(pum
ideo loquitur de qualitate
;
nomen
qualitatis
reniiara fujaftaiitialem.
modo,
ifto
vno modo fignificpt Dpinde cum dicit:
difFc.-?
Alio autemmodo,vt immobilifl (^ M^thcT
^nonfolumadvnum
entes,fedquorum imitatio fuferficies dum-.hi verofunt quoties quanti
quotquanti
,
,
&
Vnde fub^it
foli-
aut quoties
nam dicere numerum
feftio
qMli-
modum
Ponit fecundum
modo
fiipplc
hilia, quae
dicere ipfiira efle eft
quod
fofitusj^tn-
^ra
tomfofitm-
tusdicitur
ta^]albedo
jTierus
:
abftrahunt a motutmagnitudines
primo
libro
,
,
enim
in quibus
numerus incompofi-
quem non menfurat ,
aliquis aHus
(edfola vnitas,vt tcrnarius
compofitus dicitur
numerus
,
>,
quem
:
nur fed numcrus
menfiirat aliquis alius
& o6fcofiarius
ficut (enarius
,
qui non
menfurantur fola vnitate : fimiliter dicuntur numeri quales , quorum imitatw eft fuperficies , folidum, ideft, fecundum quanda^n imitationem luperficiei >qu£habet duas dimenfiones ; longi-
&
&
inquantum numerus ducirurin numerum eundcm,-vcl alium vno duftu,vt diccndo hii duo^hfi m
qualitatis
,
tiKa hoo aliquid ponflans fii
vel
(jr
nigredo;grauitas ^leuitof
*o7
^
:
dicuntur
mutaricorpora permutantium. Ponit tertiummodum, dicens, qubdamplius, id eft
,
alio
latitudijiem
,
:
id eft,quatum ad iftum
vnum dudhuntfed ad imi-
tationcm corporis , vel {blidi quando eft duplex dudus , vei eiufdem numeri in feipfum , vel diiicrfbrum in vnum. Excmplum primi ter tria
modo dicuntur qualitates qwecunque
earum fuhflantiarufn, quttmoufntur ,
&
Tertia see*pti» fro pafste-
nibMsfubfid-
ttArum qu* alterantur feciuidum huiufraodi paffionps, vt ca- rwuemur.
&
fuit in
modus
ifte
qustcunque talia fecundum qttx
lor
,
& nonfolum ad vnum entes:Cicat enim di-
,
qualem,&
AmpUas qu<ecunque pajfiones earum , qu£ mouemurfuhHantiarum^vt cAlor,&frigidif
ali^
dicens
vtimur nomine qualis:y;c numeri quidem dicuntur tjualcsyquemadmodum id eftjinquantum fijnt comppjfti
eilc fuperficialem,vel foli-
quarta fpecies,qUdE.ponitur in Pridicaiinentis,
fcilicet forraa
dicuntur qualia Mathetnatica immo-
^ nuraeri funt quaedam Matheniatica Numtriu eo-
Al.funt,
.durn,quadratum, vel cubicum, vel hiiiufiTiodi,eft
pafftones
Junt:fed quafemel:fex enim femelfuntfex.
ttuit.
fcilictt
,
,
(^ totaliter pr^eter quantitatefft
quodfemelfVt ipforumfex^no qua bis,aut ter Seemia M'
namffthftantia cuiufi^bet
quodfemel dicitur , vt ipforum fex, fupple fubftantia eftferacl f^x :fex enim eftj^mel fex,& non quod dtcitur bis aut ter, id eft,bis tria, aut tcr duo,nam hoc pertinct ad cius qualitatem; aiuracri eft
infubHantia:na fuhflantia cuiuslibet
exifiit
,
qualitas, dicitur
numeri in numcrunu
gura. Dfinde cttiTidicit;
mAticajicut numeri c^uales quida funt:quem-
admodumcompojiti,
qu^ fub-r
numeri dicitur ipf? numerus feroel prolain hoc , quod dicp. tria quantitas autem
ftantia
Hifferent:» fijbftMitialis.
&
io6
tcr quantitatcm ipf^m, quae dicitur qualitaseius,
& frigiditAs,& albedo& mgredo,& grauitas leuitas,
& qu£Eciinc|ne ta.lia.^fecunditm qua cor-
pora permutantium,
id eft,de
numero perrautabi-
\iam,dicuntur perrnutari raotu,
nis,&
ifta eft tertia
fcilicet alteratio-
fpecics qualitatis,fcilicet paf-
fiojvel pafllbilis quafitas.
Deinde cum
dicit
^
Jmpliusfecundiim virtutem vitiumt omninobonum malum, (^ C^ Ponit quartum modum, dicens,quod /w»/'/>«/, aliomodo dicitur qualitas ,vel qualey^cundUm vtrtutem, omnino bonum vitium , malum. id eft, ifta dicuntur qualitates , pcr quac
idcft
,
&
&
&
Sunrta Me^ eeftiofro UIq
qu» diffenitur quit ptr
vitium
&
&
intcUigitur perbonn malii.fcilicct per fcieaegritudinem; riam,& ignorantiam fanitatem contincntia incontincntia;& h^c cft prima fpc-
&
;
&
cics qualitatis,quac eft habitus,vel difpofitio.
Notandum,qu6d hic Philofbphus practermittit fecudara fpecie qualitatjs. Cuius ratio eft:quia fpecies eft potentia
,
velimpotentia
,
qua
illa
§iu»ri feem-
d»m ic
difponitur ad feliciter iis
autem potentia
,
agendum,
co
eft
ifto
vel paticndu:ta-
prtter-
mitiit.
vel impotcntia,poteft reduci
ad tertium,vel ad quartura
£lum
fpeeiem
^ualitatis
aliquis
modu potentiac,vt di^
fuprk capitulo de poteftatc;& ideb in lo-
ipfam praetermittit. Dcindc
cum
dicit:
:
ter, vel bii triabis.
(ccudum bis tria (juater , 8c ^iuntitacl quoties quot quanti
Exemplum (ccundi , dicendo
Fere namquefecundum duts modos dicere
^ut
quale eji^^ horit vno principalifsimo : prima
nuraerus confi-
quidem qualttasfubltanti^ differentia.huius autem quadam pars,(jr qut in numeris quali-
hoc
Al.
:
fic
eft,
enim
quod
&
dicit
:
dcratur quafi ad tres dim.enilones corporis. addit
quod
totaliter prtter
Ee-
quantitatem exifiit in
ordhiationc numerorum confideratur aliquid per modum fubftantiae fic ipfe numerus qui ducitur in alium puta
fubilantia, id eft,quod in
taJi
:
tria,Sc aliquid pcr
modum quaiititatis,fcilicet ipfe
dudus numeri in feipfum,vel in alium, vt dicendo bis tria , binarius fignificatyr per modum qiuncitatis mcnfurantis
numcri,
;
quae etiain cft qualitas
& \y ternariusfet modum fubftantiar:il-
U]d cnim quod
exiftit in fubflantia
numeri, pracT
<J»
aliquid difponitur, vcl per vitium, vel yirtutem, virtute, ^e.
tas
:
nam
differentia
quadam fubfiantiarum
eji^ed aut non motorum ,aut non inquantum
funt mota\h/t autem pafsiones rnotorii inqua-
tumfunt mota,(jr motuum differentiaxvirtus vitium pafsionumpars quddam efi, autem differentias enim oifendunt motw (jr a£{us
&
fecundum quosfaciunt aut patiuntur, aut bene , aut praue , qudfunt tn motu \ pofthtle nstmque
io8
Summ^vnic^ nam^ne Jk msuni aut
Cap.XIV.
dgere
henumi quod
Mutemfic (jr contrarie frauum.
Maxime au-
SWUUA
^ malum figmfcant ^uaU in & horummaximeinhabenttbm
tem bonum animatii
y
C A
froharefim,
ihtmjuit»
iu quotl
alij
duo ad
iftos
rcducuhtur ;
XIV.
P.
aUquid.
SVMMARirM.
i!w-
»d VKm aurem dicitur qualitas vno raodo frincipa~ mf- Itjfme, fciiicet/v/fflr* eju^ditoi/^nx fccundum pri-
VNICyE
Dc Ad
Rcdudt (li(fh}s modos ad daos principales dicens^quod/rrf itaquc iKUur ejUaU ftcundMm itms
tpu tftAUmodosy
i8i
reducitur I
tyfcilictt
difiremtuim
tjftmi^Um.
roum modum
dicitur diferentia fpeci«,id eft,differentia fubftantiabs fpccifica ; ad hunc mo-
&
&
dum reducitur quaiitas, qu« eft m numeris,
& in
iVIathematids
aliis
licet
modi
ijumtri^
:
efi
nam
; ideo fubdit, quod bntM, fcicjutdam pars tjualttM , tjut efi tn
dffferentta
tjHtdam ftthftamiamm,
id eft,qu6dhuiufmodi qualitatcs funt dilferentix
fubibntiales
Mathcmaticorum ,
& dicuntur ma-
thenuticz fubilantiac fonc fecimdum opinionem Plaionicorum , Pythagoricorum , qui Mathcmatica rerum fubftantias pofucrunt , vt didum
&
primo Hbro. Sunt autcm huiufraodi qiuliutes fupple differenns fubftantiarum, aut non motarum , aut non inquantum funt mota : fiiit
in
quod
didt proptcrhocquodquannimad propofitum, non diftert fiue Mathenurica fmi qusdam fubftantia per fc cxiftetes feparatac a moru,fiiic infint
Tres modi rcladuorum, in hoc capite ctplicantur. Primus fundatur fupcr vnicatc. Sccundus fupcr adionc, &: paflionc. Tcrtiusfupcrrationcmcnfura:. Dc qui-
busvidcDoaorc.i.d.j.q y &d.3o.&hic Prxdicamq.:. y .& fcqucntibus.
&
q. 1 1.
AD
aliqutd dicuntut altaperfe
,
vt du-
plum addimidium, c^ tnplum ad ter-
tiam partem ,
^
totaliter
TcI^Lo.
multipluatum ad
multiplicati fartem
, (^ continens adcontentum. Aliavt caUfaaiuumadcalefaaihile,&
feaiuum ad fefobtU ,
^ omnino aHtuum ad
paftuiialia vero vt menfurabiU admenfura^
&fcihiU adfcientiam,&fenfibiU adfenfum.
fubftanuis
mobiUbus kcundum efrc feparatz autcm fecundum confidcrarioncm nam primo modo eircnt qualitares non motarum fecundo vcro motarum ; liecr non inquantummota. Subdit autem quantura ad fecundum modum principalcm dicens ha autem fupple dicunnir qualiu:
:
;
:
&
tespafiortes rhotorum inquantum mota etiam , dtfferentit »wf«r»f» quia fdlicct fccundum cas differunr alrerationcs , qus funt fccundum hulufmodi qualitates , puu calcfieri , infrjgidari .•
&
lecundum caiidum,
modura
ViTtnt>
&
vitiimqiad.
reducitur
& frigidum. Ad hiuic autem iHc quo vinus & virium
dicitur qualitas: hic cnira modus eft qusdam pars paflioniuB , reddit caufam : quia fdlicct
&
virtus
& virium oftendunt
quafdam dtfferentias motm, e^ aatu fecundtlim bcnc,& mslefecMnditm qnosmotm fdlicct aatisfaciunt^utpatiuntur,
&
^t^bcne, autpraue quafunt tn motu nam virtus Clt lecundura qaara aliquis fe benc haber ad agendum , vel pauendura : virium aurem fecundum quod raale idco didt , quod pofilttle namqueftcmouert, aut agere, fdhcet fccundura virtutancft bonum , tjuodautem& :
:
Sjulitttts
0fltm»ttrMm ptkiUtrts.
contrarie prauum.
Et fubdit quod maxtme bonupt malum, id eftj habiras fccundum quos aliquis difponitur ben^,
&
vd male puu fdenria& ignoranria ,
;
fanitas
&
?cgntudo v^mefi^ntficant tjuale , id eft, qualitatan tn rcbu? antmatis : quia maximc in hij rc-
penunmr,
ficut parer;C^
horum maxtmi mhahen, cledionem cuiufmodi
ttbm proharefim , id eft Junr amraalia parridpanria
aiumau
iftafunr
:
urionem nam mrcr :
magis capada talium ha-
t)iruum,vr apparer quanrum maxime in
habmbus anim^,
fiue fint
t4es, fiue inrcllc-
mor,
ca
DiftinguirPhilofophus nomenrelationis. Cirquod duo fadt. Primo diftinguitmodos relati-
uorura,qus funt relariua pcr
fe
primo.
Secundi
corum qu^ non funr pcr le prim6,{cd pcr aliud & per accidcns, Secunda ibi Secundum fe quidem Mȣ rtUti;
Prima
igttur.
in duas
quiaprimo proponit rrcs '^>»f*r fi modos relariuorum. Seamdo cxponir & ^'^ *^*** profcquirur de eis. Secunda ibi Dicuntur autem. :
:
Ponir
modos relariuorum quorum primus
rres
fumirurpenes rcnim quanrirarem fiue numerofiurem. Idco didr , t^abd ad alttjuid, id cft,rclauua dtcurttur, alia tjuidem vt duplum ad dimidium , dr triplum ad tertiam partem, totaltter ^ruisut vt
&
multtpltcatum, id cft
,
mulriplex
ad multipltcaH
^
partem,idc^, ad fubmulriplex , <^ «;,nW contentum,\deii, excedcns ad excefrum:nam omne cxcedensfccundum quanriurcra quodaramodo contmer illud quod cxccdirur quia
,
tundera
eft
"«^«*' '^'^
un-
& ampUus.Sccundus modus fumirur pc-
nes rcrum adioncm,
& paffioncm,fiuc pafllbili-
tatem& adiuiurem. Idco
fubdir qu6d alia fup. vt calefaatuum ad calefaathUe quanrum ad a£rioncm paffioncm natax3lem,&fe£ltuum adfecabtU.c^umtum ad adHoncra araliaalcm, geneuliter ple dicunrur ad aliquid
;
&
&
paffiuum.
Tcrtius
omne oBtuum ad modus fumitur penes rerum
pcrfecfaonem & menfurabilem vnde rubiuneir quod alia fupple diomrar ad aliquid, vt menf^a^ btUadmenfuram, fcthUc odfitenttam, :
&
&/„. '
fihtU adfenfum.
Noundum nu6d vt didt quidam cxpofiror: ,
mcnfura
& menfurabilc
non acdpiimturhk fc-
cundum quanriutcra propric dicflam, quarcft dc generc
modum
,
vbi cft rclario
murua
cundum coramcnfurarioncm
)
fcd accipirur f<^
eirc
rd
& variuris. & vcri>
VT vcnras fcienri* menfurarur a fdbih tas fcnfus
ab obie
Parcbir infcnus
,
& proptcr hoc
.
ve
modo non eft muraa rem quo ddidt hoc diOum , dicctur iiw ni. JJcinde cum dicit, ,
in ifto
ktio^cd
R
m
D- r„n,m,
Liber
181 1.00
Metaph,
V.
Dicuntur datemfrima ejuidem fecundum ftumerum , autftmflkiter aut determinate ad ipfos,aut
advnum,vt dujflii quidem ad vnum
vt numerus dtterminatits. Multipliciter vero
fecudum numerum advnumpon determina-
tum autcm/vt hunc^aut hunc. HemioUumautem ad fubhemioUumfecundum numerumad pumerum determinalum fuperfarticulare ;
autem adfuperparticulare , fed indeterminatos, vt multiplex ad numerum. Prolequitur de didis tribus modis. Primo de primo. Seciindo de feamdo. Tertio de terti9.Se-
cunda
ibi
:
ABiua
vero
& pajjiua.
Terria tibi
Secundntn vumerum cjuidem.
Ad
euidentiam primx partis notandum, quod modi fundantur fuper aiiquid
jLeUtiottft
relariones primi
frirr:imodi
je gcnete
fHndintur
^ de gtnere ffu»n:itAttt'>
j^j^
^^
Quantitatis.fciUcerfupernumerum,
ccntinuum prius tamen reperitur rela:
modi lu niunens,& meft dupliciter:vno modo comparando numenim ad numerum , ita quod oportet vtrumqne extremum etfe numerum.Alio modo comparando nun^erum ad vnum, ita quod folum alterum extremum cft num^rus, tio iftius
&
fic eft
multiplex proporrio fecundijm primum iftis aurem difcreris deriuatur ad con-
modum:ab tinua,fed tis
quae
,
tamen aliquareperiturrelatioindifcre-
non reperitur
poftea. Ratio huius eft
:
in continuis ficut dicetur
quiain numeris
men-
cft
fura fic , quod vnitas aliquoties replicata reddit ^terum extremumjfed in corinuis non eftfic/ed
^liquando eft proportio incommenfurabilis, ficut diametri ad coftam. Secundum hoc ergo haec
quia prim6 profequitur de yelatiuis primi modi, (ecimdum quod conicquimtur ipfum numemm. Secundo prout fequunrur
pars diuiditur in duas
:
ipfum vnum,quod eft principitun numeri.Seciinda ibi Et amplttu aejuale. Prima in duas. Prim^ :
fi.cit
quod diftumeft.Secund^ rcmouetquoddam
J
Continens autem
& conten-
tiplex comparabatur
ad vnum
ih dxcmplis pri6s.
Ad cuidentiam huius litterae notandum, qu6d ciim omnis m.enfuratio,vel proportio in continuis DupUx fraderinetur a numeris, vt pracdidum eft ; ideo om- fortio vni-
primi modi, quac attribuuntur
nes relationes
&
:
& excellum
ftrtionihut
vel minus.
,
quod
Sciendilra eriam
ipfum iruequalccxcedens , vt tradunt Arithmetici.hab)et quinquc fpecies, quarum diiae recitandae fimt folum pro exemplis Philofbphi pofiris , vt aliqualitcr intelligantur. Vbi (cicndum qu6d numerus maior relpedu rainoris quandoque eft muItipIex,quando (cilicet aliquoties continet numerum minorem , ficut lex continent duo tcr &fi quidem contineat ipfiim bis,dicitur duplum, qnemadmodum fe habeht duo ad vnum, fenarius ad 'ternarium fi continet ipfiim ter dicitur tripUim fi qiiater quadruplum , deinceps , ifta eft prima fpecies. Vlterius fciendum , quod numcrus maior quandoque continct totum minorem femel , & vltra aliquara partem eius ; tunc dicitur fuperparticularis minor ver6 contentus dicitur fubfiipcrparticularis. Et fi quidem mediam parrem eius,vocamr continet torui^ fefquialter ,fiue hemiolius,quodidem cftficut fp habent fex adquituor: fi aurcm rertiam, dicinir
&
:
;
mm
&
fubdit exemplapro vtra, aut ad vnum que parte dicens, quod duplum quidem ad vnum, vt numerui determinatus , id eft , quod fi duplum com.paretur advmun,tunc cft comparatio numemultiptex vero fecundum numeri determinati rum ad vnum , non dettrminatum , attt ad hunc, wl ad hunc, id eft, quod fi muhiplex fcamdum Rumerum comparctur ad vnum, tunc eft compafatio muTieri mdeterminati nam niunerus mul' ;
:
:
tiplex
non
dicit
hunc vel
illimi
numeram detcr-
minatuiji. Subdit etiam excropla prout nuracrus
ad numerum comparanir,dicens, quod fi Hemio(tum comparetur ad fubhemioltum , cft fiipplc
f omparario fecHndUm numerum ad numerum de~ terminatum Ci vcro comparetnrfuperparticulare ad fuperparticulare , ertt fiipple comparatio fecun^ttnt numeros indeterminatos , vt cum mul:
hu.
vide Boet.
&
init.
&
&
fefquitertius, ficut fe
habet quatuor adtria
ro quartam,dicimr fefquiquartus
:
ficut fe
& fic deinceps
quinque ad quatuor ,
:
fi
ve-
habent
Sc ift^ eft
,
fcctmda fpecies.
Notandum etiam, qu6dprima fpecies proporcomperaenim eius fpenumero refpedhi
rionis, fcilicet multiplicitas confiftit in
tione numeri
,
ad
vnum
:
quaslibet
primo in aliqiio duplum enira prirao conuenit binario
cies rcperitur
vnitatis
:
corhparatp ad vnura fimilitcr proportio tripla temario refpedu vnit.-iris, fic de aliis : quia igitur proporrib dupla primo reperitur inter duo :
&
&
vnum
;
ide6 accipit indc
ifta
proportio denomi-
&
raaipr duorura
:
quia
talis cft
fe
proportio qualis
habent fcx ad
tria;
ide6
qu6d relatio dupli per hoc eft , qu()d comparanir numeras dererminatus ad vnum non fic dicit
:
cft
de
aliis
proportionibus.
De tribus fpeciebus
aliis non eft cutandum:quia nihil faciunt ad propofitum prsfens , nec ad fenfum lirerac ; fed apparet ex didis , quod fi comparetur mulriplcx ad vnum.eft comparatio numeri indeterminari:fi vero coraparetur duplura ad dimidiura, cflrcom-
numcri determinati : nam duplum cfb quacdam detcrminata fpecics, vt didura eft. Apparet ctiam quod fi comparerur ninneras fe(quialter,vel hcmioliusad fubncmiolium,cora-> paratur nuraeras dcterrainaws ad determinaram: fi ver6 compatetur fuperparricularp ad fubfuperpartiailarcjcomparatur numerus indctcrminaras paratio
ad numerum indetcrminanira, vt patet ex di(5Hs quia fupcrparticulare eft quoddain genus indifFcrcns ad raultos nuracros , in ifb fecunda fpecie : firailircr fubfuperparticulare.Deinde cu dicir.
&
Centinens autem adcontentum omnino in-
determinatum fectindum numerum: numertti cnimcommenfurabUis.Secundum non comenfurabilem
{.
Arith.e.li,
:
diiorum ad vnum,ficut
Ideo dicit quod talia prima relatiua fecimdum jiiunerum dicuntur mtftmpliciterM eft, indeterminate, aut determinate ad ipfos , fcilice t numeros vt quando numenis comparanir ad nume-
hMhet
&
quodlibet poteft efTe dupliciter quia vel eft vtrobique fecundijm compararionem ad aliquod determinatum , vel ad aliquod indeterminatura. :
hic prolixiut
&
nationem:& diciturproportio duorum ad vnum. Vndequicimquc niuncras dicirar duplus ad aliu, fempcr minor numerus habet rationcm vnius,
rum
numerorum, Sed D. Tho.
:
tum. Dicit ergo quod relariones fiue relariua prima, id eft,primi modi dicunturcfuidemfecundum numerum , fcilicet prout numerus comparariu: ad numerum, vel comparatur adipfiun vnum quo:
Mtrfttlit,
numero. Proportio au,tem numcralis diuiditur in duas, quarum vna dicimr inacqualitas, altera aequaUtas. Insqualitas Notttbilit doRrin»dtfrohabct duas fpecies, fciHcet exccdens , vel maius
.quantirati,apprnpriantur
irz
Summ^vnicce
Et amplius
firakiletn SMtem nutmerum ditBntur.a>fitines
^
XV.
Cap.
183
dtjuale, (frfimile,^ idem,fecu-
um-
dum alium modumfecudum enim vnum di-
autem indetermindtatofuodcun^ue tnim euenit, efi Aut dqusle , Aut nen dtfUdle:
fubfiantiaifimilia vero funt ejuorum tjualitds
hdcigiturdd /Ui^uid omtsia fecundum nu^ merum dicuntur , numeri d" f^ft^ftes.
Vnum autem numeri frincipium ejl (^ metru\
enimad contentum ttntum quidejl flius : hdc
&
eunturomniaieadem namque quorum vna eH
eji
vna
:
mmerum ^idcm,non tamtn eodem modo, Profequitur de relariuk primi modi,vt funda-
ritjo adifcrctis ad continua dcriuatur rcrcdcrct
tor fiiper
quod vniformitcr eflct Kic & ibi vcrum , quia, vt didkum ^t,«liqua proporrio eft hacc in difactis , qux non cft in continuis:conrinuas cnim quanriutcs conringit habcrcproporrioncm ad inuiccmrfed non fefbrtc aliquis
,
riua
:
vnam dicais, quod ampUkt fecundum
modum a
prxdidtis dicuntur fupple rela-
atfuale, dr
fimde,& idem,omma enimhae vnum eadtm namque tUcun~
alium
(cd hoc noncft
aqualta tjuorum ejuantiiMS ejl vna,
hac omnia ad aliquid dicunturfecundu
tfuare
Rcmouet quoddara dubium quia enjm didhi dl& innuit in litcra qu6d proportio &m£n{u-
:
dicuntur ftcuttdum
cundmn numerum aliqucm determiaacum, nec indcterminatujn. Nam licct onmium quanriutum fim*tanim fit aliqua proporrio,n6 tamcn omnjum cft proporrio materiaUs , fcd aliqua numcralis quorumlibct cnim duorum numcroru cft Vna menfura communis , qux aliquorics fumpta rpddit qucmlibet numerum danim non fic in^
:
tur,quorumvna efl fubftantia: fimtlia vero tjumi tfualita* eft vna a^ualiti vcr6 quorum quantitat tfi vna. ynum autem eft metrum, id cft, menfura, principium nutneri , tjuare hac omnia dicuntur ad alitptid ftcundum numtrum, id eft , :
&
fecundum
genusnumeri,
aliquid pcrrinens ad
:
:
coptinuis
:
{cd fimt
quaedam quanriutcs incom-
mcnfurabilcs ficut diamctrumquadrarifehabet btus quadrati. Cuius rario cft , quia non cft
nOn atttem eodem modo : quia
primx
S
proporrio diametri adlatus, ficutproporrionu-
wuttr
fft
i»
cttnmtnfitrii
4 Vidt^.i.6'1. hliscofii.
fr»f«fiMmn 10. Eitdidi*,
merum,
id eft,qu6d
cum iij quanptaubus vna di-
&
maior alia fc habet ficut contincns ad contentum , non folum aliquando ifta proporrio non attcnditur fccundum aliqdam fpccicm dctcrminatam nuraeri:fcd etiam nccfecundum aliquem numerum fimplicitcr. Cuias caufam fubdit nnmertu enim fupple omnis cerrtmenfwaMir. quia, vt didhim cft, omncs numcri habcnt vnam
fitur
,
:
convnuncm fcilicet vnitatcm • fcd continens ad qpntentum non ffcmpcr (upplc dicitur fccundum numerum commenfurabilem ; nam continens dicitnrad contenttm.
;
qmia
ejl
tantitm
& ampliitt
j
autem efi indeterminatum : vtrum fcilicct fit commcnfurabili§:^M«^c»m^w« enim euadit,id cft, qu6d quanritas qujccunquc accepta f^ ttjualiiy tutt non aqualii cftoqu6d non fit commenfurar bilis concludit ergo qu6d htc igitur omnia dicittur ad alit^uid fecundifm numerum,& numeripnfIfoc
:
di^hmi
eft,
fecundum nuraerumcoparamra ad numerum , vei ad vnum: iflx autcm runt fimpliciter fccunduro vnum. rclarioncs erant
^
Bmefattt mcri ad numcrum. Ide6 didt quod conthfftt mL qmaiitrrdi*- CQntentHm omnino indetcrminatufn fecunditm nu-
ficut
rM MA RI VM,
Explicac relaciua fbcundi modi ,'qux dicuntur fecundum potenciam a£kiuam paffiuam;hz relacioncs non fundancur
&
fuper aftionc
&
paffione
Dodor,& cenec o,A. fed fuper paifio
,
1
3 .q.
ipfis pocenciis
func ratio
,
;
vc nocac hic
,
ad quincum; adio aucem te i
.
fcu difpoiicio funda-
j.^
cionis.
ACtiua vero ^pafsiuafecundumfotentiam aifiuam nes potentiarum Ittbile
,
ejuia
,
(jr pafstua funt^cjr
"4
acliO"
vt caUfa6ituum ad calefa-
pote^ ,
(jr
tterum calefaciens ad
quod c4eft , fjrjecans ad id , ciuod fecd" catur tanquam agentia.
id,
:
fiones,\d eft,c6mmefurationcs, fiuc proportioncs.
Nota^idum ad nuiorcm euidenriam huius litcrx, qu6d quia proporrio prim6 quidem repe^»ttfreftr- rimr in numeris, n;^ omnes numcri funt matu6 ti»n*s Hiun»- commenfurabiles, quatcnus omnes communicat in prima menfura fcilicet vnitate funt autem va:
ris proportioncs diucrfi
uiecra
:
numcrorum fccutidum quod
numcri diucrfimodc comparantur ad innam alia eft projxjsrio trium ad duo,qux
dicitur hemioiia, vel fcfquialteraA alia quatuor
ad tria, quz dicimr fefquitcitia,vt przdidum cft; tamen-quiaquantitatcs conrinux non rcfblumitur insulquodindiuifibile
,queiaadmodumnu-
meri in vnitatcm ; idc6 non eft nccefTarium omncscontinuas quanritatcs cfle adinuiccm commenfurabiles
tMtes cotimsu
h»bemt p$*mfmrmmi tttm-
mmmem*.
;
(cd contingit efle aliquas,quarum
vna exccdit aliam, quz tamcn non habcnt vnam coramunem menfiiram , vt didum eft de diamctro quaecumque autem continna; quanritatcs habent mutuam ptoporrioncm, ilcut eft proportio numeri ad numcrujillx habcnt mam comuhl menfura.£xemplum,fi vna fit triu palmorum,aIia :
quitubnvtraq; n^cfuratur palmo JDdndc cti dicit:
Poftquam Philofbphus profccutus eft de prirelariuorum , nunc pro/cquitur dc fccundo. Circa quod duo facit. Primo facit quod
mo modo
^^^
,
^2w/#-
di<3uraefL Secund6oftendit quodpriuatioredu- emnim »•#dtur ad habitura ideo ncgatio ad affirmario- dm rtLuiuf nca\i ideo ad hnnc modum reducit relariones "'' didas (ecundum priuadonem potcntix. Secunda ibi ; yiptpUuj quadam. Prima in tres, quiaprimo exponit illum fccundum modum. Secund6 diftinguit ipfumaprimo. Tcni6 fubdiuidit illum per compararioncm ad tempus. Secunda ibi Eorum qiiafunty Tertia ibi iorum autem tjua feeundum potentiam. Didt ergo prim6 qu6d a;
&
:
:
lfiua& pajftuA , qux funt relatim,fccundo rtiodo dioxntut fecundum potentiam aiiiuam &pajfittay
& ftcundum aEliones potentiarum,\c\ fupplcpaf^ fiones
,
qux
funt agcrc
,
& pari
:
vt calefafUuum
ad calefiUhbile,Qip^\c xefcrtai:<]uia poteft, id eft, feamdiim potenriam adiuam , p^uam; nam calcfadibile didtur , quod poteft caleficri. CaiefuStiuu ver6, quod potcftcaIef^cerc:(;^ iteri calefaciens ^dxm ad illud, efuod caUfit, fecari ad tMud qttodfecatmr, tantjuam'afentia,,id cft,fecundui adus poteciarii a^ux,fcihcct ic pafltux.
&
&
R.
1
Noraa
V.
Liber
184 Notandum,
Metaph.
Ifecundi
modi fundentur
adionem & paffionem. Sed contra, quodnon cft,nihil fundare poteft ied tranfeunte pcr fuper
yide in 4.i.
jj^.i.e^-f. ix.quo^lib.
;
adtipne
& paflione manet relatio, vt patet de pahuG
ti"e& filioinam tranfeunre adtu generandi,ad
Tund.tmtn.
ium proximS, ficHndi fn^di
relatiuorum
no gtneratio, ftdfptenti»
manet paterftitas, quandiu manet fiHus, & econuerib. Refpondeo quod relationes fecundi modi non fundantur fuper adionem & pafllonem pro-
& paffio & necellario
prer rationem dicfian^rverimtainen
aciix)
funt quaedam difpofiriones prasuia;
,
ad huiufmodi relationes
requifitae
potcnfia;fia£l:u,adu:ps.ter
fi
:
potentia,
enim dicitur ad fiHum,
quia in ipfo prxfuit generatio a($biua:fiHus etiam dicitut adpatrem, quia in iplb pracfuit generatio pailiua ; hoc modo intelHgit hic Philpfbphus
&
fundamentum in littera fi proximvirp harum reladonum dicituf quod ipla ?rgo quxras quid
:
fit
:
potentia a«ftiu4,vel paffiu^. Deinde cjim dicit
Eorum vero quit funt fecundum numerum
"5
SVMMARIVM,
qu6
nuere cjuod rclation? s
nonfunt dBtones :fed cfuomodo in aliis diejt : c[uod autemfecundum motumfie^ xiones non txijlunt.
iium
Diftinguit iftum fecundum
modum a primo
Profequitiir idem,cxplicans tertiummoT
dum rclatiuorum ab
aliis
eiiifquc difFerentiam
,
duobus,
SEcundumnumeru?n quidem igitur^rpotentiam di6ia ad aliquid: omniafuntad aliquid\e)rqttffdipfum
,
quod efi alterius ^dici-r
tur ipfumfjuidem ,fednoneo
^
altud. Menfurabile vero,
quodad
,
illud
fcibile ,(^ intelle^
quod aliud ad ipfum
Buale., eo
n6
dicitur adali-
nam intelle^uale aliqtfidfgT
quid dicuntur ;
mjicat quodipfus inteUeStus
eji.
Vbi prorfequitilr dc tertio modo relatiuorum, Circiquodduo facir. Primb diftinguit ipfum a duobus primis, Secundb remouet dubium fiue errorem. Secunda ihv.Non autem intelleiiui. Dicit Crgo , qubd dtcla igitur ad aliquid /ecu/tdum mt-
tnerum
,
quantum ad primum
modum ,& fscun-
dum potentiam,c^dX\ium ad (cc\mA.um:omniafunt ad alicjuid eo.quod ipfum quod cjuidem
efl
alterius
quod aliud ad illud vult dicere , qubd relatiua fecundum duos primos modos referuntur mutub non ex eo,qubd propcer hoc aliud dicaaliud tantum referacur, tur ad. ipfum referri multiplcx cnim refcrtur ad cconuerfo , &, calefadiuum a4 fubmultiplex , ipfum quodefi, dicitur,fednon
eo,
:
Jtl. relfttiuO'
run>.
qubd eorum , fciiicet relationum c^uitfHnt fecundum numerttm qui fuit primus modus, non dicens,
,
funt
aSliones,
,
hoc autem. a^uojnoio fit dtButn
4/t«^,fcilicet in 2.
in
Phyf.tex.com.iS.&circiter.vbi
quomodo
pftenfum"eft
efi
M^thcnjatica abftrahunt
a motu ; ideb lubdit , quod adtiones
CHndum motum non exiJiuntSdlkct
qM<e funt fe-r
in
Mathenu-
ricis.
A^ioiupleM.
&
:
calefaftibiie tertio bile
& & ccoimerfo
,
modo; ideb
:
non
& intelleEluale
Notandum , qubd in Mathematicis non flinp cum ficut di£lum. eft , abftrahiint
adiones rcales
;
mocu;tamen dicitur communiter,qubd ibi fun? adiones mctaphoricc dida: , pura multiplicar?, diuidere,&c. Dpinde cum-dicit
i»te/le£iuale
,
eft.obiedum
id
f
fe
ad
refpedu fenfus
non
j
ipfa,
;
:
quodfecit adfacium^ (^faifurum adfacien-
dumfic e?ti)n pater
filij dicitur pater :
hoc
Subdiuidit iftum lecundum mocjnni in comqubd eorHm, fcilicet
paratione ad tempus, dicens,
'c^ax(v\r\ixt\:[.l\\.\2.fecnndum'potentiam
cundus inodus
:
qufeftle-
:
cundum tempus
aliqua dicuntur ad aliquid fe-
prajteritum,
^'f
cjHod fecit dd fa-
cnim quantum
haec
:
fimilicer aliqua di-
cuntur fecundiim tempus futuruin (tdfaciendum. Deinde
,
vt fa^ururn
cum dicit
& quacumquejic di-
inniiiliJe,
^
huiurmodi
g
:
terfunt
fton eft
Hon eji autem inteUeSfus ad h^c
^
von cuius eji vifus-^uainuis hoc verumjit
ad aliquidtaLe, lUo
vero modo bii idem diceretuf quia
Rcmouet dubium
& ci:rofem,pofIet enim
,
vt impojftbiley
&
J>uta impofllbile, vel inuifibile equitur illa pars.
huic vcl ilH. Tunc
aji-k
re-.
primo adipfumfcibile:itaper fcpriref^eratur ad ipfum fcientcm, vcl intclligente,
fertur per fe
inteEe^ui, id eft,a6lus
inrelligendi «tfw,fupple dicitur ielleElus
nam fupple ciin^ iam
:
,
& per confequens
fimiliter
(j^e fccit/idum pritiAtionem potenti*
vifus
quis crederequod, ficiK fcientia,vel intclle<3:us
cundiim priuationcm potentije dicens : qubd ammodo quacun-
e^ quitcunc^nefic dicuntur,vt inuifihile : nam inuiimpofTibile dicuntur refpeftu alicuius, flbile
efi
cuius eji vifus.
plex efle
pli^s fufple -dicuntur relatiua illo
cuius efi
enim idern iti£ium vtique eritj Jimiliter autem (^ alicuius vifusejtvifus,
modum relationes di
hunc
mutua
inteUe£ius:bis
dum Rediicit ^d
Sco.vbiqu*^
duobusmodis. Deinde
ii)tclligibilc,fequiturqu9d
cunturjVt inuifibile.
de
ifta differentia
modo relatiuorum
quod excludit,dicens,quod fotentfttyVt impofstbile,
eft
eum dicit
mo
Amplius quctdam fecundum priiationem
me-
& intelledlos ad
puta fenfus ad fenfibile, Cbnftat ergo in hoc
relatio, ficut eft inprimis
pateradfilJumiquiaille genim,iftege-
nitus e'ft,& aliquid paflum cft
tertiui
ad ipftim:nam
-,
dum tempiii nam llti/n-.^utd
,
dicuntur tam ad aliquid fecun-
J»iu»diffr^
fupple
referuntnr , nifi quatenus alia referuntur
quia in tertio
cfni-
dem enimfecit^iUadautempajfum quidejt,
;
eft irt
& fci-
dta relattMirum a du»intelledualeyi^«»/fbuiptimis,^ fimiHter eft dc fen- tfi intentio
intelligibile.
Eorum antem qua fecundum potentiam,(^ fecnndum ternptts iam dicuntur ad aUquid,vt
ehim
dicuntur ad alicjuid
|ion de fcjfedquod alterum dicitflr
a
hnpol^bile.
fic
fiibdit,qubd menfurainle
:
ciam
adhoc cuiut
efi iti-
refcraturad ipfum
idem
his
vtique erit di-
quod idemhaberet du-
efle relatiui fit
ad aliudfehaberc:
autem vifus non efialicuius vifus , id eft, \idcntts,quamuis hocfit vevum dicere, quod fcilicet vifiis eft vidcntis
;
licct
non
vt corrclatiuum,
fed vt a<5lus,vel Accidcns:fed fupple,vt ad corrclatiuum dicitur vifus adcolorem, vel ad aliquod tale
:
quod
qux non
dicit ex fiint
hoc , quod multafynt vifibilia , vc habetur 2. de Ani-
coloxata
Hu:
yide^.q. quodlib.
Summ^ vnic^ W»a
tex.com.71.
:
&
inde. iHo vero
vifus refemir ad vidente
bu tdem
modoi fdlicet : quia fi
diceretur
eiicxalh pane ipfiui,Cmp\c
vifus
eji viftts,sr. correlatiui.
vifibilis, CMntt
Tunc lequitur
illa pars.
Secundum fe ^uhlem igiturdicfa ad
U7
Cap.X V.
ali-
quid hac quidemftc dicuntur.Ula veroftifforum genera funt talia,vt medicina eorum qua
ad aliquid:quia
iffiiu
genus fcientia videtuf
minus duitur. pcrfedunrfumi tribus modis, quos reducit ad duos. Exponit etiam modos perfcdi fecundum refpciflum.
Quod ait hic Do<5tor ex Philofopho dari terminum magnitudinis
eorum qutt ad aliquid.AmfliusJecundum
quacun(jue>habentia dicuntur adaliquidy vt aqualitas, tjuia acjualey (^fimilitudo quia ft-
mile alia vercfecundum accidens
,
:
vt homo
PErfeiium
ctderit iittdi fel*tl-
merttm efM»fi fer Mtddent
Vbi
eidem al6um de
agit
relatiuis
quidem, Tc«.«o.ii.
accipere nul-
aliquod quodfit huius temports pars.
Poftquam Philofbphus
nomina
diftinxit
fig-
1 1
g
& principia, & nomina fignincantia fubiedum & pancs fubicdi huius lcicnnfficantia cau/as,
,
duplum.
peraliud,& quafi per acquorum primus eft,
cidens. Et ponit trcs moidos,
cumaliquid referturrationefui generis ifte vtique modus cft per fc , fed non primo , vt didura cft:(ecundus ri
eft
qite^nen qu»d
(jr
vnum
non efi extra aliquid
tix,nunc diftinguit nomina fignificanria qtiafdam condirioncs enris , quae cxtcnfb nomine poftimt , vel quafi paffiones communcs enEt diuidimr in duas panes. Primoenimdi-
dici pafliones ris.
:
pnutrtt.
KeUti»
ei duplum efe:hocanad aliquid^ vt albumfiac-
ejua
*vero dicitur
i
lam particutamy vt tempus perfe^lum vntufcuiufijue hoc extra quod non accipere temptts
ad aliquid:
in naturalibus,
tradit i.di.q.p &: ^.d.io q.
ettitta
ejfe
185
refer-
tur.
modus eft cum aliquid
in abftrado
:
diciturrefer-
quia refertur in concrcto
8c iftc
,
quidem modus eft per aliud , & quafi pcr accidens,& non pcr fe. Relatio cnim inabTbafto puta fimilitudo , ita habet rationem tjuo , quod non habct rationem (jnod.Tcmas modus
propri^
eft
Sed eenfider» pcr accidcns , put>cum fubiedhim dicitur rcferri ratione accidentis fibi inhasrcntisjvt cum dicitur inftMti»! frefter rela-
ticHtscemmm
nes^u4 in *mni ente fundantur, lege,.dift.
CtnfUt.
albedinis,quac fibi infimt. Dicitcrgo ,qabddiila
condiriones confequenfes rationem pcrfedi. Secunda ihi:7ermittui dicitur.Primi in duas. Prirao
,
vel
:
aliquid
/J
ipforumfunt genera talia
dicantur ad aliquid
:
,
qu^
fcilicet
vt medicina eorum
tjua
ad
& iftc fuit primus modus:
tera
:
:
diftinguit
modos pcrfetfH fectmdum quod
dicuntqr pcrf«(5b fimpliciter
aliqua
& abfolutc. Seam-
d6 fccundum quoddicuntur pcrfcda
in refpe<9xi.
ampliHs fecundum cjutcunque habentia dicuntur
Secundaibf:-^/Mt/fro.Prima in duas:nam primo pra:mitrit modorum perfedi diftindionem. Se-
ad altquid, id eft,.iliqua abftra£bdicuntur ad aUquid quia concreta habentia abftrada dicuntur ad aljquid vfaqualitat , fupple dicitiu: ad aliquid
cundo eorum rcdu^Honcm ad duos modos principales.Sccundaibi: Secundum fe diSia.Vnmi. in trcs fecimdum trcs modos,quorum primus fumi-
:
:
&
^«»4 tquale, drfimilitudo quiafimile ; ifte fuic fecundus modus. Alia vero dicuntur ad aliquid fccundum accidens , vt homo dicitur ad aliqmd, quia ei accidit duplum effe:hoc autem fcilicct du-
plum
efl
eorum qut, dtcuntur ad aliquid
,
vt etiam
album fuppIc:<^«M
&
duplum ei accidit,ita fupple dfcatur fimilis ,'quia album fibi accidit. Differt autcmdicere fundamentum relationis & fubiedum. Fundamentum dicitur illud, in quo i;eIatio immediate fundatur, putafimilitudo in albedine fubiedum vcro dicitur id , in quo fundatur mediante fimdamento proximo,putafimilitudoin homine mcdiante ai:
Dedine:fundamenrumautcmper fe refertur,albcdo enim pcr fe cft fimilis:(cd fubic^um pcr accidcns rcferturjidc6diciturhic,qu6d
homo
per ac-
cidcns eft fimilisj,vcl duplus.
mr pcnes cnrium quantitatcm dimenfiuam. Se« cundus penesentiimi quantitatcm pcrfediuam. Tcnius penes enriiim perfeftionem vel terminattrfeBitm tioncm finitiuara. Secunda ibi Et quodfecundum. Tertia ihi:^7nplius quibut. Dicit crgo,qu6d ^^'^'^'i' perfeElmn dicitur vno quidem , id eft, vno modo, cuius non efi extra accipere quidem nullam parti:
fulam,vt temput vniufcuiufqtu dicit perfe5{um,hoc eff
extra quod
nort eft aecipere
huitts temporis,\z
fi
temptu quodfitpart
dicarar annus pcrfcSlus,
niam
nulla pars anni potcft cxtra accipi
ficiat.
Deindc cum dicit
quo-
qux
dc-
Et quodfecundum virtutem, (^ quod eius quodbeneyHon habens excedentiam adgenus^ vt perfeSius medicus
,
perfeiius fifiulator,
quAndofecundumfpeciemproprist virtutis
tt$
nullo deficiunt.
SVMMiE C
A
P
Ponit fccimdura
VNIGifi
VM
M
A R
I
proprie,- vel tranfumpriuc.
VM. ibi
,
qui fumimr penes
Ter-
Secunda
ibi:5»f
autem
qu6d fupplc alio raodo dicimr pcrfcdum quod fecundum virtutem
transferentes.
Oftendit in hoG capitc vfque Scoti Oper. tom. ly.
,
quod duo facit. Prim6 ponit illu modum. Scamdo aflignat caufara civiS.Sccand&ih\:6tvirtusperfeSHo. Primain duas , fecundura quod illc raodus potcft accipi
Dc perfe
modum
rei quanritate pcrfciaiuara.Circa
XV.
V T
«^
riaentis perfe
ad aliquid fecuadftmfe; hac tjuidem fic dicuntur, vt prididum cft lil^ffro^ideft^aliadicunturad
vcl fimiHs,rationc quantitatis
rum , quAad aliquia
tienit dt§t-
&
:
& partialitatcra. Secunda ibi Exaliquo efi. Primain duas quia prim6 facit quod divfhim cft. Secund6 diflinguit nominafignificantiaquafdam
homo duplus,
altquid:qH'ia ipfiui fenu* fcitntia videtur effe eo-
TmndMmen' tmm,(^ fmhitSmm reltk'
nomina fignificanria pcrfedionem cntis. Sccundo nomina fignificanria dcfcchun imperfedioncm enris. Secundaibi Falfumdicitur. Ad euidentiam primx parris fciendura , qu6d tomra & pcrfcdhun funt quafi idcmex 3. Phyfic. text. com.64. Sccundum hoc ergo harc pars diuidimr in duas.Prim6 diftingiut nomina fignificanflinguit
Dicit ergo
R
3
00«
Lib.
i86 vt nlicfHiA
non
hjtbet hyftrhoUt^ id cft
jd eft,ad
hoc quod
betje,
aHmfeeun-
fiM^ii eft.fecundum illud
difm virtute
dicMi
in MlitjHOge-
exccdetitia eiut quoi
,
bene , ad gegenus vtperfeilM wje-
aliquid
dicitur perfe-
Metaph.
V. :
nem
& perfeElui fi(fulator,t]tta»do fecundurn Jpe-
diim virtutem in aliquo genere
cui nec deficit
,
fecundum illam virtutem,ncc habet excedentiam ad hoc quod aliquid bene fiat nam vt aliquid
:
dicimr fecundb pthic.cap.y.dicimus ilhidbenc fe habere fecundum quod non habet plus nec mi-
nus quam debet habere
habcntcm
perficit
&
,
:
enim
virtus
bonum
opus
eius
eft
quac
reddit.
Drfindccymdicit: 119
Sic autem transferentes dr ad mala dki^ mus, calnhtniatorem ferfeStum y d^ latronem
ferfe^uM : cfuoniam (^ bonosdicimus ipfos, calumniatorem bovt latronem bonum , num.
^
.L
honum mali f^
econtrtt
mjferit,
Oftendit
quomodo
ifte
modus fumitur quan-
doquc traniumptiuc,dicens,quod/K' autem trans^ ferentu , (ciUcet riomen perfedi, ad rnala dicimtu
&
fycophantam, ideft, calutnniatorem perfeSium latronem perfe^um , quando fupplenon dcficiunt ab ahquo , quod eis conueniat inquantum'huiufmodi iunt,nec fnpplc hoc mirandum ck^quoniam etiam tpfos dicimtu btnos , vt honum latronem : fi igitur iftos cum fint mali,bonos vocamus, riimirum Ci ea quje fbnant imperfeftionem perfedta vocamus. Cuius ratio eft quia ficut boni fe ha-
Ponittcrtium
fuis operationibus.
_
fuis
bonis
Deinde cum
fic etiarri ifli
,
in
qu6d ampliits,
:
id eft,
ideo in malit
qui autenKconfequitur in malis finem tft miUor fuum.magis mereturdici imperfedus, quam per- ^^^potentt»^
perfefta
fcdhis.
:
Deinde cum
dicit
^are quoniam finis vltimorum
aliquid
„,.,14
eji,& adpraua transferentes dicimus perfe6te
& perfeife corruptum effe:quiA
nihil deeji corriiptionis
& mali^fedin i/ltimo
^uapropter &• mors fecundum Uetapho" ram diciturfnis,quia ambo vltima : fnis auejl".
tem dr cuius caufa
,
vltimum.
quomodo iftc modus
Oftcndit fiimptiue
fit
diccnt
accipitur tran-
quiod quoniam finis eft aliquid
,
vltimorumddeo fupple iftum modum ad praua, id eft,ad'mala transferentes,dicimus aliquemperfeiie
perditum eire,& perfedc corruptum
efte,
quando
& mali fed in vltimo eadem ratione & mars dicitur finis
nikil deeft corruptionis
quapropter (fr
eft
,
fecundum Metaphoram.
tnim tuncferfeStum^&fub^antiaomnis tunc :
pcr-
€^are quoniam finis.Dicit crgo, atiomodo , fupple dicuntur ftihiki,quihus inefi finis , id cft,qu:e iam peruencrunt ad fincm:fi tamcn ht ^nis fiudiofus, id cft, bonus, puta homo , qui iam adeptus eft felicitatcm. Secundum enim habere finem dicuntur talia
yc. Secunda ibi
dicit
Et virtus qttadamperfeSiio-.vnumquodque perfeEta
modum, qui fumitur pencs
feftionem , vel terminationem finitiuam.. Circa quod duo facit:fecundum quod illc modus poteft accipi dupUciter fcilicet propric, vcl tranfumpti-
:
bent in opcrationibus
j^q
entmf'
ferfeila.
ferditum effe,
„
inefi fnisfludiofus^hjtc
dicttmur perfe£}a ,fecundum habere
ciem propri* virtutis in nullo deficiunt.-vvAl diccre , quod tunc aliquid dicitur perfeftum fecun-
tUTt.
Amplih. quibus
fiat
quando fecundum fpeciem propria
virtutis nulla defecerit pars eius quafecun-
dum naturam magnitudmis.
Sed quiaambo,fcilicet tam perditio,quam cor-
non fiint, cuius caufa aliquid fiat^quta natura non intendit malum nec corruptionem. Notandum qu6d, vt fuit djdum fupra capitulodc ruptio
& bonum idem furit:quod ergo habct rationemmali & non boni,nori propric habet rationem finis raors crgo & corruptio licet fint
cau{a,finis
Tinit (J. be-
num,idem, fed qualittr, qu*re Scot. q.j.prole. ftnt.
;
Aflignat caufam huius,diccns Cttiuslihtt
H»turt.efi Je
,
quod virtus ejl
qnsdam perfeilio:na.m virtus perficit rem, & ideo
haec eft caufa quare ahquid dicitur perfectum feterminata quMtitm fe- cundum virtutcm vnumquodejue enim tunc efl cundum AUg- ^fr/f^«w rel="nofollow">,cum fubftantia eius eft pcrfecSta,^' tunc :
meruum,cr decrementU.
Vide X. d.r..
eim fuhfiantia
efi
-ferfeBa quando
nitudinis:^ux fecunditm naturam 4-?.'.
ei
nuUa deficit
pars fecundum fpeciem propria virtutis eius mag-
Notandum, quod
ma
efl.
vt habetur fecundo de Ani-
,'tcx.cotn.4i.omniumnatura conftantiumeft
cenus tcrminusmagnitudinis, {ccundumaugmetum & decremcntum , ita quod qua:libct rcs naturalis habet determinatam quantitatem virtutis fuac naturalis:eft
enim aliquaquantitas dimenfiua quam nuUus
qua:dam vltima nis,
quatenus
,
non ramen habent rationem
fiint
qusdam mala
fi-
in natura:ad ra-
tionem autemfinisnonfufficit fola vltimitas,nifi etiam adfit ratio bonitatis. Deinde cum dicit
Secundum di^a^uidemfic ferfeBatoties dicuntur^ alia quidem quiafecundum hene in
nullo defciiint^nec hyperbolenhabent ,nec ali-
quidextra accipitur ; alia omnino fecundum iwii,a#f
quod omnino non habent hyperbolen in vnoquoque genere,nec aliquidejlextra. Oftendit
quomodo omnes modi
perfefti re-
fimilitcr
ducuntur ad duos modos principales. Dicit ergo, 3u6d perfeSla quidem diEla fecunditm fe tnies
eft aliquaquantitas
dcterminata, citra quam nul-
icunturJjzJlicet dupliciter:/i/»<« quidemCujpiple di-
lus homo procedit
in paruitate
determinata in fpecie humana,vltra
homo
protenditur in magnitudine
:
;
&
fimiliter eft
de
virratc naturali hominis:quia eft aliqua virtus in
natura humana,qua maior in
nuUo homine
repe-
eftaljquaitaparua,qu6d nuUaminoreft inaliquo homine.: ficut igitur prirnus mpdus ac-
ritur',&
cipitur ex
hoc , quod
tate dimenfiua fibi
de quantinaturaliter compctetc; ita fenihil deficit rei
cuntur
pcrfefta qu
cuntur nd duos tnodos.
hene in nttUo defi-
omnino nihil deficit de boninec hahent hjfperholen, id cft,cx- Deus
ciuntyid eft, quibus tate Cim^iicitcr
:
ergo efl
mtuitt cedentiam ita fcilicet quod in bonitate a nullo quo cogit»ri non exceduntur , nec cxtr
:
&
nam in eo
cundus tnodus accipitur ex hoc, quod nihil deficit rci de quantitate |>crfediua , virtutis fibi dcbitac fecundiim propriam luturam. Deinde
vero
cuin dicic
ipexCcik& fet^undi quod
&
Omnes modi perfeiii redu-
deficit pcrfcdtionis
fcdba bonitas ,
id eft
,
,
:
qua: a
eft
fumma
nuUo excedi
fecunduro aJium
& pci;
poteft
:
alia
modum dicuntur
invnoqueque gengre deter-
minato
Summsevnic^ minaro
ttoa
cedenria
:
hahent, fciJicct hyperb
nec eJialKjuid extra,(]ax
fecundilm illud gcnus
homo
,
,
puta
fi
fibi
debcncur
dicanir pcrfedus
nihil dcncic dc pcrfe^bone,
vd bonitate
competentc homini , ncc cxcedirur ab aliquo ipcde humana. Dcindc cum dicit
iii
XV.
Cap.
187
fercntiam termim* communJlk, puta
c
terminus viueniium
effe
fi
diccretur
nam
:
u-
infra
lcm terminum mulu conrinchnu,qux (imt cxtra ipfa viuenria:alitcr exponitur/>r»OT>,cx co fdlicet quod contingitiliud quod eft vitimum primi cf^ ficut nunc quod eft ie_ principium fccundi. Itimum przteriri cft prindpium futuri. Dcindc
TxftjUit
n.
Tiftm.
:
o//m verh Um fecundum ipfa, aut inficiendo aliquid tale , aut in habendo,aut con-
gefendo tali , aut in aliqualiter did adfrimo
ciim didt
Et quodcun^uefueritfpecies magnitudinif^ dut habentis magnitudtnem.
diSaferfeila^
&
&
diftingaitmodos pcrfoJH fccundum quod aliqua diamtiu: perfe
ponit quaOK»' . Diftinguit modos temiifti ; Scauidus modus ponitur ibi Et finis. Terrius ibi : Cuim caufajQmztas ibi : Et fub(iantia.Di-
MMEperfe^ mIui vero lupplc dicuntur pcrfev2a, non fecH^\m
citergoquod
f fiipfa,ide(i, abfolutc, fed fapplc in rcfpcdu, juumoferjt (^^^^^ pgj. compararioncm ad eaquz abfolute
fuertt fiecies taagnitudi/iif, aut habentis magnitu-
1"^^^
ftmt perfccia : dut in facitndo alitfuui tale, id
c(l,
cx eo quod faciunt ad perfc
mc-
diciiia dicitur
pcrfe^bquia inducit fanitatcm:/»»?
in habendo^Ceiiket aliquid pcrfc
homo
nir
:
vt
dica-
fi
perfe
dinem, id
aliqualircr dici ad
quod etiam
primo
:
ant in
di(2a pcrfcAa, id cft,
perfcdum ^uaiitcrcunquc referatur ad ca , qua: fecundum (c primis modis dida funt perfcdit. Tunc fequitur illa.
nus,vt
fi
magnitudincm
dicitiir
'^"f"*
termi-
linea
&
fii-
perfidcs corporis,vei eriam hominis,vel afini ha-
magnitudinem corporaiera. Deinde cura
benris
didc
:
Et finis cuiufque. Tale vero ad quodmotus
^aUm (^non a quo,dr quandoque amho ^ a quo drin qu«d,
modum dicens, quod
Poni» fecundum
fupple
terminus didmr alio modo finis cuiufquei/4/* aEh4s,& ttott a vero eft iiiud ad quod efi motiu (jtto, id cft, terminus ad quem,& non terminus a
quo
:
ficut
terminus generarionis
fi
& nort: non cflc Explicatio tcrmini &qoatuorraodorura quibus fumicur; explicatur ctiam pzrt\c\ih,fecundumtjuod,6c quatuor ctiam
modi quibus fumitur, de quo vide Dod,
&.Quodl
4. d. ii.q. I. ar. I.
Al.confc-
'^.°*
qu6d in quoiibet fpcdcs magnitu-
&
srMMARirja.
inentcs. qoenccs.
TcnniDac acctpitor
dicitur aliquid
pars:
Tcx. co.ti.
1j
:
& rcpracfentat hominem pcrfeihun
ncm
cft,
didturvnomodo qtudcunq;
finis
dinis, vcl iiabcnris
ftam aut in cengerendo tali, (cilicct perfcdk) vt fi imago diciturperfedbkquz habet fimiliradi:
1
:
cflcj
tfuandoqiu tamen ambo a quo
&
ad quem
&
cum
dicit
:
Et cuiys caufa,
q. 3.
tlT^Erminus dicitur quodeft cuiufjue
:
vlti-
mumy ....
(^ cuiusextranihil efiaccipere J[_ ' ^ frtmi, cr cuius infra omniafrimi.
JljoUeuim eft vltimum Ponit terrium modum dicens qu6d alio modo, intitimus fifit cuitu aliquid tcrminus caufa fupple
&
&
di3m efi mo
Deinde cum didt
tcrrainus.
tm,cye-
Vbi
dam
diftinguit
nomina
fignificantia quaf-
conditioncs fignificantcs
Et fubBantia
rarioncm pcref[e
Ad
euidcntiam notandum, quod vt pacx prsdi<£s perfe
&
cuique. Cognitionis
aurem cognitionis
enim
hic
terminm
j/?
(jr rei.
Ponit quanummodum
quod
tlicens,
alio
mo
terminatum ab{olumm,non depcdens ab alio , fed habens ca quae fibi compemnt {ecundiim propritun genus,& non priuatum ahquo fibi c6-
do, fup^plc didtur teTmimis fubftantia cuiutlibet,
{ccundum hoc crgo ifla pars diui
hic enim
in tres.Prim6 afllgnac rarioncnr communem tcrmini. Seaindo iuxta illam diftinguit modos.Tcr-
rem quatenus^claudit omnia quac res cognofcitur perfe
comparat ad prindpium. Seainda ibi Et ^Modcun^ue. Tertia ibi ^ia palam. Dicit ergo
magis
petente
:
:
ri6
:
:
Tenmnfu
cuiuslihet,dr quod quid erat
quod
fuidl
eiM,
tertnifim cuiusUbet rei efiquod eft
& extra ejuod
ttihil ejt
vlttmum
accipere primi,& cu-
primi omnia funt infra : vult dicerc quod iliud eft tcrminus rd , extra quod nihii cft pcrrinens ad iliam rem ; intra quod func omm'a iiu
&
percinenria ad incegricacem rei cerminaca.
autcm primi
,
id eft, adacquati
Didt
& prxdli, ad dif-
& tjuod (juid erat
ejfe
ftantiaiis cuiusiil>ct
terminm
efl
&
cuique, id eft.dcfinirio fiib-
rd,indicans quid erat cfTc cognitionii
:
ft
rei:
autem cofni-
em'm expiicat prindpia eflentialia & intrinfeca rd quibus res co enofcirur vnumquodque enim cognofdtur per
tionis,erffo
rei. DiflSnitio
§imddii^, reUi ttrdidtmr yidei.^ ti0
mimm 6.
Tfu.
:
:
fua principia;
& iclco diflSnirio didrar tcrminarc eflentialia
rd, per
Notandum/}u6d eft materialis
ficut patet
,
Deinde cum
^are citur
,
falam quia
toties
qufities
(^ terminm,
(jr
frincifium di- Tcxtco.1).
adhuc amplius
frincifium entm terminus eft quidamfed ter-
mmtunon omnis princifium. R.
4
Com
j
j
Metaph.
V.
Lib.
i88
Compnrat terminnm ad principium conclu-
,
dens cx pracdidis palan\ efle vide Sc».in 4
tur principiiini
W.ii.«r.i.j.
ampliijs :quia
«•
,
totics dicitur
quia quoties dici-
:
tcrminusj& adhuc
omne
principium eft tcrminus quidam,(ed noii omnis terminus principium.Pa-
Gmnino vero ipfumfecundum qttodpari^ exijiit : namfecundum quodve-^
ter^caufa
nit,aut cuifii caufa venit dicitur^^fecundum
quod parai^gi^tum ef,autJyllogi:^tum
enim ex pracdidkis quod vno modo accipitur matatio, tcrminus proco , ad quod eft motus tamen non qui dicitur terminus ad qucm poteft dici illud principium motus , vel mutationis in aliisautem modis omne illud quod dici-
aut cutu^ caufa fyttogifmi funt
lur terminus, porcft dici prijicipium , flcut patec
canfa exiftit , id
inducendo omne etiam principium poteft dici cerminiu largo modo. Tunc iiequitur illapars ;
caufa
tet
&
:
logifmi,
&
:
:
Ponit tcrtium modum,diccns qucid omnino,
Secuftdum qutd dicitur multifliciter
i
^
quidem modo fpecies fuhflantia cuiufquerei, vt fecundum quod lionum ferfe ifonum,
Vbi
diftinguit h.ocr\ame.n,fecundumquod vel
Circaquod tri^ facit. Primo facit quod didum eft Sccundo diftinguit modos pcr fe, & fccundum fe j quia hasc ambo funt propinin eo cjuod.
.
qua. Tertio quia ipCam fecundHm quod vltimo
modo
fignificat
tcbit
ideo diftinguit
>
cundaibi
idem
:
nam
eft
ac
fi
fi
cft
nomcn
diipofitionis. Se-
jbi:
Di-
Jpejitio dicitur,
Ad cuidcntiam primi, npt^idum quod/ffw»dum cjuod vel in eo (juod quod idcm eft , dicit ,
quandam reduplic^tionemrvnde diftindio ipfius fecudu (juod poteftapplicari ad omnes didiones, vel modos rcdupIic3tionis,maxime quatu ad tres primos modos:nam quaslibet reduplicatio poteft reduplicare quodlibct genus cauiae. Ponit ergo
quatuor TTiodos ipCms Jecundum porritur ibi
lil"
"
Secundiim
quod
Jtccipi-
tur qu»din$-
/ '(fff '
QH'"'^^ *^^
.Alio vero.Teitia ibi
:
•
t^uod, :
Sct:unda
Omnino vero,
^rnflius fecundum ejuod. Dicit er-
g^ Quod fecunditm ejuidetn
,
tot modis dicitur
i$.
&
,
quot
quxratur fecunditm quod venit quaeratur cuius cauja venit &C ;
-.fecundum
aut fyUogizjitum
eft,
quod
toties
paralogiXatum
aut culus caufa fyllogifini,
:
aut paralogifmi funt,aut
Notandum,qu6d
ejttod
fa
funt.
modus includit duos priores & addit aliqs duos; cx eo cpodfecundum quod , vcl in eo ^«o^,notat,& rcduplicat non fchlum caufam formaIem,veI materialem, fedeciam cfficientem & finalcm,vt fi dicerctur quod homo cft fecundum quod ordinatus ad beatitudinem, quantum ad caufam finalem;vcl fecundum quod tertius
gcnciratus ab alio horaine generante,quantimi ad caufam efficienrem. Deinde cum dicit
iij
difpofitionem quandam,vt pa-
X^uarefecundum fe. Tcrtia
:
ipfum fecundum cjuod
eft, vniucrfaliter
fimiliter. dicitur
fvno
eft^
aut parA'-
,
efuod dicitur multiplicit(r,vno
modofubftantia
& fpecies cuiuslibet
rei
,
(^mplius autemfecundum quod quidem fecundum pofitionem dicttur , vt fecundum quod Hetit , aut fecundum quodvadit : hac namque omnia fofitionem fignifcant df locum. Ponit quartum
modum diccns:qu6d amplius,
modo fecunditm quod
id eft,aIio
:
fignificat
qu6d
ficundum pofitionem dicitur, vt fecundttm quod ftftit, autfecundum cjuod vadit hac omnia namlocum : fi enim dicaque pofitionem fignificant tur, ifle ftctit fecundum quod hunc aut vadit fecundiam quod hunc eft fcnfiis qu6d ftat aut vadit iuxta hunc, qu£ j^uandam pofitioncmfccundum locum dicunt.
j„
Uimiue
GrtcoilltnM dutJiiMt.
:
&
:
:
forma fubftantialis rci , vt fecundum opinioncm Platonicam ipfum perfe bonum , id eft jdca boni eft i\\\idfecunditm quod eft aliquid bonii, Secundum iftum primum modum , \y fecundum <juod,not2iX. reduplicat caufam formalem, vt ii id eftj
&
dicatur
qu6d homo inquantumrationaIis,veI in & iqtelligens. D?-
co quod rationaIis,cft homo,
cum
indc
dicit
SFMMJRIFM, Quinque modi pcrfe fe,
quatuor raodis tur etiam quid
^lio
pofitis
Dodor. vidc eum
;
vero in quo primum
^ aptum na-
tum eft feri y vtcolor in fuperficie. Primo quidem ergo di&um fecundum quod fpecies f/?. Secundo autem vt materia cuiufque cjf
fecundum
fit
i,
Poft. cxplicac
i.
Pofl. q. ly. explica-
difpoutio
& trcs ac-
,
Qf^are (^fecundum fe multipliciter dici eH
que Ponit {ecimdum modum,dicens qu6d <«/w
feu
ceptioneseius.
vno quidem enim modo quod quid erat effe vnicuiquod quid erat ejft vt Callias , necejfe
fecundum fe
fuhie^um vnicuiqueprimum.
,
explieantur;quomoclo corrcfpondent
:
:
,
^
Calliam,
dicitur fecimdum quod , in <\ho primum natum eji aliquid fieri, vt color infuperjicid,&c hoc
rnodo
modo \yfecundiim
cjuod notat,
& reduplicat cau-
modos ipfius per fe , vel ^'^ ficumquod videtur propinquum ipfi ^*** J* ''"'*
Diftinguit quinque
fecundum
fc
,
fam materialem , vt fi dicatur quod corpus eft coIoKitum fecundum quod habct fupcrficiemt nam fupcrftcics eft matetia fubiedum primiim
fecunditmquod.Scamdusponimiioi-.yiliavero. "
& proximum coloris.
Dicit ergo, quafi concludens ex praedi6fcis
&
huius fecundi
ad
libri
mo modo ^uidem fpccies eft, id eft,
igitur diilum fecunauTet
quod
fomia. Secundo autem modo vt
materia cuiuslibet, quc.
Vnde fubdit difFercntiam primum ,dicens aahdpri-
& fubieHum primum vnicui-
D^indc cum dicit
Tertius ibi pliits cuiui,
re
:
^mplius autem, Quartus ibi -AmQuintus ibi Amplius qutcunque. :
:
& fecunditm fe necejfe
eft
:
qua-
dici multipliciter,vno
modo cjuidem dicitur fecundum fe, quod quidertt ejfe,
&
id eft, diffinirio vniufcuiufque
quod quid erat ejfe Calliam
tota diffinitio incft
;
focundum fc
:
vt Callias
,
hoc ?nim modo rei
cuius eft diffinitio
"
Summsevnic^ i-A
vs«
fnido
:
Philofbphus autcm non corat dc cxctn« Callias cnim cura fit /ingulare
quandoquc
plis
pon habet
propric diffiuitioncm
teft
vcl
:
cum
habet
fi
didc
,
vt dicitur 7.
tamcn comodo quo
tcxr. co.jj.
illa ineft fibi
,
poDeindc
diffiniri
per fc.
:
oY/w vera tjt$£cuntfue in eo^efuod^MiJe/i
^^^
exiHunt : vt animal CaUhu fecundumfe : nam in rgticne ineJlanimAl : animdlentm quoddanf CoIUm.
,
quod
alio
modo didtur &aindum Ce tjH^CH/i^He exijiunt m eo, quodquid ^, id eft , quxcunquc partcs poficz in dimnitionc rci, vt CaSUm ejl animal fecundHmfe : nam in raticne^ eft diffinitionc CalLa ,
ponitur anitna), CaUiat tnim dicit
Potiit
funt
& in tjuantttmfolum
dumfe
alba
,
c^Moddam animal,
ejl
:
^ viuensfecundum fe
anima namtjue
f>ars
quxdam
ejl
homo
hommis
in
(e :yJ»»»
ipfo ofievfum eji fi
primo, aut in
aliquidfit in aliquo ficut in
fiibiedo primo, vel toto, vel in aliqua parte fiib-
vt fuperficiu
ie
efi alha. fecundiim fe
pards in
:
'cjua
efi
quod
,
iftud fc-
:
aiiquid Coli inellet
,
vt diffinirio,
& propria paf-
lio liibictlo.
Notandum quod ,
duo primi qui
iftorum quinque
modorum
vnus , pertincnt ad primiun modum perfe pofirum i Pofter. & reipondecur primo modo iplius fccuijduTn quod ficut patet intuenri. Tenius autem modus redudtur ad fccundum pofitum. Pofteriorum. text. com. 14. Quarms ver6 ad quartum hcct cxtcnfb modo. Sed quinms ad tenium liccr aliqualiter
anima nam^ut quadam efi pars hominii, primum efi ipfum viuere , fciUcct ficut in
primo. Et accipitur hic viucre, vt nominat aAum fecundum, qui eft opus vitac talis enim a<^us conuenit homini pcr animam in qua
impropric quatenus
.
vt in fiibiedo proximo ficut poteft eriam acdpi pro
:
etiam
ille
riuc eftc
,
eft ipfim intelprimo adhi,quia
coniunflo communicatamen per animam commmiicantem viuere corpon quia viucre viuenribus vt babetur z. dc Anima. Dcinde ciom licet infit tori
ineft
:
&
eft eilc
:
,
dicic:
Text.c.s7. tfi
:
Amflius cuius non aliqua alia caufa hominis enim multa funt caufa animal
hifes.
mo
%^ttamen fecundum fe homo
DiJJ>o/itio dicitur
fecundum
cauftalia: ficut
,
ho-
modum diccns quod ampliks :
fe illud
eft
cuuts non
efi
aliqua
propofitio immediataperfe
nou, quae non habet medium quod
fit
caufa in-
licct
entm ho-
mints multa funt caufa, fdlicet animal
& bipes,
hacrentias przdicati
ad fubicftura
:
I.
af-
fjCui €»rrtffidit qmim-
qut mffditfr ctmdi ft hie tniimeTMu.
nomen
habentis fartes ordt^ difpofirionis propter cau-
fam didam. Circa quod mitrit rationem
tria fadt.
communcm
iuxta illa diftinguit
U7
Primo prx-
J>iffptif
Secu- quidi
diipofitionis.
modos diipolirionis, Terfuppofitum. Secunda ibi
yintfecunditm /ocKwi.Tcrtia ihi:PoJitionem enim. Dicit ergo
quod
dijpifttto dicttur
habentium partes j id tibus pancs.
eft
,
habitits,& ordo
ordo panium in habcn-
Deindccumdidt
K^utfecundum locum , autfecandkmj^e" , aut fecundum potentiam,
ciem
DifHnguit tres modos , quorum primus eft fe- Moii dij^ cundum ordinem partium in loco, & fic eft Prac- ftitnis trtt. dicamenmm pofirionis , vel fitus. Sccundus eft Viie Cemem^
ordo parrium fecimdijm potentiam, id eft, virratcm naturalem fic cft fpecies quaUtaris fc;
cimdum quam
&
zgrimdinem , ex eo quod panes dus habent ahqucm ordinem in virtute a(^ua , vd pafHua. TertiiK cft ordo parrium fecundum fpeciem , fic eft difFcrcnria quanritaris, quac didtur pofirio, vt dicitur in Prxdicamcnris : qnia quantitas quzdam eft habens pofiuonem,vt fuperfides:quqda non,vt tempusJ)cindecum didt:
nit
,
&
Pojitionem enim oportet
fcut
(jr
quandam
iffum hoc nomen dt^ofitio
ejfe
ejiendi$.
,
qnod
fcihcct
ipfum nomen oftendit, ideo fiippofitum ifhid probat diccns, qubd dtfpofttionem aportet pofitionem tfuandam difjxjfitio
fignificet
ordinem
ficut
&
ejfe
:
pofitio
autem ordincm didt.
SVMMi£ VNIC^ C A De
P.
XVI.
habitu, pafConc,priuarione,& haberc.
SrMMARIVM. i^mplius quacunque infunt foli S" i» ^uantumfolum quiafefoMtumJecundumJc.
qtri
exf*~ fed hic
tarem, vel
qui funt caufz intriniecaE hominis,4f/4OT<w hom» fecunditm /« efi homo :vnde nullum medium cft ad probanduro iftam propofitioncm , homo eft homo , quia quacrerc quarc ipfum eft ipfum, nihileft quarcrc , vt habcmr 7. huius, capitululo vlrimu tcxc com, jj. Deinde cum didt
tattrem aliier
ahqiiis dicitur difpofirusad fani-^ f»tisfuMu,
Oftcndit quoddanr: fuppofinim dicitur
tef.ir.
ibi accipiatur fblitarium.in-
eH.
Ponit quartum
Aiferft
complexe: hic autem coraplcxc. Deinde ciim didt:
:
eft,
f^mUtor
rcalitcr funt
1
lo«-
vtuens fecundt<mfe(lipTp\ezztione
rubie(3x)
ligere
Al in^moMii /•^«
totam:pri-
mum enim Iubie
id eft
:
u6 oftendit quoddam ctmdum
ampliits
ejtucumque loU in-
fecundum fe dick altquid ffparatum pcr hoc crgo ifte modns diftinguitur a 'priccdcnribus,in quibus non dicitur aliquid inc/Te, vtfblumibi
do
modum, dicensyquod didrur (c-
aliijuo ipfiiu^d eft,
ic
:
DifHnguit :
quafrtmo ejl iffum viuere. Ponit tcrtium
,
qu6d
dicens,
cundum fe dicitur rarionc (oHtudinis quia ipfum
aut in ipjius altquo vt fuperjkies ftcun-
:
modum
fnpple dicunrur (ccundum
jfmpltus autemjiin ipfo ojienfum ejffri^ fno
quintum
189
.
Ponit (ccundum modura dicens
Dcinde cum
XV.
Cap.
In hoc cap. vfque ibi. Pafsip vno. cxponic
Cit}.
i»
^lii*»nt'ttMt.
Lib.
190
V.
Metaph.
ponic trcs acccptioncs habitus. Quo4 )aic Dofl:©r , aftioncm fumi pro rcada,
pane paticntis.Vnde alia translatio habft pocfis, I^^ *** ff quod fignifical facflioncm , vt fi tranfeatur ab *^.^^]J^
ij.q i.num. 11. i?.. vbi probac adione de gcncrc .^dioniSjfumi pro refpc£tu cxtrinlccus aduenicnte. Vir
acentc in patiens,eft
yidccum
4. d.
dc cum qu.
7.
&
de An.
ibi
commen-
i&us
eit
u8
HAhittu
'verovnomodo dicitur quidem tancjuama^ioquddam hahe»tis (^ haffiti,vt qtiidam aclus aut mottti : uam quado hoc quidem facttyillud verofty eftfaHioin-
manifefum^quad non contingit hahere : tn infnitum enim vadetf habiti
tgitur
habitum
medium fadHo aiStiua, qua htt^^Jed tiver6 a patiente in facicns , tum f ««««• dt.
deretur ex parte habctis intelligiturquafi vt adio, fignificatur per
hoc , quod dicitur habcrc
habit» , ^c intclligitur,vt
parti? rei
dampamo motus
;
^
fic
:
fi
qUiC-7
dicitur habcri, jdeft,fi.T
hoc,quod eft haberi : habims autcn rel="nofollow">
gnificari per
hoc modo didhis cft vnum dc deccm Prxdica-i mentis. Dtindc cum dicit
^
&
habita habentU vefiem^ termedia ; fic veftii eft intermediui habitui. Nunc quidem
fi
medium hOdo paffiua. Similiter intelKr gcndum eft in propofito de habitu, qui fi confiT
vcr6 ei Tpx. cxj.
:
fic cft
&
tarium.
facicntis
o///tf vero modohabitus diffofitio dicitur
fecundum quam kene , velmale diffonitur difpnfitum^ (^ aut fecundumfe, aut ad aliud, vtfamtoi hahitm quidam diffofttio |?
fufrit habere babitum, lu
hoc noPrim6 quod quaedam alia no-
vt dicebatur diftinguit
ifta parte,
men habitus.
que
circa quod duo
facit.
Secundd diftinguit mina habentia propjnquam confideratiouem, habitudinpn ad habitum. Secunda ibi Pajfio di'didbum
eft.
&
:
citur.
Sed occurrii dubium^qu^rc hic
^Mre hic cum fgitmrde hs hitu
i
HotU h»hitHs
trti.
traftat
dc his
(ecuridum aliquam Praedicamenta pattes
diipofitio Sc habitus
,
& fuam acceptjoncm , fint entis. Dicendum qu6d, hoc facit propterquafda alias acceptiones , fecimdum qius non fignificaj Prxdicamenta , fed quafdam alias conditiones, qua- funt quafi quasdam paffiones eiitis. Prima pars diuiditur in tres fecundum tres modos habitus. Secunda ibi y4lio vero Ttiodo. Tertia ibi ^mplius aHtem hifbitus. Dicilti^o ,qu6d habitut dicitur vno cjuidem modo tanquam aSiio qua-
talis.
modum
Ponit
modo hahitus
ftcundum
dicitur
qu6d alio fecundum quatn
dicens
,
dtfvofitio
Setund* ^f*'/""
^*'*
ipftim dijpofitum difponitur vel bene, puta fanitatc
& fcientia, vel male, puta xgriludinc & igno-
: fubdit autcm quod vtrumque fcilicet bene&: male difponi dicitur :*ut fecunduwft, abfblutc, aut per rcfpedum ad aliud, vtfani-
rantia
,
&
tas efi ejuidarn
& abfolutc. Poteft etiam accipi
diipofitum infe,
exemplum pro curfbr dicitar liquid dicit
: nam fiipple eft taUs djquam aliquidruppleeft bene
habitus
ipofitiojfccimdum alio
mcmbro de
re{pe<Shi
;
nam
qui cft bcne difpofitus ad ar
,
agendum, puca currcndum. Deindc cum
:
.*
dam
habentis
rie
nam
:
& habiti, Sc loquimr firhilitudinaquoddam medium
ficut a£tio eft
Amplius habitas quidem tus habitus
inter
& palfum^fic habitus ifto modo cft quoddam medium intcr habcns & habitum licct ha-
agcns
:
bitus
non
fit
adtio
j
ideo fubdit , qu6d habitus
fupplc eftjW aflus quidam, aut motui
nam ficut
:
qtiando hop quidemfacit,illudverofit,efia£lioin-
termedia
;
ita habentis
vefiem
& habita
vefiiseft
autcm quod habitum (cilicet vcftem manrfefium quod non contingit habcrc habitum alium fic,fcilicpt quod adhuc fit habitus intermedius : addit .-
alius habitus intermedius inter
cum qu6d
,
vel intec
habitum
,
veftem
& habi-
& ipfum habicum, fic
habitus habeat alium hmsitum
: in infimti ,reihabitx fuerit,
enim vadet
fi habiti,\At^ id eft,contigerit habere habitum
:
homo enim
fic
habet ipiam vcftem hajjitam , quod non dicitur habcre habitum rci habitac, ficut agens producit fathmi mediantc fadtionc , non tamcn producit ipfim faftioncm adio cnim ficita habet rationem quo, quod non habet rationem quod ; :
fic
habitus ita habct rationcm
^«<», quod non
habet rationem quod , vt ip(e habitus dicatur iiabcri.
119
& pafllo funt idem mo-
tus,vt dicitur 3.Phyficorum,tcit. com.18. &i:ir-
^.(5« »# ^*citcr here (^ Aw
,
accipiendo
adlionem pro re
a,6ta.
:
^ fartium vir^
quidam eft,
Ponit tcrtium
modum diccns , quod ampliits
dicitur habituifi efiparsjalis difpofnionti
propter
& virtus partium
lum
efi
,
qua-
ejuiAam difpofitio
qu6d habitus etiam dicitur non
vujt diccre
,
Tertis tutp, f***"
:
fb-
difpofitio totias, fed ctiam difpofirio partis,
quae eft pars difppfTtibnis totalis
4ifpirl^,ld^.
fiue fit difpofi- flex,(^tT».
rio corporalis , fiue animar. Primo modo bonSB ?«" ^dhut difpofijioncs partiumanimalis funt.partesbona: ^*/"^*'
difpofitionis toiius gnimalis,puqi fanitas capitis,
Secundo modo vinutcs parrium anivt temperantia , quae cft in virtute concupifcibili, prudentia in raiionaU pane animacjvnvel hcpatis.
ma:
,
de patet
,
qu6d
ifte
tcrrius
parsfecuhdi modi. Deinde
modus eft quxdam
cum dicit
SVMMARIVM. Paflionem fumi quatuot modis, quod benc cxplicat Dodor. Itcm priuationcni fumi quinquc modis , dc quo vidc Seot. I
Notandiun,qu6d adio
dicit^rfi eftfars
diffofttionis talis:quafroper
.
d.
1
8.q
I.
& malum i
d.
quod tangitur, inter bonum, medium. probac Do^or.
dari
41.
Ced
,
tntetligt nc-
diffcmnt in hoc : quia adho
eipiend» h*-
gentc,
hi'ttm
autem modo
fr»
fubllril-»:fed fermttliter ip
fum
intelli'
& paffio
,
ab avtroque paflum,
jdicitur, vt eft
vt rccipitur in paflb
:
& fiue fignificemr,vt aftus, id adiue & ex partc agaitis fiuevt mocus, id cft pafllue, & ex eft
medium intcr agens cft,
:
,
Afsio vno
quidem modo dicitar qualittu
Pifecundum quam alterari contingit,vt album
& nigrttmydulce ^amarum,^ grauitas
(^ leuitas ,
ejr
quacu»que alia
talia.
piftinguit
.j.^^^
^
Summx vnicsE Wftinguit quatdam nomina habcnria propfnhabitudinem ad ha,
&
quam confiderarioneni bitura.Circa
quz
quodduo
Secund^ ea
nis.
facit.
Prim6 difHnguit
ca,
modum oppofiriomodum cfFc
reTpidunt habitum pcr
qux
,
per
minarionis. Secunda ibi
:
Hahere
quatuor (ecimdiim
quamormodos
paflio-
Alia vero. Tcrtia ibi: Et ma^tji f»fu- xime tri^es. Quarta ibi yfmpliw. Dicit ergo , 4« qu6d pari modo dicitur vno modo qn*lit4i fccunaMm ejuam contingit dlterAti, vt album mgrum, Secunda
nis,
ibi
:
^
:
& leuitod & qu^u^unque
4ulce amarum.-grauitM alia talia.Sc
hxc
dicitur pafllo
,
& paflibilis quah'tas in Pr^dicam^qua fpcdc
cap. de QuaHtatc, in
ris,
propric
glteratio CPXt.
com^i^.
Qualitas qua:
eft rertia (pccies,
di(5bi
& indc.
qualitatis cft
vt probatury. Phyfic,
,
Deindc cum
i^m. Amplius horum magis nociud
dlttrationes
Ponit
^ mottu.
natum fic hahere, vt
DifHnguit hoc nomen priuatio , quod rec^c opponitur habitui. Circa quod duo facit :
nam
priuario non fblum includit in fua rarione negarioncm, fcd ctiam apiitudincmfubic
Et <juotiens. Prima in quamor fccundum quamor modos fic acccptos. Sccunda ibi Alia „ ibi
:
:
f/rri.Tcrria ibi
mUittt
rtf-
modo
vnam
paflio cft
Praidicamcntxmi diftin-
vt calcfieri, dealbari
,
:
Amplitu
fi
aptum.
Quana ibi
:
i-
.
.
^,,,^ tx*»T-
jlmplius autem. Dicit crgo quod /"•i»<<«m
rum haheri,
id cft
nata haberi
,
etfi
, aiUquid corum, qui funt apta pro quamuis , ipfum nonfit navtpianta dicitur priuart oculis :
tum habere illud, oaili cnim funt apti nari habcri licct non a plata ,quz dicimr oculis priuari,& ideo ifte modus fiimitur fecundum quod aptitudo confideratur non ex pane fubie
&
alterationes, Sc do dicuntur paflloncs attumes motus horum,id eft didlarum qualitamm: & hoc
Stam
oculis friuari dicitur
flantd.
Pcindc cum didt
frr-
/**«*•
Tcxt.co.»7
ieamdum modum diccns,qu6d alio mo-
f» funt
MgyjL, p^r
vno quidem modo non
Priuatio dicitur
hahet aliquid natorum haheri , etfinonfit id
:
dicit
jllh verh modo horum a^iones (^ alteratioftes
191
multipliciter
Prima in duas. Primo agit dc paflionc* qux videtur opponi habitui per modum impcrfcda. Sccundo de priuarionc , qu« dire^A pcr (e opponitur habimi. Sccunda ibi : Priuatio.Vxv'
dtcitHr.
ma in
Cap. XVI.
:
inquanmm
tan^cn
K^lio verofi aptum hahere aut ipfitm^aut
1
1
gentd^t& "^^ habety vt aliter homo cacus vi-
&
talpa : hoc ^uidemfe^ fu priuari dicitur cundum genus, tllud verofecundumfe.
dicunt iilum rcfpe(flum, qui cft paflS, vt tranfmu-
&
ad agcns,vt tranfmHtans:pafIio enim ficut adHo fimt formaliter refpcdlus nam &fi dcalbari , & alij motus non accipiantiu pro difto rc/pe<^i , fed pro ipfa forma flucntc, quac cft ipfa res a£b Sc produda fic moms cft in cpdera gencre cum rc,ad quam motfs eft,ncc fic facit Pra:dicamenrum de /c , fed eft iri eodcm genere cum tcrmino,vt dicatur 3.Phyiic.text.comwf. indc tari
modum fiunpmm
Ponit fecundum
ex parte Vtdeii.d.i.
:
;
&
Pcindccum
:
feS*
'
iJio
.
efi
u-
tittfeTfeBi»
modum , dicens quod
nociua
;
fiipplc
,
modo dicunmr
^*"* qiuccunquc
pafliones didae alterationes,
fcd
,
diccns
C[\xb6.
maxtme qu2
fimt
& hoc modo non dicimr pari
&
,
,
trijles
&
qui fanat,
:
hoc quidem, id
fecundum genus
autem,id
cft
,
homo Cup\>\e,fecundxmfe,
priuari vifu pro
habcre vifum
puta ad fanitatcm, vel albedinem,magis dici-
quam
pati
:
nam
talis
formaqus per
hanc alterationem acquiritur , eft qu^edam perfedio mobilis,& pafli. Deinde cum dicit
i^mpliits magnitudines
caUmitatum^
,
quanto fccundum
Ponit quanura
modum,
dicens
lamcntanrium rium paffiones
,
quod
& trifiium
fiue
& etiam
quaccunquc alterariones nociuac
magnimdincm nocuraenri
fed
fi
habcnt
vt magna: triftiriac, maeruc calamitatis : hoc ctiam raodo dicunturpaflioncs magnac kctitiat , quatcnus cxecflus l^titiz cft nociuus : vndc quandoquc aliqui irtfirmati , inuenri funt mortui propter excefliuamljfritiam. Deinde ctun dicit
&
"Fidtij.d.i.
,
&
:
apms
&
quando aft% AmpUusfi aptum natum, natum habere , ^r non hahet : Cacitas enim friuatio quadam eft :fed cacHs non eftfecun-
dum omnem atatem,fedin bere^fi
non habet
:fimiliter
cjuantHm
autem
(jr
eft
ha-
in cjuo,
(^ adquod,vtfi non ha-
aftum natum.
^m,
magnimdines exuhandicnntttr i vult dicerc , quod quia ca , quac parua & modica fiint quafi rcputantur, ide6 hoc quarto modo dicuntur paflioncs non ,
fe cft
Dcindcciim didt:
bet
fltus magnitudines calamttatum
lEud
dicitur
& non tantum fccimdumgcnus.
(jr fecunditm quod ,
trijiium fafsiones dicuntur.
talpa di-
cft,
fiipplc priuari vifii :
:
li,
FriuMtitft'
:
f«M« p»Jfi». fed qui infirmatur quod nou habct rarione matur perfici
altomodoSujp-
aptum efthabere , aut ipfum , autfuum genus, vt J^r*""*' altter homo ctciu dicitur priuari vifu , aliter talpa homo enim (eamcltun fc cft nams habcrc vifum , talpa vcro fecundum fc & fecundiira rarionem fpcdci non eft nata habcrc viftun fed quiafiHim genus fciUcct animal cft natum habccitnr
..
,
pledicitur aliquid piivaiu,ft non hahet illud quod '*^^'*^ x»-
rc vifiim; idco dicit
tri^es nociua.
Ponit rcrrium.
fiibie<5H
:
dicit
Et maxime
aprimdinis
Ponit tertiiun tc fubicth
modum qui fimiitur non ex par-
tantum , fed etiam tcmpons,
& auaru
_
.
.
.,
»,^ inparttt
diuerfMrtm , quod amplius fupple dicimr aliquid priuatum,yJ no habet <juod na- nremnjtMm-
cirainftanriarum. Dicit ergo
tum eft habere^c^ ifuando^c^uzntum ad tcmpus;& in quocunquc fcihcet loco fuerit , & fecimdum quod fcilicct quantum ad panem ; & ad quo
modum Iiabcndi:<:4cc(r4/ enim eft
quadam priuatio , fedcacusnon eft fecundum omnem atetem , puu catus antc nonum dicm , fcd fi non habcc in acutc in qua cft aptus habcrc ; ftml^ttr
"*'''^-
Lib.
191 rimiliter
&
4Mtem
(i
V.
Metaph.
non habet aptum natum,
&
tn cjUocunijHefHem ,quaiitum ad circunltantiain
funt arajjo fub
dicitur pjiuatio in loco vbi nata
quod
luxjvnde nondiciturefle in locis,ad quos lumen Solis non confueuit peruenire,putain
dicit
occultis cauernis montium &terrarum, &fecundum i3^»o
(^mpliits dr eo quod parum habeat , vt non igneum : hoc 4utem efipraue ^liquo mo~
loci left
:
ficut
nox
eire
in oculisjf?dfi noi) habet in parte
illa,
:
fatis
quila.
ciido,pro quato paru habere eft
j
Notandiim, quod iftorum
fium
mo.dorum
priuationis primus cft impropriiflimus, fecandus eft
minus proprius,fed tertiiis Deinde cum dicit;
cft
propciiflimpac-
ceptUs.
fo
ple quia habct
innuit
Amplius
quod
cotinetur
fiib (e-
*
dicir:
fer virn Ablatie frtu4'
cuiftf^tte
Amplius quodnonfdciie^ aut non bene,vt
Ponit quanum moduni , dicpns qu6d /fmpUm dicitur priuatio cmufque per vim ablatio, fcilicet
& voluntarium, vt didum fuit fupra,
n$n folum quia nonfecatur ^fed
quia nonfaci/ej aut quia non bene,
impetum
Violentia enim eft contra
Ponit quartum
modum, dicens quod ampliks^
fupple dicitur pfiuatiuc, vcl negatiuc quod non
capitulode Neceflario; &ide6ablatio violenta
factle aut non bene
dicitur priuatio eins qu6d quis natus eft habere, fecundum impetum , vel appetitum hunc vel illum. Deinde cum dicit
non iblum quia non facile, aut
Ia neg.ttiones dicuntur ,toties
nam
(jr priuationes
insquale non habere squali-
fatem aptum natum dicitur.
modos
lecatur ,
,
eft
fcilicet dicitut
w!a
A
fcd quia
non eft
«vt4wMi
{cilicet
fecatur.
-mSn^
x^mplius omnino non haberc, c£cus enim dicitur monoculus , fedquiin ambobus
pon
non habet vifum. Ponit quintum
priuationis ex parte nega-
vt infecahile,
non bene
quia
modum
,
dicens
aliquid priuatiue
fiipple dicitur
Diftjnguit
,
Deinde cumdicit
Et qaoties ab eo cjuod zpriuatiua particadicunrur :
modus
:
fnj^cabile
naturalem,
illc tertius
,
tiQ dicititr,
e^ yjg^^ violcnza..
&
:
qnodda praue,vcl tarp) tcr habere'; vbi autem nos habemus non igncum , litcra Qraeca habet a-nvfov & cft nomen Grxcum , & idem eft nam iTufov Grae- ^^/?'' ^*"^ '•'^ pcidem eft quod nonigncum Latine. Di^indc
cum
r<«.
qu6d amplitu
diccns
quod parum haheat„vt nan igneum dicitur fupmodicum de ignc addit quod hoc autem efialiquo rnodo praue, hahere, per quod
Iji
,
modum
Ponit tertjum
fupple fignificatur aliquid priuatiuc,vel negatiuc
fi non magnus ficut vnus mons & vt quantum » quoad circunftantiam modi , ficut homonon dicitur caefus fi npn vid?t ita acute ficut a-
dicitur paruus, nec priuatus ftatuta debita,
.
»M
do habere.
&
fit
p
cmp
imjuit Utterje proceflus. Deindp
;
in qufi
ad cjuod /quantum ad citr natus habere cunftantkm termini determinati, vt homo non eft
f.jl
modus incidit cum primo, & poCvno comprehendi, fecundum
(ecundus
iftc
quod ampliut vel negatiuc
,
omnino non habere Ciecm enim hop modo non di:
jionis
qua in
priuatione formaliter includitur.Et
quinque modos. Inuiflftle t/fro.Tertia ibi Ampliui
i4od,i friua-
diuiditut in quinque {eciindum
tinnisexfnr-
Secunda
fe
^ntgtuit-
w-iS.
ibi
:
citur monocultti
fed ^ui in antbobtti oculis
nm
:
^ M.Quarta ihv.Amplitts qttod ww.Quinta ibi Ampltus
,
hahet vifum.
Propter qtiod non omnis homo bontis
omnino.
Ad euidentiam iftorum,notandum quod Graeci ytuntur hxc pr2pDfitione,a,ad fignificandumnegationes priuationes in compofitionibus,ficut
AUt malti6
,
aut
iujltts
iniuHus
,
,
fed dr me-
dium,
&
nos vtimur ifta dicit
qu6d
prjepofitione,»/?,
&
hoc eft quod
quoties dicutur negationes
ab
eo quod^fl
particulapriuata pofita a principio dictionis per
compoikionem
toties
dicuntur
& priuationes:
fiam inxquale dicitur non habere ipfum aptum na-
tum tcjuaUtatem , id eft , quod insquale vno mododiciturquodnon habet azqualitatem fi apfum n^tum eft habere. Deinde cum dicit
Vltimo infcrt quoddam corrolarium diccns quod quapropter, quia fupplc non cx quocunque dcfcdtu bonitatis aliquis dicitur malus, vtpatet prsdicStis ; ideo non omnis homo eft honns,vel malui , aut iuftus , aut itjiufttts ;fed eft dare medium. Cuius ratio eft, quia bonitas virtusnon uedium ter ftant in punfto ; ied in quadam latitudine, Sc ttbnegAtititf
ex
&
& ide6
n aliquis parum rcccdit a virtute,vel bononAatim caditin habitum contrarium. Vnde fecundo. Ethic. dicitur quod aliquis non vitupcratur ex hoc quod parum rccedit «i medio yirtutis & ideo talis non potcft dici ncc omninobonus, nec omnino malus , fed eft ficut carens vno oculo, vcl vno dare medium nitate,
(^ eo quhdno habeat ompino colorem,^ eo quodturpiter,^fnepede, Indiuifibile vero
C^ eo quod non habeat omninofedes,^eo quod turpes.
;
:
pede j
,
Ponit tertium
hentur x, d* ^^'Pplc
jinim».
priuAtiones
modum
bety ficut
dicens
& negatione^s
iuuifibilis,fW e» qttod
vt vox dicitur
,
,
huiufmodi
dicuntur puta
omnino non habeat colorem: w qmd turpiter ha-
,
vel prauos habens oculos dicitur ;
.
inuifibilis.-i/f/
etiam fine pede
,
eo quod non
, & eo quod turpes, ficut Aducrtendum autem quM
habeat omnino pedcs claudus pcdibus,
dicitur
,
vcl pedes
omnino caecus , vel priuatus pedibus nec omntno vidcns ncc habercpcdes, /cd eft dare mcdium Tunc fcquitur
ncc
illa pars. ):(
;
boni <^ datur.
m»U
C*hvltitno
Summ^vnic^ FM M A R I VM,
S
Quatuot modi
&ide6
uifa;
195
continenria torius habcnris partas-
peninct ad hunc modumJDeindc
cum
dicit:
verbi^/i^^^r^cxplican-
Dc odo modis cflcndi in
tur.
XVL
Cap.
,
quois hic
Doftor rcducit ad quatuor ipfius hahtrc. Vidc cum ^.Phyf.tcx.r 3 .c dc Loco.
Amplius (^prohibertsfecundumfuum impetum ali.juid moueri , aut cperari habere dicitur hoc ipfttm
vtcolumn^ponderofafuppo-
:
Atlaniem coelum habere tanquam cafurum fuper terram cfuemadnfo^
fita^vt PoetJifaciunt
Vm tjuidem
Hahere multipliciter dieitur. Tcx.
c
iS.
modo ducere fecundum fuAm naturam^dutfecundum fuum impetum : frofter ijuodfebris dicitur habere hominemycjr
TyrAnni ciuitates,
fir vejlimentum induti.
modos ipdus habcre.Scctmd6
modorum
fdtdi knhtr*
fu^mtr.
innuii fimilem di-
eflendi in, dc quibus agi-
tur4.Phyficcap.de Loco t.c.z}.Secunda
ibi
:
Ex
Prima in quatuor,(ecundum quatuor modos. Sccunda ibi •.,Alio in ^Ko.Tcrtia ibi:-^/w
aliquo
ejft.
tur hahcre hoc ipfum, {ciHcetquod prohibct , vt columne dtcuntur habcre ponderofafuppofta, ex eo fcilicet
quod prohibent
cimdum fuum impetum
illa ,
mouen deorium
ic-
vel appetitura natura-
lem, Jicutctiam Poiete faciuntMt(i,'f>onnnz Atlantem habere calum ttinquam cafurumfuper ter-
ram
fupple Atlas coelum fuftincrct
nifi
,
:
Atlas
dem modo fupplc eft habcrc aUquid, ducereillud fecundumfuamnaturam in rcbus naturalibus,4«f fecundum Juurn impctum, quantum ad res vohm-
gigas fuftinens ipfum caelum nc fupcr terram ca-
titiis^opter (juodfehris dicitur habere hominem,
fitura ex elementis, vtEmpcdocles, per conlequens ponunt ipfiim efte corruptibile aUquando,
&
luntatis
Tyrannomm
aguntur res in ciuitatc: vc-
&
ALAJfmla- ftimentum ctiam affignatur ipfi induto, trahi""* tur ad figuram eius ad himc criam rtiodum pcr:
homo fecuncum
rinpt habere pofteffioncm,quatenus
dum
vpluntatem vritur rc poflcflL Dcindc
Alio in quo vtique alitjuid extiterit, vt in fufceptibili, vt ^ts habet (peciem
frmitatem
Batua,
^
fit
corfta.
c^.
tuturalium dicunt
&
& fic corruptura cadcret fupcr tcrram. Notandura , quod, vt dicitur, ifta fidio habuit ex aliqua veritatcinam Atks didtur fuilTe quidam maenus Aftrologus, qui fubriHter motus cnmium csleftium corporum perfcrutams eft,ex quo diiShmi cft ipfum totiun coehim fuftinere. Patct autcm cx didtis quaUtcr ifte modus diftinguitur a primo nam ibi habcns cogit habitum, vt fequatur fuum impe mm , cft ei caufa motus
ormm
^37 Atltu quts ,
yij^ pii„
&
:
/
j.e»f \6.pL^ «'*«* Oiodor.
:
'•4^'"' J*"*^
hic autera ipfum habens prohibet ha-
& eft ci cauia quieris
bitum a fuo mom naturah, violcnts. Dcindc ctim dicit
"^
v\
Hoc autem modocontinens dicitur
haberc illud in
t.
quidam
in^^
Ponit {ccimdum modum,diccns,qu6d «/to n^io<Jq dicitur
quod
-^l^ttt*
quemadmodum tjutdem Phyfiologorum , id eft, , ponentes caehmi clle compo-
dat,
violenti
dicit
finxcrunt
^<3'*f**ticak
ficut
& Mundo,
&
ctftUhabtre.
Dicit crgo, quod amplius ipfum prohibens aliejuid tnoueri,aut operart fccundum fuum impetum dici-
quidam Pocta:
&
*
Scca.\\^2.'^i'.HocaHtemTnodo. ^
ctiam dicitur iecundo dcCcclo
&
ac-
Secundo comparat ipfum ad ^*rtaatci-
ipfiun.
modum.
vt cotJtinens.Qusinz ihiiAmfflius prohtheni.Dicil crgo.qaod hahere dicitur multipltciter , vno ejui-
cx co (cilicct quod febris diftrahit hominem a trahit ducit eum , fua namrali difpofitione , difpofitioncm febris : hoc etiam ad naturam, induti habent modo Tyranni habent ciuitates , veftimentum, proquanto (ecundum impctum vo-
B*ami»
Ponit quammi modum. Circa quod duo facit.
Primo ponit tertium
Vhi diftinguit ea qus refpidunt habitutn pcr modiun cffc<^s denominationis , (cilicct ipmm habere. Circa quod duo facit. Primo diftinguit ftln^ionem
:
dum Phfftologoritm ejuidamdicunt.
cjho vticjtte alitjuid exi-
eju* con-
tinet hahere quafifeparatd vtique fecundum
fuum impetumfinguU.
fiitvt in fufeeptibili, vt as habet jpeciem fiatua,&
corpM habet infirmitatem : nam xs ft2tu£,& coFpus infirmitaris,
Dcindccum
cft
fubieftum
& fimihtcr dc aUis.
Comparat himc prohibet
dicit;
modum
iUimi ad iftum, dicens ,
ad renium reduccns quod hoc modo contincns
ficut patet in vaic continente vinimi
prohibet enim lcparari ab inuiccra partcs vini.
136
AUo vt continens contentum-.nam in quo e[i contentum haberi ab hoc habere nes
,
dicitur,
humidum dicimuSy^ciuitatem homi-
(jr
nauem
autem dr totum
naiitas :fic
Dcinde
cum
habetfartes^
Et in
aliqtto
Tnti» aee*' pi*.
CCt
effefimili
modo dieittir
Innuit fimilcmdiftin£rioncmmodorum cflcn-
modum, diccns qu6d aho.firili-
modo dicitur habere vt continens habet connam contcntum dicitur habcrf ab hoc in
tcntimi
aatem
vt confequenter ipfi habere.
di in, dicens
Ponit tcrriunj
dicit
vt lagenam
:
quo
cft , vt lagcnam dicinuis habere humidum, puta vinum, vel aquam, ciuitatem dicimus haberc honrincs,& ruuem nautas; ficautcm fecundum hunc modum totum habct panes.
&
Notandum,quQd
vt habctur 4, Phyfic. cap. de
Loco,t.c.}4.& circiter,totum corinet partes ficut loais Iocatu;fcd eft diffcrentiainhocquod locus cft feparatus a locato
& diuifus
panibus,vnde locatum
cft
Scoti Oper. tom.
,
non
fic
totum a
quafi quaedam parj di-
IV,
ter
qu6d
&fimtli modo
ejfeinaliquo dtcitur cenfequenipfi hahere.
Notandum.quod ^.Phyfic.cap.dc Loco,tx.i}, modi ellendi in aUquo,quorum
diftineuutur o<So
duo funt prout totum integrale eft in parribus,& c conuerfo aUj duo fecundum quod totum vni" :
ucrfale eft in parribus fubie£tiuis
Quinms cft fecundum quod forma fiuc
fit
&
um quod moucs eft in mouctc,& effoShis
regnum in rege.Septimus fecudum quod aliquid didtur cflc in mo fine. 0(ftauus, eft fecimdum quod aliquid eft in vafc conrincntc» S & in cfficicntc,vt
'"
*"'**?"
c conucrfb, ^^j^j hahtr» cft in matcria,
forma fubftanriaUs,fiuc accidetaUs.Sextus
eft feciid
i-M»di*ffem
/fe
Metaph.
Liber V.
J94 omnind in
loco,
Ifti
autem
o<5ko
modi
elTendi
Upidet :finif enim ejiforma iferfe^um ver}
modos ipfms habefny poiFunt rcduci adquatuor etiam oftauus redure : nam quatiior primi , jamtur ad habere tertium.Quimus ypr6 ad fecun-
hahensfinem.
dum. Sexnis ad primum. Septimus autem ad primum, vel quanum, feamdum quod ex fine mo-
cet
&
^cmur,
vel quiefcUJit res,quae funt
^fi fe cft
manifeftum.
ad finem ficui
tcniummodum,
Ponit
dicens,
viam
refbUitionis, vt
fus ex Iliade, id
eft,
tx
ex domo fiqnt l^pides
iitcr
fam
XVII.
fiibdit
:
c^uiafinu
efi
In priraapartc huius capitis cxplican-
turfcxmodi,quibusvnumcxaUquDfieri dicitur: quatuor primis modis aliquid fit cx alio pcr fe , &: proprieac primo: quinto modo,pcr fe,fcd nonprimo.VItimo modo: impropri^t.antum.
:
ynus compofitiuus
aUus refblutorius
,
alfijuo ejfe dicitur
vno quide modo ex
X^^ cfuo efi vt materia, t^ hoc dicitur autfe^
cundum primum genuSy.autfecundu vltimam fpeciem,PutaJicut qu^dam.vt omnia liquahi-
aqua
:
efi
Al. hsbens finem.
autem veluti ex arefiatua.
In n/uura ejl ficut frocejfu* du-
:
igitur in
primo ptoccflu tbtum dicihir fferi ex
partibus
ita in
tur
;
fccundo e conuerso
ex toto refbluto
fieri
:
parte^s
flex.
dicim- Vi4e
J8.d.t,
nam vnumquodque re-
componitur quia ergo forma eft finis generatioftis ide6 perfectum eft, quod habct formam: nam perfe(9iim dicitur cum attingit finem , vt iam diftum eft, fupra cap. fbluitur in ea cx quibus
:
Ferma tft dc pcrfedo. In proccftu ergo rcfblutqrio cum ip- finu : perfe-
fum totum pcrfedum refbluitur in pancs eft moforma ad matcriam ficut in proccflu compofitiuo efte conuersb:nam cum partes componunt totum , cft quafi motus a materia in fortus, quafi a
lia ex
modo, cuius qau-
ifto
forma : perfeUum yero
Notandum, quod in natura cft duplex proccf-
& partc.
SFMMJRirM,
EX
com-
dicitur hahens formam.
aliquo,
flis
Tcxt. c. i?.
ex quibus
,
ponitur,ficut totiun refoluitur in partes,d" fimi-
SVMMiE VN IC M De cx
& ver-
toto fiuntpartes,
ex tota hiftoria Troiana,qua:
dicitur refblui.in multos verfus
Cap.
qupd Wwfciii-»
modo fit aliquid ex aliquo, vt ex corh^ofito ex materia,& forfna,ic hoc modo fiunt fimpHcia prt
mam
&
;
clutn ejl
ha-
bes ferrifaitf.
;
ideb
ifla
prspofitio ex, quae fignificat
principium,conipetit vtrobique:quia in proccflu
compofitiuo defignat materiale principium:fed in procetlu refbUitorio dcnOtai formalc principium,
cum
Deinde
dicit
PoftquamPhilofb^^jhus diftinxitnominafigni, nunc diftinguit nomina fignincantia eotis totalitate.m & partiaiitatcm. Er primo fignificatia partialitatem.Secundg fignificantia totalitatem. Secunda ibi TstMm dicttHr. Ad euidentiam primi notandum , qu6d totum ipium dicitur efle cx partibus, ideo primp diftinguit modos ex ^ho. Secund6 diftinguit no^ mcn partis. Secunda ibi : Pars dtcitur. Prima in fex fecundum fex modos.Secunda ibi ^Uo vero. Tcrtia ibi Alio exoppofno. Quarta ibi Hoc autem, vtexparte. Quinta ibi Alia vero fi fecutjdum. Sfixta ibi Alto vero pofi. Dicit ergo, quod ex alicjuo dicitur ejfe aliquid , vno quidem modo ex ejKoefiyVtmateria. Et hoc duyltciteryaut fecundum prtmum genus , id eft, accipiendo materiam remotam & communem : aut/ecHndum vltimam
jcantia entis perfedibilitatcm
Hoc autem vt extarieffecifiJpecieSyVtha"
mo ex bipede.drjyuahaex elemeto:aliter enim Hatua ex are.namex fenfihili materi/t
hocj c^
:
Moii tjfmdi fx aliqu»
:
fhntfex.
:
:
:
:
Mtttfri* iu' flex.
jpeciem
,
id eft
accipiendo materiam proximam.
,
Exemplum primi, puta quadam funt vt omnta H^uahtha ex aijua. Aqua enim eft materia remota, nam in &: communis omnium liquabilium aquam vltimo refoluuntur. Exemplum fecundi,
41-fitii*
:
veluti fiatua tuae
efi
ex are
proxima. Deinde
:
xs cnim
eft
materia
fta-
cum dicit
efi
compofitafuhsiantiayjedcrfpecies exfpe-
ciei
,
ex parte fcihcct fpeciei
,
quopugna ex conuitip:hoc enim princifium tugna.
pugytt.
modi ad primum
dicens
modum
:
:
aliter
fiantiii compofita
quantum ad iftum modum concludit ergo,qubd :
hdc tjuidemfic dicuntnr.
Notandum, quod
vt habetur ^.huiuS, cap.
MSI .
dc
partibus diffinitionfsjt.c^ 4.& indcpartes rei func :
qusdam enim
dicuntur partes
& formales:quxdam indiuidui & materia-
autem partes formales & fpcciei,quae compctunt rei fecundum fuum efle quiditatiuum Ies:dicuntur
& fpecificum, & hae partes fimt quae intrant difbam,
:
ficut fc
habent elemcnta adfylla-
& materia & fbrma vniucrfalitcrfumpraac! :
partcs
acciduntrci,
&
autcm materiales dicuntur, quae hoc modo aescftpifs Ihtuae,
hominis. Diflinguitur ergo
primo quia primus :
,
& & digltus eft pars
ifte
quartUS
modus ^
accipit partcs, materialcs cx
quibus res matcrialitcr conftat
^forma^vt tx toso partes.,(jr ex lliade verfffSy& ex demo Alio ex compoftto ex materia
&
ex fenfihiU materia , fcilicetcx ;.v materia fpeciet,
femicirculi funt partcs circuli
i
hoc,
xie-.fcd fpecies componitur
vr exc[uo:hoc enim fcilicct conuitium eft prtnci-
enim & iniuria mouenhomines ad pugnandum. Deinde curn dicit
efi
:
fpecicm
tiu:
enim
quod pcrtinct ad primum nam ipfa fiipple ftatua efi quzdamywt-
aUterftatua-efi ex tre
Ponit fecundum modum dicens, qupd alio{t\licec modo dicitur ede aliquid ex aliquo,w ex pffimo principio rnouente, vtpugna efi ex conuitio, pturn pugna: cx conuitio
vt homo ex
&
finitionem rei
(vnuitium.
,
pars ciTentialis : fubdit autem difFcrcntiam huius
in duplici genere
aUo vero ex primo mouentf f>rincifio,vt ex
& cdentiah
qux fupponitur differcutia hominis fpccifyllaba ex elemento , quod etiam eft cius
htpede, fica
diatntur.
quanum modum dicens, quod hoc, id modo dicitur ahquid ex aIiquo,vt fpecies
Ponit eft,alio
fpeciei
C»uf*
H^cquidem igiturjic
materia.
:
quaTfus autem
partes formales, qua: dicuntur partcS fpeciei.
indc
De-
cum dicit j4Ua
ttirtes
infU-
Summ^vnic^ Atia vtrofi[tcundum fartemaliqHamho-
rum aliquis ^titerit modorum,vt£x fatre
&
matre fuer^e^ tefrafioBtdf^i^ eic 4i*f*i* farte itforum.
&
:
cnim , quodpucx Jion
fit
cx tota fubftanria
fit
ex aliqua partc fubftanrijc
eis miniftrat«ySc planta
Deinde
terra:.
fimiliter
fit
Vbi difHngnit nomen fartis. Circa quod qua- '*'* V*j^ fecundum quod ponit quatuor modos, L^"*'
cuoriacit,
quibus^pars dicimriSecun^^ ibi
Tertia ibi ttjuafunt.
AmfUus in qus.
;
Amflots in-qut. Quana ihiiAr/tfltus Prima in duas, fecundiim quod primus :
&
fuat dicfa.hac autem eo (luhdfecundum temfm^ (j- confe^uenterfoOim^ vt ex aquinoElio fiebat nauigatio, CJ* ex
in ejuam vtujue quantutn diuiditur quantumcunr
que, id cft,quantacunque fuerit
quiafof d^uinoSfiumjiebat,
Hionyfiis
Thargelia,quiafoH Dionyfa.
Ponit /extum
modum diccns,qu6d 4/jV{cilicct
minor
quanritas,
quom maior diuiditur femfer entm ablatum a
in
cum dicit
ex ferenitate hyemt, tfuia hocfoH hoc.Horum aatem hac ejuidem ejttia hahent tranfmutatio^ua nunc nem ad inuicem ita dicuntur,vt
:
ejuanto inquantujH eft quantum dicitur fars 'quanta lUiui : vt duo dtcuntur aliqualiter fars trtf.m,
& haec eft pars non aliquota
:
quiafcilicetaliquo-
fumpta non rcddit ipfum totimi.Dcindc
ries
c^
dicit:
Alio vero modo qu^ talia menfurantfolum : frofter tjuodduo txiumfunt tjuidem^vt dici-
turfarSyfunt autcm vt non.
fit foji
Oftendit quomodo potcft accipi aliter iftc primus modus, dicens, quod idto modf, fupple dicilux }^axs,qka folumM tft,prafcisc menfttrat totum:
temfore, vt ex die fit nox dr ex ferenitate hyems: g^ |(^e modus ficndi hoc cx hoc dicit folum ordi-
h^c dicitur pars aliquota:^rit^ftfr quod duo sit, vt dicit fars trium, fcilicct primo modo,/i
modo
fupplc aliquid cx aliquo
fit
citur quod cx die
fit
quia
:
Cum aiim di-
'^^™' rcilicct ^«»4 hoc fit fofi hoc.
fit
nox,eft fenfus,qu6d poft diem
nox:addlt autcm qu6d horum qut^ fcilicct
habent, quod
vnum
fit
ex aliquo
fic fe
modo con-
ifto
hsc quidem ita dicuntur quia hab:nt ad inuicem tranfmutationem : ita quod habent ordinem non folum (ecimdum tcmpus fed etiam fecundum motum, vt qua nuncfunt diSa ringit dupliciter
:
:
quiafcilicetconfequutur terminos motus,{cilicet
& die, hyeme, xkaxf.hM autemM eft,aliadicuntur eo quodfolkm fecundkm temfus fe hahent, conicquenter fupplc, &: non habent ordinem terminoriun eiufdem monis-jVt fi dicatur, quod nauigatio fiebat ex aquino£iio, id eft, ftebit poft xquinocliura patet enim quod ifta non funt termini eiufdem motus ficut diuerfa vbi Solis, vt patet de node
:
.. priora, fed pertinent ad diuerfbs motus:hoc ffMT» , ^. DtonyfiM.id '^ n'r r / r -ia fodoex Dtonyjmpunt 7hargelta,cjuta lcilicet foft . Bdfch»n»li». Th»T. Dionyfia.noxnins. funt Gra;ca,& fignificant fefta,
^
,
t(l
quorum vnum jyj ^^^^ £x ^
poft aUud celebratur
;
vt
fefto San
Sanfti Francifci, quia
141
dicttur,vt triumdut
iltitti
vero modoiDicit cigo^xibdfars dicttur vno modo
:
principium cfFc^uum fiq^iliter ncc plantx fiunt ex
Alioverofofi^uodttfore^vtex die nox^df
^•«w
tjHantuTfi efi,fars
modus poteftckipliciter accipi..Sccunda ihi: AJio
cx aliqua pafte
gelt» ludt ia
entm ablatum a ^uanto , vt
gencrarionis pucri
parcntum ab
fu^ceTetord» n.uu rel="nofollow">A.
•.femfer
patris,vcl matrisiqaa: funt
tota tcrra, fcd pucr
mti$
tfuantum quffcunque
diuiJitmr vtitfue
moio
alupi^mfartm
bontm, id eft, didonim raodornm oGijMii extitematre,& fUnrit, vt fuer cHcitur denixpAtre f€ ex terr* .-quia fiuiit cx aliqua pane ipTorum
lT»e
Pofr/ dicitur/piidem vno modo in quam
alik fuppie di-
PQnirqaintum mocfara , qu6
trtMMT» fit ex nthiUei-
195
fan^/fuodammodo dkuntur,
cunturficri ^x aKquoy?/r«wciifl»
patct
XVH.
Cap.
Notandum , quod
fit
ifti
fi
dicere-
fit
feftum
poft illud. icx
modi
pradifti
fic fe
quia fecundum quamor primos dicitur
habcot
,
aliquid
fieri
cx aUquo pcr ie,
& proprie,& prim6:
fecundum autem quintummodum per fe quidem, fed non prim6 , quia fblum fccundiiq;! panem. Secundum autcm fextimi modum fit aliquid ex aliquo impropric, quia fieri aliquid ex aliquo non fblum dicit ordinem, vt quia facit hoc poft hoc, fed
edam
(ux
illa
dicit
caufam aliquo raodo. Tunc fcqui-
FM MA
ttmvt non ifto,fcilicet fccundo modo. Notandum,qu6d pars quanta rei quantac ..^ duphciter
;
quia
quzdam eft pars
^*"
dici-
aliquota,
&
trtumy
& quatttor fimt pars ipfbrum/f.v ^ idc6 ait
PhiIo(bphus,qu6d duo funt vno fcilicct pars fcilicet
non
non aliquota
:
modo pars trium,
fimt autem vt non,quia
fimt pars ttium aliquota
ptxdidis. Dcindc
,
vt patct ex
cum dicit
Amflius in qua diuiditur vtique jpecies huim dicuntm ; , ^hafartes
fine quantitate
quartf^ecies generis dicuntur effefartes. Ponit fecundum moclum^dicens/juod amflius cenut
iini-
fupple dicunmt partes,ilb,i;7 qua aliquid dtuidi-
diiur in Ip*-
turjine quatttate,& hafartes dtcuntur illin6,quod
cies dnrifi^..^
fic diuidirar
generis.
,
qualiter jpecies dicuntur ejfe fartes
Gcnus enim
cUiiiditur in fpedes,
non
'/"'"•''•
cU-
uifione quatitatiua,fed formali,& elfcnriaUjquod
pcr difFercnrias fpecificas. Deinde
fit
cum dicit
Amfliits in qua diuidituraliquid: aut ex uibt^ comfonitur totum, autjpecieSy autha-
;
(jr
ejl
materia in quafpecies^
angulus fars.
fnpple cUciinu: panes,iUa,i/y qtta aliqutddtutditur,
coincidcrc.
oHt ex qutbut tatuta cofonuu} :fiut\\\\.\tiftt jpeciesi
IF.
\iiqHua.
:
Pars fumicur quatuor modi^ ; quos bcnc expUcat Doftor,oftendeHS cos nan Scoti Ofer. tom.
iiffUx,
/"""'*•'"
quaedam non aliquota : dicitur pats aliquota,qu2 diquoties fumpta reddit,& npenfurat pfxcisc totum , fiait duo fimt pars quatemarij & fenarij: nam bis duo prafcise faciunt quatuor, 8^ terduo fcx dicitur autem parsiion aliquota qiue aliquoties fumpta non reddit pra:cisc ipfum toturo, fed vel plus, vel minus , hoc modo duo funt pars
asfars hac autem
RI FM.
4»
&
ensjpeciem^ vtffhara area^ aut cubi arei,^
pars.
S
1
Ponit tertium
mbdum
dicens ,
quod amflius
S
2
aut
.
sT
hahens ffecttm,^\K& itidiuiduum
i^Ht
jcniinfupra
qu6d qusdart funt
,
& {pccici:quacdam matcriales & eftparsfphdrt
fufif.
aut cubi trei
<erf<,
:
didum
eft
partes formalcs ihdiuidui ,t/f ts :
hxc aHtem
ma-
id eft, pars materialis in <jHa, fcilicet rpecies recipitur , vel hxc autejn, id eft, indiuidua> puta fphjcra 2rca,& cubus 2rcus,funt vt matcria,
terid Wscpofitio^f
Metaph.
Liber V.
196
efi,
id eft,materialia
in quibusfpecics inclufa: refer-
,
uatur indiuidua :
quae contrahunt fpeciem
enim
aliquamdifFerentiam indiuiduilem, dipunmr argc materia , vtdi(5iiim eft fupri capit. de Vno}
f>er
&
anideo dicuntur materialia refpe^u fpeciei , fbmialis ipilus trianguli gului eft pars {peciei,
&
JDeinde
cum
Secund6 in fpcciaU dc quodAm toto fcilicet Secunda ibi Gentis dicitur.Vtvm^ duas:nam«tim6 detcrmin:)t de roto. SecuQd6 de cins oppotfp^, Secunda ibit Colohmdicitur. Prima in duas nam prim6 aflignat quandam totius communem rationera. Secund6 iuxtaiUamrarionem declarat modorumtotius diftindtionem. Se- Tttum \md cuhdaibi '.Hoc autem dupliciter. Ppnit ergo ra-
ni.
eft gerlus.
'.
.>
Primumpeninet
tionemtotius,qufe includitduo.
ad totius integritatem, Secundumadeiusvtilita-
tem
dicens, qiiod toturn dtcitur cuitu nulla parf
,
ahefi ex ejuibiu totum dicitur
tMtura, id eft
,
id eft, conftituitur
fecundiim naturam propr jam
,
hoc fuit primum
didt
m
:
:
,
&
iterum.totulTi eft contmens con-
tenta, id eft partes, quae fe habent, vt contenta;ad
Amplius (juxfunt in raticne vnumquodcjue pjlendente
quod
(jreapartesfunt totius
,
& genfct
fpeciei
,
propter
efl
f»rs fpeciei '^ e centr»
Diftinguit modos touus. Circa quodduo facir, Prim6 prsmittir quaiidam biracmbrem diuifionem. S?cund6 fubdit membrorum ^ius declara-
vmmquodejue , & hoc quidem modo genus & difFerentiafunt/^^rff/j^fciei
&
tottus.
Et quia fupra in fecundo
modo fpe-
cies Hicebarurpartes generis:hic aute dicitur e c6-
ueifo
;
quod hocnoji
ideo fubdit,
eft pars generis fubiectiua
ipeciei mtegralis,
eft
eodem mo-
,
fpecies
genus autem
:
aliter
autem
eft
pars
& eftentialis.
Notandum , qu6d ifti quatuor modi fic diftinguuntur:quia iu fecimdo modo accipitur pars
memhyn non fub;c6kiua, vt fHendit.
•
Ponit quartum modum , dicens ,qu6d ampliiis (upple dicimtur partes, pa, qtufunt in ratione, id
do, diccns propter ejuod gentu pars fpeciei
eoincidunt
Hoc autem dupliciter 4ut enim vt vnum, autvt ex his vnum.
quodque vnurn
autem fpecies dicitur parsgeneris :
^ltuliter
contentaywr aUtjuid vmtm in
& hoc fuit fccundum. Dcinde cuin dicit
temfpecies generis pars,
fHMerfimodt t/Kien.
fcilicet vt illa
toto,
pars dicitfir: aliter 4u-
eft, diffinitione ofiendente
CttUU
hoc
diAum
pars integralis
pitLir
,
eft
;
fcd in aUis tribus acci-
difFerenter.tamen:quia in
primo modo aCcipitur pars integraUsquantitatiin tertio vera «modo pars integrahs ellentialis rei in fe confideratac in quarto autem modo
tionem. Secundia .
ibi
:
Vniuerfale quidem.
ergo, qu6d hoc , fcilicet
enim vnumquodque ,
Dicic
tomm eft dupliciter : aut
fcilicet
contenmm a
toto cft
totum continens:«i«f e.xhis, fcilicet contentis conftjmimr ipfum 'y»«w,fciUcet totum. Et per hoc dat intelligere duplcx tomm, fcilicct totum vniuerfale, cuius qusliberpars eft ipfum totum,quatenus tale tomm praedicatur de fuis partibus pracdicatione diccntej hoc eft hoc aliud totum integrale quod ex fuispartibusconftituitur, tamen nuUa eius pars eft ipfum totum qwia nullum tale tomm defuis partilnis praedica-f tur. Deinde cum dicit «>/«wi/»«7B,fciIieet
Totttm du^''f /"^*«'
"fy^^tfgrlu.
:
jia i
Vniuerfale enim quidem,
:
pars cf!entialis integralis rei confideratae vt cft
quoddam difiinibile.
SVMMifi VNICiE Cap. XVIII. toto, & multo, & gencrc, De S
rM
MA
R
V
I
M,
In hoccapitc vfque ibi Amplius quantc dcfcribiturtotum, 'k. diuiditur in vni-
cjr
quod totaliter
vt totum aliqtiidens:ficejl vniuerfalc quafi continens multa in pradicari de vno-
dicitur,
quoque, (^ que, puta
H5
vnum omniaejfe , (jr vnumquodhominem,equum^ deumque , om-'
animalia.
fnia
Eicponit membrapr£Bdi(Sa: diiufionis,&
primo
membrum de toto vniuerfali. Secund6 de toto integrali.
quod
Secunda
ibi:
Continuum vero. Dicit ergo;
Totum imiuerfttle
quodf
vniuerfale ejuidem,& quoddictturtotaliteri
i
;
uccfalc,&: integrale;& cxplicatur vtromque membrum quod tangit Do£torfecundam quofdam antiquos , caelos efle :
dubitarunt eriam qui, dc co damSanfti; ncc ratione conuinci poreft
animatos
oppofitum;dc quo X^oQiot.i d. 1 4. qujcft. I.& ibiSchol.5 fccuiidum membrum fubdiuiditur in continuum per natur^m,
& continuum Textji.
pejr
artem.
TOtum dicitur (jrcutus njflUpArsabeHy ex quibus diciturtotum natura,^ cmr tinens contenta , vt vnum aliquidfint iila.
id eftj
prsdicamr communiter,
totnm, drftc fciticet efi
efi
dicitur
quoddam
vniuerfale ejuajimulta continens^
vt paiTcs fubiediuas ex eo
pradicabtle de vnoe}uo<]ue,id
,
eft,
fcilicet
quod
de vnaquaque
contcntamm fic qu6d vnumomnia ilia contenta funt id vnum, quodque fciiicet totum vniuerfale , puta fi animal dicamr
iliarum pattium
:
&
ifto
modo cotinere hominem &equum &Deum,
qnaz
omnia
fiint
animaUa : animal enim
praedica-
tur de vnoquoqueiftorumpraedicationediccnte,
hc-ccfthoc.
Notandum, qu6d
ficnt
didum
fuitin
i.lib.
ctiamjn 3. alfqui antiqui pofuerur^t corpora Lunam , alias ftellas leftia , puta Solem
&
cae-
& & eflc & quofdam Deos:aIij dixemnt, vt Platonici, efle quxdam animalia, & da;mones
corpora animara,
y^fi^ i„f„^ »#-
pretatio
appcllabant,& vt Deos quidem colebant aUjau- minudeorum :
m
nomina fignir ficantia entis partiaUratcm,nimcdiflinguit nomina fignificantia entis rotalitarem. Circa quod duo lacit quiaprirn6 determinat dc toto incoramuPoftqdam Philofbphus
:
diftinxit
tem ponebant quofdam homines cfleeiufdem fpecici incorniptibiles
appeUabant
:
cum
tamen
horum
deificatos
&
hominibusfcnfibilibus
& pcrpetuos
;
Deos , quos autem opinione vtimr Phi
f"^""'^"*''
'""'^""'
Summ^vnic^
Cap.XVlH.
Philofohus hic non curans de cxemplo compu-
Dcum
tans
inter animalia.
Contifiuum verb ali^uitJ explurihus
Deinde cum
dicit
,
medium (^ vltimum. ^orum qutdem
energia.
(jr
non facitpofitio differentiam , omne dtcitur
:
&
ctzp^h^ontinuHm
nifeftufn,quod dicitxir J)icit
(frfinitu^A cft,perfedum totumintcgralcdicitur,
xime jH,
vnum aliquid explunbM qu* infunvjnd-
ejuidemfi infunt in potentiaifiautem non (ci-
httcrier
potenria,qu6d in/int energia,\6. eft,in
iicet funt in
a£hi
:
idem enim fignificat cnergu,quod in adhi. Phy fic. cap. , quod vt prbbatur j
Notandum de
infinito.
t.
66. infinitum magis habct ratio-
quens dc hoc toto Tkrtesi»i»t$ .
^bU^it*'"^' dufUciter.
& ideo Philofophus lo-
integrali dicit ipfura conri-
& infinitum.
'
'^'^^f' poJ^unt accipi dupliciter ,
& pollunt elle
in toto dupliciter fcih'cct vel in potenria
adu
:
verc
vnum
in potenria quidem fimt in toto
Phy f. circa
:
vt haDerur
finem ,
t. c.
huius
7.
,
t.
,
c.
,
vel in
quod 60.
eft
& 7.
37. fed partes funt aSta in
quod nwi eft verc vnum, nifi ficut aceruus; magij autem eft vnum & per confequens totum, quocl habet panes in potentia, quam quod habet toto,
omne. Sunt autcm hac
fitione.forma verono,vt cera (^ vcfti-.etenim
totum
omne dicuntur hahent enim ambo.
(jr
:
Aejua vero dr quacumque humida funt
omne quidem dicnntur
numertis^
numerus dr
;
aqua non dicitur nifi meta"
tota
phorice.Omnia vero dicuntur in quthitf emne,
vt in vno, in his omnia, vt in diuerfis\omnis hic numerus ; omnes ha vnitates. Ponit fecimdam diuifionem diccns, quod amquanto habente principium mediHm,&
plius, ipfo
vltimum
lecundum
,
fi:ilicct
quendam ordinem
«mne
:
quorumpofitio r.onfacit differentiam,omne diciturz talia autem funt omnia humida, vt dicetur:panes D? ^mbt0 enim aqux quocimque modo tranlponantur non »»"" o»'»»
faciunt diflTerenriam in fubicda aqua
& idco in
;
:
infunt
f ftet in frontc
autem
cnim
:
&
:
&
ellet
& cor in manu
,
hominera
fic
&c. impoflibilc
,
polfe viuere,vcl ftarc
;
&
poteJfate,Sc poftea fequitur litcra noftra:fcd vt di-
idco taUsdi^pofirio facit diflTerentiaminfi^ftan-
cirur,& benc illa
riahominis fimilitcr
&
tcrac in
vnum coniungerentur.Dcindc ciim dicit:
:
eft
de domo,&.huiufinodi:
& non omne : vt domus , & non omnis, accipiendo aliquem, homincm, vel aliquam domura:
in talibus ergo dicimus totiun,
totus
homo, &
tof a
qudcunque vero ambo dicunturScilicct
Horum vero eerundem magifyejutifunt narura quamatte talifl,ijueadmodum cr in
vno
dicimu4 tanquam exijleate totalitate vn^one
bus
ambo
accidunt
in eis differentiam
mus , totum
:
quod
illa in
qui-
Icilicet pofitio facit
quodammodo
:
in talibus did-
(^ omne : funt autem qfiprum hac aliqua natura, fcilicet rnateria manet eadem vt ,
:
aliqua.
cera
Hic fubdiuidit fccundum membrum poftquam ipfum expofuit. Circa quod duo facit, feamdura quod innuit duas diuifioncs. Secunda ibi u4mpliiis quanto. Dicit ergo , quod horum eorundem, :
fcilicet continuorummagiifiint talia
,
fcilicet tota
qut funt fupple continua natura cjuam qna arte : in vno fiipra cap. de qucmadmodum di.ximiUy
&
Vno, vbi diftuni per naturam
,
cft,qu6d illa,qua: funt continua
funt magis
vnum quam qus
funt
continua ab art^j tantjuam totalitate exiftente vnionealiejua,iA eft,ac fi totalita^ fitqu^dam vnio,
qu6d magis totimi cft & magis vnum ex his habemus vnamdiiiifioncm mcmbri illius/cilicec qu6d quacdam funt continua pcr naturam qusdam pcr anem. Deinde cum dicit
ita
:
:
S
FM M A RI
VM,
Totum integrale,feu c6tinuum,ratione politionis, diuiditur in tres fpecies de Scoti Oper. tom. IV. ;
'**" '^cttdi-
lahbus ad fitmificandum totalitatem vtimur hac r* "^ fum. didHone,oOT»«,dicendo, omnis aqua aHorum 4«-
ma.\-ime ejuide perfisHione, id eft,in iStaifin
potentia
eft
funt in a(ftu,
&
CtmituM»
totiim
conrinuum eft quanritas habens pcfitionem hoc inquam fuppofito horum , fcilicetconrinuoriim,
habet,
quod continuum
cum
lirera fuperfluit,& fuit fone virium transferenris,qui forte inuenit duas Utcras traftulit vtraque, fic fecit errorem,vt amba: li-
H7
^
,
totui vera
alia litcra fic
oppoiitum, afpicicndo ad partes
quam cum fiint in »*t»uit.
(jr
vnnm deplurtbm qud.
fit
n.im pancs magis habent elle Thom.
dicuntur (^ totum
^uorum natura quidem eadem manet tranjpo-
tem fupple pofitio facit difFcrcntiam, dicimus totum (^ mn omne ficut patct de hominc , de domo huiufiTiodi:non enim eft horao qualitercunquc partes hominis ordinentur , putl fi pes
in a(2u;hcct
S.
:
quarumverofacitytotum:(jrqu^cumqueamho
pofitionis in parribus conttnui:nam
.Notandumetiamqu6dpanes,cxquibustotimi
.
"*
.
c.
nem panis, quam totius, nuum,
;
tjutt
Exponiticcundum mcmbrum. Circaquodduo facit. Primo ipfum exponir. Secund6 ipfum fubdiuidit. Secunda ibi HorHm vtro, Ad euidentiam primi notandum , quod licet totum integrale non tantum fit in continuis , {ed di(crcris;cxponit tamcn ctiam in non continuis illud totum in continuis,vbi fbrfan eft magis ma-
ejuadofit
vna dicicur omnc de alcera , totum ; dc tcrtia vtrumque nomen.
^ fimtum quado vmtm AMplius {juanto hahente principium ^ infunt^ mAxime
eH
quidem potentia^fi autem non
146
I97
& veftis,c^\x
fi
tranfponantur in fuis parribus
mutata figura.matcria tamen manet eadera ; licct. in fe quantura eft de fe retineant propriarn figuram ; quod non eft de aqua ,
&
:
&
fcilicct
quod
differentiam
,
pofitio in cis
&
diffcrunt ab huraidis
membnun
quodammodo
quodamraodo non ,
:
facit
& pcr hoc
quaj cadunt fub priraum
&
quod aliqtta vero qtucuaquefum hHmida,& etiam numertu dicHtur qui' dem omne totn* verh nHmexut, tota aqua non diQitur nifi metaphorice , quod dicit fbrte fectmdura proprietatem Grarci idiomatis licct apud nos dicatur totaaqua, & totus numcrus addic autCmquod oin;ri4f £4 dicuntur in qutbMdicimHi omnevt in vno , nam in his dicuntur omnia vt in j
ideo fubdit
&
:
:
:
diuerfis
i
di(93onc
vult diccrequod in quibus vrimur hac ,
omnit
:
ficut
vnum
ipfum totura
acceptura in fmgulari dicitur
omne S
;
3
fic
&
parces
''^
Metaph.
~xib:v.
198
tio Philofo^hi oftendere
quid
poteft dici de pactibuseius,omnes aquae.
truncatum.Circa quod duo
facit
&
:
:
Ex
his patet
148 CfntinM qu6d
vna
diuifio tcimembris
,
fcilicet
quzdam flmt continua quorum pofitio panium non facit differentiam in fubftantia , vt
ttiflicia.
,
iunt numecus
&
,
omnia humida ,
& in talibus
vtimui hac diftione, omnit. Et hota quod de ratione talium funtduo pactibus
aliud eft
:
pciam figucam gucaj
,
:ymimeft,qu6d
& fi^urentur femper ter-
mino alieno quaedam funt continuaquorum po:
pactibus facit diffecentiani in fubftantia
fitio in
& in talibus vtimuc hac di(5tionc totum,
Et nota
quod de catione talium eftquod fint tota heteco^enea,vt homo&;afinus,& huiufmQdi.Qusdam funt continua , quocum pofitio in partibus quo-
dammod6
facit differcntiam
,
& quodammodo
&
non, in talibus vtimur vtraque didione, fcilicet, omnis totttm. Et nota qu6d de ratione talium fiint duo vnum eft,qu6d talia fint tota ho-
&
:
mogenca, vtdicebatur dc primis lyom-
:aliud eft
qu6d
&
propriarum, non femnu Apfliettper termincntur tcrmino alicno , pcr hoc ditnr homogeniii, e^ lyto- flinguilntur a primis. Et cx hoc patet caufa huius tmm htterO' diuifionis quia enim haec didio omnis , eft difint retentiuafiguratum
&
,
:
fentit.
ftributiua ; ide6 in tcrmino cui additur
multitudinem , vel in adu pinqua quia crgo humida, :
,
,
requirit
vel in potentia pro-
& ea qua: funt homo-
.
h*abcns partes quantitatiuas
,
,
m
quas
quod colobon dicitur quan^ torum id eft, qu6d fit de numero quantorum per hoc diftinguitur a toto vniuerfali , quod non eft diuifibile fecundum quantitatem & ide6 fublata vna parte fubiediua , non poteft dici colobon. Secundum eft , quod colobon non dicituc quodeunque quantum , fed quod fit partibilc in ide6 dicit
;
,
:
&
;
&
totum conftitutum qu6d non quodcunquc fupple quantum eft tolobon , fcd oportet $otu: illud ejfepartihtle per hoc diftmguitur colobon a partibus homogeneis , in quas totum hcterogeneum diuiditur,& ide6 caro, vel os,non poffimt dici colobon , licct fint quanta. Tertium eft, qu6d colobon non poteftdici aliquid habcns paiTcs altecius rationis
ex diucrfis partibus
;
,
&
duas partcs
,
fit
idc6 dicit
&
altcra tollacur
fi
:
quia pars ablata k
colobon non dcbct cfle xqualis refiduo ; idc6 dicit quod duo, puta numerus binarius nonfunt co- Hl. relujm». loba altero vno ahlato : quia colobonia,id eft,pars "^'- '^nfitat ablata , reliquum quod remanct,non cft atqua- 'i"**^ lis, ideo opoctet qu6d femper rcfiduum fit nja-
&
&
Quartqm cft,qu6d fubftan-
ius illoquod aufertur.
aqua funt miiltae aquae, licctin potcntia
hoc numerus non poteft eflc colobus quia ablara quacunque vnitare ftatim variatur fubftantia numcri,ide6 dicit qu6d nec totaliter, id eft, vniuer-
vno numcro funt multsc
:
ficut in
vnitatcs, licet- etiam in
ndn
eilet
pcr fcvnus,
tia
colobi raanet etiam amota parte
faliter nullus
rus , omnis aqua &c. Propter caufam ver6 oppo-
pro
dicimus tamcn totum
non dicimus omnes,
cx eo qu6d totum pcrfe€him requirit- flmultatem partium , taliafunt huiufinodi tota cft
,
,
& & pcrfcftio non
quorum ratio,
cornmunicabilis alicuide partibus,& idc^di-
cimus toiuni nomen
& non omnc. Dcinde cum
numerus fapple efl colobus : etenim manere fubfiantiam, fciliccr colo-
(^uiaioprtet
bijficut
fi
calix truncetur pede,adhuc
idco dicit qu6d adkuc oportet ,
id crt
adhuc idem,
fit
colobon
non
,
fcu diminu-
tum quod cfl oppofitum totitu ad quod ,
,
feptem rcquiri, bene oftcndit Doftor atque tria rcquiri ad partcm diminutam, fcu colobam.
Dlmlnutum vero d'icitur<juantorum mn qu»dcunqHe.^fed fartihilc oportet illud
H9
(J[ey& totum:nam duo nonfunt diminuta
aU
vno : non tnim vnquam id cuius ablatione diminutum quippiamjit^(jr id quod ter» ablato
rejlat
,
aqualia funt. Neque omnino quifque
numerui ofortet
eft
dimintttm etenim fuhjiantiam :
manere ; fi calix diminutus ejl,adhuc
oportet effe calicem.
Numerta autem adhuc
non idemfartefublata.
,
colobus
:
:
eft
oporcet
Explicatquid
manet calix;
calicem fi calix
fcilicct
:
modo partes
tius dualitatem
SVMUAKIVM,
effe
numerus autem non manet ablata vna parte. Quintum eft qu6d colobon dicitur habcre partes difnmiles licct non conuertatur nam numerus
fit colohon
habet aliquo
dicit.
& propter
,
:
& proptcr hdc in talibus dicimus, omm's numcfiram in tbtis heterogeneis ,
0nin}»l-
truncatur.
gcnca, funt diuifibilia in partcs eiufHcm rationis: quia quaelibct pars aquae eft aqua ; ide6 in vna
potentia:aIioquin numerus
^l. totum
quod
:
diuiditur
vt fint cetentiuadc fe alicuiusfi-
colobon, vcl
prim6 narrat ca
Secund6 ea quae rcquicuntuc ex pacte pactis trun^catae, & quae a toto deficit. Secunda ibi Adhuc autem. Quantum ad primum cnumecatfeptcm, ^'' totumfu *"' **' quae requiruntur ad hoc quod aliquod totum fit " ^* colobon. Primura eft, vt illud totum fit aliquid
quantum
toto
eft :
quae rcquiruntur cx parte totius
&in
fcilicct cationis in
(ed termineniur
,
fint tota
;
quod de fe non habcant pco-
homogenea,eiufdem
§itttrt
vnde alia littera habet quan, truncatum tumdiminuTum, veldefe
dieunturomnia itiplurali :vl
tamen
di (limiles, puta quina-
& trinitatem & tamen numcrus ,
colobus
;
ideo dicit qu6d adhuc fupple
fttrtesdijfl"*'!'"
fwt
'""**•
qu6d coloba fint diflimilium partium,nCc
haec orania,
qux fcilicet habent
fimiles, fiint fupplc coloba,
pactes dif^
numems enim
parteS diflimiles, vt dualicatem
habet
& trinitatcm & :
tamcn humcrus non eft colobus.Ratio huius dicfH affignatur , quia in toto homogenco , quod eft fimilium partium , ratio totius faluatur in qualibec parte, ide6 H. vna pars auferatur, reliqua non dicetiu: coloba opoctct ergo colobon efle totum :
hetecogcncum, &diflimiliumpactium. Qualiter
autem
fit
intelligcndum qu6d numerus habeac pcr confequens diuifibiles, vt
partes difllmilcs,
hic dicitur,
&
diAum fuit fupca, capitulo de Quan-
Scxtumeft,qu^dcoloboji oportet
cfle tale,
-^lP^rtisfi-
quod habcar detecminatam pofitionem partium, & ideo illa in quibus pofitio non facit differentiam ,non poflunt Jici coloba ; ide6 dicit, qu6d
t^''^^^ "'* "*
to.
totaliter
,
id eft, vniuerfaUter
corum,quorumpofitionon oportet efle
talia
nullum
eft
colobon
facit difFerenti.-im:fed
qua: habent in fubftancia pofitio-
nem,fcilicet determinatam,vt homo,cquus,& alia
Peterminat dc oppofito /orwquod t^colohon.
lion omtU» qut. habent
tota heterpgenca.
Septimum cft, qu6dcoIobon oportet
Summ^vnic^
Cap. XVIII.
©poneteffc totumconrinnam, non diicrctnm; ideo hannonia , qu£ coraponitur ex numeris muficis,non poce/l did coloba,eftoqu6
&
:
monia
ut cx
licet
qua: {imt dillimilium par-
eis,
& habent pontiQt»em(quod didt pro quanto voccs acutae & graucs non quomodocunquc
tium,
,
h^c , vel hflnc harmoniam Jinon habcat propric poCrioncm,
ordinatz habent cct harmonia
quod itcmm non
inquam
fit
non
&
.•
omnem fupple partem oportet ejfe > fed cum non hahet generationem ablata a toto , puta ficut funt manus, vcl pcdcs,idc6 infcrt cjuapropter calmi non funt colobi
: fi
fupple capilli debeant itcrum rc-
nafd,vtcum aliquis cx infirmiutc perdidit pilos.
Tunc
fcquiturillapars:
SrUMARIVM.
co-
Explicantur quatuor mo<Ji quibus fu-
quod nonell concinua,fcd diC-
loba,ez eo fdUcet cicta.
tamen harmonia non
iic fit,
;
fi fic,
propterea dicemr colobon : ideo dicit qu6d htc part , fcihcet a qua diciturcolobon non
qiUE eft ditFereiirial|uanritaris,ncut ncc numerus) Jicct
rcnafcatur
199
quod
Dcindccum didt:
mirur gcnus. Priroopro concinuagcncSccundo pro primo moucnrc. Tcrtio profubiciSo.Quarto pro eo quod primum incft in difHnt onc, quomodo rarionc-
K^dhuc autem
,jo
e/jipartium difsimilium
hxcomnia diminuta dui fejfunt-.nunierus enim eji vt difsimiles hahent fartes^ vt dualitatcm (jr trinitatem. Sed totaliter quorum nonfacit differentiam pojitio ,nullum
Jintynec
ejl
diminutumy vtatjua aut ignisxfed oportet qua in fubjiantia fo/itionem ha-
talia ejfe
beant. Amplius continua Jint oportet eji
fartium
& fofitionem hahent
,
eis
;
nam
tantum
dicitur hic eam.mii^iftrarc
teriam ,
& fortc quia cius
gis maccriale cft,
ma-
fcmcn maminufquc aftiuum.
qua funt difsimilium
harmonia
ex
fumitur apud Logicos. Quod innuitur hic matrcm non concurrerc adiu^,non ita cft, vt benc probat Doclor 5. d.4.
:
diminuta
GEnus dicitur
hoc quidem fifit generatio continua Jfeciem eandem habcn-
autemnonjit. Adhuc autem nec qualibet tota, nec htc cuiufcunque particuU friuatione di-
tium
minuta funt eteaim diminutum nonfaciut^ neque qua frincifaUa fubflantid nec qua
genus
:
,
vt
,
(jt ,
Teit.c.5J
,
dicitnr donec vtique
quia donec
eji
homtnum
geaeratio contif
ttua ipforum,
vbicunque entia/vtji perforeturcalix non di-
minutia ifed anfa,vel extremitas aliqua: f f^ honu dicitur diminutus^non fi carnem,aut
fplenem , fedJJextremitatem , (jr hancnon quamuis , fed qua non hahet generationem shlatafta^uapropter caluinon fu»tj»ec di
f»wttm
re-
mmmurtrU
^'^
pofunt coloba : ita ncc hoc totum dicitur colobon ex priuatione cuiufcunquc parriculs non enim oportet ncc quz '*'** fiipple 6dci
fcilicet
:
propria, vcl principalia fubflantiac
oportet partcm ablatam
non
,
clle
id eft
,
qu6d
prindpalem
fubfhmtiz rci.Ratio huius cft,quia vt di(ium
eft
fupra, oportet
colobon etiam manere ablau parte fublara autem parte prindpali rei, iam non remanct res , vi homo truncato capice. Sccunda eft, quod pars ablata debct efle in extrc-
Vbi
agit in fpcciali de
Circa quod duo
gcnus.
quodam facit
:
toto,
quod cft
^^ '
quia primo di-
Seaind6 modos quibus Sccimda ibi : 'Diuerfa genere. Prima in duas. Prim6 fadtquod dichim eft. Secimd6 lefumit illos modos & concludit intetum. Secuda ihvGeniu »g»/Kr.Prima in quamor lecundu quacuoc modos gcneris. Secuda <^^«w IMudvero.Tcnii ibi: AmpltMiautern.Qmxibi
modos
Itiffguit
generis.
ahqua dicuntur
dilFcrre gencrc.
:
^-
J^***^*'
Amphm
vt in ratiombtu. Dicit ergo , quod geniu dicitur hoc quidemfi fit generatio conta ibi
:
ttttua
aiiquorum habentium candemfpeciem
ita
:
quod talis generario conrinua dicimr genus vt cum dicit donec vtujueft geniu hominum ,
\d eft, ifte
donec
eft
generario conrinua iplbrum
primusmodus
eft
,
,
&:
prior,(cilicet mulritudo
hominum ad inuicem,& ad vnum primum prindpium habimdinem aliquam & rclarionem habens, vt omnes Romani ad Romulum. Deindc cum dicit
:
mitate colobiA non interior nec vhicMnque entia
runmr , non Itx
:
,
id eft
,
,
ideo dicit
quod
ifta
,
qu6d
quac aufe-
funt \hican<^\e yVt fi perforatur ca-
6c fupple de
medio eiusparsaliquaaufera-
tutjfcilicct calix,non erit colobus : fed pauferatur auris, iA eft, aliqua parricula calicis,ad inflar
auris, aut aliqua eius extrcmitas, tunc fupple di^ cetiu: fi
colobus
:
firailiccr
amittat carncm,id cft,aliquid de
vel brachij
,
aut
fi
partem interiorcm
JL dthtt.
homo non
arainat, puta manum
colobon
camc pcdum,
amictat fplcnem :
eft
:
aut aliqua
C^ ,
aliquam extrcmitatem aut aurem. Tertia condi-
rio eft,qu6d ifla parricula in cxtremitatc,ex cuius
fubtraitione dicitur coiobon
,
dicitur efle talis
lllud vero a quofunt primo mouente
adef
fe fic enim dicuntur Ellinesg enere,^ lones^ ;
quia hi ab Elline; illivero a loneprtmo gcnerante^ Cr magis qui a gencrante
materia
vt&
:
dicuntur enim dr *
quam
qui a
famina gencre
.mm\
Vyrrha,
Ponit fecimdum , diccns, quod illud a q$u vt a p^imo mouente ad effe, id eft , a prirao ecncrante funt , id eft, proccdunt aliqua, dicimr lupplc gc-
nus •.ficetnmdi,cimturiii\c^i Elltnet genere
& lo-
EHine,& iUi l>em»m/m»a lone vt a primogenerante. Addit aute quod ma- ^' f^'"l'"' f* * r gis dcnominantur a patre quam a macrc ide6
nes
:
(juia hi fcilicet
Ellincs Cui\tab
;
didr quod magis quidem a generante ^uam a materia. S 4
"
200
Vv^
Lib.
m4tfrUM eft.quam
Metaph.
a matrf,id pftjquaminiftr^t
quandoque accidat pppofitum, fcilicet quod denominantur a matre ; iae6 dicit , quod etiam difuntur kfamina generty •pt 4 Pyrrha fupple dicuntur aliqtii Pyrrhani v^l Pirrhadcs. Peinde cum dicit
nwteriam generationis
l/t
;
licct
Ampltits autem vt fuperjlcies fgurarum ge-
nusfuperfciaUum,(^foUdumfoU4orupt:fgu^ rarum enim magis vnatnuaque hac quidem fuperficies talis
hoc
,
autemfoUdum tde \ hoc
atnem ef, efu^fubiicitur differentiis,
eitifdem fpeciei
Ponit tcrtium
modum,
fupple dicitur ge^
eft
,
qijantum ad primum
modum
:
primum mottens , jd eft, gfnerans eittfdem fpeciei quanrum ad recundum ^'^*' f*modum altud vero , vt materia quantum ad ter- f*'/**"^« tium modum & quanum:genus enim fubiedum %u^'f'*'^ ,
:
cftmateria accidentium genus etiam prxdicabile :
tum qu:a fumitur a re,fiuc a reamateriali rei tum quia ficut mareria eft in
dicitur matcria litate
:
:
& determinabilis per formas,
potentia,
nus per difFcrentias lcilicet generis
vt genus accigiturpro
quod 4»?^/»«/,
di£ium
ergo totifs dicitur,vt
aliud quidem fecundum
fuhieRxm fubiedto, dicens
genw
djces,quod
aliud ejuidem fecunditm generationem cantinuant
,
fpecificas
&
fic geide6 iuhdii,cutHs,
;
dtfferentia eft qualitas
:
hoc eft
quod dicimm mareriam fic enim fe habet geniis ad difFerenriam , ficut fubiedum ad ,
:
qualitatem,
XiV&tVt fuperficiei dicitur genH4 figurarHmfnperfi-
fialiHjn,^ foltdHm,id c(i,corpiis folidorumM
SVMMARIVM,
eft,
Caufam autem huiufmodi
figurarum folidarum.
quod vna^uit^ue figHrarum hac ijHtdem efi fHpirficies talis ita qu6d fuperficies
fubdit dicens
,
Duo modi, quibus aliqua dicuntur di-
\
talis
prsdicatur de figura fuperficiali
id edifoUdum taU pft
:
ita
:
hocautem,
quod ip{um (blidum , hoc
corpus prasdicatur de
n^rfa genere
Dodor
explicat generis
tali ngura,fcilicetfolida:
autem quod hoc autem , id eft > fubiedaim cft , ^Hod fuhticitur differentiis & in hoc tangit duplicemcaufam, quareprpprium fubieftumdiSHhUSum catur genus vna eft, quia ficut genus praedicatur fubdit
Dluerfa verogenere dicuntur, quorum di-
,
uerfurnprimum fuhie6}um,^non refoL uttur
:
tZ'tu/du!*' frffter tfn»
;
& logici diffcr^ntiam.
Phyfici,
&
&
de fpecie , ponitur in eius diftinitione ita proprium fubiedhim de accidente nam fuperfides prsdicatur de figura fuperficiab',& ponitur in ;
aUerum in aherum, nec ambo in idem,
vtfpecies
materia diuerfum genere.
(jr
:
cius diffinitione
&
,
alia caufa eft,quia ficut
propirium fubicdiim fehabct
riis differentiis
;
ad accidentia
dicitur
:
fic
|ida eft talis folida
;
folidum de foHda genus fiibiicitur contra-
fimiliter
&
enim quod hasc figura fohsc fisura fuperficialis fef^
talis fuperficies,quafi figura
folidum
dicatur de fubiedo in quale, ad tfM^:^
modum
vt ficut dicimus
;
8c
prae-r
difFcren-
animal rationale , itadinjmus. fuperficies quadrata , vel triangularis ; ita liiCvj
\rX
fitqu.-Edam difFcrcn-
ria qualificans fuperficiem, vel
quod fubicdlum
fubiicitur accidentibus
difFcrenribu^ ad
,
modum g?ncris.
,
(upple
Deindecuip
modos, quibus aliqua dicunturdifCirca quod duo facit, fecundum quod ponit duos modos. Sccunda ibi £t cjUdcun-
nere dicu»-
Dicit crgo,qu6d dtuerf4generedicHntur,quo-
tur duflici'
Diftinguit
fcrrc gcnerp.
:
<jue.
rum primum fubteiium eft diuerfum,Cicm dicitnus, quod primum fubiedum colorum cft fuperficies, & primum fubiedum fapotum eft humidum Sc ;
& fapor diftinguuntur gcnerefubiedo, quod cft genus Phyficum & ideo fubdit qu6d ;
talia fimt
K^mpUus vt in rationihus^cjuod frimum quod dicitur in eo, (juod quid ejt bocge^
nuSy cuius differentix dicunturquaUtates, Ponit quartum fSenuf^ft pri-
ip»p*rs fif. htxttttmaj
fini(i(ini4.
modum dicens, qu6d amplius,
&
;
&
: itcrum rcrti6 oportet idem aliquod refoluantur , vt fpecies, id cft,/orma, materiafunt dtuerfagenerctx co quod fecimdum fiias proprias ^nritates non habent aliquod tertium commujie in quod
,
refblui in ipfas
quod nec arnbo
in
&
&
Att tertio modogeneris
cjuod quid
quod dtcttur
& hoc
,
id eft
,
eft, diffini-
pracdicatur ineo,
eft genHS,CHiui dijferentid
ciim. D<^ind^
ifte
modus,ficut patct corrcfpon:
quod
eft
genusPhyfj-
prinius cft quiditatiuus,qui eftconceptus gencris:
ftrtMli.
alius eft qualificatiuus,qui eft conceptusdifFcren-
Bt qu/ecunque fecundum diuerfamfguram Categorid entis dicunturuUa namque quid efi
fignifcant entium;
aUaquaU quid,aUa aUud
tiaj,& ide6 difFerentiae dicunrur riales qualitates,
1/3
Deinde cum
quaedam fubftan-
vtdiuifum efiprius necenim hjtc refoluunneque inuicem , neque in vnttm aUquod.
iur^
dicit
Genus igitur toties dicitur ; aUttdquidem fecundum generationem continuam fpeciei
aUud quidem fecundum frimum mouens eiufdemfpeciei ; aUud vero maieria fiufdem
;
:
Cuiui differtntia enim (^ quaUtas efl, ffoc fuhie£fum quod dicimus materiam.
eft
Ponitfecimdummodum
dicens
cunditm diuerfam figuram Categori^
quod fupple
qutd eft, id
cft,
lcilicet alii?
,
idcft, prac-
Alia namcjue entiurfi fignificant fubftanriam, aUa quale quid: alia^
dicarionis cntis
:
mqdis, vt
efl
pri^s
,
(cilicet capit.
de
cnte diHifum,nec enim hsc refoluuntur in inuicem:
vnum Pracdicamentum non continetur fub
3uia
Refumit diftos njodos, &concludit intentuin
,
diuerfa gcnere dicuqtur quicunque dicurfturfe-
lio
:
nec rcfoluuntur in alicjuod vnum,
quod
fci-
licet
efk
Thyfic» 6* frldicabilf
cum dicit
:
tiHH*.
Verum
refolutiont
di-
&
qu»lit»
fecundum illam opinio^ componi cx fuperfidc-
quaz ponit porpora
eft^ primo ponitur in rationikus, id y•i»l II-* -in
cuntur qualitates : omnis enim diftinitio conflituitur cx duobus conceptibus , quoruip vnus
M.
bus
,
rcfoluuntiur,
,
refoluitur in alte-r
&
id cft,alio modo dicitur genus,^ «o<^ primum ine/i,
tiombus
,
quorum alterum non
rum : 8c hsc eft fecunda condirio requifita , propter hoc figur^ fuperficialcs , folidas erunt diucrfx generc nifi fortc dicatur, quod folidun»
nem ineft,
ter.
ideo color
rcfbluaturinfuperficies"";
I
Hiuerfitgt,
»;4
Summ^vnic^
XV.
Cap.
201
quano modo gcneris«quod cft genuB Logicum primi autem duo modi gcneris non mukura pcrtincnt ad Phyficam, & r^lem confideradonem , & ideo de diucrfitate gcneris ilUs roodiscorrerpondentc Philofophus non curauit. "Notandum , quod ficut hic tangitur, & habct declarari.io.huiuSj duplex cft genus :quoddam Phyficura, quoddam Logicum gcnus Pnyficura
*^ primo difbnguit oomen falfi, vt falfiJf^" Sccundo vt reperitur in rarione,fiuc diffinitione. Tcnio vt rcperitur in homine. Secunda '^v.RAtit vere. Teriia ihi:Homo antemfalfw. Prima in duas feamdum duos modos. r»lfnmm Scamiia ibi : ty€lia vero qiutfunt. Dicit crgo, ''^»";»* quod falfum dicitur vnomode , vt r$s fdfa hunu, fcilicct rei iA^Tt-fioe ^uidemper non campo- !^^^ hi , id eft , qHod rcs dicitur falia, vno modo per hoc,qudd orario fignificansremincongruc componitur vclquia non cft compofita , puta fi fit
attenditur pcnes (Iibiedi identitatem, fcilicet pri-
falfura
KMfiemgt
mi, vt illa dicantilr idcm gencrc Phyfico/juas ha-
omnino componi
ueTM
bcnt idcm
licct
(it
canim
non
gcnus
:
nam licetens fit commune przdi-
ompibus generibus ens tiimen genu5 iftc autem modus , ficut patet,
in qiiid dc
eft
;
:
oorrefpodct :
Cmu4 dit-
;
pUx.
£«*
furu
Tiiyftci
candem matcriam (c& qu« non, non genus au-
fiibie(fhinv, vel
d"?**^'"' amdiun rationera , tcm Logiaira amcnditur pcnes identitatcm ali-cuius rcaiitaris vnius dc pluribus vniuoce prxdicabilis, vt iUa dicantur idcm gcnerc Logico,qu
&
trcs
qtifa
:
tas repcritur in re.
&
:
contingens
vel quia
;
impoflibilc eft
omnino imdiajnetnm effc com^ »i*«/«r4^»7«w,quod eft cxcmplum feamdi;4»f te poflibile
gens
:
:
falfum
ficut dicitur
,
federe,Ci tu fupplc
primi
fit
fi
non fedeas,quod eft cxcrapliuii vcl non fedcrc, eft conrin-
nam te fedcre,
horum enim hoc quidem efifalfum femper, diametnmi efte commenfurabilcm iilud
fcilicct
:
Vtro ^uando<jue,
fcilicct te fcdere
fcdcas,contingit
tamen
cimrur non tntia
,
:
quia
te (ederc : fic
quia
(cilicet
nbn
otarioncm.
ficut exprimitxu: pcr
&
&
eft
C A
^
nonfunt
funt aliquid quidem,fedn»n qnorumfaciunt
Res ergofalfafic dicuntur : aut
fhantaftam.
quia non funt ipfie , aut quia ab eiifhantajia
non entis
e/l,
fiipple
qu« in fc
funt entia,& apta natafunt , fcilicct aliquid ap parerc , vel videri : aut pro fcd , qufnonfunt, id eft,
De
ij^
vt pi&ura (^fomnia i hacnamque
,
alia dicuntur falfa in re quafunt, id cft,
XIX,
P.
cum
Alia vero qu£ funt quidem entia , apta natafunt videri,aut non,qualiafutit^aut qu£
Ponit fecimdum modum, dicens , quod
SVMMi^ VNIC>£
in re,
f Ic
Deindc
dicit:
:
&
non
enim hac di-
&
:
licct
qualia
non
funt, vt
dicitur fciographla
FalTo,
,
fciographia& fomnia.
id eft
,
&
Steumium
littsi. vmbrofa defcriprio MltMm quandoque cuius cft
vmbra enim videtur efle res vmbra , vt fi vmbra hominis videtur efle homo fimiliter eft de fbmnio htc namque funt quidem
SVMMARIVM.
:
In hoc capitc vfquc ibi : homo autem, Explicancur modi falficatis , prout in rc contiBgit dupUcitcr. Itcmvt contingitin diffinitionc
,
& oratione. Rciicitur Anti-
qui dixicnihil poflc did dc aho pra^ccr propriam diffinicioncm. In quo ftencs
,
fupplem.dc An.difp. 9 vidc Doftorem6.huiusq 3 ibi
cofiftac fallicasjdixi 3 .fcc
&
Scholium fecundum.
f"^ Alfum
X Tex.
e.
34.
,
fednoniViz quorum phantafiam
,
id eft,
apparentiam faciunt. Vkimo comparat didos modos dicens,qu6d res ergofic dtaintur falfaiaut tjuia ipfe.
aut
tfuia
nonfunt,
ab
eis
quantum ad primum modiun;
eftphantafia
,
id eft
,
apparentia
quod non eft ; licct illa res fit aliquid in fe , qnantum ad fecundum modum, NorandiuB , quod vt potcft haberi ex litera, fccundus modus diftinguitiu a primo duplicitcr; vno modo quia primus modus refpicit res complexas fccimdus autem modus rcs incomplexas. Alio raodo quia primus modus ancnditur drca res , qua: fimpliciter non fimt fecundus autem modus circa res, qux fimpbciter vtique fimt , fcd non funt fecundum quid f quia firilicet non fimt
non entis
,
id eft
,
eius
H-
^
:
dicitur vno modOy vt resfalfa
^
huiiti hoc
quidem j>er non com^oni, aut
ferimpopbile
componificut dicitur dia-
ejfe
aliquid
metrum ejfe cemmenfurabilem, aut tefedere: horum enimfalfum\hoc quidemfemper\ illud
:
quales, vel
quomodo apparent,
T>iftrmrj ii-
* ^* '^* '*f^'''
& hanc differcn-
riam tangit Philofophus cxprefsc. Deinde ciun dicit:
vero quandoque •.ftcenim non entia hac. Poftquam PhilofophusdifHnxitnonunaCgnlficanua enris perfedionem nunc diflinguit nomina fignificantia enris defedum impcrfe<SHone.Circaquod duo (acit:prim6 diftinguit nomen falfi. Secundo nomen accidemit. Accidens enim :
&
comparatimi ad fiibftmtiam dcfe€hiro quendam includit.Secunda. ibi : Accidens dicitMr. Prima in
Ratio verofalfa , qua efi non entium in^ quantumfalfa.Vnde omnis ratiofalfaalterius
quam gohi.
cuius
eft
vera vt qua circulifalfa ;
Cuiujibef autem ratio
eft
quidem
vna quA cjl eit*s , quod quid erat effe
tri-
,
vt
: efi
au-
tem vt multtt : quoniam idem aliqualiter ipfam, d* ipfum pajfum , vt Socrates tjr Socra^ tes
M7
'"
20X
Metaph.
Lib.V.
mufcm ^falfa Autpm ratio nuUitts eUfim-^
tes
diffinido cft vera dc rc cuius eft
crgo de nullw
: fi
potcftprxdicari nifi ptopria diffinitio fliciter ratio.
nomen^yJ prour
Diftinffuit
tione, veftiiffinirione. Circa
rcperirar in ra-
Stcaxii».ih\:
Quaproptcr Anti-
Ad euidentiam primi notandum, quod difEni-
-.j»™ ,„ ¥*lfum i
tontingitdth.
"""
flicittr. *
&
tio
^cneraliter oratio dicitur falfa dupjiciter,
fcilicet vel fiifipliciter, vel
tem falfa fimpljcitcr tiam in partibus fed eft penitus
illa,
ad aliquid, Dicitur au-
non entis. Exemplum ,
fi
dicatur
am'mal infenfibiie incorporeum haec oratio eft falfa fimpliciter, quia in fe claudit rcpugnantiam terminoium. Dicitur autem falla ad :
omnino
aliquid, quse
quidem in
gnanriam includens
;
vera
fe
&
nullam repu-
eft,
ideo eft alicuius entis
quia tamenattribuitur alicui enti cuius non
Exemplum,
idcirco falfa dicitur.
minis artf ibueretur equo
&
,
diffinitio dicitiu: falfa, ^«<e eji
citcr
:
ratio
effe:eft
iTiod6
autem
qmdem
licet
:
efi
vt vna
& multt,
oratio eft
qualiter tpfum
:
que pr.-Edicari non folitm fua ratione, id eft,fecundura fuam propriam diffinitionein ,Jedetiam ea, quA efi alteritts: falso quidem omnino eft au-
&
tcm, vt
& verc, id
oninino falla
pla ratianedualttatts:rmo enim dupli ftat in proportione duonim ad vnum , ficut didhim fuit in
falfaalterius, vt dif-
,
eft
capitulo de
talis
Ad aliquid c
prxditatio
:
aliquo ta^
oSto dicuntur
du-
autem , vt funt du, quactenus in duo
o<5to
plum , aliquo modo fiuit duo xqualia diiiiduntur
concludit ergo
:
,
quod hxc
quidera ita dicuntur falfa., Deinde ciim didt
SyMMARIFM.
quid erat
tjuteft, <Juod ,
id eft,
fubiedum
praecise
:
:
&
:
non
vniuoci addit
eft nifi vifica
Hominem c^t
,
&
fe, diffinitio
vniuerfali-
fiat
non
qu6d oratioyCiuc
&
&
,-
qu6d fi hoc
eft,
mcn modo potefteile vera,j7c«r
non entium intjuan-
quomarn, pro quia fcilicet
,
^
per
conringit vnumquodejue dicere, idcd^devnocpo-
ter
tdem efi alifumptum ipfum paffum, id eft, cum pafllone fumSocrates muficm fimt enim prum, vt Socrates per fe, fed per accidens idem, non fimplicitcr certum eft autem,qu6d alia eft diffinirio Socratis Socratis mufici amba: autem dicuntur efle eiufdem aliqualiter loquendo tamen proprie cxponit dicens
U
Addit quoddam notabile, ad maiorem euiden^/ improha. tiam praedida: diuifionis, dicens, quod eft, idefl, tionts.
qu6d quodamfunt etiam multae diffinitiones vnius: quod autem, vt
ratione,
id eft, diffinitio propria cniui
, ,
00 dupla dualitatis
(jr
,
quifiem igitur itadicunturfatfa.
cft,
finitio,quae eft ciraili efl falfa trigoni,id cftjtrian-
guli
ficuf
ho-
& hxc eft falfa ad aliquid non fimpli-
vnde omnis oratioeft
;
diffinitio
fi
talis
entis inquantum'falfa;ide6 dicit,
tumfalfa,
Bfl autem vnttmtjuod<jtte dicere non folum fua ratione fed (fr ea qua alierimfalso quidempenitw , ^. aliqtfa etiamexparte vere
quae includit repugnan-
& ideo orario nullj competit,
,
dicit
,
ftbenes.
diffinitio/fe
erit
quod duo facit.Pri-
mo facit quoddi£tmiicft.S?cund6excluditquendanv errorera.
nuUa
,
& per coniiequensnon erit
propohtio nifr vera , mentiri,Dcinde c^in
:
git
,
falfum
quia
,
fibi eli-
vel quia alios docet falfas opiniones.
Hinc
eandcm
reiicit afTcrentcs
nem efle verara & falfam ,
oratio-
& hominem
,
voiunrarie praua facientem
eire
,
mclio-
rem quia hic moraliter peior eft eo qui nolens praua facit poteft tum quoad ;
,
;
fcientiam efTe pcrfedior.
aatem,qu6dy^//
pofito.
hxc
eft falfa fimpliciter
Deindc cum
modo praeex-
dicit
HOmo
autem falfn^
,
qui promptus c^
^59
eleBiuus talium rationttm^ non propter
^*apropter Antiflhenes opinattu efifttue ij8
nibil dici dignatHS, nifipropria ratione
in vno , ex quibm accidit non
effe
vnum
contradice-
re^fere-autem neqtte mentiri.
aliud aliquid^^fedpropter idipfum. Diftinguit
ndmen
facit. Prim6 facit quod didum eft. Spcund6admaioremeuidentiamimprobationisaddit quoddam notabile. Secundn A)i £fi autem vnumquodijue. Concludit crgo ex didtis , diccns
quod duo Al.
prtulistt
dluiftanif.
"Error
Anti
fihtnu.
:
quapropterAntifthenesfatue^fi opinattts nibil di-
gnattu
dict, id eft, prscdicari
vnum
de re nifipropria ra-
&
Quare inHippia. Prima in , ibi duasfecundum quodponitduosmQdos. Secunda Hemo fttlfiu ibi Et cjui aliis. Dicit ergo, qu6d homo dicitur dicitur duopiniones
Excludit ex didis errorem quendanl. Cjrca
/^///prout falfitas reperitur
inhomine.CirA.quodduofacit.Prim6fecitquod diftiim eft. Secund6 ex diftisexcluditquafdam :
:
falftti, t^ui
efipromptm ,
num; fcilicet fairamm. reticus,
&
fliciter.
eletliutis taliurn ratio-
Alia litera
,
& cftideiTi,quod elediuus
de re in propofitione , nifi eius propria diffinitio : ita qu6d de vno fubiecio hun-
pter deledtationem aftus occidendi
vna
:
voluit
:
poffit praedicari
quam
dicatin: nifi
vnum praedicatum
:
cuius im-
piobarionem fubdit dicens : ex qmhusdccidit non effe, id eft, non contingere contradicere :fere autem ne- mentiri,c\\ioA fic patet quia {\ de homine praedicatur animal, quod eft de ratione eius, non potcrit praedicari de ipfo non animal,nec formari :
propofitio negariua, Similiter
& fic non erit contradicere.
non contingerc mcntiri
:
propria
nam proha:-
&
idipfum : habitus etrim
in
,
eledio dicitur. Homo ergo falfus tales eligit orationes , non propter aliud quidem, fedpropter
refis
enim ifte Antifthenes, qu6d quia voces fimt .figna rerum , ficut res non Habet/iifi vnam, & propriam cfTentiam fic nihil tione
habet proh.T-
deletflat facilitat opehabens habitum operetur , non propter aliquid extrinfcaim , vt homicida pro-
rantem
,
vt
i\c
:
nam Ci
occi-
dat propter aliquodextrinfecum, puta,vt furetur, magis cft fur, quam homicida : fimiliter in pro-
Occidmt vi furetur
m»-
gtieftfur quam homicid».
pofito ilie, qui eligit falfum dicere propter aliud, puta propter lurrum, vt funt quidam mimi ma- §luU prefrii gis eft auarus quam falfus : falfus proprieeft, qui f^lfM. :
eligit falfas orationes,
non proprer aliud,fed pro-
pter idipfum
fcilicet
:
quia
menricndi. Dcinde
cum
deledtaiur in arte
dicit
enim
Et qiii
Summ^vnic^
didt, Se mentitur ;
Et qui aUIs taliumfa6}or rAtionum :Jicut rei dicimui ejfefalfas quacunquefalfam fa-
Ponit {ccundum modnra, ratiofjum f-ilfoi
eft
,
,
icilicet
apparentiam
,
cum
«liccns, <ju6
faHor talium falfarum ; y«wr dicimw res ejfe
(ACxis
qiuu:unefue ,
fimpUcitcr
,
iftj
tamen opinio non
quia vitiofus nuUus dicitur,
eft
vcra
nifi
qui
& ex ele^onc malum opcratur quia (Ihoc facit contravolumatcm & ex neceflltate voluntate ,
:
,
qiii
altu
ejl
non eft fibi imputadum: nam necefllitas violentiz non eft incrcpabiUs, vt didum fiiit fupra, cap. de
Keeejpurii
peceat in t»,
qued vitMT* nenfttefl.
Neceilario, Tuncfcquitur iilapars.
falfam factunt fhantajiam , id vt dicfaim fuit fupra. Dcindc
SWUUM
VNIC>£
dicit
C A
XX.
P.
Si^Are dr in Hiffia oratio refutatur^ vt ea-
|6e
dem vera
^falfa:potcntemtnimmentiri 4f-
De Acddentc.
hic autemfciens (^frudens.
SrMMARIFM.
cifitfalfum ExdtUit
203
,
tiunt fhantafiam.
homo ctiam cft
XX.
Cap-
Excladit cx di<SHs opinioncs quafdam
ofi
nitnts »lio-
*'/'*'*•
,
& funt
quanim fecimda ponitur ibi Amflius vo~ quod fup-
dua:,
nmdtkomu
:
:
le„tem. Dicit crgo concludens ex didis ple, quia
homo cft
pcr accidcns,&: dupliciter exponitur. Sc-
quodam libro Pbtonis fic (cilicctopiniones ponebat quod ca-
cundus accidends per fc, pcrquod incetligitur omnc aliud quod non eft de cilcn-
nio in JJtppia, id
dem
,
quae
qui facit
& ide6 tejiificaiur ratio^ cft,opi-
falfas rationes,
di(5lo
falfus, qui. eiigit, vcl
eft,
in
,
& falfa
ratioejfetvera
:
dicit cnimilIa.op{-
& accipit hominem potcfitentmentiri ejfefal-
nio,
fum
fed fupple
:
hoc
eft
inconueniens
:
quia hoc
homo /<:»>»/, & homo prudens , & fic ho& homo (ciens eirct falfus. Notandum,qu6d cum idem homo pofEt menriri & vcmm dicerc, (cquiturquod idem homo poteft
mo
prudens,
,
fit .
.
vcrus
& falfus ex hoc,qu6d poteft mcntiri, & fic finuliier eadem ratio erit vera & :
fit falftts
falfa.
la hoc capicc pcr cotum cxponuntur duo modi accidcncis. Primus accidentis
De aliis acceptiontbus accidentis, vide "DoSt 4.d 1 2 .q. i .& 7 huiuis q. i Dc modis hic poficis vidc eum de Vniuerfal. tia rci-
.
quacft.3r.31.
ACcidfs dicitur quod inefl alicui^ ^ verum
fi
;
Cilm igiturhomo fdens
& homo prudcns
poflit mentiri , ellet vtique falfos , quod non eft Aftjfe »i diccndum :;quia non facit , neccligir opiniones,
tft n*n re-
qMturfem-
fiue rationes falfas
f**'
homo didtur falfus. Dcinde cum didt
:
cx qua ratione,vt di£fcum fiiit
tatCf
161
efdicert: tamen neque ex necefi- Tctc.3j.
netjuefecundum magis ,putaiam aliquHr
fodiens platttoifojfamthefaurum inuetrit. Hoc igitur accidnns fodifnti foffam inuenite the-
faurum : nec aut poji hoc
enint :
ex necefttatehocex
hoc,
nec vt fecundum magls fquis
plantat thefaurum inuemet.
K^mpliMs volentem praua meliorem : hoc autem accipitfatso per induBionem:nant VO' luntaritts claudicans
non voluntario melior
claudicare dice/fs imitari claudicaniem
:
tjuom
fiiam Ji claudits voluntarius deterior forfan ficut in
more dr hoc,
Exchidit aliam opinioncm,qaacdicebathomi-t
:
&
Accidens accifitHT
dn-
fliciter.
VidtScot.fii'
accidcns poteft attendi penes fierf, vel penes eflc. ferTnfhyri»
cicntem praua vohmtaiie e({h-meUorem
vtitjjte.
fcilicet ifta oi^inio faifs
,
:
aciipit
quod ponit per
indu^ionem, (cilicet in aUis fimiHbus nam vt dicit voluntariu4 claudicans ejl melior non voltirrta:
rio, id eft, illo
qui claudicat contra fuam volun-
tatem,dicens,ifta fcilicet opiniopraua fiipple agcIP, imitari
ipfumclaudum
vtrobique
:
:
vt (ciUcct
fit
umiliter
quaniamficUudm voluntarituefide-
tertorforfanficut in more
& ibof.Vult dicere,qu6d
3uodammod6 eft verum,quod
dicitur:nam clau-
us vtiluntate eft deterior quantum ad morem : quia facit opus fatui tamen perfe<9ior cft quantum ad virtutem progrefliuam. Similiter hoc, :
&
id eft, in propofito, qui praua agit voliintatc, eft deterior q6antiun ad morem : quamuis fone fit perfcxfUor
quancum ad aliquam aliam potcntiam,
vel virtutem **•'•*•
per accidcns. Secundus pcnes accidens per fe. Secunda ibi Dieifur aliter. Prima in duas , quia prim6exponit illum modum. Secund6 afHgnat caufam eius qjiarc fic dicatur. Secunda iby: Ntc efi altqna. Prima in duas fecuuoduro quod
nem, qui fadt tnrpia , vel mala volens, efle meliorcm quamqui fecit nolais. EHcitergo, quod ampliMS hoc falfinn cft volentem praua, id eft, faautem
yWe «.Phy-
Inqua cUfHnguit nomen accidentis ,Sc diuifecundum quod ppnit duos modos accidentis Jrimus modiis fumitiu: pcnes accidais dit in duas
:
quemadmodum
dicens falfum, licct
fit
ramcneftperfc<93or, ille
,
peior
&
etiam voluntatc
quantum ad morem,
magis intclligcns
qui putat fe verum diccrc
,
quam
^ tamen falfum
Primo ergo exponit iplum peucs fieri.' Secundo
cnf.dttrtfi*
Et fiquis
(y Accidite.
cKponit ipfum-j^tjs.elle. Secundaibi
Didt fcfgo, qu6d acctdens dicifur vno mo-
do, tjuod inefi alicui,&-^uod aflSrmare qucxl nriUcet incft tate
,
t
efi :
veri dicete jideQ:,
non tamen ex necejfi-
ne^uefecunditm wM^«,id
cft,
vt frequenter,
fed vt rar6 ipttta ciimaltejuis fodiens fojfam plan-
ad plantandum aliquam plantam
te.iA eft;
thefaurttm
quod
eft
:
iriuenit
hoc igitur efi accidensfodtentifojfam
inuenire thefaurum
:
:
quta nec ex necejfi-
tate efi h^c ex hoc , fcilicet qu6d fouea fit caufa necefT^a inueniendi thcfaurum : aut pofi hoc,\t fit qua:dam confequentia, vel ordo neccflarius, vt hoc fit poft hoc,ficut dicimus, quoddies eft poft no<9:cm , licet nox non fit caufa diei nec efi vtfe:
cunditm magii, id eft,vt frequentcr,vty7^«tf plantat inueniat thefaurum
vt rar6.
Deindc cum
,
fcd fupplc
hoc
^ft
&
fit,
cUcir.
Et quis vtique mufcus
erit
albus :fed quo-
niam nec ex necefitatet necvt fecundum magis hocfty Mccidens ipfum dicimus.
Exponit
161
^^
204
modum accidcntis, vt accidcns
Exponit iftum
attenditur penes effe
prim6
facit,
Metaph.
V-
Lib. ,
&
diuiditur in duas
quod di<^m
eft
:
quia
fecundum quod ac-
cidens attenditur penes efl'e,in{ubie
vt fcilicet muficus
fit
albus ; ideo ipfum di-
(ubiedo.
cfte in
enim
t^.ginam, id
alicni venire
eft,
ad ciuitatem
motum , vt ad talem locum venivet :fed expulfui
mujkut eritalbus :fed qmmam necex necejfttate, necvtfecundum magis , id cft, yt frequcntcr
cimm ejfefer accidens penes indc cum dicit
&
(i-
€jMe
fjocfit,
eft,
vti-
:
&Ji qui^
accidentis,fed contlngens,
talis
contingenter,& a fortunar^rfc aut' »»,id eft, caufa contingens , i fortuna eft quoddam »»determinatum : ficut patet per CAempla , accidtt
id
diCtimfi non propter hoc adtunit , vt illuc veniat, id eft,quod fi non propter hoc incepit llium
cunda ibi Uuare tjMoniam. Dicit ergo, quod militer fupplc dicitur per accidens
caufa determinata
De-
fic
ab hyeme,
id eft,
commouit laMt
tempeftate maris,quam
ipfiim deduxerunt
dens
:
a latronibpu
captttt :
fuenit
qmdem
&
hvems
qui fupple
,
eff
quia firilicet prxter intentionem
;
per acciideo fub-
inquantum ipfum,/ed inqua»caufam extrin/ecam hyems enim efi caufa ventendt, fupple ad locum non quo nauigabat:h'tc autem erat iy£gina: quia fiipple non incendebat ^tginam nauigare. Deindc cum dicit dit,<««f,pro Ced,noh
tttm alterum, id eft, propter aliam
^are quomam ett extfiens alicfuid,(jr alieuhi
(jr
horum (jUAdam^
doque quodcunejue
&
extiterit
alicubi,
^
quan-
quidem vfednon
:
qui^ hoc^ aut nunc, aut hicaccidens exifiit. Dicitur (jr aliter accidens
modum
pcncs cflc quantum ad jfeddens ff alias circimftantias, dicens c^hA.ijMoniam alt^uid fmdum va- ^jf gxifiens fupple non tantum in fubiedo : fed
Exponit iftum
niu ruu
circuactrcun-
^^j^ alicubi, quantum ad locura horum lcilicet :
fitmtiiu.
&
criam ^«4»^^«f quantum qu* funt alicubi , ad tcmpus inomnibus iftis trontingit efle per accidens : fi non funt fccrmdum quod huiufmodi ideo dicit , qu6d quodcunqueexttterit tjuidem didmus fed non quia hoc, quantum ad fubieftum, puta fi album dicatur muficum quia muficum non cft in albo inquantum album:^«r »«w,quan:
:
tum
ad tempus
puta
,
fi fit
magnum frigus in
Canc hoc enim accidit quianon acinquantum sftas eft aut hiccpmtuiji ad iocum vt fi leuc fit deorfum hoc erit per accidens quia leu? non cft deorfiun inquantum aeftatefiib
:
:
cidit in xftate
:
:
:
tale.
tis
^*'. '
>
Deinde cum
vt qu/ecunque ,
non in
fubfiantia entia velutt triangulo duos re^os ;
habere effe ,
in
,
^T hac quidem contingitfempiterna
iilorum verh nullum. Huins autem ratia
aliis.
Ponit (ecundum
modum accidentis, qui fumi-
ie «0« in fubfiantia entia, dc eftenria illius cui infunt,
vnicuique jfecundum eft,
quod non
fint
id quidem
&
per hoc oftendit , quod tale accidens pertinet ad iecundum modum dicendi per fe , non ad primum:nam in primo modo praedicatum eft dc eflentia fubie£ti non fic in {ecundo modo vt :
:
,
ficut accidens
proprium. Addit autem ad difterentiam primi modi, quod hdc quidem , id eft, accidentia fecundo modo contingit ejfe fempiterna : femper enim
tum» Accidit entm alicui Aginam venirefi non frofterhoc aduenit^vt illuc veniatfedab
triangulus habet tria
fiyeme expulftfs , aut a latronibiu captnsieue-
ratio habetur in aliii
quidem (^efiaccidens,^ non inquantum iffum ,fed inquantum alterum j hjems enim
(ecundo Phyficorum t. c. 48. J.&: inde, inde. Patet autem ex prajdi£kis , quod accidens
nit
non quo nauigabat , veniendi.
fftc
Affignat caufam catur ,
talis
quia fimt vt rar6
t.
,
accidenris
,
quarc
fic di-.
dctcrminatam i idcp dicit, qu6d nec
efi
aliqua
fcilicet acci-
,
lempiternum didum eft huius autem
nullttm eft
ficut ,
:
fcilicet in
fcxto huius,
&
&
c.
primo modo opponitur
do non opponitur
& cft quia talc accidens non habet caufam
tllorum vero
:
dentium primi modi
gis i^Ci fubfiantialiter
autem erat Agifta.
.,
tuf pcnes accidens per fe : dicens quod aliter dtci- f^a *^ici\gj tur accidenSyVt qudcunque inextfiuntyidedyiaCunt quod ineji
triangulo inefi habere duos reEios
dicit
Neeefi aliqua caufa determinata acciden' indetermina, fed contingens : hoc autem
efi caufa
'^5
,
fecundum fe
inexifiunt vnicuique
:
ipfi
perfe,
& multo ma-
fcd accidens fecundo
mo-
ipCiperfe, fed tantiim ipfi fub-
nam proprium accidens fic per fe fubiedo , quod tamen eft extra efrentialcra, formalem conceptum fui Cvhi^dL
fiantialiter
:
ineft
&
LIBER
rei,
'^o^J^fm ftntla"*'
i05
LIBER Ojiquam trASidtum lib.y de
efi
SEXTVS. in libro quarto
nomimbuJiqudjMbfunt eifAi con/iderationt j in hocfexto ,ferduas
Summoi contentas^tradtt modum confiderationti ex§quiturin
R>ecialiter
*
^
ad qua/e extendit hac/cientia i
Summa
prima ;
eiuj circapriediSIa,quod
in altera excludens altqua entiay
qu£ non confiderantur ab hac fcientia. Inprincipio cap.u njfque ibi : Ncc dc ipfo. ^ocet principia entis inquantum ens ab ea confiderari , reliquas 'Zfero fcientiai confi' derare aliquod particulare genus entts.
qu6d
ponit ex quarto b^bro. Dicit ergo
SVMMA
& cauft entium quiruntitr
PRIMA.
autem quod
^eclaratur de quo ente prima Philofo-
in tjuantum entia fnnt
pcr alias fdcntia^
enim
eji
:
principtM
in ifta fcientia,^<»/iw»
aliqua,
quod
,
patct
caufafanitatu
&conMalefcenti*, quamfcilicet confidcrat medi-
phia confideret,ex difiincfione con-
cus
/i,pcrqu2
di aliarum fiien'-
Mathematiais procedit^e^ «-
fcilicct
taliter, id cft, gencralitcr omnii fcientia inteUe-
tiarum,
intelleEl Wj^uta fiuc fit
Rualt! participans alitjuid (cientia fpecuiatiua
CAPVT PRIMVM.
principia
De differcBtia Phyficx a quibufdam aliis
efi
,
talis
vel praftica
,
:
circa caufoi
fciUcet fcienria
:
aut
dHphcifcr cxponitur
:
vno modo
&
fcilicet
,
principia fint certiora aut fimpliciora
illa
,
ra
vt per ccrtiora
quoad nos,quia
fenfui propinquiora
;
Jl lam autem quod inquantum funt entia; eB enim aliqua taufa fanitatis S" conualef-
priora
Sunt etiam Mathematicoruin princi^
,
,
^ caufe.
Et totaliteromnis
fcientia intelleStualis participans aliquidin-'
^ principia
telleSfus circa caufas
effj
aut cer-
tiora,autfimpliciora,
tica
,
quae firapUcitcr
&
riora dicantur
,
& fecundiim naturam
AUo modo vt
notiora.
fimt
principia cer-
quae funt magis nota
& cxquifi-
autem qus magis fiiperficie tenus inquinmtur, vt funt principia moraha , qua: fumimtur ex his quae eueniunt vtfrequentcr. Notandum autem , quod principia cntis inquantum ens pofliint intcUigi vel incomplcxa , vt funt fubftantiz feparatx vel complexa , vt funt prima principia demonftrationis , qux dicuntur ta
fimpliciora
:
;
Poftquam Philoibphiis in ^.libro dcclarauit ambicum huius (cientiz, oftendcns adquaz fecxTcndat confid6rado Meraphyfica;& in
$. libro di-
nomina , qujE fiibfunt confidcrationi hununc in fexto defcribit modum (cientia:
(Unxit ius
;
ccnfiderationis huius (cientiae eirca praedicba
cit
,
:
iiue dubitationcro poflibilem oriri cx proEdidkis.
Sccunda
Sed ejuoniam ens fimpltciter. Circa primum ficprocedit:prim6enim proponit qiundam conclufionem iam pofitam in quartc libro. Secund6 comparat hanc fcientiam ad alias,vtex hoc vcnctiu: modiun proprium confiderationis huius fcientiac. Sccunda ibi Sed omnes ifia. Proponit crgo hanc concKifionem juod huius (cienibi
cns
:
:
principia cntis
& intcndircam probare
tali
inquantum
ratione
dem (cicntix eft confiderare fubie£tBm& pia fubicdli
:
quantum ens
:
Eiuf-
princi-
/ed Metaphyfica confiderat cns in-
&
proprium fubie^im ; crgo confiderat principia entis inquontum ens. In ifta ratione primo pracmitrit conclufionem. Sccu"n-
d6
oftcndit
ibi
:
'»''*
dupU-
"_*'"'^P^"^
^'
'""^^
:
Sedomnes iB^ circa vnum quid, cjrgenus aliquod circumfriptte de hoctraciant.fed ntn
de entefimpliciter,necinquantttm
efi
ens.
;
Cmelufio prmcif*lu,4. fir 6.Aietatije cft confidcrarc t^fi'*'
, de quibus diifhun eft in quarro Ubro: de vtrifque tamen verum eft quod hic Philofb^ phus proponit nam fcienda Metaphyficse confidcrat ha:c& illa. Deindecumdicit
dignitates
^ Prindpi*
ad
Circaquod duo facit primo faquod didiim cft. Secundo remouet errorcm,
qua: ie extcndit.
,.
per fim-
plidora autcm intclliguntur principia Mathcma-
pia elementa
^*""'*
cp.06.
T) RiftcipU c^ caufdt qudruntur entium^paeentitt.
ixpffitie s.
intelligantur prindpia naruralia, quae fimt cenio-
rcienciiSjquaehic expcimuntur. Tcxxom.1.
Mathematicorum ,puta figurarum
(\mi\iicz
:
& numcrorum/wwr principia & elementa & cau-
fiderationis->f£ modi dijfinien"
,
vt
maiorcm per
fimile in aliis fcientiis,
Ejl enim aliijua caufa.
ScotiOper.
tont,
Minorcm autcm
IV.
fup-
Comparat hanc fcientiam ad aUas
modum
habeat proprium
Circa quod duo
fcientia.
,
vt cx
hoc
confidcr.uidi in ifta facit.
Primo enim o-
ftcndit differentiam huius fcientix ad alias penes
& hoc in gencrali.
fubie<5him
primum
exponit
difFcrentiam magis in fpcciali. SeQutniam vefo Phyjica. Prima in duas,
,
Secimdo
illain
cunda ibi quia ptimo :
facit
quod
di(fhim
Secundo ex
eft.
difFcrcnria difta infcrt tresconclufiones.
Sccunda ibi Nec de ipfo quod <juid cfi.Dicit crgo quod omnes ifit fcientiae particulares, dc quibus mentio :
eft hdi2i,funt prafcripta
minatqc circa aliquod culariter
vcl
:
& de hoc
,
id eft
vnum
traclant
magnituomc :jfd non de
,
prxcifac
gcnus ,
& dcter-
cntis parti-
Ccnfiderm ''1*/^''*-
puta de numcro, ,^J!'T11T
ente fimplicuer
T
,
id uerf»U
eft.
Liber VI.
206 vniuerraliter
jcft ,
:
nec inefnarjtum tns
efi
Metaph.
fed (e-
:
cundun) parricularem rationem inqUantum fciJicet magnitudo eft (blus antem Metaphyficus tradat de ente fimpliciter inquantum pn? cft, :
:
Deinde cum
dicit
SVMMARIVM,
diftinAc cognofcerido
rendum. Cum enim t^s ratio fit via diuifiua,ex fccundo Pofteriorum,t.4, inde,quae deber incicipere a communifIimis,qua:certum eftinelle illi cuius cfuid quaritur, quatenus iUa cornmunifllma
&
a
Metaphynco
ab
difFerentia daca huius fcienci^e
liliis, ad eam tantum fpedaf agere de eo, quad quid eft. ExpUcat bene Doftor, quomodo ha?c,& aliae fcicntiae agunt de eifdem obicftis. WiviC infert primo non effe demonftrationcm de fubftantia:fecund6
non diccvcfi eftyiaccquid eft fuorum fubieftorum.
&
:
etiam qiiatenus
diuidens in proceiTu' fuo dirigitur per qujedam principia Metaphyfica commu^iia
vt dequdliber.
,
ttff.rmatio,vel negatio,
Sed contra iftud inftatur;nam Metaphyficanon Videtur ita neceflaria quin quicunque artifex
\x,
.ensLogica,cuius vfus eftcommunis,etiam Metaphyficc poflit quod cjutdeftCni fubiedi inquirere.
alias fcientias
NEc
:
fubiedorum fpecialium
eft
^^^ foUundo
frintitMU,
confiderafttur eatenus Metaphy'ad facienduitn rationem dc ^uod cjuid
ficus iuuat
£x
rationem facit, prouteft V^,''[^'^' ad quod quid eft inqui-
,
poflibile rationem fieri
Refpondeo , qu6d in eft artifex
quia
',
inquifitfone nullus
tali
ifta inquifitio pra:cedit
omnem
procelliimfxrientijE^qu^ eft perdemonftrationem:
de iffo quodquid efi vllam rationem
faciunt
Jedex hoc alij cjuidem fecun-
;
dum hocfacientes iffum manifeftum
al^ fer
,
fupfofitiones accifientes quodtjuideff ^fic
qua
fecundumfcinfuntgenericirca quodfunt de-
fuppofito cfuodcjuid
ftm£to
fubiefli, fiue confufb,fiue
eft
fed in diuidendo Metaphyficus eft
:
:
&
quoad procefTus rationis,Logicus eit. Contra fi procedatur per conceptus eftenciales ad Metaphyficum non fpedanres, vt percon' ceptus cbrporis i^tcquam diuidendo iiabeatur ^«»(ifubie
:
monftranty aut magii necejfe, aut inftrmiu^.
taphyficus,'vel natiuralis
Ex data difFerentia infert
rum
fccunda ponitur ibi
tres c6clufiones,qua-
Quafroper palkm.
:
Tertia ihv.SimUiter autem. Dicit ergo, qu6dquia fupplc
Trima conflujit.
qu6d
fic eft ,
ifta fcicntia
tradat de ente,
inquantumens, &quia eiufHem Cciemix eft tra£laredeente inquantum ens, & de ipfb e]uod ejuid eft , pro quanto vnumquodquc eft ens formaliter per fuum proprium ejHod ^uid eft ideo aliae :
Al 4e boc.
rcientiac ficut t7ec
de
ncc tradant de ente fimplicirer,
ideft, determinationera ^fed
quid (tlij
ex hoc, fdlicet quod
e(t,alij e^uidem facientes
id cft
,
fic
ipfo qttod cjuid eft mttletm faciunt rationey
ipfum manifeftum,
fuppie ponentes vt principium ex fenfu
vero accipientes ipfum quod quid
pofitionem
,
fcilicet
«ft
per fup-
ab aliqua fcientia priori
fupple fupponentcs ipfum
quod quid
eft,
;
fic
demon-
ftrant cfut fecundum fe infunt generi, id eft , proprias pafHones quae per fe iniunt generali fuoie-
^o, circii qnod negociantur aut magit necefarii :
aut
infirmitts
:
nam
fcientia:
Mathematica: cer-
tiiisdemonftrant:naturales autem infirmius,quia
procedunt ex his quae non funt femper,fed vt fre14»ihcm»ti- quenter. Patet autcm quod loquitur hic de cjuod ficHi excedit
Thyficum in certitudifie
(tcmerfjira-
tifVK.
ejutd eft fubiedbi
,
quod eft primum medium
in
auod
tt
t/y
, nifi
abiicerec :
(hd qui
notitiam acquirit ex aliqua paflione nota vii
fibi
fenfus,
vnum abiicit & aliud
quibus propofitionibus tenus
illis
fibi
aftumit.
Vel ex
ali-
aliunde notis,& qua-
vtitur talis.artifex, eft talisqualisillead
quem illa: propofitiones fpedtant licct imperfedc fit talis omnis autem inueftigans ^uid per di:
:
uifionem, etiam
Ci
non per
orrinia
intermedia
procedat, Metaphyficis vti oporret : nuUus
eft ita
particularis fciens praecisc, puta Arithmeticus,vel
Geomerer, vcl Phyficus , nifi q\,u pr^cisc confixfam notitiam fubicdti accipit cx fenfLi, ifto fup-
&
pofito , pafliones oftendit
illi
inefle
notitia poteft de eo oftendcre.
Arithmecicus
perfciflus
fciens, quia
etiam ipfiim
pcrfedlc nouit ftantia
ab
& an
:
fit
illo abftraxit
:
fi
,
,
Et
quas ex
tali
licct talis fit
eft t.iuien
imperfede
numerum binarium im-
enim ignorare an
poteft
cns,
fit
fub-
nunquam conceptum entis
& hoc intellige, nifi indemon-
ftrando vtatur aliqriibus principiis
abftrahere.
Ex
his paret
gnofcibiliscflcnti.iUor
communibus,
particulari ad ri
fit
quod cum
cognitio
illa,
rei
co-
quae eftin
cognofcendumipfiim in paaicula-
& diftinfte, & de quocunque fubiedo fpedali»
nec in Metaphyfica } quod quid eft fui fubiedi fupponunt ex fenfu fi tantum confufam cognitionem illius requirunt , puta ad fciendum binarium cfte parem , fufficit quaclibet cognitio confuse accepta de binario 3 fenfu ; cum quo etiam flat ignorantia , an binarius fit accidens , vel fubftantfa, quamitas, aut qualitas^: aut quod eiuideftCmCub-
prima cognirio habeatur in fcientia propria de ipfb. Secundb autem ih Metaphyfica, eflencialiJis
iedi accipiunt aliupde , id efb, a Metaphyfico , fi diftindam eius notitiam requirunt , puta non fcietur quqd homo eft animal perfediflinuup,finc
rum talis:& fic expofit^
nec in
alia fcientia, fic
aliac fcientiae
notitia fubieairan
fit
fubftatia vel accidens,& fic
Meta- procedendo:& hoc aliquo
phyfict, (Jitcd
nihilfaceret
,
& aicciperet conueniens
difconucniens,
munes
eft
:
fjuid clt Logi
&
procederet diuidcns
vtrum autem lioc habeat veritatem magis proprium confiderationis LogicaC,
fed
de inutftig*-
^id naturaliter no-
de fiibiedto quam quaccunque paflio,f?d non nobis , ideo fi ordine natiuralis notiiiae rius eft
pro quorum intclledu oporteret conceptus com-
iicut
tione
?
pracdicatu in
;
demonftratione potiflirna,vt hic dicitur exprefsc;
Notandum autem,ad euidentiam hiuus literas, quod eius cjuod quid efi non eft demonftratio,
Kota totum
Refpondeo
taphyfico
:
modo accipirur
3.
Me-
qui Metaphyfic^s de eo tjuod qutd
efi
cognofcit quxlibet fcicntiafpecialis (^uid
CvhieSA
quam
,
etiam fine illa
non
ifta
fic
,
Metaphyficus.
perfeclus eft
nam
:
mopd)
Mctaphyfic^s
fed^particulatis fine
applicando Mctaphyficam ad
notitiam confufam titia
, poteft perfe(3:ior haberi nodc fubie(io,quam habeat parricularis inquan-
Dcindp ciim
videtur litera Philofophi,
dicit
^apropterpalam quia non eB demonftrstiofuh(^antite;>jeceitef ^uodquideHex tali ir;-
du^ione,fed quidam alius modus
oftentionif,
ronic
Summ^ I.
Cap.
&
ftioribus indpiat , primo coraparat diftinguit Phyficam i fdenriis pr^dicis. Secund6 ab aliis
Ponit iecundam conclufionem , qose {cquintf ex prima quia enim tjuad ejutd eft eft principium demonftrationis.palam eft ex tali indn(iHone,quia ron cft demonftrauo fubftanri<e nec cius qitod
Sennda «»• tiufio.
:
iptid eJi,Cci\icet fubiedii (cdeft
oftentionis
quidam
puta via diuiuua
,
&
:
alij
tetautem. In
momodi
:
ejfe
ihn
ipfum quodquideji ma-
(equitiu: ex di-
:
cft in
eft,
quod quid eft. , quod vt habetur (ecundo Pofteriorum t.i.& inde,& fpecialitcr,t.8.quaEftio quid
qua eft principmtn motui (jr ea,palam q^iafm eftfa-
mstitrmtii
^iuid i
quicris in
nam
:
nam
idemjsA.
id eft , elcAio ^ua obie^um agihile
,
&
quia citca idera verfatur adio
:
& ele-
eft aliiMa, autfaHtua, quarura vtraqueeft przHiic^, auteft neorica, id rh^p,^,f, cft, Ipcculatiuaj PhyjKaent tjuadam TtJeorica, id /ieeMJMiuMm
Gdo:
(peculariua -, &non prafkica "./edtamcn talis Thetrica qua verfatur circa-tale ens quod eftpdffl-
ergo fcienria f^ fui fiibie(fli,rault6
cft,
eft : fi
magis fupponunt ipCumfiejf: ham qui fupponit hoc eft quod ponetius magis fupponit prius inde,qu6d de dicitiu: primo Pofteriotum , 1. 1. Cibie^ oponet praifupponerc fi cft , quid eft, Peinde cum dicit :
a^ente
eligtBUe
Notandum
fupponit qusftioneray»
id
ple principiura eftprobarefu
ipfum genu J fubicAum
parriculares fupponunt^«i
,
SuVteUim fhil^rj^y^
:
eius eft
& &
hilemoueri,
& circa fubftantiam
rationem non
eft feparabilis , fcilicet
efitndit.
quafecundtim
,
4 raateriafwivt fecundum magis, id cft, vt in pluribus : quod dicit propter aniraam r^tionalem , quae alifibili,
&
qualiicr cadit lub confiderarioncra huius kfcntiae
fecundo Phyficorum,
naturalis, vt patct
S VM
fed
principikmfaBiuarUm eft infaciente, puta#«r*/J#ilm:aut «rjjqua: cft habitus pradicus rntclle«5his, aut potentia quaedam , puta potentia exccUtiua, qua mediante artifex operatur hzc enira.tria concturnmt ad fa(5kionem. AEiiuarum autejfi fup-
rationem de eo quod quid cft umiliter nihil dicunt, nec fi eft,aut non eft eenus fubie
tft
:
Rina, nec a^iua, quae funt ftienti* praclicaE;
Po^it terriam conclufionera quac
iboc,(cilicet
eft fuhftantism, in
ftatus
€tis; ficut enira nulla fcienria oarticularisficit
& fieft
& quictjs
quo cft principium motus & quieris ; ergo Phyfica non eft fcicntia ptaSdca.. Dicit ergo, qu6d quoniamfcienHa PhyJicA eft cirta quoddamgentu entis : r.nmcirca ta-
nifeliumfacerei (^fielihoc.
feftum
•
quo Phyhca
vcrfatur circa fixbie
drca ifuod verfintur^quicquam dicunt frofter
Tertis et»-
parte intendit talem tarioncm
non cft principium motus
dicit
Similiter autem necji eB^iut non ejlgenus^
ttMfit.
ifta
Scienria praAica veriatur drca fubie(fhim,in
17. ca-
:
eiufdem rationu
di&-
alius
qui {ccundo Pofteriorum pertEadantut Opportet autcm tjHomod» venari pitulo illo
cum
coUigitur
rentia huius fcieniiae
Metaphyficxad sdias quantum adraodum confiderandi. Scrunda ibi Opor-
1.
Deinde
Ex quibus
fcienriis (peailatiuis.
:
dm
I.
MA RI VM,
drciter,
&
tamen eius
t.c.i6jSc
fubftanria cftlimateria
fenfibili ieparabilis.
PonicdiiFercntiam intcr fcientiam prafticam,
& Phyficam, quam benc Dodor
Quod ait naturalitatem motus fumipenes principiumpafliuum- Tradac declarat.
Notandum , quod omnia (cienria pra;iica vd eft a6tiua,vel
vel fadio
dicitur
QVoniam vero Phjficafcientia gentts quoddam entis
;
eH
circa
nam cvrca talem
eHfuiJiantiam, in quaejiprincipium motiti,
^ Hatus in ea
palamquia nec aStiua , nec faciiua eB:faBiUarum enim infacienteprin,
cipiUm., aut intelle6iui
,
aut ars 3 autpotentia
K^6iiaarum vero qua agenteprO' harefis : idem enim agihile,dr. eligibile. ^ua-
^u^edam.
refiomnU fcientia aut
aSiiita
,
aut faHiua^
qu^dam eli taleens quod eH pofiibile
Aut Theorica. Phyfica Theorica circa
\
moueri, c^ circa fubftantiamquafecmdum tationem : vtj^cundum magis, nonfeparabi-
iemfolum. Exponit magis in fpeciali dii^am differentiam huius fcientiae ad alias.
Ad cuius euidentiam nptandum,qUod quidam antiquorura , vt didhira eft in primo libro, opinantes nuUum ens elfe praetcr enria fenfibilia, neceflario habuerunt ponere
omni ente, & per confequens
Phyficam ellede cffe
primam Phil6-
fbphiara : ienuhiUa autem funt nouora nobis, |>er
,
&
eft a£fa'o,
SeitHtia fra-
^^* dufUx,
actio operaiio imrna-
& eligere
ideo fcicntiae actiuac dicuntur
,
ifta:
fiue velle. ,
Ec
qua: dirigunt
Aaie^b-fa-
&
funt fcienriae mora, quae eft adio, ait qiudi puta prudenria. YiiSdo vcro didtur opcratio
tranfiens in exteriorera materiam, vt afdincare&
&
ideo icientisc fadHuae dicuntur, quie di; rigunt in praxim, qujc eft faiStio , vt funt fcicnria:
fecate
mechanicajjputa
ars.
&
Notandum etiara, quod
prinfipium niotus TrintipiMm acdpi a^uc paffiue (ed taraen mttMs prindpium a quo didtur motus, vel mutariona- 9*""* dtt'*" turalis , de quo hic loquirar Philofophus, cft ^
&
quieris poteft
^
:
&
firindpium paffiuura, vt probatum fuit in quinto i;^^^^ ibro , c^pitulo de Natura. In hocenira diftin- motmpenet guuiitiir naniralia ab arrificialibus , quia omnia ^uid Mfcndi '» naturalia habent in fc prindpiura.pafliuum , quo ^^'^ haturalitcr tendunt inclinatur ad formam na- ^"/^**^*'**" turalem induccndara anifidaha aiitera non ha-
&
&
:
bent talem inclinarioncm
tificiMlAuT'
;
fcd vel funt in poten- diffenm.
neutra : vel habent inclinarionem ad oppofitiun : ficut parei in afdifidis, vbi grauiaponuntur
tia
furfum, quod
Jl. fatntia.
autem
nens, puta intelligere
les,
^
:
in praxim
bcne.z.d>i8.
fed Theorica
:
fadiua ficut omnis praxis
grauis.
eft
contra naturalera inclinarionem
Ex quo apparet falfiis
intellcdus illorum, Vidc
& firailibus,volunt arguereeilc
qui ex hoc diSto,
inmateria aliquod fnchoariuura formx coadtiuura , ad generarionera ad namralitatcm generationis
&
&
faluandum, de quQ araplius dicetur 7. huius.
conlequens enria Phyfica : vt etgo a manifcScoti Oper. tom.
IV,
T
»
SVM
1
iA^
2o8
Metaph..
VI.
Lib.
non ponitur aliquod cotpus fenfibilc, puta
SVUUM
SECVNDifi
Cap.
II.
&
modus Difff rentia Phyficsc ab aliis Theoricis, definicndi Metaphyfici, confiderandi,
&
nafus,
&c. nam abftrahit.a quofibet tali. Eft cnim concauum,cuius mcdjum cxit ab cxtremis qnodpoteftcopetcrc non fbliim fcnfibiUbus materiahDus , fed etiam Mathematicis:fubdij autem Modtu di§. pro quia igitur omnia Phyfica dicuntur,id eft, niendi fi, vel pcs
,
:
diftiniunttur fimiliter fimo
fcilicct
,
fcnfibili, ficut patet in partibus
cum materia
Fhjf^
ftci.
animalis,^ nafut, cft, genera-
oculM,facies, caro, os, 8c totaliter, id liter
Pofita in primocap,difFcrentia Phyficae
a fcicntiis prafl;icis
modus
capitc aliis
,
,
nunc ponitur in hoc
& difFercntia eiufdem ab cx quo habctur modus
fpeculatiuis,
proprius confiderandi Metaphyfici
poniturin mitio huiu^ cap. vfquc
qui
,
ibi-
^i
/"^ Portet autem ejuodquid erat ejfe,(jr ra-
^^
tio»em quomodo
quam Jine hoc quarere
eFi
,
no» latere :
nihilfacere fit.
tan-»
^iffi"
^
nierttium autem ifforum quod quideH : h
^ '
fimum nafus
concauus
,
concauitas verofine
materiafenfibUi.Si ergo omnia Phyficafiimili-
terfimo dicuntur^ vt nafuSyOculus^acies,carOy os, totaliter animal,foliumiradix,cortex, to-
taliterplanta: nulliusenim ipforumfine
motu
ratio,^femperhabent materiam,palam quo-^ modo oportet in Phyficis ipfum quod quid esi Ideoque cr de anima eli (peculari Phyfici qudcunque non
quarere dr diffinire.
quadam
fine materia eli, Ergo quia Phyfiica efi Theori" ca manifefium
efi
ex his.
Poftquam Philofbphus diftinxit Pliyficam a pradicis , nunc diftinguiteam ab aliis
g
(cientiis
fcientiis Theoricis,reurpeculatiuis,pcnfes
diffiniendi,
& confiderandi
:
Prima in
modum
icientiacPhyficaj.
Primo enini exponit
tres.
&
confiderandi
fcientiae
Metaphyficae.
diffiniendi
Secundo
&
:
crgo
,
qu6d
^ rationem, fjt
oportet
non latere quod quid erat
jd eft, diffinionem
:
ejfe
cjumodo (ciHcec
affignanda in qualibet fcientia ad videndum
Cuius ratio eft , quia vt didum fuit, omn^s diuerfum modum obferuant in diffiniendo ; &c fi^bdit quod dtffinientium ipfiirum quod
fcientije
^ econtr». iimum ^ concauum qu
pniuntur.
,
&
dijjinire
&
id cft,
eorum
dem itafiint vtfimum
;
quae diffiniuntur illa
:
htu: ejui-
vero vt concauum : dtf-
ferunt autern , cjuia fimum cjmdem eft conceptum cum materia fenfthili : nam fimum efi nafiu concaupu
,
concauitas vero fupple eft fumpta
& con-
ceptafine materiafenfihilt ; &c ideo diHinitio fimi erit ciun materia fenfibiii non autem diffinitio :
concaui ,
nam
id
cjutd eft
cum materia fenfibili.
quia
:
Phyfici eft fpeculari
anima non eft ConduAittr^oc^bAmanifeftumeft Phyfica eft cjuxdam Taeorica , habens fcilicet
fine materia.
ex his cjuhd fupple proprium,
& detemiinatumiiiodwTi diffi-
niendi, qui prsdicSkus
eft.
Notandum,qu6d vt habetur i.Phyfic.t.c.z6. & circiter,confideratio Phyfica extendit fe ad omnes forraas, qua: habent clle in materia, & vltrk non procedit;&ide6 tcrminus eius eft ad formam rationalem , non inquantum feparabilis eft a corpo- ^uaUter^ re , fed inquantum eft adus corporis &ide6 fe- quare, ^ d* cundo de Aniraa t.c. 6. & inde, diffinitur anima, qu» »nim» quod eft adus , vel forma organici corporis , & confider/u ;
rhyfuttf.
ideo fubdit hic Philofophus,qu6d Phyfici eftcon-' fiderare de anima,cfuacunque non eft fine materia\
& ideo de formis feparatis vt fluit non amplius feintromittit dunt confidcrationem
Intelligentiae
Phyficus,fed tranfcen-
eius.
Deinde cum
dicit
Sed efi cf Mathematica Theorica , fedfi immobilium efiy^^feparabilium^nonefiadhuc manifeFium. ^uia tamen Mathematica />-
quantum immobilia,
^ inquamumfeparabi-
liajpeculatur palam.
Exponit proprfum
modum diffinicndi,&con-
etiam fcientia Mathematica
enim eft
in diffinitione concaui, vel curui
eft
,
feparahilium,
adhuc non
eft
,
fa6Kua,cum abftrahat a motu: man^eftum fi eft immohilium
&
(cilicct
eft
fecundum
fuit
&
cifeicfuod
quonmdara ,
,
fcilicet
puta nuraeri
Plaionis
,
quod
& magnitudines
,
ef-
fecundum ciTe a motu & i materia fenfibilJ. Ponebant enim ipfa media inter ideas fenfibiha ; fed quia haec opinio nohdimj eft im-
&
probata
,
ide6 haec
& pertraftavfquc ad, fiib
M^
thetmtid.
fecundum efte, id eft, quod , vtrum illa circa qu;£
tamen fcientia Mathematica Jpeculatur cjutdam inquantum immobilia,& inejuantum feparahilia,palam eft. Notandum,qu6d vt didkum fuit in prim6 jibro, opinio
niendi
oftenfum
verfatur fcientiaMathematica fint immobilia, feparata
/mmoHlis
qu6d ^ f*f*rahiTheorica : non ^fj J*fji dicens
a£liua,vel
fent feparata
re.
diffi-
qutrere
Mathcraatica
eft,
,
ipfo-
:
quomodo oportet in Rhyficis ipfum ^uod
difFerentiam fcientiarum mhil fit face-
quid
enim
rum quas di(3:a funt ratio, id eft, diffinitio eft fine motu,& femperhabefitmateriam , fciHcet fcnfibilem , & mobilem quia inquam ficJeft ,palam
difFerentiam fcientiarum tancjuamfine'hoc qu<£rere, fciiicet
& tetaliter
nullius
fed nec adhuc
MaTertio Mathematicae. Secunda ibi : SeA thematica. Tertia ibi Sivero efi immehile. Dicit
nitndi
-'
nem quandam ex prxdiclis. Secunda ibi Duhi' proprium
modi
omnis planta
fiderandi fcientia: Mathematica:
tahtt enim.
vnritttnem
generalitcr
dus proprius confiderandi huius fcientice. Circa quod duo facit. Primo exponit huiufinodi difFc' remouet'dubitatiorentiam. Secundo mouet, :
J^rtMtur
,
etiam in partibus
fimilitcr
modum
exquo habetur mo-
&
fiiemUad
eft
:
\tfolium, radix, cortex,
:
Ex hoc infert quod ipfius quadum deanima ^uaciiejue,
vero. Tcr.c.1.
totum animal
plantac
1
3.
&
14. libros
j
dubio reIinquit.PhiIofbphus,diccns
non elTe raanifeftura vtrura Matheraatica fint iramobilia & feparabilia , fcilicet fecundum cfle \ matcria fenfibili,hoc taraen eftraanifeftura qu6d de ipfis confiderant fcicntiz MathematicT , inquantum funt immobilia , & feparabilia fecundum confiderationem , dato qu6d non fccundum efle. Et pcr hoc patct difFerentia inter Mathe
^q
Summ^vnic^
Cap. Notandum
Mathem aticam ac Phy ficara rcienriam:nam Phyconfidcrat
(ica
fenfibili
teria
,
mum (juo lUfert
IH Thyficm k
^ihtm*"**
:
& diffinit conccptacum materia
Mathematica autcm abftrahit k talima-
vt ficuf diftinitionesPhyfica funt fiait fierunt ficut , ita diffinirioncs Matemaric*
concauum.V nde ficut Phyfica funt in matcria fenfibili fecundiim efte,& fecundum cofiderationera, ^jj. Mathematica abftrahunt a raatcria fenfibili fecundum confiderationemjic^t non fcciidum cflc.
cum
hicq.
vbifufiuscxplicatfuffi-
i.
cicntiam diuifionis in Phyfica
fcicntiac fpcculatiuac,
& Diuinam,
Mathcmaticam,
fcufupcrnaturalcm, idcft, Mctaphyficam. Vidc ibi Scholium quartura- Rcdditur triplex ratio quarc ha:c vocatur Theologia-
non eft vcrum de omnibus;, ficUtenim dicimr Phyfict.c.16.
vero eli immbbile dliij»id,&fepardiUy quia est Theoricd
(jr femfiternum,falam
idnofcere, non
&
indc, aliquac funt fciemiat
,
z.
pur^
Mathcmarics, vt Geometria & Arithmetica,quae
non applicando illa &' idc6 verfanturcirca immobilia quacdara non pnre Mathcmatic^ , quac qaidcm ^pplicant quidam Mathematica ad motum, ficut vcrfantur circa Mathematica
momm
ad
w
:
,
Aftrolo^a,
/
•_
^ <^/^.
& talis Mathcmarica non vetfatur
Notandum, quod fiait probatur i.de Generat. «xt.com. 10.& i.text.com. j^.adfaluandiunpctpeautatem gcneratioDis/jponet dareprimas caulas generarionis
tamen eH Phyftc^t:nam de mo-
& corruptionis efle fempiternas, & motus folis in Zodiaco,
vt funt prima matcria
.
ide6 dicit hic qu6d neccffe eft omncs caufas/cili- .e„^Mionti intcr cas maxime arguit perfecct primas, f(;mpitemas cfle,
&
^s quae
fcilicet
tmt^
funt immobilcs,& immatcrialcsi
c»m-
vt funtfubftanriacfeparata:,dcquibusagitfcienua f^frirntetns.
Metaphyfica:ex quibus etiam fortitur primitatem dignitatis, vt propric dicatur
prima Philofophia.
Notandum eriam, quod ex diftinclione harum trium fcicntianim fpeculatiuarum, qux aflignata eft
S/
quafcfam
circa immobilia.
Exponitur modus confidcrandi MCtaphyfici, &: quomodo ab aliis diftinguitur. De quo opcimas notas ponit Dodor. Vidi
<Jt)od figriificanfer dicit
,
fcicndas Marhcmaticas cfle circaimmobilia, quia
eft
SFMMARiyM.
209
II.
^*
pcnes earum iubic(5U prima,patet caufa diftin-
ftindionis huius,
quam
ponit Ariftoteles in
lite-
modos dimniendi j.idcoenim MetaphyCcus diffiniendo omnino abftrahit a matcria^quia
ra,pcnes
&
immobilia.Neceffe vero cjuidem omnes caufas fempiternasjdr maximi ha^^ha namque caufe
quodlibet Ron dlfiinficut cns,quod primo confiderat,ita inquantum fub eius confiderationern cadit , non ^«*»« modi includit materiam , fecundum quod difhuti eft '•'ip"'»*' tnum Thee^ •\ •»# 1 primo huius m prologo Mathematica veto qma ^ic^rum ntconfiderat fubflanriam corporcam fub tali <;oncc- t»biln. pni , fecundum quem includit principia propria quantitatis ; ideo neceflariS requirit matcriam ; licet non vt principium potentiale , fiue mobile ; ideo Mathematicus fempct diffinit cum Inateiia , non jnquantum eft principium moms
funt manifeliisfenfibiliunf.
Phyfica ver6 quia confiderat fubftanti.-im corpo-
bilibus ijuibufdam
eH Phyfica.Nec Mathema-
tici,jedfrioruambarum ; Phyfica namcjue cirCA infefarahilia quidem , fed non immobtlia,
Mathematicd autem (juadam circa immobilia quidem.fed infeparabiliaforfan,verum quafi in materia. Prima vero circa fefarabilia
,
&
...
:
&
:
ream
&
Exponit modiuTi proprium confidcrandi , «iiffiniendi (cientix Metaphyficae , de ^a nunc
&
iptenditur dicens, aabdft/fi aUcjHdd immobile feparabiU, fcilicet lecundum efle , &: pcr con(eT***'***?^* qaes fempiter»Mmypalam quianofcere /j«w,ideft,
!uM*U' *hf*e»,
^^^^ ^^^ 'fi fcienriae Taeorica, fticac : nafti (cientia pra£kica
fic*
cum fit
a£tiua
,
nis
efi
entih\xsmohilthui,ne<:eaMn eft AiathemaMathematicacnim non confiderat feparata fecundum efle, fed iblum (ccundum confideratio:
fed fupplc confideratio de tali ente erit ali-
cuius (cientiz prioris amharum,cmas caufam fub-
Phyfica nanujue verfatur circa entia infefarahilia, fcilicct a materia fcnfibili,yf^ non immo-
dit
^hieaTciS0*>ni»crdi. fiittaio trium frim»r$tm
:
^*^''*
^"'"^ abftrahit a materia nec a motu.
"°"
'
autem quidam fiipple verfantur tirca immohilia quidem , fed tamen inffparahiiia, Mathematic^t
a motu & materia fenfibili^r/4« verum & dicit forte forfan propter canfam iam di-
fcilicet
cft
:
ideo per materiam
;
fed matariam
& operario-
Deinde ciira
moapud
fecundum confidcrarionem
contratbam, fecundum tus.
moms,
diffinit,noiiqu6d
fic
diffinirione,quia ille cft paflio
quam cft principium jno-
dicit:
£litare tres erunt Philofophia
Mathematica
de ijuibHfdam,
:
nem
j
eum
,
,
ftam quia {cilicet veritas huius nondum erat determinata: prima vfr^icientia Theorica verfatur
, '
Phyfica •-'
j
Theorica,
^d
huctix-
tum
Theolo^ia. -^
efi
qut-
fiioi.Ub.6.
Concludit ex pracdidis numeram fcienrianmi
fcilicct
tica
inquatum in conceptu , quem de corpore
tum ponat in
:
le,& fempiternumy74OT Phyfica
,
habet, includuntur principia
vcl
non abftrahit a motu «ow f 4WJtf«
fa
& non alicuius pra-
.
,
quod duo facit. Primo faSecundo probat quoddam fuppofitum in conclufionc. Secunda ibi Non
fpcculatiuanmi. Circa eit
quod
di(fhim
eft.
^
Nirwurift
pr,maruiit.
:
enim immanifefiHm.Dicii e^^o,quare fupple patet ex pr2di<5Hs » quod tres erunt Fhilofhphid Tneorif<e, id eft, fpeculatiuac,fcil;cet Afathematica,Phyftca
& Toeologia
,
fcilicet,
Metaphyfica
fbphia prima. Deinde ciim dicit
**
& Philo\
No» enim immanifesfum , qmafialicHbi diuimm exiliit^n tali natura exifiit.
tosjoT
:
fupple circafeparahilia, fcilicet
immobilia
:
addit
autem quod
feamdum cfle & neceffe eft
omnes
quidem caufM fempiternas efle:& maxime hai,Ccilicet qu2 funt immobiles & immateriales:fc
cauftmanifefiis fenfihiliHm
fcnfibihbus nobis
,
maximc manifcftis. IT.
Scoti Oper, tom.
id eft, ipfis
Probat per duas rationesqua: fuppofucrat,hanc -^^ f**''» ***" fcientiam dici Theologiam. Secunda ibi : £.t honorahilifiimam. Inprima partc innuit talem '-^^l^ ,^ rationcm r-Scicntia d"c diuinis poteft dici Theolo- Sidiciiiri
^f^
fcilicet
fed Metaphyfi«a eft huiuimodi,efgo &c.\tihoremtangit, dicens quod non eft immanifeftum:
gia
;
ejuia
fi alicHbi
,
id eft
,
in aliquo gcnere eiioum
T
j
exiflit
dicimd Muinum
fXffiit
VL
Lib.
210
tdi nMuray
in
exifiit
y
Metaph.
&
iramobilij, natura cntis,& fempiterni , imnutenalis , dc quo tradat illa fcicntia. Dc-
fcilicct
&
inde
ca
,
h
fedfi, pro guia, efi aliquafub-
:
&
:
non Phyfihxc fcilicct
per confequcns
fcihcet fcientia erit prior
vcl
-.
Metaphyfica , qua: traftat de tali fubftantia , erit prior , prima Phtlofophta ; per confequens
cum
&
Et honBrahiUpmam fcientiam «portet cirCA honorabilifsimum
genuf effe\ergo TheoricA
aliisfcientiu defiderabilioresfunt
hMautem
,
&
vntuerfalu ex co trit jpeculari
quod
cjutd
&
de ente
efi
vt
,
&
huitts vtique efipnma inquantum ens, de tpfo
cjuia
,
didum
prjncipium
fuit circa
iiuiusfcxti:&ctiam confiderabit ca
deTheoricis.
cnti tncfuantum ens
Ponit fecundam rationcm,quaE
»3
& naturale
ficum
fiantta immobilis
formaripo-
fic
6him fuit
iu 4.
^«:e i»/«»f
id cft, paffiones entis
,
,
vr di-
Ubro , vt
fic jfta fcientia fit prima quatenus confiderat de ente
Nobiliffima fcientiaeft circa nobiliffimum fabie£l:um:fed Metaphyfica eft nobiliffima ; ergo
primitate dignitatjs
nobiliffimum fubieftum nobiliffimum fubiedum funt tres diuina ; ergo Metaphyfica
quatenus confiderat de ente vniucriahtcr inquantum ens cft nam eiuidem fcicntis eft conhderare de ente in commimi , 8c defubftantiaimmateriaH, immobih', vt de no-
teft
,
:
eft circa
:
derebus diuinis,& per confequens poteft dici Theologia, &diuina. Dicit ergo quod bonorabilifiimamfcientiamoportet ejfe circa. nobilijfmum cft
gentts entti
ad quod genus pertinent res diuinx. addit pro minori maior rationis
,
fuit
quod
fdienti* Theorica funt. honorabiliores aliis
:
h
:
mit»i«-
;
vniuerfalitatis
,
:
&
panc enris ,,vt declaratum fuit in primo hbroj&per hoc foluiturratiotadaip oppofitum. bihori
&
Ha:c
fcientitsid eft,pra£licis
Jhih/opCia duplidpri-
& diuinp & primitate con^ixjunitatis
immobili
&
^^'f*thf<:<*
SVMMA SECVNDA.
Meta-
phyfica,eft honorabilior aliis fcientiis Thcoricis,
& per confequens ipfa
11
liflima
Tex. com. j
honorabi-^
eft fimpliciter
,
aut circa aliquod
enim idem mo-
genuSyiir naturam vnam, non
dm
nec in tJMathemAticii ^quia Geometria,^
aliquam naturam funt , illa vero vniuerfaliter eff omnibuscommunis. Afi.rologia circa
Remouet quandam dubitationem ex praediCirca quod duo facit quia prim^ mouet
iftis.
:
dubitationem. Secund^ fubiungit dubitationis folutionem. Secunda ibi
ergo,qu6d dubitabit
cit
ma
Philofophia, id eft
,
:
Di-
Si (jjuidem igitur.
&
&
&
tangit rationem pro 'determinatam : parte negatiua , dicens,no« enim eft idem modw, Dubium dt fupple huius fcientia:, vt in Afathematicis : quia rtufiderMis Geometria Afirologia,c^^2£. funt Mathematicac,
&
^
'
f-irca aliquam determinatam naturam funt illa vero, id eft , prima Philofophia eft vniuerfaltter ideo confiderabit de ente omnthns communis , in communi. Rarionem pro parte oppofita non
&
,
fed poteft haberi ex prjedidis
taphyfica eft de ente
tur.quod
fit
i^
immobiH &
:
nam
feparato
alicuius natur^ determinatae
deomni cntc.
,
fi ,
Me-
vide-
& nou
&
.
A
que eritprima fcicntia ,fedji h^ec prior
,
efi
atiquafuh-
& Philofophia
frima,(j)' vniuerfalis fic.
£/ quia prima de ente inquantum ens , huquid , tuncetiam
&
ius vtique erit fpeculari
efi
aliojua altera fub'}antia
prater naturas confifienfes, id tias naturales
,
dequibus
vtique entprima
,
eft
eft
quia tunc
cnji
SEdqnoniam ens diiftim fimpliciter diciturmultipUciter , quorum vnum esi qui-
&
demquod fecundum accidens aliudquod vt verum , non ens ejlfalfum. Prater hac ,
&
autemfunt figura categoricx ,vt q^id, quale quantum, vhi, quando, &fi quid aliudfignijicat hoc
modo.
Amplius prater
h.ec
omnia
Poftquam Philofophus dcfcripCt modum con, nunc rcmouet erro-
fiderationis huius fcientia:
rem ,
fiue
didis
:
,
praeter fubftan-
Phyfica
qmne
dubitationem
oriri
pofllbilem ex pra:-
didum eft enim nunc proximo & in prin-
dpio huius ,
fexri
,
& inprincipio quarti & alibi ,
quod huius
fcientia: eft confiderare
ens inquantum ens ex hoc aliquis poflet crcdc:
qu6d de omni ente eft huius fcienriae fpeculari hunc errorcm cxcludit Philofbphus oftendcns quod dc non ente non cft huius fcicnrix fpeculari, & hoc eft quod intendit in fequcnti litcra demonftrare. Circaquod tria facit quia prirc
:
ens.
Ponit didtae-dubitationis folutionem , dicens,
quod fiqmdem non
I.
accepriones.
frequcnter
flit& quafunt inquantum
V.
Excluditur a confideratione huius (ciendz. per accidens fccundum varias cius
Si qtiidem ergo non eli aliqua alterafuh^ Itantia praternaturaeconfiftetesxPhyfica vti-
Tcx.cojn.4.
:
vfquc ibi , hoc. oftendit hanc fcientiam non confidcrare cns pcr ^cidens, cuius duplex ponitur acccptio. Latc probatur indudiue, de quo difputac Dodor hic q f Primo agit de ente per accidens, vt opponitur enti per fe diuifo in deccm Genera.
quodpoteftdte,&' quodactu.
Deinde cum dicit
Jiantia immobdis ,
qua: ab hac
non cxtcndit coniideratio liuius & fecundum hoc in primo cap.
fcientijE
:
ponit
,
In Iiac fumma declarantur illacntia,ad quac fe
Metaphyficaylir vniiterfa-
vnivt fciUcet confideret ens commune naturam, jicrfale : aut ftt circa alicjuod genus
*'*t y-
cntis /pecies
vtique-aliquif vtrttmpri-
lii,
ynam
quzdam
fcientia fecluduntur.
Dubitat enim vtique aliquls , vtrumprima
.
philofophia fit vniuerfalis
*
Dcclarantur
& nobiUffima. Deinde cum dicit
:
Thyfica
ens ellct Phy-
:
mo
feparat a
confiderationc huius fcientix ens
per accidens. Secundo ens vcrum. Teitio cpilogatcirca determinata
& continuatdidadiccndis. Sccunda
i
J
Summ^ vnic^
Cap. X.
Sccunda ibi : ^ut dutem *r verum. Tcrria ibi .^ia quidem vt Acciderjs. Imt p«r tuddtnt i-jilex.
ciuam
Ad euidcntiara primi notandum eft qucd ens
:
com.15. opponitiir cnri fecundum
fc,
quod
diui-
, inducendo in fcicntiis pradids. Secundo induccndo in Theoricis. Secunda ibi Eodem vere medo. Dicit ergo,qu6dy^gnum eft fupple,qu6d circa ens pcr accidens nuSa
bat intcntiun pcr fignum
decem Gcncra:quia talc cns pcr accidens vnum conceptum quidiuriuum , pcr quc poflct in aliquo vno gencrc collocari. Dc ifto
efl fpeculatu>,c[mi
^»«4,quanmm ad pra£ricas
cip.de
acddcns habcrc^KOii qtiid efi-ySc itcrum,tcx.com. 10. indc tjtud tjHid eft non cft idera ilU. Alio
&
modo
dicitur ens per accidcns
dens
non
,
fam
prout ly per acci-
,
fcd in compararionc ad aliquam cau-
& Gc dicitur ens pcr accidens rc
,
cuius caufe ad cuius
ficri
ordinatur cflenrialiter
rioncm ens
,
priuat pcrfcitatem in enritatc rci fc-
cundum fe
,
,
vel eflc talis caufa
caufe aliud intendcnris
talis
non
fed cucnit prjctcr intcn-
& talc cft
,
fbmutum & cafualc. Sccundum hoc
ergo ifta
pars diuiditur in duas quia prim6 feparata confideratione huius Cdcntix «is per accidcns , di:
modo. Secundo , (ecundo modo , oftendens qu6d ncutrum, vt ficpcrtinet ad confi-
&um primo
&
per confequens Mttsmtu dcrarionem alicuius (cienriaE , ncc huius. Secundaibi : Attendendum ejf. Prima in duas : quoniam primo refumit quafdara entis
dutmdum *fi-
Secundo acccdit ad
di^ifiones pofitas in quinto.
probandum H^umit
di-
ifa^jue.
intentujcn.
Dicit crgo
,
Seamda
em €Mts.
ibi
^Honiam
:
<\ubd tjMomam ens Jimpliciter
id eft, vniuerfaliter di^um tftiorum vnum ejuidem erat
*^fi*y^
,
dicttur muitipliciter:
,
(juod cjuid eft featn'
dum accidens , & aitud quod vt verum, rum
propofirionis
autem in
& non
,
id eft, vc-
,
iubftanria
&
Am-
plikt quarto prtterbac omnia fiipplc dicimr ens,
1
3
.&
& quod a6ht
inde» Deiiide
:
enm facims domumfacit,
domum dfc ^adam , his quidem voluptuofam^d eft,dclccbbilem ad nianedum , illii atttem nociium:altii atuem vtilem^^wtz qui in domo aliquid vtilc acquirunt itcrum ipfam doraum, vt prohibct
:
1
g^ ^^^
alterMn.xd cft,diflrunilcm ab omntbM enti- ^/,^„ »,» ^«•.{dlicct domibus ; quorumnulltus, fcilicctquac eft de aca-^
eft clfc
acddunt doraui eft faEiiua ars, id eft, sdificaiiua: cura cnim talia fint quafi infiniia,non poflimt caderc fub confidcrarionera anis riua folumeft xdificatiua fibi
pcr {c in fimt
A
:
ars ergo ardifica-
domus
,
&
'"^" 'J^''*'" pi,y^
^^\
fici.c. j«.
eonim qux dicit
Eodem autem modo nec GeometriajpeculaaUerum eH tri-
turftc accidentiafguris:necft
gonum^^ trigonum duos reiios habens. Oftcndit idem inducendo in fcientiis Theorids, dicens, qu6d eodem modo nec Ceometerfpecuiatvrftc acctdenttafiguris, id cft figuris per
acddens fed fupple :
fe infunt:»fc etia fpcculatur
,
ca qua: funt in
illa,
qua:
fibi
p«
^ alterum eft tri^ovu,
hacc accidunt triangiJo,vt triang Uus eft,qu6d
vcl xrcus
,
dcns
infiuit,putaqu6d
fibi
,
fit
& fic dc aliis, qitac per acd»
lapideus
fit
magnus,vel albus,
SFMMARIFJ^.
cum dicit Scicntiam non agerc dc cntc pcr acciefl non ens. Probatur dupliciDodor bcnc cxplicat quod ait Phitcr, dcnsjquia
fendum^quod nttlU
lofophus, Sophiflasmaxime vcrfaricirca fallaciam accidentis. Vidc cum fuper lib.
esictrca iUudJpeculatio.
Primo proponit intcntam concUifioncni. Secund6 fubiungit conclufionis ptobationcm. Secunda Wii: Signum autem. Dicit ergo, qu6d (juoniam ens dicitur multipliciter,\t didhun eft.
Primo dicendum ejl de eo,efuodfecundum acci-
4ens,id
nulU f]c
6.Elcnch.q.4 y.&fcqucntibus.
facit.
eft,
de cntc per accidens
,
eft fpeculatio alicuiuSjfcilicct
qttod circa iBud
fdcurix. Dcin-
cum dicit
EThoc rationahiUter accidit
Signum autem : nulUjaentia enim neque eH deeo, neque
Theorica.
Non enimfaciens domumfacit qua-
{uaque accidunt domui fact^ : infnita enim funt i bis quidem enim voluptuofamjUis nc-
quemadmo-
Probat propofitum pcr rationem , qux tabs eft: Omnis fciaitia fpccubtiu cns , quod cft ens fc-
cundum rem fed ens per accidens non eft cns fccimdum rcm, fed folo nominc ergo nulla fcicn:
;
tia fpcculatui ens"
d^iua^eqttefacliua iiudiofa
:
dum entmfolum nomine accidens eli.
per accidens. In
ifta
rarione fic
quia prira6 ponit virtutcm rariotiis. Secund6 probat minorem ihv.yhde Plato. Klaio-
proccdit
:
rcm autcm fi'pponit tanquam vcram, & manifeftam in omnibus fdenriis realibus. Dicit ergo, qu6d (7 hoc quod didum eft , fcilicct quod dc cnte per accidens nuUa fdcntia fpcculctur rati*nabititer T 4 ,
^ ^
non alicuius eonun.quz do-
mui per acddcns incxiftunt. Dcindc cum
hxc enim quatuor
Accedit ad probandum intenmm. Circa quod
»ml
non
^oniAin itaqae mutuplkiter dicitur ens trimum de eo^cjuodfecundttm accidens ejt di-
^^J^* j^'^ duo latft feiiti».
,
qHiCttnque accidit domuifaHa^infinita entmfunt, id cft,ca,qu2 pofliint domui accidcrc : nihil enim
diuifiones cnris pofitac fiint in 5. cap. de Ente.
[cxxom.
primo de-
eft,dc cnte per accidens,quod
clarat in pra«5ticis
fpcculatur,qu6d triangulus habct tres : fcd non li aliquid alteru,puta lapis vel^s cft triangulus:quia
id eft
:
,
de co,id
& trigonuduos retos habes:G&yvnetct cnim vriq;
& quantum & vbi & quando & Jiquid
poteftate
nec Tneorica, qiian-
prtter
;
aliud Jignificat hocmodo, fcilicet ipfum cns.
quod
:
tura ad fpeculariuas f^y?i«^/4,ideft,inquifitiua
cateforic^, putatalcs
ens vt falfum
lemofigurt
htcfu/it
qux cns diuidimrw quid,
quale
m»mtd*
nuBa fcientia,nec atliua^necfa-
ditur in
Entct.c.i j.&c.deVno,tcxx.7.dc eoeria eft (crmo pcr 7. huius, rex4:.ii.& inde,quando negatur ens
jll.
:
fton habct
mtc pcr accidcns loquitur Arift. 5. huius,
^
Probat propofitam conclufioncm. Prim6 p« fignum. Secund6 pcr rarioncm. Sccunda ibi : Et hoc rationabiliter. Prima in duas, quia prnno pro-
&
homoquantusjvcl albumquantum vel cx rebus
^
& aUeram
bus entibus^quorum nuUius ejtfactiua.
,
intermcdiorura, vt album dulce , &" talc cns pcr accidcns , vt patet ex j. huius cap. dc Ente tcxt.
autem "Jtilem nihUprohibet effe , vt ejl dicere ah omni-
aliis
faHiuam ,
pcr accidcns duplicitcr accipitur. Vno modo vt ly rci fefer accidens , negat vel priuat pcrfeitatem hoc cft ens pcr accidcns, cundum fe acccptae aggregatiun ex rebus diuerforum gcncrum , vc :
:
211
17
Lib.
111 kiliter accidit
,
VL
Metaph.
<juemadmodum tnim aecidens , \A
eft ens per accidcns ftlum
ejirtomine
&per coi^"
fequensnon eftrealcj dequo habct
efte
rcientia realis,& hacc pft virtus ratioms.
omnis Deinde
per acctdens
,
tur a Platonfc.
non cns pona-
vt fic
Deinde
Paiam autem
(jr
cum dicit
ex huiufmodi rationibm:
'^•^
nam alio mode entium generatio (^ corruptio.
cunrt dicit
Eoru vero,qu4funtfecundum accidens non ejt.
Vade
Pldto
modo
ijuodAtM
non male
,
Stf-
enim Sophiliicarum rationes circa accidens , vte^ dicere maxime omnium : vtrum idem aut di-
fhiHkam circa non ens
uerfum^miificum
ordinauit ifunt
& Grammaticum
(^ mufi-
;
Etfiomne quodeli, nonfemper^faifum efi. ^arefi muftcm ens Grammaticus efifaSitii <^ Grammatictts Ccrifcus (^ Corifcm.
ctis
&
ens muficfn
Probat eandem minorem ratione.quae eft:Entium realium
eft
go, c^iidpalam fiipple eft
gencratio
& corruptio;
ens rcale. Dicit erintentum ex huiufmodi cft
rationihHS,c[a\has fupple vtuntur Sophiftje
entium alio modo generatio,
,
J5>
talis
gencratio &corruptio:fed
ergo ens per accidens non
fcilicet
quam
nam
:
per accide,ns
& corruptio:eorum vero
,
efl
cjua funt fecun-f
dum accidens
non ejitnzm ficut diftum eft fupri, aliquavna generatio mufici, Grammafed altera altera feorfum entisautcm per
non
nurn funt:videtur enim accidensfropinqutim
tici,
quiden^ ncn enti.
fc eft
(jr
non
entis per accidens
qit£cun(fue alia tales ratio-
,
eft
&
cft
&
:
vna generatio,vel corruptio, & ideo ens per
quoddammodo dicitur non ens,vel pro-r pinquum non pnti. Ex praedidis apparet quod Philofbphus hucufaccidens
Probat minorem
i8
rate.
Sccundo
fiiae
rationis.
Prim6
au6tori-
Secunda '^\:Pala.m autem.
ratione.
quod ens per
Dicit ergOjquod/Tij^rer hoc, fupple
eft quodammodo ens folo nomine;ide6 Plato modo quoclam r,on male , fed bene ordinat Sophifficam ejfe circa non ens : nam vt diuerfas
accidens
(cientias ordinaret circa diuerfa
fubieda ipfam :
MsSophifii- Sophifticam {cientiam ordinat circa
f»
pTjLcipue
•verfatur cir-
M accidtos.
non
ens.
Cuius caufam fubdir, <\uia rationes fophijiicarum maxime,vt eft dicere omnium,y««f circa accidens, id eftjcirca faUaciam accidentis
mos maxime latent^ s cap. 4. dicitur
facit.
,
quae paralogif-
Vnde primo Elench.
quod fccundum accidens
,
fapien-'
que vbiquc locutus
fer 6, ilen.
&
tdem aut diHerfurn,muJicum Gramrnaticum S: formetur fic paralogiflnus Muficus cft aliud a Grammaticorfed^muficus eft GrammaT ticuSjCrgo muficus efl aiiud a fe. Hic enim committitur per aocidens , quia maior eft vera per fe: fint \
:
minor autem per accidens;&£ ided ipfi mufico, vt eft aliud a Grammatico accidit,qu6d fit Grammaticus. Sccundus gft Vtrkm mujicus , CorifctUy
&
:
fint idem,vel diuerftim, &c fomietur fic
Corifcus
:
Corifcus
mufico:fed Corifcus eft muficus
eft alter a
; ergo Hicenim committitur ac-
eft alter^ fe.
Tertium paralogifmum tannon femper , fiqmne cjuod eji faflum eU : quarefi muficns ens Grammaticus efi faEitts, Grammaticus ens muficus fbrmetur pidcns ficutpriiis. git
cum
dicit
&
opponitur enti pcr fe diuifb in decem Pracdicamenta;tum quia cxemplificat de tali per accidens;
nam domus
deleitabilis eft
iic
:
Omnc
:
&
& non femper fuit, eft fa-
quod eft ,
hocmodo ens
per ac-
cidens,& firaiUter figuraalba, vel nigra, &triangulus lapideus , vel ajreus tum quia tale ens per :
non ens, quod non eft ita veru de ente per a,ccides fecudo modo,vt patebit infra. accidens dicit efte
S
V MM A R IVM.
Ens peraccidens cafuale,fcu fortuitum & oflenditur de eo non dari
cxplicatur
feientiam.
,
Probat
variis
exemplis ; quae
bene explicat Dodor. Vide eum de Qiw cafuali in Qt^iodlib.
effe-
& hic q. i.vbi do-
fic de enrc pet Vidc ibi Schol.
cet,quo fcnfu fcientia
ac-
cidcns
fe-
feu cafuali.
,
cundum.
ATtamen dicendnm eli ampliks de
&
&
quod
hic accipitur ens per accidens
,
etiam maxime falluntur i Sc exemplificat de quibufciam paralogifiiiis accidentis. Primus eft,
Firhm
de ente pcr accidens pri- Haifenus tU
,
dum quod
tes
yideSc9t.fu-
eft
mo modo:tum quia in principio capituli refumit f" ^'"^'"*' ^'^"^ ^ diuifiones entis pofitas in quinto ad oftenden-
acci-
quam caufam efi. Simul enim
ttira,^ propter
forfan palaerit,dr quare eitis non eritfcientia.
;
Poftquam Philofbphus feparauit a confiderationehuiusfcientia; ens per accidcns didum pri-
altcra ad
fecundo modo. Circa quod duo facit. Prim6 facit quod didtum eft. Secundo excludit quandam
Grammaticus,& non fcmper ftiit ergo muficus Grammaticus cft fadus, quod eft falfum ex eo , quod milla vna generatio terminatur ad e(fe muficum,& Grammaticum:fed &.mr\
:
fed muficiis eft
cHeGrammaticuni,&altftra ad eflemuficum. Hic enim committitur accidens,quia maior eft vera dc ente pcr fe:minor autem accipit ens pcraccidens. Et
.iddit
qaodfimiliterfunt cjUttcun-
que altarum rationum.-tale enim accidens videtur fropinquum ^uidem non enti. Ratio huius afligfic vnumquodque cft ens inquantum Ex duobus autem , quorum altcrum ,iccidit,non fit vnum nifi fecundum nomen,
'natur,
qui^
vnum
eft.
alteri
prout fciiicetalterum dc altcro praedicatur
,
dicaturhomo Grammaticus ,vcl econuerfb
vt :
C\
ita
quod ex
eis non fit proprie vnum aliquid,& ideo cns pcr accidens dicinir non ens , vel propinqufm non enti quia igimr fcientia Sophiftica eft appa.-
fens
,
& non exiftenS
:
maxime verfatur circa en$
Text.con».j,
dente .finquantumconuenit ,qii/e eii^f na-
mo modo
nunc
,
opinionem
,
per
feparat ens peraccidens di(5tum
quam remouetur ab
entibus per
modo. Secunda ibi S^ot autern fint prmcipia. Prima in duas Primo proponitintentum. Secundo exequimr de intento. Sccunda J^aniam igiturfunt. Proponit ergo tria diibi cenda de tali enteper accidens, dicens, qu6d amaccidcns ifto
:
:
:
plius
attendendum
conttngit
,
efi
de accidente inquantum
fciUcet tradare de ipfb.
Primo
eiusnatura. Secundb propter cjuam caufam
mul enim ex
2q
cjUitfit efi {fi-
his fupple erit tertium manifcftum,
fc\\,& cjuare eiui noefifctentia.Deinde
^oniam igtturfuntin entihus
cum :
dicit;
hac qui-
demfemperfimiliterfe habentia,(jr ex necef fitate
Ptofeejiutur
^'
^" ^^""
,^0^/"'*'"^'*
Cap. I.
Summ^IT. fitate
ijuod
nonfecundum vim diStA^fedfecunium dicimui in non contingere altterilU ve-
fit
iUudvero nen.
:
cundum quod
215
Secundum exemplum
conaimmt
plura
compararione ad fubicftum idc6
dicit
:
roex necefsitatequidem nonfunt^necfemper^
fed ^uaffecundum magtf. Hocfrincifium^ hdc caufa eH eitu,quod ejt accidens effe.
hominemeffealhumaccidit:<\uii
bum
Excquitur dc propofito. Circa qiiod facit tria. quaerit de entc per accidens ifto modo^ius caniam. Secundo cius naturam. Terrii cx his concludit qu6d cius non cft fcicnria. Seaucunda ibi : ^are ijHoniam. Tcrria i&i :
^ia
temfcientia^timzin duas. Primooftcndit, qux Cit caufa ralis enris pcr acciden?. Sccundo expom'tquod dixerat pcr cxcmpla ibi : jQuia enim non fempcr. Dicitergo primo, quod quoniam in ettti-. htufunt hac quidem vera [cm^ci fmiliter fe haex necejfitate mn fecnndMm vim dfila, tentia
&
id eft,non accipicndo ncccflitata pro violentia:y<4
fecunditm ifuam dUimui in nen contingere aliter, id eft, (ccundiim quam non contingit fc habere alitcr,puta
hominc clTc rifibrlc:»£« veroM cft,alia
ex nerejfuate quide non funt, nec fanper:fed
fecundUm magisM eft, cipium,
& hac
modo
ifto
cft
ejuafi
vt in pluribus hoc efifrtn-
caufa eiM,quod eft ejfe acctdenr. aliquis efFe
nicns vt raro : cx co , quia eucnit praeier intenrionem alicuius caufxjad quam comparatur;idcirco
&
princicontingcnsjvt in pluribus dicitur caufa pium taliscnris pcr accidcns,quodeuenit vtraro.
^r
Cane cft vt in plujUmuf^- ribus:eft tamen quandoque quod eft frigus,& hoc 4omtdt itu> frigus fub Cane cft quandoquc vt r«r6>& cft cns Excmplum,qu6d iit
._
pcr accidcns
ifto
calor fub
modo
:
pluribus dicatur pcr fui
vt
fic
conrin^cns ,vt in
dcfcdum
eftc
caufa
,
Sc
ens pcr acci, quod cft tar6 , & modo. Deinde cum dicit:
homo
tor,iea mcdicus.
ardificator per accidcns
hoc
Quarrum cxcmplum cft in com-
fiue faporofitatcm in ciho,facietvtiejuealicuifaIttbre
:
nam
cibus (aporofus cft quandoque (anus:
fed tamcn hoc non facit fecundkm artcm pulmentariam talis cnim ars pcr fe intcndit faccre ci:
(aporofum quod autem fit falubris hoc c(V prxtcr eius intentioncm , e^tiapropter dicimttt e(pt per acctdens. Et fubdit , quod fupple coquus fa-
bum
:
cibum Canamieft
cicns
vtfacit, (cilicct
(eamdum
quid ,fimpltctter autem non quod enkn euenit practcr intcnrionem agcntis , euenit per accidens. Idco fubdit , qu6d aitorum , fcilicct enrium quac funt (cmpcr , vel frcquenter , funt ^uandoque ali:
c^ax faH^tua potentn, id
eft, artcs
,
quas potentias
horum vcro
pcr accidens nuBa
ars nec potentia determina-
eft
ta, fed fupple indctcm-^inata
caufa
&
id c(l,
,
cx eo
,
eftedhis proporrionantur
;
fcilicet
quod
idc6 fubdic,
<^u6d entittm aut fa^orum fecunditm accidens
caufa fecunStm accielens
,
vbi nos habcmus
Alia litrcra habet op(bpoeos o\9-n»t\f
Scd
eft
co-
,
& cft idem,
,
coquum fignificatapud Gnccos. dubium quia fecunexemplum pofitum eft de ente
his fic didisjoccurrit
dunv&
tcniura
:
pcr accidens primo
Ccu fit.quod hic agitPhilo(bphus de cnte per acci-
cum adificatorem
effe,
Et cotjuus voluptatem
conie6tans,facit vticjue alicjuifaluhrefednon
fecundumpulmentariam. ^apropter aceides dicimm^S' f^ vtfaciiftmpliciter autem non.
Aliorum autem alia. quandocfue potentia fa^ Hiuafunt :horum nec vlla ars , nec potentia determinataxnamfecundum accidens entium, AUtfa£forum\caufa
eft
fecundum
accidens.
Exponit quod drxerat pcr cxcmpla , dicens, qudd illud quod nec femper , nec ejuafi fecundum magiiM cft,quod frequentercft hoc dicimM ep accidens, & ponit quatuor exempla. Primum eft :
fccund^mquodplurafimulconcurrunt pcr
acci-
dens in comparationc ad tempus:ide6 dicit.vr fub caneM eft,in diebus canicularibus,y//«mf hyenis &friguthoc accidere dicimus : fed nan fi futrit aUuatio, id eft
,
ficcitas
& calor
femper ataftcutiditm magis ,
:
e^uia hoc ejuidem
id eft
,
vt frcquentet
-^l- ratittia-
^"-
cnrium
rcalcS vocat 9. huius,
Camfuerit hyems^&frigw hoc accidere dicimmfed nonfiaHuatio calor.quia hoc tfuidemfemper autfecundum magis ^tlludvtr» non : (jr homtnem album efie acciditynec entm
facere ^edificatorfedmedicus:fedaccidit medi^
i,«
quia non inquantum sdifica-
,
magis eft : hoc dicimtts accidens effe , vtfifub
feeunditm accidens. Et ^dificatorefanitatefacere fecUnduaccides efi,quianon eft hoc natus
^^Ja*^ """ tUdt "" Meei
8c per
paratione adcfFc
quus
femper^necfecundum magis:ammal vero non
flu»i ntc
:
inducit (anitatcm
qtua
&
ftmftr, nee
eft
adificatorem
dens
^odenim necfetnfer^nec cjuafifecundum
11
.,y
cft , atiintal non fecundum accident, vcrum fempcr,& cx neceflitatc. Tcrtium cxemplum eft in compararionc ad aliquod cfficiens;idc6 dicit qu6d adtfictuoremfacerefattitatem eft accidens : quia tdificator non eR natttt hocfacere ,fed ntedicm^accidit autem medicum fffi
fupplc
principium cius ifto
&
qu6d
hominem cilc al-
nec eflfemper , nee eftfecunditm magis ,fed
,
quia hoc
Primo cnim
cft (c-
pcr accidcns in
modo cum tamen priiis ,
11
di-
dcns feamdo modo. Re(pondeo,vt dicitur primo Prioriim cap.40. exempla ponimus, non vt ita fit,
&c.
& frequcnter Philofophus non multum
rat
decxemplis:(ufficitcrgofibiqu6dprimura
cu-
&
ad propofitum de entc pcr accidens (eamdo modo ita qu6d Hcct apdiftindc agat de cnte pcr accidcns propriatc ,
quanuin cxcrriplum
clfet
:
&
(umpto,hic& (upra.ponirtamcn exeramixtim noij curando de cxcmplis. Dcindc
fic,vel fic
pla
cum
dicit ^
Qudre quoniamquidem non emniafunt ex ncccftitateye^femperyaut entta, autquafiunt,
fedplurimafecundum magis.Neceffe effe quod fecunditm accidens eft ens , vt necfemper nec fecundum magis , albus muftcus eft , qucniam veroftt aliquando fecundum accidens erit,
Agit de natura
talis cntis
pcr accidens. Circa
quod duo facit Prim6 facit quod didhmi cft,concludens cx pracdi<Slis qua fit natura cius.Secund6 rcmouct qua(dam dubitationcs. Secunda ibi Principium autem. Prima iri duas:quia prim6 proponit intcritum. Sccimd6 pro^at quoddam fup-
pofitum ibi
:
Si autem. Dicit ergo
prim6
,
con-
cludens cx di£Hs, ^uare quonittm qutdem non omrtitfunt.ex neceffttate,&fetitper,aut entia,aut qu4 fiunt, id cft ,quantum
ad
clle
& qoantum ad ncufed
Metaph.
Lib. VI.
214
^^i:fcd Cjnt pluritM fecHndHm magli, id eft
qu^ntcr
••
quia inquam
fic c(i,necejfc eft
fre-
,
cjued ens
Acctitns fe-
#»tf
'
fecundHm Mccidenf nec femper , necfecundiim ma"""^ ^" fitjvcl fiat^vt hoc quod dico alhM eji muficMi: quoniam vero fit alicjuando vt rar6,& non fempcr, jfrit fecmdHra accidens. Deindc cum diciu
efiperfautandumioponct enim hic fiipponcrc al^qua cflc Ijbmper inferius cnim,{cilicet in duodecimo , probabitur aliquas fujjftantjas eflc fcmpjternas. Deinde cum dicit :
^ia autfcientia non efi accidentis palkm, fcientia
Sidutemno»,omnia ex necefsitate erunt, QuAre materia erit caufa contiffgens frater^HAm/vt iHplur^us aliter accidentis» XI
diffiniri ,
Probat quoddam fiippo(itum,{cilicet qu&d cns per accjdens fit aliquando:^«Myi non^omniturunt ex necejfitate : quia tunc nullum cns eflet in pau-
permagis
tfuia vtile
melicratumfebrictT
tantivtfecundum magis.
^od autemprater
cioribusinec vt rar6.Subdit autem,(j«o
na^aut emmfemper,autinpluribus ,
erit
canfa contingens ipfius; frsxer quod vt inplurihm aliter aecidentii,- id eft, ,
ipfius accidentis vt rar6
,
quod
Notandum,qu6d,vt patet ex
pracdicHs, Philo-
qu6d dicit hic matcriam,
fcilicet indilpo^
&
vel frequentcr
:
cft fcicntia vcl
funt/cmpcr,
fcd ens per accidens nec eft (em-
non qu6d amem fcientia non
Principiftm autem hoc oporfet fumere , a/<trum nihil efi nec femper nec fecttndum ma-
gis
,
cundaponitur ibi:^f^ vtriim. Eft crgo prima ^^^^^^°>
vtrum omnia
"'^'^
femper, nec vt fi-equenter;&
non
^"^
qijia
,
cum
du-r
cntia fint pcr accidens,
quod
illud
caufa entis per accidens
eft vt in
fijluit
&
eft
&
quod
pduribus
opoitct eift
:
quod eftfemper ,& illud quod
fit
illud
vt in pluribus.
Prxmiitit ergo qu«ftioocm,dicens, quod princifium oportet htcfupponere , id eft, fialutionem harumquxftionum oportct fupponere in propofito , tanqtiam principium & fubiungit primam :
quacftioncm vtrttm nihil efi nec femper,nec fecun'^'*"* fol^^i'^-^^^ fupple omiiia pcr accidens t)^c!c*phsi vdtAictm, aitt hoc efiimpojfihile y^zo^iaca.xiCam j^2. :
&
iara Ai(kam'.efi igitur cjuod contingit pritter vtrun-
& praeter vt frequen& hoc p^kfecundum acciaenj. Deinde ciim
^ue, fcilicet prster iempcr, ter
:
^
perfcrutandum.
eftatcidentis,\(\ eft,enris
ppxzcdAem,pa,lam cnira
per iftam rationcm omnis namqttefcientia aut eft ettu c^ned eRfemper ; aut eius ejuod fecundmn ma^ :
quod probatdicens, t^uomodo enim docehitur, aut docehit atium ? quafi dicerct qu6d non. Vult :
ferius, icilicct iw
,
quam
dicit in-
duodccinio huius ,c{Te pcricru-
tandam,& eft,vuikn omniafiiit poflijsilia neceflarium, ncc iempitcrnum
q"o«I vtrUm hoc tjuod
femper nuiU
inefi
:
ita
efi
,
nihil
&
fit
& ni-
ide6 dicit,
vt inplurihit/
qu6d
TMoguihU omnia fint vt in pjuribus
;
,
,
& tjuod
iempcr fed
poffibilia
:
,
autjint
^iittdamfempiterna,de hii ^Hidem igitur pofierius
^'
»»*tftr
dicere,quod aiiquis,non potcft doceri ab alio,ncc ^"^'*' f*docere alium de eo quod non eft femper , vcl frc- ^*" quenicr:oporffr enim difiiniri iHud, fupplc de quo t^do{kxin3.,aut per femper,aut per magis, vt tjuia
melieratum,id cft,aliquid confediun ex commixtione mellis aquar, confert Cvpplefehricitanti,
&
efi
vtfecunditm magis
diflinitum
,
&
,
&
in pluribus
ens determinatum :
&
quod autem efiprater
hoc ,id eft
, prastcrillud quod euenit ferapft , vei frequenter, quale eft ens per accidcns, »(?« hahe^ hit aliciius docere,tjuando fcilicct fit, vel fiitputa
noua Luna, id eft, quod fic, vel fic fiat in nouilunio:qaia quidcm fupple dctcrminatur efle in noua L\ma.,aut efifemper, attt inplurthui : accidens
&
aittem efi pr/fter hoc, id cft
, practer ens femper, Ha;c fuitminor rationis. Vel forte hoc quod dicitur de noua Luna poteft
prsEter ens frcquenter.
exemplum eius , quod determinatur ad fempcr , vel frequenter ; puta qudd in nouilunio fit pluuia. vel aliquid huiufmodi. Vlrim6 epilogat quid fit accidens , quantum ad fuam naper quam caufam, turam quia eiusnon efi efle aliud efle
:
&
&
efi
S,F
:
haec
enim
MMA
R
I
r
ac-^
Af.
Rcfutat opinionem tcncntcm cuiuflibet efFedus dari caufam ncccfrariam ,
Ponit fectmdam quaeftioncm
fit
,
tria de entc per cidcns fuerunt propofita,&oftcnfa fupra.
Sed vtrum hoc quidem vt inplurihtts , quodfempex nulli infunt , aut funt ijuadam fempiterna, 1>e his quidem igitur poFierius
hil
ergo
cft fcientia. Dicit
fcientia,di^um
dicit
'
eiusdtHumefi.
pcr,nec frequcnterjergo dc entc per accidens
cfle
Remouct duas dubitationes quarum {blutior «es oportet fupponere in propofito , quarum fe-
''*
£^od quidem igitur efi accidens , & pro~ quam caufam^ ^ quiafcientia non efi
caufam contingcntis in paucioribus: proptcr materiam indiipofitam agcns dcficerct ab iiitento , fi elTct vinutis fuffipicntis. Deinde cum dicit ,
accidens,
aiittr
quod
rarionem:Ea quorum
ncc
gis^aut hac imj/iphile, Efi igitur aliudfr<eter hoc tfuod vtrunque contingit ^dr fecundum
^
(jr
hoc,
ter intentionem talis caufs aliud intendentis,
nunquam enim
JlllttrVhyfi-
noua Luna^accideny autemprater
Oftendit tcrrium confidcrandum dc tali cnte pcr accidens, concludens quafi ex prxdi£tisqu6d entis pcr acpdcns non cft icientia, facit talem
litam
fu4,
ant perfemper, aut
lecnndiini fe^fed incomparationc ad aliqukm caufam,modo praecxpofito : qniafcilicetcuenit praeobftat,
»4
vt
Ub.e.
i
pter
fophus loqQitur hic de entc per accidcns , prout pcr accides non priuat perfcitatem in entitate rci
accidtns.
,
docebitur, aut docebit alium
Tcx. com. «, ^'^^'*"f '*«-
hoc nonhabebit docere,(juando puta noua Lu-
ab acci-
cft aliud
dcnte vt in pluiribus.
Kcn »mm»
per,aut etus quodjecudum magts;€tentme]uo-
modo ejuifpiam Oportebit enim
fcilicet indifpoiita
(ueniuntftr
namqne omnis,aut e(t eius auod fem~
&
omniumquacfiufit,&corrumpUntur,dari caufam pcr fc quia hinc fequitur tolli contingentiam quod probatfus^, pci: cxcmpla,quod bcne cxpFic^^t Dodon Oftendit effeftum pcr accidens rcduci ad caufamper fc vltimatc , caracn fxp^ cius rcdudio fit in caufam pcr accidcps. ;
;
&
Infcrc
IftfJ^hr
tnt.
Summ^II. Infert Dodoir cx ipfb hinc ponebanc Facum.
T^ conj.7.
Cap. L
falli.
eos
qili
,
&
^ corrftmfifalkm. Poftqnam Philofbphus fcparamt
3i
confidcra-
rione huius fincnrix ens per accidcns
,
fccundo
modo di
ifto modo.Euit enim opinio quotimdam , quod ad caufam poiitam nccc{Tari6 (e-
tns pcr accidcns
ouitur effc
qu6d omnium qtuc
fiunt
,
&
corrumpun-
tur,eftah'qua caufa per {e',(equitur ncccflarid <]u6d nihilHt conringcns
vclpcr accidcns
,
:
(cd
caufa
illa
gis ad prxiens »ww:quia igitur omqe finitum rclccatur a qiiodam finito aliquotics fumpto , vt dicitur primo Phyficorum,t.c.47. contra Anaxago-
ram,Tcquitur qu6d fic
quia prim6
facit quod didum cft. Scauid6 cx didlis infcn quandam
deinceps
quod ponit mtnc
&
,
cef&tate,
:
IfM >ut*lf*^ n) Miutw qmubet ife-
«(«Ln
cimi*,
tferft.
:
^
cMH^t. fenerahilidi
& corrHptibHut, id cft,poni&
non in ^tftHe renerari corrifi , id eft , abfquc hocquod cfic^his ponatiu: ncccftari6 efle , vcl non cflc , iu qu6
Si enim noH hdCyOmnid
fi eins quodfit
eie
neceptate ermti
& corrumfitur non fecundum
dcddens cAufam aliquam neceffe eH
ejfe.
&
neteffttate.
fitl
neccflario ponitur effedhis
,
vel
,
proccdendo ab efTedu ad
illa
caufa ad eius caufam,
finituro:vt fic pcrueniatur
fic illc
non ponitur:
addendo ah'am propofirionem qu6d omnis eius quod fit,vcl corrumpitur , fit caufa pcr fc ,'& non pcr accidens ergo omnia eflent dc ncceflitate:
dicit
hic moritur infimiitate, aut vi xfi
exithoc:autfifacitfedhocfialtud;(^ ita ve~ niet
ad cjuod nunc eft.
quid^vtfifitit
:
Aut infd6lorum
confequcns eft faUumjcrgo fic
procedit
& anteeedens. In jfh
qu6d prim6
cantia Sedhocautefi,aut non. iluaretxnt-
mmetur^tut non mortetur.Similiter fifuptrfilut alicjuis adfaaa, eadtm ratmiam enim eH hoc in alitjuo dico autcm fa£lum. Ex necefsitate ergo omnia erunt (jua cefiitate
&
autem
:
funtfutura,vt moriturumfore vtutntem. lam
enimfaHum eli aliejuid , vt contraria
in eo-
dum nifi hocftifumfuerit, Dcclarat dl£bm probarioncm confequcntnr, jytdaratio inducendo pcr cxempla,dicens quia fi fijpplcom- txempUris nis cffedus habet aliquam pcr fc caufam,ad quam '•^•««•/''«v ncceifari6 fequitur.oportet infimiitate
fdlicet prarraitrit
,
aut vi, id
domum
fiiam
cft, :
ita
quod
htc moritur,aut
pcr violenriamy?
quod
exitus
e.xity
domus eft
cam. Sccund6 probat eam, Sccunda ibi : Firum enim erit. Didt crgo , qu6d penim non eft verum
caufa motris dus,quac poteritaccidcrc, vel cx infirroitate , puta (\ exiens dorouro propter afturo,
hoc , fcilicet qnod pofita causa , vel non pofita, non neccflario fit cffefhis , vcl non fit , fequitur quod ex tiecejfttate omnia «runt ,y? fupple addatur qu6d eitu qubd fit, vel corrumpitur , necejfe efi offe
vcl frrgus,incurrat in febrcm, proprer quaro moritiu; vclexviolcnria.putafiexiens domuro in-
ueniturab inimicis,& ocdditurab eis, ita quod exitusdomus , vt didtur erit caufa mc« tis huias:
quod ex
alitjuam caufam nonfecundum accidensffdperfe.
autfifacit
Deinde cum
aliquaro cauGro,puta quia vult rcpctere pecuniam i creditore : ita quod repctitio
dicit
Vtrum enim erit hoc , aut non -.fihoc fat, eritfiautem non^non. Hoc autemfi aliud trit
&
ita
manifeftum,ejuiafemfertemfore abU~
tp afiniio temfore veniet
vfque ad nunc.
,
id eft
teiti.
Circa quod Primo ponitprobarionctnconfequenSfecundo deciarat cam,inducendo pcr cxem-
facit.
Secunda
ibi : ^uare hic moritur. Dicit crgo, fupplc ftquaftawr dealiquo vtrum boc erit futurum auf non : fcquitiu: fupple ex pradicHs,
pla.
quod
qu6d daco anteccdentc , qtiod onme quod fit habet caufam per fc , qua pofita nccclfc cft ipfum ficri,qu6d alterum fit v^rum de neccfEtatc quia fi hacfiat, quod fcilicct ponitur eius caufa, fcQui:
receflitatc exibitdo-
pccuniaecrit caufa cxitus domus.fedhocfialtudid cft , qu6d fimiliter crit dc nece(litate,qu6d vdit rcpetcre pecuniaro proptcr aliam caufam piita , propter neccffitatem , lcilicet proptcr indigen-
riam
Probat didfcun confequcnriam.
duo
,
muro propter
&
;
fupplc ptocedendo ab effedu ad tjuod nunceO., id cft, ad aliquod
ita
caufaro veniet
z6
ali-
hoc quidemfi comedtt mordi^
;
confcquenria
ad przfens dc ncr
vlrirous cffcdus eueniet
Dcinde cum
^are
&
aufcrctur totum tcmpus futurum,
demcorfore. Stdfiinfirmitate, aut vi , non-
Probat propofitam conclufionem , intcndic omuia talcm rarioncm:Si pofita causa pcrfe,vcl nonpomtniuntdt
Km
fic
& itcrum ab
:
cund6 fubiungit conclufionis intcntam probarionem. Se<^da ibi Si enim rton hoc. Dicit cnim palim cflc cx diccndis.fcilicct ejHod fint principia
futurum quod poifi quiafemper
&
ergo hanc opinioncm
,
fit
tumm accipiatur,fiuc poft vnum annum,fiuc poft ouatuor,qu6d illud tcmpus cft finitum,intcr prxlcns nunc, terminum illum. C^mz igitur caufa przcedit tcmpore cfic^hiro in talibus , oportet ^u6d procedendo ab cffedu ad caufam, aufcratur aliquid de icmpore futuro appropinquando ma-
caufam,
proccdit
futura:fi aliud
Iit
**
akUto tempore a tepore finito,vemt vfque ad nunc. Con^t enim quod quantumnmquc tcrapus fu-
;
Cic
quo quiritur vrrum
nitur cius caufa:?^ ita manifefium
quod omnia cueniant de ncccmtatc cxcludendo ,
illud fiat,de
futurum -.fiautem non^o/i. Hoc autemfi aliud mf,id eft,qu6d fimilitcrfcquirurquod ncccflari6
^
fcilicct
qnod
ii5
fit
/^^\ yfid Mtemftnt frtncifU^ c^^ft* g^' \^„^erAbilU corrupibiltii,fiuegenerAr$
jtf
tur fupplc
ad
przfcns. Aliud exempluro ponitur,quod vidcrur concordarc litterz fcquenti, vt dicatur ifte cxirc *J«f*'**' domuro propter aliam caufaro , puta , quia vult haurite aquam : fcd hoc criam propter aliaro caufam/cilicet quiafitit :& fic venictadquod eft
:
& cft
Borum , dt
,
id eft
quod prius aut :
ptartcritoniro
in alitjuid
fa,
vfy< dicanu-quod comedit in prstcrito mordicdtiuay , aliqua acuta , vcl falfa , qui inducunt fi.,
iftc fitit
id
nunc
idero' ,
:
tjuia
tim :f(d boc autefi
,
aut non
,
id cft
,
qu6d
talis
caufa
''
AtjttAy ir
Metaph.
Lib. VI.
2i6
caufa amcccdens fupponitur ^^e
ptorMcanti»
^«4r* fequituT qu6(l
Hml^'
^**"
,
non
vcl
*a: necejfttAte iftc
eflfe
mortetury
ita quod de neceffirate effedus non fucuros. Additautemquud
"^" worw»»- :
Crit futurus
,
vel
jimiUtereH eadem ratio ,yj aliquis fupple proccdcns ab effcdu ad czvSam fHperfdiat, id eft, tran(cat adfa^a, id eft , praeterita reducendo, fcilicet $fFe(5him futurum non (blum ad caulampra.{enrS {ed etiam pratteritam. Cuius catjfam fubdit, qui^ hoc quod dico faElMm,id eft,praeteritum
iam
eft in
iam eft fecimdiim aliquem mo» inquantum faAiim , vel practeritum;
alitjiuoM eft,qudd
dum,{ciUcet:
enim diluuium non flt modo vt jn praifentamen vt praeteritum, quia verum eft dicere nimc diluuium ^ uille. -Et iicut iam ponitur aliquo iicet
ti;eft
modo caufa antecedens, li
ad
quam
necellario fequitur effediis
,
ex conditionaer^o ex necejfitate
: eo modo qub diciviuentem aliquem moriturum fore , (cilicet abfblutc , quia fcilicet iamfaElum efi alicjuid,vt contrarta fhnul effe in mixto : ad quod necclTari6
fe caufa:nunc quxrit ad efuaU prineipium &cjualefn caufamfiet reduEiio tali4,iitTum ad »»*-
teriam,aut ad (juqd cutus gratiai id cft,ad caufaRji finalem, aut vt ad rnouens, jd ?ft , ad caufam effi' pienrem,/^ hoc maxime perfcrutandum efi.
.Notandum/:iu6d in iftacnumcratiDne praetercaufam formalpm ; ex eo qu6d incidit in idem numerocum fine,vt dicitur z. Phyfic.t.c.70. ide6 per finem dat etiam intelligere fonnam. Hanc autem qu«ftionem hic foluer? praEtermit-
&
pt,fupponens iblutionem eius,?x
mo epilogat dicens termittatur
de
eo,iIlo fcilicet
,
&
Philofbphorum , ponentium Fatum
Prouidentiam dixerunt enim quod contingcntia, quae hic fiunt,& videntur per accidens euenire , reducun:
quam
Fatum vocant,per cuius aitionem ea quae vidcn-
Deinde curo
dicit
ergo quia tffque ad aliquodvadit
autemnon ab hocai
aliud,
vtcunque euenit ipfum^
&
caufagenerationisipftui nulla.
tur
fieri
Infert quandam conclufionem ex praedidlis quia enim ens per accidcns dicitur fic pcr aliquam
comparationem ad caufam per accidens,efto quod immediatc reduci ad aliquas caufas pcr le , vltima tamen reduftio ftat ad caufam per accidens,quae vltcrius in aliamnon
ordine produ-
C»rur»pf^ nentes Tnt^
ordinem prouidenrix:vuIt enim hic Philofbphus non omnia qua^ fiunt reduci in caufam pcr fe, ex qua neccilariq fequantur alirer omnia cflcnt dc :
neccflitate
,
vt
ifti
etiam habent diccrc
opiniones penra
altioris eft
;
fed iftas
negocij
J
ideo
CAP.
SVMM.fi SECVNDiE.
11,
Quomodo excluditur a confideratione huius fcicntia:,ens
verum.
SyMMARIFM.
omiaia per fe eucniuntrvltra incidit in latro-
"" > ^9^^ cxiuit domum : hxc eft caufa per accidensrnon enim exiuit propter hoc vt incideret in
&
ide6 mors huius cupnit per accidens. ; Dicit ergo, c^u6d palam ex diftis, quia fupple relatrones
dudio effeduum futurorum
,
& contingentium
in fuas pcr f&caufas vadit vfcjue
(ipium , qiiod
fcf licet eft
autem non adhtfc ad
ad alicjuod prin-
caufa per accidens
aliitd fupple
fcilicet fit eius caiifa
per fe
:
:
W
reducirur,quod
erit ergo
eim quod
vtrunejue ^«^«jV^ideftjeffcdlusfortuitij&rper accidens,
»/»/«»1, fcilicet
,
fcilicct
fc caufa.
cauiaprior
Dcinde cum
Id hoc capite vfque ibi , j^oniam auDeclarat cns verum effe circa com^ pofitionem, &: diuifionem , faepe con-
tem,
&
non effc in rebus. Circa quod ponit Doftor bonas noras , & fuse tradathicq. 3. VideibiSchol. z.inquo varia cius loca adduco quibus de hoc agitur. De quo Jate egi fupplcm. De Anima^dif^.fec/ 8.9. tradicere faIfo,&
,
principium, &caufagene-
rationis tpfim, fcilicet caufae pcr accidens crit
cum quodam
cuntur. Similitcr qui ponunt prouidcnriam di- v?'"'*'^' cunt ea quae iuc aguntur ordmat?. efie fecundum
reducitur. Exemplum , vt ifte moritur quia iuguj.ffiBui tnfMlu,velper latur ; iugulatur autem , quia incidit inlatrones: j^^,^
per accidens
,
Theologis dimittafur.
cfFeftus per accidens poflit
,
quae fcilicet
fit
:
nulla
QVodautem vt verum ens^& non ens vt
cius per
ialfum-.quoniam fecundum compofitto-
dicit
nem (^ Sed ad princifium qude , lem redu^io talis ? Tex.fom-8.
efi,
pofEbile
tur in aliquam virtutem corporis cadcftis
erit ergo eius ejuod
& ft»-
eft
f ft necellarium , ncc habet caufam dererminatam necellariam: mfihocfaEhumfuerit, id eft , de qua pofHt dici quod ifte morietur,nifi talis caufa fue-
princijfium^hoc
tum Met.
de ipfb
pter infirmitataTijVel violentiam,w«^«»?,fcilicet
Palam
clens
enim determinatum
mado ,quo
Notandum , qubd ex fententia Philofbphi in loco ifto,patet falfara efle opinionem quorimdam
rit.
^peracct-
ergo de entfper accidens prt-
;
fufiicienter
:
determinaic.
infirmitate aut vi, id eft
iucidtns cau-
2. Phyfic. text,
com. JO.& circiter, vbi oftenfum eft cafiun & fortunam , quae funt caufae talium entium per acci^ dens , debere reduci ad caufam cfficientem. Vlti-
mus
corrumpendum ryr^ y? quod ifte moriatur pro-
if
mittit
erunt ornnia tjux funt futtira
/equirur tale corpus ellc
»8
qua pcr
^ caufam qua-
affirmationem in compofito habet-.negationem
Ftrum vt ad materiam , autad quod cuitn gratia,aut vt admouens maxime perfcrutandum. Brgo de ente fecundkm agens pratermittaturjeterminatum efi enim fufficienter.
Mouetquandam quafftionem:quia eivm
diuifionem\totaliter vero circaparti-
tionem contradi£lionis. Verum quidem enim
flatim
diftumeft quod caufae entis per accidens rpducuntur ad aliquod principium , cuius non eft ali-
vero in difiun^o. Sedfalfum habet pavtithnis contradiclionem.
Poftquam Philolbphus tionchuius
fcientia:
fcparauit a confidera-
cns pcr accidens
,
nunc fepa-
verum. Circa quod duo facit:quia primb inquirit quid fit tale cns. Secundb excluditipfum \ confiderationc huius jfcicntiae. Secunda ibi Qmniam autem compilatio. Prima in tres. Prjmb enim facit quod didum eft. Sccundb mouet rat ens
quandam
30
Summ^ 11.
Cap.
quandam dubitati6ncm. Tertio prftbat quod Secunda ibi: Quomodo autem.Tema ibi: Non enim verum falfum. Supponendo crgo quod cns dicacur vno modo dc vero, & non ens de falfo dicit quafi duo dc tali cnte ex quibus
dixerat.
Verum <^ f/tlfum
(y>
ee-
ditient! eeri
&
;
:
hic pertr0-
poteftaliqualiter intclligi quid
didum eft quod lale ens
tale ens:priraii
fit
copoficioneni
eft circa
& diuifionem,& hoc fiue vocum^fiuecoccptuum; Secundum didtum cft.quod ve-
Hcct dilFcrentcr.
rum
& falfiim
patiuntur fibi contradi(5kionem,
&
altcra falfa. Dicit erquia altcra pars cft vera nen ens.vtfalgo, qMd ens diiium vt verum ;
&
&
clle fiibicdo
,
in-
vbi prsdicatum notatur in-
per diuifionem vcr6 inrelligitur
:
& diui-
di a rubic6ko:fiuc talis compofitio, fiuc diuifio
in vocc
,
&
in orationc, vbi cft veritas
vt in figno:fiue
fit
in conccptibus
fit
& folfitas
mends, vbi
eft
primumdidam. Et addit proptcr fi;cundum q^6d totdliter,id eft^vniuerfalitcr tale ens,vel non cns, quod cft verum vel falfum , fimt circa farticipattonem contiradtEiionir. tiam verum & folfiira omnem contradictionem fihi partiuntur , ica quod altera pars eft vera, & altera falla ; vndc fiiboit quod ipJHm vernm habet in fiibie(2:o,&
hoc
fuit
affirmationeTM in compofito
dtJiunElo
:
ied eft
negationem vero in
;
oppofitum dc
Notandum , quod cum
C.5.& indc. cx aflSrmatione AgirmMi»
fiilfb
;
ideo dicit;
Perihecmenias poflimt
fiirai
,
:
contradi(flio conftct
& negationc afiimatio &
fi;iUcet
ncgatio dupHcitcr
vno modo
,
cirra terminos
:
§>uomoJove- firmatio erit vcra ritm (^falsS modo affirmatio eorttriuU-
Sienem.
Primo modo
nam
,
&
negatio
& negatio
,
erit
Alio
falfa.
pofiunt fumi circa
&
terminos difiundlos in re , vt homo equus fi ergo cx his tcrminis formetur vna contradidio, dicendo, homo eft cquus homo non eft equus, :
:
tunc
erir
econuerib:quia affirmatio
negatio erit vcra:& fecundum hunc
rum
& falfum paniuntur
vt dicitur h>c in litera
:
fibi
crit falfa
modum
&
,
ve-
contradidionem:
nam verum
&
falfum
propoficionis de quibus nunceft fermo,non poffiint ellc circa
habent
voccs
efle circa
,
fed
compofitionem &diuifioncm,
fiuc affirmationem tes
& conccptus fimpUces
& ncgarionem,qua: funt par-
contradidionis.Deindc
cum dicit:
componens, vel
& non fecundo modo, inteUedus intelligat hominem & rilibi-
fi
:
c^omodo autent quodfimul, aat quodfeparatim
intelligere accidit alittifermo.
aute ijuod(lmul,& tjuod feparatim,
Dico
vtmn in
eoqu9dconfequenter.,fedin vnit aliquodferi.
intclUgat
tionem ea vt
vel diuifionera
,
, fi
fticuitur
:
ficut
inteUcdus incelligcns panes aU-
cuius torius, inceUigit
ea"s
vt
,
vnum inquantum
inrclligendo eas, imelUgit ipfum totum
gendoenim hominem , non priilis
:
intelli-
inteUigit pe-
dcm,poftea manunr, poftea caput &c. fed intelli^itomnes parres finniljVt cx cis vnum aUquidfit: limilicer in propofito intelUgit fimul pridica-
^ura
& fubieihira,vtex eis viu affirmatio,veI necum dicit
gatio conftituitur. Deinde
&
Non enim eH Tertim
falfum in reht44, quod qiitd verum bonum:quod autem m
ijt
:
circafic ens
,
(^ nen
ens poHerins perfcrutandum. Probat quod dixerat
(ciUcct
,
qubd verum &
falfiim funt circa compofirionera
& diuifionem,
quod probat per quandara diuifionem , dicens: Nm (» rehm quod verum fdfum nonfunt in rebtu, vt tjuod fed in inteU ^uidem bonum verum.-ijuod autemfalfum malumy UBu fitnt id cft , quod non funt in rebus , fic intelligendo verum (f quod verum fit quodda bonum, quatcnus verum falfum. perfedioncm quandam dicit, & falfiim fir quod-
&
dam malum
quacenus /alfura
quendam:non ergo cftjin intcUedii
defedum
dicit
fiint in ith\\s,fed in
circa vero fimplicia
mente, id
&
qutdefl necin menteefi, id cft, quodciim intellcdus habeat duas operationes , vnam qua inteUigit fimplicia,& quid eft:aUam qua componit,& diuidit, ,
& intelUgit complexa
:
non tamen verum & fal-
fura eft circa primam operationem ftus intelligit fimplicia
& quid eft
:
,
guia intellefed circa fe-
cundara : reUnquitur crgo per locum a diuifionc qu6d ex quo vcnun falfum non fiint in rebus, nec in mente circa primam opcrarionem , quod
&
iecundam,qua;
eft
compofitio,ve] diui-
mcntis,& hoc principaIiter;confequenter funt circacompofitionem diuifioncm vocis,qua: eft fio
&
iignura
mends
:
autem
addit
oportet fpeculari ctrca ens pofieritu
perfcrutandum
efi
cnim dicuntur dc
,
qubd tjudcunque
& non ensfic acceptura ,
fciUcet in aliis Ubris:
S V M A R I r M. Ens vcrum,fcnfu cxplicato,non confiderari ab hac fcicntia,alio tamcn fcnfa confideraturabca de quo optimc Dod,
:
ma:&
exponit dubitationcm.in quo eriam innuic folurioncm , dicens
&
«diquid fieri.
Scod Opcr. tom. I V,
3»
lumfalfum , fcd in mente. Circa verofirnpli^ ergc qua~ , (^ quod esi , nec in mente.eli
dcbet elle phirium:eft ergo dubitatio cjuomodo indiuiduntur vtritmfimul autfeparatim , alitu efi fermo : quia hoc magis fpe
telligind» tt-
tum.
quod intelligat vnumunquantum ex eis vnum aUquid con-
cext.c.ii.& inde,& multa alia in Ubrislx rel="nofollow">gicalib.
&
fonenti* in-
autcra .formct ex eis
& diuifionem:omnis autem compofitio & diuifio componuntur
tfut-
funque com-'
eaduobus con-
aliqua
quje
or g-ne-
rttlirer
non formando compoli-
,
Mouet quadam dubitationem:didimi cftenira quod verura & falfum funt circa corapofitionem
telleElui intelligit ifta plura,
nts
quodlibet fcorfum,& fccimdiuu fe,vt funt quq-
dam duo:fequitur quod
fint circa
M
quo-
& confequenter fe ha-
intcUe<5tus
diuidens intelligit plura
le
finiul cflc in loco,
loca funt propinqua
benria.
primo
vt dicitur
,
&
bi
duo homincs dicantur
cunque eportetfpeculari
coniim£tosin re:ficut homo animal : fi igitur ex his tcrminis formetur vna contradi6Ko,diccndojoomo efl animaljoomo non efianimal tunc af-
fartiuTUur f-
fi
rum
cia
c^oi. falfum habet partitionis contradiElionem.
f^ dufUx.
&
c6pofitionc,veI diuifione oportet
qu6d per compofitionem
ita
Siinul Atcipi'
cum
& diuifionem
:
fignifi"
dicimus aliqua efle limu' tuT dMpUciter ^u*d tntelUfecundum tempus,quajfimt in vno eodcra nuc £iHi ftmuiinrtemporis:quandoquc fignificat quandam propin- telltgit ixtrequitarcm eorum qua: confequentcr fe habcnt, vt ma coplexievt
,
cepiibus fimpUcibus
ncgatiojvbi prsdicatum notatur feparari
rtegatio
Notandum,quod effefimul quandoqne cat vnitatem
diutfiofum.ejuoniam fecundum comfofitionem nem , id eft , habent elfc circa compofitionera
lelligitur affirmatio
Al fmrtinM.
217
1
2
1
.
& inde
,
cap. vlt.
tali
ente, 5).huius text.c.
&aUqua
tenio de Anima,
M
j
agithicq.3. VideibiSchol. z. Epilogat difto hoc libro dc cntcper accidens ,ac cnte vcro.
V
^o
l\t Lib.VII. hunc QVjtmam autem comflexh & diuijto
Ad
«Mtcnoi cft
menU (jr non in rebui.
in fta ens
Metaph,
alterum ens a fropriu : aut quia quid
fft^aut quia quale
quantum
aut quia
,
Vbi epilogat
efi
^od autem
ens verum ergo,
rum
Excludir tale ens a confidcratione huius (cieno
•
•
i>
•
i
r.
i
Ens de quo con-' fiderat ifta feentia , eft ens reale extra animam: fed ens verum non eft huiufinodi, ergo &c. Dif it ergo qvj6d cjHomam complexio diuifio de tiae:& ujtcnxiit lalem rationem
fffnhderat.
33
.qua niinc eft fermo, eft in
ideo fequitur
qu6d/M
:
mente
&
qu6d
efi
,
id eft
fiibftantia
,
quod ^uid
r^ale eft
,
aut quia
quantur/f, autfi <juid aliud copulat mensaut diuidit : intelledtts enim componit, veldiuidit entia realia vt fiint ooncepta,
Tiuic fecjuitur
Ad hunc textum <J
& inteUeda apud ipfum.
illa pars.
cft,
4. lib.6.
^
^uia quidem vt accidens quod vt verum ens pratermittendi^caufa enim hui$ts }
quidem
indefinita
,
illius
vero mentis aliqua
ftftio^^jr vtraque circa reliquum genus entis
dr non extra : oHendunt dutem aliquam naturam entti Quapropter ea quidem pr^tter"
dit fub arte
vt
eft
multipliciter di-^
quodquid eft.
LIBER :
&ide6non cft
vt fic
non
SVMMA
caufa mentis
comppnentis,
P
eius pats
fit
extra intelledhimjlicet quasHbet
ens per fe,loquendo de ente per acci-
densincomparationead caufam a quaficdicitor, non eft en? per fe extra , quatenus euenit prster intcntionem quia fic eft
talis cau(ae,fubdit
ea ejuidem
,
prttermittantur
da
:
&
,
autem, <juapropter entia,
ContinuMi
ad dicen-
tiiif». diciJit,
fcilicet talia
contfniwt
fe
&
quod perfcrutanda fitnt principia cauft entis perfe , inquantum ens , fcih'cet quod eft ens per le , dc quo palam eft in qtttbus deter,
dicens
miiauimus de tjuoties,id eft in y. libro,quem nominat librum de quories:ex eo quia ibi diftinxit
hoc quod quiiefi
,
lib. j.
}««•
tiesi
Text.co.ij,
&
in
,
& fignificationes nominum, quqties
enim vbi detcnTiinatum eft quoties dicitnr di<Slum fuit quia ehs multipliciter dicitur , ficut patet in cap. de Ente , hoc modo profequituc in principio feptimi , vt ;
ibi
vnumquoqqe
:
&
^
,
tkmpe de
ideo pracipue in hacfcientia con"
Trima
ergo
duplici-
Summa hu-
quodquefic pradicamentorum. Toties autem ente di6io palamxquia
I.
Significat
enim
hoc aliqutd : illud vero
quod quale^ut quantum,aut aliorum vnum-
Textcom.».
,
fubliantiam.
huius
primum
horum
primum ens efi quodquidefi^ quodfignificat
pofiiit
V T
quoties. (jr
§lHare dicittir
traMandum ejfe. Secunda traSiat,
multipliciter dicituT,ficUt diuifimus
qua de
leefirtnU.
,
vnum
ens per (e
ea
,
,
extendit confidetatioMctaphyfica
modum
j
& in qiunto
nominum,quaE fubfunt con-
fidcrationi huius fcicntiae
proprium
& ex-
qux eft fapientia ( nam in quarto ambitum eius, oftendensad quac fe
(cientia:
declarauit
,
ContinuMtie^
qu£E fe tenent ex parte confiderationis *^
diftinxit intentiones
in hts
in^
ijuantum tn-
,
fttpvimum ens inprimaparte capitisprimi
omnium cntium.
Tcxt.con).
ens pe*
accidens
SEPTIMVS.
PRIMA.
Subftaniciam multis modis efle
ENS
&
ens rcale.Tangit etiam vcriufque , dicens
Poftquam Philofbphus determinauit
A
meeeusverU
patebir.
DefubHantia agendum ejfe cum fif primum entium.
C
ca-
ens etiam per accidens, aliquam naturam entis qijod fit
dicit
aprimitate produSiionis^fcilicety f^caufation^,
ius librt proponit de fubliantia
non
vere, id
i/ltus
&
\fabliantia\quia hac ejipracipuum ens,
ferprobat
(cilicet ali<]ua
hoc libro incipit agere depr^ecipuo huitu fcientia fitbieBo
{fideratur\ quod^uero
,
ftec ,
alicjuam naturam entts
caufe,^ principia inquantum ens. Palam autem in quibus determinauimus dequoties
N
fuprk
qa6d vtr*que,(dL\\ctt tam ens per accidens,quan> cns verum oftendunr, velfunt circa reUqttuni genus entis ab ente per fe , non extra , oftendunt
intcntiones
citur ensfigntficatenim hoc
di^um fuit
pajfio, id eft,operatio intelledus
dicantur
vnumquodque dicitur^ quia
,
peraccidentis,cft caula
indctcrminata , &c id^a
entis veri efi
,
mittantur. Perfcrutandx verefunt ipfius en-. tis
w^*
eft,-
vnam rationem communem
aut quia quale
,
fcilicet entis
,
indefinita, id
non in rebw,
ens, id eft, tale ens efi al-
hoc aurem ens
^pllogU4»
quidem vt accidens,& ensvt vefubdit caufam dicehs:
ens
&
&
:
&in
&
diuidentis,
teru ens aprgpriii^ id cft,ab his quaEfunt proprie fnria extra anitriam , dc quibus Metaphyficus
confidcrat
ifto cap.
efi pr
(jUod huiuf
ver» thyftc» non
prsdfdain
,
fcientia,& poftea continuat fe ad diccnda. Dicic aiftjt
,
fjuod altud copulet aut diufdat menj.
pe entt
circa
oftendens qu6d ensperaccidens, , funt extra confiderationem huius
praicedenti
;
& in fexto defcripfit
confiderandi in hac fcientia.
Ex quibus omnibus
poteft coliigi fblutio qua;-
ftionu difputataru in tcrtio,tenentium fe cx parte
confideraiionis huins fcicntia: )
nunc in fcptimo incipic
*''**"
""'
""
Summa^I. Jncipit detcnninarc
qus
dc rcbus,
(oluiio qiueftionuni
(ubfiint conli-
Ex quibus
derarioni huius (cientiar. ligi
Cap. poreft col-
Ad cuius
euidenciara
iam diflum
nocandum , quod
eft
in quarco
tat frituifA- fcientia verlatur
dt£9 irii
lAtt ctnfiie-
httrfn*.
& quinto
,
ficut
,
quzlibet
,
in gcncrcfcilicet circa
Alia vero dicuntur. In prima parre intciidit talem rarioncm Przdicarum limpliater in quid :
quam
z.
i
Vel in principio
Dt fuhftMtut 1 1
tiM circa prixapui.
Sccunda
.
Tcrna
qutdem Iheorui.
^^a <}itidem tguur ftpicnPrinuinduai
quia primd
:
dctenninat dc ente , vt diuiditiu in decem Prxdicamenta. Secundovtdiuiditur pcr potentiam
& atiumzhoc
cpim duplid modo dinidinir
vt patct inquinto huius cap. de ente.
ens:
Scamda
in
&
principio 9. tcxtxom.15. ind«. Defrtmoiti' tur ente. Circa primum duo facit : Prim6 prscmittit
quandam conduConcro qium
prindpali-
Sccundo excquitur dc intento. Scamdaibi Dicuttr Autem fttbfitimtA fi 7^.7 mttltiflicius. Condufio quam intendit cft ifta qucd tct intendit. :
:
cum
hmms i.^tt»i
Mctaphyfica intendat de ente inquantiun ens,& per confcqucns d^ omni enteiprindpaliicr
MttMfl^ff*
tamen intcndit de
fn»tif»ltttT
hsc
fubftantia
pars diuiditur in duas
:
:
& (ccundum
hoc
quia pr imo przrait-'
& probat ditflam condufionem.
Secund^ dat Secimda ibi: Fidetur Mttemjuhffantiti exiflere. Prima in duas fecundum quod duplidtcr probat didam conduConera. Primo quidem pcr rarionem,& a rei vcritatc. Sccundo a rei iudido, fiue ab auiioritare, confiietudinc anriquorum. Secimda ibi Et qu4>d olim nunc. In priraa pane intcndit talem ric
ordincm procedendi drca ipfam.
&
:
&
rarionem
aiuum
;
:
Subftantia eft
quod
primum
cns in generc
eft
prius in aliquo gcncrc prindpaliter in,
qiue eft de illo gcnerc:
quia ergo Meraphyficus confiderat de ente inquantumens ,fequinir quod prindpalitcr intendit de fubftantia , fi fubftantia fit primum ciu.
Circa hanc crgorationem
C\c
procolit
:
nam
pri-
mo prormitrit antecedens. Semndo ipfura bar.
Mlitru
tfiendk.
prsdicarura in quale qiud vci quanricas
,
vel
fed fubftanda cft
:
pro-
Scamda ibi nam
Tcrrio ipfum cxponir.
clfe priraura
libro , vbi oftenfiun eft quories huiufmodi ,
enim pro quia
,
hoc
nomi-
{cilicct
cns
fignificMt tfuod <]uiJ efi,& hocali^uid, id cft , fub-
ftantiam : iBud vere quod quMe, tntt tpuintitm^aut
vnumtjuodque fic Prttdictimentorum : Mttem ente diBo, id eft , cum ens todcns
altorttm
to-
tiens
di-
catur^
:
tjiUd
Nam tfuanJo dUimm tjuale tfuiJ h$c
:
aut
honum dicimtu, aut malum-.fednon tticubi.tum , aut homincm : quando 'vero (juidfH : nec alhum. neccalidum^ nec tricubitum , fed bominem aut Deum. I
V.
cft
:
fubftantiam
nam quando Scimus dc aliquo
iciliccr fi^nificat
quaHtatem ,fednon tricM-
bitttm, id cft,quanritatem 4«r
ftantiara
:
hominem^A. cft/ub-
& ideo fupplc quando
dicimus qualc
non diciraus tricubitum aut horainemiquttndo vero didmus dc aliquo^iM
,
aut quid
edc album
fiipple ipfiim
quz fignificant
,
aut caliditm dtcimus,
quaiitatcm: nec tricubitttm,
quod
fed hominem aut Deum, fiibflandam fignificant. Vnde patet cx his,
«gnificat quanritatem
quz quod
jUjttittortttt.
,
fubfhmtia eft prardicatum fimplcx in quid:
autem enria (unt prardicata complcxa,(cilicet AL ttmftfiin qualc quid , ont inquantum quid , &c. Rario t». hm'us eft , quia acddcns przdicaturde fubftanria QuMrefMhm denominatiue & in concrcto concrctum autem fiatiMefifrtacddencis includic duo, fdlicct ipfum fubiedum, ditMtutmfiufradone cuius didt qm'd. Includit criam ipfam vtri i*mf *f formara accidenris,rarione cuius didt qualc, aut quantum,& huiuGnodi & propter hoc dicuntur przdicari in qualc quid , vcl inquantum quid. Ddnde ciim didn alia
:
:
Alia vero dicufttmr entitt entis
:
et tfucdtaliter
,
hac cjuidem qualitates
quantitates
,
alia pafiones
,
3
ilU veri
effe
alia aliitdqtiid
tale.
Pcnit {ecundam rarioncm fumptam ex primi- ftutkimiJi tate caufalitaris,quam intendittaiem cft
Illud
:
quod
Mtademtitam
caufa alterius in aliquo gcnerc eft prius co in imiemtr*
illo
gcncre quia caufa prior
eft
:
caufaro
:
omnium acddcnrium in gcncrc crg9 flibftanria crit primura cns refpctfhi alionmi de illa radone fblum ponit rainorem vbi cft virtus rarionis. Cicca qtiam fic proccdit,quia primo propouit eam. S«rund6 prol>at cam a cnris
,
quodam figno ibi f^ntle quod mUm fcilicct cnria ;
,
& vtique,
Didt ergo,
a fubfUnria
,
dicuntur
entia inqttantum taliter vel totalita entis
,
id cft,
inquantum habcnt iubitudincm ad talc ens,quod eft fubfbmria , vt ad caufam hac quidem quanti:
tatts effe : ifia vero qitalitates
aliqutd aliud tale talis
cnds, id
:
alta pafitones aut
omnia enim huiuiraodi funt
efi^fubftantiaE
&c. vt
:
fiii
,
vd quanritates , vel
fiibiedU
& caufic propriz.
SFMMARIVM. Probat fubftantiatn cfTc priorcm accidcnce , quia hoc ncquic fcparari a fubftantia nara de fe cft aptum akeri inefrci idc6negat feparari pofTe a fubftantia, no :
quod
hsEc
fccudum ipfum,
fit
dc ciTcncia
accidcntisifed quia pofuit ordinc caufaru
ncccflariu
,
dc quofusc
V
Dod ^.d.i i.qr. z
m-
fed flib- '*•
ftanria cft caufa
horumpri-
Ddndecumdidt:
Scori Oper. tora.
:
quMle quidfitj/oc dictmus aut bonttm, attt malMm,
quod
qualitatcs,
mum ensefi,quod quid efi,quod fignificat fubUanttam.
ens
:
Tcnia ibi: Multipltctter tjuulem agitur. Didt crgo, quod ens dicttur multtpliciter ficut diximm tn hii,qHd de quotiesyid eft,in quinto tjHMndo dtcimm.
na dicimtur
&
:
crgo Mctaphyficus dcfubftanria prind' : confcquenria eft cuidcns : quia
'tenditur in illa (dcnria
/P*Sm
,
le quid,vcl inquancura
palitcr intcndit
fuhJiMtti* Tt-
qualitnS
dicOTS quod fupple raanifcftura
in prindpio
FrimitMttm
quam
eft prius
primis principiis enhs inquantum ens,
in prindpio lo. yfium cfuia Tnuitir tmtUs,
fiMtiit'
ibi:
przdicarum fimplex in quid : alia auccm in quaquid ; fic dcaliis , crgo &c. Maior parte , quiafimplexpriuscftjqnam compofitum przdicatum autem in quid eft Cmplexrcfpcdu prxdicari inqualt quid ,vcl quanttira quid : dc ifta rationc folum tar^t virtuicm
:
C»»tlMp4
Secunda
tate caofarionis fiue caufalitaris.
Seoindum hoc crgo totxnn hoc , quod iequitur in toto libro Mctaphjnc^ diuiditur in ues partcs qub prim6 dc ente , quod eft fubiedhim primu hiiius fcicntiat. Secimdo dcvno Sc dcaliis paflionibus entis inquantum crn. .Tcrn6 dc
fubiediij&circa pafEones fubic
friucffttlt^
Probat didhim anteccdcns dupliciter. Prim° FritnitMt dit» fUxfrtdie*cx primiute przdicarionis. Secund6 ex primititaittirt*t^
ibidcm difpucatanuti,
tcncntiuns fc ex parte rcrum confideratarum.
SdtatU yu-
219
I.
y,M
»
Lib.VII.
Z20 "\
Ai hunc I.
<
vtrum va-
,
Y
uxtumeft futp.
T Ndt & duhitabit aliquii
Metaph.
.7.
dere&fanarCi (^federevnumquod^^^ ifforumft ens aut non ens : fimiliter autem ir in
enimifforum eflj
aliis talibus nihil
necfecundumfe aftum natum
necfefarari
,
: fed cantummodo hoc aflerit PhilofoulfptL^ilii quia ponit ordinem caufanmi fimpliciter Jc7ii^s nm neccflarium ita quod prima caufa non potcft cau- fojftfepmrim ,
caufatum fccunda caufac fine caufa fecund^K fubiedhimautem habet aliquam caufalitatem rcfpcdu accidjcntis , loqucndo dc natiirali ordine farc
fopbile afubftantiafcdmagisfiquidem va-
caufarum,& ideo
dens entitim alicfuidefi^ (jrfedens ^fanans.
fii2 caufalitatis,
Hsc autcm magis
apparent cntia,quia
efi ali-
hac au-
quidfubicBum ipfis determinatum , vnumquodque quod tcm esi fubHantia , qutdcmin categoria tali affaretjbonum enim *»t fdcns non finehoc dititur. Palam crgo quiafropter eam (^ illorum fingulafunt, ^tare frimum ens , (jr non aliqtfid ens^
^
i«t.cora.j.
fdutum
phus
fedensfimfliciterfubshntia vtique
erit.
efle
&
,
fine ifta caufa pofita in ordine negaretur a Philofopho accidens pro tanto i. Phyfic. text. com.39. dicitur
contra Anaxagoram
Probat quod dixerat a quodam
Aantis
modo
alicjuii
vtrum vadere,
prardicto.
Ex hoc vtique
dubitabit
& fanare & federe vnum& in tAli-
quodefue ipforumfit ens:(imiltter autem
proquanto,vt /ic non fi, vel dependentia ad Et ideo eft forte dubium apud ali-
r/<^>fumptis in abftracto
cum
gnificant
iubftantiam.
quem vtrum
entia vel
fint
caufam
fado: nec
non
fcibdit,
non eft impofTibile ; fed includat aliquid repugnans prima: rationi quiditati accidentis abfoluti
eorum eft natum quando fumuntur iubftantia feparata
qu2
,
in abftradko
videntur
,
:
ipfum
ret
non
ctdentm
entiH^^^iMm eorufiiMrna». vide q. I huiut 7. in
.
»coto.
i<^
,
e^uod
& propter ac
:
non
quia
entia-, :
efle
&
quidem in
Jtientum Subftantiac
autfedens
,
fi
eftent a
cfle entia
efi alie^tifid
qu«
:
fiint
iali categoria
j
&
fubie-
ira ifta
&
non vacuum,&
pnificet folam
C
& includere
in
w« hoc
cnim accidens con-
accidentis
;
,
fi-
nam album
fignificat, vt dicitur in
quod eft fubftantia:
quia ergo fic eftpalam : quia propter earn , id eft, propter fubftantiam funt fingula aliorum:quare ,
fequitur vlrerius
Ji^ni
quid
,
,
quid fubftantia
aliijuid ens, id cft
& propterea
5.
A
P
SVMMARlVti. Probat fubftantiam
Notandum
txpofitio no-
^
^jjj^^
quod Philofophus hic
frequcntcr aflerit,qu6daccidens
teft efle fine fubic<Sbo
rum
:
dicit enim
in litera,
nonpo-
quod hihil
ipfb-
ncc aptum natum, nec poffibile /eparari a fubftantia : non quidem quia ponit fubiedhim dt eflcntia accidcntis : imm6 ex qs conftituitur ens pcr accidens ; ncc quia de eflcntia accidpitis eft,
abfoluti ponithabitudinem,vcl
primum
cns
&
Doftor hlc quxft.
z. de aliis duabus, duas fequcntcs quxftiones , inqui-
bus rem optime explicat. Vide ibi q. z. Scholium tertium, hic & ibi ad mcntem Philofophi/^m.f tcTnpore explicat Dodor, pcrcfiTe feparabilc
ab acc-dcnte,quod eft
cfle prius ipfo natura.
M
Vltipliciter quide igitur dicitur iffum ^ \frimum, fcd fubHantia omniumfri- eft
,
mum ratione, (jr notttia
,
^ tempore, (^ na-
,
q.i.& 4I
^^•'^-
tura.
Poftquam Philofophus probauit fubftantiam Frimitiufubprimum ens , quodfuit antecedens princi- A«'«^'i?'-
,non ens (ecun-
Phyfic. t?xt. com.7,
aurem gcneratio (ccundum quid. ,
e/Te
tcmpofc, cognitione, &r diffininone. Dc prima parte huius conclufionis habct
efle
paIisrationis;nuncexponitiIIudanteccdens,qua- ^a
• F. {.., /-LrL r ljtcr,talicet lubltantia nt .
notabilu. Vt-
II.
erit vtitjuepri-
generatio in fubftantia dicitur fimpliciter gcncratioralteratio
V T
Pridi-
& ideo non dicimr
ineft;
/ine hoc, id eft, fine fubiedo,
mo ens,& non
eflet nulla.
& variae
prsedica-
cap.de Subftantia, nihilominus tamen
connotat fiibiedum cui
M. frimum.
quiftio
Probat variam primitatem fubftantiae , de fubftantiis opiniones refcruntur.
alias
accidemia concreta
fotmam
folam qualitatem
jlUUtrum.
fic
SVMMiE PRIM.E.
apparet,
Etcnim pro quia , bonum
<^^;f«r, id eft,fubftantia:licet
,
&
hypothefi pofita refpondendum efltt ftatim quod fpacium illud efrec vacuum , ,
&fanans,
cretum, quantum ad principale fignificatum
camencis
tunc ex intellefhi pocorpus ibi non
ibi cfle,
hoc
hoc autem eftfubflantia\
importare
cft, vidctur
:
pofJit efle nifi corpus,
natum-.nec
vnumquodque talium accidentium
w- concreto
efle
:
,
haberctur corpus
fiti
funtaccidentia accepta in concreto:/»
ideo
vacuum ii aurem ex prima inqnod eftcolorem ciXt intelligein fubiedo cum fubiechim ems
illud ellet
accepta in
fic
aliquid ens entium fedens
Uum eis determinatum
&
fiue
:
quia vnumquodque
alteri inefle
tem magis apparent Conpret* ac-
,
etiam fecundum
,
Ariftorelis nam 4- Phyfic.cap.de vacuo, texr.com. ;8. quarririftam quarftionem Ci eflet fpacium in quo tantiim eflet color , aut fonus,
propter hoc entia accepta in concreto magis videntur elle entia ; ide6 fubdit , quod magiifiefi
quod
mcntem
^uia nihil ipforum
eji fecundum fe aptum
fojfibile feparariAfuhftantia :
quidem
qiiafrens
ericqua:-
,
habitudine
abftradtoxiiius efi,de
inrelledtiis
rens impoflibilia
telligenciaeius vnde(\nisi fupple fic eft,quod taliafunt entiafiib-
qu6d
fegregationempafTionumafubftantiis
vtrum
figno dicens,
»fubfianttei
rcfpcdum quem-
cumque ad fubiedum , quia cfTet contradi^flio, quod per fe in ratione abfbluti includatur aliquis rc^cdus , tanc enim cflct abfolutum & non ab-
Circa quod duo
mitatc.
•
.
facit quia primo proSecundo probat ipfiim. Secun-
ponit intentum,
da
^
o pnmum ens,& qua pri:
Altorum enim. Ponit ergo tres concluqu6d fubftantia primu ens triplici primitate,dicens,qu6d mulibi
:
fiones poftea probandas, fcilicet eft
tiplictter cjuidem
dicitur,cfuodprimum,id eft,quod
primum dicitur mulnsmodis,vt patet cx
;.huius
pom. i.fed ftibftantia eft prtmum omnitim,(\\^^\t entium ratione.id cft,difcap. de principio, text.
finitionc,
& notitia,id eftjCOgnirionCjd' tempore,
Dcinde cum
dicit:
Aliorum
*
"* ,
*ft trtpitx.
Summ^
Cap.
I.
AlUrum tnim categorematum nullum eji
ftum primum intcllechis : quia idrur alia Prxdicamenta noafunt enria nifi per /ubftantiam,
&
fefdrdhile : hac autem foU fefarabilU ef.
qiiia taliter entis,ide6
*^„* *^
Probat propo/itas conclu fionesrdrca quod tiia quia primQ probat fubftantiam efle primitMt um- nuim ens prmuutc tempons. Secundojprobat ^
•
fiidt
:
fiibflantiam eile
ftrn.
primum
221
II.
ens prinutate dimnido>
nis. Tcrrio probat iubftaittiam efle primura ens primiate cognirionis. Secunda^bi Et ratiofu. lertia ibi Etfiire. In prima parte probat hanc conclufionem , quod fubftantia eft priraum omnium entium tempore , tali ratione : Illud quod non cconuerib , eft cft ieparabile ab aliquo , prius eo fecundum tempi^s fcd fubftantia cft hulufinodi rcfpedu oranium alionun entiura crgo (ubftanria eft primuni omniura cnriura fccundum tempus. Dicit ^go, quod Jdtorum cattgore:
inquantum
dicuntur cognofci ptoprie,
modum
aliqualiter parricipant
co-
gnirionis fubftantijt:quodeft cognofcere quid cft
vnumquodque, putaquid cft quale , aut quid eft quantumi Ex quo patet , qu6d fubftantia eft pri-
mum cogniturri primitate perfe
dicit
;
&
:
matum,
tk,VrzAicaxr^x.omvi\,nullHmefiJifA-
id
Et quodolim,c^ quod nune ,
quodfemper quafitum , ^femper dubitatum efl quid ens.hoctfi qu^ fubflantia-.hoc tnim hi qtudem
Tcxr.com. j.
c!r
7
vnum effe dicunt:illi verh plura quam vnum, ^ua-
dr hi quidemfnita^ illi vero infnita,
profter nobis maxime, (jrprimum^ (^folitm,
vt eff dicete deficente fpeculandum quid eji.
r^ile, fdlicetafubftanriat htc autemjolai^cWicct fubflanria
cum
fupple fiparabilis ab
eft
Ptobar.vt dicebatur,CQclufioncm prindpalem
Deindc
aliis.
intentam a
dicit
rci
iudido,fiue ab audkorirarc,
fuetudine anriquorum, diccns
Et ratione hoc primum
6
,
necejfe
enim in
AJ haae vniufcuiufque ratione fuhjlantix , ratienem tcxt.eftq-}-
efe.
lib 7-
TrieriUi ^f-
Probat fccundam conclofionem, iubflanria cft priroam
{cik'cct
omnium entium
qu6d
enim,
&
eft prius illd diffinirione:fed fubflantia eft huiuf^
omnium aliorum cntium crgo cftprimum oraniumcnriura diffinirio-
tnodi refpe
;
ne. Ideo didt,qu6d
& hoc
primum omnium aliorum
r fcilicet
fubftanria
ratione, id eft
,
eft
difEni-
rione:etenim pro quia: neceffe eft in rationtvniuf' cutMftjue effe rationem fuhftantia.
Notandum, quod
diffinitio
& diffinitum
funt
agirritim fi-
perfede idem ; idco vbi ponitur vnum , potcft uome cut etiam poru reliquum quia igitur fubfbnria pormtitfwtt
^
^
fcilicct
vnum
dicunt effe
inter iIIos,qui
quod
cns ,
nifi
ponebant plura ,
/b»
hoc
:
vnum
,
&
ejuidem fjiita:
&
&
&
riam rcrura ponentes vnum tantura,vt Thalcs Anaximencs ; quidam plura , quorum aliqui po-
nebant
illa
infinita
,
cum
fic
vt
plura finita
.•
Anaxagoras
vt Empedocles
& Democritus.
Qu^apropter nobi*
dicit.
,
aliqui
Vlrimo
& tnaxime, ex an-
cft,qu6d fubffcmtia eft primum ens, ideonobit
quoniam tunc horum eorumdem ftngulafcimtii.quando quid eji ipfum quale, aut quan-r tumfcimus. Probat terriam conclufionem
,
, fcilicet qu6d primumomniumenriura cognirio-
& intendit talera rarionera
norificat
:
,
:
lUud eft prius
iuflibet fuhftantiam.puta
^uam
quid
eft
h
fupple quando cognofcimos tjua-
ie,aut quantum,aut vbi t^,quoniam^xo quia^rwc etiam horum eorundem , fdlicet acddenrimnyJwgula raaximc fcimus ijuandojcimtu quideft ipfum ,
maximi
& primum, id eft,prin-
&
,
eft.
qu6d
licct
Metaphyfica maxirac
aut ipfMm quantum.
Notandum,qu6d res eo modo quo cft ens, eft fmtur rei enintclligibilis mMtnf. cognofdbilis , ciim ens flt obie-
&
Scoti Oper. tom.
I
K
Lieet fritteipttlirer
principalitet confideret
dicitur
pfura
&
,
diftura
fiiit
dc
fubflantia
confiderat cifnUrat Mt-
dc toto cnte,& ide6 fignanter ait ArifVorcles :/ff/«w», vt efi dicere de fic ente: hoc enim, quod dicitur , vt eftdicere, eft addirio dirainuens.qua additione folemus vti in his,quiB non habent oranin6 veritatem. Tunc fequitur
de fubftanria,cum
fit
illapars.
SVMMARIVM. Manifcftum bilcs
;
eft dari fubftantias fcnfi-
libro
dc fubde quibns didum eft
&: ponit varias fcntentias
ftantiis fcparatis
,
primo,& plus dicetur lib.i x.
Vldetur autemfubfantia inex''fere manifeBiftme quide corporibuswnde ani-
malia,^ plantas,(jreorum parttsfubstantias effe
dicimusxf^naturalia corpora^vt igne
aquarftydr terram^
fnb-
ft4Utti»m,no»
in 4. huius circa prind- ttimen foUm
non tamenfblum ncc prxdsc
;
,
vt hic
fcd fubftanria cft huiufmodi refpeifiu
omniura aliorum cnrium ; ergo &c. Minorem , dicensqu6d /£!>< etiamfingula, tuntmaximi putamu4,qHando cognofcimm cu-
auale
quid
Notandura
quod eft magis notum & magis rem
oftendft in littcra
eft ignii,
eft
cipaIiter,C^ fofum^vt eft diceredefic ente, id eft,de
autem tuncftngula maximeputamuf^
cognirione
de /utr
tra£bntes dc cnte ad fblas fubftanrias intendequidam illud principium , fubftanbant ,
pefcrutandum
ne
Vttrit tfititt-
nes
fccundum dinerfas opiniones illivero infinita ftMUi» de principiis rerum pcttradlatas in prirao libro: quac principia poncbat rerum fubftanrias,& ide6
in ratione vniufcuiufque poni fubflanria rario-
fubftanria eft
cjnx
hi tjuidem
,
dpaIiterHntentam,dicens,^iM^ro^f«- quia fupplc
Trioritm co-
AL
nihil fubftantia.
dc fubftantia
eft fubflantia
vero plura cjuam
illi
,
poni diffinirio fubftantiai , accipiendo rarionem pro nomine:idco aif ArifVotcles qu6d necefle eft
^uando quidejl homo cognofcimus, dutigntf, magts quam cum (juale,aut quantum,aut vhi:
-
id eft
:
fubffcuirit,
.
,
tecedente probato concludit conclufionera prin-
Scire
.
& ntuic quantum &
niturin diffinirione accidenris , fimilitcr potcft
ncm. Deinde cum dicit
fnitimu.
,
hoc eft tjuid fubftantia
:
idtm.
_
,
quajrcbant,nec dubitabant
diffini-
rione , mtendit talem rationera : Illud quod ponitur in diffinitione alterius;& non cconuerfo,
ir
quantum ad pnteritum
& con-
illud tjuod
ad ^t3^(en%,& femper ejuafttnm femper dfbttatatum eft , fupple apud anriquos Philolophos quidfft ens
ftuti*»u.
Jiiflmhi»
olim
quod
,
^ taliumfinguld, V
3
(jr
,
^
qu^h
cunque.
titfhjfiat.
Lib.VII.
Z22
ex hUfunt, aut
cu>t/jufydut p4rtes cortfm, aut
fArtibtu^aut emnibits^vt caelum &fartes eiM
vtaHra,& Luna^&Sffi-
iidtfm
diftum fuit in ^.hiuus. ^mplius fop- .A/ttiquaruitp opinio bifurcatur:qiiia hiquidem, fcilicet vari/t opinionesdifukfiM. Pythagorici nonopinanturahquidralium ejfepraiittrum
ple
, v.t
ifta
i/itr
vt Platoponens ipf^s fpeciis , vel rmste. Mathematica duMfpecies ,idc{i , diios
teffenfibtlia
^te
Al. pff-
fttponi
,
fed
Vbi poftquam Philofbphus probauit intentam conclunoncm , dat modum procedendi circa ipf.im. Circa quod tria facit. Primo offendit dc fubftantia quid manifeftum fit. Secund6 quid dubium fit. Tertio quid dicendum fit , declarans ordinem procedendi. Secunda ihv.ytrHm vero ht. Jerti^ \hi:De hiiigitur. Dicit ergo quod fubftan-
quidem mamfeBtfftmc exifiere vtdetur in corti» efuid mt- fortbtts ; &c ideo kibltantmm efle manifeftupi eft, plantM , nifepuirf fit f^/de ammalia , eorttrn partesfub.
"
j'"/^^'-
t^a
&
esltndtt.
jiantias
(orpora
ef[e
&
dicimm
,
& Jimiliter
alia natPtralia
vt ignem,aut acjuarn.atit terram
&fingula talium quod djcit proprer opinionem quorundam,qui, vt di£bumfuit in primo libro,ponq,
,
;
fcant tias
elementa raedia. Et etiam dicitnus fuDftancjuicunque fimt autpartes eorum.[ci\\cct€Lt-
mentorum,vt lapis,
Scc. particularia mixta:4«^rjr
omnibus,\t tota (ph2:raa
&
.**»u.
&
ple dicimus efle fubftantias natural£s.Deinde
cum
dicit:
Vtrurtf
j>
al't£
vero hafoUfubJtantU funtuut
aut horurn qttidem nuUa
:
alterA
&
autem
qua dam perfcrutandum. Oftendit quid dubium
fit circa (ubftanriam quja prim6 proponit dubium. Secund(S exponit ipfum cx diuerfitate opinionuri).
& facit duo
:
jjefMitntU ^'^canda.ihi f^identur autemefuibufdam. Dicit Mtd dutium ergo ,qu6d licct manifeftum fit fic efle fubftan:
I'4inuifi'>gM.
f^tritm vero
tias naturales.
foU
lum ab
,
fupple
fit
iftis {cilicet
fcilicet
&
ali
horum qmdem nulaltera autem cjutdam
vel etiam
:
fubftantia
:
fint fubftantis
perfcrutandum
eft,
tanquam dubium quoad przfens. Deindp
cum dicit;
&
ponebatea magis entia quam'fenhlMlia,qua fuht corporalia : quia ver6 ponebat duos or(iines illo-
rum entium, fcilicet ideas
mim,vtfuperfcies, &linea effe fubfiantia
,
& Mathematica intcr-
media:vnumaurem tanium ordinem fenfibilium: ide6ponebatillaefle plura fenfibilibus.
fippw vero qui vt
Speu-
& nepos eiusfilius fororis
tenu.
i^oCmt plttresfubftan-
,
ri<«,id eft,ordines fubftantiarura,fw/7£>
id eftjin vnoquoque ordjneponens vnum principium omnium fubftanriarum illius ordinis;& fie
ponens principia cuiuflibet fubftantije fupple pri-
m^ipias
ideas. Jilitid cjuidem principium pOf numerorum, qiios poft ideas ponebat fubftantias orimas ; aliudmagnitudinum , quas ponebat fubftanri«s iecundas;<^»»//
corporacorraptibilia. Quidamvtr^oJCvc^^Xt dilFerentes a. Platone,& Speuf ippo, dtcunt fpecies , id ^'^\dt:x%,& numcroshabere tandem naturam : 6f fic non diftinguebant inter ideas primum or-
&
dinem Mathematicorum
,
fcilicer
numerorum:
jiUaver^oomnia dicunt effehabita, id eft , confe-quenter fe habentia adnuracros,puta/wM &fitperficies vfque ad primam fubftantiam cceli ,. alia fenJU>ilia,C[i\sc in vlrimo ordinc ponebant:fic crgo ex diuerfitate ifbrum trium opinionum patet,quiddubium fit circa fubftantias ipfas. Deiiide cum dicit
&
De his igitur quid diciutr hene , aut non hene,& qu£funtftibftanti£,&vtrumaliqua.
&
ter-
puniftts,
magis cju^mcotpus
& &
isU quomodofunUEt vtrum efl aliquafitbfiantia
& quomodo
autnuUa
,
fraterfenfibiles, Perfcrittandumcumdefcrif-
non opinantur effe aliqnid talium-iUi vero tlura^&magis entiafempiterna\vt Platofpe-
quod de his igitur , fcilicet de prsdiftis , quid dicttur bene^aut non bene, dicendttm eft : iterum qu*
& Mathematica^ duasfubflantias.
tiamfed Speuftpptnpluresfuhfiantias ab vno
& principia cuiufibet fubftantia
incho-ns , eff:'
dtxit
;
aliud qntdem numerorum
ryagnttudinum^ deinde antma protendtt fttbjiantias,
,
;
aliud
& hoc modo
Ouidam verofpecies
& numeros eandem dicunt habere naturam: aiia vero lineas
&fuperfcies vfque ad pri^
mam caelifubstAntiam,&fenftbilia.^fectindas ajferunt fubltantias
>
quod efutbufdam videntur
corporii termtnt,vt fuperfinu,& ltftita,& punSiw,
& vnitof
effe
magii fubftantia qtfkm corput
&fo-
...
dJlidtTh. f{ntftibftapti£,&vtrHmCuppkM.athe\Tnmca,8c n»miA »f,l idexfunt altiju£fubftant:<tpr£ttrfenfibiies, aut gnaturhit, nonfunt , t/?rfdato,qurd fint fubftanria: , ejuo-
&
modo funt etfi
,
fupple
id eft, ifta
qaem modum eflcndi
Wathematica
prxter fubftantias fenfibiles fubftanttafeparabilis, fcilicct
^uare aut e}uomodo,aut nulla fenfibiles
ix.lib.&:
tiam
,
,
&
ideac
vtritm
,
habent,
non fiint aliqua
eft
fecundum
efle
,
&
eft fubftantia />r<ef«r
: hoc qutdemperfcrutandumefl, fcilicet vltTz.cumprimo defcripferimtu fubftan-
fcilicet
fenfibilem cjuid
hoc feptimo,&
eft :
quod
facit
iij,
oclatio huius.
effe.
Exponit propofitum dubium ex diuerfitate
opinionum dicens
Tcit.conL7.
ferimuspriusfubfiantiam quidefi. Oftendit quid fit circa ipfam fubftantiam dicenclum , declarans ordinem procedendi dicens,
Tcrtiam veio ferfibiUum corporum f^bfian-
lO Tc«.com.tf.
&
funt prater fenfibiles , attt nonfunt ,
jolidHm. Amflius praterfenftbtliaiht cjuidem
ciesipfaa,
Sptufipput
dicitur fuit fuccelfor Platonis, fuccejfor Fl*-
feparabilu., C^ quare
Videntur atttem cfuihufdam corporis vnixas
,
prdines fubftantiarum fcparatarurn. Tertiamverofubfta>mam ponit corporum fenfibtlium:Exivoc ergo quod ilk entia funt feparata per confequens
j7nt fubUanti^,
vt pofiierunt antiqui Naturales, aut
xerunt Platonici
ideas
,
SVMMA SECVNDA Dc
ipfa Subflantiapertracbtur.
Ponic 4iuifioncm fubftantiae in qua-
Summ^ IL
Cap.I.
& coincidit cum cius diuifione;in primam & fcc< ndam, de qua tuor
mcmbra
jcap.
dc Subftantia.
,
pium.quod eft in genere pcr rcduftioncm quiditas autcm non eft ordinabilis in Przdicamento: :
,
Defcribic primani
,
fubftantiam, fcu fubicfti
m & diuiditin ,
formam & compofitum de quofecundo dc Anima,tcxt. i.formam materiara
;
,
223
quia vt
nec
ncc
fic
fj>ccie9sncc
aliquod principium partiale, nec paruculare,ncc genus, nec
pft
cft vniuerfaic,
vnum,nec multa;fed equinitas
cft
tan-
tum cquinitasjfecundum Aoiceniiam j. Metaph. Deinde ciim
dicit:
aitpriorcmeflc matcria, &.compofito,8i
A
V T
P
eft
tx
de quo ai/a dicuntur,
(^ illudiffum non adbuc de dlio:frofter quod
hicq^.
C
Suhieifum vero
Dodor
pcrfediorcm matcria , dc quo
frimum de boc determinandurft ejl-.majcimle namque videtur effe fubfiantia fubie^um
I.
frimum.
Quot .modis
dicntur fubftantia
Sc quas
,
propric fubftaiiriailtjdcqucfubftancia rcnfibili
& in-
,
&
tclligibili.
Dfdtur 4utfmfuhffj»tiajf plicius
de tjuatuor
tjuod quiderat
ejje
nort multi-
maxime
,
& vniuerfale
,
Exponit vltimnm membrum huius diuiffonis, dicensqu6dy«^«fff«m efl HlHddeque alia dicun-^ id ipfumnonadhHcde tur, id eft,principalitcr , altfi dicitui ,propter quod de ipfo prtmo determiSMhitSum «» Tjandum efi. Cuius caufamfubdit ;name]ue pro
,
etenim,
(^ genus
faifiantia videtur effemiufque ;(jr (juartum
frepefito
qimtfuineflHm. id eft, parricularis fubftantia, ma-
&
paliter Sc
horumfuhieilum.
maximc fubftare dicitur.
Nbtandum,qu6dprsdicatioeflduplcx quxper fe, & qucdatn per accidens , & illa (\uat
dam
&
probauit ift£ Poftqua Philofbphus praemifit conclufioncm,qu6d (cilicet ciim Mctaphyfica intendat de entc inquantum cns,& per confequens
II
de omni ente principaliter tamen de fubftantia: princi, detcrminans
jiunc exequitur de intento
dc
paliter
Circa quod duo
fiibftantia.
facit:
quia primo prsmitHt quaedam vtilia.& nccellaria ad intentum. Secundo procedit ad inten-
mm-
Secundaibi
Et primi dicemuf.
:
Prima
in duasfccundum qiiod^rffmitrit du^s principadat ordincm lcs diuifiones de fubftancia ;
&
&
modurn procedendi
circa
membra^ partcs
«
^n3<
quxdam
de inferiori: quaedam eiufHem de lc. Cum crgo ait Philolbphus , quod fubiedum , id cft , prima fubftanria non adhuc dicitur de alio , nonintendit ncg.'ue quin prima fubftantia poffit prardicari de alio per accidens , vt dicendo:hoc aJbum cft Socratcs; vcl quin etiam poflit praedicari de fe ipfa diccndo: per fc
eft
:
Socrates eft Soctatcs
eft fupcrioris
,
, qu6d non non habct inomni modo in-
fcd vult dicere
pra:dicatur de aliquo inferiori:quia ferius fe,cum
fit
comraunicabilis.
fimpliciter
,
&
TrMMtMtio dujlexftrfe
&
ptr
§luettttdo
primttfuhfHti* pojjit dt Mliofrtdic0rri
Dcindecum dicit
diui-
Secundaibi Confitentur autem.Primz in primo prxmittit \aiam dc fubftantia diuifionem. Secundo fubiungit alierius membri fub diuifioncm.Secimda ibi Taleveromodo. Prima induas:nam prim6 ponit vnam quadrimembrem diuifionem. Secund6 exponit vltimum mcmbrum diuifioniSjibi Subienum vero efi. Dicit ergo c^oA jHbfiantia fi non dicatur mHltipliciHs.-dicitur tamtf maxime de cjHatuor : etenim ^uid erat ejfe, id eft quiditas, fiue forma totius, dicitur vno modo fubftantia:alio modo dicitur vniuerfale fubftantia , {cilicet fecundum opinionem,illorum, qui ponunt ideas efte quajdam vni-
fionis.
fuitti
Ktme videtur fHhfiantta ; vnde inJPrardicamends princi» dicitur, quod prima fubflantia propric
Tale vero modo quodam materia dicitufy
:
:
^
alio
modo fqrma
vero quod
ttrtio
j
exhis.
:
:
t. Diuifio
fiihn*nti£.
Subftnntia
,
Mfitur qu*(IrufliMer.
uerfalia
,
& fubftantias
bus prxdicata. Alio
fingulariiun de fingulari-
modo^eww videtur
ejjfefub-
fiantia cuiHf(u^iijfte,id eft, prinjum genus,vt funt vnum 8c ens,qu2 quidam ponebant maximc fubftautias vniufcuiufque zcv.quartum
ieilum, id eft,quod quarto tur fubiedtum, id {ubiicitur Viuifiofuifttuuit hic
<9
(y
PrtuUca-
fuperioribus.
Notandum quod quafi eadcm cum illa ,
ifta diuifio
,
fiilicet
fubftantis f ft
quae ponitur in Praedica-
,
mentis
modo fiibftantia dici-
:
&
SuhdiMt/U /"*/***»»*
Lfe»*» ctft*.
forma.Tertiovero (juodex his,id eft,compofitura,
& eft
illa vulgata diflin(5Ko
fubflantix,qua: poni-
tur eriam i- de Anima,text.com.i
quod fubftan-
quacdam eft maferia,quasdain forma,qu:cdara compofitum. Deindc cum dicit ria
fubftantia particulasis,quaE
eft,
omnibus
horum efifub-
Ponitiftiusvlrimimembri fubdiuifionem. Se-
cund6 comparat membra eius ad inuiccm.Teni6 declarat qualiter agendum fit de membris , fiue pardbus huius diuifionis. Seamda ibi Quarefi fpecies. Tertia ibi: Attamen tjua nnnc. Prima in duas:nam prim6 proponitfiibdiuifionem.Sccundo cxponit eam per exempla. Secunda ibi : Dico autern materiam. Dicit ergo qu6d tale vero , fcilicet fubie»Shun quod dicitur prima fubfbntia, alio modo vno modo cjHodam dicitur materia ,
quod fubftantiarum
alia eft pri-
Dico autem materiam quidem asformam
MUtem fguramjpccieixquodautemex
n
his Jf^-
tuam totam.
mentis pojita *fifere t*de.
ma,&:
alia eft
ligitur
hax
vniuerfale
,
fecunja
fubftantia
:
nan> ppr fubiet^um intel-
prima
;
per gcnus ver6 3c
quod videtur ad (pecies
pertinerc in-
jcUiguntur fccundae fubftantias. In Praedicaqicntis
autem przmittitur primus modus hic pofitus,
^x co in «:ft
,
qu6d
ibi loquitur
de fubftantiaordinabili
Prxdicamcnto r^oc autpn vel eft genus , vcl fpccics, vcl indiuiduum , vcl aliquod princi:
Exponit di<Sbam fubdiuifionem pcr cxcrapla, , Dico autem materiam ejHtdem as.formam
dicens
autem, id c(k,figuram fpeciei, id eft,dans fpeciem ejttod autem ex hn compofitimi, fciliipfi fktuac :
cet totam fiatuam.
Notandiun, quod
ficut
diftum
fuit alias,
lofbphus quandoquc non cmat de exe^ipiis
V
4
Phi- ^xtmtU 41, nifi TiJUtttii. fU^
quod
224
V II.
Lib.
Metaph.
quod (enriat qui addifcit q6ia igitUt attificialia quantum adfuas fotmas funt nobis notiota na:
rtmufut
p«rti»nm„
^
tjr
non identit»-
ttm
imfcr-
tsmt.
tutalibus } ideo datam diuifioncm de fubftantia explanatjdando exemplaartificialia : fedfecuitdum rei vcritatem fieura ftatuse,& alixfoim* artifitiales i^on
tia,vt
fumfubftanti*, fed
habetur
per ha?c,
qus
huius
8.
j
ii»agis
text.com. j.
&
acciden-
vnde
iz.
hic dicuntur de artificialibus intel-
ligcnda eft materia,& forma fiibfbuitialis,& compofitum in naturaHbus.qua: vere funt fubftantiac,
&
primae
fubftantias
fingularittr fumantur.
fi
^arefifpecies materia eji prior,^ magis
^
,
iffo qmd ex vtrifque frior erit pro-
pter eandem rationem.
e/i
DThpmam eam efTe cns adualc,
^propriam habere cxiftcntiam.
ET aliis
enimfublatis nihilprateripfam appartt
rcmanens
for-
;
nam
quidem corporumfunt
alia
&
faShiones
,^ potentix.
Longitudo vero , (^ tatitudo^, &profunditas quanti-
quxdamfunt,fednon fuhHanti(t,^uanenim nonfubjlantia , fed magis cuiin-'
tates
:
Secunda ihv.Nunc efuidem igitur. Dicit ergo,qu6d m* materU yTy^fa>j,id cft/orma y;,pro quia,forma f/? Pnor Prior
concernpntes eam , probans
difficultates
contra
pafionei^
Comparat membra diftae diuifionis ad inui& primo fecundiim opinionem propriam. Secund6 f^cundiim opinionem antiqiiorum ibi: Et matena fubfiantia. Prima induas. Primd facit,quod didkum eft. Sccund6 remouet dubium.
cem
Doaorcmhiequpeftv j, &: x.d. ix.q, i. vbi optim^ difcutit naturam matcriie , &:
adhuc materia fuhHaptiaft fi enim : non ipfafubHaniiaquaeJlatia diffugit-,
Deinde cuni dicit:
ens
fit fubftantia rcrum , &: iuxtacara materia dcfcribifur. Contra quos oflcndit,materiam npn cffe maxime ens. Vidc
tcria
titas
funt hdc ipfa primHmyitlud eji fubfiantia. j at 'veroablata tongitudine
latitudine
,
& pro-
fundo , nihitvidemtis remanens , niftfiquid
:
C
comfojito.
ptateria, id eft,qu^m materia,^.WM|g/> ens, feqoi-
-—
tur prOpter eandcm rationem,qu6d eritpriof ipjh ^uod eft ex vtripjueM eft,compofit6. Ratio huius eft quia matcria eft prior compofito , ficut
^arematertam
determinatum abhis.
ejt
necejfe videri fotam
fubftantiam
fic
inten-
dentibfii.
:
principium principiaro
,
,
,
,,
.,
eft prius
priore eft prius pofteriore
s
:
compofitum
& ratione huius poteft dici
ciicit
eft
"lagis cns
iiione
nop- genetationis per
exillit
Deinde
,
prior;
Dicitur autem forma
fed perfedionis
:
.
non pnontate
quia eriam ipfa
formam communicantem
fibi
eile.
cum dicit:
»4
Ipfum enim hoc immanifeHum.
Remouet dubium:fortc enim crederet aliquis, qu6d diuifiones datae de fubftantia fufficiant ad cognofcendum de fubftantia quid fit , quod excludit dicens cft
quia nunc quidem igitur typo
quodam
in
,
:
generali,
e/iquid fuhffantta Jit
:
,
id
& vniuerfaliter
quia fciHcet fubftantia eft
quod non de [ubieBo prxdicatur fed de quo oportet autfm non ftilum, JMjfiriHcet diffinire fubfiantiam, »0» enim eft fufficiens:hoc enim ipillud
alia
fum eft immanifeftum. Notandum , qu6d prxdidl^a notifi/ratio de pri-
ma fubftanria qu6d ffciHcet denullo dicitur , fcd ,
ipfa,
vidctur quaedam definitio
,
fiuc de-
Logica , fumpta penes modum praedicandij fed noc non fufficit ad fciendum quod quid efl fubftantix ; nam pcf talem defcriprionem Logicam , communcm non exprimuntur cflentiaHa principia rei,firie quibus, quod quid eft fcriptio
&
non
fed:impojfibile.
aquam,aHj aefera,&c. vt paret ex primo huita qu6d lecundiim eos mareria eratmaxime fubft£nria& enB;ide6 fbla mareria erat tota fubCirca hoc ergo fic ptoccdir:quia pri-
ftantia rei.
m6 prxmitti* huius opinionis rationem.Secund6 hoc fubiungit marerix defcriptionem , ibi: Dtco autem materia, Dicit ergo qu6d ntateria ALali* fubftantia fit , fupplemaxime fecundtim opinionem antiquorum : quorum rationem fubditrfww, proquia :finon ipfa, fcilicet vAa.xcx\a.,fit fubfianiuxta
&
A^
tia dtjfugit, fcilicct a nobis
SVMMAR.
J
V
M.
,
quod fola ma-
qutt eft alia
,
fciHcet
:
bus
fiibftantia cft
di(ftum eft
quam
ple
;
maxim^ manif«fia
,
vt fuperius
nihil apparet rernanens praetcr fup-
matetia
:
vam aHorum a
materia,
aliae
quidem funt pajftoner corporum , pma. caHdum, frigidum,album,& dulce, &c. ali£ fiint faBiones,
&
puta generationes corruptiones,& motus: ali* funt potentia ,^niz<\viz\viaxts de fecunda fpecic, vel potenrix , id cft , artes , fiue habitus pradtici, qui potenria: rationales nominantur , de quibus
omnibus clarum
eft
quia qualitas non
modo
,
quod non
funt fubftanrixj
cft fubftantia, fed niagis illo
primum infiint haec didx dimenfiones , fcilicet diStx dimenfiones,fciHcet quanritates nam primum fiibipfa
,
eft fubftantia illud,cui
id eft,
:
mui quid
Scntentia antiquorum
,
fubftantia prxter mareriafci altis enim , fciHcet a materia fubiaris,fupplearebus fenfibihbus.in qui-
iedtum
poteftperfedefciri,
IJ
:
omnium
eft fubftantia
hngitudi»e,latitudine,
rt^.
:
ah'j
:
:
aHa de
ibi
pofuerunt totam fubftantiam rerum efle folam materiam: hanc fubftantiam aHj dicentes ignem, ius
Nec quidem igitur typo di0um eji cfuid ef fubHantia : quia eftid quod non defubiedoi fed de quo alia. Optrtet autem nonfolum ita:non enim fufjficiens,
contra eos. Secunda
Philofophi ex debiHtate fortc' intelleftus non pertingentas ad notitiam formx fubftanriaHs,
ri».
Tcxt.com. 8,
:
prior compollto,propterquam
& prior quam materia
perfe-
&
Ad euidentiam huius notandum,qu6d antiqui
,
fcilicet eft prior materia.
prior
forma
;
ma-
includit
Comparat ad inuicem membra didae fiibdiuf«lecundum opinionem antiquoriitn. Circa quorUJemaquod duo facit Prim6 enim facit quod didum teria ^fubeft,&adduciteorum rationem. Secund6 arguit /'»»"'» rerm. lionis
qu6d propter eandem ra-
Ariftoteles
rionem forma
m»te-
forma eft prior
quicquid teriam
quim
igitur
qu6d fi prior compofito quia
ideo
nernttene,
fi
fcquitur
cft alia ratio,quatenus
-
:
,
materia
,
:
at vero ablata
& profundttate mhil vide-
rcmanerc , nifi fnpple fubie<5him fi detenninatum , id eft , diftinfkiun ter-
fcilicet efi
niinatum ab
&
his
,
fcilicet
dimenfionibus,quod
eft
ipfa
Summ^ ip&matena:quia ex rauone
nu,
II
didut, fic intenienti-
fcilicct anu<^ais necejfe eji videri
rtMm
ejfe,
Cap.
fcilicctfuhfiM^rum-Sed
foLm
mAte-
ifta ratio fcfel-
qu6d , vt didlum eft, non deueneruntin notitiam fbmiz fubflantialisi antiquos
lit
,
cx eo,
{cilicet
&
ideo ibla accidentia pofucrunt fbtmas rerum, ipiam materiam totam renim fubftantiam (brc aibitrantes. Deindc cum dicit
&
225:
& duflem generis
quardam intrinfeca
cum
I.
pars pr»licatur dc toto
,
puta
totum dc partc quando vtrumquc eft eiufdcm gencris, excmplum homo eftanimatus , vel antma eft httmana. Et cft diffcrciuia inter has pratdiaarioncs deno,
vcl
:
:
minariuas: quiaillaqua; cxrrinfcca cft , non conucrtibilis
cft
nam licct benc dicatur bomoeftal-
:
bur, non tamcn cconucrfb proprie didtur : idbedo efthumana fcd illa quar eft intrinfcca vtique po:
Dic* autrm materia qud
Ad hunc
texnuncft nulUtentts^neque quiJ^
ejl ftcnnXvm-fc
neque quantitMy ne^
<).5.1ib.7.
16
q»e altquid altud eorum dicitur ,
determinatum ,
tfi
quittia ens
entm quoddam de quo
efi
fradicatur horum quodltbet cui efi effe alte-
namqut
riim,(jr categoriarum *tfnicujque,alia
defuhfiantia frttdtcantur 'yhacvero de mate-
^(^re , quodefi vltimumfecundum fe^ neque quid y neque quantitat , neque aliud ria,
altquid efi , neque negationes
erunt fecundum accidens. culantihtti
accidit
& entm hac
,
Ex
his ergofbt-
fubBaHtiam
,
mate-
tfft
nam ficut bcnc
homo eft humana. Hoc
didtiu
:
eriam roodo compofitum prsdicatur de matcria, vt hic didtiu: ; cconucnb materia de compofito , vt patet quinto huius capitulo fcxto , tcxt. com. 11. Quando crgo ait Philofbphus qubd dc
&
horum prafdicatur Pracdicamentonim vnumquodquc non intendit dc Pracdicauonc eflcntialijfed denonainariua:alioquin magis conduderctur quod matcria cflet fubflanria.vcl quanritas &c. quam quod nullum corum clIct:loquitur raateria
crgo de prjcdicarione denominariua.
Attendcntame qubd aliter alia prardicamcnta pracdicantur denominariuc de fubftatia, v;l dc matcria,
dum
:
Subiungit iuxtapraedi<3amopinionem mate-
nariue prardicarione cxtrinfcca : fubflantia vcrb
autem materutm lecundum fuam quidi-
pracdicatur de materia denominatiue prsdicatio-
qua fecMndkm ft
,
,
dicens. dico
id cft
,
tatcm , nequt efi quid , id cft , fubftantia , ne^ue qualttM , neque aliquid altud dicuur aliorum ge-
ncrum quibus ent eji determinatum , id cft, pcr (e diuifum. Vnde fubdit quod fupplc ipfa materia, eji quoddam de quo quodltbet horum frtdiElorum fradicatur
nutcriz
,
denominatiuc
(cilicet
eft effe
alterum
,
:
cui
fcilicct
,
& vnicuique tategoria-
rum przdidlarumjtaquod
materia,
qu«
fubiici-
habet diuerfum cfle ab his , quae de ipfa denominariue prxdicantur : ad cuius declararionera fubdit , alta namque , fcilicet genera defub-
ne
intrinfeca
&
;
poteft inferri
ideb ex hac przdicarione
qubd materia non
non
dc cflentia lubflantiac corapofitz. Dcindeciun didt
^
Std
^*^ impof^ibilt: etenim feparabile hoc '"T ' } ^ Kxtiim eft, -1 ff r I rT^
j
/
fit
•
maxime
aliqutd inejfe videtur
fubliantia.
q.<. iib.7.
Quaproperfpecies (jr quodex ambobtufubfiantia vidtturejje magis
quam materia.
aliis
ftantia prtdicantur, prjedicarionc denominariua:
hac vero,
id eft,fubftantia
de materia pra:dicatur,
fcilicet denoniinaiiue:fIcut
cnim accidentia pra:-
dicantiu dcnominariuc de fubflanria,vt dicendo,
de mate-
lapis eft albus,flc fiibflantia przdicatnr
ifta materia eftlapidea. Ex quo qubd Hlud quod eft vltimum fitbieciMm, fcilicet materia , de qua omnia alia prsdicantur (ccundum fe , id eft, fecundum fuam quiditatem; ,
vt dicendo
eftquid, id eft, fubftantia, nec quantitas
fiec
:
ntc
aliqutd aliud: quod per
lc fit in gencre,& non fb non cft aliquid tale , fed nec itaque negattones : ita qubd materia fit formaliter nega-
lum rio
,
matcria
vt negationes de materia fbrmalitcr pra;di-
Cuius caufam
enim , pro quia: ha , fcilicct ncgationes erunt per accidens,Cupf\e in materiajquod fonc dicit ad excludendum opinioncm Platonis , qui non difHnxit inter matetiam priuationem , vt didtur , i , Phyfic. tcxt. com.79. Vltimb concludit c^miL fpeadantibusex ccntur.
fiibdit
,
&
:
,
fcilicet pracdiftis
materiam
rationibus acctdit dicere
effe fubftantiam; fcilicet
fblam
& maxi-
vt fupcriiis diccbatur.
Notandum qubd ,
dam eflentialis
,
prasdicario eft duplex;qua:-
& quxda denominatiiia. Exem-
plum vnmv.homo
«;7
&
cum
non eft maxime
ens vnius gencris prardicatur de en-
tc alterius generis.
Excmplum hom^ :
eft
albM,
jS
qubd
fubftanria per talem ra-
tionem:Dc rarione fiibflanriz videntur efle duo, fcilicet qubd fit fcparabilis ab aliis , qubd fit
&
non cft huiufrnodi; ergo materia non eft maxime fubflantia. Dicit ergo ,fed impojfibile, fdlicet eft,matcriam elTe ma-
Ojlendite$u-
ximc fubftantiam , aut fblam matcriam
mMtrrim n»m
hoc, aliquid
;
fed matcria
efTc fub-
flantiam hoc altud
etenim pro quia : e({efeparabile
:
:
fupplenon compcrit to pcr
&
;
fbrmam
:
rnatcria::fed raagis
amiqtM
trm
msximk
tjfe
ejfe
ens.
videtur inejfe maximefttbflantit,quod
compofi-
De
TMimtt
fmlilMiiti*.
quaprapterjpectes, id cft,fbrma,
& quod ex ambobtu, id
eft,
compofinun, videbi-
quam materta. Notandum qubd maximc proprium videnu
tur
ejfe
fubilantia magis ,
eflefubftantiar,qubd
non eft
fit
feparabilis:nam accidens
naturam a fubflanria, fed fubffcmtia ab acddente irerum alia cnria magis fignificant qualc quid , quam hoc aliquid , fubftanria autcm proprie fignificat hoc aliquid,neumun autem horum competit matcriar fecundum fe. Naro materia ncc eft feparabilis , nec eft hoc aliquid forma autem licct non fit feparabihs hoc aliquid:tamen quia pcr formam fit compofifeparabilc pcr
:
&
:
tum
ens a
fic
& hoc & compofitum
poteft ellc lcparabilis
aliquid;ideb fcquip.ir qubd
forma
fintmagisfubilantiaquammatcria.
,
Deindccum
Attamtn tam qua Bantiam.
Tatma
,
(J»
ctmfofttum mtgtsfithfii* tim
qmMm
iftMteriM,
TcxtxoiiLf,
didt:
eft
:
ris,puta
Argiut conrra ^Qtas opinioncs,oftendcns matcria
:
fequitur
bis
:
animatus.-itz cconucvCo zanitnaeft
fiibftantia dc matcria quia acddentia pridicantur de fubfbnria,& de materia dcnomi-
riz de(criptioncm
ria
conucrri
& aliter
riam.
tur
teft
nttnc
Dico aiitem
ex ambohits ftth"
tam qua ex materia
e^forma dimittendum. PoHerior enim
efi
(^
attna
Lib.VII.
Zi6
Metaph. ^
madfertd:mdmfefid autem efi aliqtialiter teria. Itaque detertia autem ferfcrutaudum
^.iT"*
*'
Stt #V m«ttrisfrmntf.
nam
hoc feptimo, &in odlauo feqncntl induodecimo
in
Sccimdum qaod proponit eft quod cum vno modo dicatur quodquid eft rci vt pracdidum eft ,'dc ipfb quod quid eft fiibftanri;c fpeculandum eft idc6 dicit qu6d (^ttoniam i'n fubflanria
;
'
principio huius capituli diuifirntu tjuot modis
:
& forma
ex materia
,
nunc id
eft,
&
,
filbftanriis intelligibilibus fcpa^
raris.'
agcndum Hc de membris, (Jyg panibus prsccdentis diuifionis dicens, qu6d lic^t fupplcforma&compoficum fiot maeis fiibftantia quam matena attamen jHbjtanttam qu* qut ^d compofita 'ft f^ ambobtu,dico atttemeain Dcclarat qiulitcr
frefequttur
:
agit dc fubftantia lcnfibili, fcd
dcinccps agit de
e^ hac nam maxtme dubita9ilis. frimcifMlittr
tcbit
ad pncfens, di-
mittendHm. Cuius duplicem caufamtangit :tum quia eftpofierior , naturaliter quam materia
dcr-
&
terminauimut fubftantiam , horum quidem vnum vtdttur effe (\uod quid erat efft, de ipft/ fpe-
cum
cftlandumeft. Deindc
dicit:
&
forraa, ficut principiatum principiis,
gnitio matenae
& rorm« pracccdit
lubftantix compofitac pofita
e/i
aptay id
iacet fcnfui
eft,
rari.
'Etaddit
fcilicct
tanttmi drca ipfam
fub-
immo-
qu6d materidetiam aliqualiter eft
(cilicet in
,
tum quia fubftanria com.-
:
manifcfta ciim
& eft confefla ab omnibus antiquis;
:
& ide6 non oportet pufnifeH^a
& idc6 co-
cognitioncm
opinione anriquorum
,
qui
poncbant
;
tertut fubftantia
,
fciliccc
de forra3.per/crutandum fit fupplcpotius
& prin-
(blam matcriam
fiibftaiitiam
qu6d de
rclinquitur
&r idc6
cipalius.
Notandum, qu6d hoc dicit fpecialiter ad improbandum opinionem antiquorum,qui formam lubftantialcm 'tanquam min^s notam omnin^
Oper^ pretium enim tranfeundum ad quod nus nota natura adtiota magis , (^ hoc opus cfi
eft fcientiajdicit
qu6d de ea pcfcrutandum eft quam maximc; vv^it quiamaximi eft dubitabiliit Tunc feqiliturillapars.
Sr MM A R IV
M.
,
quemadmodum
bona :fu ex
in ailibt^s facere
ipfis
notiorihus
qua natura qui-^
dem nota ipfi nota : qua autem jingulis nota^ ^prima multeties debiliter nota > ^ parum Attamen ex male quidem nofcihjiihus ; ipjiautem nofcibilihm^ qud omnino nofcihilia nofcere tentandum; frocedentesficut diiium efi fer hac eadem, aut nihil entis hahent.
AfHgnat caufam didl
,
quare
fciiicet prius
,
&
pracparatorium ad infequendum , id cft> ad tranfeundum ad illud quod eft nottta , fcilicet Orio ttfnoffecundum naturam : cuiufiTiodi funt fubftantiae *^*"^'
rium
inteliigibiles
^lias dari rcnfibilcs
intelligibilcs,& prius tradat
,
alias
dc fenilbili-
bus,quia notiorcs nobis , &: ^c via difciplina: priorcs : aliae vcr6 quia rcmotiorcs a fenfu, minus nobis notx func : cid in fe notiorcs.
:
nam
ex fubftantiis fenfibilibus dif^
ejfefenfir-
bilium quidam:quare in his quarendum frius.
"XWJClo.
biles
G^oniam autem in
frincipio diuifimus
quot modis determinauimus fubliantiam^dr
horumvnum fpeculandum
Cuius caufam fubdit:^»fVt itafit difcipUna emnibttt hominibus , fcilicet procedendo per minits nota naturaad notamagis.•omms cnim addifcens
..
videtur efl
de
ejfe
qnod quid erat ejfe
Vbi ponic lecundam
diuifionera prijicipalcm
piiteip^ de fubftanria. Circa qu«i fic procedit quia prim6 proponit intcntum , fecund6 affignat caufam 4i£ki. Secundaibi: Opera pratium. :
iupUx,
MMto ordinit mftnfihitH,
Ad euidentiam primi notandum, quod Philofbphus hic fupponit
vnam
diuifionem de fub-
qu6d fubftantiarum quzdam fimt fenfibiles quaedam intelligibilcs qua fuppofiti proponit duo. Primum cft quod de fubftantiis ftantia:,fi:ilicet
:
:
fenubilibus
,
qux
funt manifeftx magis
cefnc ab omnibus,cft prius telligibilibus
tur, fupple
lium, id
,
& con-
aeendum,quamdc in-^
& feparatisjidco dicitqu6d confiten-
omncs effe quadam fuhsiantia fenfibi-
cft,
quapdam fcnfibilium
quare priits quarendum
cfle fpbfbnrias;
tanquamdenointcUigibilcs non om-
eft in his,
quia fubftantias hoc ordincprofcquiturvt panesconfitentur tioribus
frequenrcr ,
ex quibus
conim , qus fimt notiora fccundum naturam, & fibi minus nota:cuiufmohoc opm facere di funt magis remota a fenfu ,
&
e^uemadmodum ex ahibut humanis vbi ex bonis vniufcuiufcjue hominis partieft
ncccilarium
:
cularis/«//r totaliter, id eft
,
:
&
,
vniucrfalitcr t)ona,
& pcr confequens vnicutcjue bo>,a:(\c\xt per militare huius & militis peruenitur ad victo^ illius
riam totius exercims
commune •.ftc in
iffo,
fubftdntit.
SubftMiti»
qux
prajcognofcit aliqua fibinota,
funt minus nota lecundum natiuram
,
quod
quoddam bonum
eft
propofito ex notionbus
licet addifclti peruenitur
.
intelligi-
de quibus principalitcr hic intcnditur.
,
proccdit ad notitiam
COnfttentur autemfuhHantias
19
dc
acendum fit,diccns,qu6d hoc cftoperatprerium , id eft ,quoddam pra; fieceflafubftantia fenfibili
ponimur ad coj^nofcendum, fubftanrias
Sabftan(ias
ex
bonii totaliter bona fingMlif
vniufcuiufque
dimittebant,& ideS ad videndu vcritatem de for-
ma fubftantiali,de qua veriflime
lo
enim itaft emnibitsper mir-
notius:difciplina
ad ta
ipfi,lci-
ejua funt not»
nafium poftea nota in fine quae autem funt' nota firnpliciter primo, fcilicet quo ad nos : funt multoties debiliter nota, fcilicet fimpliciter fccundum naturam ; rario huius cft, quia ca qua: funt notiora nobis ; parum tura
&
ipfi
,
fcilicet addifccnti
&
:
&
aut ftihilhabent entis vixumquodqueautem ficuc ens fic eft cognofcibilc, attamen hoc non obftante , ex male tjuidem cognofcibilibus , fcilicec :
cft
fecundum naturam tentatjdum eft nofce nofcibilia omnia , id eft , fimpliciter & fccundum naturam procedentes ficut difium
eft,
per hac
,
fcilicet ipfa
nobis ad intclligibilia nobis mini^s nota : dicit autcm eaqux funt nobis mifenfibilia notiora
nus nota
eflfe
debiliter
,
nota fecundum naturam
eft nam quandoquc communiter diciturjCsidcm funt noriora nobis & fecundum natiuraro, vt Mathcmaticiiqux qula
multoties, quia
non fcmpcr
:
vt
abftrahunt
Summ^
Cap.
II
fcnfibili runtno* r» Mmtkt- abftrahunt a moni,& a materia cadera funt ctiam tiora fccundum naturam : terminu eui- „obis notiora. Patct cfiam dc jprimis principiis
&
m*tieii cr tx
^^
'cmi
^wT
»ot»
«M^M <^ »4tttr^.
Qttarta ibi
Scuontam
Horum OMtem
:
i;eto
dt^mtto
& in fc & etiam quoad nos/iiira fint ficut fbrcs
a difiinirionc
:
Idcirco fignantcr didt
huius.
<jo
nullus delinquit, vt habctur fccun,
quod
roul-
,'
&
duas
qaid,& per
&
tfttid efi
^
primi modi
fc
difl&nitioncm
C *
Dc
A
dum
Secunda ibi Nec
fubftantia fenflbilij
de ejMod
eft
fiibdit
eft.
*J
Logice often-
eo
,
eft tfttod <jMiderat cire rei
quod vnumijModij fte,{ci\icct
effe:efi tjuod
SVMMARlVIi.
agen-
fiipple
tjMtd efi fubftanriz fenfibilis:
dendofupple quid
& quod quid
f**^f«^
:
kfeo prtme dtcemm tjMtdam de
II.
?.
.
perrinent ad ejMod modifmittit
,
rei.
etiam htc effe. Wcit ergo quod quia
SVMMiE SECVNDiE
/itbnMittMrg
:
pcr aecidens, Secundo prsdicatum pet fc fecun- j>»,a^ »^^ diraodi s ex quorclinquinir quod fola pracdicata iluiit» frtmi in
tonc3.
Scxta ibi:ii«*- ^„,^ qmdtt
e/t.
quia prim6 remouet ft^{>>»^Mm"^*"' a <jM«d tfiud efi rei prardicatum
tet dicere. Firima in
domo, vbi
ratto
mam de fMhfionria.Septima. ihi:.QMtd autemopor-
complcxis,que funt notiflima fccundiim naturam in
227
II.
dicitur fecMnditm fe
ideft
,
,
&
erat
tjttod qitid
quod ac*
,
dpit praedicata per (c,nam przdicata peraccidcs non perrincnt ad quiditatem rci ideo l"ubdit,ww tnim mMJicum effe efi tibi effe , id eft, non pertinet ad ninm cffc quiditariuum:«f entm tu es mMficiit :
^xplicat quod quid cft fubftantiac fcnfibilisjcxcludcnsab co prxdicatum pcr aGcidcns,& propriam pa0ioncin,&: fusi
probans cns pcr accidens non habcrc
quodquideft
JDodorcm
,
fcu diffinirioncm. Vidc
feeunJitm pcrtinct
XI
dans per
teiffum
;
Poftquam Philofophus
pracmifit
& neceflaria ad intentum
qiuedaravd-
ui. ibi
Mttafhyfu» ^*%"*
&
jtpu 0JJUUS,
Ex
tii£lis
,
puu
tjuiaadefiei hoc. In
(^ leni
fe
fit
"'m^
quomodo
t6'inquirit
>
fe
de caufis generationis fubflanriarum
fenfibilium, fiue de ipfius, tjttod ejMtd
rione
,
vtrum fcilicet
paratum , tonici
,
Quar-
ijued
^uid
& caufa genetarionis
vcl non:& vtrum
fit
efi
eft fit ,
vt
genera-
aliqnid fc-
dixenmt
Pla^-
gcnerabile, vel non.
Quint6 inquirit ex quibus parribus conftituatur. Sexto inquirit vtrum quod quid efi fit aliquod ,
vniiierfale feparatumjpracdicabile air Plaro.
de fuppofito,vt
Septimo ofbcndit quod
tjtu/d tjuid efi,
:
albttm eJfeM eft
effe,
ciei
non
vnum. pracdicatafcctmdumi
K«t «w»#
fecundo modo. Dicit f**^
quod eft
fr^d*-
fe
defubiedto,
tjMod quld eft fiiperfi-
albi
addit
,
album
:
fed nec
eflc:
& albedinis •.Sz
quod non fbliim albiim eCc non
ijMtd eft fupetficiei ,
vel
,
qnia alia eft quiditas fuperiiciei
eft
ejMod
,
ipfum compofitumfMperficiem aibam efl efi
ex vtrifqMt , qMod efi efje quod ^Mfdefi, vel efle fiiperficici fimplicitcr fumptz Ci qnzras tjnare, reipondctur , ^Mia adeft ei :
hoc
,
id eft
,
quia album adhacret
qium extfinfecum
& propter
fiiperficiei
,
tan-
fcwtnaliter eflenria: fuperficiei
hoc totum
iftud
,
quod eft
fuperficies
a!ha, non pertinet ad cflentiam,fiuc ejuodqMideft fiiperfidei.
Subdit ergo,quc>d
finitio in ejua ratione
non
illa
inexii
rado,id eft,dif-
ipfMm
,
fcilicct
fiibieAum dtcente» id cft,difEruentc ipfuin,id
eft,
pratdicatum^y^tc ratto erat ipfins , ejMod quid erat
modo
ytrifm autem idem.
,
ejMod ejuid
eft
efe fingMlii.
:
(jr
non enim fiipple ineft alicui fecundumfe: : ejuia non efifuperficiei
habet rarionem principij:& caufac refpe£ku eoru
viam veroftim. Tertia ibi
hac r£tto eius
:
vt fuperjiciei inefi^ibum
qua
funt fubftantixjfenfibiles. Secundaibi:.^o-
tjuaref
inerit ra-
eHfuperficiei effefemper , alb»
effe^ idem erit
ficut pratdicata per fe
fubdit
ipfiim
habeat ad illud cuius
^^^ diuetfum ab eo.
,
effe,
& tamcn no pcrtinet ad diffiniuon6fxibie£H;ide6
:
Tcrtio
1»
Quare f fuperfi-
quia propria paffio pr^dicatur per
quod quid erat efle quia fciUcet Logicc loqucndojcft quoddam coUc<5hun ex prsdicatis in quid, & per le primo modo. Secundo inquirit quonim
^^^ ^^ ''^^"^
diciti
ergo quod nec ettam hoc omne ^itod, fcilicct prar'^*i/^Jji. dicatur pcr fe , pcrrinet ad tjuod quid efi efle rei: ttttt rn.
fcptimus liber habet deinceps feptem capitiila iriquiritquid
effe^
Remouet a ^uod quid efi,
igttMr fiiogizjtrc oportet.
Prim6 enim
alba
ciei
&
{Jf_
cum
^ua igitur non
tione ipfiim dtcentem ipfum
Secunda in principio oda-
&
^^'
Dcinde
tjuodquidetatejfe ftngutif,
via pracdica-
ideo Metaphyfica conuenienriam habent ; aliquando in inquifitione vcritatis induitmodum Logicij&aKquando econuerfb. Prima ergo pars diniditur in feptem , fecundum quf d iftetotui
Diitifiotitiitd
rci.
:
Notandum autem quod Metaphyfica & Lt>gica quodammodo circa idem verlantur ex quarjQ huius , tcxt. com.j. ideo magnam affinitatem
principalia.
*l[*.
prctdicataergo peraccidens,
exvtrifque vt faperfictei alba
efi
,
iabftanriac fenfibilis.
rei;
p^^z-T
^f,^ cemm»' mttr ftr h*e
Nec etram hoc omne:non enim quoditfifeeundumfe vt fuperficiei album : qaia non efi fuperfciei ejje album effe 4/ verl» nei\ue quod
& diuifioniS;,& huiufmodi. Secund6 ma& per principia fubftanrialia
Mctaphyfic-o
efi
...
"7;
&
nunc procedit de
,
quar dam principia communia
ps
^.
communiter
hoc raodo loqucndi , fcilicet boc effe, , intclhgere folum efle eircnriale
perrinerc ad eflenriam
mtento Hcterminando dc quod quid eft fubftantiat fcnfibih's- Circa quod duo facit. Primo facic quod diftum eft , modo quodam Logico & per donis,
Ariftotclcs
qutd ergo duiturfecu/t-
dumteipfum.
lia
per fe,& non per accidens.
puta rauficum efTe,veI album clTc^quia fimt cxtrd rarioncm cfTentiam rei ; ideo non videntur
enim
mufcum ejfe , n$n enim fecundum
es muficus
iliud
,
fecun-
ly effe
& quiditatiuum
XZtfgice^ quid ejt cjuod.quid erat ejfe v/tum-
tfi tibi effe
id eft
,
in toto fequenri ad defignandum quod tjuid
dicemm tjutdam de iffo Lt-
^uodqfte qu/fd dicitur fecundumfe^nen
eft,
Aduertendum quod rci vritur
TTJ' T prtfw
te^fum
adtuum ^uod qutd
dum rcipfum,id
Mc q. 7. Vbi tradat dc ifuod
^uidefi. Text-c.ii.
ipfMm, id eft.per fe:fcd per accidens:
te
tjMod erro dtciturfeeundum
"Vuk diccrc quod quia in fecund6
pridicandi pec
HeSitri»^
lubiechim poiiitur in j f" T**' difEnitione pracdicari:nam paf£o,q^ux prxdicatur fe
fecundQ
*"
Metaph.
Lib.VII.
iz8
{ecundo modo , habet diffinkionen;i ad addimfflj jiam fubie^him ponicur in diffinitionc paflionis: in primo aute modo praedicandi per fe,eft econuerfb : nam pr«edicatum,vel eft diffinitio,vel ponitur in diffinitione fubie<5ki:quia inquam fic eft} ide6 illa diffinitio,quje accipit prxdicata^in quo»
rum
diffinitione
non ponitur ipfum fubieAum:
icd magis econuerfo,illa erit t3x\o,quod ejuid era^ cfle pra: fingulis
,
quae diffiniuntur.
.
Concludit
autemex prsdidis nam ex quo ^Aquodefuid :
elTe rei
non pertinent praedicat?. per
prsdicata per
fe
ejt
accidens,nc<;
fecundo modo,reiinquiturquod
pemnet ad cjuodquid f/?rei:quac prsedicantur primo modo per fe,in'quorum rationc,id eft,difilla
finitione,non ponitur fubiedum-
probationcm
prxdicata per ejtud ijuid
eji
Subdit autem
duccndo ad inconueniens
,
fe
modo non
fecundo
,
quod
pertinent ad
tus
fttffic-
eiufdem
fi^itai.
fubicAum compofitum ex fubiedto
eft
accidente
'.fit
quod quid trat
&
albo homini
ejfe
,
id eft, hah^a.t,(iK0d quid eft inquaiitiim huiufinodi ; quia albus homo cxprimitui per duas.di-
&
dioncs, propterquod videtur duacrcs
tionc, idc6"fiibdit
quod
quod
alicui
efleht
& idco non poffent diffiniri vnadiffini-
,
nomen ipfi
ttaque
ftt
:
homo
gratia excmpii:albus
& tunc redibit quxftio quid tft'vtjtii habeat
,
quod
,
qtttd tft
&
fubiedo
vel ex
veftis,
tjft, fcilicet
ficut igitur
:
& forma fub-
quoddim compofimm ex
ftantiali, ira veftiserit
fubftantia
vtfiis.-itA
vocctur
accidentc
:
ficut
album & lene , & huiufinodi paffiones funt fuperficiei eadem autcm ratio eft de omnibus huiufiiiodi paflionibus, & dc vna, vt
vtrum
ficut
albedo pertinct ad quod quid
eji fuperficiei,ea-
qux
,
vni
& cidem li
igi-
fimt eadem, inter fe funt fuperficiei cfte eft
albam
idem cii quodtjuid quod quiditas albedinis & quiditas lenitatis fit vna , quod eft eiSidenter falmm cx qao fcquitur quod propria paflio fiuc quiditas proprix paflionis no pertineat ad fubieciVe:e]uod ejuid eJh^a.Sioms,Cit
fubicdi
ejt
;
fequitur
:
;
(^i
fliciter.
quod
igiturfubftanriacompofita diffinitur,eftqua:ftio
eadcmjfequitur quod
Ariftot. dif-
&
ttiafiineji his tpfum.quod cjuidtrat tjft, quod per difnnitionem exprimitur , vt fi albo homini,
vrrurri veflis
cundo modo ,
quiditatem.
cum
Notandum etiam proptcr fcquentia,qu6d Aride hoc, quod eft, ^uod ejuid erat ejfe , nam quandoque per (juod ^uid erat effe , intelligit ipfam rationem fiue diifinitionem exprimentcm rci eflcntiam ; Logicc tunc loquitur magis iecimdum :
&
haberc diffinitioncm.Dcinde
veflis potpfi
Vtrhm e»t per acdd,en,
hjPt
diginiri
^ "tam
ip.
xToluti
//<>»«.
djcit;
At vero neque hoc
ex eoru numero^qu*
e(l
^
ferfe ejfe dicuntur , aut ipfum non fecundum fe dupliciter dicitur,
(jr
huius elialiudquide
ex additione:aliud vero non. Hoc quide enim €x eodicitur idquod diffinttur , quia ipfum vt fi alhoeffe dtffiniens dicat Hec autem eo , quod
alij adiicitur y
albi bominis rationem.
veHis alhum homi^ veHe,vtalbum. Albus itaque homo eH quid alhum non tamen quod quid aliud ipli
nemy
ftoteles sequiuoce videtur loqui
«1«^
vniufcuiufque earum,
inetle plures pafliones,qux prxdicantur per fefe-
tur
cipitur tfpud
ejfe
fubftantia compofita cfi ex materia
ejfe , erit vnum & idem efIe,quod cft falfum. Notandum , quod eidem fubieclo contingit
fi
qiiid
tiua ipjim qttodcjHid erat
&
:
crat. cflc »c-
& ^itantitati ,& quando, & vhi, &
cji.
dem ratione& lenitas,&huiufiTiodialia:quia
Quod
,
moHert&c. qujdinquam fic eft, quodeft aliquid compofitum cx fiibic(5to & accidentc ,perfcrufandum tft ergoji ejl ratio,id cft,diffinitio cxpofi-
femper, id eft,vniuerfaliter alho
:
leni
flures
vt qualitati
ici,diccm,efuia /i fuperficiei albit
fuperficiei ejfe
Ijji emtingit
ItUum ci^utixd eft,vnicuique aliorum generum,
,
vtfifignificat
dijfiniat
:.
erat
alho effefed veHi
e(fe
quiderat
ejfe
Brgo efl quod
efie.
aliquid^aut totalitery aut non.
Subiiingit propofitx quxftionis fblutionem.
•:
qucm modum
locutus eft nitnc
quandoque per quod quiderat ejfe
in propofito:
*3
quas adducit. Sectmda
ibi
:
fblutioncs,
etiam aut.
Diffinitio
ipfam rei eflentiam,quz per diffinitionem exprimiturj& tunc loquitur magis realitcr Metaphyficc, fe-
primo prxmittit quxftionis folutionem. Secundo excluditquandamcauilla-
ciuidum quem modum loquitur in feqaentibus frequcntcr. Deinde cum dicit;
quandam conclufionem.Sccunda iWv.Quare quod
intelligit
&
Tc«.co,xi.
Circaquod duo facit,fecundum duas
Quomam verofunt ^ fecundum alias Ca"
Prima
in tres:nam
tioncm.
& concludit
Tertio ex prxdidis infcrt
quid trat
Tertia ibi
efie.
:
Non
erit ioitur nulli.
Prima induas namprimo proponit folutioncm. Sccundo probat eam. Sccunda ibi ^Quod quide enim. Sentcnria ptimx partis confiftit in hoc f,l.J*'J-l quod nec vefiis , puta homo albus , quod eft cns ftnitur per accidcns, nec ipfum pctaccidens , qux cft ^l- fimiHter dt *ff'Jf»ttintera pars , puta album:habcnt quodqutd eft, :
:
tegdrias compofitaigjtenim aliejuodfubieilum cuiejue qualitatiyCJr
vhiy
^ motui.
iffius
,
quantitatiy& cfuando^^
,
Perfcrutandum ergOyji ejl ratio
(jHodquid erat
effe
cuiufque ifforum
effe,^ inefl his ipfum q»od quid erat effcy vt 4lb» homini quod quiderat albo homini :fit
namque nomen ipfi veHU , quid efl veHi ejfe. quorum fit diffinitio,& quod quid cft. Circa quod duo facit quia primo circa hoc proInquirit
:
Inqulrit
Seeundo fubiungit quxftiou4t vere nec feSecunda ibi
ponit quaeftionem.
quoru quod nis fblutionelTi. quid erat cundumfe. Dicit ergo cffc.
:
qu6d qttoniamfunt aliqua
&
diffinitionem. Dicit crgo
fecundum
veftis cft
dicuntur ens perfe albus
quod
,
accidens
huius
,
,
c.
:
fo
,
qttod nec hoc
,
fcilicet
didorum jd c(k,eorum qua
fed pcr accidcns
fignificatur pcr
nam homo
:
veftis eft cns
&
per
&
prxdidiun cft , hic in quinto de Ente. Et fubdit , aut pro fed ipfum vt
fupplc nonfecHndumJ(:Ccilicct,Ccd quod
pcr accidens dicitur dupliciter diciturpcraccidcns
:
nam
homoalbus,
homo
eft
alio
vnum modo
& alio iiiodo
compojita fecundum alias Cate^orias,i(i eft,fecun-
cconuerfb albus
dum
quidtm eft aliquid, hoc quidem tx additione:illud vtro non:nam in diffinitione hominis non necef^ lario additur album, nec eius diffinirio:fcd magis
Prxdicamenta aliaaSubftantia : quianon fblum in genere Subftantix eft aliquod compofitiun,qiiod dicitex eo,quia
tem fubftantiarum (itac
:
enim^to quia,fupple
tis eft raateria
hanc
inquirit quidita-
fenubiliutn, quac
funtcompo-
in fnbftantiis
fubiwSla fonnac
:
fic eji
compo-
aliquidfub-
^
;
ideo
fiibdit,
c^aodhuius
, quod homo fit fubie^um quod fiipple horum duorurq
cconuerfb fuppofitp albi
}
ide6 /ubdit
qux dicunturuonfecundumfe^Aof ^uidemf
Cc\licet
"
-^"
hUx.
^^
Summ^ II.
Cap.
]icex.homo addttur tjuod Mffimtttr,id cft.in nitiDne albi
quandocunque
:
diffinitur
:
^uare qaod quiderat e(fe,
diffi-
nam
in
que ratioefi diffnitio
w
fubiedum , fi rationem , id albo efe di^nierrj dicat albi hominu hominem eft qu6d diffinitio albi complcaetur non album.vt fit quafi diffinitio hominis albi , & diffinitione accidentis ponitur
lliss diffinitip erit ifedfi primi
quod quod qutd erat non eft fupplc omnium habcntium qualcmcunque rationcm notificatiium nominis:fcd om-
nium quorumcunque ratio
diffnitio cft,
albui ho-
num ejfint
termini , id
quia
vnumquodquc nomen quod
,
crit
cft
,
diffimttones
:
cttilthct
ra- qut,.i,vt fn-
&
poni tantum vnum nomen,vt huic quod cft homo ««/^««jimponebatur hoc nomen , quod cft veftis
:
bct aliam diffinitionem quam illam , qux cft albi hominis quia ciim in diffinitionc accidcntis po:
rr^o
quod auid erat
eji
aut non, id
eft,
ejfe
homo
,
aliquid
vt ,
didum eft
atft totaliter,
,
id cft
compofitiex homine albo,pata vefHs,
tum
,
aut
;
,
quod cx prsdidis fequirur , quod
diffinitio aut cft ipfius totalitatis
fius albi
diffi-
,
totius
& non ip-
albus
,
hpminis ,quod
:
vel
enim quid erat effe,eji iSud quod aliquid erat ejfe. e^ando vero aliudde C)uoi. quidetn
tunc folum
eft diffinitio
iufmodi funt genus
non ell^quod quidem aliquid hoc homo , non e(t quod vere hoc
&
Non erit igitur quicquam non
cidens.
:
,
:
cft aliquid erat elfe
:
hoc aliquid proprium
rum ergo ncc habct quid ;
cft.
hoc quod quod quid erat effe
fubicdko
quidyVt
ejfe :
fcilicct :
non
cum
,
& cflc
quia aiiquid erat cfle
eji
cft fubflantia-
Dicit crgo
,
qu6d
idem,quod id quod
quando vero aliud de
alio
pcr accidens ficut accidens de
quidem aliquid,vel hoc alidicitur albMS homo non eji quod quiesl quod
dem aliquid{vel hoc aliquid:Jiquidem,\\oc aliquid felitm inefi fubjiantiis : nam homo albus vel al,
bum rnagis fimificat quale qujd.
quid ,.quim hoc
ali-
Exquo icquiturquod non habet,(^uod quid
prat efle.
Dcindccilm
(^
non
erit
tUec quod quid erat
5«//«« hn^ Concludit cx prxdiftis quandam conclufio quia enim diffinitio eft, qux accipit prxdi- ^^'** /f '"f? :
& per fe primo modo, puta genus, &
cata prima,
Ex hoc
difFercntiam. ,
&
fequicur
,
quod
{^^^/,^„ ,«
ibla f}'c-
dijjiniiio
,
o*
nihil aUud, habeat propric diffi- hoc profrit fola fpecics eft qiix habet pro- ^q"*»*^-
nitionem nam , difFcrentiam. Dicit ergo , qucd pric genus fupple quod quid erat ejfe, fiue diffinicio non erit nuUi : quod fcilicet non eji e.xiflens Jpederum ge~ neris ,id eft,dc numcro fpecierum exiftentium fub aliquo generc proptcr caufam di(5fcam : fed :
&
hiifolum nitio
,
fciUcct fpcciebus fupple inerit diffi-
,
& quod quid eft
dc gcnerc
cics
,
:
ha namque
fcilicet fubftantix
fecundum partieipationem pajfionem
,
dtci
,
nec feiundumaccidens
,
fcilicct
ipc-
videntur non
^^
nec fecunditm
bilia
,
,
qux
tria vi-
dctur impoffibile
habcre diffinitionem pofle
&
,
quod qutd
dicit
ScotiQper. tom. I f.
erit cuiufiihet
aliorum quid fignificatfi efi nomen , qtiia hoc huic ineH , aut pro fermone fimplici (crtior.
cics generis
ftcndit fic:
^5
^fed his
& paponem, nec vt ac^
Sedratio quidem
Quod non eft aliquid etat elle non habet qutd eji fcd homo albus vcl album non
&
genertsj^eejje
H£ namque videntur non fecundum
ncm
:
,
fcili-
,
cierumexiHens quod quid erat
intcndit talem Probat datam fblutionem , rationem Quod non habct quid , cius non eft, diffinitio : fed homo albus , vel quod quid eji , album non habet quid ; crgo , &c. Minorem o-
aliqutd erat
primo modo , cu-
& difFerentia:r<j/w vero,
:
4'-
dicitur
ftfuerit altcuitu primi,
diamtur id eft, przdicantur per fe non co,qu6d aliud dc alio dicamr, fciiicet per accidens , ficut album prxdicatur de homine,vcl cconucrfo. Deinde cum dicit
Diffinitio vero
eji
compofi-
cet prxdicata funt qutatnque
aliquid-.fiquidem hocfuhftantiis inefifofum.
vcl
,
id cft,alicuius pcr fc prxdicati
aliquid^ vt alhtu
,
at.
de bcllo Troiano ertt dtffinitio : nam totus ifte tradams eft vna ratiocxponens bellumillud: fed
participationem dici,
aliquid
»»'»
ms
folum.
dicit
alio dicitur^
&
"fH*""" "'
totius ,fcd alterius partis tan-
non
cft hoc aliquid fcd album non eft hoc aliquid ,fed tanttim quod eft fubftantia. Deiiide cum
fcilicct
homo homo
alias fequitur,quod Jlias,id eft,tradatus
^ ^^^ ^ j^y,.
.^^^
idem:r\m\ cuilibet raticmi poteft "^
tioni fignificabit
quod hoc modo
diceri,^ hu-
enim pro j,^
ww.-licct
natut fubie&un/)ponct , niatur album ficut albus
yHeptr tff«jftum huim
:
quid eft albi hominis. Itcrum concliidit, quod fi album habet, quod quid crat dfe non tamen ha-
^ti qiud.
:
non folum fi talis ratio fignificet idem cum hominc quia fic omnes r.ttiones expofitiuac nomi-
ejjk
crgo album przdicetur dc albo hominc, nontamen cftidcm,^ iw^ quid emt efe ipfius albi, ipfius,quod eftalbus homo,& ita non cft, quod
*;
vero efi,nonJi nomen rationi idemfignificet, id
fuppofitum eft
clle diffiuitioncm acci-
,
effe
;
hoc coiiipofitum, quod
«-
dcntis,quod cxcludit,dicens,
:
eftjfignificat
Dicerct Nominafi-
cauillationem.
quam rationem crcderct
vtnimqua Ex quo patet , quod albm vttita quod album prxdicatur de horainc albo, dicendo, quod albus homo eft albus,& etiam cconuerfb timen hoc ipfum, quod fcilicct,vt
quandam
Excludit
CRim" aliquis , qood ficut inuenitur aliqua ratio "•fi**""* rum.nen «^* nominis fignificantis fubftantiamjita etiam inue- defwitionts accidens, fignificantis mum. nitur ahqua ratio nominis
nerc
qux
&
^are
alicMusfue-
eo^qucd altud de alio dicatur.
&
:
efi^
von
Talia verofunt qutrunque dictintur,non
rit.
dcns non cconuerfo , vtfi ipfi albo indiffinitionc , vt pradi^m cft: veftii f^nifcet album homin*m, nam fiilic qui Mffinit vejicm diffinit vt album : cut in diffinititaic veftis oportet ponerc hominem,& albiun, fic in difiinitionc albi oportct po-
jtlbo ejfefedveftisejfe
Tcxt.<6.i j.
quorumcunvero
nomen quodcuilthet rationiidem.
hocatttem, fcilicct in fecundo modo pcr accidens hoc, fcihcet albirm : additur homini pcr acciadditur eo quod aliudipft, id cft, quia homo
album elfe homincm,wo« ef qutd quid erat
efi
diffinitio
nomen rationi idem fignificet : omnes enim rationes ejfent vtiqtte diffnitiones:erit enim
:
eft
:
Ji
tantum albi fupple ponendo fempcr , vt didum albi:qui3 eft, quod homo fit proprium fubiedum exeraplis; de curat non frequenter Philofophus
cjne hoTito ejl albui
229
II.
aliis
rtfjn
a fpccic
:
efi
ratio
vt dicctur
fed fupple
:
,
in
quidem erat ejfe cuiufitbet altoquia hoc huie tfi nomen
qutd fianifieat fi
;
X
inejlt
tri»-
difini-
Juui
z^o
Metaph,
VII.
Lib.
in omnibui fed nonfimpliciter,fidhuic quid ^
fne^, id cft,qu6d in aliis a fpccic poflet efle ratio
nomcn , quod fit vno ^podo , quandonomen minis notum exprimitur
declaratis
Heehtritre
fi^nificatum nominu contingit iuflifiter-
quid
fignificat
frimum, iliis vero confequenter ita (jr quod quidesi fimpliciter quidem fubfiantid alio rvero modo aliis j etemm qualitatem dicemus :
;
per aliud nomennotius:quiahoc ineft,id eft,qu6d de co prcedicatur, puta u hoc nomen Philofophiu
exponatur p^r hoc nom.en fttfiens fic intellieendo,qu6d ratio exponens nomen,puta Philofophum fumitur a nomine notiori,quod de eo praedicatur,
cuta ab
hocquod 6(tfapiens,vt
fic
exponatur nor
men minus notum per nomen m^s notum. Aut aUo modo, quando proferr/io/iefimplici,
fupple
fit
id
ad exponendum
eft,
vnum nomen
fimplex
fii-
fedmnt qutd
ali-
pojfe
Mffiniti.
^are & qualitas efl^orum
quid eli.
quaquid eH ,fed nonfimpUciter : fedficut de non ente Logice dicunt quidam ejfe non ens^ mnfimpliciter^fednon ensfic^ qualitatem, Poftquam Philofbphus pofuit vnam
nem
per accidens polte
iimiatur hacc raiioiamatorfapientix.difinitio vero
per quam negauit ens
diffiniri,
nunc ponit fccundam cfle diffi-
non
ertA,{ciIicct tahs ratio
erat
ejfe
illud,rcilicer,quod per talem rationem expri-
uct quafdam dubitationes ad affirmationem datae
:
necfrit
cjtiod cjuid
Notandum,qu6d
videntur poflc
impedire aliquid diffiniri. Vnum eft fi illud de quo aliquod genus praedicatur participat illud
aqueum aqua enim (ecundum quandam extrinlecam participationem & idco lignum non po,
lignum
licut
dicitur
:
;
teft diinniri
aquam,cum Ipecies autem non
per tale genus,id eft,per
aquanon fit de eflentia ligni
:
hoc modo genus , fed per eflentiam fpecies eflentialiter eft genus 5 non Iblum
participat
nam
&
participat aliquid eius. Aliudeft alio prsdicatur,
fit
vt
fubiedum
fi
illud,
quod de
re(pc£bu propriae
&
homo prxdicatur de rifibili , tahominis non eft formaliter quidita? rifibilis:(pecies autem non fe habet, vt paflio ref^ pe6l:u generis , fed ficut illud cui ipfum genus eft idem per cflentiam. Aliud tikSi iIlud,quod de alio pafIionis,ficut
men
eflentia
prsdicjitur
,
accidens eius
fit
,
vt
cum muficum
hotpine:homo enim non eft eflenipfum muficum ficut fpecies eft eilentialiter ipfiim genus nullum ergo trium prajdi(5torum eft genus illf us de quo praedicatur , per confequens non poteft , vt fic, proprip, diffiniri propter autem rationem oppofitam fpecics habct proprie diffiniri ; ide6 ait PhiIofbphus,qu6dhaJC ^raidicatur de
fialirer
:
:
&
pamquefcilicet fpecies de genere fub1lantiae,quae fola:
Secunda ibi
fblutionis.
tria funt,qua;
prsedicatur de ligno
fecundum eum hic proprie
diffiniuntur
:
vi-
denrur non fecundtim participationem dici pafIionem:nec vt accidcns,modo prsexpofiro.
&
Cap.
:
Hahet autem
tempalam. Dicit ergo,qu6d aut etiam, fuppledi-
cendum
modo quam
eft alio
III.
a fubflanria competit dTffinitio
aliis
?
(fuodquid esi
dum
quid
quod beuc
,
diffinitionem
,
fen
competerc tantum fccunnon fimpliciter , fcu primo, ,
cxplicat
Dodor.
Vide eum
&
&
&
niuocefiib-
quACunrum, fcilicet quantitatem, qualitatem fttHuit^at' que talia \ficut enim ipfum ens exiftit in omni- cidentijlc «^ htu,\A eft, pr.Tdicarur de omnibus generibus \fed diffinitio. nonfimiliter,id eft,non aeque prim6 ifed huic qui-
&
dem,id eft,fubftantiae primum-.illisvero, id eft, aliis Praedicamenris confecjuenter
& pofterius
:
ita
&'
quod quid eft Jimpliciter quidem comienit fuh/fan-' tia alio verp modo aliis,id eft,fecundum quid , non fimpliciter refpedu fubftantiae:quod probar,
&
:
quia etenim qualttatem dicemtu g^at^jpura^quid eft
dulcedo ? dicemus qu6d eft qualitas qualitas eU eain aliis Prsdicamentis quare rum,qua habent c^odquid efl : non quidemfim:
&
;
plic'iter;fedftcut
fimiliter eft
de non ente dicunt quidam Logi-
fi dicatur, quod non ens eft, non quidem Jimpliciter : quod fcilicet non ens fit ens; fed quod efl non ens,hc hoc eft efle ens fecundum
quid
& negatiue
:
& qualitatem
Jic
mus efle ens,& habere quid
,
fupple dicc-
eft fecundum quid,&
:
quod
\ Vt& diffinltio ficut & quodquid esi ,
jL\.multipliciter dicitur:etemm cjuod quid cfi vno
quidem modofitgntficatfuhfiantiam^fjr hoc aliquid : alto vero modo quodamque pradicamentorum quantitatem <jr qualitatem^^
& ens
iS
in omnihtts eft Ji-
mile,idemvtique ertt,&non exemplum.-nece^Se
eft
& pofteriorisjfubftantiae, & accidentis,in par-
ticipatione entitatis pliciter prius
&
:
nam fubftantia eftens fimquam accidens non
pcrfedKus
:
autem qu6d accidens non fit formaliter ens, ficut non cns non eft formaliter ens:nifi loquendo Logicc modo prasdido ftar ergo folutio in
fic
hocqubd
enim
§luomod» atctdentia hubent quid ?
ce non ens effe, vt
:
hic quaeflionc feptima.
alia qu<ecunque talia.Sicut
a4
ipfum quod Sicut ens (jf quid efl:nam fupple ipfum quod quid eft, vno qui- qaod quid eft contingit hoc aliquid: , demmodojignificat fuhftantiam analegici v, alio vero modo quacunqite altorum Pradicamento-
ris ,
X. Silutio
qftdfiionent.
quqd
pnim in exemplis confiderare & fimile & difl^imile:(ed hoc dicitur ad denotandum ordinem prio-
SVMMARIVM. AJiis a fubftantia
prius fcilicet
diffinitio dicitur multtpliciterjicut
7j. vt fuperius dicebatur
QttDmodo
dubitatio-
nem. Prima in tres:quia primo folutionem ponit. Secundb eam exponit. Tertio eam probar.Secunda '^v.Oportet quidem igitur. Tertia ihUI/lud au-
non fimpliciter. Notandum,qu6d cum dicitur qualitas efle cns, eo modo quo Logice dicitur non ens efle , non eftomnin6 fimile:exempla enimponimus non vt ita fint , &c. Vnde fecuiKlum Damafcenum, cap.
SVMMyE SECVNDifi
i7
modo
fblutionem,qu2 concedit aliquo
nitioncm vcftis,& accidentium. Circa quod duq facit. Prim6 prxmittit foIutionem.Secundo mo-
geiuis
•Tm. c6 14
folutior
,
quaeftionis praedidae
mitur certior ratio.id cft, aliqna ratio magis nota: puta fi ad exponendum hoc nomen PhtlofophM
mitur,fiue exponitur. Tria^ud^im-
fvtique
exifiit
cut
& ens
quia diffinitio dicitur multipliciter, ;
fi-
Tiiffinitio
per
fe frtmo con-
uenitfubft»» titfecundario
vero acci'
dertti.
& princi& quafi fe-
ide6 ficut ens dicitur prim6
paliter de fubftantia,fecundari6
cundum quid de uenit fimpliciter
fic & diffinitio con& per Ct primo ipfi fubftanria::
accidente ,
vero
:
fecundum quid vero ,& perfenon prim6 conuenir accidenti. Deinde ciim dicit Oportet quidem igiturtntendere,^ quomo- T.com.i do
j.
Summ^II. circa vmm(jt$ode]ue:nOft ta-
do ofortet dicere T.com. I
j
^^^ ^^^^
.
^ nunc (jr
Cap.IIL
^^^^^ quomodo habet ^afrofter .
dum primam , vcl lccundum hanc fcamdam lutioncm
manifefium
^ftmfliciterfuhfiantia-Jeinde
aliif,
folutionc conccditur accidcntia haberc diffinitio- Mcceftat.
nem
erat ejjefedqualitatiyaut quatitati quiderat
quid,vt
enim aut aquiuoce hoc
ejfe dicere
entia,aut addentes, aut auferentes.
^emad-
:
ifortet
modum & quod non fcibile fcibile-.quonia hoc quidem reifum efi : neque aquiuoce dicere:nec eodem medo.fed quemadmodum aliquid me-. didnaUyo quod ad idemquidem dr vnu;no» idem autem (jr vnum:attamen nen aquiuoce: nihil enim medicatiuum corfui^&opf4ij(jrvM
vnumfed ad vnum. Hoc quidem igitur quocumque mo-
dicitur^nec teqmuete^nec fecundum
do quis velut dicere dtHtfilMM-
,a
&
intedere tjuomodo oportet dicere,id eft,aflignarc
&
quid ejl conucnit fubfUntiac , accidctibus modo ^rz6\^:oportet ejuidem igitur
,
circa vnMTrKjuodque diffi-
non tamen magis ejuam tjuomcdo fe habet cft,non aliter quam habet fc rei vcritascquam ctia nibile,
{e habct fccundiim zeta.quapropter
& manifefium
quod nuncdicitur , fcilicct quod quid erat ejfe accidcnti. /imilitrr,Cd.]icet conuenit fubftantiz
&
Frimton quidem ftmpliciter ineritfubfiatit, eieinde eft,
fimpliciter:yf
altis : non quemadmodum quid efi no
fimpliciter quiderat ejfefed fupple
cum
determi-
natione,W t*Malitati,aut quantitati quid erat ejfe: H'u ar£u>iii' oportet enimaut tqutuoce dicere /70c,(cilicct cilen^*^ ^'^^ fubftantia acddens, per confcques Utilnuu'' M» coglt aquiuocc habere diffinitionem, quod quid eft:
&
fii mfi cum vninacMione li*** **
^^
& &
aut addentet aut auferenta,id eft,(ecundum tnagis g^ minus,vcl
fecudum prius
& pofterius:vt fupple
accidens dicatur cns.quemMimodMm nonfcibile,6s-
IHnmfiibiU citvifctbile
:
non
fcibile
cnim
fcamdum
dicit:
palam quia qua primo ,
<^
,
ejt^fjr
Probat folurioncm datam^ primo eam rcfuSecxmdo cius probarion€ fubiungit, ihi:Non enimefi. Didtergo,qu6d iSud autem efi palam ex quod prxdidi5,& etiam dicendis,quiadiffiftttto rait.
&
&
fmiplicitcr qutd erat efie.-c^ax quidem efi prim6 fubfiantiarMm,Jimiltter efi altorum , fdlicct.acd-
dentiiiiverMntamen nonprimo. Deinde
cum dicit
diffnitionem
dicitur fcibilc,non
ejfe
quod vtique
idem
rationi
fignificatffed cuidam rationi;hoc autefivmus
noneo quod continuum ^ficut lliai,aut quacumque colligatione \fedfi quoiits dicitnr vnumwnitm vero diciturfieut ensiens autem
fuerit.^
hoc ejuidem hoc aliqaid, aliud vero quantita-
tem , aliud qualitatemfignificat. c^apropter erit
albihominis ratio (jr dtffnitio
;
vere
alio
modOyCJr albiy&fubfiantijt. Subiungit probationcm didlx fblutionis in
hoc conflftit
num
fic
habet quod quid
cns pcr acddens ficut fimpliciter
,
igitur fimiliter
&
& v-
Sc diflinirioncm:fed
efi
homo
albus
fecundum quid
fed
qux
,
ficut vnumquodqne eft ens
:
,
non cft cns
& pcr
acddens^
correfpondenrer compcdt ci
efi & diffinitio , & hoc cft, quod dicit, quod non efi necejfefi hoc ponimtu hmm difilniti»nem ejfe, qnodvtique identfignijicat, id eft ,qu6d non oranis rario idem fignincans nomini , quod
quod quid
exponitur cft diffinirio dus.ncc nomen cxpofitum
fimpliciter,quia hoceflet contradidKojfed fccun-
erit diffinitum
dum quid,quatenus de non fcibili fcimt hoc,qu6d
rarioni:fed fupple efle diffinirionem conuenit dc-
ipfum non fcitur,vel non poteft fciri.Subdit,^iw«»4»» hocquidereElum efi, fcilicet quod ens,& per quod quid eft dicatur de confequens diffinitio , fubftantia accidente:«fc tqutuoce, nec eodemodo^ eft,xquc primo omni modoifed quemadtnodMm medicinale,({i^^\e dicitur de diucrf is,quodam ordine :itxxihvLUOnis,eo qtud adidem qMidem& vnum,id eft,per aliquem refpedlii adafiquod vnum non idem autem vnum, id eft,no omnino squc primo de omnibu5,de quibus dicitur non tamen nec aquiueceiCcd fupple quodamordinc:n»ibi/ enim •ptjmtif ei- nudicatiuum dicitur corptts, qubd cft fufccptiuum medicins,&opiu quod cft medicinam exercerc,^ fetit tMm tw ndin,quam ^as per quod medicina roinifbratur , hacc inquam
terminate cuida rationi,c[uq (ciUcet fignificat vnii,
*JlfciMtt».
&
&
&
:
[mptntt^ »
dicuntur medicatiua:;?;^»; quidcm aquiuoce^c^iz in acquiuocis
non
intelligendum
confequcns
eft
eft in
diffinitio
ordo attributionis:fimiliter propofito,qu6d ens ,
& quod quid
efi
,
& pcr
conuenic
&:accidetiinonquidem xquiuocc, ncc ffquc prim6, fcd quodam ordine fccundum prius
fubftanticE
Alifiasdaas folutioucs
& pofterius.Vltcrius cum addit
Hocqutdem igi/«r,potcft dici.quod approbat iftam fccundam folutiouem datam,dicens,qu6d habet quidcm igitur quocumque modo velit quu dicere,Q:ilicet vel lccuScori Oper. tom. I V. :
T.coauii.
ejuod quid erat ejfe
(jr
nonfolum \fedetiam aliorumfimiliter ejl:veruntamen non primo.
fubflanttaxum
confequenter &pofterius inerit
quidem
&
poftcrius
eft
przdldum cft. Dcindc ciun
lllud autem
tSl,
id
intclligendum
Non enim eji necejfe ,fi hocponimus huius qu6d quia
,
diffinitio &: (juod
accipere diffinitionem
,
fimpliciter diffnitio
differt nihil.
Exponit datam folutionetn dicens
Vecl*r»tit
DiilMifil»-
qu6d accidentia non habcnt diffinirio- "*"** "* ncm , intclli^endum cft per fc prim6 & fimplici- ^^, J^^^" tcr rcfpcchi (ubftantia::cum auicm hic in fccunda ^ vtrtun^iM
quemadmodum quideJi.Nonfimplkiter quid effe
fb-
nihtl differt :n2m vt diccbatur in priraa
fblutionc,
quoniam^quod dicitur efi
ejuod quid erat eJfefimiliterinerit.Primum
quidem
231
:
quia
fcilicct fignificat
idem
tali
Ide6 fuhdit,Hoc autem fifueritvmw, id eft,vnius entis per fe,non quod fit vnum,fo quod continuum, id eft,vnitate continuitaris
ad vnitatcm
diffiniri
,
vt
;
fic
quia hoc non fuffidt eius rario pofEt
did
diffinirio:y»£-«/
IliM,id eft,poema,(iuc tradlatus dc
bello Troiano,
quod fuit fadtum in quadam connec , non eft fupple diffijiirio qu6d fitvnumquodque coUigatione:
tinuitate temporis
eriam ficut
fufficit,
:
domus, vd onuslignorura xfed fupplc tunc v-
ratio erit diffinitio ,y/fignificetf«or/f/ eUcitMr
nMm
per
(e
,
& fubdit qu6d
fupplcySrwr ens pcr fe
:
ens
hoc qMidem hoc aliqMtd.id vere qnalitatem,
&
fic
de
vnum dicitMr
autem perfe cft,
aliis
fubftanriam :
totiesy
fignificat :
altMd
quia igitur dc ra-
tionediffinitionis cft,qu6diigni(icct vnum:fcqui-
modo quo aliquid eft vnum, eo hkv do habebit diffinirionem quapropter eru alhi ho^ minis ratio, id eft,diffinitio fecundum quid & p€r accidens alio veromodo albi fMbfiantia:Abi quidem fimpLciter & per fe , licct non primo:
tur qu6d eo
:
&
:
fubftantia:
vcro per
fe
&
prim6.
Notandum, qu6d fccimdiim mentem Philofbphi fcmenrialiterae flat in hoc , quod priu)6 &
X
1
fira
50
Metaph.
Lib.VII.
251 jI
fimpliciter diflinitio Sc quid crat dlc fubftancia-
Rfeflligif re-
rum cft > & non folum fcd aliorum fimilitcr cft: non tamen primo, vt dicitur in litera & probar, qiiar^tio fignificans idcm nomini non cft diffi-
tmrn neceffe palam facere ,
:
;
filmidi^s.
nirio
fcd
;
vnufci
:
fecns
:
quid
,
fi
vnum
vcro dicitur ficut ens, intcllige pcr
quidem
aliud quantitatem
hoc
fignificat
rario
Nequevt album Cal-
fio nafiyfedfecundumfe. lia^
aliud qualitatcm ,&c.
,
dr nonfecundum
hocefi,
aut homini,
cjuia Calltas albus cui accidit
hominem ejje. Sed vt mafculinum animaliy (jr
qitantitatiaquale,
(jr
omniaquacunquefe-
eftvnum per feens , & ita ratio iftorum eft hoc eft qiiod concludit ^uapropter
cundumfe dicuntur exishre. H^ec autemfunt inquibufcunque exifiit , aut ratio^aut nomen, cuius hacpafsiojdr non contingit ofienderefe-
& ratio,& aliter albi &
paratirnficut albumfinehomtne contingit,fe4
diffinitio
&
;
:
Habere dHfT '"' "^^' hominis dtjjimtio nttlonem co-
Hum^eo qtibdhocin
ali-
quod verum eft de ente pcr fe , quoddiuiditur in decem Genera,ex j. huius,cap. de Ente, tcx.c. 14. crgo quodlibeciftorum eft vnumper fe ens,& ita
autem vt eli
accidenSyneijue concauttas, nequefimitas vaf-
illud cuius per fc eft ratio, cft pcr Ce
cns autem hoc
dico
nafasy(jr concauttaSydrJtmttas,ex duobus di^
fubTic.ntijt
,
quia fubftantiie
per (e primo,albi
erit
& per (e,ied non primo
tingit tripU
fimpliciter
cUtr.
fecundum quid,& per accidens.
:
albi
non fasmininumfine animali.
hominis
Mouer duas dubitationes ad afHrmationem dat£& fblutionis
autem
SVMMyE SECVND^ CAP. Dc diifinitionc accidenrinm S
f^
MM
A R
1
IV.
,
quarimi fecunda ponittir
ibi
Eji
:
& alia dHbitatio.Vnma.in 4uas,quiaprim6
pr^mittit dubitationem. Sccundo fbluit eam,
&
applicat ad propofitii.
Secunda ibi:.Quare horum. Ad-cuidentiam huius prxnotanda funt duo. Primutn eft quod quidam dixerunt nullam diffinitioncm elle ex additione:ita quod nihii ponitur
copulatoriim.
V M.
Exponit accidens copulatum
,
id eft,
in diffinitione aliaiius
,
quod
detcrintuatum,reciuirensfubie£tum;non
diffiniti;quorum fortefuitratio nwriua^quiacum diflSnitio indicet
optime explicat Do(ior,quod adducit
in
quidit^tem
ditatem
ide6 nihil poni-
rei,
di.*finicione, vt videtur,
quod fit extraqui-
diffiniti.
exemplum^jn difHnicione albi non poni homincm,fed animalponi,in diffinitione S Francifci &;S Patricij, non leue argupicntumcft Dodorem fuiffe Hibetnum, quia fimul eumpatrc &: patrono fuae reli' gionis, adiungit patrem, &:patronum nationis, hocinreralia multaad huncefFedinm adduxi c. i virae Scoti, vt moralem
vel aquilinum.
perfuafionem ,quia fi Anglus fuiffct S. FrancifcoS. Gcorgium fi ScotusS. An(drcam,vcl S. Coliibam adiunxiffct. RefpondiT quidam, hoc didum cffe , non a
fiipplexfcorfumfumptum fine fubiecSto , puta vt cum dicitur fimum,vel aquilinum. Accidens aute /- L \ r ^ copulatum cum tuminircum lubiecto, putacum dicitur nafiis fimus,quatum squale, numenis par, huiufmodi primo tamen modo videtur loqui
,
:
Scoto,fed Antonio Andrca Aragoneo. Salua pacc tanti viri dixcrim,fallirur toto CJelo.Siquidera Antonius AndreasMeta
phyficam edidit diftinda,quarftion.iriam tamen,&-cx vScoti quaeftjonibusinftar c5pendij, rolledam cxpofujoncm vero in textum nunquam edidit. Haiic ftitcor j
quac Scoti
cft ordinaiiit, cxpurgauit, &: ^dornauir vtfatcrur Mauri ius,in eius ti-
IpfeScotuseam citar in qujKftionibus,& in Thcologij vt in prarfatiouc notaui;cius nomuie edita efti& ab omnibus
tulo.
citatur.
Scriptores bibliothecarum
nes ,eam
jpfi
tribuunt
refpondenti'; cam
jpfi
;
om-
fola imaginatio
aufcrt,qui in aequi-
Secnndumnotandiimcft,qu6dqusdam
quxdam
accidentia fimplicia,
pliciter intelligi poteftrvno
funt
mbdo
vt dicatur acci-
"^**'
curuum & concauum,& alia materialia;fed dicitiir minacum,(5nequo non poteft diffiniri Alio
modo
ficut fimu,
vt dicatur accidens
•
1
&
^
AriftotelesdeaccidentecopuIatOjVt patcbit.Dicit ergo, quod habet dubitationem Ji cjuii dicit ratione
ex additione non
ejfe dijfinitiofiem
cuius erit difi-m
}:itioipforum,fci\ictz zcciAenti\im,non Jimplicium,
fed copulatorum
:
lk\': facere,(ci\ictt
ex aiditione enim
necejfe efipa"
diffinitioncm acciddntium co-
pulatorum,ciini fine propriis fubieftis diffiniri.
no poffint
Exemplum,afrfo autern vt efl naftii,& co-
,& fimitas. Si enim accipiantur ifta m'ai qnod concaiiitas noil eft accidens copulatu, quia non determinai fibi aliquod fubie6tum;cum caMitat
patet
poffittronucnire ligno,& lapidi,
& circuIo,& na-
copulatum cum refpiciatfubieftum Jeferminatum,fcilicet nafum; fb
:
fimitas autein cft accidens
ideo
fiibdit
,
,
quod Cupflejimttof
Etum ex duobui,eo quod hoc
erit aliquid di-
in hoc, id cft, eo
fignificat accidens in fiibiedo
quod
dcterminato
tamen nec concauitas^ nec atjuilitai litera
,
& melius
copulanim
,
:
&
vt habet alia
,
quatenus aquilitas eftaccidens
,
tas,vel aquilitas incrit naCo,vt albuni,ine(iCaliia, , inquantum Callias cft inquantum eft albus,
aut homini per accidens albus,fcilicet cuiCallia,
dtt
Accidens
tc
fi*i»tum p»~ '1'' j!"^^'^* duphctter (y.
fimiltterlimflex^
:
nafiy^er Acci^iens-.fed fecundumfcnec fupple fimi-
Ex addiiiene
^'
accidens copulatum quod habet fubiedtum deter-
qflc fpoliat.
fmplicium , fed copulatorum.
"^'''^fimpltx
dens fimplex,quod non habet fubiecfhim dctcrmi- f natum , quod ponatur in cius diffinitione ; ficut
de quo nunc cft fermo , non auteni c6cauitas:nec ergo aquilitas,nec fimitas etitpajfio
X
zt jicddem
copulata;quod du-
uoco multum afrerens , fcd indc nihil ^ut parum mctcns;nc Scotum Hibernum agnofcerct hoc pracclaro operc euro inif" '^ Abet atttem dubitationem Ji quis non JidHAt dtffinittonem effe ex addttione rationem cuiufnam erit diffinitio ipforum non
peraddittoni
cxtra cflentiam
fit
poflcdiffininfind additioncfubie£ti,quod
turin
-^""j v^^:
effe
linum animali,& aquale quantitatt
&
omnia , qiiMHnque
i'I>tthium.
Summ^ II. ijMtCHrtcfue dicufitur aJicui exifiere
Cap. IV.
fecundMtHje,
(ccundo raodo/icur pafllo incft fubic
firilicet
:
cam ad propolitum. Sccunda
quia igitur in diffinitioDC paffionis ponitur fubi^him , poteft criam poni diffinirio fubiedi , vt fi dicatiir quod rifibile cft homo habens apritudincm ad a£him ridcndL Et fubdit,
lAtet.\y\c\x.
er^o,qu6d
quod
vbiamque enim ponitur
:
diffinitio
:
noyi contingit ofiendere feparatim, id cft, dif-
nnire aliquod acddens copulitum, ficut contingitalbum llne hotoine:fed.nonfimininu,fine ani-
niminMt Se»tm.nui*-v-
^/j
^l^nmRtligi»nu,MUer
Sandi Patricij nccclTario ponitur animal,ficHt fubicdum in diffinitionc proprix paffionis. Dein-
fatrUiffim.
dccumdidt;
cnim
{„ djflinirionc
.
j.gj^j5
homo
^are
»}
Ponit (ecundam dubitationcm. Circa quod i.D«A«wi, facit quia piimu ponit eam. Secundo (bluit
duo
&( applicat
poni
duffs hte
faris.
diffinitimi,potcft
fajfu
H«
:
albi
non ponitur nc-
fed in diffinitione Frandfci
vcl
,
lcilicetde accidentibus copulatis
(juod
quid erst
ejfe
,(^
efi
fui
& concautu nafm
,
,
quc auferatur , quod tamen eft falfum vt vidaur: fiantem wow.fupplc funtidcm nafus fimus, & nafus concauus,ita quod fimum non fit ideni quod concauum.cxeo fcilica , quia impofiibile efi dicerp.id eft4ntelligcrey»»»«OTy«7tf re, id cft, fubietto
eft
fccundum
fc
,
puta finenafo
neatur
primum
qu6d nuUa
di<5him
ex additionc , qualis
(upple te-
: fi
diffinirio fit
cft diffinirio fubftantiarnm:
dutfiefi ipfbrum diffinitio
dmthrum-.quemadmodum
:
aliter efi
,quam
fub-
diximM,(cilicet in hac
fecunda foluiionc. Sotnrio ergo dubitarionis
cft
quod nulla talis diffinitio cft cx addirione non tamen hoc vcnim eft vniuerfalitei ,nara ac-
jfta
,
cidentia copulata habent vrique diffinitionem, (ed alio moido quam fubftanriz
:
quia habent ex
additione,& ideo pcr pofteaus,&
non
acque pri-
mo.vt fupcrius dicebatur.
potcft dici fine nafb
VM
MA
R
V M.
I
:
ita
quod fimum habet plus
femper enira loco nominjs poteft poni
in dififinicionc accidencis copulaci
finiri
poceft
,
,
{ine
nuUum accidens dif-
De
fine addicione fubiefti.
quo vide Dodorem
^.d.ii.
q.i.num.i
i.
& ad cercium & hic q 7^
cerc
idem diqubd nauis concauus,idem bis dicetur,quod
cft inconucnienSj/Tfl/^rfr
videtur taltbus
quod inconuemens
tnejfe ejuod ejutd erat ejfe
:
eji,
vt
accidcnribus copulatis
fcilicet
,
fi
autem non
fiipple
hoc
habcatur pro inconuenienri , qubd talia accidenria habeantquod quid eft , fequitur quodfunt in
,qubd
infinitumj id eft
fietin infinitum eiufdera
pominis repetitio : namque pro quia , nafojim» adhuc altud inerit, idcft, addecur itenun nafus:& fic in infinitum fumpta ratione pro nom;ne:nam dicendo nafus concauus,patet qr.bd loco concaui poteftacdpi fimum: nam concauitav in nafb eft
& loco fimi iterum poreft accipi nafus & fic in infinirum ,palam itaque, quia
:
efi
dtfiimtio
:
nam
(i
aliarum Categoruirum, id eft , aliorum Prsdicaraentorum , necejfe efi ex addttione ,fcilicet eftet
fubiedi efle ris
,
:
£korum
:
& tthpa-
vt eft diffinitio aqualitatis
qux habcnt fumi ex
addirione fuorum fubie-
non enim fupple diffinirio imparis
,
fine
animafjemininum enim eft qu<edam palfio animali lis fi verb fupplc eft diffinirio aliquorum cx addirione,fequitur qubd idem bis dicctur ex additione enim duo in quibut accidit bis dicere,ficut ia
numero:nec
^«^
diffinitib
efi fcminini Jine
:
:
ESt
Autem (jr alia dubitatio de eis'Jienim idem efijimus nafuSy dr concauus nafus^
idem erit fimum
(jr
concauum. Si vero nonz
quia impofibtle eH dicerefimumfine re cuius
eH papo fecundutnfe,^ efifimum concauitxs in nafomafumfimum dtcere
hU idem
diffinirio
concauus,
quomodo poniturfubicaam
nugacione,& quare
nafum:fi inquara
nominisrfi ergo diccndo nafus fimus,eft
vt videcur foltm fubslantiA
Exponic
<}kia
qubd non efi, id eft, non conringit dicere nafHmJimum , aut ieiem erit bu di~ Rum nugatorie , fcilicct nafm nafm concaum :
fimitas
S
:
concauitM in nafo:Ccd fupple concauiun
fic dicatur,fequitur
accidenrium copulatorum
quia fupple auc
lequicur q-aod uiem efiji^
eJt,quemadmodum diximus.
icilicet
:
mum & concMHum, cum idem, fdlicet nafus vtri-
quam concauum,fcilicet ipfum
:
Scd
&
diffinitiOyaut non eFf alicuiuSy autji efiy aliter
&
:
nafiis concauus, idem dicerc naius fimus , aut non •.fi enim idemfupple efi dicere fimm na~
fimum
herum
ibi
cr alia dubuatio de cis^
efi
cft
cuitt» efipajfio
applicatcam ad Soluit illam dubitarioncm , propofitum,concludens cx pracdidhs qu^re patet au6d non eft diffinirio , fcilicet abcuius horum,
Tcr.co.i8.
233
verum , non copulatorum erit vt numeri im-
erit
,
aut non
eji,
:
his quae di(9a funt
licet
:fi
vero hoc efiverum,c[u6d fci-
fequatur hcx: inconueniens
m rel="nofollow">n. crit diffinirio accidcntium
:
fequitur
quc4
copuUtorum
,
vt
numeri tmparis. Deindc cijm didt
aut
diiium: nafusnafus concauus:
Sed latetxquia non certedicuntur
rationes;
nafus enimfimus nafus concauus erit. Propter
Jiverofunt Cr horum termini
quod inconueniens ejt inejfe talibus quodquid erat ejfe:ji autem non in infnitumfunt nafo namque nafifimum adhuc aliud inerit, Palam itaque quia folius fubjiantia ejl diffni-
funt ; aut quemadmodum di£lttm eH multi-
:
tio.
aut alio
mndo
fliciter oportet dicere ejfe diffinitionem
qttodquid erat erit diffinitio
ejfe.
,
^
Quarejic quidem nuUius
ynec quod quid erat
inerit ntjifubHantiisJic
Namjlaliarum Categoriarum necejfe efi ex additione ejfe vt dqualis cjr imparis non enim eftftne numero,necquafitntir>inieftfine
:
autem
ejfe alicui
erit.
-,
Ter. C0.1
34
9.
;
animali, ex additione vero dico in quibus ac-
ciditidem
bis dicere ifcHt in his \fi Scoti OpcL torji. I V.
verohoc
&
Soluit dubitarionera , cam applicat ad propofitum, dicens, qubd latet, fcilicet fic dubitao,xcm,quia rationesnon dicunturcerte,\d eft,ceniaidinalitcrquafi vniformiterj& aeque fed fupplc fecuudii prius
ptimb didlx,
& pofterius:vt j^ixdiSta X
5
eft;
3
j
VIL
Lib.
254
Metaph.
horumy fcilicct accidcnrium copuiatotumfjtnt termini, id eft, aliqnx rationcs,/»»f fuppletales termini, aliomodofunt, quam diffinitio-
pes
aut quevittdmodum diHum efi oportet dicere quid erat effe multipltcitery dici: ,
:
&
diffimtionem ^uiafic
prim6 nuilitu
qmdemM eft.per fe
erit dif-
qutd erafeffe inerit alicui, nififubr confcqucnfiantitsyfic autern,\d eft,non prim6,&
diuidualcs.
& pofterius * n^fupple alionjra a fubftantia.
Notandura , quod ficutdiiaum fuit in princifubiedum ponitur , vt additum in diffinitione accidentis quia accidens ciim fit forma pio,ide6
:
inhacrcns,& dependens , dc natura fua non poteft peifcac concipi,nifi cointcliigatur illud cuius cft nituracci-
forma,& ad quod dcpendct
icdum
itHum.
perfedum concepmm
:
illud
,
autpm
eft
fub-
quia igitur diifinitio prbpria cxprimit
densperfnb-
rei
,
&quictatiuum
intel-
ide6 nccefrarioinditfinitioneaccidentis additur fubiedum. Non fic cft dc fubftantia,nam fiibftantia in fua natura eft ens abfolutiffimum, ledtus
;
&
idc6in noninhaerens^ncc dependens ad aliud, cius diffinirionenon oportct-addJ aliquod iniper-r yid* it. d. 4.
Ad
tinens, ad fui quiditatera.
cx
pra:di(5tis
propofitum patet
quod cum dico , nafum fimum ,non nafumconcauum loco fimi : quia
oportct fumere nafus
non ponitur in
&
extrinfecum
Simum quM' cauum idem funt liter dijlin-
giiituracon-
e*HOi
diffinitione fimi
additum rcaliter
nifl ficut
,
&
convndc fimum & ad fe , licct ipfum fi:
mum addat vltra concauum quandam nem ad fubicftum determinatum
,
&
habitudi-
in fubiefto
determinato,quod eft nafus,nihil differt fimum h. concauo, nec opor tet circa nafum ponere ahquid vltra concauum loco limi:& fic non oportet accipcrc nafum
concauum loco
firai.
Vhirao cum
dicit:
rciiciuntur idcz Pla-
<]uod cfuideft
tantum pofitac funt idcs.
VTrumautemidem efi aut alferum quod
finitioy necjue
tcr
Hinc
, indiftindum ab eo ciiius eft,fufficit ad fcicntjas , ad quas
quia
tonis,
,
^ ^numquodque per-
efi,efi
enim ali^uod operapre-
tjuid erat effe
ferfcrutandum
Tcx.co.io.
tium defubfiantia ad perfcrutatipnem. Poftquam Philofbphus inquifiuit dtcjuodcjuid & quorumfit j nunc inquirit quomodo fe ha-
efty
bet ad illud cuius cft,vtrum fibi
fit
idem, vel di-
uerfum.
Circa quod
tria facit
:
quia prim6 proponit
quacftionem. Secundo fubiungiLeiUs folutionem.
Tcrtio addit eius defcnfioncm
,
docens foluerc
fophifiTiata i>of]ibilia fieri contra fblutioncm. Sc-
cunda ihiiSitgulum. Tcrtiaibi :.Sophiftici autem Elenchi. Dicitergo , c\n6d perfcrurandum eft v-
Deidentit/itt
trumidemeft c aut alterum ejuodquid erat effiey& quod quid cfl cum *• vnumtjuodque , fcilicet cuius |eft , qued quid erat tffe
& fubdit vtilitatcm quxflionis huius, dicens
:
enim pro qui^ , fupple hoc inquirerc eft aliquod operxprettum , id eft , quodam praparatorium neceflariiun ad pcrfcrutandum de ftibftantia,de qua vniuerfalia fint
^oJ
cfuidem igitur
eU
diffinitto tfUA
ejje^aut folttm fubJI-Anttarum e^,
<^ maxim}^
termitutt hit.
,
de identitatc quod quid
eft
m.7.
cum
eo cuius eft Deindecum dicit
Singulum enim non aliud videtureffeX (jr quod quiderat efiedici^
fuimet fubfiantij^
Soluit quarftionem propofitam. Circa quod duo facit:quia prirao pracmittit folutionem. Secundo fubiungit eius probatiopera & declarationcm. Sccunda ibi In diitis vero fecundum fe. ilutdtiutd Priraa in duas quia primo facitquod didum cft. Secundo obiicit cohtra fblutionem. Secimda ibj: tfi.eftidem cum ee (uiitt In diElii quidem vtique. Dicit ergo , qu6d fingu eft. lum non videtur effie altud k fuimet fubftantia:fed :
fjrprimum,drjimpliciterpalam.
:
Epilogat circ^ datas fblutiones dc principali quarftionc huius capituU,dicens,qu6d/'<*/^ igitur f/?,qu6d erat
effe,
in-
turfingulifubfiantia.
tjitidem ipftus cjuid erat ejfc rgtio^& tjiuiderat
ff^loguf.
,
^ de-
:
partes diffiniti intrent diffinitioncm eius, ad quae eftvtilc vidcre
gfi
quirit
inquirit cnim infra v- Adhimettx tum efi «,7. rcrum fubftantiae & vtrum
fcilicct infcriiis intendit
trum
citiM4
diffinitto cjuiteft-ratio ipfiiu ejuod <]uid
aut folum fnhftantiarum
folutio habct
,
aut prira6
&
eft , ficut
prima
fimpliciter e(l fub-
ftantiamm,& ahorum per pofterius
& fccundum
quod quid erat effe ; dkitur eiVe fubftantia finguti, id eft, vniufcuiufque cuius eft quod quid eft ; ergo quod quid eft non eftaUud ab eo cuius cft ^ &c hxc cft vcritas quaftionis propofitae, quod vnumquodque eo raodo quo habet qu»d
quid,vt dicebat folutio fecunda.
qtfid eft
SYMMiE SECYNDiE.
CAP.
V.
quid eft, habet ipfum idem Dcindecumdicit:
In In quibus quod quid cft , idem eft cum eo cuius eft,inquibusnon?
;
fibi , vt patebit infta.
di£fis itaque fecundum accidens vidt-
37
biturvtique diuerfum effe, vt albus bemoy al-
terum dr albo hommi ejfe,fi enim idem homi-
SVMMARIVM.
ni effe
(jr
albohomini idem , idem enim homo
dr albus homo vt dicunt, quaredr albo^homi-
Quodquid cft,feu diflfinitioncm non ,
ni df homini.
^iftingui ab co cuius cft,fcu a diffinitojdc
quo traftat Dodor hic q.7. Vidc cum 2,. d 3 qy.adtcrtium. VbicxplicatPhilofo,)hum diccntcm,'» hahenttbusmatertam, non e(fe idem ejuod efuid efi cum eo cuius eft. Vt fcnfus fit , habcntia difFcrcntias indiuiduacs, quas mtcUigit pcr n^atcfiamjnon cfTc pcr fc primp idcm cum fuo ,
quod quideft
,
quia addunt
ci rationcs in-
Circa quod duo ohiiSit,
Obiicit contr^ fblutionera. facit
:
quia prim6 ponit rationem fbphifticam
contra fblutioncm datam. Secundd foluit eam ibi Aut non neceffe. In priraapartc intcndit pro:
bare
quod
in.
didis fecundum accidcns
idera quod quid eft cura co cuius talera ratronera cft
:
Si in diftis
idem^uod quid
eft
cum
eft
eo cuius e(i;et^oquod
cum hominc con-
quid^ft horainis albi
eft idera
fcquens
cuidcntcr
eft falftim
non
Et intcndit fecimdum accidens cft.
:
;
crgo
&
antcccdeQS.
Summas:
cum
Confequenria probatur, quia
dcn5.
homo albus
Cap. V.
II.
alhum non habct rarioncm {iibftandi , nili ratione hominis : quia accidens non fubiicitur altcri, nifi rarionc fubicdi ; & ide6 hoino albus non (ubftat quiditari hominis albi , vt idcm fibi, niii rarione alterius parris, puta hominis, quac eft fubftantia & ex hoc volunt aducrfarij quod idem fit homo & homo albus fi ergo jjttod quid efi hominis albi, eft idcm cum hominc albo cm'us cft , fcquitur quod fit idcm cum ipfb ly
:
:
:
iiomine,
quod cftabiurdum,
Dicit crgo in diiiii
^uid
tft albi
235 ^^ f^**
& mufia*,funt idem per accidens,fci-
hcct in CvkiicQto cui accidunt tanquam mcdio
fubiedura cnim
:
quoddam mcdium intcr duo
eft
l'*»''*.'^*''*
.^,,,^
^ci-
non vniuntnr nifi
quia duo accidcntia dens tlicuim vnitate fubicdH ; crgo ficut aK f-ineSi dt
bum & muficiun
quac fimt duar cxtremitatcs rc~ *«•"»{/**'*
quz
accidenria
infunt
fibi
,
:
hominis fubie^ funt idcm pcr accidens. Sic intelligcndum cft in prt)pofito,modo prxexpofito : videtur autcm non fimiliter fe habcre lecundum rationcm aduetiarij przdi^lam. Deinde (pc<5hi
ciun
dicit
itaque ficunditm accuUns vUUhitur itatjuednur-
fim
^ucd quid
ejfe, fcilicet
efi
fubdit
homini
ejfe,
'.fi
&
enim idem
vt prardiftum
eft,
:
vt
ejfe,
id
cft
Cuius probatio-
hominis.
eft, (jutdcfuid efi albi
nem
ab co cuius
& haminialbo
albtu homo videtui alterum,
homini
ejfe
idem enim
&
& albo
efi
hofno
albm homo vt dicunt , fcihcct aduerfarij, propter caufam iam di^m ifuare albo homini homini erit fiipple idcm tfle, qtiod cft falfum. Si-
&
:
&
militer intelligcndum cft dc aliis qua: dicuniur fceundum accidens. Deindc cum didt:
j4ut
Hon
neceffe eli tjutcunqne
fecundum
4C(idens ejfc eadem, cum perfe exisientibMs : nen enimfimiliter extremiiates fiunt e/tdem^
fed ferfitan illud videtur accidere extremita" tesfieri eafdemfecundum acctdenSyVt alho effe
(^ mufico : videtur autem non. • '
Sokiit di<£hmiobie£Honem quiaquicquidfit dc conclufione , dc qua patebit inferius, non ta:
men eft ibphiftica, & peccat fi;cimdum accidens.
Ad cnius euidentiam notandum qu<Sd eiuod ifuid horoinis albi comparatur
efi
^ft
idem pcr
fc
,
primo
ipfi
albo cui
& vt quid, vt dicctur infra
dianteautcm albo
ineft homini:ita
mequcd lyalbum :
&
inter hominem , quod hominis albi tamcn illud quod cjuid efi ^"c'' i"^^ medio , fcilicet ipfi albo, &r aliter ex€<M»i auid trcmo , fcih'cct homijii, quia ipfi medio ineft vt #/iww»K mlh dliter im quid pct fejcxtrcmo vero ineft, vt pcr accidens; *^' n ergo arguatur fic album ineft homini, Sc ejuod •^ ttr mim. qjti^gj} hominis albi ineft albo vt idem fibi,ergo
quodam medium
eft
quid
^
:
efi
&
:
.'
hominivt idemhomini
inquam nc arguatur j eft accidens variando medium non enim fimiliter funt idem extremitates , (cilicet ineft ipfi
;
fi
:
quod qnid efi hominis
cum
albi
,
& homo & medium ,
altero extremo, fcilicet ipfiim
tjuid
hominis
efl-
albi
:
album,& ijuod
uer(ationim
:
pra:di(fbi
ad-
quia peccat fef undum accidens. Si
autem medium vniformitcr fic
modum
hunc autem
arguendi implicat virtualitcr rario
cxtremitates (unt
i
accipitur
,
ita
qu6d
Jem ficut,medium eft idem
extremo:tunc fequitur qu6d
ficut album eft idem homini pcr accidens fic quod quid efi hominis albi & homo funt idem per acidens , tnnc nihil mali fequitur. Sit homo A,album B,quod quid efi hominis albi fit C,nunc enim fi B eft id em A, etgo C ?ft idem A:non tamen ciim quid,nec cum pcr fe, fcd cum pet-accidens , & hoc eft quod dicit quod aut non neceffe efi quacunque fecundkm :
&
:
accidens
tadem
,
fupple
diammr de aliquo fiibie<Sto,
ejfe
de quo dicuntur : nonenimfimiliter extremitates fiunt etdem, fiipplc ficut mcdium cura iUi
cxtfcmo, fed forfitan iSudvideturaccideretzn-
quam
vcrura
,
fcilicct in propofito,
extremitates
fieri /ecundum accidens , vt patct in alio cxemplo quia albo e^e mufico efe, id eft, quod
eafdem
:
&
Jn di£iis vero fecundum fefemper necejje idem effe : vtfitjujtfuntfubfiantidquibus alter£ non funt fuhfiantia , nec alter^ naturd frifires,quales dicunt ideoi effe
enim
m
erit
effe cjr
alterum ipfum honnm
animali
,
(jr
quidam.
Si
(^ quodboefuod animali efie , (^ ,
(^ quod enti erunt aliafuhfianti/i^ (jr natur£ , (jr ide£ frtter diBas , friorei
ens
,
^
fubFiantidt illisfi quod quid erat eJfefuhsiMti4t eff.
Probat datam foiutionem quajftionis date.Vbi
notandum eft , qu6d eorum funt pcr
fe,
qiue fimt
qu^dam
,
& qu^rdam per accidcns, ex
5
huius,
.
Primo crgo probat quomodo cjuod quid efi fit idcm cum eo cuius eft in entibus didtis ^cundiim (e. Secundo quomodo fe habct in diCds (ecundum accidens. Sccunda ibi Secunditm accidensvero. Prima in duas quoniam prirao facit quod dicSbum cft. Sccund6 cx probatione
:
:
:
:
talem rationem eft cfuod
:
Si in di(%'s (eciindum (e
qutd efiab eo cuius
cft
aliud
,
efgo fubftanriis
,
prioribus erunt alix fubftanrijc priores
confe-
:
&
antccedcns. quens eft manifeftc falfum , ergo Confcqucntia probatur ex hoc quia ejuod quid '***** J*"'' prius eft eo cuius efl , fi ntijfn]^' efi fubftantiarum eft , :
&
aliud
ergo aliquid
fit ,
erit prius ipia fubftantia qu«d
quac fiipponitur e{Te prima.
Dicit crgo , qu6cl in
dtaisfec undum fe femper eft neceffe
tdem effeSci-
quod cjutd efi cum eo cuius eft , quodpatet vt fupple fecimdijm opinioncm Piatonis , Ji qua licet
funt fubflanti* fupple fcparata: a fcniibilibus, quihui nonfunt altere. fubfiantiapriores eis, quales
ponenipfum quod bonum effe, id eft,idea boni quod honum quod quid efi illius idex , & Jimiliter animal , quod enti ejfe, fi inquam fic animali ejfe. ens
dicunt
efie
tdeaa ^M<(^
tes idcas (eparatas
:
Si entm alterum efi
&
&
&
&
&
quod cjuod cjutd efi fit aliud ab eocuius eft> 6( hoc gencf alitcr in omnibus,& per coniequens in nc^idcis , (equittir quod erunt dlta fuhfiantia cft
&
turapreter diilM paratas cjutdefi ideis
;
:
,
fcilicet ideas a (enfibilibus (e-
iSa fubfiantia
,
quac (cilicct erunt cjuod
ipiarum idearum erunt prtores
quac
tamen ponunrar
fiibftanrisc
,
fcilicec
prima:,)?
pro quia, quod (juid erat ejfefuhflantitffi, fcilicec vt pnuslpia fubftanria cuius eft nam quod cjuid eftek illud a quo fiibftantia rci dependet,& habec rarionem principij, vt dicctur intra in hoc 7. ca:
pituL vitirao. D>einde cura dicit
X
4
Et^
qmd efi
in entibui per
/'
'11'
''^y*
" '*'*' '**
Metaph.
Lib.VII.
236
Etfi quidetn abfolute ab inukem
,
quidem non entia, Dico autem abfoluiyfinec bono iffiexifiit effe boni,nec htttce(fe honumifcientia entm 40
ctHiffiihet fer
hoc (juod quiderat illi
effe^ (jr
in
& in aliUfimiliterfe hahet.^arefinec
hono^
honum, nec quod enti ens , nec quod vni vnum •.fimiliter autem omniafunt , aut nullum quod quiderat effe. ^areftneque bono
effe
quodenti ens,nec aliorum vllttm^ amplitticui nonineji beno
Probat quod ipfum cjuoi quii Si
(itioi ejuid eji eft
quarum
quid ergo res
efi
non cft
cft ntnfojfe
feparabile ab eo
^uid
eft c^Hod
fepa-
eft
non
cuius cft> funt (cibi-
nec formaliter entitates confequens eft falftfarariab fum , ergo antecedens. Circa iftam rationem fic to CHtm cft i quia primo ponir confequentiam. Scttlitu rti h»- procedit bem quoi cundo exponit antecedens ibi Dico autern. Tern»n effetffi- ti6 probat con{equentiam,qiuntum ad vtramquc bilit nec forparicm ibi Scientia enim, Dicit crgo, qu6dy?^««malittrMs. dem erunt ahfolute ab inuicem , id eft, quod ijuod quid eft non foliim fit diuerfum ab eo cuius cft les,
:
:
:
:
/cd etiam abfblutiun
& feparatum: fequitur quod
non eritfctemia
:
quarum
quod quid eft iterum fequitur quod h£c quo-
harttm, fcilicet rerum,
dc idcis Platonis vocare ipfas
fc cxiftentiam
vt dicfcum cft
Necefife igitur
nigno efie,
cft
terit,
:
etenimhec fufficiensfi.e.xti-
quamquam nonfintJj>ecies,magis autem
forfan etfifint fpecies. T.cii, Simitlque falam-, quiafifintided, quales
qttidam dicunt^non
erii fuhsiantia fubie6iumx
has enim fuhfiantias
effe esi neceffe
Ex his itaque rationibus patet vnum ^ idem non fecundum accidens effe iffum vnumquodque.,^ quod quid erat effe, (jr quodfcire
vnumquodque horuw efi quodquid ^uare fecundum expofitionem
erat effc fctre. neceffe esi
vnum aliquidejfe amho,
Ex probationc data infert conclufionem intcn-
fciti
id eii,qHod quid
:
vt fic quod quid eflbo-
inteliigatur feparatum
ab idea boni,
fed etiam a particulari l?ono : vel aliter
ijmd
qttod
ejuidefl
boni
infit ejfe
qmd eft boni inrelligitiu:
bono,
ita
:
nec hutc,
bonum:\iixcnt
feparatum ab ipfb
e conucrfb.Pofteaprobatconfcquen-
tiam , dicens , fcientia enim vniufcuiufcjue in lioc fiipple confiftit quod fciatur quod quid erat eftc iUi eflentiae, vt fe habct in tcr
:
fi
igitur tjuod quid eft
& in aliis fjmili-
bono fit
feparatum a re
,
fe-
quod non fcietur inefTc illi rci, & pcr coniequens illa res non erit fcibilis, ideo fiibdit:^«4fluitur
fic cft
,
effe
eft
benignum
neceffe eft
:
&.benigno effe, id
,
bcnigni:C^ bonum
&bono effeitA cft,
cjtu
non dicuntur fecundu aliud,id cft pcr accidcns,
fed
prim6 pec
dens
eftfufticiens
&
fc
:
quia in didis fecunduai acci-
ad hoc,
fcilicet
formalitcr cnits.fi hoc
qu6d
rcs fint fcibiles,
ej(titerit
fcilicct
,
tan- infertemclp-
quam vcrum quod fupplc ejuod ^uideftCit idem cum eo cuius e^,ejHamquam nonfiht fpecies,id eft, ,
ideai
cffent fcibiles propter idcas
,
qiiiditati
boni
ineft
bo-
efl,quiditati cntis incft ens:
vnum: fimiliter autem omniafunt aut effe, id eft, qu6d cadcm cft ratio in omnibus quod omnia,vel nullum fit idem cum fiio quod quid eft quare fi netjue <]uod enti ens nec altorum nuHum , id eft , qu6d fi ipfum cns non ineft ipfi (juod cjuid eft cntis, ergo ncc e con:
uerfo (juodcjuid ei?entis inerit enti, federjtfepa-
ratum
& fimiliter dc aliis,fcilicct dc bono, & de
:
vno , de quibus praedixcrat. Si igitur vnaquiequc res fcitur pcr fuum i^jUod cjuid eft , fequitur quod nuUa res erit fcibilis, fi fuum efl feparabile ab eo, quod fuit primum inconuenicns, Dcindequod fecundum inconucniens fequatut,oftcndit dicens: amplius cui non
quod
fi
ineft
qi(od ejuid eft
feqiiitur
bono effe non
boni
quod quodcfuid
eft
eft
(cilicet formalitcr. Similitcr
aliis,qu6d cui
cjitod
rcfequitur qu6d nuUa fuit
bonum,id eft,
feparatum a bono,
boni non eft Sonum, inteUigendum eft dc
no ineft qtiod cjuid entis non
malitcrens:fi \g\znr
quod
eft
quid
cft
for-
feparatu a
res erit formaliter cns,
fecundu incouenics: vnuquodque cnim
cft formaliter
pcr fuii quod quid
eft fibi inexiftcs.
"*"*'
fupple
eft
& formalitercntes
,
magis autem forfan, hoc fufliciens ad propofitum, fcilicct qu6d
participationc idcarum
ejuod
fionem intftim
quas Platonici ponebant,proptcr hoc vt rcs
quid
eftfit
:
idem cum eo cuius
cft
:
etfi
mo
tjuiafifunt idea,ejMales, e}uidam,Cci\icet Platonici
id eft
tttk
eft,vtdicctur:& CuhdiUetenim hoc
alia ratio
nec cfmd vni
,
fUtt-
T"*"*""
tjuod tjuid efthox\i:2iC fimiliter eft dc 'Au%,quacun-'
nullnm cjuod quid erat
effe
num;wf qmd entiM
Arijl.vecM *'^"*">
*"*
eft,
quamuis, fint fpecies, id cft,dato qu6d idcas eftent, formaliter ens pcr magis cnim eft res fcibilis , coniun(fhim,quam idquod f-bi cft incxiftcns , per id quod eft ab ca feparatum fimnlciue palam
refi nec bono
4«
ticipationem.
<juod ejuid
:
non de
,
fubiecio autem^ alioquin eruntfecundumpar-'
dens dico autem abfolmfinec bono ipftM eft,ides exiftit effe boniyid eft, cimd ejuid eft boni nec iterum /?«»c,fcilicet particulari bono infit effe bonum,
icilicet
quacun^
(jr
que non fecundum altud dicuntur fedprimo
flutniam fvnumquodgue perftiie
fblum
^ he-
vnum effe henignum
bonum^bono effe,
(jr
igiturvnum
ni non
exponendo
Uttcram. Dcindc ciim dicit
maliter, haec fuit confequentia. Exponit antecc-
:
puta
rale,
& ide6 hic in littera ideam boni
,
bomim ,
vocat ipfuin
tam , dicens qu6d fupplc quia
boni
ipfum
,
rum eft quod quid eft »on erunt entia, fcilicet for-
eft
,
ipfumhominem,vcl ipfum equum,&c. pcr ly ipfum volcns intclligcrc earum feparationem,& pcr
^'fecundumfe
rabile ab eo cuiiis eft;& intendit talem rationem:
Quod
propter litteram praeccdcutem
,
qu6d conlbctudo cft Philofophi,qi'ando loquitur
,
non honum.
effe
Notandum
harum
eritfcientiaihac autem non eruut
& &
:
dicunt
effe,
(equiwr qu6d fubiedkum, id
cularis fiibftantia,«ow erit fubftantia
:
eft,
parti-
Has
enim,
fecundum de fukieiio autem : proprium enim non de fiibicdo dici erttnt enim
fcilicet ideas necefte eft effe fubftantias
Platonicos,wo/z eft
fubftantise
:
fecunditm participattonem,id eft,qu6d vt
ait
ftantiae
Plato
ifta (cnfibilia partialia
,
fi
idear fint,
^runt fiib-
fecundum participationem idearum
,
&
per coiiicqucns illae idex crunt de fubiedlo quia fi non , vt oportct dicere , crgo parricularis fub;
ftantianoneritfiibftantia: quia
fubftantiam idealcm. tet C[n6d
funt vnurn
& idem, non fecundum acci-
dens ipfum vnu/ncjuodejue vniu(cuiu/q:ie eft fcire
qmd
,
,
&
ejtttd cjuid
ejuid erat effe cius
effe
& cognofcendi
,
ejuia fecundmn cadcm funt prin:
vt patct ex di£tis,
neceffe eftvnurn alicjuid,fctlicet effe
qHod
erat
& cjuod fcire vnHmejuodejue eorum
expofitio/jem iftam,fcilicctqu6d
cipia cirendi
non participabit
Ex hii itacjturationihm pa-
ambo
,
fcilicet
t^uid eft 8c cuius efl.
Notaa
tpilcgum,
Summ^ II. Notandum, quod Tldtouii fru-
cx epilogo
firi ftitiutir.
cft
ipfe pofuit ideas
,
ideas,
tionc
innuitur ira-
illo
probatio Plaroms ponentis idcas:
Cap. V.
nam ficut
di£ku
ad hoc vt res {cirentur per
& Cilcnt formalitcr entes eanim participa:
fi
i(^tur ad
quod
icilicct
hoc
fufiidt opinio PhilofophJ,
tjuid efty eft
idem,& coniundum
illi
ponantur idex,fiue non ponantur, magis ctiam fiifficit hoc quam idcae,efto quod ponantur, manifeftum eft qu6d vanum eft pone-
cuius
eft
:
fiue
&
& ideo, vt dcrifbric dicimr primo Poftey. idez gaudeant & qaitlcant monftra cnim funt. Vnde & dus rationes hic addudbe eile idem & ad probandum ipfiim quod quid re ideas,
riorum
:
t. j
,
eft
non feparatumabeocuiuseft
,
(peciaUter inua-
dunt opinionem Platonis : primo quidem
,
quia
tunc idcae non eflent primae fubftantiz , quod eft contra Platonem {ccundo autem , quia tunc res non eflent (cibiles-, ncc formahrer entes, quod :
lamen Plato volebat
In ente per accidens
Dodor
,
non
Quod bcne
eft.
itcrum duphcitcrpro-
batur,in cnte per fe,idcm efle
quodquid
cum co'cuius eft, &: ratiooem regrcf-
cft,
accidens vero
diSumvt muji-
:
:
diffinietur
,
homo albus. Vnde fuperius
ficut
,
^
ipfam : nam homini (^ albo homini non idcm, fedfa^ioni autem idem.
&
:
dicitr
ejfe
:
erit
enim (^propter itlud aliud ei quod
didtis
pcr acci-
dens de propofita quzftione. Circa quod duo fa-
Primo fecitquod di6hira eft. Secimdo regrediturad probandum quod fupradixeratde cjuod quid eft in diftis fecundum fe , quod (cihcet fit idera cum eo cuius eft. Sc<;unda ibi Abfurdum cit.
^
idiijl
quod
quid cft «jiU$U eiuns efif
:
vero.h\ primapaneinteiidit iftam conclufionem,
quod
ejfe
equo alterum.Et quidprohibet (^nunc ejfe
quadam Jiatim quod quid erat e(fe :Jiquidem fubBantia
eji
quod quid erat eJfe.At veronon
vnumjed^ ratio eadem !pforurr.;Jicut
falam eHex diSiis: non enimfecundum dens vnum quod vni ejfe vnum.
non
in ente per accidens
eft
idem
cfuod
Regreditur ad probandum quod (upra dixerat; quod in di
quarum fecunda ponimribi : Amplius fi aliud. Dicit ergo, quod (iipple dicere quod qtud eit , efle aUud ab eo cuius dkabfitrdum apparebit ,fiquis nomen vntcuiqzu ipforum quod quid
intpofuerit
eadem rznoncprtt-
quod quid erat ejfealtud erit : addidit vni ci quod quid erat e(le : Ex quo fequitur quod ipfi quod quid erat elle A, cum fit quacdam res,fit ^uod ^utd eft,&calteTuvo^ah A,(equitur eadem ra-
ter tilud
quod huic quod eft e^uo efte erit aliud ejuod fi dicamr quod tjuod qutd eft ipfius A , non cft aliud ab A , ejuid prohibet nttitc ejfe
^uddamftatim
cjuod cjuid erat eftcjid eft,qu6d
dum cft in primo.qua flaretur in
& accidcns , qiuc funt duo iwn habentia aUquod vnum quid- Dicit ergo, quod ens diclum fecundum accidevs, vt mu-
lcihcet {pbftantiam
diuerfa
§luom»do eoncrit» Mci- ficum alhum accepta fciUcct cumfubicdk), noa tUmitim dno eft verum dicerequod idemftt e^uod qutd erat ejfe: figiufeMnt(^ &ipfiira (cihcet cuius cdpropter duplexftgnifica-
&
nara
&um
homo aibus duo
cui accidit efie
ideo conciudit
,
fignificat fcilicet (ubie-
album
:
& ipfum accidcns,
t]uar$ eft cfuitiem
vt idem: eftauipfum , (ci-
tem vt non idtm tjuod qutd erat ejfe iicet in dictis per acidens
fum,
& albo homini fimul
€d non bi
:
eft
:
,
nam
&
ipfi
homim
(eor-
rationefciUcei fubie-
fimm quod ejuid erat ejfe, quafi diceret quod nihihquia eadem ratione flandit
:
pajjioni
autem, id eft, ipfi accidonti,putaalbo,
Notandum,
(ecundo,&
^nfplmnr f'*"^ '* S. •""*'*•
fiib-
lud cuius
forum
cft fuqt
vnum quomodocunque, fed ip-
ratio eft eadem,(c\\icex. rcalis
ficutpalameft ex cunditm acctdens
dtEiis :
,
non enim
fed per fe
,
& eflenrialis,
facit
vnumfic-
& reaUter vmtm & ,
quod vni ejfcy idcft , quod quid curadicit:
eft
vnius.
Deinde
i^mplius Ji aliuderit in infinitumfunty hoc quidem quodquiderat
vero vnum : quare
& i»
ejfe
^odquidem igitur in primis fe diSiis vnicuique effe^
idem
^ vnum,palam.
vni
illis erit
(jr
,
ejfe
j
eadem
illud ratio.
(jrfecundum
vnumquodque efi
Ponit fecundam rarionem, dicens,qu6dyi m/ c^md quid tft ab eo cuius cft ininfi-
«/»»
quM qda homo albus fignificac
prim*m
at vero, fupple nonjolkm quod quid eft,& il-
tdem, fcilicet quod quid eft horainis al-
«ft idem.
hiu
fcncittfioTietn,
quid erat €fte;cp6d
quod quid eji idem fibi (ed ens per accidens non habet c^uod quid eft\ ergo non habet efuod quid eft idem fibi, ergo, &c. Nlinor probatur,ex hoc,quia ens per accidens, puta homo albus, incluc'it duo, :
Hf^^ p^,
tione
a principio qusdam fint
:
:
acci-
^
quideft cnm co cuiuseft,& intcndit talera rarionem Quod non habet quod tjuid eft, non habet
re
4)
quid erat ejfe, vt equo ipjiqnod quid erat equU
erat ejfe:enim pro quia,fupple
Oftendit quoraodo feliabet in
£• diSisftewtimn »tdfHs qiuditmr idem non
di-
ihim eft quod albimi eodera modo diffinitur ficut veftis , perquam fignificamrhomoalbus, ^uod qutd eft ergo non eft idem enti pcr accidens cuius eft, nifi fortc (ecundum quid & per accidens, ficut nec habet efuod quid eftnifi fecundum quid, per accidens vt di&um fiiit. Deinde cum
^
cum 4Uf dbum quod qnid erat ejfe idem ejfe dicere vere non licetifropterea quod duflexjignsjicat idinquam cui accidit, (jr ip' fum quod accidit. ^are ejl quidem vtidem : ejtautem vt non idem quod quiderat ejfe ,
4i
:
folum
fus ailignat Dodor,
SEcundum
:
Abfurdum vero apparebit ^Jiquis vnicuique nomen impofuerit ipforum quodquid erat
efmtdtjaidejl.^
idem cum eo cuius
cxplicat
257
dicatur quod ipfum tjitod efuid tft ^uod qiuA hominis albi fit idem homini albo dupliciter efieruisfer poteftintelligi, (cilicct vel quod fitidem horhini *^^"Jl^* albo firaul , vcl homini albo (corfura non poteft 'fffii^jluin' dici quod fit idcm tori coniunAo , quia illud non dufUdter. habet ejuod ^uid eftvx di£hi cft:nec quod fit idem homini (corfum, quia (libfbnria non laabetdiffinitionem ex addirionc (ed poteft dici quod eft idem ipfi albo (corfiim nam cum albimi habeat diffinitioncra ex addirione fubiedi eodcm modo fi
laluare pcr ideas.
SFMMARIFM. cfTe
duo , \t patct
nitum funt, id eft,proceditur:namtimceruntduo,
&
44
j
1
vni efe, id eft, : iUud vero,
6c hoc tjuidem efuod quid erat
ejfe
quod alterum erit, tjuod cjuid
eji^nias
id cft
aliud erit ipdim
,
eadem
ratio
:
tjuidefi illius
&
fic
Metaph.
Lib.VII.
258
nam erit
,
vnum qu^re&iUii erit :
tcrtium
fecundi.quod
eft
quod
,
crit (juod
quodquid efi vnius,
in infinitum,quod eft impoflibileiide6 con-
cludit
:
iiuod
quidem
fe dt^u vnum cui<jue ejfe
•,
igitur i/iprimis,& fecunditm
& tdemfunt vnum^uodque & vni-
cientiam benc cxplicat Dodor alia diuifio
,
currunt
vt hic
efi,efk
Orum autem {juafuntjjsc tjuidem natu-
&
-y
C, aut
igitur
fit
B, ip-
ejuod ejuid
C eft idem ipfi B,aut aliud
:
fi
In ifto capite vt dicebatur,inquirit Philofophus Ad huc text, de generatione ipfius ciuod cjuid efi fiue de caufls cft.q.8 Jib.7, generationis fubfiantiarum fenfibilium.
idem, ftandum fuit in primo quod fcilicet B eftet idem A,cuius eft, hoc dicit prima ratio:fi vcro eft aliad ab ipfo Bjergo habebit aliud ejuod quid
Ad cuius euidcntiam notandum quod Plato propter tria dicitur idSas,fiue fpecies pofuiire:tum
qusra vtrum D fit idem ipfi C,& fic hoc dicit feciida ratio. Notandum etiam,qu6d neceflarium fui: Philofbpho redire fuper illo, quod prius probauerat, (cilicet qu6d tjuod quid eft in didis fecundum fe, cft idem cum eo cuius eft ^nam rationes fiiperiiis
tiam , tum proptcr gencrauonem horum fenfibi- rlMtpofuit lium dicebat enim ideas neceflGurias , vt per eas "'"^ frtpter
&
C
efi:Cit
D,tiic
&
erit procelTusinfinitus,
;addu<Sbe fiimptx fimt fupponendoideasPlatonis,
quas poftea improbauit:nunc autem indu6be funt rationcs propric accepta: ex panc ipfius cjuod qutd ffi i ficut patet ex didis. Deinde cum dicit
,•
fcilicct
autem Elenchi adfofttionem hanc falam ejuod eadem foluunturfolutione , vtfi idem Socrates,c^ Socratis effe^ nihil emm dif-^ Soj>hiJiici
propter fcientiam
nec ex quthasfolutiones fuerint.
Quomodo quidem igitur cjuod quiderat e(fe idem , (^ quomodo non idtm vnicuique dtiium eB.
cipalis oftendens
quieftionis prin-
quomodo poflimt (blui fbphifti-
ca poffibilia fieri contra (blutioncm,& dicit qu6d
eadem
folutione
qiu
fcilicet foluta
eft
quifho
ptxdiStayfoluunturfophifiici Elenchiad h*nc,\A eft , contra hanc pofitionem oftcndentcs , fcilicet
quod quid efi non eflc idem cum eo cuius eft.Vnde fi arguatur fbphiftice Socratcs cft albus;ergo album Socratem efle funt idem fit cnim accidens variando mediiim nani ipfi Socrati , vt cft idem cum fuo, quod tjuid efi , accidit qu6d fit albus ; ideo fiibdit, qu6d »»'^»7 differt nec ex quikut interrogabit altt}uis,nec ex quibtufuerit vtitjuefoluens, id cft , qu6d nihil difFert quin ex data fblu:
&
:
:
uiliMiofus.
"°"^ habcatur, & quomodo oportct interrogare, ^^ c^ > opponcre contrifbphiflicc obuiantes ,
quomodo eis
& rcfpondcrc
&
,
ad
vtrumque enim habetur via ex data fblutione ijuaeftionis^principalis. Vltim6 epilogat quod dieft quando quod tjuid erat ejfe efi tdem , 4jttanda non idem vnicuique di£lum efi.
^m
fi tptt.
oporteat fbluere
&
:
habeatur,& vtearum
principia generationis
qtum ergo
rerum
fenfibilium.
qu6d non funt ncccflariae ncc proptcr fcientiam, nec propter exiftentiam, nunc in praefcnti capitc oftendit Philofophus qu6d non funt neceflariac propter gencrationem oftendens qu6d non fiint ,
caufx generationis fenfibilium
facit
,
quia prim6 prasmittit quaedam
:
fed ad
vtilia
,
&
ad intentum. Scamd6 dcclarat intentum Secunda ibi Quoniam ah alitjiuofit.]?titm in duasjquiaprimo prsmittit quafdam diuifiones de rcrum generationc. Secund6 exponit eas ibi: Et generationes autem. Priraa in duas fecundum duas diuifiones, quarum prima futnitur pcnes res ncceflaria
:
& penes modum generationis. Sccun-^
da pcnes requifita ad generationem. Secunda ibi ponitur : Omnia vero. Dicit crgo, qu6d eorum qutt fiunt hecjfuidemfiunt ab arte : httc quidem a natura alia autem a cafu > fiuc tiuTo/^eiTeK , quod idem eft, id eft, a per fe vano.
Rtsfiunt
tri-
f^wttr.
-y
Notandum quod fiifHcientia huius diuifionis a quodam cxpofitore. Quia caufa
fic affignatur
generationis, vel eft caufa per
vcl eft caufa pcr
fe,
accidens:fi eft caufa per fe, principium motus,vei eft in
eo in quo eft,
& Cic efl natura,
fiim ,
&
qiiia ars
quod
fit,
fic eft ars
accidens,
:
-vcl
non eft in
extra ip-
zdificato,
fedinasdificante: fiverQcftcaufaper ^*^>H**tex^ fortuna , quae ambo hic j^l^'"*' ^' cafus
fic eft
&
fub cafu comprchendit. Sed contra
:
quia vel
iftc
expofitor inrendit affignarc hanc fufficientiam pe-
nes caufam effcdiuam generatipnis,vel penes paf^ fiuam fi penes efTe^uam; ergo male dicit,qu6d :
fi illa
fit
caufa,vel principium
in re
,
fic eft iiatura
:
motus
& gcncrationis
nam illud
principium
&
motus quictis namralis , quod eft in re & i quo dicitur generatio naturalis non compctit :
Ci
eft in 5.
autcm p^ncs caufam paffiuam
ergo
j
&
& ahquid SVMMAR 1 V M.
fiierit.
principium fit exmale dicit,qu6d C\ illacaufa trarcm quac generatur, lic eft ars;nam arsad caufkm efficientem pertinet, ex $. huius cap. de caufa, ide6 non vidctur loqui vniformitcr de cauAlircr ergo dici potefl , qu6d fufficientia ifta fa. fiunitur penes caufam effe(Sriuam nam caufa ge-
&
:
nerationis, vel eft per fe
modus generandi a natura , ab arte , & a cafu, quorum fufHPonitur triplex
hoc
Circa quod dup
fufficiunt agentia particularia.
huius
Entium alia natura, alia ane,alia cafu,omnia ver6 ab aliquo, ex aliquo ,
Poft-»
in praicedenti capitc oftenfum eft,
principio a(5kiuo,fcd paflluo, vt oftenfum
SVMMifi SECVNDiE C A P V T VI.
'"**
participatione res fenfibiles exiftercnt,& vt eflent
generatas,
Docet defenderc folutionem
4^
proptcr cxiften-
:
:
fertjtec ex cfuihtis interrogabtt vtique aliquii,
tum
,
fcicnriadeiftis fcnfibilibus
idcae
phifiica! ca.
x.c. i %,
/rafunty hacautem arte, tlla autem cafu.
aliud ab eo cu-
imponatur fibi vnum nomen fum vcro cuius cft fit A : tunc B habet
.,'
benc oftendirur difcurgcncrandi modos.
illos
palam efi.
Fomiari poteft.Si quod ejuid
^^
,
rendopertrcs
,
efi, fit
rcquifitorum ad generatio-
ncm, fcilicct ab aliquo cx aliquo, &: aliquid; qua; tna in omni gcncrationc con-
Notandum quod hac diue rationes quaH integrant vnam totam rationem & perfe(Stain,quae fic ius cft
rcicAa
,
cxpofitionc D. Thomaj. Ponicur criam
;
accidens,fic eft cafiis
de
,
vel pcr accidens
& fortuna
neceffitatc, vcl a propofito
:
:
fi
:
fi
pcr
pcr fe,vel agit
Si primo modo,fic eft
°?'*" P"*'
SummxU. Ctnf» gentTMtitmn *f
'^^*'
Cap, VI.
fi fecundo modo, iic ars : ad hos enim raodos agcndi rcdudtur omnc agcns per fc indc Dcinde cum didt cx 1 Jhyfic.t.c-f9.
natura
eft
:
(luoj
&
OmtiU vero qudfiunt^ah alujMfiu»ty(jrex 47
ali(juid:hoc autem
^ut aliquoydr
altquiddui
fecundum qamlihetCategoriamyOut enim hoc^ d»t quale^ aut quanutm, aut quando. B.eqmjitM si Ponit fccundam diuifionem fumptam pen^ gtmtTMtMtm reqoi^ta ^d gencrarionera,dicens/juc>d emfiia qua /«M tn*. ^^^ ^y diquofiunt , idJicet a gencrante aliquo;
& ex aliquo
;
(cilicet
& etiam altqui^
ex materia,
qaod eft tcrminus generatioiiis. Et fubdit,qu6d hocaliquid dico fecwidum quamltbet
eft
quod
fit
Catcgoriam
,
:
attt
enim (upple hoc aliquid fignifi, aut quantum , atu quaU,
cat, id cft, fubftantiam
aut qua/rdo, Scc.
Notandum , qu6d generalius acdpit hic A#c quam fuperius nam fupra aft, qu6d hoc
Hec aliquid ftamitmr dttftitktr.
tiliquid,
aliquid proprie eft in fubftantiis
hic
:
autcm huius
dens. Suffidcntia
quia in
(e,
nihil
:
vel pcr acci-
diuifionis fic
omni generationc
de potentia ad adhun
Przdica-
efle gencratio, vcl fimpli-
dtcr, vel fecundum qiiid ; vel per
fumi
tranfit ah'<|uid
autem
tranfit
de po«
tcntia ad adlum, nifi pcr aliquod cns a£tu,vtdid-
& hoc eft agens a quo res
cur 8.huius,t.ci5.
potentia vcr6 conuenit matcriac ex qua rcs
adus vcr6 rd, quz
fit
\
fit
Ddndc cum dkit
fit.
Omnia vero quafiant aut natura,aut arte habent materiam-.popbile entm &ejfe dr non ejfe eorum quodlibet : hat autem eft qud im •vnoquoque materia. Probat quod dixerat,(cilicet qaod
quedlibet eorum
ntn
:
,
perire ab aliquo,
in gencratione naturali eft re^
&
gencratione
& & a cafu
cx aliquo,
artis,
aliquid
quod fit;
fecundiim hoc
:
quiaprimo facit quod di(fium eft.Secund6 ex hoc infcn quandam conclulionem. Tertio remouet quandamdubita-' tionem. Secimdaibi Quare ficut dicitur.Tcmi Ex quo vero vt materia. Prima in tres quia ibi prim6 oftendit propofitulh in gcneraiione namergo hafc pars diuidinu in
tres
:
rali.
:
Secund6" in arafidalL Terri6 in forruita,fiuc
in cafuali. Secunda ibi
:
G enerationes vero
CtntrMtu
alia.
Tenia ibi 5» vero a cafu. Prima in duas quia primo cxponit quid imponemr nominc generariom's naturalis. Secundo oftendit propofimm, qmjj intendit. Secunda ibl Hoc auiem ex quo. :
:
:
Mut >
Dicit ergo,qu6d generationet ^uidem naturalts ba
pmtyquarum generatio ex natura eji,iA eft,quarum prindpium eft natura & non ars , vel intcllcchis} vt
cum
generatur
a"cr
,
vel aqua
,
qiiac fic fiuni, edfojfihile ejfe
vel aliquid
hu-
iufmodi. Dcinde cum didt
,
cft illud
quod in vnoquoque
nam matcria eft in
potcntia ad
,
Hoc autem ex
quofity
:
quam dicimta mate-
hoc autem a quo eorum
,
flanta, velaltquid aliudtati»m,qud maxime
fubfiantiM dicimtts effe. Oftcndit proj»fitum quod intendit Ixfpnit pr£' mijfaddtmjumes,
:
& diui-
quod didum eft, Seamd6 probatquod dixeratquantumadvnum trium, de quo magis dubium eft. Terrio compaditur in tres
,
quia primo
facit
mate-
J'*"»^»/
^^ '^ "2*l!m *
didt:
Vniuerfalitervero
(jr
ex quo natara.&fer
cundum quod natura. Facfum entm hahet nd~ turam,vt flanta aut animaL,Et a quo qu^fe-
cundum ^ecitm
diSfa natura
,
49
qu^ eiufdem
: hac autem tn alio : homonamque ho~ minem generat. Sic igiturfiunt,qu* fiunt fro-
jpeciei
fter naturam.
Comparat omnia alia
tria
ad naturam
,
often-
quomodo quodUbet eorum poflct dici namtura: &didt c^uod vniuerfaliter, illudfiippleex
xlens
quo eft generario naturalis,didtur tuturarvt etiam probatur
1.
Phyfic.tx.y.
& inde. Itemm illud (e-
cundum-quod generario didtur naturalis,didttir natura , puta ip(a fbrma generari , quac terminat
^,
gencrarionem fachmi enim, id eft, res generata, j. habet naturam , (cilicet formam, , vt planta , aut fecwttU Oitdanimal : generario enim dicitur naturalis,quae eft fitnu reOtivia in naturam, qua: cft forma, vt dicitiu: 1 J*hy- "«»'«»•*'/«cim» '*"*"' t"fic. t.c. 1 4. Iterum prindpium a quo fcilicet fit gcWM. nerario , vt ab aqentc eft dicka natura, (^cfecundumfpeciem qua fciUcct eft eiufdem fpedei fupple aim natura generari autem eft in alto^ :
:
qua natura aliquidfunt ; hocautem aliquid,vt homo^vel teriam
efi
formam, qua
&
:
48
&
& ad priuationem ,qua non habet omnin6 in omni gcncrarionc requiritur materia, ex qua rcs fit & generarur. Deinde cum
:
:
,
hcc <«/«w,quo (cilicet ahquid poteft c(Ie
ejfe :
& non cfte j^ia
Exponit di£lasdiuifioneshocmodo,oftendcns
quomodo tria quat ponit fecunda diuifio,reperian
vnum trium,
prindpium ex quo res dmr , requiritur in omni generarione non (blum in naturali , vel in cafuali,(cd in artifidali:quia dc aliis duodus patcs cft. Didt crgo,qu6d omnia qut fiunt,aut natwa^ aut arte hahet materia.Cmus cau(am fubdit:quia (cjlicct
rcs habetefte,
Bt generationes autem naturales hdfunty quarum generatto ex natwra eB.
fic in
'
'^
mcfuntfubftantix, vt didtur in t^gdicamcnris. Deinde cum didt
efle
fdlicet
:
:
autem didt
intelligi quodUbet
mcnttim, in quo potcft
:
omnia alia ad naturam. Secunda ibi Otmiut Tetda ibi f^muerfaliter vero. Didt ergo prim6, qu6d in generarione naturaii hecexqueres fit,e& quMm dicimtu materinm : hoc autem a ^«*,fciUact fit aliquid eontm qua nttturafunt , quod (cilicet didtur agens,^(?c autem aliquid, quod (ciUcet fir, cRhtmo, aut fUnta,aut aliquid talium, qiu ma-' xime dicimtu ejfe fuhfiantias : nam ficut di<^hmi fiiit drca prindpium huius feptimi , cap.de Subftantia , mbftantia; narurales maximc confe(& funt eflc (ubftantiac ab omnibus , parriculares criam fubftantia: , circa quas cft gcneratio maxirat
:
pcr hoc aliquid pofle
poceft
259
W
fecundum numerum homo namque generat hominem , & tamen certum eft, qu6d homo gencrans, & homo genitus non (untidemnume-
fcilicet
ro
:
:
qiiia nulla res eft,
qux fe ip(am gignat
vt
fit,
fccundum Au(^fhnum lAc Trin.cap.i.funtergo. tantum idcm (pede. Vnde i.Phyfic.t:c70.didrar qu6d forma Sc finis generationis inddunt in idem numero generans inddjt cum eis non in idem numero,(cd inidem (pedc Concludit ergo,qu6d :
fic igiturfiunt,
qux fiunt fropternaturam.
Aduertendum autem, qu6d hoc quod hxc dicitur.
240 eiunniogi-
^ge.
nernns
nitumfHnt tdtm ^ecu
quod principium ^crans eft ciufHem fpegcperaco , non eil verum vpiueriilitfer; ^j tantum in generatione vniuo», niff identitas
'ur
,
cum
cici
fumatHr largc, pro quacunque conformi-
^pg^jgj
etiam in gcncre,vt dicetur infcrius.Vndc alia cfHofecundwnfpe-
tate
fit
a cafu,vt dicctur iufra,
git in aitaficut irifaEHs
minis aflimilatur fcilicet
natutra
& fine fpermate, & tunc dicituV fieri a ca-
Qi: dehis quidem igitur perfcrutandum
ciem diBa natura aut conformii.Dein
tius, fcilicet in
alU dicunturfa^ionesi,
tifiddii
i
natHr»li
i
efi pofle-
hoc capite eodem, Sedoccurritdubium,quomododid:umPhilQ-
(bphi vcrum
fit
,
(cilicet
mate,puta per putrcfadionem.fint gcncrata a ca-
teHate^ aut a mcnie.
fii
:
yidemr quod non
:
^^Q\x,^^
artificia-
quod duo facit:quia primo diftineuit ge>-
nerationem attificialem a naturali. Secundo exequitur de generatione artificiaii.Secunda ibi
Primo
:
^h
quod didtum cft. Secufido ponit quoddam notandum circa generataab arte. Secunda ibi: Harumautem arte vero fiunt.
Prima
in duas
:
nam
,
puta
aut a potefiate,aut amente
ab
ornnes
,
,
ad opus,& a men-
operante,& a poteftate,id eft, potentia exequcr te hsc enim tria agentia concurrunt ad opus armodo agendi , tis quodlibet in fuo ordine te
:
&
&
omnia tria fimul conftituunt perfeduiii princir pium in artificialibus. Notandum , quod licct fortc iecundum pro,
.
^
per accidens,n.ec a cafujfed eft per
,
generationes
vt funtartificialesjdicuntijr
,
aliat
a
appro-
te
,
pata ex putrefat9:ione,
ralis fit
operatio tranfiens,
& non (emper immaignem &
ncns dicimus enim , quod ignis :
fijcit
caufam
k cafu
nam
:
generationem t^is animalis, tendit virtus
quemadmodum in-
quK.eft in fpermare
; CeA relata ad caufam vniuerfalem, qux eft virtus ca?Ii,®itiua omnium quas fiunt natnrahret hic inferius,
non euenit
,
a cafu
;
fed eft per fe intcnta
intenrionc vniuerfalis caufa: eft , vt
qux
funt in potentia matcriae refle
:
j4b arte
r^am de
ad aftum deducomparat ea
,
igitut Philofophus
arte fiunt his
Deinde cum
:
omnes formje
,
qua: a natura generantur.
dicit
ve/ofunt /juorumcuntjue fpecies eji
in anima :Jpectem autem dico (juodquiderdt
afinus afinum.
SVMUARIVU. Generationcm
aliquando fieri a cafu pracccr intentionem artificis,vrcontingit ctiam in gencratione naturali.Itcm ab artc fieri fpccics,id eft,idcasquarum-
cumquc rcrum li3C fint
referatur ad
calor qui cft inpucrefado,non intendit naturaliter
qux ab
cum generatio natu-
fi
f articularcm, eucnft per accidens &
xis;
:
,
ard";
ejfe cuiuf(jue
& primamfuhJ^antiarn.Ettnim
cotrariorum
modo quodam eademjpeciesipri-
uationis
entmfubBantia
,
cfuafubjiafitia efl
,
&: cxplicatur
quomodo
principia generationis,&:
quod in
generationc artis, principium ad intra5& adextra , fumitur oppofito modo.quse
omnia,optime explicar,& quomodo vltimuminintentionc, eflprimumin executione,& econtra.
oppofita,vt fanitas infrmitatu
:
enim
illiiu
abfentia ojtenditurinfrmitas/anitas autem,
quaeliin anima^
ratio ejlinjcientia.
Exequitur de generatione
modum
generationis
talis
,
artifidali,
oftcndens
cjr
a
fortuna :J/militer vt infaSlU a natura.
T.c.tj.
fnate
funt
enim (^ illiceademcjr ex jper^
&fiae Jpermate.
De his e^uidem
igiturpojteriti^ perfcrutandum.
principium ciFeAiuum quia de materiali iam dixit. Circa quod duo facit;quia primo defcribit :
quid
fir
principium
adiuum
Secundo oftendit quando a
in tali generatione,
tali
principio
fiat
ge-
neratio artis.Secunda ibi:Ftr itaque fanitas. Dicit ergo,-qu'Nd ab arte fiuntejuorumcunquefpecies, id diVyfpeciem autem dico, cjuod (juid erat
mam fuhfiantiam cmaCque addit
quoddam notandum \
.
circa eenerara "
;
,
^
1
ncm
,
fuam.
&
Vndc cumaliquis
fcilicet artificiati.
riorum,
fcilicet in
anima. F.temm pro quia
ftanti.i,id eft,fpecies priuationis efi
&
:
(]uin ^bfentiaillitu
^
quaedam
ratio
& fcientia
,
fub-
Ariftoteles les ip ipfum exemplar,fiue
cx hof prspter eius it^centionem euenit fanitas:hoc
,
id eft, fanitatis,
qua: cft ipfa res artificialis
:
efi Al. in
fcihcet obicdiue per
intendit Ce confricare,&
practcr
,
eadem fubfian-
ent infirmit K.famtoi auteTn<jU£ efi in anima
quam cognofcitur vtrumque. Notandum , quod fpecicm
,
frineipium
vnum »rtifiEt «'*//« 5«^?
pereadem fpeciem cognofcitur faniras
& infirmitas
inrentionem
euenit alius finis
& pri-
tia, id eft,fpeciei, tjua eji oppoftta.vt fanitas infir-
ab /• CenerM* ai ^_^„ jiartc, dicens , quod harum , lciiicct cenerationum . M-reJnmaH^ ^ j r r ^ ^ nunt ab zvte^qmdam punt a caju afortupUm. ^P''^ na, quando icilicet artifex intendit aliquem fi.
,
effe
quod modo cjuodam cft eadem fpecies contra-
mitatis:ni
Ponit
5x
maxime quantiim ad
eft,exemplar,p/? in animaScilicet artificis. Et fub-
Arttm AUtem qutedam funt a cafu
H'^xdam
* ^*^'
&
cantur
Grsco pratamen apud nos benc vtimurnomine facftio-
•^*"*
relata ad
priatc fadiones,qu2 fadtiodicitur in
nis in gencratione naturali
fe inrenta:fed
gcneratioaiicuius animaliseenerati fine fperma-
arte dirigente,& inclinante
naturalibus
ic. , vt etiam vult Commet>iatorii.huiBs.cap.i8.Refpondeo,qu6d _, "'"' nihil prohibe; nliquam gcucrationeiT» efl^ per fc, * &c(re cafualem,& per accidens,rclata ad diuerfas f^j.^ caulas, txempium , lanitas gcn^^rata ex confncaT ratwpgteft tione pr:cter intentionem confricantis , fi refcra- i^i"ferfe tur ad naturam regitiuam corporis , non euenit ^^ ^cctdens
fcilicet intelligendo,
,
id eft, generationes artificiales funt
prietatem Giaeci Idiomatis
aliqua gcnerata fine
per
\e\ funt ab arte,
alix, {cili-
artificiales i dtcunturfa-.
Riones:omnes autemfa5iiones
quod
&
intentionem confricanris euenit per accidcns, a cafu, ficut etiam didum fuit.6.huius cap. de Ente per accidens : fimiUter in propofito,
quidam. Dicit ergo,qu6d generationes cet a naturalibus
facit
*'"*
*
quod gcneraf a fine fper-
Omnes autemfa6Honesfunt ab drte^aut apo-
Oftendft propofitum in gencratione ijlert
infr^ Illic enim, qiucdam cadcmTiunt a
arti.vt dicetiu:
in fadtis a natura
,
fpcrmate funr naturalia
/»^««
& hoc fimiliter contm*
a natura.Winns cnim fe-
litcra habct^quod/^rtwfj^tjow**
Getterationes vero 5 **
Metaph.
Lib. VII.
artificiari
vocac
idcam artificiati^ pofiu in intellcAu obiecliue.
"^
fcio»
Summ^ 11. gwi/
Mrtifi.
tiatumin tjfa ohieautot^
^Ta^
obic
domus
Cap.V I.
cognito,puta ip/a fanitas, vel
e(Tc
intclle^, vcl imaginata;
& hxc vocatur
prima fubftantia/juia ab ca,vt a caufa fadiua (umitur prindpium ad producendum in rc cxtra
er»t tft (^
i^fam arnficiatum,tanquam aliam fccundam fub-
fmbfiMti»
ftantiamrvocanu: ctiam tjuod ejuid erat
fnmMy^ idl
jpf^ eft quiditas
tttrMnfnm.
tjfe
:
quia
& fubftantia rci fiends poiita in
^^ jj^ ^ ^ ^^^ cognito obiediuc:harc
autcm eadem contrariorum pcr quod dificrt a (pede, fiue a forma narurali , quac non cft vna
ipedes
eft
:
contrariorum cuius rario eft , quia forma natuproptcr dare cftc:forma cognita eft pro:
ralis eft
pter cognirioncm
:
quia igitur
perdit elle propter aliud
gnofci
,
vnum contrarium
non taraen
perdit co-
quoniam vnOm contrarium pcr
:
aliud co-
hinc cft^quod forma: reales naruralcs lunt contrarie contrariorum:fed formain clte cognito poteft efle vna contrariorum. Deindc cum gnofcitur
:
dicit
Fit itaquefanitas inteRigentia itaiijuoma
hacfanitas necejfe
eftfi fanitas erit hoc exi-
s}ere,puta regularitatehtfedfiboc
calorem;^
itafemfer inteUigit donec vtitjue adducat in hoc , qubd ipfe valet
55
vltimum facere deinde :
iam dh hoc motus faiiio vocatur adfanandum. ^are modo quodam accidit exfanita-
^ domum ex domo fme
tefanitatemferi ,
materia materiam habetem-.medicinalU enim efl&dtdtfkatiua f^eciesfamtatU dico
(jr
domutx
autem fubHantiam fme materia , quod
tfuideratejfe,
Oftcndit quoraodo a
tali
prindpiofit genera-
Circa quod duo facit:quia prirao oftcnditquomodo (anitas , quaeeft in anima fit prindpium {anitaiis extra. Secimdoquomodo in gcnc-
tioartis.
rarione arris diuerfimode fumitur prindpium-Sc-
cunda 'ihv.Generationumvero. Didt ergo fanitas fcilicet cxterior jJf ex intelligente ,
cft,
quod aliquo
nitas efi
arrifice
,
qu6d
ita
,
id
intelligciuc^^wtfm^my^-
htc^mz ad«quado,
fiue rcgularitas
hu-
ItHtftu yi- morum.vcl qualitatum naturalium. Vndififtunntndi vi» tos erit, id eft , debct elle , necefle eft hoc exi/lere, tnttntttnis
nis
^%"Z
p^f^ re^uUritate,fed fihoc fdlicet regularitas de-
^"^ ^^^^' <^^h^"" fupplc
necelfc eft eflc,per quem
&
regulantur,C^ ita ^UitMrti/icU- foh^cct humores adiqiiantur lihHs. fetnper procedendo , fcilicet a pofteriori ad prius
Tnmttmtn mr//;^i»:fupple idquod cftindudiuiun caloris,& ^*^
^t^ti^i^Lt' xtattttite.
*" hoc vlttmHm^quod ipfeftatim valet facere,futa.
darc talem potionem, quod quidcm in intenrione
:
eft
vltimum
fed priraum in executione. Ideo
quod didhis ia mottu
qui eft ah hoc,(ci\icct \kimo,vocatur fa£Ho ordinata odfanandMm-.^mz ab ifto incipit cxecurio fanarionis ex quo confubdit,
:
cludit
,
ejuare accidtt
hemem materiam,id
modo cjuodam fanitatem ha-
eft,Qxiftentemin materia ex-
ira fieri exfanitate ftne rifoteria
qor (dlicc: eft in
anima obie
& & adificatma
ars medtcinaiis
, reddendo fmgiila aMtem,fu^^c talem {peciem Scfuhftantiam fiiu materiam ejuod qutd erat effe vt cxpofitum eft, Dcinde cura d/dt;
fingulis, dico
241
^uidem a principio (^r ajpeeie intelligentia\ qua verit ah vltimo intefligentia fa^tofimi-
^ in aliU intermedtis
autem
liter
vnum^
quodquefit. Dico autem vtft conualefctt epor-
quidighur efadaquarihccjm , hoc vero quid efl hoc^exiliit autem hocpoteBate , hoc autem iam in ipfo. Faciens itaque df vnde inchoat tetadaqtiari^
autem
eritfi calefallumfuerit
motui fanandi quidem ab arte ,fi qua in anima.
,
esifpecies
Oftcndit quoraodo in gcnerarione anis diacrfimode fumitur principiura didt quod genc:
& moriuii quaj fdlicet
rario
fiint in
auc, htc
tjui-
dem vocatur inte/ligentia:ilU vero,i
&
'"'^««*» afpecie reifienda , puta ipfa excogitario artificis vocatur intelligentia:& ifta vt diftura eft exten^J^JJJJ" ditur ab illo quod eft priraum in intenrione, di^Ux. vlrimura in cxecurionc viquc ad illud , quod eft
&
primum in cxccutioncA vlrimum in intcnrionc. llla ver6 qux cconuerfo incipit ab vltimo melligentit, id cft,ab illo ad
quod prima aOdo
citur intcUigentia.vlrimo
qu«c di-
icrminsxm,vocatnr fa-
, &hoc eft ipfe raotus cxccurionii ad quoddara opus exterius. Vna er^ a^o eft in arrifi- ^^'* **^'^ *^"** ce imraancns quafi intenrionalis , qux incipit ***
Hio
&
ab co quod
priraum in jritcnrionc,& vltintum terminatur ad id quod eft primura in exccurione,& vlrimum in intcnrione, eft
in cxecutione
,
&
&
hsc
cft ipfa difix)firio
fiue excogitatio artificis
,
de re facienda , qu?c vocarur intcUigcntia. AU» opcrario eft tranflcns realis/juae ccontrario in-
&
cipit
ab co quod
tltimum eft
primiun in exccutionc
in intenrione,& tcrminanir ad id
primum in
rione:& ha:c
intentionc
cft ipfa
,
,
&
quod
& vlrimum in exccu-:
execurio arris
quac vocatur
:
Et addit, quod fimiliter vnum^uodefue ftt
fadrio.
& in
eft
aliis
fodHone
intermediis ficut fupple
arris refpe(fhi
didum eft de
formx vltimo induccndac
pcr operarioncm ztxxs:dtco autem vtfi conualefcit, id eft , ad hoc vt conualefcat oportet adtquari, fcilicet
humofes , vt
ducat fanitatem
,
ficut
medicus ad hoc vt in-
incipit a confidcrando quideft
fanitas:fic vt inducat adxquationem,quod eft ma-» xime propinquum fanitari , oportet quod fciat quid eft adatjuatio.-quia cft fupple quacdam dcbita proponio humomm, hocautemfifiterit calefa-
Generationum vero (^ motuum hacquide ,
tlla
Scori Oper. tom.
I
veiofa^io ;
V.
^a
Al.ad?quari.
ff«»i,fcilicet corpus,fi quis infirmctur ex dcfeilu caIoris,& iterura fiipple oportcx fcire hoc,fdlicct
quid
eft caicfieri,puta
fi
dicatur
accipere calidam medicinam.
quod
'
calcfieri cfl
Hoc autem/cibcet
'^*'*-'
dare talem mcdicinam exillit in poteftate fcilicet mcdici:hocautemiamin ipfo ,id eft, in potcftatc vt talcm medidnam miniihret. Condudit ; ergo qu6d faciens itaque id efto^rincipium facaiuum er vnde inchoatur vutut fanandt : fiquidem ab arte fiipple fanitas inducatur ivfa cius
fpectet
eft
qua eft tn a»ima,fmc fit fpecies fanitatis , fiuc intcrmediorum pcr quae famtas indudtur pcrartem. Deinde cum dicit Si vero a cafu ah hocquod quidemfaciendi eHprincipiumfaciens ^h arte,vt quodin me*
deriforfan a calefaSiione primipium
:
hocam-
temfricattonefacit^ intelligentia vocatur
54
&
Agit.dc gcncrarione fortuita.fiuccafuaU. Cit-
cftquodduofidt; Prim6 oftcndit propofimm
Y
quQ
f f
1^1 quomodo QMtnedo
fie
^ChIiu*''* Vidc I. di.i. P4tt,t.
VII.
Lib.
fiunt generationes cafuales.
Metaph.
Secund^
concludit conclufibnem intentaip^bi : Cabrita?"'• DicitergoyJt/irroiM/J* fupple Tit fanitas,
^«w ah ah
hoc cjuod facienti
arte, id eft,tunc
nitatem
principium faciendi
fccundumartem
illi,qui
cadcm enim
eft
fiunt
fa-
facit fanitatem;
&a cafu
ab arte
:
quando icili-
cet principium eft in materia,fine arte,quod eflTct princjpium motus faAionis , fi idem fi^ret ab arce:& hoc inteUigendum eft principium fadionis,
quod
eft
vitimum
in intentione
,
cxecutione, vt principium c^uod cft
in
,
Sc
primum
eft tn
in
mederi, id
medicando ad fanandum animal a cafu
forfan a calefaSiione , hoc autem facit fricatioaey itaquod fricatio eft principinra,'vnde incipit fanatio
cum aliquis
cum
fanatur a cafu, quia ex confri-
cationc excitatur calor prajter inteniiot^em confricantis,qui calor inducit fanrt atem.
,
exi^Ut palamxmateria namque pars
enim (jr fit
duo. Primum,calorcm indudum a cafu , vel ab arte efle fanitatemjvel partcm fanitatis:fecundum,omnia quae gencrantur,fieri ex materia;quae clare cxplicatDodor atque ctiam quom*odo materia ex qua aliqua fiunt prjedicatur de ipfis,non in abftrado , fed dcpominatiue. ;
,
tis
efi
,
hoc',fic
igitur
aut pats eftfani^
autp^uitur eum alicjuiiitale^tiod
pars fanitatis,aut per plura'.hoc autemvl-
& quodeft itapars eftfanita'
ttmumfaciefjs,
domui^c^
:
eft
inefi
cjr eorum qua in ra-,
quid fant , t^ materiam dicentes^ quia AS ; (frfpetiem quiafigura talis^ hoc cireulos
&
eftgentttin quo primo ponitur. ^rett^ itaque ctrcult^ habet in ratione materiam.
Concludit ex prsdiilis quandam conclufioge, fcilicet quod in difHriitione omnium ncrabflium oportet accipere materiam. Dicit cr-r
nem
tmpoflihile efl alic^uid effe faSlii fi nihil niliii fit
lam autem quia illud cfuod quod pnxet,<]uia inefl,Cd\kct
pr..exinit pars
:
eft;
rei c]Htfit,& fit hoc:
qiua materia de potenria rcducitur ad adbum igitur fupple ficeft
qu6d materia
eftpars rei,
ifi
Materia
&
necejfttria
efi
quond ejfe
^
rutlium
Q»
inexiftens, igitur efl eorum quxinrattone , id eft, definittonem de numcro eorum quae ponimtur in diffinitionc rerum m»te-
Exemphun
rei.
fblum ponitur in
diffinitur aereus circulus
fi
circulos quidfunt,
& fpeciem
,
non
diffinitione eius figura,vcl for-
ma , fcd etiam ars quod eft materia
id efl
idfe6 fulpdir;
>
,
formam
,
natur»lium
C^
,
artifici*-
lium.
eft,diffinimus areos
& materiam dicertes
:
cjuia as
quiafigura talis
:
hoc, fcilicct HguT!L,efl genus incjuo
&
primo ponitur,
& primo coIlocaturcircuIus£ereus.e/£re;«z><»^«e circultts
alia aliorum.
fecundum com, Pa-
munem fciiolam omnium Philofophorum
quod vtrocjue rnodo dtcimMs,id
tis^vt lapides
cd 14
Vtroque autem modo dicimtt^ areos
tione.
c6muniter
diftis
itacjueirt corpore
Tcxt.
fi mhilpraextiterit. Quod qtiidem igitur pars tx necefitate
prsexifHf.quia. ex nihilo
CAlor
ejfe
go, cjuare fiippie (\ma.fic efl qu6d omne quod ge^ neratur ,generarurex materia:ide6 ficutdicitur
SVMMARIVM. Infertcx
Dcinde
vel coiicomitans fanitatcm.
dicit
^uareficut dicitur impophile faHum
principium faciendi
principium generationis fani-
ab hoc quod
tatis fit
eft
cfl fanicas
hahet in ratmie
id eft
,
,
in
diffiniuone
materiam,. Similitcr inteiligendum.eft de omniInfert ex didis
quod cabr
quandam concliifionem,dicens
itaque in corpore indufbus, (cilicet vel
per c6fricationem,vel a cafu, vel per mcdicinam,
bus naturalibus quod diffiniuntur per materiam; ficut didum eft 6. huius , primo Phyfic. circa
&
finem. Dcindeciim dicitj
Ex
vcl ab artey*«r eflpars fanitatis,aut fequitur, fcilicet
calorem
in-
duBiuum t/ttatis
fa-
quod
efl
pars fanitatis^
non iramediatc inducat ianiratem; fcd mediante aliquo quod confequitur calorem, puta dillolutio malorum humonmi , qus fit per calorem , aut per plura , id eft , quod hoc poteft f^eri non tantum per vniim fed eriam per plura
puta
Vltiwum
alicjuod tale
fi
calor
mediaquas fcquunturcalorcm, puta ficaiorconnon fumi: malos humores, prohibentes meatuscor-
fars fitu fcnnalis fed virtualif.
,
quibus confi.imptis corpus
ipirituurp per
efl ita
,
:
ordinatus fluxus
fit
autem vltimum fa-
hoc
fjilicct.immediatc inducens
intelligi
'4ufli4;iier.
qtto.
Excludit
quandam dubitationem
circa
quam
primo dubitationem proponit. Secund6 eam foluit. Secunda ibi Caufa vero, fic
procedif, quia
Dicit erg(),qu6d illud ex
^m
eft
dicitur hic in littera
pars fanitatis
:
vel illud quicquid
quod vltimo eft indudliuum fanitatis , intelligcndum cft quod eft pars fanitatis virtualiter non forraaliter nam calor continet fanitatem, non tamen fecundum vltimum cius gradum fit
:
formaliter fa
,
fed excellcntiori
modo
zquiuoca ; ideo illam caufat
:
,
Cic
ficut eft
cau-
etiarn
aliquid jfr
,
vtma-
ipfis
vt dicantur efle iiiud, id eft eft,
denominatiuc
:
,
non in
abftraiflo
materia, fed
illius
vtflatua non dicitur
quandoque non eft fic:quia homo conualefcens non dicitur tllud fciiicet laborans ex cjuofit:licez enim conualefcens fiat cx laborantc non tamen recipit praedicationem eius, lapis,fed lapideaifed
,
:
etiam in concreto, vt conualefcens dicatur laborans, vel infirmus:eft ergo dubitatio qua: fit caufa huius.
Dcindc cum
dicit:
poteft virtualitcr
Caufavero quiafit ex priuatione ^fibie£io quod dicimui materiam : vt homo (fr
contineri in aliqua qiialitate abfbluta rcdufti-
agrotansfitfanus. Magis tame expriuatione
ua aliarum ad arqualitatcm , arqualitas autem, vel
dicimits.^vt ex agrotate fanus ,quam
in omnibus genitis a cafu nitas
,
:
de qua exemplificat
patet ,
enim quod
fa-
,mf\-^
^m^^
teria,cjuidam dicuntur cjuando fiunt non illud,fed illiMi modt,id eft,qu6dmateria ex quaaliqua fiunt
modi,id
,
tefi
:
rum arrificialium fimiliter. Notandum quod cum qixod calor
^^
illius
,
quandoque prsdicatur de
:
efl
&
po •
di-
modi vtfiatua non lapis , fed lapidea homo autem conualefcens non dicitur illud ex
pars fanitatis fimiliter eft in aliis artificialibosjt/» domus funt partes lapides alioianitatem,
ttlicuiM
quadam :
:
poris
ciens:& (juod
Tlfe pnrtem
fit
cUntur quando fiunt non illud fed
:
eft
quo vero vt materia
,
ex homi-
Tcxt.cdij.
Summ^
II
ne. Profttr qaod ^t^rtaMS quidam quifanta nen dicitur ,fed homo dr homo fanus. ^o-
rum vero priuatio non manife/ia
innomi-
(jr
^ lignU domui^ex
ribtdi
ex
dtgrotante.
his videturfieri , vt Proper quodftcut nec ibi
neque quod ex ligno ftflatuay aut quodex latertbus domusjiquis valde in-^
permbtationem feri ex quOyfidno» permanente propter hoc quidem ita dtcitur. Soluit cU(Sbm diibitationcm,dic5s quod caufa Ahtpaiju txali^oiM- huius eft:quiafupple dupliciter fit aliquid ex aliquo,{cilieet ex priuatione
pis.
non faitttas
,
Ratio huius cft ,
flcns rci
&idc6
,
uationis
,
quatn fupple ex fubicdo , vt ex lahorante fanns^ quam ex homine : fed fupplc hoc fieri hoc magis dicirnus in
homo
fubie^, quam
quod quia
fic eft
quod
in priuationc:vt
quam laborans
&nus,
fit
fiat fanus-.propter
Ubptans quidem non dicitur ille^ nugis homo,8c ecoij-
fciiicet quifanus.-Ccd dicitur
&
non de prinationc, , diccndo laborans eft {anus:& quia in quibufdara priuatio eft ignota immanifefta ; idc6 fubdit; quorum vero priuatio non mattifefia (fr innomina-
uerib homo dtcitur foftus
&
bilis
,
vt
priuatio
eft
tcs
ex
phuacio aiiuflibct figura in are
«imur
lignis
;
priuario eft manifefta : vt ,
,
&
idco fupple
materia loco priuationi5,dicen-
aliquid fieri vt iHic ex laborante
his
nr ex xre
Te11.c6.11.
&
domus in latertbus,
jn talibus
tmiMtiu» d* mMerint». klc 9. hutas
fi
dicamus quod
& domus cx lapidibus & lignis
:
ft.itua ,
ficut
SVMM^ SECVNDy£ C A Hon ficri pci fe
non dicitur,id eft,n6 pradicatur quod fit , quia non dicimus quod fanus fit
SFiiMARIFM.
teres
;
fed non permanente, id
eft
,
fiunt ifta ex
illis
&
ligna.
,
:
ficut aes
ex
enim
co fit ftatua fimiliter laConcludit cxgo propter quod qui-
tgitur,ita dtcitur ,id cft
,
fic talis
prasdicatio
Notandura , fblutioncm iftam in hoc quia dupliciter
fit
aliquid cx aliquo.
cx priuatione, vcl contrario,
modo
creto.non tXtit/B
in ab-
i.
QVoniam
vero ab aliquoft quodft :hoc Autem dico vnde principium genera-
tionis
ejt,
^ ex aliquo,ft autem nonpriuatio
hoc , fed materia.
,
ftare;
Vno modo
&
tunc vtimurhoc loqucndi:qu6d hoc fit ex hoc.-&c non hoc efl ^of.-quia vnum oppofitum non inexifHt altcri;& ideo vnii n6 pracdicatur dc alio,etia denominatiuc,pr?dicatione dicetcfcoc efi iHtus modiyvelillius.
Alio
nififecundum
fphara
J^emadmodum
efi,(jr
accidem Jacit , quia anea
illam facitinam hoc aliqiUdfa''
cere^ ex totaliterfubieffo hocfacere efi. Dic» autem quia as rotundumfacere efi non rotun-
dtfm^autjpharamfacere^fed atterum aliquid: autfifeciem hanc in alio.
modo
fit
Poftquam Philofophus cpflaria
aliquid ex aliquo
qiiod dicitiu: materia
:
&: ninc
Scoti Oper. tom. I F'.
,
vt cx fubictto,
vtimur hoc roodo
pracmifit quasdam ncad intcntum.nunc accedit ad propofitum,
volcns oftcndcrc
qu6d idcac Platonis
, fi
ponan-
tur,non poifunt eflecaufa gencrarionis : vcl quod non eft ncceflc cas ponere proptcr gcnerarioncm,
Circa quod
tria facit
:
quia prira6 oflcndit quid
quod pcr fe tcrminat gcnerarioncm. Secimd6 oftendit propofitum qu6d fcilicct ideaj non funt ncccflari6 poncndae proptcr gcneratxonem. Tcni6 qujcdam dubia detcrminat pofllfit
friujuitnt ko
«»-
1
qu6d pcr ali-
&
cum ex
frtdicittur de
estur in
cum,&idem habctd. 3.^.1.^.17. & d ^S.q.t.&fuschicqio.
:
in pradidis.
frtdi-
;
,
hoc ex hoc:<jutaoportet permutationemfieri
cjuo
dem
,
Vtprobct idcasPlatonis noneflc ncad gcnerationem oflendit noa gencrari pcr fc maceriam nec formami fed compofitum. De quofusc agit Do£toT hic q. 8. &: 9. Vidc fum. z. d 3 q tf. num. 11. vbi dicit ideas non requiri ad generationem,&4 d. iiq.^. num if. vbi docct quod gcncratur efTc compofi-
cefTarias
ram ,
tranfmutatur
,
fed
fed producitur, fcilicct abftra
aliqu6 permutato &• non permancntc
&o vel rnM-
,
vtrifquc.
necfubiecfum^as inquamipfumfc , necfphtt-
ex
teria
formara , vel materiam
compofitum cx
lahorans:(>4 nec hic d\c\ma%c^uhd ftatuafit lignu,
quam permutarionem
vt fuhie
VII.
P.
quodcunque euenit aliorum.
illo
fieri
fit
non dicimus qu6d ftatua fitxs, domus fit Lapidcs, fed cx la-
de
terihus,no vtiq; fimpliciter dtcet intalihus,(c\\\ctz
ex quo
vt
priuatione:iUud
:
eo; fed
:
lam enim dtffnitum eji quomodo hoc dicimus , (^ quomodo ft hoc\ aut crrculus , aut Hoc autem eji fphara
&
Ix(juetdi-
potcft dc rc prxdicari faltcm in
fcd cx sre:nccqu6d
vbi
dicimus,qu6d fanus fit ex laborante^/ropfCT- quod ficut nec tbi ex quo hoc , fcilicet fil aliquid , vi ex
&
^uidfit -vt tx
,
eftparyinexi-
& codcm modo loquendi proptcr carH
dem caufam
cimtit
4it»tKritno-
:
qilia mattfria
& denonunaciuc:quando dutcm prioi-
concreto,
& exfuhieEio,cjuod di-
mAtenam,vr homo fit fafttu,(\uod eft fubic€tam,Sc laborans fit fanus , quod clt opponmm: magii tamen dtcinms aliquid fieri ex prittatione,
O*?"*"'
vtcum dicimus:Homo 8c flatua lapidca Aon la-
crcto,vt diicitur in littcra,
pidibus , vcl produccndo abf^adium in iJoncre' tura,modo praecxpofito.
^oniam
*** ** 'f'
fcd in con-
lateritia^ednon lapides.
oportet
ilMeri* frt-
,
rio cft immanifcfla,tuc vtimur fubictlo loco prj-
f^exerit ',non vtique fimpliciter dicet: quia
fliater.
quia non praedicadonc in abflraclo
ex quo hoc illudnon dicitur\ nec htcjiatua li^ gnum,fedproducitur lignea non Itgnum , (jr dinea non £S lapidea/ed non lapu^ (jr domui ;
Tcxt.CQ.iS.
253
1.
loquendi,qu6d hocfit ex hec,Sc hoc eft iUius ffiodi'
cft fanus
nahilis,vt in /erefgura cuiujlibet^ aut in late-
illic
V
Cap.
illud
:
biUa
oriri
cx pra:didris. Seciuida ibi
f «r.Tenia ihi:
Dubitabit aiaem
:
Ftritm
aliiftiis.
igi-
Prima in
quia prim6 probac qu6d forraa non gene, fed rantira per accidcns. Secund6 quod compofitum ex matcria forma pcr fe
duas
:
racur per fc
&
gcneracur.
Sccunda ibi ^/£ne40H verofphtram. :
Y
z
Prima
f®
folam
effc,
cam pro-
voca^re
formam
Ij^^taro,
Secunda ibi
coridudit.
T*J!'P^J^_ Tertia ibi uitns quL>
quodnec fpecies,^ut qutcunque opvrtet
Prijrn intrejtquia primo conclufiohcm iritentam'
proponit. Secundo! eatn probat. Tcrti6 Terminus gt,
Metaph.
VII.
Lib.
254
Palam
:
ofteniitni cft
crgo.
Namfifacit.
:
qu6d
Dicit ergo
pnus,qHod fit^b ali<juo fit- : hoc au-
temdico Ttnde
efi
princijtium generationis
hoc /fed materia
non eft ipfa
aliquid dt
nnim
do
,
dijfiffitMm tfi
hoc dicimHt
teria aliquid
,
t
,qu6d
id eft
id eft,
,
^Bis , iteruro fit ex aliqno : fit autem non rto
ficut
illud
iterum
:
eft
ipfumquodiit ,quod eft terminus generationis: hoc autem efi autfphxra, aut circulus , aut quodcunque euenit aliorum; ha:c cnim tria conairrunt jn omni generatione,vt di(3:um eft prius. His ergo pracmiflis fuppofitis , fubdit quod quemadpiodum {upple nec ipfum agens facit fuhie£ium, id eft, materiamquae eft a;s, fic necfacit fphsrapi,
&
id eft , formam fphaericam , nififecundum acciillam facit , id eft, dens ; quia xnea fphaera eft qu6d facit aeneam iphaeram, quod eft compofitum :&quia jenea fphara cft iphaera, habct formam IphaErs : ideo agens facit per accidens
&
&
ipfam fbrmam
iphcerae.
re hocaliquid
,
efifacere hoc ex aliquo fubieiio to-
taliter, id eft,
quod
Vndefubdit :«4»?^«-
vniuerialiter eft
4iHttm quia facere £s rotundum
,
verum dtco :
id eft
rotunditatis uon efifacerefph((ram,id
,
eft,
formara
formam
compofitum: autfpeciem hanc in alio, id eft, formam in materia,&: hoc eft facere compofitum : nondrgofit folrm^ Siifi pcr accidens. Deinde cum dicit fph,xrx,fed alterum aliquid, id eft
,
Nampfacit cj( alitjuofdcit alio : ho( tmm fubiiciebdtttr^vtfacere Aneamf^haram. Hoc AUtem
ita
,
tjitia
&
ijuiafimiliterfaciet
, (jr
ibunt ge»erar
fiones in infinitum,
ferfe ittn^e- (.efliis infinitus »
in materiis
& formis:confequens
gftf^f;jjn5erg(iantecedens.Confcquentiaprobatur ex hoc, quia
omne quod fit
,
fit
ex aliquo
exmateriia, vtfuppofiturii eft prius
forma.fietj fict.ex matcria, crit
&pcr
:
nnitum
&
forma formje,
,
vt
igitur
confcqucns
& tunc & fic in in-
compofita cx materia'& forma
auacreretur iterum de
fi
j
cum omne
gencratura-habeat raatcformam. Dicit crgo namfiCnp^le agens ,
riam ex aliquofacit , fcilicet ex mateaUquidyk-<> , ria : hoc enim fubiiciebatur ,id eft , fupponebatur
&
agens dicitur facere anegm fphdram hoc autern ita : quia ex hoc , quod efi «s& materia : facit hoc , quod efifphttra Anea: igitur facit , '& hoc ipfum , fcilicet ipfara prius
,
vt fiipple
,
id eft
eft pars
,
a quo-
rci.non ge-
VmMerfalia ficHt
^
foT'
fuum quod quid m» geniranipfaautem fpecies vniuerfalis tur per MCciquid quod nam fpecics habet , efi per fcpriefi ( dens. m6 ) non generatur nifi.pcr accidens , fcilicet ad gcnerationem finguIarium,quorum eft perfc ge-
&
primo nuius gencrato enim Socrate, homo , & quod quid efi ho-
neratio,ex
non
:
per fe gcneratur
fed per accidens
rtiinis',
quod nec
fit
;
ideo dicit Philofophus,
forma fenfibilis Deinde cum dicit
fpecies, ncc
efiam quod quid erai
^neam
verh
effe,
fpharam
enimex^re (jr fphara
:
ejfe
nam
facit
:
nec
,
facit
61
in hochanc fpe-
^ haceftfph(er4
ciemfacit,
:
hoc autem
fph^ra ejfe^ eiiu vero tjuodeftfph^ra effe, omninoft eft generatio^ ex alicjuo aliquiderit. Oportehit entm diuifibile effefemper quodfty dr
tjfe
hoc cjuidem hoc
, (jr
hoc hoc.dico autem
hoc quidem materiam^illud vero fpeciem. Si igitur eftfphxra ifts
ex medioftgura
acjualis
hu'
,
hoc ejuidem eft^in ejuo erit quodfacii, hoc
autem in iUo,hoc autem omne qttodfaifum tji ,vt (tnea fphxra. Palam igitur ex di£lis, ,
quiaquodcjuidem vtfpecies , aut vtfubftantia dicitur,nonfit ,Jjnodtts
hanc dictaftt
c^
eft
,
^in omni
autem fecundum
generato materia
hoc quidem hoc,(^ hoc hoc.
qu6d ex quo materia non gencratur nec forma, quod compofitum eft illud quod prim6 gcneratur , diccns quod aneam vero fpharam Oftcndit
facit
&
intendit Probat conclufionera propofitara flHod form» talcm rationcm: Si forma per fe fiticrgo erit pro-
6q
anatura, aufapetefiate
neratur nifi per accidens,propter rationem dida:
ineft,
paiam
hsc
:
enim, fciUcet tortna.& quod quid efi„.~ id quodfit tn alio, fcilicot in matcria in aliquo compofito ^guiari:cuius cft per fe generatio,& hoc aut ab
ex hoc cfuod eji /es, hocfacitt
qttodejtfphara, Siigitur (^ hocfacit tffum,
per accidens
nifi
Qunque agcnte generaUter. Notidum,qu6d fotma qu?
:
non
icilicct matcria,
,
,
artfi,aut
iam parum antc , ji«i«qu6d aliter Ht ex ma-
& aliter ex priuatione
in fenfibtlt
generatio
jn-itta--
priuatio,fed materia
fcilicet
eft eius
exquo:
fciUcet
,
nec
fit,
effe
;
facit enim ex txe
,
id eft, cx materia
&
fphara, id eft,ex forma,quae eft termiuus formalis gcncrationis nafn facit hanc fpeciem,id cfty for:
mam,
fiue
figuramfphsrx in hoc
,
id eft
:
in aere,
quod eft materia,& hoc e[t fpht^a anea , quod eft Al. id cft, compofitum , hocaute?n, fcilicet figarzfph
cfl/plueae,
&
partem,& panem,quod cxponit , dict, autem,qttod hoc quidem materia, illud verofpecie, id cfl,e(Ic
id c^,fomum,fiigiturefifph*raexmediofigura
4quaUs, fit
id cft
,
qu6d
fi
, qu6d mcdio omnes li-
fofraa fphsra; eft
figura, fciUcet fblida acuius
:'
fi
(otm3xn,palam quiafaciet,
TcK, C0.17,
Ad huc tcxt. lib.V,
fcilicctcx
aliquama-
& ibunt generdtiqnes in infinitum. Dcinde
teria
,
cilm
dicit
oportet vocare in fenfibiUformam:»ec
tflemmgenerati» buic.hoc etiim
tet
quod huiufinodi fupple fphasrs aenea: hoc
^cOTjfcilicet materia, efiilludin
facit agens
,
eft
,
nec cjuod quid erat
cjuod in aliofit
,
effe
aut ab arte,
fcilicet
Ucet forma,quae
auiem omne,
Falam trgo qmdnecfpeciesft , aut quod^ f.,tjiquf
neac dutSb: ad circunferenciam funt qqualps,opor-
forma
cft figurg
id cft,totum
.•
quo
erit
hoc autem in
illo,
cx medio zqualis
quodfa^um
qui-
iBud,quod
,
fcj-
hoc
tnea ipfiim compofltum:vltim6,ciim efi,vt
quod eft Palan igttur, cocludit quantum ad ifhid capitulum,diccns quod quia fiipple omric, quod fit opcrtctelTe,fiippIc diuifibilc , igitur palam efi ex
fphtra, dicit
Conclu^t probatam conclufionon
>
dicen<
accidens
fiue
ejt
quod quidem,vt fpec\es, autvtfubfian- primrti ter~ tia,id eft,quod quid eft,vcl forma flibflantiatis rei minus genty nori fi\,fymdus aute fecundum hanc diita, id cft, riUiontf. dtSlif,qjua
aut a naturaydut poteHate.
Totum
perfsfiuepet
compofitumj
Summ^II
Cap.VlII.
&
Sijic erat hec alitjuidfed tfuia talejignif'
dccenninamr a tali nnmge- «ompofitvmi , quid dicitur fons^.&fubftanriaHt, e^edampalam eft^uM tft 0tMt*ris tir i/t amni rentrdtione ^jtudem tfi materUt efi hoc ftrm». g^ ^^ y ^f^^ habet duas partcsyquarum y^^ 2,
furat»
eft
(OS
&
^
vna
materia
hoc auttm dr determinatum von
,
facit (jrgeneratjtx hoc tale
neratum
& altera eft fbrma.
(jr
Socrateseji quemadmo'vero fjf
;
animal
tjuemadmodumffhdtra aneatotaliter.
SVMMiE SECVNDiE vin.
^J
Arguit ad panem ncgariuam quaefUonis , &C talcm rationcro Si ideac, fiue purs forroac fcparatac, funt caufjc gener.itionis, ergo geni-
inten<}it
N«n dari
{fed
autem eji omne.
ejt\ efthoc talejhoc
hoc.CalUas auttm
eft
tjuod tjuand» ge-
,
dumffhara anea hoc homo
Capvt
257
aliquam formam ^fingulanbas
non
frtpter gent-
hoc aliquid compofitum confc- rMitnttmfrt^ quens eft falfum crgo antecedcos. Confequen- ***• da probatur quia gencrans genitum afl; milanir fed ideae fi fint , non erunt hoc aliquid ; fed qualequid :'quia non cflent aliquid determinatum,fed commune vniuerfale j ergo ipfum gcm'tura erit quale quid,& non hoc aliquid. Alirer fbrmatur rar|o,& eft idem quia fi fic,ergo ideaefeparatx. erunt hoc aliquid : confequens eft falfiim:quia non funt aliquod dQtcrminatum/ed turo
feparatam.
»^„^ ^-Ij^^
:
erit
:
;
SVMMAKIVH.
&
:
:
Ideas non cfTc neccfrarias:prim6 quia
non cflct hoc aliquid; iecundoquianon funt Ttilcs tcnio non alioquin gcnitum
;
pofTunt cfTc caufae c^cmplarcs gcncra-
Nota quomodo
lionis.
ncm mali
cfTc prxtcr
dicit gencratio.
naturai^ dc quo
Dodor.t.d.37.q.i. Nota ctiam cam,vcl faltem omnc generans gcnerarc
modo,dc quo vide Doad primum fic 4 di(i
iibiiimilc aliquo
dorem
% d. i^.q. x.
igitur e(i eju^edam ffhjtra fr/tter
hfic tcxt.
«ft
qa. II.
lib.y.
Poftquam Philoibphus oftenditquid
fit
illud,
quod per fe tcrminat generationem , nunc oftcndit propofitum,qu6d (cilicet ideac non necellari6 funt ponendz propter gcnerationcm. Ad cuius euidentiam notandum , quod vt iraponitur Platom",dupliciter pofiiit ideascaulas gelicrationis,iciIicet in rationc
gcncrantis,& in ra-
Prim6 crgo
tionc exemplaris.
agit contra pri-
inum.
Sccund6 contra {ecundum,ibi:/;> (jutbuf^ DufiSdttr' damverc , Primaintres , quia priro6 ponit inftfuit VUt» tcntum fub quatftione.Sectuid6 areuit ad pancra 6l
idtM eMtpu rtnerstitmk.
ncgariua, fcilicet
quod ideaE,vcl
rorraac fcparata:
Anftt »U^M non pofllmt poni propter gencrationem. Teni6 ftrm» vni- CQncladit propofitum probatum. Secimda ibi: tt*rf»lii frt.'
ter jinjpdA-
Si fic
erit boc alujuid.
Terria ibi AIanife!ium ergo qiuEftio, vtrum igitur efi qutdajn fphtraprtter has , id eft , vtrura fit aliqua foTma vniuerfalis prartcr fingularia,vt
quod fit quatdam
fphaerafeparau a materia prarter has fpha:ras fingulares , quae funt in materia ; aut Q.t aliqua d^
mui
fcparata \ materia
fcilicet oarticularcs
faEla
efi y
fcilicet
pnter Uteres , ex quibus
conftruuntur
aliqua
talis
:
aut nuncjium
domus,
vel fphicra
qnititr
de
tftMthtttutt*-
przdidum
perid quodprius
aflimilantur
:
,
eft.
hoc
Confequentia pro-
quia gcneraiis
& geni-
genitum autem cfLhoc aliquid
& determinatum, vt Socates
,
ergo gaierans
erit
aliquid determinamra.Dicit ergo (^nodjific,
ideftjfiponantur formac immateriales caufac generationis
«fi
tale,
,
forma fc-
erit hoc alujuid, fcilicet illa
non effc^M quid tale,id
fdUcct fbrraa vniuerfalis feparata
fupple falfum cft , quia
J ^
eft,
fi
,
;
quod
-i,
generatum eft tale hoc,
id td, hoc alicfuid determinatum, tptodfacit (^ ge-
quando nerat aliquid ex hocj id eft,ex materia, generatum cft, efi hoc tale , id eft, hoc aliquid dcterminatum , ita qybd generans geijitum fimt hoc aliquid : quia aflmiilantur , vt diduni fuit
&
&
,
&
dicit:
Manifejium ergo
cjuia ffecierum causa,Ji-
eut confuetifuHt (juidam dicereffecies,Jifunt
quadam frater (ingularia ad genirattones fuhsiantias nihtlvtiles
,
^
neque vtitjue erunt
frofter hocfubfianti* fecundumfe. Oftendit propofinnn, dicens qiibdfijunt fft' Jiet mtm itcies
quadam praterjtngularia,
generationes
fcilicct Platonici eonfueti ,
nihil
vttUsfunt ad
& fttbfiantia^ rcrum -.fuut qttidam»
id ell,ad
funt dicere fpecierum
hoc vt ponanmr fpedcs
,
id eft,
Notandu.quod licct Plato non poneret formas artifidaliumfeparaCas , vt didtur x. Phyfic tcxt, com. 9; Philofbphus tamen mouct quiefttoncm in arrificialibus , vr pet arrifidalia , quae funt no-
nee vtique eruntPrtpter hoc ftihfisntia fecunditmfe , fcilicct exiftentes feparatJKvna em'm
riora
nerarionis,
idcac
:
caufa;quare Plato pofuit ideas,eft,vt elfent caufac
1
,
intelligatur efte quacfitum in naturalibus,
quorum ponebat vtrum
fit
homo
Plato formas feparatas
vniuerfalis priter
cames
,
vt
& ofla,
ex quibus confbnt homines parriculares. Deinde ciim dicit: Scoti Ofer. t»m.
l r.
•
prindpium huius capituIi.Qubd autera gcnitum fit hoc aliquid probat cum fubdit:fctfc atttem omne, fcilicet gcnitum hoc » CaJUat autem Soerates 'efi.quemadmodum hicfphara anea, quotiun quodlibet cft hoc aliquid dctcrminapMn: hamo vero vel ammal,cjMemadmodum ffhara anea totaliter id eft, vniuerfaliter dida,non flmt fupple hoc aliquid determinatum, perconfequens non furit hoc aliquid generatum. Deinde cum
iuxta
CMtsa
feparata.
^tstntnlt'
tum
,
:
igitur. Eft
rUf
batur
&
quAmfa^A eft,
Ad
quale quid,vt
quale qmdjignificat hoc autem determinatum non
haiy Mut domuifrdter Uteres,aut nun-
T.c6.i8^.«.
:
parata, fiue idea:fcd
44. q. x.infine.
VTrum
&
gencrarionis in n;bus:fi igitur
non^unt caufae gc-
vanum eft ponere ideas. Deinde cum
didt:
In qitibufdam vertfalam
,
^uiagenefans
quidem efttfuale generatum , nec tamen idem nte vnuto numcro ^fed vnumffecte^ vt
tale
Y
3
in
feriuttmt
ad
l""'*^*'
Metaph.
Lib.Vli
Z58 iH Phyficis
i
mfi qmd pr^ter naturamfint , vt ecjuus muT lH>n>& f^ ejuofjuefimile,(juod emm comjnisfie efi fuper equum dr aftnum , noneji neminatum proximum gentHtfunt at*tem ambo fcrfan velut mului. Quare palam , quia non pportei ijuafi exemplum.Jpeciemprobare,
xime enimin
his excfuirerenturformdt
fubfiantidt maxrme
ransficere
CalHoi
Socrates, dr dtuerfa
(jr
qutdem
namquetdem ver»
fropter materiam^dtuerfa
Jpeae, nam indiuiduxfpecies. /ff
Olkndit qu6d
gintfUto-
nt geiitrnns genitum fly> funt fpecie
I
ideae
non
,
fiueaf-
palam eft: licct forte in aliis fit dubium quod gemrans eft quidem tAle,quale e[i gfmtum,non tamen idemynec
idcm non
tmmert.
,
dicens
(]uod, %n
cpiihujiam
vnuni numero ,fed vnumfpecie Phyftcis
,
,
vt di£tum cft in
X. Phyfic. text.com.70.
quod generans
& genitum non incidunt in idem numerojfed in idem
(pecie
,'
homo namcjue hominem generat. Si-
militer inrelligendum eft de aliis rebus naturalibus j quod quxlibet res generat fibi fimile infpecie , nifi fiat aliquid prccier naturam, vt cum ge-
^oiiiner»-
equus mulum. Dicitur autem ifta generaprajter intentionem *tlJernJu- ^^'^ ptacter naturam ; quiaeft ram G'qun- naturac particularis nam virtus in femine equi Uter ' incendit producere naturaliter fimile in fpecie j^^j.^^
:
^f'^*
" ^;
eqno gcneranti
,
quia tamen non poteft propter
fimile quod po^"l^^n^rVlu inobedientiam materi^, generat teft vnde in generatione muli cft aliquo modo bicplttr». Ncminetur fimilitudo gcniti ad gencrans ; idec^ fubdit gentu i!li4d hoc quoquejtmile , efl enim altquod ge^uiproxi;
:
iHmenium.
mum
&
cammune fuper tquum aftnum ifunt aut-em ambo forfan velut mului : ita qu6d continentur fiib aliquo genere proxirno c6muni ic equo Sc afino cotinetur etia tnulus fiib illo generc , in quo genere fitafinus, ,noiinominatum
,
quod
eft
&
:
&
afiimilatur aliqualiter generanti
fic
/lia
generata aliquo
dura,qu6d omnis gencratio
;
om-
ergo
modo aflimilantur :
quare
fi
fic eft
particu-
palam q^od
m» oportet probare fpeciem, fi:ilicct aliquam ieparatam
^nt
:
(ittafi
exemplum ad cuius firailitudincm rnaxime enim
res generatac,vt dicpbat Plato,
in his
,
kilicet naturalibus exquirerentur
pxcmpla:;;*!»» h
,
talia
fcilicet fiibftltiscnatiuralcs
ma-
^cirne funt fubiT-anti.t,reC^eStii, fciiicet artificialiiii
fed tn his fu^ctens eft generans, Cdlket particulaiii^facere,Cd\ket talem iimilitudinem effe cau-
&
fam
fpeciei, id cftjfbrmac in
matcria,quod
eft ellc
modo
diuerfa quidem propter mat
namque
fupplc matcrialiter ; idemx/ero fpecte eft , lcilicct geniti namindiuivtraque forma gencrantis
&
fluumcft pcHicre Jde0 non
tjt
(xetjfpUr
tn
f^^ caiifa
^j^^
i^W»*'** (,t
:
cft,forraa cft alia,/cilicet& alia
it\
quo patct, quod fuperaliquamfbrmam (cparatam,que ,
ex
wcncrationis rcrum in rationc exempla-
^^^ aflfimilantis
,
cum
,
ratio
gtntm
efi
vtti*
H*ca.
quia agens fuperius
etfi non fpn-naliter. Notadum,qu6d ex hoc quod hic dicitur quod
yiJe inproa
putrefadionem, generans
& genitum funt
le.fen.tj.Jin»' li
sdfinem.
diuerfa propter i«ate-
riam, volunt aliqui raatcriam elTe caufam diftinindiuiduationis:quaE opinio Ctionis numcralis
improbataeftj. huius,cap.de
ad hoc
fufficiat
forma
agcntis pafticularis,qli2 eft in raateria.
h]otanduiTij^u<64PhilQfu^VU
Uc
in Uttet»,
pro
dicitur,nihil facit
eis,fi
Vno
:
quodhic
fed
Videiitt.i.i,
bene inrcUigatur.
q.6 .itd finern,
Ad cuius
cuidentiara notandurri,qu6dintentio Ad generttPhilofophi eft qu6d ideac non funt ncceflaris tionem imipropter generationera : quia tam iiftindio gi- leocam rr^wf-
gnentis a genito
cum generantc
:
runtur 1. quara etiani ailimilatio geniti §iuomod» generaquae duo rcquiruntur ad materi» ,
tionem vniuocara,poirunt haberi fine jdeis. Ages enim particulare cx forma fua habct vnde alligcnerans genitum,& cxmamilet fibi paflum
*fi
frittcifium
&
qu6d
teria habct
principaliter
qu6d
fir
materiam non fuam
;
aflimiht per formara :
numentlii. jtl.formit.
,
quia
fed aliam perficit per for-
,
mara terroinantem gcncrationera tcria iam ^eikQiz eft formaliter
quam fuam
non
diftiniiiottii
tatpen iequatur neceflari6
licet
;
diftin6lum a gcnito
diftinguacur per materiam a genito
aflTirailat
.
fua
:
enim ma-.
& cx hoc qu6d
aliam raateriam
& ita fua raateria alia cft ab illa quae
priuatui forma
tali.
Cuiufcunquc
eft
autcm
jtfpmiUtiiM diftinSli'
<j>
uum
alia
proprii
(^ princip»liter eft for•
materia
,
ex
quo
ipfum
cft aliud
rionis
,
mareria eft pars cflenrialis rci,
ab eo
dico tunc
:
quod
aflimila-
ipfa vel fimilitudinis principalis ratio eft
forma imer gcnerans
cundum
& genitum:& hoc non fe-
vnitatem,vel identitatem indiuidualem, forma eft hoc : fed fecundum vnita-
ma
;
"vero
proprii
^ con-
comitattr tft materia.
inquantum
jtpprepriati
v*r» ajjimi-
inqUantum Urt ift fortem, velidentitatemillam minorem, forma eft.quac eft vnitas aliqua minor vnitate nu- mt,^ diftingutrt mnt$' fecimdum hoc eft ratio generandi. merali
&
Formaetiara
prius eft principiura diftinaionis
quam
raateria,quia ficut forma cftiUud priacipa-
lius
quo compofitum
,
eft
quam
materia
ri*.
ita
;
vnum,
etiam eft principalius,quo compofitura eft ab alio per confequens in fe indiftindum , diftinchim. Appropriatctamcn diftinguendoin-
&
&
ter aflimilatiuam
& diftinaiuum, forma eft
aflTi-
non milatiua: itaqucdnonmateriapropric:quia accidcntalis:raatetia eft qualitas fubftanrialis, vel autem
eft
diftinaiua appropriatc loquendo:quia
fitiim a
&
& genito
mpdo vni-
generatio
generatio vniuoca
fupplc aliquod determinatii fingulare, vt Callias genitum funt Socrates Sc fupple gcnerans
&
gcnerance
aliquo
non eft fimplicitfr vniuoca,fedtanttim fecundum quid. Ex quo coUigitur , qu6d f tiam in putrefsuSkiis cft aliquo
non formalilcr,& tiyic
neceflari6 ex
:
dua fpeciesyid
cft
:
caufam compofiti omnino vero iam talis fpecies, offibui , cft id eft, forma qux eft tn hts carnibus
&
eflc ali*
uoca nam omnia fiunt aliqualiter ab vniuocc: quia agens vcl habet formara , qiiam producit formahtcf in fc,& tunc gencratio eft fimplicitcr vniuoca ; aut habet formam iUam in virtute Omnit
:
laribus generantibus
gencrationcm
cuius cuidctiim fcien"
&
funt neceflariz pro-^
pter generationem in rationeexemplaris fimilancis
quo modo vniuocam. Ad
vniuerialc virtuaUter habct forraam geneaiti pcr
talisjpecies in his carnibus
Omnis vero iam cfibtts
nam
,
caufam effe in materia.
Jpeciei
(jr
m^-
ejl gene-
ht,fedfufficiens
omncm
yJdetur conccdcre
homo namqi*< homwem generat^
hoc quod
caret forraa,diftinguit
illa materia quar praehabet formamj3c
ita
ab
comjx)-
compofito. AUtcr poflec dici breuiiis, diftinguendo de raateria, vt in 5. huius,provteft altcra pafs eirenrialis conftituens tis
vnura per
fe:
&de
taU
non
cum forraa par-
eft fcrroo
hic,ncc
indiuiduaUs diftindioni? : vel provt marcria dicit proprietatcm indiuidiukro : q"* fic vtique gcnerans eriam materia poteft dici , diftinilum per gencrat aliud ,quod cft aliud cauia. talem matcriara quac cft indiuiduarionis meUus faluat littcram refponfio meliQr
ipfa eft caufa
&
&
Prima
vidctur. Philofophivt ^
&
SVM
MatcTia.t.
Summ^
Cap.IX.
II
SVMMiE SECVNDi£ C
A
ftc tamen vtiejue
:
potentibtts eis
moaeri nifiab
impofiihile fic
&
igfi^- Propter hoc,
,
aut ab aliis non habentibm
artem^ aut exparte.
tcrminare gcncra-
r MM A R
GtmtTMti»
< c Soluitdubitationcm.
tioncm.
s
,
hacquidetn non habent Jtne habente artem^
omnia Aliqua ab arte,& cafu ficri,alia non Item cx vniuocogenerari , &c compofitum , non
formam
,
ali»
h*c autem erunt :ab his entm mouebuntur non habentibtts artem quafi artem , moueri vero
IX.
p.
vt lapides
terla
259
y
1
Ad
M,
.
I
I
cuius cuidentiam (ciendum
qua generantur vniuocc
Vc foluat dubitarioncm. Quarcaliqua fanifiunt, nunc ab artc nunc a caf svt Nodomus. vt tantum artc tasjalia ab ,
,
tajiHum cx Dodorc quacdam gcncrari immcdiatc, id cft, iinc feminc quzdam mcdiate, feu propagarionc Dc quo vidc ;
fum r.d.iS.Notactiamcxcodem
i.d 2.
&
ciufdem fpcciei, vt cxpcricntia conftat in
ali-
^M-vmtMcca, ©• hte im-
primi homo gencrans hominem. t^**^7 Exemplumfecundi generatio vcrmis cx putrcfa^aionc & corum eriam quac gencrantur vniuo- ^ ®^ °^ "j c^ , quxdara gencrantur immediatc , qusdam ^^ mcdiatc. Excmplum primi ignis gcnerat ignem vidc.i S.ii. :
:
:
Exemplum
medio.
fine aliquo
fccundi:afinus gc-
ncrans afinum mediantc feminc. In generatis i^itur vniuocc non immediate rcquiritur nccenario :
fed
non
rcquiritur neceflario in
gencraris immediatc. Rario huius eft
{eminalis ponit quoddam
&
genitura
quia ratio
:
medium inter gencrans
vt eriam abfente gcneraute poflit
,
generatio continuari
mulris plantis.
quod
,
8c aliqua acquiuoce.
,
Exemplum
ratio (eminalis
q.z. num 17. gcncrata pcr propagationcm , putrcfadionem conringcrc cfTc
mUMtanuica
^
:
fcd abfentc gcneranre
me-
mafcula , conrinuatur gcneratio in vencre femells afina::abfenre autem generante immcdiatc, puta igne non continuamr generatio ienis:(cd ftatim aqua rcdit ad fuam frigiditateni, ficx aquadebeat ignis generari;crgo in gcnerads
diate, puta afino
Tcrt.c6.19.
autem ali^uif (juite aliajiunt , vtfrnttas , aiia non
Dvbitahit
,&a cafr
arte
eap-9-
vt domm.
immcdiatc non requiritur neceifarid AdhSctext. eft
qu.
111x7.
1 1.
Poftquam Philofophus probauitquod
ideac
funt neccllario ponendae propter genera-
non
tionem
:
nunc detcrminat quaedam dubia
pofli-
Et diuiditur in duas iocondum duo dubia qux remouet. Secunda Non folum. autem. Prima in duas : quia ibi ex prsdi^ais.
bJlia oriri
:
primo mouet vnum dubium ex data folurioiie concludit fuperius pracoftenram.
& foluic
Secund6
quandam vcritatcm ibi Paldm ve-
Secimda
:
Prima in duas quia primo proSecimdo fubiuneit cius Seaindn ^i Caufaveri eft. Didz
ro ex diBU.
:
ponit dubitarionem.
foluaonem. erco , quod duhitabit aliquis , efuare aliqua a cafu , vt fanitM raliavero fiunt ah arte , non, vt domui , quod fcilicct fic fitab anc quod ponfitacafu. Notandura , quod ifta dubitario oritur cx przdidis didam enim fuit fupra qu&d ab anc funt ca qliorum eft fpecics inanima anificis , vt fanitas induda per artem medicinx. Di<5him fuit etiam quod eadem quac fiunt ab arrc , fiunt :
&
:
quando eft principium in matcria fine arre , quod elfet principiiim motus fadionis , fi idem fieret ab arte vt fanitas caufatur a calore cxtrinfeco per confricarioncm hoc criam a cafu
,
:
crgo
,
fed ab arte (b-
ejt ejuia
hoc qnidem efimaterui
incipiens generationii in facere
rei pars.
ab ea
H^c cjuidem ilU vero non
,
potfns
,
,
hac autem
ijue po(funt
:
rit
femen
,
& non in generatis immediatc. &
Patct
non in illis rcquiritur nccc(^ ergo quod in his, fario ratio feminalis,eadem rarionc,nec requiritur ratio feminalis propric in gencraus squiuoccj
tum quia ibi non foitc generantc
concurrit (emen:tum quia ab-
non continuatuf
illa
generario,
&
meIn gaieraris igitur naturaliter in quibul^ diatc,vt (lint animata communiter , dam gencratis arrifidalitcr , exigirur in materia ficut patet.
&
quacdam virms,& rario feminalis, vel aliquod
fi-
mile,qnod dicitur propter gencrata per anem, in quorum matcria cft quandoque aliqua virtus adiua,quafi tenenslocum rarionis (cminalis,quara virmrcm vocat hic Ariftotelcs partcm rci non :
qu6d
iTt
pars
forms gcnerands
,
vel inchoario,
(ed cft quxdam virrus, fiuc rauo (eminalis in gencrarfs naturalitcr.vel aliquod fimiie in generaris :
&
dicit:
Caufr vero
auideerum
patet dc do-
dubitario qua; eft quifa huius.
cft
Deindc cum
^^
tnctpiensy^d^cet vt princtpium feneraticnis in fa-
,
;
non conairrit fcmen,
ali-
mo qus iibn poteft ficri a cafu lum
ibi
^«-< ab arte inejua exijtit alitjua
verum in omnibus.vt
eft
Confirnutur,quia
RMtitffmin*lu qmd > In quibia
nec concurrit ratio (eminalis:nam rario {cm'nah's rctjuiritur ^^cft aliqua forma feminis , inquanmm eft femen, naliai nufcminis,fiue,quod fubftantialis fiue fit forma gis vidctur, fit aliqua qualitas coniequens necefratio crgo fcminalis non j[ari6 formam feminis PaisicLx. cft fine femine ; fed in gencraris medbte concur-
ab anc qux virtus continet virmalitcr formam generandam,eo modo,quo hic infra,& (upra erii dixit calorem eftc partcm (anitatis. Vbi ergo eft huiufmodi pars,p6flunt talia non (blum ab ane, (ed etiam a cafu gcncrari , vt f)atet de (anitatc , vbi non,non;vt patct de domo. Dicit ergo quod cauja di(fbc dubitarionis efli quia horum tjuidem qua fiunt ah arte , materia ejl
:
autem non
nalis.
rario fcmi-
eji
^ feri
ialis f (? ejuaiis
moueri
O" huitts hac ejuidem tmpotens , multa nam,
cere
&
fieri
quidem ab
ipfts
moueri fed non
^orum i^itur
talis efi
ma-
materia exifiit fupple non fempcr fcd quandoquc aliquapars rei , (cilicct aliqua virtus, vt ratio Qminalis quandoque fupple non exi(cilicet
ftit
,
,
in matcria talis pars,
cet materia
ii
sUqMM *lia '**" aliquid eerttm qua (unt ah arte,in qua *f *^*
:
Jic putafrltarc.
figsrtMli,
eMdtm i^ ai»rti ^ c*fM,^
,
& ideo h\( quidemy^cWx-
talit efi, qualii
Y
pntens mouert ab ea,
4
idcft.
s«/*i»# i*iii
gg
26o
Lib. VII.
id aft>a rdpia
Metaph.
vc quando-fcilicet habet didatn
:
calorinmotu, hoc vniuocationis gradu
panem tei:iU4veriino/i^ua.h(io (ciiicct non habec .Exemplum
iUani partcrn.
qiuxJ eftmacetia
(anitatisexiititquancioquealir-
,
quavirtus adliua
,
& lignis non exiftit aliqua quam talis njatcriapoillt feipfan) moueread formamdomus:&hlnceftqu6dhoino potcft fanari noa fblum ab arte , fed etiam i :
te formatiua foetus,de
putacalor, vel huiufinodi pet corpus poteft {«Dfum mouere ad famta-
quam cem
gcneratur, Sc cqdcm modofpcrma con-, currcrc ad genesationem,quadam virtu-
humano,
in corporc
aeit Do-
(ed inlapidibus
per
talis virtus,
cafu propier illam virtutem inexiftentem
fibi,
non autem domus
talis
propcer carentiam
fic ,
PAlam vero
modo
materiapoteft feipiam mouere
moueri
,
nam>
,
hente aliquamfartem
prxdidlo,
virtus corporis
hutpani,
iimilitcr aliquid agitad fanitatem ficut 3Lts:^Han->
doejue non fotefl fic a /g mouerificut mouereturper 0rtem,puta tripudiare :muki enira funt qui igno-
vniuo^
intelle6iu: ,
aut ha^
nifi fecunditm acci.
,
densfat.
Ex
data fblutionc concludit qutndam vcritaiam fuperius pracoftenfam. Circa quod duo facit quiaprimo ex prasdidHs concludit conclufionem. Secund^ fubiimgit eius declaracionem. tcra
'
:
moucre quidcm
Secunda ibi:Caufa namque, Dicit ergo qu6d pd^ efi ex prddiEiii,<juia modo tjuodam omnia fiik ex vniuoco : fciliccc tocaliter fimpHcitcr, quemad-^
bcrent
modum naturaliayn
rantes faltandi artem', flue tripudiand»
>
poflunc
feipfos , fpd non fic ficut fi hadidam artem. Concludit ergo propofitUQi , qu6d illa quorum talis efi materia , quales lapides funt materia domus , impojftbilefit motteri
nifiab alio cx eo , quia carent illa virtute adtiua, qua: eft principium mouendi feipfum fi t^men :
:
Mique
&
igniiy ideft,
quod hoc etiam habet ve-
ritatcm in namralibus, ficut inartificialibus:nam
non poteft generari nifl ab alio cx eo,qiua in matcria ignis non eft illa virtus a(9:iua feminalis , quia poteft >materia feipfam ad formam ignis
:
tranfmutare in abfentia generantis yScPropter hoc htc qnidem, fcilicet artincialia , qua: fcilicet non
habait illam partem
rei
,
qux dicitur ratiofcmi-
nalis,vel aliquod fimile in artificialibus,«(»« erunt
fine habente artem, vt eft
domas:hac autem
,
qu«
fcilicec habent
tal?m partcm^frwwf fupple fine ar!Ce,& a cafuimoHebuntur enim fiipple cof ii materi^
ab
&
agentibus no habentibui quafi artey etiara fupple habentibus , ctim poflint ficri Afcf,(cilicct
Vtroquemodo tentioHi eis
,
;
tem, id eft
,
ide6 fubdit c^hdymoueri verop^t-
ab agencibus finc arce, conaut ab aliii non habentihui 4r~
fcilicct
tingic duplicicer
;
quod vno modq poflunt
etiara
mo-
lam
mo ab
ignis genitus
ab igne,& ho«.
homine aut exparte vniuoco, :
id cft
non
,
totalif er. fcd in parte
vniuoco , vt domtft , fciUcct exterior,& in matetia, ex ^/omo/cilicet in mcnte, fine materia:/i«f ab intelle£iu , fcilicet fomiato pcr fpeciem domus,fiife habim arris faciendi do^
&
mum ; ars enim qu
Omnis geiurahccvcl in materia:4«r ex habente,Ccilicct mate- ratie eji >v»i. ria , vel gcncrance alicjuampartem , cxponendo f^fea/fedJi, parcera non formalem,fed vinualem , modq quo uerfmtde. calor dicicur pars fanitacis:& fubdic
,
harc incelli-
genda efle nifialiquid fiat fecundum accidens. tunc enimnonoporcetclle fimilicudineln vniuO-
&genitum , ficut volupdelcdatio doraus nam faciens domum peraccidens facit eam deleaabilcra , fiuevolupcarionis iQcer generans
tas, fiue
:
tuofam ad habicandum, vc dicitur6.'huiustext. com. 4.
Notandum, quod
hic tarigit Philofophus Graitugent. gradus generacior>is vniuocx. Priraus cft, ratienit tjniuocd trcs. quando generas cenitii affirailanciu: in forma, tres
&
& nori
& in modo effendi form?:queraadmodii fe habec
^ feipfis: vt illa fcilicet quat non hab^nt illam partem rei, putafl ex xre hat fl^ma ab aliquo agenje non habenteattcm;4«f exparte,id eft,alio mo4o poffunt a fcipfis moucri , vt qua: habcnt dipartem rei , vt corpus huraanum mouens fcipfumfinearte ad f^tatcm.
naturalia:nam ignisgenerans&ignis genitusha^ bcnt eandcra formam in fpecie , eundem mo-
ucri materiae ab aliis excrinfecis fine arje,
^m
&
dum
efIendifopnac:namvrerqpc ignis habec for-
malicer
&
realiter formam ignjs. Secundus ,quando generans & gcnitura habent firailem formam ,non tamen fecundum eundem
modus
eft
modum eflendi forma:
,
quemadmodum
artifex
habct ad arrificiaha : nam licct domificator hab^t forraam doraus quara facintaracn forma fe
Tangit trcs gradus vniuocjc gencra^ ponis Primu5 eftquandogcnerans &gcnitum conueniunt in forma fpccifica, fic inodo ef!cdi,vtcum ignisgcnerat igncm. Sccundus, cum conucniunt in forma,fcd
non efTendi modo, vt domus traj ijuia intra cft
fcd cxtra fUalitcr
,
^uid vniuocus. ,*»
<3« « 'jS?»».
Tcrtius quando gcnc-
formam
& hic
intra &c cx-^
tant^mintcntionalitcr,
rcalitcr.
rans habct
cft
Tcx. co.jo,
t^uem-
quandoque poteft
flcutper artem moucretur :.ficutpa-
tet in fanatione \
mdoqm^
;
vt domusex ftomo \ aut ab Ars enim fpeeifs efimt ex parte co
contingit dupliciter : qqia pcr illam virtutem inf rinfecani,quac dicitur pars rei,
qitia
,
,
Subdit autem quod huiits <juidem h)tc autem imfoteffSyid eft,qu6d quando
virtutfs.
di^is
Cfc
dam omniafiunt ex vnittoco 4dmodum naturalia aut ex J>arte
fic ptttniyhdc
fic
quo bcnc
tantum vir. tantum fiscundiim
gcniti
Dcclarat
quomodo
domus cxifHt in domificatorc modo quafl inten» rionali non rcali domus autem extra habct rca« liter formam domus. Tertius gradus eft , quando generans non habct finiilem formam in fpc:
cum genito : fcd habet formant gcniri non formalicer, fcd vinualiter fbliim : qus virtus vocacur htc pars J^ci , flue illa vinus , •vefpars fit
tie
in
generantcputa inSoIe:fine inimelligcntia gcnerante ranam ; fluc f« in materia cyi a rali agcnrc <^ immifla aliqya vis a
nerari ^ matcria putrcfadia h^bentc in fc ali-
quam vim atSiuam accepta \ SoIcPrimus modns cft
Cap.VIII
Summ^ II. cft propriifl&nc,& fimpliciter vniuooiS. Secondas minus^ropricjtcrrius (bluci fecundutn quid, vt didhim fuit fupra. Deindc ciun dicit:
cedit in
fe fAfs : cdlor enim in motu cdorem in c&r^ forefdciti bicvero eji^ autfanitM , autfars, dMt fequitar eum fars ali^uafanttatis fanitoi ipfa : frofter quod
aut
^
& dicitur facere\ &
quia illudfacitfanitatem cui confequitur acciditcaUr. e6. }
I
.
^are tjuemadmodum in fylhgifmis om^ niumprincipium efifubsiantia
qutd eftf/lUgtfmifunt
nam ex quo
:
^ hic generationes.
$c pra
operarione ex cptod <]uid
fiia
cenj}ituta fe habtnt
artt
obic^',
& qna funt natura
Similtter itaque his
qua ah
eft
Deinde cumtUdt:
fiuc (ubicdH.
Caufd namque fdciendifrimA fecundum
70
T«.
telle<£his (pccuJariui
250
nam fperma facitficut
:
hahet enim poteffatefpeciem,
:
71
&
a quOyfperma ef aliqualiter vniuocum : non enim omniafcoportetquarereyVt ex homiue
homo : etenim foemina ex viro vnde mulus non ex mulofedfi non orhatio fuerit. :
lUvtrtmt*
Dcclarat prarmiflam veritatem in naturalibus, femmms ht»c dicens quod ficut fupplc in anibusy&w/iro-y* ftfmMtflmr»
hahent quafMnt naturaconftitMta hii, quae
(cilicet
inferri.
fiunt ab ineytamfpermafacit, id cft/ rel="nofollow">pcrarur ad
Circa quod
Occlarat prxmiflara vcritatcm. tria facit
:
eam in
quia primo dcdarat
arrificiili-
bus. Secundo in naturalibus. Tcnio comparat genetata per naturam ad gencrata per artcm. Se-
cunda ihv.Ssmiliter itaque. Tertia ibi. ^JucuntjMe Muem 4 cajk. Dicit ergo , quod frimA coMfafa-
UrtjtmmMu ciendt aliquid ftcundkmfe, eft pars forms geneqmtmtd» randz partcm modo prsexpofito: ', acdpiendo tft f»rs cmUfolor enim in ymtu calorem in corparefacit : ciim nt m C0ff0ft ^cMmfmtim enim per motum generatiff calor in corpore,ip(c
^
calor eft quodammodo in motu non formaliter, {>atet , fed in virtutc adiua , qux didtur pars ca-
vtitMc»}
oris
,
vt
fic
calor cxiftens in raotu virtualiter ge-
neret calorem exiftentem in corpore formalitcr, quac eft generatio vniuoca fecundum quid:*^ veroy id cft.calor in corpore gcneratus k fanitOdipCz, aut pars {anitaris
Jtrmagtiu-
motu
eft
aut
,
aut feejuititr ettm,
,
(cilicctalorem pdrndiijMa fanitatu,MU fanitM ipfa. Vult diccre , quod ifte calor induccns (ani-
roMti* adftr-
tatcm,aut eft ipfa fanitas formaliterjaut pars fanimdftttfici- tatis non fbrmalis, (cd virtualis. Et hic (ccunda farari qaapars difiundius eft vera: fi calor immediatc indrmfUcittr.
ducat (anitatcm,vt caufa
parrialis:fi
aliqua alia rc-
quiratur, aut fequitur iplum calbrem pats aliqua fanitatis,non formalis,(cd virtualis
:
quando
frili-
non immcdiate,{ed mediante alio, puta mediante difiblurione malorum humorum V9I
cct calor
:
aliquo alio inducit fanitatem
non
aut cft (anitas ipfa
:
formalitcr,fcd virtualiter,fi calor inducat fa-
nitatem vttotalis cau(a-
Hoc cnim
quadrupli-
dmodo potcft intelligi (c habere calor ad
fanita-
tcm^ropter quod fupple monts dicititr facere finlicct (anitatem:^«t4 tUud facit fanitatem cni conaccidit ex fequUMr , id cft , quod confcquitur motu, fcilicet calor^ ita quod motus mediante ca-
gcncrationcm, yK-Kf in hit qiu funt ab arte : nara
hcut (upple aitifexnon habet formam domus in a£hi (ed in virtutc
tnim
:
cum
ttUeSm
fft-
in fyRogifmis prtncipium
eftfMhftantia
id cft
principium
fraditi.
omntMm rci, quod eft
^MemadmodMm
Hmtftfet fyllogiCni
,
,
,
quod quid eft
& medium in deraonftrarione Cnlicet demonftratiuiyiw/
hic generationet funt ex
,
nam
^W quid
quod quid
irftrri qiiid
eft : ita (^r
qood
bcutcnim intellcdhis (peculiriuus procedit ad demonftrandum paflioncra de (ubiedo cx ip(b
quid cdfmkUatfit
mtiimm
dt-
miftratiomu.
eft:
qMod (jMtd eft ; fic intelle<5his praifJicus proccdit ad opus fiuc ad gcncrariones opcrariuas cx ip{a (pecic arrificiati , qua: eft fupple prima fiibftantia
,
^Mod
tjuid eft
,
Scin hoc
eft
fimilitudo
in-^
non adhi
, :
propofito
id eft
,
:
habtt
formam
ani-
Sc fubditqu<jd illud
ci
quod
fit
Et fubdit
ex (pcrmatc.
:
qiiia
vniuocum non entm omnia fic oportet qtitrere qu6d fiant , (alicct totaliter vniuoce, vt homo ex homine, etentmfatmina fit ex viro , vnde ctiam multu non fit ex mulo , (ed (upple ex afino,vel cquo intcr virum autem & (xeminam,& equum vcl afinum & mulum , non eft dixit aliqualiter
:
:
Tacmiwa n»n vKiutci efi htimi fimflictftr
,
fuMt
vir.
fit aliqualitcr , vt prsdidura c(fc& fubdit quod fupplc id quod dicfhun eft , (dlicet qubd \ qoo cft (perma oportet eflc
totahter fimilitudo ; licct
aliqualitcr ftierit
vniuocum , intcliigendum
orbMio, id
(eminis:vt
cft, defes^iis
cft fi non naturalis in virtutc
quando ex inobedicntia materia;
fiunt
monftra in naturx
Notandum , qubd in (emine
eft aliqna virtus
Diffii lU vif'
tmtts
fmna-
formariua,quic fiqcomparatur ad ip(am naturam tima'i»matmconcepti , ficut forma domus in raentc artificis ralitmf^ comparatur ad lapides ligna , |cxcepto qubd artifina kh .
m
&
vimis autcm Gttttratittx fnmmtfmali(eminis cft intrin(cca:quia verb gencrario aninuttrvmimte». lis ex (emine non eftabip(b (crainc ficut ab vniuoco , quiaipfiim (emen non eft animal fotraaKforraa arris eft cxtrin(cca matcriat
:
quo cft decifiim ipfiim (emen, vniuocum vel fimplicitcr , vel aliqu.-diter ei quod ex (emine gtnerarar. Ddnde cumdidt: tcr
;
tamen
illild
puta animal
,
a
eft
^acunque autem a cafu
,
7»
ihift qttorum-
matena potej} afeipfa mouert hicmo~ quofperma mouet. c^orumcunque vero
cunqiie
tu
non , ea tmpofibtlta funtfieri aliterquam ex iffis.
quam diflblurionem confequitur (anitas. ^are motaUUs i»-
& in
fic
(upple animal, a qtta fperma,eft aliqualiter vniuo-
vel alitcr proptcr
calorcm didtur (accre (anitatem , quia illud (adt ianiutcm cui coniequitur , vt acddit (cilicet (anitas ; vt quando calor mediante alio , (dlicet diflblutjonc humonun , indudt (anitatem , ad
,
fpermz fpeciem
malispoteftate8c
&
lore didtiu faccrc (anitatem
(iipple
Comparat generara
|>er
naturam ad gcncrara
pcr ancm,diccnsqu6d ficut^
ihi-,
(cilicecin ar-
qubd quacMntfMe fiMni a cafM ejMorMmcMnque mMeria poteft afetpfa moueri eo motu qno (cilicet mouctur ab arrc quando vcrb non poteft fic moueri , tunc id quod fit ab ane, non poreft alitcr ficri qiiam ab artcjimiliter in naturalibus Jdrc
,
;
:
licct aliqua
(cilicet
ip(a
poflimt
fieri
a cafu,
& (ine (pcrmate,
quxcunquc quorum materia poteft
moucri hocmotM cjuofpermamoMet ad
a (c'^cne-
*» MatmtaU-
rationcm,(dliceranimalis,vtparetingcnerariscx *** putrcfaihonc: tjuorumcunque vero (uppJc materia
aliqma.
^"^" '
Lib.Vn.
260 txfemint:»'
non poteft
tMtum
fiertatiter tpiavf
femine
ex ficut
fko modo in artificialibus,
^are
leni' ptrfurre-
k (eipl^ moueri
ex
Metaph.
impojftbitis fttnt
|>cr ft
fcminibus, pula
xotus lapis.
,
homo vel cquus,vt fupjcrius diccbatur. vt praecxpofitum fuit fupra
Notandiim
t» (cdvtreferuntur adcaufaHionem di- aca(u,nonfimpliciter, eantur acO' fiun particularem , refpcftu cuius accidunt ; quia idco per accipraeter intentionem talis caufa: ;
&
& a cafu
dens
licct r.efpc6lu caufic
;
fc
&
,
ctiam quod hic
vniuerfalis
Ex hoc
in rationc caufae.
dficitur
,
patct
Sed proprium fuhfiantia ex
illa
:
quorum materia poteft a fcipfa moucri eo medo quo fperma mouet,putaputrcfa6b, dicuntur ficri
cueniant per
fbrma lapidis , nec matcria cius , {ed Deinde cijm dicit
ifla
ipftft Cdlicct
qu6d nec omnia
&
eft: tjuia
fuhfiantiam' a6tu exifentem (^ud facit ^ vt animaiyji animal nafcitur. Quale vero (jr
(junntumuon npceff^triu nififotefiatefolum. ,
&
Affignat ditferenti^inter fubftantiam accidcntia,dicens c^^itprofrium fuhfiantia, fcilicct rcfpcdhi accidentitun exhis accipiendum eft:quia
fupplcquando
rationonJierifpeciem)fedde omnihHsfimili'
vt quantitate <^ Categoriis .ft enim velut
ter prtmis
commanis
quditate
^
,
aliis
ratio
,
eeneaffharayfed nonffhara^necas :fedin dre
Semper enim
fifit.
ofortetfr^texisiere mate-
riam^ (^fpeciemy (^ in (juid&in quaUtatey in aliisfimiliter CategoC^ intjuantitate,
&
riis.
Non enimft
quale , fed quale lignum
neque cfuantum , fed cfuantum liffium
tem,(}u
^
accidentis.
Hincfequi' tur quod accidens no attittgit
formi^
ffthftantialf
fubftantiam:w//f
tcnriam matcris agenris
:
,
& fnbicdi
gnat differentJam inter
potcftefle nifi fubftatia:principiumautcm accidcnris poteft cfle fubftanria
Secunda
ipfa.
ibi
A
p
y T
non
fit
id eft, Ptxdiczmcf\tis:fit
,
quod fi ipfa fphxra
enim velut
fiat
modo;
aliquo
fimpliciter,& per fe,fed// in are, id cft,in
jnateria,quod
eft fieri
per accidcns ifemper
oportet prxexifiere materiarn
& Jpeciem
,
emm
&
&
& in jQuantitate,& in Qualitafe, & ngn enim
fit tjuale,
jd eftjqualitas;/?*/ tjuale lignum, ideH,
compofi-
in ahis fimiliter Cate^oriis
tummecfit cfuantum, id
tum
ltgnurn,aut
eft,
:
Quantitas,yf
quantum animal, qu£E fiint com-
pofifa ex fubiedto
& accidentc.
Aducrtendum taraen , qu6d ficut didum fuit non curans de excmplis,ppr armwiter funt artificialia dat intelligerc naturaha per hoc ergo ^ artifidali- quod dicit, quod non fit per fcipfum aes> nec ipfa hui tanquam T.xempla
faEpcjPhilofbphus
:
iphzra, fed fphxra acnea quac eft quoddam artificiatum , intelligcndum efl fimiliter decompofito naturali
,
vt
qu^d
in gcneratione lapidis
,
,
& an eartim
rationes in totius ratione
ponantur:
SVMMARirM. DiffirMtionfem habere partcs feu
ccptus, quiditatiuum,
Quxrit an
eon*
& qualificatiuum.
partcs iint priores toto.
6lor optime dcclarat terminos
,
Do-
fpeciem,
totum,materiam,partcm. LittcrasefTe dc j:ationciyriabae,incifK)nestamen
, fcu fcmicirculos non eflc de rationc circuli,
cxphcatur Itcm p.irrcs maicriales , v; farncm & offa effe de ratione indiuiduorum,non tamen de rationc fpcciei , cuius rstiorcdditur.
VideDod i.d.z q.i.n.^.
id eft,
formam eo modo quo partes efTenriales prascehoq dunt naturaliter generationcm compofiti; in cjuid, id eft , in quod didlum eft , verum eft Subftantia,
X.
Anpartcs fint priorcs toto
Sed
:
mn folu?n
, id eft , compofitum , fed ^onfit fph^ra, forma nec #/,idcftjpfa materia:(^ in arefi
fit, id cft
zCcvaxt.
& non accidcns.
SYMMiE SECVNDiE
ratio fiiperius CnfkioflenJiit defubfiantia, id eft,
ideft,
ad potcnriam
fiue
\
de genere Subftanticc nonfierifpeciemy ideft,forinim,fed eji ratio communii yjimiliter de omnihus trimisM eft, Pracdicamcntis qua: funt prima getiera, vt de .Quantitate,& Qjialitate,& aliis Cafphara
,
nam principium adiuum fubftantigE non
iectujdunj
frofriumfuhltantit. Dicit crgo,quod
,
crit nccef&riii
qu6d pracxiftatquale, aut quantnm adlu, fcd {blum in potenria;fiue ifta potenria referarur ad po-
aut
,
&
:
&
C
tegoriii
^ qiio {ciUcci
,
dentibus,quando genetantur, non
dubium circa pratdi<5b: didum fuit fupra quod forma non gencratur fed compofitum:po{I'etcrgo hic efle dubium , vtrura hoc fit venim tantum dc formis fubftantialibiis; autetiam de aecidentalibiis , & hoc dubium hic remouere intendit. Circaquodduo facit :qnia primo oftendit clle vprii in vtrilque.Secundo afli-
Remouet
magn m-
nerattmet
fuhftamia
quantum non rtecffjariumnifipoteftate folum , id cft , quod ih quali & in quanto in aliis zcd^ ,
animal.
in
Art.t,
generatur rquando (cilicet eft generatio animahs per propagationem , cx feminc tnuale vero
dicit:
qu. 10.
^*
tis.
4
Diferuntgt-
Animal,opertet praccxiftcre anima!
fijpra.
&
jtrtftot.com-
dift.
text.com. 3Z. vt prolixius didliun fuit
Noff felum autem de fuhlUntia ofiendit
73
yidtSe 0t.it.
fubftatia generattu: neceffe efi fem- produ^Mt. fer fraexiftere alteram fuhftantiam aBu exiftenr
Ai huc Kxt.
t.Vubium.
his accipere
necefe priexifiere femfer aliqUam
fine feanimalia poftimt gcnerari c» /eminc , mine, vt dicitur Auicennapofuiflcmec nullapoffimt vtroque modo generari vt ait Cotpmcntator,
Peinde cum
cft
ipfi»
ncc
fit
Q
tio
Vomam
autem dtffinttt» /
rattoeft ,
^
/
ommsfattofartes habet : vt autem ra-
Texr. c6. jj, cap.io.
74
adrem , &fars rationis adfartem reifi- Ad hcc tett.
militer fe hahet. tet farttur^
Duhitantur iam acepor- ^''V^^^-
rattonem effe tn tottus rattone^ an
nonun cjuihufdam enim
v^idetur ejfe ; in qui-
hufdamnoninamcirculiratio non hahet eam qudt.incifionum.^
quA elemeniorum,& tamen diuiditur inincifonesy vtjjiilaha in elementa. In ifto capituIo:vt dicebatiu:, Philofbphus inquiritexquibusparribus confHtuatur^wo^J ^uitl eft.lLi
diuiditur in duas.In
prima facitquod didiu eft.
.....^
vMtm
Summ^
Cap.X.
II
eft.In (ccunda, oftcdit quomcxlocx cis fiat vnnm. Sccunda ]hi:Nunc *Htm dtcamHs. Vnmiim. duas; quia primo proponit qua(
Aut multtplictter dicitur. cimdum duas
Pijraa pars in duas (e-
dubitationcs
,
quas prpponit ar-
&
jimplmt cbntra. Scqinda ibi gucndo pro dutem. Didt crgo, quod qnotit^m dt^nitio eft.rdcompofitio noniitio , id e(]t , qaacdam oratio num:quia vna 6i&xo non pQteft propric cilc difontnii oratio hMret pArttr, ita quod fifihitio , :
&
ALntio.
&
cut oratio
fe
habet adrem
pars orationis ad t. ZHtttw».
idco duhitatur
Jlnfmrs v*l tmtdiffnuio
^fitUttMi)
fiue
ejfe
:
pancm rei
iaman
itx lc :
oportet,rationem p^trtium
poni inrationetttitu Sc arguit ad quac:
ejuibufdam videtur
ortiim:
& in c^ut^ufdam
ejfe
non quod fcilicct in ratione fiue diffinirione totius ponuntur parres fiue diffinitiones partium: nam circuli ratio, id eft , diffinitio non hahet eam :
elementorttmM cft,Jitcranmi:rum fyliaba :
vt
vox compofita cx
fi
qu6d
diqatur
littcris
&
:
fyllaba.
tamen
cir-
culus dtuiduurin incifiones , ficiu fj/Uaha in el<~
menta,
ttutn fecus fi rtti^rtei
,
O»
fitfiiidifat.
Notandura , qu6d quia diffinitio & diffinitum funt pcrfedcidem,idc6 vbicunquc vtimur vno, polTumus vti & reliquo idcm crgo eft quacrcrc dc diffinitione & diffinito , vtrum pancs ponantur indiffinitione totius:diffinitura cnim oponet :
&
formali,vt patceffe compofitujn cx maccriali bitmagis in 8.huii)s ; cum igimr diffinitioexpri-
mat
principia diffiniti,oportet diffinitionem efle
&
compofitam habcrc partes conftat enim cx duobus conceptibus:vno quiditatiuo,& aliofluaiitatiuo
,
;
qui expriraunt principiura materiale
forraale ex
phusquod
pane
diffiniti
ficut fc
diffinitum, fiuc
,
ideo flcut
habet tota
ait
diffinitio
rem diffinitam
tionis ad partes rei.
,
&
Philofb-
ad totun^
panes
fic
Deinde cura
diffini-
dicit:
,
frior erit acutus re6lo 'videatur autem illa
toto,
^ dtgitus,hominis\ dtgitus homine^
(jr
ejje priora\fecundum
tiontm namque dicuntur ex illis,
&
ra~
inejfefi'^
ne inuicemfriora.
& notr econuerfb dlgitus
,
^rtor tot» vtl fftitMtrft.
quia digitus abfciilus non
:
,
diccns
qubd
atnpliks fupplc eft dahiiatio, fipartesfunt priores .
^ fupple videtur qubd
fcilicet
angulus eftpars
fic
:
(\mzfi acutus,
reEli anguli,C^ dtgttus cft
pars fcww»>/«,(cquiturqubd acutus eritpnorreiio,
&
digittti
homtne
:
quia fupple fimplex eftprius
compofito:dicitur autem angulils acutus pars re-
ex eo qubd anguhis recbus poteft diuidi in duos acutos vel in"J)Uires. Et fiibdit arguendo ad oppofitum:vJ^r;7r«r aurem illa ejfe »r/ffr
fti
,
re
homo digito
,
proptcr duplicem
rationem nim ejuia fecundiim rationem dicuntur ex iiif*»:acutus enim digitus dicuntur fecundiim rationem , id eft , ditfinitionem clfe ex illis, :
ejfe
id eft,ex hofninc
cft
gito cflb prior
:
f^ilitcr
& dc rct^ & acuto an-
gulo. Deuide cura dicic:
yiut multtfliciter dicitur pars vnits tjuidem
quorum
,
modm ejt qui menfurat fccun-
dum quantitatem.
Tex.c&)4>
Sed hic quidemprtetermittatur, ex quihtts vero fuhffantia eft vt partibus perfnutandum ejt. Si igitur eji hoc quidem materia^illudverofpecies,aliudex his,(^fubFtantia eft
Circa qood Se-
Soluft propofitas dubitationes. tria facit:quia
primb pracmittit fblutionem.
cundb fubiungit rionem. Tenib
eius expofirionem
quandam
fbluit
&
dedara-
dubitarionera
Secunda ibi DiDubitatur autemerito.
poteft oriri ex praedidis.
Hum eft tgttur. Terria ibi
:
Ad euidcntiam littcrz
:
fequentis,vt plenius,
& Sy* "•*'• """ *"*
citiuseiusintelledushabcatur,prarraittotresne-
Primacftqubdfpcdcstri-
ceiTariasdiftin(ftiones. pliciter accipitur a
Philofopho:acdpitur vno rao-
'
'
sftdtt
tri-
flieittr tKti'
^*^do fpcdes pro forraa , qui eftaltera pars intrin7 fcca compofiii de qua habetur 5. huius , cap. de
Caufa,&
hicflatira pbft. Afio
cies ipfa rei quiditas
raodo dicitur fpc-
& forraa torius, puta hmtiaautem
nitas:de ifla fpedficc dicitur ixikzjpectem
vbi eriam vult Philofo-
dtco qttod tfuid erat
effe
phus qubd materia
cft pars fpeciei.
:
Alio
diftingiiitur contra parricularc
Ariftotelera eft
pbft dicetuf
:
primb
tjuod
ex quihus
modo
quod fecundum quid eft.Nndt parum
accipitur fpecies pro vniuerfali abl^rado :
,
cuius
non con-
ratio
eft fpeciei
& vocat concauitatera formara parris, & infra:vniuerfalis & fpeciei eft diffinirio.Sccun-
cauitatis
,
:
eft
de raateria qus
nam hoc modo
eft altera
pars
tripliciter accipitur
materia a Philofopho: Vno modo vt non eft contra(fbper aliquod fibi aducnicns/ed folum abfblure accepta
aiius
eft,
,
vt eft principiura potentialc
illius
& fic eft perrinens ad quiditatera rcrura
Alio modo accipitur ^**"^ "' , vt dicetur. '"^" priiis,(ed vt contra- ^"'^ vt vniuerfali in non materia daper indiuidimatem provt fcilicct acdpitur f„ Mcdiemt
materialium
:
Ponit fecundam dubitationcm fota
ex 5. huius cap. dc Briori:
,
vt dicctur infrjuquarc homo.vidctur di-
materialiter
xTinVuim. Anfttrsfu
tura
:
hpmo autem poteft eftc fine digtto,
text. cora. 6,
da difKn<Stio
Ampltus autem pprioresfunt partes S' fe^i acutus ejtpars
quod po-
;
&
dicuilturprioraiUis
compofiti
V
alio
& non econuerfb
,
quia in effefine adinmcem funt prioraM eft,qu bd non cconucrfb illa quz polfiint eftc fine aliis ,
qux
eft
cft
giftrmittr
autem videtur prius
^ut
diffinitur per litcras
difiniumtter-
illud
materia ^Jpecies.
,
:
4iffi»itutltv-
:
nitur in eius diffinitione
pordum f irculi incifarum, fiue diuifarum a circulo, vt funt duo fcmicirculi, vel alis partcs minores eius fcmicirculus enim vcl diffinitio eius non ponitur in diffinitione circuli : diffinitio autem qux cft fyiaba hahet eam ijua inctfionum, id eft
D^fimtit (^
ponitur re
horao
habct umilitct
quia inquam Cit cfb
{Honem oftendens vnde dubitago {umat tjuia in
ti
261
&
& redojnam in diffinitionc acu-
Alio
,
Alias nuraeraliter
modo acdpitin:
& inparriculari.
dttfUx.
materia magis coiitrade, f^*"* *^"f-
"**"j-'^' vt contirahitur per accidcns, feaindum qnod maexiftenriam per hoc dirolidcontrahitur teria r,f„ul t^ :
tcr
:
ficut
&
^
quiavel pcr acddens,ncceflarib rcquifinun, eft pars
integralis
non remota eo modo :
quo fcmicirculus dicitur pars materiafis vnde fcmidrculus no cadit in diffinidone
draili;
drculi,
tame materia drculi* oili magis propinqua quara xs , vd fcrrum : tale cnim accidcns eft neccflarib rcquifitum vcl alio modo, qui cft tenius , acdpitur magis pet acddens ad qnod contrahitur matcria , fdUcet acd-
fed vt fic accidit drcuIo:eft
:
dens prster necc(Iarium, eomodoquoccra , vel quia fyllittcra: cercjc dicuntur materia fyllabx :
laba poicftcflcime
illis
,
& aonuetfo.
Tertia
diitin^iio
tius.
Metaph.
Lib. VII.
z62
de fimul toto:nam fimul totum,
ali-
accipitut ab Ariftotele pro compofito hovniuerfali.vt infra text.com. 55. dicetur fic ,
qiundo
mo
vero
& e^uM, & quacunque ita conjiderantur
tn fingulanbus vmuerfaltter ante nonjunt fuh-
totum ipfum compofitum ex materia & forma vniAliquando accipitiir/»»»/ uerfalirer acceptis. totum pro indiuiduo fubftantiae , & hoc dupii^jjgj. fgcunduin quod indiuiduii fubftatiae dupli-
fianttay id cft, formaliter, fed fimul
vniuerfale
Indiuiduum fubfi/mtUpottfl
confide-
w.
dupltct.
modo large, provt fcilicec
^^^^^ accipi:vno
^.^^^
&
indiuiduum fubftantis abftrahit ab exiftentia per conf^quens indiuiduum fic acce-
tempore;
&
ptum
fe eft in
per
duum
Praedicamento
&
,
Scftmul toturn ftridc
ftentiam
ncc
ficut
,
modo accipitur indiuiduum fub-
vniuerfalia.Alio ftantia:
fe
provt includit exi-
,
& tcmpus;vt hic homo exiftens & hic ,
77
cum
quia
:
abftrahuntura
vtriim fint,vel non
eft
:
eorum
ta-
qua: eft comjwfita/^rfr/
,
fcilicet ipfa
<e/,
quod
eft
materia eius :
autern quod dicitur fpecies, fiue fonmfiatUiC non cft pars/ciiicet
ipfum
aes.
Deinde
cum dicit: 78
Bicendum inim fieciem:(^ inquantum habetJpeciem vnumquodque ,fed materialc nunquamfecundumfeeHdicendum. Oftendit quid prcprie pertinct ad eflcntiam fpecificam rei.Dicit^ergo,qn6d dicendum
ciem
Vifis
iftis ifta
pars diuiditur in duas
quia pri-
:
efi
fpeciem
,
ditatiuum
&
rei
fpccificum
mareria vniucrfaUter fumpta
& ideo
;
,
efle
qui-
fomia
&
qux funt partes ef^
&
petunt
rei
,
com-
puta qua:
fecundum cfle indiuiduaie,omnia
dicuntur mareriaiia
& quafi pcr
accidcns
for-
talia
nam primo oftendit
dicetur; ideofubdit, fedmateriale nunquatn fe~ cunditmfe efi dtcendutn, fupplc ad fpeciem perti-
&
prasmittit
oftcndit cuius
pars,
fit
:
pars elfentialis
eft
raateri.a
Sccundo
rei.
& cuius non.
Tertio quid
propric pcrtinet ad eflentiam fpecificam rei. Ser»rsfumitur cunda ihv.Efl quidem vt materia pars.Tevtia ibi: dufliciter. Dicendum enimfpeciem. Dicit ergo , qu6d pars T. com. 34, quArum quidem vnus modus multtpliciter,
^ii-iifiy
quod rnenfurat fecundiim quantitatem
efi,
,
id eft,
pars qu.intitatiua,ficut binarius dicitur p.us qua-
partibus quantitatiuis
,
fcd de
partiljus quidit^tiuis.cxquibus conftituitur diffi-
nitio exprimensfiibftanti.-im ,
illud
:
veroforma,
& fpecies funt fupple partes fubftantix ler.aliud ex his
efi
quam
fic eft
id
fcilicet
,
compofitum
,
&fubfiantia
:
quia in-
materia &fpecies,
efi
horum trium
fitum quodiibet
di^um
fuit fupra.
Et ijuod ex
Kis,id
eft,compo-
erit fubftantia
Deindc cum
,
vt
dicit:
tatis
hac
<ej,c^ h^cparsjyllabii quafi materiafenfi-
Ex prarmiflis elicir folutioncm fpccialitcr prims. dubitationis. Circa quodduo facit quiaprir
75>
tts;etus
ejl
,
in quaft-.fimi-
Sccund6 cx
con-
ipfa
da
ibi
:
Aliis quidem inerat
,
vcl
fecundum aiiam Prima
aittem
quidem
quod (jr
fpecies
:
efi
autem non
,
fcilicet
forms
pars :fed ex cjuihtu fciiicct matcria
rattofpeciei
fic eii,ratio circuli
»«w2.-partcs
enim
,
puta pars caro , vt per
fciiicet vniuerfalis,
hominis, vt concamtatis non
efi
non hahet ea,qutt
circuii
non
efi incifio-
intrant diffinitionc
biorii
du-
^fpe-
ci»ltttr
fri..
mi. §luare liter*
fonuntur ia
drcu\.i,fed ratio,feu diffinitio,^«<e efi fyUah£,hahet fytlaht. (y- ni earn qua efi elemetorum^ld cft,Iitterarum:cuius ra- ftmicirculi i»
tioncm fubdit
nam
:
fpeciei, id cft, partcs
&
compofiti
pic
Selutio
.
diffinitione
totius
(jr
cuius non, Oftcndit cuius fit pars materia, qu6d materia tjuidem efi pars alicutus, cft altcra
mo prsmittit folutionem.
chidit toroilaric quandam conciufionem. Secnn-
"^Y.Etenim linea.Didievgo, quapropter.-qaiafiw-^
diccns ,
:
vt
bilium'
quidem^vt tnateria pars
dicitur Fiatua^non.
& forma
verohuiufmodific partes, vt materia in qui-
autem vt non. Sed ex cjuivt concauitatis noneji pars
his ejt
vero pars altqua
fciiicet
elementarationis par-
primo ponit ipfam foiutioncm. Secimd6rcfp6dct ad oppofiram rationem. Sccunda
namque materia efi
fiatuaparsefi
qux
nam
in duas quia
busfpeciei ratio :
;
tranflationem:Aor»OT quidem igttur inerit
alicuifts dicitur.eji
care
clementorum
tesfuntficut Jpcciei (^ non materia^incifiones
:
forma fimiUter quod cx
cft,
efi
Et fubdif,/Jpro
rci.
ergo hoc qiiidem materia
eutem
^iapropter circuli rationon hahet ipfam., quA esi incifionum , fed quA fyllab
quando in /trefit rotunditas.Bfi autem vt neque elemeta omniafllaba in ratione infunt, vt h^c cerea , aut quaftnfin £re. lam enim
ffantia rei,vt partibus, id eft,qu6d
quia
dicit
nunc perfcru-
hic
:
non de
;
husfiunt ^propinqtttus tamenfpeciei qkarn £s
Sed
:
dus partis prtttermittatur, perfcrutandum efi modo ex quihus,Cd\icet efifuheft
Dcindc cum
,
qutdem mofcilicct pro nunc <juia
ternarij,& cubitus bicubiti
tandum
nere.
ejfentiturti
& pcrtinens adrei
quod compctit rei fecundum
ideo materia contrada ad indiuiduationem eft pars matcrialis rci:nccpcrtinct ad rci diffinitionem, vt
quod
..
fpe-
nio prsmittit quiedam ncceflaria pro folurione. Secundo exponit ipfam foiutionem.Sccrmda ibi: circuli ratio. Prima in trcs fccunjQuapropter tria
^
& inquantum fpectem hahere vnumquodque,
id eft,quod illud eft fpccificum
extra eflentiam fpecificam rci
in abfentia potcft eirc opinio.
dum quod
pt»teri»i
materia in cjuafit
fenrialcs fpeciei,dicuntur partcs fpccifica:
men
Cuiutfitpari
fcilicetcaro
efi
forma -.fimitatis aliqua vero pars efi, , & fimilitcr totius efi quidem fiatun
males,quomodo ioquitur Phiiofbphus in j.huius capitulo de Caufa tcxt. com. z. quod omncs partes diffinitionis funt forma::illud autem quod eft
fenfu,ignotum
'.
fpecics, fiue
& corrumpuntur & dc taUbus non eft fcientia, necdiffinitio propric
«
caro
fciiicet
Lipis exiftens,& taiia funt,qux per fe generantur ,
%.«
,
concauitatisjfed fimitatis: ideo fubdit,f
quare
;
repuCTnatfufcipereprsdicationem naturs, &c ipfius quod qutd eft ; vnde talia indiuidua non fibi
gcnerantur , nec corrumpuntur per
,
indiui-
t.ale
fua rationc
nihil incUidit in
& pcr compofitum ex concauitate & carncputa nafus cauus caro crgo non eft prjrs
nem materia
coucauitatem inceliigitur forma
,
Sc per car-
diim fuam fpeciem
,
elementa funtpartes rationis conuenientcs fyiiabas fccun-
&
nitn
materia,
,
id eft
,
non
funr partcs marcrialcs : incifioncs vei6funt partes fic
,vtmat^ia huius ,
fcilicet circuli particularis
in 9«/^«/ partibus J?«f ,vel funt fuppie circuli particula;:cs:fcmicirculi
/lones
,
nifi
cnim funt extra
r.-iTione
fpe-
quia circulus non refpicit incifccimdum eile indiuiduaic , idco
cificam circuli
:
&
dicuntur
diffinitione ctrculi
Summ^ II.
Cap. X.
dicunrur circuli partes matcnales :tamenpropvftre fit tjuiHsfe hahent jpeciei cjMam tu <]uando
incifioneSy efi
w
rotHfiditas, id cft, circulus
barur
,
:
namque
dicitur circuluSy
quifimplictter dicitur ^finguli
& pro-
cum
aliquis qut concipitur
materia : tequiuoce
nam vt fuperitis dice-
femicirculus eft matcria fuperior
enim
265 quia nen eli
:
froprium nomcnfingulorttm.
pinquior,& magi^ neceftaria circtili,quam zs,vel rerrum,qua: func materia circuli remota &: prster neceflaria, fubdit etiam JJ»ttTt» tir-
Soludone data condddit quandam conclufionem, dicens,qu6d horum qutdem,\c\ aliis qiiidem,
quod eft,id eft,contingit,
vtnec omnia elementa,ide(iAitcixJintinratione fyllaha , vthttc Ittera cerea , vel terrea ant litcrac :
cttlidfipltx.
tjuafunt in tre prolata::w>B ewjVw C^ M,id
e^ parsfyllahtt
litcra
§2««
litert.
ftrttntnt
»d
Jijfiaitienem jyllab*.,
^
qHA non f
enim
materia magis remota ,
&
pofiro liters terrear
potcft eflc
vel cfercz funt matcria per
,
accidens 8c prstcr neceflariae fyllabac
quatenus
,
fyllaba fine talibus literis poteft
eflc:quianon
peninet ad eius rationem. Dcindc
cum
:
.
mjifi>2t ceace- ,^,J^
cum
vel fimul fumpta fcilicct
,
81
eft,ipfis fpecic-
ineffe
mareria indi-
vcl fint contrada ad indiuiduationem.
,
non fint de p^^,^,,^,. narura fpecifica contrahamr ridesetfin»»
Licct cnim talcs pancs materiales
pro-
ita in
;
materialium altu vtro, id
uiduata
& per accidens,quam fe-
quo non
fine
fcilicet
fta
materia prster neceiraria citculi ideo aes eft ,
a-s eft
compofitis cx panibus inerit ratio partium
busvniucifalibus, «o««P<Jrfff
cjuaft materiafenfihilis: ficut
quia circulus poteft efle flne zre micirculus
eft, talis
fcilif et
ra-
oone
fpcciei
ad
hoc; funr tamcn de rationc ipfius compofi- fint de ratioIde6 fubdit nampropter hoc qnx- »*fpeaeinee
ti
effc
nifi
,
particularis.
:
doM,
fciUcet parriculariacompofita/ioTf.^v his I'*'"^^!'*" ^/irrw/amaterialibus, alias^!»wi^»*f, tn<\utcor- menderati»»
dicit
riipHntur:efuadam vero non funt XciMcez cx talibus nefimul t»-
Etenim UneA nwfiin dimidia corrumpitur^ aut homo in oJfa,aut neruos (^carne.'.Propter qttod O" funt ex hlsfic vt entihus fuhjlantiA 80
fartihusfedvtex materia-.etenim ejuidequod fimul totum partes ^Jpeciei vero (jr cuim ratio
mn adhuc, ^apropter nec in rationihsts,
partibus materialibus:ergo tjuacunqiu funt conce- *""•
fcilicct particularcs/»wf, id ci^
aneus circulHs
tutt
hac, id
gr»les,
^
mMeriales
inqMntum taUs ncn ptnuntur fs diffinitiene
UrtttfhyfuA.
:
fupra,qu6d ficut fyllaba diuidinu: in clemcnta, circulus in incifiones.Ex
quo videtur quod
fiones funt pancs formales circuli
fic
inci-
& intrant eius
diffinirionem ficut elcmenta (yllabaf: ad
quod re-
Ipondet dicens,qu "dfupple hoc non fufncit: »0« enimjilinea diuifa in dtmidia, id cft,in diias parcorrumpitur, ficut homo fupplc reiblutus, vel
tcs,
diuifus in offa
,
& in neruos, & tn carnes corrum-
pitur,non propter hsc funt,fcilicet linea
fx
his taliotts partihui,vt
& homo
expartihfu entihw fub-
quod carnes & olla fint partes fubftaneft, formales hominis,& fimiliter dimi-
ibntia;,ita tiales,id
dietates linex
fed
,
fiint
cx his quaji ex materia,
id eft,vt ex partibus materialibus
quod quidem
eius
funt ifts partes
ejl
<ju£
vero non concipiuntitr
quiditatesy^fo«, vt
eft,
flint
non totaluer, cies
enim
fcilicet
per
eft
,
,
nec
:
omnino
fiint
panicularis,
quod per
fe
corrumpitur.
fubdit, t]uare iUorum fciliccc particularium
pofitorum,
cjtui funt
fub ets ,
vniuerfalibus, funt partcs
in-
Vndc com-
cuihs fpeciei ell
eft, diffinicio:«o/7
:
,
"^Jg^j"
r^„t cm-rupti-
fcilicer fiibfpeciebus hiUs
& principia,fcilicet hu-
,
""»
iuspartes materiales :fpeciei vero vniuerfalis, nec
funt partes necprincipia,& ideo conipofita fiipplc
corrumpunmrjVf
cet panicularis in
«.r;
lutea fiatuaSciWcet
& Callioi tn carnem, &
^'fy
"^*^
offa: pitJr, Becics
autem circulHs fcilicet paniailaris i»in- vaoperaec*. , efi enim altcjuis fcilicet circulus parcicu- dens, qued
arnpliits cifiones
laris, cjuifimul concipitnr
cum
materia
fcilicet in-
y^*^
'fi
d*
diuidua. Et fubdit, aquiuoce namque dicitur circu- fuc^^ Itu iUe,cjui fimpliciter, id cft, vmuerfaliicr J»ci/Kr, ^ecieprefn-
^
qiua non
eft'
eft ,fingularis
cuius rario
,
nomen proprturn fingnlorum
ratio horum vero nonoportet ineffe ,fi non fuerint fimul fumpti nam propter hoc quadam quidem ex his , vt principits funt in quA corrumpunttir qumdam vero non funt.
parricularium circulorum.
^^cunqueigiturfimulfumptajpecies
fe
,
cft, tionaliter.
id efl,
:
Notandum conclufionem
:
teriafunt
,
vtfimam , aut aneus
circulw
,
hoc
quidem corrumpitur in hoc , e^ pars ipferum tnateria. ^acunqtte vero non concipiuntur
cum materiafedfine.,vt rationesf^ecietfolum: h/tcnon corrumpuntur, aut omnino ,aut taliter
S^are illorum principia quidem cr par-
qutfuntfuh
ipfis
nec principia h^ec ftatua in lutum
in carnem (^
,
,
offa.
:
fpcciei
vero necpartes
,
c!r
Callias
Amplius autem circulus in
Scoti Opcr. tom.
I
V.
:
quia licct parres matct iales
non
fint
de ra-
tione fpecicijfunt t.imen dc ratione indiuidui,fiue
& quia vnumquodquc pcr & refbluitur in ea ex quibus pcr fe
compofiti fingularis
corrumpitur
,
componitur , ideo panicularia compofita pcr fe cornimpuntur in talcs partes matetiales.puta Calliasin carnem &ofla fpecies aucem,puta homo, :
vel cft ,
...
omnin6
incormptibilis, vel
,
.
\
bilis in talcs partes materiales
fcilicet
,
non
corrupti-
r j nui pcr accidens,
ad cormptioncm panicularis hominis.
Notandum etiam,qu6d aliqnando panicularia fub fpecic habenc propria nomina alia a nomine
,
df ideo corrumpitur lutea
^ fphara in af
ftare
8z
Philofbphi in hoc
,
:
tes
fpe-
fed
& fingnlariter, id
non.
:
aut equus,ncc
fblum peraccidens corramfcilicet ad comiptionemy»»»/ totms , id
corrupribiles
puntur i
homo,
vniucrfales, pura
fimt omninocorrupribiles
omnino aut
fed per accidens
fc,
particularia
ijuidem igitur inerit talium par-
tium
ipCc fpecies vniuer-
[ales,folitm hic non corrumpHntur aut
^xtticxihris corrumpitur in lMtMm',& fphira,Vci\i-
particulare
Deinde cura dicic
Horum
cum materia:
fedfinemateria, fcilicetindiuidu3,i/r r/irM»f/, id
&
ampUns fupple quapropter nec in rationthus, id diffinitionibus fupple ponuntur tales partes,
propria ratio, id lunt tales partes ,
,
:
cx quibus coih-
,
matertaXciliccz in-
efi
enim proquia,
j^^frjfj-vfro lcilicetvniucrfalis,
,
t^ix diuiditur contra fijigulaie
eft
:
Jtmul totum
& pars ipforum
ponunnit,
cnim
,
com-
funr
fomia, vt fimum, hic quidem corrumpunrur in
in partes mareriales
eft,
qu6d
,
&
pofita ex materia paniculari
diuidiu Soluit oppofitam rationem dicebatur
Tartts inte-
& materia
pta,pvni compofita parriailariay^ff />/
fpcciei
:
nomine
aliquandonon habenr fpcciei.
Excmplum
homincs.puta Socratcs
,
lcd :
& Plato &c.
cundi:paruculares circuli,qui
nominantur
primi particularcs
Excplum fcnon nominacur nifi nominc Z
^«ntpefitum
*'
^y"^'' *^*
materiaUs.im quat refolm'tr,qued
nm
''•"'/'*'"
1"""
diiatt,nifi
p„
tucidens,
Metaph.
Lib. VII.
a66
quae cft ipfa matcria fpecifica,
qux non. Secimda ibi Sedrationtipartes. Prima in duas quia primb (bhitioncm proponit. Secundb per exempla cam cxponit. Secunda ibi jQjioma veroammalium.Dick ergo,qubd idquod
sqmiuce spe- prxdicctur jequiuoce dc indiuiduo; fed prout
fuperius in fohitione praedida cft dichim, fcilicet
aet, dfindi-
difium
notninc circuli quando igitut cft fccundo rttodo, nomen fpcciei dicitur conucnire acquiuoce ipfis :
ifottuH ff>ec't-
partibus
ticomtettit
rcm
:
non qu6d nomen fpeciei quantum ad
fignificatara
,
(^gnificat hoc indiuiduum, inquantnm huiufmodi ; licct cnim diccndo Socrates cft homo , ly homo , non fit xquiuocum ad Socratcm ; tamcn il hoc noa^jpn home imponatur alicui indiuiduo , Vt nomen proprium , tunc «quiuocjc conucniret fpeciei, & indiuiduo fimiliter ii> propofito, no:
men
citculi acquiuocc conuenirct fpcdci
culo 'Jndiuiduo, vt
ait
&
cir-
Philofbphus in Htera.
tius,&
:
:
&
hx namc^uc priores funt
ditur
,
fcihcet difHnitio,
qubd panes, qux po-
aut omnesyaut cjuadam
,
nuntur in
aUcuius funt priorcs ip(b
diflfinitione
ita
eam quaefi
uiditur,(cih"cct»>
Quac partcs funt fimul cum
totb,
gulus
quac in definitione,
lit
& quac non & ,
& quae non?
»•« diuiditur in ra-
efi
toi»,(fy'
qff4
tt*nl
ne nec cft prior ipCofimiliter autemfe hahent cir.fului dr hemlcyclus, id cft,(emicirculus
micirculus
rcfoluicur, effe priores diffinito fccus eft
dtffinienrenim
§lui, parttt fuitt prifTtf
pars redi,pon tamen ponituf in cius diffinitio^
eft
media pars
fi
:
femicir-
dif atut
qubd fe-
circuli, dr fimilitcr di->
^JfwcJifKnitur tofo fuppl.c hornine
feu in quas fpecies
,
reiii,
acutidi-
efi
dicatur,qubd acHttts anw»»wrrtfifo,quamuisergoacutusangulu5
qubd digittu eft
Partcs cflendales
qud
reiio,v't Ci
cului enim dtffinitur circule, vt
SVUMAKIVM,
priuium dm(^um.
:
Acutum vtitur
SECVNDiE.
eti»trf
qu^unquefunt fartesrationis,&i/i cjH^e ratio diui-
ratio vere reEliScWicei an^uli
Ca». XI.
licft
fnngat
nunc tpfum veru/n,id eft,quo4 illud diduni cft tn fe vcrum,Cr tamen ^mpttus ret perentes dicemus manifefiitts, Et fubdit nantejue efi igitur
tietiem acMti>,{ed c conuerlb,ratio
SYUUM
Solutie. \,
dubij
fupple
pritis
talis
,
vt
fi
dicatur
patshominisy quare, quia
didum cft
, qubd partcs formalcs non partes materiales, quae
funt partes rationis,&
j
de partibus incegralibu ,fei4 remotis, vel parcium parcibus, quas magis fpcdanc ad parricularia non ad fpeciem. Nocac ca;
mcn toco
parccs principalcs ,
,
fimul cffe
quia iinc ip(is cocum pecir.
cum
Notac
eciam compofitum fumiin vniuecfali, &: nngulari,concludens materiain effe par-r
tem
eius vtroque
modo.
fcihcet compctuntrci fecundiim efle indiuidualc,
&
conrra(fhim ad cxiftentiam
nunc qubd
cietipio diffinito ratio/iis
:
di(fium cft ctiam
partes rationis folae funt priorcs (ciU:
i^Httcurt^Me vero funt partes
&fuhfiantid,
qux efifecundura rationem,
id eft,quiditatis,q'4^pcr diffiriitionem cxprimitur,
fnnt priora fcilicct diffinito
Notandum
,
qubd
aitt
omnia dut qutuia.
diuifio totius in
paaes
fit
dupliciter, vcl in partcs propinquas, vel in paites
remotas.Voco autem pancs propinquas, qua: immediafe conftituunt lotum remotas verb qua: mediatCjputa partes partium principalium.Exem-r plum primi : anima corpus refpcftu hominis, Exemplurri fecundi pes manus, & hHiufinodi :
DlStum
T.C.H
efi
e^uidem igitur^ntmc iffum
verum dr tamen ampiius (jr manifeAihunc Kx- Jflus dicemits repetentestnam qu4tcunque funt eft qi J rationis partes^ c^ in quas diuiditur ratio, hafuntpriores^aut omnes aut cjUAdam:re£ii vera •
Sum.z.c. 1
&
re(pcftu corporis
•
1
non diuiditur in acuti rationem\fed cjus efi acuiiin qua fH reitiivtitur enim diffinies ratio
acutum
re6to\
autem
&
minorenim
recfo acuttts:Simi-
(jr
in qu
:
^xcunque
vero vt rationis dr
fubfiantisfecundum rationem priora^ autom-
&
iterum vifus
& auditus &
& funt fimpliciter prior & illx immediatc intrantdiffinitioi^em fcaindx parrcs dicuntur matcriales & fimt
tes dicuntur Formales
res toto rci
:
,
,
,
immediatc djffinirionem poteft totumcile , idcb non
poftcriores, nec intcant :
quia fine
eis
circulus,
^uare ejtt£cunquefunt partts vt materia ,
;
huiuimodj potentix relpe£lu animx. Primx par-
rei
dr femicircultu fe ha-r hent : femkirculus tnim diffinitur circulo, (jr digitus totortalis enim hominis pars digitus. liter
&
:
&
funt fimplicitcr neccllarix
vt
fi
,
n«fi copditionaliteif
homo eft pcrfe6his vnde non intrant diffi:
&
nitionem rei propinquc , fed remotc mediate, pro quanto pancs principales intr.int,'quarurn iftx funt partes',idc6 ait
PhiIofophus,qubd parres omncs,aut quxdam,
diffinitiouis fimt priorcs,aut
Dpindc cum dicit
^oniam vero animalium anima tfiforma
nia aut qu^tdam.
ipforum,h<ec enimfuhHantia tli animati,qua 83
Poftquam Philofbphus pofuit (blutionem,nunf & dcclarat ipfiun nondum pnim dixera'^
exponit
:
&
de prioritate,quando panes funt priorcs pofteriores cbmpofito:de quo quxrebar fecunda dubiutio,& idcb nunc fupplct quod dimifcrat. Circa guod duo facit: prim6 ponit di^fohitionis dcr clarationcm.Sccundb folutionem dcdaratamadaptat ad propofitam quxftioncm.Secunda ibi InterrogAtiont •yfro.prima in duas:quia primb ponit ca quac (pectant ad folurionem fecunda: quacftionis dc prioritate pofterioritate partium ad totum.Sccimdb ca,qux.ad primam quacft.qux (cilicctpanes diffiniri dchcnt poni in diffinitionc to:
&
ftcundum rationtmfuhHantia tH , &JptcitSy (jr quod quid trat effe taii corpori,vniufcuiuf que tnim parsfidiffiniatur henty nofine opere diffinietur, quod nonexifiitfine fenfts. ^are hniufmodi fartes priores aut omnes, aut qua-
damfimultoto animaii, (jr fecundum vnumquodque itafimiliter. Corpus vero huiuf-
&
modi partes pofierioresfubfiantia hac (^ quod diuiditur in hac^vt in matcriam nonfubfiant.id,fedfimui totum.
Exponit dida fblutione.Circa quod
tria facit-
Primb
84
Summ^IT. Prirai enim facit quod didlum
eft.
Cap. XI. Secondii
rationem in oppontum qOarftionis fa^am. Terti6 ad declarationem 6i€d addit quxdam no> ibluit
VetUrtuU tanda^ Secunda ibi ixtmpUrit
Eo
:
tfuidem iptitr,t]Mod fimttl
iiv.Qiud4tm vero fimiil.Dicit ergo,
totitm. Tcrtia
qu6d qitoniam timma
ttfiifndliitm efl
fpeciet
y
&
<\itod cfuid
qaod anima
eft
erat
forma
ejfe,
&
tali corpori
fubftantialis
,
,
id eftj
per
quam
& exprimi cjitod ^uid
principaliter habet diffiniri
animatis
etiim corpus animalis ,quod eft organicura,quod probat,quia
id eft, propria opcrarione dtftinietur,
,
quod fcilicct
opiis, vcl corpus, (cu pars corporis,
nihm,cum
»mm*p*T
cum in di£nitione parrium corporis i
fjf
etmtrs difimMttir.
fartittm frttcedentinm ffeciem,
& hoc
difftnitia eft
vnwit
eomm
fer qua Sjfoluitur quaflio frtctUSa, Hatc Coraraentator. Deinde cumdicit
^adam veroftmuiquacunque fr^ncifalia, t^ tn quoprima ratio , drfuhHantia , futafi hoc cor, dut cerebrum : nihU enim dicitur
vtrum
tale.
func pancs fimul
motu , vel aliis operarionibus paniura animae. £x quo patet qu6d
terpMi
dr ideo
,
&
fars ammalU,st oculus,pcr quam videt, pcs,pcr quam ambulat, fi bene iifftniatitr , non
fine efere
in difiniti»-
vniuerfalem
tjutlihet
,
tale corpus, fcilicet
fi^ui circulm
tton
Addic qua;dam notanda ad dcdararionem difunt duo, quorura fecundum ponitut ibi , Jfomo ver» tqum. Didt ergo, quod ^w^i^cT»
eft
Hic videtitr
*ft
,
&
circulum
dttali, (fr ideo fartes eirculi fracedittit
htdiuidualem
fupple prior
manifeftum eft : h*c enim fcilicct *nimz eAfithftantia qfufixMnditm rationem toto animali
267
non
exifiit fine fenfu
anima
,
,
vel fupple
quod fartes huiiu ,
oporteat vri
animz ,fitnt animali , quod cft
Grilicet
frures intcgro, fiuc fimul toto compofitum aut omnes, vt in am'malibus perfe€as habcnribus omnss partes potcntiales animx Miu (juadam,yx. in animalibus impcrfoftisc^yMBi:
litereftfecundum vnumcjuodtjue aliud, cet
&
panes formales
toto diffinito
corput vero
:
qu6d
fcili-
diftinitiuz funt priorcs
& buiufmodi
,
&
dri
&
hoc
,
cum
qnantum ad
tpto fupple
quia ficut panes non poftunt
ellc finc
toco
puca animali,fic nec e conueHOjhuiufraodi autem fimt quttcunque frima
,
id eft
,
tahiU diSo-
ntmdotUnttimttm.
prindpales partes
corporis,(^ in qua frimo eonfiftit ratio &fubftantia, id eft, forma, quac eft anima , futafihoc cor^ aut cerebrum : nihil enim differt ad frofofitum
vtritm tale
,
id oft,
vnum tales
partes principales
ccrebrum,fecundum diueri&sopinioncs tadias , fcilica in j.huius cap. de Prindpio t,c.i.vnde quantiim ad hoc, quodeftnon poflc efte fine inuicem tales pancs fimul func cura coco. Deindc cura dicit fjnt cor,aut
fcilicct
corporis Partes pofleriores funt eafubflantia alias
ffomodutem^aut equus,(jr qua ita infingu-
hac fubjrantia, id eft, forma, quxcftanima, ci^ am'ma di£niat corpus ic panes cius , vt di^him eft,Cr ideo quod dtuidttur in htc, {cilicct,in partcs corporis vt in mueriam,non eft fuhflantiay idcft , ipla foamfed intc^znt fimul totum quod ipfipn parricokre compofinuQ. Deinde cum
lis-yniuerfaliter autem nonfuntfubHitia,fed
^
dicici
fimul toti quoddam ex hac mdteria^^ hacrd' tione vt vniuerfaliter.fingulare vero tx vlti-
ma
U
materia, vt Socrates iam eH, (^ in dliisfi-
militer. Pars
quidemigitureH (jrjpeciei: fpe"
ciem dutem dico quod quiderat
BdqitfJem
igititr tjittdfimHl
hac eH vtfic ,
elt aittem
fofiunt ejfefeparata
,
tttnmfriora,
vt nonyneque enim
enim cjuocumjite
netiue
modofe babens digitus animalis, fed aquiitO'
totius eius
efie, drfimul quod ex fpecie dr materid iffa ejt.
Ponit fecundum notandum,fdb'cet quod corapofitum poteft acdpi vniuerfalitcr parriculari-
SetmtdMm
vai,6xccx\%,(^o^homo&equiu,&qua'ixac<m£viit,-
'"^ J^ '
&
rantur cfle in ftnguLaribm vniuerfaliter fupple di-
cus qui mortitus.
*^jf,
funt fuhftantia,id efl,forma tantum,puta aninu,y^
Soluit rarionem Silttit
mmitti
quzftionis
X.4Mhi),
fa^m ad oppofitum
priores toto
ucut fimplex
,.
huius
,
quod panes fiint
eft
prius compofico,
arguebatur enim
:
quod (bluit dicens, quod eo quidem tfuod efl fimul totitm Tititm ir f»Ts,
(5*
pri»-
ritM(^p«ftt-
,
id eft
,
compofiram
,
hac
,
fcilicet
panes,
puta panes corporis funt prigra eftvtfic,eft atttem
vt non
:
qiiia fupple licet fint priores
prout com-
ritritiu timl-
parancur ad toEunl,ficut firaplex ad corapofitum,
tifUx.
vel aliquo alio
modo,
vt dicecur in noubilijnon
tamen omni raodo, nec enimfepttrata poffitnt ejfe, (upple finc toro animali , & omnin6 non funt priores eo modo quo dicicur efTbprius illud quod
&
vniuerfaliter
anima
:
homo enim
didt corapofitum ex
& corpore:non autem ex hac anima, & hoc
corporc -yfingulare verh vt Socrates eft iam fcilicct compofitiim ex vltima »Mrm4,fciIicetindiuidua»putaSocrarcs cftcompofitum ex hac anima cx
&
hoc corpore;i^
in aliis fcilicet fingularibus eft fi-
quod materia eftpars ta quam indiuidui,dicens:igitur fiippIe,/»4/tff
militer.yltimb concludit fpccici,
quidem quod materia efl farsffeciei :ffeciem autem dico tjuod quid erat effe , id eft, ipfara quiditanon folum formam j>arris:itetem fpcdficam,
ittUrit matt,
cunque modo fe habens eft digitut animalit , nifi ^M«»d tftr»' titntm, fttm dtfuiuoce qui eft mortUM : digitus cnim mortuus qtttttd ftrmi fbparacus ab animali non manet digitus nifi
rum cft
"*^' v
•r^anitMm.
dui, fed eriam
poteft efie fine alio.
Vtntm
Vndc
fubdit nec enim quo-
efi
&
acquiuo?^.
Notanduip quod Philofbphus
,
ficut patet
&
cft,
indiui-
& matcria indiuidua-
U non folum ergo matcria eft de :
fpedd. Deinde cura didt
liccra
&
:
:
&
adformom ftilicet temfort indiiitiScQti C^cc tom. I V.
ritate mattria
,
Partcs fpccici, f cu foraialcs, cfTc par-
non autcm partcs tnatenoo habec difiinicionem , dc quo vidc Doftorcm x. d. 3 .q 6^d tcrtiu Docct etiam materitm (ecundum fc efTcignQtam, quodben^
tcs diffinitionis rialcs,
,
fcu indiuidui ; quiahoc
cxponit
Do^c hic,&^i .d.
i
!**—
tttam. '*J!!. mtuom ell^ntla indiui- ria fari.
SyMMARIVM,
ex
loquicuf dc parribus marcrialibus , qujc , compecunt tori fecundum cfle indiuiduale , contradhun ad cxiftcntiam calcs aucem panes func fimplicicer poftcriores, nec percinenc ad diffiniiionem rci ; vnde Conunencacor fupcr loQim ifhim ait fic Totum pracedit partem magii quam fars totum : quoniam prittt efi totum parte prioritatefvrmit ad matertain, pars e/i prior toto frio-
pars intcgralisyw/«/ totim, id
dui compofiti ex fubffcmtia
Nednm fit^-
x q, i
Z
X
SU
168
Metaph.
Lib. VII.
Reddit caufam cuiufdam
SEJ ratioHu verh
quare
jfcilicet
eff ipfui vniuerfdis : circulo
qu d materia qmdem quam fcilicet fingularia includunt , ignota eft fecundmn fe , & ha:c eft ratio
ratio
fnaticoSyfjr ftnfihiles
vt areos
(jr
Ligneosihoru
autcm non efidiffinitiofedcumintelltgentia, aut fenfu cognofcuntur,hoce(hcuma6lu vide-
Abeuntcs vero exaila nonpalam.-vtrum
^uidemfunt, aut nonfuntyfedfemperdicun^
& (Ognofcuntur vniuerfalts ratione,
tur
:
fmgularia funt ignota abfentia a fcnfu
fnim e(fe (jr circulusy (^ anifn^ 'lffi& ^nimA idcm , c^ totiui autem , futa circuli huius (jr JinguUrium alicuius, autfenfibiluy aut inteU leliualis : in'clleciualcs autem dicovtMathe-r
tur.
di<5ti
pdrtes ijutejpecieifolumfuati
quare iingularia abfentia funt ignot.a:
dicens,
& fubdit,
& alia intelUphi:fenfihilu cjuidem,vt as& Itgnum &
quod matena li*
,
alia
eft ffnfihilis,
tjUtcuncjtte
aliamateria mohilis;inteUigthilts vero
cjut.
Singulari» cxtftit tn tnaterialia «
fecundum c(Ie/ed non incjuantum/enfihtUa,{ciiicei fecundum confiderationcm, vtfunt Mathemattca, & in omnibus talibus raateria vtroquc modo fecundum (t cft ignota. Notandum, quod ficut dicttm> fuit fupra, nutcria dicitur fecundijm fe ignota,quia non eftpri-
fenfibiUhui fcilicet
ma
fenfu tia
^eun-
funt im.
manifejla.
ncc potiffinia congofcendi ; fed magis eft ctiam caufacognofcendi matcriam;
ratio,
forma,qua*
Ponit ca quae fpedant ad folutionem primaj
quod duo facit. Primo enim facit, quod di(flixm eft. Secundo reddit caufam cuiufdara didi.Secunda ibi Materia tjuidem. Dicit quxftionis, Circa
Jtt/rum per-
tr»3at folutionem i.du-
H
:
crgo,quod quia fupple oftenfiim eft,quaE fintpartes fpeciei, & formales & qus partes indiuidui, & materiales ideo dicendum qabdpartes ratio,
;
quafunt fpeciei,&c nor> fupple partes indiuidui ; cuius rationem fub»ftf,id cft,diffinitionis
€}Ui.p»ries
fertinent
»d
quia ratiotid
dit,
funt
illa;
vniuerfalis
eft, diffinitio eji
,
&
quod quidsjl etiam quia diffinitio quod quid eft debet efle ir qu4 non. idem cum eo cuius eft,quod eft vermn folum de
&
vniuerfalibus
quod circului
,
non de fingularrbus ; ideo
& circulo ideft & anima & anima ,
effe,
ejfe,
>
vcl
idem
funt cum fumuntur vniuerfaliter:t«?
fimul fotius,iA eft4ndiuidui,non fupple eftdiffinitio
id eft
,
primo,
mo
,
ficut
non
fibi
per fe fe pri-
eft
vt ctrcuU huim particularis ,
,
idem
nec habent diffinitionem pet
e]uod /juid eft
<«/;f«/w.nullius
enim
& fingulanum
talis fingularis eft diffinitio
propric, aut fenjwilis, aut
intelltgibili6, id eft,fiuc
& matQrialia,fiue fen-
Sirtgultrium
fingulariafint intelligibilia
PO'i eft difi-
fibilia,quod exponens (v^idiv.inteUe^iua vero dtco
nitio nee
vt Mathematicos circulos
fcietuis.
aneos
,
& ligneos,df horum non
per analogiam ad
:
tur de cognitione rcientifica,& de materia contra- §luarem*ttr 6ta ad cfre exifteiitias : talis quidem matcria eft ria dtcitur ignota fcientifice,& eft caufacontingentiae in re- iputa.
bus;ide6
non facit cognicionem fcientificam
gularimn quorum
eft
habetuf de
opinio.
eis nifi
quoTnodofe habet de toto pofteriore
ditium
eft:
quid hic tenendum
fin-
non Vltimo epilogat quod
fed abftrada a fenfu
,
& parte ,& de priore & cuim ^x prasccdentibus Deinde cam dicit
fit.
Interrogationi veroobuiareeB neceffe,quaB.g
do
cjuis
interrogat
vtrum re6ius ,
(jrcirculusy
(^ animal priora, aut in quiu diuiduntur,aut ex quibusfuntparteSyqitia nonfimpliciter.Si^
quidem enim eli (jr anima,animal autanimatU, aut vnumquodqae vnicuique dr circulus ,
quodcirculo
effe
,
^ re£ius quodre£io
fubfiantia reiii quod quidem
ejl ,
effe^ (^ (^ quomodo
dicedum eftpofieriusfputa his^qua in
ratione,
cum
materia qui aneas re^uSy^ qui in lineisfigu-
vel imaginatione,
ralibusxhic autemfine materia his,qua in ra-
quantum ad indiuidua Mathematica j aut fenfu quantum ad fenfibilia cognofcumiir : hoc eft cum fl^lu videntur,abeuntes,3liis abeuntia^t^f ro
ex aElu
tione poHerion Eis vero
qua infingulisparti-
autem non dicendum. Si non eH anima animalis^drfic
busprior;fimpliciter
&
fcilicet
fentiendi,quantum ad £enfibilia;vtl imagi-
vero altera,
nandi
quantum ad Mathematica j »0« eftpalam,
hoc quidcm dicendum\ hocautem non dicen-
,
Vidcii.ij,
patet
(^ qua re6iovniuerfali.etenim hic quidemeH
eft dtftinitio,fed ,
eft cognofcibifis
& finftbilia vt
ficut
iatelligentta, id eft, phantalia
matcria
formam,ex i.Phyfic.t.c.fip.VclPhilofophus dicit mareriam elTe ignotaiti fecundum fe qufa loqui-
fubdit,
diffinitio
rjuod quid eft circuli,
nam
vtrumfunt,aut non funt.fed femper dicutitur,
&
dumficut
diHum
eH.
cognofcuntur in ratione vntuerfalis. Tcxijtentia efl
du^lex.
Notandum,quc)d Philofbphus loquitut hic de contrado ad exiftentiam , fiue mturaIcm, & rea!em,fiue imaginariam;& de tali verum
fingulari
cft
qu6d non cognofcuntur vt fie , cognitione corum non fit diffinitio;fed fblum
,
fcientifica,cum
cognitio aliqua fcnfitiua:&: ideo
cum funt abfen-
^tuimtdo tia ab adu fenfus,tncertum cft vtnunexiflant,vel jtn^u^ria non cxiftant : fciuntur tamen in ratione fcienJci^lUf i tia fui vuiucrfalis, noninrationcpropria fingula-
&
ris.
Deindccum dicit
Adaptat folutionem declaratam ad propofitam qujeftionem prius,dicens,qu6dfupple perprafdidam fblntionem neccffe eft ohuiare interrogationi,
&
8/
ria vero aliifenfibilis^alia intelleSlualisfenfihilis
cjuidem vt as^^ lignumy& qualibet mo-
hilis materia; intelleSiualis
hilibus exisiit,
vero quainfenfi^
non tnquantum fenfibilia , vt
Mathematica.
T.cj^
^omodo igitur habet de totOfC^parte friore
^poHeriore diSium eH,
dr
&
bus aut c cormeT^o partes in quas diuiduniur , ex quihui funt, fint mpplc priorcs ipfis totis, quia :
rcfpondendum fimphcitct; fed fupfecundum duas opiniones jfujuidem anima eft animal, aut animatum, fccun{iipple w»eft
ple fub diftindlione
diim
Materia cfuidem ignotafecundumfe\ mate-
&
quanda quis interrogat vtrum reUus angulus Applicatio animal fint prtora fcilicet fuis parti- ad ^uxiica. circulus ,
vnam opinionem,quac
forma ,
&
tota fpecies , ita
qu6d ideaefimt qu6d forma eft tota
dicit
1.
Opiniod*
quod quid cft reriim».^
tirialium.
vtanima fit totum aniiaalututvnumidem cum forma,quae vnicuicircului fit idcm quod eircuh effeM qut ineft re6lm quad relio effe, cft,cum forma circuli: Vtnempmis fubftantia reiHM cft,forma Ttdd:Ci inquam fic eft, ftntfrUres dicendum^ id cft, dcterminandum qutei quidemfit tot^iuxta diquo fit ^f^cnus, puta , quia fupple uerfatopim»pofterius , netl iecundum hoc panes tnaterix erunt pofteciores, eflcntia rci,
quodque
fcilicct fir :
&
&
&
&
his
Summ^II. l)u tjUAfMTtt in ratutne
&
,
tjuti
reHo ,
funtpofteriores ipfb xtGto commoni
Cap.XII. CuilctX
cjuia.
& vnhKrAli>
& priores recbo paniculari;idc6 (\i\>dii,etertim htCt tmem
quidcm cum matemt fcili-
pradictis^diftinxerat enim prius intcr par*
tes fpedei formales
,
& partcs indiuidui raateria-
re^s vniuerfalis , qui e^fine materia fecundum
nunc ad niaiorcm euidentiam inquirit quar fint panes fpeciei & quar non. Circa quod tria fadt:quia primb pertradat didbra dubitationan. Secundo oftendit quid vltra dccerrainandum ab
hanc opinionem
fcilicet
his reftat, quac determinata funr. Terrib capitula-
nam partes
rim colligens , qux dida func de tjMod qMid efi 8c de diffinitionecpilogatcircadcccrminata. Secunda ibi f^tritm aMtem efi. Terria ibi ^ttid tgttttr
qui
efl
reHM.-eR.
cet (cnfibili,(^ iUe qui
efi i» lineis fiftgMlttr^M,cii
/lipple in materia intelligibili
TMrttsdufU-
quandam dubitarionem ©riri pofHbi-
determinat
lem ex
269
parribus forma:
httctuttem (cilicet
:
erit pofierior his
quidem,
qudfMnt in ratttne
,
:
diftinirionis priores fimt difl£nito,y^
qntfunt infingMlu,id eft,
les
:
:
:
Prima in duas :quia primb pro-
in flngularibus ifimpUciter aMtem non dicendum.:
tfi cjMod tjMid
nam lecundum hanc opinionem
ponir dubirationem
oportet diftin-
&
partes formae , 8c Ori» Mmhi- guere inter panes matcris , ideo inter materiam communem &indiuidualem, iii ftciaidMm
cum materia excludat
a rarionc fpeciei. Eft ergo
ifte ordo (ecundum hanc primam opinionem, qu6d panes materiales erunt pofteriores panibus
rarionis
qux
,
funt panes forma:,
& iplb ctiam
comrauni,quod diffinittu::ip(ura autcm commune diffinitum erit
bus,
qu2 funt
quidem
prius partibus materiali-
cum fuacaufa.Sccundb acceditad fblutionera, Sccunda ibi ^actmque tjMi:
dewt.
Didt ergo, qubd iupple proptcr
^ua non ; ftd fimul fumftt,
non
fpeciei
tjModtfue
:
difterentia
&
autem hanc opinionem non (blum oporret diftinOrltfttnm-
dum ficmt- guere inter partcs fornuE , fed ctiam inter marci»m t^ymio- riara communem & particularem,fic em*m matentm 5 iM tft ria & forma in communi funt panes ipeciei ,
&
priores ipfa ipccie ipeciei
;
raateria
umt partes
quod
:
dicitur funul
^"^^fidMMm
dtffinitio efifpeciei
,
non fupple fingularis
:
fpecies
:
propric diffinirur , quia ipfa conflat ex generc ,
&
enim
&
quae funt conftituriua diffinitionis
fi igttMr non fuerint manifefie tjua partiMm fMnt vt materia, id eft , materiales qiu non ; fed
&
fupple funt panes fpecifica:
& formales
tto, id cft
m> manifefla nam
difiinirioy^*c»^i
,
:
nec ra:
qubd in diffinitionc ponunair partes foimales, & uon materiales. Deinde cum pra-didhun fuit
,
didc:
intrant eriam diffinitionera
,
& forma in parriculari & pofteriores ipfa ipecie,
autem
indiuidui
panCS
id eft, quac fimt
fed indiuidui
enim pro quia
ipfis parribus rarionis : ita quod ip(at panes radonis omnium erunt priores. Si vero lcctmdiim aliam opinioncm ,anima efialtera , nonidem
*ptodantmal totiim,tuncy*c hocejuidem dicendum *fi:hoc aMtem nonficMt dt£lMm efi pritti.Seaindiiin
,
furaptura,& fubdit caufara dubitationis : tjMiabec ''""^fi>^ iMmftum. -' a r a I /r rton extjtente mantfi/to,ne conuemt dtpntrevnumvniMerfalis
,
ea,qucE di-
&ai sut merito dMhttatMr, quafunt partes fpeciei,&
(cd erit pofterius
partes fingularis
efi.
,
^/ecunque quidem igiturfaifa in diuerfs J^ecie^vt circulus in ttre (^ lafide
^
ligno;httc
nec intrant diffinirionem fpedci, vr prsdiAum eft ; idcb fic difHngucndo de parribus , hoc quidcm diccndum eft, hoc autera non dicendum de parribus fi interrogemur vtrum panpsfunt
fuhftanti*
priores toto,
frohihetfimiliter hisfe habere^vtfi circuli om-
&
c^ia nihU circuli
manifeBaeJfe videntur, tes ,
neejue lafidesfrofterfefarari
ab iffs:qute vero non 'videnturfefarata^nihil
90
nes videantur teneii nthilenim vtique minus
SVUMM SECVNDyE C A Qui partcs
XII.
P.
funt fpedei, quac
non
difEnicione,
&
:
& recapi-
ftat
de duplici matcria
fpecies cfle nequit
mine
;
alia qua:
,
aliis,
;
vna cft
igitur
^ funt fartes huiusffeciei dr rationu, & i» alia
Accedit ad fblutionem dubitarionis,& diaidi> primb proponit fblurionera ahe-
fine
qua
& ofTa in ho-
pcr accidcns requiritur
lignum in circulo. Rcfutat eos qui in vniuerfum ncgabant matcriameflc vtacs, vel
|>artcmfpeciei,tribus rationibus.
nam.Sccundb fblutionem propriam.Secunda ibi Slitare omnia redttcere. Prima in duas:quia prima przmitrit aliorum fblutionero.Secundb fubiungit cius dubitationera. Secunda ibi
DViitabitnr aute mtritfi^cjuttJ^ecieifuHt
Caf.1
«.
&
tjutt
non,fedfimulfumfti:hoc
tnim non manifeHo exijlente non esi diffnire vnumquodquei vniuerftLis enim (jrf}>eciei esi
^teigiturfuntfartiumvtmatC' riay& ^ute non,fnonfuerint manifeste , nec ratio erit manifeHA qutt rei^
diffnitio.
^ccidit
itatjue. .
:
videtur.
culiti
EHcit crgo irt
,
qubd
tjuacuntjue vidcntur
diuerfu, fcilicet mztenisfpecie,vtcir-
qui fdlicet inuenitur
fieri
inare& lafide&
ltgno:hic quidoH, fcilicet zs,lapis, &Iignurayi«Tr
manifefia
:
quia nihil fubfiantta c»-o»/»/cilicct fe-
cundura namram fpecificam , nec as , nec Ufis, Cuius caufam fubdit : propter feparari ab ipfis
.-
n-jt-if
nihil enira poteft feparari ab eo,quod eft de rario-
u^
ne fu« lutur^ fpcdncac quia igitur circulus poteft feparari quohbet iftorum:cum poffit fieri in
ti»fumt infi. farMhUi*.
:
"3.
(iiuerus raateriis;ideb ruillum
&
Poftquam Philofbphus pofuit dcclarauit IbUuioncm dubitarionum prsdichmim ; Qunc St»n Oper. iom. IF.
:
Prima in duas:quia primb ponit aliorum fblutio- ^t ^. nem quanram ad fenfibilix Secundb quantiun ad ^^ miuad Mathcmatica. Sectmda ibi ^uoniam autem hac ftnfikUia. ejfefaila
parte:
'^*
aut nonfed materia : fed quia non
tur in duas:quia
funt fpeciei, tra-
vt caro
hoc autemftrre mente non esi
Jiunt non fojfumus fefarare.
SFMMJRIFM. Vt conftet qux partes
:
hominis ffeciesfemfer in carnibm
dffaret,^ opbus^ (jr talibusfartibui. Ftri/m
diclorum de tjuod qMid efi, Sc
tulatio
erit tisffeciei
difficile,vt
eorum
cft pars
fub-
fknrialis,vel fpecifica drcuU:in
tahbuf ergo,qu« indiucrfls matwis polfimt ficri, manifeftum eft, Zr
5
(^ubd
d^H^-
Metaph.
Lib. VII.
270 spibd matcriinon
fartes ^ccici hominis,nec
dic:^M<e
quia fiiblato continuo
eft pars fpeciei ipforum.Et fubverovidemur aon feparataM eft.qiue non
poriunt
fieri
indiucrfisraateriis fpecie,fcd in
tcria propria, a
qua non vidcntur
feparata
:
;
ria fit pars fpeciei
:
vt fi omnes
£»ei:mhilenim ytique
fic
mate-
erit t*jpepiei,id eft} qqod
te,\A eft,intelleciu,eft difficile,c[ma.
tamen jfliauidefi
feparari
mente
quia
:
xs
:
poflet
cirailiis poteft intel-
non
aes
pars fpeciei,
fit
circuli : {ed hoc eft' nutd vel pars fubftantialis »»1 tmfQ0- difficile, vt videtur,fcilicet intctligerc feorfum ca, dtffieiU
Mf.
quae
,
,
nihil rcftat, nifi vnitas
,
vcl
vcl
numerus,
vnam
; ita rcrerunc omnes fpccies ad numeros qu6d numeri funtfpccies omnium Mathcmaticorum, ex quo negant lineas efle pancs fpcciei. :
ica
Vnde
racioiiem duahcatis dicunt cllc rationcm
rcd* , quatcnus linea rcifta habet duo pun«a & ifti fic opinati fucrunt Platonici. Deindc cum dicit
linca
pro
fcihcct
,
termiiiis
:
ex hypochcfi
circulus feparetur a6hi ab xte
ab(que aer^^cum
^gi
fi
a circulo
quacenus criangulus habet tres lineas, Sc circulu^
non feiTiper erit pars (peciei, dato, qu6d circulus nunquam fieret nifi in xtf.hocautemauferreme»-
nunquam
:
,
ficut
videAntur
circuli
& lapis circjli &
triangulo
non apparet nifi in carnibus & qux inquam fic funt mhilprehtbftjicfi
hahere his,Quac dida funt,vt fcilicct nec
acs
vel linea
ma-
fpccies hominis
odlbus
,
nunquam exiftunt feor{um,liGCtlioc fit pofli-
f/ ideds dicentium hi tjuidem ipfammet linedm dualitatem : hi autem Jpeciem linea quidam entmjpeciem eandem, (jr cuiusjfiecies
91
vt dualitatem (^ fpecifrn duaUtatis,in Unea vero non adhuc.
bilcrquia intellc^kts ben^^diftinguit inter ea, qu£&
Aflignat
non feparantur in a£hicxiftcn/ himinii inte/lf^aturin'camibfU,&oJfUnii,& huiuf'
Madi 'partih$ti^^te&
tgitur
hacfunt
fartes fpeciei,& raticnis,id eft,diffinirionis hominis,aut non-jfed materia, id eft Jicct finc parres maXtxisXtsifcd
quia fupple fpccics hominis,& (pccies
circuli, «on^««r»«
parribusmaterix, fed in
matcria determinita , vt praedidum
eft
,
ideo nen
pdffiimfude.fic^ifeparare fufplc pcr inteUc<9:M,
E ft ergo
fpecies a fua ftjateria deterrainrja.
lales!
quodmaeerianulla Dcinde cum dicit
fententia Jiuius opinionis
modo cft pars
fpecici.
,
qiondam
ponunt lincom mcdiam aUam ab idca lincae : hp MntbemMiautem , id cft , alij dicunt fupple dualitatem eflc *''• non lineam ; nam Hncam ponunt ffecitm linea, quoddam medium^ ita qu6d dualicas eftipfaidet dia a linea Machcmaiica iaccrmodia , $r fubdir quod tfuidem. eorum eandem dicunt efle fj^tgiem, id eft, idcam, illudl cw«.< e^ fpecies,vt dualitatem,&fpeciemM efl:4dcam duaLttatu.Cum enin» ponerenc idcas cllc qioiHam numeros , ideo ge-
&
&
ner.ili:er in niimeris
^uottiam autem hoc lAdetur contiKgerCf
T.c.jf.
imtHAnifeHum quMdc. DubitdJtt quiJam' iam
^ continuo
&
ift
cireulo
^
iff
fed omnia hxcfiniiliter dicr^acfi Lafu cirfint carnes (^ ofifa hominii^ ^" as ^
^
cttlii^ referunt-^mnes
rationem
dicebant non differre rdeamj
& illud cuius eft idesi; inliaea
vera
fcd fiipple ponebanc djfFerrc lincam,
trigono^ (juajinonjit competens lineis diffiniri
9«
differcnriaai inter ifto3,di-
oens qu6d dicentiumideas hi quidem ipfam lineam, p^,^^prg. dicunt fiipplp efle dualitatem idealcm : quia non ttnietrum dt
adnumeros
adhut
noffi
&jdeam li-
nc£e,vt di<Shim fuir etiam ioxta principium huius
feptimi:nam poft idias quas diccbaiit «fle
nume-
&
poncbanc alia habita,fcjhcet fuperficies linca^ vfque ad priinam fubfbntiam caeli, fcnfi-> bilia Deinde cum dicit ros,
&
y& line^ Accidit itaque
eam^ud dftorum efife dicunt.
vnam muhorum effe ffe-
ciem, (juorumfpecies videtur ejfe attera^
rum qnoad
Ponit fblutionem aliop^im quantum ^d Mr.thcmatica , diuiditur in diias quia primo ponit
H»thtvta.-
corum folutionem.Secund6 affignat
$»luti» alif^
&
:
Et
Secunda ver6
fiftum eft autcm qUando (cilicet hoc contingit idc6 (juidamiartt^dubitaneiftr^enon folumde fenT3)ilft>,us,fcd etiam in Mathcmaticis: vt in cir-
diucrfa fpecie habebunc
& irigonoyid eft,triagulo:<7K,fHpplefecun-
diim iRos,nonfit competens diffiniri,fd\icet circulum trigonum lineis,& confinuo,c[i\x funt matcria Mathcmacica:cum fcilicct tK>n firit pars fpeGeiifed hec omnia fimtltter <^»bj,fbpple in comparatione ad circulum,vel trigonum,/f«f c<»r»« as& lapis circuU. Et cjfa funt panes hifminis,
&
&
&
fubdit, cies
qu6d ifti , fcilicct referunt
ad numeros,
ofnnes ifiaifpe-
& ratimem line* dicunt
ejpt
eam
!cm racionera
;
culus,
non difSnitur linei,vel cortrinuo,cum non
flnc parccs fpecier
,
iicut
nec carnet
& ofta fiint
anteccdens. Cotffc-
:
diuerfa fpecie parcicipanc ria,
vno numero,verbi ^ra-
vnus numeruseft in criangulo propter
trcs li-
iieasi& in fyllogifmo propccrtrcs rcrminos;&*ih coilpore propcer crinam
xAiym iftorum
qu«
,
dimenfipncm ; eigo om-
ilcuc patet, differunt fpccie,
cflet vna fpecies, fiup idca. Dicit ergo,
dit
quod acci-
multorum ejfe vnamfpeciem,cjuorumfpecies vt-
detur effe altera,qu6d, fciUcct inconucniens
qui
fcilicet
,
non
tfccidit,fed etiam Pythaforicii,
numerum poncbant rcrum fubflan-
& naturam. Dcindccum dicir
Bt
Mathcmaricis,
ipfum continuum.puta linea,vcl fupcrficics:& ide6 dicuntqu^d triangulus,vcl cir-
&
qucntia probatur , quia cunc quaecunque participarent vno numerp, parciciparenr vna fpccie fcd
tiam
eft
vnam rpcciem:c6fcqucns
manifefte foliumj crgo
eft
impri^it diatrttw.
Si fblinmiieri func fpecies/ ergo
Notandum,qu6d ifti quonim opinib recitatur, qu6d ucut matcria fcnfibilis non cft pars fpeciei in ffenfibilibAs, vel naturahbuSjita necma-
cuius materia
&«-
ratio ponirur ibi:£f contingtt. TerQuAmuisfic. In prima parte intendit ta-
:
iblum Platonicis
Cpinit Ilattnieerumrt- terii intclhgibilis eft pars fpecici in
tmni» in
tia ibi
qtra duorttm, id eft, duaUtatiSr
diccbant
,
guit per rres rarioncs,quarum prima ponicur hic.
quod cjuoniam. hac videtur conttngere in aliquibus,qudd fcilicct materia non eftpars fpecici, Kcet fpccias non fiat nifi in matcria illa immani:
tutmertt.
Ponit improbationem dids folutionis
difFeren:irat)
ideas dicenttum. Dicit
^rgo,
cul^
i^od
Accidtt.
:
inttr eos. Secunda'ibi
filutntiitm
& Pythagoricii
contingit
vnam omnium facere per Ji
ffeciem : ^Ua vera nonfpecies. Ponjt la
fcamdam
rarioncm, quac
maccria cft pars fpecici
omniura
crit
talis cft:fi
vt dicebanc
nul-
crgo vn» tantiim fpccics : confequens cfl ,
ifti
,
faliiun}
•»
Summ^ II. feiratn
;
ergo
& antccedens.
hocquod
bacux ex
Cap. XII.
Conreqacnti»pt*r
fccundutn Platonicos hocno»
men diuilitas attribuitur materiae , & vnitM ciei
crgo vnitas
fola
:
eft
fpe-
(pcdcs dualitas vcr6,& :
numeri non eruni {pccics:quatcnus matcriam fic vna cft tantum fpcdcs omnium rerum.cum omncs res ponantur quidem numeri, ideo didt,qu6d{upplefecundum iftam refponiiotnem contingit facere omniumperfe vnam fpeeiem; alta vero £o iila vna fjpecic noit crunt ffecies. alij
&
includunt,
Deindecumdidt:
fid
nomcros,^ auferre
271
w*f«rT««»n,(ciIicettotalircf
kC^^c-.ijuadamemmfarfanfunt hoc in hac^i eft, forma in matcria:
&
&
pondcnte,
& ideo farabela efuam confueuit dicere OjUmdkima-
Sccrates n»wwr,vel rainor,id eft,PlatOj de anrmali n*T€
Tcx.c6.3>-
^amuisjie vnum omnia enttrt. c^od cjuidem igttmr habent duhitationem quandam,<jU£funt
circa dtffinitMneSy
^fro^
ftcr quam camfam dscium efl.
nium eft vna (pccies, ergo or»nia (unt vnumjialtem (fcundum (pedcm , quod eft cuidcntcr falfum:ide6 diciz,<juamuii, (upple hoc pofito,r»w»4 vnupt , fdlicet fecundum fpeciem. Vlri-
fic eritnt
mo concludit, ^uod cjuidaH quanJam
hahent du-
bitationem, qua funt circa dt^nitionts
& prepter
quam caufam diilHm
eji
:
nara omnia pridiifka o-
ftendunt difficuicatcm drca ip(am di&nitioncm»
5FMMARIFM.
.
&
;
tionis.
quarc femicircuU non funt pancs djfiini-
affignat
fimiles partes
Yide Dpdoremiam citatum.
QVare emnia
reducere ita
quafi fitxonttngens hominetn
,
hoc non
&
,
eft Jimile :
^
ViferitM
tamoi Gc cft in propofito fenftbile namque ali»atia»li»4k qmdforfan eji aninal,&fine mkrw.id eft,fine ma- MailnmaA' :
teria
cnim
mobili
& fcnfibili
difh^nguit
auferre
,
homiKtm ejfe flne farttbuificutfl-. nt^re cirtulum. Sed hoc nonflmile fenfihile namque aliquidforfan animal; e^ flnemotu non eH difflnire : quare necflne partibus fe habentibttf qualitercunque : npnemim femper :
hominis efifarsmani*s -.fedfojevs ofusferfi:
non anir
mata veronoitfars.
diAum
Circaquodduo ,
facit.
Primp
Seaihdo (blutionem
eft.
concludit
ftorificans
nec fatttbiufe babetnibm qualitercunque
modo ad motum
aliquo
ipJiun
datam
eam pcr cxrmphi. Sccunda
&
:
Sccunda fris ^MtMd
mtMtmmm.
ibi
:
Circa Aiathemaiica.
quod quia (upple
animal cu qu* ad
:
poteft fapplc
id cft,
,
anim^ ef-
d'ff:»iticnts,
t.i»nui ah-
fcjf» •#» #/f f»ri hcmimm.
fc,Yel diffiniri:»»» entm ma^iu omnino,ii eft,quocuhquc modb, eftfarj hominis.ftd quando eft fer-
manus
:
&"
prindpium talis operarionis, idco fubdit, quare manMt, fupple exif(«is , aaimata erit fars hominis , non animata vere, pucaniaousabfdila moicua, non. cft
&
eftfars.
Platonis aufe- §lifare dUit p*r*h»Um vocat parabolam deri(jy ^Msrt $*foric, quatcnui affimilatur fabulx quas cx para- cratem iubdlis meuphoris compom'tur , vt in j. huius nitrtm.
Notandum , qubd opinionem
rcftris
matcriam a fpecic
,
:
&
di»fhun fuit. Vocat ctiam Platoncm Socratcra
,
iuniorcro, ex co , quia fuit difapu-
& fecutus eft doibinam cius. Patct
TMTtetf^itf
ergo cx praedidbs quod pancs neccfTariae ad opcrationes fpcdei exerccndas , funt partes fpedci mediata:
& remotz, quarenus funt pancs prind-
paliura parriun^, puta animae vcl cotpods.
DciM-
de djmdidt: Circa Mathematica
autem quare nonfunt
9
fartesrationes rationum^^vt circmli hemicycli:
non enim funt fenf^iles.
Ifoc autem nihil enimmateria qaorundam, non fenfibilium, (^ omnis quodnon efi quod quid
^
differt:erit
erat
ejfe^
eademfecundum ,fed hoc quidem igitur nen erit eim
crffecies
aliquid. Circuti
qmi vniuerfalis ,fingulartum vero eruntfarferia,
Efi enim
ma-
hdt autem fenfibilis , h/u autem inteOe-,
lioalis.
quod
facit
Patam autem (juod anima. Prima in duas: quia primo ponit fuam folutionem quancum ad naturaba. Secundo quantum ad Mathemaria.
ibi
dtffinire
us ha yficut diSfmm eHfrims.
Ponit fblutionef&propriam , intcndcns qiiod matcria eft parsipeciei,quod prsditfia (olutio negabat.
>'«'' efi
anon animali motu&(enfu:f»br
tingensfit
94
:
de fua rarione cns (cnfibrk : 'luia acs quod cft matcria fcnfibilis non eft pars ff>cdei dus : non
lus Socratis
Et parabola de animali quam confueuit Socrates iunior dicerey non benefe habet.abducit epim a veritate , (jrfacitftifp^cari quafl con-
^are animata exifiens fars
przdidhim eft fed licct drculus non
qubi fupple
fit
minorcm , vd
materiamftfferfluum eflztjtuidamenim forfan hec tn hocfunt, autflcut h^c hahentia.
cere.
ejfe fine farttbm,{ci-
ofTibus; puta line camibus ficut coBtingit circulum ejfeflne are : nam xs non licet inaterialibus
ficerefotensofm compctcnter, fdlicct quia hoc non poteft flnc anima , quac
Matcriam percinere ad quidicacciQ matcrialiumjdcquoDoftDr hicq i6 6c $ d.it. dc parabola Socracis iunioris , id cft, Platonis, quara hictarigit Vidc Doftorem z d i q i. num.3 vbi cam cxpUcat rationcm
&
pcrtinet ad (pedcm circuli,- vt
Ponit tcrtiam rarionem,qua: arguit cx inconueniehri conclufb in (ecunda rarionc:nam fi om^
ad
fc*mon btnift habet : quia abdncit a veritaie, id eft, dtiMtm mjfp facit fuf^ari, id cft, opinari tenabmm.
cxtra vcritatem,
Dicit;
ergo,
6i€tx inconuenicntia (equun-
tur ad diiflam opinionem:i
Ponit fblutionem fuam quantum ad Mathe- StUtitfn, dicens , qu6d circa Atathematica qusre frm ^u» »d non funt partes rationes ratimum tpcorum, id eft, Mathtmati'
tnatica
parrium non funt panes ipfbvt quarc hemicycli, id eft, fcmicir-
qtiarc diffinirioncs
rum totorum culi
non enim fupplc
pra
;
noq fupplc ponuntur ,
in diffinirione
drcuU:
hcmicycli funt fcnfibilcs ficut marcria fcnfibilis j dixcrat emm fu-
fcilicct
2CS eft
qu6d animal
fenfibile
non
Z
poterat diffiniri
4
fme
***
171
Metaph.
VII.
Lib.
fincmatcriafcnfibili, ficut drculus poteft diffin
aercquod
ri finc
eft
matcria fenfibilis
i-
& idco ne
;
hoc exclu-
poflit dici fimilitcr in propofito, idc6
ditjdicens fcmicirculos, fiue hemicyclos, nonellc
materiam {enfibjlem :quare ergo (emicirculi non
&
intrant diffinitionem circuli
: foluit dicens r aut nihil dijfert in pcopofito vtrum partcs fint
quorundam
fcnfibilcsjfiuenon: erit enim materia
non fenJUium
:
matcria
fcilicet intelligibilis
,
&
tahs fiipplc rrjateria ,quac noneft pars Ipeciei:fm
omnis
eiitty
cjuod non eft cjuod
quid erat ejfe,& Jpe-
funt fartes
eademfecundumfe.fed hoc aliquid, id pik.,\ndiuiduum dererminatum. Vult dicere , quod indiuiduum quod non eft ipfa fua fpecies,quatenus
dif^nitionis
addit aliquid fupra (peciem,
(ircHli.
non
cies
Qusrtfimifirculi nert
idcm
& eius quod quid
numeros aut aliquid tale perfcrutahdum efi huttu enimgratia dr defenfihili:
pofierttis
efl priits
,
id eft
,
'
fingu-
jarticularium circulorum
fcilicet femicirculi yficut
hoc non
Sc propter
:
vniuerfalii
diBum
intrant diffinitio-
falam enim quia res vna , res vere quomod» vna partes hahens fpeculandum efi pofierius, Vbi oftendit quid vltra determinandum reftat, ab his qux detcrminata finit de fubftantia,& duo funt:
riam,id
cft,
eft
quod
dicitur
,
fcilicet
quod
par-
funt partes
^ tjuoddnima
Palamautem
eji
qu^dam
uerfale,fed Socrates autCorifcm vtfmgulari^
Siquidem igitur anima dupliciter dicitur, alijnamque vt animam , alijvero vt toter.
^
corptts
hoc,vt quidem vniuerfaley(jrftngulare. Concludit daram fblutionem ipfam notificans palam efle quod anima quidern eft fuhfiantia prima, id eft,forma fubflanualis corptu autem materia : homo autem aut aniper exompla dicens
:
:
ptal qtiod
ex vtrtfque vt vmuerfale
efi
compofitum rifctu
,
vt fiyjgulariter
Cuius caufam fubdit dupliciter
,
& compofita
, :
,
id eft,
autem vt Co-
vniuerfale: Socrales
fingulafia.
fiquidem anirna dicitur
fciUcet in vniiierfali
& in particulari;
&
ergo eadem ratiope ipfum compofitum:& hoc .etiam eft verum fecundiim vtranque opinionem prius di(5bm : alij namque , fupple dicunt homi-
nem
Sc animal
,
vt
animam
tota ellentia animalis
compofitum
alij
ita
quod anima
vero vt totum,id
& non animatum :fi
teranima hac fale
:
,
eft,dato
anima
fit
fcilicet in vltimis libris
difiinire
nam
:
fupple de
fic
illis
immatc-r
& corpus,dicuntur vniucrfaliter &
Tunc
:
Vnde
propria dc fcnfibilibus.
efi
Ph-\fic£,
,
&
fubdit
& fecunda, Phi-
circa fenfibtles fuhfiantiai fpecu-
Phyfica cnim
eft
fecunda Philofophia
&
&
circa fub-
prima autem vnde de fenfibilibus immateriahbus inquantum huiufmodi, non confiderat, nifi quatenus dicnnt,& iuuant ad cognitionem fiibftantiarum immraterialium. Et fubdit , quod non folitm oportetfcirf Phyficum dp materia, fed ettam de ipfa qut efifecundumrationem, id eft , de forma magis fupple , quam de flantias fenhbilcs
materiales
Philofbphia circa immatcriales
:
;
&
&
mareria: quia vt probat
1.
Phyfic. tcx.com. 12.
&
natura magis dicitur dc forma quam dc inareria. Iterum fecundo reftat determinandum, inde
,
in diffinitionihm
quomddo fe hahent partes , qus
funt in ratione,id
eft,
diffinitione,^ quare difiini-
vna ratio , cum fupple ex multis partibus componatur Valam enim quia fcilicet res qua: diffinitur cft vna , & ideo diffinitionem inditan-r tem ipfam rem oportet eflc vnam ; quomodo vere res hahens partes efl vna , pofterius fpeculandum primo enirii quaeritur dc eft^ fcilicet in 8. huius tio efl
:
:
:
vnitatp diffinitionis,fcilicet cap. fequenti.
Sr MU A R
quod aninial fit com, d ipfa iimplicia,
vt patet ex prafdiais.
,
huitu enim gratia, id eft, proptcr
eft,
quod compofitum iic dicatur:fimiliter fecundum aliam opinionem, quaj non eft fecundum mcntcm philofophi , fed ,
fcilicet fenfibilium;
non prima : propric autem negocianir
vero fimplicir
£articulariter,fcquirur etiam
Platonis
pofierim
;
quoniam modo quoddam
fequitur
illa pars.
I
r M,
Rcpctic diftaiquarc fcilicctfemicircu-
pofjtum cx anima &corpore kilicet
efi
lofophit optts
& corptishoc,vt quodquid vniuer~
&fingulareM
immaterialis:ita c^ub^oportet qu
fcientia?
tentamus
latio
quod efi ex vtrifque vt vni-
tum ^fi verofmpliciter anima hoc
de quiljus adliun
aliqua fuhfiantiarum prseter mate-
rialibus eft propria fpeculatio huius fcientia:
ftihsiAnUaprima,corftti autem materia^hemo "jero aut antmal
quod
fubftantias immateriales defuhfiantHsfenfihtlthus
non
96
,
diuerfam fupple a materia fenfibili , vt numeros aut aliquid tale,put3. ideas,vt quidam dicnm perhuius
verum
praemittit, dicens
quandamfuhfiantiam eorum,
forutanduni
modo prididto non Ipeciei. Deinde cum dicit
ijr comfofitU.
quorum primum
vtrumprdLter materiam talium, id eftjpr^terfub-
tjutdem fenfihilis : hdc autem inteUeEiuaLis,&c vtrojjique
Phj-
(^ magis. In diffinitionihus vero quomodo partes quain ratione , (jr quare vna ratio diffnitio^
jiem circuU, quia diffinitio eft vniuerfalis fppciei, yt prasdidum eft. Etfubdit , efi enim rnateria htc
tes materialcs
^ pmi-
oportetfcire
efi,
fe
eft
quoniam
ficum ,fed c^ de ea qu4 fecunditm rationem
eft ,fit alia
per
,
Phtlofofhta
opHS circa fenfibiles fuhBantias fpeculatiOy
mn folum enimde materia
ftantias materiales &fenfibilcs,
larium vero
liter corpui
diffinire
eruntpziics circuli eiui qui
fibi
ermt hxpartes,
fUx
tentamt^
modo quodam Phyfica (^fecundx
primo , vt diftura fuit in pr^ccdcntibus tale inquam indiuiduum habet partes materiales , puta contradas ad indiuiduarionem , vel ad exiftcntiam , quae non funt panes /peciei , ideo fubdit, quod fupple femicirculi non eft
:
jinima du-
:
ht46 fuhijtantils
non func parces diffinitionis circuli litcrx camcn fimc parccs fyllaba: Doccc primam fubftanciam effe idem cum fuo quodquid efi,(td pcr primam, non incclljli
,
:
git
parcicularcm , fcd fubflanciam
morc
Placonico , iuxca cuius doftrinam cocum
Vtrhm autem prater nMteriam talium aliqtu ftthfiantiarum. aliaj (jr oportet quxrere fuhfiantiam ipforum alteram
quandam vt
hoc capuc cradicur. Rcfolucio eft, nacuram communem cfTc idem pcr fe fcre
primocum
{liQquodquidefiy fcu difHni-
"^*^®™ 4ff
Summ^ II. tjoncj indiuidua ,
Cap. XII.
qu« intclligic Philofo-
phuspcrconccpta cum nuceria, id
idcm cidcra, hic cxpUcac Dodor, func
diflFercntia indiuiduali
pcr fe fccundo
& A 1.
fius
97
3
.
,
vc
quacft. j
.
cft,
ad ccrcium
&: hic fii-
,
q.7. igitur eji tfuod
quid erdt
omnt dtclum ejt. Et qudte horum quidem ratifi qu£ eius quod quid erat effe hahet fdrtes diffiniti : horum AUtem non. Et quod infubfidnti^ quidem ratione qud ftc fartes vtma.. non inerunt : neque enimfunt illiusfar^fed totius ; huius autem eB
fes fuhffantid
aliqualiter ratio (jr rton efi
:
nam cum mate^
non ejt^ indeterminatum enim
autem frimapt fubjiintiam
duTif
ejl
eji
,
:fecun'
vt ho^
minis qua anim£ ratioifuhBantta namque efiffecies
^ materia tota
qua ineB ex qua
diciturfubHantia,vt concauitas
j
cf nafoyjimus nafus, ^fimitas T«.c6.4i.
nam ex hac
ejl ^his
enim
C^ hisineritnafus. In totaverofubBantia , aut nafofimo ,aut Callia ineji (jr materia,(jr quodquid erat effe,
^ vnumquodque in quibitfdam idem vt frimis fubBantiis , vt curuit/U ejfejifrima
tOHcefta
in
curuitati
(jr
Dict autemfrimam qudt non
ejt,
diciturfer aliud in alio
materta.
ejfe
,
vtfubieffo , vel
^uacunque vero vt materia , aut cum materia non idem nequefecun^
dumaccidens vnttm, vt Socrates c^mujicum,
hac enim eademfecundum accidens.
?/«•?«.
Capitulaara colligit quat dida funt de quoi quid e^, de diffirutione,& epilogatcirca deter-
&
tninara
,
dicens
,
quod fupple dxQum
efi cjuid eil
quod quid erat
ejje,dr cjuomodo, fupplc quod quid de omni , didhim ,fecwidMmfe quare etiam ratio quod quid erat ejfealio-
&
cft prasdicatur
cft
&
:
rum haherpartes difjimtijiorum autem.id eft,aliorum «o«,puta literx ponuntur in diffinitione (yllabx
,
& non
quiadi
{emicitcuU in
eft,
diflfinitione drculi,
quodin ratione fubliantiaM
indiffiniiione fubftantiali
,
cft,
quaficfuntfartes , vt
materia nonfunt, non enim panes maierialcs,/i«r fartes fubfhantia fcibcet indiuidui
illius :
,
id eft, (pedei ,fed letius,
huiM autem, (cilicei indiuidui
& aUqualiter
efi altqtMliter ratio, id cft,diffinitio,
Tion
:
nam acceptum cum materia ,
duaU non eft fupple diffinicio teria
quoddam
indiffinitura
{ciUcet indiui-
enim cum ma-
:
crit
,
& indeterminatum:
fed fuppleipfiusindiuidui accepri, fecundumfri-
mam fubslantiamM AL qoam fpccicL
eft,fpcciem, eftfupple diffi-
non enim indiuiduum habet aUam diffiniriooeni quam fpcdcs. £t fubdit , qu6d homif,y ^^ anima ratio,id eft,qu6d diffinirio honunis
niiio
:
cft iUa,quae eft
aninue:hoc eft,qu6d in diffinitione
horninis ncceftarid ponitur anima,non exdudcn-
do tamen corpus,& pancs prindpalcs {bphus
eft
,
vtex parribus,
& fupple ,quod nafus non
fit
pars
concauitaris inditia in eius rarione : patet,^ »m bis
eunafas,
erit in
fi
fupplc dicatur nafus concauus:
cnim didtur proprio nominc , Sc (cmcl vt includerctur in concauitatc & idco proptcr nu-
ienoel
garioncm vitandam,
& quomodo tffumfecundumfe de
fjft',
ria
{ovmx,& nafo vt cxmateria
ttom ex ta vt ei
[imitat, vt eft quoddara compofitimrexvtroquc,
;
QVod quidtm
feria
275
dixit \fubiiafitia
namtjue
e/l
,
vcl nafi fimi,
ris,
uitatis,
ip(c nafus fic eft pars fimita-
quod non
nec econuerfo
;
eft pars ipfiu.<;
ideo fubdit
,
conca-
quod in tota
verofubjlantia.fdlictt compoCiu, vt in nafojtmo,
conclnditur fupplc ipfe nafus , vt materia aut Callia
& materia indiuidualis
ifiefi,
:
enim ma-
ficut
&
madc rarionc fpedci:fic tcria indiuidualis dc rarione indinidui :Subdit quia quod cjwd erat ctiam quod didhun eft ,
tcria eft vniuerfaUter
&
effe^ fingulum, faUcct cuius cft in (jutbHfdam efi idem, vt tHfrittMfubfiantiii , id cft , in fpcdebus vniueriaUbus
quod quid
,
vt curuitat
& curuitati e£e,
cft curuitaris fimt
cft, fi ctiruitas fit
idamjifrima
prima fubftantia
& fpcdcs.
exponit quid vocat primam fiibftanriam
non fubflantiam tis
;
id^cft,
id
efi,
:
Et
ideo didt : tUco autem frimam quodnon dici-
tur ejfeperaliud in alio,vt materia,id cft,qu2
non
&
&
matcria fignata habet fbrmam in fubie<^, indiuiduaU qtucunque verofunt vt materia, aut :
concefta
atm materia,
fcilicct indiuiduali,
vt fimt
nonfunt idem , fciUcct quod quid eft cum eo cuius eft : nec etiamfunt vnumfecundMm Accident , vt Socratem muficum : hac enim funt fingularia
,
&
eademfecundum accidens, fciUcet Socrates & muficus omnia cnim ha:c dctcrminau funt in prz:
ccdcntibus,
Notandtmi,qu6d hic pcr primam, (ciUcet fubftantiam
,
uerialem
,
vcl intelUgit Ariftoteles fpcciem viii-
vt difKnguittir a parriculari
,
quae
non
eft
,
diffinimr
cotupoflujV^ coneoMitat,
,
totafubfiantia
im
habet hoc in hoc,id cft,fbrmam in matcria figna- ttft txf«m ta , co modo quo diihim eft in cxponendo litc-' dt^Udttr. ram. Vcl alitcr poteft cxponi ,qu6d per primas (ubfUntias intelligit ideas (eparatas ,morePIa-
tonico
,
qui eas primas fiibflanrias appellabat ;
non habent hoc
&
hoc , id cfl, materia, cum a Platone ponantur pu-
tales fubftanria:
in
fbrmam in rzibrmz , quanim eriam cft diffinirio fecundiam eum , & fic curuitas idealis crit prima (ubftancia, & non curuitas fenfibiUs,veI Mathcmarica. Notandum eriam, quod cum ait Philofbphus, quod cjuid efi efle idem cum eo cuius eft in prirajs fdbflanriis, & non in conccpris cum materia,
§lSOM*do i» ftA-
friimis
,
fiMMtiis dtmit
taxatfuMt vel per primas fubflanrias intelligit fpedcs vni- idemc^MKA
uerfales, vt
di&um eft> & per
teria intelUgit ipfe indiuidua
cum maqua non habent,
1
concepta ,
Cl(l»t tfii
flerttnt^ue
^Mod quidefi, idevcvfihi pcrfe prirao ficut(pccie$, nurt Plato» vtalias didasm fuinvel loquimr more Platonico, nif» fjy rttiper primas fiibftantias idcas fignificans ,& pcr tatimi iMfuinara-> tur ArifiMt^ concepta ciun materia oram"a fcnfibilia
&
ralia
:
fi
enira cjuod cjuideji
,
fit
prirao per fe
Us. illa-
rura fubfbanriarura in ilUs fbliim cflet idcm, cjuod
quid eft,
cnm eo
cuius eft per fc primo.
Ncc mi-
cxponatur : quia totum hoc capitulum vidctur Platonicum, pauds improbarionibus interpofirisi
reris,
fi
tcxtus vcl
fic,
vcl
ficut patet ex (t
fic
przcedenribus
attendis.
cft,
quz eftquxdamfbmuu
98 PrimafutJlaiUtM
fT»fcfu$fo-
fattna qua ineJiSciUcet materis, ex ejua forma-&
materia dicitur, id
tifUx afmi
parricularcm,vt in przdicamen-
vt Philo-
JpeciesM
FrimafmkfisMtia mml-
quia
SVMM^
Lib. VII.
274
Metaph. Scamda ibi Oportet autem v»um Prima in duas fcamdum duas rationes. Prima lumitur ex hoc , quod ex genere difFcrcnri» non fiat vnum. Sccunda ex hoc , quod non cx pluribu? difFcrcnriis, Sepunda ibi Si vero par^ I"<^'^"'"onc cnim ponuntut gcmis p»riemneg*''f^'*'* difrerentia quandoque vna,quandoque plures, vt '«««»» qttefi' "• dicetur. Dicit ergo , qu6d in hoc namque homo albumfunt multa qutdtm , & non vnum cum alterum non infit alteri , fed accipiuntur fcorfum. Hiariuam.
SVMMiE SECVNDiE C
A
XIII.
?.
:
efie.
&
&
:
Quopadlo cxpartibus diffinitionis
fiat
vnurnPvbi
dc diffimtionibus fecundum diuiflo-
nem
,
&
multa.
SFMMARIVM. Argnic dupliciter contra voitatem pcr fe diffinitionis , refolucns eam cfTe pcr fe vnam , cuius perfedibile fcu materia , eft gcnus i pcrfe6tiuum , fcu forma , diffcrentia.
Tcr.
C6.41,
Cap. ij.
NFnc
autem dicamus frimum inquantum in Analyticis de diffinitione non di6tum efijin illis enim dubitatio didfa opera-
fretium rationibua de fuhfiantia eSi. Dico autem hanc dubitationem quare cfuidem v-
99
num efi cuius
rationem diffinitionem effe di(imfts, vt hominis animalbipes ,fit enim hoc iffius ratio.
^^r^
igitur vtique hoc vnum
gfi^ecundum non multaanimal^dr hipes. inquifiuit ex quibus
&
diffinitio integratur;
,
quod quidefi,
Fhum
nunc inquirit quoroodo ex partibus diffinitionis vnum, ita quodcapitulum praicedens dic^ttur
fufcipit
vnitate diffinitionis. Circa quod tria quia primo proponit quaeftioncm. Secunarguit ad quaBftionem. Tertio fubiimgit qua:-
Sccupda
ibi
:
In hoc namcjue,
Tcnia ibi Oportet aHtan intendere. Dicit ergo, quod nuncprimo dicamtu incjuantHm in Analyticis non di^tum eji, id eft,illud quod in 1. Pofter. :
de dijpnitione non diEltim
eft,
in iUisenim
,
fcilicct
,
&
eft,
albedo:quando,
: tunc enim fit fcihcctper accidcns &: non per Ce,& eft albut homo. Ex hoc potcft accipi maior rarionis
vnum
fX
,
fic
:
fit
vnum
qixorum
illis
fed
;
difFerentia
vnum non
fic eft
ide6 fiibdit: hoc
;
non
ipcft alteri
in propofito dp generc
&
autemcum dicimr
animal bipes,rf/«r«»?, fcilicct animal nonparticipat altero , fcilicct bipede f»cut homo panicipat albo '.genus enim nan videtur parricipare dtfiicren-, tias. Cuius caufam f\:hdk,nam dijf^retit funp contrarix qnibiu differt, id eft,diuiditur /f««j„& non
idem gcnus panicipat contrariis difrercntiis^quia quararione parricipet vna, eademrarionc rcU'qua. Dcinde cum dicit
^
eadem ratio fifunt grefiuum bipes nen ala^
particifat
differentia ^lures,vt
tum.^are namque hoc vnum,fednon multa.non enim quiainfunt
:
eft
inefi
Patitur, id
fibi a(5tu inharret
erit
ftionis fqlutioncm.
<^
albedo
capituUim de partibus diffinitionis;& pra:fens capitulum licct fub illo contincatur , dicatur capi-
d6
diffimti.
homo aliquid
fiat
facit
finitionu
cft
hanc paflionem , quas
fcilicct
tulum de
nmitxte dif'
verofunt quando fupple album
fubie^um quod
Si vero
Poftquam Philorophus partibus
,
namficeis omnibfts
vnum.
Ponit fecundam rationem, dicens •.fivero dir tamen , qu6d genus parttdpat difFerentia
catur
:
fupple adhuc eft eadem ratio ad
probandum dif-
finirionem eSeMiamfi plures differentu funt, i4 cft,ponunturin diffinitione vt ifhe tres grejfiuum, bipes,non alatum,$c ponantur in diffinirione ho-
mims:quare namque htcfunt quafi dicat
non
vnHm,& non muUa^
videcur ratio:«o« enim poteft af^
Analyticis , dubitatio qutdam fupple de difRniAUiufrofter tione diflraM eft, mota cft,fed non foluta , operxgiud quid pretiumenim , id ?ft, praeneccftaria , rationibuide
rado ex hoc, quia infunt, fupp|c vni fcilihomini , namfic ex omnibus erit vnum quia omnia eflent vnum inter fe cum fubiedo ,
itlud cuitu
ctiam pcr
r»tienem dif' finitionem ef-
fe didmus efi
fubftantiaM eft,{pcculationi de fubftantia,de qu^ in iftafcientia principaliter intenditur:<://£-o
tem duhitationern hanc, quare diffinitionem vniufy dicimus
rationem
vnam , cum fupple com-
'VHum.fciliet-
rgi
quod quid
ponatur cx multis partibus
cSk,qu*dfei' licet per JAf-
fnitimem fignificatur idifjinitio
e(f
ejfe
ammal bipes : fit
ejfe ipfius
,
vt diffinitio hominis
enirn, id cft ,
ratio,\A eft,difKnitio
.•
fupplequaeritur.
fupponatur , hoc quare igitur hoc,
vnum e/f,fed non Dcindccum dicit
vt fcilicet animal bipes
ho-
multa, hic
fignftti
cet
^ alhum multa
&
^
homo. Hic autem non participat alterum alUro-.gentu enimnon videturfarticifare differentias ifirnul enim contrariis idem partici-
faret
:
fc
vnum , puta i£tIiiops & ineft,&
nam differentia lontrariafunt^ quibm
difert' genus.
fic
&
primi ad partcm negatiuain , fdilicct quod ex eis non fiat vnum. Sccundo ad partem oppofitam , fcilicct affir-
& &
coruus , quibus nigredo
&
:
loj
&
vnum , non tamen cum
videtur quod cx pluribus difvnumproptcr iftairt rarionera. Dcin-
dicit
Oportet autem diffinitione
vna,
:
vnum
diffinitio
(Jr fubsfantia
effe
quacunque
itt
enim ratio quadam eji
vna^ quare vniusalicuius , etenim fublian-
oportet iffam ejfe rationem
vnum quidem vt diximus.
tia
(Jr
hoc aliquid fignificaty
Arguitadpartcmaffirmariuamoppofitam,dicens ,
,
:
proccdendo omnia
quod
oportet
rjo,w,ponuntur
Arguit ad quaeftionem
fic
cflent ynum dato ergo per impoflibile quod genus participaret difFcrentia , fic ex generc difFcrentia hcrec
tfui-
demfunticum alterum non infit aUeri-.vnum ruero quando inefi fatitur aliquidfuhieitumhomo tunc enim vnumfit elt albus '.
vnum,quia
loquimurde vno vlterius quia accidentia cadem accidunt diuerfis fubiedis fequitur quod diuerfa fubftanria cflcnj
dc
In hoc namcfuehomo,
:
&
ferentiis fiat
minit, &c.
lOO
^
-^
&
:
vnum efe qutctinquein diffini-
cmmpro
da vnaratio,& fubflamia,
auia-.difimitieej} qua-
lcihcet rei
quam
iiidi-
cat eft vna,quarc rationem ipfam oportet ejfe vnins /t/iVK*Kj,& per confeques ipfara efle vnam:««»»»»
fubsia/t
.
.
.
fartJm^^fft-
mmuam.
Summ^II.
Cap. XII. &
boe fubftMtia ejuam indicat eft vnum tjuidem, olicfMid figKtficat, vt dixtmm, (cilicct quia oftcn-
fum
eft,qu6d diffimcio
Deinde cum
fubftanuaruro propiie.
eft
id eft
, fi
animal bipes,a»ttnal
efi
animal
Oportet dutim frtmum intendere de hist Tex. C0.4}. Ad hunc tcr qu^t fecundum diutfiones diffinitiombus : m'tlib.7.
hilenim aliudefi in diffinitione quam frimum diBum genus dr differenti^ alia vera :
generafunt frimum,(jr cum hoc comprehenfe
frimum animal,hahitum vero
Jifferenti/tyVt
diffinitio aflignctar pct aliqua
animalhipesiSr iterum animal bifes non ala-
tum ,fimiliter autem ^fiperfiura dicantur. Omnino vero nihil differt fer flura autfer
duo hoc :
ijuidem eft differentia,iUud vero genut.-vt etm «juod
autcm (cilicct
dicit
275
vlcinia.
(jittdem
eftgenm ; altentm
bipes cft differentia hippofito luod
gcnus proximum Deinde cum dicit
fit
,
& bipes diffcrcnria
Si ergo genusfimpticiter non tjud vtgeneris fpecies
materia e^
:
:
vox enimgenui
ferentia autem ffecies
efi prater
^
eas
103
quidem , vt
autfi efi
mitteria^ dif-
elemcKta ex hae
(jr
faciunt palam quod dffinitio est ex dtfferentiis ratio.
,
fauiiora dici , quare nec fer fauea , aut fer duo, Dttorum vero hoc (juidem differentia:
dt
Accedit ad fblurionem. Circa quod duo fa: quia primo oftendit quomcdo cx generc
&
diffcrcntia fiat
vnum
;
& diffcrentiac non impedit diffinirionis vnitatem: & hoc eft quantum ad fecundum modum diffi-
fcrum.
niendi.
Ponic qujcftionis fblutionem. Circa
lOZ
facit:quia
primo
qu^duo
quandam diuitioncm.
pracmittit
Secundo acccdit ad qua:ftionis (blutioncm. Sccunda ibi Si erge genm. In prima panc intcndic dus alfigns»- quod diflSnitio duplicitcraflignatur. Vno modo di dtf^itioex genere primo gencraliflimo &r omnibus diffenemvkifm* hoc eft quando ger^nnis vfque ad vlrimam , nus proximum cft imiorainatum tunc cnim circumloquimur ipfam per gcnus rcmotiim & difI>mflex0>4-
:
&
:
omncs commimcs vfque ad vlriniam:& tunc gcnus rcmotum tenet locum generis prooumi cum omnibus difFcrcntiis pracccdcnribus & communibus. Sccundomodo affignatur diffinifercntias
rio cx gcncrc
proximo
& vltima
hoc quando proximum genus
eft
vlrima difFcrenria eftnobis nota. Dii, vt
fl
difFcrenria
Excmplum
pri-
quod genus
woximum ignoretur. Excmplum fecundi dicacur quod homo cft aniraal rarionale gcnus proximum
fic
&
homo eft fubftanria corpo-
dicatur quod
quod animal
,
nominatiim Sc
rea,animata,fenfibiIis,rarionah's',dato
,
vc
:
daco
& rarionale
fi
fic
eft quod dicic quod primum intendere ad vidcndam fcilicet vmcatcm diffinirionis de diffinitionibtu efua, fcili-
vlrima differenria. Ec hoc
,
ofortet
ttnmm^id.
quod pluralitas gencris
illudvero genus , vt eius tjuod animal bifes, animal equidem genuifdifferentia autem aU
Sccund6 oftendit quomodo ex pluribus vnuro ica qncd pluralicas diffe-
differentiis fiac
Camtfmial
ita
cct
sffx^mxMX fecundttm diutfianes
ris
in differpnrias
:
:
enim aliud
nibil
fiipplc eft
genp-
in diffini-
tione <juam primumgenm:& dtfferenti£:alia vero, (cilicet
prjmum gcnus genus enim quam primum ge-
gencra intermedia funt
& cum hoc comprebenft
dtfferentia
;
intcmicdium nihtl aliud eft nus, id eft, «craotum cura hoc includit :
&
vnam
rcntiam ahquam
vel pUires, fry»
diffe-
primum
:
rcntiarum non impedif diffinitionis vnitatcm,
hoc eft quantum ad primum modum.
&
At vero oportet. In prima parte intendic ta]cm rationem; Ex proprio perfc&ibili &: proprioperfc
:
ficuc cx potencia ria
& a£hi
func huiufmodi
genus
:
:
vt fcilicct
per duas differcnrias, vel per trcs,icmper circumloquimur gcnus proximum pcr intcrmediurn primi generis fpeciei nam genus proximum
&
:
nihil aliud cft
quam primum genus
comprchenfx
diffcrentis
,
&
cum hoc
vt animal nihil aliud
quam fubft«nria,quod eftpriroum cum aliquibus diffcrenriis nam animal eft fubfbntia anieft
:
niata fenfibilis
:
& fic omnis diffinirio
refoUiitur
primum genus & aliquas diffcrentias. Et fubdit quanrum ad lccundiira modum duorttm verc.
diffcren-
&
&
&
&
:
exquibusdiffinidointegratur,fit
fimpltctter
,
vnumpcrfe;
&
ergo gvtm non efi fi pro quia : fiipple aliquid prijer eas Jpecies quz
hoc eft quod
dicic
:
ri»
,
differai-
:
:
& matena
,
fcilicet htteraruni
,
quod patet quia :
differentta, fupplc vocisadditac voci ctes
,
fcilicct
vocum &
litteranim.
,
faaunt jpe-
Quod criam
materia patct, quia fupple diffcrentta faciunt elementa,id cft,lincas,«* l»«i£^,fcilicet ex vocc quafi fit
ex materia quia inquam :
finitio eft ratio, fcilicet
fic eft
vna ex
palam quia
dtf-.
dtfferentiis, fciUcec
Ex hoc patct quod rario ad oppofinon concludit ; licct cnim diffcrcntia non infit gcneri eo modo quo album ineft homini: quia diffcrenria non prardicatur dc gcnere ficat sJbum de hominc, quatenus genus non panicipat conftituta.
tura
differenriam fotmaUtcr nec cconuerfbmihilomi-
nus tamen differairia aduenit gcneri vt proprius adus & pcrfcdHo propriac potenriac,& perfeclibi-'
vmun per fc. Notandum , qubd ncgantcs pluralitatem :
fbr-
hinc volunt fumere argumcntum,qubd
Videii.ai. 4.q.5.achic I.q.
hoc , qubd gcnus nihil eft practcr gcneris fpccies , faltcm fccundum cflc quiditariuura. Scd hoc non eft vcrum quia acdvnitas diffinirionis cft per
:
pitur audoritas truncata
:
nam
fcquitur
:
^raM
non eft prater eas qua funt generis fpecits^autfi eft qutdem, eft vt materia, Seamda parS difiundioiiibdit
Al.difllQ.
vndc ad illud fecundum membnim ^oni*. excraplum vox enim genm eft materia,
nis eft vera
,
:
&
&c. Eft igitur intcnrio Philofophi qubd illud quod importatur pcr gcnus , nihil cft nifi potcnnalc rofpcdufpecierum.
in
:
GtnusftbMvtmuut-
het
funt generii:aut fieft qutdem, vt materia eft : ge- ti» xvri vt nus enim habec rationcm materix cui diffcreu- jorma. riaaddita conftituit fpecicm vox enim c^genm
marum
:
&
fed genus
proprium perfc
tual bipes non alatum-.fimtliter
tum fiper plura aut pauciora dicatur
:
crgo, &c. Klinor pacct:quia
eft vt
li;& idcb confticuit
autem etfi perpluradicantKr,id eft,fi aHquod gcnus pcrplurcs differenrias dicatur quia nihil differt ad propoli-
,
diffcrcntia
genuseft animal,habitum vero, id cft,confcqucntcr fc habcns animal bipes , iierum terrio ani-
&
&
Secunda
srM
Lib.
Z76
FM M
S
J R
Metaph.
VII. I
&
r
nam^ue funt dijfertntiapedis , fcilicet fciffum, nonfciffum nam fciffio pedis eft tju^dam pedali-
Af,
:
& ficfemper vult procedere
tas,
Quod
pluralit^s difFcrcntiarum
impcdit vnitatem fciflio
non
Quod ait
diffinitionis.
pcdis , pcdalitas quaidam cft
,
non
intclligit fic,qu6d differcntia inferior in-
?'"
cludat fupcriorcmjfedquod diuidat,fum. dc quo fuse Doftor 4. d. ii.q. j.adpri-
jnumpro prima opinione,nu.48
& Mc q.
ij.&qp.&ij.dc Vniucrfalibus. Vbf
&
Antonium Andrcani vidc Mauritium hic q. if ex pluribus tamcn difFcrentiis cxper accidens , non fit pcr fe vnum,
diffcrentias
tiam
:
id eft
,
, fcilicet diuidens donec vtiepte veniat ad non dtfftren, ad diftercntias vltimas non habcn-
tes viteriores differcntias
:
autem
tu>ic
fpecies pedis, ejuot dtfferentia, tia pedes ^qutiUa dtfferentiis
tot
erunt
& animalta habennam
:
quxlibet dif-
ferentia vltima conftituet fpeciem animalis ha-
bentis pedes.
Notandum, quodcijmdicitur quod fcifllopequa:dam pedalitas , non cft intelligendum qu6d fit praedicatio per fe primo modo & qu6d differcntia inferior includat fuperioremrfed quod dis eft
:
Nee p»fk inclmdititr r ,.
tur difffuntim fuftritr
.
&
exemplo De rationc per fe vniu? videDoaorcra z.d.ii.q i & Ubro ofta-r plicat
.
uohuius, q
ferentUm vt animalis
differentiA efi
Item animalis hahentis pedes dif~ ferentiamfcir6 oporlet inquantnm habenspe-
tum
tez
eft q.
»7.1ib.7.
huiufinodi,
'» y»'uerfali
'' "^^*9ru
per i(iia!l;)i^iO:si,fciJfioSiCpedaUtM. Deinde cijm dicit
:
^uare non eH dicendum hahentis pedes alatum^aliud non alatum^fi cfuidem bene dicit fed propter non pojfe factt hoc -.fcdfi aliud habens fciffes pedes aliud non fciffos
nalis differentiafulfiantia rei erit^dr diffinitio
non
yfi
oportet mtdtoties
ead^m
btis
nam
y
bipes; nihil altud dixit ejuam
habenf,df duvs pedes habens
:
pedesih<e narnejuefunt differentixpedis :
nam
quadam efi ^ficfemfcifiio fer vult procedere donec vtlque veniat adnon pedispedalitas
,
Tunc autem erunt
differentiam.
totfpecies
fedis,ejuot differentix.^^pedes habentia
ani-r-
differentiis.
ejuando dicit animal habens pede$
filiud
\
dicere in
ierminisfiuperfiuum enim accidit hoc dicenti -
des,
PhIm ^qualia
inquan-
,
& hanc diuifjonem pcr fe innuit
Si itaque htscficfe habent ,palam cjuiafioportet 4if*idi drfferentU dif^
vedalitds.
I04
tum
4.
ATvero &
Ad hunc
inferior pcr fe dat diuidere fuperiorem
animal pedes diuidat
(jr fi hoc
propria diuifione multoties dicet
,
iqj
scjuali-
(jr
ter differentiis ffiquidew differentia. differentiafiat
& fub-
^vnaerit qua finalis fpedes
^antia, Oftendit quod
earum
fi
diffcfentia: debite furaantur,
non impedit diffinitionis vnitatem. Circa quod duo facit quia primo oftcndit propofitum. Secund6 concludit intentum. Secunda ibi Quare palam. Prima in duas:quia prim6oftenditquomodo ex multis differentiis fiat vnum , li diflferentise per fe fumantur. Secundo quod hoc npn erit (i per accidens fumantur. Secunda ibi St vero fecundum accidens, In prima parte intendit talem rationcm candem quas prius: pluralitas
:
:
Poftquam Philofophus gencre &difFerentia
quomodo
ex
vnumiita quod plufali-
fiat
& differentiae non impediat dimnitio-
tas gencris
nis
oftendit
vnitatem;nuncoftenditquomodoex pluribus vnum,ita quod nec pluralitas d|f-
difFerentiis fiat
:
&
I^iftreHti^
funtdupiifet.
ferehtiarum impedit vnitatem diffinitionis. Circa quod duo facit quia primo oftendit qualiter
Ex adu
in diffinitione multa: differentia: funt fumenda:.
ordinatc fumptje funt huiufinodi, ergo, &c.
Secundo oftendit qu6d differentis fi debite fumantur, earum pluralitas non impedit vnitatem difiinitionis. Secunda ibi:S"» itai^ue hitc fic. Dicit
finalis differentia fc nor probatur quia vltima differentiit perfedtio ad po- perfefit habet ad prasccdentcs vt adus fer
rentit funt
ergo, qirod at vero oportet ,flipple in diffinitionibus vbi habent poni multae differentis , dtuidi
fumetidi, in
dijferentifi
mate &4)erfe£tiuc:& omncs alias fiant potentiales refpecbu-eius omncs enim praccedentes cum genere primo circumloquuntur genus proximum, quod fe babet vt mareria refpedu finalis diffe-
:
flures diffe.
dijfinititme.
diferentiam. id
eft, differentia
primam
animalu communis,
in differentiom {ccmi(iam:vt> dijferentia efl-
pedalitas
:
8c quia eft differentia
num
fe
& non per accidens:ide6 fubdit
,
cjuare non
efl^
dicendum e^uod hahentu pedes aliud efi alatum, alterumnon alatum : fi cjuidembene dtcit,id eft,fi homo vult benc dicere diuifionem differentiarum, quia habpre alas accidit habaiti pedes nec :
pft eius
pcr
fe
differentia:& Cvhdiv.fed propternon
pojfefacit hoc,\d eft.quod
quandoque propter ne-
ceflitatcm:quia difteretiac per fe fiuit nobis igno-
earum vtimur differentiis per accidens,quatenus ah*ud non polfumus:& fubdit modum quo per fe diuiditur hic diffcrentia pedahtas t£e;ideo loco
dicens:qu6d Al. fi/los.
datur:fic
(i
fupp)e anim;il habens pedes diui-
quod altud eH habensvedes
non haber.spedes
fciffos
:
tunc fupple
fciffos,aUud fit
benc h* :
fit
per fe v-
MiT^xpluriita
&
:
&
tentiam
,
cvxn
fit
fubftantia rei
& diffinitio vlti-
fe vnutn.
:
rentix.
ideooportetipfam diuidi per aliam differentiam, (^uxfit difierentia antmaltshabentispedes.-inquantum habens pedes , id cft, quod fit differentia per
potentia eiufdem generis
fed multjc per fe differentia: in diffinitionc
:
Ideo
dicft •.(^odfi.itaque hacficfe habent,(ci-
licet vt di6fum cft
,
quod
ne accipiantur per fe,
differentias in diffinitio-
&non per accidens
ejuiafinalif dijferentia efi fubftantia rei tio
,palam
& dtffini-
pra^dido modo. Qu^dpiitem differentiafinavltimatc
lis fit
& perf ectiuc tcta aiffinirio & fiib-
ftantia rei, patet
,
quia
alias cflec
nugatio in diffi-
nitionc;ide6 dicit,qu(jd fi non oportet in terminis, id c(i,in di^ninon\h\.\s,eademdiceremuhottes:lu-
§l!{*literdif.
ferentit.plH^
&
niigatoriu:quod '" '» perfiuum entm erit, fupple hoc di^i. iic patet quia ciim dimnitio habeat vnitatem cx tienepBjtt^ dehrnt 4ccipi aliqua differentia ,ergo vcl a finali , vel ab aliqua ,
a finali,habetur propofitum:
alia:fi
fi
abalia, vol
tbfqitenHg»tiene.
vna
ifta eft
gatio
:
fi
duobus per
fe-:
cii finali,vel
funtdurcifi vna,ergo
dure, ergo diffinitio
in
&
non
eft v/ia
:
nu-
quia cx
adu vltimato & perfe^o non fit vnum eft quod dicit acci4it autem hoc,
hoc
:
fcili<;et
Summ^II.
Cap. XIII.
falicct inconu«ni*ens de nuffatione nam ^uandd ALqutenas. fupple aHquis didt, id eft , djflfimt ammal habent fedes, bipes': nihil Mliuddixtt cjHdtm animMl pedet
srMUAKiru.
:
duosfedes hahens : quia bipes nihil aliud ita etit nugatio pedes habens , 3uaiiter, ly hipes vidctur includere ly habere pe-
hahens eft
,
&
quim duos
esySc funt quafi
que ponitur
quod
cft
eadem
nugatio
erit
,
diffcrentia:&-ita :
fi
vtra-
6c fi h»c
firailiter
bipcs diHidatur propria diuifitne, id
eft,
non pcr accidens muUoties dicet,& tqualifir dijferentiis , id eft , qu6d idem
per difFcrcntiasper toties dicetur
fe,
quot funt
vltima difFerentia
non
retdiffinitio vnitatem
uidatur
:
difFercnti3t:nin fupple
pata
,
wes digito,saut in quatuonfempcr
cnim mulriplicando
difFerentias «ultipljcatur
didum
repetitio eiuldcm:nifi,vt
habet vnitatem non includeret prsce-
ferentta dtfferentiat accipicndo (cilicet plures differentias
106
vna
,
erit
qua
efi
& fub'
finalisfpen*
Notandum, quod negantes pluresformas hinc argumentum quia fi finalis dilFerentia quz dicit ratiOnem formz didt , toum fubflandam rei,ergo non eft ibi alia & alia fotrai^ qua:
zum prima fumatur geous,& difFerentia da,quia tunc diffi;rentia vltima
Sed hoc
fhudittr yl-
ftantia diffiniti.
$ifM tUft-
poteft incelligi
rentt»
vliima difFercntia
'*
7
iiMi»
WCf^-
addcndo fupcriofcm difFcncquc tx
rcntiara infctiori-.vcl c contra
Jhocquodnon
fit
^ diffinitionc
:
qu6d :
non
i fecun-
ellet tota
nihil vatet
;
fub-
non enim
tota ratio quiditatiua
fit
in
tunc enim genus fuperfiueret
quia fola
vhima difFcrentia
cflentiam rei «xprimeret
quod completiuc eft
:
;
ordo inccr difFcrcntias,
vt vnaincludat aliam,fcquitur non eflc plurcs formas in compofito. Vt bcne cxplicat Doftor hic , dequo latc agit 4 dL ;
3.num.
ir. q.
&:a.num. 33.&hicq.
x%.
vltima.
PAlam autem
erit ^Jiquis
totara
fcd dcbet fic intelligi,
tota fiibflantia rei
,
ficut^
hsrma vltinoa complctiue eft tota cllentia habentis forraara. Deinde cura dicit
107
tranfponat tales
diffinitiones^ vt eam qua efi hominis di-
cens
:
ammalhipes, pedes hahensyfnperfiuum
enim efi habens pedes diifo bipede ;fed ordo non efiinfubHantia, quomodo namque opor,
tet intelligere,hocquidemposieritts,
illudve-
quidem
igiturfe-
rti.
fiimunt
eft /*-
dcfumi cx vltima i alioquin fcqucrc-
tur nugatio
qua
eft,vltima a
dentcs,ide6 fubdit, qubd fi^uidem igiturfiat dif^
fiantia
Vnitatcmdiffinitionis mulds difFcrcntiis,
bipes vlterius di-
fi
dicendo quod bipes aut habet pedes
(ciflbs,id eft,in
diffinitio
ab
includcntc priorem habe-
277
roprius. Dejiffinitionihus
cundum diufionestot dicantur primum, quaquadamfunt,
les
Probat diftam conclufionem, quo^ nalis difFerentia
aiuc
fubflanria,
fit
& vltimatc
alioquin vt
:
nitione efTet nugatio
,
fcilicet fi-
flwiUier
& diffinitio pcrfe-
eompUmen.
didum eft,in
ficut patet
diffi-
difFercnriam priori
nugaiio fimilitcr
erit
,
&
^y digmiti
^ «/ ** "^^
non
^ M"**"
ordo quantum ad hoc in fubftanria , id eft , in his quz fpedant ad fubfbntialem rarionera
nofitndi »».
,
conucrfo addendo priorera pofteriori :quia cft
&
Mtim ttr-
diffiniriuam rei:(cmperenimerit nugario pracpo- zMitntm.
habeatispedesydtud album, tdiudnigrumitat
& nihil refert , vcl poftponendo negata hoc prius hocpofterius, ideo didt,qu6d palam erit (cilicet quod conclu(uro eft ,fi <juis
quot vtique feliiones fuerint,
tranffonat tales diffinitiones
vt fi dinidatt
i,aj,itntii
difFerenrias:nam ficut prius,addendo pofteriorem
nendo
Si verofffunditm accidens ,
'^^1^"*l^
tranfponendo
:
dicere
:
,
,
id eft
,
difFerenrias
pofitas in diffinirione vt aliquis dtcat fto»,fciIicet
fit
"ExfUribitt
diffneMjit
Xmtitptrfe
« multis difFcrcntiis
non
Oftendit
quomodo
vnum ,
(limantur per accidens ,diccns qu6(i
fi
diffinirionem qua eft hominU
fi vero fecunditm accidens , {u^!p[c aliquis fumat difFcrentias:vry? diuidatjjabentis ftdes, aliud at-
fitperfiuum enim
bum^aliud nigrum
pede : fed non
tiafinalesy^itot-
:
ttfnc
fupple tot erunt differen-
vtujue fuerint feQiones, id
eft,
di-
vna non fubordinabitur aheri; nec per confcqiiens facicnt vnum per (c : ex hoc patet quod ratidfiiperius fzdti ad oppofitum non concludit : proccdit enim de difFerentiis fumptis uifiones,quia tunc
per accidcns, qu«-non faciunt
&o tantum, qus Bcra.
vnum , nifi fubie-
vnitas no)i fufficit ad diffinitio-
Dcinde ciim dicit ratio efi
qus
ex differentiis c^ harum ex Jinalijecun-
efH
:
4um re6ium. Concludit intcntum. Circa quod duo fadt quiaprim6 ponitconclufionem. Secundb manii^htiit \»-
fcftat
eam per quoddam fignum, Secunda ibi: J^a-
Vam oHtem. Dicit ergb,qu6d fupple ex prxdidUs e(i,palam ^uod diffinitio efi
efi ratio, fcilicet vna,^M4 ex dijferentiis,& harum^fdXictx. difFercnriarum
fupplecft vnitas ex finali.di^erinxizfecmndMm re-
i}um,id eft.quando fumuntur difFerentiac ordina-
minus communis fub cdmmuBiori,& non fumnntur a larcrc,& pcr acddcns.
te
:
vt differenua
Scoti Oper. tam. IV".
animal bipes^e-
difFerenria pofterior, ponitur prior eft dtcere
eft
qus cum
ftantiali diffinitione
namque oportet
,
,
fit
ideo fubdit:
habens pedes , diBo bi-
ordo infubHantia, id
eft,
in fub-
modo iam dido quemodo :
inteUigere,hoc
quidemprius
;
iBud
veropofieriut :c^azfi dicat,qu6d non, u ncgetur
fi-
nalis difFerenria effc fubftanria rei compleriu^,
Vltimo epilogat dicens
de
,
difiinitiontbus igitur
^f*l*guK
fecunditm diutfiones,id eft,qus accipiuntut fecun-
&
dum
difFediuifionem generis in differentias rcnriarumin difFepntias didum eft : ^uales <jua-
dam funt di£ia primum
^arepalam quod difjinitio
ejfe
des habens:\\>i tranfponirar ly 1»»^«
partes fbrmales fpecici
qux di£b funt
quz
(cilicet
accipiunt
& per (c pracdicata & alia
8c often(a
piimum
in pracceden-
ribus.
Notandum,qu6d negantes plures formasjiinc (umunt argumcr»tum:quia fi non cft ordo in fubftanria,
ergo non
cft ibi alia
& alia forma:quia
fi
ordo in fiibftanria rei (ecundum ordincm formarum:(ed hoc nihil valet ad propofitum : Philo(bphu$ enim ante immcdiatc voluic quod fi eft nugatio addendo difFercnuam priorem pofteriori, pari rarione «it ni^ario cconuerCo non enim eft talis ordo tn fubfbuitiis : hoc eft , in his qux pcninent ad rarionem fubflanfic^am
cffct
:
tialem aUcuins
>
nue
diffinitinam
,
quod
Aa
alius 8c
aUu»
loJ Vidc in 4« Tbi fupia.
ordo
alius
Metaph.
Lib.VII.
178
nugationcm
Si tollat
fiat
;
Vndc non
Philofophi qu6d diffinitio non pof^ per multas difFerentias non dari pcr geims ,
cft intcntio fit
&
mUfad
fe
fccundum nugationem:
inciudentes
non
fit
:
hoc
:
qn6d ab vltima
cft
vnitas rci
:
quia quandoquc
fl
&
ca excompofitum aut
emnt vna
;
vnum
& & & tunc, aut erunt duac,
:
vna,erit nugatio
fi
cum
,
vtraque
& aUud, & vtrunque inadu,&
ponatur : fialiud,
in adu vltimo non fit vnum , fequ6d ex illis duobus non fiat vnum. Exemplum huius patet in littera , vt fi diffinitio
ijuidtrat
,
compofittun ex vtroquc ,
Ynomodo
vt fubicftum paffionibus;
modo vt matcria fbrmac,ide6
animal pajponihui
6lum
lia
,
& vnitas diffinitionis, non cft inciudcn$ for-
jfnaUter difFerentiam priorcm,qua: cft
habens pc-
teria fubiicitur liis
quidem
maforms fubftantiali ; de eft fupri , quando oftenfiim
4«ff:«t
di(flum
materia
eft qualirer
&
& partcs materiales pcrtinent
ad fpeciem,vel ad indiuiduum. principium
:
quod quid
cft
traElemHi
agit
:
Et
vnde
& de hoc
maxime
ejfe
& fupple non
fibiiibus agit in S. huius, ad
quem
ifte fcptirau^
Notandum, quod
diuifio fiibftantiz
cum
:
tcr vniucrfalc
ibi
pnim pofuic
ejfe,8c
vniuerfale,
IV
M.
&
ab illa , rc eadcm Probat duplicifubftantiam,
44.
c(t, ciux. 1 8.
109
Tcxt.c6.45.
redeAmus
:
ferfcrutatio
diciturautemfi'
^^f ftthiecJum pdffantia e(fe
,
& quod quid
erat effe , <^ quod ex hU S" vmuerfale. De duobui (fuidem igitur dicium efl etenim diclum cfuod cfuid erat effe\,& defubieBo : qui^ dupliciter fubiicttur , aut hoc alitfuidens , vt :
animal paftombtts^aut vt materiaaSfui. VidelHrautem dr vniuerfale caufa quibuf-
dam effe maxime fale/unde
&
,
(jr
ejfe principium vniuer-
,
inquircns vtriim vniucrfaija
continuat diftis intento.
,
enim hicvni-
natum eji. Cuius hocerifiaut enim omnium aut
ergo fubjlantia
mllius-.omnium autem non eJipoJ?ibile,vnius
autemji erit
,
dr alia huius erunt
,
quorum
enim vnafubfiantia eH y& quod quid vnum,&ipfa vnum.
erat
Excquitur de intento. Circa quod duo facit: qnia prim6 oftendit qu6d vniucrfalia non funt fubftantiac , co modo quo dixerunt quidam^ Se-
cundo exponit quid dixerunt
fic
dircftc
& quid non dircA^
ponentes. Secunda
ihi: Sed Jpecies
di-
primo oftendit gencra-
impojfibile,
Manifeftum autem.Vtimz in duas fcaindi^m dua^ vias , pcr quas oflcndit propofitiun ; nara primd
Qrca
ibi
:
VtdttHf-
emm
qu6d quoniam de fubftantia
eft
per-
fcrutario, (cilicet in ifla fcientia:>/«-»7» redeamut,
rcfuraendo
ejtj dicitur
&
flnt.
Prim6 proponit intcntum diccnda. Secund6 excquitur de
Secunda
Dicit crgo
commune
fcilicet diuifionera fubflantiac, vt
ap-
jie
qua vniufcuiuque,fro- Ad hunc ta
fria vniufcuiufque^qua non inejl altf^vniuer-
non efle rerumfubftanrias. Secud6 oftcndit hoc fpecialiter de vno & ente , qux maxime rcrum fuoftantiae ponebantur. Secunda ihi: .Qupniam verovnudicitur. Prima in duas:quia prim6 probat qu6dvniuerfaiia non fint fubfbm-» tiacSccundo qu6d non fintfeparata. Secundaibi:
vniucrfale dicitur fujjftantia i quibuf-
quod fack duo.
fubflantiam
diHorum j fri-
litcr vniuerfalia
&
daro
effe
ejuodcunque vniuerfaliter
centes. Prima in duas:quia
de hoc traStemui.
In ifto capitulo , vt dicebatur fuperius , agit tjuod quid ejl fccunPhilofophus dc fubflantia
dum quod
Videtur enim impofibile effe
dicit:
uerfale quod plurtbtu ineffe
QVomam verb defubflantia ef-yiterum
:
fale vero
ratibnis primae rcfponfjoncm.
huc tcxt
,
modi fubftatia: qui prxdi(5bi funt. Deindccti
mum enim fidffiantia
(
expludcns
furait vniuerfalc Platonice ,)
Afi
ejft
&
cfle.
cfiTc
qua: hic
quac ponitur
:
Dodor
non
,
,
iiia
quar tenus , vt patet ex przcedentibus , quod quid eft maxirae fetenctcx paneformac. Itcrum genus vniuerfale hic fub vno comprehenduntur, quatenus genus eadero rarione ponitur flibftantia qua, rcmanent ergo quatuor vtjiiierfale, vt dicetur
Rcfumit diuifioncm fubftanti3C,quam pofuic in initio iiuius libri;licet enim hsec videtur;vt notat
frnnt.
& genus,& fubiedum:fubie(ium autem fuixiiuiditur in matcriam, fbrmam, & corqpofitum Ccd
Vniuerfaiia Platonice accepta fubftan-
diuifio verbis diffcrat
nihm^u$4
ordinatur.
hic loco formas ponitur tjittod quid erat
R
&
fciiicet vniuerfaii
,
quatuor, fcilicet cjuod quid erat
C AP VT XIV.
Sr M M A
quodfiA-
iicitur pAjffi»-
caufa fubiidtur
fbium materia
circaprincipium huius feptimi
non
ctt
cnim deinceps in hoc feptimo de autem compofitis & fen--
rcfumitur , redit in idem
tias
qu6d
fufc>dit ,
SubitStnm inflixfcili-
vniuerfali:de fubftantiis
des:aiioquin fequuntur inconucnientia pracdida.
SVMMiE SECVNDiE
aut fup-
& fimiiitcr quodlibct fubic-
:
vninerfale videtur eiuibufdam
animal habens pedes bipcs , iy bipes , ^ qua completiuc cft fubftan-
:
paflionibus fuis &: accidcntibus:4«f vt
eft
dicit
pie fubiicitur,t/r ibof alujttidensXdlicet in zStaivt
cum cx duobus
hominis
ttr dititiir.
& itcrum defubieflo,qma dupliciter
effe
fubijcitur.
aiio
id eft
,
quitur
finalis difFerentia
T«. co.
&
bare,{cquitur nugatio
&
Cap. 14-
&
quarto ftcundura quofdam dicitur fiibflantia vmuerfale;de dmbw qnidem igitur horiimquatuor diEtum efl : etenim pro quia , diEium eft de quod
genus fit remorius, diatur pcr multas difFercmias: fi crgotunc vnitas non c(l ab vltima differentia, cum vnitas compofiti fit ab vltima difFerentia, cum hxc non fit vhima , erit ahqua alia vltima cijm multz fint ibi,tunc de illis cCCdt adiVs ab vhimus adus , aliqua difFcrcntia vltima, '
quid dicendum reflat,&
ijuod ex his
differcntia
'
fit,3c
autem fubftantia
dicitur
ejfe ficut fuhieStAftauiiM iiumyid eft,materia,quaE form«c fubiicitur,& aiio qMMdmflki' modo,tjuod quid erat ejfe, id eft, forma, tcrti6 :
nam
fhponantur in diffinitjonc multac difFcrcntiac ordinat:?,non fequitur nugatio;fed fupponendo oppofitum illius, quod vuit Philofophus pro-
'*
pareat quid diihim ful)di.t
probat intcntum pcr rationcs fumptas cx parto pracdicationis , prout vnjuerfaiia vt vniuerfaiia dicuntur pracdicari de inferioribus.
Secpnd6 ex pane
"^ 1«"«'« lib.7.
Summ^IL parte compofirionis
prout infcnora dicunmr
,
componi cx Tniuer(alibus. Sccunda ibi yimpUuj Autem impoffibtle. Prima in duas quia primo pracmittit rationes. Secundo excludit cauillofam Tcfponfioncm- Secunda ibi Sed anjic. Prima in duas iecundiim duas rationcs. Secunda ibi .Am:
&
:
:
:
mpojftbtlevidetur, (cilicct cx Scendis-.quodcMn^ue
VttiutrftU
fuidi
vmuerfaliter dtUorum
fubfiantiAm
effe
:
primum
tnimfubslantia qutt vniufcutufque propria cet eft
illi
cuius cik.,efutnon ineft
communt
alij
non proprium enimdtcilur vmtterfale,quod natum vero
CMtiu
rtbiu,
fr^tf,(cilicct
vniuerfale
eft inejfe
:
hoc
eum
tra
fic
licct fimplidter,
;
:aut enim omnium,
erit fubftantia
cft poflibile:quia,
cftjdibftanria vniu(cuiu(quecft propria
5c per confequens plurium plures funtfub-
:
& di\ictfx:vniHt autem eortanft erit, lcili-
cet vniuer(ale fubftanria
quod omnia
(equitur
:
, qu6d omnia quibus vniuer(ale ipfum vnum, cuius ponirur eflc fubftanria:quodprobat:^MrKm enimfubftantia vnum eSt , qnod qMid erat effe vnMm , (fr ipfa vnum funt relinquitur crgo cx prsdiiftis, quod vniucr-
erunt hoc
ifta rario
con-
& alias airumat maio-
dicit
Sed anfic cfuidemnen
contingit
,
vt quod
animal Ergopalam ijuia qu/edam efi ipfim ratio/. differt autem nthil : necfi non omnium ratio efi eorum cjuafuntinfuhflantia. Nihilenim minusfubfiantia erit hoc alitpfo 'autem exifiit,vt
in homine,(^ equo.
cuitti
vthcmo hominUin quo
,
idem
accidit
iterum
,
exifiit
;
,
^ ,
qu^re
enimfuh^antia in
erit
, vt anirnalin quo efifpecies, vtproprium exifiit.
illiids fubfiantia
Excludit quandam, rcfponfionem cauillofam, qua pofletobuiari primi rarioni , vbi didum cft omnia efte vnum, quonim eft fubftantia, & quod ,.* _ f. qtttd eit vnuni diceretur enmi ronan quod vni.
,
.
»
f.
.
,
:
vtdi^um ftantis
przdicabiles
,
bcne procedit
plu-
illorum pliuium hoc, id
aut nuUiw,omn'mm autem non fibi
:
icili-
,
alicuius
eft Sc
cftjVTUucrfale
III
& realiter (epararas
de inferioribus:&
quid erat ejfc.in
eft fubftaritia.
:
tUttnem.
fecundijm ellc,
eft.
:
ergo vniuerfalc nuUi
,
:
timt ctMtTM
ffuU fU-
Plato autem ttnu,ftdmm pofiiit vt fibi imponitur, fubftanrias vniucrfalcs 'ff"*'^
proprium
Minorem declarat quia vniiierfalc pluribus ititum cft inelle aut ergo erit fubftantia omnium, autnullius non omnium,quia fubftanria eft propria illi cuius eft, crgo nullius. Dicit crgo, qu6d
eftfitkjU»-
279
loquitur Philofbphus
in Prxdicamentis, vt allegatum
rem faKam. Dcinde cum
&
mtrfalidMt»
modo quo
ce loquendo, co
In prima partc intendit talem rarionem:Sub{lantiavniu(cuiufqueeft propria dbi nulli alij ined Ted vniuerialc nulli cH
fltMs fubftdntid dtcitur.
m€Ttdiv»l-
XIV.
Cap.
id eft
ineft, crunt
&
uerfaienon
quod quid
eft fubftantia
quac
fit
,
firilicct
fubftantiam ,vt tjuod quid erat inexiftit
,
J"'*"»**^ tnxm „,^_
rttit^
propriavni, vt
erat c(Ie:quod cxcludens dicit
fic^qutdem non contingit
1 1
^xtludneita
:fedan
vniuetfale efle
: effe
in ipfo
fupple eft fubftanria inexiftens
,
aMtem
vt ani-
&
mal (juidem in homine equo. Vult diccre quod fbnc poftct obuiari diftac rationi , dicendo quod vnii^prfale non eft fubftantia , ficut quod quid
&
:
fale nullius
{iibllantia.
(It
Notandum quod
iil
,
Philofophus non intendit
fimpliciter negare fubftantias vniuerfales
contradicerct (ibimet
:
nam
& fpccies in
genera
f^rsdicamcnto Subftanriz ponit efle fubftantias ecundas,vt patet in pra:dicamenris:(ed negat fub-
Cimmtit Thiltftfhut ttecipit
nam
:
hic
ftanrias vniuerlales
tmiMerffUt
modo quo
eo
Platonici po-
hebant,fciliccte{Iealiqua vniuerfalia
•fimdu.
fubftanria,& qttod qMid realitcr feparata
quiditas
&
:
cft
,
qua
fingularium
hoc cnim
eft
;
crunt
& ab eis
impodlbile
:
nam
& fubftanria cuiuflibct cft propria
fibi realiter inexiftens
,
ficut
probat
ifta
fibi,
prima
erat effe,\ich fitfubftanria e.xiftens in parribus,vt i^j^^"*" animal in horoine,& cquo:natura quidcm animalis
non
eriam ergo
palam quia
ipfittt
,
Ampliits fubFUntia dicitur fubieifo^
tjujt
non de
& vniuerfale defubieiio Aliquo
di-
dtur femper.
de fubicdo Dicit ergo
:
:
Slantia,id eft, in diffinirione fubftanriaU rei
,
alitjMo
,
&
vnitterfale
femper
dtcitttr
de
fMbieQo.
fubftanriar pracdicantnr
de fubie
vt didnu: in
,
Prardicamcnris, cap.de Subftanria. i
Re(pondeo;poteft dici quod realiter loqnendo
(ecundum
quia
eflet proceffus infininis in diffinitionibus:
nihil
enim minusfubftantia erit alicuttts hoc,
fcili-
qu2 poritur non habcrc diffinirionem, quam
haberet vt homo hominis in qtto -exiflit : quare idem tucidet iterum quod prius:mr enimfubftanfi
id cft , quod ifbfubfbntia comraunis;Ucet non ponatur propria alicui infcriorum:oponct tamen quod fit propria ilUus oommunis vt animal in qMo eftjpecies proprium extftit, id eftjficut animal ;
,
fi fit
quacdam fubftanria com-
prius pndicabirur dc illo
cius erit propria fubftantia
,
fiue
fit
communi
,
&
diffinibilis fi-
ue non : Ci ergo taUs fubftanriacft propria aUcui vni, nonpotcrit pracdicari de pluripus, nec altcri
elTe
S
V MM A R
1
V
nulb cft
Scoti Oper. tem.
communis, verum Logi-
(ubftantia
quac dc alio prxdicctur, licct hoc
IV.
fit
H.
Quatuor rationibus probac vniuerfale non efTc rubftanciani ex panc compoii-,
tionis, qnafi hacc, vc infcrior
Sed occiurit dubium,quomodo verum fit qu6d fubftanria non didtur de fobied» : nam (ccundx
&
:
tunc
incHe,& fic idcm quod prius.
ergo vniucrfalc non eft fublbmtia. qubd amplius /Mb[tantia dicitMr qtu
mn defitbieSo
,
dtffiert autem nihil , id cft , nihil ad propofitum ,fi non eft ratto ,id eft , diflinitio omntumeorum qu* funt ,id cft, ponuntur /wyK^-
Ponit fecundam rarioncm , quac talis eft : (ubftantia non didtur de fubie«5k):vniuerfale didtur
ir
qMtdam id eft , aliqua ratio quod ponitur fi!ibftantia
tia in iUiusfMbftantia
Tcx. C0.46.
qittmti» no
eft
fcilicet aniraalis
communis
munis
fukieti»
ei propria,cum ad quod excludendiun fubdit:
aptum,& non repugnat fibi vt vniuerfale efle pluribus coramunicabile quandoque enim (blum habet vnicum fuppofitum aclu fub fc, vt patctde phcmice , dc Solc, & de Luna , vt dicetur infra. Dcinde cum didt
dicitiu:
:
frUiMKrit
:
autem vniucrlalc quod natum eft femper adu de pluribus praedicatur:(cd hoc accidit fibi:fufficit autem quod fit :
£(Ic in pluribus:nec
fmiJUnti*
homine, quod fit
in equo
cet
ratio
k
eft fic in
fit
,
illud inclu-
vcfupcriuscomponcns. Do
non fcquicur
difiinicum
non efTecompo-
ficum.cx realicacibus , quia raciones proccdunc concra vniucrfalc Placonicum
cancum.
Aa
1
ArrK
'
28o
VII
Lib.
Texte6^7.
AMplius AUtem impofsibil(
Metaph.
inconue-
(jr
niens hoc ejfefuhsUntiam ,Ji ejtex ali"
qmbw^npn exfnbFf^ntiis
effe^
nec ex eo quod
hocaliejuid,fedtx quali ^frius enim erit noft
«H
fubfiantia
quod
,
(^
fnbjlantia
cjttalU
eli impofsibile
tepore
,
,
ipfo htc
(^
,
nec enim ratione , nec
nec generatione pafsionespofsibile
eH
friores effefubHantia, erunt enimfeparabiles.
tttnpofitioHts
frtbnt vni'turfalia
n»»
effefub/fa/f,
tw.
Probat qu6d vniucrfalia non funt fubftantias ex parte componrionis , prout inferiora dicuntur
componi ex NTiiucrfalibus. Circa quod duo facit primo adducit rationes ad propofitum. Sgpundo dubitatjoncm quandam excludit. SccunAccidit autem cjHod habet dubitationem,
:
Prima
in
quatuor,(ecundum quod quatuor ratio-
nesponit. Secunda ibi ibi:5»t aHtem.
:
Amplius Socrati. Tertia
Quarra \h\:yimplimaHtem. Inpri-
raa parte intendu talem rarionem
funt fubftantia»
;
ergo fabftantia
ilantiis;confequen5 eft falfum res eft
,
funt priora
&: fic
:
:
:
Si vniuerklia
ex non fub-
erit
fupra
quia fubftantia
:
prima omnium
eft
diflSni-
ejfe
ex
non ftih/lantiis nec ex eo <jHod eft hoc altefuid : fed ex qualiy f d eft, ex his qu«e fignificant quale quid,
Ejftfrius
tempore »lio in fropefttt
^uidi
&
quod probat, quia tunc , non fubftantia quale ent pniu ipfa fubHantia quod eft impojfibile : nec entm ratione, id
eft, diffinitiohe
generattone,poJfibile
Jiantiaiqma ftanda,
li
quod
tempore alio
"J
eft
,
nec temporey nec
pajftones efe prioresfub-
CK,erunt feparabtles, fcilicet a fubeft impoflibile hoc enim prius eft :
,
quod
fcilicet poteft elle
feparatim
fineillo,vtdidifn f ft circa principium huius f^ptimi } tunc fiipplcndum eft quod ea ex quibus aliquid componitur , funt priora gencratione
&
&
tpmpore,& quandoquc
etiara diffinirione
tur vniuerfalja figniricant quale quid, dici qiiod fint fubftantis, ex
fi
non
:
igi-
poteft
quibus conftituitiu:
hoc ahquid. Se i
non videtur concludcre,
& fpecies in
paedicaqento
Sabftantioe.cajp.de fubftantia, Hcec
non
hoc
fignificent
aliquid, fed quale quid,vt di-
citur in Prajdicamecis,non
tame
lignificant qualc
frocedit »r-
accidentaie,ficut paflioncs, fedqualefubftantiale:
gumentum
;:a:io
tionibus nullius.
fubftantia ,
autem Philofophi proc6dit ac
fi
vniuerfaHa
lignificarent quale accidetale,ficut paflioncs.
Ref-
pondeo , qu6d rauo Philofbphi concludit contra form» (^Jim Platpnem ; nam fi vniuerfaUa fint quxdam res eo fUciter efi modo,quo ponit Plato,fcilicet quod fint res ali? a tet
non ex
ergojimiUs
tx hypothefi. AJ.rtibiedis.
ipfis exifterei
Ejf his itaqueJpeculantibus
^
(fuia nttllum
communiterpr^r
dicattrumfignificat hoc ali^uid/ed tale,
Ponic fecundam ratioriem,quaE ucrfaha funt fubftantiac
fiagnlaribus,& per confequens
fi
fienificant
quale accidencale:nam
omnis qualiras quae eft res ali^ ab co cuius licas ,
& eft in co cuius
gualitas accidcnralis
,
eft
,
eft
eft fupra quod vna fubftanti^ eft propria vnius tantum. Confequentiapatetexhoc:quiatunc ho-
mo erit
,
qu6d
opqrtct
patct 4e albedinc refpc<5hi
fignificcntqualc accidenrale
Hypochcfi quidem fcquicur inconuenies^lcd non fequicur ^d opinionc Philofo/ingulariujijofica
phi
:
quia ipfe
non ponic
jdccrius nacurac
ji
vniuerfalia feparaca,n9c
fingularjbus.
Deinde
cum
fubflantia Socraris
prit fubflantia fic
&
,
fimilirer
anim4
hominis,& per confequens Socra-
in Socrate erunt dua: fiibftantia:, fciHcct
& animal, & ita vna fubftantia putaanimal erit in duobus, puta in hominc & in Socratc. Ideo
,
dicit
quod rf»2^//«/
Socrati inertt fubftantitf
fubftantta : id eft,ipfum animal tia
hominis : qui etiam
cratis
homo
quod pft
fubftan-
efl fubftantia
So-
^«
:
duorum. Ec
fiibdit
liter, accidtt
non fblum
quod totaltter, id eft,vniucrfaomnibus tanquam vcrum &
hoc in
:
in Socrate,quia
homo eft
fi
& quacunque itadtcuntur, id
cft
>
fiibftanria
alia qua: fic di-
cuntur fpecies funt fimiUter fubflantis : fequitur quod nthil eorum qua in ratione , id eft, in diffinitionc fpecierum ^onunt\ir,nulhttieJfejMhjianttamt nec potcrunt extjterefine tpfis in quorum fcilicec :
diffinicione ponuncur, nec tn alto, fcilicec exiftont;
dico
autem vt non
qttoddam antmat praterali-
effe
animaeorum qua tn rattonthtu^ id cft,in diffinicionibus ponuncur:hoc enim genc-^ ralicer verum eft de omnibus vniuerfalibus , quae ponuntur in diffinirionibus fpecierum , fiue linc ^«4,fcilicec animalia,id eft,pra:ter fpecies
\is:nec aliqirod
aliud
nullii
genera,fiue difTerentiac
:
quia nullum corumfub-
modo quo ponebat Plaro. Ratio patec ex didis quia cum fpecies finc fub-
ftanria eft
eo
:
fequicur quod ea qua: ponuncur in diffinitionibus fpecieriun funtfiibftantix;& fic erunt in finguiaribus plures fubftanriac, vna fubftantia eric plurium , vc dc Socrate oftenfiim fiiic. Concludic ergo qutid ex hts itaqtte
fingularium
ftancia:
,
&
palam
Jpeculantibni
eji
,
quta nthtl vntuerjalifer
exiftentium,id eft,nulliun ens vniuerfalc,(^y»irftantia,
id eft
& quia nulium com/nHntterprd^dicatorumy
corum
nificat hoc
de cijm
,
qua:
communicer
prajdicancurylj^-
aliqutdfed tale, vel quale quid. Dcin-
dicic
Sin autem alia quoejue multa accident tertius
,
(jr
hemo.
qua-
ficuc in llibicao eft
cocporis. Vniuerfalia igitur qujc ^Platonepoiiutur fcparata,& pcrcon^ucns alix res a fingula-
ribus
vni-
;
qua-
htatem fingulariu,oporcotqu6d intot cis,vtfubftanriis,&r (ic fignificabunt
talis eft:Si
ergo vna fubflanria cri« in duobusjconfequens eft falfum : quia oftenfum
Th''lcfoph''iid
hominem, i-
cjua tn ratione effe
falam quia nihil vniuerjaliter extfteiium eft
huius
rario Philofophi
quia fecunda: flibftantix.puta genera
§iuom»io
homo,& cjHacunque
eorum
nihil
dicin
Ponk
^^ ^g^
-ve-
necin aiio. Dico autem non ejfe (juoddamanin malprater ali(jua,nec almdeorum qu/t tn ra-
homo
inquam talem fuhftantiam
impoffibtle eji
'explic*tur
:
nulliusjubfianttam, necjuefine
os:&
tempore. Confcquentia patet:quia vniuerfalia magi? fignificant quale quid : fi igitur fubftanris conftent ex vniuerfalibus : fubftantia f rit ex non fubftantiis. I^icit ergo.quod amplitu
triflex.
iia dicuntur
fubftantia erunt
&
tione
Jlamid iierU
ro acctditji eltfubliantia
quia eaex quibus
non
priores fubftantia,cuius oppofitum oftenfiim fuic
Trimitiu fub
fubHan-
duorumerit fubdantia-.totaliter
:
/da ibi
lii
Amplitts Socrati inerit fubflantia iia-.quare
ceniamraclonem,qua:taljs
eft
:
Si vni-
uerfalia funt fubflantia:,ergooporcecdare terrium
homine:confequcnseftfalfiim:crgo Dicit crgo,yw aUtemfxd eft,qu6d
fi
& antccedes.
non detur pri-
dida conclufio , fciiicet qu6d nullum vniuerfale fignificac hoc aliquid multa quoque alia accidunt inconuehientia,& fupple quod
eft terttpu
h<mo.
Nocandum, quod hcut didhim fuit alias , hoc inconueniens quod fequitur dc tenio homine,
quod
Ii6
,
Summ^ II. ThftUxtxf»fitic
hmus
qmtd ift tertwm
*if*
*•
fequirnr ad Platonem
qaod
Cap. XIV.
dupliciter exponi-
,
modo vt pratter duos Gngularcs homines fit tettius homo qui eft communh. Sed hatc pri^^ expoiitio non eft ad mentem litter» quia li-
nir:vno
inconueniens darc
homincm communem & fingularcm, oportcbit poncre tcrrium hominem; cum homo communis & fingularis conucniant innomine
& rarione
ficut
,
duo homines fingu-
Ures praftcr quos ponitxjr a Platone terrius homo communis ; ex hoc quia conucniunt in nominc ratione , ttmc lequitur cadera rarione ;
&
&
ouod fit dare quarmm & quintum homincra , ucin inHnitura. Dcinde cura didt
&
t^mplius dutem eB ita matiifeFlum , imfopbite enimfubHantiam ex fubFiantiis effe inexiiientibus fic vt aifu du« namque fic aHu , nunquamfunt vnnm ailu,fedfi fotefiate duofuerint^ erunt vnum^vt qua duflum ex duobm dimidiis
fotefiate , nam aHusfe^areffubfiantia vnum,non erit ex fuhfiantiisinexiBentibus , (jrfecundum hunc
farat.
modum (juidem diiit
Democrittts reife , tmex duobus vnum, aut ex vnoduofieri ,magnitt/dines enim indtuiftbi-
fofiilHle enim ejfe ait
les fubBantiasfaciunt,fimiliter igitur mani-
feHum,quia
^ in numero hahebitfiefinume-
rus comfofitio vnitatum ftcut dicttur a qui-
hufdam^aut enim non vnum dualitM^autnon
ita eft vuimfefium, fcilicet vniucrfalia ,
quae
non
e(Te
fbrmari poteft
fic
Impoflibile eft ex piuribus exiftcnribus in a£hi
vnum, quia adus
fieri
diftinguit
vniuerfalia funt fubflanriae in
crgo cx talibus fubfbntiis erit
vna aliqua fubflanria
ExdMbmin quod
fubdit
,
,
& fcparat
3.€oi
cxiftcntibus
exfHbfiantiifficHt inaElu exifientthm
vnum
^itefic
benc potcft
fiinSi.
ifate: ita
non
& hoc cft effe
:
:
ab
dHfU, fcili-
dimiditi prte-
in adu,puti^ dupia
,
be-
&
aiio per propriimi
aftum
& fotmamj
fua pofirioncfcilicct
erit
iientihm aEiu ,
;
fequitur
adu
, puta parricuiaris , eft aiiquod ex fMhfiamits , fcilicet fibi inexi-
& idc6 fuppie fieft ex vniucrfoliquod
vniucrfalia
vt diccbat Plato.
non crunt fubEtfubdit, quod
modum quem didt Democritm, reflMn hoc didt au emm wipofifthtle ejfe ex duohm fieri, vnum aut ex vno duo. Cuius didi
&
:
,
rarioncra fuixfit : magnitudines enim indiHtfihiies factunt iciam fHhftantias , icilicct Democritus
&
didum eft
fcquaces
dus
tudine
fimiliter tgitur manifeftutn Scori Opcr. lonu IV.
:
,
ficut
rcrum
aiitcr
,
rerum po-
qu6d
fuppofita
quod magnitudincs
&
fubftanriac,
fic
Hahet autem quod
indiui-
fcrapcr clTc in
aftu,redc dixit quod ex cis nunquam fiat per fe pofita hypothcfi. Dcindc cum didt
vnum
accidit dubit ationemfi Txom.jo.
emm neque ex vniuerfalibus pofsibile eH effe necvnamfuhfiantiam
,
propter talealiquid:
fednon hoc aliquidfignifitare.nec exfubfiancontingit affu efie ; neque vndmfnbfiantiam : incempofita vticfue ertt fubsiantia omnis : quare nec ratio vtique erit netjue vnius tiis
At vero videtur
fubHantia.
omnibits
,
n8
(jr
diffum e^ dudam aut foium fubHantia effe terminum,aut maxime : nunc autem nequefi huiufmodt : nuilius igitur
erit diffinitio
-.
aut
modo quodam erit modo autebtquodamnon. Manifefium autem erit quod diciturmagis i» ,
Excludit
quandam dubitationem,diccns,qu6d
quod accidit
illud
bttationem
:
,
fcihcet ex pratdidis habet
fienim vt
didum
eft
nec
vnam
du,
id
efe ex vntuerfalthm propter tale aliqutd ifed non hoc aliquid figmficare, id eft, proptcr hoc quod vniuerfale fituAlivafuhftantiam pojfihtle
eft,
eft
&
non hoc aliquid:wc eriam rupple ficut didhim c{i,ex fHhftantits aSiu contin-
gnificat qualtj quid,
git ejfe:nec vnaM,id fic eft
,
eft, nuBamfHhftantiam, f?inomnufHhftontia ertt vtiejue incom-
: ^uare nec ratioM e^^^diffinitio-vtttjue erit^ Kecvntm,id cft.nuUius cxii fuhftantix : namdiffi^
cum fit ratio habcns panes,non poteft dari de fubftantia compofita at vero, oppofitum
nitio nifi
:
fupple videtur
tmmhm, & dudum didum eji, aut
folum fubftantia efife terminum , id eft , diffinirionera;4«f maxime:nMnc autem concluliira cft fiippie qu6d nec huim, fciiicct fubflantia: eft diSinirio
dit
ftanriac in
TMtitmtm.
nuntur indiuifibilcs. Vci
tio.
non
fecMndttm hunc
Democriii
raulra in potcnria:cx quibus fubflanri^
quarefifuhliantia ,
;
;
vnum bus
t»ufirm»tfitJi
hoc fuppofito ttOch dixit ; volcns qu6d fivnoin adhi non funt multa in aAu quia iam non eflct vnum vt didura cft ita ncc lunt rias,&
cut in
fofita
:
nc conftat ex duobus dimidiis , qus funt in ca in non in adu fubdit caufam difri ; ailm enim feparat , vnumquodque cnim diflin-
gmitdrfif»- guitur
Ttr dicimm
&
aBu : fed fifuevmtm nam vnum in a»flu
quod vnalinca
:
gucns intcr potentiam aftum , ponens criam magnitudincs indiuifibilcs cflc rcrura fubflan-
quara
adu ex duohm
potcncia
fitfrttfMtt.
Notandum eft didhim Democriri taic forte hamoriuum quia fcilicct ipfe non diftin-
duo nam-
cfTc plura in potcnria:rf
cet linca, quae eft in
mtutrit, -vt
fed
aEiu nien<juamfMnt vnum
rint duopotefiate erunt
re*littr di-
r»t ylicttnf.
:
enim fuhfiantiam
mdm ntn fit
frtfrientmr
:
adu , fccundum tc;
vt tu dicis
imfojfibile efi
,
&
:
Ponit quartam rarionem,diccns,qn^ ampliki,
&
fubftantias hac ratione
JIBtudiftin-
:
foHerioribm.
effvnitas in iffaaffu.
fmppl*
non eftvnMmJic fimilitcr nec quicunqucaiius
litat
fibiies fint
:
Us *8ms (j« vltimMt 0»
vmta-
quia tunc aut dua-
buiffc
fit
nitur,vt lcilicet prarter
fifimtfcrm»-
:
neccdarium fecundum Platoncmde idcis, &idc6* nihil concluditur contra eum. Aiitcr ergo expo-
fecundum yeritatem
;
"7
\\iAxhit,finttmerm eft cempofitio
homincm communera (eparatum, Piato tamcn hoc non rcputarct inconucnicns imm6
cct
terrium
Tcx. c6.4>.
fc
tHm,ficut dicitur a tjmhufdam
numcrus atu vnitM non efi aHu in ipfa , fdiicct duaiitate , & hoc vcrura cft aboquin duaiitas quicunquc aiius nuraerus non cfTct pcr fc vnum, fcd fbium aggre^arionc.vt aceriius.
:
tr»FUtmi.
numero
281
;
:
igitur fcquitur
quod nec nuUim
quta
& in
ticntm
difti-
tx rt»litMilmffMifiib- trm vtl froniti
erit dtftini-
Et tangit fblutionem dubitarionis cum aut modo qModam ertt , fcilicct fubftantia cx
ptrtitHoiHiit
modo autim quodam ntn;tnanifeftMm "* autem erit magis (jMod dicttur ex pofterionbm, SolMtit. fcilicet infra in hoc eodera feprirao eriara ci Cap. fiibftanriis
:
:
odauo
libro
:
quia
fubflantiis
iix
licct
a£hi
;
fubfbmria
cft
&
taracn erfui^'
fl^ntiis in
potcntia cxiftcntibus in toto. ):(
Aa
.-.
15,
non fit cx
fupple de magni;
D-jfniti* ar-
guit cempofi-
SVM
.
Metaph.
Lib. VII.
z82
ex gencre & difFerentia puta homo & c& huiufmodi tunc aniiml quod c genus, aut eft vnum &• idem numero in homine & equo,
pofitae
SVMMiE SECVND^ C
A
V T
P
,
quus
XV.
ll
:
aut alterum
neutrum poreft
frd
:
dari
ftntfuhfi»n-
ti*f*f»rMA
A»*^-
fpecies
, fi
& compofitae ex genere & difFcrentia, crgo, &c. Circaiflam rationem fic
funt fubftantis feparatae
Inconucnicntia qui fequuntur coijtra aflerentcs ideas fubilantias e(le,& feparataSjatqueex ge-
& dilFercntiis conftarc
nCre
fupple feparata:
fienimfufit Qiecies
,
gulare etiarn incorruptibile
quod eft genus,eft
in
S
& idem numero,
,
earum
fi
Secund6
homine
&animaly
,
& in equouiut vnum
flipple aniroal eft in
vtroquc,4M
enim quod genus cft in pluribus fpcciebus. Dcinde cum dicit iUterum.-conikax.
r MM A R IVM.
£x didis infert
maiorem.
pracmittit
ftantias feparatas Platonis.& fin-
di^ibilia non e0c.
ideas
Primo
procedit.
probat minorem '^irRatione nam^tte. Dicit ergo,
Itena fub-
fUtione namquepaHtm quia vnumteandem
inconuenicncia contFa
fpedes differencia quia
affercor teneac
componi ex genere & genus cunc non effec idem numero in variis fpeciebus, quod fuse probac>noquc eciam diuerfum in eis,& hoc quacuor racionibus quod inconuenicns ex comparacione gencri; ad indiuidua fenfibilia» •,
enim
dtcit rationfm dicens in vtroque
eH aliquis hopio ipfum fecundum fe
:
liO
ergoft,
hoc ali-
quid , (^ feparatum , neceffe ejt ex quibus, vt animal,
& bipesjhoc altquidfignificare^^
effe
feparabilia,^fubfianti^-.quare (^ animal.
:
clarius fequicur.
Piobat minorem rationis. Circa quod duo faprim6 probat vnampartcm minoris, fp-
cit:quia
lieet quod
non fit idcm animal in homine
,
& in
cquo.Siicundo probat aliam pancm,fcilicct quod
MAmfefium autem ex hls ipjls^quodeuenitidtM fomntibusfuhfiAntiag 115
farabiles
effe ,
cientibtts
^
& fi-
^pmulffeciem exgenerefa-
non alteriun.Sccunda ihi:Sedfi alterum. Prima in
improbationcm.
differentiis.
Poftquam Philofophns probauit
vniuerfalia
non eflefubftantias, nunc probatquod vniuerfa!ia non funt fubftantia: fcparatac. Circa quod duo facitrquia primofacit quod didum eft. Secuud^ addetemiinandum dubitatione quandam quam fupra dimiferat ijifolutam. Secunda ibi Mamfefittm eft autem ^ttod ffihftatitiarum. Ptima in du;is:quia primo oftendit quod vniucrfalia non funt fubftantiac (eparatac. Secund6 quod dato quod fint , non fimt diffinibiles , vt dicebat Gluomam vero fubftantia. Plato. Sccunda ibi Prima in duas quia prim6 oftendit propofitum comparando gcnera ad" (pecies. Sccundo comparando gcnus ad indiuidua. Secunda ibi Amplius attteru infenjthilibns. Primain duas:quia primo proponit intentam conclufionem. Secund6 fiibiungit eius probationem. Secunda ibi Si enim funt fpecies. Dicit ergo,qu6d mamfeftum eft ex hii ipfts, qux di6b fimt ,& qux diccntur,accircgreditur
^"/^ '^^ff".
duas:quia prim6 innuit probationem minorisicifJMrMjJiud licetquoddcbeatponiidcm. Secundo addit eius efft^gmM
Secimda
ibi
Siiptidtm igitur.
:
Dicit ergo,qu6d r<«/«)«f ,id cft,per rationem probabilem,cft palam quia vnum , fcilicct animal cf^ in
('"tri^
TUt»*
"*"*'
homine & in equo eandem entm cxhibct >«quod fi afHgnctur :
(lonem dicensin vtroqfte, id eft,
ratio animalis,vt aiumol dicitur dc vtroque, fcili-
&
cetde hominc deequo, eademratio affignabitur , puta quod eft fubflantia anjmata fenfibihsi nam genus rccundum vnam rationem dicitur dc
:
fpeciebus ^liqufs
, ficut fpecies de indiuiduis ; ergofieft homo ipfumfecunditm fe hoc aliquidfepa-
ratum, id
eft
,quoddam dcmonftrabilc
fubfiftens
feparatum:cx quo fupple ^pcies fecundiun
vnam
:
:
rationcm de indiuiduis prsdicatunnf«jT^ eii pari ratione ca fx quibus , fupplc fpccics conftituitur vt animal, bipes , qu^ funtgenus,& difFeren-
&
:
tiaefle hoc aliquid
ferioribus tesiquia
:
&
& feparabilia,(uipj)le a fuis in-
ejfe fubftantias
&animal
erit,
,
fcilicet
fupple vnum
per fe fbn-
numero per
:
Coneiufio
quam
inten-
dit in hae
dcnSjid eftjinconueniens <]uod accidif ponentibus,
farte.
id
eft,
fe exiftens quod de homine&de equo pra:dicabitur.Dcindecum dicit
Siquidem igitur idem (^ in equo -^ficttt tu : quomodo inJeparatim extjtentibus
dicentihusideMeJfefubftantiaffeparabileSf
drfimul
cum hoc facientibtu, id
cft
,
poncntibus
&
differentiu, hxc fpeciem componi ex genere inconueniens ducunt ad coniundta , vt nim duo f
inteipfo
^ Deindefiquidemparticipationebipedis ^ Tcx.caji,
vnum erit i Et quare non &fine ipfo erit ,
animalhoc>
patebit.
Notandum propter Jtktu ff*cit'
rumdunt».
KM
ptfuit
rlatf.
ea quae {cquunoir
,
qu6d
ponebatPlato ideasfpecicrum ; nonaurem gencrum,vt dicebatturtertio huius,proptcr caufam ibi ide6 quaedam probationes fequentcs didam j
&
multifedis, impofiibile aliquid accidit-.contra-
namquefimul inerunt ipfi, (jr huic entifin autem quis medus quando dicit aliquis vti-
ria
que animal effcbipes , aut grefiibitefedforfan
ducunt ad hoc, qu6d lcilicct fi (pecics funt fepagcnera, contra Platonem. Dcindc ratx , ergo
componitur,(-r copulatur^ aut mifceturiverum
ciim dicit
omnia inconucnientia.
&
Si enimfunt fpecies,(jr animal in hominey
^ equo^aut vnum
(jr
idem numerofunt, aut
Oftcndit iftam partem minoris
lcm
tripliciter.
Tum primo
eflet in exiftentibus
atterum^
,
feparatim
eflc impoflibi-
quia idem nuniero ,
quod eft impofli-
bilc;ide6 diciv.fiqutdem <^//«r:fupplc idem nume-
^d vni-
Probat propofitam conclufionera
,
& intendit
mrftUia nta talcm ratioucmiSi fpecics funt feparat£
&
com-
ro animal
eft in
temettpfo
,
hominc
quomodo
,
& in equo
,
fUut tu
m
in feparatim extftentthui
vntm
1
1
Summ^II. vnttm
erit
?
Quafi diccret hoc
cfle impoffibilc
nam;dcx fecundum Platoncm ponuntur abinuicem fcparats:ficut ergo tu non cs nifi in tdp{p,& non iii pluribus, fic nec idem animal numcro poteft cllc in diuerfis (eparads. Tum lccund6 , quia §^ed idem eadem rationc haberet poni idea gencris, ficut fic mnimMlpt m idea (peciei contra Platoncm homo cnim poni:
»umer»
in
fUtrihtu
i^- tur feparatus
tiehm tMqui
tum
im^J/tkii*
ponitur
mal
y
ucriis.
AL jan.
,
quia
vnum
eft
dc multis praedica-
non eadero ratione animafix quo in equo,mf nontmiin homine
qttAre ergo
:
Tum
vnum
&
ftanriam hominis
,
ad fubftantiam infinitorum vidctur impoflibile, hoc eftquod didt :fedfi fupplc dicas quod alterum animal efi in vnoijMoqMey id efV, in vnaquaque fpcde ergo vt confeqttens eft dicere ifti pofi-
&
:
qMorum eft fMhfitintia animai : homo enim conftat ex animali non fectmditm acci-
xiotdyinfinita/unt
fum animal , quod
,
quia fpcdes compofita cx gcncrc
quomodo
vna
cflet
Quia
?
hoc
aut
quia genus partidpat difFcrentia j aut quia
aut copulata vt compofita vt domus fcamnum aut mixtavt lapis primum non, cum genus non partidpet di&rentia quia tunc idem numero genus panidparet contrariis differentiis, & cidem ineflent conaaria lion (ecundo modo, 2uia illa quae fic fadunt vnura , fiue per compo^ ;
:
:
:
tionem, fiue uer copulationem, fiue per mixtu-
& &
,
pam equi. Quod autcra aliquod vnum penineat
&
tertio
;
UmU vmitd-
,
densyfed fupple per
eflent
tkimimis
cuiuflibct /pedei
28?
& gcnus eft fubflanti* & flc animal pcrrinet ad fub~ & eadem rationc ad fubflan'
cics funt quafi infinitx
quod fupple ponitur vniim numcro in diQuafi dicerct quod non poteft did ratio.
dlffercntia eflet ,
XV.
Cap.
ria fpcciei, vt
fc
quarcnus
,
didum eft Tum
eft
eft gcnus , erit mMlta , ficut fpedcs funt raultac j nam animal fubftantia eft vniufcuiufque fpedd de quibus prafdicatur in
non
quid,
ficut
dc aliquo diuerfb a lua fubfbutia,
& hoc eft quod didt mtdta
quod
,
cft
AmpUits ipf^m ammal ertt
:
inconucniens
a/iimal enim eft vnaquaquc (pc-
:
fttbftantia in vnoqtuqiUy id cft, in
dc non :
enim dicitur, id
cft
,
pra:dicatur dc fpc-
de alio, id eft, ficut dc alieno^ autem no/iy fcilicet pnedicetur dc fpcdc vt dc alio fequitur cic, vt
:
&
{emper /e habent ficut panes, non prsedicantur de tott) genus autcm diffcrentia prsdicantur de fpecie. Iterum in illis vna ca-
quod homo erit ex tia ,
dcm
numero non potcft cfle in diuerfis genus autem ponitur idcm numero in homine , &
quod videtur inconucnicns. Tum tcrrio/juia omnia fupcriora,cx quibus componinu homo,enmt
ineqtK),&hoceftquod didt Demde fi ijMiiiem,
idcx,puta animal
fupple fjjccies conftat ex genere
nem, qui fblum fpederum pofuit idcas vt df£hun eft tuiK ergo non crit vcrum dicere , quod vni-
ram
,
:
&
pars
:
:
ticipatiene hipedtt
&
conftituat
homincm equum ;
dis conftituat
dem
accidit
.
& difFerentia,^<«r-
tmtltipedis
mal participationc bipcdis
& ;
,
ita
,
quod
quod
ani-
cft difFcrenria,
parriciparione mulripc
impojfthtie dliqnid
ejiti-
cotnraria narrtqMe fimul inentnt ipfi
& hMicentiM eft,animaU,quod poninu' vnum
vni ens
numero dcmonfbanun
fiat
per
modum
ifiaiftem non fupple
paniciparionis
:
citm alitfuif vticjtu dixertt animal ^rejfibtle
:
(\Mis ejfe
modm erit, bipes
,
conftitucns fupple fpecicm aliquam
&
/cilicct
vnum
alteri
&
de his duobus
vnum
,
& ex eis fiat
altero iftorum modorum trium veritm pro Cedyomnia fitnt ificontunientia propter caufam di^hxtL,
erit
:
Ddnde cum dicit
fdlicct aniraali
, vt cH confequens dicere ejuorumfubBdntia animal no» enimfecundum accidcns
erunt
:
ex animali homo.Amplius multa eruntiffum , fubfantia enim in vnoquoque animaL- non emm dc alio dicitur ; f autem non ex Ulo erit homo (^genus iffius illud , am^ animal
&
omnia ex quibus erit homo \ igitur non (juidem alterius erit idea , alteriusvero
fltus idea
ttttijL
:
,
& ipfum genus erit multa
& bipes,quod cft contra Plato-
:
uerfaUum aliqqa. funt idex : aliqua fiibllantia idcarum , vt ipfi dicunt. Confcquenria patet ex hoc : quia cx quibus funt dioerfa animalia,(ecun-
dum diuerfas
(pedes cuilibct (pedd refpondcbic
aliquid proprium de fubftanria animalis
gcnus
cft
,
&
,
quod
pec confequcns animal genus crit
idea.
£t hoc eft quod didt , quod ampliki omniu qMibut homo
non
ideo idea
,
lcilicet
potcft did
componitiu:
quod
,
altertiu
ejc
erunt idex
quidem
erit
& alteriut eritfttbftantia: impcfjihile namqMt
eft hoc.
Plato enira ponebat quod vniucr(alium quacdara funt idcjc, vt (pedes;quxdam fiibftantia
&
ideanim non ideac, vt genera difterentiac: concludit ergo quod tpfum igitur animal , quod eft genus , erit vnMmtjModqtte eorum (jMa fuut i»anit tnaltbus, id eft, qna: conrinentur in
SeJjialterum in vnoqntKjur^ infnitaergo
:
genm ipfiut, fcilicet hominis quare flipple d
fpcdcs funtmnltjc
attt
vna cx his duobus: quafi diceretqnod nonpoteft dari modus. Et fubditj/fti/iryiw/upplcdicctaliquis , ^Mod componitur copulatur mifcetitry
121
dc fubftan-
fecundo, q!iia ip-
malis.Tum quart6,quia tus tia
cft
(pedebus
ahir-
homo ponatur fcpara-
ab anim^', quomodo animal erit dc fubftandc compofitione hominis non videtur
&
:
pofEbilc eft
fi
,
& hoc eft quod dicit
:
amfliits fupple
dubium, ex <jiu comporutur hoc, fcilicet quod homo, qucmodo ex ipfo animaii,f€T (c fup-
&
ple confHtuitur
; aut <}Momodo pojfihile eft animal qMidem fMhftantiam , (cilicet hominis hoc ipfMm, id eft, homo^^rw ipf^m animal, cum homo Ct quid feparatum prastcr animal: quafi dicc-
effe
rct
quod non eft pofHbile. Deindc ctim didt
fubsiantia : imfoftbile namqite. Iffum igitur
animal erit vnumquodque eorum qua tn ani' malibus. Amfltus ex quo boc, iffo animali,aut
^ quomodo ex
quomodo fofbtle esi effe ani-
mal , quodesifubsiantia hoc tffum frttter if-
fum animal. §l!iedft $Jl
^
JUH tUud *nim»l in
•mmihm
fttU
f>ecxAmi fr»-
Probat fecundam panem minoris,fcilicet quod fit altcrum animal in hominc cquo;& hoc quadniphdtcr. Tum primo , quia vnum genus, puta animal eft fubflantia infinitorum : quiafpe-
non
&
Amflms autem dunt
,
in fenfibilibus hacacci^
& his abfurdiora :fi itaque imfopbile
fic fe hahere
falam quia non rum^fuut quidam dicunt. ,
1
ij
eli idea iffh-
Probat propofitiun,comparando genus ad fingularia fcnfibilia, dicens quod ampltitj hac, fdlicet inconuementia quac dicb funt, acadMnt
-.
m ^f^ ^ tge
fenfihtlthutyid eft, in fingularibus,^^ tn hisabfMr-
diora
: fi
fdlicct gaKta
& alia vniucrialia ponan-
fiAfU»-
t***f
tur fubflantia: fingularium^ficut ponuniiv: fpede- '"'
Aa
4
rum
284
Metaph.
Lib. VII.
.
&
rum quatenos natura gcncris magis diftat ^ fingnlaribus quam a fpccic :fimturimPoJfihUe efi
variationem. Cirtiam propter eorum motum ca quod duo facit : quia primo probat intentura
ficfs hahereypalam quia nett ejftdea iffomm, fcilicct {enfibilium fIng;ularium,yZwr qutdam dicunt,
^ priori,
& per rationem. Secundo a pofleriori,&
^ figno. Secunda ibi
.Quoniam propter qutd nul-
:
fecundnm quod addiKit tres rationes fe mutu6 fupplentes. Secunda ibi Necejfarium vero. Tertia ibi ^jtemadmoeUim igitur. In prima parte intendit talem rationem:Nullum Prima
lt4i.
rcilicet Platonici.
in tres,
:
SVMHAKl VM, AdmifTo vniucrfalia
;
cflc fubftantias
fcparatas,tamcn erunt indiffinibilescon-
Platoncm , qui proptcr difiinitionem
tra
tc fcicntiam
>
pofuit idcas
>
quod probat;
quia iftx ide^ funt (ingu'ares , H admittantur, quia pcrfc cxiftentes,&dc fingularibus
quod
non
cft fcientia
nec
,
difHnitio,
fingulareefldiffinibilc
i
fcicntia
& diffinitio, nonper fe primd, vt
QVoniam verbfuhfiantU altera^^ quod Dico autem quia fimul totumy & ratio.
boc quidemfic eBfubfiantia cum materia concefta ratiOy illa vero ratio totaliter,
^dcun-
que quidem igiturita dicuntur^horum quidem efi corruptio
,
etenim generatio huiui^ rationis
autem non efi ita vt corrumpatur^ neque enim
eB generatioinon enimfit domui effefedquod huis,
domuit verumfine gcneratione
^
^ corru-
nonfunt ; oHenfum eli enim ftionefunt , quia nuUits hicgenerat necfacit,vnde ^fubBantiarumfenfihiUumfingularium,necdiffinitio, nec demonHfratio efi
,
quia habent ma-
teriam, cuitu natura talis eH^vt contingat efie,(jrnon effe. ^uapropter corruptihilia
(jr
om-
pia
fingularia ipforum ; ergo fi demonfiratio neceffariorum, dr diffinitiofiientifica^ non
^
,
fint,
funt fin-
fe exiflentes
lia
d»te que4
:
nico.
:
&
riam quA
:
rcs poteft
non funt
ria
non
efle,
prgo
fingula-.
diffinibilia.
Dicit ergo, quod qtuniamfuhfiantia dicitur */-
& tjttodfimul totum, id
cfl
fingulare
,
dicitur fubftanria ratio
id eft,
,
fbrma
ponit, dtco autem quod hac quidem flantia compofitayic efifuhfiantia
forma concept,acum materia
cft,
U4
com-
& forma,& ideo & alio piodo
pofitum ex materia
id
T.c,JJ.-
per
non eft de corruptibilibus , ficut nec nec demonftratio fcd fingularia funt generabilia quia habent matecorruptibilia fcicntia
cft,
bcn^ cxplicat Do^tor.
,
diflinitio
tera,
quonequit effc fcientia,quia poteft cffe, & non cfTe fed dc fingulari, abftrahcndo ab cxiftentia, potcfl cffc
fi
nofi
ergo fonantur more fUto» idcae non erunt difGnibiles. Maior probatur,qiiia gulares
fusc probat. IntcUigitdefihgulari
cxiftcnti,de
fed ideaj
:
cum ponantur
tttrjalia
fiint dijfmbi'
:
,
:
quod ex-
id eft
,
flib-
quia ratio, id ilUvero ratio,
:
illafubflantiaqufE cft forma, eft ratio tota-
liter,
ideft,pure formaliter,
riam
,
nam materia fic
non eftpars
non includens mate, quod
eftpars compofiti
SinguUre
fn
form«e, vt iam didhun eft Cuptx.qua- frgmertuur
cunque tgttur
ita dicuntur
qu6d
fcilicet fubfian-
& corrumfi' tur.
compofltae horum quidem efi corruptio:etenim
tiiE
:
pro qaii generatio huita
idem
ratio fiint circa
mas
ipfius
non
,
efi
:
nam corruptio & gene-
rationis
;
autem, id
ifa vt corrumpatur
:
for-
eft,
quia nec
generatio
mui
effe
,
id eft
huic dornui, id
monentmfit doforma domus :fed quod quid efi eft, tota domus compofita verkm ,
:
& corruptione funt & non
pro ^t^^tne generatione funt efi
,
fcilicet ipfae
fupra in hoc
format
eodem
quia
nullttt
nam
ars pradfcica eft
hac
fcilicet
fimplices:(>/?f/7/«wj
enim
ftrjtmttett eji
generati»
feptimo;t.c.?,7.& circiter, nec corrupti»
formas generat nec facit : oftenfum eft cnim
fcilifetferff.
fadiua
fupri,qu6d formae non fiunt pcr fe , fed per accidens , fcilicet ad generationem compofiti quod perfe
fit.
Et iuh6\t,propter hoc autem,\c\\\ctt quia
fubftantiae fenfibilcs fingulares flint generabiles
^ corruptibiles ideo fuhfiantiarum fenfihtltum & fingularium nec dtjfinitio, nec demonfiratio
DefinguUri-
.-
iontingitfuutnecfcientiam^quandoquefcientiamy quandoque ignorantiam effe. Sedepinio tale
quidem efi^
ita nec demonfirationem, nec
diffimtionem^fed opinio
efi
contingentis ali-
terfe habere , palam quia non vtique erit ip^ forumy necdiffinitio , nec demonfiratio , non enim funt manifelia corruptafcientiamha^ bentihusjdr citm afenfu ahfcefiferint,(^falua~ tis
rationibus in aniroa eifdem
diffinitio amplius,
,
non
erit
nec
nec demonfiratio. Propter
quodoportet eorum ad terminum Budentem^
cum aliquis diffiniat altquidfingularium,non ignorare , quia femper auferre
efi
^non enim
efi
.<
quia hahent materiam
cuitts
,
natura
bui fenjibilib$u non tfi
talis efi vt, fcientta nee
quod habet talem materiam contingat non ejfe : vnitenz enim ratione priuationis ejfe anne xac machinatur ad malum , vt dJcitur primo fcilicet id
diffinitio.
&
Phyficontm.t. c.So, quapropter
ornriia fingularia
omnia de numero ipfbrum fenfibiliqm,ex eo fcilicet,quia habent eorruptihilia funt ipforum,\A eft,
materiam^f mt corruppbilia iergofi demonfiratio
& di§initio fcientifica
eft
medium
dicitur
,
id eft
,
demonftrationis, neceffariorum
primo
,
&
efi,
vt
qua: facit fcire
MateriMefi caufit
conu-
ftionis.
libro Pofteriorum: t.;.&
14.& irctxxmfi non contingitfi.ut nequefcientiam quandoque tgnorantiam effe , fed opinio tale quidefl : ita ScietttU tft nec dcmonftrationem, nec diffinitionem quod- neceljMrieripm libet enim iftorum cft de neceflariis, quas fempcr duMMXM. :
contingit diffinire
,
nec itaqufideam
nuUam
eB diffinirefingularium enim idea^vt dicunt,
vcra funt
(jr [eparabilts efi.
fe hahere
-.fed opinto
quod
fupple
contingentis altter
nunc poteft efle verum nunc poteft effc falfum f\ inquamita cHpalam ,
fcilicet
frelfen.
:
Oftcndit
qu6d vniucrlalia ponanqu6d tamen non eninc contra Platoncm. Ex hoc
forum, fcilicet fingularium fcnfibilium corruptibilium non enimfunt mdnifefia corrumpi, ideft,
vt dc eis eflcnt
corruptibilia hahentihtu fctenttam Ae c\s •.citm
qu6
,
tur fubflantiae fcparatz diffinibilcs
cnim
,
quod
cfl
,
Platonici ideas pofuerunt
diffinidoncs
,
& dcmonflrationes vt de neceflariis:
liam dc icnfibilibus pon^bant non pofle eflc fcieh-
quia non vtique
erit diffinitio, nec demonjiratio ip-
:
ahfcefferint
afenfu
,
quo cognofcuntur ; & idc6 corum in
faluatis eifdem rationibtts quiditaduis
antma.
Opini*
efl
emtingentii.
Summ^II.
Cap.XV.
tmimMy quibus fingularia cognofcuntur
nde
7. q.
^tudq.
ctn-
diffimtio, nec demofiflratio
de cis nec
ad terminMm ,
;
non
erit
ejtupropter
:
ad diffinitionem eorum , fcilicet (ingularium quando tjuis diffinit ali^uodjingularium non ignorare : fed fupoportet fiudentem
tittjitne X.
ple debet fcire
:
id eft,
ejuiafemper efiauferreM eft,con-
corrumpi manentc illa diffiniiione, qnam fingit. Et fubdit concliifionem cum minori dicens,{cd nec ideam nuUam efiyid eft,con-
defitalia fupcraddita cfTcndat. Rciicic fo-r
lutioncs
Jjf* lum
tjt
tiiigit
hxc eft
diffinire :
dicunt fingularium,iA eft
eft,
:
idea enim vt
de numero fingularium
6iomx. feparabilis efl
qiiia vt
:
conclufio
&c pcr fc exi-
,
NEceJfirium
Notandum quod loquitur de
gniari hnfu*'
dk.
ejfe
ra-
:
fniens ; ignotum enim
tommunia
erit
Ergo
omnibtts.
quod non
dc co ncc (cicntia, nec dcmonftratio,nccdiffmirio : quia ibi immanifeftum eft,cum abfccflcrit a (enfu,vtriim cxi-
non
ftat, vel
pft
exiftat
tangit Philofbphus
eft
& ad hoc facit ratio, quam
t
demonflratio inquit
:
&
fariorum,Sc diffimtio
efl
necef-
& non cotingit
fi:ienria:
nec fcientiam qnandoquc fcienriam , quandoque ignorantiam elle,ita necdcmonftrarionem, nec difnnirionem , fcilicet quandoque contingit ficut
neteffe ineffe
^
hacy vt fi quu te diffiniat animalydicet gracile , aut albufp, aut aliquid aliud, alij
&
hanc rationem. Circa quam primo prxmittit rationem, Secundo cxcludit falfam rcfponfionem. Secunda ibi SitjHt* autem dicat. In prima parte intendit talem rarioncm Diffinirio debct conueni cum diffinito fcd dc fingulari pet confequens de aliquid -fccundum fic
proccdit:quia
:
:
&
:
idea,quac ponitur fingularis
concludit
finitio conucrribilis
quandoquc nonelle talem. Et ex hoc palam autem ipfbrum, fcilicet fingularium corruptibilium neque fcicnriam , nequc :
diffimtionem
elTe
non enim/rtntmanifeflacorru-
:
,
non
cum diffinito
Dicit crgo
rationem, id
diffinitionem
eft,
,
ejfe
non expt imit totam cllentiam diffinierit : cum enim omne diifinitum fit compofitum , oponet quod diffinitio expliccc principia eius,vt perfcde cognofcaturjquod non
Ci
de contingcnti, vel de comiptibili ,
vel demonflrario
:
,
vt
cum illud
quandoque elle, quandoque non efle tamen ratione in anima , fequitut quod f flet quandoquc fcienria de ifto obiedo, quandoque ignorantia quandoque demonfbario , quandoque non demonftratio, quod cft impoflibile , ex quo habctur ifta propofitio , quod cum ratio in anima podit mancrc eadcm non manente cxiftentia a£huli obiei^i , fequitur , quod cxiftenria, vtexiftentia, non eft per fe ratio obiedi vt fcibilc eft : quia rario (cienrifica non poteft manetc eadem in am'ma , non manente codem, quod eft per fe fcibile, vt fcibile cft. Siue autem fcibile poflit exiftere in re, fiue non faltem rario eius, vt fcibi.Ie eft, potcft manerc eadem in anima, non manente exiftentia ita quod non includit eam in ratione fcibilis loquendo autem de fintale pollit
ialuata
&
&
:
;
:
:
gulari abftrahente ab exiftentia,vtique poteftefle diflSnirio, dcmonffa-ario
non pcr
fe
primo.
& fcienria, de tali finguRario huius
eft
eft in praecedentibus,fingularc
,
quia, vt
nihiladdit
vltra fpeciem.quod perrineat ad eius quiditatem,
&
idco non habet aliud quid quam fpeciei : nec aliam diffinitioncm adiffinitione fpeciei &quia :
diffinitio fubiedi eft
potiffima, per
quam
quod de
fingulari
fcientia,
quam illa,
S
VM
mediiun
in
demonfhationc
non
fit
alia
demonftratio ,
&
quac eft fpecici,
MA
R l
V
fieri per vnum nomcn tantum Et fubdit quod pofita x«rfm,fcilicct nomina,quas ponuntur in diffinirionc , oportet e(Ie communia ommbttf,
poteft
:
fcilicet fingularibus
: quia fupple alias fi eflent propria fingolari eflent fynonima, idem omni-
no
ugnificantia
rei intrinfeca
;
,
& & fic non explicarent principia
ergo neceffe efi /j
nomina,
qua- poncrentur in diffinitione fingularis inejfe alij, cum fintcommunia, per conlequens diffi-
&
nitio eflet aliis
nem
communis.quod
diffinitionis,
gularis
:
vt fitjuis
dicct, fcilicei
aut album
,
eft
contra rario-
te dtffiniat,atti es fin-
qu6d tu
es,
animalgracile,
aut alitjuod aliud quodfit in alio
,
id
eritcommunc aliis. Notandum , quod omnin6 fingulare contraftum ad exiftentiam non poteft proprie diffiniri, vel quia eius diffinirio non efRt conuerribilis, eft,quod
SlngtiUrt
frimt tUf^
puta fi diffinitio fpecici attribueretur ei , vel quia habet dari per accidentaIia,addendo fcilicet communia accidentia , per quae fimul fumpta apparet
ab aho
cfle aliud
vcrae diffiniiioni.
:
quonmi vtrumquc rcpugnat
Deindc
cum dicit
Airumptum probat, quia
conucnitur cum
diffinico
Si quis autem dicat nihil prohibere , feparatim quidem omnia multis ,fimul vero huie
;
con-
"7
ucniret cnim cuilibct fingulari alij ciu(*dem fpeciei : vel ficret per aliqua acci-
Remouct falfam rcfponfioncm. Circa quod duo facit quia primo proponit rcfponfioncm. Secund6 excludit ipfam ibi : Primitm tjuidem. :
Dicit crgo , quodyJ quis autem dicat, id cft, qu6d ^•V*« pofTct aliquis dic^ie nihilprohibere omnia quidem^ id eft quodlibet
eotum, quae ponuntur in diffinitione idex finguIaris,conuenire yJ^prfr^rtw multis: Jhnul atitem accepta inejfe vnifoli , cuius {ciUcct afligiutiu: diffinitio.
Dcinde ciim
dicit
:-
Primtm
mS
ftttjlftr ft
foli inejje,
M.
tcrnccillasidcas.etiamfidicauturincordiffinicio
eft,
Xwignotum enim
gencratur fcicnria, fequitiu:,
Probat fusc fingularc , etiam incorraptibilc,non efTe diHinibilc,& confequcnrupcibiles efTe.
tum^d
t»
d^^nit*.
ex nominibut
rcquod
tale, cflct difiSnirio
utrtibilit
;
^\\inh\is:nomen ^ «f «n,fcilicct vnum n»n facit diffinitionem: fi pro quia , nomen non facit diffini-
& faluatis rationibus eiufdemin anima.Vu\l dicc-
df
btt tft ctm-
ergo idea non quod necejfarium efi
potcft diffiniri.
,
Di0niti»
poteft dari dif-
pta fcientiam hahentibtu cum efenfu ahfcejferint
didum
1x6
Ponit fccundam rationem , qua: fupplet pri* mam:diccfct enim Plato ad primam,qu6d. arguit dc fingulari nutctiali corrupribiIi,qualcs non po- Alergo hSc nuntur idca:, ideo nihil concludit : addit crgo recimdam
cfle talem,
lari
^*J^
pofta autem
:
Ariftotcles in tota ifta litera
fingulari contraiito ad exiftentian»,
verum
tali
tmr Thiltfofhtuj^itt/li^
vero ex nominibus
tionem nomen autem non faciet dif-
quodinalioftt.
ftens.
& de
ad hoc,quinquc rationibus,con-
firmans fqam fententiam.
tingit fingulare
difititif.
285
286
Lib. VII. Primum /juiJem quia ^ amhobtis vt animd hipesy aaimali bipedi^ & hoc in ater(jr
Excludit hanc rcfponfioncm per quinque ra-
.j-
0M»lunem.
Et necejfe , quarum fecunda ponitur ibi Tenia ibi Deinde efuia priora. Quarta ibi Deinde autemfi ex ideis.Q^nia. ibi Amplitts de multii. Dicit ergo, quod primum quidem fupple tiones
:
ejfi.
contra dii3:am reiponfionem
qmd & amholtu,
eft
quod diffinitio aflignata alicui idez eft communis pluribus , pura duobus , vt fi fupple id eft
,
idei hominis
diffinitio
fupple duo conuenicnt ideae animalis
,
&
a^iimal bipes
fit
ammali
haec
:
& hipcdi, id
,
ide.e bipcdis
quia
:
iftae
eft,
dua:
iimul fumptx erunt animal bipes ; quare ifta diffinitio non crit proprie idex hominis hoc eft fupple inconueniens,(^«o^ cjuidem fequitur infem-
&
;
«
&
bipcs non c contfa auferuntur ad ablationem, fcilicct horainis. Deindc
c^
:
Deinde autemflexiieiside^ymagu enim mompofitafunt ex quihus diquid confiat.
^'^' ^ ^'
:
:
^^j
Vfro,fcilicei ammai dicit
nis quidem. ...
Metaph.
piternii, fcilicet in ideis, quae
fempitema. Dcinde
ponuntur fingularja
cum dicit
Ponit quartam rationcm
qua: etiam explicat
,
quod animai & bipes funt priora homine dato eciam quod non fint feparata ab homine fed cx eis homo componatur ita quod
f£cundam,fcilicet :
:
Simf>lici4
priora compom
fi^ii.&partet
:
&
Wo,fcilicet
idca hominis coponatur ex ideis animalis bi- ntuur* iiol pedis, eft rario talisrincompofita, vel Cmplicia «ripne.
&
&
priora funt ^opofito:fed data hypothefi,animaI bipes erunt magis incompofita fimplicia quam
&
homo,crgo priora. Dicit ergo, quod detnde fiex idcis, componantur idet ; ita quod animal & bipes componant hominem, & non ficut feparabiiia ab homine , vt praccedens ratio prxtendebat, adhuc fupple habetur propofimm nam magis
Al.
minu^
compofita.
:
&
Et necejfe effe priora exiffentia , (^fartes
funt incompofita per contequcns prioratanimal fiipple bipes ex quihtu homo componitur quara
&
ipfe
homo. Deinde cum
dicit
FOmpoftti:ejuimmo(^feparahtliaJihomofeparahile, aut
enim nihil,
igitur nihil
amho.
atit
Si ejuidem
non eritgenus fraterfpecies
,
,
/
veroerit d^ differentta. Ponit (ecund.im rationcm dicens, quod fupple diffinitio ides hominis conueniet
non {blum
&
didum eft,/f<^ etiam neceffe animal bipes efe exifientia priora homine, ejfe partes compofitt hominis , qui componitur ex vtroque, cx hoc fequitur, quod difhnitio hoanimah
bipedi, vt
&
&
P^"'
alteri
...
,
qnod
quam
diffi-
fcihcet ani-
Sc bipes eDmzfeparahtlia fupple
ab homine homoefifeparahiUfupolc
ahis anima.libus : fi ^^ indiuiduis : quia fiait
homo
fuperius ad
eft
&
i"<^» -"'dua , fic animal bipes ad hominem aut enim nihil,id eft,nuUum commune erit feparabile, :
& bipes erunt & ani-
aut ambo prxdida, fcilicet animal etiam feparabilia fiipple ab homine
mahbus
...
ifi ijuidermergo
geni^ non paratum,
fir
aliis
,
dicaturquod mhil,id
feparabilc
:
erit prater fpecies, id eft, a
Ipecicbus fe-
& per confcqucns genus non fignifica-
ret fubftantiam
fecundum Platonem
feparatum a fpecie ergo ejr
:
eft,
quod
fequitur
nus erit, rentia
fcilicet
-.fivero gedijfe-
cum fit fimiliter communior fpecie,
ranc habeturpropofitum
,
quod
nis prius conircniat bipcdi
&
homiDeinde
diffinitio
& animalL
cum
Deinde *^^
idea
effe pariicifahilis,
Ponit quintam rationem,dicens qu6d ampUits non folum fequuntur dida inconuenientia ifed
etiam egebit, vel oportebit prtdicari de multis
nullum vniuerfak .
Non videtur aufem , fed
t^uam de vno.
omnu
quod /cihcet prius conueniat
&
Jtimis funt
cari
idea hominis componitur
mal
^
"vt
minis prius conueniat animali bipedi , quam homini , quod cft contra rationem diffinitionis, nito. Et fubdit:at ven^ fpquitur
frlores (f eotnuniorts dif-
oportehit (^ tUaprdtdi-
animal hipes , fn autcm ^uomodo cognofcetur ? erit enim idea quadam cjuam impofihile deplurihm pradi,
&
eft,
difi.
Amplius de multis cariex quihiis idea
tjuiafriora ipfo effe
,
hdc ver« no»
confequenter auferuntur.
illa
,
ex quibus
vt animal
,
non fblum
fcilicet
&' bipes,
,
dicebat prima ratio praecedens ; f ed etiam coniun<9dm Camptz-.fitautem^uomodocognofcetur? quod fcilicct animal bipes fint idca; , qua/i di-
&
ceret
quod non
i
quia xunc
^'^^^/''""plu-
niM^uf*^'
qu^darn idea, tjuam impojpbile efi pradicari depluribus quam de vno : non videtur autem hoc cfTe verum: ,
fed omnif idea multis
,
&
ejfe
ideo
,
erit
participabilis fupple fcilicet
tam
idca animalis
poreft de pluribus praedicari.
quitur ad propofitum
,
quod
pluribus communicabilis
j
quam
II
bipedjs
Ex hoc vlterius
/e-
fi
quarlibet idc"a eft
ergo
& idc.^ hominis,
& pcr confequens vt fingularis eft,non erit diffinibilis
:
quia quicquid addimr formx, fiue namra:
fpccificaccontrahcns ipfamad efle fingularc,illud pft extra eius formalem , quiditatiuam r.itio-
&
ncm, & fic vt
fingularis cft
nifi diffinitioncfpeciei, vt
,
non
eft diffinibih's,
di(^m cft.
Notandum , quod Ci animal & bipes fumpta coniundim non poffimt de pluribus prasdicari, non cognofceretur , quod fint ideac ipfius homi- Difermis nis-: pater enim quod idea animalis potcft depiu- "ddit* gnu"'"' .''"''^* ribus prafdicaf i fi crgo hac duo coniun(5b,fcih'ctt animal & bipes non pofTunt, nifi de vno prx- ^^^'^^'^^ dicari , fequimr quod bipcs reftringeret & contraheret animalad vnum, ita quod illa alia idea, qu£B eft bipes , prxdicatur de vno tantum , quod *"'
:
Ponit tertiam rationem , quae cftconfirmatio fccundx probationis, fcilicct quod animal bi-
&
pcsfmit priora homine, quae talis eft iila funt priora aliis ineffc , quibus ablatis alia aufemntur $ignu prim- Qcnon c conucrfo : fed ahlatis animali bipede, :
t*tu uatar^
aufcrtur
homo , & non c conucrfo
faluari in alio,
nc funt animal tangit,
putaingallo
& bipes
;
&
:
quia poirunt
igitqr priora
homi-
hanc rationem breuitcr dicens, Deindeq\i6d fiipplc animai bi-
&
pes Cinzpriora in ejfe
ex boc quia fupplc
:
ipfo, fcilicet
eis ablatis
homine ,
aufertur
patet
^a
fupple feorfiim, vt
contra rationcm ideac : nam idea ciim ponator excmplar , participabile eft a multis : nam multa poffunt procedere ab vno cxcmplari idfa. ergo fineularis nullo modo eft diffieft
:
nibilis gropter rationcra
prardidam.
homo^W
srM
Cap.XVl.
Summ^II.
287
tingunt in alio dlc, vtfifiat alter talitM eft,aliu«
SrUiiAR I
Sol
VM,
fimiliter in
Singularc ctiamincorruptibiIc,& vni-
cum in vna fpccic adhuc non pofTc dif,
finiri,quia calis diiHnido
tur
cum eo,
non conucrtcre-
quia non rcpugnat dan aliud
Excmplum
fingulare ciufdcm fpccici.
ponit de Solcjfcd fingulari
idcm cft dc quocunquc
etiam
,
notat hic
fpiritUali, vt
Dodor,&probatq.i
huius&z
3
d.3 q.7-
vbi agit, an dari poflint plures Angcli
tfuia Sol erit:
com'
vtnquc >oii ifed Sol erat, id elt lup-
IJ«
Vidtq.ii.
numcro finguU- kmm&cttJk diffaitiom* rium , vt Cleon aut Socrates. Ex his ergo patct fiaguUrm. quod podato poflimtdiffiniri quod idea: non , ponebantry7«^j»/4nK7»,id cft,dc
nantur fempitcmar, &: vnica fub vna fpcdc.
Notandum, qu6d commimicari
pluribus fup-
rcpugnat
pofiris nulli naturac fpccifice
:
imo ncc CemmtatUaMitat
tft
nanirz diuina: , de qua minijs videtur, cum fit dc f»0« matmA fc hsc. Vnde miru cft qaod ab aliquibus ncgatur imquMmitm poflc eflc fub vna fpede plura indiuidua in fcmpi- taiit.
cum ncccflario tamcn habcantconccdcrc , & eflc gommuncm tribus. Ad propofitum , dato , quod fiib vna {pccie non fit nifi vnum fineuIarc,non tamcn retemis
ciufdcm (^ccici.
fpcdc ipalam
,
nattiraradiuinam commimicari
QVemMdmodum
erg» dilium efly Utet
impopbile diffmreinfemfrter-
efttod
pis:mAxim}vero quduunqtte vnica^vt Sol^^
Luna Honfolum enim peccant :
liS, quihui
additione ta-
ablatU adhuc erit Sol^fiUa terram
^rans,aut no^le ahfconditumfienirn Beterit, dttt
pugnat naturacjpcdfica:,vt (ub ca fiat aliud fingu- Vid» ^ljf, lare tunc dimnirio dara dc primo fingulari dlct 7.&X.I. vtriSmdUk. ipfius (pecid communis, per conlequcns
A
&
apparuerif, »on adhuc erit Solifed ahfitr^
Jumyfi non ; Sol enim fubjfantiam ^uandam fgntfcat : Amplius quacuntjue in alio contin^ guntyVtJialiterfat talUypalam quia Solerit.
Communis Soly
ergo ratio
vt Cleon aut
,
erat jingularium
fed
Socrates.
&
non conucrtibilis que commimis fingulari , pim altcro eonmi, Dcindc cum dicit
^oniampropter tjttid nuUus ipforum tet'
minum profert ideafiet enim vtique manife-
Bum tentantibus. ^are verum quod modo di^um eH, Probatconclufioncmprindpalem a figno ex ^^ '^*^ *^ (cilicct quod nMUus ponenrium ideastcntauit aliquando idcam difinirc. T)idt ergo : ifMoniam pro quare ,propter tjMid nuUus eorttfn , qni (dlicet frim afritri fonantjdas,profert terminitm, id cft, diffinirio- ofi*»4*t, hoc,
Ponit tcrtiam raricmm prihdpalem,qu2^pplct criam praccdentes.
1}0
Prima cnim
rario proce-
dit ex corruprione fingularis,qu2, vt
di^hun
cft,
OfaAkim- contra Pbtoncm non concludit. Sccunda proceftfhibtsttm dit ex communitate parrium diflSnirionis , q«r dsfmitnnit etiam non concluderct , vt vidctur,quando cfTct .
fm fer
ejfenti*-
tmr.
rtcm idea : enim pro diffinire
qitia
,
tentantibtu fiipplc
rMmfit tjMod ntinc diBum
efi
fcilicet
,
idea poteft propric diffiniri
mina
Patct ergo cx pracdidis, quod idei
non conuenirent
fiimpta in diffinirione
Ideo Ariftoteles addit hanc rarionem tcrtiam,qu« confiftit iahoc ; quod qualitercunnifi vni.
ftantiac leparabilcs,
quc fingulare diftiniatur, cfto quod fit vnicum in vna fpcdc nihilominus diffinirio illa pcccaret ris
ipfimi di£Snitum
acddcntalia vel :
diuiduum
;
fi
mancret
fiib illa
quibus ablaputa fi detur pcr
talia, ,
fpccic ficret aliud in-
nec
,
quod nuUa
vt poncbat Plato,
non funt fub*
diffinibiles.
SVMMiE SECVND.E,
,
duplidtenquia vcl daretur per
ds
aliquam ideam^ifrff manijrfittm tjuiave-
tantum vnum fingulare fub fpecic nam tunc no:
ftt mcci-
^^^ -^
C AP XVI. Subftantiam componi ex parribns
quatcnus formi (pedfic^ non repii-
potcntia. Item, cns
gnat pluribus communicari , tunc illa diffinitio cilct vtrique fi ngulari communis , dato quod pcr
,
cpx
fimt
ii|
& vnum fiibftan-
riam non
cflc.
SVMMARIVM,
fola eriam cflentialia darctur,ergo cum nullo cflct conuerribilis.
Didt ergo, qu6d cjttemadmcdurnpradiHttm efi , fdlicet fic opinantes proptcr rationcs iam di(£^as, quod impojjibtle efi diffinire in femfitemis,
latet
id eft fingularia (empiccma : Tnaxime vere in
illis
vna
(pe-
fiipplc qiucMntjMe fM?jt vnica
,
(cilicct in
dc, vt Sol,& Lttna : non folitm enim peccant/im hocputant addttione taliMm,tjMtbfts ablatis adhttc
Subftantiam componi cx partibus exi, non in adu , quod benc cxplicat Do£lor,quod aitdc animaUbus anuloflsjquod corum animxfint di>
ftcntibus in potcntia
uifibilcs,&r
pluresinpotcntia in quoliber,
Solem dicatur,qu6d cft
primo de Anima, tex. 9 3 &.c.z. tex z o.de quo vidc in noftro fupplemento de Anima difp j fedS.
•rtfl ynt lir, id cft. terramgyrans^itt rvtTixfutify Stemnbim id eft,no<9c abfconditum Ji enim ftetcrit Sol non
MAnifejium eH autemiquodfubjiatrti/Ue
erit Sol
: fi firilicet
dentalia, vt
{\
diffinirio Solis
diffiniendo
gyrando terram ; aut apparucrit , ablcondatur in no£te , non adhuc diceret,
quod imo
crit.
Vndc
dcturper acci-
traditur
.
ita
quod non
rum effe exiHimatarum plurima pote-
erit
Sol quafi
BatefitntyVt ipfepartes animatium,nihilete-
:
fiibditquod abfur-
dumfinon : nam iftis ablaris , quae acddunt SoU adhuc manebit Sol ejtua SolfMbfiantiam tfttajtdam fignificat:\\\a. autem fiint accidentia,pcr qus diffinitur. ^mpUtti autcmfupple pcccant ifti diffinicntes Soicm:quia acdpiunt^tM^iM^K^cm-
nim feparatum eH:quando autem feparatd fuerint
,
terra^gniSyC!'
Mr
,
nifi vt
cumulua antequa digeratur, &fiat aliqutdtxipfis vnum.Maxime autem vtique eji:
^^^^'^
vt materia omnia lojcLjl :nihilenim tpfprum vnum
tunc entiafunt
:
Tx.%6.
aliquis
^
^
*
Cap.i 4.
288
.sLib.
VII
4iiquisanimatdrumfuJpicMt»rfartes
Metaph.
^ eas,
tiiitalenamque, fcilicct
qu4t animtt frofinqua ambds fieri entes , cf a61u ^fotentia,eo quodfrincifia habent mo-
Profter quod
tus dh aliquQ infuis iunkuris.
quadam animalia
diuifa
viuunt/fedtamen
fotentia omnia erunt quandofuerit vnum &
continuumnatura,fednon vi, aut cofulatiope }
namque
tale
ram nam :
talia
dubitationem
,
quam
Notandum,qu6d ficut habcuir i.&;..de Anima
pQn^mjjjr
fupra dimiferat infolutam,
diuifa cft,fiunt plurcs
fjnt:
f*fiti»n4jub-
fubftantiarum
iium.quia cnim habent
extjhmatarum,({ual^i funt fub-
ftantiae fenfibiles,& carum partcs,qu3E ab omnibus confcflae funt efle fubftantias , vt didum eft
Alium
in-
quam fubftantiarum /'/»»'»'»* /««'/'^^/'«'^^id
eft,
circa principium huius fcptimi.t.c.49.
}n potentia
& fimilitcr
non in a6tu,vcl ip/i panes animalium, cft de aliis partibus & quod fint in :
potentia patet
quia nihtl ipforum eftfeparatum,
:
&
per ab inuiccm fed funt vnita in toto, confequens non funtina(3:u,cun\adu$diftinguat feparct , vt ptaedidum ieft : quando autemjepaAL Onmiaratafuerint mutuo per refolutionan totius, tunc fcilicet
:
&
quidem erunt entia , fcilicct in a(Stu non quocunque modpjfcd omnin6 , vt materia partes enim feparata:,lic"et fint a6tu,non tamen adu partcs,{cd
terttm.
yt funt pancs mixti a^\x
:
,
non in adu, non quidcm
cxiftunt in potemia,
feparara ve.r6 exiftunt in
vt partes/cd vt materia:»
clcmentorum antcquam
& tranfmutetur,& licct
fiat
digcpatur,idcft,alrcretur
ex ipfis aliquod vnarn,(d-
mixtum nuUuminqUam ipforum cft vnum, :
cum
fed vt coaceruatio , id eft, ficut ?ceruus, velcumulus , qui non eftajiquod vnum ilurttiUeffe tlememtrHm fimp!i(;itcr,fed fccundum quid,puta accruus milij. inmixtt. Vclaliter nihilipforum , id cft, nihil exipfis eft .
.
-
fcilicct
alio
:
licct omnes partes fint maxcnxmaximetamen altquis fujpi-
vnum.Subdit autcm quod in potetia,vt
4Himatorum,& easp^rfes, quafunt animtpropinqutan^as fieri entes c*riM^tiaM eft, cabitur partes
Netahile de
^^^ &
potcftatc,id eft,p6tentia
coquia viuunt
id eft
propinqua adui,
ex hoc
quod qusdam
(tnimtlibit*
frx
anuUfis
animalia diuifa viuuntj vt fent anjmalia anulofa
(jy
partiiftf eo-
nan.
,
,
partes crgo animae in talibus animalibus,quae fic diuifa viuurit,
& ciam partcs organicje animato& in potentia propinqua
rum,vidcntur cfle in adii
a6bui:quatcnus habet principia diftin6baium opejHiquaJUri vnMtp cwfingit trifli fittr.
rationum.
Vndc qqandoquc vna partc quicfcente
& aliquid opcratur
hoc remouet,diccns qu6d fupplc licct tales pancs anima: animatonin) funt propinqux 3£km:attamen omnia aiia
mouetur
:
fcd
&
trunt in poteftate,id cft,in potemiz,^uandofuerit, icilicct
ipfum totum
V»"» & continUum
natura,
id cft,pcr naturani:/?*/ non vi,id eft,violcntia,puta fi
animalium ligarcnmr fimul, vcl complamationc , vt qUando
partcs diuifo'rum
aut copulatione,
furculus inferitur plantac,aritequam vniatur plantse,exiftit
in adu,poftca vnitui
& exiftit in potcn-
Ttmc fequitur
iUa pars,
SFMJ^ARIFM. Ens
&
vnum non cfTc fubftantias du»
plici ratione
probat:explicans quid rcdc,
& quid non reft^,4ixerunt Platonici. Dc omnibus, Vidc Dodorem q. i §• liu, vbi difputat an dctur vniuetralc in rebus, & zd.j q.i.&.6.
his
ius
QVomam vero vnum
diciturjicut
(^ ens^
(^ fublfantia vnius vna , (^ qttmm vna numero, vnttm numero , palam quia nec
vnum
,
nec ens contingitfubjlantiam
T.C57,
effe re-
rum^ficut neque elemento effe aut primioifpio:
fed quarimus quidemprincipium^vt ad notius reducamus. Mdgis igitur horum fubfiantia efi ens
cjr
tum,
&
&
&
vir- ^"f" f"*'?^'*-
ad quas rcquiratur diuerfitas organorum j ideo requirunt modicam diuerfitatem partium j cuius oppofitum eft in animalibus pcrfedis propter op-
:
vt materia exiftcns fub priuatione formae totius igne acrc,quae in potcntia,vt patct de terra
animam imperfe£ta;
tutis,non pocentcm habere diuerfas operationcs, "'*""^*f*^
Uxbftantis exiftcntes in potentia,
ejf(
quando autem anima, j[^'\o[ animx numcro>qux tamen
, quia hoc e^odi» »niimperfedionem taliumanima- mMihutMrm-,
pofitam rationem.
adq. Dicit crgo,quod mamfejtttm eJt,^uod
JtitmMrum
»n
ijj
a6hi,fed plures in potentia;
oftenfum enim fuit quodncc poteft componi ex paflionibus, nec cx fubftantiis a£tu exiftentibus y ^jj gnim quod pancs ex quibus fubftantia: com-
non
natu-
in animalibus,qux diuifa viuunt,eft vna anima in
;
tvlJilMione
violcntcr,
lam naturz,
:
fcilicet qualitcr fubftatia componatur ex partibus
Kipredifur
vnum
funt vna fpecie cuius ratio affignatur
eji orbatio,
Poftquam Philofophus difputauit contra Platonem oftendens, quod vniucrfalia,fiuc ide2,nou funt fubftatiae feparatat,& dato quod elTent^quod non funt diftinibiles j nunc detcrminat quandam
.a.
cft
*/?,id eft,c6ntra
non fiimt vnum fecundum regu-
accidit proptcr
-^
qu6d
aut complantatione orbatto
vnum quam principium ,
(jr
Vbi
df elemen-
caufa.
oftendii fpecialiter
vnum & ensnon fimt rcru duo
»M
facit:quia
,
vt dicebamr
,
fubftantix.Circa
qu6d quod
prim6 proporut intentam conclu-
fioncm. Secundo fubiungit conclufionis proba-
tibnem.Secunda
ibi
vnumdictturficut tibilia
:
Sed nec i>4.Dicit crgo, quod
& ens,ex eo,qu6d funt conuer-
& deomnibus praedicantur
, (Jr
fubftantia
qu6d vnum ficut & ens praedicat fubftantiam rei,ita qu6d vnius rei vna eft vltcrius quorumfubftantia eft vna fubftantia : numero, illafunt vnum numero : quia inquam fic cft, palam cjuia nec vnum,nec ens, contingtt ejfe revnitu eft vna,id
cft
,
&
flBidinge. nerali froka-
vrH-
uit de
utrfalibtu,
hoc in ipetit» li
de vno (^
erue fertr^
rumfuhftantiam , fed fnpple przdicantur dc fubftantia ficut de fubieito '.Jlcut nec elemento ejfe princiaut principio,id eft,ipfa ratio elementi, pij, dicitfupple fubftamiam rei , qux eft elcmen-
&
tum, vel principium :fed cjuirtmus ejHid fitprtncipium, id eft , illud cuicomincit cflb elementum vel principium,vf ad nottus reducamtts, fcihcet ad fubic(9-am fubftantiart:fubdit autem quod ens vnum magis horum funt fubftaynia cfuam princiratio huius eft, elementum, caufa : pium, quia propinquiota funt fubflantix rerum qiiate-
&
&
&
&
,
&
Tt$s ($• 1»»* caufa formaliter nus elementura, principium , furu intem» dicunt fclam habitudinem rci ad rcm nam func rehm rtott :
nomina rclatiua : fed vnum & ens fignificant id quod conuenit rei ratione fuz fubftantix licct :
ens
& vnum co modo qiio dc eis Plato kxjueba-
tur ,fcilicet qi:od efleiit feparara a rebus,non finc rcrum fubftantix , fed oportet qujercre vltcrius aliquam naturam fubiedam , cui conucniat efle
ens ro.
& vnum:nam fubftantia rei non ^il feparata a
Deinde cum
dicic
eifi
rerumfubJiMUittJint,
Summ^ 11. Sed tuciBafitHt ,
I j4
fi nec
dUud cmmutu
quicqi^m fuhHantta Jit:nulli namijue fuhHantia.fedhuic
(jr
imefi
habenti iffamcutits
ejlfuhjiantiu,
Probat pracmiflam conclafionmi duplid ttti6ne,quarum (ecunda ponitur ^v.AmfltHs tjnod VfiHm. In prima parte intendit talcm rationcm: Nullum communc eft rerum fubftantia:fed ens
&
vnum {imt quxdam communia imo commonifiima,ergo &c.Maior patec.quia di&um fiiit fupr^ :
quod fubftantia rei nuUi ineft > niH illi cuius cft propria:c6mune autem pluribus ineft ; ergo nollum commime rei fubftanriaeft. Didt ergo,qu6d
&
ensfunt fupple rcrum fei ntc «/?4,{cilicet vnum fubftanri* :yi pro quia, neejuealiMd commune nihil eftfMhfiamia : Cuius probario eft,^Mm»iZi,{cilihdcet alteri inefi fuhfiantia , (cd (blum hnic
&
cuius
benti ipfam
efi
Deinde cura
fukfiantia.
Caufa vero tjuia ntn habent reddere qu^
fuhHantia funt incorruptihiles frate/ ftnfibiles'.ergo faciunt eafdem fpecie corrufttbiUbus : has en:mfcimus kvTo
fingulares
^
^
hominem iJJa etjunm addentes fenfihilibus verhum ipfum^ Afllgnat cau(am didi^quarc, fcilicet Platonici UMimi tlaponebant fubftanrias fcparatas cum hoc ellc in ^^'t^ f^ mulris JDicit crgo,quod caufa vero huius didri clb rgp,^tum.
&
quia fiipple Pbtonici probatcs pcr rationc, quod
oponct
cflc aliquas fubftatias incorruptibilcs
^arepalam,quia nulla vniuerfa-
&
incorporeas:^KM nonhabent yxAcA^ non poflimc reddere i\c\ aflfignare tjHa/unt tales fHvfia-itia
& fenfihi-
incorrupttbiles , prater ifiMfingtdares les
,
ergofaciunt
,
id eft
,
fingnnt (iipplc ipfas cfle
eafdem fpeci* iftis corrttpttbilihus : ita quod ellct ahquis homo (cparatus ciu(dcm (pcdci cum hocorrupribili,& fimilitct in
di^crentcr de
AmfliHS quod vnum afudmulta non er^it Jimul:quod autem commune fimulafudmul-
289
I.
tales
minc
didt:
fa exisiit,
V
Cap.X
illis ,
aJiis
:
(ed (iipple
& his loquebantur:^i<^ enim,
(dlicet (iibftanrias (eparatas (enrimus (upple
ex
do^'tu Pbtonis:diccndo «'vt> hominem,& dvr» (^M«i»,(dlicct pcr (c
homincm,
& pcr (e equum:
addentes fenfibtltbus ,Ccilicet (iibfUriis hoc nomen^ vcl di(fhoncm dvre
ItMm exiHit prater fingulariafefaratim.
addefignandum, (alicet (iibdvro fignificat idcm qnod per (e. Ex quo patetquod Plaro voluit fubftanrias leparatas eflc ciufdcm fpecici ciun iftis (enfibilibus,& diftcrrein hoctantum:quiaiIlis (cpararis addebant hanc di(5rionem dvro quod idem cft quod perfe adde(ign.-mdum pcr(eitatcm exiftenftantias (eparatas:nam
Ponit (ecundam rarionem qua:
cadonem vnius
eft effc
cft:Contra
talis
fimul in multis
,
fic intel-
ligendo vt dicebat Plato,falicet quod ipfum vnii fit
(ct
qmcdam fubftaiiria pcr fc exiftens quia fic efvnum numero (ed comrmme -eft in multisi :
:
ergo vnum,quod pooitur
vnum ,
teft cfle tale
ftensjvt
fic
commune, non po-
(cilicet fubftanria
pcr
fe exi-
poncbat Plato. Didtergoquod amplikt
quod eft vnum non vrique erit vnHfnfimul apud multay fed commufiefinml exifiit afud multa. Vltimo cpilogat quantum ad totum capim-
riae,& (epararione in ilUs (iibftantiis, vt fic
homcK
homo,& non homo corrupribilis. Deindc djm didt:
(eparatus dicatur pet fc gularis
fin-
ipfiim
f.}iUiut.
lum prsccdens,
dicens:quare fupplc ex prscdidHs
falam efi,<jma nullum vniuerfaleextfHt jefaratim frtter fingtdaria.
j
g^
Tunc fequitur
illa
pars:
Sedffecies 'dicentes htc quidem relfe di~
8.
cuntfefarantes eas yfifuhHantiafunt
Autem non
re£}e, quia
:
illic
vnam inmultis dicunt
^amuis vticjue fi
non viderrmas
i
aFira,
J^
non minus exifiimo forent fuhfiantiafemfiQuare (^ ternapofi eas quas nos videmus.
nunc ,fi non hahemus qua funt , tamen ejfe quafdamforfan efi neceffarium.^od quidem igitur neque vniuerjaliter di^oium quic-
quam fuhHantia neque vna ex fuhjiantiis, ,
manifesium eH.
ffeciem.
Vbi poftquam Philolbphus probauit vniuerlalia non efle fubftanrias feparatas,oftendit in qiio Platonid dixcrunt rcdc , & in quo minus rede^ Circaquod triafocit:quia primo prxmitriteo-
>}f
rum di^him. Sccundo Tcru6 oftenditerrorcm
dixtrut
"""
ttmiei
4».
caufam di<^.
& moriui.Secimda
Caufa vero. Terria ibi : ^uanmis vtujue. crgo primo, quod fupple Platonid dicentes rU- fpecies 8c idcas, hac quidem reBe dicunt ,feparan-
^imirtSi «^ qmd
fiibiungit caufat
ibi
:
sM Didt
»fUn*
tes easfifuhfia/ttiafunt
,
id eft
,
ponentes eas (e-
paratas quatcnus ponut easfubffcmriasfingulariu
(enfibilium
:
de rarionc enim fubftanris
«xifterc fcparatim:idea
iccxiftens
,
nifi eflet
autcm non
eft prac-
poflet efle per
a fingularibus feparata,nu-
ximc ciim ponatur communis pluribus fingtdadato crgo antecedentc
Oftcndit crrorem huius C9ii(ac,vel morim' diccns,qu6d hoc non cft vcnim, ^ttamuisvti^ue fit fimilis,(iipplc crror : ficnt fi pofito quod non videremstt afira, nihilominMs exifiimo, id eft, Opinor
forent vuque fubfiantia fempitern£ ,prxter iUas
quas nos videremus : quia fupple conftaretnobis per rarioncm efle alias fubflianrias iiKoauptibiles : quia ctiam ctfi nunc non habanus dicere quae (unt tales (eilicetfubftantiac {v^ztziscuameit
forfan necejfartum W/? ejfe quafdam , (cihcct fubftanuas a (cnfibiltbus fcparatas fupple altcrius :
fpedd ab
cis.
Notandum fenfum ,
promotiuum
ponendum
(eparatas,& ciufdcm fpcciei
cum
buit fimilem crrorcm.ficut
fi
,
(cilicet
:
quia
nondum (eparatas
huius litterz efle
Platonis ad
quod idcz
:
:
probacum cft aliquas dle lubftanuas yfqac ad i z. librum.
redc dicitur quod fintfeparata: iBic vero, id eft,cx alia pane nonreEie dicum:f «w in multisvnam fpeciem idcam efle dicunt : hacc
ribus
(unt fabftanriac
&
Dicjt autcvaforfan
,
quod
(iibftanrias
fcnfibilibus hanos non vidcremus
&
cnim videntur rcpugnare quod aliquod vnum fit in mulris , & quod ut pcr (c cxiftais (cparatum.
ncc aliqua coroora incorrupribilia , tanobis pcr rarioncm cfle aliqua corpota incorrupribilia , diccrcmus illa dlc ciuidem fpecici cum comipdbilibus , puta dicen-
D(inde ctim didt
do quod
Scoti Oper, tom.
JK
aftra
,
mcn innotcfccrct
&
eft.
&
quidam homo incomipribilis , quidain B b
Ofiemdit '^?***
^
tfto-
_
*
xgo
VII.
Lib.
i^uidam afinus,
quod quid
eft rci
,
& hoc dicamtu vltra facientt
cft
aliud princtplum
:
quiafupple prius Logiccjnunc
& huiufrnodi, & tamcn hoc noa vcrnm quia dato quod non viderpmus aftra, :
&alia iijcorruptibilia; nihilorninus
iiw
tencluficKts
^Qk '^i*
tales fubftan-
fempiternae erunt prscer has, id eft
tiac
jufert
Metaph.
,
alterius
ab his quas nos videmus. Vltimo conjjyjjt intentura quantum ad duo , qiue patent
fpeciei
^^ praedidis in ifto capiruio
;
quorum vnum
eft,
autem magis
realiter loquimur,/<»r/iff
ple cx dicendis de fubflancia fenfibilium,
palam ertt
& de iUa
efu
lihM fuhfiantiis fefarata: nam,vt pra
fubftantia? fenfibiles
,
qu6d nulium vniuerfale fit fubftantia:(ecundunii eft quod fubftantia non fit ex fiibftantiis in a6tu.
titiam
Dicit ergo,qu6d ejuidem igttur nihil ntc diEiorum
cum dicit
non
haUendum de
emm, fup-
& quod
quid
cft
afenfihi-
efi
didum
fuitfu-
multum iuuant ad no-
fiibftantiis feparatis
fint ciufdera fpcciei,vt dicebat
;
licet
Plato.Dcinde
vniuerfnlitery id eft,nullum vniueriale Citfuhfiantia,
quantura ad pjrimum nec vna, id eft , qpod fubftantiaeft ex fuhfiantiisj &:ilicetmzihi
c^oniam ergofuhjlantia (jr principium (^
:
nuUa
caufaquttdam ejiyhmc
j 3 jj
eji procedendum.
jnanifeilffm efi cx praedidis.
Exequitur de inteiuo. Circa quod duo facit: Cmdufio. quia prim6 pracmittit intentam conclufioncm,
Secundo fubiungit eius probationem. Secunda ^v.Qusritur autem ipfum propter <juid. Dicit er-
SVMMiE SECYNDM Cap. Quid
fubftantiam
proprie
go quod qmniam fuhftantta, id eft,quod quid cft rei principium caufa qutAam efi , fcilicet ref-
XVII.
camque non elementum
,
&
dicere
oporteat,
non compoiitum,
Deinde cum
ied principium efle.vbi dpquaeftionc propter qui4
ferfic
&
poflet formari quacftio,
quacrens propter c[utd:(cd quacftiones tales i
propter quid aliud altquid alij alicui
Nnm qu^rere propter quid mHjicm ho-
mo , mufictfs homo eft^aut
Traftatquomodo , habct caufac,quia principi dccius rationcm j, <juod ejuideji
in
,
ineji.
SVMMARIFM. non
dicit
^ttritur autemipfum propter quidfem^
latiiis.
incxiftcntia
ped:u eorum, qux per fe infunt revMnc, id cft,ex dicendis efi tranfeundum , id cft , oftendendum.
fum rcducuntur. Npta dc quatuor
quaeftionibus fcibilium quac-hic dicit
I)odor,& vide r Pofter. rcxt i.8£ ipfum ibi,q. 4 vbi agit dc praccognitionibus ad
quod dtdlum e^
ejl
quarere propter quid homo mufcus
eji
,
aUt
aliud-.nam quodquid esi propter quid tpftim eJJ ipfum^nihil eji quscrere.
Probat prsmifTam conclufionem. Circa quoj oftendit quod ipfum quod : quid efi eft principium canfa. Secundo cuius
duo facit quia primo
&
modi fit principium & caufa. Secunda ibi iluo-< niam vero ex altquo. Prima in duas quia prim6 :
:
,
primum
ibi
:
Reducit qtt^Hiofiem propter
quidy adtjuxJlionev$qaideJl^(^qu<eBtonem
quia eJt,adqu/tf{ioncmfieJt.
probar didiam conclufionem. Secundo remoue?
dida quandam dubitationem. Sccunda ibiiLatet autem maxime. In prima parte dicir talem rationem Illiid de cuius inexiftentia non circa
:
quajrens caufam &cproipfum qujeftiones qua:8c propt^r quid rcducuntur , ha-
poteft formari quaeftio
>?7
QVidautem oportet dicere,^ qualc quid fubHatJtidrn
Tcx.co. 59-
facientes dicamtt^.
;
iterum aliitd principtum
Forfan enim ex his
,
,
fed potius in
rentes dc caufa
,
& caufac quia cx quo eius non eft caufaquare inexiftit,ipfiimeftcaufa aliorum quare ei inexiftiint cijm caufa & caufatum
bet rat ionem principi j erit
palam^& de iUafubliantia qua ejifeparata a Cap.17.
pter cjutd
fenfibtlibui fubstantiis.
:
fufficienter diuidant ipfiim ens
&: qtiod cjuid efi rei efl
Hoc
eft
vltimum capitulum huius feptimi,vbi,
vt dicebatur
quid
e{i
caufae
:
,
,
Philofbphus inquirit de ipfb, cjuod habeat rationem principij
&
qnomodo
& neccflitas huiiis capituli fic oftcnditur:
jnexiftentia
tur
:
nam
rerum fenfibilium,quam fubftantiam pofuit Pla-
principij
,
ncm ftatim improbauit;& quia de efi
,
nonduiT» locutus fuit
nifi
quam
opinio-
ipfb quod quid
tpodo Logico
,
ex
quo nondum plene patct , quid /it quod cjuid efi^ idc6nuncde ipfb ad habendum pleniorem notitiam,oftendit
quomodo quod quid efi habet
ra-
&
caufx. Circa quod duo facit: tionem principi j quia prim6 proponit intcntum continuando ai(fka diccndis. Sccund6 cxcquitur dc intento, Secunda ibi .Quoniam ergo fuhfiantia. Dicit crgo quod fupple improbata opinione Platonis, diccndiim eft quid fccundum vcritatem 5f tjuale :
tjutd oportet dtcere
fubfianttam
,
id eft
,
ipfiim
fed fiibftantia :
qiua de eius
cuius eft,non poteftformari qua:-
omnes tales quaeftiones qiiid
& ideas feparatas
illi
:
huiufmodi
qusrens de caufa Scpropter quid
ftio
quia in principio huius feptimi promifit Philofophus fe traibturum dc fubftantia,^ quod cjuid efi to vniuerfalia,
:
,
fcd potius
caufae in ipfimi
reducun-
ejuod quid efi eft principiiuTi propter
demonftrationis quare pafJioncs inflmt iub-
iefto
;
ergo ipfum quod quid efi habet rationem cau(x.Maior eftcuidens;fed minorem
&
ipfc probat ex
quid
homo
eft
hoc , quia nuUus quaerit propter homo , vel ipfum eft ipfiuTi , fed
femper quaeftro de caufa&. proptcr quid conucnit:quare ipfum eft aliquodaliud:Probatio autem minoris ftat in duabus propofitionibus:primaeft, quod qux^io prop^er quid quacrens dccaufa nimquam quacrit de fubftantia , quod quid efi , vt quare ipfum cft ipfum:fecunda eft quod quajftio propter quid<\vtzm quare ipfum cftaliud. Circa crgo probationem minoris , in qua ftat
&
tota virtus rationis,fic proccdit Philofbphus:qr.ia
primo raanifeftat primam propofitionem, fcilicct
quod
qiuEftio propter
qkid quaerens dc
cartfa,
nunquam
Cap.XVII.
SummsElI nunquam quasrit de
fubftanda
fecundam propofitioncm prepter <juid quacrit
,
,
&
,
e]t$cd
quid
efit
fubdit
(cilicetqu6dquacftio
id
quare ipfum
Se-
eft aliud.
cunda ibi ; S^ret amem aliciuu. Prima quia primo prc^nit propofitionem. Secundd in duas:
probat cam
ibi
crgo,qu6d
:
Oportet enitn ipfum
Dicit
tjuia.
tpfutn propterquidfemperfic<]uari-
tur, id cft,quod ipfaquaeftioncpropter quid
fem-
/m qiulli»»*'
per vrimur,quando qu^rimus tjuare alitfuod aliud
kw
ifteft
f^t'"
f*'^ >/i'**
mMdqmd,
alicui',
ip^f^niet
»w ffi
;
& non fupplc proptcr quid ipfum
nam
re quare mujtcus
fit
qutrere propter cjutd muficus ho-
muficux homo.aut
homo
diBum
eji quod
eji,
aut aliud,id
potcft intelligiduplicitcr
<}uare-
efi
cft quacftio
Vno modo
:
vt illud
,
quod di(5him cft quacratur , puta fi de hoc toto, quod cft homo mMjicus qaxTitai hoc totum,quod homo muficus. Alio
cft
dealio
,
modo ,
eft,
quodiftacaufacoincidit
quod vnumquodque
cct
qui
,
eft
erat vnum ejfe, cum prima , fcili-
&
eft vntini
idem
fibi:
^*!^^
nam vnum effe eft in
j
indiuifibile efle, vt diifhim eft 'ffrftwum. huius:addit Cli3xn,fed hoc commune:<juia di-
.
&
, eft auod breue , id cft , quod qu6d hxc fecunda ratio cflct alia a prima i nihilominus hoc crit commune omnibus: quia vnumquodque eft indiuifibile ad (cipfum,
citur de omntbus
concclfo
& hoc cft hreue, id uumin
eft,
qu4ntitate,&
principium aiiod
maximum
cft
par-
in virtute,vt ha-
&
idco eft per fe notum , ficut cfinalL bctur i. Elcnch. aliaprincipiacommunia, quac nullus debet ignorarc non igiturpoteil quacri proptcr quidipfum :
eftipfum.
SrMMARIVM.
vt quafratur aliud
vtfcilicetdc horainc
muficus
quzratur non propter quid fit homo, (cd proptcr quid muficus. Vndc ftatim excludit primum modum intcUigendi diccns:nam hoc quidem fupplc quarere propter qutd ipfum eji ipfum,mhil efi qu*totura de toto , vt propter , puta fi qua:ratur fimiliquid muficus homo eft homo mufi(;us , huiuf^ icr fiquacratur quare homo cft homo, rere
& &
modi. Dcinde
homo, fed vnumquodquc autem , quod hoc autem
fft
Sccundo manifeftat
vt quarc ipfum eft ipfum.
291
affirmatnr dcfeipfo:
cum dicit
Oftendic quaeftioncm prepter quiel^ qu^rere quare ipfum de quo eft,cft aliud, non autem quare ipfum eft ipfum j quod cxplicat
Dodor. Oftcnditetiamdubium
quid rcfpondcndum ad quacftioncra in fimplicibus quacrentcm quid efthomo , vel fimile , fine prxdicatione vnius de alio ad quod Doclor dat duas cxplicfTc
j
»40
entm ipfum quiA quod ipfum effe exiBere mAnifeliti entia. Dicoautem vt /juis Oportet
,
Lmnapatitureclipfm. Ipfius autequia ipfum
cationcs. Concludiccorollariain fimpli-
cibus non cfle quxftioncm
ncc doftri-
,
in omnibus , prop-
namrquod cxplicat Dodor reicda explicatione D.Thomac.
quidhomo homo , aut mufcus homo ffytji^ cus , niftquis dicat quia iffdiuifibiU ad ipjum
QVaret autem aliquis propter quid hom»
vnaeB ratio <^ vna cauft ter
,
vnumquodque;hoc autem erat vnum ejfe^fed boc commune , quia de omnibus (jr quod
lam , quia non quarit
hreue.
mo
eji
esi.
animaltale
quacftioncsjvt habctur i.Pofter.text. i.fcilicetyf efi,Sc
qutd ej},8c
<juia eJl,S< propter quid (r/,quaru
&
^"* ^""^ fimplices , fcilicet fieft ,hc quid eft , K*r« •ntiMptntm qu»- alis duac funt compofitac, {cUicet qiua eft, 5c prottm qut^i»- pter quideft; quatuor quacftiones miituo intfcibiltMtn. f. praefupponimt : nam quiacftio (juid eft, pracfiip-
& i^
ponitqilieftionemy/f^ eft
,
quid
,&
quacftioncm, quia eft eft
qua:ftio propter tjuid
&eriam quacftionem
,
3c ppr confequens quajftioneray»
quod quacftio fupponit
:
propter quid
,
eft
omnes
pracfupponebatur ; idco dicit
:
:
ita
pix-
id cft, ipfum fi eft , exiftere entia maquod exponit 6ictT\s:dico autem,vt quare
ejfe,
nifefta:
Luna patitttr eclipfim : oportet efle manifeftimi: quia Luna patitur eclipfim alitcr quacftia cflet nulla. Vnde fiibdit ipfius autem quia ipfum: :
:
id eft , quia ipfum eft ipfum eft
vna
eft
ratio
& vna
caufa in omnibus,<^ix fupplc nulli latct
vnumquodque
idem
:
vnum fibi
quia
, vt homo propter quid mufxus eft mujiciu,»ifi quis fonc dicat , quod caufa huius eft , quia vnumquodque eft indittifSfile ad feipfum y vt fcilicct propter hoc non poffe diuidi jujt negari idem i (cipfo,puta dicendo,hoino non
(cilicct
propter ejuid homo
cft
eft
Scoti Oper. tom.
,
&
IV.
feUum effe namfi non
,
ita
,
nihil quarit ,
vt
propter quid tonat ,quiafofiittifft in nubibm:
aliud entm ita de aiio
efl
quod quaritur ,
fropter qitid , puta lateres (^ Lapides
(jr
domus
funt. Paldm igitur quodqu^rit caufam : hoc
autem ejt quod quid eratejfe,vt ej} diccre Lc^ gice , quodin qutbufdam quidem cuius caufa^ vt forfan eH indomo , (jrin leBo.in quibuf-
dam vero quid mouit primum nam caufa (^ (jr hor,fed ulU quidem caufa inferiquaritur (^ corrumpi,alterA vero, (Jri» ejfe.
,
quacritur ptopterquid oportet ipfum quia eJfeCr
ipfum
home,ho'
^ia vero exiIiit,oportet mani-
:
cum iam quod fupple c6m
cft ipfiim eft nihil qu«erere
eji
:
f/?
alias
ex quibus patet,qu6d quacrere propte^
quid ipfiim
quare, qui
Aliquidergo de aliquo quarit propter
quidexiliit.
Probat diiiam propofirionem. Ad cuius cuidenriam notandum eft , quod cum fint quatuor
hoc quidem igiturpa-
:
Oftendit fecundam propofitioncra
,
lcilicct
quod qusftio propter tjutd quzrit quarc ipfum eft aliud, dicens , qu6d quxrct aliquis pt opter quid homo cft animd tale hocquidem igitur palam, qu6d non quxrit proptcr quid qui eft horao eft
,^|
:
homo,id cft,propter quid homo cft horao:aIiquid
fiuemttl» t^^pttf quid
igitur de aliquo quacrit propter quid exiftit: f*^"^*^» quia non quacrit idcm de feipfb, fcd aliquiddc l'Zd7muL*' aliquo propter quid aliud incxiftit alteri:quiavc-
ro
exiftit
oponct
cfle
manifeftum
propter cjuid pracfiipponit ipfimi ita nihil cjturit
pter quid
homo
;
vnde cft
fi
aliquis
aninui
nifcftura quia eft aniraal
;
:
,
nam quxfHo nam fi non eft :
quacrat pro-
oportet cfle
fimiliicr vt
fi
wcfropterquid efi tomtruurmvoxn fiipple Bb i
ma-
qusrar
fonut
29Z
foni4s in nfthibus
ita eritn
:
aliud de alio
tumSc\\kcx (onitus de nubc fropter e^uid huiufitiodi
domtu jlUter
T.cii-
tfl cjutfi-
fimilitcr fiquaeramr
:
& lignafujit
vt lateres
,
Metaph.
hoc enim eft quajrcre ahquid de aHquo,
:
domus de
fcilicet
vn.
^^Lib.
lateribus Sc lignis
femper quneftio propter
qu6d
ita
:
cfuid quaerit aliquid
de
ftu (^ *litir fditafhyftcui
sXic^xo-.palAm »^j>»r:quia fupple ifta quxftio «7«*-
fonfiJ.er»t
rit
caufam
efi
Loqicf dtcercs, id
attcd quifl
Logicus
:
hoc auttm
dam
cft
ejfe
,
vt
loquendo Logice nam omnem caufam :
,
eft artifex rationalis,qui
ad c^uod
^c\x. pertinere
quid
erat
eft cjttpd cjuid
cjuidem eft cuini caufa
vt forfanin domo aut
caufa
eft
,
id eft
,
:
\n cjuibuf-
caufa finalis,
ergo quaeritur
in le£io:cam
propter quid lateres Sc hgna funt
domus
poteft
,
re^onderi per caufam finalcm,vc, fciHcct defcnab ahis nociuis ; in damur a frigorc Sc vcnto , quibufdam verp ejuod mouet primnm, id cft , caufii
&
cfficiens &c
mouens:«<ew caufa
caufi efficiens vtique ptcr qiiid lateres
& hacM cft,qu6d
eft caufa,vt fi
qu^ratur pro-
& ligna funt domus
ponderi proprcr aedificarorem
:
finis
,
f^ jinitltm f»uf»m.
diffinite, cjuia
quo, puta
fblum fupplc
& corrumpi.
in fieri
non
Sc
efje
Ratio huius
mutandi formam ad materiam , quod fit in ipfo corrumpi ; fed finis inquantum raogenerari uct agentem poteft etiam dici caufa in gcncrari corrumpi j fcd inquantum res habet efle pcr fuam fonnam, qua eft finis gcncrationis , poteft
&
ipfe finis eft caufa ctiam in cfle
,
cum
Sed occurrit dubium ,quia videtur
ad
ipfc finis ^tiam eftcauf^in
,
cjuid efi,dick pertincrc fir
intrinfccum
fiue exirinfecum
ftio cjuid cfi
rrM«do eori.
fiderat
quod
quid cft.
S>c
,
,
ad tjuod quidefl rci:fiforma, vt matcria
&
vt efficicns
&
Vnde fe-
finis.
cundoPofter. dicit,qu6d cjuod cjuidefiSc
rionis rei:
pro rncdio demonftra^
& pcrtinerc hoc modo ad c^uod
,
cjuid efi
fed Philofopbus rcaHs ,qui confiderat rei cf-
icnti.xm folas caufas intrin{ecas,dicit ad cjuod
cjuiil
beneergo hic ait Philofophus:ba:c caufa de quaqua:rit c^x^io propter cjuid, quaecunquc^t, erit quodquid crat cfle fi Logicc di(;atpr. Dcinde cfim dicit
hu qu£
maxime quad (jumtur
mn de aliu dicuntur
efi cfudritur
;
,
m
vt homo quid
nupri,
dtffnite quia hoc aut hcc. Mtutt d-AT hium circ»
R.cmouet quandam dubftationem,circa quam fic proccdit ; quia prim6 proponit eam:fccund6
^''
corrigit
&
cxcludit
:
terti6
corrigemes.
quod
Tcnia
ibi
quoddam
Secunda
corollaric concludit, :
ibi
:
ex
Sed
diifiis
oportet
Palamtgitur. Dicit crgo,
illud quod.quacritur
,
fciHc^t in qualibet
quacftione vbi dicituir quaeri aliud dc alio
>
latet
1.
fif
Al.transfot-
:
homo idem eft homo
cft
;
quid
ergo eit quarrcrc quodam, &c quaercre proptcr quid
Socrateseft homo, vndcfignatcrait Philofophus qu6d hoc ficit dubitationem quia in quaeftione non diffinitur,vel additunquia hoc aut hoc:quia fupplc fi addcretur , non latcret qu6d cadcm cfl ratio in qusftionc , qua qu.xritut quid eft homo, :
& in ahis quajftionibrs fbphus
cft locutus.
de quibus fupra Philo^
,
Dcindc cumdicit
Sedoportet corrigentes quarere
ft
,
autem
mn^fommune etus cjuodnthtl quarere^c^ etus
efi^
hic, aut corpus hoc^ tdte hahens
tur caufa materia
efie^ :
^ hom»
quare qudri-^
hoc autem efijpecies
,
^
quia
:
vt domus hac quare:qui4
huius exiliunt quoderat domui
qua
aliquid efi,hac auttmfubHantia. Excludit
qu6d
cens
& corrigit didam dubitarionem
oportet ad
,
di-
cjH£rere,id cft,pr^di6Vam
quaeftioncm corrigere , vt fciHcet loco cius qua eft nomo , quacratur propter quid homo ifiautem non, fiipple fic corri->-
qusritur quid SocTates eft
gatur
,
quod
efi
fequitur
qn6d aliquidfit commune
nihil quirere,
cuius
,
& quodtfi altquid quArere\
quod dupHcitcr exponitur. Vno modo fic quia dichim eft fuprk qu6d quaercrc ipfum dc ipfo efl; :
nihilquaerere
,
in
fcdquarere aliquid de ^iliquo
efl
c^ikio propter quid,
&
<jua;ftio qua quaeritur aliquid de alio , efi , in qua non videtur quajri aHquid de
quid
praedido
nifi
,
modo
inuicem communicant tur
quod
qua
nihil quaeritur
aliquid crit
Alio
quaeritur.
,
exponitur
non corrigatur
fi
eft
fcquitur inconuenicns
,
quod
cft
:
fibi
,
vt
licct
aliquid quceritjur
corrigatur
didum cft , fequi^ commune quaeftioni in ,
& quaeftioni in
modo
ifta quaeftio
quando
,
quod
fic
,
vp difhirh
didum
fit
qua aHquid
fic
:
nam
fci-
tunc
quaefHo dc aliquo
tunc ver6 nihil qua;ritur quando
quaeftio dc
ep quod non
fiitne quid efi
,
^^^
cxcludendam fupple didam „^,,7 'jn^
dubitatiopcm corrigentes
alio
propterftmpliciter dici^fednon
»ffi,
:
aliquid qusrere:quia igitur
Latet atttem
fum
net.
ncm propter qmd nam quacftio tjuid efi : quaerit de quidirate pioptcr quam id de quo quaeritur
:
, .j
tfi
Jnde.
,
cxtririfeca potcft accipi
^
efi
quodammodo inci-
propter quid
dunt in idem,vt prcbatur fccundo Poftcr,& idc6 Text.
diffini-
medium in dcmonftratione , 8c oftendit quomodo per omnes caufas poteft dcmdnftrari; fiue intrinfeca , fiue ita quod quxcunque caufa
Su*fii«n*t
quid
propter quid
quacftio qutd efi poteft tranfmutat i in quaeftio-
tio cft
^i
&
fermo dc qua:ftionc propter cjuid , non de qusftione cjmd efi. Dicendum qu6dquaffafttis eft
materiam quare
pra:dicandi:ide6 quicquid poteft rcfponderi
ucillud
fhilofephM rexlis non eo-
dubita-
exiHere ipfum e(fe:palam itaque quia quarit
dum
Logicui o>
ifla
non clTe ad propofitum:nam fupra
crdinatur ad finem
Notandum, quod Logicus qui confidcrat mo-
iadc.
de Socrate ,8c dealiis fuppofitis
quod quarere aViquidfit. c^oniam i/ero bportet habere
eflendo.
T.I-&
vnu
quaeftionc profertur
tali
loquendo ctiam dc finc cxtrinfeco poteft dici,qu6d inquantum res pcr fuam formam inexiftcitrei:
finu dMplex.
homo
tio Philofophi
&
quod
hoc aut hoc,id eftjqu6d caufa huius
uenit fibi id cjuod rcfpondcrur ad quaeftioncm
difFerentiae aflignatunquia efficicns cft caufatraf^
dici
homoy
& effi-
cnim
quaritur in
efi
hominis.
mod6
,
vcl praedicatur
vt cktn dicttur quid
fimplex vt homo, Sc non quarritur aliquid dc ali-
quid
fcilicet finalis
:
latcnti^ efhquia in
autem differentiam inter caufam cfficicntem finalem,dicens quod talts t^uidem caufa, CciVicet cfficicns cjHaritur tantum in fieri O" cerrumpi:al,
non quasritur ,
& hoc fupple latet propter fimpliciter dici\fed non
ciens funt caufa: ellendi formac in matcria. Sub-
tera vcro
in quibus
,
aliquid dc aliquo
eiuid efi prsdicatur de quolibct fuo fuppofito; proptcr hoc enim Socrates eft homo quia con-
& "Difirenti»
cibus
non fimpH-
ejut
fcilicct in quasftionibus
potcft rcf-
dit
in ejjicieKtem
de altis dicuntur,
qmd f/?:quod,{ciHcetquod
,quod communirer
eft
maxime, id cft, habct dubitationcm in his
eft
:
fi
fit
icitur in qua-
non oportet aliquid fiipponere , & aHud
dubitatiene,
Summ^ II. »Iiu3 quacrcrc de iUo, itz poflct
fieri
Cap.XVII. iiU ^uxftio
dc non enreficut dc cntcrquarc quxftio , jttid efi de aliquo &de nihilo: fada communitcr
&
erit
prima tamen cxpofitio videtur probabilior. Subdir autem : .Quonutm vero , fupple in bac quzitione qua quarritur quid eft homo, oportet hsbere taneftuim notum exifiere tanquam verum ipfum cflc, id cfl;, hoc ipfuro cfle, id cft, hoc ipfiim quod cft efle hominem:Alias qa«ftio eflct nulla,
&
quia,vt didhim
quarftio ejutd eft pra:(iipponit
eft,
quxftioncmyf f/wjuia inquam fic cft, pdlam ita^ue e^iua materidm ^turit propter (juid eft , id cft, qu^ communitcr ^o^rrr q«id, fiuc ipdim qttod ^uid eft ineft alicui fuppo/ito , quod cft quafi maceriale refpedhi eius
nam
de quo quarritur
tfuid
eft:
vt di(ftumeft (iipra,corrigendoqu£ftioncm,
idem eftquxrere quid
cft
ptcr quid Socrates
homo
cft
homo, &quxrerc pro:
Similitcr
fi
quarri-
inus fi eft domusjidem cft ac fi quzraraus proppterquid ha;c,(cilicet lateres ligna,fintdomus: qtua fcilicet propter hoc,quia funtpancsdomus: exiftunt tjtud erat domui ejfe , id eft , propter hoc
&
quod
quiditas doraus eft in talibus partibus
fubflanrias fcnfibiles,
cft
aut
fi
id eft, fic fe habens , puta corpus organicum,cft homojcorpus enim organicum cft materia hominis , ficut latercs ligna funt materia domus:^«4rf fupple in omnibus talibus
&
quid fcilicet ma-
quod
diffinitur
,
&
de quo qiueritur quid eft hoc
de
A
cet
eft,forma qita aliquideft:htcautem
forma
,
eftjuhftantia, id eft,
nam de fiarma
torius
quod quid
,
fcili-
eft rei:
quac eft ipfa quiditas
,
,
eft
Cmchi^t """*^ fermo. Ex his ergopatet conclufioprinciijuod , fciUcetquod fubftantia , MMum. quid eft rci habet rauoiiem principij caufiE,&
&
trhuipMUin- paUtet intenta
&
quod omncs quxftiones quaerentes de
caufa , in i^(\im<]uod qiiid vltimo reducuntur. Dcindc eft
Aliter ergo
diccndum
Palam
ejuomam injimplicihus non ejiqutHio nec do^rina^edalter modus qua-
Concludit quoddam corollarium ex prsdidKs: quia enim ofteiifum
eft
quod
in
omni quxftione
^uasritur de aIiquo;vel de caufa matcriac,quae eft
rorma
;
vcl
& efficiens igitur
qaod
de caufa formx in mareria^vt eft :
ficut paret ex prardidis
inft>eciebus
,
;
finis
idco palam
id eft,in terminis
incom-
plexis vt (ic/ien eft quaftio , fcilicet propter qdd, nec doElrina, fcilicet demonftrariua,y^
diu qudftionis ,
id eft , inquifiriom"s talium , puta quia innotefcunt nobis vcl pcr diffinirioncm, vel pcr fenfum,vcl alio modo.
^^tfiti» s.
Notandiun,qu6d iftam litteram quidam expofitor aUtcr cxponit,volcns
per fimplida int? Uigere fubftanrias lImph'ces,non compofitas cx materia fbrraa, quia enim in omni quzfHone ali-
&
quid
eft
,
quod per
fimolicia
, de quibus vt fic non cft quzftio determinabilis per dcmonftiationem : do<5hinam fylIogi(h'cam: nam demonftiario dodrina fy Uogiftica fehipct
& &
eft de quacftione qua: eft complcxa concludit cnim pafnonem de fiibiedbo pct medium ^ro^ffr quid , diccns caufam ; fed eft de eis alius rnodus :
&
quacftionis
nam
ficut
oftenfionis
fdlicet diffimriuus:
,
dcmonfhario dlcomplcxi; ita&difli-
nitio eft incomplexi.
SrMMJRIFM. &
Explicatquale principium caufa Gz quod ejuid eFi rei. Vidcnir
fubftantia, feu
ponerc quod fit natura ex partibus compofita , &ab eis re diflindaquod exemplificat in fyllaba ex litteris compofita. Do^or bene rem cxplicat. An vero to-
tum fit tcrtia
entitas a partibus vnitis rc
diftinda,difficilis quxftio eft
Dodor 5
ftat
di.
.
Vide huius q 4
glofretur.
Sed
,
quam
tra-
i quzft. 1. vbi affirma-
eam
tiue vidctur
refoluere
nifi aliter
,
Scholium noftrum.
ibi
&
8. in fine, i .Phyfic q 9. negatiuam partem habct quod confirmac
iliam gloffam.
vt vnumjit omne,fed non vt cnmultt^^
igitur
Bionis talium. CmlUrium.
eft
inrelligunrur termini incomplexi,quicunque
QVoniam vero compojitum ex aliquoff,
ciim didt
144
:
eis fcibiles
:
ciet, id
.
rtnfbJtfi it
&
quarratur propter quid hoc
tfuaritur caufa materit: ptopter
"»
"•^**-
,&
corpm hoc hahen/,
teria perrineatad nanira eius
ducunt C****»
dhinam demonftrariuam.
cum quarrimus , quid eft horao, quarramus propter quid hic , puta Socrates, homo, quia fcilicet ineft ei quiditas hominis: eft,
aliqualitcr
nihilominushabentaliquas qHijlttnt per dcmonfh-arioncm; cmfUx». altcm intclledhii potenri eas cognofccre , vt oftcnfiim eft in fcxto huius,& per confcquens potcftfbrmari de cisquzftio propterquid , tctmi-' nabihs per veram demonfh"ationcm , pct dotrinfeca eflcntialia
!»roprietates
Ci
aut etiam, id
qu^ nos
carum cognirioncm. Sed contra;nam fubflantia: fimplices fi fint fimplicei quantum ad fua in-
in
umih"tcr fupple
ac
29?
ni$,quatenus cognofcuntur per efre£him,puta pcr
notum,
& ahquid ignomm quod quarri-
tur,idc6 talcs fubflariacno fubfuntquzftioni:quia vel tots cognofcuntur,vel totat ign6fantur,& ea-
jedvtfyllaba,(^ jyllabA, ba, non ejl elementa, nec idem h,& A,nec caro^ignis, terra : diffdutis quidem enim , hac non adhucfunt, vt caro , &fjUaba , elementa veu>funt (jr ignis
&
&
Ef igitur
terra.
ignis
&
terra.,aut
facit
:
,
& (juod qutd
quoddam
neccfla-
diftincftionem compofirionis alicuius ex pluri-
bus
dicens
,
quod
id eft ttus
ejitoniarn VCT-o,aliquando fiipplc
hoc modo vt omnct vnum per fe fed non vt acer^ ,fed vtfyUaba : cum fupple in omnibus ta-
compofttufn ex ,
altejtto fit :
:
totumyir
fit
tes \
modus qua-ftio-
&caufa fit ipfa
Circa quod duA
eft rei.
quia ptimo ptamiinit
qu£c
IV,
14^
rium. Secund6 declarat propofitum. Sccunda ibi: Si igitur necejje, In prima pane tangit quandam
libus ipfiim
Scoti Oper. tem.
nonfo-
calidum,autfrigidumyfed
Inquirit cuiufinodi principium fiibfbnria
rarione dc eis
propter quid; fed talium eft alius
,
^alterum aliquid.
dcm
non cft do
aliquidjyllaba
lum elementa vocalis &• confonans , fed & alterum aliud alifuid. f / caro non folum,
compofitum
:
fit
aliquid prxter par-
ide6 fubdjt -.fjU^^a autem non
id cft, ipfac littcrae cx quibus
eft
elementa,
componitut mec
Bb
}
ifla
fyllaba
Comfefitio
% dm^x Hie etMHui
294 fyllaba,/it,eftidem ffi
Antrrois
fentr»dic*r» fibi.
i.Thjff.c.ij. pifi
frh^»"-
ti»litrr txpo-
pMMT
hihc
i»d*.
In comfefiper fi d»titr 3 . *»-
titM,
MetapL
& ipfum b, ex
qnod ipfum a,
&
quibua conftat : rtec wrojpft idcm quod ignii terra, quod probat :tzam difihlutu ,id cft,,diuifis ijiis partibus,ex quibus fitcompofitio adinujccm} haccquidem,id eft, coippofita nonfuntwt caro& fylUha:elmenta verofunt, fcilicet corrupta fyllaterra, fiipple manent , corrupta igvU , ba j carne ; eft ergofyllaha aliejuid prxter elementa:& mnfolitmc^i^Ca.elementa: fcilicct littera vocalU
&
&
quia
:
ruv'
cam9
fcilicct in illo eritaliquid prae-r
tcr elcmenta ex quibus eft,& de illo alio, itcruir^
rcdibit qusflio quae prius ,
vtrum
xnenmm ,
aut ex elementis
,
Mifinitus.
Dcinde cum
dicit
fcilicpt fit clc-
& fic crit proccflus t
Videbitur autem 'vtiejue effe alicjmdhoc dr
fubfiantia autem vniufcuiufque hoc : hoc enim
dum
;
Scconfonans quac ,eft
,
per quae fcilicet plemelhta coramifcentur
& alteranturjcum calidum &
frigidum fint qua-
adiuae ,fed etiam fuppleipfa caro
eft ali~
Per hoc ergo fubintelligitur alte-
Compofitum
cjHid alterHm.
rum membrum diuifionis,icilicct quodaliquando compofitum non cft aliquid vnum , nec aliud a partibusjfed eft ficut cumulus, vel aceruus, quod non eft vmin) nifi aggreeationc. Primo cf go modo compofitum eft iimpliciter & per fe vnum,& aliud a fnis partibr.s
;
fed fecundo
modo
ipfiuTi
compofitum non eft vniim fimpliciter &per fc*, fed fecundum quid , nec eft aliud a fuis partibus. Dcindc ciim dicit
& illud aut elementum
Si igitur necejft
aat ex elementis
ejfe
iterum eademratio 146
& infyUaha
,
nonfolkm eikigfiis,aHtcalidMm,& terra autfrigi-
a
ferfe -jnum
ntm.
tx plurfbus elem£Htis,vt oportet dicere
(lementumyCJr caufa effendi : hoc (juidem caro^
eft
litsics
<^ 1;»«;?» ptr
fit
funtin hoc eandem dtcemttt rationem; ficut in
b ,fed etiam efi alicjHid alterum prxter el^ienta. Et fimiliter caro
qux
tiont
VIL
Lib.
(^terra
:fiquidem elementum
erir
erit caro^df
,fx
hocenim^
hoc 'vero fyllaba
caufaprima
nitum ibit, Si yero ex elemento ; paUrn quia non vno,fedfluribits aut illud ipfum eritt
fim^iiter autem
& in
H7
aliis,
effendi.
Ponit didx dubitationis fblutioncm. Circa quod duo facit:quia pritno ponit folutionem,qua: s»/«m mh^ vidctur danda prima facie. Sccundo corrigit ip- fiiortu.
fam ibi Qjiomam vero cjiH
ab clementis
prima facic
videbitur vticjue
,
fi;ilicetqu6dnon
effe alpcjuid,
fit
ex clementis,fed
&
hoc ejfe elernentum caufa ejfendi hoc cjuidem carnemjnoc verofyUabam:fimiliter aHte& in altis: :
& iterun\ fupplc videbitur quod hac fit fubftantia id eft quiditas & qliod quid cft
vniufcuiufcjue
,
,
vniufcuiufque hoc fOT»j,fcilicet fubftantia,&
quid cftrei efiprima caufa efsedt Dcinde
quod
cii dicit:
^oniam vero quxdamnon funi fublian-'
/^»^,
ddhuc alio : quare in infi^
:
rerum fed quacanque fubFiantiafecun'
tia
;
dum naturam nififiabtttir
(jrnatura conliitHtafunt.ma'
,
vttque quibufdant hac natur^
,
quare rurfum in hoc eandem dicemtts ratio-
Declarat propofitum. Circa quod duo facit: primo praemittit vnam quaeftionem & arguit ad eam. Secundo fubiungit quaftionis folutionem. Secund^ ibi Videbitur autem. fift ergo quaeftio, quia cum oftcnfum fit quod in carne & /yllaba :
trisdtcla de).
0fsitMe.
elementa
eft aliqiiid practcr
iqittir neceffs.ed illud
elernentis
:
quia
aliud
:
efie
omncquod
quia igitur
ita cft,
elernentHm aut ex
eft,
qu£
,
efi
non elementum; fedprin-
cipiumy elementum vero efi in quod diuiditur
nem.^itaincarne, velfyllaba.
&utjiio con-
fubfiantia
videtur efle aut
inexifiens
,
vt materiam yputafyllabaquod
a^&b, Corrigit cft
didam fblutionem
quantum ad hoc quod
fubftantix
,
ficut in fyllaba
ftantia; fed pertinere
&
ceffus infinitus:vnde (uhdk, ficjHidemelementum,
Aliud in quo corrigenda
,
fi
illud aliud
qucd
eft in
carne
& fyllaba
& clcmentura;i/fr«WJ eadern ra& de ifto & de aliis elementis ex quibus
prxter clemenia tio erit
CDmponitur:conpumerandum cuim aliis cnv.caro enim
erit corapofita^jr tgne
& terra,& ex
i/lo
alto
quod ponicur clemcntum prxtcr clementa & cum probatum fit qu6d in omni compofito pcr ;
fe vno,eft aliquid aliud praeter
elementa ,
erit ea-
dem quacftio adhuc de illo alio quod fi eft elementum aliud,illud tale clemcntum erit compo;
fitum ex fuis partibus,& ctiam aliquo alio aliudcft
elcmentum praeter elementa,&
mentum atiam aliquo alio
:
crit
ex fuispartibus
,
:
iHud
iftud clc-
& adhuc cx
& illud aliud cflet clemcntum
pari
orario
fubftantix,
:
qux non
videtur fub-
fed eft vejrum in rcbus qiuc funt
& hoc loquendo ftride de fubftantia.
ad hoc, quod- illud
eft folutio, eft
qnantum
prxter elementa dixit eflc elemetum:non enim propric dicitur elementum, uia
tale
elementum pertinct ad genus caufx materia-
is,vtpatet ex ;.huius cap.dc Elcmento,tcx.co.4.
ll:
fed poteft dici magis proprie principium effendi, hoc eft quod dicit,qu6d cjuoniam c^u&dam reru
&
non funt ftihfiantta,fea ({HAcunc^uA funt fnbfiantit, fecundiim «^r«r
per naturamfo«y?j/«r<ey«»rquantumadfieri:
enim maximc confefla funt caufx fubftatix,vt diitumftrit circa principiii huius fepti-
naturalia
rai:quia
inquantum
fic cft
quod hxc natura , dc qua
:
manifefiabitttr vtitpt»
fcilicet
nunc eft fermo,
eji ftfbftantia in i]uibttfdamScilicet in
naturalibus
modo,\j7- Jic in infinitum. Si vero dctur attera pars
& non fupple in omnibus,& hoc fuir primii corri-
quod illud aliud practcr cl^menta non fit plementum,fed ex elemehto,vcic\ elcmcntis , adhuc fequitur illud inconueniens:^
gendu,&
fcilicet
clemeivis:quia
(i
vno tantijm elementOvfequetantum illud elementum vnum: ex
quod cfTct quodcnim eftcxignetantum,tantum ignis pft:ex yno uon fit aliquod compofitum tjuareCi fupple retur
:
^.'^"i" /**•
magis ad genus quanritatis,
ficut
id eft
duobu«:vnum quod eft
prxter elementa cHe lubftantiam vniufcumfquc quia hoc verum eft non in rcbus qux non fnnt
clemenrum.aut cx clcmentis fedquicquiddetur, videtur lcqui inconi!eniens,fi:ilicet quod erit pro:
in
dixit ilkid talc
fubdit
quod ad feciidii,^«<e,fcilicet natu-
ii,noefi elementUjfed principiii,Capplc forma.le Sc quiditatiuij:f/f»J«« wro efi illud in cjuod dtuiditur
fjuid cft*^e-
alicfutd inextftens vt rnateria,
''''•
pHta elcmenta fup-
plc huius fytlih£ cjU£ cft ab:funt a,
& h,Sc ex hoc
habetur fblutio dubitationis:quiacii didii princifit formale,&quiditatiuii,non eft elemcnrum,
piu
nequc ex elemcto, loqucdo propric de elemcino.
LIBER
Tpjum
quod
LIBER OCTAVVS. N hoc
libro
agit deprincipiu entunaturaluyf^ jic nfidetur ad Thyficum
fertinerCiijerum magu adMetaphyficum , quiafitb confideratione '
ex diSiu
phyficit ifia traS^at,
lib.
de quo
lib.i.
buiu^, quali.i.O* iib.9. quafi. 4. Incipit
quafi Logice de fubfiantia
l.
Meta-
traSiare de
,
eadem magu
realiter,
tanquamdenobiliori parte fidjieSii huiusfiientiai cuiud ponit ex iam diSiu^-uarias acceptiones.
Sumitur enim pro quiditate^
alios dicitur
fitbliantiagenw magii quamj^ecies. tAdditur hu opinio de ideu.
SVMMA
K^iiM vero accidit ex rationihus fubsian- ^"" "'*•**
VNICA.
tias effe cfuad quideratelfe,& quod fubijcttur:
tdhuc alitergenus magisfpeciebus
Jitprm^piU fub^Afttiarum fen(ibiUum , >W4teriafcilicet
(jrforma.
,
Textc&r.
ciTe.
'T7 ^ pradiBU itaque fyllog:z,Are oportet (^ j^coUige»tescapituluwfnemimponere. Poftquam Philofbphus in fcpjimo
libro inqui-
de fubftanria,& quod quid «r^fubftanris (cn-
&
communii nunc inquiric fibilJs , modo Logico de eodem magis re:^ter , & per principia, applicando ad fubftantias fenfibiles ea quac in feprimo Logice Gint di6la:Circa quod duo facitjquia primo prxmittit fuam intentionem. Sccund6 cxequitur de intento. Secunda ibi : Senfibiles enim fubriantii. Prima in tres qitia primo proponit iuam intentionem in generali. Secmdo replicac :
quxdam
fupradi(fb in fpeciali.
Tenio conrinuac
Secunda ibi : Di^um efl itaque. ^Moniam autem quod qutd erat ejfe.
didla dicendis.
Tertia ibi Dicit ergo
s
quod
expr^diii:^ vtiquefupplc in fep-
rimo, vbi inquifitum pft Logice de (ubftantia remmyOportet jyitogizAre , appTicando {ciiicet difta ibi
Tnmittit
ad res naturaliter exiftentcs.CS' recolligentesca-
pitulum,id eft,(umroatim
& in capitulo rcfumen-
fitam , tntm- tcs quac ditia funt , oponet^wf»» imponerex^i^Sy tiontm ingt- \^ eft,tradatui de fubftantia quod fiet addendo , utTAli,
hoc o5auo eaqua: fuerunt
cum
didja priixs,
Deindp
dicit
Diffum
fpcciali
,
dicens Mttgphyftcm conJiitr»t
di£iitm eft itaque
,
ieptimo, quia
(cilicet in
efi
itaqne
fubsiantid vero
,
^uoJ fubBantiarum
^ principia ^ elementa:
h
tjuidem confeff<e.funt ab
cmnibtts ^fedde quibufdam (ingulariter tfui^
dam enuHciauerunt 'confefft
tjuidcm
pliyfcdt^
&
aliafmplicia corcf ^q**^ j pora. Deinde planta partesearum^ ani«// ignisyterra^
^
^
multa ejr partes animalium (^ tandem ceelum ^partescali. SinguUriter vero quidam y
fnbiiantias dicunt
frineifmlittr
& elementa fuiftantia-
fuhHtnu-am
liter
,
rum
:
caufe &principia,
cnim Mctaphylicaconfideret de omni ente inquantum cnsjprincipUter tamen confidcHcct
de
primi
cr Mathe-
(jf
prhutfa-
lijpme
im-
m4ttri»lttB.
fubftanria, vt de nobiliori parre fui (ubicdi
diAum
vt Cxpc
:
eft;& pcr confequens de
prindpiis fubiUntiz : (ubdit eriam qu6d)«iy?/»«-
ha ejuidem confejft funt ab omnibus.-vx. funt
tia vero
iubftantiz naturales i fed de ejuibufdam fubftantiis
enunciauerunt
fepdmi
:
vt didhim
,
ftiit
quod exponit cum
,
fcilicet
De quibm
& non omncs
dicitur
fub^
circa principium
Jltuiti»
gene-
tjuidam fingulariter
,
;
flibdit
confejfa tjui-
:
ralittrah onv. ttitut
dem PhyficayiA
eft,qu6d fubftanria: naturales
fiint
6rfp*-
i communiter ab omnibus, vtignuyterra, fUtONdt, &aqMa,& altafimpliciacorpora;deinde fecundum ordincm nobihtaris/?/4wr^c^^<«rf« earum ; ani~ malia , partes animalium ta/idem calum parta ccelt , puta Orbes Sc StcWxfingulariter ve-. ro quidam dicunt ejfe ftdtftantias fpecies , id eft, ideas Afathematica de qua opinio di(^um cft confeflac
&
:
&
&
&
;
in prirao libro
& aUbi frequenter
,
quandam diuifioncm,
fiue
modos
flanriam diiflos in prnecedenribus
accidu
altas fuhftantiai
erat ejfe
,
id eft
flantia quiditas
cjfe
fubdit etiam
:
accipiendi fub-
quod
dicens
,
ex rattone qtud
ejuid
quod vno modo dicitur ipfafubrei, qux per rationem, id eft, per
,
iicitury id cft.ipsu fubicchi.fiuc
fubftanrix fcilicct
:
hacc
qu6d
enim
eft
vna
fubftantia dicitur
ipfum (uppofitum diuifio fiibftantiae,
& de quiditate, &
£t fubdit , quod adhuc fupple fecundum opinionem aliorum dicitur fiibHmtiagenus magis fpectebMs , id eft , roagis quan) de (uppofito
fpecies
;
quiditaris.
& vniuerfalefingMlanbHs
generahter vniucrfnle
dicitiu:
id cft
,
,
quod
magis fubftantia
quam fingulare (ecundum illam opiiiioncm.
Sub-.
,
ejfe fpecies ,
tnt
frikt
lupple in iftafcienda f««er«fffwr/cilicct principa-
diftimtionem exprimitur.AHo modoySc quodjub-
qtaTHfttur caufx
tnatica.
^
nam fecundum
:
Rcfumit quatdam di£b in
quod
rat
/luit
(jri^niuer-
vniuerfali vero
eandem rationemfubSiaHtia videnturejfe.
& matcriara fubftan-
tiam
:
generi c^ idea copulantur
CAPVT PRIMVM. Sjobftantiai diuifio,
fale magisfingularibt^
aitetiamqu6d
vniuerfali vero
opinioni fecufidum
&generiy
qunm genus
dicuntur fubftantia,r«>/?it/4^r»ir
&
uie^i,
id eft,
vniacrfalc
\A eft,opinio
dc idciSynamfecundum eandem rationen vidtnttrr
Bb
4
e{je
eisUter
ejfe
vri I.
Lib.
296 Jhhftantii
Dcinde
vniucrfalia fcilicet ideaf.
,
Metaph.
cufli dicic:
Quomam
dute (juod quid erat
effe fubfta,'
fia eft;f/uiui autemratio^diffinitio.propter hoc
&
de difftnitione, defecundumfe diffimtum G^oniam autem diffnttio ratio eft , ratio
fft.
autem faries habet
^ departe erat
necejfs
,
qu^enom amplius autem , hdc opwfunt diffihitioni CJr necvniuerfale fubliantia^nec genm. De ideis
confiderare qiiafubBantidpartes^fjr
vero
dum
^ Mathematicis poBerius perfcrutaninam
;
eft
prater fenfibilesfubFiantiafy
tjuidam dicunt eas
effe
,
nunc autem de con-
fefiis fubHantiis traiiabimut
j
hji
verofenfi^
&
form^im. Secunda ibi: J?^ vt in fubftantiis quidem. Prima in duasiquia prim6 probac qu6d omnis fubftancia fenfibilis ha-
becmaceriam. Seeundo probat hoe idem de forma. Secunda ibi .Quoniam autem qu
Omnitfub'
:
Prima in duas:qiua prim6 declarac quid
mace-
fic
ftafiiia fenfi-
bilu fnrtici-
ria,diuidens earncontra aljas accpptioncs fubflan- f/U mattrid. tiac,& cum hoc pra:mittit intentum.Sccundopro-
bat quod materia
cft
cUnda ibi
:
oftenditcx
omnium
fub-
& corruptibilium,
Se-
principium
ftantiarum generabilium
Primum autem
J^uia vero fubftantia.
hoc ,
quiafubftantiafenfibilisnon eft
cum
adujnec forma,
materia
,
cxiftens
& feparabilis realiter,& non fblum racio-
ne
ficuc
ciim
fit
formajergo
& formam
tcriam
ma-
cercium compledens
eft
Dicit ergo
;
pcr fe
fit
SuhUantia
quod
,
fubftantia omnes habent materiam
fenfibiles
qiiatenus fci-
;
Continuat diAa dicendis
,
qu6d ijHomam iup-
ple oftenfuracft in fepcimo ^uod qutd erat
ejfe eji
autem ratio di^mtio (r/?;per diffinitionem enim exprimitur quod quid eft rei ,
fubftantia.-huius
vropterhoc de
diffiriitione
& de fecunditm
tenus diffinitio conftat ex prsdicatis per
modo dijpnitum eft ,
fe,i^\ia.-
fe
primo
ibidem in ieptimo, autem dijjimtio ratio eft:ratio autem ha-
quomam
het partes
tCy id eft
&
,
j
fcilicet
ideo necejfe erat conftderarey& de par-
de partibus
funt partes fuhftantia
difiinitionis
diffinita:
;
&
:
qu
ejux.
,
fcilicet
non
&
.•
fi
hxc,fcilicet partes diffinitionis diftinitioni opus ftnt, id eft, oporteat diffinire:vel
"litteram
,
fecundumaliam
vtrtim eaedem funt partes diffinitionis
& diffiniti:4w^/t«/ fupplc oftcnflim eft quod nec vniuerfale,nec genui
Cii
fubffantia.hxc enim
om-
nia pr^didta pertraftata funt in feptimo.Et fubdit
&
quantum ad dicenda,qu6d de ideis Mathemar»c«;quas fupple quidam f^neularitcr enunciauerunt efle fuh^nths , pofleriusperfcrutandum efty (cilicet in
decimotercio,& in decimoquarto,libris
ma-
tripUx teria
&
hiles. Ctnti»u*ft9'
nere fimul maceriam
,
form»
licct omncs func mobiles pcr confequens ha- Cr cotnfofui. benc maceriam:*")? autemfubftantia aliter quidem, id eftjvno modo materia qu* fuhiicitur:materia^
autem dico:quod non eft hoc aliquid ens <«ff «,fciii-
quanmm
ccc
^«i^.-matcria
eft
de
cnim
fe
:
poteftate vero eft hoc ali-
potcncia ad omnes adus
cft in
formales:<e/«fr vero^iA. eft, alio
& forma,quia
ftancia ratio
eft
modo dicicur
eft,ensadlu,fiue adtus feparabilis ria
;
licct
fupple
(juod eftex
generatio
non
/j/ijjfcilicet
fub-
hoc aliciuid ens
7 (rtium vero
realitcr.
id
,
quidem amace-
compofjtum cuius folius
eft Soliitt eomf». eft
& corruptio,fcilicet per fc:quia materja
& forma non generantur nifi per accidens ex 7. huius & ed feparabilisjenpliciter, id eftjpotens per fe realitcr exiftere feparatim, & fubdit quod ,
,
fiti
eft
gene-
ratit (jycor-
rufti» ferfe, 7-
fiuius,
Text. co.tj
Adde plura forma- »e videatur :
fubftantiarum fecundum rationem
id cft,
,
imfUcinie
ht( quidem funt feparabiles , vt funt formae &f»ru tnttf. Machematicas , non quidcm fecundum rem , fed
rum:/7(£
fecundum rationcm quxdam verofunt infepara:
hiiej
,
vt fupplc funtforma: naturales
nec fecundum rem
,
qua: vtfic
:
ncc fecundum rationem fc-
parantur a materia, vt patec ex fexco huius, texc.
com.4. Deinde ciim
dicii;
Tiam prAtw fenfibilesfubftantias quidam dicunt eas Platonici : nunc autem,Cci\icet ftatfm traBabimHs de fubftantiis , fcilicet ab omnibus confeJfis:ha verofunt fenfihiles, id eft,naturales,vt fic ex nocioribus ad minus nota procedamus. Deinde cumdicit: ejfe, fcilicet
« ,1«. «
.'
Senfibiles
Text.c.). 5
fiam habent
^uod verofubliantia eft materia palam: nam in omnibmoppofitis mutationibtn eftali-.^ quid quod fubiicitur mutationibtts;vtputafe-
autemfuhliantia omnes mate-
cundum locum\quod nunc hic tterum (^ alibi: (jr fecundum augmentum (juod nunc quidem eft tantum,iterum mintts aut rnaim:^ fecun-
autem fubftantia quA fubiimateria , materiam verh
iterum agrotat:fimiliter autemfecundumfttb-
,
eft
citur^aliter ejuidem
dico qu/e nOn hoc alitjuid ens a£iu
-,
poteTiate
Hantiam^quod nunc quidem esi in generaiio-
^
ne,iterum in corruptione:(jr nunc quidemfuh~
autem eft hoc aliquid ^ aliquid vero ratio forma , quia hoc aliquid ens ratio feparabite eft. Tertium vero eft quod eft e.x his , cuiuf^folitts generatio
dumalterationem,quod nunc quide e/ifanum
<^ corruptio (^feparabile fim-
ieSium
^ hoc aliquid
3
itcrum autem qttod
fubiiciturftcfecundum priuationem.
Probat quod materia
eft
principium
pliciter,namjecundum rationem fubiiantia-'
fubftantiarum gencrabilium
rumhd quidemfeparabiles,ill
Circa quod duo eft.
Exequitur de incento. Circaquod duo facic: qnia prim6 oftendit qu6d materia forma
&
(wTLt principia
d6
fubftanciarum fenfibilium. Sccun-
inquiric de ipfarum
vnione ^dinuicemzSecun-
da ibi De dubttatione Vfrh di[la. Prima in duas: quia primo facic quod didum eft. Secimdo detcrminacdc eis figillacim. Secunda ibi Oportet autem non ignorare, Primain duas:quia prim6 fapic quod didhim eft. Secundo concludic cx prsmiflis quod diffiniciones perfedlxc debenc conci':
:
&
omnium
MMteria #/F
corrupcibilium, frincifium omniumfui-
facic. Primo facic quod didtum Secund6 quia locucus fuicde mucacionibua
ftantiarum generabilium
naturalibuscomparar eas adinuiccm.Sccunda ibi,
&
Et han c fequuntur. Dicit ergo,qu(Sd quiafubftan-
biiin,
tia
eftmateriaM eft,qu6d matcria
fubftantix fenfibilis
n amnibus mutatione
oppofitis ,
& mobilis
mMtationibus
fit
principium
palam
, ,
id eft
eft ,
Hom
in omni
qua: cft inter terminos oppoflros
aliquid quod eftfubieElum, fcilicec titione fecundum lecum
,
cft fup{)le upt
commune quod nunc
eft
communc mu-
tationihpu, id cft.terminis mutationum,z//
ic6tum
:
ihmu-
aliquod fub
eft,hic , eft
&
iterum alibi.
corrufti-
& ha-
rum
mut*'
tionum fubieiium
mum.
fri'
SummxVnicx. mliht tatitnm fuo-
,
& in mntatione fecundum
aliquod fubicdlum quod nunc
augmentum e&
&
&
iterum in corrupnone;mzzcTiz cnim
&
generationis
ple matcria
efi
fubieftum corniptionis:^ nunctjuidem fup-
fubtecium hoc aUquid,iA
foniu fccundum quam
& tterum
cft
cft
adu
,
fub
eft,eft
II.
297
SVMMARIVM.
&
itttantum , Ptmtmlium. rum minut fi fupple diminuatur^nr maiusJH augq.S. huius c mentetur , (^ kemm fecundum alterationem fupIX. i.Ph^fic Tex. c6. 69. ple eft aliquod fubic<3sim quod mutc eftfanum M*d$u r*tterum laborans.fimiUter autem in mutatio^mtfcenii ne fecundttm fuhjianttam , cftfupple aliquod c6m*»*ruuu. roune Cobicihim,<]ued nu»c efi tn generatione, eji
&
Cap. Formam
de fubftantia
eflc
fenfibi-
Democricum ponenrem
lium. Reiicic
corporaindiuifibilia, efle rcrumprinci-
de quo lib.t. Pcr difFerenciasintelliformas a quibus defumuntur, & qui-
pia, gic
dcm
fubftantiales
,
lic^t
cxempla ponac
in accidencalibus.
& hoc aliquid;
fuhieilum fecundum fnuattonem, matcria enim nunc cft fub forma , nunc eft fub priuatione quac funt tcrmini primi mutationis in lubftantia mutatio cnim fedt cognofcerc materiam quatcnus nunc eft fub vnorcrmino, nunc efi
Q
Voniam quidemvtfubie&a,
^ vt md-
teriafubliantia confeffa
h^c autem
qune foteliate
relitjuum
,
efl:
eam qua vt
fub alio:quod c(Tctimpoflibile-, ni/i eflct aliquod tcrtium a tcrminis rcaliter diftindum, Deiiide
(um dicit mittationes :alia-
rum vero vt vnam aut duoi^hoc nonfeqmtur: non enim neceffe.jiqmdem materia habet localem^hoc
OnUm$HMtionum
dtfferentiafimpliciter feriy
dtbum efi.
Coraparat adinuicem mutationes naruralcs» quibus fccerat mentioncm diccns:qu6d hani,
fcilicct trii
ttttfrMHt»
& generabilem ^ corrttytihilem ha^
^denim
nonftmfliciterjtn Phyftcu
(jr
mutationem
ntutationes
rupribilc bile
:
c[mcc[aiden\m
oporfct
,
(ubftantiac
qu6d
fecimdum locimi
eft
fit
,
fe^uttntur alia
& cor& muta-
gencrabile
artcrabilc
& fecundiim
dicere quideji.
Poftquam Philolophus probaiut matcriam principjum fubftantiarum (enfibilium nunc probat idem de forma. Circa quod duo facitj quia prim6 prxmittit intcntum. Sccund6 cxequitur de intento. Secunda ibi Democritiu cjuidem. Dicit ergo,qu6d tjuemamfubfiantiaiC^vix quidem cft vtfubiecia,& vt materia confrjfa fj?,fupple ab
ftantia fcquitur ad omncs alias : aliquid enim eft tnobiie fecundum Iocum,vt ccelum , aliqualiter alterabile ffcundum illuminarioncm &ob-
&
fcuritatem, licet
ccelum nec
cft
non
fit
vera altcrario
& tamcn
,
gcnerabilc/iec corruptibilc
:
:
:
omnibusaiitiquis,vtpatctinprimo Ubro, qui (blam materiam dicebant cfle fubftantiam omnium ; hac autem , id eft , fiibftaniia , rhateria efi' potefiate, id eft,cft cns in potentia
ficeft
,
cum
:
quia inquam
relttjuum efi^fuhfiantta fenfihtUum,qut
vt afium
qiuntitatem;
td non conuerrimr,{cilicct quod mutario in fub-
id cft
,
,
e(l
fotma, dicere quid efi. Dcindc
dicit
Bemocritus quidem igitur tres differentias
ftmul effe exiHimauit , namfubie£fum,corpus fecundum materiam , vnum^tdem differt, aut ^gfjLu' quod efifgura, aut r^ezr^ quod comfofitio^aut iia^iy^
ejt
quod efi ordo.
ide6
quod altarum vero , {cilicet mutationura, Aut vnam , fcilicct fecundum locum ; aut duoi;
Excquitur dc intento. Circa qtiod duo facit: quia nrimo probat hanc conclufionem,qu6d for-
modo praedido,
maelt prindpium cllendi fubftanriarum fenfibilium. Secundo remouct dubium,quodpoflet oriri cx prxdidlisjibi Suhfiantia quidem tgitur \n tota prima partc intendit talem rationem : lUud
fubdit,
puta h*c
fi
illumjnatjo eftalteratio
mutario in fubftanria non fcquitur: mnenimefi necejfe fi ejuid habet materiam localem, id eft,mobilem fecundum locum, hoc gererahtlem corruptihilem hahere, id eft , fubic,
fcilicet
&
&
dbm generaooni & corruptioni:materia.cnim eft vrique generabilis
declai^lum
fuit 7.
& corniptibilis fubiediue huius
,
in
,
vt
quadam quacftione.
Subdit autem , quod ^ua Cndtfferentia interftmnon fimpltciter , Ced fecundiam ,
pliciterfieri
&
quid t in Phyficii enim
,
id eft, in ^. Phyfic. tcxt.
com.yadcm i. V)x)Cic.x..c.6iM^um efi ibi cnim dicitur qu6d fecundum fubftantiam fierj eft generario nmpliciter , (ed fecundum acddcns heri cft gencratio fecundum .quid hoc autem addit, quatcnus locutus ftietat tam dc mutarione in fubftantia,qu2 eft gen
:
Alt^&am.
eft
cfte
Ethanc fequuntur alia
here.
fubsiantiafenfibilium
modum dc mutarionc tctario
in accidcnribus, vt fimt al-
& mutatiofccundiun iocum,& fccimdum
quanritatem.
SVMMifi VNICifi C A P. II. Formam
de fubftanria fcnfibilium , nitiones compledri matcriam,
eflc
&formam.
:
principium eflendi rebus, aiius diftindio
eft
variatio facit diftincflionem in efle
A
:
,
&
quia :
;
&
ide6 circa probarionem minoris infiCirca quod duo facit. Prim6 pra:mitrit g. f illius minoris prolixam probationem. Sccundo Z7 pJntipii conduditintcntamconclufioncm. Secundaibi: effendi^iiPalam itaque ex hti. Circa probationem mino- jlitgiftidi in ris fic proccdinquia prim6 recitat quandam opi- {*'^|?']^ cxiidens, ftit,
•
nionem de diftindione rerum,& improbar. Secund6 ex illa improbarione infert minorcm quam intendit. Secunda ibi Quarepalam. Vnroa fn duas;quia prim6 opinionem tccitat:fccund6 cam imptobat. Secunda ibi Fidentur autem, Dicit cteo , quod DemecritM quidem igiturfimul extfiimauit ,id cft^ opinatus eft, tres, fcilicec (fedtferentiasM eft, qn6d omnes differenrii re-
-'"V**''^'
:
:
fum ad
& diffi-
rcmm
eadem funt principia eflendi diftinguendi fed fonna eft huiufmodi crgo &c. Maior cft pcr (0
ircs in
fubleiium
&
J'
acitu
:
:
~*^°™'
gencre rcducxmnu:
:
& matertam dicit fupple
nam
corput
vnum^ idem fecundum naturam : diferunt autem aut ,
cflc
quod efi fotentiaf qucd efi ordo. Nocanduro , qu6d , vt didluro fiut in primo
fviffx^ id e{i,figttra,aut TfoTri,
4Ut
J^tti^tylf
Lus,
„
.
,.
^"^''^'^
V II
Lib.
iqS
Metaph.
I.
huiiis Dcmocriti quod cor» opinio e^at pora indiuiiibilia &c atoma eflent renim principia , qu£C corpora ponebat in genere caufe cire vnius naturse quantum eft de materialis ,
fttundu De- li"i«is
dlia cemplexa,alia ligata^ alia injpiffata, alia
taocritn
aliis differentiis
dif-
ferunr.
&
fcddicebat ea diff^rre triplicitcr,fciiicet figu, ra,quatenus quacdam illorum atomorum ponebat fe
:
triangulacia
qusdam
,
fphacrica
& huiufmodi.
,
quatenus quacdam erant furfum, quacdam deorium^qujedam ad dexteram,quxdam ad finiftram. Aho modo differebant ordine , quatenus qnardam corum podifferebant pofitione
Aliomodo
,
&
iecundum nebat priora : qujcdam pofteriora , has difterentias in atomis,volebat aflignare diiFerenttas in rebus.
Deindc cum
dicit
iuncia,vt manus^autpes.
Infert probationem minoris quam intendir. Circa quod duo facit prim6 facit quod didlum eft fecund6 ponit quoddarii notandum circa diftam. Secunda ibi Sumenda igitur. Dicit ergo, :
:
Viferemtim
:
concludens ex
prseditStis
quare fupple, quia didas
^ 'jf^'^""'
rerum conftitutiua:,/'**//*^, fcili^ cet quia effe , fcilicet rerum toties dicttur quotics fupplcdicuntur difFercntLx:nam difFerentu con-
differentije (unt
ilituit, &diftinguit limesenim efitnferior : quia ponitur ita, ipfumfic ponifigntficat efje , id eft, propriam ipfius rationem , firntltter cryflallum :
&
&
ipfum fic infp}ffart:quorundam vero effe in omnthushis dtffinietur, id eft , quod efle quaruneffe eft
Videntur
7
auUm mulu differentU ejfe , vt
alia quident comffifttione dicuntur materia,
dam rerum
^u^cunque mixtftra , quemadmodum fnelicratum : alia autem Ugatione , vt captis ligatura alia vifco , vt liher : aliaclauo , vt
aliafunt mipita
ficut
:
arca. Alia influribus njt
horum
alia fofttione^
:
liminare inferitts,& fuferius:hdc enim i»
fofttione aliqualiter differunt
dr prandium ; alia
fut coena^
^lia fenffbilium pafionibus
alia tempore
?
loco
vt
,
vtjpiritmt
,
durttie
,
^
e^ raritate ; ^ftcci" hnc Et qftidem horum,in humiditate. tate^& omnino alia quibafdam-.alia omnibus his ] moUitie; ^f^ifitudine
,
&
tnocritum. Varie.
Improbat diifiam opinionem f
mocritum
rerum tur
ejfe
,-r
eile
oftendens De-
,
^j
j-
multadifferePttU in rehM.(][.\x'f\ipp\c
now
reducimtur in praediftas.-yr alia cjuidem dicuntur fed ncciden- f^;;,^j,y;jjo*r»?4fm<, id eft, differunt fecundum diuerfos rriodos compofitionis in partibus matet\3MhvisJi<:ut qmcmquemixtHra,\A eft,qu6d quo-
jrundam partes materiales componuntur per modum m\\l\onis,cjuemadmodHm Melicratum:yilia ligatura,qu(t, fcilicet aliquo vinculo colligantur, vt ligatura capitis : alia vifco , vt Itber-.alia gom-
pho
,
id eft
,
clauo
,
vtarca
:
alia
difFerimt pofi-
tione,vt lirninare fuperius,& inferius:h
namque
fofitione ali(^uaUter differunt:aliatempore,vtpra-> ,
& cwna
:
prandium vero dicitur comeftio
cpena vero vefpertina. .Alia differunt loco,vtfpiritus^d eft,ventus:nam ventorum alius
rnamtina flat
firniliter aliit^zxics
proprias diffeientias
,
i
ab Oriente:alius ab Occidente,&
fic
quibus difFerunt
&
,
dc
aliis^
ficcitate,
dem horum quthufdam : alia veri omnihus his: fecundum quodhabent plures , velpaucioresde :
& omnino, id cft,generali-
alia difrerunt {upjple fuperahundantta
,
alia
dcfedu, quatcnus omnespracdi£kae fenfibiles pafflones reducunrur fecundum antiquos ad fuperabundantiam 3<:defc6tum, vt dicitut i.Phyfic, tcxt.coip.3%. Deinde cum dicit
^are palam , quia, & effe toties diciturt limes enim inferior
eji
,
quia ita fonitur ,
effefc ipfum ponijignifcat
JicipfHm
injpiffari.
, (jr
,
puta
fi?-
quod
fi:i!icet
cllendi
ideo quod hic dicitur dc diffcrentiis,
,
difFerentix
vt
funt principia diftinguendi
intelligendjam eft de formis fpecifica:
plurimum
ignotae
;
:
,
&
quia vero
nobis
fubftantiales funt
ideo Philofbphus
^1. fomull.-
°^^'
non cu-
rans de exemplis exemplificat de differentiis acci-
dentalibns
qua: funt notiores,vt per eas
,
fimiliter fe
habere de difFercntiis
,
intelliip
& for-
mis fubftantialibus , quas funt nobis minus notae, Deinde ctim dicit;
Sumenda funt igiturgenera differentia^ rumy hxc namque ertint prtnctpia effendi , vt
&
cryHallum effe
^uoiundam verh effe , (jr
fimnibus hi4 diffnietunquia aliafttntmixta^
9
mmuSyaut (fffo,^. raro, (jr omnia namque hdc fuperabtindan-
qu<e in r//agiSy (jr
taltbus
:
tia,^ defeSfusfunt ,fiquidem, autemfigura, aut lenitate cttruo.his
non
,
aut afperitate
autem
erit e(fe
,
aut reSlo
,
aus
miferi, oppofite vero
effe.
NetMhile th'
Ponit quodda notabile circa di(3:a,diccns,qued ca dicia. forma: rerum confti- Al, iiffeie»' quia flipplc differentije , tuunt
,
& & diftinguunt cfle rerum.
Ad maiorem
tiariun.
euidentiam diCtomm fumenda funt genera differentiarum : reducendo , (cilicet pofteriores differentias ad priorcs communes hM namque,
&
:
fcilicetgencra erunt principia effendi intotoillo
& & & & htimiditatei& hac ejuidem fupple differunt qui-
ter
&
,
ma
aut miniis,aut fpiffo.,& raro,&
diffcrentiis prasdidis,
,
cundum quod ordinanrur ad operationes anims, Notandum quod difFerentja fumitur a for-
generc,i/t fupple indiffcrentiis
mollitie,(fr fpiffttudtne,
contpm
quae habent fuas
,
u4lta diffcruntfenfihtltumpafftonihus, vt duritie, raritatt,
aI.
alia perata.
,
plunhm horum.
niodorum przdi6torum:^w etiam
dium
(juia
:
alia complexa, alia ligata
-j
r rr mlufhcientem,dicens quod vtden^r
diferentit,
taltt.
,
alia altts differentiis ficut rnanus
,
&
,
gamus
Jitperabundantia, alia defeifu. , , , _ fptprebMtVe-
infptffata
pedes
didis modis omnibus
difFert
qutfuntin magis,
Dapturgenera cies
aliis
nar>ique hac funt ftiperahundantia
,
talihus,omnia
& defeUus ad
quJe reducuntur :^w»/»/er fiquidem
aut lenitate
,
aut afperitate
,
id eft
,
,
aut figura,
fi
quae perti-
&
curuo , id eft, nent ad huiufrnodi aur reEio , curuum quje fimtprireducuntur ad redtum , mae difFercntiae figurac , adhuc his autem erit effe mifceri.-oppofita vero non effe, id eft,qu6d etiam :
& &
aliaj
reducunrur ad mixtum ex eo, quod quaedam
funt,quorum
eflc confiftit in
non efle eorum oppofito
,
quodam milceri, & nop milceri.
fcilicet
Peindecumdicit;
Palam
itaque ex his
,
quia fifubBantia
vnumquodque , quodexhis ejt quarendum qua eff caufa ejfendi horum vnumquodque, eaufa effcndi
ConcUidit
(j* fpe^t
i» dife^
rentiu.
Summ^ Ynicx.
Cap.IL
Concludit cx)nclufioncm prindpalitcr intCTH
CMtlmfu.
exhu
txcn,dicens, paJamuatjuecde
:qubi fi/itlr-
poflet oriri cx^prsdi-
£tis:qub enim loqiicndo de formis,fciIicct dcdiffcrcnriis folum cxemplificauerat dc accidcntalibuSjcredcret fonc aliquis,qu6d ea,quac difia funt
non
crtent vcra de difFcrenriis
formis fub-
fiuc
,
nM
&
hoc remouet diccns quod Inixtmflu €ptidcm igirur horum ejua dida funt , t^fubftantia ftancialibus
tft
frtftrtio Cr idititof.
cjxircamc-
,
nec combtnofum,
afHne:quod
i.
fcilicct fit
aliquod
perrinensad genus Cahibaiiixuutamen proportionabile in quoUbet , id eft , quod ea quac dida funt
dc accidentalibus,intelliccQdum eftproporriona^ bilircr C\c fe habere in fubftanrialibus. Et cft cxpofitio Comm£ntatoris,qui in ifto loco dicit fic;
liium.
&
difmaniftftum eft ergo,icc^d cft,cijm nomina ifbc difFcfinitioncs funt per has differcntias , renriac fcquuntur formas (Iibftanriales entium:
&
manifefhiin cft,quod fbrmz fubflanti^cs funt fc-
cundum numerum cit
hoc, quia
tia
i
iflac
iftarum difFercnriarum:& di-
difFercntiar didae funt acciden-
fed accipiunmr loco difFcrenrianim flibftan-
rialium propter latentiam difFcrenriarum fubftanrialium. Hacc Commenrator. Hoc eriam di£hun fuit in quodam notabili. Tunc fcquituc
Ulapars:
.
fc
me in diffiftitiombui aliorum gcncnmi :vt fi eft 0pM diffintre limen inferiudydtcemus ipfum efte lignum aUt lapielemfic pofitum : nn qnod \i^um,
Diffinitiones comple3:i
re diuerfas :folos eosdiffinire,qui rias
& formas
,
matc-
aut his sequiualentia con-
&
nirionibus
aliquando enim
:
,
TT^ T vt
in fuhsiantiis id ejttodde materi^
aHm ipfe (jr tn alia maxme vtftltmen inferius
X^frtidicatMr diffirtitionibui
,
.,fic
efi
^
oporteat d.ffinirt,ltgnum,aut
Uptdemjtapo^
fitum dtcemus^^ domttm lateres,^ Itgnafic quodcuttu caufa in quifofiti : aut adhuc^
^
hufdam
^fivero cryHallum acjuam conge-
efl
l.itimyautJpiffatam^itAinfimphoniayautaci^-
tif&grauis commixtio talis. Eedem quoque modo,(jr i»
plc oponct diffinirc
cCftaquam quod aqua
d*
i*tlujv>ne
mltefil'i» eiuuU'.tie
mattriMliitm.
8c
fotmam
cfle principia
^ mam
,
fiibfbmriarum fenfibi-
quod
diffinirioncs pcrfe-
debcnt compledi fimul materiara , &: forvndc Commentator^dicit hic , cap. 6. in ; ,
,
Sub-
ayffatlum , dicemus ipfum CrjStaUms
congelatam
ita
cft vt
materia
,
aut in^ijfatam
y
&grauu
ita
quod Philofbphus intcndit
declarare
quijd pancs compofiti funt panes diflSniuonis,&
quod diffiniriones pcrfcdz
funt
nent omnes partcs ex quibus
eft
illac
quac conti-
compofitum ,
&
hic eft forma , & quod cft in cnte quafi materia. Circa quod duo facit quia primo concludit ex prxdidtis quod dichim eft, & cxpLuut per exem:
'**
'
& modus congclario-
,
qu6d fymphonia cft
«emus,
talis
tli-
^'^
?* ***
commtxtio acuti,
itaqu6d acutum &graHC funt vtma-
,
tcria;& talis comraixrio acuri,& grauis vt forma:
eodem
ejuoejtu
modoeft in
aliis.
.
Notandum,qu6d ciiraPhilofbphus didtquod
a^s
ipfe
,
id eft,forma
,
vtl prsdicatut de materia, differwtiM de fntuerim
ttturt qmMli. , non eft intelligcndum de prccdicationc in abfhaciojdicentCjhoc cft hoc, "^ ytdUo'
vel diffijrcnria dc gencrc
cum
fit omnino altcrius rarionis (cd cft intelligendum dc prajdicationc denominatiua,eo modo ;
quo animal didturrarionalc,& fic addendo difFcformam matcriac,confHtuitur perfeda rci diffinido. Deindc ciun didc
jrcnriam gcneri, quafi
tio
**
ex his,quia a^ta alius alte: aliorum ehim compofi(^
itaqtie
rius materi/t,
rdtio
aliorum mixtio,(^ aliorum aliudquid di-
ilorum.
Infcn cx pracdidis duo
tditts
corollaria,
quorum fc- f^"**^ f-
aihts
,
eCi
ex his,<]uadichiCum,e}uia
& ratioy id eft,forma
cft altcrius
ma-
^' *''-^-
q^
^ ^^_
rituieme tna-
diucrfanim materianun diuerfac fimt ""* /'"' »* "»'"'*• enim fupple adhis forras cft *f?^ compofitio, aliorum eft tntxtio aliorum aliud quid diBerum fiipra. Dcindecura didt teri*.
:
nam
formz
:
&
itliorum
,
Propter quod diffnientium hi
quidem //-
centes,quid efl domus:qma lapidesjateres,
ligna poteliate
que
heec,
ttliis.
lium:oftendic cx didris
principio
quo dcpendet
nis vt fbrma:fimilitcr diffinicndoj^^wp/wwMm
&
domum dicunt:materia nam-
lUi vero
vas prote£iiuum pecunia-^
& corporum^ aut aliud aliquid tale ad-
ailum dicunt. Al^ namque ea amho ^eam qua ex hisfuhliantiam.videtur enim qua quidem per diffedentes
menrum
a
dit ctiara alia cxcrapla ad propofimm:// t/fri/up-
rum,
Vbi poftquara Philofbphus probauit materia,
HtHe Mrpi.
finis
neccflitas formac,ponitur in diffinirionc rci.
citeigo,^u6d palam ,
'
r4:itaqu6d Iatercs,& ligna fe habcnt vt mareria, pofido talis fe habet vt fbrma. tt addit, aut adhuc,& cuitu caufa, finis cft in ejutbufdam diffi-
cundii ponitur ihiiPropter tjuod diffinientium.Di-
iungunt.
''"
'
pofirio fc ha-
:
Palam
matcriam 5i
talis
, vt forma & fimilitcr C\ fit opus diffinire domum,dicemus qu6d eft lateres,& Itgnaftc pofi-
SVMMARIVM, forniam:materias diucrfas, formas habc-
& '^^**
habet vt matcria ad confhtucndum pcrfcdara diffinirione rci:yS: fe hahet maxi-
quod
,
aut lapiSjfe habct vt materia,&
Remouct dubium,quod
Scctmda f*r ftnrtnt
vt infubftan-
quemadmodum
bebit
Txcbidu dm-
p*K
Palam ergo. Didt crgo, quod
gcncri
Ddnde ciiradicit
quolibet.
TO
^trtni»
fecando infcrt
:
&
ex hii eft , tjutr.endum ejue eft caufa efendi vnumquadque:<^\Zy fcilicct illud cft fornu
;
:
ibi
demateria praduatur , ipfe ^fc„^*^ *5i«,idcft,qu6dyJc«ingcnercSubflanrijcdittc- y^, f^fwforma, adi**nit timuUittT. rcnria qus fc habct , vt adus ,
nlm
SubfiantU quidcm igttur nthil horum ntc combinatum attamen frofortionaU in
corollaril
pla
tiis,
ftantia, idcft,fornu;& difFerentia fubftantialis efi caufa , id cft,eft principiura ejfendt vnurruiuodqMe
eflcntialis rei.
quxdam
299
,
componentes tertiam^
rentias ratiojpeciei, ine.xijientibus
& a£lus
effciquee
materi^ magis.
verb
eji
Similiter au-
tcm cr quos ArchytM approbauit terminos, fimulenim vtriufquesiit,vt quidejlferenitas? ,
quies in aeris pluralitate.aer qtiidem materia:
aBfts,^fuhHantiaquies, quid eft tranquillitas^rnaris
aquitas.SubteBum quidtm
'teria/nare.acius
autem^&forma
vtma-
aquitas.
Ponit
Lib.VIII.
300 Seeundum toreiUrium.
Metaph.
Ponit fccundum coroUarium , diccns frefter auod fupple quia ita cft , qu6d in diffinitione vnu ie habct,vt a(^iis,aliud vt materia;u^o hi qmdem diffinientium dicemes quid efi domHStquia, (cilicec lateres laptdes
& ligna potejiate domum dicunt:
,
&
formam feparatam
per fe primo , fe* cundario compofitum. Scd fccundura
ipfum
fpccies per
prim6
fc
fignificac
(compoffcum.
ba namquf funt vt »Mrf rM,id eft,qu6d diffinienrcm pcr fblam matcriam indifiicicnter diffitalis diffinitio non notificat rem, nifi non vt habetcfle quantumad cfle poflibilc , a(5tu:t//t v«ro,id cft, alij ditfinicntcs domum quod
tcs
OPorfet
niuDt:quia
&
f^effiiUliif-
qui
finiunt
cft
VM proteSliuum pecuniarum,
& corporum
aut
,
m»ter'iam jy aliejuod altud tale addentesSc\\icct'm diffinitione form»m, vel hif profortio- d.om\xs aUumy id eft, fornum dtcunt tantitm j
&
nahili»
cott'
ideo iniufficienter
diffiniunt:<«/»/
tes ea
fiibftantiam,i^
materiam
verocompleBen-
& formam,tertiam
eam ejuttex his,
id e^, fubfiantiam
eompofitam diffiniunt,& ideo perfedlc diffiniiit. Et fiibdit, quod ratio,id eft,difnnitio qu* quidem efi ex differentiis tatum:videtur ejfe fpeciei,id formac,^ ^f^Mt.-quia fblumexprimit formam
efua vero efi inexiflentihtu
trinfccis
,
id eft
m-
& materialibus tci^etiimagu materiA:ex. quam forma
:
licctaute rl
fint partcs inexiftcntcs
men appropriare dicitur matcria inexiftens cenus ipfa
fic diffinitur
:
quod
eft
,
:
ta-
qua-
cx qua res
fit
jHVu ferenl- ciam inut,cx $. huius cap. de Caufa , tcxt. com.i. tsi quid i 4. Subdit autem, c^uod Jimiliter fe habent^termini , id eft , diffinitioncs quos Archytoi reccpit
&
fvel
approbauit
tam
materia:
plcdhintur
:
quim
multo acre:quia fi pau-
& in hac diffinitionc
,
aer qnidem eft, vt materia : fuhftantia autem, tran- aSius, id cft,forma,eft ipfa ^Jw.-fimiliter
fi
&
dicendo quod eft maris dquitas-yfubie^a quide vt materia eft mare,aBus aute, aquitoi.
Ex
his crgo patet
quod
prsdidadiffinitiocompletflitur materiam,& for-
mam .« wv
propter hoc cnim laud»tur hic Archytas. Vlrim6 c6mdicit: :
Palamitacjue ex diSiis cfttx fit fenfibilis
& quomodo hdc quidem vt ma-
fubFiantia ,
teria-.Ula ver)>
tem qu* ex
vtforma,
(jr
aifus ; tertia au-
his.
Concludit totum pracccdcns,diccns/>4/4f» cfTe quomo-
^otn hee lec*
fertittmtnti- fxpr.adiSii4,qHd^fttfenfihilisfuhfiantin,(^
tatem. £p.ilp£tu.
^g gj} jj^ ^f materia:illa vero vtforma quia a£ius. Tertio vero qua ex his, id cft,fubftanria compof;ta
compofitis^ aut a6f(is
tum dine
(Jr
:
linea
;
^ f^eciei
vtrum
aut tjuia duaUtas
?
tjuia
,
tegmen-
dualitas in longitu:
cjr
animal
,
vtrum
quta materia anima in corporeiaistanima hac
namque
fubfiantia
,
corporis ali^
(jr aifits
cuius,
Poftquam Philofbphus probauit quod materia,& forma funt principia fubftantiarum fenfibi'-
&
lium:nunc determinatdcmatcria, formafigillatim,& vniuerfalius quam prius.Circa quod duo facit:quiaprimb determinatdc forma.SecimdA de
materia.Sccunda
ihi: Demnteriali
aHtefubfiantia.
Ad
euidentiam primi notandum , qubd hic Philofbphus inquirit de fbmia iuxta caquas Plato pofuit de forma.
Plato quidem praecipue vi-
&
cx vtrifquc.
Tlato Mttrihuit ideis fiu»
formis t^.p^ prietatttt
:
tem.
Ad cuidcntiam etiam prjmi notandum qubd
diffi-
fHiUtMqHifif niatur tranquUlitas,
& fortna ipfa
;
autem formas rerum cfle ideas numeros fecundiim hoccrgo hicparsdiuiditur induasrquia primb inquirit Phiiofbphus de forma in comparationc ad ideas, vel fpecies. Secundb ih comparationc ad numeros. Sccunda ibi : Palitm au-
:
cfle fercnitas
14 Tc]ft.com.r,
fubHantiam comfofttam , aut aBum , cJ^for^ mam vt domus vtrumfignum communis, tjuia tegmentitm ex lateribu^^ffr lapidibusfic
formse quia vtrumqup com-
Aeris pluralitate, id cft,in
M»ra
nomen
fus eft tangere principium formale rerum:pofiiit
,
cus acr,puta inclufus in ore quiefcat:non proptcr
hoc dicitur
ijuia alu-
,
ftgnificet
fcilicet
vtriufque etenimfunt
vt,<jiiidefi ferenitoi: cjuia efi quies in
,
vtrum
latet
rei:
ex partibus
,
co, quia folum cxprimitrei materia raateria,
eft,
autem non ignorare
quando
,
Plato pofuit quatuor de formis
rnum
,
fiue ideis.
Pri-
nomina fpccicrum fiue idearimi, lignificant tantiam forman^, & non formam cuni matcria. SecundiUTi eft , qubd forma eft aliqujd praster partes materiae poncbat cnim formas fc^ eft,qu6d
,
:
paratas.
Tertium
eft,
qubdformaeftingenerabi-
lis,
& incorruptibihs.
cft
cum fccundo
Quartum eft ( quod idcrn qubd fcilicet form.-E funt a fenfibilibus feparats. Secundum ergo hoc , hsc pars diuiditut in quatuor. Primb enim inquiric vtrum nomen fpeciei fignificet folam formam, vel compofitum ex materia & forma. Secundb vtrum forma fit aliquid pra-tcr partes materialcs. )
Tcrtib ytrtim formae rerum
fint ingenerabiles,
&
Quanb vtrum fmt feparatae Sectmda ibi Non videtur ita^ue^
incorrupribiles. fenfibilibus.
"i
:
Terria ihiNeceffarium «><*^««.Quarta ibi: St autem
funt corruptihilium. Prima in ttes quia primb proponit quaftioncm. Sccundb fubiungit Plato:
nicam fblutionem.
SVMM^
VNICiB
intcnrionem
C A
P.
III.
J4on fbrmam,fed compofiwm per fc gencrari, itcm fblam formam non cflc totam rei qulditatem.
r
MM
AR
I
puta racntem Platonis.
:
&
formam tavtUm; vt hoc nomen domus vtriimfitfignum communis id eft^ fignificet aut a£ium
,
r
M.
Tfadat quomodo fecundi^m Plato-
ncm nofncn fpccies fignificacideam, fcu
^^ Htminr
fcilicct fpcciei fignificet fubTlantiam cornpofitam ff$titiftgnifi-
ipfiim
s
Tertib exponit quafftioni?
Secunda Erit autem vtique. Tenia ibi : Sed hoc ad aliquid. Dicit ergo , qubd oportet non ignorare: quia aliquando fiipple latet aliquos, vrrwTO nomen ibi
,
€X
commune compofitum
lateribus
,
& lapidibus
:
quia tegmentum
fic compofitis
:
quia la-
tercs,& ligna fe habcnt vtmateria:fed tcgmetum,
& ipft modus compofitionis tegmenti eft vt tna : aut fupple didlum nomen
fx)r-,
&
fignum aSius fpifiei,id cft, fonnaE,puta qubd fignificet tantum fit
ipfura
fttur tMtum,
/*'*»*'
Summ^vnic^.
Cap.
III.
301
fpfum tegnentMm:itentm vtritm lineaftt dualitM in IwigttudtneM eftjquod fignificet dualitatem in
c6pofm,& homo nonfunt idem nift,& anima homo dtcatttr, fcilicct lecundum opimoncm PIatonis:yJc
longitudineraut ^uut dtuilitM tdntitm.id eft>vtrum
autealicui cft fiipple idem, tptod qutd r^,puca ipfi
tantum:& vtitur hoc excmpio modo Platonico , qni pofiiit numeros formas in magnitudinc iu qaod linea nihil aliud fit ^u^un dualitas in longinidine Hc quod dualitas ut fbrma, Sc longimdo raatcria linex. Eft crgo qtueflio vtrum hoc nomen liaeti (ignificet tan-
prindpalitcr formac : altcui vero non
(ignificetrfualitatcm
:
:
tum
formam aut dualitatemin formam in mareria itenim
dualitatem quafi
longitudine
quafi
,
:
:
hoc nomen amm/t quid
mam in corpore
,
id cft
ngnificet
formam
,
:
tjitia
attt
in materia
ani:
attt
animam, id cft, formam tantum:^^;7ipn^«r,{cilia&tu fubftantialis , id cet anima ejl fuhjiantia
&
puta corporis Phyfici
eft,forma corfiru
alicttitu,
organid. Dcindc
cum dicit
Erit autem vtitjitf,
1S
mm vt
vna
pofito cx materia,&
puta
,
com-
forma fecimdum opinioncm
Platonis.
Notandum, quod iflam quacfHoncm dc figninominis, Philofbphus non profequitur nili Pbtonicc , nec ipfc hiccxprimit fuam intentioncm. Vndc fdendum quod ad quarfliorem alircr diccndum cflet fecundum viam Platonis,& aliter fecundtira viam AriftotcUs , nam fecundum Platonem refpondendum cft,vt fiipra ih\: Eruautem vticjtte. Sed fecundum Arifh)relcm,dicendum eft qu6d nomcn (pecici fignificat compofitum cx ficato
materia,& forma : cuius rario eft,quia ratio quam ficnificat
nomcn eft difinirio
16
Al.
Itaqne
Stlntitq.ft-
cwtdianThi' Ufophum.
cx 4. huius,t.c.i8.
autem fpecid, & diflSnirio includit materiam,& formam,vt patct cx pra:dickis;ergo noracn fignificat compofimm ex matcria,& forma.Confimutur , quia illud cft per nomen fignificatum ellcntia
& in
vtriftfue animal,
ratione diSium
fed quafi ad
;
vnum.
quod pcr intcllci^m intelligimr quia rebus inNimenfiputelledis nomina imponuntiir,fed ^uodtjutd eft rd feeMtrei^eneft obicdnm intcUedus , cx tertio de Aniroa, & ti*m. tjuod tjuid eftrei cft compofirum ex materia , & ridt i.di.4. forma,ex 7 Jiuius , & cx hoc eodem oclauo, ergo :
Ponit Platonicam folationem qnac ftat in hoc, t*»iutn«m*n Quod" cum forma feparata fit tota fiibftantia rci S»Imm TU'
frimijisnt-
ju»nfirmi
(ecundum eum \ idco nomen per prius fignificat forraam,& fccundario compofitum dicunt cnim Platonici quod homo qui cft compofims ex materia , & forma , dicitur participatione hominis idealis, qui eft forma tantum & ide6 nomcn dicitur dc vtrifquc non zqualiter ; fed fectmdum |mus, poftcrius, & fectmdum quandam analogiam , attributionera hoc cft quod dicit, qiiod animal,id cft,hoc nomenam'mal erit vtitjut in vtrifjue, fcilicct dc animali ideali quod eft tantura forma j & de animali compofito non vnn :
(^
c*mf»fiti
nomcn fpcciei fignificabit compofituiu.
& &
:
&
&
ratione diEhtm fed tjuafiad vnum , fciUcet fecundum attributionem modo pricxpofito. Dcin;
de
T.cf.
cum didc
NOh
pojitio, (jr
fitio, (fr
pofitto.Jed
ejfe
idemjhominis
effe,
&
non in compofiris, pro quanto compofirio dit efi
materiam ,
,
incluqua: eft cxtra rarioncm ejuod quid
& quiditas fccimdum opinionem cius
quiditates ponebat puras formas
J>* iienthatt
quod quid eft emm t»
:
fi
ergo
nam nomen :
folam formam fignificat erit quod cjuid eft idem cum co cuius eft nam per noraen fignificamr id :
cuius
non
effc fi
autera
idcm
nomen fignificct compofiram,
&
quid eftcwn eo cuius eft cmmtjlfihoc eft quod didt ; fed hac fupple qu
ejuod
:
ftionem verofubftantia fenftbilia ntbit,
modo prz-
expofito. Et fubdit ad quid tendit qusftio fecundum mentcra Platonis : nam tjuid erat effoy cxiftit, fcilicet
xdtmfpeciei
^d & aSuiJid
nam anima, & anima effe, id
idm :
eft
,
eft,
com-
comp€~
,
vt limen pofitioney non ex limine
magis hoc exiUa. Nec itaque homo
eH animal y^ hipe.<\fed
aliquid opcrtet ejfe
quod auferentes matcriam dicunt.
fcili-
cft fentcnria ifta , quod ad , propofitum de fubflantia fehfibili , dc qua nunc a2itur,tiihil valet ifb quxftio fecundura mentem Pktoniszquia in quibufdam Jcilicet in formis fimplidbus idc eft tfuod tjuid ejl cum eo aiius efbfed
cct tendit quajftio
e(i
quodpraxer hoc efiji hoc materia,neque autcm tlemeptum, neque ex elementis yfedfuhsianiia,
Exponit quasfHonis intendonem,ad quid
mixtio ex his efi tjuorum
mixtio. Similiter autem net aliorum
fetitynam anima^fjr anim^
vero non.
deeUrnt.
videturitaque tjuarentihttSff/ffahd
exelementu,(^ compoftionCynec dcmus
quiccjuam
c^ homo non idem^nifie^ animahomodicatur. Sic dutem alicui quidem , alicui
qiufHtnii
M.
ScntcntiaPIaconis folam formam cfTc tocam rei quidicacem , reiicicur, quia forma cft pars , crgo non tota fubftantia.
nam quod ^uid erat efejpeciei, dr affui com-
Inttntitmtm
r
iateres,cjr topofsio^C" hoc reffe^non ehim
Sed httc td alitjuid aliud quidem conferunt: ad (jufjiionem verofuhfantiafenfthilis nthil:
vero
FM MA R I
S
;
formz,
aniraz quiditas
bomini vero efe, id eft , quiditas hominis Scoti Oper. tom. fF.
Inquirit dc fccundo aliqiiid
,
vtrum
fciUcet
forma
prstcr pancs materiales. Circa quod
f«t
duo
fadt : quia primo ponit circa hoc Platonicam opinioncm.Secund6 tangit cius improbarionem. Sccuqda ibi : Si ergo htc caufa. Ad euidenriam priminotandumeft,qu6d ctmi Plato poncrct formasrcrum feparatas ; idco dicit
formam elle aUquid,praeter partes matcrialcs, ita quod f)'Ilaba non erit compofita cx litcris , quae
»7
^„^
Ttnn* tft , funt panes materialcs,& ex compofirione,qua: eft aUqttidfrd-
forma,tanquam compofirio eflct elementum, vcl "^ fartot pars matcrialis ficut literx ; flmiliter de aUis ***^**^* compofiris ; ideo didt/juod fi horao componitur p/^,,--
&
&
bipcde , vt ex parribus materiaU, bus , qn6d homo critaliquid pnetcr animal , bipedem, nec erit elementum , nec ex elementis: quia forma non eft cx clcmenris,puu compofirioj vcl mixrio non cft ex his partibus matcrialibus, cx animali
&
quarum
eft
prarter eas
compofitio,vel mixtiojfed eft aUquid hoc ide6dixit, quia a quiditare
,
&
t« omnin6 matcriAm
aitfcrebac
:
didt ergo
Cc
noa
Metaph.
Lib. VIII.
^oi
tion videtur itdcfue quirentibui, \A. cft , Platonicis jnoucntibus iftam quaeftionera , quod fylUba, fit
& compofitione
cns exelementii, J»ofitio,quac cft
icut
forma
(yllabac
:
quod com-
ita
clfanentum ciur
Cxx.
quod (UmM
litcrx '.nec fupplc vidctur cis
fitUteres, &compojitto ,vt fiipple domus confti-
quau ex partibus
ruatur cx his
He
& hoc re-
matcriae,
corum opinion?
ria Piiilofbphi,qui
rabiles,
dens
:
:
demonftratum autem
eft,
&
cft,formam,nullus facit,ncc gcneratur,fcilicet pcr eft,compofitum ex raat;cria,&; forraa:
fe,fed hocjid
caufajiuius oftenfa cft in 7. Dcinde cura dicit
,
Jitio,dr mtxtio rupplc-conftituiturjyiJwi/irer autcm
nec aliorum nihil
idcb fubdit
declaratunty fcilicet in fcptimo, quia fpeciem, id
»9» enim compofitio,& mixtio ex hit quortm eji compofupplc diciuit pofita
;
ponit formas in materia gen^-
& corruptibilcs, non pcr fe,fcd pcr accji-
19
SiautemfuntcorruptibiliumfubFiantiafffarabiles
nondum eBpalam,
quiaomncm formam ponunt
Iminare fupplc infcrius fornu : non autem e conucr(b pofitio ex liminari ; fed magis /;<er,{cilicet raatcrialiafunt ex ilta,id. cft,ex forma: necitaque homo ejianima,& btpesCi ponatur qu6d
Inquirit de quarto vtrura, fcilicet fQrmac fint a Foratjitnt
praEtcr partcs matcriae,i/r
conftituitur ex pofitione, qua: eft eius
animal, Sc bipes funt matcria norainis/^*/ aU^juid ,
quod homo
erit aliquid aliud praetcr hoc (^uod eji
materia ho-
oportetejfe tjuodpraterhoc eft, id cft
fenfibihbus (cparatae. Circa quod
duo facit quia primb pra:mitut opinionem Platonis fecundb poniteius impugnationem. Secunda ibi : Attamen tjuia quorundam. Dicit ctgo, qnod fifub/iantia, id cft, formx feparabiles fftnt corruptibilium, jd cft , rerum corruptibilium , vt dicebat Platb, non eftpalam. Deindc'cum dicit :
:
fif^rMtfr""*^'*"* f^^' *
""*
minis, nec autem lupplc horao crit eUmentum,nec
ex elementis, ied fubftantiavid eft, compoiitio vt forma tfuod dicunt , fcilicet Platonici (fuferentes materiam a rcbus. Dcindcciim dicit :
Si ergo hac caufa iffnti
j8
hoc,
effe
(tdtntif.
aliaeffe
^& fuhlianUa
iffam vtiqitefubfi^ntiatn noH
dicent.
ftat in
&
&
& fortna erit quacdam pars,pars autcm vt
,
vt domum , aut vas.
Ponit didbe opinionis irapugnationcra. Cfrca
quod duo facit quia primb ponit quandam im- Imfttfnati^ pugnationcm apparentcm , & cxcludit cam : fe- *^»^ntticundb impugnarionem veram ibi J^are dubi-r ' '"' tatio. Prima in duas quia primb cam ponit fectmdb eam excludit. Sccunda ibi Forjan quidem igitur. Dicit crgo, quod hcet fupple Plato ponat :
Taneit diditas opinionis iraprobationem , quae hoc, qu6dufbla forma eft fubftantia tota, quiditas rei ; crgo compofitum ex matcria meUiaitfrt- fbrma hon erit illa lubftantia : quia tunc quiditas
iiai PiatonietrHtn im-
Jttamen quia quorundam non contingit, palam quacumque non pofiibile efi prater ipff
:
:
:
:
non
formas rerum corrupribilium fcparatas : attamen
totam {ubftantiara corapofiti ; vnde dicit quody» ergo hod fcilicet forma cft caufa ipfitu ejfe
quia quorundam, fcilicet corrupribiliiim non contingit fupplc formas cfle fepaiaras,^/i/i>» eft,qua-.
fic
dicit
fubfiantiam, id
quid hoc , id
cft,
eft,
teria& forma
,
principiura eftcndi
,
fcquitur
particularc compofitura exiiia-
tpfamvtique fttbftantiamnon di-
cuntjue, fcilicct
non eft pojjibile prxter ipfa,{cilicet
m!Ltcnalia.,e ffealia
impoflibile eft
vt aomum,aut vas.-qaia. fcihcet
formam domus,aHt vafis,e(Ic k fua
propriamateria feparatara. Deinde
centj fcilicct Platonici.
SVMMARIVM. Concra Platoncm formas efFe gcncrabiles corruptibilcs/ed non pcr rc,qiiiiji compofitum tantum per fe gencratur, de
&
quo c. 7. huius, tcx. 17. &: ibi fusc q. i o. Platonem ponentem formas feparaf adduccns contra eum didumAntir
cum didt
Forftn quidem igitur^ necfubTUntiafunt\ Tx.f. , nec aliquid aliorum qu/e-
nec aliud ipfa hoc
cunque non natura cpnFlitutafunt naturam
20
,
enimfolam vttque quis ponet eorum
,
qud in
corruptibilibtstfubitantiam.
rciicit
ftlicnis
ncgantis diifinitioncm
,
quia po-
pcbant quiditatqs rerum fimplices ^ fed vtrpmque.
fciicit
Excludit iftam jmpugnarionem
forfan
di(5be funt , nec
ra, id cft
N:nam
itaque hanc
,
aut fempiter-
effe,aut corruptibilem^fne corrum-
autfaSfam effe^finefieri. Monfiratum autem eit, dr declaratum in aliis , ejuiajpeciem
pi;
nuUtisfacit^ nec generatur \fede^citurhocfit
autem quodex his. Uattfeinfi-
vt vo^ernM ^^ luit
Flatofed
gentrabtUt. ^corruftihitti
cU Arijl.
rnmer'»Us ftrjnMtfft.
Inquirit dc tertio vtriira, fcilicet,fof mae fint ingencrabilcs
,
&
vnam diftindtionem
:
incorruptibilcs
,
rerum
&:ponit
cuius prima pars cft fecun-
Jum opinionem Platonicara:fecunda vcro fecundum Qpinionem Ariftotclis , Sc ha£c fecunda cft tenenda tanquam vera. Picit ergo, quod necejff-
rium eft itaqiu hanc,
fcilicct
fonpam atu effefem-
piternam, vt dicebat Plato ponens formas rprum elTe
quod
dicens
,
per naturam conftituta, id cft
,
nuUum
pcr fe exiftens
;
ruptibtlem fine corrumpi,
&faliam ejfs, id cft,gchxc ^ft fentt:n>
nit.
& ideb feparari non
poffunt ifolam enimttaturam, id
eft,
formam nar
turalem ponit vtique quis fubftantiam eorum
,
id
earum formarum tjtta funt incorruptibilibitt, Notandum,,qubd forma; arrificialcs funt acci- Tttafttltfiint. dentia ; ita qubd tota fubftanria artificialium cft ti» artifiti*liumtfi teri eorura materia : nihil enim habet rationem fubmMtria. flantix in ipfa arca, nifi lignum ex quo fit:formaB cft
autera natiirales funt de gencrc fubflanrix
;
&
ideb Plato fblas forraas fubftantiales pofuit cfTc feparatas a materia, proptcr quod quia impugnatio praedida proccdeb^t
de
artificialibus
,
fcilicct
qubd forma domus , aut vafis non fit ^ matcria ; ideb non vadit contra Pktoncm quia hoc ipfum ipfc conccdit ; igitur illa impugnatio
feparata
:
folum appares,non cxiftes.Deinde cum
dicit:
Sluare dubitatio quam AntiHhenici y
(jrfic
fuit
fpmp Jtcrnas,& k raatcria fcparatas;<M«r ejfccor-
nciziainfi»efieriM eft,gencrari,&
JmpufTuttitt
aliorum tjMacunque nonfunt natu- imfHptatit-
aliorum arrificialium, necfunt fubftantia,nec dli(jUid, fcilicct
Eceffamm
,
qmdem igitur, nec ipfa, fcilicct form^e qua:
indodi dubitauerunt, habet tempus quoddam quod
TUto fm tton fofitit
artificialium.
Summ^vnic^.
Cap.IV.
i^imJ non efiipfum^eiuideH diffmre\terminu
tnim ratienemejfe longam^fed quale quidefi contingit dicere^ficut argentum quidem quid efi nott^
&
quia autquaUyftannttm.
xjuod
fifwnetn fl*-
nem
duo
t«nU dtfep*rationem Antifthcnis : fccundo foluit quoddam rMtontfor0i»rum. falfum fuppofitum in rationc : (ccunda ibi .Qm-
21
cuidentiam autcm huius
,
vt pacct cx pracdidis.
cflc,
SVMMiE VNICiE
:
re fubfiantta.
Ad
fpccics rtrum cflent forfnae fimpliccs, vt
fi
poncbat Plato,earum non conringerct diffinioo-
Arguit cxiftcnter contra PUtonem.Circa qaod fecit : quia primo inducit contra Platoncra
JmfHpuUf»-
noundum cft,
Cap. IV.
quod Antifthcncs pofuit omncs quidiiates rcrum clfc
iJ.l.q.x.i»
folmum*
fimplices,& cx hoc negauit diflSnitioncm torebus ; quia diffinitio cft oratio longa fi
taliter a
ergoquiditas
vndc
diffinitio aflignctur
tum
quod fi alicuius rei non indicabit quid rci,
dixit, illa
,
fcd qualc, id eft, fimilc
An-
SVMMARIVM.
fimplex,non poteritcxprimi per
fit
diffinitionera;
tiflhtnu dif-
Quo pado fpbftantiz numcri dici pofluit.
:
pint.
Ttjlii»
vt
:
Forma comparatur numcro/ecundum quacuor c5ucnicnnas,quas bene Doi^or, &£. confequencer iiludaxiomaquod hic habetur formafuntfuut numeri , dc quo z .d. 5 q. 7. ad certium. I mpugnat Do£tor opinionem DThomac de vnitate numcri
dicatiu:,quod argcn-
i\
non
diffinitur; ilb diffinitio
indicat quid
fit
argcntum, fcd alipuid fimilcyputa ftannum,&: fic dc aliis. lam rationem inducit Philofophus con-
fimiii*nem irtf»9f»t-
,
Platonem : nam Plato non negauit diffinitiO' ncm ^rcbus , tamcn pofuit rcs illas fimplicex, quarura ponebat cfte dimnitiones, fcilicct quiditatcs fcparatas. Dicit ergo ^«yi fupplc ponan« tra
&
& fuam clar^ ponit,de qua vide cum. X4.&
:
tur formae fcparata:
vt diccbat Plato
,
3
, licct in hoc vidcantur quoddam fupple contra Platoiiera:iyKi4 non efi tf>fum quid eji dtffintre.hxc enim fyjt dubitatioillorum , qu6d nihil contingat diffinire diffinitionc
JHffiniti» eft
Un%0.
Cap.4.
^
ttumerifuhftantia,ficfunt,(jr
:
nam omnis
huius
t.
c. j 3
,
diffinitio
non
,
eji contingit
(icut
.
diffinitio
& ideo iupple
^ in
id cft
,
,
argtntum quidem quid fit
,
fi
dctur
;
.,
meros.
non fupple indica-
Et nota,qu6d hic Philolbphus loquitur de for- SMimertu
& dequiditate rci
ma proutdicitur de fubftanria, exprefla per diffinirioncm,
Pcinde cum didt
quam ^uarefubBantid eBquidem cuitts contincomfofit^.^
quihta hoc , non eHfiquidem
quz
forma
cft
totius
:
Plato pofuit fimpliccm,& a (cnfibilibus (e-
pararam.
fiuefenfibilisfueritjftue intelle^uatis :ptmo-
rum autem ex
kA banc Lb.8.
fed (juia aut tjitaU
& rationem^vt
'i*
tex.eftq.i.
tale.
Poftquam Philofophas determinauit dc forma per compararionem ad fpccies , Cuc ideas , nunc dctcrminat de ca per comparationcm ad nu-
puta fiannum aut aliquid huiufinodi.
git effeterminum,
vtr^f^fitm-
f^* "** ^^*^
7.
aflignetur aliqua
cui aliquid cft firailc efi
dif-
indiuifebilia^non eniminfinitd rationes,
numerus daiem
indicabit quid eft yfed quale qtud
dtcere
bit cius diffinitio
quid
habet pancs ex
fi
nonfnnt^vt
ftnitionumeritiquidamefiy
:
T.c.io.
qutafifint aliqualiter
quidam dicunt vnitatum mulitudo: nam
diccnte fuid (r/rci:cuiuscaufam fiAdit quia terminitm , id cft , dtffi»uienem oportet ejfe rationem
longam
.d
dttbitati»
,
& ficindo^i, id PAlam autemy indo
cft
i
d zi.num.i8-
tjuam dithitdttcnutt Antifthenict,
tt^ti»
loi
materia;& diffcrentiamjqua: (e habct DtgmitUhivt forma.qtuc rclpondent duabus rebus.vcl faltcm ^^" "'^ duabus realitatibus ex paac diffinitiujuarum vna "^l^/^ alia formalis. £x quibus patet, eft ma;terialis,
fc habct,Vt
^
f»rma tonut'
^**.^**" "'
^^
Circa quod quatuor facif , (ecundum
quod cornparat quiditates rerum ad numeros fecundum quatuor conucnicntias , quarum prima fiimitur pencs formam,& numeri diuifibilitatem: iecunda penes eorum imrautabLlitatcm tcrtia pencs eorum pcr fc vniutcm qnana penes eorum inuariabilitatem. Secunda ibi Et quemad' :
aliquidde altquo
,fignificat ratio diffinitiua:
dr oportet hoc quidcm vt materi^m vero vtformam,
ejfcy
:
lUud
:
oportet.
An'ijihenem
Dicit ev^o.quod palame(i,quafi fubfiofitia.idefk,
yldfimx. d.
quiditatcs teaimfint aliqttaliternumeri,fic/unt,
^*'"^'
& ita poteft de eis diffinitioal1ignari,diccns
niii.
ItHiuefifts-
m»n
dtfimbtU».
indiuifibiUa : non enim rationes,id cft,diffiniriones
&
fabdit
,
fiue intelle£lualis
quod
ca.
:
omnis enim Ec
primorum ex quibtu: ^^c, fcilicet
fubftantia compofita
quida dicunt
efi
fimt tnfinita
,
:
habcri 4. Phyfic.
»0«
quQ nupicramus
,
,
non
ideo
contingit ea diffiniri
Viffimiti» cuiuscaufam fubdit -.fitfuidem pro quia,r
&
tjuidem vt materiam
omnis enim
:
diffinitio
illudvert
,
vt formam effe
:
complc^^iur genus , quo4
Scoti Oper. ttm.
IF.
c. ,
de tempore,
id cft,
abiolute fumptus
:
fcilicct
numerus
qui hic
numcrus
fimplicitcr
,
&
nominvur numcrus
vniuwm.
Alius nun>erus eft applicatus ad res, qui potcft did numerus rerum , puta numerus
deccm bpidum ergo rerum
fi
vel
,
homimum,
Quiditates
numcri non erunc fed rcnim ; quatenus diffi-
aliqualiter funt
numeri "vnitatum ilirio
.
^H^^fl^
numeriti autem aliquid tale, fcilictt
quod eft diuifibilis in indiuifibilia. Notandum,qu6d duplcx eft numerus,vt|>otcft
vcl diffinitio conftituimr,
funt fimplicia
qm».
& non vt
diffinitionem, puta cor/ipofitet :fiue ifta fubftantia fubftantia diffinibilis necelfario eftcompofita.
im »d
haberi cx prxdi<5ris,
, icilicct Platonid, quod funrfiipple numeri vnitatum:nam difiinitio indicans qiiidita- PrimA nnquidam mtmerMs qui eft diuifibilis in *""^'«» tem rei
fupple ad fbluendum dubitationem Anti--
fthenis,
fueiit fenfihilu
Jm di^niti»-
fcilicet ficut poteft
oponet diccrequ6dy«t^/wf><eftquidcm rationem,id cft, cuius contingit e^e terminum ,
V- quare
titnem difi-
:
rerum non funt fimpHces, fcd compo-
quiditates fitac,
Hifuiti»
ibi
Excludit fuppofiwm AntrfthcniSjoftendesquod imfngn»*.
put eamfofi-
Et numerorum Quana ihi: Quemadmodum nec numerui.
moditm nec a nitmero. Terria
indicans
,
q^ditat^
rei eft diuifibihs itt
C
c
X
4ao;
UinmeTti» *iim*
vmua-
'ff*^ '*'***•
'"*
Lib.VIII.
504
vt marcria, & aUod cft,vt & ifta diuilio diffinitionis affimilatur di-
duo qoorum vvxxm cft
pof&nt
itoiva^
alioquin
:
;
uifioni
numcriinam Hcut diuifio ijumcri non pro-
in infinimmifed ftat ad aliqua indiuifibilia,
Cffdit
pura ad vnitatcs diffinitiones
:
& diuifio difiinitionis: nara
fic
non procedmit in
infinitum.
Exem-
vt fi diffinitio hominis diuidatur in aliqua rationalc ficut a&c b 8c duo, puta in anirnal , jterum a diuidatur mc &cd ftabitur aliquaiido ad
plum
&
aliqua indiuifibilia
nam in caufis
:
materialibus,
vel formalibus non contingic procedere in infinitum ex i. huius,t.c.f .& inde, propterquod diuifio
hominis adunilatur diuifioni numeri ,
diutfioni continuf
finitum.
Dcinde
quod
j
& non
poteft procedere in in-
cum dicit
tex.
huc idem numerus ejt^fednlter,€juamuis mini-
mum auferatur^autaddatur,Jic nec diffnitio, nec quodquid erat
ejfe
necadhuc
,
erit ablata
X.
Conue-
Ponit {ccundam conuenientiam , dicens, quod quemadmod»m,*rec anumero ahlato ali^HOiaut addito, ex ejuibtii efi numert4s,non adhuc eft idern numerpu , fed alter : ejuamuis quantumcunquernini^
mumaddatur, quod
& auferatur
cjuid erat ejfe
:
fic
non adhuc
nec diffinitio,nec
erit
,
idem
fupple
ablato aliquo aut addito.
ficut eft
magna,
in
ftarc
numero quod quantumcunque
numeri addatur , vel fubanumero, ftatim variatur fpecies nume>ri patcc cnim quod addita vnitatc quae cft minimum in numero ipfi temario , ftatim fit quatervel parua pars
trahatur :
§iu!ditMes fteut
fy^
nu-
tneri conji-
narius
Jlunt inindi- cies a ftijiliili.
ro
,
fic
,
& fublata
numeco
fit
binarius
ternario,ficut
cft in quidicate
Excmplum
,
quce funt ahae fpe-
&
diffinitione rcrum.
hominis
:
fi
vcrofubirahatur
ftatim conftituitiu" quiditas
ly fenftbile diffinitio
,
:
inquam eft in nume-
fubftantia animata fenfibiHseft qui-
ditas, fiue diffinitio
Ex quo
plantae.
eft
eftet
vna,
per
/j^ecifica rei in indiuifibili
per^ vnu^n
aliquid
eft
genere
ic in
&
,
fijpple per (eifimiliter
hochaberit dtcere ,c^\.iidi (ciUcct diffinitio
etufdem
ita
vnum
autem nec vna,iUi
fit
eft ratu>ni6 cfuodfuhftan-
quiditasquara fignificat diffinitio
fia, id eft,
pcr fe
ficut
,
)
fimiHcer
& hoc me-
(cihcet qui negarit ipfam per (e vriara, rito acctditic^uia.
eft
,
numerus fed non fupplc
pun£itts, zt
fiuc
,
quod quiditas confiftit. Deinde cum patet
AI. l'e
hancpet
vnitas c6-
uenit <]uidi-
&
tacibus
dittinitionio
bus&nurue* risptopor-
;
quiditas rei eft vna,z'<- vmto/s (ju*dam exifte/is,aut
quidam dicunt
quod
fcihcet
,
[ionabiiitei.
vna
fit
& indiuifibihsjficuf vnitas, vel puntius sfed vn.i quaEqucfcihcet quiditas entelechia
,
cx materia
rei
&
e^natura cjmdam , compofitus
id eft, a(5lus quiditatiuus
&
j
forma.
ncut aceruus per fe vna
eft
fic
,
& quiditas rei
ficut
,
oltenfum
Vnitate diffinitionis,t.c.42.
,
fiiie diffinitio,
huius cap. de
eft 7.
& inde
14 D'ffiuitioi/l
eratio longs,
tamen
eft
xina.
ex eo, lcihcec
quiadifFerentia c5pararur ad genus,vt
adus proSed
prius ad proprium perfe(3:ibile,& potentiam.
occurrit
vnum dubium
a
qua vnicatcnumerus
fic
quodam expofirore, quod numerus eft vnus ab vkima vnitate:ira quod onmes aliae lunt parres materiales:{bla aucem vltiDicirur a
Dubium df vnitiue numeri.
&
ma eft formalis,
completiua omniiim aliarum; Opinio D. vc ficut diffinirio eft vna ab vltima difFerencia fpe- Thomt refu* cifica,fic
numerus fir vnus ab vltima
Sed
vnitate.
tMur.
contra hoc:quia ^.huius, capit.de Toto,t.c.3 i.dicitur
quod in quibuicunquc pofitio non
ferentiam in fubftantia
Notandum hanc conuenientiam in hoc quod
dt^nitio
non
vnus formahcer.
altquO) aut addito.
niemia.
numerus ergo
:
Notandum, hanc conuenientiam ftare in hoc, quod ilcut eft niimerus per ic vnus,& non cft vnus
Et quemadmodum nec k numero ablato ali^uo,aut additOyCx quihm numerus efi,non ad>d huc
Metaph.
.a>-^^
,
vel in figura
facic dif-
,.ibi dicitiu:
& non totuni,& exemplificat in liquidis, &numeris ; ergo fi prima vnitas fiar vltima, & e
omnis,
conuerib
meri
,
nulla
,
quod
fiet
difFerentia in fubftantia
impoflibile fecundum te
eflct
niam vltima vnitate mutata, cum
& formalis
fit
:
nu- Videxi.d.i.
quo-
f»rijienjit.
per te fpcci-
&
aha forma, per confequens alius riumerus. Vel formatur ficquia fificj ergo vltima vnitate mutata mutabitur fubftantia. nmneri confequens eft falfiim, tum quia eft contra Ariftotelem vbi fupra tnm quia per folam mutationem relarionis ordinis fieret aliud,& ahud abfblurum , quod eft falfum confequcntia patet fica
,
,
fieret
:
:
:
ex pra^didis. PrajrereaomnesvnitatCsconftituen-
numerum polfunt ellc
xes
aeque primae natiira
&
dicit
tempore, puta fi multa indiuidua eiufdem fpccici /imul crcarenrur qusro ergo quare vna earura
Et numerum oportet effealiquid quo vnus: tjuodnuncnon habent dicere^ ejuo vnusftqui-
eft
:
dem ejt vnus\aut enim non ejlfedvt aceruus^ autftquidem eH dicendum quidy quod elifa^ ciens
vnum:ex multii
vna eBJi-
(jr diffinitio
militer autem neque hanc habent dicere
hocmerito accidet : eiufdtmenim rationis fubfiantiay
dam,vt
^
qu^dam exifles^Autfun^iumy natura vnaquadam.
^
Ponit tertiam conueiiientiam,dicens quod nu-
Cenue-
mentin.
,
(jj-
vnum ita^ fed non, vt dicunt qui-
vnitOfS
fediv^tKiyiitt^
3.
,
vltima natura, quod non habes dicerc. Si di-
quod vltimo
cas
accipitur a numerante.
quia poflum faccre c conucrfo, fuerat vltima.
Praeterea
Contra
& erit prima quae
forma
eft
formalitcr in
non ficrec vnum per fcex cis:fi rancum cftet iuxrapofitio earum fed vltima vnitas non eft fbrmalirer in aliis vnitatibus; igitur non eft forraa aliarura. Dicfendura ergoaliter quod in numeris pft cpnfiderare vnicatem in dumaceria, alioquin
:
plici
gencre
:
quia quacdam funt vnirates matc-
riales, cx quibus raaterialitcr integracur
vniras a
qua nuraerus
nuraems
/pccie
:
,
puca quinarius
haec aucera vnicas eft
&
,
vnus
Vide-inq.
hutHi q 9.
confequcns forniam ; ficut vnusfua forraa, vel vnicace confequen-
fpecifica, vel paffio
mcrum oportet ejfe alicjuid quo vnum, id eft,per fe vnum quod nunc non habent dicere fi numerus eft
te, vt paffio fiiara forraara
vnut
loquuntur
ponit in numerura cura quinarij vniratibus quin-
dc numcro , fcihcct fic ac fi numcrus non fit per vnus aut entm fiipple non efl fimpHcitcr vnus, iedquxdam aggrcgatio,cum (cilicctcomponatur
que materialibus quianon cft materialis & h.TC vniras eft rotalis a qua dicitur totum denominatiuc
vnum
cx muhis vnitatibus
haec
autem vnitas propria quinarij
/e
,
(jnofit
vrnu
ilh
,
qui
firihcct fic
:
:
zutfiefi vnus, fcihcet fim-
fhciter, dicendum quidefifaciens ipfum
•vnum cx multii vnitatibus
,
quod
ipfi
numcrum
dicCre
non
horao
eft
:
haec aurera vnitas
ra
:
,
&
in fecundo
fimilitcr eft in aliis
non
;
:
modo diccndi
nftmeri dttplex.
cft
forma
eft
fiia
Opinitprt' pria-.vnitof
per
fc
innominafpecicbus nuraerorum. eft
Deindecumdicit:
Et
J.
Summ^ vnica^, Et tfuemAdmodum nec numeruf hfhtt nu»J
gUfaut minui:nec efU£fecundiimffeciemfuhffantUfedficfuidem qudcum mateha.De generatione cjuidem igitur,&corruptitne diifa^
rum fubjiantiarum
quomod»
,
contingit
&
,
&
de redu^ione adnu» ^uomodo impopbiie, merum^fit vfque ad hoc determinatum, 4,
Cmhw-
Ponit
qaanam conueniendam
dicens
>
qabd
^Meadmodum numertu nec hahet magii nec mintu ; Jic nec fuhfiaritia fecundum jpectem,\(i eft, natura, fiiie
quiditas fpecifica
fed fiquidem talis fupple
;
fubftantia habet magis, aut quiditiUis
JkJcipiipU
m»gi*.& imums.
Zfiltim.
minus aua
cttm mate-
Cap.V. :
,
&
licct prindpia materialia rerum gcncrabilium , fit eadem materia , vt princtpium his ijut fiunt
dicit quatenus materia non (blum eft prin- MMttriafncipium quanmra ad elTe , fed eriam quantura ad '^^ P^'
fum fuhfianttarum
nem cum
qnia
t
fdlicet
fcilicet
fbrmalium f KffffW*
& corrumpuntur,^ quomodo cet eas gcncrari, Sc corrumpi
:
cuiufiihet,rei,vt
nt,tamen
ita
phlegmatis
efi
phlegmaterarionc humiditatis : ffco/rr*
tmpojfihUe, fcili-
pbundanris caloris confumentis humiditatera funt
& ficca,& rarione hiiius habent cum cho-
c^ida,
lera firailitudin5,& propinquitaie;& fubdit
fiu»i dtfmr' 01* tttim-r^
(ium conuenientias prxdi^bs. Notandum,qubd exdi6tis patet,qubd iftxfittub'tudines non intellieimtur de forma , qoz eft
nenfartis rn-
pars, fed
ttligi iebent
hoc probant omnes nmilitudincs non cnim for-
de forraa totau, qiuc
cft eflentia t ei:quia :
ma panis refoluitur
, nec diffinitur nec ei aliquid addirur inquanfotma : quia rcfpc^ additi fierct matcna,
quoad primam
tum
in diuifibilia
:
quoad (ecundam nec quo alio ab ip(a , ficut :
vnitas
formx
eft
ab
^^^ p^
eft,proxima,& difpofiu ipfa dulcii aut crajfa : cx xim* chtlna eo,ldlicet quod taliahat-ent quandam GmUitudi- fnu ?
di<5him eft de reduQione earum ad numerum leam-
di3t ctmpM-
'
al^qua proprta
efi propria matcrta, id
quia pcr fe:itcium
efi :
ncn hcct mquam
Vfro fupplc prooria materia/ip/r*w
per accidens generantur,
^^^^
quia prim6 inquirit,
primo prindpio matcrialijputa cx prirna materia» aut ex eifdem vt Primis , {cilicet principiis matcrialibus ; vt fi nnt plures primx materix , puta quatuor elementa qux communiter ponuntur
quod
:
Omfarat
Prima in duas ^, mmmmm vtrum omnium fit vna matcria , vel plures : (e- fit vn* tmactmd6 quomodp c conucrlb funt plures matcrix »«»•• vnicx. Secunda hi-.Fiunt auiem. Didtcrgo, quod de materiali autem fuhfiantia oporttt noni^t-, tere : quiafifco quamuis , omaia fint ex eodem quidem.
riaNvXi dicere, quodlicct naturafpecifica,vt fic, ncc fufcipiat magis aut minus : tamen cum matcria,id eft,contrada ad eflc indiuidualc,& matcriale poteft fulcipere magis,& minus. Vltimo epilocat circa determinata,dicens quod vfque adhoe (k aeterminatum de generationey& cormf/tione dtSacontingit
30 j
rarionem ad alias caufas : tcrrib vtrum matcri* vnifonnitcrfitinomnibusfenfibiiibus. Sccund* ibi : Contingit iautem. Terria ibi : In naturalthm
quod
wW-
forfan h^cfdhcet duoamara,& 6.\Adsiexeodem, ^'fi jd eft , (unt ex aliquo vno primo.principio mate- •(^^,^^^]^ riali : omnes cnim materix proximx refoluuntur Ct.^;^ prima iri vnam primatn, qux eft valde primimi,& pro- mMttriM fn-
&
corrupuo- fin^-* t»prium fubicdum generarionis , his , vt didtur primo de Gcnerarione & cotru- "^ j(^!|!^ prionc, tx.i .& indc. Ddndc ciam didt
ali-
vnitas niimeri eft ab ali-
Finnt dntemplures materid,einfdem\quan-'
quoalio prxtcr vnitatcs, quoad tcniam.Ncc valct dicerc , qubd forma non recipit magis fecun
do alterius alterafuerit, vtphlegma cx craffo,
(^
ex dulci : ex cholera ver» inprimam materiam:
dulci ,ficraffum
per
refolui choleram
dnpliciter enim htc ex hcci aut quiaprincrpiU frit
SVMMiE VNICiE
:
aut quia ex refoluto in principium.
Oftenditquomodo c conuerfb (unt plures ma- EtMfdtmptJfqubd eiufdem fiunt plurts ma- f>tnte0tflm"* '*'*"*• teria quando (c habent ordinatc quod altera efi diUci,& matcria alterttu, vtphle^ma ex crajfo, crajfum efi ex dulci : crairum cnim , fiuc pingue,
Cap. V.
terix vnius,dicens
SFMMARTVM,
&
QuQmodo variac fiot matcriaB ncmpc (
fccunda;) variarum rcrum
,
& quomodo
cum fit (apormedius
vt patct lib.de Scnfij
,
,
&
dulce,& amaFum eft ergo ifte ordo quod phlegmaeft cx craflb fiue pingui : craflum autem cft ex dulci, fic ciufdem , (cilicet phlcgmaris erunt dux matcSen(ato,habet
fieri
^x extremis,qux
(lint
:
fintplurcs materiac ciufdcm.
T.c.ir.
DE
&
materiali auiem fuhflatia opertet non
t6
rix ordinatx, (alicet craflum
,
& dulcc, quorum N^* frofriM
eodem omnia primOy aut eifdem^aut primisyfjr eadem materta, vt
alterum
hu qiidfunt^efi tamen aliqua pro-^ pria cniuphet,,vtphlegmatii eHprtma mate-
leraminprimammateriMn. Dupliciterautem fit „0^5^ hoc ex hoc.aut quiappimum (rit,aut quia ex refo- mixti.
latere-.quia etfiex
principium
ria dulcit dlta
,
-.foxfan atttem
ex eodem^
materia altcrius : addit autem quod ex
cholerafapple didturabquid
Notandura
qubd duplex
:
cciTum
,
eft
ficut
of^fura
fuit in 7.
proceflus naturx
:
hQins
fit
aliquid cx illo
ter in via gencrarionis
;
quod
&
eft primii naturali
hocmodo
fiuntprin-
&
dpiat^ cx prindpiis, compofita cx fimplidbus: fic cholera nt ex prima mat«Ta (camdum
&
:
autcm procelTura
primo inquirit dc matcria per compararioncm a4 Ca quap fiunt mat<jria fccundb pcr compa-
funt prindpia cx principiaris,& fimplida ex
:
^
ScQti Oper. tom.
:
ir.
:
vnus compo-
fccundb modo dubitatiuo. Scamda ibi Hahet autem duhitationem. Prima in trcs : quia
nariuo
cht-
& alius rc(blutorius:fcCTmdii primiipro-
f^riuus,
Poftquam Philofophos determinaoit dc forma SrwMirtM. pQ. comparatiopem ad ideas,& ad numeros hic dctcrminat de matcria. Circa quod duo facit quia primo dcterminat d^ nuteria modo determi-
fieTi, perrefolui
*l^i^^'
luto in principiiim.
aut craJfa\choler£ ver^ amara^ aut
quadam
eft
aliura
fit
aliquid ex illp qitod
cftvlrimum in via gwierarionis pofltis
:
vnumquodque
:
&hoc
ttiodo,
com-
enira refoluinir in ea
Cc
)
tf.
quibaf
fr»c*ffm
m^
ftirMlif *ft
dMflex.
Metaph.
Lib. VIII.
go6
&
hoc modo ex cholcra
Notandum , qu6d hanc parrcm ideo phiiS introducir
:
£x quo forfan
nutcria prima omnium.
folutioncm in illud principiummaterialc.
Philofb-
quia prius dixcrar qu6d vtia
dubitaret qualiter ex vna matcria conringit
SVMMARIVM, Conttngic
teria, nonprima, fcdfecunda, quacx agentc diuerfitas rcrum orjtur de quo :
opinionu.9.& i d.4. 3 refpondendum quomodo explicac 4 q quaerenti caufam , per fingula caufaruni
Vidc4d.43.q
§.5
autem vna materU exiftente
^feri diuerfa propter
motientem caufamy
vtputa ex lignOfdr arci^& leSitti-.quorundam vero altera materta ex necefitate Hentibtts,vi ferra
lofophus quod diuerfitas in rebus cuenit ex Alx.Pliy. eriam ex matcria non prima : caufa efficiente ,
&
fed proxima , vc paccc cx praedi^tis. Deindc
alteris exi-,
non vticjuefet ex ligno,nec
,
alia rnateriafacere.
mouens idem:namf y Cr materia altera ^ mouens.^ (jr quodfa6fum eH.
(JT
28
ad
Dererminat de materia per coraparationem ComparAt m»teriam ad alias caufaSjSc prim6 per comparationem ad a^es quae
:
quidem comparatio
eft
fecundum
quod materia eft principium generationis.Securido per comparationera ad omnes caufas gcneraprout materia
Sccunda
ibi
:
principium cognitionis.
eft
Q^anAo
itajjue aliquis. Dicit
ergo,
quod v^ia materia exiftente contingit fieri diuerfa, fropter mouentem caufam:\c\ quia fuppie eft alia, aiia cauia mouens vel quia eadem caufa mo-
&
G^idautem vt mouens f equidemjper-
ma.Gfuid vt (peciesfquod qutderat ejfe-^id cuius caufa?fnts xforftan
autemhacambo
:
alias
caufas, prout materiacft principium cognitionis.
Circa quod tria facit quia primb oftendit qu6
Oportet autcm proxima
:
Tcrtia ibi
:
Cwca nattt^
ergo,qu6d ^uado ttacjue quii cjUAfierit caufa, id eft, quid fit caufa aIicuius:^»o;;M»»
rales. Dicit
tjuid
plurthui rnodii dtcuntur cauft,oportet dicere,id
eft,
efl
bcnt omnes caufas:verumtamen naturalia,& macorruptibilia habcnt omnCs ximc gencrabiha,
&
caufas, vt fr quaerawr,^»»*^^» caufa hatmnii vt ma^
mo modo eft in aiflione naturali. Secundo modo
terta,
hoc fecundo mcmbro exemplificat tantum dicens vt puta ex Itgno inadiione
artificiali,
&de
fuppie fitab artifice arca,
&
le5tt*t :
fubditetiam
quod quorundam vero ex necejfitate efi alteramaterta tpfis exHhntihui alterit ita quod diuerfitas rerura non folumeftex parteagentis; icd &: ex ;
partc maierix:nondico primae materiae eft
:
quia
ifta
vna omnium; fed materiae proximae:non enim
formacoincidunt in idem numero ex
rum,
70. dicit a.utem forfan
t.c.
finis coincidit in
:
2.
ferra non ex ligno vticjuefiet: necin mouente caufa hac ; id eft , quianon eft in poteftate artificis vc
ratio
immanens , puca felicitas fed efl vcrum de qus eft forma geniri. Deinde
hoc
fiat
:
fieri
ex qualibet materia
nunquam enim candem
,
materiara attri-
lu,
:
Tinif
duph\
idem numerocum formarei, (yfrim
finis cxtra
natum
materia-
Phyfico-
quia nori omnis
puta
eft
rei
dicendamecjutdem <juodmenJirtta:t]uid autem mouens, id eft,caufa eSicieni,e ejuidemfijerma: qutd vero vtfpecies, id eft, forma, equidcm ejuoi quid eratejfe, id eft, propria quiditas , fiuc forma hominis : efuid autcm vt cuitu caufa,efifints, Sabdit autcm c^ubdforfan htcc amho, fcilicct finis, &.
vt
quodlibet
Hlnt arph
mtntum c«n-
refpondere omnes caufat conttngentes, id cft, qux- tra M^antei materiam cunque conringunt effe caufs iliius rei,cuius caufertinere ad fa quaerirur : quod dicit quatenus non omnia ha- quod quid
uens poteft ex eadem materia facere diueria. Prieft
Yid*. i.i. 4-
hominif^qua caufa vt materi^fequidem men^ firua.
Agit dc maceria per comparationem ad
vt
Palam,(fitia ars,drprincipium quodelt
*5»
fa ? quoniam pluribui modis dicuntur cauft, omnes oportet dicere caufaa contingentes , vt
idem.
,
c^m
dicic
vt
lirer
'j^'**"*
,
ex lana aut ligno ••fergo idem contingit ex
tantum
.
,
in mouente caufa hac ; non enimfaciet ferram
1.
:
^ando itaque aliquu quaferit quidcaUr-
COntingit
sfitu caufri.
diuerfas
& dcHfitatcm vt patct in primo huius: t.c.43. & inde ad quod rcmoufndum oftendit hic Phi-
gencra^
T.C.1
fieri
nam antiqui
namralcs toUentes cau- £),-^ijy^ fam agentem , attribuebant haec ficri a cafu , po- „},^ entni» nentes ex vna materia fieri diu^fa pcr raritatcm, ex canfa
;:ps
eadem ma-
diucrfa cx
fieti
eft
aliquis
vcl eriara finis intra,qui cft ope-
ad'
huc dufltx.
:
fine generationis
cum dicit
buit cuilibet o^cvi-.non enim faciet ferram ex lana,
&
Ug.io
:
mollitiern
quia etiam materia
non
eft
apta ad opus
talis
propter fui
(errje
,
diaidere,& fecaie dura. Ex hoc coUigitur
quod ifta
eft
con-
qu6d diuerfitas rerum eft ex mouente & ex materia licct non femper ambo concurrant. clufio
:
&
mouens, oportet Identitatii
identita<e efficientit
^
materia vel alteriitt ttiTtr
idem : nam fimateria efi almouenj,id cft, agens eft alterum:
cfle
& fimilitcr & efuodfaQum
tfra,
eft,
id eft
nccellari6 diuerfus.Ex
,
cffcftus
,
fupplc erit
hoc habetur alia conclufio,
qu6d idencitas effedus ^ft ex identitatc cfficienris, & materia; \ licct identitas vtriufque non fempcr
tum.
n? ceflari o concurrat ;
Y'de. 45.
fum
4J-
,
non ignem
,
aut terram
,
qua
fedfro-
friam.
,
Subdit autem, quody* igitur contwgit facere idern ex alia, alia. mdteriaficut fcyphum cx ligno,& argento , palam (juia ari,& principium ejuod efi
tfeHM tjl ex
Oportet dutem proximtu caufas dicere
materia
fi
autcm vtrunquc
& cffcdus crit diucciiu.
fit
diucr-
Oftendit quales caufas oportet refpondcre
:
Mattri» dtt-
quia fciliccc proximas. Dicic crgo, quod oportet fUx. dtcere , id eft , rcfpondcre fupple ad qusftioncm
quaerentem quid fjt caufa rei, proximat caufas: vt fi quaerarur quidyZf materia fupplc homim's , non
debemus refpondere ignem, aut terram,c^ux funt matcria communis omnium gcnerabilium &corrupribilium ,fed propriam mareriam , puta qu64 materia hominis eft corpus organicuni flc v^ fic complexionatum. Notandum, qu6d cognitio rcnira dependet ex
cognirionc
cauwrum
:
ficut igitur
pcr caufas primas»
Cap. V.
Summa^vnic^. Csmfs gmitU
primas
(*r «»-
rti
ibf
& rcmotas
,
habctur cognirio
rci
,
/ic
per
lumen
cauias proximas habetur cognirio rci ,& pcrfisdb,
^**
& impcrfcAa & noririam dc rc caufas primas
,
habcndum
idc6 ad
:
pcrfciftam
non (blum cognofccrc oponcc
& rcmotas
Ced criam caufas pro-
,
pTias,& propinquas. Deindc
cum dicit
307
terra.
?
c^od autem
^odvero
cuiui gratia yforfan
nerabiles neitffefic verftri^fi quis reffe ver-
fatur. SifrofeB^o
hd cduft, &t*4 ydr
ofertet
cAufas cognofcere.
ratto hac.
Som~
ni vero non manifefium quidfrimum fatienSy fed quod animal etiam frimum , verum hoc
fecmndum quid , c^ quid
efi
frimum
,
cor
an
aliud alicfuid, deinde k quOy deinde quidfaf-
, dicens quod circu fuhnat:trAUs,& gefter*ytles necejfe eji fic verdi£hira t^yfi quu reQe verfmtur , vt li om-
Epilogat circa dida jl/iftttM fttriyW.
efl.
fiaftnon concaufafuerit rattOyVt tfuid ecltfftt fnuatio luminis. Si vero addaiur a terra in
medio obieffayetiam concaufa Circa naturales ifiidemfmhfidntidUy^ ge"
IfiUpii'
»on
vtfpeties ?ratio,fednon manife"
pro quia: frofeSohefunt cuuft,& »f ,vt prxdi£tum cft : oportet cuufas cognofcere , fupple ad habendum ncs cius cauHe proximat afligncntur
:
fio,qu£ iUius,(Jr non totim tdlis
,
quia immohilitnt
vtiquefed hoc feraliquidfati quodfri-
mum.
fi
&
noritiamrci:tunccnimvnumquQdquc trvnur,cumcognoicimus eius caufas.
fcire arbi-
Inquirit qaoroodo matcria fit in acddenribus. ^~'^* Circaquod tria fadt. Prim6 oftcndit quod ach»*»*. ddcnria non habcnt materiam ex qiuiStd inqua, 3» 6c hoc modo indudHuo fecundo oftcndit idera roodo probariuo tcrrib concludit quandamconclufionem cx przdi^s. Secunda ibi ^Mniam vero /ine generatione. Tcniz ihi Nec omnit rei. _^_^ ht »edie*tim Didt crgo , quod fupple non fbliim fubftantiz httnomell fempitcmar non habent materiam;fed nec qujcun- mMterU tx
^
:
SVMMARIFM.
:
:
:
Tangit an materia coelcftium, fi danir,
fiteiumcmrarioniscum matcria fubluiiarium:Dodtor
z .d. 1
4.q. i .oftcndir iuxca
calcnnt maccriam non dari,camque fccundum vcritaccm dacam,e{reciufdcm rarionis cum matcria fublunarium dc quo bcn^ cradic ctiam q. i y dc Anima. Accidcns non Kabcrc matcriam cx qua, tripliciccr probatur dc quoDo^loi hic,
ipfum
:
qut,natura tjuidemj id cft,fccundum naturara funt q»*.f»d nonfubftantia veri
,
id cft
,
non tamen funt fub-
m
f**"
ftanria.fcdfupplc acddcnria,»«/x
matcria cx qua,fed quod fidmcitur fubfiduttia
,
id
eft,qn6d habcnt raatcriam in qua fcilicet fubfbm>
riam,quz fubiidturacddenribus,& protanto didtur matcriaacddcnrium puta fi qu*cfatur, qua eft caufa ecliffis vt materia non cnim eft afHgnare ntfi fubie^mm fcilicet Lunam qua efi fubieSnm quod fatttur,Cci\iccttz\em pafGoncm. Caacorfa autcm qux efi vt mouensM eft cfficiens, mmpens lumen cft r«T«,fdlicet inrerpofita intcr ;
,
quzft.i.
"TN
90
nuturulihm ijuidem femfiterms
X^fubftuntiis aliu ratio .-forfan
,
aut
enim quaJam
non hahent materiam, autnon taUm \fedfo^
^mfecundum mobilem.
&
Solcm,& Lunam cxiftenrcm Btahsijorfan non
Poftquam Philoibphus
quaffiuit
dc materia
fttiMUttrfit WfUeri» •*
tdUfiihm.
vtrum matcria vnifbrmiter (tt iii omnibus icnfibilibus. Circa quod duo fadnqaia primd inquirit quomodomatcria fit in fubftanriis fempirernis. Secundo quomodo in acddcnribus. Secunda ibi ; Nec qu 'cunqiu itaque. Dicit crgo , quod infubjlantiit naturdltbui
& fempitemii jVl
,
corpora cacleftia, aliarutio cft
matcria in
illis
quam
bus,& corrupribilibus
:
aut
fi
rioni
,
id eft,
Cvait
quod aliter
in fubftantiis gcncrali-
ferftn emm qMadant,Cdli-
cct fiibftanrix fempiterns
Uturr.bic.
efi
habent, non talemy
,
non habent Tuateriuin;
qui
fit
(ubicvba gcnera'-
& comiptioni,/^/^ /»/«»» mobilem fecur.dHm
non fint mobilia iecimdum fubftanciam fimt tamen fccundtim )ocum quia igitur tranfrnutario fccit cognofcerc raateriam;ideo eo modo habcnt materiam quo funt tranfinutabilia quod qnomodo fit intelii/ocjwB.-corpora enira ca:lefUa !icct
:
gendum dicetur
infra in quarfUonibus.
Dcmde
ciim didt
Ad hac text,
^
*!"*•
'
•
AVc quacuntjue itaque natura quidem,non fubffantia vero,non
efi
hts materia ^fed e^uod
qua caufa ecliffis qu* materiayHon entm eflfed Luna c^uodfa-f titur y quM canfa , vt mouens i (^ corrutiifens
fuhiicitur fuhHantia,futa
TaucS.
1 3.
cau-
efi :
cuius caufa afllgnatunquia
dcfediHn in natura non funt pro-
ptcr fincm,ncc videntur intenta a natura;fed cuc-
niunt,vcl cx dcfedhi naturs, vel caufi agcnris,vc
&
drciter. Didt habetur i. Phyfic tcx. com.8 1. mxccaforftn , quia diti'dlis cft confldcrario caufarum drca ea , qui contingunt in moribus cxlofum. Ei fubdit:^»0<^ vero vtffectes, id eft,caufa fbmulis eciipfis,;^ ratio, id ed, diffinirio dus{ fed ilLa ratio non efi manifefia , fi ratio iBa futrit c«r<(«/4,ideft,nifi caufa eclipfis
diffinitioncvt quid
cxprimatur in dus
efi eclipfu:Ct
dicanir quod fri^
uatio lumints:)\3cc erit d'flanirio, fiue caufa:yJ ver»
addatur, ^acdcd priuario luminis,* terra in medie obteQa, id eft, interpofita : hac ratio erit quafi
^*^*V^
concaufa, Sc tunc eius diffinirio crir magis manifefla.
Ponit ctiam aliud excmplum in acddcnte, diccns, non efi manifeilum quid
quod ea/ouutm,
;
:
,& in
:
illa,quar dicunt
pcr compararioncm adea qus fiunt cx matcria,& per coftipararioncm ad alias caufas : nuncinouiric
in capitc
da Draconis quodautem cuiui caufa, id eft, caufa
fit
frimitm fatiensyid eft,primum fubie<3iunyMifc
m,fed quod <M;nM/,fuppIe fit fubicdlum fbrani v#rum efi veritm pro [cdfecunditm quidfrimum, id
&
an cHifrimo hoc, id cft, fotnnus infit animali, quidem tale frimum fit cor.-vel aliquid aliudtale, fcilicct non eft manifefhmi. Detnde , fupple vixLmaaifo» dendum eft , a quo , fciUcct fic fbmnus vt a caufa (himcfi; agentc vtriim fcilicct ab cuaporarionc alimcnri, vcl ab alio huiufiBodi. Deinde , fupple oponct :
conCideizrcquidfit h
&
noat^timfCaii^et animalis cui primb
Cc
4
non incft;
Metaph.
Lib.VIII
308
(bmnuscft qazdamtalisimm*^ BilnMiJed hic fupple compcrit animali, ferfati filiquui quod eji primum , (cilicct fubicdum talis muiarioni$. Ex praedjdis patct quod pclipfis , fbmnus , & fimiliter alia accidentia non habenr materiam ex qua, (eA foliim in qua , quod cft ip^
ineftsquia vrique
&
fum primum fubieftunj eoruro , quod debet poni in eorum diffinitione. Smntts qtud Notanduraj quod ficut habctur lib. de Spnmo fit ^ fubienoatamcn itum quo^ Sc vigiliajfomnus eft paflio animalis; quod eiu4 M- animal eft primum fubieiShim cius fcd aiiqua ;
gue
eficiens.
pars animalis, cui prim6 inpft fomnus , & per illam conuenit toti animali eo modo quo dicimusi. quod hoc eft intelligens p?r intelle<^rn, cui pri-
«ott habent fnateriara ex
Rcfpondeo qubd non raonftrationis lus
non eft manifeftura qua? fit, ytr um aHqnod aliud quiad^ hoc
cor, vel ccrcbrum, vel
:
ftmt opinionesjfbmnus autcm,vt oftendiuir alibi
quxdam jmmobilitas , vel qujes parris nam in {btnno perfed:o oroncs
(upra, eft /enfitiiue
anima:
fcnfus quiefcunt riendi.
5"«
.
co,i 4
^^ ?*
;
,
&
ceftant ab operatione fcnr
Deindecura djdc
^uomam vero qu^dam fme generationet
^ corruftionefuntf^ nonfunt^ vtfun£tafi~ ijuidem funt <^ & forma: totaliterffecies
y
inconucniens de^
imrao nec tunc
ptopric circu-
cft
huius capit. dc Caufain
.
f
quod
Potcft ergo dJci
ri
,
pri-
&a
:
:
fropter quid,8c caufa per cfFedtum demonBrattona
quia
,
Deinde curo
fine aliquo incpnucnienti.
dicic
Necomnis materia efhfed querum generatranfmutatio adinuicem. ^uacun-
tio efi (jr
que autemfine tranfmutatione funt faut von^ non efi horum materia. Concludit quandam conclufionem ex praedi£Hs,diccns,qu6d nec
mm
eft
funtfine tranjmutart tienria
,
&
fcilicet
,
per
fe vt
cfl.
,
^
funt accj-
& alis quaramquc formac^, horum non
Ptatfria,y% pracdidturo
Concluditeif
materia omnis rei,fed ifto- P*^'^k Ito
tranjmutatto adtn, quorum ejt generatto, mcem.icmcet oet [e-.quxcunejue autem funt,(S' no»
eft
Tunc fequitur illa pars:
SVMMAKiVM.
^
Duo dubia; primum, quomodo materiafe habetadconcrariafccuncjum, qua-
&
vinum non eft materia accti, viuen$ mortui agitur de regrefTu a priuat onc adhabitum, quodbenc cxphcat Doftor,
rc
ex nigro,
non
hic autem fecimda cft tjuta,Sc a poftcriofic enim demonflratur efFedus per caiifara, &
priori
,
ex nigro homine , dr albunf
cft
rna ratio pofita iu feptimo edpropter cjutd
npn enim albumjit^fedlignum album, aut ex aliquOy aliquid , omne quodft ^fit. 7(o» omnia vtique contraria fient ex inuicem ,fed ^liter albus bomo
,
vt oftenfiim fuit
,
quadara qujeftione.
,
ucnit fomnus
per fc
nionftrarc circularjtcrfecundum aliud geiius de-
mo conucnit intclligerc & per inrclleihim conuenittoti honiini:illa autem pars,cui prim6 con-
aua^o qu6d
generantur.
:
Oftendit quod accidentia non habent mate" riam exqua modo jirobatiuo , intendit talcra rarionem Illud quod non eft per fe generabile,& corruptibilc , non habet materiam ex qtia: quia omnc tale generatur ex materia , corrumpitur
&
:
&
in materiam
:
non habent matcriam ex qua. Minorationisoftendit,diccns quod quoniam
accidentia
deg^neriuio-
rem huius
fione »cci-
qu/ulamfunt,& non ftfntfine generatione
(tentium.
ruptione,id eft,fine hoc, quod ipfa p?r (e gencrcn-
corrumpantur manifcftum :
prarcedcntibus pu-.iSia
;
fiipple cft
cx
& exemplificat \x Jitiuidfm funt
& totaliter
,
ideft
,
generalirerj^fcw/
,
&
quxcunquc fint : non enim albKm,(app\e fit perfefed iKrnum album:cums caufam fubditrqui^ omnequod fit,fitff^<*/»^«o, quodeft matcria,
&
Stlim com- fit alie]uid,Ccilicet ad Je gcnfrati», tsr ctrrhptio.
quod gc-neratio terminatur, quo labetur quodomne ejuod perfe fir eft corapofitum cx materia, & forma,& ideo puras fomi.r per (c non fiunt. Ynde fubdit, non wic^neomnia contrana fittnt ex fe inuicem\fed altterfit homo albm ex nigro bomine : quia fcilicet 6c illud eft forma,ex
per fe iJomtnt canfreti
aceidi-
t»lie
du pro-
,
& aliteralbui^ ex nigro
accidens. Vult dicere, ria ficrj
,
quia fcilicet per
qubd cum
ex fc inuicen):alitcr
(t
dicitur contfa-
habet in compofi-
ris,& in fimplicibus:quia ex hominenigro
frii (yfigni-
moalbos, quodcftquoddam corapofitura
ficMtiuporfe
per /e
fumitur tell^git
;
fcd ex nigro
fit
fit ,
ho-
& ita
per accidens album,
itt-
Phi-
lefophfu for.
fn*m
fit
aed-
^itt/tlem.
bet
,
vt
ft.corfui
potentiaftnum
quoH fignificat fblam formam quia :
vero infirmit aifanitatis
,
5
csntrarium
tuncambofotentia.
Et aqua fotentia,dr vinnm^dr acetum.
,& cor^
formdt.
fnfiti eft pof
35
contraria materia vniufcuiufcjtte fe ha-
fed accidentia funt huiufiiaodi,ergo
JHtt» vhique
tur,fiue
HAbet autem dubitationem quomodo ad
forroa
non
Vbi dctemiinat de materia modo dubitatjuo.
\.I>uiuHt^,
Circa quod mouet duas dubitationes , quarum fccunda ponitur ibi Dubitatio autem efu£dam. Priroa in duas quia prirab prsroittit dubitatio'.
:
nem:fecundb addit folutionem. Secunda ihi: Aut huiui quidem.
Dicit ergo,
nem quomodo materia
qubd habet
dubitatio-
vniufcutufcjue fe habet ad.
contraria:\tViim fcilicet asqualiter,& ffquc carftufit in potentia fanum,8c
primb indrmum-.nam con-
trarium iifirmitati eft faratas , tunc fupplc, vt videtur,ipfum corpus cft inpotentia ambo,Ca^p\e zqaalitcnfanitas cft quxdam squalitas
&
iufirmitas
tcro
quajdam
qubd iqualitas, &
inasqualitas
:
Sanit/u
fj^
infirmittu ,
humprum,
yidetur au-
incequahtas acquc primb,
&
aequaliter rcfpiciant fubieifburo
eft
infotentia
finiilitcr aqua acetum : nam vinum,& midwi tMacetum fimt contraria,& aqua cft materia eprum; ttei*. ficut etiam pmniura humidoruro quare videtur cadem rationc qiu prius qubd fit arqualiter in poienria ad vtmroque. Deinde cum dicit
vinum
:
&
:
nt per fc,fikl pcr accidens.
Sed videtur quW
ifta ratio
Philofbphi
cularis;nam Cipra io fepiimo tex.c0m.z7.
&
fit
cir-
& circi-
tcr,probatum cftaccidcnri^ , formas quafcunquenon pcr fe gp nerari,eo qubd non habentmateriam ex qaa gencrentur ; hic ver6 prpbatur c conuerfb qU^d accidentia, 'fonnac quscamquc
&
Aut huitn quidemfecundum habitum , (^ fecundum Ipeciem materia illius verofecun,
dumfriuationem^
^ corrifftienem frater
na-r
turam. Ponic
di(kx. duhicacionis
ibludoDem
,
dicens,
qubd
Sebuift
Summ^vnic^. ^u^d
mm
huitu tjuidemSd'
snuicem, admateriam oportet redire : vtfiex
mortuo animj/fin materiam prtmam , ieinde
non
dum fftciem
:
cft itaifed
vcro folicet accri fectindum
tUttu
ftriuMi»/tem,& corruf>tt»nem prtter ruuttramy\xsk.
/t^uMfum*' dicerc qu6d forma vini (c haoet , vt habitus quitm»c»mmit- dem& fpccies,rcd fonna aceti vt priuario,& cor»ifvi»i,(y
Mteti
nm t»-
ruprio vini
fnm*i»f*tenti» fnfinqnM »d tMntmfHt.
j
& fic
materia
quam acetum
viniun
tum vino mediance icmper
,
&
comparatur ad ace-
fic
eriam materia prius
ficut
;
ipfum
priiis refpicit
habicum quam priuarioncm. De-
refpicit
cum dicic
inde
Daiiuti» dutem quddam emcrgit^f^ quare vinum
tum
ft animaliC^ acetum in aquam^eindeftvinum, Condudit ex didH«,dicens,quod quacunque jk trMnfmufantur ad inutccm Jicut, fupple accmm £c cx vino , mortuum cx viuo , puta ex animali,
dr viuens
,
fotentid mortmus: Ponit (ecundam dubitarioncm. Circa qood prim6 pracmitrit dubitarionem fc~
Citr
:
cundo addit fblurioncm conclnfionem. Sccunda
vinum m»-
tttn efi
vinttm non
tttm
ibi:
crgo duhitatio\(\^:tjtiM~ (upple mMteria mar~
eft
dinerur ad accrum,
:
vinum
vi lcilicet
& viuura ad mortuum
,
or-
ficut
Rario huius dubitarionis , cft, quia (cilicet iUud
potenria ad a(9Tim.
quam
Terti?
nort.
materid aceti,nec in fotentia Mce-
eji
,
tui,
tui}
infcn quandam
ibi:-^Kr
& cjuare viuentnon & in pttenttM mortutts
tert» ncttt,fy
vintnstntr-
tcrrio
:
Ettjufcttnejueita<jite. Eft ^,^
tangit Philofophus
ex quo aliquid,videtur cfte matcria illius,eo modo quo lignum ex quo fit ftatoa.dicitur materia ftanurciim igiciu' ex vino fiat acetum, cx viuo
&
mortuum
dubitarur quare
,
vinum non
mateDcinde
eft
nec viuum cft matcria morrui.
ria accri,
id cft
,
quod
fiet
,
per
fi
dcbct
r
Biiu htitt ^iuiliterfo reftUitit
Md
nem Md primMm materiMm : deinde didt , vtfi ex mtteriMtm mortuofit animal : quia (cilicct corpus , mertuum fnmtm im elcmenta,& cx dcmcnris pcruenitur ad gencrarionem animMlit^, (cctindum debitum proceflum tumrz:firailiter fi fupple ex Mceto, di-
f*««»'* »»'»» *****
^ *"'
Tttttitttt^
vinum,opc«tct vinum rdbltii,*» aquam vimim. Notandum , quod vt comrauniter didtur ali-
dtur'fieri
tria facitrquia
J4
Md materiam,
neri conucrfiotranfmutarionis
& deinde t.Dtiitim.
jj
&
oPtrtet redire
refoluttur in
non materia aceti^ necpotentia ace-
tjuamuis ex iffojiat acetum
,
309
magis cH fecundun habitum , &fectui~
Hjpple
licet vini
Cap. VI.
cumdidt:
quando
fit
a priuationc
aliquando non
fubiedbim mediante forma.
Tunc
ad habimra
priuario
:
regreniis,&
eft
enim aliquando
mom
rcfpicit
aliquando mediante
,
enira priuario re(pidt fiibiedtura
roediantc forraa,
quando
aliquid eft inforraatura
§lmditerM frtHMittutd
ftrmtm eft rdpcdhi cuius poceft fibi priuario foj[H„lM encnirc- Exemplura,oculus inforraatus vi(u po- grefit. tcft priuari vi(u pcr cacdtatcm, fcd tunc priuatio ^""^tio du'^*" refpidt fubiediun mediantc mom : quando aliquid eft priuanira aliquo,& potcftillud acquirere mcdiante raotu. Prirao mbdo eft in ptopofito:fic mormura viui; cnim acetum cft priuario vini : &intalibusnunqnaracft rcgrcflus ^ priuarione in habinmi , nifi fiat rcfblurio in priraara raareriara ctiius rario coraraunitcr alfignatur quia
aliqua forma
,
&
:
:
quando matcria (ecund ura ordinera
re(picit di-
uer{a,non poteft efle reditus a pofteriori in prius
Aut non^fedfecundum accidens corru^iones-.animalis vero materia
hocfecundum
ruftionem mortui fotentia 4<|riM acetiifit
,
& materia
Mtunoa aceri
,
c^
nem
;
,
quod vinum
viuum mortui
diccns,
,
fit
materia
& mMteriM mortui fecundum corruptio-
& aqua fupple eft mareria accri ,
:
fit^
enim ex
& ex viuo mortuum,
vt ex die nox. ntfittuetum
vt tx
Notandum
vi-
diejit
tttx-.^ fimi-
tnt^vittr.
hanc Iblurionem in hoc
t
inquantum
ex materia eins.
materia fphaeia:
eft
rtcmfend^dy lun iatxi-
tcr in propofito ri,
,
fit
fed
ex {btua per acddens,
«s
,
Vnde
ftatua
vel ferrum
vinum non
eft
:
eft
materia
materia viui.
monui
,
aon
& formis.
tcm maccria re(pidt priiurioncm
prac-
Quando
au-
fine tali ordi-
ne : vel priuario relpidt matcriara non mediante elTe regreftiis in
nebris ad luccm
habimm :
,
rali
priuacionc poteft
vcl formara, ficut ^ te-
quia tenebrac nihil aliud
ab(enria luminis in
medio:&
eft nifi
fimiliter a priuario-
ne formz aquae poteft fieri regreflus ad fotmam aquac pcr gencrarionem naturalera.
SVMMiE VNICiE
viuum
C
A
P
V T
VI.
viuorfi referantur ad vinura ,
puta animal, fecun-
:
Dubitarionis (blurio. Quac caufa eft vt diffinitio^ ncs,& niuneri vnum fint in rebus omnibus,
& vnionis msterix ac fomue S r M M A R IFM. diffimrioncm cfTc
itaquefic trdftfmutantur ad
?
Pofita duplici rarione
dicit
Et qnjtcMiqae
,
modo
tales priuarioncs
fimili-
formas tunc hacc pracpofirio ex dcfignat ordinera tantura,& eft fenfiis,qu6d in eadcra materia poft forraam vini eft acetum:& poft formam anunalis cft raormura , eo raodo quo didmus quod ex die fit nox:quia fcilicct fit poft diem. fuas
l^eiude cum
rocdiancibus habiribus
fed elementa qua: fimt
ipfiim, vcl ad ipfura viuura
dum
dido, quatenus matcria refpidt
Cum ergo didmr acemm fieri cx
vino,& mortuum cx
aceto in vinura,ncc a roortuo
in animal,ncc a csdtatein vifum:nifi
matcria ace-
led nuicria vini quz cft aqua. Similiter
non
non fit rcgrdTus ab
flare,
corruptio vini,ide6
Iphxra
ntMttrit ttr-
fitattt.
cft
teria eius;ficut fit
& ex (anguinc
Et proptet hanc rarionem.
rarionis per naturara.
forma,(ed mediante motu:a
non fit acetum ex vino,& mortuum cx viuo ficut cx matcria, nifi fonc pcr accidens , quatenus fic ex ma-
quod quiaacctum
iiterdtmtr.
languis,
fiat
primam materiam; quia cuiudibctrd eft dctcrminatus modus gene-
,fedfecitnditm Mtadens
hisScTMcex acetum ex vino
Qiud tx
&
vt (dlicet ex (emine
corrupti/)ner.\ixc vero mMteriM^ qua: eft aninial cft
potentia
nifimodopnedido. Excmplum , in gcncrarione animaUs ex dbo fit (anguis,& ex (anguine femen, ex (eminc animal:ift£ ordo non poteft rautari: dbus,nifi pcr re(blurioncm in
,fiipplc fic eft
vel
,
enim ex bis,vt exdie n»x.
Ponit diftx dubitarionis (blurionem
Stbttio.
cor-
cft
vnam
pcr fc potcnda ,
pcr fe quia ;
ibi
& pcr fc adus. De qua
3°
Lib.VlII.
310 quo Dodor
Metaph.
&
i .d. i i.q. i hic q.4. cxpUcat id ipfum in Mctaphyficis.
Tcx. c6.
Ad
1
j.
hfic tci(_
DE
.
iecundumopinionem Platonis dubitatione verh diSfa circa diffni-
numeros , qua caufa ejfendi vnum deinceps dicendum ejfe videtur omniitm enim qu£cunque flures fartes hahent, tiones
(jr
,
:
Jib.8.
efl
in corporibm his
quidem ia^us
vnum
verh vifcoftof,
ejfendi
:
aliis
vna non
llias
:
•
;
^
:
Poftquam Philo/bphiis oftendit qu6d
ca quod
tria facit : quia primo praeraittit quandubitationem. Secundo addit fblutionem. Terrio excludit multiplicem opinionem, Secun-
dam
daibi: Palam ita^ue.Textia ibi:Propter hanc-vero. Prima induas (ecundum duas rationes , qius adducit ad oftendendum iftam qusftionem efle dubitabilcm. Secunda ibi Aliterqite fi eft.
&
:
pius
dupUx
f-c.9
^ lo.
idemin
7,
Dicit ergo
qubd de
,
dubitatione diSia
cap. (ieforma.,circadiffinitionesy
caufa
eft ejfendi
vntim, id
eft,
nieros qukmdiffinitiones e(Te
fuperjus
quid faciat tam nu-
vnum hoc :
,
&
ipfum quod
cft toturn
;
fed fupple participatione
animalis,& bipedis,
eft, vniuerfaliter
fi
frit aliqufd
,
non
eft
&
vnum]ffd plura, fcilicec amrnal hi,ergoopi^ione Platonis, meritb da-
bitatur quomodo niali 8c
homo
fit
bipede conftitutus
ali^^uod
,
qux
duo. Deinde cura dicit
Palam itaque
quidem axceptanti-
quiafic
bus vt confueuerunt djffinire
(^ dicere non
,
contingit reddere,drfoluere dubitationem. $i atitem vt dicimus, hoc quidem materia^ illud
verbformaxc^ hoc qutdem potentid, illud vero a6lu'ynon effe
adhuc dubitatio vfique videbituf
quod qumtur.
Ponit folutioncm. Circaquod duofacit quia tangit virtutem folutionis. Secundb exponit fblurionem.Secunda ibi Eft auternhac dubttfttio. Dicit eigo,palam e(Ie:quiayJf ejutdem acce:
primb
ptantihfu
,
vt confueuerunt
diffinire
aut aliejua
talis al-
terapaftio,am aliquid aliud huiufmodi diffinitio wrojfupple certumeft qnbd eft vna ratio, conftir. :
tuta fciiicet ex plaribus, non quodfit
vnum
Eiione,i6. ejfe
vna coniuneft,aggregatione paitiiim,<juemadmodum
JliasM eft,poema,fiue tracStatus factus de hiftoria Troiana, qui eft tantum vnus fola aggregatione parrium,vt didum eft in feprimo, fed (ciHcet diffinirioeftvna fimpliciter/^fr-ywtw
,
quid igitur
nMm,&c
quod faciatTjommem
eft
ejfe
v-
fimilicer eius fupple diffinitionem,dr/?ro:-
pter ^uid funt
vnumfed non multa ,puta animal, ^//'f/,quafidiceret:qubd cum animal,& bipes fint qu^dam duo ex quijjus conftituitur homo,
&
,
& dimnirio
hominis , meritb dubitabitur , quare
homo non eft plura, cum dicit
fed aliquid
vnum.
Deiride
,
& ajferere,
ponenres vniuerfalia
,
homo
fit
du-
vnum quia tunc fupple iion pofHt reddi caufa huius vnitatis :fiautem e§l vt dicimus , fcilicec vt :
didum
fuit
,
qubd
fcilicet
in quiditate
vt materia,il-
lud vero vt forma:& hoc quidem ,
fcilicet matcria formar/? a^u : nou adhucvidehitur ejfe dubitatio quod quaritur , fed ftatim erit manifeftum.
t^,potentia illud vero, id
eft
,
Notandum , virtutem huius folutionis in hoc §luareJi0. ftarcyt magis p.itebit infra/qubd homo. qus- nitio „„„ o» ^rf .^ jjplibetdiffinitio eft per fe vnum,quateinis compomtumferfe nitur ex materia , '^•num. fcrma, (icut ex potentia,
&
^
&
&
adu, nec eft quierenda alia caufa Jntrinfeca quare
vnum , nifi quia hoc eft vt potentia, verb vtadus. Deinde cumdicit:
ifta faciant
illud
Bfienim httcdubitatroeadem^ &fi terminus vefiimentifit rotundum £s :fic enim vti-
que/ignum nomen huius rationts. ^are cum qu
dum,
(jr
£s
?Non adhuc vtique
dubitatio vi-
detunquia hoc quidem materia ,illud veio forma.
Quid
igitur huius eaufa efi : fctln,et
quodpotentta ens a^ui fit prxter faciens in
non tUa
tera eius
homo efi,& eruntfecundumpar-
ticipationem homines non hominis
:
vniusfed duorum^fcilicet animalis., dis
,
(jr totaliter
vtique nonerit
fcdplura^animal,^ Oilf
bipfs,
^r neque (jr
homO
quibuigeneratio>. nulla
quod
eji
Jj>httra,fed hoc erat
bipe-
vntin^,
l/i
aliquid per fe
Aliterque &fiejl^vt aifint quidam,ipfum aliquidanimal,(jr ipfum bipes:quare namque ipfa
Solutio
membru.
& quidi-
tates fcparatas no>f conttngit reddexe ,& foluere
rei,fiue diffinitione: hoc quidenKcft
qutfufficienter indtcut
vnum ex ani-
vid^ntut aliqua
fuperius
eft
vifcofitas,
ALvtiqoc
hoc erit verum qubd homo non
hitationem, quare fcilicec
:
eomm:alii4vero
duorum,
& totaliter itaque, id
nitatem, tatitu
tis
a1. erunt,
/'f/.-fuppofita
fcilicet Platonici
caufa ejfendi vnum , id eft , in quibufdam corporibus contadus eft caufa vnita-
J7
:
iffum ani-
& pcr fc exiftens:
quacaufa,qux fcilicet ipfa facit efle vnum quoniam ia anporthm his,id eft, fic habentibus v-
&
ret.
fcilicet Platonici,cft
alKjuid, lcilicet feparatura,
fupple
aceruitfifed toturn efi aliquid prater partes.eft ali-
piffiaitio eft
ali-
:
,
& numerosquit
confideratum.qubd omnium ^utcunque hahent
eft
plures partes
'vna, vnitate
qubd
dicens
firailiter
alicuius vnitts
raateria,
&c formd funt principia elTentiaUa fubftantiarum fen(ibilium,nunc inquirit de ipfarum vnione,inquirens quomodo conftituant per fe vnum. Cir-
I>ubium e^
mal &c
feilicet
Diffinitio vero
talis.
eomunSiiorie quemadmofed per vnius effe. C)uid igitur efi quod facit vmm hominem fropter quidvnum ,fed non multa-.puta quid ^nimaly^bipes»
dum
probakilita^
vt quidamaiunt,
,
quasftio dubitabilis
ifta
^oniam
ratio eji
v-
fupplc oftenditur
fumpta,& tunc homines , fcilicet particulares efkm fecundum participationem non hominis , nec
aut altera aliquapafio
pione m»te-
,
nir
caufa
ru^formi,.
ter
tpfum btpes : fi inquam fic eft , quare namquenon illa ipfa homo eft, id eft,qubd mcritb Quiritur , quar.e homo non eft illa duo fimul
non ejl vt aceruu-s quod totum ifed inelf aliquid totum prdter partes , elf aliqua caufa,
S*rt»e de
Ponit fecundam rarionem oftendentem iftani quasftionem dubitabilem , qux ^uidem prdcedit
namque ejl caufa al-
poteHate Jphara a6iu
Exponir di£lam fblutionem. facit.
db
efie
quodqutd erat effe ytique.
Primb exponit eam
Circa quod
in naturaUbus.
in Mathematicis. Tertibin
tria
Secun-
Metaphy ficis, putain
h%
Summa^ vnic^. Secunda ibi Eff aurtem materui. Ttmsiibv.QMcunqueveroJiidtttgo,qu6d htc dithitano ptzdidka. efi eadem , fupple cum ifla,fi qua;ratur,quare ve^tmentttm efi vnum ZxptptU ii' T9tMndum:i\ porutur quod termintts, id eft,diffiniB* foUaitnm tio vefiim«nti Jit as rotundum, vtitur exemplo afta In fubftantiis feparads.
ihypt».
tificiali,& manifeftiori L'a
,
:
eft,
: «ow r»»>» curat de exemplis yfit fupponatur quod hoc nomen fcilicet
esrotundum fitfignum rationis
id eft, fignificet
,
diffinirionem veftimenti:^»>4 citm qu^tritur (juid
&
caufa ejfendi vnum rotundum , as non adhue videbitur vtique dubttatio:quia hoe quidem, fciliefi
cet 2s eft vt materia:iSud vero, (cilicet cft vtfinTmtf nulla
rotundum
enim eft alia caufa huius
nifl
,
agens coniungens forraam materiae quafi a
}
ide6 fubdit,^*!^
'^*''"''
icilicet <}uod ens inpotentiafit ^ltfjtrtex
id eft,agcns in ejuibufcunejue
f.^
caufa
buitttf
oQu prater'facienst
efi gtnerano,
id eft»in
omnibus generabihbus, &c naturalibus, quafl dimatertM cr fmns fit per ceret,qu6d nihil aliudiideo flibdir nuUa emm efi ? altera canfa , fcihcet ab agcnte huius , <juod fi vnum :
jigens
efi
efi
a^
fphtram : agens enim
ttntungens
fi>hiram potefiate
ftrTnam cnm
eJucendo formam de materia
ejfe
conftituit ens in
a6lu,quod fuerat in potcntia:nec oponct quaerere aiiam caufam intrinfecam,quare ex fbrma ma-
&
tcria fiat
vnum.
quid erat
qu6d ex
Ide6 ^oncludit:y«
vtrujue
efie
,
cis fcilicet fiat
fcilicet
matcrix,
& formaB
vnum, quatcnus vnum
j)otcntia,& aliud adus. Deindc
_
eft
rdbilihus exisientibus frdterfingularta. Exptfiti» Exponit eandem fblurionem in Metaphyficis, puta in fubl^tiis feparatis dicens,qu6d cjuacun- Meti^Lyfita frtfMtMfibh qite non hahent materiam inteiledualem,Cic\it Ma-
themarica : nec fenfibUem,Ciait naturalia, puta vt fant fiibflantiac imraaterialcs ,fiattm vnumcjuod' efi cjuod vnum alicjuid
que
:
cum matcria nenda pcr ageps,ficut cft in his,
ma*
quac habcnt matcriam
:
quod exponit per quod--
dam fimile quemadTnodum{iac^t}& quod efi en$ :
alicjuid hoc cjuod qttale,
&
hoc, qued cfuantum , id eft,qu6d ficutcnsdefcendit in<Jcccm Gcnera flariin
:
nec oporret expei^c aUquod
medium
flatim eft Subftanda,vcl Qualitas.vcl
;
fc4
Quandtas,
& ita in propofito talia entia immaterialia flatim funt
vnum nec oportet ahud expe<^re ;
:
quo
ex
iviCen-.cjuapropter non efi in diffinitionibiu, nec ens,
SubfiamU nec v««OT:quiafcilicet ens, &; vnam non funt ge- fefMMt* fiatimfiint ens nera, quac pcr aliquas difFcrendas mediatas ad dc-
ccm Prjedicamcnta contrahantur': fubdit criara qu6d c^uod ^uid erat ejfe , fupple in talibus fubftantiis feparatis in imraatcrialibus
,
flatim
efi
md"
non
a^usefi^ vt
circuius fgura
horum alicjua alia caufa , fupplc exvnum, necejfendi ens, quafi illa, fdlicct caufa agens , fit neccflaria ad coniungenefi nullt
trinfcca
,
efiendi
dum formam materix
aliafenjibilu,
& femper rationU, id
eft, diffinirio-
cx quo talis fiibflantia ha-» beat vnitatcm,& cntitatera : quiaibi non cft matcria,vt fupponimr,idc6ad
quodcjue
efi
& ente, & vno, id
Ta&\htc cjuidem efi viateria;illMd vero aBut, vtcir-
genere
qu6d vnura,&
:
diffiniatur,
qu6d efi figurafuperfi^
quia fciUcet ly figura
vt forroa
crit
,
& ly
Notandum,qu6d materia
fenfibilis cft
materia
naturahs,qua:fcilicet cft fubiedia qualitatibus fenfibilibus,
puta cahdo,
& frigido, & huiufinodi k
quibus Mathemadca abflrahunt fcd materia inIn quibmt co' telle<Shialis eft Mathematica puta lineae, fupcrfi, m*munt (jy cies , gcneraUter ipfiim conrinuum , a raU diferuM Vhy materia non abftrahunt Mathematica;fed ficut i|i hiaficM^ diffinirione naturalium oportet poqere materiam themtic» i :
&
fenfibilem
&
;
fic
in diffinitione
Mathemaricorum
oporret ponere materiam intelligibilcm,ficut patct in diffinitione circuli prxdi<3ba eft caufa vnitaris diffiniriotus
:
eadem
igitur
haec,& ibi:quia
fci-
licet
vnum eft,vt niatcria,& potenriaialiud vt for-
ma,
& a<5his
cft proprie
,
excepto qu6d in Mathemadcis non
agens coniungens
ficut in naturalibus.
Deindc
extfientibits,
nec vnura
fuperficies,eii vt matcria.
formam
cum
materia:,
didt
vnum-r
ens aliquid,& vnum aliquod non vt in
culm fi fuppte cialts
,
eft,
non fic intelligcndo
ens fint gencra
:
nec feparabtlthuf
fdhcet nec etiam intelligendo,qu64 nec ens fint cxiftcntia fcparata prtuer
Jingularia, vt Platonici putaucrunt.
Notandura, qu6d
ficut di
&
quinto huius:Ucctcns contrahatur ad dccera Gcnera , non per vcras difFcrcndas , proprer hoc non habcat veram radonemgencris multoties
&
:
tamcn dcfccndit pcr raodos cflendi ab ente faltcm : nonenim fimt eiufdem raconaahibilc,& contra
forraaliter diflin
rionis
:
mm
litatem,&c. fed quafi feipfis
quiafCTlicet per modos intrinfccos cflencU flatim fiunt quid,vcl qua:
&
quanmm, &c. ira in fubflantiis fcpararis fimpUdbus quia non eft nureriaquafi expe<5bns lc,vel
:
aduenmm
forma: , vt faciant per
flatim funt
ensA vnum.
fe
vnum
ideq
;
^tucunque vero non habent materiam^ nec intelleifualem^ nec fenfi>ilem,ftatim qui-
demvnum aliquid ejteorum vnumcjuodque, Quemadmodum , ^ quod ens aliquid hoc quod ejuale,velquod quantum:quap,ropter,(jr non inefiin diffinitionibus,necens,nec vntfm, (jr quod efuiderat ejfejiatim vnum aliquid ^Hyficuty
fjyvuHUt.
v-
fenfibilis^fir femperrationiSy hoc (juldem
eMtiuftUm
T«,c6.i«.
non vt in genere^^ ente^dr vno.,nec vtfepa-
oportet expe
ItathemMti-
fUx.
horum^
aUa
Exponit didam fbludoncm in Mathemaricis, dicens,qu6d materiadia tjuidemefiinteHeElualis,
M/utnadu-
ejfendi nulli
num aliquid,ficut,& ens aiiquid:qma. fcilicet non
cum didt
fuferfcialis.
ftitttiOMif»
vnum
neque ejfendi ens aliquid'.fiattm enim vnumquodque ens esi aliquid , dr vnum aliquid,
Ejt autem materia alis intelUS^udis^
teria ; illudvero
Txptfitio
aliqua alia caufa
?ii
vt per ardficialia natura-
intclligamus
cnim, id
Cap. VI.
^ e^s aJiquid.
^aftofter non eji
5
rM
li
A R ir M,
Rciicic opiniones Platoniconim
,
do
&
caufa vnitatis difHnitionis compofitij rcfoluens nullam cflc huius caufam in-
trinfccam,ncc cfFc quarrcndam rationcm quarc matcria , &: forma faciunc vnum: datur
&utmti»ttts fttffo
efi
qHciUibet FrtJ/t/itmen-,
(^ qutmudtnttt.
ftri,
Lib.vni.
311
camen caufa excrinfeca agens,vel vniens formam.
clacur
PRopter
Metaph.
rcilicct
,
trigonum, id
hanc vero dubitAtiontm hi qui-
dem farticipationem
dicunt
,
^ caufam
aliquam participativnis,^ tfuid eji participa-
Hi autem coexiltentiam anim^;
re dubitant.
Jicut Irfcophron ait effe fcientiam eius^efuodeft fcire, (j^
anima.
Altf
vero compofitionem
aut
,
& /anitatif & fimilirer at
plc mcdia 4»/»^« ,
,
eft, compofitio,
ejfe
fciUcet Mecaphyfica,
ans &trigoni, copulansfciHcecfiguram crianguU cumacrc,quod-eft maceria,& fimiHter albunt ejfct ertt cQmpofitto,Cci\icct me
ww,qu2 omnia fcilicec apparenc e(Ie
& albedi-^
faifa
:
quare,
& iHud erit falfum,quod viuere, vcl quodcunquc ahud
fit
medium coniungens animam cum non eft ahud quam ellerci
f)orc:viucre enim.
ulans cx coniundione anima: mcdiaiis.
Dcindc cum
,
&
corporis
cor-
pul-
noa
dicit
(oniunBionem anima cum corpore vtuere, Caufa vero quia potenti^ (^ aHus qu£,
Excludit quardam opiniones contrarias hi^
Circaquod
quae didafunt.
iria facit
:
prirao eas
proponit:{ecundo eas iraprobat:tcrti6 caufam erroris manifeftat. Secunda ibi: Et cjuidem eadem. Tertia ibi Caufa vero. In prima parte ponit tres opiniones,qua intendunt,qu6d cx materia,& for:
ma
vnum
mcdium intrinfecura vniriuum eorumtquod mcdium primaopiniodifiat
per adiquod
cebat participationem
;
(ecunda cocxiftentiam;
compofitionem, vel coniundionemjnomi-
tertia
nantcs concretura nomine abftradi, volentes di-
qu6d
cere,
illud
medium
eft
quoddam participa-
4»
runt vnumfaciens,cjr dtfferentiam-.ej} autem^
vt diclum eli , (^ vltima materia , (jrfirma idem,dr hacpotentia, h^c aStu. G^arefimile
eH tjuarere di
:
vnius^cfuxcaufa, e^
vnum enim
vnum effen^
aliquid vnumcfuodque
,
(^r
ijuodpotentia,(jr ejuoda6lu,vnum alitjitaliter eli,
^are caufa nullaalia nifi ^vt ejuafi mo^
uens ex potentia ada£fum\quxcunque vero non habent materiam omniaftmpliciterfunt^
quod vere entia aliquid.
tiuum,(iue cocxiftcns,fiue compofitum, vel con-
_
,
.
tkcludit dudit
%.
iimilnm. Dicit ergo tionem-, de qua nunc
,
quod propter hanc duhtta-
fcilicer eft
rermo:i» cjuidem,
3
epmienes tr.
/cilicet Placonici dicunr participationem,
qua
fiji-
roneat eirc»
licet inferiora parricipant fiiperiorr.,puta hic
ho-
*^4.
mo
hominem,
tant
id cft
,
,
& homo animal & bipes, & dubi-
inquirunt, caufam ali(juam, (cilicec
meAhm participatiotjti, & cjuid fit participare,vt cx hoc
pedc
fcilicet patefccret,
fieret
jientiam
quarc cx animali
&bi-
vnum aliquid:/7J4«/«w,idcft,alij coHxicum corpore, puta dicatur
<«-7«»»
animatio, dicunt fiipple cauiam vnitatis hominis: ficut Lycophron,sdt,
ejfe fcientiam, fupple caufam, /& mcdiam,eittf quod eft fcire,& animt,<\VL3Xt (ci-
licet
vniat
anima copulatur ipfi
animam cum
fcirc, ita
firire: alij
qu6d firicntia
vero compofit-ienem
aut coniunilionem anims cum corpore,puta viuerc, fuppledicunt elle cauf^m vnitatis hominis. Dcin-
decumdicit:
Manifeftat caulam erroris in didis opimonibus,dicens,qu6d caufa vero auart fupple talia dixerunt eft:quia ejuarunt ejuid fu faciens vnum potentix,& a£lw,&c etiam differentiam corum quafi fcilicct
medium ficut
tamen vt dtiium e^,vltima materia, id
Et quidem eadem
ratio in
0mnib$u , ett"
as
effe
Bt trigonum compoftio arU^f^ trigoni,(^
albtmvnum
effe ctmpofttio fuperjiciei
^
&al-
bedinii.
Impiobat
M
ii
rit
pitUuUns
exformt,
/r
^
didtfis
opiniones
,
dicens
,
qu6d
&
verum eftde anima, & corP^'^^ *!"°° "^ aliauod mcdium vnitiuum , eadem ^^tio eut inomnibM aliis , qux fcihcet fic fe habcnt, vt matcria, & fgrma , &ftcfanum ejfe erit, 9«'<^^w»
fi
fupplc hoc
ptaten^ tentunaionf. ^„f coiexiFfentiayaut colligatio^t CQniun^to^ fiip-
ojlendit.
vnum proxi-
:
rere ejua cauja est vnitts
efi quec-
T»dem eft caufa ejjendi
&
quarcrc O" vnum,id cft,quare illa res CitvnxvnumejuodqueenimeJi vnum aliquid inquantum fciUcct eft , quod petentia,& tjuod ,
fcilicet rei
vnttntit.
eft C3i\Cz,eJfendt
&
ailu
vnum, id
efl aliejualiter
potentia
fit
vnum
:
eft
,
fadens
vnum
vt meuensex potentia ad aEiunp, eft
icntia ad
quia cx
adu
,
&
e^uare nulla alta caufa, fupple
intrinfecafcilicct cft
:
nifiid quod,
id cft, nifi
agcns
veronon habent materiarn.-omnia funt eft,
entia-.quod
per feipfa
&
non pcr aliquam cauiam , fiue intrinfccam , fiue extrinfecam coniungentem formam matcrirejfed ftarimy«w/ aliquid ens , vnum per fe cxiftens, vt didum fuitprius.
&
Notandum, quod ficutcolhgiturex nulla eft caufa media,
prardidis
& iutrinfeca, quare ex ma-
teria,&forma fiat vnum quafi yinculum coniungens matcriam cum forma ; fcd huius vnitatis vriquc cftaliqua caufa cxtrinfcca,puta agcns proconiungeiis eam matcriae rC' ,
ducens formam
&
ducendo ens inpotentia adai^ura.
L
I
non haift caufam intrinfecamnee
rcm dc po- mouentem
adum. Addit autem quod auacunque
vnum fimpliciter, id
Itttmateris' lia
txtrinfecian
caufa cxtrinfeca rcducens
vere aliquid
gatio.aut coniun^io animA,(jrfanitatis,
eft,.
potentia,& aliud ficut z(his, ejuare fimile
fupplcquae
diciari
epinionintt
ea.quae funt adtualiter diftinfta;fed
ma,& diIpQfita,^/or»M «ww,propria funt,jr/m, &potentia hdc aElu, id cft, qu6d vnum cft ficut
quod
vtmfanum ejje erit,aut coexiflentia.aut colli-
oporteat cos copulari per aliquod
Caufam er» roris
B E
K
entit»ti(,(^
vnitMu, fed teneextrinfecnm frodu* eentetn.
mmx-
LIBER NONVS. ^
^
potentiamy RoPonit dicenda,tn hoclibro agit de diuifone entis in aSinm notioribns quia a rebuj mobilibw in , ef pTius agtt de hssyrut conjiderantur nobu j ordine do&rina ^enitur ad magis ignota. DoEior de hac materia,
dilfutat exaSiiJftme huius operis. In
15.
quaftiones hoc Ubro^f^longe refolutius,
prlmaautem Summahuius
aSiUjde quibus fuis
buSfde Aclu
CAPVT PRIMVM.
DE
frimo quidem igttur ente ,^ ad quod omnes aU* dtegori* entis referuntur^ diBum efiMdelicet de fubHAnti^-namfecundumfubsiAniui rmonem duuntur dia entia ,
(^ aliafic diSta
;
omniA
namque hahehunt rationem fubBantid
,
vt
incipit
nonus liber , vbi poftquam Philo-
&
primiproponit intcntumifecupdo cxeALqaod qoi quitur de inrento. Secnnda ibi : QHta ergo multidcm ctgo. fltciter dtcitur. Prima in duas qnia prirao refuinit quid iara didum fit : fecundo oftendrt quid facit,quia
:
Secunda ibi Quoniam vero dicitur crgo.quod deprimo quidem
rwj-.Dicir
RtfwmittUa».
&
di^um
tionem:ontnia tia,vt
namque hahebunt rationem fuhsian-
diximtu in prtmis fermonihu^,Cci\ic6z in (ep-
timo huius,tex.c.i.& indc.vbi oftcnfum eft,qi!6d ad frimS. in rationcm,id eft,in diffinitionem accidentis ca-
fnbftitntiam,
Tx
di^ ncceflari6 fubftantia propter dependcntiara,
quara accidcntia habent ad fubftantiam , vt ad primum cns:omnia enim alia reducunnir ad fiib-
vtad primum, vt oftcnfiimiuit quarto, (eptimo huius,t.c.i.& indein vtroque. D^inde
ftantiara,
&
cum dicit Adfaunctcx
tom
cfi q.
xJib.Q.
&
ctiam q.t.
£luoniam vero
dicitur, potcntia lcilicet reram natiualium,& pofllbilium moveTi;non tamen ejjl vtilisad
xime proprie
:
potefbs,
& aSm eorum (juadtcuntur foium
fecunditm motum,id eft,vt in plittibus eft inrebus mobilibus :fed direntes de eajCdlicet de potenria, aiiu fupplc,vt funt jn mobilibus , dicemus in-
&
quam in determinattomhus (cilicet iftis ofiende" mus,& de «i»«,{cilicet de potenda & adu, vt rcpe,
riuntur in
aliis
rcbusa fciifibilibus,
Notandum, quod potenria, confiderari jxjflunt.Vno
& mobilibus.
& n(fbus duplidter
orHiu df co- aruit^tm«^w* folum "*
modo genecaliter,vt
fequuntur ens inquantum ens
&
,
fic
non
&
im-
repcriuntur inrebus raobilibus
,
(ed etiamin
& intelledualibus
,
vt patebit infra. ^cUer.
mobilibus
,
parricularitcr,(cilicet vt rcperiuntur in rcbus fen-
& aUaJic dicla dicu^tur fecuMditm fuhftantia ra0d
determinahimsts depoietia,& aHit^
Et quod ad fubftantiam
:
OmvM Ttft'
fic eft,
temda.
&primum de poteiiate,id cft,dc potenria,^»* ma-
Aliomodo potentia,&; adus'confiderantur magis
orania alia eniia reducantur, manifeftat,cum fubdit nam alia (cilicet entta QjutntitM.,Qualita4j
Tfitttur
inquam
^ ofieudit ii-
&
,
f/?,fcili-
entis referunturyiA eft^reducimtur
cct in prscedcnribus.
&
id e&^otentia,
fophus dererminauit de ente, vt diuiditur pcr deccm Genera;nunc determinat de entc.prout diaiadum. Circa quod duo ditur per potcntiam,
dicendura.
Oftendit quid dicendum , quoniam ens dicitur vno modo hw: quidem in eo.cjuod tjuid^id eft,Subftantia,4«f ^alitas, aut ^antitas, autverofea£lum fecundum oput: cundum potentiam nam vt dicetur infra , hoc nomcn aBiu dcnominatum eft ab hoc nominc opm, (laeoperatto^c^ni,
rium:
dixtmus inprtmis fermonibus. Hic
oHendemus^^ de aliis.
j
De diuifionc entis in aaum,& potentian^.
quantitas qualitas
in fecunda de^
j
eerum qua-dicuntur fecMndHm metum fotum. Sedckm dixerimMS de hacin determmAtioni-
PRIMA.
De Potentta.
l
agitur de potentia
in cateris libris
locis difiinCiius infra,
SVMMA
TCT.COIZLI.
libri
quam
fibiUbus,& mobilibus.prout
adus
'^J^^
moms diffinitur eflc
entis in potentia,3.PhyCt.c.6.
Philofophus
ergo prius agit de potcnria,& adu,prout funt corum,quaE funt in motu:quamuis potcntia in pluribus reperiantur:quia
& adus
tamcn principalis in-
tentio huius fcientiae eft confidcrare de ente in-
quantum cns ,
& de
aliis
qux con(equuntur cns
idco potenria,& adus.vt.confideran- Mttaphrffua tur (pccialiter in rcbusmobilibus,diamtur non pfimoime*-
neccflario
;
efle vrilia , nec pcninerc ad id quod nunc volu- ^'^'^*'* mus,idcft,ad prarfcntemconfiderationenr: quia V^ndTdc magis pcrtinent adiftam(cienriam,vrc6fequun- c^nffftentt-
tur ens in communi,& repcriuntur etiam in rebus hi* immobilibus:quia taraen a norioribus ordinedo-
dicitur ens hoc
quidem
eo
quodquid^dut quantitoi^ aut qualitas : altud jfecundum potentiam,
&
^
aclurri, fecundups DctermiHahimus de potentia,(^ a£lu e^ frimum depotentia^qux dictturquidem maoptts
xtme propriei»o» tamen vtilis eftadqvodvolumus nuc.in plus enimeft potentia,^ aSlus Scoti Opcr. tora.
I
V.
drinz pcrueniturad minus notajidco prius agcdum c(t de potentia, & adu , vt funt corum qu« dicuutui (ccundiim motum qua: funi nobis notiora,& poflea agetur de eis , vt funi in rebus im,
mobilibus (puta in fubftantiis feparsttis) quz fiioc minus nota,dcquibgs in ifta (cientia principalitcc intcndiiur:per fenfibilia infcnfibiliujvt
enim iuuamur
in noriria
didum eft in 7.huius,t.c.4.& iiide.
Dd
SKM
ikm4.
Xib.IX.
5^4
UA RI
S VM.
Metaph. modofunt,& non funf.dicixur emm pofllbilc Logicuni , cuius contrarium non neceirc eft falfum
VM.
Dluidit potentiam in fua fignificata; vide Dbftorem dc. variis acceptionibus eiuSji.dj.nu.j &d.io. &hicq.i.vbiin Scholio primo alia k)ca ipfius cicantur»
QVod quidem
J
Tex. c6. X. Ad hunc tex
tum
cft q.3,
|ib,7.
tia
in ains
,
c^ fpjfe determinaturn
eji
a nobis
quiuoce dicuntur potentt£ pratermrttantur,
c^Adam entm fimilttudine quadarn
dicun-
tur,qnemadrnodum m, Geometria,^ pofibili^
^ impofsibilia
quod aliquo modo non funt, ^u<ecunque autem ad ean-
funt.attt
k&
hiTc text
c.1q4lib.7. Sc vfquc ad
dtcimits^eo
'^^^IP^^^^^jO^^c^ principia qu^damfunt^^^
adprimum •vnum
dicuntur , quod esi princi-
pitfm tranfmutationis in alio
inqttantum
,
'
aliudeji.
Exequitur de intento. Circa qaod duo facit: quia primo determinac de potentia, adu ab(b-
&
Jute,
& in fe
J^oniam
:
potenria, vel impotenria dicitur elfemodus compofirionis remiinorum fimphcium fundatus fu-
per repugnantiam, vel non repugnantiam terminorum , vt oftenfum fuit his crgo prastermifns :
igiturmultipUciter foten-
harum autem cfudcunque quidem x-
:
, impofnbile cuius oppofitum neccflari6 eft vcrum,vt dicitur quinto huius, t.c. 7. tahs enim
elle
Secunda ibi
fecun J<S comparatc.
auteni ipfum pntts.
Prima pars in duas:
fubdit de
qua potcntia agendum
fit, diccns : fed quL.cuKque, fupple pocentia;, reducuntur ad vnam Jpeciem^patA quia,omniafunt qujtdam princtpia,& Tame de p»dtcuntur , id eft , reducuntur ad vnum primum ternia reali
qued efiprincipiurn tra'tfmutationn in alto inquan-
tum altud:dc omnibus fupple
&
potentia autem reaHs Hcet dicatur multipHciteti
omnes tamen modi reducuntur ad potentiam adiuam , quce eft principium tranfmutationis in aHo , inquantiim aHud , vt didum eft in quinto,
& dicetur ftarim, & detaH potentia
text.com. 17.
nunc agendum eft duabus Deinde cum dicit
prastermiffis,
aliis
cundo
pafsiua ab alio inquantum aliudeji
quorum
eft. Secunda Prima in duas: quia prim6 agit de potentia fecund6 de impotentia quar potentije opponitur. Secunda ibi £> in potentia. Prima in duas:quia primo refumit de potentia quafdam diftindiones podras in quinto, oftendens cum hoc dc quibus hic fit agendum: fecundo infett ex praedidis quafdam concluiiojies. Secunda ibi Palam igitur. Prima in duas: quia primo intentum proponit:fecund6 de intento exequitur. Secunda ibi Nam hocpattendi. Ad euidentiam primi,notandum, qu6d^oten-
in relatione ad ea
^uoniam ve>o
in inanimatis.
hic dettr-
miiMtMm.
potentiaautem Logica metaphoricanon diciit aliquod tale principium , vt patet ex praedidis.*^
quA in
:
eft
Notandum,quodpoi;entiareaHs diftinguitur k 4 potentia Logica,fiue metaphorica, per hoc qu6d T)iffirentia porenria reaHs nominat principium adtus reaHs diciaruin fotranfmutationis , fiue adiuum fit , fiue pafliuum: tentiHTHm.
prim6decerminat de potentia : fecundo de adtu. Secunda ihi: Q^Honiamvero 4tpotentia. Prima in duas:quia primo determinatde potentia in Ic^feibi
agedum,
talibus eft
Nam
h£c quidem patiendi
rius^,
potentia,
hacau^ qua in deteC^ corruptionis ab alio inquantum aliud
tem habitw impafsibtlitatis
:
eji
ipfo patiente prtnciptum mutationis :
eius
:
Sermo dept-
* /i""'*
:
apnncipio tranfmittationis. Jn hisineftom-
mbus termmis primx autem
ciendi, aut patiendi
in
harum
potentia
pot^ntia dtcuntur
h^e
,
ratit>
iterum
;
aut folumfa-
,
c^are
aut ipfius bene.
rationibuf infant aliqualiterprio-'
tes rationespotentiarum.
:
Tttcntia
tri-
tia tripliciter poteft
fumi,vt patet cx quinto huius,
Exponic quod di'xerat,quomodo , fcilicet om-^ nesmodi potentis reaHs reducuntur ad vnmtjj
yide-j.d.\.
t.c.17. fcilicet potentia
rcalis,&potentiaLogica,
& potentia metaphotica.
Primo modo eft verc potentia aHis duobus modis dicitur potentia squiuoce. De potentia igitur primo roodo agendum eft , fed alij duo modi potentiae^praeterrait:
tendi
fiint
&c
;
hoc eft,quod dicit,e}uod
(juia poten-
fcilicet
cft
,
dicens nam modo dicitur potentia patiendi^ id
ad potentiam adliuam
hac,id eft,vno
potentia pafliua , ^us,
eft
;
:
in ipfo patiente eji
principium mutationis paffiu
mutatur,&
fic
aliqualiterpotentiapafliua reduci-
& referturad adiuam.
Alio
modo dicitur
tia.,&poffe dicit\irmultipltciter,determinatum eji
tur
mbu tn aliii, fi:iiicet in quinto huius harum
potentia difpofitio quacdam,ex qua aliquid habet omnes modi quod no poflit pati tranfinutationem tn dererius, fotentit, rea-
au-
;
tem, fcilicet potcntiarum
,
quacunque, fciHcet di-
cuntur aqHiuoce^otentix prdtermittantur , vt |icet cft
fubdit
:
fci-
&
Logica potentia, metaphorica ; ide6 cjHtAam enim dicuntjtr , fiipple potentia:
quadam fimtlitudine,quemadmoduitt in Geometrta €0
modo
tum
qito
eius,
dicimui potentia hneae clTe quadra-
& quod Uneapotcft inquadratu fiium;
& fiinihter
in numeris dicimus
poteft in noucnarium
quod
,
quod
ternarius
quadratum eius, eo quod ternarius dudlus in feipfum facit noucnarium:nam tcr tria nouem faciunt fic etiam ex ,
eft
:
linea Vqu£e eft ridix quadrati dudta in feipfam
quadratum
:
fimiiiter eft in nun>eris
«^uadrati afsimilatur matcriac ex
;
fit
vnde radix
qua res fit,& ide^
quaiam fimiUtudine,& metaphorica
dicitur pof^
fe in quadiatumjficut materia dicitur pofle in rc,
& ha:c
cft
potcntia metaphoricc didla. Et fubdit
Quantum ad potentiam Logicam , quod quadam 4tcimud pojftbilia j impojftlfilia , eo quodaltqm
&
,
ficutpatet inbenedifpofitis
& fimilibus
mentc, vcl corpore,
ideo fubdit,qu6d hsc autem hahitus
;
impajfibilitatii eius corruptionis
rius^Sc fupple
,
qua eji
in dete-
eo quod aliquid non poieft pati ab inquantum aliud,
alio princtpio tranfmutattonis
quod cftprincipium aftiuum,
& ideo ifte modus
potentiai reducitur eriam ad porentiam ficut
& primus modiis
bus his terminis, id
eft
adiuam, omnt-
;
vndefiibdit:;7
,
difHnitionibus vtriufque
modi potcnti^ ineft ratio prirnapotentts, fcilicec adliua;! namper eam habent ditfiniri vt patec ,'
cx prxdidis
:
iterum potentia dicitur alio
non folum propter hoc
modo
quod cft polle agere, vel pati fimpHciter fed ctiamper hoc. quod eft polle bene agerc, vel pati:dicimus enim aHquem pofle currere non ex hoc , quod pofiic currere fimpliciter , fed quod poflit benc currere;fcd dicimus eum non pofre,iinon poctftbcne, ,
:
puca
Reducuntur
lisadvttum,
(^ qualiter^
Cap.
SummjEl. pnta
fi
claudus
dicimus figntnn
fimilitcr
:
di-
cflfe
uifibile,eoqu6i poreft bene,& faciliter diuidijfed
ferrum dicimus non pofie diuidi, quia non benc, nec faciliter diuidicur;& illc etiam modus poientiae
reducitur ad potcntiam primo modorquia in
pofle benca(ftiuc,vel pafliuc includitur poite fimpliciccr;& per finiri
;
potenuam
fimpliciter habcnt dif«
idco fiibdit,qu6d iterum hd potentU prtAi-
Eia dicuntur A\i^\iciltt^t folMm factendiaut
ab(blutc,& fimplicitcr, aut
tiendtt (cilicct beneyijtutre in
ipfarum rationihus, id
nibus, infunt rattoneSyid
potentiarum, id
eft,
cft,
fA'
ipfitu
cft,diffinitio-
diffinitioncs^»<»r«»»
potcntiarum fimplicitcr fiim-
ptarum;parct crgo cx
praedi(5kis
di potcntiaE rcducuntur
quod omnes mo-
& rcfcruntur ad potCn-
,
tiam a<5liuam,& pcr cam habcnt diffiniri quare autcm in diffinitione tam potentiz adiuae quam pallini ponitur , quod cft principium tranfinuta:
non
tionis ab alio,vcl in alio
quantum
aliud
fimplicitcr
fed in-
;
dicctur infra in quxftionc
,
qu£
I.
315
lem matcriam qua: cft principium patiendi tali pafIIone,quae eft combiui fimilitcr cedens fic, id eft, qu6d fimilitcr illud quod fic cedit , puta tan:
gcnri
vt rccipiat aliquam tmpreffioncm ficut eft
,
^xptStltfnt-
potentiam aax cft prin- guUru. patiendi ifimtliter fuppofitum fic im-
ccra, hahet fupplc talem
cipium
fic
poflibilc,id cft,
qaod fimiliter ahquod
puta mafculum cunuchiatum
gcncrandum
,
& eft
fiibie<^n proprium huius
paffionis,quae cft cunuchiari^fimilitet
aliis:fempcr
fuppofitu,
impofiibile ad
eft
enim potcntia
autem,& in
pafllua cft in patientc:
alia vcr6,id eft,potcnriaa^ua cft in faciente aliquid vt calor,& ars adtficatiua : alia namquc po-
tcniia,fcilicet ars efi in adificattuo, id cft, in aedifi-
canteyit/i4i/ciUcec calor cft in calefaQiuo.
Deinde
cum dicit ^aprofter inquantum fimul natum efiy Ad hunc tcr nihilpatituriffumafeiffowHum enim,& '"^ib^*^' non aliud eft, g
lequitxir,
S
Ponit fecundam conclufioncm
MA
rM
R
I
F M.
cx prima
Comparat potentiam aftiuam, fiuam intcr
fc
& vidctur velle
,
& paf-
cas
iti
re
Sed fufficit diftinftio formalis; quod bcnc probac Dodor i.d.i j ad tcrtium principaleivide eum ibiad primum diftingui.
.
:
quia cnim diihim
cft
,
qux
fequitur
quod potcntia a-
&
stcmdum fniteuu
«fliua, pafliua funt in diuerfis ; ide6 infert quafropter incjuantum fimul aptum naiumefi, nihil idem patitur a feipfo, id cft, quod nihil eft aptum
natum agcrc
in fcipfum
vnum,& tdemftbi funt in diuerfis
,
vcl pari a feipfo
,
fed potcntia adriiu,
;
,
fed eft
& pafsiua
crgo nihil potcft pati a feipfb.
Dc inde ciim dicit
Goffrcdi,&: d.t.q.io.&c late hic quacft.r^.
PAlam igitur
Et imfotentia, efuia efi
quidem vt 'vna po-
tentiafaciendiydr patiendi.nam popbile
ejly& habere iffum potentiam patiendi,^ eo
quod Aliijuidpatipotefiab iffo : efl autem vt enim in fatiente,propter hahere enim quoddam frincifium, (jr effe materiam quoddam principium,patitur patienSy(^
alid-.hac quidem
aliud ab alio. Craffum enim comhufHbile efl, cedens dutemfcimfrefibile
ejl •.fimiliter
au-
Hoc autem infaciente, vt caloryc!r adtfcatiua , hoc quidemin calefaCiiuOy hocautemin adifcatiuo. tem^^jr
iff aliis.
TrimMmft-
Concludit ex diifHs duas •conclufioncs , qua(ecunda fequitur ex prima. Secunda ibi ^apropter in^uantum. Dicit ergo,palam efle cx
qutns.
di
rum
,
ai5tiua,
ijuia potentia faciendi
& pattendi
& paffiua ejt ejuidern ejuajivna
confideretur ordo
modo
id cft,
fcilicet
fecundum qucm vna
dicitur
per rcfpcdum ad aliam
quid vno
,
: fi
pcr
fe
modo,
nam pojfibile dicituv
:
,
ali-
& per habere potentiam
quod aliudab eo, id eft, eo quod habct potentiam,vt ab eo aliud patiatur, tenti» «citM hoc modo potentia adiua coinddit quodamf»fsiu» etineidSt ,^ mod6 cum pafliua:nam cx hoc aliquid habet popatiendi,8c alio
eo
§iu»ndtpo-
^
&
qiuutd» Cr qmUittr nont
tentiam adViuam , quatenus habct potentiam , vt ab co aliud patiaiur : alio autem modo potentia
adiua,&
palTiua
non funt
vna:fi fcilicct confide-
rentur pcncs fundamentd,vel fuppofita in quibus fiint;idc6 fubdit
tcntia adliua,
&
autemquafiaHa,(ci\icti popafllua : htc namquc (cilicct po:
eft
tcntia pafHua cft in patiehte:etenim pro quia, patiens patitur,& aliud ab alio,{cilicet ab eopropter
&
habere , fcilicei in fe ijuoddam prtncipium effe tpatertamprincipium quoddam : materia enim cft
fnnci^iumc^nopatiens patitur -.craffum enim, id ejf comhufiibUe, fcilicct quia habct taScoti Oper. tom. IV.
cft,pingue
imfopbile
(jr
demy
& qu£
,
fotentia contraria etff,friuatio ef
tali
quare eiuf-
;
& fecundum idem omnif potentia
efi
in
fotentia,
autem
Priuatio
dicitur multifliciter ,ete-
Tcxt.com.j
nim non habens,& aftum natumfinon habet, aut omnino, aut quando aptum natum esi, (^ autfic ,futa ferfecie ^ aut faltem
quocumque
modo in quibufdam verofi afta nata habere :
non habeant vi,priuata
ejje
hac dicimus.
Agit dc impotcnria qus potcntiae opponitur,
&
qu6d impotentia impoffihile , fcilicct diftum fecundum impotcnriam qui efl contraria diccns
impttenti» quidi
tali potentiA,c^\xs difkz efi,priuatio f/?.impoflibilc
cnim
priuat potcntiam:ex
fotentta,
quo
infert qiiod omnis
& imfotenttafunt etufdem &fecundum &
idem. Ratio huius cft quia habitus priuario habent ficrifecundumidcm,& circaidcm;idc6 ic quot modis dicitur potcntia , tot modis dicicur impotentia. Vlrimo , quia mcntionem fctciat de :
priuatione
pofuerat in
:
tangit y.
modos
huius,
t.
priuationis
,
quos iam
etenim,modo non habes,
puta
fi lapis dicatur priuatus auditu:quia nohabct auditum:alio modo dicitiu: priuatiun aliquoy? efi aptum natumMhercid cft, ,
-rt^^^-^n,
c.zy. diccns,qu6d priuatio
dicitur multipliciter :\no fcilicct fimplicitcr
,
PrtMMie fut.
finp hahet-.c^nod poteft elle duplicitcKvno modo, tufUx. fi non habet omnino, id cft,gcncraliter,puta fi catulus dicitur priuatus vifu,qiioniam
non habct vifum gcneralitcr:aut alio roodo fi non hahet,ijuan~ do aptum natiteil hahere, puta poft nonum diem. Et hoc eriam contingit dupliciter,
Dd
pn
Lib, IX.
316
priuati Aliqin/i apta rtata,
fum
Metaph.
hahere aliquid, 8t
quac confcqunntur corpus
non hahent v% j>riuata,c^\.\:inAo fcilicet per violentiam perdiderunt ea qus eranr habere aptanata»
modo priuatio
lioc
SiC
,
& ctiam qus conre-
quuntur animam aliam a rationali potentix autcm rarionales funt tantum in rcbus animaris fc:
tundum animam rationalem tantiim , nam ipfa dominium fui adasj& fccundum hoc omncs fcientis pradicx, fiue carum opcrationes
accipitur pro violenta.
fola h.ibct
SVMM.E PRIMiE
CAP.
iranfeunt inmatcriam exteriorem
II.
•puta fabrilis
& coriaria
:
,
vt funt artcs,
uue non tranfcunt , vt
funt (ticntis morales,puta prudentia : omnes intales dicuntur potcntis rationales : funt
De diuifioneporenti± in rationalem,&
quam
irrationalem.
S
,
cnim habitus animje
rationalis , fecundum quos animal rationalc multa opcratur;idc6 funt prin-
VMMARIVM.
cipia rranfmutationis in alio
inquontum
aliud.
Diuiditurpotentia in rationalem,& irrationalem ; explicantur membra ic
Deindccumdicit;
quomodoprima fitoppo(itorum,fccunr
Bt quA qttidem cum ratione omnes contranorum funt e^ dem,a- qu^ irrationahiles vna
;
'
^Mfliil
l.
*
vnitu^vt calidum caleftciendifofttm-.medicatiua autem infirmitatis,^fanitatis.
liabcc pulchras notas.
QVomam autem haquidem tn inammd-
7 tum
cft q. I 5.1ib.9.
Ca|>.
Cpmparat mcmbra dicla: diftindtionis ad fnuicem. Circaquod tria facir:prim6 oftendit differcntiam inter didas potentias. Secundo
tU infnnt principia talia ; al:a vero in
A<1 hunc tcx
animatk.^^ in anima,
i.
(jr anim£ inrdtionem habentc:,palam rjuia ^potentiarttrn aiu erunt irrattO'nales\alia cu?n rattone\quaproptef om-
parandam quofdammodos potcntiae fupcrius iam
nes artes
prxmiCfbs. Secunda ibi
,
(jr fcientia facfiu<e
afli-
gnat caufam
aU»
intjuantum aliud.
e^tdemcontrariorttm
Poftquam Philorophus determinauit dc potentia in ie:nunc agit de potentia in reiolutione Sermo de pctentta com^"
*"
*
ad ea quorum
eft.
Circa quod duo facir
diftinguit potentiam penes ea quorum eft.
do
inquirit de fimulcatc potentise
,
Secun-
& a6lus
in ef-
lidi,confumir,&dcftruk ipfum caiidum,&
talia principiafunt in inanimatif,
tentia rationalis,vt pr:Bdi6bumcft:eft«7/fnw/r<«r^, /""*'
ill
:
frigidat con(e({VLentet:mediHna
vero in ina-
& in anima & ariimA in habente ratio-
&famtarii. Eft ergo
,
^^''f'*''^-
inquam fic ^tt:,palam ejitia potentiarum irrationalesialit cum rattone. Et cxponit
qux fuHt
potcntiac
:
,
patet
:
(tidtfltnaionis dt fottn""•f-
in-
ifta difFcrentia
qu6d po-
Caufa autcmquia ratio autem eadem ojiendit rem
namt^ue pro quia
ejl ,
fcientia
(jr
:
ratio
prittattonem;
&
non tamenftmiliter, e(l vtamhorum-.ejt autem vt exifentis magis\quare neceffe,^ tales
.i6linx'.
Notandum, hanc elle diftindtioncm qu6d potentiatum quaedam funt rationale«:qua:dam irra-
fcientioi
namcumpotentinjlint principia agendi,& patiendi,vt didtum cft:q.uaEdam talia principia funt in rehus inanimatis, quaedam in animatis,& in anima, quod dicit, quia animara componunrur ex corpore,& anima : principia autem agcndi,& paticndi , qua: funt in corporc anirharo-
cundumfe ; etenim ratio huius quidemfecun.dumfe;illius vero (juodammodo^efrfecundum
ticwiales
inanimatis
illis
qus
ratfonahbus:itcrum quia plures f int animx, omnes aliac,{cilicet ab anima rationali,non diffcrunt
&
in agendo, paticndoab inanimatis quatenus agunt impctu naturaf , ita quod magis aguntur
agant,vt funt anima vcgetatiua,& fenfitipartes earum;ide6 ctiam talcs potcntia? pcr-
tincnrad irrationales;ide6 dicit quod taliaprin-
&
anima , animac in habente rationem:potentiar?rgo irrationalcs funt in rebusinacipia funt in
iiimatis,
&etiam animaiisquantumadpotenfias
cfuidcm contrariorum
,
effe
verh
veio nonfe-
Nam negatione , ffr ablatione ojlen-
dit contrarium
,
etenimpriuatiopotentia con-
traria',hac autem ablatio alteritn.
c^oniam autem contraria nonfunt in eode^ fcientia attte efi potentiain habendo rationem^ (jr anima
mottn habet principi», Salubre qui-
defanitatemfolumfacit,(^calefa£fiuucalidi-
:
quam ua,&
accidens.
fint inrcbus
& idco coincidunt cum fiotentiis ir-
;
ejfe
huitis qtiidemfecundumfe-yillius
:
rumnon diftinguuntur ab
^modoca-
ad oppofita : irrationales autem non.fcd ad altcrum oppofitorum tantum. Dcindc cum dicit
cum ratione,dicens quapropartes,& fa^iua,id eft.pradlica; fcientiit, puta mechanicx, Sc ctiam morales, potentixfunt^ quod
fic
autem qua: cft po- Udumfrift'
tcntiar rationalcs fe liabent
ter omyies
aliud,c\ax fuitdiffinifio potenti.t;
_
tionalesnon.
&
funt principia ptrmutatiua in alio inqHantum
JDecUratio
;
crgo, quod (jmmam fiipple potentije funt principia'.agcndi,& patiendi, vtoftenfum e(i:h<equidem
fcilicct rationalcs
notahilis di-
fed per (e loqaendo vna cft
habent»dop-
irrationales, fofitaiirra-
vna vniwyid cft,non fc habcnt ad op-
pcr accidens,fcilicct vcl quia apcricndo poros cxhalat calidum interius vcl quia confumcndo humidum quod cft marcria ca-
»f«z.-quia
tionttiu.
pofita
r/t,
fn'gefacit,nifi fortc
:
nimatis,
Ut,»U» trra-
autemfunt
nifi
quia primo pra^ponit quandam diftindtionem. Sccuncto fubiungit partium eius comparationem. Sccunda ibi:5^^ ^«-c cum ratione. Dicit diias
Petentif^Hm rMien».
cjut
non cft
PottHt$4
tionales ft
,
fendo. Sccunda ibi:5««f autem tjuidam. Prima in
^iltA
:
:
rantum ad vnum cfFcaum, quod manifeftat per excmpla , dicens , vt calidum , quod habet potentiam irrationalem eft foVum potentiz calefactendi : calidum cnim pcr fe loquendo tantum calcfacit , non
prim6
:
Terti6 rcucrtitur ad com-
Caufa vero. Tcrtia ibi: Palamautem. Dicitergo,qu6dpotentiaE^««, fcilicetfunt cum ra,ione,id eft,rarionalcs omnesfunt
potentia /itnt;
frincipia namcjue perrnutahilia funt in
difFereti^e.
.
tatem^^frigefaetiuufrigiditatem,fcies vero ambo,efi enim
amhorum quidem ratio, nonfi-
militer autem ,
tjuare
inanima tjughabet motta ambo ab eodem principio
ad ipjum
copulans ,propter quodfe-
principium
mouebit
cundum
;
(jr
tationem
potentia finf ratione potentibtu
Tcx. co. 4-
Summ^I. fotentibus faciunt contraria.
Cap.
Fnum emm
lamtangit
Aflignat caufam huius difFerenria:,diccns,qu6d canfa, fupple didae difFerentiae eft , qab.fcientia,
tentia rationahs eft
eft
ti» nitionalts
0fftfil:i
&
&
dt'
dmrM.
licct
cadem
non
fimiliter
fit ,
& rei,& priuationis,tamen & magis & per prius raanifeftat ratio,
,
ipfam rcm exiftentem , qus le habet pcr modum habitus,quam ipfam priuationem:^«w neceffe eft
Stiitia frius
g^ hMbitu*
quidem contrariorum.: ejfe vero hutfu (juidemfecundUmfe : lUim vero, id eft,alterius non fecundum fe ,etenim proquia,rrfrw , fciUtales fcientiM ejfe
qmim friu»ticntt.
:
rei,fciti in anima,
ctx.
lius
modo quodam
vero
,
ejuidemperfe
& fecundum
»7-
:
accidens\
&
&
vnde medicina per /e , prius cft cognitiua , cffcdiua fanitatis , pofterius autem , &: quodam-
modo per accidens, infirmitatis. Subdit autem, nam contrartitm oftendit negattone , & ahlattone, etenimpriuatiopnma
contrarium
efi
,
&
tpfa
&
enim prius locutus fuerat de nunc tranftulcrat ad contrarium;
remouendum ifubium
idco ad
eadem
,
eft ratio
, vult dicerequod de contrario,& priuatione nam
ablatiojita
eftqusdam negatio
,
vel
etiam,& contrariumjnam priuatio
vi-
detuf primum contrarium
quia,vt dicetur in decimo,t,com.ij.prima contrarietas eft priuatio,& habitus : omnium enim contrariorum vnum :
eft
/icut
peffedum
&
Oftenfo ergo, quod eafubdit caufam di-
,
fcientiam, habet pnnctpium
motus , hinc eft cpod falubre cjuod fupple habet potentiam naturalem irrationalem,yi/i;*»»/rf«>/rf_
mtatem
&
calefaBtuum caltdttatem,& frtaefa, iiittHmfi-tgidttatem,cadem fcihcet ratione :fctens vero ambo , fcilicet oppofita facit , tnim pr o quia, ratioc^nx eHin animar/?«,eft fupple talis
Tfia e}ttA
efi
tan-
«ffofitorum.
caufam
ralis eft fblummodo principium ailimilandi vni titfilMtit dioppofito limilitudine naturali;ficut ipfa eft ipfa, 8»rum. non oppofita forma autem intellechis , puta fcientia eft principium aflimilandi oppofitis fi-
&
:
militudineintentionali
,
ficutipfaeft virtualis
ra-
Vult ergo dicere Philofophus quod quia res naturales agunt per formas fibi inexiftentes:imtio.
pofnbile
eft
nas;hinc
eft
tentia:
autem eidem
ineire
formas contra-
quod res namrales quorum funt poirrationales non polfunt facere contraria,
lcd faciunt
vnum tantum
:
potcnria autem ratio-
mhs,
puta fcientia quatenus eft conirarioria;idc6 fciens habens talem potenriam poteft in oppofita; Iicct non fimiliter , vt oftenfum. Ex quo infert ^uapropter ipfa fupple anima ab eodem principio, quaE.eft potentia rationaIis,puta Ccientiz^uebtt, id eft,faciet ambo,fciIicet oppofita-«
fcili-
cct principium terminans vel copulans,\ttaxnqac
kihcet operationem,veI motum:quatenus fcilicet fimilitudo ilhus principij faliutur in vtroque oppofitorum per illud principium in efre produdonim. Concludit ergo;vnde pofnbilia.fuie potentiafecundum rationem,id eft,fecundum potentiam
rntionalem faciunt contrariafine ratione pojfibiltfiu : nam poflibilia fecundum
potenriam
Sioti Oper. tom.
JT.
Al. intcntio-
fi-
lulis.
militudo oppofitorum cognitorum, cum alterum
oppofitorum includat priuationem alterius:agens
autem illius eft adiuum:quod potcft fibi aflimifecundum formam qua agit,idc6 vidctur Ariftotales poncredidam differentiam. Sed contra tum primu, quia forma naturalis poteft e(Ie principium etficiendi virtualiter- op.pofita,ficut patet de Sole,qui dilloluit glacicm,& lare
:
conftringit lutum.
Tum iecundo;quia folummo-
Oiiieit
tutam'
felttit
trr.
do
intelledlum, velfcicntiam videtur ponere potcntiam rationalem, quod falfum eft:quia volun-
magis potentia rationalis , vocandopotentiam rationalem , qux poteft in oppofita nam :
voluntas rationc fux libertaris m;igis potefl in oppofita.
Refpondco.de hoc dicetur amplius infcrius in qu.Tftione ; tamen ad prsfens poteft dici
quadam
breHiter,qu6d porenria rarionalis debet
irrario-
Petentit r*tienalit
fic intel-
ad oppofita, qu6d eft oppofitarum adioiiiun fiuc adionis , negationis cius,puta quod
&
poteft agere
, & non agere ;
fic
quid
dtbtt
tntelli..
ergo loqucndo de
&
potentia rationali propria, completa, voluntas eft tantiim potentia rarionalis , vel faliem nihil
Ad primum ergo,cumarguiturde Sole,dicendum qii6d forma naturalis fi cft illuminata & ,
principium oppoficorum in diuerfis pofit)s,cuiufinodi eft
determinatc:ficut
illa
iriateriis
»*-
tuin*
ligi cfle
concurrente voluntate.
VM habendo fupple
n*lu
Ariftoteles videtur
complete habet rarioncm potcnria: rarionalis noij
funt in eodem,& fcitntia eftpotentia,Ccilketrationalis in habendo ratienem;Cci\ictt in anima,^ ani^
titm vtuus
Notanduro , qu6d
quas eft ablatio altcrius. <Sbe
§luiirepote»
vt often-
alterum flcut impcrfeaum rcfpedu alterius;putanigrum refpeau albi,& flc vnum contrarium eft quaft quxdam priuatio, ,
dem fcientia eft contrariorum ,
iia trratio-
nam po-
,
huius difFcrentias ponere talem:quia forma natu-
:
Jicut priuatio dicitur,&:
:
vna oppofitonun
tas eft eft
ablatto alteritts:(p.[a.
priuatione
oppofitorum continetur ratione
l««iMw
fiimeft.
quadam ratio,
anima eadem autem ratto ofte/tdit rem, pnuationem eitur/ion tamenftmtliter eft vt amhorum , fcilicet rei, &: priuationis: eft autem quafi exiftentismagis. Vult dicere.quod (cilicet rci fcitx in
fehabee»d
eji
317
nalem non pofHintnifi vnumtantutr!:huiuscan, vnum enim princtpium , qaod fciUcec
frincipium continetur ratione.
ouae pouitur in anima rationali
II.
Potenti» r*tionalie tfi
duflex.
Toftmis nstur/Uu
tfl
d»
op- fUx.
forma SoHs , fic eft illorum forma qua: eft vnius oppo-
fitorum eft iUius detcrminatc:nara prafentc pailb receptiuo huius formac , &ilhus,noneft in poteftatd fua altcrutrum iftorum:ficut nec elfct fi efTcc vnius tantum^pr^fentc cnim paflb,neceilari6 Sol SeUvoliitat conftringit,& neccllario dilfoluit , necpoteft fuffotenti* eft
pendere fuam adionem : voluntas autem a
r»iionaltscifletiueftdti.
non eft Cne voluntate. fecundum,dicendum,qu6d Ariftotelcsnon excipit voluntatem a potentia rationaU nifi vt tas vel non,vel
Ad
:
potenria rationalis fumitur incompletc telledus vel fcicntia, quaj nulUus
,
puta in-
extrinfcci eft
fada determinatione aliunc[e,fciUcet k voluntatc.cligcntc. Deindc cum dicic caufa,nifi
Palam autem cjuia ipjitts hene potentiam fequitur folumfaciendi autpatiendipotentiax hancveroilla nonfemper: neceffe enim bene facienternfacere/edforuTHftciemem non ne^ cejfe
benefacere,
Comparar ad inuicem quofdam raodos potendiaum cnim fnitfupra qu6d
riasiam praemhros duplicitcr
:
aliquid
habct
potcntiam
vcl quia poteft agcrc , aut pati abfolutc
^d
}
, ;
fciUcec vel quia
potcft
j„ ^i^ *fi
fLere
muaw htni
por.cft
facere.
qt*ta
Pl •" «»
bcnc agcre^vel
pati. Dicit ergo,
^gpj.^^ ^gj '^?'
n^nUcet!
tur
p^^
jjgj^j^ ^
;
^
non habere nonabifcientem altq«ando:aut enim ob!iuione,aut pajiionealiqua^auttemporre;non enim viique re corrupta Jemper emm artem, Iteefi , quando cejfauertt non habebit
palam ep,
fequitur potentiafa-
betie
fotentiam tpfiui
ciefidi, aut pafiendt folum
furtihtlitfr
Metaph,
Lib.lX.
3i8
quicqu jd enim potef^
:
fequiiur quod poteft agerc,
partem in materia Cequitotum jnmodo,non tamen conuertitur ; ideo
pati ablolutcuiaiti ad
rum quifiatim
fubdittf/iwyfro/cilicet potentiam,qiia: fupple eft
qux
pollc abfolnte,wo«yc/«/»fr (equitur
illa,
cet eft polTt ben.e-,benc facientem
enim
facere,fed folum facientem ahfolute neceffe
bene faccre,st per
II
fe eft fatis
adificabtt aUqualttet acaptes,
Improbat di£bm opinionpm,& ponit quatuQt
fcili-
necejje efi
imfrthMt
tnanima-
^
<**'» »/"*•
/
noufemper efi manifeftum.
parte nitcndit talcm r^fi impojjibfle. In prima tionem:Si nihil habet potentiam,ni(} quando adlij
operatur
ergo nuUus
;
:
PRIMiE
quandp
cft acdificator, nili
adu acdificat confcquens
SVMM^
ibi: Et
rationcs,quarum fecunda ponitur
falfum
cft
;
& ati-
crgo
tecedens. Confequentia eft cuide>is,riam «edificator dicitnr, qui poteft aedificare:fi ergo nullus ha-
C
A
P
V T
III.
lus eft ajdificator:nifi
Contra ncgantes potentiam eft in adu.
nifi
cum les
tas
pUcans poflibilc,& aaun>.
cunda
eam
dicunt vt MegaquanT folum pojfe do nonoperatur nonpojfe \'vt non tedijicantem mn poffe adifcare ,fed adijicantem quando ejin
&
rici^quando
in aliis.
eft,quia
eam poftea habcre
fi
aliquis habet
"^^ ^^
quomm
funt
:
nunc
inquirit
potentiaCj& adhis in eficndo. Circa
de fimultate
quod duo fa-
primo excludit opiniones fal&s. Secundo determinat veritatein. Secunda ibi Omnibus autem potenttis. Prima in duas fccundum duas ppiniones, quia primo excludit opinionem , qux (dicit,qu6d nihil pft impofllbile njfi quando eft ir^ adhi. Secundo excludit opinionem quac dicit e f omicrfo quod omnia funt poffibilia } licet non ^nt in adu. Secunda ibi Si autem eft quoddiilum eft. Prjma in du^ quia primo facit quod didura cft. Spcundo determinat qua{<Jam veriadum. Secunda ibi tatcs circa potcntiam , £ft autem pojfibiU. Prima in tres. Prim6 prsmittit opinionem. Seaindo a^dit eius improbationcm. Terti6 ex improbatione przdida conSecundaibi; ciudit conclufionem opppfitam. citrquia
adtH.
:
,
:
:
&
Gljtibut accidentia. .
/•/!-..
ItmHltmttO'' t^ti4^
aSu*.
(y
•
lic
„
vocan f •
eiut
, t
.
Tertia ibi
;
5» er^o non contin-
Qnbd runtquidam vt Jl^^arici dtcunt , iupple quod tunc tantum
Dicit trzo
fit.
.•
,
•
\
n
•
f
rt
cftaliquidmpotenti;^,quandoeftma6tu^utaali-
quid tunc folum pojfe qt^ando operatur , (cilicet in adca'.& quandt non operatur non pojfe vt non adificantem , {cilicet in aftu dicunt non pojfe adtficare: fed adificantem quando adtficat , dicunt fupple portc xdificixc:fimiliter autem
& in
aliis.
Deinde
ciim dicit
difficile
agere,frobat.
artem
,
non poteft
dificare
,
,
fe-
crgo afdificatorquando inciperct acr tunc dc nouo acciperet anem , vel ad-
tc
;
difcendo
,
vcl inueniendo
aedificare
,
perderet
quando
6c
:
definerct
eam aliquo diclorum modo-
manifvftc falfum. DiMegancis, acctdant accitnconuententta, non ejt dijficile vi~
rum,quorura vtrunque
eft
cit tTgo,quibui, fcilicet
ficcft,»*''/
efiadi-
ficatorfifion adificat, {cilicct in a£lu;cuius probationem fubdit;»
care
:
fimtliter
cundum eos
autem
& in
aliis
arttbta
nullus pflet asdificator nifi
ficaret :&:fubdit propofitiones
i
ideo lc-
adu asdi-
probantes
fallita-
temconfcquentis, dicens ,fiigttur tmpojjibilf eft tales habere artes, fupplg illum qui priiis non h^- Seitnti» ijm!het,nondifcentem aliquando, &acciptentem : haec mtiUferdiftiit
bile
prima propofitio ,
»0« habere
:
&
fimilitcr eft impoffi-
fupple illum qui
,
bet «0« abijcientem aliauando
:
ha-
priiis
fi:ientiam
:
& fubdit
:
nonenim recorrupta,id
cft,
tio rei qua: cft,fcd quac futura
femper entm
eftix%
, firilicct
,
ik qivr fienda
cft:
quae eft
qua
artificis
,
pantmjvnde ars non ppor- ^^^,-^ <juodcotium]p^iatadcorruptionemrei,Cicutac- neturrufti* cidit in aliis:nam Socrate non fcribentc ,deftrui- rehM.
^,
poteft ficri aliquid per tet
tur opinio quae opinatur Socrktcm {criberc Haec fuit
fecunda propofitio.
Ex quibus
quiefcet,Cn^^\t aliquid aedificarc
,
infet t, (juando
non habebtt ar-
ff»»:quod eft inconueniens:Iterum
ille
qutftatim
„id cft,incipiet sdificarc, quando inci}piti,ftatim artem non noueritiquafi dicerci,qu6d adtficabit
;
& tamen erit fecundum tc aliDcinde ciim
dicit
efi
Bt inanimata vtique ffniliter.
Neque
i»
enimfrigidum , neque calidum,neque dtUce, neque omnino fenfibile quicquam trit non
4liu artibus. Si igiturimpofitbile tales habere
fentientihui,quare Protagora rationem eis di-
fjfi
ejfe,efi
potentem adificare '.fimiliter autem
artes non difcentem aliquando
(jr
a1. habuit,
attt enirh obltutone
qu6d habens artem non oportet quod perdat cam per corruptionem rei;quia ars non eft cogni-.
quaiiier accipiens.
viderezpalam eriun quia non efi ^di-
ficatorfinon stdificef.nam adificatorem
""
aut paJfione,id eft,infirmitate aliqua;
crit impoffibilc
£luibus accidentia inconuenientianon
nifi accipiat
modo ipfam abiiciat,aut
dere;palam enimejuia fupple,fi
Po-'
,
addifcendo,vel inueniendo. Scr
potentia raiionalis, nifi quando ea vtitur
dentia, fctlicet
Poftquaqi Philofophus diftiqxit potentias pc-
*
M*
per obliuionem,aut pcr infirmitatem, autquouis alio modo:fi igitur aliquis non habct anem,quae cft
SVnt autem (fuidam, operatur
poteft
amittere,nifialiquo
cundum
^"^u't
.
^
tem , non
rationibus concludens oppofiturp;&: cx-
tenti*
v
<^'>^
Falfi-
confequentis probatur ex duabus propolitio- gar,„,„i non habet ar- fruiie cum
cam dc nouo,vf 1
Refutat in hoc capitc ncgantes potentiam nifi quando adu opcratur , quatuor
(jr
quando adu xdificat,
nibus. Prima eft,quia ille qui prius
fVMMARIVM.
/tdifcatijimiliterautem
_
betpoilI'c,nifiquandoa6buagit,fequiturqu6dnul-
^ accipientem
cere (ontingii.
Pomi
1}
Summ^I. qux talis
Ponit {ccundam rarionem, crgo frigiduni non
fi fic ,
eft
Cap.III. cft
:
quia
frigidum , nec caii-
dum eft calidum
, niC quando aclu (enriuntur : conicquens eft falfum quia mnc rediret opinio Protagorz de veritatc apparentium. Confequen:
hoc , quia pracdida funt principia H/f rmtU a£riua,& moriua fenfus,&; pcr confequens habcnt patct cx
tia
frtct^tetm- potaitiam faramd»ff»
Al.
crgo potenria non ineft
fi
:
quandoagit, (equitur quod nihil erit dum fenritur ,& adhi immutat ienfum : fimiliier eft dc aliis fenfibih"bus. Didt ergo.quod itianimMt* fimiliier, fciHcet oftendunt ipCun jpfum efte falfum nec enimfrifidMm/iec CMltdum,
fibiU»df€» fmm.
cffe
adiuam
motum ,
319
femper e/rimfiaru fiacft , po" tcrit flare ,fifedens , id eft , quod non habct po~ tcnriam ad furgcndum quando eft fcdens , (ecunf!r
generationem
& fedens fedehit
hit,
dum cos
:
& ita non eft pofribile eum furgeres &
:
pcr confequens impojfihtle intelligendum
liter
:
non enim fiahit, id
eft
eumfurgere. Simiii-
dc omni
eft
alia
mutauonc.
Deindc ciira dicit
alicui, nifi
calidum, niu
&
Si ergo hocnon contingit dicere^alam quia potentia,
c-r
a6ius altcrumfunt. itU 'uero ra-
tiones potentiam,(jr ailumidemfafiunt,pro-
:
falCun.
nec dHlce,nec amarMm,necomniirpnibileritfenft-
n«n fentientihiu fupple nobis
htle
ets dicere ProtMgor^ rationem
tcm
:
cftutre
continget
M
cum dicit
vero nec fenfum quicquAm habebitfi
nenfentiat , nec oferetut , fi erga cdcum non habens vtfum^ aftum vero natum, (jr qudndo
& ampliui ens,iidem erunt
dptum natum eHy
deBrttere.
c^are contingit pofiihiU quidem aliquid T.C7. non effe autem (jrp/fiibile non ejfe , efie
qui pofiiit veriU'
,
rci ftarc in (blo apparcre, vt di
buius, tx.19. Dcindc
pter qttod, (^ non paruum aliquid qudrunt
cdciftfe die vno^ (jrfurdi.
effe,
,
dutem, Similiter autem, (^ in aliu CategortU pofibile efi vadens ejfe^f^ non vadere,& non
vadens pojfibile
ejfe
vadere.
Concludit cx przdidis oppofitara coikIu/io: fi ergo »0» contingit btc eadem fci-
ncm, dicens licct
inconuenicnria
du. ere
qux
di^ funt, id cft,
^**" «"*•»•
Ponit tertiam rationcm qus tah's eft Si nulhabet potentiam , nifi quando aifhi operatur, crgo non adu fentiens non habct potenriam fen-
voluraus vitarc di(fb inconuenienria , palam "^^ ,J^^ quiapotentia, afiiu diuerfafunt : iit vero ra- funi diSt tiones,id d\, prtdidtx o^imoncs faciunt idem^o- »fit*i»*m. tentiam , (^ oQum , cx hoc fcilicet qu6d ponunt
/iriuam : confequens
tunc tantum aliquid
fi
Itu rMi» frtctSt c«m-
fMrMtnUfe» ijiadftMtirt.
:
lus
eft
falfum, quia tunc animal
dormiens non erit animal Dicit crTO
nira.
,
,
cum non habeat (en-
quod nequtfenfum ejuicquAm
habebit ftnonjenttt, necoperatur adhi ifiergo ca-
cum
efi
nonhabent vifumyaptumvero natum
tjMMndo aptum
cum hoc
fit
eft
ens
,
hahere
& ampUui ens, id
:
& cxiftit aptum habere
&
,
cft,
fequi-
:
&
quod idem vna die erit ftpe furdtu caau, fcilicct quando vidcret adu , & quando audiret viui, & auditu, & quando non non otamen tur
"
:
:
&
cflct aptus
natus haberc, tunc eflct ca i, furdus : accidit enim quod in vna dic fx^ c ncc audipius adu, ncc videmus. Dcindc cum dicit
Ampltus
fi impopbile quod priuatum po~ tentia:efuodnonfit impofiibileeritfaeium effe^
T.c.«. j>.
fed quod impoftbile efifaaum effe,dicens.,aut
14
effe,
autfuturum
effe
mentitur , nampofiibile
hoc fignificanit. ^uare hjt rationes attferunt
fc
motum,
& generatioaem ^femper enim Hans
ffabit, (^fedcnsfedebity
fedet, impopbile
nonenimfurgitfi
namque erit fnrgere quod
nonpoteHfurgere.
&
in
aOu
:
cflc in potcntia quando eft nonpantum hi , imb fiipple qmrunt dtfiruere : quia fcilicet
propter quod
magnum aliquid tollunt monim &
gencrarionem a rebus
,
fupplc hoc cft falfum
:
,
tjuare
quia oponet dicerc
quod
aliquid tjuidem
contirtgit
&
tentim imf»f.
fkiUeJlofe. rmri.
qucns cft falfum , quia tunc aufcrtur omnis mows, Sceeneratio. Confcqucnria probatur , quia impombilc eft opcrari priuatum potcntia operandi
Hu
TMti»
frueiit,c»m-
:
lcd
non
adhi operans
non habct potentiam
opcrandi fecundum te , crgo impofEbile operari,
f»»»niomn' id quod
eft illud
&per confequcrts nunquam
potcrit
non
;
dum faBum
eft
fodum.
EWcit crgo
fieri
ampliiis
tmpoffibile, id eft, imporens cft tjuod prtuatum »d fieri fiaurum velfr^ potefiate, fequitur quod nonfa^um tmpojfihtle ftnt.
fi efi efi
: fed dicens effe autfuturum efe (juod tmpofiibileefifim,mentietur : namimpo^ihile hoc fignificat , fcilicct quod eius oppof itura neccirario cft
fieri
vcrum cflc
:
&
per confequens ipfiun non contingit quarc ba rationcsM cft, opinioncs auferunt :
tamen
non efti ; tamen poJfihUe fimihtcr altquid efe, non ejfe : fimiliter autem, in aliu Categoriis, id cft , pra:dicamenris vadtns tmm pojfihilt tfi non vadere, non vadtiu pojfihiU tfi vadert : in con-
^,^
&
:
&
ringenribus cnim illud quod non eft adhi,eft poflibile efle
,
& quod
Dcindc cura
a
non
eile.
dicit
Bfi autcm pofitbiU hoc cuifi extiterit dlfus
cuim
dicetur habere potentiamy nihil eritim-
poJfibiU.
Dico autem, putafipoJfihiU federe^
(^ contingerefedere, huicfiinesi federe^nthil erit imptffibiU, ejr
Hfatui aut Hatuere, aut effe, atftfieri^ dut effe,
IJ
**' moueri, aut mouere,dut
nom
aut nonfierifimiUter.
Ad
cuidcntiara ditfh^rura deterrainat quafdaro
veritates circa potcntlara,
Ponit quartam rarionem, quar talis cft : quia fi fic, crgo impoflibile eft non fedhim ficri : confc-
&
ejfe pojftbile,
&
1
& a^ra
;
8c diuiditur
I.
forifoi.
induas : quia priraoponit defcriprioncm poffibilis. Sccundo oftendit origincm norninis huius quod cft oBus. Secunda ibi yimit autem dBus, :
Dicit ergo, quod hoc OHtem tfi pejfibile cuifi extittrit
aQtu
cuitu dicitur habtrt pottntiam , id cft,
qu6d fi ponatur ntn
in
a<^ ad quem
trit impoftihiU : dico
&
eft
in potentia,
auttm vtfi aliquid pof-
&
fihilt tfiftdere, contingere federe, huicfiineft federe, fcilicet a
fimilitcr cft in aliis
ftatui , dutftatuert
, ,
aiu moueri , aut mouere
aut
tjft autfieri,
autnonfieriJhnUiter. Dcindie
,
aut non
dut tjfe»
cum dicit
Venit dutem aSlus nomen qui dd enteUchii compofitus^(jr ddalia
deturaclus
ex motibus maxime.Vi^
maxime tnotus effc^qudpropter.&
Dd
4
nen
TtfhiU fittdi
^^
Metaph.
Lib. IX.
310
non exlFientibtu non afignant moueri , aUm autem quafdam Categorias futa intelleBuAlia, (-r concupifcihia non ejfe entia^ mota verh nonjhoc autem ^uia non entia a6fu^irut a6i», non entium enim quadam potentiafunt , non
^ impoJftbiU nam nunc & non impoffibiU,
eli idemfalfum,
te
j
Harefalfum quidem elt,
funt Autem quia nonenteUchiafunt. Maiiifeftat (,.
VtrttM.
aUui quod
dyquidfigni-
originem huius nominis quod eft impofitum ad fignificandum ente-
& ad alut,^ma. formam & perfedlionem,
lechiam Vnde hoc notnen adus,
cft
huiufmodi a^tus inquam fecundum nomen venit maxime ** >«on^<« ; nam ex motu habuit
&
:
originem hoc nomen a<3:us videtnr enirn a^tts non exifier.tiffiaxme ejfe mottu quapropter hus, id eft, rebus quae non exiftunt, non reddunt vel non affignant , fciUcet omnes homines ipfum :
fic»t.
&
:
moueri
altas
:
autem quafdam Categorioi
,
g«jt Trtidi-
quasdam aUa Praedicamenta , attribuimus fupple
cament/i con.
non exiftentibus,^«w »0« entia dicimus e(fe intel-
ueruunt run tntibitii
ligibilia
Non attrthuitur aSfus
»«nf»tibm.
,
& concupifcilfilia
mota vero non
:
dici-
hocvero ideo eft , quianonentia ablu erunt aSlu, fi fciHceteistribuereturmotus,ciimmotus ^u^idam entm fit adus , quod tamen eft falfum
mus
:
:
non entia funt inpotentia, non autem/M/z^id eft, non ptopter hoc dicuntur elfe : quia nonfunt en-
fiorum de Berr»inea,i^\is
^fignifitato
eitf«.
daibi
Similiter autempalam. Dicit ergo,
:
impofitum
nomen
eft
tranflatum
,
aBtti
:
&c ab eo ad aUa eft
propterquod motusnonattribuitur
rebus quae non funt qui^ cum motus fit adus, (equitur quod ea qux non fiint a»3:u , ellent a£ku, :
quodeffet contradidio manifefta.
Tunc
fequitur
jUa pars:
dicere , fupple quod quidam diquod vnumquodque eft pofnbile, 5c non erit , id eft , quamuis nunqiiam fit futurum quia impojftbite ideo ejfe fugiendum : vel vt habet ejfe
cunt,fcihcet
j
aUa
traflatiOj-yf impojjibilta ejfefic diffiigiens. Yult
quod per hanc pofitionem impoflTibiUa TalfumdM, toUuntur fccundum eosqui hocdicunt dtcoaur t^'x. dicere,
:
tem vtficjtiis dicat pofiibtle efie diametrum,Cdlicet quadratum commenfurari, fupple lateri quadrati quia tamen haec pofitio quantum ad ah'quid dicit verum , & quantum ad aUquid falfum , idc6 fubdit, quod mhil prohihet poffibtle efie aut fieri , non autem ejfe, aut nonfuturum ejfe : multaenim funt poflibilia' ^fle
non
UUM
y
S
PRIMiE
Cap. IV.
fit
,
neceffe efi expofttis
iila
;
eff cjuod
di6ium eH pojfibile in-
S/quantumfecjuitur le hoc
;
palam cfuia non con-
verum effe aliquid dicere :
non erit autem, vt dr
:
tjuiapoffibi-
impojftbtlia effe
dicatfof
diametrum commenfurari j non tamen commenfurabitur , non cogitans irnpoffibile
Jibile
(ffe
cjitia
:
nihil prohibet poffibile aliquodent
ejfe,
autferi non tfft vero
ejfe.
SediUud neceffe ex peftufit ,{jr fuppona-
mus
:
ejfe,
,
aut non futurum
autferi cjuodnon esi cjtudemi pof:
JibiUauter/iy^uia nihil eritpoJfibiU.Nonenim
,
:
licct
hoc
fubdit ifed tRud
ex didis fuperius
,
Sc
eft
,
quod oportet fupponerc non in efle non fequitur im-
pofitis
Ex quolequitur impugnatio
opinionis,
quod fcilicet diametrum elle commenfurabile non eft pofTibile quia eo pofito fequicur impoffibilc & ideo non fblum eft falfum , fed etiam impolfibile , qua: mulcum diftant ideo fubdit, :
,
;
non enim efi idemfalfum
efie (fr
non poJfibtle,id
eft,
T»lfMm A> imfofftbiU ""'' 'onutr"*"*'"'•
nam
teftare-: nunc quidemfalfupple fedcs : non eft tamen impojfibile: :
multa enim funt falfa , fed non funt impoflibilia. Notandum hanc opinionem partim falfam Refoluti»^ efle,& partim veram : nam eorum quaj non funt, ^«rum.
quxdam eife
Jic diffugiat. Dico autem^ptttaftquis
id
tamen
ipfis
,
fum eft, fi autem tingit
,
impoffibile efle
poflibilc.
id eft
,
erunt
tantiimpoflTibyiaefle, aut fieri,qua: iicct
poflibile.
Contra afTercntes omnia efTe poflibiquia diamecer nequit commcnfurari Jia cofta:. ExpUcac bcne Doftor, quidfic
nunquam
fupponamnf, id eft, oportet fupponcre efie,autjitturum efie quod non efi cjuidem pofiibiU , aut non
fint
SFMMyi RIFM.
qua:
verum de omnibus , ideo
erit impojfibile
Contra ponentes omnia efle poflibiUa.
T.cJ.
quod
tllud cjuod diH^um eft inc^uantum fefi pojfihtle efi cjuitur, fciUcet quod fi ponatur efle in a6tu , non
qmd verum
;
0/"'»m ex-
circa confequentia polTibiUum manifeftat.Secun-
fequitur impoflibile, palam cjuia non conuenit ali»
conceptuum , inteUedus prim6 ilUs nomina imponitqujB primointeUiguncur; Ucctquandoque pofteriora fintfecundiim naturam motus autem qiutenus fenfu percipitur,maximc eft nobis notus inter caeteros adtus & ideo monii prim6
*•
*'*''"'"•
:
Notandum, quod modi fignificandi fequuntur modos inteUigendi ; & ideo quia nomina funt
:
fiefolutlo di-
Vbi excludit fecundam opinionem, qua: ponit omnia efle efle pofl[ibih'a; h'cct non fint aftu. Circa quod duo facit quia primo hanc opinionem impugnat. Secundo quandam veritatem
telechia, id eft,actu.
figna
l6
Latus,
id eft,
,
fimt poflibilia eflc
nondum
qui
eft
:
puta Anticrhriftum
,
qusdam vcro non funt
pofTibilia , pura diametrum commenfurari , vel afinum efle rifibilem. Ifta crgo opinio , quantum ad id quod dicit falfum , impugnatur cx diffini-
tione pofl^ibiUs prius pofita,
fupponcre
non
:
nam (\
fequitur impoflibile
efle rifibilem
,
quam
hic oportet
poflibile eft,quo pofito in efre, ,
& fimilia
fequitur fit
qu6d afinum
irnpoflibile
,
cum ad
ea pofita in eflc fcquitur impofhbilc.Deindc cura dicit
Similiter
Cap.V.
Summ^I.
: b fi efi z^eceffe effe
autem falam : tjuiaft a ente^fte^
Similiter Al. fimul an-
"^' Tx.1
b
cejfe
Et j)o(tib:U ente
fffc.
^&h necejfe eH
nihtl prohibet non
e(fe poffibde effe :fi
b
ejfcfederat primum imfrfthile^ ergo
&b
fibile
Ji qtUdernftcfe habebant
,
&b
neceffe
quibus h
^
hocftgnifcatfi fitz& (juando,
&fe-
erit
fhile
ejfe ,
& illudtunc quandam
Manifeftat
&
JiecUr$t »#-
ftJimt^U^
Piato videt
poffibile vt opponitur
fi
fi
b
non
eft poflibile,&:
;
en^o Platocft animal:
modo
impofnbili,&
fic
probario Philolbphi, ficutpatet. Notandum,quod didum Philofbphi uerritur, fcilicet quod
ex impoffibiii
;
p^j»v-,
:
fic
tiffe
aliMd
'"^toff^'
enim verum eft quod fi antcccdens eft polfibilc qn6d confequens etiam fit poffibile : uimendo
& h confeqiiens. Tunc arguitut fic « non,da cft poflibile ef
,
pnmo libro Priorum, cap.i 8.
loquitur ergo de poflibili fecundo
a anre-
fit
commune conringenri &ne-
:
cft impofllbile
:
J i
&
podibiie :Ted pofiibile : intendit ergo iftam veritatem , quod in condirionali veta fi anteccdens
tMemven- oppofitumj ctgo 'pffikiUitm.
fic eft
non cflc Exemplum, fi
conre-
cedens
r$
hoc modo , fcilicet conringens eftc , aliuaqwdem & tamen confequens crit neccfiarium. tffenuurnt-
poffibile
ita ejfe neccffe.
cft poflibilerfronfequens erit poflibile
fit pofliibilc;
Primo modo non loqnitur hic Philo(bplius de poflibiii : quia poteft efte quod antecedcns fit
^^^^ fof-
vcritatctti circa
»
^ ^
vt opponitur neceftario,&
ceftario, vt patet ex
dixet at
:
ipfum ^
;
.,
poflibili,&
enim quod pofliex hocquodadipfumnonfequitut im-
quentiara poflibilium bile eft
effe,
(jr "^*
^
hoc modo poffibiie dicitur quod conringit cnc, & non cflc. Alio modo fumitur poffibile vt opponiiur im-
eH b effcynam pofb ejfefizfit pofsibiley
necefsitate
&
eft poffibilc,
vno modo,
foffibik effe.fteH a neceffe
ex
fupple
h^quod fi z eftpofli-
Notandi'm,quodpoflibiledupliciter fnmitun
b, non eBpoffibile b, ita nec a< b habebit i/t pojitum eH^ etji a. pojftbili ente , neceffc ejf b
fibile tffe
emm figntjuat
crgo, &c.
Si itaqueficfe habentibttf a,
e{fe.
boc
&
fofergo 1 eme,
,
:
fiefl zefi
quod h necdfario cft poflibiic, fic iniclligendo quad fiefiA& quadt>,& vt erat pofiihile ejfe iRud, fcilicct b tunc, & ita neceffarto ejje efl, fcilicet poQibile; itaquod fcamdiim circumftantias
,
fopbiU, ergo quando a pefihile erit effe^fifonatur a nihil impoftbile Cjfc accidit : b autem fiecefje effc,federat impjhbile. Sit itaifue im-
cundum. Si igitUrfit zpojfibtle,
nam ex neceffitate pojfthtle efi
yfizefi poffthile
cum dicimr qu6d
autem
pejfibile,etjf impofibilenecejfe ejfe z^neceffe
effe
bile
ejfeprpbile \fi enim non neceffe effe fofibile 9.
b
321
per confe-
quens impoflibiie-, fed fi h eft impoflibiie ; ergo ^ qiii^ ^^ oppoficum coniequeniis,(equitur oppofitiim antccedencis (ed pofitum erat a efte poffibiie ; ergo oponet quod fi/i eft poflibile,qu6d b fit pofllbiie , hoc vniformiter , vt ficut a quando a eft pofllbile, fimiliter b. Dicit ergo,
plnm lis
:
:
fi
i
fi
non con-
impoflibile ; crgo a
^ tmpo0i.
quod fimiiiter c conucrfo fit: nam „/*?£^^f* poteft feqiu neccflarium. Exem-
homo eft cquus
fi
eft
procedit
,
ergo
enim ad confcquens
homo cft fciifibi-
impoflibiie fequitur
antecedens impoffibiie,non oponet fic efle c con-
inexempio daco.
ucrfo, vt patec
:
SVMM.A PRIMiE.
&
&
C
&
quod
fimiliter aut paiam ijModJi zente
exiftente
,
necejfe efi
b
ef/e
Sc pojfihile ente a id cft efi
b pojfibile
ejfe :
tis, nihtl prohtbet
fi
a
ergo
,
,
fcilicet fcquitur,
non ejfe pojfibile
:fi ttutem a pojftbtle erit
ejfe, {cilicec
,
vt fupponitur
ponttun
tftiando ipojffbtle efi ejfe :fi ejfe,iiihil accidit impofjihile ejfe
:
fic
;
ergo
m
(cilicet
enira fiiperius
diffinitum efipojfibile b autem necejfe, id eft nccef-
emfrquentu
fatio (equitur
fiyHg
nam idem eft
,
id eft
SVMMARIVM.
ip-
jtdtppolttnm
fffitiemM-
Quomodopotenrix ad a<5him Teducuntur ?
quia detttr oppofititm confequen-
fiim b,8c per confequens ipfum rf,quia ad oppofi-
feqiaxitrep.
ad a vt fiipponitur ; fed erat impof, ipfum h fupponituT impoflibile :
efte impoflibile,
quod
eft
non pof-
tttedeatii.
fibiie '.fit itaque impojfihile
impojfihile, neceffe efi ejfe
,
V.
p.
eft poflfibile cff(z,necejfe
tum confequenris (cquimr oppofitnm antecedentis
A
id eft,
,
(ciljcet
id cft
ipfum h
& fi
, quatenus ad op-
Explicat potentias naturales,& acquifltas,
docens
illas
dari a natura
,
has vero
Item potcntias irrationalcs reduciadadumftatim, applicatis adiuo & paflRuo rationales vcro non ita, nifi vciit potens quod bene explicat Do^lor, & quod tantum voluntas eft po-
cxercitio acquiri.
,
:
,
tentia rationaliscomplcta,
eumhicq.
dequovide
17.
pofitum confequentis fequitur oppofitum antecedentis, necejfe le
fed erat
:
,
z&h
efi
id eft
,
impoflibi-
OMnibtes atttempotentiu exil/etib/es hu
fupponitur quod pofito a ne-
quidem cognatu, "vtfenfibu<:hii autem
effe, (ciiicet
celle efte(leb,ergo^r»w»Kw efi iiapoffibtle
tHndum quod
& fe-
quod liabet rationem ptiotis in (ecunda illatione ; ergo& ftcundum, fcilicetipfum a crit impolfibile , quod eft
fciiicet
h
eft
impoflibile
contra fuppofitum opportet ergo :
quod u <» eft polfibiic & h erir po(fibile f\ quidem fic (e liabebaht quod a ente,nece(Te eft h ellc Jic itaque fe hahentthud a, b quod fcilicct ad a fequitur h non efi pojfibile b ita, (cilicet fe habebere , quod fit impofnbiie exiftence^poffibiii: re
:
,
:
([mzfific ; nec a,b fe hahehtt vt pofitum
quod ad a {cquitur ^, crgo.y» a poffthile ente,necejfe b ejfe poffibile ejfe , vt oftcnfum eft oponet quod :
confuetudine,vt cjua eflfiHulandi-.dltis autem
,
fic (e iiat»e-
tx 10,
difciplinatu necejfe eos
,
,
vt tjua eli artium : hae tjuidem
(jui
pracxercitati fuerint^ habere
tjuacunque confuetudine,<^ ratione:non tales
autem^ C^ eoi qu/efunt inpatiy non neceffe.
'^
^
Poftqium Philofbphas cxclufit quarundam © ^ opinionum falfitatem nunc dererminat veriu- di de Jin.Ml tem. Circa quod duo facit quia prinio pramit- tM vel prt, tit quod aUquando potenria prxccdit a(Jhim, ali- t^fif^if*tf quando fequitiu:. Secimdoinquiritquomodopo- ^^***"©* tcntia prscedcns adhim ad aiStum reducatur. Sc:
:
cunda
Metaph.
Lib.IX.
5ZI
cunda ibi ^uoniamvero pojftbile efi,. Dicit crvo, :
qiiod
cmmhus
generatis
potentiis extfientihns his e^Hidem
id cft
,
,
naturalibus vtfenjibw
enim funt potentiac Al, cognius
fendis
:
naturales in animalibus : his
fcrenter, tcI
autem confuetuding , id cft, acquifitis per confuetudinem , vt ars tjuit efififiulandi , aut tibizandi alits autem fcilicet potentiis more , fiue difcipli'
fongcncra-
natu , id
vel conatis,
id cft, indif-
tis,
id eii,
naturalibus
per diiciplinam
eft,
acquifitis, vt >
vclconnatufalibus.
doArinam
fiue per
artiumAd eft,ncut artes,puta
cjutt efi
&
,
aliac:iftarum fupple potentiarum
quod Vidc7.ir. cnim aliquid poteft, non poteft jlludquocunque tempore indifFerenrer , ficut mafculiis non potcft PofTc confiderare etiam circunftantiam remporis:
quando
modo poteft
:
adusjvnde in
nam
ac-
adus praecedit poten-
his
habitus gencrantur per adhis : alias tales quae fcihcet funtgenera-
tae,
& ejut.funt in pati
»0«
ntcefii efi
nam
,
,
puta potentias (eniiiiuas,
quod fciHcet adus praecedat, poten-
non tamen Cic eft in potentiis naniralibus nonenim audiendo acquirit aliquis (enfiim auditue (ed ex hocquod habet
:
fiderando
fiftulando
fit
fit
aUquis nftulator,& con-
aliquis fciens
:
:
;
potentiam auditiuam , fit poftea audiens : ficut crgo in primis potentiis adfcus prxcedit potenriam,
fic
m
iftis
vel habitibus acquifitis ex confuetudine, vel
tiis,
adus induplici genere:quia quidam funt generatiui potentia: , quidam mnt tnorCjCft confiderare
eliciti
k potentia
excepto primo illius habitus,
non
;
&
a<Slu
fortc hi
,
& :
nam ille folus
abhabitu. Inquantum ergo
elicitur
quantum vero
,
prascedunt potentiam
j
a(!^us
ifti
inquan-
& &
Contra quia nihil idem eft caufa , effedus refpcftu eiufdem ; quia fic eftet prius pofterius eodcm. Refpondeo , verum eft fecundum idcm , fed non eft fic hic nam adus gcnerariuus potcntiae , excepto prinio adu, elicitur , :
&
eft
gradus praccedcntis in habitu^ ge-
eflfeclus
nejrat
tamen
& eft caufa gradus
fequentis
aftus elicitus augmentat nabitum,
nam
:
Deindc cura
diffinitione, id
puta
fi
ali-
^oniam atttem popbile aliquid^pojjibiley
^ cjuodafKmodo ^ qu^cun,
que alia necejfg adejfe in difpmtioue , (^ hxc quldem fecundum rationem pdff^^nt meuere^ (jr
potevtid ipforum
cum
ratioae
:
httc
tllas
quidem
necejfe
inamtmato
effe
:
:
has
vero in ambobus. Inquirit
quomodo potcntia
oftcndit
jjxponit
praecedens a6Kim
Circa quod duo
quomodo
circa
inuicem potentiac rationales,
cundo
in difHnitionibus rc-
&
& huiufinodi.
mento ,
Aliyd quod prasmittit
quomodo
potentiac rationalcs.
hoc
facit
:
:
hticautern,Cci\ictt pofTibilia funt irra-
tionahilia,"^ potentia ipforum funt irrationales:& iilai
^uidem poteiitias , fcilicet rationales necejfe inammato : quia non poffunt cfle in rcbus
efi efie
animatis eas vero :
,
fcilicct potentias irrationales
& irrationales.
Se-
rcducantur ad a(£him
Secimda
ibi
j
Necejfe ergo
:
rationc, id cft^diflinitioncpoflibilismul;
Toffthtle
^
in ambobfu, Ccilictz in rebus animatis, &c in iiiani- fottnttM du-
renticE
non
omnes po-
fltx.
foluin corruptibiles,fed criam animre,
&
prjcterquam anims rationalis , quae fubfunt imperio rationis , cadunt , Si computantur inter potentias irrationales, Dcinde ciim dicit
Tales quidempotentias neceffe quando vt fo^unt a5iiuum,(^ paffiuum appropinquant-, hoc quidemfacere
non
,
Xt
illud vero fatiy illas vero
neccjfe.
Subiungit didanmi potcntiarum difTcrentiam, dicens,
quod
rionales,
tales quidern potentias, fcilicct irra-
^uando vt pnffunt, id
txpcdit,ailiuum
eft
& paffiuum appropincjuant
cefle cft hoc quidemfa. ere
ideo dicit >qu6d <jMoniam
Dijftrttttia
fccujidum quod diSarum fo^ :
ne
tentiarum.
tllud vcrb pati.
Ratio ^cliuo huius eft , quiapotcntiac irrationales funtpotenpafftuo aptis, quac non habent dominiumfuiadus.&adi- froximatu, uo , paffiuo approximatis , puta igni, cora- efuando n«:
&
:
t/latvero, fci- cejfariofe^Mititr #9i».
, fciUcet ratiomlts non neceffetd haberc non enim nccelle eft fiftuktorem :
eriam pracfente paflo. Rario liuius eft, quia potentiac rationales habent dominium fui adas, ratione voluntatis concurrentis , vt dicetur fiftulare,
iufra.
Deinde ciim dicit
I/a quidem enim omnes
ua
:
illa
vna vnimfaSliautcm contrariorum quarefimulfa;
cient contraria.fcilicetfagerent
approximata
Uocautem
impoffibile.
AfHgnatcaufam di(kx difFercntiac,dicensqu6d
hx
, fcilicet potentiae irrationales omnes fic fe habent, qu6d vna eftfaUiua vnitu , ide6 fupplc praefente pallb , fcilicet conuenienti poteft face-
&
re illud
vnum
;
i/lt t/tfro,fcilicet
potentiae rationa-
les funt contrariorHm,\t fupcrius di
re fupple
fi
prafente paflb potentia: rationalcs
qnorum funt fa^uac , fefmui factert contraria fed hor efi impQJfJftle, ficut patet de fe, nam tunc medicina fimul induccret acgruudincm , & fanitatcm. Deneccffario facerent, ea
quitur qu6d
inde
^
&
buftibili,neceflari6 fequitur adlio
quia
: Primo ad hanc difFcrentiam affignandam quaedamnpccflariapriminit. Secundo diAai'um potcntiaram difFcrcntiam fubiungit. Tcrri6 caufam dida: difFercntiac cxponit, x.Tftambu' Sccunda ibi Tules quidem potentias. Tertia ibi H* autem omnes. Prxmittit ergo duo : vnum eft lum.
qu6din
lum.
&
rationales
difFerunt ad-
diuerfum. Prima in tres
ta funr confidcranda
eft,
c^hdalia cjuidern pojfunt mouere fecunditm rationem, potentit tpforurn funt cum ratioie fcilicet
faffiuo ftne aliquo determinante.
ad a(5kum rcducatur.
prim6
qux
dcrcrminare oportet : fimiliier in diffinitionc poflibilis , puta quo loco , aut quo inftruT r.Trtambih
autem
irrationabilia ^potentid, etiam irrationales
C^
,
fum
fic fe
i^ ijuandocjue
rrmo.ii itliud
profittquMM*.
eft,qu6d oportet confideraie has,
licet potentias
dicit
^,
,
fequuntur potentiam. Ra-
cliciti,
:
10
vcl pati-
&
tio vtriufque patet,quia caufa prarccdit efFe£tum.
alt
flanttonatS: velfic, »Iih4
,
funt Jdem,
illi
primum gradum
geherante
qui dicitur potcntia
funt generatiui
h»biti$ i
non cnim quocimquc
:
matis,vt expqfitum fuit fuperius:nam
(equitur.
N6tandum tamen , quodloquendo de potcn-
neratw
pofnbilis
aliquid agere
& alias circunftantias
id cft
,
fnceduitt
nerat,(jfgt-
&
rationem, necefie efi prxagentes habere
tiam
f^aut 6" g^-
eft vir,
modum
dcrarc
in,
^i pcttniU
flualiter ide
tOiMi nlfolutnm, ejuor»(/do,id eft, oportet confi- sliud circun-
fempcr gencrare,fed tempore determinaro,fcilicct
has cjuidem qntcuncjue funt confuetudine,& ratio-
riam
dMflicittr,
pofiibilc^uu fcribercair-
& <^iando,id eft,quando oportet
ne, id eft, quas acquirimus p^r confuctudinem,vel
mcdicina,
vero potentias non
fsripoffitnt
efi alic\uid
rere,vel cintarc,
quis poteft fcriberc velocitcr,non tardc,vel c conuerfo : fimiliter cju<cunejue alia necejfe efi adeffe
quiri per
fiitit* confidt-
vero poffibile
;
cum dicit Neceffe
Vidc i.q. prolog. fent.
& hicq.fi» nali.
i
Summ^II.
Cap.I.
Neceffe erg» /ilterum aliijuidejfe tjuodpr»'
Remouent enim hoc eorum qiu in determinA^ tione apponuntur quadam.
frium eH. Dico dutem hoc appetitum, autproffdrejlm : cjuod enim defiderabit frincifAliter hocfaciet quando vt poteH extiterit,dr appro-
^arepotensfecundum
pnquauerit pajjiuo.
rationem omnenecejfeejiquand» dejiderat c»-
veritatc oftenfa cxdudii
tur ibi
:
du6 dubia
pcfli-
przdidUs : quorura fecundum poni-
bilia oriri ex
quando defidcrat nccefuri6 agit prarnon addidit fi nihil cxterius prdhi- i- DuHum hoc rcmouet , dicens quod nuBatenm ^T*-^*'
tia rarionali
fcnte paflb
tefacere , fe autem nonfacere, nonpoterit.
oportet drterminare^dc&,3.ddere,nullo exteriorum
,
duQ fadt quia prirao prjcmittit
veritatera intcn-
:
ti,
oftcndens pcr quid ad adhira reducatur,cx quo
non
palli. Sccimdo ©x vcriduo dubia poIHbilia oriri cx
approximatio
fiifficit
latc oftenfa excludit
Secunda
prxdiciis.
ibi
:
NuUo
namefue exterio-
rum. Dicit crgo, quod quia fupplc potenria ratio-
&
nalis (c haber communitcr adcontraria , a <^o™™^' "O" procedit cffcdhis dctcrminarus, ^^'r»ti*r»tt* ^auu nifi fit aliquod detcrminans illam caufam ad .mmUtrtdtthunc cfFcAum , magis quam ad illum : quia intmmtur tU
quam fic
eft
:
fcilicet practer
ergo nesejfe
efi
quid diuerfum,
effe
potentiam rarionalem,^K«<^ efipro-
priMmJA eft,aliquid quod approprict
bcrct
&
:
,
: quia didum cft qubd ncccfte eft agcrc habcat potcnriam fuffidcntcm ad agendum ideb 6icit,cpcd potentiamenim habetvt efipoten-
prohibertte
propofitum de potentia ratioiiili, fcilicet rcducatur ad a<^m.Circaquod
Oftcndit
CmfMdia* quomodo
T
cnim duquod potens potcn-
Propter quodnecfijimul. Poflet
bitare aliquis, quare ciim ait
dr vt hahet hocfacere. Habet autem prafente paJfiM,fir itafe haben-
ius habet potentiam
^*^
Ex
i^i
Sc detcrmi-
net illam potenriam ad alterjim contrariorum dico Mttem hocappetitum , id eft, voluntatcmyotr
fi
tia facitndi
:
ejf
autem hoc non omnino
,
id cft,
modo :Jed habentium aliquo modo,id cft, quando habet potenriam debito modo , & fuffi-
quolibct
dcnti in
{juibui didis
detcrminantur vcl exclu-
dumur qua exterius prohihent : auferunt enim hoc, id cft , cxtcrius prohibcntia quasdam eorum qu2 funt exiftcnria indsterminatvtne, id rionc
,
fcilicet pofEbilis
,
cft,
vt videhcct
^ ^^
in difhni-
qubd
talc
poflibilcprohibitum perexterius prohibens, non fit
&
non pofllbilc tali modo , qubd per ea qus fupcrius funt
pofllbile tunc, vcl
alia huiufrnodi,ita
di<3a debcrc attendi in diffinitione poffibilis, remouentur impUcitc exteriits prohibentia , Sc
ideb non fuit ncceflarium
modb
addcrciilud.
Dcindc cum didt
prohtrefim, id cft,ele£Konem quo eftadlus voluntatiS,
qwfd enim altquis dejiderahit
,
hoc
maxime
facict,ejua»do Jicut potefi exifiit, id cft,quandocft
in di({X)firione,qua eft potcns faccre,& appropin-
cnim criam rcquiritun^ifc»reom»e pojfibile,vel potens fecundum rationem ne-
quaueritpaffiuo: haec
cejfe efi :
tjuod
fi
faciat (juandc dejiderat
uu habet potentiam vt
ejificfacient.
dctcrminatum
contraria facere, cura aliquando dcfidcret con-
potenriam,
traria
rio agit przfcnte paflo
•prt.
enim itafimulhahent ipforum potentidm.nec efifimulfaciendipotentia^ quoniam quorum
per apperitum neccflario facit illud cuius habct
re,qu^
rif
aut CM-
Rcmouet fecimdura dubium di(!hmi eft enlm qubd potens potentia rarionali,qu.'mdo dcfiderat ncccllarib agit, cx quo vidctur qubd poffit firaul
Cmuamtn-
rii»»ecejf*
,
habet hocfacere.Yalt dicc-
ti» fttnti»
rumdia*-
iBud cu-
PropterquodnecJiJirhulvolunt
fiunturfacere duo, aut contrariafacient. Non
nali
ficur
quando defidcrat
,
:
itapotcns potcnriararioid cft
,
cft
& eo modo quo habct: W autempra-
fentepajftko
tem
potcns potentia irrarionali necefta-
,
c^ itafe habente potcft facere :'jiau-
nort,facere
non poterit.
Notandum quod, vt dicebatur prius,& dicetar magis in quzftionc,poteniia rationalis eft voluntas, vt hic loquimur de rarionali : vel faltem non fft fine vohintate vnde intellechis vel fcientia non cft potenria rationalis , m'fi incompleta quando Philofbphus communircr loquinir de po:
:
:
faltem fecundum apperitum fcnfiriuum,
quod rcmouet
fiiiemedein miitur avoluntate,cft potcnria tfi
timl^^
fence pallb
;
fimul contrana faciant
:
quoniam quorum
efi Jic
fadent contraria,ficut habcnt potenriam, vtfcihcet alterum contrariofum pof^
faciet, id cft,fed fic
fint
facerequod magis defiderant.
etmfUtm <^ voluntatem ad achim,
^^
ccllario exit
cum
de
liher.
tatt velua-
tu bu.
indetcrminato
fe
:
fuum imperium poteft fufpendere non folum
pcr confequcns a(fhim praffacum
intclledus
arris
,
etiam praefcntc paflbX)cinde
:
&
De
diuifione
I.
&
adus , vt aliquid eft in 'potama proximc rcmoie.
&
fiuc diri-
gcnrisjfiuc cxequeris,&ided xdificator poteft
non
SVMMARIVU.
cum dicit:
enim habet vt ejl potentia faciendi. Ejl autem non omnino :fed habenlium aliquo modo ; tn
Agiturdcadu, qui Mcraphyfic^ eft primum &rccundum ; aliquando cfl: coniunftus porcnti3e,aliquando non vt in videnrc in c5rinuo auccm &: vacuo, fcmper eft aftus
quibus excludentar qu/e exterius prohibent.
coniundus potenrix
NuHo namijue exteriorum prohibente ad'
a&a.
C A P.
voluntas cnim
adum propnum, Ctd etiam adum
ardificare
De
qua determinationc fiSta. nein adhim quantum eft de fe : nifi fbr,
*' fan pcr voluntatem rcfr^nctur
pcr E/ dt
SVMMA SECVNDA
pix-
ideo oponet qu6d determineiur pcr
JetenninMtuT poflit in oppofita
& umflttHr
fui a£his
hucadiungere nihil adhuc
oportet.
Potentiam
^*"***r
>
g
J^^f^
dicens : propter ejuod nec fi finttU fettru.t,^
mcrc riaturalis,ncc
habet per confequens dominium
T>u^Mm,
volunt,antcupiunturfacereduo, aut contraria, f*temtiamp. non propter hoc facict : non enim ita habentpo- '"'dtatU. tentiamjlmul ipforum,Ccilicet contrariorjm qubd
tcntia rationali."Quia igitur intellcdus vt diftin-
feiuam
*•
exiftcrc rei; diuiditur in
,
,
;
quia potcntia ad a^him
:::::
adutn diuifionis
Metaph.
nunquam
& euacuationis
,
,
tia
quia auferetur vticjue, id
:
fupple erit in adru
dum motum dicitur^di^um eB^de aBu detcrminemiii quide$ia6im^
&
cfuale
etenim fofibile JimulmamfeFtum
in potentia
erit diui-
& ttine
&
non
patet
quod
,& aliterres eftin aftu.
aliterrcseft
Deinde
cum
dicit
nohfolum hoc diximtti pofihiquod aptum natum efi mouere aliud , aut moueri ah alip^ autfmpliciter, aut modo quo-
Palam autem indu6tione in fwgularihus quod dicerevolumus-.^non oportet omnis rei
& aliter
fed^
;
:
terminum quarere :fedproportionaie conffiice^
quaproper quarentes df
rei^uiavt.ddifcans ad^dificahile^, (^ vigi-
hufuperueniemus.
lans
Poftqnam Philofbphus determinauit de potentia nunc determinat de adu. Circa quod duo facit Primo prpponit inrentum. Secundo exeSrrmoietBu quitur de intento. Secunda ibi Efi mtem aHui, tibfo.ute. Dicit ergo , quod quoiuam diUmn tft de potentia di^afe^nndtirnmotum qjiA fcilicet eft in rebus :
gattim ex materia admateriam
&
quid
eft
:
ipfHmpojfihtle,id
tibm 8.6tus
,
cum hoc
fcilicet
eft,
non folum
eft
& «^naU
,
Rcmouet dubium
erit
tare
;
ex quo paret
potentia fumitur abfolutc
quod
adtus
aliter
,
fupple fumitur potens
fecundum ordinera ad a<^um quapropte^
& de
<}iure;/tes,
;
,
a motir
^£j,|^j
j.^-
& hoc fine motu
ram ,
.
vno modo vt abftrahunt a motu: raodo vt ip-cludunt motum. Primo modo dicuntur Metaphyfice , ita quod adius dicit aikura elTciidi fiue exiftendi cui opponitur
dicit
vt i» ligno Mercurium
e^ in toto medietatem quia auferetur vtique,^ ,
,
;
fcientem, ti
& nonJpecuUntemfipote HJpecula-
hocaSlu.
&
pars prit ad:us
&
,
quodcx huiufinodi
mus eognofcere quid
altera.pars
ent potentia
:
frofria niti»
;
diffi-
fcd
flur» rotificunturper eis properticn*bilitt.
fic
(ingularjbus exemplis poflii-
indlidiuc de potentia
,
& adu
fint. ,
quud
ficut
didum
fuit 8. huius,
rci poreft dari diflinitio:aIiter eifet
Refolutio di'
proceifusin infinitura in difKnitionibus:cft enim iiorum. deuenire 'ad aliqua prima fimplicia finipliciter
Potentia ergo
& adtus ciim fint de
primis difterentiis, fiue pallionibus entis
,
diffi-
non polTunt cum non habeant aliquod prius fe, perquodpollunt diffiniri , fed ma-
niri propric
nifeftari polfunt per
ducendo
,
eo
exempla, in fingularibus in-
A
fimpliciter fimplicia, igitiir diffi-
oibilia.
modo quo pradictum eft. Deindc
cum dicit
Exequitur de inrento.
Primo
quia ficut,
&
indiffinibilia.
a^us exiMere remnon ita fcut
fotentia dicimus
:
id eft,
duorum
ad ipfam materiam , ad hoc quod non eft paratum , vcl non elaborattitn : huim dijferentta, altcripartiumfit atiiu determinatm,& alteri pofiihtle, id eft, quud in omnibus iftis altera
Notandum
£/? autem
rcilicet lit aftus
,
vel per artem fe habet
non cuiujlibet
cum
fej proportionale aliquorura
x6
id eft,
,
&
modo
eis vt dicuntur Mctaphyficc. Deinde
terrninum
mutuam
quid
,
,
lcilicet
,
ret
bium.
maniquid fit
eft.
fe
dicuntur Phyfice , dcterminato ergo de potentia, &c a6tu vt dicuntur Phyficc , dicendum eft de
autem
indufltone,
& fimiliter r^3.'C3.ium.,& elahoratum
hts tratiabimus.
Secundo
quod
habens tarnen vifum , fegreoatum ex materia ficut forma edudta de mareiia , vel per natu-
fcilicct
:
obiediua.
dicens,
& non oportet omnts
&
alio
potencia
aliquis dubi-
vtgt- Non 0mniuta habet adificans ad adtfi^cabtle, lans ad dormiens , vtdens ad clitudens oculum, efi tjU4irend».
niQjy a£tiis enim, &; potentia duplici-
ter dici poifunt
quod remouet
eft confpicert
quod licct nomen aEtus fumptum vt pracdidum eft ; tamen non iolum
,
,
fupple
Not.-indum, fit
,
:
per proportionem
quodam,^ma. cum potentia fumitur cum detcrmijiatione huius quod eft benc agere, vel bene pati,
fedetiam
enim
per indudionem in fi.^q^ularibu!
diffinitionem cjuarere
aut rnodo
:
poftet
fcftum quid dicere volumus
quia potentia dicitur ad a6tum, non/blum hoc diquod aptum natum eft mouere aliud aiXmc, aut mouen ab alio pafllue, aut fimpUciter,
cum
:
quia per diftinitionem non exprimit quid Remeuet dua
fit a(ftus
citur pojfihile
pura
,
id eft
:
inuenitur in rebus mobilibus,
fed etiam in immobilibus
^
tem poSiL
aAum nam fupple
nobis ipfum
elaboratum
pafliuum
manifefium habens potentiam diuiden-
etenim ftmui
cjr
qui-^
(jrfegre'
,
eH aliud , huius differenti^ fllteripartift aUus detcrminatus : alffri au^
ddillahoratum
:
mobilibus principium adiuum , nunc ditermi-iabmu-i de afiu , ^uid
ad dormiens.,^ videns adclaudens
dem oculnm: vifum autcm hahens
:
^
,
dentihus: quia
dam
tcnti» Ati-
:& fimiliterfcientem
Pex quibus
fpeculatur
quid
le
^*'*'
eft poffi-
fpeculantem dicimus fupplc elfein potcntiajyi/^ofeft jpeculari : hac vero a£lu , quando fcilicet a6tu
QVoniam autem de potentia qtiAfecun-
ABuf & po-
quod
eft,
bile vt illa pars dimidia auferatur a toto
i.d.i.q.9.nu 11.
14
dicimus dimidietatem c0e in potcn-
liter in toto
in his
Dc quo vide Doftorcm
ccfTac
:
:
Lib.IX.
324
T.C.II.
:
Circa quod duo
facir.
Secundo quoraodo At. quando aliquid eft in potentia ad adum. Secunda ibi aliquid. Qmndo vero potefiate. Prima in duas primo oftendiC' de a£lu quid fit. Secundo diftinguit ac^um. Secunda ibi Dicnntnr autcm a^u.Vnmi jiciit* Metn- in duas. Primo facit quoddi(iiuraeft. Secundo remouet dubium ibi In fingularihus autem. Difhyficus Huid fapple Meraphyficus, efl cit aurem quod Oitliu rem extfte^-e ita quod exiftentia cft .idlus rei noa Videin 4.d. antem ita edficut dicimut altejHtd fiipple e(Ie po. ll.»rt.l.q.(, eft, potentia : diciraus autcm potcntia iuxtn frlnd- teftate, id oftendit quid
fit aiftus.
Dicuntur autem affu non omniafmilitcr\ fed autproportionaliter, vt hoc in hoc : aut ad
:
hccfic hoc inijlo aiit adijfitd.
Hac quideenim
:
:
vt motus adpotentiam:illa vero vtfubjlantia ad aliquam materiam. Diftinguit adlum
:
i
,
;
fium.
1.1
tn lignd
Mercurturn
:
,
&
no/i in
aflu
:
& Jimi-
duas diuifiones
quidam
,
eft prinuis
fecundus
,
qui
,
&i potentiam
quarum prima
eft
&
,
ponit
a1. Jiftin-
quod adus forma rei quidam
dioncs.
opcratio. Secunda diftindio
27
,
qui
eft
eft
;
quod adtus quidam eft coniundus potentia:, quidam cft feparatus. Secunda ponitur ibi eft
ylliter
:
Cap. I.
Summa^II.
SFMMARIVM.
Alner MMtem. Diok er^ quftd non omma dteuHai{M,fed fupple diucrfimcxleiquz diucrfifubit: tas apparct pcr diucrfas proportioncs:idc6 hoc cft fed aut proportioneydicendo quod fupplc tur
ift
ejfe
Quomodo aliquid cft in potcnda,proximc
m oculo^ta auditus «^
vifiis eft
hoc.^na. ficut
in aurc Aut-alio modo,vt fi dicamus adhoc tid vidcneft,ficuc/i habet hocjtd hoc, puta vifus ad
dumata hoc ad hioc , puta auditus ad audiendum: hac enim fecunda propomo ejl vt motiti , fcilicet comparatur ad fotentuoHi fcilicet motiuara & fcilicct
fbrma comparatut fu^ple adalujuam mMeriaminain fomu colligitur fic eft in materia , ex quibus omnibus prinudiftinOio aftus , quM fcilicet quidam
proportio dkvtfMbfiantiaMcik
g^ -iu-
,
vt
^
fUx^^Hmm
^ fittautm.
primus , vt forma;quidam fecundus vt opera-
eft
Dcindecumdicit
rio.
& 'VAcuum,& dicuntur fotentia & aSu
AUttrdUtemt& wfnitum, ^uacunque
talia
,
multis eniium vt 'videnti,& vadenti^& vi^ fihili
:
hac quidem enim contingit &fmflici'
ter verifcari Mitjuando ^ufjt
h»c enim vifihiUy
:
vidttur:iUudvero, tjuia videri pefihiUy
fedinfnitum non
ef tanquam
ita potentrd
alfttfuturumfeparabtU ,fednotttia, eo enim
qmdno» iia TcT, co.
I
defciatdiuific^oJiendunt ejfepoten-
hunc a^ium^infeparari veio non. quid eji c^odquidem igitur aSu,
&
X.
auale ex hu.&fimilibui
ihfimtum,& vacuum
jtaurnn *. potefiate Ut* ctniun-
& aEiu
,
qu6d
dicens
,
& ijudCMftque talia dicMntnr dicunrur
alitcr fupplc
,
&
mamfeBH eft nohu,
Ponit fccundam diftin
,
&
aUm f$f*ra- ^„g contingit ftmpliciter vera "^'
fcilicet
deri
:
effi:aliquando quod,
aliquando funtin potenria tantum , aliin a£hi hoc enim efi poJfihiU vi-
quando tantum
:
videtur
tjuia
iiudvero quia
,
& tunc
efi poffibile
eft
tantum
videri;
dente te
,
iOM:
in
& tunc eft tan-
tum in potcntia:fimiliter intelUgendum ,
in potenria
eft
dc vi-
tanquam aSiufMtuntmfe-
parahile fcilicet a potentia
,
quod infinotitiaM eft, quod
ita fcilicct
nitum fit tantiim in a.&.n:fed bcnc aftiis.&potenria in infinito diftinguutur cognidonc-jvnde fubdit
U diuifUnt
eo
enim quod non
& in q!
iJjuius.
quod fanatur ^ quando nihil prohihet eorum do^ qu£ in ipfo. SimiUterautempotentia mui nihil prohiheat eorum qua in his , ,
fi materiafieri domum^c iici,
&
&
eft
quodoporteat ad-
autremoueri, aut permutarihtc domus in aUisfimiliter quoruncunque ,
fotentia
&
extrinfecus principium
eft generationis
&
,
^^-
quoruncunque etiam in ipfo hahente. cunque nuUo extericrum impediente erunt
feripfum;quaUfterma nondum-.oportet enim in alio , &permutari , quandovero iam per
fuumprincipium efttaU,iam h^c eft potentia, iUa verl altero egent principio , vt terra
nondum
eft ftatuapotentia
fermutata enim
,
eritds.
Oftendit quando aliquid eft in potentia ad Circa quod duo fadt. Primo facit quod
deficiat di-
19
aftura.
quod nuteria fub qua dif-
ditSkum cftjoftendens
pofirionc exiftens eft in potentia ad adhira, Se-
cundo
oftendit
quod
raateria
Cc difpofita
,
& in
potcnria prsdicatur de raateriato dcnominariuc, Sccunda ibi. Vtdetur autem quod dicimus.
Ad euidenriara prinuc parris notandum, quod didhim fiiit 7. huius, cfFe£his quidam natus eft fieri a natura,& ab ane vt fimitas:quidam non ficut
domus & iicct fanitas cffa^s per fc comparatus ad caufam naturalem , nihilominus tamen di-
cft nifi
ab arte (blura
eduda pcr naturam
vt
,
;
fit
Vfietas efe'*"**'
f*»'^
^„^^ ^ fe ^ferae«i»»*.
citur efle pcr accidens
puta ad anem, qua: illum efFe
:
nunquara eftira adhis (cparatur a ,
&
fit
to-
cucnire per fe
"^ poicnriac:quia
diuerfas cauias
fcmpcr
cft vltcrius diuifibilt.
, ,
Didt ergo
locum euacuari ab hoc , vcl ab illo corporcnunquarri tamen totaliter euaciutur quin rcmfneat plenum alio corpore,ita quod in vacuo
id eft, in potcntia
fit
comparctur ad cau(am,
efi:nec
,
&
relatum ad ^^ *^
per acddens
vt oftenfiim
fiiit 7.
& 6. huius.
quando vnumquodque efi poteiiate, quando non^determinandum
Similitcr eft intelligcndum de vacuo', licct enira poflibile
, fi
&
j^j^ diuifura in a(Shi:fed femper adhis cft coninn-
&
enim quandocunque, id
eft,
quod non qua-
litcrcunque difpofitum aliquid poteft did in po-
Ex his quod
tcnria,t/f terrageneratione eft potefiate homo^d eft,
quidam adhis cft (empct coniunifius potenria:, quidam vcro eft ieparatus,quatcnus aliquid, puta
liomo?quafi dica:et,qubd n6:ide6 fiibdit aut non
vifibilcquandoquc a£hl videtunquandoquc non,
homo
fempcr
eft a£his
coniundhis potentix.
coUigitur fecunda diftindio adus
fed eft poflibile videri.
,
fdlicct
Vjtim6 cpilogat diccns :
qu6d quid igttur efi aEiu,& quid efi atlus U,ex hii,& fimilibMs de cum dicit:
efi
& qua-
nobis maaifefium. E)«in-
Scoti Oper. tom. I V, j
^uidquodpofihiU eft^& hoc e^fanumpotentia. Terminus autem eitts quod ah irJeUeclH d£iufit ex potentia ente, quando volitumfii nullc exteriorumprohibente , ibi autem ineo
iHMm ipfum ejfe cum potefiatefimMl,fepAra~
potenria,vt fdlicct quandoque diuifio
q- 9.
fatfierma :fed neque hoc fimpUciter forfan. ^uemadmodum igitur necamedicatiua omne vtiquefinahitur, necaforiuna,fedeft aU-
^**"^
tione vero non
Vid/i"di'i
non enim quandotunque vt terra generatione eftpotentia homo,aut non,fed magu citmtam
puta in infinito (ccundura diuifioncra ofien-
tontinm in •(Sk* centtm-
,
Mifio,
infinitum
eft
efi
fjue
& vzdenzcfed infinitum non ita efipotefia-
id eft
matcria
eflc in
poteftatc&adumulris, ideft,quamm«/M4/t4 vadenti,& vifibtli htcnam-
amfotentU, entium,vt videnti
;
QVando autem potentia vnumquod& quando non,det€rminandum:
comparatur prima
alia opcratio
quaccunque
fiihiliter
& rcmote & quomodo
,
przdicatur denominatiuc dc matcriato.
:
ad potcntiam operafiuam:»//<'wro,
l^S
nunquid poteft did qubd
hoc
tcrra
fit
in poteftate
oportet:/^
nec hocferfan efi fimpltciter in potcntia tur
:
potcnta
citm iamfitfperma cx maceria przccdenti:
vnde
fiibNdit
quod quemadmodMm
fupplc qualitercnnque difpofitum
,
e
yt dice-
nec omne,
fanahitur a
meaicina,nec afortu»a,\d eft,a natura
E
,
modo
prs-
expofito
'
'^T
"
:
Lib.IX>
^26
Metaph. quod
cxpofito:/r
poJftbiU ranarijfcilicet
ab arte.vel a natura,
&
hoc eji falubre potefiare,id eft,fanabilc in potentia.
Vuit dicere qu6d cuilibet adioni rcfpondet dcterminatum paffumiita qu6d illud cft inpotentia propric , quod vnica aftionc potcft ad auci:vt illud dicatur
ca adHone
(anum
in potctia,
quod vni-
reduci ad siOba
artis, vcl naturac potcft
faiiitatis:vndc
adum re-
ad huius cuidentiam fabiungit dif-
finitionem huiusr poffibilis rtfpedu artis,vcl na*»- f urac, dicens qu&d termimu, id eft, diffinitio eius tiiinpttmtia quod a menteM eft,qu6d ab intelUBuy fcilicct ab piffinitio
f» (^dtnt tU tuTAtn.
ex ente inpotentia
^xttfit cnfelcchia,id eft,in««/?«
t{k,quando volibile vel volitumSciWctt artificc fit
fupple in
adfai
nuOo exteriorum prohilrente:8c tunc
dicetur
fanum
tionem
artis fiet
in potentia:quia per
(anum
vnam opera-
autem infanato, id cft,in illis qui lanantur per naturam , tunc fiipple dicitur aliquid faijurr) i^ potentiji quando nihil frohihet eoirum qua funt in ipfo,id cft,quando non cft interius
:
fcilicetdebeat priis tranfmutari
quim
virtus na-
& (anans poffitcfficcre fanita-
tem;fed poteft per vnicamadionem:fubdit enim alia
exempla in his qua:
ancm
fiunt pcr
dicens:
(jvdafimiliter tunc materia eft potefiate domus j fi nihil prohibet fieri domii eorit qudfunt in materia
& in hii
,
pitta lapidibus
quod oportet
& h'gnis
adejfe aiit abejje,
domum potefiate, id eft,antequam
domum
in potentiajin
:
nec efialiquod
autptrmutari htc in materia quae eft
transformctur}& propter
hoc lutum proprip non
domus, quatenus oportet ipfum prius tranfmutari vtcx eo fiant latercsjjqui iam pracparati poflunt dici in porcntia
domus
:
fubdit
cft in potentia
qu6d fimiliter efi in aliis
&
principium generationis : in ipfo habente qutdlibet, id eft, uue habeant principium
epctra qux. efi
fuac gencrationis extr^,vt funt artificialia,fiue in-
tra,vt funt naturalia:& tunc fiipple fimtin potcntia ad adtum , quando nullo exteriorum impediente eruntper ipfum, id eft, polTunt per ipfum propriu
{jrincipium ad adhim reduci
,
quale
nondum
efi
fperma : oportet enim in aliud permutari , (cilicet iplum fpcrma, vt fic mediantibus multis permutationibus ex eo animal generetur
^j
:
quando vero
f «4
alis rt-
nu>ta.
fimfliciter quodpoHeriui
efi^ vt arca non terra^nec terreafed lignea.hac enim potentia arCAymateria arca hoc :fimfliciter ejuidemiffius ; huius vero hoc lignum : Sf vero aliquid efifrimumquod Min adhucde
iffumfimpliciter
alio dicttur illinum-.hac frima materiaefii
vt
fi terra aerea efi^ (jr aer non ignis,fed igneus, ignisefifrima materia hoc aliquid exiliens;
inhocenimdiffertvniuerfale^ (^ fubieSium
fer effe hoc aliquid^auf nen. Oftendit quod materia fic difpofitapracdicatur
de materiato denominariue. Circa quod duo facit : primo facit quod didlum efl. Secund^ compara^praedicationem hancad praedicarionem paf-
de fubiedo.Secunda ihi:Viputapaffionibus,
fionis
Dicit ergo,qu6d videtur aute fiipple tnateriatura quod fit ex matcria quod dtcimtu efe non hoc , fed
•'^-
^^
fUinut
"^'
/*-
iUinum, c^od materiatum
non praedicatur dc ma- KVh2ft!' \ teria in abftrafto pracdicarione dicetc hoc cft hoc; impum. icd prxdicatione dcnominatiua, qu« dcfcribitur perhoc quod cft illinum didhim denominariue ab hoc quod eft illud vt arca non dicitMclignum^
fed lignea
: nec lignum dicitiu: terra,fed terreum: iterum terra fifit, id cft, fi habct aliam materiam
priorem,»fl»dicitur
quod
eft i/iud.fed illinum,
femper illud fotentia Jmpliciter, id cft, fit
in potcntia fimpticiter
didto
quodfofierius
illud
&
quod
& propri^ modo pracr
,
id cft
, praedicatur dcnominariuc de eo quod eft immediatc pofterius, vt arca non dicitur ttrrea , vel terra , fed lignea. :
efi,
Ratio huius cft, quia terra non eft proprie in po- SuMlittr tcnria ad arcam , vt fiipcrius dicebatur, quia non ?"* m/ueru^ poteft vna fola a^Stione tranfinutari in arcam : li- ^*''«f««»'«^
^
gnum autcm non
eft in
potcntia arca
& idc6 tcrra
j
poteft prxdicari de arca,nec pracdicatione
denominariua
nec in abftrado : lignum autem potcft pracdicari denominariuc, vt arca non dica,
'"*''"'*'' ^
/^ i x.
,„i-^^
huiiu%.
«•«•7-
turterrea,vcl terra,fed lignea; ideofubdit , quod hoc enim , id eft > lignum efi in fotentia arca
& proport ionabiUtcr
&
^rtpmie ejl , quia arcx in ^"»"^'<"*'»
materia arca
vero qu
arcs in paniculari lignum fimiUt?r iii uerfaUt^'' parriculari;ide6fubditqu6d hoc quidem fimfli- &finguUrir citer, idcft, lignum didhim vniuerfalifer,i;?/7«/, '*"•
folam zQdontm^gent alteroprincipio,fcilicct adiuo pracparantc materiam:quod interdum eft aliud a perficiete quod inducit vltimam forinam:qqod llir^pTJphn-
fu^non diudfedillinu^^femfer iltudpotentia
ferfuum principium, Ccilicet adiuum iam efi tale, fcihcet proximc difpofitum iam efi hoc in totentia:illa
,-
30
terrafi
illic
aliquod impedimentum fanitatis quod
turalisintrinfeca,
mn lignumjed lignea:(^ lignum non terrafedterreum. Iterum
fedillinumyVt arcA
nondum efi in potenvna a£lione,nec vno agente,
^^^^^'^^ C""^ Cvhdit,vr terra fi^ fi<*f ^t^t^non enira
rcducitur in afturajvnde id^if.permutata autem, fcilicet
per naturam erit <«/,& tunc
fiet
ftatuapcr
Notandum
,
qu6d
aliquid efle in potpntia ad
aliquid eft dupliciter:fcilicetvel in potentia propinquajvel in potenria rcmota. Primo modo alicft in
potentia propri^
,
&
fic
loquitur hic
Philofophus:non tamen intcndit negare,quin prima matcria fit in potentia faltcm remota ad formas,ad quas inducedas requiruntur multae tranfrnutationes prsccdentcsrfic
enim lutum
eft in
po-
&
fenriadomiis,& fpermaeft in potenria animal, fic de aliis quibulcunque,licet non fit in potenria
yidftitrautem
qmd dicimns effe
hoc\
;
&
trs'i!!'^'
huius vero in particulari hoc lignum in parriculari. Subdit etiamy? vero efi aliquod frirnurn quod non ad-
huc de
ifio
dicitur illinum,id eft,
quod de
aliquid
«/(««ifcilicet efi
acr
fit
& pracdicctur tct
aer non
quod non hab?t
ipfb pracdicetur denominatiu^,
materia frima,vt fi terra efi aerea; materia terr^,vt dixerunt quidam,
dc terra dcnominatiuc
efi ignis,fed igneui
;
ita
:
& fimilj-
qu6d
ignis
fit
roateria aeris,& prjfdicctur
dc eo:fimiliter fi fupple ignis non dcnominatur ab aliqua matcria priori,iV/7« eritfrima materia hoc aliquid exifies, id eft,
a
fit
hoc aliquid exiftcns,& parriculare ad in hocinim dijfert vniuer-
differenria vniuerfalis
fale,&fubietJum fer dicere Philofophus
:
ejfe
hoc aliquid,aut non.\\.\\i
qu6d
licct
primum
vniuer-
fale prajdicemr cft
c(Te ignis
non
vniuerfaliter
fcilicet Arcx,fimfliciter,id eft, vniucrfaliter :
didtum
primomodo. Dcinde ciim dicif
Kgnum
fimiliter
ita qu6d
^rtem.
quid
vniuerfali cft materia
:
,
vi^iuerfalis
de aliis,& alianon de ipfo , ficut de priftia materia , quae fupponitur gratia exempli ; idco ad differenriam oportct addere
qu6d materia prima 6t
q.^^ ,/J'"'
„^''*"
:
;
-
;
Summ^ II. 5
aliqiiid
cnflens
Deinde
cum dicit
,
quod non compedc
Cap.
1
117
1.
Tt)Iuet&lL
SVMM^ SECVNDyE
Vt putA fdponibus quodfubiicitur hom»,
1
Ca».
(^ corpus (^ animd :pafio autem mujicum^(jr album. Dicitur autem mujica aducniente fe-
^
cundum iUudn^n mufica ^fed muficum > rion albedo homo , fed albnmmec ambulati»^ aut moltu \fedamhulansy Aut motum, vt illi»um, ^dcunque quidem igiturfic,vltimum
I
fuhFiantia.
II.
Adum priorera efle potcntia
dapUci
prioiitatc.
SrMJdARlVld. Adum priorcmcflc poccntia, diffinitionc,& tcroporCjfcugcneratioDC id ta-» :
c*nmnitim frtiicMitnu
^itMUBoh' mattrit
d*
(fliKmMt»,
Comparat
di(flam prsdicationcm materix ad
prasdicationem paflionis de fubiedo,& facit
tria.
P^° comparat recundum conuenicntiam.
Sc-
cundo fccundum differcntiam. Tcrtio aflignat cauiam didH. Sccunda ibi : ^jucunque tjuCdent. Tcrria ibi
Et reEie itaque.
:
Dicit crgo
,
id cft,qu6d ficut id quod fubiicittir fajfi0mbHs,vt
homo,& corfm,
&
anittut
4//»«w,irafiipple
£to dcnominauuc
:
pajfto
autem mujiatm,
quod paffio dicicur de
fiibic-
autem iUud, fdlicct {vLhv:8aim,adueniente mufica non mufieajed mttficufft^& homa dicitur non albedo.fed album : nee dicitnr amhulatio
,
:
dicitttr
aut mttus , fed ambulans, aut
motum,vt iUinum, id eft,non in abftrado , fed fccundum prsdicationem denominariuam : ficut edam dicebatur dc pracdicarione denominatiua materiac de matcriajo;& idpo quantum ad hoc cft firailitudo hic
& ibi Deindccuradidt
^acnnquevero nonfic fedffecies qu4t^
dam ,
&
hoc eliquid quod pradicatmr viti^
Goraparat hanc ad illam prxdicarionem Ccdifferentiam , diccns , qu6d quacunque quidem igiturftc , fupple dicantur ficut acciden-
BifftrenM iia»rttmfT* 4if*tionMm.
ipfis,eft fubftanria, fdlicet
quod
compofi-
quod
re£}e itaqae accidit illinum, dici fecun^ :
ambonamque
indeterminata. I j
^ando quidem igitur aliquid tia,dr
\
: etenim natura in eodtmfit in eodem enim generefotentia, principium cntm motiuumfednon inAliofed in eodem inquantum
tattuo
idem.
;
Omni itaquetalipriorefi acfut
Rm h
efiautemvtHon. Poftquam Philofbphus dctcrminauit de potcn& adhj abfbUite^nunc determinat de eis com- S«Tm$ itfO' parate. Circa quod tria facit primo comparat ttiui» cr »Om ttmfmrm' potenriam , & aftum pencs otdincm prioris , ti O- frimH pofterioris. Sccundo penes bonura & malum. ftttts frim Tcrrio pcncs ipflim intelle£him. Secunda ibiz (^ ftjterim Quiaautem melior^Temz ibi Inttenitur itaque. Ptima in duas. Primo ponit intentum. Secund6 ipfum probat. Secunda ibi Ratione quidemDicit ergo, qu6d qtioniam determinatum efi , fcilicet iii qa,
:
:
:
caufam didi,diccns qu6d reSe itaque
nam
pro quia,4»j^o , fcilicct tam raateria : quara paflio , qua; prxdicantur Cunr.indeterminatammi
&
acddensdetcrminatur, di£Enicur per fubic«aumzmateria autem p^r id ad quod cft in potcnria ,& ratione hpius.nec hoc,ncc illapradicatur prxdicatione diccntc hoc cft hoc , fcd folum de-
dem
tgitur
dtcendum altqmd
^UH.fdo non,dtclHm
:
quod quandoqui-
ejjein potentia
efi.
Scod Oper, toin. I V.
text.
citur ipfum priui
quia aHus mut/ttionof {>rius
,.
&
coment.
palam
,
,
modis di^
16. qtiot
fcilicet
ex dicendisz
; non folum iRa dequt dicitur principium per"
prior potentia
efi
,
m jtlio,fnquantum aliud, quae di£la efV
potentia adiua, fed totaliter, id eft
,
vniuer-
dc omni principio motiuo,aut immobilitaticft,fiuc fit principium moriuum,fiuc princi-
alitcr
iw>id
pium immobilitatis , puta quictis , aut aftionis, Triorftat m^ 8us rtffeSm qua: cft flne motu , puta intelligerc , & vcUc :
fubdit, etenim naturafit in codepi
,
cimi potenriay w eodem enim genere
fcilicct efi,
&
gener^
fupple na-
quia fiipplcA?trunquc
cft
prin-
dpium motus vpdc fubdit quod natura e(ij>rin~ :
motiuum, fed non
cipittm
^at"fs"^„Z ^"^'^^,f'"*"'^'*'"^f"'i^'»&pajfionesdici iUi"""» > Jd cft,fieri praedicacioncm denominatiuam: tutMnttr.
nominariue. Vltim6 epilogat
ratione
drpthHfaatia, tempore vero ejl quidem vtficy
rura,ipfi potentitt:
efipoten
quando non,dicium efi.
-Affignat
3*
palam quia
nonfolum determinata,qua dicitur principiii
tfrminata fuperius
materiam , (^ papones
dicitur;
fermutatiuum in alio inquantum aliud fed tlttaliter omni princifio motiuo,aut immobtli-
terra,aut lignain:vlti7num,Cdlicet in talibus
&
fubftemitur omnibus aliis efi materia , fcilicet prima,& futftantia materialis,qu2 fupplc non eft compofira , nec dc fc in aihi , per quod differt a primi^. Dcindc cum didt:
Tex,co..
tum quot modu
prior efi aElus potentia. Dico autem potentia
quinto huius,
"Bt
ia
QVomiam autem ipfumprius determinar
^>^ ^" adu:quaccunque vero nonjicpradtcantur, fed illud quod prasdicatur eft quadam fpecies , hocaliqmd^A t^,a\.\({U2.fubfiantia materialis,putz
dum
obiedionem
,
nmdum
tia,& paflioncs defubiedojv//«w>«»,(cilicet
potcncia:. Soluic
&
mum materia,cjrfubfiantia materialis,
fubftemirur
omnis
cfTc rcfpcftu
concrarium.
quod fic
fupple prafdicatxir materia de matcriato.vf ^«/
f^
men non fcmpcr vcrum
quamum idem
in alio;fed in
eodem in-
inquantum huiufmodi, vc habctur i. Phyfic.text.3. Ex quo patct quid cum natura nonfblum fit prindpium motus,fed etiam quicris
,
qu6d
,
id cft,
non fblura cfl prindpium imHoc prafmiflb/ubJit quod intcndit fimilitcr potenria
prindpiura motus mobilitaris.
quod omni
;
fed cciam
fit
itaqtte talt potentiapriorefi-a^turoir
tioneM cft,diffinirionc, &fubfiantia,ide{t perf<;dione tempore vero efKicUm efi, vt fic, efi autem vt w»,ficnt patcbit infira. Ddiidc cura dicic :
Ratione quidem igitur quia prior palam, , itamfercojttingete acJu efiepofisbtle Ee X
cfi,
quol primi
fotttuis tri^ flext
:
frimo pofsihiUy futa dico ^eMJicatorempoten* 'temdMJicare,rJrfjf€cuUtoremffeculari,&vi-
videri^eadem autem ratio, (^
iff
quare necejfe ratio/fem prMexiliere ^
&
Jtkile poteffs
aliu
,
:
:
Metaph.
Lib.IX.
518 ^..
:
notitiam notitia.
«nen hoc
cft
verum fimphcitcr ; vndc
fubdit :fed
funt priora temporealtera entia in aSiu {cihcet agencia ex cjui-
qu^exiftunt in potentia
his,Cci\\cet
bus faBafunt
h
qus
,
ifta rediitfla fiint
ad adum,& ideo fimphcirer loquendo ens in adlu eft prius ente in poremia. Vnde fubdit vnani bo/^ r b onam propoiinonem Jemper enirn ex ente pote•
:
Circa gifod
Probat intcntum.
tria facit:quia
prim6 probat prioritatcm dimnitionis. Secund6 temporis
difjini-
tiont gfiedit.
fiftit
ratio
poiHbiJis.
aBu ak aSu ente,(]uod
ipfum agcs, homo a5tu:
&
mouens autem, id eft,agens eC^iam ens in aU:u:di-
Illudeft priusalio
quod
,
& perfedionis.
& diffinitione pcr & non cconucrfo fed per aftum & non econ-
ratione
,
,
aliud habet diffiniri diffiniri
:
crgo &c. Dicit crgo , palavt ^uidem igitunquia /iipple adus eft prior ^ftam potentia ratione,nam pojfibile eji quod primopojfibile per €on~
uerfo
,
ejfe aBtt, id eft, qaod prjma ratio pollibihoc eft,qu6d conringit ipfum agere,vel efle
tingere lis
in
in a£tu,puta dico qni tdificat ejfepotentem
r^difica-
& fpecnlatorem Tpotentem fpeculariy& potens videriyeadem ratto & inaliis.-quare ne,diffinitionem zibispr^eefirationem, id ratione potcntiae & priorcm extfiere id
vifihtle
re,
efi
eft
cejfe
efte
cft,
,
notitiam notitia tentia,
}
id eft
qaod
atShis fit
&quantum ad diffinitioncm,
ad notitiam.Deindecum
prior po-
& quantum
tc
primo reducicur fupple ens in poictia ad
Rum autem
efiinfermonibui de fubsiantia, id
vt ab agente,
&hoc
fit in potentia ; tamen fimphciter aliquod ens adu, puta agens , quod ponitur idem fpecie cum genito , eft prius tempore quam ens in potentia. Qualiter autem tam in generatione vniuoca
re
quam inarquiuoca eft aliqua fimihtudo intergcncrans,& genitum,vt fic gcnerans,pollet dici aUquahter idem fpccie cumgenito, diftumcftin fcpcimo,& habet in 1 2. adhuc amphus declarari: Deinde cum
dicit
dicit
quidem homine iam entefecundum ac{um,& frumento,& vidente pritis ejitempore mate-
nam
(Jrfemen
,
& vifum, qua potentiafunt
homo , drfrumentum,(jr videns^nondumautem a6fu yjedhis tempore priora altera entia a6iu ex quibui hacfa£lafu»t. Semper enim poteltatc enteft a6tu ens ab a£iu ente, vt homo cx homine,mificHs 4 muftco ,femper motiente aliquo primo , mouens autem aiti»
ex
^
ejfe
videtur impofsihile
iamefi.
ViSium efiautemin fermonihtM de fuh^ quia omne quodft ex aliquo , (^ ah ,
Jlantia
aiiquo,& hocfpecie idcm.
quam aut citharadum
dtfcit cithari\are ifmiUter
autem
& in
Declarar intentum in quibufdam
aliis,
potentiis
quod
&(kims,dicens,i]uapropter,<]a\z fupple fic eft
quxdam
potentia:
puta artes acquiruntur pcr
,
adus, vt oftenfum fuit fupra;ide6 videtur impofftbile ejfe aliquem ddtficatorem ejfe , qui non
qaod
in
iftis
j ^^^
j^
huius 9. -^^ui
eft
f"'"' '""?<>'''
^^^']f fifn
"[-i^
tmni.
a6lus prxcedit potcntiam, ;
vnde
addt-
fiibdit:;7
fcens cithariz.are citharizJins, id
eft,
exercitans fc
in aftibus citharizandi addifctt cithartz.are:fimiliter
autemcfi tn
tencia
&
qui non cithariz,auit:
,
addifcens citharizare citharizans ad-
altis, fcilicet
infert ex praedidis
Probat quomodo adus (It prior potentia , tcmpore,& generationc,& quomodo non. Circa quod duo facit:prim6 oftendit inientam concluupncm.Secimdo remouet quandam obiedtionem. Secunda ibi Fnde SophiFftcM. Prima in duas; prim6 declarat intentum in potentiis paOuiis: fecund6 in quibufdam adiuis.Secunda ibi:^«<«propter , &videtur impojfibile. Dicit ergo, qu6d
34
effe,
qui non adificauerit quic'
,
etiam in cifHem numero Text.c.14.
cum
efiidem fpecte ,fcihcet
eo , quod tit , vt ibidem expoutum fuic. Ex his ergo patet,qu6d liect idem numero prius tcmpo-
adificatorem
,
eft,
ex aliquo, Ccilicetvt materia(^ ab altquo, fcihcet
Tempore vero priusfpecie ide agensprtHiy fed numero non, Dico autcm hoc , quia hoc
ria
adlu:
in7.huius^cext.c.ii.& inde,<juod ornne quodfit,fit
^afropter j5
eft
fcihcet in potentia fit upple
ihi:7 emporevero. Tcrtia ibi : y4t vero &fuhftantia. In prirna parte intcndit talcm rationem:
potentia habet In quo con-
,
muficus fupple in potentia/f muficM in aiiu , seper mouente atiquo prtmo,id eft,ab ahquo mouc-
prioritatem fubftantiac
tiam
Tcrti6
gencrationis.
vt homo
Secunda
prioritateivi
feitr* po'tn-
&
fiate fit ens
N*f**»'»«/w. potftio.
^ '
muficum
:
fic
artibus:hoc autera
didiim enim xCtn
fuit
muficum
,
,
quod po-
a mufico in
adUjDuta addifcendo a doftotemon potcft autem addilcere arcem , nifi exercendo adus arcis , fic eciam in eodem numero a6tus prarccdit potpntiam. Deindc cum dicit
&
:
Oflendit
ifuandt
nciM fupple a6tus
frtcedit tem-
^^g„j ^y^^ „g„ numero, id eft
*
prius
,
agens vel ens aftu
non idem numero eft quam ens in potentia , quod exponit cum
quofieft
V^ftlm
idem efi prior potcntia temporejpecte
>'iei" fpecic ,"fed
Dtco autem hoc : quiahoc quiuem horntne Cimilitet frumento, iam ente ffcundum a^lum , materia leC^edM vidente pritti efitempore,
fubdit
:
&
&
Ixomims,
& & femen refpedu frumenti & vtdens; ,
nondum autem adlu
, reddendo fingula fingulis. Vult dicere qu6d rcfpedu eiufdcrn in numero potcntia prarc(?dit adhim temporc:prius enim materia fujt »« potentia ad hominem,c^im elTet adtu horao , & funiUtct cft dc aliis cxcmplis non ta:
Vndefephiliictts
elenchtn faSit4i
efi
:
quia
non hahens quis fcientiam faciet cuius fcientia : addifcens enim non habet.
efi
Remouet quandamobiedionem. Circaquod duo facit:prim6 obiedioncm pracmittit:fecund6
& excludit.
Secunda ibi Sed quia vnde fupple ex prxdi«Sh's Obiicit confaBus efifophtfiicus elenchus , id eft , fyUogifmus "a diaa foipfam foluit
:
eius quodfit. Dicit ergo,
verirati concradicens apparenter,
quem
ponit di- P""^"*=-
cens:quta non habens quisfctenttam faciet id cuius efi fcientia:addifcens
obiedio
;
enim non habet :fotmetm
Addifcens artem operatur
adum
fic
arcis
te : fed addifcens artem non habet artem:ergo non habens'artcm operatur ^ftum artis:
fccundum
quod
videcur falfum. Deinde
cum dicit Sed
:
Summx 11 SfJ quia eitu
}S
^
tjuodjit
,
Cap.
faBum efi altquid
quod mouetur motum efi ali^uidipatamautem in h^, <]Utt de motu hcc,(jr totaliter eitts,
difiente necejfe habere aliquidfcientiaforfan. T.com.1
5.
Sicigitur
(^ hocfalam , quia (^ a£lusfit
,
frior fotentia
Umpus Stlutto ohie-
Sitnu.
fecundum generationem
,
didbm obiedioncm
auie {bUitio In hoc:nam ficut ptobatur
6.
:
ftat
Phyfic.
facerc opusartisjlicct
non
fa
ficpcrfcdc.ficut
bcret pcrfedam artcm:ficut illud
quod
fi
calcfit
hapo-
rcft aliqualiter calefacerc , quatenus iam aliquid habet acquifiaim de calorc ; licct non fic perfe&e calcfaciat.ficut fi pcrfcdc habcrct caloremA: eflct iam in tcrmino motus.Cum ergo dicit qii6d addifcens artem non habct anem,cft vt ficcft vt
nontnon habctquidcm fccundum qradum pcrfc6him;habet tamen aiiquid de arte lccundum gradum imperfedum;& ratione huius poteft facere opus artis:h'cct non ita perfcdc , ficut fi haberct
Non ctgo fcquitur conclufio , qua qu6d ahquis non habens ancm faciat adhim artis. Dicit crgo , quod quia eiiu tjnodfir,
totam artem. infertur
,
aliijHid facluTn efi,& totalirerM eft,vniuerralitcr, eiui qttod Tnouetur,alitjMid efi
hoc
iit
fhun
de motu, id
ipfij
eft
,
Phyfic. text.com.7.
6.
inquam
fic cft
motttm,palam autem
quod hoc cft manife-
& text. com.jz. qiua
necejfe efi difcentem habere
,
ali^uidfcietix ad quam/cilicetmouetur
cerc adhim anis. ConcUidit ergo Efihgut.
fbrfan
quantum ad
to-
&
tumprsccdens qnare fi igitur hoc, fupplc verum cft, falametiam: quia aBu4 fit prior potentia fecundum generationem,& tvnpxs. A3tu frtaNotandum , quod non cft inconuenicns cundentts hMhitut tfffeque- dem aibum fpecie circ a potcntia habituata , tesfunttiuf- non habituata , licct non asquc pcrfedum , vndc :
&
ene exMtniiMbit.
ritate rarionis,
prio-
a
& prioritatcm temporis
,
fiuc ge-
primus adhis generatiuus habitus eft elicitus a potcntia nor» habituata nihilominus tamcn cft eiufdem fpcciei cum adibus (equentibus, qui cliduntur apotentia habituata:nam adhis habct fpc:
cificari principaHtcr
cx obiedo,
fi
MSm
,
tenria,
intcntum pcr rationem furoptam cx
aliquando in
fumptam cx
a<Shi
:
fcamdo per rationem
parte incorruptibiUum, qua: fcmpcr
fimt in a(^,vt ad corrupribilia comparantur. Sc-
cunda ibi Atvero,& nmgisproprte. Pri.ma in duas fecundum duas rationes , quarum fecunda ponitur ibi:£r quia omne. In prima partc iutcndit talcm rarioncmcUlud quod cft pofterius gcne:
rarione
,
cft prius fubftantia
& ptrfc«5h"one
,
zdaxs efthuiufinodi refpedu potentiarjprius cft
gcncrationc aUquid in potentia
adu Ergo &c. Dicit :
eft prior
fit
in
ergo quod non iblum a£his
potentia ratione,& tcmpore fed at vero, §^tmtdtpo-
&fMbfiantia, id
nam
quam
fcd
:
cnim
cft,
pcrfedione primum ejuidem:
pertorM gene-
&
TMiione fumt
pofieriora qeneratione funt priora fpecie
fuhfiantia,id eft perfcdione, vt virpueTit,
,
&
frrtrM pnftho- Qiene.
mofpermate:hoc M»»i,fcilicet vir,& horao iam habetfpeciem,\A. cft,perfe
fe<5ti ad perfc
potcniia;crgo crit prior potenria perfedioiie.
Videturautcmpropofitio Philofbphi fa:quia
Ci
efle fal-
Prtceffuiper-
ficjergo accidens eft perfecHus fubflan- feSionit n».
da , cum fitpofterius generarione quam fubflanria. Diccndum quod prius, & poftcriusduplicitcr fiimi polTuntjVcl in eodcm gcncrc,vel in diuerfb:
turMlis quitf
propofitio crgo Philofophi intelligenda eft dc Trius (^ / rel="nofollow">«• pofteriori qujc funt in eodem gcncre: fterius hMbet ,
&
priori
enim, quod eft poftcrius gencrationc eft prius pcrfedione nam natura procedit ab impcrfedo lic
confidrrMri duflititer.
:
Videii.d.^.
ad perfe
de fubftantia,
Deinde cum
fito.
& & accidcntc in propo-
dicit
& idco mancnte
codera obiefto erit idem adus fpcdc:hcet potcntia varietur pcnes habcre habitum , vd non haberc:fed
fiuc
Oftfdtl prio^
rilMtrm
nunc probat prioritatcm rubft,antiar, ftcunJu per^ feiHtnem rtperfc€bionis. Circa quod duo facit:qiiia pr ifpedufotitiM,
ncrationis
& quam
addifcit, 8c idco fupplcratione huius poteft cxcr-
tMtnen
(iem, illud 'vero mjj.
partc corrupribihum, qujc aliquando funt in po-
quod ante omne quod eft
ita
de tcrmino ad qucm.id eft,dc anc illaqua addifcit:noncft inoonucniens fialiqualircr potcft
?uod
'virpueto.c^ ho-
qucm
e{Ie,&:
fpeciei,
ftint prioray-vt
mo probat
&
dem
& fulfHantta
text.c.7. 87. omne quod mouctur partim habet dc tennino a quo^&panim habet dc termino ad i
36
mofpermatCyhoc quidem enim iam hahctfpe-
Poftquam probauic Philofcphus dc
& «xcludit
,
nabct aliquid de tcrmino, de fadlo eile, fcilicct inpcrfcdc.quia igitur illudquod fit , &: mouctur addifcendo aliqiiam artcm,aliquid habetde fadlo
mrtem ^»Buntiin,
AT
c^
&
difc€»s hMhtt
319
vero (^ fuhfiantia primum quidem, quia qud generat ioneposieriora,Jpeciey
:
Soluit
II.
quzratur vtrum primus adhis generaopus anis , dicoquod non , fed fi-
tiuus arps ui
f/
quia omne
ad frincipium vadit quod
37
fit,&finem;frincipium enim cuius caufafinU vero cuius generatioifinis autem acius.c^ buius gratia fetentiafumitur,
roilis.
Ponit fecundam rarioncm
SVMMiE SECVNDiE C A A£him priorem aiSionc
lcm
III.
P.
cfle potentia
,
nnmancnte,&
,
& dc
tranfeuntc.
&
potcnriis. Scoti Oper. tom.
,
Timis p*T-
ponit radonem:fecund6 probat minorcm,fcilicct
quod adus habct rarionem finis. Secunda ibi: Non enimvt vifum.Dkk crgo, quod etiam fup-
SVMMARirM. quam
intendif ta-
lilud
&
perfcdHonc
Aftuni cfTc priorcm potcnria , pcifcdionc, probat duplici rationc , induftione tam in aftiuis
quam
quod habet rarione finis eft perfedius feHior his his, quac funt ad finem:fed adus habct rarioncm qut, funt ud finis , potenria habct rarionem cius , quod eft ipfum, ttiam mSus perfhad fincm:ergo,&c. Circa hoc fic procedit:prim6 Uior t*titi». :
in pafliuis
ple idas eft prior potenria,pcrfc
yadit ad principiHm finem-.etenim pro quia,/»» cMttticaufa fupple aliquidiit princitjModfit
&
efi
piMm : namvtoftenfiim
eftin y. huius,t.c.i.& i.
fiiiishabct rarioncprincipij,&caufarjidc6 fubdit,
E
C
}
quod
Al.
quod
cif
adusficfinis potcntia: cr-
go prior& pofterior.
;
;
:
Metaph.
Lib. I X.
j^o
&
idco finis habct feneratio efi caufa fifiu j tationem pcrfedioris :a(it*saMtsm eft finii pote»fia : ex <j\io feqiiitur qu6d acSb^s fit pfior pocen-
qu6d
xiajcrgo perfe(^ior.
Deinde ciun
Oftendit propofiftim a(5tus cft finis
reddidtjfe
dicit:
,
No»
etfim
vt vifum habeant, vident ani-
Probatminorem rationis. Circa quod tria faprim6 probat a£him habcre rationcm fi-' (ecund6 probdt hoc idem jiis modo indudiuo roodo fignito , id eft, a figno terti6 probat hoc idem modo fyllogiitico ducendo ad inconuenies.
eft:qu6d
fic
Ar^mt ai '!'""
^"* foientix\ide6 docentes putant finem
id eft
ad fincm perueniile
fe
,
ftruxerLmt agentem,id
maliasfed vt videant,vifum habent.
modo fignificatOjid eft,k
figno, dicem-.quapropter^c^xxiz fupple
*f*V*h
"'
cum inr
difcipulum operantem
,eft,
a(Stum artis,!T »^pcruenit ad finem
ouando confequitur , & attingit a(Stum,& hoc eft fignumquod.adus habet rationem finis. Dcindc
cum
dicit
cit:quia
:
:
TtttutU ra- Secunda ibi
:
.Quapropter
& docentes. Tertia
ibi:
tioTuAtUsdu'
j^amfinon. I^rima in duas primo oftendit pro&tAd,»aM pofitum, inducendo in porentiis irrationabiUbu? :
ptfiuu f*titit.
tftendit
ide i. Ethic.
t*t *•
naturalibus:fecund6 in rationabilibus acquifiris, Sc vtracque fimtadioae tentiis
pafl[iuis.
:
tertio
Secunda
ibi
:
inducendo in poStmiliter autem.
Tertia '•^v.Ampltiis materiaJDicit erpo,qu6d
fiip-
ple bene di£kum eft
qu6d
non enfm animalia
vident,vt vifiim habeat,id eft
a6tus cft nnis potcnti^:
potentiaiTi vifiuarrt;fed vifixm
habent , vt videant
id eft,qu6d potentia ordinatur ad a6tum vt ad finem,& noneconuerfo. Deinde cum dich
Similiter
j3
autem ,
^ adificandi fcientiam
^
Theoricam vt fpeculentury vt adifcent , fed non fpeculantur , vt Theoricam habeant niji meditantesM autem ntnffeculantur^fed inquantum fic , atft quia non egent ffeculari.
«» fttettu aiir Jfn^»^'*»*^
ittt
probat
inducendo in potentiis adiuis rationabilibus acquifitis,dicens q u6d fimiliter au^^ hommes lupple habent Jctenttam adtjicandt, Oftct)dit idera
latiuam, ,vt fpeculentur.fed non econuerfofpeculanturrvt habeant T%eoricam ,nifi meditantes , id eft, quando addifcunt, &meditantur ea qujepertinent ad fi;ientiam,vt fic acquirant eam:^t autem non inquantumy^tf£-«/<»«/»r,riipple fimpliciter,&
perfe6te
;
fed inejuantumfic, id eft, imperfe(Stc,
fecundum quid vt pra:di£tum
fuit
nis
:
men
autem
afltts
Prepterquod , dr no~
opus.
dicitur ai^ttsfecundum opus
&
^ tendip
,
versus entelcchiam. Oftendic qu6d a(5tus habet rationcm finis mor doSyllogiflicoduccndoad inconueniens. Circa
quod duo facit primo facit ipod di(ftum cft fecundo quia raentionem fecerar dc operationc &:
:
&
operationem in tranfeuntem in ihi: ^uoniam vero efi horum. namfi non efi ita, fcilicet qu6d finis
a(Stu,diftinguit
manentem. Secuiida Dicit ergo
:
& perfedtio fint in a(Stu,fequitur fupplequodnon apparebit difFerentia intcr aliquem fapicntem &
In ttxtuGr^r
aliqucm infipientemiideo
EVSc
dicit qu6dP
quidam ihfipiens , erit Aiercurius qui fuit quidam fapiens non cnim manifefius fupplc erit
fuit
;
non eft propter aliquam indigentiam (cdeft iam fcienria hab:ta & acquifita non fic autem fpeculantur addifcen esjfed proprer indigentiamicientias acquirendse. Deinde cum dicit: ;
vti
Text-C.i
6.
:
jim.pt ius materia potentia efi^donec vfniat
adjpectem , quando vero a£lu efi tuncinfpecie
:fimtUter autem
^ in
^
aliis ,
interius,
quemadmodum
ille,
id eft,
quod non crit
manifeftum,fiue habeat fcientiam interius quantijm ad cxteriorera,ficut nec
illc
:
fiue
quan-
Pafronos. Ratio
huius eft;quia non per potcntiam, fed per a(ftum fcientis manifeftatur aliquis id cft,operatio efi finis
,
efife
fcies:ofus
entm
fcilicct fcientiae fa(3:ius:
Ofus autem,id efl.opcratio cft quidam a^^us. Pro^ fter quod,vt di(5tum fuit fBpra , nomen ailus dicitur fecunditmofus, id eft,fijmiturab operatione
& motu, & tendtt entelechiam
,
id eft
,
id eft,ad
,
deriuatur inde versits
formam
quaz' dicitur ente-r
lechia, id eft, a(Stus.
SVMMARIVH' ^.n 3z
qi. &; qiiodlib. 1
QVoniam
fotentia donec veniat adfpeciem, id
eft,
formam:
^uando vero aEiu efi ; tunc efiinfpecie, id eft,fub (otma.: fimiliter autem efi in aliis, cfuorum mofttsefi fifiis, id eft, qua: mouentur proprer finem: jiam omnia ordinantur ad a(5tum,vt ad fincm mo-
&
Patet ergo cxhis,
Deinde cum
quod
a
dicit
(ffienderint^putantfnem reddidijfe,
.
.
art.3.
ver)> f /? horum
quide vltimum nul-
a vifu opus. Aquibufdam ve^
aliquid ab opere,vt operatum,vt ab adi^
domus prater adifcationem tamen non minus hic quidemfnis hic autem magis
fcatoria^
:
:
fnis fotentia
efi
:
nam adifcatio in
ttdifcato^
(^ fimulft^^ efi cum domo. ^orumcunque igitur aliquidalteriiefi, quodft frater vfum. hornm aSius infaclo efi, vt adifcatio in adificato^& contextio in contexto -^fimiliter autem,& in aliis, totaliter motus in eo quod
^
Profterquidficut docentes oferantemcum
r^fimiliter.
3
•
vftts^(jr vifusviftOyfjr pr^terhanc
rofit
tix.
(&
liimfil alterum
Oftendit idgm induccndo in potentiis paflljiis , dicens qu6d fupple Amplius materia efi itt
-ius.
immancns & tranDoi^orem i d. 5 q. 9ad3.& ^.dio.q y.&d.ii. q
Explipatur aftio
fiensjdc quibus vide
quorum
mtftus efifnis.
& natu-
habetur
Pafpnos
Mer
curiitf.
Mercurius in fua fcientia,etfi exterius fcientia aut
(jiiianon egent fpectilari, id eft, (peculari fimpliciter
co
:
aut pro (ed,
:
59
,
rumada(ftum fpeculandi interiorcm
quod diSum vtitdificent,& Theoricam,id eft,fcicntiam fpecu'fi'
Namfi nonfit ita^Paffonos Mercurius erit. non manifeHumenim dr fcientiafi interiui aut exteritts quernadmodum ille,optt^ enimfi-
mouetur.
^orum vero non efi aliquodaliud
opus prxter aiiionem in vifio in
vidente
,
ipfis
exiHit aifiOy vt
f^fpeculatio in fpeculantey
&
Differemia fafientis
^
infipieiif
at-
tenditur /«-
»«
eptrari.
Summ^II. ^ vita in anima
tjuare
:
Cap.
&felicitaf
,
,
vita
riamque (jualis ejuxdam ejt. T.c. 7-
manifelium eji quodfuhliantia^ eji. Secundum hanc ra-
c^uare
1
Jpeaes^a^fts tjuidem
ficri;non dico ficri fuccefRuc,quia operatio cft indiuifibilis
;
pendcntia
cft
vfjuead eam qu£ ejifemfermouentisfrtncifium.
idcm,
Quia locurus
40
fuerac de operarione
dlftinguit
,
ipfam in tranfeunjem
& permanente. Dicit quod
quomam
id eft,
vero horum
,
potentiarum adtiua-
rum,vel adionum,vel operationum^«i^CTw vlti-
mum vJm jlclionii aliit
"Verumtamen opcrario quandoque adtio nominamr:habet cnim duas conditioncs, in quibus conuenit cum a6b'onc. Prima eft qu6d femper eft in
a£fttif>otentia^
quod vltimus finis eft folus potenris,& non aliquid exterius opcratu,i/t
vfus
id
,
fcd fic eft in ficriquia in continuade-
ficut cft
nis in
nam adio
jiens,ty'
auibiifdam
litas.
fupplepr^-
teft diuidi in
immanens habcns rationem
•y^Ojfcilicet potentiis a<£tiuis/f altud,
ipfam adtionem, vtab a.ne adificatona fit do-
ter
tamen mn mimagis finis : hic autem quod pr^ter hanc difFe-
mus prdter
quidem
finis
potentiie
efi
rentiam
potentiarum
id eft
,
,
fubdit,
adiuarum
ipfe
,
acShis
non minus eft finis hic quam ibircuius caufam fiibdit: nam ttdificatio fimul fit & fimul efi cum /iomo, ex quo patet quod fi dorous, fiue quodlibet
ad cau-
M'
OperMtU citur
tt&i»
propter
dnt.
Vidc3.
&
:
tranficns cft verc aftio dc
generc a
modo
Alio
aitio dc generc
adtionem immancntem
fit
nerttem
(^ tranfeuntem
& tranfeuft-
ficatitnts alie
m*do gtneru in ffecits.
fcd etiam eft
indudam in ipfbmct agente.llla cnim
ad formam
forma
nU i>t imtn»'
verc qua- vn» modo eft voeif infigniadionispo-
:
;
4
eft
tem jficut fuperius in inferiora quia non folum adVio dc genere a£tionis cft ad formam indudam pcr monun in paffb alio ab agcnte
ia
quodl. q.i}. an,}.
Diuifio oMi*-
intclli-
fi fic
gatur,noncft gcneris in fpecies;fed vocis in fignificationes
Uter diffe>ut.
& feciHidum
tei confetuatac
tranfeunrcm,& immanentcm,
immanes vifmvifio, &prner hanc, (cilicet vifione nutlum (y ali» nan- alterum opmfit a vifu ideo; ifta operatio eft ; finis:
depcndcntia
,
pofitum in fuo clTe;& propter iftas duas conditioncsoperatio poteft dici adio, ficutpropter cafd^ dicitur a£his fecundusi& tuc ifta diftindio acho-
.eft ,
&
ad eandem caufam
fam conferuantcm. Secimda conditio cftjquod opcratio tranfit in obieftum , ficut in tetminum, licct non accipicntem ef!e pcr ipfam;fed prarfup-
efi
qua-
ii\
quia /cilicec ipfum opcrans pcrfidtur vltimate.
vtitjue t^uia priorfuhfiantia ejt
tionemfalam
1 1 1.
abfbluta, quae cft opcratio inamancnsciim
quod
noiia,oporrct
nis propric di
fic
ccnninus alicuius
a
quam accipic elle. Quando
,
ah'ud sdincatuni cft finis
adus fit etiam
:
non
finis potentiae
:
extluditur quin
fubdit etiam
quod
quoruTKcunque igitur potentiarum eft alicjuid al-
quod fit prarter vfum,id eft, praeter ipfara a(^ionem , hoaim a6tus,id eft, adio , efi infaBo, terum,
& contextio in contex& inaliis, & totalitcr, id cft,
vt adtficatio in adificato to
:
fimih'fer
vniuerfaliter
rum
autem
,
motuseft in eo^quod mouetur:^>willis potentiis , quarum non efi
ver6,id eft,in
ali^uod aliud
optti
prtter aElionem:in ipfis,CciUcet
vidente,& Jpe-
figentihas,a5iio exiflit, vt vtfio in
culatio in fpeculante
,
& vita in anima
pervitam inteUigaturfecundus adus
,
,
ita
putaopcra
yiix.quare &: fupple faslicitas eft operatio
efi
imma-
namque pro quia,fiipple/i/
nens in agente
quod
;
&
&
&
cnim.
Non
efialiquidaliud
eft
rationcm;& fequicur quod, vifio in vtdente:
:
habetur crgo ex prsdidlis quod o-
pcratio quasdam eft imraancns liens Efiloim.
,
,
quod mamfefium eft quod fubflantia,
eft,perfc£tionc,(^ /^c«w«i«»» rationem, id cft,dif-
finitioncm,d" etiam tempore, vt diximut : femper
aBiu alius anfecundum qucm lcilicec agens eft in adu , & hoc vfque ad eurn aElum , qut eftfcmper mouentU primum primum cnim mouens eft in adu tantum quia nihil tranfit de potentia ad a-
enirn prjtaccipitur,vel prarcxigitur
4il Al.piincipiu. //J
aclum pu-
rum
dur.tt-o-
&
P^rfe.
ciione
omni-
"' bui
pricrem ttrminatur
altum
,
potentiartem jj>
»ciuum titudo.
miil-
iftis
exiftit
aEHo,vt
fic
ccnninusproduc^ius.
probatur ex con}«
cfle potcntia
paratione ad corruptibilia.
SVMMARIVM. AftumefTe priorem potenti:E pcrfc<3:ione , probat comparatione incorruptibilium, ad corruptibilia , refpeftu quorum funt ficut a<Stus Explicat potentiam contradiftionis,qu2E fecundum quid tantum competit fempiternis. Inferc cx didis quatuor conclufloncs.
:
:
,
nifi
per ens
quendo adus
cft
adu
&
ATvero,(^ magis proprie,namfempiter'
ideo limpliciter lo-
napriorafubiiantia funt corruptihili-
priorpotcntia,etiamtcmporc,vt
Itbus lejiautem nihil potentia fempiternum.
;
4i
patet cx pr^didis.
Notandura,qu6d dupkx eft aClus quidam cft produdus. Primus a£bus ; quidam :
smnium
A<5tum priorem
qua:dam tran-
&fpecies , fcilicct formac/? quidam atlMi : palam etiam quia abtus eft prtor potemia fubftamia , id
te
in
exprimic quod vifionera
Cap. IV.
, vt in fubicdo ; tranfiens autcm in ipfb operato.Vltimo cpilogat quantum ad prajcedcn-
disens
facis
SVMMiE SECVNDt^
pcrante
tia,
aEtionemt
vocac a(5tioncm immancncem,non auccra aliqujjn
& quod opcratip immancns eft in ipfb o-
,
vbi
aliam,cuius vifio
&
erit in farlice
optts prtiter
id cft,aliquis cerminus operacus pr<jccr ipfam opc-
:
piendo vitam,firailiter pro fecundo a£hi:confiftit eperatio (^ enim in fpeculatione ex i.& lo. Eth.c.9.& c.io. vit*ferfii}i. ideo fup.cum opcratio fit in operante,faElicitas VelifitM
crgo forma cerminans a
produdliuus
propric dicitur aiius produdiuus:fecundus
a(2:us
propric dicitur opcratio intrinfeca,& imraanens.
Poftquara Philofophus probauit adura
&
priorcmpotcntiafubftantia, rationcra
fumptam ex parte coiruptibilium
aliquondo funt in poteniia
,
aliquando in
£c
cffc
°J^^"' 'J^ ,^^.
perfe<Slione per ^^^^^
4
,
qu;e
a
iiunc
ruftibiUitm «feratitu.
:
IX
Lib.
3^x
;
Metaph.
idem per rationem rumptam ex
niuic oftendit
cft finuil
git non ejfe-.hxc
vt ad corruptibilia comparantur.Circa quod duo facit:prim6 oftendit veritatem propofiti intenti:
autemnon
fecundo exdudit falfitatem cuiufdam Platonici didi. Secunda ibi Si ergo alic^uAfmt. Rrima in tres prim6 facit quod didura eft fccund6 concludit ex di£bisquafdam conclufiones tenio ex-
gerenon
:
:
:
:
ponitqnafdam comparationes inter corruptibilia incorruptibilia,de quibus fecerat mentioncm. Sempltema Secunda ibi Nec eorum qm. Tertia ibi Imitan^ frior* cirrru- f^y autem. In prima parte intendit talem ratio-
&
:
:
^^^
Sgjjipiterna funt priora corruptibilibus (c-
.
&
perfe6tioncm : fed femciindiim fubftanriam , pitema comparantur ad corruptibilia.vt adus ad ad potentiam quia (empiterna funt femper zQx\, nonin potentia;corruptibilia vero funt in poCtrruptibili» funtinfoten- tentia ad e(Ie,& non elTejergo adkiis eft prior poti» lU fjfe,^ tentia fecundum fubftantiam pcrfedionem. **" '»*' Circa hoc fic procedit:prim6 ponit rationem:{ecundo fubiimgit minoris pirobationem. Secunda :
&
&
ibi
:
Ratio vero. Dicit ergo,
prius
;
quod
veroy&ma-
at
fupple oftenditur fupple
gii proprie
quod dicit pro tanto , quia in
fic
ifta
quam
ratione
& potcntia in
quae {equii:ur,non fijmuntur adtus
enim duo aequipollent:c-w»w^f«/
ejje ejt
& fecundum quid contin-
puta aut fecundum locum ; vt fi contingit aliquod corpus non eftc in loco , tunc cft ejfe,
fccundum locunvfimilitcr autemfecHndum (^uantum^ut fecuy/dum ^«4/f,quodlibet Omni» fim' fiterna fri~ cnim horum modorum eft aliquid corruptibile ter primum fecundum qwd:Jimpliciter autem, cjuod fecunditm funt eorruptifHhJlantiam, fiipple poteft clle,& non efte. Con- biiiafuHndi clud) t ergo intentum quod nihil incorruptihilium quid, ticet corruptibilc
fimpltciter tet
ejl
quod omne,quod
ex didis
quantum
h'.u'ufmodi
eft in
corruptibilia virtu^uiter.
ficut fixpple fiint
,
& in hoc tangic totam
,
Deinde cum
rationem
uerftliier lo-
quatur prop-
fi
ter InitHiiitiiu.
fubditautcmquod alitjuxdiomingit, id efkjfecundum cjuid nihil prohthct , fuppk ipfa incorruptibilia elTe in potentia , vtfecu»dum quale, autfecunditm vhi. Patetenim quod Luna eft in potentia,vt a Sole illuminetur , & ctiam Sol eft inpo-
quando
tcntia
vbi Orientis,qu6d
eft in
in vbi
fit
Occidentis:o»?«<^ igitur fupplc fempiterna,& incorruptibiliay«»?
minor rationis
a^u
vt huiufmodi
,
:hxc
fiiic
principalis.
Notandum , qu6d duplex
eft efte
,
lcilicet efle
& fimplicirer,& elTe accidetale,& fe-
tia contradi-
dm-
iiitnif
poteft dici in pp- flex.
tentia contradidionis-dupliciter correfpondeter, fcilicet
velquia poteft
efle
,
& non elTc fimplici-
SempifemM noncflc fccundumquid non fint in potentia con- funt in fo-
ter:vel quia potefteflc,&
Scmpiterna crgo
dicit
& hoc
,
fimplicirer fumicur,id eft,fecundi!im fubftantiam:
cundum quid:fimiliter aUquid
fempiternum in potemia
potenria in-
eftcorruptibilc
,
6iccns:mm fempiterfiafttf/t priora nihil
rhiUfofhMi nonita vni-
ens in potentia Jimpliciter.nun pa-
fubftanriale,
fuhjlantia, id eft,fecundum Cahfkaniizmieji autem
duflex.
corruptihtUyaut fmpliciter , aut
hoc tpfum cjHod dicitur,
eodem ffcut prius,fedindiuerfis , &arguitur per rationem magis euidentem.Ponit ergo rationem, corruptihiUbits
CorruptlbiU
contradidionis:quia pofflhile ejfe eontht-
parte incorrupribilium,quaE femper funt in a£tu,
pttmbHs.
:
etfi
,
tentia
Ratio vero httc omnls potentia. Jimul con^^ tradiSHonis
^c^uod quidem enim non poffi-
ejt
bile exiFiere^non vticjue exiFiet in ali^ucpof-
fibile aittem
omne
idem igitur pofibile ejfe,^ non
wro non ejfe ,
contingit
non
:
funtmobilia ad vbi,
pofibiie
autem non ejfe corruptibile,aut fmpliciter aut hoc ipjo quod dicitur contingere nonejfe , aut feiundiim loQum^autfecundum quantum^ aut fecundum quale fimpliciter autem quodfet
,
aut quale , aut
quatuor conclufioncs,
Concludit cx didUs
quarum fccunda ponitur
ibi
:
Nec
Tertiaquac fequitur cx fecunda
femperagit 5o/.Quarta ibi
:
ibi-:
vtique mofus.
quod
ratiovero hac
,
{cilicet
ad
probandum,fciiicet nihil (cmpiternum cfle in potentia nisy
&
quia omnis potentia ejtftmul contradi^io-
:
;
loquitur de potentia pafliua
,
poteft efte,& non elTc,vel fimpliciter
tirnen-
qu6d non folum fupple
nihil
led nec eorutn cjuifunt ex necfjfttate,
&
qua ah'quid ,
vpl fecun-
quidcm ipfaprima,id eft, prima inter omnia namfi
cuius caufam fubdit,^
qu6d neceflaria
funt
Notandum,qu6d
ncceflaria
non
tur de fempiternis incomplexis
bus corporalibus funt plexa,puta
animal
non
,
quidam
;
fi^lum dicurt-
fed etiam in renecelTaria
com-
hominem efle rifibilcm,& animal eflc eft, quod
& huiufmodr,& de his verum
funt in potentia contradidionis :
fiint
enim
dfm. non
enim praedicatis neccflariis , tolluntur prajdicat^ pcr acddens. Vel poflet hoc referri , aid inconiplexa nccelTa?ia , t^lia autem funt Intelligentiac,
ria,
efi poffihile exiftere
vult dicere
non contingit vtraque
quia qiiod n6
non vticjue
qu6d vbi non eft
exiflit in
talis
poten-
pars contradidionis:
nnnquam erit:qiiia non pofljbile acquipollet impofllbiU , & impoflibile non ipfi neccfle efte. Et fubdit omne autem eft poflibile efle
:
fticuntur eo- pojfibUe Contingit
non
^,/^ efe.contiufit ejfe
J'''"^ 'If''^
"""
#
ejfe
a£lu
,
quae
,
quibus ablatis
fuiit
alia
prima cntia,quibus
auferuntur
j
fublatis
ablatis alia auferun-
tur:qu2 etiamnonfuntin porentia contradi<9ionis ad cfl?,&
non
eflc,patet,
Dcindecum dicit
quod ergo efi pojji^
& nm ifitur paC^ ^"° patet,qu6d poientw ejfe-.idem
efi
(jf»
hd£ non ejjent,mhil ejet vticjue aliorum.
prima
:
cejfarium econtra.
:
dumquid:quod probat per oppofitum:^«o
Primumfcquenf.
Propterquod
Non ejiauiem
&
;
actu. Dicit ergo,
fimpliciter
,
44
fupple aliquideft in potenria:quia ncceflaria lcm- Omntfemfinon efle: ternu fftntper funtin adu, non poflunt clTc ,
&
^
ipft
incorruptibilium fimplicitef cft cns in potentia
efi ensfimpliciter:
:
tn^u4liHm
(jn
bilium fimpliciter potentia
Probat minorem rationis,& arguitur fic:omnis Omniipotm- potentia eft potentia contradi(ftionis fedfempifm efi eontra- tcrna non funt in potentia contradidionis ergo dieiitnif. non funt in potentia , per confequens funt in
btnutimes
necefiitatefunt,
ejfent^nihil vtique effct.
dum. Dicit ergo
vbi-.aBuergo omnia^
Hic introdn-
Nec eorum qua ex
frima;namfihacno
cundttm fubliantiam. Nihil ergo incorruptialiquid autem nihil prohibet
^
Aftronomi^ omnia Deindecum dicit
ejfe.
contingens
:
vtpatct ex praedidis deLuioa. Et fimilitcr eftdc qnid. aliis corporibus ccEleftibus,nam omnia funt illu-
ejje;
^ non
ejfe
effe
,
minabilia a Sole,vt tradunt
contingit non aciu
quodergo pofibile ejje , contingit
efte in
con-
tamcn nihil prbhibet ca tradiiiioni* potentia contradiftjonis fccundum quid, fecundum
tradidionis fimpliciter
Neque vtique mottis ,
Ci
quis
efi fempiter-
nui ; necfi quid motnm fcmpiternum non i^ ffcunditm
NeceJfariuiH
(T fcmpiter^
mum
dttfltx.
:
:
Summ^ II.
Cap. III.
fecundum fotentiun motum^ nifivndeqtto:
autm materiamnihil frohibetexiHere.
huius
nts ccrli aliqaando inccpit
Apflictt ^uoii dixermt
dt sipiterau ad moxum (j>r tter-
enobile
motu {cmpitemo quod dixcrat dc fubftatiis fcmpirernis, dicens, qurd nec vtitjtu mottisfi ^uis efi fempiternus : necfi cjhH efi motum fiempiternumi ita quod femper mouearur non efi fecuntlum potentiammotnm, fcilicerquMnec talis motus^ec in potcntia;^»/» v»
nttm vbi pon-
quod moeetiir tali mow,cft
dir»
^w,id eft,nifi vt ab hoc vbi tranfcat in illud vbi: idc6 motus enim eft adus entis in potentia , oponet omnc , quod moucrur cfle in potentia ad terminum mo:us : licct non fitin potenriaad ipfubdit quod huitts autem , quod fum moueri , (cilicet mouctur raom {empitemo, nihtl prohibet eo modo quo cxpofitum cft materiam exifiere S.huiusjin quadam quxftionc , efle matcriam in cotrlo , fecundum viam Philofophorum. Dcindc
ly
fL
&
&
355 aliquando fime
naturs corporis coelcflis quantum cft dc non repugnctcontinu6,& pcrpctuo moucri.
tur:licet fe
Ponit fccundam conclufioncra, concludcns dc pquens.
&
,
SFMMARIVM. Corruptibilia coniicniunt cuni fcm-
pitcrnis,qu6d fcmpcr agant cx partc fua: diffcrunt ab cis,qu6d fintin potcntia fc-
dudionis. In bonis aftus cfl mclior,
& in
malis prior potcntia.
IMitantur autem incorruptibilia , tranfmutatione funt entia ignis
Tcx. c5.
i
».
vt terra
,
etenim hacfemfer agunt
:
^ qua in
, (^ namfecun-
,
dumfe,dr in feipfis hahentmotum.
-—-*>
-}'
,
cura dicit
frntpttbtltu
comparat ca pcncs conuenientiam fecundo pePotentia vero. nes differcntiam. Sccunda ibi
tibilium ctr-
:
& aBra^ (^
Propter quodfemferagit Snl,
totum carlum.
:
Dicit crgo
quafunt tantur
Tertittmft-
Ponit tertiam conclufioncm , qua: fequitur cx
fccunda quia cnim illud quod mouctur motu ^uens. Vide^t.i^. fempiterno, puta coelum, & aftra , agit mediantc (J.i. motu , & ideo fequitur propter hoc quod Sol , ;
&
afira
,
hoccx
& totum calum femper
agit
,
&
propter
perpetuitate motuscoeli, probat Philofb-
phus perpetuitatem generationis,& corruptionis, vt patet fecundo dc gcnerauonc, icxt. com.j6. inde.
4;
Dcinde cum
dicit
tptent.
,
tjui
:
efi timtndum, neejHondo fiet , quod de natura , fcilicet quidam natiurales ,
puta Empcdocles
,
&
fui fcquaces,
mundum quandoquc
di fcraper agunt luas opcrationes naturalcs:cuius
caufam Cuhdivj^am fecunditm fe,& in ipfij;id eft, in feipfis habent motum, quarenus fcilicct habent formas proprias , qua: funt principia naturalium motuura : alfimilantur crgo coroperarionum poribus ^incormptibilibus , qux ctiam fempec agunt vt przdidhun eft. Dcinde ciim dicit:
&
Potentia vero ali^ detjuibus diffinitum
corrumpi,
potentia:
aliac
,
hititts efi.
& potentia
,
non
Vultdicercquod caufa,qua-
cum labore
,
eft
:
quia
non funt in aftu ; fed in potcntia ad moueri , & non moueri,nec habent ex natura,vel ex fubflanriafua, quod fempermoueantunparet enimquod animalia in moucndo fatigantur funiiitcr & de :
aliis.
,
id ,
eft,
qubd qubd
Difertnti^
etnmdem.
de quibus
orrtnesfunt contraditHonis\
cuius oppofitum oftenfiim cft dc incormptibilibus,& jJiis fubftanriis fcmpitemis, quac non funt aliter in diuerfis porentiis
.
dicens,
rcrum cormpribilium
fupra declaratmn fuit
in potentia contradidionis
3
46
efi
nam pofsihilefic
omnis contradiBionis funt ,
huius:& fubdit, quod etiam htc agentia, id cft, corpora cotleftia,qiuc femper agunt,id eft mouentur, nec Uborant in eofcilicet quod mouentur, non enim inefi tpfis motus fecunditmpotentiam contradicltonis,vt amicitia regnat,vt diftum eft i.&
re corrupubilia raoucntur
*« ventmi
hac
,
przfcnte pallb,& fimiliter terra,& alia huiulmo-
quandoquc generari fecundum quod nunc lis:nuc
ailu caufa
dtttrmi-
fcilicet corruptibilia
Comparat ea pencs differentiam
fubdit : namfubfiantia materia,
&
,
potentia alia ex quibiu diffimtum efi
quandoquemoueantur,& quandoque non ; vt ejt in comtptibUtbus , qu*E habent efle per motum vt continuatio motusfit in ets laboriofa.cuias caufam
t.xtnfitt
:
puta ignis , femper agunt, ignis cnim quantum eft de fe,femper i^it
etenim
quae criam fe-
non
qui pofaenuit
flillofophum
& ignis imi-
corpora incorruptibtlta
quia cnim cotrlum fcmpcr
,
ponan.
Mon centradicltonis erunt tadcm.
nonaSiucaufa huius,
Ponit quartam conclufioncm quitur ex prsdi<^s
incerntf'
(3«
fciUcet corruptibilia
in tranfmutatione,vt terra, fcilicct ipfa
,
,
mouerepotefi (^ nonfic^tiutecttnquefecunditm
Pliilofbphi
UborMtUl
ea entia
rationemyirrationabiles vero per aliud efie ,(^
mouetur
f*ttgdtio in
quod
Liboriofdfit continuatio motus-.nam fubfantia
timent
Yttde fu In titum»ltim*
,
Non eft autem timendum nequandojient quod timent qui de natura , neque laborant hxc agentia , non enim ineji potentia contradiSlionis ipfis , 1// corruptihilibus motus , vt tnateria,(jr fotentia
§liutrtimfe'
&
Conueniitia
Comparat corrupribilia fcmpitemis,de quibus quod duo facit:quia primo
fuerat locutus. Circa
rationem,\d
eft,
;
:
tamen ahter
cft
&
nam pojfibtlefecufitiitm
fecundum potentiam rationalcm,
potefific,&non fic rnouere, vt di(9uro fuit fiipra,& hoc modo funt contradit^onis:«>r
& non
}
etdem contradiEHonis per adejfe, dc fe fcmper opercntur vuo
Potentia ra> tradiilitmif itliter contte-
nit libus
rnti^ttn-
(^
sli-,
ter irrMionm-
libns fttttitt.
licct fupple
modo.
Notandum quod abfque ,
exceptione
omnes
potenti.T pafliua: ex fc funt contradidHonis,
& lic
loquirar fupca Ariftoteles : pottntiac vero adHuz,
de quibus eft hic femio,funt contradi6honis,ficut non : quod fi exponit Philofbphus per adeflc
&
intclligatur fic
pallb
poteft elle contradidionis,
tiliundejii intelligatiu
& non;fic
non cx fe ; fed dc impedimeto quod poteft
Notandum aufem,qu6d Philofbphus loquitur de perpetuitate motus fecundum ca , qux nouit
adefte
per viam naturalem:licct nulla eius rario concludat ncccflario rquiafccundum rcivcntatem mo-
turalcm aliam a(fHuam:fed nullanaturalis fiue
omnis porcntia
aifliua ruturalis
corrupribilis cft impedibilis,eriam per
rationaiis
Sorum
caufam nair-
ex fe habct poile oppofitas adiones cliccre
iti^
tttta^
biltttVide q. vlt. httiut 9,
paffiuoapproximato^&non approxi- »dfincm.
oranis a(ftiua cuius aCHo dcpendct i
mato; ,
Rtftltiti»
:
Lib.IX
354
drca iderorfiue ex
elicere
non : qa©r
(c agere,vel
modo pocencia rationalis
cfl
ex
Metaph.
•
fe contxarictacis,
vcl concradi£tionisjvc fupcrius cxpofiturn fuicin fic paccc qualicer poccncia ,
&
qiudam quacftione
& irraciooalis aftiua cft Qpntj:Adi<3io-
tacionalis,
nis difFcrencer.
Deindc cum dicic:
Si ergofunt diqit/t natura tdles
47
,
autfub"
BantU quales dicunt,qui in ratiembiu ideasy ptulto ntagUfciens vtique erit aliquid qitam
per/efcientiay
^motunfquammotui
, hic
entm aStm magU,illa autem potentiahorum ^uod quidem igitur ejl frius a6fus fotefitiaj omni principio mutabili^pal^m.
&
Ex pndidis
Ctntr» pIa-
concludic falficacem cuiufdam
Placonici didijvnde dicic qu6dy/ ergo funt aliqudi
tanic»}.
tales naturdt aut fubftamU quales dicunt
qui in
,
rationibus ideoi. Placo enira,vc fibi imponicur,di'xi« efle
formas feparacas
.ef1e:poncbac
,
quas diccbac maximc
enim fcicnciam fepararam,quam di-
cebac pcr fe fcicnciam ,
fcibilium,& fimilirer
& efle primum in gencre
mocum
fepararumieile
pium ingeneremoi)iIiu:fi,ficinqua, to magis
fupple
,
vc pacec ex praedidis
primum ingcnere
;
pn-
dicatur,?»»/-
erit vtiquefciens
fcibilium
,
quamperfe
fcientia. id cft,quam fcicncia feparaca
,
& motum,
id eft,mobile quod mouecur quam mottu,
fcilicec
htcenim fupplc fcicns,& mobile quod rao\xKaXy{x\3nx.magis a^us.-ilU autem, fcilicec mo-
/eparkus tus
quJim potcncia in bonis. Dicic ergo eft ex his,quod a^ttt eft melior,
lior
manifeftHm
hoc
norabiliorftudiofa potentia,
bonum
quM
& hor
poccntia qu«
cft,
poc^cia efl ad concraria, Sc ide6 fubdit : quecunquf enim dicuntftr fecunditm pojfe , id cft , habenc pocenciam in bonis idem eft potens ad contraria;vt quod dicitur pojje conualefcere idem eft,& laguens fimul, fcilicct in pocenria eadem emm eftpotentia contfaljfcendi,& lahorandtM cft,infirmandi , quiefcendi, eft
ad
:cuius racio eft,quia
:
& & adiftcandi
mptundi,c!r tdificandt,& deftruendi,
&Cftrruendi pafliue.
Pat.et ieitur
qu6d pojje quir- Jil.^tUJlr
,
dem contraria fimul exiiiit:\\m\A enim eft pocen- Wf Crftrrta. tia
ad cox\iiaxix.fed cotraria fimul exiHere in zQax
fanum ejfe,& lahorare : qftare hor rum , fcilicct contrariorum necejfe eft alteriim ejje bonum : fimilitcr & fupplc alccrum efle malum: eft tmpoJfihile,vt
vtrumneutrum Iwbct fiipplc in aftu: aBtis ergo eft melior. Vulc dicere'qu6d concrarior rum alterum habcc rationcm boni , puta cfle fanum ; aliud vcro habcc racioncra mali, ptira eflp acgrocum:fimiliter,& in aliis:ad:us crgo in boni;, pura efle fanum,eft fimplicicer bonum j pocenria verf>,quiacft fimul ad concraria, & ncucrum ha-
pojfe vero, id eft, potentia c{i,fimtltterad
que
aut pro fcd
:
bec adtu
,
non
,
eft
bonum
fccundura quid,
nifi
,
altcrum concrariorum,quod Iw- Tttmitt efk bec racionem boni:camen fic vteft bonum (ecun- ftcMndS. qni^ bonu m»dura quid cft bonum adraixcum malo quatenus
quacenus
rcfpicic
^
:
etiam
refJ)Jcit
fimul alterpm contrariorum,
quod
:
habec racionem mali. Deinde cum
dicit:
& £cicMia.p0tenti£ Mr«»i.-oftenfufl;» eft auccm
prius
quod aftus cft
prior poccncia:quare
didum
Placonicum eric nuUum. Vlcim6 cpilogac qu6d quidarp igitur a6lus eft prior quam potentia om-
&
aEium enim fotens
Neteffe autem.^^ in fnaliifinem.^id>
deteriorem potentia
effe
,
qttod
49
idem ambo contrariai
ni princtpio mutabiliy id eft,pofIibili pailiuae,^^-
Jppiloguf.
/
ex
dictis.
Tunc fequitur illa pars:
Probac qu6d in malis aAus
fic
pcior porencia,
& inrendic calem racionemilUud quod eft fimpii-
^od autem
T.com. 1 9.
c^ melior ,
,
fiudiofa potentia
^ honorabilior
a^m ex hU ejlpalam
,
quA-
cunque enim fecundumpoffe dicuntur y idem efipotens contraria, vt conualefcere idem
k>-,.
efi,
quod dicitur poffe ,
dr languens
,
f^ deHruendi,
(jr
^
^fimuly
eadem enim potentia conualefcendi , randi, (^ quiefcendi ,
^ labo-
mouendi,ddifcandi,
& ddifcari ^ ,
corrui.
foffe
ejfe
bonu,pojfe
caquod duo
aHhs
pettff
^
facic:primc) vericatcm praEmit
it
cuiido quardam coroUaria concludit.Sccunda
;
feibi:
Palam ergo. Prima pars in duas:quia primo probac quod adliis eft fimpliciter melior poienria in fecundw cconucrfb in malis. Sccunda ibi: Necejfe autem. In priraa parrc inrendic talera rarioncm:Id qupd eft fimpliciter bonum cft memixlius eo, quod eft fecundum quid bonum, tura cuni malo : fpd aftus eft huiufinodi refpeftu potentia: in bonjs , fcilicec quod adus cft fimplicirer bonus:potenaa vero (ecundum quid bona, ,
&
^lirrem
1>t-
ffliuia in
ht-
intffrobat.
»S^
/''***'•
&
quorura neurrum habct adu; ide6pomalura cft fccundura quid malum : eft admixta bono , quatenus refpicic alccrura
,
ccncia ad etiaiTi
quod habet rationcm boni:
contrariura firaul
,
adus aucem
firaplicicer raalus.
eft
Dicic ergo
idem eft fupple in potcnria,^/»^^ contraria,
&
&
bonis
AHum tff*
fimul
Palam ergo^quia non efi aliquid quod malum pr^ter res,poHerius entm ipfi natura malum quam potentia.
,
mi-
ergo&c. Minorprobar
vero meliorefi.
tentU
hontun , imtUtm.
;
& runc vt prjqs. Deindc cura dicit;
fmriuimti fo-
*^
teti/t ejft
cur:quia porencia eft ad vcruraque contrariorum
horum verofimiliter vtrum-
ybi poftquarn Philofppbus comparaui.c aftum ad pocenciain,pcncs ordinem prioris pofterior ris:nuc comparac ca penes bonum malum.Cir-
f^
porentijE
huiuf-
ccntia,
vtfa-
,
,(jr laborare^quare neceffe eft
qi4e,aut neutrum^aclus
cottt-
modi rcfpedu
eft
ria vero efiimpofsibilefimulexisiere effe
iai„,giif
malum,peiuseft eo,quodeftfccundumquid ^orem
pialum,5c mixcumcura bono:fedadus
quidem igitur contraria fimul exiffit, contra-
alterum
48
ciccr
(^aod necejfe eftfinem,& aElum in malis ejfe deteriorem potentia^quod enim pote:^s cft, id cft,in po-
num
StrfM
rejim/liciter.
& mixu cum malojcrgo adus eftfimpliciter roe-
Condudit qusdam coroUaria Gundimi ponicur ihiiNo.v ergo
quod palam
go,
eft alicjuid
cundum
,
& funt duo fein /;«.Dicic cr-
qttoniam id quod
praterres
naturara
tiec
,
eft
trlmumjkr qttens.
malum asm
fcilicerquje flint bonje (c-
fliarajica
quod
intellig.itur ali-
quid fcparatura malum a rebus:cuius caufam fub6.iv.enim pro quia,malii ipft naturapofteriw quara p,„^jj „.^ potentia,id cft,qu6d malume^ raagisclongatura nihil, etism a pcrfeftione narurz, ^uam potentta , ex quo (c- ftcuntlum Aqiiitur,qu6d cijra pocenoa res.
non
fif
aliquid prarccr "J^*^*"»-
Deinde cura dicic
Non ergo necin eis
,
qu^aprincipio
,
^
fempi
Summ^ 1 1. quicijMAm ejtyneque
fitemu
Cap. V.
maium neque ,
feccstum , neque corruftum» etenim cerruftjo
maiorum.
qaorura primum
3?S
dc pafllone trianguli dicens* vt fiipple fi quarratur frofter ijuid duo reilt trifonumyi. propter quid triigulus habct tres anguTos xquales duobusre^s:& fubdit caufam ^uia cirea vnum funilum fimt anguli eujuales duobus cft
:
Stctpuum Kerarrtftrti
Ponic fecundum corolUritim,quo
primo
quia cnim roalum
:
cfl poftcrius
dtionc naturz quim potcntia, rfnUfcfhM f€u»tum i» in tthus fempitemif , nihil erit
"i
pcrfc-
& potemia tioh
efi
pudum nec fecc*-
fU tum nMtttrd nec corruftum ,id eft, corrupdojcorfmtfrimeifiis ruptioenim eft de genere nudcrum^ autcm hoc j/»g*li*
ftMftrmittr
intclligendum de comiptione fimpliciter
nam
,
& in
fecandum quid , puta f^cundi^m vbi,aat rcctmdum quale,nihU prohifubftantia
:
corruptio
bet eHe in rcbus {empitcmisjvtprzdidhim fuit,
reilitft ergo edttceretur id eft
gulus/cilicct extcrior qui latus trianguli
ejl
,
protenderctur an-
iuxtacosiam, id
j t.
LittUdk.
cft,
videnti vticjue ftdUtmeffet falam,
,
quod triangulus habet duos redos. Secundum exemplum eft de qualitate , & redtirodi-
•fcilicct
ne anguli defcripri in fcmidrculo
vt fi , diccns fupplc <\nxizxm profter quid angttlw fupple dcfcripou in femictrculo ej} vnttterfaliter reQut : &c fubdit cauCun : quta Ji aquales tres , <$ qitt bafet dua,
:
& tjiuex medtofuferjians-re^a.falam enim
videnti ^ui tlludfciuu:cp6d fcilicet
talis angulus femper rct^his :concludit ergoinccntum : qitarefalam, quia entia infotentia rcmou reduila ad ailum inueoiunturj id cft,vcrad" ceicognofcunruf.
SVMMiS SECVNDiE C Adum
A
feroicirculi
V.
P.
fit
priorero clle potcntiat
perfedione. 5» euidenriam primi ThtmMGeoi* excpli defcribamtTria- metric»
Ad
Aftum cflc priorcm potcntia
duobus cxcmplis gcometricis optime oftcnditur pcr tetum fcques caputtione
T.com. i».
Magrammata a£tu>
Xnam
diuidentes inueniunt , ftvero ejfent
diuifa,
manifcBa ^tique ejjent, Nunc autem
infunt fotemia ,frofterquidduc relfi trigoy
quiaqui circa-vnumfun^umanguU
coBam , videntt vttquejtatim
lam frofter quid in femicirculo uerfaliter^
,
qui
effetfa-
reifiu vnit
quiaji aquales tresyqua kifes dua,
&
qua ex medio fuferHarrs relia videnti, falam enim Hludfciuit^quarefalamyquiafotentia entia
ad ahum reduifa inueniuntur.
Sermt cmfar^timu
Poftquam Philofbphus comparauit adum ad potcntiam pcnes prius,& pofterius, pcnes bo-
frttnttt.
num,& malum:nunc comparat cas
(^
&
^™' ^^<^* ^juo^i
penes
intellei-
prim6 comparat m^tdmi!* adhim ad potentiam pcnes a6him intclle£lus,qui eft
<^iio
C
A trianguli
facit:quia
intellieere,velcognofccrc:fccund6pencs vcfalfum j qiue funt circa adum intellcduj.
rum,&
quod
5, trinfccum in pun£bo cft
triiingitl»
^
f.xjfitntbtu
eius nutrt i» frimt elemi'
&conrinuum:tuncigi- ttrnm Etuli-
& protenfa cum latcre
,
dtt.
C , conftimet angulum exC qui xqualis cftduobus ,
intrinfecis fibi oppofitis/dlicet
angulo y*,& an-
cenum eft autem quod duo anguli circa pundum , C , quorum vnus eft extrinfecus triangulo "B gulo,
dquales duoiiure^if ^fergo educeretur
iuxta
cAyi ,C,in dirc£him, tur harc bafis protradb
(jr
& pro-
tendatur bafis eius qu?
,
T uutniuntur autem^
num
gulus jiy^B, C,
cogni-
,
,
& alius intrinleciM xquipoUent duobus re-
«ismam fecundum regulam Gcomctricam, linea reda fupcr aliam rcdam qualitercunquc cadens conftituit
duobus
li.lueliiUt.
duos anguIosrcAos, aut xquipollentcs
re€fa's
:
ex quo fequitur quod angulus in-
trinfecus conftitutus in pun(!io
C
,
nrni
aliis
duo-
& angulus "B, qui erant
bus,qui funtangulus, Jl,
aquales angulo cxtcriori circa pundtum C,omncs fdlicet tres funt ncccfiarid scquales
duobus redHs i idc6 ait Philofophus , quod caufa pcr quam probatur qu6d triangulushabct duos rcftos , efl,
pundbm C , quorxom vnus eft extrinfccus producendo bafim trianguli: fbrim vtique vidcnti fcilicct talem difpofirionem quia anguli drca vntmi
figurx, cflct
dups
palam quod fcilicet triangulus habct
rcdlos.
Secunda ibi : J^uoninm autem ens. Prima in duas fecundum quod duplicirer oftcndit qu6d a^us habet magis rationem cognofcibilis quam potenria : primo oftcndit hoc induccndo in exemplis: fecundo probando a caula priori. Seamda ibi: TAifrMmM» Caufa vero. Didt crgo , qu6d diagrammata , id 3*4}
eft
:
defcripriones figurarum
Gcomctricarum in-
ueniuntitr, id cft,
cognofcuntur pcr inucnrionem a£bt4d eft,quando fiunt adu:;;4m dtuidentes,Ca^ plp Geomctrayjuta lineas,& fupcrficies,<««^»»jwr, kilicetvctz efIeea,qujE quarunt:patctautcqu6d diuifio cft rcdudriua ad
adium cius
,
quod
fuit in
potetia;panes cnim funt potenrialiter in toto:vndc fubdit :Jivero effent diuifa fupplc fecundCim
Ad
euidcntiam fecundi cxempli defcribatur bignutfait. A,G,F,&c in pun
fcmicirculus
que cadat in femicirculo,conlhtuatur angulus,cui fiibftcmatur bafis ji,F, qiuc eft diamctcr drculi:
quodcxigit inncnrio vcritaris
dico crgo
efjent
bario clt,quia cumTinea
: »M»i^j?/i vtique »^,fdlicet qu^ qu«runtur:«j«7c 4«rf /cilicct
ante diuifionem tn fotentia
;
,
& rcdudrionem
ad i€t\xm fune
& ideo fupple non ftatim
quod quxritur , quod
dcclarat pcr
fit
nomra
duo exempl^
qu&d angulus, G, cft redus
cxdijOportct
A,F,
qu6d tranfeat
H; producaiiir crgo linca
cuius pro-
diametrum drpcr ccntrum quod cft, fit
;
igitur linca
//,(/,eft iqualis lincx //,./4,quia sut
dudx acc-
•//,
<J,fic
wtttntt.
:
:
Lib.IX.
llS
tro ad circun^rcntiara.
^y ^ G i
Metaph.
Ducatur criam linca re-
quae conftitucc triangulum
y
Ay G,
//, zqualis eft angulus partialis« (7, quia omnis trianguli , cuius omnia latera ftmt xqualia , anguli qui flint fupra bafim funt^qualesrduoergoanguli icilicet angulus, A, jfto,
angulo
A
,
y
& angulus,(7, fimul fumptifimt duplil foliusanguli
C?
,
exterior
:
,
fed angulus, eft
G, H, F, ex hoc quod
eft
xqualis duobus angulis parrialibus
oppofiris,fcilicetangulo,
anoulos G,H,F,
A & angulo, G ,
:
redb
G , H;
,
tuncprobabitiurficutpriusquodangulus F, efl angulo G , huius fecundi trianguli , qui
aequalis
Cj,jF,Mcoqu6d duoIatera,fcilicet//,(7,& H, da<5l:a a centro ad circunferenriam,& angulus exterior A, H, C? ,eric
cft
F,
funt asqualia ciim fint
^qualis vtrique intrinfeco oppofito,fcilicet angu-
\o,G,Sc angulo guli
,
G
,
omnibus
Patet ergo ex
8c angulus G , //, F, funt aut recti, aut xquales duobus re6ris:quia lincz,G,H, cadit fuper lineam, u4,F, ergo angulus, G, totalis,qui eft in femicirculo,eft redus , hoc eftquoclait Philofbphus, qu6d caufa per quam demonflratur efle redus
&
eft in femicirculo,eft;quia tresfcili-
cec lineae aequalcs funt, fcilicet duae in quas diuiditur bafis:putahnea ,
A, H,
,
& linea, M
F,
&
quae eft media iftarum duarum fuperftans
re(Sta , fcilicet linea , H, G, proieda fuper bafim a centro ad circunferentiam:qua difpofitione fa.«'4"'*;
£b videnti
eritpalimfcienti illud, id
angulus
,
eft
,
fcientf
erit
dicit
Caufa, verb quia intelligentia eli aSfus*
^ propter hoc fa-
,
cientes cognofcuntipoHerius enimgeneratione
qu£ fecundum numerum
&
Probat intcntmn \ priori , a caufa,& intcntalcm rationem Obie6tum potcntia prot*tem ttiitff fed intcUecStus eft quidama6his; in r»tio»e co- portionantur gnofcibilii a ergo obiedum in a(3:u eft magis proportionatum dit
&
:
:
ipfi intclle<5tui
&
;
per confequens magis co-
gnofcibile ab intellcdu. Idc6 dicit
,
qu6d
caufa,
t/fro,fcilicetdi6ti praecedetis eft;^«<4 inttlligentta, cft, inrellccStus
efiaBHS; vnde concludit:^«
exa&u cognofcitur potentia, ria
,
mentale.
QVoniam autem ens dicitur,^ non ens,
cum
magis cognofcitur
& fropter hocfacientes, id
rcducitur ad adtum:
eft,
:
SVMM^ SECVND>£ Cap. VI. fit
co. z i
meproprie, aut verum,autfalfum.
Comparat adtum ad potcntiam pcnes verum,
& falfiim
,
qu2
funt circa acStum intcllc(5his
,
in-
&
tendens quod vcrum, fafiim funt proprie circa ea qux funt a(5tu , magis quam circa ca quic funt in potcntia. Circa quod tria facit. nit intentam conclufionem.
Prirao propoSccundo addit eius
probationem. Tertio ex didtis infert quandam conclufioncm. Sccunda ibi : Hocautem inrebus. Tertia ihi:Palametiam cjuod. Dicit crgo qu6d Coparat que-
&
quomam ens & non ens oppofitum
dicitur, fiue di-
vno modo fecundumfiguras categoriarum, idcft, fecundum deccm Przdicamenta:»Z?«(^ vero, fcilicet alio modofecunditm potentiam aut aElum:zm. horum eontraria,(ic exponendo qu6d horumM eft, tam entis , quam non entis contraria , id cft , fiue acciuiditur dupliciter
,
hoc quidcm
id eft
veritatc&falfitatc adlus
prxftantior potentia
?
autem,fcilicet
quod
eftinadtu, fiue ens,fiue
qu6d vcrum , & falfiim propric compctunt rci quando eft ,eo modo quo eft, & eft in acStu , fiuc enSjfiuc non ens,fiue vnum contrarium , fiuc aliquid,quatenus vtnmque contrariorum contingit cfle
& in potcntia,&
in a(5lu.
»i.
intellecllk
n^um adfotentiam hoc
falfitatem.
Diuifio entit
duflex.
Verii (irfalsii
ctmpetunt proprie ^ttt.
componi.Mentitur autem econtrarioje habens atque res ipf
non efi quodverum dicitur autfatfum : hoc ferfcrutandum quid dicimus. Non enimfrofter nos exiHimare te vere album effe , tu aU buses:fedpropterte
verum
ejfe
album nos hocdicen-
dicimus.
Probat di(Stam conclufionem. Circa quod tria Primo probat conclufionem quantum ad
facit.
vcrum,& falfum in fubftantiis compofitis.Sccimd6 in incompofitis , & fimplicibus. Terci6 recapitulat quod dixerat de vcrifque. Secunda ibi: Circa incompofita vero. Tcrcia ibi : Ejfe vero vt verum. Prima in duas. Primo proponic rationem ad prbbandiun incentum. Secund6 ex di(3:is infcrc quandatp diucrficacem circa vericacem falficacem in opinione& oracione. Sccunda ibi: 5» igiiur hocqutdem. In prima partc inrendic calem racioncm Verum, falfum func circa compofitionem diuifioncnn intelledtus^ cui corref^ pondet
&
:
&
&
his
funt in
adu.
Deindc cum dicit
Hoc auteminrebus eficomponiaut diuidi, Vnde verus efl diuifum diuidiyf^ compofitum
tes
^ ^
quoinl
vtritatem
non
reduccntcs aliquid
ad a6lum cognofcunt , vt patet in dcfcriptionibus {upradi£tis:«»;m pro quia, aEita eft vofierius generatione quam poccntia ^«<e fecundum numerum; id eft,in codcm numero, vt fiiperius didum fuit.
Quopadtoex
Tet,
qutdem fecundum fguroi categoricas : illudvero fecundum potentiam , aut oMum horum aut contraria, hoc autem maxihoc
a£tus.
Probat priori-
id
plicat firigula
cns maxime proprie Aicitnt verum aut falfum-fm
eft in
:
quia dr ex aBufotentia
fritri.
Dodor bene ex&quidvcrum & falfum
plicibus,& complcxis.
& reduftionc ad adiuTi modo pra:didto.
Deinde cum
s^
Exphcatur diuerfitas de veritatc in rcbus,& in orationc:&: in fim-
piantui: z(hx,vt\ potentia,qua: funt contraria:hoc
qui
«^
funt potcntia.
inquam palam , quod femicirculo cft redlus fada
principia Geometriae diuifione
M.
&
his
quod duo anguli intrinfeci , fcilicet Ay H, G, & angulus, G, H, F, funt duplum totius anguli , A, G^H, fed duo anguli.fcilicct angulus A, H, G,
tertia
y
& pcr confequens duplus an-
F,
intrinfeci.
angulus,qui
1
Verura falfum eflTc. magis propric circa ea,quac funt aftu,quam circa ea qu?
ergo
duplus anguli G, par-
totalis eft
SimilitQT fubtrahatut linea
rialis.
SVMMAR
cum
& linea, HtGt ergo in triangulo ifto
lintz.iA,H»
.
Si
,
:
Summ^II. PHrHtm
^
fdfu-n p-
pondct copofitio autera & autem,
etmptfiiie *t-
qut
diuifia
dufltx.
,
;
compofitioncm
£tus. Dicit ergo,
CMuftm vtritMM &f*lfitmtu in epim»itt intelle'
&
diuifio in rKcopofirio
& diuifio in re important iOxim 6c non ergo fimiliter vcrum & falfiim fimt
potentianj circa
Cap. VI.
vel diuifionem intelle-
,
quod hoc Mttem, fcilicervcrum, cemfnmnHT d*Mtdi , fcilicet
ia!i(\ixain rtbiti eft
ipfas rcs
vnde
:
diuidi diuifiun
aliquis pucans
verum efl, id eft, veram habet opinionem ,
vt qui
&
fimiliter qoi Smejlcorrt- putat aunura non eflc cquum : ^tndentis compofitim» componi putat , mentitvr autem e mSiuilu ex cofitrario fe habens, &c. ideft.falfam habetopirii.
fsrte
non dlc anlmaL Vult dicere, quod ex hoc quod vcrum & faUum in rebus non eft aliud quam iplas rcs diuidi mu cotnponi : ideo qui putat diuidi quod eft diuiftan nionem ,
vt qui putat afinum
res
,
res
qiiam
id eft
,
:
qai in fiu opinione habet c contrario habeant in natura fiia, vt qui opina-
qualiter eft in ejfe
ejfe
album albttm
Refiilutit ii-
Notandum , quod ex his patet verum eflc , quod Philofophus dixcrat , fcilicet quod verum,
Htntm.
&:falfiim inrebus cft ipfas rcs
componi
& diui-
&
enim, falfitas qux cft in opinione, fiuc orationc compofita , vcl diuifa, reducitur ad compofitionem vel diuifioncm rci di firilicet.in adujveritas
iu a<£hi vt
cau^am
ad.
vnum
quia igitur
:
mat compofitionem
rcfpe<^u alterius fe habet vt formale,
puu
&: vt alteri
inexiftens
{k\x fubieffti
;
titnt cerre-
puta in fubflantiis compofitis,
iptndentm»-
intelle
fumendo duo quorum
,
frttUcMtum ittenund*'
txtrx.
,
,
ideo oponet
& &
quod ex fit
,
igitur htc ejuidem fcmper componuntMr, fcilicet in
& funt tmpoffibilia diuidi, puca homo, & ani-
mai, hxc veto
id oft, alia femper funt diuifa
,
impojjihttta.componi
,
puta
& afinus
homo ,
,
&
Imcc
:
id cft, quzdam alia contingiuu conttaria, puta ambulans , qiucenus horao quandoque am-
autem,
quandoque non ambulat
bulac,
;
&
alccrum
cum
fubictfbum, puta
(c
confiftit
quidcm
ejfe
:
quam
cat
dicitut
cum
orarionem : ab eo enim quod orario dicitur vcra
homo
eftani-
per
format
,
fignificat
,
non componi ,fedplMra
efft
',
fnifi:at.
%ffe (f nt» in efe quid >
id eft
toUit compofirioncm,CJ: ponit diuerficacem
:
quia
inquam fic eft, patetquod cirsaconttn^entiatjuidem igttur qux , feilicet jx>ffunc componi , & diuidi eadem, fcilicet nuniero, opinio, fiue oratio,fit
&
vera ,
&
&
:
&
vel oratio ^/f^
puta
homo
go ex
rcm
his
qu2
vera ed, femperveraeft,
,
&
animal puta afihus
eft
femper falfa
:
^«<
falfa
eft
eft equiis;
,
eft
Patct cr-
quod
fecundum trinam diutfrfitacompoficioncm , diuifioncm in
&
circa
re oritur trina diuerfitas circa veritatem falficatem in opirHone, dicit
& oratione.
Deinde c
Ctmfefifi» (j-
diMzju^
veritof
(^
fnlfitMi di-
MtrfifiesBtnr trtflidttr.
& m
:
res eft, vel noii eft,
cum
quidem ejfe aut non : non enim eH com-
quidem quando diuifumfueritt vt album lignum aut incOmmenfarahitem diametrum, necverum^ (jr falfum fimililer
pofitum.,vtfit
exijlet
adhuc dr in altU.
Oftendit oppofitum quantum ad verum
fiuc
voccm format
vel falfa dfe. Deindc
,
efi
:
ejfe
ffft & verum^ ^falfum
habet vt materia,
inrelleiius :
^
diutdemtt
•vtrittu 'jtl
compofitio intellcdus aut
Circi incompofita vero
:
intra fe, fiue excra fe
inteHtclu cS-
ftnentt
&
compo-
mal , vcl hqmo eft albus oportet enim hcc etle compofiu iii re , fi vera debcat cfle compofirio, vel propofitio
ultem/uim
componi vnumejfe, id eft,'fi£jmnquandam compofitioncm & vnionera w» vero in quo fupplc confiftit diuifio , & nega-
parte rci,
aliqua
aliquorum duorum ,quorum vnum fe habet forma , fiue accidcntalis , fiue fubflantialis ,
cflencialis
tflitdim
prazdicatum refpc^
fitio
vt
:
aurem repcrimr
in rebus
contingit quandoqMC veram ejfe, fala : quandoque falfam ; puta hacc opinio , fiuc oratio homo ambulat , eft vera , homine ambulante; faWa, homine quiefccnrc : ctrca vero impoffibilia aliterfe habere , puta qu2 fempcr componuntur, vei femper diuiduntiir , non fit ali(juando vera tditjttando falfa , fcilicet opinio ,
cft, fcilicct
& falfitatis in opinione, & oratione, & non c conuerfb.
m rebm
:
dicimus perfcrutandum
ia vcritati$,
mali
& falfitacis quar cft in opinionc &
tio
nos dtcentes hoc,verum dtcirniu.iQi cnim eftcau-
ttriaU crfor.
quam rc,
tt
femferdiwft: diffcren- ^utdtm vero
tur afinum elTe equuro , aut afinum non elle animal tjMondocurHjue eft aut noneft : quare ^uod verum dicttwr autfalfum , hoc perfcrutandum quod dicimtu, id eft, quod quando aliquid eft, aut non eft , tunc diciiur verum Sc falfiim , & hoc quod
t» es albui: fed e conucrfb propter te
StAieBMm fy
fit
fmnt {tm!>tfi-
diffcrcntia, ft hnhtHtts f^ frt ftttncxprimit l^liilofisphus dicens :fipro quia, ti» nllttr i»
oratione
quo fupplc
ft
& orationc,
,
& diuifionis qux cft in rd>us,
rionis,
ria^vcritaus,
orarioniscft
,
opinionc
quod fccundum diSBrentiam compofi-
ve-
rebus:;7av enimpropternosexiftimare te
i4
fa veritaris, Sc falfitaris in
fequitur
mentitur autem e conuerfo habens
m. tc,aMt componi-q\io<{ cft compofitum in re
rura putai
ii7
vcritatem, $c falfitatcm in opinione, fiue orario- t.trwm qntne ; quiacnim compofitio,&: diuilio in rceft cau- dnmfemper
&
bus, quales fecundum Ariftocelera funt fubfbnriz immateriales. Citca
quod
tria facit.
Primo prx-
mittit quod noncodem modo eft verum
dicit
,
& fimplici-
falium, in fiibflantiis incorapoficis- ,
& felfum
in fimplicibus,ficut in compofitis^ccundo oftcn-
Si igttur h^c cfuidemfemptr componurttur,
& n0n impofikilia dtuidi:hac verhfemper nifa., (jr
di-
impophilia componi : htec autem con-
tingunt contraria.Ejfe.cjitidem eff componi^^
vnum effc •r.c.1
effe,
,
^ non
effe
non componifedflurA
Circa contingentia quidem, igitur
fitfalf»
y
(^r
verA opinio,
(jr
eadem oratio eadem : (jr
conttngtt cfuandocfue -veram effe , (^ contingir quandoejtte effefalftm : circa impoftbilia
vero aliterfe habere nonfit aliquando verum
diquando falfum fedfemperhdcvera \
,
(^
hdcfalfa.
dit
Infert
cx didHs
quand^
Scoti Oper. ttm.
IV.
diucrfitacem drca
quod
,
&
faifiim fint in fimplici-
dixcrat adaptat ad propolitura
oflcndendum. Secimdaibi Sed eft ventm cfutdem. Terria ibi Et omnesfunt aSu. Prima in duas fecundum duas rariones , quas aflignat, Prim» :
:
fciiicet fimplicia non fimt compofita Sccunda eft, quia non codem modo lu- Ouid non fu bent dle ficut autem rcs fc habct ad cflc ficad vo-w» ^y. /» veritatcm. Sccunda ponitur ibi f*lftm Ac fic nec verum. Dicit crgo , quod ctrca tncomoofita vero vt fi'^f'1'f^
cft
,
quia
ficut illa.
:
:
fiintfubflanri^immateriales,
&
fimpliccs a»»^
»Je, Cr non ejfei& verum, cr falfum. id cft,qu6d in taiibus non eft vcnim, falfum proptcr compofitioncm , aut diuifioncm qu;c fit in rebus,
&
fed
sr
quompdo vcrum
bus. Tcrrio
ptfr
non
hoc quod cognofcitur dc eis quid eft , aut Ctmi cuiju inteiicckus attinqic
cognofcitur,
If
iJ9'ft>m$t^
fitit
ofitndit.
:
:
^tHUS fimpUcum vero non attingit fed
cogtiofcendurn quod efuU eft
ff^fiendi
pmfUfi*.
Metaph.
Lib. IX!
358 Mtim t*- ad ^5
:
tunc
^
gft
vrrus
:
;
fortc anribuit Cihi aliquid aliud, tunc intelledus
autemcaufara didi:^fl« eftim
eft falfusrfubdit
compofitum fupple in rebus finapUcibus
eft
iiuaniieefue fit
quidem compofitum ,
,
vt
& non
fitj
quandoquediutfum fuerit.-ficut lignum alhum,tiHt diametrum incommenfurabilem , quod dupiicitejr
Vno modo
qu6d in fimplicibus non eft compofitip vt poflet dici qu6d quaijdo res componitur,qu6d umc intcUeftus compones ciret verus, vel quando res diuiditur,tijnc inteUeAus componens elfet falfus. AUo raodo fic,qu6d in fimpUcibus jion eft compofitio ; ita quod cum exponitur.
fic,
:
eo quodfit
dicitur de
eius compofitio
;
fignificetur affirmatiuc
,
& cum dicituf de eo qu6d non
fignificctur negatiue eias diuifio ficut in re-
iit ,
bus compofitis verbi gratja , cum dicitur lignum eft album, fignificatur eius compofitio cum dicitur quod diameter non eft commenfii:
:
&
rabiUs,fignificamr eius diuifio : vtraque expofitio
ad idem tendit
prinja
;
cUidit ergo PUilofophus, fion
adhuc fimiliter
bus
,
ar in
tamcn plariior. Conqu6d verum , 0'falfum
exiftet tn hisScilicet
nliii , fcilicet
fimpUci-
compofitis , vt patet ex
prazdidJij.Deinde ciim dicit
rat
& fubdit
}
decifi enim, id eft
:
ejmd
circa ejHod
#•
pter «quod videretur i:ju6d
cerc fallura
,
aut decipi
ad effe fic " ad 'vtritate. ret
non
attingcrc cflet di-
& tamcn hocnon dixit,
:
^«o
Anima tcx.com.i6. dicituf, quod
fempcr
obicdum, eius proprium
fic inteiLe6his circa ejuod e^tiid eft
obicdum non aut intell^us
ficut lcn-
verus circa proprium
eft
decipitur. Ratio huias eft
vcre cognofcit quid ett res
:
quia §lutrt plmra ad hic y
,
& tunc aut non attingit &
artiiigit ejuod ejuid eft rei
;
tuncnon apprchendit iUam rera;quare circa eam non verificaiur,nec decipitur. Notandum , ^uod , ficut diftum fuit 6. hufus 57 cap. de vero, tcxt. com. 8. vcrum in inteUeftu eft duplex , fciUcetverum inccmplcxum , & verum Verum men^ complexum, fecundum duplicem op.erationem rale duplix intelle^kus, fccundum quarum vtranque natus eft ^ differenconformari obie^o, vt mgnfiiratHm men!urae,cx 5. huius, cap. de AUquid text.20. Eft autem in^
vna
falfiras;fed ignorantiai
quod allcgatum eft tertio de Anima, te5c. com. 27. qu6d intclle
iyxia illud
eft vjbrus
{enfibile;&
proprium
ficnt fenfus circa
:
hoc intelUgcndum
prxi^ipuc circa
eft
cum dicit
maliter falfum
&
tia etrum.
difFcrentia:quia vcritati in-
conceptum fimpUcitcr fimplicem. Et yoco conceptum fimpliciter fimplicem , qui non cft reiblu-
:
^
id.i.
;
idem verum in his, fciUcct fimpUcibus ftcut habent cfie fimpUcia quam compofita , fequitur quod aUtcr in eis eft verum nam ficut rcs fe habct ad efle,fic fe habet ad veritatcm, ex 2. huius. Patet igitut cx dupUci falfum non eft codcm hap rationc qu6d vcrum, modoiii compofitis ficut iii fimpUcibus. Deinde
fie efl
Sieutf*h»het nec ejfe:qaia. igitur aUter
declpi, ftd
ftd quod oon attingcre cftignorare:cuiuscaufam tangit ; quia non contingit decipi , fupple circa
femper Afllgnat (ccundara rationem dfcens, qu6d nec *
id
eft,
aut pro niiifecundiem acci- ignorarc tffoni 'ur vtrp dens. Hoc autcm ideo didt , quia dixcrat quod in fimpliti' attingcre fimpUcia pft diccre vcrum in eis , |)ro- kus.
teriftas veritatcs
Aut ficutnecverutf» in hU idem ,Jic ncf
diccre folfiira ^tcfoMnee
eftrfion comingiv.fed
complcxae non opponitur AI.Ac.
,
fimpUciiun non
fft , fcilicet
bilis in alios
conceptus ,
ficut eft
concepras entis,
& conceptus vltimarura differcnriarum. ergo conceptu verum
nam
De tali
de Anima:
eft ijlud rerrij
Fslfitas
du-
fltx.
nen non pofljt eflc fortamcn efte virtuaUter fal-
intclkdtus fimplcx circa coiiceptnm
fimpliciter fi^nplicem
,
poteft
,
licct
fus vapprehendcndoicilicct aliquidfub determi-
Sedefiverum^uieUm autfalfum attingere ifuidem
y
&
refrajentare
verummonenim
idem affrmati» , fjr re^rafentatta ; tgnorare 4utem non attingere :decipi enim circaquod quidefi non eB , fed aut fecundum accidens. Similtter autem , &circ4 com^ofttasfubiian' fias,nonenim eH
natione non conueniente,(ed repugnante
hoc mododicitur ^.huiuS tap.dc
quod
aliqua tatio in fe falfa, puta ifta
tamcn
:
Sc
illa ratio
animal
:
in fe falfa
eft intclUgibilis fimplici apprehcnfionc;licct ip(a
non
includat aliquod
nif.
Sccundum hunc modum
tcrttio
decifi,
eft
rationale inyenfibile^&c
fibi
Falfo, tcx.c.54.
cfHid,vii(\
forte
,
ejuid
nomi-
poteft exponi in-
Philofbphi in capit. praclcnti , vbi ipf^vi-
detur diftihguerc dcintelligentia fimpUcium, in-
&
falfum in Oftendit quomodo fit verum, §!u»mtio tuerHm «/1 in fimpUcibus. Dicit crgo, qu6d verum quidem aut fimfUeibiu* falfumeft fiipplc in fimpUcibus hoc modo attin-r gere ejuidem, fciUcet
vcrum
eft
:
mcntc ad ipfum fimplcx hoc
quod eft
in fimplicibus
,
&
fubdit
&
idem aftirmatio , dtBiofiue reprx/intatio,q\iod dicit ad rcmoucndum dubium,quatcnus rcprajfentatio fiuc diftio, quandoquc fumi»0« enim
eft
pi9i» vtl nir pro affirmatione,vt patet 4. huius,t.c.i6. vbi ^etrt acfi- dicitqr quod diftio cft notior quam negatio:non
ftntȴt vfl dictre fy a-
^iudtf^mt»-
:
cadit deccptio per accidens:quia
fitum
eft
narum
faccre
tcr fimpUcem,in
fic
^ttingcrc autcm, fciUcetmcntcipfumfimplex,eft
omnino ignorare\Curvf\tx cnim.quia non eft compofitum , non potcft finri /ccunduita quid fiii , & fccundiim quid fui ignorari ; & ide6 qui non at*tingit ad quod fuid efi eius, ipfum onmino iguo-
(irilicct
compo-
aecidtnt.
quo poteft cadere
falfitas virtua-
Jitcnnon ficaurcm in quid fimpUcium:fi cnim, ¥t §iatre AUx. oicir quidjun cxpofitor, intelligcret pcr accidens, dt tlltxand. ftilicet in attribucndoaltcri iilud quid , non eflet hic. difrercmia ; quia ita in quid fimplipum poteft intelied^us fimpiex cfle falfus per accidens ifto
veritati
mo-
SeamdJE autem ,quaEeftvcritascomplcxa, opponimr ig-
vniumur
:
dcceptiont
conceptum, non fimplici-
ergo vuU Philofbphus qu6d attingerc mcntc,& reprasicntarc voce Ipftim quid tft rci fimpUcis, cft eflfc vcrum in fimpUcibus:non ied reprafintare
Expofitie.
iiorum dt
&
do,ficut in quid compofirorum.
;
:
Mud rtfrt^
compofitorum nam
.
limpUcium, circa quid tffe quod circa ejtiid compofitorum quid efi per
(fuid
autem fumittur in propofito fed hoc dicprc, idem cft quod rcprz^ntarc , fiuc fignificare pcr vocera quacdam tamcn littcra non nabct dicercj
fitmr dnflici' flc ter.
quantum eft circa
1
Refolutio di-
norancia priuadue fcilitet
,
ca
& fakitas cQntraric qux
in rc
non
,
quandk}
fimt
Alitcr cxponitur ly deeipiper accident:
vnita.
nam «irca
qutd «/?nQlliis decipitur, nifi componendo aut diuidendo:quod quidcm contingit dupUciicr in fubftanriis comp6fitis:vnoraodo componendo diffinitionem; ci|m re diffinita aut criam diui*e^twd
:
dcndo , puta dicendo : mortalc
:
aut
homo
afinus cft animal ratkinalc
noii eft aniraal rarionalc tiiocta
i.Expefitio. S.
Tkom.
:
:
:
Summ^IT.
Cap.VI.
mortalcrpatct crgo,qu6d vtrobiquc eft falsu.AHo inodo fi diffinitio conftituatur cx parribus rcpu-
nino non habeat
animal inscfibilc faira,quia noeft huius.
gnatibuSjputa dicedorhoino
eft
Primo modojdiffinirio cfl: Secundo modo , cft fal(a in
fe
modo diffinirio eft
:
hoc cnim duplici
fal(a,vtpatct ex 5.huius,ca.dc
quod fignificatrf d* veritMe vno modo dicitur in c6- &f*'f"''f
ple fignificat vt verii,($' nonejfe
primo modornara ijuod tjMtdeft ipCovjm non cft compofitum cx pluribus circa quorum compofitionem portct falfum accidcre: prima tamen expofitio fubrilior verior vidctur^ con-
re tiiud qtiod fupple coponit intellcdus:^oc
c.
&
cradicit iRi fcciindz, vt ibi
polius quod
qmde
eft veru.fi coponttur,lcihcei
libus.y? vere ensfic
ejf, id eft,
quod
tiic eft
ccprio fccandumquando,quodcxplicat
rM
efi
tpfa intelligere:falsM vero noefi ibi,wc dece-
ptioyfed ignoratta,vt fupra expofitii eftj& exponit
qualis ignoratia fit,dices no cjualis ctcitas, na caccitas eft priuatio potctiaE vifiuac
/imilis cacdtari elTet,
T^ T omnesfunt aEtu nonfotenna\generd-
{uhdiv.tacitai
que
:
homo n6
fi
haberet intelie-
poflctilias fubftarias intelligcrc;ide6
enim efi vt vtiqiufialicfuii no haheat
Ex hoc apparct manifeftc qucd Comi*i-ittm feciidumjnete Ariftotelis intclleftus humanus no ""^'^omnino
intelUSiii.
poteft attingere ad cognofcedii (libftatias fimplices,
^dcunque igiiurfunt quod vere
quoraodo habeat vcritatera. Deinde cum
quid^
(jr
ejfe
enim
acfuy circa hoc non rfi decifi ; fed aut
intelligere aut
non.Sedquod quid eji quxritur
de iffis^fitaliafuni autnon.
Ea qu«
adap^t ad propofitiim oftendedujfcilicet qu6d verura magis eftin adhi quam in potentia:oftenderat enira hoc drca compofita. quatenus
dixerat
verii eft circa copofirionc,
qua: aftu dcfignantur ibi eflc
quatenus non
eft in eis
;
& diuifione,
fed in fimplidbu$
falfum ; fed venim tatum:
AppTieaM proptet quod non funt in potentia , fcd in zStxx. Dicit crgo, quod o»iw«,fcilicct fubftaiitiac fimplidiamim. .ces,& immatetiales/«;7f
oBu non petenttA. Cuius
&
caufam fiabdit,«;7(m pro C[\:^z genertrentur corrMmperentMr,cum porentia fit contradi£Honis:ff«c auteipfum w/,fciljcet iimplidter,«o^f»«-' nec corrupitur:ex alujuo enim vtiqMegeneraretkr,Sc iJc
&imraateriales,dequooftenfura cftilhuiusj
Palametiamdr
quia de immohilibtfs
dicit
noneH
deceptiofecifdum quando.fi qua immobiiia^vt
trigonumfi non permutarifutat^non opinabitur quandoque duos reUos habere,quandoque
non\ permutaretur enim vtiquefedaliqnid
parem numerum
quidem-.aliquid vero non,vt
primum effe nullum
:
aut aliquos quidcm ejfe,
aUquosautenonefie,circa vero vnurit numero
aliquem
nechac, non enim aliquem quidem
,
vero nonputabtt,fed verum
aut
tietur,
men-
c6clufionen\,diccs
qMod immobUtbia non
di tjuado-.vt fi quis immehilia putaret ejfe mobtlia,
nittttabiUm,
& c6cingctia aiitet fe habere
fecundii quado:quatenus
que igitMr/itnt quod vere aliquid ejfe,& 45F»,puta quiditates,& formae, fiue fubftaruis fimplices
tenus
&
tMaHttr igno immatcriales:drc
tu'^='**' ""'^
•'
f^d fupple penitus ignorantur,fi
attingatur mete,
turde
ipfis fi
licct in eis
decipiM eft,efte fi metc attinga-
& fahAiv.fed quod quid
non
efi tjuari-
taliafMnt,aut non. Vult dicere,qudd
non cotincat decipi fcciidura fe;cotin-
tamen cum de ipfis quxtitur efMid «'',vtrii finc falia vel nonj& hoc eftdecipi per acddes:puta fi qujcraturde aliqua fubflantia fimplici , vtrum fit terra vel aliqua fubftantia corporea , aut non quod fi dicatur qu6d fic, proptet taiem compofitionem crit falficas peraccidens, quafi firaiii mogit
,
:
dojvt induccbatur. Dcinde ciim didt
^•.
q^ centlttfit-
efi
geribus enim coringit dccipi fcciidtim quado,qua-
&
^fg^g^
deceptio fecH-
ejfe
ximccofiftit circa a6hi;ide6 fubdit,qaod ejMocMn-
eflet
J
vtfemperficfe habente.
Ex prsdidis,infen quanda palam
dicet,
copofitum, quod eft c6tradi£Ho manifefta: seper ergo adufunt: quiaveru ma-
ens fimplex
jfntrttntiti
vnde ignoranria dmfUx.
rumpituri ex aliquo emmvti<jue generaretur^ ,
non
fupplc verM:x\tc intelledus cft verusjvndc ve-
ftii,per
nunc Autem ens ipfum non generatur^nec cor-
finffUr.bns.
verum
efi
Doaor. y^rentur enim vtique (jr corrumperentur
proptrtit'
ntUittr in
ens,i
plcx,fic eft ficut inteiligitunyjfcri no efiita,
Subftantias fimpliccs cflc fcmpct adu, A: totalitcr fcirijvcl totalitcr ignorari.Infert indc quod in immobilibus non cft dc-
m ^
autem
falsM finoncoponitur, fciMcci inK.f^nH aMteM eft, alio modo eft fupple in fimplicibus,& immateria-
quandoid quodcft vcrc
didhun fuic
SrMMA.RJFM.
teRiguntHr.
Recapitulat dc vcro,& falfo,ta circa copofita, 11,^^^»/«fimplicia,dices quod ejfe vero quod fup- tio dtatntut
qua drca
falfMm.-vnii qMtde,id eft,
t.
ilens.nifi
Smflict» aut
aliquis.
34.1n fimpiicibus vcro fubftantiis non poteft cfte dcceptio circa quod <jmd efi per acd-
falfo,
cg
iv)
citM enimesivtvtiquefiintelleSfiuum om^
n6 seper
:
tunc poflet decipi
non scper funt:in c6tin-
funt,puta fi Socrates fcribit,& hoc
aliquis opinetur
:
poteft aiius decipi de eo
^^'^""^
quod .^j
j
^ j,
opinctiu- ipsii n6fcribereqiiadofcribit. Similitcr tfuHmt ctneft dealiis
conringentibus,quod nonconringit in , fi quis putaret ea immobilia
tittpti
rebus immobiiibus
vt trigonMm.fi quis non putat permutari : fcd non Opinahutur ipsii, fciiicce trianguium, quandoqMe habere dnos reBos, (cilicct ejfe,
fupplcefle iraraobile
acquipolietcr
,
enim pro quia,
& quadoque no hahere duos re^os, iara vt patet
permutaretur vtique,
fupple triangulus:fiibdit iatem,fed aliud quidem, , quod in rebus quandoque fub- aiiquo coramuni acdperc aliquid quod fic fc habet, & aiiquid quod non:ficuc puta fub triangulo aii» quem aiquilatcrum, & aliquem non & firaiiitef fub nuracropari aliquera numcrura priraimi.aiiquem non : & cenringic dubitare de nuraero pa-
altud quidem non. Vuic dicerc iraraobiiibus conringit
:
Ejfe vero
vt verum,
cjr
non effe vtfalfum,
vnum qrtidem efifi componitur verum.^ hoc autemfinon componiturfdfum.vnum autem fivere ensfic tfifiuero non it^,non elf. rerum atitem intelligere ipffalfum verh
non eH^nec
deceptiofed tgnorantia.non qualis cjtcitas,cAScori Opcr. tom. IV.
ri
:
vtriim nulius
fit
ptiraus, vcl aiiqui primi
,
&
aliquinon; idcodicit , vtparem numerumnMU lum ejfeprtmMm : aut aliqitot qMtdem, aliquos aMtem non dicitur autera nuraerus priraus , quem fola vnitas menfurat : hoc raodo irKcr mune-
&
Ff
2
ros
Kumermt pritntu qttt*
*
Metaph.
Lib. X.
340
*os pares (olus binarius cft priraus,& nuUus aliorum. Hoc ergo modo cojitingit vtique crrarc dccipi circa immobilia : accipiendo aliqua plura
&
inero hon diuiditur in multa : eft ergo eon- In mmfiiU' clufio Philofophi quod in rebus immobilibus bi44 arc» idt in ^ecit sefi quis- ea putet immobilia circa idem numero, contingitdecipi ncc fccundum quando
iidertptttft
fub aliquo primo.
non
vnum mmcro
hoc contingit, fcilicet errare aut decipi, quantim iioc : vnius caufam fubdit : no» enim fupple in
fccundiim luppofita , cum iliud idem numero circ» idemin fcmper fimilit.er (c habeat ; licct circa diuerfa nu- num*ro. mcro contingat dccipi modo prsdifto. Pateter-
«/f^a« fuubit altcjHcm tjmdem habere, alt(]Mem vero non ,fed verum fupplc dicet aut menttetur , vt femperjtcfe hahente illo,
go ex omnibus prscedentibns concUifio princi, qaod cum immobilia fint lemper aifhi, quod verum magis pft circa adtum,
Subdit autem , quod circ* fupple in rcbus iramobilibus , nec
ad
codem nnmero {ic fc
fupple
vno fecundum numerum
:
quia vnum nu-
,
nec
decepti»
,
tiom
palis huius capituli
quam circa potentiam.
LIBER DECIMVS. Vamm l.^,c.6.trASiauerit de vnOyreJumlt tamen Hlum traSiatum hic T^hi e^ paJ/wnibM iliud canfequentilfM,diJputat;pomt quatuor
fujius de vno,
'
modos vniusy fecunditm continuitatemifi)rmam-,Jpeciem,feu ^niuerfaky
numerumfiu indiuidualitatemtquos reducitad^namrationem indiuife^oniturduplexmodospradicationkrynms .feUicetdefeto quod quid cft,
bilitatu.
agit de vno infe confiderato s fecunda de e^ de aliur. Primaergo fumma huiuj libri ipfo reJJeSiu multitudinis. id eft , principales primoru
SVMMA PRIMA. De vno infe confiderate.
CAPVT PRIMVM. Quatuor modi qttia
tuor
multu modii
dicitur in di-
cjftoties,
primorum
,
^ Jeiunctum Je
om-
pU confidtrat tri».
Sicutdicebatur in principio (cptimi huius,quaevna fcietia vcrfatur circa tria,ficut circa fub-
libct
iediij
psUs vnius ptrfedequi-
patet j.huius capitulo de f^no. Deinde ciim dicit
-'*''*
& partes eius,& circa pafliones fubiedi, &
,
uifihilior
motui ejt,
^ magisfimplex.
Exequitur de inteijto. Circa quod duo facit: quia primo ponit modos vniiu qui fumuntur pcncs indiuifibilirate motus,vel mutationis. Sccun-
do modos qui fumuntur penes in duas:quia primo facit
fophus in pracccdentibus determinauit de ente,
infert
quod eft fubie
indiLiifibilirate ra->
tibnis.Secunda ihi:Hxc autefi ratio fit
ctil.circaprincipio fubicfti. Poftqua ergo Philo-
quod didtu
quadam conclufione ex
vna.Vnmz
eft.
praedidis.
Sccundo Secunda
fcientiac,nunc de-
ihi:'Siuarepalafoefi.Pdma. in duas /ecundiiduos
vnumy ens.Circa quod
modosiSeciida ihi:Ampltus tale. Dicit ergo,qu6d fupple vnum dicitur continuum,aut fimpltctter,id
teniiinat de vno,&; de aliis cqfcquentibus,
qujE funt padiones entis inquantii
modo
facit. Primo dctcrminat dc vno in fc,& ab(blute.Sccund6 in coparationc ad fuum oppofitum,
eft,vniuerfaliter,quocunque
$ermo de yno
quod
cimdum naturam eft continuum,i&' rion taHu
ifhfolute.
main duas:
duo
eft
w?«/M.Sc'cuda ihi:0.pponuntur aute. Priquia primo agit de ipfius vfiim mul-
Secundo de eius quadam proprietatc. Aiaxime vero. Prima in trcs quia pri-
tiplicitatc.
Stciida ibi
:
mo prxmittit modorii
vniits diftin£tione.Seciid6
ponit omniuni modorii
vnim
redudkione. Tcrtio
expojiit ipfms vnius prajdicationcm.
Picitur ejuidem vnurn. Tcrtia iatelligere.Vtima. in
Dicit prgo,
ibi
:
Sccunda
ibi:
Oportet autem
duas.Prim6 proponit
Secunda
rnultijs
ibi
vno
;
aliquid c6-
aut
eft
dc aKis modis,quibus aliqua non
naturam ,
fcilicct illitd prius
cuius motus
,
& magu
eft indiuifibtlior,&
Notandum,qu6d
efi
vnum,
magts ftmplex.
vt dicebatur in
f .huius,R<J.8.
(ecimdum lineam Condnuii primo modo,cft infledibile; ide6 habet motum indiuifibilem, quantum ad omnes fuas partes: non fic continuum (ccundum lineam rcflex^im ; (ed conringit vnam partcm moucri alia quic(centc ; ide6 in ratione vnius
,
quae pertinent ad hanc
inquam didum
eft
,
quia
vnum
cjuatuor
tamenfunt modi
capitalest
X Contintam
a natura,ied ~ab arre continuantur , fiue ligantur, dufUx. puta clauo , aut vifco , aut aliquo huiu(rnodi. Et fubdit quod horum,qux (cilieet funtcontinua pcr
quod priiis in diuifis de quoti<;s,
modis dieitur: di£to vero mutipliciter,Cci\i-
cet ipib
tcUigendum
MoAm.
eft,qu6d ie-
aliquod eft c6tinuii feamdiim linea re6U[,vel ctia
& intcntioncs nominum ;
fit
id
ligatione,ficnt cftf^fciculus lignoru.Similiterin-
intcntii.
id eft, in quinto huius,vbi diuifa funt fignificata,
Icicntiam
tinuum,4M/ maxime tjuod natura,
ihi-.CotioHM
Sccijdc) excquititf de inteto.
fmm.
^** tnttndit
me c]uodnatura, (jr nm tailu nec iigationt; (jr horum magis vnum, ^prtus, cttius indu
di^orum
vnum ^JednonJecundum accidens. Scienttn
modi principales T/H^w.accipiendo vnit quod priino ^ per (e dicitur,& no per accidcs:quia vnu per accides habet fuos modos,vt
Vmits cxplicantur.
diSium eHprius. Mul^ tipUctterverh diffo capitales modi Junt quade
uijis
tuor funt
feciidum
Continuum enim autfimpliciter,aut maxi-
VNum Tcx.cS.i.
&fecundurn fe diEfprS d qua- ^^^. ^^,„^.^
vnil,fed non(ecudu accides. V ult diccrcqui
circularem:aliqua funt cotinua reflcxam.
&
quod
'
:
;
: :
:
Summ^I.
Cap. I.
quod cft vnum conriauitare, cft dare gratkisrpftv ptcr quod didt PhiloTophus quod illud cft raagis
^^^ ^
vnum,cuius motus cft indimfibiiior,& magis fimplxx,quantum (cilicet ad fuas partes. Conrinuum enim dicitur, cuius motus cft vnus fecundum (e, C0iuiMmim Sc indiuinhilis feamdum tcmpus cuius ergo •^ r0i motus cft magis indiuifibihs,illud cft magis con-
P^^
:
diMium & pcr confcqucns magis vnum dum contioakatcm. Dcindc cum dicit ,
fccun-
primum modum aut ficMt
& m*gis Utum^ b*hens maxime autem dlitjuamformam, & Amflius taU,
(jr
:
ftqmdnatura ejitalt,& ncn vi^vt qujtcunque vifco^ aut cUu9 , aut coniuulfione \fedhaket infe tjuodejl caufafhi vtfit continuum: tale vero eo quodin
motum vnum effe^
(jr
indiui^
Jihilem loco, dr temfore.
'''•*'•
:
vnum quod cft continuura, & vltra hoc eji (jModddm tetum hahens alf^nam vnam famutm^ fpeciem
,
iuquod
iftc
modus
fupra vnitatcm cond-
, fccundum quam tocum habcns (pedcm , puta cum dicitur animal vnum , vel honjo vnus , ab vnicatc fonrur. Subdit eci^, quod maximi JUcitur vnum , fupplc ifto raodo tfi lutd efi taU natura, non vi , vt ^Mdcunqiu TMum ctmti- id cft, pcr nacuram , Mi dnfUx. vifco aut cLauo ,Mtt comtmBione aliqua vni untur /ed illud quod eft vmira per naturam babet inft caufam vt fit coTftimutm : qim fcilicct pcrnaturam fuam Sc non aliun(^, per confeqacns »0^5 vnum. Addit cciam qu6d talevero, tiimlbiAm iuppic vnora concinuuro eft eo ^uod i» uutu ^iffif aM^y.
naitads addic vnitaccm ibnrue res cft aliquid
&
&
^
&
vnum effe &
indiuifibile, id cft
vnus moras
& indiuifihiUs
ilitcUigendo
,
,
loco
co quod eius
cft
& tempore
fiq
,
:
loco quidcm; quiaversiisqaara-
conquc diftercndam lod raouctur vna pars, raa.oetur & alia tempore aucem , quia quandocunquc moyecur vna pars, & alia. Hoc auccm addipim poteft rcfcrri non folum ad iftum (ccundum TooSjmvHitu , fi^iedam^dprimuratvcrobiquc :
^m
vQ^om
fft
qu6d
moras indinifihjlis Deindc cum didc
,
vnus concinuum,
ipfius concinui eft
fi
pcrfcdc
iic
Hdu antem ji rdtis vnafucrit , talit ver» funt quorum inteOeifiua^ taUa autem fuorum indiuifibilu, indiuifbilis vero
^udfefalamft
cjuid pernaturam
motm
Ufionif circulationem , tjuare hac prima ma£nitudo vnai hoc quidem itaque ftc vnum f^ntinuum^ aut totmm.
lare indiuifibiU,J^eeie vero
habet per naturam princtpitfm primi m^ tM, illud fapplecft primum vnum hi magnitudinc j fubdit , vt puta dico l^tionis circuUtio-
4]itid
&
f'^"^
*""
^^ '•*'
»«»hy fic.cx.5 j .& ipdc,qu6d kcio,id cft, moras locaKs cft primus morus & inccr morus iocalcs drcubdo caelura ergo primum quod ha^^ '" ^^ prindpiura calis motus, fiue prindpium •"
;
Trindfinu
4mI€x.
:
fummc aprara moucri mofiuc principium adiuam quatenus
paflSuumiquarenus ra drculari
:
qu§d infcibili (^
fcientid.
Ponit modos vniti/ qui nimuntiir pencs indiuifibihtatcm fadonis. Circaquod duo fadt : Primo p«iit illos modos qui funt duo. Sccimd^ infcn
auandam conclufioncm cx pr«di
).6>4.ai
nius.
dicumur vnuni firatio
alia
futrit vna:talia vtrofunt tjMontm inteBtgentia cft ^"«f" **
^^j*
vnayquz fcili<;^ vna& firoplid apprchefionc ab aninu condpiunrar ralia aMtem funt tjuorum, icihcct inteiigemia vna, ^Montm efi indiMifibilis indiitifibilit veri eim ^itod efi indimiftbiU Jptcit, aut numtrt , pcr quod taneit duos modos ; vndc fu1>dit , qaod numtro in^uifibilc efiftngulare : soVm ^*tm fpecit vtro cognofcibili, &fcitntiaM cft, quod cft *f fatmi* vnuro fecundum noddam fecundibn faendam, :
.•
&
naro fdentia
propric dc fpccie : nec fingularia func fdbilia ahtcr quam p«r fdcntiam Ipcdei; cft
(oqucndo pcopric de fdenda. Dcindc
^4re vnum
vtitjue erit
cum didc
primum
qts^d
fubHanUitcaufavnitu. Infert ei prxdidUs quandam condu/Ionem ^ quia cnim fecundum hos roodos didcur aliquod vnum,proprcr vnitatera radonis;fubftantia amem cft prior
radone oronibus
fc^uitur
qu6d
modos
cric
vnum
aliis
endbus; cx boc
vnum feamdura
prirouro
fubfbntia,
iftos
& pcr confcqucns
illafubfbntia^uaEcftcaafavnitadsaliis,fcilicct
primum ens
;
ide6 didt ;
^rt primum
vmtmtrit, ejuodfubfiantiittfi Cns primum. Dcindc
cttuja
xm /n'— tfifnmmm *»««!"»
***
l^^j^
vtitjue
vnim j calc cft
cum didc
tinuu njituray
^
tttum-yfjrjingulare,^ vniuerfaU : omnia enim hac vnumper indiuifibt'
U ejfe
,
hfrum cfuidem motum : iBorum auteim
intelltgentiam aut rationem.
omnium przdi^orum
Ponic rcduiJHonem
quandam conclofioncrti oc prxdidis aau^Ji quia cnim di
**^'
eim cjuodindi-
numero^numero verofingu-
Dicitnr quidem igitur vnum iot mcdis con-
babet princifium primi primum, vtputa dico
^l^mȣt
r«raa»,quantiim ad fc-
:
anttm, di cft, quzdaro *•
tfiUfrn.
cimdum. Dcindc cuin didt
:
Popit {ccupdura modum,qui fcilicct addicali«|ui(i fupra primum hoc cnim modo didrur
,
341
VlcHn6 cpilogat qu6d hac efuidtm itat^ut f\c diCMnturvnum , autJicMt contifiuttm , quartlum ad
uifihtUjpetie, aut
f} rel="nofollow">eciem
:
:
cft
fonc
,
:
rcfumendo crgo quae di<^
didc c^vuiidvnum
fdlicec <]uacuor.
^
tjuidem dtcitur tot modtt,
^nmo continuum rititura.
Se-
cund6 toTum , & Temb finguUre , Quarti vmuerfaU > quod fcilicec eft fpocies : »»»»»4 dtcun..
&
vnum pcr efTc indtutfibtU; & i
turtffe
roodi
cft racio indiaifibiUcads
:
horum quidtm iupple advmmtrm-
quancum ad primos duos modos per ctfc mn- ^*"^ f''^ ^fi^ tum» fciliccc indiuifibikm tUorum autem tnttUtJ" :
lentiam
^****'
,
4««;
rattonem
,
cflc fciliccc indiuifibi-
& hoc quancum ad alios dups modos. Dcindecumdiac:
Icm,
,
&
lubct Intdligentiam fibi incxiftemcm, appropriatam motriccm fui. ent prima vuu mofftttitdo. Scoti Oper. tom.
modorum vnim
IV,
Oportet enim inieffigere quia Mnfmiltter
dicendnm qutUta vna dicnntnr
Ff
<^ quid
,
j
efi
vni
^^^
;
:
Metaph.
Lib. X.
341
vnum
w«»»«,fi:ilicet elcmcnd^veleaufse rtddtntem ter-
modiSf^ vnumqttodtjue erit vnum horum cuicunque extiterit horum aliquu modo-
7»t«*»»,id eft,diffinitioncm,puta afKgnando ratio-
vni
ejfe
dr ipfim
,
ratio
:
diciturfnim
ttt
rum vni autem horum effe qutdemhorum alicui inerit
quandoejue au-
,
tem alij, efuod-, ejtjfro
&
tentia veto
& quandoque
:
:
mdgisfropinquum nomini illa.
ipfius viiius praidicationem,
Exponit
& intcn-
quod vnum alitcr prxdicatur de fuo quod tjutdeji quod cft indiuifibile eire, vt-didura
rio rua eft
,
8c aliter de aliis fpecicbus
eft,
bere vnitatem du-
fUtiier.
qua^ dicuntur ha-
,
namde fuo ^uod
praedi-
cjuid eft
idtm de eodcm, & diffinitum de diffiprimo modo dicendi per fe de aliis autem rebus pracdicatur non per fe primo modojfcdper fe fecundomodo &:quafi peraccidens eo modo quo dicitur habere rationem accidentis vnum enim eft paflio entis.Circa hoc duo facit Primo proponit intenmm. Secundo manifeftat per fimile in elentento & incaufa. Secimda caufa. Dicit ergo,qu6d ibi : 5"«:«^ de elemento
Vnum prt- catur diearur
:
ficut
nitione
quafi in
;
:
;
:
:
&
oportet intelligere
qnod nonfimiliter
dici, id eft, praedicari, qualta licet res alia:
&
quid
eft
eft
fumendum
mumdicuntur,
fci-
qua: participant rationem vnitatis, tffitts ratto quod eft indiui-
,
vnieffe
&
Vultdicere , qu6d vnum non fimiliter de aliis rebuSj prsdicatur de fuo qttod quid eft, dicitur enim vnum tot modis , fupple vt prafdifibile efle.
&
Aliter defu»
quod
cbum
&
eft;
vnumquodque
eorum,i3i
t^ , ictum
quid quae panicipant voitatem, vnum horumcuicunque
eft CT *i'itf de tntihm frtdicMur rjnum.
extiterit aliquis iftorum
modorum,
id eft dicimtur
didVorum modorum, puta vel vnum continnuitate, vei vnum ratione , &c. vni autem
vnum aliquo horum effe,
dem
id eft, indiuifibile ei\c,quandoque qui-
hortim altcui inerit
Vult dicere elfe,
licct
,
quandoqtie autem
vnum ,
& aUtcr
alij.
vel indiuifibilp
tamen
praediceturdealiis rebus; dediuerfis
quod in omni indiuifibile magii propinquum nominiM eft, nomini vnitts
ah'ter effe
quod
,
,
fciUcet
primo modo pet fe
txp*fuitpn-
tanquam idem
fibi in
lularis.
ro, id eft
rcs in potentia,
illae
,
denominat
:
quatenus
illa
vt-
alias res
& qus participant rationem vntw & potentiale vmui vt pafEonis.
funt filbiedum
Deinde Cum
:
,
dicit
Sicut de elemento,dr C4ufafi ofortet dicere
in rebus determinatem,fjr nominis terminum
reddentem.Efi quidem enimforfan^vt elemttu ignii-.eU autem fecundumfe,& infiaitum.,
aut aliquid aliud tale^ efi autem vt non
:
non
enim idem igni,(jr elemetoefifefiedvt quidem re.df natura ignis elementum-.mmen verofignificat eo quod hoc acciderjt ipfi,quia eB ali-
nem
elementi,vel caufac,aliter dicetur de fuo tjuod
quid eft,
& diffinitione & alitcr de ignc ;
,
vel de
quacunqne alia rc,quas ponitur caufa,vel clcmcn- iur dufliii' ttr. tum: na de fuo quod qutd efi diccrctur quafi idem dc eodem, & quafi per fe primo modo;idcu fubdiv.eft quidem entm tgnis,vt elementum, fecundum Opituenet opinionem eorunr.,qui pofucrimt ignem eflc prin- v»ri*. de eltcipium rcrum e(i autem forfan fupple elementum metu prinfit ;
infinitumfecundumfe, id eft, feparatum,
& per fe
(jr
corum , qui pofuerunt infinitum feparatum clle clementum omnium , aut aliquod tale fecttndum diucrfas opinioncs de elementis,
rum,
& principiis rc-
autem vt non.Nwh dicere,qu6d ignis,aut infinitum, eft vnomodo ialem quod clementum : alio modo non idem quod exponit diccris non enim ideigni,& elemento effe,}d eft,non funt idem eftentialiter, in primo modo diccndi per fe; fedvt quidemre,& natura ignii elementumeA,iA eft
:
;
&
eft,
quod
ipfe i^nis qui eft
quaedam rcs,& natup» enim denomina-r
cui competit efle elementum:eft
tiue,& fecundo
modo diccndi
qu6d nomen fupple
per fe;vnde fiibdit,
elementi,vcl caufae didom de
igne figntficat eo cjuod accidit
ipfi,(ci\\ce.t
igni
ignis igitur elementum,vel c^ufa:^««4 eftaliquid
hocprimo
quo fit , fcilicctaliquid vt ex quod eft diffinitioelementi,
ex
fcilicet ipfe ignis
intxifter^te,
vt patet ex
f
efi effe.
lihui, ficut fupple
& in v»o, & in omnibus ta-
didimi
eft deeleTOcnto^/^ro/^ffr
q»ed,& vnum'ep,fme vniejfe,e(k effe qttodquidemhecCuf^^Xe com^tix^et modo, enri, infeparahili , id eft
&
indiuifihile,
RMit vlhut fecundo fUti
fe
indiui-
rei
&
aut loco, aut fpecie, aut mente, aut toto,& dtterminato , fcilicet ad fingularitatpm fecundum
fibili,
modos vnius. Notandum, fententiam Philofophi , & fimile, quod addHcit,in hoc ftare, qu6d ficut nomen tlediucffbs
menti,\e\ caufe alitcrpraedicatur dc fuo quod quid
de hoc, quod eft efle illud ex quoaliquid fitprimo cum infit; quod eft quodquid eft, ipfius
clementi,
&
alitcr praedicatur de re cui conucnit elementum, vel caufam,puta ^e ignc,vcl infinito:nam dc fuo qitod quid eft pracdicatur,vt\^idcm de eodcm per fe primo modo.De ignc autem pr^-
effe
& pcr fe fecundo mo& ipfum vnum defuo quod quide/f, quod
dicatur quafi per accidens,
do
;
fic
cft indiuifibile efle
,
praedicatur cfTcntialiter
,
&
modo de rebus autcm quibus conuenit efic vnum , quatenus habcant rationem
quafJ per fe primo
:
indiuifibilis, aut loco, aut fpccie, aut aliquo
mo-T
dorum •yw/«/,praedicatur quafi per accidens,& per fc f^cundo modo cx quo colltgitur qu6d ipfum :
dc diucrfis diuerfimode praedicatur.
SVMMiE PRIMiE
^odquidem
C
boc enti^(ir infeparabili,aut loco^autjpecie^aut
mente, aut
&
P.
Vnura habere rationem
vw pcr fimile in
ir.
& caufam fecundumdetcrminationein
fcilicet aliqnam rcm, putaignem,vd aliquam dicimus eflccaufam, vel clcmentum,
^d res.prout
&
,
&
mcnfurat
SVMMARIVM.
&
dieterminantem dicere f« rehm, id eft,accipcre cle-
menfiirae
proprictatcs «xplicantur.
clemcnto,& caufa,dic«ns , qu6dyif uipple eft dicendu dc viio ficutde elemento, caufa.-fi oportet rocntum ,
A
toto, (^ determinato.
Manifeftat qupd dixerat dc
EUmtntum quidi
.huius,t.c.4.& (\x\>A\x,quodfic, idcfl,
fimiltter eftin caufa,
vno,(jr talibus omnibus ipropter quod,
vnt effe indiuifibilt
rerum.
cxiftens,& hoc fecurjdum opinionem Pythagori-
efutdex hor^vtprimo inexifientefic,& in caufia,(jr in
firfMfs/Kcifiwitur fj^ denomiiuiit^
Vnum maxime haberc rationcm mcn& quod efl: primum in vnoquoque
riirx,
gcncrc, cfTc mccrumcxterorum : de qub
Doaor
Refelutio
Borum.
M-
:
Cap.
Sutnmxl.
vmtm
qnaprofter
racionem meofura: ad alia deriuantexplicacquomodo racio menfurz conucniac
dum quodnumerus.
Cap.
1.
mo
numcrus,hoc
cognofcititr, (cilicct ipfe
fum vnum.quapropttr vnum
tfl
cft
,
^J^^
ip-
principiun nume-
efi
cum
rifecundum qttstd numerm. Dieinde
metrum , etenim efi quo quantitM cognof fcitur , cognojcitur vero , aut vno,aut numrrt
tmtim
quod numfrus cognofcitur , & ^"^^1*^
mcnfuraitu: vnojidc^ concIudit,qu.6d ex quopri-
eo^mdefi metrum effe frimum vniufcmufiutgeruris^& «wxim} frofrie quantiutis , hinc enim venit*d in
"jerff
345
Infen ex xlidis condufionem quan<}am : quia cnira didura eft
MJxime
II.
mtmeri frincifmm fecun^
Do£h)f i.dSq. j.num.i^.Itcmabi/w
grauicaci^auc vclocicaci. 8
;
;
dicit
dlia
quantitas imjuantum quantitMyftumerus
JIincd»tem,&
tem omnis vnoyjuare omnis quantitas cognofcitur inquantum quantitas vno.
trum vniufcuiufque
metrum Ta.caj. mc-
in aliis dicitur
quoprimo vnimquodque
att-
cognofcitur, fir
vnum in longitudine,in
latitudine tinfrofunditate
ingrauitate
,
,
^
velocitate,
PoftqiMm Philofophus dctcnninaait dc ipvnim rationc fcilicct indiuifibiliiate, & ciuA
Unmitfr^ frittMtt, T-
fius
niusfwa
dcm
efi
tffemtnfH-
multiplicitatcinuncagitdeiprius-wwiwpro^^^^^^.t , oftcndcns quomodo vnum habct pto-
quod duo facit: qu6d vnum quod cft dc ccncre
pric rationcra mcnfurac. Circa
prim6
oftcndit
Quanritatii habct propric rarionem mcnfijraE,
&
:
habcat in gencre Subftantiac. Sccunda ibi Secunditm fubfiarttiam verh. Prinu in duas prim6 oftcndit propofiti veritatem fccundo excludit k :
:
:
quandam impropricutcni. Sccunda
:
Grauitat enim. Dicit etgo.quid * j
rt
•
•
ibi:/« omrtihiu
antem hii. Prima in duas:prim6 propric mcnfura, , quod eft
quod vnum
&
&
dcriuatur ad alia gencra
fccundum quod
atuem
,&in
aliis.
Scamda
parrici-
Hinc Prima induas: primo fadt
pant rationem quanritatis.
ibi
:
Quod didum cft ftamd6 infcrt cx didis conclufioncm quandam. Secmid3.ihv,Et ex ijuo. Dicit ergcquod illud quod cft primnm vniuicuiufquc gcneris eft maxime in eo,(fuod efl metrum ejfe.-c^ii. iUud quod , eft primum in vnoquoque genere efi maxime menfura aliorum in illo gcnerc:& fubdit quod hoc ck^nMximt froprium tjuantitatis : htnc enim ad alia venitM cft, quod ratto menfurd pri:
mo
coriucnit quantitati,& cxindc
dcriuatur
:
metrum, id titas
,
cuius caufam fubdit eft
,
menfura*^
fupple quaecunquc
:
ad
alta gcncra
etenim, pro quia
tjuo cognofcitttr tjuan-
fit ,
fiuc quantitas di-
roenfionis, fiue ^iit€doniyxognofcitur vero quatitas
intjuantum qtiantitat
,
aut vno aut nttmero,
Menfurart puta vno, vt cum diciraus:vnun^ froprinm
ro vero, vt fubdit
:
pahnum:Numc-
cum dicimus duospalmos ,vei tres,&
omnif autem
numenu
cognofcitur vno
i
enim numerus menfuratur vniute aliquories fumpta,ex quo infen qtiare omnii qttanquilibct
d^ix. '^HMHtitMt
tfntfdtwr dtifUeiter.
:
titoi
inquaatttm qtiantitai cognofcitttr vno
:
dixit
autem intjttantum qttantitat , vt hoc intelligatur de menfura quanritatis , nara res aiio modo funt :
frimawtenfiam^MMUi. tatttm vmitnt.
tfl
& u..
•
cognofcibilcs tur
vt
quam numero
,
puta fi confideren-
fdcundum alias fiias proprictates a quanritatc>
quod homo cft
rifibilis,&
quod triangulus ha-
bcttres,&huiufmodi. Deinde
cum
dicit
Ex quo primo cognofciturhoc iffum vnum^
****" r^^*** fmrttrMis-
nefcttftr,& mctrttm vniufcuiMfque, id cft, menfiira in
vnoquoque grnerc
cft
vmtm,id eftjiabct ratio-
vnius in ifto gcnere, put4 in Lmgimdine
nis
,
,
,
in
qua: pcrtin^tadgcnas.dimcnfio-
& fimittter in grauitate
&
quantiim ad gcnus
,
gcncrc,& fimiliter cft inaliis. Dcindc ctun
&
^MMHtitMis.
hincM ciL j
velocitate quantum ad gcnus mppondcrum , tuum : in quoiibet cnira horum g^ncrura illud quod eft menfura , hab^ rationcm vnius in illo
cft dc gencre Quanritaris difcretxrquia cft prinquodcxinde deriuatur ad ali^ jcipiumnumeri , gcncra. Secund6 cxponit , quod dixerat fcilicpt quomodo rario vnim mcniurac cxtenditur ,
eji
•
proprietates mcnfurat,qus funt notandac. Secun-
oftendit
^
•
profunditate
da
'
vnius
aurem. Primain duas;prim6 facit quod didura eft fccundd cxponit quafdam :
tmntgtntrt
&
tn ex vno quod cit pnncipium nuraen, dtcuur ftrturadaUa aliii , falicet generibus untrum, id eft , mcnfura tx -vnitmi vnii\icuiuiqu£ illud ejuo vnumquodque primj> cog- ii» nnmsnt,
nem
ihi: Etfcientiam
Uetifi$r» in
^
{ecundum qu6d p^^xicipant rarionem quanticatis. Circa quod duo-fadt; prim6 facit quod di^hun cft.: fecund6 rcmouet dubium qupd poftec onri $x praedidis. Sccunda ibi
cxindcdcriuatur ad alia gencra fecundo requirit {pccialitcr qualitcr vnum quod eft mcnfura,(c
propofito
Oftendic quotnodo rario mcnfurae dcriuatur ad aiia gcncra
Granitas enim
,
dicit
^ velocitns commune
efi
im contrariis ; duplex enim torum vtrumque vtgraue, c^ quod efi qu4»tamcunq»e hsAens
incUnationtm ,
& quod
efi
habens exaffim
inciinaiionis ,^. velocitns^fir quantumcunque
^ e.xceffum mettos tnim ^ tardi
motum habetts , velocitas quadam
,
efi
le-r
,
uioris.
Rcmouct dubium,quod polTet dis:Iicct enira
oriri cx prxdidc dimenfionibus qu6d pet confequcns quod cis pro-
ccrtum
fint quantitatcs ,
&
fit
prie conueniat mcnfurari
dubitare dc velocitate
,
;
vidcntur qualitatcs:ad quod dit
tamen
poftet aliquis
&crauitatc, quac magis
rcmouendum
quomodo pcrtincnt ad gcnus
often-
Q^anricads,
&
quoraodo cis conucnit rario menfurac. Dicit crgo c^6dgraui»ai,& velocitas habcnt fupplc commurne in contritriis
,
id eft,
quod vnura contrariorum
fiunliter vil»
Mtnit rntio
menfiftti
habct aliqualitcr rarionem altcrius , puta qu6
&
dcm abfolutc/ed in refpofhi, quod
dcclarat
cum
vtrumqttetnimeorumefi duplex,vtgratte Grantirvi-. dicitur fupplc vno raodo abfolutc , qttod efi lox Mtdfi fubdit
:
&
fofmudit.
qttantamcunqtie haberu inclinatioaem
, fcihcct vt fcratur ad centrum,non confiderando vttiim mul-
tum.vcl parum habcat de tali inclinadonc. Alio modo fupple didtuc c6parariuc4>uta qitod efi hakes excefsu inclinationisTcfpcSta altcrius^vt
fi
di-
&
caturqu6d tcttacftmagisgraius quam aqua ; fcnum quam fHpula. £t eft intcUigcndum quod
Ff
4
primo
fUeittr.
:
^rioDo
Metaph.
IILib.X.
344 modo
jQuaniitatis
fcd fecundo
,
gr&tHta«
ncc
fibi
modo
non
ad gcniK
pertiiiat
conucnit ratio menfursj
rationc
excclfus habct
talis
aliqualifcrrationem qua^titatis
,
& menfune.
Et
fubdirvtiuomodo fimiliter eftdeyclocititc,na ve/««//«f dicitur vno rnodo abfolut^ ejuantHcunqin motum hahens:a\io modo toparatiue, puta vt ha~
^
bens excejfum motu» , intelligendo ficut prids dc grauitate,qu&d velocitas primo modo non pertr-
net ad gentis Q^intitatis
,
vt
conuenit ratio
fibi
pienfurs ; (ed fccundo modo conuenit,& fubdit: enim pfo quiiyCjMddam velocitat , fopple rq>eritur intardq reipediu tardioris,& (uniUiei^rauitaii» leui refpedu /f«wr«. Expmplun> primi fi lignum :
dicatur velociter mojicri mrilijiv relpcAu bi, quodcaEteris paribus
plum-
rardiusmoueturfurfum.
Exemplum(ecundi:fi dicatur aifr
grauis refoe-
cft
6^1 ignis,licet fitleuis refpe<^u aqttsejideo dicebatur fuperius
qu6d grauitas,& leuitas habent com-
mime ip contrariii.
^gantttaf ait» dimea-
ptftm^
vnifomntatem vel
homogenejtatem. Secunda ibi Nonfemper autem. Tertia ibi iSemferautem cognatum. Prima jn tres : primo pracmitrii illam proprietatem , exponit in dimenfionibus : fccundb in motibusc fbnoris. Secunda ibi tertio in vocalibus Et :
&
&
Vld€ l.d.l, ^»r.
1.(^48,
:
motumautem. Tertia ihv.Et in mufica. Dicit crgo,qu6d in omnthus his, ad quas fupple deriuatur princir ratio menfiirac, illud quodeft metrum,
& indiuifibtle
&
quoniam in lineis, id eft,in commenfiiratione linearum vtun/«r,fcilicet homines, linea pedali quafi indtuifibi-
fium efi aliqui4vnum,
:
H
: ita qu6d Jinea pedalis menfiirat alias xvbiejue namque quarunt, fcilicet homines7Wfrrxa»,id eft,
&
vnum indtuifibile hoc 4U- i.Prcfrietaf tem eft altquod fimpUx aut quali , aut ejuanto , id menfurt ejt indiuiJSH^' Cftjvel fecundum qualitatem,vel fecundiim quantOi, ritarem; puta fi^diceretur fectuidum qualitatem: albedo eft illud fimplex quod eft menfura colorum;vtinferius dicetur. Secundum quantitatem menruram,
.•
Norandnni,qu6d quantitaseft duplei:quaedam
vero vnitas in numero
,
& linea pedalis in lineis.
dimcnfiua, quacdam perfeftiua. Primarquantitas
Subdir autem caufam
,
quare menfura debet
Hoibm eft in genere Qtiantitatis fecunda ver6 in in omni fbrma habentc gradusj othni genere, hoc modo rtpcritur quamitas in grauitatc, huiufmodi ; vnde comleuiutc, &Velocitate, par^a ad inuicem habent rationcm quandtatis,
quia fcilicei menfiira debet Cfle cerriflima. Dicit ergo,qu6di/ijV/i^^«tf qui- Menfuraderbetiffectr' 4em,yidetur, (dMcctejfe alicjuid a quo noncontinr
:
&
fiHaaliaftr-
diucrfitatcnrutestia pcnjjseius
&
&
&
(ecundum qu6d mutu6
(c
exccdunt jn gradu ra-
iis
formac, vt hic vult Philofophus.
tet
qu6d
rario meniuro; per
quantitati difcreta:
;
k
Ex quo pa-
prim6 conuenit
& principalitcr va»,quod eft &
difcrets qiiantitatis:per fe principium numeri, autem non prim^ competit omni alij quanritati, fiud fit quanritas dimenfionis , fiuc fit quantiias
pcrfedionis in quocunquc generc aiHgnetur.
aliquid indiuifibile
eile
,
tifsima.
git aliquid auferre, aut addere
,
hoc efi ctrtum
,
id
eft,cena m^nfura quapropter numerus efi certijfptum, fupple inter menfurata ; vmtatem fnim,^et quam fcilicet numerus menfuratur penunt , fcilicet homines omnino indiuifibtlem:iia.c^u6d vnitas non recipit aliquam addirionem , vcl fubtrac^o:
nem
in aliis verp, generibus mcnfiiraE fupplc eo-
:
tam,imitantur
r^/c, fcilicCt
vnum, quod
eft indi-
laduSiu}
&
ex eo fcilicetqu6d fumuntpro raenfura a figrto dfclttrttt frimm aliquod mihimum , prout poflunt a qlio (cilicct uifibile
:
propriet/Uettf
nihilpoffit latenter amoueri, vel addi
S «5
FM MA RI VM,
&
,
diuerfitatem^
&: vniformitatem jfeu vnigenitatem,explicantur, vidc
Dodorem x.4.2..(]U2eft.2,,
artnun:}.io.& 4d.48.q.z.
INpium vnum
^ frincir & indiuijibile
omnihui autem his metrtwt ,
II
niam (^
aliquid,
,
vnum
indiuijtbilej hoc
igitur videtur
ali-
autem quod
pondera, &i yfw/>rr fimiliter a maiore laubit vtique,& additum,& ablatum magis quam aminore: quare illiid a quo prirnum fecundum fenfum , fupple perceptibiliter non contingit , fcilicet aliquid ^ddercvel auferrc , hoc omnes metrum facihnt ,& humidortim,iA cft, in hunlidis, vt funt Qleuro, 5f vinum, &ficcorum, id eft, in ficcis, vt funt grana Cimilktrgrauitatis, quantura rritici,vel milij , ad pondera;^ magmtudini6,cp.iii.\xxim ad dimenfiones; tunc putant co&nofcere cjuantuvi, ideft, quantitatem rei , cjuando tognofcunt per hoc me-
&
&
trum
,
quod
eft fcilicet
Vbicunque
non
ejfe
auferre aut
& a quo
noii
merui certifsimum , vmtattm enim fohunt
verum
In
aliis
vero imitan-
vcl
,
Notandum , qn6d lic^t dmnis menfura habcat rarionem indiuiflbilis
indiuifibilem-
,
addcre.
addetejhac e^ certum metrumiquafropter ««-
emnino
minimum
contfngit fecundijm fcnfum aliquid auferre
Jtmfticiter, aut quali, aut quanto.
quidem
^«fl-
in lineis vtimur cjtMfi indiuifibili
fedali vbique nam/jue metrum
quidquArunt,(^
ideo fub- menfur».
talento : quoriun pridit , quod kfiadio enm, rnum pertinet ad longitudines , & fecundum ad
Trcs proprictatcsmenfurae/cilicetfe-
cundum indiuiiibilitacem
;
, tamen difFercnter eft hoc numeris,& in aliis , ad qua: transfertur cx numeris raiio menfura nam in numcris vni-
in
1
:
omnino inver6 generibus illud quod cft
ras,quae eft menfnra,eft fimpliciter,&
tur tale,\ a Badio enimfdr talento
^
(jrfemfer
in aliis
ablatummagis quam a minore ^quare a quo
Mm ad placirum
frima fecunditm fenfum non contingit , hoc omnes metrumfaciunt,^ humidorum, &fic-
vncia
iri
libet
cum
futant cognofcere quantum quando cogn.of ,_
eft fimplicirer indiuifibile ,
fic
&
dc , de aliis:quoruro quod-
quoddam continuuin
erit diuifibile ih infinitum
:
,
aliqualiter
homincs taracn
&
Exponit quaflam proprietates menfiirx , funt tfcs:quarum prima attendittir penes eius indiuifibitiucetn: iecundapcncs eius vnitatcm» vel
ritur TMti»
menfttra. Indiuifibile
vel rninimu
a£ci-
&
piuntpro menfura aliquod indiiilfibile , minimurti prour poffunt ad faltiandum certitudinem menfarac, propfer hoc , vt dicit Philofophus,
mimerus
m$ru f^im
fed (o- in alitsrtfe-
vt patct de linea pcdali
ponderibus,& fit
;
&
(untferhoc tpetrum.
p*mfiKt.
:
menfura non
corufn,& graultatis,^ magnitudinis^cjr tunc
Troprletates
diuifibilis
maiote latebit vtique dr additum aliquiddr
Veriks hntu-
certifrimum menfuratum , qiutenus habet certiflunam menfuram. DeJndecum eil
dicit
Et
ttiiduflex.
:
SummcE Tcx. C& 4.
:
Cap.
I.
&
velociftmetum autftmflici moiu , Parutpmum enim hic habet tempm: ^uapropter in Afirologia tale vnumfrimifium , (jr metrum : motum enim regularem fuffonunt vtUapmum eum qui cali adquem
.^t
mo.
&
&
huius affignatunquiavttradunt Gcometrae, nunquam quanritas ignota inucnitur , nifi pcr duas quanritaces notas.
Exponit cens,qu6d
^JlTlZ
ncs aliquo tnotu
fOM.
oJ}trHo:hoc
(ii<5Uin
propricratcm in motibus di-
& metum aut fupple menfurant hpmiid eft,vnifbrmi,(^ velo-
rmpUcK
enim faruifftmMm habet tempus cuius motus casli ; ide6 fubdir, quapropter in Ajtrommia, accipiuntfupplc homincs tale vnum prin:
eft
& Taetrum-.fupponuntenimmotum regula& veloctjftmumeum qui id rootum
cipium,
rem, cant
eft
cali,
,
&
>
pcrqucm alioj motus ittdimenfurannillc enim motus habet ratio-
ad qutm
carli
,
id cft
,
nem rainimi rationc fiix vclociutis. Dcinde cura
quodcognofimus ex qutbus
"Et
in muficA
diefts
,
minimum
efi,
(^
& hac omnia vuum ali-
itfvoce elementum,
quidita
tjuia
non vt commune aliquid quod v-
ffumfedficut diifum »H. Exponit T*rtih imf»-
i
vere indiuifibile ad fenfum volunt ,fitut di^um efi iam, namforfan omne continuum efi diuifibile.
fmpristanm duUrst,
di(flara.
propricratcm in vocalibus,
&
quod ciiam in muftca iiefu , cft fupple priroa mcnfura:^»M minimum diefis quod cft diflfcrcntia duPrum femitonorum:tradut enim mu£ci, quod tonus diuiditur in duo fcraironia xqualia illud autem in quo vnum femiconium cxcedit alrenun dicitur diefis , quod eft quid mi:
nimum
:
fimiliter,C^
mcnWa,& tit»tkit3i»-
voceelementumXupplc
fubdit,quod hae omnia, id
mcnfiirz ifts fimt ExtlmJit tth
irt
ita
,
eft,
eft
omucs
alitjuidvnum, non vt com-
mune altquid quod vnum , id eft , non fic intelligcndo qu^d aliquid vnum fir communis menfiira omnium } fed ftcut dtBum efi , fdlicct quod quodlibet genus habct aliquod vnum, quod cft fiuspropria menfura. Deindc
No» fimper autem
cum
dicir
,
cuiurcaulara fubdit:quia fupplc v»wm efi illud ad quod terrainamr rd diuifio , qua cognofctmus ea,
ex quibus efifuhfiantia , cuiuflibct diuipanes fiue fini panesyicunditm quantitatem,autfecuvdum ^eciem,vx ma-
{cilicct
numcro^
teria
& forma & ,
vnum me-
^ vocesplures quibus menfuramttt ^ ,
diameter duobus menfuratur^f^ latm,^ magnitudiaes omnes.
panes elTcntiales ,
ali?;
& ideo
quod fupple per fc cft vmtm cft indiuifibilt, cum fir menlura per quam rcs cpgnofcirur : ^«14 illud fupplc quod efi primtimfingulorum:DTimum, vlriraura , fcilicet in fcUicet in compofirione , per hoc , vt didura diuifionc cft indiuijibile , cfyiabet res cognofd. Addit autcm , quod non iilud
:
& &
fimiliterefi indtuiftbile
omne, fciiicetquodhabet
rarionem racnfiuae, vtpes,& vnitas ; hoctfuidem, {cilicet vnitas omnino «r/"fupple indiuifibilis:«Z/«
horaines
adfenfitm,Jicut
cflc, indiuijibtle
£lum efi fupra
,
iam di-
puta quia ad placirura infkitutum
efttale aliquid pro
eontinuumefl
mcnfura
Ucet
;
non
fiifimpli-
:
qiiandoque vnius rei funt plures menfurz ; vnde uibdit : veritm pro (ed , aliquando funt plttra^bcet mcnfuranria , vt dtta diefes , id eft , ficut in Tpufids funt duo femitohia ,qua; mcnfiirant to-
num
diuifibtle.
quiaeft aliquod coifGnuiun rainimum,
& inde
thcmaricum
wtnr }er
tur y mcnTurarur per diuerfos pedes >.& diuerlas
quod non
,
tamen oranc continuum MaDeind^
cft diuifibile in infinitura.
puradidc:
Semper autem cognatum eH metrumxmagnitudinum quidem enim magnitudo , fi-
^
cundum vnumquodque
»J
longitudinis longitu-
doy latitudinis latitudo, vocis vox,grauitatu
grauitas^vnitatisvnitas
ific
enim oportetac^
,fidn*n quod numerprum numerm,(jr quidem oforteb^t fifimiUter ,fid nonfimili-'
cipere
autfivnitatum vMitates
tenditur penes dus vniforraitatera
&
'
:
tia,qu£ cauiantur ex diuerfis proporricmibus nuracrorura : fimilitcr , voces funt^plitres qtubiu
cum quanritas racrri cxamina-
vcl titmfrtftfi-
,
ter dignificdBt ,fid
meiifmramns, puta
,
puta continuura naturale, quod cft minimura naturalc nara eft dare rainiraara camem,& minimum os, vt habetur 1 . Phy-
cft vltcrius diuifibile
, vel aliquod huiufinodi , tfua nonfccunditm auditum fuppledi(cemuntur,quatenus fenfus non peicipiat dinercntiam in numerus p^iuotamfed tn rationibiu, id cft , {ccimdum diuerfas rarioncs proporrionum difcemitur fupplc eorum difFcrcn-
tgnct» inue-
omne IVcMrpmi'
Dicit autcra forfan
proptcr opinioncra quorundara poncnnum mag- ^^^^nitudincs indiuifibiles , vt fuit Dcmocritm ; vel
fic. t. C.3 6.
Ponit {ccundam proprietatem menfursc , qu« x.trtpritttu artendimr penps eius vnitatem, vel diucrtitatem. nMnfmrt, qM* Circa quod duo facit:prim6 prxmittit illamprotjivnitiu, veldiiterfitiu prietatcm : (ecund6 cpilogat circadida. SccundecUrMur da ibi Sic itaqtu mttrum. Didt ergo ,qu6d lihu. (ct fupple menfura habeat radofiem vrmis : non tamen fetnper eft vnum mtmtro metrum : quia
fiumtitiu
:
dtcrindiuifibilc ;vndefubdit :»<w>yiryi«
tfum ; verum aliquando flura vt diefes du^y qu4t non facundum auditum ,fed in rationibu^
Epilogat drca di6ti,fi: itaque cft manifeftum Efiltpu. id cft^mcnfiua omnium:
quod vnum cft, metrum,
dtntis, icilicct totum in
/bnoris, diccns,
,^
efi fubfiantia:di-
uidentes aut fecundhm quantitatim , autfecuHdumJpeciem\& id^h quodvnum itjdiui^bile quia quod primumfingulorum indiutfibiU:nonfimiliterautem omne indiutfibile, vt feSy C^- vnitds'yfedhoc quidem omnino : illud
dicit:
,
Deinde cum didt
metrum emnium , quod vnum
Sit itaquf
M
545
dia- j^^gMti. fyliabas longas,& breues^firailiter autem, mttrum menfuratur dttobus,Sc fimiliter latus qua- ttueiutiM. drari , gencralircr omnes magnitudines : rario
slios iudicant. Sttunib mMibtu **»-
II.
dign^carent metrumfid non vnitatem : nu-
merus autem pluralitas vnitatum efi. Pojiit cerriam proprietatera raenfurx, qiuc at«
tatem id
cft,
,
dicens cp.bd.femper
,
metntm eil cognatum,
vnius gcneriscum racnfurato
menfura , uiagnitudmis
efi
.
&vnigcnci- ^^^^77»* ;
ficut fupplc
ejutdam magrtititdo,& fccundjtm
efi-vmftnm-
'»*& v»«f*"*'*''•
:
:
Metaph.
Lib. X.
346
fecHtditm vnMm<jHod(jiMemcn£\it3tum vc qaod ^4longitufitMdinis,C\i rupple menfura UtitMdo ,
&
dinislongitftdo, tii
y
& vox vocis, & grAMitas graMits-
& vnitM vnitatis
:fic
enim oportet accipere
fi
loquamur ,/ffii «0« ^Mod nMmerqmeniura nmnerut : nam numcrus non ha-
iiipplc proprie r«TO,fit
bet rationcm mcnfiir^ proprie,fcd vnitas;&4de6 ad defienandum vnieoieitatcm debet dici vnitas cflc
•
menfura vnitatum
& non numerorum & »
,
iubdit.quod^iyK»*/*»! aportehit Ji/imiltter,id
tum.
vniras nuraerorum
Nott n-jmt-
concederetur
fimiliter acciperetur
fi
,
nonfimiltttr digmficam,iA
-jfed
nitz func mcnfiira: ,pcrquas poflumus perdpere
ytrum per fenfura , vcl intcllcdum aUquid vcre cognofcimusmam afto.s fentiendi, &fcicntiafpccumiua in nobis caufatur a rebus aUtcr tamen aL :
de fcientia q;iac cft caafa rcrum , vt fcientia diuina ctiam fcientia artifici? : nam talis fcicntia cft mcnfura rerum , vr tunc rcs dicatur perfedb, quando attingit ad ftmiUtudinem talis fcicneflct
rpeciaii-
tcr.
&
tiac.
Dcindc cum
dicit
eft,
quod feciindum rei veritatcm oportet conccdere quod numcais fit menfiira n jincrorum,vcl etiam
Al.vnita-
:
:
vcl eft,
fythagoras vero hominem ait omnium ejfe metrum ac vtiqueftfcientem diceret aut fen~ tientem, hos autem quia habent , htc quidem fenfum^ ille verofcientiam qua dtcimtts effe :
menfiiram vnitatum , & numerum numerorum , v^l etiam vnitatpm numeri.propter differentiam qus ^^'g"""' iudicant aliqui (upple vnitatem efle
/***
eH me». fitr» numtri.
vidctur cfle inter numeriu-n,& vnitarem:quod reprehendit.dicensquodfiippleattcndere hanc dif-
?erenriam,ide eft acy* ^^^'^i^/trf "^r ideft,di^num ejfe metrMm, id eft, menuiram vnitatMmfed non x;///r«r«»,quatenus fcilicet vrtitas videcur difFerre ab vnitatibus , ficut fingularc a plurali fimilis aurem ratio cft dc mcnfura vnitatum;& niuTicri ; igitur pari rai.ionc poteft concedi, quod vnitas fit mcnfiira numcri:c«w nnme-
iudicarent vnitates
metra eorurnqutt fuhtjciuntur.
Nihil itaqtte
dicentes fuperahttndans videmur aliqutd dtcere.
Redarguit Pythagoram,qui afTcnticbat prxdi- Htnmejlmtimproprietari , dicensqund Pythagorat vere fi*ra rerttm ait horniiem ejfe metrum , id eft , menfiiram om- fieuiitm Py(Sta:
nium, nHtfctentem.aMt fentientem
tum
eft fciens aut fenriens
:
inquan.-
,i6. eft,
:
rus nonfit aliMdqMamplMres vnitates. Vultergo Philofophus , quod non obftante vnigeneitate
Kumerut
menfuracum poteft concedi , quod menfura numeri , ficuc conceciitur
menfiirjc ad
vnitas eft
quod vnitas tur
illa
eft
fequi-
Mtem melrum
rerum
idem : quiA cognofcimiu dicjmdipfis ^quoniam menfuranturmagis cjuam menfurant, Sed accidit nohis ve-
16
menfurante cognofcamut
luti ft tn alio nos
quanti fumui per cuhitum ad tantttm nofiri addifcere'
Vbi Philofbphus
ExeluMt
dam
quMdjtm
exchidit a propofito quan-
improprieratem,
& falfitatcm.
Circa quod
primo facit, quod didum cft fecundo rcdarguit Pythagoram qui allentiebat pr.TdiAa: impi'oprietari:terti6 epilogat circa dida. Sccunda ibi Pythagoras vero. Tertia ibi Quod ijMitria facrt
frlfitattm.
:
:
,
:
:
dem igitMr. Dicit crgo, quod quia fiipra didum eft , quod mcnliira eft per quam cognofcitur rci quantitas
;
(i^f
propter idem dicimMs fcientiam,
\UnfurMtur &fenfumefle w^r«i», id eft,menfura rfr«»j tjMia if ne^ mcn- ipfis,Cci\icct Cciemi3i,& fenfn aliqnid cognofcimtts: .
furAnt fciin- 'quia fciUcet fenfibiUa ti* '&finfitt
ir Kobu.
fcientiam ple
hoc
:
per fenfiim
t.
& fcibiUa per
dicitur impropric:i9»0/}Mm
menfurent, ficut patet ex
mus
,
hoc aurem rcmoaet diccns,qu6d fup-
gis fbpplc menfMrantMr fenfiis
quid :
c.
10.
non enim
1.
,
pro quia,mM-
& fcientia
fic cft
tjnam
Ad ali-
huius cap. de
econucrfb
;
vndc
fiibdit ,
&
&
adlum
,
:
obic-
& non
fed acddit nobis,(ci\ictt fcicndo menfurcmur per :
tes txxxiyVelMti fi alio nos menfurante cognofcamn*
veri
,
fcnfibih'um
cognita
:
,
, fciUcet vt obieda eorum redargutionem , qubd
fjsbijciMntMr
cjux
& fubdit
nihil ita^Me dicentes, fc\\ictt Pythagorici, /»/>«««-
Notandum, qubd,
vt dichim eft 4. huius, Py-
& cius fequaccs opinati funt de verltate
thagoras
apparcntium qubd
res eflcnt tales qualcs
apparent , vel quia
fic
mur
ca?
fcntimus
proptcr quod fcnfum
:
,
nobis
vel quia opina-
&
fcientiam po-
&
pcr hoc dicebant nebant rhenfiiram rerum , mcnfuras rerum ; pcr hoc dicebant homincm cile mcnfiiram omnium , puta per /enfum om-
&
nium
fenfibilium
«Sbum
omnium
,
& per fcicntiam
fcibilium
,
fiue
Philofophus autem conniimcfat
,
Cur
pofiiit
Pythagfraf htmir.e rnen-
fttrartrum.
fiuc intcUe-
intelUgibiUum fe
cum
dicimus,ficut,& in i.Iibro connumerabat
eis fc
,
vt
cum
Platonicis :cx co,quia quandoque fuit fecutus philofbphiam Platonis , Pythagorac. Deindc
&
cum dicit
G^od quidem igitur vni ejfe maxime eft fecundum nomen , quod determinat metrum quoddam , maxime quantitatis deinde qualitatis,palam : erit autem tale hoc qttidem
^
18
;
fi efHndiuifibile (ecundum quantitatem,iUud
autem ft fecundum qualitatem ,propterquod indiuijibile eft autfimpliciter, aut
inquantum
vnum.
quanti fumus per cubitum ad tantum nofiri adVult diccre , qu6d fi aliquis nos mcnfurct pcr mcnfuram cubitalcm appUcatam nobis
quod ejuidem igitnr vni ejfemaxime eii fecunditm nomen, ^uoddeEpilogat.circa di£la dicens
&
vnitts maxime cft qtibd fit mcnfiira , hoc efi maxime proprium quantitatis , deinde (jualitatis,
& fimiliter de aliis gencribus^<»/4»» fupple cft cx prasdidis
ixtrAfiutst
trum
cognofccrcmus quanti fiimus fccundiittj quantitat«m corporis : fic rcs fcitx, vcl per fcnfiira cog-
:
terminat metrum qHoddafh,id eft,qubd d& ratione
Qti»mti« res difcere.
dt itnuhiti
iUe
:
&
in re quia nos fci-
fed magis cconuerfb
j
cp.hA in fenticndo
fU (T fintit.
fenfum
Spiltgm.
aut fentimus
ftum enim mcnfurat habiium
mtnfi4r»fiii-
hic cjuidem habet
sfuia
:
fciemiam, cjux fciljcct fcientiam , fcnfum dicimtts ejfe metra eorum id eft , rcrum fcibilium , 8c
dicere.
dici-
mt4^ &feftfitm propter
j.
nium
hif.
rpenfuram oin-
efle
bundans, id t^,m;iq^n\xm:videntur tamen alicjuid «iicwp^putaquia latcnter innuunt qubd vohint
pars
Et fcientiam Tcx. c6.
Tunc
mcnfiura vnicacum.
mines dicunt Pythagorici
thitgoraqucd
imfrtbatur
hos <«; (rw»,fciUcet ho-
:
& fubdir, qubd hoc
erit efuidem fi erit indiuifibile fecMnditm qMantitatem : iUud autAafifecHriditm tjualitatem, ,
propterquod id quod
eft
vnum,efi indtuijibile aut fimpli
.
Summas Jtmpllciter^ puta vniras,
Cap.
I.
aut intfmwtMmwtim, id
nas ditUra-
cft^ut iecunduni quid, Sc inquancum vnumjicet
t^mtm^rtU.
non fimpliciter , vt didhim cft demcnfiiris aliorum scnerum a nujtaerGw Hic ergo duo Gmt mamfe/uta ex przdidis, fcilicet qg6d ratio mcnfuIX maxine conuenit vni , 8c quod illud vnum quod eft n^nfura , eft indiuifibile vd fimpliciter,
vd recundum quid,& ad Notandum ,qudd
XMtU mXfkf£pripic dif-
tc.iS.Scio.Sc tangitur furae
tilMt ititUe
aiJa
sliu cStumt.
cipium numeri
rtf^t-
Smnmmm fmut ibu.
hk in
genera cransfenur
:
:
,
ratio
men-
8c cxindead
nam vnitas,quz cft prin-'
nu:quiaminima&indiuifibilisfimplicitcr tas
hmus,
maximc mcniuracft , Sc ceniin>
,
:
vni-
autcm comparata ad numcrum , qux menfu-
quo numerum coquo numerum pcr rcplicationcm mcnfuramusrnam vniras, & facit cognofccre numerura , &: per vplicationem fuialiquotics fumpta rffddit omncm numeruro datum. Ex his auipm duabus conditionibus vniutis tranflata eft pct quandam fimilitudincm rario menfursc ad alia genera quandoquc cnim dicitur mcnfur» inaiiquo gcnere iilud , quod per fui replicarioncm sdiquorics fumptum reddit qaodlibct inillo rat,habet rationcm prindpij
gnofirimus
,
&
quodvnum eff^
III.
Sc
547 „
quomodo ofertet deetfrf..
ciferc.vtrum velut fuhftantia dltqua exijie»' ttiffo vnojftcut iffi Pythagorici dicuntfrius, (jr PUto pojferiui : AUt magis fuffoaitur aliqua natura y^quomodo oforieat notius dtci^ (^ magis ficut qui de natura : tUorum entm
aitus amicitiam dixit ejfe^
litera
pcr prius in numcris repcritur
C*ittbti»mes
mias
placitum.
,(iaitdi£bim/uit'5.
erttt 4fnM»-
,
:
quod vnum
,
altus
aerem^aUusinpnilum. Poftquam oftendit qnod vnum dc gcnerc cxindc deriuatur ad
strmt dt
&
Quantitaris hal>et proprie rarionem menfurce,
tdo ^mtad »•*«<» 7**-
aiia genera nunc ipcdaiiter vnum/juod eft meniura fc ha- V**[^' '*'''^* bcat in ffcrierc iubftanri«e. Circa quodduo facit: primo ftcit quod di£him cft iecundo comparat :
inquirit quomodo
^
:
vnum , dc quibus fuerat locutus. Sccunda tbi ^uia vere tdemfigmjicat.Vxi'ma in tres prim6 proponit vnam quseiHoncm: ad inuicem tns, Sc :
:
fecund^ fubiungit cius ibiutioncm icni6 epilogat drca dcrcrminata. Secunda ibi Si itaqu* :
:
nuUum. Tcrria
ibi
:
^uod
(juuiem igitur.
Dicit
Trtpmut
:
Mtnfiir»jM
fUx
:
QmM»titMti-
& rn magnitu-
m»,^ftrft~
gcncrc, puta in pondcribus vncia,
aim».
dinibus cubitu$,vel aiiquid huiufinodi
quandoqueautem dicitur menfura in aliquo generc, non qu6d menfutct alia per rcplicarioncm ; Ccd quia tanquam notius in iHo gcncrc facit cognokcrc
AWtd» re
tjl
tpt»-
alia in illo genere.
mtmfm- menfiira
Jm»ttyrmi
iftomodo
Exemplum in gcnere
:
aiios coiores
:
,
alljcdo ponitur
colorumrquatcnus
Sc mpnfurat ifto
quia color lanto
modo omnes
p^fe^or, quanio
ntagisad albcdinemappropinquat. Mpnfuraprimo modo nominatiu mcnfiira qoantitariua ; Ced
mcnfura jccundo tionis
,
&
modo
perfedlionis.
didtur menfura cogniVnde ergo ait Philo{<>-
phus , quod rario mcnfurx primd rcpcrirar in pumeris,& exindc ad aliagenera deriuatiir,iecun4lim aliquam fimilirudiucm modo nunc dido.
SVMMiE C
A
&
aliis
gcncribus
id cft
fublfantiam
fit rei
III.
P.
fubibntia
VH M A
ie liabct i^(i\m
eft,
vtro modot
vnumftcundum icilicet
qMemad^
modum troQauimtu in duhitatiomhm,Cdlkct in }, huius,t.c.i.& inde.& fubdit qu^ilionemifta quid
&
«
tjt boc iffum fuod vnS, quomod» ofortet de fufcifereM cft,opinari,ideft,rrr« i^/i vno exifiett
ali^uafitbfiantia pcr ic exiftente feparata,
Pythagorici dicttnt friut
,
/0«?
& Plato fefierim Ce-
quenseos
: aut magif ipfi fupplc \mfuffoniiur aliqua »i«r«r4,fdiicct fubfiftcns ipfi vni , t^uo^
&
modo ofortet notim dict,& magts.id cft,iecund6m qua naturam fubieda niagis deijct dici illud vnii vt per norius,yJn«f diciit,tjuidenatMra,id eft,Philolophi naturaies, lUorU enim ipium cjuidevnum aliuj dicit
amicitiam, puta Empedoclcs
ejfe
,
pofuit quatuor elementa prindpia matetiaiia
qui Ofimie maU ?*•»*«
,
&
^
duo prindpiaagentiaprioraillis,icilicetamorem
/**/***'«•
& odium,intcr quae amot pratcedit,vt pcrfc
"**'
,
PRIMifi
prindpium didtur vnii,poiuit qu6d ip/um, quod pft vniun cilct amor , '& quia ctiam amor habcr vnirc, ^r dicebatur
,
ipfiiiique
ad ipfum
ens coroparario.
S
nimc qu^rendum
& naturam rerum
,
jilius autem,
An vnom
:
quomodo
,
:
plus parricipans dc iumine,eftquidnotius,& per»
redHus colorum
ergo,qu6d quia fupple iam patet quomodo vnunr. '"'^ ^'^r"il. quod eft menfura ie hat>et in Quanritate , in 'o^*J^
I
F
M,
vnum text.
Intcr varias opinioncs fupra lib. 3 dc rarionc vmms rclacas , quas bic Dc^or
connumcrac approbat cam,qux tcnec cns, vc vnum, non c(^c fubflantiasr«rum
2.& indc.
huius, tcxt.com.
airem : fupplc efle illud quod vnum,quatenus poiuit aciem prindpium omniinn. Ali*u,Cci\icct Meliilus didt ittm finitum
S.
j.
puu Diogenes,
quod vnum:poiuit cnim
fupple iliud
effe,
dicit
ens immDbiic infinirum,vt patct i.Phyfic,
com.
ij.
&
quomodo vnum
& naturas
inde.
Eft crgo.ifta
habcat
fc
quaiho
ad fubibnrias
rerum vtrum ipiiim vnum :
fit
aliqua
fubilanria per ie cxiftcns,vei recipiatur ficut
;
dens in iubieilo in aliqua natura natur. Deinde ciim didt
quz
d
acd-
iubilcC''
cxiitcotes pcrfcjvel fcparatas:prira6quia
iiuUum dacur vniucrfalc cxiftcns:fccun<J6 quia cns , & vnum , in omni gcncrc habentur.non tantum in goncrc Subftandx de hoc vidc Dodorcm, 4. huius qa. :
& ibi Schol. 4 & f
T.C_6.
SEcumetttmftthfiAntidmverh ,
Si itaque nullum vniuerfalium
Jtantiam
ejl
fubjtantia
,
effe
fuh~
foftbileficut in fermontbus de
^ ente diiium
fubjiantia niji
vnum
fofsibile ejt effe
\
ejl ,
nec iffum hac
aliquid frater multd
commune namque ^fed ficut
fr^dicatumfo!um yfalam quod nequt iffum vnum: nam ens <Jr vnuni vniuerfaliter fra^ dicdntur mdxim} de tmnibus , quare necge-
uerd Mdtufd qudddm
,
&fubjiantidfe^arabi. les
»0
:
;
Us db
X?
Lib.
348 dliii
vnum
funt nec :
Metaph.
genus cdntingit
froftereM caufis jfro^terquof quidem
effc
iiecfubfiantiam. S»intuqutfi,
&
diuiditur in Ponit quaiftionis folurionem , duas iecundum qu6d dupliciter probat qu6d ens , vnBm non funt aliquae^ fubftantia: recum
&
ftr fe
ejfe
«jfi-
prifno per rationem
:
prima parte intendit talem
\\\
nem NuUum :
ratio-
vniuerfale di(3:um de multis eft :
(fed
ens
,
& vnum fiint ;
,
,
nullum vniuerfale per
fe exiftens eft
quia
eft fubftantia:turn
commune
vnum
multis communita-
ergo,qu6dy? pro
te praEdicationisjergo,&c. Dicit
quia
itaque nullHm vniuerfaliur^ pojfthile eft
,
effe
;
namque , pro quia ,commHne
num ifed
cft fiipple
aut pr^dicatum folum', id
eft,
ip-
fum vniuerfale eft aliquod conjmune pridicatum de multis. Palam ergo,quia nec ipfum vnum, eft fupple aliquid feparatum exiftens nam ens, vnum rnaxime vniuerfaUter de omnibtuprttdi-
&
e(k,palam quia,& totaltter
fic
admodum
& cjuid ens
,
ex quo fequitur
;
tur.^lttve »-
fubftantia fubfiftpns
qu^
non, funt aliqua quare nec genera funt cjuit-
:
,
dam natur£y& fubfiantiafeparMes, vt ponebat Plato nec vnum , fcilicet quod nec hoc dicitur pro tanto , quod vnum contingit ejfegentu quia llipple vnum non eft ^enus,ipropter eafdem cau-
:
id eft,ge-
quod vnum:quem,' vt tanquam non fit fuffi-
quAredumefi quid
neraliter
,
eft
quod cft vnum vnum dicitunopor-
ciens dicere,(]uod hoc ipfum, (cilictl
cui
fciliect
qusrere aliquam naturam fubflratam, competac efle vnum , cns. Deinde cum
&
dicit:
i^tvero lor
in colorihtu
efi
aliquid quod co-
vnu6,puta albi^s ; deinde al^ ex hoc etiam
nigro videntur geniti albi,(jr
vt
:
nigrum enim priuatio
ienebra \ hac eitim efipriuatio
lucis
:
&
fed texMiter fonare viie- cantur
kU.
:
inquam
ipfum v-
quod
eft,
omnibus gene-
ergo quoniam in qualttatthtu efi altcjutd qnod vnum, dr alttjua wrf/«r4 fupplc dicitur eflc vna denominatiue •.ftmiliter in quantis : quia
ribus
tet igitur
tex.com,45.&
& fpecialiter dc fuSftari-
quia inquam fiic «ft > nec hoeipfum , vt vnum aliquod pojfibile efi effe fubfiantiam prater multa:
liqs expofito-
prasdicantur eujualiter, fcilicct de
flantia,&
ente, fcilicet in 7, huius,
& vnum dicunturM
aflignat diccns,ejHia ens,
^natura ipfitti quod
tia
res
:
Jubftantiam, ficut diiium epinfermonibtis deftfhinde, vbi agitur de enre,
tfiftnguUru,
rationis
habere in omntbusyCdiicet g^eribus:cuius caufam
:
maximc vniuerfalia dida de omnibus ergo efts, vel vnum,non eft iiibftantia per fe exiftens.Maior patet tum ex 7. huius vbi probatum eft quod
Jitc expofitio
minorem
ttm fimiliter.
fe exiftentes feparata:
fubftantia ppr ie exiftens
fienttm.
£;irca hanc rationem fic procedit:prim6 po-
tiae.
nit rarionem:fccund6 declarat
fumptam a caufa, & a priori {eaind6 per rationem fumptama fimili. Secunda ibi ^dhuc au:
Hee tns nec
&
,
pcr exempla plura: tertid infert conclufiorien» principalem. Seeunda ibi jit vero in-coloribm, Tertia Thy.jQuare fiefuidem. Dicit ergo, quod adhuc necejfe efi , fcilieet jpfum vnura fimthter fe
per
vnum
pcrfeexiftens.jquimmni6 eftaliqua natura flib* ftrata denomihata ab ipfb vrio , quae quidetti natura cft vna menfura omnium,<Jd4 funt ih illo gcnere;ergo fic fe habebit, &1n genere Subftan-
lucis
; quarefientia effent cdores , effentvti-^ qtiemmertis quidam entia yfed quorum, pa-
lam vtique quia colbrum^(jr ipfum vnum effet vtique
diquidvnum ,puta album.
Simili'
:
teraittemfi mdpdixeffent
,
numertu vtique
:
fas propter quas.ncc ens fupple eft gtnn$,nec fubsiantia , fcilicet fubliftens.' Vel aliter , qu6d nec vnurn^\A eft,nullum genus contingit efle fubftantiam per fe exiftentem , proprer eafclem caufas,
&c. nam cadem ratione omne genUs fale
,
negatur elfeiubftantia ficut &ens
rario
generaliter concludit
quodfcilicet
& vniuer& flc ifta
& vm*uerfale ^M
uibftanria per fe exiftens.
Notandiim, quod
ait,
diefim equidem
:
;
fed noa numertis
^ ipfum vnumeffet vti^
que aliquid cuitds fubfiantia no itfum vnum;
fed diefis '.ftmtliter autem , (jj- in fonis mentorum , vtique ejfent entia numerus ipfum
vnum elementtim vocaie
reiftlines ,figttrarum vtiqtie effet
& ipfum vnum trigonum
;
AdhucAt{temfimiliter in omnihus necejfe ejtfe habere.
Declarat minorem rarionis per plura exempla, quod in aUis generibus qusritur aliqua natura ralis cui conuenit eflc vnum primb in
atjttaliter
ens ,
^ vnum.
Brgo quoniam inqualttatibus e(t altquidquod
vnum,
(jr
aliqua natura ^ftmiliterin quan-
tis,palam quia^
^
totaltler quarendum quid., quemadmodum.dr quidens, tanquam nonfufficiens quod hoc ipfum ipftus
& quodvnum
:
natiira.
quod at vero
in colorihus efi ali-
quid quod efi color vuui,puta album, fcilicet quod menfur"a,& primum inter colores quia tanto :
color eft perfeditior, quanto appropinquat ad albiim fubdit , quod deinde funt alij geniti:ex
&
Hine argw htgro , vt flint medi) colores, mentum pro ex quo patet qubd fuat pofteriores,& fubdit,^«oefb efipriuatio albt vt tenebra luct^:hac compefinone entm tenebratfi priuatto lucit : quia igjtur album friediorum.
hoc fcilicet atbo
efl
id
quod
ideo fubdit lores
:
&
dic fonfe, cft primiun vnwn ix\ coloribus; fed quenter. qu6d^«/«rf //owjwM entia cjjcntco-
entia vtiejueejfent
quorum , :
num in aliis generibus quia ens
,
&
hiberent qiiendam
Ponit fecundjim rarioncm fumptam a /Imilij quam imendit talem Sicut fe habet ens ad v,
,
fic in
eenere Subilanris
& vnum acqualitcr de
cantur fed ficeftin :
vnum non
aliis
funt ipfa
oranibus prsdigencribus quod ens' ,
naWa,vcl
&
fubftantia rei
11 i.Exetnfi,
:
coloribus dicens,
:
21
ra-
IfiUcet
cft
Dicuntur autern
numerus^
eadem autem
nullum comniune,quod
excludendum commune fecundum caufalitatem: prima enim caufa , quae maximc eft communis communitate caufalitaris efl per -fc fubflftens. Deinde cum dicit
7.
,
in aliis gcneribus.
tiOtCJr
cftpraedicatum efle fubftanriam fubfiftenrem, ad
T. com.
ete-
^ ^ fifigurA
,
;
contra PJatonem,
nuUum commune,
effent
JubfiAntidipforum ,
fcilicet
que cjuta colornm
tunc ,
qmdam numerui
numerum eflet
-yfed
fi
,
id eft,
quarratur
numerus palam :
vti-
& non fupple aliquarum rerum
&
exiftentium feparatim , ipfum ^ue alfquodvnum , fcilicet quod vni vt alhum ^ftmtliter aittem dr
vnum
cffet
vti-
fiibiiceretur ipfi
fi omnia fupple encia, ejfent melodta, ejfet vttque nutneruif fcHicet
mebdiarum
:
ejfent
equidem diefes
,
aut aliquid JiuiufiTiodi,
jliiedt
eH
menfrira ct-
ierum eim
Summ^II.
Cap. IIL
huiurmcdi , pota toni t,ftd mtmenu nm eJfetfiJh' ipfum vnum ftantU ipfontm , fcilicet cnrium
frtMJUittft wigrti*.
&
:
Exemf. f.Exemf.
X.
vtiquealiquid
cflet
,
puta
diefis
,
cuius fubftanria
Bon vmtm , non fic quod ipfura vnum (tznriijlddiefts.fptiiliterdutem vti^tte
ejfet
fob-
fi
omnia
tcra vocalis
quae eft prima litterarum, quatenus
,
non pofluntfonarealiac Uttcrx mnilitcr, omnia enria ejfent figurs rtSHline*.' fi fupple tunc vrique cftet numcrus fiptrArum , quafi fcilitpfum vnum ejfet cet aliquorum fubiedorum , fine ca
:
&
^tMmf.
&
quiavt traduntGconietra: , cft prima figura rcctilinca , quatenus in triangulum omncs figurx rcdilineac refoluuntun in altit generibm quia eademautemeftrdtto , /rigo»»o»,idcft,triangulus
:
&
{"cilicet
ftratum
;
rendum eft ipfum, aliqucm colorcm vnum vnam,
& ipfum vnum,id
ftantiara,dc
aiiquam
vnam
Circa pracdi^b poflet occutrerc vnum dubiura, x^ qua: fit ifta vna fubftanria, quac eft prima, LDHiwnr.
fciiicet
&
Didtur a
racnlura oraniura fubftanrianmi.
:
nara tc-
& impcrfieiaionis rdpcdu
alterius.
Dcinde
Philofophus aliquam
ftantiara,quae
effc
maifiira
fit
vnam primam
aliarxira
;
& vult Cora-
condudit in finc quareJtquidem in pajfionibus ,& qttantitattbus ipfum vnum aliqualttattbus ,
& in quantitdttbtts^
(jr
(jr
in
in qua-
motunu-
meris exifientibiti,(jr vno alujuo in omnibitf,
& ipftm vnum ali^ quidvnum \fednon hdc ipJiuifubHMtia, & quorundam,
infubBantiis necejp: ejijimiliter fe h^ere-.fi-
e^imfe habet in omnibm.
quod vnttm\fed non hoc
ipjius Jiibfrantia,&
infub-
SUpraquani
Infcrt
fi
:
;
primum eft
ficut in aliis generibus
gencris, ita primus
SubftanriaE
condufioncm prijjdpalem dicens qufa ita eft fupple in omnibus generibus, :
,
^uzi in pajfionibiti/^ in qualitatibits,& quantitatiiftt, in motunumertsexislentibui y&vnoali-
&
tfuo in omnibitt
fum vnum DerumtnMt*«
& **»
'/-
finttaiiter^
:
numeritt qui
eftalicjuod
efi
quorundam
& ip-
vnum,fed non ipjuts fubftan-
quod in omnibus talibus inuenitur nu-
tia, id eft,
merus,& vnum,& ira qiiod'numerus,& ipfum vnum non funt fubftantia illorum,de quibus dicun-
,
quod
motor eflet
aliquid de genere
erroneimi
eft
aliquid illius
:
quia Dcus
igitur eft raenfiira
deo
,
conucnit vnitas cft
prima
illius
generis
?
fita
:
illius
generis
,
fe<5tiorae}itia,quira
acddenrium qux funtremo-
tor eft raenfura intrinfeca-Tunc fequitur
quac dicatur vnum:quia i\erihus,necejfe
eft,& infubftantiis Jhniliter fe ha-
dumeft. l
V M.
vnum Jignifcant
^luia vero
vnum
(ir
,
,
ift
pars:
aliqualiter
ens , palam per ajfequi
na , vtneque
illa
jttjuali-
non quod ipium vnum fit quiditatiue ipfanatura. Itcm cns & vnum non diftingui rcalitcr.
vnicuique
QVod quidem
igitttr
vnum in omni ger
Vf„ere ^"^
&
nuUitts nae(} qu*dam natura. ^ , i^ r j r tura hoc tpjum ejuod vnum^palam;jeajicut t»
/
Scori Oper. tonu IV.
^"'
^
*'
cf ejuia non funt in vllc vtjuid eji^ nequeinquale ,fed
quod vnus homo non pr^edicat alterum ab homine aliquid quemadmodurn necejfe prater quiddam quale , dr quantum ^ cr "vni effe td quod
In omni gcnerc cflc naturam vnam,
^freprtum fwW,
nullius taraen genetis priraus rao-
ter Categorids
Sr MM A R
ZfiUgtu in omnt genere
;
ec-
bere :fimiliter cnimfe habet in OTnnibttt, vt pratdl-
nec
ficut
Notandum , quod quatenus primus motor eft
fum vnum
aliis
stlutio.
cui
menfuracxtrinfeca oraniura,ahquo modo cft ira- MtnfnrM dtf raediatior raenfura fubftanrianmi , qux funt per- f^**-
(^ vnuta
inquam fic cft in
,
tft
aliorum.
frdditMntur.
aliquam haturam fubie(^am,
Rcfpon-
ntn
'" !"»*"•
non autem primus motot
men£bra intrinfeca
riora ab ipib
requirit
non ^'"t
Quid
aliqua fubftantia illius generis prima
wr;/f <^ numenti dicitur dt quibufdam zch\is,& ip-
tici numeritt
.uem^
Commentator verba prjcallcgata:
primus raotor poneretur raenfura ipfius generis Subftanri2,hoc ipfura vnura ponereturme fiira quia primus motor propter fuara funmiam firaplidtatera rault6 vcrius cflet hoc ipfiira vnura, quara idea Platonis. Tura quia fi uc ergo (ed
cadit in generc propter fui infinitatera.
fiquidem
\
:
&
litteram ponit
^areji ejuidem ittpdftomhui ,
fub-
mentator qu6d illa fit Dcus , vcl priraus raotor. Sed hacc expofirio nulla eft:tum quia non videtur habere &itentionem AriftoteIis,qui,ficut patct ex littera , quzrit an in fubftantiis fit aliquod vnura quod fit racnfura aliorum:an hoc fit iplum vnura: Sif^fi^fi^ 8c probat ex intentionc contra Platonem quod "*'|-'^^^ non fit iplura vnum , icd aliqmd cu: conuenit ip^ fura vnura,ficut
ftantiit Htcefe eft Jimiltter fe hahere.
CQlodicit:
ttmiti-
f^tdtiJ.t.f.
^fi^^
cit
dicitaliquam naturam pofiriuamtfed pro tanto nigruHi dicitur priuario albi^quia paracipat minimum dc lucc , qiis eft fubftajitia colorum}& idcd comparatur ad album ficut defedus quidam,cDmodoquo comrauniter dicJmus,qu6d contrariorum alrerum habet larioncra priuano-
fert etn-
fub-
^•fi^***^
rum fcrapcr
miltter
eft,
qua dicatxuvnura.
Coramcnto,alias in 4.vbi di-
nebra nihil dicit pofiriunm ; nignmi autem dicit colofriMAM d»- aliquid pofiriuum, cura fit qaaedam fpccies ris,&contraria albo : vtrunquc autcm contrarioflex.
eji
&
toris hic in fcprirao
»i*i
numertti
Jtc
fcd (empcr quxritur aliquid fub-
imti» aihtdi-
liutibtti,
,
quarcndum c{k,fubftantiam
imfubftantia fupple
& eft fentenria Commenta-
flon qu6d fit
nis
dtur vnum.non qu6d ipfum vnura fit ip(a naturi^ fcd quia didtur dc ea ificut erge in coloribm qut-
,
vd ipfum vnum non eflet
Notandum,qu6d nigrum dicitur priturio albi, ptdaejipTi-
&
natura hocipfum ,quod (cparatura vnum , id cft, quod in onrmi genetc eft natura aliqiu, dc "qua di-
quodara cxpofitorc
,
vni,\e\ numcro.
ipfi
Epilogat drca dctcrminata, dicens , palam ejji nulhue quadam natura ,
tfuoa tn omnigenere eft
fub-
numcrus
ftantia rerura
:
tjudrendum iffum
quodvnum\Jic infubjiantiajub^antiam vnam ipfum vnum.
& infonu,
anxii^efent {
puta
vnum
eoloribus ctlorem
349
Jimititerfe habet Jicut ens ^<Jr per hoc
,
effe.
Comparat ad inuicem ens,& vnura, de quibas fuerat lucutus, dicens-.palam
cant
alitjitaliter
eft quta
vnum,& ens, &
quia idem realitct
,
non tamcn
i^
idemftgmji-
didt alujualiter^
IdentitMttm
»idpra forraaliter, »»"^ c^
Gg
quod
:
Lib. X.
350
Metaph.
quod probat triplicitcr tum prim& , quia ficut ens non eft in aliquo Prxdicamento ,fcd confc:
triflicittr.
quitur omnia,'fic ple
&
vnum
& vnum
:
ideo dicit, quipd fup-
ens idcm fignificant per ajfeqm a-
qualiter Cattgori^u^ id eft,Praedicamenta
:
&: (piia
nuUa vna Categoria vt nec in qnid efi, id eft,in Subftantia,«ff in quale,8c fic de aliis •,/ed fimiliterfe habetficut ens, quod fcilicet noncft in nonfunt
dicat naturam
Tum (ecund6,quia ficutcns
prae«-
& vnum tor
oninium gencru;n,fic
luip dc quibus prjedicatur j idc6 dicit , quod fupplc vnum,& ens idem fio;nificant/»rr hoc , quod v-
nushomo non pr^dicat alterum aliquid ab homine, Sc Aicit non <»/w«7w,{cilicctrealiter
formalitcr prjedicet
5
licet altcrura
tjuemadmodum mcefie , id
:
vm
Poftquatn PhiloC^hus determjnauit de abfbliite , dcterminat rtunc de ipfo vno in
&
in fe
comparatione ad fuum oppofitum , quod eft multa. Circa quod duo facit : quia Primo deCcribit eorum mutuam oppofitioncm. Secundd expbnit eorum mulriphcem acceprionem. Se-
&
candcm naturam realiter , non taraen eandera formaliter tamen hoc fufficit ad inteniionem Philofophi , quod vnum , cns fignificcnt idem ,fdlicet realiter. Tum tertio, ,
licct prasdicet
&
quia
vnum
efle cft efle
rcccdit ab vnitate
,
ita
vnicuiquc
:
nam rcs ficut
& ab cntitate
;
ideo dicit
,
nam
primo probauit vnum, & chs non cire rerum fubftanriam; hic autem dicit quod non praedicaiit
:
&
oppofitioi^is ifta oppofitio rcduca-
da
ibi
:
&
&
&
rat, dicens
,
quod
illud
quidem quod
eft
,
aut<^»-
Uifum , fcilicet a6tu , aut dmifibtle , fcilicet de propin^uo .multitudo qfttdam dicitur : indiuifihile
vnum , fupple dicitur. vnum & multa plufibus
vero , aut non dtutfum
Ex quo patet qu6d
licct
modis opponantur ,vt
dicetur infra
ficut indiiiifibilc
;
vno
huiufraodi , quatenus appropinquant diuifioni, propter facilitarem apritudinem adpoflediuii.
eo
modo quoponebat
fcilicetperfe cxiftens feparata:
Plato,
enimvniucr-
fic
faliacflentprimae fubftanriz perfe fubfiftentcs;
nihilominus ftantiara
qu6d
aliqua feparata , fed exiftunt fccundiim
efle in ipfis
indiuift-
btle
e^ eori du~
oppofita
flici»fimt.
dcns
Multa dtpliciter dicuiur.
:
&
quandam raultitudinera important;vnde dicimus mult^ra aquara , & muitum acrem, & fic dc di,
aliis.
Deinde ctun
dicit
tamcnens& vnum fignificant fub-
rerum fecundum viam Philofophi ; non
fii>t
Indiuifumf
^
nuntur.
aliam nanu^am ab his de quibus pracdicantur.
,
ti detlttrMur.
ta-
Dicendum quod fupcrius arguebat contra Platoncm & verum eft qu6d vnum , & cns non funt :
Ofpaptio Vr nius (^ ntulr
& diuifibile oppo-
Notandum, qu6dea qu£^ funt diuifa acSfcu, euieft quod multa funt diuifibilia autcm facilitcr, vt funt multa humida puta acr & aqua , & ,
rcrum
fHttH*.
cunda ibi Efi autern vniui quidem. Prima in trjes. Primo oftendit fecundum quid eft accipienda oppoutio inter vnum multa. Secundo ad
mcn modo
qu6d,C^ vniefiee/tid quod vnicuique efie, Scd vidctur Philofophus fibi rcpugnare
fubftanria
Sermo d*
vno comp»-
tur. Tfirtio
:
%r
autnon diuifum,vnum.
rempuet quoddam dubium. SecunijQuontam ergo oppofitiones. Tertia ibi JDicitur autem ex contrario. Dicit ergo, quod vnum multa opponuntur fecundum plures modos^quorum vwjkihcct modo opponuntur vnum, plura vt indimftbUe diuifibtlp,c^noA deda-
tis
x6,
multitudo qHadfimdicit§r findiuipbile vero,
cet Subftantiam,aut^«<«/tfrf«f (juantum.
^
Sflffth.
dtmfihi-
diuifibiUj
quod genus
Adiicrtendum tamen ,qu6d non eft omnino ^iittr vnum fimile de ente , &de vno : nam eus pradicat eanfrt.dic»ntur de quoUhet, dem naturam realiter , 8c formalitcr omnium quomode Generum , de quibus quiditatiue praedicatur. Vfunt idem num vcro , quia cft paffio cntis , cuiuflibct en-
Jnfimtti^'
ktffuodquidemenim diuifunr^aut
cft,ens fupplc prjcdicai a\(ct\jm prMer quid, fcili-
Jlkerens^
non idemi
nnm &multit»devtindiutphUe &
in
aliquo gcnere.
^
:
hngularibus
, licet
per intelleaum
abftrahantur : abftrahentium autem non eft daciura,fccundo Phyficorum, tcx.com. 18.
mcn-
^uemam ergo efuatitor modis dicuntur
,
&
oppofitiones
horum fecundum priuationem
dicitur alterum , contraria vtique erunt
neque vt
contradiSiiH)
,
neque vt
,
17
&
ad allquid
diSia.
&
Oftendit quo gcuerc oppofitionis vnum raulta opponuntur, dicens quod quomam oppofi-
SVMMA SECVNDA.
tiphes dicunfur quatuor modt^, \tpa.tet ex j.huius
De vno reffe^u multitudiKu,& de con*"
tcx.com.carente,
ditm priuationem
trarietatihtu plurima.
& horumaherumdicitur fecun,
manifeftumeft quod contraria vnum multa, vel indiuifinec vt contradt£iio, nec vt ad
&
vtique eruntSdWcpt
CAPVT PRIMVM-
bile
& diuifibile & ,
alicjtiid diEla.
Dc
variis
modis vniia , 8c multitudinis , conlequendbus ipfa.
&
&
Notandum , qu6d vnum multa non oppoHuegtntn nuntur contradi(5torie , quia nec vnurn nec multa 'PP»!""»^ polfunt dici dc non ente 'patet,& tamen de ente. '"'^,'"
t
:
S
FM MA RI VM,
ucdcnonente,fempcreftveraaIteraparscontradidionis^iterum altcra pars cbntradiftionis eft
Vnum & multa
opponi
variis
modis,
quos ben^ explicac Doaor. piodis accipi
Itcm variis vtrumquc fumit idcra , fij
& aequalc quafi ^zttc^vnius, cxplicans idcntitacis trcs modos & quatuor milc,
;
modosquibus ,t
r.cora.5.
aliquid dicitur fimile. Vi-
dcf.huius, tex.13.
pura negario, fed vnum,
& multa
aliquid pofiriuum. Similitetpatet
,
vtrunque dicit
quod vnum, Sc
multa non opponuntur relatiue , fed vt ficdicunad /e:non etiam opponuntur pro-
tur abfolute
&
pric,vt priuatio,& habitus:nampriuatio formalirer nihil ponitr/ed vnum,8c multa,nranqn(dick
formaliter aliquid pofiriuum , vt iam didum cft: quarc relinquitur a diuifione:quia fi opponantur,
opponuntur vt conrraria , non enira funt plurcs
/^ V^
cundumj/lttres
&
vnum multa fimodos , quorum vno v-
Vpontintut autem
quam quatuor fpecies oppofitionis. Notandum criam , quod licet vnum diuifibiic
& indiuifibile
,
tx
fic,
&
multa
non opponantur
modo
nuntur.
:
:
:
Summ^II
Cap.
relariao nihilominus ramcn feaindum qu6d habenc rarionem menlunE , Sc meniurari,
modo
',
vnum muItM
& indiut/ibile diuifibilt vtiquc op-
,
cum didc:
ponuntar modorelauuo. Deinde Dicitur autem ex contrario
iffum vnum ex diutfihili
^ ojienditur
,
indiuifibile frofter
mAgisfenfibilemmultitudinemejJe
& diui-
,
qukm indiuifihile ; (judre ratione t prior
fihile,
multitudo indiuifibiltfrofterfenfum. B.tmvHet cit»m
Remonet quoddam dubium
ftr-
Mt-
Swntm.
qu^ vnum dimfihile
cum
:
habim
qiulritudine
vnum
,
& priuario
natura poftepofterius
fic
& tamcn fuperius ditfhim eft, qu6d & per quod cog-
;
principium ex quo
eft
fit
quaidam
fit
qu6d vnum
fequitur
,
enim
diierar
igitur indiuifibile
priuatio dioifibilis lior
:
noiiritur roulritudo.
,
Ad quod
cens quod iffttm inSuiflnU
&
,
ref{X)ndet
di-
,
& vntm dicitur, & &
cognofcimr , diffinimr, ofienditnr ex fiio nmrarvfy ex ipfb diuifibilit hoc^fupplc ) propter mafit ejfe fenfibilt jpfam pluralitadiuifibtle tjtikm indi^Cm , quam(fiipple}vnum id cft
i
&
&
uiftbile : diuifibili
quia ,
icilicct ifft plHrMlitds efi
non fecundum natutam,
prior in-
fed fiicundum
fenfnm.
a8
Notandum qu6d •,
priora
,
&
tainus nota,
vt fircqucntcr ea
,
& pofteriora quoad nos.
Secand6 de parribiis multitudinis. ScQMttre palkm cjuod dtMerfum. Prima in duas : quia primd oftendit quot modis dicitur idem. Secundo quot modis dicitur fitmli. Secunda ibi : Similia vero. Dc tujttalt vcro non vnitu.
cunda
,
quia non habct aliquos
Vndcpri-
quatenus cadunt fiib ienfiim,prius fimc nobis noca : fimplida vef6 fimc nobis pofterius no-
& {ccundum nacuram
Botumu
Simiiitcrin propofito , lic^ fecundiim mcuraro >& fimplidtcr , ipfiun vnam fit prii^s
notum quim
&
pluralitas
ide6 ipfiim
vnum
,
non tamcn quoad
ex priuarione
diuifionc mulriradinis dimnitur
vt hic didt Philolbphus litas
fiun
T<x. c6. 1 o.
,
nosj
firilicct
Sc diuifibile
E/l autem
eft
cx
& cognofdtur,
quatenus jpfa plura-
,
qu^m vnum , & indiuifibile. Deinde cum didt ,
magis
vnta quidem
fenfibile
ip-
^ficnt (jr in diui-
fionecontrariorum dtfcripfimm , idem , (jrfimileydr £<jude,pluralitatu v(r\diuerfum^(jr dittifibiUfXJr
^* "^^
modos , feamdum quos
Prima in rrcs , fiicunmodos. Primus eft idem numcro , uibic<%o. Sccimdus eft idem numero fpccic Terrios eft idem ipede tantum. Secunda ibf: Htc Mutemfi rattone. Terria ibi Ampliits audiuiditur in
dum
fiias
fpccies.
&
trcs
:
Didi ergo , qu6d
teiH
fi ratia. multifltciter
vno quidtm modo
inaquaU,
ipfo
eodem diilo
^rofiquitur
idtm ft-
^^J^'"
dtcititr
cundum numerHm , puta qux funt idcm fubiedo, iJentitMem dlo quod non funt vnum fcamdum racionem, <jttt cft trivtalbum & muficum pura fi idem homo fir al- f^"' bus , & muficus:& fubdit qu6d talc idem ftatn:
dum numeritm dicimtti aliijuando ipfum puta fi dicarur qu6d homo eft ipfum album , vel ipfum ;
mufiomj
:
cuius rario afngnatur
nomen ipfim
,
, quia hoc prorelariuum fupple idenijtaus:
cft
AUi
relariuum autem fcmpcr rcfen idem fuppofitum; idc6 vbicunquc ponitur hoc quod dico ipfuthj
&
idem ciimdidt:
dcfignat
efle
Noc autemfi
numero fuppoficum.
ratione
,
Deindc
^ numero
lO
vnum
fiunt yVt tn tibiipfiy^J^ecie,(jr materta,
vnum.
fica ,
>
i
:
fiint
mo Phyficorura didtur,quod confafa,6ccompoca, licct finc fimplidcer
ibi
profcquitur,cuius rario afilgnanir , vt diccbanir quinto huius ; vel quia modi dus fiint ignori, vcl
quac fiinc
nou {ecund^ naturam
magis
?5i
I.
&
habet ad mulra vt indtutfibUe md
(t
:
Ponit fccundum modum,dicens, qa6d hoc aumodo didtur idcm ft fiurit vnum
tem, id cft,alio ratiane
& numtroyiza. quod ndn tancum fubiedo,
vt tu tecum idc6 didc
&
ts
,
fupple idcm
quod fupple
numero
tu ttcum ts
&
.
&
rarion^
vnum &Jpecio
&
materia fpecie , id eft , nacura fpedfica \ materia, id cft, in fappofico, indiuiduo. Dcin-
&
dc cum didc
K^mpl.us autemf ratioprlm^fuhFiaptis vnafuerity vtatjuaUs Une^reiia eadem , dr aquaUa, &ifogonia^ &tetragonia, etiam
&
flura:fedin his/equalitas vnitM. Ponic tcrrium modum diccns , qu6d ampUus aucem fiippk dicitur idem firatio, id cft,(pcdfica
AltMMeeep^ ti*
idcndta-
frinufublianti*, ideft,fuppofiriparucukrisyw«.
O" ' *
mtdti
fuppofitum non fit vnum, vt
tragonia, id eft,qaadraca,
i\>{:D'tQo vero eodem.
y«r«f
tquatitat
dtfcripfimm in diuifione contrartorum , fdlicet in quinto huius , text. non habcntc commenmm.
exemplis
&
Pmetvmim
vna
Exponit ipfius vniai,8c raitlti muldpUcem acCirca quod d^o fadt. Primo diftinguit vnumy multa in fuas panes. Secundd cxcquitur determinando de panibus. Sccunda ccptionem.
qnod
&
:
ftanria
;
& fimile vnum in Qualitatc, zquale au-
tcm vnum
in Quanritafc
;
pkiralitaris
fupplc ^tti.dtHtrfHm^dtffumlt, fiint
,
tdtm , fimile , &a^uale, fupple pancs eius nam idcm eft vnum in Sub-
ipfitu vnitu tfi
ficut
Dicic ctgo
contraria pracdidis. Dcindc
vero funt
& intqttaU,c^
cum didt
rtt
;
iiccc flipplc
vnum fpcde , diftinda camcn numero, vt aquaUs Unei eadem,(p- M^ualia ifogonia, &tequac func
efi
& etiam plura^ii/ in his.
vnitas.
Nocandura, qa6d Philofbphus non curans de RefotMtio vltim» diStri , vricur cxemplis fecundum opimoncm illam,qusc ponic quanriuccs cfle rerum fubfbn- d* ideittitM» tias : fic cnim plures linex redfcc eflcnt quafi plu- J^fie». ra fuppofita fubflantiaE conuenienria in
vna aliqua fpecicjputainvnaaliquamenfuracommuni, h fint xquales:quia fccundum hunc modum niult2 UncJC reda, &. aqualcs eflcnt diuerfa fuppofica numero idera tamcn in vna rationc fpccifica. ;
Bt&overo eodemmultifticiter^ vnoamdem modofecundum nunutum^quod dicimm aUquando iffum. Exequirur dcterminando de parribus. Circa quod duo fadt. Primo dcterminat dc parribus Scoti Oper. totn. IV,
Similitei etiam plttra tttra£oniM,id eft,figurzha-
IfogmmM,ir
bcntes quatuor angulos \frnirtttr ifogonia,id
tttTMgutia
cft,
2qualiamangtiIonim,putaplura quadrata atqua' iuidi lia in quamitate, curmir idem ifh>
& a:quales aiigulos habcncia di-
mo^o ; ica qi|6d sequalicas cfl in ds,quaedam fpcdficavnicas ; lictt fmtmuncto difrigda.
Dcinde cum didt
Gg
t
Simi
1
:
1
Similia vero fi
.
Metaph.
nonfmt eadem fimpticiter
entia;necfecuncium fubjlamiam in differentia
alhum valde,dr mrnus ^fmilia dicuntur effei quix vnafpecies ipforum,
fuhie£tiua\fedfifecundumffeciemeademftnty inanjt maiu4 tetragonum minorifmile ,
&
io
quales re6lx\ha namcjuefimiles quidem
Ponit tcrtium modum,dicens,qu6d tur cllc
:
e^cfto
vero fimfliciter mn.
dem
:
Lib. X.
351 Tex. c6.
:
vna
fimilia.yi/iif
qu6d
alia
dicun-
3 • tdodiu,
& eadempajfio in fvecie,
pariicipent illam
&
fecundum magis , ejt vna fpecitt,
minus:dicuntur enim fimilia:^»^
\d eft,vna qualitasi/»/w-»»»quamparticipant;licct
Oftcndit quot modis dicitur )»»»/*
quatuor modos autem. Tertius
,
& ponit
Secundus eft ibi Alia, Alia Jt ftt. Quartus ibi
{imilis.
ihi
:
fecundum magis & minus. Dcinde cum dicit
:
Aliafi plura. Dicit ergo ,c]v6dfimtlMvero dicuntur vno moAo finonjtnt eademfimpliciter enrw.id eftjfecundum fpeciem fubftantiae nec funt
Miafiplura hahent eadem quam altera, qua inpromptu , vtfiannum argentOfVel auro igms,aut ruhicundum,
autfimfliciter : aut
:
tnodi 4.
'»//'-
gttamur.
indtjferentiafecundumfuhftantiamfuhteSiam , id
quod nec funt eadem in fuppofito:y«;7f tamen eadem fecunditm fpeciem , Cdlicet Qualitatis , vt maitu tetragonum minoriftmile, xA eft, minori teeft,
tragono, qu2,fcilicet anguli,
& lateraeorum funt
proportionalia,& conueniunt infigura tetragoni,
aut rufum. Ponit quartum modum,diccns, quod alia fupple dicuntur fimilia ft hahent plura eadem cjHam altera , id eft, non propter conuenientiam in vna qualitatc tantum ; led etiam in piuribus ; puta fi conueniant in pluribus quam difFerant , hoc aut fimpliciter, id cft , fecundum rem aut ^utin promptu , id cft, quantum ad ca qux in promptu
&
:
lunt fupple tunc ficut fimilia. in fpecic IHnguantiir fuppofito. Iterum
&
inttjtiales
,
;
licet di-
r*£?<e,fcilicet
linex,
hoc modo, qua-
fuht fupple fimiles
tcnus habent reftitudincm, vel naturamaliquam, ht > ide6 fubdir
quafl \inam qualitatem in fpecie
namque
S^d identi' tctf
^
tjuid
fmilitudo.
fciUcet lineae
,
,
:
xtOae inaequalcs
fcilicet
rationem pcrfeftam ipeciei poteft dici identitas: quando vcro eft vnitas non fecundum totam rationem (peciei, poteft dici fimiUtudo ; puta fi diceretur quod ea qua: funt vnum in generc , funt
dem
;
quae vero funt
vnum
modum nunc autem tetrago:
na inaequalia, & lineas redas inaequalcs , dicit fiinilia,non eadem fimpliciter.
qualitas
,
&
ficut
quantitas fundantur in
iubftantia;ide6 vbi cft vnitas fiibftantiae^eftaUquo
modo vnitas qualitatis, &'quantitatis tamen :
illa
vnitas dcnominatur a priori ,fcilicet a fubftantia,
& nona quantitate vbi
eft vnitas
,
cres
modo difFcrc a
modos explicatur,&; quodiffcrenci.
QVarepalam quod diuerfum, ^ difiimilemultipliciter dtcitur :
vel qualitate
;
propter
3i
^ hocquidem
aliud oppofite^dr idem ,propter qtiodomne^d
omne,aut idem,aut aliud.
milis correfpondet tertio
enim
Diuerfum quod cftoppofitum eiufdemt
fccundum
efle
Notandum eti^m , qu6d iftc primus modus fi^ modo eiufdfcm. Quia
Mtduiji'
rubeum
SVMUARIVM.
,
,
iibcundum tertium
auro, aut'croceum,&
eft fimiltf
{pccic,dictmtur ea-
& ide6 Philofbphus fuperius lineas reftas & tetrggona aequalia dixit efle cadcm
;
iquales
mAitudinit.
Iiter»^««
dicontur fupple fimilia ifto modo.
fimt quafi Cum\es:fimpliciter tamfn non etdem. Notandum,qu6d quandoque vnitas fecundum
fimilia
l,
apparcnt nobis,vt ftannum dicitur propric fimilc argento quatenus in plutibus conueniunt;& fimi-
quod
fubftamizjibi cft identitas,& aequa-
Hic dererminat dc
partibus multitudinis. Cir- rertrxll»t dt dtjfimili, fartibus muL'
ca quod duo facit. Prim6 determinat de
&
dc diuerfo, Secundo de
differenti. Secunda vero,& dtuerfitas. Primain duas. Primo ponit modos diuerfitatis. Sccundo remouet dubium circa dida. Sccundi ibi Diuerfum quidem. Prima in trcs fecundum tres modos. Secundus ponitur ibi Hoc autem. Tertius ibi:7ffr-
ibi
:
Dtjferentta
titudinu
o>
,
frimo de
di-
Mtrfo.
:
:
^nre identitiu
a fub~
ftantia deno~
litas > vel fimilitudo.
Oportet ergo ad fimilitudi-
nem,
vel aequalitatem adefle fubftantia; diuerfita-
ijem
& ideo bcne ait l^hiloibphus
:
,
C[u6dfimilia
dicuntur ea quA non funt eadem fimpliciter entia,
&
multiplicfter.
mile, idem
Ratio huius
eft
ftcnfum
cft idern &cfimile
fecundum fubftantiam, id eft, fccundum fuppofitum fcd funt eadem fecundum fpecicm,
fequitur
quod diuerfum, &
:
fcilicet qualitatiSjVt
tetragona inaequalia,& lineac
retiae inaequalcs, vt
prxdidum
dicit
cfl.
Deinde cam
dicantur.
,
qvdafimile
& diuerfum opponuntur
fcilicet,{ecundum fpecicm fubftantiae, nec in differentia
r
tium autem. Dicit ergo , qu6d palam , fcilicet ex pr£di(3:is , quod diuerfum dijftmile dieuntur :
fi
& di/f'
ergo vt o-
dicuntur multipliciter, dtjftmile multiplicitcr
Nam vt habctur primo Topic.
cap. 12.
quando vnum oppofitorum dicitur multipliciter,
& rcliquum.
Subdit primum
modum diucrfi, di-
I.
Modus
iliutrp.
, quod hoc quidem fupple dicitur diucrfum, quod eU aliud oppofite , id eft , per oppofitum ad fiuttre tmne ens friini enti idem:c[uapropter omne ad tf;»w,fcilicet comparaefHdem ,vA idem aliud:Cicat cnim diccaut tura eft idem, aut tUutrfum. batur omne quod eft ipfum ipfum autcm eft re-
ccns
:
Aliafieandem fpeciem hahentia,in quihus magis dr minitsfit:necmagisfiunt,nec minus.
:
Poriit %.
Madut,
fecundum modum,dicens:qii6d
tcm dicuntur tia
Cimilia. fihahentia,id
edndemfpeciem c^vi&litaxis
ijuihus
fit
magis
,
tcnfa:talia
cft,panicipan-
minius
quae qualitas po;
ipfa
tamen nec
qu6d participent illam gradu;pura duo alba «quc in-
fiunt magis nec minitt in acquali
&
au-
puta albedinem in
magu,& minks, ideft,
teft fufcipere
fcrmam
,
alia
;
ita
enim diciitur
fimilia.
Dcinde cii
dicit:
4liafifit eadefn fafiio , c^ vnaffecie ,
v(
latiuum idcntitatis diucrfitatis,& ide6
diuerfum
ficut
eft
^clatiuum
omne ad omne relatum, auc
eft
idem,aut diuerfum,
Notandum , qu6d modos ipfius dijftmilii Philofbphus cilitcr
praitcrroittit
proptcr hoc forte, quia fa-
apparct quomodo
modi dijftmilis fumendi
funt pcr oppofitum ad modosy&wi/^.Dcindc
cum
dicic
JJoc
autem
^fi
non ,
^ materia & ,
Ctgnlt»
ratio
vnt
cfpt-
:
:
Summ^ tjlvHA gHfiitin (y TtUqiuim.
:
e^uafroper
& tK
,
-
Cap.
II. &frepinqMUS
di-
Ponir fecundum
modum,diccii£, qu6
modo dicuncur fuppLe
diueria ,fi dl/uppoflnmi,?^ riW»#,{upple talis in-
id eft, alio
mMerU.id
diuidualis,w« y/r vn/i
Sc
:
hoc modo umt diucrfa
numero duo indiuidua ideo fijbdit; (juafrofiter tu,& ^optntjMus tibi e$ ditterfiu^ non cs di;
&
ucrflis/cilicct a te.
cum didt
Deinde
Tertium aittem vt qu^t^m Mathematids.
modum , dkens quod tertiian
Ponit tertium )
.
U*itu.
,
aHtemM eft.tcrtio modo dicitur diucrfumjW tjiu in Aiathematicif puu Ci lincz inzqualcs dican^ cur diuerfae
indc
& mmlitcr dc aliis huiuimodL
:
De-
cum dicit
^
fium , f^ ens i
rum idem eff genus dicitur autemgenns fecundum quodamho tdemdicuntur Jecundum fuhHantiam dtfferentia contraria vero dif:
non enim ccntradtEito
;
ejt eiuf-
cjuafro^ternon dicitur iff non entihta,
non idem autem
In entihuj
dicitur.
'vero
om-
nihm dicitur:Aut enim vnum aut non vnum vnum. Diuerfum dftum natum, f^ ens ,
^
tjuidtm igitur (jr idem ita offonuntur.
\
ferentiafunt ,(jr contrarietMf efi differenttd
quddum. Detcrminat iedifferenti. Circaqu«d duo
facit:
priro6 dctcrminat de difFcrcnri in generali
com-
Earando diflercns ad diucrfum. "Secundo fpcciatcr j^t de quadam fpecie difFcrenria:,lcilicet dc contrarieutc;nam contrarietas eft quzdaro diffchabct fpecialera difficultaccra. Scnmrcntia , Trtftmnittm da ibi Quoniam autem differre eontingit. Prima de^iSaad. indiias. Primo comparac diffcrcns ad diuerium. onoi
&
;
Secundo probar quod dixerac induc^iue. Sccunda ibi : .^uia autem hoc bent. Dicit crgo , quod differentia vero
noD
f/J
nntTuti-
id£
BtTXHm eiuC-
uet dicens
,
dinerfum tfuidem igttur aut idem pro-
pter hcc omne dicitur tjuacuntjue eUcuntur
num,&
ens
& ntm fupple
j
eft
verum
in
&
t/-
non enti-
bus:cwus caufam fubdit non enim eji contradiEiio fiiu idcm, eiufdem diuerfum iffim , id cft , qu^d idem imdem plm nonopponunnu: contradi^loric quia incontta-
dcm i;*/ ip-
:
&
&
:
tfi
non idcni
renj vet di-
verum eft quod femper altcra pars eft vcra tam dc ente quam dc non ente idco fub-
uerfum
dicfiMprfl^rfr (uppic idem,
f
M» difFey
diftinflnm.
di&oriis vtiquc
:
& diuerfum non dui-
utrfum : fed fupplc ceffe
,
&
enim vnum aut non vnum aptum tiatitm eft,& ens,& v"itm, id cft, quod onme ens, vnum in fe fi comparetur alteri ; aut cft vnum fibi, tunc erit idcm : aut non eft aptum nanim cfle vnum fibi, tunc erit diucrfum. Concludit ergo , quod diuerfum ^uidem tgitur , idem ita
&
&
&
^
opponuntur, vt
pro
difFercnri;fed
,
non
quando diucrfiim eft nccefle,
quia
accipinit
omne dif-
non conuerritur quia ali& non aliquo diIHnguuntiv; vnde fubdit, omne namque quodcun:
diucrfa funt fcipfis toris
que efi ens,auteft itUm, aut ditttrfum. Patct crgo quid fit diuerfum propric fumptum. Different veroah alit]uo,eft dtff^erens aiitjuo,& aliquo fupplc conuenicns : quia neceffe eft tdem alt^id , id eft, vntnn aliquid effe quo dtfferunt , fcilicct difFcrentia
:
hoc autem quod ipfum idem, id eft,illud quo , eft aUquid idem in illis qux fic illud quod eft idtm in pluribm
non diflTerunt non difFcrunt
:
&
&
que nondifferunt , in quo diHcrcntia difFcrunt ALqtx>diK>a ef^yaut genm, ajitfpecies : omnc namqtu dtfferens eHjic otaizdiffert
aut genere aut fpecic,genere<jtadem,e^uoirum
non
materia commtnii
eft
,
nec gmeratio
ad
inui-
&
:
dcndo nomcn fubfiantia ad dlentiam cuiuflibct cft
, fic
omne cns omni
enti comparatiHn
idem,aut diuerfum. Dcindc cura dicit
,
uerfum enim ce^e alicjuo
,
ejfe
(^ a quo
ejl
diuerfum
j
diu^rfum non »romne namque aut
diuerfum^Aut tdem quodcunque efensxdifferens vero ab ali(jHo,aLtqitofanedtffert , quare neceffe
ipfum idem aliquid effe quo differunt :
hoc autem idtm ipfum gtntu ,aut Jpecies,»mne
namtjue eie;
tegoria,\6.
eft.Prardicamcnri
:
ifta fiipplc
autfpe-
Genere quidem, ifuorum non efl communis Scoti Opcr. tom. IV.
ditFerunt
generc, nec habcntadinuicemtranlmuiationem, vt iimt fuperficies &dulcedo:non cnira
do cx
fit
dulce-
fupcrfidc, ncc cconuerfb. Specie verofunt,
fupple djfFcrenria tjuorumidtm
tft
genm':
Drftnu*
dicitttr dufltx.
autem genm fecunditm cjuod amho ,fcilicct difFcrcntia Ipcdc dicuntur tdem differentia tamtn fefcrenriam fpecificam
verofunt tLfferefitta,
quadam , vt cumdidt:
:
& fubdit
,
fbrmam,^ dif quod contrarid
Al.
Iccudum
fuhitintiain
& contrarietM esl differentia coanarict4S di&icqeil
inferius amplius apparcbit.
Dcindc
tia.
^uodaulem hoc henefupponimut ^palam exindiUitone:omniaenim differentia, dreadem videntur^ejj" nonfolum diuerfaeniufed hac quidem genere diuerfa^ hac autetn eadem quare in eodem genere (r in eademJpecieiJeterminatum effautem in
copulatione Categorta
aliis
,•
qud funt genert eudem^aut
35
diuerft.
Probat quod dixcrar indu(5Hu^ discns , quod j^^^gi^ ^ OMtem bene fupponimm hoc , fupplc quod diSum fietuiitqMid cft dc diffcrcnri ,palam eft ex induRiane : naro dt diftrtMamnta Gg j ,
differens^differty 4ut genere^
no
aut
i
Differentia vero^c^ diuerfiias aliunde^ di-
T.com.it.
teic aliud
rc^acns.
cft genus Phyficum : qu«c autcm non communicant in materia, non habentad inuiccm generationem , vt tjuorumcuntjue eft aliafigura Ca-
cuntliimfpecitm, id eft, fccundiim
Notanduro, quod Hcec idem, diuetfum flri«ciTura ««»• £te loquendo fblum fint in gcncrc Subflantiic: fif^WUdM. nam vnum in fubflantia eft idcm tamen cxtcncnris
V-
,
didum eft.
Idaii(9>di-
nttijicMt
quia criaro diuerfa poffunt aliqno difFerre,
& aliquo conuenire
qux
&
difftTtnt^
uerfa fe toris difHngui pofTunt. Et dicit non ne- trMM^Mt.
cem. G«ius eriara in Logids umucur a materia,
uerfiun': aut
34
nam di-
:
di«2um eft, fed contraric apn idem autem quod fcilicet opponitur concradidlorie ipfi cidcm dicitur fupple de non cntc fubdit , in entibm vero ommbus dicitur fiipple idem , di:
ide 19^1.
fc toris (unt diucrfa
ctts vtt fars muitittulmu.
entm OmfaratdiMtrfiam ad
:
necejfe efi aliauo effedt-
tur in non entihm.aon ciiim opponuntur conrradiwh>ric, vt
fUcittr.
funt altud
diuerfitat
fcrcns eft diuerfum,fed
Remouct dubium circa dida:di6him eft em*m quod omne ad oranc comparanmi eft idcm aiit diuerfum:poflet quis dubitarc an hoc cflct vcrum in non cntibus ficut in cntibus ; idc6 hoc remoStt* iiacrefi
&
pro quia ,diuerfum non
qua
fei
T.com.t).
tft^'
DiMerfum qnidem igituraut idemferhoc dd tmne dicitur, qu^cumqiie dicuntur , v-
dem
355
miteria,nec generatio adinuicem, vt tjuorun-
cunque aliafigura Categoriafpecte vero^quo-
uerfuf.
/fl»»,
I.
;
354 tibus
frtm
pmnia dijferenHa
hxc
ff-
ejfe
Mctaph.
Lfb. X.
^
&
videntmy
fcilicot in'aIiquQ
,
eadem,Cciiio?tin^i<{\io,& nonfolHm di-
uerfa entia
,
fed cciam in aliqUo cOnueniunt
&
:
quidem funt diuerfa genere^hM aneodem tcfn in cadem copulatione Categorid,iA eft, genere yputa (^ecies , quae in vno genere conue(uhiXit\fed hac
^
w
nii4nt,& d^fFerunt fpccificis diffcrentiis^
eft alteiua
fnaxma
gnator
quia
tum ,nifl
&
& fubdit,^K4t/«»r eadem genere vel diuerfa,deter~ minatum pitul.
efi in aliis , rcilicetin quinto huius cade oppofitione, text.com.carente. Patet er-
go induciendo quod hiunt
&
difFerentia in aliquo (coriue-
in aliquo diffeifum diuerfa ver6 :
&
proprie
prim6"f^mt diuctfa,fef
,
quas
totis diflinr
eflet dar^e
&
indc c,um dicit
& in ea-
difFerunt difFerentiis indiiudualibus;
Ratio huius afH- Z>«/«r«Mu»procedcrc in infini- *"* differea^ aliquam maximam differcn-' *"'
differentia.
aliter eflct
tiam , qua maior nequit cfle , vbicunque ergo eft maius minus , ibi eft darc maximum. De-
Et hanc dico centrarietatemiquia verp ma- ^* pofit^uiH
demjpecie,pwa. indiuidua, quae in vna ^ecic con-
ueniunt
,
ximaeB differetttia,palam.,exindu^ione:genere namejue diffsrentia non habent viam inuicemifed diiiantntagis c^ incomparabiliter,
exconvltimortm vero di-
differentibus 'veroffecie, genefationes trariis ,funt
Hantia
vt vltimis
:
maxima eH ^ i^u^re , dr quacontra-
riorum.
guuntur.
Ponit diffinitionem contrarictatis,dicens,qu6d
SVMMiE SEGVNDifi C A
P.
A4W, fciiicct maximam differcntiam rietatem
II.
quomodo vnum
vni contrariatur
, i8f
SFMMARIVM,
:
d
trnriettttu.
quam diffi-
^erif ipfa, fcilicet
maxima differentia, palam ex induQione : differentia enim,id eft,iljaqu2 diftpriint gencrc, noh habent viam ad inuicem, id eft, trinf-
;Contrarietas efl
eft
maximam e0e cancum incerexcrcma explicans eam eife perfed;am difFerenciam,& quomodo ^num tancum vni eft concrarium quia eoncrainduftiue,docens
&
,'
Vna diftancia cuius cancum duo po^untefTe vlcima cxcrema. riecas eft
^Q
diffcrentia
J7 Diffrutio
mutationem;/i^ diftantmagts inconferibiliter ,id
DcrcribicconcratiecaccmjCxplicacque
:
maxima
nitionem exponit,dicpns qudd
?
dico contra-
haec ergocft diffinitio eius,quiafcih'cet
:
cpntrarietas eft
Contrarietatem cf& pcrfenSam difF^rentiam ^«s*
tiuuTihifi!^ t»^*^i**'^'-
,
qux
ea
idcft
lia,
quam
diffcrimt generc non funt confcribir comparabilia mutu6 ; fed diftant plus
,
oportet ad hoc
qu6d ineis poffitaccipi fecundum magis & minus , Sc ad hoc Hengener» quod poffit efle via , fiue tranfmutatio^ mutua ab fed fpecie differentihus vno in aliudjnec per confcquens in eiseft maxi-
differre
cemfar/ut»
ma
differenria:inter ea eriim qua;
diffe-
^ tranfinw
runt intelligitur quaedam via tranflnutarionis ttuie^ repugnantia mutuae , pcr hoc qupd prius magis diffcrunt ,
&
poftea
minus;&
fubdit quod in differentibtu vero
/^"^ Vomam autem differre contingit ab inV^ Luicem differentia plus ,& minus , eff
fpecie,op<met fupple efle
aliquamaxima
ex contrariis rnutiio
differentia,
maxime
cuiijs
ftnurttf^.
maximam differentiam:
caufam tangir, c[mageherationesfiuf/t &funt ,
vt ex vitirnii;quod dicit pro
quandoque gcneratur mcdium ex ex- Extremomm tantitm eft tremojVel cconuerfb , puta rubeum ex albo,vel c mtximtt di' conuerfb quandoque genpratur mcdium cx mc- ftahtia (y ridio, puta croceum ex liuido, vel cconucrfb : iftjc puptsntia: tamen gencrarioncs non funt cx vltimis patet, minima vero tanto,quia
Semo de
Poflquam Philofophus determinauit de difFcnunc determinat de contrari^-
fontrarietate
rcnti generalitcr
qut
tate
tftji*-
ties differen-
,
:
quxdam
qua: eft
Circa quo<|
diffcrentia.
duo facit. Primo oftendit quod contraTietas cfl maxima difFerentia. Secund^ inquirit qiialiter contraria differaiit : vtrum fcilicct eenere , vci fpecic.
Secunda
ibi
:
lyiiterfa vero. Prirttxin duas.
Primo determinat decontrariisquantum^extrema. Secundo quantiim ad media. Secunda ibh
Quomam verh contrariorum. Prima in duas, quia primo inueftigat quae fit natura contrarietatis. Secundo excludit quaedam dubia circa diib. Se-: cunda ibi; Quoniam vero vnum. Prima in duas, quia primo inquirit de contrarietate in fc,fcilic^t quid fit. Sccundo dctcrminat de contrarietate per comparationem ad alias fpecics oppofitionis. Sccunda ibi Trima vero contrarietas. Prima in duas. Primo ponit diffinitionem contrarietatis, Secundo reducit omnes alias diffinitiones :
contrariorum ad diffinitionem contrarietatis fup-
Secunda ibi Necejfe autem alios terPrima in dius. Primo praemitat contra-
pofitam. minos.
:
Seamd6
rietaHs diffinicionem. Sui^pofitum
r^ecejjurwm.
corollaria cx prardidis.
manifeBum.
quoddam
Sccunda
ibi
Prima in duas. Primo
:
qua:dam
^t
vero
prjemiftit
neccffarium. ^ecurido ex illo conclu-
dit diffinitionom contrarictatis.
fjanc dico.
infert
Dicit ergo
,
Secunda
differemia, id eft, ea quae diffcrunt
inutcem differre
pltts
,
ibi
:
Et
quod tjuoniam prp quia,
&
nttntu
,
>
contingit ab
fequitur
qu6d
:
:
quia potcft vlterius procedi vfque ad alterum medioTwn mutito. extremum ; ideo dicit qnod generationes.ex con- Maier ttutem trariisfunt vt ex vltimis
, vt ct(m ex albedine ge- herum (^ ueratar nigrum vel cconucrfo ; &• fubdit quod extremorum. vliimorttmvero difiantia maximaeft: quare [\m-
ple
& differenria &
diftantia
, e]u
contrario-
rum,^{i firiiilitcrmaxima,& habctur propofitum.
t)eindcc6m
dicit:
maximum in vnoquoque geneperfeBum , maximum inim cuiw non elt excefjui,& perfectum cuius non efi adhuc exLy^t.vero
re
trafumere aUquid^ofibile,finemenim habet perfeeta differentia ,ficut
nem habeant perfeffa
&alia,eo quodfi^
,
dicuntur
,
nihtl
extrafinem^vltimum autem in omni,
autem
^ con-
tinef^propter ejuod nihil extrafinem, nec eget alicfuo ejuod ejfperfe^um.
^pd ejuidem
ergo fontrarietsts efl diffe- T.com.14.
rentiaferfe6fa,exhis palani.
&
Infert cx prjedidtis qusdam corpllaria , funt duo. S ecundum ponitur ibi liis autem entibus. :
Prima in duas:quiaprim6 concli|dit cQrollarium. Sccimdo- cxcludit quoddam dubium fiue ponit
quuddam
38
:
: :
Summa^ quddiiara notjndutn.
:
:
Cap.II.
11.
Seamdaibi
MultipUciter
:
quod contrarictaseftpcrfedadifFcrcntia, quod probatur fic nam illud quod cft maximum in vnoquoque iim*»s:eitrMperfcdum fcd concrarierutM dum- gencre,eft idem, quod tMxMt tft fer- tas eft maxima diftctentia, crgo cft pcrfeda diffea»diftferentia. Maior patet cxhoc ; quia maximum dirpttis. citarquia non exccditiir, perfedum dicitur extra quod non poteft aliud fumi : nam omnia dicuntur pcrfcda cx hoc , quod pcrueniunt ad (inem : cxtra autcrri fiiicn} rcr ninil cft. Ex quo patet MMJcmttm quod cadcm vidctiir diffinitio maximi & pcrfcfj^ferfeamm idtnt,^qiuti fti. Dicit ergo,qu6d at vero mttximmm in vno^ito^mtem MBu. Primum coroUariiun
vnirate cotBrntmiori
merali
eft
355
quareft minor vnitate
,
ha;c eft vnitas naturz fpecifics
:
» fic
nir-*
enim
albcdo in fpccie contrariatur nigredini in fpede>
& cft vnum vni contrarium. Dcindc cum didt
:
:
mum
eji
;
patet
hithetfinemftcMt
6ltt
ijuodhttheant futem
^WM Tinis qitid
dr
(endittontt.
re
contrariatur.
,
& idia dicnntur perfeHa <•
id eft
,
,
duorum
idquod perfeiium eft eget tdiquo. Concludit ergo quod quidem contrarietatperfeiia e/l differentia , palam eft ex hisy
maxima. Deinde
cum
Multipliciter Mtem diiiis conttmisfee^ue-
tur
ctttim
dttitii
omnia contraria
remouct dicens i\um riis,
vt vti<jue extiterit
perfede difrcrenria
ttntrnritrum
eis effe contraria,
tUtttmr irn-
quia quibufdam
dttf.
(ecundario,
,
fcd
fcilicet
& perfcdc difFerre
per prius
:
quibufHam
;
& per pofterios. Deinde cum dicit
(jr erit
nec enim vltimo
;
vtique aliquid^necJiJiantU
vnitts plura fitnt
Deinde ciim
Neceffe autem,
&
terminos effe veros
*ltos
feSta differentia. Genere autem differentthus
non eH magis extraaccipere his quajpecie; oftenfum efi enim quia ad ea qtia funt extra genus nonefi differentiaxhorum autem hac maxima in eodem genere plurtmum differentia contraria : rnaximanamque differentia horum quaperfeSla , qua in eodemfu^ fceptihili plurimum differentia j eadem enim ,
qnam duo vltima.
^
differentia
maxima.
Rcdudt omnes
diffinitioncs datas
Seatntlttm
vnum tantum
vni
contrarium
cft
ftqittnt.
quod probat per duas ibi
VntAi tXiMm
:
Totaliter autem.
lem rationcm Vnius :
,
rationes.
de contra- RtdMthalt^
&
neceffe eft aittemalios terimnos, id eft,dLffinitiones
,
diffi-
etenim pro qaia, , perfeila dtfferentia
pturimum differt. Per hoc innuit primam diffinitionpm contr^riorum , quac eft , quod contraria funtqu2plarimuradiiFerunt:hoc cnimapparct cfle verura cx praedidis oftenfiun cft enira quod
fcilicetquod
& non plura
\
Sccunda ponitur intendit ta-
diftaniis funt
tantum duo
tem differentia
facit
plurimum
iro quia, in differentibm genero. non
eft
contrarianu. Dicitergo,
rura : cx
:
palam quod
fercntia eft
rimum
maxima
quo
patct
,
quas fcilicet eft contrario-
quod contraria fimt qu« plu-
diffcrupt. Secundadiffiniriocft.qubdftf»-
traria funt plurimum differentia in
vltima,
eodem genere :
Notandura, quod ex hoc kxro potcft furai argumcntum ad probandum illam vnitatem naturae fpccificz, quz eft twnor quam vnitas numeralis,
hoc eriam verificatur ex diftis namque Mfferen' tia horum , qux fciUcet fimt fub eodcm genere, autcm
mincri nu-
de qua dic^um cft quacfHonc de vniucrfali : nam vnius conttarictatis funfduo cxtrema, vt hic di-
mernli.
citur
fed certum eft quod ifla cxtreraa non funt duo feaindura fblam vnitatem numcralera quia tunc hoc album huic nigto ellet tantum contrarium quod eft falfura oportet crgo qu6d quodUbct extremum contrarietatis fit vnum aliqua
re
ttr
tx diau
tii9ttmtm
fm
•vnitMtt rtnli
;
:
;
:
Dijp»itio.
:
id cftjin his qua; difFeruntfpcciei,hacc fcilicct dif-
quxdam diflantia vl-
:
Infert nct*n-
•
tra accipere, id eft,non conringit aliauid accipcre
magis differens,& his quje fpecie oftenjum enim, fcilicet eft tjuiaadeatjuafuntextragenut noneft differentia , fcilicct fed diucrfitas , horum autem,
vldraa : fcd contrarictas cft
eft
'Di^nitio.
:
rimorum , cuni fit maxima crgo habet tantum duo vltima & pcr confequcns tantum vnum vni didhun
>••
namtfua magis ex-
wi ctntrn-
quam duo
^'0»iti9.
perfeda au-
,
differre
fitUitr.
non contingit plura
'•
:
Inprima parte
id cft, fit fe habcnribus vt
^
ad diffinidoncm contrarietatis fuppofitam, I^^^^J^ dicens quod per illara oranes aliac verificantur, trMri^mm Mtl funt quatuor,quarura priraam ponit,dicens quod «m» datMim. riis
contrarictas eft difFcrentia petfe<5b
Pom't fecundum corollarium
i9
40
^
contrariorura effeveros per priraara, fcilicet
His autem erttibtts palam quodnon cotttirtgit vttipiura contraria effe :
qu6d contrariapcr confequcns
& timcidera quod prius.
:
nirioncm
vlteritii
&
,
contrariorum : etenim plurimum differt per-
cum contraria
eoraodo quo corapctit
compcrit, ,
differentia
effe
dicantur multiph*citer,non«qualiter omnia erunt In differentin
autem, id
drca vnumgenus qua vna, inquihiss perfeifA
Vult dicere, qu6d
ipfis contrariii.
totaliter
multipliciter diHii contra-
ita/jue
:
per confcquens vnura vni tantum
quafub eademfoefi materia contrariis , tentiaplurimum differentia , etenimfuentia
,
vt dicetutinfenuSjfetjuiturtjuodpeffeQeeft
fupple diffcrenria
jT^"**
^go crit
quod
eflent pcrfe<3a diffcrenria :
txeindtnt.
;
^
ipfis.
Ponit quo^dam not^dum , quod poteft eflc remotio dubij : crederet eium fonc aliquis qu6d ^ttiAile f*-
difFcrcnria
dicit
pertingant ad finem
<^imrf extra finem nihileftnec
eft
^S*rit't* «#
talis eft diffe-
Ccd contrarietas eft
Didt crgo, quod
pafeEla
tas eft
extra finept nihil eft : vltimttm enim in omni iiud quod continet rem \ r/^fupple finis:
ex hoc fciHcet quod didt
& maxima
:
tcntia ver6 eft duorum;fcquitur
&
,
duorum
^tactiliiet ficontrarietas eft dtferentia , diffe-
cft,
quia dtfferemia perfc'
:
,
&
duorura",
ali^Hid extrs
eft poffibile atihitc
qnod
alicjuorum
eft
qflxdam vna
;
feiium cuiiu non
contrariettu dife-
duorum , quarc , dr
Ponit fecundara rarionem quat rentia
&
fiimere
eB
ferfeSla.
perfeBum quo
tjkegenere
njtntm^it*.
TotaUter autemfi
rentia : differentia vero
:
qu2 eft pcrfcda difFcrenria contrarictas oftenmm eft eft Dcrfeda diffcrcnria, ex quo patet quod contraria funt in eodcin gcnc-
eft
illa
,
:
vt
plurimum
,
differcntia.
Tercia diffinirio tjuod
fupple contraria/iwf tfUM in eodem fufceptiuo plu-
mum
: hoc cnim verificatur cx enim pro c[vdi,eadfm eft materia contrariu, cura habeant ad inuiccra tranfmutationcra , vt
di^Skh
funt diffcrentia :
Gg
4
prx
j
: :
prx
cft
idem
4. SijlfuHno. circa
Mctaph.
Lib. X.
356
&
:
per confequciw habait efle
Quarta
fufcepriuura.
diffinitio cft,
quod fupple ccxi[t3nifurjt ifH
eote»tia,id dijferentia
cnim
fcientia
:
huius
nalis, vt patct 9.
rificatur cx praedi<5l;is
in
hacc autcmdiffinitiovc-
:
etemm pro quia ,
genere, vt oftcnfum eft,
eodem
eft mcdiorum eft perfc
fcicntia, vcl potentia
;
cum aliqua fic maior ijla,
& fub vna
&
maxima , cx quod contraria funt quae fub v^na i(cienria, vel pocentia funt plurimum difFerentia.
cere
hufc
cjuidem per habere
autfa^iua effe
,
neseffe^
(jr
:
alia
abi(iiipnef
cft
F M,
^d quam comparatur, fccundum conuenientiam & difFcrcntiam. Vide j huius .
non omnem priuacionem
cfTe
concrariecatem , fcd benc c contra,quod
quomodo vcrum fit, bene exphcat Dodiot & quz contraria habctic, ^ qux ca;
irenc ipcdio.
Cap.
PRima pliciter
}.
enim
quod alia autem conalbum
&:
habcntinfe incluCim priuationem illa vero perfacere, putadealbans , id eft
ejfe,
,
,
nigrum qux &: habitum :
MuUipU» contrarietof deriuat/t
ex
priuMient fndicia.
& denigrans,
& habitum aut quod habent vir>:
per hoc
41
& habi-
,
dicitnr prtuatio :fedqu/tcunque
ferfecfa fuertt.
:
&
ri,
aut, quia funt ahicEiiones, id eft, corruptiones,
horum, put^ corruptio albedinis gtcdinis,
& fubdic
:
&
corruptio niaut aliorumcontrariorum , id
pofteriorum a primis. Vult dicerc, qutid non Citrari» per folum dicuntur contraria aliquaex hoc, quod ha- habitudinem ad ctntrari^t bent dicStas habiiudines ad dicfia contraria; fed p»fieri»rA, cciam fi habent eas ad contraria pofteriora , qua: fequuntur , puta fi cygnus , vel coruus dicantur contraria ex hoc, quod habent album, nigrum, qux dicuntur contraria pcr hoc quod habitum, eft,
&
&
vero contrarietof hahittts \ (^ frihatloeJt;fed non omnu priuatio : multi-
5.
coniraiietatc,
habitus raodo praedifto aHa
&
:
T.C.1
&
tum, vt dealbatiuum , denigratiuum alia aurtem per acceptiones ejfe, puta dealbari, denigra^
Contrarietacem dicere priuacionem
19.
horum t aut aliorum
tutem, qua polfiinr facere priuationem
& habitum & diftingui a concradidione tex.
illa,vero perfa-^
quomodo cx prima
prjuatio
per failiua
I
;
autemper acceptio-
qua: a6ku faciunt priuationcm,
c contra.
R
*'
contrariorum,
hoc quidemper hahire, (\c\iZ
&
MA
/'"^^^*
quae
traria dicuntur fecundum hoc , Cr hoc dtfferenter,
&
VM
dtf
Alia autem contraria fecundum hoc dicen^ tur,
contraria deriuentur,A.\ctns
habitum, Contrarietatcm diccre priuarionem, omnem contrarietatem priuarionem
S
fcilicct
Triitatie t^'-^
raodo pracdiftojficiu ait Philofbphus i» Htera ficut patct. Deindc cum dicit
qux
SVMM.fi SECVNDiE C A p. III.
non
quz non
cootrarij
Dftendft
,
,
& talis habct rationem ^ ^"^*
fluo colligitur
cfle
illa
priuatio
talis
fcientia
& fubdit in tjuthM, fcilicet
contrariis ej} perfeBa differentia,
nam
ad extrcma ,
cxtremi ad cxtremum ;
«ft
vnum 'genui.-contxinz ai\tem
au<e ejl vna.tfi circa
nmt
,
dicitur potentia ratio-
pciuatio habet rationcm contrarij, puta
Ex
pripationem includunt.
his patet
,
quod
contraria multipliciter dicuntur,vt fupcrius dice-
batur in Htcra. Deinde
cum dicit
Si ergo epponuntur^contradi^io,priuatio^^ contrarietof , ^r ad alitjuid:horum autem pri-
41
Poftquam PhiIoft)phus detcrminauit de contrarietatc in fe oftendes
quid fit.nunc determinat
de ipfain comparatione ad alias fpecies oppofitionis. Circa quod duo facit Primo propoiih in:
mtim contradi&io
;
contradi6iionis autem ni-
hil efi medium.contrariorttm autfm contingit-,
tjaod ejuidem non traria
idcm
contradicfio
^
,
con^-
palam.
tentum. Secundo probat ipfum quantum ad aHoftendens quod contrarictas
parat contrarietatem ad priuationcm.Sccund6 ad
per talem rationem;Contradi(5li6ni repugnatha-
contradiiflioncm.
Tertio
tionem ad contradidkionem. Secunda tur opponuntur. Tertia ibi
Prima
in duas
:
:
ibi
.
..
frmctptum (intr»ri(tatit
funt hnbitta ^friuatio.
:
fi
igi-
Priuatio veroejuidam.
prim6 proponit quod priuatio,&
habitus fimt principium contrarictaris
exponit
_
Comparat contrarietatcm ad contradi(Srionem, non eft contradidlio,
quid quod dimiferat non probatum. Secunda ibi: itaqu» geaerationes. Primain trcs. Prim6 cora-
fi
quomodo
contraria deriuciitur. _^.
.
:
(ecund6
ex prima contrarietatc aHa
Secunda \
.
ibi
:
Alia auV
'"" contrana.
Dicit crgo, quod prma vero con-
trarietos, id eft,
principium contParictatis
I
cft
ha-
& priuatio
quatcnu$ (ciHcet in omni contrarictate includitur priuatio , habitus cx co, quod vnum conirarium habct rationcm imperfehitui
&
& priuationis rcfpeftu akcrius vt nigrure refpedu albi & fiibdit xfsd non omnis priuatio <^i
,
,
;
habet fupple ration(?m contrarij multipliciter enim diciturpriuatio \fed t^uacuntjue, (ciHcct pri:
patio perfeHa fuerit
, illa
fupple habet r^tioncm
contrarij.
Notandum qu6d ftride
medium; habere mcdium
bere
ple opponuntur
non omnis
trarietatit
;
fer non hal"re,(^hjt-
,
vel ucut contradet^io
priuatio^vcl vt eontrarietat, vel vt
cnim
& con-
fed contrarietati
tradidio, Dicit ergo finio quia, igitur aliqua firp-
ad
bere tModii.
vel ficut
,
alicjuid haec Species ffpo^
; horum autem primum-efi contradtEiio. Et fubdit contradiUionts autem nihtl eft medium : contrariorurfl au-
funt quatuor fpecics oppofirionis
tem conuenit , (cilicet effe medium ex qno concludit , quod quidem igitur contradtciio non eft
Jitionii
qu»'
tuor.
AJ. cotiiigit.
:
contrarietas,
palam efl,
Notandum,quod contradidio dicitur
mum
inter fpcciet oppoficion(s cx
concludicur in
aliis
oppofitis
:
bum
includitur in nigrcJ
vidcns includitur in cico,
& ex
hoc
,
quod
,
,
ficut
&cconuerlo,
noq al-
&non
& c conuerfb, &
force accidit
,
oppofita rcpngnant (imul efle
,
:
eftepri-
hoc
nam vnam oppo-
ficum includicnegationem alcerius
aliis
lo<juendo,
non repugniit ergo contrarietas non eft con-
THferentit^ contradiiiio•»«>
quod
fic
dc
qua;Fibet
ficut affirraatio,
&
^laalitneon. tradiiiio efi
prtma
optafi-
t:onum.
:
:
Summ^II. & negado nanquam fe flmul pidumur. cum
Cap. III. Deinde
Mquale vero aut inaquale, quz tiue oppofita
aicit
fcilicct
fimc priua- Utditm
omne nififeium infufctptiuo
fion
,
557
Priuatio vere contrAdiSlio quadam eH-.aut
enim quodimpofibile eFitotaliter habere, aut Jiquodaptum natum habere , non habeatpri' matum, aut totalitery aut aliqualiter determinatum eji: multipliciterenim iam hocdici' mu^yjicut diuifum efianobis in aliit,ergofriuatio quaddm
eH contradiBio
aut infoten-
,
tid determinata, aut concefta cumfufceftiuo.
Comparat priuationcm ad contradidlionem penes conuenicndam,& difFerenriam.Circa qiiod duo facit prim6 facit quod dic^um efl fecundo concludit quandam conclufionem ex przdii5tis. :
:
Secunda
ibi
priuatum efi C*mf»rat Jiter priuMtienem
Quapropter contrddUHonis. Dicit
:
quod ^r>iM/M7 eji qtuulam
ergo,
:
puta
ant quia impojfthile
,
fi
contradiEiKt eji
dicatur lapis iiifipiens
,
,
quia
^
differentuu.
foteft.
;
:
&
&
&
intcr fanitatem
&xgritudinem contradidoria
,
:
modo carcnt medio , non enim cft
vero vtroque
formamedia
nec aliquod fubiediun , de contradidoriorum. CttimprUiaCum crgo ait Philoibphus , quod alicuius priua- *'^'* ***.^ ^' "ffdiit. tionis cft mtfdium , inteUigendum eft de mcdio, ,
verificctur alterum
non {ecundiunforraara,ied iectmdum fiibietfhim; non enim omne fubicdlum eft acquale , vel inacquale, nifi de fubieclo apto nato fufceptiuo;squa-
cum dicit:
liuds JDcinde
& fic de aliis determinario-
Si itaque generationesipfi tnateria ex €0Htrariisftunty aut exfpecieyf^ exjpeciei habitu,
dicimtts, (c\\icei priuarionemyiifMr diuifum eft a no~
aut priuatione aliquajpeciei, c^forma,palam
videns czcus dicitur,
& in ^.huiusj t.c.i7.t.c.}.
vnde concludit quod^iMm ergo e^ cjutdam contradiEiio , aut in potentia determinata, (ciiicet ad Triuatit
lapis eft quoddam fubiechim,quod nec eft videns nee caraim iterura nec eft patcr ncc eft fiilius, nec eft fanus, nec sgcr, tamen non eft dare aliquam formara mediam intcr vifum , cascitatem, nec inter patemitatcm , filiarionem, nec
nibusiideo fubditquod multiplicittr enim lam hoc bis in /i/iAf,(cilicet in 5.
jnid.
&
quo non
minato, vel quia imperfe<Sic habet, vt imperfedl^
con-
fiibie(2aun.
aliqua
flictter fitmi
CHndum
ueni»ti»s
;
Primo modo eft meditun inter quxdam contraria. ExemDlum, inter albedinem, nigredinem cft aliqua forma media,puta rubcdo, & palledo. Secundo moio eft medium intcr priuariue oppofita, & etiam inter concraria imraediata , non autera primd modo. Excmpluro, diun
bahere tota-
Trimatio tri-
etnrradi-
Sionem ft-
Notandum , quod vc di^um fuit in 4. huiuSj medium inter oppofita duplidter poteft intelUgi; vno modo (ecundiim formam alio raodo (ccun-
vel priuatus
fapientia:4Mr alio medo quod nm baftet quodctinque aptum natum eji habet e, puta fi homo non habec vifiim,& hoc poteft ellc dupliciter,/i«/ vt totaliter, id eft,quomodocunque non habca.t:aMt alicjualiter determtnatum,id eft,fi non habeat cum aliquadcterminadone puta.fi non habcat tempore deter-
Md
quia contrarietas priuatio quddam,
ex praedidis patet
quod priuario eft qus-
dam contradhftio nam aliquid dicitur priuatimi ex hoc, quodnon habet ; priuatio tameiji non eft :
&
contradiddo fimpliciter, abfolutc , ied contradidio qu2dam.Cuius rario eft,quia contradidio,
quantum eft de fe, verificatur tam de ente, quam de non ente vere enim dicitur quod non ens non :
videt €i\o,
,
& quod lapis non videt & ideo contradi,
quanttim
eft defe,
non
requirit exiftentiam
priuado autem necellarid requirit fubiedhim, vel firaphciter , vel fubie£tumapnim,
fubie<^ apti
:
Probat quod prius
dixcrat,(cilicet
quod priua-
& habims eft prindpium contrarieraris,quod
rio,
non probatum. Circa quod duo primb probat intentum fyllogifticc; fecimdo indudiuc. Secunda ibi Palam autem per in~
fupra dimiferat focit
:
:
^i(^(0/7«772.Primainduas:prim6facitquoddi(5him eft
:
(ecundo oftendit quod rfon oimiis priuatio
eft concrarietas
:
hzc enim duo fuerunt
lupcriijs
In priraa pane intendit talem rarionera : quibus fiunt generationes funt contraria
»«1' fjftfrin.
illa
ex
nam "f^^ '*"-
,
&
Philoibphus quod priuatio
ex priiurione
diminut/t
determinau cum aptitudine,fcihcet ad habitum, aut ialtem conceptacum fufcepriuo , ideft, cum
qui» negatio ingertere.
fubiedlo
,
efta
habltum,eo
quodnonhabeat
modoquo lapis
ideo priuario
aptitudinera ad
dicitur efle c«ecusj&
contradittio non ab(blnte
eft
,
fed
contradidio quaedam, vt dicit Phiiofophus in tera.
Deinde
cum
^apropter eft
li-
hahitnm
tjyfrinatio-
tontradi^i*
aut erit in potentia
b-^w «
c^
propofita. Secunda. ibi iPriuatiovero non omnis.
omnis motus, mutatio eft inter contraria , vel media prout habcnt rarioncm contrariorum : (ed
,
45
& vtique
& ideo non ens non poteft dici cscumjideo dicit
friustioejl
-.
omnis,
habitum,ii«r concepta cumfufceptiuo. Vult dicerc
quod
efl
dmfUx.
aqualitatii.
4J
»p-
fejitonm
tas.
& habitu fiunt generarioncs
,
&
gopriuatio,
Didt ergo
;
er-
habitusfiintquasdamcontrarie:fi pio
quia
,
itaque generationes
finnt ipfi materia, vt (ubie
,
vt ex
quia fupple omnis gcnerario , aut erit fiipple exjpecie , id eft, forma , aut babttu fpecitit tenninis
:
quod eft idem , aut ex priuatione aliqua ffecieit forma : quia inquam fic cft , palam eji qui* oimnis contrarietas erit quadam priuatio. Deinde cumdidt:
&
dicit
quidem non
contradiciionis
mcdium,fedpriuationis alicuius:eft aquale
namque aut non aquale omne aquate vero aut injtquale non emne , nififolum infufccp:
Priuatio vero non omnisforfan contrarie-.
tas , caufa vero , quia multipliciter contingit
priuari priuatum
,
ex quibus enimpermuta-
tiuoaqualitatis. tiones extfemis,contraria. I^*tt4m tx **•
nu nen efl mtdinm, pri~ ustionujk:
Condudit quandam condufionem cx dicens : quapropter , quia fupple
praedi-
quod contradidio verificatur tam de ente quam de non cnte:priuatio autem fupponit fubiedum ; idco contradtuiontj non ejt medtum : namcfue pro quia, """" fiipplc tam ens quam non ens aut eft aqUale aut non tquale ; qui firilicet funt contradicloria: €tis
fic eft
qu6d non omnis priuario fit contraContrarictas eft maxima djftanda , (cd non omnis priuario cft raaxiOftendit
rietas,
per talem rarionem
:
ma diftantia nam
media includunt priuarionem
extremorum
non maximc diftant ; erquod non omnu forfan priuatio
,
go,&c eft
,
a quibus
Dicit crgo
contrartetat : caufa vero eft
:
quia muhipliciler
uon omnit friuati» co»tr»rietm.
:
:
:
Metaph.
Lib.X.
358
ter contingit priuatum prittari {upple, vel fine di-
ftanria vltimorum,vel
medioram ad vlrima ;
fiue
eriam mediomm inter fercontraria verd funt hzc ex qHAMsfiunt fermutationts , vt exfremis, id eft» vidtnis. Oeinde ci^m dicitc
minatam^alia autem non. c^arepalam
dum priuationem, Ex
didris infert
qu^ndam
veritsltem
sfuapropterCai^ipl^ quia fic eft
^
Paiamd»tem,(^periffJu^ioffem,omfiu enim cotnrarietM habetfriuationemalterius fontrariorum , fed nonfimiliter omnia , nam in^qualitoi aqualitatis tudinis^
,
difiirmlitudofimilif
& malitia virtutu.
Probat propofitum induifliu^. Circaquodduo quia prim6 oftendit propofitum in finguiis contrariis inducendo : (eetmdo ad prima conSecunda ibi Sufficit autem. traria reducendo. Prima in tres primcS manifeftat propofitum : fecund6 probat quoddara fuppofitum : terrio ex TrehMtindu. didis infert quandam veritatem. Secundaibi: aiMit»ndem Differt outem. Tertia ibi : Quafrofter horum. etnilufitnnu. Dicit ergo , qu6d palam autem per induBionem fiipple qu6d contrarietas fit priuario , omnis enim :
:
contrarietoi habet priuationem alteriufcontrario'
rum : didum eft enim fupplc qu6d vnum contra;dorum habet rarionem ipperfisdi, & priuarionis yfed nvt jtmiliter omnia
,
id eft,
qu6d non eft fimiliter in omnibus c6trariis:qu6d fcilicet
vnum
eft priuatio alterius
&
^
fubdit ad
probandum indudHue, qu6d vnum contrariorum ut priuario
alterius
prjuatio aqualitatii,
& ntaHtia
virtutii.
:
nam
intqualitM
efl
fupple
& dijfmilitudo fimilicudinis,
Deinde
quod
dicens
,
:
cum didt
84
priuatio di-
:
parem aut impaxera:Subdic qu6d fequitur ampIiCis quod alia quidem
fiipple numeriuii efie
fiicit :
alteriiis
,
uerfimode includitur in contrarietatej ide6 fequiquitur qu6d horumquidemSd]icft contrariorum, Qummdam quia eft contrttriorum eft medium,(xipflc fecundiam fubiedhim aliquis homo nec honus nec malut raliorumvero dMurfubie.. contrariorum non eftXciiicct mcdiumfed necejje eft Hum mediU etiam
re(pe£lu
qma
femper alterum contrariorum diciturfecun-^
,
per sbnega-
tionem
:
slit-
ru vero no»,
contraria hahent fuppofitum,idcA, fiibiecflum de-
terminatum, alia vero non:8c concludit quod
par-
lam, quia iemper alte*-um contrariorum /lUciturfe^
cunditm priuationem refpefhi
alterius.
Notandum, quod inter bonum, & malum dicitur efie medium (ecundum, fubie^tum; quia horao bonus dicituf (ecundurt virtutem:virtus enim eft,
qu<e perficit
h^bentem
,
& opus eius bonum
rcddit; i.Ethi. c.j.nonomnis aurem,qui virtute , eft dicendus malus; quia puer non dicitur malus quamuis careat virtutc:diccretur tamen malus fi in actate pcrfedla virtutem non haberet, quam tamcn deberet habere. Patet ergo qu6d ex
carct
diuerfitatc priuarionis
fecundum quod aliquid
poteft dici priuatum, vel fimpliciter, vel in aliqua
partcaut tempore det€rminato,accidit quod contrariorum quaedam habenc
fubic^tum
,
medium fccundum
etiam fecundiim fubicdum
,
fecun-
djim quod funt apta nata fieri , vt patei in exemplo diSto quacdam non habcnt tale medium, vt Innumerk impari circaniunerumf cuius atrmnd*patetdepari, caufa eft , quia numcrus impar dicitur , qui non tnr mtditm. :
&
Differt
autem , vt diStum efi hoc quidem ,
enimfifolumpriuatum , hot autemfi^Ji , aut quando , autinquo, vtfiatate aliqua , aut principali, automnim.
Probat quoddam fuppofitui]i,(cilicet quod non
^j
fimiliter eft in fit
didum TtiuerfttM
priustiprntm
fnarratur.
omnibus contrariis , qu6d vnum qnod dijfert autem,vc
prinario alterius,dicens :
*'**<^
eft
cuius cau&tp fubdit
:
:
enim pro quia,
fupple dicitur-priuari a\i
"^*"""» ^^ ^ft, cx hoc qu6d eft priuatum quocunque modo hoc autem, id eft,aliud dicitur priuatum fi alitjuando, id eft,fi fic priuatum iecundum aliquod determinatura tcmpus aut in quoM eft, iecundum aliquam determinaxam partem. Exem:
:
pliun primi: vt fi in atate aliqua fupple
fit
priua-
tum:dicitur enira aliquis priuatus potenria gene-
& tempore determinato ut impotens ad generandum, & non, in state puerili, randi
fi
in actate
,
habet paritatem fimplicicec, &quocufique modo detcrminacum. Nocandiim eriam , quid^cx hoc quod prius di49 £tumeft,qu6d fcilicec quaedampriuado determinat fibi fiiDie<Stum;quacdanl non determinat;nam Tuercur non di(fium eft
uacum
, fi
qu6d quandoque aliquid dicicur prinon habcc aliquidquod cciam non eft
aptumnamm habere
:
cx hoc, inquam, fequitur,
dicitur rrMr iHt.
Sicttt
friuM*
qu6d concrariorum , fiue habent medium , fiue tiuhofpofitO' non, quacdam dctcrminant fibi fubiedhunqua:- rum it/t (^ 4am non puta fi dicatur qu6d bonitas vinutis contrariorum ,
:
determinac
fibi 'fubie<5him
aecace perfe(5b,
,
puta
hominem
in
non
erit
eft
quia cum priuatio irrcludatur in contrarieta-
te
, ,
quttdam dt' termin/tnt
& fimiliter eius priuario:tunc pucr fibifuhieiium
neque bonus, neque malus. Caufa huius qu^dam ntn.
umile itidicium eft de contrarietaie ficut de Dcinde ciim dicit
priuatione.
fi
Exemplum
fccundi
:
aut priuari
,
icilicet dicitur
priuatum fecundiim partem determinatam fi fic priuatum in Aliqua parte princlpali aut omniho^d eft,
in toto. Dicitur
ne,non la oculi
fi 5
enim
aliqua eiuspars fed
fi
,
fit
non
alba,puta pupil-
puta tota facies non
fit
alba.
Exdiuerfitate ergo priuationis,quz includiturin , patecqu6dnon fimiliter in omnibus contrariis vnum contrariumeftpriuatio «Icedasi. Deinde cum dicit
altero contrariorum
c^uapropter horum quidem fteejue
efl
medittmsfed
honus homo neemalus,aliorum veronon
ejt^ed necejfe eji
autem , drfiprincipia , ^genera ^-^-^7'
que ad.hac reducunture
aliquis priua*:us albedi-
plures, vel omries eius partes, aut
aliqua principalis
Stifftcit
contrariorumiputavnum,(jrmulta,alianam-
efife\aut farem^aut
imparem,
ampliua aiia quidemhabentfuppofitum deter-
Probat propofitum reduccndoad prima condicens qu6d fufficit autcm fupplc ad pro-
traria,
bandum,qu6d alrerum contrariorum fit priuatio;
&
genera contrariorttm, fupplc fiprima, bcant, quod vnum fit priuatio alterius
fic fe
Vnum
»V
ha- niulta/i««
, vt funt prim» citro' »dqu* S" multa : alia namque , fcilicet contraria "«. «»•»"» *^»* htcc reducuntur quafi ad genera. Patet cnira
vnum
,
ad quod ad vnum
& multa omnia aha rcducuntur, puta fimile & diffimilfe, idem & diucrfinn & fic dc aliis igitur vnum & multa fe fic habcnc ,
:
fi
,
,
qu6d,alccrum includat priuationem altcrius quatenus fe habcnt vt indiuifibile
,
& diuifibile vt
pracddiftum fuit ; fCquitur qu6d eodcm
modo fe habcat
reduamtier.
:;
:
Summ^ habeac in
aliis concrarits,
quac ad vnutn, &niulta /imile
&c huiufrnodi habenc rationem
,
,
&
vmm
fiindantur
enim fuper vnum : diucrfum autem,&
difEmile
& iruequale & huiuimodi habentra-
,
:
Cap. IV.
II.
quod idem, &
rcducunrar. Patet enira
squale
:
,
cionem multiradinis, quarenus diuetiicatcm
di-
cunt, Acut eft per fc manifeftum.
:
&
Secundo dcclarac eara a priori, Secunda ibi Sed hoc tnde venit. Didt crgo,qu6d vtritm emm.id eft,hac didione vtritm cxeraplariter.
a cauia.
:
^<»M« ym^^,
C
A
pofica
opponacur ? /ic
SFMMARirM. Arguit
opponi maad oppofitum faltem
triplicitcr a:quale
& paruo & ,
,
quod non contrari^
rcfolucns
;
& ntgrum^
quz
:
vtritm vero ftt alttjHid
homo, & albura,quau homo,&album elfencop-
Qu5 pado aeqoale m^no , 8c paruo
gno
,
homo aut album : eon dtcimttt nifi ex fitppofitione fupponendo fcilicec quod ahquid non podic eflc
IV.
p.
,
& vtriim fit album ant non alhtan
qua: func concradidoria
SECVNDifi
_
y^ ^^^^
id eft, vciraur in oppofitione.vt intffcfittf
vtritm aliquidfupplcyir^i/^wm func concraria,
SVUUM
^$9
condudic concUi/ioncm. Secunda ibi Si itaejKe. Prima in duas. Primo declarac iftam maiorcm
quod pri-
:
& cunc
homo
,
vei
quarentes
album
cft
:
vcriim (ciUcec aliquid
f«pple fimilc : vt
fi
qua:-
rawr , vtritm venit Cteon, aut Socrates fupponendo,icihcet quod non veniant ambo fimul •.fed hoe non efl fecundHm necejfitatem in aliqtto genere,
quam fupplc in
oppdficis , in quibus de neceflivtimur hac didHone vtritm. Dcin-
tacc quaerendo
de cum dicit
uatiue opponuntur,
QVoniamMtem vnum vni contrariu dubitabit aliquis
vn»m^(jr multa^
Sed hoc inde venit : nam oppofttafoU non e/ty
quomodo offonuntur
& aquale, magno,dr paruo.
„
contingitfimul exisiere, quo,(Jr hicvtiturin
eoquodvter venit?Si enimfmul contingerety ridiculofa erit interrogatiofi vero
Poftquam Philofbphus dctcrminauit de naranunc dctcrminat qusdam dubia oricntia cx prsdiftis Circa quod duo facit Primo proponic diibia. Secundo exequicur de ipfis. Secunda ibi ytritm enim. Dicic crgo, quod VUttnr tun tMtttmvMtm quonUmvnMmvmeftco>ttrariitm,vtpTxo&£nC\im
literincidut in oppofitionem
tmtcgntrM-
qua:
ra contratiecatis
:
aut multa^vt vtritm
51 ''
c^ ita fimi-
inidquodvnum
ambo venerUt^atit alier ?
:
:
fiMticotttr/t
diaat.e.14.
diquii entomodo opponwttur vnitm, /• I v '»*'* > cuin lupple mulcis opponanmr pauca fimihrer quomodo «quale opponarar magno paruo. Vidctur ergo ex his haoere inftanciam quod didlum eft : quia tara mtdta quam Mquale vidcncur opponi duobus fecundum concrariecatcm , non vni cantum : nam multa concrariantur vni , pauco : aqttale vero magno , paruo. Deinde cum dicic fi^aXydubitahit
11«
-JL.
&
&
&
&
&
&
&
Declarat idem a priori , Vtx Ttrum i caufa , ponit »» talem racionem quia hacc di^o vtritm eft vir- f«^' '^^'^" cualicer difiundiua ; idco fblum vriraur ca in his
&
:
'*^
non contingic firaul efle vera oppofica ancem fimc huiufinodi , quod non palara conringic :
fimul efle vcra
; ergo hac didione vrritm vrimur tantum in oppofiris. Dicit ergo,quod hoc inde ve-
ftit ,
quod ipfa di(ftione vtritm vrimur in non in aliis nam oppofita fola non
fcilicct
oppoficis
,
&
:
contingit ftmul exiftere \(frhoc eft quo vtitur in e»
quod vtritm venit , id eft , ifte qui quasric vctura veniae Cleon , auc SocTztes fi emm fimul cantin-^ :
geret eos , fciiiccc CrmulvcniTcderiforiaforetifttt
Ftntm emimfemfer in oppofitione dicimtUy vt vtrum allfumyautnigrSi S". vtritm alhum, aut non album?(jr vtrum vero homo,aut albu?
non dicimus niji ex fuppofticne^dr quarentes vt vtrum venit Cleon , aut Socrates ?fed non neceffe efi in
vno
aliquo genere hoc.
Exequirar de prasdidHs. Circaquod duo facic: percradlar dubicacionem dc oppofirione atqualis ad magnum , paruum fecund6 aliam
primo
&
:
dubiurionem de oppofirione vnitu ad multM. Secunda ibi : SimHiter autem , de vno. Prima in duas quia primo circa hanc dubicarionem pro-
&
:
ccdic arguendo ibi
:
:
fecund^ decerminando. Sccunda
Reftat igitur. Prima in duas.
quod acquale opponicur paruo. lciliccc
aliquo
Primo
arguic
modo magnb
Sccund6 arguic ad aliam panera
,
,
&
quod
non opponicureis concraric. Secnndaibi:
Sedaccidit.
Prima in
crcs,
(ccundum
cres rariones
quas adducic. Sccunda ponicur ibi : Ampliiis in^uali. Terria ibi : Et dubitatio iuuat. In prima g«ii4^iai# parte intendic talem rationem
diOionc fed hac didUo-
:
Ifta
"'"^^^^oluhi vfiwiwr »« oppofitui : 'i^^mMg»*,&fMrue "^ vtrum vtimur in his cribus , (ciliccc aequah', magno , prtbMt. paruo; crgo ifta cria oppohunrar. Circa iftam racionem fic proccdic: quiaprim6 probac maiorcm. Sccundo addic fibi minorfim,
&
&
tnterrogatio
:
fi vero ita eft
(Saonc vtritm vrimur in
,
quod fcilicec hac
mul exiftere:fimiliter incidet fupple in oppofttionem
di-!-
hi?qu2 non conringicy^-
quae eft incer
di(flaquac(lio
vnnm & mulra ,
vt fupple quacramus dc Cieonc , Socrate vtrhm veniunt ambo aut alter : ifla aucem quzftio paccc ,
&
quod eft fecundum oppofirioncm mulcoruro ad vnum:fuppofico aucera qu6d alcct tantijm veniat, ranc rcftac quarftio, vcriira veniac CIcon,auc So-
nam
*^<
*
CIeon,& Socrates fe habcnt quafi oppofita refpcdu adus vcnicndi. Deinde cum dicic craces
:
faiSb hypothefi
Siitaqme inoppofttisfemper efi ipfitti vtrum interrogatio
minus
?.
j
dicitur
autem vtritm magts^ aut Tx.i 8.
aut aquale ? aliqua oppofitio adhuc
aqualis : non enim alteri foli contrarium
,
nec
ambobus : quid enim magis aut maiori aut minori ?
&
Addit minorcm rariom's, concludit conclufionem,dicens^ itaque interrogatio ipfiits,vtrifm,
Mii*tr>.
eftfemperin oppofttis :)xsc fiiit raaior : dictturautemvtritm A*cfupplc fic magis alio aut min'us,aut
^uale:hsc eft minor; fccjliicur quid eric quadam eppofitio tquale ad hoc , fcihcecadmagnum, & paruum lijec cft conclufio: & fubdit quod fuppie iplum :
QmclMfio.
«
;
:
:
:
Lib. X.
360
magno tantum, vel paruo .tantum
^uta
,
nec ttiam
:
&
ambobtu {dlicct fcorfiim, eft idcm quod prius: j& fubdit rationem huiu$ : quid enim fupple magU aequale , erit contrarium /*"' minori , aut maioriy quafi diceret,qu6d nuUa eft caufa,& ide& vel nulr S,
Tf/tm.
£
contrariatur
4fnbobHd
ftec
,
vel vtrique
aliter
:
exponirar ly
referendo ad pracdjfta, vt
:
fit
fenfus
qu6d fecundum przdicf^ videtur , qu6d aequale non fit contrarium ambobus , cum vnum vni fic contrarium prima tamen expofitio videtur ma:
Deinde cum dicit
gi$ texere cextum.
Maior vidctur manifefta, tam ex iinitione contrarietatis
xima dij
,
jimplms w4(juAlt contrarmm efi atjuale , ijualefignificatidemfimulamborum erit
quidem
,
ad cxtremum non
perfeEia
fcilice;
,
:
opponimr
co-
^pmnuf^'
&
contrarium ambobos, Didt ergo,qu6d jimfliits aquale eft contrartum asquale
IniqHMe
&
de magno paruo : quia paruiim eft inaequale ; ergo
qu^ ,
eft
& non in vno, vel quam in vnofi vero amhorum ,
intquale ftgnificat idemfimul
qu6d
(tilicet
& parui, quiade vtroquc dicitur,fequitur
magni,
fupple aquale erit vtique oppofitMmambo-
hu6i fcilicet
& paruo. Deinde ciim dicit
magno,
quod medium
,
id cft
Et dubitatio iuuaf dicentes inttquale dualitatem '
Ponittertiam rationem
^kt^^li^nte
&
,
quac procedit fi^un^ ,
qui inaqualitatem,
& numero & identitatem numero
alteritatem actribuebat dualitati
P^" * *q"^'tatem autem,
^dtirittttt, iwpari
:
acquali
;
formatur
,
ratio:i£quaIe opponiturin-
fic
ied inaequale competit dualitati
acqualeopponitur duobus.
ergo
:
Hanc rationem tangit
brcuitcr, dicens, c^uoA&cdubitatio illorum, fcili-
cet qui funt dicentes in^quale ejfe dualitatem, iu'
uat
fcilicet \n
cum
propofico
,
vt
didum cft. Deinde
dicit
parui?amborum igitur negatio priuatiua,quapropter
ad ambo vtrum
Sed accidit vnum duobus
ejfe
contrarium >
Arguit ad oppofitum, per duas raiiones , qu6d aequale
fcilicet
& paruo
nonopponiturcontrariemagno,
lecunda ponitur
:
ibi
:
uimpliks
acjMale.
Prima ratio talis eft ynum non eft contrarium duobus } fcd magnum , paruum funt quaedam ni» duo ; ergo aequahe non contrariatur ambobus. :
VitMm
dicitur
,
ad alterum
vero nonivtrum maius^aut aquale,attt vtrum aquale, aut minus ^fedfempertrid. Soluit dubitationcm. Circa qupd tria facit. Primo expraedidis infcrtqu6da:quaIcopponitur magno , & paruo alircr quam fecundum contrarietatcm. Secundo oftendit dctcrminate fecun-
diim
quam fpeciem
Non
&
/4
oppofitionis.Tertio ex didis
quandam conclufionem. Secunda
priuatio autem.
Teriia ibi
:
ibi
^uapropter praedi-
Tieterminatie dubij
de
offojitione
&
par- *qtMlis »d uo, aut vt ncgationem,aut vt priuationem eorMm: m»gnum^(^
&,fubdit
,
quod
jiitur y trique,
citer.
lc
fit
parui
altcro iftorum
modorupi oppo-
& non alreri tantum, & hoc dupli-
Turn prim6,quia noneft ratio quarc aequamagis ncgario , vcl priuatip inagni quam ,
vel e conuerfb
quod aUeriut qnid enim magis ma-
ide6 dicit
;
,
fttruum,
Ntn
reUtiui
nec contrArii offonitur aquttle TtMgnt
quidem igiiur non contingit ; (^ f»ru0 gni aut parMi edfa^ple ipfum aeqiule negatio, quod vtrivpl priuatio. Quafi dicerer, qu6d nuUa amborMm'igitHr erit negatiopriMatiMa.
, (jjff
que
eft ratio
Tum
:
fg-
cund6 per fignuqi quia hac didVione vtrum vtiraur qua^rendo de afquali in refpcchi ad vtrumque, per quod parer,qu6d atquale opponimr vrrique,cum rantum in oppofitis vtamur hacdidione vtritm, vt pracdiftum eft. Dicit ctgp, quapropter adambo, fcilicet magnum & paruum:wr«7» dicitur , ad aherum ver» non vr non qtiaerimus fupple vtritm hoc fit magii aut aqnaU illi aut vtrum fit aquaU aut minMs,fsdfemper f rwjfcilicec :
quodeH infpofiibile. Argumitum 0d opfcfititm.
qufdem vtique ita-
alterius
que non contingit;quid enim magis magni aut
mediMm. Dicit ergo, qu6d reftat igitnr ex 6lis, fcilicct ipfiim xquale opponi magno
efie.
dum opinionem Pythagorac ofinioTy.
eorum quae habent inter fc
,
aliquod mcdium. Deindc ciun dicit
concludit T.c.ip.
cpntrarietas exiftens mediatio
mediorum ad extrcma
inaequale erit inplurihiit,aut
*''*?'' '*'*-f''*'''ipfiMn
id cft, non,
ContTMrittiif
Refiat igitur aut vt negatignent opponi,aut
:
^am magnum
:
vtique
Ponit fecundam rationem,quac talis eft aquale fft contrarium ina<juali (ed inacquale verificatur fi;ilicet
eft
; fed magis contmiezzs femperhabetfHimet ali-
eft,
vt priuationem ;
,
ma-
autem meraaxima quia extrcma
:
offofiturn ambobus.
de ambobus
{c,qiiam ex dif-
conirarietas eft
magis diftant. Dicit ergo , qu6d amplikr tejuaU perftff» eft qMidem videtMr ejfe medtMm magni, ,& parMh, con- tatum extrttrariatio autem inter medta,\d eft,medjj ad extre- mortim. ma : netjue videtur , fcilicet ficut patCt de fe nec eftpoJfibiU, ficut patet ex di^nitione, fcilicet contrarietatis. Conclydit ergo, qu6d non vtique ertt alicMim, id
quare in flurihus eritaut in vno :fivero ina-
nam
:
$c perfedka diftantia; diftantia
ipfa, firilicct
5*
;
Metaph.
ipfum MfuaUno/t eJtcMtrariMm dlterifdi vel
:
;
(^ nt» , duntnx»t ofpon»alteri
turtjltndit.
;
,
ponimusjfcilicct vtrijm
,
aut rnagjs, aut minus,
fit
aut aquale.
fontrariatur
^Mohus.
Dicit crgo
roagno
,
,
&
dMobMi,<jMod
qu6d
fi
paruo
,
eft
fiipple acqttale contrarietur
accidit
vnum ejfe
contrariMm
impojf^le, vc oftenfum fuit prius.
Deinde cum dicit
Notandum, qu6dhoc Ariftoreles inferr ex pracnam primx rationes probant qu6d squalc opponimr magno & paruo fccundx ar.tem quod non vr conrrarium quarc reftat quod opponandi6bis:
:
:
tur alio
Amplius aquale quiderft medium videtUY effe magni, (^parui, contrariatio autem inter fftedia neque videtur , neque ex diffinitione
n
pofitbile
'.
non enim vtique eritperfe6la me-
diatio aliciiius exifiens,fedmagis
babetfem-
Ponit fecundam rationcm , quac mediHm.
& circumfcripra op-
& inxquale opponunrur, & non aequale ad magnum & par:
fic
enim arquale ,
,
uum ad
;
talis eft
:
Me-
dium non contrariatur cxtremis; fed aequale eft quoddamn^edium n^agni, & parui ergo,&c. :
§}uomodt «• quale ofpon»tur uJtnH,
relinquimr crgo quod cquale opponarur gnum, f^
magnum,
priuatio.
& paruum, ficur eommncgatio, vel
Deindc cum
dicit
Non priuatio autem ex necefiitate:non enirn
perfuimet aliquodmedium. JPeiuttl* efi
modo oppofitionis,
pofirione relariua
omne aquale quodnon maius aut minusifedin quibus aptum naium
quodnequf
magnum
efi effe-.eft ,
itaque xquale
neque paruum^ aptum natnm
fnruum.
;
Summ^II.
Cap.IV.
uatum magnum Aut fdruum <Jfei& opfonitur ambohui vt negatio friuutiua.
561 *^^
nonunata,quqdaminnominat3tajeft ifta:nam me^^^~^ dium includitpriuationcs duorum coBtrarionmi nominMtum extremorum quandoquc ergo amb« illz priua- Mliomm vtrh tiones cadont fuper ahquod vnum detcrminatnra in»«mtaMtm, :
Dctenninat {ccundum quam fpedcm oppofi5f Sectadttm tionis opponatur acqualc magno,& paruOjdiccns, tuiMtienem
quod noy
id cft,hacc
panicula {non)c[ux induditur
frtMMtiMm t^ nmahfi-
in ratione zqualis,quatenus zquale dicitur
Imsm
ncc
,
offo-
nittir t^tutle
msgno cr firu*.
cft
maius, nec minus
non
cft
ncgatio fupple
Ratio huius eft:quia ncgatio &nplicitcr dicitur gcneraliter dc quoli{impliciter, fed efifrtMatio.
non
bet,cai
jf-qu/tU
:
quod
non
incft fua oppofita affirmatio; fcd
»0« enim ejmnct ; vnde fiibdit quod non eft maitu aut miniu efi aqitale ; fed ift ijMtbtts efi aftum natum ejfe, firilicet quod fit mapropofito
cft fic in
ius aut minus:f/? ita^ue atfMoie
&
ma-
tjuoi nec efi
,
priuationcs diffiniuntur
aliac
onanis
:
enim
Enuatio connotat fiibicdhim aptum natam,& pcr oc diffcrt k negatione fimplicitcr. Ex hoc ctgo
qu6a
concludit
ipfixrn fiipplc
ambobitiCcAicit magrto
uatiud, id
eft
priuatio eft
rM
iGquale
eflc
& tunc eft vnum tantum mediura,
cx ncc minus:quia habet vnam ; eandem quantitatcm. Qiijndoque ver6 illud fufcepriuuro/upraquod cadit vtraque priuario contrariorum, dicitur mulriplidtcr,
hoc enim
eftaliquid
necmaius
:
,
&
& non eft vnum tantiim
fufcepriuuro
priuaripnum coniundbrum
vnum nomen tant^mjfcd
,
ambarum
& tunc nbn
hs^htt
rcmanct omrrini innominatum, ficut quod nequc dlbonum , nec malum:vcl habet diucrfa rtomina, ficut hoc quod eft, nec album,nec nigrum:hoc enira no eft vnnm tantijmifed multi colores medi) , in quibus cadie bsc negario priuadua : illud cnim quod nec cft
album , ncc nigrum Deinde cum didc
,
eft
vt
fic
rubeum
,
aui paUid\irt3,
aquale opponitur
& paruo
,
SH^^i ^ff fe^e
vt negatio prP'
vt negatio quac cft priuatio
negado
s
2C
,
,
& potcft faciliter nominari, ficut eft aequalc
:
gHum, tuc efi fantttm , aptum natum iffe magmtm aut ftntum : hxc cnim eft diffinitio squalis , ficut
fufceptiuum
:
nam
increfant ofinantcs Ji-
militer dici omniUyVtft calceiy&
in fiibiedo apto nato.
dium^quod neque calceuSy neque manus^. quo-
M A R ir M.
niam quidem , <^ quod neque bonum , neque malum,boni,(ir mali tanquamomniumfutu-
medium
ro ttliquo medit.
intcr
magnura,
^y
mama me-
paruum:& vndc quzdam media fune
innominata ,
alia
non-
Excludit quandam dcrifbriam obieiHoneni. Circa quod duo fadt primo eam prsmittit : fe\ cund6 eam excludit. Secimda ibi: Non efi autem, Ad euidentiam primi fciendura:qu6d quidara cmiflgtjt cx hoc quod neque bonum , nec malum ponitur derifmMemtmedium inter bonum, malum , dicebantqu6d *r» frtdi^Mt cadan rarione poflet poni medium intcr qu^cimqucputa medium inter raanum,& calceum,quod nec cft manus.ncc calceus. Didt ereo, ^uare fup:
SVapofter
,
& medium
eft,(jr
quodne-
malum neque bonum offonitur innominatum ; multipliciter fed , enim dicitur vtrumqu<,dr non efi vnumfuf. (fue
^
ceftiuum,fedmagK (jucdne^ue album^que nigrum:vnumvero non hoc dicitur,fed determinati
coloris in
gatio hac
x
quibus dicitur priuatiue ne*
nam neceffe
,
aut fallidum
,
aut
rubeum e^e^auttde aliquid aliud. 56 JEqti»li
Ex tjt
ptetUnm inttr
mfnum
Circa quod duo fadtiPrimo concludit conclufio-
nem Secund6 exdudit quandam dcrifbriam ob:
fjy
fvuutn. Aftii»rttm tdiuti
didis condudit conclufionem quandam.
nctni-
MMtitm idind
mtmnintun fed
tiuuitm
ftr
MbnegA-
iedtioncm. Secunda ibi:^
go , jHafrofterCn^fle : quia fic eft, qu6d acquale nec eft raagnum , ncc paruum aptum namm ad vtrumquc , fcquitur quod ajquale ^ft roedium firilicet inter magnum & paruum, nam quod tali
modo
habet ad contrada
fc
eft
,
medium
in-
tiMtm didS. ter ipfajvt quod nec malum, nec bonum, offonitur
&
AL nomiiatnm.
&
ambobuj , cft fiipplc medium intcr malum , bonum;ergo,&sequale erit medium inter magnti,
& paruum
fed cft diffcrentia : quia non eft noVult dicere qudd h«c cft difFerentia: quia quod nec eft magnum,nec paruum , eft nominatiun : didtur enim zquale fcd qudd nec ho~ ;
minabile.
&
qu6d eft aliquod fiiicepriuum natum eflc vtrumquc cxtremorum in his,in quibus medium affignatur per abnegarionem vtriufque cxaemi:ide6 patct qu6d ncc reiie tncrefat, id eft,
ple:quia ficeft
detident ofinantes fimiliter duromnia
dium calcei ,
,
vtftt
mc"
& manus qu6d nec calceus ncc ma^
nus : quoniam-^to quia, tfued ne<}ue bonum nequo malttm ponirur fupple mcdium boni,& mali,tan^ tjuam omnium ftauro alujuo medio , fcilicet focunduon cosDdnde curt^ didt
Non neceffe autem accidere hoc : hae qnidem enim offofitorum connegatio efi^ quorum ejl medium aliquod cjr dtRahtis aliqua nata efi effe : horum autem mom ,
eii differentia
:
nam
tn alio genert qut-
rum connegattMes , quare n$n vnum quod fubiicitur,
:
ftum nec malum , efi ittnomitiatum : cuius caofam {\ihdiv.multifliaterenim dicitur vtrwn^ur,& non ifi
vnumfkfieftiuum
vtriuftfue, fdlicct priuatio-
nis contrariorum -.fed magis
tjitod ^tec
album , nee
nigrum:vnum vero non
hoc dtcitur,Ccd fiint »»f damcolores ali^ualiter determtrtati in tjuihtttdi-
cititr friuatiue
hac negatio
,
fcilicct
ncqucalbum
ncque nigrurarnam ncceflc eft, aut fub album, id eft,
^HJtteiUi-
^Mtrttm con-
ruheHtn,autfalUdumtffe , aut alicjuai tale.
Notandum , qu6d ratio quam tangit Philofi>, quare quxdam media contrarionim iunt
phus
Scoti Ofcr, tom.
IK
efi
Excluditdi£bra obie&ionem,di«ens,qti6d non ataem ntcejfe hoc aecidere, fiibcet quod ipfi di-
cunt,etfim pro quia connegaiio^d
eft, illa
£tio negarionura flmul quae conflituir
ttetbtdit di-
f^J^^
coniun-
medium
per abncgariontm vtriufque,eft oppofirorum.^w-
rum e(i aliquod medmmwc abncgarionem,& aliqua difiantia nata efiefe intcr ip^ fdlicctquafi ,
inter cxtrema vnius cencris,vt di<9aim
fiiit fiipra,
^^
tftntm <««f«»qiTac4ciucct lUa acapilmt, puta caludiftrmer cd manus fimilium non efi diferentia , id j^«« rta^ cfMiftanaa talis : namfunt in aliogentre tfttontm fonitm
&
&
nli
cutme
:
Lib.X.
7,61
connegati0Hes,\A eft, fimul
Metaph.
amb^ negationes «ccf-
piunturfiipple abcis pro medio-.quare non eftvnu
muita opponuntur vni, fequitur quod vnum eric paucum. Dicit etgo jquod ampUits duc funtmul-
pthieitttmfMfceptiHUM^ fcilicet priuationis vtriuf-
tafi ^\:o(\\ii2.,duplex
ue extremi,& per confequens
lunt habere,
medium non poC-
C
SECVNDifi A
V.
P.
,
ntulta,
Quoqiodo vnum & multa ,
itctij
««/-
tum Hc paucum opponunruf ;benp explica-
da inter multum
autemneceffeftdm funt multa,
Dodor benp
&
Probat falfitatem confeqoenris fic:fi vnum paucu funt idem:ergo vnu, & multaeruntidem,
Slmiliter etiam,
(^ de vne, d" multis du'
:
fojitione vi-
eft
euidcntet falfum. Confequentianl pro-
Poftquam Philofophus pertraftauit primam dubitationem dc oppofitione aequalis ad magnii,
&'paruum , nunc pertradat dubitatiopem iccundam dc oppofitione vniHs odrnMlta. Circa quod duo facit quia prim6 procedit ad quxftionem :
arguendo (ecundp veritatem determinando. Se»d mult»,^ cundaibi : Fno quidem modo. In prima pane inpMcoru »d tendit talem rationem. Si vnum multa oppoinult». nuntur ; ergo vnum,& paucum fimt idem:confedelicet vnifd
pafliones longitudinis
:
fic
funt paffiones pluralitatis
,
multom :
fed
& brwie funt & pjucum
:
&
brcuc
cf^
tiam,vtdicetpr : A ergo vnum eftpaucpfti,& pc? confequens multum , fequitur quod vnum crit multa:circa hoc autem fic procedit : quia primo ponit iftam ratipncm. Secundo exponitqu«ddam
Secunda ihi:Sed forfan. Dicitergo, OtMttis fiutt ca mttlt», t^ fi fic (c habeht multum!,& paucum omne multi in pluralitatc c^abdpr^du^Mm , hreue in Igngi- multa frttir tHdine,& ^tiodcunqueffterit MuUum,& muUa.-Sc qu*m ifi hur fuppofitiun.
qu6d ampUus
&
econuerfb ,quod eftmuUa
confequenris, Sccunda ibi : Ampliiisfi vt in longitudtne. Prima in duas fecundum duas rationes.
humida paucMm
Secunda ihiv.AmpUnsduo.Vtima. rario
t]M(tdam pluraUtdi fitiMidtm pro quia-fupple ip* : fum vnum fupponimr i» confequente qu6d fit
:
ftat
in hoc:
vnum vni eft coatrariiuii;fi igitur multa opponantur vni fimpliciter abfque aliqua diftin«Stione/equituf qu6d vnum , pauca funt idem, cum ipfi ntulto eriam opponatiu: paucwn. Dicit prgo,afl:gnans primo rationem dubitationisqudd jirniUter autem dubitahit vtiijuediijuii de vno, de midtis qualiter fcilicet opponatur;«
&
&
ppponuntfft paucis
:
nam^tte fj:o (ivda,muUaetia ppr confequensynum
&
&
paucaerunt idem, cum vnii vni ppponatur cotraric,
adimptfr
quacdam longitudo; ergo omne paucum eft qus:? dam pluralitas,& quodda multum, fi multum, ergo multarnam omne multum eft etiam multa; nifi forfan inquibufdam humidis habeat fnfkn-
nopto
erit paftcat
dit
fthiU,
,
omne
quens eft faifum , ergo amecedens. Circa hanc iequenriam i\cprocedit, quod prim6 probat conie^uentiam duplici rationc (ecundo falfitatem
namvnum
y»Mp>eJff pauett eften-
&
fnulta,^ paucis opponuntur.
TnfeeimtHr fccimdil dubium detp
quod
batcx hoc quiaficutprodudhim :
hitahitvtaliquis\namfi multafimfliciter
vni opponuntur , accidum quadam infpophilia nam vnum paucum, autpauca erit : nam
5«
,
quadam efi,fiqui2em efi.dr faucum, hoc
tudo
cradiC
T- c. xo.
ferant in continuo henetermi,>ahiti ,paucum multitudo erit quadam quare vnum multt^
turrde varia acccptionc muhi^ diffcren&c multa,
autem
aliquid effc mulriplexj
Amplius/icut in longitudine^^froduilH*
MA Ki y M.
yM
eft mukiplex. dicitut
fcilicct ^
& hreue^tc in multitudine multum ^ pau~ cum,^ (fuodcunquefuern multum^S' & multamultumfi non ad Altquidfon^^dif-^
Quo padlo vnum,&multa opponuntui^ s
,
efHare vnum erit efiam pauctt»t:Mi ejuid rntmfuHt duo muUainifi ad,vnttmy& paueumfc^wfi diccret, qu6d no\v.non enim eft minus aliquid flipple duo^us, nifi vnum. Deinde cum dieit
vt patet ex przdidis.
SVUUM
fecundikn duo
h fiipcriuscfcducebatuf. Dcinde cum
cjicit:
nifi,i.nifi
eft
muUKm
etiam
fone aUsfuid dtjferat
kene termmahiU, fcilicet termfnoalieno :
paucHm :
cum
fi
inquam
erit
fic eft
,
fequitur
quttdam plMntUtas
hoc autem
qu6d
eft necejfe fi dno fnnt
cebatur, Deindc
:
midit.
,
vt funt
quod omnc
qnare vnttm
eft
vnum^t pau-
fcilicet
mklta ^ yt
cum dicit
:fi
in conttnuo
fupcriijs dir
i
Sed forfan mulia dicuntur quidem
,
vt
^O
Multumfed vt differens, velut aqua efi multumimuita autem non;fed quacunque diuijs in hts dicuntur.
Exponit quoddam fiippofiium , fcilicet, quod omne quod eft multum eft multa & cconuerfb,
Ineanttn
beni
termi^l
Ttabili
,
,
cprinuo bene terminabili, vt fimt humida. dicititr indifi' Dicit ergo ifedfirfan in quibufiiam , fciliccti/»- ferentermulcuntur muUa quidem vt muhum indifferenter; tum,(^ mutnifi in
&
tn fed fupplc ih quibufckm eftdiferens,fcilicet mul- t» dicitMr. tum , multa vclutf aqua , qu« fcilicet dicitur :
Amplius
ipfa duofitnt
mult4 , fi duplex
multiflex:di(itur autemfecundum due:quare
vnum
paucum:ad quid enimfunt multa
duo,niJt ad vnum
ipfa
^ faucum ? nihil enim
efi
Ponit fecimdam rationem^quae talis eft Malta opponutur paudsjfcd duo funt multa,quod patet; quiaduplpx eft mulriplex:pcr locum il coniugatis; crgo duoQpponunturpaucisJed duonon polfunt :
|5
multa ad aliquod paucutnxiifi ad vnum:quia nilul eft minus duobus nifi vnura : ergo fi' efie
&
mulia fi fit voa conrinua , nondicitut multicj fed qiMcunque tn kisfiint diuifa , f^iUcct in aOu dicimtur fupplc indifFercntcrmuItum mi^lt^.
&
Notandtim , <ju6d
minui.
M$
&
huiiifm(xli
humida qujc
dj-
fltuirt tm
cuhtura Philofopho bcne fcrminabilia tcrmino eotinu^t hitmidis dicititr alicno,yt vmurn,aqua,acr,& huiufinodi humida, multum, no» quae fic fe habcnt qupd in ipfis eft aliquod cop- mitlta, in arinuum',& dicitur nlulnim,puu multa aqua,mul- Um vero nm.
nim vinom;&
hoc,quia'propter fecilitaiem diuiiionis funtprtjpincjUa mulritudini,vtiupcrius di-»
&3xm
fiiit.Vcruntanicn quando aliquid
corum cft continumn
:
Cap. V.
Summse 1 1. fic dicitur efle mulram (mgulariter, qubd non diciturmulta pluralitcr, puta vnaaqua continua dicitxir multa aqua,& non multse aqu^: fed in aliis non eft fic quia non dicimtur multa, aifi adhi fint diui(a:lapis cnim continuus non dicitur multus fed magnus fada autem eorvun diuifionc non (blum dicitur qu6d fit multum , fed eriamquod fitmulta; & ideo inaliis continuis
continuBtn,
:
:
excepris humidis,quac funtbcn^ tcrrainabilia ter-
mino alicno,non rcfert dicctc multum, aut multaiex quo lcquimr conclufio prindpaJis , quod fi ynum pft multiunjcrgo vnum erit multa quod cft «uidcnter ftJfumJDeinde
cum dicit:
Fno ejuidem modoftfuerit multitude habes excedentiam^utftmfliciter,4Ut Ad aliquid;& paucumjimtlitermultit»da defeilnm habens'.
& oppvnitur vni
hoc autem vt numerus,quod
folum.ita enim dicimm vnum,aut multa,vtji quis dicat
vnum^
(jr fluraliter
fjr alha,(jr menfura bile:fic (jr
vna.aut alhu,
& menfura-
ad metrumy
multiflicationes dicuntur
:
multa,
enim vnufquifque numerus quia vnum , (jr quia menfurahilis vno vnufquifqueydr vt quod ofponitur vni wtnfauco ;ficigiturfunt multa^(jr ipfa duoivt autem multitudo habes
vt dicctur infira. Et fubdit, quod fic,id eft
,
aut ad altquid,aut fimplutter
nonfunt ifedmaltitudo funt primumpauca fimpliciter ipfa duo, multitudo enim efiquod
JefeBum habensprima. ^i
&
vni ,
& patuo.
Secundo cxponiF
qualitcr opponitur ipfi vni. Terrio epiiogat circa
di(^. Secunda ponitur ihi:Opponitur itaque vnu.
Prima in duas.Primo przmittit veritatem. Secundo ex dis^s exicludit quandam falfiiatem, Secunda ibi:.^i«^yo-
Tenia ibi
•.AiHltitudo autem.
pter non reBe.
ti«
M
diAuatio-
it tffopvnius
Ad euidcntiam prinue parus/cicndum,fenten^^^ nuius parus m hoc ftare , quod multum poteft confiderari dupliciter. Vno modo vt lignifi-
& fimpliter puta vt & hoc modo opponi-
time
cat
Cr mulu ,cr
fUciter tuct-
quidamnumerus ^^ """^' ^ ^^' P***^" ^^ criam modo dualitas cft quaedvn mulritudo,& duo funt multa- Alio
fitontin^t.
modo
Mulrum du-
multitudinem abfolutc,
eft in fe
:
,
•'
potcft confidcrari 7w«/r«»»
,
vtfignificat
mulritudincm in refpedu^finlicet fecundum qua-
/lconue-
(ci-
mulris : namtfiu pro quia, vnufquif^ue nu-
licet a
fcamdum quem-
meruseft multa ifto modo;idc6
ftumctum didtur aliquid muhiplex,vt a binario duplum , atcmario triplum , a quatemario quadruplum. Et fubdit cau(am:quia quilibct numcrus didtiu multa ^ia vnufejuifcfue vnum, id cft , rcfcrtur ad vnum:(^ quiae^ commenfurabilis vno ; hec fupple multum opponitur vni , non dttofunt multa:vt m«/f4,(ciiipauco:fic enim , cet opponuntur vni:& dtio funt numcrus quidam: . vt i
:
&
&
t
:
&
fcilicet ipfa
mum
,
duo e^quidem pluralttas habens pri-
nitUttitdo.
&
pcr confcqucns , primo defeEium ; prima paucitas:quia nihil eft paucius duobus:quia vnum non cft paucum,cum paucum ,
id eft
dualitascft
Gt pluralitas defe«fhim habcns, vt prsdi(fium
Notandum, c^hdmultum vt cft
cft.
pluralitas ha-
^* bcns cxcedentiam poteft imelligi duplicitcr, falicctvtdidt pluralitatem exc^cntem fimplici- ^**^ f*** tcr , vel pcr rcfpoflum ad aliquid : fimpliciter ^^^ "^i^
quidem quando
aliqnid diciiur
multum, MuUnmditi-
cfle
quatcnus cxccdit pluralitatem, quac folct
inucjiiri
in rebus aliis fui gcneris,puta
multum
dicatur
fi
:
communem curfum:fcd dicitur pcr re^e<Stum ad aliquid puu fi frigus
,
quando
eft frigus vltra
tur per re/fe-
^'"" *^ P**' **'*•
decem equi dicanmr multi per refpedum ad quinquc cquos. Dcinde cum didt
^apropter nec reiie dejHtit Anaxagorss cum dixiffet , quodfimul omnes res erant in~ finitA^^ multitudtne,(jr paruitate : oportebat aute dicere pro (jrparuitate,^ paucitate : no»
enim infinttet quoniam paucum nonpropter vnum,vt quidam dicuntifedpropter duo. z
Ex di(ftisconcluditquandam tjMopropter
Anaxagoras non
falfitatem,dicens
re£le affirmauit
fiuc
,
Cotia Aaa-
"goram.
deHitit a prius di6lo,dicens, vel citm dtxijfet.-quia fimttl res omneserantinjintta
& plttralitate^d
eft,
pcr additione,<^ paruttate,id eft,per diuifioncm: fupple poftea corrigcns fe dixit,qu6d oportebat
&
&
&
autem dicerepre paruitate , paucttate tunc fupple cUxit maleinon enim funt tnjinitx,
,
&
fci-
quomam pro quia, paucum vnum, vt quicbm dicvmtyjed prop^ ter duo:\hi autcm cft dare primum, non eft pro" cedcre in infinitum;& ideorcsnon cflcnt innni'
licct rcs in paucitate
:
damexccdentiamad aliud,vcl fimplicitcr, vcl pcr refpedum ad aliquid , vt dicetur & hoc modo multum opponitur paucojnow vni^hoc etiam modo duo non funt multa , (ed pauca. Per hanc igi-
non
tnr diftin(^onem
NotaiKiu,qu6d,vt di^aum fuit primo huius, A- /'"•i"'*"' naxagoras dixit gcneratione reru fieri pcr mtellc- Oe rerumrefcgregantcm rcs ab ipfo vno chaos cofiifo, ntrattone. in quo pofuit gencrarionem infinitam dcinccps i^j»*i"» «^-
;
nicntix.
fecun-
:
Detcrminatvcritatemdubitadcmis.CircaquDd tria facit. Ptimo oftcnditquod tnultum aliter , aliter opponimr
,
dum hanc acceprioricm dtcuntur multtpjtcia,
:
excedentiam
^65 &
ter:aut album,& alba,& menfura ad metrum, menfurabile : quatcnus , fcilicct menfuratur vno:
de multo
ceftat contrarictas
controuerfia: fupradidas^fada in argucndo
:
nam
squiuocat de multo fic vel fic accepto,ficut patct. Dicit ergo , quod f^pple ipfa multa dicuntur vno
eji
propter
?
1
^J
m'tx,vtciicebat.
^m
:
modo fi fiurit pluralitM hahens excgden•^liter multiam^ut Jimpliciter,aut ad alttjuidy& paucum fitit^o »ctimtltter,dicetMrpluraltta4hahensdejfeaum, ideA, faitur vm "'^^'^"^ ^ pluralitatc excedentci/joc autem id eft, •liter vt ^lio modo dicitur multum fupple abfolute vt rtueppomtitr merus , qui dicitur qua:dam mulritudo abfolutc: tjuidem
&
P4UCO.
^
jyjjj.
fupple rnultum opporiitur vni foli,
& non
fupple pauco:quia fcilicet multum,fiuc multa,hoc
modo dida sut
quod
eft vntt:
, quod itaquc namque dtcimus vnum multa : vt ficjuis dtcat vnum,& vna pluraliScori Oper. tom. lY.
ideofubdit niit
quafi pluralc huius
mixto habcre infinitaqu6d ante difUn<^onem rcrura omnes
dixit res exiftcntcs in illo
tem
,
fic
res fimul exiftcntcs crant
pluralitatem
&
infinitx
fecimdum
&
paucitatcm quantum ad hoc rcdc dixit:nam in quanritate continua repc,
:
fccundum diuifioncra quam quidcm infinitatcm iutciligcbat per pamitatcm fed in quantitatc difaeta rcpcritur infinitum fecundum additioncra , quam intcliigcbat pcr piuralitatem cum crgo hoc dixiflct re(ac,dcftiriiab Iioc diOio,Sc affirmauit oppofitu no rc<3:e;
ritur infinitum
:
:
:
Hh
2
uam
^*'.
"ZJ^'
l^ii^ttietu, tenditur,
nam
Metaph.
Lib.X.
364 poftea
vifijra fuit flbi
quod loco eius » qu6d
dixerat paruitatem,dcberct dicere paucitatemrfed
corredio eft non reda :
illa
nam
tes
non poflimt
elleinfinits paucitatc,.cumfitdare primura vhi
efi
frimn
iilud ntn ej{
infinitum.
cum ,
duo.
multum,vel multavt praedi(5him
vnum
aliter lequeretur qiiod
patct
eft,
eflet
multa:
ergo aliquidellct minus vno,quod
ficj
cum.i !!£,&
,
quia
quod
eflet
(^
paa-
& itcrum illud eflet multum eadcm ratiofic vlterins
per infinitura
»
quod
cft
non fiimde numero eonnn,qiue
,
fijipfa
Deinde, cum
funt ad aliquid.
dicit:
pan-
VIm auiem eft dare primum,in infinitum procedere no contingit.Qu64 autem ipfiim vnura non fit paucum , ficut nec (cilicct ipfa
relatiuorura
fecundum
uu.
ajbfiir'-
dum ponere.
Vnum autem effe minus aliquo ^futa duobw,nihilprohibetinon enimfiminus, d; p-aucum:muititudo autem quafigenus efi numeri: efi
enim multitudo vno menfurabilis i
-,
hocthoc autem menfurabile:fic opfonuntur.
Tangit probationemdi(9ar coi;cIufionis,& in-
vnum men-
tendit talem rationem. Illaquorum
& multa opponi
relatiue tcrtio
modo relatiuorum ad eum modum quo ,
fcientia,
^ op-
ponuntur altqualiter vnum,(^ numerusy no» vt contrarium fed vt diSiumefi eofum qu/t adaliquid qu£dam:inquatum enim metrum
SrMMARIFM, Vnum
Ci
& fcibile. Item maltum
opponi
paucOyYno modo } z>m yero duplicimcido.
furat aliud,opponuntur relatiue
:
(ed vnum
mcn-
furat
ipfum multum , quod
pft
nam
nuinerus
memUrabilis vpojcr-
eft pluralitas
quidam numerus:
govnum,&multa oppc«iutur rclatiue.Dicit ergo qu6d nihil prohibet vnum ejfe minui aliquo vt
Numertit quidi
duobus,hoc autem dicit,quia de ratione menfurae T.com.ii.
64
OPponituritaque vnummultif vt y
iw^-
trum menfurabilhhocautem vt qu^e ad aliejuid quAcunque non fecundum fe eorum ^ua adaliquid. Diuifum auteanohuin aliis: quia du^liciter dicuntur qua ad aliquid:alia
namque vt contraria iile
i
:
alia vtfcientia adfci-
quia dicitur altquid aliud ad ipfum.
cft
,
qu6d
&
rum quk fitntadadaliquid,id
eft,non
fic incelli-
gendo,qu6d fintad aliquid (ecundum fcipfa
:
di-
Hifum autem eft a nobis in aliu, fcilicet in y .huius cap. dc Ad aliquid quiadupliciter dicuntur ,eju* :
T.com.io. p.flaiiM du-
funt
ad altejHid :
vt praediftum eft,qua:
nnmerus
fertur
»d
fcitntinm.
fe
;
& haec dicit efle ad alirefc-
&
fcibili
..
nam fcibile non
rcfertur ad fcicn-
tiam,nifi quatenus ad ipfumfcientia rcftrtur.
Notandum , quod
cum
fint tres
modi
vt declaratum fuit f. huius rclatiuorumj in folis duobus
mutua, non fic in tcrtiomodo; g^ jjg^^ relatiua fecundum duos primos modos funt relatiua fecundum feip(a,quatcnus vtrumque boc ipfum quod eft ad aliud dicitur , quare relaprimis.eft relatio
In fvlu duo-
d
^""l"-_,
^rum
eft
mutuitas. v,
&
mul-
tum ferttnet ««rn«OT#-
menfurara vnojita
ens indi,uifibile,conucrtiturcum cnte autera
tiua fccundum tertium modum non funt relatiua fecundum fcipfa proptcr caufam pofitam quia :
j-^jyj.
^fj^m
^^^^
& multa
menfurabilc
, ,
vt
fc
habcnt
ficut
mpn-
referuntur tcrtio raodo
:
S.Thom,
66
fecundura
qu6d accipit rationcm menfurae determi-
natur ad genus Quantitatis ueniturratio menfurae.
cundum qu6d fignificat
,
in
qua proprie in-
Similircr pluralitas
entia diuifa
,
non
,
fc-
detcr-
minatur ad aliquod genus:fecundum autem qu6d fignificat aliquod menfuratum, determinatur ad genus Quantitatis , cuius fpecics eft numerusi,
quod
:
numerm eftplureditas menfurata
pluralitas -eft quafi
fimpliciter
conuertitur
tia,
quam
fimpliciter dicitur
aliquidjnon quia ipfum referatur, fed quia cconpatet de fcien-
& numerui, non vt contra-
pluralitas
eft
;
,
vt relatiua
quod vnum fecundum qu6d
runtur non mutu6>fed altertim eorura dicitur ad ucrfo ad ipfum aliquid refertur
vnum
non
nihil aliud eft
& qu6d
qu6d
:
vno,&opponun- trumnumerk
&
ide6 dicit
id eft,
, quac opponitur vni, genus numeri eft enim Vnumeftme-
mutua \fed pcut di-^ flum eft opponuntur , vt fcilicet cjuadam eorum quafunt ad aliqHid,c[\ix fcilicet non mutu6 rcferunttu:; fic autem fupplc opponuntur vnum , numerus, fiue vnum , & vivXh&inejuantum vnum eft metrum:hoc autem eft,menfurabile, fcilicct numerus,fine multum. Notandum , quod quidam expofitor expones iftam littera , dicit qu6d pluralitas,vcl multitudo abfoluta ,qu2 opponitur vni , quod conucrtitur cum ente , eftquafi genus numcri rquia numerus eft,
alia vero funt ad ali(imd,vtfcientiaadfcibile:quia
ad ipfum,
eft
pluralitas menfurahilps
quid,vt contrariapropter mutuitatem relationis: dicitur aliejuid aliud
vtre-
contraria, id eft,
vt mutua relatiua,vt funt, pater,& filius,qua: mu-
tu6 rcferuntiu:,& per
fliciA.
Scihile
namque vt
alia
abfblutc siipta
vero,(ci\icex.
tur aliqualiter
Exponit in quo genere oppofitionis opponitur multumvni. Circaquodduo facit:quia prim^ oftendit quod multum opponitur wJrelatiuc.Secundo comparat iftam oppofitionem ad illam qua opponuntur (cibile,& lcientia. Secundaibi: SmiUter autcm diEta. Prima in trcs. Prim6 proponit intentam conclufionem. Secundo tangit probationem. Terti6 concludit quoddam corollarium ex praedidis. Secunda ihiiVhumveroeJfe. Tertia ihi: QHaprofter non owwe.Dicit ergo,qu6d Vnum , t^ oppomtur itatjue vnummuUfSvt metrum , ideft, multa oppo- menfura menfurabili : hxc autem otponunturvt nimtur rela- adahquid : nontamen quacunque funt ter fe eo-
&
,'
rium, id
tiui.
aliquomodo vnum minimum ;
fit
quia dixerat fupra qu6d vnum non eft paucumj trohat vnam quarein plus fe habet minus quam paacum , <^ multa ofpaHCum eji cjuoddfl minus,8c addit qu6d pluralitoi foni relatiui.
fit
vno,
genus numeri , non
genus. Sicut enim ens
genus propric loqucndojfic nec
cum cnte-,
non
vnum ,. quod
nccpluralitas ei oppofita;
de ratione communius. Harc ille. expofitip dcficit quia numerus non
fed eftqnafi genus:quia habet aiiquid gpncris,
inquantum
Sed hfCC
eft
:
foliim reperitur in gcncre Quantitatis cct caufatur ex diuifione continui
;
,
qui
ImpugnMtx-
fcili- fofttiortttn.
fed cft etiam S Thom*.
^
numerus tranlcendcns , cuius principiura cft Sumerus vnum Mccivnum,quod conucrtitur cum ente, vt didlum fuit fiuntur difcap.dc Vno.Jalfum ei^go 4.huius eft diccre,qu6d fliciter. vnum,vt eft mcnfura, & pluralitas , vt eft aHquid mcnfuratum,fint detenninati generis:quia in quolibct ctiam gencrc eft aKquod vnum , quod eft mefura.Omnis ergo multitudo,quocunquc modo furapta , eft quidam numerus , & vnum principiiun
:
Summ^ 1 1.
Cap. V.
^gy»*»^ pium nameri,& per confequcns raenfura. Didtnr ^'fiZmt- ^^^^^
pliu-aliias efTe
genus numeri non proprie;
& ideo dicitur quafi genusrfed fbrfan pro canto,
rit
quia rario pluralitaris videtur abfblurior ratione numeri quia numerus videtur addere rationem
365
titudoexcejft multitudinu,neque ipji vni om-
ninofedhoc quidem,vt diBum
e/l^quia dtui^
pbile^dlud autem,quta indiu/fibile, hoc vt ad aliquidy vt fcientta fcibilififuerit numerus..
:
mcnfurabilis fupcr pluralitatcm : licct oranis nu-
merus
fit
pluralitas,& omnis pluralitasfit
nis aliquis
faltem tranfcendens
,
vnum verometrum.
numeEpilogat circadi£b,dicens,qu6d multitudo,C\-
tcncarur crgo
:
uepluralttM,\i habct ajia
prima expofiuo. Dcinde ciim didt:
^7
mn omne ^aodcunque faerit
Quafropter
vvu, numertti efi,pMtaftquid indiuifibile efi.
fiipple
efi
contrariapattco.fcd
opponitur vni,vt przoftenfum
fed, A»M-, id cft,
f)ro
litcra:fi
& fm^\icitei:,nec
abfblutc,
pauco,quod
mm-
GiunUttr mttLium fmtt' et fimflititer.
vni
&
mulcum opponitur vni duplicitcr. Vno modo quod hoc qutdem, fciUcet mulmm, cft dititfihtle:tllttd t/fro,{cilicet vnum,^»M indtuifihtle ,cr hociA eft , alio modo quia vt ad aliquid, id eft, opponunmr rclariucji/f yc»rn/i4 opponituc
pcndenriam,quia vnum poteft
CHmqtufutrit vnum^HTnerHi fi
fequitur
eflc fine altero
,
quod nen tmme ^tud-
^mtuT CtlMrM.
ficut
flictltr tffC'
titudinis fe-
i-
:
nec opponitur fupplc
"6 cconuerfo,ide6
vnim^un
multum
pluralitat oxeedenj oppomtur plttralitati exceffa:
meri.vel mul
tjfe
verkm
:
Concludit quoddam corollarium ex predidlis, dicens qiutpropter quia fupple ita eft/juod vrmm, »w»/M,fiue niunenis, non habcnt mutuam de-
& tlfe
cft
fignificat pliira-
itatera exceffam, opponiturtupfle
Ai
tfiltjMt.
fnpple fuhiatiir
efi, id
eft,qu6d iicct
vnum;non tamen cconuerfo , qu6d vbicunque eft vnura,eft numceft
numcras,fequiifur,qu6d
rus.vf
fi
quid
eft
fit
indiuifum, vel indiuifihile,^\Mz
piuwfhis, vel aliquod aliud
quod
,
vnum
cft
enim eft vnum non tamen numcrus
:
:
ibi
per oppofi-
tura intclligendum cft de relatiuis , qux mutu6 rcferunmr.nam ibi ncutrum poteft efle finc reli3UO non enim eft filius line patrc,ncc cconuero. Deinde ciira didt:
ifhim eft
,
modum:&
ipfi
vni omntno
:
fecundura
x-tro
du-
fubdic,/r<^ hoc ejuidem,vt diElttm niturl
fcilicet
,
:
fcibili,,
& hocy» fupple multum^fm pluralitas.-
quac eft numerttr,
vmtm vero fueiit metrHm.^6. cft, vnum & multa lc habcbunt,
menfura;tunc cnim vt menfura
& menfuratum & pcr confequens
,
,
eruat oppofita relatiuc:iuec
autcm omnia oftcnia
funt fuperius.
:
z
Notandum , qu6d ex pracdi(Jiis patet ifla conqu6d idem potcft oppomcidem alia &
clufio,
SimiUter autem diifa fcientia
ad fcibile
nonfimiliter afignatur; videbitur enim vti^
que fcientia metrftm
ejfe fcihile
,
verQ quod
menfunttnr,
F/iicmvtii
diuerfmttii
,
fecundum aliam,& aliam
alia fpecie oppofirionis
rarionem accepta:nam
vnum , & multa oppdnun-
«fftni tinpt.
et»'
tur contraricjhcut diuifibilc,& indiiufibile,& ab-
fblutc concepta habcnt hiiiufmodi rationes licet cfle diuifibilc, vel indiuifibile
,
,
fci-
qiue fimt ra-
tiones ab{blut^,opponuntur ctiam relatiuc,fccun-
Comparat oppofirioncm, qiuc
&multa ad SietU fcienti*
eft inter
vnura,
illam, quae inter fcibile ad fcientiam.
temm
fm» non tamenfirmltter
affifnatttr
,
fcilicet a
fupple Pythagorids fcientia menf\iix.fcibtleverOy
effe
metrum
SVMMifi SECVNDiE Cap. VI.
quibuf^
dam,quia,vt dicebatur [\i^nvi%,videbttur vtiqtte, ,
Media contrariorum
Accidit autem fcibile ejfe tfuia
,
quidem fcientiam omnem non effe fctentiaWy
fcibile vero
modo quodam fcientia menfuratur fci-
qu64
acci-
alicuiiu fcihili6\ ita
qu6d
Affignat caufam dii^
fi
omnemfcientiam
cft fdentia,
non omne
qu6d
effe
effe
,
dicens
oponet quod fit
,
fcibilc^/fii»/*
fcientiam: quia,fcilicet
SVMMARIFM,
fi
nttdtf
cconuerfb
;
flcut
fi
cft
fi
eft
;
fed
vnum , non ncccfle eft dle
a numerum,fed bene cconuerf6,vt prius
ntn ictntr».
contrariis, atquc eiuf-
tionemperfc tantum
cfife
intcroppofi-
QVoniam autem contrariorumcontingit medium necejfe
ejfe
aliqmd,(jr
ex contrartts
quorundam efi
T.com.a i,
^9
ejfe.
eft
StiemiMtd menfuratHr fctbili i nunc autem fic eft, qu6d quv fcihilt menfuca , non necellc cft eflc mcnfuratum
mtnfitrM, (^
Mediacflccx
dcm gcncris cum cxtremis. Itcm muta-.-
vero
non fequitur
aliquodfdbile,qu6d fit fcienria dc c6: cuius caufam fubdit , quia fcientia modo tjttodam
tltftitdtt
ipfis
ipfis
ta:& intcr oppofltionis fpccies, fola con* craria habcre media.
bili,
dit
ac cx
,
componi
quod menfttratur:hocaa.ltm. fuit. Dcindc cum
dipt;
a
eodem gcncrc cuga
in
contrariis efle
id eft,
falfum , vt uipra oftenfum
cft
MenfwratmH
& al-
Circa quod duo fadc Primo proponit vcrita-
tU fdhiUfie tem. Sccund6 affignat caufam didH.Secunda ibi: nnmerus »d Acaiit autem. Didt crgo , qu6d ipfa fcientitt vnttm ftmdiiia ad fcihtle fimiliter,fiaii fupple diciturmulfmrMnr ,ftd ta,vel numerus ad vnum fecundiim rd veritatcm, PythMgtrtu pfftftti
vnum habet rarionem menfurz, habet rarionem menfuran.
diim qu6d
di<5fami eft.
Ex quo fequitur quod fcibile fic menfiira fcienti^, & non econu^fo , quod eft concra Pythagoram. Peinde cura didt:
Poftquam Philofbphus determinauit de conquantim ad cxtreraa , nunc agit dc con.. j^^, ^ ^_ trarionmi racdiis. Circa quod duo facit. Primo dHs coruTnproponit intentam conclufionem. Secund6 ex- ritrum. equitur eius probationem. Secunda ibi Omnta namqne medta. Dicit ergo , qu6d ijho- Meiiaexe^ niam contingit aliquid effe medtum cantrarto- trsrnsejftrfi **"0*rttm , Cr qHorundam , icilic^t contrarjomm trariis
:
eft
Multitudo autem ntc pauc»
efi
contraria,
fedhuu quidem multumficut excedem muU Scori Oper. tom.
I
V.
medium
fic eft
,
vt fiipcrius
neceffe tfi
mcdia
di<^m efft
$x
Aiit:quia inquanx
contrariis.
Deinde
ciim dicit
Hh
i
Omnia
:
Metaph.
Lib.X.
366
Omftia namtjue medU in eodtm funt gemere,cr quorumfuat media ^ mediA enim hdc dicimus in cjUAcumc^uefermutArifrius efi necejfe
qupdpermutAtur, vt
nifttrarfit per
hyfatein neten,
alr
minimam rationem, frius ve-
niet admedtosfonos. Et in coloribus fi veniet
tx alho in nigrumfrius veniet ad puniceum, flumbeum, quam adnigrumifimiliter aih
^
Vltim6 infert condufionem,dicefts,qu6d media,& extremaejuorumfunt merdia^n egdem genere ejfe. Deinde cum diciu
neris.
neceffe efi ergo
Jt vero quorundarn
otnnia ,
ex
his
media funt 9ppoJitorum enim folis fecundum fi
ejtpermutariiquapropter impopbile
effe
71
me^
dia non oppofitorum,t^tt tnim ptrmutAtio^^
non tx
oppofttis.
Um,(jr in aliu.
^cundum przambulu neceflariu.
Citr
ca quod duo facit:quia primo oftendit qu6d
me-
Probat Circa quod duo faciti <juiaprim6 probarquaEdam pracambula necfcflaria ad di(5bm conclufionem principalem,quam prx-
Exequimr dc
intento.
jnifir. Secund6 pra»oftenfis
quibufdanj neceflariis,
accedit ad oftendendun? conclufionem principalem,quaiii intcndit. Secuinda ibi : S» vero funt in
eodem genere, Prima in duas : quia primo prob^ qu6d media fimt vniuj gpneris cum extremis. Secundo quod media fiint tantum inter oppofita. iifdiafunt Secunda ibi:/if vero otnnia mtdi», In prima par^ufderH ge- te intendit talem rationem Omnis mutatio efl: neris atm exinter ea quz fimt eiul^em generis fed medium tremis. Mecft illud per quod , vel inquod iit mutatio in cxdinm quidi trcmiun ; crgo media funt eiufdcm gcneris cum extremis de ifta ratione primo ponit niinorcm. Secund 6 maiorem. Tprtio conclufionem. Secun:
;
:
fi
aliquis tranhtii^ hypate in neten pcr
mediam rationem veniet priutaa medios fonos. Ad cuius euidcntiam nota, quod in fonis quidam funtgraues, & quidam acuti,& quidam medij
&
,
fecundum hanc diftindioncm fijnorum
jdiftinguuntur chordae in muficis inftrumentis: illac
enim chord« qux reddimt graucs fbnos
cunmr hypatp:ill« ver6 qux rcddunt tos diciintur nete eji
,
fijnos
di-
acu-
vt etiam di6him fuit quinto
huius, cap.dc Priori:tcxt.com.i6. fi ergo aliqui? ordinate \ muficus vult de(ccnderc paulatim , fonis grauibus ad acutos , quod eft tranfire pcr median} rationem,oponet, qu6d prius veniat ad
&
mcdios fonos. Sccundum exemplum
eft in
ribus diccns,qu6d incoloribttsjiveniet
,
colo-
ideft
,
fi
aliquid mut^tur ex alho in nigrMm,priits venietad
puniceum,
& plumheum quam ad nigrum :ftmiU-
teraMtemeft
,
c^ »/; 4/1» fiipple mcdiis. Dcindc
^umdicit:
vt habetut primo & $. T.coi».itf. & inde. & alibi faepe,omnis & indc.
Notandum , quod Phyfic. text.c0m.4j .
mutatio
eft
,
interoppofita, pcric loquendo
alio
gtntrt in aliud
genus non efi niftftcundum accidtns , vt tx colort infguram ^ neceffe tfl trgo media ,
^
quorumfitnt mtdia in todtmgtntrt tffe. Poriit maiorcm rationis dicens
^j,^^^
,
qu6d non
eft,
lencreferac- ^'^ cft , non coiiungit permutari ex aliogenere in fideni mma- altudgenm, vt ex colore in figMram , niftforte per riftntin^. ^ccidens, puta fi mutationcm in colorc concomi-
tatur .c
muutio in figpra pcr fe autcm fit mutario
colorc in coloretn
album autcm non
,
*r'*
pcric loquendo,
^
"'
nigrum ex quo nigro
idc6
ait
,
,
:
,
& a figura in figuram
:
cx
Koc crgo habcrur maior rationis , {cilicet qu6d pmnis mutatio eft inicr ca quac funt eiufdem ge-
'^
quatenus dulce contingif
,
eflc
Philoifbpnus
MMutitftr
ex
fi
fitex dulci
per accidens
:
& cx amaro dulcc:
fit
ex oppofitis fecundum
per fc album
ex hisfblitm
<\uod
le eft
,
idpft
,
,
,
8f
id eft,
condngu
pcrmutari. Dcindc curh dicit
Qppofitorum vertt contradilfionis quidetm
medium non
eft,
hdcenim
tfi
contradi^ioop-
pofitio,cuius cuiufcunque ajterapars adefinoft
haientis vllum mediumy carerorum vero alia
4d aliquid,
alia vtpriuatiua
,
alta contraria^
torum auttm qud adaliqucd quacunqutnon contrariajton habent mtdia^caufa vero,
qm4
non in eodem generefunt,quid tnimfcientidf f^fcibilis medium?fedmagnft& parui. Oftfndit
quia
fcilicet
quorum oppofitorum
funt media:
contrariorum , 6c hocdcchurat indu-
ftiue, diccnsqu6d eppofitorumvero ipfitucontrttdiEiionif
qMtdem non
efi
medium:h4tc
enirtf
7» Ctntradi^ rum ftud I
contra-
dillio efi oppofitiOf cuius cuicunque alterapars ad- ^erum tpmedium vUufn, fiue cnti, fiue non ptfitorum (Urefi non hahentis tur mediun^ cnti , vt didum fuir fupri. Contradidloria ergo
non hnbent medium caterorum vero oppofoorur» alia fttnt ad aliqMid,alia prittatioM cft, priuado 6c habitus alia funt contraria : eontm autemqua funt ad aliquid quicunquenon contraria , ideH, qnaccuiiquc non ftiutuo referuntur »0« hahent medium : caufa vero huitts eft : quia talia reladua nonfunt in eodeth genere : alia autem non mutua dicuntur non efle in eodem generc:quatenus :
Permutaft vtro tx^
j
quod cft falfiim.
oppofitis,
nifi fortc
diccns, vt
'txtrem»
proquia, ex hisfolis^d eft,ex oppofitis f/F^id efl;, contit^t fecunditmfepermutari:quapropter impoffibileefi media effc nonoppofttorHtn:c^ia. fupple (i non ellet oppofitomin permuutio , tffet ex mtt
etiam extrema fupple tjitorHmfunt media,/itnt in eodem genere : cuius probationem fubdit : mediA fnim hae dicimm in qMacHnque permutari priiu eft necefft quod permutatur , fcilicet ab extrcmo in
cxtretnum:hac autem fuit minor rationis, quam declarat in duplici exemplo. Priipum eft in {bnis
ffr media-
oppofitorum fint. Scciindaibi:Op/?o//fo'^«i» vero. In prima pane intendit talem rationpif ; Omnis opptptemm mutatio eft inter ea, qux funt oppofiu : fcd nic- eft duntuxat idium cft eorum inter qua: eft muudo ; ergo me~ n-dium. dium eft oppo/irorum. Dicit crgo, quod at vero omnia mediafmt quorundam opppfitomm : enim
nigro enim pcr fe nt albuiti
&
uete nuidi
Secund6 oftendit quorum
4a ihuPermutari vero, Tcrtia ibi Neceffe efiergo Dicit crgo prim6,qu6d omnia namtfHe medta , :
70
di? fiint opppficorum.
fecMtdi ftt. m*m,(lfqMt-
nmntm
:
alterum tantum fcciidum ferefertur,& alteru noj ideo fubdit, quid enim eft mediittnfcientia,&fcfbilii ?,quafi diccrct
parni ,
qui
,
-.fed
magni,&
fupple
medium
qu6d nullum
funt contraria
,
eft
dicebamr. Notandum,qu6d Philoibphus loquimr hicdc
zquaie,vt
fiiperius
Refoltait
autcm mcdio ca- Htrum. rtnt contradi^loria J carent cti^ relatiua quxcunquc
medio fccundum formam
:
tali
M-
Summ^ ninque Huc Cnt contraria, cct de
non
Cap.VI.
11.
fiuc
non comrariadi-
contrariis probct hic Ptulo(bphus
irt
Priuatiuc eriam oppoHta carcnt ctiam tali medio, vt faperius
&
coRtrtrix habcntes fupple aliquod idem gftnuc, puta co\orcm:eJi Mtttem hic efHidem , id eft, albiHH dtfgregMttHHs coler:tHe AHtem, id cft ,nigrum con-
gregattuHs coior oportct
nia contraria funt
fupra.
,
,
& proptcrquod vnuinquodquc & ipr
Bt reliqud ,
alia priora
,
&
fpccics niedias habcre
mcdia Iccm mcdia componi ;
cx cxcremis,quod criplicicerprobacur.
C[
^ ver» funt in eaAem genere medU^ vt
j3 oBenfum ejl , (^ medid c^ntrmwmm^nt.cejfeipfd
cemponi ex his contrariis
erit aliijuod genus
quam fpccics
,
cum fint
prindpia ipfarum :dt vero frtpt^ quid etiam dtffertntia contrarta erunt magis contraria; '^i>^*"^1Ht quatcnus icilicct funt caufa contrarictatis ipfis contrariac
m^^,.^^
(ummagis. Dcindecumdidt:
r M M A R ir M.
ria priora fe
Cd-
inuicem prioraxjuia, (dlicec
f
fijcdcbus
fiiit
,
Ucctquam album,vcT nigrumjqnarc ,quia fiipplc hic & ibi cftcontrarictas, (cquitur quod h«c om-
diojdidhun
Spccics coocrarias habcrc alia contra-
7j
dtferenttt J^i^icet
difFcrentix concrariac funt priorcs
,
s
T.com.ij.
quod
congregattMHm,&dtfrregattuumfintpriores
quod pmnia taliamcdia fiint contra.rionim:qualitcr aurcm tam rclatiua,quam priuariue oppofita habcnt medium (ecundum fubiedhim,& qualiter contradi&oria cacent omni mc-
{o cflvcru
367
;
nam ant
ipforum 4ut nullum
:
(jrj!
^ medid exgenefe erunt
74
S*
,
quicunque colores dlbi,^ nigri
differentiis.-vt
funt tned^^ oportet hos exgenere
dici
ejl
:
4»-
temgenus color^i^ex differentiis qutbufdam, hd vero nonerunt primd iontrdrid :ftdutem, non erit vnnfquifque dut dlbmt , dut nigeri dlterd igitur mediajergoprtmorum contrdritrum hd erunt. Oftendic qu6d ipedes mediz habent criam
mtdid
Sfteits
.
quidemgenm erit^ts vtjit frius aliquid con-
^qua priora fe cx quibus
trdriUfdifferentidfrtores cfintrdrid, eruntfd-
reh^us media erunt exgenert , dtfferentiis : cx eo , fcilicet qu6d media fimc fpcdcs eiufdem got
dentes fpecies contrdriaa vt generis:ex gene^ re enim^
^
differentiisffecteStVtftdlbnm^fJr
dutem hic quidem difgregdtiuus j illevero congregdtiuus color : hd t$igrumcontrdrid
:
eji
differentid^congregdttuum,^ difgregdtiuum
^dre hdc contrdrid inuicem priord:
friores,
dt vero contrdrt/i differentU mdgisfunt com-
ncris,& omnis fpecics conftat cx genere,&r diffccencia,vf ^uicunejtucoUris funt mtdij edbi,
& ni-
gri,oportet hos dtci, id cft,confticu}, &difGniri
genert
:
ejt
amem genus color,
& etiam ex
dam dtfferentiis , icilicct conftirauncur \ozci:ha vero
,
ex
tptibu/K
mcdij
co-»
{plicecdiffcrcnciac cx quibus con-
{ticuuntnr medi) colores , non eruntprincipiacon'
difFcrenricquar conftfniow: fpe- M.frimav4
cft,illac
album, & nigrunv :_/? amem medius non erit aut dlbut, primae diffcrendz , puta con-
tics conrryias, puta Pracmiffis quibofdam ncceflariis aconlit ad oftendendnm conclufionem principalem. Circa yjuod duo fadt. Prial6 oftcndit,quod omnes fpecics contrariac habent aliqcu contraria priora (e. Sccundo oftendit,qu6d (pecies mediz habent.aUqua raedia priora \t. Teni6 oftendit,3u6d hulufroodi media funt compofita cx cxtremis,quod eft tjfumtuua principalitcr intcntum. Sccnnda ibi Et relujud *^*' nudid. Tcrria ihi.Prinm duttm dtferentid. Didt crgo, concludens cx pracdi^'s qubdjivero medid
eji-y
&
todemgenere
cum
extrcmis
vt eSienfum iterum mediafunt conttMri^rum £o\hm vt
in
autniger, quia illz
gregariuum, cft
& difgregatiuum cnm gencre, quod
color,nbn conftiuiunt
altera igitur
,
nifi
album,vcl nigrumi.
qu6d
id cft > qut6d oponet igicur
liifferenDac confticuentcs
mcdiDS coIorcs-^nMr
media primorum contrarierHm^cmus rario cft:quia fic fc habenc differencis ad difrprencias/icuc fi)C-
c(i,necejfe eft
ctmponi ex his contrdriis
ipfaSciMcet mcitia»
(cilicct
,
&
J!J^
cojjtraria priora fe, erit aliijHod gentu
dHt nHllum-y
nuUum
,
ipfomm
,
{cilicct
:
nam aut
qa6d
msdiie istcf
concrarias dificfenrias:quac prima c6craria dicun->
&
& ideo inccc
congrcgariuum vifus , difl grcgariuum,dacoqu6d iihc differcnuac conccailx tur
}
conftirariuz albi
A
mcdiofum
,
qudd
, ,
c^m
Primd dMtcm
diffetfntid eongregdtiuMm,
& difgregdtii$um,qitid hdcprimdfunt.^d-' rendum dutem qudcnnque
genere , ex quo medid ipforum ,meceffe enim
,
j tta
vt
fit ali-
fdlicct genusioportet
quod dijferentU connaxiz priores ,lalicet (pedebus contrariis erunt facientes, id eft , conftitncnxcsfpecies contrarioi vt generit, id eft,cx ipfb yno vnit gencrc : ex genert enim differentiis fpecies fup^
&
ple copftituuiitur,
quod
patct per
fialbjon,& mgrHmfunt contraria
excmplum ,
C
dife,
rtmtiA.quMn »e» tmmtt diff!rrtnti4
Jwu
frtfri^
etmtraris.
ficuc
m'fieorum,qu2 funt eiufiiero ge-
oponpt dicere
fie
A, fi, C, Dcinde cuch didt;
eft;&yi efuidtm eritgeniUy {cilicpc
ficut
imitm
nigriierunc^aliquz^flretentif
mediac confticutiuz colorum
fit
tjHidprius ipfis contrariii
nnfihmntr.
difrcrcnriac ccmfticutiuae finc
didum
contrariorum
Species
eorum
Sietu
Jfteitsmedi»
contrarionipi
eftdiccndum
quia tunc non habercnt medium
medilim non ncris,vt
cx quibus conilant
& fupplenon
igicur colorcsmcdij funt fpe-
,
cxtremis : hsec spta*tem- cft conclufio principalitcr intenta : fubdit, trant hMbet oftcndcns qu6d {pecics roncrariac habcnc aliqua '**'
dcs ad fpcdcsiquia
cics mcdiac incer concrarias fpecies;fcquicur
:
etiam ptobatum
fnfrid.
quilibcc, (ciliccc color
:
funt
hdbet mudiu fritrM,
&
traria,\A
trdrid,
quod
conftanc,diceus,
,
vt
id c", ipcdcs
contrdfid
non i»
qudfunt in eodem genere ex incemfofitis ^
,
dut inctmfofitd
effe
,
ceatrariA
admqne incomfofitd funt 'ex innicem ; qudrt frincifid.
Oftendit qu6d huinfmodi mcdia contrario^ funt compofica ex excrerois , diuidicur
&
rum
Hh
4
m
tres.
75
:
Metaph.
X.
Lib.
^68
trcs, fecundumquodinnuit ttcs rationes adjpror fcandum intentum. Sccunda ponitur ibi Sed tju* siamedia.TtmzihixQuonui aute nonfunt altera^ :
JdedU
een-
tr»riorumco-
foni extremtf frob*t.
i^ ^imn partc intcndit talem rationem. funt fimplicia in
vnoquoquc gcncre
componentia aliorum in contrariorum
Illa
cxtrcma ;
cr-
&
pcr confcquens rocdia contrariorum go &c. crunt compofita ex extremis. Probario minoris: quia extrema contrariorum non funt compofita
maximc
ex inuicem, nec cx mediis:quia iam non
quod fnmd, autem
&
&
Jjj^
tem quje funt in codcm gencre facilc eft hoc vie/t ea cju^ ; vnde fubdit,qu6d necejfs ntfmqtit
media erunt quare (^ inferior^. media ex primis con:
trariis erunt,
componuntur cx contrariis omnia, palam. Ponit tertiam rationem qus taliscft lUa quae Comfonenti» funtfriorain ynoquoque gcncrc funt principia fttnt fri«r» :
componentia poAeriorum
eodem
& :
quo funt fimplicia,& per confequens componuntur media. Deindc cum
comfefitisj.
fed extrema contrar Omnesfferiorumfuntpriorain fuogenere; ergo &c. Dicit cies tiufUera crgo,qu6d quoniam nonfttnt alterapriora contrar gtnerit funt riorum eiufdem generis, ideft , quam contraria in *x cftttrariif.
erunt ex contrariis
fubdit, conmaior rationis, traria namquefunt incompofita adinuicem , quia vnum non componitur cx rcliquo quare eniiu
media
& contra-
omnes fpecics illius gcncriS| quam medix erur^ cx his contrar
contrariae
riit,id cft,
vtiqtte
ex quo concludit vlterius,
:
fiipple ipfb gencre,
ria,& medta.id cft
tam
quod omnia
genere,fequitup
& infenora,
quare
:
,
ex primis
enim quod
difFerentiis contrariis; fcqui-
principia ex
tur
fi
fpecics mediae funt cx fpeciebus
ex
contrariis:fpecics
autcm contrari^ funt ex primis
ipfis
difFcrentiis contrariis
dicit
^£ aute itttermedid,aut omniit
7^
contrariis verhfit aliquid
lum:ex
fpccies ,
aut
nuU
(juare erit
:
trafmutatioin hocfrius quam in ipjfa;vtriuf-
&
magis : medium
igititrerit hoc contrariorum
dlia igitur
que enin^ (^ minUs
erit ,
?
dr
omnia compojita cfuafunt media: nam huiui quidem magis : illius vero minus compofitum eji aliqualiter^ex illis quorum dicitur effe.hu-
Tu»iu.i4,
;
funt in eodem venere aut componi ex incompofitii, id eft, ex fimpHcibus, aut incompofita ejfe , id eft, fiiit
jj
,dr contraria,dr
dere
fimplicia:h2C
*^
pmnia,
^ed quidemigiturmedia & in eodem
contraria nonfunt in ge^frincifiMZ bet fic , quicuncjHe vero nere ex aliquo stit mediorum,vel ipforum,in his au-
?
contrariis
^enere omnia.,^ intermedia contrariorum^cjr
qupd qu^endum autem qwcun^ue contrari^ "°" *"g'"'^' exquo media ipforum:Aia. altera ha"Imlrua^X principi»,
^oniam autem non funt aiterd priora eiufdem generis contrariis j omnia vtique ex
diftrentia fupple in ge-
,
ncre colorum funt dtfgregatiuum,& CQgregatium, pcr con(c({\\tns, h Ac funt Prirna cx quibus, fcifuntfimplicia licc^ componuntut omnes Ipecies generis.Et fubCoHtraria
compofita ex contrariis fimplicijjus,
& extremis. Deinde ciim diciti
& hoc cft quod di-
dillarentjcrgo funt fimplicia cit ,
aliqualiter
sut principia
illo gcncrc:fed
fimplicia in illo gcncre
fiinr
qua
r$m dicitur effe, huius ejuidem magit,HliHS veroi*ii-' nits , ex quo patet quod media contrariorum funt
;
ergo gcneralitcr omncs
tam mediac,quam
contrariac,
&extrcm£e
crunt ex primis contrariis difFcrentiis. Vlrimo EfiU^m. epilogat,dicens,qu6d quidemtgiturmedia fupple
&
fint contrariorum , quod in omni eodemgenere funt omnia media contrariorum , quod omnia componuntur ex contrariis , palkm efi , fcilicct cx
&
diais.
SECVNDi£
SVMUJB.
quidem magis.iUortim vero minus.
ius
Cap. VII. Ponit (ecundam rarionem , quac talis eft Aut omnia mcdia fiint compofita ex extremis , aut t
TrMnfitm inttr contrnri» fit per mediii
nmne
*ijM»li-
t*r
partici;
fds,nunc inteju»ltt«r tfirtpt4.
&
DifFcrcnriam
,
feu diuerfitatem fecuncii^ra
fpeciem contrarietatem
aliud fed alinullum:quia quaratione vnum, quod mcdium cft compofitura ex cxtremis : quia :
efle.
SFUMjiRIFM.
mcdium
vnoextrenjo
quam de alio
aliquid de vtroque
go &c.
,
,
vel faltem aequalitet
puta in puncto medij
er-
;
& hoc eft.qifod dicit,qu6d ^ua funt me-
aut omnia fupple funt compofita ex extrenuUum, quia cadem eft rario deomnibus. tt fubdit,quomo4o aliquod eftmedium excxtremis , diceris quod aliquod fupple medium fit ex dia
,
tais,aut
Explicac quid cft efTc diocrfum fpecic
;
& intcr oppofira
fola cDntraria cffc
,
ciufdcm gencriSjfed diuerfa fpecie. Spe^ cics autcm ad fuum genus comparatas ncc effc ciufdem,ncc diucrfac fpecici.
:
contrariii e%x.itmis'.quia erit tranfmutatio priits in
hoc, id cft,in
medium i}Ham
^raria extrenia
magii, id e3(tr(euao
:
in ipfa
vtriufque ettim
,
fcilicet
& minus
con-
erif
,
&
quod participat aliquid de vtroque fccundum magis , 8f minus cum enim eft,
minus album , vcl miniis nigrurn , quam
berfedtc album, vel nigrtun,
Ex quo
infertjcrgo
&
Voc tait in quod , fcilicct pritls vcnit minus , quod patticipat cxtrema (ccundum magis, &mi^ nus erit etiam medium contratiorum ; ergo (equi^ur,
fum
quod
talia
omnia quafunt mediafunt compo-
fita,\c\\\ctt cx extrcniis,na illud,fcili)cet
mpdium
quod huius ^KMi«»,'fcilicetextremi cft mafuriBitu vero minitSf efi compofitum diqualiter ex
tJlis
quo-
efl
,
autem ffiecie ab aliquo diuer-
^ oportet hocamhobus
vtfianimal dtuersu
ejt Jpeciexambo
ineffe^
animalia.
eodem genere ejfe diuerfajpeenimgenus v»co,quo ambo vnum,
Necejfe ergoin
:
aliquid mutatut de albo in nigrum,vcl econucrfb
prius fit
Dluerfum
cieitale
&
idem dicuntur,nonfecundum accidens hahtns differentiam ^fiue vt materia ensftue aliter: non fotitm enim oportet cemmune exiBere, puta ambo animaliafed alterum vtrilibet hoc ipfumanjmal,(jr hoc quidem equum-.illud vero hominem , propter quod hoc commune
^
diufrfum ab inuicem
eft Jpecie.
fecundumfe \ hoc quidem
tale
Erit itaqu(
animal , illud
78
Summ^ \ero tdUjVt hoc^uiJem
Cap.VIL
II.
eijuus, illudvero ho'
mo. Necejfe ergo dijferentidtn hanc dtuerjita-
enim generis differentiam diuerjitatem ^u£ diuifum facit hoc
tem ejfe generts ;
dtco
iffrm.
Poftquam Philofophus determinauitde natuTX contrarictatisjoftendcns quid eft dilFerentia
maxirna;mmc
fit,
quia
inquirit
,
fcilicet
qoac diffc-
renria,vtrum contraria difFcrant , fcilicct gcncrc, vel (pccic Circa
qnod duo
Prim6
facit.
dcter-
'
Secund6 oftcndit
tur. Dicit
crgo,qu6d diHerfnm vtrofpecie, id
eft,
.
f>e
&
tsuncn quoid intcr fc inuiccm diftingenerc , guannir,f f fi animal eft diuerfum fpecieM cft,
,
amho
,
homo
fciiicct
,
& &
ambo
homo,
fpccies
,
fdlicct
,
qujc funt di-
& cquus dicum vnum idem
:
non
tibus (occicvtambofint animalia : ficut aliquod indiuifum coatfnunc pluribus ; fed oportet alte^ ^j^ -vtrtque ipfum animalM cft,qu6a ipfum ani-
^
di-
& alius in diucrfis.
non
*.
1
non fignificat totuni compofitum,nec prsdicatur
com.
eft illud:vt patet
X4. genus
enim
matcria,vel a realitate
rd tamcn dicitur :
cx 7
A
fignificarc
totam fpeciem
,
&
prxdicatur dc fpcde,pracdicarionc quiditariua,& diccntCjhoc eft hoc. Et didt Phiiofophus
ecnus
eft
,
qu6d
iubcs differenriam,& diuerfificaturpcr
:
ens, vt materiaifiuc aiirer quom'o-
non cft omm*no fimiic dc mate-
& dc gcnere,vt eft didtum. Deindc cum didc ContrarietM igitur erit hac,pal}m autem^
fojitis.
& & adiuifione.
Oflendit contraria differrc fpccic duplicitcr.
Prim6
indu<5riuc
,
hoc Sc-
^"[*"*
Didt ergo, qu6d/?W
%[*"
igitur fupplc differenria di-
ipfum genus modo AiOio , cft contrarietM,palamautem, ex indu[lione:omnia namque fupplc gcnera diuiditur per oppofita,&c non-
:
illud
vero
vnum fecundum vnam diffcrenriam-, $c aliud fecimdum aliam ; ex quo infcn , trgo necejfe eft hanc differentiam , falicct feamdum fpcdem ejfe eft
diuerfitatem generis,S£ cxponit quid intclligit pcr
diuesfitatcm generis,diccns:f« enim diffierettam
inquantum facit,vel quafactt dinerfum hoc ipfum, (cihctt genus. Notandum , quod cx hac littera colligitnr duplex conclufio. Vna eft , quod genus non eft ali-
generis diuerjttatem
nifi
pcr contraria:quod
fkr
oficnditur
:
quia con-
tradidoria non funt neccflario in eodera gcnerc, "'«/*''»»
aliud
quam negario in fubiedo.
Reiatiua ctiara
<5lu
eft/ed
dem
illa
pcr qua* gcnus diuiditur/unt duf-
gcneris^crgo gcnus
fita
vimite,patct.
Notandum,qu6dcaufaquarcgenasdiuiditur 5 Thom. tantum pcr oppofita afCgnatur ifla:quia Cis , quas ^mtv omnit non opponuntur , non repugiut fimui cflc in eo- diit$fio tUtitr dem:fed ca , qiue fimui poffunt dlc , non poffunt f"' •?*/"* *cfle diuifiua
generis,cum ca per qua: gcnus diui-
ditur fint neceflari6 in diuerfis,& ide6
omnis diuifio,etiam cuiufcunquc communis.opbnct qu64 fiat per ea , quac aliquaiitcr opponuntur,& rcpugnant.
Deindccumdidc
Bt ejuod contraria in eodem genere funt
cuius aliquidefi.
pofiiit vniuerfalia feparata;
communis non diucrflficctur in
«-
**""
non funt in codem gencre, nifi qua: mutu6 rcfcrunmr,& taiia funt aJiquaiiter cocraria, vt pradi-
diftinguitur,& diuerfificatur pcr fpccies,quod eft quafi ipfa natura
S*la tffopta contrmri» sSt
cumncgario,fcilicetnihil ponat:fimiliter, &pri- *^^ uariilc oppofita , nam priuario formaliter non cft
contra Platoncm,qui
realiter
**"
&
oslenfum eji,namcontrarietas erat differentis ferfeitay differetia vero qudfpecie omnis ali-
quid fcparatimi cx quo notusa gcncris
M-
^'
uerfificans
tioncm tangit Pliiiofbphus^ncctangit cam,nifiin
erit
:
CtnfrMrittO' '*»» *S*
amd6 fyilogifHcc. Secunda ibi:^ quod rStraria.
quaj fub vno generc condnentur:hanc autcm ra-
j-ommunc diucrfificatur in fpcciebus fecundum fe hoc quidem tale animal
80
^ ex indu^fone, omnia enim dtuiduntur o^
itaque
diuerfum ab inuicem fpecie :
^•••i*''
fumatur a rc qiuc cft matcriali , quac eft cxparte
contraria diuidanu:,qu^ fadimi difrcrre fpccie ea,
eft
nusi
licct
nam
^^ genus
ejfe
^. .f^
&
equu:
ucrfificatUm in ambobus.vf hoc quidem
,^
9.huius:tcxt.
vero hominem:quapropter hoc commune, faii-
^^^ ^^ gcnus oponct cffe alterum, & di-
atntnmtm*'
de materiato pracdicarione quiditariua,& diccntc, Txom. 1/. ^** mfitf. hoc cft hoc; fcdpraedicatione denominatiua ,
non diuiditxir pcr oppoauquo trium modorura pracdidlorum ; crgo r^ linquitur per diuifioncm , quod eenus pcr foia
^
&
"f*!'"^
.
omnmo, vt matena:nam matena
habct
ria
taU,vt hoc quidern equtu^iBud vero homo,ita. qu6d ipfum commune , quod eft animal , fecundum fe
S»ntm.
vnus infc,
tamcn vt
Notandura eriam, qu6d licct gcnus fumatur ^ S^o^wi» d-
cet fpedcbus diucrfis:hic cnim duo rcquiruntur, qu6d fcilicct diucrfa fpcde conuemant in vtfo
ilbid
tiiptlittio di-
fit
&
quia
:
79
:
falfum ex prscdidis.
fit
:
qmtP.
oftcnfuin
:
Secunda conclufiocft,qu6dipfum genus cft rcalitcr difhn^hmi in fpedcs, vt tadhim cfhcuius oppofitum aiiqui pofucrunt, diceiucs , qu6d anima fcnfibilis a quo fumitur gcnus animalis, non diffcrt fpecificc in hominc, equo, quod patct cflc
docunque
uerfx,vt
lauru
fpccicrum
ftinguitur in fpedcs cft alius,
lpccies,fiue
ficundum accidens. id cft,qu6d ptzdicatur de ambobus , & diuerfificatvu» in ambo nonfecundum Mcident , quod fupplegcnus cft habcns diffcrendam, fcilicct nonftcundum accidens , fiuc fupplc ipfum genusfit ens vt materiafiue aliter.Ei fuWit cxpdncns quod dixerat , fcilicet quod genus cft illud quo ambo diffcrcnria fpccic dicimtur vnii & idem non folkm enim oportet ipfum fupplc genus exiflere cow>w«»*,fcilicct ambobus differcn-
DitterjitM
& alius a concepribus
fdlicet genus diuerfificatum inejfe ambobus, fcili-
co genus quo
ieeitbus.
ncris,qu6d licct conceptus gcncris
(ccundum fpedcm,illud quod eft diuerfum ab aliqu»-eft diuerfim,& oportet hoc, in diucrfitatc
eqavafint ammalia; ergoea quafum diuerfafpecie/iecefe eft ejfe in eodemgenere:talt namque vo~
Gmm lUuer-
cft
quzfliohc dc conccptu ge-
diccntc^ioc
equum
ALVtrilibet.
,
J^are palam.Primi. in duas.Prim6 oftcdit quod difFcrcntia fcamdum fpccicm eftproprie ipCus
quod
*
quod tamen falfum
,
in 7. huins
materia, velabco, quodcftnuterialcinr^;
qu6d contraria fimt huiufinodi' , quac diffenmt Im iimtrfitMt* Sccundaibi:Cow/r4mfArf^ijLdJtTiHe fccundum fpecicm.
^^ ^^^
cnim cft
minat veritatcm. Sccund6 mouct quxdam dubia circa didla. Secunda M-.DHbitahititMtem^ujuis. Prima in duas. Prim6 oftcndit quod contraria differunt (pdcic , non gcnere. Sccund6 cx didHs Sccunda ibi: concludit quafdam condufioncs.
gcncris diftindi pcr fpccies.
tentwrmat.
inferioribus
^69
ambobtiSf
^are hoc idem,(^ genus ia
quare>&in eadcm coeUmentatione
"?****"•
:
^^
Lib. X,
370 fimftia
.
efu^cufftjue J^ede
c»»trarU CategorU^
differcntia^&
Metaph.
m» genere^diuersaq; ab inuice
maximi^er/effa enim ifforum differentia^(^ ftmul imticem nenfunt, Ergo differentia confrarietoi ejt^hoc enim eft diuerfa effejpecie in
eodem generCyentia contrarietatemhalfere en^ tia indiuidua , eadem veroJf>ecie qu£cunifue contrarietatem non hahent indiuidua entia,in
H
^arepalam, quia adid quod vocaturge^ nus , necidem necdiuerfum Jpecie quicquam ejleorum qua conueniunt vt gpneiris fpecierti^
nam materia negatione oHenditur, genus autemmateria,quod dicifur genus^non vt Hera^ clidarttm \fed vt in natura,
Concludit cx didis duas conclufiones.SecunSptcies nef daponitur ibi Necadea ^«<«»o«.Primaconclu- idem nec di:
diuiftbne
enim,dr in mediis funt contrariet^-
•uerfum
ffi~ quodlpeciescomparatje ad fuum gccit eft afit» nus ncc funt idem fpedc, nec diuerfae ; hoc eft genere quod quod dicit quare palam,quia fupple ipfas fpecies npflittt plecontentae fub geperg comparatae ad vocatum ge- rumque. nus , necfitnt tdem nec diuerfumfpecie : enim prp Materia nt-
fio eft ifta
,
&
tesprius quam adindiuidua perueniatur.
:
&
jntendit Oftendit propofitum fyllogifticc , Ilkqus habent conditioncs ad eenditicnes talem rationem dtferenti* PifTerentiam {fcundum Speciem requifitas, verc fftcU qu*i 4ifferunt fecundum fpeciem : fed contraria funt
81
:
huiufmodi {pecie.
genere
;
er^o contraria diiferunt fecundum
Probatiominoris,»4»i.mr<»rMy«»f tnvntf ,
& fub ifto fupt r/saliter
difFercntia
contr4rietai efi perfe£la diffjerentia
:
fed
;
ifta:
jquod dicit quod ojienfum
&c.& hoc eft,
,
& hoc genus fupplc ide
efi
in amhohiti,
fccundura fpeciem:^«^rf id eft
,
ineadem coelemen-
fiint ,
in
fcqiti-
codcm gencrc ^flt,
,
vcl
contrariay»«t
ruptibile,
&
oftenditur
,
incorruptibile, de quibus infcrius
quod
fint diucrfa
ab inuicem
liccc
;
in ecnerc:*»*»» pro quia, fuppl?
contrarictas efiperfeEta differentia,& ftmul tnui-
cem non fit ; ergo quia fupple fic eft , qu6d contraria habent didas conditiones fequiturquod contrarietas efi.differentia, fcilicet fecundum fpe;
dcm
: hoc enim efidifferri , fiuc cllp diuerfafpecie Diferenfia /periequ*} entta in codem genere hahere contrarietatem entia
indiuiduasjid eft,(peciaHfIimas,qua: vltcrius fpecifice
non diuiduntur ,
genere ;
& tamen exiftunt fub vno
& fiibdit.quodfupple per oppofimm di-
cuntur eadem fpecie qudicunque entia indiutdua:
& & in rnediiifiunt contrk-
id eft ,finguUria non hahent contrarietatem addit:
nam
in diuifione
,
,
priufquam ad indiuidua perueniatur, Vult dicere, quod contrarietatcs non fblum (iunt in diuifione fiipranorum gencrum;fcd etiam m^diorum,5c fubalternorum priufquam veniatur ad rietates
,
fpccies indiuidiias
mas
,
fcilicet fpeciaiiflimas
,
& ato-
quac vltcriusper diffcrcntias fpediicas
non
diuiduritur.
^
alittr.
Geniu
liif
plex.
&
accipit gcnus,non ,
quod didwr dc genera-
puta gcnus Hcraclidarum
,
vcl
&
Notaiidu, eijnq;
habcnt
qu6d illadicunmr eade fpecie qUa:-
vnam diffcrentiamifed dicuntur djr
§lMt dicStur eade (^ qu^ differentia
uerfa fpccie.quae diuerl^ &oppofitasdifFerentias fpecie,i
ab omni
cum fe
habeat ad diirerenrias , vt matcria ad formas ; ideo genus comparatum ad fuas fpecies , nec eft cumeis idemfpecic, difFcrentia
,
cum dicit:
nec diuerfum. Dcindc
Neque adeaqua non in
epdent genere^fed
differunt genere ab ilUs,fpecie vero ab eis
qua ineodem genere , contrarietatem enim necejfe eji ejfe differentiam , non differrefpecie , hoc autem ineji in eodem genere exiJfentibus
i„dinidua,\A eft,qu6d difFcrant fecundiim fpccies
qui.
j""^""'
co-
gntfiitHr.
ne^tioncm omniumforma-
Alcxandrinorum, huiufinodi^fcd accipit gcnus provt in n^turarerum reperitur.
non conueniant
liter^^Mien
cogriofciturper
eft,
nomaxime dtuerfa ah inuicem in genere :[ioc x^ttm addit ad cxcludendtmi cor-
'"'
:
fccundum fpeciem omnts efi alicuiui ali<jutd , id f ft,alicuius differentis abaliquo,vt pr^didum eft:
Pracdicamento : ejuacunque, id
fmrticuUrt*
,. id eft , non eft de numfro ujecierum conuenientiura in genere cuius caufam fubdit:«««»j materia cognofcitur negatione, idr
rum, cum de feipia fit informis:^^»«* autem dicitur quidem vt materia, vt fuperius dicebatur ; exponit f^ de quo gcnerp loquitur , dicens genus non quidem Ueracltdan^m;fed vt innatura,id cft,
differentiafpecie,&
&
fpecierum vt generis I
quod
tatione Categoria
Sfreitf
conuenientium
tionc honiinum
tur quod omnia contraria
fte
efi
perfetlardtfferentia vero tjuafpecie, jd cft, quae eft
fcilicet differunt
7E.»dem ffe-
ipfum-genus nihil
in eodem genere^am contrarietoi erat dtfferentia
iftfare
M^^.-X:
fcilicct
funt
c^uhd contr^rtafunt
efl
,
quia
conditiones requifitae ad difFercntiam fecundum
fpeciem,vt patct cx praediAis,crgo
gatipne
uia
Ponit fccundam conclufionem quae
eft ifta:
ficut patct
cx litera,nomen
na
& fpccics fpccia-
inditiidui arquiuoce fumitur,
lifiimac,&etiam particularia dicuntur indiuidua, :
quA nonfunt in eodem genere : fed differunt genere xat gentre ab tUis : fpecie vero fiipple difFerunt ab eis qua sUt proprie. Hic habet in eodegenere:cums caufam fubdit:e/7»>« pro quia, quod relati» contrarietatem neceffe efi,tffe differentiam non dif- eftqito.^ni ferrefpecie
:
id eft,non fic quod contrarietas dif- quodinfimi-
ferat lpccic,& habeat
quo
rationem quod^iCcd cftillud
forraaliter aliqua difFcrunt fpecie;vndefub-
ric(as, inefi/olitm exiflentibUs in
eodemgenere;
idco proprie loquendo contraria ,
&
& difFerentia
fccuhdiim fpcciemfunt in eodem gencre.
quiafpccies fpecialifnmasdi.
, non obftantequ6d diuidantur per difTerentias indiuiduales*, &quafimateriales,
cuntur indiuidua
perquaguaprafpecifica diuiditur:& contrahitur j^d hicccitacem , fIucindiuiduationem:fed particularia dicanturindiuidua,quatcnus nuUo modo fimt vlterius diuifibilia in aliqua inferiora patet.
Deinde cum
dicit
,
ficut
Sicuf eontrO'
quod difFerentia fecundum fpeciem eft propriein rietoi ita, ^ fpeciedifferfcifHem genere,& non in diuerfis genere.Dicit er- tia eft eerUgo, qu6d fupple nec aliqua diiFcrunt fpcde ab eis dem dumta-
div.hac autem, fcilicet difFercntia,qua eftcontra-
Notandum,qu6d,
^'J aliter,& alitcr
folum.
SVUMJE SECVNDiE Cap. VIII. Quae
contrarietas
fpecificam
, ,
facit diuerfitatem
&
quae gc-
nericam ?
SKAf
li.
:
:
Summ^ 11.
Cap,Vni.
Wro mm.vt amhtttitiuumi& v^iatitntmifed
SVMMARIVM.
dihedc, dr nigredo non.
Mouct dubia, ad fccundum conttaria formalia facerc diucrfa fpccic maccrialia
non quod bcnc cxplicat Doftor.-mitcriaIc autcm hic fumitur, pro diffcrcncia nuiDcrica,feu indiuiduali,de quo Dodor i. d. 3. qu.^. cx hoc ad primum dubiunu oftcndicur mafculum 6c foeminam noa diflfcrrc fpccic,
T.pom.tf.
Dvbitdhit
slitjuu ^ttsre
fttminA 4 ^iro nonjpecie difficrt
«metam
Additqoandamqusefrioncm 2djepetidet foKitio quacftionis
prindpalis
uod^ dttbitatio eftfere eadem
;
vt
fi
,
exqiia dfccns,
quarratot
DwHum
Mtu
II^^]|]^^
,^
g««rry«*,vt arhbitU- ^**» **^friuum,&i/olattit$m fadunt fupplc diffeir fpede ^f^^j^T^ ipfam animal'} fed albedo,& ni^edo nen : animal slWvm vtf^ jpple quare hac tfwdem conrrarietat fncit, id cft,
coiifkixuit diuerfa fpecie-.hec
dute
ntin
^
cnim album cxhoc quod albam non differt fpede 2b animah nigro tiunquam enim duo homines,qaorem vnus eft albus , & altcr tuccr differunt fpedc ; vobrilc autcm , & grcflibuc conftitnontdiuer^ fpcdcs aniraalis,& taincn tam h^ :
Uc^t ftoccontraria.
oMtem vtiqui
371
,
con-
quam
iUa funt concraria.
Ddnde cumdidc
trario mAfcuiino,<^f^tmintno exiHcnte,diffe-
64
4utem
fentia
contrarietate.
Neijue dnimai
mtfcutinumy&fcfitninum diuerfum eftffecie^quamuu fecundum fe animalu hacft dif ferentia,(^ pon vt alhedoaut nigredo^ed i»-
^uantum animal mafcuUmtm
,
drfoemini-
contrarictascftdifFcrcntia (cctuidum fpe:
ita
quod conparia
&
Secund6xju6daliqua difP:runt eenere. Sccunda ibi Qtiomam. vero contraria aiuerfa. Primain duas.Primo prannittitdubitationcs..Secund6 fubiungit fblutioncs. Secunda ibi : Aut quia hacquidem. Prinu in duas. Primo proponit duhitarionem,quamprincipaliterlntendit. Secundo oflcndit quandafn aliam qua:ftionem annexaip, tx cuius folurione dcpcndet folutio principalis. Sccimda ibi:£/? autem duhitatio. EHdl ergo (^od I D/wKm» dubitabit oMtem aliquu ejHore foamna non dtffitn. friaeipMU. flMr$ m»f- fptgie fi viro contrario exifieBte mafculwo ^^^ fct' ^^r minino: id eft, cum foemininum ^ mafculinunx '"^^ contrana ; differentta antem fit conrranttat*i^ ftntHtfptat. cie.
"^
&
jd cft
,
cum
ex contrariccatc caufetut differenri*
fccundum 4>cciDTi v; prididii cfL Itcrum quarg netjue anijnal mafcHlinum,& faemmwum eji tftuer-
fum fpecte^uaiHMu
ma^
^uaprefter hominis alhedo
mnfacit nec nigredo:nec atbi hominis ejt dif" fecunStm f^cciem ad nigrum homir nemmeefivnum nomen imfonaturtvt mate-
enim henito
ria
-,
nonfacit autem differentiam
diffcranifpccic, &: funt
;
hzcfit fecundui^ fe
diffitrentia
mdteria.non enim hominisjfeciesfunt homi"
nes.Profterhocquamuisdtuerfacames , e^ hit \fedftmut totum dioffaex quihus hiCf
^
uerfum quidemffecie vero no diuerfum-.quid in ratiome non eft contrarietaa , hoc autem eft
vttimum indiuiduum. Cailias vero eA rati$ cum materia, (jr athus itaque homorquta Cal" lias
atbui, fecundum vero acctdens homo al-
mo alhui) Nec areus
itaque circulus
gnems , nec trianguims aremt
^
,
,
neeli-
ciraUite /#-
gneuffrofter materiamfpeciedifferuntyfid quia in ratione ineft contrarietof. Soluit didas dubitarioncs,
& primd dubitjirio-
ncm anncxam fbluit. Secundo didbm folurioncm appUcac quaefHoni prindpali. Sccunda ibi: .
Primo Secundo rcmouet quandam
ttimmLiftfct.
contrarictas eft diffcrentia
Prifna quia
cft aubitabilis.
fedtn^um fpedcn^. Sccunda oft quia natura gencris diuerfificatur In fpepes per diffcrciuias per fc gcncti^ prufculinum , focminiiura fint per
&
paty vel pftfEoncs animalis
,
,
xum crgo
fe differpn-
& non pcr acddcnsj
&
caufara fubdit
: illa
vcr6 miniis propriz
^ueniam pro quja^f/?
ro a fbrma,& propicr hoc ttir
per fe ad
fonnam
propriac gcncris,quac
quae vcro rcfpiciunt
;
,
:
quia materia ordina-
ideo ilbc funt diffcrcnti*
fumuntur a diucrfis fbrmisj
r^ fecundum
cflc matcria*'
lc,& indiuidualc funt diffcrcnrix miniSs propri^ quapropter prinuc fadunc differrc fpedc:fecund^
autem non;ide6
fiibdit
qiticunque qttidem contr^
^
indioiduale nonfadunt fupple diffcrentiara fecun-
quare hac contrarittfs fadtfftcie diuerfa , kat
vd iplamptoprietatctuindiuidualcra vd ipfara
,
frrma : atia gMtrialu i!f numeraUs 4
cuiils
cft, fccundura fbtmamj faciunt differerrtiam ffecie : qua vero in concepa cum materia , id eft , fccundum efle matcrialcySc
eadem
aUaformsBt
h^ quidem
vndcperfeinfunt ipfi ammali ficutriflbilc honjini , mcritd dubitatur quare non diffcrunt lccubdum fpcdem. Odnde cinn.didt B/l iuttm hac duhititio fir^
gtnt»
DfffertmtuuH
obicdHonem. Secuhda ibi: Vtritm atttem materia. Dicit crgo , qu6d aitt fupplc ideo qiuedam cotttrarictas f^t diffctrc fpede , qu«cdam non: quia hac quidem, CdHce^conxianifHnt frofrie
ratii>,^fmna ; hfc autemmateri^, diffcrcnria ve*
h^c quaefHo mcrico
Fjtfsi*
ponit (blurionjem.
fcenwtinum.
Noundum « quod duplex tangitm ratio qiurc
mnMxi. rifOiffUx.
pajfionet^enerii
Anim»linHHtmtum »-
S»luti0 iiAii
Aiafcitiittvere,& faemina. Prima in duas.
4nimalis,& non fupplcie habcnt pcr acddcns ad animal, vt alhedo t aut nigredojfedaimoAmtjuantum ammal, id cft,pcr & efi Tnafculinumf
&
8i
faciunt differentiam\qua in concepto cum
ferentia
idem gcncrc : nc igitur crcdar ahquis hoc efle vcrumin oranihusgencrahtcf ideooftcndit qudd non \ fcd funt aliqua conttaria quz non diffcrunt /pcd'c,& aliqua ctiam quac difFcrunt gcncrc Circa quod duo facit. Prim6 dubrtando inquirit, oftendit quod aliqoa contraria non differunt Ipe.-
mMfcidiMim.
dem ratio , hac autem materia. ^acunque quidem im rgticnefunt contrarietates ffecie
Poftquam Philorophus oftcndit qu6d comrar faunclum fpcdeui:nunc moucc quzd^m dubia circa i^Qu. Pi£hun eft coim
quod
(jy
hac ^ide funt propria fafiones eji hac qui-
iHa veri miniti,quontam
teria nonfaciunt.
aem
i
,
num e^. rictas eft difFcrcncia
m » intan
jlut quia
generis
rietatetfunt in ratione,ii
^ura fpcdcra:
Vocat ejuro hic
ipfara matcriara, ,
vetam
MMteria
:
0tapi
pettfi.
'''^ "*
V
Metaph.
Lib.X.
37Z
ycrara tnaceriam ,quae
cft pars edentialis
:
tatnen
vt concracba ad indiuic!uationem,vel etiam ipfum totum indiuiduum ,quodeft quoddam materiajc
f''
7 Ifi^!'^
^efpedu fpcciei:difFcrentiaE ergoqus coniequuntur
rem (ecundum
elle indiuiduale
non
,
faciunt
difTcrrc fpccic;vndc fubdit, ^uapropter albedo ho-
minisnonfacit, fcilicet differrc (pecie Tiigredo
nec
:
imponatur,puu
nec
:
homo albus
Cl
homo
,
&
;
nomen imponatur
ei
apparebit magis aliquod
,
ynum homo
:
,
paniculares
{cilicet
propter hoc qu^tmuis fint di-
uerfa carnes,& offa, ex efu^My(ci\ictt conftituuntur hic hic homo;fedfimul ror »m,{cilicet ipfum
&
&
indiuiduum ponftjtutum ex materia , forma paniculari eft quidcm diuerfum : fecundum vero fpeciem non efi diuerfum , fcilicct ab alio indiui:
i]Hia
contranetas ejua
indiuidua,puta fie,
id eft,
,
confequitur
fcilicet
album,& nigrum non
ft>rraai
fiue particularis
:
hoc autem
horao
eft
,
in ratio-
efi
fcilicet indiuiduale,
vltimii,& indiuiduum,
quatenus feilicet vltcrius non eft diuifibile , nec iccundum difFerentiasformales.npc indiuiduales;
& fubdit quomodo
in indiuiduis
lic^t nori forraalis
dicens
,
,
fic
tiam indiuidualem, &raarerialera;& idco fupplc forraales faciunt difFerre fpecies»
formales facimit diffcrrc indiui-
dMlts , nu-
fic differentia
ntttt.
dua:& fubdit quod homo fupple vniuerfalis efi ita-r ergo
tno non
eft nifi
bus
,
per accidensjquia fciUcct hic ho-
& niger non
difFcrunt fpecie
nec circulns Aneui
,
:
fubditetiara
& ligneus fupple difFd-
&
Acclderstia
fubdit qudd nec etiam itta, fupple funt fpecie : totnmunia trimb in di- *1"^ diftiriguuntur fecUndum fpeciem differunt Hiduis dtin- fropter materiam , id cft,propter difFerentias mafieciehM terialcs vc ttiangulus aeneus
,
& circulus ligncusj
per acctdtns
yj^ quiaefi pontrarietas inratione, id eft tantHm rcntnsformalibus.
&
dijHttguutur.
87 §lHt, differt-
*- /*«»«"» diferrt £>e(it
:
in difFc-
,
ftcundum
qut, non, le
:
confeques faciunt difFerre
fpccieni vt funt rationale,& irrationa-
voiatile cciam
qQxdam aucem
,
& grcffibile & huiufraodi: ,
difFerentiae cojifequuntiu-
rem
fc-
&
Tbm.
cundura fuura clle materialc , indiuiduale , vt albedo,& nigredo,& hiiiufmodi quae prira6 corapetunt indiuiduo, ex confcquenti.&per accidens fpeciei,vt didurn eft , tales non funt differentix pet fc^ generfsjfed per accidens ; ncc per confequpns faciunt difFerre fpecie. f.%ihfiphm Aducrtendura autem quod non oportct hic fumit m»tefuraere argumcntum, qu6d materik, qux efi pars S.
&
&
apio indiui-
CfTfcntialis^fit
dmtMm.
expbfiror
:
uit. Secunda ibi : Aut efuia eft in ratione. Dicic ergojouod aliquis fupplc poflct obuiando quircr tt,vtrum yerum fic quod materia,iA eft,difFerecia
m'3.Kn3\ii\ens alieiualiter nonfacit dinerfa fpecie,
aut efivtfacit
,
id eft
qu6d
videcur
,
rnaccrialis faciat difFetre fpecie
difFcrenti*
nam
quare hic equus particularis efi diuifumfpecte ab hoc homine parriculari
,
Quafi diccret quodnon videtur,nifi
?
pcr difFferenriam materialera. Vndefubdit
:
*^«>^
OhHeit ttth diaa.
'w
dem rationes ipfbrumfunt cum »i4/CT-»4ifcilicet indiuiduali,cum ipfa fint quxdam indiuidua vndp ;
videtur qutSd difFercntia materialis, lis
& indiuidua-
caufent diuerfitatcm fpecificara, cuius oppofi-
tum dicfbatur. Dcindc
curn
dicit;
^ut (juia eft in ratione contrarietas-.etenim albihominis,^ nigriequidiuerfitas
fednon inquantum hic alhm
quomam
eflfpecie;
^ hth ni^eri
,
etfiambo albi ejfenty tamen effent
,
fpecie diuerfa, Soluit
quidam
caufa indiuiduadonis,vt ait
auia xquiuocatur de mareria
hanc obie(5bionem, dicens , aut pro fed,
fupple hic
homo, & hic equus non
:
accipit
pnim Philofophus raateriam prb differcntia indi-
gg
difFcrunt fpe- itUttie tUtcie propter difFcrcntiam matcrialcra;fed quia con ehenis. trarietas ipforum efi in ratione
fbrmam^fpecificara
quia , hominis
,
&
albi,
,
id eft,
vt patet in
firaili
fccundura enim pro
:
eejui nigri efi diuerfitas
fpe-
fed non incjuantum hic , fcilicct homo cft aU bui, Sc ille, fcilicet equus e^niger : (juoniam pro quia , etft ambo effent albi : nihilominus taeie
,
men eflent
Vult crgo Philofb-
diuerfa fpecie.
phus , quodficutdiuerfitas fpecifica inter hominemalbura , nigrumcquUra eft propter dif-
&
fcrenrias forraales
Notandum,lolutionem in hoc ftare,qu6d dif-r fisrencix quacdam fequiicur rem fecundum fuum elle fon-nale,& fpccincum,& cales func per fe differenciae generis:& per
Remouet quandara obiediionem. Circa quod facit. Prim6eam ponit. Scctmd6 eam fbl-
:
mo particularis eft homo albus, & ideo horao alqu6d
fequtdemrationes ifforunp cum ma*
homo eft al-
ex quo.patet quod album , vel nigrum non funt differcntiac formalcs hominis,(ed indiuidualcs,& materiales : quia ho-
bus fecundum accidens
pumertlittr
efijpecit
qu6d CalUoi vero efi
qite alhui:quia Callias efi albut;
facit diuerfn
diuerfic^s,
Diffntntu ratia cum materia, fcilicec concradla per differen-
^*^*^^ diffcrcntiae
nm
^uidenimhic e^uus ab hec homine diuerfu4
duo
funtfpecies hominis
dt_
Vtrum aatem materta
fpecie ens ali^ualiter, aut eft/utfacit. Propter
niger efiquaji materia , modo praedido materia autem i>on facit differentiam , fcilicet fpcundum
fpeciem : »0« enim homines
(^entlniiiti-
inquintohuius,text.com.ii.capinilo dc vno,
& in feptirao frcqucnter. Dcinde cura dicit:
teri4t
:
fi''
eft
ergo albus,& hotno nigernon differunt {pecie:cuius caufara fubdit:«4w homoy (cU licet parciqularis cui euenit qu6d At albus , vel :
fi'^^'
lion faciunt difFerrc fpccie:de qua matcria di(3aim
fivnum nomen
dicatur
homo niger fimilitcr boc autem addit quatenus homo albus non vidctur aliquod vnum •.fiautem
(duo
&
quoddam materiale, per hoc habct intentum qu6d difFerentix contrarix confequentis jrera fecundum eflp materialc, id eft, indiufduale
ciei eft
differentia fecundHm fpeciem albi
eft
hominit ad hominem nigrum ^'"
necetiam
j
uiduali,vel proipfbindiuiduo,quodrefpe<5hi fp«,
albedinera
,
,
& fpccihcas & non propter :
& nigrcdinem
accidentales ,
& materialcs,
patet ex hoc, quia
fi
qux
funt difrcrentiaB
vt didhim eft
aipbo eflcnt
ferret fpccic:ita fimiliter lic^t fint
,
:
qubd
adhuc difhichomo,& hicequus,
indiuidua concepta
cum
albi,
materia, non
difFetimt fpedc propter difFcrentias materiales,
& indiuiduales,(ed proptcr difFerenrias fpccificas, & formalcs. D^inde cmn dicit MafculMs ver^, ^fcemina animalisfunt froprie pafeiones ,fed nonfecundumfi^Ifan-
tiam
,
wrum inmauria^ (jr corpore
,
propter
quod idemjpermafeemina , aut mafculus fit fatiens pafsionem aliquam; quid quidem igiturefi effe diuerfumjpecit,(^ quare alfa runtfpecie^alia non^
diffc^,
diStum eff. Applicat
g
|
y:
Summ^ 99 duhinmfrin' df*l*.
ii*fhinnmm ^fetmini-
Mmn
fuMt
fM0iom4t MMt-
mslif mMtTisUstMnen.
principalcm, dicens quod TrutfcHliu
,
& fmnxna,
mafculinum , & ftrmininum funt fropne fafjiones ammalis ; vndc,& animal habct poni in eorum diffinitionc ; fed tamen non fupplc conucid cft
,
niuntaxdmalfecunditmfithJiantUm.Sc formam, veritnpro Ccd , i» materia , cerpore , ita qu6d
&
(um
difFcrentiat matcrialcs
quod probat
:
di-
vndc tdemfpermafit fcemtna , aut mafcuImpatiens alicjuam pajfionem : quia fl fit calor ccns
fufnciens altcrins ipfum
tiura
trarictaris
,
fict
mafculus
:
fi
vcr6
nafcmpcr intcndar gcncrare mafculum tan-
quam
pcrfc<3ws
licet
,
fit
fccmina
:
licct
quandoque impcdiatur
pcr infufficientiam virtutis. Vndc foeminaefl animal occafionatum,vi dicitur libro i8. dc Animalibus, cap. 3; quafi przter intentioncra natur^ gencratum. Epilogat crgo dicens^ quid qtti-
fp*eit
d^rretui»
mnf^eiMiU'
& quare-alia, & quare honJU-
4<em igiturejiefe diuerfum fpecie icilicet contziiiz difirunffpecif,
:
iinpatenriam
quia inquam
Notandum , quod cx di^s habctur conclufio fbcmiEx ttiem prima: qiuEftionis, nam fi mafculinum, Aerm*txc»n- ninum ttnt paf&ones, fiuc ciiCcrcntia: matcrtales, lifitienequatenus tcncnt fc cx panc corporis { diffcccntis ran msfciM antem raaterialcs non faciunt difFcrrc fpccic , vt velfoetimtM praroflenfum cft, foquitur quod nufculus , &iix-p ^fiutrtf jnina non differant rpccie, licct fint contraria.
&
Notandum etiara cx hoc quod idcm fpctma Aucrfiraode alteratura&diucrfimodc.alterans fit
& fccmina, apparct qu6d.mafculus, &
mafculus,
foemina non differunt
matc non poflunt nerari
:
fpccie: quia ex eodcm fper-
diuerfa
in fpcrmate
enim
fecundum fpeciem ^ecft vis adiiia
,
& omne
agens naturalc agit ad fpcciem determinatam quia produdt fibi fimiie, inquantumpotcfl.Tunc iequituriliapars
& incorruptibilc diffcrrc
&
&
& fcnfibilia corruptibilia.
QVvnUm vero corrMptibile
contrdria diuerfa Jp(cie
/mtem,
(jr
incorruptibiU
contrAru :prittatio enim eH inpotentia deter^
minata , biUf
necejfe
t.DuUitm
diuerfum effegenere corrufti-
^ incorruptibtLe.
cm
ncra. Tcrtio coroUaricconcIudit Platonis rcdar-
T eriia qood
matcria ,
fic
}
Scamda ihi:Nunc
igitur diximut.
ibi : Patam igitur quod non. Dicit ctgo^ (juoniam vero contraria funt diuerfa fpecte,
Vt prxoftenfum cft corrupttbtle autem, ruptibiU funt contraria , quod probat , :
& incor-
nam pro gaia\ inpatentia efl priuatio determinata, oflentom eftenim s>. huius , t, c 2. indc , qu6d in,
&
potcnria oppofita potcnria: detcrminata: eft quaedam priuario:fed priuario cft principium conScoti Oper. tom.
IV.
diftrtmtiavt ctrrmftHilt
& potcntia refpiciunt ip-
quod conttarictas , quz cft fccundum potendam , facit differenriarafccungenus
proptcr
:
dum
gcnus;
mam
facit diffcrcntiam
contrarictas fecundtira for-
ficut
&
fecundura fpcciem , idco cprrupribilc incomipribilc contrariantur {ecundura potcnriaiQ , impotentiam , vt di-
&
&
Ocaxn
efl.
Notandum, qu6d comipribile , bile contrariantur
tenriam, licct diffcrcntcr
:
nam
tur prout fe haljct ad poflc
mnc
& incomipri-
fccimdum potcntiam,&impo,
tiam
:>fcd
fi
cotruptibilc dicctut
potentia fumitur
pari aiiaudd deterius
,
vt dicit
,
fic cft
(^
incerritftikiU
vel pari fotentiMm (^ imfttentitm
fccundum potcnriam, &incofrupribiIcfccundumimpotcn:
$uaitttreti^ ruftibile
potentia fiima- fecMndMm
fi
aut agere
,
efutrariatuit
non pofle
e conucrfb
:
corrupribilediccturfeamdumimpotenriam
quia ,
&
incomipribile fccimdum potcntiam,vt cft euidens
de
fe.
Deindc cum didt
Nuncautem diximtu de hu nominihtts
corruptibile
vniuerfalibus
vt autem videturnon
,
quodcunque
lei
neceffe eji
& incorruptibtle di-
uerfafpecie^quemadmodum neque album^ ne>que ntgrumyidem enim contingit effe,(irfmul fifuertt vniuerfalium
,
^ttemadmodum honto
vtique&aibu^^tjr niger,(irfingularium:
trit
idem^^ niger^equi-
nigro.
Exdudit quandam opinionem. Circaquod ifMtnmdam duo facit:quia primo opinioncm reciut. Sccun- iie cenptjfibfd6 cam imptobat. Seeunda ibi Sed contrario- litMcorruftibilu rttm. Dicit crgo,qu6d , mtnc ergo dieimM tie his imtrmftibivmuerfalihusfermonibut, de corrupribili enim, Vh in eadent incorrupribili dichim eft fecundum rauonem ^ci* ^pc norainum vniucrfalium , fecundum quod alte- dt aUit ctU' trariit. rum fJ^iificat potentiam , altcrum impotcnriam vt aorcm oflcndetar non rncejfe eft, fcilicct iecundura quofdam, ejuodcuncjue corritptibile , :
^
&
&
:
&
incorruptibile ejfe dtuerfa fpecte , ejuernadmodum ,
nec album , nec. nigrum fuppic
eft necelle differre
fpecic : contingit enim idem
ejfe, fciiicct
nigrum , tamcn
,
faltum ,
diffcrenter
aibum
&
qaiiftfuerit vrtiuer-
, de numero vniucrfalium , Jimul album, & nigrum propter diucrfa, parricularia; qucinadmodura bomoertt
id eft
erit fupplc
Vbi inquirit de fccundo , oftcndens qu6d aUqua contraria difFcrunt coam^encre. Circa quod tria fidt. Prim6 proponit fuam veram intentioncm., Secimd6 cxcludit quandam falfam opitiiogirionem.
etU'
non Logico. Conciudit autcm qu6d diffetant reencrc , quia ficut fotma , & adus rcfpidunt
fdlicet
priMeifsig.
&in-
Dmum
trari» genert
Ofim»
gcncre Pliyfico; reiiciturquacdamconcraria opinio , concluditur indc ideas non dari, quia non differuntfpccic, multo minus gencre , a fcnfibilibus j t4rocn fecundum Platoncm funt incorru>-
loo
&
& per confequcns fimt contraria
dem album contrarium
SVMMAKIVM,
pdbilcs,
,
fit
& inoor-
fic eft, neceffe efi corruptibile,
erit enim nonfimul dibut
:
Corruptibilc
fcd corrupribilc,
fjfmctrrucorruptUrtle ejfe dtuerfum gertere, Phyfico fdlicct, ftAilt.
fimplidter
Sttfneft.
:
opponunmr fecimdura potentiam
rupribile
&
QMMr*
37?
crgo fequitur qu6d in pptentia
,
contrariimi potcnriz
:
infuiEcicns ad alterandum,
:
Cap. VIII.
II.
Applicat datam (blutioncra ad quaeftionem
Aff'ietui»
HBfrumtd
:
vtique albus fupple niger
fi fi
&
fupple Socrates fit albus , erit fupple Socratesfitnigcsitaiiacnim
acddcnria compctunt vniucrfaii proptcr fingularia. Et fubdit qu6d, fingularium, id cft,fi illud
&
quod didtur album,
& nigrum fiicrit dc numero
fineularium,»a« erit idemfimul album,& nirrumy licct fuppie pofTct efft vtt unquc fiicccfliuc^:
&
dein album
cft contrarium nigro ; idco non pof^ funt cidem pamcuiari fimulincffe, iicet fiiccefli-
uc codera raodo dicebant iili quod in eadcm fpede poffimt fimul eflc quzdam cQrrupribilia,& :
quzdam incorrupribilia ;
&
idem eriam parricuquandoque cft corrupdbiie, quandoquc incocnipribiic non fimuL lare
,
I i
Notan
:
:
"
374
Xw^
Lib.
Metaph.
Notandum, qa^d , quia acci(iens per accidens compcdt vniuef fali propter panicularia ex hoc enim homo eft albus , quia Socratcs eft albus; & cx hoc eft higer , quia Socrates cft niger, idei
Mffilutio di'
5«r«Mw.
:
'
homo in
vniucrrali fimul poteft efle albus,
:
& ni-
quid
,
quod ell in fubftantia vnumqaod-
fcilicet
que enim
:
eft corruptibile
per naturam
ius,t.c.zr.& addit incorruptibili,
nam ambo, (cilicct corruptibile ,
corum qus tur, &fecundum quod primum
ijniutrfali
^^^
SI40 contrmrt»
ruptibile habent oppofitum
„ mcorruptibm &
:
Mi»OT
P«
flniilitetergo dicebant eflede corruptibiU,
,
.1
.
enun-
fojfe
-i-
10 t^ f modo prxdi6to. Demdecum •
1
,
qmdem corruptibtle
perCchoc ficut
vnde
,
:
,
id eft
,
JOZ
autem
hoc
:
primo,
id eft,
necejfe efi ipfa
&
incor-'
-
.1
tioncm.
opponuntur,
,
tali
&
fcilicet efe diuerfa
,
genere, fcilicet Phyfico, qyatenus
Sed eontrariorum hdc quidem fecunditm
eft,cie
quae infunt aUcui inquantum
illa
primo
accidens infunt quibufdam/vt qua nunc di6fa
&
niimcro infunt cx neceflltatc inqttantum igi-
incorruptibiley««f exifientium, id
\
didc
tiMri,
hu-
quod eadem vero ratto efi,& de
qu6d aliquis homo particularis eft niger, &aliquis albus tamen eft impoinbile qued idem homo panicularis iit tiraul aibus, & niger, licet poflet eUe vtrumque nunc vnum, nimc alte-
ger ex eo ,
quac eft
,
lubftantia.vel eft de fubftantia rei ex feprimo
non communi-
Ccmtptibili,
& '"eorrut"''"*''^*-
cant in materia, vt dicetnr in quaeftione. Deinde
cum dicit
funt,f^ alia multa:hM autem impofihile quo-
Palam
rum efi corruptibile , (jy incorruptibile : nihil enim e/l corruptibitefecundum accidens; nam accidens contingit non exisiere^^ corruptibile ex necpKitate exiflentium efi quibus ineH: aut ertt tdem, cr 'vnum corruptmle^O' tncorruptibile^contingit non exiHere ipfi corruptihile
aut fubfiantia igitur
:
aut infubjiantia
,
fpecies
,
,
equidemjpecie eadem dicuntur
tffe
& non aquiuoc£, diuerfa verogenere quam quajpecif.
pltts dijtant
ex neceptate cnim txiHentium ambo
fpecies, id eft, ideas quales dicunt cjuidavi, Kilicet
,
(jr
funt : inquantum igitur, fjr fecundum quod primum hoc quidem corruptibile hocautem ,
mo idcalis
nu.
hotamcn vt ipfj dicuntur equidem ejfe eadem fpecie bic autem, fcilicct
:
erit incorruptihilti
diaint Jpecies
genere
iiipple
diuerfa.
CeroB. eontr»
idtM Plato-
Platonici; etenimvtipfidicunt hichoipo,(cilicet fenfibilis efi corruptibilis
incorruptibile habet oppofuionem:vnde necejfe effe
lOJ
mo hic quidem corruptibilu hicautem incorruptibilu
de incorru-
Eadem vero ratio
ptibilium. :
quod non contingit efi/pe-
dicunt quidam.ertt enim ho-
Condudit ex praedjdlis quandam conclufione, fiue impugnationem , fiue redargutionem Platonis , di cens , palam igitur quod non contingit ejff
,
necejfe eji inejfe corruptibile vnicuique corru-
ftibili
igitur
cies taleSf qualcs
,
8c
cum fenfibilibus & non aquiuoce,, fiipple nomen fpeciei de idea, & de fingulahoc autem patet etTe falfum ex pratdidis nam
prxdicatur
Improbat difkam opuiionem,dicens quod cen-
ImpuffMtta
ri
:
&
diHt, tpinio-
trdriorum hac quidem,id cft,aliqua injitnt quikuf-
corruptibile
"*'•
dam
Scper confequens ipecie
titnt
in du-
flici diffo-
renti*.
P"^* de quo fupta
&
&
didum fiiit
,
& multa, fcilicet
aha
fiiSdit
quod
qua funt
,
incorruptibile differunt genere,
& plufcjuamfpecie;ide6
diuerfa vero generepltu dtfiant quam
diuerfafpecie.
quo verum eft quod dicitur, icilicet quod polfunt fimul eflein eadem {pecie,&in eodcm iingularifuccefliue: hac^utemy
Notandum quod omnia cotraria faciunt aliqualiter differre kcundum fpecicm licct oftenfum fit quodquafdam non faciunt difFerre fpecie,
contraria funt in quibus hoc
& quaedam faciunt differre genere, & hoc refpe-
•o«/r
id
eft, alia
bile
CtrrHptil^U,
fecundurn accidens vt qtununc diElafunt, nigrum in funt homini , equo, album ,
;
ita
qu6d
eft
eft impojji-
impoiHbile ipia non inefle illis,
biUwxStfih
quibus infunt dc munero qitorum funt corrHptibi^'*^ incorruptibile : nihii efi enim corruptibile/e-
^naturaliter
cundum accidens,
id eft, contingenter,
infunt qui-
dens contingit non
exiftere, id eft
hitt infunt.
jj^j jngft,
numero in
eft :
idem
,
^ corruptibiU
eft
,
acci-
non inefle qui-
extftentium, id eft, de
inexiftentium de necejfitate
aut
nam
d fupple hoc non elfet
:
illis
quibui
fequitur quod
& •onumfit corruptibile & incorruptihile, ,
,
:
licet cnim alnigrum nonfaciantdiffetrefpeciesanimalis faciunt tamen fub eodem genere coloris fimiliter mafculinum,& fcemininum faciunt dif-
€tu alicuius determinati generis
bum
:
ferre fpecie in genere fexus
fubalternaE
ris,
cum omhis
faciunt
fuiqut
aut iginir corruptihile necejfe
eft inejfe
vni-
corruptibUium, v( fubfiantiam,autali-
:
fimiliter differentia:
& infenfibile ,
etlaro effe
fpecies
genus rcfpedlu infcriorum
bile etiam
re
illa
,
&
differre
Logico
,
licct
incorruptibile fpecie
,
:
corrupti-
modo
lub
genevt
dicetur.
I
B E
Trineipium
fit diuijiuutn
poflct
non fub generc Phyfico
L
Jpecie diuerJtjictuiu».
aliqiio
faltem
tr»ri»fitnt
quoquo tnodt
tamenifta
differentia diuifiua generis
fpeciei :.licet
Otnnim eou-r
licet
;
genera fubalternata fimt fpecies generis fuperio-
qu6d quia corruptibile non ineft fecundumacci;
,
faciant differre genere fubalternato
conftitutiua
dens
puca fenfibile
,
fucceiEue:)» corruptibile contingit non, exifiere ipfi , fcilicet cui ineft , hoc autem confequens eft impoflibile per naturam. Ex quo infert icilicet
:
Sc
R
ep
conJittMtiujh
:
:
17S
LIBER VNDECIMVS. N hoclibro nihilfere a^turfrdter refetittonem eorum qua infiperiorihus an^na
traSiatafint^iunSiumultuin Vhyficadi^utatu.^xrtt prtmo \
10
fiienita tradatur de prindpiu rerkm^ anplures ^ Solutio eftquod njna.iex
diSiu tertio hui/u
,
locu a DoSiore hiccitatu. Secundo quarit^ an '^mita
fiientid fit tradere de principiu demonfirationu ^ f^ refpondendum
cum DoSiore
quodfic ex 4. huiuj. Tertio quarit , an ^niwfcienti^fittradere de omnibujfubftaK' fiu ^ refiondendum affirmatiue, quodT)oSior explicat ex 4. huiw. Diuidiufr au-
^
tem ifte Liber in quatuorfummas qua infrafms locu explicantur. vtrum
SVMMA
PRIMA.
confideratio huius fcien-
habct circa prindpia , Secxmd6 drca qu* prindpia,
& drca fubftanrias. & quas fubftanrias.
Seamda ibi Sei ntc circu diSidu. Prima :
elf fermo.
CAPVT PRIMVM.
in duas.
Primo ponit dubitariones dc confiderationc huius fdemix drca principia. Sccundo circa fubftanrias, Secunda ibi jidhuc vtrim omnium. Prima in tres. Primo fupponit quimdam vcritatcm. Secundo iuxta hoc mouct qusftionem dc :
Mooentur dubicadones circa confiderationem huius Cdcnax , quz fapienda
quomodo
tia: fe
VMbitationes Je quihus in terti» lihro
hdbf/M
Primainduas. Primoponit
tptrtet peni.
qua;ftiones
dicicuTt
confideratione huius (cicnrix circa prindpia re-
rum.Terridmouct aUamqua:ftionem deconfidcratione huius fdenriae drca prindpia dcmonftrarionis. Secundaibi Dubitabu uutem. Tertiaibi :
QVodqmJem igitur ptpientia circdprimeB , pAlam exprimis in quibus dtAitAtum eH ad difii db dus dcprincipia fcientia
T.eaf.i.
tipiis,
Adhuc fpeadari ^uidem eft
demonfirutiua. Dicit crgo tjHod
palkm exdidisinprimoUbro , <»
igitur ftpienti* eji circa principta
exprimu, id
eft.
qutifui dubitatumefi addiciaabalitsScilicet
Phi-
Jofbphis, di priacipttf, fcilicct rerum.
difputatum UetujJirJtea , quod in primo Ubro conaa opiniones antiquorum de priiicipiis rc- T'^^*'^^^
Notandum Dicebacur in prindpio
fepriroi
huias quod
ifta
{cicnria ver(atur circa tria in gencre, fcilicct circa
fubiedum,& partes fubie<Sti,quod eft ens inquantum ens. Secundo & circapamones,& terri^ circa principia fui fubiedi. Poftquam ergo Philoibphus expediuit fe de duobus primis: nunc accedit ad determinandum dc terrio. Circa quod duo faS/nM hnim
cit.
tt.tA.efirt-
quzdam
frmfttum
di^ftiim
^frMinbw uAtHfttSu tx.^firti prtftereM c»-
TttCMnm4ntit AjtmtU.
Priroo rcfumit
,
& recoUigit fub corapcndio & in
dctcrminata fuperius in hoc libro,
Ubro Phyficorum., quae funt vriiia ad principale intentum, vt fic duponat fe ad tradandum de fubftanriis fepararis qu^ funt principia enrium inquantum ens. Secundo profequitur detcrminando dc principaii intento. Secunda ibi in prindpio duodcami. De [uh^ttntt* tjuidem tbea.r rcqollirU. Primain^es. Primorefumit, git dubitariones diiputatas in tcrrio Ubro huius. Secimdo refumit quod dixerat dc arobitu,& mo:
cft
rum, Sc ibidem oftcnfiun eft, vt patet in prologo, ^J^J^J^ nobiUin- tmm t»ln
ma
fcienriarum vcrfatur-circa primaprincipia; quia circa caufas altiflimas , qu£ iunt principia entis
{cientiae in
quaao ,
&
iu
principio fcxri huius. Tcrri6 rcfun^it quod. dixc-
&
Ubro
de cnte imperfcdo in 6. de fciUcct de entc pcr accidens , ipotu, infinito. Sectmda ibi QMonutm Mutem Philoftpbi fcientui. Tcrri^ ibi ^uoniam autem fimpliciter ens. Prima in duas. Primo refumit duhuius
rat
:
in
&
Phyficomm ,
&
:
:
bitarioitcs
tcnentcs (e ex parte confidcrarionis Scamd6 tencntes (e ex parte
huius fcicnriz.
icrum confideratanmi. Sccunda ibi : Aut Adhuc Scoti Oper. ttm. IF.
talia.
inquantum cus. Ddnde com didt
Dubitabit autem vtiquc quis vtrum vnam
exiHimare
opertet effefapientiam
fciemiam
,
aut multas FSiquidem enim vnam ,vna antem cftfemptrcontra/iorum.principia autrm »on contraria
:
ft
autem non vnawy quales oportct
ponerehdi?
&
do coniiderandi huius
&
quod
Mouet quacfHoncm dc (cienriz circa principia bttabit vtique alt<}uu
,
confidcrarionc huius
rcrum ,
Qlfdjlutut gemrjUts.
quac fciUcct confiderat priiidpia,oponct extjitmu-
vnamfcienttam, aut multaSilA eft,vtrum fcien- Tnm* q. i» e»jideraticnt ria qu2 cft Meuphy fica/ju2 confiderat de omniM: tafhjffttt taiigit ra- eirc» frnuibus caufls rcrum , fit viia, aut non ; rionera , quod non , diccns •.fiqmdem tnim vna fin nrtum
re
&
non , fupple poteftdle qtuavnafctentia efifem- ^UAttitmf^ fi$M mMuta per camrariorum : prtnctpia ataem renum nofifunt tmift» fsnt contrana , quia fupple fi dfent contratia , non fitfrai»frvipofienc fimul conucnite ad conftimrionem fifi*,}Mk. :
prindpiari
;
crgo fcquituf quod fapicntia I i
i
,
qujc
con
:
Kram prindpia, non crit vna
confiderat
aliud
ad
;
fcientia:
tatio fic:Conndcrarc contrariaeft vnius
formatur fcientiz>
Metaph.
Lib.XI.
576
nam vnum contrarium
facit
cognofcere
ergo quae non Cunt contraria,nonfpe£kant fcicniiam : (ed principia non (unt con-
vnam
didiun eft ; ergo, &c. Poftca innuit racionem ad oppofitum, dic^hstji 4utem non vnam,
iraria,
v^t
fed fiipplc plures fcienrias
,
fiti,
mare circarerum principia , quales oportet fonere diceretiqu6d aon contigiteasallignare. Veritas huius qusftionis eft quod vniivs (cientiae eft confiderarc omnia genera caulkmm , vt
& indc, & patet de
declaratum eft
}
Philofbphia
Phyfic.t.c.i8.& indc,& de Meta-
2.
phyfica, quae
Caufa nec
huius, t.c.i.
eft (apientia y.
ratio
:
fbluta eft
.
huius , oapitulode
m contrarium concludit
& arguit a
:
diffcile eji afignare
,
nan»
deftrudtione antccedenris,
ficut patet,vt vuli coramentfator
vt
,
iam diftuiji
eandemfcientiam
Mouct
dubitationes dc confidcratione huius
quis
,
quarum
ifta fcientia Citomniumfubaut non f Et prjmb innuit lationem,
,
qubd confiderat omnes fubftantias, dicens, qubd Jiqmdem enim non efl iannium,dtfficile eft ajftgnare qudl'.um
fciUcet iubftanuarum
,
non. Secundo
innfiit
&
iit ,
quaUura
deomnibu$ fqbftantiis. atttem fpecuUri demonHratiua.
S^j^frincipA vnitis, autplurium , y? ^«/dem enimvnius y quare magis huius tjuam tuiufcunque? Siautemplurium quales opor-
fit
vnius fubiedigeneris,
omnibus fubftaniiis , nonfecun:
cuius eft confiderarc de cnte
,
quantum cns,& omnes partes entis autem dc fubftanitia, vt de nobiliori
&
quia
,
in-
principaliter
:
parte (ui fub-
nec ratio ad oppofiium ooncludjt, Metaphyfica , ctfi confiderat pliires fub-
primi
:
non tamen fecundum plures rationes,fed fecundum vnam , quae eft r^tio entis , vt Aiikaa\ eft Deinde ciim dicir: flantias,
:
Adhuc vtrum circafuhBantiasfoIum, aut (jrcirca accidentia
Mouct quaeftionem dc i»nfideratione huius
fiderationt
fcientice circa principia
Mtt»phyficA
quod adhucCap^lc dubitabitaiiquis 'vtiutn fpecu-
demonftrarionis
,
circa
dicens,
tias
demonHratio eJI^Ji enim
accidentiademonHraiio ejl^circafuhjlan-
non eB\Ji autem
altera
,
qua
vtraijue (jf
jitvniuifcienti*,aut plurium.Vtt principia autem
vtra fapientiaf demonliratiua quidem fapientia, qua circa accidentia , hac 4utem ciff4
demonftrationis accipit hic prima principia,quas
prima quafuhfiantiarum^
,
iieiii^fnerit.
,
easponere ?
lari, id cft
VhMeJlfeienti* •vniutfu-
Veritas autem huius qusftionis patet,vt patet ytritM qu»cx quarto huius,t.c. i .& i.quod vniusfcientii eft fui.
iedti
%. q. dt can-
titu.
,
Metaphyfica
tet
MetaphyficA circafubfian-
cum fupple vna
,
ex 4.huius. Tertio an hic tantum agatur de fubttantiis fcniibiUbus ? Refppndetut
Dhuc
ecnfi-
rationem ad oppofitum, dir
dum quod fubftantiae fed fecundpm rationem communem , quae eft ratio entis haec cft (cientia
A
i-ijl.di;
deratione
non eft manifeP:ftm quomodo fandem
confiderarc dc
confidcrarc principia demonfiratiua
dicuntur dignitates
,
vt Impqjfibile
idemfimul primo innuic
efi
&
eJfe,&non ^,&aliahuiu(modi rationem quod non fit vnius fcientiae taUaprinr
Mouft (ecundam quaiftionem , dicens , quod 4.qadHet9, adhuc fupple dubitabit aliquis t/trum demonftra-
cipia fpcculari,dicens ifiquidem vnitu,quare
mahuiwyqukm cuiufcunque ? Qgafi diceret,qu6d cum omncs fcienrix vtantur talibusprincipiis,
tioi\A eft,(apientia
gis
tioifqlum
non
dicens,y?f«»w» demosflratio efl circa accidentia,fe-
:
videtur ratio quare magis huius fcienriae
ifla principia
fit
fpccuiari,qna cuhifcunque alterius,
Sccundo tangit rationl ad oppofitum, dicens , fi .piurium , fupple fcientiarum cft dida principia fpec\iia.ti,qualesoportet hasponere? Quafi diceret,
non
contingit aflignare.
?•& indc,& dicctur infprius, qu6d eiufdcm ftientiae,fcih'cct
Metaphyficae eft fonfiderare huiuftno-
modi dignitates;namcum fubieikum huius fcientis
fit
ens inquantii ensjideo eius
talia principia
eft
confiderare
communia quae in ente,vel
ribus entis fundantur
,
in par-
vt patet de primo princi-
,
demonftrariuayAt circafubftan-
aut etiam circa accidentia.
innuit rationem
,
qitod
denria de
f iibietkis.
demonftratiua circa fubftantias,
confiderent
commuqi eft
cuius eft
Mctaphyfica,
illa
communia
Ddndc ciim dicit
fpccularithzc
fit
fcien-
& alceracir* vtraque &
dubium eft qua fit , vtrum faptentia, id eft,quae earum dcbeat nominari fapientia & dicit quod d^onflratiua quica accidentia
:
ALreta.
:
dem
fapientia eft quae circa accidentia
cflet
&
ide6 ; de accidenribus, fapicntia , ciim fcientia dcmonfbatiua necef^
videtur
,
qubd
fcientia
,
qus
eft
dcmonfhat j fed qubd ciim fubftanria fit
farib confideret accidcntia, qua:
tias,eflet
quod omnes
quod fuppl^
Secundb innuit rationem ad
nam licct omnes fcienriae vtantiu di£y s principiis, fequitur
:
OY^oC\tntn,^\cen%,fiautemaltera fupple
ex alia parte vidctur
a;qux ptimo ipfa ; fed accipiunt ea ab vna aliqua
Et primo
eft circa accidentia,
quiturfquod non efl ctrca fubflantias
pio Citnp\idtet,ci\x6dc&impoJftbileidem^ul ejfe, 0" non ejje : ncc ratio in contrarium concludit,
non tamen
non
videtur falfum,cum dcraoiiftrario concludat acci-
fia
Veritas huius qusflionis eft,vt patct4.huius,t.c.
jlii.
fiint duae,
Quafritur fccundp, au hacq fcientia confideret omnia gencra caufarum ? fic lib.4.
Verttiu qutr
&
:
vtrumXdlicet
jtantiarum
ftientia
jfratiimii.
,
Adhuc vtrum circafubftantiat: Dicit ergo, qubd adhuc fupple dubitabit klifecunda ponitur ibi
fcientiam co^tingit ejfe plurium
Quseritur primo, an detur fapientia etiam de accidencibus > afHrmandum Cx
fi» iemon-
emnium vna
e(fe.
fcientis circa fiibftantias.
ftantiarum,
SVMMARirM.
iircn princi •
autenf
cens,fikutem vnafcientiafit omnium,Cd\icet fub-
eft 3.huius,t.c.3.
?
fi
,
non manifefium quomtdo contingtt plurium
fupple oportct exifti-
ib/M.-quafi
ytritM qui-
Adhuc vtrum omnium fuhflantiarum aut non ? Si tfuidem enim^non omniumu quattum
,
primum entium, fcientia,quae fnbdit
efiet circa fiibftan-
primaj& perconfeques fapicmia;&ide6
qu6d hdc
efl
Siientia de
fubflantiarum eft circaprimaprincipia, cum fijbftantiafitprimumcns. Patet ergo qu6d remanet
ffiffi^nti» eft
:
f''""'*f'^'^'"t
dubiura,quaeillanimfcientiariunciretfapientia. ^ Vcritas
:
:
Summ^I.
Cap. I.
Vcritas huius quacftioniscft, vt patet cxquarinde, quod fapicntia de2. to huius, t. c. 1 .
Vtritm jm»-
&
&
monftradua cftdeentcinqUannim cns,&defubde accidcntibus,inquantum funt entia: ftantia, XttMfh^ftt» fcientia c^itnifiik- nec ratio ad oppofitum concludit ; quia demonftratiua uc eft de accidendbus:qu6d «iam eft dc fubftanriis, licct diffcrentcr : nam de acdftd alittr. de fubdendbus eft, vt quat demonftrantur ,
&
&
dc quo dcmDnftrantur. Tunc fcquitur
ftantiis, vt
in Phyficu CAufasqudt^
Jitamfciffitiamfonendum
,
netjue enim circa
tjuodcuiiu gratia.-taleenim bonum,hoc autem
in oferaBilihus
exijiit^
& exifitntibus in mo-
frimum mouet^
tUydr hoc
tale
enimfinU^ pri-
mum autem mouens non eH in mobiltbm. Vbi mouetquxftiones magis fideraiione huius fcicnd* (ubftantias
A-^.d* tmpier»titmt
MttMfhrfie» tiraiautfat
,
& circa
Circa quod duo
fcilicct circa
Primo
fpectes, id cft, ideas, autficut fcilicet aliqui pofiierunt
c^bdfpecta tjnidem, eft,
AOuhematica, qux
intermcdia
id cft
&
,
fL'bdit
non futit palam
iiicz
,
fdlicet ex Ubris prxcedentibus
:
de Maihcma-
:
Attanitn iubttationem.
Quarta ihvTotalittr autem duhitabit. Prima crgo
fpe^ ad cauias fubftantiarum
quam ponit ,
qudd Mctaphynon vt fimt fenGbiles , vel mobiles ; qoia hoc modo carmn fpeculatio perrinet ad Philofbphum namralem , fcd conliderat de ds , vt funt fubftandx , & habent radonem ends ; licct prindpaliiis conliderai dc fubflandis feparatis non qua: funt idez, vel Mathemadca m^ia , fcd quz funt morriccs orbium czleftium ; ideo rado ad oppofitum cft
^
^,^^^
,
fica confidcrat^fubflantias fcnfibiles,
^^.
&uM^tTfMk.
fi»*^
/«»-
-^^^* Afi*-
:
phrSem
>
nihilcogit.
SFiiMJRrFM.
inquirit circa quas
drcaquz prindpia,ibi:I>»-
duhitatitnem. Tcrtia ibi
,
quod non drca altcras ; quia fi eft ctrca alteras, cft fupplc dubium drca quas aheras:aut enim erit circa
qualcs
:
lium
fed fupple
\
&
decon-
httahit atttem.
quzftio
eikd.zca.fubjiMit'tas ferfilnUs, autTton
circaalteras fubflanrias : Sc tangit rarionem
qualia principia Ipeculatur.
facil.
fubftantias. ScciBidb
,
fpccialcs
Prima in quanior, iccundum quafmb^MttMniM tuor quatftiones. Secimda ibi TotaUter aiuem ftMfltiitm,
577
Mctaphyficaquidcm
eft,
autem flatim dicetur. Veritas huius quzfUonis
Sednon drcadUfof
f^etudtt.
qoam q<ja:rimus, id
rids
iilapars:
§ljujh»»tt
tia,
fenfibi-
dicens : fed neque (upple vi-
decai ponendam qtufititm fcientiam. id eft , iftam
fdentiam ,qaam quanimus circa di^as coHfatin Phjfficii , id cft , drca qtiatiior gcncra caafanHn, de quibus habetur {ecundo Phyuconnn: tx.i8.& inde , cuius caufam fubdit nec enim cirea tfu«d cuitu gratiay id eft , q]ix naaxime videtur cflc drca caufam finalem , quz cft potiiCma ; tamen pon cft drca illud , quod eft cmus gratia , id eft, drca caufam finalenKquapropter tale enim^d eft, :
Tcnia principalttquacftio , an de Machemacids fcparatis fic hzc fcicntia i A d quam diccndum ex^.huius, non dati
Quano principaHtcr quz-
talia fcparaca.
ritur
cuius fcicntiac cft inquircrc
,
,
dc
&
quibus agic Machcfcs } refpondctuc cx 3.qudd Mctaphyficz. Item quseric de quibus principiis agic hxc fcientia, refpondccur de incrinfecis {Imul, 6C
&
cxccinfecis.
&
puifa finalis,quz efbcuius gratvi cft ijiuddam bo-
nim.-hoc
fcilicet
bonttm exiftit in operabitibm,
&
& boc fcilicet bonum, &
fi-
exifientibiu in motn
>
nis mtttaprimiim
hoc fcilicet e£5cicns tale enim e&finis , quod fcilicct mouet ipfum agens primum autem motunj non eft in mobiltbiu tamen :
:
j
dc immobilibus confiderat ifb
&
fcientia.
Vericas huius quaefHonis cft,qu6d
ifbi fcientia
omnia gencra caufarum , vt didbmi eft quano huius nec rado ad oppofkum cogit: quia confidera
fiti.
:
Al.J.TeJ$:r
§lM*Utirhit tmfhffiem amfidttat
tamfm.
Metaphyfica confiderat caufas, vt quzlibet in fiio genere dat effe circumfcribcndo motum. Licct
cnim caufa agcns non agat quandoque uendo, taracn rado dands
rd >
vt
rado
finis
claratum Deixtde
clle prior eft
di^um eft primo huius. ,
& boni
eft
nifi
mo-
ex natura
Qualiter autem
m
fit rebus immobilibus deterdo huibs, in quadam quzfHone.
Totaliterautem dhbitaMnem hahetfVtrum
quidem circafenfibiles fubHantias esi quafita nunc fcientia , aut non ? circA quds , aut
&
alias ffientm circa alias, aut circajpecies,ant
quidem enim qupd
ntnjitnt^ palam.
^f
quis ipfts ponatfrofter
Mouet fccundam qua^onem de ^^**"®
befy
(§-
tiat tipbUtt.
in aiiis quorumfuntJpeci(s, Dico att^
tem quia LMathematica quidem intermedis jpecierum ponunt (jr fen^tbilium^velut tertid ,
quadaprttter f^cies
,^ qua hac. Tertius att-
tem homo non
nequt equus
efi
:
,
prater ip-
fum, (jrfiiigulares. Si autem iterum non est^ vt dicunt^ circa qualia ponendam negotiari (JMathematicum : non eH enim vtique circa ed qust hic horum enim nuUum esi , quale iJHathematica qusruntfdentiarum. Neque enim circa L^fathematica quafita nunc efi fdentia :feparabile enim ipforum nuUum :fed ;
nequefenfibiliumfubHantiarum,corruftibiles
Moiict aliam quaeftionera quafi inddenter , quiaenimdixit manifefhmi efle , quod non funt fi,2matiut idez feparatz;iae6 mouct quzftionem de Mathc- fepsrMim ff madds, dicens, quod attamen hahet dubitationem uidit vtl » vtrum Mathemarica fint feparata.Et prirao arguit
m
quod non,diccns '.fiaam (fnisponat ideas feparacas
confidcra-
fubftantiarum fenfibiJium, dicens,qu6d
JfojfAv/iM orcMfmhJU»- totaltttr
^fi ejfe
non quemadfnodum in LMathematicisficha-
raca d* cim.
,
quidquidem \
enim.
cum didc
circa Mathematica :Jpecies
ATtamen dubitationem habet
antem vcl adhuc.autcm habct dulhtati*nem,vtrum tjHofita nunc fdtntiajid^^^Q^faScod OpcL tom. IV.
mcdia
,
8c vltra
inier ideas
,
ipfas,{ci\ic€t
hoc Klathcmadca fepa-
&
fubftandas fenfibiles
non fic fc habct , & in aliis quorum funt fpedes,id c&^dexiquemadmadum in MathematicisM eft, quarc magis in Mathemarids ponutur media fcparata,^ in alitslc^ edam
propter ^uid ^uidem
:
1
1
3
habeiic
:
bAbent
Metaph.
Lib. XI.
378 ideas.
Vndc
autem , qmtt ^ui-
fubdit, dico
4ampohunt AdathematicaejUitdam wtermediafen-
&
&
&
velut qu*idcarum , fpetterum, fibiUum, fupple damtertia entia praerfpectes, Scideas, renfibilia particularia,^»* hac funt puta,quia po-
&
n^nt lineam mediam prster hanc lincara fenhbiaddit terttus autem lineara idealem ; lem ,
&
&
:
Non enim
videtur ratio quare
non in
folum in Mathematicis intermedia popantur, vt Platonici dicebant. Sccimdo arguit in iftis
fed
;
oppofitum , dicens '.fiautem non eflita vt dicimt, puta quod non fint Mathematica feparata circA qualiapojfihile efl Mathematicttmnegotiari.Q^nidiceret
fi
quod eft
,
difticile affignare
:
,
linez, vel talescircuH, quales firientix
ticx dicunt
efle
;
&
ideo vt videtur
,
Mathema-
oportet po-
&
quafdam lineas feparanercquofdamcirculos, tas. Vltim6 redit ad quaiftionem principalem, dicens
quod non fblum fupple non eft cirta
,
ftantias
quaftta
quae ponuntur idcz
,
fcd nec efl circa
;
ifta (cientia
,
quod nec
ftantias
M.athemattca : enim pro
,
id
vidctur efte circa fenfibilium fub-
ejuiafuntcorruptibiles.
:
Vcritas huius quaeftioniscft,quat Aida. eft,fciTeritM qutr licct
quod Mathematica nonfunt realiter
fepara-r
fiti.
de fubftantiis fe9 paratis. Nec ratio ta£ta ad oppofitum cogit,qu6d Ntneftfcim- fcilicet non fit dare talcs magnitudines , qualcs a ti» ie M»fcicntia Mathemarica quaeruntur quia eft dare ta,nec de ipfis cft
ifta fcientia,vt
:
aliquas fic in rc fe habentcs circulus tangit
planum
in
vt dicebatur tertio huius
pugnat
fic
,
puu quod
:
aliquis
& fic dc
pundo ,
aliis,
vel faltem eis i^on re-
fehabere,vt in i.Phyft.c.i8.dicitur,&
fumcit hoc ad veram fcientiam habcndam
,
quia
vcra fcientja abflrahit ab cxiftentia. Qjjod autem
quod
shftr»hit»b
additur
fjciftenti».
fenfibilibus,
ifta fcientia
co quod
fiint
non
eft
de fubftanriis
corruptibilcs
iam re-
:
{ponfiim eft quod verum eft,vt funt corruptibiles, fiue
mobiles;tamen fub ratione qua funt fybftan-
tiae,
vel ens,de eis pertinet ad iflam fcicntiam fpe-
culari.
:
& fubie6kum
fuppomt
inejuifitionem faciet
fiones de fophiam ,
fcilicet
tionem de
,
quod
demonftrando paf-
ipfo. Relinquitur ergo propofitam PhiloVeritas
Meiaphyficam facere confidera-
Deinde cum dicit
tae
quaeftionis.
Tunc fequitur illa pars:
ah aliqmbus elementa.Hsc autc emnes inexiflentta ccmpofitisponunt.Magis autem vtique 'videhitur vniuerfa lium oportere efft qutfitam
&
fcientiamiomnis enim
ratio, omnisfcientia, c^ fon extremorum. ^are erunt njtiquefic primorum generum,
vniuerfaltum
,
Vbi mouet quaftiones circa quae principia ne-
t.q.vtl i.
& funt tres.
huiits f»rtu.
gotictur confideratio huius fcientix,
Hac autem fient. Tercia ibi:Adhuc autern fi mdgu, Dicit ergo, quod dubita-
Secunda ponitur ibi
:
bit vtique quis,fi quafitam fcientiam,\A eft, Meta- Hic inquirit phyficam oportet qturere circa principia vocata cire» qu» (^ qu»li» prirtelementa ab aliquihns. Etprim6 tangit rationem cipi» tft ^mad partem ajnrmatiuam ex hoc,fcilicet qu6d omfider»tio Mines ponunt huiufinodi priricipia incxiftetia com- t»phyfif4.
pofito
;
ide6 dicit,qu6d htc <*«/«».fcilicct princi-
pia omnesponuntiriexiflentia,id cft,ititrinfecaco»»pofitis;Sc
ideo oporiet ipfa cognofcere ad cogno-
fcendum
ipfa compofita. Poftea tangit
rarionem
ad oppofitum, dicensyqu6d magis vtique videbir tur hanc ejnafitHiii fcientiam oportere ejfe vniuerfaliumi enim^ro cpia, omnis ratio,& omni* fcientia efl
vniuerfalium,
& non extremorum,fiue exterio-
rum,idcft,panicularium,^«<«rf erit
ifta
vtique fic primoritm generum
fuppfc fcientia Vniuerftlittm :
vocat autcm dimt»x»t
panicularia extrema, quatcnus diuifio VriiuerfaVeritas huius quaifHonis cft,qu6d confiderat
ifta fcientia
tam de principiis communibus
fecis, vt funt fubftantia: feparatae,
qau cuius
ififcientiA duhitare de Mathetnaticorum ma-'
Ntque enim Phyftcie, fropter circa ha-^_
teria.
hentia in
ipjis principium
motus ,
naturalis omne effe negotiu,
quam
y
gen$44
^
nibus cxtrinfecis
quantum
extrin-
quietis
enim inquifitienem fdfiet.
S
de
principia
confiierationem facere.
VM
MA
R
I
r
M.
de quo fcientiae Mathemaconfidcrant, dicens:qu6d totaliter autem
.
:
Item,
& didum cft quod non,
3
.hu-
An gcnera finc magis principia
quamfpecies ? de quo ctiam
lib j,
fcientiae fit inquirere, ticae
mMfrii Ma- dubitabit aliquii cuiui fcientia ihem*ttc9rk.
quae funt principia entis in-
Dux aliac quacftiones proponuntur dc ptihcipiis. Anens&vnum finc
Relinquitur igitur propofitam Philofophiam
Ponit quxfUonem quartam, quae quaerit cuius tUtermmMre
pu-
commu-
fcientia-.circa
ius.
rjltuit. fit
,
illis
efl
dubitare , id
inquirere de materia Aiathematicorum, id
quo confiderant fcienrix Mathcmaticae Joew efl
PhyficA , id eft
,
:
HMcautem vtiquefient ens & vnum ,
eft,
eft,
de'
nec enim
naturalis fcicnrix propter
,
hac enim maxime vtique exijiimahun' tur cotinere entia omnia,cJrmaxime principia videri.
^iaprimanaturdfunt.
Verittu
qiiM
fiti.
criam dc
ens.
rcrum
ipfis
& forma; licct prius dc
tamateria,
Neque etiam in-
tendentis de demonHratione,
hoc ipfum
&
ffiiti»»muit.
lium ad particularia terminatur.
principiis intrinfecis,quaB dicuntur clementa,
Totaliter aatem duhitahit vtique
qm^-
fiti.
Mathematicis, de AL conjfickquo debeant cognofcere. Et haec eft veritas quar- ure. ipfis, fcilicet fcientiis
fub-
dumciTcfedneeiuefenfihiliumfuhflantiarum eft,
quia ipfa fup-
:
ponit dc fubicdo quid^efi ; ideo addit quod ctrca
nunc-
nuUum ipforum efl feparahile, fi;ilicet {ecun-
quia,
fuppenunt
demon- Mrraphyfic» Mathcmaticorunt, oftendtt.
fcilicet
Duhitahit autem vtique quisfi oportet qn<e-
enim horum eflquale ejutrunt Aiathematica fcientiarum , puta quod non fiint tales
fe'enti»
&
,
fcientia
rere qu/thtam fcientiam circa principia vocata
bilibus:;7«//Mm
Suodali» fcientitpr».
ius dubitationis efl fciehti* intendentis de
ftratione
emm
circa Mathematica fenfibiHa,^j<<ey«»/ hic,\n (enfi-
Ver»
& ide6 de ifba dubitatione non
curat. Ittravnnec-etiam amplius confideratio hu-
id cft,
non
vtique fupple negotiatur circa ea qua hic
ftfnrntu.
mottis,& (5f«j>f«,cuiufmodi funt
;
hoc geniu, fcilicet matetiam,
gulares.
quod
omnia naturalia
Platonici ideas appellabant,vtdi(^m eft fcptimo
& prater fupple hominem,& equum fin-
,
fetpfis principium
quae cftipfa fcientia Mathematica
:
cft
tota confideratio naturalis eft circa hahentia in
homo non eflynec tertitu equM prtter ipfumjid eft, per fe hominem, &perfe equum,h.oc enim modo huius
thematicis
fctfc,qu6domne naturale negocium , id
CorruptiSy
Prineipiaimtrinfec»
Vr
c»ntur eU-
ment».
:
Summ^I.
Cap.
€n:m tPfts cointmmuntur relujiia:omnia enim Secundum qu^dautem diffetns,(jt vnum
II.
frincipium generibm , id cft
,
Secundo arguit in contrarium
differentU autem nulla genere
iffa genera
:
farticifat.
Sic nec vticfue videbitur ofortere
,
qiu: cft-,vtnkra
& principia rerum.
efis,&
vnum iint
primo
tangit rationem ad partem affirmatioam,
genera,
dicens,qu6ci hac it«r«»,icilicet ens,
Et
& vnttm fient
&
principia rerum enim vtu^tu iupple genera , pro quia , hac vtupte tnaxttnt extfitmdiiuntHr continere omnia entia,i^donc {cilicet fu* communi:
& maxtme foffunt viderifrincifta:qMia na-
tads,
turaM cft,namraiircryw»r^»M enim pro
quia,
;
iffis
comfptn confequenter
id cft.corrumpuntur,
reli^tta cointerimHtur,
& intcrimantur:»wwTM enim
funt ens,& vnum : auferunmr cnim reliqoa non cconucrfo , crgo nia ip/is corrupus ,
&
primanamraliter
,
cum
confcquenria clTcndi.
ctes cointerimnntur generibitt, id cft, corruptis gc-
MtUflrm^
ncribus, quarcnus intcrempto gcnerc interimitur
8i*ntimfTia-
fpcdcs;idc6^*wr4 magii affitntUntur prtnctfiis: ctfijftqminm mUman itprincipium cnim cft quod cointerimit , id cft, firtuti». <]uod co remoto alia aulcruntur ; ideo gcnera vidcntur magis prindpia. Veritas quacftionis vidctur cflc , qaod gcncra Vtrit/u qtu^ fint magis prindpia quam fpedcs,pro quanto fu».
&
iffafCni genera^neque frincifia. Ponit fecundam qiucftioncm
ipfa gcocra.
(fuia dtttem jfe-
:
.
rentids iffis necejfe fArticifsre ,fifonAt quis
379
qoam
omfiint
ab eis non conuenatur Sccund6 ponit rarionera
Trtmafnm funt eriam prindpia fpcdcnim:propter quod autcm vnumquodquc talc,^: illud magis. Vnde gc- dmfUx. nus,& diiFercntia funt principia fpcdd, & quantum ad cfle, quiaexds coniponituri &quantum
Nec ratio ad
ad cognofci, quia pcr ca dimm'tur. oppofitum cogit, quia fpedes non
immo
compofirior ipfb gcncrc
;
eft
fimplidon
mn* fimfliCtMtfftdt
vndc
licct fit
magisindiuifibilis diuifione fpedfica ,cfttamcn
<J»
icoittTM.
IndimfiyiU
magis diuifibilis diuifione rcfblutoria , nam fefb- CniimifiMf luimr in gcnus , difTcrenriam cx quibus con- dmfUf. ftat. Vlrim6 cpilogat,diccns,fiM qtiidem ergo du-
&
bitatianem^habent
:
hac,&
talis alterafunt^d efl,
hxCjSc alia huiufincKli,quz
modo non dicuntur.
ad oppo(itum,dicens :fecundifm autemtjuod dtfferentiM
cntc
,
necejfe efi farrictfare iffis, CciUcct
fiijuis
fonat iffa
genera
effe
dtfferentta fdrticipat genere fic vtujtte
vik),&
nuBa autem
quia inqium
SVMMiE
fic cfl,
C A
videbitur non oforterefoni iffa-Xc\\iceX
ynum,
& em,genera
jn hoc
,
(ed eft
:
:
attjite
Rario
frincifia.
Proponuntur dubitationcs dc iis,quae in hac fdcntia confiderari dictmtur.
:
panidpat dc cntc
&qacns oon cflenr prindpia,
& vno, & per con-
,
fl
S
gcncra funt prin>
dpia.
,quod v««w , & non funt gencra,vt oftenfiim cft 3. huius,tex. Com. 10. nec pcr confcqucns funt principia , eo modo quo Platonid pofucrunt , vt probatum cft 3 huius Idem 10. huius, t ex. com 6. nec rario ad oppofitum cogit non enim omnc communc habct rarioncm gcncris, & prioris ^fcd vltfa communitatcm plura alia requinmmr , qua: non funt in vno , & hi cnte , vt poteft patcre cx prsdidis. :
:
Dpnde cum didt
t^dhuc autem ft mdgls
enim:genera autem in flura
differentia diuiduptur
:
,
(jr
magis vtique frinci-
^ia
fium videbuntur effefpecies generibiu,
autem cointerimuntur gtneribus Jpecies ,genera frincifiis afimilantur magts
fium enim quod
10. f.vr/i. generm.
:
frincir
^a quidem
cointerimit.
dari talia,! 3 tex 7. bc feq. & 1 7. tex.4 y. Secunda,anpr3Etcrformas fcnfibilcs fin.
gulares , iic poncnda aliqua feparata Sc dicendum nuUam fenflbilem feparatam poni pofrcjbene tamen lubftanciam feparatam,& immatehalem. ;
ADhucvtrumofortet fonialiqaidfrdter
guUria genera
Poftquam Philofbphus
rum
mo acguit qu6d
,
qoac cft
,
vtrom
fpcdes. Et pri-
magis prindpia , dif»gu quiim ccns , quod adhttc autem iUud quod eft ,fimflifpttUsftner.cifti efi magii frincifittm , eo quod efi minits tale, i»fifmtfnn» id cft , minus fimpiex vltma autem eorum qtt* tift». ex genere : id cft , qu6d illa vlrima ad qoae tcrfpcdes
fint
:
minamr
diuifio gcncris, vt fiint f^pccies funt fim-
flicu/ra generihut,<}uatenm Cdlicct non autem
diuidituritt
vtique j^ectes magjfs
vtdfkunfur
vltcrius in alias fpedes :geni4i
flures J>ecies
,
diuidutur
:
fed neutrius
fropter quid
refiimpfit
dubiuriones
tencntcs fe ex parte confiderarionis huius icicnris
quim
autjpecies Junt
horum quajita nunc fcientia , enim imfofibile hoc diclnm eji,
altera.
Ponit terriam quatftionem
Tcxxat.
fingiUaria, aut non :fed horum quajita fcientia.fed^hacinfinita. e^jt vero frdterjin-
igiturdubitationem habent hac^ (jr faliafifnt
principia fim maeis gencra
An
hac fc encia,(ie q.iiibusl 5 arc tex.i. Pri» ma, an pra:ccr iingularia , agac dc aliquiIi>usper fe exiflcntibus & did^um eft non
frincifium qitod
eoquod mmtu tale : vUima autem eorum tjua ex genere fimfliciera genertius, fimflicius
indiuifibilia
FM MA RI r M,
Mouet quseflioDcs circacondderata in
Vcritas huius qu^efHonis cft
ens
.
II.
P.
flat
quod nulla difiTerentia parricipat gcnus; omnino extra eius rarior»em fcd omnis
diffcrcntia
PRIMifi
:
nunc
refiimit illas quac fc tenent ex partc rc-
confideratarum ab
ifta fcicnria.
Circa quod
QmtftitMtt tx fartt rtri tomfidenum-
namttfmmit hit.
dao fadt. Primo mouct dubitationcs quae «fpidunt fubflantiam. Scamd6 mouct dubitarioncs refpiciunt principia. Secunda ibi Adhuc Mutem fiquidem, Prima in duas fecundiim duas Qiufiiot, dubitarioncs. Secxmda ibi : Etenim totaliter. Di- An ifmr dt ergo , quod adhuc aatem fupplcdubitabit ali- fnifi*mti*ft fmrmt»Mfin qmsvtriim freter finguUria ofortet poni altquid, Ifdafiimi fcilicct pcr fc cxifiens aut non. Et prim^ argui-
qU2
tur
qubd
:
fic
;
Mctaphyfica
quia fi non
,
horum^A
tjttafita/aentia
,
id cft,
&
dc fingularibus, fimilitcr quzlibct-alia : fcd hoc cft fupplc impof^ fibiip^«M iriCjfcilicet fingularia funt tnfinita : dc ertt
eft,
li
4
infiuitis
::
4»infinitis
autem non
(pmuU.
ar-
quens ifta fcientia eilet de genetibus , aut (pecie* bus,quod falfum eftjideo rubdit:y^^/7Mr»M/ herumefi ^uijtta nttnc fcientia : propter tjmd enim hoceft impoffibile di^um eft qnia fcUicet nec ge-
tiam feparatam,quam aliorum animalium,«JKf totaliterM eft, generaliter inanimdtorumlQmCi di-
nera,nec fpecies videntur eflc principia, ifta fcientiacirca
huius,text. com.45.
Alkerrtt
eft a fiaguiaribus
^ «-
lit*r inieUi'
&
tjut.
,
feparatum, vr ait Plato, ponens
ccrct
quod non videtur ratio quare
nes
& cquos fcnfibiles,fit homo & equus fcpa-
,
ratus,
magis
quim in aliis
,
fiue fint animata,fiue
inanimata nec fiipple poteft dari altera pars, :
qu6d
praeter
fcilicet
fubftantia fcparata
:
omnia
quia
fenfibilia fit aliqua
ratio ad oppofltum cogit quia flcut iam (aepe di&um eft,modus fciendijvel intelligendi,non .omnino fequitur moclum elliendi , exiftendi multa enim {eorfum intelligimus,' (cimus quae /eorfiim nonexiftunt, Deinde cixsxi dicit
quia tunc ficut
,
Etemm totaliter
dubitationem habet
,
v-
trttm oportet aliquam,exiJHrn tre fuhfiantiam
fefarahilem praterfenfthiles fubftantias tdt qu^ hac
,
aut non ^fed hac
ejfe
circahacfapientiam exiftere.
entia
;
(^
,
(^
Gjuarere^ui-
dem enim videmur atiam ^uandam , df profofitum
eft
hoc nobis
:
dico
autemfcirefi qui-
dem feparabilefecundumfe
,
(jr
numero
^'"^^'^Ti^l*'
homo eft corruptibilis,nc erit hor
mo incorruptibilis, & iimilitcr afinus
Sc leo,
,
&
de aliis,quod videtur eflc extra rationem ide6
fic
:
dicit
quod conftituere
fuhftantias perpetuas
les fubftantiis fenftbilibtts ,
& corruptibiltbtts
vi-
Deinda
cum dicit Si autem npnfeparabile a corporibus quafitum nuncprincipium eft : c^uid vtique aliud quis ponet magis materia ? hac tamen aBu quidem non eH ;potentia autem eft , magif-
j/
que vtique principium principalius hac videhitur ejfefpecies
nullifenjtbiftihilis.
hum
fub-
fcilicet corruptibilibust
detur vtique cadere extra rationabtUa.
H
tjon eSe hIIt
^««w
tun(; fequitur qu6d fub- ^*>»i»»>fe-
fhntiae feparatae perpetuae fint aequales fubfhintiis fenfibilibus
& &
homi-
practer
,
vniuerlalia (ibparatajde^quibuspoffit e(Ie (cientia; :
ipfamM cft,fubftan-
mines,aut equos,ponit aliqHts
fint
vt patct ex 7. circiter,quianihilrealiter
nec
turfUrun-
& tamen
principia verfatur.
Vctitas huius quaeftionis eft
VerittU qUA'
txiftit
qu6d praeter quafdam tantuin , 6c non : cfuid enim magis prtxer ho-
practer quafclam
:
.-
fui.
cet poteftdici
^»»4 «a ^tufunt prMerfi»gulMrU^Ht funt gtnera,Mt ffecies ;& perconfe-
guit ad oppofitum
tb »rtf rtli»-
Secundo
eft fciemia.
:
Metaph.
^Lib.Xf.
380 i»ftut»jitUo
:
:
exiftens.
,
(^forma. Hacautem corru-
^are totaliter non eH perpetua fub-f-
ftantiafeparahiliit& fecundumfe,
Mouet fccundam
quarftioncm.
Circa quod
Siitifi.t.An
duofacjt. Prjm^ proponit quaeftionem,
fufontn4»
ftioi^i?
(3fi^J:
pontri. Secunda ibi
ftbilibtu frA-
ier ttu
I
quac-
fif
&
necefntatem. :
Secundo arguit pro , Adhuc autem fi prtter.
Dicitergo, quod etentm
totaliter habet dubitationem vtrum oportet exiftimare alitfuam fubftan-
tiam ejfefeparabilem praterfubftantias fenfibiles, eas cjut htcfunt : puta prastcr fubftantias par-
&
ticulares,
ceiSria
t
qi;ia fi
nuUa eft praetcr fubftantias icnfiquod fpla fenfibilia fint cntia}&
Arguitad partem affirmatiuam,
lem rationem
per confequens ciim fapicntia fit fcientia de entc,
drca fola fenfibilia^dci Aicix.\fed hac,
itn(i\ii\ize[fe entia,
fcilicct
& circa hxc fapientiam exifte-
quod fupplc non vidctur , quia in ifla fcicntia quacrimas aliquara fubftantiam fcparatam : idc6 Neetjptatem fubdit , qu6d ^uarere quidem videmur , flipple in re :
iiHim
,
j.
ofieadit.
^fta fcicntia ,
aliam quandam fubflanti^m
gff ^gj,^ propofitum .fcilicet
,
& hoc
intcntum : dico autem
rabileperfe cxiftens,
,
eftaliquod/J-t»*-
& nullifenfibilium,id
nullofcnfibili exiftens.
eft,in
Deinde cum dicit
eft aliqt^a alia
pthftantia^prater quas
fenfibilesftth^antiat oportet ponere hanc
^idenim magis prater homines quam
fihtlibus
,
?
ejfe.
aut equos,
aqualefquefen-
^ corruptibilibusfubftantiis perpt-
tuas alteras conftituere^extrarationabtlia videbiinr vtique cadere. Argumrtum iukd ne>f.
&
Arguit ad quacfHonera , prfmA ad partem ncgatiuam. Sccund 6 ad partcm affirmatiuam. Se-
cunda
ibi
:
Siautem non eftfeparabile. Dicit crgo,
qu6d adhuc autem ift
non
erit
ahqua
fi pnter fubftantias fenftbiles
aliqua alia fubftantiajcemanex fupplc
dubium
fratfr qtiales fenfi/ilium oportet poncre hane,
fcili-
Argumitim ^uQiiSe.
aliquod pri-
principium fempiternum : confcquens cft faIfum,ergo,& antecedens. Circa iflam rationern fic procedit : quia prim6 proponit confequcntiam. Sccund6 probat falfitatem confequcntis, ibi : Sed inconueniens, Dicitergo:^? aoneftftparabile
a corporihus , id eft, a fenfibihbus qudfitum , ideft , primum principium, dc
ttunc principium
quo
quaeritiu: quidjit : vtriim fcilicet fit materia, vel forma,ex quibus duobus fubftantiz fcnfibilcs
componuntur
: fi , inquam , fic eft , quid vriqug aliud quisponet magif materiaM cft,qudd vidctur
prima facie quod materia poflct poni principiura magis quiira aliquod aliud , ciim fit primum fubicdkum fcrnper majiens,ficut primi naturales Philofbphi pofuerunt : fcd fupple hoc :
idc6 fubdit
qu6d hactamen ,
non
potcft di-
fcilicet
materia
mneii qnidem aiiu, magis autem edpotentia : & tururfupplenduni cft qu6d cum afhis fit prior namateria non poterit eflc
primum
1
3.& ind?.
principium,/J
magis forma , quae eft a<5us ide6 fubdit : magif^^ quidquc. tjue vtique erit principium principaliits hacM cft, :
qukm materia.videbitur ejftjpecies,& forma fcd nec forma fupplc poteft cSc principium , cum fip j
,
aliorum animalium ponet quis ipfam^
aut totaliter inanimatorum
& imoadit ta^
eft praeterfenfibilia
turaliter potcntia cx $. huius,tex.cora.
i^dhuc autemfipr/tterfenfibilesfuhftanfMf
non
mum
ci
feire, id eft, fcientiamyi^«;W*OT
Si
fubftantia feparata: ergo
biles, fequcretur
erit
:
corruptibilis ideo dicitqudd hac autem , id eft, forma fenfibiljs eft corruptibilis : quare fi fupple fonna fenfibiUs ponatur primum ptincipium , fequitur quod totaliter non eft aliqua fubftantia feparahilis,& fecundumfe exiftens, quod eftconfequens. Deinde cum dicit :
Sed inconueniens:videtur enim^ (^ quaritanquam exiHens
tur fere a gratiofifsimis
quoddamprincifium,(!rfuhftantia talis .^uo-
modo enim erit ordonon exiftentealiquofrincipio perpetuo,& feparahili^(jr
manente
?
Probat
:
;
Summ^ II. 1
cft inconucnicns,qu6(I fcilicct
fiantia pcrpciua fcparata aaS,
Cap.I.
Probat falfitarcm confeqncntis, ScensiCed hoc
€
4]M4tre
:
non
aliqua fiib-
fit
&
enim
vidcntr
fcrc
iflHrtbH4,Cc^cct PhiloCophis gratioj^imut
& authenticis
id cft , famofis
,
tMnqtum
exifieru
&
^MoAcUmpriHcipium, fMbftMtid t*lui fiulicct pcrpttua,& feparat* : cuius rationem fiibdit:^«^ modo enim erit ordo , icilicet entium in vniuerfo,
mn exijttfjte alitjuo prihcipio perpetuo
,
& fcpara-
& permsnente ? quafi dicatqudd non,
bili,
quia
non poflct fcruati , nifi caa(arctur ab aliquo primo principio permanaitc
ordoperpcruitatis
Veritas huius quaeftionis fiimitur cx fcptimo,
VeritM 0M4'
com.4y com. 19. tcx.
yj#.
.
&
& indc, &c cx duodecimo huius, ter. Nam
inde.
praftcr fenfibilia
non
eft
&
ponere aliquas formas ienfibiles firparatas hoc ptobat prima ratio,qua facfla eft cft tamen pone:
:
re aliquas fiibftantias immatcriales
,
(eparatas
,
&
perpcnias,(cilicet Intclligcnrias motrices orbiura
ca:leftium
,
inter quas eft principaliter priiTium
moucns, quod f\c
eft
,
primum rcrum principium
:
&
procedit fccunda rario fada ad quajftioncm.
Tunc fcquitur illa pars
581
hoe enimyiiecax i*iC9rrMeniens,qu6d
dem
principio
firilicet
quzdam non :fi autem
ab co-
alitid tjtd-
dem principium efi corruptibilium , aliud autem perpetuorum , hoc fupple poteft cfle duplidter.
Vno modo quod prindpium pcrpetuum
,
corrupribilium
& pcrpctuorum,
ficut
fit
modo
Aiio
quod principium corrupribilium fit corruptibilc, & Ttrunquc improbar primo primum , diccns fiquidem principtum, fcilicct qaod efi corrupttbi~ :
perpetuMm fimiliter ditbitabtmm : propter enim principio exislente perpetuo , non funt
tutm^fit ijuid
perpetua, fupple ea qua; funt fub prindpiorQuafi diccret quod non videtur. Secundo improbat (ccpndum mcmbrum , dicens cormptibtli autem exifiente, fcilicet
prindpio comipabiliimi,(equi-
quod huim prtncipij fit aliijuod principtttm,
:
huius concfcqucnriz affignatur : quia illud prindpium corruptibilecrit generabile:omnc au.ario
tem gencrabile nabet prindpium
,
& fic
illius
principij crit principium in inhnitutn.
Vcritas huius quaefHonis eft, quspatct ex iz.
& inde, quod prindpium pri-
huius,tcx.com.i5).
mum,& primiun moucns e(l vnum omnium (cd ab eo proccdunt quaedam incorrupribilia, quae fibi funt propinquiora , quacdam corruptibilia, quaf fibi funt «moriora;in quibus gcncrarionis, :
An vnum fit prindpium corrupribiiium & incorrupribilium dc quo i z hu.
ius
&
3. tcxt.
1.
inquicitiuxca opinio-
& Vnum fint principia rc-
ncra qudd cns
ium,an
j[y
fignificanthocaliquid.
Ub.$. ccx.i5.&iib y.cex
Pequo
& corruptionis eft caufa media,putaca:lum,qucKl cft incorruptibile
fiantia
,
^
efi
aliqua fuh~
principium tale fecundum
naturam^quale nunc quarimus^^ hoc vnum^
omnium^^ idem perpetuorum^dr eorruptibi^ lium : dubitationem babet propter quid qui-
4em eodem
principio exi(tente
funt perpetua eorum qut
:
hac qutdem
fitb principio
:
git
dubitamus : propter quid enim non per~
fetuo principio exiffente,df qua fub principio perpetua
:
corruptibili
autem extHente aliud
aliquidprincipiumfit huius,drillius aUerum^
& hoc in infinitum frocedit. ^
^.
Vbimouetqu2ftioncs,quacre(piciunt princi/-<• /• n • \ «^irca quod tna faat. Pximo pomt quas-
GfuMlOU4t iircM^nei-
P*^
fitty-frimh
ftiones
tirc»
ttrum
quAlitMtem,
.
t
ciica
•
prindpiorum qualitatem
,
fcilicet
Tcnio coraparat ea quoad inuicem Cc habeant. Secunda ibi 5» aute^ aUquis rurfus. Tettia ibi Adhuc autem
tatera,(cib'cetqu« funt.
modo
:
:
vtTMm prtnctpta. Dicit ergo , quod adhttc aMtem fi quidem eft, id eft , datp qu^djlr aliqMa fMbjiantia,cr principiMm tale fecundum natMram , <jMale
nunc <]uarimus , habet dubitationem hoc , fcilicct principium vtrum lic vnMm,(p- idem perpetuoruniy tdem omniMm, efi fupplc diibium prepter qutd ^Midem principip exifiente eodtm : hac tjuidem fuat perpetua eorum qut funt fub princtpio thae autem non perpetua; fi
fcd va-
:
VnitmttUitm ejl
frimnm
priruiftMm incorrupribilis, proptcr em»imm, fed
&
prindpiorum intriniecorum:princi-
'uariomodo,'
piacriam lujn proceduntininfinitum,efto eflet qupd corrumpantuTjVt condudit vna rario : quia prindpia intrinicca corrupribiUum, quae ponun-
frtceiunt i»
tur corruptibilia
pcr accidens cx
7.
non comunpantut
,
per
(e
;
Frineipiarti
trtjiaitftm.
(e4
huius texxom.i6.& inde>nec :
per coniequens refbluuntur in aliqua priora,cuia fint firaplicia.
Deinde cum
dicit
Si autem rurfus aUquis putat frincipia
tmmobiUa effe
ens,
(jr
maxime
vnumponat,
primo quidemfinon hic, aUquid, (jrfuh^an^ tiam, vtrunque ipforum fignificat , quomodo eruntfeparabiUa^^ perfe : taUa autem quarimus perpetua , qu^t (^ prima principia. Si vero bacaUquid-f fjrfubHfantia vtrunque ip-
forum fignificat , omnia erunt fubHantis entia^de quibusenim em pradtcatur, dequibvf damautem^f^ vnum jubfiantiam autem effe omnia entiafalfum.
.
•
qualia funt. Secimdo drca printipiorum quidi-
& corrMptthiltMm;c^3i
:
:
hac
dutem nonperpetua, hoc autem inconueniens. Si autem aUudquidem principium efi corru^ pibiltum : aliud autem perpetuorum \fiqui~ dem perpetuum (jr quod corruptibiliumfimifiter
fccundum (iibftantiam
CcamAam^bi ncc ratio ad oppofitum conam ab podcm primo prindpio poteft cfle
riatur
diuerfitatem
ADhiu autemfi quidem
fiti.
&
efFcifhis corrupribilis
2,8.
»7 VeritMt qutr-
fiipplc eft
Mouctquajftionesdrcaquiditatemprindpio...^ .^^ rum. Cifcaquod piafacit. Primo quacntdequi- tMemfriad^ ditate priricipiorum (eciidum opinioncm eonmi, fitrmn <]Maaui ponunt vnum, ens cire prindpia. Sccundo "'• J f; O^ fecundum eos , qui ponunt Mathemarica media. ^j^l^f^ Tcnio fccundum eos , qui ponunt fubftanriam. ' Secunda ibi Si vero lineat. Tcrtia ibi Sxhibet autem. Prinu in duas , fccundum duas rariones, quas addudt ad quarftionem contra eos. Sccunda ibi Adhuc OMterp. Didt crgo , quod ntrfi
&
•
™
:
:
:
fMm
alttjMts
aliquis
& vnum^
ponat principia rentm ens
quaj funt principia
vtrum
maxime imrnohilia
vtrttfKjue
,
quacrere;
iUorMm fignificet hoc alt-
qitid,& fMb/fantiam,a.\xnoii:Ci nonvrrunque tpfo-
;
trJfM
»pi-
:
381
Lib. XI.
rum /igmfic4iMoc
aliquid
D* int*
Cr
Quafi dicetet
& fubftanriani, iqnomo-
&perft , fcilicct cxiftentia? qu6d non eiunt , quia nihil praEter
&
fubftantiam poteft fcorfum exiftere pcr fe , tamcn taliaprima prinpipia qutrimm^x (vaiiper-
petua ,
& pcr fe cxiftcntia :Ji vero vtriutque ipfi"
tttmfignificat hoc aiieiuid}, 8c fubftaBtiam
pxc
qupd omnia
fupple erit accidens : eaim pro quia.,
turde ponfignifi-
vnum autem,
omnibtts.:
,
fequin
&nihil enspradua"
entia erunt fubfiamta
u^ilicet
:
Metaph.
do eruntfeparabUijy ••
:
,
przdicacur
&dicit de quibufdapt ,c]aaxams fun: multa dc fone dubium cft <^ualiter>ynura prafdicaj^f {^j ^Q i^Qf. di^una eft 4..huius, qusftione de fubdit , omnia autem entia e(Ie fubftanVno j tiam falfixm cft, cum fint muka^cidcntia ; ergq vnum, ens non fignificant fubftaoiiain, hoc diquid. Deindf cum dicit
&
diuiditiir induas (c^ e(Tc principia , duas rationes quas adducit contra co.* Secunda ibi Adhucautem quoniodo.DicKat ergo , qu6dy» vere quis ponit prima principia.efle
termedia
cundum
:
lineat,
aut
his
habita
,
id eft
confequenter & ha»
,
bentia :dico Mttem fuperficies,& alia hutufinodi*
Poncbant cnim corpora componi cx bus,
fuperficie-
& fuperficies ex lineis & iineas ex pundis; ,
hac autem non funt fubfiantit Jiparahtles , quafi per ie poftent exifterc;quodprobar, quia funt de-r
Adhuc autem
ei]iones,& diuifiones linearum.
eMtfuhftMH- quibus
rum eorundemfunt
tiav.
(ninus linex
,
corporis : ex
quo infcrt qu6d omnia .h
.
&
&
&
&
termini
puta pundfais
,
linea fiiperficiei
,
ho^
eft tcr-f
& fiipcrficies extftunt
&
fabiedo , nuUum efi feparabilei^ per confequcns non erunc in
aliit
ficut fcilicet accidens. in
;
principia,vt
illi
Placonici pofuerunt.
Notandiun, qiiod pundus eftdiiufib lijiesc , iS
K^dhtic autem frimum principium quod vnum dicentihus-.i^ hocfuhjiantiam : ex vno autem,
& materia numerum generant primo,
xain.
tur. Dicitur
etiam temunus
enim neque qtficquam omnino
quia extremitates
,
ad punda terminantur,& eft diiFerentia interminatiuum j quia ter pundum diuifiuum , lineae
(ftus
adu
in linea
j
fed
pun-
qui diuidit eft fol6m in potentia
;
nifi
poft
terminantis.
Similiter intelligendum ^ft dp
Exquo
&
quo/huiufinodi
fequitur,
corporis.
Ponit fecundan? rationem,dicens, qa6d adhuf autem dicentibus, id eft,ponentibus primumprincipium ipfum quod eft vnum hoc, fcilicet vTmmciTefubfiantiar» , exvno autem , &materia generantnumerumprimo , id eft, vt primum efFe6lum,^ hanc, fcilicet numeri dicunt efiefubfianttam : iftis inquam fic dicentibus quomodo cornpetit qttod dicitur verum ejfe ? Quafi diceret quod iion quod probat ex hoc, quia fi numerus com-
jhematica non funt kparata
&
&
mcn eft impoflibile
vt videtur
idco fubdit:<^«<«-
;
tcrmini
remm non
:
cum
FM
MAR
y
1
quidem enim omnis generatio ejt :funRi atttem nof» eJl,diuifto enimfun6lum. Ponit fecundam rationem,dicens, qu6d adhut q^omodo ofortet exiftimare,id eft,opinari aliquam
qupd non €t\im fint
ratio
Dequiditateprincipiorum reGund^m Machematica. Itcm fe-
aflercntes eifc
& punBi
de quibus \. y art. tex.9. Itera an dar! pofllt fubftantiafeparata. De quibus omnibus adum eft 1. 5 •
vero lineas aut
fuferficies
hU hahita : diea autem
primafonat cfuis frincipiaihac
autem non funt fuhHantiafeparahilei. Decifones autem <^ dittiftones ha quidemfuferf" cierum:h^ autem corforum : funBa autem linearum. Adhitc autem termini eorundem horum, Omnia atttem hocin
aliis exifiunty
dr
fefarabile nuUurh ef.
:
fic
jntellicendo
,
quae fupple iricipit no-
pu»iium enimeft qu^dam
fupplegene-
diuijia
;
ita
quod
PunSa incifiunt efft fint gener*tio-
pundum
noiiitcr efle ne.qtiod tamtn htnt fine generatione fui : exquo fequitur quod punexnminahinon eft de fubflantia lineac,idcra intelligcnlinea; incipit
dum
dum eft
dc vno. Deinde
tuf confe-
cum dicit
quenter.
Exhihet autem duhitationem y& efortet quidemfcientiam ejfe vniuerfalium, (^ talu: fuhftantia autem non vniuerfalium ejfe j magis autem hac aliqutd, ^fefarahile: quarefi circa frincifia eft fcientia , quenMdo ofortet
fecundum QpjjiiQngm eorum qui ponunt Mathpmatica inInquirit de quiditate principiorum
IQ
frincifium exiFtimare fuhjtantiam ejfe ? Inquirit de quiditate principiorum
opiriionem eorum principia.
,
fccundum
qai ponunt fubflantias efle
(Tircaquodduofacit. Primo inquirit
vtriim principia.fint fiabflantia. Secundo vtrum practer primanifubftantiam ibi
i^dhuc autemvtrum
fit
eft
aliqua.
Secunda
aliquod. Dicit ergo,
vtrum fupple qu6d non quia ojnnem qHidcrn fctentiam oportet ejje vmuer-
quod iAathtmatt-
quafi dicerct,
:
quod vnum , & pimquaedam fubftantiac ; quod probacquia ;
eos qui dicunt fubftantias ciTe
principia,
SI
rtrumfrinch
Adhuc quomodo fuhftantiam exiltimare
uiter elVceftgeneratio, id eft,qu6d accipit efle per
M.
Mathtmatir c» ttonfitpt
ofortet vnita (jr fun£li ffuhstantia
ad diuifioncm
cundum
&
dicit
generationem ;pun£ii autem non
S
Ma-
quia dipifiones ,
termini ; nec per confequens eruht principia a rebixs fcparata^vt illi Piatonicidixcnim. Deinde
cmnii qnidem fubfiantut
dicere,vt videtur.
qutnnh,
dp.
fiint
hoc enim neque dicunt , nihil
nec efteisfdcile
littt*
fia.
fuhftantiam cfte vnius,
:
terminatium
ii-
feparantur a rcbus quariim
litatemenim ,&vmtmquodcjue reliquorum numerorum eompofitorum,fdlket ex vno.quomodo opar' tet intMgere vnum ? Quafi diccret qu6d non de fcilicet ipfi Platonici
tji
diuifiuit6,fjy
defuperficie refpedu
t
:
'9
PunHtn
&
eft
nearcfpedufuperficiei,
ponatur ex.vno,{equiti}f quddnumerus fitquoddam vnum : ficut quod componitur exmateria, 8c formaeft materiatum , formatum^quod ta-
%. cpiu. dt
diuidi-
fadam diuiijonem;& tunc iam acquirit rationem
:
^
fi
rum cornpofitorum quomodo vnumyOportet in-
,
nonre-
lignato infra lineam habet dluidi line?
&
pundo
pundlus qui terminat
telligere.de hoc
AI.huiic {ci-
Eft diuifio quideni,quia in
terminus.
t^ hancfubjiantiam dicunt ejfexquomodo contingit quod dicitur verum ejfe : dualitatem tnim O" reliijuorum vnumquem^tie nume-
dicunt,nequefacile ejt dicere,
licet
eft
exhibei autem dubitationem
fubftanriac fint principia.
,
Et^ arguit
faltum.
t. tfin.
de
fubjt»ntiM'
:
:
Summa^ IL {cilicet vniucrfalis
bet fcicnria
ie aliquo vniuerfili determimto
eft
t
:
:
2ualc noneft vniuer/alc
non fit
•principia ejfe
qn^ j
'fi
non
^
&feparalnle, id
cfle
altijutd
pcr
eft>
:
,
cjuomodo oportet exifiinutre/itbiiMittMm
principium
Quafi diccret,non.
?
Veritas huius quzftionis
quzftionum
.
:
patct
ex <juo fequitur qu6d de (libftantiis icientia:^»Mr<:7ypro quiz, faentia eft circa
exiftcns
:
futrum
itaqae qoali-
f*Uitm,& ralis,
de fubic«5h3 fiibftantiam autem de numcro vniucrfalium^ "w^'*
Vttitiu
Cap. I.
,
&
daanim quantum ad
adiarum
quod vnum, &
eft,
ens,
primam & Mathcmarica,quantum adfixundatn non funt rerum principia, nec fiibftantia: , vi po:
teft coUigijCx 7.
j
j.
&
14, libro
huius,tcx.com.i8.
& inde,&: ex
huius ; vbi iftam materiam Philo-
fophus prolixius pcrrradat Quoad tcrriam quacftioncra fi fit fermo dc principiis cxtrinfecis C\c aliqu2 fubftanriz feparats , puca Intelh'genrix :
^ vniutrfrU
funt principia
dufl.
Prmcifium,
omnium entium :
uipple
eft
l^i
dicens
,
,
quod adhue
§luifti»
is
dubitario,t//r«m princtpiajint eadem tn frtndfitritm
fiecte,aut numero, aut
non
:
& arguit ad quacflio-
ncm :fi enim funt eadem numero, om/tia erunt eadem numero, quod eflfalfum. Et cft fupplcnda
ad
inmiftfn
eofnrMtiett»,
latio ad
oppofitum : quia fi non eadem numero, quasrcK caufam diucrfitatis nuraeralis. Veritas huius au«fHom's habctur ex iz.huius, Vtrkai mu^ quia prima principia extrinfcca funt eadem nu- fti. reflat
mero oraniura : quia primum monens cft prindpiom agcns , & vlrimus finis omnium, vnus numcro cxiftens prindpia •iexb intrrnfeca funt di- Prindfia,^ ttrum idtttm uerfa fimpliciter licct fint cadem fecimdum protitat fumt porrionem , & fccimdum vnitatem tranfcendcn- iuo. tcm vniuocam» vt ibidemprolixiu$ dedudtur , & :
;
declaratur.
SVMMA SECVNDA.
vniuerfalia vni-
autcm intrinfcCr frinclfi*- ca in gcnere Subftantia: funt fabftantiac : in aliiJ titmintTimftfimilitcr iri eodcm gcncre cum rc tMfunt vni- Generibus funt principiata , eo tnodo quo ftmt principiara , uerfalitate cau^litatis
prfndpForam ad inuicem
principia
Proponuntur ea qua ad huim fcientia confiderntionempertinent.
&
De quibw itt 4. libra
traliatum
efi,
ijompofita intrinfec^, vt dcclarawra cft 8. huius.
C A
Deinde cum dicit
K^dhuc vtrum tfl diqmd pr/tttr fymlont quodcum aut non[dico tMtem)matcri4m
XI
,
&
,
SVMMARirM.
nare, in
Hoc igttur in
(^forma.
determi-
dtffictle
qmbufdam enimpalam non exiHens
primam
i^.itfnu'
Inquirit vtriim prjcter
^mtmqm-
qyjf gft fubftantia particularis
,
fit
fubftanriaraj
aliqua , diccns,
adhuc autem efifuppU dahitzno, vtritm efi hn*lt»amdt *3"^ '
pr^erfynohn, id eft, prstcr fingulatc,4«^ mn,Sc cxponit quid eft dichim fynolon dico au<jUod cum bac fingulare cnim tem materiam , ttliquod
:
&
pft
\
quoddam matcrlale rc{pe<3:u fpeciei » & comcum hac fcilicctmateriaindiuiduali,quae
pofitum cft
quacdam harcceiras
:
efi
,
& arguit ad quaftioncm: fupplc aliquid praeter (y-
polon compofitum cum nutcria onmia autcra, qua quidemfunt in materia funt corruptibUta 6c :
\
(tutem
efi
fpecies,
eflet
perpemum , quod
cft
falfum
& forma & tunc remanet dubium }
-.Ji.
,
quia
&
Ktn dmtur tUm enim palam tfi
efi
quod jpectes,
id eft,
forma non
exifiens feparabilii,^XA forma domqs,& fimi-
iiter
omnes
fotmx
alis
artificialcs
criam Platonicos, vt didhmi
fecundum
eft 8. buius, dc dice-
Vtritas
qnf
Vcritas huius quarfHonis flantias fenfibiles
ratimi
,
nam
vriiuocum,
i oftcndit omnia vnumcns,&: quod-
4. q.
.
cft illud.
QVoniam auttm
Philofophi fcitntia
tfi
^
inquantum tns vniuerfaliter nonjecundum partem : ens auttm multiplicittr , fir non fecundum vnum dicitnr modum, Siquidtm igituraquiuoctyftcundum commune auttm nihil, non tBfub vnafcitntia non entis
,
Tci.cj.
XX
enim vttumgtmistalium -.fiauttmfecundum aliquid communt y trit vtique fub vnafcitntia.
&
Poftquam Philofbphus recollegit , refumquafdam quaefHones,de quibus fuit h€tat mcrio in 3. libr. nunc rcfumit ea qua: dixcrat dc am-
pflt
quano,& in principio fexquod duo fadt. Prim6 facit quod SermoJtam,
bitu huios icientia in rilibri.
Circia
didum efl. Seamdo comparat hanc fdcnriam Utm(fm»d» ad
ex prsdichs. Secunda ibi
Omnis autem Primo often» dit quod huius fcicnriac eft confiderare de omni ente. Secundo oftendit quod eiuseftconfideraalias
fcientia quarit.
tur etiam in iz.
P^
1.
contraria rcduci ad
cfTc
aliquid,prxieT fynolon,illud vti^neerit
,W,fcilicet forma. in ^tfihM efi fupplc feparabilis, in quihits non,difficile efi terminare : in cjuihuf-
^Ji:^
&
Docct cns
logiacntis.
:
fi tjuidem enim non
tunc nihil
In hoc capitcrcfumitquxfusetradide obiedo huius fcicntiac, ana-
dit 1.4.
de quo Dodor
feparabilisJpecitSfftHa domtts.
ente, vt en«
eft,& de principiis demonftrationls,
hac;fiqmdem enim nonyquit quidem in mateomnia, Si autem efi aliquid^
qutbus efi,(jr in quibu^ non^
I.
Hanc fcientiam confiderare de omni
riA^orrttptibilia
f^ecies vtique erit
P.
,
eft,
quod practer fub-
& fingulares eft aliquid fepa-
pota fubfUnria: immatcriales
,
quac funt
moucntes cjclos;non tamen fifijt feparats fbrmac rerum,fcnfibiles,necidear,velnumerus, vt Platonici putauerunt, vt
iam di6him eft fuprL Deinde
caia didt
Adhuc vtrumprincipiafpecie , aut numero eademfi enim numero,omnia erunt tadtm.
/e prima principia demonftrarionis. Secunda ibi:
^uoniam autem,& ALahematicm^nvaz in duas, Primo oft^dit quod omnia entia reducuntur ad vnum communc. Sccundo quod ifta fcicntia detcrminatde omnibus cntibus fic redu£ris. Sccun
Mouet vnam dubitationem de compararionc
Priraa in duas.
:
e»nfitltrtmdi
:
Prima in duas.
Dtfiert
autem
nihii,
Prim6 proponit intentum. Secund<^
Mttafhiffica in ordint »d oJfMt fdkiof*
:
Lib. XI.
384 cundo Z>f VHttMte ntii in com-
VorMfn rtiuSiortt in ib-
;
Metaph.
Sccunda ibi Fidttur itd-
declarat ipfiim.
:
que. Dicit ergo,qu6ci ^uonianifcientia PhUo/bphi, id eft,Mctiip^yfici,
&
fft
cntu inquantum ens,& hoc
non fecundUmpartem, id ell > (cvnmerfaUter cimdum ratibncm alicuius cntis particularis , fed jGbcunduro raiioncra vniuer(aJcm,quac pft entis in-
fum.
&
quantum
cns. itgrum ens dK^ttnr multtpltctter non dicitur fecundkmvnum modum.-ff qnidem igi-
tur £<juiHoce Jli»c Mrgu-
mentum t^* c»x contr» ntgantes vpiuocatio-
ttmemu.
cft
,
quod
fi
;
ffiCHnduTif
commune autem nihU,
ifta njultiplicieas cilct
id
aequiuocatio,
&
entianon dicerentuj; fecunduri) aliquod comnjunctunc cas inquantum ens non eji, id eft, non caderery«i^ vnafcientia :non enim-taltum,{cilicet
cntiun) efl^t
vnum gentt» comnfune,aA quod rcdu-
cetentur,fi (upple asquiuoce dicereniur,
vnara {cientiam opprtct
clTe
& taraca
ynius generis
Gihie-r
autem efuiaefifa* autem modui inrelttjftis , qu£ attributioncm haiupple , ej} bent ad aliquod vnum:poflea applicat ad propo/itura, diccns , eodem vtique moda ejfe ens dicitur , quia £ipple oraiaa jpntia reducpntur ad ens coraraune aliquo modp etentm pro quia , vnumquodque ipforutp dicitur ei7s,vel tn eo quod eFlpaffio entii inquantum ens, aut hahttui,aut dt^ofitio^ atu motu6:aHt fic dicitur aliquid aliprum taltum: jpam onmia cntiay»c,vel ficjiabentattributionem ad ens (loraraune quod eft ens iiiquaniUm ens. Notandum qu6d,vt oftenfumeft quartp,& 7. huius,fimile non eft fimile omninoiquia iam non ellet firailc , fed omnino idem ; licct ergo fanitas dicatur xquiuocc de vrina, de animsili , quatetiutim fanitatii, puta yrina hoc
iltuumfanitatis , piua potio
&
;
&
animali
Jioc eft vetum,quia qaultiplidtas cntis eft multi-
cluditurjeft
non
qux nqn
tollit
^ft^. huius.
fignificatotum
:
fcd fuppofitQtutri,
vtiiuocationem (ntis, vtoftcnfun^
Deindc ciim
fanitas
jtiu§
&
formaliter
exiftit
tamcn
,
5
:
butionisdefanitare in animali,
fic
&
^oniam autem omnU entU advnum alir
^ commune redu^iiofit ^
quidy
;
taium vnaquaque adprimas
cffntrarie-'
dififerentids (jr
contrarietates reducentur entis tff^e pluralitas,(jr
vnumftuefmiittudo,
& dtfimilitudfr
frima entisfiot differentU :fue aliaaliquaz funt enim hafpeculata, Oftendit qu6domniacontraria rcducimtur ad aliquam primara ,dicens quod ejuoniam omnts entiffit redu^io,lcilicei
reducetur adprimoi dtffetenttoi
,
,
aut habittts , aut
aut aliorum aliquidta-
facit.
Primq
oftendit
quod omnia
cfitia re-
dueuntur ad vnuni commune. Sccund^ qftendit idcna dc ortnibus contrariis. Secunda ibi : QuoP»elar»t niam autem omnii entis. Dicit ergo,qu6d vidnur ei dixit Vtique fupple ipfum cns dici di^o modo fcilicet deleduaione vtdicatur fecundum aliquod comraune ^ftwM*;^ modum a/injiU dicuntur medicatiuum, &faluhre:.
etenim pto quia
,
^licitcr dicitur,c6
dy cnttTM'
& contrarie-
differtntiitri
reduSit ftdvnamfri'
fit
tates entii:ftHe fupple illa contrarictas Cnplurali-
&
dtjjimtlittido :qu* tM,&vnum,fiuefimiUtudoy /««tfHppIe differenti* entis : fiue aUquaaUtfint: enim pro quia hx fpecHlatafunt a fcientia fupplc,
qu«e fpeculatur ens inquantura ens.
Declarat intltum quod prppofiiit. Girca quod
duo
Sicut entium ftc
ad ens inquantura ens,vna- rtMTUmenfte-
tis
liumftydtcitur vnumquodque ifforum ens,
»4
attri-
(fuaque contrarietatum, fupplc diffeientiarum en-
difpofiio^ aut mottts
*«}'
i
ens perfedrius a.ccidente> Deinde cura dicit;
,
^tttiribu-
& in vrina
idem autem modttitS' in reliquis. Eodem itaque modoy c^ trts omne dicttur eoenimquoi ,
iJlfi*^^ tur.
prp tanto, quia ficut^r
quendam ordinem
nifcatiuumfa nitatiSy hocaut ?, quiafa^iuum:
entis inquantufft ens pafic
medtca-
& in vtroque formaliter in-
firaile
nitas dicitur iecundijm
quemadfalubrey etemm ho-'
tem fecundum vnumcjuemque modorum ,to quod hxc quidem admedicatiuam Ccienttam redttcitur alitjualiter , hdc autem adfanitdtem h^cauterH altter ad idem^aut vnumquodque , medicatiuuf enim fermo cultellufque dicitttr y eo quod hic quidem a medicattua fcientia fit , hic autem hutcvtilisft ,ftmiliter auteT»^(jrfaUlfre hocquidementm, quiafig-
tione entium
vrina,ficut in
iji
&
^'**'?'' "^*'
,
fttm vmtmcjuodtjue muLtipliciter ; dicitur aU'
.t-3-
non
taraen ens vcre dicitur vniuoct de fub-
flantia,& accidente
tia cft
fuodum medicattuum.,
;
^^ Aliter ent
fns dc fiibflanti^ ^accidente, quatenus fubflan-
dicit
Vtdetur itaqtte d't6i$modo dici
i/iem
&
£ti ijf autem ruppie thultiplicitas cntis eft fupple fecundum altifuod commune : erit vtiqueM eft,caiiCtfub fcientM>v^\xm fupple cns- inquantum ens,
tiplicita?
:
vnuraquodque iflorum multiqu6d hoc quidcm,id cft,medi-
catiuum alitct rcducitur ad.fcicntiam medicatiuam hoc autcm,id cft,falubrc, reducitur fupplc
Notandumqu6d,vt tadum^eft rentis (Sbc
,
,
fiue paffiones cntis
4. huius,difFe-
qucedam
fiuit difiun-
puta conringens velncceflarium
,
caufa vel
Tafsienwiif
tntu,»Ut vi» nitt, alfd
diJiunStt.
caufatura, vniun vel plura:qu£Bdara
aurem hon,(Sc
ergo omnia cnria babent quendam ordi-
iicut
nera attributionis ad aliquod vnum primura, puta ad ens inquantura ens,vt fic pofTHit cadere fub coniiderarionera vnjus fcienriasjfic fcrenti^c difiundbe
aliquam
que
,
&
& oranes dif-
contrariae rcducuntur
ad
vnam primara contrarietatcm, quzcun-
fit illa
propter eandcna rationera.
Dcindo
cum dicit
:
{dcundtmi vnumtjuemtjtte modorum^itet ad 4nitatcm, hoc autcm aliter ad idcni , zmvnumqHodquey id eft, fccundura qu6d hoc fic rcfertur ad fanitatcm,ho<; autcm, idcft,illud alitcr
;
taraen ali'
quod tdem efi ad quod vnum(\uod(]tu diuerfimode reducitur : qupd exponit primo de mcdicatiuo, diceps^ c^\ib^/nedtcatiuui etiam divitur ftrmo , etiam culteUus ,eo cjuod hic quidem, fcilicct ferraq
&
fit
afcientia medtcati^a
tcllus
po quod
:
hic autern
cft vtilis huic,id
Biffert autem nihil entis reduSfionem ad
ensyaut
efialiud.,conuertitur quidem
aliqualiter etiar» ens
Oftendit quid facit
cft,cidcm fcicntiat
drca
mcdicatiuas, ficutinfbrumcntum.
SecundQ expo-
;
ij
vnum entm ens
vnum.
cft illud
enria reducuntur. Circa
fcihcet cul-
,
ad vnumfieri-.etenimft non idem fed
vnunj ad quod orania
quod duo
fadt. Prim6 i.ntwm rt^ quod didlum eft. $ccund6 remouet dubium '*'*"' '^** dicba.
Secunda hi-.Qttoniam autem funt
*t^^J'
nit illud de falubti, dicens yqaddjmiliter OHtetn,
amtraria. J)idt eigo,qCi6d nihU differt reduaio^^nfi^. nem entit fiiri ad ens , aut ad vnum : etenim pro
^faluhre hoc qutdem dicitur , q^ia
quia
efi figtifica-
:
/ fupple
ens
,
& vnum non fimc idemfed aUttd
:
Summ^ diud , fupple
fbrmalirer
,
Ucct Cmt ideni realiter,
cx 4. haiusirdtmtn coniurtttur ejuidim j>*tdtmitMi* €Mtis%
^.^
fT " V*
^^^
quod
ijj
fint
idem
efi
vnum
Ucet
flnt
:
& dicit altijudtter
idem realiteritamcn ibrmaliter non func
idem : ratione ergo huius idcntitaris & conuercibilitaris nihil refcrt redudionem entium fieri ad cnsjvel ad vnum. Dcindc cum dicit
^ufiniam autem funt antraria fimnia «ittfdem
autem
,
Hanc
C
^
:
,
f^ vnittifaentid (pecuUri : dicitur
'vnumcjuodcjite ifforum fecundMm fri'
Et vtique quadam duhitahitaliquu quomodo dicuntur fecundum priuationem,quorum efi intermedium aliquid, quem^
ttationem,
admodum iufiij^ iniujti. Circa omnia vtique taliapriuationem ofortetfoni , non totius ra~ t
futa ft eft iuHtu fe-
cundum habitttm quendam
obedtens legibits:
nonfemferinittjlus eritytotafriuatus ratiene,
tunc ferfuaderi autem legihus defciens in ali^ quo. Et fecundum hacfriuatio inefi
dem S^MTt
etit-
fTMrierivn* Mfesfli»*.
atttemmt>do,dri»
ifft ,
eo^
aliis.
dubium
H.eraouet qiioddam
I Vli,
circa dicla
:
quia
cnim dixerat quod omnia contraria , perunent ad
rcientiam confidcrarc omnia
cncia,vc reducuntur vtfic,
quod
ad vnum,fcu ad cns,
oftendic indudiuc infcrcns
, omnc ens quancumuis mulriplcx, fecundum vnum aliquod commune.
indc dici
QVemadmodum
autem Mathematicus eaquaex abUtione Theoriamfacircumtotlens enim , omnia jenfihiliaj^e' circa
tit,
cuiatttr,futajeuitatem, (jrgrauitatem^^ duritatem^(jr contrartum,adhuc autem caltdita-
tem
,
& frigiditatem, df aliasfenfthiles con-
Sotkm autem derelinquit quanti/y , horum quidem ad vnum , horum adduo , horum vero adtria , (^fafiones horum inquantum quantafunt , (^ continua^ dr non fecundumaliud altquidjffeculatur, (jr horum quidem eas, qua adinuicemfefriones trartetates.
continuum
(jr
tionis fedvlttmaj^eciei
R
385
emm pro
& cconuerlo ens quia ens & vhHm a
:
FM M A
S
vnum cum
conueriibiiiter
II-
•
Cap. I.
II.
conftderat (^ in his exi/ientia
,
horum autem
commenfurationes , dr incommenfurationes,
horum verorationts. Sed tantum vnam eandcm fonimus fcientiam Geometriam
dem modofe habet^^ ctrca
, ^
(^ ee-
ens.
conjiderattonem vniut fiientia:cmas rario.eil:
i6
quia vnum ^ontrarium
,
Oftcndit quod
hahet rationem priuatio-
qux cognofotur per habitum ideo cft duefumotUom bium quomodo contraria , qua: habent , medium
nibus enribus
ni» tontrMri*
tria fadt.
nis
ft hiAtttt, vt frimtti» , ir
h»bitm cim
aliqM
fint
tnedtMt» dtelsrat.
,
dicunturfecunditm priuationem
,
cum
priuario,&
lcilicct circa proprium fubicAumicuius rario cft: quia contrarium includcns priuarionern ifto mo-
priuat toialitcr totam rationcm habitus,
bedit':
fi
dicit
medium inier
ipfa,lcilicct
qui in
& in aliquo non obedit, Et hoc cft,
quAd quoniam autem
contraria funt
vniui,dr eiufdemfcientia/fecMlari
:
dicitur autem
vnumquodtjue ipforum , kilicct contrariorum fecttndum pTiHationem,& idei vtique dubitabit ali-
quomodo qutdam contraria diCHntur fecunditm friuattonem ; iUa fcilicct ^Horum ejl aliquod intermedium quemadmoium iuhi ,& imufli. Ef quii
fubdit folutionem, diccns ,qu6d circaomnia itaquetalia priuationemoportet bpponi non totins ra-
ALtonc.
,
id eft
,
:
niam autem ens Dicit crgo,qurd quemadmodum Afathematiciufacit Theoriam^d eft,confiderario-
enim,id c(i,circum!J:vihcns,omniafenJibtlia,fpecH-.
aliquo obedif
tionis
often-
ver6 accipcrctur contrarium proprium,
legibiti,mru:'<:ih
quod
,
dens quod non altcrius quam Mctaphyficat. Tc^ri6 infcrt cx 6idd% conclufionem intcntam. ScCimda ibi Huic enim accidentia. Terria ihi: ^uo-
nem,ctrca ea qux ex ablatione,id eft,qus funt abftra(5b a mom,& a matcria CendhiMycircumtollens
&
dnfU-
qu6d vm'us
qua: ad ens rcdu-
o^-
prDutcontrarietas dicit maximam , pcrfcdam diftanriam , vt dicatur imHJtM qui in nuJlo obedtt
dttr.
omnia
fcilicct ipfius habitus ; Ccd^vltima fpeciei, pcrfedionis eius ,puta fiefl iuftM fecun-
dum hahitum quendam obediens legtbut , non fem-
&
tes :foliem
autem quanttim,
& continuum derelin-
^«*/,fupple in fua confideratione
horum quidem, vnum, id cft, (ecundum vnam dimenfioncm , vt linca horHmautem S^utdraMMadduo .,puta. Cu\^ci£cics horum autfm ad tria , iiter etnfidt-
fiue
fit
:
fupple conx\n\i\xm,ad
:
:
puta corpus
:
& horumpajfio& continua & non
iterum fpcculatur
nes inquantum funt ejuavta
fuundkm aliquod aliud
,
,
id cft,
,
,
gibiu defictens in aliquo, fibi priuatio
,
id eft
,
,
obcdirc
&
le-
fecunditm hoc inefl habct rarioncm priuarionis
rcfpe
dem autem modo
,
efl ,
fdlicctcontrariis.
cum Sctti Ofer. tom.
habims
&
in alits
Dcindc
dicit:
IK,
&
:
,
eo-
TMt
Mtta-
fhyfieMt.
Vtde Emeli.
non pcr accidens, dem M
c.
^
quia non confiderat pafliones corporis lo.eUiiiemofccundum quod corpus eft ferreum , vel ho- rnm. firilicet
neum
inquanmm quanmm ', vcl hmilitereft de Unea, fupcrficie,& itcrum confiderat horum quidem eat , aua ;
fed prxcise
continuum
:
aliis
id cft
trtiiUtMit
trariumXciMcct mollitiem,i«
funt ad inutceni pofittones , puta confidcrando figuras itcrum in his e:ciftentia , id cft , acddcn-
dicA ferfuaderi ,
fonftderare mttTibtau, (ji
lerminM mi-
Machcmatica,^«M,circum{cri- etrum. hens,graHitatan,& leHitatem,duritiem,& eim co~
habims
fed
§tui)i vuiut
faentit.fit
latur, ipfa firilicct
fefiniHflm erit totafriuatui r4/jffw<,(cilicct ipfius ;
17
Circa quod
cuntur. Sccundo inquirit cuius fcicndac
.'
Iniufliu Kci-
ens inquantum ens.
Prinio oftcndit pcr fimilc
hocautem remoue.t intcndens ,qu6d contraria prout reducuntur ad priuatiua , fimt immddiara
non qui in nullo obcdit , fed qui in aliquo non
fititr
omvnum com-
determinat dc
fcicnria: eft confidcrare
(cdperfcdioncm illius , vtfiiujfm dicatur quia ferfeBe obedit legibm iniuftus priuariuc dicctur,
fUx.
muncquod eft
ifta fcientia
rcduftis ad aliquod
habitus fint immediata circa fiibiednra aptum:
do , non
triuAti» du'
fic
;
:
:
tia
,
&
etiam horum commenfttrationes
commenfttrationes
&
,
& in-
horum rat iones ,id cft, proporriones :fed tamen omniumpradiElorHm ^L ram.,.,. ponimm vnam, eandemfcientiam, fcilicet Geometricam,<\ax conCidcT^t de omnibus fiipradidbi. Er fubdit,qu6d eodemodofe habet ctrea ens, (juod ,
iterttm
&
fcilicet
aliquavnafcicnriaconfiderat de cntc,
Kk
& dc
,
:
de omnibus
quz
turDcindc ciim Jffttic
i.%
Metaph.
Lib. XI.
386
enim
adjens
reducunmr,& attribuun-
inejuantum
accidetitia
^ tontratietates alteritu fcientid
iffitti
quam
ens,
eji
farticipaftt
relinquitur Philofofhum
inquantum entia
funtycjfe circa di£ia (^(culatiuum. fit
^
eittt ttcci
quam Mcta-
ad Philofophiam ad DialeSiicamyde quibus magis
h3.t,quia hitc non pertinent neque
^m
qu6d naturdi, quidctri nonCnopXe, pertinet i.onfidera/^e entia , inquantum yidetur ; ideo dicit
,
entia,led (n^^Xefiquis difiribuet Theoriam, ideft,
&
funt accidentium,id eft,con/ideraqt accidentia entibus,non inquantum entia,vt fiint fecundae iptentiones:nec fupple (peculantur circa ipfum ens,inquantum ens ediquare relinquitur Philofophum^d eftjMetaphyficum ejfefpeculatiuum circa di£ia,ingr«4/:/«,(iipple (unt accidentia entis,
inquantu
ens,
Notandum,qu6dPhilofophia naturalis;& Dia-
Al.fiue.
ledtica
cum Sophiftica Videntur
^ftc fcientiae
ma-
nes feientit,
xime communcs , natuialis quidem Phiiofbphia, quatenus fecundum antiquos naturales non erat aliquod ens nifi (enfibile:fic cnim PhiIo(bphianaturalis eiTet de omni ente ; vnde 6. huius,t.c.3.di-
infr» Ateta-
<3:um
»tque Sfphi-
ftic»pmun-
turcommu-
fiiyficam.
rum,& differentiiigenere. Tunc
eft,
/ibilia,
ca
,
quod
fi
non
eflcnt aliqua entiarjifi (en-
Phyfica eflfet prima phiio(bphia, Dii\e€d-
& Sophiftica (quatenus confiderant quafclam
fecundas intentiones
,
qua:
omni
enti pofTunt ap-
plicari)dicuntur etiam (cientiaecommunes;fi ergo
A R
V
I
illa parsf
M.
Hancfcientiam cxtcndcre cipia dcmonftrationis ;
fe
ad priQr
qubd ciiain indu-
£biue oflcndituj:.
Mathematicus vtitur communibus ,proprie dr horum princir
piaertt vtique fpeculari prmje Philojophia:
riafacit Theoriam^pnta circa lineas,aut los
,
aut Humerps
,
vnum, aut duo,
que, aut
:
igitur ad iftas
non
multominus pertinet ad aliquam aliam (cientiam quod ad primam Philofophiam perriiieat confiderare de prsdidlis. Deinde cum dicit particularcmj relinquitur ergo
autem ens omne fecundum v-
num aliquidy (^ commune dicttur multiplici' ter dicium^
(^ contraria eodern modo : adpri-
mas enim contrarietates,<^
dtfierentias entis
reducutur, Taliaautempojfuntfuh vnafcientia effejijfoluetur vtique.quafecundumprincipia dtibitatio
dida. Dico autem in qua du-
bitatumeji quomodo erit multorum,
nntium genere vna
^
diffe-
aliqua fcientia.
Infcrt ex pracdiftis intentam conclufioncm,dicpns,qu6d quoniam omne ens di£lum,multiplicit(r
dicitur ftcundutn
vmtm oliqHod commune
,
& ea-
tria.
Philofophi4
horitm vnicuique aliquid accidit non intendi: circa ens
autem inquantum ens talium Vr
numy quod fpeculatur. Vbi poftquam Philofophus oftendit,qu6d ifta ad omne cns nunc oftendit quod extendit fe ad prima principia demonftrationis. Circa quod duo facit. Primo oftendit gpneraliter qu6d iftius fcientix eft huiufmodi prin-
fcicntia extendit fc
•
pnmo prmapio •
cipiuiTi
•
.^
:
cipia (peculari.,Secund6 fpecialiter determinat * ^ I n rt •
demonftranonis
1
,
:
'J* confidertr-
de ^'f^^^y•
quod eft pnn-
omnium fimpliciter. Secunda ibi
Metaplyfu^
riPtademon-
ftf^ft^u,
Sfi au-
tem auoddamin entibus. Prima in duas fecundum qu6d duphci modo oftendit propofitum. Prim6 per confiderationem in fcientia Mathematica. Secundo per confiderationem in fcicntia naturali, jbi
3 fcientiis
:
Eodcm autem modo. In prima
parte
Qliscunque comrnunia particularibus folum particulariter fu-. :
muntur,pertinent ad confiderationem huius (cieria:
communiter
ma .principia
,
& generaliter accepta
:
fed pri-
demonftrationis funt ,huiufmodi,
Minorem declarat in firientiis Mathe- M^hen maticis dicens,qu6d quoniam autem Mathematt- c» confidera ergo,&c. ctii
^oniam
aut
autem de hu,qua. in parte quidem inquantum
Secunda
iftis
angu-
quantorum,non inquantum autem entia \fed inquantum continuum ipforum vnumquodr
intendit talfem rationem
ipeftat confidcrare de praediclis, vt oftenfum eft,
in
aut reliquorum aliquid
aliqua (cientia debe^t confiderare de prasdiftis,
fi
ejl
omnibus quantis. Mathematfca autem idfumes circa aliquam partem conuenientis mate^
qua* competunt cnti inquantum ens,maxime vi-
detar,qu6d compcteret
19
MM
y
S
icquitur
relinquunturaqualta,commune quidem
ens,non eft alteritu /cientix JpecUlari
Philofophia, id eft,Mctaphyfica::quod pro-
&
Uittieiiict.
id eft,
n.Dico autem in qua du~
quantum e^
auantum ttt- coiiliderationcm magis inquantum, fciHcet entia, Itflia. I» motu participant:Dtale£Hca autem, Sophifiica
tJMttralui
qu* diila efi fecunditmprineipia,
quodenim ab aqualibus.aqualibus ablatis qu£
Mtt»- naturalem neque
''«^** »"/•»»*
diffoluitur vtique
phyfic£e>dicens,qu6d huic enim, (cilicet enzi^cidentia inquantum tfi ens, contrarietates eitu in-
quam
denti» in-
,
QVoniam autem
&
fhyfici eft ct
fic ell
ciduficninp intent»m e»
bitatum efi,quomodo ertt aliqua vnafcientia muUo-
huiufrnodi confide-
rare, oilendens quodnuliiusalterius
fiderare ens
quia inquam
:
iuxta principium huius
;
Al. Je quo.
eft
duhitatio,
auiem inquantum motu
Inquirit cuius fcientiac
fnm
inquuntum ens : non
Theoriam vticfue quis diFiribuet. DialeSfica enim entia , dr Sephijiica funt accidentium quibtts entibttt j non autem inquantum entia, pec circa ens iffum inquantumens eji quare
Soliut
: quia fiipple w»»»4 reducun^ turadprimas contrarietates , difereniias entis: talia OHtem pojfunt ejfefub vna fctentia, vt often-
Philojiaphidjpeculari.
Naturali qttidem enim non inquantum entia: tnagis
dtm modo contraria
&
dicit:
vtitur communibus, (cilicet principiis,/?ro^V, prtncipia de-
(ecundum quandam appropriationem , vt id eft, , ideo horum principia huiufmodi principia in fua communitateacccpta, erit vtique prim£ Philofophta fpeculari : quod dcclarat per exempla hoc enim principium , quod id eft
,
exigitfua materia
,
:
efi.fi
ab aqualibns
turfunt xqualia
,
demas , qus, relinquunquidem commune in omnibns
quantii in quibus, fcilicet aeqaale,
& inajquale rc-
Mathtmatica autem fcientia afjumeni, fupple ifta principia comunfa facit Tneorta,id eft, propriam confidcrationem circa aliquam partem cofuenientis materit,non enim cft aliqua vna (cietia Mathematica qua: confiderat ea, qua: compctuntquantilati tnquantu quantitas eft hoc enirn ppritur
:
:
pcrtinet
^*"^^^,*^'*""
ter:Met»phrfic» vero
v-
»tuff*iittr.
:
:
Summ^ II.
Cap.
ad Metaphyficam : fed fdentix Mathenuticx,quac funr plures, fpcculantur fcorfum ca, quas competunt huic.vcl illi quantitati, vt Arith-
fcrrirtct
mctica ca , qoac conucniilnt numcro
{him prindpium
applicat
;
& idc6 di-
tantum ad numcros,
Gcoractria vcr6 fpeculatur ca , qu« conucniuiit magnitudini ; ideo diAum principium applicat ad magnitudincs : hoc cft quod fubdit Philofophus quod Mathcmatica ieicntia fadt Theoriam , puta cirea linedu , vel trianguUs^ut numtras , MMt alujucd reliijuorum quAntorum : non *u-
&
tem, fupple Mathematica confiderat prxdi
^uantum funt entia : fed inquantum vnum^ttod^ue ipforum eft continuttm Mut vnum , id eft , (cr cundiim vnam dimcnfionem,vt linea aut duo,vt fuperficics:4«r tKia , vtcorpus ; Philofophia auran,id cft, Mctaphyiica non intendit qut in parte
387
11.
nium principium idem de eodcm non ,
,
poflc ncgari, &:affirmari:doccc conditio-
ncs primi principij, fusc difpucans concra , dc quo lace 15.vidcD0d.ibiq
ncganccs
illud
CCX.8.&:
ESt autem quoddam non pium., circa (juod
di(5lum
4.
, 1.
5.
in entthtn princi- ^P*
*•
efi mentiri-.contra-
^5
rtum autem necejjarium femper facere dico autem verum dicere^ puta quod non contingit
j^
\
3
*
idem Jecundum^'num , (^ idem tempus effcy non ejfe,(^ alia ipfs oppojita hoc modo.
&
:
^uidem, id eft,de enribus particularibus, mt^um»vnicuiijue eorum dlufuid accidit yfed /ftecuU-
tum
tur vnumtpiodijue tMliumyCdlicet continuum circa €fu inquMfttum ens. Dcinde curo didt
"Eodem AUtemhahet >«
modt,^ circa natura-
Poftquam Philo(bphus
oftcndit
,
qnod confi-
dcrario huius (cientiac cxtcndit (c ad prima prin-
dpiademonftrationis
:
nnnc
(pecialitcr oftendit,
primum principium dcmon- Strmodtpri(Irationis, quod intcr alia cft primum fimpliciter: 'nl^^t'* nam ficut omnia cnria rcducuntur ad vnum , ita omnia principia ad vnum primum principium. Circa quod duo fadt. Primo circa hoc prin-
qu6d
(c
extcndit ad
Umfcientiam Mathematic} naturalu enim
cipiura pracmittit vcritatem.
dccidentia^C^ princifiaJpecuUtur entium^in-
falfitatem.
^uantum mota,(^ non inejuantum entia.Primam autemfcienttam diximtu horum e(fefe-
duas (ecundum quod duo didt dc prindpio pri-
:
cunditm quod entiafubieifa funt^fed non alterum aliquid ; fropter quodydr hanc^fjr Ma-
thematicam feientiam partef fapientidt
ejfe
ponendum. Oftcndit idcm exconfidcratione Philofbphiae natutalis/liccns, qu6d eodem modo,(c habet circa rtaturalem fcientiam Afathematicc fcicnria
,
id cft
,
Mathcmadca;quia fdentia naturalis
culatur accidentia
&
liajed non fecunditm ^uodalttjuid aiterum^deik,
iccundum quod fubiiduntur,vel fupponuntur cfCe entia, & tantum fccundum illam rarionem , ex quo infeiXipropter tjuod hancScAicex {denriam naturalem , Mathentaticam fcientiam ponen-
&
Q
,
eft
,
quia fundantur in termim"s
&
communibus omnibus cntibus , vt fiint cns , non CBs;totum,& pars;aquale, & ina:qualc;idem Sc diuerfum quia igitur ifta communia funt dc :
confideraripne huius fdentis;crgo ^c hujufmodi principia , qux ex talibus terminis coramunibus
componuntiir
,
nusdidtur primiim ,quatenus termini eius funt cns , non ens , quac prima impredionc iraprimuntur in intclledu ; &c ideo de ipfo Metaphyfi-
vt patct induccndo pet fingula
SVMMiE SECVNDiE C
: de ifto crgo principio dicitPhilofophus,qu6dr/?4»fmw7 entibu» quoddam principium circa cjuod non eft, id cft, contin-
A
j.
:
dico
drca ipfum,puta illud principiura cft, ^uod non contingit idem ejfe , nonejfefecundum idem,&ftmul,Gr alia, qus apponuntur .Elench. vt dictum eft 4.huius,cap.3. iinpoffibilceft enim, quod aliquis opinetur mente iftud prindpium fCT-f,(cilicct
&
1
e(Ie
,
alioquin opinaretur contradicloria pcr confequens habcrct fimu\ ,
eflefimul vera
&
contrarias opiniones
,
vt oftcnfum eft 4. huius.
Dcindc ctun didt
Et de talihm fimpliciter tjuidem non
efi
demonliratiOyadhuc autem efi\non enim efiex
Ji
credibiliori principio hoc ipfo facere fyUogif-
mum., oportet autem,fiquidem
erit fimplititer
demonfirare. Ppnit fccundum didhun , vel notandum, quod primura principium cft indemonftrabilcfimphdtcr, dicens ^c^noddetalibm , id eft , de
prxdido primo principio
eft
II.
drca priraum prindpium non conringit illi, qufoppo-
falfiim diccrcredareuUntut
demonftratio fimplicittr ,
quod
MM
AR
I
ScotiOper.tom, IV.
&
confimilibus non ALadhuiic.
aufem adhuc , id
Quia autcm
hunc ,
fci-
vt patet ex quarto huius. eius non poflet eflc dcmonftrario ,
fimplicitcr oftendit per xalem rationcm
,
qui^
detfaon(b:ario fimplidtcr cft (yllo^ifmus
proccdcns cx-norioribus , fed nihil eft notius ifto prindpio ergo, kc. Idco didt , qu6d non eft, id
r M.
Hanc fcicnciam confidcrarc
,
: eft
poteft eflc d^monftrario ad
ad horaincm
omnis
fitum luftincbant.
r
a^tem faataem verum di-
git mentiri, fupplc menteicontrariorum
cerefemper eft necejfarium
licet
s
^ cmimt.
(cilicet
principia huius.
QsM
primitmfrim apiitm quod,
&
falfum
&
(cientiac
Secundo cxcludit Prima in
Ad dtcentem.
mo. Primum cft,quodcft infallibile, & non contingit mcntiri,& cft fcmpcr verum dicere. Sccundum eft , quod eft indcmoiiftrabile. Sccunda ibi: Et de talihus. lUud autcm primum principium cft , quod impo(fibile eft idem fimul e(Ie , & non efle,vt patet*ex 4. hUius, t.c.8. & indcquod eate-
Mctaphyficac,
co (cilicet modo quo fdentia particularis poteft did largo modo elle pars vniuerfalis fcicntia: , conimunis. Rario autcm huius,qu6d (dlicet prindpia communia pcrrincnt ad confidcrarioncrn huius
:
cus prindpaliterintendit
fpe-
, 0" principia entium inquannon inquantum funt entia. Pri-
efl ejfe partes fapientia, id eft,
ibi
ficut
tumfuntmota, mam autemfcitntiamM eftjvlctaphyficam , dfcimtu ejfe horum.id cft, dc his, qu« funt entiafubie-
dttm
Sccunda
:
illud pri-
non
conttngit facere fyUogifmurm tx alt^uo credthili^i, id eft, notiori hoc'ip(b principio cft
,
,
Kk
i,
&
tamen
:
XL
Lib.
388
Metaph.
fdmfn tf«rttt fuppl« accipcff aliquod norius)f^uideeritM eHiiPontinget fimplicuer demonflrare. Notanclun»,qu6d,vt patct .cx 4.huius,Ucct priZifitprimii
frindfium
tnum principium non
dcmon-
poflitfimplicircr
tamcn eius dcmonftratio
ftrari.poaft
ad ho-
cllic
nonpofit de
0>inem : vel quia conccdit aliqUid aUud; Hcct monjlrari md minus notum,& negat huiufmodiprincipium: hominetr}ft»- fit mtn
quia
potefi
pinm
ftrfusdcri.
conceftb oftenderctur
ifto
vcrum
elle
vel alio
:
princi-
fibi illud
modo
:
quia negando
norius in falhrate f^ltem (ccundum fenfum,quam ex illo conclu/It oppofitum primi principij ,
&
deretur ad impoffibile primiim principium eflc
vcrum. Deinde cum
dicit
^ii dicentem autem ofpojitas rasfimul ii
e(fe
,
di6i'tones
cfuifalfum id
ei
ejfe
r^-
oUendity
fumendum aliejuid tale ,quodidem quide
debitur autem
effe
que Jemonjirabitur ad dicentem eontmgere cppofitas dtSiiones verificari
illudprimum principium.Circa quod duo
fa-
Primo difputat contracorumdidum;Secun* do contra eorum motiuum. Sccimda ibi Solue" '*"' ^***'"* "Vticjue. Prima in duas. Primo prajmittit modum procedendi contra eos. Sccundo iuxta dt.
Cmtra
ne-
trincipifim.
:
modum datu
profequitur contra eos.Secunda
ibi:
Futuros itaque.X^dt ergo, qucd oflendenti,id
eft,
volmti oftendere
,
quod falfum
fit
ad dtcentem,
contradicentem oppofitof diEiiones, id eft, propofitioncs ejfe veroi , pcr confequcns neid eft
,
&
gantem primum principium,/»wc;f^«W7 c/?Jd eft, debct fumere aliquod tale,quod idem quidem erit ei, fcilicct principio , tjHod eji non contingere idem ejfe,& non effe,fecundum vnii,
videbitur autem effeidem, id
cit
& non
effe hoc^
& idem tempus:»on eft, licet talc
aftiim-
quod totaliter e^e di-
^are quodfigntficat nomen^
non dictt.
,
hoc non incjuit fignificare , hoc autem impofsibile. ^are fi quideni fignificat aliqutd effe
hocycontradi^ionem verificariimpofsibik de eodem. luxta modum datum perfequitur contra eos, Primo in generali. Secundo in fpeciali dcfcendendo ad opiniones quafdam Ipeciales. Secunda ibi iCito
,
vtitjue. Primaintres, fecundiira quas fabricat contra eos. Sccunda
yidhuc'autemfiquid. Tertia ibi
:
contradidoria funt fimul vera
Si Arguiteettr ni- tra nei»nttt
:
nomen
ergo
:
primum prtn confequens cft falfumicrcipium in^tr antecedens. Hanc rationem exponitdicens, ntr/tli.
hil diftinde fignificat
go
Adhuc au-
:
In prima parte intendit talem rationem
tem.
&
fcilicet
:
itatjue, id eft,
fi
aliqui
fignificare, aut
duo homines
communicare , vt
vnus rarioncm fuam communicet
difputando
,
alteri
oportel aliejuid ipforum intelligere, id
quod vnus ipibrum intelliget quid ab alio
eft,
di-
nonfa£io autem hoc, quomodp communicatia fermonis hit ad inuicem ? Quafi diceret , qu6d eft citur
:
impoflibile : quia tunc nullaefTet difputario
,
nifi
&
muru6 fe inrelligerent j ideo fupple ad hoc quod vnus eorum intelligat quid ab alio dicitur, vnumquodtjue ftominum ejfe notum, fcilicet Ntmint ttU% non quid imunt multafed vnumfolitm : fi autem plura Jignificat, ftgnificttmt' imptfsibtle oportet manifeftum facere, ad tjuod horum, fcilioportet
&
in iua fignidcztione, &fignificarealicjHid,
eftprimum
quo figninomine alioquin vnus non inquid alius dicere vellet ; hoc ergo dato
cet i\gnific3.ioT\xm,fertnomen, id eft,in
principiti
ficato vtitur illo
verffict^ri.
telligeret
:
quod nomen fignificaret aliquod vnum
,
fequitur
idem , non coiKcderet ipfum non concedit principium. Si
autcm non eft idera realiter,non concluderet pro-
id eft.quod illud vnumquod ineftafino, puta ani-
lupplc
videatur effe idem ifti principio
^«»4
videretur
fi
aduerfarius
pofitum
:
,
ficut
,
quia
primum principium non
probari ex aliquo notiori
;
poteft
& ideo vtrumquc ex-
quod fit idem & tamen non videatur ide; ideo fubdit qu6d fic emm folitm demonflrabitur
i)edit,&
:
contradicentem oppoficontradicloria contingereve-
pt'u\uead dicentem, id tas dtHiones, id eft
,
eft,
quod fcilicet illud quod fiiminon yiaeatur, eft idcm tamen conclufioeft,primo principio , quod fibi demonftra-
rificari
de eodem ;
&
mal
dicit inefle,
&
& nondicit ei inefTe
:
e^uare qui-
dem ejuod figniftcat nofnen non fignificat tem
efi impoffibtle :
concludit ergo
dem nomen fignificat ali^uid effe quod dcterminatum , impoffibtle de eodem
verificari
cum
,
,
hoc
:
hoc au-
quare ,
fitjui-
fcilicet ali-
ALnon la-
contradiElionem quit
vt oftenfum cfL
fignifi.
Peindc
dicit
tur licct pi, id
fur
& concladitur circ verum.
SVMMARIVM.
K^dhtsc autemfi qmdfignificat nomen^&' hoc verificatur , oportet (jr hoc ex necefiitate efft.^uedautem ex necefiitate efi,non git tunc
Tribus rationibus in generali refutat
non effe,
diSiiones
,
(jr
contin->
Oppofitas ergo non contingit
negationes verificari de eodem..
admittences contradidoria iimul vera, .-imtAhi
de quo lace tangic
adum ed c 4. a. in
Do&or
1 3
.
Quod
hic dc necefHtate confe-
quentiae,&: confequcncis , fuiius tradac l.d. 59.num.
care^pportet aliquid ipforum intelligere.
Konfaffo autem hoc , quomfdo
efi
communi-
ad inuicemfermonts ? Oportet igitur wminurff vnuoiquod^e effe notum^&ftgni-
quzex codem mc-
figmjicatalitjuid, vt fupponitur
neceffuate;
FVturos itaque inuicem ratione communieatiohis
Ponit fecimdam rationcm,
dio procedit, dicens,qu6d<(
19.
nom
&
itaquequod aliquis dicens tSJchoc, non efiehoc, putaqu6d afinus eft hoc animal, qudd non cft hoc animal, quod totaliter ejfe dicit , non dicit,
ptum non
5/
autem
debeant inuicem
Excludit falfitatem, difputando contra negantcs
que hoc,
({aoAfuturos
de eodem.
foium autem v-
Si autem plura fignifcet manifeFium facere adquod fert nomen eorum. Dicens ita-
ibi
idem :ftc enim folum vti~
,
num.
erit
fe yfecundum vnum,&idemtempWinen vi-
& non multa
ficAte allquid ,
tres rationes
fi,quod ejl non contingere idem tffe^^ no ef~
Jr^-X.»»-
,
:
& hoc
ejfe,
quo
,
& hoc vertfica^
praedicatur
,
ex
oportet
id efl, aliquod fignificatum
dc quo nomen praEdicatur fi propofiquod autcm ex necejfitate efi nom contingit tunc non ejfe : quia necejfe ejfe,& non contingens non effe squipolIcnt:concludit ergo quod ineflc
illi
',
tio fit vera
:
oppofitas igitur diBiones, id eft, aftirmationcs
,
&
negationcs, no» conringit verificari de eodem.
Notandum,
i^
:
Summas II. Notandum, qu6d,
Keaftm dMfUxit»»fr-
V**"** cr
Cap.II. Clto amtem vti^ue^juis
confequenrix yt v^^^jt """ ^ 4"*^ ^ neceflitasnec confeqnens jn ,
•
quando nec antecedcns
in fc
,
fiteri
vt
homo airrit,homo mouctor
fi
cifit
Po-
aliquod de-
;
qu6d
efi
Totaliter autemfi
il-
ejfe.
lud prxdicatum nominis ineft fubiedo : 8c pcr ctmtequens tunc non conringit non incflc,vt didt rhilowphus dedudt. Deinde
htl
^emadmodum enim,(^ diuifis iffis ni-
magis affirmatio
ctmfiexi
velut
,
(jr
magis
,
venm dicet. Fidebitur
Difputat contra negantcs
autwn minns verum dicerey
enndem ejfeyver» dicetiOffofitM enimfimitidicere. Aciidet igitur eundem e^uum, 4ut altorum dUquod hominemejfe, MMtmuiinm, Denunfirdtio ^uidem igitnr nmlU horum efifimflidter , ud fonentem tamem iereritventm
&
,
qu6d
Adhtt^
^i^j^
eft,qu6d afnrmatIo,& ncgatio funt fimul vera
Erw
:
quodomnis
pcr conicquens
Aliud
au6d
cft
A
propofirio eft vcta.
intcr affirmarionem
ncm fit medium
ncutra
cflet
& negario-
,
tando ad
,
quam ncgarionem cfle
vera:imro6,qu6d nuUa pro-
Prim6
pofirio cflct vcra.
cens Soaratcn non ejfeitominarKc^m. per te vtra-
arguit contra priraura,
fccujidura.
SccundaibJ
Adhttc
:
Didt ergo , qu6d quis interregattt HeracUtum hoc modo, fi:iDcct di(pu-
dtttemjinihil.
vtique iffitm
vera : videhitur uutem vtique tUcens tt»n ejfe etfttum m*gis ventm , uut (altem
hominem cito cogeret iffitm conjiteri HUHquam offofitdt diSHones effe fojfibile d« eif" dem verificari : nuncautem non intejligens feiffttm
nim miuHt vtntm d>ctre » ^iMMi.iile qui didt hojOiinetn nm eAc hominem : quia conueniens eft
contradi^loria verificari de eodero. Et fiibdit ra*
cft
quod alicui infit fua propria
affirmario
,
&
nega-
tio altcrius:fi crgo contradiifloria funt fimul vcra, (cquitui' ejfe
qu6d
tUcere
equum,verttm
eundem ,
dicft
:
icilicec
hotninem
JtmUtter offtJitdu,6.iQdo-
&
ideo accidet codcm ,m^ verum dicere ; hominem eundetu effe equum , uut dliorum nlittd ^*^^**" animalium,pisi raaonc Et fubdit,qu6d nullai#|T|^" **" rum quidem ejt demonjirdti^ JimfUciter.-tdmen ud
nes de
'''
fonentem
hoc, id cft,
fxiz tUtuonJhutioihoc
dum qoDd
nuila
,
ad horainem, qui hoc ponit autem addidit ad oftchdcn-
didanim rarionum
cft
demon-
,
qu6dhomo cft
afious
,
& quodlibet aliorum
amnuiiara quc videntur abfiirda. :
S
folicec
ipfo efi
& idem tcropus cflc & non cflc
\
hoc iffum vtique
non
,
Jicttt
enim
tfttod iffe dicit
affrrrutio
,&
fequitur erit
qu6d
ventm:
negatio tucefta feorfmm,
runtvera(ecundum te &firoiliter fi fumuntnc fiipul tanquam ezeis fiat vna affirmario, non minns erit vera negatio huius topus coropofiri ex ;
affirmarione,& ncgarionejvclnon magis veriEojtur affirmatio
quam negario , eodem modo ,& fi-
ytriufqite ,
& Jimitl
dam ^rmatione ,
fupple vera
comfUxi velut vna qua-
>
nihtl uutfit negatio
<
exijtente
qu^
,
:
totitm vt in
a^rmationg
Notaiidum,qu6d propoflriocopuiadua, 8c]xf~
& categorica & & idc6 contingit fimul acdpere dus nc-
potherica potcft cflc vera ficut, Ilmplcx,
,
gaduam:poteft autem tunc hypotherica com^ poni ex duplid affirmariua, puu,homo fedet , homo difputat. Poteft etiam componi ex duphd
&
,
&
Tro^fitisni
&
negariua,puu homo non eft cquus, homo non hgfttitetiutm cflafinus. Potcft etiam componi ex affinnatina,& f««»»^'^^ hegadua , puta homo cft aniraal , homo non '*^' eft leo
Pychagt)rr doccndumcoQ£ni
'
fojitum erat verttm.
&
VMMA Kir H.
Rcfbtat fpccialcs modos Hcracliri
,
i/fn»i»»,fdUcctconringereidem(ccundum vnura,
erit
di
hanc accifit ofinionem
rionem concra eum qua cogitur ad ncgandum.
Notandum eft , iftam radoncm in hoc ftare, Vm rstitmii iumi diMt i qood fi affirmario,& negario funt vera: de eodem, froeidtmt. jjqq minus diccret vcrum illcqui didt hominem
:
,
quod didt totaliter enimfi qmid dicitttr ab
mul
Qon cfle equum , quam ille qui didc hominem non efle homincm,& ptoptcr caufam diGtaia crit verum diccre, qu6d homo eft cquus , & homo non eft equus:cum fecundum te affirroario fit veca ficutnceario & codem modo poteft condu-
:
qmicqutd dtcit
umplidter.quia ca quz aflurount funt minib nou pQndufione intcnu,vt ia prsdi^ fiiit. ftrario
Utta* ««" i>^Ux,
A per con{cqucns,qu6d contin-
Secundo contra
mminem
I
^*^*^^
:
MMttmJi fiihil m*gii venficdtur diiH«, id eft, affirinado, quAm ftegutiffyagq diceus fupplc Socratcm efle htinifiem , ttihil m*iis ventm ^cit , qoiun di-
que pars
j
viJ^Mtm
fccundum quod Heraclitus duo di^ebat vnum-
f ^iam,&
tertfam rationem- , dicens
j8
contra HcracUtum. Sccund6 contra Pytiiagoram, ffedMii ttmSccunda ibi Swule uutem diStia. Prima in duas
gerct tarn affirmarioHem
hoc demon^atio,
Pomt
primum prindpitmi
kl fpe«3ali, dcfccndcnA) ad opinioncs quafdam in fpedalL Circa quod duo fadt. Prim6 difputat
^hn non hominem. St^are^ eqnum dicens
yj
affirmatione
negatioquam totum,vt
in dffrmatione fofitum verumerat.
htmimem , mm ntm
aittem vtitjue noae^iiiun ejfe dicens h»mi-
memy
negatio vcrifica-
vns quadam
exijlentejnihil magis
hdmiHem^mhil mdgis
quam
,
tureodemmodfydrfimnlvtriufque, (jrfimul
c^
9fgdti4 verifc4t»ry dkens
quod dici-
verum, neque vtitjue ipfum hoc
verum erit. Dico autem coutingere idemfecundum vnum , (jr idem ejft temfus , (jr non
&
,
ofinionem
tmr ah iffo
quod fignificatum notcrminarum fignificat , minis infit illi, de quo nomcn pracdicatur fcquitur ncccflari6 ncccuitatc confcqucnriz
,
cott-
of>fofitds diiliones fofitbile
de eifdem verificari. Nunc autem non intelligens fetffum quidquidem dicit, hancdC'
& h«c cft ne-
qu^ nomcn
ergo antecedcntc
mode cogerei
ejfe
hypotheticx,de qua dicitur,
oranis condirionalis vera eft neccflaria.
qu6d fito
:
nuntjuam
medium.
<^ ifjum fferd^
,
clitum hoc interrogans
cfle te cft neceflariurojtamen pofiio antcccdaitc vcro : ncceflarib fcquitur confcquens cflc verum:
oeffitas propofitionis
dari incer ea
0ul ciTe Tera,&
didum eft in quinta htt-
vt
ius,quxdam cft neccflitas confcquenris, vt quando confequcns alicuhis conrcqucnriz cft nccefla-
589
:
lemp«r tamen
pulariua vera
,
JHfi
hypQthcrica , fiue coacdpitur loco vnius affirmarionis.
Vnda qoi dick ipiam ojun quafi coqns
ifta
cflc falfam
tilius
,
acdpit ncgari-
copulariuz.
Kk
}
Hctaditus crgo
:
:
Metaph.
Lib. XI.
590
/crgo diccns fiojiJ cfle
veram homititetn
efife ,
&
hoc , vt vnam quandam affirmacionem vn4p cius negado etiam hoc modo eft .vera:fi crgo a^rmatio &n£gatio fint fimol vcra, yt ipfc dicit/cquitut ctiam,qu6d ncgatio hxc fit
pon
,
cffc.acdpir
de veritate apparentium in quano libro cft prtJixiis pcrtradata,& impugnata. .
;
vera,qua dicirar,qu6d
non
eft
vctum
nem,&ncgationem finjul efifc vcramicadcm cnim ratio cft in omnibus , & ide6 fi aliqua negatio cft /Imul vcra
cum
affirmatione fibi oppofita
j
ergo
omnes. Ex quibus patet , quod Heraclitus cogitur vcrc ncgarc» quod prius falsc affirmauit. Dfinde
c6m
C
exilfere. Si autem eftaliquid tfolueturvtique cfuod diciturab his qui
ram affrmationem ,
n
p.
I.
finxul
vcraAqui facilea rctrahuntur
,
taltbus pofiiionibus
& qui non
\
SVHUAKIVM.
x^dhitc dutem ft mhil eft vere affrmare, erit ^icere , nullam ve~
$alia ind^ant
A
Soluuntur motiua ponentiumcontradidoria cf6
dicit
^ hoc vtiquffalfum
i9
SVMMiE SECVNDiS
affiirnjatio-
^ fenitns auferentibfu difpu-
primnm motjuum affercntium quod nihil fitcx non cntc, quod bcn^ cxplicac Soluit
tio^confiderAntibus vride venit Argixitconrra {ecundum,qaod poncbat Contr»
fe-
qu6d nuUa
firilicet
affirm^tiofit vera. Dicit erga,
qu6d
adhuc aHtmfinihil eft vere affirmare,vt HcracHhoc ipfum vtique eritfalfum ditu? dicitjcr^ ttiti, cere, (cilicet nullam affirmationemveram exijlere, Videudi.i. nam qui dif it nullam affirmationem cfTe vcram,
&
g.x.filuendo fenultimutn
ff^ipsU.
fciiicet
qu6d vcrum eft nuUam
: ifti
&pemtuf airferentihHS
difputa-
enim per fuam pofitionerti omncm difpu-
tationem auferunt omnino. Nam fi nihil cft verum,hon potcft aliquid concedi cui difputatio in-
^rmatio,& ncgatio fintfimul
nitatunfimihter
mufert^
aier» inniti-
vera,non contingit pcr (ermoncm aliqnidfignificare vt prjcdidum pft:& idc6 HcracHtus vtfoquc
m.
diflto difpuution
fi
gantes
:
.
I
Primainduas. Primdfecitquoddiduru TMMintffh SecundA ponit quoddam notandum circa di- '*«»• da. Secundaibi Ad habentes qnidem. Prima vs duas. Prim^propooit intentum. Sccimdo excqui-
eft.
:
tur dc intento.Secundaibi Videtur enim quituj^ dam. Dicit ergo , ciu6d hac vtique dubitati» , q«uB difta eft , ex qua friiicct aliqui moucntur ad po:
nendum
cbrjtradidtoria cfle fimul vcra jfoluetur
confiderantibut
vnde venit principium
ftimationisM cft,opimonis. Deindc
Ituittt
exi»
cum dicit:
Dcinde cum dicit Videtur enim qitibufdam quidem ex Phy-
Simile diSiis eB^dr quod diffum eft aPy-
thagora.Btenimiffe dixitcmniumefte rerum
ptenfuram homtnem,ftihilaliud dicenSyquam quodvideturvntcuiquey hoc y^effefirmittr.
Hoe autemfaSfoidem accidit,^ ejfe , e^ non aliof ifecun^ efte\(j)* malum,dr bonum eftfe <^
dum
ofpofita* diBiones dt£fa:profter multo-
ties his quidem
videri hoe
effe
bonum, his au-
tem contrarium. Menfurarn autem e(fe , quod
Difpurat contra Pythagoram dicens
, qubdficfuoddiBnm eft k Pythagora diSt6 , fcilicet ab Heraclito poncntaaffirmationem ffimofrind' nwationcm fimul edc veian^ietenim pro quia, fk. iBe, falicet Pythagoras dixit hmninem efe menfu ram omnittm remm , nihU aliud dicensquam quod f^undum inr videtur.fox». fccundum fenfum ,
miieautem
e/t
&
&
tplleAum,vt difturn cft lo.hujus.tx.j. vnicuique^ hoc eftefirmiterverum: hocautemfa£io, id cft, fOi:)cc(K>,accidit idem ejfe,& non ejfcidem tjfe ma-
&
lu»i,& bonutn ftts
:
& alia fecunditm oppofitM diiiio-
diSlarpropter multoties videriM fft,quia
toticsvidetur
num,
id cft
hu
hoc
ftologorum opinione.Aliis vero,ex non eadem^ de eifdem omnescognofcere:fedhis quidem deleilabile hoc videri:his
autem contrmnm.
Exequitur dc intento. Circa quod duo facit. Primo rccitatduo corum motiua. Secundo di^tat contra ipfa. ente.
Sfcunda
ibi':
Nihit enim ex
rton
Dickcrgo ,ciu6dvidet^rtjuihufdamq\x6d
fupple principium di(flaE exiflimarionisfitVAf «p»nionf Phyjiologorum , id eft , Philofbphorum , qui
MttiasM^
Smtmred-
J^^^JJJJ etfistm.
ponunt nihil neri exnonentc. Aliisautem vide"
videtur vnicuique. Ccntrs rfL pienem PythAgortde
contr» »*,
exhii.
,
fut*tirnem
HifputMi»
^
ipfum, quod afHrmatur,cfit falfum. Et fubdit :fi
re
dif-
difputauit contra nc-
j
affirmationemefic vctam, Oc pcr confequens hoc
aliquid affinnat
qui talia infiant,
tmnem
Poftquam Phjlofophus
Tcr. x6.
primum principium , quantum ad corum g»ntei frimit didum nunc difputat qnantum ad eorum mo- prindpium Prim6 facit quod '***"'*^ tiuum. Circaquodduofacir. eorum mt1 11 11. diduoieft. Sccundo concludit qu^dam cotollJl- tittum. ria cx pracdidis. Sccunda ibi :JS^re manifeftum
autem e^aliqttid, id eft, fi aliquid diftum affirmatiue fil vcn3m,foiuetur vti^ue,t]uod dtcitur ab his^
HerMclitut
princi-,'
fiumexifttmationishuius,
tundum tr-
rtrim HtrMr-
j,
Dqftor.
Solueturautemy vtique huiufmodi dubita-^
tare.
Qf.
contradidoria fimul vcra:jicmpe
ejfe
mnl-
l>onum:his autem.contra-
,tna|um menfuram autem
ejfe
vntcui-
que cjHodvidetur, id eft,cx hoc qu6d Pythagoras Ipfum vidfri ponit Jncnfurain rcrum , vt fcilicpt uc fe habcat rc^ficut vidctur : opinio autem ifhi
tur fupplc,qu6d principium fit ex mn cognofcert omnes eadem de eifdem , id eft , ex hoc qu6d non omncs iudicant eadcm ex eifdcm fed his ejuidem :
hot videri dele5lahile:his autem contrariumM
non
cft,
quo fcquitur oppofita cflc omnc quod vidctur pQnatut cflc vc-
efTedele(5tabilc:ex
fimul vera,fi
rum. Deinde cum
dicit
1
Nihit enim ex non entefieri \ opmeautem tx entefere omniuin eft commune dogma eorum , qui de natura. c^oniam igiturnon 4/-
&
nequa-^ bumfit exalbo perfeSi^ exiftente , quam ex non albo. Nunc autemfaifum non
album jfiet vtiqueex n»n ente non albo.,quod fit mn album. ^are ex non entefiet vtique
fecundum illoSjfinon (jflfiit,non aibumtidem^ (jr
album. Difpqts»t
4»
:,
:
Summas II.
Cap. IIL
Di(ptmr contra pnrdiAa.moaaa. Ciica quod C«f» frmU duo ftcit. Prim6 difputac contra primum raowtfiiMmm.
Seamd6 contra
tiuum.
fccundura. Secundaibi
& jiimhter Mttendere.
Sed
Primainduas. Prim6 Secund6 ipfum (bluic
moriiuim exponit. Secunda ibi Non dtfficiU ^tutem. Dicit crgo, qu6
:
:
fyedMfMt
^
rcrt
tjuarc ex nen tnttfit vtiqut fupple
:
bum
:
non mI-
fecwjditm tSoj:finon txiflit non albumf
&
idem , dlbum , id eft , H non album , &'album cxidunt idcm ; & idc6 dicebant , quod eft album
& non atbtun. Notandum, quod quia non album Ht ex albo, eft non album , ftatim videtur prima fade, qu6dnonalbumfierecex non ence Hcut H dicerenuis , qu6d aqua fit ex non aqua ; & ideo ad hoc euitandum dicebant , qu6d in eo ex quo fic aqua fn latens aqiu, 6t etiam ex eo quod non
:
vt Anaxagoras
,
qui ponens quodlibet Beri ex
591
lusruppoflco ci digico,obicftum vnicum»
vidct duplum, probabilis cft,quam multi cencnt: alij tamcn probabilitcr putant, id
cx co cucnire
quia lincx vifualcs
,
axcs^ diucrfo fitu
,
,
fcu
ad vcrumquc oculum
tcodunt de quo vidc , quz dixi, fupplc:
mentodc Animadt.fcc 9 numzo.Cauiam huius mociui quinquc ratioDibus rcfutat,dc quo 1.4.a tex 14.
SEd nionibm & t
&fimiliter attendere vtrifque opi" fhantdfiis adiffos dubitan"
tium fiultum.
Pslkm entm ifforum alterot Palam autem hec ex his^ tfu£ fiunt fecundumfenfum. Nun/fuam enim idem videtur^ hit quidem dulce, hu autem contra^ mecefie mentiri.
rium,non corruptu^ &priuatif
alteris fecun-
dum organumfenfw,& iudicatoris di^orum faf^rum : hoc autem exiHente tali , alteroi quidem exiBimandum menfuram tffc , alteros autem nonfutandum. Similiterautem hoe
& in honOy
dico^
(jr
malo; dr fulchro,& tur-
Nihil enim
talibus.
(jr aliis
hec
qaolibet;aixit quodlibet cHe inquolibct. Simili-
fi,
qu6d fi non album fic ex eo , quod non eft non albgm tamen non album prarexiilit in eo ex quo fit non album quia illud ex quo fit non album eft al'bom , vt frxdi^taia eft ; fequitur (ecundiim eos, quod illud ex quo fic non album,e(l album fimul Cc tibn album nifi ponatur qu6d aliquid fiat ex non ente, quod ipfi abhorrcbant , vt didum eft,
fignificare quam <jua affairentfuhmittentibtte
ler in propofito diccbant
,
;
&
fuh vifu digitum^
differt
(irfacientibus ex vno vide-
ri duo, ofortere effe froftfr affarere
iterum vnum.
tantay&
Non mouentivus enim vifum,
^num dffdret quodvfmm.
:
Bc ide6 rarione huius tnoriui concedebantcon-
eodem
cradi£boria fimul v
idem inde
4»
StUitin tint.
fit
album
c6m dicit
Sc
non album^ &
qu&d fic de aliis, De,
vt
N»/f diffcile Autem itjfoltute duhitAtionem
eH enim in PhyficU .quomodo ex non entefinni fiujiunt^ (jr quomodo ex ente. hoc moriuum dicens, quod noneftdi§i-
auttm in-
Didt crgo, c^iAfimilittr (n^^\c ficut primum motiuum opinari conttadiiloria efle fimul vera deeodem ; itaftul^ tum tft dttentiert, id eft, aflenrire vtrift/ut opinionibiu Sc fhdntdfiis fupple Philofophorum duhi-
tantium dd iffos, id eftt,contra ipfos ex hoc fupple principio , qu6d opinantur omne quod vide:
appaicnzftcunditmfenfum: nt^ncjud enimvideturf bis ijuide dulce.hii dutemcontrarifi^dcCi,aiD»mm:
id cft,
t .
JUHum tft tnim
Phy fic. c c.75
Notandum, quod, vt habetur
& drdter, dupliciter per acddens & per fe
A
circiter,
in
i
.
Phyfic. t.c.6i,
aliquid ex aliquo {cilicec
fit
ip(a raaccria
eomra,
:
:
Per acddens quidem
fic
qiue
quidem non
eft in adhi aliquid
quae fionc ex ipfa:fedeftomniaillain lllud ergo ex
potencia.
& eft ens & non ens ,
:
eft
quo aliquid fic per (e, quidem ens in pocen-
non ens in a^. Non crgo oponct,vc ifti iraaginancur , qu6d illud cx quo aliquid fic, fit Ctmul ens 8c non ens in adu, ic contradidoria fint litqal veta de eodem per quod patet , qu6d mo'
da ;
fed
:
riunrn iHod
nuUum fiiic. Deinde ciun dicic
SVMMARirU. Rdftitat (ccundiun
dcm oempc ,
cur efte
non pro nifi
,
id eft
uatis, id eft, nifi in
,
nifi corruptis alteris
alterum eorum
fiat
,
ejrpri^
aliquacor-
ruprio aut priwn^o featnditm orgamtmftnftu ittdicatoris
,
id eft,
diBqrMmfaporttm, funt dulce fcilicet
prio
,
dtm ,
,
feciwdum fenfum, qui
quod
fi
,
^
iudicat
de didHs faporibus , qui
id.eft,
& amamm
:
hoc aUtem exifttntt tali,
in alteris
eorumcft aliqua comi-
aut priuario txiftimandttm
tft alteros tftti-
non ef^ ifta corrupdo efe qu6d corum iudidum dl acd-
fciUcet in quibus
menfura , id eft , -piendum pro menfura , &c regula veritatis : tUteros dutem non tft pufdndum, id eft , qu6d non eft putandum ita e(te de alteris in quibus eft corrupcio. Si ergo de aliquo eodem vnus iudicac/}u6d
&
dulce , puca fanus : alcer iudicat , quod fit arnarum, puta zgrocus, exiftimandum eft efte , vc
iic
modnum eorum-
id cffc vcrum., vclfalfum
quod fic apparct, vclapprcHcnduur. tio
dtm titttimt.
conueniens.
^«#-
y
,
f^mmodo
Totalittr
modo td , ifudfiunt ,fiunt ex non ente , fcilicecin (^ f«^n«/0rx m«, (cilicet in potenria.
:
aliqoid ex enceina£bi:per (ever6 ficaliquid ex UtMttriMtfi
:
verum : fdlahi tnitn , tjuod dlterum ipforum, fcilicct fibi contr£3icenrium ntctjfe tft mentiri :pdldm dutem hoe efl ex his, qtufiunt, id eft»
Soluic
cHefoUien hanc dubitationtm
a^
fUekir.
mociui. Secimda ibi
ipfius
ftultum cft propter
t
hdnc. Dtdum
Phyficis
AUnuiiftt tx (tii^M du-
&
Difpatat concca (ecimdum modoum, prim6 4J concra ipfum moriuum. Sccund6 concra caufam dtra ftam'
Ri^-
quam bic aflignat Dodor,qudi:e oco-
iudicac in quo
non
cft
Uccr
amem
tm
trrtr fntfm,
corruprio (ectmdum orga- (^ imttlUam ^qtuirtvd»
Dom fenfus :^ non vc iodicac ar^ocus. qui orgaDum fe&fiisliabet cormpcum. jBc fubdit , qu6d ficac fupplc
SgaltttrdifCtrtHtUUtt
didum eft de cognidoneienfus; umiboc dice ^x^ iupeno
,
& tndUf & pul-
Kk
^
chro.
rii diatrfi
m^
tiSta»,^ ftnftttMdi-
tant.
;
:
Metaph.
Lib. XI.
igz
thro,&turpiy& aliii ttAAm,<{w^ s€pa? pet mteHcftu cognofcuntuf ;quia,viclclicetjli alicui videtur
lecundum intcllcduin hoc cflc bonum , quibuf-
dam vcro ui
cllcmalunii
:
ftandum cft iudicio illius^
non habct corruptioncm
1cc ex praua
confiictudinc
in intelledu
,
necex praua
,
afFc-
nuo
his, quae
plc
non eft ftandum
iudicio ilHus oculi fic indif-
qui iudicatilla
pofiti,
duo
pter apparere
-,
eflc tanta, lciUcet
duo pro-
fed eft flandum iudicio iUius
ocnHbencdifpofiti, cuit/«w» apparef quod
efi
vnum. fiib
oculo,
aHquis ponit digicum
& mouet oculura, vnum obicdum vi-
&
:
&
autem ocuhis non tur efre
vnum
:
fic
roouctur
,
tunc
quia Hcct quodlibct
vnum videvnum obie-
Gaxca. diuerfas fpecies imprimat in duobus ocuHs^ fluafevmm tamcn concurrunt ad vnum Jocum communem, viJctur ^ vbi cft iudicium fenfus intprius iuxta cetcbrum
v-
&ide6 vnum
vnum
vidctur
:
quia
non reptacfen-
vnum. Tunc ergo iudicandum cft de vnitateobicdi fecundum iudicium vifus , in quo non eft aliqua paffio extrinfeca , puta cx digito
fUtMttr eius tant nifi /pecies vifibi lii
in no»
tntimidit.
fubmilfo
:_
aequaliter
ptioncm habct
:
nmiliter eft in aHis. Dicerc ergo, qu6d
credendum
eft
in fenfii, vel iriteUeftu,ficut iUi,qui
fimilc cft ac
fi
dicatur
vnum cile duo
oculo, ficut
didum
eft.
£>einde
&
,
,
& nun^juam ferma-
nentia in eifdemexhocdeveritate ii^Mcium facere. Oportet
ehim ex femperfecundum
ea-r
dem hahentihui^ (jr neejue vnam permutatioverum venari. Talia autem munditm hac enim non quA fecundum funt qitandoque quidem^ talia : iterum aufem alia nemfacientihfts
:
videntur , eadem autemfemf(r » &fermutatione MtSa particip^nt.
contta caulam motini per auinque
Quarta ibi AdhiupropterquidX^^Titz, :
ihiij4d>-
buc fi-ijuidem.
Ad .cuidentiam huius fcionduro eft, qu6d caufa tfi
quareponituromne,quodvidcturefIevctum,cfi contmoo *1"^ aiiqm putabant rcs omncs cflc
m
om- fluxu,
Aftronemi probant
quantitaris, vt
:
httc
enim
fci-
corpora csieftia non quando^uetjuidemtalia videntur , iterum alia; fed fempcr manent ea-
dem,
& & nuda participant permutatione.
Notandum , qu6d corpora caElcftia
Hcet pcr-
Ctrportt
etU'
mutentur quantum ad motum localem , mancnt Jii»,etfict>f: camen femper eadem quantum ad flibfbuiriam in- tinuo ttwiettturfemfer cormptam ; idc6 magis vcnandacft veritas dc tttmen titsnet rebus cx his,'qua5 femper mancnt , quam cx fcn- ittttnotA. fibilibus corruptibilibus, dato ,qu6d fintincontinuo fluxu, mutationc. Cuius contrarium ilii faciebant, vc pacet ex praedii^is. Deindcciim
&
&
dicit
:
&
motum aliAdhueautemfi motus eH , cMouetur autem omne ex aliquo , ad aliquid. Oportet quidem igitur, quodmouetur effe adhucin illo, ex quo mouehitur^ tfon in ipfo, Et ad hoc moueri , (jrfieri in hoc ifecun»
4^
quid.
dum contradictionem autem rton vtrificarifi' tundum
ipfos.
& quod nuUa natura
Ponit fecundam rationem quac
adhucfi mpttu eft,in
jftis
talis eft.
Qupd
fcnfibilibus,.vtipfi etiani
dicunt , oportct qu6d fit alitjuid rHotum , id eft, aHquod mobiie, qu6d mouetur ; omneautemmOr' bile mouetur ex aliquo , ad aliquid : oporttt igitur id quod mouetur ejfeadhttc inillo ex quomouebitur, id eft,in termino k quo,e^ nonejfein ipfo, id cft
,
in
termino ad
moueri ad ho^, ,
&
qucm
fieti
,
fupple totaHtCr
;
fed
fciHcet cronrinue in hoc:
dum moupturcontinuc tendit in tcrminum ad quem in quo nondum cft pcrfcdl^. Ex quia mobile
^vji-o: a:oV aljqua aftirmano, & aliqua nega-
quo patet,quod
tio determinate eft vera
funt de motii,
(
quia ea
qux nunc
vcmm cft diccre ita cfle.
Et
fecundum contradiihanem autem nonvtrificarife-
cundum
ipfos.
Vult diccre, quod
fi
contradi«Storia
iimul verificanrar de eodem, fequitur qu6dnihil
vfk
rcbus cflet fixa
,
&
Vnde fequebatur, qn6d rcm cfle tar
moueamr ad termihum ad qucm,in quo nondtmi : quia iam cflet ibi. Nam fecundiim aducrfarium veriim cflet diccrc qupd cflct ibi , non quod mouetur , &non mouetur , eflct ibi fic dc aliis comradidionibus quibufcunque. D&-
cft
&
:
&
&
inde ciim dicit
Etfifeatnditm quantum coniinue prafentia fiuunt, (^ mouetur,dr quu hoc pfinut^equldem
»/4 ftt^er
determina ta.
m$utn.
lctn,non c0et aliud quam y idcKLcfle talcm. Cotv tra hoc crgo ponit ptimam raaonem,dicens,
snon
qu6d toraliter autemeji inc»ntu»ie»t tx videri ijis
4pufeawd)anc»ntradiSiones etufdemfradi-
verum exiHent
,
^ /• AttferXttnttutn fenentt$
diif^ contr»dia»r^
fubdit:
moucrctur. Si enim idom cft efle in tcmuno ad quem,& nonefIe,non vidcturrarioquarealiquid
^^^f^^^^ CtHtr»eausM rariones,quarum fccunda ponitur ibi : ^dbuc aur». nutiM. temfimotttt. Tertiaibi : Etfifecunditmquantum.
tufitfMMo
re-r
fpcftu quorum ifta cormpribiHa nuUius funt quafi
&
cum dicit
Totdtter autem incoHueniens ex videri frsfentiapermutantia
iudifnrt
,
quae contincnt mimdtmi, vt corpora cxlefHa,
non
: qiua fic apparct diucrfis fccu»diim qu6ddigitusfupponitur,vel non flipponrtm:
/»1»/»*^«»
cft,
habenti aliquam corni-
vnum efle vnum
'*
& nequt, vnam, id
nuUam permutationem facientibits venari verum: talia autemfunt c^ua fecunditm mundum id cft,
:
tunc fpccies vnius vifibiHs dupUtdr in viroqutf quianon conucniunt ad Ibcum iadicij oculo ,
vnius ocuH reALab alio in cedit ab illo concurfii propter m^tujti vnius digiconcurfu. ti de quo didum eft primp huius in quadam quaefHone. Ide6 quacHbet fpccics rcpraeferitat obvhunl vidctur dua:quando icdtum feorfum ,
/lum cum du-
W' & vtrir
iudicare de tota natu- tiu mohilium
^
«^«mfupplc difpofitionem,
Cuius ratio aflignatur quia
ex fus V idetur cfle duo.
communem, cx hoc,qu6d ncruus
iudicMtur
ifla
dlent in conti-
licct
Notandum , quod cum
44
fic
,
faierieconuerfo,qu6dex ex immobilifempcr vnifoi;miter fe habcnt , mmatur but dependet, non i con^ iudiciimi de veritate rerum. Ide6fubdit, qu6d trtt. oportef enim ex femper habentibitt fscundum ean-
ra; fed magis ctiam
&
tur duo.
non oportet
ftione, nec ex
hoc fignificare quam diccrc fupplc, quod parcnt fubmittentihiu digitumfub vifu, id cft, ocv^o, facientibm ex vno videri dfto ; vndc fap-
ocmU 'vnum vide-
fluxu,
& iuxta nos
fiipple aliquis dicat
qua: ap-
digiti
rium. Dato cnim,iicct ntfalftim,qu6d omnia fenfibilia praefcnria,
:
§lu/ire
&
^afintia permufantia , nunefuam permarttntid in eifdem , vtfunt ifla fenfibilia iuxta nosfacere tx hoc iudicium. dc veritate fiipplc omnium en-
puta
akqua alia caufa. Erfubdit, nMm fi oppoiitHm,qu6d fcih'cct non magis credendum cft nis qviam illis nihil differt
/upptfititne
:
propter quidfecutjdum
^Kdle non manet-. Videtur eotm non minirnk
"*
v*rtfic»ri
'"""*•
;
:
Summx eari
xerforihm
,
frepter (^
ejfe tjttadricubitnm
idemy(jr non eJfe.SubHantia
quale
:
quidem determinat* autem indeterminatd.
Ponit terrijtm radonera. eft
vt
,
iam diAum
cft 4.
qu6d Hcracliras videns
gum
natur*.
, t.
c.
xi.
& indc,
aliquid augeri per lon-
annum {ccundum aliquam detcrminatam quanritatcm, putauit etiam , qu6d tempus,pnra per
in qualibct parte
•iigmcntutn
licf t
tempbris
illius
imperceptibile
,
ficret
aliquod
& in/enfibilc
proptcr paruintcm quanritatis, quac augemr. Ec hoc opinarus cft in omnibos rcbus fimilitcr le ha-
omncs rcs quz videntur quiefccn-
bercjvt fcilicet tes, rcalitcr
pribibter
:
continuc moucrentur,
cum
cus fentiatur.
licct
impercc-
longum tempus eamm moLicct aurem hoc fuppofitum dc poft
augmento /it falfum, vt habctur 8. Phyfic. t.c.3 3. inde, qu6d icilicct augmentum fiar continnc, ita qu6d in qualibet partc temporis fccundum
&
aliquid augmentetur
vmU
non cnim fic cft , fed pcr tocum tcmpus fit diipofirio adaugmentum &in ylrima panc illius temporis fit augmentum , vt ibidcm declaratur, Tamen conccflo,quW ju cftet dc mow augmcnri ; non taincn fequitur fic eflc fectmdum omnes motus & hoc cft , quod dicic
Ponit quanam rarionem, dicens : quod adhuc DfJhuMMt fupplc in rcbus non cft cfTc fixura,ncc quantum »rtem,ctmft^
cft,
iecundiim quanritatem jfrafentia, id cft,ifta fenfiJMj^^^w»»* bilia quz font iuxta no$ continuefiuuat, , mo-
&
dttU^
«entUTj
quis huiufmodi ponat, id eft, conccdat, equidcnon veriiexiJfens,ideA,\icct non fit vcrum Propter qMtdfecunditm qnaleM eft/ccudum sir
qua-
litate
quin dit
,
non maner, Quafi diccret,qu6d no
eft rario
mancrc fcctmdum quaIitatem.Et fubqu6d videtur enim efuod non efl minime , id
poflit
tft, non cft pamum , qux fecunditm contradiQiones eiHfdanprtdicari exiftimare <]uantum
non ma-
nere in corporihtu, propter ,
tttum ,
qu«
&
& eje idem ^uatrtcu-
non ejfe : vult dicere , quod ifta opinio ponit contradidoria fimul eflc vcra dc covidetur minirac, vci parum reccdcre
S»-«1ir ^^* ^ "— *^ m£!t,lUh ^k °P"^'one>qu« cxiftimat quantum non ma-
^^
&
^^ corporibus ; fed fupple idem opinatur: tiditi» puu. per confequttis , quod idcm fimul fit , non fic
fecundum mc-
&
quarricubitum opinatur. Et addit : fuhflantia autem fupplc rei determinatur fupplc Cccundttm quale
,
id cft
,
lecundum aliquam difFetcnciam
formam fubftanrialcm
,
, vcl quae cft qu^damqualitas
fubflanrialis ex 5. huius cap.
de Qualitate: tx.19. hoc quidem, id eft,quale fubftanriale efl natura dtterminatt, id cfl, eft dcterminatc; licet quantU fit
natura? indctcrminatz
indeterminata.
ncc quantum ad non dCcpropter tfuid iu- Uttm^d^vi-
&
Mut non
efl,
efl
fupple panis.- Quafi diccret.quod non,
,
id eft
,
licct
Conceflb crgo;
amrmario non magis eft vera quiun negario fecundumdidbmopinioncm. Quare nihil vtique habtbtt
id eft
,
^
,
aut non comedere;
W
(t
nthil diftabit comedere,
cxmitidecn.
Nunc autem
verum
dicentes circa ipfum, &exiflentem, fcilicct ezicibum, id cft, qu6d habcntes iudicium de flcntcs fcili-
AL&
vemm
&
dboquafi taUs fit, cxiftat,qualcm iubet medi- cctdbo. cus iujfo hoc cibo, offerunt hunc , qucm fdlicct iubet mcdicus ofFcrre, quamuit non oportebat , non permanente firmiter nuSa natura tn fenfibilihm» fed continue mota , jbiens nuUa cflct fixa : quia tunc non magis panis quam non panis ; non magis eflet ifte cibus , quamnon iflc dbus.
&
&
&
Deindc
cum didt
jidhuc fi cjuidem alteramur femfer
quanritasy&
licct fit (Jdfum,
nunquamfermanemus idem
:
,
^
tjuidmirahiley
finttnquam nebis eadem videntmr , quemadmodum lahorantihus ? Etenim his frepter nonfimiliter dijponi , fecundum hahitum , f^ quandofani erant^ nonfimilia videntur, qu/t
fecundum fenfus.
Iffa tamennuUAfrofter hec farticifantia fermutatiene fenfibilia.
autem alias fadeutta lah*tan' S" ften eadem. Eedem itacjue mede ha-
Imfrefiienes tibus,
here
^ diffa fermutationefa^a
,
,
forte ne-
autemnonfermutamur ifed fiidemfermanemus entes, erit vtique aliquid ceffarium
eft.
Si
mamens. Ponit quintam rarionem , dicens, qudd adhuc fi fupple fic eft, quodomnia fint ih fluxu:& nuUa fic veritas fixa in rebus; fcdhocfitverumeilc, :
&
rabtle fi nobis eadem nunquam videmur ; ^ueptadmodum laborantihm : id eft, infirmis non viden-
turfimUi^ ilU fenfus
tjuty fdlicet
perdpSunt fecundiim
qualia fupple vidcbantur ante agriradi- AI. diAwni, ncm fropter mnfimtliter dtfpani fecunditm hahi- cJ difpofi. ,
tum , id cft , fccundum difpofirionem corporis, doncm. quando fupfle infirmabaitur , quando fani
&
erant
bcnt effc fixum fecundum
fanitate dulcia videbantur.
qualc&fccundum eflc
Dcindc cumdidt
jidhuc autem propter ejuidiuhente medice
hunccibum offerre,offerunt?^id enimmagis ? (juare nihil,
vtique ali-
quid hahehit comedere , aut non cemedere, Nunc autem vt verumdicentes circa ipfum exisiente iuffo ciho hoc^ offerunt hunc, tjuamuu nen ofertebat ,.nen permaHente frmiter
49
quod eft videri aut nos fupplc homines, qui iadicamus de rebus fumus in cdrinuo tnora.aut no: fi tfttidefemfer alteramur,& nuntjua fermanU idem, id eft,eodem modp nos habentes : quid mi-
quia f upplc infirmiute aliqua videnrur eis amara , propter infedioncm gufhis , qux as in
fanU eft^aut non efl
^ nMwiMn
ftc tifaumtt$.
fi
quod fit conrinuus fluxus , & motus in rcbus fecundum quanritatcra, mhilominus tamen rcs hafubflantialc
48
cflc,
hente medtco offerre hunc cihum , offerunt fupplc uentium cm, fketudincm illum, non aliura. Itcrum quid magiipanis
:
%. 4. &.
:
^
fi
;
Philofophusquod^cryi/rcKwiiii»! tfuantum^A
mri
bm motis, ^fiuemihus.
ad
Vbi prznotandum
huius
J93
mtDd /tattfra infenjihilihm^fedfemfn omni-
autemfecundum
hoc
^antum 47
Cap. III.
II.
(^ exiBimare ejuMtnm non manere im
,
,
:
Ipfa tamen fenfibilia S^utrttddem fenfibili» »U~ imfrefftones facientta laborantibm,id cft, infirmis, ttrfomit mU. in ft
.
uuBam permutationem farticifantia : aliat
& non eadem, id
cft, qu6d ipfa fenfibilia non prohoc in fc permotamur , licet feciant diuerias imprdConcs infinnis quia hoc non cft ex rario-
ttrimfirmit
offortmt.
pter
:
ne obiedi ; fed ex rarione organi in infitroo eft
ahtcf
quam
habere
rium
,
comiptmn
priijs.
,
fenfititii ,
quod
& infcdnm habcns fc
lyiuirfitot
Et fubdit eodem itattUemodo iMdididtt». :
& ^m permutationtfMQa fme neceffa- dtm rotJH».
, id eft, qu6d fi ergo nos homincs , qui qooridie altcramur cx hypcKhcfi, de rcbu» diffor-
efl
nuccr
dUotttu.
:
Lib. XI.
394
Metaph.
miter iudiotfnus ; nobiseftputandum^&Bon rebus pari radone ficxit de innrmis diccbatur. £t fubdit quantum ad fecundum membrum difiuti£tiiix
dicens ifi atttem nos {uppie hoillines
,
:
:
,
eft
curatio, (bluendo
fcilicet illas fophifticis
De-
rationes, quae eis d^l^itationien) ingerebant.
^de cum dicit
»0x1
fermutMmur,fed idem entes fermanemm ; ergo (e-r 'quitur qu^d erit aliquod permanens inrebus : 9c per con^uens aliqua veritasfixadequapoili-
fxm ycihi & firmitec iudicare.
^are mdnifeffum exhis^ tingit opfofitas diffiones de
qUidnoncon^ eodemftcundum
vnum
neque contraria^
temfus
verificari
:
fecundum friuaiionem omnern contrarietatem, Palam autem hac adfrinci-
frofter dici
SrMMARlFM.
^
fium refoluentthtts ratiopes contrariorum.
ex ex proccruia,& horum erroincurabilepi , illorum non de
AIi,os in didas opinioncs incidere
^errore, alios
xcm effc quo 1.4.a cex
:
«.^.infcntrta coroilaria^Pri-
militer autenf-neque intfrmediorum. Tcrtiuro ibi
N^ec itacjue.
Quartum
ibi
omnes. Dicit ergo
Secundum, medium cum alcero cxcre. mo non vcrificari de eodcm. Tercium, jconcra Anaxagoram non quodlibec effe
quse (cilicet di£b (imt,
in quolibec
de eod^m. Cuius caufam
,
alioquin cbncraria diccren-
AD
haheMtes quidem igitur diSias dahi-
mnfonentihus aliquid:
& horum nonadhoc
rationem exquirentihm.Sic enim omnis ratio^
^ omnis demonHratioJit.Nihilenimponentes interimunt dijputare
(jr totaliter
^
rationem,
^are ad tales quidcnon efifermo. Addi^itantes autem ex datis defeiiihtssfaeile ohuia'^
^
<juare manifefium
,
qu6d non
tat diBiones, id eft^iffirmationem,
& QCgationcn}
vnum
de eodem fecunditm
flibdit/^ro/Tfr
w»«m
dici fecundu^ priuationfm , quatenus fcilicet altcrum contrariorum fcmper habet rationem priuationis. Palfun autemefi hoc
c^^^
i^
lodtmntn virijifari
fij
'»»'«
refoluentibus rationes contrariorum adprincipium^
nam vt didhim eft
10. huius,
t.
habi^us,
c. 15.
&
pruiatio funtprincipium contrarietatis,
Notandum , qu6d priuatio eft quasd^rn ncgar §luidfri^ tiol determinato
rio in fubiefto
habent rationem habitus fi eiufdem affirmationis ,
:
&
,
contraria
& negationi$.
affirmatio ,
&
ncgatio
non
autcm
priuationis quaSi ergq
de Deinde ciimdidt
poffiint verificari
eodeni; ergo neccontraria.
Similiter autem neque intermediorum vl-
Ponit quoddam notandum circa dida, dlcens, BMOfintofk- qu6d ad hahentes qnidem diBM dubitationes ex fil^ rtment- iatutney id eft , ex proteruia , qui fcilicet ex pertiti4r,(jx- i q$Unacia nihil conceduntpdc6 fubdit non ponentibiti 4- qitthiu di-
aliquid
:
& iterum non
exqmrentibm rationem
:
fed fupple pertinaciter adhaerentibus his qux fals6opinantur:ad tales inquam non t^faciledtjfolfupple huiufmodi opiniones. Cutus caufam
&
omnis demonjiraenim omnis ratio , exquircntiofit, icilicet concedendo aliquid , do rationcm de aliqup quaefito nihil enim panentes , id eft .concedentcs interimunt dtfputare, totaUter fupple rationem argumentatiuam , vel fyllogifticam : ^uare ad tales cjuidem non eftfertno per qucm, {cilicet \ fuo errore euellantur. Et fubdit quantiim addubitaates autem , id cft , H aliqui Hnt qui ex dubitatione , puta ex debilitate /Z:
:
&
:
&
:
Jngenij cadant in di<5bs dubitationes p^Mf^rr, fcilicet eoruro
,
faeile efi
tndnhnsexdatis defe8Hr
but,& facile efi dijfoluerefacientia dubitationem in ipfis, id
^ eodem.
Albo enim exisientefuhie6i4^ dtcentes iffum ejfe, neque album, neque nigrummentientur. Accidit enimalbum
ejfe
iffum
non
(jr
,
ejfe
iffo^
hoc autem efi contradiBio alli.
Ponit (ecundum coroIIarium,dicens,qudd non 1. Stquem, fbl^m fupplc contraria non poffint verificari de eodem;icderiamy&»j/»>fr , nec vllum intermediorum efi fojfibile pradicari de vno, de eodem, Atidium dc quo fcuicct alterum extrcmoruro pra;dicatur txtrimMm contrttriorum ^bo enim exifientefubieUo, dicentes iffum ejfe,ner di eodemfique album, neque nigrum^entietur : ita quod pcr mul nm v*ly nec album, nec nigrum, intdligit quodcumque riJicMri.
&
mcdium datum mcdium enim :
,
inter contraria
indudit negationem, fiue priuationcm vtriufque extremi : fiue fit innominatum , fiue fit nomina-
& hoc vno nomine vel pluribus vt patec & inde. Vnde rubcum eft color,
tum ,
,
,
10. huius, t.c.r6.
,qux poterant inducere opinionem fupradidam.
rionem fubdit efuiafific, acctdit enimalbum ejfe iffum,& non ejfe:enim pro quia, alterum coplexo-
ppinantes, id
cft,
in
Notandum , qu6d Philofbphus
:
innuit in his
rum
verbis duplicem rqodum quo aliqui in przdi*x ^cttrms, h'u dhimerrorem incidenint: quidamfcilicetex proyrri tx dibi- teruia, qui fcilice^ nihil c6cedentes fuz opinioni UtttftinttB* ide6 horum difficilis pertinacitcr inhaerebant \
albi.
ttie-
verificabitur de ipfo:hac
Vult dicerc, quod
fut hit
&
eft curatio
:
quidam ver6 ex dubitatione , puta
quia habentes aliquas fophifticas rationes , quas px debilitate intellcile^s foluere non valebant,
conduiioni earum aoriueb^nt
:
& horum
^lis
]
:
nec albus, nec nigenfalfum crgo cft dicere de aliquofubiefto albo quod fitrubeum ; cuiusproba-
(blutz funt dubitationes
^»
alterum enirn comflexorum verifcabitur de
eft/oluendo ea quac in ipiis faciunt dubiPalamautem efi ex diiiit , vbi fcilicct
tationem.
trrones
his,
temput , dC per confequens nec contraria, fupplc verificantttr verificari
lum pofiihile efipradicari de vno ,
tterej
ex
dijfoluere facientia dubitationem in
diUis. iffis. Palam autem ex
fubdit
efl
contingit offofi-
contrarietatem
tationes ex ratione nonfacile dijfoluere
f/,
Similiter autem nec
:
mum,concrarianon vcrificari de eodem.
tur de codem.
/0
&
Concludit qua:4am coroUaria ex praEdidlis, l.ieipun^ : quorum Secundum ponitur ibi; Sir
fiintquatuor
cft diccre
,
autem
efi
cotradiBia
de fabicdlo albo vcrura per confequen» quod ntrubeum fi
:
&
nec album, nec nigrum oponet qu6d vcrificctur de illo aliera par$ illius copulatiux complexar, puta neque album , quae eft conrradi^o ipfius pcr confcqucns idem fnbie(9ium cflet albij :
:
& & non effet album
album,
rradidlio manifefta.
:
qaae eft quasdajn con-
Deinde cum dicit
Nequ^
I
,
Summa* III.
Cap.I.
395
Uenue enim itatjMe fecundum Heraclitum antingit vera dicerr^neejuefecundum Anaxdgoram. Si autem non, accidet contraria de eo^
dempradicari.Cum emm in omni dicat^emnu effefartem : nihil
magu dicit dulce ef[e,quam
SVMMA TERTIA. Prim£ Philefofhia ah aliisfcientits differen^ tia
amarum, aut reltcjuarum tfuarumcuntjue contrartetatum. Sicjutdem in omni exiffit nen
Item ensfer accidens a nuUafcien-
:
iia conpderari
:
de quihus omni-
hiu in Ubrofexte,
petentiafolumyfedaffu, c^fegregatum. j
.
SeqMeni.
fimul vcra dc codem ; ergo nec ttaqut contingit todem fimml verum duere, dicenKsfecundMm Heraclitum, ttec did ex ofifecHndiim AnAxagordim, quia fiipplc opinio vtrinien* Hernquod dcclarat dc opiniotlitiy 6" -^- afquc iftorum eft falfa ; »dx»gortJe- ne Anaxagorac quia de Hcraclito iam patct cx przdi(ftis j idei fiibdit :fi autem ntn fupplc
Anaxagorat
falfa
fit
,
(.%.
&
&
aliud nihtl magii dtcit
dtdce
ejfe
,
primam ab
di&riie
aliis (cientiis
modo confiderandi, & diffiniendi
& illarum diuifio. w-^ii^-SwW
SFMMARIVM,
opinio
&
&
trMriomm ni
Pfailo(bphiam
accidit contraria prsdicari
de eodem : cum entm dicat , /cilicet Anaxagoras in omni ejfe partem omnts.-f^ma. (cilicet diccbat ita partcm camis quodlibct cfle in quolibet , partcm dulcis clfc in fangiu'ne, c conucrfo , cfle in amaro, c conucrfo ; idc6 fequitur qu6d Stnndtiu t*n-
l.
&
C*ntr»ri» de
ftdtMr.
CAP V T
Ponirtcrtiumcorollarium,dicens:qn6d fi fiipnegatio non func ita cft , quod affirmatio ,
pk
tjuam amarhm,
fed
in fotentut, in nStt
aut reliquarHm ejiiarumcunqne centrarietatum: fiquidem pro quia fccunduni cum fuppleomnc
dtmtnxMne
extjHt in omni nonfolitm potentia \fed etiam aliu,
Incipfc docere
modum
confiderandi
dc quo fusc egitl 6. Primo didinguic fcienciam nacuralem a pra£lica. Secundd Machematicam a nacurahuius
fcientiac
,
Tenio Metaphyiicam
li.
feu
,
Thco-
logiam ab iftis:de quol.^.cex. primo, tc recundo.
:
& fegregatum
quod dicit pro tanto , quia concraria cflc in codem in porenria, non cft inconueniens ; (ed quod fint in adhi diftindio , cft omnino impollibilc , vt patct cx di6tis. Deindc cum :
dicic:
Similiter autem netjue tmnesfalfoi , neque
veraa di£liones fofihile
effe.
Et propter alia
multa coUeEfarurn vtique diffcultatumfre^ fter hanc fofitionem. Et ejuiafalfis quidem exifientihtu
omnihtuneque hotiffum quis di-
verum dicet.Verisautemfalfas ejfe omnes
cens
OMmnis autem fcientia princifia & caufas
quttrit aliqua
circa
,
vnumqued~
que eorum quafub iffafcibillum ifuta medi-
^*^'
exercitatiua dr reliquarum vna, dr quaquefa&iiMrMm,& do0rinalium. Vnaquaque enim hatum circumfcrihens aliquodgenut
cathta
iffi^ circa
ens
:
hec negoeiaturtanquam exifiens^^
non inquantum autem ens,
Sed alterA
quadam hxc frater haa fcientias eH fctentia.
'
Di^farum autemfcientiarum vnaquaquefumens aliqualiter, qued quidefiin vnoquoque genere^ tentat ofiendere aliquu , 'debilius, aut
dicens non mentitur.
Sumunt autem , quod quidemeBy h4 quidem ferfenfum , ha autemfuffonen-^tes:frofter quod, (jr falam ex tali xnduifieeius quedquidefi,nem ne. qued fubHantia certius.
^Stqums. 53
diiliones, id cft, propofirioncs ejfefalfas
Ueqtu omnts vertu
Ponit quartum corollariam , diccns qphifimiUter autcm patet ex praedidUs , fietjfte omnet
,
nes
ejfe
ijfe
frwftfttitnts.
efl
collc^ ,
:
quac propter hanc pofi-
quod
rum
dicet
(cilicct ,
(cilicet
propwfi-
ipfurri, ejuod dici-
omnis propontio
eft fal/a
,
ve-
im^ falfiim. Iterum verii autem exi-
ftentihm omnihMi propofitionibas dicens omnes effe falfas , no» mentietur \ fed verum dicet ;
&
idc6 vtroque
modo illa
opinio
nat omncs propofitiones
^
tif demonHratio.
,
omnihns ,
fequitur quod nec hoc
mtts,
necom-
& in quarto huius &
fimt hic,
(juia falfis exiflentihtu
rionibus
,
poJfibHe,& propter multaaliarum
diffiadtatum colUQarum
neque m-nes tionem fnlf»!
veras
cft falfa, fiue
cfte vcras
,
fiup
po-
omnes
t(fe fal(as.
Poftquam Philo(bphus de(cripfit ambitum haius (cientiat,oftendens
extendit ,
nunc
,
54
ad quae confiderandai (e
oftcndit propriqm cius
modum
confiderandi,comparado hanc (cicnriam ad tlias. Circa quod tria facit J^rim^ oftendit quid habent
proprium (cienriatjparticularcs. Sccundo comparat adinuiccm ip(as (cicntias panicularcs pencs difFereriam.Tcrrio c6parat hanc fcietiam aialias, quod cft intentum. Secimda ibi Quoniam au:
Notandum,quc)d otnniaquz diffca (unt ab illo loco>: QHoniam autem Pnilofophi fcientia,8c cxtcra , iam (iint pofrta , & perfediius in quano libro ; & idco Ci quid omi(fam eft, fiuc quantum ad lit^ram Philo(ophi , fiuc quantum ad expofirionem linerac,qua:ratur ibi:quiatunC di<3a fuiit, quae diccnda occurrebant nec oponet hic :
4mplius diccrc, (ed
fu(ficit fticilitcr,
& qua(i fuperficialiter pertranfircj
&rc
qtudam de natura. Tertia ibi Quomam autem eft quadam fcientia. In prima panc ponit duo pcrrinentia ad alias fcicnrias parriculares. Primum cft, qu6d quxlibet quacrit principia , & ,^fZ^^'* cau(as circa proprium fubicdum. Sccimdum cft, /^^ ^,, qu6d quarlibctmpponit, quodquideftCmCahic- duo fruipiA Od , & hoc eft quod dicitur , qu6d «mnis autem ftbifrofna. tem
eft
fcientia quarit ali<]ua principia
:
& caufat circa
vntmujuodeiueeorumfcihiliumquafuh ipfa, id cft, quat fibi fubiiciunmr. Et dicit,
ncc
:
frimi fifi*
fri»-
& e»M-
fiufiAitSi qutrer*'
ncc omnc genus caufac dtcMtiua
qu«
:
:
& excmplificat,^«M w.#»
fdlicet confiderat de fanitatc, «^
exercifntiua: quae fcilicet confiderat dc exercitiis ordinatis adbonamdi(pofitione,vel valetudincm
corporis,& (imiliter vna<]ut
doihinaltuM cft,{pceu-
latiuarum ^cientiaru vnaqiuque enim ^4(r»,{cilicet particu^um circufcrihes fupple ab aliis entibus,
altquodgenm fubiedum ipfi, circa hoc negociatur tanqui extfienraxczaUquodens,[ed non inc^uantn c^fnbUai ens : hoc fiiitprimum. £t fubdit quantiim ad fttfuffmm. fecundum pectincns ad fcicntias, fcilicet particuSteundHm, quod quid
&
lares
dicens
,
fied altera
,
feientiat efi fcientia
ejutdam hacvrtter has
de entc inquantum
fcilicet
,
quandam
ens, pectinet ad
icientiam,
qus eft
alia
aatem ,&praB'tct, id eft aSdnx. efl fupple prin«ipium raotu$ non enim eflin agihili,fed magis tfl in agentihtu. f^ua auttm fupple funt ff icnrix :
Phyfics, verfantur circa hahtntta infeipfis prinutH dMtuf cipiummotiu. Coi^claditcxqfi , qttpdquidxmigi- mediumintir neceffarium
ex
hts.
cfi effe fcientiam
Enim pro quia , ipfam
hontm generum
appctere:fed
fubiedW,»» vnoquoque Fenerf,tentat ojlendere
f^uicur qu6d fit fpccu-
puta texere
:
tranfit cxtra
diftinguitur duplex fcientia pradtica
aut cm>«/,fccundum quod funt gradus certitudi-
dirigit in praxi, quae cft
demonftrahdo.Nam Mathematicac(cieniia:
tia,
:
vna quae
adio,& vocatur pruden-
& fcientia moralis alia quae dirigit in praxi, & vocatur ars. Pcima dicitur pra;
ccrtiiGm^ demonftrant naturales autem minus
quae eft fadtio,
ccnc. £t fubdit exponcns quomodo fcientiac fupponunt, ijitod quid efl fubiedti aliqualitcr, diccns, fumunt autem,\d cft, fupjponunt, quod qtfid efl:ha
dica a^ua. Sffcunda diptur pradtica fadtiua. Oe-
:
'
Secundum hoc ergo
vel aedificare.
,
inde cum dicit
(rrequirunt cognitionem fuppMSt, quidemper fenfum,^\it3.
£lHoniam autem,quodquidefl^ necejfarium
confiifam fubie<9i ha autemfupponentes , fcilicet
vnicuique aliqualiterfcientiarumfcire,dr hoc
quodquid t^fmfiAieai.
:
a Metaphyfico
,
puta
diftindbam fubiedti
Ex quo Qnod »#»
quid «/f
eUmenfirMti» fidefirttediii.
infert ipropter
^,ex tali quid
efl
fi
requinmt cognitionem
vt declaratum eft 6. huius.
,
quod
& palam
,
,
efl
Nam
demanflratio.
quod
&
quid efl fiibie^H fupponitur tanquam medium principium demonftrationis ; ideo non demon-
Dcinde cnm dicit
ftrat^r.
^onUm dutem efitfitsdAm denAturafcieerit.
Fa^iua qttidem enim infAciente,(jr non
infa6to mottu principUm.
agetibitsmotui.
bentia in
ipfis
Et hoc iBfiue ars
in agtbile^magis autein
cjiuaautemPhyficicirca ha-
motus principiii eB.
^odqui-
dem igitur ntquefa^iuamnequeaifiuam^fed Jpeculattuam necejje efl
oportet nonjatere qualiter dif-
naturatemfcien-
ejfe
tiam, palam ex his, In vnum enim aliquid horum generttm necejfe cadere ipfam^
cum materia dicitur ea
,
concaui^fine materia^
Simitas enim in na/o,
efi.
fcientias panicularcs
ad inuiccm
inkicemfcie-
penes difFerentiam. Circa quod duo facit. Prim6 diftinguit fci,entiam naturidem a feienriis pr^^'-
ti/u farticH-
cis.
Differre
Mb
''
^
Sccundo
tiatnra|i.
Mathematicam Quoniam autem qitod
diftinguit fcientiam
Stcandz^^ii'.
prima panc intendit talem rarionem: Scienria naturalis eftcircaea , quae habent in fcquid.efl. In
ipfis
principium tnotus
pra^ca
eft
huiufmodi
;
,
Sf qufetis
ergo
,
:
fed nulla
&c. Hanc
ratio-
quadam de natura palam
rionera exponit, dicens,qudd^i(4»ii4m efl Difiremia fiientia »Mt^r»lH
,
iciUcct panicularis
&
&
altcra , * praBica , afaSiiua , vt p^f pcatSticam intelligatur appropriate pra6h'ca
dr quia crit
fraOicMrHm.
,
adbua , 8c pcr caufam fubdit
:
fa
pro
principium mottu in facientt
noc
fcilicet
principium
aliqua alia potenria
,
,
Cuius
quidtrn efl
& non infaSo & :
cft ficut ars dirigens, fiue
puta cxecuriua.
Similitcr
qua
rei
\
qua autem
quod drratio ipfiuscum hoc diffa Simus enimeB nafus concauus. Manife,
fium eH igitur, quod tarnis, (jr ociUi, (^ reUquarum partium cum materiafemper ratio-
nem rfddendum. Mathemaricam ^ naturadicens , quoniam autem Vnicuique fcientiarum
Diftinguit fcientiam li ,
necejfeeflfcirealiqualiteripfutn,quodquidefl& hac vti, vt principio
,
fcflicet demotifbrationis ,
efl
"Differentim
uMtHrMlie
<J»
vt *f*'^nus'
praedidhmi eftjid^o oportet non latere qualiterdif-
finifndum
'"*~
naturali,& qualiter fumendaefl ra-
tiofuhflantia,id eft,diffinitio fubflantialis rci:quia
fupple fecundum diuerfum
diftineuuntur fcienrix litcr fcienria naturalis
Comparat
/^
ratiofkmenday vtrum vtfimum ,aut magis vt concauum. Horum enimfiriti quidemratio
aliqua^fiitealiqud aliapotentia. Similiterau-
tem,^ praSticanon
:
naturali j dr qualtter fubHantitt
fit propter
tia.palim qitia^tjr apraiiiicaaltera^fjrfaifitM
55
'utiprincipio
fmendum
fcilicet
induQione,quodfubflantut,& eiutquod
fupplc non
^
Ji^***
,
,
operatio tranfiens,
fa(5tio dicitur
qua,id eft,propcias pafuones de fubiedhs, dehtltus nis in
vej
,
pradtica, quia
& dicitu^aiftio opecatio,quz manet, operantem puta velle &
id eftpfupponens aliqualitef,^ ««
eft
c
eft
aliquoJ
^raCda
Notandum , qu6d, ficut didhim fuic in primo PrMxit dm» libro, &alibifa:pe,praxisquacdamcftadio,quaE- ''"•
tnfciimia fnnt tHprim»
•VMrtMfeien'
fcilicec fit
non
ftientiam
vnum
latiua.
dam fadio
itM
qu^d
ncc ai^ua nec fediua
&non
Vario mod»,
,
Si igimr
fpeculariua.
f i4r»>»,Tcilicet particularium,vw<»^«<«^«< fumensy
reti-
fcilicet
liaturalem necefft tfl cadtrt in
prxter (cientias paniculares.Difif<»'« autemfcitn-
tudiiue.
&
?'**'«*»» , fedfpeculatiuam naturalem palam efl ir*"'**"M
tur, nec aElittam, necfa£iiuam
M/uhemMti-
irMtbf eerti-
;
Metaph.
Lib. XI.
396
,
:
tet
viderc
gis,
diftinguiturab
qucm modiun
viriim fcilicet
modum
diflfiniat,
diffiniendi
& ide6 vt appareat qua-
j
aliis,
opor-
feruat in diflSniendo,
-
-,.
vt fimii diflinitur,aut mor mcdidijaii.
vt concauum:horume»im ratio,id eft,diffinitio
fimi dicitur cum materia ea,qiu efi r«,fcilicet ftnr fibilis.Ratio autem qua efi concaui diciturfine ma-
dtdiMerfiicat
f"'*''**'
teria fupplc fcnfibili : cuius caufam fiibdit : enim pro cpiz,Jimitas fit in naJo.Cicut in materia fenfibili,& detenninata,/>rflpr*r quod ratio.id eft,diffisimHmmmii
nitio ipfius eft
di^a cmn
materia (enfibilis:y>mMm
hoc, fcilicctnafb,qui cft
nafiu concautu,hc hoc £c fubdit ; manifefium efl igitur quodcarnis,&oculi,& reliquarH partiS reddedum efl
eft eius diffinitio.
efl
ratione^d eft,diffinirionem
&nfibili:& fimiliter intelhgcdum
eft
de omnibus thimMticm
tunc fupplcndum cft,guod in diffinirione concaui non ponitur matfria Jcofibirebiis naturab'bus:&
lis.
ter
g-^*"
cum materia fupple fimum, AU' "^*
cocMuum *'.'"
'""^
Ex quibus omnibus coJligitur difFerenria in- *^^j!f^\ fcicnuam Mathcmadcam , & naturalcm finetMii. :
quia
;
:
Summ^III.
Cap.L'
cuia mniralis diffinit per materiam fen/ibilem tradat dc his , qoa: concemunt ncut finura , materiam fenfibilem : Mathenutica aucem diflSnit , ficut concauum f\nc matcria fenfibili , vt
&
oftenfiun eft^tam 6. hoius. Dcinde ciim
;
didc
Palam igitur quod
397
tria genera fpeculati-
uamm fcientiarumfunt
,
Naturalis
,
5«
Mathe-
matica^ Theorica. Theoric« Cdnclndit ex djdis qoandam conclofionem fci6tiz ircj. qu6d palgm iritur , quod triafunt genera fcietttiarum (peculaauarum , fciUcrt ; Natttralis, tatem feiitU fe- M fubieSc. qua: (peculatur entia mobilia& raacerialia , dicens,
^enidm sutem eji (pt^tUm fdentU entU
57
fntjuaMtum ensydrfeptirdiile, cdnfderdftdum
vtrumijutdem naturdli eartde pone/tdum ejfe banc , Aut magis alterAm. Nuturalis quidem igitur circa habentia motuifrincifiumtn iffis
Mdtbematica autem ffeculdtiua quidem^ fjrcircamanentia quadam hac \ fed n»n fefa" ejl.
rahilia. Circa fefarahile tgitur ens/^
irhmo-
cundum
eflc,
Atathematica ,
;
cipalifiimum principium.
Ctmptrtu
s
da ibi : Optime qttidem igitur. Tertiaibi DHhitahit aMtem ali^iuis. Primainduas. Prirao facit, quod didbum eft. Sccundo infcrt ex didis quandam conclufioncm. Sccunda ibi Palam igitur qitod tria. Didt crgo , quod quoniam efi qutdam inquantum/fp4Jcientia entis inqMnttm ent, :
:
&
ad hanc fi:ieniiam pcrtinct fpeculari non (blum dc entc communi inquatum cns,(cd ctiam ,
dc ente feparato a materia,caara fecunditai fe , vt funt Intelligentis:quia
inquam fic eft, confideran-
dum efi vmtm ha»e fcientiam:q\ix dcrat dc talibus
,
ponendum
(cientia: naturali,
magis
fit
effe
(cilicct
ejfe
confequcns
quia in omni, quod moaetur oportet De quibm MMtltewuui- intelligcrc raateriam : Afathematica autem tfi
matcriam
MA
;
&
quidem fpecidatiua,0' circa qutdammanentia ; immohlta } fed non fupple ftparabilta a matcria fecundum effe licet fini ieparata fecundum conCdcrationem. Ex hoc infen ; igitur circa ensfeparabile fupple feauidum elle a materia,&<wwMaliqua aliafcientta ab hts duabttsfcientits,
quidem
rumgentss.
tima di(fa
,
&
talis nattsra in entibiu
:
qujc fdUcet,
{olicct habet talem
tdttMfhyfKMi
fit
fepar^i-
& immobihs:iof vtique erit alKubi^d cft,at-
tribucnir alicui fubftantiz
9( quthm
igitur f^eculatusa"
Harum autem ipfarum
vl-
enim e^
circa honorabilifiimum
entium. LMelior amtem,& deteriorvnaqua-
que dicitur/ecunditm propriumfcibiU. Coraparat iftam fcienuam ad aHas pcnes nobilitatem,djcens,qu6d^*«M< jpectdatiuarumfcie-
tiantm
efi
opttmum, id eft.qu6d fcienriz fpeculaaliis : harum autem ipfarum,
Metafhrficm »*hilijjiitta
^^^^
tiuz funt nobihores
fcilicet fpeculariuaru
Tbeoquod probat,quiaeft
vltima SiiaSdMcei
ricaeft fupple nobilior
:
circa honorabiltjfmum entium.
fcientia dicttur melior
,
Fhaqutque
emm
& deterior fecunditm pro-
prittmfubietium fc4tile:c^\z igimr ifta fcicnriacft
de nobiU(Iirao.fuhieLko;ide6 ipfa firapUdter. Deinde cum didt
eft
nobilif&ou
Dubitabit autem vtiquequis,vtrum entis
inquantum ensfcientiamvniuerfalem oportet foni, aut non?Mathematicarum quidem vna-' quaquecirca
vnum
aliquod genm determi^
natum efi.^a aute vniuerfali conueniunt dt omnibus.Si quidem igitur naturales Jubfiatiie
primaentitsmjuntdr naturalu vtiqueprima fcientiarum erit.Si autem efi altera natura eir fubfiantiafeparabtlis,
& immobilis
;
alteram
&• necejfefcientiam ipfitis ejfe, drpriorem naturali,& vniuerfaltm eo quodpriorem.
&
Mathemarica naturah,C^ hocfiquidem, id cft,fi tamen exifiit ali^ua talis fubfiantta ; dic« mutem feparabilis , fcilicet a fenfibihbus , imrnobHibtu, quod quidemtentabimm efiendert;{ci^cet inferitis in duodcdmo.£ry> quidem efi aliqtm (cilicct
lis ,
ir if, :
:
bile,efi
R
quzfl. prima.
ipfi
olteramfEt ftatim
WUteritiUdic eft,in feipfis principium motus, 8c per
Theolo-
confi-
eandem
probat,qu6d fit altera
Al.
Comparac hancrcicnciam ad aiias,pede , & VDiucrfalicaccm quo lib. fcxco,ccxc. i. Yidc Dodorem ibL
nobilitatcm.Terri6penes vniueriahtatcra.Sccun-
rabile
rM
ncs Dobilicacem
alias (cientias
particulares, ex
qine abftra-
&
Ottimum
Comparat iftam icientiam ad
quo haberi poterit proprius mosdpsniad*- dus confiderandi huius (cientiae. Circa quod t ria rts ftitmtuK fadt. Primo comparat hanc {cienriam ad ahas mfluitir. pencs fubie^ feparabilitatcm. Secund6 penes id*i»phjffia
quz fpeculamrcnria,
hunt a moia,& a materiafcnfibili nonficundum eflejfedtancumfccimdumconfidcrationem. Itenun eft Theorica, qua: verfatur drca diuina enria omnino immobiUa , (cparata a nutefia etiam fecundum cflc. Deindc cum didt
hile altera ab his ambabusjfcientiis efi aliqua:
Jiquidem exilfit alitjua /ubslantia talts.Dicp autem feparabtlit ,(jr immobilis,qttcd quidem Untahimut •Bendere. Etfi qutdem eft aliqua talis narura in entibm hoc vtique erit alicU' bi,& quid diuinum. Et hocvtique eritprin-
& & (ecundCun confiderationcm. Et
,
naturan
& hoc vtique ,quod erit
quid diuinura,
& ptimiim & principalijfimum principiitm.. Hxc autcm fcientia , quat tradbt de huiufmodi immobiUbus,& fepararis eft ifta fdentia vt alibi fzpc di^im eft ; vndc , Sc nominatur fcienda diuina» Deindc cum didt ,
Sioti
Opert tom.
IK
Comparat hanc (cienriam ad
aliais
penes vni-
uer(aUtatcm,diccns,qu6d dubitabit aliquu vtritm (npple hanc fcienriam,qua:
eft
de entibus diuinis;
oportet ponere fcientiam vniuerfaiementis inqtian-
&
ensyout non : probat quod ficper diuifionem.dicens , qu6d vnaquaque fctentiarum A£athematitarum efi circa aliquod vnumgenits deter' minatum,c[\ix eft fupple (cientta vniuerfalis cwwmuniter de omnibus^hc per conlcquens nuUa fdcntiaMachemaricacftvmuerfalisomnium cnriimi:fubdit : fiquidem tgitur fubflantta naturaUst fciUcet qua: flint mobiIes,& (enfibilcs/jtwf pnma tntium , (cquitur qu6d &fctentia naturalis erit vtique prima fcienttarttm : quia pencs ordincm Ll fubieao
tum
&
59
'
:
Metaph.
Lib.XI.
^98
SiUUet»- nibicftoram eft ordo fcicnriarum j? Mttem tft ; vni^ dUera rnitur*^ fubfiantla fepMnAilis , fapple i
&
fhjrfie»
0*rf/tlu,^i» 'tmiMtrfali
natur^ilibus,
alteram & & priorem naturali & etiam vniinonobilii^ecejfe efi iffius
amftiUrMM- ejfefcientiam, e*t prfprii
tpmmum», cimmmm-
^
,
uerfalem e» ijuod pri«rem:qma, cademeft {cicDaa, qust fpeculatur prima entia , puta fubftanriasimmateriales
.-
& qax eft vniuerialis conHdcrans de
omni fntp inquanram ens quia iftx fubiibptiaE ^aratz funt ca»ix,Sc prtncipia entis inquantum ens , vt iam didiim fuit&pc. Qgare igitur nec :
nequc Matheraatica
](iaturalis ,
eft (cientia
vni-
Depradlidscriamfdentiis patetqu6d earum eft vninerfalis : rclinquitur ergo a diuiiionc, quod ifta fit vniuerfalis conftderans dp
Exequtmr dc intento. Circa quoi duo facJt> Prim6 dctcrminat de en^ pcr accidcns. Scaind6 rcmouet tam ipfum, quam ens verum a confideratione huius fcienrix. Secimdaibi Qjm asuem vtveri^f. Adeuidentiamprimi notandum eft , quod, yt Eas :
didbim
eft in 6.
Vno tnodo vt perfdtatem entiutis rd in dupliciter.
priuat
rd non abfblutc,fed
com-
pprfcitatcm entitatis
pararionc ad aliquam caufam aliud intendemcm,
ente.
co modo quo inuentio thefauri dicitiu: pcr acddens in compararione ad fodicntem fbflam. Se-
II.
modo. Secundaibi: Quiaau-' Prima in duas fccandum quod duplidter probat , qu6d nulla fcienria eft dc ente per accidcns. Prim6 quidem hoc pro!batindudiuc. Secund6 fyllogiftiq^. Sccundaibi: tem neque
& cafu. Scicntiam noo agercdc cntc pcr accidcns,nec de cnte vcro,dc quo lib.^.tcx& 4- vide DoCt.ibi q.z.cxpiicatducsmodos cntis pcr accidcns
i
-contingens.
Nec inquantummujicum. Dicit &rgp,^uod quidem
SrMMJRIFM.
quomodo
Sophifta
xnaxim^ verfatur Circa fallaciam accidcntis , explicat ben^ Do£bor kic, Sc fupra , lib.6.text.4. /''^^ Vomam autemfimfliciter ens fecun.flures dicitur modos
,
cjuorum
vnus efi^cfuijecundum accidens dicitur^confi'^ derandum primo defic ente. Poftquam coUe^t quxdam de confidcrarione
&
Strmtdeentt huius fcicntis , qu^dam de diffcrcntia huius imperfeB»,& fdentiae ad alias:hic,vt dicebatur , refumitj& reprimo de enPhilolbphus qusc dixerat de entc ^.Qjjjgjj
par* diuiditur in duas:
ifta
,
accidens fecundo
P.
Nullam (cicnriam agere d? ente per accidens,nec de cntc vero , neque dc fortuna,
\.,J^dum
in
quia primo agit a proprictate loquendo de cntc per accidens primo modo. Sccundb deente per
TERTIifi.
C A
*^„j
aGocptac,vtpftcom-
nulla
SYUUM
60
pf accidens
fc
pofitumens cx rpbus diucrforuni generam.^^t homo muficus. Aliomodo vt \y per accidens priuat
cundum ergo hsc
Tejttcom.7.
ly
iierfalis.
omni
feratfir
dtnf dfpUHf huius , ens per accidcns fumitur-
iro-
ffa
&
in libro Phyficomm, pcrfcAo in fexto huius , Circaquodduofacit. Prim6 dctcmiinat dc ente per accidcns. Sccundo de motu. Secunda ibi:£/? autem hod*cjuidem. Prima in duas. Prim6 refumit qu2 dixerat dc cnre per accidens. Secundo ea qux dixerat de cau/a per acciden:; in z. Phyfl Secunda ibi : i3j*ia autenf gratia huius. Prima in duas. Prini6proponitintentum. Secundo cxequitur dc intento, ibi Quia cfuidemautem nuUa. Picit ergo , quod efttomam autem ensfimfliciter, id eft , communitcr fumpmm , dicitur fecunditm flures modos , «juorum vnus efi , qui dicitur fecun-
§tH»d auSa
nuUa traditarum fcientiarum negociatur circa ac- fcieniiwefidg enteftr MtL cidens,id eft,ens per acddens primo modo^alam dttts friap efi ex didris nec enim ars adificatiua confiderat nwto frcb4$. quidaccidet vtentibus domo , quam fupplefadt, dHflifittr, putafi habitabunt in ea homines triiit^ aut con:
trarie, id cft,delc
nec coriaria,nec coquinaria.fapplc confidcrant ca qu«c accidunt
,
puta vel vtenribus panno contex-
to,quantim)ad rextiuam
>
vel vtentibus fbtulari-
bus,quantum ad coriariam- Quod autem efiproprium , fcilicet fubic<3:umy*rt<W«OT ipfam fcienriam illud quoque confiderar vnaqttaque fcientiarum dcmonftrando , fcilicet proprias pafEones de hoc efi propriusfinis quem propriofubicdo fupple qua:Iibet fcientiaantcndit. Deinde cum ;
&
Tinis fcientia euii^fqi quis.
,
dicit:
Neque inquantum muficum^ (jr Grammaticum:neque exiHentem Muficum-.quiafaiius
6i
Grammatict^fimul erant ambo^prius non tns quod autcm non femper ensfa£fum , (jr hoci qnarefimulMuficmfaStusefi, cus.
Hocautem nulla qudrit
^ Grammati'
confejfa exilien-
tiumfcientiarum nifiSophisticauma accidens
enim hacfolanegociatur. Propterquod PUt4 non male dixit,dicenscirca non ens Sofht^i-
cam verfari.
:
ditm accidens,' id
cft,
ens per accklens confideran^
dum efi d« flc ente pcr accidens:/'»»», id eft, anteguam de entc per le^d efl:, de quo agetur in conr fequcntibus. Deinde cum dicit
^od tjuidem
Probat idcm fyIIogffticc,& intendittalcm ra- sulUfei rionem:Omni$ fdentiafpcculaturcnsfecundihn coftdertu aa rem fed cns pcr acddcns non eft ens fecundum rcmjcrgo &c. Probario minoris : quia omnc cns fccundum r(pm,quod nunc eft,& non femjper fuit eft fadlum,vt patet dc aIiquo,qui prius fuitMu-
nutta.
traditarum
ficienttarumi negociatur circa accidens ,falam.
^eque enim adtficatiua confiderat, quiJaccidet vttntibusdomo-.putafitriHe, aut contrarie ha^itabunt\neque textiua,coriatiua, neque
coquinaria, Quodautefecundum ipfam^frofriam vnaquaque harum confiderat fcientia'tumfolumihoc autem efi popittsfinis^
non fuit GramiQaticus i qam nunc Maficus Granunaricus,& priAs non fuit Mut
ficus,& prius eft
igitur
f
:
fjcus
ficus
Grammaticus:& tamcn non cft fadus MuGrammadcus:fed Grammaticus tanti^m^er-
go Muficum Grammadcum , quod cft quoddim ens peracddensprimo modo, non cft fecundum rem. Didt ergo , qu6d nec tMjuantum Muficum GrammAticum neque exifientem Aiuficum, id eft, qu6d Muficus eft Grammaticus non tamcn
inquanmm Muficus faiiui Grammatiat*
:
,
ejittafi ftipplc
Muficus
efi
fimulerit fupple Muficus
Grammaticus
,
1
.
Summ^II I.
^Cap.II.
Gfamraadcus ^mw hacc mn ens mAojti. eft, non
ambo
crantptitu hxc
Grammaricus
:
fapf\cfa£htm
cft
,
quodmoilo
Siu
,
giiilifattr.
efi
fimizl, fciliccc Muficiis
Mttem non femper ens efi ,6c oponct quod fic fadum : boc,
t^uod
(cilicet
cft
:
«jmare mHjictti fimttl
& Grarrmtaticm.fi fupplc modo
f*-
Mu-
cft
Grammadcus, & non fcmpcr fuit quod ramcn falfum cft, vt oftenfum cft qoia iam prxStphifHe» fuic Muficus:& idco non fuit fadus nifi Gram-* qnsm msximadcus tantum. Ex quo infcrt:/?«f ii«rCTn,(cilicct aw emfidnAt tns ftr »eci- f ns pcr accidcns , nulU efutritconfefte, id cft,maficus,&
:
:
nifcftc exifientiumfcientiarwn nifi SophifHca.-bttc
dtns.
Accidtns
eji
enimfola
,
{cilicet
Sophiftica negotiatur
t
fiipple
Itcm quam maxime circa accidens quia maxime vdtur sd decifitndmm ttid fallacia accidends : qua edam fapiences maximc falluncur ex primo Hlcnchorum : propter quod fMfitntts »ptij]i-
mm
PLuo non maie dixit
f.lUmeh^.4.
nfin ens verfari
dicens SophiiHcam circa
,
quatcnu*
,
ckca cns pcr
fcilicct
Notandum
,
qnod ifta
propofirio Philoibphi,
fiMOtiA eom-
qu6d omne cjuod mtnc ejh,<^prius nonfiiit^ailum
fofitt pr*-
r/?,videtur
fitit.
pliciter
ToBit tnJU»-
tamen
:
habere inftantiam in gencrationc fimfit fuSb,
quia licet fubftanda compofita
aliquid cius praefuit
,
(cilicet materia.
Sfd
a^
fcicndnm,qHod matcria exiftit no quafi etis, fi^quafi potoiitia cns:&quia eenecatio cenninatur ad compofitum per (c ex- ^.auius, cex. c.17. infra,ide6 toca fubftacia compofiu ad gcneradoAl-g^nenQoncm ter- nem cctminau didcur cfie nunc,& prius noti fuif-
&
fe
:
auia eius nuteria
, etfi
przfuit
non tamen
,
przniit vt aliquid eius,aifi folum in potenda.Scd in propofito vcrificatur propofido,vt Muficus fa-
i&us
Grammadcus
tittm
ejfe
drca acddens.
£t
399
fiibdit
quandam tri-
membrem diuifionem, diccns qu6d omne
itaque,
hoc
neceflariuraquod impofllbile cftaliter fe habere,
puta triangulu habcre
tres:talc
neceflarium con-
cludicur pcr deraonftradonc ex primo Pofteriorii text. f .
& 7. &
inde
:
hoc autem vt in plus, id Hictffum
quod quxdain func vc frequenter , puta qu6d ^"^' pluat in hycme hoc enim non eft (cmper dcneeft
,
:
fed efivt freqitenter : hoc autem , id eft, quzdamalia necfunt, vtinplus, id eft, frcquenceflltatc
ter,
,
necfemver,dr ex neceffuate \fed vt cotitingit,
id eft,vt raro,
CaneM eft,in diebus Ca-
putafub
nicularibus fiet vtiquefrigus
femper ,
& ex
;
necefiitate^/teque
fed hoc ncc fit vt vt in plus., id cft,
: aliquando tamen vtique accidtt vc fit Et fubdinf/? itaque accidens, id eft,ens per acddens quodfit ^uidem,non femper autem,neque ex neceffitate , neque vt in plus. Concludic ergo, quid iritur efi cns per acciaens di^m efi, fcilicet quod ncnon femper ; ncc frcquenter,(ed vc rar6: hoc per comparationem ad aliquam cauiam, qux alium effedum intcndit,& non illum.Deinde cum didt
,
przmit Muficus etiam in
frigus.
&
^ia non efi autem fcientia talis
,
palam.
quidem enfm omnit fempet entic autin plus : accidens autem in neutn A*mmejt.
Scientia
a^ & ide6 non eft generatus i
maticus, (ed
Muficus GramGrammadcus tantum, Ddnde cum
ds per acddens
^od AHtem Hetfue centingens (Jl cidentu fcientiam,mamfeBum
efeac-,
erit tentanti^
Omne itaque dicimus effe h$c quidem femper ex neceptate; hnsfcire quid efi accidens.
&
necefsitate
(jr
:
ex necefsitate t fedvt contingit
putafub Canefiet vtiquefrigw. Sedhocneque vtfefnfer,^ ex necefsitate.-neque^vt inpl/ufit.acci-
,
neque vt
inplsts.
quidtm igitur efi accidens diitum P« mt* ftr
^^'"«Ji
^ «yl/^J jJ4,
^"-
Prini6oftcndit
moda Cir, qu6d
nulla
de ente per accidens fecundo modo. Sccund6 remouet errorem negandum \ rebas taleens elTc per acddens. Secunda ihv.Quoniam
fcienti^ tradat
autem fectmdum accidens. dit talcm
ea
qua
ddens
rarioncm
In prima parte infen-
Omnis Idcnda
fpeculatur funt femper,vel frequentecfed ens per acr non cft fempcr,vel frequenter ; ergo nuUa :
fcienda fpeculatur de
Kiwr.
^md
ef.
Agit de ente pcr accidens fecundo
"*1"°^ ^^°
tali
ente.
De
ifta
radone
primbproponit minorem. Sccundd maioreipibi: ^ia atttem non efiDidt ereo,qu6d tentantikus, fftre ifuid efi accidens
mantfefium
,
id eft
,
cns per accidens,
quod nec erat contingent fcitaScod Opcr. tom. I V. erit
,
fdlicet icn-
efi.-eaim^ro quia
,
omnit
ens per accidcs inneutro
raro, vt prxoftcnfum eft.
id eft,
fcorww.-quia euenic vt
efi
Ex quo ^uijur
quM
non pric (jbicnda dc co.
SVUUA R
jr
u,
Rcfucac collcnccs omnino cns pcr accorumque rcfpon(ioncm rc-» ,
cidcns
:
,
det tamen aliquando vtique. Efi itaque acci4ens quodfit qUidem:non autemfemper , ne-
que ex necefsitate
palam
frequcntenhzc fiiic rcmovjuxidens autem,
autem nonfecundum violentiam
hoc verh nequevt in plus neque fimper
,
fcientia efi entis ejuodefifemper, aut inplus,iA cft,
dUta,fedfecundum quodvtimur , in hU qu€ jecundunf demonfirationes : hoc autem %>t im plui
cum conclufione, di-
Ponit maiorem rationis
pens, quia autem non efi fcientia talis
didt:
iiydfit tui
quidem femper , &ex f*^^?*^^^ '"^ neceffitate : non autem neeeffitate diEla fecundkm ^* violentiam ,fedfecu»ditm quod vtitnur neceffitate in hit ejua fecundum demonfirationes : & hoc eft
qaod dkydicimuj ef^
frequenter
accidens verfatgf
jlUqmifiA-
:
mouccquc
camcns pcraccidcns quam cns vcrum a confideracione huius fcicnciae- De quo adum cft ^«huius in fpcciali
,
cexc.
1
,
QVia autemfecundum
accidens enUs nom
funt cauft , (^ principia talia qualis quidemfecundumfe entu,palam.Erunt enim
omniaex necefsitate : fienim hocquidem efi huim entisxhoc autemhuius : hocautem ntn^ vt contingit , fedex necefsitate hoc erit caufa vfque
&
erit cum ad vltimum diifum cau^ :
fatum ; hoc autem erat fecundum accidens. Quareex necefsitate cmnia erunt , dr qucd vtrunque ccntingit , (^ accidere , (fr feri^ ftcn emninoex generati aufertnr,
&
Rcmoftct quendam errorcm quonicdam, qui acddens ab cndbus aufcrcbanc. Cir-
tale cns per
ca quod duo fadc.
Primo
L1
oftendic propofinim
X
Secund6
:
Metaph.
Lib.XI.
400
Secimd^ cxcluditcauillofamxcrponflonenn. Secunda ibi Etfi nen extfienf. Ad euidentiam primi notandum fft , quod, vt
&t neccflitatc. Hoc autem cxcludit
didum
exiftat prxfens,vel pr£etcrita,/f
:
Xxcludit er-
rtrtm »*?«-
tium
ens per
srcidens eMttd.0
nio
fuit 6. huius text.
fuit
quorundam
com.7. Sc
qu6d
,
circitcr, opi-
cuiuflibet cntis cflet
diccns,
eadem,^ci\icet inconueniciuia accidunt, exiflens
,
id eft
qu64
& finon
dato qu6d caufa futurorum "non
,
caufafup-
enim fiet ex neceui-
ponatur,Cci\icet futura,omnc
/*-
mcdi).
aliqua caufa per fe
qua
,
fcqucretiir cfFe£bus
pofita in ellc ncceflari^
quod
:
fi
verum elTet , tunc
nullus cfFedus cueniret pcr accidens intentioncrh caufae
;
& ide6
nec prarter
,
tollitur ens
pcr acci-
dcjis fecundo mqdo. Hunc crgo crrorem irpprobat Philofbphus pcr talcm rationcm: quia fi fic; crgo omnia euenircnt dc ncccflitatc confeqnens :
falfum, crgo Sc antccedcns.
efi
nem
cxponit Philofbphus
entis fecundum accidens
pia
M/><«,(cih'cet
.quia,fi
nonfunt cauf
quidam , palam
eft
:
enimnro
fupple ens per accidens habct caufas,ficut
dicunt
illi
ratio-
quod autem
per fcqualia funt entis fecildum
vt fupplc dicunt
fe,
Hanc crgo
dicens
,
erunt omnta cx \ecejfitate
,
:
quod
fic
dechtav.fi enim hoc cjutdem f/?,fupple caufa huita entis,
puta alicuius entis,puta alicuius cffecbus fu-
turi
hoc autem huius,id cft
:
,
ille
efFe6tus eft cau-
autem non vt contingit , id non quocunque modo ; fed erit ex ne-
fa
aherius
cft
,
cejfitate
:
hoc
id eft
,
,
quod pofita caula
hoc 4utem erat, id ponehztuteffefecundum accidens;&cper con-
ViiAetfrolHetinuenUnti «mtti» ex ne-
quod ponitur per accidens erit exneceffiQuare fequitur , quod omniae unt Aene-
fequens, tate.
& quod auferetur omnino ex generatUt
ef/ptate eue-
ceflltate
nire,efuod ta-
id eft, cx rebus quae fiunt
tnen ex diBis iiii alibi fe-
,
contingit quod vtrun-
:
^d vtrunque comingit,& accidit fieri.
(jue, idpft,
Qux omniafunt abfurda fecundum Philofbphia.
ffuitur.
Notanduni, quod vt iamdeclaratum to huius fe,
qua
cuiuflibet efFcdus ponatur caufa per
fi
,
fuit fex-
pofita neceflarib ponitur efFeftus,vt dixe-
nmt qutdam,omniaeuenitent de neccflitate.Nam ptopter iftam neceflariam.c6ncxionem pra:tcritum,vcl pra;(ens futuri,puta tc
fit
fl
fit
comcdere
cavifa fitis,pofita
,
domo, putapro
fl ifte
aliquod
caufa alicuius cfFcftus
velcomcdifle inotdina-
caufa
fecundum
rio ponitur cfFc^us. Irerijm jdi
fi
fitis fit
tc nccclfa-
caufa exeun-
Ijaurienda aqua:tunc vt prius,
fitit,neceflari6
domumexir. Iterum
exitus
domuscft caufa incidendi inlatrones , qur occidunt cumjcrgo a primoad v)rimum,fi ifte comcdit inordijiate
iftum
,
ncccflario occiditur
modum toUitur cns
&
:
omnia dc nece(I*tatc euenir^nt ; quod <jetiiens. D^inde cum dicit: Etji
^l
m» exiBerfs
fic
per
p^r accidqns a rebus,fieft
incon-
;
fedquxfit caufafuppo-
iatejiet,
Sienimcras
eclipfisfiet yjl
hoc autemfi alterum aliqu^fd , CJr
cjr
hoc fuerit:
hocfaliudi
hoc itaquemodo afnito tempore eo quod a
nunc
vfefue cras ahlato temfore 'veniet ,
qtiandoque ad exisiens,
^
ttam
fi
hoc fuerit
farum, ablatio tcmpore ab eft
quandam cauillofam refponfioncm, enim forte aliquis,qu6d caufacontingentium futurorum non eftiam pofiu,vt pr^fens.vcl Excludit
prxtcrita
,
vt priiis de praercrita
fupponitur;
fiti
& contingens & ide6 adhuc fiuit effedus contingentes & non eu^niunt
led adhuc eft futura
,
;
^
&hoc(i
tempQrf finito,qnod
eo
a prxfenti nunc vlque ad eclipfim fiendain
ventet efuandocftu ad exifiens
id eft
,
ad aliquaim
,
omne tempus finifiuc tollitur quoddam
caufam nunc praE(entcni:quia tuni finitur,& terminatur, finito aliquoties ablato.
id
cftjfi
hxc caufa
funt poft hoc
,
Quarefi cjuidem hoc efi,
pr^fens ponituf :crgo omnia
id cft
omncs
,
effetStus futuri
Tinititfinit^ totiis
ablitif
finitur.
cjuit
poft
iftam caufam i^txCentem fiunt ex'necejfitate:&fic
omniafiunt
& veniunt ex necejfitate & ideo fe-
,
;
quitur idem inconueniens
,
quod
Deindc
prius.
ciam dicit
^uod autcm i>t
vere ens,^ fecund^tm ac-
6^
quidem eji in corhplexionementis^
cidens\hoc
^pafsio in har, propter quod circa ftc quidem ens non qu£runtur^principia;circaautem quod extra ens,&feparahile ; hocuutem non necef farium , fedinfnitum. Dico autem quodfecundum accidens ; taluautem inordinata, dr infinit/e taufa,
Rcmouct tam cns pcr accidens, quam ens vc- T»m fir 4fr ctdens, quatn rum a confideratione huius fcientia^, dicens e^uod verii ens rtT autem efivt vere ens,i6. eft,cns verum, quod con- miuet a coU' in compofitionc,
fiftit
& diiiifione ,& etiain cns
fecundutnaccidens:hoc quidem, eft, id eft, confifiit in
feilicct
cns
verum
complextone mentis, id cft,in
&
compofiiionc inrelle
prtncipia
quod
efi
,
fupple in
tem
,
ifta fcientia
:
quta circa ens,
extra ammam,& feparabile:\t pr^didum
eft,fpeculatur fupple fcilicet
quod
tantum
eft
ifta fcientia hoc auCns per accidens noneftne:
cejfarium,fed infinttum,id eft,indetcrminatum:&
idco
talis
cntisfunt cauft ihordinat£
inuiccm,^
infinita, id eft,
tione huius
:
ifta fcientia
omnis
,
fcilicet
indeterminatx,
non
ad
& ra-
fpeculatur de tali
fcientia procedat pcr caufas or-
dinatas,& dctcrminatas.
Notandij,qu6d omnia praeccdentia ab iftoloOmnis autemfcientia ojUArit, vfque hic , habetur perfedius fexto huius,& quantum ad tcxco.
&
tum Philofbphi , quantum ad eius cxpofitione. Ide6 qusrantur ibi quia ibidem dida funt, qux :
circa iftam
materiam diccnda vidcbantur.
SVMMARIVM. ExpliciH bene cafum,
quo drccrct
propter aliquam caufam
altud:hocitaque wjo^OjfuppLe pcr iblationem cau-
ejl,
mllMiontm.
&
,
exiftcntcm: hoc autem fi ali^uid alterum,
^are ficfuidem hoc
omnia ex nece^itate cjtiApoJt hocfent , vt omnia ex necefttatefant.
caufa futura erit
a praefenti nunc,putayJ cras ecltpfis fiet : qua: fcimiiltorum futurorum contingcn-
cnte, cijm
vatur^eademaccident. Omneenirnex necefi-
ifta
licct eft caula
& hoc vfque
ad vltimum diElum caufatum :
quiafupple
futura in aliquo tcmpore diftante dctcrminati
neceflario fc-
quitur efFe£tus,cuius hoc erit caufa, eft.
tate,ficut prius.:
& fortunam, dc
6 tcxt.y.&: 2 Phyf vide Dodt quodlib.vlt.& lib.^.huius q.i .qui hic bcegit
1
ne explicat cafum correfponderenatur^ & fortunam propofito iteni candem caufam diuerfo refpe£tu, eife per fc :
,
,
&
pcr apcidcns.
Quod
fiderationt
Metaphyficif fed differittr.
^
:.
:
Summ^IIL Qrodautem gratia hutM naturaftutt
,
&
, it$
Cap.II.
hU
tjttoi
Infert cx prxdicHs quandatn.conclufioncm,
i
dicens-.propter
i mente efi.
401
quod quiafupple
fic
i^l^^'
eft,qu6d for-
tuna dl in fafitis fecundum clediorcm clcdio autem eft a mcntc, id eft,ab incclledu cointcUi^ -^ gendo voluntatcm,vt dcdaratum cft ^.huius , in fenun» efi quadam quacflionc;ide6 circa eadtm furt fortuna, ^ mtns. mens. Entm pro quia , eleiiio non efifine nunte. Ideo dicitar z. Phyfic. tcxt.com. 59. qucd fbr:
iefiamt di-
3*
tnPhjrfi*
cit
i* per
accidens />-
cmnio tnedo: feu dt fntum»-
Agfs
frofter
fimtmJimfUx.
funt %. Phyficor Je cau(a
qus di^fla
Rccolligit
per accidens,qu2
eft
fomuia. Circa quod duo fa-
dt. Prini6 oftendit dc fonuna quid ut. Secnndo qualis caula fit.Secunda &yi:CaHfaautem wfinita.
Prima in trcs.Prim6praefuppotiit quodda.Scciidd ex hoc venatur fortunz diftinitioncm. Tertio infcn quandam concluiionem. Secunda ibi '._FortMautem efi.Terxh ihi:Propter tfuodeirca eaiern. ergcquod iSmi quod eji ^atia huimy id eft,
tia
,
&
luna non
qaae carcnt racione
eft in his
lapides,plantae,
,
vc func
bruta,& etiam pucri,quamdiu c*-
renc vfu racionis.Dcindecurodicit:
.
Dicit
k
Caufd atttem infnitjt , a quihns 'vtiquefet
& qu2 fiunt a mente, id eft ab intelle
quod a fortuna. Propterqaodincerta human^
aliquid cllc propter finem eft tn hii qita fittm
natura,
nam,& agcns a natura,& propter finem
& indc.
<j9.
,
Dcindc cum
Fortuna autem
f>l
agens ^ propofito agimt
vt probatur i. Phyfic tcw.
efi
com.
68
cognitionixjr caufafecundum accidensfmfUcitcr autem
muUim»
dicit
ejuando ali^uid
horum
&
ens feiundum accidens. Sicut enim hoc autemfecun' : quidem fecundum fe efi:hoc dum accidens :pc (jr caufa. Fortuna autem
fuerit
fecundhm
caufa fecundum accidens infaHis
Oftendic de fbrcuna qualis
fic,
oftcndit tria de
Primb qu6d eft caufa incerta. Scctmd6 quando cft.bona,& quando eft mala.Terti6 qu6'd non eft caufa prima , fcd pofteridr. Sccunda ibi: Bona autem firtuna.Teniz ibi ^uoniatn autem fortuna.
ele^ionem eorum , qud gratta buim.
:
Tirtieta*^ Dicit CTffi , C]u6d caufa Junt infinita a quibiu vtique fiet quod fit afortuna , vt pacec in "*/* *"**''
nuSum.
exemplo dido nam aliquis poccft inucnirc che(aurum fodiendo ccrram,vel ad plantandiun , vcl inueniendam aquam,vd ad faciendu fepulchrum, fic de infinitis. Propterquod quia fupplc omne
'**
:
Ex dufUx.
Tcmns fuidi
praemifTo vcnatur diffinitionera fbrtu-
illo
, k:^o6. fortuna efi in his tjt^do ali' quid hcrum, fupple quae fiunt proptcr finem,/i<«t
nac
,
dicens
feraccidens :ficut enim^
& ensjooc quidtm
efi
fe-
fecundum accidens : fie caufoT/c^iXi. fiipple quacdam eft cauia fuppleper fc , quaedam pcr accidens. Ex quo infcrt diffini(ionem fortunae , diccns , c^o^ fortuna autem efi faufafecundum accidens in falHs fecundum ele-
(undum
&
fe
hoc autem
j
efi
Bicnem, id eft, a propofitp^ ««nwn, quafiunt fratiahutM, id cft, proptcr fincm. TtrtuMfr»' Notandum , qu&d cum natura, propofitum ffit$, ir c»- fint duat caufae agentes propter finem,& Imt cau-
&
infioitum
efi
fbmma eft tncerta hu-
ignotum:, idc6
&
caufa fecundum acnuBus Mttem efi caufafimpiiciter , id efl, per fe. Deindc cum dicit:
mana cognitioni, cidens
efi alitjtta
:
Bona autemfortuna, f^ mala cum honMm, dut malum euenerit.Profperitas autem,(ir in^
fortunium circamagnitudinem horum.
&
fms mMturt 0Trefpmdet.
{2 per
Cc
ds correipondcnt
,
accidens, (cilicet cafus,
aliz duae cauiae pcr
& formna
;
vt patct ex i.
quod fortunacorre(pondct,& redudtur ad agens a propofito;puca
Phyfic.tcxT.com. JO.& indciita
&
per clcdionem fodiat adiquis i propofito fbueam pro plantanda planta, & inueniat thefaurqm, ifta inuentio thefauri didtur effe^his fortuitus. Cafiis autcm reducitur , & correfpondet ad fi
natarale agens:puta
fi
.
tripes cadcns ftct
;
ideo di-
dtur 1. Phyfic. text.com. 60. quod tripes ccddit, a cafii ftctit bcn^ ergo ait Philofophus , qu64
&
;
fbmma
t
caufa pcr accidcns
eft
propter fincm »
,
in his qiue fiunc
& fixtuidum eledionem, id cft,a
propofito.
&
EmJc/h dd diutrft fom-
eadcra caufii £t eft aduerrendum, qu6d vna, comparata ad diueribs eftedus didtur caufa. per fMTAtn cnufm Ce, caufa peraccidcns, puu (bnuna , vel caius. tfiftrfe ir fer Mccidens Digiturcaufa perfe refpe£hieftedusquem.imenfrofofitum^ ditifcd dicitur caufa fortuiu, vel cafu^ refpedu fortun» vel eftcffhis quem non intendicXxempluin:idera do»Mur» (^ mificator eft caufa per fe domus,quia illam facere Plfiu, intcndit : eft fortuiu per acddens refpe(9u delc£binonis,vd ttiftiti^ qu2 acddithabitatibus
&
quando Oflendit quando forcuna cft bona , maU mala , di^-ensyquod hona autemfortuna ,
^
f*|****..*^
^^^
,
^^_
6xax\xt.cumhonum,aut malum eHenerit ,Cci\.icei uffuHmtsUti fortuicu.rcddendo fingula fulgulis id eft ,
eufbmmium , &
magnitudinem horum
lom quod tur
:
fi
:
puta
euenit a forcuru
auccm
fic
ixjiv/ia.
,
fi fit
m»imms.
magnum ma-
infbnunium
magnum bonum,
fbrcunium , ab eo quod didc:
autem
infortunium dtcitur eirca
eft
dici-
didrar ca-
bonum. Deinde cum
^oniam autem nuDum fetundiim accides friushis
quafecundum fe. Neque igiturcauftt
fer accidens caufis ferfe erunt priores. Si igiturfortuna, aut cafus caufa ceeinfrius inteUeHiss caufaj^ natura.
&
&
&
in domo quia illam non intendit. dcm caufa naturalis , qua: eft per fe ,
dhis €ta.
quem
inccndit
,
Similiter ea-
refpe
didtur etiam cafus refpe-
e^odus przter dus intcncionem.
Deinde
ciim didt
Frofter quod circa eademfortuna,^ptem, Bleffio
entm nonfine mente, Scoti Qpct. tom. I
Y
Oftendicquidfbrtunanoneft caufaprimafe- Ttr atcidtm *^ 'fi ^f*; fcd poftcrior, diccns quod quoniam nuUum fecundftm acctdens efi pruu hit quafuntfecundum li^lrjji^fe : nec igitur fupplc caufa pcr acddcns cft prior ridmt*.
rum
^^
fupple f iM»» caufa perfe. Si igicur fortuna , aCit caius,qu2 func caufae per acddens^nc caufa cali, vc
quidam andqdi puuuerunc friits finf
^aufa
,
oporcec
qu6d
intelleiius ,Sc
quae func caufae per
fc,
&adquas
cafHs,& fortuna reducuatnr^ vcpraeoflenfum fiut.
Ll
SVM
401 SVMMA Pe motH,
Metaph.
Lib.XI.
ikm htc quidem aSu folitmypmz primum moueny Vel magis (ecundum intentionpm Utterz:aliquod faabens formam in aftu,quod vt fic, folum eft in
Q^VAR.TA.
eiupjue diuifiombui,
dtfiinitiomiiiu slftiHorMm
&
infinito
termnorum
\
»
deqfu de
quibus itfi.&^. Phj/ficoTHm'
C A
P.
De motu , eiufque diSuiirionp,
&
y
.
;
Legc DoQiot. hic pumero 16.
& 4. di,
z
z. qu^i^ft. 4.
"T^ S T autem quidem
hoc 4^ufolum hoc iT^ autempotetttia : hoc autemfotentia , d£tu : hpc quidem em : hoc autem ^uantum: hoc autem reliquorum. Non eft autem aliquid wotns frater resipermufaiur entm /emperfe-r cundum et*tis CategoriM. Comune autem in his nullum eft , quod neque in vna Categoria. ynumquoJque atttem dupliciter exiHit omnihtds : vtpttta quod hic illud quidemforma Et fecundum iffiui : hoc autem priuatio. quale hoc quidem albumjioc autem nigrum. Et fecundum quantum , hoc quidem ferfeifum , hocautem imperfeSium. Etfecunrdum latfonem , hoc quidemfurfum , hocautem deorfum hocautem leue, hoc autemgi^i^ ue. e^aremotui^ (jr permutationis fotfpe-
y
:
&
nuUum
habct
adum formaUter,
fcd
&
x.Dimfif. ''
^^ rerMm. j
non eft diuifio,fedeftquodquod pra:mirtit:eft quod motut non efi ali^uid prtter res : quia , iciUcct non eft
dam
.liiuifio.Vel
fruniff^um
Tertia diuifio:imm6
"«'Jf*»'»*»».
neceflarium,
forma (ccundun^ motus reaUtcr eft ipfa formaflucns vt dicitCommcntator ?. Phyficorum cap. 4. Ide6 fubdit qu6d fupple vnumquodque Motut r^i^ permHtatur femper fecundum CategortM, id eft, 'T*'/^ /«"»»4 '^*"'^' Przdicamcnta entis his autem , lcilicct dccem aliquid rcaliter diftindhim ^
quam eft motus
;
ied
,
:
Praidieamentis nullum
eft
commune, fciUcet vt gCt
nus : quod netjue in vna Categoria
non fit in aliquo
,
w»k
fic
f ft in pura potentia ad formamrfimiUtpr quodlibet fubiedlum carens aliqua forma, quam eft aptum habererquia vt fic eft in pura pocentia ad ilJam formam. Hoc autem , id eft , aUud cft ens iij potentia , 3.6(0. fimul , puta aliquod fubieftum habens vnam formam z6t\x , carens aUa ad quam eft in potentja. Vcl etiam rcfpedu eiufdcm formae , puta cum aliquid iam mouctur ad formam , quia iam habct adhi aUquid iUius forma: , tamen eftinpotentia ad vlteriore gradu ad que tedit. Omne enim quod mouetur,partim cft in termino aquo,&partimin tcrmino ad quc. Secimda diuifio eftrquod cns di uiditur per deccm. Gcpera , dicens , qu6d hoc quidem eft ens fupplc fubftanna, hoc autefn cjuamum, id eft,Quantitas, hoc autem reli^uorum,Ccilicet Prsdicamentorum.
&
motu & mobili
Phyficorum Ponit quatuor entis ex quibus concludit motu$ diffinitionem,quam indudiu^ per fingulas parciculas ben^ explicat , & probat. j
iam habet. Hoc aHtem,\d eft, aliud eft pis in pocentia fbliim, puta prima materiaquantum eft de
&
SVMMARIVM. %?i
4iuifiones
a^ :iquia noii poteft efle in potentia ad id quod fe,qus vt
I.
Recapitulat difta de
U\u~
jcft
,
id cft
,
quod
Praedicamento; Si igitur motus
qu6d ftnon habent aliquod gcnus
in re aU*cuius Prapdicamentirfequitur
(cut
Praedicamenta
communc ,
fic
ncc
eft
aliquod genus
omnibus rnotibus nec motus camentum ab aUis diftinftum :
eft ;
communo
aliquod Pratdi-
fed eft in
aUquo
',
Przdicamentonim,faltem per redudionem. 4. Diuifto, Quartum quod praemittit eft quod vnumIn omnigent, quodque dupliciter exiftit in omnibus , id eft, in f*d»tHr per. vnocjuotjue genere, fciU'cet fecundum perfedJiione, fem^ ^^ ^ imm :
cies,
6f) jiteoiigit
S» m
Poftquf Philofbphus recollegit ea q uz didla ^- erantde ente per accidens 6. huius, nunc recoUi-
pfyfi-
rV mtbUi
quot entis.
gj^ (jyg,
ji^ fmjj jg motu,& de mobili ) .Phy/ic.
" ^^^^^ quod
tria facit.
Prirn6 determinat de
mo-
Sccundd de mftbili. Tcrti6cxponitquaedam cohcomitantia motum. Secunda ibi Immobtle
tu.
:
Umtdeme- aHtem. *"'
Prima
Tertiaibi
Stptul autemfecH.idumlocHm.
:
in tres. ^"'rimo detcrminat de motii fecun-
dum (e. Sccud6 de infinito quod eft quadam pafiio motus. Tcrti6 diuidit motum in fuas (pecies. Secunda ibi Infinitim autem. Tertia ibi PermHtatur autem. Prima in duas. Primo inquirit de motu quid /it. Secundo in quo.Ht. Secunda ibi: Et cjuod efimotusin mo^i/f. Prima in tres. Prim6 vcnatur difHnitionem motus via diuifiua. Secundo viaindu^iua. Terti6 via remotiua, fcilicet excludendo opinionem aliorum^le motu. Secunda ibi: .^m auttm vera dicimus.Temi ibi: .Quod autem kene diEium efi. Prima in duas. Prim6 prarmittitqua(ititm,q\K}ddampotentiat3ntum,quoddzm fi)lftm,»ltM r o r r\1j a :
:
& inperfeftionem ftantiae
,
vt puta fuppleingnierc fub- feiffan^PiUf
hoc quidem ipfum eft vtforma
ipfius,hac *" li^^ftmo-
autem priuatio. Et fecunditm auale,\d eft,in gc ?**• nere QuaUtatis : hoc cjuidem album eft flipple , vt Mct^kt* perfedkum in genere coloris hoc autem nigrum, quod habet tarionem imperfe£H in eodem genere. SimiUter/fc«»<:/«OT quantum ; hocquidem efi jp«^ff»w;putamagnum;hoc autem imperfeSium, puta paruum. Etfecunditm lationem , id eft , in Vbi, in quo eft motns localis, hoc quidem efifurfum;hoe autem deorfum;hoc autem leue\hoc autem ;
graue,\t per leue intciligatur iliud quod aftu fupereminct^ pergfaiie id quod aftu fubfidet^
&
patet
quod vnum iftorum habet rationem im-
Ratio huius diuifionis affignatur : qui^ onmegenusdiuiditurper contrarias difFercntiasi, ex lo.huius text.com. i }.& inde:Contrariorum alterum femper Jiabct rarioncm perfeai,& habi-
perfcfti.
:
tus,alterum rationem imperfcdi, &priuarionis, vt ibidem oftenfum eft : text.com. 16. dfciter,
& & ide6 bene dicitur quod dupliciter aliqUid eft
ix\
genere, fciUcet vel ficut pcrfedum, vel ficut imperfe(5tura. Vltim6 ex omnibus prascedcntibus concludit: nuare tot funt fpecies motus,
& permu-
•
lic,& pariiro tt^vtrunf, partim
lic.
Dicitcrgo,qu6d(r^
tattonis <^uot
««/«
,
fupplc acquiiiti per
motum;
Uck
Totffttit$
motut
"""*"'
qutt "**'
:
.
Summ^I V. «M» Mtqmfui lic^ tram moras non q vitim.
St»t
infcri»is oftcn<Jec
ftft frtdit.
:
Cap. I.
in quolibet genere
fit
i
*t
auncn eo ip(b qa6cl motus non
gft aliquid ptacter res, diftindura fcilicct realiter,
totr«nt mo(u$,quot funt fpccics entisquodacj»;^> V*
iquiritur
pcr motum. Deindc
cum
dicit
qnod
eft
feamdum
405 :
^pia ficdl in
adu
tT
&
priufquam eriara incipiat moueri ; ficut eft in adhi antequam incipiat moueri , icaeciam eft in potcncia ad vlccriorcm perfc£lionem fed fecundiim qu6d eft in moueri,tendit ad perfedionem* :
quam nondiim Diuifi autemficundum vnumtjuoJf, gen$tSth»cijuidemj>oteHtia,hocAutema^u etM
7<*
feipfum
Mobile enim
habet.
duci ad acfhmi per
dicitiu' re-
mocum, non inquantuoa eft
potenria ad cerminum motus;quia
dum
in
mouecur,
:
quodfotentta C9
tale
e^ , 4^7«» <6-
metum.
acihuc remanec ih potenria ad
ied reducitur pcr
huic potendac
moium
^di
UrtMt
inquMtum
Ex
di£nitioncm motus, autem, fupplc cntc/ecundum
pracmiflis concludit
diccns,
quod
diutfo
vuMmtiHodejiu fenut
qmdtm
quia hoc
:
cft
a^m
:
AHm entis m
potentta,
intfuantum huiufmodi. Deindecumdicit:
^ia autem vera dicimui^ hincfalam. Ci (nim adifcahile incjuantum
tale iffum dicimus effea^iu itijuantum tedifcatur : (jr tft
hac ddificatitt :fimtliter doSirinati»
,
curatio,
amhulatit, faltatio, ^batio. Accidit autem fuerit a[fu eodem :
refpondct ,
quia per
adhi mouetur. Pacet igitur qualiter
rus eft a^his entis in
mo-
Dcinde cum
potcntia.
dicit:
A v-.'.avAl
:
diffinitio motus,fcilicet
quac eft pofle moueri
cns in
hocautem ailu : eitu tjuod , fcilicet eft in potentia inquantum tale eji , id cft , inquantura eft in potentia dtco motum. Hsc eft crgo
potentia
,
terminum motus:
motum ad adhim qui
m
^ nec]ifrtus,neqfofiertus:
iam potentia entit cum a^u ens operaturxnon imquantum iffum \fid inquantum mchile mitus fH,
Vico autem inquantumfic
:
efi
enim aspo-
tentia fiatua ; fed tamen non aris aclw, inquantum efi as/nottd6 eB,Non enim idem efie, ^potentid altcui. ^uoniamfi idem eratfimfliciter, fecundum rationem erit vtique
&
teris
:
altt46jmotm quidam-.non
aut^m idem. quidem tntm
efi
Palamautem in contrariis.Poffi
fanari , &poffe laborare n$n tdcm. Etenimfi fanari^& lahorareidemeffet. Subielium au-
tem , drfinum
,
dr languens ,fiue humidi~
^oniam
tM^jiue fanguii idem , {jrvnnm.
autem non idem quemadmodum neqtte color idem (jr vifibile fofitbilis , inquantum fofii' ,
hile fit motus via indudHua indu* oftendendo per fingulas panes
aSm motta efi.
Oftxndit quid
cendo
,
fcilicet
quod
,
vxc in tres
fecundura trcs paniculas pofitas in
,
quz
eft>mtf %n potentia.
inquaittum
n6
iftam
efl
qttid
fit trtttui
tiuf
^
di^itU-
titntm
ttffo-
nit.
Secund6
qu6d motm
efl
fic.
aSim. Secunda ibi Dtco :
Tertia ibi
ergo^uod palam efl htnc , id cft , ex djccndis quod vera dicimut , (cilicet diffinicndo motum,vt pra;di
quem in fftemtiA.
^uia quidem
:
enim. EMcit
^ficatwr,& SdUcet dr
iftara,qu2 eft,
tale,vel incjuantum hutufmodi.Tei-
autem inquantuM IniuSiiiii*-
fint
Ptirao exponit hanc particulam,
Jiffinitione.
eUrttt
bene aflignatz:& diuidi-
diffinitionis
efle
allu inqutmtum
hr.c efl adtficatio,id eft , ille
leducitur , vocatur zdificatio
in aiiis motibus, vt eft doQrinatio
,
:
adhis ad
fimiliter eft
curatio
,
am-
& orbatio. Accedit ««rrmjfiippie
bulatiofaitatio.
moueri talia cumfiunt eadem a^uM eft,cura hxc fiunt in a<^, ne^ueprtus, neque poiietius. £x
&
quo
Scet.qa.1.
quodlibet aR.1.
tjt
quod ciun
ica fic
,
fequicur
quod mo-
mo-
rti
:
non enim
efl
idem
effeari
ergo duta ducitur ad
fe
habet raedio raodo*
adum^non perfedc
eft in potentialad zdifidari
:
tur partim eft in adu, licet
:
fcilicet
cura re-
puta xdificabile
ita quod
dum nK>ue-
imperfedoi^panim
in poccncia quacenus ccndic ad pcrfedione adus,
fecundiun quera raouetur. Mocus igicur ipfius raobiiis,
&potentia
,
alicui,id eft, alia eft ratio a^ris inquanciim xs, 8c
Idem aifthit* fumftum, aliud. ^uoniam pro quia , fi fupple xi erat idem <^r» fttitta fimpliciier,& fecunditm rationem, fciUcec inquan- vel cifMitim aiia
inquantum
tum
cft acs,&
vti^ue,
inquantum
eft in
potenria flacua, vei aiiquod
inquantum eft in potenria:fcquicur mocus erit quidem aEius zris,fcilicct
cft a
non fecundum quod eft in adu^id
tttn
tfi
fir-
mmiiterideim.
IttintiA cen-
zs.ficut fupple eft s£tus zris inquan-
trnritnim.li-
cum eft in pocencia.quod
eft faifum. I^on autem eetjint idfm idem (ccundura rarioncm fic,vcl fic acccpcumj fubitBe , «M» quod probat ciim fiilxlit. T^tdam autem tn con- tamen ftr^ efl
trarits, id cft, in
dernfanari ,
&
potencia ad contraria. Pojfequi-
poffe laborare
,
id cft
,
infitmari:
Etentrn pro
idcm c&tfanari,& laborare : quia raadu , & licct fiipplc non fit eadem potcntia fecundum rarionem ad vtrum5iue contrariorum tamcn eft in eodem fubie<9;o, ;
idem contrariorum Ideo fubci^(\imfubie£lum eft
in ft- a tjtio,ncc mouctur poflerius, vel poftquam eft in thi4i^qmM- tcrrtiino ad <}ttem,qmz cunc iara quie(cic:raouecur
Mcitur
tum efl as
tio potcnrix fumicur ex
Maut incipiat raoueri : quia tunc adhuc eftin tcrmino
71
&
quia, tunc
quam
fcttnii»,
:
inquantum ipfum , id eft , non fecundum quod a£tuseft fecundum fcipfum^ f^defl inquantum mobtle, id eft , poffibilc moueri , quod cft cilc in nihil raouctur pri£ls
Ixfenttfy inqminti t»
quod idem eftars, eft in potentia ad ftatuam tamen fecundiam^iucrfara rarionem, ide6 dfcit qu6d motu: non efl allus arii inquan-
tia flatua^xz
potentia operatur, idcft, reducicur adaftum, non
Notandum , qu6d
diffini-
enim pro quia, as efl poten-
non tdem funt fecundiun rationem.
emtit
d»
id eft,inquantum tale:
tus cft alicuius cntis in potencia, citm iatn ailu in
poccncia ad moueri.
fiiiMlittr
tm
infert
Exponit aliam parriculam pofitam in
done motus/}uac eft intjuantum tale, vel intjuantum huiufrifodt , diccns dicoautem inquantttmfic,
&
&
dhim fit aii(i\J3.humidttat
(ixxcfanguis in corpore Conciudit ergo qu6d qitoniam autem noneflidem, fcilicct fecimdum rationera pofle
animalis.
fanari,
& pofte laborare & pari racione non cft & in pocencia qutmadmodum nec :
idcm zs colorefl
acs
,
idem
,
:
,
& vtfAile, quod nominac pocen-
riam ad polle videri:icquiruc qu6d motiu efl ailus tnquantumefl pofllbtle, id eft,encis in po» cencia^nquantura eft in pocencia.
poffibtlis
1.1
4
Notan
m*U(er.
:
404
XL
Lib.
V ,, Metaph.
Notandum, c[«6
potcntia ad fomiatn ftatuac
inquantum xs
a6bus xris
ideo motus
;
(ed
;
non eft
inquantum
cft
in
potentiaad formam ftatii5:quialifetss,& ftatua idcm fint rubic(Sto;funt tampn diftinfta (fcundura rationcm/icut polfe fanari,
& pollc laborare di-
;
fiucfubftantialis
,
fiuc accidcntalis
j dam corum qua: ponuntur m
quos re(piciunt:licct flnt idem fubie(^o,quatcnus idem fubieftum eft potens fanari, Sc potens laborare. Ex quo patct quod motus cft a6his cntis ir)
fe tcncnt
non quocunquc modo,
fed inquantura
eft in potentia.
quod c5m dicitur pofle & pofle laborare non funt idcm Philofb-
ianari
,
,
:
phus loquitur dc potentia,vt dicit refpe6tum,noq. fundameiitum refpcdtus , quia fundamentum cft idcm vtriufque; pura aliquis humor, vcl fanguis. Refpcdtus autem funt diuerfi , aliascura relatior nes correlatiuorum commuUipIicennir terminiS| fequcrctur qu6d termini ad quos ifts potentiae dicuntur, puta fanari,
& laborare, eflent idcm, vp
cx panc fubicdi
ditatis ipfius
aUiu
,
,./r
:
& idc6 ^qua:.
•
diinnitione
motus
'^'ff^"'""
motus coMf„etHr f
quacdam ex parte qui-
motus. Naniprima particula quae cft
,p(Miitur in eius difnnitione quafi genus,65
pertinctad cflentiam motus,nam motus intrinfece,
AduertendVim autem
J
plex.
:
ftinguuntur ratione,vt patet cx*diftin£tione aduu
potcntia :
Pttent'
Mf ooniequens motuseft d/dus sedificabilis. Et fubdit eadem eft ratiotO" in aliis motibns. Paret igiturcx omnibus praedi(3;is , qu6d motus cft a.(5tus in potcntia, inquantum cft in potcntia. Kotandum,gu6d quia n^ofnaeft quacdam for^ §iu!d efen. mamobilisvt fubie(^ idco hapet diffiniri per fi^^f.&qmd fubie<5tum,vt pcr additum:ficut&omnisforma, *''«'«'«» «»
1&:
& eflcntialitcr eft ^us.
Aiia:
dus
particuls,
quac fequ.untur,liint quafi difFcrentiae cxtrinfccs,
& tencnt fc expancfubic(^ mobilis,quod?ften? in potcntia, ficut patet.
S
VM
MA
IVM,
R
Pi:obatdiffinitioncni datam , reiicien-» doaliorum opinioncs demotueorum(que motiua,
arguitur in littcra:Quod tamen pft manifefte fal-
(um. Deinde ciim
QVbdautem ben\ diStum
dicit;
eft
,
palam ex
quibus alij dicunt de ipfo:<^ ex eo quod
^od^uidem enimefthic:^ quod accidit 7*
tu»c moueti quando fuerit aEiu ftc frius necpoFferius
%
^ nec
falam. Contingit enim vnumquodque aliquando quidem a£iu ejfe; aliquando autem non : futa adificabilU in,
quantum adiJicabHe:^adificabilis aifus inquantum adificabtle , adtficatio efl : aut enim hac domus ejl^aut adificatio ailus:fedcumdo-
mus fuerit^non adhuc adtficabtle erit^ adificaautem
tttr
^edificabile,
Necejfe igitur adifica-
iionem aBum effe : adificatio autem motus quidaMade autem ratio,(jrin aliis motiffus.
non facile eft aliter diffinire ipfum Neque enim in alio aliquis genere voterit fonere vti^ "
.
que iffum,
&
flt motus, diffinitioncm mobenc aflignatam , remoucndo fciiicet improbatldo opinionem aliorum de motu. Circa
Oftendit quid
&
tus, elle
quod duo
facit. Prim6 propdnit intentnm. Se^ dedJ"""^, cund6 dcclarat ipfum. Secunda ibi Palam au- »pprobtitM. tem ex tjuibus Dicit crgo,^«o<^ autem.bene dtBum fi»ities( dk:
^y?,quid fupplc
dicuntM
fit
motus,^
eftjCx hisquae alij
motu,di£5nientcs ipfiim eji facile
ipfum,
:
dicunt^f
&etiam ex
fft /tilttt.
emmhicy
fciUcet motusr/?, fuppleadtus
tmc acetdit moueri, bili
:
;
inquantum adificabiU , fupplc poteftcfle in
potentia,vel a6tu:& zdificatiocftrfffjij tdificabi-
mus teti»
efl
lii
incjuantum
in fo- aedificabile;
»d dtto.
Al.contitigit.
ddificabile..
Dicitautem inquantum
quia materia domus
eft in potetia
ad
duo fiad foima domus,& ad hoc qimd «dificetur: &refpedu vtriufq; c6pedt ipfam qaandoq;cfIe in a<Stu quandoque in potentia;tame potentiaad hoc qu6d asdificetur, defignatur pcr hoc quod diciturj fdificabile.
timc
Quando
fit a(Stu
;
igitur asdificabile xdificatur.
& adtficatio
eji
:
JEdificatio^
flificalhlit eft
ft^iu eiut.
domus non cft
;
fcd fupplcforma
a(Stusaedificabilis
inquantum
jcdi-
cum domus ,id eft, cumforma domas fuerit introdu(5ta, non adhuc erit adificabile;
ficabile
:
ejuia
fed iam fupple erit acdificatum:acdificabile ardificatur ,id eft
Infert ergo
quod
,
fit
in a^Stu
autcm
cum acdificatur a(5tu.
necejfe efl igitur adtficationem
eJfeaEhum. ty£dificatio autem
motam
in alto
Palam autem ex quibtts dicunt
hi
quidem
4lteritatem^(^ inaqualitatem, (^ non ens. Deciarat intcntum.Circa quod duo facit.Quia opiniealierM prim6 pcrtra(fbt aliorum opinioncm. Secund6 de-motu^uo caufam opinionis. Secunda ibi iCaufa autem in »^f**»f" Mhocponendi. Prima in du^s. Prim6 proponit opi- .A»«'<w«w. nioncs. Secund6 improbat ibi Qupirum nullum. Dicit ergo, ^urid palam vid^^nr ex quibus dicunt fupplc ahj' , quod fcilicct motus non potcft aliref :
difnnirr:nam alteritatem
fupplc dixerunt
alij
: alij
inequalitatem
:
&
motum alij
cfld
non em.
Deinde c6m dicit
a^^us zdificabilis
inquanmm acdificabile. Vndc fubdit aut hdc domus, id eft , forma domus eft fupple aSus ip/ius adificaktlis , aut iipCzadificatio , cum cuilibet po-
nanfrrm* «- tentiae rcfpondct aliquis a(5tus
non enim
eo cjuod
genercqukm fupple ingenerca(^s vt di(Siumeft Deindc cum dicit:
mo-
<\mz,vnumquodqHe fupplcmobilium c«T/«gt> ali~ quando effe aBu; aliquando autem non;puta xdiji-
Materia do-
'"«»•
& quod
cfuando Jic fuerit aElu in
& necpriMs,necpo^eriHs,palam edienim pro
cahile
alij
t/>/tf,fciiicec
fcilicet aliter dfffi"ire:ne^ue
vtiquepoterit aliejuis ponere ipfum
Exponit tertiam particujam diffinitionis,fciliWxpmit quacetquod motus fit aftus , dicens , ejmdquidem liter motut
-^ 'Exdudenit "f^fiontm ».
efi
quidam motus.
^orum
nullum neceffemoueri. Sednec , neque ex hismagis^
permutdtio-.neque in hoc
quam ex oppofitis. Imppobat
opiniones dicens qu6d pr^improbMtit motus non funt conucnicnter diia^um *• _aflignat«, quia non conueniunt motui, ncquc ex f'»>o»Mm. parte ftibiedi mobilis qiiia Ci motus eflet altcritas,vcl inaequalitas, vel non cns fequereturquod omne alterum,vcl inaequalcVel non ens moucreEur quod faifum cft quia nuUum horum neceffe di(StaB
di(5tas
:
diffinitiones
:
;
:
:
:
:
Summ^ ejl
mdueri. Poteft
cnim
V.
I
aliquid dle alrcram
& fic de
Cap.
qnod
405
I.
quantim mauetnrex necejft-
id eft,in poteritia rjfe
qtMntum.
Itcrum patet hoc ad idcm ex parte terminorum motu« a quo ,
tnteynec etiam tjuod efi aiiu
qucm vnde fubdit , quod neque JfmnHtatio eft
tunc ^uicquid eft in;porenria ad aliquid; puta ad erte quantum,moBcrctur ad quantit^temt quod tamen non oportct , quia ctiam antequam
non moiietur
,
aliis.
&
nec
inhecj nec in htsmAgis e\tutm ex opfofitis : quia, non eft magis motus ad non ens,vel ins-
icilicet
quaiitatem,vcl alferitatcm,quam ad oppofita horum,nec econuerfb magis eft moms ex his,quam
cx eorum oppofitis:quia poteft eflc motus cx noA €ntc,ad cns,& ^conuerro,& cx altcritatc ad fimieconuerro ; & ab inzqualitate ad limdinem , fic patct econucrfo fimiliter : aqualitatcm , tam cx panc fubieAi quam ex pane tcrminorum
&
&
&
motus.diffiniriones iftasnon clle propric affignatas
cum non
,
cum
fint conoertibiles
Dcindecum dicit
di£nito.
Notandum qu6d
fi
j
tenti£
motus eflet
in gcncrc
po-
DeclatMtU dfStrum.
,
nioueri ad quanciutem cft in porcntia ad
ittcipiat
quannmi,& umcnnondummouetur. Similiter fi motuscflctin gcnere zOaxs, fcquitur qu6d timc quicquid eflct in zQta , puta z£h\ quantum moueretur ad quantitatem , quod tamen cft falfum quia cum eft a(^quantum , nonmouctur} fcd ia cft motus terminatus. Quia igitur non poterant poncre moium,nec in gencre a£tus, nec in
eflc
:
genere potentiaE:idc6 pofiicrunt ipfum in brdine indcterminatorum , priuatiuorum modo pra:-
&
:-
cxpofito. Deinde cum dicit:
Caufa autem in hcc fetiendi tjuia indcjinitum vidctur aliquidejfc motui. Altcrius :
coelementatiDniifrincipa:cjuiafriuatiHAfunt
indctcrminata. Ncquc
emm
hoc
,
ncqnc tale
n/llum ifforum , aeque reliquorum PradicA-
mentorum. Pertradlat caulam opinionum. Circa
quod duo
Secund6 eam excludit. Secunda ibi Mottifque aHtu. Prima in duas.Prim6 ponit caufam opinionum. Secundo motiuum cauuE.Secunda ihi:Cur atuem videtur.Dicit ergo, quod cattfa autem po?tendi,Cci\icct raotum in hoc, id eft , in tali gcnerc qu6d,{cilicet qujedam alteritas , aut inacqualitas , &c. eft quia mottu videtur
Primo cam
facit.
ponit.
:
ejfe
ariquid infinitum
,
id eft
,
indeterrriinata funt
fUterim coilementationu principia:quiafiint indeterminata , nec enim vUum ipforum fignificat hocid eft
,
Subftantiam, nec tale, id eft , Qualitatem,
reliquorum Prxdtcamentorum.
ttee
Notandum, quod
ficut di(Slum
fiiit
primo hu-
ius,Pythagorici pofucriit duos ordincsprincipio-
rum,& inquolibct decem principiaordinata:quorum vnura dicebant ordinem bonorum in quo ,
coUocabant illa quae videntur habcre perfecftionem,puta bonum,dcxtrum, malculum , quietcm. Alium autem ordinem dicebanr malorum,in quo collocabant illaquz videntur dicere imperfc-
Aionem,pura,tenebram,finiftrum
,
foeminam,
& &
motum. Qua: omnia dicebant eile priuatiua , indcterminata , nec aliqnod eorum fignificare Subftantiam,nec Quahtatcra, ncc Quantitatem,
nec aliqubd aliorum Generum quia igitur motum ponebant in ordine fiue coclcmcnfarione priuatorum : idco dixerunt motum cilc quandam priuationem , per cOnfequens quandam non
Motufque aiius quidcm vidctur
fc6ium quidpofsihile cuim efl aiius ,drf>roptcr hoc dtffcile ipfum fumerc qutd cfi. /ut enim in priuationcm neccjfc poni , aut in fotentiam,autin affumfmplicem horumaujjc ,
nullum vidctur contingcns. c^are rclinquir non a6lum tur qttod di£lum ejlcffc ,
&
cntit.atem
,
vel alteritaiem
Dcinde cum
,
Curautcm videdtur indeterminattUy caufa :
ejuia
nec inpotentia entium:neque in aSiu
ejtponere ipfum.
Ncque cnim pofsibilc ejuan-
tumcffc ^mouctur ex neccfsitate^ neque quod
qu6d mottu quidem videtur
3*. CMufA ffin.
Ponit
moduum
huius caune:quare fcilicetmo-
computabatur inter indeterminata , diccns qu6d cur autem mottu fiipple videtur interminatus. Caufa eft o^uia non vidctur poflibile ipfum motum ponere nec in potentia, necin aElu, id cft, nec in genere potetiac,ncc in genere adus. Quod probat enim pro quia , mc iUud <juod t^pofjibtle» tus
,
77 Excludit di'
xa^ Uam ciiufam tptniottttm
(jf^
:
re tjuid
Aut enim vt vidctur
efi.
poni in prittationem
neceffe f/? jpfijm
id cft, in genetc priuationis,
,
aut in aElum fimplicem,id eft,in genere fimplicis a6his,& petfeAiihorum autem nuUur» videturcontingens quodfcilicct (itmotns.Quare relinquitur aElum , fupplemotum efle <]uod diElumefi ,
&
non
aBum diSum ,
imperfedus,
fe6his,
;
tingentem autem videre
&
quod quidem
eft
tamen
&
V'^'e t»tem
efi
e»t*-
vidert
metm
quod motus eft a6his, ncrt t*me» noii eft adus fcilicet pet- imfe^l*.
id eft
Icilicct
,
difiicile efi
effe, id eft
poflibilc
:
,
videre
licct.fit
\
hoc
& con-
difficile
quia eo pofito nullum
fcquitur impoflibile.
Notandum, qu6d motus fe6his;quia
fi
eft
verc adhis imper- M»tut
eflct adhis' perfe(Sus aufertet
potctiani a mobili tefpec^ illius formac eft raotus ris
:
quia aifhislfyerfecSais non
in potcnria ad albedinem
:
eft
totam
adquam
8m
efi
f^ Mcim.
M-
nm
adus en-
& ideo timc moms
non eflet a^sentis in potenria,(edeutis ina<^: motus autem fic eft a^s mobilis,qu6d non aufen potenriam ab eo : quia quamdiu mobile cft in mom,tandiu cft in potentia ad terminum moMetmefi tus. Per motum tamen aufcrtur a mobili Ibla po- »iim ftdtmtenria, quae erat ad moucri non tameh omnino : ferftdm. :
mobile {emper
tnoueri Mttiitum di-
ejfe
aBiu.aliquis
men tmperfeSttts : caufam autem huituefi,quia ipfum poJfthileM cftiroobile quod eft cns in potctia, cuiiu motus efi aEitu , eft quid imperfe£kum dr propter hoc {cilicet quia morus eft a
(juia
aSiu quantum,
&
.
Excludit caulam praedidat opinionis dicc ns
vel inaequalitatem.
ditit
,
aSiumdiStumwidere quidem difficiUm ,cottrtin gcntcm autem cffe.
'.
&
aliquii^
impcrfcltus autcm. Caufaautcmyquia imper-
ucbitur
quia
:
:
eft in
potentia ad ainpli^s
omne quod mouctor adhuc mo-
vt probatur 6.Phyfic.t.c.7.&
5i.& drd-
cx quibus parerqu6dmoms fic eft adhis mobilis, quod cftaAus imp?rfc
&
praed)(5ris,
Tunc
fe quityr iila pars:
SVM
:
:
4o6
:
Vi
Lib.XI. SVMMAKIVU.
cio feu a£^us
ET
78
metw
i
& opera-
mofusih mbyHifalam,40us
qitod eji
emm huius a motiup. fit
vt in fld>iefto.
Circa quod duo facic.Prim6 oftcnditquod motus eft inmobili. Sccundo inquiritquomodo ie ha-
Secunda
bct ad raouens.
ibi
Et
:
motiui aHus.
Dicit ergo , palam eft etuod motus eft in mobtli, quod probat,f/7/w pio quiajfupplc motus eft a^ut
huius
id eft
,
Formetur
,
mobilis a mottuo
,
fupple caufKtus.
omnis a£tus eft in eo cuius eft forma, ^ckus ied motus eft a6tus mobilis, forma , vt patet ex didis ; crgo motus cft in jnobili. Deindecumdicit: ratio
fic
&
oportet qui-
Mm itu fe habet
moinns.
Inquirit
,
Circa quod duo facit, Secund6 probat ipfum , ibi proponit ergo duo vnum ,
id eft
nBu*
"°" ^ft alius,
(jf
cft adtus mobilis
fcilicet
{uppleefte aftum
:
;
&
Motittum tjuidemt eft quod motus eft
:
,
Aliud
mouentis.
motus qui eft
oportet
amborum
eft
motiiii
quideme m m ,
quod
& qui
,
motum
fcilicct ippbilis
,
&
dl~
;
cundum rationem ftaHricE,vt fe tenct
quia
:
alia
ex partc
/sft
ratio huius di-
vniiis, Sc alia vt fe te-
neccx patte duorum,& propter hocvtfetenetcx
duorum vocatur dupHcitas naxfi duo funt duplum ad vnum :vt aute ffe tanet cx parte vniu? dicitur diraidietas. Naai vnum eft diniidium ad
parte
:
duo.
Sirailitef
intelligendum
ftantia afceudentis
dc via
cft
,
H*»e hMittii qiiod
cMm
identitate
fiue di-
& dcfcendentis:quia licet
,
reali Jlat dir
fit fitniii»
eadem reahtcr, differt tamcn ratione. Etpropter hoc ille dicitur afcendcns , & ille dicitur defccn-
fg^
malit.
dens. Similitcr etfam inteUigendum eft in propo-
«to,qu6d lich idera motus reaHtcr
habct ad mouens. Primo proponit intcntiira.
:
vtohilis.
effe
& mobilis:di!Fert taracn ratione
quomodo motu$ fc
aSus motiui Jdttfi motit4
fiuc diflantia<«/^
n«n eft vnum: fecundum racionem ftmiliter fe habct , & in..rn9Ufntt tn mofo , quod , fcilicet idem motus tealitcr cft iOwi y triufquejicct differ^tt fecundum rationem. Notandum , qu6d licct fit eadem diftanria Re/clmio vnius ad duo;& econuerfb r^ipen difFerunt fe- ^prum.
:
Et motiui aSfus non alius eji : enim ejfe acfujn amborum.
tid
& defcendentis :fed
:
&
^MMlittr m»-
Etfimilitcreademeft via,
Co.
cendenttsi,
Vbi inquirip dc motu in quo
In quf fubefi
in mobili;
mouentis.
&
^dmodum
qjuia differunt
ejt
ieiiiue
idcm pcr excrapla dicens qu&d efutm-, eft eadem diftantia vnum ad duo ; duorum ad vnfm,id eft,vnius ad duo,& econucri^iobat
De tnotu comparato ad rubicAum, & ad moueas:e(l cnim
Metaph.
:
fit
mouentis,
quia vt
cft
uentis habetrarioncra,vt abhoc;vt autemcft
momo-
&
bilis habct rationem vt in hoc ; poteft dici adio,vel paflio. Quod non dcbet inteuigi loque- Sucmedt 4^ do de adione,& pafllone^qus funt rcfpedus for- &io, e^ fiafi;^ maliter;& conftituunt Praedicamenta forraaliter, funtidemfjf qutmodo noi rcaliter diftinda fed loquendo de a<Stionc pro 4-
&
rc
:
ada
& produda
q.i,
vtoftenfum cftp. hiuus, in 3uadara qaacftione:fic cnira eadem forma,qua: vt uens,cft ipfc motus,realiter eft a<3:us , yroduAa. a moucntc , eftrccepta in ipfo mobili , ,
;
c.i.
&
mouentis. Deiude ciim dicit
Motiuum (juidem enimejiin fojfe, mouens
&
&
palTb.
auteminoperari. §>M))i
mtuft
fft atlus tno-
*i#j ofiendtt.
SVMMiE QVARTifi
Probat quse dixcrat. Primo primum. Secund^ fecundum. Secunda ihv.Sed eft aEliuum. Dicit erqq ^ qued motiuum tjutdeenim , omne eft inpo^e, icilicet moucrciSc mouens autem in operari, (cili-cet in a(ftu
motum
,
,
cijm ergo
quift fcilicet
mouens
C De infinito,&
dicatur propter
p.
fit
poflibilc a6lu in
II. maeni-
cudinc, vel tnuldcudinf i
adu mouet , fequiturqu6d
motus cft a£his motipi : forraatur fic ratio Illud cft adus alicuius quo fit in a<5tu fed motiuum lit in adu pcr motunj , nam motiuum dicitur cx hoc qu6d poteft moucrc mouens autem quod adu mouet, &: opcraturjergo motus eft adus ajicuius motiui , cum fcilicet zQca mouet, Deindc
an
A
:
SrMMARlVM.
:
Pofitis- variis
:
ciim dicit
libile
quod detur adujfenfu
Pythagorge
Sed eft aifiuum mobilis. vnus amborum aitus.
^arefimiliter
acceptionibus
infiniti,
5^
& diflindis eius modis, docet cfTe impofj
triplici
PJatonis.vel
ratione
,
dequoj,
Pliyfic. egit.
INftnitum autem^aut quod impofsibile fer-
P^obat fccundum quod propofuerat , fcilicet ide fit Aaut qiiod morus cft vnus a£his motiui , Sc raobilis. motiui , Prima hoc probat per rationem. Secund6 per ^* cxempla. Secunda Ihh^uiemadmodHm eadem. In Ti^ilt fUattr, prima pane intendit talem rationem Motus eft adus motiui , vt priis didum eft : fedmptiuum
tranftre, eo
Ofieniitauid
^
:
facit illuni inotum qui eft in mobili,& non alium. Ergo erit vnus amborum & hoc cft quod dicit qu6d fupple moucns , vcl motiuum eft ailtuum mobilts.-tjuare fcquitur qu6d erit vnus aSlttsftmilittr arnBorum. Dcindc cim dicif
Quemadmodum vox inuifibilis, autfertranfitionem habens imperfeciam , aut quod vixy aut ijuod natupt eft habere,
^ non habet fer-
tranfttionem,aut terminurn,
Poftquam Philofbphus determinauit de motu
:
oftepdens quid fit:muic oftertdit de infinito,quod eft
tiijui.
adduc
diftantia ,
vnum
^
"'"'•
Circaquodtpiafacit. Prim6 praemitritin-
Sccund6 probat
eius adtua-
iera irapofIu)ilitatem.Tcrti6 declarat eiuspoten-
tialem diuerfitatem oftendens, fcilicet quoraodo
c^ duo ad vnum, dr aftiendentiSy dtfcendentisjfed effe non vnumfimiliter auif
cft in potentia diuerfiraode in diucrfis.
ttm in mouentejtjr in moto.
tfmnmidem, Prima
}
Sermodtinfi.
& cuiuflibet con-
quaedara pafEo motus, ficut
finiti raultiplicitate.
S^emadmodum eadem
j^
quodnonftt natum pertranfwi.
ibi;
S^parabtle qutdetn.
Tenia
ibi
in duas.
:
SecunJa
/nfinitum au-
Primooftcndit quoc
'^"fi»'fn> i» "^*"'!'"''
*f ur.
:
:
Summ^
V.
I
qaot modis fiunimr infinitum in adhi. Seaind6 quot modis {umitur infinitum in potentia. Secunda ihi: Adhuc *tuem eppofuifne. Pcnit autem quatuor modos, quibus poteft (nmi iniinitum in a^jdicens qu6d infimtMm /nttem fupple dicitur
Cap. qua
fiibftantia
mam
^Mod nofit natitm ptrtranfiri, tjtteTMdmodttm vox diatur innifibilis , quia folicet nec poteft videri, nec eft apta videri, cum non fit de genere vifibilium : taJe autcm eft infipitum negatiuc , vt pimdhiSjVel vnitas,quia,fcilicct fibi rcpugnat pertran-
fiipple infinitum tfe tjiudem alitjttodens feparabi-
,
eji pertttmftre, eo
aut ijHod impojfibile
& meniurari
liri ,
fimiliter
:
negatiuc,fibi repugiut videri.
tum fecimdomodo
& vox
inuifibilis
Aut^dxm infini-
habens pertranfitimem imper-
feilam : quod fcilicet nondum eft penranfitum, licct fit inceptum pertranfiri. Puta fi aliqua.via,
quz incepta eft eft,
non niuta
nondum
,
perambulari, dicatur infinita
non
vel
terminata. Pro eo
,
,
id
quia
le.fenfibile
Phyfic.vnde accepta
tranfibilis
quan-
ibi
ncn
hax.,enim
&
pro quia , fi infinitum efifubfiantia , nec erit magnitudo : necmultitudo:
(juod
do
:
efl
:
funt fubftantia/cd accidens
& per
:
Enim pro
8c tale eft infinitum priuatiuc fit
determinari,
&
:
quia
licet
tamen fiante hy-
finiri,
non habet talemfinem. Deinde cum
didt:
Adhuc Affofttione,Aut abUtieue,A»t vtraqne.
DifHnguit modos infiniri:vt fumitur in potcn-
dtcttur infinitum appofuione. trifUd- P^'
Vno modo vt
numcrus. Nam quolibet numero dato conringic apponere vnitatem hoc modo numerus po:
tcfi crefeerc in
&
infinitum
& hoc
:
eft
tantum
fe-
cundum
potenriam.-/^wdiciturinfinitimi fecundo modo Ablatione, id eft,diuifione, id eft, quod fitaliquod conrinuum,quod de fc eft in potentia, vtpoflitdiijidiininfinitum.
Attt
dicitiu: iniini-
tum tertio modo Ftroque, id eft , vtroqiie modo, Sicut tempus quod eft infinitu appofirione, quatenus habet rationem numeri:quia tempus
merus motus:&
pft
eft
nu-
infinirum diuifionc;quatenus
habct rationerp conrinui
quod motus, Dcinde cum
,
cum
fit
idem
realiter
dicit
diuiditur in
continuum
,
& difcretam.
Si
nifificut
ijuodensfeufihileautem nonpofsthile
ejfe,
Si
deSyindiuifihile erit.Qmd enim diuiftbile,aut
magnitudo , aut nvtltitudo. St autem indiuifibile^ non infinitum , nifificut vox inuifibi-
Sed nonfic dicunt neque nosfic qudri^ mus^fed tanquam imfertranfibile, Ptobat oflendens
,
adualcm impofHbilitatem,
infiniri
qu6d
€St
dicitur inuifibUit
vt pracdidura
fic icccfto-, fed
,
impoflibilc dare infinitum
nit» fiierunt duae opiniones.
Vna Platonicoru,& Pythaeoricorum:qui pofueruntinfinitum feparatum afenfibilibus, habere rarionem principij.
&
Alia fuit Philofbphorum natiuralium , qui pofu^runt infinitum in fenfibilibusuion qu6d efkc ali-
nmergofubiinnti»
erk
,
qu*B
cjU
Sed
ipfi
non fic
erimus dc infinito
qiucrimus infinitum tantjuam im~
quartum modum, Formetur
infinirura priuatiue didhim.
fic rario:Si
infinitum cft fubftanria feparata pcrfc ergo noneritverc infinitura:confcquen5
&
repugiutantcccdenri,patctiergo antecedcns eft falfum. Confequentia probatunquia tunc infini-
tum nec cflet magnitudo , nec mulritudo : &per confequens indiuifibile, ergo non verc infinitum: vtniic intendimus de infinito. Deinde cum diciu
K^dhmc quomodo contingit ferfe effe infnitumifinon (jrnumerus,^ magnitudo,qu0-
81
rum fafio infnitum ? TenerefmfPonit fecundam rarionem, dicens quod adhiu quomodo contingit infinitum ferfe ejjfe, fcilicet fe- fionim fitpn-
paratum:^; non,
matur
rario fic
r»tam /iihie3o non ente non:fbr- feparatc 00-
& mtmeriu,& magnitudo quorttm
infinitum efitajfio? Quafi diceret :
Subie(£h>
non
quod
cxiflente feparato fliau.
nocpaflioeritfeparata:fed infinitum eft pafEo nunieri,& magnitudinis numctus autem,& ma-
gnimdo non per fc exifhmt fcparata
:
vt oflenfiim
pHmo huius ci^ ncc iufinitum crit ,
tum. Deinde ciaa
fcpara-
dicit
Adhucfifecundum accidens./io vtique erit elementum entium, inquantu infinitu-.quem-
admodum neque indiuiftbiU loqueU^quamuu vox inuiftbilis. Et qued n$n efta^u ejfe infinitum , Palam. Erit enim qu£cunque iffim fars accepa infnita. Infinito enim ef[e,(jrinfinitumidem:fiqmdem fuhlfantia inftnitum,
drnon defubie^o. ^uare aut indiuifibiU,aut Multaautem
ininftnita diuifibtleft fartibile.
zSbx.
Ad cuiuseuidenriam notandum, qu6d dc jnfi-
fMa.
& tale cft infini-
cft.
pertranfibile, fcilicetfccundum
eft
enim net magnitudo rji , nec multitudo '.fubftantta autem ipfum infnitum (jr non acci-
bilis.
vex
tum negariuc
eft
qme. eft
titMit fafsiei
autem
:
Sepafahile quidem igitur ita^ue ipfum ali-
g»UtuUne'j:t
:
quiaelle diuifibile cft paflioquonritaris
exiftens,
^^^ P°"" °^" modos,dicens,qu6d Adhttcfup-
eow
M «M.
fijtu
quia id /ep»rnt» fw diuifibile aut eft magnitudo) aut multitu- fttxsilent. erit indiuifibile.
dtcunt ntc nos etiam fupple
:
Bttum. Injmitat
i»
quod
i»
Quia
3.
habet
aptum
injioito
eft ifta littera.
Et patet ex
fiipple infinitmn fit indiutfibile,non erit infinitum,
pothefi
x.Ofittitde
fuperfluere.
fc. Aiu dicitur infinitum quarto modotfModnatmmefi hahete pertranfittonem taxmim. fupple quantum cftcx fuo genere , talem »0«
&
80
feparatum a fenfibilibus.
frciuunm
efft^Mim^
mmitituponituryr«/J^i/e.Taleergo infinitum non tfipojfiditie:ig:tm «i bUeeJfe, itaqu^d fit quaedam fubftantia pet fecxenmenit diiftens:& non accidensalicui fubiedo. Quodpro- uiJUniUat
confcquens
fit
efi,
Vbi lyfenfibile videtur
tui,
Aut dicitur in-
tum eft dc
itr.
autem,id
finitum terrio
penranfita pcrfedlc.
fcimris, vcl mcnfuranris^licct
fitit*
.•
:
non acddens quia ifta non
eft
modo, qmd vix, fupple pertranfiPuta fi altitudo casli, aot prof-unditas maris, vel aliqua via longa dicatur impenranfibilis , Sc infinita pro eo quod tranfcendit facultatcm tran-
,
407
quoddam acddens alicui
corpori incxiftens. Primo ergo ptoccdit contra prioipim'onem , quod fcilicct nonfitdare infi:
nitum feparatum a fenfibilibus. Secund6 contra fec undam , oftenccns qu6d non fit dare adu infinitum in fenfibilibus.Secunda ibi:.^M autem in fenfihiltbus. Prima in tres fecundum quodtres rariones adducic contra primam opinioncm. Sccunda ibi Adhuc quomodo. Terria ibi Adhtic fifecundum accidens. Didt ergo , quod ipfum
no modo
^leHli^ZZ
fcd
II.
effe
iJe imfofibile inftnita.
^emadmodum
enim fars aerii aerftc inftnitum
inftniti:ft eft
fubHantU\(jr frincifium. ImfarttbiU igitur
&indiufJihiU.SedimfopbiU efta£fu infini^antum enim eftneceffe ejfe.Secundum
tum.
accidens igitur exiftit.
Sed fi fic diSum eft quod
Lib.Xr
4o8
.Vi Metaph.
non eentingit illud ejfe princifium ^fei
ijtthd
illud cui accidit aerem^ut parem.h^c (juidem
Ponk t^cundam Quia,
&
fi
raticmein qusc (bt ih hoc:
(e exiftens
aut
:
aut ponitur
:
vt accidens inhafrens alicui fubie
w* u-H
puta magnitudini,aut numero, quae fnnt leparata lecundumPlatonicos. Sed infinitumnon eft fub' ftantia per /e exiftens feparata,
nec accidens
Ergo &c. Minotcm
ter inharens.
flat tota ratio in
vinute probat
fetunditm accidensy id
eft,
qua
rationis in
dicens qu6dyi
,
ponat accidens:{equitur quod tton erit vtique eleTnentum : id eft , principium entium incjuantum infinitum: fedmagis fupple illud
fubiedum
cui
^uemadmodum fupple nec inui-
ineft infinitum.
principium loquels fed vox quamuis : ex eo quod vox eft fijbiediim
fibile eft
:
VoxyJir inuijthilis
probat quod non
inuifibilitatis. Vlteriihs
ftantia per fc exiftcns feparata,dicens
id eft
,
non contingit
infinitum
fub-
fit
quodnon efi,
ejfe
a^u
quafi
:
feexiAcspalam eft:enim ipicoc^\x\z,fiquidem infinitumCnfubffantia, non fiipple ^r^ixcmxidefubieUo.Quare lequitur quod aut erit indiuifibile:aut dimfibtle in infinitum. Si (lipple
fubftantia per
fit
&
autem cdpartibtle tia:vt
,
id eft
diuifibile,& fiibftan-
,
fupponitur ergo <]Uitcun^ue pars accepta ip^
fius erit infinita:idemenim eft infinito efte, gt infinitum : quia infiiiitum eft fuftantia ciufdem rjl-
& in partibus
tionis in toto
totam rationem
pracdicat
:
quia tunc infinitum
cius,
cft infinitum. Sicut igitur
& propriam quod
quslibet pars aqu^
eft
& quxlibet pars ignis eft ignis quaelibet pars ignis infiniti erit infinita & per confeaqua ,
fic
:
:
quens erunr multa pollIbile,f
quod
infinita fimul;
quod multa
eft
infinita conftituant
*": "''^
im-
vnum
7*Tji^"uf
parre.Ethoceftquodfubdit:A/«//<«rf«?f»j "^^* '^' ^^'"^ eft impojfibile a'er,fic
:
pars infiniti eft ihfinitum
:
&
fi ipfiim infini-
tum eft principium fubIlantiaCupp\e diuifibilis yt fijpponitur, Ex quo f^quitut quod infinitum non erit diuifibile;crgo erit indiuifibile ied non :
poteft efte indiuifibile. Ideo fubdit:5f<^ impojfibile eft indiuifibtleCapvle elle
pro quia,
diuifibile.
fupple infinitum
non
ejuantum
ejfe
Ex quo infert quod
eft fubftantia
edietgoaccidens exiftit;ide{\.
,
,
& fi
vt oftenfum
fequitur
qu6d
erit
gccidens : fed fific. Didhim eft quod non contingit fupple ipfum infinitura e(Ce principium ;fed ittud ctiiaccidit vtfubie5to,puta
dam
aerem vt dixerunt qui-
dixerunt Pytha; aut parem : vr Paretergominorratipnis, quod .icilicet
naiurales
gorici.
infinirum
fi
ponitur (cparatum
fubftantia, nec accidens.
,
non
poteft efte
Concludir ergo dicens
qu6d Hac ^uidem lii,
id eft
,
igitur inaui/itio eft vniuerfatranicendens conuderatibnem natuta-
lem:qualiter
fcilicet
inuehitur contra opinio-
nem Pythagoricorum,& Pfatonicorum, runt locutide infinito
hoc
vel praecise
sc
fed plus,vel mirHjs,fi
,
naturaliter
,
fi
fitpars aliquota:veI
(kam
cft f . huiusjcap,
momodo duo funt modo duo
non
fit
non pracci-
aliquota
ponentes
vt di-
:
de parte.t.c.?.5.& inde.Pri^
pars ipfius qtMtuor. Secundo fnrs
funt pats ^j«7w:quia
nunquam
reddut
duo praecise ip(a tria. Sed dicit pars improptie di£ta qus non hab^t aliquam determinatam habitudinem ad totum. Primo modo fumendo parte, patet quod pars infiniti no poteft eftc finita:quia finitum aliquoties fumptum non poteft menfura-
finitum
Phyf lem
& fic loquitur Philofophus hic,& in
:
t.c.30. licet fit
impofCbile parte
Crfrimo mode adhuc dU' fiiciter,
Vndefecundum
toto.
partem repugnat
rei
j.
efte aequa-
veritatem habere
Hahert partg repugnatinfi.. nito.
Secundo aurem modo fumendo partem.poteft dici quod pars infiniti eft ^x impojjilbi, finita:& hoc modo loquitur Philofbphus primo li quodlibet. de Carlo, & Mimdo. de parre infiniti. Pofiio er- Admijfo inr
go infinitum
infinito.
cfTc, licet
ut fimpliciter impoflibi-
cfnuenieHti
feqHHntttf
le,pars cius fic vel fic accepta erit finita , vcl infimult». nita:licet infinito repugnet habere partem:vt di-
6tum eft:dato tamen antecedente impoffibili non eft ntirum fi datur confequens impofHbile quia dato vno inconucnienti , non cft mirum fi multa :
Ex primo
fcquuntur.
Pliyfic.
SVMMARIVM. Non
efTe dabile infinicum in
magni-
tudine,vel multitudine:probatur rationi-
&
bus Logicis &: Phyficis, primo id probac de corpore tam compofito quam fimplici
j
fecundo idem fuadcccx parcc
loci &:locabiU^.
QVia autem palam. ciehtts
infenjihilihus non
eft^
hinc
Sienimcorporis ratiofupfrf-
determinatur, no erit "vtiijue infnitum
corpm^nequefenfihiie^ neque inteUeBuale,
84 Arguit contra fecundam opinioncm , qux poCtntr» antUl nebat infinitum in fenfibilibusivt acpdens inhac-
,
quos nMmrt^l
res alicui corpori fenfibili vt fubiefto.Circa
duo
facit.
Quia primb improbat
quod
les
ofienditj
iftam opinio- infinitum
&
probabiliter. Secundb Phyfice aSu n«n da. , fenfihitibm magis , realiter. Secunda ibi : NaturaliteraufHbieiiim^. ex hii.Vrimz induas. Prirab oftcdit qu6d tem infinitum non poteft eftc corpus. Sccimd6 quod non poreft elle numerus. Secunda ibi:Ne<jue nu-
nem Logicc
&
&
merw :Dicit ergo. Palam eSJe^hinc^d eft,ex
dice-
disquod infinitu,fnoexiftit in fenfibUibus.Ehim pro quia, /» ratio corporis eft tjuodfit determinatit fuperficiebus
:
fequitur
qu6d nbn erit
vti^ue> infi-
mtum^neejue fenfibil^M cft.naturalcwi^wf intelUrfif«<«/f.i.Mathematicii.Fonnctur fic ratio.NuUutn
Arift.
dupliei.
accipitur
fedhoceftcontra rationem partis propric : hoc ergo modo quaclibetpars infiniti habebit cfle in-
innuitmodum Phtlofbphi naturalis traiSans de motu,& de cofequentibus mofi^. Notandum , qu6d Philofophus videiur fi|?i
Hic autcm
,
ter
re,necreddere infinitum:nifi fortc dicereturquod finitum infinities fumptum mcnfurat infinitumt
& a {enfibiHbus l^paratum.
ipfura anaturalibus
8l
non
qui fue-
Thilofofhi.
:
adu infinitum. Enim
fiipple infinitum ejfe eft
per confequens
Coeliin diclit
Dicendtfm quodpars fu-
infi-
^^ ' conftituere vnum infinitiim eiuemadmodum enim pars aeris eft
'^'^
hic
frimo
&
:
'"^-
finita.
'vidttur
f^
mitur dupliciter,proprie ,& impropric. Pars quiT dera proprie accepta fempcr habct aliquam detcrfninatam habitudinem ad totum quia fcilicet aliquoties fumpta menfurat , reddit totum. Et
Kondatur infinitum. Cuius ratio eft:quia infinitum non cft ma- maius. infinito omne autem totum eft maius fiia
infinito
iUa erit
,
tali-
infinitum ieparatum
fi
&
finitum fupponit qu6dfi aliquaparsinfinitiacci'piatur
in6nitufn ^ft aliquod (eparatum
ponitur vt fiibftantia per
:
&
tamen primo dcCoelo, Mundo indcmonftrationibus addemonflrandum coclum non efle in-
igifur inquifith vniuerfalis,
%i
«fiflbnare.Nam hicy& in i.Phyfic.t.c.}7. &ind<;. SalwU tttrt" uerjiam qut dicit:Quod quaelibet pars infiniti eft infinita
infinitum
eft
detetminatum
gnat habcrctcrminu fcd :
;
quia infinito repur
omnc corpus
eftdctcr-
minatuitt:
In/lnitM r«r-j piiri
repHgtUt
:
:
:
:
Summ^ IV.
409
Cap.III.
Al.contentu ininatum
tionem
Capci£
inquanritate, aut vnura crit infiniram
fuperficiei ; crgo : quia contcntiuum nullum corpus ell inHnitum. Deinde cum dicit
Neque numerus, vtfefaratuSy^ infinitus. Numerale enim numerus , aut numerum habens. SuBmt numerits ziel
Probat qnftd infiniram non poteft efle numeEt intendit talem rationcra:
rus in fcnfibilibus.
rum e^in^ Quia omnis numenis , vcl habens numcrum cft numcralc (cd infijiitum non cft numcrale quia IHtmn. iam cflet numerando pertranfibile. Ergo nuUus numcnis vcl habcns numcrum cft infinitum. Dicit crgo, quod ntc rmmerm, vt feparatMt , infi:
:
&
nitm:\t dixcrunt Pythagoras,
:
poflct
& Platojvcl fupplc
exiftcns in rcbus lenfibilibus numeratis:
ri,
Notandiim
iftas
Phyfi-
cfTc
ergo im-
& non
effe
vnum ipforurn infinitttm. Vult dice;
;
Sc ideo infiniram corrumpcrct
Et fubdit
:
Stenim cuicunque
deficit vir-
Hoc autem addit
;
tincrct ad corpus finitum. Similker quantiim ad
fccimdam rationem quia qui ponerct multitudi-
to.
ncm infinitam , noji
finita;&:
:
rura
:
quia numcrus
vnum,cx
lo.
conccdcrct eara cfTe cft
numc-
multitudo mcnfiirata pcr
huius,t.c.io.mcnfurari autemrcpug-
nat infimto:vt patet. Deindc cum didt
uiUationcm taciiam.
& ira erit arqualitas;
datoquod alterara fit infinitum. Puta C\ dicerctur quod in corpore mixto cft ignis finitus , & a«:r infinitus. Et ideo hoc rcmouet, diccns,quc)d licct vinus vnius clcmeti quod ponitur infinitii,dcficiat i vinutc cuiufcunquc alrcrius quod ponitur finilura tamcn nihilominus corrurapctut ab infini-
quia hoc pcr-
Ezcludit cu-
quia poflct aliquis diccre
quJim clcmenrara infinitum;
:
PhffK.
quod corpus finiraminquantitatecft virtuofius
prin-
:
lenfiittt 8.
ttu alterim corporis corrttmpetur finirum ab infini-
com-
diceret ipliim termioari fupcrncic
'i^fi^^J^l^
omnia
& pcr confequens corpus mixtum non pof^
;
non proccdunt cx
munibus;qiix quidcm fimt probabiljajnon autcm Quod paret , quanriim ad priraam rationcm quia qui ponerct corpus infim'mm, non
Hincftttt ff^^^lo^Mur
,
proporrio
(ed ex qaibu(<jam
nccellarix
P^ffif *Jf*
'"/""«w»»*
fi
caSjfed Logicas:quatenus :
mixtum
vnum cxccderet, corrumperct alia. Si igirar vnum fit infinttum & alia finita non eflet Alioquin
cipiis corporis naturalis
fict.
.
probat.
quod non poteft vnum eorum cflc infinitum & quod alia hnt finira ; quia oponet in corpore mixto clementa, quz contraria runt,aIiquo modo adxquari , fi corpus mixtum dcbcat conleruari.
to.
duas rationcs non
dari, vt probabitur,
finitis
^
f^fcfwm
(ed ncu- »*"
re
let flare.
J)i8ti ratio-
;
fi-
compofitum eflc infinitum. Prim6 quantum ad fecundara panem,dicens quod oportet enim contrana £(jua-
poftibile poni. Enim pto quia , omnis rumertu aut habens numerum efi numerale:8c tunc fiipplcn-
minorpropofitio vt prius.
& alia
poflibiie cft corpus
alia
cft
componi corpus infinitum
trum horum potcft
VI dixcrunt aliqui Philofbphi naturalcs,cft/upple
da nesfHnt T$-
fit
,
aiioquin cx clemenns mulriradinc
nita
non
Maiorem
habit ntmt-
fiuc
Quia vel omnia crcmcnta erant infinita
:
;
Quod
/ic
patct.quia virtus finiti ncccflario cft
idc6 ignis finitus habcbit virratcm
fini-
tam. Si igitur aufcrarar ab acre infinito acr xqualis igni,
ignis
,
nabcbit vtiquc minorcra virratem quaii»
in aliqua taraen proporrione detcrrainata.
Sit igitur virrasigm*squadrupla virraris acris.Ac-
Naturaliter autem ex hispalam.
Necenim
&
compojittimfofibile ejfe^nequejim^lex.
8j Argtut rhyfiti
ad idtm.
Arguit ad propofiram per rationcs Pbyficas,& Circa quod duo facit. Quia primo arguit
realcs.
fumptam ex pane
aiftiui
& pamui. &
Sccundo per rationes fumptas ex parte locati , loci. Secimda ihi: Adhuc fcnfihile. Primain duas. Primo proponit intcntam conclufioncm. Secund6 fubdit conclufionis probationem. Secunda ihiiCompofitum tjuidem. Proponitergo duo infiu conclunonc, & dicit , ^viodpalam eji naturaliter,
tentalnmem- id eft, pcr rationcs nararales ex his qua: dicentur.
Enim pro quia, ntc cot^m fupple compofitum pof-
hrit.
fibileefi ejfe infi/iitum
j
necetiam coious fimplex,
Deindc cum diicit Compofiturn quidem
enimnon
erit corpus,
fi infnitafunt mHltitudine elementa, Oportet enim aquari contraria,(jr non efie vnum ipfo-
rum
infinitum.Si
ritis corporis
enim cuicunque deficit
^
eJfe.Corpus enim eft quodomnino habet dtfien-
fionemjnfinitum autem
infinite diHat,
&
tutcm in infiniram quara fit virtus i^nis ; per confequcns corrurapcret ignem , habctur id quod prius;impofl[ibiIe cft crgo quod in corpore mixro vnura elcmenrara fit infinitum aliis exi- 'i?^*"]^''* ftcntibus fim'ris. Secundo probat primam par- ^^';[, .^,^ tem minoris , dicens, quod vnumquodque autem, conjirmtt di-
&
clemcnwm , impojfihile efi ejfe infinitum. ^«"» doB. 5. £nim pro quia, corput efihahens omntnodtfienfio- % ^•""Utbeti, n««.-quia extenditur fecundumomnem dimen- ^*" fupple
fioncm, infinitum autem dtftat
infihite, id cft, di-
fecundum omnera dimcnfioncm infinitam, (juare corpm infinitum erit omnino infinitum, id cft,ex omnipanc. Etpcrconfcquens multainfinita non poflunt fimul cflc in codem, quiaaltcftcnditur
tum occupattotura,nifi darctur pluracorpora cffc fimul quod cft impoflibilc. Patct crgotota ratio. Dcindc cum dicit ;
alte-
vtrtus.,corrumpitur ab infinitofi.,
nitU.Vnumquodque autem impofibtle infinitii £lua-
reinfinitum corpus omnino eritinfinitum.
Neque vnum, neque autfimplex contingit infinitum
effe corpus.,
neque vt dicunt quidam
Non
frater elementa ex qua generant hoc.
enim eH tale corpusprater elementa. Omne enim ex quo eH,diffoluitur in hoc. Non videtur autem ho(xircafmplicia corpora,nec ignu^
u
v
vlterius toras aer infinitus habebit maiorera vir-
pcr rationem
Conclufio in-
quadruplum de acre , ab aerc infinito; fcquitur quod habcbit acqualcra virtutcm igni, cipiarar
Probat quod dixcrat. Et prirao quod corpus
compofiram j fiuc mixram , non potcft efle infinitura. Secund6 quod nec corpus fimpkx potcft efle infinitum. Sccunda ibi Nec vnum aut, Dicit crgo , quod compofitum cjuidem enim corpus
nec aiiquod aliv^d elementorum nuUumfine eo
quod
eli infinitum
quemadmodum
,
effe
aliquod ipforum\
Heraclttus ait omnta
,
ati^
:
tton
mf Jupplc infinitura
pofito
qu^d
:
fielementa, id
eft,
mp-
elementa corporum compofitorum
ftnt infinita multuudint. Scoti Oper. tom.
Et fubiungit talcm
IK
ra-
quandofieri ignem.
Eadcm autem ratie^^
in
vno quod faciunt prater elcmcnta Fhyfici. Omne enimpermutaturex contrario puta ex ,
calido infrigidum.
Mm
Probat
:
410 .^
Lib. XI.
Metaph;
Probatqu6dcorpusfihjplexnonpotcftcflcinr
87
finiturp:& ftat ratio in hoccquiaillud corpus fim-
plcx;Guc ponatur aliquod quatuor clcmentorum} fiuc corpas medium prattcr clcmeta,ficut dixcryt
NttUi eerput fimplex
poffe
t^t tnfitutu.
quidam antiqui,qui cx aliquo tali corporc mcdio dj^;ebant omnia alia gcncrari vt ex principio vt didhim cft primo huius fiuc inquam dicatur fic vcl fic cx quo idem corpus ponitur infinitum,& :
:
:
habere contrarictatem ad alia clcmenta fequitur quod corrumpetomniaalia , o<;cupabit totum vndique ex omni parte : pet conleques nihil :
&
&
vnum corpm
cflet nifi illud
quod
neijue
nitum
:
Dicit crgo,
fimplex.
vt dicunt quidam,contingit ejfe
quod
Quare fi quidem. Praanittit autcmduo; quorum vnum cft quod omnc corpui fenfibile cft Omn* eorpitt
ibi
:
alicuhi,id eft, in loco: &dicit/cff//^»/
corpus Mathematicu noncft propric in Ioco:quia in Uco. Secut Je Metapfy. nec habet locum,nec tadtum ni fi Mctaphoricc idco ad diftercntiam corporis Mathematici , dicit fico.
&
quod omne corpus fenfibilc eftinloco, Aliud quod pracmittit eft, quod idem efi locui totiui , partis.
Puta
omnia fefibilia.iVof»»»» Kon
iiUur
fimpUxvt Antiqui pofuerunt.
Vnumtfuod-
non
'*** ''/"''""
&
(fuibfu
&
:
poteftcfle infinitum ,dicens
com-
hoccirca corporafimplicia
,
non videtur autem
quia nec ignis,nec alitjuod aliud elementorum ««ATww fupple poteft efle infinitnmrm»» pro <{nu,fine eo quod eflinfinitum :
impoflibile eft
ejfe aUcfuod omne,id cft,quodcunque ipforum : quia fupple id vnum quod eft infinitum replet totum ex omni partc. Et fi fit finitum,id cft,dato quod efletaliquod corpqs finitum, oporteret quod aut eflet aut fieret aliquod vnum
Om»Ufieri
ipforum.
Q^ia
fciliccr
,
nullum corpuF pofle
uerfalicer
QVarefi quide eiufdemjpeciei immobiU trit,
autfemperferetur : hocautem im~
^id enim
nfa^is deorfum quam furfum,aut vbicunejiue^putafiglebdfttertt vbi fojsibile.
hocmouehitur.aut manebit, Loctu enimiffius connaturalu corporis infinttus.obtinebit igitur
totum locum:quomed('\ Et qua igitur manfio, moi usfi vbique manet non mouebitur. Si
&
fiutem vbique non igiturfiabit,
Arguitad propofitumcx prarmifl^sperquatuor Sccunda ponitur ibi : Totaliter autem
rationes.
HerMclitut.
impojftbile.Tema. ibi
&
fcilicet in contrarium,/»«r;i ex calido infiigidum: Cx quofequifurquod illud vnum corpus medium habet contrarietarcm ad alia elementa : quia fit permutatio ex illo vno ad alia etiam fecundum ipfbs. QUia igitur vnum contrarium corrumpit aJterum ; Tequitur quod illud corpus corrumpet fi
:
ponatur infinitum.
Notandum , quod Ucct corpus cileftc fit corpus fimplcx, aiterius naturae pra:ter elcmcnta : vt probarur primo de Cacloi, Mundo t.c.8.&
&
&
indc
:
Tamen
tionem
:
:
Philofophus menex co,quia Philofbphi naturales ponendc iftonon
facii
non peruenerunt ad noritiam huius veritatis qu6d CElum cfltt tes aliquod corpus infinitum a6lu
quafi quinium, tis
:
& natura
fed pntaucrunt
taris.
Et ideo
fingula-
:
hoc fuppofito fufficienter tamen in primo de coelo
&
Thtaltter nutem.
rationem cllet
:
trum poteft
dari
minorem
in
qua
Quana
pus bat
infinitum
cft
cft tota virtus. :
(^ fartis ,futA terra.
Prirao pri-
vel femper quiefceret : confequens eft fal-
& vnius rationis in toto, & in partibus vt & aqua,& huiufmodi fequitur qu6d erit irn-
neum,
:
mobilis, autfemperferetur, id eft,
mouebitur iboe autem efi impojjibile : vt patet ad fenfum. Et fubdit probationem huius confequentiae,dicens quid enim magis deorfum quam furfitm , aut vbicunque fupple mouebitur , aut quiefcet , putafi , id cft, :
gleba vel pars tettxfuerit vbthocmouebitur manehii, id
eft,
quiefcet
?
id
eft,
aut
Enim pro quia, loctu conaatu,
fupple infiniti e;it infinitm. ,
&
quomodo
quomodo potcrit
fiip-
&motMt^
fimul clle quics,
& mo-
qu6d noniQniifi vbique manet, eft, quicfcit , non mouebitur : autfi vbique fci-
tus ? Q|uafi dicat
duo facit. Prim6 praemittit quaedam Sccund6 arguit cx illis ad propqfi tum.
nam
Scamda
,
Quafi dicat quod vide-
licctmouctur; nonergofiabit^d
neccfraria.
ofiendft.
fum; ergo antecedens. Confequentiam autem deducit fic, diccns quarefi qutdem hoc,fciIfcet corpus infinirum fit eiufdern fpeciei, id eft,homoge-
id
gg
vcl finitum.
:
,
Probat miUum corpus cfle infinitum pcr rationcs fumptas cx panc loci , locati, Circa quod
&
;
neualiquod
fed-
Si autem dif-
plc hoc poterit ellc,cr qux igiturmanfio
totius,
:
Primam autem partem, fcilicct quod cor- CorpM infi. nitum nen non poffit elle homogencum, propofe ejfe hoex hoc quia u C\c , ergo vcl fempcr moucrc- mogeneum
rctur
aer,
ei!
^
De ifta ratione prim6 pro-
Obtinebit igitur totum locum
Adhttc autem fenfibiU corpus alicubi : (^
loct
infinitiUTi
ralis ipfius corporis
idem locm
.^rguit
purte
ibi: locaiinullHnf
fimile.
tur pofle afHgnari.
dicit
cffct
mam partem. Sccundo fccunda ibi
inde probat Philofophus pcr rainfini-
corpus
ergo impoilibile
;
efle infinitum.
quod cslum non
adu
omne.
In prima partc intendit talcm corpuiejfeia-
tioncs fcnfibilcs
^ft
Adhuc
homogeneum vel hetcroecncum
corpus bat
:
Si aliquod
Mundo r.c.}4.&
tum. Dcindc cum
*cj.
quatuor clemenelementa-
cfle naturae
ifta ratio
proccdit contra eos
AI.
alia a
ccrlum
,
& vni-
efTc infi-
nicum, pluribus racionibus fuadec..
conucrtcrctur proptcr cx-
cjuemadmodum ait HeracUtut omnia aliquando fiert ignem , id eft , conuerti in igem proptcr excedentiam virtutis ignis. Et fubdit quod eadem autem efl ratio devno illo corpore quodfaciuntPhyftci , ideft, quidam naturales ptff tcr elcmeta iam di6him eA,enim pro quia: ofnneqaodpermutatur: pcrmutatur ex contrario,
alia
t^detfu^
locointelli^
Corpus infinitum non poflcefleho^
mogeneum nec heterogeneum,
ignem inquit cedcntiam virtutis
:
tts
gitur.
SVMMARIVM,
vt probatur. Et fubdit
probationcm quod nuUum quatuor elemcntorum
tur in ta ex fonitnr.
pollct cflc infinitum
toiiusf^pgr.
eft
&
efldaietate corpui prater
:
quod
infi-
elementa.Qaod probat ^aa omntex ijho efi; dtfioluitur »// hoc, id eftjvnumquodque refoluitur in ca ex quibus componitur tamen fupple non videmui corpora rcfblui in aliudtjuam inquatuor elcmenra.Ex quo patct quod non cft aliquod corpus fimpiex practer elementa. Et dato quod elTet, :
,
Deindc cum dicit
rcquiefcit.
aliud k quatuor elementii
(cilicct fit
& fupplc partis cius
terra
Idemeflheiu
&
intelligcndum de loco naturali,ad qucm fcilicct corpus namraliter mouetur, in quo naturaliter
ah'quod corpus ftmplex ex quo generantur haec
f»rfu*,fcUtcet
:
:
cft, quicfccTt.
Notandum , vim ,
totius
huius rationis in hoc ftarc vt fuppofimm cft, idcm cft locus naturalis
,
&,
partis.
Iccntm apparct quod vnura-
quodquc
Sf
;
:
:
Summ^ IV.
Cap. II I.
«[uodqae corpus quiefcit in fuo loco naturali cim eft ibi iplam mouemr nawraliter cum eftex:
&
tra: vt patct
.cJc
i
Coelo,& Mu
tes eflcnt infim'tac in quanritate
&
mm eft fibi namrale ergo erit namrale cuilibet parti eius & perconfcquens tomm, Sc quatlibet
quanritate
non efteis
pars eius quic/cit. Si autcra
tomm infinitimi,
fequimt quod
naturalis
& quarlibet eius
fuum locum naturalem;& ner cofe-
pars cft extra
qucns totiij&quzlibet parseius fcmper mouetur. Et fic patct probatio c6fequentix.Si dicamr quod aliqua pars loci
abqua pars
fit
naturalis toti,
fit
& parti eius, &
innamralisJHoc n6 poteft eflc,quia
corpori infinito refpSdet locus innnitusjcii
corpus
fit
omne
in loco,cx prirao fuppofito.fcd in loco
numero,oponet qu6daliqua poffibilc.
,
ruptioex contrariu, id
quod
quod tunc alias
parres infi-
panes
finitas
qu6d non
vt
:
pollent
numero illa, ex quibus, vt diftindHs, conftimeremr corpus infinicum. £t fubdit
ad probandum alteram partem difiundtiua:
,
di-
cens,f autem funt infinitaSciUcet fpecie,&yi>»plicia, quacenus funt fcilicet prima: panes vniquas oportet efle fimplices : aut non ellent loca erunt infinita. Cu: fcquitut quod,
loco alrerius
aut
,
efie iinita
fpecie,
quod non
quam furfiim,
eft
fiiperius diccbatur. Patet ergo,
uerfi,
vbicunque;ficut de boIo,fiue de gleba terrz patct,
Qma ifuod eft tate,efi cor-
:
nitx corrumperent omnes
ptinuc
pars moueatur magis deorfum
im-
:
Ide6 fubdit
quia inter locu namralcm,& innamralera videmr eflc aliqua detcrminata diftaria,& proporrio quac uon poteft ellc in aliquo loco infinito.Ide6 dicit, quarc corpus infinitd,aut eius
earii fint infim'tae in
& aliqiuc fint finitz & hoc cft
inmiito non poteft reperiri rario taiis diucrfitaris,
eft ratio
poteft
habet partes alterius fpecici, nnitas tame
infinitii
,
quod non
:
poni proptet eandem rationem , qux prius : vel faltcm aliqua fit, aliqua non. Si igitur totum
totus locus vbi eft corpus
:
411
&
ius tatio eft,quia quodlibet fimplex corpus hnbct
locum proprium namralem ,
& ide6
:
(pecie funt infinita
,
fi
diftinifhim fpccie a
corpora fimplicia diuerla
&per
conlcqucns elementa,
qua: flmt corpora fimplicia : fequimr
quod
,
&
spenesloep'
rum
6
qman
terra cflet illud corpus infinitum.
/«f4«-«»r»wy5«i>4,&diftin(5kafecundum fpeciem.
J*"''* •»»-
namralis , non eft mouemr, vel quie-
"•*"•*
iUius loci eft naturalis,vel nullai& pct confcquens
Sed hoc eft falfiim quia fpecies locorum funt in numero ccno, quia fex icilicezfurfum:de9rjum: ante : retro dextrorfum : fimjhorfum : vt habetut 4. Phyfic.tx.4. & hic inferius. Itemm im-
totum corpus infinitum obtinebit totum locum
poffibile eft
pofito
Quia cum jrario,
locus infinims
quare
fdt magis hic
infinitum,
ei
fit
totii,vel eius pars
quam
ibi
,
quia vel quzlibet pars
& ideo vel femper mouebitur & per ,
confequens non quicfcet : vel {cmper quie(cet,& per confequens non mouebitur, vt oftcnfum
eft.
Deinde cum dipt
:
:
&
:
elemenra ellc infiniu vt probatur 1. de Generarione, tx.jj. inde, eftrario : quia mnc eflent ignota quia ad cognirionem rei perfedam oportet cognofcere eius prindpia , ele- ElementMmementa. Hajc cft ratio Philofophi i. Phyfic.t.c.j j. cejfanopmt» :
&
&
:
&
&circiter,c6tra Anaxagorain qui pofiiic prindpia /***•
Sf autemtotum dipmile^^ dtfimilia
frimum quidem non vnum niji taSfu.Beinde
loca.
corpua vniuerfi
auteminfnita hac erunt,aut
Finita quidem igitur nonfofenim hac infnita:hac autem non:
injinitajpecie.
fibile-.erunt
fiomne infnitum,futa ignit^aut aqua. Corruftio autem quodtale contrariu. Si autem imfnita
,
drfimplicia
(jr loca
j
infnita
;
& omne
fluam incendic,dicens:y/ a«r*wi hoc efi impoffibtle, fcilicet Ioca& elementa efle infinita:fequicur quod loca fint finita , per confcquens omne , id eft; totum coipus necejfe efi effe Jinitum. Patet ergo tota prima rario > quz muitum eft prolixa , ficuc
&
cum dicit
patet.Oeinde
^ erunt
infnita elementa.Siautem hoc imfofibile, locafnita,
Et fubdit quau ex oppofito confequenris infercndo oppofitum antccedencis,& conclufionc
infinita.
(jr
necejfe efifnitumejfe.
autem impopbile infnitum ejfe (^ locum corporibus , f omne corpus
Totaliter
corpui
,
fenfbiUy aut leuitatem,aut grauitatem habet.
"r^iT^h
Probat {ecimdam partem rarionis principalis. fcilicet quod corpus infim'mm non pofllt efle hetctogeneum,dicens,qu6d fi totu fupple infinitum
terotmeum
^^
frtbM.
alterius rarionjs.
CtrfiM
infi-
, hetcrogeneum habens panes Ergo habcbit loca dijftmlia. Et
diJJtmiU, id cft
primu ^W/,(ciIicctinc6uenies,quod fequimr eft Al. accrui
«xco.
quod
corpMs om»Uyid eft,rof <
w infiniti no erit vnu
niJita^uS?\ixz ficutalicuius exercid ab eo,fciIicet quia ea qux funt diueriarii fpccierii non vere fimt
vnum
continilii.vel
vnum (impliciter;puta ignis,
& aer,& fimilia. £t fubdit totum conflat ex panibus eruntfnita in patribus
:
fic
fit
qu6d
Deinde fi fupple illud
:
alterius fpeciei:aut httc
diuerfitas fpecifka, quae eft
in alitjuo
numero
certo
:
Ont erunt
infinita fpecie:yt fcilicet fint fpecies diuerfae infinitae illatum dari.
Vndc
partium totius
:
fed
neutrum pocefl
fubdit:F»«»f4 quide ifitur non efivojfi-
hile.emm proquia,riwc hic (juidemeruntinpnita, fupple in magnimdine hac autem non. Si omneM :
eft,totii dicitur ejfe infinitu
,
puta quod ignis,aut
Aut enimadmedium
,
aut adfurfumfertur.
Impofibile autem infnitum
aut
,
omne , aut
dimtdium quodcunqui iftorum pajjum efl. c^omodo enim diuidens ? aut quomodt infniti erit ? hoc quidem deorfum hoc atitem furfum^ aut extremum eft medtum. ,
Ponit fecundam rarioncm, dicdis, qu6d totali" rfr4«rm,id"eft,vniuerfaliter impojfihde ejfe
efi
infinitu,& locu corporibm^d eft,qu6d
corptii seJibUe.fiin loco.Si
corpus
cii omne Om»e eerfm
fupponatur,qu6d
omne
graucnec leue.ex primo Cceli,& Mundi t.c.i8.& inde. Et ide6 hoc ipfe introdudt fub condirione, 2uafi c6cefllim ab aduerfario Jicec fimpliciter non
&
c verum. Si igicur omne corpus fcnfibile, per confequcns corpus fenfibiIe,quod ponicur infini-
tum.cft graue, vel leue : iut fertur
ad medium,
R^do huius eft,
cft,dcorfum:ii«rywr/iw.quia fi
graue,mouebi-
fit
id
ratione , impoffibile eft aliquod infinitum confti-
tur deorfimi
micx parribus numcro finitis:mfi
fmtuM, aut mnnehd eft,totumy(Mr dimidtH tfuod-
Scoti Oper. tom,
IV.
vcl oimicspat-
effe
i»
Ueo
^
grMuitMtem,
habet grauitate,aut leuitate: vellemtMtim qu6d quide verii cft fcciidum antiquos namralcs, fartietpMre contra quos arguit : licct corpus coelefte nec'fit fteundmm lexifibile,aut
iKfua eflct fupple infinita,& reliqua criit infinita.
quia, vt dicebatur in prxcedcnri
90
corpus
:
fi
\eueSui(um.ImpoJJibtle autem in-
Mm
1
cunque,
4mtifm*t.
:
:
Metaph.
Lib.XI.
41 z
Omnectrpus, cunqueyiA. eft, partcm quamcuquc/^rfj^wKrjT? hoct 0Mt furfuin, fcilicet quod moueatur furfum.vel deorfumrquia sut deorfum fupple medium non inuenitur in aliquo corporc, ynoutturfecundum anfori injiniio
proportione aliqua ad extrcmarquia mcdimn dicitur refpedtu extremorum: vbi ergo non funt extrema , nec mediumerit:infinitum autem
repugnM.
caret extremis;crgo
tiquos,(^cQr-
difFerentiam \oci. Horum autem vnumtjuodcjue
& medio.Vnde fubdit
§1^0-
:
infinitimi
aut
,
minata:
:
datur in partes, non poterit
&
quod ipfiim
dici,
to-
tu moueatur ad extrcmum,vel ad mediu;velqu6d ,
mum &
illud corpusclTct
tamen oporteret,
fi
graue, aut leue, vt fupponitur.
Notandum , quod ifta ratio
9»
pojfe
neque concludit
fi
ponarur aliquod corpus tertium , quod non fit graue , vel leue ficut oportet ponere (ecundum :
mouerl
ad medium, ficut nec a
viam Ariftotelis corpus coclefte. Namtalecorpus fecundum naturam mouetur circa medium,ex primo Coeli, & Mundi,t.c.8. & indc Et tamcn
puta mot:t4 fecundum magnitudinem in qua moftetur^ aut alteratur,aut augetur.
dicit
corpui in loco
,
effeM cft cft: quia
autem
in corpore infinito hoc
talcs fpecies loci inuenire.
,
illa:
Cuius ratio
fex difFerentis, vcl (pecies loci funt
q^iacdam cxtrema dulantiarum infinitum aurem per con(equens corpus innon habet extrema, per confefinitum non poteft elle in loco , :
&
&
quens vlterius,nullum corpus tum. Deinde cum dicit
fenfibile eft infirii-
locumfnitum c!^'corpf4i impofibile. c^od entm in loco
Totaliter autemji impofibile ejfe
:
altcubi eft : hoc autcmfgnijitat
aut deorfum,
,
aut furfumy aut reltquorum aliquod.
autcm vnumquodquetermintu Ponit quartam rationcm tertia,quae fic
ne, (^ »itqui^ eiiu Ipecies
fonuenit
quod
;
fic
efte
in
,
Horum
aliquis,
quafi
Oftendit
formaripoteft : Impoflibile eftlocii
innnitum;crgo,& corpus. C6fequentia pater, omne corpus cft in loco, ex fuppofito ; ergo
corpus infinitum requirit locum infinitum. Si er-
go non
ficid eft,n6 poflit efte locus infinitus,ergo
corpus infinitum. Antecedens probatur Quia quicquid cft in loco crit in aliquo
ncc
erit
fic
:
nliqu» ^ecit
loco
fim.
animal
:
ficut :
quicquid
cft
anjmal
,
eft
quoddam
crgo corpus infinttum eft in loco
fi
in aliquo loco,fcilicct furfum, vcl deorfum vel rctr6,&:c.Scd impoflibile cft talem
infinitum
,
quia vnufquifquc
ius diftantix detcrminatac.
quAd flupd dent'
miniuur i
quomodo infinitum
in potentia eft
diuerfimodc in diuerfis, dicens quod infinitii autem, (upple in potentia, »0» eft idem in magmtu-
dine,& motus,& t^mpore:vt vna cjuAdam natura, quafi vno modd , vniuoce didlum de ipfis fed fupple fecundum prius, pofterius -.fed cjuod po-
&
:
totaliter
autem
&
ejfe
infinitum
ium
eji impoffil/ile.
,
fi
corptu
cft
erit
, ,
:
pow
magnitu-
ter
dini metui
(y temf>ori conuenit.
&
quod fecundum
fleriui dtcitur fecunditm prius,id eft,qu6d id
infinitum
eft pofterius inter ifta,dicitur
ilkid
quod
eft prius./^wf^
finitus feeundiim
fuit j. huius "De r/uioH4 conrinui funt eontinuijunt duo:puta pofte diuidi in infinitum:&: quod partes duo.
tcrminum commuprobatum qu6d motus formali- Alia nuan-
cius copulentur ad aliquem
nem. Et ter
fuit. ibi
& diuifibilitatem a
habet aliam quantitatem,
quantitate
vel diuifibilicate magnitudinis
,
:
quia
motus noeft quatus formaliter magnitudine;bene tamen quafi efFeftiuc,& confecutiue diuifibilitas motus eft \ magnitudine quia fecundiim diui:
fionem magnitudinis
ejuod
*lia
(^
magnitudinit formaliter li~ cet
htc ttb
ejl
in
il-
U efficiatur.
& motus:vt pro-
diiiiditur
6. Phyfic. text.
&
:
& intentionis,quan-
vel magnitudoperfedlionis,
tum ad motum alrerationis
:
vt hic dicitur in
lit-
Mitgnitudo triplex
cr
efi
fingulare.
Tempuc prt tera.Tempus autcm(renendo qu6d fit idem realiter quod motus, ) patet quod non habct diuifibi- formali quidi quaUter litatem a motu:quia cum forrnaliter fit n-.imerus, cotinuum di(cretum,non poteft e(Ie concon(equens per diuifibilt Jit. tinuum, nec per confequens diui(ibile,nifi prop-
^
&
ter
motum
cuius
dum,probatum
Quantum ad (ecun-
eft paflio.
fuit ibi
,
qu6d alium terminum
communem,ad quem partes eius. copuIatur,habet fpatiimi in motu locali & alium motus localis: tempus autem non habet alium a motu primo, :
cui cft
idem
realiter:(ed
ab
rcalitcr diftinguitunvt funt
aliis ifti
motibus a quibus
motus
in inferio-
res,& hocloquendo dempore communi.
SVMM.£ Q^VARTiE C
A
p.
IIL
fdlicet c(Te infini-
Enim pro quia ,
motu*t
tittu
com.j j. fiue fit magnitudo (patij quantum ad motura localem hue magnituhoc,vel magnido formae ad quam eft motus tudo diuifionis, quanrum ad motum quantitatis; batur
efte
terminus alicu-
Et hoc eftquoddicit impejfthile ejl locum ,
quadam quiftione. De rationc
ante
locum
hoc autem fignificat aut ejfe genere (y i deorfum, aut ejfefurfum, aut altquod reUquorum, ^ecit.z.Top, id cft > fccundum aliquam fl^cciem aliam : vel loco eft alicubi
Infinitat
tentialu ati-
^
eandem cum
quia
efi in
Itco, efi
Tempus
autem prepter motum.
Notandum,qu6d, vt declaratum
tione. iTnpojfihile eft
comu-
na-,
petit magnitudini,Seciid6 motui,Terti6 tempori.
Dcindecum
eft.
Ponit tertiam rationem,quae talis t^:Omne cor, vt fuppofitum eft xfpecies autem locifunt fex:vt praedidum eft in prima ra-
ttenit
^ motu,^ tempore^ vt vna quadam
loci
prxdi(flum
fHifenftbileefi in loco
Sieut cui cm-
(«''••'" '^'-
turafed quodpofleritts dicttur Jecudumprius;
in
non conuc'
diB*
Giifare
rationesnti'
Jnjinitum autem non idgm in magnitudine,
autemjpeciesfex. Impofihile autem ininfim-
potefteftein corpore infinitocvt
to corpore hoc effe,
muntfinito.
&
wwfwdiciturfuppleinmagnitudinem , in qua aliquid mouetur, fiilicetlocaliter, aut alteratur , aut augetur : ternpns autem fupple dicitur infinitum/fcunditm motum. Et idco ifta infinitas primo com-
mcdium non
Adhuc omne fenjibile
Species leci
dicuntur
:
&
& aliaad exire-
vna pars moueatur ad medium :
nm
infinito.
praedidfae rationes
ipjiui infiniti fupplc corporis,vel loci erit hoc qui-
dem deorfum^hoc ^utem Jurfum,aMt extremum,aui medium. Vult dicerc, quod corpus infinitum ocAl. quod a- cuparet locum infinirum:in infinito autem nec eft PJCI». ideo furfum , nec medium , vt praedidtum eft fme accipiatur totum corpus infinitum, fiue diui-
nitum
quod repugnat
quatenus/umuntur pencs adtiuum , paffiuum ; locum $c locatum ; quae funt pafliones proprietates corporis naturalis inquantum naturalecft. Deindc ciim dicit
naturales
rtt,cr medio,
infi-
:
9i
eft
fupple alicuius diftantia* deter-
,
Notandum , quod
§xtremii c»-
Corpu4
terminu*
alicjuis
nifi (it in
mod» enim dimdens fupple ipfum Sjuid earet
:
:
Mottun pcr (e diftingui a motu per accidens , 8? fecundum partem. Item quot modis dicititr aliquid in aliud mutari
Praedicamcntis
,
fit
& in quibus motus.
efi
Cui tnottd idemtem-
put non
^ ?
cui
:
:
:
SummaslV.
Cap. IIT.
srMMJRirM.
ftones^dr locus in quo mouenturmota qujt
non
caliditdi mottti .fed calefaSfio.
cjuidemfecundum accidens , vt muftcum Hoc autem eo quodhuius altquid
amhulare,
fermutdturjimflicitery dicitur permutari^u-
qudcunquefecundumfartes. Sanatur enim Efi autem aliqHtd ,
quiaocului.
quod ipfum frimum mouetur^
m.
<jr
hoceHferfe
Poftquam Philofbphus dctcrrainanit dc raotus , & dc ciiis paffionc, quod cil. infinirxim nunc agit dc rootus diuifionc. Circa quod iria facit fenmdum trcsdiuifiones morusie inuiccm fubdiuidenrcs. Nam (ecundacft fiibdiuifio primac,& tertia fecundar. Sccunda ibi £/? ttutem diffinidone :
:
aliqued jnoutni. Tertia ibi
Prima induas Jrimo tis.
tm.
Si ergQ?radicament*.
:
alllgnat illam diuifionem cx
partc raobilis.Secund6
tjyjiii/um
candem ex panc moucn-
Seomda ibi E^ autem aliqMid,& in mouente. :
Didt ergo, qii6d omne <]H»d permutatur,f>ermMtatur tripudtcr,<w quidemM eft, vno modo ftcundttm accidens
\
vt
cum didtur muficum amhuUre.
Nam muficimi non ambulat,nifiquia fiibiedum, ambuUt.Ad hutK modum reducitur , quod forma quxcunquc fiuc fabftanriaUs,fiuc acddcntaiis,n)Ouetur,ad motim) compofiri vt am'ma mouctur per acddens moto
cui ineft,ambulat.puta Socrates
:
Adhtu efi tcrriii
&
tus
:
& & ide6
&
dicit
quod
cahdicas
non
pars corporis:hoc
primitm,ids^ prim6
pancm
,
vt
,
vt
prim6 diuiditur contra
cum
&
aliquod toram mouptur lccunhoc efi mohileproprie , putacum
diim totura animal mouctut fecundum :
panes
fuas.
fc
totum
.-
& omnes
Deinde cum didt
£/? autem aliquid (jr i» do.
mouente eodem moMouet enimfecundum accidens. Hocqui-
demfecundum partem
:
Hoc autemperfe.
Ponit candem diuifioncm cx panc raoucnris, w itao (Jicens,qu6d &in mouente effaliqHideodem tuodo: fupplc eft raouens,quod fupplc mouet fecunttripUx ^"'^
dum accidens vt rauficus dicatur sdificarciibffc ^k»dem, id eft , alio modo mouet mouensy«o«r Jw» partem, puta homo dicitur impcUcre lapidcm fecundura pedem:/»f autem,id eft, alio raodo raouet /'fryf,ideft,iecundum fctotumvt aqua inftigidans,ycl Jgnis calcfadcns.Dcinde cum dicit
Scoti Oper. tom. IV.
motus,
Notandum
qu(d quia motus non diuiditur , panc modenris , fed magis ex pane terminorum a quibiis moius h:J>et fpccicm , & dcnomirudonem vtpatet $.V)xyf.tx..^.ic iudc, & ncc criam cx panc mobihs,ncc cx pane temporis^ fcd magis cx parte terminorum , vt di(2um cft idc6 fbne fblum cxemphficat dc terminis motus, fic quod pcr fpccics intclUgit fbrmas fubflariales,
ipccificc ex
tTimafoUttr femes tertmi' uts Mttemdi-
tmr^etift» Hmifiti
in quibus cft gencrario, Sc corruprio fimplidter
qiubus
p.-ifIiones
htatcs dd tcnia Ipcde
,
eft
aurcm
augmcntum & intelligi:
qua-
in quibus ftridc loqucn-
do, cft fblum alccrario: vt probatur 7J*hylict.c. locahs.
in
,
quo eft
Deindc cum didt
^d autem non fecundum accidens permutatio
94
nonin omnibus exifitt ifed in con-
,
trariiiy (Jr intermcdiis
,& tn contradiHtone.
Huiufmodi autemfdes ex induSione.permucatur entm quod permutatur , aut ex fuhuelo
infubuSum, aut ex nonfubieBo in nonfub.~ ie^um^ iut exfubiecfo in nonfubic^um, aut ex nonfubieilo in fubtecfum. Dico autcmff.bieiiumqued affrmatittne monsiratur. c^ure
eH tres effe permutationes, c^tt enim ex nonfubieclo innon jubieifum^tion esipermutatio : neque enim contraria eifyneque con.tradt6fto, quia non eft oppoftio. neceffe
Ponit ipfam fecundam diuifionem,quac
cft fub- %eenmdM didiuifio fecundi,&tcirij raaibri primac diuifionis: mifttmu-mt
qua: fdlicec cft
mutano non pcr acddens, fcd
cundiim partem,
fe- 6* efifmbii-
& pcr fcivd fecundum fc :otum
& pcr fc prim6. Diuidit auccm illam mucarionem pcncs tctminos.CJrcaquod duo facit.Prim6 proponit illam ditiifioncm.Sccund6 exponiteam.Sc-
cunda £/f autem aliquidmouens primum:efi autem
eft
(^d magis ipfa calcfvfrio.
i^.fed pcr locimi intelligit ipfura vbi
cft
tmttmt.
moueturmota quafunt mobtlsa.Et excmplificat de pafllonibus diccas,pMtafctentut, calidiias. Et addit : Efi autem motm non calidita/ , fed cultfaRio : &c hoc didt, quia quibufHam vifum fuit qiiandoque quod caliditas etlet ipfe motus alcetationis : non cerminus motimc cfTet motus,
motus
quia ocHlm {anatur,qui
tjt
id eft,quah'tates:C^ locut fiipple funt lermini tn e^uo
citttrJimpliciterptrmHtari.PHta <}HacuntjueCdlket
cnim cft moucri pct {c,(cd non prim6,iccundum qu6d Primo diuiditur contra pancm. Eft antem *^'1'*'"^ quod {dlicet tcrrio modo mouetur ipfnm
St tsUkat
^uo tefticMttfmait
eft terrainus
id eft,alio modo ali^Hidpermutatur.-Sc ex hoc di-
fcrmutajinii fecHnditm partts::corpm enimfana-
in
exquo.Lt quintii eft temiinus in quodM cft, tcrminus ad quem. Et cxponit duo vltima,dices quody^e««/,id eft form^i&paj/iones,
quanii
& etiam quanticates in
:
tempus
fdlicet
pore fit mutariorquia onmis inotus cft in teporcEt
decrcmentimi:per
modo quascmique pars moacddcns ad motum totius , & ctiam ;
^HIm"f**^**
mutatione fimt quinque. Primum cft.quia efi aliqnod monens primS:c[ma. omnis motus caufanir ab aliquo mouetc Efi autem fecundH fdiicct ahqiiid quod mouttur, id cft, raobile, quod eft fijbic<5kum
uetur per
tttr,
duo
oftendit propofitum.Secimda ibi:.^i<4e autem non etmaimmt in omni fiipplc quim^mt.
cotpore. Itcrum hoc
contentum ad motimi contincnris vt nauta ad jnotun) ruuis mouetur pcr acddens hoc autem,
1^^^
diuifioncm. Circa qood
fecunStm accides.T^cil crgo quod
motus. (-r
mohiU.
nifnntm*-
fcamdam
fiidt.Primo prxmittit quardam necdIaria.Secud6 Immmmimofm
PErmutaturdutem quod permutdtur. Hoc
^
mo^
biUafmnt,rmta fcienti4,(jr caliditMieJ} autcm
Ponit
druplici.
ta
n1»«M'Y
^ ex quo, (^ in quod, Species autem^ & paf-
&
cerfui
41J
Mtiquidquod meuetur. Adhuc in quo temperCy
moucrc triplicitcr Aliquid moaeri Pcr accidcns j fccundum pancm ; &c fccundum totum. Item quinque concurrcrc in omoi motu:& dc mucacionc qua-
9i
;:
:
ibi
:
^ua qmdem
t&a fermMtatio
qud non
tgitur.
Idc6
dicit,
efi fecundkm
Mm
quod
accideus; 3
fed
'"fi*
f^"^
:;
ftrmitt»ti» iiuer ijHas
fermincs *xi-
Metaph.
Lib. XI.
414
fed rupple per fc non exifiit in omnihm, id eft,intet quo/cunque tcnninos:/*
motus ab albo in nigrumiC^ etidintermediis cum eft motus ^ nigro in pallidum,&etiam depallido in riibeum
:
Uo in fubieElum fecundum
cotradiClione,id eft,qui
(ed ctiam eft permutatio fupple in
funt tcrmini c&ctzdiCboriy.generatio efi:Sc hacc eft
terminos priuatiuc op-
dvL^Xex^ifUJtdam quide fimpliciterfunplex:quadam
iiclarH
aute altcuius qitadam. Vulc dicere,qu6d gencratio
tMtionH funt gen*r»tio
contradi^one, id
cft,inrcr
poiitos, qui circa (ubicdhim
aptum
(e
habent, vt
c6tradi6tio:vt declatatum eft 4. huius,in quadara
eft
duplexjquaedam fimplex,puta
quacftioncVt ciim eft motus ^ non igne in igncm; vel c conuer{b:vcl k non albo in album;aut e con-
ex
non
uerfo. Idcd dicitjqu6d ^iM/imii Auttfides efi ex induEHove i^Ko^i^jfcilicct permutatio eft inter per fe
ratio in
terminos determinatos modo didlo.,^ omne efitod /'mTiMMrwr qnadruplicitcr , (eciidum
jfermtttatttr:
quod quatuor modis poflunt variari termini pcrCitinpt im-
murationis.^«r enim
ptfzinsri atir-
fulfieElHm.Vuti ex albo in nigrum,& tunc vterque
quid mutnri
Si itaque non ens.Tcith ibi : ^uoniam auteomnii motut. Dicit ergo quod cum (upplc fint tres permucariones: iUa quidem igitur qua efi ex non fubie-
tcrminus
4. mtdit.
fubie^o
nigrum
efi
permHtatio defuhitilo in
cft affirmatiuus,
in nonfukieStum.
& po{iriuus:4«r ex non Putaanon albo
non
in
&
aut a nonfubieEbo in fubieEtum : ninc terminus i quo eftpriiiatiuus, tcrminus ad que amrmatiuus. -Aut efi mutatio ex eft poiitiuus, :
do cns
cum eft mutario
fmp)icitcr pro fubftamia,
& tunc tcrminus a quo eft affirmariuus,' & termiquem eftpriuariuus,(iue negatiuus. Etcx-
ponit qu6d intcndit
'per fubieilum
,
tjuod affirma-
tione demonfiramuifVtfAtetex prasdidis.Conclu-
:
&
hsec eft dunonfubieclum efl eorruptio : pl£x:quaedam qnidem fimplicitcr fimplex;quaeda ieSlo in
;
:
Ttntumi, funt j^eciis mut»timis
fommimi.
Si itaque nonens diciturmtdtipliciter:
fionem contingit moueri : nec quodfecundum fotentiam quod fimpliciter oppofitum enti, c^uodenim non alhum^aut ncn bbnum tamtm
nec contradiilio
:
cjuianon efi oppofitio.
Notandum,qu6dcum (intpodts quatuorcombinariones terrainorum mutationis. Vna tarricn cft inutilis quia nulla eft per fc mutatio ^ non fubiedlo in non (ubiedum:quia iftac duae negationcs non funt contraria , nec contradidoria nec :
etiam oppofita quocunque
modo
:
quia poiTunc
cidcm incfle. Putanon album & non nigrum infunt cuilibet colorum mcdiorum rubeum enim nec eft album , nec eft nignim (i enim omnis :
:
&
promutatio cftinrer oppofita vc hic dicitur batur I. Phyfic.c.c.4j.& inde, (equitur qu6d non fit mutatio non fubicdi innon fubietlum. Quare :
nquirur quod funt tantum tres permutariones. vna Duae quidem /ecundum contradiAioiiem , quidem fecundum contr^etatcra in terminis. rel
flictternon hoc,nequaquam, Impofiihileenim
non en: moueri,Siautem hoCy& generationem motum ej[e,Generatur enim npn ens. Sienim^ (jr
quam maxime fecundum accidens genera->
tur.
Sedtamen verum
ens^
de generatofimpliciter. Similtter autem,
se
dr qufiefcere. Hacitaque accidunt difficilia. Probat quod
iftae
dua; mutariones
non
(unt
motus. Circa quod duo facit Prira6prtobar hoc de generatione.Sccundo Probat hoc idem de corruptione.Secunda ibi:iVirc itaque corruptio. Prinu in duas (ccundum duas rationcs.Secunda ihi: Etji omne. In prima parte intendit talera rationcm : :
quidem
igitur e.x
non fuhieSto in
fubieSium fecundum contradiStiones, generatio eB:qu£ qitidemjimfliciterjimplex,
qu^efi alicuius cjuadam.
pon fuhie^um^
Slffod gen$-
gcneration6 eft motus. Dicitergo,qu6dyi»f<j^»
rtttio
&
^d exfubieSio in
corritftio,
tiam, quod cere
efi
Exponit A\€tam diuifionem. Circa quod tria facit.Prira6 oftendit qu6d duae iUarum tpura tf\\xcorruprio. Secimdi tarionura funt generario ,
&
non funr raotus.
Terri6
pgf JQj.m^ adiuifioneconcluditqu6d terriamutatio
Jit
habct propric rarionem mocus.Secunda
ibi:
oppofitum enti fimpliciter. Vult di-
quod ens
,
& non ens dicitur vno raodo (e& diuifionem & talc
cundum compofitionem
,
:
non poteft raoueri , cura non fit in rebus (ed in mete ex 6.huius,r.c.8.Aho modo dicitur (eciidum potentiam,& adum:ita qu6d id quod cft ens z£t\i cft ens fimpliciter:quod autem eft (ecundum potehria cft non ens:talc ergo no ens,quod cft ens in pot5tia no potcft etia raoueri quia efi oppofituenti fimpltciter, c^od eft ens in a<Shi. Quarc aute dixit quodcns fecudiim potentia fitquod eftoppofitu :
^ns
^ n«»
e"! accipiuntur dufliciter
cum zdditujuod enim efi non album,aut non bonu cotingit moueri fecundum Htn ens accidens. Vult diccre,qu6d cns in potentia oppo-
cnti fimpliciter,oftcndit
fitum enri in
pfojjjt c[u6A illx duas
non
motfte freh^t
&
Exponit trcs rautationcs,probans mutationcs quac funtde fubicdo ia non fubicdum non e^Tc motus. Explicatur id, ejuod ^enerAturmn titin loco. Et quomodo fola mutatio qux eft de fubicdo in fubicdum, c(l propri^ motus.
QVa
Quod mouctur,& quod gcneratur, nfidu cft;ergo
ntcc^od efi ftcundUm compofitionem , dimfionem contingit moueri : nec c^uod fecundhm pqten-
SVMMARirM.
ft4(ttujtoms.
dicere,quodexifiit no»
1
&
Ix^y»/»* it-
enim
vtique homo, quod non alhum^quod autefim-
,
Pf
^
nec cfuodfecundum compofitionem , aut diui-
cetingit moueri fecundum accidens.Erit
:
CorrMpti$
iufUx,
autem alicuius quaedam exponendo (ecundum quid,& fimpliciter vt prius. Deinde cura dicit
pro quia : illa ^ua efi ex nonfubieHo in non fubieSium non efipermutatio : nec enim efi contra^ ria
CenerMto ittflex.
dura quid proon:mialiba(ubftiria:&ide6 mutatio a nonalboin albumeftgenctatio (ecundum quid. Et fubdit quod illa mutatio^«< efi ex fub-
dit crgo : ^uare necejfe efi tres ejfe permutationes: eninfy
^
(orruftio.
& haeceft gene-
forma fubftantiali. Quxdam autem eft generaiio (ecu^dum quid, vt quando eft rautatio dc non ente in cns (ccundii quid,fumedo ens fecii-
&
nus ad
mu-
cnre fimplicitcr in ens fimpliciter,fumen-
&
fubieSlo in nonfubie&u.Vmz cx albo in non album:
§iu*i Jm4
a(5hi ,
quod non cft ens
furaendo ensfimpliciter pro fubftanria , non poreft moueri : quia quod non cft albura in adu,
a^
non bodura in , poteft raoueri per .-iccidens qaatenus ipfixm non album non mouerur, fed fubiedhim quod cft ens adu , cuius cft
aut
:
&
ifta priuatio.
Idco fubdit
:
nm
foteftmontfiraplicitcr,
Eri^ enim vtique
rt
qMi»quoi
moM»tMr,efl.
I
:
:
SummsE IV. koiM qMd
ejt
non dbttm
Cap. W,
tfutd ttutem tfi »*m
:
id cft,w«« fimplictter, Sc in adiu, acdpiei«io fim-
fecundum fubftantiam, neeftu<}UAm pttefi
plidtcr
fdlicctmoucri. Si auicm hoc cft fupplc verKm:& generdttoBem , fupplc cflc motum , dl fupplc im-
SaiUSim
Enjm pro quia non ens
foffihile.
gem4rst$$mit,
guat cft fubic
fdliett mste-
id cft
,
,
,
matcria
& non cns
dc fc
rUgtntTMtmr fcd cft in potcntia ad onmc cns fimplidtcr : talc faktmfmkit- inquam non cns gcncrarux, fdlicet vt fubicdum.
Nam
gcncratio dcnominat fubie^iuni
,
ucut
rttur
& «^ukmmiunme[ecw-
Et fubdit. Si enim
:
Jitm tucidens generdtnr
fcd
:
tamcn ventm
ejl
di-
415
III.
ba, qnac dc (c non habct , qu6d fit in loco licit concomiterar fiibiedhim gencrarionis quanritas, :
& rc/pe
de
aliis
dus
fit
in loco
mucaricmibus
:
Non
vt arguitur.
qux omncs
,
fic
videntur
fiipponerc aliquam quanritatero infiibicdh) ratio-
nc cuius
cft in loco & pro , quod mouctur, non cflc in loco, quod generaturAt
illud
tantodicitur fiibie^nra.
&
gcnemotus : vt oftenfum rarioeflct rootus , ftqueretur qu6d non ens m*M«cft 7. huius. Si igitur
:
Neque
:
Dcindc
cum
it/ttfpe
ctrmptio
dipt
,
motits.
Centrj-
j^i
rtMm enim motui motus , dut quies : cofrupito
autem generationi. Oftcndit idcm de comiprionc , qu6d (dUcet s>m»de»rr cormprio non cft moras pcr talcm rarioncm Si JttimmSt corruprio eft motus ; ergo, & generatio. ConCe- tmctmt tfttm' quens eft falfum , vt oftenfiim eft crgo ante- ^*ccdcns. Coniequcntia probarar : quia quicquid Mitmcoum contrariatur motui, vcl cft motus, vcl quics : (ed trmridmur :
, dc marcria, quac fimplidtcr gcncratur faltem fubicdiue : quia cxiftit non cns. Hoc autcm addit , quia dixcrat qu6d non ens, id cft, matcria gcncratur. Et quia
cere de fimpltciter gener/tto
,
id cft
forCm aliquis diccrc , qu6d non cns tale non gencratur niu pcr accidcns , idc^ didt, quod SiAitSnm dato quod fic cflct tamen dc co, qao6 fimpluiter gtBtTMtmk generattfr.vx {ubicdhim, verum eji tUcere quid efi non ens .-quia matcria non cft cns modo prxdipoflct
;
do
&
:
pcr corifequens fubiedum generarionis, impoflibilc eft moucri. Et fub-
quod eft materia, dit
Hmentum
&
tfuUfcere quia non cns , nonmouetur , non quie(drquia
StmtUter Mutem
;
fimplidtcr ficut rootns
& quies
,
qmitftit.
cuc
id cft
,
Hdc
circa idcm.
ficri
,
inconucnicntia
fupplc gencrario ponatur efle rootus.
fi
:
N
97 Tjfi^im tftdtffltX.,
a quibufdam. cflc
cnim
Eft
non cfle referatur ad fubicdum vt fit quod mouctur cft,id eft , fubic£him mo-
:
,
adu perfedo , quantiimad
tus cft aliquod cns in Difeftmtid
& fpecificum
cfle fubftanrialc,
butrfnbu&iat mttm ^gtmtTti-
mr non
cft
nerarionis
mam
:
quia matcria qiuc
:
fcd eft
quod generafubicdum ee-
non eft cns pcrfe£hjm,ncc
cum
:
& &
dc ie i dter ,
iii
a£ku
,
de
& idco gcncrario & moras vi-
;
non
quics,parct;ergo moras.
git brcuitcr diccns
:
quod
dutem non eji ia Uco.
modo
prsdi-
Erit
,
in loco
emm
:
non ens
vtique ali-
tnhi.
Ponit fccundamrarioriem, qax talis dhQuod quod generatur non cft in cft in loco
quod
:
eft motus. Didt ergo: quod gcnerario non eft mo-
crgo gcnerario non fupplc patct
,
tus ,fiomne tjuod mouetur
efi
in loco
cet quia motus localis eft primus
id eft
non
,
efi
materia
:
:
cx co
Icili-
non ens autem,
eft fubic
Erit enim altcubi, id
in loco.
matcria
qux
,
cflet in loco.cifct in
cft,
qu6d fi
aliquo loco.
Hanc rarionem
efi in loco :
fi
intcUigitur pro fiibicch} ge-
Nam
ncrarionis,falfa vidctur efle.
nerarar ignis
,
materia aqux
nerarioni eft in lcxro
roaterianon Qualiter
fit
:
ficut
quz
&
fi
ex aqua gc-
fubiidtur ge-
ipla
aqua ; cura magnira-
feparata a forma, nec a
rentTMur
dc Gcnerarione. Dicendum ,qu6d fubiafhmi gcncrarionis non eft in Toco per aliquod , quod
mofit (0 Uco.
lubiicicur gcneraitioni, vej per illud,quod per ge-
Ir-
teUigi dtbel,
...
,
dinc
:
vt dicirar
crgo
,
quodfic
i
eft
.
intelligenda
ncrarioncra acquiritiu:
tanefi
Snim ^TO
^moniam autem omnis motms permutati§ quadam.
Permutatienes autem tres di&/i.
Harum autem qua fecundum generationem, (^ cermptienem non motum h^ autemfant,
:
«
:
^ud fecundum contradtcfienem, Neceffe ttmtem eam , qu£ ex fuhiecie in non fabiecium mutatienem effefolam. Subiecla autem , aut centraria , aat intermedia. Etenim priuatie penitur contrarium : (jr monfhatur dffir' matiene , futa nudum , (jr edentulum , (^
ni^um^ Condudit quafi per locnm
\.
diuifione
quia illa
cft iola
,
quod Sts^ftiim
P^^
*• mutario,qux fdlicet eft a fubic£h) in fubic- • ***" rarioncm moras,diccns,qu6d £him habet proprie r * 1,1 tmtt» ju fro_ quontdm omtiu motus ejt quttdam permMtdtto:per- ^,^ m*tm,
tcrria
•'
.
,
tres.
mbftan-
Hdntm dutem
-velfaltem
& illa qux cft
dff^rtMti
,
fccundum , corruptionem.,non funt morus : vt probatum cft. H^c dutem funt Jfecunditm contrtidiQionem , id cft , intcr tcrrrtinos contradi
™f**
^"*
;
&
firtuur dfiirmdtione : vt edentttlum
,
nigntm.
ALaffiunaVult diccrc, qupd licct priuarionon vidcarar cflc *** contrarium cum camcn fic monfliaturaffirmanignim , rcdudrar ad rionc ficut edcnculum , :
&
contrarium
Notandum,qu6d ifta pto^liido,J^odgenerdtur non
ttuO'
motus.
mutdtiones dutem dt^* funt
Etf/ omne ejuod mo»etur
;
ergo cor-
nec ita^ue corruptto
iBd qud eiifecunditmgenerttttonem
loco
fi
.
Deinde cum didt
mouetur
:
fe
denrar diftingui penps fubic<^m £to.
in aftu (pc-
nullam habcat forfed eft in potcnria ad omnes, quantum cft idco eft non cns oppofitnm cnri fimpli-
dfico fubftanriali
timit.
intcUigcnda qu6d
fic
vel
,
(cnfus
gencrario contrariatur corruptioni
rupriocft raoras, gcncratio crit motus, verquies:
,
habcnt
igitur tuetdunt dtfficilu
&
;
ex
;
quiapriuario cftpriraacontrarietas,
10. huius,text.
funt fecundum
com.
ly.
nomcn
Et ideo intcr talia
affirmariuc accepta
, ,
vt
&
monftrata poteft dlc nK>ras. Ex quo patet, quod CmtHudM vtaccipitur contrarietas prout (c cxtendit ad op- emmt mtnu pofita priuariuc,omnis
moras
,
& mucario eftali-
«ftt^irct»
quo modo inter contraria nigrum autcm didtur ^^*^ 9" '** priuario albi non fimplidtcr , cum dicat aliquam ,« primMti» :
naturam pofiriuara Icd ex co,qu6d
deficit a pcr- 4^-5. fripcrfcAe participat naturam ««'w* <»»^ fui gcneris,puu coloris ficut alDuro,vt prxdiftura "*^ :
fe
eft 10.
huius.
,
ncc
ita
Mm
4
SFM
:
:
Metaph.
Lib. XI.
416
momm nauis
SrMMARlVM. Trcs tancum cflc motus fpccics pcr fc, probat non eflc motum in Ad 4//^#/W,feu rclationcm, ncc in Adionem, aut Paflio* ncm Hinc non hab^ tur , ad relationcm cxcrinfecus aduenicntcm
,
,
DoGt.
&d.i5q
d-6.(|.io.
mo-
rion effe
cum fcu mutacioncm dc quo vidc |.d.i.q.i.&4.
:
Ad
fcd rclario aut
jufinodi,ergo,&c.
Minor
aliqtrid eft
patct,quia non
hu-
dc
fit
fi-
:
albedincm corrupca albcdinc in vtroque , vcl tantum in altcro, nuntambo diilimiles, qui prius crant fimilcs. Hanc rationem tangit dicens,qu6d ALvcraciter, t.xcludit f»l»ec in ad aliquid , fupplc eft motus eter.irh pro fum motiuH quia : altero correlatiuo permutato contitgtt ve-. de identitut* :
:
I.
funt yfub-
mucari alterum, velpcrmutari (ecundum ^juid abfblutum. Quare fe-
autfati^ad
cundum accidens eft motw tpforum ,
rificari, id eft,in veritace
igifur Pfitdicamenta diuifa
S/
^Jiantia,qualitate, loco,facere,
aliquid,
quando :
neceffe trps e(fe motuSyfcili-
Hic, vt dicebatur, ponit Philofbphus tertiam .
Tertia diul» Jio
motui qtu tationis
«fi fnbdiuifio
ftcUd*,
quoad
4. meiJtbrum
quz
diuifionem niotus, ,
eftrabdiujiioillius
mu-
motus. Circa quod Prim6 proponit intcntum. Sccund6
quaf
tria facit.
diifia cft efle
adducit probationcm inr«nti.
Teni6
cpilogat
circa di(^. Secunda ibi : SecHftditm fHbftantiam
Tcrtia ibi
vero.
^uoniam autem
:
necfuhftantU.
Dicit crgo,qu6dy/proquia :ergo Pr*dtcamenta
funt
diMifa,fubflantia,t!iualitateJoco,id c(i,\hi,fa-
(ere,aut pati aliis
:
aut
ad aUcjuid,
Prxdicamentis
:
motus
& quando,S<.
necejfe eft tres effe
de
iic
mottu
,
id
SptcitsiMtui
cft,tres fpccics
fropriifitnt
f«4»ri,idcft,Quantitatis:(^ loci,\d cft,in Vbi, In
tret
feeudum
his
tri0ftner».
enim
:
qualis, id eft,in Quah'tate:
tribus gencribus
dle motus. Dcinde
,
&non
in aliis potcft
cum dicit
Sectmdumfuhjlantiam autem non^po^ter
pullum ejjeJuf>Jianti4 contrarium. Probatintcntum. Circa quod JnfuhflantiS nonefft mo-
tum
efiendit:
tria facit.
Prim6
probatquod motus non cft in Subftantia. Sccund6 quod non eft in Ad ahquid. Tertio quod non eft in Adionc, &:PafIIone. Secunda ibi Nec ad Nec facientis. In prima aliquid. Tertia ibi parcc intcndic talem rationem. Omnis motus eft :
fed vide i.q. i.hMiuiDdS.
:
media: qux ctiam habcnt ranon eft contrariecas,nec per confequcns mcdiaconcrariorum; ergo in fubftancia non eft motus. Maior pacet: quiamotus.de quo nunceft fermo, eft ex fubie(fio inter contraria. vel
tionem concrarij
:
fcilicet rela-
(ed in fubftantia
reUttienu ac-
cidentniu,(!y
fund»tnenti.
qudre i.d.
tiuorum.
Norandum , qubd ex hoc loco fumunc aliqui argumencum ,quddrclacio non diflinguicur rea-
cet qualiSyquanti,(jr loci.
99
Al.ia altero»
non fimile, aut diinmilc, vcl cconuerib, nifi fadla mutadonc in diquo extremo iecundum quid abiblutti, fiue in altcro correlariuo. Excmplum Socrates , & Plato func fimiles fecundum mili
a fundamenco
licer
album
:
quia fi fic,compoficiii5
eflefalfiun
,
ellet rclacio diftinguituj
quam album fblum » quod videtur vt dicunt cum homo de non fimili
fimile,
IGO Al. Sed ftue
:
lealiter a fundam5t».
mutationc fa(fia in eo,fi- (lue fit idem Ec cx hoc probatur,qubd de quo alias aliquid non cft motus , qubd rclatio argum^tum,
poflit fieri fimihs, nulla
cuc dicimr hic in
quia in
non
Ad
licera.
diftinguitur reahter a
fundamento
de quo
,
Non
&c.abrque quia & non. a, Albumfi-
cogit argumentura. a. Ciim cnim qubd tunc album fimile efleccompoficius mile eompofidico qubd verum cft quia habec in fe a^Stum , 8c tiue, qukm potenciam puta fundamencum , & relacionera. MUfruith Cum dicitur qubd non , quia in Ad aUquid non eft motns, quiaaliquisde nouo fit fimilis finc fui mutationc, dico qubd hoc cft falfum. b. Vbi no- b, Mutitri tandum , qubd mucari eft aliccr fc habere nunc quid,(^ quih alias.
dicitur,
:
:
quam
prius
ad
vel ad alcenim.
hoc autem potcft cflc duplicicer^vel Primo modo mucari eft in formisablblucis. Secundo modo in relatiuis. Ad probationem dicendum , qubd ipfe ponic qubd fe
non
,
liter
;
eft poflibile aliquid fe
habcre
ad altc-
alicer
nunc »A
fe,nunc ad »lterum efiit contittgit.
Vtde
I 5
.q.
quilibtt.
habeat ad fe & hsc cft eius qubd in Ad aliquid non eft per fe primb motus. Solum crgo hic intcndic oftendere in quibus Prardicamencis cft motus per fe primb,& in quibus non. Confirmamtsquia etiam vult qubd in fubftantia non eft motus & tamen nuUo dubitantc in fubftiantia eft mucacio ergo ^x intentione eius non habctur,nifi qubd in Ad alfquid non cft motus , cum quo ftat qubd ibi fit
rum
,
ratio
:
nifi aliter fe
;
idcbdicit
:
;
mutatio. Deinde
&. qabdfecundum
cum
dicit
in fubieiSfcum, quae funt duo termini affirmatiui
Et hdc cft quod
contrari).
SuhfltmttA
dicit
,
fuhftanttam non eft , fupple mot\is propter nullum QuaHrer autem jntclejfe fkbftanti^ contrarium.
nihil efl con-
hgendum
trarium *d tnotnm re-
rium
:
cft
,
quod
& vtrum
fubftantia: nihil
aliquo
fit
gencrc Subftancia: , dicflum huiusinquadam qusftionc. Quacratur
trariecas in
quifitum.
rc ctiara ncgatur
contra-
modo poffic attcndi con-
motus clle
eft in ibi.
in uibftantia
modo hoc inccUigcndum fit , dicftum flionc praeccdcnti. Dcinde cum dicit:
eft
:
j
o.
Qoa-
& quoin
qux-
Nequefacientis,^ patientis vt mouentis^
^ moti:quianoneJt motus motus
ad aliquid
t
ejt
enim
altero nihil
fermutato verifcari alterum nihil permu-
^
tatum,
''
ipforum.
^are
fecundum
accidens mottts
A» Ad quid non
ejfe
perfe motS.
Ad
aiiquid
cft in AdHonc , duo facit. Primb proponit ^" f^^ft"**'* ')***""»» conclufioncm. Secundb fubdit conclufionis proY':^ Ucetnonmecj LT^ bafioncm. Secunda ibi : Dupltctter emm. Dicit ttu t^ftmiUcrgo, qubd necfacientis,& patientis, id eft, idio- ttr in Ai 1
.
;
& paffionis, vt mouentis, & moti, id quac quod mouens & motum,fcihcet cft moeft,
func idem tus
:
^MM,fcilicct ipfius,»jo/«» non
non
&
:
&
eft
generationis generatio. Igicur fupple
fnotm^etjue
cum
a^io,
& paflio fint vel motus, vel gcncratio,id cft,mucft
motus per
intendit talem raprim6 lcd pcr accideiis , tionem : Illud in qilo non fit motus , nifi fa.{ko motu in alcero,in co non eft motus nifi pcr accidens : ficuc iliud quod mouecur ad motum altcrius,dicitur moueri per accidcns : vt nauta «d fc
&
Probat qubd motus non
Paffionc. Circa quod
tario;fcquitur
Probat quAd in
»li-
neque ge-
nis permutatio.
nis,
}leque
:
nerationis generatio,nec totaliter permutatio^
quod
a(5tionis, vel paffionis
non fit
motus, vel mutario.
SVMMAR
1
V
M.
Motus nonpoirecfTe motum, nequc , nequc vc ccrmini , alioquin
vc fubiedi
dari
«^*»»^.
,
:
»
Summa^IV. dari proccffum ri,
Cap. III.
& fimul aliquid gcncra-
,
& comimpi.
DVflkiter enim conti»git motus ejfe motum.aut vtfuhieifiy iur:qui4 ex alho in
-velut
homo meue-
nigrum fermutatur.c^A-
refic,& motusy aut calefcit^ aut infrigidatur aut locum permutat , aut augetur : hoc autem
Non enim fuhiedorum aliqmd
imfofsihile.
&
:
:
MT,
motmell permutatio ex alio in tdiMd:& generatio, corrMptio eodem modo , verMntamen efi , fiipple ex oppofituJic,aMt non fic,piita. ex non cllc ad ellc: vel cconuerfo, noneft motus , (ed fupplc geocra-
qux funt inter tcrminos contramotM antem non fcd inter conrrarios,
rio,& corruptio, di(fh>rios
:
,
vtprardiclum
eft.
Si igitnr
,
fupplc
fit
aliquapcr-
in aliam
tgttur permHtatur
permuta-
grititdinem,& ex hac tpfapermMtatio:teSci\icct cx acgrimdinc,<« aliam, icilicct pcrmutarioncm.
do permucarionis cft pcrmutatio , nec
eft,
qucns a«fHonis videtur rcs
quia hic loquitrir dc
:
aifla
tus,& quod
qux
pailio.
cft
idcm
a^onc
rcaliter
(anitatc in xgritudinem:cx
fic
pro-
Primo probat primam pancm minoSccundo fccundam.Secunda ibi .Aut eo <]Hed :
quod
dupltciter contwgit,
fiipplc intelligcrc, motMs ejfe
motum : ant vno mo-
alterHm.
Dicit cr^o
,
quod
do, fcilicctvtdicimus,
horne
mouetur
:
quid
Permutatur ex ddht in nijrum, quarc fi fic,& motus,4i
mouetur , vtfuhieQMm. Hoc autem ^ttia
permutatfo non
Qorum , quod
efi alitjMid
eft
impojfihUe:
de nMmn-fffuhu'
(cilicet poflit fiibiici
calori^ut
fri-
& huiufinodi. Pacet ergo quod motus non motus vt fiibic^. Deinde ctim dicit
gori, eft
jiut eo quhdalterum aliquodfuhie^um
ex
fermutatione fermutetur in aliam ffeciem,
homoex languore in fanitatem.Sed aec hoc ^ofsihile nifi fecundum accidens. Omnis
'velut
tnim motus ex
alto in aliud eji
permutatio,
^
ctrruftio eodem modo. Ve^ (jr generatio , runtamen qua quidem ex oppofitis,fic aut non Jic^non motus. Simul igitur fermutatur exfanitate in agritudinem , ^ex hac ipfa permutatione in aliam, Palam autem quiafi lan-
gueritypermutattis erit in qualiacunque. Conttngit enim quiefcere^(j; adhucin non tomingentem femper , <jr iU^ ex aliquo in altquid
^are ofpofita erit fanatiOifed fer
aliuderit.
accidens
,
quamcunquc aliamjputa in dealbationcm, hoc quod muutur de
quod mo-
cedir, quia ris.
in
vel dcnigrationem,id eft,ex
Circa iftam rarioncm
veluf ex reminifctntia in ohliuio-
hac pcrmutatione popcrmutari in quamcunque aliam. Et fubdit,
tcrit
contingit
enim ^«j>/fCT-f,.aliquando, id
mino alicuius
in ter-
eft,
Hoc aiitem quod
prximprobat , diccns , quod aJhuc omnu, fiipplc muratio fit femper in non contingentem, id crt,in oppofitum ficut omni^ mutario fit in oppofitum »Zii,(ciliccttranfmutarioin qiu fic tranfiruSjfrir ex ^ujmo in alind, quare oppffitafanatio,id cft, quod de permutationelanguoris fict tranfiws in oppofitam mutationem,qua? cft (ana-
didhim
mutarionis.
cft
&
:
:
&
Ex quo (cquitur quod colUgitur cx prxdiquod oppofita pcrmutatio fiat in quamcunquc aliam:& quod non fiat nifi in oppofitarquod includit repugnanriam manifcftam- Ex quo .'equitur vlterius , quod dum aliquid mutamr in vnum oppofitorum,fimul mutcmr in mutarioncm, quz tendit in aliud oppofitum quod eft impoflibile,qub nunquam nacura intendit fimuloppofi-
tio.
Ais,
:
ta.
Et
fiibdit
,fed per acctdens
,
fiipplc conringit
aliquid mutari de vna permutatione in aliam cct
non per
(e,
vt aliquis
,
:
li-
i^ft^nm '*".'
y
permutatttrex reminif-
centia in ohliuionem,<]uiati!ud, (cilicct fiibicchim,
quxcunque quandoquc quidcm permutatur in
cui exiftit, (cilicet reminiicentia, vcl alia
mutario
;
fcienttam,qMandoqMeaMtem infoi.itatem, qnandoqtu in oyitMionem:Sc fic de aliisraccidit cnim quod
permutatione terminata
alia fiiccedit fiue oppoquxcunquc conringens. Notandum.iftam rarioncm in hoc ftarc brcuii oz ter , quod fi pcrmutationis cft permurario vt tcr- RffilMti* £mini ita quod vna ad aliam termincmr illa qux ^* Tuienu.
fita,fiue
:
:
fiiccedic poceft efte tetxir
nem fermutatur.quia cui
Ex
(ciiicct
ex languorc , permutatMterit in qitaliacumqtu ,'\A.
vt
,
in a-
exfamtate
quo infen,palam UMtem quiafilanguerit ,
confe-
'"^^
tenninis:quia mr)X3.no,e^Ma tfMtde eft
iii
tio:hoc habct clTc duplidtcr,vel vt fiibiedi.vcl vt tcrmini^fcd ncutrum cft pofllbilc;ergo nullo roof>er
i»nt i»
ali^m.vtlfi-
&
differcntia
tioncm ,fimMl
intendit Probat propofitam conclufionem ^*^^*^"'' talcm rationem Si pcrmutationis fit pcrmuta'P^^l^^iJ!.
^ .^^
languere in fanitatem. Sed neque hec eftpofiihiUt f^ nift fecundUm acctdens, quod probat : quia omnis mua»
muutio de vna pcrmutationc
fermutatie.
417
oppofita
:
puta fialiquid
mu-
a (anarionc in xgroracioncm:vel poteft eflc
exiftit idfermutatunquandoque quidem infanitatem,quandoque autem in fcientiam.
quxcunque conringens , quia fi aliquid mouetur de (anitate in xgrimdincm , potcft (ijcccdere, vcl quxcunque alia mutatio puta dcalbatio , vel infrigidario,vel quxcunquc alia mutario licct om-
Probat lecundam partcm minoris,{ciIicct quod
m's mutario dcbcat elle ad oppofitam, Si ioitur
:
:
I
oI
Cum umu motus non HM»i mut»-
poffic elle
motus vt
termini:ita
quod
aliquod fiibicdu mutctur ab allqua mutatione in
Circa quod quatuor facit (ecundum quaamvttermi- tuot rarioncs quas adducit. Scamda ibi : ./^
oluaum
«ili^""-
nus d-cMtmr
autem in infifHtMm.
fnut*r\>~>fie-
Quana ibi Adhuc oportet. Prima ratio fic for-
Tercia ibi
:
Adhnc eiMfdem.
:
dU qwd m» tm nm mutaturfrimo
m»d»m*e ftoni». Litit ptr ae-
tuUms nt» tamttn perfe
<*»tmptwt»-
mari poteft
:
Quia fi
fic,
crgo aliquod fimul
mo-
uemr ad oppofita confequais cft falfum;crgo ;
antccedcns.
Iftam rarionem
fic
&
declarat dicens
quod ant fupple alio modo poteft intelligi,qu6d motus fit motus,vt tcrmini^fo ^uod alterttm fnh*f^'*^ permutetMr ex vna permMtatume in aliam ^eciem pcrmutarionis , vt homo permutatMr ex
aliquid mutamr dc vna mutarione ad aliam
oppo-
fitam : puta dc fanarione in xgrotarionem
fcqui-
:
quod fimul moucmr ad oppofita, & pcr confcquens quod fimul (anetur & infirmctur. Nam vt patet cx (. Phyf text. com^.. & inde, mucario tur
,
denominatur a tcmiiiio,& dcnominat fubiedum. Vnde motus ad fanitatem dicitur farutio:& fub-
icdum quod
f ic
(anatur dicimr (anari
:
fimilitct
motus ad xgrimdincm didtur xgrotatio & fubicdum quod fic mouctur dicitur xgrotari. Si i
oninino
-^
:
;
omniop ,Kctra radonenn. Per
jMatMti* lU-
Metaph.
Lib. XI.
418
fe
crgo loquendo»
ptminstmr i viia mutatio non terminatar ad aliam licet hoG urmituiff contingat per accidens: puta (1 terminata fanadenominiu tione incipiat fubiedum dealbari : fed hoc acci-,
jHbii^ttm.
dit fanatiooi
quod non
quia po/ito
>
fuccederec
dealbatio, nihilominus fanatio eHet in £c perfed^
cum
terminata. Deinde
m
, (jr generationis generatio.
friorem fi fofierior iputafi quod fimplex generatio fiebat aliquando y ^ecejje igttur
, (ir
&
^uare nondum
fit fiebat.
quod fiebat
erat
fimpliciter :ft aliquidfiensfimpliciter,autfa'-
Bum, Si itaque quan nondum erat
cr hoc fiebat altquando, tunc genitum. ^uoniam
,
autem infinitorum non neque habitum
primum quare
erit
:
nequefieri igitur,neque
;
ueripofibfle efi^neque fermutari Pofiit (i fic j
:
& antpcedens.
Hanc rationem declarar dicens Adhuc autem :
gtntrMtio-
piseffetgtne-
infinittim ibit
rtuionimqud
num.
,
fupplc
fffet
aliquid
Itnitnm.
in
procellus permutario-
Siperrnutatioerit permutationtiy& genera-
terminaretur tio generationis ^licuim ge^ ner»ti» nec
ift^
:
&
&
fipofierior fit. Et hoc cft quod fubdit : necejfii efi i^ituv, 8c priorem , (cilicet eBt fi pofierior fit. Pufi
ponatur,qu6d generatio fimplex, quae
eft
ge-
neratio in fubftantia,/^ ^«f aliijuando,iu qu6d generationis
fit
quacdam
alia gcncratio
id cft, ipfagencratio, vel
/f^
firnplicitcr Vbiefipofltriitf,neceffe
tfiefft^iut,
quod nondurn
ipfum
firilicet
,
& quodfit,
gcncrationis
fieri
antea. ^<«r
erat cjuod fiebat fimpliciter
generatio fipipliciter
quod fiebat
}
,
id cft,
fecundum
(cd fupple erat
gcneratio ipfius gencrationis.' IdcA
dicitsquod «0«^«»» erat quodfiebat,iA eft,gcneratio Cimplieitcr,fedaUqHidfiens,id eft,quod fit,fim-
autfaiium , id eftj quod rcs non cft dum fed cum fa£b eft tunc primo eft. Si itaejue,
pliciter fit
,
& hoc ,id nondum fiebat,
cft
j
: quare tunc quando
generatio alicjuando fiebat
erat tunc genitum
,
id cft
.
& generabatur & fic in infinitum.
^uo-
:
niam autem infinitorum non eftprimum , fcquitur quod nontiiprimum, id eft, prima generatio gcnerationis.
jQuare nec habitum,hoc
& confequentcr fe habens eflfieri,
nec moueri
,
j
cft poftcrius
ergo neque ,poffihile
nec permutari nullum
:
quod
.Adhie,^iit ^todli.q.i%.
Adhuc eiufdem motui contrariun^,^ quies, generatto,(^ corruptio.^uare quodfit cum
&
fiat ifiens tunc corrumpitur :
neque enim con-
ple eft impofnbjlc
enim pro quia
:
nec confefiim
,
faElum,id. e{i,genetitum,nec pofierim, fupple corcft> quod nihil fir vt ftatimcorrumpatunwjwi pro qdia,ef[e oportet quod corrumpitur. Impofiibllt Cuius ratio eft , quia cum corrupiio fit rautatio efi aliquod de cfle, ad non efle , oportet illud quod corrumfimulvelim-
pitur efTe
:
& per confecjuens inter generacionem, & corruptionem qux
quae eft tnutatio ad e(lc ;
ad non
eft
diam
efle
inefle
:
,
,
necefTe eft cadcre quietem
me-
Efife
enim ^-
de generatione in corruptionem,vt in terrainunj.
Deinde cun>
dicit
Adhuc oportet materiamfuheffe
^ permutatur
qu/t tgitur erit ?
:
ei quodfit^
^emadmo-
dum alterabile corpus^
aut anima aliquid:fic
aliquid quodfit mottts
,
(^generatio
,
(jr
ali-
quidin quodmouentur, Oportet enim aliquid ejfe
eum
qui huiut
motum,
e:(
motum non
hoc in hoc
Neque enim
c^ualtter igitur ?
difciflina difctplinationif.quare
erit
neque gene-r
ratiogenerationis,
Ponit qUartam rationem
diccns
,
:
oportet materiamfubejfeeie]uodfit,&
id cft, permutari
qu6d adhuc permmatur,
qnod mouet quia in omni muquod mutatur. Qtu :
tationp oportet efle fubieftu
fi generatio generemr? tamen opor- Ir^omnim^-Quafi diccrct quod non eft dare: teret darealiquam ralem materiam. Quemad- "'»^''"*«f e^eoportet. I I modum emm efih alterabtle corpus , aut anima : aut aliijiuid , huiufinodi quodeft materia , mobile:
igitur erit /fupplc materia
&
.
^
,
&
&
genefic oporteret efle, altquid quodfit motus, ratio, quod eft matcriai& mobile fi motus eflet Inemnim»:
ad motum,
men
& generado ad gencrationem & ta:
moIterum in omni fupple mo-
huiufinodi materiam
non
eft aflicnare
;
conlequcns
eft
(aluimjquiaquod corrumpi-
(ed
quod gencratur non eft.ergo
tur oportet efte
:
*ntecedens
falfum ex quo fcquitur.
eft
Hanc ra-
VSJe % Thrf. t.e.6i.^ itt-
tionem declarat,dicens,qu6d adhuceiufdein,fci\i-
df'
cct fubic6ti,& motui, contrarius,(^ tjuia:& etiam generatio,
tuejfetermi. "'*"' ^/*''"'«
& generiitioni. tu & generatione oportet efle altquid in quod mouentur & ad quod terminantur quia omnis mutario ficut habet fubiedtum ita & habet tertui
,
,
j
:
,
,
minum, id eft , qu6d oportet
num
ejfe aliejtfem ,
termi-
&
quod mouetur , eft motum ex hoc in hoc : Sc illud quod termjnat non eft iTiotum:quia terminus motus non mouetur. ^aliter igttur, fupple hoc contingit ? Quafi diceret , quod eft eitu
,
poflibile efle. Ide6 concludit
:
tationisj qua: eft difciplinatio
Mutationit *<"' *ft
'»*
tatio nec
vt
terminut,nec
vtfubieSutn
Nec emmeritdtf-
cipltna difciplinatienis, id eft,qu6d huius
non
permu-
erit aliqua alia
difciplina difciplinationis.
fit
Quare
& corruptio, qux funtcontraria.
Nam
I
fcqui-
tur,qu6d nec erit generatio generattonts
Notandum, hanc rationem in hoc ftare, quod omni mutatione oportet dare duo, fcilicct fubiedum & terminum fcd fi gencrationis cfretgein
nerario
,
& mutarionis mutatio
affignari,nec
Ponitterriam rarioncm,qux talis cft : Quia fi , ergo fimul dura aliquid generatur,corrumpi-
tur
mediati,ge~ rterttri, (y.
corrupipi.
& per confequens non erit mutatio
:
fefiimfa^um neqttepofierius, fortet quod carrumpitur.
fic
exfffmtMf,
id eft,dum generatur, tune corrumpifftr^qaod fiip-
quafi
104
fi
mutatio,quae ad difciplinarionem terminetur:quac
euidentcrfalfiun.Deiiidecum didt:
cft
fup^r
ficri
quia tunc fiipple ad permutatio-
jiem non perueniretur , nifi per aliam permutaad illam pcr aliam priorem, tionem priprem ; fic in infinitura. ^jtare necejje eFi ejfepriorem
ta
.Quare
circa idcm.
mutcmr de gcneratione in corniptionem. Sequitur qu6d fit cumfiatfiens,
mutationi-
crit procefliis infinitus in
bus. Confequens eft falfura;crgo fji
mo-
nuUum.
fecundam ration£m,quac faEs eft Quia
ergo
eppofita habent
ple idcm fubiedum
rumpitur, id
dicit
i^dhuc ift infinitum ibitffi erit fermuta^ tionif permutdtio
.
j neutrum poflet fubicdum, nec tettninus crgo im,quod gcnerationisfitgcneratio, vt ;
pofubile
eft
tcrmini
aut totaliter mutatio mutationis.
;
SyMMARJFM, Motum propric didum tantum efTc ir\ quantum^ Vbi,& qualo optimc Dodior icfutataexpofitione D. Thomx, expomc quare
Refilutit
"«»»•
r/t-
1
Summ^IV.
Cap.IV.
quare Philofophus non cxclufit cxprefs^ motura a Quando, Situ, Habitu, ficuc
&
Pofitioncquat
aliis
tribus Pracdicanicntis.
eius^quodAdaliquidy neque etttsquod ejifacere^&fati auale,(jr
rum
relinquiturfecundum qutd
:
quantumy
& qua: eft Prardicamcntum
,
quxriraus
QVooiam autem ne^ue fuhfiA»tU»neque
& Vbi motum
effe.
ffo-
eft.
Dico
enim vnicuique contrarietds
tnim quale non quod infuhflantia etenim differentia quale :fedquod pafiuum ^fecun^ :
dum quoddiciturp4tiyaut impajsiiile ejfe.
Pracdicamentnm,&non difHn-
gucrc incerpofirioncm, qua: cftdiffcrcnria quantitaris
ab
eft
419
qux
,
dicit
cuius oppofitnm
, dc qua nunc ordincm parriiun ia loco,
ifte dicit.
Non ctiam valct fimi-
Ltudo ad ^»:quia rcducimr conita ipflim. Nam fi in f^t cft motus ; crgo& in Situ, fiuc in Pofitione cum fecundum tc non addit fupra Vhi nifi :
deterrairutum ordine parriura.
non videtiu:
Tum terri6, quia
valcre,quod,quia in
Ad aliquid non
motus ; crgo nec in Situ, necHabitu,nifi plus addatur ciun fint Pradicamcnta rcalitcr diftin-
cft
:
&
brcukcr:qu6d cum &i. Alitcr ergo poteft dici, illa tria gcncra, dc quibus quacritur , fint formaliter quidara refpcdus licct non fint de gcncre
Exptfitio frifria.
:
Epilogat circa dida, diccns
:
jQumum
aittem,
TMMtimnd fupple non eft raotus, netjue ftthjiantU , id cft, in generc Subftantiz Nec eim quod tfiAd aiujuid, ffimttm. id eft , in relationc : Nec eiiu tjnod eflfacere , ant
fn»gam»
:
fati.id
cft,
Adionc,&
in
Paflione
motiim t&,fecundHm tjMaLe,c[\xx fecunditm quantum nutio
cft alteratio,
puta augmcntatio
St fecundit m Fbi
:
Hornm autem quod
,
Relinquitur,
;
puta motus
:
Et
& dirai-
,
iocalis.
vnicui(\ue contrarietat efi
id eft,
,
in his tribus gencribus rcpcrituf contraric-
tas,qua: ad terminos
Jiico autem cjuale differentia
,
,
motus
requiritur.
non tjuod
Et
fubdit:
efl fuhfiantia:etinim
fupplc fubftantialis dicitnr quacdam
, tjuale ejuad efi Dajfiuumfecun^ 4itm quoddicitur pati aut impajfAile ejfe.
qualitas : fed dico
Notandura , quod qualitas dicitur vno modo de forma, fiuc difFcrcnria fubftantiali, vt patct j. Tautinn ad ^uMlttMtAi. fttciti efi
•WtfU,
huius,tCx.com.i9. cap.dc Qualitatc. Quiaigitut dixerat
nwtum
aliquis,
quod
li,
cffe
fecundum
qiialc
,
nc crcdat
intclligcrct dc qualitate fubftanria-
idco iioc excludit, dicens
fc
dc genere Rclationis proptcr candera rationcm. Nam ficut in Ad aliquid ncgatur effc motus:quia
non cftmotus,prim6 cx eo, qu6d nihil mutafccundum rclarionera , nifi hSta. prius rautarionc in aliquo abfbluto fic propter candcm rarioncm negatur efle motus in iflis tribus gcncribus:nunquam cnim fit mutario in Quando,vcl in Situ, vel in Habim, nifi fado prius motu , faltcm NtmiiuTdf locali vel in caclo, quanium ad Quando vel in tionis imel-
ibi
tur
:
,
:
:
partibus corporis, quantimi ad Situra
Uftfhuttmifit
i.vUima
.•
:
ritur
,
applicari.
vel impaffihile
teruslpccici
,
SVMMiE QJVARTiE
qua: cft paf-
vt probatur /.Phyfic. tex.
Notandum cnim, quod Philofbphus
C
fauiuc cap.
A
IV.
p.
Iraraobilc quot dicanir nwdis.
vidctur
SFMMJRIFM.
& Habitum,de quibus non cft locutus:Vm cis ht motus, vel non quare vidctor m-
Situm,
:
D. Thomas fufficientcr dixiflc. Dicitur a quodam cxpofitorc, in ptinc.
^txit PhiUftfhut i.vhi-
praetcrmififlc triaPr2dicamenta,fcilicet.Quando
trum
^^
vel in ve-
, quantum ad Habitum: ma genera & ideo in his tribus generibus non cft motus quead nt» prirao , ficiit ncc in Ad aliquid. Quia igitur ea- ttrminare dcm cft ratio non cfle momm primo in Ad ali- frtmotno» tuut. quid,& in his tribus, fufFecerat Philofbpho,fortc cau/a brcuitatis ,oftcndere , qa6d in Ad aliquid non eft motus primo cum eadcm rario poflct ad quodhbct horum crium gcncium de quibus qua:-
&
§lif*rt Thi-
:
ftimento,vcl indumcnto
Co,vcl paffibilis qualitas:in qua fblurn, flride io-
qucndo.cft altcrado com.14. indc.
taracn intclligimtur per relationcm
:
loqui dc quali fe-
aindum quod aliquid dicitur »4/» tjfe,\d eftjde qualitate
Rclationis
quod Quando
tcmporc:tempus autcm eft numerus motus. Et idco ciufdem rariofignificat cftc in
nis cft non efte motum in Quando 6c non cflc motum in A<93onc , & Paffionc quat fignificant ;
,
aliqualiteripfum
motum.
Nam
adio
,
&
paffio
Immobile duobus modis fumi.ExpIicatur quid
fit
efle fimul loco, feparari loco,
tangi, continuari, contiguari, &alia
motum concernunt
&3 &5 .
.
,
Phyf Vide
de quibus ibi cap.
1
y
.
qux
huius,
.
furnpta pro rc idta cft idcm rcaliter,quod motus. Pofitio autem, velSitus
non addit fupra
ordinem paniumdeterminatum:quia
Vhi, nifi
nihil aliud,
dctcrminatam rclationem partium ad inuiccm. Habitus criam impdnat habitudinem indumenri ad indutum, fic vidctur cfTe eiufdem rationis^quod non fit motus in Situ , &C Habitu, quod non fitmotus in Ad aliquid. Scd iflacxpofitio videtur deficcre. Tum primo , quia licet JtnpMgnat txfofutontm Quando fignificct cfle in icmporc tempus fit D.Thom^ numerus motus,qui eft idem,quod adio non fcDiprttem\ r CLquitur,qu6d Ii m adfaone non fit motus;ergo ncc fiuamotu in Quando qtua Quando eft aliquid diftindum farticuUri f^ aSiMtuL) realiter a tcmpore ficut refpcdus ab abfoluto,& nifi
&
&
,
i
^
•
:
:
ttfui» du-
tUx.
eft in alio
Prardicamcnto.
Tcmpus etiam eft
rea-
motibu» infcrioribus quos rftcnfurat. Non crgo valct In vno difKndqrum non eft motus rcaliter crgo ncc in alio. Tum fccundo , quia vidctur impropric loqui de litcr
diftindlum
ab
iflis
:
;
autem quodtotaliter impofsibile Ta.cj.
^ quodvixin tempore multo tarde incipiens, & quod natum quidem moueri: moueri,
non potens autem quando natum eH ,e^ vhi, cf vt,quod voco quiefcere immobiliumfolum: ctntrarium enim quiesmotui. ^arepriuati»
vtique eritfufceptiui.
&
:
reaUttr.
IMmohile
Poftquam Philolbphus determinauit de mom immtbiUme Vbi , & locutus cftde mobili nmK dctcrminat dfitur tride oppofito , fcilicet de immobili. Et ponit trcs f^*'' modos. Vno modo dicitur , /mrnobile tjuod totaliter impoffibile efimoueri. P \itz phmum moucns, & omncs IntcUigcnriz fccundum Philofophum, :
& hoceftimmobilc negatiuc.
Alio modo dtcitur immohile,quod vixin multo tempore efitardeinci^t«4/,fcilicctmoueri. Putaaiiquismagnus
mons, qui
:
410
XL
Lib.
&
eft
natum,&
:
Metaph.
qui tardc,& difficultcrmoueretur. Alio moioiii citur immobile illMd.quod eft natum quidem moueri.non potens autem mou.cri quando efi natum, vhi
:
vtM cft^cut natum eft raoueri,
&
vna
potcft fignari ni fi
menfuram autem oSextum dicens, quod Cofeejuenter
re«£ba
:
portet efteccrtaex io.huius,t.c.}.& indc. cft:quid
autem
fit
confequenter
eft, cfuo
poft prtncipium
hoc eft imraobile priuatiup. Ideo fubdit quod hocfolum non quiefcere de numero immobilium;
fpecie,aut altter qualiter determtnato
enim pro quia,f««« eft contrartum motui , (cilicet priuatiuc. ^uare fiipple quieserit vtique/>n«4lio motusfufceptiui, id eft , in fubiedo fufceptiuo priuatio habcnt fieri ytriufquc quia habitus
primum
&
:
circa idem.
Tunc
fequitur
illa pars;
Confecjuent er iicKQi illud
,
aut
erite pofittone,
,
quod
,
aliquod
eft poft
principium, fiuc attendatur ordo fccun-
dum pofitioncm
,
fecundijm fpcciem
fiue
;
ficut
quomodocunque
binarius eft poftvnitatcm-. f)ue
intermedium eorum, cjuAfum in eodem genere cuitu efi confecjuenter , id eft , quod nihil ciufdem generis fitmcdium inter illHd,quod
aliter,»:^ nihtl efi
eft
habebunt confequentcr. Et fubdit iorem declarationem diiSti,qa6d i[\ud,ciuod
efi
ram
confecjuenter, efi rejpe6lu alicmus confecjuenter
dr
continue permutans. Contrariumfecun, (jr fecundum reitum plurimum Confequenter autem eft , quo poft
etum locum diftans.
tcr (^Md f
eft.qHod
id
Simul autem fecundum locum qu/ecimque loco primum. Etfeorfum quAcunqne in alio. Tangi autem, quorum vltimafuntjimul. Intermedium autem, in quod n^tum eji priits peruenire , quod permutatur , quam in quod vltimum perrnutatur fecundum natuin vno
ronfequea*
confequenter
habens, vt
fe
confequentcr alicui
line
,
/u/r<e,aut vnitaies
domtii domo:nihil autemprohibet
ejfe
funt fiipple
vmtati,aut
intermedium
aliud alterius gencris puta
fi
fitmedia arbor
nihilominus
:
vel afinus
,
:
interduas
illa: fc
domos domus ad ma:
non enim vnum eft confcqucnrer daDrum:quiavnum non eft pofterius , fed prius quam duo nec vna noua Liina^ etiam cjuodfit altcjuid pofterim
:
:
frincipium ente po(itione,aut Jpecie, aut aliter qualiter determinato
nihil intermedium eo-
,
rum,qua in eodemgenere,(^cuiui confeque»' vt line<e line.t , aut vnitates vnitati, autdomus domo. Aliud autem nihilprohi^et ter eft
,
intermedium
:
^od enim confequenter omnis permutatio in
hdc autem contraria
ifio,cotradi^ionts aute
Palamqutdin
,
^ contradi-
nuUum intermedium.
contrariis
intermedium. Con-
iinuum antem quod quidem habitum aliquid. Vicoautem continuum cum idem fuerit ^(jr
vnum (jr
confequenter fecundx
ens
I
TMgit
9,
qutbm tangunty
vtriufque terminm
continent.
tut
motum
loc»km.
facit qiiod
jm/
didum
Secundo, concludit
eft.
qiiardam coroUaria expraedidis, Secunda ibi
In prima parte cxponit nouem.
J^are palkm. Prjmuhi
Simul
dicens
cft
:
quid ut fimul
ejfe
fecunditm locum,
quod Simulautcmfecundum locum dicnn-
tur ciwcuiicjue fttnt in vno ioco primo
&
Nam
&c proprio,
,
vno loco, puta multi homines in vna domo non propter hoc dicuntur efte fimul fecundum iocum. Secundumeft:quid dt feorfum (ccundum locum :dicens , qu6d fupple Seorfum , dicuntur cjuAcunijue adacquato.
fi
aliqiia funt in :
Seorsu qtudi
funt in alio loco Tertiumcft :quid fit tangi , diTaBgi ^Mi<^? cens , quod Tangi aufem dicuntur quorurn vltima
funt firnul
Mcdiu
qitifti
rum
:
puta duo ligna, vel duo lapides, quoiunguntur mutuo. Quartum cft:
fupcrficies
quidfitmedium dicens,qu6d/«/fr7Wf^;«»» :
dici-
quod continuc permutatur, prius fecu/idUm natura efi naturn peruenire, quam tur tllud in cjuqd illud
invltimumin quodpermutatur continuus
ab^
quam in C,& Contrarium fecundum Utnm.
,
ita
Habicunt C[nod habitum addit qittii
tadiim fupra confequenter, vt
fi
ordinata,& tangant feinuicem.
duo corpora
fint
0£lauum eft:^«o-
rumfit medium,diccns qu6d qHoniam omntspermutatio efi tn oppofitis. Haec autem oppofita in-
:
puta
fi fit
motus B,
in
(.'
prius peruenit mobile in
idco
B
cft
medium.
dt^orta,vt priiis
nullum
eft
eft
Quarc inquam e^i
eft
didnm e^-.contradiHtonis autern
tntermedium, ex lo.huius, tcx.com. ij. fic eft
:
Palam
,
quia in contrariif
& hoc idem oftenfiim 10. huius, tex;com.i4. & inde, inrer folacon-
tntermedtum tantum
traria elle
,
medium hoc autem :
inducit
quia di-
,
non
medium & ideo confequens erat oftcndere inter qux poflit efle medium. Nonum eft quid ,
:
:
:
&
&
nent
quia fcilicet partes continui continentur,
:
& tangunt fe in aliquo tcrmino communi & co:
dem
in
quo copuIantur,vt partes linex in pun(Slo.
Deinde ciam
dicit
c^are palam quod continuum in htsjit^ex quibfif
vnum
aliquid
natum
dttm contaElum. Concludif
ex prsditSkis. Sccun- PrimumfiEt quta primum. Tertium ibi ^*»»^jPuare non eii. Dicit ereo , quod Palam quod " ^*'*'** a tn hu Lnc vnum conttnuumf ex qutbui natum ejtperi conttnuum ejf fecundUm contaSium : hocpatetcxpracdidisrquia continuum requirit idcntitateni tcrmini communis. Dcinde ciim dicit
dum
tria corollaria
ponitur ibi
:
:
V
I
Et quiaprimum quodconfequenter^palam.
^uod enim (onfequer/ter, non tangit
:
hoc au-
temconfequenter. Etfi continuurn^tangii. Si autem tangit^nondum contimtam. In quibtis
punAa
autem non
portunt fignari infinitac linex circularcs,
& didlmiles inraaenitudinc&paruitate:fed
non
108
eft fteri fecun-
fecundum re<5lam lineam. Quia diftanria xtQts. non poteft menfurari fecundum lineam curH.im , quia intcr duo reElnm, id cft,
AI. cooneniens.
faconttnuum, dicens, quod Continuum autern eft, Continuum quod qutdem eft altcjHtd hahitttm : fed addit ali- qutdi quid ideo fubdit Dico autern continuum citm terminus vtriufque eorum,fciIicet quas fc tangunc idem in quibtis tangunt , contifuerit vnurn
Quintum eft:
quid eft contrartumfecunditm locum:dicens, qu6d Co itrarium fecunditm locum efi,quod efl plurimum (Itftans fecuidum
fiuorum medium.
ter quaf eft mutatio,aut y»«f contraria,aut contra-
xcrat qii6d conf^quenter fe habent,intcr qua?
Vbi Philofbphus exponk qusdam concomitantia morum-locakm. Circa quod duo facit. Pri-
mo
fcilicet fic
:
onfecfuenter tangit
eft
107
cum
:
Septimum cft quid fit hahitum dicens:qu6d Hahttum autem , dicitur quodcuncjue
prior lecunda.
:
^oniam
ens tangit. oppofttls
e(fe.
^/?,liipple
in
eft tacins.j
non
eft
connafentix
hti.
Ponir
:
,
Summ^ t.
Sequens
Ponit fecundum coroIIariura,
&
bai
:
quia non enim
tanglt
Ctmfrqtdfttr
:
tmngit
Omnc
(cd econuerfo
Nam conia£b
fequcntcr.
^MMm
omne , ijuod
fedadconfequenter, Et horum tfutdem inter^ medium aliquid , horum autem non,
eft ctnfet^utnter,
quod
tangit,eft
con-
oportet ellc otdinata
(ccundum pofitionem,& nulli earum eft medium. Ex quo patet,qucd in pliis eft confequenter (^yjMXi tanai.&c fimilitcr tangt cft.in plusquam continui. Nam quscunque funt continua , tangimt lc fcd
fmut mmt M,
:
non
& fi
cconuerfo. Ide6 fubdit,qu6d,
tiHum, tangit. Siautem tanrit
,
nondum
eft
centi-
eft centi-
quod fi eft continuum, oportet quod tanganquia quod eft vnum, nccefle cft fimul efte^nifi fonc in hoc, quod Afimul effcy tunc enim continuum intclligas pluralitatcm non erit contadum fed quatenus illud, quod cft fimul dft vnum,eatcnus omnccontinnum eft tanIdeo fubdit In tjutbuf CMMMfee»- gens fcd non cconucrfo. ttM tMMtm tfi autem non eft aElm , in hii non eft conttafcentta, ttuum, Dicitur autcm
:
:
:
:
i»mtti»MU,
id eft
,
,
qtuc propric cft in
& idco continutm
prsfupponit tangt.
naturalis
continQis
:
coniundio
411
Cap.I.
I.
Ponit tcrtiuni cotollarium, diccns: Quare fupplc patct cx priCdidis : quia pun^m noneft idem vnitati. Quod probat duplicitcr. Tum , quia
fcamdum ^nndoL cundum vratates. quidem, id
cft,
cft
contadhis
:
non autcm
Idco didt f»»»» pro quta
punftis intft tangi, id cft
,
:
J»
1 09 ^V*^^
fc-
his
conuc-
His autem, id eft , vnitatibus non : fed ad confequenter, Tum.quia interduo punda fcmper eft rncdium , fcilicet linea vt probatur 6. nit tadus.
.
,
Phyfic. (cd intcr duas vnitatcs
dom,
fcilicct
non
eft ncceftc
Idc6 dicitquod/xrrwm^wi- p„^,„,^ pundorum eft alujuid intermedium: TlMenUes d»
aUquidmcdium
horum autem, id
cftc.
cft
,
Hoc autcm f^ter
vnitatum »0».
dtf-
tcrtium corollarium inducit Philofophus contra
Platonicos efle
,
,
& vnitatem ^^/^^ ^^^
Nampundum (ccimdum eos non cft
idcm.
aliud
qui dixcrtmt pundum
quam
vnitas
pohtionem habens.
Notandum, quod omnia
fiipradida ab illo lo-
co-.Eftautem hoc <]uidem,v{({uc huc,acccpta funt dc tcrtio, &quinto I'hyfic.& ide6 quiaPhiloforccapitularim illa hic phus quafi incidcntcr ,
&
Pcindeciiradicit:
rcfumit ,
^uare run ejtfun^um huic vnitMi idem. His quidemenim inejt tangi : his Autem non.
& fufficit cum Philofopho breuitcr pcr-
: quia magis (pedkat ad libnun Phyficoruro,vndc acccpu funt^ftam matcria pettradbrc.
uanfifle
LIBER DVODECIMVS. N huifij libriprimapartirepetit
,
t^ recapitulat, qu£tradidit
i.
huiw de
[fuhfiantia^iufqueprincipiu. Primo proponit hancfcientiampracipue age-
J re defubliantia Vide DoSiorem
ibiyq.t^.
t£ probat quatuor rationibtu. T)e quo 7. huitu a text.4.
,
e^ 4.
^rima Summa huitu
libri agit defubflantiafenjtbilt,
Secunda de immobili. Tertia dcTJniuerftlfOttitate. tam conclufioneiB. Secundo addit conclufionis
SVMMA PRIMA
nrobarionem. Sccimda ibi : Etertimfitotum. Didt cr^o,qu6d TheoriayiA. eft,confiderario Ariftotclis-dlquod MetAphyficus agit principalius de
DefuiftantiaftnjStili.
C
A
P.
I.
Dcfubftantiafpcculationc cffeopor^ tcre ex
antiquprum edam opinionibus.
DEfuhHantia quidem Theoria efi. fuhHojttiarum principiatd
Tex. com.1
,
Nam
^ «j«yi
fmbftantui,yt dc nobiliori pane fui fubicdi primi, quod cft cns:ficut etiam intcr fubftantias principalius agit dc fubftantiis inunatcrialibus:non obftante,
quod
agat de omni cntc
quod Principia ,
Et idco fubdic
& cauft fubftantiarum
,
fcilicct
iunt, quac quaruntur in hac, (cilicct icicntia prin-
dpalitcr.
Dcindc curo didt
quxruntur,
Poftquam Philofophus in
dam
cipalc intcntura. Acctiit *d
1 1
Jib. rccoflegit qoac-
prius detcrminata, quae -erant vtilia ad prin-
Nunc acccdit , & profcquitur dc
intcntOjdeterminahdo de fubftanriis immatcriali-
frincif»littr
intttuumfci-
^^liT^ d*
fuhJlantiM
itt
timumi prt.
quod ejt confequen-
ter/^ ita primum SubHantiaydeinJe tttf >
^ali-
oMt ^antitas.
bu$,quz funt principia enris inquantimi ens.Cir-
Md ffe ca quod duo facit. Quia prim6 recollegit qu«tuUnditm dt
iictt
quUMm
Etenimfitotum quoddam omnCy Suhlfan- Tcx. co».», tia ejfprimapars. Etjieo
libris.
In fecunda parte incipit deterBunarc dc
fubftanria imraobib'. Sectuida ibi
erant fubflantia. Primain diias.
quod ad Mcuphyficum
:
Quoniam
Prim6
pcrtinet
trtt
ptscmittic
dctcrminarc
principia fubftantiq. Secund6 cxequitur dctcrmi-
nando de fubftantia. Sccimda T^yv.SubHantia ver» tresfunt. Primainduas. Primo proponit intcnScoti Oper, tom. ly.
Probat propofitam condufioncm,& diuiditur inquatuor/ecundum quod quadruplidtct probac
intcntum.Prim6 cx fubftanti^ primitatc.Secimd6 cx dus priiKipalitatc, vel enritatc. Tcrrio cx dus feparabiliiatc Quano ex anriquorii audoritatc Sccimdaibi : Simul autem. Tcrtia ibi AmpUus mhil.Q^2Xix hv.Teftantur autem. In priroapane intcndit talem rarionem:Subft^tiaeftprimum ens , ergo ifta fdcDtia prindpalitcr conudcrat dc :
Nn
fubftatvria
:
:
;
Metaph.
Lib.XII.
41Z
Confequentia patet
fubftantia.
tium edct quoddam totum , ipla fubftantia eflcc prima pars ficuc dicimus , qu6d cor eft prima pars anim^lis. Vel Ci omnia cntia fint ordinaca (ecundiim qiundam confequentiam fubftantia eft :
:
Subfl*miM f»tefi poni
frimum tium
tu;& hoc
en-
duflici'
Sicut
principalius in illo ordine. cft
qnod
Dux
dkit, Etenim pro
in excrci-
C[uii,fi omtie,
cntium eflec tjuoddam totii: ipfa primapars ,& fi eo ejHod confegMenter,id eft,quod fi etiam cncia Ce habeanc conid eft,vniuerfttas
fubjittntut ejfet
im»gt' nMide,
fer
JmpUifS nihil aliorumfeparahile.
^uia fcicntla
:
confiderans aliqua plura, principalius confidcrat deprimo ad quod omnia aliaordiriantur.Antcccdens dcclaratur per fimilr.quia fi vniuerfitas en-
lequenter,& ordinatc, adhuc Subftantia
cflet pri-
Ponictertiam rationfm quac eftin hoc quod Aecldttttim ; fubftantia cft per fe cxiftens.& feparabiUs ab aliis; funt infef^ accidenria
ftanriaeft pcrfc(5Hus
jftaratioprocedit per fimt-
,
Ordo
prinei^
in
palitatii
rehit* fenfibilihttt
du-
eft
plex.
Cor dicitur
frim» p»rs animalis.
Vno modo fecundum qu6d
palicaris dupliciccr.
p^rtes habcnc
ordinem
in toto ficut cor dicitur
prima pars animalis. Alio fiat
(ecunduni qu6d
modo
aliqua fe habent confequenter
:
liccc
ex
cis
non
verc vnumtocum,fcilicetper ta^um,puta ?x,
vbi
acies dicitur litate
Dux
dicitur efle
primum
prima,& alia ftcunda.
:
vel
vna
Sic in vniucr-
cntium Subftantia eft prirnum vtroquc fflo-
doper fimilitudinpm dato quocl tota vniucrfitas cntium eflet,vel /Icutquojddamtotumvnum,vel ficut quidam exercitus ft habens confcquentcr. Deinde c6m dicic :
Amplius
citer dicere hac\fed qHalitates^^ <jr
eji
Aut
non album,
Ponic ftcundam ratione,qu«
vero »liqua-
motus.
non album^^ non re£fum. Dicimus enim
fffei& hgcfusa
ti» tftpmpli-
talis eft:Scientia
dc cnte principaliter confiderat de eo , quod eft ens fimplicitenfed Metaphyficaeftfcicntia de cn-
re,& fuDftanria eft
ifimpliciter ens,alia
autem non
dicuntur entia fimpliciter , fed ppr attribucionem
liter.
Nedum »e- ad fiibftantiam tidentia
crgo Mctaphyfica principaliter fed confiderac defubftanria. Dicit ergo qu6dy&»»7»,
negationes^
ter
friuationes
autem cura
;
di(5ta
racioneeft eriam iftaad pro-
funt aliqua- bajidurn intencum:quia hac, id eft,alia ^ fubftanentia, cia,ncc func eadzfimpliciter, vt eft dicere:Ced Cunt liter fed aliter (^ e]ualitates,& «wrw.Etfubditquod ctiam noalbii, aliter.
ALquia
ful>-
&
mn reilum fuople
dicuntur entia
aliljualiter:
&
tnim pro quia, hoc dtcimtu ejfe : puta quia aliicdum non habcat quid eft non album. Hoc autem ideo dicit ad hoc, licec
clFc
fimpli-
citcr
,
habct
ramen
ali-
quodcflc pcr ipsu accid^s.
cum
enria,licct
non
Cijm
fint fimpliciter.
&
,. priuationcm ipfius cfld ipfum fubicftum magis deficit abeflc. Notandum,qu6d, vt didtum cft 4. 7, huius
&
fzpius accidentia dicuntur entia,inquantum
dentia
ter cntis, id cft, fubftantias
:
non quia
tali-
accidentia
dieii-
fint cntia formalitcr,& cntia pcr fc;tum,quia suc &fimi- caufata a fubftantiajtum quia no pofruntcxiftere negatit- f}ne fubflantia per paturam ; tum quia habcnt atpriuatributioncm adfubftantiam,vt ad primum. Vndc
turentia enfii, liter
nes
X,
T.C.4.
fcilicet
,
prster
k fubftanriaTf/^^-
quam fubftanria, Deinde
qu^rebdnt principia^& elementa,& caufat.
^iquidem nunc 'vniuerfalia fubllantias nam genera vniuerfalia qutt
magisponunt
:
dicunt principia, ^fubjtantitu
&
1*0^1.
vel flint qualitates fubftanris , vej motus,vcl ali-
quod huiiifmodi:hoc ctiam modo ncgationes,
&
priuarioncs habcnt attriburi6npm ad fubllantia,
& pro tanto dicuntur aliquahtcr tum
cft 4. huius,
t.
amplitis imniorari,
c, z.
& indc.
eflc,
Nec
Dcindc cum dicit
vt declara-
oportet hic
magis
ejfe
^i vero antiqui-
fropter Logice inquirere.
th particularia^vt ignem,& terram,fed non commune corpus. Ponit quartam rationem, dicens,qu6d antiejui Philofophi in fuo opere tejiantur hoc. C. qiiod principalis confideratio Philofophi cft de flibfta-
niufophi omrtet
de
friaciptiifub-
ftatiarS caittii.J
ta,&
caufas,Sc
non fupple aliorum
cerunt difFcrcnter.
fcd
:
hoc
fc-
Nam qui ejuidera nunc,\d cTl,
fif t>i
& eUmgraufam
hahuerunt
Philofbphi moderni, putaPlatonici ,ponunt vni- &fionaUoru licet ea varii Uerfalia magis eJfefubfiantiM, qukm fupple parti-
Namgenera qus funt vniuerfaiia
effe principia ,
particularia.
.
& fubftantias
fofueript.
dicunt
magis fiipplc quam
,
Propter Logice inquirere , id
eft,
ex
hoc qu6d de rebus Logiceinquirebant , proptcr qupd vniucrfalia abftrada fecundum rationem, putauerunt fecundijm rem abftradta efle , & poiuerunt ea fubftantias
&
^i
principia rcrum. vero antiquitkt particularia, id cft, quod anriqui Philofophi pofuerunt particularia , efle fubftan-
tias,& principia rerum, vt ignem, Sicut Heracliterrarn , Sicut Empedoclcs : plures alij:
tus
&
&
fed non eornmune corpm,
id cft, fcd
non pofucrunt
aliquod vniuerfale,vcl communc cflQprincipium:
puta hoc aliud.
communcquod eftcorpus
Tunc fequitur illa
Sobflantiarum triplex fenfibilibus
diuifio.
fit
,
vclaliquod
pars:
SVMMiE PRIMiE eadcm
Cap.
Et an
II.
m omnibus
matcria.
SFMMARIFM.
etiapriua-
cione fubie6ti,fcd difFercntcr : quia fubicdlum hafcd per ncgationem
g»»r* »cci-
M«> 1-hmm.
fequi-
dicit
tiones,& negationcs dicantur encia aliqualicerra-
fingulariter
tcr.
fecu. ditm rhiUf».
Tejiatur aute^dr antiquiopere.NafubJIati^^
vtfton vidcatur mirum,quQd accidcntia dicuntur
bet fingularitcr aliquod eflc pcr ipfum accidcns:
Al. fimplici-
nihil aliorum
r/i^//f eft;fupplc
cularia.
Smiliter autem nec entia nihil ejlfimpli-
T com
fitereris ali»
&nobihusens:cxquo
rai/ilia
,
repericurordo princi-
le in rcbusfenfibihbus.vbi
crcitus
Solafubftan-
& pcr confequcns fub-
T. C.4, & tur,qu6d fcicntia dc ente principalius de fubftan- Phyf. tia dcbet confidcrai:c:& hoc eft, quod dicit quia T.c.i 9. :
rnum:dcindeQjjalicas,auc Quantitas.
Nocandum qu6d
autcm non habcnt cfli perfc, ncc pof-
fuht fcparari a fubftanria,
Triplicitcr dari fubftanriam, fenfibilem
lem,fpnfibilem,immobilem
mobf-
& immarerialcm. De
quo hb.y.huius t.ib. explicatfubftanriam mobilcm , & cius occafione , naturam materia qua; , eftinpotcntia adterminum murationis , &fof^ cepriua contrariorurn de quo 7, huius text.4. :
SVbliantU vero tresfunt.Vna quidefenjibilis, cuius
aliaquidemfemfiterna^aUa,
corruptibilis,qua
omn£s conftetur, 'vtflanta,
& animalia. Sefiterna autem,cmm elementa necefe efiacciferefiue vnumjtue multa.Alia
vero immobilis. Hanc dicunt quidam effe fefarabilem. Hiquidein induodiuidentes.Atij in vnamnatttramjpecies ponentes,(^ Mathe^ matica.
Aly hltrum Mathematicafilum.,
Tci. coin.j,
Summ^
CapJT.
I.
llU quide natmraUs^cimitM gmmJiwt.Et
T. com.i.
ex contrario.
Vbi exequinu de mrento determinadodcfubftantia immobili. Circa quod duo fadt. Primo
incontrarietatem.
quandara diuifionem dc rub(lantia.Secundo exequitur dc parribus diuiiionis. Secunda prCTifittit
ibi
;
Sertfihiltt vero.
Dicit crgo
,
quod
Subjiiifiti*
vert funt trts.Vn» tjuidem fhiJihlit,cMitu,(aiicct
dax
funtjpartes. jiUtt tiuuie fiihfi*ntut efifempi-
temdyvz (unt corpora coclcfKa. Alitt efi cormptiquam omnes cenfitemur, vt funt plit£,& tutimalid£.t (ubdit,qu6d Sempitema ««r«m,puu ccrJum eft cuittt HementA, id cft, prindpia neceffe efi
itUis
Cnpplcdccipert in hoc libro %ufBiiittttn
iitfiicittru-
ofi fttijU
Quid
multa.
fict
qcue funt
tatis,
,
5««* vnitmfMnt,fiue
inquircndo dc fubftanriis fepa-
tam
prixna
moucntia:quam
eriaro
orbium ccelcftium , vt dicetur infea- -Vritur tamcn impropric nominc r/CT»*wri , cum clcmentura fit prindpium matcriale,& intrinlccum,cx y.
.fines
Vnde
addit
Hmc dicunt quidH cjfe fcpnralnlem, fcilicet Hi
,
, qui diuidunt flibftantiam (eponcntcs eam in duplici gcncrc C.
m
Ideas,& Mathcmarica intcrraedia, vt didum fuit j.Sc j.huius. Alifponemes fpenes.\. Ideas,<^ Mathematicam vnam naturam , non diftingucntcs
primii& ifti omnes fucrunt Pbtonid Alij autem dc numero horumi! Pythagorid folS inter cas.vt
Jl^uhematicapofueruttt, fubdit
qu6d IIU
& non fupplc Ideas.
Et
tjuidem' fHhflantia.C. (en/ibilis,
Cucfit scpicema,fiue corrupribilisf^ naturalis,Sc
per confequcnsdeconfiderarioncPhyfid. Cuius caufam fubdit:jE«HW pro quia, talis fubflaniia cft
cum »wf«;Naturalis aute confidcrar dc omni mobili fcd hac.C. fubfbntia immobilis :
ente
& fcpara-
bilis (fialterituS.de confidcrarionc altcrius fcien-
tiz.
kOi
M
ti-
fhy^.
JLtftlMtU di-
fhri dt
tri-
fliti/HkJU». fi*.
bilis.
Seamd6
£t hocyl nuUum principittm comune efi ipfis: pro tanto,quia fi fubflaiitiac mobilcs,
Quod didt
& irnraobiles
conucniant in aliquo communi,
confiderado de vtraquc perrinct ad aliqtia fdcntiam/jua: confidcrat illud coramunc. Vndc Philofbphia naturalis confidcrat de fubflanria
mobi-
rum cnriura.Secunda ihv.Caufa amte,& principia. Prima
in duas.Prim^ agit de raatcria.Secundo dc fiDrma.Secunda ihiiTres verefunt cauft. Primain
duas.Prim6 dc materia veriutcra oftendit.Sccundo ex dit2is quandam dubiiarione foluit.Sccimda
tranfmutationes Tcrria ibi .
Tcrri6qHoddiuerfi-
fit.
:
:
Si itatjue
Omniif vero materii
Didt crgo,qu6d Suhftitiafenfihilis efi mutabilis.yt iam di£hira eft:j^pro quia, mnis mutario efi ex oppofitis,& mediismo autcm cx ommbiu tfppofitis. Vbxenim efi non atbum , & tamen cum fupplc album dicitiu fieri cx nt>n aIbo,non fir ex vocc,/^<^fA:»«r«rM.puuexnonaIbo, quodeft m'grum,vel mcdium.Et hoc vemm cft in quacimque muutioncfiuc in fubftanria, fiue in accidentejoqhcndo de tcrminis concoraitantibus rauurionesjqua; funt ipfar fbrraa; contrariz,vcl mediz. <^a inquara fic d^.neceffe efifuhcfe (jutdem mu^ f^/*.Laliquid fubicdhim , quod pofllt rautari in contrarietatem.i. a contTario in contrarivi quod
hahet,
Tum priro6
,
eft
fcnfibilisA mobilis.
Quaedara infcnfibilis,& iraraobilis. Scnfibilis autcm cft duplcx. Quacdara ferapitema, vt coelum.
Quacdam
comipribilis.vt ifb infcriora:puu ani-
tnalia,& plantzJEt
fic
habentur crds fubftanriz in
generc De feparabili fueriitduz opiniones. Quia
auzdam diuilerunt earo in duo.f! in IdcasA M2icmatifa , quz pon^iant mcdia intcr Ideas , & f^fibilia. Quorum alij dixcnmc ambo tam Ideas quam Matheraarica eflc vnius naturz. Alij vcr6 K)Ia'Mathemaricapofucrunt,non diuidcntes fiibfiantiam immobilem in duo. Dc fubflanria autera sefibili coCderatPhilofophus natiualis,fed de immobili Philofbphus primus:qui etiara confiderat dc vtraq; fubfknria, inquantum ad aliqaod cora-
muncf^d
cns rodudcur vtt;^qj.Deinde
cum didt:
tem ntMtatic efiex effefifitis , Scod Opcr. tom.
I
V.
(jr
om-
mediis ,fed
Mjutri^t
etl
fentmdM nec*ff*n» fiA' '"** ^**/^ miuMttontt ti»afitHt
A>
tmaatt.
&
illud corriipitur.Condudit crgo,
quod £fi
quz
ignitr
mi*-
fit
\
Si itaijue tranfmutationes fum ^uatuor,autJe-
Tcx. 0101.7.
cunditm ^uid, aut fecundum tjuanritatem, autjicHdum
& decrememum,«iH£ fccunditm teratio
Et augmemii,
ijuantitatenf.
Al'
autem qtufccundumpaffionem. Latio
att-
tem ifuafecunditm locum. In comrarietatcs vti^ue entnt eat , ^ua fccunditm vnuvufuodtjue tranfmu^ tationes
:
necefe itatiuo tranfmutari
mat&iam
po-,
tentem amho. Inquirit de inateria quale cns tria fadt.
fit.
Girca quod
Pnmo
oflcndit#qu6d materia eft cns in potentia ad vttumq; contrariorii,& ad tcrminum
Scamdo cx hoc fbluit dubitarioncm anriquorum,neganriuro gcncrarione rctimi. Termuurionis.
adaput fuz pofirioni opinioncm quomndam aliorum anriquonrai afErmadum gcnerarionem. Sccunda ibi ^uonutm autem dkplcx tfi. Terria ti6
:
Senfibilis 'veit fubfiantia mntabilis. Si
"']))'** ''^'
tranfmutantur inuiccm : albedo enim non fit nigredo : ideo oportct cflealiquid tcrriura communc, quod cranfic de vno ad alterum, quod ncc rft album,nec eft nigru. Tum fecund6,qma Amplim in omni fupple muurione hoc ^uidem manet commuut.C. fubiedum, quod roancc fucccfliuc fub vcroque contrariorum. Alittdvero contrariorum non manet.C. quod eft in terraino a quo : quia
tacio,& illud c&materia. Dcindc cura didtr
quod fubftantiaquatdam
nn.
quia contraria non
dc fubflantia tam raobili, quam iramobili,inquatum conucniuntin aliquocommuni,quod cft cns. hoc,
jtimtMtit
»'j 'ft inttr
:
patct dupUdtcr.
ali^ttod tcrtiumpretercontraria^inicz
partis flarc in
fcnfibilt.
inquirit dc eorii idenritatc.Vtrum
li,& ftnfibili tantum.Sed Meuphyfica confiderat
Notandum/cntcntia huius
4 Strmt da jatvftsMtis
.f linteadcm principia fubftarix fenfibilis,&alio-
modc in entibus cxifHt. Sccunda ibi
parabilem
tmfh.
Exequitur dc partibus diuifiom's. Circa quod duo fadc Primo dcterrainat de fiibflantia fenfiDili,& mobili. Sccund6 de infenfibili.Secuda ibi: Sed tfuonitim trts erant fubfiantia. Prima in duas Primo determinat dc ptindpiis fubfbntia: fcnfi-
cund6oftcndit qualcens
fubftantia, qua; eft tcrti«,cft immebilis:
k fcnfibilibusrquorum opinio bipartimr.quia
Mf
fuid tertium frater contraria materia.
jiU* vero
^uidem diuidentes
itrtt
mmtantur. Amplius hoc quidem manet,aliud vero contrarium non manet. Efi igiturali^
principiaintrinfcca/cd cxtrinfcca c
qu6d
ftMti*t»»p-
quidem mutabile
Non enimcontrariatranf
ihi:Duhftahit autem vtujue. Prima in trcsj^rimo probat quod materia fit in rebus fcnfibilibus. Sc-
Sc hatc eft inienfibilis.dcqua opinio.
DttmmifiA»
Non alhu enim vox,fed
Necejfefuhejfe
ter!alcs,qux hic dicuntur elcracnu cacli>non funt
huius,cap.de Elcracntoitaracn fiibftanriz irama-
Trifltx «ftM.
offvfitis no $mnihus.
bMalteriusJi nullu iUis frincifiu cimune efi.
423
ibi;£f hoc
efi
Anaxagora, Dicit ergo,5i pro quia
itatiue tranfmutationes
funt quatuor, autftcuti-
Nn
z
dum
a^ ^
^
mmtri»
tfttudit.
Tr»nfmutinio ?**'•'''*
'y
Metaph.
Lib.XII
624
^^^ tjmdM cft.fccundum Subftantians:4«f yjrf «' dum i^ditatem,a»t fecundum Quamitatf,dut
tx priuatjont;
fecundu P^iiC[uodexvonii. Gener^tio qHidem,0^ forruptio fimplex , id eft , fimpljciter cft mutatio
matcria per fe. Materia aLuem
fecundum hoc , id cft , fecundum fubftanriam, \Augmentum 'uero,& decrementum, ^u* fecundum
tum eft de
^uantitatem. jilteratio,e}U4fecundum Pajfionemt Quae cft tertia fpccies Qualitatis, ih qua ?ft proprie alteratio, vtprobatur 7. Phyf.t.c.14.
Latto autem, id locum, id
omnes
eft,
eft, loci
& inde.
mutatio eft qutfecunditm
fecundum ybi quia inquam :
fic ?ft
fu* (untjicundu vnumqnodr) quegenus in qi^o eft rputatio cum omnis mutatioj vt didtum eft , fit a contrario in contranum. Ex quo inferi , Necejfe eji itaque materiam , quae :
fr.i
tn ftien-
^**
exhem'-
trmfmH-
rii
t/ttitnu.
ponitur tertium in mutatione tranfmuta-
fcilicet
ri>vtfubie(Skum,jporf«ffOT ambo, id cft, quaa eft in
'<*>'
cft in
omni
formam fubflantialem,nullam haquantum eft de fc fed eft in potentia fubieftiua, quantum eft dc fe ad vtramquc. bet
&
&
adum eft
per diicordiam, de quibus
primo huius. VoniAm autem Ja^lex
q; ,
eft
ens
,
iranf-
\mutatHr smne ex potentia ente i»
aliit
ens
vtfuta ex fotentia albo etiam
,
alfu album : ftmiliter autem in augmento,
df'
decremento^ quare nonfolumfecundum acci(iens contingit
fieriex non. ente^^fedex ente
funt omniaipotentiaquidem
pnte
,
cns in potentia
,
ad quae
,
quan-?
eft in potentia.
Et
ex
non
vcl ex cnte. Poteft dari vtrunque ifto
mo-
ex ente in potentia,& ex
non
do,fcilicet qu(Sd
fit
,
qu6d
vel
fit
^^^^
^j^
^
quo contingi$ dupliater. '^"•' »
^ ""*
dufltx.
Deinde
ente in aftu:& tunc nihil maHfeqiutiu.
c^ti diciu
Et hoceft jinaxagortt vnu. Dignius enim eft,quamftmul omnia. Et Empedoelis mix-» tura^ (^
Anaximandri ,vel vt
.
com.s.
Democrittts,
aut nobu erant omnia fotentta^ a6lu vero mi-
nime.
^are materiam habuerunt,
T.COID.IO,
Adaptat fuipofitioni opinibnem quorundani ^liorum, qui gerwrarionem affirmabant
dequa
,
habitum eft ip primo. Dicit ergo, qu6d iof,feilicet materia,qU2e eft in potentia ad omnia efi illud vnum Anaxagori. Anaxagorasenim pofuit vnii chaos confufiim
,
quo dixit orania eflc mixta a
in
& ex illoomnia generari per quandam efi
,
fup-
ple ponere matcriam,in qua Omnia funt in poten-
th/juam ponere otnniafimul, (ciMcet in
a<5bu,vt vi-
detur Anaxagoras pofuifle, Iterum matcria vidctur cfle ifla mixtura Emptdoclis
dri
,
qui pofuermit
il
principio
per amicitiam
,
difgrcgantem.
kerum vt
&
Jinaximan-'
omnia efle mixta
poftci generata per difcordiarp ait
Drmocritiu nobisf
qu6d omnia erant in potentia prius , aElu vero minime. Quare materjam vtique erant tangentes: ita quod omnes ifti Philofbphi aliqualiter teti-
MMtritftfi^ tio faUuit g€~ materis^licet gcrunt naturam imperfcftc, quatc- nertuitnetn. nus nefciuerunt diftinguere inter potentiam ,
&
enim oporret ponere illam mixiuram , in qua omnes res exiftercnt in a<5tu propter gencrarionem rerum faluandam:quia ad hoc fufficit materia , qu2 eft in potcntia aH
a£kum,ficut Ariftoteles,non
pmnia,vt fic ex ea poflint omniagencrari.
ri^
SFMMARIVM.
ente^exnonen-'
ganrium gencrationem.
^^
cuius euidcntiam fciendimi
qu6d
,
aliqui
tntionem an
anriqui negaucrunt gcncrarionem, vt tadhim fuit
tiquorumgt-
^.huius
fnrMtonem
Q^^
*
ct)rum
fed ex
:
vero aSiu,
Ex diAis fbluit dubiutionem antiquorum, nptoluit ifAi-
eft
fbgrcgationcm. Et fiibditquod Dignitu
negan*
,
tium generationem , adaptac fuae fententix opinionem Aiiaxagone , ponencis vnum chaos , in quo omnia func confufa) £mpedoc]is,ponencis omnia tSc mixta,& vnita per amiciciam,& generaciones
te
fe
Cum enim arguitur
ncm.
principio,
SVMMARIVM. Soluic rationem antiquorum
Tconi.S.
& fubiedo.
:
«\?
in
,
pcr accidens
fit
nrutatione
fubftanriali in
fieri
quidem
propter hoc foluitur ratio neganrium gencrario-
tam fubftantiali,quam accidentali:quia ficut corpus quod Et hoc verum
:
'ttv
vel ficut cx materia
& non eft aliquod tns in aAu
fubicdiua ,
potentia ad vttunque cxtremorum conuaviorum.
mouetur abalbo innigrum, neutrum habet<juatum eft de fc fic materia quac mutatur de form^ _^
,
priuatione
fupple di<^a tranfmutationes erunt vtiqut
in eas contrarietates,
Mttteria eft
Ex
{]
,
t.c.19.
& indc, proptcr iftam rationemi
aliquid eenctatur , vel
cx entc:non ex
fit
ex non entc,vcl
non ente quia ex mhilo mhil ht: :
nec cx cnte quia nmc iam eflet antequam fierct. Hanc autem rarionem fb|ufrper diftindHonem, dicens,qu6d quoniam ens eft duplex, fcilicct ent
Diftinguit quodammodd matcriam fublunarium , coeleftium ; non cameq hinc feqviicur diftingui fpecie j imofunt ciufdemfpeciei,vt habet Doft.r.d. i^.q. I .& q. ly de Anima. Vidc 8 huius cexc.
&
.
j;..
explicac
<^uompdo generacio
fic
ex
non encc,
:
iufotentia,& ens in
aHu :
idp^
omnp quod tranf-
mutat : tranfmutatur ex ente inpotentia in ens in : viputa ex albo in potentia , in album aBu: fimiliterautem inaugme»to,& dtcrememo.iluare non felum fupple in gcncrc fubflantiae conringic aliquid Htnfecundum Mccidens ex non tfrteM eft| cx priiurionc, quac cft non cnsifedomniafiunt ex fnte fcilicct matcrisLipotentia quidcm entf , ex nott attu
tnte vtro aiiu.
Notandum, qu6d vt |.Pb^f, aliquid
hic innuitur
m cx aliquo
,
& habetur
dupliciter
:
vel ficut
OMnia v0ro maferiam habent quacunque tranfmutantur ,fed aliant;(jrfem^ fiternorum quAcunefue non generabilia^mobi'
liaautem lationem.verum non generabilem
habentfed vnde,^ quo. Oftcndirquod materiadiucrfimod^in enribus exiftit,diceiis,qu#d
Omnia vero ^uacuH^ite tranf-
mutantur,habent materiam
:
fed aliam,
& aliam:
quia fi:ilicet ca qu« fuiu trafinutabilia fecundum fubflantiam habcnt materiafubiedkam ceneratio-
ni.& corruprioni:qujB ver6 nofic/fcd funttnobi|ia
fecundu lQcum,vt funt fcrapitema,non habet talem
6 Diuwfa diuerfis teria tur.
in
m»-
rtferi-
Summ^
Msttrut iu- t»lcm materiam : fed folara fabieftam mofui ideo fubdit, qii6d cjMMurKjiu fempitemorHm non fUx. {ant gener4lnlt4:CunT autemmolnlta Utione^d eft,
fecundum locum, non hahent matetiam generdbi' Um :fed vnde,^Mo, id eft, habent mateiiam quz :
potent ia ad tcrminos raotus localis
eft in
funt vhi, a quo motus indpit,
& ad qoem terminatur. gcndurfi
:
qui
& vh quo tendic,
Q^diter autem
intelli-
fempitcnia habere matcriam fubie-
fit
i£bm motui locali, di(fhim
ftiit
huiusquzft. de
8.
425
Cap.III.
T.
& illum
intelledum
quod ponebat eum
&non
materia
eflc virturis limitatx in eo,
Lieh cmtra
ad produ^onem. AnMxMferam poiTe producere ipfam , fed pr«- conel$uUt r«intelligere
Nam (ccundum veritatem quiuis in» teUe^us primus eft vnus quia tamcn eft infinitz
ti«
fupponere.
:
vinutis
& habet pluralitatem
,
tamen
fimflieiier
fiue infinitatem
,
idealium conceptionum.poteftcx cadem materia,
fhiltfofhi
tttn
nifi exf»lfit
fttffcftu.
, maximc cum agat liberc conomni a(^one. ad extra , flcut vcri
diuerfa producere
tingentcr in
Thcologi proteflantur.
materia in ccelo : nec oportet pto nunc circa hoc
W^plius morariiquxratur
T. com.
Deiade cum
ibi^
dicit:
SVMMiE PRIMi£
Dubitabit autem aliquuyex quali non ente j I
eji
generatio ? Tripliciter enim non ens,
itaque
Si
C
Mtamen nonex
eji aliquid fotentia.
tjuocumquejedalterum ex
Nequefuf-
altero.
Tria
^ontam quareinfnitafaStajunti
fednon vn»m?InteLle3m enim vntu. Suarefi materia vna affu
ctfitts
III.
p.
principia fubftantianun
fcnfibilium,
& forraasaliquas feparabilcs eflc a matcria, & quafclamnon.
fciens , quiajimul res omnes. Differunt enim materia,
cflc
A
Sr MM A
R
V
1
M.
illudfaSftim e^
,
materia erat potentia,
Dari cria principia fubflantiz.rcnfibi, matcriam, formam , & priuationcm, duo prima efTe perfeprincipia tcrtium per accidens. De quo i Phyf.c.7. Item folum compofitum gcncrari de quo vide
lis
Soluit quandara dubitadonem ex prsdidtis, S«UutiUMtMitntm ex dicens': quod duhitahit vtic^tte aliquii ex quali diSis irttun. iion ente eft generatio.
Didhim eft enim quod gcnerario eft tranfmutario dc non ente. Triplicuer
enim
Vm ens ejt triflex.
dicitur non enj:8c ide6 merit6 dubitatur ex
quo non ente fiat gencraiio. Dicitur enim vno modo no ens,quod omnino no eft, & ex tali non fit
gencrario
:
cum cx nihilo
Aho modo dicitur non
cns ipfa priuatio,qux fbr;
& ex taK
ijiud eftpri'
tuuiCt^m»teriafitgtneitertttio
,
tionem neceflariA
frimo peraecident, (^ ex nliofer fe*
Alio
requifita.
modo dicitur
non ens ipfa materia:quatenus de fe eft ens in potentia , non in adtu & cx tali fk ecnerario ;
Et idcA fubdit
tx pcr fc.
aHquid potentta
non
fe
:
id cft,
fi
Si itaque fupple
ejl
aliquid non ens eft cns
ex tali fiipple nou ente fit gencrario attamen non ex tjuocMnque , id eft , qu6d
in potentia
per
,
,
:
proptcr hoc
alteritm ex altero.
quodlibet cx quolibet :fed Vnumquodque cnim genera-
fit
determinatam materiam ex qua fit,loimmediata, , qiiicquid fit dc matcria prima. Etfubdit , quod Nec efi fufficies diccte
bilc habet
&
qucndo de materia pr6pinqua
ermniUi muueriAti de-
vt ait Ariaxagoras, qui pofuit omnia comraixta a prindpio. Nam trc s fupple differunt materia fe-
cundum quod fcilicet in diuerfis
ttrminMtneft teriae fmueri» fi-
ttmdM.
funt diuerfi
ma-
&
Qttoniam quarefaEia funt infinita, non vnum tantum fi fupple fecundiim Anaxagorara vna eflet materiaomnium. Enim pto quia, intel:
leHtu
efi
vntti
qucm
,
fcilicet
Anaxagoras pone-
bat Agtns.Quare fi materia efi w
quod materia erat inpotentia,Xii€&ara. eft, c. u. & circiter, quod fi agens fit vnum , & materia yna neccflc cft cfFcdum efle vnura tenendum eft ergo , quod generario fitex non cntcquod cft materia: non quidem ex quo-
id cft,ad
num.
8.
DoAorcm 7 huius q.S.^.Si: o. Itcra forloam femper induci quodammodo vnii
uoccjdequo ^.huius tcxt.30.
TRes verb funt caufe ^ ,
fit
vrique gcncrario,fcd per accidcns,quatcnus fit per fe ex materia , cui annexa eft priuario ad generaitm tnte
.
nihil fiatpernatura.
malitcr eft pura ncgario in fubicdlo
fx
&
huius t.
Duo quidem quidem
ratio
,
tria frincipia.
contrarietates,
Cuitu hoc
Poftquam Philofbphus dctcrminauit de mate- Sermedtftrnunc dctcrminarde forma. Circaquod duo m». Frinfifiatutfacit. Primo prjcmittit vnam diuifionem de retnrA tri*. rura principiis. Sccund6 excquitur dc altcro principio , quod eft forma. Secunda ibi Pofiea quianec fitmateria. Dicit ergo , qu6d Irtsfunt caufa,& tria principia,Ciip^\c fubftanriz fenfibilis. Duo quidem conrrarietates, id eft.duo contraria
:
:
&
lia. Cuius hoc quidem efi ratio ; fpecies , id cft, fbrma iUudvero priuatio,q\iz habct aliquo modo rarioncm contrarij:vt eftdidura 10. huius. t.c. :
<)•
& 15. & circitcr.
ria
quam
:
rioni, vt
przoftcnfum eft.
pia natiirz
per
Tertium autem
neccfle eft flipponi
fic fe
habent,
eft ipfa
omni
matt'
tranfrnuta-
Hxc autcm tria princi-
quod duo funt
principia
& forma, quz reahtcr inrci quam principiant & caufant fcd
fe,fcilicet raatcria,
exiftunt
:
,
priuatio eft principium per accidens.
Ex eo quia,
quod non inexiftit rei generatz licct fit adgencrarioncm naturalem ncccflari6 rcqiufita, pro tanto dicitur principium pcr accidens. Deiiidecumdidt: fcilicct
:
&
Tofiea quodnonfit materia nec ^ecies.Dico
autem vltima, Omne namque tranfmutat
cunque, fed determinatu ex materiadeterminata. Notandum , quod diftum Ariftoteiis non eft accipicndum fimplicitcr taquam verum:non enim
aliqmdy^ ah aliquo,(jrin qtUd. Aquo quide primo mouente cuitti vero materia. In quo
concludit
hic loquitar
,
,
forfan contra
Anaxagoram de quo
verofpecies. In infinitum ergofunt,fi nonfo-
qui ponebat
vnam materiam & omnium rerumj
4Ut ss. Necejfe
efteprindpb Scott Oper. tom. I F",
intelle<5tum
,
''
(jrjpedes. Jlludveropriuatio,
:
vnum
^^
Tertium vero materia.
:
nifi
T.com.i».
litm asfit rotundum.Sed
(jr
ipfum rotundum,
cfi itaqtteftare.
Nu
3
Detcr
PriuMtit cHT
dicMur frineiftnm fer nccidtnt.
;
D;ctenninat de alteroprincipiotquod eftfbmia Circa quod duo facit. Primo dcterminat de forma fecundum fe. Secund6 in comparatione ad
iubil^tiam compofitam, Seeimdaibi:5«^/?4»f»* autem tresfunt. Ptima in 'duas. Primo oftcndit, qu6d forma non fit per fc.nec generatur. Secundo quod (emper inducirur vniuocc aliquo modo, Stlum ton- Secunda ibi Poftea ejuia tju^ue. Dicit ergo, fojUum ftr ejutapoftea fitppic eft fciendum , qu6d nec matefe gtntrMur, fun trgo m»- rM,nec fpecies, jd cft, formajJ^ id eft , generatur feri* primin fupple pcr ie. Dico autem vltima. Quia intellinecformM. gendum eft de materia vltimaA fonna fimiliter; Jn emni trSf quod dicit pro tanto , quia aliqua materia , puta :
tnutinione
funt
trin.
»«•
uibic6bumalterationis,qusej:ft lubftantia fita,
ftjf^ri*.
per
fe
compo-
Et fubdit rationem
gcncratur.
Omne namejue tranfmutat aliejuid,id omni tranfmutatione
eft aliquid a
quo
di<Sti,
qu6d in
eft,
tranfrau-
&
ipfum mouens, ex aliquo^iA eft, fubredurn tranfmutationis,quod cft materia.^tw ejuid,{d eft,aliquod in quod,vt in iatur,quod
eft
quod
aliquid
Metaph.
Lib.XII
'426
eft
& defedhis horum, feiUcetaitis,& na*
priuMtionet
Nam func caufac per accidttis,&' reducun-
tturac.
& ad artem fiue a propofi-
tur ad agcfis naturale,
to, ex 1 . Phyficor." text.
forruna
eft
com.
& indc.
50;
Vnde
intelledus agens practer intenrionem.
Cafus autem eft natura agens praster intentioncnl Et ideo ea quac fiunt. i cafu , a fortuna , non
&
oponct aflimilari
fuis
rum dicuntur fic per fus
,
per
& fortuna
agcntibus
refpeftii
,
accidens gcnerarc,
quo-
cam ca-
fint caufac pet' accidens
,
non
fc.
Aducrtendum kufcrti,qucid de ane non pofuit Suomodogt, eft quafi per fe manifefhirn , quo- neraiio »rtimodo gcneratio artis efl ab vniuocb. Natn a;di- fi"*^'*^^ «» '^"""''^* ficator per fqrmam dpmus, quam habctin mente producit dotpum extca itaqupd exdomo finc materia fit domus in materia , vt diftum fuic exempla , quia
:
feprimo huius
tcxt. coni.30.
,
& circiter. Deinde
cum dicit
terminum,fit tranfmutatio.qupdeft forma,& hoc
SubBantia autem tresfunt.
Materia qui-,
primo mouente,cuiM vero materia,in cjuod verojpecies , id eft , forma.
dem hoc altquidfubliantia in apparere.Nam
Si igitut nvnfolumfitM cft„ gencratur as rotundum, quod eftcompofimm;:j(f(:/ etiam gcncratur
materia,
eftquod fubdit:>4 quo
tjuide
ipfum rotundum:c^oA eft
iozma.,attt as^
quod eft omne,
quMunque funt
non connafcenti4
Amplius qua efi ex his ftnguUris y vt Socrafei^
quod generatur generetilr ex
(jr Callias.
vt dicSxim
(jr
quid inquantum habitus quidam. tertia
,
ta^iu
^fubie^um. Natura vero boc ali-
roAtcnZfergo funt in infinftum.^Qnia.cum tnateria
Ftr/,ou X, cMfui i^uidt
eft,fimateriagencretur,generabitUr;ex alia matcria,
Sm froeetUturin
tum teriis
infini-
& forma.
Similiter
quam
fi
forma noua,
quac-cric
£c tuncquasretur de illa materia ex qua>& de forma
pars cius ad
m»formae ad ^for-
in
quam
generatio terminabitur.
gcneratio terminctur,
&
fic eflet
proceflus infinitus in materiis,&fonnis Ide6 c6-
mil.
cludit,qu6d necejfe efiitaqueftare, id eft,dcuenire
ad vltimam materiam,
non
& formam
,
quae vlterius
Vtitur autem exemplo
fanquam notiori telligamus
,
com.
artificiali
& circitcr.
17.
dc
arrc
rotundo
vt per artificialia,naturalia in-
firoilitcr
cuira
dicit:
^
Jlantid,^ alia,aut enimarteyaut naturafunty autfortuna
,
aut cafu: Ars igitur principium
in alioi Natura autem principium in ipfo.
Homo
namcfue hominem generat
\
reliqu^
vero caufe horupt friuationes.
fertn»
Materia quidem hoc riam anttepA aliquidfuhftantia inapparere, id cft , quod fub- arbitrati funt efe fubftitig ftanria dicitiir vno modo materia,qu2e quantum rertun. ad id quoil apparet eft fubftantia hoc aliejuid.
NamprimiPhilofbphi
modo
cc aliquo
,
dicens
,
quod
que taliu
Pofi-ea
fupplc eft
,
id eft
^
na-
fiir*.
tortim» eitfttt
^
^ut pri.
pitiones e»u-
f»rMm ptr ft.
forrnam quod probat induftiue. funt natura fuhftantut, alia, id
Nam
:
&
cunque
eft,
,
& qua
,
;
dicens
,
qu6d
yfr/ igitur
&
eft princi-
piumageneU extrinfecum, in alio. Naturaautem eftprincipium in ipfo , id eft , principium intrinfecum motus , quieris in eo in quo eft. Et fubdit Homo namtjue hominem generat , ideo
&
&
:
patet
quod generatio
Jieliijua
r,rM
vero caufx
naturaliscft cxvniuo<;o.
puu
cafus
'^am ejuiuuu-
tota fubftantia eft materia folaj quiaformac artificialium funt accidentia ex 8.hu-
idc6 putaueri^nt fimiliter efle , tcxt. com. 1 z. rebus naturalibus. Ide6fubdit Natura vera hoc aliquid , id ef^ , qu6d alio modo dicitur fubftantia ipfa forma , qus cft natura rei, hoc aliquid, inijuantumefthabitus ijuidam. AmpUuseft
ius
:
&
,
qu<e eft ,
ex his ftngularii
,
id eft,
& forma vt Socratet & ,
CaUioi.
S
r
MM
AR
I
FM.
Nam fuppjc or»-
agcnte.
nes fubftantiac, aut fiunt arte,aut natura,aut fortuna,aHt cafu. Et fubdit difFprcntiam.intct artem,
& naimram
;
Hem naturalem
qu6d quac-
fubftantia, fiue naturalis, fiue aha,fit fupr
ple ex vniuoco,id cft
fubdit
matt'
ria.
,
compofira cx materia
fcicndum.-^«M i]uxque,id eft,quaecunque fubftanmodo tiafit exvniuoco,\d eft,ex agentiC fimili fecundum
Differenti»
&
lotafubfiStim
efifua
& non connafcentia materia
tertiafublfantia
4rtit
,
, &fubiequod quia viderunt quod artificialium, qu2 fiuntper contadiun, & non pervnio-
Bum
,
ifuequo
vel ab vniuoco
naturalcs fblammatcria
&feptimo huius. tcxt. com.S.Quanim rarionem
inducltur •vniuoce
:
fubftantix (juidem tresfunt.
irt
Oftendit qu6d forma (emper inducitur vniuoQmnli
SuifiaiuU.
*Palam ita^ue, triflexfcilUtt Prima in duas. Prim6 pracmittitquandam diui- m»ttri», (^fionem. Secundo accedit ad inquifitionem, Se- form»,^ ci^ fofitum. cunda ibi In quibufdam igitur. Dic^it ergo,qu6d Solam^ m»ie' ibi
vtdiOumeft primo, com.i i. circiter, text.
ft*bBantia.
ejf
Secunda
dixerunt eire fubftanriam
Po^iA quia ejuacunque ex vniuoco ft Nam , qu£ natura funt fub-
T. com,!}.
cludit falfitatem.
ArtificiaUum
Deindf
habere.
fe
mo
:
generantur. Et haec eft ratio eadem quae po-
fitacft 7. huius cap. y. tcxt.
Dcterminat de forma in comparatione ad fubftantiam compofitarii. Circa quod duo fadt. Prioftendit circa hoc veritatem. Sccundd cx-
,
&
fortima fimt
Formas artificiales non cflc a materia feparabilcs;idcm efle de formis nacuralibus , fcu macerialibns. Verum formam racionalem feparabilcm efre innuic , etfi aliis locis , fatis dubius eflc videacur , dc quo vidc Po^orem 4. d. 45 qujeft. z. §. potefidici,
IN
I
;
Summ^ IN
16
ifuiiMfJam igttur hec ni
fofttdm fubBantiam
^onefi
,
ejt frdter COW'
'vt f^ecies
d^mtu
Nec eji generatto ^ nec
ar4.
Cap. II L
I.
quafunt natura. ^uafrofter non male Plato ait , tfui^fpeciesfunt ^uacunque natura. Siijuidem funt Jpecies alia
horum, vtignii^ caro,cafut:omma
entm materia funt , c^
eis
qu* maxirnefunt
fuhltAnti^ vltima.
,
& efficientes dicens
id cft, ciEcicntcs
velut priksfaaa exiftentes
corrufti»
horum. Sed alto modofunt , df nonfunt , vt domus ijuaftne materia,^fanttds^ (jr omne ^uod fuundttm artem. Sedftquidem in eis T.c6m.i{.
inter caaias formales,
Mouentes
:Ji
ipfi
compofitp,quod
fit.
,
-
^iu autem
vt
:
qudd
CtMt/tdfor.
quidem igtturcaufa m» fimuleft cum ctmpifi. id cft
Cuius
nciens cft caiifamotus, qui ad natur.
417 ,
prscxiftunt
t».
rario eft:quia cf-
Viit i.q.4.
rcm fadam tcrmi- Ttrmt
ratto, id eft , caufa
formaiis
HMturaltsnonfunt
&
fimul fupple eft , incipit fupple cfte cum ipfa ftparabtUt i materim prt,rc formata..^4«<^o enim homofanatur tuncfani- ter animam tateft,& figura t&ett fphtra Sc i^fafphera anea inttlUaimm, 'fupplefimul funr,& indpiunt eire. Exquo patet, »ifi fiAt tni-
qu6d formx non funt fcparati pofiris
non
:
quia
f\ fic,
eflrcnt
a fubftanriis
com-
fcmpitcmar.cum earum
raculttm.
Vidt^ijUft.
per fe generario,nec corruprio, vt didum VitU^^.i.4. eft : &per confequens pricxifterent fubftantiis 44. iift^ compofitis,& formaris. Perfcrutandum ramen liufitm (Jp fit
&
eft
Accedit ad inqujfirione de fortna. Circa
quod
duo facit. Primo proponit
in quibus cft/dubium, ccrtum de infeparabilitate form^ a fubftantia compoiita. Secimdo oftenditdc illij in quibus eft dubium quod eriam ibi eft impoffibilis feparario. Sccunda ibi Mouentts (\uidem. Dicit ergo , qu6d In (jHihHfdam igitur eft fupple
& in quibus
eft
:
:
TormttrtifitiaUt funti ntMiri» infe- raanifeftum hoc,\A f»r»bilts,n«n ittt
d*
eft,formam non ejfefmerfubftantiam compofttam vtfpecies, id cft, formado-
& fimiliter intclligendum eft de
muu- mus,
r»Ukmc*rti-
cialibus.
ttuU hsfetnr.
aliis arrifi-
autemnon eft
fcparabi-
Suhfianti» farticularii tfi
maximi
fuhfiiuui».
:
Notandum, quod alia: tellc(ftu
,
& voluntate
potcnria:
animc ab
&
non
ipfa
anima
fit
incomipribilis
idem.
anims
,
cui talis potentia
Et hoc intelligo de
rationalis:quia in aliis,
gcnerantur, nec corrumpuntur:& hocdicif de formis artificialibus , quac lunt in mente arti-
& planris totaliter anima eft corrupribilis,& quantum ad eflenriam & quantum
habentur quam per generationem,& corruprionempropric di<Sbim,pura per doibinam,vel inuentionem. Et fubdit:5»f «iam
ad operationem compofico corrupto. Solus ergo intelledus, comprehendendo criam voluntatem, remanct homine coriiipto.
in
Notandura eriam qu6d opinio Philofbphi,qu? hic innuitur, videtur fatis accedere ad veritatem
quia
:
eis
illae
aliter
, qu6d fi aliqua» forprxter fubftantiam compofitam,hoc erit de formis naturalibus,qu^ funt fubftanria:
tjuafunt natura, id eft
fint
J^apropter non male ait Plato : quiafpecies
,
id
t^ldts funt (onax qHecun^uefumnatHra,idc{\:, per naturam._ Sitjutdem fupple iecundum eum funtfpecies, id cft
,
formac leparatar
:
alue horum,
id eft,{enfibilium,z/r eft ignis^aro, caput.
Omnia
enimhacfuntmateriavltima. eius fubftantiac, ^«<e maxime,id e(\.,fkltftantia panicularis compofita:,
maxime fubftantia dicitur. Vult crgo Philofophus, quod dc formis anificialibus cft ccrtum quod non funt fcparatq^fcd de naturalibus eft dubium ciim Plato hoc dixerit. Dpinde cum dicit quac
puta in bruris,
,
fidei Chriftianar.
Namfcienria ciusvideturefTe,
qucd anima intellediua non fit corpus dicitur pofuiflc & hoc quidem vcrum
:
:
diftinguit
aniinam intelleaiuam ab
aliis
LMouentes quidem igitur caufa , velut frtusfaSia exiHentes. c^ua autem vt ratio^ Jtmul. nitas
^ando enimfanaturhomo, etiamja^ ejt,
&fgura area (^harajtmul^ &area
Jphara. T.C0B1.I7.
Si auterrtaliquid manet foBerius perjcru^
tandum eft. In quihufdam enim nihilfrohibet:vtfi efi antma tale\mn omnis , fed intelle6fus. Omne namque impefiibileftrfan, II tfficicns
Oftcndit qu6d eriam frt- funt feparatac,&
hoc
form*
,
non
^
horrunif
immortalis.
Vtit\-j.i.x.
formis,
quantum ad hoc , quia forma non pra-exiftunt compofito fed quia non manent corrupto compofito:quodn6 eft verum de anima intelledriua. VnumexhisvideturpofTe colligi quod opinio :
polllibi-
quem
c&ra Com.
ponit feparatum,non confbnat cum opi- mcnt. nione Ariftotelis quia tunc ille intelledus cum aninu li,
ponatur ab ipfocfle incorrupribilis,ficut remanet corrupto hopinc ita etiam prxexiftere homini: tunc f\ talis intellcdus ponatur forma homi:
&
nis , erit idem cum opinione ponente Ideas efle formas fcnfibiliura quam opinionem Philofbphus excludit. Si vero non ponatur cffc forma hominis , hoc vidctur eflc extra rarionem. De :
quo alias quia magis perrinet ad librura dc Animaiflam matcriara pcrtradare. Deinde cum :
dicir:
naturales
dcciarat dandodiifcrcnriam
Anima iti. telleSiuafe-
vt Plato cuniii Arift. quia efi ftrma
eft
anima creando infundituraDeo,&infHndendo creamr:nec eriam corrumpitur corrupto homine, vt quidam antiqui pofuerunt, putantes idem effe intclleaum & fenlum. Philofophus enim non
Commentatoris de intclledu agente,vel T,«om.\<.
in-
intcllediua funt potcntix
OfgamcaE
potentiis organids
in
ie
verum
corrum-
fentis negodj hoc pericnitari fcd fonc magis fpedbtad librum de Anima.
ejuod eftfecttndum i«rf «».quia falicet forma:
nue
nee
rema-
non tamen omnis znin\z,fed inteUeElHs , ideft, namque eft impojfibtle omne,id eft,qu6d omnis anima maneat cormpto animato. EHcit zmem forfan , quia non eft prx-
eft eflc efienrialiter
fids
puntur.
fcilicet
animaintclleiftiua. Forftn
mcnte arrificis eft gentratio,nec corruptiorfed alio modofunt,& nonfunt, vt domtu ejua eftfine materiay &fanitas, omne per
gtntrsruur,
quod
,
\6.i.i.
anipta fit alttjuttd tale,
ria organica non manet , nifi forte in radice , quatiim ad id quod fc tenet ex parte ara'm2,ciim
horum,id eft,formarura,neque artificialium,
&
Mnproprii
qu6d
Nec
nequeearum.quz funt
tt
,
: itaqu6d quslibettaUs dicit aliquod corapofitunj ex virtute anima;, &aliqua parte corporis , qua: eft eins organum : puta oculus in vifu,& ide6 fcparata anima a corpore talis poten-
:
:
mt-
nihtl prohibet
ifubiedo. Et fubdit Sinon art , id eft, qu6
Ttrrnt, srtifi-
hufdam enim
neat, t/fy7dicatur
Cuius rario eft,quia formae anificialiiun
funt accidenria:accidens
eiaits in
fi.&pofteriM/aliquidmanet, id eft, f\ aliqua forma manet corrupta fiibftanria compofita. /n qui.
Nn
Palam
j
.
dc
c.5;,
:
Palam
Metaph.
Lib.XII.
428
itaque quod non oportet frofter hec
Homo emm hominem generat.c^i
ejfe ideoi.
verofinguUrisJinguUriter aliejuem. Simili-
terautem
& in artibus.
,
ars ratiofanitatis
Excludit quaijdam falfitatcra. Dicebant enira ad Platonici elle BeceiTarium ponere Ideas , vt fubgenerMitntm ftantias {enlibiles fierent ad fimilitudinem , ntc nMur^li gxemplar Ideai^umiquod cxcludit : diccns:/>»/4«»
&
itatjuequianon pportetpropterhocejfe IdeM:c[aiA Nam agens fiue
fupplecaurapaniailarisfufficit. naturale,fiuc artificiale
g^nerat
,
fibi firaile.
Ide6
quod hofnogenerat hominem non fupplc
:
Iiomo vniuerfalis generat fupple hominem finguIzxtmxfed
rem
:
efui fingularii
4/»(j»m, fcilicet fingula-
& ideofingulariter. Propter hoc non opor-
ponerc hominera vniuerfalem, Et
tet
& in artibut
qaod fimiltter autem ,
tificis
id cft
,
:
fubdit:
medicinalis
ipfa fanitas exiftens in
mente ar-
eflccognitura,
quaedara Idea
,
cuiufiibet Categoriarumfimiliter
&
efi»
necijf»ru
flibdit
dr
Medicmalis enim
jittntnfunt
ptqut »rtifi' tUlem.
^
altera , aut eademfint princifia^ elementa fubflantiarum,^ eorum quafunt adaliquidy
vel fimilitudo fanitatis:
qua: fcilicet extra gcncratur:hoc idem
in 7. declaratum, text.com.30.
etiara fuit
& circiter.
Exequitur penradlando , d^clarando vcrif AI. qiueftio» nis veriurf, tatcm propofitam. Circa quod tria facit. Prinxd An emnium proponit vnam quaeflionem. Secundoarguitqu^- Prtdicamenflionem. Tertio exponit veritatis fblutibnem.Se- torufint eadi cundaibi Sed inconueniehs fi eadem, Tprtiaibi: vel »ltern principia. jiut vt dtcimus. Dicit ergo , quod dubitabit au^ :
tem vtique aliquis vtrum princtpia ,
&
:
C A
:
vt
plurimum
inhasrent fubftantiae nifimpdianti-
&
bus aliis generibus. Puta «cquale , inazquale, mediante Quantitate fimile,& diflimile, mc:
Non efic eadcm ptincipia fubftantiac qux
&c
principia
& aliorum
& quoi
fun-t
dMdi.
efl:
idcm
:
patcrnita*
potcntia gcneratiua
eirentialiter
cum anima
&
,
non enim
pqtcft
fundari in adWone generatiua:quia tranfit,
& non
/dare
:
;
eft fubftantia
& quod non eft
:
non poteft
fimiliter filiatio fundatur
aliquid fun-^
immediatc iii Deinde cum
filio.
Ex
Sed imonueniensfi eadem omnium. etfdem enimerunt Hantia.
quaadaliquid &fuh-
,
c^omedo igitur hoc erit.nam extra
Subfiantiam , (^alia Pradicamenta nihilefi commune, Prius autem efi elementum quam ,
quorum
elementum. At vero neque fuhfiantiaelementum efi horum^qua Adaliquid,
Au/a: autem ,
rutio
dicic
\)us cxplicac.
C!funt
tjt
nonpettfle£'e
?
Arguitur duplicitcr , non cfTc cadcm principia fubftantix,^ aliarum omnium. Refoluit cfTc cadcm ; quod in fcqucnti-
vt
vniuerfaliter
l
^luod noff
&
potentia pafliu^ gcnerandi in
SrMMJRlFU.
T.com.ij.
nitMis
:
manet ,
relatio fater-
pafliuum mediante , A6lione,& Paflione fimiliter de multis aUis.Tanacn non nego quin relatio poflit fundari imme-
patris, quae
eadem omniura,
Vbi fundntu»
&
diante Qualitate:a6tiuura
pcr confequens
IV.
P.
alia
Prxdicamenta quatenus habent efledebilius,nec
enim fundatur immediate in
PRIMiE.
quam
dentur efle magis remota a fubftantia
diate in fubftantia etiam in creatiuis
SYUMM
flementa
(p"
eerum eadem:am altera fubftantiarum , qui funt ad ali^uid , &fimiliter cuiujlibet Categonarum, \d eft , aliorum Praedicamcntorum. Notandum , qu6d vt dicitur ideo fpecialem mentioncm fecit dp Ad aliquid quia felatiua vi-
fint
,
efi,
,
^frincipia , alia aliorum aut vt non. Si quis dicat
(jrfecundumprofortionentea-
demomnium.
efi
nec horum atiquidfubliantite, Arguit ad quaeftionem, probans partem ncgaTrobatne» tiuam per duas rationes. Secunda ponitur ibi: eadem ejfe u4mplius (^uomodo contingit. Dicit ergo Sed in- frincipia omconueniens eft fi eadem , fupple principia fint m- "'*"" ^'"** '^'^ ' eonarum. ff... fj mum,emm pro qnia tunc ex etfdem fcuicet prmcipiis , erunt qu£ Ad aliquid, id eft, rclatiua , :
Poftauam Philofbphus dctcrminauft de principiis fubftantis fenfibilis:nunc inquirit titate principiorura
:
vtrum
,
de iden-
fcilicet fint
eadcm
cerct
extra Subsiantiam,
,
fi
fic,afllgnatis principiis fubftantias
aflignata crunt principia
omnium en-
tium aliorum. Circa quod tria facit. Prim6 proponit veritatem. Secundo eam pertraftat , de-
&
Tertio cpilogatcirca dida. Secundaibi: Dubitabit autem vti<jue. Tertia ibi ; .Quarere
clarat.
'iiier
aU»
t»dtm.
&
ens fuhftantia:ji]uomodo igiiur hoc
annon quia /tnfibilis
fntium qun-
:
principia fubftanriae fijnfibilis,& aliorum cntium, :
Trtnetpta
.
.
vero^cjuiprincipiajyicittT^,
quod cauftautem,
^ ^ prtncipia funt alia aliorum:t^ quidcm vt
efi:
&
autem vt non:vt fi quis dicat vniuerfaliter , fecundum proportionem omnium eadem. Vult dieft
cere
,
quod aliorum
fimpliciter uerfaliter
;
funt alia principia
loquendo.
,
& caufas
Tamen loqucndo
vni-
& fecundum proponioncm funt quo-
dammodo eadcm omnium
,
vt dicctur.
Peindc
cumdicit:
qu6d non
videtur.
erit.
Quafi
di-
Nam nihil ejfe commune
& alia Pr
:
prius
autem eft elementum quam quorum eft elementum. Ergo fupple eadem principia talia non pofTunt poni extra Subftantiam , alia Praedicamenta: quia tunc cflet aliquid prius , comnjunis Pracdicamentis. At vero nec fubflantia eft elementnm eorHm,ejHitfunt Ad aUtjuid: nec horum qus funt ad alicjuid funt , fcilicet e\tmtnt\im fubftanti*. Idth fiipple illa principiaeadem non poflent po-
&
&
ni in aliquo gcnere determinato.
fi
Notandum, iftam rationem in hoc flare;qu6d eadem principia fubftantiae,& aliorura,aut
funt
erunt extragcnus, aut in aliquo genere
gencre Subftantiae cfTe
primo modo
,
^
aut aliquo alio.
quia
cum
,
putain
Non
principium
poteft
fit
prius
principiato:tunc aliquid efletprius Praedicamen-
Vuhitahit autem vtique aiiquis
vtrum
tis
:
puta illaprincipia ,quae ponuncur eadem
,
&
extra
Sjfilutic r#-
''""*•
:
:
Summ^
L
Cap. IV.
gcnus;& pcr conrcqiicns aliquid eflet prius ^ men}um^a- P^^^jdicametis.-quia illud quod eft prius repcritur tr» tntu V- quandoquccomunius, vt animal homine,& hoc cxtra
mtucMitni
,
/id tu dutS' ftftittutr.
f^oportionaliter
,
429
quemadmodumfi quu dicat
Platonicos,qui vniuer-
quodprincipiafunt trta ,fpecies , CrpriuatiOy (ir materia ^fed horum vnamquodque alte-
ponunt principiamihil autem yidctur communius Prsdicamentis. Ncc potcft eflc fecundo
rum circa gevtis vnumqtitdque vt tn colore alhum , nigrum ,fuperficies tngenere dtftin-
modo quia ptincipia videncur clfe homogenea cum principiatis fcd impoflibilc videtur quod
^ionis temporum,vt tenebra, lumen^aer:Ex his
principium corum , quac funt Ad aliquid,aut cconucrfoi& fimilitcr cftdc aliis gencribus. Dcindc ciim dicit
facit.
maximc icquiturfecudum Calia
,
:
Subftanua
,
,
autem dies^ nox.
fit
quod duo ^l qMjlitni cadcm prin- vtrttttetn.
£xpo;iit veritatis fblutionem. Circa
Primo
declarat
quomodo
funt
omnium iccundum proponionem.S^ecund6 quomodo funteadcm iecundum vniucrfalitatcm.
cipia
Am^tius qaomodo contingit
Txoo^to,
T. com. ti.
elementa
ejfe
omnium eadem?Nitllum enimpofibile ejfe elementorum cum ex elementU compoftto idem.
Hic enim duo fuerunt
Vt
fecundum duos modos, quibus oftcndit omnium proportioncm. Sccunda ibi Ampliut autem alio mcdo. Prima in duas. Primo oftendit quomodo fint eadem omnium fecundum proponioncm. Seamdo oftcndit quomodo fint cadem omnium
ei (^uodeft
Ba ,5^ «ut A.
Necetiam intelle&ualium elementorumy vtvnumaut ens. Jnfunt enim ea fingulis com^ofitorum\nihil igiturerit eorum^nec Suh^
Hantia nec Ad aliquid \ fed neceffarium ,
pincifiafrofinqua T.
coffi.
Nonfunt
11.
igitur
effe
eft
diuerfa.
omnium cadem elementa.
Ponit fecundam rationem
qas
,
ftat in
hoc:
Principia, fiue clementa, difFcrunt a principiatis,
vt oftenfumeft 7. huius
t>iffiert prift'
dpiu k prin-
,
cap. vltimo t.c.6o.
hoc
do contingit
,
quia ampttkf <juomo-
ommHm ejfe eadem non
elementa ? Quafi
videtur:w»tf
efi pojfibile
efi idem
elcmentis:mhil cnimeft
tnim eorum
ele-
cum compofitotx
fui ipfius cau(a
:
aut ele-
mentum vt «,fcilicet fyllabae (jua eft "Ba, eft elementum P,aut A ,\i quibus fupplc rcaliter diftinguitiu.
Et fubdit quod nec etiam elementorii :
inteUe^ualiHmji^cli, vniuerfaHum:t/f fqnt v««w, aut ens , funt fupple idcm cum his , qux cx eis
componuntur. Hoc autcmadducit , quia didlum fuum forte vidcrctur falfum de vno , & dc Ehtc: qu« a Platone principia ponuntur quatenus quodlibet principiatum cft ens & vnum. Et fubdit probadonera didi ^wm ta , fcilicet Ens , Vnum infunt/ingulfi compoJitorum.-Sc tsmen fupplc nullum compofitum cx eis ineft aliis ex quo
&
:
&
:
:
quod difFcrant abinuicem. Concludit crgo qu6d nihil igitur eonam,id cft,elementorum, fcquitur
qu»
tfft
di-
niigi-
tm ^c.
erit
nec Subilantia, «ec
Ai aliquid
:
& fimiliter
ncc in aiiquo gencre:fed hoc cft impoflibilcciim necejfanum eft , fcilicet qu6d omne , quod fit , fit in aliquo genere : m>n igitur omniumfunt eadem principia.
Deindc ctim
dicit
fimplicitcr. Secunda ibi Adhuc prdter htc. Primainduas* Prim6 oftcndit propofitum,quan:
tum
ad caufas, fiuc principia intrinfeca. Secund6
quantum ad intrinfeca,& extrinfcca fimul.Secunda ibi: Quoniam autem non folumX>icit ergo,qu6d aHt,qaod eft nota folutionis,(/? quidem vt dtctmm vt eft:eft autem vt non. Qupd fcilicet fint eadem
omnium
ptincipia
fic
:
cnim
fuit
quod exponit dicens puta forfan f dicaxur qubd prindpia corporum fenftbiliumivt quidemfpeciex, id eft , formzftt calidi*m,& alio modo vtpriuatio
&
,
,
fofm^j& priuarionis
fubftantialis:
non enim curat de excmplis:ide6 addit:qu6d hac vero,& quafunt ex hii,cjuorMmfunt principia,funt fubftantia , fcilicct quod tam hac qui dicuntur f)rincipiaqu^m principiata,^K< funt cx his,intcliguntur.quafi fint in gcnere Subftaniiae. Puta fi intclligaturcomponi ignis ex calidoquafi ex forraa,& ex propna matcria-,& aqua ex h:igido,qua-
ex priuatione,& cx materia propria. Et fubdit: /foc autemfiquidem ex calido, frigido fit vnti,
fi
&
aut
,
aliquod
quod
id cft,
os,
fi
vnum fieri ex calido,
tis,vt caro,autosy»/«j(/« eft
terum ab
iUis
,
fcilicct
frigido. Infert ergo
etiam intelligatur
& frigido commix-
quodfahum efteffe
prindpiis
quod hic
& principia
elemcnta ,
,
,
puta calido
igitur funt
al~ ,
&
ea^^m
aliorum vero fupple funt
Fndeomnium qutdemdi~ cere qu6d fcilicet fint eadem principia fimplidter 4/»4,fcilicet fimpliciter.
non tjuii
of«/ igitur dicimus eft quidem vteftxeft autem vt non.fputaforfan fenfibilium corpo^ rum vt quidemxfpecies calidum,& alio modo frigidumpriuatto, Materia vero quodpoten-
tiahocprimumfecundum fe. SttbFtantia vero hac^(^ qua ex hu quorum funt frincifiaihoc autemfiquidem ex calido , (^frigido ft vaum^vt caxoyf^os ; alterum necefie efl ab
iti,fed proportionaltter ,tjMemadmodum fi dicat,c[uiz,ficutprincipia fupradida,fci!icct
eft
i
^
tllu ejfequodfaiifum eft. fforum igitur
eadem elementa, principia. t^liorumvero alia. Omnium autem ita quidem dicerg non eftjed
&
fhrci^s,& forma,& priuatio,
& materia.-iiz eriam
lupple in quolibet alio gcncre funt aliqua tria principia , qua: fe habcnt vt forma priuario , 8« materia : fed horum vnumquodque eft alterum cir~ ca vnumtjuod/jue cft
genm
fupplc ficut forma
fuperficieseft
,
vt in celoribus album, , Cr nifrum vtpriuatio :
vtmateria:&
&
funiliter
teptreaer
ift
& lumttt
efi fupple
materia : tesebra vt priuario
vt forma.
Ex hii autem trtbuinox,& dies condi-
;
tuitur
,
vt ex principiis. Eftcrgo fcntentia huius
panis
;
qu6d omniuro funt cadem principia pro-
porrionabilitcr
vt fonna
:
:
pr«-
Jimplicittr.
Principia trinftca
itt-
*m-
:
& priuarionis. Dicit autem forfan, quia vfus eft calido & frigido quc funt
vt caro
principitrum
portienem (^
fit fupple idquod nium gentrii primum ad hxc qux funt prtptrfrigidum materia cnim eft per tienMbiltter
fubiedhim forma?,
qualitates loco
pontndi
idtntitmttm
inpotentia
eft
funt calidum, fe
PriiriM modttt
didimi prius: ftcundu
calidutn,& fi:igidum,& mzieriafunt tria, fcilicct
l6
f,ti.
:
fitfrigidum. ,Materia enim
mtntorum
tttrfM
prius propofita Secunda
videre oportet. Primainduas.
fecundum fe
principia. Dicit ergo
ttr.
eipis prepin-
Adhuc autem
nium
diceret,qu6d
JU.ftdntuf.
:
idcm hrcreperitur:Si ergo cadem funt elcmenta Subftantiae , & aliorum generum , (equitur qu6d nullum clcmentu erit in aliquo gcncre, quod vidctur impoflIbile:quia omne quod eft,nccefle cft in aliquo genere cfTe^non crgo erunt eadcm om-
tipiMt» rtnli-
fnrti tftprin-
ibi
Ftrtr»a»t Vtrit»tlqtU'
& in quolibet genere efl aliquid
aliud vt priuatio,aliud vt materia
:
fgd
t»dtm
:
fim-
pUciter ler^b diittrfa dicit.
hte
.
XII.
Lib.
450
Metaph.
non runteadem fimpliciter omnium quatenu* v» jio , & aUo gcnerc cft alia,& alia forma:& fimialiamatcria
litcr
& aliapnuatio:patct in cxcra-
,
plis daris.
Notandum, quM Cx hoc tnodo (iimut quidam argumentum , qu6d accidcns non fit vcrc for-
»7 £Kcludit
iquorundam cxpofition^
intcientium e^ hoc tcxtu accidcntia
nu-
lUibere
nia firoplcx
:
fcd fbrmji compofita cx matcria
forma. Cuius oppofitum oftenfum
Namfccundum
&
Ariftotclemhic,ficut illaquac sut
in diucrfis gcncribus,funt fimplicitcr diuerfa : ita &eorum principia propriafunt diucria fimplici-
teriam pnctcr,& proportionabiliter tci fubicdu
eoium: quae-
,
huius.
cft 8.
ria,
forma
eadem,& hoc de mate-
& priuationp,& etiamde moucnte, vt
ingenere accidentis, nuiu5 habet proprium potcntiale principium componcs
ic in qu. 7-
Sc 8. in Scot. norabilitci
pio
dicemr:crgo forma, quac
eft
ipfum,& non tantum fubiedum,
& {u^«ftanriam,
iedum
,
illud potchrialc elle fub-
& accidens efle formam fimplicem in-
trinfecc, (atis faluatur Philofophus
percxempla
ponit,acr, tcnebra9& lumert. Vndc exempli-
Et
cat de fubiedo pro materia.
cum
dicitur,
quod fubiedlum non eft propriiun potcntialc, quia tiinc principia non cflcnt ita alia ficut principiata. Diccndum qu6d Philofophus ^.Phyfic. t.c.5). diftinguit inter aes inquantum 2S,& inquaftim potentiaftatua : potenrialc igitur in fiibftaiiriis nullius alterius generis eft aliquo modo : fcd
tantum generis
fubftantiaejlicet
pcrreduftionem:
potcnt|iuc vero in gencre accidenris, confiderapcrfcdibile , ibi cft in illo vt potenriale ,
&
tum
gcnere per redudtionem quia tamen finc
illa ra-
pcrfedum ens,
fcilicet
:
tione perfeftibilis
eft in fe
rum c^ux /itnt extraM c{t>C3uCx txmnfecx,vt puta mouens.qaii inquam fic ^^,palam <]Hia alterum
^jf^l^''
eft,id cft,difFerunt
principium,
& elementum:am-
prindpium motusrclementum ver6 eft caulamtrmlecaproprie loquendo jambotamen dicuntur caufa:. Etfubdit :qu6d />«»«£»«»»
&
Ex quo patpt , quod in
extrinfecas.
Et
fiibdit
:
elemtntuna principium ,
J(^od vero
fed
,
Prxdicamen-
ad finem. quod nihil
prohibet in diuerfis generibus numcrari.
SF MM A R
1
y
Numcrando caufas intrinfccas Crinfecas
cadctn
,
doccc quatuor
omnium
ttiajexplicans
cadem
,
,
& cx-
cfle principia
*'
^
ele- iMileUmihtttm.
non fupple elemcntum ; quia elemen-' intrinfecum , ex quo res fii
tum eft principium
cum iniit , ex 5. huius cap.de Elemento,t.com.4, Concludit ergo,ci\i6dfecundum analogiam, id cft, proportione tria funt elementa omnium.^mi matcria, forma, priuario. Priuario quidcm dicitur
&
elcmcntum,non per fc,{ed per accidens,vt pra:diftum fuit. Caufk vero, principia quatuor addendo firilicet mouentcm caufam pra^iiftis trir. bus elemcntis alia vero in alio, prima caufa, Ex quo inCenxQuaremouens eBaliudalij, id cft, qu6d ficut tria elemcnta dida fimt cadem omnium fecundiim proporrionem , diuerfa tamcn firaplicitcr.: fic ipfa caufa moucnsrquod decla* rat per exempla quia fupple in fanatiuisy4»ir<«
&
&
:
& :
mouens
:
;
ipfa ars medicatiua.
acdificatiuis.j^mcf fupple
corput
vtma-
S^d fupplc in
domuseft fotmz,inordi-
natiovero,talit, quae fcilicetopponitur ordini ad
domum requifito,eft vt priuario,/<»r«rw j^utem
vt
Tcaxcnx.moMens autem
Et
addit
M-
,
^conuerfo.
noji
teria
Ariftotelis exponitur illud
pmnc
3.
f '•»»"/'««. 6"
eft,aut
nitur in alio gencre. Sic faciliter,& fott^ ad procap. de qualitate
quidf Element*
plus cft prin- '""^*
quia
&
'^7""*""*
mouens autfiftens, &quie(ccrc<[^ quoddam princi-
.i.facicns fiftere,
pium,
':
eft vt foTtn^iinfirmitai vt priuatio
pofitum
cipium^^ropric,
bo vere fimt cauft^&c principium ver6 propric diFrirtcifitm citur caufa extrinfeca,quac eft mouen<,a qua (cili- *»/'^>?«'^
fubftantia, ide6 fccitridum lc confidcraturo po-
torum
Prtnepium, elementS
&
eft
fpondeo qu6d tcnendo
b7litereadem
<-
mentum
Sc in 4. fcnt.
2\ix
^*""*'»/"»*
ica^flc alia,ficut funt ipfa genera , (cilicet
cum fubiedlumfit idem omniiun accidcntiu. Re-
T.t
/«* tmnlMm
,
quam
nerum
alibi
& extrinfccas quatuor funt principia
cadem omnium, Sccundo docct illa quatuor reducere ad tria. Secunda ibi : JQuomam Mutem mo~ uens. Didt €rgo ,qaod (jHomam non /hlum funt
cipium,
accidentium
ibinouiii.
Prim6 oftendit,qu6d connumerondo caufas quam extritt'
intrinfecas
non vidercntur principia ge-
vt videtunquia tunc
8c contia dc copofitione
&
facit.
eft ipfa ars tcdtficatiua.
qu6d JPrincipium diutditur in
ea
id eft
,
,
in
quatuor pradidb. Patct ergo , qudd de omnibus caufis eft verum, quod non fimt cadcm fimpliciter
,
fed
fecundum proporuonem.
Deinde cum
didt:
quac rcduci poflunt ad
primum modum quo funt
^oniam
loquendo dc primis
dem homo\in
iimpliQiccr
,
autem mouensin Pliyficis quihis autem qua a mente fpecies^
Modo quodam
dr contrarium.
prinpipiis.
tres
T.com.x4.
^^
vtique
erunt caufe. Sic autem quatuor : namfanitds T.eopk»5.
QVoniam autem non folum ^U4
infunt
aliquaUter ars medicinalisi ^dificatoria.
elementum\caufdt vero ambo
Docet prasdidb quatuor rcduccre ad tria ex qu6dforma,& efficicns tam in naturalibus , quam in artificialibus incidunt in idcm
,
,
,
(jr
^
in hacdiui-
diturprincipium : quodvero aut mouens, aut jijtens,
principium
ejl
quodda,
^are eleme-
hoc,fdIicet
ipedc:vt habetur i.Phyfst.cTO. Pidt ergo ,
Quoniam in Phyficis ,
frincipia quatuor,aUud vero in alio,^prifna
uens quidem
eft
mente, id
,
eanfa.
e^aremouens aliudal^fanitas^infr'
frdinatio talu, lateres
mouens adifcatofia.
tt in ea diuiditur principium.
trinHt»» tM wtmftcit^
Oftcndit idem quod
quantum ad principia intrinfcca,& cxuinfeca fimul.Circa quod duo ^ priiis
eft
ab
intellcftu ,
trarium per cuius
fcilicet
artis.
ab artc , mouens etiamcon-
:
fiutmtde
erunt vti^ue tres cauft, '**/* ^"^O"
forma,& effidensincidunt inidem l^'^ i^^
jpede.5»<: autem. (cilicct
&
artificis:ir«r
rcmotionem induci-* Quia inquam fic eft fcqujtur
quod Modo (juodam fcilicct
mo-
vt homo : in his autem qua fiunf
mente
tur forma
quod
id eft, in naturalibus,
eft fupplcj^fc»>/in
prout 8
Et homo hominem generat.
tafecundum analpgiam tria, Cauft autemy(jr
mitasj:orpus\mouens medicatiua. Species, in-
1
^ domttsjpecies,
ftd eorum qua extra , vtfuta mouenSjpalam qma alterum principium cAufit
i.
alio
modo eriir quatuor.^pToyi
forma>,& ciEciens numeio diftinguuntur.
Nam
riu.
:
Summ^ ^am
jiUbimr*i!m nuntt srti^ /Jug tu ^m moio
/dftitdif Mli^itdliter
^j mediciftMlif
cf\.
S
Cupple ipfa fbtrna»
& fpecies
,
Cap. IV.
I.
,
id cft ,
pro habitu , fcd pro fornia rei anificialis in effe cognito,& obie£Huo,quat eft qusdam fimilitudo fbrmxjqua in materia indudtnr. Et fi]bdit,qu6d
homo generat homifjemiitz qu6d in naturalibus reformx intcr gcncrans, Sc genitum. Dcinde cum dicit
pcritur fimilimdo fpccifica
modum quo principia eadem omnium proportionc quadam,& fecundum vniuerfalitatcm. Explicac alium
funt
,
AMflius autem alio modo forfortionali-
ommum
hac vt frimum
,
& hacalia
tfuia
alits,& altter.ln
ijuibufdam tjuidem enim quandoi^ue
efi
a^u:
idem mouens omnia, Txwn.»J. ^upniam' autemfunt hac cjuidemfefara-
^uandoque fotentia , vtvnum^ aut caro , atit homo. Cadunt autem.^^ hacin diBascaufas.
autem infefarahilia iUafubJlanti^;
A^t46 quidem enimffecies fifit fefarabilis^
hilia
:
illa
f^ profter hoc omnium caufehdtc quiajine fubftantiis non funt fafsiones^& motuf. Z>f:
indehocerit omnia anirna forfan ^ aut intelleffus,
gai«i/
*»dem
funt
prinei-
fi» emnium eenemm fimflieiter ofien-
(jr
affetitus,
(jr
(fr
corfus;
corfus.
Oftendit qualiter fint ead^ principia omnium non (blum fccundum proportio,
&
fimpiicitg:
ncm
loqucndo,(cilicet dc primis principiis, quae
;
eadcm numcro omnium cnriumrquod Tumprim^.quia caufa moucns prima cft eadcm omnium:idc6 dicit , quod
funt ctiam
oftcndit triplicivia.
dit.
adhuc autem, id cftjprattcr didas caufas eft vnum frincifium ommum, qttodefi mouens omnia : quia
nirc
moucnrium cft dcuead vnum primum mouens immobilc , quod
cftidcm
inde.) in ordinc
omnium.Tum
fecundo, ex (cparabih"ta-
Nam quia fubftanria
te,&: primitate fubftanris.
prima,& eft cauia onmium cntium,ide6 prindpia fubftantia: cadem funt ctiam principia om-
cft
dteide»-
ttMm.
Nam
cum forma cft
roareria
caufa
omnium entium,ex
biliaj ptita
i
.Phyf.t.c.8oide6 didt,
fupple enrium hic quidemfunt
acddentia
vero infefarabi-
illa
iubftanri.-e
fcilicet principia fubftantiae
:
& frofter hoc,
funt cauft
ommum,
&
quia fine fubfiantiis nonfunt faffiones , motw: quae (cilicet accidunt fubftantia:.Tum terri6,quia in gencre fubftanrix eftdare aliquaprima principia
:
quo expqfitum
,
vcl criam corpus
Nam anima coeli Cura,
& animaca:
cft 8. huius.
iubftanrif erunt principia
f .1 3 (^ lih.il fiAHantiMtrbk.
,
,
Ica
qu6d
,
co
in gcnere
primaanima,&corpus:
& intellc«flus & defideriurh. ,
eo
non habec alias
modo quo
ponitur anima-
potcntias arumas, prastcr in-
tellediuam,& defidcratiuaro
:
vt dicit Cororoen-
Didt ergo, qu6d Deinde (tilicet principia omnium erunt animaforfan,
tator^ cap.if . huius
hacy
eum modo
puta corpora coelcftia, quic fecundum
funt fiibftantii viuences
Cctl.
1
1.
& corfus:aut inteUeiiui & affetitm ,&corfm, ,
modo przcxpofito. 20
Notandura , quod alis potcnriz aninuE abin& voluncace , putafenfus, non ponuntur eflc fn IntcUigcntia qua diqitur anima coeli , ex
Imetttffm^ telledu, iJtlMnrat
dit»xMtfiou in
tmtUi^tntim.
ter
,
(jr
frater hoc Sol
,
hoc.quia
cft
motrix
cotjli, licet
non fbluro dcferuiunt ad
non
(cienciaro
,
forroa
;
quia
fed etiam ad
& Scn&inde. Et idc6
neceflitatcm vita:,vt dicitur ljb.de Scnfu,
(ato,& tenio de Aniroa.
t.
c.
66.
(cnfus ordinantur ad conferuacioncm corruptibi-
quod fubftancia , & corpora incornon cgcnt potenuis fcnfitiuis.
liutn:propccr ruptibilia
(^ obliquus
,
Neque materia etiam
circttlus,
nequeffecies
,
,
neque
friuatio^nequeforma^fcd mouentia. Ponit fecundum modum , quo funt prindpia Steundmtmoproporrioncm.diccns dut fintndi
omnium eadem fccundum
identitAttm quod Amfltus alio modo , Caiu^dem frincifia fhncifitrum aitus vt omnium froportionahiltter , fotentia: fecunium ita qu6d adhis , & poccncia dicantur principia frtfmimem. omnium. Scdcft duplex difFerenria.Vna quidcm,
&
quia
alia potentia
& alius aftus funt prindpia
,
& porentia in diuerfis.
eciam dc caufis intrin-
efficientc, lcd
fiibftantix.
hominis
caufa.eUmenta^ ignis^ C" terra vt materia^f^ ffecies frofria, f^rfiquid aliudextra^ vtfa-
prima caufa lccis
quod :Quoniam
1,
^emadmodum
ffecies^/ed altera.
in diucrfis. Ided didt
feparahilia, puta fubftantis-,
Tidt
Hocenimefi, tjuod foteflfieri ambo. Aliter autem a^u,^ fotefiate differunt ,quoruni non quorum non efi eadem efi eadem materia ,
nium aliorum. Nam quod cft cauia caufW , etiam eft caufa caufari & hoc non (blum cft verum de :
Al
(^ quodex ambobtts. Priuatio vero, vt tene, aut lahorans. Potentia autem materia.
hrjt
& habccur infira, text.
(vt probatur 8.Phyf.t.c«45.
com.j f .&
T.cota.xt,
terfrincifia eadem^vt aiiu^y&foten-tiajctlicet
frttter
FM M A R ly M,
forma do'
^^ ^ j^^^ ^^ tdificatorM.-icdpiendo artcm non
Adhuc
451
cunda
Sedhtc alia
:
djfFercnria eft,quia aliter
Has autem dius fecundam
,
,
ejuaaliis.
alitet^ cft
Idco didc:au6d
dicens
,
quod
Prim6
aiiu
efi
:
aTia generabilia
,
&
qutbufdam quidem
in
quandoejue
autcaro,aut homo
:
&
:
iri
fotentia
fimiliter
corruptibilia.
fupplc fimc femper in a£hi
Sc-
adus
& aliter.
difFcrcntias manifeflat.
idem quandoque vt vinum
&
omnia
Alia ver6
& fubftanciac
caduntin duai caufas
,
fcilicet in
fTiutifiMtm-
nium
,ftd M-
Itter
(^mU-
ttr.
fempi- Al. eSfrim*
tcms. Ec fubdit quornodo iftc fecundus modus quo dicuntur prind^ia omnium proponionabi— Ijtcr cadit aliqualitcr in idem qu6d primus modus , diccns quod , Hdc, (cilicec aftus & pocenria
ABm ^
f». tentia ftau
&
roateriam,
Redueit huMt tnodum ftcMdmm Md fri-
formam, &priuationem, & efficicntem -.ffeetes, ToTMiMtem' id eft,forma eft quidam aElus, cfto quod fitfefar4^j/trvcPkconici dixenmc , 8c ejuod ex ambohus, ftfititm (^ friuMtie fmu id cft , quod criam compoficum ex maceria , & Mdm. forma,cfteriam
zStiis.
nebra autlaborans aliqualicer adhis.
,
Priuatio vero ,vt futa te-
id cft
Vndc
,
infirmum
efi
fupple
eriam priuatio nominatur
forma z.Ph.t.c.79.&cirdtcr,fed nocxprcfse.Qiicxl non cft incclligendum fimplicicer , fcd fecundum quenda modum fe habcndi, quia denominat matcriam (altem ptiazuue.Materia autem efi foten-r tia:hac enim. C maccria efl qua pote/i fieri ambo, xfub forma,vcl priuarionactiro fit in potenria ad vtruque. Patct igitur cx
di(ftis
quod atSus , & po-
idcm cum materia,& forma,& priuarionc:& etia quod potentia & adus in diucrfis alitcr & alitcr rcpcriucur. Sccimdo cxporut primam difFcrenciam, dicens, qu6d Aliter autem dijfmmt aiiu fotefiate , id eft , potcnua a£tas in -diuerfis qu^tri' non efi eadem matertr»^ tenria incidunt in
,
,
&
,
&
&
,
Triridfmm <j^
cAuft ho-
miuu i>:ti jy •JMti
XL
Lib.
431 & i^Miritm
cadem fpecics^.W
no>t efi
&
tcria aiirem
Metaph. Ma-
<«i/fr<«.
formafe habent vi aAus,& poten-
^tiernadr/iojum hom:>ns caufa vt rnaterta huiiifmodi. terra \
tja.
&
fiint c/f»je//w,piita ignij,
.
&
loqucndo.Cumomncs avflits,& Ex i.huius , vt
ris,& hocrealiter
fupplc patcr, fiue principium Achtllis.
7eleits,e(\:
Tui vero
c.iufaeft/»«ifertuus:&.hocB, particula-
BA cft lupple princi-
Sed fupple caufa vt forma eft fpeaes propria, moucns puta anima. Et caufa fupple fufficiens,
re huitii particularis
eJtJte}uidaUndextra,ide(^, aliquod cxtriniecura:
rum eft principium huius BA fimpliciter ,
&
mouens pro-
vt pattr
,
pinqua
& prxter hoc cft efticiens remotum So/,
c!r
.
qui
eft
caufa cfficicns &:
ohitijHM circuli4i„id eft, Zodiacus fub
quo Sol
planctae,quorum quilibet facitad generationem luo modo. Et fubdic quod fupple uiuirnodi principia /jeejue funt entia vt materia, jTiouetur,&
alij
neque fpecies,\d cfl,forma, tieque priuatio aliquod coforme eis:quia
,
neque
reducitur ad iftas
fcilicet
caufas.vt funt zCtas, &c potentia
:
fcd fupple funt
fj/llab
piumjtotaliter vero, id
eft,
vniuerfaliter
ftrincipia particularia
,
& vniuerfalium vniuerfa-
modo poteftdici quod principiafumpta vniuerfahter furit eadem omnium & addir: Deindequod Mwfupple
quantum tiis
funt
(cilicet
vt didtum
:
accidentia caufantur a fubftan-
Et fubdit,qu6d aliorum autem
eft.
catift,^ elementa:ficut diilum eji.Eorum
alit,
non funt
fonorum,
in
eodem genere ; puta
Et tunc fup-
eft.
illa
prima
Patet eriam
diffcrentia.
Tunc fequitur
illa pars:
Adhucautem videre ofortet:ifuod hoc •vniuerfditer dicere
efi
,
dem igitur quavniuerfalia
qui-
hoc autem non.
qttodailu
,
llla qui-
nonfunt. Princi-
pum enim fingulariumfngttlare.
prtterijiram proportionabiliter.
^
fingularium
,
numero
quia funt de numero
:
funt fupple diuerfa principia
Homo qui-
numero. Puta cjuia fingulanum efitua materta,& fpecies, id eft,forma, mouens, Ipccie
,
fed
autem aliorum caufe cfua
&fonorum
,
(jr
elementa ficut
non in eodem genere
drfitbfiantiarum
,
dr
quautitatii praterquam proportionaliter
:
(jr
eorum quafunt ineadem
non
,
,
jfecie diuerfa
fftd quia fifigularium aliud tua materia , t^(pecies , mouens (jr mea,vntuerfali
^
autemratione eadem.
:
quidem eft princiautem /70/7. Et fabdit quod Omr-tumettamprima princi/>»<«/upple didb vtiiuerfaliter, f.mt hoc quodaSiu primum:'s altttd tjuod potentia, id eft, qu6d adus fcilicet hoc
pium
fcilicet
lusM
,
quia/^r»»-
tcr funt principia
omnium
,
ita
oportet
quod
fe-
titer
.
enicm
lich
fmt
omniitm frofortitnabiliter.
Hittt argn-
mentum con-
cundum quod
S.
torum
principi»
,
defccndit cpmmunitas principia- tra defcendat etiam communitas principio- d«
Thom.
iudimduatio-
diucffa gencrc^fic
& corum qua: funt diuerfa fpc-
*-q.§luQdlib.
fpccie:& quaj numcro,
f-p- 7. huiiti
omnium fecundum promodo praedi»Sto. Itcrum vniuerfalium
numero:licct fmte.idem
portionem,
funt principia,& caufac vniuerfales
rium
paFficularcs
,
& particula-f
vt diGtam fuit etiam quinto
:
huiusjcap.de Caufa,t.c.z8. Deindc ciim dicit
^terere vero fubfiantiarum,
qu<e principia
(jr
ad aiiquid,
,
;
autelementa
(j)'qualitatumf
vtrum eademj aut diuerfa,palam'.quia multi'rtim vero non eadem ,fed altera praterquam fic:
^fic omniumquidem eadem^ aut
eo
qued
proportionaliter, quia niateria,fpecies, priua-
tio^mouens.Etficfubfiantiarum caufd,vt cau-
omnium,quia dejlrtmntur dcfiru£iis
f
.
Am-
pltus quodprimii entelechia. Sic alicuiaitera
prima quacunque contrarid,fi qua nec vtge-
iiafalc
:
& ide6 non
eft
^A quidemprtncipia fenfibiiium,^ quot Epilogatcirca di6b,dicens,qu6d Quarere qua fitnt prineipia,
aut elemtnta fubffantiarum,
aliqutd,& tjualitatum
,
& ad
vtritm fciljcet fint eadem
principia vel altera,palam
:
quiamultipliciter di-
ftor««i,ideft,qu6d ^tmci^izfunt multipliciterdi-
homo vniucrfaliter fubaliquod principium vni-
diuerforum,(upj^\c fimplicitcr, />r
hominis vniucrlalis,fed fingularc finguja-
T. com. t^.
(^quomodo eade,(ir quomodo aiteraydi^H efi.
ntd-
efi
cft,qu6d nullus eft
fiftcns fabfi-
ftcns.
cipia fimpll.
,
^adhucmateria.
non principium hominis vniuerfalitcr ;fed non ho-
& forma hominis gcneralitcrjfcd huius hominis h^c anima & hoc corpus. Hoc autcm adducit, vel addit,quia ficut avilus, & potentia vniucrfali-
nera dicuntur , nec vt muitipliciter dicuntury
ftipple maxime prima prjncipia omnium.qvia maximc vniuerfalia intelliguntur. Et fubdit://K<* ejutdem igttur cjua vniuerfalta m»t funt ,'\i. eft , quod zdtas &potentia
ciptum fingularium eji ftrgnlare.Gcut vniuerfaliii Vmuerfale vniuer^C. Homo cjuidem fupplc vniuerf^lis efi dupUx.
|no
Nam aniina,& corpus vniuerfalirer funt matcria,
vniuerfalia
lonici dixcrunr. Cuius caiifam fubdit
Taiuerralis
eadem.
& potentia f.inr
non fic dcbcntintelligi vniuerfalia principia omhium quafl fintper fc exiftentia feparara , vt Pla-
At. fed
con^
prm-
pliciter diCtorum funt vniufcuiufque,diuerfo-
Vbi oftendit quod funt eadcm princi pia omnium fccundum vniuerfalitatem hoc cnim fuit propofiium fnperius, Dicit ergo quod Adhuc ,
tKndkm vni- oportet videre:c\^\z
Herf»lijfiMd.
&
Ciint
fniliter
cic, fimt principia diucrfa
Jpecie
fiint
uifione principintorii
altttd fequunturji^
iuifyllab
colorum
ttnti»
non
rum:vt ficirt eonim qua: funt diuerfa genera,puta nu. colorum,fbnorum,&c.funt principia,& elemenra Vtdti.J.i.^
di£ium efi , eorum
frinciin-vni-
,
tatem (^di'
dcm homtnis vniuerfaliterjed non eji nulLui Verum Peleits Achillis:tui veropater , (jr hu-
alia
(s> pfi-
colo-
& fubfianttarurn, & auantitatis
diuerfa fpecie, fcd
vt diftum
frimumhoc,^ aliud ejuod potentia.
AUui
i
cx hoc patet
,
Omntum enim prima princifia.
cjitttdU
com.
Quia hoc modo ^d ctmmu* funreadem omnium, vtdi(3iim fuit. Et fimiliter nittuem particularieorttmqtt tfunt eadern fpecit , qua nonfunt fcilicet
dem
fterf»l/(afem
t.
principia ,ejUitfunt fuh-
& aliud mea.vniuerfaltautem ratione
f/tiiem
'us
plcndum quod alia ab homine habent etia aliam materiam,& aliam formam, & aliud efticiens &
portionem.
frincipitt fe
l/^i i-.fh.t.e,
ftantiarum,(vmi fupple vniuerfaliter omnium:in-
rum,&
qu6d fecundum hunc modum eadem funt principia omnium,non fimplicirer fcd (ecundumpro-
fmt
& fngi^l^ri*
:
fcilicet cjut
:
§iue4 ofaniS
Vniuerfalii •uniuerfslitt
accep-
Et hoc
ia.
principia moue/7tia,5c pcr confequens in alio ge-
reducatur ad a<3;um
T. com. 17,
B
id eft, finguUriasiit vniuerfaliter accepti:vt{cihcet particttlarium fint prmcipia,
nerc caufa: quamuis etiam principium moucns :
Ittprodmlt.
gcnerationes fint circafingulari.i.
€u
vniufcuiufcjue, ideo non funt
eft,niil
eadem fed altera
aliquo modo,id cft,fccundtim proporcione
tt
Summ^ II. Eadetn frtncifia
iff*
nn-
nutm coniuitit
inttUitm
triflieittr.
& vniucrfalirarem.
Idco fubdit qn6d
quidem fic funt fodem ....
'
Cap. I. Omnium
principia. Aut
eo qu6d pro-
*
•
r
i
n c
qoxftionem drca didbuTerrio <x detenninadone ilhus regreditur ad confirmandum veritatcm pr(jrJftenfaiP. Sccunda '^v.Quamuis dMhitatio. Tcrtia ibi Qttare nonfuit. Prima in quamor,(ecundum
L
po^^tfOfJMnttter : cfMui materta,jpecies,id eit,rorma,
friuatio, moMens\Sc fic in quolibet gencrc rcperi-
:
quod quatuor conclufiones probat dc
quod lc habct vt fontu;^udvt priuatio aliud,
tur proporrionabilitcr aliquid
materia;aliquid vt
t mouens.
Secimdo modo etiam fupple funt ca-
fubflanciis.^m/^/iM/tCerriomodofupplc funt
licet
omnium
principia
tjMod
primum ,
& tntt-
,
id eft
,
modo
funt alteraprima, id
non dicunrur
&
hoc enim probabitur. Debde cum
dicit:
vt genera,id cft, vt vmuocc:8c
modo conucniartt
fic
mul"
:
quia
funt f adem fahcm proponjonabilitcr:vt prxdidu cft.
dua quidem Phyftc* , id
:
t vna terria,quz tHjtmmohilit. De hac, Subjlamiam immobili dicendum eft.tjuia nectffe efteffe '^«wfc»^^ alttjuamfuhftantiamfempitemam, immohiUm: u^m.
& priuatio cum ipfama-
"UuhipUdttr fa.fimplicitcr loqucndp : nec ettam dicuntur dtcuntur ad- tipliciter c^uod nuMo i»f.
eft
& materiales:^/i quidcm fempiter-
iciiicet
Nam fuhlfantia primtt entium.Etfi omnes
modo inomnibus,cumindiu£rns fintdiucr-
vrio
&
& planti:E
fimplicitcr:quac nec dicuntur vt genera, nec 'Ot ma-
reria
fubftantia cft fctnpitcrna.
femper a£ku operans. Tcrria cft,qu6d cft eflcntiahter adus. Quaru eft , qu6d cft immatcrialis. Sccimda ihi: At vero fierit.Tcnii ihi: AdiiMc nec fiageret, Quarta ibi Ampliitj igitur tales. Dicit crgq , qu6d Quoniam tres erant fuh-
na,vt c«!um:Alia vcro corrupribiUs, vt animalia,
eft,
:
rm4,id eft,quc)d forma,
illa
eft
cft,naturales,
puta c^uacuntjue funt contraria,^\\icet forma,&: priuatio (fut in diucrHs (unt alia,& alia
principia
quod quod
ftanti*jVtprxdi{bim
:
autemy id c{^,alio
fub-
:
&
adus , potentia funt tali modo priiicipia hoc cnim triplici m6do odcnium e(k omnium cadcm eile principia. Et fubdit qu6dy
illa
Prima eft, Sectmda eft,
ftanria ad eius cxiftcntiam pcrrincntcs.
:
dcni principia omniumiquia caufn fwftanttarMm funt caufit omniMm,cjMia deftruuntur deftru^lisSci-'
cadcm
411
Vltim6 concludit,.^««e ejuide igiturfunt prin-
SedimpofJibile motum autferi , aut corrumpi : Semper enimerat. Nectemftu.^ Neeenimimpopbile
cipiafenfthilium,(i[m\timi ad fubfbntiam;?^ cjuot
prim^ (jrfoHerius
quantum ad numcrum,&
motni, Ergofic
ejuomodo funt
eadem,&
quomodoCsiai altera:diBum r/.fupple prius.
i5
corruptihiles^omnia cormptibilia,
cum nonfit temptt6 (jr vt tempus. Aut enim idem,aut nuttus efl aliquapapo. Motus autem non esi continuus nifi qui fccundum locum. Et huiufmodi qui circulo. effe^
efi continutts
,•
SVMMA SECVNDA De
fubftamia immohili,
C
A
p.
&
I.
femperque a(fhi exiftcntcm. Itcm adlum priorem eire potcnria.
&
corrumpitur pofterius. Dicic crgo , quod lupplcfubflanria immobilis cft fcmpitcrna. Nam fMfftantia funt prima entiftm : vt probatum cft 7, priori
SFMMARirM. Dari aliquam fubftantiam fempitcrnam. Ratio qua probatur falfum afTumit, fcilicet motum & tempus non incepifTc, probat illam fubftantiam efle
fcmpcroperantem;nempc quiaalioquin motus non foret xternus. Eadem rationc falsa projbat illam fubftantiam elTc atlum,
& immaterialem:quatuor illx conclufiones
verx funt , fed falfo nituntur, &c erronco fundamento. pofitae
,
: t.c.4.& indc. Ergo Scfi omnes,Cci\icct fubftanria fint corruptihiles;&: nuUafcmpitctna; fe-
Jiuius
quitur qu6d,C^ omnia erunt corruptibtlia. Sed hoc cft impojfihile, quia impollibile eft motum fieri,aut corrumpi , id eft , nouiter incepiflc, aut aliquando totalitcr dcfinerc.5«»^fr enim erat, Probatum cft
aiftem erant tres fiUtfidntU
aiu corrumpi. Cuius rationem fubdit pofphile eft
tempM,
dud quidem qu^ immohilis tft
>
effe
Phyfica
,
& vtia
qutt
de hac dicendum ejl : quta neceffe fempternanf aliquam fuhjlantiam ,
immohiUm.
,
&
pofleriut
ejfe
,
:
Nec enim
fi^^tU im.
terminac de immobiU. Girca quod duo facit.Primo inquirit , probat illius lubftantiae exiftcntiam. Sccundo dcfcribit cius prsccllenriam, in-
&
citm nonfit
&
tenipus,quam eflet:fed prius , pofterius non funt finc tempore , cum fint diffcrenua: tcmporis etgo tempus cflct ancequam eftet , efletpoftquam non clIet:quod eft impofllbilcj
&
;
ergo tcrapus erit fempitemum :& fi tempus; crgo motus. Ideo fubdit quod& Motui ergo fic eft
continuui vt tempus,
dit
,
aut enim idem
tempus,^
tu, aut fupplc ipfius
:
,
Cuius rarioncm fubcft fupplc t^mpus cum mo-
& hxc fccunda pars
fcilicet
conditioncs cius namrales.Scam-
da ihv.Mouet autemficut appetihile.Piimz in
tres.
Prim6 probat aliquam fubftanriam efte fempitcrlum & immatcrialem. Secimd6 mouet quaudam Scoti Op
TtmfM fiom«tut.
Uealit cirtMlarit ifi titr-
c6mmcnt. 98. & indc , MM. per confcqilcns fi tempus eft fempitemum ergo & motus. Et fubdit ; quod motus non eli continuus , id eft , fcmpitcmus , nifi motus ^yi , 4.
Phyficorum
,
e^
&
text.
fecunditm locum
culo.
tfi
id*m,vtlf*f-
aliqua paffio motus Solm mttms difiun£tiu2 cft vera
;
quircns
^tttrt tjft.
Vult diccrc, quod fi tempus aliquando aut aliquando defuiit , ergo prius non
:
^°^*1"^'^ Philofophus detcrminauit de fubSfrmo d 'h ^^""^ niobili,& de lubftanria fcnfibili:nunc dcmoyili.
,
prim
fuit i
Imftfsihilt
enim 8. Phyficorum, rex. comm.i. & inde,vt hic e^ motS vel fuppom'mr , quod mocus fit fempitemus. Nec ttmfm inte-eciam fupple tempu* eft pofHbile ahquod ficri, fife vtl dt'
incfepit
QVomam
uCtncUift»,
:
pari fubftanriam aliquam !mmobilem,perpetuam
& friuole
Probat conclufionem intentam per talem rationem Si non fit aUqua fubfhmria fempitcrna, ergo nihil eft aUud fempitcmum. Confcqucns cfl falfumc vt probacurde motu,& tempore,ergo antecedcns. Confequcncia pacet ; quia fubftantia cft primum ens. Si ergo onmis fubfbmtia fit coi;rupribilis, ergo omncahud ens , quiacorrupto
&
huiufmodi ^ui in cir, Vult dicerc,qu6d illud quod didtur dc
Oq
fcm
:
:
Metaph.
Lib. XII.
454
{cmpitcmitatc motus, intelligcndum cft de motu inter motus localcs de motu citculari locali :
vniuetfMianonmouent inquantikm talla,'qu!a 4«Stionesfunt fingularium. £t fubdit qu6d fi ergg
tantum:vt probatut 8.Phyficorum,t.c.55.& inde.
itec ipfa,{cilicci
&
*4
^itmuit ci-
Notandum qu6d ,
cnim fcquitur quod
quod
qnando
ft1>hitt hic ftt
jx>ftcrius,nifi fortc
CMS.
fit
vcrajali-
&
(luflO /JV«W»
ihifticapec-
conclufio
nus falfiim haberfundamentum:qu6d fcilicetmotus, tcmpus funt fempicerna. Nec ratio quam
fonit Philo-
tamfn tfi fo-
licct
quamjfcilicct fubftantiam cfTe rcmpiternam.tame ratio quam adducit Philofophus nuUa eft,quate-
addit cofTit:n6
vtra, ratio
incepit,
tcrapus ali-
fi
oporterct ponere prius,aut
imaginata
cxtra caflum nihil eft,ex
;
ficutdicitur
quod
8c Mundi:t.
primo Caeli,
folum imaginatum:& tamen extra,&c intra fic funt diffcrcn-
C.69. quia ly extra nihil eft reale, fcd
loci
tia:
;
ficut pritu
,
Scpojieritu funt differcntiae
non
temporis. Si ergo extta caslum
oportet po..
nere aliquem locum:fic nec antc tcmpus oportet ILathnes Ari
fiefjf
t.ter-
pitatemundi fuii'- fu^^hifti-
HpfccMtlet.
:
ponere tempus,nec poft tempus,tepus.AHxetiam rationes,quasPhilofbphus addncii 8.Phyft.c.«.&
&
inde, ad probandum fcmpiternitatem motus , temporis firailirer non concludunt quas recitare non cft prarfentis ncgotij fed magis fpedat ad librum Phyficonim aliunde ergo habet probari :
:
:
fempiternitas (ubftantts immatcrialis lias
:
Deinde cum
tur.
,
dc quo a-
quia hoc probare verisTheologis relinquadicit
At i>ero Jifuerit motiitum,aut ejfeSJfiuam, non operans autem aliquid , non erit motus, Contmgit enimpotentiam habens non agere.
Idcaeft/»j(^«w/,fupple ad fcmpi-
temitatcm? moius faluandam
}
crgo nec aliafub-'
fiantia praterfpfcies, id eft,Ideas:puta tica,
quac aliqui pofucruni feparata
matica, inquantum talia tus
,
& idc6 concludit
quod
:
non funt
,
:
Mathcma-
quia Mathe-
principia mo-»
Namji non egent, id
eft,
non ponatuc aliqua fubftancia , quae fit principium motus /ton erit mottu-.Sc ide6 oportet fi
ponere illam fubftantiam fcmper operantem
mouentem. Deinde cum
&
dicit
Adhuc necjueji aget:fuh/lantia autem iffitts Contingit
fotentia non erit mottts aterniu. eriim ejuodpotentia eji
non
effe,
Oportet igittfr
frincipium effe tale,cuitisfuhfiantia aifu^. Probattcrtiam concIufionem,fcilicetqu6d illa fubftantiafitcllentiahter
adus
;
& intendit talem
fequens
eft
falfjm,ex primaconclufione
,
antecedcns. Confequcntia probatur quia :
potentia,contineit tentia matcrias
&
fi fit
in
:
&
pcr confe-
qucns non moUebir ; ergo non crit. Picit ergo, quod adhHcJi non /ifc r.fupple illa fubflantia '.fubffantia autem ipfitu eft in potentia:non erit mottu Aterntu. Contingit enim non ejfcquod eH in potentia. Oportet igitHr ejfe tale principittm mouens,
aUns , ita quod nullo modo fit in potentia. Exhocpatet intentionem Ariftotclis eflcjin cxlo non effe matcriam:quia f\ lic, cftet in
immobilrrn
Probat fecundam conclufioncm, fcilicet quod illa fempitctna eft iempcr zQta operas. Circa quod duo facit. Quia prim6 probat con-
al-attam ffr
clufionem. Secundo exdiftis rcdarguit Platoncm.
pottntia
femptr o.ilu aptrmtem.
Secunda ihv.Nihil ergo prodeft. In primapartc in-
non efle. Cuius oppofitum ipfe tenet:hoc autem quomodofe habeat,declaratum eft 8,huius. Dem-
Su^dantiam
fubftantia
tendit talem rationem
:
Si fubftantia fcmpiterna
lcmper operans,ergo motu^ non eft icmpiternus. Confequcns eft falfum , cx prima conclufione,ergo antecedcns. Confequentiapatet ex hoc,quia cnm illa fubrlantia fit mouens, lcquitur opcretur, quod !i ipfa non (cmpcr moueatur ,
non
fit
&
quod motus aliquando celfabit.
^t verojifupple illa
Dicit etgo,
fubftantia fempiterna
qu6d erit
,
aliijuid mottHHrn ant eJfetltHumy id eft,potcns
mo-
uerc,aut c.^cG'cc:no;i operaKj aute alicjuid in aEiu, fequitur
quod non
Contingit
erit motMS.
te?ttam habevs non agere-Sc ideo
fi
illa
emmpo-
fubftantia
habet porcnti.im mouendi,nonoporcet,qu6d mo2cl:a:& per confequcnsmotus non femper ucrtt
m
erit. si igitur
motns debeat
eire
fempiternus
portet aliquam effe fubftantiam fuper
tcm,& operantem adu. Deinde cum
,
o-
mouen-
tias
femptternas, c^uemadmodum qu.Jpecies;
fi non
alicjua petens inerit
mutare
;
principium tranf-
non ergo neque ipfafufficiens^ neque
aliafuhjlantiaprdter fpeiies
j
namfi nonege-
rit,non erit motus.
Ex didis HetUrguit ideas Plaio-
fUs.qno
ad
ftmpitei-nit*.
tem motut.
redarguit Platoncm qui pofuit Idcas,
dicens,qu6d
N'hU ergo prodejl
ad faluandu
,
fup-
pjg (impitcrnitatcm motasivtJifacimtufHh^antiai fempitcrnai
:
Ampliits igitur tales oportet
:fi
f^-alicfuid aliudfempiternttm ailu,
Probat
quanam conclufione/cilicet quodfub-
rationem:
,
fiue
Illa ftibftantia
fit
vel
,
illaf,fi
pliures funt,
Anteconclufione. Confequcntia
funtefIentialiferadtus:ergo immateriales.
cedens patet ex probatur
:
tcrtia
aliquam ejf* immatertali.
quia materiaeft ens in potentia: quod
cfl in potentia, fed eft a£tus, non habct materiam. Dicit ergo,qu6d AmpliHs tgitur patct
crgo non ex diftis
,
qu6d
oportet tales fiibftanttas ejjefine
piternoi enim oportet tpfas
ejfe,fi
fempiternum. Puta motus
,
ahqnod altud
& tcmpus
efi
vt prxdi-
(Stum tftaElu igitur elle oportet iupple ipfas elle:
& hoc vltim6 concludit
proptcr dubitationem,
qux fequitur vtpatcbit. Notandum, qu6d licct :
ifta:
conclufioncs pra:-
tamen omnes innituntur ruinofb fundamento.Nam probationes earu procedunt fupponendo fempiterniiatcm temporis,& motus:quod tamen falfiim cft:vt prxdidhim fiiit. diibs vcrae fint in fe
:
SVMMARIVM. fubftantiam, fcu rerum prin-
adum non potentiamjpro &;
habcat
& potentiam tranfinutandi:
quod tamen fupple eft nuncur qiuedam Yniuerialia:& taineu
4. Ctitduf.
vna , fiue plures, Suhftsmiant oportet qu^d fit immatcnalis. Et intendit talem immobilem, ftantia illa fempiterna
cipium t{^e,
^liquod principium,
ejfe.
ejfe fuhfiantias
finemateria.Sempiternas enim effeopertet
po-
fj>/,ideft, Ideas:y/wo« inerit aliud princtpium
fubftantiae
non
dicit
Primam
illae
poteif
tia ctntingit
contingeret ipfum
qHemadmodum qui ponunt j^^-
fens trar>fmutare,\A eft,nifi
Omtu^i eft in
piateria:c[uii fitpple materia eft in potentia.5fwi-
dicit:
Nihilergoprodejl , necffaciamusfuh^an^;
de cijm
& per confcqucns
:
udum.
ipfamnon efle:cum omnis po-
conrradidtionis
lit
ergo
cuinsfHbJiantiaJit
t.Conelttf.
i.Ctneluf. Suhjl/mtiam
immobilem rationem : Si illafubftantia fempiterna non fit ef- aliqiMm ejfe fcntialiteraftus, ergo motusnon erit a;ternus:c6- eJfeMialitgr
impofIibile:quia Idex popatct, qu6
contra arguitur
,
&
tangitur dc initio
mundi fecundum Poetas Theologos, rcfoluitur cfle
adum
,
quia hicprior eft potcntia
Cancluftotut dici* vert,
fed probati*nes faifa.
:
.
:
Summ^ll. potcntia diffinjtionc
Cap.I.
&: pcrfcftione, cx 9.
,
huius,vide Dod.ibi q. i Videtur emm 4-
IGftur ifuamuis dubitdtie.
i6
gensquidemomrtefojfcfotejtvero non om-
ne agere. c^Arefriut
ejfefotentia.
Mouct quandam dubiutioiicm,quafi fiimcntem origincm cx przdidlis. Circa quod duo facic Fri-.
mo arguit
ad quzftioncm. Secimdo addit quaeftio(olanoncm.Sccandzihv.Potentiamquidem igi«r.Prima in duas. Primo arguit ad vnam pancm.
nis
Secundo ad aliam. Sccunda ibi At verofi /»oc.Eft autcm dubitatio:vtrum adhis fit prior potcntia,rimplicitcr,vt (cilicct primum rcrum principium fit ta-
&
plemoucbunt fcipfa ad gencrarionem anin-.alis,y
lccuius guit
a
prim6 ad panem negariuam
detur huiufinodi re(pc(fhj
cfiendi:vt pa-
t.c 1 6. fed potentia vi-
:
a<5his
j
Nmh omne agens
non omne quod poreft agere agit adu. Dicit ergoj, quod fiipplc fiibftantia {iempitema eft a£hi , vt conclufiun cft. ^uamHfs
a3u
vieUtur pojfe agere:Cai
circa
^*
fic:Illud cft prius
quo non conucnitur conlcqucntia
tct cx j.huius cap.de priori
'
prxdi
hoc
fit
dubitatio. Videtur
agens foffe, fiipplc agere. tentia videtur
frim
ejfe
quidem entm omne
^are iUud quod c^poeo
,
fiabcct
quod eft adu.
Dcinde cum dicit
feiplam ad gcneratione f\antx:fed genftMra,^ eft, femina plantarum. Qiialiter in gencrc animalis ic
&
femelkE Sc vtrum fc, fcmcIUc aliquid adHuc opcretur ad gcnera-
habeat fcmen mafculi
men
AtverofihoCfHihil eritentium e/tim
:
quidem fojfe ejfe, nondum vero
ccntingit
Et
ejfe.
ex no£iegenerant : aut vt Phyfici, erantftmul res omnes , dicunt idem imfofihile. ^omodo enim moue-
etiamjicut dicunt Tbeologi ,
:
rionem animalis , didum cft 8. huius. Notandum quod opinio poctarum Theologorum , quac hic tangitur in tatum dcficit , quia pofucrunt orania enria fine aliqua cxccpiioric eflc in pura negarione , fi tamen ita dixenmt : timc cnim
In
adum
reducatur de potentia ad
,
Non
enim materia iffafeifjam mouebit:fed te6ionica. Nec menftma^ necterra : fedfemina^^ gemitMrd.
Nihil redueitur de peten-
pcr aliquod tittadmSii,
niii
ntpfertili-
nullum cns ciret omnino, qued em ponant cns adu,pcr quod fiat ifta re- »Ru. ens aliquod dudio ad aftura. Si autein fupponatur aifhi,puta primumens, nullii cftincoucnicnsquod
cns a£hj
,
fequitur quod
cum nullura
per illud ex nihiIo,& ex pura ncgarionc ics ad a£hi reducantur : fi illud primum ens , iicut oportet divt dicetur infra.
,
De
opi-
nione autem Auxxagor? ponciui:; illud chaos confufum , didhim eft in r. lib. qualiter poiTu liabcrc Cuium intellcdum. Dcindc cum dicit
Profter ejuodfaciunt cfuidamfemfer a£fum
& Platofemferenim dicunttjfe
vt Leucifffts,
Argnit ad partem oppofitam. Circa quod duo Primo ponit rationem. Secundo oftendit
ofortet ctuidem aliquid femfcr exislere,
fed
aut ab intelle&u^aut altofc. Deinde qual/s
roy
eniminaftabiie quodcunque.
frior. D/ffert
qilomodo illi rationi aliqui Philofi)phi inhatfirrunt. Sccunda ibi Prpfter (juedfaciunt. In prima partc
At vero, nec Platonem fcfibile dicere quod
intendit talem rationem : Si potcnriaeft prior adlu fimpliciter, ergo aliquando nihil erft confixjucns
exiHtmat altquandofrincifium ejfe , quod iffumfeiffummouet. PtStertus entm , (^fmul
:
:
,
ergo
& amecedens. Confijqucntia pro-
quia q»od eft in potentia , conringit qii6^ nondum fit fi crgo prima entiafint in potenria: :
quod non fint in a<5tu:& per confirquens, quud mhil aliquando fit:vt qaidam antiqui pdfuetunc. Dicit ergo, quod At fffr«yf fuppic Aoceft verum , q«6d potcntia fit prinr atfhi > fequicur qu6d entium
erit
:
contingit
enim^uidem
fojfe
ejfe,
nonJum vero ejfe:&c tunc tedibunt opiniones anriquorum:quarum vnacft,qu6d muhdascftct generatus cx nihilo Ptett Th*»-
,
& ex
ftcntc vt dixcrunt
fimplici priuacionc piaecxi*
quidam Pocta: Theologi
:
vt di.
dlum eft in I . lib. ideo didt , quod /etfuitur etiam ItpvtOrfhiMt.^ alif. ficMt dicunt Theolo^ , qui generant , firilicct mtiijItfuie nntidum ex ttoSieM eft.crmliilo , Sc cx fimplici negatlurrum de
quaroraorc pocrico vcentestnetaphora noappcUabant. Alia opinio fuit PIulofi)pho-
inch»4tione
tione
tHMtUi confy-
Aem
IHtfiJtiMU-
nim naturalium
^jnaliter.
T.
co. jx.
cum coelo anitna^vt ait.
j
conringit
nihil
2S
mctum;fedquare^(jr quem,non dicunt, necftc^ nec caufam. Nihil entm vt contingit mouetur^
quemadmodumnunc natura quidemftc,vi ve-
facit.
liatUt
Mti-
qui.
tjui
buntur fi non fuerat aSiu aliqua caufa ?
eft falfijm
qiie Jefe-
ceripit
valerct ratio Philofophi contra cos:quiaciiranihil
ccrcfit virtutis infinitas
tj
Nem fuMt verbetStm.
femina, id
:
fiibftanria fit aftus.vt
4SS
fupplc vtrique dituHf idem in alMjuo confiifo , tmpojjtinle : qu6d fcilicct eirent omnia in potcnria Agenttm$iU' quandoquc:q> hoc fit impoflibile ^tnhM-Quor^" tti *e*eT.ni#1U eji neeefmouebfitMrSdlicct ad aau,««//pcr altquidens aSit: fanum. vtdicebatut 8. huius ,t.c.ii.& indc, Idcofubdit: Semen htibet Noenim OT4ffrw/ciIicetarrificialiiun tffafeiffam vtrtutem mo moHebitJed teElonica, id eH.zts.NecmenJirMa fup- tim*m.
,
,
qui fucnmt poftcriores
dcntcs ex nihilo nihil
fieri
:
qui vi-
pcr naturam , pofiierunt
omnia fimul cflc confii(a:vt Anaxagoras,qui pofiiic chaos mixtum , & confufL Vtrique autem pofiicnint omnia clle aliqiiando in potcntia non in achi. Ideo dicit , quod aut vt Phyjici , id eft, naturalcs, dixcrunt quod omncf ra fimul eraat,[cilicet ,
Scori Opcr. toxn. I V.
CenfirmMt Oftendit qnaliter didbc rationi quidam PhiloJiutm rationi fophi adha:fcrunt,dicens,qu6d />ro^/fr
a^wn ejfe:vt
Leitcippns,& Plato \femper enim di-
cunt mottou ejfexn atoraisquas ponebant principia
retum
,
& ante mundi conftitutionein
raoueri raoribus inordinatis^fed
pejitienefed eos defuere
elcmcnta plerunque
poftmodum
ojlendu. fiiifle
&
roduika ad motum ordinaium:yf<^ fiipordinau, plc licet bcn^ dixctunt afhim fcmper clle, defeceMeiMt eU' ruTK tamen non cxprimcntes quis eflet iUe moius, mtMtoTum fi jwctmdum dr qua effet caufa cius , Idco mbdir fed ijMaje, cr :
quem, id cft,
(cilicct
motum non dicunt nec Jic,pec cattsa,
ncc fimplicitcr narrando,ncc reddcndo cauNihtl enitn mouetur vt contin-
fiim ftrr pofitlonis.
pl
finealiqua aaCik deienmnzta.: fedoportet fem-
per alitfuid «xiitert: quod firilicct fit caufii motus: quemadmodftm nunc dicmius qu6d fupple quqdam rnouentury«- c^utde a natura.tlla vero
vi,i.
violcter
aut ab inteUeiht^aut ah aliquo altofic.Deinde fupple dcfccerunt quia
.fmotusnaniralis quis aiius.D^^ert
n5 dixeriic,.^«
vtsu,
eflct priijs,aut violcntus,aut ali-
emm
valde qt44MUM<jMcell.i.c[»od-
Oo
i
cuiiquc
tiquts
plex.
du-
XIL
Lib.
436
^nque horum dicarar.
:
:
:
Metaph.
Et fubdit cofitra Platoncm
fpecial{rer,dices,qii6d yit vero nec pojfibilt eji Pla-
tonem
dicere,\A cft, pofTc excufari cx
mo-
hoc pnim primum moues fcipfum pofuit animam:vt dicitur primo de mouet ipfum feip/itm
Anima cre»- Anima,t„c.x8.&
circiter.Et
ma fuit poiierius,
pofuit
animam
& Thcologi xd.i,
QVarenonfuit infinito tempore chaos, aut n$x,fedeademfemper ,
:
tamen,vt ipfe ait,Ani-
& fimul cum
ctlo. Ita quod non mundi c6ftitutioncm:{ed poft timdum FUjUam inordinationem motus , & flmul fa£lam cfle tonem. cum caclo,quod dixitcHe animatum & pcr confequens {eciindum eura aiiima non poteft efle prjncipium illius motus inordinati & per confequens fuit infufficiens illius motus inordinati allertio non
ttjimul efi fttm cdofe-
lorcs cius
hoc quod exi'
fiimat dVc aliquando aliud principium,Cci{icet tus, efuod
videnturjde quo S.Phyf ct aguntcxpofi-
ante
3«
atttperiodo, aut
aliter:fprior eji aSftts fotentta.
Vbi poftquam
fbluit
diftam qusftionem^regre-.
ditur ad conrirmandiim veritatem prsoftenfam.dc
immobih. Circa quod tria Primo ex folutione quasftionis quafi inferens
fubftatia immateriali,& facit.
:
:
affignans caufam. Deinde
Potentiam cjuid Xcoin.ji.
cum dicit
tem motus csii.Tertio ex
igttur exijHmare prior
eji
rem ailu eji qttidem vt bene :
ejl
conclufionem opinionis contrarias efle falfam concUidit perpetuitatem generationis , dicens generationem ellc perpetuam fecundum circulum. Secundo ex perpetuitare generationis arguit perpetuita-
autem.vt non
bene.
Di^um efi autemin quibufcunque huiuf
modi
quttjiio.
ftquitur
iS>
Sflntio duhij.
licet in 9.huius,t.c.i}.&
inde.Vbi oftensu
eft
quod
adhjs eft prior porentia diffinitione,& perfedione:
& etiam tempore,fimph"citer loquendo:h'cet refpe£tvL
eiufcfem generabilis
& corruptibilis
,
potentia
prxcedat aftum. Ratio autem in oppofitum non JUuiff ad par tem negMiud probat potentiam etle priorem , nifi prioritate cuiufdam communitatisj&fccundum rationem:Ucet filtfitMr. fecundum rem aftus przcedit potentiam modo praidifto.
Deinde
cum dicit
^uia atttem acitupritis, tejiatur i^naxa^ enim
goras. IntelleEltis
^ litem.
amicitiam^
a6ttts.
Et Empedocles
Etfemper dicentes mo~
tum ejfe vt Plato,^ Leucippus.
/cct
eft,
prior fimpliciter fciH-
potentia tefiatur A?iaxagorai'.c^iz pofuit intel-
ledum effe primum principium monens.IntelUBnt enim 4ff/«,fcihcet c^\xiAzmc!^.Et £mpedocles,ttia.m f<:ih'cet hoc idem teftatur qui ppfuii litem, amicitiam ejfe caufas mouentes^d" Leucippus,& Plato, fcihcet hoc idem teftali Cont,dicenta motumfemper eJfe,Ccilicct 3&u:&c fic femper adum prjecedere po-
&
tentiarn prxdi(fli
quitur
illa
pars
S
omnes
teftificati funt.
Tunc
quodpofuerunt antiqui naturales,
eludit perpe-
putafitcs
poten-
tiam (imphcitcr elle priorcm a(5tu:& ideb dixerunt
omnia fuifle in potentia quadam in quodam chaos confufb:& hoc per tempusinfinitum:autentis non nox vt dixerunt Poctae Thcologi, qui propter eandem rationcm dixerunt prafceflille pcr tempiw inflnimm antc rcrum produ(5lionem , ncgationcm fuit
fiue priuationem fimplicem
,
quam
tuitatem ge-
7itr»timis,(^
frioritatem
^SltU Ttjft-
ciitfttemit*
appellaucrunt
no6lem.Hoc quidem fupple falfum eft, fed fiipple oportet dicere qubd femper eadcm fucrint zutperiodo,aut aliter,fi hof efi vctum quod<«flw efiprior potetitia.
Notandum, fccundum opinioncm etiam Philofbphi,vt magis patet ex fccundo dc Gcncrationc,t.
c.j7.&circitcr,qubd quiaca, qus gcnerantur pro- Al.opin.cir< cedunt de potentia ad adum,oportct qubd cadem, Philofophi. quat funt a(Slu poft potentiam , fempcr fuerunt aliquo modo, fcilicet non eadem nuniero , fed eadem Eadem in cit fpecie
:
& hoc aut pcriodo.fcihcet fccundum gcnc-
cuitu generd'
tur (^ corrS-
rationem circularem proutea,quaE gcncranturfue- puntur perig.
non quidem numero
runt iam eadem
fed fpecie. doyvelfim-
,
do generationis ucut cum terra ex humedata generatur vapor,& ex vapore pluuia,& ex pluuia tcrra iterum hume(5latur.ltem ex homine procedit fe;
mcn,&ex fcmineiterum homo gencratur.Sic
crgo
cadem fpecic fiunt taU circulationc. Aut aliter, quod dicit propter opinionem aljorum, puta Anaxagoracqui pofuit prarcxiftcrc omnia in illo chaos, ex quo poftea dicebat rcs generari, & eafdem procedere de potentia ad a(5lum , vt fic cadem fierent poft potcntiam in aclu. Deinde
cum
pliciter.
Hicdeficit text. nous,
tranfiationit
correjpo^dem
textui,c-n. Traduilionit
Arabiatk
dicit
1
Itaque periodofemper oportet aliquidmane- T.com.)4r
:
VM
refemperjimiliter agens. Si autem deheatfore
M A R I V M.
generatioy&corruptio , aliud opertet agens
tatcm gcnerationis fecundum circulum, quod bene exponit Do<3:or,&; ex perpctua gcnerationcperpetuitatc motus ca:li:quia
vnum agcns conforme
& ahud
difforme Dodorexponitquscnafintifta fccundumPhilofophos&comparanturintcr fc, &: rcdarguitur Plato. Scd quac Mc dicit Philofophus de perpctuitatc gcnerationis & motus non folum contra fidem ,
prior
fe-
Infett ex rcfolutione pofitam pcrpetui-
requiritur
qubd
Exfalfititto
quam
potentia, optmonii-annon fuit in tempore infiniro chaos, tiqucrum c6-
eft fimpliciter
Quod quidem fit quadam circulatione,& in pcrio-
Confirmat di£lam fblutionem per pofitiones quorundam Philofbphorum , dicens , <\uod autem
aB fu, Cciiket fit prius, id
motus csli
& immobilis,
quod cft principale. Secunda ibi:5t itaejue femper. Terria ibi: £y? igitur aliquid.Dicit crgp,.Quare quia fuppleadus
Addit quxfKonis {bhitionem. Circa quod duo fecit. Primo facit quod ditflumeft. Secundo confirmat {blutionem per pofitiones quorundam Philoibphorum. Secundaibi:.^»
pcrpetuitate
arguit pcrpetuitate mouentis primi
;
funt , fcd contra naturalem rationcm eflc
aliter^fjr aliter. Neceffe eji
ejfe
igiturquidemjtcfe-
CHndumfeagereficfecundumaiiud. Aut ergo fecundum alter»m,aut fecundum primum. Necejfe
igiturfecundum
que cattfa^(Jr
Ex
hoc.
Citm enim iiittdipf^
iiii.
perpetuitate generationis arguit perpetuita-
tem motus
caeli.
Circa quod duo
perpeiuitatc generationis arguit
quorum vnum
fit
Primb ex
fecit.
duo
efle agentia,
caufa perpetuitatis
;
puta pri-
mum mobile.
Alrcrum quod fit caufa altcritaris, puta mobile , quod mouetur in circulo obliquo, vt
jfrguit ft^.
fttuitiuem
<
motutctU^\ fimiliter tx
lUo tpfiut ctl ftrfetuititlix
:
Summ^ 11. vt Sol,& alij planct«.H(jc
Cap.I.
enim duo funt ingene-
(ecundum via Philoibphi , fcilicet perpctuitas,& alceritas ,^nquantumgeneratio viiius cft ptrfetMit*iem itnt- corruptio alteriusin infinitum. Secundo cx didis r»(ifius rt^ redarguit Platonem,& infcrt fuam intentam conqHtritur du- du/ionem. Secunda \hi Ergo Jijic fe hftbent: pUx «gaper- Prima in duas. Primo ftdt quod didum eft. Sefetuum vni cundo comparat illa duo agenriaadinuicem often'vmforine,*^ rationc
M
:
&»l:»4dif.
fmnc.
dens, qu6d primum cft dignius,& nobilius (ecundo.Secunda ibi Dignins ergo primum.Dicit ergo, auod Siautem deheat fore generatio, StCcorruptio, :
in
lc [cilicet
oribus
infcri
iftis
aliud Agens aliter,& altter, id
:
eft,
oportet
quod
difFormiter in agendo vt agens uipple
qu6d
,
fcmper vniformiter agit quod eft primum cxlum:
hoc autc agens
hoc
tale
agens Neceffe
cflfic qnide igitur fecundu fe agere Jic verofecundit altudyiA eft,quod taleages quodimod6 agit (ecii-
dum fe,
expropria virtute quatenus caufat
id eft,
diuerfitatem generationis
dammodo oltcrius
,
agit
& corruptionis:& quo-
(ccundum
aliud, id cft, in virtute
quatenus caufat pcrpetuam generatio-
nem,& corrupuoncmXt
fi
fic
:
Aut ergo
cundum alterumM cft,in vinute alicuius velfecundftmprimMm,id licct
cft,
,
ait/i-
alterius,
in vinute primi,fci-
czliquod agit vniformitcr
& hxc (ecunda
:
pars difiundiiuz eft vera. Ideo fubdit:2Vlr«j(/i igitur,id cft,
quod
Ariftotcl. putaueric
alij
457
perfe£H Aftrologi
cxlu ftcUatum
licct
:
immobile vt patetinf.& z.de Cado:Et,inquam, hcet omnia concurrant ad iftam alccritatem
mcn,&
cflc
principalius ta-
,
cuidenrius ipfe Sol. Tale igitur agcns dif-
forme panim agit in virt utc propria,vt dichim eft: partim in virtuce primi ca:lu
cacli.
Quiacum primum
caufa perpctuitaris cuiuilibet motus. Er-
fit
&
go
eiusjquod difFormiccragic:& pcr confeques iluus,quod ab eo caufacur,fcilicec pcrpctux generarionis,& corruptionis. Deinde cum dicit
Digmits ergoprima.Etemm caufa illudipfitts femperfimiliter. Et ipfu^ aliteralterum-.eifts aute quod ejtfemper aliter,palam quod ambo.
quod
difFormiter agens eft corpus
niouetiu: (ub Zodiaco. Et
&
effe
habeat
ie
cont Ptolcmarus,
,,
:
caufct perpetuam generationem,
&
corruptionem fecundum hoc, id eft, in virtute huius primi/juod iemper agit vniformiter Illud enim , fciljcet agens quod fcmper agit cft caufa
Comparat hacc duoagcntia ad inuiccm diccns, quod quia fupplc fecundum agens agit in virtute
3} Dignim
ejl
f)rimi cxli,qu<>d fempcr vniformiter agit,ergo iU primum me-
ud primum
erit diffiitu.£ tenim
pro (\\.\ici,illud erat
cattfa ipfitu femperfimiliter, id eft
,
perpetuitacis,
& per confequens dignius. Et tpfiiu altter, id eft, altcritaris in
hile
mgtns fe-
cundo mgente
pruUae.
generat*ne,& corruptione,^/rfr«,
ag^s eft fupple caufa,eo qu6d difFcjrmiter agit, Eittt autem.qitod eftfemper aliter,id eft,amfcilicet
boru fimul,quod
eft
gcncrarionem
eflc
perpetna,
;><«/4,^«o
primum
fit
caufa perpetuitatis
caufa aJtcricarij
modo
:
& fecundum
fic
prasdido. Deindc cu dicit:
^^g*fif"^fi habetmotM,quidergo aliaopcr-
:
*pfi,&
iUi.
Quod
fcilicet difFormitct agit.
Notandura,qu6d,vt magis habetur principaltjnde, per circuitum ge-
5*
«er 2.dc Gener.t.c.j6.
tfftlMSoru.
nerarionis redeunt
&
eadem , modo pra;dido
tranfeunt de pptenria ad adiun.
,
quae
Si ver6 aliquid
manet idem (epundum circulum gencrarionis perpctus , oponetaliquid mancrc femper idem numero quod agit vnlformiter ad hxc, quod caufec perpetuitatem nuUum enim vnum generabile,& :
corruptibile poteft cfle caufa talis perpetuitatis,
quia vnicum gcncmbile non fcmper cfl. Omnia autem non fimul funt,vt probatur 8. Phyf^t.c.i.& inde , patet de fe. Oportet igitur quc-d fit aliquodagens perpctu6 , vnifbrmiter caufans di-
&
&
dam jperpctuitatcm. lilud eft primum mobile, quod fcmpqr regulariter,& vniformiter raouetur reuoluit omnes fphjcras motu raptus , qui eft motus diumus. Quia verp idem,vt dicit.z. d^ ge-
&
nerar,tic.57.non caufat nifi
idem ip gcncratione &corruptiqnc eft diucrfitas, quatcnris eadc qunadoaue gencrantur,quadoquc corrumpuntur; :
aute,
ideo ad faluahduni iftam alteritarem oponet po-
VnlftrmitM ex frimt m»' tu itfformitas
ex Zo'
nere fccundum agens, quod fit diftbrrac in agendo,& illud eft corpus , quod mouctur fub circulo obliquo , qui cft Zodiacus. Nam cum Zodjacus dcclinat
fecundum vtramque
fui
medietatcm ab
aequinodiali^ideo Sol,&alij planctx,qui fub Zodiaco moucntur,quadoq; appropinqiunt,quadoq;
v»rUfecundum hocc^uiatfuapropint»te,(^ m»t» elongantur , quitate,& remo.tioneconrraria : ficut apparet maplMerum.
tUMci
&
nifcft^,qu6d Sole appropinquante ad nos a principio Arictis vfque fere in finem Virginis, per to-
tum ver,& jcftate generantur &nafcuntur hcrbi: recedente autem Sole iii autumno,& hyemcputa i principio Librae vfquc in finem Pifcium,corrii-
punmr,quas prius erani; generata.Licct autcm otnCelumfielU-
&
nes planetaE ad ho^ concurrant , ctiam c^lum tnm mimol>iftcllatum,quatenus mouetur fupcr polos Zodiaci ie /ecMndum thilefofhum. motu propriojcontra motu primi mobilis , vtdi-
tet (juarere priircipiai
£luoniam autemita
co-
iingit^&finonftc, exno6ie erunt -.Jimulom' nia, exnon ente. Soluentur vtique h^c.Et ejt aliquidfemper motum motu
inceffabili.
Hac
autem qua circulo. Et hoc non rattone fsltim^ fed opere palam. ^arefempiternum erit vti-
queprimum ccelum.
&
Redarguit Platonem ex didis , infert fuam intcnta c6clufionem,diccns,£r^o <juodfiftcfe ha'Redsrptit hent >futM ccelt : quod fupple ex eis potcft faluari Ideat Hm». ppetuitas generationis,& corm^iiom^: Qutdergo nii. opertetjuarere alia prtncipia, pati ideas,vt Plato: aut lite,& amiriria vt Empedocl.Quafi dicerccg,
no portet,-^o«M7» pro quia,ita contingit,Ccilicec aflignarecaufam pcrpetuitaris, vt
didum cft, Et
non eft ita vt nos dicimus ; fequitur quod erunt ex »eae,& omnia ftmul,ex nen ente, ideft, qu6d fequaimr inconuenicntia,qu6d fcilicef omnia fiant cx nodke,id eft,ex fimpUci priuationc:aut qu6d omnia fucrunt quadoq; firaul aut quod aliquid fiat cx non cnte ad qua: inconucnicncia dudi funt Philofoptii antiqui , vc
finofijicid eft,
Ci
:
praediifKim ed.Soluentur vtique hac inconuenicntia,fcilicet
rarionis
qabd
fit
efl
diccndo,fupplc qu6d perpctuitas genecaufata a motu caeli : Et etiam patet
ali^utd femper
Jfiacautem
motum motu
efl,(\u€ tfl in circulo.id eft,
inceffabtli.
motus
cir-
cularis.£f hoc fupple nonfolitm apparet cfFc verum ratione,fed etiam palam eft opere, id eft,per effcdii,
& fenfum,qu6d fcilicct aliquid fempcr circulari^
mouetur.Concludit ergo Quare fcmpiternum PriminB rt vtique prtmum c«/i«w,quodTcilicet circulari- lum ftinpt temum. pcrpetu« mouetur. Deindc cum didt
ter erit
tcr
Ejligitur alitjuid,dr
autemquodmottetur^
quodmouet.^cniam
& mouens
Igiturejt aliquid quod non
(J;
medium.
motum mouetfem-
piternum^ &fubjiantia,&aeiu6 eas.
Oo
3
Ex
T.co. jf.
,
Ex ?^
Metaph.
Lib. Xri.
4^8 pcrpetuitate
mptus caii concludit pcrpetui-
&
immobilis,dicens,qu6d tatcm moucntis ptimi, TtrtetifW onrnc.fupplequod mouetur,ab alio mouctur: mobile,quoa motu4 rtU iequitur quod Ii elt caelum perpetuo ,
.
0x
&
ftrtetwtat*
uHtlu^m.
eft {empiternum igttnr aliqttod quod mouef , eft jn fubftantia exiftens a«au. Cuius caufim fubdit:
j^oniam autemxd fupple tantum
tur ifntur
quod
/««j.fedeft
quod eji
aliquid cjuod mouet non mo-
& ens^ afius
:
quia fupple
fi
, & mobilium eft dare aliquod infimum quod mouetur tantum:&aliquod,fupple,quod eft
tiimi
&
nullo modo motum ; & aliquodmemouens, dium,quod mouct & mouctur. Ex quo fequitur, Trttnuf m». quod eft dare aliqnod moiiens, fiipple,immobile tor '^'f^tMf omnino,tam pcr (e, quim per accidens:quia cum immohilu.
non
motis
fitproccdere in infinitiHn in mouentibus, ,
quod mouet vtapSccundo exequitur de
fcilicet
propofito. Secunda ihi:Intelltgihtlis autem. Prim:^
in duas, Prim6 proponit intentum Sccundo cxponit ipfum. Secnn^iLi^^i :Horumautemprtma. , quod illud fupple primum moucns: quod diftum eft cfte \mmohi\c,Mouet pcut appe- Trimum
Dicit ergo
bile,& mtelligibile,»»o«f«r non ;wo/
mouens tantum
natum ab alio moueri. Notandnm,qu6d ficut habctur cx ?.& S.Phyf. tcx.c.i .& inde.t.c.34.& circiter,in ordine mouen-
Mouens tri-
,
& intelligibile.
,&
eft
elTet in potentia,e(Tct
ftex.
,
ri^ouctur,& mouet. Sequi-
irnmobile,&:yf»»^«^«»w,&per con-
fcquens,fuhfta^tia
petibilc
tibile,& intelhqibtle:hAc enim folaSciMc^i appeti-
& aliquid quod
,
mcdium,fcilicet
aliquid, (]uod mouetur
ftanrix perfc£tionem
oportct ftare ad aliquod
&
primum mouens
immobile omnipo vt ibidem prolixius probatur:& hoc a Philofbpho fiipponitur tanquam ali:
bi probatum,{cilicct cx 8. Phyfl
quod
fecundii
mt-
mens mouet, •vt inteUigi-
^j/^^
^
^pcf,
tihi^.
mouet mobile, inquantijm amat,& moucc
defiderat,& intcUigit primii, ipflim primii ficutappctibile,& intelligibile
:
fcd primiicns,
&
fecunda IntcUigetia funt huiufmodi,ergo,&c J^inor patct,quiamouet ipsii amando,& defidprado. Notandum, quod , ficut patet ex j. de Anima, Ohiecium,^^
Mouente t.c>o.&
cap.de
?4.&circitcr,aliter eft '""f"^'^
:
principuim morus intcllcttus prachcus
;
& aiiter
.
^ffetttttim»^
ipfum obie<^um appetibilc.ODiediurn enim in fe uent,difformanens non motiim,mouet potetiam, puta vnum miter. pulchrum vifibilcaut pulchrum inteliieibile,mo- ^"^^'^'-'P uet appcticum ad profcquendum:& intelleaum ad j '^^ y^g intelligendum
:
& ctiam ad dirigpndum profpcur
tr»t^fit
fum
tionem,fi fitintelleduspradicus. Ipfe ^utcm in- commumdttelle(aus,fiueappetitus,mouent,& moucntur.Pri- «J«r«w»«-
mum autem mouens,quod eft prima
Intelligetis,.
moaere ficut appecibile , & defiderabile; quatenus motus caeli eft caufatus ab aliquo proximo mouentcquod cft aliqua feciida Intelligentia, quae mouet caelum propter ipfum primii mo-^ dicitur
SVMM>£ SECVNDi£ C
A
uens immobile,vt propter finem amatum,& defi-
II.
P.
Quomodo primum mouens
deratiun,vt fcilicet fccunda Intelligentia aflimilec
mouet. Itcm ipfiim
eireprimum appctibilium,&motum localem
caili
elle.
tibile
,
&
incelligibile
ficut
quse fola
appc-
mouent
non mota Videturyelleprim&mlntclligcntiam mouere mediantefecunda.Item inprimo mouentcappetibile,& intelligibilc effe idem licct in aliis communiccr non ita contingac. T.com. j
Al.
M
^.
Ouet mtemftatt apfetihile^^ gihileihixc
Sermo de perfeUitnihut n*turalthtu
'
fubJlAii imgtobilii.
enimjoU mouent non mota.
&
quibufdam cius conditionibusnaturalibus. Circa quod quatuor facit. Primo inquirit de illius fubpcrfedionali dignitate. Secundo dc eius naturali quantitatc. Tcrti6 de elus eftentiali in-
ftantiae
Al. mtdle-
^ualluce.
Quarto de
eius finali bonitare,fn-
&
quantum
€tum appetibile,&
intelligibile.
Deinde
cii dicit;
^
fforum autem prima eadem.ConcupifiibiU quidem enim ipfum apparens:voluntahiU aU' tem ipfttm primum exiliens honum, Appeti-
mui^quia videturmagis^cjuam videtur ; ^«/4 appetitui princtpium efi inteUigentia.
IntelU^iis autem ahintelligi mouetur.
quia de hoc infra fpeciaUtdr inquireturjnunc definquirit eius cxcellentiam , traiStans de cribit ,
telligibilitate.
gentia,dequa hic appropriatc Philofbpnus loquitur,eft primum mouens ,quod mouct ficut obie-
intellt^
Poftquam Philofophus probauit fiibftantis immobi- immaterialis cxiftentiam, fiue fit vna,fiue plures:
lis.
,
tionem inferiorum,vt propter finem:curn finis fit porior eo,quod eft-ad fincm. Prima crgolntelli-
SVMMARIVM. Primum mouens moucrc
caufando & explicet in adium id quod eft in primo mouente virtualiter.non cninx motus caeli eft proprer gencrationem , & corrupfe primae in
Exponit id quod propofucrat,diccns,qu6d hor rum autem prtma eadem,id eft,quod in piima Intelligentiaidem
eft
primurn intelligibile,& primti
qu6d licec apud nos quamouet ficutdcfiderabile,vel apperibile bonum;& aliud quod mouet ficutbon- -L-i o r num intelligibile , & vtrunquc lit mouens non
appccibile.VuIt dicere,
doque
aliud fit,quod
intelUgihiU,
& »ppetibil* bonumtnprimdlnteUi-^
r^^
motum:ficut apparet in incontinente , qui fecun- .^,;» 1,^1 «» diim rationcm mouetur a bono intelligibili fe- nohu oppofi:
cundum ^utem appctitum
concupifcibilem
mo-
uctur ab aliquo dele6babili fecundum fenfum
tumcomith^*''
,
li-
icilicec habet rationem finis , boni. Sccunda ^v.Vtrum Autem vnam. Tertia ibi:^« autem ctrca tntelUElum. Quarta ihi: PerfcrutandS
cct
e(lautem
Cuius caufam fubdit ^««.1 concupifcihtle cjuidem y^j^ iK.d *. ipfum apparens,id eft,qu6d concupifcibile fecun- <^ q.depr*dum fenfum eft apparens bonum.Primum autem *«»» ff't.
cjualtter.
Primainduas.Primoinquirit,
quod diftum eft ex partc modi,quo mouet.Sccund6 cxparte viitucis,qua mouet. Secunda ibi: Ofteiifum eft autem. Prjma in duas. Primo oftendit intentam vcritacem. Secundo excludit quandam falfitatcm. Sccunda ihi: Qutcunejue autemputant. Prima in duas.Prim6 priniittit quoddam quod cft radix, & fundaraentum ad oftendendii illius fub-
non
dum
fit
quid
primum
:
bonum fimpliciter , fed folum
fccun-
tamen in primo mouente eadem funt
intcllicibile
,
&
primum
dcfiderabile.
:
voluntahtUyid eft,primum ribile appetitu rationali
,
bonum,quod
eft
appe-
quae cft voluntas. Ipfum
&
honum : ideo fimplicicer cxiftens. yippetimui autem.Capplc appetitu rationali idem,
eft exiftens
quia videtur
,
fcilicet efle
bonum ,
magis fupple
quam
:
:
Summ^II.
Cap. II.
qaam ccontrario,{cilicet <}*od videtur honim^MU appetitur. Hoc enim inrercft inrer apperimm (cnidquod appentur appevidctur bonum quadoque co quod
firiuum,&:rationalc:quia titu (cnfitiuo,
Nam frequeoter concupifccntia fcnfi-
apperitnr.
bonum,
riua pcrucnit tationcm ^ vt videatur ei
quod eft delcdbbilejicct non fit bonum fimplicitcr, Scd id quod appcrimr appcrim rarionali,ide6 apperitur,quia vidctur bonii {ccundu ic.Vndc 3.dc An.t.c.f
5
.dicitur
doque fibi Ethit.
qu6d ifti duo apperims siit qua-
cotrarij.Et ideo fiibdit,qu6d frincifiii
fupplc Mppetitut rarionalis
eji intellirentiM
nihil appetimr nifi cognitum,
fi
quia
,
{cnfibile, (cnnbi-
liter; h intellc
&
Mtem
InteBigihflis
T^j7.
fecundumfe,
^
fimplex non idem. £/? autem vnum Vnum enimmetrumfignifcaf.fimplex autem qualtter hahens ipfum.
Rcmouct dubitationcm. Credcret cnim fonc quod Ariftotelcs cx hoc quod ait primum mouens efte fubftantiam fimplicem , incidcret in opinonem Platonis , qui ponit primura rerum principium,ipfumvnum intelligibile. Hocautem
remouet , aflignans cifFcrcntiam inter vnum & vnum rV fimplex , dicens , quod autem xmum fimplex funfUx difenon idem. Enim pro
cunditm quam
non
cflc
imtlligiUU,
aliis
& idco vnum & ^" *'"*•
:
,
fimplcx videntur fiarmaUtcr diftingui ficut rcfpe-
^uum,
& abfi)lutum.
SFMMJRirM,
alterd eoelementatio
uct. Terri6 ex parte ipfius appetcnris
quod
compofitum ab
fe-
Puta
MlicjHid aliejualiter fe habet.
(jr huiui cAufafulfJiantiafrimay
Profequimr de propofito.Circa quod facit fria. Prim6 inquirit perfediones illius fubftantias ex pane fiiimet , vt habet rarionem intelligibilis ,& appctibilis. Secondd cx parte primi mobilis mo,
& inrelli-
anima cacli , puta ipfa Intelligcntia, fiue fit forma csM , fiue motrix tantum, dequo habitum eft 8. huius. Sccunda ibi Mouet MMtem. Terria ibi DeduHio enim. Prima in duas. Prim6 inquirit eius pcrfis^onem ex hoc qu6d habct rarionem intelligibilis , oftendens hanc conclufionem , quod ipfiim cft primum in ordi$7 nc inrclligibilium. Secund6 cx hoc, quod habet rationem apperibilis , oftcndens hanc conclufionem , quod ipfa eft priraum in ordine appetibiCMtl»p«. lium. Sccunda ibi At vero, (]uod honum. Prigcnris,
&
quandam abtolutam
fignificat difpofitionem
Primum mouens bilium
IntelUaM
38
aliquis
^ huius qu^fimpliciter^ (^fecundum aSium. 0t» rel="nofollow">t*tur«i
458
clt ip(a
:
primum appctiimmobene explicac Dodor. efTc
& finem eius
bilibus, qua:
,
rcperiri in
ATverOy dr bonum, ^ quodpropteriffujh eligibile in eadem coelcmentattonCy cr optimum femfer \ ttut froportionale
quod primum.
:
Oftendit fubflantiam immaterialem
:
,
I.
&
:
ma in duas.Primo
oftcndit concIufionem.Secim-
d6 remouet dubitarioncm. Sccunda ibi E^ antem vnum, Jimplex.-Dicit eTgo,qii6d Intelltfi:
&
liAfiMnti»
bilis
MUtem altera
efi coiilementMtio
fecunditm je
:
& mobilia ha& coordinatio-
tmmdilM efi Vult dicere, qu6d ficut mouenria, frimnm inbcnt fuam coclementarionem , uiiiihiUum.
nem
:
fic
ordinario
&"
intclligibilia
vocamr
habent fuam
:
qnat co-
intelUgibiUs , quatenus,
intclUgibile cft principium intelligendi
vnum aliud
:
& cau(a mouendi: fieut igimr cx ordine mouentis & ficut
vnum
mouens-cft akeri principium,
,
moti probamm tiam, a6him
primum-mouenseflefobltanfic eriam arguit ex ordine intcUi^ibilium cfle aliquod primum inteUigibilc. Ideo lubdit, qu6d huiw, (cilicer coclcmentationisin-
&
I
cft
:
KMigihilisyfubftantiM eftprimM. Nam Metaphyficc loquendo fiibftanria eft primum cnrium cognitione.
Ex 7.
huius,
t.
c.4.
fi:untur per fubftantiam
Ordo inteUiXi^tium ex n»tura rei IdetMfhyfici.
Nam accidenria cogno,
quac cft
,
primum mouensjcfle primum in gencre appcribilium quia primum intelUgibile, & primum ap-
id
idem numero,
vel fe propoitio-
nabilitcrconfcquuntur.Circaquod duo facit.Pri-
m6
Secunda
Dicit ergo
,
pter ipfum
eligibtle, id
fe
Secundo remouet
oftendit conclufionem.
dubitationem.
bonum,&
tatione: quia
per
eft
,
.^ia autem
:
quod honum in
eft
primum
eft
gcnere
fupple idem
numerocum
intelUgibile
aut
:
pcr
eadem coeteme-
fcilicet in
,
efi.
& pro-
,
eft,qu6d illud quod
fe eligibile,eft
fempcr optimum
apperibiUum
quod
&
u4t vero
ibi
eft
co,
proportio-
in intelle<^:appetibilc au- fetibilium.
tem
vt
Cic, eft
fic,eft
in re extra : quia
funt in rebus ex 6. huius ,r.
bonum,
c. 8.
dicit,
quia frimum nf-
& malum
ideo dicit qu6d
idem numero , aut proportionabiUter licct fecundum rem primum imelligibile fit priraum appctibile. Et tunc fupplendum eft quod cum fiint
:
primum mouens , quac eft fiibftanria fimplex & a£his ; fit primum inteUigibilc , & eodem modo prirnum appetibile. Quare fequimr quod crit primum apperibile quod eft oprimum. Ita qu6d idem fit primum intelUgibile, & primuni appetibile.
Deindc ciun didt
^ia autem efi quod cuitts gratiain mobilibiss,
diuifoosiendit.
cuiusgratia ro
:
Eji
enimalicuiquod
quorum hoc quidem eji^ hocve^^
non efi.
:
&
mum in genere intcIligibiUum.Deinde cum dicit:
ejl
intelUgibile , vt
:
adum diffinitur ex 9. huius^t.c.if.&circitcr. Et mnc fupplendum eft quod ciim priraum moucns fit fubftantia fimplex, aftus, ipfa erit pn-
Suhfiantim
immtbiiu
Hoc autcm ideo
cft,
per
t. Conctufte.
nahile quod primum.
inter fubftantias prius eft intcUigibilc fimplex,
quam compofitum. Nam intelleciio compofitorum depcndet ab intellciHone fimplicium Iterum inter fimplicia in genere Subftatiz, adhis cft priiis inteUigibilis quam potenria quia potcntia
immobi-
:
petibile vel funt
pcr quara diffiniunmr,
Et huitu ejuafimplex , &,jecHndum aEium,
Al.
lcm.
Remouet dubitarioncm. Quta cnim bonum, & apperibile lubent rarionem finis , & finis non vidcmr dtc in rebus irnmobilibus,vt j hiuus,t.c. j. dicebamr , ideo crcdetet aliquis quod primum mouens Oo 4 .
Uifferunt
quo ad efe tntelUgiinle
^MffetibiU,
:
440
Lib.
XIL
Metaph.
mouens immobilc none(Ietappetibile,&bonura.
Hoc aiitem
fioii duplex.
remoiiet
cmw gratia,
quodefi
Tnobilibtii
,
dicens
,
jd eft, finis,
oftendit diuifto
E>Jtm pro quia, id ejttod
Quorum
eft,finis.
£«»<« autem iltud
,
qux.
,
efi
fit f.
tn rebus
datur de fine.
cuitu gratia alicui
hoc cjitidem
im-
finis efi, fcilicet
id
,
eius
quomodo Jn rebtu im- qui prjeexiftit.//oc vero eft lcilicet fipis rnobilihui re- qui noK praeexiftit.Vult dicete , quod finis eftdupj^^ fcihcct finis cuitts, quod eft ipfum obiedum ifte cft finis prscxiftcns, in quod renditur ; Alius eft finis (jtio fcilicet ipia operatio qua obie-
fttiturfinu fuiiti
&
etfi
non feiiptr
pnu que.
ftum
&
hic non prxexiftir. Primo potcft elle finis in rcbus immobilibus: quia
atcingitur
modo
:
immobile per
aliquid potcfttendere inobieclum
propriam operationem ficut de fado oportet concedere in beatis,qui per operationcm intelle€t\is,S<. voluntatis tcndunt in obiedum immobile quod eft Deus. Quicquid ergo fit dc fine cfuo , cum ifte fit productus per adionem de genere :
adionis, vt fanitas
,
& quscunque forma tcrrai-
motum tamen certumeftiquo4
pans
:
finis cuiut
SVMMARIVM. efie necefle eflc
quia
,
moue-
immutabile. Icem qua neoeflicate
alia
mouentur. Si qtudemigitnr alicjuidmottetur, continlatio (]u
^ a^ta efifecundum quodmouetur.
Ex hac
perpetuus,
efle
vulr habcre iftam
conclufionem.: quodprimafubftantia
fit
ncccfte
Circaqaod duo facic.Prim6 oftcndit motUm
primi mobilis cllelocalcm, Sccundo ex hoc oftendit
Quoniam autem quir quod fiipple primum mouens
fhtentum. Secunda
dem.
Dicit ergo,,
ibi
:
tnouet vt atnattim vt oftenfum eft:
& per
confe^
quens necellc e(t aliquid cftc ab ip(b primo motum, {cilicet primum coelum moto vero, fcilicct ^l.mouctur" illo primo mouentur alia : quia mediante primo mobili mouctur inferiora.Et fubdit
Trimiim mt- igijur altcjuid mouetur,(c)[\ct\. perpetu6:puta pria primo caelura. Vt fupponicur cantingit aliterfe ha-
mum
hile
tnotorc priion
tnotu, qui lotaiti t/l per-
fetue motteri.
quod oportet quod contingat ipfum alitcr & alitcr fe habcre ita quod femper fit m eadem difpoficione quantum ab fubftantiam licct variecur quantum ad motum,&di(pofitiones partium. Vt patet tr. 8. Phyfic6rum,t.c.73.& circitcr. Ideo fubdit jQuareJatio, id eft, motus lobere, id eft
,
:
,
:
:
cilis cfi prima
,
.ilios
motus a motu
^ corjuptionem, augmeritura,& decremcntum & ctiam :
puta /cciindum generationcm
,
:
alteiationcm opjrtc: :
"Differenli»
mctm nb
loc*lu
aliii.
&
:
:
Scd hoc
eft habici.
cftctiam rcfpcdu ius, jn prologo. lis
nihil valct
liabiti
Vndc & dc Deo,
iam habitodicitur
i.
fiiit
ini.huAnge-
a fandis
Petri. In
quem
Defiderium etiamre-
defide-
Et idc6 vtrumque bene
rant Angcli profpiccrc. dicitur
quia defidcrium
:
didum
,vt
*ft
Jr'"'* Ifbiti.
& quod mouet inquantum amatum &
,
,
Deindecum
dicit
Latioenim prima aufem qua circulo : hac
terfe hahereniiUatenuf.
mutationum :
huitts
autcm mouet hoc,Ex neceftiate igitur efi ens. oftendit intentum dicens
& intcndit
,
qu6dpri-
rationem Prima fubftantia eft : ergo neccfle eft elle. Confequcntia paiet, quia oppofitum confcquen-
omnino
talcni
:
ncc ahquis
is ,
alius
:
non
cui
ineft
quod
cundiim aHquod abfblutu
aliter
(e
habcat
fc-
fibi in exiftcns:puta le-
cundum
fubftantiam, vcl Qiiantitatcm,vel
litatcm.
Quod aurem mouctur localiter , licet
Qua(c
effe.
motusloca-
cum primus motus
fit
lo-
eftomnino intranfrau-
led prima fubftantia
:
Subfimti» iramobilti efi
oppofitiun amccedcntis. Antecedens nece£e
exhoc quia
firobatur
3. ftnclufic,
:
intranfinutabilis
ijifcrt
tis
41
fubftantia, qua: neceflecft cfle:
fit
non raouetur
locali
quia prrmum mouens non mouetur motu quo mouet. Ergo ncc mouetur aliquo alio motu. Et per confequcns eft omnino intranfmutabilis. :
Circa hoc autera tria facit. Quia prini6 oftendit propofitum. Sccundo exponit ipfum. Teati6 infcrt corollarium.
Tertiaibi tiiam le
:
Secunda
ibi: Etnecejfitoihene.
Ex tali igitur. Dicit ergo qu6d,^o-
autem cjuidem ipfum mouens
aBu
ens
,
efi
ens
immohi-
Ltuio
eft pri-
mui motuU.
i
hoc non contingit nullatenm aliterfe
Quia fcilicct eft omnino inrranfrautabiquod probat, quia, Latio, id eft, raotus loca-
hahere, le
:
prima mutationum
autem , fcilicet motus locales primus eftmotus circularis. Hac autem , id cft, circulatione mouet hoc , fcilicet priraum raoucns : §iMod nm pcr confequens non mouetur tali motu quo meuetur lo•mouet. Si igitur priraii mouens no mouctur moealitet nee tu circnlari, qui cft fimpUcitcr primus rriptus , cr- aliter. lis eft
iationis tjus circulo
,
httitu
:
id cft
,
intcr
&
& per confequens non poteil
go ncc aliquo aHo, aliter
bile
:
fc
cx
habcre
quo
:
fcd cft
infert
idcft, nccellc efle.
,
omnino intranfmuta-
igitur eft^w/ ex necejfitate, Immobile trgo neeejfeejft.
Deindecum
dicit':
(^ aUns fecunditrn cjuod mottetur,
rprimum mobilc, fccundum locah'
,
Notandum,qu6dquidam cxpofitor dicit,qucd, s.Thmiu ^, primum moucns mouet quafi amatum, quam quafi defideratym quia dcude- Al.amoiaurinm eft eius quod non habctur amatiun ctiam '^™-
ter
Inquirit perfedioncs illius fiibftantiae ex parte
eflc.
localcm
meliiis dicitur qu6d
tabihs
quod mouet. Et
& continuus pra;tct
circularcm tantijm.
lo-
cum^ cfji fsonfecundumfub^iantiam^
prirm' mobilis
nec aliquam forniam abfblu: oporcet quod moueatur
,
calis, vtptacoftcnfiimeft,
aiitcm continnt aliter hahere fecundum
40
igi-
fecun-
variatiu:
motulocali tantiim.AUterautem ptobatur S.Phyficorum,ex hoc fcilicer qucd nulllis motus potcft
Ex hoc
& aliterhabere. ^are
quod non
tam propric loquendo
mum mouens
MOuet autem vt amatumyinoto vero git,
dum fubftantiam
Quia
proprie loqucndo.
tur caelum fe habct fic
cancum , vel
effediui.
T.C.J8.
formam abfblutam,
^oniam autem eji quidemmotiens ipfum immobilc ens, a£iu ens, hoc non contingit ali-
Motum primi mobilis efTe localem, Sc
tur primum mobile j an finis
:
7nenfecundM7nfuhfianttam,ntc fecundum aliquani
inquatitum dcfideratum.
poteft in rebus imraobilibus reperirL
primum mouens
haheat aliter fecundUm locum ,^. fecundum vbi, non ta-
quae vidcntur qua:dam extrinieca locato
Et necefita4 henc^ drfcprincipium.
Nam
neceffarium toties, hocejuidem vi quedprater
impetum. jllud veth,fne quo non hene. Hoc
autem non contingens aliter fedfmpliciter. tali igiturprinctpio depetidet calum , ,
Ex
&
natura.
Exponit
Summas 11. Exponh quod dixerat, (cilicct qtut fit nccdE-
Sliufnntctf^ttas
Cap. III.
frms
taj
metartt dt-
cUr*t.
triflfXA
primi
rooucntis
inquantum
,
eft
duo.
Na neceJftriS dititur forw/.ttiplidtcr.H«
Deus,
eft
vno modo vi, id eft, fecundum volcntiam: quia fr^ter impetum , id cft, quod accidit prattcr impctum rci puta cum lapis fcrtur fijrfum.
quod
cflcnrialiter
id cft,
:
Jllud verotiA.
Jine
non bene
cjuo
animalis
:
neccflarium
fiipple potcft aliquid cllc, vfcl
ficut
:
dbus cft ncccuarius ad vita
& currus & equus ad pertingendum ,
finem, fiuc tcnninum alio
modo didmr
cft ,alio
habere fincm
modo
dicitur
Hoc OHtemM
itincris.
cft,
ncccftarium quod cft»»a
contingens aliter Ce haberc : fed fimpliciter cft,fid-
& (ccundum
licct neccflarium,
fc.
Et
fupplc-
cft
&
primuraaclumnon moacturncceffitatc abfoluta. Rclinquitur ergo , qu6d mouetur neceffitate icamdo modo dida , ita quod ncccffitas primi motus fit ncceffitas cx finc cx hoc quod finc pcrpctuitate illius motus non cflct ordo conueniens ad fincm. Primumergo mouens mouct vt gjjjj^ Vnde tcni6 infcrt corollarium,diccns quod Ex tali igitur principic quod cft primum moues, dependet cdlum, nofura. Vt fcilicct a fine & eriaro \ prindpio effefWuo cxlum quidem , & quantum ad fuam fubflantiara , & quantiim ad motum natora eriam , quatcnus omnia natutAlia dcpcndcnt a caclo,& a motu celi dcpendcnt a :
imtira dtftndtt ifti-
moiKMtrt-
&
:
:
:
S.
Thtm.
Exhisinfi:rtquidamexpofitorqu6dcura teTiwZ P""*°neccffitas primi motus non fit abfbluta : fed ex ttun ctli , finc qui cft primum prindpium, fciUcct Dcus : quMiterdi-
Ir
^
tuntfuhiMett v¥ti»t*tt }
:
fummc
& beatus. Secnndura efb
fcUx,
viuens
ibi
,
iHud autcm quod intcnditut pct momm cft affiad ipfum affiraflario autcm ad id quod
niilatio eft
:
inccUigcns
,
& volens
(
qualis eft Dcus, vt in-
diccmr ) attenditiir fccundum intcUigenvoluntatem ficut arrificiata dicuntur arrifid aflimilari , inquantum in eis voluntas ar-
feri^s
fctiam
&
:
rifids adimplctur.
qu6d
Quia inquara
ficcft
,
fcquirar
Et
:
vita autem.
Circa primum duo fadt- Primo quod in ipfo in-
& appetenre primummotum, cft ma-
tclligentc,
xima delc^tio, quae cft cius bearimdo, &r fclicitas. Secundo oftcndit qu6d in ipfi> obicdo intclligibili , & apperibili , quod cft primura moucns Icipfum intclligcns, cftalrior, ftario
& pcrfediordclc-
quam in aliquo aUorum. Sccxmda
ibi
:
Se-
ipfum autem inteUtgit. Priraa in duas, Primo pro- 4. Centluft». porut intcntum. Secundd probat. Secundaibi: In fmbfiamti» immehiU *ft .Quortiam autem, deleBatio. Didt ergo, qu6d
&
in Ula difpofirione oprima
littm fiS poffit
Cthtm <^
eft
Ex quo oftendit quod primum mouens , qui cft
Dcns fcipfum, ex 8. phyficoriira , quatcnus, fcilicct habet Intelligcnriam motricwn appropriatam
autem mouct {eipfum,habet in Cc qu6d moueri , non moucri ; fcquitur auod
45
& intelligcntis.
cft
fibi:quod
"*'*
Vnum
,
fecundum violentiam,fiint contra naturam. In rcbus autem incorrupribilibus nihil eucnit contra naturam ex 9. huius Text. com.17. & rirdtcr. Nec etiara tertio modo. Quia cum primum raobilc fit mofunt
:
2)^
Inqnirit perfe<5Hones illius fubftanri* ex partc appctcntis
'Deduilto
cxlum primo modo:quia quac
T.CJ5.
quidem impopbtle,
nobis
dum quod primum mouens non mouet ncccflario
»K &^"'*
autem
tempore nobu.Sic emmfemferilludejf,
pcimi^otus : oftendens quud eft neceflitas finis, dicens, quod EtnecejfitM cuitu
&
nectfttMifi-
DEduSfie
prindpium
441
qualis optima paru»
id eft,
,
quacdam delc£bbilis
/« optima paruo tempore
,
potcft fiipple ineflc no-
JUMd enim , fdUcet iniclligens
bis.
eft
femper
li
tjuod cjMidem n^bisefi impojfibile
:
tHMximm deItSMia , qttm
difpofirio
fupplc in ipfo dcfidcrante,& intclligeiuc,^>«t-
ftlitittu
ifl
iffimijf *ii«-
& defiderans
rum.
fic,id eft,in tali difpofitione dcIe<Slabi-
,qu6d
fciUcet
& dcledabiU fimus
,
T>tlt3Mtio
aMmtntmu*.
vinttrtt
fcmpcr:quod intelUeendura cft pro flatu ifto : alitcr didum Philofophi non eft vetura , quicquid ipfcfenlerit, quiafonc futurara vitara non
Dei (^ B*4ttru
utmm.
credidic
Notandum, qu6d fi primmn mouens,quod cft Dcus , mouetvt intelUgibilc,& amabilc oportct qu6d primum raobile ipfiun intclUgat, & amct, inquantum , fciUcet ipfaintelUgentia, quae rao:
uetcatlura, intelligit
& amat priraum roouens
,
:
cx qua intclle
dcle^rio ; ciim eius felicitas confiftat in amorc, Sc contemplarione mouentis primi. Quam felidtatcm , nos fperamus habcre , non pro ftatu
&
&
modo poffimus pro ftatu futuro licct habcre aUquam ralem dcle<Ebrionem optimam, alin paruo icmpore, Ucet impcrfedam ,
iflo,fcd
:
&
&
terius rarionis
ab iUa pcrfc^
,
quam
fpcramus.
Dcinde ciimdidt:
^oniam
,
dr delecfatio aSfus huius. Etpr»(jr inteUigtbilia, dr
fter hoc vtgilatio,fettfus.,
Jntelligentia
&
memorid autem qutfecun-
dele^abilifimum. Spedes veti , fropter hoc
dum fe
eitts quodfecundumfe optimum qud maxime eitss quodmaxime.
,
&
tota neceffitas prirai raotus diuin» fubia-
Probat quod dixcrat , quod , fciUcet in iQxx viit\J.i.^ huius confidcranris,& intelligcnris, primum nio- +'• ^-^' uens cft fiimma deleclatio, diccns : Quoniam
ceat voluntati.
&
SVUUJE 5ECVNDiE Cap. Primom raoucns
cflc
deleSatio huiu/ aBtts
quitur zStxxva intelUgcnris
UI.
fummi
,
,qu6d dclcdario
& dcfidcranris
:
Quod
pcr-
bonum.
lcra, ide6 vtvigUatio, tfi
deleSabilifftmttm
,
&fenfMs,&
id eft ,
qu6d
intelligentia.
raaxiraa dcle-
&
S
VM MA RJ Vli,
Primum moacns cfTe fumm^ fclix, &: bcatum atquc in co cflc maiorcm delc:
£lationcm,qukminVlloaIio. cxponic Dodor.
^
fc-
probat a fignO dicens : Et propter hoc , quia Cdlicct dclcA^o confequitur opcrationera adhia-
felix, viuens,
fedum,virtutis infiniuc
id cft
,
Quzbcnc
dario cft in vieilia , dura horao zGta fcnrif,aut /• /• 11 /\ .11 r* mtcllcctus athi mtcUigit : fcnfus emm , intclle£hun in pocomparanmr ad fenfum ,
& &
tcntia
,
ficut vigilia
quia aUa,puta fpedes
m •
•
Quod probatt in memoria; Vcl fcamdum
ad fbmnum.
aliam littcrara Specits ,
& memorit, funt fupple
deledabiles propter hoc, id
cft,
propter opcrario-
nem aliquara a^alem,inquantum JciUce: fpecie, vCl
.
.
"•"»*
Z.*^' m^nm
^tiO»
„ud« tUUfi4Mr«.
;
441
Lib. XII.
vel pcr (pcciem
irt
Metapii.
raemoria menti noftrat aliqux
operationes dele^biles prxterita!
aut futurjB,
,
ingeruntur quafi praefentes. Ex quo infert qu6d propter hoc , quia fupple delcdatio confiftit in adtu (enfus
fecmdumfe, huiufmodi JntfUigibiU ftnfibile,
dr
intelleclui
&intcilcdus
,
intetligenti^ autetn
,
id eft,adus intclligendi,inquantum
*/? eiui
quod efifecundttm fe opttmumy
quod cft bonum
intclligibile.
ligibile «xcedit
bonum
Nam bonum intel^
{cnfibiic
bonum
ficut
:
& vniuerfaic, bonum mobilc, & par& per con(equensdeledatio in aiflu in-
jmmobile,
fenfum '*'*- ricularc,
telle<Shis eft
quo
prior
illa,
qus cft in
& ^»<e maxime auod maxima &
infert
id eft
,
Ex
a<Stu fenfus.
maxime,
cjuod
efi eius
pcrfediffima intclii-
,
maximc optimi obiedi , quod eft primum ens , quod eft Deus , ad quem fequitur maxima dciedatio. Ex quo patet quod intelligcntia intelligens,& appeten? primum raoucns,quod cft primum inteiligibile , & primum appetibile, maxima fruitur deledbatione conicquente cius gcntia ut
Dcinde cum
feiicitatcm.
dicit
Seipfum Autem intelligit
intelleSittsfecun'
dum tranfumptionem inteltigAilu.
Intellip"
«Mif^".''
biiis
autemjit attingens,
^
re idem intelleSfm eniminteUigibile
(jr intelligens \ijua-
intelligihile-fufcejitihite
cjrfuhlfantia intelligen-
,
dum eft a6lualiter habens
c^uare iilud mdgis
.
ffio^quod 'videturintelleSius diuinumhabere, (jrjpecuiatio
.
;
dele6fabilifimumy(jroptimum,
gens inquantum attingit obie«Stum
Quia
inteUigibile.
MjtUr ItHeit-
qu6d intelle^ut fit aBu tntelItgens pcr hoc quod attingit obic^Stom: & propter vnumquodque , & illud magis , fequitur quod igitur flc cft,
quicquid djuinum , aut nobile
&
e^
exti''
fiui eft felicitM fnbftantit,
vt cft intciligere,
,
delc<Stari, inuenitur in intelle<Stu
primura
fiui,
perfe.quM
ttUeriu* (it'
atungcnte
iufquf.
Multo amplius inuenitut in ipfo primo intclligibili cdmprehendenrc , aitingcnte fcipfiim perfediori modo: & ideo cius inteiligibile.
&
deIe<^tio
eft dcledtabiliffima
,
& optima.
Ide6
Quate Hlud magis ifio, quod videtur eft inic[\t{kai'diuinumh^ere, id cft, qu6d intclligc.»
.fiibdit
rc
,
:
& quodcunqne aliud diuinum magis videtur
habcre iliud primum
,
quam quodcunque
alio-
rura. Etfpeculatio cuittseR.qmdernd9le£lahiliJfi-
mum
& optimum.
,
intelligibilcquod
Et fubcUt Si igitur primum Dcus -.fic hene fempier hahet :
eft
vt nqs tjuando^ue Dettsfemper mirabilis.Siautem magis-adhuc mirahilim hahet aliquis. Vultdicere, TeUtita* quod cum dele<Statio, quam nos habenws intcUigendo primum intcliigibilc.fit optima,Iicet eam Dei,(^tUiorum in ipeci*^ pon habeamus femper, fed quandoquc; fi Dcus Utione
&
habeteara fcmper , mirabilis tfteius feiicitss: fi eam iubet fempcr nobiiiori,& intcnfiori modo quam nos quandoqucadhuc eft mirabilior. Hoc
ipfitu
(onfiftit.
autcm fic, quod fcilicet illam dele6tationem ha^ bet Dcus diuturniqrcra quam nos,quia sternam) & habet cam perfe<Stiorem, & intenfioiicra , quia ipfe foius feipfum perfc<Stc infinito
»
comprehendit
& adxquato ipfi obie<Sto
fua propria eflentia,
a<Stu
gyod eft ipfa
,
Q^od dc nuUa creatura
dici
poteft.
Si igiturfic bene habet
vt nos , quandoque.
,
Deusfemper mirabilis. Siautem magu^adhtic
SVMMARirM.
mirabilius habet aiiquis. Oftendit quod in ipib obieftq
4i
appctibiii,
quod
inteiligcns
,
cft
aitior
eft
quam in quocunque talcm rationcm magis,
I.
:
intelligibili,
primum mouens feipfum ,
&
perfcdior delaSbtio,
Et quafi intendit
aliorura.
Proprer
habcnt dele-
aiia
primum
<Elationem inquantum attingunt ipfum ,
& illud
vnumquodqnc
Pofterionun t.cj. fed
per adiim intelledus
& appetitus
ergo multo
';
magis ipfum primum feipfum intcUigens , lcns habcbit dele6tarionem. Dicit crgo, telleSlus
fupplc alius a primo
cunditm tranfumptionem
iiitcUiiibUut
quod in-
intelligit feipfum fe-
intelligihilii
inquantum
i
j.Et criam de
aliud a le
enirn
fit
:
ideo fubdit
,
quod
intelligibilc intelUgibilii
fupple ipfc intcllc<5tus attingens
aliquod obie<5tuin.
&
kilicet
,
Ex quo infert: Quare idem , co modo quo Ici-
intelligthile
cxponit dicens, qijod
habct ad intelligibile obie<Sium ficut potentia ad a<5tum,& pcrfe<Stibilc ad perfe<Stione cuius eftfufceptiuiim: idco intclle<Sluscftfufccptiuusobie<StiinteIliintellc<SbJs fe
&
gibihs ftantia
,
& {pecialiter fubftantis
,
quatenus fub-
eftpropricj&primun) intclligibilc.i&quii
vnumquodque fit a<Slu , proiit rccipit fuam «Stioncm
:
idco intelle<Slus a<Sluatur
fcilicet recipit inrelligibileiede
here intclligibilium
perfc-
inquantura
autcm adtu
eft cftc inrelligibile
,
in ge-
fiue in-
& quia vnumquodquc agit vt eft a<Stu ideo inteKtUui agens, & opcrans, id cft,iatcllitclle<Stus
Aj.inteUc&u.
ETvita aatem vtiejue
:
:
efi
e:(iflit:
etenimin-
autem
telle6ly4 afiM.s vita,ji(ud
ipfe
aSius esi:a^fts atttem.quodfecundumfeiilius
vita optima^^fempiterna.Dicimus aute De»
animai effefempiternum optinram. ^uare vi~ ,
(jr
aterna e.xiHit
primp vcrum
inquanrum concipit obic<5tum
non
& pcrfedum non
& alios.
Deo : hoc enim Deus.
bile,
inteUigibiliS.
contra Pytiiagoricos,
tay dr duratio cojiiinua
intelligcndo aiiai<x
dicimus ficri idcm cx cognofccntc,& cpgnito. Qualitcr autcm intellc<Stus attingat inrclfigi-
ftlfu ingenere
,
Nam intclligit fc
iicct
au»ndo fit 0ciM,^ quid
bonum
excludenda ab illo primo principio,
telligibiie.
crit intelleUtts,
JnteUcHen
cfTe
& concipit in (e aliquod obie^m in-
3.dc Anima.t.c.j.&
queptciiofit
& vo-
Primutn inccll|gibilc,quod cfl:Dcus,efl*e viucns j Irem
tranfiimit,
cft
JnteUeBui
6f in-
Oftendit fecundum diatc di<Sto
,
quod
,
quod fcquiturcximme-
fcilicct
primum
iiitelligibile,
quod eft Deus, eft elTcntialitcr viuens,& quxdam vira, dicens^ quod vtta vti^ue exifiit,Cci\icet ipfe Deus,quod probat Enim pro quia, acltss intelle^w.puta injcelligcrecft quxdam vita. Jpfeautem Deus efl iXud vd idfalicctprimum quodeft
4(J ConclufU.
J.
:
,
Deus,eft
eftfuum
ipfc, fcilicct a<Stus intclligendi,quiaipfe
intelligere
gcndi in ipfb e^,
& fempiterna viuere,
:
aBtts autem, fcilicet inrelii-
(^ui fecundum fe efi
iiliifs.
vtta optima,
Cijra intelligere
homini
fit
& proptct hoc fupplc,X)Kr/>«*«fccundura
vulgarem lationem«& famaro, Deum ejfe (juoddam animal fempiternum,& optimum. Cuius ratioeft, quia vita apud nos in folo animaii rcperitur pianifefte
:
quia plarftx non
ita raanifeft^
quia igitur vita corapctit Deo ipinafur
:
continua
,
;
ide6 animal no-
co;iciuditergo, ejuarevita
&
xterna extfitt in
viuunt
Deo >
,
&, durMtio
id eft
,
quod DeiTS
Subftantis immobilit eft effenti^liter
vit» (^ vittens.
Intelliger»
Dei
eft
De$n.
fideq.i
efttod
li.di' t.d. 1
dift.x.Vttrifienfie.
:
,
Summce IT. Deas hocipfum lnttSigtr* buillifenti $ft
cjuod efi
& zterna
enendaliter
eft
,
Cap. flia
vita
nec ctiam aliud ipfc, Sc vita Confimutur fic ratio lUud cui eft idem
continua fua.
:
:
clTentialiter fiium intelligerc,cft eftcntialitcr vita:
mouens
huiufinodi
eft
crgo
;
,
&c.
Maior patet , quia intclligerc eft vitaintelligenti. quiaomnis pcrfe^o eft cllentialiintclligcrc autcm eft pcrfedio in-
Omnitptrft' Minor patet Mi* tjfmti*- tcr idcm Deo Uter tftitUm tclligenris.
:
:
nino
eft
adhi
:
eft opus huiuimodi ,
qui
vitaj
:
:
,
:
,
vt ficut viuere
pcrfedtum
,
qui
,
:
t^M*
vita
& quod-
,
:quia aftiis pcr-
hcet autem in
omni
Qnod ,
mtintfeftttm
ejuidemigitur eftfubftoittia oliqttA
& tmmobilts ,fep*rata a fenjibilibut, fdUcet
eft
^^
tx his.
SVMMARIVM.
quzdam
Primum moucns elTe virtutis
infinitac,
quia mouct terapore infinico. Ratio falfa, &: conclufio vera. Pulchra dubia
mouec
Dodor optime exponens Philofophum ,
ctfi
non approbec
cius
dida in omnibus Concluditur
fed in aliquibusreprobct.
Dcum cfTe irapalTibilem & immateria,
alio a
adus intcUigendi diftingiiamr rcaliicr i
lem.
& accidens pcr accidens tamen ipie Deus eft rea- OStenfum eB autem ^ non contingit habere hanc fubHantiam magnitudi^ ^ liter & eflcnrialitcr fuum intcUigerc aUoquin nem nullam. Verum fine farte indtuifibilis habcrct (e ad ipfiim ficut potenria ad aftura &
fnm idtm !atiatamt,
qusdam
cft in vita
fubftantia inteUigcntis, ciim
InfeUDet
,
:
& inrcUigcns a(fhi pct fcihiis
quam dormicns
primo
eft
quod
,
potenda :
feftior cft viuit
eft cflc
intcUigcre pro fccundo a6hi cft ipfe
intcUe(fhis a6h:s
dam
in potcntia deducitur ad
,
dicens
quidam gradus
eft
dcAnima,t.c.j7. ^ic intcUigere intelligcnti-
eftcfte
tjt
totiti».
,
vel pro fiMindo,
quantum ad primum adhim , viuentibus bus
A9u*
& in t^
& iUud primum agcns eft perfedum. Er- E/i nliifMJm gobonitas & pcrfedio non repugnat ptincipio, fnbftMittsm & minus orimo. Deindc epilogando concludit T^ZLv*'
,
elTendi pcrfc^nflimus in cntibus
1.
qnod ens
primum,& ens,
Nam intclhgere
intelligcrc.
quantum ad primum adhim
ex
p>er
efte:quia
prior potcntia fimpUcitcr, ora-
a6him,
& monere fc &
puta fcntire,
&
fic
fumi pro
ficut viacre potcft
adhi, qui cft eflentialitcr
fit
darc aUquod agens
fempttema
Notandum,qu6d primo
445
hoc ergo patec moriuum eorum nuUum ciam a£his
vita.
ied prinyim
III.
fit
qualitas,
,
:
:
itUeBi-
:
tamen oftcnfum cft, quod eius fnbftantiaeft adus nec aliquod accidens poieft fibi eucnire. Benc crgo didtur quod fubftantia primi cnris cft :
&qu6d
eflcnriahtervita, eft cius vita
artema
,
&
adhis eius intclKgcndioptiraa.
Dcindc ctim
(jr
autem omnis mngnttudofinita eH, aut infiniFinita quidem propter quod hocvtique
ta:
^icuntjue autemfutant , vt Pythagmciy Lcucippui optimum , nobiltfimum non
^
tudo. Inquirit perfedHones prima: fubftantia
inprincipio ejfe.^are.^ flantarumyCJr Ani'
malium principia caufefunt. Bonum verOy^ ferfelium in hU qnaex his^ non reSfe exiHimant.NamJperma ex alteris efi prioribui per^ fe6tis \ (jrprimumnon efijperma ,fedferfecfum vt priorem hominem dicat alicjuis effe
Non enim qui ex hocfit\fed alterum
fpermate.
€x quofferma. ^ia qutdem igitur efifuhfiantia aliafem^
T.C.41.
Mouet enim fer infihitum temfus e^ non
habet fotentiam infinttamfinitum. c^ioniam
non habebit magnitudinem : Jnfinitavero non , quia totaliter nuUa eFi infinita magni-
didc;
T.C.40.
efi.
piterna
, S".
mjnifeHum
tmmobilis feparata
afenfibilibstSj,
ex di^is,
esf
uenris ex
47
Jxcludit Tortm »nti.
&
nobiHffimum non
ejfe
motiuum
:
in
primo principio.
Quomm
Quia anitnaltum,& plancarum funt vtiijue cauft boni , & perfedH , non tamen bonum , perfeSlum repcritur in ipfis ptincipiis, fcd in prindpiatis. Vnde fcmina quae funt principia animaUum, & plantarum, finit imperfe€la, &
qHOTum.
fubdit
&
rationeputauenmt a primo prindpio debcre ^ pari * ' io c n. cxcludi bonum , perrectum quomm improc[uodnonrecte extjttbationem iubdit dicens, t*li non connenit imptr- mant. Nam fperma efl ex alterisprioribiu,& perftciit. feilis : fperma non eft primttm , fupplc prindpium fimplicitcr ,fetL aliquod almdperfeElum; vt fi altcjuis dicat hominem ejfe prioran fpermatt Trtneititfft fi,
-J
•"-
i
i
&
:
acdpit ex 8.Phyf.t.c,78.& indc-Omnis magnirado aut eft finita,aucinfinita: fed virms primi mo-
tur ex /jocfpermatc fcilicet
dedditur,
,
,
cum fitinfinitaexhypothefi, non
potcft
»1
magnitudine finita quia nuilura finimra habct potcntiam infinitam nec poteft elTc in ma-
cftc in
:
:
gnitudine infinita, quia illam impoflibile vt
probamr
& eriam
1
1.
3.
Phyficomm
non poteft
TrittiafiA'
primi moucnris in aliqua magni-
ftanti» habet
huius,t.c.40.& inde,ergo
cile fubftantia
eft dari,
capitulo de infinito,
mdine. Didt ergo, quod Oftenftm eft autem in virtiatm itt' jinitMm. 8. Phyficomm , Quia non contingit hanc fubftantiam , iciUcct priinam nullam magnitudtnem habere. Verum pto fcd, eft fineparte , id eft, impartibilis,& indiuffibtiis.
Cuius probationcm
fubdit:
•
:
&
non enim hominem
48
hoc quod eft fijbftanriaincorporca nuUam habens 6. Ctntittfit. magnimdinem.Circaquod duo facit. Primo facic quod dithim cft. Secundo cx omnibus praecedenSuhftantin tibus concUidit quod iUa fijbftantia fitimpalEbi- immthilti magnitndine lis, & inaltcrabilis. Sccunda ibi At vero,& quia mtiu tarrt. impaffibilii. In prima partc fiipponendo quod primum moucns fit potentix innnitar,quatenus mouet per tcmpus infim'tum,vl probatum cft S.Phyficomm ; intendit talem radonera , quara eriam
uends Exdudit qaendam errorem,& falfitatem quorundam qui impcrfedionem attribuebant primo enri, diccns,qu6d non redc cxiftimant^KifKw^K* Leucippm optimHm,& putant, vt Pytha^orki,
mo-
panc vinuris qua mouct , oftendens ex
fcilicet (jui
ft, id eft,genera-
fed alterutn ex ^uofperma,
& hoc eft homo geiierans.
£x
Afouet enim per tempns infinitum , firilicct cum moueat {empitemo tempore, vt prxdidhim eft,& finitum non habet potenttam infinitam.
^uoniam
autem omnis magnitudo tft fintta, aut tnfinita: Ftttita cjuidem magnitudtnem non vtitjue hahebit fropter hoc, fcilicet quod didum eft:quia nuUum
fimmm habet potcntiam rh, (cilicct Itter
tn ntn fotift tffe
in
mn~
infinitam. Infinitamve- jnitntUne.
magnimdinem non habebit, quia tottt-
nuUa magrtitudo eft
firtitt tnfint-
infinita.
Notan
::
444 x.q
XIL
Lib.
Metaph.
Notaiidum, qubd, vt didum e^,iftaconGlufio fua probatione fumpta eft 8. Phyflcoruin» i,vin»d Et oportet pam fupponere , licct multa dubia fn* 4?
Vtde in
i .W.
pr»h*nd»m infinitati,
^
d.Z.eiufUem
fy in
quddli.
q.j.dr Heric. Gand.qHtdli.
cum
Vnum
cludat.
eft,quando dicit quod
mo-
fcilicet
infinitura
fc-
,
cundum cum crgo quaelibet elfet virtutis infinierroncum nAforic dicatur qu6d , quod eft nullainferior
:
mouet tcmporc infinito,nifi in vir-
Quomodo
tontemne.
Mouct
valet illa confequentia
etiam
tCTTiporc infiriitOjCrgo eft virtutis,vcl
tentiae infinifaejdubium eft.
po-
Quantum autcm Ipe-
ad pr^fens, poteft breuiter dici,qu6d antecefic intelligendura eft : quod squc bene con-
(Slat
dens
: fi pofllt mouere pertcmpus moueret per infinitum:quiasquc oportet ipfum efre in adu. Sed illud polle patet de primo mouente quantum eft de fe.Cifct igitur jion moueat motu irjfinito , ficut Ariftoteles in-
:
tamenfi accipiatur ahtccedens illud,qu6d eft
ex parte iua potcft
verum
&
,
mouere
fic
acquc
;
ha-
fiifficiens
ad
qaod
poteftintclligicrc-
,
augmfentum magnitudinis
ex quo qu6d talis potentia extenfa per accidens, ?uamdiu eft in magnitudine finita eft intenfiue nita,& non infinita cquia infinitas intenfiua non :
fequitur
,
tur
intenfiuc :
nem quam probat
eflet
:
&
cxtcnfio eflet pcr
fi
accidens. Si ergo
non permittat fimul infinita efle, tamen caulk , quantum eft ex fe, fi poffit fimul in infinita , ex hoc fequitur quod fit infinita & ita de primo mouente videtur concedendum, quod fi poteft caufare fimul infinita , quod virtus eius fit
non
efeHuU per confequcns fi fimul habet virtuinfinita non tmnuit tem caufandi infinita:ita quod quantiim cx fe pof^ ^irtittem :
&
producere fimul
fet
infinita, licet
naturs efFedus
repugnet, adhuc concluditur infinitas virtutis Quotnodo Itx eius. Oportet
autemconcederequod fimulpoffit fe , ex quo quantum cft ex fe po-
quantum eft cx teft caufare
diante
motum
infinitum
:
quia faltem me-
motu infinito poteftcffeftus
infinitospro-
ducerc.
Aliud dubium potentia infinita
Qualitcr verum
eft.
poffit eflc in
Nec probatio Philofophi fic
in maiori magnitudine
non
cfle in infinita
nonfoffitefft
potentia infinita
Sed
iftud
,
:
8.
Phyficorum, videtur
quod maior potentia cft &ide6potentia
quia
illa cft
infinita
Nec poteft
impoffibilis
;
ergo
non erit in aliqua magnitudine. argumenaim non videtur concludcrc
quia aduerfaiius cfle
:
magnimdine.
poteft el^ in magnitudine nnita.
teti» infinit»
qu6d
qui dicit potcntiam infinitam in magnitudinc , poneret ipfam efle eitifdcm ,
rationis in tota magnitudine,
magnitudinis,
& in qualibet parte
& ita in maiori ficut in minori
qu6d tota potentia
infinitaeflet in tota
dinc,& totain qualibet parte
ficut
:
;
ita
magnim-
anima intel-
&
kftiua eft tota in toto corpore, tota in qualibet parte cius, nec eft maior in maiori corpore quam
Et
in paruo.
fi
iftam
animam confequcretur po-
tentia infinita intelligcndi
dine finita ficut in
:
,
illa effct
in magnitu-
& ita in parte ficut in toto:& in parua
magna,
quod potcntia
>
fcilicet
ifta
,
,
aliquid
extenfa per
potentia inlinita ponaturin
magnitudine,quaero quid eft extenfum iftaexrenfione magnitudinis
?
Non
ipfa potentia infinita,
probatum eft.Nec ipfa perficit iftam magnitudinem extenfam ficut forma matertam , qiiia
ficut
eft in rtiateria
,
ex conclufionc pra:oftenfa
ergo oportet ponerc matcriam extcnfam ipfa ma^iwdine , qux materia perficeretur potenria in-
magnim-
nnita; ficutcorpus noftrum extenditur
dine per
fe
extcnfa
;
& perficitur pcr animam
telledtinam non extenfam
in-
fed nullamateriaeft
:
ir^
primo habcnte talem potentiam, vt pr^oftenfum
Ex
eft.
ifta igitur
immaterialitate pracoftenfa a
Philofbpho Libet ratio Philofbphi efficaciam , cum hoc, quod intendit loqui de potentia non extenfa pcraccidens, vt probatum eft. Aliternon videtur concluderc ; fed difcutere de przdidis magis fpe£bat ad o^tauum Phyficorum. Notandum ctiam quod licct virtus corporis caeleftis moticat inferiora corpora per tempus
Infintta ratio
non
cogerc. Arguit enim
fit
fe exiftens
forma informans extcnfionem
tantum, quorum quodlibetrequirir aliquam perfettionem fibipropriam, illud concluditur elle pcrfciStius cx pluralitate eorum feorfum , ex hoc per confequens infiniquod poteft in plura tum, u fimul pouit in infinita, Vlterius etiam (i
&
prarcedenti capitulo
,
qu6d primum mouens eft fine materia, fequituc propofimm.Namomni extenfione ahquid extenditur
littu
in msgttttU'
fequitur
cia,noneftinfinita ffccundum efficaciam
vnum
:
dttu.
Ex quo
in parte.
quia
poien-
fed quamdiu intelligitpf poiens crefcere in effica-
poteft
:
naturae cfFeftus
fluMliter fo-
id eft, eflicacioris
diueftinmagnitudinefinita
Quia quicquid
:
frimofrinci-
quam
,
caete,
omnis tahs potentia extenfa per accideHS quam-
in aliqua plura fimul ita.perfed:e ficut in
oftenditur eflc probabilis
ff».
in toto
tiae
maioris
eiT:
magnitudine
de calore in igne
quod potentia infinita in efficacia , yel etiam non eft in magnitudine finita. Et tunc Vltra cum non fir aliquamagnitudoinfinita, pacet quodnuUa potentia infinita cft in magnitudine. Coniungendo autem huic hanc conclufio-
inferendum propofitum. Confequentia autem fic
in trah. de
Exemplum
rispartibus.
poteftede fine infinitate in efficacia ; ergo fequir
fi
jbetur antecedcns
^
:
finitum, ficut
tcndit
S.W.i.gF.i.
;
cludit propofitum
quantum
ttn infinit»,
eft
& hoc probat ratio fua hoc modo Qua:cunque potcncia eft extenfa per accidens , maior, dens
fcere in efficacia per
(^NominaUs tute primi.
non
potentia infinita
m.iiorignis
./iuer.delpice,
motu infinito
Quod
moueat fuum orbem per t^mpus ;
frobMurvir-
:
in magnitudine finita,puta dftro extenfa per acci-
id cfl, efltcacioreft in maiori
tx
Cfiftf*-
iHtendit, eft ifb
uens per tempus infinitum fit virtutis infinrts : quia fi /ic , ciim quaclibet intelligentia inferior
^q.i.fed delir»ment»
JncoifiptJJibt-
:;
:
Similiter diccmrinprbpofito,
infinita in
dem rationis in toto, &
magnitudine
,
eft dc fecunda Intelligentia qu£e«on motiet tempore infinito nifi in virtute primac.Nec etiam poteft dici
,
qu6d caelum fit
virtutis infinitae
,
licct
duret per tempus infinitum quia maior duratio :
nihil perfedlionis addit.
anno
durat,
dic tantiim. efle
,
non I
n
eft
caelo
Nam albedo
perfedior
quam fi
cnim non eft
,
qua:
durct
vno vno
virtus adliua fui
Vnde fi eius infinita virtutem, non tamcn ex
fed fbliim ftifceptiua.
duratio arguat infinitam parte durantis
ducentis
,
ipfum proDcinde cum
fed ex parte principij
& perpctuo confcruantis.
dicit
jtt
vcro quiA imfapbUiis, ^inalferabilis^
Omnes
emm alij motus foHeriores fmt eo^qui
efi fecundum
locum. Hactjuidemigitur mantf
fefia quia huncmodum habent.
cflet eiuf^
in parte.
Diccndum, qupd conclufio
duaHit
(y non proptcr hoc fequitur , quod fit non nrguit mhnita :quia nonmouet nifi motum, & ideo m- virtuem iitfluentia eft ex mouente primo , ficut iam ta
Ariftotciis
quam
Concludit ex pratccdcntibus , qu6d fubflaneia primi mouentis eft impaffibilis , inahcrabilis.
&
cottclufu,
,
:
Summ^II. niotus,ncc aliquis
efi
Cui non ineftprimus alius,quia remoto priori rcmo-
intendit talem rationcin:
Et m^iltt
primum moucns,vt
ucntor omnia poftcriora fcd :
MMsbtrMhiit.
prioftoifum cft,non mouctur motu locali,qui eft primus fimpbcitcr ; Ergo ncquc alio motu,& pcr conicqucns cft omnino impailibilis &inaltcraDilis.
mtouelwrmc mii»
Dicit crgo,
quod at vero cft fupplc
raanifcftu:
qm* & impa(Jibilu,& inaltnrabUu cft fupple
omnium
445
communicantium in aliquo coramuni ; Sc fubdit quod numeros enim dicunt idciu : hoc autcm addit,quia Platonici po«antur
cfle
rcrura
fiieruntldeas cflc numcfos:ex quibus forfan vidcretur, qu£>d cx
panc numeroru pofllt haberi ccru quod inucliitur diccns:
pluralitas Idearum,contra
Sed de numero
ejModoejMt quideficMt de infinitu di-
fub-
,CHnt:qMadocjfu vfcjue addtcade, id eft,decf deter-
primi.Ow;«f/ enim alij mottufunt
minatts.Yult diccrc,qu6dponcntes Idcas c(Tc nu-
fojlertores eoyCjui ejl fecMfidum locttm,Sc tunc fup-
mcfos non (empcr vno mododc pluraUtate nunumerprurn loquebatur,nam quadoque nnmeros diccbatefte infinitos (ecundum (pcdem,& hoc in
tml»c»li ,nec
mtu
mtuttiir.
Cap. IV.
ftantia moucntis
plcndum cft;qu6d cum non moucarur motu locacludit
confcqucnter.Vltim6 conquod hdc cjuidem igiiur manijtafMnt quia
ncc aliquo
Ii,ergo ,
alio
bahent modMm. Vc przoftcnfiun
eft.
SYMMiE SECVNDiE
,
IV.
opinantesquod/^ro-
fic
ftercjMa causa tatafit plnralitas nMmerorM,Cdlicct
imraobiles,ac
, qux ab cis moucntur , quarum motus inucftigat.
iphaerjc
S
vfquc ad deccm:;Mi;*/ dtcitnr ab coftudto demor,demonftratiuam.Guius/or(an ratio cft/|uia talis deiiwnftratio (^iccie-
ftratiue, id cft,pCr rationcni
numerodcaomi-
nomen tantum
numc-
funt tria
:
additis faciuQt leat
Secundo cfTc intcr fc ordinata Tcrtio co-
rum numcrum indagac Vidcturponcrc inteiiigi^ntias virtutis infinitXtfcu
Peosifcd non fatis conftat de cius mente. .
q- 5.
& quodli.7.
volucrit
licct aliquis adigiiet iftam ratio-
& & tria addita faciunt (ex:quatuor autcm
fuadct prima mouentia
efTe fubftantias.
:
,
rumex numcro cxlorum vcnatur.Primo
Vide Dodorcm i d. 8 dubium etiam eft an
lutioncui.
quia numerus denarius confiirgit cx pro- /l.progrefu cc^Tu numerorum v(que ad quaternarium, qui cft primus numcrus quadratus. Nam vnum, duo
ricm
Rcprehcnfis andquis probatpliircscfTc
cmne^i
lu
rumnumeri noncft (ecundum rein,(cd iecundum
VM M A R I VM,
fubftantias immatcriales,quarum
m «•-
finilii jpecifi^
Al.
Quot fint numcro fubflantis
eormm
rMiene
rorum detcrminari vique ad decem,& hoc quan- eefrocedere luet,iUnomi' tum ad numcrarionc:quia alij numcri poft dccem natiHe vf^ue videtur iterari fccundum nomen numcri denarij, addetemanvndecim enim vidctiu" ide quod decem & vnu:& ti^ni Jixere. ficde aliis.Et fabdit cotra
Cap.
numc-
infiniturquandoquc vcro diccbant fpccics
Innitmeris qi40»ii
deccm.
Sed vtrum
non cft pracfcnris ncgocij
iftaratio va-
Tunc
pcrtradarc.
quia ex quo poncntes (ubftantias iramatcrialcs maximc fucrunt Pbtonici
ergo fupplcndura
cft
,
poncntes Ideas , cum illi nihil detemiiiutc dixerint de canim pluraliutc Ideo nccefiarium :
ntuic inquircrc vtrura
eft
vna poncnda
fit
talis,
aut plures. Dcindc cum dicit
primum
&
mobilc a primo principio moucri fecundura Doftorcm videtur quod non. ,
Nohis autem exfuffofttis ,
^ determinatis
dicendum. Princifium quidem enim
(jr
fri-
mum entium esi immobile,^fecu}:dumfe,(jr T.c.4t.
VTrum autem vttamfonendum eB talem fub/iantiam
Cap.4.
M
,
aut flures
ofortet non latere :fed reminifci
, ,
(jr
(jr
quot
aliorum
negationes;quia de fluralitate nihil dixerunty
^iu enim circa ideas
4juodfit flanum dicere.
exiJHmatio nuUam ferfautationem hahetfro-
fccundum accidens.mouens vero frimumfemfiternum,(jr vnum motum. ^uoniam autem quod mouctur neceffe eH ab aliquo moueri^ frimum mouens tmmobile effefecundumfe^
^
(jr femfiternum
cadem
:
quandoque autem vt vfque ad de-
determinatis.
quamcaufam numcrorum , nthil
Profter
vero tanta fluralitas
e/i
diciturjludio demonHratiuo.
,
^
motum a femfiterno moueri,
^ vnum ab vno.
friam.Numeros qutdemenim dicuntideaa.Sed denumeris quandoque autemficut de ififinitit dtcunt
^•^•5'
Accedit ad detcrminandum vcritatcm.
Primo
Circa
quod duo
facit.
cfle plurcs
indctcrminate.Secund6 inquirit eanim ^Timut mo-
oftendit ilbs fiibftantias
numcrum detemiinatum.Secunda ibi: tem vero. Prima in plures.
Secundo
trcs.
Primo
Pluralita-
"^
^^r,
oftendit eas efte tternus
eas c(?e (ubftantias.
Tcrtio
cflc
&
vnm.tmius
oTdimtas.Secunda.ibi:Neceft'e& harumlattonum. terni mehi-
Hic.vt diccbatur jnquirit Pliilofbphns dc fubAl.inunobi> ftantiac immatcrialis numcrali quantitate. Circa lis.
quod duo
Prim6 proponit inquifirionis ncSccundo acccdit ad daerminandum veritatcm. Sccunda ^wNobis autem exfMfpofitii. facit.
Tcrria ibi:J^o
emm f^nt J*tima. in
duas.
Primo rcfumit aliquid cile vnum,primum,principiii,immobilc. Secund6 oftedit quod prjetcr illud
Sermodeaw ccflltatcm.
vnii primii funt ctia alia plura Scciida ihy.yidemui
mertfuhfi»n-
aute.Dicit ergo,qu6d fupple licct
tiarum immohilmm tm-
mattnaUMm.
DicifCfgo quod non ofortet latere ,fed reminifci,
^
aliorum negationer.o^Xi. fcilicct nihil dixerit de pl^alitatefMbJiantiarMm immatcrialium, qModfit flanMm dicere,id cft,nihil dixcrunt planum,& manifcftum^vfrwwi eft fonendu vnam tale effe fubfiatia tantum, autflMres:c{\\od fic patev. Exijltmatio
enim,id cft,opinio,^««
eft
circa JdeM,nulla habent
fropriam ferfcrutationem, quia fcilicct Idcje non ha bcnt rationem alicuins certitudinis , ciun pqScoti Oper. tom.
IK
alij
nihil dctcr-
minate dixerintdenumero hanun (ubftanriarii,vt di(5him cft: Nobis autedicendH eft exfufpofitis cr determinatis (ciHcetfupefius,& in 8.Phyfic.t.c^.j,
&
indc , cjMod frimutn frincipium entium efi<jMide itHmobile,& fccMndumfe fecundum acctdens,
&
&
mouens vnum motum primum, sepiternii.Cmas cauiam tangit.^o;7j< omncquod moMCtMr necejfe eft ab aliqMomoiuri, vt probatur 7.
quod
(cilicet eft
& 8.Phyf.t.c.
I
.& inde.tx.3 3
.
& circiter ncccftc eft Pp
fupplc
'*'•
:
:
:
Metaph.
Lib. XII.
446
fuppleeflc /'riwKW mouens ficundHm fcAA eft,<»wmotum femj>iternum moueri nino ejfc tmmohile :
&
&
vnum , fcilicet afemptterno fcilicet mouente motum Mh vno mouente. Ifte autem eft motus pri:
mi mobilis
:
,
quod mouetur
prima
a
intelligentia
id cft,naturaHter/m^»>«'w«M, ,
& fine magnitudine propter caufam pra^
diBam
:
quia
mouent tcmpore infinito:&
(cilicet
per confcqnens funt virtutis fnfinita::qHX in magnitudine elfe non poteft, vt prsoftenfum eft. Ex
qaoapparetjVt videtur {ecundum
motrice. Deinde cum dicit
VidemtM autem frttervmuerfijimplicem lationem^ cju/im mouere dicimu^ potenttam exiftentem htc fuhffantiam ,
& immobiUm Sem-
aliai lationes planettirum fempiternas,
dr inHabtle circulare corfus. in Phyftcis de his. Oftenfum eji autcm, ,
&
,
:
:
quam
Intelligcntiam cfTe virtutis infinit^ praeter
primam
,
Oftendit quod praeter primum mouens immo-
litera eft alitcr
Ad cuius euidentiam fciendum,qudd Philofophus venatur numerum fubftantiarum immateideo fec\jndum numerum riah'um via motus mobihum coeleftium opinatus eft efte mimerura
fit.
&
Quia igimr
Intelligenriarum.
praerer
primum
Deindc Q^ftra
primo
pcrtradlarc
,
quiadehoc
w-
*'*-{^*'^-i«
&
tunc parcbit quomodo ifta : cxponcnda, quam mod6 cxpofir»
inferins quxrctur
bile funt etiam alia plura.
:
t.de
fed ratione breuitatis fupcrfedeo pro f^ndfio.
nunc iftam materiam /}
mentem Philo-
quod non folum prima IntelHgentia , fed etiam omnes aiiae funt virtutis infinitae ficut hic vidcmr dicerc exprefse &perconfcquens, qu6d omncs fintquida di):licct vna fit inter cas princi'^ palis.Vnus tame Dodtor niritur,& fatis rationabif^*^ f"^' liter,ipsu excufare; vt (cilicet ip(e no pofuerit ali- qu^li^^,» phi
piternum enim
& immohtlesfecun»
dum fe
cum dicit
ejuidem igiturfntfublfantia^(jr ha-
T.C.44.
rum ejuaprima,drfecundafecundum ordinem eundem lationibus alirorumypalam.
motum primi caeli apparent ahj mocus,
puta plamouens primi cceli
netarum oportet primum ponere aHas fubftantias immateriales motrices :
orbium planetarum. Dicit ergo,qrt6d Praterfimpl'<-cem lationem vniuerfi , qui eft motiis diumus primi mobiHs vniformis , & fimpHcis (^uam Ccilicet lationem dicimm mouere primam fuhftatiam
Oftendit
qnod
fubftantias efle ordinatas,dicens, §luaio corput
illas
cfuidem evimfint fuhftantia immateria!es,&
ctlejie
ejlfu-
mouentes:£/ harum qvAprima,& qutfecunda-.fe
pt(iU4,eo mii'
CHidftm eurdeordine Utiotii afirorii palam efi :itz
ttrem h»bet effeciMm.
exiftentem htc immobilem. Viiemtti alias lationet prtnr motU fempiternoi ipforum planetarum, Quodprobat,
quod ordo fubftatiarum {cparataru,& im- OrdojubfttmmarcrJalium fit fccundum ordrnem motuum , & tiarum mtmobilium cileftium.Probat enimpcriti Aftrono- uentium ejt mi , qu6d oportet nunc fupponere quod quanto Jecundum or-
tnohtU , dr
corpus
:
^^j^ circulare corpus, id e{i,calum eftfemptternum, inftahile, id eft non potens ftare,aut quiefcere: tnum. fnnt AltAplurap»- quia eias motus non poteftquiece intenupirquia vinda. igiwr caelum eft corpus fempiternum , ideo femm^^uens trt-
&
motus non poteft tolH per cormptionem mobiHs & tunc fupplendum eft,quod cum pitcrnitas
:
mobiH refpondeat proprius motus,oporquod prster primum mouens , quod mouet
cuilibet tet
primum
ca:lum,erunt pKires aHj motores.Et fub-
dit, ijtiod
ofienfum
licet in
eft
autem de
his in Phjificif,Cci-
8.Phynt.c.48.& indc,&
fpecialiter,t.c.73.
& inde, quod(ciHcetcaelummoueturmotucdunuo,
& fempiterno. Deindc cum dicit
fcilicet
ij^itur corpora caeleftia
ah immobili moueri fecunditmfe ,(jr Jempiterna.Ajlrorum enim naturafempiternafubftan-
ejuadam ens, dr mouens fempiternum , c^.
frimum eo cjuod mnuetur, Et tjuod prius fubquc
ejje necejfe efi,
quod
Palam it4-
ejuod totfubjiantiaa ejfe neceffe eli
natura
fempiternas,<jrimmobtltsfecunditmfe,(^ftnc
magnitudineprofterpradtSiamcaufifm, Oftendit tali ratione:
Moutntia
ejfe e(tend''t.
fed
fubftanrias
mo-
eft prius flibftantia,
mouentia aftrorum oporfubftantias. Dicit ergo,qu6d vnannjuam-
funt
tet efte
qiu harum latiomtm di^arum eft necejfe moueri \ immohili fecundu fe:enim
(\x\3{iscnx.i3.rempiterrta,&
•verb. Seot.
j
a
^^^^ '^'"""f <'»?*' aftrorum Ant An- ?^°
ifta.
eflle
nifi fubftanriajcrgo illa ,
Jubfltntiiu
Nen
plura mouentia
Aftra mobilia funt fubftanria,&
ucnseft prius moto:Sed nihil
0mn'»t»p»rit
ftUliium
illa
'
a r ejt naturajem-
& fuhftantia quxdam ens, ergo,& motiens fempitcrnum & prtks eo <]Uod motutur &
piterna, eft
,
tjuod eft pritu ftthftantia
;
:
motrix
fiibftantia
,
&
fequitur
,
fuperioris orbjs
fit
& eflficacioris virturis: & perconfeqnens notior, & perfedior in fiatara. vniucrfaHoris,
Notandum qu6d,vt
poteft haberi ex loco ifto,
& ex fecimdo Cacli & Mundi, t.c.6o. & circiter. ,
Ariftotelcs, qui
non fuitmultumperitusin Aftro-
logia,non putauir
necejfe efl ejfefuhftan-
tiam :palam itaque qu6d fupple quot funt
latio-
ncs aftrorum, tot necejfe efi cffe ftihfiantias natura.
primum
caelum
quod fecunHum eum o<5laua
nonjuit
peritui Afirologut, errttuit
in mobiiipri-
raobiIe,& motor cius cllet pri- mo,^ nume-
mum principium.Vnde poft primum motum noa cnumerat hic
§iuia Arijltteles
e(Te aliud caelurn:pra:rer
ftellarura fixarum:ita
nifi lationcs
Tamen
planetarum,
re
mehilium
ajftvnnnd».
a peritis Aftrologis deprenenfus eft motus firmamcnti, quod mouetur contraprimummotum» fupcr polos Zodiaci in centum annis vno gradu: per confequcns fupt^ firmamentum oportet
&
dare
nonam
fphaeram
,
quae
rcuoluens totura cxlum
fit
primum mobile,
mom diurno ab
Orien-
&
illud cft mobile a primo Occidcntem moucntc. Sed cft dubium,vtrum primum caelum mouca55 tur immedlatc a pr imo principio.Dicendum qu6d Dnbium Mfecundum rei vcritate primum mobilc habet duo tabile de mtmoueniia:vniim feparatum, qui eft Deus mouens tort frimior-
tc
54
funt quafi inftrumcnta Uib- dendu*.
ftantiarum immatcrialium mouentium
iphxra,qu6d eftcaclum ftellatum,fiue firmamen-
Necejfe^r harttm Utionum vnam^uamcjue
Jtantia fuhHantiam
&
vniuerfaliorem,
tum,e(Iec
tia
dtnem m«bitantoJbabet effeftum lium, o« modiuturniorem,& prioiem:quia tuum »tteiH
caeleftc eft fuperius,
in
:
in rarione amati,
& defiderati:aUud coniun^lum,
bit.
quod cft fecunda Intelligenria immcdiatapoft Dcum:k qua immediate moueturinratione amatis. Et mcdiante prima, quae cft Dcus ipfumpri:
mum caslum mouet. Et haec eft fentcntia expref^ se Auiccnnae 9.
Metaphyf
cap.4.fed de intentiovnus expofitor , qu6d fententia fiia eft, quod primum caelura mouetur immeD.Jhom diarc a pritiio principio, quod cft Dcus. Sed hoc
ne Ariftotelis
dicit
non viderur , quia fuperius dixit , quod primum moucns mouet priraum motumin rarionc amati. Oportet
hic.
,
Summ^ II.
Cap. IV.
Oportet ergo, quod Gi dare aliud mooenSi quod moueat in radone amancis , de quo dist fupri. 8u ttU tft ftmnimn quod ipflim confequitur maxjma deledano , ex wMatimfUx hoc, quia incelligit, amat primura raouens : illud efl aliqua i^unda Intelligentia , qu2 voca-
&
&
lu^mtJe frifit0
tur
anima cacli, non
in rarione informanris
fnMO" in tarione motricis, vt oftenfum hacc eft cxpefTa fenrcntia
:da.
efl 8.
fcd
,
huius , -&
Comment. c. ii. huius
447
flibfbnriarum
nnmerum
dcter-
momum cxlefliura. Secundo iuxta hoc concludic numerum determinatum fubflantiamm mouenrium qux funt fubflanrix immateriales , & iramobiles. Secunda ibi ^uare & fuhfiantiai. Pri,
logia fbla fupplc/4c»r Theorica,id eft,c6fiderario-
fuccefliuus neceflario eft in tcmpore. Pofuit
ne de fuhfiatta/eftJibilitjMidem,fernpiterfja tuttemj
&
dat perpemo illam virrutem, ideo eft caufa perpetuitads in motu. Finitas autem vinutis recept«,fi
non eft aliud fccuridum mouens , cft'
T>MiU primMt
finita
iMttlligitiai
eft
ThiUfaph$tt
mom
fit,
:
i natura Angcli
quac
quia illi virturi
qui
caufa fucccflionis in
ponitur finita poteft efle
fi
aliqua rcfiflentia in mobili
refpedhi virtutis infinitat. Ariflotelis. Philofbphus
,
,
qu« non
pofllt cflc
Hacc videtur intenrio
tamen vtrumque mouens
vidctur acciperc oro vno
:
& illud prannitrit
in
computarioncm fubflantiarum immaterialium qiurum numcrum venatur fecundum numerum jnobilium cxlcftiura, vtpatebit infra.
SrMMARIVM, Tradit de variis aftrorum/cu plancta-
tiarum numcrum. Sed vt aduerdtDo* ftor, tam ipfc, quam A ftronomi, quos fc-
&
quitur, crrant dc numcro caclorum,
orbium dc quo vidc Dod. z d. 1 4.q.i addo crrafTe in co , quod putauit cx numcro cxlorum numcrum rntelligentia-
rum
colligi
•
.
,
cum
m^tttntiitm.
ma in ius
duas.
inquiflrionis.
:
"Dtntimtn ^^»»»«o»»
«^
'^^***
AfathemMicmrumfcietiarHm.id cft,inter fciencias Machcmaricas eji maximi propria PbUefephia ad hoc fcilicec inquirendii.Hzc enim fcilicec Ajlro-
id eft,de corpore cxle&iuiliavere fcilicec fcicnrix
Machemaricx,^^ nuUa fupple (ubflanria fempicerna confideranc in fpcdali ficuc fadc Afhronomia. Puta qua circa mtmeros , id cft, Arithmccica , Ceometria, qux verfacur drca magni wdines : numenis auccm, magnicudo func quxda acddenria. Ec flibdic, :^ed quidem igitur pittres fint la-
&
&
^4,,^,/^ frtfrie ie
mMtibm ceU-
fi'^
"*fi'
ierM : ide» si tff» MMmerumUui».
nmm df nrpiOT? <«mwf f /r»^»«,fciliccc fcicnria;: Machemaricas: f*T$tmtmlimm tionfs eorii,qua ferutur planetari martifefiit etiam
quia hoc fupple pacec ad fenfum. Ertim pro quia, *^"f^
vn a
ttn-
uenit.
quodcj; afirorU errranttit fertur, Ccilicet pluri-
bus larionibus quam vna. Dicuncur auccm planetx afbra errancia:non quod in fe irregulariter QMorej tUmoueantur : fcd quia prxter varios moms quo£ netdiicunrmr habent, non fcmpei feruant eandem pofitionem, fUHAerrMtiet figuram ad alias ftdlas , vnde propter caufam oppofitam alix ftellx dicunnir fixx , cum femper fint in eadcm diflancia, propinquitate. £t fub6k: ^uot funt ha y fciKcet lariones planetarum nuTK nosiUcemtu cjuidemfecundifmSdlicet ea^ua
&
rnm mocibus, vtindcvencturlntelligcn-
;
^"^^
g^n^ j^
:
tnediatc caufare motum proprie didhim^quia ciim
ergo duo mouenria ordinata : quia primum mouet mediatc , quia dat virmtem tecundz , quia
J6
Circa quod duo facit. Nam quia via motus procedic ad inquirendum earum plurahta- Acctiit md tem, ideo primi inquirit numerum mobiliura,& i^^reniMm minatura.
Primo proponit viam,& modum huSecund6 iuxta modura datum profcquicur dc incenco. Secimda ibi £<M/oArMf tuttcm. Didc ergo, quod PlitralttMtem vero latiomMm,iA efl,mocuum cxIefUum,oponec incenderc, id eft,acdperc & conflderare ex Afbologia , qua
fit
tiutmtraai» ZnttlUghim,
illarii
Vbi exponens Philofophum aflignat priroo ca:lo duplcx mouens,vnam coniunchm),& aliud feparatumHax enim videtur cxprefTa fcntentia ArifL S. Phyfic. t.c.78. & inde , quod potentia infim'ta non poteft immediatc mouerc corpus in tcmporc quia fl fic, aliqua potentia finiu pofTct moucri in squali temporc, co quod augmcntau virmtc moriua minuitur tcmpus in quo mouct.Secundum hoc ergo dicimr, quod Dcus nonpoteft im:
fT»v»*f«*it
Inqoirit
prinu Intelligcntia
omnes mouere poiTct.
&
dicunt cjuidam
MAthematicorMm,&
hoc attaionii
gratta,id efl,vt reddamur attenri,& vt mentifufci-
^'Wwrjfcibcct a nobis aliqua pluralitai determi-
nata illarii larionii.^W(^««m vrro fiquid videawr pratermodo pr^di^ ah eo tra^atibut^d eft, fi quid aliud apparct poftca prxter ea qux didirar,& tra6latur a modemisuiportet hoc auide t^uaretes ipfos,
id eft,vt
quxramus per
nofipfos. Ifia veroperfua-
deri a qtucrentihm,id eft
,
quod
in
hoc perfuadea-
mut ab his,qui dc talibus inquirutXt fubdit,qu6d
PLuralitatem
'vero Utioniim iam exmaxime frofria Phtlofofhia Mathematicdrumfcientiaram intendere ofortet ex AHrologia. Hacenim defubfiantia fenfibili ^uidem-,
fempiterna autemfacit 7heoricam
:
alia vero
de nuUafuhfiantia^uta qua circa numeros,^ Ceometria.c^ia quidcm igiturfluresjtnteo^
rum^qua feruntur lationes manifeBum eliy^ farum attingentibuiifluribm enim quam vna Asirorum errantium vnumquodquefertur,
T^j.
Sedquot funt hje?nunc quidem,(jr nos
gute
dicunt Mathematicorum quidam, attentionis
Amare fuideoponet vtrof(jue,Ccilicei ta eos quo- yUe i CtJ, rum opinionem fequimur quam cos , quorum f.r.ioi.(^ ;
opinionem (u^mus.Perftiadcri aute acerttonbtu, fdlicet nos oponet ; quia illi ccrrius vcritate cognoueriit.Rario huius poccft efle:quia in eligedo, vcl fugiedo opinione
no dd>ec homo duci amorc,
vel odio opinaris:fed porius ipfa vcricate:
& ideo
amare quidem vtrofque oponet, quia vcrique iuuanc ad inquifirionera veriuris idco iufhim :
eft
&
dicere grarias, vc habecur i.huius:t.c.i.tamen
oponet a cenioribus
pcrfuadcri.
Notandum,qu6d illud quodhicdicitur fcilicet quod alix fdentix Mathcmaricx ab Aftrologia,de quod didum
terminatafufcipiatur. Reliquum vero hoc qui-
K-Iathemarica cofiderat de fubibntia corporea, vt
dem
de fccundo fpeculabili. Tamen exponendura eft, vr ibidcm di^ra fuit , quod licct fecimdum veriutem fcienria Machemarica fit de fubflar.tia corporca ; tamcn didtut efle de quanritate con-
quarentes oportet
ipfos:illa
vero perfua-'
modo dicla ab
eo traStantibus:
amare quidem
vtrofquef perfuaderi vero a certioribus.
S7
nulla (ubftaciac6fidcranc,vidctur cflc cotra illud,
gratia dicimuf.zit mente aliqua pluralttas de-
deri a quarentibusfi quid videatur prater
i-^t-t^.6.
rinua
3
eft 6.
hnius.
vel difcreu, ex
hoc
Qu6d fdUcet fcientia
,
Pp
quia Mathemaricas. a
fupponit
ooxft.
1
:
,
no eft multum curadum in fe,quia hoc cft alterm negocij. Primam ergo opinionem recicans , dic: c quod Eudoxtti ijuidern tgitur Solern , &. Lunaiji
idco quadam appropriationc Mathcmatica dicitur dc quantitatc , licct rcaliter ftt de fubftaniia cor-
quodmotuni Solis, & Luuje dixit fieri in tiibus: ^arum primam fciUcet lationcm, vcl fpharram, tam Solis qiiam Luna;, dixii aftrorum applariQ.-
ncm.mcdiantcqua
c» difubfiantia
{^
,
in fubftantiam ;
acci-
dtntibui
(le-
termin»t.
porca, vt ibidem fuii dcclaratum.
Notandum etiam,qu6d
vltra
&
,
&
redus,quandoque retrogradus.quandoque ftationarius ftatione prima,vei (ecunda quod non po:
teft e!fe
fecundum motum fphsrae
omnino
motus Ptolema^us,
diuerfos
,
cum
ille iit
^t ideo ad (iluandum hos
vniformis.
&
alij pcriti
Aftrolo-
logi inueftigauerunt circlilos planetarum pra;ter fphairas, fcilicct deferentem
Et ideo bcne
,
& Epicyclum, &'c.
Philofophus
ait
errantium plures funt iationes inde
cum
xju6d aftrorum
,
quam
vna.
Dct
(^ Lunam
EttJoxm Utionem in tribus po[uit ejfefphig^
vtriuftfue
^uarum primam apflanorum aftrorum effe. Secundam autem fecundum eum qui Zodiacipermedium. Tertiam autem fecmdum rif.
obliquatum in latitudinem animaliu, In ma-
auiem latitudineohliquatifecudum quam
Lunafertur, quamfecundum quam
quefph<eris.
& iftc eft motus diurnus,quo mouentur ab Oriente in Occidentem motu primi mobiIis:quod Eudoxus dixit efie cxlumf^ellatum , vt prasdidum eft. Quia vero non putauit, quod non folum primum mobile fufliccret ad rcuoluendum fpha;ras omnes planetarum motix diurnojficut pof uit Ptolem&us,& ali periti Aftrologi, ideo ali'gnauit cuilibet planeta: fphxram propriam, in qua moucretur motu diumo. Et ad liunc motum caufandum pofLiit primam fphxram Sohs, &:Lunac. Secundam autem fpha;ram poluic fecufiditm eum 'cilicec motam,^«» pfipermediur^, rum,id cft,hxorum
;
j
&
Zcdtaci fub Ijnca ccliptica. Nam Sol , Luna muucntur per mediLim Zodiaci fub linea
fcilicet
ab Occidente in Orientcm
ecliptica
tum primum, qui
dicitur
mo-
conti-a
^arumprimam quidem, ^ fe-
cttndarif iUU eandem effe. Et eam qua eft apeam qutt flamrum, quA omnes efiferens : fecundum ettm qui per fttb ea ordinata ,
^
^
inotM?n eft,
ohUauatum in latuudtmtn ammaltttm
,
id
fignorum Zodiaci, qua: figurantur, vt inplu:
fecimdum enim
Eudoxum Sol, & Luna non femper
funt fub ecli-
quandoque declinant ab ea , nunc ad AquiIonem,nuc ad Auftrum:& iftedicitur moms fed
,
latitudinis.Quiavero
Luna, qua
ifte
,
motuimagisapparet:.'»
m 5o/f,quatenus plus declinat ab
ecli-r
mfupplc ohliauxri motum,fecufidum ^nem Lun^ fertur,ej»krnfecHndfim cjuern Sol.
Veruntamen
fe-
cudimi PtoIernxum,& Magiftrum in fpha:ra,IiccE Luna habcat hunc motum Iatitudinis,non tamcii Sol , fed femper difcurrit fub ccliptica. Eudoxns autem, vt ait Simplicicius, opinatus eft,qu6dSol
mediumZodiaci lationem habentemycommttneomnitie(fe^TerttA vero omniu eo in circulo
dcclinat ab ecjiptica, niic verfiis polum Ardicum, nunc verfus Antarfticum, m.otus ex hocquia Sol nop feniper oritur in eodem pundo , cum eft in
folas effe^qui per mediafigna tranfit.At quar-
Tropicis hycmali,
ta lationem per obliquuw admediiim circu-
mocum
lum
Ec dicitur quod hanc tertiam fphjeratn pofuitin Sole reuolui ad eandcm,partemcum /e-
huitis ejfe.
aliorttm
Tertiai "vcro ejfe fphtertt polos
quidem profrios } Veneris verOj c^
Merctir^ ecfdem.
&
faUianuum
arftjuali.
Proprer hunc erga
pofiiit tcrtiam
fphxram
SoTis
& Lunar.
cunda:fed in
Luna ad partcm candem cum prima quod Erranttum vero afirorura
iphsra. Et fLibdit
quinque planetaru ,pofutt fupple quatuor cuiHJlibet fphttft!, auarnm pri-
aliorttm fcilJcet
Profcquitur de intento iuxta
f8
modum
datum,
&
narrans opinionem illorum quos (equitur, qui tempore fiio crantmagis famofi in Aftrologia. Et diuiditur induas, iecundum duas opiniones, quas adducit. Sccunda ibi Callipus autern. Ad euidentiam iftorum notandum, quod Ariftoteles & hi quos fequitur,in multis erranerunt :
jtrifictel.
^
Jtflrologi
quoi imitattt* ejl
erra-
tternnt in
nu-
tnero trbium
CMlejlium
^
iirfulorum.
Tum,quia cslum ftellatu opinati funtcfleprimiim mobiie, & primum ca:lum fimpliciter & ideo poft iliud non pofiieriuit nifi orbes planctar^mi , quod falfum cft , fecundum qQ6d didum cft iam tamen quia negaiierunt circa Aftroiogiam.
:
:
cpicyclos,
& cxcentricoSjid eft,circulos deferetes,
qubrum vtrumque ponendum
magis periris Aftrologis cft rcpettum , vt iam diftum eft. Vnde per illos circulos faluant diuerfitates apparentcs in planetis , fiuc quantum ad quantitarem, fiue quantum ad figuram fiuc quantum ad veloeft
,
vt
«i
:
& tardicatem, ftationcm, rctrogradarioopinionibus & dire(5tionem-, &c. Dc
citatcm,
ncm,
iftis
motum
in
mam qHidem,& fecuyrdarn dixtt effe eandem,\A eft, eiiifde rationis
cH prima,8c feciidaSoiis,& Lun;?: quem ponebat efle ftellaruw
quia motus primus,
fixarum
;
& motus fecundus, qui eft per medium
Zodiaci (ecundum longitudinem.apparet eomuniter in fcilicet
omjubps plancris.ldc6 dicit quod Et eam
(phxra,aut iatione,<^«<« efiapplanorit^id eft,
ftellarri fixatuicjiut efiferes
omnesmotuf fcilicer ra >
ptus.^^r f^fcilicct ^^hxii,cju£
efi
ordtnata fub
C(t
dr habctem lation( fecudttrn eu motiuTi,^»; eft/^e»; mediii Zodiaci,dixiieJfe comunem oW/i?;* Et fubdic
quod
Tertt4iVero{^\\xxxomniHmy{c}X\Qtx. aliorum
quinquc
3
.
fphxra
.s
aciiibuic
:
ribus fignra alicuius animalis
prica
SoIi&Lunai Eudoxiiis
motus longitudinis &:
ptica.ldeo fubdit,qu6d in matori latitudine appaSol.
Errantium vero asirorttm in quatuor cuiufT.9.4^-
ica
ejfe,
ad caufandum iiunc motum pofuit fecundam (y>hxrzm.Tcrtiam autemfpharam pofttitfecunditrn
dicit
tjnidet» igitur Solenti
iori
vtriufque lattonem tn trtbns fph&rti pofnit
,
motura diurnum, moueripluu- qui eft motus primi mobilis , deprehenfum cft hm tnttihiu. pliircs eflc lationcs planctarum fecimdum inftrur quamenta Mathcmatica ; pnta aftrolabium , Planetam dranrcm , &c. Et etfam per rationcm quatcnus rtntingitfe motus planetae apparet quandoquc vclocior,quanhabere triplaneta quandoquc vidctur diflieiter. doque tardior; TUnttam
etaph.'
tanquam primam pafliocorporcam reducit oranes alias pafliones quantitatem autcm fupponit tanquam paflioncm per Ce notam ; Sc
(upponitqnantitatcm Mathim/ui
M
Lib. XII.
448
dixit ejfepolos in co
,'
qui
cft
pcr medtunt
animaliu,id eft,in linea ecIiprica.Hac aute tertiam fphxra pofuit ad causadu motu laritudinis.^s^rT
tamaute latione pofuit ejfe fecUdum obltcjuatu ad medium huitu, folicet tcrtiae (pji.-cras. Dicit cnim quod quia poneb.-it omncs (phsras eflccxceatricas , iequitur quod cx quo Zodiacus tianfibat per
Aliis ver^ quaadoque
fjuacuoi.
:
Summ^ II.
Cap .IV.
per polos tcrri* fphasrac , quod c conuerfb tertia fphxra tranfiret quandoquc/^rr^o/o/ Zodiaci cx :
quo
Cequitur
quod motus terttt fpher*
defcrret
ipfum planetam vfquc ad polos Zodiaci , quod tamcn nunquam contingit : &c idc6 fuit coadhis Communiter ponerc quanam fphaeram qux ipfum planctam , in »pptib.«ri-
dcferret
,
qus reuoluitur in contrarium
tertis i»
tcmpore, ad impcdicndumne plus diucrdf 1.4. Uuie- tatur feaindiim latitudincm a Zodiaco , nc f>e, t^ vtrbs cxcat cxtra latitudinem Zodiaci olufquam opotJiruliAt. qui tct. Et hoc cft.quod didt quod S^Moru Utionem, jieit tex.
hie
acquali
&
hMbetur non
f*rn»iIAttr.
qiurtum motum planctJe ponebat cflc fccimdiim quendam circulum obliqtiatim ad m«dium tertmfphtcrti , id cft ,conti4 tnaximom dus id eft
,
Humtriu
»r-
bitmt pLute-
t»ntm
xS.fe-
tunti appartntia, id ell, fi quis vcHt afCgnarc
mundo quarum v naquaeque habct mo:
lum proprium qux apparent
& ex
,
tem fphzrx fimt quinque
bet
illis
motibus caufanturca,
motus planetarum ifle aunumero 16. Nam cijm cuili-
circa in
:
affignarct quatuor
planetarum
onmes flmul funt 10. Quibus fi iun& j.Lunx qu2 funt6. Omnes limul erunt t6.Sic tamen qu6d corpus cuiuflibet planetac intclligatur denxum in vltima fuarum fphzranim venus ccntum mundi. Dcindc fphzras
,
3. Solis,
:
ciira (tcit
CdUippu^ autem fofitioftem quidemjphdra-
rum eandemfofuit cum Eudoxo.hocautemdiJlantiarum ordtnem.
Pluralitatem vero
^
quidem qut louU , ei qua Saturni eandem cum illo dedit.Sotu verCy(jr Luna duds exijii' mabat adhuc apponendas ejfejphtirtn , apparetiafi quU efi reddituruf.reltquU 'ueroplanetUfingulisvnam. Necejfe autemfimulfofitd
omnes apfarentia funt redditurafecundum quemlihet errant'uim:aUerasJphar4s
vnami-
ejfe reuoluentes , <^ ad idem reHitutnfretterpfimamfpharamfemfer inferius
nores tes
y
•rdinati aFiri.fic enimfolum contingit plane-
tarum lationcm omniafacere.^oniam igitttr in quibus quidem ipfaferuntur fpharu : h^
^
quidem oclo j hdt autemquinque , viginti funt.Harum autemfolas non ofortet reuolui in
rentem in hiotibus ,
Solis,
& tarditatera appa& Lunz reliquts veri :
Mercurio,
fphzraraaddcbat.ItaquodquiUbet habctquinquc firaul fadunt ij.quz u addantut przccden" tibus firaul fadunt 3 }. has omnes vocabat defcrentes :quatcnus fccundiuncas corpus planctac
&
illam autera vnam fphzrara addebac uibus planeris fciUcct Mani , Mcrcurio , Vencri, forte ad faluandara rctrogradationem,&
fcrebatur
:
&
iUis
quz
ftarionem
autem
apparent in planetis
iUis.
Vhra
iphzras dcfercntes poncbat aUas,quas vocabat rcuolucnics propter caufam , quz diceiftas
tur. Et hoc cft, quod flibdinquodyJoww/^fiippIe fphzrz fimul pofit* , id eft , ordinatz &fituata maxilfifit redtiuuraM eft debcant reddere,d" eauefiu funt
,
apparentia , fupple de raoribus
inquam fic eft,o/>«rrrt/upplePrztet fphzras defercntcs fiipradi(9tas , ponere tccundum
planetarumjfi
quodlibet errantium,(cihcti fecundura queralibet planctara alteras fphttras reuoltttntet,& ejfe minorts
vna
illis,
fciUcct dcfercnribus,&4«^ tdanrefti-
przter
tuerttes
primam fphzram femper inferius ponendo fphzras
crdinatt aftri : fic enim fcilicct
conringit folura facere, id cft,faluarc omnia:quac fdUcet apparent circalationera planetarura. Vbi ad cuidenriara Uterz, notandum,qu6d ad poncndum iflas fphzras rcuohientes,propter hoc
CalUppusfiutfbrfitancoadus,quiavlrimafphz-
quod
C^ ferentium
,
ginta quinqne.
Omnium itaqut
nnmerus,
^ reuoluentium ea quinquaSi autem Soli
,
(jr
Luna ncn
addiderit : quia quos dixitfiui mottts
fphara eruntfeptem, iitas
60
(Jr
,
omnes
quadraginta. Plura-
igiturffhararum tanlafit.
Narrat fectmdam opini6nera,qua: cfl Callippi, quae eft de plurahrate fphxrarum.Ifte lippus, vt ait Simplicius nis
,
fuit
antcm Calconucrfatus Athe*
cum Ariftotcle qui aim Callippo
corrcxit,
&
fuppleuit ea,quae inuenta fuerant ab Eudoxo.Vndc in quibufdam conucniebat cum Eudoxo 5( in
quibufdara differebat. Ide6 dixit,
quod Calbppm
autem fofuit eandem fojhionem ffherarttm cum Scati Ofer. tom. I V.
g.
_
...
aUquo a raotu primz f'**' *^7 «•*» hoc prima Iphzra louis vcrfiis 2^?!^" ^"
taraen dcficiebat in
f|)haa:z,& propter
firraaraentura,auus
poU
fphzra Satumi
,
infiguntur aUquaUrer in
parridpabat aliquid de :
& fic non vniforrai-
prima fphzra Satumi quia paaidpans in aUquo fempct defi,
ficut
:
quatuor,fexdecim.
61
ra fupcrioris planetj? verfus centrura,puta Saturj^rlroiLitni , parridpat raotum oranium fiiperiorura : ita tts fofkit
motu fphzrarum Satumi ter raoucbatur motu diumo
quafunt foHeriorum
puta Marri,
quz
reuoluunt eas,quxfunt pnmcrum duorumfex eas,
,
& Vencri,yi»j«/»»,tribus fcihcct vnam
vlrirna
quaante
,
tribus fcilicct qui reflant
quibus infine ordtnatumferunt.^a quidem erunt. Et
&:
A
fare ea ei
,
qux apparentcirca motus Sohs,& Lunz, ita quod Solhabcbit quinque fphzras Luna fimiliter quinque,quz fimul funt aecena. Has autem duas fpnzras addit forfan prorcddercrationem eorum,
flanetis
santur
Tx47-
&
poiiut vnicuiquc planctz diucrfas fphzras con-
cttttdnm Ett-
dexum.
:
ptet faluandam velociutcra
ccncricas
59
&
&
motum. Notandum , quod iftc Eudoxus ad faluandum praedidUs diuerntates , qu2 apparent in plarietis,
circulum, atquc
449
Eudoxo: hoc autetftM eftUecundum diftantiarS ortitne.-Qnii fciUcct ordinabat planetas,ficut Eudoxus , etiam motus , & fpharras llcut ipfc. Conucniebat ctiam , tjuta flurulttatem fdhcct fphxrarum ei ejutdem qut Iouts,& ei tjux Sutumi eandem dedtt, id eft^aflignauit cum illo fcihcct £udoxo quia vtique dedit quatuor fphxras, qua; f imul funt o€to, fcd differebat ab eo in ahis. Idco fubdit,qu6d Soli vero, Luna; duatfpharM exiftimahat adhuc ejfe apponendas : fi tjuts eft reddi-
dt a panicipato. Neccflc igitur videbatur ponerc aUamfphzram reuoluentemipfam, vt refhtueret iUud , quod ei auferebatur de velodute cx fphzris fupcrioribus & parirarionc oponcbatpone' rc allam fphzram reuoluentem fccundam fphzram louis , & terriara fphzrara rcuoluentcm tertiam fphasram louis. Non cnim oportebat poncrc aliquam fphzram reuoluercra quartam fphz:
rara louis quia raotus quanz fphzrz verfus ccntrura tnediura,in qua amxura crat corpus planetz :
Iouis,debebatcfIe compofitura cx oiTuiibus raoribus fuperioribus.Secundu hoc ergo lupiter ha-
bebat quatuor fphzras defcrentcs,
& rcuoluentes
quot defercntcs vna Hiiniis , vt ait Philofophus, ad idem reftiruentes przter priraam fphzrana ordinati
afW fcmpcr
inferius
:
quia in fphaen^
Pp
}
infit
^*'*»'^**»
iT^^J^ '^^^*
.
:
Lib. XII.
450
Metaph.
non refpondet
funt 0(^o.Si
ergoodo
aliqua reuoluens.
Qus non puto poile (ciri certe.
47.& hic
numerus fphaerarum qucm Philofb-
Tamcn qtiantiim
fpeibt ad expofitionem quia qnia efi :
phus concludit.
Jnferiori eft affiicum aftrum
philofopKi fuit
cui
i
&
fufficit fcire,
Callippus
,
propter cfutd quaeratur.
miflis accedit Philofophus ad
litteraB fic
His
cft
po-
prae-
coUigendum nume-
SVMMiE SECVND.<E
prius numeratarum,dicens,qu6d jQHoniam in tjuihm quidem ipfa , lcilicet aftrayf-
rum (phasrarum
rHnrurfph^rU^id eft,fphasra: deferentes:/»* ejuidem funt 0^0. Puta quatuor Saturni,& quatuor louis. /J
C Tot
fphxrarum defercntium 'Al^folM non oportet reuolut inejmbM in fine fertur ordinatupi, fcilicet aftrum ficut iam didbum eft. Ex quo infert, quod illae fphsraE,fcilicet fphaerac,^** reuduunt easScilicet fphacras quA cjjuidemfunt duorum primorumy
tur,
licet
hium /ecM»- fcilicet Saturni,& Iouisfw/fjf,fupple rcuoluendu ofinionem tes : quia cuiuflibet funt tres,vt didum fuit. Qjm
autem, reuoluunt fupple, eM fcilicet fphaeras, f funt ejuatuor pofieriorumy eruntfedecim, quae cum fex praediftis faciunt zi.quibus fi addantur praedidae n.deferentes faciunt j j. Ideo fubdit, qu6d
«<«
C*l(iffi.
Omnium 6i D.Thtmas.
numerm & ferentium & reuoiuentium eateji ^^.
itAque
fphxrarum,
,
fcilicet
Aduertendum autem , quod ciim poft Saturuum, & louem fint ali) quinque planef2,apparet quod prjetermittit vniun eorum.cum didtypojie^ riorum cjuatuor
:
meris
accidit in
nu-
vel fuit error fcriptorum,vt loco quatuor
;
debeant quinque, 8c loco/i-Jf , nouem, quia ex fubtradione vnius planetae fubtrahuntur tres fphacrae reuoluentes. Sed quia poterat efle du-
V.
p.
quot ccefos fccundum
cuius opinio compara-
,
& accornmodatur hac dc re.
sFMMAmrJH. Concludictot efle Iritelligcntias,quor funt ccEli.Scd.male concludic&erronee,
Quia ipillia millium miniftrabant ei , 8c decies millics centena milliaaffiftebat ei, Dan.7.Triaobieftafoluit:dequibusbenc Dodor ; qui in folutione tertij notat , ex Philofopho male intelledo,D. Thomam colligere,materiam efTe principium ihdiuiduationis, de
QVare
,
exifitmare.
quo
2 .d.3 .q.y
^fuhUantias , &fr'tncipia im-
mobilia
8c vt dicitur praemittit illum
vnum,vel ex errore qui quandoque
A
cfle IntcUigentias,
Philofophum
& &
Numerui or-
aufcrantur a jj.rcmanent
,
(Jr infenfibilia tot
t.c.^s.
ratienabile
Necejfarium igitur dimtttatnr
fortioribm dtcere.
fcribi
bium an Lunx,&
Soli fint addendac duae fphaerac,
quas Callipus addit : vel an vtique fint dandje dux fphajrac folum, vt pofuit Eudoxus. Ideo fubSoli non addit Philofbphus Si autem Luna,
&
:
diderit tjuts mottu quos diximtu
fcilicct
,
Callip-
pum addidifle, omncs fphxrd erunt 7.^ 40. Quia tam
Sol,
quim Luna habebant folum
ras rcuolucnres
quod
cft
:
;
quia
fi
a 55. fubtrahantur
quatuor defecentes, duac Solis totidem reuoluentes
numero
& dus Lunac, & qua:
ctlo*
rMm,fed vid* in Sctt. X, d.
fubftantiarum immatcrialium
tria facit.Prim6 concluintentam conclufionem. Secund6 excludit triplicem obuiationem. Tertio comparat quod di-r
dit
Numerum xerat ad antiquorum opiniones. Secunda ibi : Si lnteU.igentiiiautem nultam.Tenia. ibi Traditafunt autem. Di- rum ex tm:
cir
ergo,quia
ranim,
flimare. tot effefuhftantias
&
vtpoteft patere ex prjcdidis,
Callippus aflignat Saturno,& loui quatuor fphactrcs reuoluentes , qu« ras deferentcs, vt patet,
&
frimorum
& motmmcs\e^iuxr\yRationabileeftexi-
principia %mmohtlia
,
,
fcilicet
motMum
immaterialcs,
vt habet
alia
^
ta-
liU coTtcludit.
litcra,
fum rationabiliter quia ex audoritate aliorum, & non per neceflitatem. Ideo Cuhdiv.Neceffarium
Patet
,
mero moterii
cum ranta,fupple,fitpluralitas fph^-
qu6d non manent iiifi
,
di-'
dt
numerum
mouentium. Circaquod
47. Concludit ergo,qu6d pluralitas igiturfphg.rarufn tantafit.
Notandum,quod Sorum
,
quae eis rcfpondent
cludit
id eft, corpora cacleftia, quac mouentur. Dicit autcm rationahile ad denotandum hoc efle conclu-
fimul faciunt o{ko.
Hefolutit
fphs-
Et tunc verum
vt ait Eudoxus.
dicitur
tres
Poftquam Philofbphus inquifiuit numcrum mobilium , & motuum caclcftimn , cx illis con-
:
enim
fcilicet dicere
dimittatur fortiorihus, id
qukm ipfc dum. Deindc cum dicit
fubtilioribus
eft,
ciretadhocinueftigan-
omnes fimul faciunt i^.Poncbatenim reuoluentes acquales defcrentibus
& Lunac
vna min^s.
Soli autcm,
aflignauitcuilibctquinque defercntesj
&quatuor reuoluchtes, qus fimul funt, 18. Aliis autem tribus fcilicct Mcrcurio, Marti, Vcneri, cuilibet quinque defcrentes,& quatuor reuoluen-
&
tes, quac funt
mul
fimul 17.
Omnes
flimptaB faciunt 59.
igitur fphaerac fi-
tamcn quicquid
fit
in
numerare rcuolucntcs vnius plancquia non cnumerat nifl quatuor planctas poft illos duos, Hc dcficiuntquatuor rcuoluentcs. Quac fi aufcrantur 359. rcmanent 55. Vltcrius fi dujc fphairx quas caufa,dimifit tae
;
& alterius a Saturno, & Ibuc
addebat
ille
Ax
;
:
vnam Soli,&
alteram Lunacnon ad-
quia fccundum aliquos non fimt adden-
tunc auferentur a 5 j.quatuor dcferentes,duaB per confequens quatuor duae a Luna,
a Sole,
&
&
rcuoluenrcs
,
&
tiam impafiibiUm
,
&fecuiidumfe optimum
fortitam , effefinem oportet exifiimare : nulU erit
prater hoi alteranatura; fed huncfub'
flantiarum numerum
ejfe neceffe ejl.
Si enim
:
&
dantur
Si autem nullam popbile dicere lationem
non ordinatam ad ajiri latiofiem. Amfiius autem omnem naturam , omnemfubftan^
quac cis corrcfpondent
,
qua: fimul
effent alia
,
meuerent vtiquefines exiflentes
lationis.
Excludit triplicem obuiationem.
cunda ponitur Tertia ibi
:
Quarum
:
forfan aliquis dicere,qu6d funt quxdam ftantiae feparatar,quibus
aliac
^^
fc-
Sed alias tjuidem efje lationes. J^ia autem vnum cdlum. Poflet enim ibi
fub-
non correfpondent aliqui motus
'
f
•
o^''^'"-
*^*
fetefi.
'"]
,
:
Cap. V.
SummcE II. motas
csleftes.
Primo ergo ad hoc exduden-
tcrmittit
Utionem czlcftem cft alicuius pojfihle ejfe non ordinatam ad Utionem , fi oponct omnem aftri. Amflius OMtem , fcilicet
dum dicit quod 5» nulUm ,
naturam,
& omnem ftdiftantiam tmpaffibUem far-
titam opttmum efefecunditm fe, id
omnu
Tnttl-
liftMti*
fuam pcrfedioncm fecundum
omnem , inquam, talera
efi
jdiw /UiaiiM* Utitnii im-
mifaistuu tfi atcuert, Utet ntn fri-
ALexiflais.
fe,
quac habet
potentiam^/^orre f extftt-
alicuius lationis czlcftis,
mare efe finem , Capflc
naturafrtterhoiy
cft altcra
fetjuituraubdnu&a
cft,
& finc raotu- Si
fupple fubftantias impafllbilcs
qwc funt fines motuum
,
& imnuterialcs,
cacleftium -.fed necefeeft^
hunc efe nttmerum fubftantiarum fcparatarum,qui cft numcrus momum c«leftium. Si entm efentaItt
,
mouerent vttque
vt extftentes finu alicuius
,
Utionis.
Notandum ,quod ifta priraa obuiario cft cogcns,& Catholica funt cnim raultx fubftanrix ironutcrialcs,puta Angcli, qui non funt motores alicuius orbis , fiuc motus cxlcftis. Ncc hoc cft neccdarium quia polfunt' cfte quacdam alix fub:
Vidt ^tJ-A
51.
:
ftanrix fcparatz dignioris pctfcdionis
,
:
qui
fercntium,
fcilicct
funt
motus drculorum dc-
& cpicyciorum vt uadunt Aftxonomi
modemi. Vnde dato, quod numcrus Intclligciiriamm cflet fccundum niuncrura mobilium cxlcftium. Alitcr cllct diccndum dc numcro quam Philofophus pofucrit. Deindc ciim dicit
^ia autem vnum caUmymanifeHum. Si tnim pUres ejfent caliyVt hominesforet prirt- Txom.^». cipium quidem circa vnumquodque f^ecie vnum,numerovero multa. Sed quacttnque funt numeromulta multam materiamhabent.Vna enim, (^ eadem ratio multorum , vt bominis. Socratesveio vnua. ^ia autem quod quid erat effe non hahet materiamprimam, enteU-
&
Vnum igitur,dr ratione^dr numero primum mouens immohiU ens (^ motum ergo femper (jr continue vnumfolum, Vaum ergo foUm caUm.
chia enim.
:
tctriam obiedionem.
Remouet
forfim aliquis diccrc di,in
,
qu6d funt
immobiIe,quod efet circa vnumquodtiue,^Tinmm "^'* cx\am,fieretxmttmfpecie, numerovero mulra : ita *.*!** -^ quod eflcnt plura prima principi:^ fccundum numcram communicantia in vna (pede:quod often- ^ttnt vnidit efle impoflibile,diccns : Sed tjutatntfuc funt t/utm^umtfupple vnum fpecie, hahent ma- '«^i'f 'fmulta numero, rerMw», pcr quam fcilicct diftinguuntur. Multoru eadem ra-. «w«/dlicet iiidiuiduonun eft vna , mtbtUs tio fpedfica ,vt ez qux eft hominis. Socrates vero vmtMtm. ^^ J-f »• eft vnus , non folum, fupple , fecundum rarionem fpcdficam fed ctiam fecundum naturam indiui- f^-^-Cf^^-^dualcm, fcd primum fupple principium , quod eft quodquiderat efe, non habet materiam. EmmpTO quia/upple dus eflentia eft entelechia, id eft, primus adus. Materia autem indiuidualis fupponit potentialitatem in namra, quam contralut ad hxccdtatcm. ConcIuditcrgo,qu6d primum moucns eft imraobilc, eft igitisr vnitm,& rationeJJdetiam numero ; ergo ,Scmotumy Ucct fpcdfica, cominue, qui qui firihcet ab co caufatur/fwrp«r, eft primus raoms, oportct cSefolum vnum ; crgo
Namjifuerit Utio-
:
(^ iUam alterius gratia oportebit
^arequoniam non eftfopbiU
infinttum
,
ire
i»
omnis Utionis Utorum^
finis erit
aliquoddiuinorum corporum fecundum locum.
Rcmouct fccundam dubitationcm. Diccrctcnim aliquis fbne, quod in cxlo funt alix larioncs plurcs a prxnumcraris , quac quidcra non poflunt deprehoidi qnatcnus cx cis non accidit diucrfitas aliqua circa aftra , qux moncri pcrcipiuntur
mtnf^t. tft
,
fcnfu.
dem
Hoc ergo excludcns dicit,qu6d
efe Utiones
eft
Alias ^ui-
impoftbile prater diBas.
Er
pntiiUti^ quibusTcilicet accidit '^ucifitas circa aftrorum tMtm mott. ^Qjuj^ fi^ ^^gf„ exisiimare ratumabile ex Ur«,id eft,cx aftris
rens
,
qux
puta fphxtam
,
cuifts lati
fcquitur
,
qnae Cizgratiafui
,
Namftemnefe-
feruntur.
natum
pfopter iliud quod fertur
,
eft
gratia lati, id
& nrniis latio
cft,
eft ali-
quod nuJU erit Utio cxleftis, nec gtaria alicuius alius latib'
omnes, fiapplclariones funt gratia aftrorum, qux feruntur. Namfifuerit Utio gratia al-iUam oportebit efe gratia alteterius Utionis , fic in infinitum. Quare q:t»nUm rius larionis, nis
:
fcd
&
&
non
eft ire
in infinittm
,
fequitur C[n6d finis omnis
Utionis erit aliquid diuinarum corporum Utorum,
(cnmtai fecundtfmc^um , putaplaneCorpora enim cxlcftia vocat diuina , foae petmanentix xrationc incomipribilitatis , tcmx. Notandinn , quod vrique concedendum cft, nullum eflc motum cxleftcm , ex quo non pofllt pcrcipi diucrfitas in aliquo aftt o quod mouctur: licet lecundum vcritatem motus cxlcftcs non funt talcs , nec illi quos Philofophus pom't qui "°" ^^^ fcilicct iUarum plurium fphacrarum quos ponit in quolibct platiQta , Sc aliquos prx-
id eft,quac tx.
&
Ji dititku fhi.
Uftfhm,
Hoc crgo cxcluvnum calum tantum
U Utiofui gratia erit.nec alius alicuiut Utioejfe.
Tertns
& idco oportctponerc
numcro , & in cadem fpecic', vt funt plurcs hominerScc{\i\vxc c^oAprincipium, fupplcprimum&
nisifeddffrorumgratia.
a«!i£l*-
i.oUtSit.
Namji quidemferenSyUtigratia vatum ejt:& Utioomms Uti eft alicuius-.nulr-
nis gratia
f^Uftts tft
cnim
mun-
plures imnuterialcs fubftanrias.
dcns dicit :
^uod
.
obuai».
alij
Sed dlias quidem ejfe Utiones impophile p£ter di6lai Hoc autem exiftimare exlatU ratiortahile.
M*tm »li*t
Poflet
plurcs
quorum quolibct funt plures, &tot (phaa-x,
&motus , ficut &in ifto ,
\.
c,6
quam vt
dcputcntur ad aliquamczleftem fphxram. Vndc, plurirai funt Angeli bcari^uxtaillud Danielis: MiUiamiUuimmintHrabant ei. Deindc ciim dicir.
g-
451
moJiifeftum
eft.
autetn fU
Si enim efenf plures rdi
,
fupplc
&
^^^^*
&
^
:
&
&
per confcqucns,
Cdum erit vnumfeUm.
Notandura , quod aliqoi pcmertcntcs fenfiim 67 litterx ex hoc loco fumunt argumcntum , quod ExtlndU m« materia,qux cft parscflcntialis , fit cau(a indiui- ttUtSmm D.
Nara ... cx
duarionis.
qua concluditnr vni- PT'^^*"
ifta rario .
UerUitfrm-
o^ motons,& vmtas motons,non ^^^ imaiiatantum fpede,fi:d numcro,proptcf hoc/juod non dmuienit. tas cxli
.
vratate
habct matcriam,ncm videmr valere:nifi diftin£tio ^nteris nunicralis fieret per raatcriam fed non valet, x- f^"' :
quiuocat cnim de «wrmrf
,
ficut
fxpc
didum cft.
Concedo enim qu6d non ponuntur plurcs iBotores primi, quia in primo motorc non cft materiaf id eft,non cft in eo aliquod aliud:(cd cft dc fc hxc fine alio contrahcntc.Nam talis contradiifHo non ftat
cum perfeda
fimplidtate
,
&
ide6 quiditas-
Dd eft de fc hxc Excludit ergo Ariftotcles ^ primo motore materiam
,
iw
.
non (olum illam, qux
cft
alttfa pars eflcociaiis compofiti;fed illara,qux di-
P p
4
dtuc
JjjiMiems d^igx.
1
citiir
Metaph.
Lib.XII.
45 i
proprictas indiuidualis
uiduationis,
non
,
qust cft caufa indi-
eum qu6d
quoddam
necelfe efle,
hoc
Comparac fua fcnfa opinioni antiquorum accommodat^, & vidctur planfc Intclligcntias omncs , Dcos faccre, & confcqucntcr noa vnum tantum Deum agnofccrc Scd vari^ in hoc cxponitur.
';
,
;
Et de Ec fubdit qu6d vnacjua-
quacrctur flatini.
tjue ATte
;.
fit
& virtutis infinitqe, vt fuperius dicebatur.
V M M 4^ ir M.
s
per confequcns vidctur fecundum quaelibet Intelligentia
pritna.
&
,
ad pojftbile,
Philofophia inuentaf^pe
id efljfecund^m
hijmanam
poflibilitatcm,
rum corruptu. Has opimones illorum,
& ite-
fcilicct anti-
quorumpatet ejfe faluatttsvfcjHe nunc, quafireltquias. Vltim6 concludit , quod paterna cjuidem igitiu: opinio,& qu£ a primii t radita efi,in tanthm nobis ejl folitm manifejia
,
fcilicct
per
modum
far
,»
bulz,
TUadita funt autemafenioribui^dr anti^uis infabuUjigura dtmijfa fofleriori-
& continet diuinam na-
buf.quia dijfunt hiy
turam vniuerfalem. Relicfua vero fabulose iam addu6lafunt adperfuafienem multorum, (jr ad opportunitatem multorum , ad leges etiam conferens. Conformes enim hominibus hosy^aliorum animaUum quibufdamji^ ptiles dicunt
:
dr his altern confetjuentia ,
&
A quibus fi quis fefarans
id
di£tis jimilia.
accipiens folum,quodfrimum Deos exifiima-r
uerunt frimasfubfiantiasejfe effe diSlumputahit
tudinem. iquaque,(jr
ruptis
;
,
^
:
diuine vtique
fecundum
verifimiltT
Notandum qu6d quia Philofophus opinatus
mundum fuifk ab aeterno
re confequenter
1
quqd
rupta
:
,
ide6 habuit pone-
& Phllofb& iterum fipe cor-
qilzlibet ars
,
puta vel per bella impedientia ftudium,
vel propter diluuia.vcl aliqua alia accidentia.
Ma-
, quod ab aliquo homines Philofbphari, artes inuenirc. Videbatur enim irrationabile, qu6d per infinitum tempus ante , humanum ge-
nifeftum enim crat Philofopho
g^gis thiU-
fephut pofu!$ *»undi Ater'^'"*'*"':*'jf»
fonfequenttt fcfHit,
certo tempore cceperant
&
&
nus philofophia , aliis artibus priuatum extitiflet , fed nos quidcm illuftrati fide crudimus mundum incepiflc , nec oportet in hoc PhilofbphoalIentiie:quia& negato antccedcnte, oportec confequcns negarc.
&
Etf^pe inuenta adpofsibile vnaarte,^ Philofophiaidr iterum
& has opinienes illerum
Paterna quidem opinio
.
,
phia frequenter fuit inuenta,
,
cor-
quafireli-^
SVMM>£ SECVND^
quias vfque nuncfaluatas effe, T. com.
g
,
eft
,
&
cftia
C A
a primiSy
inquantum mbis manifefiafolum.
VI.
P.
Examinantur nonnullx dubitationes
circa primi
intcUedtus intclle6lionem.
Gomparat ca guae dixcrat ad antiquorum opinioncm,diccns,qu6d ea qm/upplc, di<5b funt dc
^z
fubftantiisimmaterialibus
quistraditafmt,
,
afenioribu*
,
& dimijfa polieriarihui, infigu-
rafabuU fcilicet, (juia hi quidemfitnt quidam dij: & quod illud quoded dmin.wa,continetnaturam Antlqmrum vniuerfam:&c hoc ttiam patet cx pnediftis epinion*
R»
,
di-
def$4b-
flxntiis
im-
pt»ttri»libut
(Oi^mat.
fi
om-
ncs fubflantiae immaterialcs dicantur di) , vt vidctur Phiiofophus fentire. Si ver6 fblum pri-
mum principium dicatur Deus , tunc crit tantum vnus Deus. Et fubdit qu6d relitjua verofunt iam adduElafabulose Sci\icct antiquis adperfuafiontm multorum, qui fcilicet non pofluntcaperc difficilia,& intelligibilia,& hoc fyiit,confere»sadoppor-
tunitatem multorum,& ad leges^ iupple lcgendas,
& obferuandas tionis §lH4rtM9tigui plttres Deospotts-
kuu.
,
,
pro
vtilitate
humanae conucrfa-
vt icilicct ex talibus inuentis
multitudini
,
cxcrcercnt.
Hoc autem fabulosp
vt vitia fugientcs
,
fuaderetur
virtuofa opera,
,
traditum expo-
nit dicens,qu6d />w,fcilicet Dcos, dicunt ejfe conformes hominibui , fimiles quibufdam aliorum animalium : hiaalia fimilia,& confequentia di-
&
£ifs ftmiliter
lia
,
&
pofucrunt : ponebant enim quofHam
& quaedam fimiliter animaqu<e Deos appellabant & aliaqua: cx his fe-
homines
deificatos
A
: ejuibuiJJzihQet didis antir quorum,^y2 cjuistd accipiat folitmfeparans, id efl, rclinquens alia dida, quodprimum , id «ft , quod
prim6 oflenfum efl a primis Philofbphis , primat fubfiantiasM eft,immateriales , Deos exifitmauerunt ,putabttvtitjue effe diSium diuine, &fecun-
dum
verifimilitudinem.
Vnde hk Philofophus
vidctur apertc confentire opinioni
pmnes
,
fubflantias immateriales efre
hocaflerit efle
Primum cns cffc adu intclligcns & fuum intclligcrc, fequc habcre pro obieftomotiuo: dcquo Dodor i.d.i q.z.n. ,
§. quarta 0»f/*//<», nu. *4. Quodaitintelledum primi non intelligere aliud a fCjbcnfe cxponitDodor, fcilicet,qu6d fit obiedum adxquacum,vel motiuum eius, omnia tamcn aha intcUigit , vttermi-
-
-
-.
natiua.
QVa
vero circa intelle£ium,habent quaf-
dam dubitationes. nim apparentium vero habens
Fidetur quidem e-
diuinifsimum.
talis erit,
vtique habet
^uomodo quandam
difficultatem.
Hic , vt diccbatur
,
inquirit dc fubftantiae
materialis intelledualitatc
,
im- sermo de fuk
vcl intelligibilirare.
jtatit.
immt-
,
,
quuntiir. £t fubdit
SVMMARJVM.
& anti-
quae dicebac
Deos
:
quia
didum diuinc , & verifimiliter, Sc
Citca quod duo facit. Primo praeraittit inten- *»'« intelletum. Secund6 cxequitur de intenro. Sccunda ibi; ***"'*'»• Namfinon. Dicit crgo primojquod Habent quaf-
dam difpcultates, caTiippIc, teUeSlum
,
fcilicet
tjuttfpe^ant circa tn-
primi mouentis
,
& fubftantix
immaterialis : Vtdetur quidem enim apparentium, id eft,inter «a, quae
hominibus apparent, primum jQuomodo
fupple principium efle diuintffimum.
vero talis
,
fcilicet fiibftantia erit
vtique
habet enim tjuafdam dijfcultates
,
fe
hahens:
vt dicetur.
Deindecuradicit:
Nam
;
:
:
Summ^ II.
Cap. VI.
quemadmodum , vtfidor-
miens :fme intelltgentiaxhuius veroali/juid frimcipale. Non enim f /? hocfua intelligentia^ fedfotentia titk.
:
non vtique ertt optima fuhflan-
Per inteUigere enim honorabile
inefi.
Excquirar de intcnro. Circa qaod duo
7P
Prim6
hoc
^uiio iuuat ad
(blutionera quicftionum princi-
X. ThAitMti*.
palium. Secunda ihi:Ergo vtrum differt. Prima in
duas fecundiim quod mouec duas
l*Sm frimi m-
tntellii»t
quacftictnes.
Quarum prima furnicur vc incelle^his primi com-
Sufemper (jf paracur ad adum.Secunda vc comparacur ad obicM» fmtim in- dlura.Secunda ihv. Amflius autemfiue imelleilM. ttHi^ere fit
feipfum ?aut alierum aliquid ? aut idemfemfer^ aut aliud >
Mouet fecundam qiurftioncm, qux fumitur vt j\ intcUcdhis primi comparatur ad obic<5hmi. Dicit z.intbittie. ergo , qubd AmpUits autem fiue fupple dicarar, ?[ubd
pracmittic
llTMm
inttl-
tiaftue intelligentia,quid intelligtt?aMt
fiicic.
quafaam dubicaciones. Sccund6 accedic ad earum foluciones. Secunda '^Y.Pnmum tjuidem igitur. Prima in duas. Primo mouec quaiftiones principalicerintencas. Scciindo quandam quacftionem annexam. Cuius iuxra
455
Amplius Autemfiue intelle^utfitfuhjianenim
Ndm^non ifttelligat^^uid vtitjtff erit i»Jigne ifedhabetfe
::
:
intellecitu
primifit fuzfubjiantta
iibftantia primi
fit
quidam
inteUigentia, idcft, ipfiun iuieUigcrc. (5his
intclligcndi
qubd
ita
,
intellc«5bus
Siue
:
quod
fit
dft a-
,quodquxrebatprimaquaeftio,
cjuid inteBigu ?id cft,adhuc rcftat quicftio,quid ha-
bet pro obie6lo,quod incelligit:4«r enim intelligit fi aliquod alte, aut aliquodalterum :
&
feipfum
rum,4«r mtcWim femfer idem ,vel aliud. Puta nunc hocnunc iUud. Deindc ciim dicit differt ttliquid,aut nihil inteU
Aut vtritm
ligere bonjumyaut contingens
?
^
Dicicergo: ^''/«wyi incelle(^s,fupple, primi non
i4empbi. inteUigat, (cilicec in
adu
:
vel in habiciv^Mki vtique erit infigne
,
& venera-
Quafi dicac,qu6d no cntffedhabetfe ejuemadmodum^&fi darmiens. Vult dicerc quod bonibile.
tas,& pcrfedtio
ex hoc
incelle<5his eft
,
quod adhi moucn-
primi
Si igiciu: inceliedus
incclligic.
Mouet quandam anncxam quaeftionem
(ed,fupplc in pocenria,
non incelligat in adu , (ed in pocenria (olum , non erit quidem infigne, & vencrabile, (cd
tis
habebir fc vt dorraicns quia inccllcdus incelligens (blum in pocenria fe habec ficuc dormicns, Nam dormicns habet vtiquc pocenrias ad opera vica: : puca (cnfum, inccllct£tum:licec opcra vi;
cuius
,
i
Vuhitati*,
folutio iuuat ad quacftioncs principales. Circa tfttnadema^ ''
quod cria facit. Primb proponic quaeftioncm. Secundb addiceius fblurionem. Terrib infcrc ex di€ds duplicem conclufioncm. Secunda incoTtueniens.
Tercia ibi
:
Palam
vtrum fupple ad nobilicatem
quacftio
^onem inrellc<Shis
dtffert aliejuid
teBigere bonum,id cft,aliquod
bonum
aut contingens, id
;
:
:
,
Aut ergo
& pcrfe-
aut nihil in-
obiedum nobile,&
cft
tingit indifFcrenter.Dcinde
ibi
ergo. Eft
,
quodcunquc con-
cum dicit
&
tx non opcrecur. Vndc fbmnus didcur dimidium vita: , non per opcrarioncm a(^ualcm , fed (blum potenrialem, fecundiim qu5 non diftinguirar fclix ab infelicc,nec virtuofus ab viriofo. Et addir: 5i«f/upplc dicacur.quod intelleElut primi intclligac
,
adhi
(cilicec
huitu vero aliquid priftcipaUy
:
id cft, a6his inccUigcndi fciliccc cft aliud
quia cius
intelligentia
id eft
,
quod edfaa
tton efi hoc,
,
ab ipfo,
nGtxxs incclligcndi
,
fcilicec lubftancia
:
fcd,
fupplc, fua fubftanria comparacur ad ipfum , fup-
ad adhim , Sc pcrfcdibilc ad pcrfe<5iioncm. Si inquamyS: dicatur, lequicur ,qu6d, fupplc , primum incclligcns ple incclligcrc vt potentia
non quia
,
fciliccc
vriquc crit optima fubUantia
per imelltgere inefi
,
fupplendum cft.qubd nihil biiiflimura
aliud a
,
quod
cft
eft
nobile
,
,
:
opcimum,
&
vel
no-
cft
intcUigcrc
tutfttnmi»tdligere ctntittgitfe
hM-
ipfum intcUigere,&
fit
qubd non
Alio raodo,qubd intellc
&
intelligens ai5hi,fic taraen,
ttr.
fuum
habcat ip-
Alio modo quod habcat
here trifUei-
qubd tamen
potcft triplici-
fcd folura in potentia,
,
in habitu,vt dorraicns.
fit
,
Vno modo qubd non
bUtlUaum fum intcUigerc in ada
intclligere
idera rcalitcr
,
diccns
:
Aut
meditari dt quibufdam, fcilicet
quod non quia
,
Soluti* ^. in-
quz
funt vilia:
cfTec,nifinobilitasobie6ti intelUgibiUs
facercc ad nobilitatera intelle
quoj
:
inconuemet?x "^*"'**"'
a<Shis
Rario hiiius
fpedficatur prindpaliter ex obie-. i!£»nte ne-
£h):& idcb quantb obiedum nobiUus : tantb no- ^^** *^^ *^ bilior adus. Ad nobilitatem crgo intelleftus J^,^'^* cfl ,intclligerc obieid medicari , multura refcrt (Shjm nobile,vel vilc. Deinde cum didc
&
Palamergo^ quod diuinifimum , df honO' rabiltjsimum intelltgit. Infcrc ex diAis dupliccm condufionem. Scaindaibi Et nontranfmutatur. Dicic ergo,qubd quia,fupple,multum diffcrt adnobiUtarem intellcdus,intelligerc bonum, aut conringcns palkm
x.centlHfto,
:
:
ergo,
qubd
liSimuSyintelligit
rabiltjftmum.
cum
fit
nobi-
obiedum dtuintffimum,&
hono-
inteUe(Stus,fupple,primi
Deinde cum
dicic
fed aliud realiter,
fic intelligat
in adhi,
quod fuura
intcUi-
,
efi
quodam figno
honorabilc pcc
Nocandura , qubd inccllcAus comparacus ad tcr fc habcre.
Ponit fblutioncm volens, qubd difFcrat
dedarat
Sc Ciinc
fe,
fuum adum, quod
inconueniens meditari de quibuf-
Enim pro
honorahile
ei
o/*/ dam.
Et non tranfmutatur. Jn indignius entn^ non tranfmutatio. Et mottet quidtm iam tale.
gere.Philofophus crgo proponens dubitarionem,
probacqubd inceUcdus prirai non poteft fc habcre ad intcUigcre primo modo. Quia fi fic.haberet fe vc dorraiens non cfTec quid infigne,& vencrabile. Nec fecimdomodo quia fi fic, cflct
&
:
fubftanciapcrfe«aibilis ab alio a fc
quens non eder oprima dare terrium
fubftantia.
qubd rcalitcr, & cffenrialitcr fuum
oftcndctut.
,
fcilicet
Dcinde ciun
,
& per confcIdeb oportet
intellcdkus primi
fit
inteUigere:vt poftea
dicit
Ponic fccundam conclufioncm. Qu;c fequicur ex prima diccns
,
qubd quoniam , fupplc
qnbd incellcdus primi
,
inceUigit aliquid diuinif-
fimum,& honorabilifllmum. Ideb
71
fic cft, ^Cenetufio.
fcquirar,qubd
^f^-^'^"*
^,
trxnf-
nontranfmutatur , (cilicct de vno obit(fto intelli- muttuur lU *^*gibili a
^
f
upple, ciim intcUigat 6bie<Slum dign;(Iimum,ef^
fcr
tranfmuttaio in aliud indigniut, c^nod
left
comoeterc intclle
:
non po-
quia tunc tendetct
**"
:
Lib.XII.
454
tfindcrct jn dcfc£tum.
Tum fccundo.quia taleScl-
dc vno obiecko ad aliud,e(l ide6 non poteftcompetcre pri-
cft tranfire
Ucetqijod
qutdam
Metaph.
mottts
&
\
mo mouenti,qtiod eft immobile omnino. Notandum , quod
Solutie t.
fnrtii X . dttiitati»nit
tims partis qua:ftionis principalis, qua quaercbatur vtrum iniellcdus primi intcUigcrct ialiud,& :
ofteiifum cft,qu6dnontranfmutatur, Id*m C' "** aliud. Quia fcd femper intelligit idcm obicdkum digniflittlittd inttlli'
Dem.
miun,& honorabiUflimum. Deindc ciim dicit:
Primum quidem
igitur Ji
non eft intelli-
gentia,fedpotentia^rationab{le eftUaboriofum
continuationem intelligentieff
ejje ei
num. Circa quod duo
pnntA
facit.Primo facit
Quod
ilte ,
ipfi »«rftfjj;f«f»,eciam,fupple,obiedhim<«-r
dignijjlmum. ^Quare hoc, id
adu
tale inrelligere in
(cft,
Etenim pro quia
efi fugiendHm.
Ex quo fcquicur qu6d ipfiirp obie(5tum fic dignius adu incclligcndi." Cum igiciu: oftenfum ObieSum ejl fic,qu6d primum incdligens fit eflentialitcr fuum diittittt aHit.
quod
dj-
intelligcre
fequitur qilpd aUquid aliud eflec no-
,
qu^ndam quacftionem aliam
Philofbphus, qu6d ftipfum ergo
ide
fubftitnti*
eitu.
cunda
ibi
:
qiup reftabat. Se-
Adhnc atttem refiat, Prima
in duas.
JnteUigentii
etrftbftM-
Nocandum,qu6d
gcntis non intelltgentiaid eft,{uum inteUigcrc:yff
gendo
fe intcUigit alia
beant
efle in fe.
/icut ad perfcdtionem aliam a Ce:rationabile
continctpcrfcdionem,
probabilc
,
efiM non neceflarium , Lahoriofum ejff
continuationem intelligentii. Continuationem eft
,
continuus a6tus inteUigendi
cric
Nam
adsquatum
nobiUori
:
& intelli-
& entitatcm cuiufcunque
Vnde eriam res,fimplicirer loquendo,nobiIius
cfle
habcnt,vt contentas in eflentia diuina , quam
Mod6 perfecStiflime ,
habeantinfeipfis.
obieda vt in fpeculo perfedo:& ideo ipfe
cia
tcrminenc
adum
f^tde q.j.fro' Ifg.
rcs.
intcUedio beatifica Angcli,& cuiuflibet beati fic diff erens ab eius fubftantia:non taraen continua-
diuini , non camen mouenc ipfum ad intclligcndum,cum omne inouen$,vt fic,fit prius,& dignius
tio perpetua eius eft eis laboriofa
,
immo fummc
ipfp moto,
Videcur tamen confcqucntia Philofophi probabUis , quatenus potentia videtur eilc
Et ideo
inteUedus primi fe habet ad fuum intelHgcre , vt potcntia ad adium, poteftquantum eft de fe,inteUigerc, non inteliigere j nec habet ex fe,quod continue inteUigat, per confequens continuationcm iUam haberct ab alio quod autem acquiritur ab extrinftco, &: cbntradidionis.
&
:
natura
fui
labore,licct
V M M A R IV
S
M,
fi
&
,
rationabile cft
,
qu6d
hoc non fit neceflarium:
de motu dependeat ab cxtrinfeco motore
ficut datur inftanria
DujB obiefliones , quodprimum mo^ uens nop
fic
fuum
inceiligere
Exponit bene
foluuntur.
&
velle,
Dodor duo
qua^ hic tangunturrquomodo fcientia
idemcum
fcito
:
&
fit
intelligensidemcum
intellcdu.
caeli,cuius continui-
non cft tamen cum labore:vt didumeft 5).huius,tcx.coin, j 7. & circiter. Deinde ciim dicit tas licct
afe,^ tamS
incelledus
crearae licet fortc
reicum
intelli-
«Slifllmc repr^fcntancur incclledui diuino in eflen-
Notandum , qu6d fignanter dixit hoc elle ranon cft necellarium. Licet enim
infit
mi
git alia
tantiim fe.
Sc diftin-
tionabile , quia
non habetur ex
Declarat
quomodo in^ telleHiu pri-
modo,quam ha-
cflentia diuina vinualitcr
rei.
dele(fiabilis.
tit.
inteUedlus primientis intcl-
feipfum,vt obie<Stum
potentiaM eft, habet ic in potentia ad inteUigere,
Thilofophttt
rio concludit
:fi qui-
dem,pto quia,?/? potentiJftmufn:Sc ideo in co idcm
ligit
ei laboriofus.
fdentitntem
Ide6 concludic
intflligit
mum (jHidem »^» rel="nofollow">«r }» fuppie fubftantia ilt inteUi-
ei
necejfa-
fe.
pcr ellenriam fimc incelligens,& incelIc(Stum.
inteUige, id
Kon
intcUigercc aliud a
fi
Prim6 foluit quaeftionem. primam. Secundo fecnnA^m ihv, Dewde palkm, Dicit crgo,qu6d Pri-
cft,
efi
nonfifit
cciam ex nobilicace ob-
licas ipfius incelligerc fic
frincif*lii.
efi
:
lum intcUigcre eflct fiigiendum. Quia igitur aliquod inteUigere fugicndum cft propter indignitatcm fcilicet obie
biUusco,
Intelligere
dtgmtu
optimum intelltgentiaM eft,qu6d hoc non effct d Intelligentia ellet quid qptimuro > nam tunc mil-
dumeft, Secund6 iuxtadatam {olutionemttiouct
frimi
,
^Uitdam non videre,<]uam videre in aBu
dubit»ti»nU
,
fcilicct inte!U->'
t^attv.Etenim pro quia, intelUgere,cr intelligentiaM eft, adlus intcUigcndi fic
iefti.
Accedir ad folutiones principalium quaftiq-
7J Solutio
tjuam
erit dignitu
Utu obiecturn. inerunt
cxhoccoUigiturfoluiiovl-
priucif»lu.
lit
quod aliud
,
ETeft intelligentia intelligere intejligenti(t,videtur
autemfemper alius Jcientia^
(^fenfus.,(^ opinio,dr medttapteitpftus autem
in accejforio.
Deinde palam quia aliud aliquid erit dig' :
nius
quam intelleitus ,fcilicet intelle6tiuum.
Etenim intelligere , &inteUigentia erunt indignifsimum intelligenti, ^arefugiendum h^c eadem. Etenim non videre quidem qu*-
dam dignius quam videre, nonfijit optimum intelligentia.
Seipfum ergo intelligit
^ftqui-
dem eft poientifsimum.
Obiicit contra datatn fblutioncm. Circa
duo ihi:
facit.
Aut
qu6d
quod
Primoobiicit. Secundo fbluit. Secunda
Prima in duas, fecundiim
in cjuibufdam,
Secundaibi : Amplttufi
obiicit dupliciter.
7S I.
Obieai»
ttntra dtti folmtontm.
In prima pacte intendit takm rationem: Primum mouens inteUigit feipfum fecundum te: fed ipfum primum eft idem quod fua inceUigenaliud,
tia
,
vt
prsoftenfum
eft
j
ergo intcUigcntia primi
eritintcUigcntia inteUigencice , quia eit fui ipfius, Soluit fecundam quacftionem. Circa
74 Solutio i,dul>itationii
frincifalis. Intelle[it-.m
frimialitid a
fe non intelligere ojledit.
quod duo
pnmittit fblurionem.Secund^obiicomra eam ibi : Efiintelligentia, Vult ergo,
facit.l-^rimp cit
quod
intelledus primi
non
intcUigat aliud a
fe.
Et intendit talem rationem. Si inteUedus primi , ergo abquid eft dignius eo. Conlequcnsefl falfumjcrgo imtecedcns.Hanc rationem exponit,dicens:D«/7<:/f, fcilicet poftfblutionem primae c^ax(i\oms,palarn eft qHia fi intelinteUigit aliud a fe
le^^us primi intciJigit
aUuk a fc,fequitur qu6d ali~
quod cft idcm quod
fua inteUigentia.
Hoc aucem
videcur falfum,?icucpacec in fhuiii:quia adio fcn-
rus,&
fimilicer fciencia
altcrius.Dicic finc
,
fequiciu:
,
Scc. videncur
ergo,qucd
qu6d
telUgentia,c[\L\od
femper eflc
Formalitates Seot.
toUnnt
hanc
tbie-
ciioKem, ii,
fupple, praEditiia vera
Jmelligere
ejl
infelltgenHA tn-
fupple vidccur falfum:quia/f
t'ta,& fenfui,& optino,& rneditatte videtur fem_ptnr ejfe
aUui, id eftjalicuius alcerius. Ec
tpfius
autemM eft, fui
dicae, qupd
fi
fiibdic.
Quod
A£liu reHtu eji
ipfius eft in accefforto.
Vult
concingac quandoque quod fcienria.
princifa-
ln reflexiu actejjoriuf.
:
.
:
Summ^ Iir. da,&
Cap.
&c. Sit&ii ipfius,putafi aliquis/cntit fe fentircvel fcinfe fcirc,& uc dc aliis, hoc cft quafi acccflbriutn , id cft, minusprindpalc quia
Notandum, quod
fcnfus,
:
acfhis principalij Tidctur lcnipcr cflc rc(pe<5hi al-
Si ergo inrelligcrc primi
tcrius obiccH.
nifi inrelliecnria intelligcntia:
,
non
fit
fequitur vt vide-
tur,qu6d (uum intelligere non crirprincipalc, fcd
quau acccftbrium. Deinde ciini dicit efi intelligere^
(^
hic tanguntur dua* propofi-
tioncs,qua: ctianr aut fimiles habentur 1
:
tcllcdu
habet
elTe vniuerfale
ria
cum
dinem,vel conucnienriam habet ,
& eft in
,
in-
Refelutio di-
Bofum.
faltem obieftiucildet) aliquaro fimilitu-
,
Non enim ide
intelUgentid, cjr intelle^o.
Ani-
f
intelligi ,fecundum quidei ipfum bene inefi? effe
.de
3
.& inde. Vna cft,qu6d in fcparatis a materia idcm eft lcicnria , & rcs fcita accipfcndo fcientiam non pro habitu , fcd pro oBicdo feamdHm eile cognitum , eo modoquo di<3:um eft. Poreft etiam dici , quod habet veritatcm accipiendo fcientiam pro habitiu Nam quia ma. text.com.
rcs fcita vt lic,
Ampliitsfi diud diquid
455
I.
inteUigen-
& cum fcientta cxiftente in inteUcdu
qiix
,
Caufa,& fimiUtudo,inclinans ad eius confidcrationem:& pro tantopoflunt dici aliquaUtcr
cft eitis .
quz
Ponit (ecundam obicAioncm,
OhieSio.
qu6d
ftatinlioc,
aliud eft intelligcreA aliud eft inteHigi. Si
&
ecgo primum eft fuum inrelligerc , cft ipllun •quod intelligitur. Reftat dubium , cum fit quod-
dam optimum,fecundumqaid cft
bene
quod
efle eius
Vtrum
eft intelligens
telle<5tum.
^ere
?
aut
:
incritci hoc,qifod
(cilicet
fecundiim hoc,
m-
fecundum quddeft
Ideo 6.\dv.Amj)UHs ft dtHd
efl.inteUi-
& inteUigi fecu>rdkm qutd
ei quidem ipfum Quafi dicerct , qu6d eft dubium. Et addit Non enim efl tdem ejfe inteiltgenti^i , intelleSlo. Vult dicercquod fi quandoquc idem fuit fubie£to intelligens , intellcdum , non tamen funt idem fectmdum eflc,& rarionem quia aliud ,
Tfene inefl
?
&
:
&
:
&
inteUedo licct-qnandoprimo idcm fit intcUigeniia , & inteUeDeindc cum dicit
eft eflc intelligcntiE,
que vt «5fcum.
:
in
idem
,
prima taroen expofirio
funt feparata \ matcria , quatenus abfb-.-^.hit a|)
terialibus
exiftenria,&
obie
icitaj& fcienti«,vt
Aut in cfuibufdam fcientiA
res
infaifims
:
^
Kon altero igitur
intelligentia.
exfiente
^
cfiua eius,quod inteUigiturvna,
didum cft,
tenria intcUc(fHua.
flienum. Scientia du-
icienria
pUx.-viJe
im,fAEliMis,Ciae pradicis, dicens,qucd InfaEliuu ejuidemft/te materia, id eft , rcs fcita accepta fine
quod probatinducendo. Primo
obiedo fecundum
Hoc cnim modo domus fine cetobie(5Hue,id
eft,
in
mentc
elfe
fic Ii»
quibus
fcienti*
^
fcitumfunt idem.
accepta c^fubslantia
ipfius fcilicct rei fafbe.
,
cognitum.
materia, vt artificis
ars £Edificatoria,quod patet. \^«
,
eft fcili-
poteft dici
& ars, fupple,
fiue ijuod
quid erat
Omnis enim
artifex
effe
cim
agat cognofcendo,operatur cognofcens,^«<7<^ quid efl rei
nendae.
Secundo inducit in
,
fpecu-
quod rario diffinitiua,hue ipfa rei quiditas inteHcArtifex eegrufcettdo efe-
da,qua: potcft dicifcientia modo pr2dido:& ide quod potentiainteUc
&
rttir.
rei
J»iimttMterinlikiu
^
nutximi in frimo idem fttnt intelti-
i*re (^ intel-
feSum.
rarionem in
efle obie
Ideo fubdit quod in his, .Quacunijue non hahent materiam/ton exiftente altero eo.quad inteUigitur inteUeilu,Cdli-
&
cet in a
uente
,
quod, fupple, in primo mo-
cuius fubftanriaeft
&
maxime iramaterialis,
tdemerunt , inteUigeMia eius quod inteUi^ttur vna,id cftjpfum inteUigere intellecfbiBti ; fic
&
vna eftinteUigentia tcUigentiat.
rcs
fcire
quomo-
do in cre»tHrti etiam sOt
fed eriam ipfa^po- idem.
qu<M idem funt intellico modo quo f:t vnum cx
,
,
:
intcUigibilc cltin intcUe
inharrcntcm intcUcdlui. Si igitur in
taliter
nibus
om-
quod in fcparatis a materia ,.& non fblum fecundum confidc-
eft fic,fcquitur,
fccundum cfle
cm idem erit inteUigens cum inteUigat fcipfum. Et cx hoc rarion
,
&jnteile
,
foluuntur pr^-
enim quod
in folo
Deo
&
eft idem inteUieentia,& intelleduro » pcr confequens idem eft inteUigcnria-intelligenria, in-
&
tcUigentia inteUigibiiis:cum idem
fit
cum quaerebapur:fccim-
re,&
intelligi a feipfo.
Et
dum
quid
fiium bene efle
dicendum,qu6d in hoc,quod
eft
telligemia (j» ir.telie3t4m.
Per intelU-
intclligcns, gentiAm
& intcUigfbiie & idcmetiam eft in eo intellige^ fibi ineflet
InfeUTtet fur.tidemin-
?
Vidciur
intelligere:cum
fuum
itteft
bene
efe primo,
indudend» •voluntate.
quod vrrum
non excludendo amopem,quo
cundiilime fruitur,
S
VM
fcilicet
fua eflentia iu-
fummo
bonp,
M A K I V M.
Primum mopens non fc intclligere pcr modu compofiti triplici ratione probat, ,
fcd per
A
modum firaplicis & incomplexi.
T)huc autem refiat dubitatio,fi comto^
fitum
efi
quod inteUigitur ?
Mouct quandam quacfHonem circa fbluriortem datam , & facit duo. Pnmo quasftionem mouct. Secimdo foluit. Secunda ibi Tranfmutabitur :
fcientiis
qu6d In Theoricit vero rationes,& id eft , auod ipfa res fcita eft idem,
latiuis, diccns,
intelligentia
non folum
Ita
cognofccntc
in fcien-
materia, eft ipfa fcienria:.iccipiendo fcilicet fcientiam,vt didum eft 7. huius,t.c.ij.& inde,nonpro habitu,fed pro
^
& irttclleftunn & c6gra'to quia faltem funt vnum fubiedo, & per accidcnsi ex hoc, qu6d obicLium gens
tas,
3
ma-
condirionibiis
cft
ObieBiem
fcicntia potentu»,^
in inteUigenria fuieeflentia: confifbr eius fcHci- efiformaU-
Soluit has obiediones, dicens,qu6d »« quihufdamfcientia r«,id eft, quod rcs fcita eftidequod :
quz etiam
omnis
:
eo^
qaod intelligitur , inteUe£lu , cfuacuncjue non materiam habent.idem erunt^ (^intehe-
ttlutio ohie-
aliis
idcm
,
miflae obiedioncs. Patet
quidem flne materia.Subfiantiatnim,fjr (juod quid erat e(fe. In Theoricis vero rationes ,
rcalior videtur.
,
Alia propofirio cft,qu6d in thcoricis,
&
intcUe^ai, &inteUigentia in-
e/iim.
Ad
cuidcntiam primaj patis notandum , quod
aliquid dupliciter poteft inteUigi.
Vno modo per
modum fimpUcis,& incomplexi,cum inteUigitur tjuod quid efl tti. A lio modo pcr modum compofiti,& complexi, vt ciatio.
Cum
cum
intelligitur aliqiia
igirur di<5tum
fit ,
quod
teUieit feipfum,reftat dubitatio
feipfum per modura fimplicis compofiri. Ideo dicit
:
dubttatio fi comfoftturA
, ,
priraiun in-
vtriim inceUigat aut per
modum
^uia adhuc autem efl,
enun-
reflat
<juod intelitgiturDeVi-
dccumdicit:
Tranfmutabitur enim inpartibus totius. Soluitqua:ftionem
,
probans per tres rationes» j[e per modum com-
qu6d priraum nou intelligit
pofiti
78 ^„„,., InteUtgere^ifi ^,,
inteuJiiutn
dupUx.
:
;
Metaph.
Lib.XII.
456
pofici. Sccundaratio ponitur xhixAut indiuijihile. Prtfnumao» lcmzihv.Aut qModquidem. In prima partc intnteUft fe ^^^^^j. ^^\g^ ratloncmrSi primum moMcns intclli' . per moAutn r i_ raodum compoliti,ergotranImutabitur tempUxi,
SVMMA
d" S" c*mpUx'i,& in intcUigcndo. Confequcns cft falfum , vt praeejl ftnguUru antccedens. Conftqucntia oftcnfiim cft, crgo docinna. probatur ex hoc : quia in obicAo compofito funt
De honitate, (fr natura vniuerji.
'^P^'^
&
partcs,qu2 poflunt intelliei feorfum. Exeauu volat,prout eft
pliires
C
cius,puta /««»,potcft intelligi feorfum,& ly voUt,
Ex quo
aliquod compofitum
,
SFMM4RIFM.
patet,
poteft
ab vna parte in aliam , intelligendo nunc illam,nunc iftam.Similiter ergo eflet in propofito:fi primum moucns intclligeret feipfiim , vt
Primum moucns eflc finem extrjnfevniucrfi 6c quomodo totum
rranfinutari
Hanc rationcm breuiter aliquod compofitum. tangit dicensiTranfmutahitur enim inpartihtu tatim.Ci fupple fe intelligeret vt compoutum. Deirt-
de cum
I.
principiis.
:
intelligit
P.
Refutat diuerfas opiniones de rcrum
vnum intcl!c(5tum, nmul intelligatur tamen pats potcft fimiliter intelligi feorfum.
A
Primum mouens efle finemcxtrinfecum vniuerii.
plum,licet hoc cofnpofitum,
quod qui
TERTIA,
•
.
diicit
j4ut indiuifibile 0mne,quod non habet
md-
cum totius
;
Vniuerfum habet pro fine ordinem. Dc prima parre fiise tradit Dodbr i.dz.q.z.
num. 17. probans primum ens effe jnum finemomnium.
PErfcrutandum autem totius natura
ieriam,vt humani4S intelle6fus.
bonum
efi
vlti-
qualiter habtt T.com.ji.
^ optimum:vtrun$
feparatum quid^f^ ipfumfecundum fe.autfe$implm tuttu
in-
omnta
""•
'
Popit {ccundam rationem, qu« cft talis:Obie£ltim indiuifibilc, fimplex non poteft vere in-
(undum ordinem.
&
tclligi,vt compofitumrfcd primum cft indiuifibile,& fimplex cum non habcat matcriam;ergo non poteft fc intelligere vt compofitum. Hanc rationcm tangit breuitcr , dicens , yiut indiuijihile eii
omne , quod non hahet materiam
:
& tunc eft fup-
HiCjVt dicebatur,inquirit Philofbphus dc fubftantix immaterialis hnali bonitatc ,
quomodo
habet rationcm finis,& boni in toto v- lis. Sermo defub' facit oftcndendo quomodo tmbonurn eft in natura vniuerfi. Circa quod duo fa- flanti^
niuerfb.
Primo
cum dicit
ibi
:
^ttcunejue vero
altijuo
in
temfore.Non enim hahet ipfum hene in
hoc aut in hoc : fedin toto quodam quodopti7num,c^eas aliud aliquid.Sic autem habet ifftfuiipjius intelligentia toto Aterno.
Ponit tertiam rationem, quac dius ircclligens
talis eft
:
Intelle-
compofirum non habec fiiam per-
&itotnt rel="nofollow">do er-
hoc,]'')'
hocpritn, noc
& hocfer hoc.
Confidcri*
Ulis.
Prima
in duas,
cft,finem proprium
:
'ytritm Ccilicct fepa-
ratum quid
& ipfum fccunduniyi
ordinem, id
cft,
, aut Jecundum bonum, & optimum aliquid feparatum a fe: vcl quod habcat bonum,& optimum in ordine fuarum panium. Notandum , quod ifta inquifitio habct locum ytdt in Thtq. cx hoc,quod prius dicebatur , quod primum mo- rem jcotnm. Finie dupUx ucns mouet vt bonum, & amatum:bonum autcm intrinfttta, habct rationem finis,qui potcft cfte duplex. Nani (^ extrinftquidam cft finis extrinfecus , comodo quo obie- ctti.
vcl quod habeat
tum qnandoquejergo non
generati cuius
ficum.
tium cum fit forma totius habentis vnitatem ex ordine partium,cft fini«,& bonum cius. Eft erga
&
finis zdais eius.
Alius cft
modo quo formadicitur finis cft pars:hoc etiam modo ordo par-
finis intrinfecus,
eo
quaeftio vtriim natura vniuerfi habcat finem
num,& optimum aIlquod,quafi
feparatum,
quod illud quod non habct fuum bonum , vel fuum optimum in partibus , quae feorfum fumi
trinfecura \ fc:vcl eius bonum,
& optimum
,
ordine paniumvniuerfi.Deinde
cum
bo-
& cx-
ex quo fequitur,
fed partcs funt priorcs toto
:
Utrfi.
vtroquemodo.Dicit etgo, qu6d Ferfcrtttandum ejf qualiter natura totttu vniuerji hahet honum opti-
^um potentiae dicitur
intelligit fe y t compoMaior cgrediturcx hoc ,quia intclle(9:us .intclligens compofita , nen habet fuum bonum, perfcdionem in ifta parte, vel in illa,fed in to-
bfnit»te,ordi-
circa hoc moucr dubirationcm. Sccund^ fubdit dubitationis fblutionem. Sccunda ihi-.Aut
fe^tionem remper, (ed quandoquc:fed incellcitus primi Kabec fuara perfedionem fcmper, non tan-
cenfeqnenter, co
ly fiUutt diifum Ariflo-
impoffthilia.
in
Prim6
mum,id
Aut quod quidem compofitorum habet
hoc i»
quomodo fe habet bonum
natura vniuerfi fccundum opinioncm propriam. ne,(^petft. Secnndo fecuridum opinionem alicnam. Sccunda Hione i/ni-
primi. Deindc
iMmodo
mohilii fia»li
inquirit
vt humantu imelleHMi. Quod poteft intelligi vel fecundum fimilitudinem,quantilm ad ipfius indiuifibilitatem , vel potius quoad diflimilitudinem in intcUigendo , cum intcUigat compofitum ,
&
(y-
Hoc autcm
cit.
;
gofcics Detti,
80 ALiounobi-
plenda ratio,vt prius. Et ponit exemplum,dicens,
pon fbliim fimplcx quia fua incelligibilia accipit a materialibus , quod non contingit de intelledu
79
& oftcndit
fit
in
dicit^
pofTunt/ed intotocx partibus conftituto,non habec
fuum bonum femper,
crgo,qu6d
fcd
quandoque.
Dicit
Aut quod auidem compojitorum,id cft,
incellc6kus,qui eftincelligibilium
compoficorum,
hahetSapple, fuam pcrfedioncm in alnjuo tempore , non femper. Non entm hahet tpfum hene in
&
A l.eius op-
Aut vtroque modo,ficut exercitus. Etenim , dr Dux exercitus , dr magis ijte. Non enim ijieprofter ordinem\fed
in ordine ipfum bene
ille
propter hunc efi.
hocaur in hoc,id cft, in hac parrc, vel in illa -.fed ens. opfjmum , id eft , fuum optimum eft aliquid aliud quod eft in quodam toto:(td inteUigentia,(ci-
facit.Primo fijlurioncm proponit. Sccundo eam cxponit quantum ad vnam partcm fcilicct quan-
licct priini,quae cft ipf* f**iipjit** tjic haliet toto
tumadbonum
t inuin.
terno
non
:
<<-
quia fcih'cet,ajternaliter intclligic fcipfnm,
vt compofitum,fcd vt fimplcx.
Ponit dubitatibnis fblurionem.Circa quod duo
Dicit ergo
,
ordinis.
Secundaibi:Om»t4f;^0.
qu6d Aut fupplc ipfum vniuerfuni
hahet vtroque modoScHictt boniun,& ^ntm,ftcut exerci
%l
I
:
Summ^ Bfnmm v»ttttrft
io
confijUt
fepATMt»
tntt,^
trdi-
tJcercitHs: etenim pro c^\2.^pfum
cxercitus eft in ordine
,
hnttm
& ctiam Dxx
Duce ipdus exercttHj:c^o6.
Cap.
III. ,
.\.'v^xx&
id eft , in
Nonentm ille,
probac,
fdlicciDux ejipropter ordtnem , quaii propter fincm } fed mAtis cconucrfo iVk , id cft , ordo e^ frofter hunCy icilicct Duccih. Finis autcin potior cft in bonitarc his,qux funt ad fincm.
BMnm ixerciim i»
flstf
I» txtrcitM hntii iu-
*fi
^ fimi-
fltx
littr i» tterf»,
Notandum,qu6d rarc duplcx
ne
ficut in cxcrcitu cft confidc-
bonum vnu quod confiftit in ordi:
ipilus cxercitus
tui principatur
,
& aliud in Duce,qui cxcrci-
:
potius
bonum Ducis, ordinatur ad bonum
tamcn
quarcnus ordo cxcrcitus
xmi- Ducis,vt ad finem
,
fcilicet
cft
quia ad
complendum
drv' voluntatem Ducis pro vi<Soria profcqucnda : fic ftin vniucrfo cft bonum vtroquc modo. Nam
trtbiqite
tiii4 bttii eji
&
eft aliquodbonum feparanun, putaprimum,quia quim intrity- moucns, cx quo, ficut cx finc & bono appcrihili,
«xtrinfeettm
ftcum,
T.
C.38. fau-
&
liherii, idcft,fiHis,
nitcafiiaUter,& finc ordinc
fcilicct
quia
plus diftant a redorcdomuSjCjui intcndit bc
m-m
primum moucns,vt
propter fincm.
Qua-
oponct, vt fic a primo moncntc fit totus ordo vniuerfi, ficut ordo cxercitus non foKim eft propter Ducem,fcd ctiam cft ab ipfo Durc,lcilicct
&
Dcinde cum dicit
cc.
cx eo,
cuiuflibet principtum ipforttm
diccre :
qu6d
ficut in
domo
do fccundiim mandatum Uas
qui
,
Tale namcue
:
natura
efl.
Vult
datur in familia or-
& Icgcm patrisfami-
,
domo ad exequendum, fcilicct dincm domus fpcdanr.ita natura in
qux ad
ea,
quod
qu6d
ficut
competit de ordine vniucrfi.
fibi
Iia
domo inclinatur ad aliquid per lcgcm,&: mandatum re^rum domus:ita natura cft quxdam
mo moiicnie,
verit coordinatA fitnt alitfudliteri
, vt nonfit alteri ddalterum nihil \fed ejlaliquid. Advnum
^ltnta. Et Honficfe habent
quam
incHnantur,
Nam
tur in fincm dcbitum.
& ordinan-
a
primomouente
in finem diriguntur,& ide6 dicuntur a^cre propter fincm,in
quem naniralitcrjnclinahturXt ide6
namra non
agit, nifi
mota
a caufis fupcrioribusi
Dico autem puta
:
iMt
felmtie-
quantum ad bonom ordinis. CirPrimo oftendit quomodo par-
partem,(cilicct
ca quod duo
facit.
habent ad bonum ordinis. Secunmagis in quodam fimiSecimda ibi Std tjuemadmodum. Dicit ergo,
tcs vniuerfi (i
do quod li.
dixerat xieclarat :
Omnia vero qus funt
q[u6d
fupple
,
in vniuerfb,
funt aliqualiter ordi.iata:fid non fimiliterhahent
alia
communicant emnia ad totum.
fic funt ejuihus
Vult dicere,qu6d Ucct orama fint ordinata , non tamcn fimilirer fc habent ad iftum ordinctn.
Nam cft vtiquc diquodcommgne omnibus,qu'a nantur
Exponit didam lbluiionem,qiuntuni ad vnam
T>itlMrMti»
&
fimilitcr ordinata,n6 taxnBJicfe hahent,vt
vtium corum non p^ineat ad alterum,fjed
eft ali-
& ofdo alterius ad altcrum, Nam plantx funt proptcr animdia & brota propter
qiia aflSnitas,
Quod probat,quia Omniafunt ordtna-
ad vnum , fcilicet ad nnem. Et ideo inuicem quodamotdine connetiuntur.Dcinde cura dicit: ta
ter if uatttraliter.
dencit in aliquo. Scd
:
1
7.
ordineni fiunt, vt funt corpora coclcftia
& circiter.
,
&
Quxdam ver6 fufit qus quan,
doque deficiimt
a debita
,
& propria adioncna-
turali ; vt funt corpora inferiora,*in qiiib(]S multa eueniunt prxter nacuram, a cafu jdeo non habent omnia fua comrounicantia ad totum.
&
:
&
Notandum fimile.quod adducitur, in hoc ftaficur in aliqua domo ordinaca,funt diuerfi
,
homines.
erdi-
nata- merali-
rcnim tamcn quaedam alia fic fnut,qu6d yniucrlalitcr hoc habenr, quod omnia quar fimt in eis , communicant ad totum, id eft, ordinanturad bonum communcrotius hocautem rcperituc in illis , in quibus nihil eft a cafii, ncc prjcter natutam t fcd omnia fecundum debi-
non
tum
nonfit alteriui ad alterum nihil ; fed efl aliquid, id cft , qu6d non ita fe habent ordinata , qu6d
fiTunt
tias,& qiuditate$:& quantum ad hoc ordo
fiibftantix immaterialcs:vt dicebanir 9. huius t.c.
omnia
ijuibits eo-
diftin&as,& ctiam quantiim ad ph)prias fubftan-
omnia,fupple,ordine/cilicct natatilia,& volati-
fupple/M»y»wf
In
ueniunt fyi inquibutlUf-
omnia in hoc conucnire,qu6d difcerquantum ad operationcs proprias , &
lia,& plantti.EtC\ihdit,c[u6d
licet,
tJi.
res naturales licct
non cognofcant fincm , tamen
neccfic eft
tfuidem enimomnia coordinatdfunt.
Vide
q.u
lcx inditarcbus naturalibus a pri-
pcr
ad difcemi quidem neceffe omnibm eHenire,&
OmntA
or-
in rcbus hatu-
ralibus eft principium cuilibet cxcqHCndi id
vt ait coramentator. Et fubdit
fed 9onfimliter,idr itatatiltay (^ volatilia^^
gra-
prineipium vnicuique ordinatorum
cft
quafi
proptcr
:
communc in tota domo. Et fubdit
ucrfum habetbonran ordinis , &bonum feparaOitn. Sic tamcn , quod boiium {cparatum cft potius in ipfa bonitatc quia totus ordo vniucrfi cft :
ttiuerfi
vero,& befiiis\efKipantm^Midem, fiipplc, partici- ttinu cecent^ mici. pant de ordine,qui cft ad commfi»e:mMltum vero, ALconacnit. fupplc habcnt dccp, qvod conitngtt , id cft, eue-
illc,qui eft in
&
nonlicet facerequed conttnpt,
fupplc cafualiter (\nt ozdincfed omnia aut plura, dntper fimi' eorum qu^ fcilicct faciunt funt ordinata : ferttis Utudinem or-
dcpendet coelum , natura vt prius didum cft. fic vniIterum in panibos vniucrfi cft ordo , :
457
I.
re;nam
5radus,puta
dus
eft
quod
fiib
83 DeciMrMtit
patrcfamilias primus gra- fstrabeUfrA-
liberorum, fecimdus
eft
ieruorum, tcnius
ctdentu.
iumentorum,& bcftiarum,qi'^ feruiunt in domo,puta afini,& canes, & huiufinodi. Hi autem gradus difFercntir fe habeht ad ordinem domus, eft
Sed tfutmtdmodtim in domo licet
ra ordinatafunt : feruis vero
rum ,
V
liberis
non
quodcontingitfacerefed omnia velplu(juod ad commune
:
,
^ beBiis pa-
multum vero
tjuod
contiHgit. Tale
namque principium cuiufque
ipforum natura
efi.
communicant omnia adt^mn. Manifeftat
g^ DeeUrMt-
er-
tiinem'trdi-
tMtentm
v
quod
^"0™°«!°
fcilicct
limilitcr
diccns
,
totQ vniucrfo
,
inftituitur a
giibematore
& patrefamilias
,
non compctit
libcris
aliquid faccre
&
omniaordinate ferui autem , bcftiz mulra prxtcr ordincm faciunt quandoque. finc 6rdinc,fed
:
Sic ctiam intelligcndum eflc in toto vniuerfb:vbi
Dico autem puta ad difcerni neceffe quoque omnibm venire , cjr aliafunt fic /juihits
T.fcfl,
qux
domus.:quia
dixcrat in
quodam
fimili,
nOn qu6d fopplc , fic fc habcnt in quemadmadum in ehtno , vbi omriia funt ordiiiata, licet
Scoti Oper. tom.
IK
fub primo mouentc
dor
vniucrfi
,
,
qui
eft
paterfamilias,& rc-
funt iromediate
& corpora CQcleftia
,
Intclligentiar,
quafi primus graduslibcro-
rum:funt ifla infcriora gencrabilia,& coiruf*tibiUa,quafi fcciidus,7cl teniiis gradus.tanquam feruorum.atquciumentoru. ItaqUodin primogra-
du omnia cueniiit ofdTnatc:in fecundo autc,& icrtio
in
gradu plurima inordinatc:licct conncniant
omnia quantum ad diftin(5Honem propriarii opc-
Q_3
ratiorium.
Be ratieu* erdinu junt due.
:
:
Metaph.
Lib.XIl
4S8
i:ationum,& rubftantiarum/iue quiditatum. Hacc enim^luo videntur efle de ratione ordinis:fcilicet
ordinatorum,& communicantia eorum ad ipfum totum. Quantum ad primum eft ordo ad in omnibus indeficienter. Quantum autem
diftinftio
fecundum, eft quidem ordo indeficienrer in quiproxim^ bufdam, quae fcilicet funr fuperiora , primo principio, vt funt corpora coelcftia,& fubftantix immaterialesjin quibus nihil euenit prz-
&
rer
naturam
nec a
,
cafu.-in
quibufdam vero
fe
erunt ex contrartis. Deinde
Jmpafibilia enim funt contraria adinuicem ; Nobis autem foluitur hoc rationabiliter,
eoquodtertium
dum quidem
Soluitur autem
multa.
habente
,
multa eueniunt
naturamj& a
praeter
SVMMARIVM.
Rcfutat poncntes principia contraria
omnium. Itcm ponentcs fubftantias que
defecifTc
& in
,
fe-
oftendens vtrof, quibus defecerunt.
paratas eflc principia
bonum efTe priij-
QVttcuftque cidunt
ejl contraria.
vero impojitbtha
omma ac'
aut abfurda aliter dicentikt^.
,
,
ad mareriam reducerentur,non poilet
fccundum opijjionem alieoara. Circa quodduo facJt.Pnm6 propomt mtentum. Secund6 exequitur de intento. Secunda ihi.Omvniukrfi
ergo , quod Oportet
noH latere efUicunque impoJftbilia,aut abfurda acordicidunt aliter dicentibw, fupple de bonb,
&
non latere
(jualia, fcilicct
:
& iterum opor-
dicunt gratio/iuj di-
centes, id eft>iUi qui melius loquuntur,
bus minimae dubitationes,id
eft,in
& in qui-
quorum
dubicationes pailcidimx videntur
^fte.
di(5tis
D^inde
cum dicit
rils re{fe.
Nec in quibufcunque contraria , no»
vtique ex vno contrario,
fit
aliud contrarium
,
& fic
Et flibdit: vero alterum contrarittm faciunt materiam,
& non aliquid tertium, praeter contraria, <]uemadmodum qui tri4,quale itt]uali,aut vni multa. enim qui pofuerunt fcilicet
ifla
Ifli
coutraria ellc prjncipia,
^qualitas,& in^qualitas:aut
Materia nvlcitrarin
li efl
fed
fnbie-
eft
8um
contrt-
rierum.
vnu,& midta
attribuebant aequalitate,& vnitatem formaeiinaj-
qualitarem autem,
& mulritudinem materije
patet de opinionc Platonis in
primo hufus,
,
vt
text.
com.54.IiQet natur«les Philofophi ponerent cont trarium,dic^ntes materiam elle vnam,forraas au-
tem
&
contrarias. Et fubdit Hoc , didlum eorum foluitur eodem modo : quia
eile diuerfas
fcilicet
materia ejuA
:
vna,nulli eft contraria,{ed eft fub-
eft
comraune contrariorii.Deinde cum dicit: 8j
Ampliits omniapraui farticipatione funt
extra
Nam prauum
vnum.
ipfum alterum
elementorum.
exifiunt ; quoniam ex contrariis erunt
Oftendit
quomodo
ncntes omnia
dicunt.
ex
contrarium patitur a reliquo.
ie<3:um
Omnes enim ex contrariis faciunt omni^. Neque autem quod omftia. Neque ex contra^
fieri
aliquod vnum:& [\Ai6.iv.Nobis autem foluitur hoc rationabditer , eo ejuodfit aliquod tertium , xA.
cis
uilij
quomodo fe habet bonum,& ordp irj
ne vniuerfi,qu^m nos dixerimus
trsriis rti
enim albedo patitur a nigredinp , nec econuerfb: tamen nifi contrariaad inuicem paterentur, &
vnum
nes emm ex contrariU. Dicit
nentesex
:
ma dubitationeslofortet non latere, j^^jjjj^
dt-'
Omnes autem contraria dicentes. Dicit ergo quod ide6,fupf le, non redc dicunt poiientes res ellc ex contrariis. Entm pro quia, cohtrarta, fupple in fe accepta funt impajfibilia rnutuo nou ibi
tanquam ex materia ,
Inquirit
Antiqui
ficerunt po-
Secunda hi:Amplius emnia praui.Tenia
trariis.
Et qualia gratioftui dicentes, in quibta mini'
iet
aut 'vni
Probat quod dixerat.Circa quod tria facit.Prim6 oftendit quod defecerunt ponendo res efle ex contrariis. Secund6 qu6d defccerunt ponentes omnia elTe ex contrariis. Tertio quod dcfccerunt non exponentet quomodo res fxmt ex con-
eftiOiateria. Alitercnini
Herji.
,
hoc eodem modo.
Materia enim qua vna nulli
fic
vni-
^
&
cipium quia rem non explicant,
otdine
quemadmo-
,
Reiicit etiam poncntcs
ofm.
;
inaquale xquali
eft
,
cafu.
lUoMf
veia alterum
aliquidjit. ^lij
contrariorum materiamfaciunt
defi-
vt funt corruptibilia , in quibus proptcr remotionem aprimo principio femper vniformiter cit
quomodo omnid cum dicit
Deficiunt enitn,quianon diCunt
eilc
defecerunt i" fecundopo-
ex contrariis. Circa quod duo
AntiqttimH' li
pofueruat
Primooftendit inconueniensquodfcqui- omnia ex ci* tur Secund6 oftendit quomodo ab hac pofitione trnriu effe. difcordabat quorundam pofitio antiquorum. Secunda ibi Alij autem nec principta. Dicit ergo, qu6d yimplius fupple fecundum eos omnia funt facit.
TyifUeitrr defecerunt
ne)2te{
cipi»
prin-
Exequitur de intento. Circa quod duo facir. Primo pcrtradat opinioncs Philofophorum namfalftcr loqucntium , & ponentium principi» contrana. Seamdo opmiones Philoiophoruro
rerum non'naturaliter
(thtrnria.
cipia,
loquentium,& poneiitium prin-
& fubftantias feparatas. Secundaibi Am:
pliusjinon erunt.Vtimz in duas. Prim6 proponit defeftus illarum opinionum. Secundo probat
quod dixerat. Secunda
ibi: Jmpajfibilia
Proponit ergo tres defedbus opinionesjdicens tiqui Philofbphi
CUc
,
:
qu6d Omnes enim , fcilicet an,^o»»f, id eft, pohunt , omnia
Neque
trariumfit ex contrario. omniafunt ex contrariis :
-
:
participatione praui, id e{ijma.\i,extra,id eft,pra:rer vnum, fcilicet
fum prauttm
& fubdit priquod condicunt qued
,
id
bonum. Namifue pro
eft,malum,dicunt
Notandum,qu6d prima genera.contrariorun?, Bonum ^\ bonum, & malum:quarenus alterum miUum fuia eft vt habitus & habet rationem & altcrium vt priuatio & habet ratio-
contrariorum
boni
nem
;
,
roali.Ergo
qu6d omnia
fi
omnia funt ex contrariis,opQrmalo, excepto vno,
Nec
fcilicetbpno^quod cftprincipitmi.
fiiit
fecundus de-
participent
ponitur alterum principiorum
fcAus. Dcinde tangit tcrtium defcdum, dicens:
rem non
jVfcaurem redcdicunt
C.42..
principitt
om-
nium ftcim-
,
tet
reEle
quia,»^-
alterum
videtur efte
reEle dicunt
& ifte
eile
elementorum,^tinci^iot\im,
nathque.
qui (equuntup illas
^j:fwfr<«-»ftj,fcilicetprincipiis
mum dcfe<5tum
:
funt cx f« inuicera.
Omnia
cipiis,fcilicec
ergo
alia
:
i.
NamjTulum principia au-
Phyflcor. texr.
cr^nt ex his dnpbus prin-
bono^raalo. Sed hocapparcr
cfle
falfum.
ditm ilUiaih tiqitos.
:
:
Summ^
Cap.
III.
IUram,quia incorporibuscocleftibas.&fubfhn» riis iminatcrialibus,mhil inuenitur nMluin>n«luc pcccatani,neque corruptum, quastiim ad eorum drdtcr. Deindc naturalia. Ex 9. huius t.c.17.
&
cumdidt:
Al^ autem necfrincifU hnum, (^ ma-^ lum /fuamuAf i» omnthui maxime quod ho5
prindpiura Texvan-Mtim pro
ponum
:
hoc 4»/«m,fcilicct honvanfacitpt^cifim
Mlif
oftcndit quomodo ab hac pofidone difo)rdaquonmdam opinio antiquonim. Circaquod
bat
rerum
duo
frin-
Primo fadt
facit.
qi^od di<Shun
eft.
Secundd
nfium qmeru oftcndit inruifideniiam illorum difcordantium. tamtn i^i- Sccunda ibi ^lt) veri hoc ^Midem. Didt ergo quod yilij MMtan necfrincipia fupple rerum po:
nunt boman,& nudttm.qtuinmis fcilicct (ecimdiim eos f»i4.vjmf, princifium in ommbttt quod bomtm\
folum enim bonum recipiebant principium
rum &per conlequens ,
rcs
non
re-
compofitas
cftc
& malo. Dcindc cijm didt
ex contrariisbono,
M
mouens ^ngregat enim, id cft,cx hoc quod habet congreeare: vf materut , Parx enim mixtirrt, id £ft,ex noc qu6d amiciriam ponebat pancm corporum rtuxtorum:dicebat aiim roixta dlc compofita ex quamor clementis, ex amidtia » litc, vt di
&
&
&
&
&
qiundoc^uc materiMH , frincifiitm vt tnO' lunsrfed non effe idemfid cft,non fecundum idem,
ejfe
flmdMm
qcdi., tomeitiamfacit
:
numjfrincifium, fofuertmt ti tion ht^nmt
459
I.
fcamdum aliam rarionem aqua enim
fcd
:
mouens fecundum formam ,
efle
marcriale,
fectmdum roatcriam
:
poteft
& mobitc, fiue fed
hoc non
cft
£xundum CaAdan rarione.fTrMm igttiir ttmicitia, id cft,quod debuit ergoafHgnare fcamdum quid amicitia fit matctia , & fccundum quid fit mouehs quod quianoh fccit ,ideo hoceft primum :
Secundum inconueniens fubdit, idem eoTittn.. dkens qu6d inconuenient efi aMtem,(^ incomtfti- gtt e§t mattinconucnicns.
btlem
efie
lit'em:hoc
tffum ttutem
e(i
ri,\ (^ mmft, naturAmali: qH»ddecUr»-
fitouens tmtffecies.
aiim Empedocles litem dle primum prin- bu ptfttr e0t cipium : incorrupribilc quidem fecundikn ipfiim qm* haktt. videmr efte ipfa natura roali ; & tanien malum, x.tkyf. teta. fecundum rarionabiliccf k)quentes,vt prardiclum cft, non ponitur elle principium , fcd tantum ipfum bonum. Ddhde cum dicit
Oftendit infuffidcntiam iftonim qui fic difcordabant primo hoc oftendit in communi.
nnm frincifium.
pofuit
Alj veroboc
tfuitiem reffe.-^uia frinci-
tifium^ fed quomodocunque bonum frincifium non dicunt : vtrupifciticet vfjinK, aut
3«
&
:
Sccundo in (pedali. Secunda ibi : Inconuenienter tttttem. Didt ergo/juod Alif vero hoc qmdem reiie dicunt eflc
:
^Kut,
ipfi
ipfnm bonurh
,
fupple, />r«if»^»«wj,ponunt
fed non dicunt qmrnode
mtm tfifrincifium,vtritm vtfinii,
bor
aut vt mottens,
4ut vtjpectetM cft, fonna,&: idpo defccerunt.
Notandum, quod h?,c tria, {cilicct finis , cffifrtter mste' dens,& forma^abent rationcm boni,& perfia5H: tuon habem non autem nutcria quia rationc priuationis anTjftioiti boki. primo T. com. ia~ nex2 femper machinatur ad malum , ex Phyficorum t. c. 80. Et ip(a eft fecundum quam res poteft eflc , & non eflc , cx 7. huius Idc6 de matcria non curauic Philoibphus hic facac Ottnm tamft
:
:
mcncionem.
Anaxagor/u autem vt mouens tjuod
Nam medicatiua efl fanttiu quodammotto. Inconuenientes autem^f^ con' trarium nonfacere hono,
^ inteileittU.
Oftendit infufficicnriam Anaxagors , duccns ipfum ad duo inconuenientia, dicens qu6d ^Antl-
xdgprM
pofuit
bonum
clle
princiftum.qaii intel:
:
:
idcm
;
:
ita
quod intelle^s moueat ptopter
Nam medicatiua efi quodammodo fani-
exemplum cft, quando in
his,qtue agunt per
fecundum Philoibphura, tcxt. hoc 11. ahqualiter propterfe
intelledhim, etiam
com. ji.fupra in
Nam
agunt.
ars mcdicina:
,
quac
quodammodi
.
INconuementer autem
^ Emfedocles,amt-
citiam enimfacit bonum.
Hoc autemfrin-
ufium fir vt mouens, congregat enim dr vt ',
ei-
conuenifns. Et fubdit fecundum,dicen$,qu6d In-
(jr
cortueniens efi
enim mixtura. Si itaque
fed ejje non idem , vtrum igitur amicitia. Inconueniens autem, (^ incorrufti-
mouens
bilem^
effe
,
litem-.fed iffum
auttm
efi
mali
MntiqM*rtqn
Oftcndit iftonim in fpeciali infuffidcntiam. Circa quod duo fadt. Prim6 oftcndit infufficientiam Empedoclis ducens ipfum ad duo in-
honrnn dun-
conucnientia- Secimdo infuifidentiam Anaxago-
SMmtUimitm
t*x»t prind-
fium tmnii
fmtmium.
&
^
njt
Ojimdstiu fieasU d*ft-
4t ipfa fanitas,vtdidlum fiut, agit proptcr fam'tatem, licet non fit eadem nuinero ciim ca propter quam agit nifi fortc fanitatcm dicas candem numero,quz eft in re extra, qus cft in mente arrifids,vt obie^m ideale. Et hoc eft primom »r-
dem accidit,vt materiam frincifium ejje ,
Utateria^fars
rs, duccns ipfum ad alia duo.
xagoroi autem. Didt ergo
autem,
,
& Emfedoclts didt
Sccunda ihi: j4na-
quod Inconuenienter ,
flipple
Scoti Opcr. tom. I V.
,
bonujn
eflb
87
ledus mouet omnia fecimdum eum fcd, fupplc, omnis InteUeEliu mouet grtttik diicuiui^d cft,gra^uare alterum fupplc debet ponerc Ua finis principium graria cuius moucret intclleffhis excefto vt nos duHmm, id eft nifi forte dicat , vt no* diximus , fcilicet qu6d intclligens,& intellofhun
tas
&
T.coin.jj.
vt nos dicimtu.
feipfiun.
Rcfatat opinioncm Empedoclis , ^xxzgoxx dc rcrum principiis , dc quibus di^um eft 1, i huius.
bo-
mouetfed
gratia alicuius mouet:quare alterum,excefto,
fupt
SrMMARlFM.
IntelleEltisenim
autem non facere contrarium bono
dr inteUe^ui. Vult dicrrc quod fi vcrafit opinio communis, quod contraria fmt omniuni princifcquitur inconucnicns contra Anaxagoram non pofuit aliquod prindpium contraritiii) bono,& intellc^hii.
pia
,
quia
SrMMARiyM. AfTcrcntes conrraria cflc rcrum cipia tra tia,
,
impropric
prin-i-
& figuraciiie loqui;con-
quos quacuor adducic inconucnicnqusc bcne cxponit Dodor.
Qq
X
Omnei
•^•f
:
460 T. com.
OM»ef
i<.
XII.
Lib.
Metaph. mn
autem contrartA Mcefttes
vtuntur contrariu , mftfguretaliqttis. Oftcndit quomodo dcfccerunt in tertio
Hmclitttrt ivfqtte^dfine nihil
oftendcntesquomodo
cprref-
non
quandoquc& amiciria ad c6gregationc quandoque.Etfubdit:qu6d£r his qui fpecigs. id cft.Idcas ponunt idcm:fupple,accidit.^«M fcilicet habcnc poncrc Aliudprincipium , fiipple , )>rincipaUtt/,
,
A- cundo exponit, oftcndens quatuor inconuenien-
duci:ont
fcquuntur ad eas.Secundaibi:£f
rabica nec in
tia>quae
fomment»ritt Aitetioii h»iienm com-
qutdem. Dicit crgo,qu6d (cilicct contraria
f)ia
oluindum
muniter vt-
Omnes
(juia
hoc
dteerites princi-
mn vtuntur contrariis ,ad
,
rebus apparent:«*/?
Itilicct^ea qua: in
figuretalicjuif, id cft, nifi figuralitcr loquatur,
(ts.
Oftendit dtr fellu4 anti-
impropric.Dcind.e ciim
&
dicit:
fupplc fpeciebus cipauit.
Et tjuarehac cfnidem corruptibilta , hxe om- atttem incorruptibilia nuUui dicit, Omnta
:
oportet eos ponere aliud ptincipium, ex quo poffit dari ratio , quare aliquod indiuiduum priui
Ideam,&'mod6 no participat Ideam. quare priiis non , & mod6 fic,
Vel c conucrfo
qumlittr
Deindc cum didt
nut ex trariit
ftn-
com-
namque
cifiit.
tefaciunt entia: alij
vnum
ex eifdem frinciquidem ex nOn en-
entia faciunt
Amplius autem
cogoJilur,
rattfimxfcientia aliquid contrarium effe.Nobis
omniafaciunt.
:
Et aliis quidem neceffe fapientix,^ honth
alij
autem nift boc
Vult dicere
quod quia ea,qux generantut , & corrumpuntur non fempcr vniformiter participant Ideam, ide6
fiecl*r»ntium
poniturfrin- fiis.
Propter qutd enim prius parti-,
Modo autem non participat.
participauit
non
tjuorum
quarc quasdam attribuunrur nun* vni contrariorum,nunc alteri,vt principio, puta» quarc lis ai ffgregationem moueat clementa
rcs fuju cx contrariis.Cir-
quod duo facit.Prim6 proponit intentum. Se-
ca
fidet in:r»-
fet dari ratio »
autem non. Non enim
efl
atntrarium pri--
mo nihil. Na oipnia contraria materiam haTrimumi* ftitMenimf.
Exponit propofitum,oftcndcns quatuor inconuenientia contraeos.Sccundum ponitur ihv.Ampliits propter quidiTcmam ihi
(^uartum ihh Etaliis fupple ?
}
.<;toi.
El
, illi
antiqui
:
quod,
nam-
tjjUe entia faciuit ex principiis contrariis vt fucrunt anriqui naturales. Ampltits alij quidem fa:
ente,vx. poeta:
Theologi, qui,vt
dicebatur,mundum ex node diccbaut genc-
omnes enim iK\ non poirunc faluare diftin-r «ftionem cntium (ecundum corruptibilitatem , 5f incorruptibilitatera,cum eadcm principia omnirari
:
bus principiatis originaliter affignent. Et ide6 fubdit; qu6d Alij autem vt non cogantur hoc poncre
fcilicet
omnia
efle
ex
«Slionem cntium affignare
non ente , :
vel diftin-
dixerunt omnia
ejfe
vnum ,
vt faerunt Parmenides,& Mellillus , ex primo huius , Diftin£Honcm entjura totaliter au-
ferentes.Deinde
cum dicit:
Amplius propter quidfemper erit generaqua ejtcaufagenerationis, nullm dicit.
ineonuenient.
88
Ponitquartum inconueniens dicens.Qu6d,£r quidem , qui fcilicet ponunt principia con-
Ponic fccundum inconueniens, dicens
Amphtts n/tUtu eorit
dicit.c^ma.
aliis
lV3xii,necejfe efi dicCre Sapientitt,& honoratijfima
rtum , id
eft
,
Metaphyficac {cientiaE,qucB
ens
trario primi principij
inftaatifu.
Na
fcilicct tradlatde conde quo agit Metaphyfica. Metaphyfica agit praccise de primo principio,
:
nec poteft,
rium hoc ponere
:
quod
,
autem non «ry?,{upplc necefta-
Non enim efi contrartum
nihil
fecundum nos. Nam omnia contraria habent materiam\& A«w,fcilicet materia , eft in potetitia 2id vtrumque contrariorum. Er tamen oftenfurti eftpriijs, qu6d primum principium non habct matcriam.Et fubdit Cowr^irw autemefi ignorantiaad contrarfttm , Primo vero contrarium mhil, i. ex quo primo principio nihil cft
contrarium , fcquitur qu6d fapicntiac , qua:
de primo principio fcicntia
:
non
,
fed ignorantia
Tunc fcquitur
cft
eft
contraria aliqua
tantum opponitur
fibi.
ilkpars:
fiipyl?,
SVMMiE TERTI.^.
Deinde
Cap.
dicit:
Bt duo principiafacientilxts ^liquid necefse primum principaliui effe.Et huqui fpecies: quia altud ^rincipium principalitti.
Contra poncntes
Ponit terrium inconucniens, dicens , qu6d
efi
ahqttod principium
ejfe
fic
:
&
rM
MA
R I
V M.
Rcfutat ponentes fubftantias feparatas rerum principia , quatuoretiam inconucnientibus contra eos addudis^ effe
Qu6d necclTc
altcrumcontrariorum cflp principii principalnis,cijm altcrumconcrariorum fic vt-nabitus,alterum vt priuatio.Aliomodo qu6d ncccffe cft cis ponerc aliquod piincipiam primura cft cFs diccrc
principalius vtroque contrariorum.
rcrom
connexas.
S
principaHiti:c[Uod du-
Vnomodo
feparatas
Item ponentps eas
Propter
facientibui duo principta,Ccilica conttiti2,neceJfe
plicitcrexponitur.
II.
fubftanrias
principia.
quid enim participauttjijr non participat. tttcinue-
»liiu
primoyfcilicet principio
efi caufa fcilicet vniucrfalis gequia fupple neutrum contrariorum
poteft efte generationis viiiuerialis caufa.
cum
(jy
,
& non de cius contrario,vt patet ex primo huius in prooemio. Nobis
naincc ctiam qua
fitnf
Tange hic de contra- diuidentihut aliquam fcientiam elle contrariarn per oppefitun
fcientit,<\\X£. eft Metaphynca,-.^/«
propter quid generatio erit femperyid cft,fempiter-
nerationis
89 ^.Ineonuenitns.
Sieutprim^ enti nihil Ifk eontrariii fte
Metaphyfiet, nulla fcietia,
:
tio,dr
Steundum
Contraria autem
ad contrariuWf Nihilprimo verh
contrarium,
nulbis 4icit quare htc ^ »i<^m,fupple entia funt
iunt entia ex nan
(jrhjic potentia eft.
poftunt reddere caulam.
corruptibiliayilla vero incorruptibilia.Ojnnia
fiipra
,
Et 4to principia,
efuidem. Dicit ergo,
non
hent
igttorantia
£x quo pof-
AMplius ft non alia,non
reratio,
&
efi
erunt prater fenfibilta
principium,(jr ordo,(jr ge-
coelefiia
\
fed femper principi)
principium^vt Tbeologis,^ Phyficis omnibus.
Vbi
fed ei duntax»t opponitut ignoTMtia.
; :
Summ^ _
,
.
.
>!e
tunnM$!irMli. men ter Uqutnttic
itirdin*
V
«Mtfr/f.
Cap.
III.
Vbi pertra£bt opiniones non
TtrtrMSst
:
naturalitcr lo-
qucntium.&ponentium principia fubftantias fcpar^as. Circa quod duo facit. Primo prsEmittit inconucniens , quod fecjuittir non ponentes aliquas fubftantias kparatas.Sccundo exponit incoucnientia.qus fcquunnu cos.qui ponunt ipfas fc paratas.Secuda ibi.Si autc crunt fpecics JDicit crgo , quod ^mpUusJi non erum alia cntia frtter
quod non erit principium , fcilicet primum qualc oftcnfum cft Nec ertt erdc,
461
II.
At vero nullum erit contrariorum , &fa^ ^iuum quod S' motiuum continget vtttjue ,
non
At vero po/lertus quidem ipfnmfa-
ejfe.
cerepotentia:non ergo fempiternafunt entia^
fedfunt intermedium. Jnterimendum ejl aliquid horufn. Et hoc diifum efl. Ponit tertium inconucnicns
fenfihiliaSe<\\ni\iX
vero,
fi
fiipple fpccies,
,
dicens,
tgttur
M
quod
& numeri fim primaprin-
91
:
fcilicct rcrii
qiuUs prius ii6tus eik:Nec generatio,
fcilicet fphaera: pcrpctuac
Nec caleflia
:
fcilicct
,
principia , qualia priiis diximus Sedfemper ertt principtj,Cdiicct. corraptibilc Principium comip-
cum
cipia,
qu6d
ab cis faSituum,
:
Puta quod Socratcs generetur a Socrate:& Socrates a CaIIia,& fic in infinitum, vt fupple videbatur Theologif,& Phyjkis omnibtu : fciptibilis
pia paidcularia,& ienfibilia nullum vniueriale,&
primum principium
pofuerunt. Oportct enim
poncre aliquas fubflandas fcparatas fccundum I^icct
non
Ariftotelis
non
iilo
,
vt patet cx pricedcntibus.
modo quomodo
ali)
pofuerunt,de
in
a^
Siautem eruntJpecteSyAUt numeri, tauft. Sin autewy
nunquid motus
Exponit inconaenientia,
quz
nullius
quandam connexionem
bant. Secundo quantura ad eos
nem ncgabant. Secunda|ibi
fcquutur contra
:
ordinis conccdc,
qui talem ordi-
Dicentes autem nu-
merum. Prima in quatuor,(ecundum quatuor inconuenienria.Sccundum ponitur ihi: Jidhuc <]uomtdo erit.TGniam ihi:.^t vero nulUtm. Quarmm ibi Adhuc quomodo numeri. Dicit ergo.5» autem eruntfpecies, id t^Me^ttaut numeri, qux fcilicet flnt practer fcnfibilia. Nullius fupple Caufa po:
terunt
contrariorum, id
eft,
de numero
Contingit enim vtique non effe
cftc.
Sin autem, id
eft,
dato
qu6d
flnt
cau-
fe alicuius, Nurmjuid mottu, quafi diceret , quod non,quia h^c non pofTunt habcre rarionem priadpij moucnris, Deinde cumdicit
Adhuc quomodo mbtdi magnitudo
,
erit
Vcl
fupplc prima principia erunt contraria.
fi
.•
ali-
Exf*pti»
quod contingit vrique non eile , G:ilii£I generarioncm,&motum quod probat;,quia Atveter
,
;
ro
,
fupple
primaprincipianonfijnt moucntta
fi
a^jfed faftiua, & nioriiu, idcik,potcnti.tfa~ mouerc :pojieriHi (jKidfmerit ipfum facere, quam potentia , fcilicet facicndi quod autem ponitur facere, ponitur nou facere. Non ergo otnin
cere,8c
:
,
fcilicet
feaiiidum qc-
& corruptioncm conrinuam.
Cuiiis
contrarium priusoftcnfum eft. Ideo fubdit :ftd interimendum efi aliquid horum , qui di
quo poncbatur prima principi.i non cl!c mouentia in adhi. Aliter poteft ifta ratio dcdu-
cos,qui ponebat huiufinodi fubfhintias feparatas,
ftantiis
fiSrMM-
:
fcilicct
,
fdlicet
?
& primo quantijm ad eos,qui in huiufmodi fub-
Cmtra^
quod ponitur
& motiuum, fciUcet in potenria,
erit
,
contrariorum
ncrarioncm,
nmtes fiAfUtuuuft'
fitcontraricras, (equitur
via entiafunt fempiterna
quibus fbatim dicetur. Ocindc ciim didt:
90
non
;
iicet antiquis naturaiibus, qui prxtet ifta princi-
viam
in ipfis
nullttm principtum
ci
,
quod At
vero, fupple
li
Idcx,
& luimcri
(iiir
prima principia, ciim in iplis lit contrarietas lcquitur quod nuUum ipfbrum primQrum principiorum erit concrarium , quod fit acliuum , fiue motiuiun quia numeri fa^riuum , Idac non poftiint clTc caufae monis vt pratdidum cft. Et quia eriam contraria fblaagimt, pariuntur ^xptfitit^ ad inuicem crgo fequitur quod non contingct "*"• cfle generarionem , motum, ciimfemper f^cc:
&
&
:
:
&
:
&
re
flt
Vbi ergo non nou
pofterius potentia faciendi.
cft potcntia
,
ibi
non
crit fatkio
,
ncc motus
:
& corruptio continua fed hoc confequens eft falfum, ergo & illud cx quo igituterit gcneratio
;
,
i
,
qu6d fciUcet prima prinnpia non fint moucr.ria non erunt crgo numeri & Ideac prima prindpia , cum non poiunt clTe moucnria conrinuc,& femper. Deindc cum dicit fequimr
:
:
^
.
ex non magnitudi-
^ continuum
?
Nonenim
K^dhuc quomodo numeri vnum , aut ani-
numertufacit continuum nec vt mouens , nec
ma,aut corpWy&fpecies
vtjpecies.
dicet nuUiei^nec continget dicere,Ji non
totaliter,
(^ res,nihil
.»
'^
vt nos
dicatyquodmouens factt. Ponit fccundum inconuenicns, quod in
confiftit
hocquia magnitudo non eft, nifi cx magnitu, crgo cum numerus non fit ma^iwdo,
dinibus
non poterit oftendi quomodo ex numcris , qui non funtcontinui, poliet e(Te magnimdo,& continuum. Idco dicit,qu6d Adhuc quomodo erit ex
&
fion magnitttdinibtu
magnitudo , continuum? Quafi diccret.quodnon potcft dari modus. Non tnim numertufacit , id cft, caufat continuum , nec vt mouens,id
eft,vt cfficicns:
id eft,forma,
non
fit
Cura
Nec
fdlicct
vtjpecies,
numcrus
continuus,fcd difcrctus.
Deindc cum
dicit
& corptu, & fpecies
totaltter
,
&
res, id cft
,
IV.
91
quo-
modo nulliu iftorum nihil dicit ,q^d faciat vnum cflc numcrum aut animam , & corpits & :
generaliter,
non
,
& formam & id cuius
dicitfictu nos
\
,
fupplc diximus
cft 8.
forma
hiuus
,
:
ii
tex.
&
com. 1 1. indc, quod mouens facit hoc. Ec tunc fupplendum cft quod numcri & Idei non polfunt efie caufx mouentcs j^_ com-t vt proximc di^hun ,
:
fbit.
):(
Scoti Oper. tom.
Ponit quanum inconueniens , diccns , quod adhuc nuUus nihil didt, ncc contingit, id eft, nec poteft dicere , qtumodo ntmeri vnttm , aut anima,
Q3
}
SVM
Metaph.
^Lib.XII.
462
SVMMARIVM.
dum
poncntes fubftantias fcparatas inconncxas principia rerumjconcludcns quod vnus eft princcps, qui fcilicct cft primum cfficicns , p^imus vofinis , primum cmincns.intcUigens Rcfutat
fpcciaJit;.cr
&
fuumque intclligerc &: velle, a quo pmnia pcr qucm omnia in quo omnia, ipft honor & ^loria , in fecula feculorum. Amen.
Jens
,
,
,
vnum primum princfpium. Secun- In traftat. dc ordinem poncbant magnitudinum ibi primo prinaffignabantaliud primum principium , &fic dc- cipio quod piincipiatii inceps. Contra iftos arguit Ariftoteles dicens Mauritium quc.d Dicentes autem numerum Mathematicum lerufalcm, efle primum, id eft , in primo ordine &cficfem' vnde in Icri-
aflignabant
&
:
:
:
per aliam habitam, id eft,confequenter
fe habfcn:
ta qu6d alia fint magnitudinum , fic diccntcs,
principia
numcrqrum
& aha fenfibilium
ineonnexamy id
eft
,
:
ifti
Sc alia
pcrpetuo c6-
inquam
cediac.Ainen.
,
fine ordine ,/a-
: puta c\xxhA vna pars ad altam,aut eni,aut non ens, id eft, fiuc fir,liuc non fit^ Et itcrumfaciunr/'r<«o/'»(« multa , fupple inconnexa. Sed hoc fiipple malc dicitur , quia Entia nolunt male dtJponi:hxc fupple difpontio entium eftoptima, vt eftpoflibihs: hsc etiam eft in finguUs, quod vnumquodquc eft optimc difpofitum, vt concruit naturse fu2e:& per confequens multo magis crit hoc veruin in toto vniucrfb. Idco Cabdix ^uod nec efi' bonum
ciunt vmuerfi ftibfiantiarn
Dlcentes
autem nttmerum Mathemati-
cum , ^Jicfemper aliam habitam fubsuntiam,^ fnnct^ia cuiujlibet:alij inconne-
xam
vniuerjifuhfianti^faciunt. Nihil
ipfiu^
enim aliam alij confert aut ens , aut non ens. Et principia multa. Entia ver» nolunt male tii^oni : nec bonum pluralitAs principatuum.
Vnm ergo^rinceps.
nihil conferat
&
:
pluralttas princtpartium Concludit vt fetMtt kfafie-
Dei
v
Oftcndit inconuenientia , quae /equuntur cos, qui ponunt huiuftnodi fubftaatias fcpar^tas finc
connexione ordinis. Ad cuius cuidentiam fciendam , quod vt difides certituprincipium y.hiiius, aliqui Pythadinem froht Ctam eft circa T>eut.6.^ I. goricijficut ?tiam fuij: Speufippus,pofuerunt pluCor.i. rcs fubftantiarum feparatum ordines:& inquoliriori
nitMem
:
cui
Quod fubti- betordineponebant vnum primum principium; & ab iilo vno ilium ordincm inchoabant. Vndc altius probaponebant numerorum : & ibi luc i.d.i>& primum ordinem
ficut
Excufat
fc
libroru qui,
fecundum liquos
,
a-
,
,
in
vna
domo
inuicem incommuni-
eilent multac familia: fibi
cantcs. Concludit ergo
vniucrfb:
firiHcet in
quod nec eflet bonum quoi
dicen3,icilji:et
quia igi-
totum vniuerfijm eft llcut vnus principatus. Vnui ergo erit princeps, fcilicet primum mouens, primum inteUigibile,&primum appetibile, bonum omnis boni regens , &,gubernans toturn tur
&
&
vniuerfiim.
Qui cft Deus
liirimusScot.
dc aliorum lequentium
infinira, trinus in
nita.
perfona
bcnedidkus pcr fecula
& vnus in eUcntia
ir;fi"
Arhen,
Notandum ejuodin\i.(^in 14. quife<juuntur y pertraiiat Philofophtts^pimenes aliorum maxime Pythagoricorum, c^ Platonii, quifubBantiof feparatas pofuit numeros, (jr ideas: fed quia indiiiis libris plurima ponuntur ^ ijud ad Philofophiam quam nuncpquimur^ modicum nos iuuant tjfuia etiam de illis opinionibus multa dicfajiint in iibris pr/tcedentibus , vt (jr
:
plu-
huius, ideofuper duos libros fequentes nuUtts fcribit dliqftid , necipfoi ouo- patet prtmo (jr tertio bus , expod aliquando vidi. idcircofequens veBigia aliorumfequentes duos libres exponere non curaui.
KS
sut
tioncorailTa.
Volo autemfcire omnes litteramiHamlegentes.^ quodtamfententiando,e[u^mnotandofi-
Hasc ptote ftatio fidem facit
quod
cutus fuum doifrinam illitts fubttlifimi,^ excellentifsimi Do^oris,
cuimfama, ^memoriA
vtpotequi fuafacra (jrprofunda do^rina totum orbem adimpleuit (^fatitulusquem operi pra;- cit refonare:fcilicet Magtfiri foannis Duns, quifuit natione Scotus, Religione Minor. Vnde^ mifirtius
infra
,
&
in benediSfione
(jr
efi
:
verba eitts in ilio fcriptofrequenter reperies ,ficut ab ipfo traditafcrtptur^ reperiuniur. Et
rcpli
bene dtBitm in iHo opere reperies, fcias afonte.^ profunditatefua dolfrind,
cauimur ve-
idcirco fi aliquid
tidicus cfl.
acfcientiA emanaffe.
tradtcens
,
Si quid verh minus bene diffum
mese imperitia: afcrtbatur,
Nam
cho dcfcen-
&
derat curatfi tem, puta poft numerum , magnitudincm fic faciali intuivlterius vfqug ad fenfibiUa, Sc hdentesprincipia tu fibi ip/i alia,& alia cuiu/libet, {cilicct coordinationis,pu- conncxum
,
aut eius doBrina quomodoltbet ton-
ego quantumfapio quantumque cApi« , qutc-
quideft hicquodipfe exprimere intendebatypes meus eiiu vefiigiafecutusefi.
Et ideafidi'
quidaliudrepugnansfibi inueniaturquandoqucouncpro tunc reuoco , pardtus libtnti animo
tmtndare.
CONCLV
:
CONCLVSIONES
VTILISSIM^ EX D
V O D E C IM LIBRJS
Metaphyficorum AriRotclis y
QJ/ICQVID IN ILLIS AB IPSO mira comprehenfione, & Xefolutum eft
ji^tt«»tT:
,
breuitate compledentes
COLLECTiE
A REVERENDO PATRE
lOANNE DVNS SCOTO ORDINIS
MINORVM
REVERENDl PATRIS
F.
LYCJE VVADDINGI HIBERNI TRO TRACTJTV DE CONCLVSIONIBVS MET APHYSICIS,
CENSVRA. VSCFL VM OPSCOTl
hocfolfu indigitat Antonitu ToJfeuinM
,
indicato etiam principio
: alij
operum
indicatores ab Opere quafiionuminjel Qommentilitteralu in Metaphyjicam non diftin-
xerunt. lUudcapiet LeSior emolumenti,quod/t njelit) magno lahoru compendiofcirepoJlitpotiJlima , quA %4riSioteles 'Tjafto
^ implexo
C AVELLVS SCOTl cfftrrent brcmfjimH
fuo
Metaphyfices opere obfcure
differuit,
MAVRITIVS ^
optu ejfeprobantesinotas marginales addiderunt , qua maiorem claritatem
hu rejolu/ionibw tt^SCOTl Commcntariufuper tandetn Metaphyficam.
:
465
CONCLVSIONES
VTILISSIMiE EX DyODECIM LIBRIS Mefaphjyficorum Arifiotelu.
QVICOVID IN
AB IPSO
ILLIS
mira comprchenfione , 6c brcuitate compledcntes
refolutum
cft
,
COLLECTiE REVERENDO PATRE
A
lOANNE DVNS SCOTO ORDINIS MINORVM eft-,Diligimus
L
Conclufiones Libri
maximc
Onclvsiones Artftotelis,
probare
imendit
Mctaphyficac
quas ip(e in hoc libro
,
ac dererminare afleniu^
,
provt potcro breuiter
compilabo, non vacaturus bremcatis) expofitioni
biutioiium ipfis, (cu
lum
fed
provt
,
(
cau(a
nec difcuflionidu-
littera*,
qua circa
aliqna ex conclufionibus
carum media poflent occurtere fed fo{blum fub conclufiua detcrminatione, ;
littcra
ipf» fonat
;
vel ex ea poteft eli-
,
ibi
Omyies homi^es natura
;
fcire&c. Deindc diftinctis vniucrfaliter gradibus cognitionis in animalibus, ibi jilia ijutdan iri;
illarum
potiffimc
tur,qui melius nouit ca circa quac
fit
;
(alium,ibi
;
ty^d agere c^uidem
igitur.
m6quoad
{oKin\,ihiyHoc autem
,
conditioncs nobiles
iftius
fcientiz:
3uas hianifeftat in prooemio huius libri. Sccun6 quoad iftius (cicnris operationem , fcilicet, quia ciusvcft vniucrfalitcr crrores aliorum circa principia rerum deftrucrc , hoc manifeftat pcr efFe£him,{cilicet difputando contra pofitiones crloncas fingulorum. Conclufioncs autcm quas Philofbphus in prooemio probat , poflimt reduciad fexdccim. I Conclufio eft, qu6d Scientia efi qut defide-
&
t»Q*tMU- ^*f**^ 4^ ofnnthtii nMpTAlitfr
,
:
£t nuius pcobapo
dr lo.
opcratio;(cd
Conclofio ibi^<^ tamen fcire, cft,qu6d Arti~ fex excedit expertum in fciendo. Et huius cft triplex mediufn. Primum cft , quia artifex fcit
inuchitur
I.
Ethic. ccm.in
Cuius medium cft-, quia melius opera-
tia artem.
tanquam minus vtiles , & ampiiustzdiofas, profcqui non intendo. In principio igitur libri Nletaphyficjc Ariftotclcs manifcftat dignitatem huius {cicntis, quoad duo. Pri-
quorum
pefuit Arift.
Conclufio, (cilicet , quod Habens experienl tiam,fxceUtt in operando hahentem fine experien-
rientiaeft cognitio fingularium, ars verdvniuer-
fententiam
fcienii-
feUcitattm
^
vtilitas cius
elctfhirus
fimt
fic»:ftimnt»m
rur,& pofita excellentia cognitionis humana: lu- pTctemio 8. fhyf 6. Etb. pra hmt3\em,ihi,^mmalta tjuidem igttur,Sc macap.f. 14. nifeftatis diucrfis modis humana: cognitionisjibi, Fit 4utem ex w«»»ri4,ponitur.
panium hulus
,
do
j
facit fcire
non propter aliud, maximc ipfum vi(ura,qui
(enfus,etfi
tam amfex, quam expertus opctatur-circa finguIaria;expertus autem mclius nouit ea quia expc-
ci
i.PhyC
enim
faltem pfoptcr(circ,&
3
propter
tis
^Mi<^;ille
fignum
autem non propterejuidScd
eft pofle
efi.
Sccundum
(jutA
cft,quia (cic-
docerc;fed mclius potcft
hoc
artifcx,quam cxpcrtus,cum fdat^ro^rirr-^«i
Et omnino fcientis. Tettium eft,quia nuUa cognitio (cnfitiua cft fcientia
,
vel (apicntia: (cd cxpe-
rietia eft cognitio (cnfitiua,ergo,&c.ibi:yfw»^/»«/.
4 Conclufio ihi\Primum
cjuidem igitur, eft,qu6
Scientiafpeculatiua efinobiltor quapraftica
a^-
Trtkae^. vid* Scct.dt
cogni- praxi etiam tionis ingeniii cxccdit alioru, ideo redditur ad- pr«aiea ad mirabilior,& honorabilior quam inuentor illius. femtiit,i.^. I. i(4.£t huius mediij e(l,quia inuentor iftius
,
&
i
Conclufio
.
Conclufiones
466 idagijirum
mor.c II. dr i.Rhet.t.ii.
EiiM autem gratia ,
De
ratianefafienttAeft confiderare caufas rerHm,
Medium
ibi,
patet ex habitis,quia ,
quantomaeis
titingit fcire
in vniuerfrli ftluitttr 7.
quodiii.t.
f
ali-
In fccundo libro traditur modus confiderandi
,
quarum vitiraa probanir duobus
quae patcnt in littera.
,
Cuius medium
modo omnia.
vniucr(alia,fcit aliquo
fub
modo
cft
Quia qui
:
fcit
ea quae continentur
Conclufio ibi,/*r^ autem, cft , quod Sapientis maxime diffcilia \ cuiusmediumcft:quia
eflfcire
qua: funt remotiora a fenfi-
,
bus,cuiufinodi funt vniucrfali^.
resfe hahent
»d effe,^c. in{rtn.i,d,i.
Conclufio
hahetfcientiam certiorem.
ibi
, eft , qu6d Cuiusmedium cft,
Scientiarmn vero
8 Jfte
;
quia illa fcientia ccrtior cft,qua: cft de fimplicioribus,ifta autcm eft huiufmodi,qu3e eft de magis vniuerfalibus.
Conclufio
9
qu6d
ibi
,
tx
,
ix.concl.hit-
veritas habetconfiderari,& cogtaofci.In tectia ibi,
Contingunt autem auditiones, t.c. i ^.oftcnditur diuerfus modus copfiderandi vcritatcm, pollunt
&
eft,
notari 15. conclufiones.
z.
Conclufio ibi
I
gulorum
funt patentia
& »<>/?«'*,eft,qu6d Htc fcien-
mcdium cft ; quia illa maximc propter fcire, quxcft dc ma-
Confideratio
autem
eft
Medium
ifk,ergo &c.
Maxime vwo^eftjquia Scientia vniuerfalisefl principalior aliu. Medium cft,qiua
ilk principjJior eft, quae fincm altiorem confidc-
iust.c.i.
;
eft
penitus ertct cognitio facilis
; tunc ftatim perfede cognofcerentur conclufiones,vcI compo-
licet
fi
fita,
vel cau(ae,contrarium expcriraur.
Secundum qu6d intelle-
nis
tlui caliganri ad raanifcftiffima naturae, eft diffi-
1
j .Met.infin.
2
Medium ac-
tia vniuerfalis proprie eflfapientia.
tam ex
cipitur picntioe
,
fex conditionibus fapientis
quamex
fex conclufionibus
,
& fa-
immcdiatc
prscedcntibus formetur ergo fyllogifhius fk: Quicunque maximc nouit omnia,vt contingit,& :
dimciliora, fcientia eft
& ccrtius & maximc caufas & cius ,
maxime propter ipfiim fcirc ,
cipalior eft
aliis
,
eft fapiens
;
fed
illc
dcdcrupt nobis viam
4
huiufmodi ( vt probaergo,&c. In maiori huius fyllogilmi co^
Coclufio
pft.
J^ia vero non 4C?»«<«,eft,qu6d
autem
$
Concluffo
pft,
qu6d
ibi,
manas:haec poftea inquificoepit. 14 Concluno ibi; Sed vt dicimus,e{i, quod Httc
loris.
pendet
al)
aliqua alia ; nec ad finem extrinfecura
fa veritatis,
cut illud
eft
caliditatis
<j
.conclufiono prirai,
Nefctmtu autem verum,
t.
c^.
Medium eft,quia cft dcmaximis veris,cuius
ratio cft.lUa funt
quia non de-
1 3
Hmfciemia maxime confiderat verita-
tem.
,
cx
fpecul^tiujE eft veritas.
Hac fcientia efl fpeculatiua. Medium,quia ftudet
Medium eft
Htc
fcientia efl confideratiua veritatis.lAt6.iam,t^ quia
ad ignorantiam fugicndam,& non proptcr alique iinera exteriorem ^ cuius fignum ponitur , ibi, ^eflatur autem ipfum, quid eft,quia inuentis iam illis fcientiis , quae funt propter ncceflitatcs hu-
fcientia efl liberrima.
noftec
eft
cxercirij.
eft fpeculatiua, vt patct
ibi,
autem
ibi, t^ocari ver«>,t.c. j .cft,qu6d
finis
Conclufio
talis
folura qui bene dixerimt,fcd etiam qui erraueruut,
tum
eft)
\
,
Conclufio ibi , Nonfolum autem, t.c.2. eft, 3 qu6d Debemtu effe gratiprioribtu-Philofophis.M.tdium eft , quud iuuerunt nos ad fcfcntiara , non
fciciuiara vniucrfalcm eft
I}. huiete.
confidcrado vcriiatis
& prin-
tinentur fex coditioncs fapicntis, vt prajtadii
frimi
cilis
eft
intdledlus.
,
qui habet
,
funt aliis cau-
q.i.
adfrimB
frincifaU,(^ in pTooimit
huiufmodi autera eft pripcipiura. Si- frimi hmm. calidifnmum , quod eft aliis caufa ficuc ignis cft
Conclufio
quod
maximc vera,qu^
7 Sce.lib.i.4.t,
ibi,
omnibus caufa ca-
Quare vnumtjuodque,t.c.4.tA,
f^naqtttejueres ficut fe hahet
habet ad veritatem.
Mcdium
ad
effe
,
fu:
Pars
i.lih.
fe frofurtiifLa *• Itge qtu
patet cxquinta
fcribtt
ordirutur. 1
Yiit qu* 4«. ftuti in exf»[HitntUtttrt.
T.COIB.
Ldc
5 Conclufio
Non
efl
conclufionc huius, fcilicct, quia Propter qftod
ibi j
& »«/?^cft,qu0d
humana poffeffw. Mcdium
eft
,
quia
illa
fcicntia,qu^ cft liberrima,non poteft cflc poflefHo
funt , tis.
& prim6 vcra
Dcinde
ibi^
,
quas (unt
aliis
illa
maximc
cau(a verita-
& mantfeflum efl,quod
res
habent
principium, t.c.j.qui^ fuppofuerat in prima con-
eius naturae,quae valdc feruilis cft;feruilis vcr6 cft
clufionc huius, efle aliqua principia prima,
humana natura,non inquannun
non pollet e(Ie,fi
intclle£biua, fcd
propter ncccffitatcm corporis ncceflari6 admini-
idcirco
ftrandi,retrahiturab Operibus intelle(%ualibus.
cundum
1
6 Conclufio ibi , Nec tali aliam bono, eft, qu6d
Hac fcientia efl bonorabilior , & nobilur omnibm aliis. Medium eft quia maximc eft diuina, tura quia Dcuseam maximc habet , tum quia de Deo :
maxiraceft, ciimfit dcprimis principiis rerum:
^ 4.
t.t.%.
Habere autem r9fww,eft,qu6d modo difficilis efl. duplcx. Primura per fignum fci-
/tdfinem. c/tp. I.
f»ft.
ibi,
^uic.
autem confiderat finffhi illum,qui cft fiomnium. Conclufio ibi,f a: omnibM ergOj,tii,c^mScien-
I.
veritatis aliqtu
pcr caufBm ibi ,forfdn autem ,
ix.huiu*
(y in frinc.
fcilicct
:
rat,ha:c
£x
Multa&eotf dift.j. i.tj^.
quiaprincipia hmuii licct conclufioncs fint difficilcs, 6-5.
Conclufio
X
ibi;
6 larcntcs.
fcientia eft
Conclufio
quod
i. cft,
alujuo modo facilis. Me-
accidit in fcicntia
tiaeflgratiafciendi;Caias
11
efl
dium eft triplcx. Primum ibi, fignum autem, eft, quod licet eam nullus pcrfc6te inucncrit,quilibet t»men de ipfa aliquid inucnit. Sectmdum ihi,Sed vnumquemefuf , eft,qu6d licet parum fit qu^d ab vnoquoquc inucntum cft figillatim ; raultum tamen cft , fi coniungatur , quod ab omnibus left inuentum. Tcrtiuraibi, Quare fic videtur, eft, qu6d qucraadmodura exiftcnti cxtradomum nota eft ianua , & interiora domus occulta ; fic homini
confiderati,
De veritate, t. c.
,
Confideratio vetitatis,
diumeft,quiaiftaicicntia caufas vniuerfales fin-
gis fcibilibusjtalis
fienti»
,
maximenouit caufoi rrr««»;Cuius me-
//?tf
10 Conclufioibi,
Ciftpfitf*-
& doElrinalis
Atvero
At vero ejuodfit
principittm,t.c.^ .prohitur ftatu$ io caufis per qius
in hoc
eis.
illa fuiit diflficiliora
In fecunda ibi,
confidcratione.
Conclufio ihijsiorum autem h<ec ^Hidan,e(k, quod Habens fciemiam vniuerfalem fcit aliquo 6
»4 7
§lui«tpcut
f.
veritatem iu hac fcicntia. Poteft autem ifte diftingui iii trcs partcs. In prima agit de ipfa vcrit^tis
frinc.
Tyi^x.Ptft.
Conclujiones Libri l
autemfcientia, pomntat fex conditiones fapien-
mcdiis qued hahetur
fimpliciccir,
Quoniam
tis.& fapicmiae,
e.xo.i.Toft.
Deus autem eft primtun principiom & caufaomnium.
tanto magi? cft (apicnsj
vt artifcx,quam expertus. Dcindeibi
efi
qu6d
Conclufio
quis conddcrat caufam
Cont.htc
eft,
5
fic
probatur
fpcciera
(
(pecies caufarum
)
fcilicet
qu6d
in
quod
caufae redigerentur in infinitum: e(le caufas infinitas tara (e-
(cilicet qu6d
non funt infinitoe
quam (ccundum
eadcm
fpecie
indiuiduum:
non eftvnapriiis
innnitum. Conclufio ibi , Afediorum enim , eft,qu6d In caufis mouentibut non in tnfinitum , acctptendo alia in
7
vnam
FrMt'
cifcut d.
4j.
Conf.q.9.
^
io.&lib.9. huittt.
i
,
MetaphyficsB. vHtim Mte
g
Medkun
Mluott.
iion cft darc
primum
fcd
:
eft
,
quia in infinitis
non cft caufa prima
fi
beant,c(i
467
Teitium ibi , Quantam vero vim haqu6d propter confuerudinem audien-
difpiicent. ,
difabulofa multi neghguntveritatem,
tem.quae dependeat a prxcedcntibus. % Coclufio \h\,Atvero neefue deorfum, t.C7.cft,
tcm lcgum
& vtilita-
in moucnribus,nec fccundiun cft darcconfcqucn-
tum
mAtenalihm eft fimtM. Mcdium eft , quia duobus modis fit aliquid ex aliquo aut tanquam ex raedio, & imperfcckofit cxtrcmura, pcrfedum vt cx pucro virjaut a tanquam ex vno cxtremo fit aliud cxtrcmumj vt cx aqua acr;
quod
Ift
eft,
caufis
14 Conclufio
primo modo , fuminir non infinitum , quia intcr duo cxtrema, media non poflunt eflc infinitarncc fccundo modo,quia ibi fit reflcxio,ita quod vlrimun'.,& ccontra. In
illis
,
ibi
quiavtraque
cft difficilis
I
j
Conclufio
,
aquaUs, Mediumcft.quia
Condufio ibi, SimiUter 4j«fm,eft,qu6d Pri~ mo fllorum modorum duorum ali^uidfit ex mate-
gis feparata a materia,
incorruptibilis
cx aliquo (ccundo
modo
non
,
eft
1 6. eft, qu6d omnibm fcientiis
t»c.
fcibilia aliqua funt raa-
& ideo
quam alia ,
magis
cerrificabilia.
eft,quia materia pri-
quandaautcm
:
eft,
& non funt duo diffi-
Acrtbolegia
ibi,
Certitudo demonftrandt
9
ma eft
,
& vt
Medium
cillima fimul aggredienda.
au-
mum inuenitur,nec vltimum. ria,& nonfecundo. Medium
t.c.iy.
Propter ejuod oportet erudiri,
,
quod Logica eftmodmfciendi,
addifcenda ante ifiam fctenttam.
in quibus nec pri-
tem non conringit ambire ,
,
habcnt diucru>s modos
confuerudines
t.c.ij. cft
(cd
fit
Quar-
autemfinon MathemMtca
Alij
probandi,fiue rcquirunt.
;
didus primus
,
ad fabulas copuenimtur.
propter induftionem,quia diuerfi propter di-
uerfas
•,
&
ibi
&
aliquid
fit
l^ !•
Conclufioms Libri
gcnerario vnius cft cor-
ruptio altcrius.
10 ConcIufio,ibi, yfm^/iij «WCT».t,c.8.eft,qu6d infinitum. Medium Jn caufis finalibm non ttur
w
cft,quia finis eft illud propter ipfc
non eft proptcr aliudtaut
&
quod funt igitur
alia
,
&
aUquid
crit
In tenio libro fpccificat Philofophus , in fpefigillatim materiara huius fcienrijc po, difputando qusftiones quam ncndo fcibilc ;
&
ciali
^
plures
,
circa
totalitet
propter fincm,ibi,C^ nullus conabttur. Tcrtium,
libris tribus
qu6d nuUus erit agens pcr intcUcAum agens cnim pcr intellcdlum intendit finem,quem oportct cognofccrc hoc autem non contingeret fi
fcicnris.
fic erit
vlrimura
,
fic
;
,
quarum confiderationem
& principalitcr intcntio
non itur in infinitumjaut fi nihil fuerit talc , non erit finis , & fic {equuntur tria inconucnientia. Primum , quod non fit bonum in rebus,cum bonim>, & finis fint idem ibi yfed tjuiinfinitum faciunt. Secundura, qu6d non crit adhis naturalis , cum narura agat tale,&
verfatur
Metaphyfici.
hoc libro nullam illarum quaeftio; cura in hoc opufculo fblas illas conclufiones compilarc intcndamquas Ariftote-
Sed quia
in
num detcrmtnat les
determinariuc ponir,ac probat, ideo Tertij
bri Conclufiones
non
li-
affigno ex his,quae in ifHs
detcrminantur , patet enim qu6d prxambuli funt ad principale negotium huius
;
fines eftent infiniri, nequevtiqHt erit. t.cap.9. 1
1
Conclufio
ibi,
W
ruc quod tjuid erat
eft,qu6d Caufxformales funt quadruplex.
,
eft ,
quia
diffiniriones quac a formis fijrauntur, funt finitae: alias diffinirio pofterior
non dcpenderet
a priori,
vt diffinitio horainis k diffinirione animalis
,
fi
non cflet dare primam,nec fequentem.Secundum ibi, Amflius fnre , t.c. 1 eft , quia non contingeret fcire:quia non conringeret peruenire ad in1
diuidua
rei icibilis
,
.
fiue per indiuidua intelligas,
{peciem fpecialiilimara, quas in alias fpecies non diuiditur;fiue genus generaiiflimum.quod in gencra pribra
non
rcfoluitur
propofirioncm
fiue
;
jmmediatam, cuius lermini per mcdium non diuidunmr,ciim non cadat mediura inter cos. Tcr-
dum
ibi,
& cognofcere, t.c.n.
cft,
qu6d ciim
infi-
In quarto libro oftendit Philofbphus fubieftil huius lcicnti^.quod
&conrequenria
fcilicet eft ens,
entis
principalcs partes.
,
inquantu ens
& videntur tres effc eius , Di~ qu6d huius
confequentibus ad ipfum.
In fecunda ibi
cendum autem vtrum, t.c.7.
oftendit,
fcicntiae cft dcterminarc de prirais principiis demonfb:ationis,& qu6d fit primura, principale
&
principiura
ad quod oronia
reducantur,&c. Terria ihi,principiu non eft ad omnia talid, t.c.io. ,
alia
contra negantes huiufmodi principiii difputatur.
Duarura autem parriumprimarum conclufiones ad 19. poffunt reduci. I
Conclufioeft, qu6d
Hac fcientia eft
intjuantHmen^s. r.c.i.Probatio eft,quia
quod materia fccundura quod
hacc vniuerfalis
,
infinita eft
cum
infinito
ha-
con-
non ens. Ergo per oppofitum fortna fecundum qu6d finita eft , vel habet finitam rationero, habet fbtum , vel terminum, igitur infinitas non cft a formis. petat eflenihil
11
Conclufio
,
fiue
ibi;
Sedfi infinita,
t.c. i J.
cft,qu6d
falis
qux
:
confiderat ens inquantum ens,eft vniuer-
quia nulla parricularis
non
cft
huiufinodi
poteft dici alia
qusrit prima principia
,
;
fed
quam
illa
& primas caufas,
quales hic quaerimus^vnde antiqui qusrentes ele-
menta entis inquantum cns , qujtrehant huiuf^ modi principia, & caufas , fcilicct primas ; ergo hacc fcicnria vniuerfalis cft dc cnte inquantum cns, Prirao prxmittit probationcm ihi;
Eft fcien-
in-
Medium eft quadruplex. Primurh
quia quaecunque rccipiunt prardicallonem alicu-
qu6d Confuetudo habet vtm abftra^Huam , feu ibi,
tia qua:
de entt
illa fcieri-
qutdam , t.c. i Secund6 infen conclufionem ibi, Vnde,& nobis entis, t.c. i Conclufio*eft , qu6d Deentibm inquantutm z entia , primam oportet ejfe fcientiam. Probario cfl,
Cauft no funt infinita fecundum fpeciem.McAium cft, quia tuc nullum caufawm eflet cognofcibile. 1 3 Conclufio ibi, contingunt autem , t.c.14. eft, clinationem.
quod ifU
In prima oftendit
fcientiadeterminat de ente inquantinn ens,& de
nitanon pofIintcogno{ci,fi res haberent formas infinitas nunquara eflent cognofcibiles. Quartum ibi , Sed matertam , text. comment. 1 z. eft, bet rarioncm priuationis
a
I f^,
Conclufiones Lihri
t.c.io.
Medium
finitt.
Primum ihi,femperenim
,
Nam vt confueuimm, cfl,qu6d confucta pla-
ccnt. Sccundura ibi,
& qua frttereA,c^ii infucta
'0
;
tia
ius vnius,Iicet
,
non vniuoce,fed anaIogicc,de ipfis
detenninare pminet ad vnam fcicntiam
;
fcd ca
,f"
o«a
86
Condufiones
468
habent refpeau
alicuius fcicntiac particulaiis Ifta dcterminare,(cd
Primo ponitur,& declaratur
ea fiipponercMediu patet ex S.conclufionehuius.
continentut fub ^nte
qui
ipfuis entis,ergo &cc.
per excmpla Hiinor
ibi,
fic fc
Ens autern multis
,
t.c.i.
ibi ,& iam non Geometrtce cft, & diuerfum.fmtle & dijfimile, 8cc.
Conclufio
9
quod
Conclufio ibi,ri>icuneiHe veroi,t.c.t. cft.quod prtncipaliter agit defubHxc fciema prtmo ,
Medium,quia vnius
&
fiantia.
Mediumeft ,quiafubftantiaeft primum
& principale ens aquo aliaomnia dependent. Coclufio
4
ibi,
Om/iit autem generu
,t.
,
:
cntibus inquantum eniia detcrminantur. Specia-
autem
}es
fcjcntia:
entis
fpeciales diffcrentias
Si igitur ens,&
5
Conclufio
cft,
qu6d Htcfcientia cft
Geometrtcam fpecttlationem.
confequcntia ens,
fcicntias eft fpeculari ens,
talis
autcm
eft
&
Mctaphyfica ci
S. huius.
parum Huius
efldeterminare de prtmif,
Ccientiit
,
quod
Medium cft, Primum pcr caufam ihi,omnibus enim sUt, t.c.7. fciUcct , quod huiufmodi principia confcquuntur cns communirer fumptum. Secundum duplex.
per fignum ibi
quod
,
vnde
nullus
ibi,
vnum ,
c. 3.
t.
kabet determinare de vno.
quia cns,& vntim funt idcm. Pro-
;
1
1
eft
Jirabtlia,
Medium innuitur ibi
,
&
entis,d( tjuihus habet determinare hdc fcientia,fi-
cut de particularibus enttbiu.
Medium
quinta conclufione huius
tamen non funt cntis in omnibus
i
patet ex
ied
determinatae parte; vnius,ficat
Conclufio ibfj 0"
tot partes funt philofophit,
qu6d Islius fcientitpartes
diuiduntur,
Jicut& partesfubfJantia. Medium poteft fumi ^x tcrtjo ^uius , vnde de fubftantiis fcnfibiUbus agit in 7. & S.huiusj de infenfibilibus autem in IX. Aliud ctiam mpdiujn huius 7. conclufioni? icihcct
,
quod
diuifionem
8
eji
enirnphtlpfoph'*'
ficuti diuiditur
& eft a fimili
,
Mathematica per
fui fubicfti,fi(: etiatp
hsc fcicntia.
Conclufio ibi yquoniam autem vnius, t.Com.i^
,
t.c.8. fcilicct
Pofteriorum,
quiaficuti oftenditur
,
primo
& inde, non eft dcmonfhatio
t.c.6.
mediatorum.
nifi
cft^qaod Primus Phtlofophus debet habere firmifMedium cft vniucrfale,quiacogni-
fima principia.
debet
tio vniuerfalis
cire certifTima.
Hoc autem
patet cx- medio i z. i .libri. 15
Conclufioibi, Ftrmijfimum autem ,t.com.S.
decipt.Mediu cft,non decipimur 1
4 Conclufio
ibi
quod, Huiufmodi princtpium
& noriex fuppoftttane
,
fcientiis fupponuntur.
cbum cuiufcunquc
nifi circa
& non condttionale
,
:
,
ignota.
t.c.8. eft,
accipituT fimplici-
ficut ea cjut
Medhim
ab
dliis
,quia intelle-
eft
veritatis altcrius praecedit
ne-
cellario notitia huius principij. I
j Conclufio ibi
,
ceffartum. t.c.S.eft
.Quod autem cognofcere efi »f* ,qu6d Hutufmodt principtum
perfe venit innotitiam inte/leBus. Medium patec ex medio i^.huius. Deinde ihi.quodverofit illudt t.c.8.
oporter, irtquiens,qu6d tale principium
hoc
Impojfibile
1
:
eji
Conclufio ibi
,
idemjimul ejfe,& non effie. Impoffibile namque. t. c. 9.
fic
eft,
& deconfetjttenfibus ad ipfum. Mcdium
eft
huias fcientis
& oppo-
qu6d Circa i/ludprinctptum non contingit dectpi, Medium cft quia tunc fcqueretur, qu6d contraria eflept firaul vera in eodem fcilicct opiuioncs de
& quia fciHcer
contraria pofitionc;qua; probantur elle contraria
eft^qu^d Iftius fcienti^
fita
;
fed vni
vnum,
efl
determinarede multo,
cft confid^rarc coiitraria
opponuntur multa
,
,
quia
& multa confequuntur ad cns, quod dicir
:
ia fine Perihermcnias.
tur multiplicitcr, idco etiam ipfa dicunt ur multi-
17 Conclufio ibi
& coniequemia ad carquas muliiplicitatcs debee hk Philolbphus detcrminarc & quae
qu6d Hoc prtnftptum eji vlttmum tn refolutione complexorum. C um ens fit primum in compof itione , fic & hoc principium , quod componitur
pliciter,
,
pcr prius,
& quac per poftcrius dicuntur.
Et nota
diligcnter circa iftam conclufionem o(5tauam,dif-
fcrentiam intcr priuaTionem,& ncgationcrn.Huius etiam odaus cpnclufionis pofiuntur alia tria
jQuapropter.omnes. t.c.9.
,
& refblutionc complcxorutn,fe habebit; ^ hoc innuitu^ ibi J^atura namejue prtnapium, & ex his duabus conclufionibus patet/ qu6d ex ente,
,
illa
tria^quae in aliis tribusconclufionibus
de multo, &decon{^quentibusad
mifllmojconueniunt
,
dubiratiopes,
.
&non
ii^
ca,fiant aliqncc
alicuius fcicntiae particu-
vniucr-
laris illas determinare;igitcirerit(cicntiac
Secunduni ihi,Jignum autem, t,c.^. eft, quod cum DialeAicus , vel Sophifta conueniatcum Metaphyfico;non in rnodo, fcd in
/ali§,
qualis eft
ifta.
&
rcbus confideratis;&
Mcraphyficus,quia fimile
illi
coiifiderent ifta
(cilictt ifta,
idem
:
crgo
&
& dtuerfumi
& dtjfimiie,8c contraria, & huiufinodi, rc-
ducuntur ad£ns,&
vnum,& mulraw Tertiilra ibi,
smtplius contrariorum ,t.c.6.
& eft, quod non eft
cft,
,
communia mcdia, tamS. quam f. Primumibi, Philofophi t.c. y & cft, quod , cum de vno, &
&
Al. Sapien* tialis»
eft,quod, C trca primumprincipium non contingit
ter
prxfcntis.
,
i»
tr»cl.(it eo.
Fropter tgnoran-
II Conclufio ibi, Congruit autem maxime, t.c.%.
eft.
:
po»iitur ibi
Mayron.
Conclufio ihi,Qutcunque vero conantur. t.c.%. , quod Huiufmoai principia non funt demon-
do generafur,& corrumpitur vnum, & aliud.Secunda ibi , Amplius autem cuiufcnnque fubHantia, t. c. 3. cft,quia vtrumque eorum prsdicatur eflentialitcr de omni entc. 6 Conclufio ibi, Quare quotcunque vniusfunt, t. c. 2. cft , quod Qutt ftiHt partes vnius , tot
,
*
',
derer«
illis
tiam
t.c.^.cft
^^*
text.com.7. fcilicet
,
nulla fcientia particularis dc
Prima ihi,idem enim vnta homo, t.c.3. fcilicct quia ens,& vnum addita cuicunque nullam faciunt diuerfitatem vndequanbatio huiiis duplex
7
P}"cipiocontT
& com- v
muntbutprinciptis demonjtrattonis.
primt
"De
t.c.-j.fc\\ictt
ppft principium fecund« partis,«ft
minat.
confideranc.
Medium
non perttnent ad
10 Qonc\u.Cioih\,palam autem^quia
com.4.
quod H*c fcientia eji de omnibtu entibm. Medium eft , quia omnia fcibilia vnius gencris, fiue fit vniuocum , fiue analogum , pertinent ad vnam (cicntiam , ficut &c omnia fenfibilia vnius generis ad vnum fenfum vnde hic dc omnibus eft
Ifta\fde
j^
,
Secundo maior ibi , Sed quemadmodHm. Terti6 conclufio ihi, palam ergo. 3
II
3
immedia-
tc praeccdentibus funt oftenfi de principio firifti
principio.
Concluflo ibi , Plnlt autem , eft, qtiod , Hoc principium efi tndernonjirabtlet Medium eft^quia 1
cum
aliqua fint indemonftiabilia
Poft. t.c.6.
& indc
;
nullum potcft
,
vt patet in
cfle
k
indcmon-
ftrabilius ifto. 19
Conclufio
qu6d
y L.tcet
Jimpltciter
cjuod
,
ibi,
Efi autem
demonftrabile:.i.c.c).
hoc princtptum non fit dtmonftrabile
tAmen demOnftrart per ahCuius ratio eft quia qoicunque
poteft
medtim.
concedit aliqqod
medium
,
concedit
fiiltem
implicitc
1
1
,
Metaphyfic^B. mipHdtJ hoc principiam
; fi
autcm
aliquis nihil
Pan3.huius concedit,non debct diiputari cum co. Conclufiones tertix panis non aUlgno hic^quia fetc omnes reperiuntiir in
& tunc ibi potc-
vndccimo huius,
runt aflignari.
Sedeft Afathematica, tcx.c.z. eft,qu6d Scientia de rebui feparatis a materia , eff
i. eft,
Inquinto libro.diftinguit Philofophus multi-
nominum
fignificanrium rcs
huius
hoc cnim pcrtinct ad ipfiim , ficut patct qux dida fimt in o<^ua concluuone quia in hoc libro proccdit non condu-
ihi,
qu6d Scientia de rebus feparatis a Toeorica.Mediava
efl
materia,
idem cum
eft
mcdio quana; huius , finlicct , quia talis firicntia non cft aCHua,nec fatSdaa. Conclufio ibi , Nam tum Phyfice , cft, quod 9
lcientia;,
Hac fcientia
ex his
& fempiternis,dijfert a Phyfica,& Mathematica.
,
&
quarri,
dendo.fcd porius diftinguendo:ide6 condufiones eius aHIgnare non poilumus.
»J
Theorica, Medium cft idcm cum medio quattz huius,& ide6 non repcritur, fdlicct, quia Mathcmarica fincnria non cft ai5Hua,vel fadriua, &c. 8 Conclufio ibi,5» vero aliquod eft tmmob*le,t.c.
& fempiternis
Conclujiones Libri V.
plicitatcs
469
Conclurio
7
quaeft de rehmfeparatis a materia,
,
Medium cft, quia fubic^earum diiFcrunt,& dcclaramr in littcra. 10 Condufio ihi,§luare frr/«i»»f,t.c.z.cft,qu6d
Medium patet ex duabus conclufionibus immcdiat^ prsccdentibus. Condufio ihi,Non (nim immanifeftum, tcx. 1 Tresfunt modi fpeculatiua.
VI.
Conclufiones Libri
Tn fcxto libro coparat Philofophus hancfcienciam ad alias firientias, remouens aconfiderarionc hac quofdam modos entis , dc quibus principali-
non intcndit:fcilicet ens pcr acddcns,& cns vt verum j & (ecundum hocjibcr ifte conrinct duas partes principales. In qaarum prima comparatut
ter
haec
fi:ienria
ad
alias.
In fccunda
ibi
,
Sei tjuando
com.
1. eft,
qu6d Htc fcientia qua eft de rebmfe-
paratis a materia,
& fempttemis
eft Tt}eologica,fi~
ue diuinafic denominatafuit in textu in conclufio»e proxime pracedenti.Me
mum,quia la, quz cft
duplcx. Pri-
eft
ics diuina
non potefteftealiaquamil-
lcpatabilis
,
naturam haec
& (empitcma
huiufinodi
;
fincnria confidcrat, vt patet ex 8.
mcdium
Aliud
&
ens diBumJimpliciter,tcx.c^Temouentai prqdidti
9. conclufione huius.
modi
enris a confidcratione huius firicntiae. Poffunt autem huius libri conclufioncs reduci ad 1 8.
fcienriahonorabiliflima, (cuiufmodi eft ifta,quac
Conclufio eft,qu6d Jn hacfcicntia qunruntur
circagcnushonorabiliflfimum: huiufinodicft gc-
J
frincifia tntis inquantum ens
caufc <jHierHntur,
t.c.i.
,
ibi
Mcdium
,
Principia
,
&
a fimiU,qu«libct
eft
de rebus
(cparatis
'
& fcmpiternis
,
nus diuinarum rerum
,
ibi
,
eft
quia
,
debct
)
e(Ie
cr honorabtlijftmam
feientiam.
Conclufio per modum dubitationis ponitur
enira fcienria,vt Medicina,& Mathematicaqua:-
1
ritprima principia,& caufas fui fubicdi.
ibi,
1 Deinde i[A,Sed omnei iftx,tex.c.i .Aflignat dlfferentiam intcr hanc firientiam, alias , fubiun-
quod Htc fcientia eft vntuerfalis , prior aliis. Qu6d autem fic vniuerfidis ptobamt , quaii per locum a diuifione,ibi Non enim idem,\hi often-
&
gens fecundam Conclufionem , quac cft , qu6d Nulla fcientia particHlarii inquirit quod qnid eft.
Medium eft,quia vnaqusqueponit quod quid eft, vel aliquo modo accipit ipfum. Conclufio
3
c. I . eft
,
ibi, Similiter
autem necfi
quod NMO,a fcientia inquirittvel demon-
Medium
firdtfieft , fcilicetfHum fHbitElHm.
quia eiufdcra fdenrix, vd rarionis, vcl demonftrare fi eft,& quid eft.
4
Conclufio
ibi
fcientia,t. c.i. eft,
culatiua.
,
^oniam
quod
Medium eft,
moms
;
;
eft
hddo ver6
fit
quod
prior
illa,
oftcnditui
,
fubftantiac
priores
:
qua: tranfitin
illac,
ifei ,
ab
Quod
ifta.
Si igitur
,
per hoc
dc quibus determinat , funt adhuc nihil dctctmi-
licctdc fubftantiis
naucritjideo
dubitatione loquirar Ariftoteles
fiib
hic quia nondum probauit cas :
ftingucns diucrfi)s
modos
Dcinde
cflc.
cnris, ibi
,
di-
Sed qttoniam
Subiungit tandcm, ihi, Qupniam
itaque multipliciter.
Conclufio
I }
quod NuUa fcientia determinat
,
de ente per accidens.
Probatio duplcx, prima pcr
&
patct (ecunda fignum autem , ibi , hoc rationabtltter. Pcr rationcm quae cft, quod omnis firientia eft de cnte ; ens autem per
&
motus lerum, dc quibus eft fdentia naturalis ,eft in ipfis rebus. Primo medium ibi ponitur, quodcunijuevero. Secund6 , accepto medio principali infermt condufio ibi,quarefi omnii. Nota tamen, quod hic adrio vocatur operatio , quac manet in :
vcf6
ergo. Probatio
rcrum.de quibus
ibi,
non cft nifi in fi)lo nomine , firilicct inquantum vnum de alio pracdicatur,vt album muficum,intantum cnim aliquid eft ens inquanium eft vnum. Et hoc mcdium primo dcdarat per audtoritatcm ibi , Vnde Plato. Secimd6 per ratioaccidcns
,
nem entis
:
firilicct ,
quia vnius entis vnaeftgcnerario;
autem per accidens non
corruptio;fi:ilicct
eft
gencratio
,
ncc
\nz,}hiiPalam autem.
tranfmutarionem materiac cxterioris, vt (ccarc,vel
14
vrerc.
plius,te\.comtn. ^ .Sc eft,qu6d Ens,vt inpluribus,
Conclufio ihi,Oportet autem quod quidyt.c.i.
5 eft
,
qu6d
Scientia naturalis diftinitper
materiam
yeff/
&
declaraturin lirtera exemplariter,& indudiue.
6
Conclufio ibi , Ideoijue,& de 4«»i»/»,eft,qu6d ^hyfici eft determinare deanima, prout efl in ma-
terta.
Medium patet
ex dcclarariQnc quintae hu-
ias in textu.
Smi Oper. tom. IV.
16
cft
,
ditur,quiaalia: nonfiint vniuctfalcs
indu£tionera
vel facfciua, eft in ipfo fciente,
&
&
fed fcientia na-
vel in agente,vel in faciente. Principium autem
agente,vt dileftio
Dubitabit enim vtique aliqHis, tex.c.^.
ens, tcx.com.4. eft
Scientid naturalis eftfpe-
minoris.-quia principium ,
eft inquirere,
quia omnis fcientia, vel
non eft adiua,nec fadiua
eft fcienriaa(5tiua
eft,
vero Phyfica
adiua,vel fadiua,vellj)eailatiua turalis
eft, text.
2
Conclufio
perfuum cft
ejfe,eft
ibi
,
yittamen dicendum
eft
caufa entu per accidens. Mcdiura
ex difiinitionc enris per acddcns,
firilicct,
,
qm'a
& noc
ens per accidens eft ens,vt in pauciotibus, latc in littcra
am^
fubiimgcns fecundo dubitariones,
quj: patent.
Quod autem feientia non eft, De enteper acctdens non po-
ij
Conclufio
lex.
com.6. cft,qu6d
ibi
teft ejfefcientia.
cft
,
Medii\me{i,quii
talc
ens, non
fempcfjucc vt inpluribus.
R
r
16
Con
Pjrj ..m,.
6
Conclufiones
470 V
Qmi dutm fint prwcipia, Non omntytjHodfit in ifiu in-
Concliifio ibi
1
,
com.7.cft,qu6d
tcx.
cAufamperfe , vt *li<]ui dicebant.
ferioributthabet
Medium
cft,
quia tunc omnia eucnircnt de ncccC-
cnim
firatc:fi
pofiti causa pcr
effe£bum (vt
ipfi
fe,
conccdcbant)
ncccfle
& omnis
fit
poni
cfFe£tus
habet caufam per fc , cum omnia futura poflunt rcduciadcaufas aliquaspcr fe praefentcs, velpraeteritas,(ciiicct rcduccndo futurum remotius ad aliquod propinquius,& illud in aliud quoufque veniatur in praefens,
&
iftac
cum
fint pofitae iam,{c-
querctur omnia futura de neceflitatc euenire.Pri-
mo
crgo praemittitur prob»tio. Secund6 infcrtut
conclufio ibi
,
Erit ergo
citu efuid.
Tertio fubiun-
nd principiumyix.i, Conclufio \hi,QMod autem vt verum ,tcx.c. 17 S.cft,qu6d Ens, cjuodfigmficat idem quod verum, <$* non ens,quod fignificat idem quodfalfum , funt gitur dubiratio ibi,S^«
in compofitione
,
& dtuifione.
««>>»,eftquafi per
non
Medium ibi , Non
locum a diuifionc , icilicer quia
inrebus,ncc in intellcdu fimplicium qui-
eft
ditatum, crgo in intellcdiu diuidcnte,
& compo-
ncntc.
,
quod
dens,
In odbua probatur
funt fubftantiae,,nec
Ifii
ibi
,
Qmniam autem
duo modi entis
& ens vt verum
,
complexio,
fcilicet ens
per acci-
funt ab hacfcientia relin-
Mcdium eft , quia
qttendi.
,
ens
,
vt vcrum
non
eft
qu6d
tex. c6,
vniuerfalia nc»}
feparata ibi
jQuomodo-
,
com. 44. In nona
, tex'.
quomodo ipfiim tfuod ejuid efi habec rationcm caufae,& principii ihi,^uid autem oportetdicere, t.c.59. poftunt huius libri conclufiones rcduci ad quadraginta fex. oftcnditur
&
cum tertia quarti ,fciliDe fubflantiaefi prtncipaliter agendum,
Conclufio eft cadcm
I
cct,qu6d
Probatio huius duplcx
eft.
Prima
ibi
Totia au-.
,
tem ente
mum
cns
triplcx.
,
& principalc & huius decIara
Primapcr rationcm ibi
,Nam quando
di-
fimi«,tex.c.z.quia ipfa dicit fimpliciter quid, alia : fed quale,vel quantum quid vndedicuntur cntia,quia entis. Secunda per fignum, fci^cct quia de illis , quae fignificant finc lubflantiaj
vcr6 non
:
vtde accidentibus in abfttadlo , dubitatur ab aliquibus vttiim fint cntia; non autcm de accidentibus concrctis,quae fignificant,vt in fubflantia,ibi»
Vnde,& vtique, tex. habcant
c). Ex quo patet qiiod fubfimpliciter ens,cum alia
primum cns,&
clle
ab ea,
&
concludit hoc ibi
,
^j^tro
primum ens,t.c.^. fubiungcns quot,& quibus mor dis fubftantia
fit
prior accidcntc. Tertia probatio
eftpcr audorjtatem
proprieens,vcl realc^fcd mentalc&ideoadfcicn-
licct,
tiam pcrtinet dc Anima. Pra:terea cns pcr accidens non habet ccrtam caufam. Item vtrumquc horum entium fundatur fuper ens rcaie,quod eft ens cxtra animam , ideo dc primo fumcit hic
pf incipaliter,
&
fiint
,
cunujuevero difubfiantia
ftantiacft
Conclufio
18 eft
ihi^Nune autem dicamut,
diffinitio fignat
41.
ihi,
Et quod olim,
tcx.c.jf (ci-
quia antiqui qui quaeficrunt principia entis
& totaliter, inquifierunt fubftantia-
riu"nprincipia,fiue
ponercmynum principiumjfi^
Et prim6 praemittuntur probatione? huius conclufionis primae. Sccund6 ipfainfcrtur uc multa.
\hi,Quapropter nobii maxime,text.c. / Tcrti6 o-
determinarc.
.
ftendit Philofbphus qua: funt manifeftac fubftan^
tix,ihi,Vtdetur autemfubfiantia,tcx.c.^.
x%
Circa librum ieptimum,
& fequcntes attcnden-
quod prim6 Philofophus agit de fubSecund6 repetit aliqua determinata,tam in hac dodrina , quam in libris Phyflcorum,vt pracpaiet fe ad detcrminandum de ini3um
eft
,
ilanriis fenfibilibus.
fenfibilibus fubftamiis
& hoc facit in
,
AA.i
Tertio de fubftantiis inferifibiUbus \ materia determinat, ftilicet in
mo,& hoc dico
,
i j..
11. iibro.
fiuc feparatis
libro,
& vlti-
prim6 agit de quoad principja fuorum generum. Secundo fcilicet in 9. quoadmodosef^ ^ndi , fcilicet de a£lu , &: pytentia. Tertio quoad diuifionem , fiue vnitatem fiii elTe , & hoc in 10. Item primo inueftigat eflentiam ,& principia cf^ fentialia fubftantiatum fenfibilium , modo magis principaliter. Iteip
fubftantiis fenfibilibus
LogicaIi,fcilicet
modo
,
praedicandi, diffiniendi,&
inquirendi quae fcilicet fint differentia
,
&
quae
non. Secund6,modo magis rcali, fcilicct in S.vbi forma , de carum vnionc detcrdc matcria,
&
&
rum opinionem, ibi, Videtur autem quibufdamji. (^nto oftendit qu6d dc iis cftinquirendum ibi, Dt^f^ igitur^quod dicifur bene, tcx. comm-^*
C.5.
Deindc ihi,Dicitur autem fubfiantia,diiiingaei\Si
^
fubdiftinguens
Medium
In tcrtia ex quibus fit ipfuql ^uod quid efi,8c quonim ibi,£r primo dicemus, tcx. c. 11 . In quarta vttura ipfum <juod quid eftjibi,
ytrum autem
efi
fit
idcm cum co cuius
idemjicx. com.io. In quinta
inquiruntur caufk gencrationis fenfibilium fubibi , orum vero cjut funt, x.tx.c.ii.ln
ftantiarum
E
fexta inquiruntur qu3e partes totius ingrediantur
in difhnitione totius \\)i,Qw)niam vero t.c.33.In feptimaagitui
diffinitio,
de vnitate eflemix,quam
eft,quia cft
componens,& ptinci-
non eft manifeftanaturafubftantiae , & fubiungic , Et adhuc materia, tex.com.8. Rationcm,per quam antiqui,folam matcriam , probabam eflc
ibi
fubftantiam,& patet, Conc\\x(\o \hi,Dicoautemmateriamjtt%.cOTa,
5
qu6d De
x.p^-/j,^,
materui non efi forma,;iec T.t.^u priuatio.Mcdmm eftdiffinitio matcriae,quampri8. cft
,
ejfentia
m6 ponit. Secund6 infert conclufionem ibi,^4quod efi vltimum,tcx.cotn.^, Conclufio ibi, Sed impoJfibile,t. c.8 cft,qu6d ^g ettathforma eft magis, vel verius jhew.xi. UCompofitum ,
re
4
.
&
quia
de Subflantia. In fecimda de qua fubft^ntia fit pri-
flibiungic
,
7.
pians,quodinnuitur ihi,^od ex vtrifque,tex.c.j, Deinde ibi,iV«w quidem »gi/«r,dicit,quod adhuc
fHbftantia
mum agcndum i\i\,Dicitur autemfubfiantia,t.c.7.
fubfiantia
com.
ConcIufio,quae eft,qu6d Forma prior fit com»
z
pofito.
Cnte
principaliter,&totaliter aecndum,fcilicct
nomen
}hi,§li(are fifpeciesxex.
minat. In ^.libro videntur cfle ^.partes principales. In prima oftcnditur de primo cnte , de quQ fit
Quand
oflendit, quae fiint fubftantiae fecundiim antiquo-
Conclujioms Libri VII,
-
quam materia.Me6.i\im eft duplex,tum,
fcilicet
compoficum
cft feparabile, id cft,di-
gt
lib.4. dift.
»»•?•».««*
ftin(aum,& pcr fc ftans:tum,quia cft hoc aliquid, Z^Tr^if^ quorum neutr uni matcri^ conucnit. , , j^ j-rm. ibi, ylttamen eam qtt* nunc,tex. Cpnclufio c6. veri.x. j
qu6d Deforma.potius agendum quam de Mediura cft triplex tum fcilicet,quia compofitum eft pofterius tum,quia manifeftius , & minorem hal^ct dubitationem:tu, cf.
cft
,
compofito, vel materia.
:
:
quia ipfa materia eric magis manifcfta in opinionibus antiquorii,omnes enim ponebant maceriam cflc
,
& ctiamipfam clie maximc fubftantiam
,
vc
patet ante tcrtiam conclufionem huius in littera.
6
Conclu
,
Metaphyfica;. com.9.
i
Conclufio ^uConfitevturMMtem,
tcx.
eft,
quod Defuhslamiu ptnfibUibHs
& deettrHm
<jmdtt»te
friusagendum
efi
Medium
hiu.
cft
quia
,
notiofes,nobis tamcn
,
ejuam de infenfibili-
,
licct illx fint fimplicitcr
noriorcs funt.
iftar
Conclufio, fcilicct in principio teniac pattis, ibi , Etfrimo dicemus ijutAam,xcxt.c.\ .cft,qu6d Ex folu pradicatis perfeprimo modo, debet confii-
7
i
Mcdium eft,quia ncc ptacdicata pcr qua pta^icantut per fc fecundo
tui diffinitio.
accidcns, ncc ca
modo,dicunt
rei
cflcntiam,
& hoc latc dcclaratur
res
471 non
eflent tcxxx
<]uod quid efi
,
qu6d
finitio dicit
dcnsnon
m6
qurd , vel aliquid
quid
dicit
,
ipfum autcm acci-
(cd qualc.vel quantum:pri-
:
quzftionem citca hoc ibi, Qiuniain vetofunt, tex. com. 1 1. {ccund6 foluit ibi , At vero facit
necfue, tex.
^uod
com.z. fcd veritatcm mcdij tangit,ibi,
ejuidem-enim quod erat
Conclufio
9
& quod
^nid, t.c.14. cft,qu6d Etfidifiinitio fit fuhfiantia,
& accidentium,tamen perprius dinm eft , quia llantiajita
efi fubfiantia.Mc-
per prius dicitur dc fub-
ficut ens
& ipfiun quod quid
efi
&
,
hoc
ibi
dc-
CoBclufio
eft
quod Accidentia nonpojfunt
,
di^niri fine propriis fubietiis.
non poftunt flufio
cum medio luo clicitiir
tionibus
,
Mcdium
intclligi,nec efle fiiie
illis.
eft,quia
Hxc
con-
ex duabus dubita-
quas in fine huius tcrris panismouet,
& pertradbt.
Prima dubitatio pracmitritur
ibi,
Habet autem duhitationem,t£X.com.\j. Secunda ibi, Efi 4utem,& alia,tcx, com. 18. Mcdium au-
tcm vidcturexprimere
in
i.
dubitarione cijm di-
cix,Et non contingit, textxom. 17,
duplcx eft.Primum,quiaponcbantur ad (aluandumcxiftenriam,& (cienriamrcrum.ad hoc
autcm magis,&
efi
,
ipfis
,
,
non
quia v-
eflc fiibftantias,
eft fubftantia
autem pofitio
cft in eo:harc
ab
&
idem cum co cuius eft, Secund6 quia (equerctur
fit
eo.
indiuiduafubftantiac
numquodquc
qucd
mcliiis fufficit aliud:fcilicec
per fuam formam,qu^ feparat formas
& hoc (cilicet medium
rcrum
ponitur ibi
,
Si-
mul<juepalam,(jMiafifint,tcx.com.ii.deinde in 5. parte pracmittcns duas diuifioncs , vnam a. parte
modorum quibus
aliquid
fit
,
ibi
,
Eorum autem
aliam cx panc illorutTi,qux rcquiruntur , ibi ; Omnia vero qua
ad
fa^onem
fiunt, tex.c.ii. ponitut.
Conclufio cft , quod Omnia ejua fiunt , fiue 15 ab arte,fiMe a natura, habent matertam. Mcdium, quia omnia talia poiliint ene,& non efle. Qox\c\aC\o'K)i,fniuerfalitervero.tc\t.c.ti. Adhoex:
qu6d Formaefi natura. Medium,quia quando Thyf.um.i^ aliquid eft (ickum,fcilicct quando habet formam, ^ "rciter. & cuius habct naruram, illius rei habet formam.
eft,
,&
Conclufio ihi a <juo qua fecunditm fpe17 ciem , tcxt. commcnt. 11. eft quod Ea tjua fiunt,
a fuis
m6
fimilihtss fiunt.
indufriue
Hanc autem
declarat pri-
fiue exemplaritcr in naturalibus,
,
ihi,Hi>mo namque.Scc\ir\dh ihiiGenerationesveroy
dedarat c^un in artificialibus,diftinguens gcnerariones
non
qua:
,
(unt naturales
,
,
prim6
& often»
4.par.-
dens ihi,^b arte verofiMnt,xcx.c.i ) .quac funt a-
/« diUis itaque fecundum
(Sbioncs anificialesjibi, Ftt itacjuefanitas, oftcndit
quomodoab artc procedat,fcilicct ner fimilitudincm rci ,qua» exiftit in mente anincis vnde con-
Conclufio
ji
eft,quaE fcilicet eft
te huius (eprimi, ibj
,
prima in
acddtns (vt homo albH4)ipfum quod quid eft,w« efi idem cum eo cuias efi. Medium eft , quia talia
ipponamdius eflenrias",
(cilicet
fubiefH
& acci-
vna vcr6 diffinirio vnam fblam efleniiam fi quod quid efi in talibus referatur folum ad accidcns, eft idem;fi ver6 ad vtrumque
denris
,
dicit
& ide6
,
ad accidens,fcilicet,& ad fubie<5him,non cft idem, Mediumnor»,ponitai hic in prindpio,nam (blum arguendo procedit:{ed ponitur vlrimum mcdium huius quanac parris ibi
diHum, I
tcx.c.
1
Secundum accidens vero
ibi
,
In diEiis vera fecundum fe,
tcxx.io, eft,qu6d In entibMs perfe efi idejn
cum eo
cuins
efi,
,
quod quid cft
vtpotc idea:
:
quia
fi
fint
aliud ab ipfb.cum rcs dcpcndcant a fuo tjuod cjuid efi,
tunc crunt quiditatcs ipfarum idcarum pofte-
riores eis
,
& ita
aliquac lubftanriae priores funt
quod cft contra Platonicos. Mcdium (ccundum,quod probatur fimpliciter,& cum ex fuppo-
ideis
litione, eft:quia
cum
quod
fi
ijuod <juid
ejuid efi
fit
efi rei fit
quacdam
aliud
ab
ea,
res,pari rarionc,&
tjuod quid efi ipfius,!^»^^ quid ;f?,erit aliud ab ea,
&
fic
in infinitum.
Hoc autem medium
circa finem huius quartae parris ibi
,
ponitur
Abfurdum
vero apparebit, text. com. 1 1 Vbi videtur ponere .
duas rarioncs (ed :
cludit ihi,Quare
ambs reducuntur ad illud mc-
dium. Conclufio ihi,Etfi tfuidem abfolute, t. c.io. 1 ) eft , qu6d Ipfum,q\iod quid cft non ejl feparatum ah eo cuiusefi. Medium cft , quia tunc fequcrctur, Scoti Oper. tom,
I V.
modo quodamaccidit,c^u6d
(ani-
&
adiones arris , interiorem , cxtcriorem inducituribi, Generationem vcro,& motuum, tex.
tas pcr
com. i j. Ex qqibus omnino elicitur, qu6d omne quod (it ab arte,fit abaltero informato , fimiUtudinc illius rei , qux fit & hoc eft mcdium huius :
17. conclufionisquantura 1
Conclufio
8
choat, xcxx.
di.
ibi
,
ad anificialia.
Faciens itacjue
,
& vnde in~
comm.ij. cft,qu6d5^f««
Ortificis, efi principium
mente
1.
Conclufio
z
,
J-Ub,
Mcdium
16
datattir diffusc.
10
cft in caj
ejut fiunt, tcx.com ii.
ejfe.
yfut,& difiinitioficut,
ibi,
quod
f^ana efi,& inutilis pofitto idearum.
non (eparatum ab
quiadif-
& p^ illud
,
Conclufio ibi,£rf»»»» A(7cy»J^f»>wj,tcx.com. Pa»
14
zo. cft
Conclufio cft,qu6d Diffinitio non efi accidentisjvel compofiti exfubie6lo,& accide»te,& hoc de-
Medium eft,
res (ciatur pcr
ineft.
ipfiim quod <juid
bet intelligi per fe,& primo.
,
cum
tum,quiarcs non cxiftcrentfccundum fe,necfuas quiditatcs habcrcnt in fc. Primum mcdiumtbi, Scientia enim , (ccundum ibi , AmpliMs cui non
in littcra.
8
u
auod uium
Mcdium
exiflensin
operandi, fiue agen-
huius patctex medio 17. huius im-
raediatcpracmidac, vnde incipitab eodcm, aquo,
& agcns ab
arte.
plo ; ficut cnim
Ci
Dcclaratio huius eft in exemaliquis prxtcr intenrionem a-
gcns, fricando (c calorem excitat
pium (anitaris pit;ita
nem
criam
,
(i
,
qui
cft
princi-
& ita ab excitarione caloris inciab ane operetur & per intcntio,
hoc cxpedire , ab cadem cxciratione inciperet. Hoc excmplo concludit ibi
(circt
caloris
Calor itaejue in corpore
:
quia
talis
calor
,
vcl eft
pars (anitatis, quando (cilicct faniutcm irnmediate introducit nitaris
:
;
vcl (equimr ad
(cilicet
eum
aliqua pars (a-
quando non immediatc ad calo-
rem,(ed ad aliquam aliam di(pofitioncm , qua: (equitur ,prius ipfum calorem mcdiatc , vel immediatelanitas fcquitur. Vnde talera dilpofitioncm, quam immediatc (equitur (ormz , vocat panem ipfius.
19 Condufio ihi,^MareficMt diciturimpoffihile,
Rr
z
tcx.
Conclufiones
472.
jpx.com.i4.cft,qu6i Cttiufiibet reiefi ali/jua farj Medium crt , quia prajcxiftir matcria,
yrtexifiens.
& etiam forma (alcem fecundum materiam. Conclufio ibi > Ex cjuo vero,vt mattria,xcx.. COm.i4. cft,qu6d lUud.ex quo ali(jUid fit ,non frddicatur de eo,nififorti denominattue.MtAinm ibi, Caufa vero efi , tex. com. 5. quia illud cx quo aliquid fieri dicitur,vt compofitum:velut cum dico,
io
quod domus
ex Iateribus,& ligm's,in ipfis latc-
fit
ribus inrelli^itur priuatio oppofita
formx domus.
in principio huius quintx parris
haberet matcriam
idem de
illius
,
&
forma,
diuifionc pofita :
cnim rorma
Si
formam , tunc
quajrercrur
& fic in infinitum.
Ariftoteles repctens illam diuifionem
Pxim6 fecundam
proponit hanc concUifionem ih\,GiMOTnodocum^]ue vero ah alicjuofit cjuod fit
probat
eam
jbi
,
,
tex.
com,
16.
Seamdo
teft eflc
:
cxprimitur,quia
Deinde
fatis patet.
in fexta parrc
Namfifacit ex alicjuo,tc\t.com. probatam ibi , Talam ergo quod
locorum;& vtriimfint priorcs ipfis
in diffinitione
\
Conclufio eft,qu6d Aliqtupartes ponuntur
I
liquac
fum
part^s finc
teft eflejncc intcUigi
cit,
ue.rfitate
tcx.com. ly.cft, quod Solum compofitumgeneMedium eft , quia folum ipfum conftat ex
c.3 {. cft,
materia,& forma ; vnde habet hoc in hoc, id
huiM.
formam
eft,
in materia.
De ideis Th- 23 Conclufio ihi,f^trum igitttr efi cjuadam fphtittnu lege Ar^,tcx.com.28.eft,qu6d Idea nqn generaefi
Micen. lib.7.
tionii
per
nerans
caufa
modum generantii. Mediura
eft
hoc aliquid
cum
,
ert,quia gc-
& generatum fimiHtcr,
& dicuntur partes cflentiaver6
quibus
fiinr,finc
3
partium
Conclufio
2
indiuidux.
poteft- haberi
,^neam vero fph
ratur.
Meoitun cft,quia aquibus diifinitum non podiffi-
nitum potcft intelligi , vt materia fenfibilis fadla hxc caro,& hxcolia;& tales dicunturpartes materiales, vcl partes
ibi
,
les,vel fpecies^aliquac
plane
Cpnclufio
ex his
,
Hoc mediumfatis
qux
in littera
de di-
diffiisc declarat.
ibi,
Di^um efl quidem igitur,tex.
qu6d Partes
ijua ponuntur in difiinitionf
funtprwresfuo
toto.
Medium cft, quia tales partcs
fiint eflentiales
,&
hoc mediumnonexprimitur,
quia patet
:
fcd ipfam conclufionem hic in littera
pcr excmpladeclarat. ibi , Sed rationis partes, tex.com. qaod Partes fpecieifunt partes dtfiinttio-
Conclufio
3 3
3j. cft
,
nis,non autempartes materta.
Medium
d.i^.i.fen-
Idea vcro
iftftiarum.
iPlatonicos,non poteft efte hoc aliquid.
les
24 Conclufio ihiyln Cjuihufdam vero palam,tcx. com. 28. eft ,qu6d Ideanonefi eaufa generationis
gularia iionmntcognofcibilia cognitionc diffini-
i4
fit
a matcri^ ieparata iecundura
per modum generantisexemplificanti4,& caufantif ftmilitudinem ingenerato.
Medium
cft.quia ipfiim
generans fiifficit ad huiufinodi fimilitudinem proaucendam,& proptcr hoc vidctur fiiifle praemifta. zj
Conclufio ibi,£/ diuerfa cjuidempropter ma-
cfi,quia ta-
per diffinitionem non cognofcuntur, fed fb-
lum per imaginationem. Caufa vcr6 quare
fin-
magis mateDcinde oftendens qualiter fit refpondendum ad contiuuam fecundum pofitiones diuerfas ihi,Interrogationiverh,icx.c.i6.Sc tandcm proponens dubirationem,qu£ fcilicet fmt partcs fpcciei tiua, fiuc intellc£luali, eft, quia funt
rialia.
cam
com 28. eft, quod Generatum,fiue id c]uodfa£{um^,efi diuerfum a generante.Mediatti eft,quia habet aliam maiteriam. Conclufio eft,qu6d Eorum efu^fiunt ab arte 26
ihi,Dubitatur autemxex.c.iJ.S( fblucns
^uidamfieri etiam pojfiint ik natura^ vtfanitM,& quadajp non,vt dorntu, Medium eft,quia qusdam habcnt principium aftiuum,fiuemptiuum in fub-
ncc matcria intelle6tualis,fiue imaginabilis,cuiuf^ modi cftquantitas inMathcmaticis:fedfolosmodos poncbant fpccies rerum. Subiungit tandem ibiyAccidit itaque vnam multorum, t.c. 3 8. Conclufio, in qua probat qu6d Nurneri non 34
teriam, tex.
icAoinquo fiunt,quaedam ver6non. Prim6 proponit hanc conclufionem
,
& aliam
per
modum
flusftionis ibi, Dubitahit,tex.tomrt\.i^. {ecimd6
iubiungit (blutioncm
,
cx qua habctur
mcdium
iftud,ibi,C<»«/4 vero efiyCjuia hoc,
27 Conclufio ihi,Palam vero ex 30. eft
,
eliBii,tcx.cott\.
qu6d Licet omniafiant aliquo modo
afibi
fimilibui , non tamen efl itqualis fimilttudo fcmper generatum. Declarain omnibui intergenerans,
&
tio
huius
eft
per allignarionem diueribrum
dorum, quibus aUqua
ab aliis
mo-
ab artc, fiuc a na,tura , fiue in generantibus vpiuoce , fiue a:quiuoce,cx quibus manifcftc patct vcritas huius fiunt
,
fiue
Gju/icuncjue tjuidem igitttr, text. c.37. ponit
dum
,
fcilicet
qua non multumcuro.
Conclufio lAiiiQuare omnia reducere, texx. 3/ 39.cft,qu6d Materia tam in naturalibm,quam in
<]ua fiunt perpufrefaEiionem^fjttit-
&
tia poteft finc
dam
(pcrmatcmoueri ad formam,quac-
ver6 non.
26 ^uicen.j.
JHathematicis ,eft de ejfentia/peciei , non quidem met.fut c. ^. mateiia indiuidualis,fedcommuniter /umpta. Mc- Scot.lib.i.d.t, diii eft,quia finc tali, ipfii
telligi poteft,
3
6
fpcciei ncc cflc,
nccin- /""•' 6*
&hoc patet ex eo quod dicit ibi, ,
Adducit enim a
vt ea
pars fpeciei in materialibus,
fpeciem,quod eft falfum. Aliudmedium tangit in littcra.de
quuntur.
,
fit
funt fpeciesrerum. Medium huius principale eft, quia quxcunque participant vnum numero , vt fres homines,& tresequi,panicipant etiam vnam
27. conclufionis.
damvero non,vt animalia magis completa, vt e^ui hisfimtha. Medium eft,quia qaorundam matc-
ibi,
fecun-
quod quidam volebant qu6d nec
matcria fenfibilis
28 Conclufio ihijQuacunque autetn a cafujttx, com. 3 1. eft , qu6d Eorum etutfiunt per naturatn quadam etiamfieri poffunt a cafu,fctlicet , finegenerante
ij
in diffinitione,alicju*vero non-.
tex.com. i 7. 22
& arguens circa hoc,fiibiun-
cconucrfo;
torisjvcl
16. Tcrtid infen
^com.t.
fuimet. r. 1. tlri.&Theo.
Mediura eft, quia accidentis fiibftantia poprimiim principium hoc medium non
denti.
git tande,ibi,-/4«f muUipltctter diciturpars,tx.ii,
•,
lib.Kd.^ q.i.
i ad generationem acctdentium nonopartet accidens praexijlere acci-
oportet fuhftantiam prae.riflere
/ormam quod patet ex fccunda
&
l)M C»ncluf. VitU t. Her.
Conclufio hi,Sedproprium fuhfiantia ex hity gv^ p^^j eft,qu6d Ad generattonemfuhftanttarum
c.}2.
proponcns dubitatiopes ,.an oporteatpojiipartes
&
dua-
jo t.
Conctnfio eft , qu6d Forma non generatur. Medium eft , quia ncn habet materiam , form.-im,quod autcm generatur habet matcriara, 21
Pw hit
zp .Conclufio ibi , Nofifolttm Ofttem, cft, quod fomut accidentalii non generatur. Medium eft idcm cum mcdio vigcfimaeprimx huius feptimi.
Concjufio
veritate
ibi
,
,
& cxillis
f^erum autem
,
qux
ibi fe-
eft prater
ma-
/m/«w,eft,qu6d De fubftantiis feparatis eft incjuirendum in hac fcientia. Mcdium cft, quia de fiibftantiis
materialibus,& fcnfibilibus
,
qux
princi-
palius pcrtincnc ad naruralcm,hicagimusproprcr illas.
logat
Deinde
circa finem huius fcxtx partis cpi-
eaqux funt
in prxcedenribus dida.
37
Con
*'
'^'^^'
Hb.
.
Metaphyfic^e. Pars
7.L1>.
Conclufio dl , quod EJfentU quam dtffniMedinni dl , quia difktentia.
37
tiofignat, efivna.
vldma , quz
finalis, iiue
& diftinguit, eft vna.
iliam edentiain perficit,
H^C conclufio prim6 dc-
claratur in fcptinia partc huius fcptimi
vbi pri-
,
tno proponit quarftioncm ibi Nttncautem <6^«miu, tex. com. 41. Secund^ arguit circa eam ibi: :
Pars Ijib,
In hoc namtjtte. Terti6 (bluit
ibi
,
Oportet Mttem
471
Iibus:fcd dc necc{Iariis,& perpetttis damr. Sccun-
daibi
:
Nomen autem non faetet,ts.xx.^ ^e^,(^6A
non poteft , co qubd diffinirioconflaccx oranibuscomraurabus, non vno, fed pluribus coraraunia verb cura fingijaribus non conuermnmr , & reraonec quandara obie
:
fi (juii
aurem
dicat, Tercia
frimttm intendere, tex. coro. 4 } . Ex qua iblutionc clidcpt haec 57. Conclufio , aim fuo racdio.
diffiniri raagis
Deindc in prindpio panis S.huius
piccmis,
fe
7. continuans
ac praemincns diuifioncm nibftantiae , propo-
t
tandem
nit
ibi
Videtur enim impoffibtle »text.
,
NuUum vttiuerfaU eil
Condufio dl , qu6d
hoc intelligi de
fuhftantut, &i debet efl vniuerfale
Oxi
,
fcilicct
intdle^m
in fe extra
;
^
intcntioni vniuerfalitatis
vel fubflantia,
eft
vniuer{ali,vt
prouc accipitur ab intelle-
vt vnum in multis
,
videtur
enim non cfl aliquid illud autem quod fubcft fic
,
vt
homo
,
vel animal,
^uodtjuiderat «'J/r.namfuperio-
Hanc
ra dicunt quiditatem fuoruro inFeriorum.
autera jS.pcr fex media videtur probarc. Primura efl,qu£>d quailibct fubflantia, cf^ propria eius cu-
ius efl fubilonda
,
non
vniuerfale ver6
cfl
quid
eciam
ipfi
v^^
i
quia tunc orania alia efteiu iltud v-
Hocraedium primo ponitut
it^iim fitbftamia,tcx.coTt^^ .
fliiij fubftantia dicitur,
ibi
jimpUks autem
eft
,
Primum
Secunduraibi
:
^m-
tex.com^.6. Teniura
.Atnplita ofitem impoJfibile,tcTi.cova.^j. ,
tex. cora. 49.
^fix me-
quatuor raediis caufa brcuitatis.
tHisftlufrir
qu^fpedcs
qubd
diffinirio poilcc cfTe conucrcibi-
cum cali:fed ifla non poffunc,
lis
tur aliquod accidencale
ncm conucrribilcm,&
confticuicur ex
ibi:
Quartum
& omifEs
Scxtum
eft,
genere,&exdiiFc-
quia auc addere-
ad faciendum
poncrentur ibi
cio, auc fola fubflanrialia
non eflcc conuenibilis:quia
diffinibilis,
quia fciliccc null^a
,
qubd
cora. 56. cft,
cciara
,
pfuiine.
Habet autem quod
4<:cu^>r,tcx.com.50. dubitario-
ncm quandara quae fbluctuc
inferius conckiflonc
41. huiusf^pcirai.
tl
Conclufio ibi , Aianifefhtm autem ex his, com. j i. efl, qubd Fhiuerfalia nonfuntfepar^w.Mediura principale huius eft,quia fl vniuer-
39
Cex.
iale,vc
anim^^fit aliquid per fe,
& icparacum exi-
vnura numcro, auc multa ; fi vnura naraero, vt \idfcur , (jrgo vnura numcro eric in mulris diuifira exiftentibus ; fl autem finc raulca, flens, auc eric
parces quara CQca
parces aucera curo
,
paraca:,nonpoffunca6hi
Conclufio
41 cex.
ibi,
tttitmam
uecfale cft fubfbncia, ibi
non eft in raulcis ibi AmpUusqued vmtm. Deinde \hi,fedfpectu dtcentes,tex.cotn. f 8. oftendic quoad quid re<Slc dixerunt Platoni-ri , quoad quid non}& oftendlc raouuura eomra efle irrariouabile. Deinde in notu,& vltiraapane haius fepriroi,prirab concinuans (e,ibi, Quod autem :
&
Quoniam ergo fubftantia, Concluilo efi, qubd 4} rei
quia dc ipfa quidicace
pertradat in
Sed fi alterum iuvnoquoque , tex. cora. jz. quzdam autem raedia interponit ibi , quaedara iiibiungit , de quibus non cflraultura curanduin. 40 Conclufio jbi, ^uarumcun^ue verofuhft^n-
44
&
concral^Iaconicos
:
hxc enira erac vrucaula^pro-
,
non
Condufio \h\,Palam
non eft aliud,& aliud. Condufio ibi, Quoniam compofitum vero ex
fimplicirer
Medium cft,quia diljbluro
fuic
} j.
nia
quia fingularia
,
huius
verb ficut
&
,
fcilicec quat
cribus rarionibus hisprobat. Prifint corrupcibiUa-
non cft dc couupribiIF.
deroonftrario
Scot% O^per. tom.
DiflSnrrio
cuiuftnodi cft
clarACionc4}. faliccc quia quzftib propter tfuid feraperquarricaliquiddc alio , in penitus autcni
paratx fxiflanc» fmgularia verb difiinirinon pof,
,
fbluramodb priraa caufa ) non <ju4ritur ppr efuaftionem^to^tet c^vddifed alio m*do cognofcitur, ficut habetor in finc 9.1ibri. Mediura patec ex dc-
£brte
alupto fit, t&,qa6d
eriara rocdi) rainorcra
roediura laci
igitur,xx.6o. eft,qub4
De iHis tjttafunt penitks fimplicia
ic corrupribilia diffiniri non pofTunr. Mediamhuius cfhquia fi idcic ficfimc,vc ipfi pofucrunc, emnc quxdam fingularia, cum per fe fc-
Huius
ho-
non quxric idcra de'
Hoc auccro
fimplicibus
func,
eft,
littcra.
ptcr quaro ponebanc idcas,vc diffinirentur : fenflbili^ enira
ibi,
quaericur per quadtio^
vc proptcr quid horao eft
de alio.
PaisSJilr.
£Jfentia,fiMefuhftantiM
habet rattonem princ»pij,^.cauft. Mcdiuro
fe ipfo, fedaliud
eft,qubd Si vmtterfalia, vtl idetfunt feparat*,fionpefunt diftiniri. Quod dl
candem,
oportet dicere, ccx.c0ro.j9. {>ropora"r
rura. Huiusraedijpriraaraparcemprzraitticibii
tia, xax. cpro. 5 j.
duplex. Pri-
eft
quia, quod eft vnura , vc viu fubflanria per fe
cxiflens,
quafi infinica fecundirai qiulticudincra fuppofico-
&
finc fe->
Nmlura vni, Sed necifta. Secundum
rao:quia htiiufrood! quaeftio
mulca
non
& ens non funt fub-
ftamiAperfe exiftenta. Mcdiura
ncm propter <]uid
fic
18
Qjuniam vero vnum dicitur,
cora,j7.eft,qu6df*««w,
fecimdum
>
tcxt.
eile.
fequicur qubd ipfum animal,qiiod cft vnura in fc, pofirioriera Placonicorura
,
mM,cuiufm»difuntfenftbiles ,plures funt in jpotentia, ijuam in oQu. Mediura eft, quia plures (imc
eft,
ibi:
OMtem
manifeftur^eft
Inter fubftanttat manifeftijft-
renria,& per confequens alia vniujerfalia,non funt fubiungic
poncn-
diffiniuic.
tmorintermt-
zQm exiflentes. Et
ecfi
:
fU» «mitttr.
fubflantiat per fc
& cunc
,
non infic ali) indiuid^o eiufdem fpcciei , quia non eft; poflec caracn bcnc indlc,vc fi eftec alius Sol hoc «ucem eft concra nacurara diffinicionis. £c addic ibi, ejuoniam propter eftud , fignura qubd idea non' diffinicio
raura,quia ficuc paccc cx }8. huius,
tjtur* in tx-
diffinitio-
non eflet vera diffini-
cuncr
rentia^ duobusautcn^a^ non exiflentibus , fic ^quod vnura f & ica patet quod genus , & ^dSe-
d*dt$cit,qmjt.
'<*
indiuiduo', curanonfic nfii vnicura,&
ica videuir
fic
:
fem-
fingularibus
non fiinc corrupribilia,vc prinu rario procedebaK
uura casxaliquando Conclufio ibi 41
ibi
hocde
:
oranium infcriorura , aut alicuius ; omnium non, propcer illud quod praedi
igi-
& pcrpccuis, qu9 funt vnicain vnafpede, vc Sol,& Luna, quam dc aliis mm qnia ifta
propriura, fed commune-,vnde aut cflec fubflanda
cuius
'^i,quemadmodum
aliqua fingularia poffunt
fi
tum etiam , quia qtud t^uid eft ineft fpedci , indl
cora.44.
;8
tur, texx.5 j . eft,qub4
4;
,
Quando ex
(ompofitum
eft
aliqutbits ftt
vnum
aut
cormpto corapo-
46
Condufio eft,qubd tUud
eft
aliud a componentthm eftforma, fit
f
met.fin.c }.
Crt*p-S l.Stm.
Wu
lib ).
aliuda (ompenentihiu, ,
fito,adhac remanent coraponencia,
^oia cura
Amttm^
l.tfpofit. CQ'
tiuMxtmm.
<juo
compofitnm l-l.xJhyf
Medmm eft,
^ cindpiura intrinfccum ,
Rr
W.4'<-4J.f.
i
&
non fit
41.
A-rtrjffi'
C4>r,c*/n.%.l,
CtlL
,
.
Conclufiones
474 (it
cft
clcmcntiim , fiuc prindpium materiale , ergo principium fon-nalc; Citca hanc conclufio-
nem arguit.
Priin6 ibi,S» tfitur
necejje.
Sccundi
qua {olutionc habetur conclufio, Mcdiunvautem habctur tam ex folutione, <juim etiamex argumentarionc.
{bluit ibi,f^id£lnrHr,ex
dium huius
eft
quia nomen fienificat cfTentiam,
,
& in habcntibus materiam
ipfa materia eft pars
Hancconclufio-
cflcnris, vt patct cx 35. 7. huius.
nem videtur intendere > licct cam proponat,ncc mediam eius
fic
Condufio ibi , Non vtdetur
8
pcnitus
non
fic
exprimat. ttatjue qu^renti'
bfu, tcx.c.8.eft,qu6d Forfna eft altqutd altudprt-
Medium
terpartes materiales.
&
fbrmafunt principia fubftantiarum In fecunda
forma
agit de
{cnfibilium.
Oportet UutemnoTi ignorare,
ibi.
figillatim. In tcrtia
t.c.7,
ibi,D* materia-
aift^fubfiantia,ttx.c.ii. agitur dc matcria. In quarta de vnionc ipfarum ibi,X>< dubitatione ve~ li
rodi£ia
c. 1 f
, t.
•
3.
cftquod
,
non fit materia , eo qu6d co quod
fit
pcr
in re, oportct
cum
quia
le ftans
fit
in
ajflu.,
npnfblum
hahet
in radonc, fed
qu6d fit tcrtium , hoceftcompofi-
tum ex materia. jQuod verhfubflantia eJl maquod Materia eflfubftantia ,_&princi-
Conclufio
1
teriay cft
ibi
,
&
Medium fubiicirargenerationi &corruptioni,in om-
piufn geAerahilium
quia
,
corruptibiliMm.
ni ver6 mutatione oportet aliquod efte fubie-
&\im
vtrique tcrmiqo ipfius,& in generiatione,&
corruptione:hoc autem ferioribus
,
non eft nifi materia in in; in inferioribus enim
& fuperioribus
fubiedumgenerarionisj&pcr confequens omnium aliaruih mutarionum. In fuperioribus aucft
tem
eft
fubieftum motus localis , aut etiam altemodo fumpta:,vt puta illuminatio-
rationis largo
nis
,
aat etiam obfcurationis
non tamen genera-
tionis;non enim conucrtunturomnia. }
Conclufio,qu6d Forma
efl principium ejfendi.
Mcdium eft.quia fecund^m yarietatem formarum
trcs tantiim
&
eft
matcriale
&
forvfia.-
mediumhuius
paterex i..^< 3,conclufioneJiuius:quiavtrunquc cftpnncipiijm. 5
fcthcet ideam efle fimplicem
Conclii fio
ibi,
,
Si
hxc
Palam it^ue ex A»,tex.^.6.eft,
enim qu6d
plcx,dicit
eft
qui«
compofita.
Conclufio quam intendit,
I I
tjuia etfifunt, tex. c.io. eft,
Palam autem
ibi,
qu6d
rerum fignat* per eM,fMnt ficut nunteri. , quia habent proprietatcs fimilcs proprietaribus numeri. Hanc autcm declarat , affignans quatuor conuenicntias circa ideas nuraeros. Prima ibitPaiam autem ^jquia ficut numerus diuiditur in indiuifibilia , fcilicet in vnita-
Medium
-,
tcs
&
ita diffinitio diuiditur in partes indiuifibiles:
,
quia
non eft proccdcrc in infinitum
in formis. Se-
&
ejuemadmodum neca numero text, cunda ibi , com. 10. eft , quod ficati vnitas addita numcro, ,
imitatfpeciem ipfius,
fic
diffinitionc. Tertiaibi
com.
qu6d
10. eft,
ita
& difFcrcntia fe habet
,& ficut
Quarta
itta difFercntia.
numeru/ habet magis,
non
rccipit
dum fe,nifi
irt
numerum oportet ejfe, numerus
eft
vnus ab
& rei diffinirio eft vna ab vltiibi
,
&
quemadmodMm
numerus magis,& minus,ita nec forma fecuneft,
qiiod ficut
in mattfria.
ibi , De materiali autem fubifancom. 1 1 eft, qu6d Etfifit eadem materia prima omnium ,fMnt tamen diMcrft materie. pro1
Conclufio
z
tia, tex.
.
priet ditterforMm.
1
Condufk)
3
Hanc ibi
,
declarar induftiue ibi
,
vt
FiMnt aatem plMres materia
eiMfdetn^ttcx.com.i r.eft,qu6d (Jfe
plMres materit.
no
fieri
;
EiMfdem reipofMht
Mcdium eft, quia
poteft ex v-
& ex altcro immcdiat^, & craffum & dulce ex
aliquod mcdiate,
dulci
&
oftendit
quod ex aliquo
,
,
,
qu6d duobus modis fit aliquod fatis eft in littera mani-
C.fi.cft
fcfhim.
teriam , &formam difftniunt. Medium , quia qui per fblam materiam diflSniunt non dicunt rcm nifi in potcntia , qui autem per folam fortnara
ConcIufio,quam intendit ibi , Contingii aM-> 14 tem vna , tex. cora. 1 1 cft, qu6d Ad identitatem rerum prodMEiarMm , re^MiritMr identitas agentis, materia,fahem ipfim agentis. Medium , quia
formam effc in
dicunt
y
Conclufi"o ibi,0/>orrrt aHtem ngn ignorare,t.c.
materia.
7.cft,qu6d Nomenfpeciei in habentihMs materiam,
'
ftott
fifnificat
folam formamjed compofitum.
Me*
.
& fi
agentia cflcntinrerfc diuerfa, &fimilirer mate-
riaj
cflcnt inrer fc diuerfac
eflent inter
jfc
Pars
,
& etiara res produdx
diucrfz,
i/
Con
3
.
lib.
fropnrte
ifia
i-^*' Then. *°*
phlegmatis.
vt phlegma, ex craflb
non
3%
Diffinitiones,feM
ejfentia
compofito.
Conclufio ibi, Propter quod diffinientiMm,tex. qu6d Illifoli perfefte dff[iniunt,qui per ma-
:
Soluit ver6 Philofb-
phus argumentum interimendo hoc , quod ipfl fupponebant , qubdfcilicet res difiinitaeflct fira-
qu6d Diuerfarum materiarum diuerfefunt for^ ma. Hanc manifeflat induftiuc ibi,-<4/wr«OT enim 6
7**'*'
,
feparabant illam k materia.
ftec
ponel^at}vidclicct, fjgurara,'pofitionem,& ordinem, i\3\,DeniocritMi quidem igitur, t.c,j 4 Conclufio ibi^Et vt in fuhftantiu,tcx.c.6.cli, qu6d diffinitiones debent dari per materiam ,
^'L ti il.
diffinibilcm
clufionk prolixe declarat ibi , Suhftantia ijuidem c/. Tertio inqiiirit difFcrentias renim
lejhanc dcclaiat exemplarjrcr rfed
vidctur intendcr* ibi
cadcra cura 40. ^.'Medium
tex.
rormam,fiHe per id quod
quam
,
PlatonicipofuerMnt,n»n erunt diftinibtles.Et eft
vlrima vnitate,
:
i.lib.
Conclufio
autemfunt corruptihiliHm fubflantt* , tcx. com.8. cft , quod 5» forma funt fepdratA a materta , vt
variatur fubftantia rerum, l^rimb fc conrinuat ibi,
quas ponebat Democritus quia
X\Ti
o
I
vt patei ex 2 1
& hic eriam repetitur.
quorum quidem, t.c.$. Deinde mediumhuius conigitur, tex.
l«»
7.
contra Platonicos,fcilicct,quiaipfi ponebant fera
Omnu fubflantia fenjUnlis
Medium
materiam.
itatjue, t.c> 8 . eft,
qu6d Forma non fit,nec generatur,
nec forma,
Conclafioibi, Sinjihitef aMtemfuhJlantit^tcx.
I
Conclufio ibi, Necejfarium
9
talis fubftantia
enim cdntinuatibne
ad diccnda proponit.
com.
eft
quod hic ponitur, eft,quia fimplicium non eft diffinitio/cd compofitorum. Et nota qu6d fi bcnc infpiciatur intentio,Philofbphus vidctur hic velle,qu6d n6n conringeret difnnire tjjud ejuid ejkeo qu6d diffinitio cft compofita , rcs ver6 fecundum eos diffinita, crat fimplex, habere locum, vel tcmpus, quod eft
Poflunt autcmconclufiones to-
rius 8.ad i;. reduci,pracmifla
non
quia
,
& hic rcpetitur.
In Odauo libro, cuius intcntio fafta eft circa principium 7. quatuor partes principales afllgnari pofhint. In i. parrcprobarur qudd materia ,
w
cft
elementum,ncc ex elemaitis,vt patct 46.7.hui(i$
Conclujiones LibriFIII.
;
Metaphyfic^i; Conclufio ibi, JUrit, UC.1 i.eft,
feHerAbiltwn,
QjunJU itd^ue Mli^uif <jn4^
quod Citm ^u ruur cattf» «mmum
& corrMptibUiHm,oportet otnnesca»-
fuajftgiiare,& ^n>XM»<»>,Mediura,quia ad habcndam rci notitiam pcrfc(fbm oportct omncs caa-
propinquas cognofccrc. In huiufmodi omncs caulk inucniuntur,vt ibi
ias cius
•ntcm
(ubftantiis
j
«i
Conclufio
6
ibf,
/« ndturaltbiu ijMidem,tc. 1 1
•
&
ferpeeft, qu6d In fuhftMitiU ingenerdkilAm, tMif^CMittfmodifMnt corporafMper c*leftid,non oportet materiMni oqMaliter <jM*rere,vel ajftgndre
,
ficnt
Medium cft, quia non cft ibiu-
ingenerahilikMt.
materia, qualis in his inferioribus. 17 Conclurio '\h\,-Nec tjMfCMntiMe itatpu.tx.li.
Jis
quod
acc'dentibtu non oportet materiam ex
7/7
Medium , quia non habcit ipfam.Hoc autcm mcdium primoindufti^ua
:
&
a forma, fed ftarim quodlibct.
efMorere
,
vei ajfignare.
ue declarat oftendcns qualuer,& per quas caufas accidentiadebcnt diffiniri. Secunda ibi, quoniam vero quadam. t. c. 14, dcclarat idcm fyllogifticc. Mcdium , qoia qu« habcnt matcriam ex quagGneratuur, vel fiunt pcr fc, hzc autcm non. Si au,
tcm videantur alicui
rcfpicienti 11.
aliud cns.
Conclufio,
fi
cft,
quia
& quz-
hbct alia fbrma fuae matcriat , vt albcdo fupcrficici,& tunc quzrcrerur dc illo medio,fcilicct pcc quod illi vnirctur,& ficauteflct irc in ixifinitura, aut cfTet fiue
& qua rarionc in vno & in aliot & in primo. Primb ponit opinio-
ftare,
,
invlrimo
,
ncra circa hoc aliquorum , poncnrium , animam, alias formas vniri pcr medium ibi , fPropter
&
hancvero dMbttatiorfem,t.c.\6. Sccundb eam imtfuidem eadhn ratio in omnibMt,t.c. probat ibi, 16. Terrib oftendic ignoranriam ccroris eorum ibi , Caufa veroyt. c. 16. vbi facis condufio ifta
&
exprimitur.
& ^c.fcprimi,
quod h<ec hteia.<]Moniam^ero tjMtdam, probandum condufioncs pracce-
t.c.i4Jioncft ad clcntes
C9itclHfi«nes IX, Libri.
i7.{edeftprzambula immcdiace
fcilicet
,
Liber nonus, in quo aginir de Entcprouc dini&potcnriam, trcs videtur habe-
dicur pcr adlum,
re partes principalcs.
{equcnris.
In fecunda dc iQtn
18 Conclufio ibi, Nec omnis materia, eft, quM ^on omnia commMnicant ia m^«rU.Mediura eft,
tia <jMa eftfecunditm
<jaia
non omnia ad inuicem
19
quam
Conclufio,
tranfinutantur.
aMtem qu6d Materiaper pritu
intendit ihi, Hahft
tdubitationetp.t. e. 14, cft,
vnMm contrarurrMm,
fe habetad
,
perfedUo
,
rcliquum ver6 importat priuauonem,
& dcfe<5him. Xo
Condufio
14. eft, qti6d
ibi , DMbitatio atttem
materia
tftudam vc.
Non omne tllMd, ex ^uo altefMid fieri
4icttMr, vt ex viuo
mortMMm,
eiM4,fctlicet,efMod fit.
& rx vino ocetMm Medium
cft,
eft
quia cx
talibusnon di
&
Conclufio ibi, <}MicMntjMe,tx. 1 4.eft,quM In taltbus nonfit redttus immediate,fctlicet, vt ex rnortMo fiat viMMm,& ex aceto viiMm^ifi priw fiat 11
libri
Probat tandemibi
le poteft fblui.
,
eft
enim hac
dMbitatio t.c.\$.
Conclufio
,
fcilicet
qnod Agtns
vnitatis effentia, in rebui natMraltbtu.
quiaper ipfura
materia vnitur
,
eft
canfa
Medium eft
fomz,
fcilicct
&
pqflerius, Prima cft fecundum prius, malum, ibi, Quod Sccunda fccimdum bonum, AMtem meliir.t. c. i^.Tcrtia eftfccundum intcUifalfi ibi , /««*cognirioncm veri, gentiam, digrammaia. Pracmilla igitur niMntMr aMiem, conrinuationc,& manifeftath intctione fua in hoc parario.
&
&
&
librojibi,
&
QMoniamveroens,t.c.\.^ pofitadiflin-
dionc potcniis ibi, Qiuid cjMidem tgitMr dtcitur igit.c.1.. probat tandem PhilofophuS ibi, Palian tur, t. c. 1. primam conclufionem huius libri, in quovidencur ji.conclufionesconcincri. Conclufio , qubd Nthil patitur k fe ipfo, I
Medium
Conclufio
t.c.i5'.cft,
finitionem
cft
quia in alio
cft
poccnria a6dui,8£ in alio
potencia pafllua.
Deinde quandam diuifioncm potentiarum ibi, S^uontam autem ha tjMidem, t. cj fubiungit taQdem ibi, Quapropter omnes. Condufio eft , qubd Omnis ars , vel operati1 .
Medium eft , quia principium , eft potentia. permucandi aliquod in alio inquancuraaliu<j. qua qMtdemcum ratione,eA, Condufio ibi, }
tta
&
qubd
efFe<5Huc.
qu6d eft
imaginabihs
Medium, quia materia eft ibi
pcr fpedera, fiuc pcr rarionera rei, quac
non
Conclufio
fenfibilis
,
vnde
feipfiun vnic
fieurz.
ibi,
etiam cattfa vnitatu
,
& vera vni-
Mediuro,
quia agcns fecundiim pocenriam rarionalcra agit
concrariorum 7. in ccxcu
^MtcMntjMi vero nan habent mi«/m«m,t.c.i6.cft,qu6d In habentibMS materiam ffnfibtlem, vel tmaginabtlem ( cMiufmoS funt Intelltgtntut ) tft
eft potentiafaBina con-
trarioruTn,potentia veri irrationalis non.
vna. ,
Potentia ratwtialis
Eft autem alia inteUeRMalii, In Alathematicis ejfentia per iif~ ibi,
formz, vt fuperficies
14
.
potentia cftquardam priuatio ihi,& potentia,t.c.i,
,
quod non potcft fblui fecimdum opinioncm Platonicam,& quodfccundum fuam fcicntiam faci-
1)
metMm, t. c 1 1 In tcrtia de comparatione vnius ad altcram '^\,Qmoniamautem ipfumpriM4ji.c-\x.S< ponicur ibi triplex com-
& numeri & arguit circa hoc oftcndens,
uonis,
11
In prima agit dc potcntia. QMoniamoMtem dt poten-
proponens.dubitarionem de vnitatc difHni-
primam, vt ibi declarat. Excraplum autem huius patet e% i ^.huiiis.fciUcet quod materia fe habet fccundum ordinem quendam ad ipfa contraria. Deindc in 4. panchuius
4.1ib.
ibi,
Primb comparac pocenciam adiuam ad paffiuam fecundum conuenienciam, & difFerenciam, ex quo elicicur iflfld medium. Secundb infen condufionem inccncam ibi , ^««ipropter inqMontum fimMt, t.c. » •& fubiungic di ftin<5tioncm impocencia:, & priuarionis, co qubd ira-
refolMtio in rnateriam
Pais
Mcdium
pcr mcdium anima vnirctur corpori,ita
& alix conclufioncs huius 8. fint circulares
potcft dici
35
quod forma immediatc vni-
cft,
tur mattriar, vt aninia corpori.
& earum probaaoncs,q[u6d hxc fccnnda probado,
Eorum eft vnum,
eoipfbquodeft ficens,&vnum quamcitbeft, tam citb eft fubflantia, vcl quanritas, vel aliquod 1$
dcclarat.
475
r4».Mcdium,quia eo ipfbqa6d habcnt entitatem» habcnt etiam vnitatem,& tam citb quia non eft c:fpcdans vnitatcm in eis materia prscxiftcns,
fc
;
,
vc cciam pacec ex
1
7.
licec huiufinodi racio
eft
eadem
conduf-ono
non
fimiliccr
habec ad concraria illa:agcns autem fccundiim
poccnciam irracionalcm agic fccundum formam nacutalem,qux non eft eadcm contrariomm, ncc eciam fo'craz concrariz func in eodcm fimul.Priin6 Kc 4
34
,
Conclufiones
476 ycib prxmittit
hanc Xfimi c^dufioncm iKi,C^ ^n*
/y«»
documqHe antem contraria,
Quatto
p. 4.
infett
Propter quod fecHrtditmratio-
ffem,t.c.^ 8c poftea
con^arat quai>tura ad conue.-
nientiam 3;
t.
,
conclufion<;m ibi
Palam atuem,t.c.^
ibi,
Conclniio cft , quM Potentiapoteft effe Jme a^u, fcilicet i/t rehiu mobUibm. Cuius contrarium
4
ttgeAuic.^ futmtt. c. 1
MUt meditt.
dicebant quidani
»
alferentes
cumadu
in aliquo, nifi
agit.
non efle potentiam Hancquattam con-
clufionem probat quauor mediis , quibus pofilionen> illorum deftruit. Primumjquia fi daretur contrarium, cum ars .tct
fit
quaedam potentia, vt pa-
ex lectuida hiuus^fequeretur quod cum aliquis sedificat, tunc rempet de nouo haberet
denouo
& cura cclTat a:dificarc tunc eam amittij:,
artem,
& ita ars,
finj;
expcrimcnto
,
& dodrina acquireretur
& fine obliuione,vel Cfiam forti pa(IIone,vel
longjtudine temporis amitteretut SecQiidum
eft,
.
qu6d, quia cura calidum, vel frigidum ( & ita, dc diis ) fit illud quod poteft immutare aliquod , vr fenfiim
(equcretur
,
quod nunquam frigidum
frieidum, nec calidum
fit
& ita de
calidura,
fit
aliis,
,
j par. 4. lib.t.c,i y.& 15). Ter^ium quod q^ando aliquis non audit, vel videt, fequitur qo^d fit lurdus, yel czcus, cum careat,fecundura hoc , potenria audicndi ^ vel videndi. Quartum eft, quod illud quod non eft in adu fit iropoflibile,& ita (equitut quod omnis motus,& omnis generatio quac non eft in a(flu,nunquam .
eft,
&
ibi,
Sunt autem qtttdam
cund6
ponit
-
dicuntur,
primum mediura
accidentia, t.c.f.
^ i6.frimi-
ijttt
ibi
t.
c. f
.
eft,
tingity
t.
fiii eircafi-
c. 6.
Quart^.oftendit quid urpodlbile,
quo pofito nuUiim requitur impofli-
quae
alterum in
adu
,
vt acdificans
,
beat notificari,ibi,^<*/
1.
primu?, yt vifus
eft
quidam fecimdusy vt
;
Secundaibi, AUterautem
I
,
videre.
& injinitum, quod
quadam pofiiint pcrfede
ad adlum redu-
& qusdam noi>.
o
Conclufio ihi,quando autempotentia,t.c. 1 2.
&
fcilicet proprij
adadum reduci, &
ideo rerra an-
tequam tranfmutetur in ss, non dicitur in potentiaadformam ftatuac a:reae,nec arbores antequam
& dolata:
,
adtionem polTunt ad ibi,
dicuqtur in potentia ad per fblam asdificantis
,
adum rednci
videtur autemquod dicimtts
&
,
oftendit
ejfe, r.c.ii.
qu6d
materia praedicatur de matcriato , non quacunAuicttt. y, que, fed propinqua ; nonquocunque modo , fed. mtt. c.i.0. denominatiue ; ficut accidentia,non in abftratio, comm.i. mtt. fed in concretOjde fubftantiis pracdicantur;
& in-
primam,& vniuerfale,ibi, In hoc enim differt vniuerfale,
temaElit$,x.c.j.
I I
Conclufio ibi,y»/««rtw eft tjuod diSlum f/?.t.c, S.eft, quod Non omne quod non eft inaciu eft in
eft
potentia.Mediam cft,quia tunc irapoffibilia eflent
tio huiiifinodi fignat pra:dicatum
ppflibilia.
in fe determinatum
quod
J6
Si aliqua propofitio conditionalis
tuncfi antecedens
eft
verum ,
&
,
ver^^
confecjuens erit
verum. Medium, quia fi con/equens fibile
eft
impof^
eflet
ex poflibili {equeretur impofllbile
,
quod ,
&
conuertit hancfextam ibi , Etft apoffibili, t. c. Deinde ponit aliam diuifionem potentiarum ,
&
eft contra diflinitionem poflibilis
praEmifiam
9.
& fubieSium. & reUe itacjue accidit.t.c.
Conclufip ,
quod Jieil^
Tfiatertit,
,
vel
autem
tale
ipfum non eflc abfblutum /ed ab alio :
eft
materia refpecfhi
Deinde
pritts, t.c.i
fionf 11,1
ibi
,
.Quomodocumque a^tem ipfttm
j.proponit quadam generalem conclu-
quam pfcr tres fpecialcs diflinguit,ibi,(>»f/7»
1
1
Condufio, quae
eft
prima Hlarum trium
prior fecunduftt ternpus
,
quod
raulta
qmdem poteatias.
Ratione quide/h igitur, t.c.
Temporevero prtus,t.
c.
i
j. ^ft,
1
3.eft,qu6d Aiiiis
numero
,
7
in (iElum,fi pajfiuum difpofitione debita,& appro-
prius in
ximatime fit propinquum fuo aBtuo. Potentia enim irrationali? eft determinata ad vnum ,
raine.
&
1
4
ideo exit in illud pracfenre paflliio ; potentia ver6
1
4 .eft
rationalis habet (tad conti;9ria,& ide6
ditpot«ntiamf(.iUcetacqi*ifuam.
tnit.c.t.Ugt
prim. frincifiHrit.
fi
pracfen-
I i.huitts t.e.
eft
quam potentia. ,fed non in fed fpecte. Medium, qnia nihil educitur de potentia ad adbum , nifi de aliquo
eodept
Gonclufio eft,qu6d Potentia irrationalis exit
j. lib.
ibi,
jQuoniam autem poffibile,t.c.iQSixhiun^t tandem
membra ibi fOmnibw
& oftendens
Pars
itaque taU,t.c.\i.
l.q.^Jid
Auicen.^,
com-
& accidens refpedu fubftanti», vel fubie-
pofiri,
Scot.Uh.t.d.
&di.
1.
ibi,
ibi, Tales
l.
1
illam diuifionem potentiarum prsmillara ibi
t.c.io.
7.
& accidentibus. Medium, quia praedica-
dcpendere , di.
ibi,
funt confidetandain ratione poflibilis,& repetens
afllignat differentiam inter
1
conuenit pradtcatio denominatiua
qu6d Ji^^ft prior potentia diffinitione. Medium,quia potentia diffinitur pcr acStum , & non c conuer(b. Condufio , qu2 eft fccunda illarum trium 1 ?
autem potentiti,
com.
terponitcxincidenri difFercnriam intcrmateriam
bile,ibi, eft autempoffibile,z.c.-.Sc pofteaoftendit
autempalam,t.c.^.t^f
37
quod Materia propinqua, non remota, eft proprie in potentta ad aCtum. Medium, quia illa fola poccft per vnicani adionem agcntis , vnius eft,
vnde primo accipiatur nbmen a(5tus,ibi,^»»f du-
ihi, fimiliter
Ub,
& vlterii\s
Scotfu,
Conclufio
t.
poncns duas difltm'tionesa(Skuumibi , Dicunttir autem aQ:u,x.jc.i\. Prima eft,qu6d fcilicet quidam
illud (cilicet
6
Pars
& & afdificabile ha-
ntm flurtt
5
i.q.i.a4
A.frimt. vid,
quia
fint decifs
que fimiliter,t.c.$.ttmnm\hi, yttvero,t. c^p. j. quartura ibi, amplitufi infpojfibile, t. c. 6. Tfttio infert coadufionem intentam ihhfiergo non con-
quod ,
tamen agitfimul duo contraria. Menon habet potentiam ad hoc. Dcinde continuans fe ihi,qupniiim autem depotentia, t.c.i I.& oftendens quid fit cfle adu ihi,Eft autem a£ltis exijtere rem,t.cti i,& quod adusnon poreft difiiniri nifi per diuerias comparationes duorum ad inuicem , quorum alcerum fit in potentia , diura
formam domus:quia non
^ttihnt
,
,
etfi velit non
um
fecundum ibi, (^ inanimata vti-
vult
quod u4gens fecunditm potentiam rationalem,
Se-
poflit ?fip.Prim6 praemittit propofitiones illot
qus
fiuc
,
& cxdudit.obiedionem
Conclufio ihi,propter quod^nec fi fimul tx:. lOr Lib
.9
>eft,
ci,
ficut
,
Nullo namefue exteriorum.
oriri pofllt ibi,
fcilicct
improbatur in
I.
his quae fibi poflibilia funt jin litcra declarat
pcr comparatiojicpi ad paceptionem {enfusjquod
:
,
Ifgflib.
tiuum, vel rationalem , fiilicet prafente pajfiuo. iMediUrn , quia habcns talem pdtentiam agii in
& Py thagoras dicebat iienfibilia non efle aliquid in fc & abfbiute nifi
nifi quando fentitur
Thyf.t.c,^6.
hoc fufficecec,exicct fimut in contrados adus. Condufio ibr, Necejfe ergoalterumaliquid 8 *//f, tx.io.eft, quod Potentiarationalis reducitur ad a6lum, velexitin aiiumper appetitumfenfi-
tia pafldui ad
adu
exiftaitc, vt
Conclufio ,
ibi,
homo generatur ab ho-
jQttapropter& videtur,
qu6d Btiam in eedem numert
t. c, Auictn.^, atittsprace- met c.i.circs
Medium,
quia talis
firtem.
6
Metaphyfic^. &
mouct obtalis potenria getieratur ex aftibus, ie
&
XMtiXtmft. iuihied. 5.1.
fi.i.C.
tenia illaru trium ibi,v^/ '^"** &fHhftdntui,t.c.ifx(i, quod ^Btu eft prtor
Conclufio
1j
qux cft
JkundMmfuhfttiatum
,
/ate perfeSlionem
(fMam
,
Mcdium triplex. Primum ibi fnmMm
potentU.
,
^Midem,t.c. I j.quia qua: funt poftcriora gcneratio-
ne funt ptiorapcrf«^onc:fcd
numcrum,adus patet ex
I
}.
in
eodcm fccudum
quam
cftpoftcrior
concluuone huius in
potenria,ficut
Sccun-
textu.
dum ibi, & prius cft
qniA omne di principium,t.c. ^.quia adhis pcrfctiiior his quac funt ad fincm
vcro
nnis potcnriac;& dcclarat hanc minorcm,
eft
i
:
in potcnriis namralibus
prim6 cxcmplificando
Non
lcnfiriuis, ibi,
enim,vt vifMm,t.c. 1 5 .fccundo
in potcnriis acquifiris,
ibi, Similtterii$uem,tx.ij.
autemin potcnria pafliua, (cilicet materiat, ibi, AmpliusmateriapotentiM eft, t.c. 16. quani ibi, Namjlnonfit , t. c 16. ducendoad inconucterrio
qu6d fi complementum , & finis non fint in aftu non cft nobis manifcfta difFcrcntia inter
niens
,
,
fapicntcm tns,
&i^mum,c6m pcr a^s ^ion pcr habi-
& potcnrias a nobis difccmantur. Et ad ple-
nioremmanifeftarioncm huius minoris fubiungit diftindtionem
aduum
a potcnriis elicitorum
,
&
'^\,QMoniam vero ffthorum, ic poftearepcritfiiam conclufionem, eriam 1 6. /cilicet 1 V oftenfam per tria mcdia , ibi, Qit*re manifeftMm, t.c. 7. Tcrtium medium m*gu,tjc.ij^, qu6d huius I f ibi, At vtro, aflignat diftcrcnriam intcr eas,
&
.
1
&
.
rcmpitcma, bus: (ed
tlam,
& fuperiora funt priora corrupribili-
coparanmr ad ifta ficut a^s ad potccoim fempcr funt in a&u,fi cnim efleot
illa
illa
in potentia poflcnt efle,
Condufio
1
& non eflc.
ibi,^iff eQripm/px eftBquod
cejfarianpn funt fn pottnti*
,
Nir
& concludit codcra
«.ficnim poflent non cfle, non eflciu,tunc nihil aljorum cflct quia conringcntia, fine neceflariis natura cflcnon poflun^
medio,
terrio huius
i
&
:
Eodcm
etiam medio concluditur.
quas cft
,
ibi,
,
,
motu moMetur/ion ifto fed ad vbi,
eft
&
quae cft in potcntia ad
hoc 1
1
8
ad ipfum motum, materiam, fcil^et
inpotentia
modo habct
mutationcm
loci
& cx
,
7. concluditur.
Conclufio
quod
ibi,
Propter <jMod,t.c. 1 7. {ciHcer,
CorporaCuptriora femper agunt.
Mcdium,
quia fcmper funt motu. Conclufio ibi, Non eft autem timendum,t.c 19 1 7. eft, quod Huiufmodi corpora non laborant^ec
Uduntur in continuatione fuamm reuolutionum,& nutuum. Medium , quia non comperit eis tnotus «ontrarius, vcl ctiam quics, quantum cft dc natU" raillorara, necfunt in potentiaadhoc ao Conclufio ibi , Imitamur autem incorruptibilia
,
t.
c.
1
8. cft
,
quod
Inferiora afftmilantur
faperiortbm quoadaliquid.yic^\im,Q^iz infcriora
fempcr agunt
,
faltcm aliquas adioncs fibi
pctcntes, vttctra,
1
1
&
1
num
fcilicet,
& ad raahim i\ rel="nofollow">i,Pojfe verofimtlitar
vpnnnftUitx.t^.
14 Concliifio ibi, Neceffi autem, eft , quAd Itt malisaQm eft dettrior <juam pottntia.hfWdvaxn eft, quia eft bono impcrmixrior. Conclufio ibi
ij
Palamergo
,
com-
& ignis. alia, cft
,
qu6d
quianon
,
cft,
eft potcnria.
26
Conclufio
Non ergo
ibi,
qu6d In p:rpetMis non
nec i»
malum
eft
,
e*»,t.c,i j.cft,
naturi,
fcilrcet
cuiufmodt eftcorrMptio,& defcElm fMbftanti*.
Mc-
dium, quia talianon funt in potcnria, vt patct cx tenio medio 1 5. conclufionis huius. Malura autcra pracfupponit potcnriam, vt patct cx prsmifla conclufionc.
&
dragConcKifio ibi, ItMentMntur autem, 17 mata, t.c.io.cft , quod Ens in aSlu tft illud , quod perftabinttBeQu inuenitur,fiue i»telhgitur.H3nc dcdarat prim6 cxcmplaritcr:poftca per rationcin ibi, C4«^ vfr#,t.c.xo.Mcdium cft,quiaobicdum proporrionatnr potenrix
quidam adus
dfaua
gibile
fit
modo
aliquo
vinus autcm intcllcoponct qu6d intclli-
;
eft,ide6
in adhi.
Quoniam autem ent, tx.ii. eft , qu6d Ferum &falfum funt circa comppfitio' 18
Conclufio
ibi
,
nem, &diuifionem inttUtHm, vt patet cx ly.fexri diuifioni intcllchui'is. Comppfitioni autcm Aus corrcfpondct aliqua compofitio in re, ab co
&
enim quod rps
cft,vcl
xlicirar.Ariftot.iH
non
eft,orario vcra,vcl falfa
Prard.Compofitio autcm,& di-
modo
important rem adhi,
Sc c}iftinguit ibi, St tgitur hoc quidtm ftmptr, i. I
.varios
modos compofitionum ;
&
t.c.
feciHldura
oftendit ycritatcm,falfitatem ptopofirionum
hoc
diucrfimodcfe habere.
Conclufio
19
qu6d
Circa incQmpofitavtr'p,t.c-ii.
ibi,
Infubftantiis incompofitii ,Jiue immatc-
rialtbm, ntc tft vtritas, ntcfaljitas,ficut in compoJitii.
Mcdium
compofirum
duplcx.
fcilicct
Primum ibi, N»n cnim eft,
rquianoncft
ibi
compofitio,
cum matctia, vel eriam accidenrium cum fubicdto;vt cum dico lignum album. Sccundum ibi, Aut Jicut ntc vtr ficut in ifh'!
rmm,
;
vt comp>ofitio forraa
non
habent adcfletqux ad vcri^ habent ad ellc, tatem,vt patet cx 6.conclufione x huius,& often» dit ibi , Sed tft ventm quidem , qualiter fe habeat vcritas illarum,non affirmando vnum dc alio fed fblura intelligendo mente fimpliccm quiditatcm camm,& rcprarfcntando voccinon attingcre ver6 cft,
quia
autem diucrfimodc
fimiliret fe
&
fe
;
huiufmodi quiditatcm
Conclufio ibi, Potentia vero
:
qu6d Malum n»n tftftparatum a rebm. Mcdium, quia malum fuppom't potcnriam,vt patct cx 1 } .& i4.huius:potcntia vcr6 non fcparatur ab co ctiius
eft,
m
jp
1
uifio in rebus aliquo
Neque vtujue motm tx, t 7. quod Aiotm fempitemtu ftue tjuod tali
Conclufio
17
magis didt achim, fic fcicntia raagis dicit potcnAikva autcm pefc^oreft riam , ira dc aliis. quam potcntia, vt parct ex f . huius, meliort& ho^ Conclufio ibi, ^uod autem 1J fJorabiltor,t.c. 4.eft, quod I/i bonu aQm eft melior tjuampotentia. Mcdium cft,quia malo impcrmixrior , cum potcntia fc habct ad vtrunque , ad bo-
&
& foluit cam ibidcra. g
eft
477
coutra Platomcos.Mciivnn «ft,quia ficut fcicns
men ignorare,
cft
cara ignorare
cft falfitas, vcl
,
non
ra-
deceptio;non enim
fotentia fuperiorum differunt a pottntiii inferio-
cft
ntm. Mcdium,qLua potentiae infcriorum (unt ad
confiftit vcritas,& falfitas.Tab'sautemcpmplexio
oppofita, vcl in agcndo, cuiufmodi funt potcntia
non cft
rationalcsjvel faltcm in elIendo,fciIicctvt poflint
rcmmfubftantiarum fimplidum, vcl etiam com-
deceprio, nifi drca
in diffinitione
cflc,
& non c(Tc.
pofitarum,
II
Conclufio ibi,5> ergo aliefuafuat naturt,t(k,
licet
quod Forma fi pohatur fcparata
(
vt fcientia)mi-
am erit per fe ptrfetia, quamfifit c0niunSa,quod
illa
,
&
complexa , circa
qiiar
idc6 circa quiditatera
non eft dcccprio nifi per accidcns^fdinquantum fit complcxio ipfiiu diffinitionis cum aliqua re compofita non redc Stcum fub(bntiae incompoficz hic vocentut fubftantis immate :
4<^
,
Conclufiones
478 «larerialcs,
fi
diligcnter infpicias ca quac in lirera
&c ita affirmare v num de alio,cum in eis fint multi , dc diuerfi habitus , &C adtus , qu£ omnia funt
fit ratto, fubiungit.
accidemia : vnde quod hic dicitur, videtur, qudd non pofllt faluari, nifi de prima caufa tantum. Conclufio ibi, omnesfmt <«^«,t.c.ii. eft, 30
I Conclufio cft, quod In.magnitudinihm mobilibuiprimum vnum efi illud qmdprmo motu mo-
vnum, tinuus
mit
& haberent materiam qua: tft fubiedtum gelierationis, & corruptionis, & recolligit ibi Ejfe
quod Omnia
indtuifihilitatis.
vero vt verum
deinde oftendens
,
non
cft taUs
,
qualis cft caj-
citas. 3
Conclufio
1
In
ibi,
immaterialihHS
fcantur
taliaejfe,
,
Palam-etiam, t.c.ii.e&, quod fiue inuariahilibm , ficogno-
non potefi ejfe deceptio fecundum
quando,
&
fcilicet fi prttfentetur alio tempore aliter.
modofic fit habere,
Medium eft, quando non
{^ofiunt in diuerfis rcraporibus aliter,
e habere
poteft
,
dum fiippofita jn
, fi
&
alirer
eft,
enim
tet
^ut funt fingularia , non potefi effe deceptio , non folum fecundum ejuando , nec etiam fecundum
Medium
fuppofita.
,
quia
non habcnt
fuppofita
diuerfa.
Medium ,
patet ex didis modis; qu6d.diuerfimode prxdicatue (cilicet elle indiuifi-r
intelltgert, text.coment.i.
Opor-
,
fubiungit tan-
Conclufio ibi , maxime vero in eo , fcilicet, Pars 1, lib, In genere J^antitatis difcretareperitur pri- ^* menfttra
*"* .'* ^** mo menfuraScilicet inter accidenti/t: Medium eft, not»Httnexr rL-n 1 rquia menf ura eft alud,quo cognolcitur quantitas, fofitume vi•
autem
quantitas
vel
numero
cognofi;irur
velut de Ltmdul-
,
cum dico trcs palmos , vel vno velut cfum dico vnum palmum, & omnis numero cognofcir,
tur
vno.Ex hoc medio
f
Conclufioj-fcilicct
6
& in inuariahilibHs,
cft,
,
c^MoA.
fint vniuer(ali4,& exemplificat
immaterialibui ,
vnum
dem.
4
/'^«^' 1. j.i. ^*^' *•
infertur
^«»1 efl principium nume-
'^i,Quapropter vnum, t.com.i.
Conclufio
t. c.
quod In
ibi,
quatuor modos
,
bile,& dc rebus habentibus vnitatcm ibi
ri,
Conclufioibi, Numero vfro circavnum,
Htcantem
dicunturvnum,dicuntur ratione
qua,
vnumdefuo quodquideft,
tamen ibi.ellc deceptio (ecun-
litera.
31
vnum
Conclufio ibi , ^Omnia enim htc
3
,
iufinodi ignoranda
& prius
,
quia patet ex 14. 8. deinde recapitulat
,
vnitu antea aflignatos.
:
^^
cx praedidis duobus niodi». alios modo;;, ibi,
fofit£, fiue incompofifit femper funt in aiiu. Mediuni,'quia alias eflent generabiles,& corruptibi-
habeamus ignoranriafn fubftantiarum ipiritualium , nontamenimpotenciamadcQgnokendum illas dicit cnim Philofophus , qu6d hu-
j,yjm
Conclufio ibi , Quarevtiejue vnum, 6c eft, i quod Illud efiprimum vnum fimpliciter , quod efl primum ens , hic tamen raedium hocnon expri.-
,
j,
ficut patct
,
Dicttur quidem igitur
licct
,
c.i i,
cyius motus cftmagis vnus,&ma'giscon-
Deinde addens duos
ea qua: prxdixit dc vctitatc tam circa fubftantias compofitas , quam circa fimplices. Vbi notandum, quod vult Philofbphus quod
t
Medium cft, quia illud. eft xnagis
uetur.
Tales fHbfianti*tfcUicet fimpUces ifiue com-
les
illis , ibi-,
Qiiare palam,t,c.\.
&
quod
mo-
ptaemittens duos
dos, vel duas diuifiones vniui infert ex
:
4'
Ptim& chim
conciufiones.
quod Angeli,& animae non penitus poiTunc dici immaceriales , quad carcntes omni mareria. In talibus enim fciliccc peniciis iraiTUterialibus, non eft veritas fecundum PhiloTophum hic fed.iecundum compofirionem , & diuiHonem , nec cftibi affirmatiovnius dealio. Conftar quod cum inccUedus nofter Angelum, vel animam cognoiierir^ereporeft componerc, dicuncur, vidcbis
3.cft,
quod
.
Hinc autem
& in
aliis dicitur,
In generibtts
aliis
a quantitate
ibi,
difcretareperitur-menfurajiicet nonprirno.
primo
declarar exemplariter
,
Hanc
fecundo indudiue
in littcra.
Conclufioibi, in omntbus autem
7
quAd Omnis menfura efl aliquod. pliciter,
,
t.c. 3. eft,
indiuifibUe fim-
vt vnitas, vel aliquo modo', vtpott fecun-
dum negociationem humanam^t vncia, vel huiufMedium eft ,
Vtodi.
& indiuifibile
Conclufiones X. Libri.
quia tale
quaericur in
)
( firilicet
fimplcx,
omnibus pro men-
fiira.
In dccimD libro agitur de v»o , quod conuerti-tur cum ente , de multo quod ei opponitur ,
&
^
D«
1;»«/«*»
if f «« «f«>«r
hie
Uge
d^^tTfon^ fiuqu. X
OeK»m
%
lib.
i.<'.i4. q.i
,
&
^^ ^'^ 4"* fequuntur ad e» , eius pofTunt affignari vndecim partes.In prima agit de diftinftione vnius. In CccandAihi,AIaxime vero in eo quod '/'«"^••^•^-^g" ^^ menfura , qux primo reperitur in ipCo vno.ln tcniiihi,Secunditmfub/fantiamvero, t.c.
6.oftcndit qualiter
quana ibi
,
vnum fit in fiibftantia.
Opponuntur autem vnum
'^' ^'^' ^' ^S'^ '^^ ^J-""^*^"' fitiene.
&
oppofitione vnius
,
,
In
& multa,
& multi ,& de
^'^ *!"* fequuntur ad ca. In quinra ibi, Quoniam autem differre, t.c.i ^.iptdc contrarietatcln fexta jbi, Quoniam autem vnum vni,t.c.i7. agit de op-
Condufioibi
8
jMenfura, qut lis,
alia vero non:Ced imitantur tale ,
&
ceniores
:
&
menfura. 5?
Vt 10. men.
Conclufio
tcxt.com. 4. furt..
eft,
di Js, quae fimt inter contraria, In
fum autem fpecte,t.c.i^. agir de
nona ihi,Diuer-
differentia (ecun-
dum fpeciem.Indecimaibi,Z)«^»/4^« autem
vti-
^«tf,t.c.25.oftendit,quae contrariafaciunt difFcrrc
&
,
Hanc exemplat iter,& indudiUe declarar re-
petcns,
7.&
8. ihi,fit
^
^'
5;
''!•
**
*'
itaque metrum omnium,
10 Conclufio
Hanc fimiliter
ibi
,
efi
femper autem eognatum vnttu generis
,
eft,
cum menfurato. j^^^jt
declarat indu£tiue.
»liqua
autem , t.c. ^.eft, quod Scientia,& fenfmltcet dicanturrerummen^ fur* metaphorice , tamen funt magis mtnfurata. 1 1
Conclufio
ibi, ijrfcientiam
Medium cft,quia i
tm.
enim Jiabet ctisi dc fcietia,vei cognittionc
In ixocJibropoIIiuitdiftingui^i.
*•
text.c.4.
fpecie , qux non. In vndecima ibi , ^uoniam vero co/7rr4rw,t.c.i6.oftendit,qu2 contraria diffc-
genccc.
furatur vnn
& declarans quasdam pertinentia ad con-
quod Menfura
demc-
Nonfempir autemnumero, qu6d Fhius rei pluresfunt men-
ibi
gliioniam autem contrariorum
t.c.i2.agit
&
&
&
clufionem
,
efl indiuifibi-
quantum pof^
quanto fiint indiuifibiliQres tantorunt in magnis de facili latet additio , vel in ponderibus, magnitudiabftradio:Vnde in oranibus aliis mennibus , in motibus , furandis illud quod eft fimplicius accipitur pro funt
pofitione aqualis ad maius, vel minus.ln feptima etiam devno,t.c.io. agitde oppofitione multi ad vnum,& ad paucum. In odaua ibi,
ibi, Similiter
FbicunqueqHidem,c{i, qaod
,
vnitas fimpliciter
efl
fcibilibiis
,
vel a fcnfibilibus
raenfuratur fcientia, velcognitio {cnfitiua, tantu fenfiti-
ua
in
c»m. ji. iz.
**'««
f*»''
"*'*'*" «^«"f-
Dgn^n^m difi. »»«.
35. pri-
1
.
Metaphyfics.
Deinde in quinta parre, oftcndit quid dl 4are Ptfsi'"--
(cibilibuj,vel i /enfibilibus accipimr:
ua qultu ie
& reprehendit Pythagorl.qui ancrebatcontrtriii ibi,
PythMgoroi vero, Sc epilogat qua: dc mcnfura
dixerat ibi
Tan
^uod qntdem
,
Deiixle in
} Jib.
j.
igtmr.
quomodo
parte oftendens
vmm
vel /uhftantiam perfe exiften-
,
Primum
fcilicct
quia in
cum
41. 7.
Mcdium
cft,
quia nullum vniuctfale
ex
8. 7.
aliis
1
Secundum k fimi-
generibus accidcntium ip-
fum vnum non dicit aliquam naturam fcparatam ^ rebus 'ipforum generum. Primd quzrit ibi, Secundum fubftantiam vero,& naturam ttx.6. Sccundo fbluit ponendo priraum medium ibi, Tcrtio ponit fccundum ibi, fi itaque nuUum.
''*'•
cum non
& mini!is;crgoAc.
& hanc dico contrarietatem,
maxima differentia, Mcdium,quia illaquae fum diuerforum gcnerum non
patet,qu6d inter fola contraria repcritur
,
idiqualiter, t.c.%. cft,
dliquo
modo
,
J^ia
vnum fignificat
vero
quod ynum
(fr
fcilicetfecunditmrem
emfunt idem ,
licetratione
& hscc cft cadcm cum medio condu-
^dfrimi»»
&
ius Prsdicamcnti.
Tenium ibi ,
& per hoc quod
ncutrum corum dicit aliam naturam a rebus dc quibus pra;dicatur. Conclufio ibi, Et vni ejfe, eft, qu6d ynicui^ 14 idem efie, que rei eft vnum, ejfe vnum. Deinde in 4. paae ibi , ofpqnuntur antem vnum , »»w/M,t.c.9.oftendit quod vnum , & multa oppo-
^fff^ /w»M,quia
'
&
gppgKfi^
&
&
&
indiuifibile hoc autem nuntur , vt diuifibile , tnnlti Uti h» patct cx diffinitionc quam ponit hic. lttAiiictn.%. Conclufio ibi, .^o»M<^«f»»if «* ergo tjua,j mit.c. } multa opponuntur ^j^ modii , eft, quod Fnum
M-vnus^
:
&
vt contraria. Mcdium non cniro opponimtur vt priuatiua, nec vt contradi(3»ria,proprie accipiendo priuationem, quia vtrumque eorumponitalivt relatiua , quia diuiubile non ad indiuifibile. Noca tamen qu6d vt vnum , &• multa accipiuntur , vt menfura rocnfuratum fic oppoiiuntur relatiuc , vt patebit inferius concluf^^. Conclufio ibi , Dicitur autem ex contrario, 16
quod nec etiam ;
dicitur relatiuc
&
^^
t.
C.9. cft
quod
,
Afultitudo
Medium quia
eft
nobti notiorquarn
magis fenfibilis. Dcinde aflignans pancs mulii , vnius ibi , Eft autem vniHS,tx.. 1 0.& oftcndcns quot modis dicitur idem ibi,X)(^0 vero eadem,SiC quot modis dicitur flmilc quia fcilicet quatuor modis ibi ,fimilia vero, t.c. II .& quot modis diucEfiimrquia tribus modis ibi, Quare palkm. Subiungit taiidem ibi,D(»«rfum quidem igitur,tc. 1 Conclufio fdlicet , quod Idem &diuerfMm 17 non dicuntur nifide entibu*. Mcdium, quia opponuntur contraric. 18 Concluflo ibi, Dijferentia vero diuerfitM, vnitMf
eft
&
:
^ ^
iS.vtriufqne
t.c.i^.c^,c^i>d PerfeHe differre non conncnit ff>ii-
ntbui contrariu aqualiter.
Conclufio
1j
ibi,
His autem entibtu, cft, quod
rietas
,
.
&
t.c.ii.cft,
qu6d Diuerfum
Medium
eft
differens
aurem aliquo
,
,
& differens differunt.
quia diuerfum
cft feipfb diuerfiim,
differens eft,&
hoc decla-
rat ibidem, oftendens ea,qua: differunt gencrc,vel
fpecieideclarat etiam ibidem
genere
& quae fpccie.
qux funt
diffcrentii
frivclf^le,
ibi, Jiiultipliciter autem iiBis,
Condufio
11
fionis ^.libri
^.Mcdium huiusefttriplexj*rimum Palamper ajfequi *qualiter , quia vtrunque, (cilicet ens & vnum circuit omnia Pr«dicamenquia nonfunt in nuUe, (cilita. Secundum ibi , cfit, quia neutrum (»ntinctur infra limitcs alicu-
j
11
ibi
,
^"^ *'}*
maxima
Vnum vni eft contrarium. Mcdium cft duplex.Primum ibi, Nec enim vltimo, fcilicet cura contra-
diferant
'J!fl]^^,^/'J
diflanria, fiuc differenria.
ufquc.
ibi
^titi
funt in quibus repcritur tranfmutario vfquc ad vl- ^^^ ^_^ , ^ rimum , id cft , vfquc ad contrarium ; vt ab albo nd pritfnon vfquc ad nigrum,vbi eft maxima diftanria,cx quo cmr»f*lu'
funt idem, vt ibi dcdarat per difGnitionan vrri-
Conclufio
Km.
'»f«*' ^'J''*'
eft,qu6d Contrarietas eft
Quart6 ibi, ijmd quidem igitur vnum, infert condufionem intcntam , fcilicct hanc duodccimam. I j
frimi.
ibi,
,
fcd aliquid contingit
At vero in colonbtu, t.c.j JBc
*"*'
.
Condufio
20
,
concludit jpfum declaratum '\\i\,Quare fi quidem.
ucrfa exempla ibi,
,
,
proccderein infinirum
fit
Condufio ihi, j4t vero maximum in vnoquo^ que,t.c.i j .eft, quod Contrarietas eft perfeHio differenti*. Medium, quia perfeftum & maximui w
Adhuc autem fimiliter , & declarat ipfum per di-
jjjfl
& minus & maximum
difrerreab alio fecundumagis
li,
_
1
nAturam Aliquam
eft fubftantia,vt patet
Xm A
,
fionem, fcilicet quod Eft dare aliquamruaxim^ dtfferentiam. Mcdium eft, quia vbicunque cft inuenirc magis
eft duplcx.
7f^-&
maximam differentiam ibi, Sluomodocumtjue att^ tem differre contingit tx. J. Ponit I9. Condu-
habeatie ad fubftantiam ponit ii. Conclufionem,eft,& Vnum in genere fubftarttut , mn dkit tem,&c eft ha:c eadem, quaifi
Amctnx. 1
479
fit
quacdam
ipfa contraria
funt
ergo.
j
quod
:
diftanria
4*^
cuius extrcma func
,
vnius autem diftanris duo vlrima
Sccundum ibi,
contrarietas eft
Totaltter autem, cft,
qusdara
differcnria
,
di^c-
renria vero duornra cfL
24
Condufio
ibi,
Neceffe autem
& aliot,t.c.J^
qtuplurimum differutrt cira idem fubieElum. Medium,quia quac tranfimitantur inuicem oponet , qu6d habeantcandcm naniram vel fubiedum. Condufio ibi , qu* fub eadem potentut, 1$ cft, qu6d .Qua fttnt contraria plurimum diffeiTiKt C^,<{\i6d Contrariafunt
•'*'
^'^*
•/^"•O'
&
fub eadempotentia. Sc eft,
Mcdium ibi,
etenimfcientia,
qu6d cum fint ab vno gencrc ,
2o.huius,
vt patct cx
& vnius eencris vna vt fdentia oponct,
quod fint fub vna fcientia, fiue potenria. Dcindc proponcns duas condufiones ibi , Prima vcri ««rr<jr»>rA(,t.c.i j.quaequia hic probantnnfcd inferius in fuis locis in quibus probantur loco 3 1. oftendens quod raultis 3 Lcomputabuntur, modis dicuntur contraria. Probat tandem ibi,^
&
&
ergo opponuntur.
18
Conclufio
fcilicet
,
& contrarietoi differunt. traria
qu6d
,
Contradillia^
Mcdium eft, quia con-
habent mediura contradi<^o vcro non fc
melius patebit inferius huius.
19
qu6d
Conc\}i.(\o'\\i\,TriuationoncontradiSl'io,t%
Ltgix^.^
Mcdium,
**• d.i. dr
Priuatio,e(l
qutdam
contradiiHo.
quia ciim priuari dicatur raultis modis,vt ibi tangitur
,
in orani autera priuationc intcUigitur nc-
tamcn non cft nceario fimplidter fed negario quxdara ponens
gario fcilicct
non habcrc
:
fed
:
rubie<SluraaIiquod,veI fine apritudinc,vtfidicatur lapidera priuatum vifus
yt
jo
cum dico horainem Conclufio
ibi
,
;
vd cum aptitudinc,
Ex hoc infertur. Quapropter contradiHionit, caccum.
qu6d Contradiiiio, CT oppofitio priuatiua Medium,quiacumpriuatio diterminct fibi fubicffhim ( vt patct ex medio praccedentis) priuatiua autem non dicuntur de omni ; vndc non omne quod non eft asquole , vel inxqualc efl
fcilicet,
differunt.
priuatum. 31
Cc:*
'*'*'/***
j,^
^^ eifiMui.
1
Conclufiones
48o 5
1
eft,
;
Concliriio ibi, Si itaifHegtnerMiones, t.c. i G. /« omni cOfitrarietAte includitHr prina-
quod
Medium, quia omnc
tiua oPPofitio.
de quo
illud
&
minus
fit
medium
fnter
vt patebit in conclufionc 38,
,
maxime
poteft ab cis
diftare. Iftas
autem
computaui , licct Philofophus non videatur eas detcrminare; (ed potius argumentatiue concludere, quia earum veritatem eonfequenter fiipponit,
dicit
quia contrarictas
maximam
di-
ftantiam extremorura , vt patet 20. conclufione huius,priuatio ver6 non {emper cft inter maxime diftantia
cum etiam
,
in mediis includatur extrc-
Deindc rcueriitur ad probanprim6 probat eam dam 50. Conclufioncm per indudionem ibi , Palam autem , oftendens
morura
priuatio.
&
;
in omni contrarietate includitur priuatio, non fimiliter quia aliqua fimplicitcr , vt
quod licct
:
impar ; aliqua vero non, fcd refpedtu temporis,vt
homo non
quocumque terapore,
cft infenfatus
fed refpeAu alicuius temporis iiudus
;
& homo
dicitur
qui tantum carct indumento ih aliqua
,
parte corporis fcrentia
;
malum,
priuatiua
,
contraria prima, fcilicet quia contraria ptiraa
& vidensjaliqua
ncm alia,
,
,
vnum & multa,quae
qux reducuntur alia
ad
& diuerfum, hmile & diffimilc & ,
includunt in fc priuatiuam oppofitio-
;
qu6d «/£-
cft,
vel priuatiue. Qu6d non opponatur eis contrarid fupponiturcx ^^.huius.Quodnonctiam relati-
ue,patet,quia xquale le
}
& quod
non refertur nifi ad
vtrique opponatur patet
ratione vni, &altcri.
,
inacqua-
nam qua
Vndenon quacrimus vtriin^
, vel minus tantum fcd vtrura aliquod fita:quale,vel maius, hoc eft mediura huius conclufionis.
aliquid acqualc fit,vel maius taj^tura :
&
Conclufio ihi,Non priuatio 4«rrm,eft,qu6d 37 t/£qualeoppomtHr iliii priuatiHe. Vnde ifta parti-
orani,feddc rebus determinatis,fi:ilicct dc haben-
quia aliqua habent fubiedura detcr-
idem
,
& minori contradiStorie^
eft circa
non, vt opinabite, Sc inopinabile- Secundo ibi, autem , Probat idcra pcr reduftioncm ad
ita de aUis
,
nec minus, importat priuationcm. Medium, quia acqualc, maius&minusnondicunturde
fuffi it
(cilice^,
Refiat igitur
& &
minatura, fiuc {peciale, vtcaecus
fiuit
Concluuo ibi,
56
ijuale opponitur maiori
cu\a,non autem,<\MX intelligitur in ratione acqua-r
hominem. Alia difTcrentia
circa
vt patet in fequcnti conclufione.
ex hoc ctiam {equitur aliqua difqu6d aliqiia priuatiua non ha-
feilicet
,
bent fieri nifi circa fuum iubicdura , vt par , impar circa numerum ; alia ver6 non,vt bonii
fcihcet diuifibile&indiuifibilc
quae ad ip{a reducuntur.
Cum
crgo
;
autem
&
dicitur
qund vnun) & multa opponuntur priuatiuc,acci, & non prout diftin-
lis,cura dicitur
quod acquale eft quod riec
eft
ma-
ius,
&
tibus quantitatem
,
& ide6 nonopponuntur con-
trarie, fcd priuatiuc.
&
Conclufio ibi , Quapropter medium,tex.. 38 com.i y.cft, quod ty£qualeefi mediuminter maiM
&
minm.
Medium
cft, quia
cum
fit
in eo-
dera genere dicitur per abnegationcra vtriuf^ que.
39
^ Conclufioibi, -^4rrw«r«£?^,text.c.i9.cft,
qu6d Medtum
conuenienter potefi acctpi per negationem extremorum. Medium , quia negatio vtriufquc extreraorura,cxiftentiura fub
eodcm gequod cft
pitur coramuniter priuatio
nere cadit fuperaliquod dcterminatum
guitnr \ contrarietate.
niediumintcrea,& in eodem generecum eis. Pri-r mo tangit errorem quorundam incidentiura ta^ lera medij fumptionem. Secundo (bluit ibi , »0» necejfe autem accidere , cx qua folutione elicituc
Deindc in6. part. proponensduas dubitatiO'penradandas confequcnter ibi , ytrkm enim femper in oppofitione, t^x. c. 17. ponit conclufionem, Conclufio, fcilicet, qu6d P^r »/?'«»» duhita3} tionem,vtritm,non cjuarimtu nifi de oppofitu.Hmc j^gj
prini6 declarat cxcmplariter
nem
ibi
,
fed hoc
,
fcilicet,
;
fccundo per ratio-
quia per iftam difiun-
quzrimus de his quac non poffunt fimul cxiftcrc. Sola autem oppoilta , fcilicet iraplicite, (5liuam
vel cxplicitc funt talia;&
non
oppofitis
,
non
eft
d.
qua:ratur dc aliquibus
propric nifi inquantum
rcducuntur ad aliquam oppofitionem.Quacrimus
cnim vtr um veniant Pctrus & Ioannes,an tantum vtrum vnus homo an multi. Condufio ibi , Dicitur autem vtrum magii, t.c.i8.eft, qu6d ty£<}uaU Qpponitur maiori,
Petrus, id eft,
34
&
minori.
Mcdium cft triplex. Primum ih\, fiitatjue
$n oppofitu,
t,
Tiem,vtrHm
,
c. 18. (cilicct,
quiappr hanc di£tio-
quacrimusdciftis, ytvtrum fitali-
quod zquale maiori,
vel minori.
Sccundum
ibi,
uimpliuSft.Q. I S.fcilicct quia aequale cft oppofitum
&
: fed insqualt: eft idem qu6d maius , Tertium innuit ibi , duhitatio, t.c. 9. Sed quia hoc tertium innititur cuidam opinioni Pytlugoricac, qi^am prolixum ^ft cxponcrc,ide6
jnaequali
&
minus.
3j
Conclufio eft,qu6d tAlquale non
efl
contra-
rium maiori, vel minori. Mcdium, duplcx cft.Pri-
mum '\\>\,fedaccidit, t.c.i9.quia tunc (cqucrctur, quod vnum
ellct
coQtra 13. huius.
contrarium duobus vquod
eft
Scpundum '\hi3AmpliHs ttjvale^
,
cum fuo mcdio. Conclufio ihiiSimtliter etiam de vno,tex. cora. zo. eft , qu6d Afultum non opponitur vni. hacc conclufio
&
40.
Mediura
,
paucojtijc pltits ipfa
quia
vnum
cum multum cflet
duo,ci»6d
etiam opponatur
paucum,& arguir ihi,yim-
vnum fit paucum:fcdquia ar-
gumentum non eft vetum,
& foluetur inconcluAmpliut qu6d vnum non
fione fequentijidcoratiodimittitur ibi, ficHt in longitudine , vbi oftendit
paucum. Medium , quia ficut omnc brcue cft quaedam longitudo , ita omne paucum qua?dam multitudo, fuie quacdam multum ; vbi autem eft cft
multa,vcl
multum
,
ibi
non eft vnum, nifi
in qui-.
biifdam continuis facile diuifibilibus cuiufmodi cft aqua , vcl ai?r dicimus enira muitam aquam, non autem raultas, nifi fint adu diuifac , & ita fi vnum fit paucum,vnum efletmulta. :
41
Conclufio ibi , Fno qutdem modo, tex. com. , qu6d Multum,aliter vni, aliter pauco op-
lo.eft
ponitur.
M^dium,quia multum prout dicitmul-
titudinemabfblutcfecundum nuraerum opponitur vni,& non pauco,& hoc modo duo funtmulla;multutp ver6 proutdicit multitudincm rcfpcdtiuamopponicurpauco non vni, hoc mo-
&
dimittatur.
40
non
quiafcilicetcum acquale
vcr6 fiunt generationes,ergo,&c, Conclufio ibi, Priuatio vero non omnit, t. c. 1 6. eft,'qu6d Non omnis friuatio efi contrarietasy
3z
Medium ,
Iib.
9.
duasconclufionesfcilicet 34.& 3j.ide6intcralias
eft priuatio, vel
generatio
riis
Pais 6.
1
habitus, ex contra-
fit
Aj
t.e.
maius
do duo non fimt
raulta
,
im6
&
in binario eft prima
paucitas.
41 Conclufio ibi, Giuapropter non r
fcilicct
49 *^* ^'
..
481
MetaphyGcae. ftflictt eft
non poflunt monim.
(larefrimain pandtatem/dlicct bina-
riam, vt pater ex mcdio prxcedenri. Conclufio ibi , Oppomtur itdijMe, t.c.z i .cft, 43 ijuod ^^KOT oppomtur multo , vf nunfurMt» , ita reUtiue. Non ficut illa rclatiua , in quibus eft
Conclufio qiiam probat ibi , Querenditm DtfHu.j^ Media componuntur ex extrtmis. **"* ^**^ Medium eft triplex. Primum ibi , Neceffe enim , l*^^"^ quia cvlm extrcma fint fimpUda,non componitur vnum cum aitero ; ncc eriam componuntur cx y
&
:
non diftarent maximc, oponet qu6d , qus funt in eodem goncrc. Secundum ibi , i^ua autem intermedta , aut quia aut omnia fimt compofita cx cxtrcmis nullum ; qua enim rarionc vnum & aUud icd mcdiis, alias fint
,
:
Medium patet ex pr«ccfcilicet quod non eft in eis rautua dependcnti dcnria,numcrus enim depcndet ab vno , fcd non fed e conuerfo.
,
c conuerfo. 4j Condufioibi, /M,t.c.iixft
,
quod
dutem diQa fciai-
Similiter
& fctbile dicuntur & vnum velficut men-
Scitntta
relatiue ,fi(Mtnumeru4
,
,
i
&
Scientia cnim dcpcndct a tnenfura. furatum /cibili quamuis aliquibus Pythagorids contrarium videatur , vt liabitum fiiit fiipra in 1 1. condufione iiuius, & hd>ctur in j. paae ^.libri. Mcdiura ibi , Accidit autem cft , qu6d pofita ,
,
non
fdcnrii ponitar fcibilc; fcd
c conuerlb
,
ca poftea reperit ibi , Multitudo autem , tcx. cap. ai. qua: fupr^ dixit conclufionc^i. de oppofi-
vnum
multi ad
lione
& paucum &
vltcriiis
,
4uos modos , quibus opponitur multum vni , opponitur cnim vt diuifibile indiuifibili ex 14. vt mcnfuratum mcnfurx /conclofione huius , CX4}. Ddndc proponens ibi, Quoniam autem eon4y
&
Pa«
S.lib.
trariorum, t.c.ii. conclufionem
vnam quam pro-
babit infcrius fubiungit tandem.
Condufio
46 5°
ibi,
diafunt intereppofita. Medium, quia raedia funt fntcr illa inter qux cft mutario, vt patct cx medio ,
mutario autcm
eft
oppo-
intec
Oppofitontm vero, cft, quod [nter contradiBorie oppofita nullum potefl ejfe me-
Conclufio
dium.
Medium
ibi,
,
quia contradiclio eft cuius altcra
pars cx neceilltatc additur cuiUbct fubic^lo
,
fiue
non cns. 49 Conchifio ibi, £onrm autem tjma ad alitiiud, t.c.zz.cft, quod IIU relattua in qutltui non efi mufit
ens, fiuc
fit
tua dependentia
(
vt fcientiay
& fcibtle
)
kent medium. Probario huius, quia talia
in
enira
eodcm generc oun extroqis j
mn ba-
non fimt
vt patet ex 46.
&
vno cxtrcmo , fiuc habet minus dc alio , omne auton tale eft compofimm. Terriumibi, Quoniam autem nonfunt , fciUcCt , quia illa qua: funt priora in aliquo gcnere
medio. Conclufio j}
ibi, Quare,& inferiora,t£.iyc(i, qu6d Omnia <j)u continentur fub genere confiituuniur expnmti contrariii,^ eft, dtfferentiii ex-
Medium patet cx
tremorum.
fpecies contrariz
ipfis.
bcnt contrarias differentias,
habent
Mcdium, quia haquac eriam funt ma-
gis conirarix, quara fpcdcs, ciim fint cauia
con-
trarictatit in eis.
5
1
Conclufio ibi
& cx ji. &
&
&
igitur,t.c.i4.
Diuerfum autem fpecie , t.c. P*" J- »*• Differentta ficundum fpeciem efi per
Conclufio
j4
i4,eft,
qu6d
fe,& proprte
ibi
,
Medium eft, quia talis
ipfiui generii.
di^erenria diuerfificat fiuc diuidit ipfiim genus in
fccundum
fuas fpecies
fc,
& non fecundum accir
dcns, vt ibi dcclarat in Utera.
Conclufio
Contrarietas
ibi,
Contrarietas t^t>«r,eft,qu6(l
fecundum fpectem.
differentia
efi
Probatio duplex. Prima ibi, Palam autem, quia genus diuidimr pcr oppofita , eo qu6d onmis diuifio fit per oppofita,& non pofiltdiuidi per cor^ tradi6loria
vel priuariua
,
:
quia (ciUcet priuario
formaUter fumpta eft negario nihil ponens criam per relatiua aliquid,oportet
cunda
,
nifi
qu6d
:
ncc
fit
Ad
diuidatur per contraria.Se>-
& contraria
ibi,
fonc ipfum gcnus ,
quia ad differenriara fe- AL
cundum fpedem duo requiruntur, fciUcct identi-
fcA diucrfificario
tas ^cncris in fas Ipecics:
ure ciet
ipfius pcrdiucr-
rcperitur.
Concluiio ibi, ^4tre palam, eft, qu6d Spenon dicitur idem fpecie, nee dtuerfum adfuum
Medium eft , quia tunc iequcretur quod genus haberet eandera diffcrcntiam diuifiuam aun fiia ipede, vel oppofitam, quod non eft ve-
genui.
rum
;
ficut
quafbrma ,
enim dccflcnria matcriac non eft aUperabnegationem omnium for-
ira6
marum norificatur,vt patet generis ,
quod
eft
diqua di^crentia f7
Conclufio
cx 5.7. ita decflcniia
quau quoEdam matecia, non eft diuifiua.
ibi,
Ne(jue ad ea, tx.i4,
eft
qu6d
d^tierfum fpecie , fed preprit quod eft in aliogenere. Medium, quia dif-
fcrentia fecundiim
Ipcdem
cft contrarictas ,
vc
patct cx 5j.huius.
f%
Conclufiocft, c^\h^ Alujua contrarid far- Panio.S,
ciunt differentiam ftcundumfpeciem
Medium
cft
, aliqua non. quia aUqua conrrarietas accipitur
,
fecundum formara , aUqua non fijd {ccundum raatcriam vel iecundum indiuidua. Circa hoc prim6 ponit quzftioncm de mafculo & fimina :
',
,
Et
relujua
& media,
t.c.i }
eft,qu6d (pccies mediae habent mcdia priora,qu2 Scoti Oper. tom. I y.
diffcrcn-
tias.
vttunque autcm iftorum in concraric-
adi&ud
quod
jc. huius,
;*
dcindc rcpccit tres conclufiones propofitas , i. ibi, ^uod quidem oftcnias fciUcet 46. 47. f
Detnde ibi, fi vero funt in eodem generejix. i } 46.& 47. &proponens aUam, quam intendit infcrius probarc. Primo probat jo. Conaliqua conaaria priora
funt principia poftcrio-
,
rum.excrcma verd funt priora,vt patct ex primo
Non dicitur aliquod
clufioncra, fciUcct
ciim
mutario de mediis in exttcmum , dicit plus , id eft , habct plus de
fic
huius.
repctens
;
vnum mcdium
j6
fita.
48
aliquod mediuro componitur cx cxtrcmis
^$
Omnia namquey firilicct qu6d
Aiedia funt in eodem gener: cutn extremu. Mcdium, quia medium eft illud in quo fit permutario dc vno cxtrcmo in aliud , antequam vcniat extremum ad aliud , fcilicet fi fiat mutario finc faltu ; mutario autcm non fit per fe in his quae non fimt ciufdcm gencris , quia eaqus diffcnmt gcnere non habent eandem naturam communem, vtpatet 14. huius. 47 Conclufio ^iyAt vero «i7Mi4,eft,qu6d Afe-
pra:cedenti
^*^
prindpia aliorum
,
1
.
1
auten:. eft,qu6d
mutua dependenua fed ficut ea quorum alterura tantum dcpendet a reliquo , vt ibi exempUficat. Mcdium , quia numerus cft multitudo mcjifuraja pcrvnum. 44 Conclufio ibi QuAprtpter non omne t^uoi£unaue,z.c.i .eft, qu6d Pojito vno nort ponttur numerm , vel (]Hod, non omne (]uod. efi vnum efi numerui
eadem cam diflTerenriis cxtre-
eflt
atgucndo
ibi
,
Dubitahit autem
,
tex. c. 2 f .
Sf
Se-
cundi
X
1
1
Condufiones
48
in generali cieomnibiu contrariis ibi , Efi MHtem h
h^c
excm|)la declarat
nis.
Inquartaibi,£/?i*«rm <juoddam,i.c.^.otten-
dit
primum prindpium
candb
&
ex cuius dcclaratione elicitur
,
hxc concluHo cum LtgeUcmqMA AfafculinHm
inttx.tM Im.
Pats I
.
li-
raedio.
Conctufioibi,i»4/b
59
^t
flio
,
& fd^ininum nonfacittnt differen-
dc entc inqiiantum ens. In tettia
&
cfTe , difputat contra negantes ipfum. In quinta ibi, Solueturautem vti^
quct. c. 5. oftendit qiuefuerunt motiuaipfbrura negantium, deftruit ea. In fexta pane ibi,Om.
&
tiamfecufidHmffecieminanimalibtu. Medium, quia hsc contrarietas non {iimitur a partc for-
nii autemfcientia, t.c.6.comparat iftam fcicntiara
m£, fed
ad
6o
ex parce materix, vt corporum.
Conclufio
i6.eft,
Quoniam vero contraria,x.c.
ibi,
& incorruptibile
quod Corruptibile,
diffe-
Medium, quia contraria difFcrunt qus accipiuntur fecundtim rormam & adum, vt patet ex 58. huius ergo &
In feptima ibi, Giuoniam autem fimplicu. terens, c.y.dctcrminat de cntc pcr accidens, de alias.
&
caufaperaccidens.
runt genere.
(juidem a£lu,
fbecie,
fe.
illa fcilicet
j
corrnptibile
& incorruptibile
fecundum potentiam
dicitur
(
,
ciim accipiantur
enim corruptibile,
c. 8.
In odauaibi, Efiautemhoc determinat de motu fecundura
In nona ibi, Infinitum aMtem,c.9.agit dc infinito. In decima ibi^T ermutatur autem,c.ioJiuidit
motum
in partes fuas. In
temfecundum
locum,c.i
comitantia
accipitur ab eo,quod eft in rc formali,vel aduali,
quinta de quartq huius,t.c. i .& inde,t.c.7.& inde. Sexta feptima vfquead locum iWum, Quodau-
quod
eft in re potcntiale, vel materiale,vt
animal
\ natura fenfitiua , qux eft materialis in homine refpedu intelledliuae. 61 Conclufio cft,quod Corruptibile,& incorru'
ftibile infunt de necejfitate
illis
tjuibus infunt
,
vel
Mcdium, quia alitcr vnum, & idem quandoquc eftet corruptibile , quandoque incorruptibile.Et qu6d idem quandoque efTct pofTibitonueniunt.
motu,&
vndecima ihi,S»nulau-
.manifeftat quaedam c6partes eius. Prima pars fumi1
quod poteft corrumpi ) faciunt differentiam fecundum genus. Sicut enim difFerentia,vel fpecies vt rationale a natura intelle£liua, ita genus ab eo
n
fcicntia cft
Qtwniam autem MathematicM,x..c.iXi(ieadit qu6d eius eftconfiderareprincipia dcmonftratioibi,
tur de tcrtio huius,t.c.i.Secunda,tertia,quarta,
&
temgratia hmm^c.j.^hi incipit de caufa per accidcns, accipiuntur de6. huius. Abillo autemloco feptima: pai;cis,vfque,adfinemipfius
qusdam acceptaex
ma accipiuntur de principio
,
quod
principia rerum
2.
3.
Phyfic.
corrumpi,quandoquc impofIIbilc,prim6arguit
autem, plurcs.
padem fpecicpofTunt cfTe album & nigttun, lic^t non in eodem indiuiduo, ita corruptibile , & in-
vnius fciencix
Phyfic. Suppofito igitur in
fapientia confidefat caufas
fcilicct
-flracionis.
,
, Adhuc autem , eft , vtrura confiderare principiademon-
ibi
fic
Terria ibi
,
Adhuc vtrum,
|icrc,im6nec fpecie. SccQnAoihiiySedcontrarium,
bos fubftanciis
ofiendem, quod non eft fimile de albo, nigro,& de aliis contrariis fecimdijm accidcns , de corruptibili , incorruptibili , quat infunt per fe : cx qua fblutionc apparet haec condufio cum fuo medio. 6i Conclufio ibi, Palam i^»>«r,t.c.i6.cft,qubd \Pofuio idearum nonpotefi ejfe v^rrf.Mediumjquia f unc fequerctur , quod corrupribilc , &incorru-
Adbuc vtritm circa,c9c, vcrum
&
&
&
ptibile eflent idcm , in codcm gencre , imo etiam in eadcm fpecie. Idea cnim hominis incor-
,
quae eft defubftantiis
aut de quibufdam.
,
dc
eft,
fic
Quana ibi,
folis fubftanriis
vcl de fubftantiis,& accidentibus. Quinta ibi, Sedrion ctrca dtitM, eft,vtr»jm haec fcienria confifit,
derct omnia gcnera caufarum. Scxta ibi, TotaUter autem, t^,vuum haecfcicmiaconfideiec fubftan-
Scptimam quam intendit ibi, Atvtrum Mathematica fit , eft a fenfibilibus. OOixaz ibi, Totaliter au-
tias fenfibilcs.
tamen dubitationem feparata
,
tem dubitabityC^, cuius fit di/putare de fubied», materia Mathcmaticae fcjentiae , hoc idem intcUigc de fubicdis aliarum fcienriarum fpeda-
&
lium.
cum fingulis hominibus corruptibilibus,
fcientiae fit confiderare principia intrinfeca
,
vt dicunt
ex his quaE in textu diciratur, fioncm fcptimi.
vt patct
& antc ij. conclu-
vcrum
dc omni-
omnes Platonici. Eft ctiam , fecundum eos , eadem fecundiam fpeciem ruptibilis cft
&
vtriim fapicntiafit fcientia vna,vcl
Sccunda
hacc fciencia
&
,
vt
,
corruptibilc, vt vidctur,non vidcntur difTcrrc ge-
t.c.z(J.fbluit
ponuntur
,
Dedma & vndeci-
patety.i.&cx mcdio ix. eiufdem poniturdubicatio. Prima ibi, Dubitabit
contra 60. conclufionem per hoc , quod, ficut in
lc
&
Nona ibi,
Dubitabit autem,cfk,vtriim
vocanrur elcmenta. Decima ibi quefient, eft,vtrum vrium
,
,
iftius ,
quae
Hac antem vti-
& cns fint principia
Vndecimaibi, Adhuc autemfi magu, vrrum genus fit magis principium rerum,
rcrum. cft,
quim fpede». Duodccimailji, Adhuc vtrumicfi, Coaduftones Libri xl-
vrrim oportcat ponere
aliquid in rcrum natura
fubfifterc praeter fingularia, aut non.
Liber vndecimus . .
,
in
quo aliqua declarata re-
coUigit.vt didlura eft \n principio y.in tres partes f)rincipales poteft diuidi. In igit
quarum prima rccol-
dubitationes jjuas in tertio libro moucrat.In
fecundaibi,
ea quse de
Qupniam autm
modo
PW.t.c.j.rccolligit
confiderationis huius fbientiae
&
dedarauit in libro 4. in principio G. In tertia ibi, §luoniam autemfimpliciter <«/,t.c.}.rccolligit xTtSc
ea,
qux
fcilicet declarauit
entc per accidens
,
quibus partim in
6.
de ente perfedo,^: de
& de moni & de'infiniro ,
,
dc
huius,partim in libris Phyfi-
corum dcdarauit. Potcft autem ift? vndecimus in partes diuidk In quanim prima mouet dubi1 .
fationcs pcrtinentes ad
daibi,
hanc fcientiam. In fccun-
Quoniam OMtemPhil. t.c.}.
oftcndit,
qudd
tia ibi
,
Etenim
totaliter
,
eft
,
Dcdmatervtrum fit alfqua
fubftanria fiiparabilis praerer fiibftantias fcnfibiles
&
nunc. Decimaqiurta ibi, Adhttc autem fiprtter, eft, dato qubd fint aliqu.-B fcparataefficut Platonici poncbant ) vtriim in omni quae funt hic,
gencrc, fcu fpecie licet
fii
daie aliquam fcparatam, fci-
vtrijm ficut vnus ponitur
homo
idcalis
,
ir^
capr4,& bos,& ficdc aliis, Dccimaquinta ibi, 5» autem non feparabile, eft , dato', qu6d non eflcnt aliaua prindpia fcparata
,
fcd fbliim intrinfcca,
vtrum TOimi fit magis principium,qu^ matcria, vel e conuerfb. Dccimafextaibi,^^^ autemfi<juidem, cft, vtrum fir vnum, & idem prindpium corruptibilium,& incorruptibiUum,vcl fint diucri^.
Decimafeptima ibi, Siauiem r«r/M,cft, vtrijm
vnum
^'"''«« pr*' *'*?**/"'c.i.ftqHintt$ veroc.^.
.
Metaphyfics. yriqni,&ens
prindpia »etum,ficut Platonici ibi, Adhuc autemPri'
fint
modifunt
putm prtncifnum , cft, fpccialiter dc vno , fdlicet vtrum i^fum vnum fit primum principium rcrum. Dccimanona ibi , St vero lineM, cft, vtrbm
Viiafcientia
& fiiperfidcs fint prima
& i. huius.
,
vt lincac
Vigcfima
principia,vt quidam antiqui poncbant.
8
Conclufio
ibi, ^oniamautem Mathematicum dedmaquatri:& mcdium ferc
Pars j.Iibd.
idcm , fciiicct , quia principia dcmonftrationis funt communiaitaqu6d in fui communitare non accipiuntur ab his fdcntiis,vt a Mathematica vcl
ponunmr, omifi, tum proptcr breuitarem inicntam j rum quia ferc nihil in hac panc ( ficut ncc
taphyfica
}. lib.)
dctcrminate proponit.
Vcritatesvcro
& comnK>dius potcrunt affignari.
dubitationes vcr6 has (cquuntur
Poft
dubitariones
Phyfica:fixl
contrada fecimdura exigcntiam
^l
fiio-
fubic^tum. 9 Qonc\vSio\\i\,Eodemautemhahct modo ,c^, Nouiprim* qu6d PhyfKa,& Mathematicafuntpartes Me- "^j^ljf^^j^ ruro
fciiicet
,
particuUres refpeHu
ipfius.
Paij.
proponens quoddam principium primum,& prindpale circa quod non contingit decipi, fcili-
c.4.
cet
non contingcre idem
cfTc-,
& non efle.
& de talthus,
10 Conclufio tandem
Condufio quam probat ibi , ^iunutm mutemPhil. c.^.eadmeftcumfpcunda^. & me-
quod PrddiSumprincipium non efi demonfirahile. Medium, quianullum principium aliud eft
Conclufio
ibi
^utnUm
,
autem omnis
,
eft,
qudd Omnes alia ctntrarietatet reducuntur ad vnam primam ijuacunque fit illa. Mcdium cft^quia entia ad qua ipfie contrarietatcs fequuntur,reducuntur ad aliquod vnum,ficut ad ens,qu« autcm fit illa prima contrarietas in {ecimda probationc
eft
fuppofito
,
autem »»J!>»/,eft,qu6d £ntia pojfunt reduci ad vnumjicut ad «nj.Mcditi qiua ens, vnum conuermntur, funt idcm in Xc,SiC eft idem mcdium cum j.4. libri.
eftc,&
Conclufio
ibi
Differt
,
&
Coclufio
&
ibi
Quoniamautem funt, eft,qu&d
,
Contrariaprout reducuntur ad priuatiua fnnt im~ medtata circa propriumfubieEium. Medium,quia contrariurn includcns priuarionem
non toUit totam naturam
nem ipfius,vt C
modo
ifto
habitus, fed perFedio-
cflc
:
vt habetur cx 2 1 .decimi,vt in nullo obedit lcgibus ,
{diicec
,
,
fi
diftanriara,
dicatur iniuftus qui
tunc
medium inter
crit
qui in aliquo obedit
,
& qui in ali-
quo non. Conclu/io
5
<)u6d, liter.
Efi
ibi
Quemadmodiim autem
,
alitjua fcientia confiderans ens
Medium k
,
eft,
genera-
fimili,quia ficut cftaliqua
fdeh-
Sccundum ibi , Adhuc quod Quicejuid efiverum,
oit aliquod detenm'natc.
autemjujuidem efi necejfarium
,
celfarium
,
eft
dum
non contingit non
,
efi
ejfe
verum,<juod eji necejfarium
eo
,
modo quo non
eft
ne-
& ita non c(intingit idcmeflc, & non
cflc.Tcrrium ihi,yidhkc autem fi e{i,qma.
fi
con-
Petrum cflc homine,& non hominera,non minus erit veru de co nd equo , qua no homin£, trafenfiim.
maximam.& pcrfcdlam
ra dicas idera
cfle,vt
eans fignificariperipfumnomen, non fignifica-
acdpiaturcontrariumproprie,icilicct provt contrarictas dicit
fi
Petrum effc hominem,& non hominem quia prim6 affirmans , poftea ne-
non
tingit
iuftus dicatur qui
qu6d nometf fignificct aliquod
,
dcterminate i tunc enim
pcrfedc obedit lcgibusjiniuftus priuariuc dicetur,non qui in nullo obcdit , fed qui in aliquo non obcdit. Si vcro
ea
fcilicct
ibi, Addifcentem autem, tandem probat. Conclufio ibi, Futuras ita^ue, qnx eft Prtn1 1 cipium pr^cdiilum omnino ejfe verum. Hanc primo probat pcr tria medja communia. Primum
vnum
4
,
contra negantemillud prindpium
33. condufionis 10. videtur exponi. 3
ibi
norius eo. Dcindc proponcns modum difputandi
idem.
diurti
2
& fimilitct quodlibet aliud animal,quod eft con-» Deinde
ibi
,
Citoautem
dcfcendcns ad opinionem Hcracliti
,
vtiijue
quu,
negantis
il-
ludprindpium,& oftendcnseum cfle fatuum improbat ibi
,
Totaliter
autem
,
vbi pom'lur quar-
tum medium huius vndedrnae conclufionis , falicct qu5d Ci affirmatio,& negatio funt fimul vera:
in fimplidbus fiue diucrfis.vt idcra eflc
nem,& non cfTe hominem , cadem rarione complexis,fiuc compofiris,vt fi affirmcm
homi,
& in
fcnfibiles,qua: ro-
duo idcm duorum cum fua ncgarione,fdlicct epEum duorum erit fimul vcta;& ita funt fimul vcrx affinnario,& negario,non idcm cfle horoinera
pcri'Antur in rcbus habecribus quanritatesjic erit
& non cfTc hominem;nam etiam funt flmul vera,
&
de qoanris , provt funt quanta , de his quat confequuntur ad ca,inquantiun talia,vt Gcome-
tia
tria,non concemens
aliqua de enribus, tiis
entium.
6
Conclufio
pamones
& mm dc fpcdalibus diffcrcn-
ibi,
Huicenim accidentia, c^,q\i6d
Mcdiumquia
magis viderctur eflc Phyfica^ quz putabamr apud antiquos cftc prima,vt patet <x his a\ix in fecunda probarionc 10. condufio^ alterius effct
,
nis 4. libri dicuntur in textu, vcl cfTe Dialcdicz,
communcs nuUius aunon Phyficac, non cnim Phyfica
vel SophifticaE, quac funt
tem ifbrura
eft
;
:
confiderat cnria inquanmra entia.
7
Conclufio
ibi,
Sctti Qper.
Qmniam autem •»/,
cum
ncgario huius torius
tom.ir.
fit
vcra.
j4dhucautemfinihil,e(k,q[i6i Aliaopinie Heracliti ponentu medium ejfe inter ihi,
& negationem;& omnes affirmatio' & negatioBesjmulpoJfunt efefalfa, efifalfa.
afiirmationem nes,
Mcdium
,
quia fi nulla propofirio a^tmariua
cft
vcra.Ticc iUa eade quac hic proponirar, erit vcra.
Conclufio ibi ,Jmtle diilis, cft,qu6d Opinio Pythagora ponentU iudiciumfenfm, vel inteUeSlut 15
efe menfuram rerum fenfihilium , vel imelUgihi-
lium eft,qa6d
ifla
eflc
II ConclaCio
JiuiMt fcientiaefi confiderare entia. li
libri*
Mcdiura , quia fubiedum ipfius cft vniucrfale ad fubieda illanun , vt ex medio 8. huius didtur in textu. Dcindc ibi , Efi autem ^uddam in entihus,
huius mdccirai, qua: poflunt ad fiy.rcdud. *
x
1
dpia rcnim fint fiibftantiz. Vigcfimaprima ibi, jidhuc t/rr«»j,eft,vtrumprartcrS7nolonhoc cft, compofitUm ex matcria,& fbrma,fit aliquod,fdlicct non compofitum. Vigcfimafecunda,& vlriroa , in hac panc ibi , jidhuc autem , cft, vtrum prindpia fint eadcm numcro,vel {pedc. Harum autem dubirationum argunlcnta , quat in littcra
facilius
rr
.
Medium, quia talia reduci pof^ funt ad vnum communc,& corum contrarieutcs ad vnam contrarieutem primam , vt patet ex ejfe.
ni«,eft,£adcm
ipfarum dubitationum,& loca huius do^fbins in quibus mucniri poflunt in finc huius opuiculi,
X. Ubri.
M «^
entta,
ibi,Exhihet autem duhitatitnem, cft,vtrum prin-
in
f4
& differentibutfpeeie.&gentre, cuiuf& de eoru contrarietatthtu, potefi
poncbant.Dccima odaua
Mathcraarica
Par»
7)e multis
48?
,
vtfcilicet itafitin rehusjicut vnuftjuif-
que iudicatttalts efi fMlfa. Medium, quia tunc
S
s
i
fe-
querctur
S^
9
Conclufiones
484 qucretiw oppofita effc fimul vera
Pv»
,
cum
diuerfi
iudiccnt contraria dc cifdcm. Dcinde ibi, Soliur»r 4Mf«m, poneos duas cadices errorum in iftis
j.libii.
qui ncgabant ifta principia, probat tandeni. ^^ Con^lafio ihiyfed&fimHiterattendereSd-»d ^/vfqtt* licct.qu^d ^ottefiftandMmvtrieiHeiudicioali*d hnne po- qHorum duerum conttaria iudicMttium, Medium,
Ctntlufttnts
iNmturc.^
quia oportet altttum ipforum , corruptum iudiiudir cantium fenfum,vel intelledhim habere,
&
cio taliter fe habentis
non eft ftandura.
ter mutari,vt
Totaliter
quia etfi inferiora
eft,
quintu-
autem inconueniensy
fint variabilia
,
tamen
qu6d
Im-f
pojfihite efi
omnesfimul propofitiones ejfe veras,vei falfas. Medium quia fi omnes fimul falfac efient, falfa.
Si au-
dicit
omnes
eife falfas, dicit vcrura.
li Coclufio
ibi
,
omnis autem fcientia, eft,qu6d
res
bilia
ditferenriam inter hanc fcientiam,& alias
liter intenditur in
dum eft in vcrificari
quarta
&
quinta parte huius
enim quandiu aliquid mouetur,nontermino ad quem , non poteft de eo
contradidio refpe
Tertiura ibi
res continue fluat
fecundum quantitatem.fccun-
quo ad
modom confiderandi ens. Conciufio ibi
1} eft
fere
,
, di^anim autemfcietttiarum, cadem cum fecunda fexti , & medium
idem.
14 Conclufio ihi,(jUoniam autem efi qutdam,eA eadem cum quarta fexti , & medium idem , licet ibi breuius deciaretur.
2J Conclufio eft
ibi
^uoniam autem qtwd
,
quid,
eadem cum quinta fexri,& medium idem
,
cct brcuius declaretur.
a6 Conclufioibi , quoniam autem efi quadam eadem cum 9.fexti,& mediura idem.
fcientia,e{k
27 Conciufio
crefcerc (quod
tamcn non eft verum ) non propter hoc oportet,qu6d fecundum qualitatem, vel
cft
/ecundiim alias difpofitiones moueatur:fubftantiaver^ magis accipitur fccundum qualitatem,
medio h«ec reperitio cohcluditur. 18 Conciufioibi, o^timumquidemigitur ,eQ:, quod Metaphyfica eft nobilior omnibus aliis
quam fccundum
fcientiis fpecuiatiuis.
quantitatcm
cmnia
fint
in
&
,
cum
quahtas
fit
nonoponct qu6d continuo fluxu. Quartum ibi,
fubftantialis
j
ita
jidhuc autem propter quid , fubit^ mutaretur
non
,
quaelibet rfamra
fi
oporteret ad iuflionem
medicipanem ofFerre infirmo quia ante non fieret pam's quamfibi poflct offerri. Quintum ibi Adhuc fiejuidem, fciiicet , qudd aut nos con:
tinuc akeraraur , aiy: non:fi ficnon propter rerii mutationem , fed propter noflra diuerfitatem,iudicamus de rebus, ficut aliter iudicat idcm homo quando eft fgnus , quando eft infirmus , & ita adhuc res perman^bunt fijcundum mutationem: fi ver6 nos non mutamuricrgo eft aljquod fixum
&
qux
iupcr
rebus^tem aliquo tempore. d habentef quidemigiturfiO:, ihi, quod Contra continentes iftos errores ex pertina-
text.
iftum
^w rationis, non pottfifaciliter, nec vtiliter dijpu-
jn
A
Lcwc loca ^^ Conclvifio
quia nihil concfedunt quod
eadera
ibi,
Palam igitur quod
dum decinia fexti
,
triagenera,
& ferc ex eodem
Medium quia de nobiHori
fubie(fio:quia fciiicet de altiflimo ente cofiderar.
^""^-^ ^»' , Dubitahit autem , eft eadem &raediura idem. Deinde con- pm^^^^ '°^ tinuans ibi, quoniam autem fimplictter rff/,ponit. gi. 30 Conciufio qux eft eadem cum 13, fexti,& Pars^. Jibri. medium duplex. Priraura per indudHoriem ibi, neqtte enim ddificatiua. Secundura per rationem ibi, neque inquantum muficum , (cilicet quia ens per, accidens , vt rauficum eflc grammaticum
29 Conclufio
cum
non
ibi
terria fexri
,
propric ens
eft
,
ciun
nOn
fit
vnum
;
vnius
enim fntis vna eft gencratio:& ide6 quia Sophifta Verfktur circa ens per accidens, fcilicet quantum ad faiiaciam ; dicit Plato non maic Sopiiiflicara efle circa non cns. 31
Conclufio
ihi,
quomodocunqttt autem ,neque
contingens , eft eadera
idem.
cum
15 . iexti
,
& medium
fit
ji Condufioibi, quod autem .fecundum acci-
contra eos,quarauis verum, vel probabile. dubitationesautem,e&, 17 Condafio ihi,
eadem cum 16. fexti,& medium idem. 34 Conclufio ibi , quod autem gratia huim , eft, qu6d Fortuna eft circa eaqu^ uint ab inteliedu.
tari.
Mediura
eft
,
Ad
qu6d Cum tenentibus eofdem errores nonpertina-
4ens, eft
citer , fed per aliquas rationes probahiles eis
Medium eftex diffinirionefonunz,
ipfos faciunt , difpMtare licet.
fortuna
, qu4 Medium,quia pof^ lumus eorumrationes foluere,vt iam patet ex didis hic,& intertja parte quarti libri. Deinde repetens vndeciraam huiusibi» quare manifeffum, pobat.
eft
fciiicer,quia
caufa per accidcns in his
qux fiunt
fimul vera. Medium , quia vnura conrium dicit priuationem, per confiequens nega-
ab eleftione fecundumaccidens propter aliquem finem. £t prira6 prxmittit quaedam praeambula ad diffinitionem ibi, qttod autem gratia. Secundo fubiungitcamibi,_^r«»
tionem
quia caulx fortuitorum, funt
18
Conclufio
traria
fcilicet
,
qu6d
^iTon conringit cctn-
ejfe
&
1
alterius.
Conclufio ihi,Similiter <<«/f,cft,qu6d Mfdiii
S9
li-
dum opioionem HeracHti credentisrcs continue
forma
,3
a^ &
non potenria.
vnaquxque fcientia inqiiirit caufas fuorum fcibir Hum. Hanc deciaratinduiSkiue in littcra aflignans
yndecimijfi
pocaui.
De Anaxagora autcm probar , fciHcet quia contraria pofuit fimul efte, cum ponerct quodHbet efle in quoHbet ,
tem omnes fimul funt-veraE,tunc qui
,
mundi debemus attendcre, plus lunt inuaria, & fecundum eire,& fecundum dilpofitiones intrinfecas, Secundum ibi, Adhuc autemfi motw, quia quandiu aliquis motus d urat , ipfum mobile eft in termino kquo , & itaaliquo tempore manere aliquod in rebus poteft tamen hoc medium conuenienter applicari poteft ad conclufionem vndecimam huius , quae principa-
*• ^** '•*• i *•
Heraclito pofuimus in
& iUa quiB hoc ipfum proponit erit
cft
fuperioraad quas tanquamad principaliores par-
Z*g* ad hac
Dc
cft faifa.
Medium
eftfdfa.
,
Primum jbi,
fcilicct
Anaxagora
praemiffis in ifto Hbro.
nuUa natura maneat aliquo ten^o-
refixa in rehus plcx.
//(pr
X I Conclufio ibi ,fimiliterautem,
1$ CaadcS\oc{lt,<\\xh^ Aliaofinio Heraclitifornentis omnia ejfe in continm fiuxu,& adep veloci-
/7
mmpBteft fimul veriftcarictmeontrdrio, fiuttum extremo.Mcdiam patet ex tertia parte quarti Hbri, lo Conclufio ibi , neque enim itaque fecundttm
rainatx
,
&
incenx.
infinitae
Et oftendit
& indeter-
ibi
,
"Bona
futem
°
:
MetaphyficjB. &
mala , nium.
qnas
,
iit
&
Qttoniam antem nuUum,
ibi,
quod caufa pcr accidens,
eft,
& fortuna, & cafus funt
quim cauia per fc cuiufmodi eft inMedium , quia omne per accidens cft
&
rum, Cai hiundi. Mcdium paret ex przmiila, quia prior
licct
pcr
icilicct
intclle^us
eft
quam
fortuna
lci,
&
Oeindcproponens duplicem ibi , EjiaHtem boc ejuidem, c8.
cafiis.
diuiiionem entis
adum
,
& potentiam & per dccenj ,
Przdicamenta probat ibi, ntn
autem mU-
efi
Concluno,fcilicet,qu6d Motut non
8
fhyf.ctm.^o,
prdter
.AiU.AndreM
dum
eji-i-primdipfis
res.
Aledium, quia onmts motus
eft
fit
aliud
fecun-
resaliquorum Pracdicamcntorura , vt ficut Przdicamcntis non cft aliquod gcnus com-
munc iia in ipfis motibus non eft aliquod genus communc diftin^hun ab aliis. ,
Condufio ibi tvnumquodque 4«r«7n,eft,qu6d
59
/» omni genere inueniuntur priu4ttioj& habitutfeu imperfeHum. Hanc declarat induferfeHum,
&
idliuc in litera.
Medium tamen cius podet
£x
& 15. duodccimi.
3 1.
40
decimi,
ConcUifio
habcri
lum iftorumeft ncccfle incfle motui , ncc ratione
Quare motut , cft, qu6d
ibi,
Tot
&
motus non cft £tatcm earum
fecimdum diucrdiucruficabittu: ipfe motus:nam ipecies fubalternz motus funt fcx quz ponuntur in^^oftpradicamentis. Deindc ibi , Diuifi* OHtem, dimniens motum fcilicet, quod motus eft ^6lus cntis in potentia inquantum huiufinodi. Probat confcquenter ibi , .^«i*/ autem ver* dicialiud przter res
,
&
mm. Conclufio,fciiicet,qu6d^«i«
41 tis
,
ncc rationc tcrmini
inpotentia
&
&
impcrfedorum
,
vt patet in
,
,
eft,
eft
homo
,
& quod potentia fanum
,
fiuecurabi-
tamen hzc fccundum rationcm: alias G idem eflctlecundum rem & rationem, homo inquantiun liomo , irtquantum potens fanari, & fimiliter inquantum potcns infirmari, pcr confcqucns fanari,& infirraari cflent idcm : curario autcra non eft hominis a6his, inquantumhole; diffcrunt
&
mo aliis fcmper fanaretur dum dlct crgo cft a^s inqu^ntum eft in potentia fanum, (eu cura,
,
bile.
Conclufio ibi, Sluodquidemenim.dk^hii Motus eft aBus. Medium, quii ciim vnumquodquc mobilium quandoque fit adhi , quandoque potcnria , oportct, qu6d vnicuique talium corrcipondeat aliquis adus i crgo zdificabilis inquantum zdificabilc , cft a<Shis , aut ipfa zdificatio , aut forma domiu fed non forraa domus , quia quandoiam eft , non eft zdificabile , fcd a;dificatum etgo zdificarip eftadus ipfius taCs autem 43
;
;
:
&
eftquidam motus, fic de aliis. Dcindc oftcndcns fuam di£^tionem raotus bcnc aflignatam Scoti Oper. tom.
IV.
illo
fit
motum inter impcrfcDdnde oftcndens qiiare motus
indcterminatus ibi
,
cur
autem videatur.
Probat Conclufio, fcilicct, qu6d Motus non eftfim^ 4j pliciteridem quod potentia, nec ftmpliciter, necpt'
62.
idem quod aBus. Mediura, quia tunc omne
nittss
quod
eflet in
potentia ad aliquod
vt ad quanii-
,
tatcm, aut adu quannim, mouereiur
quod patcc
,
cfle falfum.
46
Conclufio
ibi,
Motus enim a^tst, eft , quod Medium,quiaeft
tft aiiittimperfetlMS.
a^his impcrfedi, fdlicet cxiftcnris in potentia.
Cqnclufio ibi
47
qu6
efi
,
& propter hoc
accipere
,
dtfticile , eft,
IJocxjtx.^
vel cognofcere qttid
Medium patct ex przmifla, quiaquanto minus aliquod habct dc perfcdionc cntitatc, eo minus cft cognofcibilcPonit tanicnaliud medium ibi, Caufa autem^ fcilicct, qu6d ncc moms idem cft, quod priuario fimpliciter,nec idem quod poccntia , necetiam fimpliciter idcm quod adus,
fitmottu.
&
vt patet cx 4(. concluf. huius.
&
Condufio ibi, eft motttt enim mohili , cft, qu6d Aiottu efi in mcbili. Mcdium, quia cft adus
48
eius,
&
motiui aBits , eft , qu6
49
motura,
Dico autem inquantum
in
connumcrabant
€ui feu priuatiua.
4Z
qu6d Mottfi eft aSut exiftentis in potentia inquantum tale. Quia ctfi idcm fit ahquid quod cft cns in a(flu, & quod cft in potcntia ad aliud, vt idem
1. libro
capitulo, In his autem ante nos vocati Pytha-
tcm fecundum adum
ibi,
noc ratione at^us
cft
ad eorum contraria. £t oftendit ihi,Caufa autem inhoc , quare illi attribuebant ifla motui , fcilicet quiamotus vidctureflequid indeterminatum. Vndc, antiqui, fcilicct Pythagorici, qui poncbant dccem combinarioncs perfcftorum ,
quia zdificabilis inquantum zdificabilc, adus eft zdificatio,& curabiUs curatio i huiufinodi autcm funt motus.
Conclufio
,
ahquod ifh)rum trium moueri neccile eft quia non ihchoatur magis motus ab iftis, vcl terminatur ad caquam
Mottu
motus, quot funt fpecies funt mutationis fpecies entis iUitu , quod per motum proprie inducitur. Medium huius patct ex trigefima huius ; fi cnim
6l
cns, inconuenicntcrdixcrunt. Medium,quianQl-'
gorici
ijuid. 3
di£toientcs
:
Concluiio ibi,y7»^»riw/m««rf,eft,qu6d fortuiu , cafus non poftimt efte primz cauiz re-
«aturaquam
fi»rttm.
quod Ah)
,
qnia non omne illud in quo
Pars
CttfttnetMtcr
fcilicct
telledus.
tnrexe/tf^.y, 8. lib.
,
fubicdh
O3o etnelu- 57 fwus immedetuesfiemi-
Conclufio
44
pofteriores >
pofterius eo quod eft per fe.
Miste frtee-
4«J
^od aufem bene. Probat
cile ibi,
motum eflc altcritatem, velzqualiutcm, vcl non
Conclufio
36
&
forrunabona, qox quid iufortuquid fit cufortunium ,
etutem fartHHd
riuumdicitur
feomdum potenriam , moucns aufed non eft in adu nifi per
ifieibideq^.
:
50 Condufioibi, Quarefimiliterj c&jO^o^ Vntu , idem mottts eft aSittt motiuiinqttantum facit motum , eft autem motttt mehtlis inquantum
&
tnotiuumfaciteundem motum iSitmJciltcet qui efi in mobili,& non alium. Circa
fit in eo mottts :fed
iflas
l.Thyfj.e it.
duas conclufiones vlrimas ficproccdit.
ij.Ctnelnfi*. nes itmne-
diatefrtetdentes
h»-
betttur
1.
1.
Pri-
moponit cas, firailiccr ibi,C^ motiui aSlttt, Secun< d6 fubiungit racdium 49. ibi , Motiuum quidem enim. Terri6 innuit mediiun 50. ibi, Sed efi aBiuum. Quarto eandem conclufioncra declau^at per cxcmpla ihitQuemadmodum eademD^nAc oftendcns quot modis didtur infinitum in a&u : quia icilicct quacuor modis ibi, infiattum autem, c. $. 8c quot modis ens in potcnria, quia fdlicet tribus modis ibi, Adbttc oppofitione, probat tandem^ibi, Separabile quideiftigitur.
ji
Condufio, quod
fcilicet //7/{«f/wn»0ff«/?
feparabile a fenfibiltbut, vt fciltcetfubfiantia qua-
dam eftprincipium aliorum ( quemadmodum dixerunt Pj>thagorici.)Mcdiam triplcx. fi
infinitum
eft
Primum, quia
fubftanria,non erit diuifibilc,ciun
non fitmagnitudo , ncc mulritudo & pet connon crit infinitum proprie furaptum, feqimdurn quod h)c intcndimus dc- ipfo. Secim;
iequcns
Sr
3
dum
Hahnturbtf I.
rhyf.t.ex'
(^iadt.
Pan9-lib.
Condufiones
486
i\im ibi, Adhue ejuomodo , cft, qu6cl Magnitudo, rauUicudo (in quibus proprie habet reperiri infinitum ) non feparanturafubftantiis^cum fint accidencia ; ergo nec ipfum infinitum. Tertium
&
ibi, Adloitcfi, eft
,
qu6d
fi
ipfum infinitum fuerit
fubftancia, aut eft diuifibilis
plcx fubftantia
diim eos
,
,
co quod
;
& tunc cum principium
eft
fit
(ccun-
,
quaclibet pars eiuscrit infinita
fim-
,
ficut
quaelibet pars aeris eft aer,quod eft inconueniens;
& tunc ucut didhim eft in pri-
aut indiuifibilis,
mo medio, non eft propric infinitu,&
ita
accides,non crit per
ponebant.
Conclufio
52
ibi
fe principiu,vtipfi
Quod autem
,
qiiod I/ifinitum non
cum fic
in fenJihiUbui,
j. Thyf.t.(.l.
eft,
^
fer accidens, fiue paffio alicuita cjuantitatiSiVt
inf.
h»
pentur Utiut
efi
in fifnfihilihtti
,
fcilicet
ali-
Media funt fex. Primum ibi.fienimcorporum , fcilicet, qu6d nec corpus, tur,(^Scft.^ Fhjffuorum ^"^d determinetur fiiperficie ncc numerus , feu e]ui
1
;
:
naturales ponehant.
de motH
continuitas
:
enim
Mcdium
& tempori per motum, vt patct ex 4. Phyf t.c.99. & ?• hoc tamen medium hic 1
nortcxprimit.Deindeproponens
&
bulat ; fecundum partcm ,"" vt corpus fanatur quiaocuius; fecundum fe , vt iapismouetur deorfum. Proponensetiam ih\,Efl autern ali^utd
&
& in mouente
qu6d
,
tur moueri aliquid
fcilicet ,
totidem modis dici-
oftendens nihilominus
ibi,
Efi autem ali^uid rnouens , quod quinque requiruntur ad motum fdlicet mouens, mobile,tempus , duo termini fcilicet a quo , ad quem, :
&
&
:
motus. Proponi^tandem. Conclufio ibi , Qttt autem non fecundum
ipfius
J4
accidensy(ci\icet
qucd Mutatio fecundUm fe,non
nec corpus fimplex , nec compofitum poteft elle infinitiim. De compofito probat ibi, Compofitum ejuidem enim. fcilicet, quia cum elementa fint finitain numero, fi compofitum efter infinitum fecundum quantitatem,oporceret vt alterum coponcntium ellet infinitum fecundiim quantitatem,
dicit elleaccipiendam.
vnum infinitum occuparet totum
De fimplici autem probat ibi , Neejue vnum, fi enim aliquod quatuor elementorum, vel aliquod medium inter ea , quod aliqui ponebant
ipatium.
efle infinitum
ciim illud habeat contrarietatem
,
ad alia, deftruecet omnia. Tertium medium ibi, jidhuc autem fenfihite,shi fupponitduo. Primo fcilicet qu6d omne corpus (enfibile eft in ioco.
Secundo , qu6d idemeftlocustotius , &partis. Deindc arguit fic ; Si aliquod corpus fit infinitum, aut erit fimilium partium, & tunc femper aut moueretur extra locum in quo eft , vtpote Ci loco non naturali , aut fempcr quiefccret eodem ioco , vtputa fi effet in loco naturali, quorum vtrumque videmus efle falfum de corpo-
cftet in
in
poribus fenfibiiibus naturalibus
milium partium,
qucndam aqua, nitae
& tunc non elfet vnum,nifi per
contaiShim
& acr.
aut dlct difli-
;
leu contiguitatcm
,
Praeterca, aut
illae
fecundum fpeciem ; aut
,
ficut
partes eftent infi-
finita?
:
fi
finita:,tunc
oportcret faltem alteram ipfarum cfTc infinitam fi
autcm partes Fflenc
infinit*
:
lecundum fpeciem,
tunc oport^ct loca naturalia efle infinifa,& etiam elementa cflcrt infinita , quorum vtrumque eft inconueniens : videmus enim loca naturalium corponim fecund^m fpecicm efle finita , vtpote furfum,
& dcorium & eiemcnta efle finita, alias ;
clcmcnta non poflent cognofcL Quartum
ibi,
qu6d omne corpqs cum Icue fccundnm opinionem antiquo-
Totaliter autem-, fcilicct fit
graue, vei
rum poncntium corpora elcmcntorum
csleftia cfTe de natura
mouebitur furfum aut dcorfiim, yei ad rriedium : in corpore autem infinito , vel in cius ioco
,
non
cft tales
Quintum ibi, Adhuc
omne,
afHgnarc difFerenrias. fcilicet,
quia fenfibi-
& difFcrentiie loci funt determinata» vt fijrfum, & dcorfum &c. Hacc autcm corpori le corpus
,
,
infinito
autem
,
non conueniunt. Sextum fcilrcet
infinitum,
cum
fiuc parres, vt
5
}
,
quia impofnbiie
ibi, Totaliter eft
corpus
efle
hnbeat determinatas difFercntias,
prsdiAum cft.
Conclufio
ibi
Infinitum per fhtts
,
Roriis.
Huius autem probationem ex induifciono
Conclufio ibi, Permutatur autem, eft, quod Tresfmt permutationes ,fcilicet exfuhieSloin non
S$
fuhieiium
,
cjuod efl corruptio
fuhie£lum
,
e]uod eft generatio
ex non fubieElo in
;
& exfubieSio
;
,
cft
,
in
Medium, quia toties poffunt tcrmini mutationum opponi nam non fubie<5lum non opponitur non fubiedlo , fiue negatio negationi fimul enim verificantur de eodem duae nega-
fuhteSlum.
:
;
tiones.
Conclufio
56
Generatto non
ibi
,
Si ita^ue non ens
efi mottts
,
,
eft,
quod
Medium du-
nec ejuies.
Primum, quia non ens, fiue ens in potentia , non mouetur, nec quiefcit :qu6d autem generatur eft nonens , fiue ens in potentia fimpliciier. Secundum medium ihi , fiornne, eft, quod omne quod myuctur, vel quiefcit eft in ioco quod autem gcnerarur , cum fit non cns, non eft in ioco. plex.
fimphcirer
&
:
f
7
qu6d
Conclufio ibi , Neejue ttaejue corruptio , eft, Corruptio non tft wor»
65
opponitur motus,vel quies vt patet ex ^.Phyfic. autcm quae opponitur corruptio;
t.c.jj.generatio ni,
j8
noneft morus, vel quies,vt patet ex pra:mifla. Conclufio ihi,^^omodocun<^ueautemomnis
qu6d
tnottts, eft,
Illa
mMtatio,ejuteft exfubieiio in
, fed non HUmtitatio ejua efi ex nonfubieSio in non fubieEium, vt patet. Vocatur autem fubieftam quicunque terminus mutationis affirmatiue propofitus, vt albiun, nigrum, huiafmodi. Deinde proponens vnam conclufionem, quam probat irierius ex quibufdam aliis
fuhieEium
,
mottts eft
6
prius oftendendis probat
tandem
ibi
,
fecundum
fubftantiam autern non. Conclufio , fcilicct j9
Fro
his c»». , qu6d Aiotfts non eft in clufionibm Medium,quia non eft ibi contrarietas. iege cim. \ o. Et nora qu6d motum efle in aliquo generc non x.fhyftc^ appcllat aliud quam rem illius gencris pcr motum commenttui-
fitbftantia.
rem ikidem.
induci.
60
Concl u fio
ibi ,Nee]ue in
Medium
Mottts non eft in adali<]iiid. tio potcft inueniri in aliquo ne, vt ftliquid
fit
fimile
fuam mutationcm, 61
in
Conclufio aEiione,
moms non
ibi
,
firic
,
motus vt
fubic(SH
,
mutatio-
Ntque facientis , eft ,^u6d eft
Duplicitfr enim ,
quiarela-
fed altcrius.
motus , ncc
mum ibi
,
ipfius
& aequale altcri, non pcr
& paffionenan cft
ad aliejuid,t(^, qu6dl
motus.
Medium,quia
rautationis mutatio.
Hoc autcra medium quatuor modis
quod dicitur demagnitudine quam Infinitum autem
trit
h»~
bentur c. y; Pars I o. lib.
Permutatur
ibi,
efinifiin contrariis, vel in mediu,vel in contradi-
& tunc illud deftruerenir,aut omnia:& hoc non
concluf.
auteTH,c. 10. quod tribusmodis dicitur aliquid permutarj, fcilicet pet accidens, vt muficum am-
numerum , numerabilis crit in infinirum. Secundum ibi, Naturaliter autem,{ci\icet,
poteft efte,quia
Trittitntu
motui per proxime
ineft
habens
f-<>.& 7»
^.
& de motu efuam de tempore.
magnitudinem,
qui, hic dieS
,
,
huius patct
,
probat. Prj-
quia motus non
cft
eo qu6d nioms non mbuctur: nec
:
Metaphyfics. nec vt tennini, hoc enim non poteft eflc , nifi cundum quod vna mutatio fucccdit altcri ;
In contrarifs autem non cft mcdiom, vt patc' '» ^"tt^- t-i» £*^««/# cx quadragefima oAaua,conclufione decin:ii.Dc"
riis.
fc-
&
fi
vnamquamque altcrara contingit cftc , vna mutarctur in quamcunque alteram quod non cft
inde oftcndens qiiid
poft
cenos
quaflibct mutatio habeat
cum
vcruro,
ininos.Et prztcrca ciim mutatio patct cx j4. huius
fi
;
fit
vni mutatio
6j
vnamutatiomutctxirinal-
&
ratione ris,
&
in
fic
primum
illa
;
fi
ejfe
cadcm
prior crit terminus alterius prio-
& per confequcns tollcretur gcncfa-
ri,feu mutari k rebus. ,
,
infimtum ; in infinitis autem non eft autem non cft prima gcneratio , ncc
confcqucns,
dem
tcrminus altcrius
eft
cum
icilicct
Tcnium ibi , Adhuc eiuf-
oppofita habeant
fi^ri
circa
&
&
cjiiu*
concludit ex hoc ibi, Giuare palamConclufio , fcilicet, qu6d Continuum habet in tllis, qua natafunt vniri ad inuicem.
nuum autem,
tcr-
in oppofita,vt
&
fi
c6tinuum,quia illud
fit
partcs copulantur ad cundemtcrminum,ibi/^flw|^"
tcram , mutarctur in oppofitam , vt sgrotatio in ita fimul aliqubd tcndcret in duo fanaiioncm , oppofita. Secundum ibi , ASiuc in wfimtum, qoia
487
quietes oppofitx , idcm, yf motus oppofiti, gcncratio 5c comiptio ; crgo aliquod cum gcneratur tendit ad corruptioncm ; hoc autcm eft impoflibile : oponet cnim ellc quod corrumpitur
dum generatur corrumpitur, ncc ftatim dum cft gcneratum. Quanum ibi, yidhuc oportet
vndc nec
Conclufio ibi,C^^«»
66
Ejfe confequefrter eft pritu a^uamtangi
,
^".^'T^
& tangi
quam coitinuumejfe. Medium cft, quia illud aquo non conucrritur confcqucntia hi autem termini fic fc habcnt, quod ad continuum
frtui
cft prius
:
& ad tangi fcquitiu- eflc cofcqucn& non c conucrfb, vt dcclaratiu: in
fequitur tangi,
litcra.
tcr,
Quare non ,<^xc6i PunRm, ridetMqud, nonfunt idem. Mcdium duplex cfl. Pri- y»ui «>fri
Qonc\\^\o
(>-;
& vnitai
ihi,
mum ibi, Hi* quidem, fcilicct ucnit tangi ibi
&
,
punda
vnitatibus
,
horum quidem
,
, quia pundis con**J^^^'*' autcm non. Secundiim fcilicet , quia inter duo
& in codcm
continuo oportct cfle aliquod mediiun,fcilicct, lincam,vt patct cx6.Phyf! intcr vnitaecs ver6 ciufdcm numcri non oponct efle
,
mcdiura.
materiam , fciHcctqudd ciim in omni niutatione
duo
requirantiir, fcilicet fubieftum mutabile, fcu
&
xnateria
,
oportct
ifta
tcrminus
duo dare
:
:
gencrario gcncrctur,
fi
non
fed generationi
Conclufiones Lihrt XII.
cft
aUignare matcriam, ncc eriam terminatur gcncra tio, ficut
nec tcrminatur difciplinario ad difcipli-
nationep, (cd ad (cientiam. Conclufio ibi , Qu»num dutem neque fub61 ftanti£,t.c.io.efi,
66
&
Medium
ntotus.
in
aliis
,
Primum,quia non
eft dupleac.
eft
vt patet ex tribus conchifionibus irame-
diatc pranniflis.Sccundum ihi-yHorum fwi»i,fcili-
cct quod in tribus eft contrarietas talis :
terroinns motus. Et exponit,
autem cft
quod non intcllexit
de qualit.^te fubftanriah,qu2 idcm cftrquod forma fubftantialis fedde accidentali, (ecundiim quara fubie<Jhim eft poflibilc , ieu alterabile. Et nota quod fitus non addit fupraVbi nifi dctetminatum panium ordincm ad inuicem. Vlterius, quia Habitus dicit quandam habitudinem indumenti ad indutum,ide6 eiufdem rationis videtiu: cftequod tion fit motus in Ad aliquid , in his duobus prsdicamenris. Item, quiaquando fignificat cfie in icmporc , tempus eft numcrus motus, adionis,& paflionis. Ex hoc quodprobat motum non efle in AAione ; nec in PaflSone , fbne fupponii non elfc raotum in Quando , quod cft :
LtgtlocAt{u*
""'**'-"* *
&
&
&
verum. Dcindc oftcndens quot modis dicatur ahquod Cmcl. itcem frtximi frt- cfle immobilc , quia tribus modis, ibi , ImmebiU cedentet
h»- autem,t.c.
Vusii^b
1
1
.prooat.
tum wowrri.Mediiunjquia quics,& idcm,cum quics
inde oftcndens ibi cfle
furfum
,
fit
,ftmiliteit
&quid
raotus habcne
priuatiomotusDc-
autem,
dcorflim
,
c.i 1.
&quid
quid
tangi
,
fit
&
quid intcrmedium,& quid contrarium fccundiim locum, quid cfle confcqucntet haberc, quid
&
Seqntntts qnatitcr conclmf.
Mhtn-
^4timt.
&
,
Suhftantia vero tres
&
&
&
diucrfitate principiorum fubftantisc, Sc aliorum cnrium.In quana parte ihi,Quoniam au~ ttm tres ermt, t. c 29. oftcndit ahquam fubftantiam fcmpitcmam cfle,& immutabilem.In quinta
ritate,
panc ibi,»w««r
quibiis eft
quod Mediafunt
Mcdium , quia mcdia funt
contraria.
muurio, vt patct cx
m textu
inter
intcr ca in
diffinirionc mcdii
mrcr oppofita aut crgo in contrariis, aut in contradidoScoti Oper. tom. IF. prartcrmilla :
appetibile,i.c. }6 detcr-
rainat pcnincntia ad pctfedioiiem iftius fcietia:.
In fexta
rirum autem vnamponedam. t.C42. dc numero fubftantiarum fcparatarum.
ibi,
inquirit
In fcptima
^crc
ibi,
^/ vero circainteUeSlum,tjC.^
:
mutatio vcro
cft
i.
videtar de prima caufa, inquantum cft in-
teUigcns,& intclledualis.ln o€taua,& vltinu ibi, Perfcrutantur autem, t. c. 52. a^tde ipfa prout ipfa cftbonum, fiuc appcribilc , fdlicet prout eft
& vltimum bonuratdrius vniuerfi. PofTunt
finis
autcm
huius
conclufioncs
Ubri
ad 78. rc-
duci.
Conclufio
I
Mcdiura
cft
,
quod In hacfcientia
quia fubflantia
,
,
eft
&
a/ritur
de pnnctptts etm.
primum
,
& princi-
& cft eadem conclufio cum tcrtia,quar& prima feptimi. Mcdiumidem. Hocautcm
palc ens, ri,
mcdium hic non expriminir,fed probat camquadruphcitcr.Primo ihi,Etenim fi totum,t.c.t.,Cci\\cet,qu6d fiuefitquoddam totum vcrcvnum,fiuc fit vnum pcr quendam ordincm fuarum partium confcquentcr fequentcr
fcilicct,
Cj
dc fubftantia confidcrarc.In fccuda ver6 i.c.$, agit dc fiibftantix forma. In tcrria principiis, fcilicct de matciia prineipia t. c.19. a^t dc idchihi,caufe autem ibi
cmnupermutatio. ,
agit
cipalitcr
cflc
Conclufio
r quo Philo ophus
in
fecundum fliam opinionem dc fiibfhi^tiis fcpararis principalitcr. In ahis cnim libri^ diiobus (cqucntibus ponil opinioncs antiquorura de huiufmodi fubftantiis, & cas improbat:& 8. panes habct.In ptima dicit,qu6d huius fcietiae fit prin-
habitum cfle.Probat tandem ihi,.Qnoniam autem
64
,
fnncipaltter de fubftantta
Conclufio ibi , fciUcet quod inter mobilia ^^ fcu mota lUudfolitm ^iefcit, quod eft aptum naficri circa
Libcr duodccimus
priorem,
/c
habcntium , oponct fubfbnriam
& alia cnria circ pofteriora & con,
ihi, faniliter
autem,
t.c.}.quia fubftantiacft fimplicitcr ens,
&
pcrfc-
ftum cns
Ampltm,
fe
,
habcrc.Secundo
ah'a
t.c.j. fcihcct
vcr6 non. Tcnio
,qu6d
,
,
fbla fubftantia cft fepnrabilis
pcr fe cxiftcns. Quart6 fcilicct
ibi
ibi, teftantur autem,t.c.^
quia antiqui , qui dc hoc tr.idaucrunt
S
s
4
toca
^'V
^^„
^
hiu
,
Conclufiones
488 totalitcr
&
,
prindpalitcr dc fiibftantia
principiis inquircbant
fits
xM.
)
alij
parris diftingucns fub-
& corruptibilem ficut & in fubftanria in(cnfibilcm,& iem^
ftantiam in fcnfibilem
,
,
piternam, ficut funt corpora fibilem
&
,
vt Pia-
(
cfle fubftan-
vero particularia. Dein-
dc in tprincipio fccimdae funt pianta ;
& eius
,
licct difFcrcnter affigna-
poncbant vniuerfalia magis
& principalirer,
tias,
,
& principia. Alij enim
rent fubftantias, tonici
caelcftia*.^ in infen.-
incorruptibilcm
,
fiue immortalern,
cuiufinodi funtfubftantiz feparatae ibi, Sttbjtan-
tU verh tresyX.c.$. probat
tandefn ibi
,
IIU quidem
Conclufio, fciKcer, quod Primi du<efuhfian.T de cotifideratione naturalu. Medium, quia
1 hunci.
<j» 1.
titjint
vtraque
cft mobilis.
Tcroa ver6 non
perrinet ad
vnarn fcientiam cum illis , nifi inquaptun? reducuntur ad vniim commune, vtpote ad cns.
Conclufio ibi,
3
6%
cft,
qupd Jn
Senfihilis vero fHhftantia,t.c.6.
fenfihtlthut fuhftantiis efi materia,
Mcdium duplcx. Primum,quia fubftanria fenfibimutabilis:mutatio vcro cft ab vno cotrajio, medio in aliud ; cum ipfa contraria non fint fubiedum mutationis , oportet prxtcr ipfa cfle lis eft
vel
aliquod aliud,quod lautcm
quod
eft
ipfi
mutarioni fiibiiciaturrhoc
materia. Secudurjiibi, u4mpliuSyCcilicct,
omni rautationc manet aliquid : fed ipfa contraria non mancnt oportet crgo przter ipfa efle aliquod tcrtium quod eft materia. 4 Conclufio ibi, Si itaqut tranfmutationes,t.c. y.eft, quod Materia eft tns in fotentia. Medium in
:
§^*ff. penul. i.VhyfSroti
quia
cum
quaelibct quatuor
tranfmutationum,
& non producere ipfam mat«-»
(aioncm rcrum, riam.
Nam fecundum veritateni, quamuis inteU primus
lc(Shis
virtutis
,
fit vnus quia tamen eft infinita habct irifinitatem , pluralitatem
&
:
&
idealium conccptionum
panc
infinita
fiu.
Dcindcdiftinguestriapjincipiarcrumimrinj^ ^,< feca, fcilicet materiam, formam, &priuarionem,
9
muuTetUm
Tresverofunt M«yi,t.c.j i.probattandem no-
ibi,
namconclufioncmibi , i^o/^M quodfit materia, t.c.i i.quac cft , quod Forma nongeneratur , ficut
Quod cft
cft materia, & aliquid ^ quo tranfinutaquod eft mouens primum, & id quod tranfmuratur, quod eft fpecies, & forma. Si ergo ipfa forma, & materia gener?ntur,& non totum,quod eft aes rotundum,fequitur quod tara formaquarn materiahabeant.raatcriam,& formam ; &ficibir tur in infinitu in materia, & forma, quod eft impofSbile: neccfle eft ergo qu6d nec prima forma,
Uir,quod
nec matcria prima generenmr. Haec
cum 2 1
.
forraara
,
&
compofitura
i4.ponittandem
t.c.
quihtifdam igitur
t.c.
,
ibi,
1
erat artificialis.
oportet fubieftum ipfius tranf^
gefima feprimi,
,
Omnia
qH
eft ens, in adku,
& potenria
;
ea verd
Medium huiui: patet ex quadra-
& ex decima
, quod habetur ex duarum conclufionum vnde non
mente arrificis, 12 QoncXndo ih\
rei aitificialis
,
prout
nifi
efl
in
,
Mouentes quidem
,
t.c.\6.
Videuluic,
6 Conclufio eft,qu6d Antiqui fuerut locfuuti de
effeilihHi,cauf
7
Quare materiam,t.c.\o. ibi, Omnia vero
Conclufio
eft
,
qu6d Licet
Quiamateria fuperiorum non eft fubieftum & corruptionis. Deinde ibi, Duhi-
generationis,
tahit autem,t.c.i
i
.oftendens,qu6d nec ex non en-
quod eft purum nihil ; nec ex non enre quod idem eft quod prinatio , nihil fit , nifi fortc per ^ccidens fcilicet inqnantum fit ex matcria quae cft iubiedum priuationis fcd fit cx non ente, prout non ens dicitur illud, quod non eft in aftu, fed in potentia. Probat tandem ibi, Attamen non te
,
;
,
:
tx quocunc}ue,t.c.i
1.
Concl ufio, (cilicct, quod Diuerforum diuerft funt materia. Medium, quia fi eflct tantijm vna materia,& vnum agcs, ficut ponebat Anaxagoras vnam materiam , vnum intelleftam efle principium rcru,non poflet tanta diuerfitas rerum efle 8
&
produdta.
Nota tamen, qu6d
cum hisyquorumfuntcaufeformales.Hanc de-
haic conclufio
non
Conclufio
,
quara videtur intendere
ibi,
Si
1
Tj
1.
Hanc non probat
-
1
•
htc : quia
non
r
n.
eft praelentis
de incorruptione anims. Conclufio ibi, Palam itaque, t.c. 8.
nc-
^
,y
gotij difputare
14
1
dem cum
vigefima
'tertia feptimi
,
&
eft
ea-
medium
& concluditur cx dccima huius. Dcinde in principio tertiae partis proponcns qualitcr principia funt eadem , & mouens dchoc ^"* idem, 1 5
&
J-'*-
' dubitationem ibi, Duhitahit autem, t.c. 9. ar,,., gucns duobus mediis ad panem negatiuam. Pri- au.l'!^ lok. mum ibi, Sed incotiueniens,t.c.ic/. Secundum ibi, Can.q 5.1. ampliui quoque, r.c.20. probat tandera decimam- ^hf :
quintam Conclufionem ibi , aut igitur dicimtu, tex.c.22. fcilicct, quod Quamuis prtncipia rerum nonfint penitus eadem fecundum rem ,funt tamen eademproporttonahtltter.
Medium,
qi^ia ficuti
in genere Subftanria: eft darc caufara
Anaxagoram forte , dequo hic loquitur , qui ponebat ihtelleftum illum limitata virtutis in eo quod ponebat ipfum indigere materiaad produ-
primo cxemplarirer quanttim ad principia reriun intrinfeca , fcilicet raateriara , & fonnam,
tra
j.i.'^X, e^
Mayro. Auautem aliquid tnanet pofieritii,t.c. 7.eft,qu6d Li- reo de cau. cet nulla forma prior fit quam compofitum tempo- Tro ij. «»re : aliqua tamen manet corrupto compofito , hcec ''*/ '«J* autem eft anima , «0« au^cunque, fed tntelle^iua. ff "*'^/'^*»» "b.i.d.16.
tem
:
8./««
'
&
accipienda fimpliciter tanquam vera, fimiliter neceius medium non enim concludit , nifi coneft
g*^*^
plararexemplaritcr, fcilicet, quia fimul eft fanitas cura fano, figura cum figurato. cif I }
,
tamfuperiera, qttam inferiora haheant materiam vt patet ex j. h\.\'ms,tamen materia fuperiorum eft
€i,ti.t.btuu alta.
^9
:
materiam
materiafied imferfeHe.Wzac primodeclarat tan-
ibi,
huiut.
eft practer
"•^-^- buiiu,
oftaui,fcilicet,quia
eft,qu6d Quamuijcauftejficientesfintprioresfuif "tpofitumdi'
&
^*'
^*""'
5» aliqua T.c.t.i.Thyf.
formafeparatafitficutponehant Platonici,h
fiat
gendo opinionem aliquorum antiquorum,ibi, hoc eft Anaxagort, t. c.9. Secund6 eam concludit
concluf, 8.
qu6d
per contrarietate
quia duplex
Phyf-&
^?'-
quas fcilicct funt fccundum Subftantiam, Quali-
quae fiunt, fiunt ex ent^ in potentia.
t.
Suhfiantia autem,
4. fcilicet
eft,qu6d
c. i(f.
cadern
Conclufionemibi, »« i^^^'
ii.
t^
T.
eft
10 Conclufioibi, Po/?w^«<eriV»r, t.c.2}. &eft ^® ^'^*" cadcm cum 17. fepriroi , & mcdium idcm , licet yJ^J^ hoc medium hic breuiter pertradatur. Ant^Andrei 1 Dcinde diftingucns fubftantias per raateria , £th.q.^.pr»-
Co. ll.huiuf
4.
7-7^«"''>
fcprimi.
forraa anificialis eft accidens
1
'
tur,
tcxtu illarum
W.i.^.f.fV
'"*"
forma yt vlrima materia. Medium,enim in omni hec i.rhyf. mutarione oportet efle aliquid quod tranfinuta- q^^comc
mutationis efle in potentia ad vtrumque contra-
hahet,^
^'",**'
intelligendum de vlrima vit.T.rhy^A»
rium, aljas noneflct fufceptiuum vtriufque. Conclufio ibi, Qmniam autem duflex,t.c.Z. 7
Idftn Jg.i.
d.i.par.i,
^'^''>*q-7-
tatem,Quanritatem,& Vbi, alicuius generis
l.Vhyf.t.c.
eadem matequantum cft cx
poteft ex
,
&
ria produccrc diuerla,
neemateria,
natMrales,t.c.s.
hu'tu4 le»*
1
ita
tur
,
&
& in
materiam aliis
,
moucn-
& forraara & priuationera,
generibus.
,
Hoc medium
declara-
,
&
8
.
Metaphyfic^. & priuatioflem,quae prxdi^b funt ibi
,
Quoniam
Secund6 autem ifta quatuor docetad tria reducere , inquantum mouens, forma coincidunt in idem fpcdc,ibi,.^iMaM«» Mtttm mouens in Phjf^ts,t.c.i^ inttem non folum,x..c.t^.
& TA49.
1 1.
ft^r.x.ffAui.
ijrut
fu*. c,
A.y-ihyfj. t.%.
6
Conclufio ihiy!Adhucpr£Ur,t.c.ii.c^,qxi6d Frincipia rerum aliquo modofunt eadem numero. 1
Hanc declarat triplicitcr. Prim6 per hocqu6d primum mouens eft vnum numcro, ibi , Adhnct Secund6 per hoc,qu6d illa eadcm quac funt principiaalicuius fubftantiaj.funteriam principiafuo-
rum accidcntium '^XyQ^niam 4utem,uc.ij .Tet' hoc quod
tio per
in fubftantiis corporeis eft dare
tentia conucnit
non
Zegtt.d.t.
cfle.
Conclufio ihi, Amplius igitur, tcx. c. ^ o. eft, K]a6d Huiufmodifulfftantia eftimmaterialU, cjuia 23
eft fempiterna.
Mcdium,quia non
poteft
efle,
hic,& in
z.
&
de hoc
ibi, Amplius
autem alio modo,x.c. qu6d Mioetiam mtdd ejuod diiium ejl in,
Conclufio
17
x6. cft,
Stotiftie
:
ii.Com.lj.
fubiedum gencrationis & corruptionis: 9.huim hane n cnim dc omni materia hanc cum fuo medio txfrimitjq.l.
conclufionem intelligas,fcquerctiir nullam materiam cfle in corporibus fupercasleftibus , quod ell
i.d.i.
contra tcrtiam huius.
Prim6 mouet dubitationenj
ibi
Igttur
,
(jttamuu duhitatio. Sccxinab ibi, Videtttr enim^-
guit contrarium,fciIicet,quia fequiranfi eftadus, cft
erit.
*
qua: cft
ccdit.
Ariftotelis
tttr
anendas huius vigcfimamteniam conclufio- ydift.x. ncm,& cius mcdium,non «xcludit omncm mate- Cemmitator •J.huiM com.. riam k fubftantiis fpiritualibus fed fbliim illam,
opinioncm
«preflius,funtanimata, funt caufa generarionis,& corniptionis in iftis inferioribus ibi, Dein-
ria difcuti-
ter
24 Conclufio eft , quod ASiiif eft fintplicior, quamfuapotentia , &prior. Circa quam lic pro-
fecundum Ca:li,&mundi
q.l.
Htc m/Ue-
non
vt patet ex decimaquinta feptimi huius:fi diHgcn-
cipia aliorum,vt corpora cacleftia, quae
aliquas priores animatas, quae funtcaufac,& prin-
JiMtmahm'
489
& j)otcnria,& non cconuerfo. Tenio ibi At ,
verofihoc,tex.c.iO. Arguit ad propofitum,quia
potentia
quam
fimpUciter prior
fit
a»ius
;
fi.
fequc-
iut concluf.
habttHr 9. fer t»-
hmm
tut», diftin-
j 5. huiui funt principia reritm proportionaliter ea~ dem, Medium , qu|a ficut a(3ais poteniia func prima in vno genere ; ita ctiam alio gcncfCjlicc^
&
gue t»men de difFcrant in diuerfis duph'citcr. dilu
^
ttnti»
fo-
cum
Sctt.itJA.
jrcperiuntur
codcm modo
;
in quibufdam fubftan-
& corruptibilibus cft a-
vt in gcncrabihbus
riis ,
Primo , quia non
€tn$ in pptcnria. Sccund6,quia in diucrfis funt diucrfa ficut diucrfbrum diuerfa; funt materia;
formaE.Vndc
ifte
poteftreduci ad illum
Luius
,
fcilicet
,
&
modus identitatis principiorum ,
qui dcclaratus
inquantum
aftus,
cft in i;.
& potentia ppf-
fimt reduci ad illa tria principia intrinfeca,dc qui-
bus iUtttm »i k*CCMclMfumitf.lmeif.
ibi diifium eft.
1 Conclufio ihi,Adhuc autem videre,tcx.com, i7xft,qu6d Principia rerumfunt eademvniuerfa-
liter.
Huius dedaratio
funt principia
eft,
omnium
quia a£tus
& potcnria
principiatarum
fed
:
ta-:
riqui volcbantjdiccntes
:
fuifi[e,Iicct
t6 ibi
,
nos ad fblutioncm huius qusftionis , ad prsccdenria,fcilicct ad tcrtiam partem Kbri noni,vbi dc hac plurcs conclufioncs habcntur. Quint6 ibi, QuodautemaBus, tcx.co.31. Confirmat hanc 24. conclufioncm. 2j
Conclufio
ibi
qu6d Falfa
eft
Dcindc , rccapitulatea quae dcclaraucrat inhac partc 4 dc
rerum
identitate pfincipiorum ibi,^<«r* yerg <jux prin-
opinionem
com. z8.
Conclufio
ibi,
,
chaos , vel noElem
,
Gluare nonfuit,tex.
optnio antiejuorum
, ia.
eft
,
com. 3 2.
,fimplicem priuationem
Ariflotelis
Hxc
cnim a<9^s
maquartajfi
,
fequitur cx vigefi-
eft fimpliciter prior
quam
•ti.q. Centi-
quod Eft darealiquam fuh^ahtiamfempiternam immortalem. Medium,quia funt aliqua accidetia fempiterna,vt motus,& tempus Jlcut pro-
potentia, oportetquod fempcrfueritaliquid
batur in 8. Phyf.& hoc probat etiam hic de tem-
pore fuerit nihil. 26 Conclufio ibi,//<j^«f periodo femper,
Ugij Ock^*m T.e.io.lih.4.
fhyf. r.f.119. <^
,
&
porc-quia fcilicet fi tcmpus inciperet defincret, Lege hunc poflet cfTe prius,& poftcrius antcquam ipfum te-
infr».
lib.2.jt.i.f.i.
pusellct;& hoc
tcmporc. fed eius
cllct
dare prius
,
& pofterius fine
Et nota quod hacc conclufio
medium
falfum
eft, ficut
eft vera;
& medium ali-
quarum conclnfionum fequentium vcrarum , de quarum tamen falfitatc difputare breuitas iiichoata non finit. 20 Conclufio ''Aii,At vero/t,textx.yi. eft,qu6d Huiuflnodi fMbHantia mouens.
Medium
,
eft
femper aEtu agens feu
quiaalitef motus
non
eflet
x-
ternus.
ABtufunt 1 1 fingularium i.huim, fjr principi» j.
huim.
Conclufio
ibi, IVihil ergo, tcx.c. 3 o.
eft,qu6d
Adfaluandam aternitatem mottu non valetpofitio Platonis, ponenti* vniuerfaliafeparata.necetiam
pofttioaliorumponentium alitjua aliafefarata , vt
Mathematica. Medium, quia nec vniuerfalia,ncc Mathemarica pofKintefle principia motus. x.dift.i. f.i XX Conclufio ibi, Adhuc nequefi
fcilicet intrinfecm.
Medium, quia quod eft
in
po-
moUsExtitit.
ponenrisgencrationcma:-
vigefimaquinta
1
ip.cft
ne imagiag
:
i%.d.i.q.^.
9
PtincipU ttt
dicentium fuf» ckaosfi-
>fuijfe tempore infinito femper enim fue- Heftid. in runt eadem in fpecie , qiiaj flmt modo fecundum Thtogtnt».
ternam.
^uoniam autem /r«,tcx.com.
dd hoc imperfe(9^c dixerint. Quar-
Potentia quidem igitur,tex.c.ii, Rcmittit
principia numero
cipia, tcxt.
&
&
&u
eft
vt declarat in littera.
no^em.id eft,fimplicem
priuationem rcrum fuiflc temporc infinito ctiam fequcrctur,qu6d motio ruhil cflet, qifia nihil quod cft in potcntig potcft ad adum reduci, nifi pcr aliquid aUjid aCtii cxiftens:quia marcria a fe ipfa non mouctur ad adum, fed per aliud flcut dcclarat in lirtera:& per hoc abqui antiqui ficuti Lcucippus Plato pofucrunt femper aliquem a-
mcn licet eadem fint vniucrfalircr,ditrerforum umen fpccic & diuerfbrum numero diuerfa funt ,
Pais 4.1ib.
rctur,qu6d aliquando nihil fuiflct,ficut aliqui an-
adu
perquod ca qux fimt in potentia , ad aAuni reducjmtur & ita non eft darc quod aliquo tcm-. ens
,
:
t.c.34.
Hsheturv.d*
cft,qu6d Oportetfcfnperefte aliquod .fgens vntfof- Gen.»dfitsem
Mcdidm, quia cx quo motus generationis perpetuus,oportetqu6d habeat caulam perpc-
miter. eft
leee com.
i
^,
f»ctunteti»nt
tuam mouentem adlu , quam intelligit efle pri- fro fequmtibm conclumum mobiIe,& motorem ipfius. 27 Conclufio ibi,5» autem deheat,text.
hahtns ad
ifta inferiora.
Medium,quianon fblum
Idcm enim inqitMttum
inuenitur in inferioribiis perpetuitas generatio- idem femfer nis,fcd ctiam corruptionis ; ide6 oportct quod f»cit idem.x.
&
caufcmrab aliquo diucrfimodc fe habentc ad hxc dt Gene. Tc,^6, inferiora, perhoc autem intclUgiturcorpus mobilefecundum Zodiacum.ficut SoI,& alij planets:qui fccundum approxiinationcm,& elonga-
&
tionetft ^ jta quod
nobis caufant diiicrfitatcm pr^diftam:
primum agens eft
cundum vcr6 28
caufa perpetuiratis, fe-
caufa diucrfitatis.
Conclufio ibi , Digniui
ergo, cft,
quod Pri-
mum iftorum eft digniw,t]uamfeciiduw. Medium, quia
primum
ctt
caufa pcrpetuitatis
S
s
5
,
fccundiim vcr6
Auic. met. d.v.
1
Conclufiones
490
vpro cliucrfitaris:vtruinque autem fimul fiimptura cft cau(a Isctt
*^P"- ^n
vtriu(quc limul fumpti.
Gondufio
ihi,Erffo fificfe habct, tcxt.c.?^.
Oportet <jMfr(re aUa priftcipta rerum, tid*c»ufis. e(l,.quod rf.hulm o» ficut Plato ponebat ideat , 0" Empedocles ittent
&
Am.y.mtt, timicitiam. Hanc dcclarat duplicitcr. Primo *•»•
&i
»>*-
{^uomam autein ,
(cilicct
quia
,
ibi,
modo poteft
ifto
mUimMtina- ''^1"*" gcncratio rcrum.Sccundo \)ai,& finon,(citit,nifi feeut
licet,quia
inttUiituwr.
les pofuit
ttiicom
I»^
ix.
al"S'
turji:cdi. .
(ciiicet Ariftotc-
&
'*«*#-
T,c. 1 8
hoc non poHto, quod
dc motu cxlefti, vidcntur (equi inconuenicntia qua: poncbant antiqui ,(cilicec qu6d ^"crit aliquando nox , vt praedidium e(i, (ic dc Conclufio ibi, Soluentur, tex.c. j 4. ,cft,quc»d modofoluHntHr dubitationa , ponendo fcHicet
30
e^ /»-
^*'
Ifio
motum fupery>rHm eaufare generationem,& corruptionem in ifiisinferiorihtu. Conclufio ihi,§ltiarefempiternum, tcx.com,
3 1
quod Trimum mebile,fiue ctelum efifempiternum:Sc hoc concludit patenter ex condufio34. cft,
ne huius quartae
partis.
Conclufio ibi ,£/? ergo ali<]uod,tex.c. 5 j. eft, immobii^uod Prirnum mouens efifempiternum 31
&
Medium , quia ficut eft
le.
dare aliquod motuni
non mouens,ita oportet dare aliquod moucns prinium non mobile, & fempiternum , (cih'cet ciim motum,qui eft (empitcrnus (ecimdum opinionem Ariftotelis:& huius primi mouentis fiab-
p«$
j.lib.
autem iftum continuat. Probat
'
*(*T%d
cx 12. huius. Deinde in , Mouet autem, t.c.36.
tandem ibi
,
^^ ^*^*^
^ appetibili,& a concupi(cibili fecund um &
prindpium ab
ipfo intelligi
mo-
intelleSius
ibi
vocat deduBionem,eo quod
& voluntas
,
peream
cuntur,& redipiuntur in ipfumprimum inteSigihile. Mediiim duplex. Primum,quia fcmpcr ifitelli-
quod nobis impoflibile eft , ibi , Sic SecundumJ ibi , Quoniam dileHio, fcilicet, quod cum dcle£btio fequatur ex git
,
&
enim femper.
adu
(vnde
& in vigilia fenfiis & intellcdusmagfpecie ver6 & in mej
ifl
,
cia)oportet
^ Conclufio
Q\io6i
^
ibi,
Eft auttm vnum,
,t. p.
tex.c.^y.cft,
idem. Mcdium, & fimplex non Cunt r r r r
Vnum,
.
-c
Conclufio ibi,v4f 'Wfrfl,tex.com.}7.eft,qu6d
j^
efi
prius in ordine appeti-
Medium, quia appetibile, &
idcm
inrelligibile
in rc, vel (e habent proportionabilitcr:
quod eft primum in intelligibilibus etiam primum in appetibilibus.
,
crit
.
fgj^ fjpg f-aitfa finalis.
"^
''"'^
tum
,
T^^3
•
etfi
Mcdium
non
fit
eft
ibi finis
pcr diftin£tio,
qui pcr
mo-
(cu opcrationem tcndenris in finem induci-
rurjncc etiam artc,vt (anitas pcr operationcm
dicjnalem
;
eft
tamcn
ibi (inis
rationi tendencium in finem
,
me-
qui motui,(eu opepraeoxiftic.
eftdcle(5btio
quod
nifi
,
Deinde
inquantimi prsterita, vel
in nobiliflimo aitu
autem
fit
nobiliffi-
aftus, eft intel-
Ie£his in apprehenfioneoptimi intelligibilis.
Conclu fio
4 hilife
ipfum
cft
,
qu^d In ipfo primo
intelligente, efi
intelligi-
multo altior,& perfe-
Elior deleSlatiqjquam in aliquo intelleEtu ipfum ap~ prehendente.Medium dupIex.Primum ihi,Seipfum autem intelligit , tex. com. 39. Scilicet qu6d cum , cx hoc attingit ad fuum intelligibilc , ad quod aptus natus eft accin-
intelledus intelhgit (eipfiim
: quia comparacur ad ip(iim,tanquam potcnad aChim ctiam cum attingit ipfum , tunc ad
gere cia
:
&
Conclufio ibi, .Quod autem eft quod cuitu gratia, tcx. com. 5 7. cft , qu6d In immohilibmpo-
36
tj.ii, d.i.
'*"** ^**''*
ipfius Intelltgentiiz dedtt-
madele(5katio:nobili(Iimus
autem
& ita
RatiojCjuam
intelli-
habita funt in qiurta partc.
fiint
^1T.\^!. «»/«.
qu6d IntelUgentia apprehendente, fiue
non
kilium.
jp-
,
futura,ingeruntdpled:ationem tanquam praefen-
InteHigibilu
Ipfum primum mouens
T,c.x. met.
eft
Primum mouens eftprimum in ordine inMcdium, quia eft (ubftantia fimplex fccundum adum , fua adtio , vt patet ex his qux
,
vnum
Sed»n
:
lia
telligibilium.
ibi
8<
confequens alia natnra inferiorum , quae a ca:lQ dcpendct hoc tamen (equitui ex eo, qu6d mobi-
eft,qu6d
3
fmfUx.
ccx,
moria , qua: iion fuat de rebus adu exiftentibus,
Conclufio
4^'^ vnum iignihcat metram,nuc menfuram:(imtnimvidctur plex autcm non, (ed di(pofirionem quandam,(ci^ fiipetiue ad jicct (ecuudum quam aliquid non eft ex pluribus. p. i.
,
37.
vniiatt
htbest.d.i.
Ex tali igitur principio
nae deleftationf s fiunt
3 3
pe
ibi,
gente ipfum primum rnouens, esl perfe^ijfma delc-
tus.
multtpUct
Conclufio
motum Horum au-
(enfiim.
^«f-' ?•"»-
Medium,quianon conringic alitcr (e habere,ciim fit omnino immobile,quod probat:quia fi moueretur, mouerctur primo motu , (cilicet locali circulari,(ed hoc raotu «nouet^nullu autem primum moucns mouetur motu quo mouet,ficut primun» alterans non altcratur. Deinde ibi , Et necejfitas^ t. C.38. Oftendit qus fit neceditas primi mouentis inquantum cft principium primi motus, fcilir ect ncceflitas finis. Intelligentia enim quse eft motrix caeli, mouctpropter ipfiim tanquam propter finem, fine quo bene cfte non poteft:necefiarium enim cft illud quo cft violcntum,& illud fincquo res non poteil bene efle , vel omiie illud quod non contingit aliter (e haberc.
& amorem
tem prima , trigefimamlecundam Conclufioncm} quod ipfiim appetibile,quodeftprimum moucns,
dcfiderandi eft
^5
»w«^w/,ccx.c.58.eft,quod Primumeftnecefiarium.
dependent ab immobilibus, &ex co qu6d ca quae funtad finem,dependent ab ipfb fine. 40 Conclufio ibi, DeduBio autem, tex.com.3 9.
^fedium, quiaappetibilia fccundurn (enfiim cx co,qu6d dcfidcrantur, deleciantur, creLtge Lttniulphumibi- duntur cile bona. In primo autem mouente non *""' cft fic , imo cx co defideratur , vnde principium ^.difcutitur.
:
ftantia,eft a£lus,vt patet
per intclligentiam, fiuc cognitionem,
effe-
Condufio , fcilicet quod Mctus localis eft omniummotuum. Mediurnj quia eft motus Infrincifin primi mobilis. Cum enim primum mobile fit •'^/«^ Fcmpiternum,vt patet ex 3 i.huius, oportet qupd ^tT /»j^*e'* tnoueatuc tali motu , qui non variet cfie ipfius, iittfdem. nec aliquam dilpofitioncm i;itrin(ccam (olum autcm motuslocaliseft huiulhiodi. 38 Condufio ibi , Quoniam autem eR quidem 37
primtts
35)
primaE caurae,cuifeconformarcintendit,
£lum Itsnon
quem ipfum mouens mor
pcr
com. 38. eft, qu6d ji primo mouente dependet calum , & videmr (cqui Deum efre cau(am efficiencem omnium (ecundum mentem Ariftotelis pcr
Oftendens pcr qucm modiuti primus mouens moueat , fcilicct licut appctibile , 8c intelligibile mouent appetitum,&intelle<Slum nonmota ; pro eo (cilicct,qu6d Intelligentia quae mouet calum,
fnoue»t
modum
uet mobile,& pcr ipfum alia mouetiir,probat c6fequeter '^ait^^itjuide igitur aliquid moueur,t.c.}i.
cau(et
principio quintae partis ibi
An
rcpctens
ipfum rcducitur ; rcducitur ad aclum
ita
intcllcdJus Intclligcntis
&
dcledarioncm magnam afiequitur, vt patet ex prxmifia ; multo maiorem ,
ipfiim primum incelligendofeipfiim:quiapropter 3uod vnumquodque , & illud magis. Virtutem
primi mcdij tangit
Secunmult6 maior deic^btio eft in Deo , (eipfiim (emper incdligence , quam pofTit eile aliquando in nobis: lius
ibi
,Sluare
illud.
dum ibi,^« »^«"<^y2r,tex.c.35).SciIicecquia
fed
Cauf»
efi
^^"^it ."l"^'*'
.
Metaphyfic^. fct!
in nobis eft hoc,<5n6d
cum dcipfo,
intclleifhis^fiuc in-
Medium, quia videmns vnumqucmque planetarum diucrfis motibus ferri. Deinde dicit qa^d wlt affignare nuraemmmotuura caclciHum (ecundum opinionem antiquorum Aftrologomm,qui(ciUcetcrant
fuus adus, fiue
fanofi tcmpore fHo,ibi,5r
vcl dc ali-
qua exccllenri vcricate aliquid intclligimus , cft quandoquc iucundirasmaxima. 41 Conclufioibi,£f vttaoMtem vtupte, cA^qaod Eft vtta.
Medium , quia adtus
telligere eft vita;
Deus autcmcft
fuom intclligerc,
vt patct cx 11. huius,
magis infta 6o.ooncluf Conclofio ibi, AStu autem 4)
45
^,tx.}9.cft,qu6d Detu terna. Hsc (equitur ex ius.
eft
per figniun
qttod. fecMndkm
vtta opttma.
j
& fempi-
& ex 41. hu-
Deum. Aliud qu6d ex eo qu6d
fcilicet
,
& patcbit
& fcmpitcrna & vita apud & inde cft, nos in folis animalibus apparct quod a vul<^ dicitur animal fcmpitcrnum, & opdmum:vndc manifcftum cft,qu6d vita, & diiratio
Detis eft vita oprima,
,
,
conrinua,& a:tema
cft
Deo,hxc enim cftDeus,vt
bentnr <j. i
i.i.fciUceti*
^iatn^ue avtem pMtabanty
t.c.40.eft/iu6d Falfa
opinto PythjgartcorMm,&
Conclufio ibi
eft
£gMcippfJtcentiHm non efe nobtlttatcm in prtnctpio hniMCtKodt. Conclufio hxc patct ex pratmiflis
9*^*^"^. reel,&
,
44
.8.
conclufionibus
«>»•
iftius qutnta: partis
:
addit
tamcn
mcdium,(cilicct quia ipfi non habent rc5him moliaam ad diccndum hoc;pofuetunt enim iftud ex
ftrfeaitne ctuft. intriit-
principia, (vt fperraata
,
& fcmi-
^UrMir r*
na)e(rcni imperfe^fhota fuis principiaris
:
hacc au-
&
tera
/***•
hoc qu6d aliqua
j.
i.d.j.q.j.
funt prima prindpia
vt dedarat in
,
li-
Pais 6.li\>. j)e nmntr»
eft
autem,i.c.^ i .eft,
ctiara infinitam,quia nulla
magnirudo
cx quinquagcfiraa vnde-
dmi. 46 Condufio ibi,v4r vero ijuiay tx.41 .eft,quod <primum mouent nec eft pajfibile , nec alterabile. Mediura ,'quia k quo rcmouctur prius , & pofterius morus autem localis,qui.cft primus,yt patct
^.
LMdMlfh.
^^- ^•**'
:
gg
cx }7. huius,reraouetur ab eo,' vt patct ex } 8. huTx.t7.i!yi»- ius. Deinde in'prindpio fcxts parris ibi , f^/r«»» ^' aMtem vnam, t.c.^i.o{iendens necc(Iitatem,& nur«d»«i»«< j^gjynj fcparatarum (ubftantiarum ponebat tanLete
t.etli
'
i^jM. clr
in quibus .
.
camus ab iis porifllimc dodoribus. Poft hoc ponit y^^ '<*V\. opinioncm cuiuiHom Afbologi Eudoxi,qui ponc-
i.Ctli ^mid
&
bat in ca\o (phzras }5. per con(cqucns toti- CemmttHttr dcra motus ibi, EMdoxus (jttidem igitMr, tcx.c^y. /*>'''•
Deindc ponit opinionem
alterius (ciUcet Callip-
pi,ex cuius pofirionc colligit cfle (ph«ras 50. vel
modo
alio
qu6ddebcat
47.1icet videatur
collige-
re 56.fi perfcde pofitio Callippi rcfpiciatur
non
his pofirionibus ,
:
led
de hoc curandum , quia parum valet. Ex
eft
condudit
^uare exfubftan-
ibi,
t.c.48.
g ConcluCo,(cilicet,quod To/o^crtrtf/Tfyi^immobiles inctlo , tjut fint ftantia/ feparatat ,
5}
&
dem ibi yNobi^ oMtem ex fuprapofitii,
cc.4 \
cjuot funt fphirt
mobtles in ctdo yftMefint fot tjuot pofuit
^4
ConcluiiO ibi,5f autem nuUam, tex.c.48;
eft
(eparatamm
cft (inis,
plttresfunt motus caleftes
,
cjuitm fint fphtr£,fiut
Mediura , quia non cft lario proptcr (c, (cd proptcr illud quod ferrur ; & ideo quot bu<*mobilia.
nes funt,tot lata efle oportet. ibi, Qvod autem vnumfit calum, • q.imoJU^' qu6d Tantitm vnus eft mundtis,cjui cttli !J^ ndmine defignatur. Quia fi eftcnt plures in fpedc f]^ i^it^'
Conclufio
f6
^
t.c-40. eft,
conuenicntfe, diflPercntcs autcm numero, videtur qutMtHmi.
quod codem raodo oponcrct efle pliira prindpia prima difFercnria numcro hoc aurcm eft impof^ fibile quia quxcunquc conueniunt in (pccie , & :
:
numero,habcnt raatcriam. Licct au-
mififit^-
fubftantia. Mcdiura, quia ipfa mobilia quibus ipfi
dum
fdt Ctuholica.cMif*lfum
fuf» i4.f.
V^-& »*• **'•
&
fimtpriorcs/unt fubftanris.
49
Condufio ibi
,
Palam
itaque, eft,
qu6d Tot
ibi,
Deinde
oftendit pcr
ibi,
qucm modum
dbauemnt dc hac fdentia fabuljc
,
pcflunt efle
7raditafuntautem,i.com.fO»
:
fiii
anieceflores tra-
(cilicet
& narrationis
,
magis per mo-
quara pcr
modum
Aliqui criam dixerunt Deos multos e(tc
Huiufmedi motores funt
eflent inuaitaisRcfpondct (acpc fuiflc inuentas,&
j?4«fi*,tcx.c.44.eft,qu6d
inter fe ordtnati fecunditmprtits,& pofterins.
Mcdium, quia
harc fola intcr
themaricas de corporibus caclc(tibus
eomra confiderat. Condufio ihi,Gj^d f i
,
Ma-
& motibos-
fit
ijuidem igfr»r,eft,qu6
&
librosearum , (cilicet propterdiluuia,& alios cafiis. In principio 7. partis ParsrJib. proponens ihi,§lua nota circa intelUEium, r.c. 51. quod ea quac penincnt ad intclle£him prijBx caufx dubitationcm habent, vidctur enim quod ip(a
facpc cas dcibtidias,
Conclufio eft , qu6d t^b Aflrologia debe51 truu accipere numerum motuum cileftium^ihi, Pluralitatem vero.
plurcs.
prima principia ptopter multi-
mimdomm,quia ab vno
§luod ^uidem igiturfintfub-
&
Conclufio
plicationcm
fimilcs aliquibns rebus (enfibilibus , vt hominibus rudibus,qui dcrebus immaterialibus non poterant intelligerc,fuaderent mclius,cx huius ima« ginarionc obleruantiam legtim. In hoc tamen re&e omncs diccbant , qu6d Deos primos appellabant. Et quia Ariftoteles ponebat mundum actctnura , dubitari poflet quomodo icicntis ita tardc
{eprima enim habetur quod (unt plures motores, quadragcfima odlaua qu6d funt fubftantiac.
50
tet mulriplicare
fcicntiac.
funt fnbftantia immabiles y fitte feparatd motrices erbium , i]uot funt motui earum. Hzc fequitur ex duabus immcdiatc pracmiflls. Ex quadragefinu
^*^ "^
*'**''
qu6d Non funt plures motores huiufmedi yCjuam fint motiu caleftes. Medium,quia quilibet taliseft finis,& complcmcntum ahcuiusmotus:quiaquae-
diiFcrupt in
:
"^*
fiue CaUippus^fiue cjttotcumquefint.
fi^S* '^»
^.hfwt» m
eiH
InteOigtMtid.
Eudoxus,
tcm quinquagcfima (exta conclufio fit vcr.i, medium tamen eius non eft cfficaxjnon enim opor-
LM^lfh.
stn
prtnctpta caleftium motuHm,fiue tot principiafen-r fnntfruisi
fibiliaM eftycorpora cdlef}ia,ficut
47 Concktfio , quod SMnt plMres motores atemi. Medium,quia pluresfunt motus C2lcftes,qui funt fecundum opinioncm eius 2temi.Hoc autcm raedium, prim6 late penra(9at fecundo fnfiirt conharum Utionum. clufioncm i\^,NeceJfe Concliifio ibi y Etmouens fempiternMm ,& ^g primufnytex.Cj^. cft,qn6d Huiufmodt motoresfunt
ArifiJtoc «/ferMt habtt
i
non perfedc dixenmt:ca
tdcs fub dubio,& coriditionaliter pofuit ip(am. Conclufio ihiySed 4/1 Af,tx.48.eft quod Non jj
cft a
quts lege i»
fi
mouens nullam hahet mag^ttMdi-
tum;neque
^K^
qu6d
nf"- Medium,quia neque finitam , ciim virtutcm infinitam habcatjmouet enira per tempus infini-
Condufio \hi,OftenfMm
4"^ PnmMm
ntm.
addit
& compleracntura alicuius raotus cxlcftis. Hacc condufioaun fuo mcdiofalfacft:vndc & Arifto-
^^
Thf.cir(*fi-
,
libet talium fubftanriarum
teta.
"'*Zr^*'
erreres
non
ad (enfiim
tiis
vt hic dicit exprcfsc.
Legeqin hB-
Plures TtKtMsfMnt incalo.
defecerunt,vel pernos ipfos quacramus.vcl addif-
r.}i-& 35. Additcriam ibi,I rel="nofollow">»c«w» autem
mcdium
491
digniflima
eft viderc.
:
quomodo tamcn hoc fit
,
difficilc
Subiun^it tamai duas conclnfioncs.
Prima
'
Conclufiones
492. ^i* i.d. I.
Prima ihUNamfi non inteBigatScXxctt quomodo
t-^&d.^^.
fe
JrJ^T
non in acStu fempcr, non "^"^ ^ ^^ "^ potcntia , videtur c(Ie quid dignifl[imum;fi etiam fit femper
habcat intcUeAus primi ad
gcndo fc,& fuam viitutcm,perfccbe
&
'
fl->»fitt?
& tamen eius a
efi intelltgentta,ohiicit
quia
fit
alius
fcilicet
,
quomodo ie
fiue fua intelligentia
intelligere,quacritur fc
ipfum,an aliud
&
?
,
quid intelligat, fi
aliud,
id eft,
(cilicet
vtrum idem
vnum,& mod6 aliud
modum
Nshtli-
proponil ih\,Aut vtritm
dtffert yt{i,(\\\od
nohtlitate alltu intelligi-
ex
Medium,quiainconueniens,& indi^um efl meditari,fiue occupare intcUeftum circaqu^damr bilis.
quod non
fcilicet vniuerfalia,
eflet
inconueniens,
ipfiim intclligcre ex fe hateret nobilitatem
fi
non cx jg
fuointelligibili
:
i„fgllgQ^
ttz CBgnttlU*
CJ-/««w
,
fr^o,fcilicet,
dcuturefre alteriusjprincipalitenetfi aliquod
oportet
quid nobtUfi-
intellifrthtle
/
(
nobt'
lijfimumy& honorabilifiimum. *t^'*»^t^ d^9 Conclufio ihi,Et non tranfmutatur,eQ:,(]u6d i^-&91>"i»f Jntelletlus primi non tranfit de vno intelltgibtli ad
frinclfiorum
Medium duplcx. Prinium ibi , lidtgnius, fcilicct, qu6dcum intelligat quid digniflimum,vt
^liud.
patet ex ptaEmifTa,
indignius;quod
cundum
fi
tranuret in aliud, rranfirct in
fuae nobilitati
non conucnit. Se-
ibi,C^ jnotus ^«j^«»,fcilicet,qu6d tranfi-
af aEfu
intelligendt
tur jjrima illarum
:
fed
efi
idem quodfua
Et in hoc folui-
duarum quaiflionum,
qu£c mo-
XX fuerunt in princjpio huius 7. partis. Medium, quia d fu^ poteptia difFerret ab a<3u , videretur
domus
qux
finc materia,fiue
& fcicntia domus
ficis ,
,
eft in
mentc arti-?
vt patct dccimafeptima
feptimi in textu. Et fimiHter in Theorica ratio rei,& ipfa res,proutipfa eft in anitoa,& cius intclj efgo mult6 mar Deo. Et in hoc foluuntur praEiT^iflae dubir tatjones. Patet enim qu6d folijm in Deo eft in-
gis in
telligentia intclligibilis,
cum idem fit intcUedus,
& intelligibile:& idem eftin cointelligcrc, & intelligi a feipfb.
Conclufio
63
ihi,
quampcrmodum
Adhuc autem
refiat,tt\.c.^i.
dubitationisproponit. Eteft,
qu ud IntelleElus primi tntelligit non componendo: fed permodum imelkiius fimpUcis apprehendentis fimpUciter cjuiditatem
mum
ibi
,
rei.
Mcdium
triplcjt.
Iiabct matcriam(ficut cftprimum)eft indiuifibilc;
& idc6 compofirioncm circa fe ipfum non potcfi humanus:fuper quo vcrbo nota cxpoficionemS.Thomx. Tenium ihifsyfut faccrc, ficutintelledus
tjuod quidem,£ci\ictt quia intellcdus
,
qui
intclli-
gitcomponendo,non habct fu^m pcrfcdioncm, fcilicct verum continuum,cum veritasnonfitnifi
vel aliquod aliud
partis ihi,Perfcrutandum autem, tex.coiii.ji.quo-
Philofophusmedium probabile,quiafupe-
modo bonum fit in vniuerfb;fcilicet vtrijiii fit bonum intrinfecum, quodcft fbrma uan bonum cx-
ipfum , , concomitans ipfum,fit contra naturam. Ponit er-
go
hic
nifi vel
quod
rius iuquaEftionepofuitnecc(?arium,fcilicct (1
intelledlus primi cflet aliud a fuo intclligcre,
non eilet nobilifllmum, cum fuum intelligere luberet ab alio.
art.x^.
ligendo
erit laboriofus
fiuc
D.Thomant 'f.x"qTvi.
Prir
circa. complcxioncm:ipfum autcm prirnum fliam perfedioncm ,& nobilitatcm continuo, a:fernaliter habflt. Dcinde quaerens in principio ,8.
,
Trt hacnn-, clufitne yida
Tranfmutabtt enim, fcihcct, quia intel-
adus intcHigendi, eflet ei laboriofa ficut & nobis. Nota tamen, quod licet ^^^" ^°' '^°"<^l'^^o ^t vera , medium tamen eius non efl necefiarium, fed probabile. NoneiVmfi potentia difFerat ab adtu , ptopter hoc adus ipfe qu6d€-ontinuatio
t«nteiu*ftp.
& res, fcihcet rcs fine materiajvtidem cft domus vt
vnamcomplexi partem, mod6 aliam. Itcm, inrclr modo parcem , modo totum. Secundum ihi, Aut indtuifibtU,(ci\ictt quia omnc quod non
tentia
tiit^ctfnor-
exanncxo. Conclufio ibi , Aut tn quibufdam, cft,qu6d T.c.9.y d» 61 In ipfoprtmo cumfit cjuid immateriale,efi tdem in- -^»"»» *'' telltgens , tntelligtbile. Medium, quiain rebus 3**'"'^» materialibus prout funt fcita:,fiue fccundum fcie^ tiam pra6ticam,fiueTheoricam,idemeft fcicntia, fcit fe fcirc,hoc eft
4.& ;. partc huius duodepimi. ibi, Frimum ^utdem igitur,tcx.c. j , ,eft^ qu^ j IntelieStus primt non eH differens poConclufio
iniefligentia.fiue futtm intelltgere.
laht-
ifto^r
ficut aliquis fencit fc fcntirc,&
,
ledus qui intelligit componcndo , tranfiniUatur dc vno intelligibili in aliud , modo intclligcndo
fet ex
C*Hf»
fui ipfius
re dc vno intcUigibili in aliud eft quidam motus; tnotusautemprimo mouenti noucompetit,vtpa-
^o
**"'
rum eft
ligentia idemfunt,flue cognitio
qu6d Citm
* ;;• fit r /J quodjuum tntelh^e fit quid >
fftum
&
,
ex hacinfertur
Conclufio ihitPalam
quam intelli-
&
?
quxflionis
fM a^tts inteUeHut
efi
tali
hoc non videmr,quia fcnfus,& opinio,& fcientia , & medWatio fempcr vi-
per aliud,fcilicet pcr a6him.
Conclufio,quam per
57
i» priptis
efl
intelligerenon eft aliud
vtrum
^ i.d.i.
ipfum
ergo in
femper,aut mod6
».
&
,
gentis inteliigentia:fcd
infitei
flantia intelle&iua
fittturam
ipfum
cum nobilitas
iuum
alftupoten^
intelligit fe
ab eo, adhuc non videtur eirequid nobililTimum,
,
habeat inrclle&us primi ad fuum intelligibileifiue enim fiibflantia ipfius primi fit qusdam fub-
enim
primum
fuaintclligcntia,fiue fiium intelligere;
adu intclligcndi
Sccunda ihi:^mphuj autem,
B*fit
fi
&
,
contra pr^mifTaduplicitcr:
idem quod
jn
90
intelligit om-
nia ad qua: fua virtus fe cxtendit. Deinde ibi
fiiura imclligere:
&
rrinfccum feparatum , quod dcmibi,v^«f vtroque modo.
cft finis.
i Pars I Jib.
Probat pan-
64 Conclufio,fcilicctqu6dl^ro^«f
gj
<3i
Conclufio
ibi,
i>«We/>/i/^w7,text. coin.ji.
Jpfumprimum nointelUgit aliud afeipEt in hoc foluitur 1. quarftio, Medium quia cum ipfum intclligere nobilitctur a fuo intclligiJ3ili,vt patet cx quinquagcfima fcptima,& non ex eft,qu6d
fo.
,
fc,(alias intclligere vniuerfalia
,
&
occupari circa
vniucrfalia intelligenda eflet quid nobile)fi inccllediis primi c^m fit idcm quod fuvim intcUigcrc,
9"°^ ^" pra;mi1Ia patet,intelligcrct aliud aic ipfb, leirehunt t. 4t.f»r.i (y- "obilitatcm haberct ab co. Confidcrandum qu6d L^ndulfhum Philofophus inccndit
4i s-f^r.fui 7'!'
^liud a fe ipfo,
^^^
quod Deus non
inquantum
intcliigentis,
intelligat
intelligibile eft pcffe-
intelligere & eius nuid, ?ft r
ta-
tio eft a fimiii
dam eft
ordinis,fic
darc
fcilicct ipflim
citus \
num autem
,
extt infccum eft finis
in qucra totuiQ.
cut in cxcrCitu ordo ipfius eft propter
•
priraua? principium omnium,iutelli-
,
forma,quac
panium ; bo-
Conclufio ibi,£f magU i/?f ,eft,qu6d Secun6j dum iftorum bonorum eft magig finis prtmo. Medium cft , quia primum eft propter fccundum,fi-
^uod Omnia
fi t
;
bonum formx,
fiue difpofitionem excr-
vniuerfiim ordinatur.
c um ipfe
4.
i.
,
fiia
fonfq
1
ordinem
In excrcitu autcm
fiue
& bonum exttinfecum cum & difpofitionc
66
\
& in vniucrfb.
confifHt ih ordinc
^^^ "°'^ leqmtur quoa ahqua fmtei ignota:narr
.
quia ficut in 9xercitu,qui non h^, fed vnitatem cuiuf^
bonum intrinfc<;um ,
lt'r. jut c l ".(y 7. Franc tnc 4.16,
^•-
:
bet vnitatcrn. (jontinujtatis
Conclirfio ibi,
Ducem. Omnia verh,ttx. com.ji. cft,
<^u* fttntinvniuerfo funt ordjtnata
feu
1
MetaphyficjE. dift
}o.i.f
imfcn.
93
dxm, eft, qu6ci Non omnutfunt dqHoltter ordind/4. Mcdium,quia qudrundam adboncs, vt corpo-
rum coeleftium,&
ibi
6j Conclufio
quam
proisac ibi ,fed
qHemddmo-
fubftantiarum fpiritualium,
fi-
ue Intelligentiarum ordinatz funt omninp:vnde comparantur adionibus liberorum in domo patrisfamilias:(cd adiones infcrioru frcquetcr deficiunt i ie6ko ordinc, fcilicct aui propter libenate .arbitrij,
vt in hominibus
;
aut propter indifpofi-
done matcriiB.Vndc huiufmodi
adtioncs copara-
no
tur adtionibus {cruoru,& beftiarum, qui
dut ad
intc-
bonum commune,{edconferuationem fiii ira6 frequcnter ad con-
ipfius,vel conftitutione
,
trarium. Et addit ibi
Dic» OMtem puta
quod quantum ad xqualitcr ordinata
,
quantum ad hoc
(cd
:
«liquorumordinatonun.diftindlio
fHndorum
funt
qu6d
,
bonum
duo requiruntur
uerfi,non. Haec enira
t.c.J3.
,
omnia
inftitutionera
jcommuniceiit, fiuecomparentur ad
quid intcndit
ibi,
Qtucitnqiu veri, anti-
<juofum,(cflicctqu6dorania funtcx contrariis:& dicit eos in tribus dcfedfrc,
dlc cx connariis
Medium
,
omnia gcncrantur ex
qnia ea ex quibus aliqua fiunt,
ab iouice,vt (cilicctper hoc mcdiura:contraria vero (e-
eflc pafEbilia
vnum
non pariuntur ad
ratione materix cis fubicdbc
gnabant
;
'c^Z
**
quod
ipfi
non
adi-
tria principia pofuit
,
vt
huiuc
patet coHclnfionc 9.
&
,
inuicem,nifi
& idc6 ratio eftcontra£os,non autem
contra Ariftotclem qui
S^
Medidm duenim , (cilicec, qu6d ciiirf intelle^his agat propter finem , debuit aflignare aliam caulam prxtcr intcllcdhim , fcilicct finem propter quem agit ; nifi dicat ficut dixit rttm prtnciptum
plcx.
Priraum
ejfe, eft
infufiiciem.
ihi, InteUeflitt
Ariftoteles6z. &63.huius:fcilicct cft intclIe<Stus,& intellcdxrai,&
tclligendo
inDeoidem
ide6 non agit in-
(cu concipiendo fincm alium a fc
,
.
pia renira eflc concraria
principiura intcllcdhii
(blutc
,
;
dcbuic aflignare aliud
,
quod cllec concrarium bono , fiuc hoc autem medium non arguit ab-
,
(cd ex conditionc.
rum ejfe contraria fuit infufficiens. Medium qfiadruplex. Primum ibi, ^uttre hac <]uitUm,l[alicet, qu6d per eam non poteft reddi rario quare
cundi!»ra (e furapta
'V^:
(cilicer,
ibi, Omnes enim ex contrariU. 68 ConcluGp ibi , Impojftbilid enim , eft, quod Opinio dieenttum ret ejfe ex contrariis efi incon-
debcnt
94
text.com. 55.
,
74 Conclufio ibi ,Omnes autem coatraria , tcxt. com.^6. cft ,qu6d Opihiodicentium principia re-
rcducantur ad
thyf. ttxt.
fnconuemens atttem
eis,
Meniens.
I ,
& quia dixerunt rcs
&quiadixcrunt omnia ex eis,
,
& quia dixeiunc quod **J°*
,
qu6d lis habet natunm mali j inconucnictu au-> tcm cft ponerc ptincipium rerum ip(um raalom. 7j' Condufio ioi, Anaxagoras asttem ,x.c.$^. cft, qu6d Opiffio Anaxagora dicentis intebilltm, re-
(anitas , qusc cft in mentc mcdici , agit propter (eip(am,inquanmm agit proptet (aniratem,quamuis non propter eandcm in numero. Secundum ibiylnconueniens autem , t. c. 5 5 (cilicet , quod fi vcracftopinio anriquorum , dicentiura princi-
& di-
Deindc ponit quandam opinionera
t.c. j 3.
,
in ordinc
fcilicct,
Deindc inicndensprofequi de ordinc vnioerfbrufB fecundum opinionem aliomm manifeftat prirao
,
ipfo:(cd propter feipfum. Sicut ars medicinz,fiuc
bonum commune
conucnientia ad
,
vni-
totius.
\.d*Gs».
49S
Medium duplex. Primimi ibi , vfMtn/M «»m, (cilicet qu6d cum dixit amicitiam tam principium moriuum, quim marcriale non declaratur per quem modum hoc poftet cfte dato qu6d fic vcrum , cum tamcn ifta diueda fint. Sccundum
'^*"*** *^ »f«»fwr^Mediamjquia ordinantur intelSti vt f"* omnia ad vnum nnem. hic exfmit
69 Conclufio ibi,-^/j; ffro. tx.5}.cft,qu6d F4/fa efi opinio difentittm alterum contraru^rum ejfe matertam fiau dicebant ali^Mt antitjui. Alij inaquale , &vnum ponebant multa ejfe ''luale ,
&
frincipiayattribuentes ituqttalitatem,
& multitu-
&
,
qucdamcntiurofiintcorrupribilia
,
&qu2dam
incorruptibiliajCum fintex cildera principiisjvn-
dc ad euitandum hoc incoqucniens quidam diccbant res
efle
ex
non enrc
,
aliqui vcr6colIencc8
diuerficacem a rebus dicebanc vc
omnia cfTe vnura,
Parmenides,& MclilTus, vcpacec in i.^hyfic.
Secundum
ibf,
AmpUmpropter
cjuid
,
(ciliccc,
quiapcriftam pofirioncmnon poceftreddi rario, quarc generacio rerum fic perpecua , nec poteft oftendi
,
Tenium
quac ibi,
fit
caufa vniucrfalis gcncrarionis.
& duoprincipia,(id\icet
ipfis concrariis diucrfa fae
adioncs
,
qu6d cum
conucnianc, vcpoce diucr-
& diuerfi cfFe^hus ordinari ad aliud
,
quod
dinem materia,aii]tMlitatem vere,& vnitatemfarm^,. Medium^quia cum maceria vna,& eadem fit
principium principalius
fufceptiua concrariorum
Cuin enim fin^aria ahquando finc, aliquando non finc, per confequens ahquando panicipcnc ipfis Ideis, aliqnan-
non
(
vr patet cx 4. huius)
poccftin fua cirentia contrarictatcm habere
ad altcrxim illorum. 70 Conclufio eft, quod Optnto dicentiitm omnia ejfe ex contrari» efi inconueniens. Medium duplex. Priraum ibi, Amplitu, (cilicct cum in om-
fic
ipfis concrariis,
caufa huius diucrficaris;
& hcc quidem fcqui-
tur concra ponenccs Ideas.
&
do non^oporcebacaflignarc aliquod
alind a
feip->-
fis,quod caufec iftam varictaccm in fingularibus ipfis.
Quarcum
ibi,
&
aliis
^«u^,fcibcec quod de primo principio,
ni contraricutc includatur priuatio' , vt patct cx 31. decimi; pcr confeqaens (Jcqucrctur qu6d raa-
cum prima
principium oranium , practcr quam ipfius boni, quod eft principium. Sccundura ibi,
habct conttarium , oporrebar aliam eile cicntian ifU conttariam,qux fit dc illo c5trario: (ed hoc eft inconueniens , vt (equitut ad opinio-
lum
cilct
Altj autem
,
fcilicct
quod
famofis Philo(bphis
ifta
pofirio difcordat ^
qoi poiuerunt folum bo-
,
num etfe principium. 7
Conclufio ibi
54.eft,
honttm
qu6d0^fo
ejfe
,
72 Conclufio
ibi
fit
principium,
,
& non dc (ccundo concrario,,
fi
primum
Inconuenienter autem
prima principia rerum
litem eft
,
pritxri-
!>iura
ncra Ariftotelis,qni ponit prindpium non habe-
autem contra*
habent matcriam,vt patct ex 46.10. vndc (ecundum eura>& fccundura veritatem,huic fdcntis non cft alia contraria , fed folum ignoria
rantia.
7/ Conclufio ihi,Amplitu fi nonfi(i,qn6d Opor-
vt mouens,aut v^ forma.
quod Opinio Empedoclis dfcentts eitiamejfe
cora.
Medium
efi infufiiciens.
quia non aiHgnauerunt qualicct
vtrum vt fini$,auc
t.
alieiuontm dicentium folum
priacipittm
fic
rc aliquam contrarictatem:omnia
Altj vero hac tfuiderit.
,
Philofbphia
,
cft,
& ami-
ineoueniens.
tet alitfuat fubfianttat aitas
dium ordo
,quia alias in rcbus
,
a fenfihthbtu efieiAe-
non edet primum ptincipiu, nec
vt afligtutus eft
,
ncc gcncrario perpccua.
9^S
.
Conclufiones
494
perpetua>Aec motorcs:fed fiOTper vnius principij comiptibilis e(Iet aliud principium corruptibile,
idcm,&
Scficin infinitum , vt vifum eft aliquibus Metaphyficis,& naturalibus,& videtur hacc yj.eflcea-
& ex 8.quarti,&cx
dem cum
49. huius.
&
aiens.
Medium eft quadruplex. Primum ibi
autemejent.
56. lcilicct
t.c.
,
,
Si
quia talianonpof-
fimt erie principiareru,vel (altem
non fimt
prin-
motus, cumfintvniuer/alia. Secundum ibi, Adhuc quomodo , firilicet , quod /ecundum hoc non videtur pofle aflignari principium magnitucipia
dinum , cum non fiant cx non continuis. Non enimpotcft dici, quod numerus fit principium efficiens , vel formale ipfarum magniwdinum. Tertium ibi , At vero nullum , firilicct , quia circa Ideas & numeros non innuitur contrarietas , ficut principium agendi
ncc
,
ficut achi
mouentia,
indc fequeretur ipfaprincipianon cfle a"du, fed potcntia , ita generario noncflet pcrpetiu ipfa gcncrabiiia , comingentia , nec
feuagenria
;
&
&
etiam fempcr
:
fed continuantur , vt fcilicet fuit
conclufum 35. huius; crgooportct darcahqua
Quartum
principia rcrum.
ibi,
Adhuc tjuomodoy
non oftcnditur proptcr quam caufam numcrusfitaliquod vnum, vel proptcr quod anima & corpus, & gencralitcr forma & materia fiant vnumjnifi dicatur ficut di' eft
qu6d per
iftam pofitioncm
,
o£bui huius.
xit Ariftotelcs ii.
itm3iotu
ad ea pertineat confidcratio
Senttnti»fa-
fr»exx IUmdts
vt
Homeri,
&
non cns,totum,& pars,& huiufmodi.Hacc antem decima 4.
vcritas planc habetur ex
libri
,
& cx &
autem dubitationis; cft,qu6d Vna fctenttas fcili-
cxStauavfldccimi. Tcrrix
fimul quanae vcritas Licet
principalius de fubftantiis,& inter fub-
fit
fbmtias principalius agit defubftantiis feparatis,
& infennbiUbus,& de omnibus iftis, inquantum ha?comnia conucniunt in vno gencrc, fcu potius in vno gencrali fubicdlo, quod eft ens. Haec autcm patet cx 3. ^.quani , & fineprimae parris quarti,& feptima vndecimi. Veritas quintae du-
&
bitationis haec eft
quod H^tc fcientia
,
omniagenera caufarum
:
De efficienti,&
materia-
& fmali fimnl patct ex j. partc feptimi:de materiali, & formali diuifim per totum od:auum:de finali autcm patet cx vndccima primi & ex 36. li,
,
duodecimi,& in
duodecimi huius fbluitur argumcntum in contrarium fadum: 38.64.65.66.
demoucnte,
fiue efliciente
j6. duodecimi, libri
;
&
36.
patet ex 16. 30. 5 j.
;
ex nonnullis
& de omnibus
aliis
eiufdem
caufis infimul patct ex 2.
hoc
patct ex 36. feptimi,& in
,
Mcdium
vnum rerum princi-
quod Fhu^ eft princeps totius
libri.
Veritas fextae dubitationis
eft,
tamen deomnibus confidcrat
qu6d Licet hac
lcsjhoc enim proprium Phyfici
eft
fcd inquan-
:
primo libro in op-
pofitionibus in illo capitulo ibi
,
demigiturvnum, text.com.ii. in
finc,fcilicet
quicuncjue qui-
antc
illud capitulum, Pythagorici quidemigitur voca-
vnumquodquc (ecun-
ri,text.com. 1 9, vbi dicit, quicunque vero de omni-
naturam fiiam ; .ncc pati difpofitioncm fibi contrariam; crgomultomagis crit difpofitio bona in toto vniucrfb. Scd contra bonitatem difpo-
thematica nonfunt feparata fecunditm rem afenfibilibus,quamuisfeparenturfecundiim rationem
lunt clle bene difpofita
,
dum
fitionis eft
multitudo principioriun :
ficutcflet
,
aliquo
fiib
inconueniens
98 ^'«'V« 6. ^ «.
quamuis non de , & mobi-
,
quia cntia panicularia vo-
,
Fm//«r j.j|^
confiderat
funt fubflanrijEjVcl inquantum funt entia,&
eflet
vtritiu t. j«*)f.(j» 4,
cet htc,eft de omnibus fubftantiir,& accidenttbtu:
tum
bus. Vcritas feptimaequarftionis cft
,
quod Afa^
f^tritat
autem, text.com.2, Veriras o^aauae qusftionis eft ^*"'*' quod Citm nuUa fcientia particularis demonftret,
vnum regnum,velficut
quod quid
inuicem non
Deus
,
vnusprincipatus,&qu6d
feu Principc gubernetur
altiflimus.
ibi,
,
qui
eft
Prim6,praemittitmedium huius
78. ibi, Entia vero nolunt.
dem
commu-
Sccundo ,
infert can-
Finita
tetex
i.
eft fuiproprij
& i.fexti
,
fcientiam,qua principia aliorum confiderat, pertitteat
de
eis
inquirere
,
ficut
concludebatur in ea-
dem odliaua
iam colledione Conclufionum illarum
Vcritas nonacdubitationis eftjquod Htcfcientia V*rittu$.^u.
cimi.
dubitatione circa principium vnde-
Vnde ratio hoc concludens ibidem
Metaphyficac , quas aflienare curabam, quae funt
nonfolum
in vniuerfb 378. nunc fupcrcft dubitationum fb-
pia rerum intrinfeca
lutioncs
fi eft , vtpaquod ad hanc
fubie^i,nec
relinquitur
,
,
quac inprincipio vndecimimotacfue-
,
matcriam ,
fcilicet
autem haec intrin^eca non fblum
& vniuerfaliter. Veritas decimac eft
, fi
diligenter infpiciantur
quai contradubitationes tu,contra argucntes. jjjj
,
patc-
nihilominus fbluriones illarum rarionura, illas
Eft ctgo veritas dubitario-
vna fcientia , fcilivniuerfalis^ejua confiderat ens,& princontrarietates eius communes , vt
prini«,qu6d Sapientia
cetfcientia cipia eiui
,
contincntur in tcx-
&
e/t
& for-
hiam,ficut patct ex fblurionc quinrae. Confiderac
bus folutiones huiufmodi poffijnt haberi ( provt mcmoriac occurrunt) annotare , ex quibus etiam dubitarionibus
eft vcra.
confiderat communia :fed etiam princi-
runtfubiungercpaJrsufquc hufus fcicnriae ex qui-
t^ilnt
'•?*•
Vnus ergoprinceps, qui eft benedi^s in
iscula.
97
7.5«.
abeii. Et hoc patet in principio 13. libri , vbi de hoc difputant vfque ad illud capitulum De ideis
nicantes;oportet ereototumvniucrfum efle ficut
ab vno Rege
X.
qua:
tunc fubftantia vniucrfi cflct inconncxa,quod cft contra66. huius. Secundum ibi, &principiay
vno non contcntorum
qiuftMuu.
,
cns
fcnfibilibus,inquantum funt (enfibiles
efle diuerfas familias fibi
VtntM
ficut
,
tainfine i.partiifeptimi,t.c.^. eftfalfa. Mcdium duplex. Primum \\)i,Dicentes
in textu
netam.
communium
funt termini iftorum principiorum
fcientia principalius agat de fubFlant tUfeparatis;
vniuerfi. t.
Metaphyfica,quit priHcipaliter
^juodprincipium,ficut fitit opinio Pythagort, pofi-
quia tunc non
%.
j«*/?i»»«
confiderat principia demonftrattonis prtnta .-cuin
parte 1.
pium, fcd multa. 78 Conclufio eft
CeMelogij.
qu6d Fna
eft ,
77 Conclufio cft, qu6d Opinio dicentium diuerejfe ordines rerumy& in qualihet ordine ejfe ali-
fciliicet ,
OfiC4i» ton-
primi,
^.vndecimi. Se- VerUu
j[.fi;xti,&px
cundac aurem dubitationis veritas
fos
TW. 15.
& 7. conc|ufionibus
5. 6.
eft fcientia-yfeilicet
76 Conclufioeft, f{\i6AOpimoponetttiumquafnunuros, eft incomedamfubJiantiM fep4ratM
og
diuerfiim,prius,& pofterius,& fimilia,vt
haberi poteft ex
fingulariter:f^d ,
quod Fhum
& ens non funt genera ,fed analogice
,
Veritae 10. j.
ficut patct
&
ex 2.quarri,4z. fcptimi,&ex 12. 1 3. decimi,& cx prima vndecimi. Veriras vndecimac eft, qu6d Vnltat 'Provt vniuerfalia funt principia
,
fcilicet in co-
gnofcendo:genera funt magis principia cies,
cum fpecies diffinianmr
,
quamfpe-
per ea,& non ^con-
uerfb,ficut patct cx 38. fcptimi:funt enira fimpliciora.
Quod enim genera
diuidantur in plura,
hoc
i
i.j.
'
.
Conclufiones MetaphyCc^. hoc
eft
,
quia contincnt plura in potcntia
,
ftd
ipccicsplura inadhi; fpecics tanacn funt magis (Uuifibiics per
VeritM it.
modum rcfblutionis
fimplicia. Vcritas
duodccimac
cft,
compofiti in
quod Nthil
in renun fiaiura exifttns frtxer fi,:ful*rtd '
AL»9.
& 40.
patct cx 39.
tcllcdus abftrahcntis
,&
cx i8. duodcciau, confidcratiouc in-
communia i propriis. Vn-
dc dc rebus non vniuerfaliccr exiflcntibus VtriiM
T
1 3.
fiitnit.
&
14. efl
,
,
fcd
Vcritas
vniucrfalitcr cohfidcratis fimt fcicntiz.
j
efi
ficut
fiint in
feptimi
led omnia vniucrfalia
,
quod AlujHafiA^'Mntiafeptrata k
fenfibtltbitt eft yfcilicet frirru motoris
,
ficut patct ,
,
rcrum fenfibilium
funt idex
quoram
,
vc l^btonici
improbatur i. libro, fincm in illo capitulo,
pofitio
in oppofitionibus vcrfiis
vero ideat pofuerHnt, tcx. com. zj. Improba-
turctiam 14, 13. 14. 38. 39. &40.concluf. fcptimi,& in 4. panc o^ui , ii.concluC noni , Sc
&
in
3.
parre dccimi
duodccimi,&
VtritMi
,& in
11. z
19. 76.
i .
conduC
15.& 14. libris Mct. Veritasquintacdccima: efl, quod Forma eft
I
6.
gii princtpfitm
patct ex
j.
latius in
,
tjuam materia
,
& perfeQint
hbro, vbi difbnguicur
nomcn
ma,
vt
naturae,
quiftJtUMn
& cx 4. feptimi, ficut & a^is cfl prior, & princi-
f»nititr,ipd»
palior
quam
potencia
,
vt patct cx 3.
panc noni,&
exveritate * ' • *«*««"
"*
Unea,nec fuperficies funt principia rerum, citm non 'f fint JMbftantuc
,
licut patct cx 41. lcptimi
,&
ji.
,j ^^ ,-^
vndccimi,& exprincipiodiiodecimilibri. Vcri- qtufi. ras vigefimx efl , qu6d Prima principia rerum Vtritai xo. funt JuhftantiaSicut patct ex 4. j 6. pane duo- ^"fr .
dccimi,
&
potcfl cflc fcienria plices
,
&
defubflaiitiis vniuerfalitcrcompofitis
quxdam
& infenfibilcs & ,
,
&
fubflanriar fim-
fcparato: pertincnt
& fcicntialem
cognirioncm intelicdhialem, imaginaiionem cxccdant.
&
ad
cura Veritas vigcfimx ,
teria,& forma, dtuerfafunt
.^iji
y.
cfl,
Mathematica , nec
mcn
pofiicrunt;
I
ens , nec
primx , cfl ficuti in 3. parteduodcdmi libri , patct , quod Principta rerum intrinfeca,fcilicet m*-
4. parte
:
59
24.concluf duodecimi. Veritasiy. 18.&19.
quod Nec vnttm , nec
& cx 14, conclufione feptimi & 6. par. 11. libri, & ex yj. concluf. eiufdcm non tacx
VeritMi
49^
itt
diuerfis : fed prin-
quod cfl primum moucns, vnum cfl omnium , quamuis mouenria fecunda, fiuc caufara fint diuerfa , quod quidem mouens primum efl vltimus finis ,qui efl Deus gloriofus. cipium cxtrinfecum
,
Ipfe namque,ficut cx 31. 33. 35. 39. 78. conclufio, efl Primum mouens immobile, primum imelligibilcprimum appetibile, cxli na-
nc duodecimi
turxquc principium vniucrfi,&
,
ac torius denique Princeps
quomodo cx
ria in fiecula
ipfum,& in honor, glo-
ipfb,per
ipfo fimt omnia,!pfi
&
fxculorum.
Amcn.
Fims Condufwnum Metaphyfcarum.
aiufl.
?e#
i
,
R
P
F
lOANNIS DVNS
SCOTI DOCTORIS
SVBTILIS ORDINIS MINORVM
Qu^ftiones fubtiliffim^ in Metaphy,
ficam Ariftotelis. (um R. P.
F,
fiArmotationihM
MAVRITII DE PORTV HIBERNI
eiufdem Dodoris fideliffimi quondam
interpretis.
Vi^mter nco^lte^ahmfinitisnjltiisyf^ mendu^uibuj ijbiquejcatebantycapigatt, Hotu marginalibtu^Scboliu-!^ Summariu in textum infirtu
magno Ubore exomatA.
PwR.
P.
F.
Ordinis
HVGONEM CAVELLVM HIBERNVM Minorum in Conucntu Sandx Mariac dc Aracacliin Vrbe S.ThcoIogijej>rimariuni profcflbrcm emcritum,
c^uAttiin hacimfrefmne Adduntur liher decimui
^ui
Si0ti Oftr. tem,
IV.
^ duadecimui
bttcujifue defiderdb^ntttr.
"^ '
IQM
m/
H
vr.:
*w'A
R.
F.
P.
LVC.E VVADDINGI
HIBERNI De Qu^ftionibus Dodoris fubtilis in Metaphyficam.
ENSVRA,
C
VLLVS nes Scoti
ctrcaiftudoptisJcrupulu^occumtjDm^
effe fatentur.
Ctrca tempUs duntaxat
aut fcrtfttonu ordinem duhium inde exoriripotefty
Magi-
Cjuod tn Commentariis Oxonienftbus in
^ftrum Sententiarum , opas hoc , opere
Commentarios
^ vicifttm in tBo
citet Oxontenfes,
In 4. dtfii,
Secundum hoc ad primam rationcm , citatfe tn ith. 9, Metaphjf, ^f cpuod ihi ait : ad vltimam formam ^fifimul tempore cum altis formis introdi4Citur , non effe mUtationem traBat Ith. 9. quaft. 14. numero ^.*vhi ad veram mutationem docet requiri ^ quod
qu^,
5.
/.
,
priuatio duratione pracedat
qudft^j.numero tentiarum
,
formam.
^Deinde
DtftinBionem
X11
lih. 5.
^tetaphjf
1. Ithri fecundt
Sen-
^ ni^nero 17. DifHnBionem X VI L Lthri prtmi.
At
i^,
citat
fipe occurritpVt notat Maurititis hoc loco ,Scotum citare in aliis operthus , cpiod communtter in talthus lihris , 'vel lihrorum diftindionthas ifiue capitulis , non afe ,fed ah aiiis tra^kttur idqtie ex ipfo •,
modo
citationis coUigt poteft\ his
enim
tur , ponitur , nonje dtxtjfe , tracfajfe,
atque ita eo
loci att
'vtitur 'verbis dicitur pofiiijfe
,
aut
VL
tra^a-
expoft^fffe refert,
ponitur Diftind. XIII. feamdi
Scoti Oper. tom.
,
Tt
lumen 3
eflc
(pe
^ foccicm
lucis.
Jtaque ante Commentanos Oxonienfes , quAftionei
has etim fcripfijfe opmor ,fedpofi alteram elmuhrattonem tn
Meta-
thyficAtextumstn comperto efi-^quippe tliam frequenter in hoc opere
^
vt videre licet ex Itbro 7. quAft. x. ad prtmum» qnifi. 7. numero 5. i^.adprimumy^ Itb. 8. qu^fi. ^.jf. Ideb aliter. qu^fi,
citat,
^
Opuf
efido£tifiimum,
^
luculentifitmum , fedincompletum :hucuf
que enim circumferebantur priores
j
qu&fitortes in
nouem duntaxat
de reltquts,qua in hac imprefiione adduntur^
libros
meum iudicium
adeafdemprAfgam,
»—
r
i.
ri
,<>,
ZL
\\
,.T-
,^>Mt»
INDEX
^
N D
I
E X
NVM QViESTIO K /
METAPHISICAM. LIBRI
V.
I.
Trum fabic^um Mcuphyficae
fit
vcra
:
Vtrum prudcntia fit Vtrum cx cxpcricntiis
>
518
537
?
fint circa fingularia
VII.
?
559
1 1.
Vtrum ad Mctapfcyficam fpcdct Cognofccrc omncs quiclitatcs?545 Vtrum vniucrfaliora fint nobis no-
X.
tiora?
j49
LIBRI I.
dc DifFcrentia.^
573
difficultas
,
^
535
pof-
lecunaum pro hoc ftatu?
fit
ftatus in
j8o
principium
gcnere caufa-
Imfojfibile
:
idempmul effe O* non ejfe,
^*
Vtrum
fit fir-
589
inter contradiAoria
fit
mc-
j9i dium? Vtrum pars fupponat pro toto.*' y 94
V.
QviesT.
VTriim
finis fit
caufa ipfi II-
;
&
V. principiuni
Vrriim
agcntb&maximc
fit
,
&
caufa
caufai 59
Vtriinicaufa in adbuj&cffedtusin
aitufintfimul?
m-
599 Vtriim nccclfaria haboant caufam <>oi
fuicfrc.*' I
V.
Vtrum
diuifio Vnius in
rcjfpecie,
Scoti O^er. tom. l y.
574
miffimum? ^
fint incclligi a nobis
ibid.
dc
& Fnum fignificcnt can-
Vtrum hoc eji
fit
vcl rcrum
Vtrum (ubftitiac immatcrialcs fuas quiditatcs
ens
551
cognofccndi
cx partc intcllc^lus
cognofcibilium
omnibus?
Vtriim
LIBRI
turahtcrnota?
Vtrum
IV.
T rTrum cns dicatur vniuocc
IL
VTrum prima principia fint na-
Vtium
pra:dicctur pcr
dcmnaturam.
544
(k\z3i}
IX.
tv.
fc
y
QyjtiT.
Vtriim Mctaphyfica (It pra^icaPj^i
Vtrum (pcculatiua fit nobilior pra-
UL
Vrum Gcnus
LIBRI
Vtrum omncsgcncrationcs & aftus
VIII.
IIL
5»9
incxpcrtus
II.
V
vnica.
gcncrctur
ars>
QVifST.
LIBRI
Vtrum cxpcrtus non habcns artcm, ccrtius opcrctur , quam artifcx
VI.
ibid.
?
5x4
in brutis
V.
nobis
&
Omnes homines
naturafcire d^Jiderant ?
IV.
Vcrum infinitum poffit cognofci a
510
Intclligcntiac?
Vtriim h«c
VI.
cns, inqua-
Ciz
tum cnsjvcl Dcus
III.
^C%
cfFcdhbus?
QvjiiT.t
IL
61 rum? Vtrum fit proccdcrc in infiniti;m in
tionc
fic
vnum gcne-
& numcro, & propor-
conuenicns
Tt
604
^ 3
I
Index. V.
Vtrum
cns cJiuidatur
60 C
indcccmGcncra?* Vtru g Prscdicamcnta
rcalitcr di-
Vtrum poflibilc frt aliqil^ accidcntia lolo numcrp diffcrcfltla cflfc
c%t
?
viL Vcriim quod quid
eft fit
cocuiuscft?
($85
X L Vtruni ratio Philofophi contra pla-
fccundum quod gcncraliffimum,
tonem valcat,quam ponit dc
fit diui(ibilitas,vcl ratio mcnfuracJ
idea?
:
Trius
Ytrum
efi
comunisPrio-
qmdfrinciftoeB^ro-
XiL Vtrum
Vtrum Quantitas qua motus quantus fQrmaliccr
fit
Vtrdm
c^o rcrum naturaaliqua pars format genc-
in maceria
lium
cft
fit
randajjcoa^cns ad compQfiti gc-
ccmpus^
ncratiortcm
(J31
Relatio
aliqu?i rcs,cui
fit
695
?
IL Vtriim natura lapidis At fc
X
conucnit modus cffcndi ad aliud?
Vtrum Philpfophus cQnucnjcntcr ponat trcs mpdps Rclatipnis, fi-
1
mpdus
Vtriimtcrtius
XIII.
Vtnim idcm
X V. Vtrum fingulafc bilc a nctbis
diftinguatur
XVL Vtrum inrcbus
afccundo? rcfcratur
y
fit
riaficpars quidicacfsrci**
xvinVtrum
primam
fcicntise in
fufHcicns ?
Phy-
&
(J49
cffcfcientia
Vtrum Verum
XV-
Vtrum Metaphyfica fit de
fit
cie difFcrcntes s
LIBRI VIIL
66^
?
cmz^6-ji
VII.
inhasrcntia
tia accidentis
fit
cjt
Vtrum fubftantia fit primum omnium cntium tcmporc ^74 Vtrum fubftantia fit primum omnium encium cognitionc 6jj Vtrum fubftantia fit primum om?
4...
IV.
3
fii:
fit forma fimcompofitum ex
eflTcncialicer diuerfi?^^^
Vtriim forma accidcntalis fufcipjac magis minus fccundum cfrenciam fuam.^
IIL Vcrum fubftancia
r*
IIL
plex, vcl
&
dc effcn-
?
VTriim accidcns aliquibus
IL
xo^
731
obicduni Mcta-
LIBRI
y
yii
conccpcu Dilferentiaj ? 718 XX. Vcrum parccs organica» animalis habeanc diftinifias formasfpe-
L
IL
719 aliquidinrc-
?
X I X. Vcrum conceptus Generis fic alius 4
Qy^sT.
Trum
fic
716»
659
IIL
Qy>B8T.
vniucrfale
buS f
Vtrum dc cntc pcr accidcns poflit
phyficJE
yn
maccrialibus maic-«
infcrioris includat difFcrentiam
ficam, Mathcmaticam ,
diuinam ir.
intclligi-,-
?
ibid.
LIBRI VL T TTrum diuifio
firpcr fc
XVii. Vcnim difFcrentia diuifiua gcneri? diuifiuam
L
intclligatiu:^
647 ad duo pcr
fc?
QvyEST.
ha?c,
71Q.
^43
uc Rclatiuorum ?
fit
vel perafli(^uid cxrrinfccumJ ^97
X I V. Vtriim fingukre pcr fc XII.
idem cum
propria ratio Quantitatis,
ris
fitratio
615
pnquius ?
X.
6%o
prior compofito
(J13
Vtrumhacc
IX.
& matcria
fii:
Cyt
V U L Vcrum maceria pcr fe generecur?(J85 I X. Vcrum forma gcncrccur pcr fe ? C%C X. Vcriim compoficum generecur pcr fc,&primG,in omni gcncrc.ibid,
ijicodcmfubic^ilo? VIII.
V.
VL Vtrum forma
607
ftinguanturf*
VII.
nium cntium dcfinitj^nc Vcrum matcria fic ens >
fcnmdumfc
,
739
fubitantialis fiifcipiac
minus? IV.
Vcrum cx mateeia fc
vnum ?
forma magis
fcilicct ,
&
74J
& forma fiat pcr 755
LIBKI
Index. caufa cactcrorum in
LIBRI QV^ST.I,
IIL
IX.
VTrum potcntia& adus oppo759
IIL Vtrum prima caufa 809 IV.
V. fufficicntcr diuidatur a Philofo-
!V.
batur ? V.
quantum
includat cfTcntiali-
,
VII.
Vtrum potcntia a(fliua fundctur in omni cntc f 774 Vtrum rclatio potcntia: aStiux fun-
qualitas
prima: (pccici
potcntia a(fliua / IX.
X
Vtrum
777
quodlibct?
778
XL
Vtrum
779
IX.
fatum XII.
Vtrum
«*
780
potcntia pafOua diuidatur
in naturalcm
XIIL
Vtrum
& obcdicntialc^^Sr
potcntia paffiua diuidatur
in de quayCmc ex qitaidc in qua
XIV.
An
X.
?
Vtrum
illa fint
diucrfa
Vtrum
contrarictas
maxima
trarium
quan; ponit Ari-
& irrationalcs, quod illx fint 79^
fit
815
vni
fit
QvJtsr. L
VTrum
Vni
,
cum?
ibid.
XIV. Vtrum multituio fit in plus quam nu-
w^rWitanquam gcnus cius XV. Vtrum mcdia fint
?
cumcxtrcmis? 818 tantum intcr contraria fit
mcdium? ibid. Vtrum mcdium componatur cx XVII contrariis cxtrcmis.**
XVIIL Vtrum
819
diucrfitas, qua: facit difFcrrc
XIX. Vtrum dua: inter fc
8ro
j?
diffcrcntia: difFcrant
811
?
XX. Vtrum omnis contrarictas
faciac
difFcrcntiamfpccic?
8ii
&
incorrupti-
XXL Vtrum
corruptibilc
LIBRI XL
IL
<*
815
defideratur.
cfl princi-
pium numcri,dcbcatur pri-
mo ratio mcnfiira:
817
in codcm gcncrc
XVL Virum
X.
quod
con816
.«*
bilc faciant diffcrrc fpccic?
LIBRI
habi-
XIIL Vtrum dc ym dicatur quod fit paa-
pppofitorum,ifbe vnius oppofiti, fitconucnicns?*
di-»
814
contrarictas prima
fpccicSjfitcontrarictas diffcrcntia
,
quorum ibid?
fit
XIL Vtrum tantum vnum
ftotclcs intcr potcntias rationalcs
8il
?
tus&priuatio?
783
aliquid poffit moucriafcipfo?
aliquo modo
fbntia?
784
XY.
Vtrum
fit
matcria cfl vna ^
potcntia pafliua pofGi tcr-
minari ad quodcunquc cns cau-
ibid.
difFcrcntia
Vcrum potcntia pafliuafitin quodlibct?
ibid.
prius multitudinc?*
VIIL Vtrum diffcrcntiac
fic
potcntia poffit tcrminariad
fit
diucrfum^
XL Vtrum
77<J
opponantur
8ii
dctur immcdiatc in fubftantia ^
VHL Vtnim
fint
VIL Vtrum omne ad omnc fit vnum,vcl
770
tcraliqucmrcfpc(fium?
& multa
Vtrum ynum
VL Vixumynum
prior cft naturalitcf
principiato
VL
io-
,
>]
intcllc^aus
conafaticjvcl alitcT'/
ibid.
An potcntiaa(5liua,(iuc pafliua
&
fcnfus
810
potcntia, vt dicit principiii,
pho ^ y6$ Vtrum potentia a^ua bcnc dcfcri-
Vtrum
in gcncrc/
fit
mcnfura: rcram,vcle conucrfb
670
Vtrumopponanturrclatiuc.
Vtrum
gencre/
8og
nantur f II.
illo
LIBRI XI L
807
Vtnim id quod cft mcnfura in aliquo gcncrc , fit principium &
Qy^sT.
^
T rTrUm gcnitum
V
fit
fimilcgcnc-
rantifccundumformam?8r4
Vtrum
Index. 'II.
aliqua forma
Vtrum (ftus
,
,
bominc? lU,
Vcrum
dcm IV,
8^5
omnium
principia
fintca-
8id
?
caufam
Vttum
in prima fubftantia
tcntia?
VI.
uentem cftcaiue 837 xviuvtrum ipfumc^iumjvel primum mobile,moucatur a voluntatc .<'
pure intcllca:uali ,
Vtrum
tcria?
XIX. Vtrum oporccat poncrc aliqucm
po-
numerum excedcntcm
8i8
motoribusfeparatis?
fit
ibid,
vn.
Vtrum fubftantia prima Ht omnino immobilis 83.^ viu. Vtrum primum moucns moucat
XX. Vtrum
per IX,
.
,
modum appctibilis
?
830
Vtrum idem fic primum moucns, primum appctibilc,5c primum
in ipfis 839
Intelligcntia? difFcrant fpe-
cic i 840 XXI, Vrrumordofubftantiarum fcpara-
tarumfic (ccundum ordincm cor-
j?
r-
838
ibid'
prima fubftamia fit ma-
in
& intranfmu-
cabili.*'
fcmpitcr'
cfiicicntem
IntcIIi*
gcntiam primum mobilc mo-
Vtrum oportcac poncrc aliquam
nam } V,
oporccac dari aliquam
vcl intcllc-
rcmancre corrupto
poflit
^
porumlatorumf" 1 1.
ibid.
Vtrum primum principium intdli^atfc}
841
XXlli,Vtrum primum principium
fit
fuu
intclligibile
?
Vtrum intclligere
v XI.
dclcdatio
prin^iifo
fumma
Vtriim ^ primo principio depcnS>c
natura
?
^ataliaafei*
?
magnitudincm? xv,
pliciterfimplcxf*
XYI,
834
Vtrum primum principium fit fim835
VtriJm motQf primus approprictur
mjmQmobili? 8361 XYU, Ytfum pr^ccfprimum mQCQrem
jbid.
gat omnia alia proprie Cc diftin'
831
Vcnim primum principium fit pcrfc^um 83^ XIII, Vtrum primum principium dt virtusMnita? ibid, XIY, Vtrum primum principium habcac
intelli-
XXV, Vtrum primum principium intelli-
&c
Xlt,
Jb-
842,
?
XXIV, Vcrum primumprincipium
ibid,
?
deat cdum
intelligerc
83?
XXVI,
?
843
Vtrum intcllcte fiuUS
primifltdifcur-
>
$44 xxvu, Vtrum entiafint ordinataadfcinuicem i 845 XXviii.Vtrum omnia ordinentur ad
pri.-
mum prindpium
84^
?
xxiX,Vtrumhoc principium , Qupd
fummum bonum
,
fi%
eft
vnum,^
847'
s.^i
.tH,*.'
50S
R
F
P
lOANNIS DVNS O T
S C ORDINIS
I
MINORVM
Qu^ftiones fubtiliffimx fuper libros Metaphyficorum Ariftotelis. rum ^notationibHS
Mavrith
F.
de
Portv, Hthemi,
eiufUm Ordinis.
Hvgonis Cavelli,
Adieftis fcholiis , 8c notis R. P. F.
additifque libris duobus qui hucvfque defiderabantur.
TROLOGFS. MNE
s
homines nd-
turafcire dejiderant.
In principio Meta^ phyficac
,
quam prx
manibus habcmus prasmirrit
,
Philofo-
phus hanc propofirionem ,dignitatem
&
nobilitatem Y»x-
ius
fcienrix conri-
rentem , ficut patebit ex proccflu, Ad quod videndum. Prim6 propofirio in fe eft declaranda. £t (ecundo ad condiuionem intencam cft appli-
cognoidriua cft immatcrialior , tanto eft in cognofccndo ccrtfor. Plura eti^ obie
ricipant
ifta dupliciter
in
genere, videlicet a poftcriori,& ^ priori. A pofteriori declarat
eam Philofbphus
in litera per fig-
num quoddara, dicens:5>^w«m autem efifenfuHm AtleElio
:
liguntur.
pr^er enim Quafi dicat
vtilitatem,frof>terfeij>fosdi:
(cnfus naturalitcr diligun-
non {bium inquantum vtilesadvitx
fiiftcn-
tarionem;{ed inquantum cognofcitiui.Quod pro-
T^^f"* Tuk^lni^.i Mufcnfibuf)
per hoc,qu6d iUe fenfus maxime diligitur naturaUtcr,qui maximc cft cognofcitiuus, litcra
vidclicet vifus
,
quem
dicit
maxime cognofci-
tiuum,propter duo,proptcrcognitionis cenitudi-
ncm
&
cognitorum mulritudinem. Cerritudo prouenit ex immaterialitate : quanto cnim virtus Scoti Oper. tom. IV. ,
alias qualitatcs fenfibiles,
& audibilcs, & huiufinodi. Eft ma-
gis naturaliter diligimus fenfus niagis cognofci-
riuos
,
non proptcr
vtilitatcm vita:
tantum
,
fcd
propter cognitioncm;ergo fcire magis naturaliter defideramus;quia hxc cognirio eft nobilior cognirione fenfiriua naliter ad
,
& cognirio
nofbra fenfiriua n-
han* ordinatur.
Declaratur fecundo propofirio prxaffiimpta a
Declaratur autcm propofirio
bat in
non autcm
igitur virtus probarionis Ariftotelis in hoc:Si
canda.
tur,
:
tangibilcsjfcilicct
quibufdam fic
:
"i.
priori,fiue a caufa tripliciter.
omne irapcrfcihim naturaliter appcrit
perfc<9ioncm,ficut haberi potcft ex cap. vlt. tex. c.%\.
imperfedba riam,
eft
i.
fiiam
Phyfic.
Anima autcm hominis de fe
fecundiim intclleftiuam potcn-
cum fit velut tabula nuda , in qiia
picfhim cft
i
Primo
fecundum Philofbphum
j.
nihil de-
dc Anima,
tcx.com. 1 4. ergo naturaliter defiderat fciie,quod Vnwu^uUcftperfedHociusfecundijm hancpotenriam. Sc- ^u*fm*maf~
eadem ficVnumquodque natu- ^^^^J^*' fuam propriam operarionem , vt fraue moucri deorfum propria autcm opcrario ominis cft intclligerc , quia pcr hoc ab ah'is diflinguitur ; crgo, &c. Terrio uc : Vnuroquodquc
cundo
declaratur
ralitcr apperit
:
Vv
natu
5o6
Prologus.
nacuraiitet appetitconfunginxo pcincipio
homo
:
autcm coniungitur fubftantiis reparatis pcr ligercjficut probat Philof.io.Eth.c.io.
SCHOLIVM
intel-
quiain (pe-
DiGNiTATEM
culationc veritatis maximc afllmilamur fubftantiis feparatis,
& in hoc concludit beatimdine noftram
; ergo homo nawralitcr appetit fcire. Sed non videtur qu6d iftae tres probationes eo mod&vquo valent, muhum diftinguancur ab inuicem:quia iic»teft duplex adus ; primus,& fecundus,vt pacec i.de Anima:cexc.c.z. j. ica eft duplex perfedlio ; prima,& fecunda. Prima quidcm eft forma, vcl habirus ; iecunda eftoperacio:&vnumquodque naturaliter appetit vtramque perfe6Konem,'cum operatio fit finis habitus. Hacc er-
confiftere
&
go
propofitio
P^nHmquod(jue naturaliter appetit
:
fuamperfeBionem : concludit propofitum tam de fcientia,de qua procefEt prima racio,qukm de intelligcre,de
quo proceflic fecunda;nec videcur efle
aliqua neceflicas fecundae,quare operacio naturaliter appecacur, nifi quia eft perfedtio. Pra:cerea
fi-
cuc pocencia dicicur aequiuocc de potencia eflentiali,qu2 eft ad
formam,&
accidencali,quae eftad
operacionem;vt pacec i.de Anima:cex.c.55.ica videtur efle aquiuoce defiderium, illud quod eftad
&
:
ram,caquam diftinfta: probaciones;(equicurqu6d in hac vnapropoficione accipiacur defiderium x~ quiuocc , quando dicitur f^numqtiodque appetit, &c. Item tertia probatio non videtur differre a fccunda , quia homo hon eft natus coniungi fuo principio, nifi per operationem nec videtur efle alia ratio defiderandi operationem talem con:
:
&
iunftionem.
Ex
his igicur tribus probarionibus poceft col-
ffinam tan-
Vnumquodque nacuralicer appecic fuam perfe(5Honcm cam primam , quam kcundam primam canquam fuam propriam formam; &cund4mcanquam fuampropriam operacionem, per quam eciam coniungicur fiio principio ergo
ff^f» valere.
homo naturaliter
«/?*
rx-
funt D.Th.hic in-
tiones
fer
quM
ligi
vnacalis
:
;
ofie
dit Docior.
;
prima
fetStio
:
appecic fcienriam
& incelligere
,
,
quas eftper-
quae eft perfediio fe-
cunda,per quam coniungicur fuo principio.Ec eodem defiderio vel falcem vniuocc di£to , ficuccx-
&
ponecur poftea appccicur fciencia immediacc inrelligere mediante fcientia quod quidem defi:
:
derium correfpondet potentix e(Tentiali;quia non habens formam eft in potentia eflentiali ad adum primum & fecundum. Eodem eriam defiderio ellentiali poteft appeti immediatc operatio , vt finis,& formapropterfinem , quan^oneutrum hafiuenuJo te- betur , vel faltem dcfidcrio vniuocc di^o. Fortc jrttluxvn» enim non cft eadem volitio entis ad finem , fi-
&
vifiene vi-
ievtur t
:
funt fuperiora, eofunt priits cogmta. Acquiritur enim eognitiodifttnElaper diftinitionem,cjua inquiritnr per diuifionem, incipiendo abente,
conceptum
vtrumque
nis,vt
eft illud
quod appedcur,fedcan-
tummodo vt finis eft,quo aiiud appecicur:ficuc color
& lux non vnica vifione
fed vc
vidcncur vc obiedla,
vnum eft t]uo,aitehimquod.
Alio autera de-
& aequiuocc dido appecitur fcienria immediare, & intelligere immcdiatc loqucndo dc fiderio
:
Primum correfpondet poefl6ntiali,fecundum accidentali. Primum
verfatur Metaphyfica,
tum hac via. Verum
eft
ornniumprimupi cogni-
cognitione confufa,id
eft, qua nomen,& non vt
res concipitur, vt exprtmitur per
exprimttHrperdiffinituinem, obieEia Metaphyfica funt vltima,quia primum cognitum hac via',eft vl~ tima fpecies\& ideo ex Auicenna i.Met.c:^.Me-
taphyftca eft vltima fcientia in ordine do£trin*,de tjuovide DoEloremi.dift.^.q.i.^.Adx.quitft.n.ii, 2.4.
§luoad feciidampartem,etiam patet,quia prin-
Quodlibec cft,vcl non eft,
cipia MetaphyftcA, vt,
& ftmiliafunt magis certa,quam aliarum fcientiarum principia;magi3 enim fum,de quovide
repugnat eis fubefife fal-
Scot.i.d.^.q.^.Art.t. vbiagit
cipale.
Nunc aucem propoficio ipfa
eft
ad propoficmjl
,
oftcndendum dignicatcm AUximifcU nobilicaccm huius fcienriae fic Si omncs ho- hiUdupUcimines nacura fcire defiderant:crgo maxim^ fcien- '"/**"'*« applicanda,videlicec ad
&
:
tiam
maximc
defiderabunt.
phus^riww huins cap.i.
Ita arguic Philofo-
& ibidem fubdic
,
quae fic
maxime fciencia illa,fcilicec,qu£E eft circa maximc fcibiUa. Maxime aucem ditunctu: fcibiliadu:
plicicer
:
vel quia
primo omnium fciuntur
quibus non pofHmt
alia (ciri
tiflima cognofcibilia fcicntia confiderac eft
maxime
(ciencia
;
&
finc
vel quia funt cer-
modo
vtroque autem
maxime ,
:
ifta
hac pcr con(equens maxim^ fcibilia
igicur
;
Probario minoris
defiderabilis.
, quanciim ad vtramque parcem. Quoad primam partem fic: Communitrm Maxime fcibilia primo modo funt communiffi- funt pri^ ma , vc eft ens inquancum ens , quascunque ""'*• fequuncur ens inauancum ens dicic enim Auicenna i.Mecaphyfxap.5.a. qu6d ens res impri-^. muntur in anima prima imprejjlone , qut non ac^ quiritur ex aliis notioribtu fe. Ec infira b. Qua prioraftint ad imaginandum per feipfa ,fiint ea qua communiafunt omnibus : ftcut res ens dr vnurn ; ideo non poteft manifeftari aliquod horum per probationem , qua: non fit drcularis:ha:c autem communiffima pertinent ad confiderarionem Mctaphyfic^ fecundum Philofophum
&
:
&
&
&
jn 4. huius in Y^incii^xo'. Bft enimfcientia quxfper qu* huic infuntfe,
culatur ens inquantum ens
&
cundttm fe,&cc. Cuius veritas,vcl ncceflitas poteft fic
quo communiffima primo intclli-.vtprobatum eftpcr Auicennam,(equit«i;
oftendi:Ex
guntur
,
quod alia fpcciaHoranon
pofruntcognofci,nifiil-
iftorum
De
lib. i.
& Antonius Andreas,qudft.i,adyprin-
quaft.i.
tentiae
formam:(ecundum de-
D. Tho-
Anton. Tromheta
lacommuniapriuscognofcantur
fiderium confequens formam.
de
Tres rationes,
quoi docet n.7,.vnam ta»tumvalere,funt
defidcrio accidentaU.
poteft dici dcfidcrium ad
vfquead
Ens ergo,circa quodprAcipue
definitt.
tnt htCyCohtra quas agunt
defideratum fine adioneali-
quia.
^uoad pri^
mampartem^id, intelUge de prtmitate cognitionu afiualis diftinEl* hac enim cognitione , quo alifua
beredefiderans ex
amoto irnpedimento Ci igicur prima probacio fecunda concludanc hanc propoficionem efle ve-
J>#j
& certi]fima.
veritatibtu finceris contra fienr.
aiius excrinfeci agencis : in fecimdo autem poteft
4
MetOphyfit* probat ,
eius obieElafunt prima
formam, & illud quod eft ad operacionemconfcquentem formam;quia in primo non poceft hafe
I.
tia
communiu cognitio
paniculari
1
,
&
non
quia qua rarione in vna,eadem
cum ens
& vnum
dicanmr
obiedionibus quibufdam contra hanc propofitioncm vidcbitur in quxftionibus.Tantum fufficiac dc declaracione
omnibus,io./7«»«*,f<»/».3.^.tex.coram.7.&
prppoficionis.
ceilceft e(Ie
in alia
,
idcm multotics
poteft
tradi inaliquafcicn-
&
jcqualitcr
dc
8.&
ita
inuriliter repeteretur
:
igitur
nc-
aliquam fcienriam vniuerfalem ,qu«e pcr
Prologus. fe cotilidcret illa trsm/cendcnria
Ttrm»l*ei* iiaafiyfr.
f' E X T R A.
&
hanc
per "^cnriam vocamus Mctaphyficam, qux dicitur a meta , quod eft trans , fhyfis , fcicnria , quafi tranfcendcns fcientia , quia cft dc tranfcendcn,
&
507
diantc habira hnius (cienrix.
Non aotem ordinatanquam ad
rur luEc (cienria ad aliquam aliam
nem
,
(cd alis ad ip(am
vnde non
:
liam,(ecundura I-^hilofophum in lc propric dicitur
ordinatum ad fincm
^'^ iftapnhatU non vidttur efficax , <]uia ens ftr frim tUfitnr dtfubftantia ex ^JnuMi,& vnum
qualibet fcientia
vtili
Jimiliterfi eft tranfcendens.-SioHtem
vnum eft tan-
iitm ingenere Quantitatii,vt diceturinfra in qu*-
quadam fuper ejuartum
ftione
ius require in efuarto fio,fi ens Oijualuer
,
non fic aqualiter
De inteUeSu fropofitionit hu-
dicitur de omnihui.
,
in duhitationihus,
Refptn-
dicatur de omnihus tunc eftpro-
kaiio euidens. Sed fi non aqualiter , fed primo de vno aliquo, igitur in iftafc$entia de illo primo tra-
&
quam
Sed
:
& nobilior
,
eft
finis.
De cau(a
formali notanduro
,
qu6d caafa
malis huius fcicntiz cft raodus pcocedendi
hic ficut in
fbr,
aliis libris triplcx eft,diuifiuus,diffini-
riuus,&colIc£Huus.Proprium autcm huius facn-
&
diuiderc diffinirc pcre(rentialia fimpHdter,& colligere , feu dcmonftrarc per caufas effenriales fimplidtcr priores & notiorcs , nuxitiat eft,
&
mc pcr canfas alridimas.
a Logica , fed fecunditm ordinemper-
faliffimas ,& per effentialia cuiuflther, non inquan-
Secunda pars minoris probatur ficCertiilima
& cau&,& tanto (e-
cognoicibilia fimt principia
cimdum fe cerriora quanto priora ; ex illis enim depcndet tou cerritudo pofteriorum: hxc autem fcientia confiderat huiuiinodi puncipia caufaSjficut probat Philorcphus i. huiuscap. i. per
&
hoc quod ipfa
eft (apientia
Sic igitur patetqualitcr
xime
fcibilia
icienria,
Contraidicititr infra
quod omnis fcterttia diffimt E
:
cx
quo
vt patet ibi in
,
litera.
hxc fcicnriaeftcirca maquod fit ma\im^
fcquitur
& itamazime appetenda
,
ficut prius de-
dudhimeft.
&
&c. hoc tamen
eft
vel accidens,
dubium;quare de hoc
in oclauo,iu
ilttbitationihus.
Hoc modo cft Metaphyfica (ccundum lis:non
tamen fic eam (cimus,nec
Ariftotele tradita : qujere
fic
(c (cibi-
inucnitur ab
in toto libro inuenias
fi
vnam demonftrauonem Mctaphyficam
propter
^«u^,quiapropter impotentiam intcUe^lus hoftri cx fenfibflibus minus noris fecundum fc, dcue-
&
nimus
in cognitionem immaierialium
cundum fe riotiora fimt
ouac fc-
,
& tanquam principia co-
gnofcendi 4ia in Metaphyfica cflent acdpienda. :
Quxritur quae cau(a
$C H OLI V M
Quod
TI.
^^
rwn Metaphyfict
optime tjuatuor genera caufa-
quia in
,
,
& rationtt adducit fuadentes
^ vnamquamque earum
pertinere ratioaem ebie-
£ii,de quo determinate in fttjuentihus.
£x
&
'voluntaris
charitatis
,
finis
ha-
refpedhi
quia habitus non variat , (ed dat modum ope-
ladonem obie<% potcntiae
randl:fed obieftum intclligibilc vidctur caufaef-
przdidtis poftimt elid tres caufz hoius
icicnriac;finalisrcilicet/orraalis,& matcrialis.
D6
ficiens refpc
pafliua.
Quod autcra fit
firiis
,
cum fk
rcfpeihi fcicnriae,
magna cu-
viddtur,quia obic
&
benc ttadita, dicitur autemfuiflcArift. Efficicns autem prindpale Deus f ftwlc quo habctur i.huius cap. < Scientiam iftam
fdcnrijc. Probatio confcquenriar:quod cft finis
fi-
caufa efficiente inftrumentali ra,
dummod6
fdcntia
non
eft
fit
.
folus
Deus m4xime hahet,
etfinon folus haheat,
quia diuinum non eft natum inuidere, quia inuidia ftat cimi funmia bonitatcproptcr ouam bonitatcm voluit Deus iflam fcienriam , ncut alias Omiuvermn pcrfcdHones communicarc homini : Otnne enim verum a quocumque dicitur, a Spiritu fanHo dicia Spirit» fauSo. /«r,ficut in glo.ad Corinth, fuper \\\\A:Nemo po-
pon
teft
dicere,Dominus Iefus,nifi in Spiritu fanEle. Et
nisjcft finis ordinari
dpalitcr intcnditur
alioquin cflTctfcicntia parti-
&
&
&
ncm
:
materia communiter dicitur
fcilicet extra Ecclefiam,vti[e
nolcitiu: in
quid ftuRificare po-
,
ltcm,a fine denominatur vnumquod<3ue, a fubie
rcntia,quia
.
ad fincm:adus voluntatis eft cognitio fubicdiprin-
finis a<5his intelle
Aug,8 3 .qq-q- Omne Vfrum eft a prima veritate verum. Et Damafc. c. 9 1 Si ah hu qui foris funt 1 .
(cd cft difFe-
,
(ubie<^m pta;cognofcitur confusc,& diftinde quxrirar materia nuUo modo prxcog:
a^
,
&
ficui materia
fitbioShim in
terimus,non obijciendum eftypurum d* naturale au-
materialibus. Similiter a fubicdlo habet fcicntia
rum
vniutcm
ceaceruantes,contaminatum autem refutanta fjfumamus fermones optimos:Deos autem derifihi-
& fahulad alienas canihus proijciamus
& difrin
tatem,nonautera a materia.
mam enim exipfis aduerftfs ipfos fortitudinem ha-
De caufa matcriali notandum , qixhd non loquiraur de matcria fdentiaf ex qua:cum acciden-
bere poterimus.
tia
les
g
bomun cft
titus dus.ExcraplDra,vt
;
pluri-
De caufa finali fcicndum qu6d finis huius (cieptoprius
eft
opcrario fecundum habitum
TinHMet»-
^'35
fbyftet du-
iftum, fpcculario fcilicet eflentiarum reru
fltx.
cipuc altiffimarum caufarura,& fubftanriarum fe-
paratarum,in
,
quarum fpecularione
A
prae-
pofuit Arifto-
teles felicitatcm lo.Eihic.cap.io.Finis
autcmex-
trinfecus funt principia, caufa,& fubftantix (epatata:,
10
fubicdum in (cicntia? codcm gcncre
fit
cfFe
caufas eft aliquid relpctShi potentic,& refpedu
ExpLicAT UnapbfftL.
XTRA
& demonftrat per effentialia,vel priora. Refponfio:
tum huius\fed inquantumfuhftantia,
feilionii.
<;
qui
concedo,fedproprium eft huius fcientia demonftrareper caufas vmMerfali(fimai , paffiones vniuer-
nondifferret
fi*u sita-
tan-
Sahitur ,& dehis qut funt entii fecunditm fe non in alia fcientia, fcd de aliejuo pofteriori, ita vt priits , vna erit jfcientia vniuerfalis : non tjuia fubieSium elt vniuerfale in prddicando , tjuia fic
&
*fi
^**/"**"*-
prout vri-
litcra,
dbus.
dignior
ad a-
cft vrilis
Mettpfyfif»
fi-
quibus coniungitur intelledus nofter , mc$coti Oper, tom. J y.
talcm raateriara non habeant (ccundumPhilo(bphura in 8. huitts , capite j lexiu coinmcnt. Illa eft enim a1 4. nec de materia in qua I }. .
&
:
nima , & hoc (ecundum potcntiam
cius intcUe-
Scd loquiraur de matcria circa quam eft (cientia qux dicitur a quibufdam fubic^um fdentix , vel magis propric obic
:
&
Sj^dfnhU''""" Meta-
Um--' ^';'
^^^
l
,
5o8
.Prologus.
obiefflo hiiius Cclentix
,
oftenfiim eft prius,
quod
h.Tc fcientia eft circa tranLfcendentiax^ftenfum eft
cnim quod eft circa akiilimas caufas. Quod autcm iftorura debcat poni proprium eius obieftum varis funt opinioncs idei de hoc inquirendum. :
^auritiw HiberyicMS Ordinis Afinorum , Antthnio Irombets, Theologorum maximo eiufdem Ordmu , cum obferttantia, Salutem.
A
I.
Ii;
facukatis inucnta
,
corredus crat,nunc additione,niic detradionc vc moris eft antiquis fcriptoribus idin marginc annotantibus, non modica
vel cogitafTe^velfcripfifre arbitrabar omnia fuislocis appofui,muItaadditione,aivt
extradione fignare volui,plura etia omiii,ab ahis
ramen appofita , qua» omnia in-
T^ T|iantcaHonoratifIimePatcr,Qu^-
fra huic opufculo mgeffi
-t-' ftiones Metaphyficas loannis Scoti, quae tot annis, nefcio ne temporis iniurii
excof
an hominum neghgentia rundcm difficultate, quafi
icato,
nc quid a cam elaboracoquc opcre detradu :
fiuc
effc vidcacur Loca ver6,fcu audoricaccs Ariftocelis,Auerrois,aliorumquc fapien-
abieftje in
tum, confusc olim more anciquo addu-
etiam eaoccultolatitabantjAnt Andreaseius difcipulus , vt crat magni ingenij , exquifitas,
humanar
cextufque ipfe vari^
perplexitate anxius era.Verum quia tam cxccUetisingcnij hominem nihilfruftra,
Epiftolaproccmialis Mauritij.
fi
difficiliaque Sc fevh fupravires
que doftrinip , acutc fcirequecaftigauit primaria praeceptoris fui difta accuratc cligcndo acin ordinem refolutum fide*
da
propcer curiofos huius
cemporij dodos)in marginc quibufdam literis annotauimus labo^ ,
Scholafticos(vtinam
ita
:
riofa ea
quidem
j
&
vt videcur procer-
uiencis induftria^.
,
Ego tamen nuper cuni in jdopus Scotiincidifircm xgvh ferensrem jcam prarclaram optimamqu^ a rc htera-
Ad maiorcm camen operis clucidationem, compendium, quod fequituradfi-
ria exulare c fitu,tenebrifqueinapertum
caftigationcs Scoticac Mccaphyfices placuic infcriberc : in quo quidem opufculo
Jiter dirigcndo.
lucemque vcndicaui idquc l^ctro Baro :
/cio
Patauino Pr.tfuh dicatum efTc volui,
Huic adiunximus opufculum ciufdem Scoti 4e Primo principio, & Theorcmatt.Bone lefpjcum quantp labo eltum ob exemplariavetera mcndofa rara , tum quod fcnfa ipfa breuia funt & occuIta,&: ,
,
quibus,nifi totus adfis, facillim^ halluciScot.^
Neque
neris.
id arroganter a
me fadum
mouitenim nos,&: DoScoti contcrranci mei fingularis
cxiftimcs vclim
i!nZ'r7er. frgo HibeTni.^Q.otis
t
bcneuoIentia,& eius dodrinae,cuius lade abincunabulis fum nutritus , amor non roediocris
AdJc qu6d cx hac re &:
reli-
,quas
&
mendas omnes,&. confentaneaintcrfc di
rundam dubiorum mbre fuo rendas
alibi quje-
atque argutias, feu inftantiasf^vt aiunt)abaducrfariis norandas , cuacuandafque opinioncs quoque &: opinantes nonexprcftbs ,quanrum mihi per libro,
rum inopiam,dat m eft &: deniquc vbi.r cunquc, vel additio , vcl extradio fignari folet, ea diligentia , qua pot imus , an. notauimus Cum aurcm huic noftrje lu:
CubratiunculiE
qui
parronum inquirercm
& literis &:audontate plurimum va-
gioni noftrarplurimii dccusaccedere in-
Jeret,tu te mihi, Honoratiflimc Patcr, in
telhgebam:&' Scotifcdaror bus maxima vtilitatemEtfienimquod Ariftocelesob-
fimus,
fcunus,pre(riufquefcriplcrit,Thcmiftiu5
&- diccreris.
Sed vt
Alexander,SimpIicius &: vtdenoftrisdicam, A Ibertus ille cognomcnto Magnus, ac alij plcriquc additis auc immutatis
mittam quis
in Scoticis difciplinis
quibus Patauij tot annis publice doces, atque decertas , fiuc id Philofophia: fit,
,
vcrbis clarius,fufiufque traftatunt,
tamen Peripateticorum fibi
exhauft^m putet ,
Quis
hj^ riuuhs fitim
nifi latices
Ariflotclicofontc deguftauerit
?
cx ipfo
Vtcum-
quc Anconius Andreas,vtin Dialedicis, ita
IX
nem earundequaeftionumappofu;
hic
& pbfcuriora
,
&c difficihora prae-
primis obtulifti
,
qui &: dignitate amplif-
& dodrinacruditiflimus, &: ,
in te
efifes,
multa prseter,
in
feu TheoIogiaj,tib! confcrri potcft J.quis iudcjc in his rcbus finc;crior?quis cenfor grauior ? quis defenfor acrior ? quis i Ea igitux , quac cgo ingenue fatcar ) per ingcnij fidcratio-
caftigator politior (vt
nem
,
imbecjliitatcmque inchoaui
modo
,
non
fcd
ma-
tcrmifit.
yt tibi aliqup
Acccdic ad hoc qupd vcrbji ipfa Scocicahabcnc ncfcioquid lacencis energiac,
ad maiora concitaj^m , tu abfolconfummabis. Intercatamen accipc has mei laboris primitias,qua: tuo
quo
fir,
yt qui fc huius viri difcipulu ap-
pellari cupic,i$ eius fcripca legac fic.
,
necefle
Quiaaqcem multa in huiufcemodi
qujpftipnibus pcrtradantur adc6 ardua,
prasircm
,
gis vt te
ucs, atquc
raunitxpracfidip cauillatprcs , calumniator^fque tanti facicnt, quanti indusclephas cuhcera. Munufculura id quidem
perexi
»1
Prologus. pcrexiguum cft,fcd quodtibi plurcs dc-
509
obfcuritafC,& vbi
non eft
loctis
proprat determi-
opus cgrc-
nalionis alicuius veritaris,famosc loqucndo anti-
giumconfccutos animaducrtcrint. Valc.
quos fcmpcr prarponendo ; inde cft quod ca ex quibus fequi vidcnmr contradidioncs plurinuc jfi
»cum tuis
uincict
Ex
aufpiciis fc
Vtino,KaIcndis Scptcmbribus.
&
di^s dus minimc implicant, vt in
locis fuis tan-
gam. Tcni6,praEm{ttcndum,qubd non habentur c6-
K^NNOTATIO M AVR JTI I in Prolo^umBtiforif.
QVoniam vtinquitPhilofbphas ^.Topicci. Omneobfcuntm ejuod inMjitatum & $ .To-
«4
,
§l*od multipluiter dtcitHr obfcMrumfMcit efi quarc cum Qu«ftion.Mctaphyf. Do^loris fubtilis dc Primo principio , tradatum,
pic.c.j.
quod diEbtm
:
atquc Theoremata ipfius impreilbris artis pcriti iummi Dei prouidcnria,& mci ingcnioli lucu|?ratiuncula ad fingulorum manus fint porrcduri,
qa«
& & inacccfla minus
hadlcnus rarifHma erant inquibus ardua
vt ita dicam,(cnricofa pluriroa
,
prouoiis prxrupta,acrauliipliciter intcrpretanda in{cruntur,procommuni fcholafticorum vtiliute, pauca,quz icquuntur, adderedccreui. Qua; cpiromata caftigarionum,{eu correcloriam,aut cen^ lielucidarium quoddam lceentibus cnmt.vbi tcrx corrcAioncm
,
& & {cntentias principales & ,
vbidefunt rciponfioncs.quas plerunquc omifit,& opiniones varias diucr{brum,vt potcro fuis in locisjdifcurrcndo pct modum tabuls annotabo.Aliinquando etiam concordanrias neccftarias , dcfendendi modum ftandasatque lemiflloncs,
&
&
adiungam. i; Tn*thftr-
tundAtnhte
Scdanteqaam ad
qusdam
gcncralia
ponam,quorum primum
Mtufiyfits. Quatftiones
iam
prii^
fiibtiiis
Trikt firipfit
Mtt*-
fhyfitMm , quMm Thtt-
S^\» tm» StftMttppr* bUmuieMt
eft talc
,
qu6d
videlicct
Meuphyficat,& expofirionem in
quam
m
fentenrias fcriptum
ip-
,
& prbbabilia
&
funt iam fcrc habita in
Theologus 1
plura pro eis unt,
quod videri poteft cx 57. difLj. q.vnica,an.2.par. i'& ^ 1 •d.+.q. J .att.i.par.a.vbi remitrit di rel="nofollow">^ ad q. 6,8c 9. Metaph.& fi alicubi in quxftionibus Me-
cft.
5.&
in aliis prztcr ii.quf
in Sentenriis dc materia
Quare
vt patc.t intuenti, in aliquibus
1. lib. difputauit,
tamen originalibus anriquis habentur quacfliones fupcromncsii. Nunc ad Utcram accedojpratmitutur commu-
vtJtM trodudio Utetz,vel more anriquorum ledio , fi- t^^mtr»M' cut varie in fequenribus DwfLipfum nominat,vbi r^^^^ x. dcclaratur prima propofirio texras,
& tota
illa li-
cft
probario Theologiat in expofitioncfiu hic.
Quod infri ibidcm tangit in
applicadone prode cognirione vniuerfali^Iimorum, dcclarabis ficut habct 3 dift.primi de primo cognito:& q.io. primi huius. Ibidem jKjflct dubitari ex di£tis Auiccnns quat notat,qubd fcilicet cns,res,& vnumiiint communi{Iima:& qubd nuUum horumpotcft manifcftari,nifi probadone drculari : cum tamcn vnum fit pafEo cntis^paflio vcrb pcr fubio^um manifeftctur,&de qao vidc infr^ in ^.huius q.i.&q.i .pripofitionis
.
mi
locOjfed ifiaprobatio,\C(iac
ihi,
&c. Utera tamen bona fWpc acddit in additionibus
noris,
illo
fecunda pars mi-
& notanda vt alibi & cxtra quarc om,
;
nia inferuimus.
Intendo Dodoris in hoc prologo
cft
reddcre
& vtiUtatcm hu-
^jjj j tangam4mm6 vt credo, in fatculo adhuc dod.anium,aut iunior hoc fcripfit.Vndc proble,' .,.,"., / maacc auquibus locts mcedit more boiue m-
ius fdcnriac manifeftando,& dociles" quatuor eius
m
.
.
n» Mttafhj-
doiis,& minimc arrogantis,maioribus
c» DtSir,
morem gcrehs,iuxta Mundi,
t.c.i.
&
& antiquis
do^irinam Philof.z. C£li,& lic^ fundamenra propriz vis tc-
tigerit pluribus in Iocis,& ftabiliuerit,non ita
plerumque afleruit,& in vnam pancm
tamca
{e
&
caufas expUcando ; fecundum hoc duo facit in hac panc libL Ex prtultElis,8cc. Ibidem infra in parricula de caufa formali ibi, ContradicitHri»fra,8cc. vfque ihi,hoc modo Metaphyfic4 , 6cc. ponitur extra ,fed notanda Utera,
vt patct.
peni-
poilmodum fccit RcKgiofus & prouedtioc effe^s , dum {entcnriaslegit, £x quo corollaric {cqui vidctur,qu6djbbilis do^hiiu huius viri maximc fuper Sententias habctur , vnde plurimi {cquaces adia omnia paruifatus detcrminauitjficut
ciunt. NihiIominus,quia principia fcholaftica.vt-
IbiinAr^in dubio ftthie£ium,
&c.
Qiuritttr tftucaufajh
i.
Quod
dimitrit infolutum jfcd ar-
omni caufa nbtabis pro refolurionc ea quz habct in ptolog. qu. j. {bluendo argumenta
guit pro
:
prindpalia,& q.dc praxi. <;.3.dift.
priroi:vcrius
& q.i j.quod. & q.7. &
cnim didtur cauf^cmdens
& finalis quam fbrmaUs & matcrialis, fed cocni-
pote LogicaIia,&Metaphy ficalia^que Naturalia,
tio cius cft potius finis
quac miro ingcnio edidit iunior
iunionbus fenfii anriqua, Ucet vocc tzdiofa, abfqucquibus nemo re
faltcm
& cxccllcnti ingenio anribucndum eft
ma cxemplaris faltcm. Moriiu pro
&
men
in
,
&
vno loco problematicc, in
,
quod
ta-
alio affcrriue
, vt infri ikpc patcbit. Supra humanum fcrcingenium principia Logicac, Mctaphyficae
inuem'es
&
non valent,refpuunt. Scctmd6 notandum , qu6d roodum do^bihaE Atiftorelis communitcr imitatur , & brcuitate & Scoti Oper. tom. IV.
,
quam
ipfiim.
propinquus formaUtct
Moriua pro caufa formali
faciUter {oluuntur , aliud eft darc
tum
fpcdem
vnita-
& ordinem & aliud formalitcr cflc talcs:di,
fHnguc etiam de dare incrinfecc
& fbrmalitcr,&
cxtrin{ccc& virtualitcr:poteftcnimappcUari fbrIr
Q_ *•
huius.
Ibidem parum poft,notatur vnnm extra ab
auditorcs attentos, nobilitatem
I
q^e.
darc in cxpofirione fua, quam communitcr attribuimus Antonio A ndrcz in principio. Aduenendum ergo primb cum didt infra:P;clttrtttur fecundi ^ qmbufdttm i friori \ qubd illa
tera patct
taphyf^ inueniantur remifliones ad Sentenrias, in Jq^Jj
!,»/-««j^utt »» fc#e
nitcr quatftionibus prologus, vel pracfatio,vcI in- tfere
Dodor
edidit,quarauis oppofitum ccnfuerint plu-
rimi Scotifbe
ScetMt
literam Dodoris accedam, documenta probabilitcr pro-
mimitcr quacftioncs cius in Mctaphyficalib. nifi ad ^Jib.inclufiuc : hoc vd quia imiutuscft Auicennam ; vcl quia ea quat fcquuntur 9. librum
caufa matcria-
{bluimtur cx diflindtionc matcrix,quam tangit.
SimiUtcr dc cauia finaU pondcra omnia veiba Dodloris
& fcntcntias
pracclaras
vbiquc in Uicra.
tiadidit,qu3e qui attingcre
Vv
}
LIBER
»7
LIBER PRIMVS. %l M yS ifie liberefitotuifroosmialui in quo c,l. e^ r. dgitur de digni^ tate huiMfeientia
ifj
generalii^fifeciali
Siaturde opinionibM
ariti
inreliqms fequentibw cap.tra"
9
Philofephorum de rerum principiii. rboSior
dijj>utafdecem quaBiones prooemiales
primam fartem
circa
,
libri
no»
,
traSians iUasopiniones deprincipitirerum. tionem:diffinitio
Q^VjESTIO
cipale
I.
,
omne
enim indicat quid.Itcm,ad prin-
fubietStum habet paffiones de ipib
demonftrabiles fecundiim Philolbphum i.Pofter.
Vtrumfubie^um
Mettfhyfic/tfit ens
inquan-
titm ens ,ficut ens pofuit Auicenna
Deus , dr
?
vel
Com-
Irjtelligentid fficut pofuit
mentator Auerroes?
vbi fuprai:nec Deus,ncc ens
&c. Probatio
huiufinodi:crgo,
Tum
,
quia
paffio eft extra cftentiam fiibiedi^nihil eft in Deo
quod non
fit
eius eftcntia:tu quia Auic.8.
Metap.
vbi prius:iPriOT«* non habet ciualitate, nec e^uanti-
Arift.4 Met.ttx.\.
Commcnut.ihid.(^ lib.i.ctmment.14. <^ ltb.\x.c0mm. .Auiccnna i.Meu»p- 1 Albcn.Magn. i
tatem,&c.Sc non poteftfieri demonftratiode «*.Probatio fecundaf partis minoris.;Tum,quia,vt prius,
.
j^.Met.cttp i.dr i.D.Th.om.ibidUa.i.SonciiUi&ibid.^'.
pallio diflfert elTcntialitcr a fubiedojenseft dc ef-
10. iftgid I, Met.q.^. A.aiomas Andrcas ibid.q iJtrt )> Flandna ibH.ei.i .»r.i .^ fequen. Fonfeca ^.Met.cap.t. q.9feci.}.Sw. difp.i. Met.feB.^. Hartid. ibid.diff.x.
fentiacuiuflibct
fea.i. (^4. Mcuriffe feci. j
M$t.q. 4. Aucrfaj.
i.
pportet
tum, quia paffio praedicatur denominatiue de fubie(Sto,& fubie<5hira depaffione, non nifi per accidens ens prsdicatur in quid de :
:
%.
Philof
quolibct,ockauohuius,tex.com.vltim.
d' fiqq.
QYbd ncutnim probo
Irem ad principale:fubie6lum cuiuflibet fcien,
de
fubietSto
notum elTe fi eft, & quid eft
fdcntix
tia:
habet propria principia
&
partes
fecundum
fecun-
Philof.i. Pofter.t.c.4}.c.illo:c«-/wr aute eft fcten-
dum Philof.i.Pofter.text. com.i.
tiamcc Deus,nec ens eft huiufmodi:crgo,&c. Prima pars minoris patct, cu Deus fit primus fim-
de Deo eft notum : fi cft, vel quid eft, nec de ente quid eft ergo,&c. Minor habet tres partes. Pro-
pliciflimus.Probatio fecundac parris,quia fi cns in-
,
&
:
primx dupliciter. Prim6 ficut probat eam Auicenna i. Metaph. c.i.b. quia Deum elTe, non
batio
eft
per fe
notum , cum concludatur
ex effedibus,
&
quantum ens , haberet principia, igitur quodlibet ens haberet principia,ficut arguit Philof i.Priorii,
cde Reduplicatione,
t.c.3 j. St iuftitia effet
bonum
quod bonum iuftitia efjet omne bonum. Ad oppofitu pro ente eft Arift.4. huius,in prin-
in eo
Phyfic.& it.Metaph. ncc eftdcfperatum cog, quia figna habemus de eo 5 etiam fi fit defperatum,tunc non praccognoicitur, ncc ifiqui-
aliqua fcientia fpeculatur ens inquantii ens,& ilU
ritur eius efte,in alia fcicntia,rtec morali
8.
&
nofci
flrrinali,
jn
&
ifta fcientia.
cipio vbi videtur manifefte ex intcntionc dicere q»
necdo-
n6cftaliquaparticularis.EtAuic.l.i.Mct.c.ii.dicir.
igitur inquiritur eius cfle,
Primu ftwietium huitu fcietia eft ens ine\Hantuens.
Secundo probatur eadcm pars mi-
Adoppofitii proDeo eftComentator i. Phyfl com.vlt.dicens,.^«j dicit quod prima Philofophia nititur probare entia feparabilia effe;peccat:g«ntu
de ahis
fic
,
noris Cxc.ln fecundo huius,
t.c.5'.&; 6.
,
probat Ari-
ftotplcs ftatum efiein caufisefficientibus.
Probat
primacaufam cfficienremelTe:iIla cftDeus. Probatio fecunda partis minoris , dupliciter: tum, quia Deus non habct quid , fecundum Auicennam 8. Metaph. c. illo,opus eft vt rcpetamus. Primni mn habet geiHS , nec qmditatem,nec diffi-
enim entiitfeparatoriiejjeynon declaratur nifiin naturali fcientia : h*c enim entiafunt fubie^a prima
nitionem, ^ui
jn alia fcientia.Vnde pcccauit Aujcenna qui dicit Philof primii demonftrarc primiiprincipiumcfle.
igitur
fi
e/? altiffimu»
& gloriofus. Tum,quia
haberet quiditatem,illa non
eilet praecognita in
PhiIofophiay&
.
noftrd inteUe^tu
ad eaquafunt
omnium manifeftiffima.
altqua fcientiamjpro-
SCHOLIVM
fcientia, quia fccundum Philof. i. huius c. i. iex.com. I Sicut oculut nyclicoracisfe habet ad lu'
men diei, ftc anima,
impoffibite e(}
barefuu fubieStum effe, fed coccdit ipfiimefle,aut quia eft manifeftii perfc, aut qiiia eft dcmoftratu
hac
ALLAT
I
s
I.
optimis argumentis fuadentibui nee
c.
ensy nec Deum efje obieElum Metaphyficer,aliifqMe oppofitum probantibtu.ponit fententiam Auerrois,
18 ajtffinitio ftgnat res terminatat in dtffinito\niDeo eft terminatum,quia omnino infinitUeft. Probatio terfi«,partis minoris duplicitcr.Tum,
ieElum;quam variis rationibus probat ^& refbondet rationibus in contrarium adduElis n. i.& 1. Nota
EXTRA 1
fiint
priraac partis minoris.
Tum^cfuia Commentator dicit
i.
Metaphyfic^
htl in
quia ens
cft
xquiuocum
,
ficut dicit Porphyrius,
cap. de Specic. 5» ^uis amnia entia vocet, aquiuocc nuncupabit.Ex. de hocamplius infra,quandoquacretur dc vniuocationc cntis ^.huius. fit
vniuocum,
eft
Tum,qnia fi commuuiflimu, nechabens ge-
nus,ncc diiFerentiam ; per confequcns nec
diffini-
tenentis
Deum,& fubftantiasfeparatas effe eiusob-
quodait hic ad fecundum principale.proprietatem afubieSoin creatis;apud ipfum etiain Theologia non ejfe cert*i,quia q.) .proLad i.pro.q.i, re diftingui
&i.d.i.q.4.§.De fccundis cogno(cibilibus,».9J
di^uod hicfed
x.
J.Quia \h,n.ij,& ^.d.i j.
q.i.a.yn.i^.& expreffius i.d.} q.^jtd i.fro opinjt.i^.
eppofitum
.
Quseftio 0ff*fitii tenrt,& fMrt ^.d.i7.foluirg.& ^n^uf. dliijpajftm docet^mUnMtones reru non jo.vbt, Mfttrrgiii dh ipfts,eftt£ tamen videtur ejfe proprietdtes. Et hanc partem tenet commHnis Scottjiantm.
&
fnde
UUex ci.^. prol.^tr
loca
d.^.primt, txplicari
fojftmt depreprietate large fumpta
commMni
:
quia fecundo
loco
,
pro accidente
mentto eji de tali her-
ba,^uod fit fecwtdMm fuam fpecttm caltda i&pri-
mo loco
de pajfiombtu correfpodenttbiu attrHmtu:& tales in nobufunt accidentia communiOy lotjuitur
vt bonitat, iufiitia,&c.rernm difficile efific Ucttm bunc interpretari, quia agitur de pajftonevtre fcibili ; non agi depaffi tamen quie tta glojfet, dtcet y agitur ftcundo Uco citato de herba fecunditm fpeciem calida , tamen calor
fione fcibili firt^e
&
kOo. Sccundum
:
iftam opinionem refpondetur ad
Ad primara,
rarioncs in concrarium.
quoad vuanquc panera dc Deo & fecundum fe notum fi eft. £c adprobarioncm in c6trarium,didrur quod Dcuni cllc defperatum cognofd non eft , ncc quacfitum in alia faentia, ncc in ifta, fccundum fc,quainuis quoad nos,fiat notum cx cfTcdibus, ficut procedic rario poteft enim aliquod fecundum fc nouus, minor
eft falfa,
:
enira naniralitcr
nobis notum cx
cfFedu, fiuc
Metaphyficum.
quamadmittit i.d.i. <j.y.num.^^.& d.Z.q.^ &paffim. T)um autem admittit realem difiinllio-
nem dicitur quod in i. huius non oftcnditur eflc de Dco fed oftenditur flatus dc caufis cffidcnri-
&
Ad quaftioncnm iftam patetquod {unropiniovna Commcntatoris dicentis, qu6
&
iju6d fapicntia
:
illc
cfFcdhis
fit
medium
naturalc.fiuc
AUtcr .ad fccundara probatio-
,
,
bus
:
&
vnum
quamuis harc duo conucrtantur , tamen prxcognitum in fcienria aliud
potcft eflc
;
cft (pcculariua circa principia pri-
ftrandi ahud.
Alitcr videnu:
Commentator
fpodcre com.vlt.i. Phyficorum, quod
re-
Deum cfle
non oflendinu nifi in
fcienria naturali;& fi ad hoc oftendendum fiat aliqua ratio in ifla fcientia, hoc non eft,nifi aflumcndo aliqua cx oftenfis in fcienria naturali , ficut
per expofitioncm eius patct z.
Sc primas caullas cx dc(criprionc (apicnriz,
huius/-om.6.vbi exponit demoflrarioncm Arifh>-
&infi:aca.}.tx.iA ^.Hacfcientia maxtme tUuina efi, quia efi diainorum \ 8c infra in 6 huius c. i
teUs de flatu in caufis efficienribus, vbi dicit:J>f-
,
diftinguft Ariftotcles trcs riiue
panes
fcicntiac fpecula-
diccns Phyficam effc circa infcparai)iha
,
tnobilia
;
parabilia
rabiha
&
&
Mathemaricam circaimmobilia in(eprimam ver6 Philofbphiam circa fepa-
;
& immobilia
,
aiiufmodi funt fubftanriz
ieparatae. Si ieitur ha:c diftin£bo fcientianim fpc-
culariuarura ut conucniens,videnir qu6d fit circa propria fiibie^ iplarum , quia (ecundum Philo-
ibphum
}. de Anima, t.c.j8. Scientia fecantur vt r«:hoc eft, ficut fubicAa confidcrata in fdcntiis. Item ibidem in tf .t.c.i.vocat hanc (deriam Thcologiam,& probatduplicitcr. Primo,quia fi alicubi diuinum exiftit, in tali natura exiftit hoc eft, in immobili feparabili.quam dixitiftam {cicnriam confiderarc. Secundo probat fic , quia honorabilifilmam idenriam oportet dte circa honorabilifEmum genus hacc cft honorabiliflIma,vt ptobatimi eft in primo & genus fublVanriarum feparatarum, cft honorabilmimum:crgo,&c. :
&
:
;
Primo dt Generatione , cap. i.debis tjumtitm dtcety vel conuenit dicitur
tjuidtm alterim opMt,
efi,
;
dt immobili Principio
& prima pbilofophia diutdere
&e.
Practerea confirmatur pofirio
Commentatoris
rarione, primiS fic : Subftanrix feparatat
nobis omnino ignotat
,
cum
dc
ipfis
non
funt
multa figna
habcamus igitur cognitio earum traditur in aliqua {dcnria; non naturali, vel Mathemarica;igitur in ifta:cum fint tantummod6 trcs partcs fden:
riac
tmum ftr '
autem oftenfum j fic diffinitio & paflio fubictfti conucnuntur,& tamen vnum eft medium demon-
^timefi.
ma
fi
Pcr
norioribus nobis.
aliis
&
in creatis inter proprietates , fiAieSium, inte^ge dt froprtttatibm large fumptis , vt di-
d,^ ff, ^ fit
;
fieri
parte rei, ne dtftinSionem formaltm in dtuinit ne-
nem
^
quod
patct
hoc ad fecundam probationem patct illa cnim demonfhario in i. huius , non proccdit nifi ab
efi pajfto eiutfiri£ie fumpta.
gtt,
EXTRA.
tx (ftto alia depe»dtnt,& propter «juod dicuntitr:Ced prima cauia cft illud ad quod omnia enria attribuuntur ; iginir de mo maximc proprie cft ifta fcicntia , vt dc ful veroproprieefifcientui
Qjtod fubiungtt, in diuinis proprietates ratione dtfiingui a ftibteSo, in creatis realiter : inteUige , rationt formali a
non
4.
S»
I.
fpeculatiuq cx 6,huius,t.c. i .Itemjfcicnria con-
fiderans aliqua
multa attributa ad aliquid
vnum
primum , maxime confidcrat illud primum, tanquam proprium fubieihim , ad quod alia aaribuuntur, vt didt Philof4.huius,c.i.t.c.i. Vlnqut
claratum tfiinnaturalibui, (fuod omne motum habet motorem : totam rarioncm pettradat dc
&
moucnte & moto. Per hoc patct ad primam probarioncm
Deum
cfle,
quacfitum
cft in fcicnria
quia
,
7
naturali,non
dcmonfbaiio fccun; videlicct ex carionc moucnris moti ; non autcm cx mcdio Mctaphyfico. Tcrrio modo refponderi poteft ad iftas duas probarioncs , quod benc potcft aliqua in ifta.Ad fecundam,quia
di huius procedit cx
illa
mcdio
naturali
&
eire; & hoc Elenchorum demonftra-
fcienriademonfharc fuum fubie<5him a pofteriori, ficut in lib.
nir fyllogifmum fbphifticum cfTe pcr fimilc : fimilitcr
&
Prifdanus Ub.i.ConfbTidtionum, often-
orarioncm conffeudtam cfle pcr fimilcm ftiodidiohabcndi fyllabarum ad di<9tioncs ; niim ad orationcs tamen nuUa fcienria demon(h-at fuum fubiedum dfcdemonfh-arione propter ^^*^'*^*' quid, Sc a priori. Ifla tcrtia refponfioconcordat T^fgJ'^ cum prima declarat enim fccundam pancm eius. ^Mmtd» ? Similiter non videtur facere nifi ad fecundam Se»t.infr»L f>robationem. Vnde cum rcquiratur prscognitio f- J-*^ '•>••}• '"• bbiediantctotarofdcnriam, quam prxcognitionem nuUa refponfio ponit,nifi priraa, fbla illa eft fufficiens ad vtramquc probationem. Commentator enim tantum fugit , fi ponit Dcum efle tantum nobis praccognitura ex aiiquo raedio nanuali ; fi autem ponit Deura eflc fimpliciter
dit
&
dum
:
^
:
—
tali medio;& hic prafiipponitur inquancum fit cognitum, iginir fcicnria naturalis
praccogra'tum cx
fimpUciter crit prior
ifla,
quia notiffimo hic
,
cfl
aliquid ibi fimplidter notius.
Ad aUam panem potcft
,
qn6d
licct
minoris , de
<juid eft
non habcat quid , quod
mitur pcr diffinitioncm
,
quia talc
,
did
cxpri-
(fitid eft
hmi-
tatum , ciim omnis differenria diffiniens habeac aliquam oppofitam ( omne autem habens oppou 4 fitum
V
o
&
,,
Lib.
5ii jln "Dem h»bet quii, vel di^nitionii
fitum
Umitatum
eft
habct tjimd illimitapotcft cxponi audoritas Aui-
clTcnriam illiraitatam
tum. Primo
modo
ccnnac praiallcgafa
Deus habet
ti^men ficut
)
Metaph.
I.
ita
,
cum dicit
,
,
»ec quiditatem,
&c. & fubdit, «0« hahet diffinitionem, & hoc loqucndo dc diffinitione propric difta, quxcftcx ^cncre
&
Dco reraoucntur
difFcrcntia, quac a
Per hoc patct ad primam
luperius in eod. cap.
autem propofitio fecundihuius r^/cKt , &c. concludit*de notitia quiditatis quoad nos, non fimpliciter. Vtrum tamen illa fimilitudo debct inteUigi quoad impofilbilitatera , ficut quidam exponunt , aut quoad diffij
ficut
eft
:
Commentator ,
dicit
vndc
cam
ipfc exponit
ficut
multiim
dicetur
&
SCHOLIVM
rationem principalcm dicitur qu6d Deus habet multas proprietates, vt ejfe apfetibile , effe intmobile, ejfe perpetuum , Scprimum meuens 6c huiufiiiodi ; ha:c autera pofterius ali-
quo modo concipiuntur (ecundum eftentia
cxtra,
Dei abfblute
(e
quam
,
quia dicunt refpedum ad
,
Ad primam probationem, qu6d non opor-
fcmpcr proprictatem cffe aljud eflentialitcrab cuius eft ; licet hoc fempcr fit in creaiuris, vbi propter imperfedionem , habens non eft quicquid habet , vnde cft in eo corapofitio adus tet
illo
difiin-
Deo autetn omncs
Suatwifub' cura potentia: In
Refutat fubtilijfimejententiam Auerrdis , pro~ bans nec Deum , nec Intelltgentias ejfe fubie^unt huiui
fcientiit
quodetiam docet
,
perfcd^iones
idipfumquod eftentia proptcrfiimmam fimphcitatem,tamen quae-
tapro
illa fententiaadduBa
ad argumen" nu.^.& ^.explKatnu.
M etaphyftca,& nu.
rimam,
cut in creaturis differentia
tem Auicennx non
,
Ad
realis.
audlorita-
de Deo demonfiratio,potctt:
efi
Contra iftam pofirionem fecundum Philofb:
qux cft propric fapicntia cundum Philofophum hic , in prooeraio ; fcientia propter quid : de Dco autem non ergo Metaphyfica ,
fcieniii propter quid
,
vt de primo (vhitSto
nulla fcicntia confiderat
Deum vt caufam
cbnfideratur
igitur
nuUo modo
tiam rationcm.
quod
,
Et hoc probatur ccrrum cnim Dco fcitur pcr caufam priorem :
dax alicuius concludendi
fi
de ipfb
fit
demonftratio />ro^ffr
ejuid.-At
Deo autem folummodo cft dcmonfhratio quia :
Sc
idc6 loco talium principionun fumuntur cfFe-
nihil de
autcm caufa accipiatur pro mcdio, refpc-
cludendum,
dcDco
fubief^um
Philofbphus :
Vcrum
cft vt in
plu-
ribus :.non tamen el\ de ncceffitatc fubie<2i fcienPoflet
tia:.
enim
forte de vnitatc efle dcmonfbra-
Mathcmarica
nere fuQ
,
quanquarn
primum inge-
& indiuifibile & ita iniUogencr^ ,
habcn^ principia , ncc
quod
fit
partcs.
Alitc):
, nec diccndum,
fubic(fhim fcienti^ dcbct habere principia
liihil
quod
in propofitione aliqua
quae poteft fiimi pro prz:
& de
caufa
autcm :
eft
igitur
Dco poteft de ipfb aliquo modo cauum qua: fic caufa ,
,
quia neucro
modo
& prius naturalitcr.
Si
& aliud poteft efle mcdiumfciciidi poftcrius naturalircr & aliud hoc non eft inquantum aliud,quia
tali
,
autem aliquid tale per efFe(Shun demonfhratur, de Deo,non eft demonfvratio^rtfpr^ quidyCtd quia, ex primo Poftcriomm,tex.c.}o. Scd ifb ratio non mouet : fi cnim prius natu-
,
,
eft in
:
& prius naturaliter ipfo
potcft cfle flliud ab ipfb
enim fubie^ fcientiae
in demonftratione de fubie&o
;
in eflendo, nec in inhxrendo
raliter
niiila
vtfa-
per caufam oftendi,'nec per
intclligcndum cft de principiis complexis, cuiuf^ tnodi funt pracmiffie d^monftrationis. Dc omni poteft aliqoid przdicari
,
&
aliud a caufato dicit
Dei
huiufmodi ; aut dicens refpcifhim ad extr^ , vt appetibile , primura mouens , prima caufa , huiufmodi , fiue fic f fiue fic , oportet iUud dcmonfhrabilc de Deo cfle idem cflentialita* ci;cQ quod nihil aliud cft vcrum dc ipfb: fed illud quod eft idem cflentialiter Deo , non habet ahquid aliud a fe prius naturaUtcr ipfb
& partes
aut iUud con-
pientia, potentia,xternitas, immutabilitas
nobis.
Quod autem
,
eft proprietas abfbluta
ftus pro medio : per quos concludimus pcrfedtionem Dci de Deo tanquam per m^diumnotius
habere principia
&
cum
:
ipfb. Si
rcant:
efk
j
vt concedit rcfponfioad tcr-
dimnitionem eius quae fit rnediumj quianou ha-
h»- ieftura habere principiapriora fc, fedprincipia ket prindfi» pit)prictatum per qu« Cux proprietatcs fibi inbac-
eft
Dcus in aliqua fcientia, ncc vt cfFccomplcxum ccrtum cft
€his, nec vt principium
bet diffinitioncm.
neceffitrib
,
fe-
caufeC neceflario fccundura vfcritatem , fit dc Ariftotele ; igitur ncutro modo
cft
rem dicendum quod non oportct quodlibct fiib-
,
hoc accidic
,
fed
^ft aliud, ita prius eft naturaliter
fccundum
fc
,
& illud poftcrius
, :
& prius notum fcd ita eft inuc-
tali
principio prirao oportet praccognofci quia
nire in proprietaribus
hoc eft, quia venim
mr, Scc. Refponfio,qu6d vna proprietas Dei eft prior alia r^uQnc. Contra ; hzc dii^K^tcntia rario^
6c infri tcx.
c. 2.1. c.
/Uo,
i
.
Poftpr.
a. t.
cap. i.
Non efitx alto ginere.
,
j
vcl attribuus diuinis,igi-
nis.
^
Anpemp. tefifciri
inquantum hoc , ficut f"*"-
eft,
cft,
'I
phum I. huius in prooemio, fapienria eft certiffima fcientia cenior autem cft fcicntia propter quidc^^ fcienria quia,i. Pofter.t.c.zi.jo.&4z.
exponi, quia non per caufam priorcm, vel fic, per
Ad tcrtiara rationem principalem. Ad roafo-
& IHetaphyJi-
,
t.i.habetpulcheT'
& vartam doQrinam.
quicquid
& talis diffcren& fubicdura fi-
Intelligentiis
j uu feqcj.illam dimjionem
i
cam de qua Philofophtu 6.huittt
nihil
tia fiifficit ibi inter proprictates
&
^.fub qua ratione agitur de Deo,
in
exiftentcs illimitatae, funt
libct ratione difFert ab eflentia,
q. ^.prol.adfe-'
cundumq.i.lateral. nu. zo refpondet
cius,
tio
IL
fcientinfpeculatiui. in naturalem
Ad fecundam
An fiJneBu
nis fuis.
I ,
opinioncm
contra
hic
cius.
b*bet pnrttf.
iUius fubicdijde
Illa
oculmnySlicoracii
in loco fuo
SubieStm Idtnti*., M»
&
quae , dicuntur dignitates,& terrium pafno-
autem principia poflunt haberc cStCtai quo eft demonftratio pro termiSufficit enim ad tale principiura , quod
nes: talia
fcicntia manifeftari, ficut dicit tertia refpon-
^on
ieHei
communes
demonftrati-
gcnus fubicdum
eft, fcilicet
aliquid de Deo.
cultatem
tas
ua circa tria
:
fio.
Anproprit-
c. i.DifficiIe.d.t.c.i5.omnis fcicntia
Dei eft naturaliter praccoguitum in ifta (cien(ecundum (e , licct non quo ad nos ita de ^uid efiy poteft tamen vtrunquc a poftcriori in
hac
%.qiufi.n.lf.
&
paffionem ; pro princfaltcrum ante cUgnitates. Et idem vuk
ftatim cognofcatur cognitis terminis ; talc principium poteft eflealiquodad demonffarandura
tia
hoeiJ.^. q.ijtd i.fro
piis dicit
probationem. Ad (ecundam probationem , ficut piiusdcji efi fecundum primam rcfponfionem, ejfe
Tie
&
enamcrat fubie£tum
i
,
Quasftio
dcraturcnim quicquid hic confiderarur non inquanrum,qu3ntum,nec inquantum mobile ita
communc vniuocum
,
tunc illud in
eis
Hiftingucretur difFcrcntiis
,
Deus poftct diffiniri, tia cfle
rum
cap.
Intelligetiis, vr
vnius generis
eft
quia
& ita
non potcft vna
igiruf
Deo,& de
de
quia vna fcientia
(cicn-
de Cahic£to,
,
i.
Poftcrio-
, Scc. Ircm aliud Mctaphyfica , ficut
rcx. c. 43. Ctrttor
i.
fubiefhim poncndum
eft in
Commcntatorem , quando tangctur Auicennx opinio ; non igitur Dcus , oftendctur eriam pcr
quia non poflunt eftc duo prima fiibicda eiufdcm fdcntii.
Ad
igitur
illa
menratorc
non
,
qux vidcntur
ibluenda
,
faccrc pro
notandum quod
,
Com-
(cienria
drca aliquid , Mnquam drca fubic^Slum principaliter confideramm , fed ctiam circacauias fubicdi , ficut in Phyficatra)6tatur de natura , quamuis nec Commcntator nec Auicenna ponat naturam cflc fubieftum il-
Se»t.
'^•fJ'
fed aliqnid cuius natura eft princi-
,
pium. Similirer in lib.dc Anima rradatur de diffinitionc anims, paflionibus, parribus cius,
&
&
<1"*'""*5 fubie
anima-
> cuiu» anima cft principium. Similitcr in Logica trafbrur de mulris qua: funrprincipia (yllogifini, quamuis fyllogifinus ponatur ibi fub-
f""*
m»n». l.
ieSbjan prindpale
,
& in lib.
Perihcrraenias tra-
Aanir de Nomine & verbo &orarione, qux funt prindpia Enundarionis, quat ponirur fubie^im illius iibri, ita in aliis.
Confimiliter in propofiro
circa caufas alriifimas
eft confideratio
,
iftius
tanquam circa principia fubietSb , non autcm tanquam drca fubie^m principalc; vnde habctur in prindpio 6. huius, tcx. com. i. frin-
fdenriar
,
& cauft ejiuntntur entium inqHantum entia.
cipia
Et Philoibphus in tiam
huius oftcndit hanc icien-
4.
ex hoc, quod eft circa primas quia prima; caufic lunt caufs fecundum /c effedus primi , quod eft ens , inquantum ens. efle circa ens,
caufas
,
Contra
ifhid
motum
InrcIIigenriae nihil
:
producunt
nifi
non habent rationem caufae, mouenris proprie didVx igitur non debent
pcr nifi
,
igitur
;
folum in fcientia narurali. Item : rantiim per caufam neceflariam in caufando fcitur aliquid de cfFedu Deus nullius cfFnlus eft talis caufa, fed tantum voluntaria confidcrari vtcaufae
,
nifi
:
&
Primum argumentum potcftconce(ecundum argumentum accipit falfum
libere agens.
Item
di.
,
fecundum intentionem Philofbphi
Deum eflc agens
qui pofuit
,
ex neceffitate naturaj
,
vr dicit
Rabbi Moyfes.
Contra hoc, in hoc primo infeDeui eft inutdm reliejui omnesab erunt infortunati : fcd hoc non fequitur ni fi
rius didtur ipfo
:
enim
,
fi
bonum rcliquoruni fi
fit
ab ipfo volunraric agcnte;
ncceflario agit,quantumcuraquc inuidcat
aget.
rialcf
& immobiles
tioncm
,
non penincnt ad
confidcra-
non natuquia non funt mobilia ; nec Mathematiquia non funt quanta fed eorum confideraalicuius fcicntia panicularis
;
ralis,
ca:
ri«c
,
efte abflra-
^^t/mdefiA
quar propria cft huic (cicn-
quae etiam abftradio
:
Jl»>itt*fepM.
fccundum rationem
*"*" etnpd*-
/^j^j^
f
,
:
quodlibet
confidcranira abftrahinir
confiderationem
,
&
fecandum
& a quanto & a motu & pet ,
(fonlequcns pratcipue confiderannu- hic illaqux
{ecundum
modi
abftrahuntur ab vtrifquc
efle
huiuf^
:
Secundum hoc Dicicur enim
funr fubflantix feparatae.
patet ad auftoritates Philofbphi,
hxc fcientiaefTe circa alrifHmas caufas & diuinas: quia dc Dco non tanquam de fiibied>o, fed tanquam de caufa fubic£ti ita quod de Intelligcnriis ,
:
tanquam de principalibus partibus fiibie<5H,& non caufis quia non caufanr nifi mouendo de Deo autem tanquam de caufa ; non de panc
cft
;
:
&
(ubiedi, quia in nullo vniuocatur cura
aliis.
,
Contra, fi nihil Detu caufat,fecundum ratioArtftotelu nifimotundo, igttur non confidera-
nem
hitur htcde Deo, vt de caufa. Refponfio. Detu
tio pcrrinct
:
ad aliquam fuperiorem fcientiam,
cuius confiderario abftrahit a motu,
& a quantoj
vnde in ifta fcienria confiderantur non tantum tanquam fubicdi caufa: fed tanquam principa:
EXTRA.
eft
caufa fubftantiarum feparatarum,non per motum^ tir
omntum aliorMm,non tatum intjttantum mobilta,
vel quanta,fed inejuantum entia,fed nonfine motu:
fecundum Ariftottlem IntelUgentianulliUi eft caM" fa nifi inquantummohtle. Notandum tamen cjtud in ef.%.infra,qui dicertt partem affirmatiuam lUim
quod tantum ad Met^phyftcum pertinet
quajlionii
confiderare quiditates rerum,eiiam tn parttculari,
quod non tantum hic confideratur Detuvtcaufa,fed AngtlM,Sol,& ignis,& omnia
dtbtret dtcere
agtntia,fifint caufa alicuitu ftcundum entitatem:
quod quidem oportet pontrt : quta aliter nihtl caufant : vt arguitur in illa quaftiont dt cognittone : fic axguo dt crtationt. Iiefponfio,quod Dtiu in quoItbtt caufat tntttatem quodlibet aliud agtns talitattm tntttatis:dthoc altbi. Si teneatur tnquafttone tlLa S.pars negatitu, tunc nullacaufa particula- hutMt (y\, rii
entuatis
eji
hic confideranda
:
ficut nec hoc ens
d.x.q.X,
ftcundum quod hoc tns:ftdftcut tantum Conftdtratur htc tnsinquantum tns
m communi,tantMm tllud
confideratur pro caufafMbteUt,qHod eft caufa entis tn communi:illud eft tantum Deus. Hoc teneat nifi forte
tum
ponas Intelligemtai non tantum inquaii-
entta ,fed
derart, vt
tnquantum InteOigentias hic confi-
pradi^um eft ibi.
Aliudtft notafidum,& tft:fi tnim dt InttHigtntiis,inquantum InitlUgtntt£,tft altqMafcitntta poffibilts,& non tfta,ntc naturalis,ntc
Mathematica,
vt pattt,infufficttns ergo
Phtlofophi in 6.
eft diutfio
huii4s,t.c.i.8c.i.fcientikfpecHlattua. tntria
t6
membrd:
& tta vtdetur quod Intetitgentia inquatum
huiuf.
modi,ad confiderattonem Mrtaphyftctpertineant. Sed contrk-ens fecundumfe ita abfirahtt ab tmmattrtaltbMi:JicHt
ptrft
tft
a materialibMS.-ergo ij}afctitta,qua
dt tntt,tnqHanri tns,non magis eft 4t tjlit
ftcunditm proprtam rationtm.quam de tilu.Confirmatur : quia omnu conclufiopropria hutut fcientia eft pramijfa,tta
Aliudeft notandum.qubd fubflanriae iramate-
14
Ctz illa abftradrionc
foirim dicitur eflc
liuj fcienria;
Viie
fccundum
& pofterius rarione. Item contra Commentatorcm Deo & Intelligcnriis non ;
*Aiea»i)Ti-
les partcs (iibic£ri,quat funt
compctit,aIiis confideraris in hac fcicnria. Confi-
\idcrur efte aliquid
SAentt» ntn
513
nis,non fufiicit ad rationcm caufar, nec ad prioritatcm , ncc ad modum demonftrarionis. Prima duo patent ex didisrtcrtium propter pcritionem, quia idem refpe^^ fuidiuerfimodc coniideratum poteft cfle prius
M
I.
ad concludendum dt tmmattrtali-
A» imaatt' ridliaferti-
neit' Md h»n< busficMt de matirialibm:trgo ipfa fubaltemat fihi feientiAtn ftoqHaltttr vtramqut fcttnttam:ntc valtt illa ratio, etualiat qutponiturprtus tbt.Altudtft notandum:quiaifta
fcientiaficut conftderat altqHa,tnqHantum abftra-
Ha a
materta
,
tmmatertalttate
tta :
etiam tnquantHm abftratia ah
trgo confidtrahtt
ttia
,
qux in
extftendo hahent hanc ahftra^tonem ah inunatertalitate
;
non ftquitHr.
Confirmaiur
:
quta fubftantia
,
quam
tu ponis fnbie
«7
1
,
5H
Lib.
Metaph.
I.
fubittlHmyiiuiditur inmateriaiem,
& insmmate'
rialem ; ficut tnfpecies oppofitat., fcientia autem de genere tcfualiter videtur effe de duabm fpeciebm proximif. Conceditur /ecMndttm illud quod tenes
"'8.
quod nonplus
<\uAfi.
ad
htc fcientia de IntelU-
efi
faluas diuifionesin 6.de triplici fcientia fpeculafiua ? Item quontodo efi circa altiffitnas caufat ,
fi
tantitm
Deus
Deum vt circa caufam?Refponfto.
circa
efl
dtcitur c^ufaproptermultiplicemrationem
cattfalitatis in ipfo.
Ad Philofophum patet refpon-
Ad maiorcm dici
cauiam
ira
:
c.i. Certiorautem efifcientia altera
rumcunque principia
necfue
ab altera.quoex eifdem :nex ex al-
rcr«y«;7?.Diftinguuntur ergofcientix
penes diueria uibieda
fHngMuntm
principia j Et
fcientit.
eft prior
& eftentialior
aliquando
fiat
diftindio
illa
fexto huius,
&
diftin<Stio
quanquam per fubieda
;
trium fcientiarum fpeculatiuarum,
quod licet duarum, fcilicet ibi
naturah's
fubieda diftin-
tamen huius (cicnprincipia non fubieda, pcr qua;
vcl forte principia
ponuntur
tia;
ab
,
illa ter-
Sic igitur poteft intelligi
Mathematica: ponantur
guentia
per principia
diftindio, uicut auftoritas
de Anima probat.
tio
fed etiam penes diueria
,
fone ha:c
nonfblum
ibi
:
*^
»•»»• *o.
c(l in
propofito
cum hsc fic
,
Dco nihii
per cauiam
^O
illis ,
,prima confide-
vt attribuuntur ad fimpliciter
autcm omnia immcdiate at, (ed ad Deum vt ad quia fubftantia ipfa attribuitur ad crgo fimplicitcr prima confideratio de accidentia
,
tribuuntur ad fubftantiam prius
non
(exti huiuSjt.c.j. di-
non
& poftcriiJi fimplicitcr
primura
ab Intelligentia vt frima fpecie fubftanti* de caufa.
Philofbphum primo Pofter.
cft
primumha-
&
Deum
prfmam
i(hid
foluth'
:
qttod fcientia degenere efl de primafpecie fub propria ratione, non de fecunda fpecie \ &tunc hitc efi
au£loritatcm
fi
i^idt
dc »"» ?• J •/"•'.
Sed adhuc videtur (brc illa ratio , confirmatur fic quando aliqua attribuuntur ad alia,vt ad prius
Ad
&
: ;
enribus cft dc
vt attribuuntur ad
illis,
Deum
,
&
^»>«doeU
ereo Dcus eft fimpliciter fi"'"*^"*' enttavtat* ,. /-L- rL T, r °r f lubicaum. Rciponho.Simplicitcr prima tribuMmur
vt ad fubftantiam
;
.
confidcratio eft de cntibus
,
.
inquantum attributa adDeum
Deum non vt fubie£tum, quia non potcftha-
ad
;
bcrc conditiones fubicdi Cciendx propter quid, fed vt adcauiam. AlitcrarguitunSimphcitcrpri-
mum,cui omnia attribuuntur,eft Dcus:igitur iliud fubicdum primae fcicntiac. Rciponfio fcquc-
eft
:
habcret alias conditiones fubiedi fcien(ed quid fitillud primum ad quodomniaalia
rctur tiae
:
fi
,
quod
ponendum fiibiedum
attribuuntur
:
principalc
dicctur in fequenribus
phus in
,
fit
hic
:
& Pliilofo-
4. tex. c, i. vbi allegatum cft
;
conclu-
dit ftarim: Ergofi hic efl fubflantia.fubflantiarum oportet principia caufas habere Phihfophum,
&
Vndc primum illud ponit fubftantiam non Deum:
&idem habetur
in principiofcptimi.
ahis diftinguitur.
AHter poteft
dici
omnia illa, quae
qu6d
tamen confidcrat,quac in
aHis
:
aliqua
non confiderantur,
quibus conucnit tanta abftradtio in e(Iendo,quanta non conuenit confidetatis in aliis fcicntiis ; ideo quando diftinguitur haec (cicntia ab aliis,
&
cpnucnienter hoc fit pcr illa coi-jfiderabilia , in quibus non conuenit cum aliis fcientiis , fed in
quibus diftinguitur. feparabilia
Vndc hsc
(cicntia eft circa
& immobilia, non tanquam circa fub-
je£b, fed tanquam circa principales partes fubic&i, quae non participant rationem fubiedi alicu-
IH.
Secunda fententia efl Auicennt, ens vt ens,
fubteHum
Afetaphjifica
,
effe
ejuamtenet DoQorrefo-
&
lutiue infra l. G.ef. 1. &vlt. q. ^.prol.ad tertium quafiionis prima. probat eam ht' vrgentijfimis locis Arifiotelis duabtts .rationibtu. Trima, quod oportet aliquam fcientiam ejfe de communiffimo : Secunda , fi hxc fcientia effet de aliquo
&
fubie^o, qko dart poffet dliud fuperius , tnnc ipfa non effet prima ne^ fuprema , fed inferior ad illam
,
qu*
effet
de
fubieQo, num. i j.
illo
fuperiori
ibi,
& communiori
,
Ad aliam rationem.
Fide-
tur velle quod ens pr^duetur inquid de pajfioni-
ius alterius (cicntiae.
Rc(pondctur
SCHOLIVM
fcicntia ifta confidcrat
& alii fcicntis particularc<;,licet
fub ratione c6muniori,& magis abftrafta
^9
vnum primum maximc
fdentizpropter auid, Sc dc demon(trari poilit.
ratio eft de
citur quod fecundum
qtiac eft
&
pnmum
.
potcft,qu6d (cientia
bct condiriones requifitas ad fubicdum in tali , puta fi fcientia fit propter tjuid , tale primum habeat aliquod dcmonftrabile dc eo pcr.
rum. Tenet enim de illis , qut a nobis per rationem naturalem poffunt trahi' , non de omnibtts poffibiltbus , ex parte natura fcibilium. Euafto,
non vt
prlnci-
(cientia
fio inferiits de dtutfione fcientiarum 'peculatiua-
,
tanquam
funt abftradbe in
e(Tendo,ficut omnia hic confiderata abftrahuntur fccundiim confiderationcm. Ad aliam rationem.
de illoprimo,vt de fubicdto,
Sed quomodo sunc
fed fic
mulris attributis ad
nec vt de caufa, necvt defubieElo,
ignii,
caufat aliquid intjuantum ens.
di
:
qua;
,
quantum
tjuiafecunditm lede neutro : ficut fiscundum oppo-
§luimtdo
cauiae
palcs partcs fubicdi
tentia incjuantum Intelligentia, efukm de igne, in-
fitttm,q.%.de vtroque efi vtroejuemodo^fivtrumcjue
18
non vt
qualiter, quia
alitcr tcttio
modo
,
qu6d
&
(cicntia cft circa
haec
immobilia feparabilia hoc eft circa quaecunquc fit , circa illa cft confidcraQuomcdohu tafub iftis rationibus, abftradkionc fcilicetamotu , i materia naturali quae c(t principium gcfctenti» efi cirea immoncrationis corruptionis,ficut Mathematica di'bilia. cifur eftc circa immobilia ; non quia quanta in eflendo fint omnin6 immobilia , fcd quia (cicntia Mathcmatica confidcrat illa (ub raitione priori :
•
hm, fedftatim poft, ab hec recedit. Tenet enim i . d.j.q.^,num.6j.non prkdicariin qutd defuispaffionibus, neque de vltimts differenttis, de quo pojtea l.^.q.i,
&
&
abftrahendo §iji»re
Ad
hte
Jeientia dici-
iitiThtoUgi»}
(cilicct a
(cicntia poreft dici
iedo ;
(ed a cauia
,
quod
hccc
Theologia ,non autem a fubficut naturalis fcicntia dicitur
anatura, quae non eft fubiedum illius fcientiae, fed principium fiibiefti. Ad primamrarionem,patct
cft
opinio Auiccimar, 1 .Met.c. i .quod pri-
ens.
Hoc videtur Philoibphus probarc in princ.4.
huius.t.c.i. Eftfcientta
qusdam,
Scc.
Vbi fecun-
dum Commentatorcm intcndit
motu.
alias aHdloritatcs fcxti patct
Alia
quod fubftantiac feparata: hic confidcrantur &
1
mum (ubic<Sfcum huius (cientiae cft cns inquannim ftabilirc fubicda ad quod innuitur ibi talis ratio quia Metaphyfica confidcrat primas cauias : vt probatum cft in primo huius ide6 debet confidcrare iftius artis
:
:
:
c(Fc<5bum (ecundiim (e
autcmcaufae
primarum cau(arum:primz
fiint cau(ae
(ecundiim
(e entiiim in-
quantum entia ergo cns inquantum ens conitde:
ratut
^-^enfwia,
i
'
;
Qusftio deratur hJc vtCuhle&mn. Irem Certo huius,
t.c.}.
poftqua diftinxit crcs partcs fdcnti* fpcculatiuae tnouet dubicarioncm , vtrum prima Philofophia fic vniuerialis^ut circa aliquod gcnus dercrmina-
tum :& videtur rolucre qu6d eft
& in
vniucrlalis;
dicitxx^ Decnte irKfuantum ens: fBuitu etit vtitjue fpecuUriJteva ibidcm t.c.}.dicit, finc folutionis
fi
non ejfet fubfiattia olterMfrdiernMHrk ctnfijien: tunc Phj/fica erit vritna fcttntid : quia Phyfi-
tes
nunc cft 4le omnibus naturalibus quia tunc omnia enria dlent naturalia fed nunc cft ica de omnibus naturalibus , qu6d primum fubie^m eius cft aliquod commune omnibus luturahbus & non aliquod primum , ad quod omniaaliaattribuuntur, ficut patct pcr Auicennam primo Metaphyf'czx.i.&primo Phyficar rua:.c.i.& pcr Comroentarorem.4.huius commento primo:& (ccundum ca
cflct
tunc de oranious entibus
,
ficut
:
:
:
:
alios loqacntcs de
fubicclp.Primum igitur
&um prinue fcienriz cft communifliroum
fiibie-
aboquin non vidctur valere confequenria Ariftot. Itcm dicit Commentator in prooemio tenij
IX
hxa'ix&, fubieHum
citer huitu
:
vtrtufqut fcientia
efi
:
ensfimpli-
fcilicet (cientije difpatariuz.
Item, ad
cftc rario
pater ad aliam rationem
qnia ens pratdicacur in
,
de quolibet acrepto, vt tfuul dl rion tamen accepto fccundom quarocunque rarionem,fecunifuid
:
dum qnam cft pafHo encis. Ad tertiam racioncm diccndum
,
qu6d cum
^
didcur principia enris inquantum cns,non intclLgitur ly in^uanrum, rcduplicatiuc, ica qurd v.fenocet caufam
fcd fpecificariuc,vt
:
inquantum cns tirarem
;
ficut
,
didmus
fenfus,entis
fit
fccundiim fuam cn-
id cft, cnris
hoc videiur inquantum
,
album,hoc cft fccundum fuam albedincm: confc- c»nft^M*ti*t quentia auicm non valci, ab inquantum ad vni- »b i>ufiiiti,m •dvMMerfaucrfalc, nifi quando tcnctur rcduplicatiue:dc hoc principio 6. Enna cnim non lolum ampUus
m
funt cau(ata(ccundumaliquapofterioraipfa enfcd eciam
rirace
;
qu6d
in caufaris
fecundum fuam cnritatem ,
enricas eft
;
ita
primum caufacum,
pcr hoc tenet ratio in prjncipio quarri,t.c. x.Quonutm MMtem principia, &c. ficut exponitur ibiextri.
yd vniucrfalitcr tcnet
caufa enris in
commimi
mus
,
:
quia hic confidcrarar
,
non vi-
di
determinati prim6
;
fed cu-
monftrant padionem in
,
iuflibct
inquannun ens
vah
fubie^him,
efle
quz
:
illud
autem videtur pri-
& proprium:cuius primi mnt
per (e confidcrantur in (cienria.
,
fcilicet
cfTcfhis cft cflc.
& a
dicuntur media in dcmonftrarionc
icdbo.
Aho modo
e(Ic,
dicimtur caufae primac cflcndi
priorifta; confequetu eft (alfum ex fexto huius,
quiditari
t.c.i.& j.Probatio con(cqucntiaE quia illud fupc-
& illx intclliguntnr
pafuoncm dcmonftrabilem, dc ip(b in alia fdenria ergo eadcm pafllo e^Tet demonftrabilis de fubiofto illius fcicnris acdpicndo pro medio , jdcuius prim6 eft & ira illa {dentia de fubicAo communiori , dcmonftraret
liguntur inrra quidicatera flibiecH.
:
:
:
aliquid,tanquam conclufionem,quod acciperctur kic pro principio ; ica illa fcientia ellet prior
&
& fuperior
ifta.
falfa.
Ad probarionem cum
arguitur de aequiuo-
negandum (ecundum Auicenna i . Mctaphy ficx c. y . vt prius allegatum eft in lcdKonc ibi , rtunc propofitio adpropofitum efi MpplicMfidM ,&c.iul.Et ad audoritatcm Porphyrij, confimiles pto alia panc refpondebitur in 4. quando qusrctur de «quiuocatione entis. Et ad aliam ptobationem , cum dicinir qu6d cns non h^bet (juid, quia cft tran(ccndens. Re(ponfio:hoc concludcret squalitcr de omni generaliflimo, quia nullum gencraliflimum habet quiditacem proprie didilam ramen quodUbet habet qutd :
cationc cntis, videtur AJL mg. ftfi-
M«M.t.
&
^
*
:
C*nerMtiffi
bMie:
xx\m quia habet cflcntiam
;
tum
praedicaretur dc aliquo in tjuid ifta cft infufficiens,
finitionem prnpric fequirur
,
nifi
quia aliis
non
vnde probario
:
qu6d (cilicer fi non habet difdidam, non habcr tjuid non
dc quiditare (pecid
:
,
cuius proprie
hatet
nent ad quid
fub'c(fb'
ita
;
quAd
:
tnmUifUttu
quia pcrti-
intclligcndo illud
(juid, iflie caufae intclligimtiir ficut intrinfccx illi :_
vt mareria vcl forma; vel cxtrinfccs, pritis
fubicdo, fed non inrd-
Harc, fcienria eft drca primascaufas primis duobus modis , quia illi duo modi non differunt, nifi pencs totum & panem , propofirionem tcrminum,& dccommunifllmis fiunr propofitiocommuniflima funt priraamedia nes ptimac
&
:
&
in demonftrarione.
Ifto
modo, cntis inquanmm
ens funt prindpia tencndo, intfuantitm redupUJl^*^ catiuc ; etlam licct cns fit vniuocum ad omma.
quod ens inquantum ens poreft habcrc pafHonem aiiquam, quac cft exrra cflendam dns inquantum cft ens ; ucut cfle vnum, vel roulta ; adlus vd potentia^ aliam rarioncm refpondeo
,
j
Juobus modis non eftiftafcientiadrcapri, inquantura ens : fi in^uMitum tcnctur reduplicatiuc quia non omnis entis funt Aliis
raas caufas entis
:
caufz
tales cxtrinfecae
quia non fimplidura
,
:
vt patet fed
,
nec intrinfecx
fiio
quod quatuor genere dat efle
monis
& rautarionis,
tcncri (pccificariue.Vbi notandura
caufz, inquanturaquzlibet in circurafcribendo rarionem
;
opottct intjuAntum
fic
pcmncnr ad Mctaphylicum matena & fonna , :
^ yi confmetA-
inquanium funt partes eflcnriac cfficicns in- tMrmMti»inquantumdatcflccircumfcribcndomotumjicct thf^* O" cnim non agcrct nifi mouendo , tamen ratio dan- ?"''*'*** tis eflc , prior eft rationc mouenris finis autem, inquantum rcs fcaindum fui enritaccm , ad illiul ordinancur licct non poffint iUud attingcre nifi per motura , vcl opcrationcm , prior tamen eft ratio ordinis (ccundum eflc,quam (ccundum operationcm. AUter dicitur ad hoc, cum didturMr« :
,
:
:
:
, funt principia , non intelligitur de entccreato ; fi condudatur, erro cuiuf-
intjuantum ens
eft difiinirio.
Ad
prim* cMmfa
:
:
Secundum opim*oncm Auicermac ad argumenta rc(ponderi poteft. Ad primum qu6d minor eft
»}
quae de-
nonramen fbrr^ proprii fciendi aliquid de fubie£lo:quia non funt mcdium in demonflrationc fcd principia intelligcndi fiibiedum
&
,
& cogno(ci de fub-
Itcm fi Kb fcientia eftct dc aliquo gcncrc determiiuto , auod quidem genus haberet aliud fupexius ad ip(um tunc aUa e(Tet (cientia fuperior
rius habcret aliquam
''
libct.in
potenria
;
:
^
ramen ens acccptum fccundum quamgencralitcr prxdicaturdc quoqutdyii cft de cflentia cuiuflibet. Pcr hoc :
efTe alicuius
;
Ew
m fc
cumque rationem
& mulra
j>a(nones
m^»
tjmd
ici:tum quia pafHonesnic confidcratx,pura vnum
dcntur
*
cxtra efTcnriam cninflibet,inquantmn eft ens,fiue
Deus, aiius pri- yHt Sttti «, Et nota quod primz caufae hiettxiui»' fdendi funt primat propofiriones immcdiats.Alio modo primac cau(ae non tanrum fc)cndi,fed cflen-
rtum quia oponct eflc aliauam (cientiom per (e confiderantero communiGnma, fine quibus non po^unt parucularia cognohoc videtur
i
515
I.
nifi
&
Itbetentis talii funt principta
,
nihil
maS
acdciit
de taU ente.
SCHO
:
:
L
Lib.
5i6
SCHOLIVM
Metaph. quiditatem fuam,habeat ahquam painonem. Secundb, quia fcquitur idcm e(fe paffionem fui, vct circukriter idem elle paffionem fubiedum,
IV.
&
A R G V 1 T fubnlijftmecontrafolutionem ddtam infauorem Auicenn* ajferentii ens ejfe obieElum , num. 1 3 frobans non ejfe vniuocum ad decem Genera ; contrafolutionem adfecundum, quod non habet pajfones ; ^uia tunc ens non Afetaphjf/ica
.
&
imhtberetur in
eis
velfajfioforetfuiipfiMspaf-
,
fi includeret ens , quia pajfio fupfrioris efi inferioris. ytddit rationes vrgentes contra iBam
fio
,
fententiam
,
fuadens fubfiantiam
obieHum , fed difputatiue procedit
ejfe
primum
<juia ens
,
berepajfiones, de quihHt non dicitur in quid
;
haha~
& ens vniuocum Deo, & creatis habet ibidem, & aliks pajfim, de quo in
bet i.d.^.q.i.num. 6.7.
ejfe
quorum vtrumquc cft impoffibile. Probatio coxlh
cum omnia entia fint finita,accipiantur gratia exempli, tria,A3,C,fccundum rcfpon-
fequentia:,
fionem , quodhbet illorum habet paffionem, fit ergo B paffio A,& C paffio B,fi C habet ahquam paffionem , aut igitur fcipfdm hoc eft vnum
& & ita eft circulus & :
inconueniens; aut A, vel B, iia eft aliud inconueniens.
,
Refpondeo ad hzc. Sit A vnitas, B aduahtas neutrum fequitur inconueniens. Vnitas enim cft :
aliquod ens in adtu dcnominatiua prasdicatione. tiua prasdicatione
nec
:
•
ahquod vnum denomina-
Similiter aduahtas ejl
eft
hic circulus
quia
,
lib.^ij.t,
vnitas in vniuerfali dcnominatur ab adualitate aliqua : ita a<2:uahtas in communi non deno-
Contra reiponfionem ad primum argijmentum, fupponatur quod ens non poffit habere cohccptum communem ad decem Geneia , proptcr
minatur ab vnitate in communi: fed adluahtas in communi ab aliqua vnirate. Contra: fi vnitas in
&
jg
audoritates Philofbphi,
& rationes qus tangun-
tur inprincipio huius 4.tex.c.43.tunc
cum
vnius
vnum filbie£tum ex i Pofteriorum,& probatur fic, iecundiim vnum habitum conuenit fcientiz
©perari jlrg. ens
nm
eft vmutcu.
fit
.
vno adlu ; vnus autem
a£lus intelligendi
ergo
,
aliqua
adualitate,
& quaihbet vnitas
Ijcet
,
nonprimbrquia pafuocommunioris eft paffio cuiuflibet inferioris hcct non primb,& adualitas in
:
vnum , quia tunc vnum inrelHomnium entium , cum omnia attribuantur ad vnum primum ) fequitur ergo oportct poncre ahquod vnum ens , cui alia attribuan-
Propter iftas rationes , videmr concludendum qubd cns fecundum totum ambitum fuum,prouc dicitur de decem Generibus , non fit hic fubicitum tum , quia nullam vnitatem habet maiorem quam habeant decem PraEdicamenta , cum non habeat conceptum communem ad illa , licct accidentia attribuantur ad fubftantiam tum quia fecundum omncm communitattm fuam non poteft haberc aliquam proprietarem , vt probatum
tur
proprium fubiedum
,
ex cuius vnitate
,
fit
:
tiam
ipfius paffionis
,
cum
cadat in diffinitione
tanquam addiium, ex 7. huius, ^,^4.15. Sc 19. & ita ens fecundum totamcommunitatem fuam non
AHud
prardicaretur in ejuid de quohbet.
ueniens, fcihcet quod
modo
ens ahquo
A eftet paflio fui
incon-
ipfius
, fi
pracdicaretur in quid de A:quic-
vnitas refpedu adualitatis eft ftjb-
:
eft dupliciter
propter diuerfitatem ellcnrialera
,
paffionis a fubiedto
:
&quia idem eftet paffio
vcl circulus foret in paffionibus
&
fui,
fubiedtis,
quod cftcontra Philofbphum i. Pofter.c.dc ftatu principiorum: t.c. f Ampltusfi hic noa efi huius ;
&
ejualttas,
illud
nullum aliorum
.
huiHt
:
fcilicet
,
vbi fequitur de quaHtatc:
fubiedorum, nififecun-
Ex
ditm accidens pr<edicahitur. oporcet ponere aliquod
vnum
his fequitur ,
quod
qubd
paffiones
habere f»f
q^j j enim eft paffio fuperioris,& inferioris ; licct
proprias poteft habere , de ipfb dcmonftrabiles
non primo,&per conlequens A
propter ejutd, elle fubiedum
demonftra-
tanquam per medium , quia paffio , qux eft primo fuperioris eft demonftrabilis propter qutd , de quohbet infcriori per illud fiiperius, tanquam per medium hi\t propter ejuid de feipfb per ens
,
quam de
ergo A,
eflet
feipfb
& eflet propric qujcftio proptcr quid,A,
jcft
,
A. quia
fimpHciter notius dc ente,
eflet terminabilis
pcm propter
quid
,
quod
eft
per demonftratio-
contra Pliilofbphum
ergoquod ens fecundum totam communitatem fuam ad decem Generanon fit alicuius fcicntis fubieftum, Si dicamr ad hoc qubd ens m communi fccundum qubd ens.dicitur habere in comuni aliquam paffionem quiaquodlibcr ens , inquantum ens, habct aliquam paffionem cxtra ellentiam fuam ahud enim cft inquolibetentitas eius, aliudvniy.huius^c.vlt.tc.yjj.Vidctur
„
:
:
Primb videtur concedcrc propofitum,fciIicet qubd ens, fecundum totam communitatem fui, non fit fiibie<3aim,quia non habet (ic paffioncmrhcecquodlibet p^rciculare ens , confideratum fecundum Contra iftam refjjonfionem
h.Tc fcientia vna, tet
etiam illud
dupliciter.
iftius fciencia:
vnum cllc primum ens ,
ret ifta fcientia
confequentias
quia
non confidera-
de omnibus entibus.
omnis enim
Oporad quod
Probatio
fcientia confiderans
fe non vt paffiones, vel vt caufas , vel communi ad illa, vt dc fubiedto, vel de pri-
multa pcr eft dc
:
:
& fciemhpropterquid.
omnia-alia attribuantur, alioquin
,
mb ad quod attribuuntur aha: con^quens aucem probatum eftcfte contra intentioncm Philofbphi fupra ,quando arguebatur pio opinione Auicennx illud autem quod habet onines alias conditioncs non eft nifi fubftancia fubftantia ergo ponendaeft hic proprium fubicAum. Iftud confirmatur per Philofophum jw 4, huiui : t. C.2. vbi poftquam diftinxit ensj& qualirer ifta fcientia confiderat omnia entia , quia vna :
Subflatia
omnium didorum ad vnum ,
vhique vero primi proprie
pendent
:
fcientia
ex
fubdit cjtio
alia
& propter cjuod dicuntur & concludic :
ex hocergofihtc oportet prtnctpia
Item
efi
efi
fuhfiantta fubfiavtiarum,
& caufas
hahere Phtfofophum.
in principio feptimi,t.c.4.
& c.c.;.pofIquam proba
«s
fubieitHMe'^Ph^f'^*
:
fcientia eft
tas vel adhiahtas.
^g
:
fiones.
ellct
i»firioris,
fecundum refponfionem crgo
,
& paffio.
eftet
,^^. munioru, efi
communi denominaturabaliqua vnitate,
ficut a paffione
eadem
gere
p^/},-^
:
iedtum
Item contra refjwnfionem ad fecundum fi ens fecundum totam communitatem fuam addecem Genera haberet aHquam proprietatem. , puta A, iequuntur duo inconuenientia ; vnum quod ens fecundum totam communitatem fuam fit extra eflentiam ilHus A , ficut fubiedum extra effen-
non
\ paffione
aliqua
icientia vna.
Arfi.ens
f icut
jjon potcft efte nifi circa vnum obiedum ( non ^^^^ poteft efle vnus adus intelhgendi circa om-
nia attributa ad
l^
communi denominatur ab
i^
'
Q.usfl:io probauit fubdantiam «fleprimum entium cognirione
diffinirione
,
&
,
tempore conclndit; :
&
&
prtmum ftlumy S^uaprafternthu maxime efi dtctre ie fic entt , fcUicet de ftthftojitta JpecnUfidaum tfi. Benc autem dicit ftlum , vt tfi Vt
nonfblum confiderat ifta quamuis illud iblum /it
dicere, quia
fubilantia
,
liibic^m fcd aliis inquancum
omnibus
attributa fimt ad fubftantiam.
Omnes
igitur audoritates
quod
quac addtidhe
,
haec fcientia eft de ente
in-
,
concedcndx funt hoc modo , quia quar eft de primo ahquo , tanquam de
«uantum /cientia
,
ens,
proprio mbioflo , confiderat eriam de attributis nd primum , non tanqnam dc principali fubie4fto,ficuf exemplificat
Philofophus 4. huius
text.
commcnt.z.de (2no.Vndc in prindpio quarri,vbi principaliter prjcfigit Tubie&im fecundum Commentatorem , poftquam dixit hanc fcienriam cflc de omnibus cnribus , fubdit exponendo (e, quid flt proprium fiibie£him 5»/« primitm ex «H» alid fendent : vt privis allcgatiim eft. Non lohjm aurcm fubftanria eft primum , fcd eriam pafliones hic confidcrat^ communes primo ei jnfiint , p«r naturam eius attribuuntur aliis pofterioribus. Aliaeriam i fubftanria non folum hic confiderantur tanquam paffiones dernonftr^iles de fubftantia } (cd etiam inquantura quacdam cnria in fe habenria paflSoncs: vnde paffiones eorum deipfis in hac fcienria polTunt dcmonftrari. Non eft enim incon:
&
&
;
quxa
fVanria
:
eft
prior quantitaie:ficut ho-
eft
prioralbcdine.
Contrknn quinto huiustcxt. com, lo. ponunnuniur trcs modi relarionum tantum , qui ptrfupponuntquanritatem. Item,per quod medium fiet dcmonfbario demonftrans paflionem de fubfbmtia in comniuni ? Non pcr diffinirioncm, qifia eam hon habet ; tamcn ponirar quod potifEma dcmonfbrario eft pcr diffinitioncm ; crgo hacc non eft certiflima fcienria. Item pcr diffipitioncm vt medium nihil vidctur demonfhatum de fubflantia:in qua enim figura hoc fieret ? Ad hoc potefl dici, qu6d dc fubiedo fdentix proprie di(ft2C fbrtc fimt multa vera , qux acIllud cnim cipiuntur de libris Pofteriorum.
&
fubiedum
efl
Sec acprovtcftvna aggrcgario tradita cx cognirione multorum cognoStAUaum complexorum , prin- fcientit muilcibilium , flmpKcium cipiorum conclufionum , ficut Gcomctria tori ctjntf' fic fubiedhim fcienriac cibiliii quodidtur vna fcientia didtur vnum commune ad omnia ifla fiibie- tneiovnmmf cipiendofcicntiamalitcr
,
&
&
:
dia fdenriar proprie di£bc
enim
duplici
;
ifta (cienria
ali^s
,
fi-
accidenribus
rarione confiderantur ;
vnde omnes rariones
ad vtramque partem addu^fae conciudunt vnam harc (cienria eft de om, quia nibus enribus. Aliar vero quod non de omnibus cntibus iftis tanquam de vno,nec de aliquo communi omnibus iftis , (cd dc aliquo primo ad quod veritatem primat
alia attribuuhtut.
iies pafliones eius in communi ; aliam qu« demonftrat omnes pafEones (pederum figurs de ipfis ; harc videtur fubaltemaprimx nec in hac :
D
I
s
p
VT AT
fcientit Jfoffit
,
tjuiit
V.
ingenioftffme contra fenten-
tiam fonentem fithfiantiam
ohieBttm hnitu
effe
non videtur
quod aliqua faffto , Sed re/pondet non effe
de ea demon^rari.
fftbieSftm eo rigwre
,
ijuo
& explicat qna vnitas
ponitnr
i
.
aliqua paflio oftendirar de figura in
&
:
fKn<^'o eft bona
Pofler^ext.^.
recjniritMr in obieSi» fcitn-
tia continentis multes hahttttr.pnlcbrat habet dif-
ficultates nihil refoluens.
,
fio
fit
ranc Deus poteft poni htc
de ipfb demonfkabilis
fidcrata hic reducimtur ad
primum
citer
,
Sed
fiue
ponarar hic fubie
,
rioribus hic confideraris
ftanria
,
fi
em"m fub-
ponarar fubicihmi in Metaphyiica , de Metaphyficales dcmonftrantun
qua pamones
dic vbi oftcnditur aliqua paflio de fubftanria? dices quod in principio fcptimi , tcxt.comment.
»•»
ejfe
*ww
»He. monftratur
Meta-
quanritas
:
licct
nuUa
paf^
ipfum
,
vt ad fimpU-
,
funt aliqua prindpia
quod non,quia omnia pofteriora,quoad quodlibet quod ineft ns,habet
:
de pofterioribus vere fimt prin-
dpia coroplexa , propofiriones fcilicct immcdiatas. Ita cnim immediatc ineft diffim^tio numcri numero , ficut Angeli Angelo vnde in quinto cap. de per fc text. comment. ij. h»:
& quodlibet fui fimplex
fata
feamdum
men
compofirioncs aliquz de ds
fe
,
,
;
ta-
non habent
alias compofirioncs priorcs caufas veritaris , per quas pofnnt demonflrari ; alioquin eflet tantiim
quo
in
vna faenria , in
de ipfis prxdicarcrar. Contri : pcr principium aliquod de quanritate, dcmonflranrar pafliones quanriuris, ficut pct diffinirio fubie£H
prindpium de igitur
fi
fubftantia
,
pafsiones fubftanrix;
principia funt acqut prima
,
quia nul-
cuius ^encris eft ifta paflio, quar de-
hfc «1t de fiibflanria &c quantnate.Ircni nunquid
lubftantia eft
de fubftanria
non incft omni Scoti Oper. tont.
;
:
?
Non
quanriratis, quia
fubftaiuiactnec alicuius
ly.
33
Hnmitk
aUqua veritas complexa taris
incaufata, cft caufa veri-
coropicx^ caofatarjficu incomplcxa incom-
X
z
plexac.
fmu
tnulu cauft
,
quart
hemo
fed
jithomt^tnl-
ninis multafunt cauft , ftd tjnare homo efi ho- U. mo nuIla,Tunc conccdo qubd pofteriora funtcau-
lum eft caufa akerius & conclufionescrunt xquc primb fcibilcs & ita arquc primd fcienria
qu6d
tripliciter.
Contri
:
quia omnia con-
primum
4. vbi oftendirar
ens
:
Deus , fiue fubftantia, nunquid de aliis pofte-
vnum prindpium proprium Sed contra prsdifta inftawr
qnsfi.i.ffol.
Si harc di-
illa.
fubietfhim fiait in Theologid
Refponfio
SCHOLIVM
Arputu»
vnum primum,
vcl
:
ad quod omni» alia attribuunrar. Pone cnim ^Tiam (cientiam demonftrantem de figura om-
CMnnia confiderata in fcicnria
accidentia in
fuhftsiuiMm
dcmonftrarionis,
conclufionis
uem*ens palTionem ahcuius fiibictliprioris, pofle alicuius paflionis poftcrioris
§lifid fdftia
fr«friidiSal
xjua concludirar paflio eius dc ipfo.
ede fiibic^m ordinaris
I
:
,
communi: tamen huius fubie&mi vidcrar efle figura in commimi quia illud fblum cft comraune ad
cut apparet in pafllonibus
Ji
6mm'a pwfuppo-
illa
primum omnium enrium eft relatio & non prarfupponit quantitatem qui» (ub(i non eft prima, nifi vt eft fub quanritate,
ergo fubftantianon
fubftanrix,vt principalis fubicdii diftin-
funt prius
relatio
mo albusjion
^irar fcicntia hxc. 30
fcilicet
principale
Item in 4. cap. i. text.comment.4. dicit Philofophus quod tot panes funt Philo{bphi^,quot fubilanris , innuens per hoc qu6d fecundum diftin-
^onem
generis pofterioris
nuntquanritatem. Rcipondco, qu6d harc pamo,
lcientiade
confiderat ctiam de
:
I.
plexas
L
Lib.
5i8 cum
,
nulla
non
principia
terius vericatis
& pundo
Deus
fit
funt asque fic
caufa
:
Ad primum , quod licet nuUum al-
?
prima
fecundum
aequc
le
nota ; quia principia funt notiora , qua! habent terminos notiores , Sc termini vniiis funt notio'rcs naturaliter terminis alterius ita etiam vna cft verior alia ; vnde immediatorum eft ordo in :
cft de ar^nicMlifidei vcritatc, b"cet non caufalitas. Sic etiam »0 tquifri- ticulis fidei : quorum non omnes funt aeque pri-
mi , quia non funt de Deo immediatc & tamen omnes fimpUciter funt principia Theologia: &
w»'
:
:
Ad fecundum,veritas
fimihter indcmonftrabiiia.
complcxa caufatur a Deo, quia termiui caufantur aDeo,qui funt caufa veritatis complexae fed non, quia Deus eft Deus, ideo homo eft homo:lic^ a :
Deo
homo.
fit
TENEN Do
VI.
'DeHm
cttm Auenroe
ejfefuhie-
nullam fcientiam probarefuum Secundo, contra Auicennam^ hoc
roem male
dixijfe
fuhieSlum
ejfe.
,
Auer-
oftendi in fcientia naturali. Tertie, contra
jQuarto, contra
oFfendit in Metaphyftca.
Amcennam
Deum ejfe fubieSlum Meta-
arguit
& exratio-
phyfics,,ex Philofi rel="nofollow">pho,fupra,num.\G.
ne adduBa pro fententia Auerrotsnum. confirmattone
ijuod
quia non quia, Tium.
tlltus
rationis pofita
ad
&ex
^,
rejponftonem
&
adducitnouam rationem contra ipsu, Deui non confideratur in hacfcientia vt ens,
etHsn.io.
eft principium cognofcendt ens , fcientta,
Addtt I r
.
Auicenna adduiloi fuadentes Metaphyficam ejfe , propter rattones pro
quid, nonvalere, quia 'Deus, propter quid, fciri •Uf^l.l^i
nequtt Item rationes de pajftone lutas effe,vt habet
&
num.^6.
,
& prtncipiis
,
fo-
feciq. Quinth,reticit
Ausrroem ponentem omnes fuhftantias feparatoi obiettum hutus fcientitt
alioejuin
,
,
ponenda
ejfet
Tenendo qu6d Deus eft
quam
ponencluin
quodduofunt tur
quomodo
hic fubieiSlum
elle
fe(Stu
ucns
fuis.
,
efuta
fcd
:
tam
non poteft fibi inefle & nifi primum ens
,
:
omnis
impofli-
,
in ifta
nifi
de efprimiim mo-
fit
ergo vtraqiie
;
,
Tamcn
fcientia poteft
probare ipfnm
imraediatius
quia generales proprietates en-
creati
tis
,
cfle.
fecundum quod confiderantur
,
, & Auicenna Secundo dicetur modus,
potcft poni fubiedtum in Metaphyfi,
ifta
hic,
tiis
:
quiaifbc magis ducunc in cognirioneni pri-
iiatiuam: vel aliquam pofitiuam minus excclminijs
:
,
enim excellcns videtur primitas
quam
primum
eire
ens fimpli-
vnde vterque ncgetur, quo ad tertium, fed magis Aucrrocs. Hoc etiam probatur fpeciahcer contra ipfum :quiatunc illaqux eftfim:
plicitcr conclufio in Phyfica
,
edet hic fimplici-
prima propofitio omnino indempnftrabilis,
ter
& ita Phyuca efletprior monftratur Phyfica
,
nihil ad
,
igitur asqualiter
:
Si dica^,hic
ifta.
propter tjuid
b
,
non denec in
negatur hoc poflc
:
demonftrari ibi,ficut (iic.
Contra quartum
&
fundata fupcr au-
eft ratio
Metapl ^fica,text.com-
£l;oritatem Philofbphi,^.
t£
tiai
in relponfione ad eam.
Iccm
contra ipfum arguitur
,
concedic quodMetaphyfica confiderac de ipfb
,
eft
fic
dc
& quod eft
Auicenna
:
Deo ,
& qu6d
de ente inquan-
tum ens fed Metaphyficns non incendit confiderarede Deo proprer confideracionem enris, inquantinn ens ; quia Dens non eft princirium cognofcendi ens in fciencia , quia. Similiter :
tunc feqncrecur quod vltimus finis
illius fcientiae,
ergo Metaphyfica principaliter con-
;
de ente propter
primum
eft fubietSbum in fcientia
,
ens
:
led illud
cuius cognit io prin-
quantum ad proprietates ^ & etiam quantum ad elTe in crgo &c. Ex hac rarione patet fcientia ^uia quod Dcus non confideratur hic vt principiura ftibiefri fic enim non confideratur aliquid in
cipaliter quaeritur
perfediones eius
,
;
:
aliqua fcientia, nifi
fit
principium fcicndi fubie-
naturalem. Terti6,Auerrocs ponit econtra,qu6d
vnde glofTa ad dida Ariftotelis de
hoc dcclaratur npn in Philofbphia prima. Quart6, Auicenna ponit Deura non elTc fubie^m in Metaphyfica. Quint6,ponit Auerroes genus entium leparatorum ibi clle fubiedum. Contra primum iftorum argiiitur fic {cientia , quia, demQnftraffuum fubiedlum cfle quia :
:
:
pcr effeftum dcmonftratur aliquid de caufa fic: cx hoc enim quod efiR;£his non potcft eflc fine teft
tet
efl^ fine
caufa
in
caufa caufie
etiam qu6d
cfFedlus
, ,
caufa pcr efte£lum
,
non po-
«rgo caufa
primum quod eft eflc
:
eft.
Pa-
concinditur de
fed fcieniia , quia,
iupponit conceptum aliquemapud intellcdhim
de fubie^
:
& de
illo
BcuscIt
Jideratur in-
}.
Aum in
conditione
3^
>»
8c vltima rafio addita pro opinione t)uant*im ent Auerrois cum confirmatione illius rationis pofi in hde fcittt-
ment.i.
Secundo , Auicenna dicit tantum Philofophiam primam polle probare Deum efte ; non efle,
tali
etinm Menfy fhfictt.
fpeciales conditiones confidcratae in aliis fcien-
fiderat
fcientia naturali
Deum effe,Of
magis ducunt in cognitionem pofitiuam pcrfc6kionum primi cntis , per excellenriam , quam
naturalis
quod Auicenn^ & Auerroes habent hanc propofitionem communem , nulla fcientia probat fuum fubieftum
tantum in
Scientia ntt'
concludit turalU probat
:
propriecas confidc-
quam
,
fit ,
aliter
peccauit Auerroes
Circa primum (ciendum
ca.
caufam
quam
caufa
nifi talis
,
rata in fciemia naturali
Circa
,
Auerroes.
Primo enim oftende-
facienda.
in opinionibus
quo Deus
fit
ponit
tertium fimul
non eflcc fpcculari caufas akiHimas & primas; necin adu fapientiac principali cflcc felicicasj
vnafcientia de omnibta fubiiantiis corporgis.
34
bile eftfibi inelTe
citer
Bum Atet.iphyficAiOftenditprimoipswnmet Auer-
&
proprietasconfidcrata de effcclu,
modi tantum
VM
fibi infiint.
;
Contra fecundum
lentem
SC H OLI
roem
quod fit fecundo quod alia
,
ncut patet de vnitate,
non etiam ambo
:
Metaph.
conceptu , arguit ptim6
illa
nomen
cuius cft
{ka propofitionis
,
&
,
vt didio refpe^
natura rcfpedlu entis na-
:
rum
valet.
Rationes ctiam pro Auicenna principales , de
Scwid
eft
phyfica neceflari6
fit
^«»4
:
eft
cundum omnes
:
,
nihil valent fcientia <juia
quia Deus non
bis cognofcibilis.
cum Metade Deo , fc-
:
eft alitcr
h.
no-
Rationes ver6 de paflione
& principiisjbcne fblutae funt priias, in fiiftincndo opinionem Commcniaroris. Ratio ver6 prifada pro Auicenna contra Commentatorem fiipcrius , non valet. Licet enim Metaphyfica confidcrara a parte fcibilium , hoc eft fi fic
ma
fciretur ficut fi;ibilia nata funt fciri
propterquid fcibilis
"
,
'
„
:
eil neceflari6 .
,
cflet fcientia
tamen Metaphyfica , vt cft
a nobi^
fcienda quia dc Deo, vt
37 Metmftfyjtca neftra fcienitia ^uia.
vt patebft. Primam dqjingit Phflofophus , vix OUtSifri- fccundam tradit. Ad illud etiam quod areuit mnrium M» Henricus in Summa , 19. quxft. i. quod fubiepimefMmmi dum in fcicntia dcbct cflc primA (citum, fub cuius rarionc oronia alia (ciuntur
rcfpcdu potcnriae
:
htc, nifi ex cfFe«aibus
:
:
Rcfponfio quod hoc :
,
cxccurionis:patct de Nomine
&: habitus (abilis vir-
,
habitus
primi
quia in cius
:
,
&
nori-
tiam omnia poftcriora rcducunttir , {ecundum non Dcus, eorum cognitioncm : fi crgo cns , ponimr fubicdum in Mcuphyfica,fequitur quod iioritia fpcdalis , qux habcmr in Mctaphyfica, virtualiter includatur in noriria cnris:fed impofJibilc eft cognirioncm pcrfcdiorcm indudi virmalitcrincognitioncimpcrfei^ori: crgo cogni-
&
tio cnris pcrfc
quam
,
cognirio circa
Deum & fubftanrias feparatas cum igirur in co:
gnirione Dci
& fubftandarum feparatarum pona-
tur felidtas naturalis, vt patet 10. Ethic cap.io.
contraria mftincremr
patebit inferius
,
:
quomo-
dc quo magis
& quomodo ad ilk pco quano
lefpondetur.
Sed contra pofitionem contrariam funt dabia J8 alia a prcdidis,qu2 inferius tagiitur poft refponfione ad quarftionca). Contra quintam : fiiperius tutatimtm. rtifeenndmm argutum eft dc vniuocarione.quomodo Dco ,
non videtur
IntcUigentiis
ofmitTttm^o
vniuocura
idittr.
crgo non poteft
muni Deo
porca:
ergo
;
fi
,
Deus
quam Deus
& fubftantiac cor-
propter aliquam vnitatcm
tura iUud genus enrium
fit
ponendum vnum
to-
fubic-
&
genus fubfUntiarum cor£t confirmatur , quia fcienria communis non cft magis de vna fpecie quim de alia. Si ver6 dicatur quod fit vna fcientia de illis fe€cxxm
:
pari ratione
porearum.
paratis
,
propter vnitatem attriburionis
:
igimr
primum erit
pcr fc fubiedhim igitur non magis in fpedali de Intclligentiis quam de corporali-
bus,nifi
fonc quia funt nobiliora enria, & imme-
adprimum aut nifi dicatur qu6d dc cognofdbilibus dc ipfis in fpedali , non diatius attribuuntur
cft a
:
&
nobis fpcdalis fdenria tradenda : congrueret illud modictim quod de
m^s
ide6
cis eft,
loqucndum , dicere in fdcnria de primo tamcn quantum eft ex natura fcibilis , ita eflct diuerfa :
fcientia \ Metaphyfica,flcut rca.
de fubflanria corpoEt fecundum hoc diuifio Philofophi de fpc-
culariius fcicntiis fexto huius text.
dc
tradiris
;
&
com.
1. tenet
^ nobis rationabiliter tradendis,
non dp omnibus ex pane natura: fcibilium:igitur Intclligcntia: non funt hic fubic
tcm ad primam , cum hoc qu6d de CtKfDtm xtmift.
cis
modicam
pofTumus habcre noritiam naturalcm. Adomnes authoritates Philofophi pro quinto,dicendu, quod Deum vocat primas caufas multas, propter Scoti Oper. xom,
& quia
tu etiam fcientid Afetaphjtficdjitmptn pro aggregduione multorum htibituitm , principiontm ,
&
Primdm pdrtem
conclufionum.
attatafupra num.cf.
(p-
ratione
fttadet
numero
alia ratione allata
Secundampartemexplicat optime , declarans propter quid , quia , Metaployftcam effe de Deo , cr de omnihui aliit , vt attnbuuntur ad iz.
&
iUum.
His ii
penraftaris,videndum
fic
propofito
quomodo
,
cft
dc prindpa-
fcilicet Detis poteft efle
39 fubiedhim Mctaphyficat?Et dicendum qu6d fiip- Sitfr» m$t. Nmn. IX. pofita difHndtionc fdcntii : provt didtur habiprovt dicimr aggrcgatus Conclufionis , 00 multorum habituum , tam principiorum
IK
9.
&
quam conclufionum , aliquam tamen conucnicnriam habcnrium , deqiudiflindtionc patet, i
fcxri
.
quod Dcus
,
potcft eflc lubie-
primo modo propter quid, tam fcctmdum refponfioncm ad fccimdam rarionem prindpalcm , fccimdum opinioncra Commentatoris , quam fecimdum illam additionem fliperius pofitam ad impediendam rationem primam fodlam contra opinionem Comhuius faentiac
,
Quoniam
mcntatoris.
di^m
ficut ibi
cft
:
fi
Deumptft fukitau fciemi* cttt' ejft
clufionis, frt-
fttr qMid,
df
prius naturahtcr ad aliud potcft clTe mcdiura
citur pcr nomen,fi tale cft caufa talis efFc
vna fdaitia de ah'quo com-
nullo fpedali magis vniuocantur ftanria; fepararac
effefnhit'
& fub-
commune
^cundum communem opinionem: eflc
VIL
Confirmatur:qtiia in
elle aliquid
& Intclligenriis.
Ad
, & aliud , hoc non inquantum aliud , quia hoc accidit fed inquantum hoc vt ibi patct & ideo non cogit illa ratio prima fzGta. contra opinionem Commentatoris. Similiter poteft cllc fubie(fhim primo modo in fcicntia quia Suppofito enim quid di-
&
ct9fwfitftttn
moucndo.
patct cx didis fupra rpfpon-
,
P o N I T modum dtfendendi Demm
quzftione
Sic igitur patct iraprobatio quarri,&
quia Angcli fc-
Bipm condufionis fcientificd proptcr quid,
«um
4o pofirio
:
nifi
SCHOLIVM
cntis, iic
,
fio.
iequitur
qu6d fclidtas confilHt in cognitionc inquantum ens ,quo
nihil caufant
rationes pro illo
cft
primitare prindpalitaris,
tualiter includitur in noritia fubiofti illius
ctmdum ipfum
quia neccx cius coenirio-
noriria fincnrisc
formalis
multas perfedUones caufaliratis
obie&im
ficut
& Verbo, primo Perihcrmcnias. Itcm ,TOtcft fic argui
I.
Dcus autcm non cognofdtur
nc cognofctmrur alia. vcrum de primo fcito
& intcnrionis,non
:
T
Jl
Qu^ftio
fdcndi pofterius naturaliter cft
:
;
:
.
cfFcifhi poteft
ex hoc
,
concludi tale
& cfle ex cflc, & hoc
tam quantum ad
quantum ad
proprietatcs
:
eflentialia
& hoc
quam
,
dcroonfkatio-
nc^/»i«».-fednihil ficdcipfo potcft concludi effcifhi, nifi illud fit
, fiiie
quo non
poteft eile talis
cfFe
Potcft criam dlc fubie
fcamdo
modo dicbc vel qua: tantiim aggregat conclufioncs de Deo propter tjuid , vel tfuia ofteufas: :
,
&
talis fcientia
in illo gcnere
,
, fi
qua eilet
,
maximc vel qux aggre-
eflet
vnitatc fubic
:
vna
,
40 §iMimtJt Tietti
tfi
tb-
ieaum Mttafhyfict i
gat multas conclufiones Sc principia dc Deo,
&
de
mum
aliis
attriburis
ad ipfum
,
vt
,inquantiim ad ipfiim attribuiintur
ad pri;
8c ta-
vna cx vnitate fiibie
:
&
&
Mitaphyfica ie Det frtfttr qttid
qui».
fjr
520
L
Lib.
modo
Prirao
tia
Dcus
cognorcitur.
xic
Dco
& cllet fcientia propter quid.
:
Metaph. cflct
ifta
Sccundo
Primo mcdo , natae cflent iftac & hic fcientia eflet priraa de cis quia cft dc cis inquantum attribuunturad non fic , qu6d ibi non co/implicitcr primum gnofcerentur rcs omnes fecundum propriam jcftentiam Caliter enim non cognofcerentur) fcd cognitio eflentiae eorum habcrctur inquantum «ttribuimtur ad ipfum Dcum. Talem Mctaphyiicam habct Dcus , fed non eft fibi fcientia , quia 7)eia quimomfdo MetA' non eft cx notiria fui difcurliue de aliis acquiiita: quamuis enim fciat alia eflc pcr ipfum , non tafhyficm i men fcit ea , quia fcit fe , quod requiritur ad fcire. Talem Metaphyficam potucrant forte Angeli habuilfe fi fuillent multo temporc viatores,&
modo
ejuia.
,
res cognofci
,
:
:
:
Anfeli an peffmt 'fe Mrtaphyfici;
tx
notitia
iptir
4'
primum
phyfica prior
iginir aliqua cflet ,
Mcta-
inquan-
tum enria , quam
illa qux ponitur dc Dco vt de Anteccdcns probatur , tum quia ab- jfn
fubicdbo.
(blutum
refpcdum tum quia
cft antc
pracmilla
:
&
cognofcibihs ante conciufioncm , rationem conclufionis : &cxefle£ntium cft
aiite ^
,
fit
de notitia : ) quia
vel in ftatu innocentiae
noftra cognitio oritur cx fenfu
:
tan-
potuit tradi a Philofopho. Poteft
igiftu: fic
prima fcientia , poflibilis homini , per raponi fcientia ^»»<«, rionem naturalem acquiri, de Deo , vt de fubiedo primo,& de omni ente , vt de materia inquantum attribuitur ad primum ens : quje ncc fupponat Deum cfrc , nec ab
&
&
cius notitia incipiat ad
vtrunquc oporteret
fi
cognofcendum alia efret fcJentia
Sicut cnim in fcientia ^»»
,
licct
propter quid.
proprie di£ka
non
,
tantum quid
nifi
,
,
:
alia fcientia pollet probari
non in
tali
,
eftec
Dcum
inconueniens
fideret cfFedus ita
elle cjuia
,
&
cum talis con-
:
immcdiatos cius ,
ficut ali-
qua alia ; quarc etiam fcientia quia , non probat quid eft cum fropterauid , fubiedum cfTe : hoc pol^t probare per principia fubicdi,fi habec
&
:
principia.
S
&
&
parriculari.
:
fuam cognofcit omnia in particulari , ficut in Itcm terti6 fic cntia non attribuunturad primum ens ,nifi in triplici genere caufae; &hoc non neqeflc eft fecundum veritatem;ficuc vniuerfali.
:
non poffet cfTe Metaphyfica de cis,inquantum attribuuntur primo modo , itancc fetundo modo. Ad primam rationem iftius dubij , dicenigitur
dum
eft
ijuid
,
4J
prior cft prioritate origi-
j
prioritate intentionis
ponitur
Vtfufanprol,
qqa confide-
,
fed non primum fubicduni
probant duat prpbationes
ficut
;
confidcratio
illa
rantur cntia in fc nis
Sci»nti»,tiuin
dicitur per nomen:& concluditur tam cfle quam non rtippon't chieBum elfe. quid eft , vt pracdidum eft : Similitcr potcft fei proptcr cfle in fcientia quia , aggregata : quod cnim in
vt ens,cjuar» vt at tribui-
in- tnr ad prir
Confirmatur quia Deus, qui habec Mctaphyficam propter quid , ita per eirenriara
naturali beati
ens prtiu
confideratur
quantum entia, tanquam cx primo cfFcdu , con- mum ens. ciuditur cllcde Deo ; tumquia ex quo cnria, inquantum cntia , vidcntur cognofcibilia abfque illa attributione , cumfinr abfoluta, & rcfpcdus non eft de eflentia abfoluti quae ergo cllcc iila fcientia , qux confideraret entia inquantum entia finc tali attributione ? videtur cnim qu64 fit poncnda alia Metaphyfica. Item , itaattribuuntur omnia entia in fpeciali ad pr imum , fi-
homo nunc
Secundo modo tantum poteft Metaphyficam habcre ( quicquid
igitur
fic.
:
cat in vniuerfali, fub ratione cntiscergo illa fcienin tia vna erit de omnibus , in vniuetfali
tum
quid
ens
quac confiderarct cntia
,
cx notitia natnrali Dei potuillent difcurrendo aliorum notitiam acquirCre.
nunc omnis
rel="nofollow">%- ^v
tur ad
:
&
:
cuius cognirio principaiitcr inten-
,
adquodjvt adprimum principium,
ditur, vcl
totaaggrcgatio muitarum conciufionum prinAd tertiam probationen» cipaliter ordinatur.
quod
diccndum
,
phyficae
ficut
;
ilia fcientia ellct
pars
Mcta-
traderctur cognitio dc materia
fi
&
&
reiinqueretur complexa tradario forma , dc ente naturaii , ciret Phyfica imperfeda : vel nihii de Enunciatiodc Vcrbo , dc nomine ne rciinqucretur enim confideratio principalis
&
&
;
C H O L
I
V
confiderabilis
M
VIIL
fcientia
,
quia
non cnim
:
ilia
eflet fimpliciter aiia
quac cft dc primo,habct dc
iiiis
fonentem 'Deuvt ohteflum Metaphyfic* , quam non tmprohat. Trimum efi quod videtur confi-
inquantum entia:vndc ibi confiderantur in attributionc , ibi in fc,fed tamen in fc confidcrantur propter primum. Ad fccunda rationcm diccndum, qu6d condi-
deratio aliorum in fe ejfe prior confideratione eo-
tioncs principalcs conciudcndae de cnte primo,
rum,vt attrtbuuntur ad pr\mum ens;& refpondet confiderari in fe prtus prioritate originis , non in-
fequuntur cx proprietatibus cntis , inquantum cns ; fpeciales cnim conditiones entis non concludunt primo aliquid de ipfo : ideo tantum
ttadlare
MovET
aliquot dubia contra ferttentiam
Secundum dubium
tentionii.
,
fecundum cjuam
rationem in primo ente confideratur ipfum a
Me-
communi.
ens
cttndum iilam , alia attrtbuumuratd ipfum. Tertium dubium,cjuare hAcfcientia non ordinatur ad
faria caufa rcfpeftuefle
primum
faria caufa
?
continenti<e excelientis
,
ad finem,ita vtfit circa ensvtfic, vt circa materiam ? refpondet materiam circa ejuam , effe finem fcientia. Ad quartum dubium docet Metaphyficam noftram non effe de JDeo ens vt
proptcrquid,
Scd
4i
confiderat dc cnte in
& refpondet quodficundum rationem prtmttatii vnttiut, & fetaphyftca
& rationem affignat.
hanc pofitioi^em fimt aliquae dubiPrima cft circa hoc quod ponitur Deum clle fubicdum in Mctaphyfica , quod confiderentur cntia vt attribuuntur ad Dcum quoniam confidcratio cntium , inquantum cntia, vicirca
tationes.
&
:
detiu: cflc prior 3
quam
inquantiun attribuun>
Contri quascunquc infunt :
enti
,
inquantoni
non conciuditur aliquidde Dco. Ad tcrtium iicct non fit necef,
ipfis
ivfint
:
Deo
:
qu6d
igitur per iiia
quia enim ipfe
diuiditur pcr
aiiorumjtamcn
eft
proprictates aliorum eft
adus pufus ,
nccef^ infunt
& idco cns
adum & potenriam.
Contra quomodo conditioncs cntis intclliguntur , cum non fint feufibiics ? Itcm fecunda dubitatio, quae cft iiia ratio in primo cnte fccundum quam confideratur , vt per fe fubicdum in :
Metaphyfica.
Ad hoc diccndum , quod non
cftrario natu-
tum,quia haec ratio cftaccidcntaiis ita qu6dnatura cius in fc non confidcrabitur ^ ficut nec corpus fub motu : tum raiitcr cognofcibilis
;
:
quift
44
Qusftio quia
modum (cientis
pertinent ad
illa
tio fubiedi pratfupponitur
quia
illa ratio
nit in natura cius
,
fed
;
illa ratio nihil potantum fonc circa co-
quia
ad quam peruenit codcm concurrant
nattiralis
,
:
quia
quam-
mouendi , & eiTcndi tamen ex rationc ipfbnim, non includi«ur contradidio , qu6d non ncccflarib cidcm inuis in
primitas
;
cllcnt
&
:
mum
nunquam
ita
ens cfte
,
Naturalis oftcndit pri-
niu per accidens
qu6d non
ita
:
au
frimitm.
necdKitur a^ualiter de omnibu*.^ Hicnotaqu^od Doilor nihU ajferit de vniuocatione entis. Ad du-
hium fextum difputat
Vndcfoncnon
nem communem fimplicem partem
,
qus cft primitas
aliqua
& (ecundum iftam rarionera alia atcri-
proprietates
formalis:quia priiis oftcnfa
Ic^
:
ifta
fed talis
non
probatur
vt videtur
,
primitas
eft hacc
,
pcr alia
ex efiedlibus.
quareMetaphyfica non potcft ordinari principalitcr ad cognirionem primi entis , vt ad finem , &tamcn efle drea ens , inquantum ens , vt circa matcriam, cum materia finis non coincidant ? Refpon,
&
deo
quod hoc ideo
,
quam
eft
quia materia
,
principalitct agit fcicntia
,
,
circa
cft finis cius,
quantum ad cognitiongn pcrfeckam eius pra:fuppofito quod dicicur:fiuc quancum ad aliqucra conccptum. fltuirtMH*ntn fhyfictt
i
Icemquartadubitarioeft
:
cum fcientia de en-
inquantum cns, Citpropterquid; quare (cicntia de Deo eft tantum tjuia , ex quo Metaphyfica tc,
eft
propter
qmd Quare eriam de Dco non cft qmd? nam habita prima proprie?
fcicnria pro^ter
tate eius de ipfb ter tjuid
,
oftcndi
,
pofliint ahac
,
Refpondco
?
icientia propter quid
,
quas
eft
tum ens,
ordinatur ad g«»4, de
fica verb
,
vt videtur, prop-
qubd
,
de entc
tota illa ,
inquan-
Deo Metaphy-
vt eft nobis poflibilis
:
nunc
principaliter (dcni\3.,propter qutd, de
,
non
ifta
eft
Dco fcm;
pcr cnim prima proprictas habctur qnia, Sc
ex
licet
demonfhretutfecuhda^^ro/^rfr (j«i
fecunda non cognofcitur fimpliciter propter ^uid; quiaeius cognitio dependet cx-cogniftturtfdm- rione quia tittdeDteefi
^MtMm^idta
qubd
,
primz
pafTionis.
Ahter poteft dici, , dc Dco (emper
paffio prius conclufa tfuia
eft pofterior
&
rcmorior ab eius eflentia : quia
propinquior efFedui , ex quo concluditur ; ita qubd fcmper in paflionibiis proceditur ^«<«i, cuius fignum
cft,
quia Trinitas,quae
Uli cflcntiac fingulariflimx ineft,
humanum
,
refol-
coUigitur fecua-
Demfit buiiufcientiaobieElum,pro qua,vreamque vlttmoloco
&
clariitj tbi tn Tenet tamen fx. } prolog. his,qua in Theoeffe eim obieElum ,
pontf.
&
, magisftandum eft ; quta tamen reni hanc ex profejfio in Theolologta non trtUiat ,fe»tentiam hic pofitam iuxta ipfmt mentem, licet te-
nere
,
& qma prohabilijfma
Item. dubirario quinta
Si tns eft vnius
cft.
,
quare noupoteft poni cns ttiMn fi fit fub quo continentut om- 'vniMevm.tii
ptimum fubiedlum primum , quam alia Refpondeo dato quod (\i vniuocura adhuc principale fubicdhim eft hic Deus quia non tradi,
nia cognita, tam
"r
,
ex nullo efFe
cognirionem de entc in
habcndam tunc enim :
(c
asqualiter intenderet co-
gnitionem omnium fub ip(b : quia propter cor gnitionem eius totam , ficut in ahis fcientiis, nunquam principale fubicdhun ponetur genus, quando de ipfb de aliis fpeciebus traditur fcientia principaliter , propter cognitioncTO vnius fpeciei (ed tantum tunc quando aequc ptimb de omnibus proptcr cognitionem dc genere habendam , qiuntum ipfum eftcognof-
&
:
cibile.
Item (exu dubitatio
cft
,
quoniam
nihii
de
quiditate Dei panicularius ip(b ente a nobis
hlc concipitiu:
:
imrab quscunque panicularidcfcriptionis : vt animal
raodum
fatio eft pcr
: fic cum dicimus cns primum ; igiMetaphyfica fit de conceptu , qucm de Deo apprehendimus , vt de primo ente , cuius conceptus eft vt animal tifibile , fequitur qubd fit de ente per accidens. Itcm , dcmonfhatio qua demonftratur primum dc entc , naiuralitcr prafupponit conceptum primi cnris : ita qiibd
rifibilc
non
fi
iit
fimpliciccr tario in fe falfa
,
(ed
hoc ne-
de fubiedo : quia alias animal inanimatum poflct poni fubie<9tum ; hoc enim non tantum prsflipponitur ipfi efle exiceflc eft prasfiipponerc
fcd ipfi eflc quiditariuo. Vnde qubd qubd per Mctaphyficam oftendinir Deumcfle, fi intelligitur dc aihiali cxiftenria, non eft demonftracio , ncc prxmjfla eft necefftentiac
,
dicitur
faria
:
verum
fi
autem intelUgatur dc
eft
:
&
fic
exiftcntia creatura:
,
quiditatiuc inhxrentc inefle
cnri
,
vel
cfle quiditariuo,
pramirta non
cft
fumpta de
fed d^ aliqiu proprietatc ,
ex qua fequitur prinium
fummum
,
vcl
pcrfedifli-
mum ,veIoptimum,& cx hociequitur rationera 5«/» Oper. tm. IF.
fcjfittjfefui'
leHiPnMita^
,
tur fcientia propter
tur
46 §!uMre tns
& aliis
Deo
rarionis
eft.
.:
tertia dubitatio eft
,
videntitr
,
& cjuamuis firmiter non
dum ipfum ,prohabtlem ejfe fententtam Auerrois,
:
ali.x
;
uat cuifententia inhdrendum fit
logta habet
:
,
ingenium fuperari
«fhimfccimdum rarioncmhuius duplicis primitatis , fed fecundijm rationem primitatis vnitiuac
buuntur vcriflime ad ipfum. Contra (ecundum illam rationcm habct poni fubieclum,qu£ primb concipitur,& fecondum quam demonftraturprimo efledcip(b:& omncs
»tm
,
& alteram
;
hac qiuRione tradit Dotior
Report. ens
conrincntia: cxcellcnris
tuifi-
prtmum
defuhieiio,
cmufmodi eft refpetlu vel non primum. Certe , qut in
paljlonis difiunfia
poneretur fubic-
formalis
& prtnata-
&
gentijfima adducit argitmenta,
:
msvt
(jitomodo eflc,
,
totum vniiicrfale rcfpolu mouentis , vt quo ahquid eft finis etiam eft , non tantum motus, fedcnritatis.
md
,
dem«niirat Metapioyficiis de Deo ; osiendit \iufdemfciemut ejfe , demonftrare paffiotemclTe
tfuod
,
cit
trdinMitr
cogmtio non imendttur principaltter;
Cdjqttta etiu
phum adhuc cflScicns inquantum efficiens,di-
:
;
4S
D djthium quintum ait^deo ens, eftofit vniohieBum Metaphyfi-
entis
;
:
ffieadit dari
A
ttocum, negart pojfe,quod fit
primum (cd aliquod fic nec aliquod cns efle moucns eflfe primum vltimum (ed aliquod vlrimum motum. Si vcro nihil caufaret primum cns, nifi pcr mutationem quod fortc non eft verum , (ecundum Philofboftendit aliquod ens cfle
HffitMt KM»
IX.
omnibus fubic-
eft
gnofcentem refpeiflum ad ipfum. Ncc ctiam ratio ifta pt imi moucntis , vt /it dc aliqua rationc
521
SCOLIVM
modo fcicntiaf : tum,
comraunis
^s fcientiarum 4 tum
&
;
ra-
I.
illam pji imponicur ^hoc
nomen Dcus non
XX
3
cfle
ftyfict}
511
Lib.
*"
1,
&
ita alicuius quidlrationcm in fc falfam , circumlocutiuam , &ita Dcum habcrc entitatem quiditatiuc. Sed dcmonftratio concludens
effe
tatis
primum dc ente, cum eflc
pcrnaturam
fit
entis
particularis,
non
de entc ,prior cft
fionis tranfcendentis
poteft
igitur dcmonftratiopaC-
:
ifta
hcut
;
medium medio ficuc omnis demonftratio de numero in communi,erit ante illam qua probatur numerus aliquis elle primus igitur. Metaphyfica tranfcendcns eft tota
vniuerfalis particularirficut
:
:
prior (cientia diuina fpeculatiujB
ria:
,
& ita efient quatuor (cien& alis trcs
vna tranfccndrns
:
,
Contra
eiufdem
:
eft
demonftrarc conclufio-
nem vniuerfalem & panicularcm de eodem fubiedo, Hoc conceditur,fed qu6d medium huius demonftrationis
omnis
,
paflio difiun
& naturalis
&c.
Meta-
igitur
eodem per
fcientia funt dc
Dco eft naturalis magis per acr fumma dcfcriptio,ad quam pcrucnit de ipfb,quafi remorior eft a quiditateDci, quam fumma Metaphyfici. Sicut illa fcientia eft pcr
accidens
fed dc
:
cidens, quia
accidcns de hominc, quac eft de ipfo
complexionatus
vt medicina
,
& Phyficum
naturale
fieut terra
,
primum,
vcl ,
fecundum , negabitur.
Si
enim
per qaid probabitur ordo^nifi per
& ita non per cnsjordo enim
fpcciales quiditatcs?
rotudapcrmedium
prasifiipponit multitudinem , per quid probatur multitudode entibus? Ah"rer vero daturmedium fic , hoc non negatur:omnc ens cft primum, vel rion primum, vltra hoc ens, vt lapis non eft pri-
vel fimplici-
,
& 12.
fi
eft
idem homo
ANNOTATIONES
hoc enim ex primitate debct probari. Dicetur quod prima: propriae paffioncs cntis,siit indemo-
dd ^£siionem printam.
& propofitiones immediatae. Scd quofit
dc hoc,
fi
de ente primo oftcn-
datur aliqua paflio fpccialis piens,fi
non ponitur
,
puta
vnum
,
vel (a-
tranfcendeps.vidcbittir cxi-
re Mctaphyficam,quia prjcfiipponit cognitionem
& pri-
text. c.j,
& homo albus.
Mavritii.
ftrabiles,
quaeftio prima primi Iibri,in qua venatur fubicdum' Metaphyficae^cuius rciolutio eftfcreproblematica. Trescnim opiniones pro-
SEquitur
ponic probabiles vna :
rois
eft
Auiccnns. Alia Aucr-
& ibi patet in littera.
vt
,
Tertia eft modcr-
quiditatum {pecialium,quarum ha:c funt. Vndc demon- ciufdem fcicntia: eft demonftrare paflionem com-
nior quam fequuntur plures Larinorum,& Albcr-
niunem & fimplicem, conuertibilem cum
fubieduni hic. Primaracommuniter fequuntur Scotifta::vt infrk in fexto , (^iaeft.i fe determinat
Ztufde
'cieth-
ilrnre pxjfto-
nem fimplke eommune-,
^
d:o,& paflionem difiun6bm conuertibilem cum
&
alteram
MlterA,tarte
fnbiedfco
fajflonii dif-
fiundae de fubiedo
funHt,
fubic-
;
panem illius
paffionis di-
demonftratione particulari: ideo ipfius Metaphyfici eft dcmonftrare pafliones enris,vt
:
vnum &c. de entc,fi poflunt demon-
&
& Thomiftx
quod
fubftantia cft
fcilicet
,
Dodor
& quaeft.
finali
cxprefsc
fiiftentat
,
licet faluari
Secundam
elofTari poilent alis duae.
modo
,
&
dupliciter
vno modo ad mentcm Auerrois. Alio imaginando
fpccialialiter
&
,
fubtili-
pximam opimonem vltimo vidctur TenebiS tamen primam opiiiior>em,
confiderare fecundum fe, ad aliam firientiam
Auicennx opinionem contra Auerrocm cxprefse. ^efblutc tamen poflet diftingui dc fubicd;o,
:
particularcm ptrtinet ,
quantum eft ex parte fci-
oilium.
Contr^
49
licct in
,
incidere.
vt in Prolog.quaEft.
j. fc
dererminat
,
& praeferc
vt pracdicationis dicatur ens principaliter :
finis
cognirionis Metaphyfica: eft co-
gnitio entis in fiimmo
,
& hoc cft in primo ente:
ergo ad Metaphyficum pertinct de primo ente confiderare. Item , felicitas cft in adu cognofccndiMetaphyficaH, fapienriali , ex lo. Ethic.
&
Cap. 0.&
eft in cognitione primi cntis:ergo &c. Ideo vitando quatuor efle fcientias (peculatiuas, hancponendo de Deo , omnianaturalitcr cognofcibiUa de ipfi> funt tranfccndenria:finis huius cft pcrfcda cognitio entis, qua: cft eognitio primi. Sed prim6 occurrens noriflfimum intellc1
&
frim» occur- diii iiutUe-
,
ter
&
E»i vtfie
tifta:
de eo,& primum,vel fecundum,de ente, efle primum dc ente demonftrare vertS aliquid de Deo, vt Deus , de aliis fubftanriis feparatis ftrari
continentia: virtualis fiibftantia
,
,
tium feparatomm Poteft
vel
principaliffimae ver6 confiderationis,
& vltimatae attributionis quam
j
fcu attributionis gcneralis
genustale
,
:
,
vcrius
diccns vcl genus cn-
tamen
dicitur
Deus,
vt imponitur Auerroi dixifle.
excmplum adduci dc fiibic(5lo triplici LoSccundum ^Uo-
gic2. Primumcftens rationis. gifrnus.
Tertium dcmonfh-atio,fiue fyllogifrnus Multum tamen rcfen ad veri-
demonftrariuus.
tatem di6torum,refblutio
difficultatis
nodofae.de
confidcrationc videlicet Mctaphyfici , an fcilicct
, cft ens in communi , .& cx ipfo probatur primitas,& aha, in quibus eftconfiimmatio. Notandum ver6, pro dcmonftratione dcmonftrante paflionem difiuniflam dc fiibicdto aliquo,qu6d Ci
cene in particularifpeculatur, vt Multa hic tancopiofa gat lcAor curiofiis, quia ampla vniuerfaliS difputatio fi enim tantum in vniucrfali
difiungantur corrclariua aUqua , vt caufa& caufatum,prius,& poftcrius , ex prarmifl^, quac dicic
confiderarct Metaphyficus ens
vnum
fecus
illorum incfle aficui,fequitur alterum
illo-
frobttitr.
Sed quis
primum moucns
Metaphyficus in^. metaph.
?
:
modocunque
e^
Metafhyfict^
qmd fim-
propter quid.
cft fimplicircr
tnum ergo eft non primum (ed omne non ens primum prifiipponit ens primum,Ied vnde hoc? :
rnediti
rhyfico
naturale:mcdium autem Mathemati-
probabit quod idem ens
EsJem coKclnfio
medium immediatius,fiuc ma-
Qaturalis,quiamedium propter
plicitcr cft
mum
qu»m
Httttfhyftcm.
cft pri-
;
cum non
MCfidens
T>eo
illius,
& Mathematicum & illa conclufio di-
ter talis,qualis eft
citer eft
fie
:
mum cns,pofl'unt probari per medium Mctaphyficu
f*r
homo tamen con-
eodem realirer,quod
clufiones ca:dem de
NMurMlig mMgit
ffitti»
inquantuii)
,
refpedu
,
fecundum,quia entia funt ordinatarigitur aliquod cns eft primum. Sed fi vi.s habcre pafllonem difiundtam , da medium probandum omne cns efle
Bia.
ditur immobilc, incorruptibilc
phyfica
gis per fe^refpedu^eius^ficuttcrrarotundafimpli-
negctur ordo
rit
qui-
cfle
Notandum etiam , qu6d Naturalis dc- Slvnum eor^ monftrac aliquod mouens efle primum,& ex illa rtlMiuH iikffi vni>&»lttri ratione oftenla in fe vera,moucns primum oftcnMlieri.
ccnda eft Mctaphyfica &naturalis
;
,
de exiftentia , fed de
incfle alij:non
ditariuo.
communi primo & omni ied non prscisc , vc commune (ed vt in pluribus fic ens primum vel ,
tid
rum
quac eflet de ipfo inquantum
^eciales.
48
Metaph,
in vniuerfali,an
tangit notanter in littcra Doftor.
&
&
:
fubieftum omni fi
modo dxQto,
,
cflet
ponendum
vt patct induccnti,
in particulari.
Tribus
f"
Tribus rationibus antc oppofitum arguit coiv tra duas priinas opiniones in quarum (ecunda ponitur paruum Extrd ,ibi Tdtnen quut Com:
mentator.vCqne ihUPrtlfMtio tertidpsrttt, &c. tcra tamenbonaad propofirum. f,
li-
firmatHr, &c.
Quod ibi
tangit foluendo rariones prindpa-
Auerrocm de lib. Elenchor. Conftrudtionom Prifciani jvWcc. i'. primi Elcnchor. vbi ponit hoc pro condufione probat idlicct quod fyllogifmus Elcnchus cft , rationequadruplici,& exemplo mulriplicirin minori vcro voluminc Prifdani , lib.i. la prindpo, vt funt contra
Jcs-,
& lib.
I.
&
quidam conctur illud hic cuaderc cx iEgidio,& ahis videat tamen dihabetur illud aliud;&
licct
:
&
5t
cuacuet. fcrctusmoderaror vbique rcplicas Quod ibidcm conlequenter habct (bluendo
fecundum
cum
principalc
dc diftindtfonc propricta-
,
a fubiedlis in crcaturis
nis,& dctur
Nam
{acpius in ,
,
aliter
quam indiui-
hacqusftione tangit,dubiuro vi-
quia videtur controucrfia in do^inacius.
communiter tenent
Scoriftic identitatcm
&
rcalcm paflloms , fubiedi , hic vidctur diccrc oppofitum, maxime in crcaturis. Hoc idem habct in prolog. q. 5. fblucndo argumenta princi|>alia;& ficut ibi faluatur controucrfiacommiiniter
,
ita dicit
hic euadi,vel
vel dc proprietaribus vel
quod
,
capit realitcr
qu6d loquitur famosc,
&non
proprio^, modij
,& dTcnrialiter
cxtenfine,
& fimiliter diftindtionen rationis in diuinis quod
eft
vel
(ermo comparariuui-, co qu6d dantur reali eo qa6d alia cx infini-
gradus in identitate tatealtcrius alia
}
,
:
vel vtriuiquc extremi identificatur,
cx conuenienria in terrio,qualisconununicer
Confcqucnrcr ibi impugnando opinionem Aucrrois in ahquibus originaUbus ponitur tota priml rario,vfque ibi Item contra CoTnmentator, dlc extra , vel addirio , in aliquibus vero fblum :
non mouet , &c. \fque
ibi:
&c. Ibidcm parum poft in primo notabili , num. i^.afllgnatiir vnum paruum Extra , quod fic indpit Contrahoc in hocprimo tnferitu dicitur, &c. viquc ibi AUud ejl notandum , &c. & eft bonum argumentumcontraPhiloibphum dencccfEtatc addonis diuiiue ad extra. Poilet tamen Refponfio qtthd ifntt proprietM,
:
:
maximc fi loquatur denccefHtate immutabiIitaitis,non coa
fblui a defendentibus ipfum,
recurjendo ad caufas fccundas
^'
Dcus non habet conditiones tcqaifitas ad fubie€tum fcienrix , videtur comradicere his qna; habct in prolog.quxft. de (ubicdlo Thcologiz ficut ibj copiosc
&
,
habctur
:
:
& vide folucndo
dic
;
quomodo Theologja
quomodo noii
,
&
qualis faen-
Videtur ctiam Ipqui hic cjc fdcntia viatoris
ria,
lururaliter 3c
,
& fptcuLatiua
qusrc infra
,
in fexto libro.
Kota v«lde illud, quod habet tn fblucndo gumenta prindpalia mflincndo Auicennx n.
Ad altam rationem: Sc ibi
ib} ;
vidctur vellc
:
arij.
perJhoc patet, vbi
quod ens praedicatur inquid de
fuis
& confimilitcr fonc poflct diei dc modis intrinlecis & difFcrcntiis vltimis furaptis
paJTionibus
,
,
vt qnid
:
licct
conrraipfiim
non 3.
Scntcntiaruni. faria
:
quam
modus
vt
quod vidctur
,
cfle
& 8. dift.xjuxfh^.primi Tamen fcntentia cft & ncccf^ qusft. 2.
ifta
exponit
fiibriliter
,
quare infri q.
i.
4.1ibri.
Ibidcm parum poft in fblurionc }. prindpalis vfquc ibi : Contra refpon-
&
ihi:Vel altter tenet:
fionem ad primnm argumentMm Extra ab aliquibus.
,
&c. affignatur
Confequcnter ibide initz:Sed contraprtdiH» Tenendo e^nod , vcl fecundum alios ibi J)eHi /itfMhte£lHm,&c.\{qi\e ad fincm quxft.ponitur , Extra in ahqiubus ojiginalibus , matcria tamcn fingularis cft,ide6 totii-n lege. Argiunenta
infiatttr
fzSta.
:
contra opinionera Auicemiac
communiter Scotifts
quanum modimi
Infra •afHjjnando quaeft.ibi
:
quam taicnt
fadliter fbluuntiir.
hisfic pertra5tatis,&cc.
diccndi in
aducnc bene ad
totum digrefliun,& fpedaliter ibi:vbidicit:n40. Talem Afetaphyficam habet DeMs,8cc. cum tarae j.q.prolog. habcat practer
Dcum nuUam fcientia
habere
Thcologiamjhoc tamcn non obflat
Metaphyfica
talis
,
cft
,
quia
vera Thcologia, licct
non
dicacur proprie fdetia,vt loquitur Philofbphus
Pofterioru ^e faenria, vt inquit Do<£fcof,eo
eft in crcaturis. 8.dift.primi.
illa \xitzz,fed iSta ratio
5^3
I.
eft fcieniia
Conicquenter parum poft prindpiom fblationisquafi fonitudoopinionis Auerrois poniturin aliquibus originalibus quoddam paruum, Extrs ihv.primode G eneratione, s(c^c ibi, Prstered con-
T
.V.
Qu^ftio
non pcr ibidem.
difdirfiam
:
i.
quod
qui qualitcr rcquiratiu", vide
Vidcturnihilominusexprefsc tcncrein
prologo,& maximc inRcponationibiiSjq.j.quod Dcus non cft fubie^imi Metaphyfica: , qux facilitcr
pio
,
concordabis cx his quae notaui a princidc Mctaphyfica fcicnria ,
& difcurrcndo
fiibic<5to,& fic
&
dc ahis,vt altius
le<-lor
notabit.
Aduerte ad fex dubitationcs quae fcquuntur ad ; & ad fblurioncs earum ; quafdam rcpHcas , quas non fbluit , quac tamen
&
in finc fblurionis
faris
patcnt
:
& infert
tcnrioncm Dcx^loris
cx omnibus vltiraatc incondufionera quxftio-
&
nis principalcm.
In aliquibus originalibus habcntur in marginc in hac quacftione
,
fcilicct
hxc vcrba Nota de
:
primum dubium poft quartarapofirionem>in hac
ordine generum 9. accidentium inter fe
quxft. ad rertium.
ter relationisad alia. Itera,de racdio deraonflra-
Contra
:
fpeciali-
affignatur
Itcm , dbdiftin<5tione fcientix. Itcm iuxta hoc quomodo Dcus poteft poni fubie
tur in quadara rafponfioncde
dcm
Infra ibi
vfquc
:
ihi:./id
, fi T)eiu nibil caufat , &c. auBoritatem primam 6. huim, &c.
Extra ab aliquibus;& quod ibi fequihoc alibi. Quacre infra,in hac quatft. 1. ;. huius. & in Theoremaribus, & dc primo principio, & in i. dift. i.
& &
& alibi fiepc de caufis eflenrialitcr ordinatis, & in eadem addirione pondera ad qucm loqui&4.
&
tur,cum Aicii^tenes ponu:8c applicarefponfioncs ad fua loca ordinaie : quae ibi confusc habenrur.
Qijod ti^»em:3d
tangit inferii^s,
num.zo.
Ad aliam ra.-
maiorcm etiam,vbi videtur vellc, quod
rionis potiflimx.
:
condufionis ex prxmifla crcdita
,
quam
demonfbatio , concludit aliquid de fubic
& diuiderein parriculas
& depcndcntiam,& ordincm quacftionis inueftigare , actcra, qujc incumbunt lc
dctcrminationes quxltionis,
&
:
Xx
4
lum
f*
5^4 Uim enim
grariji neceflaria:
Lib.
I.
correftionis
,
Metaph.
& ela-
cidationis opcris hic pauca notare curaui.
Ex tMtu P'° ^S'
Omncs homincs natura fcirc defidcranc, fignum autem
enim
praeter
fcnfuum
cft
rum, quieftpcr
alio-
ipfos oculos.
Non
agamus , fed &c nihil agcrc debentes , ipfum vidcre prx omnibus vt dicam aliis , eligimus. Caufa autem eft , quia hic maxim^ fenfuum cognofcere nos facit,& multas rcrum difFcrentias dcmonftrat.
enin> folam vt
,
Q^V
contrarietatum.vifus vnius. Itcm, Philofbphus z.
dc Generationc tangibiics priori
,
T
iE S
O
I
tura fcire defiderant
bihs
,
vbicunque inuenitur qualitas
igitur
:
prims qualitates funt per fe autem non inuenitur fine
,
pofterius
:
& quaUtas fangibilis &
igitur plures difFcrcnrias
dlus,quam
vifi-
non cconuerfb;
,
dcmonftrat nobis ta-
vifus.
SCHOLIVM
I.
Resolvit, hominem ttaturaliter defidera-
II.
&
prohatum efi fupra in prologo, , quodfequitur,{fecundum Maurittumeft additio.)
refcientiam
Omnes homincs na-
ytrum htcfit vera:
fcire,
Itcm in fcrmone Pafchx Leo Papa prasfcrt ta£tum Thomae vifui , quoad certitudincm cognitionis. Rciponfio,non quoad pcr fe,& proprium obiedum vtriufque,fcd forte quoad corpus illu4 Chrifti experiendum. Irem.contra hoc quod dicit vifum plures differentias demonftrare ta
maximc
£t
diliguntur.
ipfos
dilcftio»
proptcr fc-
vtilitatcm
eancludere qu6d naturaliter defidcramus
?
*">.
continet nos habere infalltbilem cognitionem de
aEHbuinoftris
,
DoQor
ejuod hene traElat
i.
d:^.
^.4.$. Deteraiscognofcibiiibus««»» 10. Plde ArSiotc\c%hicc/tf\. Ciccro i. d» fc/cr.4
e^
%. de finihtu. Albc«. /«!?.i.Handria5.i.*rM. Suar. difp. i. vtlfeS.i. Murud.
V-D.Thom.fW
Fonfecac.i.^.i C^ i. fbi^.feS.f. AuerC q
i
PhitoC. fe^.i.
.
&
i.d.%. qudft. ipfum qutft. ^.prolog. num. 1:^. vlt.num. 24. ^uihui locts docetejfe perfenotum, feu verum immediatum,quod habeamtu iftosa£lus, tjuia etfi poffit effe iliufio in
ff.Tri.t.a
{^ ^^ "°" probatur,quia vj[ liter fcirent
fe {cire
:
fi
fic,ergo natura-
confequenria patet:
quia nihii defideratur nifi cognitum. Item,fi fic, crgo amoto impedimento omnes fcirent; confequentia patet de ignc ; quia naturahter inclinatur fiurfum, ftatim afcendit furfiim,
cum , amoto impe^mcnto, omnes habent defidcrat biri.
,
fi fit
extralo-
Irem ,CiCic
igitur
,
fcientiam, vel faltem habens
quia dcfiderium
eft refpcftu
non
non ha-
Itcm,aliqui dcfiderant ignorare:quia
aHqua cft i^norantia afFcdata. Item,funt rjtiones Gan-
denfis in
fumma
:
appetitur nifi fub ratione
niiiil
boni : igitur appetitus non naturalitcr inchnatur adverum. Itera,voUmtas diftinguitur contra naturam. Item^naturadetcrminaturad vnum:igitur vuk tantum vnum (cire.
Dicendum ad primum
iftorum, (cire eft
com-
femper notum rationes
,
medio
vel organo,
,
Fnde DoBor in comrarium, Ad primam patet de contin'-
operantife hahere aitum.
eft
quas hic adducit
facilefolui pojfunt.
gentueffe certttudinem non ex vi terminorum
ex eorum ,
& vnionis
Ad
intuitione.
,
fed
fecurtdamy
conftat nobis in vigilia nos habuijfe a^tus in fom-
no
,
(^ cjuod
illi
aBusfuntfalfi; qut enimfomniat
fe aliqujd ohtenturum vigtlans non profequitur tllud, quia iudicat notttiam fomnij falfam. ter-
tium ab
intelleEiu.
Ad Ad quartumfi cognofcaturin-
tuitiue, perfuas entitates fit,fiabft>aQiue perjpecieSfde
quo i.d.^. quAftion.6.&
& ii.de ait
,
quibfts locis,
&
j.& i.d.^.
altis, intelltgit
,
q.\o.
dum
hic
contra hoc quaerc in quaeftionibus de intel-
lecka.
Adquintum
concedttur iiiatum,fi potentia
non eftfiparata. f^tde eum i.d.^. qu^ft. ^.ad^. fro Henr.num.i^.
modym intelledus. Ad fecundum, vcrum eft de vohii)ratc,yt hbcracft. Ad terrium,ad vnum in generc,ficut materiaad ^iiodejnid eJi,Cub rarione
forma;
:
Cic
intelledus ad ieire.ficutignis ad fur—
text.comj-14,
&ci$.&
jnaxira^ diligamus (enfum vifiis,probo:quia fenfum illum magis dihgimus , cuius oppofitum
fctbiiia fcire
de qutbus determinabttur':& an ne-
magis odimus quia i. Prior text. com.i i c.illo: .Quomodc autem conuertantur extremitates. in
fcire
.
regula dicitur
:
magii eligendo magisfu-
giendum opponituriCcd magis odi^Bus oppofitum tadus quam oppofitum vifus quia oppofitum tadus deftruit animal non oppofitum vifus er8° ^^' ^^^"^''^^"'^'^^ ^11"«^ ^"Of' dicit, vifum ma^"^^ faccrc fcirc quia PhilofophusinHbrode ;
:
nhre iudi-
f#.
ctrca ordtne inuefttgandt veritatem
circa fctbilia,
vhima
Vif
Notandum
:
:
Senfu
& Senfato,cap.
habentcs auditum
,
i
.adfin.dicit
quod ca^ci nati
funt magis fapicntes
furdi nari habcntes vifum
;
igitur
fi
,
quam
(cnfus magis
dihgitur, quia eft magis cogno(citiuus,{ecundum
quod cognitio ordinatur ad fcienriam , fcquitur qugd auditus fit magis dihgcndus. Si vcr6 non loquitur dc cognitione fimpHciter
qu6d non
eft
,
tunc videtur
ad propofitum,quia cx hoc debcret
,
EXTRA
fum elle, noii tamen ad hoc furfum. Ad ojipofitum eft Phiiofophus in htera pcr fignum. Contra probationcm Philofophi , quod non
:
feSJr
Refpondco ad qujEftioncm,veritas primac propofitionis patct ex didis in introdudtionc.
quod antequam qutcraturdefcthtiibus,oportet qutrere de modofctendt,ex i.Metaph. ,
ante hoc impoffibiie fit
tiia
& ante hoc an contingit nos aiiquid & an omnia ? & quomodo & ante hoc,an
ceffarium ? ,
?
pojfitfciri aiiquid nos fctre.vei pojfeaiiquidjcire?
Namfinon poftt
Uludfciri , frujira quaritur , an
contingtt nos fcire ? quia quafiid ifta non
&
^„
pojpmus
eft fcibi-^ fcire rusfcirt
iis,contrai.Poffer. ante iiiud generait/ts , an ^'•'^'^'^foh poffumus fcire, ideft, certam infailtbtiem cognittonem habere de aiithus nojiris, de quihus ? an "velU.fentire,
&
&
denoftro effe?an de vtuere ? an de vigtiare ? an de
an defcire ? an de crederet an de duhttare opinari?& de cttteris aElihus intelie£ius}an de veile noiie ? CAteris ipfius vo^ luntatis ? an de fentire phantaftari, &c. ? an de aUihus motiua vegetatiua, &c. ?
fimpiici inteiiigere ?
&
&
&
&
&
Quod mn commumter quia contingentes funt
:
de ornnibus videtur:
tgitur non
eft
certitudo de
eis,quodinfunt. Item qtttcquid ponatur,per qutd
a
7
Qu^ftio erimui eerti deeis,frtttr vittere ijimtle ineft mbis, M
ijua ido
non infunt,ficut injomnio. Item, 4 ^«47 co? non ab tntelleciH , quiM Jingularut
gno/CMntur
funt
nec afenfu
:
modo
vt patet de mtdtif. Item,quo~
,
cognofcerentur
hoc c^udre
quomodo venient
cte:
aut per ejfentiam
?
:
contra
m qua,iiombu4 de tntelUStu^atit Per fpe" fpecies
multormm ad intelie-
1
obiedi fpecic, videtur eftc ciufdem potentix defiderium , prjccedens cognirionem , (equcns cft adhis idera fpccie , eiufdem obicdi : quia boni &c Itcra
&
&
14. in folutione
uenria infcriorain fuos adlus
& fincs
;
iqitur
dtcaijccgnofcuntur per expertentiam-jtut iguur,vt
hoc non
frtits, per ejfentiam,
Trin. y.cap. voluntas vult
aut perfpeciem. Jtem, fi cerpart ratioife
femper ejfet certum
tta
& quales
ejfent:
qua inteiUilio,&
,
tjua
dc vellc elicito
non dc
,
imaginis
.jiug.ij.de Trtn. cap. 1 z. de vigilare. Artji.^ hutuj Z.C.16. Sunt autctn quidam qui dubitant,
quimur.
&c. irrationabilcs funt talcs dubitaiiones : vt vtrum nunc dormimus , vcl vigilamus quxrunc cnim rationem principij dcmonftrationis. Con~ tra Petrm vigilans extjiimabat fe vifum videri. De credere Aug.i^. de Trmtt.cap. i.&i.Dedu-
quitur
hitatione ij.de Trin.cap.ix. FidietMrquod oportet
ad talem fincm ordinatus.
fonere certitudinem de multu iftorum,& hoc ftcut de per fenotii primts indemonjtrabtltbtu :Junt
liter defiderat vniri
tnim
fic
immediatc vnitur.
tur
,
ejfet
:
&
ali<ju£ propofitiones conttngentes prima i» ge-
&
nerefuo ,Jicut necejfariatnfuo
bocvidetur , vt aiiegatum ejitvbi com'
uirijioteles velle ^.huius
farat boc princtptis demonjiratumis.
:
I
V
M
locum iUum Philofophi omnes homines natiiraliter , &c. etiam inteUtgendum de feu appetitu naturali
, , non de elictto, ^uia quodltbet naturaliter appettt fuam perfetiionem , vt explicuit inprobg. num. 4. IHeau-
temappetitiis , feu dejidertum
,
non
eji
aliqutd re
dtJitnSum a dejiderante, vt docet ipje 5 diji. 1 fium. 3. C^4. diji. 49. quaji. 10. alias pajfim, vnde ad id , quod att rejpondendo adprimum ar^ fumentum Henrici , u appetitus grauis eft rg.
.
&
latio
,
vel potentia
ejiejfe in re
;
circa
hoc ftude
ipf/tmrem appetentem
,
:
dicendum
vel relationem
fundamentalem , vt habet primo loco citato , qua *dem eji. ^uod vero hxc relatio non dijiinguatur reaitter a re
patet
,
minum
exijientem
Dotior
j.
quia fpiiis non habet ter-
&
ita in terminis
dijima. 18. in Jine
foteji ab appetente ,
net
,
,
,
habet neque feparari
vt hic habet ad
tertittm,
ma-
emm babtto deftderato , alioquin appeteretfui
corruptionem.
Ad fblutioncm ramcn
huius quzftionis , no» Phyhcor. tcxt. commcnt. 61.
^*"**"™ * ^^^ *• probatur naturara agcrc propter fincm : aliter ibi non accidcrcnt crror , nec friiftra ; igitur intendit fincm igitur appctit : tamcn non co-
&
:
g^ofcit tione
,
igitur eft aliquis appctitus fine coeni-
;
&
cum perfe^fio
pcrfesaibilis cft finis
,
fit
aliquo
modo
motus
:
tcxt.commcnt.ij. quia idco ponitur dciidcrium natu-
perfedionem
:
eft igitur de-?
iiderium naturale in omnibusordinatisad fincm alium i fe perfeaibilibus perfeiHone diffcrente a fua eftenria : cx hoc igitur proccdunt probariones huius propofitionis fupcrius pofita in :
prologo
alium a fe
:
tamcn omnes
illx rationes
rium
fit
ipfius intentio.
fumma qua:ftione
quod
* Contra
14. ad
dc quo lo-
:
& perfedibilcm pcrfeftionc
,
communc omnibus
non poteftjwni voluntas,igitur letfhis
a
,
alia ,
Item
corpori
,
quia non
omnc
Iftac
i
illud
&c. Itcnrintcl-
cllet fine voluntate,ciIct perfei2ibilis, ,
&
anima natura-
vt vidctur,illud de-
fidcrium incft immediatc cfTentisc
anims
,
quia
rarioncs concedun-
defidcrium in homine eft
cantum voluntaris & tamen voluntas prim6 appetit naturaliter fuam perfedionem , & ex con;
omnium
infcriorum
,
fine quibus fua
non poteft. Vnde homo primo
fcqucnti.
Ideo relpondendum eft ad rationcs Henr. de Gandauo. Ad primum argumentum , minor tft falfa.quod cft achis. Item,
modi,non ria,fed vt
Thom«
iftud defide,
non
bonicompotentia obie€ti,qiua non eft poten-
vt
abquid
Henric. in
tcruum argumcntum.
jtffntilHf
natitralu itS efi
aitMi.
eft nifi
eft fui finis naturalis:fi igitur cft
appcritus grauis, nunquid grauitas;nunqiTid relario , quac cft potcntia , vel alia rclatio ; circa hcc fhidc. Ad fecundura argumentum , ad maiorem, noninclinat iflacontra nararam.igirur fccunduro naturam,crgo in eis eft inclinario namralis ad illud,ad quod a fuperiori moucnte inclinantur, ita ipfa
appctunt
& non illud mbuens.
&
Vltcrius,
cum dicitur : hocnon poteft,&c. faifum eft , quia tunc Deus nararaliter apoeterct pcrfedionem creaturanim,vel fi non ipfe, qiiia non mouet nifi voluntarie
Aionem
,
timc Sol naturalircr appeterct perfe-
parricularis agentis
fiun ,quia ranc
,
quod
vidctur fal-
agens non confequercrar illam , Sol viderctur impcrfcdior , fic cnim non ^gensfufeconfecurio defiderati defiderio clicito , fiue in fc, rim nen mofi
illud
fiue in alio : eo modo quo defidcratur, contriftat uet inferius niji (OTtformidefiderantem : ita vidctur quod non confecutio ter ad eiut naturalitcrdcfidcrari in fc,vclin alio, ponat alinatur*0.
quam imperfedioncm non cft impcrfe
;
fi
in defiderante:Sol
autcm
aliquod inferius non con-
igirar finis raouenris infcrioris,
indigens,non perficicns :ficut crcaturaram : ad talem aurem finem naturale dcfidcrium non eft , fcd tatuum a^ fincm pcrficientcni.
nos fiimus
S
&
ibipofitz videntur oftendere
vnius partis
eft
cft finis fuperioris
finis
1. Phyfic.
rale pcrfedibilis ad
dc
ficut in-
,
naturaliter vult fc intelledu,& voluntate cx con-
R-EsoiviT
dejiderio
quod
vclle naturali
fe; igitur pcr aliquid
pcrfedtio habcri
II.
fed
j.
Contra Gandau. naturalc defidcrium con/comncm naruram ordinatam ad finem
fcquenti
HO L
C
S
& aliis
fibi
i
vo-
:
& aliis. Ad hoc rcfpoiv.
telle
Itcm
poccft nifi appetat illos.
vera:& quafalfa. Contra de viuero
fenfatio
ftus.
mouens fupcrius refpicit finem cft moucre & inclinare mo-
:
vniuerfalcm,& cius
luntas inclinat alias potcntias ad fuos ^nes
&
Al.IntcUc
& eiuflem
Idem a£his fpedc
{ium, quorum nunquamftterit fpecies tnfenfu ? 5»
tum ejfet ailui tnejfe,
Nm»» »nt fnfter^
525
1.
I
N
finis
CHO
folutione
de qua agtt
j
.
L
I
adprimum
j
.
V
M
diffinit
IIL deleEiationem,
Aliter poteft dici
$.
num.
8.
^$. Vltcrius
de triftitia. ridefcholium noftrum ad vtntmque locum , vhi quedam de deURattone eiufque caufts annotaui
mentario ad queft.
1
1
.
,
de quo fujiiu egt in com-
Scoti de
Anima, Annot. 4.
Ad
1
Lib.
5^6
Metaph.
I.
, allum fequl quando inclinatum hahet in fe principium effeSiuum completum , vt in exemplo de igne } tale non femper eft in homine , faltem
AdfecundHTn cUrius refpondttur timoto impedimento
,
refpeBu omnium fcihiltum. Vel aliter, ailtufequitur defiderium ceffante impedimento , quando
ad
defiderans eft inpotentia accidentali fecMfyfi eft in effentiali
dem
;
De
cumfolutione Doltorts.
eft
illum,
vtraque folutio in re ea-
potentia vide S(ot. i. dtftin^.x.
duplici hac
tjtuft. lo.
num.^.
uid quartum , dum ait voluntatem non poffe veUe ignorantiam nientu
nifi ratione alicuitu
,
fupponit honum
,
efuod etiam tenet
Ad
tj.vn. ^.
.
num.6.&
vnum , numero
h?c
$. fed eft
obieEium voluntatisy
effe
} .dtft.^ }
adiunBi conue-
8.
&
4. ^.49.^.10.
1. diJiinSl. ij.
qiixd. num. 4. manfit tamen
aliis lo-
an poffet velle malumfuh ratione mali: /juod tenent Nominales , de qtto dixi dijput. x. de cis duhitsi
lAnim. fe5l. 3
.
& difput.^.feii.
Ad primum
1.
arguracntum principale in con, quod confequemia tenerer,
defiderium fciendi,
cfTct ipfius voluntatis
modo non eft , fcd illud defidecft quxdam inclinatio naturalis ip-
aftus clicitus
;
rium fcicndi fms intelleftus ad fciendum
,
cuius cft ctiam na-
turaliter dclcdari in fcicntia,cum habctur
quaelibct potentia habet naturalem
ad fuam pcrfedionem J).t(ideriMm fii*ndi,n4t$
ie-
incUnationem
& delcaatur in ipfa cum
Refponfio
:
omnis
:
igitur
ciufdcm fubici^i
dfcTcdbtio cft virtutis appcti-
tiuae paflio
:
-,
Vide
?
}.d,l^.n.i6.
uam conicquenfcm z&am omni cnim :
potcntiai
apprchcnfiuae corrcfpondct propria appctitiua clicitiuaadlusappetcndi,non(oium appctitus na-
Hepdiriutit e-
ratior
nu :n 'volu»'
^
t»te
l»fi-
am»'-
j.
»p-
fetitu innnSctt. i.d.^9. q. 10. $
fftne
fed
Militii
num.j.
8 Difiderium refpeHu ffi
tu»
habiti.
quod cft acShis elicitus k non manet cum defi-
& iiiud forte
:
derato,nono d c Trin.vltim. Appetitus inhiantis amor tenentis , an ficut imperrcdhim fit pcrfc-
fit
idem roancns in fubftantia;an quod defiderium cormmpitur, quia eft ficut acShiaiis motio, quas cotnimpimr aducnientc termino , dubiura
«5bum
cft?Sed dcfidcrium naturalc
bito ipfb voiito
;
no corrumpitur,ha-
quia tunc ipfum
eflct ptinci-
pium appetendi fuam corruptionem
;
ficut ar-
gnitut de priuarionc primo Phyfic.t.c.8 1
Vnde
.
&
idem omnin6 videtur defidcrium naturaic diiedbio naturaiis quod cx hoc patct quia I^iiilofophus probat primam propofirioncm pcr dilc(5tioncm naturalcm fenfuum , quos non appctimus tantum non habitos , fed habitos ama:
mus.
Afpetitm e-
Ad quartum,dicendum quod flant fimul quod homo naturalitcr dcfidetat fcire:& tamcn aftua-
^"^««.
litcr
& voluntarie
veiit
contrarium
In nobis
;
cnim voluntas ex libertate poteft contra inciinationem namralcm moucri , nunquam tamcn per fe vult non fcire , /ed per acddens quia aliquid :
aiiud vult magis a£tuclicito; vt pigririam
vt rcmorfum confcicntix
quod eft
:
quam fcirc
vcl
,
aliquid
ad
inciinario naturalis.
S
C H
OLI
V
M
IV.
S oL V
T argumenta contrarationem Arifto.^ omnes naturaliter defiderarefcire,fkad^ntia quod non magis dtligimus vifum , quama^ /iosfenfus, pulchra docet aliquid effe meltus quod tamen minus neceffarium eft, vt hene viuere quam viuere:& fic vifus e[i prtftantior taElu. Videeum cfu. 6. de Anima,vhi prohat vifum cxteris fenfihtu I
telisyprobat
,
perfeEliorem, de quo ihi dixi in Comment.
Amot.x.
lccSbtur deorfiim.
cateris fenfihui efje aptiorem
cuius eft dcfiderium elicitum:vndc
ohie^i,im7naterialitate,di[fantia,celeritate,&fa-'
,
fidcrio.
Et cum
accipitur
,
nihil dcfidcratur nifi
cognitumiverumcft dc dcfidcrio voluhtatis elicito ab ipfa : noo autem de dcfiderio ; quod cft fo-
lum indinatio naturalis ,.
cft in
:
taic
cnim
voluntatc
&
enim voiuntas damnati aliquem eUcit in
cilitate excedit Cttteros
in iapide,
tam
ncc
arooris
Deum,qucm naturalitcr amat,nec volun-
paruuii circa bcatitudinam
rione potcft dici naturaic, quia cft (ccunduip inclinationem naturacficut vciic dicitur vinuofiim,
quia vniuerfalitate
qitod tenet hic Doilor
uitrationes in contrarium, Vide
hic q. 5 .qu*
adum
,
,
ad
fecundum,de quo optime, &fuse agit in expofitianf text. prol. vhi prafert vtfum altis ob cogmtionis certitudinem,& cognitorum multitudtnem, &folr
velle naturaic
, tamcn aiiqtlod ycilc eiicitum k voiuntatc praefiippofita cogni-
tas
10.
,
i.
gioila
vhi etiam oftendi vifum ad acquirendatfifcientiam
vnius rationis Naturttlittr
loquitur de dcfiderio
voluntatc
ilia
:
cnim non deVnde delcdatio tantum vide-
non tantum cftdubium iliud de dcie£baonc,fcd Ctiam impertincns ad propofitum de naturali dc-
iufdtm
In quem defiderant Angeli profpicere
turaiis,nec illius eft deledari, lapis
tur cfte eius
p»tur»U
tut (aftidium; ficut dicit gloflaPctri primac.
eft.
ex piaccnti pcrcepta. Contra quoAl.pcrccpto. raodo tunc corrupta violcntcr delctStabitur ? Ref^omcd» pondctur non deledabitur fccundum voluntatorrupt» vi»' tcmifed fccundum propriam potentiam appetitiItnter delt &*titr
:
Itcm, dcledbtio pcrficit opcrationcm vt ac-
cidcns infcparabile
&md eft
ficut
de dcleAationc dubium eft, licet illud dicat Auiccnna 8. Metaphyfic. cap. vlt. Scias quod deleBatio cuiufiihet virtutis plena eft actjuifitiofua perfeflionis.
Jeiiatio.
,
:
Hoc tamen quod praedicitur
habcttu".
fc
:
trarium diccndum /i illud
&
femper cft nuda ab omni cognitione , confequens cft vcrum quia non omncs iiomincs fciunt fecundum (e confidcraii. Vcl aliter, qu6d dcfiderium cft rcfpc£tu habiti , ne gcnetedc
fic
qu. 4
.
eft
Antorr.Andream
de hac re tantum,& Ant. Tromhe-
de eadem.
Ad tertium,optime explicat
quompdo nuditui per accidensfuppofita inftitutione vocum adfignificandum ,fit magis apttts ad difci^ plinam captendam. Nota eius exemplum de filentio A(onachorum,quod tempore Scoti melius quam hodieobferuabatur. Scio tamen in ejuihttfdam Monafteriis
hene difcipltnatis
,
vt in plurimum
certis
quiacft fccundum inciinationem virrutisjfcd ilic non cft ptopriiffimus modus dcfidcrij naturaiis
locis,Monachos fignis tanttfm vifihilibus ftws com-
voiuntatis.
Eliffimoejue ClarauaUenfi Afonafterio obferu^ri-y
Ad fecundum argumcntum
,
illud
vcrum
eft
dc defidcrio confcqucntc formam , &pcrfe6tionem primam,non autem de defidcrio przccdcnte formam. Et nota dc a:quiuocationp potcnrix, Oc defiderij fupcriOis in icaionc.
Ad tcrrium,eft
diccndum qu6d propofitio inteiligitur dc orani hominc fccundum fc confidcrato ficut anima :
municare conceptus idejue vtdi in celeherrimo Sanejuod intfr alia,antii]ua Monafticadifciplinsi
,
ex-
empla.xum in hoc SanHorum habitacttlo\(vbi "Bernardtu , cuptnoftro Aialachia ,prtftinam conferuanf pietatfm) hofpes , harerem j pro ntea tdificatione , notaui. quartum, taEtum effe duarum contrarietatum , humidt ficci , calidi ftigi-
Ad
&
di,docet qtuft. i. de
Anima. f^t ettam
&
ter/ft
duds
4»i
& «»-
"*'** "* *?* ptnuntur, Scot.d.^^,
9.10.
1
Qu^ftio ta^M, dici tdmen vrmm fmfKm,ie qtta ^»*dam ibi notaui. Ad illud contra fignum Ariftorelis , dicendum qu6d fallir per inftanriam quia melius eft benc viuere quam viuere , tamen maeis odimus oppofirum viuere , quam oppofitum oeneviue-
dari
:
,
re
& viuere &
quia oppofitum viuere deftruit
:
,
bencviucrc.
Vnde Philoibphus 7. Topicorum
cap.
illam propofitionem (ic.NtJi citm
1. gloflat
: & vult quod illa regula quando magis eligendum includit minus eligendum ; ficut in cxemplo propofito bcnc viuere includit viucre. SimiUter & in propofito,(cnfiis vifiis includit (ensii tadus,& oppo-
JfiftttmMgit
f*crt
md
fcir*
^uiiUii ftn-
led fecundun^ aliud
fm.
tadum
fitum ta£tus deftruir
vifiis
ad firienriam , qux nem,finir vult Philofophus ibi. per
fc,
Ad
Sc vifiim.
aliud
magis facit adcognirionem
fiue
eft
pcr inuenrio-
Ad Philofbphum dicendum,qu6d flcut ipfe vult ,auditus peraccidens (olum magis facit ad cognirioncm , fiue ad lcientiam
,
qux
per do<5h"inam in hoc,
eft
qu6d
vox aud
&
^btiiiiti
iM- non eflenr figna inftiruta concepribus , audirio *d fcten- earum oihil iuuarer ad difi:iplinam:fi eriam figna
lutident git
qttim
titun
vifibilia cflcnr
vifm.
impofita ad fignificandum conce-
ptus omnes,ficut de multis
chtnop.
modum
ntnc per iiium
fiis
Ktt» i* fiItntioMmM-
tiam
,
habentMonachi
pcr accidens
facit
Sed vo-
& proprer iliudvi-
:
detur lingua data efle hominibus
Anima, text.com.88.
vi-
conferret ad fcicn-
per qucm nunc confert «uditus.
ccsfimtfignapronjpri^ima
,
Sic patet
ad (cicntiam
fircundo dc
,
quomodo auditm fuum obie-
quia
:
eft ngnum concepquam inftiturionem, nihil fibi accrefcir.
Chim ex inftitutione foEtum tus
:
per
Vnde pcr lO
tr»ri*t*tfim. ij.
i.
&
fe
dircfte
vi-
;
medianre luminc
,
de
Ad aliud,qu6d verum eft quod rum
conrrarierarum
,
&
r.idus eft dua-
vifus vnius
:
& ex
hoc
fonc fequitur qu6d tadhis non fit fimpiiciter vnus (enfiis , taroen ex hoc non (equitur , qu6d tafhis plures difFerentias rerum demonftret:quia obie€him ipfius vifus,fcilicet lux color in piuribus corporibus rcperiuntur, qu«tm omnes qnalitares rangibiles,fi cllenr mille:& quia cognofcimus fubftanrias per accidenria fua , obicdura vifus in pluribus corporibus rcperirur,quam obic£kum radhis , vel alicuius alrerius fcnfus particularis , ide6 vifus plurcs res demonfbrat , Sc magis facit ad fcientiam ide6 magis dili-
&
&
:
&
gitur.
Ad vltimum dici poteft,qu6d illud habet veritatem,quando illud prius cfi de etrcntia pofterioris , ficut animal de cflcntia hominis fic non eft
:
:
qualirares
dc cflenria lucis. Similiter
enim primas non funt illae
qualitares rangibi-
non funt fimplidter primac fcd prima? fimt rcfpe^ fufcepribilis earum fufccpriui,cuiufmodi lcs
:
funt hic inferiora
gatur auftoriras
:
imm6 fimpliciiermaleallcga-
illa
quod fuit tertium in ordinclde Leone Papa , leCponfum cft fuperius.
NNO T A TI ONE S
A
Mavritii. SEquitur quacftio fecunda de naturali apperitu bmnium hominum, immo omnium intellc(Shialium naturarum, refpc<^ fcirc. Vbi aduerte prim6,qu6dDodh)r hic incidentaliter poftoppo-
fitum difputauit illam difiiculratcm , quiftionibus
tangibile. Ideo fblsc contrarietatcs
:
& illud eft
fccundum
ta-
fpecics corporis,puta corporis fcn-
/ibilis.dequoibiintcndit. Scquitur T^oKUjMamuit
vifm prior taElu
ijuapropter
id eft,obie6hun:fed
quam
enumeranr:liccr ipfcpro dubio Uttcrali bet in expofirione litterx
magis
in
Antom'j Andre^ inrcr quacfhoncs
vaum
,
eam ha-
videlicet vifus
adducit f rarioncs:& cas fbl-
facit fcire:&
.
uit in fine qu^eftiom^s.
In prindpio fbiurionis ibi ordinem. vfque ibi
:
NotAndum
circa
1
Adfolutionem tamen huiuj <7««/?. &c. totum ponitur eflc Extra, vel additio: aliqui habenr eam infra ad finem 4, qusft. fcd :
&
cft fingularis pafTus
,
quare legatur hic.
Obicdiones quas ibi inducit,qu6d non communiter de omnibus,&c. faciliter foluuntur. Prima ex his quaehabet, quxft. j.&^. prolog.& quacft. 4. j. dift.primi.& 4;. difl.4.
nam
& aUbi facpc: & infiUi-
conringenria ccrto cognofcimtur
biiirer. Similirer
feamda
parer.
Ad
tertiam dic,
qu6dabinreUe<Slueriam intuiriue (ecundum aliquos. Et vidctur intentio huius. Ad quanam,poteft concedi primum, fi intuitiuc,vcl perfpedem fui
,
vel alterius
, fi
abftradtiuc.
Quod
ibi
jQu€re, fcilicet in quafiionibtu de inte/leBu
j&
didt, :
vidc
eiufdem,& in quiftionibiis CoUarionum , in qusft. lib. de Anima; fed fc remirrit ad alios , maxinie qui neg.mt cognitioncm per cllenriam. Ad quintam potcft concedi quod infenur,rcmoto impedimento. Quod obiicit de Pctro , fiiit cx infoUta AngeU vilione 3. dift.
9.
&
attonitus
,
,
vt Paulus in raptu. Vei dic aiiter, rc-
currcndoadcaufasnaturalcs vchemenris pairionis,
&c.
fblucndoprimam rationem Henrid , ibi: Circa hocjiude. poteft did ad iliud dubium , vt patet cx (equentibus hic , &aUbi facpc in do«£hiInfira
na huius,qu6d apperitus namralisgrauis
,
vel al-
terius,nihil aliud eft
quamtendenriajquac non
aliud a natura ipfa
qua
,
fi
fitrelatio
,
eft
eft
tantiim
fundamentalis.
Quod infra tangit,exponendo Trin. defiderium inhtantis pofirio
(it
ptobabilis
icd vide curiose in
,
:
illud Auguft.j.
& Ucct
vttaque ex-
primatamen magis
placet:
j.
Intenrio Do<5h)ris in hac quzft. eft,qu6d defi-
non animaU,vcl inrcUcdtiuo, omnes homines fcire defideranr. derio naturali,liccr
ad hoc. Didr enim ibi qu6d
quasrir principa corporis fenfibilis
£him faciunt
rangibile,
corpori gcnerabiIi,dcquo ibi intcndit,& corpori natura perfpicui fbne. Ad aiiuti
:
inpropofiro
qu6d
fi
<;oclefti,cuius eft
vbi fupra,&
naoirali ipfius inreliedlus.
TMatn efi dutntm c*nScet.
accidens audirus facir magis (cire
al«em per
fus
&
conringat natura prius» fcilicet (ecundum aliquam natiu^am communem
teneat
diccndum,qu6d
$2-7
poris tangibilis paflio fecundfim
alterum infert altcrum
non
I.
non
eft
& fuhieSbim priui,
obioium
vifus
,
cor-
Ex
fcnfibus
autem quibufdam quidcm '* '**"»
ipforum mcmoria non fit quibufdam ^*^' vcro fit. Et proptcr hoc alia quidcm prudentia func, alia vcro difcipliuabiliora non poccncibus mcmorari. :
.
.
n
I
Lib.
5i8
tationi quae cft pcr difcurfum k
Q^V ^
T
S
o
I
III.
Ad
Vtrumfrudentiafit in brutis} ATA.hiecAp.\.&
lib.i.
&
ithifi.»nim.c.^.
frqutnt. A)bett.hicc»l rel="nofollow">.6. D. qutfl. ii.anic 4.
6"
S-
Thom.
Fonfcca caf.
lib.
^.e*f.6.& Elandr.
/*<9. i.
i. S\Xi.x.
diJpHt.i
non,tu, quiapradentia cft reftaratio
prouideniiam de futuris ex memoria praeterito-
rum
,
quod non poreft
non
fenfus
eft ipfius ratio-
quia nihil cognofcunt
,
eft
nifi
per fenfus;
per fe nifi {enfibilium proprioram
& communium
:
nociuum autem
& vtile
circa
quac eft prudentia,nec funt fenfibiiia propria,nec
communia; ergo &c. Oppofitum vultPhilofophus
CH O
S
quam nuUus fenfus , iccundum quolciam , fubftantia
fubftantix pcr intclledum
cognoicit
ciem,
licct,
:
L
I
V
qux
virratis
cum
fpecie acctdends.
cft in ipfo
,
hoc
eft
propter defedura
cognofcitiu2,non fpcciei repracfentantis:
mcdium nonvidct
ficut
colorem,licetibi fitfpc-
cies coloris.
eJTe fine collatione prap-
ad futurum,conferre autem
nis:tum
incc-r
riorem aliqiud co^nofci , quod non cogno/citur per fenfum exteriorem ;. licct fortc fpecies illius fit in fenfu exteriori,ficut ponitur de cognitione
Quod autem fcnfus non cognofcat pcr iUamfpe-
agibilium fexto Ethic.cap.6. fcd brata non habcntrationem ; tum , quia prudcntia includit
teriti
noto ad ignotfi.
tcrtium, per cocnitionem (enficiuam
miUtiplicet fpeciem fiiam
Mttttfh. ftil.f.
QVhd
Metaph,
Contra rcfponfioncm ad fecundum argumenbruta multa faciunt ex cognitione eodcm
tum
:
modo quo ficrent
ab homine cognofcente per ; ergo videntur habere fimilemcognitionem. Anteccdens patet ficut homo fyllogizans argucrct : Per breuiorem viam
difcurfum rationis
:
eft breuior;ergo &c. Et ex tali difcurfu breuiorem eligeret ad aliquid Bruta qtttida
peruenitur ad incentum:hacc inlitcra.
M
IIL
obtinendum.Similiter videtur canis cligere pro-
fnciunt ficut htmo, no ta-
Ad hoc dic-icur quod licec fimiUtcr agant quxdam ficut homo
beratimt.
fequendo leporem:& fic de
aliis.
,
Prvdentiam tjfe
Optime
in brutii.
metapharice
,
non proprie
explicat qualittr multa
faciant eofere modotquo homines,non tamen propterea habere prudentiam, vel prouidentiam , quia, carent deliberatione
^ua
In fine
talia.
,
necjue cognofcunt
tangit
futura
an habeant memonam
necne,iubent (juarere reifonjionem,
quam
apud eum
J.
4. dtfiinEi. 45. qud.ft.
3
.
inuenies
luxta hoc,
& feq. Problematicuiefi an detur memo-
num.j.
riajenfitiua ex diuerfis aElibu» brutorum puiufmodifunt prouidentia, vindicatwjbeneficiatio, ni-
tamen oportet quod nam illud quod elicitur ex deliberationc pollet etiam idemnon ageret cx dclibcratione,non
fimilcm cognitionem habcant
:
,
eligi
,
ex dcUberacione
ficiuo
:
& fimilicer
,
,
fed cx folo appccitu fen-
vtraquc adio cxtcrior,
ficrct
dominus fu« Contra hoc,ergo a fimili poflRmt bruta agerc quafi habercnt prudentiam , fiue coUationem practeriti ad futurum ; licct nullam habeant prouidit enim formica concra hycmem, quafi cognofcerec hyemem fucuram:cum camca
fed
non
fimiliter foret vterquc
adionis,
,
:
, ac difctplinatio ^fuadetur ea habere memoriam,fed htc omnia faluat ibi DoBor,negando ab eii omnem memoriam. Vide eum in expofitione textw,qut praponitur huic qusftioni,vbi habet exquifita circa rem hanc. De quo Anton. Andreas
hoc non videacur cognofccre , cum non habeac
quxiiione 4
babiliter
dificatio
Refpondco quod pradcntia cft in bratis me& hoc non refpedu ilioram quaj protquuntur vel fugiunt cx naturah inftindu, ficut agnus fequitur matrem & fugit lupum formica coUigit grana hirundo facit nidum , contra hyemcm tum,quiaifta non fiunt cx mcraoria:formica enim generata in aeftatc nunquid mcminit hyemis?& tamen grana, colligit:memoria autcm eft pars pradentii brutoram , hic in :
:
&
&
:
tum , quia talia qua: fiunt cx naturali inftindu confequunrar totam (pcciem ncceflario; litcra
:
& circa
ilia
non contingit
fic
& aHtcr agcrerpru-
dentia autcm ficut in nobis, eft habitus conhhatiuus ;
non
non de fine; fed de
his qua; funt ad finem,
circaneceflaria, ied concingentia
inilHs cftcircailiaquacpoflunt
,
ita
ctiam
fic aliter faccrc:
puta qu6d congregct,vcl rcponat,hocin ioco,vcl illd:&cx hoccumulo,vel illo ,ex memoria loci, cumuli vnde vbi primum granum rcpofiiit , primii fiiftulit qu6d aranca magis facit telam in loco vbi maior eft copia mu(carum,vcl hiran-
&
:
do nidum vbi
&
difficilior eft acceflus.
Ad
argumenta:ad primum patct quod illa cft diffinitio prudentix propric didb:. ^d aliud in
param participant:& ficut aliqoo modo habcnt cxpcrimcntum,ita & collatiolicm aliquam , licct non illam qus appropriatur h"tcra,cxperirnenti
tantum in fua caufa, vel
efle in fe, fed fi
eft
gens
neceflarium ;
non
;
vcl contingenci,
videcur crgo
fi
neceiraria,
eftconcin-
quod furarum
ei cui eft
futurum,pofIic cfle cognitum neceflari6,vcl pro-
auccm taphoricc
men ex deli-
coniedurando , nifi ex caufa cognicio pcr caufam eft per collacioncm :
efFe(£tus
propric ditStam
,
qua: negata eft a brutis
;
ergo
non vidctur cflc prouidcntia futurorum cx memoria prstcritorum. Refpondeo quod iUud potcft concedi, cum in omni adione fua agantur , & non agant: prudentia
illo
modo,quo
eft in illis
,
Brut*
c»reint
frouidenti».
& ideb cum nullius adionis fint domini propric, nihil agunt prouidendo fibi rcfpcdu fiiturorum
cx memoria
praeteriti, fed
vidctur
quod
fimiliter
agunc ex natura,quafi fic mota agerent. Contra quomodo ergo ponit Ariftotplcs gradus cognitionis in brutis ? Refpondeo quod :
fecundum vcritatem omnia bruta carent prouipra»fentia
cognofcunt,
inftindkum habent ad faciendum
futurum:fti
Scd qua;- ex cognitione nullum frtftntium
dentia futurorum pCr cognitioncm.
damtantum
4 Brut» non cognofcunt
&
quae vti-
quttp frtui-
quaedam cum cognitionc prasfcnrium , inftin£bum habcnt ad opeiandum: quafi futura prouidcrent , tamen ncccflario agunt , non cx praccognitione , ncc liberc , vndctantum fimilitudinaric pradentia funt. Sed tunc quaercs fortc , quare talia non confequuntur totam fpeciem ? Refpondeo quod difforme cft pertinet ad fenfum , puta ex hoc cuiriulo coUigcre grana,& hic reponere:fed quod vnifor-
dent futur»»
lia
funt in futurum
illa
,
;
:
mc cft cx
inftindu naturs
niftrat
cft
,
puta fimplicitet
vnde fcnfus .idmiinflindui Naturali. Sed cx hoc videtur
colligere quafi prouidendo
,
fcqui
,
:
Quxdio IV. quid
videtur Tcqui
niinus
fit
prudcntia
quim quo
quo
ajl
ad vniformc quia in apprehcnfionc fenfitiua nullus ponit prudcntiam, quod autem difforme ibi eft , pcrtinec ad fenfura difForme
,
prsecisc.
Alitcr vidctur faluari Ariftotelis intenrio, quia ipfe ibi nihil loquitur de prouidcnriafuturorura,
& cx hoc concludit &
(cd tantum dc mcmoria,
,
quafi
\
ille
non fit
gradus aluis vltra memoriam.
Notandum
&
zftimatiuam
:
etiam,
omne
quia
animal ficut habcc
, ita & aliquam sftimarionem ; & tamen omnis potentia apprehcnfiua habct propriam ap-
{cnfum
omnc animal habec duplicem appctitum vnum fenfitiuar , aHum «ftimariuar.
petitiuam
ergo
;
:
Sed vbi iftx virtutcs funt finc aliis retcnriuis, ibi ncc eft appctitio , nec apprchenfio conuenienris ^nfibihs, nec conuenientis natura!,nec fcnfibihs,
quod
tantum in Pro(cquens autem ratum aU-
pcrtinet ad zftimaiiuam
pracfentja lenfibiHs.
nifi
,
adu
deliktrtui0.
,
fi
in
phantafietur de lenfibih',a£ku etiam
zftimabit de conuenienti.
Et Hcet
appetitus
phantafiz non impcUat , quia fortc phantaf iatum
Ibi infira
fbluendo tcrrium principalc, tangit aliorum phirium de ,
,
& &
opinioncm Henrici
cft fenfui
deledabile
;
fufFocatione quadarn
fenfus interioris,& ioquitur famosc vc patet:quia.
derecminac(e,refbiuendo intendo-
aliccr inferius
nem Philofbphi. In fine quacfHonis,vbi dick\ efu^re refponjionem
lUud potcft quari apud Ariftotelcm in
alibi.
dc Am'malibus
,
tamen
i\
eft
lib.
& Albcr. Magnum & Auic. Sc ,
alios Mctaphyficos. Sed breuiter ad primum dicatur,qu6d non conciurit in hy eme apperitus fen-
cum
fitiuus
&
pus , etiam
arflimariuo
alia
aliter
quia
:
non dcledac tcm-
impedimenca occurrunc
inftindhi
,
Ad
agence, aliccr operacur.
aiiud re-
& ad vircucem cacleftem,qua
ciirrendum ad idem
Ad cerrium,pofIec conccdiquod infcrcur,idem faltem fccundum gcnus. Ad vlcimum 8c quodammodo ad praecedencia : &in libro de Memoria & remini& nota valde fubtilem dcterminacionem .
fccntia
:
I)o
quia
ad fincm iblurionis huius quacftionis,
,
iapit.
conucEt
niens naturx appetitus xflimatiux impellcr.
&
BmtitJteft
fecunda negatiua contra
quarre 4f d.4.
miM fruie»- .non tit.
&
,
hic in proiog. Metaph.in oppofit.
rctentiuam fpcciei conuenientis acftimati abfentia
mSm
Thom.
reguncur plurimum bruca.
&
hntti fimilli-
pars eft aftirmatiua
quid prxfcns, nullus poteft dici prudens propric, nec umihtudinaric quod autem habet phantafiam retemiuam fpcciei ienfibihs, memoriam :
Jn qtu
tertia qua:fUo de prudenria brutorum, in qua ponit conclufionem, cuius priitia
SEquitur
cogturione fiibflanriz,
qu6d hic non diftineuit intcr phantafiam & memeriam, ncc inrcr fenfura eft
K^NNOT. MAFRlTir.
:
propter boc ttlia prudentia funt
5^9
&
tunc cx tah mcmoria zfHmationc, appetitu, profequendo abfens , non deledabile fenfui , fed conucniens naturs , eft adus bruti fimiilimus iScai prudentiac in nobis quia quantum ad executionem fimilis fi enim non profequeremur cx prudenria , fed poft apprehenfionem alicuius :
Hominibus autera fcicntia &: ars per expcrimentum eucnit. Experientia quidem enim artcm fecit, vt Polus rc(Ste
:
diccns
fed inexpecafum.
:
rientia
, per longam deliberationem deterrninarcmus illud efle conucniens ; quia tale profequercmur, non quia dclcdabile, nihil vide-
conuenienris
&
tur eis deetle
hoc non eft Sicut enim SibrtaMf»titmt *liqn*
frt tunc iit non vtiUa,
,
nifi ifta deliberatio
fcd propter
dicitur fupri , multa nos non dehbcrando aeimus , fimiliter quafi deliberaremus furama fimiHrudo eft, fi illudconucniens eft con-
uenicns
eis,
fed
non pro tunc vtendo , quando
nunquam
nem
futuri
,
qua:-
tunc videntur prouidere: hoc faciunt propter cognitio,
fed propter
cognitionem nunc
praefentem in acftimariua dc aliquo prasfcnti
,
vd
prarerito. :
fh*»tafm» occurrit ceilantibus motibus fcnfibihum cxteriofttiui mouet tnaum quM rum. Item arguirur : quare non nunc , ficut alias
AlbcnJbid.cMf.7.(!y t. YbiDdi.tf.4 Mr.^.HonTuap.i.q.^.
fe£i.i.^feq.SaZT.d. i .fea. 6.Vidc Scot.q.1 .Pffter.
QVod non,fecundum Philofbphum
:
concra cjuid
crgo, &c. Itcm
;
propter
(juid.
mcntis
,
ly, ex,
&
quodlibct animal. Item, nunquid cognoicit praetcritumfub ratione praeteriti, aut tanturapracfenrisificut cft phantafJae cognofircrc alibi.
?
quacrerefpon-
non
quac
, :
,
fi
,
;
ars
non conciudicur,
,
fir
ex multis expcri-
,quam circunftantiam caufaedicit
caufac formalis, ,
quia materia
non
eft
haijcrur per
yero propter
artifices
tjuia
nec
finaiis
vel effidcntis cft
pars rei
cognicio experimcniaiis
,
;
&
:
conftar
non primo immanet rei
finguiarium,
eft
pars cognicionis vniuerfalis
,
qua:
anem
,
quia
:
ncc iecundo
modo
runc, aur ficucex efficience vniucKO,
& cunc elfe-
dus & caufa effcnt eiufdem fpeciei , quod falfum eft; aut ficut cx cfficiente aequiuoco, & tunc effidcns eflct nobilius cffedu , quod falfum eft, quia ars
cft nobilior. expcrimento.
dum opinionem homini
ScotiOper.tom.ir.
Item
quacro
in licera habecur quod
,
fbium
ergo vel matcrialis fadbe
&
tjuia
fed ex cognicione
,
modo
formica grana. Item quare fugic delphinus concra tempeflatcs , dato quod illas prius non fcnfcrit ? Item , tunc quandocunquc ccflabunt vchementiora fenfibilia, extra impellet phantafia xftimariua , femper idem faciet
in licera:
habere quidem in multis fingularibus experimenti eft, liaberequod in omnibus, anis cft:fcd cx multis non poflunt condudi omnia ied c
mouctur phantafia& aeftimatiua ? In hycme enim colligit
4.^ tt.D.Thom.hu leS. t.
KiSiMiccuf. i.^\.Teft cmp. 1
non
iloncm
IV.
Vtrum ex experlentM generetur*rs\
expeni fcfunr
Sed contra hoc otiicitur fic quarc magis occurrit eis vnum phantafmamouens, quim aliud? ^are vrtum Refpondco , quod fortius fuit impreiliTm primo ,
ttliudf
M STIO
in eis difllmilitudo in profcquendo.
vidmtnrpro- runtur, fed pro futuro tudere.
;
Ct V
a
Platonis
,
ars
Irem
,
fecun-
& fdenria
infunt
natura;ergonon gencratur cx experimc-
tis.Probario anrecedenris cft
:
quia Plato quacfiuit
ab vnopuero direde prindpia Geometrica , qui mmquam didicit ea , qui rcde interrogarus Yy dc
:
Lib.
530 Tutrlntmog»tM4M fU-
&
Metaph.
I.
Geometricis omnia. Sed tunc arcuitiir : redtc rclpondet ad ca tipiuGeomc. nuUus leAc intcrrogatus /ru, reat rtr qu« ignorat , fcd iUc puer rcAi inrcrrogatus
ffondit,
principns
jJe
conclufionibus
j.g^^ refpondit ad
tcdc refpondit ad
ea,
& tamcn nunquam didicit,
Itcm
,
..
•
.
doque indigct adiutorio extrinfeco fed adhuc iUud extrinfecum non eft nifi inftrumentum,
non vidctur ex
litcra
,
qu6d ex vno
ex-
vnamemo-
pcriracnto ars gciicretur, ficut ncc ex
'^tidoarina,
:
& natura principaliter eft fanans
crgo.&c, 1
iftis duobus modis addifccndi , ficut de fanaScitii/ia nttionc:quandoqueenimrutura eftitapotens,qu6d . ^ qutntur jier j•!•/-• r r Imc adiutorio extrmfcco mducit ianxcatera:quan- inntntionem
de
dam
cJ*
fe fufficiat
&
moria experimentum ergo ncccflario cx mulcis icd multa cxperimenta lunc multac cognitiones eiufdcm fpeciei ; muita (inguiarium in eadem /pccie, qux ciuxi fint accidcntia eiuidem (pcciei,
omnes: tunc dicitur fcicncia acqujri per inucntioncm. Quandoquc non potcft, tunc iuuaturquibufdam fignisfbnfibiiibus propofitis fibi
non
nem quam apud fe habuit,
;
:
eadem potcntia cxperi-
poiliint fimul cfle in
:
&
i doccnte
perqux doccns
:
cxprirait appiicatio-
& addifcens concipit:
mentiua
& in virtucc luminis propri
fit
tit
fcilicet cogitatiua , vel alia, quaccunque crgo nunquam ex cxperimentis , cum non podint cfle plura fimui, generatur ars crgo, &c.
prius notis.De gcncrationc ergo pcr inuentioncm
Jtcm
dccerminat luc I^liilofophus.
;
;
Auguft. S^.q.q. 9. ex fenjibiltbw non tft txpetendafyncera veritM : quod primo probar, ,
omnc fenfibile
quia
continuc mutabilc, fcd dc
ell
non eft ccrta apprclienfio fenfitiua & Ci nunquam ex talibus liabetur experimcntum,
falibus fic
,
;
& perconfcqucns nec
ars.
Itcm, arguit ibidcm
1.
cum omnia fenfibiiia fentiantur pcr fcnfus non ,
obicdo nuUa
potcft fcnfus paticipere, an patiacur ab
vero
tantum a fpecic
vel
,
apprehcnfiua
non
,
:
fed a potcmia
expeftanda certa veritas
cfl
potcfl difccrnerc intcr obicdlum
falfum
qux
,
vcrum
&
ergo ex cognitionc expcrimentali fenfi-
;
tiua,nunquam habcturcertacognitio vniucrfalis, cuiufmodi efl ars. Oppofitum vult Philofophus in litcra,& in 2. Poflcr.vit.c. vbi
popitcundem modum gpncrandi
artem, ficut hic.
SCHOLIVM
l.
P ». I M V M
diElum huitu liter
.
cundum di£lum:Ad cQgnitiontmftmplicem ilu4y neceffaria eft cognitio fenfui, tjuta
fniielUElu,c[Modnon futt in fenfti,!
.
nihU
I
eft
Poft. jj. de
vide Doli.i.d.^.q.6.nu.icf.& q,^.nH.i^.&
C
intelU-
in
quo
^.d..{f.
.pro opin.Tertium: Poteft inteUelhu virtu-
.ad
te propria, fine cognitione fenftu, componere,
& di-
:
quam dcdudbam clle
Sed ho': non eft verum ifta
determinetur htc
:
fciltcet
,
terminorum
,
quoadprinctpia ;
medij quoad conclufiones
:
& notitiam
reqnirttur tamen (imul-
;
igitur
tam quantum ad
modum occaftonui : quam ettam quarftum ad co' gnittonem conclufionis : quia vera eft : nifi enim eam nouerit ptr experientiam, tantitm credtret doeam
ctnti ajferenti
l-pro opin.Henr,nu.i^.ex Phil.}.de An.tex.i.
<^35 rel="nofollow">.
J^artum diilum :
luuat cagnitio experi-
&
talis fides fufti-
viam diuifionis. Vbi fcicndum
,
ftus, vt habctur
.dc
fio
j
quod prima operatio
Anima
t.c.i
quam confcquitur
fimpiicium,
i
.cft
compofitio, vt
aAus fecundus; Sc argumentatio, vt tertius acfius: fimplicia autcm fi func fcnfibilia , hoc dubium cft:quia forte fecundum Auiccnnam fexcofcilicec nacuraiium , parc. & fecundum Auguftinum Ci i .
,
non
poilec intetligi
nifi prius fcntirctur in fingulari
,
quod probat Philofbphus piimo Poftcriorum:t.c. 3
j.quia dcficiente fenfu
autcm
Si
illa
,
dcficit fcientia
quam
:
fimplicia
impoflibile cft acci-
non
funt fenfibiiia,
&
huiurputa fiibftantix &c intenciones fecundx, modi,cunc aliaconcipiuncur ab incelic(itu, primo aCtu inccilciftus
,
non
fuas ciun fpeciebus fenfibilium,
opiniones; igitur
nuUo
fecundum diuer-
aftn inteileftus co-
remotiui tffe mintu ee,quod propinqutHs eft , citm e contrafit, nan ideo intetUEtui falleretMrinfuo iu-
tio fenfibilium in fenfii
dicioyfed carrigeret fenfum de quo Doilor
prxcxif^entc generantur confequ^nter pofteriorcs
.
qm fufiitj
gnofcitur aiiquid a nobis, nifi prxceflerit cogni-
cognitiones in fcnfu
Et viterius quia
ita explicat.
;
,
hac autcm cognitionc
communi iilud
& phantafia.
quod
exiftir in virture
phantaftica, vc ihi exiftic, eft improportionatum,
Ad quiftioncm diccndum,qu6d dupiicitcr g€nerctur fcientia fcilicct per inucntioncm
doftrinam cft
:
nullus
fcilicct iiia
,
& pcr
qux pcrinuentioncm prior
cnim docct ,
nifi
qui didicit
dodlrinam, vci per inucntioncm
:
&
fi
,
llne apprehenfione fenfibi-
fas
4.§.Rcfpondco aut circa,n.\i.videAnt.Andream
^*"*^
de fenfi-
apprehenftont ttrminorum , vt tudicando quod
hic q,$
1"^*^''
fiacu perfed;x a;cacis,cognofccrec fe viuere,& efle; f^^J^ ergo hic falcem ccrcum eft , quod cognicionem incelle(fkiuam non prxcedic fenficiua , vc origo ,
veIquxd3miIiorum:c6qu6dmuitipiicantfJiecics
.d.^.q.
-^"foxfitio
quis viueret, Sc nihii viiquam fenfifrec,&e(Iec in ^"^**^
v.g.hutc Totum efl maius fua parte , quando videntur totum, &partes : tamen fi fenfui erraret in
1
**
intelie-
lium, cx quibus cognofcunrur vel per difcurfum,
,
1
apprehen-
mentali4ftnfui,vt citius quis affentiatur principia,
eft
^xperientia
moucat inteilcftum poflibilcm , fccundum quomodofn^ quofdam ideo attribuitur pi aiiqua forma ab dt ndpfinctvt
;
potcftmouere in- P"^ "f'^' ''"' " teilectum poflribilem.Iilc igicur,ficconcepcis fimintelledtu agente, virtute cuius
'
:
vel per
pcr doiiri-
nam,adhuc habuit ab alio prius fcientc. Eft autcm
^
.
turperfeforte ; ntfi prafuppofita certa cognitione, quia , qua habita quitretur caufa inuentenda per
pcrc.
ad
:
ad demonftrationem addifcendam ab alto plm qnam ad perfe inuemendam: quta non inuenirecit
bilibus iUius fenfus
&
eam quia ; nec pro-
necfciet
:
pter quid, donec demonftretur
qupd non phantafiemur in particulari, tenet Doilor i.d.^.q.G^ vt expertentia conftat , ,
*
apprehenfio-
nemfimplicem eft fibi necejfaria cognttio fenfitiua, quam , quantitm ad cognitionem principtorum per
tanea cognitio phantafix, quia nihtl inteUigimm in vniuerfalt
ad'
•
& nifi illaftgnata aliqualtter
qutpropentt docens, conciptat
in vniucrfali
fpecies
^'"ietur
addtfcere mficognofcat ad qutd tnftttutafunt figna
cciamfi aliunde pollcc oriri
efty
quod tantitm de
quia addifcens non poteft
ites,modo prthabeat cognittonem fimpltcem
id
conciufioni confen-
j
videt ex principiis fibi
uidere,tam quoad prineipia,quam quoad conclujto,
qMmoh.
quibuf-
iumen intellcdus cft ita potens, quod applicet principia ad
naturale
qu6d ex
ita in
:
plicibus
,
poceft vircure propria, ipfa
vcl diuidcre
:
componcre,
conceptus autcm talcs complexi,
fl
fiiit
i
Qusftio IV. cognofcunrar efle
primonnn principionim ,
fint
SCHOLIVM
qahprincipU co^ofcimw intjHdrtttm ttrminM ngmfeimtu ex primo PofterioTuro; tx.6.fctiam cognofcrpoflunt, Tcri lumine nararali inrellc^is
531
:
11.
,
«juia vcri funt ex frequenri cognitione /cnfitiua,
n>emorariua
,
& experimentali
(cimus terminos
perquascoeno-
:
talis principij ,
&
rimentaiis valet ad
cognorccndum
& tcienriac
apprehcnduntur
fionem
,
illud
&
ntctfari»
(ecundum Philo(bphum
qua cognirione
quod induccnri
propter cogni-
vniucrialcm concedcre, vel fcfTc inftantiam,alio-
di&um
quin proteruit re(pondcns;cxpertus habet cognitionem in multis, in nuiio fertur inftanria:igitur poteft accipere; quia ita eft de omnibus.Concra quamuis dialedtice concludatur rcipondenri
;
ucuc
cognitio erpcrimen-
eft
frcquens acccprio feniibilium, necellaiu ne-
finc iUa impolEbilc eft vel fim, quod quod cft terminus principijjvd copofitura ipfiim ab intellc^ condpi & idem etiam «quc
cedaria
plcx
,
:
crum Quoad
eft
de conclufionc
ficut
;
dc principio.
(ccundim^ iuuat cognirio expcrimentah"s: , fi per
vt cirius aftenriatur pruncipioaffirmariuo
^fimi fineulo
cognofcatur coniundlio extremorum in negariuo , fi difiundio fed non eft ne:
:
ceflarianecipta, nec aliqoa apprchcnfio fenfiti«a. Licet enim
nunquam
dcatur hiEc aflfcmario icparario in re ,
,
aUqucm
pcr
fimfiim vi-
vcl neeario, neceorura
tamen ex (cnfibiHbus appre-
fi
henditur affirmario, velnegario,
&
inteUedus
componat hanc propofitionem, Dtomni eft affirvtMtio, vtl negdtio ver*, aftcnritur
vbi
£t ctiam
ifti.
coniun£tionem fingularium adhuc cerrius adhatrctur prin-
fenfiis percipit
tenninonun
in re,
cipio complexo per naturale
quam
lumcn
intelle
propter aliquam apprchenfionem (enfus.
enim in apprehcnfione
(enfiis
edet error
htttHtSm intcllcdus iudicaret fenfum errare in hoc
,
,
&
& ta-
gmfitnspif- men \. fenfu errante accciperet noritiara fimplifUctnm ntti- cium , illa componeret ex fua virtate , adhuc tunm k pf»fu intellcdus circa illud principium non erraret,
&
errMtutf etrtf
in mulris fingularibus op>ortet
Quo ad
:
fecundum ancm nunc didam , tamen (cienti:i non generatur per hoc licct ita eriam fit in mulris , noncft neceflc itaefleinoranibus, quamuis nc(ciac quis fcrre inftantiam & quamdiu non eft nece(lcefle ita in omnibus , non cft firma adharfio,qu6d fit ita in omnibus..^d hoc diccndum, LtditSU »0» quod argumcntum probat vcrum , quod experi- gtntrat fa»' mentaliscognirio quannuncunque frcquens,non tia. infert ncce(lari6 ita eflc in omnibus , (ed tantum probabilitcn & ex hoc (equitur qu6d non fit fufficiens caufii ad generandam anem , vcl fdentiam quod concedi poteft , (ed tantum coadiuuans&occafio. Pct hoc eriam dicitur ad Cccandum , quod ex experimento non fequiwr noritia :
:
:
finentifica
propter quid
,
rocnto cogno(cente inquircndi cauiam tjuid
,
per
firoile
Vndc
pluribus
qu6d
,
;
fimpUcium , ficut priis diquoad veritatem compofirionis: Sed quoad veritatera compofitio-
qu6d przdicatum
intcrdum iuuat cogm'tio expcrimentalis
memoria
frequenri
quiaconclufio vera tiac
condufioni
,
cipium
iam:&
non
,
quia vera
acceprione fenfibibum: aflenrit
&
id eft
,
illius vcri.
,
ex frequeiiti
confiderat illudcul
primum prinverum habens cau-
per (e noturo , nec
efle
cogno/cit illud efle
,
fic
excitatur ad inquirendum^r0pf«r quid
Vnde expeni conclufione
videnttir (e habere circa illara
,
ficuc
,
<jui4t eftt
admirantes
adhuc caufimi eius quod cognoicimt, quia vcrum eft, ex hoc incipiunt philo(bphari, cauiam inquircre. Admiratio tameu minuseft
ncfcientes
&
Admirgti» tfi
^nim txft'
ex
& hoc tantummodo, & cum intelle&us afleu-
genita eft,
,
&
:
cum adhuc non
tuc pro certo
fcroper
,
de vno fmgulari fit
,
& de
fic eft
,
pcr experienriam (ciam
:
ineft rouitis fingularibus per
naturam fiii comrounis , cum conringat dubitare de aiiquo fingulari non viCo , qu6
naturam
aflimilatur aUj fingulari,
re
quod commune
tere
quia
:
Itero,rupponerequ6d comrounis in qua
fiii
fit
iiiius noritia
tale, hoc eft fiippone-
pcr fc
: (cd lioc cfi peacdpitur i fingularibus.
fit taie
Item, arguitur confirmando (ccundum argiunen-
tum prindpale ira efle
tenet
fi
eniro quia in multis fingulari-
eft
:
nifi
,
:
hoc conlequi iliud , ideo arguitur in omnibus quafi cau(aiiter hoc non
bus vifuro
illius in
;
quia rutura communis eft per
comroufii
;
(e
cau(a
(ed illud eft dubiiun magis,
vci sque curo conduilone.
SCHOLIVM
IIL
P o N IT
treffMlfoi epinionts de fcientui gene-
Prtma ait nuUam ejfe verMm,ftd apparentem tMntum^uam tenuit Anaxagorat Homerm ex Artft.^ MetJex.xi.vbivtdetxpofitionem Doratione.
&
I
Hortt.
Sctti Optr. tom.
IF.
Zxferttu
de \*no fin- qttomotUtx
habea-
qoia iu
eft.
fic
inucniendi propter
autera fimile
commmus. Contra quomodo
quara cognirio experimentalis : quia admiratio potcft c(Ie ex ynico adu (ca-
dcndi
cx cxperi-
&
pter apprelienfionem
,
,
datur occa(io
gulari , & de aliis , idcm acdpitur , quod (ubic- ftnguUriktlt dhmicomparaturad pracdicatum, non (ccundum coUifrit v»iutrf»UmcoHaccidens : nec (ccundiim illud in quo diffen ab tlHftonem i alio fingulari , (ed pcr fe (ecundttm nacuram fiii
nis
fic
,
expcrtus pcr fingularia arguit
Quod
in omnibus.
quantvun ad veritatem compofirionis.
neceflaria
eft
ficut eft in multis fingularibus
conclufiones,cognirio (enfiriua eft neceflaria pro-
non eft
&
:
(ed ^uiM
:
quia
ficut cft
dieart pettfi.
€axm. eft ; (ed
,
8c pcr conicquens (Jc eflc in oronibus fin-
gularibus.
^vtriiu-
ttinkt
prindpale poteft Topic. cap. 6,
8.
,
fed aliqua apprehcnfio (cnfibilis eft
:
Si
Ad prifum argomcntum dici
&
talis, fiue
txftritMti»
&
&
vcritacis in corapofirione
Quoad primura non mgmntittfi
vniuer"
,
(cibilibus, num.^.
,
cft.
ria
feu cognitio
,
quod
,
de quohabierur provlt. quia
ptcr cognlrionem fimplicium £;nfiriua
grs
& quomedo mduEiie & an h*c ge-
tui huim <}M4tftionii &fe
hanc maioritatem
tex. c.
:
nerat fcientiiverMm, Vide ipfiim in pojhione tex-
cftprincipium anis
:
ftlufoBiua
frcquenter
coniungi. Sic ergo patet qualitcr cogni; io cxpe-
fcamdo Pofteriorum
pnlcherrime tfHom^do tx mul-
in fuis fingujari-
ficut fcnfu
bus in re efie coniunchos ; vidit hanc tocalitatem ,
ExrtlCAT
tif experientiif generatMr
Contra hanc optimi difpHtat
Yy
1 .
l
d.y^.4.a §.
J*rm«
a;
,
Lib.
531
Metaph.
I.
Pritiu ««fm. 4. Secunda ejl Auicenrtd de i/tfiuxu , det^Ha hic mmtratlat. Tertia eft Tla-
fus nobis necelTarij.
tonUyfdentiam non acquiriyfed ejfe nobu innatam. fianc refutat ex uiriftotele,Atiguftino,& rattoni-
pofiti
neni
quxftionis
iftias
niodum ponendi
gnti^itorhm.
,
lciendum
cft
de
Ariftotelis
nobis pet expcrimentum
non acquircrccur
:
potentia augmentatiua eft ncceflaria in
prim6 quod
Pluralitsi perfedo quanto. Item quaito arguitur fic conpra Platonem cft aliquod fciens quod eft fuafcien- fi'"»"'!»*^ *' ' tia aliquod fciens quod non eft fua fdentia fed '
generationc
fua (iientia eft fibi innata
& inuentio-
poflibile eft
Ad complctiorem ereo & ampliorem
^
pcr ip/os fcicnria
licet
;
ficut
btu cUrii.
opinitnes
coniundio animx ad corpus ; uec CenSed hoc non mouct : quia poflent eflc neceffarij proptcr perfedioncm com-
ncceflaria
fveeiertm
{blutio-
:
:
:
ergo. rationabilc
;
&
qua: fuic
poaere terrinm gtadum,aliqaod Cci~ licet fciens quod nec eft fua fcientia , nec fcientiamhabetfibiinnacam , fed fcientiam quaerat. Item , nunquam eft ponenda pluralitas fine nc-
opinio antiquorum, dicenrium apparentia omnia
ceflltatc i.Phyficorum,tex.c.fo. definitate prin-
(^jgjjjjg. jj^
nem
neg^nr
feniibilium
eile vera t.c.i
I .
:
Quarum vnaeftdc
tres opiniones.
apparemium
veritate
propter mutabilitatem
,
& deceptionem (enfuum
,
,
de quorum opjnione habetur 4. huius
& probabilitas opinionis
& 7,
tangitur 6.
Secunda cft
arg. principali, quae funt Auguftini.
opinio Auicennae de influxu fpecierum ab Intelligentia,
quam ponit
improbare non
Metaphyficz
9.
fiiae
quam
:
cipiopim , &de Anima j.tex.c. 60. natura non abundat infupetfluis ,"nec deficit in neceiniriis
homine concludit
fed nihil jipparens in rio fcientiam fibi cfle
necerta-
imiatam ; crgo non cft hoQ
ponendum.
Tertia eft
eft praefentis negocij.
SCHOLIVM
opinio Platonis ponentis {cientiam nobis inna-
tam cuius vna ratio ponitur fuperius in argucndo ad quaeftionem, & eft ratio quarta ad quacftionem. Alia ratio innuitur i. Pofteriomm,t.com.4,
IV.
:
quae
talis eft
NuUus quasrens ignotum, inucniet
:
qu6d
cafu
:
quia
quxiiuerit
:
crgo omnis diiceus quaercns aliquid,
DiCi
fi
ihuenerit
,
ne(ciet
Confirmatur
prius fciuit illud.
,
quia
non
illud
vide-
quod natura dt minus foUicita de homine, quamde brutis, im6 per Philofophum 1. Casli & Mundi , perfedtiora fuperiora perfedioncm fuam tur
T, e. 6i. 6" fiquentibia.
acquirunt paucioribus , vt orbis fupcrior
quam
,
inferiores; fed fenfus in brutis ftatim acquiric
fiiam perfedbionem vnico 3iObi;ago
multo magis
intelledus in hominibus.
pojfe accipere notitiam
fomno imfrimeremur
ffeciei colorum
Pofteriorum cvlt. fic: inconuenicns
cogni-
eft
ciones ccrtiflimas demonftrantem latere
:
Ccd.
an-
tcquam addifcamus , non percipimus cas in nobis ; ergo non infunt. Confirmatur maior quia :
habitus intellcdualis etiam debihflimus
non
,
acctptret
,
tntelleStu eiiu apprehenfionem ftmplicium tajia errante-, cjuta vtente
phantafmate
a phan" pro re,
,
tamen eodem modo pofteaformaret certat notttias, ficut
^&
Jenfft
non errante, de
qui acctperet notitiam fimplicium
is ,
o^uo
d.^.q.j^^. Refpondeo
optime traiiat ,4f»f circa,
DoBor
num.
1
k 1 .
i.hine
infert eognitionem inteUe^tu ejfe certiorem fenfitir
ua
ejMtafenftu nonrefieBtt
,
deejuo dtxi in comment.
Contra opinionem Platonis arguit Ariftotelcs 1.
Intellectvm
fenfu errante, &ftrmar« inde propojitionescertat, tam mediatas , eptam immediatat : v.g.ft caco ift
ad
,
nec proprie iiuiicat,
queft. 9. Scoti
de
An^
annotjid ^Mrg.nec abftat^quodatt Arijiotelesx, An. c. j.fenfum non pojfe dectpi , quiainte&tgttur
& circapropriumfenjibtle
fecundiiMje ,
,
exclufis
impedimentu, vt hahet htc DoElor, num. i f de qu9 in tomment, quafl, 1 o. eiut de An, con.j.vbi de hoe ,
plura.
quando cerii fumus de ilio quod noncc latet , omnis enim opinans, dubi-
eft in nobis,
bis ineft tans,
:
& credens certus eft fc opinari, dubitarc,&
ja:edcre.
Vnde
Auguftin.
dc Trinit.
i },.
Jidem vnufquifqHe infe videt
,
&:
c. 1.
j.
&c. vide ibi qux
omnU fciens fcit fefcire, cutM op^
&
aefci-
k prinyipio
fiim eft
:
,
rcfte rcfpondcret
nmiquam enim
ordin^te intcrrogatus rct fic
&
:
,
quod
fal-
reft^ refponderct nifi
vbi principia ftatim vide-
connexioncm ordinatc propofitorurn
dcmonftratiuc docctur. Item
,
,
&
qu^rc inrerro-
gatus de (enfibilibus, vel dc aliis,non demonftratiue fe habentibus, non rcibe refpondebit. Item, terti6 contra
Placonem
:
natura videtur prim6
fiicundum origincm intendere perfedlionem potentiarum inferiorum
de
intelleftu
,
quam fiiperiorum
& voluntatc
;
fcnfu reipc(3w intellcftas, alitcr
non
patec
:
crgo fimiiiter
dc videtM cft
,
rantefoteft
inteUeaut plicia.Seot.i.
;
propofitiones fiunt virtute propria intelle-
^i ptimd De
\.Ioannii.
Item, contra Platonem arguit Auguft. i.de c. vlt. vbi multum loquitur de ifta matcria iic : fi puer idc6 rcftc rcfpondet de conclufione, quia prius (ciuit ; crgo fi priiis intcrrdgaretur de ea, antequamdc principio, vel de conclufionc rc-
mota
vniuerfaliflima
rr Afenfuer-
flatim »cci/>erijim^
falfb
Thomoi mentitus fuijfet,
Trin.
,Q
,
^uia Qhrifttu dixit, viamfcttu\& tamen nefcierUt
mui ejitovadis. Auguftiniu fuper
ffondet ordi»»ii, ad »lia
&
pojitum dicitur in refponjione ad fecn^dum principale.Prohatur etiaTn:quia Apoftolifciuerunt viam* fefcire^ cjuia tunc
^iwtte puer
quatc diucrfi contraria opinintur ,
quia ad quamcunquc apprehenfionem fenfitiuam imprirauntur intcllcdhii ens &Tes , fimplicibus apprchenfis a fenfii vero , vel
Cofitra: erfo
ad aliqua re-
,
intcUcftus* apprehendere fimplicia
habentur. A<^tio.
Itcm
non omnes omnia fciunt ? Secundo dircdkc ad clariorcm intcUedum quacftionis.cftconfiderandum , qu6d ^ fenfu fiue crrantis, fiue non, poteft
de vniuerfalioribus
,
poftea de
conceptionibus
tionem
illis
aflcntit,
im6 ccrti^s quam poflet dato qu6d a fenfu accepillct agni-
non propter per fenlum
ftatim intellcdus
,
aliis.
communibus
vniucrfalifl^mis ver6, fadis
fenfiim
,
,
illaram propofitionum
vcritatis
propofitioncs facit,
,
alias
& immediatas de minus
vni-
nec fcitas cflp immediatas , qnia termini non cognofcuntur, Inquirendo ver6 quid intelligitur per terminos, amouendo regulatur intelledus dinidcndo vnum , attribucndo aliud pcrcommuncs conuerlalibus
j
fed
non
ftatim notas
,
&
&
ccpriones
:
cognito quid dicimr pcr
nomcn , /nteHeffig
propofirio cftimmediata: &ffci- terminit eoproptcr fe adhaeretur. Cognolcitur etiam gnofcitur
cognofcitur
fi
tim ei de mediata ex cognitione tcrminorum ipfi
fit
mediata,
fi
,
quod
quo cognito intelle^This fiia proomnes propofitiones imme-
pria virtutc potcft
diacasdeterminis
illius
conclulionis, vcl alterius
ordt
fropofitie efl
immediat*.
.
;
:
QucEftio IV.
da rnaior ccrritodoin intcUcdu. Item, quarc non potcft fcnfiis communis fic iudicarc de fenfu in-
quas cognouir e(Ic immediatas ex cognitione terminorum anrecedere ad illam roediatam, ftatim virtutc luminis fiii atlcntit conncxioni
feriori
?
adum
reflcxum danda
&
illis,
cum , quocunquc
igitur
;
pofiro in fenfu
&
^U^*^*-
rocdiatarum
,
,
cx immediatis cognofci
illatio
,
'
^
pollcnt
fci
ctiam
;
omncs
fi
fcnfiis crrarcnt
,
fe-
vel
& aliquis non.
Confirmatur ilkid, fomnium cflcnt cxco nato imprellae omnes fpecies colorum , quamuis accipcrct apprehenfionem intcUechialcra dc coloribus a fcncrrantc
fii
,
quia a phantafia vtentc phantafinatc
pro rc tamen omnes propofitioncs poftct ipfc formarc de coloribus,quas alius, mcdiatas Sc im:
rocdiatas,
re
:
ria
& ,
& pcr imraediaras ad mediatas dcocni-
in nuUius fimplidter dcmonftrabilis noti»-
deficeret
;
(cd tantiim in coenitionc propo-
fitionis alicuius
,
qux non
tiuc pofEbilis probari
cx frequentia fenfus
tantum cognofcibilis conclufiones dependcn-
&
,
UDi dcmonftrari-
cflct
fed
,
tcs cx tali propofitionc ignoraret.
I»
Secundum
videtur
ifta
concedendum qahd
in
nobis cognitio intelle(5Hua fit ccrtior fimplicitcr quara faifitiua : quod probatur , nnn quia dc
omni
fenfitiua potcft intellcdus iudicarc
ipfa cft
tdUainMctrfttr
qnmm
:
tum
prehcndendo vcrura Apprehcnlara apprchendit
:
qualis
nifi
,
talis
laat vcriutem
vcl Iciat illud cfle
vcmm quod
nam fi opinandoapprchcndam pri-
:
tnum
,
quia ccrtitudo nunnuara eft in ap-
,
principiura
quod vcrum eft, non fum certus:
licct illud
;
, quia vidcmus aliqua nunc quicfcerc, nunc moueri. Item, fi feamdum AugufTdnum intelle<£his difccmit verum ^ falfb , & pcrcipit immutabiUutcm fui cogniri quxro per quid ? atit pcrnoridamacccptamafenfu , & flat primum argumcntum fupra ; qu6d fi omnis taUs cft falfa, intellechis malc iudicabit aut pcr noririam aUquam innatara non acquifitam pcr fenfum taUs
ibi arguit
:
:
:
non
ponitur.
Ad primum horum dicendum quod
14
dignius
,
Cmituia quo aliquid eft pcr lc notum, non fenflis. Ad aUud dicendum quod ccrri- )^^^ ^g^ tudo proprie , non eft nifi drca compoliririonem ftjitimt.
rationc cft intclledus
,
Sc diuifioncm,quaE ad intclletfhim tantum propric
prima operario inteUcdhis femper vcra ita cnim conjf^p,ff,enru dpitur albcdo , fi vifus apprchendit Ulud cflc ftquensfenalbum, quod cft nignimy ficut fi albcdo concipc- fnm err»»rctur kfenfu verc vidente alburo; quia furadt tem,-vern. qubd fpccies verc reprasfentariua albi , vcniat ad intclle<^um , ad hoc vt fimplici apprchenfionc album verc apprehcndatur. In compofirione au-
pcrtinct
:
cfljUcct fcqucns fcnfum crrantcm
:
& diuifione, ficut diihira eft fupra, crrat in-
tcm
tcllc(^s fequens fenfiim crrantcm
,
fed non circa
priroa prindpia; nec circa condufiones, quas cx prirois prindpiis deduxit
;
drca
fed
conclu-
alias
quarum aliam noririara non habct hifi a
Hi**^ in-
nccellan^ apprehcndam , tamen
fioncs,
folus autero intelle<^ rcfletititiu iudicando fe
Scd adhac circa talcs, licct aUquis errmuem fenfus crrct , tamen non oponct inteUc£him fc- errnti qui, fed oppofitum tcnerc fi iudicct hunc fcnfiim
&
hocconcordat ieciindx apprehcnderc vcrura , radoni Auguftini , fupcrius pofitx ad quacftio^(t*^ty*ncni quod pcr fcnfum nondifcemitur vcruma "** *^ ' fidfb, non quin verum apprehcndat ftd non poSenfat run
tcft iudicarc illud efle
tum
vcrum
fum
a fallb
cipit
immutabilitatem obiefti
imrautabilc
:
eft
,
quia
fentiat
,
,
fcnfiis
:
non
;
dilccmendo jp-
nunquam licct illud
pcr-
quod
enira pcrcipit nifi
tantum obicihim vt dilponitur tunc^uando (cnrit:& ita non eft ipfe ccrrior de imrautabili,qu6d Ct irainutabile
Hoc
quam
,
fi
conrinuc mutaretur.
confbnat primac rarioni Auguftini ad quac-
ftionem pofitx
;
non quod fcnfibile fcmpcr mu-
tetur , fed perindc eft refpcitu fcnfus^ ac
fi
conri-
nue mutaretur, Scd contra hoc arguitur fic Prim6,^uia nul-
Scd quomodo iudicabit
&
quis crrat
ma
(Ucit
qubd
,
quis' fenfus eft verus,
fcufiis
meUus
,
difpofitus
,
vcrior : vcl ipfcmet aUas
€)MmUe M-
aUqua intdlcdhia-
Jcemiturquit
vcl noritia
accepta ab aUo fcnfu veriori
meUus
;
vel
eodcm aUas
Scd quomodo iudicatur quis Dcnc difpofirus? Refponfio : per fe
difpofito.
fenfus cft
& & crror
conringat
quod ergp
fcnfus vt in pluribus didt
fi
,
in.
,
hoc
Itcm arguitur
fic
:
fenfus fem-
&
&
&
fit
fimplex ,
&
fit
vcrus
,
curo dus apprchcnfio
ilUus cuius habet fpeciem vndc-
cunque gcnitam. Hcx: etiam cofirmarar ; quia fccundum qubd eft in adu , fenfus cognofcit fcamdura qubd mouctur a fenfi-
per cft vcrus rcfpeihi proprij ohitSd , licet non aliorum ; adus autem rcflexus qui ponitur in in-
fcnfiDfle agit
ttUe^ non eft vcrus, nifi
biU
a veriute primi adhis crgo propter iUum a£hira reflcxum, non cft danSceti Oper. tom. IV.
*"****'
cft
fenfus fempcr
& conclufionum.
err»t\
^*^* i-^-5-?.
nunori panc accidet}
apprehenfionc inteUe(lus , videtur oftencU qubd
:
/«/««
notura videtur qubd narura , cx quo eft caufa non Ubcra , vt in pluribus leOtJc agit, pcr fc ,
quoad apprchenfioncm fimpliciura non quoad compourioncm principiorum fionaliter, vcl
,
Sumcui non
fus pcr noririam ab adhi fcnfiis acceptam occa-
&
aliquam acccptam a fcnfu, foac veriori , tunc iudicat fenfum nunc non errarc , fed fi in
tianj
f r
Gandcnfis in
oranis fenfiis eft verus
contradidt alius
lis
,
Refponfio.
?
omni a"^ fenfixs crrarct, intclledus non habcrct pcr quid iudicaret fcnfura nunc crrarc Refpondco aid hoc, qu^ intellc<3iis iudicat de zQxl fcn-
Jus intellc^us iudicat dc a(fhi fcnfiis nifi pcr nori-
-
crrare.
vcrum. Contra : vnura non oponet pluralitatc iudicarc , quia tunc fi tantum eflcnt tres fani , omnes aU) infirmi, iudiduro fanorum refiitandum cflet. Itcro , fcropcf vifus crrat de quantiutc SoUs Lunx , fira^fhone bacuU in aqua, &c. Itcra, pcr illaro radoncm fuperius pofitaro de firoplid
:
'
fenfu cirante.
;
«}
&
vocare fcnfurndigniorcra rarione, qu6d fufficicns eft fidcs contra iUos, contra quos 8cc. vidctur
u^a^trfa- quitur quod omnes concliifiones ruturalitcr nohiUs.nptfci bis cognoiHbilcs pcr demonftrationcm , cognoaliquis fic , mihm err»ntibm.Sctt.i. quia fi pcr
nocis infertur, in quanim ncutra dc-
fc
pcndet cognirio inteUcdus a fcnfu , nifi occafionalitcr. Pcr hoc patet ad aUud. Item 8. Phyficorom, t. c. 16. 17. parum ante iUud, mtueHtium,
apprchendi,
poffint fimplicia
,
vel cx pcr
crrore
& propofitiones formari & deucniri ad hoc quac iijuncdiara, & qux mcdiata,& modo
licut Sc
fcd propter compoficioncm,
& diuifioncm, qux vcl nota cft pct^c intcUcdui,
&
vltra ad alias
Rcfpondco quod non tantum propter cft maior ccrrieudo intel-
quam fenfui ,
le^hii
pcrfedus eft , qui nulio eget, conclufioncm cognofcct, fic 5cci.Pofter.t.<;.i.
quia fyllogifraus
t^"^
535
ocdinare finaul oranino, modo quo poflunt ordifi inueniac alias immcdiatas de terminis nifi ;
;
&
crgo fcmpcr vcre cognofirit.
non pluraUutc feniuuni Umul;
Ad primum
fcd pluraUtate
Yy
3
fenfa
'""* ^"*'
,
fenfatiQniim
hoc
Itemyhasc
fentit.
quam
ccrtiori,
, quia fenfas frequentius ita aUa cognitio accepta a fenfit fenfiis inhrmi , per quam iudi-
eft
fit
idem
quia fenlus dicit
,
Ad fecundum per niinus apparere,
diftaihs
r»t cfc» poa-
& ratio naturalis dicit, quja rcmotius agens, de^
priumfenfi-
bJhus agit
hili.
concedatur conclufio dc
,
c
fit finita:
l6 Conclufio per
fyllo^ifmum frinciprpm co^nofcitur
fer induiHo
Ad tertiura
vittutis.
icnfibili
comniune vel in componcndo hxc
circa fenfibile
,
proprio tamen :
&
iUis
per
accidens,
decipitur
,
Metaph.
I.
cfl:
catut fenfum infirmum errare. Pifiu non er-
tn
Lib.
554
foi-
Ad primum argumentum prindpale dicendum , qu6d ex milltis fingularibus cum hac propofiriOne
diatur
natura agit, vt in pluribw ,
,
fequitur vniuerfalis
,
impedibiUs
&
h noti fit caufa qu6d in omniqu6d cx cognitionc
:
fequitur fimpHcitcr
,
Ad fecundum dicitur
bus.
:
non fequiturcognitio faiciens fcire,
experimentaii
propter ejuid, fed expcrto, quia
pio j
fufficit
ita eft
,
quid, Sc ftatim cognita conclufione cognitione experto datur occafio inquirendi cau-
^«»4
Item contra jprxdifta arguitur, dicit Ariftoteles I. Pofteriorum,t.c.i. Omnia cognofcmtHr fer
fam-: 8c fic inucnicndi propterquid
:
conclufiones per
fyllogifmum : prtncipia per induBionem : fed hoc tu negas , quia principia noriora funt fecundum Potcft refponderi
te fingularibus inducentibus,
de princi-
quia illud non cognofcitur propter
,
fus.
JyllogifTnum: velper induEiionem
efi
,
fequens de omni
& pcr con-
,
quo ad proEcedcns argumen- §^modo
,
fic,
in
A
C
B. an
funt B,C,D,fi vis fcirequod eft caufa D, fepara hic
vbi inuenies B, fiue C. Si ibi
,
D confequitur B & n0n C,ergo in A, B fuit caufa D fic etiam contingit caufam cognofcerc
quod non
vbique fint coniunda tunc non valet ha?c via. Item ponc qiiod vbi cft B, ibi eft D,& non vbi eft C. Ex hoc fequitur negatiua : qu6d in A, C, non
cognitione abcuius fingularis
,
cognoCcitur fine fenfu in (enfibiUbus iUis
dceft fenfus, deeft fcientia
fi
:
,
ergo in
non oportet
, fi
;
pUira eflent coniunda. Contra, volo vt B, C,
mum compontionis accipitur a fenfu
duplicem
autem
accipit
idem ,
:
intelleftus
& facit compofitionem & ,
D
fed non fequituf affirmatiua quo j D, propter fallaciam confequentisr habet enim antecedens aliam caufam veritatis
fuit caufa
:
D,
:
autem accipere induCtionem ibi pro fpccie argumenti faltem Ci fit argumentum veritas pracmifli non cognofcitur a fenfu,fed rantum extrc;
B
:
fuit caufa
vel triplicem
,
B
fa ipfius
:
:
vnam quod
aliam qu6d F, B,
D
fit
cau-
& D, fint dqo effequod ncutra
adhaeret, Sc inde arguit indudiuc. Contra;faltera
ftus neceflarij eiufHcm caufae
prius tempore intelledus adhxret fingulari pro-
fit
antequam principio probato pcr indu«Sfcionem. Dic quod verum eft de cognitionc ienfitiua , qua cognofcitur coniunftio terminorum extri. Sed ifta cognitio eft occafio cognitionis principij , non caufa ; vnde indudio eft hic non fimpliciter , quia vniuerfah"s forte eft prima meimmediata fingularis tantum per fe
Tcrtiam quod B, criarafi non fitprius temipore ipfb D, adhuc poteft dici qu6d non eftcaufa proprie fcd tantum cft finc qua non: vt priua-
ppiitioni,
&
&
:
:
ita
& calcre in
caufa alterius, ficut fe habet lucere
jgne.
:
tioinmateriarefpecSlumutationis
&
fpedu
volitionis
valet
quia fbla cauf^ fine qua
;
,
multa
,
alia
:
intclleOTorefcd
non
,
vnde hoc prohabitur?S-efponJio : quia B
ccnti.
autem non
Si dicai
:
SCHOLIVM
V.
tia,
:
B efi
efttia
&T>efi accidens
vel cjuia
B
oper/ttio
:
inefl efi
,
OccAsioNE fcientia
',
confirmationu fecHndi argu-
9.
totafe(\uens difputatio de
atque de dependentia cognitionis intelle-
& &
ilui kfenfu, 'Oel eim experimento, inferta efi , fiuncfecundo refpondet ad primum crincipale , licet in modo explicandi folutio videatur diuerfa,
re tamen ipfa coincidit cumprima folutione. ^uod hahet ibi, item dato quod »«?». 1%. prohant ifia
argumenta
tria E,F,
Q.per has
litera*
vult fignifi-
cari tres infiantiaspofitas num.ij.contrarefponfio-
nem ad duhium
ejuomodo ex ejfetiu fenftjfili deue-
cognitionem caufx. Solehat
Tjitur in
^duertit
Mauritiw , argumenta
,
Do^or, vt
margine per literai notare ,
& computare,
catoptime adfecundum
non
etfi
hic
& folutiones in Expli-
ita clare, cfuatuor
& tres ignorantia. ^d tertium, & tcet videatur fupponere intelUEium agentem
rradui cognitionU f;
,
:
vel ejuia
vel quia B,
ihidem ait
&
&
viam
diuifionis illud
effcdtus
cauf^m ;
G,
fed
,
ficut
non
probant
& ita aliquid fcitur
fcitur, fed
non fcitur
tantum hoc credo hic
fit
caufa huius
quod
ipfum cflo argumenta tertia E, F, quia per caufam cogno-
,
;
a
ifta :
me aliquid
non tamen
Phyfice fpeciem tntelligtbi-
'!m, neque ad eamjic concurrere.
^
me
opinio
fed cft intelledus
:
;
fcd
quod
quia fem-
,
quod fit
caufa huiu«
ideo prafdicando hunc efFe<^um de hac caufa , eft propofitio immediata in quarto modo pcr fe : vt calor calefacit : fi tamen per fe poteft inucniri fine neccflario , ficut in funt in pKiribus. Item,ad
efiicere
fcjri
cft
per illud implicabitur in praemifla demonftrationis etiam poriflimx. Vnde quia per nihil potcft
caufls
vhantafma n«n
caufa neccflaria
eft
poteft demonftrari
tafia,nec[ue e contra. Probabilita ettam
ofiendi
ad ad aliudz
&
dt caufalttate phantafmatii in inteliet}u,vel e contra, vide comment.ad t]. 1 y.de uin.vhi a nu.^xontra Caiet.ofiedo nihil caufari ah intelleEiu inphanejfe
D
omnes tertij Tvpicorum > qutfunt de comparationa minits, magii Item , dato qu6d in ifto vidcas quod ad B fcquitur D , non ad C , nefcis ita elle in ornnibus, nec potes fcire, fed tantum credere per argumcntum a fimili. Nunquam ergo poteft fcin aliquid it? per fe caufam alrerius , efle neceflarium, nihil fciretnr. Dicitur qubd bene inueniretur per
probari dc caufa immediata
cjut.
ahfolutum
efi propinejuiui alicui tertio
effedhis;
ment.adcj.i7,,de Anj;on.^.Circaea
eft
efifuhfian^
^uare adhoc conjiderationet
ex
ipfo
B
nifiin comparatione
poffibtlein realtterdtfiingui,
tenendum efi oppofitum 1 .d. 1 6.& ^uodlib. 1 5 .a.\.de quo dixt com-
D
pritu naturaliter ipfo
aEltu primm, Dfecundta, vt aliqua
fimpliciter primo.
menti pofitA num.
hoc non nunquam
ponit cffedtum.
ncc forte probatio dicitur, fed manuduftio : quia quandoamqup ifte intelligit prihpium , magis adhae:fct illi , quam fingulari indudiata
t»
tum. Conirk, quomodo ex t&cdxi fenfibili deue- 'J'^*' fi^fi: nitur ad notitiam caufae ? Refponfio, diuidendo ^^ c/tu^'
ad intelledum eius ibi , quod (enfus eft neceflalius propternotiam terminorum, Vnde vniuerfaHa non cognoicuntur finp indu£lione , id eft, /ine
»7
nifi impe-
non
neceflariis naturalibus, fcilicctquac
tiones pofitac
tium
:
hoc poffunt induci
ra-
in ^.huius de veritate apparcn-
&hocquoadapprehenfionemfimplicium; quoad
Addicia
QucEftio I V. quoad
probatioties &"argunicnta
,
qu6d vni
cur demonllraciojalij ver6 fbphifina
>
dici-
vel peccare
in tnateria.
Ad
19
dw,
expertus vero demonftrarionc carens, fciens quia msigacrtMeft
,
cenitudinaliter flne demonftratione cognof^
ceret.quia vidct,& certus eft naturam, vt in pluri-
&
ordinate : principium bus , vniformiter agere, vero intelle<5his fine applicarione ad conclufionem,(ciet virtutc deroonfharionem vera habens :
{cietpropter quid. Anteiftos qaatuor gradus cog-
condufionem,
poffibiU immediatc a fenfu,quod cft contra
praedi<^ fuperius.
qu6d dicitur intcUc^him agentcm ab, quxro fi per talem abfha^onem aliquid. caufat in phantafmate , vt iUud infhumcntalitcr moucat intelIc<Slum poffibilem: fi fic, cum inftrumentum non raoucat nifi motum , prius naturaUtcr mouctur phantafma ab agcntc, qaam ipfum phantafina moucat poffibiItem
&
lem:in illo pribri aliqua forma imprimitur phanCftfinari ab intcUcdhiagente, illa noneftnifi vni-
crcditur;& mera ignorantia, quando neutro modo de conclufione opinatur , terminis tamen ap-
Item , fi phantaftna moueat intclle<^m poffibilem pcr inftrumcntum : illud jnftrumcntum nuUam habebit opcrationem propriam mouendo inceUedhjmpDffibilcniprzter illam , quam habet
&
propoudone formata. Cum primo autemquatuor AvStooxm graduum , ponaturopir^ luo,quia illi afllmilatur antequam fonc eft dubitario. ErgQ o
fluim ahfh-ahcrcnon erit aliqua a<5Ho vera.
formam fibi iraprellamdliam autem habct in
per
virtute principalis agentis.
Ad fecundum
qu6
,
quem producitin phantafinate , vt mediante
illo
itnmo produdhim aliquod lumcn ; imra6 fim-r
Sectmdus veto ptrr viam diuifionis condufioncm propter cjuid : fi:iunt enim ita e(Ie:&pcr viam diuifionisfcitquod propter aliud nihil ita eft , nifi proptcr hoc fcict crgoproptcr hoc ita cflie. Tertius vero applicando prindpium fciet propter cjuid , ergo feamdus eft diipofitus ad iciendum propter quid difpoCtionc propinqua:
in phantafinare cft plicirer intelledtus
/ed tertius propinquiori:{ecundus enira quafi ira-
rdlc<5bus agentis.
tcm
eft
autem tcrminus proximus,
vniuerfalitas :.non
lciet
:
agcns non caufat vniucrfalita-
fccundtira te : quia priraum obic<5hun poffi-
fingubre,(ed poftea cx cognirionc finguconfcrendo pcr conucnientiam difFeren-
bilis eft laris,
&
riara, abfbrahit vniucrfale,ita
coonitiua iStio
;
qualis
qii6d abftrahcrc cft
non eft
Ad tcrrium
aliqua a<^io
iftorum
cft
in-t
dicen-
quem
dura!,qu6domnc habens a<5Konem,non in virtu-
Jlouit;& ex hoc vltta cognofcet effefhim pcr cau-
te altcfius, in iUa eft principalc agens:ergo rcpugnarc videtur qu6d infhurncntaliier agens in-
iam immediate pcrcauiamnotam cognofcetefTcdhim nec tamen cognirio principij
quantum infhuracntura , habeat aliquara
eft caufa cognirionis conclufionis
nem propriam,non in
,
fed difpofitio
condufionis.
Ad
tefpondeo
hcet procedant de uenittur mt' c^ufarealijquam difficilc cftprobare quae cuius fit; tUtm dtmi- non tamen de prjndpio fdendi. Diuidendo cnim inflantias
,
§lu«med» in-
multa prxdicata diifia de fubicdo propofirionis mediatae probandz , inuenietur vnum quod raediat intcr ipfum praedicatiun de ipfo probandum,quod vnum,an mediate,an immediatc infic fubiedo.patcbit ex rationc terniinorum.& fimilircr fi przdicatum fibi immediatc infit,vel non. Ad tetciam rationem prindpalem diccndum, quodly ex potcft notare ibi caufam effidentem
aftio-
virtutc principalis agcntis:
vnde dcbile videtnr fundamentum Thomar de De hac autem opinione , fi forma aliqua phanrafinari imprimatur ab intellc
& ad quid ponitur inteUe(5lus agens pertracfca-
tc,
rc propriura
&
non
eft hic:fed
in
C H O LI V
S
3
.
de Anima.
M
IV.
N folutione ftquentium argumentorum
I
fele^am doBrinam.
,
haba
Ad quartum opttme explicat
jnfh:uracntalem,nec.talem,qualis eftnoritia prin-
cjuomodo docens inducit dtfctpulum ad ajfentiendumproponendii , ad co/Tcipiendum ea, qu£pro~ ponuntur fi non babet difcipului proprias eorum
dpiorum
fpecies.
rcfpofhi ccMiclufionis,(ed minorera oc-
Prinp ipalis autem caufa efficiensin
cafionalem.
omni acquifitionc
fcientijc
tam hic , quim eriam
f onclufionum ex prindpiis
,
eft ipfe
intcUedius
&
,
^•&
^.
u4d quintum vide in corpore quifiionii nu. Ad fextum bene explicat fcientiam immu-
tahilem acquiri pojfe de ooteElo mutahtli , qui.t hoc non mouetyCfHa mutabite,fed qua naturai&fi-.
dum Commcntatorcm
4nima,& fimutari pojftnt ab ejfe ad non ef}e,generant fcientiam immutabUem,id eft, non conuerribilem in errorem , df quo vide eum i,
tiae,autergo intclle
plicat primo locofitse
pondeo,qu6d in demonftrarione,intellc<5tus pofli-
modo iuxta mentem
virtute luminis naturalis:propofitiover6allegata
decfficientcveraeftdc cauia principaliori fccun1 1 . huius. Sed dices:fi intellcdus fit principalis caufa in acquifitione fcien-
bilis cft principalis caufa,
An inteUf' principiorum
vtlfofibiiui
iftorum trium dicitur
vltimus terminus axfhonis inteUe<5bus ageinis
Hit deducat.
:
,
eft
nihil caufat in phantafinatc,
inducac vltimum terminum
{zn\:Ccd tcrtius
netttti
u autcm
immediatas communes;ex quibus iUud quod crc-
ciediate demonftrabit caufam per efFe<3um
M»
vni-
,
:
Clud agensfit
quia terminus a(^onis agcntis
:
uerfaUtas
ciet:nifi
CMMfa efecii-
,
fh:ahere incomplcxa
uerfalitas
;
ftratienu.
no-
in intcl-
fui^tignoraintianegario-
prchenfis,
difcendiiM-
extrcmorum cauiatur
nis,quando nec termini apprehenduntur;& ignorantia difpofirionis , quando fcilicet oppofitum
iiofcendi
CrMim »i-
in fingulari facpc. Contra,igitur
coniun<Skionis
le(Shi
iftam igitur rarionem (ecundam principa-
lem dicendum , quodinexpenus demonih^aaone carens , tantum crederct de conclufione f «w efty
eog-
ma coniimgi ritia
535
Refpondeo ua,tunc
&
illi
quia in ipfo eft habitus
& conclufionum. experimcntum
intcllc<5his
intellcvaus
hasrct
vd
fi
,
fit
Scd quid hic in
panc
?
fenfiti-
agens abftrahit incomplexa,
poffibilis
componit
complexioni per
fc ,
cx cognirione icnhriua
,
fi
illa,
cft
qua
&
ad-
militerfpecies,&
d.
5
.q.^.a. 5 Ji
&
num.x j .
<
q.}.
j. $.
prol q.^. lateral. ex-
yid
fincerai veritates in regulii eternis ftrii virtbui
contra
qtuiftionem quo~
jiuguftini dtcimur intelLgeft ,
etiamfi eat no-
cognofcamu{,qtticquid dicat Henricui,
quem
ibi late
dtfputat ctrca id quod htc
dicit,num.x^virtutemfuperioremfenftttua,nempe inteUe^tum iudicare de bona , rnala difpofitione
&
Vtdeeum
principium,
fenfui.
vidit cxtrc-
plicat quomodo intelle^u* corrigii fenfm externos\
iui.i.q.^.art.i. num.1'1. vbt e.x-
Yy
4
iir
x\
Lib.
556
I.
€^ art.ynum.i^.vhi ait intelUSlum cognofcere ejuomodo phantafia efi male difpofita. Giupmodo ftn-
Qtud
hic tangit infine, dixi
ficut in priroo inftanri,non percipio imrautabili-
fufius Comment.adq.io.de An.circarationemeins
tatem A,qnia pro tunc non percipio A , nifi quomodo A fe habet pro tunc;quia hon pcrcipio nifi ipfiim, vt tunc eft prxfcns:ita ctiam in tota vifio-
fns decipitur,vel non.
ad oppofitum a num.j.
Ad quartum principale dicendiim qy6d Plato
11
,
Nihil cnim poteft docens facedecens ducit re quo ad aflcndim prxbendum complcxis , nifi fudieitffs ad debito ordine proponere illa principia nota difci§ljiomtdo
tffimfMrn
?
docuit puerumi
&
pulo ; alia (equentia ex ipas in illo ordine quo ill.c fic propofitis , propria virtutc icquuntur, intellc6fcus acquicfcit quia fyllogifinus perfe6his
&
:
Sed quomodo docens cau(at (pecicm in intcUedu difcipuli , alicuius fenfibilis,
nullius cgct.
quod nunquam difcipulus
(enfit
?
Hic
eredcndum magiftro colorclndico
dam
j
vcl alio confimili
,
fibijcum
fpecies cft
(edetiamad puta aliquis docct me de
nccelTaria,noH tantura ad fcicntiam
nuUam
:
,
quomodo crc-
apprehenfioriem habeant
de fimilibus:quia nec illorum (pccicsjergo a ma-
An docens iori quomodo (ciamrRefponfiojfi fimile illius vif»MfUt jpecii derira, vel exccdens, vel reminum : potefttamcn in intelleffu dicerc illudde quo mihi loquitur cft huic fimile: difcipuli,fi mnprihabet
vel fic,vel
t»7!f
phantafiam
}
lis
fic (e
formcm raihi aliquam per compofitioncm,ficut mon-
haberc
illius
aurei.AIioquin
fum
fi
\
vt
cx cognitis nullo
modo
pof^
mihi caufarc , nunquam habitum vocalcm j ficutcacus na-
cius fimilitudinem
addi(cam,
nifi
tus de coloribus potcft habcrc.
Ad quintum principalc didhim fblutione quxftionis,nu.4.&
f
ad notitiam
titia fenfitiua fufficit
cft (upcrius in
.quomodo vna noprincipij. Si vl-
& compoivt ad notitiam valcnt plures memorix &
tra intelle£tus abftrahat
magis
ii*mer't»fA-
conclufionis
cit cognofctre,
pluraexperimentajvt facicntes cognofcerc
quia, (^ inquirere, pro-
& incimxertpropter cjuid.
ptcr quid ?
,
,
De
^«»<«,
multis autcm ac-
cidaitibus fpeciei eiufdera in codem (ubiecio,ha-
betur inquadam quxft.huius
.1.7.
libri. j
.
Qux-
& mutabi-
libus
non
potcft efle veritas certa.
contra hoc arguit
4.
Ariftotelcs
huius c. 5 .t.c.6i.& feqq. quia
?
quod cognitio intuitiua non pcrcipit immutabilitatem obicdli quia non eft per deraonftrationcra: n^c (cit videndo quod fic cft, nifi pro tunc quando videt. Re(ponfio:intellcdus non videt immuContra:fic probaretur
intellcdus in patria :
tabilitatcm
Dci
,
quia fempcr continuatur adtus
vifionis:tunc etiam in
eam
;
primo
non
inftanti
videret
fed ipfa imrautabilitas cft vnura vifura in-
&
tuitiucjficut bonitas. Hoc quoad primara probationcm Auguftini, non fit de intellcdlu , fcd de (enfu,quoniam in hocnonpoflura intelligcrc rem
fecundura quod feraper immutabilis
cft
,
&
cius
immutabilitatcm.Quoad fecundam probationem Auguftini,diccndura:qu6d forte (enlus non rcflcftitur fupra (peciem, ideo non difcernit vtriam (pecie inforraetur:vel vtrura
obicAum fic
prxfcns fpccialircr de phantafia. Similiter ctiam dc fcnfu cxtcriori quia fccundum aliquos ex vc:
hemcnti imaginatione , poteft fpccics imprimi imaginati in /enfum , fcd cft alia virtus fuperior da ipsa fcnfitiua , qux fempcr iudicat dc bona
&
mala difpofitione fenfus. Ad rationes diccndum eft fccundum Ariftotelera ibi,qu6d bene concludunt quod non fit impodlbile cfle aliquam vcritatcm finccram dc (enfibilibus , quod imponitur illis contra quos arguit , (ed illam veritatem fyitceram eiTcfiue cius fynccritatem, fiue immutabi-
& a falfo diftinitam
non pcrcipit fcnfus, ficut dicit Auguftinus vndc fibi non obuiat Ariftotelcs. Aliter exponitur fic a fenfu non eft cxpedbnda fyhcera veritas, t.inquara acaufaprincilitatcm,
,
:
palicfFedliua
:
(ed taraenkcognitioncfenfitiua,vt veritatis
ab occafione acquiritur fynceritas
,
&
noftra (enfitiua,
quam
quis dubitarc
infirmis,& furiofis;vigiIantibus,quara. dor-
Vnde ad rationcs ilhs', vt fum ratioiics, dicendura, quod ncc fcnfibilia omniacontinuc moucnturfeamdum omnia; nccitaimprimuntur fpccies , vt ab ipfis phantafrrfatibus non ?
quando obiedtum
eft
prxfcns
,
&
quando non prxcipuc de fcnfu particulari , qui non tenct fpecicm in abfentia fcnfibilis. Sed ad :
audoritatem Auguftini faluandam
,
dici poteft,
quod finccra veritas non cognofcitur a fcnfu , ita quod lcnfus percipiat immutabilit.item veritatis,
quam
apprehcndit, nccobicdura inquantum ira-
immurabilitatis
tum habet a
corporali:nam de ifto fenfu i .
c. ij.
ideo non
A fenfu nm efifyncera "verit/u^ex'
ponitur^
S^uomodo 4-
:
liquid in re-
cognitione fuperiorum indiuinis,vel regulis gulis Ater} rel="nofollow">iii ;ctcrnis , in quibus folum perfedc vidctur verum: l.d.}.q^r quia illx funt rcgulx iudicandi de omni vcro,
perfedo iudicio,& ad
Notandum autem Ci
illas
non
pcrtingit cognitio
, qu6d potcft non impcditus per
proptcr di«^a
fcnfus fanus,&
3-S
Vndeftiifu* errnt
indifpofitionem organi.poflit impediri
,
vcl illud
per informationcra fpcciei fine prxfentia obicdli; ficut C\ infbrmarctur ab obicfto prx(ente:fiue illa
immenunquam vi-
fpecies infitorgano,ab aliquo illuminanic diatCjfiuc a phantafia forti
:
faltcm
dctur ficilludi:quoniam ficut mouctur immcdiatc fcilicct per fpeciei informationcra
,
fic fentir.
Quandoq; tame crrat circa hoc,aquo illa fpccics cauTamr , & in quo fit,dum fortc albedo , vcl aliquod altcrum fubtilc interpofitum vifiii , & corpori nigro vidctur
,
& crcditur illud
corpuj cftc
huc autem (entit illud cuius fpecic informatur, licet non ab obiedo extra. Dico igitur ad propo-
;
(cxponit lc Auguftimis Rctraft.
cum
dam
pcr prxrcns
fcnfus
eft fcnfui
Augufi.
Arifietele.
:
album;quandoque autem organum eft indifpofitum per qualitatem intrinfecam impcdicntem o-
:
Conetrdat
fenfu
cnim nonpercipit nifi prxfens,& dum eft prxfens & ideo non cognofcit ex fe aliquid fc haberc, nifi dum prifens cft;& non fcm-
mobile
n
&
tantum
ad hoc. Item, fecunda ratio Auguftini videtur quxrcrc : quare magis fanis credendum cft,
;
,
i4
,
dem
;
pofllt difcemi
tbieiti,
cipiam quomodo fc habct pro tunc.
quiaomnis noftra cognitio or, \ich non totam , vel totalem caufalitatcm:tamcn dicitur qu6d Philofophus loquebatwr (ccundum cognitionem natiualem co modo quo expcrtus cft Auguftinus vcro de qua-
mientibus
immohilitMtm
nequantumcunquecontinuata , nunquam percipiam iramutabilitatcm A,fed pro omni nunc pcr-
motus fenfibilium eft per fe fcnfibilis igitur aliqua veritas poteft haberi per fenfum de fcnfibilibus continuc raotis , hxc fcilicet quod continue rnoucntur. Similitcr non femper continue mouentur fccimdum omnia Sol cnim noncontinue mouetur fecundum fubftantiam,ncque fecundum lucem,fecundum quam cft (enfibilis ergo (ecunr dum aliquid fenfibilitcr cognofcibilG>cft pcrmancnsjlicct feratur continucjmulta autem funt ibi;
fttbiliter
SenfM non fercipit
:
Ad fextiun principale , quod eft de 8 ftionum, fcihcet quod defcnfibilibus,
Mut*hile,»n fciturimmu-
hoc itafcmper efie. Pofito etiam quod fcmpcrcontinuarcrur vifiomca circa A obiedbam,
percipitur
perari,vt linguafebricitantis,
& oculus irati
:
ad-
,
fitumj
1
Qu^ftio StnfM MM (irum i«tfitw,vt
uktSm^
,
qu6d
lcn/us
nimqotm
xxsa fcruic intcUcchii
hcniionem
;
,
illuditur
inqoan-
,
quoad firaplicium appre-
nccquoadprmapionim pnmorufti
veritatcmifcd conclufionum quamdiuillac cxpri-
mis principiisnon
inferuntiir.
V. denribus
qu6d ilJud quod infcrtur non
incon-
eft
uenicns fmc cxponendo.
Deinde ibi infra:5r<^ ejuomodo docens^&ccM^e^t HhiiAd tptintttm prtnnpale,8cc.zS\2ri3iar Extra: fatis tamcn ad propofitum,& fingularis do
Notandum
:
OEqoiturquartaqusfUo de generarione ards iJcx^cxpcrimenris. Vbi aduertc , quod mulciim varie in originalibus habctur litcra huius quz-
ne corum,qua tangit hicquaerc eam in ^.dift.primi,q.4,& 3.dift,2.q.finali.&: ^.dift. ciufdcm 14.
clara eft; fcd pro maiori forritudinc
z6
atttemficc.\t-
ANNOTATIONES MAVtHTlI
quc in fincm didtur cflc Extra. Dcterminario Dod»ris in hac quzftione iati»
ftionis
& admixta multis addirionibus &
Extra.
& declarario-
&
di.}.& 45.4. &colhgc plurafingulariaex proccf^ fu quzft. huius vbique vtilia.
Incer argumenta eiiim prindpalia H^letu poni
quacdam rariones pro opinionc Pbtonis ,quae fic incipiunt JtanaliMd argumentHm eitu, i Pefitr. &c. viquc '\hi Item n«n videtur ex litera & quia :
Ad agcrc quidcm
.
igitur expcricntia ni- ex ttxtm
inira in corporc qujcftionis habentur,idc6 fiipcr-
ab artc difFcrrc vidcLur fcd & cx- f'*^' pcrtos magis proficcrc videmus finc
floa efle cenfentur in
cxpedentiarauoncm habentibus.
hil
:
pedc
:
quare ip6 penitus
;
omittc. Infira in pdncipio (olurionis ihi.Sed hoc non efl verum, viquc ibi, vbifciendum , &c. ponitur cfle
addirio,& alia parum pdft ibi,Jboc dubium efi, Scc vfqoc ihi-.Non Pojfunt intelltgi^ifi,6cc omnia ta-
mennotanda/unt. Infra poft {blurionem z. principalis ibi
MUem fmUefit de
:
vno,&cc. vfquc ihi:Contrd,^uO'
^am
aliqui litcram
lam hinc inde tranfinutandam
plemmquc
efle in
il-
Communitcr ibi
infra
:
o
I
Thom.
Vldetur quod non, 6. Ethic. cap. j prudentta
efi
vel
infr i ibi
:
tantb :
ccrritis
operatur:
quia cognofcit pcr
&
omnino
drcaquod fcd non eft ita
fi
arrifcx ccrtiiis cognofccrct fingula.-
re,
cft :
opcrario per fe,quarn expertus}
fed anifex certius cognofirit vni-
quam expertus
adduio,
dicitur ejuod bene tnuenirf'
tunc viderur quod arrifcx non cognofcit parricularc per {c;quod eft contra aliquosivel fi uc:argu-
quam nouui
,
.£.v/ri« priiis.
Aduene
,
: cxpertus aurem cerrius drca quod-cft operario per le, ided certii^s opetamr experrus quam artifcx. Contra:
illam dilputarionem fuper
& iequimr ficut probant ifta argumenta
uerfale
,
fingularc
&
,
E F G , quod
mentum procedcret:quia tunc cognofcitponiculare^rfl^/fr ^KM^jficutvniuerfale quod nonf ,^'r
confiietudo huius Do<5ofis crat riotarc argumenta in marginibus, foluriones aliquando per hu-
cxpertus,& per confequcns , tunc certius cognof^ cit opcrabile,& fic idemquod prius.
tur, &c..
tria in aliquibus libris icquitur ibi
:
&
iuimodi Uteras.vcl {altem computarc, maximein hac Mctaphyfica, Thcorem uibus, vnde infiir-
&
&
git nuxima intticado litcrz , obfcuritas , quia fcriptorum neghgenria longitudine temporis, omifliim eft fic affignare, diligens ergo ledor aduertat ad fingula.
&
Infr^ etiam fuper illa UzeiiiAd iftam ergo ru-
tionem fecitndam,3cc. vfquc ihi,Ad tertiam rationemfrincipalem^SiCc. ponitur,£x/r4,in aliquibus,
fcd
cft fingularis fblurio
modus
dicendi ad
& fubtih's & fecundus :
argumcntum fecimdum
prin-
cipalc fuperius proptcr inftanrias omnes vitandas, igitur legamrrmulta
namque
hic afllgnanda duxi,
£xtraj&c additioncs, quae tamcn in originali impreflb omifi aflignare.
Confequentcr parumpoft ihi:SedcUces,&cc.\^Ad ^uartum prtncipale,8cc. ponitur Extra. Et ad obiedioncm primam trium , quas ibi queibi,
inducic ,
qu^ non fbluitfacilitei
,
dic ex prsce-
•
caufam , prtprer qutd : expcrtm autcm fblura, ^«Micrgo,&c. Adhocdidtur,quod argumcntura proccdcrcr,
led poilet addi ly dUter. Incideiitaliter enim poft iblurionem 2. principalis, prius intrtxiuxit totam
&
;
quantocerrius cognofcit
Ad
fupcrflua:
o>
quam prudens crgo ncccirca fadiquam arrifcx. Itcm, agens per cognitioncm
fcd arrifex cerrius cognofdt
effeEiu fenfibilit&cc vi
>.
ars orc/t/
drcaagibilia
dccognirione v\x,&c ignorantia ciufdem diuetfimodc in Apoftoiis,quod etiam infeitur in princi-
0X
certius
. 6.ficut bahitHt cognofcuiuu* circaagi-
bilia
Ilia eriara litera infrk ibi : frimitm argi^. mentumprincipale,8ic vique ibi : Contra,quomodt
V.
Aid.lta.i. Flandr.f.5.«rr.i
fefcirej&cc viquc ibirCw/rr* Platonem,S<.c.^mtur ExtraciA. moriuum in fe feciUcer refpondetur
fio,poteft concedi.
17
Kn^Jncemf.i. D. 3. FoaC«t^.i.
bilioy ita
Contra ergo fciens fcit
T
eferetury(jMafn arttfex inexpertus
quzftione
ad varia loca;fcd fatis benc ordinatur.
.« $
Vtrum expertm non babens artem
Quod
tnodo ex effeBu, &c. inquaru columna lequenti, totumponitur addirio& £jfrr
Q^v
;
Ittm,quiperftthusfctttjuiditatrmalicuius,per-
feQiusfcit illud : fed artifex fcit ^utd efifa itat, perfeQtus cjtiam expertut ; ergo fcit perfeQtUs fanare. efi
Trobatio minorts:(^\io6. quid
vniuerfale
,
vniiterfale,tale
cft fanatto^it,
tjT per fe etiam refpicit obiellum magisfcitur ab artifice. Refponfio',
vera efi maior de fcirefpeculattue,& minorfimtliter in conclufione,
quando fctre confiruitur cttm tn-
fiiitiuo fignifi^ante operationem,ex
communi modo
loquendi,non pottfifumi ntfi pro fcire pr^iico:ide0
nen fetjuitur. Si autem conclufia wteUigatnr defcire fpeculatiue fumpto, concedatur.
Coatra tSbi4: artifex inquantum talisnon cognofcit fpeculatiue,
p^
ftd praiiice.quia ars efi habum cognoJcttiuM lltcut ; ergo minor vera efi de cogmttone praikica, mator vera efi de vtraque;qttacunejue entm ?:o-
&
titia cognofdtttr perfcQius, cjuid efi altqutd\eadtm cognefcuur tUudperfecitus ; ergo conclujio ent vera depraiiica. Item ,fctentia praQtcafi efi babitus intetie
EXTE A. t
::
Lib.
5?8
Metaph.
I.
&obic[htmferfe inteUedus efivniuer-
iai€He[ius,
fale^ergo fcientia praflica
magu
eji
circaperfe oh'
ieQum vniHerfde,(juam fingHlarr.& fetfuitur profofitum cjued perfeBiorem fcientiam praEiicam hahet.ifui cognofctt perfe vniuerfait. primumxCciie pradicum efi duplex ,fcilicet
Ad
ordinatum ad operari.
fcirt operari,& fcire
mum eft
Traliicum dttfUcutrju-
proprie praHicum.
communiter praHicHm
tnitMrScot.l.
^
:
&
fic
Pri-
Secundum dicitur fecHndo modo omnu
r r n.J e J «4. ^^ttftx Jctt prficttce ,non primo modo. SecundomO' primi do dici refpeBu fpeculatiuum , Ccirc potefi ».44. '
g «V
frol.
modt,&fic
mentum pracedcns.
Adfecundurn ifiortm
pra£ticum primo modo
fedfecundo modo potefl
fum
eft
,
fcire
eft
perfe circa fingulare,
ejfe
circa vniuerfale :fal-
,
igitur tjuod nihtl perfe intelligitur nifivni-
uerfale.
dic cfuod fcire pra5li'.e
f^el
nunquam eft
primumargu-
tntelligatur refponfioad
primo modo, : vnde
acnjutritur nifi per expertentiam
eiufdem potentit,CHius eftcognitio experimenta-
lis\putaforte cogitatiuA potenttx
:
fed fcire pra^i-
cum fecundo modo, eft tn intelleHu extendente cognilionem ad vniuerfale operabile. Oppoficom vulc Philofbphus in licera.
tamcn per
:
expertum,nifi per (e cognofirat fingularecqaiacognirio cxpcrimentalis cft per fe ipfius fingularis»
Ergo artifex ex hoc quod eft artircx;non oportct quod cogno(cat opcrabilc , ficut expcrtus ex hoc qu6d eft cxpcrtus , & ita faluatur intentio Philoiophi.
ad diuerfa
Contra.fi artifex applicando artem fingularia,vt per fe intelligihilia here
duas intetle£Hones perfe
generatur hahitus
duM artes
,
poteft
,
ilUs
num.ij.
Andream hic q.6. eft
qu6d expcrtus
cerrius
operatur artificc inexpenoiqui^ cognitio expcri-
quod
eft pfir fefirigularis, circ^
{\
:
cognitio autem artis
cft fingularis,hoc eft
cft
ope-
eft vniuerfalis
ex confequentij&
quam artifex,ide6
certiiis
cognof-
ejuod videtur imPoJfihile.
illii
uerfale
haheat& vni-
quidem cognofcat , in hocfingulare
ignoret
Hoc auterk
menta
ejna
ad
& ad contrarinm
hoc,
tlltus fcrtpta
funt inj.in tj.vtritmfingulareperfe intelligatur.
Tamcn cx hoc non lequitur quin
poiubilc
fit
& perfedle cogiiofcere fingula-
A d argumcnta. Ad primum dicendum , quod aUquo eft fimilitudo,(ciliciet qu6d ficut pru-
dentia eft habitus cognofcitiuuscirca agibilia,fic ars circa fadibilia: (cilicct
quod
& eft in aliquo diflimilitudo, non gcneratur
ipfa prudcntia
in
aninu,nifi ex aftibus noftris : ide6 nullus eft prudcns quin fuerit cxpertusjars autem gcncratur per
cxpcrimcntum,& pcr dodrinam finc cxpcrimento & fic poteft aliquis liabcrc artem, qui non cft expcicus fic minus ccrte opcrari quam cxpcrcus, cum minus cercc cognofcat operabilc perfi;. :
:
Ad aliud
&
paratio Philofophi intclligenda de
iftis
habitibus
prim6oftenditur ex intcntionc Philofophi oppofitum , fcilicct
qu6d
in contrarium
fingularc poteft per fc intcUigi
certiusagit
,
qui plus per
,
certiflSime
ximc:(ed
eft
cognofcit pcr
,
(e
quia
fi
quod
ccrtifllme
niigularc& roa-
aliquod agens certiflime,
tum habet cognitionem
:
(e cognofirit fingulare;
ergo agcns,vt Dpus Sc Angclus agit
,
intellcftiuam
hoc loco,& hoc tempore , quam circa illum infirmum eadem infirmitate in (pecie , in alio loco, in aho tempore ifta enim armexa cognofcet ex-
&
:
pertus ex multiplicata cognitione fingularium in (e
,
& quantum ad annexa
non oportet J|u6d it
artificcm ex
cft artifcxtquia licct
quia inquantum
eft
applicet:non tamen
Ci
artis.
tius fingulare cognofcit
&
hic autem annexa
hoc folo cognofcere de per fefingulari pof^
coonoCcert propter quid,
de annexis per habicum
:
Ideo expertus cer-
inquantum operabile
annexum
illis
accidentibns,
dc cognitio- Datur hahitu* in mtbrk &experimenti:expercus cx frequenter agerc, eitharijit. habec habitum in>potentia motiua , qua cxercet Scot.iJ.fy fit
artis
operationem
:
vel
fonc in membroquo
citharifla excrcitatus in
artifex incxpertus
manu
multum
:
:
agit
,
vt adi.
talcm non habec
illafacitad expedito
agendum.
ANNOTATIONES MAVRITIL SEquitiir quinta
quaeftio
inexperti ad
de companitionearti-
expenum non artificcm
, in operando:in cuius principio poftfecundum prinrcplicam eiusin aliquibus originalibus, cipalc,
&
in aliquibus vcr6 ad finem fius
,
ponitur
vnum
f.xtra,yf\ vacat, o^o^ Gcincipit: .Quodjingulare
per
fe inteUigitur patet
,
&c. vfque
ibi inclufiucL
tanto perfeEiiits cognofcam vniuerfale, fcd quia to-
quod
tan-
tum
quia
non
variatio hinc inde in litera.ide^ hic omittatur,fed
,
iq. habct aliam 5 crgo lale pcr ic cognofirit fingularc. 6.»di.(^q. Tunc ad formam rationis dicitur, qu6d artifex cx
ifCot.-L.d
hoc folo cft pcrfedu5 , quia habct pcrfcdtum ha-
exfertuc.
uiduatam,quac multa diuerfificantadionem. Alitcr cnim oportet agcrc circa hunc infirmum in
ficis
ficut prius.
Adargumcntum
Artifex exfertut ftrffiiits
quae variant a£tionem. Quicquid
multoties cjuidem curatione peccahit.
jn
4
hahere
tangitfifingulare pojfitperje intelligi:& ad argu^
certius operatur:
& hoc eftquod dicit Philofophus in litera:5» igiturfine experimento rationem ^uis
EXTRA
ha-
& ex multii a5iihut
:
ergo poteft perfe de
;
de
tioncm iftorum habituum ad alia. Alitcr dicitur,
ihi citaui infcholio,
rtuo Jin^Mf^
non cognofcerefingularcjcirca quod cftoperaexpertum autem non contingit eflc pcrfedi
tio
qu6d in fingulari,ciica quod eft opcratio pcr fe, umt multa prastcr naturamillius communisindi-
cit operabile
telligi.
&
re
operari artifice in-
peraccidens:quiaigitur expertus
tcfiferfe in-
fe
,
& ej.ii.de
per le,&
iingitUr* l>9-
aftinccm ellcperfedum artificem
Seiturvnu uerjile, igntr
cognofcit , ficiu cxpcrtum , fi applicct cognitionem vniJingulare , uerfalem,quam habet ad fingulare. Eft crgo com- qua tAntum
L
tradit exprofejfo j.huiusqu.i^.
ratio pcr fe
trt fic.
com.zo..conuenit fcire insniucriaignorarc autem in parriculariicrgo pofllbile eft
li,
uinima,vhi vide noftrum Comrhentarium. X^uod ait infine hahitum in memhrU ponendum ejfe , docet j .d.^ .ad 3 .idaue tenent Occam,Gahr.Aiaior,
mentalis
fxferttntia,
quia fecundum Philofbpnum.iprimo
cognofcendi cx fe:non aincm de his, quje poflunt cognofci ab habentibus iftos habitus,pcr applica-
Rcfponfio. planura
efijine
:
ccx.
rat.Quod vero fingulare fit per fe cognofcthtle tenet Scot.i.d.y^.6.adfecundum,& ^.8 ad i.& ^.11.
vide tyfnton.
Trudentia
Prrptum
autcm haberc perfe non applicando ad
prascise comparatis ad iIla,quorum funt principia
Palac. /J enric.ijuos
non
fingulare
potcft
;
in vniucriali
$xperto,qHfa hic vniuerfale , illefingulare confide-
ad 1.&
.
O^am habitum
arrificem ita per fc
SCHOLIVM ExpERTVM fine arte certius
biiuiu in vmuerfHi
habeturiiifra in 7, lib. q.14.
non minus I
f
.
valerct hic
fequens ibidem
quam ibi
fatis eft
,
Kc^ aliqualitcc quiaquxfUouo
ad propofitutn.
Tcrtium euam arguraentum principalc
ibi
liem
.
.
Qu^ftio VI. Item epu ftrfcEfutsfdt tjHtditdtem
,
&c. quar
559
& quandoqHet4fitum,Honfemper,vtfifunt diutrfi
fe-
vtfenJAile refpeilHfenfus,& intelligtbtle
quontur v{que ibi Offofttnm vult Philajhphusy &c. ponitur £xtra,ab aliquibus, vd addirio,litc-
generit
ra tamenbona,idc61cgatur.
adi.de auo late egi dtfp.
Infra ponitur quoddam Extra.quod Cic incipir: Contrafi artifix,8£c. vfquc ibi inclufiuc,y*w^i<^e
uerte (juod Doilor hic
:
ferfc
tntelltgatur
&
,
*,
cum hoc
rejpeiin inteUeilust de <juo Doilor d. 9. 5
6.
differit ftne
buant
claracft.litcradiuerfimodc ordinatm in diuerfis
et
,
ejMod ptfuerit vniuerfale aparterei, htc
,
refoluttoncan intellcEius agens,an ver»
poffibtlu vniuerfale fabrtcet, de cjuoltb.y.ti.
8.
1
bcnc hichabctur.
Vltcrior curiofa inucftigario in duabus his
quxft. quxratur apud antiquos Philofophos fcd
,
»egat exprefse vni-
&
Scntcntia Dodoris in hac quacft.
Mcdicos
An. fec. vlt. Ad-
dt 6.
de quoetiamfuse agit c^.hums qu.i^. iZ.& quomodo multitri; vndemirumefi
altas pajfm
librisjfed {aris
.
uerfale a parte rei,ejuod etiam habet i. d.^. t].i.&
fequitur immediat^ in ali-
i
num.
minimc
&
,
deicratur vcritas Scotica
vbiquc.
Dicendum qu6d
propofitio eft vera de a^ljus
tranfcuntibus in extrinfecum
&
;
hoc de
illis
i
fe-
cimduni quod cxiftunt extra in rcbus;non de illis lcaindum quodconfidcrantur k rarione.
Duo dicuntur in gloflando propofirionem. Slif«m*d»»Probatio primi quia cum a6tio tranfiens in cxr'"'*!^'. exiflat in alitrinfecum fit pcr fc fingiilaris , :
&
A£tus autcm &gcncrationcs omncs
quo
circa ringularc func-
Q^V
S
ifi
T
I
O
in fubl£(fh> vniuerfali.Non fic de aftu
ftit
te in agcnte
cft:& ide^
:
quia non
ie(^um circa quod eft ,
circd fingitUrU ?
hxc probatio non Thom. iUiif^.i.Flandr. q.^.M.t.
fon£.eMf.i.q.^.fea. i.i,(^
j.
HutuiW.S.
tkff.ftd.i.
:
a£his intclligendi eft proprius
aftus fcienti.T
& anis, &c tamennon eft cir-
&
lura pcr (c infunt fmgularijcrgo illx
non
pofTunc
pcr fe cflc pafllones dcmonftrabiics dc aliquo fubicAo in finenria , cum fingulare non fit per fc iubiedhim alicuius artis, fiue fcicnrixrquia lecundum Porphyrium c. de fpecic , fingularia relin€jMendafHnt ab arte. Item , ficut cx vnitatc ner le obie€b', vcl diuerfitate, eft vnitas vel diuerfitas
adusjita cx vnitate,vel diucrfitatca^his
,
cft
tas,vel diuerfitas potenriac:fi tunc fingulare fe obieifhim adhis
fingulare
; ;
per
Sed
fe vniuerfalc.
omnis
a(iio in ageii-
te,vt in fubie£ko,
Pcr hoc patct ad artrumentum primum quod non intelligitur de adibus manentibu^ :
non omnes adus funt circa fingufi fic aut circa hoc fingubrc
Item ,
fe
& primo de ali-
quo fubiciko communi in alic]^ fcicntia , modi eft fiibic(flum Philofbphiz luturalis,
cuiiif-
g^uod probatur fic : quta quod inefi multis vni- E Hoce,&nullieorHmperalterum, oportct quod pri-
mo
infit
vni communi
ilUs,
:
&
tantum , aut circa fingulare abftra(Shim ab hoc ab illo Si primum detur crgo non circa aliud:fi fecundum detur;crgo circa vniuerfale:qnia fingularc abfb:a(5him ab hoc ab ilb,eft vniucrfalc. Ad oppofitum eft Pliilofbphus. ;
:
&
SCHOLIVM
multts.
Contra,
gulare efi,& alicuiusfingHlarii.
tatCjVel diuerfitatc fecundiim gcnus.
firmatur
,
Quod con-
quia ficut potcntia receptiua materiz
formarum formarum ciufHcm
leCpeOxL
cft
eadem
generis:fic
rcfpcifhi
omnium
& poteiiria cogni-
refpe<^ obie(5lorum. Probatio primx partis omnes formas eiufijem generiieft tranhnutatio ex Tahuius,tex.com,ii, tranfinutatio non cft inter formas , nifi quia ha-
tiua
fimilitudinis : quia inter
bent idem fufcepriuum per fc. Confirmatur eriam per Philofophum 1 Joftcr.in finc,diccntcm,qub
Contra iftud , cx hoc fcquuntur trb inconutPrimurn,qubd aliquid fecundum rarioncm vniucrfalisjClIct pcr fc obiedum fenfus, Probatio confequentiac , obic^him fecundum vjiitanicntia,
AcTVS tranfeuntes verfari circafingHlaria\immanentes autem poffc verfari circa natHras communesyfeu vniturfales negatiMe. Tangit an aQio fit >n agente,& affirmatiMerefoluit 4. d.i^.q. i. ».14. ef.j. de An. vhi idfitfiitsexplicHi. Ad tertium
&
efuomodo vnitas fotentu , vel aBHsfumitur ex obieSlo.
ndetpfum
^.d.i^.tj.i.
num.6.&
1
.
d.y
(y.-j
*di.froopin.&i.d.i6.adx.& d.i4t.
A,
per cmus naturamin/it ^f"*''i'**
tufic
nir.fentire verofingularis. I.
X T R.
non magts eft attm alt- ^,, aliauod CHiusfingularis, ejuam quodcunque accidens reale, tommim* vt albedo : quodltbet enim tale vt exifiifin rejin- *^^f^tlus
fequitur diucrfitaSjVel vnitas potcntii;fcd cx vni-
Socratcs per fe fanatur:Socrates pcr fc cft homo; ergohomo per fe fanaturfcd homo non cftpcr fe fc.
&
pafHo dcmonftrabilis pcr
cfTe
per confequcns alia poten-
&
fingulare;crgo
leaindum
dico,qu6d quodlibct nioucri in naturj, eft in aliquo paniculari:tamen ex \\ocmoHeri,Sc illo poteft illud potcft abftrahi vnum commune moueri ;
Ad tertium dicendum eft , quod non ex quacunque diucrfitatc, vel vnitate obie
cft a<9kus circa
fic alia eft
lare per
pcr
Ii f it
hoc
ergo alius
& illud &
vni-
fit
potenria,qiwvidctur hoc album, illud albumjficut alius alius eft aftus. Item,
&
fit
valet
in agentc;cuiufrnodi eft intcUig^irc.Ad n<Mi
ca fingulare, fei circa vniuerfale dum intelligitur. Itcm fi fic;crgo fmgulare eft pcr fc fubiedhim mogcnerationis,& talium pa(Conum:& fic (btus
tia,&
in fin-
propofitio
fHbfifi. ,.
QV6d
eft in obie(Slo
talis a(flus fingularis cft.quia cft
gulari fubie(f^o,ficutpatet de intelligere:licct ob-
Vtriim omnes generationes^dr' Aitusftnt
hn^-hiecAf. t.D.
non eximanencirca quod
pcr fc fingularc:fingularc enim
cxiftit,fit
VI.
lubicdo, oponet quod illud in quo
fiait in
,
tcm tatis
gcncrisjcft pcrfe vniuerfalc,
confequcnris
fenfus
eflje
phum
quia tunc
Probatio
:
fic
falfi-
non difbngucretur
& intellc(^s penes obictfhi
tiones formales dlui
:
fecimd^
qubd proprium
ra-
eflet intellc-
circa vniuerlalcquod eft contra Philofb-
i.dc Anima,t.com.6o.
vniucrfalitas praccdcrct
Sccundum cft,qubd
omncm
opcrationem intcl
}
Lib.
540
Metaph.
I.
vmHerfalitdtem inrebm. Probatioconfequcntiac:
obic
quia fcntirc in nobis pracccdit omnc intcUigctc; obie
uerfale.(non videtur pofllbilc ponerc
&
fcnfus, prxccdit
aftum fcnrus;ergofccandum
ifta
& quicquid
rationem,praEcedif zCcwci intellcdhis,
eft prius priore.cft prius pofteriore:obie<Skum
au-
tem eft (enfiis.fccundum qu6d vnitatcm habet generis
,
cx rciponfionc
,
qux vnitas eft
vnitas vni-
Tcrtium inconuentenseft,qu6d potcntiae cogniriuae (it aliquod per (c obieftum,{ccundum aliquam rationem > (ccundum quam impoflibile eft illam potentiam cogno(cere illud obie6kum per fe. Probatio conlequentia: quiafcnfiis nihil cog:
iiofcit,nifi {entiendo:fentire
laris
per fe
;
vero
ficut dicit refponfio,
eft fi)Iius
fingu-
& Ariftoteles 2.
de Anima,tex.com.6o. Contraprimam confirmationem iftius pofitionis hcet idem fit fubiedrum omnium potentiamm , quae fimt ad formas eiuf^ :
dem generisjficut probat tranfmutatio per
non eflet tamen non oportec
ratio(alioquin
(e inter illas)
ex quo manifcftum
eft,
quod poten-
diftinguunturfccundum diftindione aiVuum;
non folum generc,fed fpecie:quia fanitas& aegrifudo funt ciufHem gencris ; ita quod intcr illa per fc tranfiTiutatio eft. Contra fecundam confirmationemde 2. Pofter.in hb.i.c.i. dc Somno& Vigiha habetur,C»(Mf eftaElns eius eftfotentia\ergo, &c. Irem,
re(pe(Sl:u
tia:
fequitur,
quod non
in hac au<Storitate vniucem fimpliciter de quiditate, (ed negat vnitatem numeralem , ad quam , multitudinem fibi oppofitam , quiditas cft indifFerens,& ita ex fe ad neutrum determinatur. Similiter necad vniucrlalc , ncc ad fingulare: ita vt in fe confideratur , fine vtroque illorum
&
obie
cft
fiue quiditaSjfiue
:
omne enim ens.de mundo, fit eomodo quo ens,
quicquid
,
& vnum. Vnitate fihi profria
E , fic enim fe hahet vnitat qutditatem ,flcut vnitai fuppofiti ad fuppofitum:& ita natura, vtfub vnitate fibt pro-
fit
idefn obic<3:um
pna,poteft poni obieElum:fed iUa uerfalis:vel
eB realis,non
vni-
fi pomtur cjuiditoi intelleBualisfine il-
la vnitatcqud etiam eftpajfio eius,poteft poni
quod
talis quiditas eft.
Secundum Auiccnnam j.Metaph.c.u nec humanitaSjiiec ientia,nec
alia quiditas eft a(Stu
difflisc»
nec po-
,
vnum,nec multum, necvniuer(alc,ncc
fingulare:fic dico de ifto obie(5to (enfus.
Contra,
quod idem & fcciindum eandem raper ie fic obiedum fenfus & intelle(5tus:
fcquitur tunc
tionem , quia fecundum illam rationem , qua eft quiditas, tantum eft per fe intelligibile,&,pcr te,pcr CeCenItem,fen(us erit per (e cogno(citiuus qui-
& non fingularis, quod vidctur contra lite-
tra Phil0C2.de Anima,tcx.c.j 3.
duorum , cxponitur pro-
, quse eft ordo ad porentia& a£bus funt difFerentiae enmodo idem fubiediuc,vel obie<Sliue,
pofitio Philofbphi dc potcntia
tis:quia iilo
cft in potentia
dum
ad aliquid,& poftea in adVu fecun^
illud;non de potentia cognitiua.
de potentia operatiua non
Exemplum
valet, cuius cft
poten-
raminfra,qu2 dicit,qu6d fcnfibus funt cogmaxime propriae. Quomodq ? non quia (bli (enfus funt illorum, per te, nec
nitiones fingularium
quia illorum fblorum per
non
Rc(pondes
(e.
,
quod
fine fingularitatc.
Aliter dicendum quod fenfns perfe eftfmgula- ^ ex natura dijferentia indiutdHali:
tamenmateria
eft ratio formalis
j. Phyftext.com. 18, Dico igitur aliter ad argumentum, quod vniras obiefti fenfus, non
non erraret fenftu dtfltnguendo hoc ab ille. Adpri-
eft aliqua vnitas vniuerfalis in adbu
vnum,alia vnitate priorc,fbJlicet
reali
fed aliquid
;
,
mocommu-
a qua
OhitBum vnum, uctur intellccSlus , ad canfandum aliquid nc, abftradum ab hoc fingulari , illo, eiufclem **" '}'**''' fpeciei,ma£;isquamdiuer(arum ; aliter vniuerfale se(ui
&
m'
'^^^
fictio
(blum. Circumicripto cnim intellectu,
cum alio, qu
'Hud alburn magis conuenit aliquoalterius gcneris.
num reale in multis
:
niultispcrintelledum;& tunceft vniuerfale,prius non:quiaex i. Po(ter.t.c.2/.ambaeconditiones rcquiruntur ad vniuerfalc.
De ifta vnitate fi debet poni,
vel nonjquarrc in
vnumquodque enim,&cc.
mum
,
\ih.i,
confequentta tenet de intelleEiu,qui natus eft
cognofcere ita rationem,ficHt illud cuius eft,non de fenfu:propofitio vero
propccr, effeEliue.
Poneriorum
Adfecundum
intelligitttr ,
rationem formalem ,fiHe ctrca hoc
delf
non errat circn ,
quantiim
ad
illam.
Ad primum
dicicur
,
quod
(J
3i(bi
vniucrfalc
obie^aum intelle
per
non
fequcrctur inconucnicns. Alitcr dicitur,qa6d
1
non caufat vniucrfalc , fed intcl-
3._
fe
intcllc6tus agens
confiderans illara quiditatem
lc(£tus poffibilis
limitatam, caufat in eo vniucrfale uerfale
non
ita quod vniobie<^m intcUedhis »Ccd. etiam a6tioncm primam intcllc<^j
cft
confequitur
;
per fe
fas.
fionera,ica cciam
;
:
|
il-
; itaquod quiditas fecundiim fe,ficutcft obic6tum fenfus,fecundiira przccdcntcm rcfpon-
Contra diikam in folutionc ifta,arguitur fic:Si illud vnum eft aptum natum pracdicaridc plurihus ergo eft aftu vniuerfalc. Rcfponfio. vcrurn eft apcitudine remota fitd aptum apticudine pro-
A.
?o{i.t.c.^.Item,tHnc
7. quxftionc de Vniucrfali,fed hic arguitur contra ip(am , quantiim eft ad propofitum quia firilicet pcripfam non faluatur difncultasde obie<3:o fcn:
R.
cognofcendi, Con-
tra:ratioformalts magis cognofcitur : propter quod
in paflb.ex
XT
&
ris,Lompofiti
fit
tia operatiua,eius eft agere,vt fubiedli ,fi a6lio
X T R A.
cjuiditatis ad
fibile.
a<3:um;ficut
'
non negat
ditatis
iflorum
^
diuer(brum fingularium diucrii potcn-
per aotus;ficut idnxs per obie(9ta,quod eftcon-
Ad primum
'
Ad iftud argumentum nota^qubd Auiccnna
tiae.
& a6tus:& ita nondiftinguuntur poten-
potentke
^'
vniuerfalc per re;ergo fingulare:& tuc,(icur prius,
tionemaUnsyvel potentiA , fed abfolute jratione qu/t
tiae
I
mcdium ,a ^'"^^i'
nuUo enim Philofopho ponitur medium)fed non
Philof 3 .Phyftcx.com. lo.dicentcm; 5» poffe fanari pojfe Agrotare ejfent idem,fanitAS '& tgrituda ejfent idem.
j. i.tf.
eftfingulare.aut vni- /"»'"'"«•
ipfnfic etiam eft ohielium:non fecundiun rationem vnitatis fuperadditit fibi ,fkut nec fecundum ra-
&
i
vnum rcalitcr,aut
candem pfle potentiam refpecSku omnium illarum formarum imm6 oppofitum videtur fecundum ;
d
fit
&
uerfalis.
Sc»t 1
ex confidcrationc intcllc(^s:& hoc cft rmuerMt multis, &c. Contra, illud »»»
quod dicit diffinitio de
-,
A
pinqua
intcllcdus quod eft cpntra Commcntatorcm i. dc Aniraa,com.8.diccnrcm:/»rf//f^/M efi quifacit
poffibilis
Contra
:
& incelle<5tu$.
quiditati fecundkmfe concepta^conue,-
nit dici de multis;igitf{r
finon
,
aftu vniuerfale. Itemy quid facit imelUElus pojfibilis confiderans eft
circa iliam,vtfisu oElu vnifterfalcfolum enim eem-
parat
EX T R
A.
f/trnt
ad
hoc,vel ad ilbtdM quiitu efl frtMJ prtdiita vmturfdis ? Item , per iftuoncitfi<ju€
&
eahUu,
quam notum fpecim
imelUEiionem
UStis,& vnde
VI.
Quasftio
.rio
hahelrit irrtel-
541
Licet autem quodlibet fentirc fingulate
,
non tamcn
fed circa illud
tantunti circa
fit
vt circa priraum obic<5h]m,
vnum , quod
exifht in fingulari.
Alitcr non idcra obie
ilU ?
,
& adh]s,fed
non eft circa illud vnum,nifi fiib iingulatitatc fi- f*»/m *f tirtMfimjpiLml cut color non viderur nifi in quanritatc a mulris tamcn adhbus potcft abfhahi vnum communc, ;
Et tunc diccrcnt aaod «on
iBconaeniens,
eft
qucxi intcile^his per Ic cognofcat fingularc, ficut omnem rcra/juam cognourit (enfus vifus in albo,
cognofcit
communis
ienfiis
non folum
fic,
fed vt
Sed tunc ad arguraentum
vniucr(ale.
a«5hi fit
fic.
cognofcit illam
Similiter inteliechis pofllbilis qui(litatcm,ficut fcnfus, fed
non folum
fed
,
quod fit , quod potcntiac diftinguuntur pcr obieiki dico quod potcndjc ordinatje diftinguuntur fectmdum iJlud, quod cft communius fed potcn:
:
tiae
difparatac pcr obic
citor
non
,
cflc
Ad
aliud di-
inconucnicns quod inferpir
:
&
omnis potcntia cognoiccns obicchun fccundum aliquam rationera , magis vide-
probatur
fic
;
non quiditatcm , fcd fub A,aliquo fcilicet accidente:hmc quxro vtrum per
icnfus pcr tc cognofcit ,
A,
& tunc per fe cognofcit quidita-
tem:li enira fub alio,tuBc in infinitum, vel flabis:
quod eft color, cognofcit quiditatem di£nicndo ,
tamen fenfus tantum
fcntit illud
&
intcllcifhis
attribucndo difl£nitioncm diffinito , diccndo,hoc
quid
eft tale
:
&
fic
& illius obie
videturcognofccrcquidita-
cem,non tantum quid.
;
fi-
refponfionc ad fecHnduro arqu-
cft in
mcntum principalc. Contra: fi fcnfusnonfcntit finc fingiJaritatc , quomodo fc Iiabet
obie
obiedum,vt ad colorcra?Nunquid
fingularitas ad
pcrfc fenfibilc,licetnonproprium,ficutquan-
eft
ritashiunquid fingularitas cft tantum pcr fc intelligibilc
quod
fhidc.
?
Nobindum vcro
circaprardi<5b,
non habet diffiailcarera fpecialem ad hanc quzfhoncm fbluitur enim ficut primum argumentum prindpalc da terria rario principalis
:
aftu immancnte.
Tunc arguitun
tur illam rationem cognofcere.
fccognofcit
:
Scd
circa iftam lireram Philofbphi inferius in
ifto i.libro:-/^OT^/»if/
&c. Eft bona dubitario fcnfiis fit aliqutd
quod
fic
:
10
auteTmfenfuum, nftjue inum, AaJin^iiUr» ,
vtrum
obie
fub rarione fingularis
•
fti
ibiectMm
Vidctur fnjmf
quia ibidcm didtiir quod fingulorum
maximc propriat funt. Et 2. de Anima,tex.com.6o. didtur fingularc dum fencognirioncs fcnfibus
ritur.2.eriam Pofler.tcx.com.vltimi.yfwr iVf eftfin-
gularii
& cius cft a£his,aiius eft porcntia
:
fenfus eft ipfius fingularis.
;
er^o
Quomodo etiam aJi-
ponctur diffcrcnria fcnfus ad intcllc<^m ? Scd contrarium argnirur pcr tcrrium argumentuni tcr
SC H O ExpLicAT hiie tire fingularis
,
IVM
L
IL
(£iv^:Senfus eft vniuerfalis, fen»
& quomodo aBmfenfM4
eft
fingulare , npn vt circa prinmm ohieSttm.
circa
Ad id
quod qHerit,anJmgularita«JttperfefenJibilis, reffondet negatiue i.d.y<]. i Vide e^m infia l.j. tju, \^& 15. Sicut enim eft conditio,non ratio agendi, vt hahet iffe i.d. j. qu.6. ad frimum frincipale, .
num.i^.ita
eft
conditio^on ratio terminandi.
fticat in fine difflici via
,
Ex-
quofen/it obuEtumfen-
principale de diuerCtate potcntiarum,& per confirmarioncm primara refponfionis primx, ad tcrtium pfincipalc,de diucrfitatepotentiarum;& pcr
coniirmarioncm primam refponfionis primx , ad terrium prindpale , per fimilc de potenria realij quia vnitas potenriac reccptiux matcnx acdpitut
dufdem gcnc-
per fe rcfpcdhi vnitaris fbrmarum ris,
inter quas eft tranfinutario
;
po-
igitur vnitas
tcnrix fenfitiux fimilitcr iudicabitur re(pe
Hoc ctiam pro-
niuris obie
fm fit fingulare, & ^uo vniuerfale^Et reffodetad
barur per feaindam confirmarioncm dc
adduita contra reffonjionem ad tertium frtncifalejitfra , num. }. Fide de bis
Itcm , fingularitas eft vnius rarionis in colorc 5c fbno ; crgo non cft forraalis rario obie
tria inconuenientia
Andream
yinton.
,
Anton. Tromhetam,
bic <j.7.&
q.j. qui cUriitJ ifta traHant.
per
2 J*oftcr.
Item, non
illara diftinguunturpotentiac.
h«c
fingularitas cft ratio fbrraalis obic£H fcnfus; qnia
tunc aliud fingulare non fenriretur fingularitas :
Ad quartum principaie, dico,qu6d confequenda non
valet:quia uon eft fimile
conclufio
non
quia ncccflaria
;
poteft fequi,nifi cx neceflariis, nifi
non poncc feparantiu,
falfura fequerctur cx vero:&: anteccdcns tcft cflc
nifi
vcrum
fine
confequcntc
quantiun ad cauialiutcm
;
&
;
ifta caufalitas
eft in propofitionibus pcrfe veris:vnde in
fitionibus per fc cft accidens, quia
duo conueniant alterius.
in
non
propo-
valet:licct
vna caufa ; crgo vna eft caufa circa hoc fingulare,
Ad aliud , hic adhis
a£his fingularis in
communi
,
commimi
,
circa finguLarc in
& zStxis fecundum naturam circa ob-
ie^him fccundum naturam
,
&
adhis vniucrfalis
drcaobiedum vniuerfalc abfhadhim
a fingulari-
bus. Et pro tanto potcft faluari illud 2. Pofter.fupra allcgarum ,fen/m eft vniuerfalia : fentire vera fingularii : quia quilibct vnus adhis fentiendi, cft
vnum fingulare tantum , naulti autem a
circa
:
flngularccft primura
quid
vnum
daramodo
obicdum potenti«c,fed aliquod eft qub-
in multis fingularibus,
vniuerfale
,
ficut prius
Scoti Ofer. tom.
IK
cxpofltum cft
vcrb in
communi
vidctur vniuerfaic
hoc colorc, quae non
fingulariuti in
,
qaia huic
cft res
feain-
dac inrenrionis,eft aliqtud fimile in alio colorc;er-
go ab
iftis
ie,quod
duobus
nus color.
;
Ad hanc
quod vtraquc eft
ita abflrahitur
cft fingulart
ficut a
vnura vniuerfa-
duobus coloribus v-
dubirarionem refpondeo,
via conccdit
,
quod
non
fingulare
pcr fe obie
quod aliquid fecundura vnitatem gcneobicdhim potenrix. Sccunda vcrb via vitans vnitatcm vniucrfalis,dTc propriumobie
via dicit ris,cft
fcnfus, ponit fibi correfpondejc vnitatcm
nindamcntalcra' vnitatis generis
obicdhim
,
non tamcn quod
nat obie(fhim
;
,
Reftlittif.
Sceti t.«/.j<
realcm
inquantum eft po-
illam vnitatcm
fed naturam,cui finc confideratio-
ne intelle(fhis conucnit talis vnitas. Secundum hoc ^itur confirmationes ambx prirax vix , pofftac ad cbnfinnauoneni rclponfionis tcnij argumcnri , fiuit pro fecunda via. Principium cnim pptcntiale materiale non dicitur primb ellc idem formarum talis gcncris , vt gcnus cft aliqua inrcnrio fecunda , caufata ab intclle^ , fed tannunmodb formarura lubemium vnam
Z
7.
natu
Sttfra «.}.
54i naturain
Lib.
Sentus cft Tamerfalis.
^^
lllud ctiam de {ecunda confir-
txfooiiur.
vniuerfiilis
quod
Pofter. glolfatur
^.
fundamentum
fit
intclleftus illam natu-
qiundo
,
rani confiderat. ,j,ajione
qua
vnitate itAi,
tali
vnitatis generis
id eft, vnius vnitatc rcali
,
'
I.
fcnfiiseft
fiindamen-
Extra
:
fcd fatis
ben^
&
ad propofitum vtile : non tamen cft bona dcpendentia literaf.vtpatct.Et parum poft ibicCo»tra(]Ufditatiferundumfe,8cc.vC(i\\xe ibi
:
Et
tunc
dicerent ,8cc. ponitur Extra.
T^i:Contra fi fenftti non fentit obieElu,8cc.vhi dicic
viam,& non contra iftam fijcundam. Argumcntum etiamcontra primam confirmationem quod accipitar ex j. Phyfic. tex.com.io. quod potentiat
jdift.primi. q.6.
«egrotare
,
,
vt poflc fanari
,
& pofic
fijphifticum cft:quia illa prima con-
firmatio debet inteUigi
non de
didum
ficut inteUigitur
rerpcctu poflibiU,
iljud Philofisphi
quo
Phyfic.fcd dc principio po{fibili,in
de
5.
cft refpp-
ad formam quia nec potentia cognofi;itiua efttantum rcfpecStus. Ad ilUid argumentum fiiperiiis faftum contra fecimdam confirmationem rciponfionis ad ter€i\xs
:
tium principale, dicendum eft, quod illud Philolophi dcSomno, eji aSlus
,
& vigilia
Probat enim ex
illa
cttiuseji potentia eius
;
fubiediue
intelligitur
fubie£):iuc eft potentia
,
it a
,
quod
cuius
eius fubicd:iuc eft ad^us.
propofitionc
,
quod
A&\is,txfo-
non animae tantum:tamen vera cft ctiam propofitio ciufdem , quod eiuiHcm obie6tiuc eft potcntia & adias, ficut probatur pcr argumcntum aliud qu6d fcquitur illud:quia aliter non cfiet idcm obiedum potentia: & adtus. Hic etiam patet per tertium inconucniens fiipra addudtum
,
ita
3 .eft
enim conditio
a(3:uin
non ratio agendi,finnon eft ratio terminandi
agentis,
gulsritas ipfa. Similicer
(cd conditio tenninamis
,
incel\c(Stus viacoris
huiuc q.vbi
:
eciam refpedtu
pro nunc. Vide infra ad fincm
cxprcfse pacet fialutio.
fiitis
Ad nnem quaeft. ihi:Sed circa
hanc literam,8cc.
viquc ad finem,eft motiuum odtauz qusft. quam format Antonius Andr.hic nota fingulariffime
&
qualirer paucismulta perftringit fubtififlime.Vn-
de patet clare eius intentio in toto proceflu quaefliionis, Ibi vero dum facit mcntionem de duabus viis in quicftione, aducrte qu6d fiint dus rcrponfioncs ad rercium principale, in quibus rcpli-
cando fedilatauit. Prima ibi yid tertium diceadum. Sccunda ibi:D«-o igitur aliter, 8cc, :
ficut
adiio icntiendi eft compofiti
,
& 3. & in Thcorem»ribus,piopofitione
inRnc:ftude,8c quaerc infrain y.q.i^. 8c 15.
& potentia &
potcntiajSf
li
vniuerfale,8cc. ponitur efle
Tria inconuenientia addudlacontra rcfponfioncm ad tertium principale , fijnc contra priraam
contrariac fijnt diucrfie
niiHr.
Metaph.
Aduerte qualiter debct fialui illa obicdtio infra,
tali vnitotisvniuerfalis.
Guiijs cft
^"
,
Oportet enim hanc primorum principio- e^ rum caufarum efiTc fpcculatiuam. Summum etenim bonum , &: quod cuius gratia,vaa caufarum cft. Quare vero non adiua , palam ex primun)
&
contra rcfponfioncm ad tcniura
philorophantibus.
principale , quia aiitcr aliquid eflet obiedtmi potentias cognitiuae fccundum aliquam rationcm, fecundum quam impofllbilc cft obicdhim illud ab illa potentia cognofiri. Vndc ficut negat illa fecunda via de potcntia, quod fit per fe, & prim6
Vnde
circa iingulare, ita negct dc z(h\.
(ecunda via, omniain contrariumrvt cura
dicitur
quod
de
fingularitate,pery?«f ijuo nan
;
Ftrum MetafhyftcafttfraSHca ? dr Uh. 3 eap. i D. Thom. hit lib 1. m^.i. Suar. difp.iMet. Hurt. difp.i. feii.9 Mcuiifle i. Met.q.j. AuecC
Arift. hic cap. i .Ub. i..e»f.z.
&
ficut
de quanti-
Ponit ergo jUa fccunda via primum obic6tum fenfus coIorcm,vcl luccm,illud quod ipfum
fe£l.%.
q.l. PhiloffeS.^.
•
.
^
Uci.i. Fonf. hicc»p i.
confimilia
,
VII.
gloflan-
tur,ifta
fentire eft fingularis
QJMSTIO
Vidc
Scot. q.i.trologi.
tate.
QVod Gc videtur,quia
& ipfius aftus non fine fingularita-
eft.
Similitcr
te.
An aurem
potentiae finc fingularit^te
bium cft. Rciponfio
:
ficut
dc quantitate,
fine quantitate cft motiuura, iicet
,
du-
immo
non pofllt adu
agcre.
boni fiamus
eft vt
enim ad felicitatem immediarc,qu?
eft
:
cfl
fum-
mum bonum noftrum,crgo,&c. Item i.huiushabetur,
ne
quod
fapientiat
dticasjcrgo,
hasc ordinat alias. cx fexta conditio;
fed ordinarc eft adtus fcientia? pra-
&c. Item,
ficut
Theologia fupernatu-
raliscftad pcrficiendum nos ineile fupcrnaturali,fic ifta
ANNOTATIONES MAVRlTtl. ^Equiti^r
o operationum. Vbi nota iftam dtoris
parum
a6hium& inftantiam Do-
dc obicdto
quaeftio fexta
poft principium folutionis
,
ciim di-
propter
munis
Philofijphus hic tat.
fcd fpecialis difficultas crat de aftione.
ejue eft
De ifta vnitate,8cc. vfquc
ihiiContra illud^&cc. Sc
parum poft aflignatur aliud ibi: FhitateftbiffroSecundum Auicennam,8cc.ta.~ roen litera bona 8c dcpcndens iatis.
pria,8cc.\Cquc ibi
:
Coniequcntcr infra ibi Refpondeo quod nonfiihiiAd prmttm dicitur quodfi atiu :
pe,8cc. vfque
& in 6.huius
,
Primvm diEbtmhuius liter*: operatio,quaE
ibi:
crgo nec
textu
SCHOLIVM
Parum poft ibi Comra tunc non magis,8zc.vCque ihi: Ad tertium dicendum, &c. eft Extra., (ed potcft folui faciliter qu6d infercur conccdcndo,
quoddam paruum Extr^
,
;
cfl
In contrarium arguit
commcn-
1.&2.
:
Infra afllgnatur
&c. Item,com«.
& pra^ticis
fpeculatiua ,necpradica.
benc refpondet Antonius Andr. :
ponitur pradtica
fpeculatiuis
eft
fed h/tcprobatio non valet,&cc. 8c Colue ficut h\c. Sedvidctur Extra,vt patet in multis originalibus.
cit
illa
charitatisicrgo,
in efle naturali; fed
amorem
numero
}
.
vbi
praxis
^.4. prolog.
I.
Praxis cftomnis
non cft fpcculatio, de quo ej. nota., ,
4. proL <]uodaBus intelleRus quando'
vthic habet Dotlor,
num.
3
.
infcholio.
&
obfertiauiy
Secundum Subefl :
volutati,& idc6 operatio naturalis, vel vniformis noncft praxis. Ita ij.^.prol.n.^^ .Tertium.Opcrztio cognitiua intelleftiua,& fcnfitiua
tiuafunt praxes
:
itcm appe-
& intelle£tualis,atquc ctiam mo-
titiua, fcnfitiua, ;
vegcratiua non, quia
voluntatis iraperio
,
non fubcfl
& ideononomnes operationes prafatc
tex.praL
-
VIL
Qu^ftio tantum quatemj/iibfiint
frttfattfttnt proJtts ,fed
imperio voliintatts;vnde fenfitttui aperatto tantitm tfttoad
appltcationem pra^ica eji. ^Martitm
ratio voluntatis in
feciu de
tum :
i.d.%^. contra D. Th. Sex~
De
tale.
quo
Non pctit hatc
De
ettam
<juo
otdinari ad nobilius
ibi.
vcl
,
Septi-
cjttafi.^.prolog.
tantum quod fitdirediua pra^is liberz.
fed
,
fcu opcrationis
,
Oiiauum dttbium
,
an
cx amore naturali generetur habitus, «j»»* ex vna efi dtfficultas, vel neceffitat, ex alta videturfufiii erz Itbertas Fide DoH. 3 ^. 3 i- num. 1 7. vbi an virtutes Htorales poffint pom tn Angelisy vt dubtum relinqutt,& idem habet lui.yq. 1 9. adfc' CHndum,pro Henr. num. 8.
parte nulla
.
.
1
fblutaoncm huius qusftionis
prim6oponet videre lcientia pra(9ica
Qifidefipr»-
& iequcntis
quidfit praxis.a quadicitur
&: fecundo qualiter (e debet
,
habcrc ad
fcientia
praxim.vt ab
illara
illa
dicatur
Dc primo eft fcicndum,qu6d praxis cft omnis operatio,qua noncft per eflentiam fpccu-
in
illa
,
quod
eft
&
fpcculationem efte finem oportet tamen
alterius gratia
:
non fit mere dcterminata a quod contingat in ea errare , & rc^fle
opcratio
illa
Quod
patct cx iecundo m.inifeftando:
praxim , vt diautem opus dirc<5tionc vbi nulla eft difformitas operationes autem qux fubfunt imperio noftro , funt operationes cognofciriuac ,tam intelletfius , quam fenfus : opcra:
non
eft :
riones etiani appetirius fcnfitiux
:
tam
intelle(^iu£
operariones etiam moriuae
nes vegctatiuac non
:
vnde de
eis
non
:
,
quam
operatio-
eft fcientia
quod Metaphyfica vidctur efRefpondco , quod eft de aiftibus no-
Si inftes per hoc fe
de
ftris
illis.
refpicientibus illam
,
quomodo
fcilicet talia
oppofita, ficipfam difponcrent. Operatio autera
cognitiua intelle
:
quaedam
ad nihil ordinatur , vt cognirio conclulionis vltimx ; quasdam ad aliud vt caufaeius , vt cognitioprincipij ad conclufionem ;
quxdam ad
aliud
nihil tamen rclinquens , vt cantarc in primo gradu,& cirharizarc in fccundo;
quaedam aliquid rclinquens:harc propriiflimc vocatur hSdo. Haee igitur fcicntia , cixva. fit de pri-
mo entc,nuIIo modo cft
pra
a<^m naturalem
quia ordi-
voluntatis circa illud
fcd eam ad illud ordinari,non faciteam pra<5licam,ajm non ordincrur ad illum vt dirc£riua,
cns
:
cum ille aftus fit naturalis , ceAus & vniformis. Quod eriamprobatur alitcr:nulla fcicnria cft pra,
confideret operationem
vel operabiie,
,
inquantiinB opcrabik,hajc
:
non
eflet
quod
rabile,vel circa
quod
efle circa
pra£Hca- Ideo refpondeo,opeeft operatio,elIe
eft operatio,ficut efle
ad pra<^cam. Contra
amabile,eft
fanabiIe:hoc
ratio amabilis , ex aliquam relationem fecundura rationem in Deo , non poteft efle prima ratio in ipfb, fecundum quam omnia ad ipfum attfibuuntur, ergo nec fic confideratur hic. Refponfio idem
fufiicit
quo
:
dicit
:
argumentum poteft
dc Theologiacnon cnim poteft poni hk fubiedhira fub rationc nobiliori, quara ibi. Ideo refpondeo,qu6d fiib ratione boni fieri
potefttam hicquam abfbluta, fupct
quam
ibi confiderari,quaceftratio
fundatur ratio amabilis
:
fi-
cut medicHS confiderat corpus inquantum cali-
hoc
& frigidum,in quo fundatur fanabilitas & :
flifficit
obie
non
ad rationem
pra<5ticaE
non videtur elle
,
Nec
eft pra(3:ica.
phyficam
elle
ratio
d.
etiam
ifla
Meta-
fpeculatiuam fecundum Ariftote-
Ethic.cap. 8.
ordinatura ad alium
prium a<^m,
quare
,
valet ponere ideo
iera quia ponit fapientiam efle
bitum ex
vnde ex partc
:
,
nobiliflimum ha-
& per confequcns non
nec ad aliquid
,
nifi
ad pro-
& ita non ad praxim, fed ad (pecu-
vt ad finem , vt fcientia minus nobilis ad Metaphyficam ; quzdam autem vt in alia dirigat , vt Logica ; omnes tamen illac fimt fpeculatiux, quia
Jationcm tantum. vaIet,conftat
ratio , quamuis fit apparens , non enim quod omnis fcientia fit nobi-
non ordinantur
lior a<^ibus
potentiae motiua: tranlcuntibus in
nifi
ad fpeculationem.
Opera-
tio vero cognitiua fenfitiua aliquo modo fubcft imperio noftro ; puta Cic , vel fic imaginari; fic,
vel fic difponerc Cignitiofen'
oculum ad videndum:
&
fi
Hxc autem
extrinleca
& tamen re(pe<5hi talium a<5hjum po-
,
nitur fcientia pra<^ica
:
vnde patet quod ordo ,
cut ad finem,vcl ficut ad nobilius
non
,
cft
fito fenfibile pracfens
£tiuam in 2£bx miniis nobilis potentiac
neceflari6 fentitur nullo
impediente , non eft (cientia pra£rica de hoc. Operario vero appetitiua voluntaris circa finem vldnvim naturalem , vnicaeft vniformis fcilicet complacentia quxdam fimplex in illa ergo non indigemus fcientia dire
&
:
<Sbum
non
opus diredrione , vbi nnlla acCirca vero enria ad finem in a-iu naturali conuenit crrarc circa illa funt eft
,
eft
cidit difFormitas.
:
virtutes
& fcienria moralis
&
pra(5tica.
Scoti Oper, tom» I V.
In zQxl ve-
aftu,Iicct
:
voluntaic.
quod dirediua
nifi forte
Itcm
,
fit
moralem,
ordmari ad nobilim.
in aliquo
fit
confiderare
fi
d*
,
:
im-
quam
fit
virtutcs fint in
in alio peccat ratio
conftac
,
Ariftoteles ponit appctitum intelle<5tiuum
in nobis fi
fcd
minus nobili quam
intelledlus
qu6d
:
tfi
de ra-
m6 nullam poiiit Ariftoteles pra<5bcaro, nifi dire-
tione pra(fiic2
Non
ratione eint
fi-
hoc daretur,pra(fiica eflet docens quomodo eflet fic operandum : pro quanto autem non fubeft noftro imperio quando organo difpofcientia de
mAneni, »lin trMifiint.
dam autem tranfiens,
dum
pra(5rica.
m«d« fradi-
ficut in
;
naturalis
recliua in ipfa
fitiu» quo-
ita principaliter
Opcratio aurera motiua quardam cft fimpliciter immancns,vt faltare , equitarc ; quz
voluntatc.
tio eilentialitcr diftinguitur a fpeculatione.quan-
agcre:
Cognitio
pro quanto virtutcs moralcs tiufHUU itrf
,
liccrfonc non
,
virtiaot tm~ raUs,^ ftii* tiamortttii.
circa dire
praiSlicam,clIct infufficiens:qu«Elibetcnim opera-
fcientia enira pradbica fe habet ad
^UMiruplex.
moralis
cft
,
funt ibi
mt\a
?
te«^,& non re(3a:vnde
latioifllioquin diuifio fcientix in {peculatiuam
quod
?
&
ncutrum facit.Non fecundum,quia primum cns fub ntionc , qua tale, non eft opcrabilc. Contra fic Theologia fuper-
natura j fed
nofire
agitur finc
reikh.
(5rica,nifi
vltimum, velnon
tUnesfuh-
non
ibi
pradica.
ttim ad illud
funt imferio
quia
:
natur ad
Ad
,
re
De quofuse
mnm.
& re
morales non
fcd potius in vo-
,
Scientia pradica rcfpicit opcrationcm
opcrabilequk
re
Circ»
quar funt ad fincm conuenit erra- *dfin*mfmm
illa
multis circunftanriis adusjcrgo ibi requiritur di-
funt principalitcr in appctira luntate.
drca finem,
th fupcmaturali voluntatis tara
quam circa
qua contingit crrarc,praxis cft,
§luintitm : virtuces
altis.
Ope-
:
545
autcm
6. Ettiic. illa
capite i.
potentia
fit
nobilior a
& & 3.
nobilior ;
,
i.
Rhetor.u.
a<5his eius erit
& ita adus intclle<5his
ordinabitur ad illum:& illacft praxis,vtpra:habi-
tum efl,ergo,&c.Ncc valet probatio de fapientia: Dt licet enim verc fit nobilifumus habitus tamen ;
Z
z
z
adus
h»c Stot.
:
:
Lib.
544
&
ita nonabhabitu, ^idus voluntatis naturalis , potcil e(Te nobilior aftu intelledus ab habitu , fi
voUmtas llt nobilior mtelle
Exemplum
adus
fcribcndi
vffijs cft
,
:
fi efl:
naturalis Sc vnifor-
vifio eft nobiiior
qui cft ab habitu in
nobilior potentia motiua
:
adas, quam
manu
,
quia
& ramen
hoc
omni
dato quod habuus fcribendi ellet nobilior habitu:quia in potcntia vifiuanuUus cft ha-
bitus.
Contra:qaarc ex amore naturali, id eft,ex
Cflet
,
puris naturalibus, cito
non
,
Metaph.
^i,.
I.
& tattien libero frequcnter eli-
poteft in voluntatc generari habitus a-
Htio autcm poteft efTe circa obie<3:um illam abfblutam rationem eius,ficut
rccundum
,
& intellecSlus.
quomodo Deus inquantiim Dcus , vcj inquantum bonus, vel fecundum aliam rationcm abfolutam,potcft ede obie(5tum fcientis pra(fticaej Sic patet
&
ergo fcientia pra(£tica fpeculatiua non diftinguuntur penes obie(ftum;quia nuUum eft intcUir
quod non poffit
gibile,circa
nem
abfolutam eius,
ita
efle
fecundum
ratio-
opcratio voluntacis ficut
vultqu6d maquam a matcria,&: hoc loquendo dc finc eflentiali quem fcientia ex fc leCpicit, non accidentali quem fciens fibi prasfigit, operatiointelle(ftus. Richar.i.q.4.
gis diftinguatur a fine
,
,
moris naturalis , ficut in mtelledu ex intelledionibus naturalibus indeterminatior cnim eft vo-
quod probatunquia de quantumcunque operabili
quam intelledus faltem rcfpedhi principiorum, quorum tamen fuqt habitus. Refponfio
bium de fcientia Dei:quarc non cft hoc alibi patet.
luntas
,
,
quod Ci habitus gencrci:ur,hoc cft cx foecunditatc adus non autem proptcr ncccflitatem aAus ; ita quod inter potentiam & habitum actus medict, non autera habitus inter potentiam & adtum ex nccellitate. Ariftoteles auce no poneret forte habi-
poteft efle fcicntia fpeculaciua. Sed hic reftat dupra(5tica:&:
dc
:
i^NNOTAT. UAVRITlI, SEquitur feptima qusftib de fine Metaphyficar, in
fum,nifi vt requiratur propter a(Sbum caufandum.
qua commnniter non
affignatur corre(5tio,
licet in aliquibus illa litera, infra
SCHOLIVM CiKCA folutionem ad dere-^cjuare
Tiui
:
tertiuni dijjicile eji ojten-
Dens quatenn» ho-
,& fecHndum cjitamcumque altam
folutam,potefi
ejfe
rationem ab-
obieEium fcientia praBicd. Di-
cendum tomen hanc effe fpeculatiuam, omnibtu
yirifiotele ; htc in prooemio
<juia,
vt ait
necejfariii exi-
ftentthtu,inuenta efi,non autem vt operemur operationes nobis necejfarias
fcire
:
,
&
fic eitts finis efi purum
eam o-
Thcologta autem inuenta efi,vf iuxta
peremur. .Quod hic ait in fine, praElicam,& fpe-
culatiuam non dtJlingui obieSlo;inteluge,materiali, veiremoto,quia in q./^.prolog.^. Aliter dicitur,»». I
o.tenet praEticam dici
ah
obieElo.
Vide eum
ibi,
de fctentta praSlica fatis fuse difputantem ifed ^Utt/fto magii molelia efi , e^uam vttli4, vt notaui ihi vlt.fchol. Vide Anton. Andream h]c q. \\.
& fingularis.
na
Aduenctamen quod hscquaeftio
hac fcientia nonfit praEttca,ficut Theo-
logia,ejuia (vt hic dicit in fine)
^v.Contra^c^ua-
reex amore naturali, &c. vfque ibi Ad primum argumentum,3cc. ponatur £jfrr^,litera tamen bo-
II.
in aliquibus
fequitur quaeftionem fequencem de comparacione
&
Ipeculatiuae
pra6ticx,& ex
paad finem quaeftio-
litera Do(5toris,
tet qu6d fic deberet ordinari ibi
Ad argumentum
alij
de obic<5to fcientiac pra(flicsB habent Ad argumentum, 6^ ad argumenta,&c fubditur prima: qusftioni il-
lu(i
enim argumentum
nis.
&:c. vbi aliqui libri
,
eft in
Alij dicunt quod nuUa voluntas
quzftione lila ibi ,
& fequitur, c^uod,
obiedum fpeculatiua',Scc. vnde manifeftum eft, vel qu6d illa refponfio deberet poni ad finem fcqucntis, vel quod illa dcberet pra*ccdere ifta,ad hoc facitordo tcxt. Philofophi fuper quem mouentur,vt patet;quia tamcn communitcr ordo qua^ftionis cft talis , non mutauimus ipfum.
probatur,eiuia
&
Adfinemhuius quxftionis nota folutionem
expofitioium DoEioris in textum hutus ejuafiionis.
dubij:quod dimittit infblutum,quia crat Thcolo» gicum, ide6 dicitde hoc alibi. Quxrcin prologo
Ad primum argumentum quasftionis dicendum,qu6d hic eft vt boni fiamus fpcculando. Ad iecundum dicendum,qu6d hic ordinat
alias,vt fi-
nis ordinat entia ad fincmjnon vt fcientia diredbfiia.
Ad tercium dicendum qu6d non cft
non
propter fecundas rationcs improbacas
,
propterillam de naturalitate amoris
non
,
fimile,
circa
,
Ccd
quam
lUa tamen ratio eft dcbiUs, argumentum deamore naturali fiiLibertas enim eft rcfpe<Sku aftus ex puris naeft diffbrmitas.
fJcut pacet per
prk.
de fcicntia Dei eftproblcma fatis autem non ponatur pra(fHca , hoc
q. de praxi, vbi
intricatiun
ideo
eft,
:
fi
quia potentia pra(5ticans non eft regulanon poteft caderc vniformis ,
&
bilis aliundc, fed
errorin eiusopcrationem. Igitur idem iudicium eft
de ipfa
ficut
de voIunt.-ite namraH
quitur Do(5tor in
,
de qua lo-
litcra.
Sententia Do(5toris clara cft hic , fcd vidcatur profundius in prolog. vbi fupra.
curahbus, vt ciiciaturcum circumftantiis debitis, vel fincfcilicet fiiper omnia, vel propter aliud,licct
iftcE
circunftantias
non ponantamorem in
Similiter
fiipernaturali.
eflc
vnde probatur illudde
diredione. Philofophus nu.i.huius dicit, tex.c.5. : non dicit dirigere in opere. Adquartumdiccndum,qu6d modus tradandi eft
finis praEHc£ efi optu
vnus,
& finis vnus quanturacunque (ubie(9«m
Ad argumentum de obiei^o fcienriac prafticacjdiccndum, quod noneftobic(fhimeius ,
QYMSTIQ
VIII.
fit
commurte.
opus noftrum
&
Maximfe vero principalis fcientiarurn, ex ttx. pni. magis principaliter fubferuientc eft, qux cognofcic cuius caufa func agenda fingula.
fed dirc6tiuum per ipfam:ncc ob-
Vtritfn fpeculatiuajit mbiliorpraffica
rel="nofollow">
cAp.i,^ A-Poft.e»p y./tfx.i} D.Th.i.Afef./*5 i. Ant.Andi.ibid.q. 1 1. ¥Undi.ij.6.»rt i Fonf. cttf.t.Suu,
Ati{i.hic
.
ie<Stum eius eft opcrabilc
,
fcd qu^libct conditio
difp.i.f*ii.i.Huiz.di/p.i.f*ii.f.
VidoScot.5.4
Prol.cit.
abfoluta poteft effe ratio obicdli fcienria: pradH-
cacjfccundum noftra,quac
quam conditionem poteft opcratio
non cft fpcculatio,eIIc circa illud : vo-
Q
V6d pradtica nobilior:quia finis eius eft bonum edcjfinis fpeculatiuae vcrpm fcire fed primum :
Qu^ftio IX.
.rlq£j
primum cfl: melius Ceamio. Item,{cicnria duilis,
&
in Ethic.fcH ordinans cft mclius.
commtmitcr ad fcicntiam fa
qu^d
Dicitur
545
tandam , nifi quotirc op}m'ones varias quas rcdtat , quatrc in prolog. in materia de praxi omnia in hoc proapud ifhim,& antiquos dodorcs ,
praxis diciiur
&
alios cxpofitores anriVidc Albcnum , quos4uc,& QuzfUonifbs.
logo.
ratio.
qu6d nuda voluntas non
Ali/ dicunt
6c probatur
fic
obic^
ab
dicitur
qu^ fpeculatiua eft nobilior:
praxis-.ctiam dicunt
:
Primutn iuiquc cxiftimamus fapicntem
quia obicdhun fpccu-
latiuac,quod cftquiditas rei
,
obicdo rcrum
nobilius
cft
prafticat,quod cft opus noftrum:quiditatcs
intcllcAorum funt nobiliorcs.
hoc
Alij diccrcnt ad
,
qu6d Deus fub
opcrabilis, idcft, ^mabilis
,
Exttx.fr$L
omnia maximc fcirc, vt concingic, accipimus cnim non fmgularem fdcntiam corum habcntcm.
'ratione
Q^V
cftmclius (cipfo cog-
iE S
T
O
I
IX.
nolcibili. Alitcr probatur a finc:quia finis pra
CK cft
vfus gratia
:
fpeculatiuat gratia fpcculandi
rtrttm ad Metdphjftcam Jpeaat cognofcere
vcrum:fed fccundus nobilior cft primo. lo. Ethic cap.io. illud cnim cft nobilius , pcr quod conuc-
nimus cum
Aionem
nobiliflimis
:
icd hoc
cft
vcritatts,qua conucniraus
enim faciunt
pcr intcUc-
aim Diis,non
hvA.bu CMf.x.^
duL
lib.i i.d* eu*Tfientft>nul.ctrt»m.feS.6.
nius Andr. hicq^. Fonf. I.
QVod
ria,fequitur
.
$.
Ai,
quafi. nu. i
tJe
efuod
ejuo tjuid-
om-
quapra^icaefi.nobiliorefi
in nulla alia fdcncrgo quiditates funt notaj, qu&d in ifla. Itcm,cognitio in vniuerindifali tantum, eft imperfc^a, auia confufa fHn(5b;crgo fi fapicns cognofcerct tantiim in vni-
&
7u fpeculatiua,& Philofophus ideo pofuit fpeomla-
ucrfili,effctimperfe
tiuam nobiliJftmam,i]uiA negauit voliffttatemcirca finem habere praxim y fed motionem natMralem,vt docet Scot. «jtufi.^.prolog. num.14. in cjuo erratfit, ideo difcordandum efi ab eo : Ita habet Doiior ibtdemad 4. mtm. 41. vbi explicat fcitntiam, qua efi gratia a£hu nobilioris fuo aSlu , ex hoc nobtlio-
eft
&
rem
effe
qua ratione fenfititu hominis
,
nobtliorefi
fenfitiua bruti\ fecus efi fi fit gratta a£luuminfe-
riorumfuit
&
,
quia refpeEiu
ex pradiBo
fic pofuit Phiiofophus
oRuum
extemorMfn
praliicam,
vel appetttus;
,
errore Philofophus pofutt feltcitatem
in fpeculatione 10. £thic.cap lo.vel
a fpeculati^nt
pcrfcde^qnod
&
potcnriis:fcd ita videtur de habiribus ordinaris eft in potenriis , quod potcniia fuperior poteft omnem illam rationemcomptehendere,quam in-
cognofcct ; ergo fimiliter habitus fuperior omnia, quat cognofcuntur in habitibus inferioribus : fcd inferiores habitus cognofcunt in panifupcriores. Contra, in primo diciculari;ergo turqu6d fapicns eft cognofcens omnia , vt con-
fcrior
&
quod non oportct
ringit;& exponitur
in fingula-
ri,fed vniuerfali. Item,fi fic,runc ali« fcicntiae fu-
pcrfluunt,
SCHOLIVM
An-
Andreamde hacmateria htcq. iz. (fr expofitionem 'DoHoris in texmm huius qitafiiorns,
alij
contra Ariflotclcm in hoc primo. Itcm,fimile
tmn excludit aSus voluntatis , vt innuit doElor ex jittgufi.q.^.prol.^.§luinta via,nttm.x6 .Fide
efi:
&
fi
,
nulla alia fcienria
.
confidcrarionem de ipfo cjuod tjuid
voluntatem fubie^um virtutum moraltum j .i. 4 j
^ 7. Amo-
c»p.xJj i.fia.i. 6"/<^.
ficjin fcxto, text.c. i
facit
appetttur.vhi innuit hanc ejfe nohilicremfi ponamus
tenet ipfe
i\nd.
Suar. diff.i.Jea.i.. MeuiilTc i.Uet.q.$.
Resolvtio D0£ioris,nobUiorem ejfe fpicuUtiMam,qu4m prdBicam,fi htc tanttmjtt circa aQw
^id jitfTheologia
Auctr.& D.Thom.yi«-
^
Ad argumcnta in contrarium.
SCHOLIVM
i.TtJler.c^p.ii.
?
hii fuftr Btetium de Trinit. in qu*jk ftr t»4em Itc», d* iiuifioue fciefUi»rMm,art.^ jui 6. Aner.x. fhyfetmm, xi.(^ 4. Mct. comment.9. iEgid. I . Uet.q.xx. Miran-
ncc aliqua aguntcomrau-
(Icut nos,
nianobifcum.
omnes quiditates
I.
ton.
Sententia
tenens
ad Metaphyficam fpeBare
cognofcere ejtutmltbet quiditatem
Ad primum dico quod ni fimus
non
fimplicitcr
,
fcientia ifta,cft vt
(cd
fecimdum
bo-
virtutcs,
id cft,moderari in partc fenfiriua,fi ponitur
qu6d
fubiedum vinutis:& illud non cft ^num fimplicitcr quia fecundiim Philofbphum ordinatur fit
,
non tamen acci-
dentia tiuidttatis,& poniturfundatmntum vtriuftjuepartii
,
ejuod clarius vtdere potes
apud Anton,
tA^ndream hic 5.9. fitse contra hanc dtfputat , foluit argumenta pro ea adduSa n.x.
&
:
bonum noflrum fcilicet
ad maius
vt fpcculcmur
fubftanrias feparatas,
&quietcmurin
ne earum
fpeculario cft
:
illa
autem
num nofh:um,quiaeft
lelicitas,
Refpondetur communiter quod Metaphyfico
fpeculatio-
perrinet cognofcercquamlibct qniditatcm,fcam-
fummum bofccundum Philo-
dum quod quiditas,& fccunduw quod hacc non tamcn fccundiim omnem rationcm cuiufcumque
fbphum
:
10. Ethicxap.io. Ad aliud ciuilis ordinat quis audiat ifbm, non iflam ; vnde aliud cft ordinarc vfum alicuius , quis debet intcnigerc
cognirioncdiffinirionc,tempore,& moru,
«cccerc:aliud
titate;crgo potcft confidcrari abfque illis:fcd
&
&
ordinarc ipfam fcientiam in fc. Vnde excrcirium ordinat ciuilis : 8c ordinans cft mclius:vcrum cft in aliquo fenfu. cft
ANNOTATIONES MAVKITII.
acddcnris huicquiditari.
Primum fic
lariux
& pradica:
Scoti
qua Oper. tom. IF. ,
in
fpecn
nihil occurritno no-
;
hxc
quiditas eft prior
& quanon
quia confidcrat mobilia ncc Mathematica ; quia confidcrat quanta ; ereo illud confidcratur i. Metaphyfica. Item , fi hsc in fcicntia naturali
quiditas
non per
:
;
Mcuphyfico,
fc confidcratur a
nmc
fequiturquod illa fubaltcmata Mctaphyficx , quia
tunc ab aliquo alio:& fdenria eflct
SEquitur odaua qu2ft.de comparatione
oftcnditur
confidcrat de parriculari quiditate
Z
:
&
Mctaphy-
Similitcr fcqui-
^ca dc quidiutc in comrauni. 2
3
tur
rel="nofollow">
Lib.
546
& fuperius
tur qu6
non
A.
ad eandem
pcrtincant, cuius oppofitum vide-
tur in aiiisadem
E X T R.
Metaph,
I.
enim confiderat numerum &
bi-
quid
quia
:
eft
cns per accidois non habet
;
omnc tale
vel eft genus
fHnguirur contra omnia deccm.
Jtem frima cogmtione de aliquo cognofcitur il^ lud quodprimofibi imfl.quia illud eflomninoprimo oflenfibile : alia omnia demonftrahilia per illud,
<J.jccx.com.4.
primo
ejfentialia at%a,fed c^uod
inefl vnicuiejue, efl
quiditas fua propria:qutt exprimitur per diffinitio-
nem propriam j ergo ad Metaphyficum cuius efl prima cognitio dealiquo, peftinet iltud confiderare ,
de tllo. Maior patet:quia cognitio oflenftbilufer anofi tBprima de A. liud de Prohatio minoris,
A
licet ens ftt
primurn quod
frimo ineU homini
inefl hornini
non tamen
:
tum quia oflenfihile
:
efl
,
licet
non demonflrabile per diflinitionem hominis ,fed hominem ejfe animal rationale per nihil oFtenfihile efi
P^nde hoc quArere nihil
:
efl
quArere,ex j. Me~
vel in gene-
,
re,fed ens per accidens noneft in genere:quia di-
narium.&c.-.
ficut paJftones,vel etiam oflenfibilia,ficut pritdicata
Htc
Genera in hbro
refpondetur quodlicet corpus mohile fit ens
per accidensmon tamen corpus fecundum quod nfoquia vna ratio formalis facit
hile:
vnum
bite (^ vnius fcientit. Alifer dicttur,qupd Thilofophus in 6. negat fcientiam de enteper accidens, qmd non hahtt caufam determinatam, quod efl in
pauciorihus;nonfic hic. Contra:vna cognitio efl v-
nius cegHofcibilis ,fed non magis vnum efl corpus fecunditm quod mehile , quam corpus mobile aut :
ehim pracise intelligo corpus,aut priicise mobile intelligendo corpus fecundum
& terttum
que
erit
quod mohtle,aut vtrun-^
propefitum.
Itcm Philofophus
dicit in Elenchis
eft accidens:Co^/;o/rw
Corifcum,&
quod
hic
ille eflvenies,
taph. tex.com.69. cuius non eflalia caufa,vt homo
ergo cognofcts vententem
cognolcis venientiam , qua; eft in Corifco,& accidens &tamen ignoras fubieftiun eius. Sic ex
A conuenit "Sprimo
non
B
efl
nulli
alij
;
nulli alij conuenit , quod primo conueniret homini,
,
igitur fi ens
conueniretperfe.
?nodo per fe tantitm
Fhdeficut in fecundo wefl vni , fic in primo
vnum
modo,quqd non potefl ejfe nifi proprium quid. Confra illam ratiohem\ergo hoc
:
Homo eft )\ovao,effet
frius pnncipium quam ioc.-Ens ofiendit fecundam
,
eft
ens;quia prima
non econtra , principium hahet
pflendere conclufiones.
Tamen htc dicitur quodpri-
ifta
mobile
Dicitur quod nifi
tiones yniuerfales,& fic fuperior diflrihutus inclu-
Ad hanc igitur ratio-
dit inferiorem,n0if econtra.
vem dictndu7n;quod prima cognitio vel efl vniuerfalu,v4 particularis. Prima vmuerfalis cognofcit illud
quod primoinefl fibi tn vntHerfali:prima vero , quod primo ftbi inefl in particulari;
partiiularts
J\^etaphyfica non
efl prima fcientia particularis
de
homine,fim de homine in particulari,fed prima vniuerfalts de ipfo inquantitm ens , vel fuhflantia:
& fic cognofctt quod prtmo
fibi inefl in vniuerfali,
tur,
fe
cognofcit
:
prius.
cft
dcclaratur
accidentibus
,
&
fic
:
Hxc quiditas
accidentia per (e refpediu
eius, priora accidentibus per accidens
fecundum quod
prior
:
licetergo
haec quiditas,& quantuni ad per
formaliter intelledta
vel huiufinodi
fiib
aliis
nofcit per te corpus
,
aUam
cft pofterior feipfa intelleda fine
illis.
:
&
dum quod quid
:
fi
tunc cognofcit inquantura mobile : vero cognofcit mobile inquantiim quidj
tunc (equirur quod idem fub eadem rarione for, confideratur per fe a diuerfis fcicntiis:quia eadem rariocognitionis eft,qua comali cognitum
gnofcitur cqrpns inquantum mobilc , & raobilc inquantum mobile qnia mobilitas eft ratio cog,
noicendi formalis in naturali
&
,
tapkyfica. Tertio fic arguitur
fimiliter in
Si
:
tur in Phyfica mobile inqiiantum bile
inquantiim mobiie
eadem
non
Me-
confidera-
mobiIe,& mo-
confideratur in
ratio erit formalis in
alia
duabus
Dicitur quod non eft eiufdem fcicntiae confiderareraobile inquantum tale,& corpus inquan-
tym mobiIc:quia
dicunt
mobiii.
,
tantum in vniuerfaU, fed etiam in particulaA d aUud , aliae fcientiae confiderant quidita> tcs fccundum accidentia fibi. Contra pofitionem fcquitur quod aliae fcientix non confiderant nec quiditatcm,nec hanc in (c , fed tantumfecundum jion
ri.
Sed illudnon
,
& per
fe incft
valet, licet
:
retur per
m
.
Eadem enim
fe.
f
quod non eft fimile,quia
ratio mobilitatis accidit corpori
Per hoc
quia
dum omnem radonem cognofcibilitatis led Cecundum omncm rationem quiditatis cognofcit,
ratio
,
jin eadenf '^''o ^p.
formn-
""'«'W
Jctentiu cott» /j^^^^f^,
&
tunc reeadem elfentialiter alij duco argumentura , fictit prius. Similiter ex quo diuerfae fciaitis habent diuerfas rationes formales , non poteft efte vna ratio fonmalis pcr fc conab alia. Item , ad vnitatem fiderata ab vna accidit vni,eft
:
&
fcientiae requiritur vnitas rationis formalis
tem primae non tantiim :
admaterialia,
quorum
,
fal-
in fe,fed vt comparatuy
eft ratio firilicet
quod non
&
qu6d omnes
diuerfimode comparetur ad illa fecundum fe per accidcns : licet diuerfimodc fortc fecun-
^'^ 'vnttatf
fcientix a Mctaphyfiea,cflent dc cnte per ac-
dum diuerfos modos per fe. Vnde ad eundem per-
-^"'^^^y^^,-..
accidentia fibi:cum ergo quiditas
alia:
fecundum quod mobile:auc mobile fecun-
non variata quae
hoc eft
ad primum : fapiens cognofcit omnia,non (ccun-
bus
& fic do
fic
,
aHquo accidente per
pertinet ad fcientiam
accidente,
Item,Naturalis cog-
in infinitum.
crgo-illa eadeni fcientia cognofcit
,
accidens
aut tunc cognofcit mobili-
bene dicat ifta refponfio quod illa ratio habet diuerfas comparationes ad coenita fub ea tamen non vitat quin •• r i.-ii r r1 duabus lcientus coniweeadem ratio formalis
feaccidentia eius, pertineat ad Metaphyficara;in-
quantum tamen mobihs,
,
& tunc qua^ro de illo
fcientiis.
efl
rationes cognofcen-
illas
tatem inquantum quid ; Tunc propofitumjfi non inquantum quidjergo non per fe,& runc per ac^
ponfum
Secundum
& tamen ignorat corpus.
accidunt,non cognofcuntuc,
Contra:fi mobilitatem quia cognofcitur cor-
pus per
fcientiajergo
«
ifta cui
,
:
vt ens efterjs. Contra,faltem cognitio particularis de hamine oflendit hanc,tm eft cas. hoc ref^
Ad
quod
qu6d Phyficus cognofcit
,
per accidens ramen
cidens
communibus fiunt propofi-,
{iant ergo firoul
di,quibus cognofcuu.tur illa alia,per fe cognofcun-
oranibus
tur,(^uod de conceptihus
fimul ftant
illud accidens
xum
omnibus incomplexis. Ideo oflenditur per ^uodlihet , non autem demonflratur. Aliter dici-
,
:
parte
mum principium complexnm includitur in omnibus conceptibus complexis ,ficutprimumincompUin
EXTRA.
cognofci-
eflhomo,^. Afet.cap.de perfctex.com.i]. tum,cjuia fi
%
quid
fijbieiSto
, fit
ens per accidens
,
cum
fcquitur
accidcnti-
cidenSjfcd de illo non eft fcientia 6.huius,tcx.com.
tinct confiderarc rifibile
4, Et probatio, quia ncccfre cft pr «cognofcere dc
hominem inquantum
inquantum
rifibilc
:
rifibile
,
&
quia cadem ra-
,^,
fernmlu
eki*ili.
:
QucEftio IX.
.f tio fortnalis vtrinque
& eodcm (ecundum pcr fc
:
vtriqiie coparatur, licct
6
non eodem modo pes
fe:
tunc ficut arguitur infcrius,ibi,Aof concedunt, nihil videtur remanerc cognofcendum aliis fcietiis. Reipoufio licet nullum accidcns pcr accidens :
dicatur de ente
quia etn ponirur in diffinitionc
,
non in
cuiuflibet,
lua
commumtate,fcd vt inclu-
ditur in aliquo inferiori
tione habere tres ideo dus peninet ad pcr ic.
(bli
ficut figura in diffini-
:
non omni
Tamcn
&
:
lincsc cft
illc
mo-
ahquod
accidens per accidcns vt vifualitas , qus tameft non tantum eniis,fed ctiam alicuius fubie«fti infc:
rioris, vt coloris
,
vel lucis, eft per (c
,
ergo
licct
Metaphyficus confidcret cns, colorem, lucem in-
dum conclufioncs.
addit fuper fubie
fibilis
:
tum
cft fcientia
quia
de linea inquantum
fi
mcdium non fumptum dc
aliquod
ex formali
;
materiali;ergo
ergo oportet cognofcere formale le-
cundum fe.quanttim ad mcdium quod A\im
fe ineft. Similitcr
fcicntia
fi
de
fibi
infinitis eftct
(ccun-
quilibct
fua ratio formalis poflit accidcntaliter
accidcre infinitis
,
quia vna ratio vttoque modo.
?|f
^
'»«•'•
'"*•
qu6d fu-
,
:
&
:
mcam pofitionem
addit cflentiale aliquid,
puta hanc quiditaiem fupcr quiditatcm , raagis fequitur fubaltematio per iUos, quam pcr
mc
fi
Hoc
vifualis,
aliquid dcmonftrabitur de linea pct
,
ita,qu6d
cft
:
Itcm,
:
aliquando acci- '*^*»*-
nunc
balrcmata tantum addit fupraaltcrius fubicdbim, acddentalcm dilFcrcnriam ita cft communiter in omnibus fcientiis , qu6d magis fubaltcmatx addunt diflerentiam accidentalcm,quara eflentialcm. Vndc omnis fubaltemata duabus fubaltcrnatur , fccundum duo , qux in eius fubicdlo inr cluduntur vt patetde Mufica refpc
quia argiiitur vt prius, ita videtur cognofccrc lincam cire vifualem ; ficut lineam inquantum \i-
:
;
in oranibus fcicntiis difcurrcnri patet
Bc per
:
numerum
ficut binari-us fuper
quantum vifibilia , fiue vifualia non tamen Uneam inquantum vifualis & dc hoc cft pcrfpe£tiua. Contra haccpofitio videtur vocalis tum :
547 Aiiquando autem fubie£him CMdkiantt
conctdunt fine argumento
:
^
tunc
fbla hsec confidcrct quiditates
tfuia
vt patet EXTR.A.
fupra, cuiperfe inefi alnjua pajfio, illudfub ratio-
ne dr
a Afetaphj/fico, quiconjideA inquantum A ; ergo incptantttm perfeA, fequitur quod
eiui confiderahitur
rat pajfionem
omnem i» fe
cjH odltbet
nuUa omnino Jitpajfio, nec prima,nec pofierior,qu€ alicui fubieElo per fe inefi
,
quin Metaphyficiu co-
gnofcat iUud fubie£lum fub ratione
iliitu pajftonit
j
tgitur non rejiant alicjua cognofcenda aliii, nift ac-
Notandum vtro quod ad illHd fupcritts diShtm
EXTRA,
,
fcilicet
quod ad vnitatem fcicntix requirinir vni-
tas rationis farmalis^/tc^^fVwr faltem aliter p0jftto Jihi contradtceret
:
qma
prims
t^nia
:
alia efi ratio
D* 'vntMeea- formalii entif, wquantitm ens, df hominis inquanti«nt tntis titm homo : tamen inter omnes rationes formales, aicetur lib.i. ratio entii efi prima vna. Contra : /equiuocatio
&
"
enfis.
Aliter refpondeo, <juod ratto hominis non
fimpliciter alia a ratione enti4:quia
efi
ipfum includit.
: qua nulti per fe infunt : fi tamen altqua funt talia , maxime citm ponat ad fecundum modum per fe pertinere quatuormodos Propr^JecundUnfPorphyrium. Saltem nuUum efi
ctdentia per accidens
acctdens per accidens refpeEtu entis, vt conredunt:
quta
diffinit quodlibet
inferiwy igitur ens cognofce-
retur hicfub ratione cuiujlibet accidentis omnino
nulla pajfio remanet conjideranda aliis
Ad argumentum opinionis dico ,qu6d quidi-
iftn »mnis qniditat frier ejl
tmni aeei-
dtnte.
tas'quaclibet
non
eft prior
omni quantitate
,
fed
tantum quiditas fubfbmtia: , fed quantitatis non. Arguitur contra
motu
fic
:
quiditas ignis eft prior
om-
non confidcramr nec anaturali, ncc a Meraphyfico. Dico, quod mobiHtas non eft rario fbrmah's fubiedi quod confidcratur ni
j
ergo, vt Hc,
Cuius probatio eftquiafubie<Shim fecundum rarionem fubicdri prius eft naMehilitiunon turaUter paflione tunc pafHo non cft ratio fbrefi ratio for' malufubieSi malis confiderandi ipfum , ex quo eft pofterius mobilitas autcm cft paflio naturalis in naturaU in fcienria naturali
:
:
(cientia.
ignis
cum illo quod
appropriat, quicquid fitiUud, vt fit proprium fubiednm motus, confidcratur in fcicnria natura!i : iUud autcm,qu6d appropriat ipfum,vt fit fubie<^m motus, non cft motus quia prius naturalitcr habcr rarionem iUam , quam fit fubici^m rootus. Contra Philofophus dicitqu6dconfiderat mobiUa, inquantum mobiUa. Dico, quod hoc dicit,quia non habet notam iftam rarionem quam habet , vt cft fubie<5tum motus , fed virms mom tanquam magis noto. Vel cUco, quod confidcrat mobilia inquantum mobilia, fecundum quod inquantum , ibi dicit conuerribilitatem paflionis :
:
fhjfjlcut eon-
fidn/umobilia vt tali», txfonitur.
:
vtdetur, altqttod acctdensper accidens taphyjica
efi
imo nec vt ergo Aie-
;
omnis fcientta.
fliac
per
fc,
ddente quia nifi :
aUx
fcientia:
& immediate fine aliquo ac-
fic
,
nmc non
cflet
confidcrant fiibiec^
prima
fiib
:
fcd jm^urdtn'
accidenta-
ergo non confiderant per fc primas pafliones fed femper confiderans pofteriores pracfiipponit primam efle; ergo nuUa fcientia confidcrans , demonftrat primam paflionem ineflc; fed pracfupponit ipfam demonfkari in alia: libus rarionibus
;
:
prindpium pofterior
:
demonfhamr primapaflio
in inferiori fcientia,vbi
fcd
hzc
eft
;
eft
demonfbatur
conditio fcicnrix fubaltcr-
nanris,& fiibaltematac
:
ergo omncs
fcicntiac aliz
fubaltematac funt Metaphyficx:(ed fecundum po-
firionem
meam,
fi
hasc quiditas cfTet per fe fubic«
(Shim naturalisjcum habcat per fc propriam,iflam poflct
demonfharc
SCHOLIVM E%
ir.
difcurfu difputationif in hac quafiione ,
&
argumentorumfolutione,fatispatet,etfi DoHor dim
non refoluat , eum vetie Afetaphyjicam non agerede quiditatibtts rerum in fpecie , fedtnvni-
cft
uerfali,hoc efi,in rationeentis,iuxta loca eius cita-
conditio vna fubaltcrnatz fcienriac cft, qu6d fubioflum fuura fit fub fubicdo fubalternantis ; alia cft
qu6d
Ccit,(]uia,
vbi fuperior Ccit,propter cjuid,
Sc a fupcriori accipit fua principia
,
ad proban-
°
:
quiditari
cum
fubiedo , &c. Ad aliud dico, qu6d neccfle ipfbs conccdere fubalternationem. Probario ;
""^'^^
Sola hiEc demonfkat primam paflionem de omnibus quiditatibus quia prima paflio incft
fed conclufio vbi
Dico ergo, quod quidiras
»
Cr ita , vt dicttnt , non caret pajftontbtu : vt confideratur a JHetaphyfico , verum vtiqtte erit, fed
relle
t* q.i .fchol.^.& fuadetur ex authorttate,& ratto-
ne ad oppofitum
nu.i.& habet Dotlor exprefse in quem mota efi quefiio.Fide
expofitione texttu,circa
uinton. Andream hic q.9.
Zz
4
Ad
titu fuhalter-
nari
Meta-
P^fi^*'
*
:::
Lib.
548
Metaph.
I.
Ad
priraum principalc fcilicet tcxtum Ariftointelligit quod nulla alia , qiiod folum fcientia conndcrct cns , fiuc quid , in communi dico
^clis
hic.
jiifi
Ad aliud dicendum, qu6d
Ariftotelcs
i.
Pofteriorum,t.c.}9. vbi comparat dcmonftrationem vniucrfalem particulari, dicit in epilogo
quod dcmonftratio
vniuerfalis facit
magis
(circ,
quam particularis. Hoc noneft ad propofitum. tate propojitponii primAopinioniiy non tamen de co-
gnitione particularis
,
vt pracisi accipitur confra
fognitionem vniu&falis.
Idco alitcr dicitur qu6d licct melius eft cognoprout particulare includic ,
quam
,
tantum
in vniucriali
vbi particularc nonincludit vniuerfalc
,
,
ejfe, efi
vltra, nohiliora funt.
Alia rcfponfio, licet aliqua cognitio particula-
tamen co-
gnitio vniuerfalis de propofito cognofcibili ,
particularis de fuo cognofcibili lalc cognofcitur
quam Ad
cft
,
fecimdum proportionem quam cognitio
ccrcior
,
:
inquantum
quiaplus vniucrcognofcibile,
eft
&
&
&
fecundiimnotabilcfupracxponendo Doftoquod loquitur non de vniucrfalitatc prxdicationis, vcl communitatis, fed prxcifionis, vel abftra(5tionis qux verba poftunt ponderari, qaia
rem
:
Latinorum
CQmmunim ohieBum,
fotens fl-um
,
& per fupenora
,
& quodlihetfub
& ^uilihet
:
idem
efi :
fufceptimm colorts,
non taiken ft
color inforpiat.
quia contingit fcire in vniuerfali
Cr noinpar-
uerfalis
tiffffari.
riura.
hopnoncontingeret
:
eftet rcpracfentatiuus
,
non cogno-
eiufciem eft confiderare genus
hoc
tia,
hic
eft
:
,
Probatur,
& ignorarc in
fi
habitus vni-
illorum particula-
Ad aUud pro contraria
quod eft falfa
opinione , quod fpecicm ; dico
&
licct in aliquibus cft
eadera fcien-
quia habent eandem rationem
,
:
fed
& alibi, vbi non eft eadem ratio, non eft hoc
ycrum. fcicntiac,
Vel dico fjmplicitcr , quod funt diucrfae non tamcn difparatx, fed ordinatae. Vel
dici poteft
,
quod fcientia de
habcrct multas paflioncs
,
binario
, fi
tradcrctur
binarius
panim
ii^
& partim in alia.
Arithmetica,
&
Grxcorum
&
vt multi Sophiftx moderni faciunt,
,
phi,
qukm fubtiHs
indaginis
In principio fblutionis tiont de aliquo
vel fpcculatiui offi-
ibi
Itemprima cogniSecundum declafed Htcra fatis bona
&c. vfquc
,
ratur Scc. aflignati)r ide6,
cft,
,
ccnfetur.
ibi
Extra
:
:
:
&c.
Htc refpondetur , &c. vfque Item Phtlofophus dicit, &c. ponitur Extra» infraibi •.Jtem ad vnitatem fcienti
:
:
.4d argumentumopinionis,S>cc.iSi\^3X»x ExEt infra ibi Hoc concedunt , &c. vfque ibi Solahicdemonfirat,8cc.dicitut Extra ,veladditio. Et infra fbluendo fccundum principale ibi Conclufio enim, &c.vfque ibi Ideo aliter dicitur, 8cc. ponitur etiam Extra. Et panim poft ibi Sicut hahetur a Dionyfio,S>cc. vfquc ibi Alia refponjio, &c. eft ^xtra fecundikm aHquos. Et vltimo infri ibi , per potentiam efi potens, &c.vfque Quod autem habitu vniuerjali,8cc. aflignaibi tur Extra. Qux omnia licet vocc txdiofa, non tamen infru£luofa, ideo ruminentur. Poflet fieri vis in illo exemplo quod tangitur de Dionyfio, ibi
:
fra.
:
;
:
Quod autcm habim vniuerfali
particulari
& hu-
color informat,
(cantur quae funt habitus infcrioris.
in 'vniMerJali
ipfo efi
fed per hahitum efi determinatus adohienon oportetfifit determinatus adfuperiut,
itucolorii cuiufiihet
Cqtingttfcire
efi
\
& ad inferim lo
potens
curo impcdirc chartam, rccitando
quia hocpotiusvacui reciratoris,veIhiftoriogra-
&
efi
Non
varias opiniones diuerfbrum
:
Per potentiam
vcl
placcnt.
teft recipere alias fpecies.
fed habitus
&
illud
ibi
:
:
dcretut fecundum fuppofitum fupra in principio, quod prxmifi in hoc negocio , faciHter omnia concordabuntur. Vcrba tamen Dodoris fupra q. I .multum mouent ad partcm affirmatiuam in hac
non eft ratio cognofcendi, nifi rcprsfentando rem fedpotentia non tantum habet maiorpm virtutem, fedpo^ura cognofcerc
circa
;
,
&
:
^XTIIA.
vniuerfali
,
cium
particulare.
habitialiud, non eft fimile de potentiis bus quia ex qu6 fuperior potcntia habet maiofi habet fpccies plurium,poteft jcm virtutcm ; illa
no*
& parciculari & quod refert dicere cOnfidcrare in vniuerfali & vniucrfale & in particuUri & particularc & c contr.-i & ponbis
vellet tencre affirmatiuam hic polTet dicere iuxta
&
pcrfe(!Hor in fe prxcisc fiimpta
confidc-
nohilif-
ftma perfe^io Dei : quhd verum e^ prxcise fumaliquid ftum : tamenvt alia tncludunt ipfam ,
fit
fiibtiliter
tetur diftinguendo de Metaphyfica in fe,& in
,»
Sicut hahetur a Dionyjio, ejuod
jris
di,q.i.& aiibi fxpc. Si tamen
quxftione,& proccfTus AriftoceHs defccndendo in parciculari ad decem Genera , fpecies eorum j prxfercndo fubftantiam accidenti in confidcratione Meraphyficx muItaaHa. 'Quicrgo
mclius.
^XTRA.
locis diuerfimode interprctantur , vc patetiii prologo, q.i.& }.& i.di.primi.q,i.& }.di.fecun-
fis
tamcn non cft
icerc in particulari
vniuerlalc
;
;
Cqnclujio enimfufrk, licet improhetur de veri-
IXTRA.
munis fchola cx didis tamcn cius alibi, fequaccs varie fcntiunt.co qu6d verba eius in diuer-
^jpfius
't
quomodo vim eflc fumptam cum aliis pcrfe£tiofit nobilius fe ipfb prxcisc accepto,
nibus diuinis,
cum
non
infinitum
poflit excedi
,
fed videatuf
&
8.dift.primi,& aUbi I.& j. q. QuodHbeti, fxpe ad hxc. Paulus Venetus, Quxrannir hic AJberms , loan. Buridanus , Alcx. de Alex. quem prxFrafijpponit plcnimque in hac Mcfaphyfica : alij plutcs pto Nicolau* Boneti, ter Adam, opinionibus, quasrccitat Dodor vide Franc. de Mayronisin proIo.Conflatus,q.i4. ifte
&
&
&
&
&
&
:
ANNOT. MAVRITII. II
Id qudd vidctur velle Commentator dc fubqu6d confidcrantur in particulari hic fecus aurcm de materialibus , nul-
ftantiis fcparatis
SEquitur nona quzfKo de modo & menfura confidcratiqnis Mctaphyficalis, qux & fequcs dccima ordinc tcxtus in quo fundantur , dcbcrcnt prxccdcrc duas praEcedcntcs, fed Do£tor pa-
rum
curauit ,de ordine
reret
,
,
dummodo veritas appa-
licct forte curiose
cius fufti^ri
:
inquircndo poflct ordo
:
Jum colorem vidctiu: habcre, loqucndo dc intcllcdku vi^toris ,& dc cognitionc quiditariua> vt patct
difcu-
dend.
de quo non modo.
Sentcntia Dodoris in hac quxftionc licct vi-
dcatur clara, tencndo partcm negatiuam,vtcora-
Fec^
Qu^ftio X. & difficillima
Fcrc autc
funt hominibus
& animal.qMam eejUH,vel afinM\fed hoe
eft
ratione
indehtta diftatia,vt expUcat DoEior
.ej.
i .n. 1 7.
Quintum
ad cognofccndum, quac maixmc func vniuerfalia. Namafenfibus func remociflima, &c.
TIO
iE S
^Mia
Phyf. CMp.
df Ub.^ cMf.xi.ir
5
.
Auic.
i
& Thcmi-
^
US.i.dietjU tntt eft. feS.l.^ feq.SviX. diff l.Mtt.
{iias,i.Thfic D.Tixom.h!e
loBLhiccMf.i.ii
f.I.
i
/ta.].U\iradJiff.i .Mtt.fea.9.yide Scot.
QVod non, primo Phyficorum & intendit ibi
:
vt patct per litetam
,
vniuerfaliora funt nobis magis nota
minus
difi.j.f.t.
ipnaca
nobis via procedere cx notioribus no-
cft
bis
l
t.c.i.
,
Item
nota.
,
confu(a
qu6d
,
Ad
1 .d.i.ej.i..^.
fecundamquxft.w«.zi. ©* deAn.
pofitione texttu huitu ejuaftionis docet vniuerfalio-
ra
effe
nobis cognitu difficiltora.Adde etiatnfi affer-
tiue hoc dtclum hic teneret,ftandum
iis,c]ua
fatione.
& indiftintb
,
quod
Dicitur
funt
&
vniuerfale per prardicario-
cft
magis notum nobis, quam panes : vniucrfalcefttotum. Item , illa citius oairrunt
&
Pofter.t.c.ij.quod eft
quorum
adhuc
in Tneologia hahet ratione affignata in noftra prs,-
fingularia
,
t.Cw<..totum eft
,
ab ente,de
q.i6'.& ii.tenet fpecianvltimam ejfeprimHm cognitum cogniticne confufa , tunt tertio, qnia in ex-
,
fingularia dtiijs occurrunt
ied fingularia magis vniuerialium dtiiis
:
vcl vr diffiniens.
DoElor lam citartu §,Contra dico nM,i^.Sex-
nem
intelle<^i
:
cogmtto diftmcla habetur per dtftinttionem,
nobis magis nota ibidem:t.c. j.& ibidem fimiliter,
fcnfui
magis vniuerfalc cft
; Magis vniucrfale , vt indiftindhim conflisi conunens pluia, cft magis notum nobis. HocdiUttmnon efttenendum iuxtaDoEioris mentem,tMm, quia hac <]M<eftione nthtl refoluit , tum etiam, efuia
cMpt.tex.s.^r.
fffier
.d. j
tnm
X.
.Met.cMp.^ .Tiii\opoR\Xs
i
,
i
tjua re<jutrtturper dtutfionem tncipiendo
Vtrum vmuerfaliorajint nobis notitral filiithic cMf.x
Inter vniucrfalia
;
norius cognitionc diftindla
tjtto
Q^V
549
i.
Perihermenias ,
t.c.5.
vnum in mulcis,
& dc
illud diffinitur in
mulcis. Aliud cft vniucrfale per caufalicacem, cu-
vinus
ius fa
ad pUires effc£lus:ficuccau^
fe excendic
prima,qusc
cft
tamcn
fingularis,ncc prxdicanir
& illa vniucrfaliora priiis intclliguntur. Probatio minoris per Auicennam & in
de pluribus flngularibus. Secundo modo incelligendo magis vniuerfale caufalicate, eft minus no-
primo appellant omnes
bis nocum , quam minus vniuerfalc caufaliracc : quiamagis vniuerfalecftperfc(5tius,& pcrfcdiora funt minusfenfibilia ; ficuc pacec de Incclligen-
fentiuntur
ergo
;
i.Phyficorum,t.c.y.pueri
viros patres, &c. Similiter i.Phyficorum,
jion
eadcm magis nota nobis, &
fiint
t.
c. i.
fimpliciter:
fed minus vniuerfaUa fimt noriora naturac
;
nobis minus sota.
minus
jQuod
fint fimpliciter
ergo
& a matcria feparacis
tiis
,
fed caufi vniucrfalio-
rcs func minijs fcnfibiles:crgo nobis miniis notae.
:
Dc vniucrfali per prsdicacioncm,aut comparatur
vnumquodque magis cognofcitur per tiaturam quod eft magis perfeftum , & magis
ad fingularefimpliciter, aut vniucrfalc magis ad vniuetfale miniis,ficut genus ad fpcciem de pri-
vniuerfalia
magis nota
natura:
probario
,
quia
cns
:
fale
minus vniucrfale addit fupcr magis vniueraliqnam perfcftionem. Irem,fecundum Aui-
cennam
Mcr.c.5.comraunifIima pritna imprcf^
i.
fione imprimuntur; ergoprius cognofcuntur
:
&
fecundum ordincm. Itcm, fi non, tunc eis clfct minus certa hoc eft contra vnam rationem fapientis. Contra Philofophum in litera. Similiter compofitiora funt nobis magis fic
de
aliis
Icientia
dc
:
nota
quam
rum,
t.Cuf.
fimplicia
ficut patpt in
:
quod totum quod
nobis notius
quam
partes
Sed
:
Phyfico-
i .
compofitum
eft
eft
nilniis vniuerfale
componitur cx magis vniuerfali
;
ergo; &c. Itcm
notum
:
mo
vniuerfali
gnirionc
fcnfitiuam
nobis, bis
:
cft
cft
dc co-
ad cognitionem
& intcllccbiiiam, quas dicitur cognitio & tunc fingularefimplicirereftnoriiis
quam vniuerfalc
quod
,
primo diftingucndum
prout communis
,
ingenere
,
:
quia illud
eft
notiusno-
notius cognitione prima in nobis,
eft
aucem non coparecur quantum ad cognirionem in gcnerc, fcd ad vnam:ranc quancum ad fcnfitiuam , fint*.ilarc cft magis notum nobis. Si aurcm quantijm ad intellcdiuam, tunc fecundiim illos qui ponunt fingulare non hajc cft fenfitiua. Si
pcr accidens,pofterius intelligerccur:
incelligi,nifi
quam diffinientia fcd diffinienria fimt magis vniuerfalia quam diffinitum. Itcm, diffinirio eft per
quia pcr acddcns pofterius cft per fe vc dicit Philofbphus 1. Phyfic.t.c.66. Si aurcm alia opinioficvcca, quod perfeincclligicur runcelTet
fimpliciter priora
qua:ftio,& poteft dici
6.Topic.cap.4.diffinitum eft nobis miniis :
:
vt habctuf, 6. Topic. fcd talia
(unt minus nota nobis
j
crgo priora funt nobis
minus uota.
:
:
conclufio
quod
non cognofcicur
fingulare magis:quia nifi
per principia,quac
funr magis noca fccundum Philofophum
riorum
SCHOLIVM
VniuetfMle
dtifUx.
, r.
c. y
.
i
,Pofte-
& fecundum eum principia acci-
piuncur perindudiionem; induAioaucem ex fin-
I.
gularibus.
PRIM V M
diclum j Vniucrfalius in caufando, cft nobis minus notum quia perfedius, a fenfibus remorius. SeatndMm Singulare eft notius
&
;
notitia sefus,quam vniuerfale,^Kt<» hoc nen cogno-
fcitur afenfu, ni/i per accidens cjHatentu ineft fmgulari. AdMcrte tamenfenfumno cognofcere fingMlaritatem, vt diilum
fmgulare ucrfali ^.
:
efle
de hoc nihil
•,
^.^.Tertium
per fc incelligibile
ii.de An. qMod
^uartHm
efl
,
;
Si teneatur
eft
notius vni-
tta tenet , fed fMse comment. late explicui.
affertt htc
ibi in
Singulare raagis vniucrfalis
,
notius
nobis fingulari minus vniucrfalis, vt citm a longe video ammaltpriMsfcio ejfe corpuf, quam animal.
auccm comparatur magis vniucrfalead mivc quando vcrumquc eft fimplicitcf vniucrfalc auc ambo comparantur ad inccllcdhim auc fingularia corum comparanrur ad inuicem (\ fecundo modo, nobis nocius cft fingular e magis vniucrfalis quam fingularc minus vniSi
nijs vniucrfale
:
:
:
SinguUn tnagu imiuerfalu attius nthtf^
:
;
vtrunquc compararctur aJ loquendum dc fuperiorijVt eft quiddam indiftin£tum conflise contincns plura, ifto modo cft magis notum nobis, hoc Friiu coftufcitMT dlffi' probant trcs ptimac rationes. Si autem accipitur nitmm ctnfumagis vniucrfale, vt fic diftinftum quoddam dif- ii tfuktn difuerfalis. Si vhiucrfale
intclle«fhjm
:
tunc vcl
cft
&
finiens
:
tunc difiinitum
cft
magis nociun cogni:
uone
finUntiM,
1
:
Lib.
550 tionc taincn indiftinda
quia prius cognofcitur
:
quam
diffinitum indiftindc
diffinicus.
PrinMe tres probant
authofitatos.
Metaph.
I. Adomncs
qu6d magis
&
compararum ad minus vniuerfalc , {ecundum cognitionem intelledtiuam , inquan-
vniuerrale
tum indiftindtc raagis vniuerfale continet minus, eft raa^is notum nobis. Magis ergo vniucrfali^
Ad duo
funt prius nota.
quud probant quod
iequentia dicendum,
magis vniuerfalis, iingularibus minus vniuerfalis citius cognofcunhoc (Arundiira cognitionem fenfitiuam, tur , fingularia
&
&
fimiliter vniucrfalia
&
cognofcuntur
citius
comm»mjJima prima
irnprejfione
quod magis vniucrfale
tum
,
&c. Concludit
magis notum", inquan-
eft
minus vniuerfale i
indiftindtc continet
igi-
&c,
turj
eft
eorum correfpondenria intelligimcur, Ad ahud
Ad argumcntum in oppofitum, intcUigendum de caufis vniuer(alibus per caufahtatem. Ad
ahud de fimphcitate , procedit qu6d
vniuerfalius
ieciidumquoddithnics.Ahter potcft negari propofitio
;
eft flmplicior
quia materia
&
quam comVnde ahqua
pofitum j tamen non perfcAior. compofita funt perfeikiora fimphcibus , aha non. Ad ahud , intcUigitur vt diffiniens , fimihter illud de 6, Topic. quod diffinientia {unt nobis noiiora verum eft , inquantijm diffi:
nientia.
qitod artifex ccrtiijs cognofcit, quia caufam ; ex:» pertus non (enfus ergo cum neCckpropter ^uidj :
ergo minvjs perfefte cognofcit.
Ad primum
non habenr caufts
principia iUa
:
vniuerfales pro tenwinis
fed habent tcrminos
;
communiffimos -fecundum praedicationcm.Tunc ad formam, ficut vniucrfaUs paffio habct vniuerfale fubicdum fic vniuerfahor vniuerfahus tunc fecundijm hoc vniucrfalc prajdicabile magis 6icit propter quid , quam minijs : non tamen fic quod dicat caufam eficndi minus , &c. Sic hic de ;
:
Ad ahuddico, quod rcgulaiUafumiturk j.Topic. in chgendi^, dico qu6d inteUigenda eft fi fit propinquius iUi in eo quod tahs cft , fingulare autem eft magis noprincipiis demonftrationis.
&
tum nobis, quia cft fenfibile. lUud ergo quod eft propinquius in fenfibiiitate fingulari, iUud eft no-
mtum
magis
bis
propinquius
hoc
fed in
:
raagis vniucrfale
quam mintis. Notandum tamen,
eft
ImteUtam tettiu* cognofcit quofif
/infM.
uod non loquor qu6d ahquod viiiucrfale fit propric prout tamen habent efle ia
lenfibile
:
vnum efi magis
fuppofitis
,
Ad
verum
aiiud
:
& verius .cognofcit tamen cum hoc nobis nota
fcnfibile
quod
eft
fiiie certitis
,
ftat
quam
aliud.
inteUeflus perfedius
quod
quam fenfus
,
j
fenfibilia flmt priori'
& faciUus, quia faciiius cft iUa cogno-
qux ducunt in cognitionem aUorum. Contra viderur quod non potcft dici norius, qnia notius fonat imperfctnioncm. Ad hoc dico, quod fcere :
SCHOLIVM
feciindum proportioiiem cognofcentis ad cognofcibile nongiitcm fecundura pcrfcdlio- Notiu4
eft notius
U.
fecU'
:
OB
01 T
1
cedentilitera
,
triplicitercontra tria diSia inpr
nem
& foluit fatis clare
mus fecundum proportionem candelam , quam aquila Solem
longHm de materia jin.
.
Vtde fat ad
huitts ejuttft. inq.i6. Scoti
de
& in eiui commentario, & ivc^.ii .vhi varia,
iuhia circaprimum cognitum refoluuntur. Vide Andream hic ej. i o.tjui clariits non-
etiam Anton. nihil. cjua
DoSlor infuhjiantia hahet, traHat
Anton. Trombetam
lO. e^m fatis prolixc
q.
,
&
rem
cognitionis in fe:Exemplum
portionem
Nota
:
quod dicitur magis vniucrfale notum nobis , quod fit fal-
illud
caufahtatc eft minias
fum. Probario i. huius, t.c. . dicitur ; in forihus quis delin^mt f Vbi ex inrentione habetur quod principia fcientiar priora , funt nobis faciUime i
Arguitur tfmgit vni-
uerfale csui-
crgo caufac vniuerfahffimaE funt ijobis falitate non nots magis. Probatio confcquentiac , qvua printjfe nobn tnicipia vniuerfahfHma dicunt propter ^utd , reKHi notum.
nota
;
,
perfe£ium
Contra
non
,
:
eft fadibilis.
,
eft vniucrfalifli-
ad plura in virtuie exten-
,
fe
Ci
fingulare fimphciter eft
Conrra ahud
:
notum ergo quod ;
,
eft
nobis notius
pic. cap. 4.
quod
eji
,
eft
ma-
propinquius iih fingu-
fecundum iUud
tertij
To-
propinejuii^ firnpHciter tali,
magts efl tale : fed hoc eft vniucrfale minus ; ergo eft magis notiim nobis , cuius oppofitum probatur , &c. Contra aUud verum eft quod cognitio :
fenfitiua ahquo modo prxccdit inteUe^biuam, tanquam caufa finc qua non ; fed hoc efl in gencrationc fcicntiae , non tamen in perfedlione,
quia inteUcdus
eft virjus
perfcdior
;
tunc
Cic
repoteflftbi
:
fimile, exfO'' nitur.
:
:
quod refiftit impellenti, fed non habet principium agendi qualitatis adius. Tunc ad propofitum, licct fequatur quando poteft perfedum, raeft
eji.
Nota,
ergopotefi.
in litera dicitur, fingularium cog;iitio eft
maxi)-nc propria fenfui:hoc dicir, quia tantum eft
&non
dicitur propter
quia intcUciStus poteft in alia.
intenfionemadus
illa
Ad vnura argumentum
perfedius
dimiflura
,
,
& in
formiter,
minUs ccrra, dico , fi concludit vninon concludit quod fit incerta in fe/cd
ficut vniucrfaliflima fiint difficiUima
& fcientia de prims
illis eft
difficillima;
fimt difficiles nobis,
fic
eo
modo
illae
caufae
,
fed
&fcientia.
Con-
hicdiciturquod ha:c fciencia eft per caufam; dicit enim quod principia caufs quairuntur nobis ; ergo non funt notae , &c.
tra:
&
Vcrum
eft
qu6d non fiint nota ; tamen in
nobis qusfita
ie funt nota>
Sin^uhrium cognitto
quO'
quod ifta modo profrin
&c.
:
, & magis cognofcit, qua imperfcdioninrcUcdtus eft pcrfedjor; ergo, &c. Hoc etia dicit Philofophus in ptoa-m huius
virtus perfedior intenfiiis
ferfeEiumt
caufam quod generti^
fcientia eflet
dit,&c.
lari
gnando
rcquiric
&
fenfus,
eo enim quod
quod
fimiliter
mam
gis
cft fadibilis, fallit
hoc eft propter pcrfciStionem & adhuc in vniuocis deficit , quando ibi non eft potentia adtiua. L apis enim durus non potcft fibi generare fimilem quia tantum habet potentiam paffiuam ad refiftendum durum enim acquiuocam,
quod
roiim principium
Irofunquim t^li, ma^it
Deum. Sidicasquod
:
men fallacia eft :perfe£ium
,
^
,
Contra Angelus Dico , quod
:
rium cfFe^kum
ad ct-
gnofcibile;
ejuaudo potejl geuerare fihi fimtle.
cunc Deus alium
;
fed caufa vniucrfahfllma eft caufa plu-
fcentit
gmtionif. ejt
fcd illud fpedu conclufionum plurimarum quod dicit propter cjuid, dicit caufam crgo vniucrfalifTiraum principiura caufam vniuerfalifli:
dittn frofor-'
tionem cegno-
fed aquila per- fecun-'ii fr0. portionem ci' in litera: vnttfnefuodcjue tunc
aliquid ita perfe<5tum eft
Contra
(ecundtim pro-
& tamcn non poteft.
profequitur.
infir-
cognofcit magis ,
vifibilitatisvtriufqne
fe<Stius, fic hic.
oculus
:
ANNO
fenfuii
.
Qu^ftio X.
5SI
videtur repugnare his qua; didt in primo loco
Ad quod
dices, ficut ibi, foluendo ad argumentum faiflum ex experimento,Auic. &c. vel confidera altius, quia {atis dubium, difficile.
pracallegato.
K^NNOT. MAVRITIL SEquirur quarftio dccima & vltima huius primi
obie^ones
&
Aduertcquod duo notanda
qua difputatur ctiam problema (atis difficiminus vm'uerfade comparationc magis
in le
&
,
,
& videatur al-
Opinioncs cxtremaj in hac matcriaiuntTheologorum, aliorum pUirium antiquorum , aflcrentiura magis vniueriale primrv cognofci , Nominaiium, dicenrium fingulare efie tale. Scotus videtur medium tenere,(cd vt a principio noraui,multum in his quiftionibus imitatur antiquos problemadcc incedic.
&
quas tangit ibi de cognitione gularis,patebuntinfra, in 7.q.i4.& 15.
Non
fiuit
fingularia
&
fin-
,
corre£rioncs in litera notabiles. Sed
quod
aduertc ad illud,
dicit
comparando inter (e , qu6d fin-
&
& minus vniucnalis
magis
gulare, vidclicet magis, prius intelligitur,
Ex-
dodlrina fingubris,; idco lcgantur,&c.
tra,(c
tius }.dift.i.q.i.& aliqualiter inferius iny.
Opiniones
incidentaliter ibi;
«^^«CTn^«
lium,in prioritatc& diflScultatc cognofcendi, fed Do<9torisTentenria ^ris clara cft
dicit
,
& quia
LIBER SECVNDVS. Ic Liber eiiam adproatmium ^Siarc-uidetur^^^t colligitur ex^ iAriJl.lib.i.tex.t. '-vbi referensfe
adhic di6ia, in iisjinquit, quar
proocmij loco didba funt; agit de diffcultatenjeritatt^ inda-
^ quis modus in hoc tenendud^O* quoprincipio Titerdum.
^andiy
DoSior fex quajiiones 'VtUtJJimas circa
ijia
multa habetfitu dignijjlma
^
,
Theologis,
diSputat, inquibus
Philofephisjummene-
cejfarta, maximajuhtilitate traSiata,
SCHOLIVM Quarc
fic fc
vidctur haberc, vtproucr-
dicimus
bialitcr
in foribus quis
:
dclinquct ? tex. com.
Q^V
i£ S
TIO
i
CommcQat.
A/et.US.i.Yhn(ii.
X.
t.
I.
ibid.camment.i.
AfW.^.it
hui erramihus
notd.
D. Thom.
«rr.i.^t. ^.
Metq.6.
Fonf. 1. Met.ctf t. Suar. difp.i.M.et.fea.^Hrxa. difjf.^JMet.fea 3. Mcuriflc 1. Met.c«f.i.^.t. Vidc Scoturt.^.
tum
i.dijt.i.q.4.(jydili.}9.
QVod
:
domo
,
dicit
.
:
turaliter cognita in quolibet gencre
entium.Item,
non per inaenrionem , nec ergo naturaliter quia non funt
fimt cognita a nobis
per
do^'nam
plures
quia
;
:
modi cognoicendi. Probario affumpri
omne cognitum
uentionem
,
per dodlrinam
,
:
vel per in-
cognofcitur per aliud prius notum,
qucSd
non habet aliquam cognitio-
neque complexonim , quia omnis ortum habet ex fcnfa. Primo enim mouetur fenfiis ab aliquo fimplici , non complexo, a fenfa moto, mouetur intcUedlus, & intelligit fimplicia , quod eft primus aftns fimplicium
,
&
deinde poft apprehenfionera fim-
intelle<^s
:
plicium
(equitur
,
alins
a^s
,
qui
de fe
eft
ficut
tjuddam tabula rafa
,
vel
qu4 nihil depingitur ; crgo fecimdura per naturam fuam non habet aliquam cofc , gniuonem.
&
in
com-
qu6d afientiat illi veritari complexorura, fi complexum fit principium primum. Ad Commentatprem tlicendum , quod pro
turali,
illud
gnita:quia pras(ciu
,
eft
ponere fimplicia ad inuicem ; poft ilbm autcm compofirioriem , habet intellcdlus ex lumine na-
tanto dicuntur nobis naturaliter nota
nuda
^
nem naturalem, feamdiim naturam fiiam, neque
prius.
Ad oppofimm Philofbphus j.dc Anima,t.c, 14. t»bul» r»f».
vtihi hahet DoQor, dc quofupra
i.Pofteriorum,tx.i.iedprimis principiis nihil eft
Amma AmtHMdtft
Dicendum
,
noftra cognitio
Commentator i Metaph. com.i. NmB,m ignoritt locum ianud in quod prima principia fimt nobis na-
fic
fuper illud
P R I M A principia modo moueant fenfut ad terminorum apprehenJionem,funt naturaliter netay itavt circa ea errari nonpoffit , de cjuo vide Do^ Borem i.d.^.q. ^ a. i. num. 8. Adde iudicium, feu compofitionem de his effe certam , licet apprehenfionem terminorum acciperet inteUeElM a fenfi-
Vtrum frimAprincipUJint naturatiter Arift. hic emp.i.
L
, fiue cocompofitione fimpliciura terminorum , ftatim ex lumine naturali , intelledlus acquidfirit , veladhsret illi veritari ; tamcn
cognitio terminorum acquiritur ex fcnfibilibus,
& ifte intcUe^s dicitur habitus principiorum, Htbitmpri». quo adhzret primis principiis. Ad aliiid cogni- ">*«'«^^ rio prindpiorum quantumad fimplicia acquiri- '-^' tur ex fenfibilibus. £t ad illud quod ailuminir quod :
;
Lib.
552Cegnitio frincipiarum
tx ftnfibiUbiM,
Metaph.
II.
qu6d non acquiritur per inucntionem , nec per dodlrinam. Dicendum, quod illa diuidunt acquifitioncm fcientix, qus eft per prius notum , non intelledus , qoi eft habitus principiorum. Contra refponfionem ad primum fi homo ex lumi:
ne naturali aftcntit veritati principiorum , tunc omnes homines xqualiter a(Ientirent:quia quod
hominem
confequitur
,
vel intclle£tum noftrum,
iecundum naturam fuani , illudasqualiterreperituE in omnibus habentibus intelleftum, quod eft fipia
Commentatorem fuper ^.Phyficin princ. dicit , qu6d aliqui propter confiietudinem
eontra
frin^Mprin'
a nemi- vbi
pc ntgMttHr. negauerunt prima principia
:
&
exemplificat de
Chriftianis.qui negant illud principium de nihilo
cedit de principiis fimpliciter primis
:
cuiufinodi
funt , Impojjihile
& no»
Onfne totum
&
eft
eft idemfimul ejfe maiu* Jua parte ,
ejfe
&
,
huiufmodi,
i
.
& in libello Boiftij &
Pofter.t.c.6.
de Hebdomadibus ad loannem Diaconum , alibi faepc hic cnifn vidctur loqui de fimplicitgr :
maximc
primisjvcl
notis
faltcm cx terminis ap-
,
prehcnfis.
Et non cadit aliqua corrcdtio in quaefb*onem. fentenria Dodoris cftclara, tenendo partem ncgatiuam licet cautc exponendo poflet
Nam
;
&
afiirmatiua teneri ex di6tis cius
qua:rantur Albertus anriqui,
, aliorum ; loanncs landunus , alij
,
& modemi hlc. Vide hunc
&
j. diftin.pri-
mi, quaeft.4.& q.i.& 5.proIogi.& 4;.diftin.4.q.}.
& i4.di.5.& alibi facpe, vt propofitum alrius elucefcat.
Ad
Ad hoc dicendum, qu6d ratio illa pro-
nihilfit.
habetur
tia, vt
non
finem quaeftionis mouet o£to dubia
;
&
& totum ooflet aflignari Extra fed notanda fubtilia & finguIarifHma, le-
foluit
:
quia funt
,
Et brcuitcr pro nunc ad fingula refpon-
gantur.
Ad primum,
circaquae impoflibileeft errare (ecundum Philo-
dctur,faIuo femper meliori iudicio.
fbphum
potcft conccdi pars affirmatiua ; vt patet ex dodri-
de
t.com.8.nonautem procedit
in ^.huius,
principiis
,
na
Arift.4.
cnim
4.
5
alius,
prehcnfio terminorum
quae pofiunt efie conclufiones re-
principiorum primorum
fpecStu
talibus
:
poteft vnus
homo afientire magis
inquantum
aflcntire talibus fubeft
quam
,
.
& fiipri q.
Mctaphyficae,& huius hic,
diftin.
primi
,
vbi prius. Prior enim eftap,
quam
didtum Auicennae poteft dici
imperio voiuntatis , visa connexione iftorum ad primaprin-
fcire impropric.
cipia.
Ad
fccundum
poteft dici
,
Ad illud
aflenfiis.
qu6d
,
quod
loquitur de
eft intellcdlus
pofTibilis talis affenfiis, licct ifte videatur
SCHOLIVM
dubius vbique in hoc problematc, vt 5.dift.primi,q.7.& 1 j. q. Quodlibcrij& alibi faepe fed magis placec
n.
:
^
ad mentem
PoNIT
oSio
dHbiafatts acuta, circn materiam illa
huiut quafttonu
,
ad
quit refpondet
Mauritius
in
fua annotatione bremter,& doEle.yideq.i.l.6.vbit dr in noftru notUfere omnia hac fufius explicantur. V%de etiam expofitionem DoHoria ad textum huiui qu*ftionis prafixum.
Hic ponuntur multa afienfus
fit
dubia.
alius adtus intelle6bus
Primum , fi ille ,
quam
appre-
<5tus
?
fit
,
principium per
fe
apprehcnfionis
,
vcl
quomodo adhaefio eft jiaturalis, & non apprehenfio, cum adhaefio prxadhsfionis
Quintum
?
,
^pponat apprehenfionem
Sextum , an compo? pere difFerat ab apprphenfione complexi , an
&
^mul
& an fimul
fit ,
cum
ipfb
fit
que adlus ,
adha:fio
^us
,
?
&
,
quin-
apprehenfio complexi
quaerc alibi hxc.
eft aftentire
fint
duae apprehcnfiones fimpli-
fcilicet
compofitio
triftari
fecundum veritatem,
omnem clicitioncm efle intel-
Ad tertium vnius
,
altetius
pofTct dici,
quod
fic, licet
vt principij principaliter
&
fecundari6
vt conclufionis
,
,
refpcitu refpe<5tu
:
veritas
:
&
&
Sc
formalia
habcret de prinilcipio formali primae adhsfionis huius lius; nam priufquam generatur talis habitus,fit adhaeuo. Si etiam ponatur tale prinaflenfus principia
efle
refpondere.
talia
alitcr
;
Scd tunc dubium
eflet
&
&
cipium lumen naturale intelledlus, patet quid diccndum. Ad quartum , poflet dici quod non ; maximc apprchenfionis , nec ctiam adhsfionis , faltcm primae : fed an apprehenfionis , vcl adhaefionis conclufionis difpofitiue , vel formaliter, confidera.
Adquintum
poteft dici,qu6d
pofterius cfle naturale
lcntum.
Exemplum
,
non inconuenit
& prius liberum, feu vio-
primi de igne
,
naturaliter
intclle-
quare non deleda-
fecundi de graui pofito violentcr furfiim, narura-
Septimum,
& diflentire
cnim, fcueuidcntia principij conclufionis , vc 8. diftin. primi , q. nnali , habet iftc , non difFerunt, nia ficut pars totum. Sed qui poconclunonurri, neret habitus principiorum ,
comburcntc , cuius approximatio ad lignum neceflario praefuppofita, eft merc libera. Excmplura
fi
,
0£tauum , quare fimpUcium eft rantum apprehenfio , & non aflentitur eis , nec diflentitur Ex hoc forte patet quomodo cft vcXum in compofitione & diuifionc , 5c non in fimri
&
<Stus poflibilis.
apprehenfio
fimplicium, vt circa principium fimul (rium
pars,qua: ponit
,
&
Auiccnna enim in principio Logicae fuae videtur fiimere pro eodem ajfenfum, Scfcire. Secundum , fi ille aflenfus fit ab intelleftu agente clicitiue, qui ponitur lumen intcUedtualc ? Tertium , fi adhaefionis conclufionis formale principium, fit fdem quod adhaefionis principij? Quartum, vtrum habitus principij,qui dicitur intellchenfio
Ariftotclis
?
?
plicibus.
litcr
tamen moto dcorfum. Sed licet hoc fit prodi6tum , poflet tamcn dici quod vtrun-
babiliter
que
eft
,
licct vario
modo
,
vt patetfpc-
poteft concedi , quod fant diucrfi quinquc, de quibus loquitur , licet Nominales aliicr fentiant. Sed an fint fimul , bona fatis probabihter dicirur , qu6d difficultas cft ;
Ad fextum
a£tus
ANNOT. MAVRiril.
naturale
ciilanti.
illi
&
maximc loquendo do principio, fecus dc ah'is complcxis fed videtur communis fententia huius Doctoris , qu6d non pofTuntcfle plures adus fic,
Clrca primam quaiftioncm z. lib.de naturaliptimorum principiorum,& orirur ex t.com. i. Aduerte primo , qu6d principia prima complexa funtinmuItiplicidifTercntatc cognitionis
:
pcrfedli in intellcdu fimul. Poiler concedi fbrtc
qu6d hoc verum eft de adibuseiufdem
racionis licit
1
.
Quxaio licct
etiam ie illis
Brcuiter poflct
difficulras.
fit
quod hoc maxiine verum efl: de adlibus obkclorum difparatorum , quorum vnum non indici,
, nec intcilechis vnius dcpendct ex intellcdu altcrius mod6 intellecfhis compleconxi hic dependet cx incomplexi notitia , clufionis cx prsmiira,& fimiliter dc aflenfu &c.
cluditnr in alio
:
&
Scd
probabiliter
alia via poflet fuftineri
omne
noft^rum. intelligerc
rcmpore
cum
fit
vt liabet Philofbphus in dc
,
& Rcrainifccntia:nullum ponantur huiufrnodi
cura
:
&
continuo
Meraoria
igitur inconucnicns
a(fhis,
(i
ordine quodara tem-
poris.licct fortc impcrccptibiIis,proptcrconnc-
xionem eorum. Et quod
ibi addit
Do€lor, <}iure
&c.Vide q.collationum,(ed non fempcr ad (iia (cd ad alios fe remittit. Vide curiosc ad h.xc Gcrardum Odonis, lupcr i. Ethic. lcdionc q.i qusrc etiam fupcr lib. de Anima quara1 alihi hoc }
.
.
plures,vt expcdit.
Ad {eptimum dolor
,
gaudium
potcft dici
quod
& triftitia funt
titus fcnfitiui&intellediui
dcleftatio
&
paflSones appc-
vt habet videri lo.
;
Ethic.&in 3.dift.iy.prxfupponunttamen adiioiicm cognitius.vnde 6. Ethiccap.^.Quod eftin njente afHrmatio ncgatio, hoc in appetitu cft profecutio& fuga:vcrius cnim dicitur voluntas
&
confentire
Poclor
,
iftcin i.dift. i.qua:ft.'j.
fecundura
illa
,
medij rccipiendi formam,fcdintclle<2;useftdc res , quia
te fc
recipiendi
fumme difpofitus ad cognofccndura
ibi
non
eft nifi fbla priuatio
cnim
in panc intcllc
cendi
,
vcl intclligcndi excellentia intelligibilia:
ficut ex
panc fcnfus fcntiendi exccllentia fcnfibinon corrumpitur ex exccllen-
lia,quia intcIlctShis
fcd habilitatur ad intclligcndum,
ti inrelligibiir;
quia noneft virtus organicaex ^.dc Anima:tcxr.
com.7.67.& 68.i.de Anima. text.com.i j 3. fenfus vcro corrumpitur cx excellenria fenfibilis , quia eft virtus organica ; ergo &c. Ad oppofitum cft Philofbph.in z.huius,cap.i. tcxt.commcnt.i.non cftin rebus difficultaris caufa , fed in nobis :fi~
CM ny^icor/Kum oculi *d lumen diei , &c. fic Mmmt. mfirt. intelleSui ad ea qutfiim manifefitffima naturt. S
CHO
L
W
Resolvitvr JeijHentinum. i6.
ponatdupHcem
uuntur anum.ij.
,
cognitionis:n6
aliquod contrarium cognitioni rcrumiquia
cft ibi
I
V M.
tjutfiio
in
ejUdfiiorie
& ar^umenta htcfofita ibifol-
& dupliccra voluntatis &
,
:
verba poflet dici hic,qu6d allcnfus
& delcdario funt in codcm licct
553
formam CicMt patct dc luminc in medio;quia enim medium cft fummc difpofitiun, quantum eft de fe,ide6 difficultas non eft ex parriae
Hcet
vcl profequi quara aflentire
aflenfum intellcchis
III.
non in intelledhunifi
,
puta in voluntatc
idenricc.
Ad o<2auum facilis eft folutio,quia aflcnfus eft
Sicuccnim ny<^icoracum oculi adlucem diei fefe habent fic & animx noftrz intclledus ad ca qua; func :
omnium
complex<E foliam , qujc habet eflc in compofirionc,& diuifloncjvel fi incoplcxae , non veritatis
camen vt talis. De quo vide infrk in fore omnia ifla dubia pofrunt fblui
.
in.
in mirabili
digrcflu,quem facit vltra ingcnium,dicimne
An-
Vtrum
fubstantid immateriales fofint in-
telligi
humanum, vide ibi.
gclicum-faltcm ccnc
/.r. I
QViESTIO
vbi
6. q. j.
naturz manife-
f^iflima.
4 nobisfecundum fuas quiditatesfro hocjiatu ?
Porfan auccm
& difficultate
modis cxiftcnte non
Arift. hicc*f.l.O-Ub.9.caf.i t.
duobus
de
»rt.
in rebus,
cii.
fed in nobis eft cius caufa,
if.x.fea.i.
QVbd
CLViESTIO
^ fex fequtnt.
fic
i
.
difl.
Suil. diff. ^0. MetfiH.ix.
quia dicit C6racntator hic
:
itttelleSftta
Arift. 1. Met.c.i,
ex parte
vel rerum cognofeibilium ?
^ lihtAe*p.% }
.
elfc impoflibile, ficut infpicerc Solera cft
nobis impof^
,
fibilcvefpcrrilioni:quiafi ita cflct, ociosc cgiflet
quod in fc naturalitcr cft inintelle^m ab aIio,ficut fi feciftec
narura,quia feciflet ^\hcii.i. Met.e.x. Alcn.
ibidemcaf.i. textu.i.D.Thom. leS.i. Ant.Andr.^.i. "iXxa^nz. Hiufl.i.Mrt.
Com-
mcnt.i. hocfcilicctcxcmplum Ariftetelis,
II.
diffculttts intelligendi fit
1.
i-q.l.
non demonfhat rcs abfh-adas intclligcrc
Vtrum
1
ii.(y tfHtfl.%%. »rt.i. Caict.i Yctni: iniifdtmUCaprcol. i.difl. i qHt.fl. 1. l-onfeca 1. Met.cAf.i..
Vide Scotum in
Text.com. i
& lib.n. f«^.7./V W.j.
Anim» ctf.f. Auerrocs ibidem. D.Thom. i .^.^.
Fonrec.cii^. \.q.\ .feB.%. Suar.
tcIle<5hmi,non
Solem non comprehcnfiim ab aliqno vifu. Item,
diff^.Met.fe3.i. Haiad.d:f^.7.Met.feah.- Mcuri/Te
inteIle<^snofternihiI inrclligit nififub rarione
x.Met.t.i. q.y.
immaterialis 4.de Anima;text.c.4.&
QVod cx pane renun,probario
:
res funt
co-
gnofcibilcs inquantum funt in a(fh],& ccrinfe,& dcterminatae,cx 9. huius, cap.vlt.text. com.i I fcq. fed muha: funt res de fe potcnriatae
.
&
ximc
cft ratio
formalis obie^,illud
oportet ponerc
adhoc ,
tcrminatac, vt infinitum
ergo
immateriale, vt aptum
;
difficultas intcUi-'
ex panc rcrum
,
non cx
partc
intclle^s nofhi.
Confirmarur ifla rario per Metaph. fccundum ttanflationcm fuam , Cora. x. qui dicit qu6d difficultas intelligcndi formas nuteriales , eft ex pane ipfarum formaaim , non ex parte noftra. Itcm,
Commentatorem
i.
quando materia eft fumme difpofita ad fufceptioncm formi, non cft difficultas cx panc tiutC' Setti Oper.
tm.
IK
cft
apprehenfibi-
adhonem intelle
motus,& tcmpusjinde-
talcs rcs, cft
crgoma-
bile a potcntia. Probatio anteccdcntis,quianon
les,vt nsatetiajincertacjVt
gcndi
ii.
intelliget fimpliciter immatcrialia:quia vbi
agcnris,nifi
vt obie
natum fit mouerc intelle-
<5him poffibilem. Itcm, Commcntator.j.de Ani-
ma,Comment.
30.
Aocmpaca: ad hoc
&
35. recitat
here formale i materiali:& rialis
opinioncm
tale;lntclle
abfha-
<3uiditatcm
mate-
fubftanriz a fingularibus:fi autera in quidi.>
, remanet aliquod matcriale, adhuc potcft intelle
taie fic abfhafib
&
AAa
niet
1
Lib.
554
Metaph.
II.
&
nict ad quiditatem fimpliciterimmaterialem, hanc cognofcct : quia hanc abftraxit i fingulari-
bus
}
ergo &c. Ircm
multa dcmonftrantur a
,
gMa;atiquatiter indifpofitum
per aerem
Intcllige-
numcrum orbium, quos mouent:de
autcm dcmonftrationis oportct praco-
fubiecfto
gnofirere quid cft,ex
i
.
Poftcr. tcxt.
commcnt.
2.
feftijfima in w<«r«r4,huiufiTiodi funt fiibftantis (e-
paratz
,
primum eft
fed
impoflibile
ergo.&
;
fe-
cundum. Jtem, de intelligibilitate *Dei,vel non
:
retjuire
poft in ^fuaftione de cognitione »wji«>w.q.vlt.huius, Jrem,plw diftat intelligihile increatum abintelle-
men,attter in tumine candett, attter in tumine Solii,vit rfidio,propter
incredtum ab
intelle-
Jtem, potentia paf-
le^magens , vtfaciat ea
inteUigibilia
,
talia/unt
phantafiabilia.
&
.
quod
udliter reffondetur
per
intelUgibilia fiunt
intelUElum agentem inquantum in ipfo,vt lumine, pojfunt fuM fpecies imprimere pojfibili ific intelligentiafiunt inteUigibites, quia pojfibilis nihit reci-
peret nifiin luminejibi conriaturati
,
quod
eft
in-
&
tftorum.
Jtem arguitur quodfific , homo tunc na-
turattter pojfet attingeread beatitudinem.RefponJio
ad hoc pafet ex folutione
quia heatitudo habet
qut,
t^iftfinem
habetur injrkf
qua
eft inteileBiOy
Vt intuitiua,non quacunque. Contra h6c:eiujdem potentit circa idem obiej Eium non eft ntfi vna aEHo;ergo cognitio nofira nuc no diffifrtab iUa viJionefpecte;& tunc quauis minits beatijimt4i,tamen beati, quiaetiam vnui beattu minus clare Deum videbit atio. Probatur prima propofitio , quiafiue aElio habeat fpeciem ab obieElo ,fi vtrOque eft idem,& aSlio infpecie. Confirmatur ex S.Metaphjf-
(igente,fiue
eriteadem fic*
t.
c.
1
.
ab
&
1
1. Refponfio
fertfpecieab hac cognitioncy
:
propofitionem dtcendum
,
quod iUa
vifio dif-
& cognitiofidei dif-
ad primam quod vera eft quando
fert fpecie ab vtraqtte iiiarurn.
liifff
luminis, ra-
obieEti.
tionis cognofccn^i.
SCHOLIVM SvBSTANTiA
I.
s^eparatoi nonpojfe anobii
pronunc fecundum fuas quiditates intelltgi , probat dupticiter , primo quia nihil nunc intelligi-' mus, nifi per phantafmata , iUtefubilantia non faciunt phantafmata , neque ex caufis eorum pof,
&
funt difiinEie cognofci hoc fundamentum
:
Secundo adducit ad
ergo.
D.Thom.x.p.
q.ii. a.i.
& q.
,
qttod refutat
i
ejjc
dift.^.
,
&
Refpodeturad quasftionem; quod anima coniundfca corpori
non
poteft intelligere quiditatcs
Ttinc
vtrumque eft idem non fAniiim fub'teEio,fed fecundum quod agit,& fecunditm quod eJiobieElum, eodem modofe habentiayinuicem erit vna aEliofpe-
&
cie.
injrigidat & humeEiat Sol & nongtaciem.-ignii tignumpro-
Exemplum:aqua
ponftringit
lutum
:
pepofitum comburit,& non renuturn ,fed fantitm
4 Nihil inteU ligimttt
nifi fubftantiarum feparacarum propter duo. Priraum fer fhgntttfeft:quia fic coniuncfia nihil intelligit nifi per ab- mttttt.
ftradWonera a phanrafinatibus
;
fubftantia:
autem
ncc ex his qusE faciunt pbanrafina poflLint cognof^i ; ergo &c. jMJnimM. 'Ifxtxom.66 Probatio primae propofitionis duplicltet : tum, quia ixCo organo virtutis phantafticae impek ditur intelledus ab addifccndo incognira , fpcculando cognita hoc non videtur ; nifi quia feparatx
non
faciunt,phantafiiia
,
&
:
indiget phantafinatibus in vtraque operatione: tum, quia dum volumus aliquid inceliigere,for-
&
tafma ad intelleElum ficut fenfibitia adfenfum. Secunda propoficio habetduas parces.Prima patet , cum phantafma fit motus fadus a fenfu fe-
effeElum qturit cognitionem
varia-
a£luQ in potftiis co-
&
fa reprafentatiua
ta4,fiue intelligentias\fed circa imeUeEium poffibilem quifpecies earum non poteft recipere nifiintalilumine. j4titer refpondetur quod intelle^tu pofvt fihiliiin a£iu,non dicitur amptius paffiuuj ,
aBu circa
fit
tio
gnofcitiuis ,
mamus idolum in quo
&
ftiat.
atiter
,
telleSitu agens. Sfdiltud non fatuat intelteSlum agentem habere ^Elionem circa fubfiantiasfepara-
fatlui in
fpeiie
rationem cognofcendi
Variismodis
per fpeciem propriam reElamWet rejlexam:htic au- cxpartc ortem vifio iUa,hahent diuerfa turnina, diuer- gani, mcdij,
q.^jt.^.& Qttodlth. i^.a.i.&Jiise q.i^.io. 1 1 uie An.vbi nonnuUa circa hoc adduxi.
intelligibile
na-
^
propter lu-
go multo minits
Reffondeo , quod maior eft falfa paffiq.i prol. ad depotentia aBiua,qut tantitm eft vniui, j .prin. & ad ua contrariorum, vt patet 11. huitts commento 19.
tuittu»
:
ohieEium inteUeEius noflri
tate,ttec inproportiane obieiii.
0hjlr»iliu/t
medium vaporofum
tale intelligibile nonpoteft apprehendi afenfu;er-
Potentiaa-
Cigtthu /v*
optime, vi
84. a. 7. ajferentis quiditatem rei materiatis
aiua natu- Jiua nonfe extendit nifi ad ea, ad qudfe extendit ralis no nc- aBiua eiufdem generU ; igitur nec intelleBus pofficcrtario cor- bilis ad ali(\ua,nifi ad ea ad qutfejxtendit intel-
i.pro opin.
;
altter videt oculus
Eiu creato,quaminteiligthile creatum afenfu : fed
£lu. Rejponjto,verum eft in efte,non in cognofcibili-
turali. Scot.
,
& aquam:attter Sot videtur mane &
meridie propter
PhilofoplM. Oppofitum vidctur in litera:tcxt.c.r.
Jkut ocului ve^ertilioBU ad lucem Sotis vel diei, ita attinu mfira inteUeSius ad ea qutfunt mani-
medium
ecutus aquitd.;propter
ergo quiditatcs omniura iftorum cognouerunt
pafiiuz
vt oculus fenii;beni
,
temum , quod mouet ficut appetibile non motum , qu6d eft vita , qu6d femper iSta. intcUigit, qu6d (eipfum intelligit tanquam primum obictiarum iuxta
jrefpondet
variatio propter
difpofitum, vt oculus hominU iuuenis
^um &:c. ibi & alibi,& ibi dc numero
A.
eji
organttm omnino indtfpofitum,vt febricitantis lin-
Philophis de fiibftantiis feparatis putainii. huius, t.c.jo.56.j9.fi.48.deDeo,qu6dfitfcmpi:
E XTR
Jn cogniiiuii etiam
ealefacit.
Anima
,
text.
illud infpicimus
comment.
30.
,
dicitur
:
3.
de
Phan-
i.de jlnimtt,
T.com.i^l.
;
text.c.i6o. fubftan-i
Anejfeam
autem feparata? non f^nt fenfibiles;ergo &c. Secunda pars probatur dupliciter:tum,quia efFcd^usqui non adsquat potentiam caufa: non ducit
ducit in nvtl-
cundum
aiStum, z.de
Anima
tia:
in cognitionem quiditatis cauf^ parati,fi cognofcuntur per illa
,
tiM quidittuk ettufti
fubftantis fc-
qu? faciuntphan-
tafmata in nobis,tantu cognofcunttu: per huiuf^ modi,efFe
no
sut adacquaces cau»-
ergo &c. I^rima propofirio patec,quia qniditas talis caufae cxcedit talem efFe£kum:tum,quia finiti ad infinitum nulla eft proportio : ergo nec alicuius fenfibilis ad quiditatem Pei.Si ergo qui-
fam
;
Dei qui eft prima caufa efficiens non poflit cognofci per efTedum^raulto magis nec alicuius
ditas
, cum quaclibet alia quam prima fccundum pro-
fubftantis feparatae quiditas
caufa minus caufet
pofitionem primam de caufis. Secundura principale , pro
ifta
pofitionc po-
nitur,qu6dquiditas fubflantiac matcrialis
eft
pro-
Sentetititt
D.
Th.quam re~ prium obiedii intelledus nofhi pofnbililis,ergo iictt ScoJ. I, nihil potcrit pcr fejntelliei ^ nobis:quod ncc eft i<3,j.}.».x.
nec cognolcibile pcr talem quidieft de quiditare fubSecundum probaftantiarium matcri.ilium. improtur vt prius , per non adaeqtiationem
talis
quiditas
,
tatcm. Primum manifeftum
&
portionera.
Qu^ftio III. portionem. Prlmum hic ainiinptum oftcndirar, quia obiedhim proporrionarur vimiti cuius eft:
5T5 obiedum crgo {i potcn- Teien^
cognofcerc per
fe illud
ria inrcUe
anima* coniun
:
fit
,
intcUedhis autem eft virtus exiftens in materia,
rionabilisrcrgoquiditari fubftantisfcparatx, pcr
tamen non operatur roediante organo ergo obiedum cius erit aliquid exiftens in materia , non taraen cognofcittir inquantum exiftcns in mate-
nullum habitum,quem rccipict,
ria:talis eft quiditas fubftantiac materialis abftra-
ilks feparacas. Probacio maioris
:
inrelle^m agentem. Confitraatur hoc:
€ci per
ncbic feparaca,potcrit
:
fubflancias bibi.
omnis habiras
vel refpicit pro
,
quianifi illud eftct obiedhmi intellc(fhis poflibi-
obic
lis,
non vidctur ncceflarium poncre adhoncm inagcnriSjcirca obicAum intclledus poCsibilis. Item , non videtur quibuflam qu6d aliud
cit
telle^his
rarione proximi principi) formalis eUciriui
pofsit conuenientius poni obietfhim.
ad elicicndum omnes adhis
illius
potentis in
: auc aliquod paniculare conrentum fub obiefto po-
tentix, ficutpatet de diucrfis habitibus potcnriac intelle€riu2:ied nulius habitus refpiciens
SCHOLIVM
II.
rttmetita contra tPTk
conclMJionem fojitam , fMadentidfuhilafitiM fep/i-
rataifecMndum fMOt qMiditates ffro nuncpojfe a no-
ku itjteSip-
rccipi in tali ootcntia.
quod
, fi
incello^ts fepararas cognofcercc ah'-
obie(:^him per fe
quod modo non
,
tenriac eft
prim6 contra pofitionem in fe per quinque rationcs. Prima talis eft Omnes hoifta
:
:
mines natura fcire defiderant.
mam
Met. ergo maxi-
i.
maxime dcfidcrabunt. Ita arcodcm primo maxima firicnria cft circa maxime fcibilia , qu« fimt caufic primic , & priraa principia , quia per hxc alia (ciuntur non (cicnriam
guitur in
:
cconuerfb
ibidem in primo crgo fincnria pri-
,
:
marum caufarum maximc naturalicer defiderabilur ab horainc : defiderium naturalc
non cft ad Metaph. Comment. i. timc enim eilet fruftra crgo &c. Itcm ro. Ethic. cap. lo. probat PhilofophuSjquod felicicas hominis conirapofnbile
;. :
fiftit
in fpecularionc vcritatis:& concludit in finc
capituli
qudd fapiens
,
erit
vrique felicifllmns:
& fectmdum ipfum in 6. eiufHcm cap.S.fapicntia cftcirca alrifllmas caufas:crgo in fpecularione al-
tifsimarum caufarum maximc confiftit felidtas hominis, ad fdicitatem autcm,cum fit finis proprius hominis, non eft impofsibile homini atringcre quia i.huius t. com. 8. dicitur quod nuUiu :
ad terminum nonfMturus venire:Sc naaningcndum hunc
conahitur
tura dcdit fibi neceftaria ad
fincm
,
Coeli
& Mundi, dc
^
ficut probari
Ad iAas duas
hominem
habct cx
Commento jo.i.
ftcllis. , quod pofsibilc eft maximc fcibilem pro
refpondctur
fcirc fcienriam
prima rationc , & fpeculari alrifllmas caufas pro fccundajion tamcn in hac vita,fiait omnes defiderant bcaritudinem fccundum Aug. 13. dcTrin. C.3. ad quam non poflunt in hac vita perringcre. Concra:illafelicitasdc qualoquitur PhilofbfmtfelidtMe phus in lo. Ethic. cap. 10. haberi potcft ih hac
An
_
Thil. po
in ffecidMio-
nejr» hoc
^
*
vita
:
dicit
enim J^uare erit vti^ue filicitat fpeautem erit,& pro^eritate ex~ :
poceft
idem obiedum,i.dc Anima.
huius cext.c.
8.
arguit
fic
;.
text.c.3 j.
Philofbphus in
1.
nuBnm ejjet agensver intellehum.H^c confequcnria non valct , nifi agens per intcllcdimi intcnderct non fblum proximum finem , fed omnes fincs cflcntialiter ordinatos : fi hic propofitio fumpta
&
argumento Philofbphi eft vera , nullum agens per intellc(fhim intendit agcre proptcr fiin
nem,quem noncognofdt ergo omnc agens per intelletfhim cognofcit non folum ptoximum finem:(cd omncs fines efIcnriaIitctofdinatos,& iu vlrimum. Si ergo non pofllt illum cognofcere, non crit agcns pcr intcllc^him , quod eft incon:
ueniens Philofbpho. ius
,
tcxc commcnt.
Itcm, quan6,|fic, in i.hu13. arguit fic:fi
caufk cflcnt
&
confimilem Jhyficorumtexc- com.jj. concra Anaxagoram:ha:c confequentianon valct, nifiadcognirioncm cuiufcunquc oponcrer cognofcereomnes caufas cius , ergo fi non contingat intelligere primam caufam , qux cft roaximc caufa cuiuflibet cfFcdus , nulkim effe<Shim coninfinitaf^nihil cflet cognofcerc :
confequcntiam
facit
i
ringetct cognofcete.
Item
veritas aut eft conformttas , quintb fic ad proptiara mcnfuram , aut non cft finc illa: ergo fi concingac cognofccre vcritatcm ahcuius :
rei
rci nararalis
fura eft
,
poflibilc crit inteUigere
conformi-
ad propriam mcnfuram. Iftamcideain mence diuina,conformicatem au-
taccm iUius
rci
tem ad hanc ideam non conuenii inteUigere, nifi hac inccUc^jCum rclario no inrcUigacuc abfbue tcrminorcrgo gibilis
:
fi
aliqua veritas eft a nobis intelli-
pcr confcquens
& idea.Confirmaciir
pcr
Aug.83. Qu2fhonum,q.46j7<»w eftverifimile,aut nuUos fapientes fuijfe ante Platonem , oMtresqu^ Plato ideas vocauit non
teriori,&oportetcorpmfanumejfe,&cibum,&re' liquttmfamulatum exifiere, &c Certum cft hzc
fapiens
eis
inteliexijfe
tanta vit conjhtuitur ejfe
:
vt
:fi ejuidemi»
nifi tUit intelkths
nonpoffit fecundumpriarem pofitionem.
non habcii
SCHOLIVM Respondbt
fccundum ipfum fehcitatcm efle fincm homiius , & per confequens poflibilem attingircrgo hxc dcbet poni in aliquo flatu quera , ccrnun cft ipfiim cerritudinaliter pofuifTe. Itcm,
principalibM
potentia improporrionabilis alicui obieclo non potcft,pcf aUqucm habiram fibi aducnicntcm,
refoluendo.
fied
ccnii cft
<Scfti
Oper. tom. IV.
*
fic -.ftfines ejfent infiniti,
culatio ejuadam/iput
nifi in vica ifta. Item,non eft certum cx intenrione Philofbphi quod pofuerit aliquara aliam vitam : quia in diuerfis locis,i.dc Anima.r, C.11.& ii.huius,t.c .17. vidcrar loqui dubitaliue:
®
cognofccre , vc quidicacem talium fubffcmriaram: ergo non crit cadem potenria , quia eiufdem poIcem,concra pofirionem
Contra
proob-
icGto aliqnid improporrionabilepotentiar,poterit
Iccm
PoNVNTV R ^t ique
**'
proponionabilis:crgo ptunieuM-
fieri
in aliqua pocentia
rcccpcibilis
^'f""
cum eadem ma- ^J^ r^
non cognofcet
incclledtus fepararas
im'
impropor- pnfenienM^
,
III.
DoSior primo argutnentit tjuinque argumentis dd-
& poji
duilu cvntrafofitionem , (jua inctpiunt numij. vriica folutione. Sed repltcat varie , fubtilif-
&
fime contra foluticnes datat , dijputand» &nihtl
AAa
Rcfpon
K^.
Lib.
556
Metaph.
11.
Refpondetur ad argumenta fadka in contririum principalia & ad ifta quinquc ad primum principale diciturjqu6d in argumcnto Commen-
Ad alias quinquc rariOncs contra pofitionem,^ refpondetur,qu6d vel concludunt qiiod cognoffcimusdefubftanriisfeparacis,quiafunc, vcl in-
tatoris eft duplcx dcfcdus.
quantum funt cauf? iftorum infcriorum:non au- fJ^^l^nU tem propter tjHid,cum effedus deficicns non fuf- fi,qtu*.
:
Prirao eft fallacia
Confcqucntis : non enim fcquitur, fi natura non imelledas a nobis ergo non ab ali
;
defe£kus:fruftra
enim
dicitur
quod ad finem or-
fccundum in-
Contra iftas refponfioncs fimul. Prim6 fic fecundiun Philofbphum 4.huius:texcxora.i8.ratioquam fignificat nomeneft diffiniuo:diffinitio exprimit quid eft effe rei;ergo vbicunquc intelligimus rationcm.quam fignificat nomen, ibi pof^ lumus intclligcrc quid cftres;fed vbicunqueimponimus nomen ad fignificandum , ibi pollumus
com.
6i. fed fubftantisc feparatae
telligibilitatem
fiiam
,
non ordintntur ad
in-
telledionem noftram, vt ad 'finem;ergo non funt fruftra intelligibiles; licct a nobis non poiHnt intclligi.
no
Excmplum:Sol non
eft fruftr^ vifibilis,
Ci
Hic dicitur quod intentio Commentatoris noncft , quod fubftantia: ifts non fint nobis cognofcibilcs , quantura eft ex parte earum,& hoc probat rario fiia , quia poflit vidcri k vcfpcnilione.
tunc natura
fecillet eas intcUigibilcs
,
quantiim
& tamen nobis non intelligi-
eft ex parte earutn
,
biles,quantum
ex parte fui;ergo fruftri.
eft
Contra hoc cft litcra Commcntatoris prius non impojfibile nohis &c. ficut impojfibtU itjivefperttliomvidere Solem : fed non eft impofallegata
eft ex parte fuirergo
bile nobis
,
cx alia pane non
& indc. Item eft adhuc fallacia
noraen:nul-
fubftantiis aucem feparacis imponimus nomina propric fignificaciua ipfarum ergo &c. Vlcimum afTumptum pacec , quia de nullo func git
:
;
Deo affirmamus,nifi dcillafubhoc nomen imponitur. Contra primam refponfioncm fic t. Pofter.
vera illa,qu2 de
flancia feparata cui
quando cognofcicur
,
cjuia efi
,
\elfiefi
,
pcr
fui,fint
cognofcibiles ^ no-
bis
,
go
opprrec
Commehtatorem infcrrcqu6d naex fe nobis:tamcn
eft
qu6d non
poffibi*
les intelligi,quantum eft ex fe,a nobis:fed
hoc cft
inferre contradiftorium de contradidorio,
pon potcft
fieri , nifi
quoi
contradidio includatur in
prsmiffis.
Ad fecundum argumentum principalerefpondetur,qu6d non intelligicur aliquid ^ nobis, ratione immatcrialis,hoc cft confiderati
fiib
nifi
non
vtin matcria,quod tamen cjciftit in materia,ficut dicit pofitio de obiedo intelledus nofW. Ad tertium fecundum vnum modum,abftra6lio non eft ab aliquo intellefto in a(Sha,(cd tantum ab aliquo
fe;
:
efi
Contri
faltem intellcdtus
:
refoluit cau-
fita in incaufata,compofitiora in fimpliciora
,
vt
&
cum iu manifcftum eft de diffinito parribus diffinisqtubMab- lionis : fic crgo abftrahit immaterialc a ma-
tknis
efi
,
nec
<juia efi:
& fubdit paulo poA:.QuorumcHme]ue quia eft habemta, quid eHfactle
efi
hahire
:
quare quemad-
modum habemuf ,qui3. ed fic habemti & ad quid efi:ergo cum de fubftatiis fcpararis cognofcamus, :
efi : non tamen per accidens, quia hoc non eft cognofccre ^uia f^;fequicur,qu6d de ipfis pofTu-
fi
mus cognofcCre
<^uid eft
:
maximc de Deo vbi
vtrumquc idcm eft , {fuid efi fciUcet & <juia efi. Item vldm.cap.9. Metaphyficae. Vult quod circa incompofita non cft decipi,fed aut touattingcntur,& eft
fcientia
eft ignorantia,
aut nihil de
;
illis
non dcceprio. Item
attingitur, 8c efle ineft
im-
mediacc quidicacijconxmergocum cognolcimus ipfarum fccundum ipfos
efle ineflc quiditaci
non contingat
inccUigere
I.
fignificat
compofitis
compoficionem
;
&
nifi
quandam non
compofitionem intelligere
eft
;
quam
ftne
ergo fcquirur
quiditatc fubftantiae fenfibilis ,i materiali abftra-
^um fcmpcr cft
diBio cjuam opfi eontradiitione notior vticjue erit
pcr refolutionem
,
fi
dcbeat dici abftra-
Oio.
Rclpondcturidco
quc
aliter
abftrahitur illud
qu6d quanturacun-
,
quod
cft
immaterialc in
eiufHem fpccici cum fingularibusjkquibus abftrahitur,& per confequens nunquamdcucnitur ad quiditatcmfubftaniiie immaterialis,fed tantum ad quiditacem fubftanriae,qna* eft in
materia
,
non tamcn
confiderataE vt cfl in
Ad quarmm qu6d non demonftramus
materia.
gliqua de fubftantiisfeparatis:nifi ^uia fcilicetper
& in
tali demonftrarionc non oportet efleprxcognitum,^»«i eJi:Ccd tantura jn dcmonftrationc^ro^r^ ^m^.
(tffedus
,
fubic(5fcum
fofita negatioyergo
non
cft
:
„>j,
,
de neceffitatc quod cognofcimus quiditates ipfarum. Itcm , omni propofitionc negatiua , prior eft affirmatiua.z.Perihermenias,c. dc vlt.t.c.i6. Hacc enim "Bonum nm eft malum , eft vera : quia hasc affirmatiua prior.cft vera,fcilicct "Bonum eft bonii. Et PhiIofbp.4.huius i.cap.quod inci^ix.: AmpliHS
teriali
^"'^fi^^fj*-^
quia fecundum PhilofbPerihermenias, cap. deverbo. Ejfe
cognitis extremis
phum.
exiftentc in virtute phantaftica.
i*
quandoaucem jfi efi, cognofcicur per accidens , necefle eft nuUo modo fc haberc ad quid efi ; quia ncque , ^uia efi; tunc cognofcicur ^ttid
accidens,nec cognofcimus <juid
ex parte
eft
tura feciflet eas fruftra qua; funf intelligibiles,
''"'^'
fignificat
vocem quod non intelli-
fcimus. Quafi dicat fecundiim cogmtioncra pet
quantiim
'
per
quantum
;
ad concludendura fruftra oporiet haberc quod ad hunc finem non pofllint atringere , er-
rn-
rationem quam
fignificat
quantum cft ex pane fui a noergo non funt intelligibiles ab aliquo. Rcfpondetur d« firuftra , quod finis carum eft , vt bis
tiufdim
cnim
Jterum autem Jpeculandum , vbi tra(Sbit Philofbphus de cognitione, quid eft,&cfi efi, dicit qu6d
funt intelligibilcs,
AhHm^Mm
lus
cft irapofli-
Con(cquentis,ficut prius;non enim fcquitur,non
1«
intelligere
excellentes caufas refpedu horura.
cap.6. tcxt.c.8. fecundum*expofitores antiquos.
cx parte noftra : alioquin fimpliciter
impoflibile hinc
mus ipfas elle
quantum
fibileei quantura eft cx partcSolis, fcd
^
, vt pcr ipfum cognofcatur quid eft caufi. Vcl alitcr rcfponderur, quod nos cognofcimus de eisquid non funt,quia fcilicet non umt aliqua
iftorum inferiorum propcer hoc quod cognoki-
:
^/t!,'"'
ficiat
& ad ipfum non ppteft attingere ficut habetur z. Phyfic.cap.decafu & Fortuna. text. dinacur,
11 •^»*'' «'w»*-
fi
cognofcatur dc Angelo quid
oportct praccognofcere quid
eft.
Itemj
primum fundamentum dc phantafmatc: tunc non eflct intcUedlus fuperiorpotentiaphan'taftica,quia habercnt idem obiedum primura, & a:qualiacontines:Itcm,autintelIigit opiftio quod contra
nihil iiitclltgimus
,
nifi
cuius cognitioncm acei-
&
pimus k Pnantafmatibus , tunc ftat qu6d de fubftantii^ feparatis poflumus cognofccrc q^iiid
ij
Qu^ftio qiiM fum
hoc
pbanta/ia
fc prius fuerit in
«4um
probatur
ficut poftea
,
aut inreUigit
:
nihil intelligimus,hJfi cnius fpedcs fccun-
quod
fcquitur
quod
,
Itera
de intentionibus fecondis eft hoc certum
quod ccnifErae
& tunc contra
:
diffiniuntur.
C HOL
S
nihil per fe cflct intelliei-
per fc feniibile , quia nihil aliud hipropriam fpccicm in phantafiajquod cft con-
SS7
I.
VM
I
IV.
bilc-, niil cit
multas quiditatcs rerum intcUigit anima, quae non faciunt ipeciera propriam in phan-
Itcm
J4
,
tafia,fcilicet
potentias
incorporeum
anima
vt
,
ie
ipum
&
animi Sc fecundas intentioncs prode hebdom. , fecundum Boctium :
,
batio primi
nAum eji fapUntibut
J^erfe
ioco:non tt
incorporea non
ejfs
in
autem omnibus,<juid termini nonfunt no-
omnibui. Probatio (ecundi
:
Philofophus
i.
de
Anima text.com.
cognofcendo
Ad quod
ejuid
qu6d non
poflet dici
iu diffinitionc cius fcilicet
iufmodi,quac
quod cft
non cadunt fub
fenfu
a^s,& ,
hu-
nec faciunt
ofinionem D.Tnomjenentis qui-
matertalii
rei
ejfe
obieQum
intelle^Hi.
De fecunda
quiditas fubflanti* matcrialis eft per fe obie-
€tam
,
patct quod
hoc eft falfum , fi obicdum
,
&
Si
autcm
primum pro co quodpripatet qu6d hoceft falinteUiguntur , qux priusfen-
accipitur
mo tcmpore inteUigitur fum
j fed Ula priiis tiuntur,cuiufmodi funt accidentia. Item
fi
quidi-
primum ob-
tas fubftantiz matcrialis eflct pct fe
proptcr proporrioncm
obifcdi ad virtutem, ciira intelledus Angcli
hoc
dicitur
,
quod vcrum eft,quia per fpe-
ciem aliorum,non per quiditatem. Contra quo:
modo inteUigitur
intelledus agens
,
non re-
qui
achiper aliquam fpcciem Item,refponfio dicit falfiim , quia co-
cipit fpccicm.ncc cft in
receptam ?
gnofcere inteUedum pofEbilcm per fpeciem lapidis quac accidit fibi
non
,
eft
cognofcere eum:
cum
illa nunquam poffit diredc repraefentare aUquid , nifi lapidis cuius cft , ficut cognofccre Corifcum inquantum venicns fblum , cum vcnientia accidat fibi Jequitur quod non cognofco ipfum fimpUcitcr. Item dc habitibus patetquod
per intcUeihim
,
qui
eft
habims principiorum,
quo potefthoraoadhsErerc primis poteft fcire fe adhaerere.
Itcm pcr
principiis:ctia
fcientiara fint
fc cognofirere conclufionera per caufas. tet
de adibus
quidiligit
Item pa-
qiua notior efl diledtio, quam
:
fecundim Auguft. Item
reflcxio
fit
intabulU
i^.de Trinitate
^.
,
& de
& de beatitudine Anima
cemereavhantafmatibMiVtfe
qu4t
fubflanria: matcriaUs
tasnon
fit
tuncin
taph.c.j. ens
&
cjudre
debe{fefe-
intelligat lo.Trin.
ex confequenti,& ailu reflexo,vnde
ihtdem dtcit de phantafmateihoc fe putat ejfe,fine quo fe non peteft cogitare. Jfto ettammodo refpon-
&
dttur vbicjue ad Auguftinum de fecernendo 4bftrahendo aphantajmate , ficut ettam de intel-
qua non inteHiguntur fine phantafmattbue corporum : tamen inteUeRui fecernit quod phantafmata non funt per fe iilorum;vnde iUa negatiue intelUgit jfic de aternitate. Similiter quando dicit quod imagines corporum
funt caufa deceptionis
,
& erroru &c.
dum eft fi credatur fpirituale frimo reprafentatiem per
,
Intelligen-
intelligendum
ifta,vel
riore vera prafentta.
Itcm,Auicenna i.Mc-
rruteria.
& res & huiufmodi funt cjtu frima
gnirionchoc nonintelUgimr de primitatecxccutionis, fcd dienitaris
:
quia fciliccteft perfedifli-
mum cognofcibile fccundum ipfum ibiicrgo fubmaximc proprium obie
autem
ibi
cius in 7. in principio.
cut in
1.
de Anima
ejfe
,
dum
fentttur,vmuerfale licet vniuerfale fit
tcxt.
com.
Go.Jingttlare
dum
Non enim ilti quicquam
e^
Refpondeo,
intelligitur.
<5l:us,nontame eft obie6hmi,ficut nec vifibilc vifusjfcd color. cft cius
Sed ad hoc
alitcr potcft
propria paffio^fcd
omncs
dici,qu6d
auchjritatcs
intcUiguntur, quia in hoc excedit intcUcdhis fen-
Ad iUud crgo de obicdhim & potcntiam, ditendum , qu6d non requiritur proponio in cflcntia, nec in modo eflendi,fed ncc in natura ; tunc oculus corporalis corruptibiU.s quomodo viderct Solcm incorruptibilem?& quare ftclla,vcl Lunanon cognofcitSolcm?& quomodo Angclus cognofcit quiditatcm corporcam ? & quomodo intellcftus fum.idco in hoc
cft difFerentia.
inter
noftcr quiditatcra
mr
non
exiftcntcra
& mobilis.
?
fed requiti-
autcm cormoucre inteUcdhim ; multo magis in-
proporrio motiui
Si
pus poteft corporcum,
SCHOLIVM
V.
C06NOSCI
Deum
aliquo
modo a
nobii
frobat:primo,qMiafi nihil cognofceremus ,ntft qued fpecies accepta per fenfus reprafentaret
,
neque
iffam fuiyaatuim matertalem cognofceremut. I
V.
tnJibH»
vijm.
propria paffio obiedi inteUe-
idem iUis.Contra
hocvidetur manifeftare i^.fciltcetfenon cogitarfper imaginabile figmentum : fed qtudam tnte-
ffiffam refrdfentans, Scoti Opcr. lom.
m-
imfrimuntur ia antma : qux tamen non funtquiditatcsmaterialesJtcm y.huius t.c.4. probat Philofbphus qudd fubfbntia cft prius co-
proponionc
tnteliigendt
& vnitate
tnMtrianen ejjt
quidi- thitHum quidi- teHecim'
imfrejftone
debetfe fecernere aphantafmate in ratione princi-
lelhonefenar))
fiuiditiittta rei lis
non cognofceret inicUcdus nofter latcm rofae, rofa non exiftcnte , cum taUs
nec
fij intelligendi
quac cft in raateria. Itcra,
tunc
primo quod fcilicet fhantafma non eji principium intelligendi primo animam,<]uia tu»c anima ejfet corpm ,fed non principij
,
Item aliquando dicit Thom. venim eflc pro- CitraD.rh. prium obio^m intcUc^s,co quod fic fc habet VniufTfkle no eji tbieaum ad inteUedura,ficut bonura ad voluntafcra:Item, intetteHus, quandoque ponitur vniuerfale elle obicdlBm, fi- ntc
io. Reff(mfio:debet fefecernere in ratione intelleSi, vt non credatfe phantajma., Similiter in ratione
fe-
;
nc
Item Augufi. ad Nebridium de tternitate tfuare
,
cundum ipfos , non fit virtus in corporc fequitur quod Angelus non cognofccrct quiditatera
fu-
fimiliter fuper Gin. 4. cap. i^.de intelle^tione fe,
,
illc
per a(5lum intcUedus non iraaginabUem.
narij
intcUc€his noftri
Actidemtia prius inttUi-
,
ie^um
Ad
fit
fub ratione cuius omnia intclliguntur : quia probatum eft multa alia per fc infecundum quiditatcm fium, tcUigi a nobis , quomm nuUum eft quiditas fubflanris materia-
illud priraura
quod
alia.
16
qu6d
propofitionc pro opinionc
fpecicm in virtutc phantaftica.De potcntiis patet intelledus poflibilis cognofcit fe ficut
De
quofuse agtt Schol.ixttatii.
lis.
pro-
diffinitiit
Contrsualiquid ponitur
pric, fed per fubiaftum.
,
R E F V TAT ditatem
ttaeos.
AA
a
3
hic
pitfrtfr. tit rt^MSTituT
i»ter fotiti£,
^
obieiiitmi
StM.x.d.i.
Metaph.
Lib. II.
558
Htc tertet nop dari Jpeciem propri/tm fubTtantU pro nunc , tjuod etiam docet i . d. 3 ^.3. num.<).& d.xi. ij.i.num.i. &<}.!. prolog. num.ii. ^.17. .
&
de
Anim.
fiits
vhi in Comment. num.i x.rem hancfu-
^ecundo quia
traEiatti.
eognitionem
primt. fenfui
,
telhgere
cauftt
,
&
effeSliu ducit
mavu
in
in cognitionem
PofitU fex cognitiontbus
c^nftenientihtti
docet primo intelUthtm
non pojfe in~
'Deum pro nunc
intuitiue .-fecundo neijuc
Literafatis ohfcnpoteft co-
taSjied
,
innon habentibus intelledum:quia
fini-^
hil cognofcitur,nifi cuius eft fpecies intelligibilis
nunquam
accepta per fenfus, lis
cognofcerctur
fubftantia materia-
quia per {enfum non
,
eft alia
& poft.Item
notitia,antccon{ecrationem Hoftis
finc
me-
ciim non poflit
fieri
tum procedit de cognitionedifcurfiua , quas habetur per hoc tantum.quia cft efTc^lus fi autem eft effedus , tunc fpecies iam eft principium coarguit ab effedu ad caufam,in
in-
alia
tbfirniiiu».
quo
ftatjnon in cf-
Alitcr dicitur
tencia recipicndi
quam
quod
,
propriam fpeciem obiedi
fecunda notitia
fit
fimi-^
;
pcr , tunc impofsibila
&
vtrinque, ibi abfolutc, hic
fecundum ftatum recitantum fpeciesafenfibiUbus. Alitcr intel-p igitur de quinto gradu notitiae intelle£kus quan-
non quanciim ad impofsifecundum Commentatorcm.
ad difficulcacem ,
bilitatem
S
C H O L
V
I
M
VI.
S o t V I T argumenta pofita num.^. (^ttatenta probare videntur nullamnos habere poffe notttiam
&
de fubfiantiis feparatis y per folutu>nes videtur fauere fententia ponenti Jpectes proprias fubfiantiarumpro nunc de quo quxfi.ij. de Anim.videri potefi
hancpartem,Addttctt locum comtnentatoris cttatum
Notandum,qu6d in fenfu cft vna cognitio inprimo propria alia prim6 & per fc propria per fpeciem, fed non intuitiua vtrique cor-
intelleElus,& confe^uenter omneenspoffe
tiiitiua,
:
:
refpondct fua cognitio per accidens
, fcilicet per priuationem cognofcibilis per fe. Exemplum de primo vifus videt colorem. De fecundo;
De
videt tenebram.
De
tcrtio
:
vifus
quarto phantafia imaginaQuinta cognitio phantafiac pro:
Tbtmt^a tur tencbram. fompomt mo- pria , eft per conipofitionem fpecierum diucrfbt$m nMreum. rum fenfibilium; vt imaginado montem aiureum. Sexta cognitio ius
;
eft
cognitio per accidens alicu-
vt hominis pcr figuram
& colorem, &c.
l/UelltBio In intclledu notitia vifionis vel intuitiua,quac Dei intuitiu* cft prima cognitio,non cft in via poflibilis , quia
cumnofiro Commentario.
,
q.vlt.Li.
telligt
occafione cuitu
;
tione de titts
prohantem ens
qua
/.4. ciu^fi.
cjua tale
Adprobandam ,
ejfe
\
.
agendum
hicpofita contra eam. Vide .
Afauri^ argumenta
erit.
Anton.Andreamhic
doBrinam 'DoBoris clariits
cjui
nihtl infuhftantia
ab eo in-
dijputat de entis vniuoca-
,
inftta Annotatione folutt aliquot
htc ^. 3
fuhieEium
explicat,
defuo addens.
Ad argumenta prima: opinionis,patct quomodointcUiguturomniaper abftradlionem a phantafmatibus quia nec in tcrtiam,nec in quartam, ncc inquintam , nec in fextam cognitionem ve:
niret intelledus,nifi fecunda cflet,vel
prima ;
ta-
nulla potentia referuans fpeciem, velformale
mcn multa nunquam inteUigit primo modo, ncc fecundo modo:& ita non abftrada a phantafma-
principium cognofcendi in abfentia obiedi, poteft fic cognolcerc , quia illa idem habet princi-
fequcntibus.
pium re
pra:fente,
& non prasfentc & ;
coenitio
tibus,fcd pcr abftrada^qua: cognofcit aliis
Ad
illud
modis
dc laefione organi refpon-
fio:non cft caufa squalitas obiedorum vtriufquc
tantum de re pracfcntc,& fub ratione praefcntis ; vnde fi vifus pollet habcrcfpcciem in abfcntia obic(9d,nunquam illa fpccies ef^ fct principium intuitiuc cognofcendi. Itcm , vt videtur,nunquam cognitione intuitiuacognofci-
ficut non quod &c. A4 iUud dc idolo formato:bcne vcrum eft, qu6d inde incipit cognitio , fed vltra progreditur ad non
lur immutabilitasalicuius. Quaere
naeMctaph.
ifta intuitiua eft
Sid 6.
liurtj
i.
lib.quacft^.
Secunda cognitio eft accidcntium fcn/ibifolum , quia illa fola faciunt fpcciem in in-
tclledu,non autem fubflantix , vt patet fupra per jllam confequentiam : fi mhil cognofcitur Scc. Tcrtia cognitio quarta qua: idem funt hic, eft
&
priuationum
'*'^*""""'*
inteUigitur de po^
tcUigitur conclufio demonftrationis.
:
vin.
litudo.
fedu, illud eft prjccifa caufa, qua immediatc in-
phantafia imaginatur colorem.
impofftbilu in
^icut oculu» Solis,qui necef- "'"^"* &c.
rationem cognofcibilitatis;aliter non tenet
Deum quam lapidem. Refpondeo argumen-
gnitionis intuitiuaE,non difcurfiuae. Item,quando
aliii
lumen
imaginari
AUter pofset
fine iUo.
:
,
pofliet
fpeciem.
fibi
fccundum totanr fiiam virtncem agit,ita inad cognofcendum illa,fecundum totam
Contra:igitur fpecies lapidis magis reprsientat
o
teUedtlis
tum
§lucmtdo ex
tuiiiua
fitate
mediata,quiaDeus pofletfacercillud
:
Deus daret
dici,qu6d ficut oculus ad
{•iendi
eftedtus ducit in
diata cau(a,nec potcft efte fine efficicnce rcraoto,
fus
ad fenfura,& forte nodkua
SoIcm,fi
cognitioncmcaufx^quiacauergo magis caufae magis. Probatur quiamagis dependet abilla,cum magis fitcfficicns quarn fi
fa,
*
:
tinct
Ad quaeftionem dicendum , qu6d
quia 9. huius cap. vlt. text. com. vlt.ignorantia de illis , non eft in nobis,vt ca?ci-
»9
Sed efTentiaE propriz fe habcnt in hac cognitione quafi fenfibilia per accidens in cognicione fenfitiua , vbi eft fextus
Ad argumentum in oppofitii ,ficut ocultts &c. Refpondeo fimilitudo quoad impoflibilitatem intcUigirur de notitia vifionis, quia iUa non per-
gnofci a nobis
Ctgnitio fen-
;
vd per fe fuperiori.
gradus.
|8
fcitftr caufiii
:
fex nHmeratarum , ^««r fenfui conuenitmt ad hoc fe extendit , neque habet intelleiiui nifi aliasfeXt raefi.
tffeBu cogno-
, qu2 nufquam alibi omnia inueniuntur fcd propter hoc , nulla effentia fpecifica alicuius cognofcitur nifiin vniuerfali,& forte accidcncali,
tur
abHraEHue,cognitione propria,
hu proportionatas , &fmiles.
nnvuvMWWt^
Quinta cognitio cfj forte rcrum ^omodotiy. feparataru, vel fiibftantiarum,qua8 cognofcnntur gnofcuntur per hoc, quod mulca appf ehenfa fimul concipiu- f"**""**'fenfibilium.
propriarum rerum inteUcdkarum per Cuccics habituum, rcmoucndo,quomodo cogoofcuntur inteUe<5tuaiiccr pciuacioncs rcrum
potentiae, fcd caufa eft
ordo naturalis ,
intcUigimus in fbmnis
,
proptcr
habenria idoIa,refpuens idola.
Ad illud
Auicen-
&
quod ens res facitmt prvmam impreffwnem in anima : quod videtur , quia pri-
mus
5.
habitus potentias hahct pro obiedio
&\im primum
pocentiae primi habitus
;
vt
,
obic-r
Meta-
primum , eft cns inquantunj ens 4. Mecaph. cext.commcnt,i. Itcm,nihil aliud eft comune omni per fe intcUigibili nifi ens;nifi phyfica: obiedhim
fonc
alia conuertibilia entirante qua»
omnia, fta-
turaliter priuscft cns imcUigibilp , vt
fubicdlum ante
1}
Quxftio III. ctntr* vni' Mficuiontm tntit^
ante pailioncs, fiue proprictates
Contra
:
:
tunc
haberc
pleniorem igitur folntioncm iftius qoxdicendum,qu6d quator fimt gradus in cognirione (cnAriua primus eft intuitiux cogni-
&
eft aliqua
tio obictfti
voluntaris
ergo pcr
intclligibilis.
dknt
lc
;
a(5ku intelligibilia
ratio enris
Itcm , tunc omnia quxcunque funta^hi
,
enria:& tunc fupcrfluerct intelledhis agcns.Item, tunc fingularia cflcnt pcr fc intelligibilia,fimiliter
Auguftinum
corporalia,quo
1
3.ruper
Gen.cap.z8.19. Agens eji nobilitu patiente.ltan, tunc intcUciflus polTct naturalivinutc incogni-
tioncm omnium entium , &cogitationis cordis, futurorum conringcntium &c. Adprimum, cuafio:coIor eft prirau obicdkum vifus , tamcn circa colorcm in fc nullum a6him poteft vifus habcrc,(ed femper circa fingulare. Contra hoc cft , qu6d vifus non cognofcitiuus vniucrlalis. Refpondco , fic ncc intelle
&
vnico
;-»A
j 4 «^
Scotitle
An.&
vnum conceptum, quia potcntia poteft aliqucm adum vnum , drca proprium
Itcm , tunc non edet fomialitcr alia voluntaris , quia raratio obic<5li intclle^s ,
*,
1%
cns habct
obiedum.
11
559
plttra videri pojfunt in Comment.if.
zStvL cft alicuius
acquiuoci cognolcitiuus
fecundum logicum, licct analogi /ccundum Metaphyficu,(ed tantum primi inter illa analogata. Contra : illud eft fubftantia , crgo illud facit propriam fpcciem ; quia alioquin non ccrtifsime cognofccretur, quod cftcontra illud quod pracdi£tiim eft. Similitcr albcdo non intcllieerctur inquantura albedo , (ed inquantum eft lubftanriac. Similiter primum obieftum poneiidum clTet primum, ad quod omnia alia attribuuntunalioquin vtide eft vnitas potenti2,ibi concedc , fi cns non eft vniuocura. Refpondco , propria (pccics fubftantiae cft in fenfu , vt defcrcnte non vt perci-
Ad
Ad primum
didtur,qu6d cns eft vnius rarionis, vt tagi-
aliter
tur in
illa
quaeft^^ huius:alioquin
quM aliquid eft ens,& dubium
fi
non
eflet
cenu
fubftantia, vel
acddens. Ad{ecundum,idcmeft obic
&
&
q.j. Aliter ifta rario intclliginir,fed intclligibilis,ncc fub
Ad quartum
tur.
,
non
qua aliquid pcr fe
eft ratio
:
dc re praefcntc , non tantum per fpecicm , nec tantum fiib rarionc cogno(abilis, (ed in propria namra. Secundus gradus eft rei cognitar pct fpcciem propriam cx le genitam. Tcrrionis quae eft
Auguft.exponitur in tabulis.
S
C H O L
V
intuitiuam
,
impreffis
priis
fimt pcr (e
:
fadam
Omnes
fibi.
M
VII.
de fnhfiantia feparata{idem
netjue abfirailiuofH fer fpeciem fro'
ferff^ctemfatiam ab inteUe(bi,<]Hompdo fhantafia facit muntis aurei
fed tantttm conceftum entis.-cui addimns accidentia fofitiua, &friuatiua qu* exfenfihus cognofcimus , ex tjuibus conceftui entis coniunElis, facimm defcriftionem,qud nulii
vcrbi graria , de prirao gradu
colorem vifum ; de terrio
montem aureum:vel cx
imaginatur nigcrrimum. eft
modo
aliquo
patct
I .
phantafia imaginatur
,
nigro debili
vniuerfale
Phyficac Auicermac
videt
,
adhuc cognirio per (e maxime in intcUehos gradus cognitionis , cft cognirio hoc vel oppofiri , pcr remoriopcr accidcns , nem fiuc fubic6ti per acddcns , fecundum alias
fali eft
Oca. Vltra
&
:
qua:ftioncs.
Dc pnmo gradu
cognitionis ,an
,
lciucct mtuitiuac
in intclle<5hi in via
lit
dubium
p'sntti«ntm '"J'""**'* itBu. Sctt.x. d.f.q.f,
Vidctur tamen qu6dfic:quiaquicquidpctfc-
eft.
ponendum,
<5Uonis fimpliciter cft in infcriori
vi-
ponendum in (upcriori;& perfedionis lun-
dctur
incognitione (enfitiua,qu6d cognofpracfens cft pcr ellenriara.
pliciter cft cit aliquid
inquantum
crgo huiufmodi cognirio viderur hic compctcic intclle
Sed contri
nulla potcnria rctenriua fpcdci
:
in abfcnria obie
cognofcit rcm cognitionc
,
inquantum
praclens cft pcr eUcniiam fuam fcd intcllcdus rctinet fpcciem fi ponatur: ergo &c. Probatio maioris quia (pccies,qui co-
intuitiua
,
:
:
gnolcit-talis potcntia
vnifbrmiter (c habet ad
,
ip(amrcprac(entc fccundum ellentiam prajfentc
:
,
&non
^^
ergo &c.
Scd hoc argumcntum probarct
Deum non vi-
dcri in patria per fpeciem, qiur pofsit con(cruari
elTe poflet. Si
nmc non cftet vifio , nevcr6 tcncaturqu6d intelleftus
hic poflet cognofccre intuiriuc
,
poteft dici
qu6d
i
alij
conuenit, tjuod oftime
.dtfi. 3
.
^. z. $.}
.
Dico,w. 1 6.
diftindum fenfus concomitatur aliquis iGtas intclle
t
oportcrct
•
quod Ipccies
illa
rctur ab illo obicfto, «aiiod
fit
^uorum ferfeElijfimus efi entis inomnes autem ifios ejformamiu per conceftu addttii proprtetattbus pofitiuis , velprtu^
tiuisr, altas nobis notis via fenfuum. Vide ipfum etiam de hocquafi.i. prolog.& QwtAltb. i^.Duas infiatias hicpofitas foluit Maurtttus. Adprtmam
do
:
ncc iftae
vltra
conceptum
materialis
de quo
Qwto mo-
cft,fingularc ens.
Sed
enris nihil fpedalius intelligitur
de qualitate alicuius fubftantiae , non fblura (eparatac , fed nec matcrialis. Qua cnim rarione fubftanria materialis fubie<^ acddentibus poflet
uid fecundam,vt dubium relinqutt i.d.^.tjunfi.i. numero 18. an fpecies tnferioris gradus,vel mtnus :
tuitiu».
cocipiendo cnsin com-
muni , quod eft hoc cns,id
mulriplicarc
gradus fuperiores
•
tres inteIIe
intclligitur quodlibet
tx Scot.i. d.^.qutfi.Z.adprtmum ,&altas paffim,animanofira tn patria non dependebit afenfu.
vniHerfalis reprxfentat
:
fpecicm rccipimus niii vel per fenfus , vel quara intelle
eo concepttts,
•
'
ongmanuUamenim
imrae
non
pofiti
;
quod
& paniculare ficut & cognitio in vniuer-
in farticulari,tamen mitttos habere
,
,
In i(Hs cognirionibus
frium de Deo
^tis
vifus
,
videt colorcm;de (ccundo, phantafia imaginatur
nuilum nos h^bere conceftum fro-
finiti
fitiut.
iftx cognitioncs
17. vbi docet
de
,
a virtu- i^^^^ii» pm-
hocex (pcdebus, aliquorum pro-
te cogniriua,&
que
iffa genitam, neque
exflicat,vide iffum
per fpccicm aliam
in abfenriaobie(5H:quia
materiali) nos non habere pro nnnc notitiam
friam ab
cft
omncm adum
Resolvtio; eft de
I
gtadus
rius
intelligi-
prirru conclufio conccditur.
^.
ftioniseft
,
pientc;vel fubie<5Hue,non obie£riuc.
ej.ii.
fpedem propriam
bus accidcntium
;
pari rationc
cum fpcciebus
enim miniis dependet
fui
,
aira fpecie-
& fubftantiaim-
fuanira
a^onum non
a
:
,
quam ac-
cidens i fiibie£h>:fcd ipfi enti coniungimus acd-
AAa
4
dcntia
ejjumedtugnofctmus
fubftamiam}
'560 denriapofiriua
ex
CcnCii
;
&
Metaph.
vd priuariua, qux cognofcimus
,
facimus cx ente
& mulris
talibus,
nunquam
inucni-
vnait\ dc{criptioncm,qu2E tota
& conceptus talis defcrip-
tur,nifi in tali fpecie;
lionis eft perfcdipr conceptus
dc
IL
Lib.
,
quem habemus
fpccie fimplicitcr. Verbi gratia, cx elTe in
tali
aliquo loca!iter,concipimus circ inalio, ficutaccidcns in C\ihicd:o\&c cius oppofitum vlterius pcr
accidens
non
per
,
efle in fabiefto
compo-
,
Himus non ensin fttbieilo efi fuhfiantia. Nihil tamcn aliud concipimus, nifi ens:vltra dimenfiones fcntimus cns non in fubiefto , natum rccipe-
'*V"^*
;
re dimenfiones
natura reciperc
& eft
;
,
conccptus corporis
,
non
itaquod
fubftantia incorporea:
& volitionc noftra ,quas experti fumus,
imperfcftione
,
tionem fitiuc
uis
illius
imperfe(Skionis,attribuendo
habemus vnam defcriptionem ex
;
tis
iliis
po-
priuati-
& pofitiuis,vbi nihil eftde quiditatc defcrip-
ti,nifi ens:alia
omnia alia funt
proprietates eften-
talis.
Sic igitur patet,
quomodo nuUa fubftanria in-
** teUigitur per fe,nifi
in vniuerfaliffimo conceptu,
per accidens autem mtelligitur in
CaiKtt entis
;
particulari
intelligcndo
,
vel multas proprietates
,
fcilicet
illi
foli
proprietatcm,
conuenicntes.
Dcus tamen aliquo modo perfedius intcUigitur; vt vidctur , omni alia fubftantia. Scd contra praediAa arguitur , quod fubftanria k nobis per (e intelligitur
:
quia ita diffinimus fubftantias, ficut
&
accidentia pcr genera
difFerentias proprias.
quomodo intcUigimus accidentia vniucr(alia cum tantum fingularia fcnriamus? Ad primum horum dicendu quod de fubftanItem
tiis
,
habctnus habitumvocalem:ficutc£cusnatus
fyllogizat de coloribus
telligimus
:
quia ncc ipia gcnera in-
Ad fecundum dicendum,
nifi ens.
,
quod abftraftio
vniuerfalis k particulari
fit
vir-
tute intcUe£tus;& idc6 accidentia vniuerfalia intelligere poftumus.Itcm, contra illud dic^xim fu-
quo dicebatur quod iUjc tres intelleAionon funt de aliquo nifi dcaccidentibus,arguitur:quia fecundum hoc videtur fequi qu6d nunquam naturaUtcr inteUigercmus aliquam fubftantiam , nec ctiam in patria nunc enim cfti ntcUeftus capax,ficut timc, quia cft eapcrius
,
nes in particulari
ergo
,
dem potentia,nunc etiam gigncrc fpecicm,
mnc
fi
eft ipfa fimiliter
,
ftri;tunc ciim ifta fubftantixifint
cft difficultas
ex par te ipfarum
,
fed ex parte
comparantur. Item non
eft
quod immediate confequitur rem fecundum quod rcs eft fcd cognofcibilitas ftatim con/equitur ens fecundum quod ens, quia per idem eftens,& cognofcibile, difficultas ex parte ref, in
illo
;
cx i.huius,t.cap.4.
Concedo
igitur
quod in materialibus,& imma-
terialibus dinicultas cognofcendi eft ex parte in-
tcUedus
autcm non funt arque in a6hi, ficut immaterialia ideo non ita perfe£te cognofcuntur , tamen cognitioquae potefl haberi de illis aequc faciliter habetur , ficut de immatcrialibus , quia ita faciliter mouet materialc intclledum fecundum cognofcibilitatcm fuam , ficut immateriale non tamcn asque intcnse mouet: noftri
:
materialia
:
ignis
paruus jeque
faciliter
calefacit
:
eis
proportionata
ita faciUter eft
de
cis
ex parte
catum,ficut de immatcrialibus cx partc earum.Ad aliam rationcm diccndum qu6d minor cft falfa.
Ad probationcm dicendum qu6d non pofitio proptcr contrarium
:
debiUtatcm virtutis
cft indif^
ficut oculus noftusc
ntm habct contrarium luminis fbUs
:
fed propter
&
cognofcendo ; ita virtus cft formale in cognofcendo. Ad aliud quod ratio probat quod non fit difficultas , quiadebiUtatiu: ita in cognofcendo proptcr organum : fed quia virtus dcbilis cft in cognofcendozfcnfus aufuac in
tem poteft habcrc vtnimque irripcdimentum.
ANNOTAT. MAVRITII. adqitaji.2..
ta
rum
T ejmad qu4t,fi. fecundam
&
3.
&
aliam quasftioncm rcfpondctur
,
fcparatarum ab intcUedu viatoris,t.c.j.quam qqara fecundam,quod fape accidit in
priijs fbluit
difficuUa-
qu6d
Comnicntator vult qu6d ex parte intellcdus no-
tx nobiif. »»» exrebus.
tft
(ecundum proportionem caloris fui ; ficut maiot ignis fccundum proportionem caloris fui. Ad rarionem quod vnumquodquccognofcitur fecundum quod in a6hi,vel inquantum ens dico qu^d quia fiint iroperfe£biora in entitate, ideo non habent ita perfedam cognitioncm : tamen cognitio
intcUedus crcati,tcx.c.i.poft cuius argumcnad partcs mouct tria dc cognitione fubftanri^-
VIII.
Bifficultae
cognofcendi
:
ficut
SEquitur q.i.dc caufa difficultaris cognofcendi
tem cognofcendifubflantiam,tam mattriale,i]uam immaterialem ejfe exfarte inteUe6fttf nolhi , non exparte rtrum , vnde froueniat ex naturaan ex peccato. yide ipCum i.dtft.yqtftft.%.a4 i.filuit argument4 iUiw qUAft.
Ad
csdem ad quem-
cunquc intelleftum comparentur, fequitur quod
nunquid perfpeciempro-
SCHOLIVM I
co^nofcan-
comparando iflas rcs ad :
potens
priam ? ftudc,
REs oLV
funt fimpliciter
quomodo
timc poterit. Itcm,
intcUigctur ens
non
qujc
fe difficultatem vt
quemcumque intellcdumxonfequcns eft falfum rcfpedu intcUeflus dmini probatio confcquentiae, da oppofitum huius,fcilicetqu6ddifficultas cognofcendi eas cx parte rei, non refpedu cuiuf^ Ubet intcUedus, fed refpedtu alicuius fcilicet no-
:
^
illa
tur.Contra,fi fic;ergo erit
abftrahendo intelledtioncm
& volitionem in communi, & intelligendo amo-
ms.
:
habentex
inteUe(5lus noftri cui
lcftione
fi intellUitur
adu
in aftu,
non
cum
.
cognofcitur, vel eft cognofcibilefecundumquod eft in
in
;
^^^
cognofcendi fubflantfas fcpara-
tas,non ex parte earum. In intcUcdlione fubftantix materialis eft ex parte rei,quia vnumqiiodque
eft
omnibus iftis fiquarritur , quid cft illud quqd aptum natum , vcl cui conuenit non elle in fubiedto rdicimus quod eft vnum ens, quod eft aliquid,quod eft res non habcmus fpecialiorem conccptum dequiditate eius. Sed fic vltra amoucndo omnia corporibus propria , & cx intel-
. !..
ftrieft difficultas
dodrina huius , vbi fblutio vnius quajftionis dependet exalia;vel quado vna cftgcneralior quain alia. Vbi aducrtc,qu6d quamuis communiter ponatur in principjo ilUus 2. q. luxta hoc, &c. bcnc
tamen abfblute poncrctur, J^m>«r,&c.In principio ver6 terriae congruc ponitur:/».vr4 hoc
tjutt-
r4tur,&cc.
Vbi prim6 aducrte quod poft argumcntumpriroum in oppofitum illius tcrria: quasftionis affignatur quoddam £xfr
intelligibiUt4
*7
.
Qu^ftio III. inteJllgibilitate
& darat
1)11 &rc.
vfqae
fondetur ad
cft
Ref-
ibi
pcr totu.
Opiniones antiquorumin hacquxftionequxxancurapud Aucr.^.de anima. Com.}6.& opinio quam tangit Dod.in princ.cft maximc Tho.in 3. p.q.ii.&
par.q.iz.&8f.& i.i.q.x8.&inCom.
I
eum
DodJn
}. dift. i. q.
q.clara cft
;
hoc
fed vide ad
i.& }.&i.& j.&q.
prolog.
& in Quodlibero.q.i 4. & alibi facpc. Infra ibi : Item ^.metaph.c. vlt. Scc. v(que ibi: Item ejfe immediate^.^omtia.Extra in aliqui-
bm. Itcm infira ibi : Item Aug.ad Nehridium, Scc. afEibi: Item de intentiomhns fecundis , gnatur Extra.
Quia inferius ibi tangit allcgando Thomam; non habcatur coramuniccr in originalibus,
licct
cum Aiciv.Item aliquando i.pane. qu. 16.
j^g
I.
&
dicit
6.Mctaph.
contra Gentilcs.
Eft ctiam opinio ./tgidij
Quodlib^^q.io. quarre in Henrico. Ibidcm parum poft aflSgnatur ab aliquibus pro Extrailla litcra RelfonJU vniuerfale Scc.vC:
•queilluc
rocn
:
jid
de proportione
illud ergo
faris fingularis
quae ta-
:
ibluit qasEftioncm,applicando gradus cognitionis
quz eft
intuiriua
non
dicens
,
quod prima
eft podlbilis in via in intcl-
ledu &c. Aduerte,qu6d cautc
iftud intclligendu
eft.propter ca qiue habct in,).dift.prim.q.4.& 4j. dift4.& 3.dift.prim.& 14. Quodlibcri,& infia in
bac q.paru
Scd loquendo de potcntia naturali in atringendo, de fubftanriis fcparatis , dc quibus nunc eft fermo. Verum eft qu6d dicit. Si autem vniuerfalius loquatur exponatur caftc, poft.
&
qaia
,
abfbluic loqnendo,
nos.ficuc exponicur
habet ad
incclligibiUs per
achim
&
communicer
effe
C^c .Diuifio
poceiiciam eft
tantum audienda , fecundiim modum nofhz coVnde maceria prima eft ica proporrio-
gmtionis.
a&u incelligibile,ficuc
Quod
tct 3.di.i.q.fin.
inielligcncia,vt pa-
infertur de fingularibns
&
totum vcrum eft. Ad aud. patec 3 dift.primi.q.7. quid dicendum. Quod vlcimo infermr , fbrcc concedi poflec cx nacura potenrix
corporalibus
,
przcer conringenria , de quibus eft fpedalis difficulcas,& primum ens , quod non cadic flib obie-
moduo nacuraliccr accingibili.
<^o
Infra ibi
>Ad fleniorem
Noca finguIarifHmc
igitur folntionem
'illum procefTura
de cognirione fubfhnciz
quia nullibi
,
&c.
& maxirac ica
benc,
ficut hic dcclaratur fere.
Ad non
duas infbancias ad finem fblucionis
fbluic,vbi dicic^«
bus,bonz tamen fic
flmt, ideo
leganmr
nunc tmpedimencum quod non pro flam namrs inftimca:
fuic,
30
& foluuntur
Ad primum negamr quod infcrtur
:
, quas ab aliqiii-
erit in
:
eft
cnira
pacria,nec
ncc ex nacura po-
tcntiz,vt 3.dift.primi.& }.dift.i.& 14.^. quodh"bcti.& i.q. prolog. alibi fzpc habet. Conccdo
&
& bona eft,quarc lcgatur.
Confequcntcr infrajvbi ad mcntcm propriam ienfitius ad intellcdiuam
& conlequens
non quoai
cnim
Taomat &c.quzre
& in q.de veritatc,
561
i\l\id;yKtiijuode}; ficut fe
&
vfquc
&
licec
nalitcr
lib.de caufis,& alibi (zpc.
Scntcntia
confequcntia,
illavniucrfalift videtur fimplicitcr falfa:w«/-
cnim capacicacem paflluam fed nego acringcn.ciam,& a(fHuam caufalicacem pro ftacu ifto,rcfpe£bx fpeciei fubftanciz fuftinendo opinioncm h«»,
ius.Ec licec fubftanda
cauTatiua fpccici parria-
flt
nunc,non raracn rcliqua caufa concurrit ncccflarii rcquifica.vt in lods przallcgatis habet.
liter
Ad aliud teft
cangctur infiraquzft.i^.
cnim vtrunque
& i;.7. po-
dari probabiliter. .
Vel quod
per fpeciem propriam ; vel quod pcr fpeciem inferioris fenfibilis prirao. vide3.di.i.q.6.vbivide-
pfimum mcmbrura ^licetvguiriu^ quicquid tcnebis,dic confequentcr. turflifHnerc
lafotentia referuans Jpeciem,8cc. cxpone crgode intellcdu viatoris , vcl vbi fpccics eft concaufata
vbicunque
,
fed tota illa litcra
:
Notandum
ejutd
Et manifeftum
yid argumentum in opfofitum &c. vidctur Extra, quia infra ibi Jid fleniorem igitur folutionem &c. habetur tota , meliusad mcnrem Dod. quarc ha:c literaeft/uperflua,nifi quod primo ponuntur fex gradus, infenfu &c. vfque
illuc
:
tium non funt infinitx. ttxt.com. ^.
&
'*.
CLVifiSTIO
&
Iccundo quatuor,vtraque faluctur fl placet. Infra foluendo argumcnmm pofl oppo^tura prindpaleibi : jiliter pojfet dici (-rc. vfque illuc:
VtrumfitfiAtus
IV.
m genere caufarum ?
Kn^hic text j.^ UbX.Thyfumpn-^
:
Auiccn.8. MetMph.
^ fiqq. D.Tho.i. Mn.
uiliter dicitur,
quod inteltigitur &c. aflignatur ab aliquibus Extra.
c*p.i.Alhcit.x. Met»ph.c»p.\.
^Aduerte confcquentcr ad ea quz dicit infra in rcplias ySi fblutionibus earum , fbluendo argu-
<^ fetf. Fonfcc.iifi. caf.x. tj. \ ,ftci. i . ^f'<]. Suar. diff. i9.Mtt:fta.i. H\m.difp it. PfyftcAfta.i.VidcSco-
menta priraae opinionisln qujcftipne vbi de vniuocatione,
litcr
quod
& accyaiuocationc cntis ,& cius
ibi dicit
dc fpecic fubflanriac
,
leB }.Durand.i.i/
li\iai,q.6.hMitt,0' iB l. difi.i..q,u
tangit
anaIogia:nam omnia problcmaticc interprctanda funt.Infraver6 in ^.veritas rei apparebic,& fimi-
ip
res habent , quod quod caufac rcrura cn-
cft
principium, &:
:
eodem
QVodnon.
modo intelUgcndum eft.Vnde neeantes vniuoca-
ncs fiunt
tioncm cntis habcnt concederc fubftantiam per propriam fpecicm intclligi ; vt patct hic,& alibi, apud iftum efficacitcr.
caufam
Alias rcplicas quas ibi non foIuit,fblue
tcrrium vidclicet infcratur cft
flc
huc negatur confequcnria , quia nedum cns
modos cius
:
Ad
ncgandoconfequcntiam. Et fi adu ens ; crgo zdca intcUigibilc \ ad,
,
fed
S.Phyflc. text.com. i.&infiri.
motus nunquam incepit, & maximc circularis:& fl hoc,nec gcncratio incipitcxz. de Generationc,t.c. j 6.& infra^crgo infinitx gcnerario:
& quaelibet generatio habet
efficicntera
riara in his
propriara
proximam,& finem & mace-
qux gcnerancur
pcr propagarioncm;
crgo orancs caufae func infinicz. Icera , quando incer aliqua excrema eft difbmria infinica.pofIIbi-
media , fed incer primum efquodcunque aliud eftidens, & fic
le eft ibi cilc infinira
fidcns,&
de
intfiT
aliis caufis
,
formali
&
finali
,
eft infim'ca di-
adum
ad enritatem, vel ad
quanto aliqua ma^s diflant , tant6 plura poflunt efle media intcr ipfi: ergofijninfinimm , infinita poflunt eflamedia.
inteKigibilitatem.Vel tertio
& melius,conceditur
Item,de matcria vtor priori raaiore.Minor.en» in
,
vcl paffioncs
ciufdem. Vel aliter quod tclligibile
,
rcferendo
cft
modificant
,
ali j
modi
mulriplcx,cft z6ca in-
flantia.
Probatio maioris
:
infiiiimm
f
.
Infinitum diftat inihilo 5 ergo intcr nihil pofTuntcfle infinits entitatcs potcntiales
modi eft matcria. In oppofitum
&probatdcomm
in litcra, qu6
T.cen.5.
Metaph.
Lib. II.
561
eft
& ens, ,
cuiuf-
InceUigere ver6 non
Philofophus
gcncre caufarum,
t].6.
4 ».9.
textxom. I
& ^rgU'
&
»•.
Kja^tcc.x.&
V.
^
Rubi)is l.Phyf,trttil.i.q.i. H^insAMffut.ii,
tiu*.fl,-j.
tkyf.fea.x.&
QVod
fic
vidctunomnis
difrerenria alicuius
gcneris habct difFcrcritiam oppofitam condiuidcntcm (ecumilludgcnus;{ednnitum inac^ left diftercntia quantitatis ; ergo habet infinitum pro difTerentianbi oppofita,& infinitum in adu;
hon
in potcntia
compatiuntur
;
fe
:
quia difFcrentiae oppofitx
non
idem cftfinitum a
fcd
QV6d fic:Deus Itcm,cognitio
ergo &c. peromnes caufas:crgo per pri-
cft
quac eft infinita:
,
eftj
Itcm , infinitum
quia infinita , neque
infinitas. Item,^.
Item
ligimus.
generum funt bilcs
:
quorumcunque
fpecies omries
,
intelligibiles ^
nobis
contingit accipere aliam in infimtum:& ita infi-
non
Vacuo. nita
t.c.76.
ergo
:
fi
,
quia
dcAnima
i.
Item, continnum
fempcrdiui-
cft diuifibile in
fibilia 6.Phyficor. t.c.^.fcd
uifioncm continui cx
merus
tcxt.c^^i. ignis
combuftibilibus.
5.
numerus
Phyf.
tcntia,ficut diuifio.
t.c. 68.
qu6d
Dicitur
cft infinitus.
fisquiturdi-
crgo nu-
hic eft in po-
Contri Philof^i.huius text. comm. :
formales caufa: eflcnt
eft
fieri:txgo
u quis
impoffibile eft
Item.quod dicitur
^
6. Phyfic. de numero qu6d eft in pqtentia infinitus : quod Tc-6i.&i- a£hiprobatio:conccflum cft qudd infinitus in
4e GenerM. potcntia T.c.g^.& J.
,
fed qualibet fpccie data
vnitas,& cau&tur noua fpecies
merprum
:
,
poteft addi
crgo fpccies nu-
fimt infinitz in potentia : fed quatiibet
fpecies addit vnitatem fuper aliam:ergo alia fpc-
cies,quz tates
,
in potentia habet in fe innnitas vni-
eft
fed omnium fpccierum , quac ppflibiles idez earura fbnt in Deo zdax : crgo habet
funt
,
aiflu
ideam
alicuius fpeciei, vcl niuncri habentis
vnitates infinitas
habetDcus
:
fed
omnis
fpecies,cuius
in a6hi,cft fadHbilis
ideam
kDeo in fuo fin-
ergo aliqua fpecies infinitas h^bens vnitates, erit fadHbilis extra Deum. Contra:^. Phyfl text.c0m.4x. dicit Philofbphus de numeris,qu6d mnnis numertu efi nunurahilu , fedomne numegulari
:
rabile,eft pcrtranfibile,&
fim'tum,ergo
S
H AE c
omnc
pcrtranfibilc, eft
&c I
con-
dicit i.Phyf.t. c.3 j. contra
non
,
eam. Contra , quod poteft virtus infc-
rior.poteft
& fuperior:quicquid igitur poteft quis
imaginariipotefi intelligere.
SCHOLIVM
I.
ExPLicAT
ijuomedo infinitum tripliciter fumitur,pontttjue eim dtffinittonem ex Philofopho.
Primum
diiium: Nonpotefidari numerus infini-
tui negatiueiVel priuatiue ,quia negatiue,infinita
minari,t]ui non terminatur efi dabilis
iantum vnitoi efi
& nuUtts numeru» aptut
,
efi
numerttt infinitus contrarie.
ter"
Non
aBu.Secundum :
Dubitat
eirca hoc de mente Philofophi ^uia pofuit
mun~
dum ab tttemo,& generationes aternas , & confe^quenter, vt videtur, ihfinitas mimas ; fed non efi certum quid de imrnortali^ate animttfenferit tjuo
Doii.^.d.^i.q.i.§.
De
,
de
i.propofitionc, W.15.
Secundum diElum, nonpojfe tiari tnfinitum fecttn-
dum
multituiUnem.-in bocvidetur problematicuSf
quiafoluit rationes Arifiotelis pro vtraque parte;
nec inuenio quod alibi ahfolute neget omnipotentia
Deipojfe proditcfre infinitit.imo videtur id cedere ^.Phyfq.xo.
Henrico
&fauet
i.d.
i
ei
ce~
.^.^.ad vlt.pro
vbi admittit , vt videtur infinitatemfi
,
cundum ipfum ibi teaendum vtdetur.Neque obfiat
V M,
eatim efi cumfrttcedenti,
fedadmaioremexflicatianemfeorftmponitur refoluitur ^uafiionefequenti
tMfoluunturibifn.ij.
35. dicit,
nihil
creaturaforet abaterno, &poffeejfe ah titernofer-
C HOL
^uttfiio fere
,
continuum
efle diuifuni in infiiiitum.-ergo impoffibile eft di-
uidi ininfinitum in potentia.
idem
infinitac
imaginatus fuerit lineam infinitam
intelliget
Contra hoc.primo dc Ccelo
fi
& infi&
Aruxae.de principiis infinitis:mnc nihil eflct cognofcibile. Item,commcntatorhic Comment.ir.
& M\mAo:e]uodtampoJfibile efifa^um effe,impofft~ bile
fi-
infinitae,& qUaclibct cft principium cognofcendi.
tingcret fcire:&
inhnitam
duo corpbra fimul funt
fi
contingit cfle inadtu cfle
:
exiften-
duae fpeciec imcUiguntur fimul,
fi
crcfcif in infinitum appofitis
cxiftant
non
tc:ergo poffimt cognofci. Item ^.Phyficor.cap.de
magnitudincm contingitcflc inpotentia, tantam fed in pptcntia contingit
quia diffini-
,
numerorum & figurarum funt vltra quamcunquc fpeciem daram,
fed fpecies
infinit2:quia
Phyfic.text.comm.65).quantam
:
diffini-
mu5,& paffiones de eo afngnamus,& imponimus nomen ad fignificandum illud:ergo ipfum intel-
cut fpecies rofse eftfpccies vera,rola
:
cum
infinitus^&polfiimus
eft
cognofcere,vt fupra habitiun
nita,quaE verae funt fpccies,licet
finem,neque mcdiu habctj xtdts. autem eft linca, fcilicet infinita ; ergo non repugnat lineae rcdbe
Metttph,
3. difi. 14.
finitum in zOca. Item 6.Topic, cap. 19. Ariftotcles increpat diffinitionem line* refta:, cuius mefuperadditur finibus
i.
Durand. ^difi. «rf». Ant.Andr. x Metaph.
ii»
finitum in potentia ; ergo habet pro oppofito in-
dium
J^tx.com.io.
D.Thom.t. Met.le8.\.&
& feq.yide Scotum
mam
difp.i i.feS.i.
Pkyf.c^.
49. q.i. Marfil. t. *. ^.10. q.vli.fonCeci ibid. c.x.q.i..fea.i. in iJifi.i.q.x. &i» i.dift.i^.q.i.
i.^ q.^g.
srt.i.. (^ q. 70. Mrt. 3. 4. Suar. diffut. 15. Met»ph. feB.\.(y Tom. i. »» l.p. difptu. 177. Vafq. ibidem tlij}. %g. Conimb.3. Pfyf. cttp.i. qiufi.\. tt.i./r %. Phyf.c. 1.
I.
D. Bonanent.
p.q.%6.tt.t.
D.Th«m.
Fhyfic. cap.x.
VI.
Vtrum infinitumfofit cognofci a nobu ?
Vtrumjitfrocedere in infmtum in effeSHhmX Arift. • %.c»f'.%.
3
Q^ViESTIO
menta hic fofita ibi folumtur an.ix.
QViESTIO
non {latuentan,
infinitac cfTcnc
non cfTcc ita cognofcere.
SCHOLIVM VNICVM. habetHr
eft fi
pluralitace rpecies caufarum,
fit ftatus.
Resolvtio
Sed
text. com. t.
,
&
a num.<).^argumen-
quod
3. dift. 13.
fuijfe
fummam,& non pofitiue infinitam,quia ibi~
dem
qutfi. ^.dicat
innuit id non effe certum, $.
gratiam Chrifii
Quantnmadfe-
cundum, in ic6mendando Chriftum (»»^iM>)malo excedere
,
quam deficere, vel quia locutut
efife-
eundkm
VL
Qu^ftio enftdMm ecHnntunem fententtMH,vt CtfiMsfacit^x frofejfo non difputansMt infinitum prodMci pojfu.
Tum
tertip
,
de infinito fecMnditm matcr dificultat, tandem 3 .d.
ejuia ibi agit
virtMtem, de quo
eft
Scd hoc modo , vt probUmatice ponitanimam Chrith hahere infinitasfpecies fin~ gulariMm poJftbiiiMm. Vnde banc partem tenoit Nominales , ex ScotiHu Mayron i diflinEt. Bajfol. ibi quaflion. vnic. vide Canimb. j. 4}. Thyfic. cap. 8. ^uafl. 2. epii vtramque fMflintTtt 14. quafl. 3. J.
&
&
.
pofHt facerc in infiniram fpcciem nobiiiorcra
quacunque fada quia tunc :
Hic cft noundum in generali,quid dicitur per hoc nomcn , infinitttm. Potcft enim infinicum
fUdttr/Hmt-
accipi tripUdtcr,ncgatiuc,priuariue,
Primum
patet
ncgariuc
,
& contraric.
.Phynt.c.34.pundlus
3
eft infinitus
(bnus inmiibilis priuariue
ficut
priuat finem in apto nato finiri
hoc ibnatrcontrari^ quod
,
&
patet pcr
quia
,
vocabulum Boctium fu-
pcr Pra:dicamenta,cap.dc Qualirate;vbi Philofo-
phus dicit/}u6d
Inefl
QMaliuti hahere
cotrariii,
Jicut iuflitia contrariatUr iniuflitia. Iniuftus con-
habct contrarium habitum cx generatum: fic infinitum ncgat finitatem
tunc
aAu
poutione contrarij
,
ficut finitum extcnfiira
& Meliflum.i.Phynt.c.i j.& infra.
lUud
infinitum contrarie didhim, dupliciter potcft
quod phus
qu6d
fit
3.
in aifhi exiftens finc terminis,
fit
quod
talc in potentia,
Phyfic
tcxt.
com.
diffinit
fii-
vd
Philoib-
63. Infinitum
:
rarcx indiujfibilibus,
uifionc continui
adlu infinitus.
efl
cuiut
continuura cllc diui-
modo, tunc componi-
cijro refbluarar in ilJa
non
:
fi
cftdi-
& 4.
:
,
finita , numcms cft ; crgo mulrirado finita. Item io.hunumtrm efl multitudo me^tfurata
mulrirado
omnisnumcras c. 2.
&c.
fed numcras caufatur cx dicrgo numerus non potcft cfle Itcm 5. huius cap. de Quanritate,
uifura in infinitum
t.
erj^o
quia aut in diuifibiliayaut
prirao raodo,poteft vltra diuidi,& ita
ius,
;
fi fit
eft
vno : fcd contra rationera infira'ti eft raenfurari a probatur fi.Phyf
numcras
Ad
t.c.
1
9.
a finito
quod
infini-
ergo nullus
;
potcft cflc finitus.
,
anims humanx,qus
refpondcrar,qu6d
fempcr cftaliquidextraifi efTet tantum negariue, non fempcr eftet aUquid cxtra acciperc Infinitum iftis duobus modis vlrirais. 2. principali,& ^icmpcr cftin quanritare raolis,vel vinotistquanritas omnis propric,vel metaphorice cft magnitudo,vel mulritudo proprie, vel metaphorice;ergoomnis infinitastalis eftinmaghi-
omnes panes in pbtentia in magninon eflentinfinitz a£hi, coniungendo infinitatcra cnm aOca. Vndc fonc poflet concedi quod a<Sbi cflcnt infinitaj in pote, fiue
fi
tentia
eis intinitas
biliacfle.
nulla mulritudo
eft,
& hon terminatur.
,
quia
qua: eft apta nata tcrminari, Lifinitura contraric in
tenriaeft in numcris, quia
po-
numcras fcquitur
di-
uifionem cominui.
Infinitum ctiam in a6hi eft difficilc vitarc:Videtur enim fecundum Philofo-
phura qu^d infinitum contrarie
in adhi eft, ficut
patct deanimabus hominura, pofita generarione pcrpetua.
Sirailiter pcr illud
arguraentum
vlri-
mum prius ad illara partcm,& hocconcedit Auiccnna,& Algazel
eius (e<5btor.
qu6d horao non
fiiit
Scd rcipondcnir, ab ztcrno licet mundus :
Contra hoc arguitur
fiierit.
2«.
Phyf tcxtxom.i4.
aiShi tot
fed
:
,
quia
non
Vndc
,
qnaeft. 33.
Contra:ranc infinita nuracraha poftunt componi facere magniwdinem infinitam.Reiponfio:nunquam magnitudo eflet maiot toto, ex cu-
&
ius diuifione rciuluuit illc fiiit
numcrus,quod
totuili
finitum.
De
mulriradinc tranfumprfuc dida, qus eft in fpeciebus cfrentialitcr ordinaris in omni generc,
fimilecftde duobus rapdis quoad infihitum, negariuc priuariuecfcd quoad infinitum
fcilicct
&
quia
eft ibi fallacia
compofitionis
co quod ly infinitai coraungatur iy dlhtySc ranc eft falfa; vel feparaturab co,
vndc conccfsis pr^mifsis,confequenrianon valct. Contri quot fiicrant homines tot funt animae crgo fi homines infiniri , jnimo. Dicendura , qubd fuccefsiua infinita fi eflent fimul,non eflent infinita:vel fi eflent tot homincs fimul , quot fuerunt fuccefsiue , non eflent infiniri adu,quia infiniri liicrant in acdpiendo in potenria:idcb nunquain fequiturex illis, fi eflent fimul , infinitas a^alis , quia alterius rationis :
&
:
&
funt infim'ta5 adhialis
& potcntialis
:
idcb ex
infi-
nunquam poteft cohcludi inf>Ad aliud , qubd licet effct aliqua
zx infinitan
nitatc poccntiali
foteii»U
nitas a^aualis.
^f '
phum quia nihil fadt
viderar illud iraprobarc
:
,
teftamenti
,
eflent infinitx a£tu ,
fpecies
annua fcecunditas fine homine, &c.
ani-
non competcbat
quin plurcs poffint eflc infinita in fimt qubd non poffunt plura corapoGi-
nos fimius quodamraod6 finis oranium : vtquid alia pcr infinitura tcmpus finc fine ad quem siit? SiraUiter AugufHmis dc Qusftionibus vetcris f^t
aliter
tot
& diuifionis cum
vnam
quia in potentia accipicndo
,
raam poft aliam
De mulritudinc , fiuc numcro , vidcndum eft, quod infinitum ncgariuc non inucnitur ih nume:
orancs
radine fflent,qubd
non funt
numcri nec priuariui
fi
fuerunt pofita gencrarione perpetua ^ panc an-
tudine,vcl nmlritudine propria,vcl metaphorica.
risjfcd in principio
4
iii oppofitum fupponendo , quod argumcnta iam fa^ concludancAd illud de animabus dicendum qubd non aflcrit alicubi formam aliquam,ncc etia intelle€b'uam manerc poft fcpararionem, Vndeini2,i. cap, text.comm.17. de hoc videtur loqui dubitatiuc. Ad hoc alitcr
rarioocs
cfuantitatem accipicntibus femper efl alujutd extra accipere.-iii quod quantumcunque accipiatur, vel priuariuc
i
omne
in infiniram
in indiuifibilia:fi fccundo
t,c.i8.
•'****V"
.
.
rascftnumccabilisjergo pcnranfibilis
tum non poteft raenfurari
jnijvcl
di^mitur.
QuM
finito;ficut
nidcm
Infftitum
A
infiniu
tunc iUa fimiliter cflct Deus. mulrirado in gencre Quanritatis, non poflit efle z(hx infinita,patct 3 Phyfic.t.c.4 1 omnis numcin cflcnria
trarie dicitur,quia
cum
&
cflct crcatura poflibilis fimpliciter
atftibus
finc ferminisi& fic loquitur Philor.contraParme-
gradus perfedionc :
cflct aliquis
pofllbilis intcnfiuc infiniras in
fiira
1
non quod Deus
poteft efle in diuerfitate (pecierum,ita
Itcra impoflibile cft
probabiliter.
iMJitMti tri-
563
contraric in potcnria,cft diflimile, quia talis
numcri
intellc<5ka a
Dco, habens
infinitas
nm
*'"''*'
^
vnitates,non pofretficricxtrk fccundum Philofb-
riori
,
Ahtcr
quat
non
nifi
mcdiantc caufa infe-
poteft talcm cfFcdhim produccrc.
pofita hypothefi
,
dicendum qubd pof-
fet fieri extrayficut fibi poteft
compctere efle,
fci-
qubd vnitas pofl vnitatem in infinitum, nunquam tamcn fimul , fi:d fucccfsiue fblumi licet
ficut Deus firaul habet ideam lotius temporis, quod tamcn non cft fimul fadHbilc cxtra,fcd tanlum pars poft pancm. Contra rcfponfionetn iftara:Si nnmeras poteft ficri fic,aIiquando erunt ifbe vnitates fimul cxtra Deura, & ttmc numerus
aliquando
;j
&
3
Metaph.
Lib. 11.
564
a^s infinkus
aiiquando
:
Ci
noH
crgo
;
iftc
nu-
dum & fecundum Philofbphum perfcdum cft, :
nbn potcft
quia numcitis non cft cxtra,nili contincat (imul omncs vnitatcs intcgrantcs ipfum, non fictcmpusrcfpcftu
cui
partium.
fa efficicme ^itra
mcrus nunquam
crit faftus cxtrk
,
fieri
additio
:
tum quia non ponic non prq-
aliquid pofte ficri^cuius potentia^affiua
ecmt injnateria
adiua in aliqua cauprimam:quia non ppnit Dcum
8c potentia
Suftinendo qu6d Dcus poiTct faccre numcj SufitM dnri rura habcntcm infinitas vnitates, Tunc ad rafBlft nMfnerS tjoncs Philofoph. in contrarium , ciim dicit,
aliquid poflc facere
tnfinitum.
omnequodfit,fit ex conitenientc. infin. Coram. vbi dKitat.impoJfibtle eft vt agins primum tranf-
Omnii nmnerM^eftnutnerAbUpf y&c Diccridum quod eadem ratio poflct fi.eri de numcro infinito in potcntia omnis numcrus in potcntia eft :
& oranc nuracrabile in & omne cft pcrtranfibilc in potentia
numetafeilis in potcntia
potcntia
,
,
pertranfibile in potentia eft finitum in potentia}
£rgo numcrus
infinitus in potcntia cft finitus in
Dicendum ide6qu6d eft ratio" probaquod dicit in litera,m»o-
potentia.
fxfinitoinfi. nitiet i&ftQ.
ius
manifeftttm ergo ex dtHise^uomodo
t.c.30.
,
1.
mutet materiam,
nift
mediante corpore
altqtto
non
&
tranfmutabili, icilicet corporibus coeleftibus,
ide6 iropoflibile
eft,vt
IntcUigentix feparatsrdet
aliquam formam formarum mixtarum in matcria. lUud coneludit de gencralibus , qux producuntur per tranfminaaoncm raateriae,(ed non de Intelligentiis,in<]uibusponercntu); gradus in in-
^ufem , quem modum loquendi habet quando facit tantum probabilcs rationcs , vnde altcra prasmifia ncganda cft. Ad aliud quod fic caufatuT ,fcd non lolum fic caufatur , quia potcft crckit numcvnura nouum continuum fieri, nis ide6 alitcr poteft numerus caufari , quam cx
finitum plurcs,fi in aliquibus poncrentur.
&
:
diuifion<; continui
Ad
,
ideo fallacia Confequcntis.
aliud qucid eft fallacia Confcqucntis
(equitur
V
Commentatorc fupcr
t)iIisfolum,(ccundum nahiliter
Infintiuferi
percaufam racdiam fiillud 7. hu-
nifi
,
cut repcritur a
multitudo
; fi
finita eft,
numerus
:
quia
cft,fed
deftxucndo anteccdcns,non valct. Ad aliud,qu6d nullum infinitum poteft menfurari finito finitics
fumpto,bcne tame finito infinitics furapto,nunc non eft de ratione numeni quod menfuretur vno finftics fumpto:quia fecundum ipfum , numerus in potcntia ri
vno finities flimpto
ties
non
eft infinitus,qni ,
poteft mcnfiura-
fcd neceUari6 vnoinfini^
fumpto.
C
S PR
I
1 3
idem
.
eft
:
fpeciem in infinitum in potentia fadibilis in infinicum diftat a (fiiorintelligatur
opinio tada
non
eft in
aliquo diuifibili,
Quod infinitom priuatiuepoteft efle in aliquo
ellentiam rei,manet rcs. Si autcmaufe-
cft extra
ratur pun(^us vltimustermirlans
aiit
,
nca non terminata apta nacaterminari
manct li,
auc non:
fictunc Jnfinitum priuatiue crit in linca diuifi-
non, tunc aliquis pundus
i fi
eft
immediacus in
li-
3.
&
teft intelligi linea interminata,i.huius,t.c.i i.«o«
de ffecie fnmma,(\Hodfentimt Durand.
conuenii inteUigere lineamnonftatuentem. Item,
MV M
diSlum: An in fpecicbus rerum
^.4. vhi tenet dari
?..
gratiam fummam
,
1.^.14. art.y.Henric.
:
I
.Poftcr text.c.9. illa infiint pcr fe .
jiureol.Palud. Cantii, <\uos ihi eitaui Sehol.i.fed
qu2
vt notam Schol. prxcedenti
nihil ftrmiter in hoc
linea,
& Uneae pun(ftus
& oppojitutn eftfatis probabile & com-
cx his
eft
refoluit,
,
,
mune, quod tenent D.Tham.i.p. ^fuaft.i^.art.
6.
primo modo,
fcd tale
,
non
:
fubftantia^
enim eorum ma-
potcft fcparari a re,
ncnte tc:quia tunc eflet linea
& non linea.Itcm in
pcincipio GeomecriaE,Diffinitionc i.line4 eft lon-
g^id efi li-
d.^o.feSt.iy. n.ic}.& feqq. Secundum:\n^n\t\xm
gitudo,cuius extrenfitates funt duo punffa. Ite, 3 .
nea i
non eft
priuatiue
,
in
in aliquo diuLfibili,bene
tamcn
vt fi auferretur puniius terminans,
quem dficet poffe auferri. Tertium.-Qoti^MS infinitum non poteft clTe a<5tu, ficunMtm Philpfan ve^ ro de potentiaabfoluta fitri pojftt, idemvidetur
refpondendum ac de inftnito maltiiudinis. Expli~ cat optime Philofophi locum : quanmm contin-
tantum contingit cflc in a(Stu.
git eile in potcntia
de
<juo fuifi
agit ^.d.\^.q.^.n.i.& iul.i.<].^.n.ii.
Non
.Quartum dtaum.
poteft dari raagnitudo
perfedtionis infinita negatiuc
,
n^qup priuatiue
Phyf t.c.40. de ranonc corporis perficie,& fuperficici
lijica,
eft
terminari
& lineap pun(5to.
fu-.
Ad
qu6d de rationeconterminus,dicendum,qu6d eo modo quo ponitur in diffinitione , eo modo cft de cflenria
rationera priraam iftarum, tinui eft
ciu5,fcilicet in rationc
terminancis.non
nea
quod
fic
punifkus
.,
fcd
quod
li-
cerminaca pun-
.eft
(Stis. Per hoc patcc ad aliaj quia orania procedunc non de concinuo abfolucc fed vc gft tcr:
minatura.
De
, fciendum quod aflu magnitudine ficut vult PniPhyficorura, text. comraent. 37.
infinito contrarie
(tamen ctrca fecundam particulam videtur idem dehac,& de magnitudirie molii) neque contrarie
non poteft
a6tu,vel potQmia, fecundum Philofophum.
infira.
lofbphus
3.
elle in
;
&
&
i.deCoelo. ccxt. comment. 3j. &inleui,& circufra. vbi argnit de corpore graui quia de rationc corpolari per rarioncs multas
&
De
multitudine
eflentiali,fcilicct fpecificaeo-
ythyf.
habcnt ordinem eirentialera,patet qu6d 6\.»t rum quae ibi non eft infinitas negatiue,nec priuatiuc. InMttaph.
;
ris cft
terminari fupcrficic
Tt:c e 5.
Tex. c.ti.
& i^Te
T
tudinibus
,
fed
vtrum
,
& fic dc aliis magni-
pofllt cfle infinicum in
po-
^'^" Deusrncc eft infinitas in patentia fecundum
Dicendnm fccundura Philofophum qu^d non , qui^ Philofpphus ). Phyncprum text. comment. 69. cjuantam magnitudinem con^
Philoibphum tum qui* vniucrfum
tingit ejfe in potentia.tatttam eotingittffe in <«^«.
finitum contraric elTet illud
"
|
infunt rarione quiaitatiua,vt triahgulo ineft
Meiaph.
&Jequitur Suar.
alij, (juos citat,
negatiue
6
7
fcctmdum aUquos, probatur , quia terminus non cft de cflentia diuifibiUs , ficut punQ:as pon eft de cflentia lineaE,& amoto iUo quod
diuifibili
nca,& ficUneacoroponcretur cx pun(Sis. Iccm, idcra argumencum poteftfieri de temporc, fi aufcracur inftans ccrminans. Contra quia non po-
i.dift.4^.(]U!cft.i. Caiet.
&
perfc-
pundo ablaco , & fic duo punda concigna
II.
I
fi
fed in purwio.
bili
HOL VM
cft
quia quslibec
,
Dcojergo
adbuc ftailimcs crcaturje. Alia fupra cum vna ratione ad hoc.
Infinjtum negatiuc
fi
detur vltima poflibilis ^fauet affirmatiu* parti dift.
Secundum veritatem citca hoc funcopiniovna qu6d Deus poteft facere fpccierh vlcra
nes
non poteft
ibi cfle
:
quia tunc
infinitum intcnfiuc in perfcftione
cft
,
pcrfc-
tentia
3
Ifta
S
}
};
,
Quajftio VI. propoGrio dcclarattirdapliciter. Prim6, quia potcntia magnitudinis ad augrnentumeft totum , poicntia ad diuipotenria ad formam , ad impcrfclioncm cft potenria ad matcriam , Ifta
8
An dtbUit mmgnilud»
&
&
& ad panes
form« cft tcrminarc, & non lerminare idco potcft cfte linca tanta in a£hi, quanu eft in potaitia , fcd non poteft efle tam parua in adu,
infnitm i»
ftioncm
pitiatiM
matcria: cft efte infinitum,
,
:
fcd
ficm in potentia. Contrk : tunc nutfaerus cre(ccns vadit ad fbrmam : quia ad (pcciem numeri, matcriam : numerus diuifus ad vnitatem
&
&
numcrus in potcntia, tantus poterit efle in aftu , quod eft conira Philofoph. qui concedit hoc dc maguitudine , non dc nuergo quantus
ia ptttnti^
tJitum ptttfi *(fi in
iSu
tXftlUtUT.
eft
Ide6, aliterdeclaratur,quiaPhiLj.PhyCt.c.59.
& alibi dlcit quod appofitio non cft infinita diuifione contraria exiftcnte infinita
m:^nitudo crefccre raagnimdine diuifii , ficut
poteft
diuidatur
&
,
addatur
nifi
quia non
;
addendo ex aHa magnitudo pcdalis
nifi
,
fi
alij
,
raagtumdini pcdali,
nunquam excedet magnitudinem bipcdalem,nec aliter intelligit
Philolophus.
De
tfi
infinitM
magnitudine roaius , quod melius gariuc
,
,
vbi idem
,
nec infinitum priuariuc poteft
non eft aliquis eradus
fnuttiu*.
terminetur infinitas :
eft
in talinon eft infioitas ne-
quia fone quilibct gradus
ntgntiuM, nte
eft diuifibilis,
efte ibi
,
quia ibi
quin contraric in potenria an fit poifibilis tcrminari
,
infinitas enim mis (ecimdum , eft dubium ibi Philofbphum nuIUbi eft , nifi in numeto , fblum in potenria , a6hi tamen non eft in tSeOdbus (ed. in Deo folo.
ibi
creo nuUa ptima, omnes mcdiz ; fcd orancs caufie
fi;d
:
&
ergo
quia tunc ideni
,
prima
erit alia
vna iftarum
qux
,
caufa fuiipfius
omnium
erit caufa
mediarum non
:
crit
caufaca.
Contr^ rcfponfio indudit repugnanriam,quia dc aliis ; quia acdpiendo omncs patres generantcs, :
&
fimile eft de caufls acddentaliccr ordinatis
fint infiniri
fi
ergoomnes
;
medij, caufahtas
ifU non
:
caufa
eflct
eft
func mcdij
,
&
func
fi
omnium crit ab ahqua vna cau-
aliqua iflarum
fiiiipfius
,
quia
fi
idem
fic
& arguitur ibi ficut in caufls
:
Commentator z.Mct.co.y,
pcr fc ordinaris. Item,
exponit fic, pet retf^dmdincm forte intcnditea
quz
funt vnius
fpedd
homo
vt
:
ab homine
eft
fed ifbe funt caufz accidcntaliter ordinatz
;
& ta-
:
men ponit quod caufz fic ordinacz in cadem fpede fint finitx & poft dicit quod caufx accidcn:
otdinatz funt infinitz,
talitet
& fic videmr quod
dicat contradidloria.
Item
,
eflct
numctus
infinitus
,
& fpccics nu-
funt eflentiahter ordinatz
;
*
crgo in ta-
quod
libus cft infinitas. Item, probatio
10
acddcntaliter
cffct procefliis in caufis
fi
ordinatis
rario pe-
quia afliimit in antccedente in minori omnes
tit ,
caufas cfle medias
vltimiun
ergo fupponit primum
;
mcdium
alioquin ponit
:
fine
&
extre- c«»/i medit.
quod omnes caufz mcdiz
taufttUttu,
habercnt caufkm aliam dico qubd non, fed quzlibet eft caufata ab ahas fed nonvalet, quzlibet
*fi* «**/*
Icem
mis.
afliimit
,
:
ab alia; crgo omnes funt caufatz ab fed eft figuradidionis:commutamr enim
eft caufata
alia;
t^'"*'
..^.«.^-i
fingulare in plurale.
formamr rario ex litera ad fblurionem qu6d caufalitas mcdiatarum , fit ab vtu caufa , quia cuiuflibct caufz mediz caufaliAliter
quzflionis
tas
,
ab
cft
alia ptiore eflentialiter nifi fit
,
nulla eft cau-
:
aliqua prfma eflen-
quod
^^
j^
prindpio pro- frimtfttfiupinquius; ergo nullapoteft habcte caufalitatcra, ^mm. nifi fit alia prima , a qua oranes habcnt caulalita^ quia prius
tialiter,
eft
eft
temfuam. CoDtra iftam rarionem in tempore & motu {iint prius & pofterius & taracn non eft ibi priraum fimpIicitcr.Ad illud rerponderPhilofijpLj. :
:
Mctaphyf. cap.de Priori
non
eft ibi prius ,
a nobis
:
alibi cft
& Poftcriori.tx.i 6.qu6d
neque pofterius
primum
modum
,
nifi fignecur
firapUcitcr
modus arguendi
faluare priorcm
III.
eflet
alioquin vniucrutas caufarum
fecundus
SCHOLIVM
;
cft aliqua, vcl
:
fa prior cflcnri^uitcr
pcrfi:6riom*s
quz-
eflent infinitx,
virmte altcrius
vna caufa hzc non
mediamm
merorum
meris.
,
omnes
fi
racdiz acceptae habcnt caufaiicatcm ab aliqua
meri pct addirionem. vnitatis : eodem modo raagnimdo cubitalis augmcntata , fi vltra augetur, dcuenitur ad magnimdinem tricubitaiem ; fic afccndendo erit variario fpcciei , ficut in numeris. Item , nec rario prohibct quanritatem conriguam efle infinitam , cum ex illis conriguis non fiat vnum conrinuum : ficut nec in nu-
&
Qitnis n«n
ncc vltima
56T Ced
:
libet agcret in
(a
&
dintperft-
priraa
eft
mero. AUtcr declaratur propofido, quamuis potenria quz cft ad vnam fonnam,poftet rcdud ad a&um: potcnria tamen ad plura , ficut cft potcnria diuifionis in magnimdine , non poteft redud ad adum ; quia non eft potentia vna , ncc ad vnum. Dc numais , diuidcndo , cft potentia ad vnum augendo , ad plura : de magnitudinc c contra. Contra ficut magnitudo augmentau eft vna magnimdo, ide6 poteft cfle tanta in adu, quanta cft in potcntia , fic namcrus au£his eft vnus nuraerus. Si dicas quod fempet eft alia fpedes nu:
In mM/nitu-
non
,
poceft
quia iflz
,
aliquomodo ju
arguendi ,qui
cft
Com-
urgptfi.
tuuu.9.
Idco ad argumcnta quz funt contra primum mc>dum,dicendum. Ad primum , quod illa confequenria valet ; fi omnes caufz funt mediz, quod omnium cauiali-
mentatoris.
Resolvtio fonendam
ejfe
I. eiHifl.
ijH£ ejl 4. in ordine,
frimam c*ufim,& impojfibilem ejfe
injinitatem in CAuJis ejfentidlittr ordinstu.-de tjuo
illum
Uteagiti.d.i.q.x.^. Ptjmus arricutusjf».!!.^^;
tas cft
frimo princ.c.t.
tet otdirutz
ab aliquo vno, :
Per hsc ad primam quatftionem, quod
a
tranfumpriua
eft in
infini-
quia in primo
tas
qu^li.i.tjMMr-
cflfidcnte
i*,durtfrt-
pofTunt efle infinita in mulrimdinc fiicccfliuc,
'^vUimlm
cau(ac
:
^°^ ^"*"^
*
^"
caufis
:
ctiam acddentahter ordinatac
ca"^ fecundum fpcdem
eflentialiter ordinatis
ijjxii.
quia omnis caufa inquantum caufa
,
,
fiue
nec fimul, nec fucccfliuc,
ic»t.ijl.i.q.
,
vel in
hoc
non cft vltima , quia vlrinu nihil ptodudtj omnis caufaagens in vinute altetius,
qu6d
caufa
,
Sc0uOper.tm.ir.
:
caufalitas
eflentialis requirit
,
qu6d om-
Ad aliud dc
ab vno ptimo.
fit
expofirione fecunda Commcntatoris eft
non va-
Vel refponfio patct ex feomdo ordtefetiu-
modo ordo enim nium
caufz fimt eflentiali-
in accidentahtet ordinaris,
letconfcqucnria.
ti*f»lmie I.
fi
,
qu6d non
ad intenrionem PhiIofbphi,duas ponit; vnam,
cijm fonc primam non apptobes.
qu6d non
"
fequitur
:
nifi
Ad
terrium,
qu6d in uumctis^in po-
nonina£hi, vt di^m eft. Ad inancecedcntcfumiturquodcaufzomnes enmc mediz pcr abnegationcm primitatis tenria eftinfinitas,
aliud,
&
BBb
finiu
fe petitgm.
^^f"** **
^'^
6:
.
Lib.
566 finitaris
vnde non
:
accipit
qubd
Metaph.
II.
cflcnt infinitae
cauGc medi* pofitiuc, itaqu6dc(Iet aliqua prima aliqua vltima, in quarum compaiimpliciter, ratione dicantur medix : (cd negatiuc per abne'
&
&
vltimae. Ad vltigationcm prims fimpliciter mum quod forma arguendi non valet, vniucrfitas
non eft
caufata
ergo aliqua non eft caufata fed quia fi totalitas non fit
,
:
tenet gratia materiae
:
ab vna caufa prima , non clTet aliqua vna prima omnium , ncc eflct intet illas aliqua prior edcntialitcr alia
&
:
nulU
fic
caufa
efiet
quiruntur fimul ad efFedum caufandumjalioquin aliqua ratio propria caufalitatis deeflet efFedui, in pcr accidens vna fufHcit. Ex hoc fequitur ad propofitum , qu6d fi eflet infinrtas caufarum per fc ordinatarum , illa ncccilari6 eilct in adu ,
&
fimul
opon«t qu6d
M
S o L V iT arvumenta ntmfecundi impoffibile
& ad
vik oftenfiua ,
rcpugnare infinitatem in caufiipfr fe
,
ordinatis, non
autem
in
per accidens ordtnatis
ponitharumdifferentiamtriplicemjde quo
:
&
i.d'. z.
q.i.num.ii.
Ad primum argumcntum, quod (ecundum in-
II
tenfionera Philoiophi caufae accidentaliter ordi-
., '
qutfi,
Ex hoc
infinitae {Hccefliue , pofita generationc perpctua; fed de caufis materialibusnoneft vc-
rum
,
fed
tantum
, quot fuccemuc
tot funt caufx materiales
enim generatorum
cft
eadem
:
materia. Contra,^.
Metzy\i.t.c.iS.generans generat altudproptermaGtneransge'
teriam
tierataltud
ereo in diuerns gcneratis
;
r r Relponuo genernns
•
proptermsterima:expon!tur Scot. t.d.
fimul
,
:
vndc in
obiedbio
fed
,
ipfis eft alia
erit diucrfa
« r generatum funt &
Ti
'"^rcria.
materia
non in generato
:
vtprobat
& corrupto.
Ad
extremi
,
ncc plus
&
aliud medium , vfque in innnitum. Item, Philofbphus i.Phyfic. t.c. ly.contra Meliflum dicit ri
qudd finitum & infinitum in
adtu quantita-
congruunt.
fic
cauilis
:
vet
caufant repu,
fed primus
modus eft fecundum Ariftotelem in litera, t.c6.6. & infra fic Omniumcaufarum mediatarum habentium primum & vltimum , necefle eft clle omnium caufatorum aliquod primum efle caufatum crgo omnium caufarum mediarum, necelle eft aliquod primum , clle caufam fed fi caufae fint infinitae , omncs funt media; ; ergo omnium neccfle eft aliquam vnam ellc caufam primam. :
;
;
Hucufquc dcdudio
oftcnfiua propofici ex hypo-
thefi.
Sequitur dcdu<5Ho ad impoflibilc c%
hypothefi
cadem
concludendo oppofitum confcquenus , & inde oppofirum anreccdentis, hoc modo fi funt infinitx nulla cft prima , quarc nullacric caufa media , &c ica nulla caufa> ita qu6d fiimit medium in minori negatiuc pcr abnegationcm primi vlcimi , in prima propofitione accipit ,
&
mcdia,quorum primum eft & vltimum,fi C\c acciperct in minori ipfa effet falfa:fi omittat in minori deccrminatione medij, videtur argucrc ex quatuor tcrminis , proptcr hoc arguatur vt hic habc-
^uod cotum
tur,fcilicet
Ad maiorem
cedens.
cxcluderc
adiungit
&
mediorum
quodammodo
enim fequitur primitas , ccdentc maioris,
illud
fit
ante-
quia ficut iam probabatur,
quod
:
ex
conclufionem ex
caufant
;
ita
qu6d
ibi eft
comparatio vnius ad vnum. Caufac per fc ordinatx dicuntur rcfpedhi alicuius efrcctus caufati ab
ambabus ,
&
cft
illarum triplpx difFercntia
caufas accidentalitcr ordinatas.
pcr
,
ad
Prima eft , qucid
ordinatarum fecunda inquantum caufat, dcpcndet ^ prima caufa, per accidcns non, quantum ad rationem caufandi ; licet quantum ad aliquid aliud. Alia differcnria cft , qu6d alia ratio fe
caufalitatis
,
eft in
accidens ordinatis
per fe ordinatis fequitur
,
iuxta hanc dicitur
quod
,
cadem
in per
h^c cx prima
funt diucrfae fpeciei , per accidens eiufHem
non oponet
,
quia diuerfus
^^^ eiufdcm fpecici
,
&
:
fed
modus habendi for-
ficut ignis
Cimftperft omnes requi-
& ah'a,
rHntnr ftmul.
Tertia difFcrcnria fequitur ex
fiifficit ft)rtc
:
caufae per fe ordinats
habet calorem
ad ordincm per fecaufarum.
fccunda
fcilicct
quM caufi per fe ordinatac omncs ncce(Iari6
rc-
*/|
& minorem
eis
&
&
:
&
Vel, vt breuius dicatur
&
,
f»tnrum
fequentem tacet. Sed ex infinitate fequitur nullum efle primum ; ita cx ordine nullam efle caufam , hoc infctt fedtota vis rationis eft in hoc , quod ficut vbi funt media , id eft, caufa: caufatas (fic cnim loquitur ) habentiaprimum vltimum, ibi ,
q^od accidcns
fibi
.
ficutipfe accipit in ante-
ipfe dcclarat,
omnium mediarum id eft , caufarum caufatarum oportet vnum primum c(Ie caufam.
&
q
cMif»ruc»H-
ordine "^^frim».
Pro ampliori fblutione iftius qusftionis , prinotandum, qu6d aliud eft loqui de caufis pcr fe ; de caufis per fc ordinatis. Caufre pcrfe funt, qua? pct propriam naturam , non per ali-
m6 eft
*
quod
natamm
efle
Atffl^ll?-
cx hoc
,
repugnet
attingerent perfeftionem
probat ratio. Vbi eniminfinitadiftantiaquotcunquc dcntur media , nuUum poteft attingere alterum extremum. Contra ; ergo poteft aliud
^
fe ordinaris
non repugnat in-
caufent,
& probatum cft , in omnibus ordinatis eft verum quod ipfc accipit in anteccdente. Notandum, quod ipfe intendit infinitatem caufarum fic ordi-
:
ferfe fer ^eidensordi-
fic
licct forte aliunde
,
vetum cft de diftantia propric diiSbi , fecundum ahquamdimenfionem in gcncrequantitatis; non de diftantia perfedionis, ficut patet dc contrariis,qua: maximc diftant & tamen funt aliqua contraria, quae non habent medium. Vel pof^ fet concedi , qu6d C\ cflent infinita agentia , non aliud
Intereaufiu
ad produ-
apparct quarc in caufis per accidens
ordmatis, ad hoc vt
"^^* ^""^
funt Prxdicamenta fimul exiftentia
,
efle tales
gnat : quod oflenditur hic duplicitcr
IV.
4. qtttflionis pofi folutie-
ofiendit optime
,
nifi fuccefliue
fit
non quia nunquam eft,
fi
iftioncm cfFcdus.
pcr
SC H OLI V
caufarum per accidcns
oportet fimul multa» caufas
finitas
alterius.
infinitas
:
primum
eft
caufa
omnium mediarum
uerfaliter
:
ira
vni-
,
,
minias curando de litera
Ariftorelis tora vis eius eftiniftapropofitione:
Omnium caufarum caufatarum cum efi alitjuod vnumprimum quae ncgaretur ponendo infinita,
,
tem femper enim cuiuflibet cflet caufa aliqua, non omnium caufatarum. Probatur autem propofirio fic:CaiTfarc eft fimplicitcr pcrfe<5tionis;omni caufae caufatae hoc im:
fed
perfcdbc incft,quia alia
;
fcifiionc
nis
,
inquantum caufat dependet ab
igitur iftud crit in aliquo, fine aliqua
d
(
quicquid cnim eft fimpliciter perfe(3:io-
in aliquo eft imperfe€lc
cundum
impcr-
illud
)
fed illud in
aliqua impcrfedlionc ,
dependeret
;
non
igitur eft
,
quo
eft
a perfedborfe-
eft
caufare fine
, quiatunc primum. Confirmatur
caufatur
ctiam illud,pcrilludinfcriiis- Prius principio,propintjuius :fic perfe£iius perfeEHJfimo propincjuiiu
aliquaillarum caufarum caufatarum efTec prior 8c pcrfc
j
-
CMfitrt efk fimfliciter
f *^^'«»««»
1
;::
Qu^ftio VI.
fimU
ttrfk-
auimftfjihiliivmtterfi
567
coramuiii
pcrFcaior alia; crgo aliqiu prima. Scdnwrprior Utcra propofirio, nec ifta conhrmatio accipitur a propofirioAriftotelis fed "aliunde ad probandam
fa in
ritas
& poftcrioritas per fe detcrminant caufalita-
uem, cui tota fua rario inniritur. raAlitet atgnitur pro cadcm propofirionc : rionabilecftfupponcrcnullumgradumc^tabilem fimpliciscr pcrfcdionis cflc impoflibilcm niuerfo perfcdc cauiare fmc dcpcndcnria , &
tcra
:
fed inqoafitara
,
eft prior
flslis ,
altera caufa, inquantura talis caufa,ita
nen flc dc caufa& eflcchi^d num. 8.
quod
prio-
aliud diduiQ
cft fupra,
SCHOLIVM
V.
:
finc caufari
C»mf»f«rff vniuerfo
Sifm»
tft
bUtftmitBf.
eft
,
pcrfeSrionis
5 non
fcd
:
gradus cogitabilis funplidtcr eft impofllbilis in toto
creo non
;
quia quicquid non fabilc ; ergo
fi
eft
impoflibilis eft;
,
& cft pofllbilc
eft,
Itcm caufa
eft, poflibilc cft.
eMndem folutwnem, tMngitur molefiM replicM, quod continuum foffibUe efi diuidi , in omniM tn tjuA longam diutfibUe ej} : de ijuo tbt Dodor , num 1 hahet dtfputMtionem. Bremter dic, eUutdi foffe in
&
,
eft
maioris
& prihiuro.
dr
;
fic
,
fstMm, ttm
fgj
*^^ '^*^
fiirum (cflct
n^tMMdifM,
^^^
fuum cttedum
,
per (c prius, per (e prius eft {J
tum
mmejuam conttnuum
,
Si autcm caufatum ab aliquo tum tamen caufatum , per
puu qilia
per fe
fic
cau-
ordinata.
fe
dependct ab
alia
&
dcpendet, inflrumenaim , a prindpali , tunc dicunmrcaufac per fe ordinafadunt omtx ; quia in caufando ordinantur , nes vnam caufam fufidcntem, Ex hoc apparet
&
prima
differcnria
:
ro, vt in diuinis
;
fecunda; quia
fkniliter
eftet in eis, fiue in
fi
nuihe-
fiue in fpcde, vt in creatmis,
&
eundem effc^hun cflcnt per acddens ordinatz , vcr non ordinatz per fc , fed eflent
caufarent
;
vna caufa , quia ordo eft prioris & pofterioris crgo ordo in caufando cft prionun , patct etiara tetria.
Alia diffcrentia in caufis pcr fc ordinaris
(pcdd modi ta-
prior tenet ordinem fuum, refpcdu totius pofterioris
,
vel (altcm rcfpedtu totius
habendi fbrmam. luxta fecundam difTerenriam pcr acddens tantum habet ordincm rcfpc€ta indiuidui ab eo produdi, in quo coniungun-
lis
& caufari ab illo per ac-
tur dua: rariones caufz
Icem in caufis pcr acddens ordinaris, vna potcft in aliquid , in quod alia non poteft
ddens.
quod
^j^ j^Qjj poteft fe producere
alia poteffcfed
m
per f e : nam ordo per lc rcP°'C" *" fimiicm ipidt natiu-as, ordo per acddens indiuidua. Con< tfa
:
nullius inquantiim caufa
quia ttmc cuiuflibet
tum caufx
,
cft
caufa aliqua
crgo omnis caufa
;
per acddens
,
fcilicet
cft
tan-
inquamum per
addcns coniunguntur rario cau(z & cau(ari. Item , igitur in ordine pcr acddens , prindpium fbrmalc quo eft cauu non eft natura , fed principium indiuiduale. Item , ordo caufarum per fe eft ordo cuifanrium per fc i6tus fimt fin;
:
gularium. Ad priinum
:
Refponfio,
quia inter eamfecunditmfe
cum eo ; qma hoc mido punCium efi immedtatum parti, de ejuo vtde eum i. d. 1. tj. 9.$. Aliterrcfpondco num. ) j. Adftcundam, etfidiuifio non fit generatto , illapofita generantur punHa, indiuifihtUa , tjuihut eUfitn^a indtuteUta eonfiituuntur : hahet DoSor hoc argumentum i.d. i.q.9. $. Ad feciudara piobarionem, num. ly. (7
&
nonfoluitiHud,
vel non, inquan-
,
cft
cadem rario caufalitaris
,
tjuerit tjuo-
&
;
totttm,& puHum mhilmedtat,non tjuod fecunditm
qub non inquantum
& cffechxs
fe, licct fint caufa,
caufa,
immetliata punEio
efi
fe totam fit
& ita cauia eius & ipfum ,-non crunt
caufsper feordinatx
ertt
In fine
quia pcr (c caufa per fc ordinatum:
tali inquantum caiiia , quod fit cauenim cauia fi cflet incaufarum) tunc ^*" "°" ordinarur per fead pfum inquan;
m»de part
efi.
pcr (c caufa ordi-
acddit
caufa
tnfinitis
antt foluttonem tertiM tjuafitonu ponit
huiidt litert
efuod efi immediatd
Notandum quod quaclibet cft
inM,
vlttmam
duat replictu, quat nonfaluit. Prtma
Jk t§€ tMtt-
demslitliid-
hent
perfedHonis incaufando, fedcx hypothefi,aliqua in fnfinitum cft fupcrior ifta , fic igitur ponitur
16
M/».
tmnta, tn tjuadiutfiliUe efi, non vnicM,fed
fyncMtegoremattce diinfionibiu, tjua nuntjuMm haaElu dtutfum in omnia,in <jua ditufihtle
SitMmfdMtd. natur pcr fc ad
rtjpieit
.
perfcdionis in caulando;crgo in infinitmn fuperior in per (c ordinaris cft in infinitum maioris
infinita
OrJtftrf*
,
infini-
:
caufii fiiperior in per fe ordinatis
aJl
,
naturMlthm, de cjuo Doii.iji.i.c].t)jtu. \i.& circM
tx pcrfcdionis in caufando, eft omnin6 indcpenita prima fed fi funt inhinidens in caufando, XX cflcnrialitcr ordinatz,aliqua cft infinitz perfc{rionis in cauiando ; crgo cft indepcndcns , prinu in caufando. Prooario minoris , fcmpcr
&
^jqutfi.vttruu tuUlitceut,
cau-
cft
,
S o L V I T ArgMmentM
& refolmem reflwMt. CircM folutionttn tertimm tM/iptmr Mn detur mMximum & mmimum in
caufz ordinatz dicuntur,.
non quia vnacau(a,altcrius fit caufa, ficut probat argumcntum ; (ed quia vna non inquancum cauScoti Oper. tom. IV,
Ad
'7
quod innon rcpugnat quanriuri in genere , rcpugnat tamcn cuilibet fpcdd quanritaris, Contra ifhid licet hzc regula non valeat Quicquid repriraura principale arguracntum,
finitum
:
:
pugnat antecedcnri, rcpugnat confcquenri,tamen quod repugnat cuilibet antccedenri , repugnac strouma ejt confcquenri. Probatio huius oranc repqgnans veT»,pr»fitr :
alicui
rcpugnat
quia aliud incft
,
quid rcpugiut aliquibus incft
illis
,
ficut negariua *S>""^'
"*"*"
affirmatiuam vcrara
eft vcra proptcr
mulris
:
,
hoc
eft
(ed nihil incft
,
:
crgoali-
fi
quia aliquid
omnibus fpcdequod eft genus ;
bus quanritatis
,
nifi quantitas,
crgo, &c. Itera
,
orane quod incft raulris vniuo-
primum in eis, cui primo quod fiuitum & infinimm in
cc, incft cis per aliquid ineft
adhi
:
,
idc6 didtur
non
ribilc
eft differentia quanritaris, (ed
cura quantitatc
:
(ed finituro
conuer-
& infinitura
Sn*
Ad illud ^^** V*
in potenria funt diffcrentiz quanriutis.
i.Phynqu6dfinitum& infinitumquamitaricon- ^[|^**"* ; dicitur quodloquimr (ecundiim opinio-
gmunt
&
infinimm poflc ncro Mdifli,qui ponit finitum cfle in a£hi,(eamdum vericatcm taraen infinitum
non eft diflerenria quanritaris in iSta
, fcd in poContra: Commenutof didtprimoPhyfl cap. I ^.quantum efigeniu infinttt : probat pcr diflinirionem ; quia innnitum eft quanmm non terminamm:fed ncutrum iftorum eflet vcrum de. infinito in aiOca , de quo tantiim dl ibi ferrao , fi
tenria.
illud rcpu^naret generi quancitaris. Itera,finimm
in potentia ftat cura infinito in potcntia
;
ergo
illa
duo non funt
diflcrcnriz quantitaris.
antecedcnris
finituro in aifhi ftat cura infinito in
potentia
,
:
& fequimr finituro adhi
in potenria
;
ergo finitum
ergo, &c.
Ad priraum argumenmm fufiEcit
;
Probario
accipere
contra aduerfarium
fecundura ipfum
BBb
,
z
quia tunc fequi
18
,;
,;::
Lib.
568
non inconuemens,nifi proptcr di&a dos
fcquftur quatttnm
eft
gmu* adfinitHtn (^
tnfi-
fccundu Mcliirum,
infimtum,ficut ipfc po-
eirer
fi
extcnfnm,fine terminis,c6grueret quan-
adu
fuit
Metaph.
11.
titati:& ita oportet ipfum concederequantitatem ciTe
&
:
& fubftantiam, quae eft fub-
hoc, crgo
fi
ieftura eius,& ita raulta
quod eftcontra ipfum;
,
& hasc eft intentio Ariftotelis ibiciem,&
fic
patec
ad argamentumrfic ad primum diitum Comraen-
fccundum Mehfium, cjHantum
tatoris
id
eft
commune ad
,
finitum
Ad
ficut Meliifuspofuit.
effet genns,
& infinitum
illud
fi
efiec
de diffinitione re-
& incorapoffibilium & talis eft diffinitio :
infiniti
tale
:
re poteft vtrique
oppofitum
eius.
autem diffinitum rcpugna-
diffinitioni
Ad aiiud
non femper
pientibus
nifi.
extra, ficut eft de ternario
,
includit
quantumcunque
citur ; cuius quantitatem ViffiniMfi-
cum
,
finitum in potcntia di-
eft aliquid cius fic
:
acci-
accipere
ppponitur infinito
Ad
in potentia; nec fequitur ad finitum in adhi. aliud de linea
:
qu6d
albedo
licet
eflet infinita
adhuc in gcnere ficutmod6. Silinea elfet infinita adhuc cflet linea
cxtcnfiuc, edet infi-
effet
militer
in
ginereScot.i. d.%.ci.i.n.xo.
fi
;
non
quia
non
eft
lincas
jct
eflet
Ci
fibi ratio lincje
:
quia tetminatio illa
Dicendum
tt»
»n exclu-
ditinfimtate.
ratur,quia ratur
linea includeret in-
& non tpr-
qu6d
,
eft linea:
:
diffinitio
non vitupe-
quia nulla diffinitio vitupe-
qu6d non
illi ,
potcft
reds quia
eft linea:
rationi rcdi in-
:
quantum linea , repugnat infinitas tamen rationi fimpliciter pon repugnat infinitas licet per ^aturam linea: qux fubeft , repugnet nunc i^ji :
;
:
in diffinitione pro redta ponitur iion excedit fines
oppofitum
cuius mediura
,
quafi recfbitudo eflentialiter
;
Ad aliud dicendnm
importet finitatem. :
c^uia
, qu6d omnium natura conjian-
&
tium
in animatis.
efi (ieterminata qHantitas in magnitudine augmento , proprcr quod intentio Philofophi eft, quod ignis nojj agit principaliter in augmentatione quia augmentatio eft in dcterminata quantitatc , vcl ad determinatam quantiratem de
Scot.i.d.i.q.
fe in tali fpecic
2^«))
d»tur
inamm»tit, tnAgnitudinif,fed
hme
:
'.
quantitatem de
tamen ad
ignis fe
,
non
agit ad determinatara
fed vltrk poteft
infinitain quantitatcm.
:
nunquam
Confirmatur
fecunda rcfponfio ad rationcm de animabus quia infinitas adualis includit contradidionem in omnibus citra
Deum
&
nunquam fequitur contradifed numerum clTe infinieft poflibile fecundum omnes
,
ex poflibilibus autpm
compoflibilibus
vel impoflibile
€(.\o
,
tum
in potentia
&
,
,
animas femper manere
compoffibilia ad inuicem
eft ,
poffibile
& funt
quia neccllarium
pulli eft incompoflibile, nifi impoffibili, fed infi-
tntu
nitum numcrura
/tilu,
nem d»tam nu.^.fedpoft ftatim ibi oftedit fe pro-
llematicum.
eflc in potentia
,
cft nccefla-
&
da:,
futurum
erit
,
praedicatum includitur in fiib-
Ad aliud quod
iedlo.
:
potcntiaeft
,
proppfitio, cfuod impof-
;
num
infinitum in potentia, vbi femper
fado
efIe,neoeffario ftat
in accipiendo
adu cft
iil
Itera infinitas in
non
tot
cum tno
potemia ad aliam fadtio-
nem nunc autem cum quocunqne ;
& &
cum
quia
:
§l»od impof. febileeftf».
cium
effe.im.
pofibile eft
exponitur Sco.z.d.x
fieri,
diuifb efle,
;
quolibet diuifb efle
quin plura
^ccepto cfle tot , quod
ftat
ne-
vtrumque , itaquod diuifum cft totum, vcrumque ifiotum i^eceilario eft continuum, neceflario
ita
Contra
ad
potentia
ip
quando qua:hbet
iftud,
eft
;
diuifionera,
fingularis ali-
&
quilibet cui-
hbet compoffibiiis ipfavniuerfalis :
eft poffibilis.
Poffibile eft continuiim efle diuifura
hoc fignum
&
,
fic
de fingulis.
fecundum
Quaelibet etiam
quia compofcontinuum fimulefle diuifum , fecunquaecunque duo figna ergo, &c. Ad iftud
fingularis eft alteri compoffibilis
:
fibile eft
dum
;
Commentator
videtur
dicere
VideScotum
de Generatione, iam citatum.
i.
tradando rationem Democriti , quod non quscunque fingularcs func compoffibiles quia fa(fla diuifione in vno figno prohibctur fieri in aiio. Contra aut in alio mediato, quod nihil eft, quia continuum intcrcipitur ; autimmediato,fednul,
,
:
lum tale
eft.
Ideo alitcr dicftur quod in eadem pane temporis impofl[ibile eft duas partcs fimul cfle in ficri idc6 impoffibile eft omnes partes fimul fieri,licct fimul uc.
fit
potentia vt
omnes
poris
,
vt duas , vel tres dici, firoul fadias elle
poffibile eft,
omnes fa
An ccminuii diuidipjffit
partcs fiant fucceffi- feeknttum
Sed ficutpoffibile eftquafcunque partes tem:
omniiifi^uaf
ita
non tantum omncm partcm dici,fed efle , & hoc fimul licct non fimul :
fuerint in fieri, nec fimul finrprimo fada:
:
in di-
fecundum quaecunquefigna fignata,finita tanien contimium uifione continui poflibile eft fijnul
diuidi
,
& fimul efle diuifum
,
,
fed impoffibile eft
qu6d fecundum omncs partes proptcr rationen» fiipra di<5bm. Ad formam ergo argumcnti , conceditur quod vniuerfalis eft poffibilis hoc continuum diuiditur fecundum quodcunquc fignura, vel eft diuifiim fecundum quodlibet figillatim, fed nec diuiditur, ncc diuifum eft fecundum omnia fimul hoc non valet : quia fi nunc
& ita fub infinitis, &
;
infinitas in
illa
eflfaBum ejfe , &c. verum eft de qualibet fadione vna non dc infinitis quje habent tcrmi-
fihile
nere ergo ex iftis , anima femper manet & numerus aniraarum eft infinitus in potcntia , non
;
,
Icquitur infinitum in a£bu eflc.
accipicndo.
:
eft in diuidi
,
infinitae in
Jd^m argumentum fit de futuris fic omnia futura C\ nunc firaul pflent , effent adu infinita , fed omnia fimul crunt ; tzgQ adbu infinita erunt, probatio priraae, non effent adku finita, quia tunc aliquando omnia forent accepta. Probatio fecim-
animam femper manere eft poffibile ergo numerum cffc infinirum in potentia cft compofTibilc huic poffibili , animas femper mariura
deuenire ad
eflet
:
iHonfoffeeffe ivf.nittu ani-
iuxtafolutit-
itanon funt
ergo accipiendo
;
tandem
,
iO
infinitae
zjtrg.n.ii.
;:ecki
ibi eft
&
finita
fi
,
poft alcerara
fi
ceflari6
efle fub diffinito fine pofitione incompoflibilium:
fed quia
tetminM in
hahetur propofiturn
cuius vniuerfalis poffibilis aliter
quia non competit
,
aut adtu infinitae,
,
eft elTentiale
minationcm. 19
finitae
q 9 adproh,
compofiSbilia, fcilicet terminationera
Linei. diffini'
aut crgo attu
ficnem
non terminata non compctc-r quia
^in
neceilario concomitatur potentia ad aliam diui-
:
:
aBu,
lineaj
Contra contrararionem
terminajri
ideo
;
& ideo lincje ra-
cffct infinita intenfiuc,
tio fibi corapetit.
Infinitum in potentia differunt.
:
vltimam,
,
Sed nonfequitur,
non tot quin plura in accipicndo ergo funt modo in a(9ai.tot, quod non plura, quia omnibus iftis adu exiftentibus,pofIet Peus creale vnam aniraara, & addere illis ; ergo non fucnint prius tot, quod non plura. Contrk fi aniraae qus fueaint infinitorura practeritorurn horainura, nunc firaul funt in a«5ku:
cuUndum,A\x^\ex eft diffinitio rei,& quid dicitur impoffibi{ler nomenjfecunda eft non entium iura
alioquin infinita in aftu
:
& effent finita.
aninaae fuerunt
vaiara
pracdfda
jU/edt
corapoflrbilia
poilent cxcedi
fponfio i.Pofter.t.c.7.antc xWnAjterumautemfpe-
&
nit»
pUira
:
non
;
fub tot
fecundum pmne fignum , eft adlu diuifionibus , ad quot fuit in potentia, illis
diuifionibusterminatis
&
itaeritomnino diuifum. Ide6 aliter ad formara argumcnti : quibuflibet fingularibus finitis compofllbilibus ergo erunt tot diuifa
elle,
:
funr
Xt
: , .;
Qusftio V[. vrvam
fant etiam alix quslibet rmgulares finitx corapofIibiles,& quxcunquc fingulariter fignata compofljbilis
cuilibet fingulari fignatx
j
:
fed
formam infinitum autem non habct formam, quia forms eft terminare , infinitum non termi:
tamcn
cuilibet fingulari eft alia fingularis incompoflibi-
non harc determinate, nec illa , quia cum quacunque diuifione , necefle cft ftarc aliam par'^™ '" *1"* ^^ diuifio , & ita aliquod fignum fe^ A'«Jiirf cundum quod tunc non fit diuifio imo cuilibct lunt mfinitae mcortpollibilcs, quia m quacunque ^feq. pane fijnt infinitae potentix ad diuidi , in fiiccefliuo {emper,dum durat cum aftu priore.neceC(ed tamcn omnes fario eft porentia ad pofterius potcntix terminantiir, non fic hic. Ibi etiam pars fed
lis,
'
;
;
neceflario detcrminata
nulla
cum
alia
ante aliam licct
&
,
ante dctcrminatain
,
&
,
hic nullus ordo, quar diuifio fit quamlibet; , poft
;
quzlibet fimul
tamen ,&
quiclibct
fit
infinita in poicntia
quia pars in quam fuit diuifio, vel partes in infinitum, diuifibilis, vel diuifibiles. Saluatur Commentator fa(^diuifione in vno, prohibetur tunc fieri
fcd
in alio, non fignato , fcd indcterminato non prohibctur poft diuifionem ibi pofle
Ad aliud argumcntum,i.dc Generationc
vbi-
:
linea eft conrinna, crgo vbicunquc eft
pundus continuans con(cquentianon :
valet, fcd
fequitur vel pun£kus,velpars conrinuata. Contra:
non vbiquc pun
dato, quia pars eius propinquior 6.Phyfic. probatur
illi
puni^o,ficut
quod nulla pars motus
eft pri-
ma. Contra totam refponfionem , diuifio non eft generatio crgo non facit aliquid cflc a£ku, quod ;
non
prius
fuit z6kii
licet
,
non
feparatim
;
ergo
&
quot poflunt cfle adtu per diuifionem, feparatim, tot antc diuifionem funt a6lu,b'c^t non (epararim , ira infinita in ia contrnuo , nu-
a^
&
mcrus
&
potenria eft finita in eflendo ;
;
P o NITv
R.
famrem
huitufexta
VI.
fententia ntgans infinitnm a nohU
& quatHor rationibus fuadetur
cognofci pojfe,
;
in
folHuntMr argumenta principalia
tjueft:
Rtfutat ftnguloi rationes addu-
iiatpro hacfententia
,
& fundamentum earum
&
obie
& Mundi,t.c.<)}.& infta.finitum non poteft moucri ab infinito
,
:
(cifur pcr cfFe(flus ci
j.vidt ipfum
i
Kunquamfatiarttur, A
quod infinitum non poteft intelligi a nobis fecundum intenrionem Philofophi in litera, quod patct ratione. ,
Proprium obiedum intcllcdus cft
noftri eft quidinobis cognofcibile,
non cft infinitum. ^^^> "'^' intcUigitur k nobis vnica intcllecho"c > nifi quod intclligitur pcr vnam fpecicm infinjtum non fic intclTigitur (cd mulris vna poft Ynam ergo nullo modo. Probatio prima: propofitionis omncs fpccies intclligibiles funt fbrma eiufdcm gcneris & tales funt incompof(ibiles in eodcm inftanti huiufmodi crgo plurcs non pofltmt fimul perficere intcllciium ergo, &c. Item quod infinitum non poteft facerc in intelledhi vnam fpecicm probo omnc agens agit fccundum quod cns crgo quckl caufac nifi fiib rarionc eius, talc
JtHMdvnMtn inttUtaioni
vn»
r*qmri-
turfpectts,
;
,
,
;
;
:
;
,
,
;
Scoti Optr. tom.
IV.
fecun-
;
ribus apprehcndi pcr fcnfum.funt a nobis
Ad aliud quod non eft ,
cus eft terminus corporis
fimile
:
cogno-
quia lo-
& forma inquantum
,
corpus quafi materia fpecies habct intellcifhis rarionem matdrarionem formsc , riae : fcd fi vna forma potcft informare duo , parj
tcrminans
,
&
& infinita quia terminatio eft a parte & per hoc anteccdens eft impofTibilc fcd
rarione cius, fi
,
:
,
non opquia hoc
matecia poflet pcrfici a duabus formis
pofitis
,
non proprer hoc ab
infinitis
:
coBclnderct infinitara capacitatem materias
il-
Alitcr, quodconfcquenriaPhilofbphi in-
bus.
quando non maioris vinuris cft multorum, quam pauconim; impoflibilitas rcfpev^ paucorum,
telli^enda eft
aliquid rcfpe(5tu
vcl
tanta
quanta
plurium fic eft in propofica quia in loco cft eadcm ratio contirc(pe(5fai omnium corporum non fic cx
rcfpe(5hi
Philofbphi ,
:
,
:
Contra illa argumenra dc obic£bo intcllcdhis, 14 iraprobatum eft prius q. j.contraprimamopi- Ki4.6.ari7. nionem. Item , prima pars minoris fccundac rationis
improbatur
:
Omne quod
:
potcft
cfTc
vnum cxtremum vnius compofitionis apud intclle<5lura, potcftefTe inintcllcihi
vnica intclledio-
ne
quod appre, comaliqua duo , quo-
fimplici. Probario
:
tantiim illud
intclle(5tus fimplici
apprchenfionc eft
rura dua: fpccics funt in intcUedhi
componi cum aliquo
aurcus ,
ficut
,
ergo
terrio
;
aureuseftextremum compofirionis
,
quod mons aurcus non
crgo nihil
,
:
ponit cum alio , fed poflibile
;
eum
quod non valct: quia nthil fignamus, & tamen nthil non eft intelligibile vnde diffinire quid dicitur pcr nomcn, polTumus de aliquo , quod nonpoteft intelligi non tamcn diffinimus aliquid per fimplicitcr diflSnirioncm cxprimentcm quid : nifi quod eft fimpliciter intelligibile a nobis. Ad aliud, quod fblac illac , quarum fpecics poflimt in fuis fingulainfinituseft.Ad aliud,
Bw, improbattm tfi q. j .nu.6.&
tas nuterialis
qutjlftxu.
fed niiIIusefFc<^isadarquatur
,
ncc per confequcns repraefentat
,
dum quod
CO- Aiarptmiia
cft
(ccundumqu6d infinitus,quiacogno-
gno(cibiIis
hendit
d.^.q.i.ad i.nu.ic.& >fj. i^.ef.i. num.G.vbi docet infinitum cognofci pojft ab inttUt^H finito alioqmn
j^
mouetur ab obie<5to.
intelleftus
Ad rationcm primam, quod Dcus non
Ttepe tjuiditaiem rei mattrialu tjfe tbieEium inttlle1
& per con(c-
panc alia.
SC H OLI V M cuitu
iefto
nenrix
infinitus.
ob-
natur. Item, oporret virtutem proportionari
fcibiles.
ficri.
cunque
569
fpecicm, eft vnnm a(flu,& talc habet vnam
cum
nihil
fit
fiiam faciat
extra tale
vnam
intelligitur
vnum
in (enfii
,
&
,
&
vna
mons H»«Viir/*«Wrt mons mn rtquiri-
conftat turadvnsm fpccic,
«««^*»«*
quod (pcciem
per conlequcns
&
tamcn mons aurcus intcUigitur vnica intelIc<5lionc fimplici ,vtprobatum cfl. Itcm, fi valct ratio , aequc probat quod non pofliimus fcirc multa fimul ; quia cuiuflibet
ncc in intclle^
fciti
in aCku
primo
;
,
ergo
;
eft fpecics
in intellc
impoflibile cft plures fpccies
fi
primo in intclle^ , ficut probat multa firaul hoc cft falfum exz. Topic. cap. ij.Minor probatur vt pnus , quia funt ciuldem gencns mx fpeaes. Probatio maicKis confidero vnara concluhoncm pcr fpcciera in zCtvL , cognofco per pofTibilc, duas alias conclufioncs in habitu , fi non habeo fpcciera illlarum duaruminaiiu; crgo oporrct mc acquircre (pecicm ilarum conclufionum , (cd BBb } pono eflc in a(fhi
ratio
,
impofl[ibilc eflec fcire
:
&
:
.
,
.^« „.>
,
:
Lib.
570 pono per
pofTibile
quod
Metaph.
II.
(ingalare eius
non
eft
«tra.quod poiret faccre fpcciem eius in fenfu,& pcr confequens nec in intelle£fcu vel tunc nunqiiam intelligam illam concludonem, vel habeo fpeciem in a^u, Hcuc de ptima concluHone > nec cx virtute phantaftica potcft fpecies illius conclunonis abftrahi,quia ibi non pofTunt eHc Hmul :
dax fpecies
per
tertium
tra
:
Hcuc nec in intelledlu.
te,
Hnitum poteft
intelligi per
fpeciem:ergo priuatio eius,quia ratio
eadem oftendit rem
aliud
:
Convnam
Mctaph.t.c.13.
7.
& priuationem. Contra
quasro dc proportione
fi
,
iotelligitur
de
nun:ieros
infinkos
incclligi per
fpeciem vnius,quia pcr fpeciem vnius
&
& in omnibus racio
:
quare
fed hic
;
poccftas infinica
ad
mouens & mocum, non va-
infiaicum {ecundijm
lec ; (1 enim aliquid mouerecur a Hnico , poceft idcm moueri ab infinico,ncuc cslum a Deo,qaod nunc mouecur ab Angelo.
SCHOLIVM
ad
caufa, quia
,
eadcm
fecum vnam,
Icem, inincclle>fiu poteft
efle
cadem
quia in maceria funt capacitates:
formas reales; ergo in incellc(^u ad Probacio hacc vnicas eft
infinitas
infinicas inccncionalcs.
:
in poccncia ad perfedtiones infinicas reales, differences a coco
,
quia eft in pocencia, vt
fit
numerorum ordinacorum
pars infi-
omnis cnim pars in coco , habcc perfec^onem realem , aUoquin cocum non eftec vcre vnum. Sic
nitorum
etiam ccncrum
VII.
eadem
fpccies compacicur
fi
& infinicas.
iinrci
spieittwiut
nus vulc qu6d per fpeciem vniusSolis^poffunc in- soluimucelligi, vel imaginari quocquoc volo Soles, fic prfftnttuflu,. infinicas vnicaces:& pofTumus poft componcre "*• dicendo,hxcnaca fiuicfacere vnum.ContraaIiud: fl cenec conlcqucncia de corporibus : quia vnum corpus eodem modo repugnac vni in yno loco,
numerali
quia alcerius rarionis. Si de proporcione
faccrec
poflenc infinici numcri
,
vnicads, poceft incelligi alia vnicas,ficuc Augufti-
ties
, nihil eft ; (1 perfedionis qu6d aliquofumpnim reddac aliud , non valet ; vifus enim inhnities fumptus , non redderet Solem,
vnicas fpeciem
fi
,
in vircuce phancafKca
cft in
pocencia
,
:
vt ccrminec infi-
nicas Uncas.
R E F V T A T folutiones datas num.i^ jid argugumenta princivalia buitts fexta ^uxfi. quatenus nituntur defendfre infinitum non ejfe a nobis co-
SCHOLIVM &
Resolvtio,
gnofcibile.
VIH.
epilogus totius qtufiio-
Tenetprimo infinit\xm,fiui/umaturpro ratione infinitatiSffiue profubstrato, pofle h. nobisin-
nis.
*;
Concra refponfioncm primi argiimenci qu6d Deum {ccundum quod infinicus, quia lecundum ce per efFedtus; fed aliquis cft efFedus , cuius Deuscaufa eft (ecnndim qu od cognofcere poflumus
infinicus, (cilicec creacio. Iccm^^equiciu: telligicur
quia
fecundum quod
omne
infinicus
)i
qu6d
in-
parce finis,
agens per incelleiStum cognofcic
vlci-
mum finem,feaMidum quod vulc Philof.i.huius, t.c.8.
quod
& 9. de caufis
finalibus.
Ibi
enim arguicur
Secundh ait quod infinicas aiStu non poceft magnicudine roolis: quod verii efifecund» Philofophum,fed an de potentia abfoluta ejfepojftt, non fe refoluit DoBor,fedper tetam qvttfiione vkad penultimnmargudetur ejfe problematicus; celligi.
eflc in
&
mentum
exprefse dicit quod infinics fpecies elle
pofHinc finnul in incelledlu
animaChrifti
:
,
& in parriculari in
licet oppofitum
habeat
14,
}. difi.
nullum eflec agens pcr intelledum,quiar omnccalc agens,cognofcic vlci-
quaft.i.num. 18. Per quodetiampatet problematicum ejfe , quia etiam ibiponit aliam fententiam,
mum fincm
vt probabilem. Tertio
inus,nifi
dinatis nequic elle infinicas a(Shi
bono
fi
fines finc infinici
,
, propcerqiiem agic, (ed non eft vlcifecundumquod infinicus.Probacio:omni
finito concingic incelligere
maius bonum:fi
ergo Dcus fecmidum quod vlcimus finis, non fic bonum infinicum; ergo pofHimus incelligerc ma-
bonnm Deo,fccundum quod eft
ius
faicem ipfepoccft
vltimus
finis,
ergo aliquid praecerDeum po-
,
inrerum nacura , illud parec pcr argumcncum Anlelmi quod ilUtd maitu efi qitod eft in re : in intell£iu, &c. Concra aliud illud eft falfum:nullus eHTedus poceftducere in cognicionem cau(ae , nifi (ecunteft ellc
fibimec finis
,
icaquod
calecric
&
&
:
diimquod
ada:quacur. Probacio,effe(5hisad2qua-
rur caufa:;aucprima: firapliciter,
& hoc ncgasjauc
de quofupra num.i^.
,
&
quod in ellenriaUccr or14,
vel poccncia;
,
^arto,
in acciden-
caUccr ordinaris dacur infinicas in pocenciajC?*
etiamfecunditm Phtlof a£lu , nonJimul,fed in accepto ejfe,vt in tempore, tenendo illud efie ab ttterno.
^into
,
infinicas priuaciuc
in magnicudineconcinua
,
non
poceft
vel multicudine
:
cflc'
Lo-
quitur fecundttm Philofophum,quia non repugnat
a continuo feparari
betfupra num.
7. 8.
punBum quo cafu
terminans ejfet
,
vt ha-
infinitum pri-
MOtiue. Sexti.indiaiCihilia. func infinita negariue.
Septimo,ponit remijfiue de contradiSione quomodo
Vtdetur quodpars negatiua contra-
intelligitur.
vir-
diBionis cognofcitur per ens, ficut priuatio per
tuce fui,& cuc eft prima:fi in virtuce alcerius,ecgo
fuum habitum,vtbabetur 7. Metaph.text.x^. vide Do^-id. i.q-i- ad auiloritatespro Henr.n.i^.
iecundae caufx
ab
:
auc ttinc
illa
caufa caufac
iii
&
cfFcdus arguimagis dependet , riuc per demonftracionem , tjuia, ducic in cognirionem caufx, inquanciim dependec a caufa, crgo magis rcpraefencac primam a qua magis dependcc illo altcro
Confimiliter arguicur fuprk in
encicas efre£tus.
Oilauo , foluitargumenta principalia conformiter ad bancfuamrefolutionem. Nono,foluit argumenta aUata num. 1 3 profententia negante nos pojfe .
intelligere infinitttm.
fblucione q.^.huius libri.
x6
dieere.trf^o
Concra aliud quoddicicur.quodm^f/fignamus,quia i .Periherm.cap.i.ficut literas nota: flint vocum, fic voces pafHonum. Icem, non coqcipio Hihil&caliqmd efle concradi(fk>ria,nifi incelUgatn vcrumquc, camen vnum pcr aliud. Concra aUud, Dico me nihil diifta confcquenria eft bona
4liquid dift.
ggyg
Z>fV«
mt nibil
:
.
g^gg
hil intelligere
cicbus
oH^uid.
fiigg ;
Similicer fcio
ergo alicjuid inttlligo.
generum
>
quod poflumus
me
ni-
De
fpe-
intelligere
Ad quaeftioncm fecundum pracdidba. quzrcre de racione
co quod
fubeft.
infinicacis in fe
;
&
Aliud
eft
aliud
de
Sicuc aUud eft quaercre dc cnce
pcr accidcns;& aliud eft quacrere de eo/juod fubcft enci per aCcidens^Philof enim 6.Mecaphyficar, t.c.4.
quo
& 6. probat aliquadc ente peraccidens fequicur
efle fcienria
:
pcr accidens
quod dc ence pcr
& camen ibi probac non
:
ex
accidens poceft ,
qu6d de ence
poceft cflc fcicncia.
Primum incelU
^-
.
Qu^ftio VI. ifttclligitur
eiu»m»it i*
tnti fer tuci' quajritur dtns tfifdi^j^j^j
Secundumde
dc ratfone rius in Cc
eo <juocl fubeft,vcl cui
He ratione
modo
infinitatis in fe
poteftintelligi a nobis
fibile eft intelligere aliquid ineflc alteri
fimplici
'."
fj^
teUi^ur
in-
jgiiHm.'
:
vel
,
qu6d
dico
quiaimpof-
,
non
inefle
apprehenderetur intellc^ fed infinitum omni modo didhun pofprius
nifi
;
Si
ineft, fic in propofito,
:
571
vnitatis po- AnimsdrL quafcunque vnitates : concedo fi' iffi^"*' quod poffet inteUigcrc quemcunqiic numcrum, 'j^^/'""* in cuius cognirionem potcft peruaiirc pcr repli- 5,, j ^ ^^^ cationem vnitarisjfcd nunquam deucnitur ad nu- q.^.ctntrnmerum Infinitum in adhi,quia nonpotcft infiiii- "««» ^»**"'
aliud
argumcntum,qu6d perfpedcm
intelligere
teft
tics rcplicarc vnitatcs.
fumus intelligere alicui inefle.vel non ine(Ic. Sed qualiter apprchenditur ? Scicndum , qu6d non per propriam ipcciem , (ed per fpccicm fui habitus,& vnica intclledione. Pro ifto membro vadimt aliquat rariones ad principale. Sed dc eo quod fubeft vttum pofllt intelligi Dicendum,
19 Arguracnta contra aliam pofirionem concedenda pio pane funt. Ad primum tamen dico, •^dnrgmmfqu6dmaioreftfalfa,quiapofrumaliquaintellige- " W*»*
qu6d
portione,eft ibi proporrio perfedibilis ad perfe-
:
infinitas ficpotcft intclligi ineflc alicui fine
quia infinitas adhiaiis in pcrfcDeusjicd in magniiudinc molis non
contradidlione £tione
ficut
,
,
potcft cfle infinitas in a
dinaris,non poteft efle ncc adhi, ncc potcnria accidentalitcr ordinatis poteft in potentia,
cundum Philof cfle, ficut
in
adu, non
Infinitas priuatiuc
pio.
non
in fc-
accepto
fimiil,(ed in
infinitum in tempore
:
&
non habent fpeciem vnam. Ei minot eft quia infinitura poteft cognofci per vnam fpedcm habiras. Ad illud in oppofitum de prore.quae falfa
,
dione
,
& talis proponio poteft cfle finiri ad in-
cies,non poflunt intelligi a nobis telledus naberet infinitas apud fct
intelligete
poteft intelligi in
penranfire
vnum :
vel
non potcfteam eflent infinita.
fic
,
atriaintellf-
gipajftmt
bis intelligi fub rationc infiniti
non cft intclligendiun , nos non pofle intclligere illud , quod
poflct intelfC
Stot.i.. d.
^
,
.
4^/i»ri-
coatfadi(^oncm
"^cludit
,
:
fcd
quia
quomodo
tunc
fed
quo-
tstet fro
intcUigeraus aliqua eflc contradiftoria
Hmr nn 4.
modo fic,vel nontqusrc in quxftionibus 4. huius.
,
Ad
48
primas duas rariones diccndum^quod concludunt verum. Vnde Damafc. in fententiis c. 4, hocpojfumus fcire de , qMod efi infimtHS y& incomprehenfihUis. Auguft.84. qq.q. J i ncc fe-
Dn
&
quitur ex hoc in
aAu
tali
,
•
quod Deus comprehenditiu' ; quia
oportetefle tantam intenfionem in-
telleftionis in fc,quanta potcft efle circa talc obic-
^m vcl
Diffinittir
infimtum.
ita
,
qu6dcognofcittir inquantum infinicus,
fecundum quod
cognofccntis.
Ad
infinitus
,
& infinite
alias rariones
qu6d
,
A "reo"ntclligo
,
A,
fnvsUtu
argumenu probant primum membrum , qu^dpomimus cognofcerc rationem infiniri in fe. Ad aliud quod de rarione infiniri cft, non
potcft
cfllc
dcmonfbatio.
tamen
Ad
aliud
fiue in
fed infira'tum fiue in
multiradine proprie di(5U,
veltranfumptiuc:intclligibilecft,quactum eft de fe , ab intelledu potente ipfum comprehendere,
& habere rationera, qua cognofcatur eft
inDeo
:
vtrumquc
:
altcrum,fcilicet habere fpeciem
,
vel
fpecies infiniti,fic vel ficpofHbile eft nobis,quan-
tiim ad animara
& fpeciem
,
fed
non quoad ac-
non eft npbis pofHbile, propter dcfe6him intelledus nofhi,quia ncc fimul;nec fucccflduc circa omnia ; fcd drca quodcunque ac-
mulriradine,
quifirio pofllbilis eft:eft
&
de
Ad aliud qu6d
concedo quod poflunt
perDeum
fimul in aftu
&exparte
eft
ex par-
intelle€his,ficut
prajtadhim fuit fupra dc vnitare:& illud concediinfinitasper-
Similitcr potentia
adhtu poteft
efle
ad infini-
tos cfFe6his,ficut Sol ad infinitas hcrbas
, fi genefemper:non tamen ad cfFe(5him infinitum: tunc poteft intcUedus infinita fcire in habitu, ^ eflent qui imprimcrcnt infinitas fpccies in no-
rario Jit
&
bis:fed intelledhis
non potcft
infinitas naturaliter
acquirercquia hocfieret a£bibus
fuis,
quos nec fi-
mul , nec fucceflHuc poteft habcre infinitos , ita quod omnes tranfierint , ide6 nec tot fpcdes habere:tamen animaChrifh potuit in habitu,ex quo Deus potuit impriracrc infinitas fpccics fimul. Ad
i* ?
afiims ChrifH fpecies omra'ura, quas Deus nouit ctiam poflibilium. Notandum , qu6d infira"tum contrarie in magniradinepcrfe
,
poteft intelligi
multiradinc
duobus modis,
ganrar propriis intcUedionibus
Sccundo
fuis.
ad intentionem Philofbphi
:
& ccrram
de aAibus intcllcdhonis a£hi infiniris , fiuc ; quia virtus non fuffidt ad tot a£his fimul habendos , fiue fuccefllueA ita loquirar Arifto-
eft
fimul
teles habiruaUter auteitj infinita intelligi
^*^* 'f" '^^pfj^,
per fpe- prepriMiMn
des proprias,non naturaliter acquififas,fed a Deo refupuu } iraprcflas fonc non cft impofIibile,quia vbicunque non maior eft rcpugnantia plurium quara paucorum, ibi, fi duo nmul, & innnita 4. Phyfic. dc corporibus, vbi eft aliquid capax vnius for- CsfMxvnittt mae alicuius generis,& omnium. Intelle<5his ergo ^'^'"* *''" eft capax oraniam intcUigibilium , nec omnes 'ZTm^Um' magis repugnant,quara dua: de aliis membris fi-
&
eftadinfinitam pcrfedhoncm intenfiui.
^*"^
in vifione cius:
^ nobis intelligi
duo corpora
fi
efle
"^*
multitudine potuii rniprimcre
infinita
modo eft
:
.
quif\|cioncm realcra fpecid,vel fpecierura. Reli- *^L'f^^nt quura , fcilicet habere adum circa infinitum in nobu fejftbt'
intelligibile. Infinirara contrarie in
fe-
inteOt^f fediones,ficut centrum poteft efle terminus infiniurum linearum : tamen nulla potcnria pafliua
in"*SM
magniradine ,
;
non
:
Sj^inif? turquodpotenriapaflluapoteft ad
t^Stu.
I
:
fubie
;
tefpecierum:flmiliter
rtttntitn-
.
ninim-,ergo imelligo infinitum:fed fequitur, ergo
'•
primo etiam infinitac fpecies,quantum
i»
inteSeStt* de infinita mulritudine,qH6d illud non poteft inInfinitum cnim "*^'!' '^**'* ; ita qu6d hoc poft Iioc. ° K tntelUrtrt ^r r non contmgit pertraniirc licut etiam ncc hoc ^„^,^4 tellici
velqu6d multitudo infinita intelligarar tanquam vnum obie<Ekum , vel qu6d multa infinitaintelli-
firaul
;^^"*'
videtur ad intcnrionem Philofophi
^'^^ ^^ "°" intclligerc A ergo intelligo A,non valet:tame fcquitur, ergo intelligo aliquid. Similitcr non valct fcio me non intelugerc infi-
*i}^^^
iiitelligo aliquid.
.
pane
innnimm:illa
vel poteft eflc,demonftrario:de re
Sciomcno
i
diffinitur
quod in-
efto
quia nonpof^
tuncnon
fi
Vnde magis
i
:
fe,
poft aliud, quia
nugnitudine continua, nec difcreta , finc rcpugnanria intelle£his:infinjtas negariuc poteft eflc in indiuifibilibus. Quicquid crgo poteft fubcfle ratiooi infinitatis fine contradi&ione , potcft ^ no-
jf» cntriiiti-
P^^f"'
fimul elicerc operarioncs infinitas;nec poteft
fuit fine princi-
fi
g«<
Ad
aui^ritatcs Philofophi:qu6d infinita [">fi»*"^ '"^" **' mulritudine , qua: intelliguntur per diuerfas fpe-
nitum.
;
cut infinitas eft incompoffibilis alicui
,
ita
ipfum
intelligere fub infinitate,eft aliquid intelligcrc
mb contradi
intelligerc
irrarionalem.
BBb
4
ANNO
3
1
Metaph.
Lib. IL
57i
ANNOTATIONES MAVRITII.
& 6'
ad^ti^Ji. 4. T«
daarum didarum , vel ad ambas. Scd mclius eft addere , vt communitcr originalia correda hahent: Adaltud quAfitum diElum efi , &c. & debct refcrri
ad i.q.harum trium
:
eius folutio patet ex
diaafunt fupra,in gcnerali,de infinito,& fequuntur ad argumentacius principalia foludohis quae
io
SEquunmi; I
c de
4. f
.
& 6, q. quae funtdepcndentes & efFe<StuLini & cognofcibi-
caularum
ftatu
n&s,ihi:Ad primumPrincipale,8cc. Infra ibidem afllgnatur
liiate infiniti& poflibilitateeius,tcxi.c.i.j.&: ij.
mouentur omnes,& arguitur ad parres, quam aliqiia carujn fbluatur. Vbi aduertc, quod {ecunda j^arum non iubet locum determinatum ideo
priiis
in textu;led incidentalitcr mouctur:vel quxratur cius
fundamcntum
in litcra,t.c.6.& feqq.
Ibipoft oppofitum 3.q. Cp»tra ^uodpotefi vir~ ttu wferior,&cc. vfque illuc
:
Hic eji notandHm
in
generali,8cc.\idetut efic Extra.
&
Ad
fingularis& fubrilis,quare &c. Ibidem parum poft , ibi Dicendum aliter, vhi fequitur cjuod HuUdtffinuio, &cc. vfque ibi : Sed :
ejuia eli linex reEi^ , illa vcrba aflignantur extra, fcd funtoptima,vt S.dift.pri.q.i.habctifte. Illa litera qua: fequitur infra,ibi Confirmatur fecunda reffonfio ad rOtionem de animabtti,8cc.vCque ibi Adaliud quod iiia propofitio,&cc. vidctur addirio , fed bene valerct fupra in fblutione gcne-
rali,vbi ponitur illa refponfio
hic vcro habet locum
&
1
3
.
di. tertij
:
fed quaere
incidcntali-
folutionem ^.principalis fed /i placucrit ledori legatur vbi fupra : notabilis cnim :
Infra in propofitio
illa
quod
cum m
eft.
Ad aliud quod iila &c. quod fcquitur ibi:
refponfione. impofflhile,
^lios ibi,& {pecialiterHcrucii
Britonem Quodli. Conflat.& Ocham, ^tque alios qintiquos;& modernos, fed Dodor liic
<3uia
i.q.i i.&Franc.Ma.di.43.pri.
Adformam ergo /ir^«7WMr»,&c.aflignatur additio vel Extra,{ci fingularis & difticilis. Totum pro-
videtur problenratice loqui quia materia altioris
ceflum
B.egocij cft vt a princ. notaui. videantur dcxCtores
in folut.i.principalis.
:
iiipcr 3.
& 8. Phyf &
calculator
&
alij
Iiem
, fii^e
ad has
5 .q.
Jtiicefi
pracambula
& documcnta
notandum, &c. v{quc
7»am ^.vbi
communia
vcl {altcm ad duas primas ab illo loco: ibi
:
per hoc ad pri-
fententia (atis clara eft applicando di-
flindionem quam
facit a principio folutionis
de
quoiihet diuifio efefiat,8cc. vfque ibi.
illius
refponfionis vide curiosc i.di.z.q.5>.
Confequentcr infra immediate ante folutio-
Sophiflat:
jnammateria iftamultum intricata cft,vide i.dift. a.q.j.plura ad propofitum. Praemittit Dodor quandam generalem folutio-
ncm
3.q.eftnotabiIis replica,quam non foluit,ibi:
Contra totam refponfunem , &c. poffct fieri vis in antecedenre an diuifio fit gencratiojfcd ipfb conccflb ncgatur confequcntia loquendo dc adu fubfiftendijicct
non cxiftcndi,
bus , hoc infra
An
iliagis S.Iib.huius.
autem.intelligitur de partibus
formam,
ftentia conucniat
icntentia Dodtoris eft clara.
ftcntia
ad fincm folutionum principalium, laducrte ad duas inftantias,quas non fbluit. Solu-
dera
tio
primx
,
patct cx didis
fecundum diuerfasopi-
niones in folutionc gcnerali fupra das patet iijfra fplucndo
:
fblutio fccun-
argumcnta principalia
,
illis
indifFercnter,& an vna cxi-
Refponfiones quafHam
,
&
iftam totamiibi in aliquibus originalibus ponuntur a.b.c, denotando propofitiones in illa ratione , &c. fcd non func &c. Inkk, antequam fbluat argumcnta prindpalia
qtus
ibi
impugnat de
quotantur.
Confequenter folucndo
&
& torius, confi-
a£hialIsomnium partium
diuifione continui, videlicct Rogeri"; Bachonis,& aliorum,vidc in i.vbi fupra fcilicct dift.i. q.p. vbi
fecui^daeq.qusrantur ibi:& applicentur.
Aduertc quod tota jlla lircra , pro ampliorifolutione ifiint j.&c.vfquc ibi : ^d aliud qutfitum, &c. afHgnatur Extra , vel yidditio ab ^iquibus, ied cft rjotabiiis , ad mcntcm Dodbaris vide 2. di.pri.q.i.& in tr^6btu dc primo principio, in Thcorenjatibus «a quac faciunt ad fb|utionem
fecundum
& non fecundum matcriam & an exi-
Confequenter antequam foluat argumcnta principalia fecundje rcfpondet ad priraam , vbi Ibidera
vel incxiftcndi,in-
autadualis : negatur dc flmul fiibfiftentimaxime faltem per locum cxtrinfecum , dc
finitus,
jnfinito refijluto per conclufioncs.
1
fccunda poft ipfam:
quodammodo
ter propter
fcquitur de proccflu in infinitum in (pe-
ciebuSjvide di.44. pri.
3
.q.principalcm
mb ponit opinioncm Thoms ad q.i.& ad
,
pri-
argu-
menta principalia confequcnter , quam quicre parte q.i 2.& 8(>.& in 3Trpar.qu.j0.
cuius motiuainducit
1.
& alibi pluries,
& impugnat;&
confequenad argumcnta principalia. Deinde opinionem propriam ponit ihi:Adq. Scc, Et licct quidam conetur fbluere motiua Dodoris hic contra Thom.& alibi,fi tamen aequus modeter folutioncs
eius
omniuiT^ caufirum mcdiarum
ratorerit, videbit cos littus arafle.
iicceflaria,idc6
igitur
i.q.omifit duas replicas fiue obiedioncs, ad quas
videantur,& fiiper i .Phy ficor.communitcr. Sentenria Dodtoris clara cft,appIicando fccundum multipliccm acccptioncm infinitatis conclu-
in forma
non
rcfjpondet ad finem, vidclicct addi-
rioriis praididta:.
Ad quas poteft dici faciliter. Ad
priman^cum arguitur. Item &in ordineper accidens, &c. neeatur quod infettur,cuiusdecIaratio patet ex his quae ta^a funt fuprk,q.4.
Ad
& 6. primi.
Confirmabis Et ad propofitum 3. qu. Quodlibcri.& alibi fjcpe hic
& rcplicabis vbique.
di.pri.&
2.&
14.
floncs re(ponfiuas,& in fine, vbi fc rcmittit, qui-
dam li.habcnt q.4 huius,quidam 8. quidam 9. omnibus illis locis poterit quodammodb
ip
pcriri,profundc tamen in z.di.i.qu.3.
aliud patct ibidcm.
Illa lifcra quae fequitur Ad aliud diSium efi fupra , poflet refcrri ad rcplicam priraam iUarum :
ix
:
do(5trina,& fingularis
quacftione.
i>,
men
:
Confequcnter infra ihv.infinitu etiam in aElu, (fi difiicile vtwrf ,&c.vfque iWnc: Infinitum negaX»«f ,&c.ponitur ab aliquibus Extra^iictz. tamen tota fubtilis bona,quare leganir. Quod ibi taneitur dc infinitate aaimarum, vidc i.di.i.q.;. relolutionem optimc:licet bcne hic foluatur,& fingulariflime. Et infra itcrum in hac
Quod
quoddam Extra ab Kum.
aliquibus ab illo loco:C ontra Commentator dicit, &c. vfquc illuc : alntd de linea, &c. litcra ta-
&
I
.
&
fed re-
& di.6.q.i,
Rcportationum di.43. in Fran. in 1 Conde iniclligibilitatc contradi.
f}a.d.3. q.i I. vidcbis
«Storiorum,
3
.
VI.
Quseftio Aorionim, terminarc
& Impoflibiliura. Vidcmr in finc dcdc impoflibilitatc infiniti in adu iti licct pcr a)tiim videatur problcma,
Cc
miiltiradine
,
varic in originalibus in diuerfis locis in (blutionc, in aUquibus poft illam lirteram in qu.4. huius, in
aliquibus in fincjvt pofuimus
ibi
:
yhde m*gis videtur ad ifrtentimem
vd faltcm vfqOc ilNotandumyScc. affi^tai Exira.vel addirio
ab
:
tamen do
aliquibus:prarclara
littcra
,
fcd quomodocun-
quclittcracft optima.
Quod
Philofephi, vfque ad finem q.
luc
homt»emifrMtionMlem,fomtai
:
vti fiipra notaui. Infira
575
ibi inclufiuc
v/quc
ibi tangitur
Chrifti, vidc i^-dift.
j.
dc intcUcdbionc anim* vbi pluraad propofitum
conuenientia,&iimilitcr
quc apud
j. di.}.
i
&alibi plcnm-
jftum.
LIBER TERTIVS. %lSTOTELEShoc lib.c.u multojfonit quafiiones,^ cafttihujjeqq. dubitandijJtuUaj tamen refolutiones ad eoj
vartM adducit rationes
:
ideo
DoS^or htc non b£ret,fed<^nicam tantum quafiionem mouet. Vide i^fem oftime exponentem totim libri textum:in opereexpofitorio Metaphyftca. prddicatione ahJiraSlorum,de ayHroBifyVide Scot.
Impofllbilc autcm przdicari, aut fpccics gtneris dc propriis diffcrcntiis , aut
gcnus
I
I .& ihi LeuchetMm,& Tataretum,& AnAndream hic <]uaft.i.& "Bargium, & alios
.d.^.q.
tonium
ScotiftatdA.jjci.i.
finc fuis fpccicbus,^^Ar.fC»».z
Contra
:
animalia:quia
ftTHm Genuipradiceturferfede
renria:tunc aut
tiac
Biffertntia Arift. hic
text.io.^ W.7.r«rt
4.T»p.e.%.Ti.Thom.
^
&
q.i^liria 4-difi.ii.q.i.
QVod fic:homoper (e.*ftrationaIis;crgo homo
;
& animal ponimr in
ra-
ergo ration^c pcr
eft fubflantia
animata
rionalis pro rationali ,
partem
Probatio vlrimac confequcnrix, per fcincludit arumal. Item,homo pcr
homo
(e.
animal:homo pcr
fe cft rationalis;ergo,&c.
;
& rarioncm ra& patebit nugatio. Si
fenfibilis
fit
homo
tunc
erit
fpeciei pcr
modum torius
Ad primum, quod
prima conuerfio non
fcd eft fallacia Confcqucnris
Item 7.huius,texxom.4}. quando aliquid casur dc aliquo pcr fe primo modo, vnum
praedi-
licct in prjcdicato
pracdi-
fibi ineft.
:
ifts
ergo funt verae,
Humanitas eft rationalttai:,Humanttas
eft
anima-
litM; ergo{€quitur,rarionalit2S cftanimalitas
concrcmm cft de concreto
per fc primo
:
&
mo-
& ficut matecft
cxrra rarionem difFerenriar.
habet caufam .quare inferius
catur dc alio in abftra(5lo
:
formalc ,iicconccptus gcncris
Probario confequcnri£c:ficut ex pramiflls necef(ariis conclufio neccfraria fic cx per fe , per fe. :
,
:
rialc eft extra
c cft
cum diffc-
diflinitione
;
pofitio neccflaria conucrritur in ncceiTariamicrgo
Siuia
multa
ellct
duo animalfa. Ad illud refpondct Auicen.j. Metaphyf c.3. licet gcnus & diffcrcntia pracdiccntur dc to:o per fcnon tamen fignificant totum per fe fcd gcnus matcrialcdiflcrentia formale fcd vtrumque fignificat aliud animal
fc cft animal. Probario primae confequenrix, pro-
pcr Ce in per
vnum animal
gcnuscflct inintcUciShidifrcren-
&
x.Mtt.ha.idy i.c*ntr»Gtnt*se.i-jJiSK.hDii.l>ic^.i. r. 7. Met.q.iy Soncia.-y.Mtt.ti }7. Mafius hicftS ^•P*fi' j.j. Rub.^.7.Vi(k SconuB^. hmit*9- 17
rionale per fe eft
fi
idem animalimponareturpcrgedifFercnriam,& tunc nugatio erit,quia ponus ne rarioncm animalis pro animali , tunc animal
l
41*
,
tunc
fi fic ,
QViESTIO VNICA.
:
valet,
quia fiiperius
fibi incft.
non
In fubic-
(ko enim potefl efie caufa inhasrenric prsdicaii,
non
valct
, quare fubiedum quod confcqucnria quiaantccedens non poieft cilc verum
Ad :
ncceflari6,nifi efle
non
fit
caofa
probarioncm
,
& confequens:quiaalioquin poflct
vemmfine
illo
:
tamen antecedenspoteft ha-
do.
berc caufam quarc prsdicamm,vcl conlcquens fibi incft , licct non ccontra. Alioquin vniucrfalis
cft
affirmatiua conuenerctur fimplicitcr, quiiVerfe
tunc
Item in conicqucntia e(Ientiali,przdicatum de intelledu fubiedH, fed 5. huius dicimr cap. dcElemcnto,tex.co.4. quod cui incft difFerentia, genus, &c. Itcm,fi per accidens dc difFerenria, de fpccic. Probatio; quiaquando aliquid prsdicaturde aliquo pcr accidens,pracdicatur de quo-
& &
libet per accidens
;
quod
intelligitur fub rationc
prsfupponit de omni.
Confimilitcr ad fecun-
dum non poteft ex ncccflariis ,
rium
,
conclufione; fcd ex^fr/^poteft fcqui pcr accidens, ciim tamcn illud fit nccefTarimn. Contra i. Ntctfsriunt
&
Poftcr.text.com.i;.
gitur fub difFcrcntia formalitcr;ergo,&c.
ceflarium. Rcfpondctur, id
CH O
L
I
V M.
non pr^icari per fe de Differentia,
aliocjuin diftiniendo hominem,fjfet nugatto, vel ef-
fetbis anitnal.
Ctrca foluttonem ad tertium de
fi j j.
per accidens,non ne- femperft^id-
vcrum
eft
dc accidcn-
tur ex titctf-
fnrit/tdper
ribus compararis ad fubie£la;dc taiibus loqiumr, accidens »0quia loquimt de conclufionc dcmonftrationis. qnMndt ex
Contra
GENVs
fcqui nifi neccfla-
alioquin pramiflac poflent eflc verx fine
ilUus,ficut fub ratione formali:fed fpecies intclli-
S
SiSartfTMdiaui» fer jt ncn cnmerti' turi
:
probat
ibi
demonfbarioncm
effc
fe;CTgo loqnitur de prarmiflis primis. Ad aliud , qu6d pracmifTx funt faKic
,
cx per fcilicet
HumanitM eft animatitai,8c alia fimihtcr.Ad probauo
ftrft.
,
.
Lib.IV.
574
Metaph.
&
concretio bationem , ciu6d abftraftio duplcx : ad fuppofltum. Prirao duplex , ad lubiedum , mpdo , quando aliquid denominat aliquid extra eflcndam fuam. Concrctio ad fuppofitum , eft quando aliquid fignificat per modum dcnomi-
&
: ficut hacc albedo de duplici abftradlione. Ad for-
tertj libri
praedicandi
Dodoris
eft
de concrptis
ratio cft
& abftradis
primo
quia in praedicationcin primo
:
fi
pracdi-
catum cft intra quiditatcm fubicdi ; ergo prxcifb quocunque adhuc eft dc intclledhi fubiciki fcd fi lit concretum ad fubieifium , fubie(fium eft extri. In fecunda aurem cpncrctione , pracdicarum non pft idem fubiedlo, nifi quia fignificat pcr modum :
«'.(
modo
difrercntia,tex. c.io. aducrtcndura
n>odo,eft pracdicariorationequiditatis,
St«t,i.
&
cft albedo. Sic cft
modo:&
etntretif.
vnicam quaeftionem
Irca
C"^jdicationc
uantis aliquid propriae natiurac
n>am , verum
1>»pUxMb-
JNNOTATIO MAyRITll.
6tioncs in littera.
,
duae quaftiunculas quas Ant.Andr.moucthic. de immobiUbus, videlicet, dc inftanti funt du-
aliae
&
bia littcralia,maximeillade inftanri,
quam
Dodior
:
in i.di.z.qua. incidentalitcr
Infra, fblucndo i. principale
plica
,
quamnon fbluir ibi
:
monJirationem,8cc.
to affumpto ic illato, itaquod
de intclledu fubie(3d,vel antccedcntis;licet in confequentia cHentiali. A liter dicitur , quod dicit Philofophus cui ineft differcntia fequitiu: gc-
fit
;
ncceflaria,imm6
cora.3 j.
Ad aliud,nego confcquenriam. Ad cft, fi illud
quod
probatio-
eft rario intcl-
cum alio vnum per accidens vnum per fe ficut difTcrenria cum fpecie, &c.
non
faciat
fi
ibi
re-
de-
potcft dici,qu6d da-
nedum loquiturde
confequens cum neceflarium
i
eft
.
Poftcr. loquitur crgo ibi
,
cuius aflignat trcs modos,r.
Quod
ibi tanOTtur ,
de
de duplici abftradionc
&
pofret habere inftantias ex diftis
eius fuper Porphyrio. q.i.
dicemr de fpccic
vtrum gcnus vcre
infinitatis
copiose h«cc tradlaui
ligcndi facit
qusdam
non zutcm de per accidens tranfumptiue, extraneum i. Elenchorum,& alibi fspe.
concretione
ncm,qu6d verum
cft
feracctdens proprie
genus per fernon tamen fequirur difFcrentiam pcr ie.
Ad^quam
in plus, vt patet
quod
,
,
eft
coaclufione,fed ctiam de praemiflls per fe,non tamen fequimr qu6d propofirio non per fe, fit non
& illud cft fpecics cui ineft difFerentia & indiuiduum, & de indiuiduo & fpecie praedicatur :
,
Contraprobat
modus aufcrtur in abftrado. Vnde diquod hicnon eft idem pradicatum fubicdo, nifi proptcr fiippofirum quod ab vtroque denominatur,quia praedicatum dicit formam,non fuppofitum. Ad aliud,qu6d confequcns non fcmper
nus
habet aliam va:o
collegit hincindc,vt patct.
co
cft
quodfentcnria
&
non occurrunt corrcVbi tamen fcire debes , quod
ibi clara eft
torius, iftc ,
de prx-
gcnerumdc
:
:
prae^
fed fuper illo loco
quaerc. Similitcr j.dift.pri.
& alibi patct dc gradibus abftradionum, vbi idem nptaui. Quxre lo. landunum hic & vide Nominales, & alios anriquos, & infra in y.huiqs pluraad hasc notanda habcntur & fupcr Poq.
,
I.
,
):(
1.
,
ftcriorum.
LIBER QVARTVS. S^jj^
N hoc
'pX
btiJi
lihro agtt Philojophuj
defubi0o Mffaphyjtca eiufque partibwieffe&i-
^prmcipm opfim^ tra^at Do^or in ixpofitiom textw e^ principiu : de quibu4 opftm^
^
iu quatuor quaHionibuj htc adiunSiu.
ibi dicitPhilof.t.c.i}.qu6d princfpiii c6tra
Ens autcm multis modis dicitur, fcd ad vnum , & ad vnam aliqu^m naturam, non 2equiuoc^,&c. tex.comm,2..
&
CXy
Vtrm ens dicntut
didi ipforumnon probatum.fcilicct qubd ensdi-
efi
vniuQce de omnihui
& nihil eftStA aliquid non
ncquim
\
i.^ 7.
Auiccn.
i.
Mtt.e.\.^
5.
D.Tfiom.
^
.mrt.^ijr 7- Caict. dt An»ltgi» ntimn. e 4 6. Fcrrar. i. cont. Qtnt. ^.34. Capriol. in 1. difl.x. q.-i.
i.f.q. I
j
m 1 4ifi.hq.i&
Qy6d
fic
:
*»/.
eft
Auiccn. i.Meta.
ijon cft h$c contradi(5tio,tunc tradidlio, aliquis
&
minus coipmu-
c.5.
ens& aliqnid qu6d
Si dicas
nunquam
nu/lHs:q\iiz aLi<juis
connonpotcft erit
habere conp eptum coramuniorcm quam altquid. Item, nulluip squiuoaim potcft determinari pcr
i.&
{ijiquid
^,4.^.1.
Fonf. 4. Met.c.x. q ^.ferte-
dift.».q.i..f^ in i,dift.i.q.i
in aequiuocis
in Elenchis
contradidlio
Mtt.ft9.i.(^feque*t. Vidc Scotum
Soto in Praedicam. tHtn. Snzt.dijp.i.
fit
fimplicitcr probatur;hic cft contradi6Ho,^/i^«i
I.
funt nomina multipliciter di^a. Arift. hicttx
eft,
petcrct Piiilofinipponendo contra eos oppofitum citur multiplicitpr. Itcm.quod ibi
ASTIO
eos
qu6d ens dicitur mulriplicircr:fed fi ipfi intendcrent qu6d ens dicerctur fimplicitef , lunc
accipere
;
cns
.
non cft contradidtio,
& non cns
,
comradicunt.
Minorprobatur; Philofli. Pbyficor.tcxt.com. 1 6. conrra Parmcnidem , rcdudt cum ad hoc inconueniens , qu6d nqn ens fit ens. Dicitur quod hoc facit ex concefIb,qudd onmia fimtvnum.Contra:
additum ad determinatum fignificatum: ens potcft. Probatio maioris:Omnc acquiuocum importat adku quodlibet fignificamm : omne dc-
&
tcrminabile fft indifFcrpns ^d hoc, illud. Probatio minoris. Aliter fic;diccrc, ens alhum non :
cflct luaior
contradidio
quam
dicere ens abfo-
lutc fine aliquo addito. Item,fequitur hoc eftfubJlantia ; ergo ens. Antcccdcus non poicft cffe
vcrum
Qu^ftio VI. veram fine con(cqaente ; in «quiuocis non eft confcquenria^uia non habcnt oppofita. Itcm , cns prjcdicatar de omnibus , de qnibus przdicatur, fccundum vnam rationcra prxdican-
•02*^
vnum
qutd;etgp prxdicatur fecundura J|i,J|*X^. di.quia in
intelloaum abftraaum- Confirmatar,quia ficut pafHo vna realis reqnirit fubicftum vnum fccondum rcm, ita videtur quod p^afHo vna rationis requirat vnum (ubicAum {ecundum rationcm : hoc eft
quod
,
vnum
fit
Quomodo cnim
paflio
communc omnibus
illis,
non
eft
ficut arguitur
quod
de paf-
maeis vniuoca,qtum
&
necefle efle
,
fcd nec confcqucntia nec contradi-
^o cft in atquiuocis.
Itcm,7.
Phyf tcx. com.14,
comparario non eft in xquiuods : fcd fcctmdum qtiia cns,eft comparatio. Probatio minoris :
mm
fubflantia cft
magis ens accidenre
,
& vnum acci-
«Jcns alioiram quia i.huius,tcx.com.4.w»«i»^
^Uf
efi
gantur fiint
ad
magii taU.tjMod
aliu vt tdi* di-
efi rMtio
idco priiKripia fcmpitemonmi
,
vera,quia
aliis
fimt cauia vcritatis
ad vcrum-,crgo
efTe,fic
fi
:
eft
bet fed
fi
:
genus
eflet
,
quia cft de
vnum
fi-
idem aim fub{bmtia,& cxtra in-
Itcm ^.huius, tcx.com. la fcientia vna efifdentiavna^tufpecMUtitr enst
teUedum
accidcnds.
&
cft circa
&
qu6d non defcendit ens in
iflas
vniuocum fubie<5kum : cuius probario eft com. i. In squiuocis non cadit de-
1. Pofter.tex.
monfh-atiojdc fubiedo funt demonfh-ariones , in eodem, t.com.zy. Item,de fubicAo oportct prjc-
fupponercvel prscognofcere qnid efi ; t.com.ii. aequiuocum non habet ejuid. Itcm 4. huius,text. com.8. 9. firmiflimum omnium principiorum
quod
,
cflc
:
impoflibile eft idem fimul eflc
panes priufquam
in irrarionalc:vndc illud fla-
rim non ponit aquiuocationcimhocdicit Auici. Mcta.cap.i.d.Aliter poteftdid.quodideoens ftatim cft fubftantia, qualitas , &c. quia pcr nullum additum defccndit in hzc. tyfd qM^fiionem ifiam de vniMOcatione concepttis entis, dicitMr qMod efMefiio efi defignificatt nomittis,tptod efi ad pUcitMm , ideo non potefi per ra-
1
.Sed contra-.qtufiio efifVtrumpofiit ejfe vntis
conceptMs commttnis decem (jeneribtu
qtiocMnqtte
,
nominefignificetMr ,fiMe per ens ,fiueper alittd nomen : pojfe autem efie talem conceptum,vel non,potefiargMt ratione.Ad Ulud vero quod dicit^kr qtiod JigtiificatMm efi
ad placitttm
tjMts
ad placitMm. Refpondetur
eft
tjtsod
huie conceptui hoc nomen imponere,
& idem nomen mtdtis equittoce
vel lUud,
tdntitm ,
efi
,
velvni
ad ptacitttm , fed non efi ad pUcitum
conceptMs poffit haberi communior ifio,vel non:
immo
hoc dependet ex natwra rei. Similiter r> qnodnon potefi quis concipere, non efi adplacitum iptod ilti nomen tmponat \ ergofinon potefi cencipert aliqtud commune decem generalijfanis , non eft adplactttm impanentis qttod oltqMod nomen fignificet aliqttod commune decem Generibtts , quta Ulud
non concipit.
SCHOLIVM Sententia
I.
principium nodflimum habct tcrminos nocognofctmMS ia^ttantMm , <jMi4 principia
& dicere vnum conceptttm commMnemomnibfts, de
non
qMibus dicitur,qttamfMse proibat aM^oritatibiu,(!r
terminos cognofnmtu
:
fcd tcrmini scquiuoci
funt notiflimi. Confirmatur.omnia principia,qu« funt conmiuncs concepriones
tranfccndcnribus:omnes
illi
funt de terminis
erunt zquiuod
&
itaoinnes aequiuocum, tiones erunt dubis. eft
,
fi
ens
commimes conccp-
Conni:Porphyrius,cap.de fpecicy? quis cmma non vniuoce nim-
entia vocety aeftuttoce, inquit,
&
Confimutunquia nihil vnum prsdicaonmibus propter infinitatem rerum. Refpondeo ficut zquiuocario dicitur apud realem Philofbphum , magis adhuc quam in genere de
CMpabit.
tur dc
:
,
rationibtts i .di. 5 .q. ?
,
Auicenna ens
qMomqtte
ejfe
vnittocttm,
refolittiMe tenet in
Tbeolegia
Mtm.y.& q.l. a mtm.^.& d.i.qiuft.}.i
num.i i.&q.i ijie Anima,vbi in commentarioplura de hoc dixi a num.^.
In ifhi quzfHone videtur opinio Auicennae i. Metaph. fuxci.d. cf a.qu6d cns diciturper vnam rarionem de omnibus,dequibus didtur,fcd non zquc prim6,quia quzdam funt quafi gencra,
&
fiue (pedes cnris
Ad hoc cft
:
quzdam vcr6 vt pafliones,&c. , quz prima fiint ad intclli-
rario illa
gendum ,
Contra:Logicus fiut. Re(pondeo,dicimtur multa in Logica non Logice:ficut z. huius, tex.com4x.
mimius prius
in omni re
primum intelligibile fimpUcirer, eft commnnifli-
mcntis
,
fingtUum incomplexorMm
,
attt fifnificat
fMbfiafitiaiHyAta <jMantitatem,Scc.Ced
fi
conceptus communis omnibus entibus ill'jd
di
vcnim
,
cflct :
vnus
non eflet
quia incomplcxum
figm'fi-
cans ilIum,non fignificaret fubflantiam , ncc
alia.
Refpondco,fingtiIum incomplexonmi fignifican"
funt communifllma , quia femper intcUigitur,
fimpliciter.
quia nullum decero
fimpUdtcr,quia
Sed
com-
& non eft proccfliis in
infinitum in intcUigujilibus
mum
t
.
cuius squiuocarionc dicitur 7.Phyfic.tex.com.}i.
mota eft materia,hoc perrinet ad Phyficumjnon ad Metaphy ficum. Itcm, in Przdica-
.
Additio.
tionem termiaari,fed tantum fer auiloritatem,vel efi vt plMres ex i.Topic.
& non
tlflimos
2
in alias
ficut fubflantia prius dcfcendit in alia,
quam inrarionale&
&
cft
,
cap. 1
intclle
scquiuocima fecunduTi
gnificatum,eflet
(cd
:
fed ficut
comparantur in vcri-
vel comparatum,addcrc ens cimi infcriori eft nugario, vel improprietas fermonis. Itcm 3. huius,
cns non
, quia non «quc prim6 dc omnibus tamcn non cquiuoce feamdum Logiam3:ita"qu6d non fitvnusconccptus. Itcm 4.
didtur
fer vfttm^qMialoqttendttm
ensintclligitur abfolutmn,
fi
Ad
diccndura
qu^ ideh cft
maximc
tatc,comparabilia fimt in enriratc Item, diirifum cft vnius rarionis in diuidenribus:ens diuiditur in alia;ergo,&c. Item,
,
rim ens vnum. Ad illud ftarim rcfponfio,qucd ide6 Philofophus didt qu6d ens ftarim eft quidt qHalc , &c. quia funt immcdiate panes cntis : ita
,
ens:fed potentia dicitur vniuoce,quia impoflibilc poffibilc feqnitur ad poflibilecontradictint ,
&
audkoritatcs de »»j»/f»^/«r»f rr
nm'us, tcx.com.4. exifhmt in gcncrc habenria fta-
fione reali?ltcm,a£his%c potcntia funt differcntiz entis;ergo potcntia
omnes
vno conceptu-
roultis incrit pcr {c>nifi infit alicui prira6 fit
multipliciter,\Aem dicirar^. huius.texxom.i.
ratiom's aliquibus
intcUigibile
vna
57S
tiam rem aliarius Pratdi carBenti : qoia ibi intendit diuiderc incomplcxum in Przdicamcnta , fcd non incomplexorum fignificanrium aliquod trif^ ccndcns. Itcm 1. Phyfic.tex.comm.i j.cw/ dicititr
:
ergo iUud quod
nuUum
cft
eft tafe nifi ens:
Gcnerum , eft communiflimii
nuUum przdicarar dc aUo
rc;ens crgo poteft habere vnura
genc-
concepramcom-
munem. Confirmatur hzcrario:quod primo occonfufum refpcdu cuiuflibct,vel cuitt&anque (ecundo occurrenris > quando cft currit,debet cflc
proccfliis
Snskahfo ''***' ***'^
^^^^^
Metaph.
IV.
Lib.
576
piocdlus a confiifb »d dctenninatom : Ced nuU futn gcnus eft confufum rcfpciku altcrius gcncrii occurrentis fccund6,crgo,&c. Similitcr ficut accidcntia per fe ff ntiuntur,ita
prim6
ma ipforuin, poCTunt intclliei non
fcd illud
,
quod
eft
primumcft tantum vnum crgo illud genus,cum contingat pri-
/(xmpliciter I
vniu£rfali(fi-
;
potcft eflc aliquod
&
mo occurrprp ^Jiud genus , non flibftantiaro. Jtem,vnius poteti* eft vnum primum obieduin, quia potcmia mouetur abobiedo fecundumformam obiedi & nifi
vnam formam non non intelligit vnuro,niJiil inteUigit,4.hutus,tex.com.io.(cd primum obicdkun» inteljedus eft ens, vt communeomnibus. Probatio illud eft primum obiedum potentiae cognitiuac , fub cuius rationc intelliguntur omnia habcat
,
pjoucbit
,
&
fi
intelledus
:
alia
ab
de obiedo vilus:{cd nec rancc accidcntis rcperitur in omni-
illa,ficut patct
tio fubftantia:
,
^us intcIUgibilibus. Dices qu6d Deus
6
cft
primum obie6him
intel-
tune inutilis
repetitio.
fit coniunElio
Generis
vnde non clauditur
primum
crgo Deuscftet fimpliciter
obiedum,inteIIe(9:us
,quod non videtur
Item, patct qu6d potentia receptiua ^cuius formai , ad quam alm attribuuntur , non pft recepriu^ illarum aliarum ; ficut de materia clle
verum.
formam
cotnparata ad
fubftantialem
dentalem, Item,fubftantia forte
go perfedius cognolcuntur
vel acci-
& Dcus non co-
gnofiruntur pcr propriam fpccicm
autem obieftum
,
:
quomodo cr-
accidcnte ? primura
perfcdfciflimi cognofcitur
,
&c.
expcrimur in nobis ipfis, qu6d poifiimus concipcre ens , non concipicndo hoc ens in (c , vel in alip , quia dubitatio cft quando concipimus ens,vfrura fit ens in {c,vel in aIio,ficutpatet de Iumine,vtrum fit formafubftantialis per le fubfiftens , vel accidentalis exiftens in alio, ficut fornfa ergo prim6 aliquidindiffercns conItem,alitcr patet
;
:
&
vtrumquc illocipimus ad vtrumquc illorum, rum poftea inucnimusita prim6, qu6din ifto faluatUF primus conccptus quodfit ens.
Notandum
iditio.
,
ejuod illud
argHmentum de obieHo
intelleBus , cancludit <juod ens ferfe includitur in
quocunque per fe intelUgibili:ciuantumcuqHe eninf alicuiejfetidemyfinonferfeclauderetftrineiusin' teUeStu, perinde ejfet (juantum ad rationem formalem obietbiuam^fi accideret fibi. Sed quando obieQufnpotentia perfe accidit alicui , illu4 tantum per accidens eft cognofcibile;ergp, &c. Tamen i^e
procejfus habet inftantiam in fenfibilibus
ribus
,
quft
nonfmf fenfibilia per
commu-
accidens
:
tunc
ftiam /fon tantum deberef efti vnus conceptus cotnmunisdecem Generibus , fedeiiam Ceneri Dif~ ferentia,& Vnj Vcro, &fic nugatio &procef-
&
&
(itf
in infinitum,
effenttaliter
,
;
illud
,
totis
fedtotam : fictu indiuidua fe
EXTkA.
idem ejfentialiter
,fi
de re, ens qtilibef
autem de conceptu , intra
ejHemlibet clauditur : vbi concipitur alitjuid
: vf quid infe,puta rationalitas vnitas, &c. QuanAnenscUu- ^^ autem concipiuntur per modum denominantif^
&
Ijy^
j
non clauditur intra per fe intelleUum ipforum , fed tantum concipiuntur vt informatiua entit. Nugationem procejfum in infinitum fic .vito,conceaen-
&
do hfc nugationem,cns animal,^ hic^ns r^tionaiitas , cns vnitas nifiintelltgaturfpecificatiua
&
ConSlrM£iio Jic
:
i
cns quod
cft
animal
>
&c. nec eft
Genw
totis diffd'
,
totis
conueniunt
^
^'ff'^'»ti»Jo
& |^
**"
differunt, quia fpecies dicit totit effe indiuiduorum:
fic ergoilla refponfio,
vnum
qitfi
negat illud quod comune
in multis diftinguiturin i/Usaliquo alto afe,
vitat proceffum in infinititej^parte rerum. Hla autem qua ponit ens non claudi in quolibet conceptn
per fe,vitat nugationem, vbicunque denominatiuii addttur enti, pradicationem perfe , vbicunque
&
cundo modo, cns ,
tam
&
hanc faluat effe per fe fevntun , tamen quantitm ad
eft
ifta
&
prtdicatio
eft
per accidens,
'^um eft "'^'*'' P''*'ii'
vnum eft tm.,quam tfta.cns cft vnum, tdenttca eft. ^^^^
j
Tunc ad iftud argumentum contra iftam opinionem, illud additum efl ens. Dtce quod fic per identitatemxnon tamenformali pr
&
tum
,
quia conftat certum
effe
&
Deus , hoc bene confirmaMeta. tex.com.^. Principia fempiveriflima. f^bividetur velle verum
dubitvre autem anfit
turper iUud
x.
temorum fiint effe
de Sole quodfit ens,
vnittocum principiiifempiternorum
'*"» ^eatp
^
*^"'**t9,
& princi-
Alioquin quid valet iUud fecunditm quod aliie ineft vniuocatio-Tunc dicitur quod ens,& omnia confequentid ipfum, inquantttm ens,vt bonum,
piatis.
f-
verum, &e> exfefunt indtfferentia ad limitatttm, vel illimitatum, vltrafub limitato adfublfantiam accidens, vltra , citm omnis res cuiufli-
& &
&
bet Prttdicamenti neceffariofit limitata, impoffibile eft
aliquod tranfcendens formaliter effefpeciem
; ita quod non denominat oppofita, quod ipfa funt fpecies genentm : fed ornnino in nuUo generefunt.
alicttius generit
fic
Item 5. huius, tcx.com. lo. Ens nonpotefteftc genus , quia eft de per fe in intelledu cuiuflibet: ledfialiquomodo zquiuocc diceretur , poflct fecundum 'vnum fignificatum efle extra intclle-. 6tum alicuius. Accipiendo enim ens , vt fignificat fubftantiam,iia eft extra intelledum diflferentiaE,ficut fubftanria,& fic dc quolibet alio fignificato. Item , omnia numerata conueniunt in ali-^
&
quantitas funt diucruo cominuni:fubftantia idem & diucrfijra-condiuidunt totum cns]; crgofunt duoentia ; igitur cns efVvnus conceptus ccHnmunis eis. Item, alias non conue-
laentia, quia
si tnt ttt»
& acci-
effet
& in ens non quando,
'l'"
nientius diuidcretur cns in fubftantiam
Notandum , quodfifermo eft eft
,
runt,quia ensnon dicitpartemperfe^ionis ipforum,
dcns.quam in enstjuando,
7
effentialtter ens,
eft
& rationale & non funt idem ergo differunt aliquo & (Uio & ficin infinitum. Irtc dico, quodfe conueniunt & fe infinitum fic ; Animal in entitate cgnueniunt
realitatem
;
;
Gettm ^. nonformali pradtcatione , nec per fe primo fjC'''"''*"* modo ,fed magis per accidens , ficut hic , fapien- rJii!!ll"^ tia eltpotentia Dei. Sedfiarguas deproceffit t»
qu6d obiedhina primum potentix eflct aliquod primum , ad quod omnia alia attribuuntur , ficut dicit didla reiponfio
ibi
licet
iltud fubijcitur enti,
:
in diffinitiont
& Differentit in abftraEloi idern bis & tamen ipfa
Differentia per identitatem
tamcn incLuditur in omnibus, quae poflunt ab ipfo intcUigi. Contr^ fi fufficeret \e£kas fui:non
Sed nunejuam
vniut"*" ^-
quia nec accidefts poflct fignificatic aliquid com- *^^'''*'*', munenoucm Generibus magis quim cns dcccm qHkmindtita prima diuiuo cnris non eflct in cem. Generibus ,
&
duojfedindcccm.
SCHQLIVM Ap ny ci T,
II.
& foluit ftptem fortiffima^rgu-
menta contra vniuocationem entis Prddicamenta ,faluans ens non
,
quoad decem
effe genus (fufti-
tfcndoquod nonjit vninocitm generi,
&
differentia,
quia
;
:
Qu^ftio non imbihttur in hdefmnalitfrt vt hahtt ipfe i.d.^.qM.^. num.6.7.) ntque
ijttU
dtffinitiontbMrtlege attente tjMta rdttianesfunt opti-
vuy& folMtionesfingulitrt:.
577
I.
conccptz , vt cft aliqxiid in fe , nofi tamen conccptz, vt dcnominat aliud , cft fbtmaliter comraune ; fcd^fantum pcr idcnritatcm. Quana , quod cft commune cuicunquc quoctinque modo concepto, hoc tam formahter , quam per idcnrita-
&
Contra nmc-cns cflct gcnus. Probarioconfequeds^quod proprii przdicarur dc multis.prsdicatur dc eis /ecundum rationcm alicuius vniuer:
de numcro y vniucrfalium ; (ed ens pcr te c(b huiufmodi ; ergoprzdicatur (ccundum rationem faiis
.
vniucrfaUs
:
rton DifTercntix
,
quia non prxdi-
nec Proprij, nec Acddentis, quia illius , de quo przdicantur «rgo vt Genus. Ad hoc rcTponlio. Porphyrius ordinat librum fuum ad Przdicaroenu Anftotecatur in quale
;
funt cxtra edcntiam
h's iicut dicit
procemio
in
vniuerialibus
lis
,
quz
:
loquitur crgo dc
modo
aliquo
il-
inucniun-
tur in ordinc Przdicamcnti. Przter illud poteft
poni vniuerfalc tranfcendens , quod ad nuUum Przdicamentiun pminct : ic duo vniucrialia tranfcendentia , vnum autem didtur in tjMid fcilicct cns , aliud didtur in ^«4/« (cilicet vnum, &c. Aliter potcft dici , quod quantum ad diuifioncm Porphyrij, fonc ens cft Genus , twiww, Proprium , (ed non quantum ad hocquod eft dicerc panem Spedei , ita qu6d determinetur per Differcntiam. ALter , quod comparando ad inferius poteft ens habere rationcm fpeciei fpecialiflimx , ficut didt lccunda refponfio poft illud, ifia ratio ^&c. Itcm arguitur fic : Tunc gcnera prima fiint fpedes : nam omne illud quod haoetin fiio pcr (e intclledu ahquid materialc ,
&
&
&
aliquid formalc
qua duo
,
poteft proprie diflSniri pcr ali-
cTpteffiua illius conccptus
primum gcnus
cft
:
fed
omne
huiufmodi ,quia habec in fc
conceptum enris, & aliqidd fbntialcdeterminans iliud communc ad hoc gcnus ; ergo eft diffinibi-
commune, & illud formalc addioun. Ifbi non probat quin ens fit vniuocum decem Gcncribus fed tantum qu6d non fit vniuocum Gcncri & Differcntia: , & hoc poteft concedi, licct non prirmun. Aliter dici poteft , qu6d ficut xndiuidua duo fe totis numero difFerunt, & fe tolc per
rario
:
funt
vnum
in fpcde
fcd cft tale communc
tcm ,
vno cntc , & non in aUo ? Tcnia hoc : fed quare in conccptu ifHus
quondo non clauditut fbrmaUtcr ens , non didt. Quarta rciponfio , nuUomodocauct nugarioncra quandoctmque aliquid additur cnri , vel aliquid alteri quia in vtroque dauditur fbrraaUtcr idem concepms cnris , cauct tamen ptoceflum in infinitiun , quia non per aliquidaUud addimm defcendit. Tenia rcfponfio videmr probabiUs quia ex quo conce-
fic
;
omnc vnum
in fe,
fi
difHn-
guitur in dlucrfis
, diftinguitur per alia addita fibi:conccptus entis eft vnus de fc, in ommbus Generibus , quzro dc addito A aut cftens , fic cns
&
crit
de intclle^ dus fdlicet
A
:
quia cns przdi-
cat fiibflantiam cuiuflibet enris 4. hmus,tcxt.com. j.
& 4. crgo A, fubflanria eft ens & fic nugario, ,
non ens , tunc omnc genus gcncralifhrnum cns , quia illud formale cft non ens , & omncs fpcdes formaliter non cns. Ad iftud argumcntum funt quamor refponfioncs. Prima jconcludit argumentum quod cnsnon fit communc Gcncri & DifFerenriz. Secunda, qu6d commune eft per idenritatem , fed non qu6d fprmaliter claudatur in concepm vtriufque, ficut cft commune vni & bono. Tcnia , quod commune Si
fit
eft formaliter non
eft
fbrmaUter
&
eflcnrialitet
Scoti Ofer, tom.
I F.
cuicunquc naturz
:
,
,
:
nort eft incoouenicns TnsiumJUa claudatur in aUquo quod concipitur tan- de amni «•
ptus enris cft abu>lutus
qu6d
quam abfblutum
in fc
,
,
nonautcm
vt denominatiuum alterius
vt concipinir,
quoicmcifU tiir,vt den»..
ficut in albedine in- minAtiMtim,
:
duditut formaliter color,non tamen in albo. Vnde non cft nugatio color atbus : fi iungamr ifti remia. quarta refponho , qu6d refpedhi iftorum , quibus dl fbrmaUter commune, eft talc communc quod
&
non
dcfirendit pcr
additum
,
vitatur nugario
,
&
primam nota. Nec contra iftam eft aUquodargumentum proprima opinionc , fuffidt cnim qu6d primum inteUigibile quo ad primuni argumentum ; & proprium obproceflus in innnitum
:
ieCtam inteUedus quoad fccundum
;
fit
aliquid
communc fbrroaUter cuilibet concepro abfolute: & communc peridenutatem cuicunque quocimqucmodo concepto
/nodo : an
Itcm arguitur
cnris
:
de omni vno communi , quod didt totum illud, quod inferius:vcra cft autcm tantum de alio communi, quod didt partera inferioris:nmc enim decerminatur per aUquid quod dicix aliam panem. Ens autem didt totnm quod fubftanria , & quod horao : quia quicquid cft ibi , eft per fe ens primo modo.
:
refponfio vitat
fciUcct concipitur vt denomiiuriuum
ccrtus
,
in»
&
ncc eft aliquid reale in akero , nifi natura fpedci fic hic dc gencribus fub cntc Vndc prima propofirio poteft negarf tis
quod defcendit in
additum : fed dicit totum iUud quod didt inferius. Prima rcfponfio habet diccrc quod c^is acquiuocc didfaun didtur fbrmaUter tunc argiuncnta pro prima opi- JmfMpuu de Diflircntia , nioi}c videntur contra hoc. Vcl fi dicat qu6d reffonfnt nihil cft communc Ditfcrentiz-, nec formaUter, iatas. ncc pcr idenriutcm ; didt quod Differentia diceret rcaUter aUud ab ente fecimdum quamcunquc fignificarioncra. Secunda tcfponfio, quainuis hoc euadat , tamen quare formalitcr clauditur in ferius pcr nihil
& quoad tcrriam, quod
:
de quocunquc
aliquis
fit
que condpiat, quod
,
quomodocun-
illud per idenritatcm
fit
ens,
Ucet nefciat in paniculari qiiod ens,ncc quovt
fic
fcilicct
formaUtcr claudawr in ip(b, Hzc etiam communi-
condpittir, an non.
tam fbrmaGs , quam idcnrica, faris prohibec fuffidt etiam communitas idenrica ad hoc , quod illa , quibus fit conunune propric, numercnmr:quia numerus magis rationc eCtas
ens cfle genus
:
quam modorum condpicndi eflentiis autem vno raodo conccpris,cft cns communc fbrfenriarum
:
maliter.
Item
,
arguitur
tcxt.
qu6d nunquam
hoc
eflet difGnirio
IX
inconueniens ex 7. huius comm^.}. Similitcr hic eflcr nugario, homo
fine luigarionc
,
eft
: quia cns fecundum eandem rarioncm cft dc per fc intelledu vtriufquc. Hoc non valct quiancc hiccft nugatio , homo htananMs : nec cns quod eft communc decem Generibus , per fe in-
albus
cluditur in albo.
Vndc
hic fonc cflct nugario,
homo albedo.lzem arguitur f .huius,tJion habente Coram. Differentia fMnt qu^fMnt diuerfa ali
& non
diuerfa:& tunc nuUa eflent diucrfa^nifi quz differenria , quia fuperioradecem Generibus,non fimc diuctfa nec
contcnu fub
ilUs.
Refpondco duz
C Cc
:
diffc
jlmatimclMdititr
im
I
:
0f tns
oppofirat eflcnt diuerfe cUm' diffcrentia:
& diio indi-
,
Item arguitur fic: Tunc noneller negariua immediata , quando negatur vniim generaliflimum ab alio confequens uidiia fpcciei rpecialiilitna.
fUrttur in
fmnibui
Metaph.
IV.
Lib.
578 M
»liqua tjfcnt iiutTf» \
:
eft falfum i. Pofter. tex.com. ji. Probatio conicquenti«,quia extrema elTenr in aliquo toto,quod
non debec efte qiiando negatiua eft immediata. Refpondeo non funt in aliquo toto,quod poreft cfle medium remouendi vnum ab alio , ficut nec duo indiuidua. Item ^ arguirur fic omniaentia artribuunrur ad fubftantiam , inquantum entia: fed atrributo(ccundumqu6d attribuirur,& eicui artribuitur, nou eft aliquid commune vniuocum, :
:
^ttribut» e^ ficuiattri-
^uitur ens
(ommunt.
eft
(cd probare
quod
enim om«
Oppofitum confcquentis accipit Arifto-. qu6d ens dicitur marerialiter. Contra:tuno vterctur oppofitis in fua ratione;accipit cnim oppofitum confequentis quod ens dtcitur multtpliuoce. teles
& concKifio,quam infcrt hic fcilicet ens efi
citer,
non ens
non
inconucniens , nifi ens dicereergo ratio eius fupponit duo opDicenduuA , quod non poteft inferri nc-
,
eft
tur fimplicittr pofita.
,
gatio eiufiem de fe
,
accipiantur prxmifljc
nifi
quiapraedicatum vniuocumpraedicatut in efuidy pra;dicatur ergo dc eo (ecundum fe , non fecun-
concludendum. Ad ahud > quod non nifi fada diftindione vtendo re pro fiibftantia,vei p: o aUquo generc determinato. Ec aHad probationem dicendnm , qjiiod aliquid
dum hoc quod attribuitur alteri. Refpondep:ma-
quis
ior fic intelligitur
,
id eft
,
fuam , quia entia {ecimdum
fccundum entitatem attribuuntur
fe tota,
ad fabftantiam,vt ad priraum,fed non inquantiim entia,id eft,
cnim
inquantum ens praedicaturde
ipfis:ira
in quid per fe prasdicaturde qualitate
defubftantia,&
plum de
fic
fpeciebus
vera
propoijtio.
eft illa
,
ficut
Exem-
numerorum vnde fimr entia & non formaliter & ;
per fubftantiam cfFcdtiuc
cum hoc
ftat
vniuocatio.
,
eum ejfe problematicum,fed videturhancfen, cjuandoquidem vltimo loco eam
tentiam fraferre
fonat , fed vltimum argumentum pro prima fen-
Auicenm pofitum nu.6.
ejuod
efi
fundamenfHm pro vnitfocatione entu,&
pncipHum
de neutralitate conceptus eius, cu certitudine conceptuum inferiorttm entium,non foluit, quod fignum ejfe videtur,quod fecundam fententiamde analogia, qut yiuerroif nqn pratulerit
ffi
,
efi
de quo quidquidJit-y
&
&
vniuocationern entis ad creatum increatum , decem^enera itenet in Theologialocis citatisin i, Schol. hoc fecundkm ipfum tenendum efi , efio hic teneret oppofitum. Adde quod potim hic in-
&
flinat infententiam Auicenna, vt patet ex vltimis
verbis huitu qua/fionu, quibus tandem,pofi longam
difputationem
,
tenet conceptum entii
ejfe
vnum,vt
amodisperfe,& non per fe,qui funt demhil determinabilis , vt loquitur , DoElor, id eft, ipfins entit vt fic. Vide Ant. Andr. hic q. i qui clartus traUat multa ex his , qu* Ho-
prafcindit
terminatiui
intentionis
,
fyncategoremata funt res fccundae poiruntefle eiufdem rationis qui-
&
bufcunque addantnr, ncc eft asquiuocatio ex parre corum. Sed fi fit *quiuocatio , lioc erit ^cx parte rerum deierminabilium, ficut dicitur , nul-
lum ens,aliquod ens,ex rationc rci hic non nullut homo y aliquis horno quiares vnius rationis eft iii :
,
vtroque.
Ad aliud,dicendum quod aequiuocum nonpo-
&
.
£lor hic tangit,
eft
nugatio
nificato
,
concpdo quod cns non dicatur vniuocc dc omnibus entibus non tamen xquiuocc:quia asquiuoce dicitur aliquid dc multis, quando ilia , de quibus dicitur non habent attributionem adinuiccm , fed quando attribuuntur, tunc analogicc. Quia argo non haber concep:
tum vnuti) , ide6 fignificat omnia eftentialitec fccundum propriam rationcm , fimpliciter zquiuocc (ecmidum Logicum quia autem illa
&
:
fieri
de
ergo ens
,
nifi ens diftinguatur.
Quod probatur:
&
tunc noii quia aur ens accipitur pro fubftantia valct confequcntia, quia in confequcntia cft or:
do
, fi
pro quantitate, tunc
quod falfum
eft
fed
,
tcationahtcr porcft cfle
conceptus fub
quod
modo
&
cis
falfa illatio.
eadcm
non
Ad
aliud,
ratio praedicandi in-
omniam gcnerum , liccc vniuocus. Ad aliud,
fit
poffibilc $. hnius ,tcxt.
comment.
17.
vno
principium rranfhiutandi ; alio modo, ad propofitum , cftaequiuocum ad res fecundae cft
& primae.
Ad aliud , qu6d comparaminris dida cft fecimdum magis in eadcm forma hoc non eft fecundiim ens Comparatio enim fecundum cns , non cft nifi fe- ComfarMtt intentionis
&
tio propric
:
cundum ordincm, fecundumquod aliquid vnum fit feeunduof eandemforr dependct ab alio in entitatc , ficut accidcntia ad fubftantiam , idc6 fubftancia dicitur in caufando accidentia.
primum
ens,
Philofbph. 8,
i.qu6d rccipiunt magis&raifcd hoc potcft fecundo modo aliud quod principia corporum caele-
Ethicor. dicit
c.
niis altcra fpccie
Ad
Tamcn
,
,
cft illa efle
veriflima , fed eiufdem
&
principiaris enContta d principiis omnia funt principia& princi- Trinctpia titas vniuoca , Dicendum , quod principia frincipitu» piata;ergo, &c. quimd» eiufprincipiata confcquuntur cns non folum in demitutrki communi , fcd in particulari genere vnde Ci fint principia & principiataeiuldcm generis , habent vniuocam cntitatcm alias non. Ad aliud, qu6d
generis.
:
&
^
&
:
:
Dicendum , qu6d non poteft cflc genus non proptcr hocquod habct conceptii
cns
non
eft
genus.
cum fiibftanti^
communem cftgenus.
lem.
cnsnop eft hoc fubie(5tum,fed fubftantia,& illud cft vniuocum,& nonfblumdc illo hic c6fiderarur,fed de omnibus Ad aliud, fibi attributis , non ficut defubicdo. qu6d hoc cft verum,quiacognitis terminis eft certifl[Ima,quantum ad compo(jtionem , tuncapprohcndendo ens fecundum vnam & diftin<^uam rauonem.
ens dici vniuoce.
Ad
illud in contrarium,
arguit conrra-aHum
,
oponct ac-
ciperc oppofirum alicuius coniequcnris
&am
,
fed cns conucrtibilc
Ad aliud
de fubicAo vniuoco
dum,qu6dfubie£tum
quando ahquis
fuum
fi fit
nodus
:
&
ad di-
hoc non.eft pctcre>
fieri
ti^tuiitco».
Ad
tut,ide6 analogicc fecundum Metapbyficum rca-
cft
de
illo fig-
quae fignificantur inter fe cflcnrialitcr attribuun-
Ad ptimum, quod minor eft falfa. Ad probationem,qu6d vtitur hypothcfi Parmcnidis, quod
15 Tottft dettlfm
min»tio
aliud,qu6d confcqucntia non \ alct ,fubftantia;
ficri.
,
vel
:
vcl repugnantia intellcfSkuum.
,
vbi dctcrminatio poteft inueniri.
ftium necefle
Ad quxftioncm
Ad minorcm, neganda eft
determinari,
Scd quoad vtentcs poteil dcwrmin.itio acqiiiuoco , quia vtunrur aequiuoco pro
D E T V R tertere ens »on effe vnistocum fed AnAlogum decem G enertbHi\Adaurititu tamen hie
tentia
& taUa
quia
IIL
iikid
&
teft
V
notat
oppofitae ad
:
SCHOLIVM
I»
Suftinenti
ira fit ibi.
nia cfle vnum,confequens eft dicerc ens dici vni-.
eft talc, fcd
,
diccq-
Qu^ftio ntionetn,& componendo ipfum cam dlc principiura ccniffimum. Ad primum pro opinione Auicenn* dicimr, qu6d communiffima luntprimo inicllcdaA dcalio poicil
14
cem
communiffima non
funt
:
umen
fiint prin!>6intclleda,fcd rnbftantia,ad
nia alia rcducuntur. Et fubftanria eft
ifta
omnia
quam ompriiis
,
&
dcccm, quod ptius intelHgatur. Ad aliud , qu6d pmfrtdiatri maiof c(lfal{a,fcd illud cft fubftanria. Ad ptobalU wwM ^*»^ tioncm, qu6d primum obic£hmi non oportct cxObUSfmm
ftrdfit f»**^**'
j^jj ^j omnia intcUigibilia ptxdicarionc , ficut manifcftum dt dc obicdo fcnfus vifus, quod primum obiedum non prxdicatur dc omnibus, qujc /cntiuntur a vifu magnitudo cnim non cft color, fcd fufficit quod primum obicdum flt ratio cognofcendi alia , quia magnitudo non vidcrur , nifi :
quia colorata
Ad
iicrum.
fic
:
fubfbmria rcfpedu aliorum gc-
tctrium dico
nofccre de aliquo
,
qu6d conuenit cog-
qu6d ipfum cxifHt,non cogno-
fccndo
fi
cxiftcre
non cft quid
in fc cxifHt ,
,
vd in alio. Sed
illud elle
contra, debeam interpretari,& concordia indud,
mo-
do hic,& in illa quaeflionc fentit,fcd hxc non dcbent moucre aliqucm ad inferendum contradi-
^onem
in didtis huius:vt fupranotaui.
q ponuntur
In aliquibus originalibus ad finem fblurioncs
dinatc
fic.
argumcntonim
poft oppofirum q.
or-*
Qui vult tcnerc cns cilc vniuoaim
di-
^da in op-
cerc poteft ad argumcnca principalia
pofitum pcr hunc modum : Ad illud Porphyrij:^? ^«*f tmnia tntia vocet, 8cc. Rcfponfio.yJc «r qui:
&
benc valerent.licct aliqui tomm vfque ad finem dicunt Extra : in aliquibus vcro immcdiatc adduntur fingulz ad findicitw, Scc.
tucdttio
gulas. Eligat
fic
ledorquod
volucrit.
ponimmr duo non habenmr , nec folu-
Intcr atgumcntaanteoppofitum in aliquibus,qux in aliis
liones ad ipfa. Primumibi:/r««<^/»'/iw»,
cundum
ibi
:
Itemfiens
,
foluuntur renendo aliam
&c. Se&c. quztamenfbdliter
viamA in Pra^iicamcn-
ris
vbi fiipii fbluuntur.
In
iFfa <judfiione,SccJi(rignzn\v
la.ftz,i\iv.Ad tjMtPionem ifiam,Scc.yfque illua
communitcr additamen ad propofiram, bona liccra eft:opinionem quam ibi tangit quacre in antiquis hic,& tiOjfacis
alibi.
ceptus concipi, nifi ih aliquo gencredctcrminato.
Confcqucnter infra ar^ucudo pro opinionc
conucnit concipcre hoc effe , concipicflc quid; quia non cognolcitur cfle,nifi
Auiccnnz ponitur quzdam addirio in aliquibus originalibus ibi Noiaidum auod illid argumentumde^itEto intelUEltu, &c. vfque ibi inclufiuc;
Contra mus hoc
fi
:
quiacognofcitur haberc aliquam eftcnciam,&
ita
suiquod quid. Alitcr dicitur,qu6d eadcm cflcntia potcft concipi fub diuerfis rationibus concipicn-
modo
di,& vno
modo non
potcft conccptus cfTc ccrtus, alio
cns cnim fignincat idem quod flibtamcn conringitcondpereeandcm eflcntiam ftib rarione cflcndi i quo imponimr hoc no:
flantia,
mcn ens
& non condpiendo' illam
,
fubfbnualitaris,^
fub ratione
qua imponitur hoc nomm fub-
Contri:coo;nofccnsaliquidinc{Icneccf-
fi/tntia.
fario alicui
,
cognolcit illud habcrc aliquam qui-
diutcm,& ifte concepms
cft ftbi ccttus,(ed
dubi-
an iUa quidit^ fit fubftantix , vel accidentrs: quia alioquin quicquid tale concipcret , fcirct vttum pcrtincrct ad diffinirioncm illius cui netat
Ccflari6 incft
,
vel cffct cius propria paffio
,
cum
de multis talibus fapicntes dubitcnt. Vndc prividctur dc cntc , vt opponitur d, quod eft ni/r
mus conceptus
pcr
fi,
&c
primam quxfUoncm
Irca
quarri libri
,
&ficnugatio&
&
, Notan&c. vfquc ibi inclufiomnifio in nuBo genert funt, & totum affig-
&
&
&
,
&
non detcrminauit
fc exprefsc
caufas, quas affignaui \ prindpio
:
in
alic^uibus originalibus
dum quodfifitfermo de Mk-.ftd
rt,
natur extra. Ad finem tamcnquz(tionishuius,illad fecundum notandum , in aliis originahbus fi'
tuatur,&
faris
bcnc.quia cx hoc infertur dctermi-
nario intcntionis DcKfiorisin qnzftionc. cct probabib'tcr fiiftinear
tamcn Auicennz vtin ius,difpuuuit:fiuet
lofophos vbique,
firoili
fit
contra fidcm
no intcr Dodorcs Catholicos
,
tefte
m.igis
interPhx-
& Augufti-
& Paulo intcr A-
poftolosj&loaruii intcr Eiungeliftas
quia
,
fupra q.i. primi hu-
namque Auiceimz
nifi
Nam li-
vtramquc viam
A nimirum,
omnis umilitudo appctcn-
Boirrio
daeft. Infi:a,ibi : Ad boc potefi dici quod Porphjtrius, &c.vfque \\)i:Itemetiamgenerafrima,S<.c. dicitur addirio : fcd bona.: vbi aduertc in prima iftarum trium refponfionum,qualiter cautcexponamrcns ;
propter ca alibi
quz habct
fzpejn
i
x>
.
dift. 1.
refponfione vi-
detur fiindari opin.Boerij in terria vcro modus di-
de
moderambiguitatis apud anriquos nos eft;aducrte qualitcr probabilitcroftcndlt modum fiiftinendij&vniuocarioncm (ecundura Auicennam ; analogiam fecundum Commcntaiorem alios,fcu xquiuocarioncm Logicc loqucn-
do
procejfusin infinitum, Et fequi-
lurimmcdiate in
Reportationum,&
C"^^vniuocatioHeenris,tcx^i.quc magnz difficukaris
jg
:
cflc vniuerfale
K^NNOT AT. HAVKirit, «5
Anteprzdicamentorum huius co-
piosc nouui: videantur omnia ibi,ferc eodem
fcd prardicatur denominari-
uc dc co,ficot accidcns.&illud ponitur de gcnere accidentis,& ciuiHcra rationis cft in omnibus rebus,vt denominans illa:de ente autcm quod przdicatur in quid dc omnibus,non potcft vnu$ con-
579
aliasfuperq.4.
non
przdicarione ad dcccm Genera , fcd prius pcrfe(frionc caufa, ncc cft darc aliquod communc ad
I,
hic propter
primo ver6
Sentcnt.di.}.& 8.fe determinauit.Quxre opinio-
antiquonm),&modcmorumhic:vtpotcRabHenrid,Nominalium: fuper Sentenrias , & in hoc 4. & alibi pluties. Qualitcr autem fit Logice xquiuocimi , & Metaphyficc tranfcendentdte , licet non prsedicemr vniaocum>&quaUtcrargumenuDodoris pro
cendi Francin prolog. Conflat.q.
Confcquentcr
ibi
diffinitio effirt fine
quas omnes
:
Ad ifiud argumentum funt
&c. vfque ibi:/rm nuntjuam nugationt , &c. ponitur totum
Extra,vel Addirio.fcd Htcra valdc fingularis
eft.
Infra etiam ihv.Refponfioxmaior fic inteUigitwr,
&cvfquc ihv.Ad <jUdfi.Scc. didrarfxrr/i/ed notabis qu6d in tota hac difputatione contra opinioucm Auicennz.vtoflendanturargumenranon
Do^r refpoDfioncs
immediate, vnde dicunrar extra , vd in lipoffanodum afSgnatz fimt > vt tera fbrmaliter , fupri. Efficadflinue tame funt,quare defendecas; valere
bi Mofis,Albcrri,Thomz,
vel in marginc
&
1 .
quatuorreffonfiones,
nes
&
1
colorabis,& defendes conrra loquentes.
,
addidit
:
&
& lic^ mnlri conetur infringerc ipfas,& fimilitct farisiacere
argumetisad oppofitu, ra tame afTume ela C Cc 1
17
gladjum
IV.
Lib.
580
Scoticx,& fcutum
folertia:
tatis Arjftotelicx
,
Metaph.
fincerac vcrl-
& clypeos confringes & ca,
pras dirperdes,& garwlos diiHpabis loqu£intes,& Auerroyftarum vmbrofas euelles frondes.
Sententia Doitoris
hixAd
^uajiionem concedoy
fninatl gcneris
:
(ed
omncs
fpccies vnius,}dem,fi-
inile,& asquale funt in gencrerelationis;ergo,&c,
In oppofitum eft PhiIof.4.huius, tcx.comm.j,
homo,
ens
& homo, & vnus homo, idem fignifi-
Probatio
cant.
quia
,
non feparantur
& corruptione:
in genera-
&
bftendere qualirer,fecundum imaginationem an-
Item , cns vnum praedicant eflentiam cuiuflibct crgo fignificant idem. Confcquentiara probat Commcntator comm. j.
fiquorum^fuftineri poflit entis analogia, vel aqui-
huius cap.
Scc.
cxponatur vt
pra notaui
dix:
prius,&
copiose.
fatis
uocationon quod hoc
dcclaraiii
Intendit
,
enim
vbi fu' praecise
tione
',
fuftinere velK,nifi fiat (er-
remanet infblutum
&
in
,
quo
(e
fundat vbique dc
dc quo eft certitudc&c.quare iliam viam confequenter proalienitate
,
neutralitate conceptus
^ecStus infecutus eft
,
vlterior declaratio
,
horum,
.
SCHOLIVM
, & proprie LoVnde tertium aigumentum pro Auicenna
rno de vniuocatione prxdicabili gica.
I
I.
O
p I N I o Auicenn* ens,& vnumdici de om^ mbus,nontamen ejfe eandem naturam ,fed diflingui vt fuhieBum pajfionem , variis rationihus fuadetur;& in etmfauorem argumenta ad ofpoji-
&
quia nimis prolixa hic, quacratur vbi fupra,.& di-
tum
mittatur ledori
Opinio Auiccnnaiy. Metaphyf fuaj,dicitqu6d ens vnum praedicantur de omnibus,tamcn non funtidem lecundiam naturam,(ed (ecundumfubiedum ficut fubieftum &pafllo , quia fi vnum eftet idem eflentialiter cum ente , fiue fecundum
fubtih',
Quod in hac q.& fupra q. i. primi libri tetigit de prjedicatione cntis de omnibus in (]ttid , cum accipiunturvt ^«<
rium alibi ex
& obieftiones in contra-
di6kis eius folui,vel aliter declarado.
foluuntun.
&
:
cftentiamjtunc multitudo eflet
non
cns. Item,di-
cendojfwj w«»j,efIetnugatio. Ad hoc Commenrator dicit,qu6d non eft nugatio, quia non figni-
Si igitur cns
ra,co
& vnum idem &
quod
fe
vna natu-
ad inuicem confcquun-
pur^ficut principium &c caufa
:
fed
non
vt vna ratione o(kcn(Q..tex.a>tn-^.
Q^ViESTIO
idem codem modo. Contra genus & fpceandem naturam alio alio modo & tamen diftovniucrfali^fi addatur particularccft niigario fccundum Philof 6. Topicorum, cap. 3. Irem 5. Topicorum, cap.4. quando exprifieant
:
&
cies fignificaiu :
mimr diffinitio pro nomme erit plana nugatio, qu2 prius latuit vt, fit natura fignificata per ens Sc vnum A, & modi diuerfi B, C tunc cft idem diccre ens vnum & diccre A A & B C , & hoc
II.
:
Vtrunf ens c^
vnum figmjicent eandem
,
:
naturam Arift. hice.t.i^
?
certum
ydr liy-S.f
&
AuJAnt, Andr,
liy-^o.e.j.
cen. j.Af»/ c.i.(^ lib.-j t.i.D.Th. hie leit.t. kieq.i CsifT.in i.4i/i.t4.q.J .»n.i.Dnrin(i. ihid.q.x
^
X. Gil^riel q i.nrt.^.iluh.^.Gteg.q.i.»rt.i.\i
vnum efi
ens
;
eflet
vnanv.tantufn
Confequens eft
falfiim,
ergo
qu6d
tum
entis
A A,eft nagatio;ergo,&c. modis,aut funt intriaconcep-
dicerc
iftis
& vnius,aut extra conceptum,fub quo
concipitur. Si extra,nonexcIudit nugationcm,
cut probatur (iipcr animal homo ille
QVod nonrqnia tunc hoc
eft
Jtem,quafro dc
,
:
fi
fi-
intraitunc aut
modus eft totus conceptus, aut pars. Si primo fignificant idem quod cft oppo,
modo tuncnon fitum
pofiti.
Si fecundo
modo pone diffinitio,
& antecedens.
nem pro nominibus
Philof I Parmenidem,qui ponit tantum
qu6d ab vno & ente poflit abftrahi conccptus vnuscommunior, vcl fimplicior vtroque,& illud crit prius didum. Item,terr tia ratio pro opinionc Auicennae, quod fignificaf
.
Confequentis faliitas patet per Phyfic. text.c.6. &infra,quia improbac
fequentia patet
,
vnum elle. Con-
quia quando aliquid prxdicatur
de aliquo conuertibiliter prxdicatur de eo cum didione exclufiua. Refpondetur, qu6d Parmenides conceflit tantum vnum determinatum contra quod arguit Philoiophus. Contri : fequitur, Tatttum vnum\ergo tantum boc vnum. Probatio; antecedens inferr affirmatiuam exponentem confequentis,& negatiua exponens antecedentis, ne,
:
Tantum omne ens eft vnum. Vltra, ergo hocens eft vnum Vltra, conuerte ergo hoc vnum eft ens. Probatio fecundi fequirur, Nihil gatiugm confequcnris. Probatio primi
vnum
eft
:
ens.ergo
;
:
:
vno ergo nihil aliud ab hoc vno. Proquia ex vniucrfali affirmatiua fequitur fin-
aliud ab isatio',
:
gujan""; aftirmatiua, fic
omne aliudab hoc
:
Omne aliud ab vno:frgo
vno. Probatio fingularcs pri:
mx
infemnt fingulares fecunda^: fequiturcrgo hoc aliud ab vno ergo hoc aliud ab hoc vno ; illud:& fic de ahis ; ergo prima vniuerialis infert fecundam tunc vt prius. Item,diuidens non fignificat eandem naturam cum diuifo: vnum di-
&
:
:
itidit
cns.
&
ProbStk) primi
:
fi
fic
,
tunc condiui-
dens ex quo opponitur condiuidenti eftet non ita non dfcerct ens. Itcm , cuius omnes , ^ecics fiint detcrmiiiatigcncris, ipfumeft detcrcns
&
,
tunc
idem bis
crit aliquid
di
idem
alicui prgcdicatur de eo in qutd : fed vnum denominariue prxdicatur de entc. Sed dicituf
quod w«»wnon prsdicarur denominariu^,Iicct videarur.
Contra : fi prxdicatur in quid,tunc abfh:a(5him praedicatur de abftrado, alterius fadla abftraftione a fubiecao tantum. Sed vnitas fcilicCt enritas funt abftradta a fubie6to,non a fuppofiro:quia
&
hazc eft vera , Hdc vnttas efi vnitas, tunc ha»c cfl \eri,vnitas efl entitas, vel econuerfo, (cd hasc cft falfa,quia indiuifio cft dc intcllcftu iJWJw.fedhon
de ratione
cnritatis
ergo non funr idem.
Itcm Quantir taris:creo nullum vniuij eftconucrribilc cum entc. Probatio primae omnis vnitas cum alia conftituit numcrum crgo omnis vnitas eftdc gcneqiurtaratio
;
;
Omnis
vnitas eft dcgcnere
:
:
re Qixantitaris.
Dicitur
quod vnum
cft jcqui-
uocum ad vnum quod eft conuenibilc cum entc , & ad vnum quod eft principium numerorum, fcd tunc hacc eftfalfa omnis Tniras eft d?;
terminati gencris. Et ad illud
cum
tas cft
,
nifi
vnitate conftituit
in continuis
,
fcd
qnod omnis vni-
numerum falfum vmtm tranicendens ,
facit
Aa omnte vnitns
cum
ali» facit
numerHm,
Qujeftio cum aliomulntadinem. Contra:qu6d con-
fxcit
'^
ijl
*
qnod przdicitum
fjbi incft
aliud fimplidtcr.
Tamen
quia aliquorics fumpta
,
ipum reddir.
,
& vnit*s,cft differea&
,
aliud a przdicato
Ethicor.parum antc capitulum dc Eubulia.cap.9-
eft
&
commcnto
qu^d numcrus cft decem hominivtin decem anima-
80. in princ. dicit,
a neutro extremo eft fecundiim tres gradus
modo , eft fubic
in primo
rionis przdicarar
:
&
,
maximc quando
,
vel miniis
pars diffini- ^tfrtdUmi»,
bcnc conccditur quod quandocunque aliquid
A per acddens, quod aliquid
fit
A
pcr
A per acddcns;igimr per aliquid quod
iu quod per accidens rcdiicatur ad fer fe quod fit caufii , hsc a pane prxdicad. Potcft enim tou cauGi inhzrcnri* per accidcns Ajcflc in fubicdo ficut etiam eft communiter in
non cconuerib
corpus,
piilitudo
pata ex
caoia yniuerfidi
j.
fiouliter ,
anima hominis
non econuerib.
Si-
Mcr^hyficz,tcxtxom.j. de
& fingulari ad effedus. Itcra JDa-
inaiccnus in Scntcnriis
4
;
ad corpus hominis
54. Duac natune dicun-
c.
ttts
&
vrttpH fignificant
ficuc
intcUigcndu.quW ,
illiid
eandem
prindpium & caufa:tuc iliud quod per fe figni-
dat
vmtm
intcliigcre
rel="nofollow">non
tanquam prindpalc fignificatum , icd fignificat priuarionem pcr fc,& priuado non cft niu in na>
* fnftfiti»' ^^*
fubiedo non in pracdicato:non enim ani- ^^j^ ,4 mal cft caufa,quarc ipfiim incft homini,quia tunc fmkua*. animalitasin afino, eflet cauia, fed humaniras eft fe eft in
tiam per
fe,vel
^,
ex panc fubicdi,vel cx panc pra»-
Vnde argucndo ad alteram panem cft fallada confcquenris redudmr autcm ad illam vc ad caufam une qua , non eft vera fed non vt ad caufam ncccflario infcrcntcm, Alitcr enim om-
dicari.
:
,
;
nc pcr acddens
eflct neccflTarium
§i'»miJ» *•-
'>*^"^'*f*' , quia ex neccf-
Ad primum, qu6d confequcntia non valct^hotno cnsjhomo & vnus homo fum idcm crgo cns &
oportet coniungerc aliam per accidens.
vnum fimt
uitas
,
riam per acddens,
quia contrahuntur in tcrrio dacrminando
fi
aiTumatur propofirio per fe>
Conaa: AjCft propofido pcr acddcns.
Probatio per inflantiam , quia
idcm.
Si
con-
illam concludens per aliam : ergo cft ire in infini-
cum in propofidonibus
per accidens. Refponfio: HMtmrfnp»'
eft aliqua
quod quzlibct fubflantia cft ens per fe primo modo , & quzlibet namra eft vnum per fe feamdo modo,quia indiuifio flatim fequi-
primo modo.T»cc fequimr ; ergo fbndum in primo non enim codem modo eft vnitas idem fibi fubicdo quod fubfbt vnitad. Contra iftam
lur quodlibct ens.
rcfjx)nfionem,quia Philofophus in ifto Iib.4. cap.
Ad argumentum Commentatoris , aut vnura p^ fc,au£ pcr acddens. Refpondetur,^fr accidtnj
tcx.comm.14. arguendo fccund6 concra negontes
&
nem. Ad
dicitur tot
aliud,
modis
,
quot modis J>er fe.
Conccdo
qaod per accidens quod opponitur^CT* fe primo modo , fed non quod opponittir per fe fectmdo modo,cym dicitjcrgoper aliud. Ifla teft
propofitio
:
Home
efi
duplidter inrclligi:ficut
lu per tdiud
,
vntu fertdittd, po^
ifla
:
Hmto efi rifibi^
vel pcr aliud ab vtroquc excrcmo,
quod eft falfum paflio enim ineft fubie<2» proptcr fubicdum ; vd pcr aliud ab aItcro,ficut hoj
mo eft rifibilis
pcr aliud a
rifibili
;
& vervmi cft,
vndc quia homo eft homo,idc6 homo cft rifibilis. Hoc fccundo modo, concedo fed tunc non fequirur crgo illud aliud
quia per humanitatcm
:
:
cft
vnum
cludi alia
:
pcr acddcns prima,qux non potcft con-
non prima fimplidtcr , quia omni
pcr fe prior:fine qua
vcra, fed
illa
per acddcns
non perquam. Vnde 1.
tali cft
Pofter. cap. vlt.
habctur quod conringit opiniripropter tjuid
^M;vndc
Scoti Oper, ttm.
IF.
homo, dc quo
-^l^^*^ **''**'
non eft
vbicuquecftordo,eft aliquod
,
&
primum
in illo ordine:Iicct toco Uio ordinc fint alia priora.
Dctur etiam quod
eft
vnum
per aliud
,
vnde
quo aliud cft vnom,non eft vnum ficut albedo non eft alba,vd fi fit vnum,eft vnum per fc illud
:
tiqiuMliiid *fi *Jr
vmmmt »<
***»
*•
:
&
primum prindpium
facit hanc confequcnriam: nullum fit przdicatum fiibflantialc , fi^d acddcntalcomne, itur in infinitum;crgo a fimili hoc rrtduMti» dc vno. Ad illud dicendum , quod Philofophus arguit benc , quia fi nullum pracdicatum cflcc per t^ff^fijr^ fc primo modo, cunc nuUum fccwido modo,quia 4^;^ omnis propofirio vera fectmdo modo per fe,redu- fnmum «•• dmr ad aliam vcram pcr fe primo modo , fi dmmferfi.
Si
^
&
neutro
modo
pncdicaretur aliquid per fc
pracdicantur fimpUdtcr pcr
redudtur ad aliud finicum :
:
fic
omnia
acddcns:& talc
& iu in innon
cft hlc.
:
per fe,fed fequitur ,crgo
6
ccdatur, acdpictur viuprzmifla per acddens:&
ad vnum. Didmr tamen qu6d non fic arguit: vnus horao, cns homo, fimt idcm ; ergo cns, vnum funt idem , fed fic : quia non fcparantor in gencradoncjioc cft, quia gcnerarioncm entis neccflari6 concomicatlir indQuifio : tamcn vnicas (ciliccc indiuifio non gcncramr ficuc cns,itaqu6d vnitas per fc tcrminct gcncrarioncm , quia vmtm non didt aliam naturam pofiduam, quam ens. Si diccret, fonc aliqua prppria gcncratio lerminaretur ad vnitatem fccundum prindpalcm opinio-
&
.
:
propofitionibus per fe,qu6d caufa inhxrcntiic pcr *''^
lario , non fequitur neccflari6 , nifi nccefTarium: ^^tm^ad' vndc comrounitcr ad concludendum inharren- ftrft.
7. huius,tcx.com.i 8. didtur, idem eji nafmfimtUt tSr rtafiu cmuu, ncc iequicur ; ergo fimitas cft ca-
HooM •!(
&
cura^deo dat intcUigerc naturam cx confequcnri.
;
^'
fcquitur.
:
inhxrenria per acddens reducatur ad inhzren-
£catur pcr cns
m»iit,^»H
fc
caufa quarcanimal incfL Potcft tamcn eire,qu6d
fic eft
ifi«tf«r tit
per
SuiHnendo pofirion^ Auiceraue. Refpondetur ad argumcnta prindpalia. Ad id quod dicit Phinaturam, uibiungit
Pcf acoJens
A
cft
cur fub difcrcu quanriute.
loibpnus qu6d
^-^ ^P"
A. vt fic reducamr per accidens ad per fe , ran- *^ ajiudcft* quam ad neccflario prxfuppofitum,fed nunquam j^ „j fc^n
tenct3 eft
iiiclinatur
im»dk,
cft
quia A,
fe,
bus, (iuc in non corporibus , bus. Refpondeo, ptopter inclinarioncm ad cor-
Contra. anima, quia h-cc,inclitutur ad hoc
sMeanm.
^^tnllnt
de diffinito:mintJS quando dif- tnimi finitio tota de diffinito: minime quando idcm de fc;vndc ibi eftprimus gradus primi modi. Nota:
^nenfura^fiue in corporibus, vt in
pus.
"""^
;
qua diffcnumero, vel fpede, vcl gencrc numeroj& vbidiffcrcnrunt gcncrc,& fpecic, cia fpccie, & numero:(cd vbi diffcrcntia numero, numerus ; (cd omnia enda difFerunt ipccie,ficut Angclus ab homine. Item, Commcntator. 6. tia
pet
:
numerus vno , niii ikut pcr pancm aliquotam: V nita5 autcm vbicunque cft^ft pars aliguota mul-
hem, vbicunquc cft vnitas,
rifibili*
vftum didmr peracddcns , cft homo pcr fe ita quod nuUo modo per acddens quia qu« primo
modo per fe infiint ncutro modo pcr accidcns pqdido inefle pofrunt,quia ibi
ritudinis
alind,n^
58i
1.
ftituatnumcrum propric didhim:in io.haius,tcx. com.io. hacc cft rario nomcri Nttmertu ifi mtdProbario.non mcnfuratur tititdt mtrtfttrMt* vne. :
ttfamtrm multttMd»
1
CCc
3
SCHO
Metaph.
Lib. IV.
582
SCHOHVM
ladaCon^uentis.MuItae enim fingulatcs fecun, qua non fcqnuntur ex
II.
djB vniuerfalis dcficiunt
MfiinguiyimpMgnatratienesaddH^M pro jiHiceana a nHm.i.& rcfponeUt ad argHmenta prindpalia
Ad aliud, quod non conuertitur cum eme fim~, pUtiter f quia vnum non dicirur de fuo oppofito fcilicet multitudine lamen vnum aliquo modo Vnum
fnadentia hac interfe difiingm.
conuertitur
fingularibus prima: vniucrfalis.
I N fsHorem
7
AHtrrois tenentis ens
ftr
vnumnon
ex
feqaitujr
conuertuntur.
flla
:
qu6d ens &c vmtm non
Hoc haberi poteft cx prima
ratio-
ne pro opinioncquia non praedicantur dc eifdem,
lud quod
& vnHmparifcantnr in prttdicatione
v..4^-/M
'
'
^
vnum non ,
eft rclario,
mouctuf
q.i. vel 3. quae
SCHOLIVM argumentts impugnat
uatio cft poftcrior habitu,vnitas prior murtitudi-
cns
R
nc ; ergo
vnitas cft pars cfTcntialis ,
& pars prior.
Quantum ad fecundam & quartam
lU.
S ot V
X
T infauorem Auicenm tria argHmeu-
ta contra ipfum fa^tt,n.j. fed eundem aliis duohus ,
& tandem pro
eo refoluit,
& vnum non dici conuertthiltter ,fifumatur
,
\n\xcnflriEle,alioquin multttudo foret vna:cor,uer-
qu6d
tuntur ta?nen, fumendo vnum fccunditm quid, vel
non fit dctcrminati generisjficut ipfe dicir, quia tunc hcc nugatio ens vnum ; quia quicquid
vt dtftHniium contra fitum oppofitum^quomodo fi-
fimul
,
vnitas
eft
^""'-'
fiput fimilitudo albc-
capitulo de
'
-*''•
au».
omne
&c.
,
:
'-.
quia
per
fijgnificatur
Item Boctius in lib.de Ente 8c VnOjOnme ens fiue compofitum, fiue fimplcx eft vnum. Quantum ad tcrtiam rationcm,improbatur qu6d vnitasnon fignificct indiuifioncm priijHiccfHid
,
De hoc quaere lu^, Ad aliquid.
dini.
cjuia
,
f;/ff
fed relatio fupcraddimr ei
contradicit nbiipn,quia dicit ^.Mctaphyf. cap.i. a. ens
cum
eas eft viium modocannerfimpliciter,vcl fecundum quid. Ad aliud;qu6d iJ- titnr cnm
Contra opinionem Amcennx concra primatn rationem
fimpUciter vnum
genus pracdicatur de eo illud genus eft cns , fiuc vniuocc,
dcterminati gcneris
primo modo,&
,
nttum, vel infimtUm conuertitur
cum
Solutt
ente.
argumenta ad oppofttum ex duoargumenta propria pofita n.io,
confeeftienter ad hoc
Phtlofopbo,
&
fiueaequiuocc dicatur cns;ergo addendo illud dc-
tcrminatum enti,idembisdicitur ,quantum ad quartam. Item,fi vnum fit determifecundam nati gencris fcilicet quantitatis ; ergo illud gcnus
&
prasdicatur de illo in abftra<9»
abftradlo ens
ne cum
;
ergo vnitas
Item,vnum
vltimum.
,
& dc gencre in de prjmo ad
cft cntitas
parificatur in prsdicatio-
ente,aut eft conuenibile eflentiale
non potcft ,
fi fit
,
quod
detcrminati generis fpecies
aut
;
vniun praedicatur decntejper {efi:cundo modo. Tunc idcmpradicarur dc iepcrfe iecundo modo, ^uia idcm erit paflio fuiipfiiis. Confcquentia pa-
vnum fit pallio entis in communi , erit paf-
tet, fi
/io illius gencris in
pafHo fuperioris
%
,
quo eft 'vnum:& quicquid eft , & uc idem
cft pafllo inferioris
paiEo eiufdcm,fi ^ationes concludant. Ad primum in oppofitum , dico qu6d harc
Tanmnjyefl en$,
9:tftiutHr.
eft
'
titudo
eft
pronomen demon-
ftraduum non ni,vt
fit
fyncategorema
,
fed pars tcrmi-
habemr fuper Priora , diccndum quod pro-
pofirio fingularis.conucrtitur in indefinitam
men
de hoc non
eft vis.
Ad exponentem
iiuam nihil aliud ab A;ergo pft fallacia
nihil aliud ab
:
ta-
nega-
hoc A,
Confcquentis, quia fequitur amoto
non cconucrfb,ergo
fi-
argucndo deftruitur antcccdens. Ad probarionem neg^ndum eft:Omne aliudab A, ergoomne aliud ab hoc A, gnificatD,&
propter idcm.
Ad probationem
fic
,
conccdo qu6d
fingularcs primae vniucrfali? inferunt aliquas finfjulares
ix ab
fecunda:;omnes
A
funt alia
ex
illis
fcilicct illas
,
qase funt a-
non infcrunt oranes multa enim ab hoc A,qux non funt alia ab A. Vnde ,
fed
:
fingularibus fecundz
,
qua: fequuntur ex
, infcrcndo fecunConfequenris ab in-
Gngularibus prima; vniuerfalis
dam vniucrfalem
eft fallaeia
hic:pW7*/ homo cHrrit,ergo ifte cnrrunt,&:c. vltra;*rgff iUud animal currit
fufficicntijficut
iBe
&
Hlud,8cc. &c vltra;
:
& &
cft fal-
di-
non
qucd idem ,
ita
quod
fit
non eiTct
cflentialis praedicatio
tamen cflentialitcr , aliud Boctij
:
fimpliciter
,
''***'7*
cns,
non ,
(ed
non
vel fccundiim cflentiam.
quod omne ens
9
Ad^u-
funt '"'fna^ofua
vwwOTacciditmulritudini:conuertuntur ergo
Ad
vcl fe-
cundum quid,cft vnum & hoc Auicenna conccdit. Ad aliud:cui ineft indiuifio naturalitcr prior :
eft
eo cui ineft diuifio,& illud
nis:tamcn conccptus nominis
quid pofitiuum,cx didis cnte
,
nomen
, fi
tunc vnum ens
pars multitudi-
illi
idcm
erit
quod
aliud pofitiuum ab illo tur
eft
Con-
eft indiuifio.
illud <juo'd eft pars pLcr fe multitudinis eft ali-
:
cabit
iWacihoe ens efi vnum.-Ced cum
fed
,
fccundum qu6d multitudo
vna ;
terininatum eps eflet,& illud immobilc. Ad aliud in contrarium,qu6d non walci,Tantum vnHm-^er-
probationcm primx confcqucntis, conccditur primus procefTus vfque
veleflentialitcr
,
,
conuettibilitatcm
quia multitudo fccundiim qu6d mulutudo
cum
Ad
contra opinionem Auicennje
fubic<Sko,nonfecandumefTentiam:quia fific.mul-
TantHm vnnm eflens , CvitvnHm accipiatur proeodem fignificato,fiue incommuni.Adaliud, qu6d Parmehides voluit qu6d tantum vnum de-
go tanthmhocvnum.
f
eflentialem
tra
vera,
uum
Ad rationes
ccndum qu6d concedir
edcntialitcr cft
nugatio
dicit ens
fi
Refjjondeo
:
autcm
imjpona-
nomen non
pofitiuorillud
priuationem.
:
,
fignifi-
aliud pofi-
tiuum
eftjfcd quia incognitum eft , idc6 innominatum,vcl non nominatum pofitiuc, fed priuati-
vnde non tantiim inckidit pofitiuum , quod Ad alias duas fimul, quod idcm concludunt contra aliam opinionem de vno quod eft ue
:
cft ens.
principium numcri. Si crgo vtium in
non eft
fit
commqni
determinati gencris:ergo nec vnttm
principium nunieri,
qu6d fi non ponit aliud cipium numeri ,non
quod
Ad formas, vnum quam vnum prinilla
fi
cft
valent.
nugatio,quia non
eft
alicuius generisvt fpecics, fed vt pjrincipium geillius, , nec genus includitur in intelledu nec ens vt eftin illo genere. Ad fecuudam fimi-
neris
militcr
per
;
vnitas
illa
non
recipit prafdicationem
fe alicuiusgeneris. Aliter
:
dato quod fic,non
ramenin abftrado, ncc dc gcncrc 6to pracdicatur enritas.
Ad
,
nifi
in abftra-
aliud fcilicct tertiurn
qu6d cft paflio cuiuflibct fpeciei in illo genere, nop tamen fliiipfius, quia non eft fpecies, ncc indiuiduutn.
Contra Auicennam ens
arguitur,qu6d fi vniex quo non conccdic
alitcr
tas eftdcterminati gencris
& vnum idcm clTcntialiterjtnnc hxc eft pra;-
dicario per fc fccimdo modo,Alhedo eji viia/:olor
^*^
:
Qu^ftio vHtUytx quo rcquitorquod Quandtas omnibus aliis Pracdicamentis , quia vnitas cft prior omnibus fpedcbus Quanritatis,quia eft vitUttir titat prindpiura Quantitaris (bliim. Scd vnitas eft poffUritr »mfterior omni gencrc, quia omnis pafSo cft poftefitpo-
eff
Si
Tnnm tfl
ftcrior
rior rubie
neris
:
cft poftcrior
omnibus no-
ncm ^cncribus, vcl Pracdicamcntis. liem.fubftanria eft prior accidcnribus
ergo prior quanritace;
;
ergo potcft inrcUigi finc quantitate, quia fic cft fic poflum tunc intclligerc eam eandcm diiicr(am ab alia , quia ilUc rclarioncs flbiipfi , funt immediatc fiindatac fupcr cflenriam fubftan-
na &
&
riar
,
ied impoflibile cft intclligerc idcntitatcm
cflcnrialem,
&
& diucrfitatcm fuic vnitate eflcnriali
mukitudine
;
crgo
talis
vnitas
,
& mulritudo
Diccndum ad quxftioncm, quod non conucr-
n»9c»mM€rti' timtur mifi qu»'
tur
jismfitjm.
proptcr rarioncm tadlara , quac fuit (cctm-
da ad primam partem qiixftionis, quae etiam fuit prima pro opinione AuiccnruE, nifi fit vnum fimplicitcfjvcl (ccundura quid. Hoc difiundhim conucnitur
jUrMtitmM
,
ficut potenria, vel acEhis
cum
cntc,
non
le it fimile non eflent in gcncre quia infimt rcbus cuiuflibct Prsdicamcnd , vcl gcncris ; vnde :
hoc nihil concludit contra Auiccnnam.
Ad rationes rcfpondeo
eft pafllo, eft aliquid in (e
poteft concedi
Ad rarioncs
ritudine.
pro intcntione Philofbphi
qu6d ad candem (cienriam ,
pertinct confidc-
& de pafllone difiun£b,ficut de & de vno vcl dc multo & de vtraque parrc ,
ibi intendit
probarc qu6d ad ean-
fterior fe
fit
tamen
aliis
omne
Pra:-
Vel
alircr
uc
fecundimi
,
qu6d
,
ad fubftanriam
,
ordo
VkitM a»
& in com-
fri»r *liit gt'
cft
didtur quanritas prior
,
riac , quam aliquod aliud accidens : ordo autem aliquorum accipitur (ecundijm id quod cft in ipfis
cflenrialc, fiuc principale
accidcntalc ipfis
:
non (ecundum aliquid autem cft fibi com-
,
accidencalp
parari ad alia eenera acddcnrium. Ad aliud,qu6d tantiira intclligas fubftantiam
non
nun,(cilicet vnitatem fiippofito,
:
vnitas (craper eft paflio
:
cft paflio
,
illud cft aliquod
ens
:
aut ens in fubie-
&o, aut ens non in fubiedo. Licct cnim homo albtu, & honw nondbui , non contradicant tamen drca hominera album , & non album , contradi:
:
vel ergo
alia j
eadem cuius
eft vnitas, vel alia
quia vna fubftanria non
rius:nec cadera, quia
ens in fubietflo
ergo
nuUa eft
eft paflio altc-
pafllio (ui
:
(cd
fi fit
ncgatiua
,
ficut
enim omne aliud a Dco , didtur crcamra ita quod creatio paflio, didtur proprietas enris crca;
& taracn crcatio eft vnius gencris, vr rclario& detetminata fpedes in illo gencre fic vnum poteft eire dcterminari generis & tamcn d
poreft ,
&c Httfrtftfi.
non cft vcra:nifi tM.-homo cft liomo , <M rel="nofollow"> extrcmorum ; nec
fiue
&
frimver»
iuimvmai
Reiponfio; hiceft
ordo; primo concipitur homo, concipitxu
afinitf.
(ecund6 condpitur hcmo efi homo : afinut efi afi. nus , per has aflirmatiuas primas, vel pcr alte-
&
ram
iftarum
Hoc
afintu.
condpitur negatiua
,
h^>etiu'
,
Homo non efi
non concipiendo aliqua ex-
trema aliorum generura, poft hoc condpitur prim6, homo efi vntts : afintu e[{ vntts, poft hoc (ccund6 , afinm efi fibiidem, Sc hemo fibi, Km6 quia vnut , vnm homo, afintti , funt raulta> con(equenter diucria ; vnde falfura eft illud , ve» ritas affirrnariuat cft idenritas extrcmorum; negariuac, cft diuerfitas , imo magis c conucr(b , vt
&
&
&
&
patct cx didis.
SCHOLIVM Mov
£
T
ifttatuor dubia.
dicat ali^id pofitiuttm, tjttod tenet
multis
nam
,
,
IV.
Pritmtm
,
an vntmi
& refpondet afiirmatiue,
iMfi. 1 6Mm. i j.Secundum, an conuertiafiirmat etiam , non obfiantHiti
cum ente ,
addu^afunt
:
,
Homo efi hrnno
affirmariua
diuerfitas prius intelliguntur.
eft detcrrainati
generis fdlicer Ouanritaris
,
alio intcl-
& afino
ex diuerfitatc ; crgo idenritas
nifi
tur
cft
:
cx idenritatc tcrrainorum,
acddcns in aliquo generc detcrminato. Conccdo tunc qu6d onuic vnum ;
hominc
forraari hasc propofitio vcra
ctmt : a fimili contradicunr drca ens in fubiedo, ftanria
(rradus variatiu.
Contra iftam refponfionem : nidlo
& non in fubie<5lo. Si fcciido modo,tunc cft fubnon
tamcn
& in generc Quaniita:
Homo non efi dfinits
(ecundum acddens,verura eft , quia nonpcr aliud;tamen non ponitur primo modo pcr (c de co, (ed (eamdo modo ficut pafEo dc fubicAo. Et poteft dici, quod vnum eft determinad gencris, ficut dicit Auicenna cuius probatio eft acdpio vnum in gencrc fubfbnriz, quod
,
Nota, quomodo hoc intelligitur, habes Hb.y. i.cdc Ad aliquid quia cdam vnitas (e-
phi.
fubftantia eft vna,tK)n
&
^ua in ,
difcttrfu qutfitonis in
&
comrarittm
Auicen-
in fine refoluit titxta
ens non diuidi proprie in
vnum
vnde demtdtis non dvitur enj,fed
fjr
mults,
entia.
,
nis
,
:
,
conuenirc tod enri ilmplidtcr, vel fecundura
iit-
teiipt mliiuL,
ita appli-
cata eflentis fadt vnitatem eflcnrialem:&
lc^ alterius gcneris ab
&
TmttlUgtns
rtUtiemi
quia ficut vm'tas applicata
fadt vnitatera fuppofitalem,
difiun&um contra oppofitum conHcrtatur cum ente» Sc cx hoc (cquitur conclufio Philofb-
:
intelliges
tamcn fub(bnria,fdlicet fundamcntum rclarionis, & dabo ribi fundamen-
cundum
&
,
prius reIarione,pofterius
quod vnMm fit idem eflcnrialitcrmt.-nec ctiam qu6d conuerribilc cum entt , (ed quod ip,
mtrtbttt.
accidentibus,quia immediarius incft fiibftan-
tis.
£t tunc ad argimventum, quod non fiint idcm fimpUdter conucrribiliaci&nrialitcrvnum Ens&Tiiam nec qnt finfu cf- ens quia didt Philofophus quod con(equuntur uertiattmr. fe ficut prindpium caufa. Et quod dicit quod idera eft dicdre tns homoScvntu i«»M.Dicendum, quod funt vnum fubiedo, quia idem didtur ciun didtur homo Sc rifthile. Ad aliud, quod cuiuflibet
tfi
fubie€h) inquantura paflio
eft prior.
eflcntialis qiuntitaris
q. j. vel
requiritur pro antecc-
II
cresti.
dc Relarione
fuper
:
Ad hoc probandum non
fiiro
Cremt!»
fimilitcr
:
quod fundatur
dicamcntum, fcd confiderata, vt eft Prxdicamentum (ecundum (e,prius cft,quam (ecundum quod cft paflio vnitas autem (ecundum (c confidcrata, prior cft quoctmque aUo accidente : licct crgo po-
dcm (cicndam pcrrinct confidcrare Actnte & vno. dente
f»fi» entis
,
12
hoc quod
pafllo practer
idendtatem, nec diucrfitatem. Sed fi vclis intelligerc rclarionem , neccflari6 praeincelligesaliquid
feorfum ; vndc
ttmmuuiie'
Ad primani
duas in contrarium.
quod omnis
fi
cnte
Vtutmtutie'
,
nugadonem,& proptcr praedicarioncm in abftra£to, tum dc (e , tura quia cns in abftrado prsdicatur de aliquo, dc quo non vnum, Ccut dc raul-
rare de (Iibic^,
'vmMferft,
utatem (ubiedlorum quibus incft:alioquin zqua-
alterum pcr (c,ncc funt idem eflcntialiter propter
ftfitffffiti. eft,
SubfiMMtimeJl
585
Nec cius ratio pcr (c ariatur propter diaer-
paratione ad fubftanriam
eft fincquanritatc.
Ens(5»vnum
quid.
& vnttm eftpafliocuiuflibct gcne-
ergo Quantitas
;
II.
&
Notandum, qu6d haec qu*(Ho dc ente vno habct tot difficulutcs. Prima an vnum dicat aliquid pofiriuum ? fi fic> Secunda, an conucrtatut :
CCc
4
cum
»3
.
cum
entc }
(Ciim cnic
vel
fit
Metaph.
Lib. IV.
584 fi fic.
quod conuertitur
Tcrtia an itiud
vnum quod cft
fit
principium numeri,
aliquid fimplicitcr tranfccndcns?
Quana an
&
hoc cft comaiiquam aliam rcm dicat ab ente ? mune dubium de omnibus tranfcendcntibus vcro bono &c. vcl fi vnura principiumnumcri.dilioc peninet ad cat ali^ rcm ab co cuius cft ?
&
&
qu.-eftionem dc Prajdicampntis,
fi
dicant diuerfas
non funt vnitatcs,ficut cx hominibus, dicemus quod hx res non fimt vnitates , fed rcs fubftantcs vnitatibus fic etiam non funt mulri:
ergo praetcr
;
vnitas, quae eft per fe pars multitu-
Confirmatur priua-
dinis, cft aliquid pofiriuum.
:
ipfum
pcrfeftioncm
nunquam
diuifio
:
cnim vbiquenotat im-
tum quia
:
in impcrfedlionibus
lummumtale: /icut nec eft fummum malum, fed omnia vna reducuntur ad fummum vnum tum quia priuario non recipit magis & minus , aliquid autcm eft reducuntur aliqua ad
:
magis vnum alio, vt fimplexcompofito. Auiccnpa j Mctaphyficae c. i. g. quod dicatur priuatiuc Afiftoteles lo. Metaph.t.c.p.cap.^. probat magis Auicen. 3. Mefenfibilem efle multitudinem .
:
taphyficae
,
&
cap.^.b. multitudo prior cftad imagi-
nandum.
De fecundo fic Auicenna
}.
:
Metaph.i.g.&
7.
nec valet illud contra, dc diuifionc pcr multa non enim eft duiifio proprie per '^n"*^ oppofita. Auic. j.Metaph.c.6.quod nullo modo in iib.c.
I
.
a.
^
:
fe opponuntuJ', fed eft quafi diceretur, ens, aliud
ens B»f nodiuidi ita
& &
''^' *
aliud entia
,
:
fic
poteft diuidi
vnum ,
& vna,
qu6d mu^ta propric non funt ens , fed entia ita quod non fit vnum, fed vna ipfa muititudo: :
^gjj j^yjj
cns
cft
folum
eft
cns in anima
& proprie vna, Auic.
3
.
,
fcd in rcpropric
Metaph,c./ .b.quod
opponantur,& ic. Metaph.t.c.9.cap.4.Ariftotcles opponi , vt indiuifibile diuifibile ,
&
dicit illa
yt contraria
rationcm
,
ncc talcm quae
cies, fed quafi inrer
tur difcretio
nera
nifi
,
&
vt extcnditur conrrarictas ad difpa-
,
:
pft inter diucrfas fpe-
indiuidua
vnitas
,
quae proprie dici-
enim non
quiaponit vnitatem
tollit multitudi.r 3,
Metaph. Aui-
jl
tertium articulum proceditur
fic
:
videtur
enim primo qu6d vnum principium nuraeri non conuertatur
pundus terminans. Item
cum
ente
:
quia vt probatur fupri,
tinui. Confirmatur i.PhyCic.t.c.S^S.NMmertueaH-' fatur ex diuifione continui. Itera principiura numeri non cft vnitas , quia ab iUo incipitur nume-
tum
eft pun<5his.
Itcra
ftrahi a pcr fc fubiefto,
iati-
accidcns non potcft abquia pcr ipfum diflinitur;
,
abftraiiitur ^
Arithmcrica prior
cft
continuo , quia Gcomctria, i. huius , i.
&
Itera , argumcnta prius fada in quana rarione pro opinionc Auiccnns contra probarioncs primae opinionis:ficcaufatut, non fcquitur , ergo
tantivn fic: nuracrus eftcnim
corporis
caeicftis
,
fccundum
li
ipfos,
qu$ nunguam fuepartes. Refponfio: omnia
cura ignc
,
runt eiufdem continui CetinuM quM continua inquantum ex parte conrinui, natafunt nat» sitptri fieri vnum : licct non fitaliquandopQflibiic, pro^ vnum» pter formas pcrfeaiflimas conrinuorum. Contra lecundam probarioncm : fi vniras toriuseft principium numeri, quia continct partes , quac diuifa; faciunt
numerum,
principium
& cuiuflibet numeri vnitas eft
pars : ergo vnitas torius eft pars numcri caufari pereius diuifioncm , fed poft iliius eft
eius diuifionem funt dux vnitates partium diui* iarum, &pra:ter hoc, vt probatura eft , vnitas to^ rius, igitur eft principium, ita pars j ergo bina-
&
Refponfio:non tantumcft
rius crit trinarius.
iftmterut vnffas principium, quia ab illo incipitnuraeratio: nuUut perfe, fed quia jpfa eftpcr fe pars nuracri , in poten-
&
eftparsuM'
ad forniam eius nulius autcm nuracrus cft mtri, pcr fc pars nuraeri , vt habcmr ab Auicenna 3. Metaph. y. cap. vnde fex funt feracl fex , non bis iJem hiihet trja. Qttod dicitur de triplici numcro non cogit, -^rift. f.Mf quia illa diuifio poteft efte penes numerata quia taphyfictut, ^9fcilicet numerus cft horura, vcl illorum , non pcncs aliam aliam rationcm numeri in fc iicMt idfm numerus cft ffcnfibilis, & Mathematicus, iitia
:
:
&
:
& alitcr confidcratus. Nota , primum argumentum contra hanc opinionem tangit dubium, an vnitas fit omnino non extcnfa,ficut nco anima.
enim quinque
SCHOLIVM VNV M
tjuod conuertitur
quia antc ffenarium numeratur : crgo principium cft, quia continet in fe numerum, f^d hoc non cft
rteque facere cum eo
flex,
nifi
sffihilit,
iongitudo,
numcri vcrius conuenit cum pundto quam continuo, , quia immcdiatc pcr.fi-.
Kumtru* tri-
eflct
principium
continuum, quia tantum ex cius diuifione fit
M»them»ti-
cflent trcs fpecics
,
vnitas principiura
gui realiter ab vno
fic
verc ge-
Item,quomodo dbcdo hodie, &cras alia in codcra quanto , crunt duo ? Itcra,
fenarii,
:
Probatiur
eflc
tudo.profimditas.
vnitas quac eft principium niimeri cft vm'tas con-
rare
conri-
cet alitcr
cen.c.6.
Ad
illa
nouura , vt vidctur
vnitaris, ficutfuntcontinuitaris
Pofter.t.cwfz.Sup.nu. j
tion
itnperftHio-
$fiult» fri-
quia aliter diuifio vidcrcti;r
quam
KU.
fer vnum
nifi
,
numerus autcm
:
turcum vn».
&
,
non manct vnitas iila quae prius j crgo nuitas non eft cflemialiter illa vnitas.
nullam perfcdionem ponit:vnitas ponit,quod probatur quia in quolibct perfedius eft ipfum, tio
.
continuo
quia illafuntdiuifibilia, vnitates in-
Item , quicquid conrinuitaris eft in totum manct in partibus reaiiter ,
ncratio. Sirailiter niliil eft ibi
humanitatcm
u
,
ad primum.habes rupraq.z.ibi non in fiimma. Et confirmatur pcr Auic.5.Mctaph.fiia8 j.c. Si quis dixerit quod multitudo c6ponitur ex
tudo , icd res fiibiedjB muititudini
Diuifio eji
a phantafia diuifibilcs.
priraa
rebus,qua!
Con-
firmatur quarto c fiiper Gcn.3 . de intcUcdione fi, narij, quod intclledus refpuit corpufcula obicda
lellendas.
Quantum
JtdeSett.iJ.
tenria c confcqupns cft contra Ariftotelcm.
numerus tamen fu.fermMu. Mathematicus , :
continuis i fed
triplex eft
&
non
numcrus
forinalis
nifi in
,
,
fcnfibilis,
vitimus eft in non
,
cum
V.
ente,
non diftirh»
^uod eflprineipium numeri^
numerum , quia eftindtfferenf ad limitat«m,& illimitatum.In ftne inclinat,<jMod vnitas quantitatis eft
tantum
numero fentirevidetur
i^um.
,
rationis
,
& idem de
de quofic duhiiti
eft
i.d.
i.
parricipantibus aliquid
idcm, quia quodlibctraenmratur aliquo eiufdem gcneris vnitashlc menfurat. Itera, Auiccnna j. Mctaph. j.b.Nuracrusnon cftmultitudo, quia :
non coniinct in vnitare. Conra iftud : fequitur qu6d ficut cft darc minimum in numeris , ita in cominuis;, quia vcrobiqae in a£hi, fed aon in po-
Quant^ ad tcrriura
aniculum
,
reliiU opi-.
nionc hic priiis iraprobata, notandun> quod eiuf^ dcm non funt duac vnitatcs. Auiccnna j.Metaph. C.3.crgo in
quocunque
pium numeri
,
in illo
eft vniras ,qua: cft priijci-
non
diffcrt reaiiter
vnic^te conuertibiii cuip ente
:
ab
iil;^
fetnper tamei»
conc9
»7
;
:
QusEftio II. concCptus vnltatls tranfccndenris gencralior
poncre eam naturaUtcr faltem pofterionim quo-
cft,
cunquc cnte cuius cft , & ita non difFcrrc gcncra iecundum eflentias , cuius contrarium tenccur in
&
non licx fe indifFcrens eftad limicatiim nijratum;vnitasaucem determinati generis ncccrquodlifario importat aliquid limitatum, ficut <^uia
&
bct quod
cft in
quinto q. 4. Rcf{K>ndco : nulla vnitas realis eft in genere Quandtads , ncc edara vt principium,
gcncre qucxrunque fed vbicft :
feci
«ft pars
tmttu frim.
Rcfponfio aut in quolibct creato, quia cuiuftunc fubicdhim libet crcati cft vnitas limirata,
afiumnu-
illius vnitatis, cft
**"'
dcccm Genera,
•'
:
&
ne
:
quantitatc
:
Sententia dens
alia
cnim
primum
ma^ars cft verior
cft fimplicltcr
in quantitatc, quac
Ncc
Si
ergo
illa
tranfcendens
vt
poteft
efle
generum accidentium , quarc quae eft principium numeri , non
:
non
,
primum
?
Con-
fubicifiiun
fit
non
,
aliquid
lubicdhim fimplicitcr poftcrius
me
ccptus vnius tranlccndcntis
gcncralior
fit
con-
hoc non
:
quia
cfTenrialitcr
fi
Vndc
fic eft limitata.
cft vnitas nifi
titudo crcatorum rcalitcr cft
"»«**•
inquantum cx vnis vnitatc conuertibiH cum cntc , fcd in quantum ex vnis dc gencre Quanrita-
quz
,
tuniMflfiumt Htlptt-
rum f
QutmiJ» ftn»n^e'ft'
Dee)
I
duac vnitates
didum
non
:
vt
funt
dux
rcaUtcr in
eft.
&
& & :
non fecundumjfic przraifla.
Itcm
,
patet
quomodo
hacc pofitio
fi
foluuntur
non
vult
fimpUciter; accidens
:
fcd
:
,
&
&
,
eft in cffefhi,
inquantum ens,
perfedius
quam in
fubftantia caufa acci-
fccundum cfle fecundum vnitatem prsfupponit fubic<5himvnum. Itcm,fi vm<»» bonnm voluntaponatur obiedum intellcdhis, tis , fequitur quod ^s erit tantum inteUigibile, pet acddcns, & diligibile hcK vidctur inconucniens; quia ens primo imprimitur in anima , fccundum Auicennam i. Metaph.cap.5.& cfle maxime diligimus. Hacc ratio videtur conrra concc,
icc.
Item , accidens
fubiedum
ficut
cns, ita
:
Sed hxc pofitio habcc ncgare Dcum , crcaturam eflc duo dualitatc, *1"^ numerus eft , vclmultaaliquavnamuldtudine , quia omnis muldtudo vna nnmcrus cft. Sed tantum conccdet ipfa duo c(Ie aggregationc non quia non conueniunt in aliquo vno vt in cntc , fed quia aliqua vnitas Dci cft illimitata, quod eft contra rationem parris numcri.Scd quo^^^'^^ ^^ ^"c numctus pcrfonarum in diuinis ? Rcfpondco , quod eft limitatio diflindionis , remorio imperfcdionis. Pcr primum cft hic non aliud, pcr fccundum cft fic pcrfc(Skum,&non omnino. Primum cft vnitatis vt cft pars numcri ,
pcrfeifiifll-
&
in rc nul-
la
,
'''^
accidens eflct idem vnitati
hic funr talia ,
:
prasfupponit
rum, ejl nu-
creaturis
fi
ilUmitata, itaquod entis
cft
dentis
tiiude finit»-
tis
•'^•••"'•x*
cns
cfFcdu
omnis ergo mulnumerus , hcct non
tranfccndens
,
formaliter eft in caufa
&
&
cfTcr
modo vna , quam
primo. Item, omnis perfeddo, qua:
fed fola ag-
g''^?*"^ ' fi<^"f habctur in Hcnrico de Gandauo, dc denario Prsdicamentorum. Vnitas ver6 Quantitads , quia pcrfc dicit aliquid limitatum, idco cft pcr le pars numcri, omnis multitudo, fi nuraerus rantum cft in anima , non habct partcm rcalcm , fed tantijm vnitaicm vt in,
muldtu-
quia tunc pri, & non fubftantiac non habcrct perfediflime omnia, quia non fibi idem eflcntialiter. Sed hsc ratio cfl contra rcfponfionem quae darewr ad radoncm Commentatoris , qucid ftatur in fcaindo , non in
mum
&
telligitur
Probatio : quia
fubftantia cft perfc(^ius ens
:
,
Vnituftft» conuerdbilc cum cnte, non dicit limitationcm, entuntndif^ idco cx tali , inquantiim talc, non fit numcrus,
modo vna ,
i .
primo cnte hlc funt fimplidtcr pcrfcirio-
crgo perfe6Kori
cflc pars
multitudo aliquo
in
nis
numeri , nifi inquantum liraitatum, quia dc radonc partis , cft poflibilitAS ad formam todus , vnum inquantum
^^^^
hic videtur diflSni-
tionc per
cft in pcrfeifHori cnte.
di^m cft
,
Itcm 7. Metaph. cap.
Tcnendo ergo drimam partem difiundUuac Icquitur quod in omni crcato vnitas, conuenibilis cum cnte, rcalitcr non difFcnab vnitatedc gcncrc Quantitatis, licet fcmpcr , vt
lit^ttitut
"* ^'
,
prius.
vero nihil poteft
Onrnis mulr
,
19
^^* duo funt argumcnta Ariftotelis cum confirmaCommentatorem. Item, iUud htc fuprk de identitatc. Itcm, omnis pcrfedio fimpUcitc^, quac cft entis , inquantum cns , perfcdiori modo
vt primo
,
&: fimplicitcr
,
fnA-
do, inquantum huiufmodi, non eft vna. Contri
dummod6 commune ad
primo
fpccifico
tio accidends.
vidctur contra primitatcm acci-
fcd vt contcnto fub
,
& cft in illo non ficut pars &
impofllbilc cft cflc finc illo
,
dcntis indlc fubicfto pofteriori
quMtitntu.
adu
in
non
vnitas
difiinSitm
srgMmenta jiuemij in c«ntr4riHm^
paflio poftcriorum
repugnante fua prioritate inter accidentia
fert rtAlutr
& &
Quantum autem ad quartum aniculum , fiac dc vno tranfccndentc , fiuc de vno principio numcri , pcr Auiccnnam fiiit numcri denominatio, quod omnis numcrus fir accidens. Itcm, ficut arguit }. Metaph. c. 5. qu6d vnnm ncc genus , ncc difFcrcntia eft, fcd przfupponit naturalitcr ens in
vnitas principium nu-
ponitur prius vnitatc tranfccndcnte. vnitas
,
acci-
ejfe
/ilHttntHr.
prima
racri
fubietfto
^^
vntm
ty^Hiccrtndj
primum
quia argumcnta pro fccimda
,
(bluuntur poft.
firmatur
non
VI.
confetjitertter tih ente re
,
detur
,
cft relpc<5lu aliorum. Iftius difiundliusc fortc pri-
^
qoae eft quandtas radonis
SCHOLIVM
ncc accidcntia poaccidentia ponantur priora
vnitas
accidcns, quia
(atis
&
forrc vrutas vr intdligitiu: ,
rcalis.
aut tantum crit in rubftanda, pro-
& non aliqua quantitas
fteriofa
,
cns (^catum, quod diuiditur in
Auiccmiam. Et tunc tantum fubftantia , yt cft genus gencrlliflimum crit fubfcftum vniutis ulis,
numcri
"^^
argum^tum fupra, vbi arguitur contra
pter iliud
10
tantummod6
vnitas principium numeri? I» am» tt
585
duo
poncre
vnitatcm crcatorum, rcalitcrcflc accidcns, habcc
dcntes primam propofirioncm fuppofiram fufttnendo opinionem Auiccnna;. Ad argumenta in contrariura. Ad Philofbphum , quod fignificant candcm naturam , ficut paflio cft cadem natura fubicdlo , vel fignificans
^.o
§iui>med»
cns (^
vnum
& vnum ex confeciuenti, ficut nomen fisyfi^^f impofitum paflioni imponat ubiedum. Ad pri- *^ *^** mam rationem, non fcparantur ficut paflio & fub-
ens pcr
fc,
f
contradidHo videtur quod fequod non cflet, fi cflcnt duae rcs , cum abfoluta:. Item, eadcm gcnerado videtur la-
iedura.
Contra
:
parentur : fint
, ends, & vnius ,&c. alioquin quandocunquc generatur fubftantia, erunt firaul duar, vel dcccm generationes, fcd vna non tcrminatur pcr fe, nifi ad vnam dlentfam. Ad pdmam fortc maioris potendx cil poilc faccrc rcs abfblutas omm'-
pidis
:
nd
infcparabilesfinccontradidHonc,
quam non poflc:
:
:
Metaph.
Lib. IV.
586
Jtf«i«f M ^po(Ic:
0hfaltu» in-
ter
ftf»r»hiU»y
non poflct,niu tatum
fupcr
vnam difFercriam, Exenajplum
(cilicet fuper vnitates lcparabiles.
maioris potentiae cft pofle facere rcs per
fittr*.
^mpombiles bilcs
SubftMttis
t»ntmng*nt-
wurftrft.
,
& aliquas nullo modo
quantiim polk ficcrc
,
fc
:
cntcs
copKpotC-
vnum mcmbnun
aliter' non e& contradit^io cns fieri ^e vnitate, &c. ficutnecintcUigitAuic. 5.Metaph. S^iditas eji tftnfum quiditM*. Ad (ccundum Ron efl: eadem gcneratio nifi fubftanriz per fe, alia non generancur qifi per accidcns,quia c6fequuntuc ad
uibflantiam generatam
,
ficut
de
aliis
(ecundiu-n argumentum/:uiuflibet fub-
ftantia eft
vna per (e non primo modo,(ed (ccun-
do, etiam fecundum Ariftotelcm
,
quia
ifta fiinc
padlones enris, inquantum ens. Ad argumencum Commcntacoris, ftandum eft in fecundo, non in primo. Si obiicicur concra
JFqualinu
&c. Rcfponfio.
froftrricnit
ens
&
inttrtns^
cns
, fic
TOMOCr.
fum
hoc, quia
huius,
lo.
t.
c«
& vnum *qualiter confetjuuntur pmnia,
7 ens
6.S)C
vnum
:
ifiqualicas proportionis cft incer
quia ficuc alieiuid con(equitur
proporrionabilicer
vnum confcquicur ip-
ncn cft squalicas in confequendo h<ec illa, ita quod fit xqualicas in confecutis, require cxpofitionem ibi in lo, Conttkifivnumex (ed
:
eflet difFcrentia reaiis
,
quia
& dc cntc
ifti
funt ita diuerfi
dux
quafi eficnt
,
opinione Auiccnnx (uht ponuntur inj. q. dc nunxjro Prxdica-
qux
iila
ilia
mcntorum. Contra fecundam opinionem quxre ibi. Simiiitcr aiia argumenta, ad qux nunc cft rcfponfinn, funt aliquo modo contrapartem oppofitam decontinentia vnitiua, quia (alrem cntitas, prior cft naturalftcr
contenris prior
:
iiii pcrfedhonibus vniriu^ arguebacur ergo dc ilia inquantum
cft.
SCHOLIVM
proprieta-
Ad
tibus.
fi
conccpms de vcro , rcs in codem. Pro
VIL
C o N T R A allatam fententiam tria facit argumenta , &foluit, mtando illafalso ab Auerroe trihui Auicenna, ejui tantum voluit vnum efe accidens, td eji, extra effentiam
ent^
;
&fujiinend»
vnum nondifiingui realiter ab ente neqHefolitm ratione , quod tdem ^, ac dtflingui ex natura ,
, vel formaltter j foluit quinque argumenta hoc eodem dnb. 4. aUata , quatenm contrariantur huic fententi*. Fide Anton, Andr. hic q. j .&
rei
Ant. Trombetam
q. 3.
qui clarius nonnihil
ifld
troBant.
&
fiia
txiffoSeotc.
ratione
fit
;
crgo cuiUbcc enci
Rcfpondeo vbicunquc eric acciidcm , fcd
cric accidcns.
:
non
dens, fcd
accidcns cnci
cuilibec pcr accidens eft
&
aliis k (e, fic pec accidens ericquod idem eftcncialiccr : fibi auccm eft idcm eficntiah'ccr. Ad aliud de pcrfedione fimpHciccr Refjwndeo perfediones fimplicicer , qux prxfiipponunc vbicunquc naturam entis pcr (c completam in (e, non magis identice infimt cnti per fe, qukm enti in alio nifi illud ens pcr fe fit infinitum tunc enim quicquid ei incft magis identicc ineft, quam cuilibet alij. Ratio primi eft quia tales perfcdiones cx ratione fiii femper funt acci-
fubftanciis,
jion
:
:
:
:
',
dentia, fic
qu6d ex (e non habent plus identifica-
ri fiibftantiis,
quam vt accidentia. Sed fi
finf ali-
non accidcntia , vci plus idcntificcntur quam accidentia , hoc eft propter illimitationem fubftantix, in qua funr. Quamuis autcm fubftantia crcata ponatur alja vnitiuc contincre , putaomnia fine quibus fua eflentia non intclligitur, perfe6la, famcn illa qux ex rationcfuafunt^xtra cflentiam , non contincbit vniriuc cuiufinodi fiint iftajita qu6d diftindlio vnitiuc contentorum prxcedenrium intellcfturo , fimiiiter &con(ecui
An
pttfi^io
tftSiupt in
Mufnf
:
rium nuila videtur.
XI
Ad icfto
;
&
non
fic
&
quod primum, quod fecundum & ica fccundum non erit fubiefhim primi. Iccm, procefius in infi:
&
nicum, quia iftx res in aiiquo conueniunc, non omnino idem j crgo in aiiquo differimt quxro ergo quo ? iliud adhuc crit alia res ab func
vtroque,
& conucnict cum
& difFercc,& cric
iliis,
quo eciam fic infinicx res. Iccm, nunquam ponenda tfft fine nccefficare dare
:
piuraiicas
i.Phyfic,
t.c.;9.hic nulla ncccflfltas. Probario, ifta cx ratio-
ne fiii non funt accidcnria , quia cum (ecundiim candem rarioncm fonnalitcr fint jn Deo , eficnc ibi accidcntia ergo quod fint accidcntia,non cfic nifi quia fubftantia non potcft ca vniriu^ continerc. Sed fi aiia potcft viutiue contincre, muito ;
magis
qux omnem
ifta ,
ter fequuntur
Deus
;
(eparare ab
qnomodo poffet
hoc fuam cntitatcm
aiiam ; tunc vidcretur
fibi
entitatem infeparabili-
crgo, &c. Item,
,
accidcntia cfFcdHuc caufantur
ncc cadit in accidcns,
non exitgenus pcrfc cntis, aiitcr non eft vera , nifi de
Ad primum
iftorum
:
ficut
oponet fecundum
tix,
quam aliud,
per accidens.
ita
dabitur hic ordo:& tunc cns ;
primum criam non nifl
Adfecundum patct refponfio fupri, eft ad iiiud argumcntum de con-
vbi rcfponfiim
ceptu entis
,
Ad tcrrium
pcr qi^jd diftinguatur.
videtur neceflitas
quod quicquid
quidiracc pcrfeda in fpecie fiu, accidcns
(icuc fortc ipfumcfle eftaccidens:
tancum quidicatcm fubieiti prxfupponic , non aliquam difpoficioncm addiram. Aliud non eft ni fi concra cenences hyporhcfim dc obicfto. Alitcr illudargumcntumcftcontra alios
:
quia
quanmmcumquc
fit
idcnritas rcaiis
vnitaris pcr enritatem nihii valet ad
ens per
(e inteliigi
,
tanca diffcrentia eft
fiduandum obicdlum quia
fi vcrum fit quantum ad inteiic^m , ac :
Suf,nu.6.
eft pofterius
iud
pun edcntiam,
Sc
aliam partcm darc ordincm iftorum fccund^m namram, ita qu6d vnum immcdiatius incft eflcn-
cau(a fimplicitcr infinita.
fale accidcns
darc
aiiud.
vnitas
AdaiiuddcfubicAo, non cft accidcni confequens efle , fed tan-
&
quod mancrct idcm
fort^ ^ pofteriori, fcd poftcrius i priori,
ifta
j^,
crgo
;
vna, ncc vnicas vera , hoc eft ordo pcr (e iftorum accidcntium,
clTec
quxrere quis
tunc
fcilicctex rarione fui
ffjtnlt acci-
vcritas
accidere
fibi
per fe denominabitur a quoUbct
^ produccnte fubibnriam. Aiitcr qu6d maior cft vcra de pcrfeftionc fimplicitcr iilimitata , qux
dtMt tflvtU'
:
mutu6
fortc verum eft de cau(a } non originantc, vei (altem non dc ful>-
aiiud de caufa
cffciSHua
Contra opinionem Auicennx arguitur quia impoflibile eft aliqua
fic Ci iU recepciuum accidencium, pcr hoc cxciuditur Deus.
cft
Noca crgo qu6d argumcncum dc obiedo telledus fimplicicer
Similicer iilud dc ordinc iftorum.
poflunt aiiquo
modo
cur ibi difFcrcnria.
in-
communc cft vcriquc parri. adduci, co
Similitcralia
modo quo poni-
Nora cciam , qu6d opinioncm non oponcr imponcrc
iftam de diucrfitacc reaii
Auiccnnxjicct Aucrrocs vidcatur
quxcimquc cnim didc Auicen.
fibi
imponcrc:
3. Mcttipii. fiia^
vcl/.
^4
:
QujEftio 11. de hac raatcria exponi poflunt , quod acci-
vel 7.
dcns
cft
quicquid
pcr fe intcllc£himqui-
eft cxtra
iplemct loquitur in fuo $.quidita4 efi
ditatisjficut
tantHm ^uiditM, nec vniuerfalu, nec panicHlaru, &c. hoc cft , nullura iftorum a£hi induditur in intcUcAu quiditatis ; fcd quafi prius naturaliter prqfiipponit quiditatcm,fed fortc hoc non neceflarii ponit qu6d /Int accidchtia, f6d vniriuc contcnta.
Suftincri ergo poteft opinio illa dc idcnritate rcali fic
quod ficut eflentia diuina infinitas per-
,
fcAioncs continct fic
qu6d non fiint
,
&
orancs continct vniriu^,
alia: rcs
po-
eflcntiacreata
fic
:
ahquas pcffe
tcft
mcn
Dco
quacUbct in
cft infinita
non poteft dici pars vnius
pric
,
ta-
:
& ide6 pro-
totalis perfe
&
Nec
ab aliquo potcft fumi rario gencris difFcrentiac qus {cmpcc pcr (c importent pancm nis
:
concludit acddcntahtatetn fc.
,
,
:
&
vniiu. crgo non idcm pcr fe intelle^s cntis Ad argumenta contra opinioncm , in quzfHone de difnndrionc Pracdicamcntorum , quacre ibi re-
fponfionem.
Contra ifkm viam fccundam , vidctur fequi diucrfis , qu6d nihil poteft pcrfici ex eflentiis. Probatio, qua ratione cflcntia creara potcft vniriue conrincrc aliquam pcrfcikioncm, eadem rationc Sc omncra , finc qua non porcft cflcnria cflreperfeda , & itaHuUa diffcrentia fubflantiarum , qua rarione etiara vnum acddens continet , vt vnitatcm numcralcm , eadem ra-
&
tione
alia
habens in
fe
:
&
ita quaclibct crit
& adhialcm &
pofitio concluditur per
batb
tior
conftituta fcftionis
non tamcn
aha natura
fit
&
,
Umita-
ide6 quacUbct poteft dici pars per-
;
,
eft
fccundum totalitatcm
ellentia contincntc
fcd alia pcrfedio realis
,
quod
diffcrcns
rcaliter
ahe-
,
A
fi
:
materia rcfpc<5lu
^u quanritaris.
voccmr
fed differcntia rcaU
Exemplum
, fi
omnis non caufata ab
differcntia realis
jntcllc*^.
minori
huius
qualc in continuo,
,
quo funt multa partes , ifta multitudo eft rcalis , fic quod non caufata a rarionc non tameu tanta , quantam hic intclligimus , diuerfs rcs fcd minor realis , quia multitudo non in
:
,'
fimplicitcr diucrforum
mrn
fcd aliqualiter diuerfo-
,
vno tamcntotocontcntorum. Sicintclhgc hanc difFerenriam hic , nifi qu6d hic pcr identitatem quxhbct perfedio contenta eft ipfa contincns Ucct hic vt prajcisc , non cft iUa vt tota. In continuo autem nulla pars fimplicitcr per idenritatem, cft ipfum totum dc ifla conii» ,
in
Pro-
B hafc
diffc-
,
Vltra
quando
,
forte cft intranf-
mutabilcadhuc non concluditur tialis
ficut
:
fi
fit alibi,
cft
identitas cllen-
Sed
circulus fempcr cflct in acrc.
vni
,
fcparationis.
Hoc mcdium eft dc loco dc formamm dc fubftantia rcfpc-
tur diuerfac res
:
non cora-
:
runt eflentiahter.
tunc confiderandum
,
viam
tranfmutatur mancntc
inquam , non caufata ab intellc<£hi nec tamen tanta quantam intelligimus , ciam dicun-
nitatc
fimplex
multas eflcnrias. Rcfpondco
in CTcanira quac-
,
& ibi
fic
accidcns
,
fi
acddens illud
;
crgo hic, quia quod
manens eiufdcm
rationis,
nuUi cft fubflanria. Excmplum de pcrfpicuirate in cxlo Sc dcdro. Vltra , quando fortc alibi nufquam inuenitur , afccndendum ad eius geconfidcrandum eft nus , alicuius altcrius : de illo Tju6d per fc refpidt illud genus , fi eft T.Mttafh.t. eflenrialis coniundio quod non oftenditur de alia fpecic coraparata ad aliam fpcciem : verbi gratia, Socrates iunior dicit, fi forma circuli nun- It\fif>MrMbiliIM no »TgHit quam cfler extra materiam aurcam , adhuc aurum identitMtem non eflct dc cflentia circuli; ergo nccprima via eJJentiaUm.
&
&
re,
natio propric
gnura ; ergo ^ firaili , nec de eflenria circuli aurum, demus quod fit proporrionabilitas. A quibufdam additur quando ifb habent proprias proprias aftiones : runc non virtutes adrinas , eft continentia vniriua , quando eciam aliquod
:
ncnria vnitiua $c difFcrentia contentorum quae-
&c, Ad argumcnta crgo in contrarium. Ad primura, non eft nugatto, quia diuerfis pcrfc^onibus noraina iroponuntur, quare nuUa in pane intelle6hi alterius dauditur.Ad fecimdum,denomiie
cft
:
quia praefupponitur natura in
peifeda non tamen dcnominario ab :
Ad
tura, quia iuc vnitiue continetur.
diccrc
omnem numcnun
ftantiam
,
aliqua fubftantia
;
eft
poteft
,
ied
ens
,
cnim
& abeffe ipfis manenribus cfVacddcns
na;
fubftanriarum cflc fub-
videtur inconuenicns
numcri , qua numerus
alia
tcrtium
;
,
quia
illa
& vnus
,
forma
non
ergo oranis numcrus
non omnis
vnitas
,
nifi illa fbla
Contra quomodo fubftantia eft pars accidentis , cum totum non poflit in aliquac eft accidentis.
quo
cflc
:
nifi
pars
:
fit
in aliqao
,
& ita nifi
fit
valct
ac-
,
Simihter
&
&
VidtSctt.t. d.i.ij.i.it.co-
tratftud,».$.
&
prius poteft efle fine aliquo pofteriori in exi-
tunc non
cont incntia
talis
ftentia adhiali
:
exemplificat dc
fbrma elcmcntari refpcdhi formac
eft
mixti.
Contra hanc addirioncm
cft
fubftantiis adefle
i.Thyftc.t.t.
aliquid ciufdem rationis
ncc fecunda , hic ergo cft vtcndum tertia. fe habet figura in gencrc , ad roateriam circulusad hancmatefcnfibilem in genere , riam auri , quaclibet alia figura ad fuam matcriam ; fcd de elfcntia trianguli non eft h-
:
x6
cx ipfa
idc6 pcrfeftionera hraitatam
:
hoc efl extra eflcn-
,
Ad quinrum, mulrinido non cft vna per fe primo modo fic intelligc inquantum fed per fc fccundo modo cft autcm cns primo modoj tiam pcr
pcrfcftionis fpcciei palnbilcm
hbet perfc^rio contenta hmiata
AJ
587
teft in fc
formales
rioris
Si alia eflcntia
po-
& quamlibet confcquitur propria vir-
,
Sc propria adio. Primum tunc non nec fecunduro, quia fempcr pcrfe<^io fupcpotcft inueniti fine hoc inferiori ; crgo
tus adiua valct,
:
concincrc plurcs pcife^iones diuerfas
nunquam
,
vniriuc continebaiur.
Antccedens-paAd argu-
cidens? Refpondeo, numcrus ratione difcrctio-
tct
nis
mcntumillud decompofirionc, diccretur fonc QMomedo co' ab ahquo , qu6d nunquam poteft concludi com- cludituT cem' ftfitiofnbftipofitio fubftantix , nifi cx matcria vna & forma tid. vna raatcria concluditur ex tranfmutarione, fcd de accidcntibus cftaliud , quia manencevno non variaro, aliud quandoque variacur , quandoquc ^ conuerfb. Nota pro tenio argumcnto, Ntimerm e/t ad quoJ rcfpondctur fupra, qu6d numerus eft Mtcidtni [unflex. accidens fimplcx non habens matcriam nec
,
quiB forma.«ft eius
,
eft
accidens
,
vnitates
vero non funt per fe panes dus quia ivCc eft forma fimplex , ficut aliud accidcns , fed vnitatcs :
fiint qu^fi
partcs fubiefti eius
,
quia fubiedum
ahquid concincns pancs , in quibus eft numenis per fe, non autem in aliqua vna,& hoc diftinguit numcnira ab aliis acddcntibus. Contra fi fiibicdlum cius habet partcs ; crgo cft quantum , qiu quantitate ? non illa ; crgo continuitate, hoc ncgas. Ad quartum patct , quomodo eius
cfl:
:
quia in alio infcriori inucnitut.
,
:
&
&
forraara
,
ficut
nec albedo
;
ergo
eft.
cflentialiter
;
difcredo
liter
Ci
hxc vna , & £him proximum dilcretionis
ilU e(l in rebus
quantum
non
difcrecio
prima quanticas , qux
praEintelligicur tia
nint fubie'
>
dircrctionis : nec cft vnitas pars nec pars fubie^i , quia fubiciSfcum
,
difcrecionis fit
tunc fubftan-
:
vna
fubftantia illa
tia
Metaph.
IV.
Lib.
588
praeintelligitur
cum
,
fibi ineft
,
(cd
hzc fubftantia vna,& illa fubftan-
:
:
&
&
lufcepciuo in fubiedlo, id fiMuttui» •vnitafp»rt
*•"'"''
totum compofitum
vnicatibus
cft,
Sc illud
,
caro quanta
eft ficut
huius totius aflignarur pars, hxc caro
& ficut & nu-
:
ita
:
mcri vnitas:nam vnicas formalitcr non habec
panem difcrctionis fiinipfa fit pars, ficut patet de carnc. Dc illa
rationera partis , fcd per
datam
ma duo
arguracnta. Si de fecunda non probant argumcnca concra. Ad argumencura pro priraa parte de volun-' Rtf^fi» «4 tate, refjx)ndco quod quando concentum refpicit i»*ff*«9, contentura, nunquid ^ontinens refpicit alifld
contincns ? non oportct in caufalitatc , quia tunc
vna.
Contra crgo quomodo faluatur qu6d vnitas eft pars numeri ? Refpondeo numerus fumicuc tunc, non pro difcrctione tantum , quac eft eflcntialiter numems , habens partcm partem , fed pro corapofico cx illa difcrecione , proximo
47
eiufHem illimitarionis , fi incelligatur de prima« Refpondco ad quxftionem,qu6d fic probant pri»
in
continentia vnitiua fcicndum
quod
Dcus
municatcm
non
poflit
mutari idem
numero fecundum aliquod contentum
mcn
aliud poteft
ta-
,
continais aiiqua illorum
fieri
& non alia, ficuc fendciua, refpe6hi & illud aliud poflit efte ciufdem
contentoruni, intellediuz
:
fi
{peciei cura ifto, mncarcucreturexdiucrfitatc
ad iftud
iliius
^cut
,
fi
mutaretur. Refpondco
;
aliquid
qux
idcm nuraero
fcd
com-
poncndo
idem
ifla cflc
re
:
vnde
cognofccrcmr ordo eorum , ordo concencorum vniciuc cognofcimr ex operarionibus. Itcro, po^^,^ .
pofito
concinens
,
aliquando benc habec fecundam
,
concincnriara
nendo
licct vniciuc
:
patct in
,
requirit continentiaoi priraam in alio
nihil vnici-
,
,
&
fone in obicdo potenDeo. Alio modo infarius concinct vniriuc perfciStiones fiiperiorum in Prxdicamento ; aliter difparatorum fuperius ^ id eft, nobilius continct in (t perfci^ionem miniis nobilera. Concinenria vniciua in vno cxcrerao non
mucabile cft fecundum iilud quod continet , quia enim hxc eflentia ide6 concinet iflam ; crgo ft non continct , fit non haec. Item,
u^ concinens
Deum
crcaret
tia aliter eft
eas efle res diuerfas
tur aliud. ,
Similitcr
,
quo araoco araoue-
^^
(opmfdttfr,
quod adueniret aii prxfiipquxcunque compecerenc
vniuerfalicer
vniciuc concenris proptcr fe rationes ipfbrum
, fi
non cnim rariones eomm pereunt. Scd propccr perfc^oncra concincncis fiunt fibi idem , ficut u in mana eflcnc rcs diuerfx compecunc eis vnitis :
multa corpora ponantur, &ex pcrfc(Sia compref^ fionc manus fiant omnia vnum corpus , nullius ratio pec fe pcrit. Sed cxempluro non eft omnino fimile.
fuftinet f)ofIe pro-
bari compoficionera per mucabiticatem in vno,
ANNOr. UAVRITIL
non mutato , non videcur fufficicns fi dc & minus in eadem foniu ponatur identi<
alio
:
magis
tas realis.
Dc vnitiue continente
fi
coraparerar ad mul-
ta ad qux vnita fieri fempcr compatantur , quaefUo , an ipfa inquantum fic illiraiuta ,
& fic
comparetur , vcl in quanttira limitacc continens hanc perfedionem : verbi gracia : fi Deus in-
quancum /
=
.j
vi!
omne
caufacum
illiraitacc
perfcdione omni, crcat eflentia animx inquahtiim
infinicus in :
fi
conrincns
omnes
potencias
diatum principiura operaqdi ftura vifus
,
fcnfus
:
commanis
detur
qu6d
cens
eft caufa alcerius ordinis
concenta
fic
de omnibus
,
fit
aibedo
fi
immc-
eft
obie-
& incelle£kus quia
iftis ,
quam
,
:
vi-
tale conci-
pcrfefftio
quia Deu^xquiuoca, &perfe^Q cdtenta vniuoca. Item^fi hmicatum inquaneflec cauia,
tum limitatum Item,
fi
potcft
voluntas
,
multo magis illimitaturo.
nuUam volirioncm
caufat
inquaniiira habet in fc perfctStioncra illius
:
,
&
ita
Qon inquan-
,
tunc cflenria eflet
immcdiamm
eodem modo ijabec rationem caufx & obie<Ski Sed amoco per iptelleifium alio contento in ifto, duramodi conrineat perfedtionem iflan) ^odem modo caufaiedbira, inquanciira
A,
fi
anioco A, :
:
,
&
&
tra
Auicennam
Pemum
:
& addit i,\M& raricncs fptciorcs.
rcfpQndec ad
quxfimm quodammod6
&
fbliiic
& declarat pulchre & ,
mcntacontra Auicerma
illa
fadla.fbluit
vlcima argu,
inquo toto ma-
proceflii fubtiliflimc vtraque via fufti'nec,fed
gis Auiccnx.Vlcerius refblutione quxft.reducitad
principium gencratiohis in Dco. Icera, pocentix non diftinguercncurperaiSkus. Itcm, nec perobic<3a. Item, nihil eft per fc alicuius caufa, vcl ob-
bit
liccc
hx,& it^umrefiimit arguraencapoftoppoficuro,
:
Itera
Auerrois
& in-
Contra adtioncs difHnguuntur per principia «liciriua.
&
oppoficara , qux videcuc Auicennx, diminute , quxrc eum in hoc 4. Corament. 3. 10. huius Commen. 8. Adducit ergo prim6 rariones pro Auicenna adiungic euacuariones,& addit replicas,& fuftincndo eius opinioncm fbluit principalia poftDppofimmX)einde arguitcontra ipfum,& fuftinendo oppofitum opinionis eius fbluit principalia ^cc oppofimm. Cofequecct refpoqdec ad illa argumeca fa<Sla conlicer viarti
modcrando, fed declinado ad qpi;iio|iem Auicen-
tumlibera.
it
cciam problemarici incedic, fuftinendo probabi-
nifi
,
quantura habet illara , non hab^t petfe<^onem pppofitara ; ergo fub nulla rarionc vna , poteft clicerc oppoficas vqliriones
SEquitur q.z.de idenritate entis & vnius,t.c.?. qux etiam notabilis & difficilis, & valde fubtilis , vt paccc , & magnx altercationis inter opinantcs anciquos, & modemos; inquaDo<Sloc
vcl erit obiedhim
;
ergo, &c.
Refpondco
quamor
dubia.principalia, in quibus fe dilatat.
Litcra tota vfque ibi Scc. eft fatfs
:
jQuamum ad
ben^ ordinata,
primttm,
& correda, & totaii-
ter legenda.
Opiniones plurium hiccurrunt,vt Stoiconun, Platonis, Pythagorx, Alber.& Tho. i.p.q. j i.quas quxre vt fcis. Aducrte ad illam reroiflionetn, ibi QuMntHm ad frimttmju vt kabesptpri , &c. poceft referri ad ca qux prxmifit in hac quxftione pro Auicealiqui Ubri non habent q. 2. na arguc(ido , ben^ ; vqI fi addamr, dic qu6d totum fequens eft;
&
&
:
&
&
omne continens aliquam perfc^tiQnem vniriuc alio modo habet eam in fc , quam illa haberetur vbi cflct fbla, & prxter hoc cum illa aliam perfi?-
tanquam
(ftionem continetj vciraque dififerencia potoftponi
cur : nota in fiiwnu
addicio q.principali , :
inteUige
&
qu5d ibi addi? : hoc eft non
fic
fiimnu
»9
.
Qux(Wo « pluribus ibi didis in »rguendo,&c
fummari^
III.
589
confeqnenris non valet. Ad propofitum»
pofito
vcl fortc rcmittit fc ad fummam Hcnrici,ad qoam
fi
fjcpenumero rccurrit in hac Mctaphyfica,&alibi:
antecedenris, poteft ftare in vcritate cum antece-
Quacre n volucris. in^a,ibi Qtied dicMtur priit*titii ,
&
:
i]iaculefecundc, &c. poflct aflignari
pofito quod
oppofitum confequentisnon
dertte,& Scc. vfijue
ExtrM
,
antcccdcns & confequcns: & oppofitum confequenris.
cumquo flat
confequens
fic
oppofitum
infert
Quoad fccundum,fcilicct quod aliquid
fcd
fit
no-
cffcnotior in felfitate ipfis principiis
vt patet in cxpofitione Commcntatoris ibidem.
autera negat idcm a fc
Verum enim
muntur oppofita crgo notius. Item contingir dc co dubitare. Probario ; omnis cognitio ortimi habet a fcnfu fed circa oranem cognitio-
&
quod
cft
vnitas importat priuario-
ncm.vcl negationem,fcd non pratcisc , nec etiam pontiuum,quod eft formaHter ens. Sirailiter diquzrantur dubia catur ad di(fhim Auicennae
&
literalia,io.ina. vbi
hocoprimc habctur.
rius illo
;
Quod coniequcnter babet inferius ihi;vfiM ip' ,
& &
non vnica,prima vcro pars poteft intclligi dc paffionc vnica. Vbi fcire debes quod pcr totum ad
conclufio
:
autem
in pramiffis
,
:
fii-
,
*
-
:
nem fcnfiriuam
contingit crrare
tellc(^uam. Item
ft multttHdo &c. potcft fblui totum fuftinendo parrcm primam , quod loquitur Ariltotdes etiam Auicennade vno vt eft paffio diftinda ,
''
"
^
probatur ^.huius, tcxt.com. 1 6. noiior didio quara oppofita negatio , harc cft negariua. Itera in f)IIogifino cx oppofiris concIufJo debet
de litcra , fecihtcr foluitur cx diiftis,prim6 didhim AriftotcHs,& loquitur concoimtanter,vcl non fbrmaliter. Vel aliter qu6d acindiuifibile pro fubftrato, dpit raultitudinera fit
'
;
crgo circa in-
contingit fcire in vniucrfali,
,
&ignorare in parriculariz. Priorum:text. com. 20. itaquod contingit opinari oppofitum in particu]ari:fedillud
nem mulam
efTe
eftcontradidorium fciri.vt omfterilem,& iflam non;ergo con-
tingit opinari contradivftoria.
SCHOLIVM VNICVM.
vtromque partcm ingeniose probabilia adducit, eriam ^luendo hsc dubia.
1
om-
Firmiflimum autem principium
nium
quod
eft circa
impofTibile cft
Idcm cnim fimul cfTe , & non incfTc eidem & fccundum idem impoinbilc, & quxcunquc alia detcrminarcmus ,
hoc autcm omnium fir-
Tromhetam
,
&
non
frmiftmuJ9i
cfte
,
//
1
difi.
1 .
prolog.
.
& Amon.
hic q. 4.
m
Ad oppofitum
Philofophus text. comroent.8. quod non contingit du-
2
proptcr trcs condirioncs,
quod nen efi
condittonale Iftac
,
qu6d neceffe efi
funt condiriones firmif^
Probario prima: fecundum
tingit dtthitare:qaii
cfirc
ijkxft.
mentatorern,Comment.9.huius
Vtrum hoc fri»cipium:\m\>oC[\h\\c cft idem fimul
&
folMtione argMmcntorMm.
venire ad hahentem.
III.
&c. effe DoHo-
habet ptdchra logicalia
tjuafi. 5.
firai principij.
QViESTIO
,
ad nMm.i^.& W4- Mct.text.S. 8.
Andream
vide etiam Aftton.
hitare,
miHimum cft principiorum. tM^.
impoffihile efi
:
num.
}. cjMtfi. 4. art. z.
vtiquc ficut detcrminata ad Logicas ,
principiitm
i.&i.dtft.B.qMafi.^.
mcntiri. /.^8.
difficulrates
yD
1 L
firmijfimMm,nec poffe de eo dubitari. Flde rem de hoc , optime rem expltcantem in
fi
4, c^uod
Com-
noncon-
ficpoflct opinari contraria
quod idem calidimi & frigidum. Probario fecunda; , quod non conditionalu quia omnes propofitiones reducimtur ad illam. Item, crgo non eft principium omnium digniutum inelle eidem:vt
;
>
:
6" 5-D. Thom tr^B.x. csf.i. Anton. Andr.
Arift. bitc*p.iAtxt. 8. Aleo, ihid.fy' f.4
^Mtt. ^.4.
Ull.g. Alben. ibid Troinbct.f 5. Fland.j«4/f.*j»rf.t /V i.lonC.c.].
f.i. Suar. lUff.i.
cognitis terminis.
Cotra
Mtt.feS.y Mcnnfle Ukx.MttMtf.i.
qtu^x.
pctit
QVod non, tumquia falfum notius
:
,
:
iibi,qu6
tum quia
alind
dubitare dc eo.
efle eft
alia oppofita poiTunt ineflc ci-
crgo contradidtio, ciim includatur in aliis: quod contraria poflunt , t. Topic- cap. 10. cui;
no valenquia
quia confequens non magis inconucniens,
quam anteccdens:quia :
tum quiaconringit
Probatio primi
dcm
poteft acquiri per aliud; crgo flatim cognofcitur
fimuI,muk<S
fi
opinatur contradi(floria
fortiiis contraria.
Dicitor,qu6
magis impofHbile fecundijm fenfum. Contra Philofbphus didt in fine huius quarinfra, quod nuUusfenfus text.commait.iy. :
ri,
&
ciinque ineft genus,& fpecies aliqua (iuc in prx-
non efle. Item, hic non arguit contranegantes primum principiura , fed probat
dicadone
recipienribus ipfura principiumquodfit norif^
tum
,
nigra
eflentiali, fiue
denominatiua
cuius medietas eft alba eft
coloratum
quafpcciecoloris
dem &
nigredinc
grum ,
& ita
, ;
,
:
(cd fcu-
& alia medietas
ergo denominatur ab aliquaratione ab albcdinc , ea;
ergo fimul
eft
album
& ni-
concraria de relatiuc oppofltis
dicit fimul efle,&
fimuth
:
leAum
,
notius autem mihi eft fecundum intel-
quod
contrariac opinioncs
fimul cfle in anima cipiura
fit
non
mea , quara quod
pofllint
ifhid prin-
firmiflimum ergo non oportct fiigc:
hoc cft duplum ad hoc, crgo dupIum:oppofitum confequends non flat cum antecedentc ergo a iimili , hoc eft dimidium ; ergo eft dimidium;
fecundum fenfur.i hic. Item, in confequentia Commcntatoris eft fallacia Confcquenris quia ad contraria fequuntur contradi^toria bene autcra contingit opinari , vcl
ergo idcra eftdiraidium,&duplum. Itcui, aliqua
fcirc
fic:
:
confequenria
boru
qua oppofitum confequenris non infcn oppofitum antccedentis;ergo* &c. Probario antecedcntis , lum in vniformi eft
iai
de conringentijtum inaliis inftantiis,!apis vidct^ ergo aliquid habens oculos videt : tamen ex opScoti Oper.
tm. ir.
re ad aliquid notius
:
:
conlequens
,
opiner anreccdens
tandura
,
licet ,
nunquam
fciara
patet in multis.
quod non
ducit ad
,
vel
Vnde no-
quod aliquis opinctur contraria opinata quod contrarix opinioncs funt in aniraa
,
fcd
,
cu-
ius fiint opiniones contraditf^oriorum
DDd
StMtfeire t9-
inconueniens ft^»"t.&»i
vadit
**'*''
*^-
.
8p*d*t cimtrAriori funt
fimul tn foWUitt,
Metaph.
Lib. IV.
590
vadit ad opijuta. Aliter dedaracur prima con-
xjuod repngnantes
ditio (ic:Spccics intclligibilcs (e iiabent ad intcl-
probauonem.
lc<Shim,ficutformx materialcsad materiam : fed forma: oppollta: non funt fimul in materiajcrgo ncc fpccics contradi&oriopum lunt fimul inmc-
OoiTibib num
& hoc
:
ad opinionff
fufficit
Ad aliud.infcrtur fimpliciter ma-r quia probat hoc principium efle
:
quia non contingit dubitace quia ;
,
daoppofitum tunc (equitur quod
fit
:
fal(um:ma-
non continquod falfum contrariorum funt nmui , etiam
gis notuni cft impoiubile ciTc qucid
in .vifu,alias fimnlnoniudicarct de ,contrariis:er-
tamennoncredunterte falfum. Scd in
go multo
dpiis
tc.Tamcn
non
illud
valet:quia timc
gcret fcire multa contraria fimul
quia fpccics
eft,
,
fortius in intellcdu fixnt fpcdes
con-
tradi£toriorum:crgo non func concradidoris.
quam
quia multi dubitant vtrum
quod
fit
falfum,
contingere dubitare de primo principio,
&
firmiflimum
fit
qiii
:
aliisprin-
communibu$ conccptionibus cx hoc , non fequitur
contingic circa «a dubitare
ipiacflefalfa.
E
JC
T R A.
Jtem
fpeciem,i^uomodo magnitudo a6lu infinita, intelUiiione fimplfci
:
vel alitjuidfuh fuo oppQfito:quia
de hocpritfuppomturpriits infecundo,
& ibiyper
t$,non
pomtur habttHS,fed jpeciet fimplici
Hione
,
& fpecies contrariorum ftmul.
intelk-
Rejpondeo,
intelligitur intelleiiione apprehenfiua,non affenfiua tjualis eji intelleEiio
complfxi per habitum. Contra:
nuUumintelligibtle fimplex intelligitur inteUe^lio--
ne a^erttua
,
quomodo ergo
magnitudo ,
aliter
Ad primum
eandem
contradiEloria inteUigmtttr per
,
&
principale,con(equentia bona
probationem , rcgula icnet in prsdicationc eflentiali, Sed hoc non valet , quia Philofbphus ponit exemplum vbi funt dcnominationes. Aliter, cjuidcfuid denominatur, &c. denominatur a fpccie , vel fpeciebus, hoc fimplicitcrvcl (ecundum ejuid,[\c eft(cutumnon fimpliciter , fed (ecundum qmd album, &c. Ad aliud,con(equcnti3e funt bons funt con(eque-
&
&
Ariftotelis in Prredicamentis
tiae
& paruum
fimMl in mi-
infini-
relatiua dicuntur de ta
non
(cquitur,ipfum con-
duo contraria
tingit opinari
inc(Ie
nmul
;
opi-
niones contrariorum funr repugnantes,opinioncs funt realcs in
opiniones
rias
cflc in
anima
:
crgo non pof-
idco arguitur contra-
:
;
tc
,
non opioioncs. CU)inio
realis
&
,
habens
cft
habitus
efle realc in
anima ,
&
:
quod ignorantia diipofitionis , quae cft qiiidnm habitus,fit in anima fimul cum fcicntia, fic nec opiniones ncc cnim funt inrelle£tioncs fibile eft
,
:
fcienti»
repugnantesjfcd fpecies.
Contra iftam declara-
eadem
contrariorum, fcien-
tionem tia eft.
:
eft (cientia
ycrgo oppofitorum idem habitus ItcmjOpinionescontrariorum (iint contrari^,
habitus
eft
non crgo contradidoriorum funt
contraria;.
tecedens paret (ccundum Philo(bphu
z.
An-
Periher.
quod oppofira , funt opiniones. Item,videtur pctitio, quia non magis
cap. vlt. vbi dicit (ecundufn
vidctur inconuenicns
,
fcilicet
inconueniens ad
quod deducit,& illud ex quo (equitur. Ad primum circa intcUcdlnm fimplicem non tunc componerct,vcl diuiderct iftorum incomplexoeft pflen(iis,vel diflenfus :quiafi aflcncirec
,
:
rum
eft eadem (cientia , id eft, (pecies quia poti ponercm habitum illorum nifi fpeciera non cnim poncrem habitum,nifi vbi eft diflenfus, vcl aflcn(us;vnde vi(us non aflentit,(ed intuitiue fertur in obie£l:um , vnde (dcnria accipitur ibi pro (pccie. Et fimilitcr conceditur quod omnium, /cilicet contrariorum complexorum cadem cft fcientia:quia fcio hoc efle verum;& aliud cfle falfiun,non idem habitus quo adhacrctur,& aflentitur huic & illi,(cd quo aflentitur huic & diflenti:
:
Seientutefi
cotrtuiorum,
axfMitnr.
tur
alteri.
Ad
aiiud:conccdo argunientum
non accipio hic
,
vel
,
prima re(ponfio melior. Pallacia
,
,
non
fed
deeodcm, refpedu eiudem tcrtij: Et
fi
ignoranria Elench i.
infers aliter
crit
,
Ad aHud eo modo
quo prima confequcntia eft bona,&
alia.
Ad
pe<Stuncceflarij
&
virtus
vtinter fe referuntur
& filius
vbi dicuntur
liint relatiueoppofita,nifi
Icientia
tionis in
^
in
:
ctmtrarit, propric^rcd eflc
vnde idcm
Scot.i.
codcm;ergo relatiuc oppofi- xutd^. relatiua fimt op-
mcnquidam
tales habitus non habent efle ra, anima , itTim6 realitcr funt ibi , non alibi ; etgo fi duo habitiis racionalcs contrarij in anima, contraria realia eflentin anima: fpecies autem non habent cfle rcalc vnde ficut impof-
•Sc
evde.
non vatet , quia non omnia
probationem de contingenti &c. dici poteft qu6d Philofbphus non propter aliud negat mixtionem dc ncceflario de contingenti ref-
mcntc, hoc eft impoflibilc,
licetcontraris fpccies fimul poffint cdc in
fefHgnant in eedtm.
fof-
ejfe
&
temnon nififub ratione repugnantis. Itcm, arguitur quod
funt contraria,
;
tMjCfuia tunc nulla repugnantia inteUigitur ,fal-
funt ellc ibi in intelledu
Jfgntranti*
funt
quia dicuntur de codcm , vt mons magnus 4,i.q.7jtd j paruus in refpeftu ad diuerfa quando accipitur: (^ 4.d.io.^,
contrariaE
u.
An relatiui oppofit»
d/tntur ? non valet dicere quod duabtu intelleklio-
non
pofita reladuc, vt ifte eft pater
tjfe
vbi probat
,
qu6d magnum
Centr/frii, 0-
feffunt
}.4.»rr.t.
magnitttdo infimtaab inteUetiufimpltci apprehen-
nibw fimplicibtuinteUigitur magnitudo,(fr
finionis non
eft,
Ad
anteccdcns cftfalfum.
&
quia non poteft inferriali-
nifi
,
quapropofitiodcterminata de necefsario,fed vna
omnia dencceflario,mod6 nonvalet, ficoniequcnsfcquiturad con(equens,
quae eftconfequcns ad
antecedcns ad antecedens. logifino
,
Similiter ex ifto (yl-
conuerfio vniformis contingenti
non
(equitur aliqua oppofita determinata de neccf(ario afiirmatiua
vel negatiua
,
tapra:cisc (cquitur
nes de ncceflario,
A
cfl!e
,
fcilicct
aliud
;
non
(ed
vna oppofi-
eft
om-
non contingit omnc B,
Ariftoteles
fed
,
,
quae eft con(equens ad
non negat
vbi
neceflarittin (equi
Ad
,
conclufioncm
dctcrminatam ncceflaria.
formalis con(equcntia, ncc
prima,nec (ecunda con(equentia
,
rur in fyllogi(inum, (icutquodlibetcnthvmcma.
Etdebctfumi
Quod fequi-
quia reducun- turex antc-
minor ad hoc qu6d (equatur formalitcr , (cilicct quod lapis habet oculos tamcn de (e non cft manifefta ide6 non valet. talis
,
ccdentc, &:
confcqucme etiam exfcnitur.
;
Vnde
illa
regula in (bphifmatibus
fetjuitur ex antecedente
:
Quiccjuid
& confcefuente
tx antecedenteperfe, non
:
feefuitur
valet. Ideodicit
Boc-
tius,(ubticetur propofitio de fe manifefta.
Ad
aliud,(imiliter
non valet;omnis homoqu£
tu nf (cis,vcl vides currit ; crgo tu curris : quia
il-
ludad quod de(ccnditur non continetur fubdiftributo. Similitcf (ccunda con(equentia non valet exoppofito^
dico
qu6d
&c. Ad principale dc firmiffimo:
illud
principium
eft
aflitmatiuum
hoc:non impoffibilc cft hominera currcre, valet iftam , po(ubilccfthomincm formaliter
,
ficut
currere. Similiter illud principium
,
impoflibile
& non efle, valct hanc:necef^ non fimul cfle & non cfle vnde di-
eft'idem fimul eflc
idem , didlum negatur,non modus.
ifrcft
,
Ad
Impofnbile eft
ide eflc,
& oon
cilc,
efi
tt^irpuui-
ua
exfeftti0.
QuxHio IV. A
591
thefi.quia
:
batio falfis
docct
iftius ,
& per illos
probaxe cx fyUogifmocx nunquam probabitur aliquid.
ibi
Similiter dc circulari fyllogifmo, perqucm non contingit probare, imm6 eo ipfo quod cft circu-
larcnon probat Vnde dico quod :
eft notius,
Qualc vcro nec contradidioqis mcdiumnihilcflrccontingic/cd ncccflfa-
num auc diccrc
»n-
rct
auc ncgarc
Q^ViESTIO
mn
effe, quam ncgatio fojfihtleidemfimul efe,& ciiifdcm de fcvndc licct negaret qu6d idcm non iit
,
vnum de
vnoquoquc. text.corn.x-j.
Vtrkm
ipfum,ncc non ipfum , tamen nunqoam dicequ6d'non fh ipquod idcm fitipfummet,
IV.
inter contradt6toriaJit
&
medium ?
iuraract.
Ad aliud:omnis deceptio,quar
poteft
fieri
extrk
non falfmcat priraum principium, ti»ftnfu4 M» vndc nunquam ahquis fcrmis quoad hxc , dicic fUfiJieMt fri» qu6d hoc fcnfibilc fit hoc , & non fit hoc in co4.M.X. dtctp-
per fenfum
,
fifutm.
ilem
inftanti.
Ad aliud,verum cft & eft caufa,quia non pertra£bitur minor cum maiori. Vnde vult Philo-
Arift. iWf ««^.4 f#«t.i7.
Et tr»aM.
&
mcn eodcm
& minor do
tempore
fcirar
maior
&
conclufio,
appliccnrar.Vnde ad formam, quan-
fi
dicitjcontingit ignorare in paniculari
verum
in vniuerfali,
eft
propter hoc
& fcire
qu6d ncfci-
tur iftud parricujarc contincri fub vniucrfali
:
fi
& hocn6 facio per pofitum,nec fequitur, dubito Corwingit icire in vniticr(ali
,
tH
ignonre in particulan* txff»itmr,
hanc : ergoaliqua, tcd cft fallacia Confcqucntis: certumcnira Cun hanc cflc falfam Aliquamula
©
tralt.t.e.^.
^ fe^.>.
D. Thom. ibidem Ua.
fetf.
fta.i.
QVod eilc
huius, fcmpcr
fic 1.
enim
& non cfle gcncratio
intcr cxtrcma plus diftanria
,
;
cft
medium
i
crgo &c. Itcm, Ttxt. ttm.j.
funt plura
mcdix
crgo inter infiniu diftantia, infinitamcdia; contradidoriadiftant in infinitimi,quia non conringit intclligcre crit
maiorcm diftantiam:quia fi
fub contradidionc
ttHtgere cft
tamen fcirem & applicarem,txmc non:confcquenda nen valetjnon enim opinor contradiftoria,nifi opincr hanc mulam cfic contcntam fub mula:
Albcrt^.**".
Flan
,
Ibphus qu6d maiorem folum contingit prius fciconclufionem, tare tcmporcquam minorcm
\. t»f. 1.
maim. Item,
medium
:
,
fic, illa
omni finito contingit in-
intcr
omnia relatiua
rclatio
contradidloria refcrantur ad inui-
cem;ergo erit relatio mcdia.Itcm,ibi cft medium pcr abncgationem , quia fcutum cuius mcdietas eftalba;& mcdicias nigra,noncft album,nccnon album. Item,fi non cflet mcdium, tunc dc quolibct altcrara,fed
bxc falfa Omnis homo :
albus,
& hzc:Onmis homo non albus.
:
non
eft fl^rilis
,
(cd
non oportct
fcirc
qnod hxc
fallada,«go &c. quia ucut antecedcns veram ad veritatemconfixjuenris,fic falfitas confequcntis ad falfiutem anteccdcntis.
SCHOLIVM
eft
I.
I N T E R contradiEloria nuBttm ejfeperfe medium;de efuo vide 'DoQor.i. dtft.i. ^K-e/?- n.i% 1. dift.i. quaft. cf. J. ad rarioncm decontradi1
•
&
ANNOTATIO MAVRITII. SEquitur
tcrria quarftio
vax. comment. 9. de
primo principio firmiflimo nos pro cuidenriffimo fine
quo
,
fimpliciter
veriflSmo
,
quoad
,
atque pcrpcnuB vc-
ritaris ; Hcct aliqui eius oppofiram credidcrint eius vacx cle<9ionc,vcl fcnfu moti, dc quibus opinionibus diucrfbram riis condirionibus circa ipftmi. Quaere in hoc 4. fcd fingulariflimc apudiftum. Videi.q. prolog.Sc 3.dift.i. qua:ft.4,
&
&
& alibi plurics. Dcterminatio DoAoris hic
jnat replica*.
certiflimo,
nihil fcire contingit dcmonftratiue,
fimilitcr indemonftrabili
£toriis mim.i^. fed cum ly inquanturo, velfimilit habent medium lAiftinli.^. ^utfttone i. num.i^. circa folutionemprimi principalif , habet acntiffi-
faris clara cft
,
te.r
ncndo cum Philofijpho panem affirmatiuam fccundum Commcniatoris declarationem , & probarioncm non acceptat quoad primam condirio-
Oppofitum vult Philofbphus 1. Poftcr. text. commcnt. y. contradiiHo eftopjpofirio, cuius non eft rocdium fi:cundum fc. Contra diffiniquia non eft propria , quia conringic jioncm contrariis immedietas. Diccndum, quod di£Bnitio eft multiplex eo quod ncgario poffit nega:
:
rc pcrfcitatcm
,
vcl cft ibi pcrfcitas negarionis:
ranc cft intcllc^s
,
oppofirio
,
tunc
eft
mcdium
:
quod
perfcitas aflarmarari
cuiiu iccundum fe
ex hoc fcquitur
:
cuius nulio
non
eft
modo cft
mcdiuro. Vbi cnim vnura oppofiram ineft per
£c,
dcquomagisq.y.y.lib. Confequentcr ibi Item contradiEloria inteUi~ funtHrSiCC. vfque illuc Item vel idem nrguitur,
reUquum ntdlo modo potcft incflc eft autem mcdium per accidcns intcrcontrariaimmcdiau: non fic luc Ad primum prindpale,qu6dnihileftmedium inter ens & non ens , fi accipiantur vt contradiftoria. Acdpicndo tamen non cns nihil , & ens a£ku,eft aliquid medium. Contra omnis muta-»
&c. ponitur^quibufdam
tio cft
uem primi principij in litcra. quzre fic opinantes,videHcnric.& Albcn.& Alcx.de Ales.& InJFra ihiiAliter declaratur,8cc.
alios anriquos
:
:
litcra varic
efle,
Extra, vbitamcn
habctur jn originalibus.vt patct.
Dodoris hic eftbrcuis& obfcurus, quare aducne ad fingula diligcnter:prxfupponit bonam Logicam & Sophifticam, quaurc copios^ Francde Mayr.inprolog: Confla.& inua^t.de primo Princ.& alios alibi. Scoti Oper.tom. IV. Proceflits
:
efpptfuu imefiferfe, »1-
tirum
hmUo
mtdti»efi.
1
:
mediuro intct per
fc
terminos;{ed tcrmini
generarionis funtcontradi6lorij:qiiia eflc, cflc.
& npn
Probario aflumpti f .Phyfic, tx.7. Generatia
a non fubielio in fubie^ttm^orruptio econuerfo. OtutratuJk corraprio funt »t» fmUea» didtqu6d gencrxio intercontradidoria. Itcm 4Jiuius,c.6. text.c.27. iafitbttSfti»' non ens ; ergo arguit fic : Si medium inter ens 1 muutio
eft
&
8c ibidem
&
DDd
.
mutatio
&
generationem
efl aliqua ftiedia inter
non
corri.iptioncm:confcqiientia
Metaph.
V.
Lib.
59^
valet
nifi acci-
,
pcret contradiftoria pro tcrminis gcncrationis. Dicitur ad lioc pd mi.quod tcrmini non funt con-
& forma.
uradidarijjfed priuatio
Ad
au(3torirates intelligit pcr
non fubicAum,
priuationem form«. Similiter ibidcm exponitur
quod
niutatur.
Ad
aptum natum
,
aliud hic in 4. huius dicitur ,
argumentum eft
a
maiori:qu6d
oppofita,&
& ita aliqua
miitatio
terminarur ad
medium fit in-
fi
priuarionem
ita inter
quod qu6d
magis inrcr quaccunque
ter contradidloria,mult6 alia
con-
fequiturjqiifid priuariuc oppofita funt
tradidboria circa fubie£lum
media
formam,&
& formam:
inter illam
,
quz
illam quje terminatur
ad priuacionem. 5 Contra primam gloflam , in litera dicit : fton Torm» (^ fubieBum dico priuationem ergo per nonfubiefukiectu con- Hum inrcUigit priuarionem. Contra (ecundum ;
fr/fd:iloria.
fic
:
poilet cfie generario vel corruptio intcr
conrraria immediata, quia
funt contradidoria.
illa
Item, refpondeo concedit :
&
propofitum fi priuatio forma mini generationis , fcd priuario fulcepribile
priuationem
,
quod per fdbieftum
Si ergo inter inter
con-
dico.poflet
intclhgcret extre-
mum conrrarictatis nobihus, quia cxtremum vilius videtur cfle priuario
:
hoc excludens exponit
fe intenigcre ^tr non fubie£lum
extremumcontrartctatis ignobilius , dicens nonfubieBum dico Jtriuattonem , id eft , vtrumque cxtremum contrarietaris & non fblum ahemm , quod cft per,
:
fe<5tius
grum Oenefdtio ffuem^d» fit fx nenfubiefioi
tei: j
,
fed eriam imperfedtius vt
nudum & ni-
priuatio fimphci3 neutrum iftorum cft vnde pcr «0« fubieBum , non inrelhgir
aham priuationem fimpliciter fed contrarium didum eft. Ad aliud de rarione contradidio,
duo funt : quod alterum ncceflari6 infit & qu6d alterum nihil ponit contraria immediata tradiiio'ia, circa fubiedlumaptum natum habent vnam confvna ad e nditionera, fcihcet quod alterum ineft, fed fecuntrtri» immt' Dut
titnes
eondi-
*d
nis
:
co-
:
damnon: quiavtrumquccft
pofitiuiirfcd (ccun-
&
da requiritur,vt patet infra , ad gcnerationem corruptioiiem,fcd vtrumquc eft in priuatiuc oppofitis. Ad tertium argumcntum. Aut loquitur de gencrationcj tunc non eft forma nec priua-
&
tio,ncc fub priuatione vel forraa, ficut priuatum,
vel infonnatuni
ied
fic
non
;
& tunc cft mcdium inter
funt contradidboria
,
fed circa
illa:
aptum
natum , fed generatio non eft fubie6him natum. Aut loquitur de gencrato,& illud cft natum rcciperc priuarioncm & formam fic tunc rcfpondeo , quod illud fubicdhim fempcr cft priuatum, inftans,& formarum |iabetur
tnuttuur fMr-
,
vel generabilc
& fbrmam
,
, fit
medium inter
probarur,
6.
Phyficor.
texr.cammcnt.7.& 87. probat Philofophuj qu6d f»r- omne quod nautatur,panim cft in termino 4^»w, m *d panim in tcrmino' adtjuem \ crgo fubicdlum
&
*xj>o-
nitur, i.d.i.
generationis mutationis
nc
,
panim
eft
fub pritiario-
& partim fub fbrma.
tcrminus a
cjuo
Itcm , fi priuatio cft generarionis ; ergo ipfum fubie-
ftum definit ahquando non in inftanti lub qno
&
bus/cilicet in Subftanria,Qiiantitate, Quahtate.
cllc fiib priuarionc cft
,
&
fub forma : ergo in
cft in
termi-
no a quo Sf arguo in gencrc Subftantiae, ficut partim in arguit ibi Philofophus quod omnino eft fub ad quem: termino a quo non mutatur,& quando cft omni- tfuomodo veno in termino ad quem, tunc mutatum cft crgo rum eft 1« fubftantiif. quodmutatur parrim eftfub rermino ^ ^«0, partimfub termino ad^uem. Ad primum ifto-
& Vbi. Item
,
:
&
rum,qu6dCommcnratordicitfalfum de
gcnerar-
tione indiuifibih, quae eft tcrminus inotus:quia fi
&
partim habet priuationem , parrim formam: tunc non habet totam formam complete ergo :
&
ad hoc quod habeat , oportet ipfum mutari , tunc illa mutario non eft vkima. Idc6 dicendum
locum in gcnere Subtantum rationc motus prarcedentis ge-^ ncrarioncm , fed ex hoc non fcquitur quod fit in propofirio habet
,
gencre Subftantias
Vnde
excedendo.
nifi
,
vcl
Commentatoris extorqueri videtur, vel cft neganda nifi quia illa altcratio a generationc
litera
:
qua; eft terminus, poteft dici eflc in genere ftanriae aliter
quam
alia
,
cuius
non
eft
Sub-
rerminus
gencratio, Item, dicendum vt prius:quod didum Philofbphi habet veritatem folum in mutatione
Ad
quod
quod mutatur quando mutatiu: totahter, cft fub termino adqucm. Contra nihil mutatur ad habitum primo de Generatione. text.commcnt.55. Diccndum , quando ahquid Irt mutatlen» habct formam in quieto eflc,& forma prafuppo- indiufibili nitur mutarioni,ad talecile non cft mutatio ta- formn tft pomen quia mutatio fit ad illud quod fimul habe- ftfriut natutur tcmporc , fed pofterius natura , quia nunc diuifibih.
illud
,
iilud
(bliim mutarione indiuifibih'
,
:
;
:
acquiritur, hocneccfrarium eft in mutationcindiuifibih.
Ad ahud quod fubicdum ahquando ,
definit efle fubpriuatione,in inftanri, in
mo
eft
forma
Definit
,
,
quo pri-
exponitur dupliciter;
vno modo per pofitionem prajfcnris, & negationem futuri vt nunc eft , & non erit. Aho modo pcr ncgationem praefcntis , & pofitionem praiteriti vt nunc non cft , & fuit. Hoc fecundo modo dcbet exponi in propofito , non primo quia non eft darc vhimum nunc rermini a ^«ogcnerationis, vel corruptionis, in quo tcrminus illc fit. ,
:
:
SCHOLIVM
II.
d
AD
fecundum
maxime diftare,
principale, immediate oppojita
&fine omni medio.
Jtem
,
quod
contradiEloria non diftent in infinitum pofittue,
i
^ y
priuationcm
in
eft
termine
auem
nunquam
Contra:qq6d circa flibicdum natnm,putacir-
4
quo tim
ita
medium.
Omnt tfuti ca generatum tim
vltimoi&
illo
vlrimum
gcnerarur
ibi
:
:
vel formatum, quia priuatum vfque ad
quia fimul
,
gencrarum eft. Contra Commenraror dicit ibi , qu6d de- Quodmo.. monftrario illa locum habet in quamor gcneri- ocTurpartim
ftantiae
pcr quod intclhgit
,
fbrmam pofitiuam tantum
cuius eft generario
quod illa
medium , medium. Ad primum
in quofubie-
,
(kam fub neutro contradidorio cft. Ad primum diccndum qu6d propofitio vera eft, dc muratione diuiiibih cuius eft motus , non de indiuifibili,
& habirus circa
fit
immediato , ergo mcdiato,
& inter taha cft tcmpus mcdium
finr proprij tcr-
funt contradidoria.
& formam
tradicloria erit
credi
circa fubieftum
alio antecedentc;non
fed tantum pertniftiui.
V^tde
eum
Of.dift. i .^««/?. r
n.\%. explicat tjuomodo contraria dicant maiorem
diftantiam pofitiue ,cjuam contradittoria,non autt fermijftui.
Item
,
quod
contradi6lio
eft
prima op-
Aa
pofitiocommttnitate^on caufalitate. tjtfartum beni explicat , quomodo omnia oppofitafintrelati-
ua , (juoad intentionem fecundatn , fecm lo^uendo de fuhftratis. Item ejuod contradiElio circa nulJumfubieSlumpoteft habere medium, fiscus de aliu oppofitionibus.
Ad £juintum,ooncedit alterum cwt-
tradiEloriorum dici de ^uoUbet in ittfiomplexift
T>tCinit,ex-
ponitur pliciter
du* ,
^
quomedo priuatio defiaitl
Qusftio IV. JLe^uo
ad rationem de contradidlo-
2. rf.2. ^.9. J.
Aduerte tatnen adhocretjuiri, tptod dintur , non dtRrthMMtnr : vnde Amhn htt/Hnt falfti.-Omnis homocft iuftustOmnis homo non cft iuftos. Procompleta netitia dt eontradi^orin ,vtde PhUofophum in Pofiprttdica' rhentts c. de Oppof. Scotitm de Prtdicamentu, tiis,;7«OT.34.
termintu de
cfMO
&
communifllimum
afiimal eflet
Item
to.
quod non
,
Itnmediata
m»-
%:'mt diJlA/tt.
in gcncre Quantitatis
mcn de
diftantia cft
& dc hoc cft vcrum.
,
diftantia tranflata ad alia
,
Ta-
vt oppofita,
qu6d non valet, quia contraria irhmcdiata maxiroe diftant, Sc taraennuUum raedium hic cnim :
in propofito Ctatrtuiicloria
n»n
diftat
infittitttm, 4. ,^.1.
3.1 ».
contradidoriorum
mam iori
,
fjlfa
vbi cxtrcma diftantia
nonin omnibiistalibusi
forrc
Ad
for-
fiimiturln
ma-
cft priuatio altcriu?.
quod non cft vcrum quod
nifi
,
priuatiua,quia altcrum
eft diftantia
fijnt
pofitioa
contradicloria diftant in infinicum
;
,
&
& fortc minorcft :
quia
tc fectindijm
omnia contradidoria probatur
cft ibi infinita vcl
ma-
alicuius,'fi
infinituip pofiiiue:vt
fit
altcrum cxtremurn
Deus
& non Deus:vnde
contradidlio mirtimam diftantiam rcquirit
&
,
mascimam pcrmittit , ita quod indifTcrcnter (alContra iftud, fi non in infinitum diftent, {cd indeterminate crgo contraria magis
iiatur in onini.
,
quam
contiadicfloria.
Probatio quia contrarietas ponit maximam :
,
&
requirit,& contradi^bio^fccundtim tc,{blum perniittit, &c
fiim
:
nium
eft
Ad
«raria inclK-
dunt
tnaxi-
ptam
dtfttn-
iwn rcquirit crgo &:c. :
quia contradiftio
cft
fed hoc eft falprima oppofitio , pri-
maxime t^c.
raaximam maiorcm pofitiuc quam contradiiftoiia , tamcn contradi£bDria pcrmittunt maiorem diftantiam,fi cflet quii pone maiorem ,
diftantiara
quam
vel
.,
:
tiam i
intet contraria,& dc illa dicirar
contradiiHo. Probatio primi quia impoflibiic eft
gcnusincludercaliquam perfe
f it
,
cum aliquo fuperaddito per quod ergo cum contradidoria in,
ipccics eft fpccies
;
«udantur in orani opj->ofirione, ficut fiipcrius ad illafnon loquor dc intentionc contradidorij,fed dc hisquibus ineft affirmatiuc,vcl ncgatiuc^quicquid eft in intelledu oppofitionis contradi^lori^, Ci it in qualibet alia
oppofirione aim aliquo ad-
dito,& non cconuerfo. Ad probarionem falfitatis confequcntisjquod primhm eft £? quiuocum y.
modo
iu Pridicamentis cap.de priori didtur ali-
quid primum natura talc eft
maximc
& caafalitate & ,
tale, fed
contradidio
eft
Qffomedo cotradiiito
efi
prims offafitiof
cft
quia quilibet de
tiam quia fi intdligit rado
facere
modum
:
quia
fi
non
tunc non
nuUa alia cflet & fi nulla alia cflct, contradidio adhuc cflct oppofitio, hxc videtur conditio cau:
ficquodpotcftelli; finc caufatOjfcd
non econuerer^o viderurquod fitprima caufalitatc. Di^ cendum pcrfimile, ponatur quod Dcus faccrct animal fine omni diffcrcntia (pccifica, ficut forfo
;
Scoti Oper.tom.
IV.
:
,
fic
rcfpedu poten-
quia non poteft Dcus
Item tunc in omni
exiftant.
poffit cile fimul.
quoad
Si
cum non
,
gradum:
cflcndi
eft infinita diftantia
quia quantim-
:
cunquc parunxdiftct vnum ab altcro;hoc
cft
non
hoc:
Ad tet rium principalc:vcnim cft loqucndo de intcntionibus
,
ibi cft rclatio
media
&
,
politio
qux
cft
gcnus iplorum
fic
om-
7 H^ttmodo """"'" "PP"-
quia oploqucndo ^,„^^ |^^;^. ficut homo tienu r
niaoppofita funt in cenerc Rclationis eft, ibi
,
:
&
de rebus fubftratis non eft verum , homo non rcferuntur ad iimicem.
fion
Ad quarmm
principalc
,
dicunt aliqui
qu6d
noneftinconuenicns , exquovnum contradidorium ineft pro vna parte , reliquum pro alia , idco non rcfpedlu ciufdcm , fed vtrunque incft fecundum quid. Contr^:tunc medium in-
&
tcr
contradidoria
,
ficut intcr contraria
Diccndum, qu6d
immcnon
intcr contradidoria
mcdium fimplicitcr, quiacirca nullum fubieftum ncutrum fimplicircrpotclt incflc.vel vtriiquc fecundum quid , tamen in aliis poteft cfle fimplicitcr mcdium circa aliquod fubicdum, quia lapis non cft cxcus , nec vidcns fimplicitcr, alterum. Scd aliter nec fecimdiim quid vnum poteft dici,qu6d eft verum dicere, qu6d hoc fcutum non cft albura fimpliciter tamcn dc contra' riis non valet,cft hoc fcutum album,vel nigrum: dico quod ncutrum , quia nihil dcnominatur ab cft
&
accidcntc
nifi fimpliciter tnfit:in
ncgariua cft fimplidier vcra fclfificat
,
contradiAoriis
quia quicquid
aflirmariuam, verificat fimplicirer nega-
tiuam,feamdi}m quid
affirmatiuam;cr-
falfificat
go vcrificat firaplidtcr negatiuam. Contra:fi hoc lcutum fit fimpliciter non albura , & hoc non cft nigrura , & ficdfc aliis ergo hoc fcutum non cft ;
coloratum, fed hoc
cflet illa oppoficio,
ergo nulla con-
eflet infinita diftantia
ua qux
:
fiilitatc.probatio
qu6d fimul
oppofi-
prima.non cau(alitatc,fed prima , quia comhoc eft fccundo modo prioritatis in Prxdicamcntis , vndc includitur in qualibct alia: idco non maxima. Conrra, quod cft prima cau-
;
fe
difiantia infinita,
:
:
quoad cocxiftendi
primum
rio
munifllrna
Afliimpta
fecimdumquod taliainfinitc diflant. Ad iftud , qu6d acqualitcr diftant , quantum ad cocxiftcndi modum , non quoad cxiftendi gradum. Ifta rcfponfio non faluat infinitam diflan-
diata.
iftud:qu6d contraria includunt
diftamiam
^^^^j^ inaqtt^Uittr
tradidoria
:
Formaliter fimt oppofita
cft
fe-
:
poteft facere fcdentcm
,
,
non
mutario naturalis dente
talia
aliqua difbnt fini- diftMti
fi
finitc diftcnt.
,
oppofirione
matcrix
quia intct
:
quia intcr conttadidoria aliqua
iradid:orioru:aliud cxtrcmumpracdicaturde co,
ibi gratia
co-
:
tix diuinae funt infinita
xinu diftantia, hoc eft, indcterminatcquia quaccunquc minima diftantia fiifficitetiam, &maxima potcft cfte. Vndc non fcquitur , quod ibi fit infinita diftantia pofitiue , potcft tamen eile
6
ergo
**•
diftantia pofi- ^**^*^*^'7
qu6d contradidotia,fcquitutqu6d
dc quoIibcra!ccrumcontradi
flumotlo
:
propofi-
ita in
,
maxima
riuc intct contradidoria probatio
«qualis difbntia
Ad aliud prindpale.quod propric ofpefita
fit
omnia contradiAoria fecundum quod
d^i.infine.
^>i9'&
595
frimim in animal in embryone , fi animal non eflct nulla fpcacs eflet ,& Ci nullajpccics cflct , pof- {]X^V^ /ct animal cflie ; ergo animal uc cllct petfedif- ^„ uuTp^tfimum , non valet : ied fequitur ex hoc quod m^ftiftEHo' tc cft
cft fullum ; ergo alia ncgatiConfequentia probatur , quia quicquid dcnominatur a gcnere, dcnorainatur
KH
'
,jf^
ex confiderationc i.Topic. ab afiqua fpccic Dicendum,qu6d confeqcentia non valet. ;
cap.io.
Ad probationera
dicendura
,
qnod ad
dcftni-
nominaciua nifi
,
non
fcquitur deftrudio fuperioris
dcflruaturquodlibctinfcrinsin fc,& in con-
iundionc cum alia fpccic oppofita, fic ncc eft album,ncc nigru,ncc album,nec nigrum firaul.Sic confideritio exponirur. dcratio fic
:
Aliter cxponitur confi-
denominatura a genere DDd 3
,
oporcet
dcnomi
ab
' ^'n^ff}'"'p[ ^
praecedit.
tbioncra cuiuflibet infcrioris in prxdicationcdc-
dtne-
'»"»/»"«•
8
Metaph.
Lib. IV.
594
xlenotnmari A) aliqi^ fpeciff:verum eft aliaua fllarum d€nominationum,de quibuseft ibi lermo, vcKcilicct ficjioceft album.vcl hoc habct ajhc-
4.
cM oppeR-
dift^. iq.4,
;
vjneam»6. Topic. cap.zi.
oppofiriones formalitcr acceptae funt in gencrc
:
^d aijud principale
,
qu6d non
eft contradi-
^^ ^ incomplexis,ide6 neutrum praedic^tur de quolibet in talibus, Contra:^. huius,text.com.n.
tion«,c,$.
i.&i.
q.
fequitur^qualis difbntiapofiriua,imm6 facit pro
vel huic eft aibedo
:
StJexfrtf-
dift. i.
cum additur quod ^jHantumcun^ue parum Mr fiet vnumab alto &c. conccdo fcd ex hoc non .&
duo fecundi modi iiint vcri in propofito. Veldicitur fic, quod hax iimpliciter cft vera fcHtum non eft colorafum, qUia nullo colore, quianec nigrum ,ncc alburo> jucut fi duo habeant vineam, qu6d neuter habeac
dincm ,
Jms huim
tiuij-videcopiosei.
primo mcmbro folurionis, pluxa hic addac ingeniofus XeGtot.
Quod
ibi tangic in folurione j. principalis dtt
oppofirionc
camentis diftinguic quatuor oppofirioncs
cipalium,
Perihermeniasdiias, quia tantum illaefimt
com-
plexorum,de qmbus loquitur ibijergo incomplexis fimt omnes quatuor , de quibus loquitur in l^raedicamentis. Item,in ^.huius, text.com.i 13.
fi
opppfitumprimi
principij eft ;
in propofitiofiibus affimiatiuis
,
non
non
pontrarie
quarum
,
Vidc
1. dift.i.
& in & ipfius natura
in folutione prin-
inquire etiam Sophiflas ana-r
,
Acci4}C icaque
&
quod famatum
eft
de
omnibuscahbusprationibus ipfas fcipfas deftruere. Nam qui omnia ven( dieicoracionisfuz contrariam veram
accipit
eft contrar
facic Text.coM, x^.
:
QViESTIO
nam non homo dicitur cflc homo non relatiuc, crgo coptradidlo-
tum
.
erij:
non priuariu^» de eo , quod non eft ap-
quia non homo,nihil ponit
i
quos Anglicos.
rietas^in Praedicamentis, pap.de Subftantia, fimi-*
litcr
partc i. q.
& primo Reportationum dift. 18. q.x. z.dift.2.q.9. & alibi facpe dc contradidiono
& non hpmo repugnantj
quia in fiibftantia non
,
&
:
.&
iiomo,nec non homo^napi duarum du« negationes ; crgo intelligit duo contradidoriaprxdicari licgaripncs.Itcm,homo
& qu6d pmnci
verum, tunc
& non homo & nc vlira
idem homo
.
genus &c.
.
habet.
in
eft
fatis recte , fl loquitur famosc , bcne exponatur. Quaercin poft prsdimcntisc.do Oppofitione quasft. i vbi fingulariffime omnia
Relationis
alterum contradidorium dc quoUbct,propofitio complexa de nullo praedicatur. Item , in Praedi:
qu6d
V.
;
Concedcndo ha:c argumenta , dico ad rationem,qu6d de cpnrradi^riis incoroplexis,verum eft,qu6d altcrum dicitur dc vnoquoque; non tamen de quolibec diftributo pro omnibus fiippofi-
Vtrttm fars fupfomt fro toto
rie.
tis,quia vni fiippofito poteft incdc vnii,alij aiiud.
ANNOTAT, MAVRITU.
QVod non
quia
:
fi
l
fic,tunc pars potcft pra^-
dc toto, quia praedicare eft commune ad fuppon?re, Dicitur qu6d tcrminus figni^canscompliexum pcr modum incomplexi, li fit dicari
fupponit pro
pars complexi
,
Itcm,fic dico
omnis propofitto cft vcra ,
:
illo
,
ficurpro alio» fi
pro*
&
folum fupponat pro concradiAoria non pro alia , poflunt contradidoria fimul
pofitio
SEquitur quarta dkoriorum
,
text. com.-j. in
mf dio contradi-
quaeAip de
vcl de immcdiarione ipfbrum,
quanec ooin. inducit, ncc articu-
los varios proponit,icd fimpliciter
pho fentit partem negatiuam ,
cum Philofb-
& dilatat fe in (b-
lutionibus principalium,adducendoreplicas plures fiibtiles
qua
,
efle vcra
gralis,fed
& fijluriones percgrinas:& licet aii-
con-
inquantumtotumvniuerfale.
&
&
totum legendum , corrf€l:um ponitur. Vhi collige bieuiterdifFerentiam contradidoriorum,& contrarionim immediato,
illud in contra-
fignificans
5CHOLIVM VNICVM.
affignari ibi f.xtr* , vcl Addi-» quia tamen dependentia opcima, do-
,
fkdwTt. fingularis
rum
Ad primum
ceptum complexum per moduro incomplcxi praedicatur de toto , non inquantum pars intC''
pollciic
ciones
& falfa.
rium,quod terminus comrounis
& qualiter intercontradi^oria fic
intelli-
.Ad hanc ^utftionem rtihU occurrit dicendumt eji dubium literalead text.icf.vel 10.
ijuiapotius
&liiera videtur oorruptaifateareiMfenfum non occurrere.
milii
gendadiftantia infinita:& qujc maior oppofitio-
num, &
qualiter pofliint vcrificari firaul contra-r
ANNOTATIQ MAVKITII.
&
didoria dc eodem , quomodo in ipcomplcxis gtque complcxis rcpcriuntur,& pluraalianotanda. Aduertc ibi antcfijlutionem
replicam,
quam non
fi)luit
j
principalis^d
rem folutionem dc cocxiftendi modo , eradu,ad
quam facijiter
SEquitiu: quinta quaeftio & vltima de
poteft dici
,
& cflendi
concedendo
cft
fuppofi"?
quae
tamcn
potius dubium literalc coroputanduro :
quam
tione panis pro toto, text.
contra illam nngula-
quaeftio quac ctiaro brcuis
&
c. 29.
claracft, vtpatetjf
iccundam partcm, (cilicct qu6d poteft cfle roaxi-
l(ed fbphifticc
ma diftantia pofiriua
quod relinquatur arbitrio legcntis x vidcantuc autcm Logicalia huins pro dccifionc & vlteriori dcclarationc cius. Vbi autcm inlitera Philofi^phi
infer contradidoria aliqua,
& non quaccunque,& hoc quoad cflcndi gr^um. Ec ctim nita
:
quod tunc non cft diftantia inficxo^emum pofitiuum fic infinitum.
dicitur
nego,
fi
Vnde diftantia pofrtitu
contradi(5koriorii cft at-
tpndcnda fccimdum condirioncm exucmi pofi-
fpeculanri poflct dilatari roultum,
fundetur poflet
effe altercario,fixl fatisad
propo-
fituro oritur,t.c.z9. vt notauimusilicet text.c.io.
quodammodd poftct clicL
LIBER
.
LIBER QVINTVS. %ACTAV1T Thilofofhtu Ithro frdcedenti quadam communljpma de i£ proprietatihuj eiuj,ac primts priacipiu : antequam autem rerum
entey
tra^ationem incipiatjfeculari, in hoc lihro multorum nominumjignifica-
ta declarat
,
ex quihta rerum inteliigentia dependet
ad rem ip/am prdamhulus
liher
eft.
j
^vnde iuxta
ipfiud
mentem, hic
Sed interpretes in eo agunt de rehud ipfis > nempe
de lo. GeneribusyO* aliu, de quihuj DoSior dijputat i^.quaSiliones. per confequens prios
Quaproptcr
&
elcracntunt,
&
natura principium,
& mcns, & voluntas
,
&:
quod cuius caufaimuU torum enim & cognitionis , & motus principium cft bonum &: malum. fubftantia , &c
Text.com. i
quicquid
eft caufa
quicquid
eft prius priore
2uare
finis eft
fi
caufx
;
eric caufa
,
fiii ,
qoia
& caufa caufari, Sc
eft
eft prius poflcriore,
caufa efficieris,& cfficiens caufa
& finis erit caufa finis & codem modo dc
nis,
,
qu6d dcmonftrario fropter tptid crit cirailaris , vcl poteft cflc quod eft falfum fecundum Philofbphum i. Pofler. cap. 3, priore. Item, fcquitur
;
Amplius vt finisrhoc autem quod cft cu^ ius caura,y t ambulandi fanitas & fe-
tcit.com.^. ^HihM/iLtmautemScc.<{miidancSet
;
quitur.
£c adinuicem caufz func caufa cft cucxiae
fcd non
& pofbrias naturaliter.
,
Sequitur etiam qu6d idem
,
vt laborare
,
& hzc laborandi:
codem modo
vcrum hoc
;
quidcm finisullud vero vt principium motus. text.com.i. Etiftud principium cft caufa finalis:omnes enim caufz non runcprincipia,m-
a propter iftud primum. Commento
i.
verfmfinem.
prius
&
Probatur
poflerius rcfpe»^ eiufHcra.
confequentia , quia dcmonfhratio profter eptid econuerfb ; ergo fi poteft fieri cft per cauCun ,
&
deraonftrario de effidentc,& cconucrlo;ereo dr-
Qu6d nonmaxira^caufa,quiacucaufa
culus.
extrinfcca:materia
& fbrma,intrinfecai& incrin-
fecum videtur magis confcrre ad eflc,quam caufae
extrinfecar.Itcm,fi fic,tunc nobilifHmacaufata
haberent ifhun caufam quod eft falfum ; quia no-
non habent caufam finalem vnde in }. text.com. j.dicitur in immobilibus non eft finis. Itcm probatur , qaia
bilifHma caufata funt immobilia,quac :
a6Honis,a6Uo in mocu:immobinon habent motum:hacc eft rario Philofbphi
finis eft aiicuius
Msr lO
QJ/
lia
I.
ytrumfinuftprincipium^&cMfa^^ vtrum fit cAufa. ipfi dgenti
,
^
maxime caufa ^ j^nd.hic c.t.fSrlii.x.atf.i. ^lH.it.e.%,(i,ft. rbyf.e.x. Aihcn.iHd.trd^. i.e 5. t). Tbo|n hie US.v. Bundaniu x.fhyf.e.i. Albcitulc Saxonii j.ij. Flandf Met.q.i.. .
«.1. toaC.ikid.e.x.q.io.Sazx.difpia. (jy
difp.Tcmii.i.emu.Gtnt.e.iJ^
Spto in
dftioU»
ijUfi.i.q.j.
O- i.&
QVod non
fit
principij cft
com.
I.
dift.i.
q.t.&iM
fimra quarri.
de rarione
vltimum.
5.
com.ii. vltimtmi
&
finis eft ellc
text.
primum opponuntur. Quod non cauGi^uia auc fecundum quod ensjaut fccundum quod non cns: reauido rnodb non,quia n6 ens nuUius eftcauTa, finiseft cauGi entis ; crgo:nec primo modo, quia
fccundum quod moueteflScientem ad agendumjfcdquando finis cft,n6 moeft cau(a,nifi
uetur cfficies,imm6 ccflat ab aftionp, quia hatitibm prtestibm ceffat nuttu, primo dc Gencrarione
com.
fi fic ,
fpcdu
eodem cap. Oppo-
ccrri j infcrius
CommcncaCDr
cap.
Text.fm.j. TextMim, t. TextMtit.%,
Cmem.u
de prindpio
jnfinc.
^ y.
Qu6d non
caufa efficicnri
& cfficiens eft caufa eiufdcm
efl cauia
finis
&
SCHOLIVM
l.ii/f.).f.i.
prindpium , qula de radone elTeprimum^apimlo i. huius,
huius cap. de perfedo :
text.
Oppoficum
m
.
no
(»dem capiculo.
Prjcctican). «.4.^.1.
iifi.lJi.l.
finis
fecundi
Fonf.4. idet.e.pq.i.fert*Suar. dif^. 1 Met.feS. i . (^ fe^. vidc Scotujn i,
titin,
text.
x^.Mtt.feS.i.
in litera. Itcm, fi eflet maxiinc cuufac cimc cflct rnaximecercacoeniriopeream; hoc falfum,quia maxim^ cognofcimus qua do cognofdmus ipfum ^«M^quod eft pcr fbrmam.vndc vbiquc Philofbphus drcumloquicur efuid per fbrraam. Ad oppoficiun primi.Philoun cf.Oppofitum
:
,
quia
tunc idem re-
caafatum
:
&
AvTHORiTATE
1.
PhiUfophi
,
ratione oHendit finem effe principittm (juia
& ffitichrd & camfam,
vt intentm mouet
mam materid.
efficiens vt prodMcatfirVndevidetMr ^uodjk prima camfM
omnium. In folutient primijexplicat bene tptomoda caufatfinii vteftin intentume,vtamatMt&defideratm.,& idem habet 1 tUfi.%. ^uaft.^. num.$i<Sr .
inprolog. qH£fi.^jutm.ii.& x.d.ij.<].i.
Fide ipfitm de hocfuse
mtm.i^
2. Phjffic.tf.%foluenda ar-
gumentet,explicat pitlcherrimM dt^cultates Phy-
ficat,& A£etaphyficai,& variaaxiomata. t Textu.40.
Rcfpondeo qu6d fic , cuius probario cffcomnc VT''^^ agens per fc ( quod dicO propcer cafiim & fbrra- ^ Mieimntxt.
nam
)
agic propcer finem
,
feamdum
DDd
4
Philofb- t9m.i.(xf.
phum
}
.
phum
i.
Metaph.
V.
Lib.
59^
Phyficor. text.com. 49. vW cHuidif agcns
&
in agensab piopccr finem in agcns k natura , incellci^. Vnde cafiis concurritin cfFedhimcaufa:«aturalis,(ed forninaeft in agente k propofito,
qu6d
fecundiiim
ibidem quod
dicitur
natura
& intelleftus nmiliter
, hoc idem habetur l.de Generatione, text.com.6i. de vtroque fit vna ratio:Omnc agens,in cuius a<Mone potcft accidcre error.agit propter finem Ced omneagens per fceft huiufinodi fruftra dicitur clTe,(vt nabeturi. Phyf.) iUaadio,qu?c nonpo-
agit propter finem
:
:
conlequifinem intentum. Sicrgo nullus
teft
nis
fit
fi-
; nuHum agens ageret fruftra:n^ ponere finem interttum.
intentus
cefle eft crgo
fccund^m quod eft finis, quo habito ceC- Tintm eaufare vt efl i» moms,quia incompoflibilia accipiunturjquia imentionm' quando aftio cft , finis eft ratio moaendi fecun- gentu. diam qu6d caufa ; ergo non potcft hacc eflc vera, quando a£tio eft, finis non eft. Ad audboritatem
de
fine
lat
contra hoc,vbidicic indc Gcneratione,qu6d habitibus prsefenribus in materia
dico de fine
motus
(cd
,
riiis eft frufltil
ille
;
agens naturale auod potefi errare^liejuando etiam deagente per intelleBumverum
nem:tale
iUud.
ffi
£
3(
T
R A.
efl
Vltfa;fi finis eft intentus
fa
formAm
cit
in materia,
tunc
finis eft caufa,
cfficiens
,
& ha^c eft caufalitas for-
caufalitas materiae
:
caufalitas
:
,
motiuum agenri
aftu C4ufa,vel motiis a fincprodu-
mae informate formae
ergo
omnium
efl fubftarc
cft
^ fine:
ergo &c. Acjarguraentiim prfmum,nota de duplici modo caufandi finis , fciHcet provt rcs eft in mom, non de fine efIe,quaE eft operatio:quia ille poteft
^
cum illocuius
adu,
efle fimul in
non
eft difficultas
eft finis:&
txmc
dum ex-
attendere entitatem
iftit ; non provt rps iam fa£b eft , fcd dc find motus quiatunc noneft &c. Poteft ergo ad illud dici,qu6d finis fecundum quod ens in potcn:
fia eft'caufa
mDtus:cntitas potentialis debctur
fi-
bi provt caufat motunj.
Contrk nis
,
ceflat
:
fi
fic
habito fine fecundum quod fi-
,
dum quod
eiu4 efe
&UAli
».
cft
a£kio vlte-
illa
propter iftum,quia
fccundijm
eft finis ,
te.
eft
mouens agcns ad
agendura in ratione defidcrabilis fit
ille
quiaa£tionemefIe propter finem,
a(flionem cftc proprer aliquid
aS:io
quia
,
Ad hoc negatut con-
cum
ergo
j
proptcr finera nunc prasfentatum
cfl:
,
mouens agcns ad agcndum. Dico quod propter finem agentis dico vltra quod finis illeeft habitus. Dico etiam qu6d rcquiiitur hic ad hoc quod fit finis. Ad aliud nota quod proptcr aliquid
& finis fecundum
duae propofitioncs funt in eaufa
caufa
quam
habet
,
:
in effeftu,
quia verius
eft
& alia eft
quod
efle potenria.
tenrialecft pcins
,
Sed arguo
quam .iftuale & in
aliquid eft
cflc
:
in
po-
Dico
fcipfo.
caufa.quod quidem
,
finis
iftamentitatpm
eft nobilius cfficiente:
& efficicns cft caufa aaualis cffe cundum cfle
finis:&finis fc-
potentiale eft caufa cfficientis
fecundum quod qukn fpcundum quod
,
&
illud eft nobilius cfTe
finis eft
caufa efficientis
,
eft effe-
<9:us efficieniis
quia vnumquodque eft nobilius
,
medici,
,
vetius eflc habet in
quam fanitas in
materia
fimpliciter , (cilicet vt fic caufa fcilicet
mento
quia habet elTe
,
& forma agenris,
mcdici,vt agar,
Ad prindpale , dico qu6d finis eft principium Tinu efi prlji fccundum eflc in mente agentis , & eft vltiraum eipmm fecundum quod eft inmateria. Ad aliud , dico, vltimHt» (^ qu6d fecundiam qu6d eft ens prxfentatum in quomodo i mente,vel in intenrione agentis cftmouens cum, ,
Ad
aliud ift?
gcnere
,
ficut
:
alia aliqua
Vnde arquiuoca eft prioritas , ficur Tunc ad rationcm,non
prioritate.
aequiuoca eft caufalitas. cft
inconueniens de prioritate
diuerfimodc
di<Sta
,
&
&
c.iufalit.-ite
pofterioritatc
fimpliciter
x-
quiuof c didia:tamen in eodem gencre caufalitatis prioritatis, cft inconneniens:vndc efficicns eft
&
caufa
finis in
ratione efficientis
,
finis eft
caufa
efficicntis
cft efFcctus;ergo finis cfle potentiale, eft nobilius
conuem'ens, quod
quam fuura cfle aduale. AHter dicitur , quod fi-
ejuicejuid eft
qu6d futurus non mouct efficicntem quia idem argumentum poteft fieri de fine & futuro , & de finc fecunc^um quod eft poten?ia, nfc aliis modis ; fcd finis fecundum quod eft in intentione agentis , mouet cfficiens vt defide-
propofitione funt trescaufx: fi variatur caufa prima refpe
:
rabile
& bonum:qui^
non raouet ad rationcra
fi
fitnude 4pprehcnfiim,&
cffci5tum,non eft caufa, ncc habet
,
quia in
motus , habet finis illam potentialem entitatem fccundtim qu6d cft in iqtcnrionc , vt
principio
defiderabilis:crgo tunc ccflabit motu5.Item,ilIud
minus pcrfcdium eflc finis , quam cum fecundum illud cfle aduale ^t caufatum , fecundiim aliud non poteft efle caufa. Suftinendo tamcn illam viam.Ad primam cllc finis eft effc extra
:
crgo
illarum dico,qu6d propofitio
cft
fal/a,loquendo
Ad aliud
inquantijm defidcrabile. caufa
in-
Datur pr'o^ mutua
ritiu
eflet caufa cauf(t, efl
accidcnsjvndc in talibus
fuiipfius^dicoquod
caufa caufatt:ln hac
non
in caufis diuerfis.
C.iufa eaufi,
caufatijn eedem efi citufa
pro- genere non apofirio Vera. Sed Ci vna caufa fit prima caufa ref- itttr , eodem pedlu fecundae in genere caufrc emcientis , illa modo caufa prior priori, r<;fpe<Stu rertiae in eodem genere caufxjtunc bcnc fic variaris,
cfl
&
tenet,& eftpropofirio vera. priori per
finis.
Contracadcip argumcnta quspriijs
^
vt defidetabile.
fecundum quod eftcaufa, quam fecundiim quod
nis fcciuidum
ia
efle cft caufi, ficut haec fani-
medico
tas intenta a
quxlibet caufa in fuo genere eft prior
motus fccun-
ejfc
:
Itpm
eft caufa
enritatcm
An res hAhet veriut
ergo quod effeAus non habet veriusefle infe cauft quam qukm in caufa quia diuinum eflc habet in fiia itt fe ?
caufaj ergo in principio motuscefla-
,
fecundiam cntitatem qui caufa, mouet efficijns ad agcqdum , ergo fe-
^^^ rpotus.
cundum
ranc
:
eft
quamor caufa funt primae in fiio omnia generalifHma & ramen vnum Pra-dic^entum eft prius alio Cic hic
motus
potentialem inprincipio
Jin tffe petfniiaU finU fu nobiliM
eft aftio
quia non
:
vt agat,& principium
iam
,
habetur , nec propter fincm cxtra
non
fequcnti^
jirgununtum de errqre\ergo fi omne agens peffit perfe errare omm ergo agens aget proptfrfi-
adhuc
,
fic
Contra:fi habito fine fecundiam
finis,nec caufac.
quod finis
motus,
ccflat
,
quod ipfb habito in marcria, ceflat finis in materia non habet rationem :
Ad argumentum dc
idem
Ad illud de circulo,non fequitur inconuenics. Ad probationem dieo, quod iicutcaufa eft xquiuoca,fcdemonftratio:mod6 ret
fi
cft circulus
opor-
qu6d fecundum idcmgenusciufaeprobetur.
Similiteroportetquodidcmgenus propter Cflet in
vtraque demonflratione:quia
gcnm propter ejuid, non
fi
cjuid
non idem
eft circulus.
Contra iftas tres rationes , quod dnh fit vniuocc caufa oflicicntis ccontra , probatio qiiia
&
:
finis
^
pojieriort.
IV.
Q.usEftio finis eft caufa effc<^iu rcfpe£hi cffidcnris
ccontta. Probaiio afTumpri
ficat
,
in igcnribus a
,
lunutc voluntas in rarionibus
cft
vo-
cffidcns caufa
& finis fimplidtcr cft a£Hiiaro:cr-
rofpcdhi finis,
go mouet voluntatcm adiuc & cffcdiuc ; ergo quod voluntas fit fimplidter pafluuL Probario quia omnis potcntia aut cft firoplidtct non primo modo , volona&iua , aut paffiua U$ cft potcnria , quia fetemiA dihmd tjt friativinm trdnfmtttMdi alutd ifitinMtitm Mltitk i Voluntas non cft huiufinodi quia tunc fiium ob-
iequitur
:
&
fccundum aliquod cflc nobiUus , fcd non vcriu* dus , aut omnis finis firopiiciter eft aUquid
efle
exiftcm
fpedu
SC HO
M
II.
,
ExFLiCAT
pitUherrime finem,vt
UterAlji.ii.&
^.^.proljtj.i.
dit ctutfat extrtnfcCMt prtoret
efi ifi
af-
i. Phj/fic.t].^. ofien-
imrinfciu.Itemt
efie
Tunc idcm
prius
& poftcrius rccundum idcm,& vniuocc: &
fiini-
plicite emm cnteris praferens.
& probo
fic
:
rccundum idc, prius poftcrius , & fimiliter quod dcmonftrario cCfct circukris fcctmdum idcra ,quod accipkquid €nis extra mouct in rarionc caufie. Conaiuillud <juod non cft cns,non habtt rarioncm cauik fimilitcr fi mouct intra in rarione finis , runc non litcr
idcm rcfpc^hi
fiiiipfius
&
:
Ad rarioncm iftam nota quod Philofijphus cum loquitur dc finc didt ^uod mouct mctaphoricc. Ad argumcntum tunc per hoc fit. Ad probarioncm,voluntas cft potcnxia pafnua,ncgo. Ad probarioncm,ad illud;qu6d in rarionc cffidcnris.
,
fotentit
eji
principiHm trdnfmtttdndi.
Dicoquod
potcnria fadtiua cft prindpium tranfmutandi,
quod propric c.
eft fadkio
&c. vndc didt 9. huius, 1 6. vltimum vijionu efi
dc potcnria tcxt. com.
viJio,non vltimttm tdtficMtionu ttiificMtio ,fed do'
immanens cflct prindpium rranfmutandi aliud inquantum aliud tunc puts txtrk. Si crgo adHo
:
operarioncm
«caularct aliquid aliud prqter
fcilicet
opusjquod cft contra Philofbphum ibidem. Ad alittd » quod didt qu6d caufs intrinfccz 7 fftifim»tU' fiint magis cau&jdico quiSd non (cmper , (ed illa tmijtTMM ffr qu2 cft prima caufalitas omnium cft vcrior. Ad probarioncm,qu6d omnis finis cft at^onis. Dico quod non omnis finis eft adionis : fcd alicuins cflenris abfoluts poteft efle. Ad aliud dico,qu6d <Mnnes cauiae poflunt
dcmonftrari pcr fincm:
&
idc6 potiillma dcmonftrario Eer
finero.
ilibus
,
ccrriffima
Vndc ficut prindpium cft in
fic finis
cft in agibilibus
priocipia cctriffima
cogniu
:
cft
(pecola-
crgo ficut
fic fincs &c. Ad Mathcmaricz de-
,
aliud fimt ccrtiOlnue nobis
monftrarioncs,non tantum fimplidtcr ; nam acddit inMathematicis , quia ibi eadem fimt fimplidter nota
jf^ quod im
r
firmdtmprierem ejfe materid. Tangit tiuotalios dicendi modosjed tn fine ad httnc modMm redu , itit-
iemgenere cduft,
fimit
L
executfne,velexifientt4t ejfe vltim^tm. Fide tpfum
cxtra
:
UUlHmt,
V
fl-
& illud mouct in ra-
cft finis
boni , (cd cfle cxiri «ftrooucns (ecundum fincm. Cc>nna:Philoibph. in litcra CMuft non fnttt fl>i inuicem cMuft tn eo~
fie
non flmphdtci
teUetlu^vel intentione,ejft pritMm caufantm,fed in
tcm. Alius
€m
fcd
naturi paffiux : quia tranfinutarctur a voluntatc. Didtur qu6d cft duplcx finis, fic mouct cffc
titmt frimd-
;
Deo.
eft in
cflct
&
fitmm tm
& aroatum:dcfidcratum vero eft finis re-
altcrius dcfiderari
^t crcatura
:
icdum
597
fetum cffideni<s,JJon eft fic eius caafa,nec fccnndum minus nobilc cflc, igitur efle cognitum , fccundum qubd folum cft caufa, cft vcrum cfle , nobilius quam cxiftcnpa. Rcfpondco, aut mouct
,
tfuid rei
&
quoad nos, &c. Adaliuddico, acdpitur ab omni caufa, diffi-
&
nirio fimilitcr. Alitcr dico
,
qu6d
aliud eft loqui
&
dc cognirione fimplidter ; de cognirionc fc9xf0mttmf. cundum proportionera , dc qua cognitione didVUtSat. t. tur in I. lib. Dico crgo,qu6d quanta ccrriuscognofnuitur (ecundum proporrionem , quam alia mri.fntfim. mgAilAm
lccundum proponioncm vndc cognirio per fin^ uroen cognirio dc ifta rc
cognofiribilitatis fij«j cft
fimplidtcr norion
cft ccrrior
fectmdum
cognirionem fiiam per formaro , quia fbrroa cft proximior caufa qui^m finis. Et Philofbphus i.
Ad quzftionem fHnguit Auiccn.5,
Primo roodo caufa
prius
,
cau-
fuo cfle.
in caufalitatc prx-
hoc fcctmdum
cam
& poftea imaginatur apud fc adHonem,&
inquifirioncm rccipicntis mac.
,
&
qualitatcm fbr-
Rcfpcdu crgo caufahtatis
,
& rcfpcdu ef-
fcndi in aiuroa,non cftaliquacaufaprior
finali:
iromb ipfa cft caufa eflendi czteras caufas cflc vcrb aliarum caufarum in cffcAu, cft caufacfTcn-' rauka ibidcm de hoc , di illam in cfFe^ , Si de vnaquaquc iftarum caufanjm in fine cap. :
&
&
Thtemi-tjw
dc fi- frimuumtatr far* tmmiStt ctiam eft nobihacc fapicnria,& ipfa cflet nali,& ^^moftmfmt liorreliquis panibus huivsfcicntiacqaiacftfaecflct fcicnria, intcr cas notior cflet fcicnria
tia
Et coin-
confiderans finales caufas rerum.
mcntator in finccap. deprincipio, illudprindpiura intcnditur adfcicndum in hac fdenria , illud cft caafa finalis omncs eniro caufz no funi prindpia , nifi propter illud. Et i. Phyficor. d.
&
:
text. coro. 89. ficut principiuminfpecuLAilibMs,
ftc finit in agthtltbut. Si
riutc in caufando caufant:quia
enim
nonecontra
,
finis, illc
crgo loquamiir dc prio-
dico
,
qubd
cxtrinfeca: priiis
ill2:ideb &intrinfccaejcau&at:
cxtrinfecarum autemprius caufat
quiamouct effidcntcm in ratione non ccontrario. Scd qux matcriac vcl fbrm^ priorrVidctur qubd
cniro
amari,idcb agcns agit caufalitas
fornue,quiapropinquior
efficicnti
& fini:materia
cft fiib hac forma conftituit hocfuppofitum, quia cft in hac roatcria. Scd quantum ad cfle , efncicns primuro cft , quandoquc verb
enira intrat hoc fuppofituro
fbnna,nonautcm
materiaab
illo
,
quia
harc
non dcpendct (ccunduro
efle
cut in naturalibus, (ed a produccntc totum
,
fi-
cffi;-
dhim dcpendet,& per confequcns dc ratione effidcntis non cft tranfmuurc materiaro quia roatcria tunc quanturo ad cffe , cflet quafi coanium prindpium effidenri fbrma eriam quanturo ad :
:
&
aliquo noodo depcndet a ab cffidenri , matcria. ( Sed dubiuro eft \tt\km magis fic vd ccontrario.) finis vcrb non fimplicitcr , qui fcilicfle cft
cct per op^arioncro
coim eft ii»juantum
finis in cxiflentia flt
finalis
ccdit caufas agentes rcdpicntes:&
cft drculus. Igitur
curo
aliquando
fuuro dle in aoima : quia anima adinuenit
dcpendet fectroduro
t.c«
cft ficut di-
cft caufata in fua caufaliutc,aIiquando in
JO.& 41. didt qubd cognirio pcr caufam propinquam cft tjuid , per caufam rcmotain eft ^ttU^c. In caufis inquantum caufae funt,tK>n Poftcr.
diflingucndum
,
Mcuphjx.d. Rcs
,
fed finis
,
qui
eft
opcrarioa
ab omnibus aliis caufls: vcrumtamen fcmpcr depcndct matcria abcfficfle
ciente,in'quantum roateria hutus coropofiri fit
>
hoc
fub hac fotroa. Argiiinir
Tenmfrim
V.
Lib.
598 Arguiturfic
cum
Finis cft ciurdcm fpccfci
:
& id&u nujncro cum forma z
e^cicnte,
Metaph.
non cft ordo cdcndali» intcr iJU. Itcm,finis fccundum quod cft in intcn-' rionc agentis non cft notioripfo c(lcagentis,qui;i lion habet nobilius cflc quam agcns in quo cftf ergo (ecundum illud pflc , non cftcaufa aeentis. jDCxt.
commcnt.
70, crgo
vidctur darc agcnti:quia"
finis nihii
Itcm,
li
agens
habcrct candem vim a»SHuam, &nihil^tcndc-r ret,podem modo produceret cffcdum.Itcm confirmatur:qilid
cnim cft in intentionc
do generat igncm
quis cft
?
ille
ignis,
quan-
modus eflendi
i»?
Itcm,Dcuj fub ratione finis vltimi ponitur obicftum adhis bcatifici hoc autem non cft inquanT;
tun^mouct ad agcndum,vtdefiderabilc.Itcmcaufalitas finis vidctur cfle tcrminarc:f ft cpim cau-r faoppofita principio miotus
i,
huius rcrgo nou
piacif.
tanquam ad finem
,
,
fed cui iftud aflimi-
cz^.^ .Trihuens Scc.
^^^^^
&
illo
alij
»9n propterfftiretribHtiQnem,
modo fuperiora
^^ jp^g
.
irj
funt vtilia infcrio-
Mctaph.cap.i.& propter
jjj.j-j j
,
vc
& producit:ita quod illa ope-
fc ,
opcratur
&
produifliQ
catio
non
funt ci finis fimplicitcr
loquendo.
Ad argumcnta
cft >
punque ad fincm videtur quefn,illc
ad
fi
eft
, qu6d funt contra quod ordinatio cuiuf-
diccvctur
hoc. Item,contra hoc
cflfc
pcr appctitum ali-
purc naturalis,non poteft
commodum,& ita
cffc nifi
vltimus terminus cius
,
eft
ipfe appctens.
Item,iftud inquantum cft in fc , non cft proptcrquod agcns agit:fi enim illud in fe deflxueretur , manprct in intentionc agentis , fimiliter agens agerer. Iccm,ifta via non potcft poni dc in-
&
tclligcntcqni prsfigit fibi fjncmquS vult. Itcm, fi
intendit afliroilari-
perfcdionera
;
illa
illi ,
commupicando fuam
aflimilado ibi cft inquantiini
mouct.
Infra ibi
;
,
tra, vel vacat ih aliquibus originalibus,
&
Deindc fblucndo argumentum principalc fequentia
s
nota valdcYroccflum illum dc caufa-
litatc finis,& replicas
& (blutioncs fingulares & ,
riquos hic
;
vcThofn,i.p.q.i8.-& i.i.q.ii.& 83.
falirate finis fcntcntia tamcn DoAoris cft fatis cUra &fiibtilisiidco cam fcqucre. Dc fufficientia ordine caufarum quatre vbi fupri,& fuper z.Phy flc.copiosc,& ad fincm huius fblutionis.vbi aduertc quAd ab illo loco, In cau:
&
jninat
,
&
qu6d firHS caulat inquantum tcrnon oportct ei dare efle, nifi qu6d
eft, fic
incendamr ab agentc> fed
qnantum
fic
noncft fini$ i fcd in-
terminat.
Contrk,pone qu6d non attingatur finis intcn, nonne illa adio habuit finem inquantum caufa cft ? alitcr non diccrewr fTufttaiproptcrea, inquantum tcrminans non vidcrctur plurcs caufarc quam inflans tcmpus , vel mutatio caufat motum,quia cft tcrminus magis intra. Tenendo ergo primam viam , quqd cft caufa inquantom cft in intenrione agpnris^Notandum, tus
qu6d
falitate,& ordincfeu prioritate finis
;
& fimilitcr
dc aliis caufis comparatis ad ipfum>& intcr fc,vbi ciim dicir ifed duf>ium efivtrum magisfic , vel «cotttra;hoc cft di<5ku,vtrum magis depcndct matcria k forma:quain forma a materia, non CoU
&
Potcft ibi dici probabiliccr
uit.
quod
fimplici»
corloqucndo magis dcpendec materia a forma, non qu6d iniplicct ipfam eflc finc foniia , nco qu6d non habeac fuum proprium cfle extra caufam intcIIciSlum, ficut forma, nec ctiam quM
&
cau(etur pcr
formam
,
fpd quia
ejfe
totius princi-
^forma,quod fj^coqimunicatur vtriqi confcquenter, CJ|uaere 9,q. Quodlib.& in z. difl. i.q.6.&dift.3.q.4. ic y&ij.Sc z.q. Quodlibcti, in fimili in Theorematibus , 1. d.4. q. 2, comparando quantitatem ad qualitatcm fed cx palius eft
&
&
1
;
alia partc poflfet tcriae
mai com-
ponderari priorita» naturac
in ratione receptiui,& an aliquod cflc
municat forraaf,vel ccontra immcdiate loquendo &dire£ke,& anfit difficiliusimaginavi matcriara fonna, quam ccontra, 3c quo vide in 2, d.u.& alibi plura ad haec notabis,vt 3. dift.primi q.i.& i.dift.tcrtij q.i.quzomnia caftcmafticacflc finc
Alia via
Mrnimm .
pancm. Arguytentum de errore &c. vfque ijluc:v/f r^y? finu eft intentH» &c. aJfiQnatur Exvt patet ten^ndo affirmariuam
que ad fincm poflet aflignari Efctra, vcl additio, fcd tota litcra eft bona ¬abilis, ideo lcgatur; Inducit cnim ibi viam Auicennae dc entitaiccau-
eft
«JF«^ •«*«»'>
caufa f quas quatuor tingit jn argvcndo.adpartcs,& in dccifioncquaeftionis qua: fatij clara pft,
fis in<juantttmcauftfunt,non ejicirculuty 8cc, vf^
ordinationcm ad hiinc finem fimpliciter
Q
,& Quarta ^in maximi
amatus:omnc aliud,fiue operatio, fiue obiedum,non eft finisfimpliciter,{cdeftrc(pcAu eius liberalitas,de qua loquitut Auic.iS. Mccaph. c(tfinis,&
j
}
Dcus poteft poni fii^quantum in fc>
Sic
eft ibi quafi efle
obiediuum
,
&
cflfc
fbr-
jjj^g obicftiuum cft eflc rcale : fbrmale eft illud,
quonunc illud intentum eft,&.hoc cfft: in inten-. rionc. Exemplum fi intclligo rofam cxiftcntcm.
ir
.''
An caufa agenti
pis imiTicdiatus cuiuflibct, illud
Jatur per opcrationcm.
tmnsHm.
^n
Tertia
& Albertum hic & land. & Henric, de Gandau. & alios qukm plurcs:quia varic fentiunt dc cau-
?
dinatur ad aliud nobilius fc
finit
libri quinti tcxt.
z.inquaimplicitc fupra.
Rehnqucndo ^'go viam praedi^bm vnp mo«do dicitur qudd ynumquodquc eflentialicer qdt
(axa^acc pcr obieftum eius
"DtM
prim^m quxftionem
cafji..{.&
quxrc iH Thcorematjbus huius, Vide etiam an?
non motu , ncc operatione , fpd quafi tcrminun» opcrationis , non quidem producibilempcr ip^
imtntdmtitt
Clrca
de ratione finisinitiare, fcd tcrminarc tquar^ ergo ponitur prinio caufarc? eft
Jn ftrtf txt' futiu» i^
ANNOrAT. MAVRJrU.
Phyiic,
.
\>\t
fubtilis ItStOti.
Gonfequencer infra ibi ? ytrguitttr fic:finii efi (iufdemfpecifi, &c. vfquciUuci Kelinquendo ergo viamprddi^am,8cc.fQ{ram facilitcr fblui illaB inftantiae,vt patct difcuircndo, fuftincndo ea qua?
pratmifit.quod rciinquctur ledori. Similitcr alia
argumcntainfra fbluantur,fi quis volucrit tcncre diccndi in |. partc:
illum fingularem moduro Relinqi4endo ergo, &c.
Exaroina diligcnter totam litcrara > quia fatis obfcura cft, aliqua ad propofitum in-
fubtilis
&
& 4. quaBftionc prolog. & diftindk. & 49. diftindl. 4. qusftionc 8. & 48. ciufdcm quzftionc z. & in Francifco dc Marchia, & de
ucnies I
,
j.
i.
.
Mayronis,
AmpHus
**
Qusftio Atuplius vc agentia
fccundum po-
auc
,
centiam , differunc autem ia tantum
quod
quidem
agcncia
ic fingularia
fimul runc,& non runt,& ipfa
rum
& quo-
caufz. Text.com. ^.
QViESTIO
II.
Vtritm uMf* ui 4^,
(ir effeSm in a£}» fnmtjimmli
neceffarium
kttcMf.x.^i» Ttllfrtditam. taf. ii wmJm fritrk, D.ThonLbicUa.t. fhuid.^.x.mrt.^toD[.cM(.i.^.it.
StutJi/fmt.xj. Mtt.fta.x. Hart. dift-t- lhjju.{ta.t. Aaetia 9. it. thyf.fta.i.
^^
Vod
fit
V^batur
inconueniens de caufa in a«^,pro-
nuxuro
accipianir cfficiens per
:
principio, eft cffidens in adhi; ergo cffafhis
:
:
in
fcd
exiftcntc ctfcdu,ccftat motus;crgo ccllat \n prin-
Itcm
cipfo.
huius,tcxtxomrocnt.Z5. moucns
4.
raruralitcr eft prius
diauitur
nihil
;
moto
minus
/ine moto,(icut prius iii ai6tu
,
:
&
fi
lucc adinuicem
ergo raouens potcft
fiiic
poftcriori
cfic
crgo cau/a
;
finc ^Sc^kix in a£tu. Itcm, fcitura in adhi
cft caufa(cienri« in
adu:(cd (citum potcft
cflc in
a^ finc &ipnria in adhi, quia rcferuntur adinuiccm
tenio modo non autem eft ibi dlcntialis ordo,ncc mutu^dcpendcntia.quia (cicilda dcpfdct a (cito , noo ccomra. Item, Dcus cft ferapcr cauia in a
&
,
&
ita
quantitm dependet
&
nun^uam incepit.ftjic, in" aSu caufatur , quia tn prim»
inffantipropter bocfolum caMfatitr,quia tunc dependet, non tjuia incipit , vt Probat pracedens ra^ tio. Tum , ejuia auQoritoi eft ihidem,fcUicet quid caufatum femper eget datorefui eJfe,
ei caufa ,
Arift.
599
qiua vt ibiarpdtitr, iSud ejfe caufatl , aMtfem^ per dependetab alto,aut non ? Si non , eft ex fc
quandiu habct
titu opinio
ejfe
l
II.
,
Hec ergo videtur
cffc.
tjuod caufa eftentialis non tantitm
tunc, tfuantlo primo caufat , fedfemper
fatum manet
dum cait-
&
,ftfttfsnud in aBu
& perfe
dr , vt vi-
,
detur
: tamen manet effeSm causa deshuSa. Item,fifenerans nonjtmtd manet atmgenito , vt ipfe videtur refpondere cap. 1. fedcum aliqu*
alio
iiud
quod
,
eft
eft
,
&
drjic vftjue
ad
immediate caufatum ah ipfo
cum alio caufato ab ipfo ,
effeSum,vtdetttr
ejfe procejftu
riales intfuit, vcl
in infinitum in cau-
Caufas non cflcnnon propinquas, non nego pro-
fis.fed hoc ipfe concedit cap. x
cederc in infinitum.
.
Contra:aut funt fibi imme-
'
diata indiuerfis nunc,^ tunc duo nunc immedtata:aut tempttt eft medtum inter ipfa , tunc
&
caufa non fimul cum caufato : aut nuUum eft meSum , fed quodlihet caufatum fimul cum fua caufa , O" tunc omnes caufa infimtt erunt fi-
&
mftlin aiiu
& C^cdus in adhi luigularis
alio mcmbro dicit Philofbphas qu6d canpotenria,& effcdus in potcnria non funt fimul. Contra:caufa in potcntia,& cfFedus in po-
firoul func
,
& non
,
hoc argumentum facit tbi cap. r.
rel^ondet.vide
ihi.
Dc
fa in
fant,
&
&
Contrk : caufa cfFedus fimul funt non liint,fccundum iliam rarioncm, (ecundum quam fimul dcpendcnt ; crgo co modo, quo magis dcpendet funt magis fimnl fed caula vniucrfalis in adhi,& cffedus vniucrfklis funt huiufinodi. Pror :
tentia rcfcruntur fecundo
modo rcIarioms,vt ca-
lefadiuum,& calefaifhbile; fcd ibi cftmunu d«pcndcnda cflcndalis.rtrgo fimul funt non flint.
&
SCHOLIYM
bado;quia aliquid poteft efle caufa in adhiAhace non habcrct hunc cfFc<^m in adhiUi«-
I.
caiifa^icet
cut aliquis potcft cflc pater in
rplpcdu huius cllc
:
adu
,
licct
non
quia rcfpedhi alterius potcft fed nullus cft patcr nifi filij ; crgo in vni-
ncriali
fihj
,
magis dcpcndct
,
hoc
patet, quia fic funt
primo rcla^ua.
Sententia
&
&um ejfe :o-fic intelligit Philofophi Itteram. cundata partem probat
motu prouRionif,proU5iim proiicitnr, Adp I t I o. quandojirouciens non manet froiiciens : Jicut vertens rotMn,& pofte* cfMiefcens , nonftdtim dimittit rotam quiefcentem. Sic in dlteratione cejfante Item,
ty£gidi) efeftum immedia-
tum , nempefieri per morum, eitu caufam , eftie fimul in aHuifecm deefeSu mediato,tjuaU eftfa-
cejfario
1
ifi
ah :.-ante, noaftatim
ctjftt Mlteratio.
Similiterde
fuffenfo fi propellatur ad vnampartem, ccjfante propellente^on ftatim efuiefcit.Jtem,
eandem caufam cum m^tu vtolento: tamen ceffante mouente tgere , manet tjuies. ftem, caufatumfemper dum eft , eft aEht in cattfari, ntn tamen caufansfemper caufat,quia poteft
,
ejtua altotfuin
Refutatier primo tjuia ex httc
euemrent.
necejfario Jieri. Secitndo,tjuia ratio
Sor,ejuando dicit Phtlofophm effeEium tn
aSu
effe
caufaminailu,
,
ftmul
& effeBu in potentia,id inteUigendttmeffe de fundamentis, non de relationibm
Met. I Tum,ijuia ejfe caufatur aSu , incjuantum .
tft efte
,
non intjuantitm incipit
mfi cpiod
eft
prtus non
quantitm eft priits
eodem
ca.
f.
ejfe
rton ejfe
,
:
non enim
incipit,
fed non caufatur in:
^uod
quia accidit agenri
in potentia priiu exiflit
fundamentttm quopoftea
l.
relationis
,
,
vt
quia ha vtrobtqtn rtlationit
adtficator
,
eamfa
quam
efeiim in potentia
, tte
9.
Ad quxftioncm didtur pro primo mcmbrc^ qu6d caufacffidens pcrmotum cffcdus immcdiatc
,
,
CdUctt fieri
cftcaufa vnios ,
& fa^
,
me-
probatur ex
diatc:tunc vcra cft propofitio dc caufa in adu,
non fempcr.
cfFcdhi iiBmcdiato, fcilicct
: hoc enim non contingit fibi nifiin<juantum aliquando patienj , velfaUem tmpedtbile. Tum,
cgiflc
&
ftcm de caufa
,
ftmul fttnt.fed fiindamentum
6.
inanediatum tim non minkt
curru de efteSu fine motujmmo magis,vtdeaQib. voluntatis, quifine motu Jtunt. Rejoluit ergo Do-
&
Atucennam
Se-
omnia.ne-
ipfttu rattone fetjuttur effeBitm ilbtm
violenta hahet
t»rrumpi;erg». Probatioprimiper
tamfari.
tur. Contra Auicennam.-pater eft caufa filtj iftis generans caufa ignisteniti
&
ipfb^m quia quando caufa eft in aftu, tunc raouet, &quando movctjieri cftin nxibiii. Dc cfedu rocdiato non ,
,
opoitcc
^
*^/mtt^
cum caufate , forte tjuod caufatum femper dum eft aSu caufa-
adu. Antccedcns patet,fi non ; crgo prius fuiHct in primo caufans timcnoutatus. Dc hoc dicitur, quod cauG finguiaris in adu
&
°^
^
^
6oo oportct tioc cclTirate
fas per (e
A, A,
,
quia tunc omnia leucnircnt de ne-
fuppofito
,
quia
:
/i
A. M«i«
omma
'*'
*
fic
,
B fcd B B cft in adu, & cau-
fc caufa, fcilicct
quia
,
ii
:
C, & uc redeundo ad aliud,quod
nunc eft fit D, quid eft caufa ipfius C, fcd D fuit caufainadu , adquam cx hypothefi neccflarii fequebatur cfFedum efle fimul in aAu C , & fic cx C, B ; & cx B , A ; prgo oronia neceffario vcnirent. Tale argumentum facit Philofophus 6. huius ,cap. 2. text. comment.7. Vndeiftae duac propofitiones non funt fimul verac,qu6d cuiuflibet ficndi oportet dare per
'
haberentcau-
aliquid cucniat tertia die
habec aliam caufam (a eius, fcilicct
qu6d
A, pcr
fiat, fiet
fi
Metaph.
V.
Lib.
(e
caufam
& quod
,
pofita cau(a in adu,necclle fit cfFcdii poni in a£tu
modo
quia ex his feqaitur conclufio impoffibilis prididio
quod omnia necelTario erunt
:
,
& non
propter primampropofitionem,quiaetiarnfi ip(a eflec vcra
,
adhuc conclufio non (equerctur;crgo
proptcr (ecundam; ergo fecunda
eft
impodibilis.
De cau(a in pocencia dicitur quod non efle cum efTcdu^quia eft prior cfFcftu. ^
Sed contra
iftos
oportct
argumentum nunc
cft
fa-
ftum,
ita concludit contra eos de fieri,c^aod ponunt efFedhim immediatum , quia illanim duarum propofitionum fuppofita prima,& hac quam ipfi dant, quod pofita causa in adu neccfldrio fit efle fieri inadiu Arguitur vt prius , D exiftenre
in
adu ,
B
A
,
hoc
ficri
ita eft
:
C
&
ex C , ergo omnia futura neceflario
necefle eft
fieri
inconueniens
quod
ficut
,
B
,-
& ex
:
fienr:
neceflario
illud enim non fbium eft inconucniens: quod omnia fimul erunt neceflari6 , vt vadit prima dedudlio , fed etiam quod fuccefliuc non poteft vitari quin omnia neceflario criint fiicceffiue faltera, nifi per hoc fblum qubd ponatur ^liquid polle ficri , & tamen non fore proprer impc limentum. Nec illa euafio valet,fiin prin-
erunt
:
fic
cipio
ficri
quod
illud
fit
aliquid fiendi. Similiter vidctur
non
particularis
,
fit
&
vcrum
efFedtus
fcilicet
,
qubd' caufa
immediatus funt fimul,
idemargumcntum, qubd ipfi faciunt quia ponamus qubd eflent multae caufae agentes orper
cft
fore neceffitatc ineuitabilitatis
, fic qubd non non cft fimpliciter necuitarj , quia iftud quod
potcft euitari quinerit,fed ceflariurti
,quia potuit
nunc eft,potuit non efle nunc. Cofitra illud aliud de caufa in potcntia detur
& efFedu in potentia
qubd fimul fint,& non
fint,
vi-
,
quia referiitQr
modo relatiuorum,quac mutub depedec. Poteft aliter dici ad quaEftionem,qubd illa dif-
fecundo
non
fercntia
cft
dc relationc caufae in potentia;& , quia fic fimul eft caufa in
efFcdus in potentia
& cfFedus in potentia, ficut de caufa in & cfFcdu in adhi quia vno genere relatio-
potentia adlu
,
omnia haec , vnde in hoc non eft: difFercntia,fed in hoc qubd veritas huius didi at-
nis refcmntur
tendenda
de fuiidamentis rclationum quia cfFcdus in aftu non pofundari nifi in ente in adtu;& idcb ficut relaeft
:
relatio caufsc in a6hi, tcft
tiones fimul funt,
&
& non funt, ica & fundamenta
earum,ficutprius exponitur:fed rclationcs caufx^ in potcntia,& cfFedus in potenna,non requirunt
fundamenta in adtu , & ideb non oportet fundamenta earum fimul elle,licct relationes fimul finc in z&a.
Si autem
efl- caufa in aHu, fimul erit illa relanon peteft fundari nifi in ente in aEluy trgo ali^uid efi ens in a£iu,in ^uo illud fundatur\
tio,
&
illa
& tdeo fi caufa
efi
in aElu, alicfuid, non folum
efl
:
tiic
fi
caufa exiftente in
adu
,
nccellc eft
a6tu
;
ergo omnia producibilia a talibus caufis
immcdiatum
efFeiStum efle in
de nccefntatc euenircnt : hoc autem eft falfum; itaenim contingenter producitvoluntas aliquid,
pon per motum
,
ficut ignis per motunr»
,
immb
contingentius. Probatio confequentias, ficut
ipfi
arguunt vndc ratio non valet plus ibi quam hic. IdeJ* dicendum ad form^m ; qubd ibi eft fallacia
fecundum ejuid , 8c fimpliciter : conccdo
;
:
tiecellarib
,
neceflitate confequentia:, cft in a<Shi,
caufa fit in adu;ergo cfFcdlus ncceflarib eft:nifi
poncret qubdcaufkcftet ncccllarib ina(ftu;nunquam cnim cx ncceffitatc conditionali fcquitur }lecenitas confequentis, nifi anteccdens fitneccf^
farium
:
fic-non cft hic.fcd
tingcntcr.
fit caufa in adlu conScd Philofbphus nonticarguir. Sed
hoc fuppofito,qubd
pofito co quod eft caufii
quitur neceflarib aliud,ficut patct
;
fe-
percxcmpUim
eiusibi.
Contra:adhiic illud quod tcr cft.vel fuitjvcl cric
peccflarium.
;
cft
caufa contingen-
crgo confequens non
Refponfio
, fi
iam aliquid
eft
,
a '
^^
,
cauft in entt
fed alt^uid exiHit aBu , ejuod sfl »'» ^Hu ,fin» Sed firelatio caufein potentia 'f"^" «» "' fundetur in mente in aEtu ,ficut ifle efi ttdificator, effeSlui in
aElu
,
effeclui in aElu.
nonoportet relattonemejfeElju in potentia, qtu fi~ in potentia^fundari in.
mul efi cumrelatione cauft alicfuo ente in a£lu,ita
quod non oportet fimul
qutd exinere,quodfit
<edificator
flere
,
tjuodfit adificahile
,
a£iu
,
&
ali^
& altcjuidexi-
quia adtficahtle poiefl
exiffere in ente in potentia.
ferentia
,
Nec
inteUigitur dif-
fundamentorum relationum potentiA in ejfeclui in aElu , adfundamenta relatio-
num cauft inpotentia,
&
efieElus in potentia
,
in-
tjuantum funt fundamenta, quia vtraqua relatio-
:
dinata;,non per motum
fi
quodneccfTarib C:quimfaliud,illud aliudnccefle
nes vtrimcjue fimul funt. Ita ttiam fundamenta fimul funt ,aUu etiamfunt inquantitmfundameta hoc efl,aBufuntfuh tUif relationihffi;fed nonJimuL
&
aEiu exiBunt ,fed caufa effeBus in a£lu:fivnii exifiit,& aliud,nofic tn potentia. Nec dico,fivnii
fundamentum exifdt, cauQfciltcet in aEiu cjuod fundamentum effeUtu tn afiu exifiit, cjutafundamentum aEiu exiflttfine relattone ; fed fiefifub^ relatione caufa in aElu, &aEiu exifiit , tuncfundamentum relationis effeEius in a£iu,a5iu extftit, vtfit infumma difierentia,non ftc hinc inde inter ,
relationes , quia vtraque neceffario fimul funt: nec interfundamenta relationum,inquantiim funt
fundamenta,ejuia
&
iila
vtrimque neceffarixijimut
funt , citmfine ilUific nonftnt relattones : nec de Ulis qut fiindamenta funt fine fubfiantia infe confideratur, quia fic neutrobtque neceffario fimul aElu , nec neceffario fimul inpotentia. Sed intelli-
gitur dtfferentia de fundamentis aEtu extflentibtu relattonibtu comparatis ad exiflentiam abfo-
jub
lute,non
ad exifientiamfub relationtbus.
exponitur,fi caufa
efl in
Hoc fic a6iu,tta relatio tfl tn aEiuy
ergo neceffe eflaliquid exiflere tn aEiu, tn quofun^
datur relatio cauft tn aEtu,&
effeEius in
altu yfed
fi caufa in potentta efl,ficut ttdtficator,non oportet aliquodens , in aEiu effe,tn quofundetur illa rela-
eft
tio in potentia
ad
mentum ens
,
fed fuffctt habere altquod funda-
in pottntta.
SCHQ
:::
6oi
Qusftio
II. diata, &
fufticientt,
SCHOLIVM
II.
refpe^u tfetiiu, non
tunc omniMm
tjuarere, tjuia
ejfet
vUrm
tft
demenftratio; erga
nouttm in De« non pracederetcreationem,
indtfciplinati eft quarere quid
H ABET
optimMn doEirinam
Ai cfusrtum heni explicmt efuomo-
fumentonan. do Deus de
notto Jtoteft aluftud
tnutationi
de
:
frimum,&ad tione
Dco
vide ipfum i.d. i.q.x.dd ^uartum. Id qnod dicitur in addi-
.
nouum
quxrere
e(Te
in
&
non nunc agit , Thilofoph. 4. Metafh. tex. ^.&
vel rarionem quare
,
antc , hahetur in I
producerefine fui
tfuo
iodifciplinari
,
in folutient Mr-
Poft. tex. 6. tjuia
non omniitm
eft
hahenda
,
nec
in^uirenda ratio, nec hic ajfignart poteft, nifiquia hniiu vovoluit Dem nunc agere, non ante ;
&
litionii
nuBa eftprior
pofittone
ratio.
&
Vtd* DoQorem in ex-
texxom. ^ .circa tptem meta
& Anton. Andream hic q.^.
tfui
eft tfta quaftio,
elariiunonnihil
hanc quaftionem traBat, nihilfere praterea de fu$ addens.
Ad primam rarionem, qu6d &
dum motus efl , non eft caufa agcns fadH
fed
9£bx
illc cffcdhis
Accipiendo tamen moucns in adlu , ed dum mouet non cft cau-
in adhi, fcd
(a in
a^>nifi
fa in
adu
fa(5ti ,
fimul natura
e(l
eft
cau-
timc fimul funt in p^hi.
Ad
vltimo infbnri
fieri,fcd in
&
aliud de qaarra huius
dua
in
fed in vlrimo inftanri.
,
fScSbim, tcfpe£ta cuius
ejftfrimm*-
rclationes funt
& fimdamencarealirer fimt in i£ka,
fimul in adhi
quod mouens
dico
,
cum effc^» quia
fi
fint
pcr
cft
fe rela-
camen res fubictSla piobiUtati cft prior alia re , in qua fimdamr relario cffcchis tui)c loquitur dc fundamcnris non 4c relarionibus , quia dicit ibidem qu6d fenfibilia poflimt efle , non ^ftenribus (cnfibus , quia lenfibilia & fenfusdicuntur relariua tcrrio modo. Ad terrium argumennim , quod (idtum eft caufa CcieRtise aliquo modo 8f dico qu6d fcitqm in relariones flmt fimul
,
:
:
;
adu , & fdenria in a^ fimul funt Sc non func , ^rumdicicqu^d referuntur tcrtiomodo, nego, ied fcientia in
iewuU
a^, & fcibile non in zSta fcitimi.
M Ad aliud de Dco, qu6d Deus fimiper fiait, non ta-
mSM.iirfcitS
mcn
Jimtdfimt,
caufa in potencia,& cunc
adu
caufa in
femper, Concra
fiii
:
ficuc
noua
eft
in iffeElu^etiam
dkunt «juod
tJla
tfua cau.-
fertur iUa relatione. Item, relationes firi inuicem
Aliter dtcitur, tjuod eft noua denominatio antitjtta relationis. Contra : eadem ratione , pater metti tfuando generauit me, non hakuit nouam relationem , quiapriits fuit geoppofita erunt in eodem.
&
nouam neratmm , fic feJum generans haheret denominatumem.Tenendo ergoprimam illarum viarum, eft duhitatto , vtritmfitprim in caufa iUa relatto rationii , an in effeBu relatio realis f Dicitur fecundum , ^uia
referrihile reale eft
caufa rationit,
&
non e contra. Exemplum de dextro in animati, finiftro incolumna. Contra :priits naturaliter fitit hoc caufatiuum tjuam illud caufahile,
hoc cattfatiuum
ideo ilbtd caufahile
,
enim
(
efuia
)
ergopriia
j
hoccaufans tjuamillud caufatMm. Confirmatur quicquid cft in caufa prxccdit illud quod eft in efte
minorcm.
dum
Ad ccrrium argumentum, alitcr fecun-
aliquos
firibile
,
fccundum
fe
refcrtur ad fcientiam in potcnria
potenria,
&
mcn iapidi
,
& elTencialiter & fcicnria in
;
&nonfunt nec
fcibile fimul funt
accidit fcibiii
;
qu6d fciatur inpotentia, acddit taKtn MteuUt ficut accidit loanni quod fit patcr
non tamcn acdditpacriqu6d
fic
pater.
Vnde ficut
li,
ica l conucrfij firiro
:
&
adu,
in
cunc
:
:
quia eius poceft
eflc fcientia,
quia
cflcc fci-
fi
& eius non dlct fcienria In potencb effet fcibile & non fcibile crgo in rarione (abilis in,
,
:
cludicur fincnria in pocentia; ficut
fuumpcrfc
corrclariuum.
fi
poflimi fcderc cras fine
ANNOT. MAVKITIL
:
finc mutatione.
&
R.cfpondco
ita facjt ipfc
SEquimr
mifcr
Auerrocs,quia fiiit in tcmporcDcus in arc^micate ante mundi creacionem nulium cempus exp^^uic , quia in inflanri, qax cxpedbacio ztemita(is infbns cfL Noli mcnfiirar? Dcum f^tidum
Aucrrocm,
quzftio fccunda dc fimultate cau(«
parricularis
& cfFc&is
calis
& non
quoad cflc,
prindpio ibi : Item in motuproie^ni/, &c, vfque illuc de alio mcrabro , nocaeflc,c.c j . in cuius
tur
Extra
,
vel additio ; fed litcra notabilis, idc^
ponderentur foluriones ad illa argumcnca f)ofIct cciam inchoari illa addirio, ibi : de hoc tfuod durare vfque ibi caufafinguUrit in aSn , &c. :
&
f AdSi&o.
Et
4 taufa non mmtataprocedat noum tfteHut prohatur,h. eft nouum ergo hahet caufam, citm nonfit ire in infinitum , venietur ad caufam nan nouam 4 qua eft immedtote nouum aliquid. tfuod
;
Ad efueftionem dicititr, &c. ^cilicer
&
habes in
Item,cfuomado poteft caufa non mutatafemper mo-
nitur
&
fi
omnia camcn
iegcre placcbit ex his quar hic
fblues
&
alibi
ifto.
Ibidem
infra
opimo
:
Adejuaftionem
dicititr,
&c. ^o-
i£gidi) fupct i.PhyficQuarrc hic 8c
& nuximc
uere, quodeftfemper alium alium effcRum h*here,& non peteft aliquando moHere,cuptpriits non mouerit : cum non fit niftnouut ^eSus femper ia primo memhro,& noumaliijuando in fecundo. Sed quare nunc mouit, non tunc ? ttuia voluit:huiut
Theoremaribus huiusnocantcr.. Deinde in fblurionc propria ad qazft. ab illo loco :fi autem eft caufa in oElu &c. vfque ibi Adprimam rationem , &c. afllgnacur ab aliqui-
mn eft quarere caufam
bus Extra
&
,
(jui^
Scoti Optr. tom. J V.
hahita causa imme-
quod
ica c concra. Vndc quod di- mte fatri qutdjitfafcibili quod fciacur, incelliqu6d acddit , ttrjktni /«vel ligcndum cft dc rc fubie£U fciliccc lapidc , mtultaam. gno. Probario di<9i Scibilc cnim non eft fcibile:
det a
bilc
&
fctbili
fdaturmfOr depcndct a fdbi- tentia,ftd depcnadh» in htmt lafidit fcicnria ficut
(cicnria in poccnria eflcnrialiter
fa<^us cft
muca-
relatio
fa dicicur ad ejftSum. Contra : vhi eft relatio thi eftfundamentum. Item,in quo eft relatio, iUud re-
mucams, quia
placec fine
innouatttr in nullo
,
raliter,nec re,nec ratione mtitatur.Alij
omnit
nifi
quando
ita ejuod caufa inejuantitm
,
, fed vt agit quaficaufando aSionem, mMiet vt priits,& natu-
cunc fuic
egp vellem mod6, (cdere cras, mucacione voluntaris meac. .Contrk Auerrocs 8. Pbyficorum Comroent. 4, 6. & 8. volens nunc facere tunc , non nunc, falccm cxpetilat tempus ,quod non eft fionc
fed (fuafifeejueretur fracedit cauftre
:
dc c^ufa in poccpria , caufa in adu. Non valcc, quia agens voiontarium voluntate anriqua non routaca, poceft caufarc
tjuafi relatio rationit
ibi alios anriquos
ad propofimm
,
in
,
,
vcl additio
,
fed opcimaeft litera
EE
c
&
fcmentia
6oi
Metaph.
V.
Lib.
jCentsnda pdrtotoin; i4c6 lcgatur, «lcterminatio aflcrtiua , ibi clara cft , vt patct :
&
&
Poaoris
Poftcafolucndo principalia , ponitur quzdam Extr^ , &incipit fic : Gijiod autem k durat v{quc illuc : <•/
rium dc fe
fitum in
,
&c. cft tamcn
S
benedifcutiatur.
Qgod
dc rclatione Dci ad acatunoua, an ctiam rcalis vel rationis ,
ibi tangit
ram , an fit varios modos
&
diccndi
fcilicct in
,
quo
cft talis
rdanio formaliter,an in Dco,vcl in crcatura,quaere in i.d.}o.& j J.& in 40.& 4J.& in i.vbi fupri,& brcuitcr
illc
fi
rcfpedus
fit
caufatus ab intello^u,
qu6d
vel voluntate diuina, oportct
fit
xtcma
, fi
&
ver6 a potentia vit.ili crcata , cft cx tempore , eft ponenda in Dco forma ; (ccus de rclatione dcnominatione qux 6t a cali quaere rcali ,
&
I
caufam
;
altftjuin enttrat eiut ejfet caitfa-
ta,& necejptat incaufata
hic tangttur error Phi-
:
Deum caufare
pofuit
rere caufa
necejfunh
ne<jue volutt tfta
vtfitse frobat Doilor
,
\.
d.Z.
q. j. J.
Contra iftam nu.6.contra Henricum,qHi contendit ^Hodpofuerit PhilofophM
mnabvUa
,& afe»
ijla necejfaria
caufa.
Dicendum, qu6d cfHcientem
ibi tangit
bonam difficultacem in dodbina
aliquis potcft ef^e cfTcftus
fi
potcft neceffitas cius habcrc caufam
,
ficut res ipfa
,
vnum
oportct poneifc
pro vtraque panc
nium:quia
fi
.principali.Et pollet pro-
fam , cum
fit
illa
caufa eft prior,vt Dodtor
videtur tenercjai^iualis faltem:quia ab aetcrno per
non caufatum. Ad Auicennam , qu6d
opus
rio pcr
fit
babiliter tcneri qn6d
prior
:
intellc<5kus diuini,licet illi aeternx fortc
cor*
rcfpondct alia rationis aecerna in creatura in
cfle
cognito confiderata,non ibi additur
realis a(^uaIis.Scd
quod
& cau-
dc prioritatc natura; caufatiui
fabilis,pondcrari debecj& fortc negari,formalitcr illa:
dato etiam
tur confequcntia.
illo aftiimpto
examinc-
Confirmatio. fcquens debet
maximcattendi de abfbluto quocunque in caufaEt illud quodadditur confcquentcr fcilicetabilis & famofaifcd an de fua intentione, videapir bcoc in locis praeallcgatis. Poflct etiam hic inuefHgari > an refpedus caufatiuitatis in Dco,
&c.
qoam dicir arguctjs prasccdcre natura,&c.fit rcalis vcl rationis,& plura alia,quae le6lor attendat.
Ea qux confequenccr
tangit de relatione fci-
& fcientiae notcntur,& infra
c.
de Rclatione
jnagis patcbunt, f^d haec fpntcntia optima cft
:
an
rclado njucua,quam hic poniCifit rcalis,
illa
vel r4tionis.& cuiufmpdi fit,confidcra.
fe.
habct caufam
quo
a
^
quae illarum
quasre 8.dift.pri.q.4.vcl
tan^cn
j
& Intelltgentias, c<dos & elementa ca-
necejfaria,
lationem rationis in caufa ad realcm in effcdu, vidctiu: haberc
bilis
D.o necejfaria,cjuia
lofophi,quifofmtmHltaalia a
ncccfrarius
papicndo
I.
daturaUquis efeStmneceJfariM, illenecefa~
rio habet
comparando rc-
,
vd fpmpi-
:
Thom.Hcnric.Vua. lUud quod vltimo
huius
necef!^
fc
caufx.
SCHOLIVM
litcra
& fubtilis,& probabilis ad partcsjquatc
fmgularis
1. huJus,t,c.4.ncccfIariorum,
tcmorum funi
&
tertium argumtntum autem
crgo nullum caufatum de
;
rium. Item , caufacfficicns eft vndc principium motus:fcd in immobilibus non cft motus. Oppo-
nccefHtas cfFcdhis
m caufato
quia
;
eft caufalitas
caufojn.
non haberct cau-
aliquid cilct in caufato
,
&
fic
fblus
Deus
cft
efficicntis.
Vcl po-
& per fc,
&
Im Viuttfor-
mtUiter qtu^ pcr fe damaUa.
neceffaiium formalitcr
necelfarium in genere caufae tcft aliquid eflc
effi,
haitt
om-
cfFedtiue, ita qu^d/^rr/f cxcludataliamcaufam :
3m
intclligitur dc necefla- Ktc*ff»riHm dicitur neceflarium per fc tfecliu},/*.
Sed aliquid
cfficicntcm priorem
Omnit
rale poteft ab alio elle quia ficut ipfum neccf^ farium focmaliter in fe cfrediuc eft ab alio , ita neceflitas. Tunc ad formam : circumfcripti :
&
caufa
,
non
cfTct
gcncre caufae
, verum eft in tamen fomlaliter, fi for-
neceflarium ex fe
efficientis
:
ma eius poffct ftarc
dc
flne cfEcicncc
non poceft fineprimo ; vndc
fed
,
circumfcriptio
illius,
fe
haberet neccflicacerh
,
circumfcribit cciamcaufam
incrinfecam formalem ncceflicatisexconfcqucn-
non enim partcm habet k fe , partem ab effi, fed totum , tam naturam quam nccef^ fitatem habet ab cfficiente , quo fublato totum quod circtunfcripto aliquo tollitur. Contra non cft , non cft neccffarium , nifi cx fuppofitione. Dicendum , quod illud quod eft ncccflariiun, ti
:
cientc
Ueeeffitriuu
txfupftSti^ ne necefikri»,
:
cx fuppofitionc ncceflaria aliud refponfio riori
,
,
quod
& non a noriori
,
illa :
cft
eft
verin*.»
cejftrium.
Ad
ncceflarium.
dcfcriptio eft ^ poftc-
non enim
eft fimpliciter
dc rationc efficicnfis quJd fi t principium motus, quia acciditefficicnti (ecundam quod huiufmodi,
Horutn quidem vtiquc cfTendineccflaria; la
,
altcra caufa cft
horumautcm
nul-
rcdpropter hxc alia runtcx ncccf-
qu6d agat per mctum, quia efficicns potcft agere motu, tarocnin naturalibus communicer eft
flne
vera.
fitatc. text.com.6.
Refponfio
Q^ViESTIO
ad cjuaftumem : ttdhoc quod
Jit necejfarius
III.
,
oportet
effe^ttt
caufam ejfe necejfartam,
&
in eJfendo,&in caufando,tjuiaaltero tllorum de/lrtt-
Vtfum fteefjfaria habent caufam
Bo,poteJi ejfetitts non eJfe.Jn complexis
ejl
inuenire
vtrumque : principia enim infefunt necejfaria,
&
necejfarih caufant conclufiones.-cjuia ratto necejfario
ca^fantis efi,ciHod defiruilo effeiiu,ipfa defiruatur: Atift. hiet.^.ir I Th)ffie.c.\.Amcen.i.i4*t.t.i.
htcUS.
D.Thoin.
ficefideprinctpiii refpeEiu conclHfionum.i.Phyfic,
Ant. Andr. t^iW.f.4.Flan
8. tcx. c. 89.
mm.6.
nulia efi caufa vtrocjue imodo necejfaria
1..
In incomplexis fine entitate rerumt : nuB^
enim pofiprimamejfet,
QV6d
nofi Auicennae i. Meta.cap.£.
omne habens
efte
pti caufa non hahct
per caufam
cflc
:
,
a.Quia
ciraimicri-
& tunc non ncccira-
nifi prima ejfet:quia
nuUa
alia,nificaMfata:&finonefi necejfarto caufata^non nfcejfario efi:&ita non necejfario caufat.Sedprima
non
efi
necejfaria in caHfando.quia
cx ratione caufa pecejfane
-
A
:;
Quseftio dtflnttretttr deflruBo efeSiu
mecefarU iff* eitu entitM
ita
fendens. jirgueretur hie :tju$a libere caufat valet :njtm&produ£iioSffiritM
fue
:
&
mn ejfet ommno ahfolut* & inde* SanRi
:
noH
eft libera»
& tanunnecejfaria.
libere,
Tamen
aliqui funt cffedus ncccflarij (ccim-
^ura ^Kt^.due fub condirione, 6nlicet fi caula cf^, pro co quod caufa proxima ex nacurali colligin-
cum
ria
cffedhi neceflario
,
dum eft
cauiat ip-
,
fum. Sed nec /ic eft neceffitas in ptima caufa: quia tunc eflct neccffitas (implicitcr, cim illa condirio
Quodenim
fimpliciter nccedaria.
fit
necdlarium eft ex fuppofitionc fimpliciter nccef(aria
eft fimpiicitcr
,
neccflarium
:
illud fuppofi-
non cft fimpliciAd argumcntum in oppofitcr neccUkrium. tum non omnc fcmpitemum eft neccflarium lcd hic in litcta , & 8. Pl^fic. loquitur dccom-
tum
in aliis caufis naturalibus
-,
pkxis.
nem nem ,
lecundo ittddo abimdantem perfediopropria paffionc , qux de fubie£ko
:
&
ficut
non in fc fi
605
III.
ctmfifHc
aUud nuitjprzdpui
fed in
,
illud aiiud dcftxui cft poffibilc. Item, fecun-
<16m hoc pofTct I>cus produccrc plure diffeenrium quam nunc auia ncccflariuni poffibflc. Contra refponfioncm ad argumcntum primo Cxli mundi, tcx. c. i j8. quo-
Tcnrias
&
:
,
&
modo
nihil ex fc poffibilc
poteft efle ncccfla-
,
rium per aliud , addita hlchac ratione :ncceflariimi poffibilc diuidunt totum ens ; ergo om-
&
ncm
difrerenriam cnris diuifiones cm'm entis inquantum cns , communiter non funt fubordinatz. Contri voluntas qux eft prim6 finis non :
:
eftncccflaridalicuius
non
neccflari6 ordinati ad
fincm.
Ad argumcnta fliperius Ad primum qu6d modus
cwitra Auiccnnam.
produccndi non va- Mtdmpnconditioncm propriarnprodudo , fcd aliqua ductndiM» mutMtfndif produ^o condudit ncccfmatcm produdi ^uiacaufatum , concluditur non ncceffitas , idco contradi6Ho : caufatimn iDco ncccffitate naturr. Per hoc ad argimientum fecundum. Ad terriimi, ,
riat
:
SCHOLIVM ADDyc
11.
T argumenta fuadentia
I
ediijua dari fimpliciter necejfaria Philofoffhi
,
Deum
tjui
in caufatu vt voluerunt
,
naturaliter agere ajferue-
runt,& foluit cUre^e quo agit fufim A.%.ej.^.^. Contra iftam conduf di.2..q.i..%. Oftcnu) efte i
xle
proprictaribus.
&
&
d. 1$. \. Tcrria pofirio;
^uibmlocis oftenditDeumomniacontingenter agere,
& nihil
:
neccffitatc
eilet neceflariura
prodticantur
ergo
:
tis,
ncceflario
:
crgo
omni cwidirionc cncft ens neceflarium non
& in caufando: ergo nobiliffima
caufat. Item, ex plcnitudine perfc^onis in caula confequitur cuc^s ; fi ergo in aliquo cffcdu poteft eflc tanta perfe-
caufa ncceflari6
€do , quod ipfii pofita n^ceflari6 ponatur aliud, mult6 magis in prima caulg. Quod cx hoc coniirmatuf ; quia fi primum non cft neccflarium
abfoluta ncccffitas cft
quo
ali-
quid dcpcndet , fi cflct neceffitas , non ponerct imperfeiaioncm in abfoluta; illc tamcnrcfpcChw cflct pcrfciStio , fi non cflet contradidio in termino ad extrcmura cnimcui repugnct neccf:
non
,
Ad
potcft eflc refpe^s necefHiriiTS.
quartum, plcnitudopcrfeiSkionis limitatz non eft firoplidter plcnitudo. Ad confirmationcm, quod iicct aliqua connexio fitfecundum ejuidnecdXzNuUsttiw
nihil aliud caufat
alircr
produccrc. Itcm, in
fimplicitcr nobilius
,
in rcfpe£hi ad prius a
nune
Jtcm , fi Dcus producerct cx neceffitatc naturx, caulatum cftct neceflariurH fimplidtcr ; ergo cum modus quo nunc produdt , fit zquc nobilis, vcl nobilior iljo , fimplidtcr neceflarium potcft fic
caufalitate
&
aliquid cau-
jion repugnabit.
cis
neccffitas
,
,
licct
,
ria , nulla umcn firaplicitcr cft nccefraria , quia xio tfeSui quslibct dcpendct a priraa caufa,quz conrin- »d eaMf*m, genter caufat qua prius naturaliter noncaufante ntetffitri»
contradidHonem, Quod probatur fic : modus producendi non variat naturam produdti : G.
Dcus producecct tes ex
omni
pcrfcdionis
fitas
neceffario.
Contra ifta, neceffitas fimpliciter cft con^rio poffibils in creaturis quia non indudit
iatum
qii6d in
&
:
finutiter
:
caufic fimt irapcdibilcs
,
conunumter fccundx
&
caufa impcdibilis,
quantumctmquc non impcdiatur non
cft necefla-
Pro prima rarione tafta , quac cft Auiccnnar. Didtur qu6d neceffarium ex fc debct intrinfcce habere neccffiutera : ita quacunquc hypothcfi ria.
&
fiue poffibili
,
fiuc impofnbili
pofita
,
,
drca
cxtrinfccum non erit non ncceflariiim. Ad aliud hic fijpra refpondeo : quac dicunt perfcdionem fimplidtcr
mo
,
& ha:c non detcrtninatc Contra
diuidunt ens.
cum
tuntur
fimilibus
aliis
:
fcd in fimi-
oppofita conuet-
:
diuidentibus
ens.
Exemplura finitum infinitum ; poffibile nC" ccflariuqj ; impcrfcdhim pcrfe^him flmplidtcr, $cc.
nec aliquid- poftcrius in eflcntialiter ordinaris : crgo fi connciio cffc^s cum pritna ,
Caufa,
quz
de Dco
,
ncc aliqua
iipprobatur,
,
prima connexio , non Rario adduAa primi : quia non oporPhyficorum vbi loquitur
K^NNOT, MAFRirir.
eft eflentialiter
eft neccflaria
alia eft.
&
acdpcre ex x. dc prindpio , conclufionc quia alitcr vidctur eflc conclufio in prindpio, qiiam cffcdus in caufa , quia conclufio cft quadam pars intcllc<^ tet illud
&
prindpij adhi comenta in
:
illo
,
licct
non
diftin-
SEquitur
quzftio tertia de caufalitate paffiua
necefIariorum,t.c.6. inquaaliqui totam illara litera
ab
ad fincm aliqui
illo loco; Refhonfio ad^uaftionem,vC<^\it ,
volunt
cflc
partcm eius
poncre, nam litera
addirioncm fcu Extra
;
hoc non eft ncccflarium oprima efl, cun£b rc
fed
&
dc,ficut fingularc in vniuerfali , non fic cffedkus in caufa. Harc rado concedctur , quod rario cau-
<^:duos enim modos dicenditangitinq. quorum primus eft,vt ipfe difputat-.8.di.pri.q.fmali in
non inde accipitur. Item , in quod aliquid ncccflario caufetur non attribuitur corum impcrfcdiQni , nec dcpen-
opcre Angclico
fse
ncceflario
^aufaris
,
dcnrix cx effwflu , fed plenitudini pcrfcdionis ergo ncc fimilitcr hic ; vndc aliquo deftnKSo, aliud dcftmi fcquitur , vcl quafi a priori , vct ^
Primo modo concludit impcrfe^oScoti Oper. tom, IT.
poftcriori.
,
vcl prindpali
,
in Rcportaris»
& in Quodlibeto q. 7. qu6d ben^ poteft aliquid cfle fbrmaUter neceflarium & tamcn ab alio caufatnm, & videtur intcntio AriftotcUs & ,
,
Commcntatoris vt ibidera patet, & qualitcr Hcn, alij-antiqui drca hoc varie fcntiant , videatut ibi. Alius modas diccndi cft diftinguendo de
&
££
c
t
nctcfla-
fimflitker.
:
6o4 {ecundujtn qiiid
ra
&
;
V.
Lib.
fieceflario complcx©
,
& incomplexo & hoc
vcl fimplicitcr
,
,
Metaph. vel
,
vt patet in litc-
modum
(ecundum pcimum
:
dicendi
re-
,
Icea, cimc concraria vnum numerb ; qula eorum maccria eft vna numero. Oppofitum dicic Philo»fophufi.c.c.iz.
&
fcipondct ad argumenta antc oppofitum', cundum fccundum ad argumentum in oppofi!Cum. Addncit confeqncntcr plures inftantias contrafecundum modum diccndi, qui conformis
eft Auicenns
& fbluit, qnac omniavidebis in pri-
& QuodlibetOjferc vbi fuprJi,& 35 rel="nofollow">.eiufdcm,
mo,
SCHOLIVM
Textv 'S.&feqci.pofuit *Philofophui diuiJionem vnius , accepti realiter in (^uinque fpecies,
Infraibi
:
Contra, volmt/u, ejun
qu6d voluntas non nec etiam fi
hic autemponit diuifionem eiufdem vnius
;
memhra,cuiM fufiicten-
efi
accepti Logice, in ejuatuor
,
tiam optime declarat DoElor,
necelTario alterius a fine,
fit
finis ipfius,
primo finif, concedendo
loquendo de creatuta. Vcl
& indiuifi~
continnatutne ^fuhieiio , genere ,fpecie bilitate
Scc. illa inftantia facilicer foluitur
I.
& folufindoprimum
argumentum expUcat quomodo vna
diuifio dtfiert
abaltera.
volueris concedere aliqua necc(Tari6 ordinari
adfinem vltimum,
intelligc dc necellitate confe-
quentia:, vel in efleobicdiuo confiderata,& realis cxiftentiar
:
quia
non
omnia contingentia
fic
&
,
ibi
Contra ofpofita
:
quam non foluit, foluitur in
,
& alios opinantcs & & Auicenna: de produdioi^
potaui. Quafre hic Alber.
procefium Auerrois rerum.
6cc
principio, vbi fuprk ,
diuifio eft
conucnicns
fecundijm fundamenta realia
fio cft
,
quia illa
«
&prima diui-
fecundiim inrentionesLogicas,
dum
contingenter ordinata. Alia fcplica in fine
Dicimr qu^d cft
jntentiones fundatas in rebus
fccun-
,
ifta
;
vtrum au-
tem vnum, quod diuidimr in vna diuifione, & in fit reale , vel quod in vna fic rcale , & quod
aiia
in alia incentionalc
,
qu6d
hic dicitur
tancetur in prima folutione
Sed lernpcr
primi -argumenti.
iftud eft
& tnnc aflignatur
:
Sufficiefnia
verum *««W
diHi-
fufficientia, fi""*»decla~
quia intcUedus inielligens aJiquid fub rarionc
'^*'*''
vnius, aut intelligit fub rarione incommimicabi-
fecundum numerum funt vnum , alia fecundum fpcciem, alia fecundum genus , alia fc-
Amplius aucem
alia
cundum analogiam.
Q^V
iE S
&
,
h£c cft vnitas numccalis ; numero tunc
rentibus
:
,
auc fub ratione
tunc didtur, aut difFe-
vnitas fpccici
:
aut difFe-
rcntibus fpecie : tunc vnitas generis. Vltra hanc
vnitatem non cft inuenire vnum conceptum przdicabilan , tamen vnum conceptum acci-
t.com. i x.
TIO
lis
pridicabilis dc pluribus
piendo communiflimum comparando alteri com-
IV.
munifIimo,inueniturvnitas proportionis in fimi-
Vtrum
dmifio
Jpecie
litcr
Vnius in vnumgefierfy
, numero
,
habendo ad
(e
alia fcilicet fiia inferiora in
^w^decis , fic diuifioeft fufficichs. Contrk Juo membra non funt accepta fccundum fundamenta inrcntionalia. Primum non: quia cimc dicitur vnum numero cuius materia vna, fed marcria non eft a tonfideratione inrelleQuaTtum non, qnia aliqna proportio eflec <Skus. praedicando in
&froportione
:
fit
cpnueniensf
D. Thom.Jf^ g.A\}ien.tr*£l.i. q. 6. Flani q.j.».\. FopC t.glA^cMnSc.lib.x.tAet.t.i.ti.x. Vidc Scoui» Ctmm*nt. M^ e»p.g.hMim.
Ati{t.hic cap.g.Alex,ibid. t»f. 7. c^. 8. Aiiton.
QV6d non
Andr.
:
nam
:
aut eft :
iftius diuifionis
bus
alterius {cilicet
•ut
eft diuifiq
,-conueniunt
dc gencre
cum duo-
& dc (pecie.
vniuoci in vniuocata
,
Itcm,
quod. non
:
nor^ przdicatur de pluribus
quod
&
:
&
hzc
eft
fiindamcntum vnius eft fingulare. Quodprobatur, quia vniuerfalc & fingulare rcfcruntur ad inuiccm : vniucrfale intenvnitas fingularis
cionale
;
:
ita
crgo fingulare inCentionalc
,
quia funt
& rcs intentionis prima:, & fccunr
quod cft conica Philofophum inlitera, Irraponale cnim rationatc non diuiduntur in zqualia.Nec diuifio srquiuoci quia cunc vbicun-
dae
que ponitur vnum
Pico quod proportio potcft eflc fecnndijm fundamenta rcalia , ficut in numeris , vel intenriona-
iftis,
&
:
multum in propofitione, pftet propofitio diftinguenda quod non cft vcf um. Item, tunc ad vnum membrum non poffet lc
vel
,
:
cap. ifto i t.c.ii.ccgo omne vnum eft prindpium numcri ergo vnum numero , quod eft vnum membrum, eftcommuncomnibusmcm|>ris. Item, dc rarionc mcmbrorum , quod dicit jcfle ,
ynum numero , cuius materia vna numcro func nuUum immatcriale cfTct vnumnumero:
:
natura
non
Hoc connrmatur pcr illud vnumnnmero diccre,auc nihil difFerc. Ad aliud de proportiorie.
func fimul.
ccnij huius,c.c.i4.q.?. fingularc,
lia, ficut in pradicari 6c fuhiici cfle fine intelledu
Ad primum qu6d nec
ncm
indiuifionis
;
ergo
argumentum
dicitur,
nec prima diuidat vnum
,
fcd
fe-
rario-
fccundum flindamenca,
fupcr quac poceft vnicas fimdaci : mnc harc diuifio diffcrc ^ pritna fecundum fiindamenta diuer-
ficuc ynicas
mulritodo fpccie
prima. poteft
& hacc eft illa
cundum rationem vnius fciliccc fecundum
vnum numero.
eft
principalc
ifta diuifio,
tenrionaiia.
,
: :
lub ipfis.
quia ficqt femper vnifas prior infert vnitatcm pofteriorcm , ita cx pppofito in mulricudinc : fcd in immatcrialifalfum
fecunda non
,
dequa loquitur, quiaprajdicatahabcnthancpro-, ponioncm in praedicando in tjuid de contcntis
;
pus
**•
habcrent 8.ad 4.& <3.ad j. ergo vnitas proporponis non caufatur ab intellc(^u. Exponitur primum vno modo fic ; dicimr vnum numcro,
fimul
cft
eftakinttllt-
tunc
fimilitec
quia tunc mHltum non diceretur oppofiris modis
fonfequcns
.
fe
eadem cum prima quam ponit^ autalia nt>n eadem , quia tunc infuffaciens : quia prinu h^bct quinquc membra, hzc tancum quatuor , non eft alia , quia duo
membra
nullo cxiftcnte intcllcdu
„
p»rtionitmt»
fa
:
quia prima funt fundamcnta realia , haccinContra , rcs intcncionis primae ,
quz
eft
de genere quanritatis
,
non
fimdatur
,
:
:
6oj
Qu^ftio IV. ftindarar in re Cecxmix intentionis
fiindanim in alio
quia
:
omne
quam fundamcntum
&
,
prima
rcs
vnitas diuifa prirao cft realis
hic autcm cft vni-
,
& fundamcnta
,
ctiam
tunc dico
:
&
pojfe ejfe plitres
vnitas caulata ab intcUediu habet vnitatem in re
tes
^ qua o"gin*tur : ficut tangitur in i. huius q. i. ^^'^tlin^»manifcftius in fcptimo, ficut ignis gcnerat tnrdivnk»ui»re, igncm quia idcm fpecic cinullo cxiftcntc intelcx illa vnitatc in re mouctur intelle\c6bi £his, ad inuenicndum vnitatem intenrionalem,
&
:
:
&
t^ux in
vnitate rcali fiindatut:
illa
rcalis cft in primis
quac fiindanir in licnc.
mcmbris
tali
vnitatc
Ad aliud pollct
,
& hzc ^'nitas
& vnitas rarionis,
,
cft in
(ecunda diui-
quod vnum hic ab vna prius diuifb
hic dici
diuifum xquiuocc dicitur
,
tamen iftud vnum in fe, & illud in(e, ambo quoad (uos modos non fuiit zquiuocc dicla , (ed
modis,& ibiinfds, diftiemagis & minus. Et cum di-
vniras hic in (ius
rant fecUBdiam dtur ,
dtujfi»
^p»Mt*Md frimSdimftMivnimti
fic
im6 quan-
,
Jq vmim oppofitum didtur fcamdum magis minus dc aliquibus , tunc oppofitura tot modis { non camcn opottct oppofitum diuiH in tot infcriora ; ficui aliud. Inquogcncrc
&
vnum
eft iibid
intenrionalc, cijm aliud
Et cgo quzro
quo genere
in
tioncs, gentu Scfptcies /
tunc non fit
:
fi
fi
fit
reale
?
funt illz inten-
fint in
nuilo gencrc
:
quaa^endum dc vno in quo gencrc ibi poncturv/rwwfccundo
cft
aliquo,
fint in
diuifura.
*
Ad tertium dicendum,qu6d vmtm hic diuifiim vnum rarionis & non vnum prindpium numeri, (cd vnum prindpium numeri commune cft omni reali, vnde vnura numero & vnum prindeft
,
nnmtridiffe^
"""•
materia
:
:
j- --.„-.
frmdfiMm
aut propofirio eft vniuerfalis ncgarina,
,
aut pairicularis negariua eft,
quia aliquod
numeri, eft in materia
fis
continui
inateria
fi
priroo
,
;
,
modo
qvuc
vnum conuertibilc aim
ellct in
quirc ponit ente, aliud ab vno quod :
prindpium numeri quia in omnibus immarialibiis eft vnum prindpiura numeri fecundum cimi,& immateriaUbus,vt immediate ante oftenfum eft ; ergo in omnibus poteft eflc vnum prin-
eft
:
dpium numeroram Item, dc alio
;
ergo aliud fuperflmun.
mcmbro, aut non cft difFcrenria, quod omne vnum nume-
Im irnmMtt-
aut oponct inteUigerc,
riMlihtt tjl
ro
vniTiM mattr
materialibus cft aliqua vnitas maior vniute fpe-
eft in
materia , fed hoc cft falfum
ciei,nulla
loquitur
;
,
quia in im-
maior quam vnitas numero prout hic :
ergo
illa eft
in materialibus. Probatio
dtfferen-
.
.
6.&-J. Aucrroe didt Tho.ad rarionem, numeraUs caufatur cx materia vna, fecundtun quod fubfbt dimenfionibus terminaris. Et fecundum hoc ad aliud quod cohtraria Igirar omiftb
quod
non habcnt matcriam vnam taicm fimul, Contra in immaterialibus cft vnum, & tamen non eft :
Contra fccundum
ibi talis nuteria.
requirirar,
nmc fimnltas tcmporis
fimultas
fi
:
& ranc abfb-
;
tempore non pollimt habere illam vniutcm, talia funt Mathemarica- Et tamcn Philo- Uateria um fbphus3.t.ci8.huius,didtqu6din Mathcmarids efiprindfii fiint mult* nimiero eiufdcm fpcdd. Didrarali- i»dnii dma'**^-^' ter quod propofirio Philofophi adignarar dc quoliiset in fc, non de duobus comparatis ad inluta a
&
'
"
inuicem. Contra
hatc
fi
:
vbiamque
numcralis in aliquo eodcm, rario
&
,
inuenirar
duobus compararis inuenierar illa vnitas. Didtur
cfFetShis
inuem'etur ratio,
pet
fit
fc ratio vnitatis
;
crgo ad propofiram
crgo
,
qu6d
hoc qu6d
materta vna numero
fi
:
vnitas numctalis
dicit Ariftoteles
non
cuiitt
,
probarar quoraodocun-
;
que quia ens fecundz
in
intenrionis
non diflinitur
per ens p rimac intcntionis, neque cft drcumlocu-
Sed excroplum eft in maniEns fecundum acddcns aggrcgat duo , homo didt cns per fe , nec oponct numerarc oncmia entia. Vnde roanife- pjutm mmmftior cft nobis vnitas inmatcrialibus, quam in r«,aam maimmaterialibus : non tamcn exdudit quin fit in ""* y^*» rio pcr conucrribilia.
Vcrbi graria
fcftis.
:
immaterialibus. Alitcr, ter fubftantiale
qu6d Cngulare
firaplici-
habct rationcm raatcrialem
,
&
fubflanrialitas apptopriarar fimplidter flngulari
glolla propofirionem
materia
efi
vna
vnttm
:
nttmrro
id cft
,
flantialitas cft fingularis fimplidter
:
,
nttmero efi cuius fub-
& rancnihil
ad materiam realem. Contra difta in (blurionc principali. Si vnitas diiHnguinit hic in fimdamcnta intcnrionalia tunc non eflent plurcs vnitates quam fimdamenta , ncc c conuerlb ; hoc cft cft
:
falfum.
Plura fimt fimdamcnta
quam
illa
qua-
&
Genus , DifFcrentia, Proprium , Acddcns. Contra vnum di^m ad priroum arguracnrara , qu6d fimdaraenram illius vniutis ptobo qu6d nihil fit Illud fit intcnrionale , quod eft minus cnte intenrionali eft onmino non cns fed pafEo fimdau in ente rarionis eft tuor, fcilicet
:
:
rainus ens
$
ergo nihii
eft
:
fic illa
vnius nihil
Ad primum dicendum quod
eflet.
,
,
illa
diuifio
datur (ecundiun quod vnitas intenrionalis fiindarar in fu(it
quocunque confidcrato
przdicabilia in (jutd
,
,
nifi
vt
qmd ,
& non
quaraor vt
fuprsk
prims illaram,quiaaliquis Angcluseftita vnum, quod non przdicatur de pluribus ; crgo tnagis
cnumeranrar quia alix quiditates cnumeratz in
vnum quam fpede.
(ecundura quod eftcuiufcunqueintclle«5tiinfcs
Scoti
Oper.ttm.IV.
y
vnitas
vndc
crgo nullus numerus
parriculariter intelligit
vbi prohat
7.
ej. $ Ar<}. f fed latijfime ty€nton. Tromhetam gumentapro D.TtMmafenttntiafoluit DoBord.q.
cttittt
de panibus diuicft vnura prindpium numcri
tj.
vide ipfum in expofitione textttt ii. A/c, &-j.tntiitt
(alfum
diuimm
&
Angelos folo numero
:
prindpium
ficut
nullum vnum
matcria , fi
fi
quia quodlibet
,
&
:
cfiet in
:
vnum vnitate
cft
numcro
fftcffi{0.
efie Jfrificipittm indiuuLitattonis,
diffinirar pcr
pinm numeri di&rant. Primum eft diuidens in lecunda diuifione fecundum diuifiim in prima. Ad aliud didt Commetatpr,qu6d difTercntia eft, fluia vnnm numcro cft in materia vnum prindpJum numcrorum non elt m matena.bic ad argumcntum. Lontra hoc quod dicit quod vnum quod cft prindpfum numcrorum , non eft in
—
R
E F V T A T optimi D.Totm. ajferentem vnit/uem numeralem fnmi k m/tteria fignata dtmen^ fiombm ; ({itia immateriale efi vnttm , de tftufitsi agit iji.j.tj.fj& 6.vhi late oftendtt materum non
qu6d mcmbra duo (dlicct gcncrc & (pedc hic ibi, non conueniunt. Ad hoc nota quod omnis ;
,
IL
intcnrionis
babct maiorcm cnritatcm quam res fccvmdx intcnrionis. Conceditur &. rcfpondcrur alitcr, quia tas rarionis
SCHOLIVM
habct minorcm enriratem
,
:
(fuale
ptzdicantur
;
Aliter fic,qu6ddiuifioeft
non prout compararar ad alia , & hoc EE c )
fecundijua
diuerfo^
'*?•"*«»•
;,
606
V.
Lib.
Metaph.
& pei' hoc excluditur & differentis per priraum exduditur proprium & accidens quac in le con/i-
diu«r(bs gradus vnitatis; Jn P*hM r»~
tU»u,fimt grgdm.
vnitas dimnitionis
;
Ad
deraca funt vnuai fpecie.
vnde
,
quod
ficut
in rebus realibus, /ic in rebus rationis}
fA
gradus
aliud
illa res
rationis
qus
fubiicitur alteri rei ra-
rionis eft inagis res aliquo
modo tamen ex hoc ,
prindpale ex parte diuidenriumj.Topic.Cap.i^* Quod per fuperabundanriam dicitur, vni fbli conuenitrgeneraliflimum cfl tale ; ergo,&c.Qu6d
& &
tantum duo , cns diuiditur in ens per fc , nonperfc. SimiUtcr diuiditur in ens in alio , non in alio , in cns dependens , non dependens ; crgo ficut vnum membrum cfl gcneraliflt/int
&
mura ,
ponfequitur'qu6d aliud fit nihil.
ita
& reliquum.
quenria non valet
Dicitur hlc qu6d confe-
vnum merabrum
quia
;
eft
vniuocum, aUud acquiuocum squiuocum poteft plufa continere fub fe quim vniuocum; ide6,6cc. Contra i Topic. cap. 1 1. quot modis dicitur vnura oppofitorura, tot rcliquura ; crgo fi di:
t^NNOT, MAVRITIL
.
SEquitur quxflio quarta de fcu Logica vniHS
t.c.
i
diuifione fecunda,
i.in qua fentcntia DoA.
^ detemiinata, nec occurrunt cor-
eft fatis clara
reAiones , nec opin. praetcr eas qux tanguntur in
&
uifio
per oppofita
fit
commune
,
vnum membrum
fi
&
ad nouera
eft
reliquum. Sirailiterfi
huius in expofition<^ huius textus fuper quo fun-
vnura membrura diuifiqnis fit aequiuocum ad genera nouem,ergo nullum acccidenriura plus conuenit cura alio, quam cum fiibftantia hoc eft in-
4atur haec quaeftio.
conueniens,
litera
:
enim
all^gat
c^en declaratione eorum quac
Pro »mpliori
jangitDo^r
Thomam,& habetur fuper /.
eum in
hjc : vide
z. d. j. par.i.
per
& fimiliter in & maxime fuper Por-
:
fubftantia
cum
alia
dependcant k fubftantia, 8c
non dependet.
eflct verior quJira
hic
Similiter diuifio
cns aliud
:
Quando ,
non
aliud
phyrio pro d^claratione LogicaHum quae hic tanguntur, in Pracdicamentis, pro illo quod tan-
non Quando. Item,ad principale de Quantitare, quod fint duo genera ; in omni vno genere eft vnum primum , u» quantitate funt duo , vnitas & pun(^m. Dicitur quod non funt duo prima fim-
git de generaliflimo intenfionum.
pliciter
^otum de
princ. indiuiduationis
quasftionibus 1-ogicalibus,
,
&
Et infra
hoc
in
& 7. huius.
li.
Aduerte eriam
&
^d quatuor refponfiones quarti principalis , tnaxin^e ad quarcam qua: fubtihs , Metaphy/ica proprie efl atque Logica ad propofitum » qualiter notanter inuehitur contra Auerroem
&
|iic
&
& &
Porphyr,
fe ver6 dicunturefle,quz^
(ecundum pofitionem Platonis, ponentis quanritates efle fubflanrias reru,non fccundum propriai quoniam PhilofbphuS dicit i.Pofteriorum PunQms eft fubftantia habens pofitionein hoc autem eft fyfiim fecundum eius incenrionem , quod
vbique.
& difficultaribus circa hoc pluribus,&
,
quahter omnia vniuerfalia reducuntur ad duo 25. diflind. prima Reporfaiionum
prima, vt lubec ,
:
pundus,&
quod punftus eft vnitas habens pofitionem. Contra:ficut principiura ad principiura, fic principiatum ad ptincipiatum ; fi ergo pundus habens pofirionem , reducitur ad vnura lunc quantitas continua ad difcretara : tunc non flmt fpecies vnius generis quia genus zque prim6 dicitur de fuis fpcciebus. Item, hzc eft faUa pun6his eft vnitas habens pofirionem, nec oportec allegare Philofbphum , qui loquicur
Circa fblutiones vltimas obie(^onum ad finem quaeflionis nota fignanter de gradibus in intentionibus
, fed vnum& pun<Shis reducuntur ad vnitarem 5. huius, t.c. 1 z. inde,i. de An.t.c.68.t.c.4i, de Vno , onmino indiuifibile non habens pofitionem eft vnitas habens ver6 pofitionera cft
& copiose notaui fuper quxfl.
quaere.
i.Pofter.
&
:
:
:
;
:
Secundum
cunque figniHcant figuras prxdicationis. Quoties enim dicitur , toties-eiTc
:'v^i
iignificat. tex.com.
1
pundus tias
4.
fit
fubfkntia
omne genus
;
ergo
diuiditur
aliter loquitur.Item,
prim6 per duas
Prsdicamcntis habec duas diuifiones
Q^V
^
T
S
I
O
peutta concinctu^
V,
differen-!>
tantura in duas fpecies primas : quantitas in
flib alia
,
,
quarum
fed vtraque prima,
Cuius probacio
eft , quia fub concinua non habcre pofirioncm. Nec difcrcca quia vcraque cara quancicas concinua , quam
concinccur
Vtrum ensfecundum fe dtmdAtur in decem Genera
?
difcreca poceft efle fine poficione
;
ergo eft duo
genera.
^nd.htc esf.^.Et in AntepnJic.c.^. D. Tho.
hic lelt.j.^ /Mex.y.^.Met.text.n.Soncia.ihid. 5.1 j.Anton.Andt.^.7 laucll. in ?rulic»m. traS.^.f.i. c.i.Ian(lim.«dW ^. i.Temi. i.Ph^fictf ^.Occam qnodliby^.q.ii. Ioan.Maioi.i8 Prtdicuf.io. Vide Scoc. ibid.
deverit/ue
ij
i.(».i
I
ff^-6'ii.
De Qualicace habec quacuor fpecies primas, Dc Rclacione quod func duo Qmne relatiuum :
quod eft fimul cum.eo ergo generalifnmum ad aliquod sque primum eo ; ergo duo priraa. De A£Honc & Paflione fuDt ef&ntialiter rclationes ergo non diftin^ rcfertur ad correlatiuum,
;
QVod non
:
ex parte diuifl
i fi
ens fecundum
cum fic non eget altero, i.Pofter.tx.9. terrio modo per fe , fedacddens eget alio ergo fc
:
;
non ,e(i ens fecundum
fe.
Dicitucquod ens non
diuiditur htc, ficut acdpitur ibi fdlicet pro ente iblitario
,
(dlicet pro
prima fubflanria , fcd acci-
pitur hic pro quolibet diuerfas naturas.
idem
quod non aggregat
Contra 7. huius,tex.c.ii jion efl
quiditas albi
cum
albo
,
nec mufici cura
fnufico, propter duplcx fignificare ; ergo tia
qu9ciinque
in fe
fignificflnt
acdden-
aggregatum. Item, ad
genera. relario
a6Ho
,
&
Probatio
quo
:
ornne illud
eft eflenrialiter
aliquid formaliter refertur
,
fcd
ergo, &c. Probatio:caIefacicns rcfcrmr ad calefa^um,fed calepafllo funt huiufinodi
;
facicns inquantum calcfadcns formalitcr a(5Kocalefadlum tale pcr paflio-! ne eft calefadens , Qgando ; Vbi eft efle in loco, nem. De Vbi Quando eft efle in rempore efle in aliquo loco, non eft altcrius generis quam illnd in quo eft:ficut
&
&
&
;
nec
eflc in fanitate eft afterius generis
tas:quia
H fictonc dSent
qukm
fani-
iS.genera gencralifnma in acci
;
Qu^ftio m acddentibas
;
ergp
eft eiufciem gencris
eflc in
& in tcmpore,
Vbi,
cura loco
& tenipore.
terminus
non
eft pars
ladonis,nec fex
:
quia pars
eft cflcntialitcr
ordo
:
&
impofllbile cft eile corpus
Dc Ha-
:
tur pcr Arift.5. Phyfic.
quia
fa^o facit duo gencralidima pcr hoc ab hoc in hocjcrgo Oppofiifta. tuan dicit Philofophus in l-^racdicamentis, (cilicct (cd
i
tia
&
&
cft
,
ibi fimilitcr
cio. Sed hoc
t.
nem
,
,
: manifcfhim cft qu6d hoc de motu diftindo contra rouurio-
nifi
quia in fubfbntia
cft
fingulum incompUxorMm,aut/igmficat,8cc. Nota, eft hic oppofitum quia hic omittit duo j Sc didt
mino.
Comraentator quod proptcr brcuitatem, (cd quae prolixitas ftuftct dixifle duo vcrba , iuec ne-
cui aduenit
non rauutur
ad aliud,id
eft,in aliter fe
ccfiaria
tra
&
Duhium
eji
de
videMur ejfe
renlitdu
ciebm fubfl-tutti*. in
PrtAicamentis ,eiuomodo
ifiit
quodlibet genui eft infe
vnum , cum
vna
tion efi
duplex Quando,ybi, Sitm,Habitus aftiuu
& pajftuum ? Vbi etiam funt afpeElus po-
cum
?
vbi
efi
motus vbi principia fuh-
habendoad aliud. Contalcfectindum illam fbr-
fc ;
ergo in
Paflione ,
fubici^
habeat fecundiimiilam ilio priori
,
aUter
fe.
quod non diffenmt,
& vnus motus & hoc ef^ ,
minor gaiitiuc, argumcntum crgo oponet acdpcre pro minore,quod aedo efl: fubftantiz geniriue ; ergo albedinis non eft moras; cumergonon valethic,necalibi. Didturquod funt vnius mora s, vt fubiedL E t rcfpondetxu^ ad argumenram quod non eft i toto in quanriute, tanquam a fuperiori ad inferius , fed a maiori,vidclicet fi moras non eft motus:rauIt6 forrius nec iSdo, nec paffio;quia motus magis terminatur ad moram, quam ad paflioncm, veTa(^ionem , quia moras qui eft eorum fubic<5hun , cft magis dctcrminaras & abfblutus,quara qux in eo funt:ranc a maiori proceditdi
moras
fic
non
SCHOLIVM VNICVM.
illad
Phyf^textxom.io. probat Ariftotelcs quod ad Adioncm , vt ad Pamoncm non cft motus,quia nullius motus,eft motus^drio eft
ifuodltbet ifiorum fit
qu6d
fcnrialitcnproljatio j.
aUquod ens fe-
,
&
De Adlione
cunditm fe,(futa hahens vmtm quid } ymtre etiam eoHcreta non funt genera ftcut ohihaQa ?
fiantia
,
fcd in liabitudine
leiul>ebit in fe;& fic mutario in
quoniam funt motus
tentiarum animatinclinationei etiam violent* datd mobilibus a meuentibus } fpecies genita fenfibUes,
,
vt in tec-
rclario prius naturalitcr incft
in habitudine ad aliud
yciiicet
vel inteBigthUes
qukn fubiednro fit
in fe^qulun fubicdhim
tjmtre
in fe
»
omnisfbrroanaturaliter prius incft fubie
mam;ergo
coTfore,vt <]uMita-
&c. Altud dubium
:
fiio,
non
ommbm fpe-
Aii<]UA in
Angelo^
tii in (fuatuor fpeciebm,
in multis
mutado
Dicirar tamcn ad illam rarionem
?
non valet:
motum effc in Subflan-
negar
& in Ad aliquid
non eft
:
EXTR A.
&
De Rclarionc adoenit fine rcali mtitarione ergo non eft rcs vcra difjinda:anrccedcns proba-
, iiabitus eft^habinido mcdia inter rcm Iiabitam &habentcm,fcd iioc eft relatio. Item,liabitus eft medium intcr iiat>entcm & rem iiabitam, iicut fadtio , mcdium inter facientem , & rem fa-
&3m
quia his diffinitur
:
non econuerfb.
bitu
quod
Phyf!
prima rarionc. Similitcr 3. huius,t.c.i7. linea, 16. q. argum.t. fine his fdlicet fuperficie
& ordo eft rc-
latiojcrgo pofitio cft relatio cflcntialiler.
j.
liter,6cc.
loco : quia tunc Pofitio cC-
cft ellc in
Vbijergo
quod eft contraPKilofophom :
gcnere Rc-
eft in
,
tcx.com.40. non potcft iQtcIIigi corpus, nifi tcrminatum fuperfide, cde Infinito ibi Rattonain'
Item,
Pofitio cft ordo partium in !oco,de quiditare pofitionis
607
I.
;
ergo. Si intelligatur
valcbit
;
:
:
R.ESOIVITV*. tpufliolne^.fe^Ji hu.^& otrgumtnta hic adduHa^ibi foluttntur a num.it.
CLViESTIO
VI.
Vtrum Prdtdicamenta diJHngUAnturrediter ? D-Thom.ti
iftta.U3.f.AleaC.hietex.i^ CaprioLi.Wi/f.
dcGia.}. Phyf. f 5. PauL Venet. t. 3 1 Met. Soadiu 5. Met. qtufi. 1 j Hcrucus qmdUh.i.q.9. Fcrrar. 3. flrff. q. 5. FonC s. Mtt.tTq.yfta.y%QU.difi.i9 Mst.fe&.i..»m.iiya£s^ l'f'd'^H*-&diff. 17%' t.q.x. D\ii2Dd.iM.difi.io.4] t. loaa.
•
.
.
QVod non bilis in
corporea
,
tus :
Quanritascftcfrcnrialiter diuifi-
eaquac infunf.&c.tale
cft fubftantia
fiuc cflcnria addita. Probario
€tam fccundura quod fubiedum f»rius
:
Subie-
naturalitcr eft
acddentc;crgo fubftanria corporea naturaprior quantiutc , cum fit fubiedum cius:
icer cft
^d
talis
fubflanria
non
poteit redpcre quanrita-
tem,nifi in panibus eius tatis, eft
bile
non
quia dc rarione quanrihabcre partcm extra partem, indiuifi:
&
poteft rccipere diuifibile
crgo de rarione fufccptiui inquantum huiufmodi , cft iial>cre partes eiufdcm rarionis.
Dc
;
Qualitatc qualitas didturvno :
fcrcntia fubftanriae
:
diiFerenria
rialiter a fubftantia;ergo,&c.
non
modo
dif-
difFcrt eflen-
Itcm, qualitas quar-
XX fpcdci non difFcn cflentialitcr ^ quanritatc; crgo non difhnguitur. Probario Si figura di:
ftingucrctur eflcntialitcr a corpore
que
abfblutum
,
cum
vtrura-
ergo Deus poflct facerc corpus finc figura^ ita non terminatum. Item,tunc fit
a£Hone , nifi mocum refpe<3xi ab agcnte, ncc in paffionc , nifi motus cumrcfpe^ in pafIb;crgofuntefIcntiali-
tialiter,fed niiiil vi
;
poflctquanritasintclligifine figuratione,
qua
cft
ter refpe
:
,
& non adio,
efle in inftanti,& nullus
motuspotcil
cft fuccefliuus
quia poteft
fecundum cflentiam
cfle in inflanri.
De Vbi & Quando. Quando non diffcn eflcntempore:quia omnc quod cflcntiaii-
fenrialiter i
&
conrinuura , eft terapiis,vcl motus,fed Quando cft huiufraodi;ergo, &c. Probario minoris, omnis mcnfurajpfopria fuc^efliui, ter eft fucccfliuura
eft fiiccefIiua:Quando cft
mcnfura propria fiiccef^
fiui,inquantijm taIe;ergo,&c. Protjarioafliimpti:-
quando venit ? hcri quando venict ? cras. Au6. Prindpioram vult quod per fc
^r ua:
Quando ,
nim.
funt pr«fens
Loqultur
ibi
,
prattcritum
& l^ra-
de pr«fenri diuifibili,patet ex
EEe
4
difi
608
V.
Lib.
diffinitionc fua ibi
cuius pars praeteriit
,
,
Metaph.
parscfi:
Dc Vbi denominatiuum non fignificat aliud qukm abftradum in Praedicamentis,album fignincat folamqualitatcm &c, lunc nec Quando a tempore,necVbi a loco,diftinguuntur. De omni,
,
bus
communi
in
fic
Pracdicamenta fecundum
:
quod Praedicamenta,non fantres;ergo nec diftinguuntur rcaliter. Probatio antecedentis,funt vniuerfalia,& vniuerfalia ruccquia omfiis res eft
non fic funt , fed fic dicunfingularis. Oppofitum Phi-
de Ente,t.c.i4. diuidit ens ftcundum fe,in dcccm Gcnera;ergo decem Genera funt dccem diucrfa entiaiecundum (e : fcd fi tanJo(bphus,huius
^ditimu.
j.c.
{ecundum modum pracdicandi,cfdccem diucrfa rationc. Item Boct. in Prsdicamentis de dccem vocibus decem rerura Genera fignificantibus,
tum tMprinf.i,.
cut aliqni ponunt proprictates fubftantiates f«-
&
futurajergo, &c.
differrcnt
fcnt folum
ducibiles ad idem gcnus , non {blum principia pcr fe fubftantiae. Contra:qu6d ncgcnt diuifionem,Boctius fiiper Praedicamenta , prima omnium diuifio eft in fub'flantiam accidcns , haec prima ; ergo immcdiariflima ; fed qui ponunt mediam non fuftincnt diuifioncm Boctij,ergo non eft prima. Item,corura qtiae funt , quasdam fimt in fubiedto , quacdam non. Auicen.i. Mctaph.c.i. dicit,qu6d diuifio fic
&
&
fufficicns.ficut
album
quod lignum
pofito
non
L
ficut contri'^
circa ligrium,
Sed quicquid
fit.
ens
eft
,
&
fe,
& ftihil cft in alio
quodiion
,
ri
uin primM i-
/•
acci- ftanti»m
fit
argumcnrum potcftfie, quia principia non funt fubftan-
dens. Dicitur qu6d.idcm
de prineipiis
tia,ncc accidf ns
^
tueidensi
fed reducuntur ad fubftantiam,
,
non
Similitcr fecundurn argumejitum
SCHOLIVM
:
non album
fubicao.cft fubftantia, vel principium ^^^'r^'^'
eft in
eiusper
& non album
&
didoria funt album
quia tunc alterum
efle,
non
concludit:
in fubiefto,
& effe in
fubiedo, dicitur diredc de materia, vel de forma,
Op
I
N
I
o Auicennt^non
ejfe
necejfarium tene-
nerefamofHm illum numerum decem generum entiSi& ^uodpojfet dicimotumeffevnum genus. Pottit tamen DoSlor modum fuflinendi communem fententiam 10. tantum ejfe genera , c^uia omnia direiie,vel indireEle in
hu inclu4untur,quam etiam
joahet ^.d-io.cf.\.num.iX,&
d.ii.q.i.num.9.&
1.
di.%,cj.^.num.\%.etft nan firmiter ajferat,fed quaft
conditionate d.efu.i.num.^.d (incjuit)r.cmztar
famofa
diuifio entis in
remfuse, mentis.
dccem gcncra , &c, Sed
& fulniliter traU:at
eju.
11. de Prddtca-
Hunc numerum Archytoi
fignis Pythagoricus
illa
primus
Tarentinusin^
tnueniffe fertur
ejuem
,
quod
cipmm
&
entis in fe:fic
decemfunt Qenera:ejttorum vniHfcuiufque eft
certijfima generalitas
•'
& quia nihil
extra ipfa:
eft
nutut e/i prt, quia aliquid inuenitur,ejUodfuh nullogenere poteft Jictment»m, collocari,ficut motus": ejuiafi comparatio motus ad fuhidlum fit pndicamentum fciltcet ejfe motus in
&
mofuhieB^o^putagfnus pajftonis, Tnulto fartius fuserit Prndicamentum : velfi noa ponainus comparationem
ejualitatis
ad fuhieEium prtdicamen-
ad aliud
non
:
Omnc quod
eft,aut eft cns in alio: ,
aut principium
proprietate.
Item,qu6d non
in alio, aut eft ens in fe
non de
eiufdem generis,quia in Prjedicamentis
Dico quodcum
flibiefto.
ficut pars in toto,
quo
cft
fed
':
firin alio,
& impoflibilc eft
fecundum quod
non
efle
\n
eft in
co
eo,in
eff e finc
efle in alio, eft
pria ratio accidentis conuenibilis
cum co
pro,
Cia
competit direde proprietati. Item, illa proprietas hon eft in eodcmgenere, nifiperimmediationem ad illud cuius
cft
;
fed propter
ni eiufdem gcncris fubiecSto
:
:
hoc non debet po-
quia paffio immediate ineft
& tamen eft in gcnere accidentis
aliqua demonfttatio eft potiflima
monftratio
cffet
;
,
,
quia
vel nulla de-
quia demonftratio omnis tenec
ponercqua-
in virtute alicuius primi,prima &potifIimaidem;
litatem g^nus ,hahes ponere motumgenus. Etftvl-
crgo principia fua erunt immediatiflima ; ergo paffio conclufa immediate ineft fubiedo; vcl da
tHm,& non qualitatem.
P^elft tu velis
ponas comparationem qualitatis ad fuhietium; frgo &fic de aliis accidentthus:& ita augehuntur tra,
Prddicamentamultaaugmentatione.
Hsc
Auic.j.
contra cos qui ponunt motum pcr comparationem ad paticntem , praedicamentum. Ad omnia in contrarium , fbluitur fa-
Mctaph.cap.}. Et
cilitcr
fa
,
,
cft
qui^ Philofophus
Ced loquitur ibi
joquendi.
non
facit
Praedicamen-
fecundum famofum
modum
Similiter nec in 5. diuidit cns in tot
Praedicamenta,fcd in tot
rcs.
Tamen
Boetius di-
opppfitum,& maior vcl minor propofirio non eft immcdiatiffima. Itcm,quaero qualiter pradicatur tunc magis eft de fubicAo ?-vcl pcr accidens :
&
in gcnerc accidcntis,quam paffio fc prsdicatur.
cfTentia rei
,
Si per fe
quod
eft
dens.
fcd
,
quia
p>-ifno
pcr
eft
de
contradidio. Si fecundo
modo,tunc fiibiedhim cadit dicati,ficutadditum
,
primo modo:tunc
in diffinitioncm prjc-
omnc talc vere
Item,diuifio fubftantiae,
eft acci-
non vt pra:dicatuiJ
quod non potcft eflc vndccimum Pr^dicamcntum quod de aliis dcccm
defpcciebus folum,fed vtdcomnibus,videturefCs
dici poteft. Similitcr Boctius fupcr Praedicamen-
com.7.qu6d fuhftantia,auteftforhM,
f it fuper Praedicamenta,
ta in
Commento dicit , quod
illp libcr
Praedica-
quod
diuifio tantuni fiat in iUa gcnera
diuiditur in
quae dircdc funt in gencrc
lO.GetHrtt.
conucniunt
aliis,
,
aut
eft
materia
,
aut compofi-
;
Alitcr dicitur,qu6d diuifio cft fufficiens §Uiid fus
ha:c in x.dc Anima,tex.com.i.&7. huius,tcxt,
tnm ergo , &c.
mentorum cft funpliciter Ariftotclis. Ptffictenter
fimiUter concludant ratioijcs
cipium fubftantiae non poteft effe non fiibftanti.ni ergo illud principium non poteft efle alterius geperis. Sed proprietas fubftantiaz quaecunque eft intcl.f)ofterior fubftanria , &cxtra concepram eflum illfus;ergo non fimpliciter concludunt rationes deprincipiis&proprietatibusiftfs. Simi-
tur a communi numero.fine
tjiuod
prout
:
:
non
):(
& in ill^
fed fccundiuTi
quod
quae indirc6kc funt in gcncre:fi-
Frincifiutif
eiufdtm rtt,)J^]^'
cum
eft prius naturaliter principiato:fed prin.t principitttf.
^ut
.
,
vel ex partc diui-
,
de principiis,& proprietatibus,fic patet:quia prin-
fit
Qpinio quod
Qu6d nou
genus,
liter
quod nonoportet ponere 10. ficut dicit Auic.3 Phyiic.}.& i.cap. Nos non cogimur ohferuare illam diuiftonem famofam , ejua dtcitur
diuifio illa eft
& accidcns
dentium , quod diuiditur in omnia reducibilia ad
vel pauciora fuftinere-ynon eft tamen quod dtfceda^
Poflet dici
qu6d
dicitur
ens dicitur de enre complcto
.Ariftoteles,& alij fecutifHnt,fed factle ejfetplura,
necejfitate,
Tunc
ncgas.
fufficiens entis,in fubftantiam
SCHO
Qu^ftio VI. bet Qualitas,
SCHOLIVM
II.
& alium Quafiritas. Contr^, alios cft abikadi & concreti fe-
tnodus pracdicandi,
cundum
Sentbntia
609
ponens non difiingtn Prgdicd-
vunt» ejfentidliterjfedfer diiurfoi prddicsndi modoSjUte imjmgndtitr (fnoad fecmdMn fMrtetHy qus tnmen videtw ejfe Philofophi , nempe mtmerum Pr€dicMnemorum fumi ex modis pritdictuidi ,fed
illi
illum
modi primi
Probatio,
modi
intcnriona-
exclufi
fcd
:
ifti
liflima.
diucrfis gencraliflimis
Itera, ille diuerfus
fccundam quxftioncm refpondetur qa6d ,
qua: diucrfimodc pracdicantur de prima fubftan-
modos prxdicandi quod non
ria,eruntPracdicamenta,&taIia funt acddentia in non concreto:& fic ^uMe erit pracdicamentum, qualitas. Contri Auic.5.Phyfic.c.i.vbi habet pro
:
dIcntialicer,probatur.
ws
Dc
Quantitatc
fubftantix cft vnitas iubftaiitic
nitas diftinguatur a fubftantia
vnum peraliud huius, tcx.com
rione
:
fi
cflet
:
:
Continuitunc
fi
illa
cunc fubftantia
,
veft
a fc,quod cft contra Philofoph.^. .
j
.
pcr compara-
:
diftinguuntur clTcntialitcr,
Pratdicamenra non fed pcnes diuerfbs
raodus prsdi^andi in
cft in ipfis
,
quia comparando ea ad proprias fpccies,eft prjcdicario in <]uid. lUa crgo
tionem ad fubftanriara
Ad
propofi-
modi abfhadti , & concrcri fadunt falfiratem in propofirione , vt album cft albcdo; ergo in omni gencre erunt duo gcncra generarione
tex. 13.^
tex.
fcilicet
,
lcs pracdicandi,non caufant falfitatem in
obfcure procedit DoStor. Vide eum hic exponentem
Alenfem in eundem
,
,
modum fectmdum te.
& inde,& Commcnt. Dc Rela-
diftinda a fundamcnto
:
tunc nulla
&
inconuenienti
,
qu6d cflc motus
in fubie<2o
, fit
&
pracdicamcntum non mQtus;cuius probatio cft, quia fic habet aliquid rarionem generis , inquan-
tum
quod
pracdicatur in ijuid;ctgo
vcrius pra:di-
forma abfbUita eflct principium knmediatum alicuius adlionis quia omnis talis forma habct rcf-
canir in f»M^,eft vcriusgenus,calia funtabftraifla. Itera,fi dipcrfi
modi
pc(fhim fupcraddimm,/!
ncra , aut hoc
fufficlt
:
go rcfpedus
fJt
principium agendijcr-
inquantum clicit opcrationem. Secundumdeclaramr j.huius^tcx. com. 14. Glwties dicitur ens toties eJfefigniJicMt: pim ergo genus Pncdicamcntum figtuJScer alia, eft
formalc cius
,
,
Cmilitcr
& cfle.
Contra hoc iecundum:primi modi pracdicandi non fimtnifi duo fimpHciterin «]uid,Sc in <jU4iItem,non funt nifi quatuor przdicafa^ncc nivniuerfalia ; crgo pcnes modum prsdicandi
le.
fi ^.
non
pofliint PratdiQunenta diftingui
Item
, fi
quod
cfic
fint 10.
fi
fignificat praedicationem ali-
cuius dc aliquo fignificat torics qoot funt eflcnrialiter prscdicata , tunc in omni propofirionc eft nugario,quiacompofitio fetcnct apartc pticdica-
ri:& itaidem bis. Itcm,
ejft fignificat
compofirio-
ncm quandam quam finc extremis , &c. pofitio caufatur ab intelledu
;
ergo
aliquid fccundx intcntionis
,
(ed talc
fificatur
com-
il\a
cfie fignificat
non
diuer-
propter diftindHoncm rerum primac in-
tenrionis, nec cconrra.
Probario aflumpri
,
quia
genus fccundum eandem rarioncm dicitur de Subftanria Quanritate Qualitate» &c. Simi-
&
&
literanima fccimdum fc,non varianir propter intcrtrionem generis,vcl fpedei,quae fibi attribuitiur
abintelledu.
Item,
fi
fic,
tunc haec propofitio,
Homo */?«»j«M/Jignificaret dc fc quod homo cft animal primo per
modo
:
& tunc cflet nugario Jiomo
animaltquia illudquod exprimit pcr illud exprimitcompofirio fccundum te. fe cft
Concedo
ha:c
argumcnta , quod
effe
quod
fe,
eft
nota corapofitionis , non diuerfificatur ficut rcs; tunc fcqm'rar quod effe non poteft prxdicari fc-
cimdura adiaccns diccndo,homo cft. Dicendura, qu6d effie cft arquiuocum ad rcm primac intcnrionis:tunc poteft pncdicari dicendo homo efi.id eft , horao cft cxiflens , ejfe autcm vt viuens non :
pra?dicatur. ,
qu6d
illud
ejfcnon eft<:flc,quod cft compofirio,fed ejfe detiominariue di£him ab ente , illud efe fignificat
&
idem vnicuiquecatcgoriac entiuin:flcuc w/,<juod diuiditurin illatficut vox m fignificariones. Quado arguitur contra cos de intcnriont vniua-falitaris,dicunt quod non quilibec modus pracdican^ di intcntionalis difKnguit Pracdicamcnta
pracdicandi
,
aut cura hcx: requiritur di-
,
fcd
illi
,quifuntmodi ipfarum rcruni
prxdidbrum:quia alium modiHn pracdicandi ha-
&
fi fecundum detur,primumnon cft primum naniraliter diftingues:quia ipfum quod przdicatur eft prius quam
uerfitas corura quac pracdicantur
modus prsdicandi crgo aliquid ;
:
diftinguit prius
quknmodiprzdicandi. Si non , mnc Prxdica^ Anneimiim mcnta non funt diuerfa enria fecundum fc. Simi- ?*« ynum liicr fcQuitur quod illa nceatiua non crit prima P*^**>*'^ * ^ titmnerautt j1n L m qua negatur vnura Prxdicamennira ab aiio, ^^ ^^* n^ quod eft contra PhiIof.i.Pofterx.i. figMrnrum au- ffi,n* ? tem yicjx. (X)m.} I. Probatio,quia veritas ncgatiuc eft ex diucrfitatc cxtrcmorura : ficut vcritas affirmariuc cx idcnritatc , vt homo efi homo ; vbi crgo maior diuerfitas, vcrior negatio ; fed illa verior,
qua diftinguimr a>lura
:
diatior
hacc talis
quam
re
,
quam
homo non
in
modo przdicandi
efinfinus
Nota,qu6d vix funt variz tcs fiifficienriam
etgo imme^antit/u,
;
i(hi,Suhfiantia non efi
diuifiux, oftcndcn-
Pracdicamentorura
,
quac viden-
tur duplidter peccarc. Prim6,quia oftcndunt op, fcilicct qu6d diuifio entis in non fit prinu. Si enim prius fiat in cns per fe, & in non per fc , & vltra vnum Tnembrum fubdiuidatur, vcl ambo, aut quarlibet diuifio cric cantum nominis xquiuod in aequinocXa , quod non eft probare dinidere in duo , fed in dccem fub duobus nominibus ficut fub 10. quia nomina funt ad placimra , aut alicuius illorura decem eft conccptus communior & immediariot enri , & ita ens non immediate diuiditur in decera.Exemplum patet, ponendo quod per diuifionc: multas fubordinatas in gencrc Subflanri*, tahdcm deuenitur ad dcccm fpedes fpecialiffimas iftr noa
piofimra propofiti
haec dece
:
pnm6 diuiderent fubftantiam. Sccundo-quiji onvOportcrct , non probant. enim probare qu6d diuifum fic diuiditur,& prxcisc , uc & hoc ad propofitura fdlicet qu6ddiuines iilx vix diuifiux
dcntia conftiraant generaliffima.
Adliteram Philofophi dicendura
modi
pracdicandidiftingucrcnt gc-
Ide6 tenendo
diuifionemefte fufncientem,cffetdicendum.qu6d
dccem geriera,cfi pilma,nccaKa bimcmbris, vcl trimcmtris prior efk ea ; nec ptobari poteft , quia ncc qu6d diuidenria
ipfa fcilicetditiifio enrisin
fub diuilb contineantur
nec qu6d
,
djm fir imraediauQ ihii
quia funt prim6 diuerfa,& negatiua. Patet ncgando vnum ab alio nec quod fint diuerfa,
;
fbla finc fub diuifb
,
quia oranis iramcdiariodiui^
denrium,probamr per contradi^onem, cuius efl prim6 non habere medium,qux via hic non valet.
S
:
.
6io quo primo
.valet,ex
eft in
decem. Contr^ : omnis , quia per oppofita
duo
VQum vai eftoppofitum. eft
»
V,
Lib. Itcm, ens
(ic
(liuidi,non
primum principium crgo ptobari poteft. Ad ;
de diuinone infra genus : vbi eti»m funt opponta& diuiHone fubiei^ in accidentia licetnon Cix. incra eenus diuiH, eft tamen intra genus. Aliterin diuiuonefpecierum in indiuidua fal^nn eft iilud , hoc ainmiiatur cali dioi' /iom'jeft ergo vcrum in diuiHone formali:iioc cft, vbi differencix diuidentes foimaliter , detemijunt ipfiim diuifum , cxtra eius intelledhim exiftences. Ad &cundum, Hcut propofitio enuncians immediatum fuperius dc inferiori,eft immediata:
{)rimum,verum
eft
:
Omnis dioifiohabetiicri
pcr duo,
9xf«tutmr.
fHferioru
fic
econtra diflundliua, tamen qu6d Ibia fint , iioc
Cic
oftendimr:quia
non %lia,remouendo qiuecun-
tmm*di»ti 4* inferleri
qucdata :oftend^ndo quod contineantur fub aiiquo iiiorum decem. Sed noh probamr ex lioc «ftimmtdia-
quod nulla
Confequentis.
alia,fed cft faliacia
SCHOLIVM
f\
Metaph.
fubftant!a,quia fufcipit magis &mini^S, Ik habet
contrarium,& ad ipfam cft motus:qux omnia repugnant fubflanria:. De Relarionc, qubd fit aliud a rundamcnto : quia fiipec idem ^damcntum
numcro fundanmr diucrfae relarioncs oppofitacj crgo neutra cft idcm cflenriaiiter terrio. Affumpram patct per albcdincm,quaj eft fioiiiis albo,& diflimilis nigro. Itcm,aliqua relatio in omnibus creararis cft
,
quae immediatc fundatur in eftenria
ipfius creaturz, cx
hoc ipfb qubd crcarara eft:fed
naturaprius producirar cfle creararac , quam aliquod accidcns eius:& tuncomniacflcnrialitcr
&
rormaiitcr ad aliquid dicunrar contra Philof! 4» huius,text.commcn.i6.& 17. fi hoc concedas:
&
cunconmiaapparenria vcra:quiacx hoc qubd ponunturomniaapparcntia vcrq , conciudit PhiioH hoc inconueniens , canquam confcquens ad illud
omnia eflenrialicer eflenc ad aliquid. Si ergo cu concedis confequcns efle veram , habcs qijbd
conccdere ancccedens cflcvenun : quia confequenscft impofIibiiius,quam anceccdens, quia ex
IIL
anceccdence deducic eos Phdofbph. ad maius im-
SvsTiNET dimjionem entit in decem
Genera-ejfefM^cientem'y&probatJigilLuimilU decem interfi realiter difiingui
,
ad
exaHiffimat adducit
De
A(5tione
& Painonc
,
quoidifFcnjnc k Rc-
lacioncpacec, impoflibilc eft rclacioncm cfle fun-
kocfropofitum rationes ifed i.d.i. ^«. j adfecwt'
damenram
dwnfroblematicKU ejfevidetur , an Pradicamenta difiinguantur realiteryVel folum formaliter : quodtantifmform^liter , tenere videtur injral. 8.
fupera^onem paf&onem; crgo , &c. Maior patct,quia relario refenur non pcr accidens, fcd per fe. Minor ctiam patet, quia relatio calefacicntis ad calefadum,fundatur fupec agerc pati, j.huius,text.com.io. Item,dc Vbi, ad illud cft pcr fc motus , fed non ad celarionem, ncc ad iocum:crgo Vbi non cft reiario, ncc locus. Primum patccpcc Philof y. Phyfic. cexccomm.9, Qubd ncc ad loaim, probacio, quiafi motus locaiis eflet ad iocum per fe,timc ad eundem terminum numero eflenc mulcae mucarioncs numcro, quia ad -eundem loqam numero , poccft aliquis mouere fe duobus mocibus numero : quia locus femper idem manec , lic^c idcm moucacur ad ipfiim fcmel, iccrum ; fcd hoc eft impoflibiie, vc probabirar inftii. Iccm, ranc via ccrminus non func in eodcm, quia iocus non eft in mobili, mo-
&
^iuft:i.num,6.
relarionis,fed rciariones aiiquz fecun-
&
di modi, fundanrar
&
-.«^
Concedo ergo diuifionem
fufficicntem,& qu^d
Et poteft probari in ftjede Quanritate. Prim6qu6d quanricas ^ful>-
jdifUnguunrar rcaliter. ciaii
ftantia corporea diftingiiitur
quod
accidens cft
:
^dcft veiabeft,fecundum Porphyrium, fed quan{itas aduenit 8c recedit fltbflantis,rubflanui cor-
porci non mutata ; crgo, &c. Probatio minorisj manente eidem fubfiiantii, poteft quancic^ rare-
£eri,& condenfari. Dicendmn:qu6dficuc quanrizas mucanir,ica fiibfbnria:quia ficuc aduenic quar ticas quancicaci
mutatio
:
ic» fubfl9nriafiibftanri<e,&tanta
quanta in quanti«acc. Jccm, aliccr dicicur qu6d rarefaftio condenfacio non func mocus in quancicacc,fed in quaeft
tunc in
fiibfl&ntia
,
&
&
&
tus
aucem
eft
inmobili.
&
Dc Quando qubd
huius,text.com.i8.
difTcrt i relarionc cemporcquia ccmpus cft mcnfura , §luando eft,quod; derelinqUitur cx compararionemenfurac ad mcn-
Phyfjc.tcx.comm. 15. contra MeiifrHm,4icit Philoflquod finitas,& infinitas accidunt fubftan-
furacum;ergo tjuando cft pofterius ; relacio edam non eft cfFe£lus ccmporis;crgo aiiud k (juando tC-
licace.
fcem, foia quancicas eft diuifibiiis in parces
piufdem rarionis,ficucpacct
^
/.
I.
pat
:
per fe autem conucniunt quantitati
quanricas ria.
non cft idem
Ec confirmacur
P.iuiof!
3.
eilencialiccr
cum
;
ergo
fubftan-
Phyfic ccx.comm.jj. didt
concra cos qui pofiicrunc infinicum efle
fiibflanciam
quod fi eft
:
&
camcn qu6d
fic
diuifibile
;
diuifibiiccunc eft magnicudo,vei
fentialiter.
& pafHo non funtrcranccum quicquid includi-
Itcm,qubd a£tio
lationc5:quia fi fic:&
cur in ratione generis ciei,
fequerecuc
,
includacur in rarione fpe-
qubd omncs
manens inagence non includic relationem ad ali-
quam pafIioncm,quia nuliam timus
;
ergo dux
fxcenfioncs fimul,concra Philofbphum. Dicicur forcc
qu6d
exccnfio caloris
non
eft
eadcm aim
calore:ucuc extcnfio ignis,cum igne:qnia calor in
igncnon habet extcnuonem
(brmalitcr
,
fcd cx-
tenditur per accidens ad extenfionem fiibflantiae,
Item j. Phyf!/text.com,9.& inde,motus pcrfc eft ad quanritatem , tcrminut jpcr fe motus eft vn^ Oatura abfbluta,
& non fiibftanria corporca
ad fubfbnriam non 10. ergo,&c.
eft
motus,eodem
,
quia
j.cext. coro.
pe Qualit4te etiam planum eft quod
in-
mul-
a
& caloris
,
cluderenc relacionem,quod falfiim
ricudo in panes ciufHcm rarionis;ergo, &c. Icem,
lore, fcd fimui eft ignis pars
fpecics adiom's
Dicic
fubfUncia habcrcc propriam exccnfioncm pcr eflenciam,tunc cxcenfio caloris,rion dificrrcc k ca-
19
pofEbilc.
i
5;.
quia adio
caufat , quia cfl vl-
huius, tex.comm,i6.quod
zOdo manens in agcntceft vere a^CK Probatur, quiaadiuum huiuTmddi a^onis cft vcr^ a&iuu. probatur, quia eft vcre in zQoa fecundum fbrmam clicitam illius a&ionis.
Quod
Vbi difFcn ^ re-
& ioco,quiaad
locum non eft^otus pcc fe,ad Vbi eft motus per fe;qm'a omnis motus cft a contrario in contrarium > vci in medium j. Phyfic.tcx.commcn.9.& inde. Scd omnium conttariorum idem cft fufcepriuum,j.huius,tf xjion halarionc
bente
Com. &
cex. c.iyi^locus
t>enc eft alia
finis potenriae
eft,
medij cnm cxtremis 4. huius, c^. autem aquo,8c in auem, non ha-
idem fufcep^tiuum ; ergo non funt contraria; eft mocus ab ilio ad illii. £t hoc confir-
crgo non
roatur
XI
I
Qusftio VI. Witur piima probario : qufa 'fi mobilc poftqoam acquirit primo terminura A,poflit itcrura moucri ad cundcm tcrminura A , oponet ipfum prim6 rcccdcrc ab A,cx quo fuit in ipforficut probarum cft raod6;crgo A neccffarib dcfinit cflc vcl acddcns migrabit de fubicdo in fubic^m ; crgo fi :
itcriim
mouetur ad cundcm tcrminum numcro,
A Hdcm
niuncro multories gcncrabitur ,
& cor-
rumpctur contraPhiloC^. Phyfic.textxom.j6.& indc,quia habec hoc pro inconuenicntL
Dc Pofirionc qu6d diftinguitiir a Rrlarione , fi
dom : ficut prius 4iftum cft. Ad iDod in contrarium y.huius, c.io.tcxt.com.io. didt Philoibph. In diEiis vero fecundttm acctdens videtur dtuerfttm vt homo albm
ejfe :
Tunc
aliquo albo
;
&
Qu^ &
tio
:
:
&
quia iliud cft fpccies habitus,quo fbrmalitcr
aliquid didtur habituatura. Sed in illo fundatur reipe€tus ad illud quod habetur ; forma crgo de gcncre Habirus eft fundamentum relarionis. Quod ipfa habirudo media non fit genus illud: quia tunc habitus eflet duo gcneralifliraa , ficut
#<Sbo ec paflio.
in fuo
generc
i&dm diuifionem Entis in tem,
q.^. fuftinendo famofam lo.
^ fi»guU ah omnibut
0ptime traBat
q,
f
r.
Gener*
ejfe fitfficien-
de <ju*
aliis difiingiti ,
de PredicMmentis. Hahetfe-
leBam doHrinam ad inteBgentiam
natitre,
^amentantm^naximi necejfariam. de tfualitate tfuod non dtuidititr
G^itcd ait
,
Pradi-
ad id
in tfuatuerfpe-
cies,idem hahet ^.d.6^.io.num.i4. vhi docet non ejfefpecies, fed
modos quofdam conufnientes diuer-
jisyvelforte eifdem qualitatihus,& idemfuftMs ha-
bet
q.^SM Pr4dica7nentis,vbidocet modos non ad-
dere nifi differentioi accidentales,ad id,cuimfunt, fecMi deffeciehm , qm^ addunt diferentiat ejfen-,
jid id quod ait,tjuid
vt fic,
efi
ra^
tte referendiininferieribusyaduerte quedficfU
da^
tiales.
relatio
turvnafuprenUyfeugenerali^imarelatio dari generalijfimitm relatiuum , tjuia hoc concretum
,
& omnifrrma abftrada
fondere fuitm concretum,
,
& iic gcncraliffiGeatrMBJfntmmdtipli-
fblum vnum fcilicct Deus. Alio raodo negariuc per hoc quod non cxceditur ab ab'quo tali ficut illuddicitur albifl[imum,quod non cxceditur ab
^
,
itaetia
efi
iiim
potefi correft
& omniforma confiituti-
nera,quia
fic
:
aliud,quodfequiturfii(Hnendoqu6d
brum
zquiuocum , didnu: qu6d confcquentia quia ensperfe , & ens non ferfe non funtoppofita,fcd non ens perfe.-Sc cft vcrumquod acdpitur , qu6d ^Quet modis dicitur vnum , tot non
fit
valet
:
&
relujttitm.
Ad aliud,qu6d vcrum uifio
,
quam
eft,
non
cflct
biquc in quoconucniunt. Aliter, conccdo quod communior diuifio fit conuenienrior,& quod no_ r .
.
qua non
lc
,
tamen
,
dicuntur dc ds,
& fubfbn:
:
&
pafOo communis in quoiibct inferiori cft huiufinodi enris ficut in pafHone propric fignifi-
illa
:
cata,quae eftgcneris
,
aliauid infcrius cius eft paf^
etiam fenfibilitas cft pafuo animalis,ita fcnfibilitas talis , eft paflio aniniaDs,vtaniraal eft in hominc:quando pafEo concrahitur , habet inferius pro per fe fubiedo. Ad ^liud de quanrit^e concedo quod pundhis non fio gcneris vt in fpcde:ficut
(ftvnitas,
Ad aliud
quod
in contrarium
tur
,
fuit fic ,
:
fi
pun-
aut eft
i|
ma-
fbrmale vnitaris:& tunc quicquld dequ6d continuura cft matcriale nu-
fequitur
Dico timc,cum didrar in omni In omni gepriraum non eft verum de ge- °^.^
ineri,aut formale.
gencre
eft
vnum
^^
:
de etiam neque habert iUud relationem communem
neraliflimQ pracdicabili
aquiparantia
mo QuanduriSjvbi
:
fieut patet dc gencralifli-
funt
duo minima aque pri-
communem conce-i-
majinteUigitur crgo iUud de ecnerePhyficp.Om-
ideo non potefi tali conceptui ftumfpecientm ^ alfm conceptm ohieOium correfpondere correlati-^ me ; ideifimile non dicitur ad aliudfimiie in cemmuni,qitia ipfum efi communeomnijimili, De hoc videfusi Doiforem q-is-de Praduam. arg.^. (^ ijl.2.i.nitm.j. vhi habet relationem communem aquiparantia, nen referri vt commune efi ,fed tan-
ncs enim fotmx tranfmutabilcs adinuiccm ha-
titm infuie inferieribm.
gcncraliflimo pnedicabiU.
Ad^argaxnentum in oj^fitam primac qulkc»
cufubfi*atia
fed in qua- tnuttuaat.
bcnf vnUm primum pcrfedioncquodcft mcnfiita aliarum formarum : ficut in gencrc coloris albcdo,in gencrc faporis,dulccdo:& fic dc aliis qux poffunt adinuiccm tranfinutari ; tunc dc iftis intelligitur afliuBptum dc huiufinodi gcneribus : non tamen oponct illud vcrum efledegenero
Ad aliud,qu6d vcrum fbrmalis,fecudumquam conftitiuintur fpcdcs fbrmaUccr tamcn pofTunc cft.vna cft diuifio prima
tt
"*"
&
in
&
T^"^
terjt,qMMm
tamen dicuntxir de illis vniuocc dcnominatiuc fblijm. Scd nihil vniuocc dicitur de ds (cilicet nouem accidenribus in quid vnde fi diuifio fit per vniuoca hoc eft folum de didHs dcds nominariue. Contra pafEo vniuoca requirit fubiedhim vm*uocum. Rcfpondeo paffio entis drcumlocuta per duo contra lc diftindb, cft prirao cnris , inquantum cns:fi ens fit vniuocum , vniuocc
tia
exercet bocejfe
&
*»*'<«^»».**
nouem Gcncribus dc-
quia multa dicuntur de
nominariuc,
teriale, aut
quia citm huiufmedi rtlationes fint
vcriordi-
ncc plus conueniunt acddentia inter fc, cum fubftantia, quia squiuocuin eft vtro-
cemmune,quodfit correlatiuum huius relatiui;qui4 licit in cemmuni difitniatur per ejfe ad aliud , non
;
Ad
vnum mcm-
^his non cft vm'tas,& eft aliquid eius
eiufdem rati»nu,habent eundem
Htfotitti.
generalifmna dictuitur priraa ge-
non habcnt fupcrucnicnria gcnera.
Mojuum confiitutum , non tamen datur aliud,4que
ad aliud , nifi in inferioribus , vnde abJhaBo commMni non habet correlatiuttm:Ad-
^|^^^
:
le:
S © L V T 0rgumentn
**i'^"^M
,
magis conucmant mtcr hoc non in dit^ aliquo de fc in quid,
IV.
ejfe.
quod gcneraUfnraum exponiturduplidter,vel Dofitiucrquod fcilicet eft maxime tale pcr cxccflum rc(pc£hi oranium , & cfl Alitcr didtur
ucm Gcnera
5CHOLIVM
& homini alho
:
pcrabundantiam
cx quo nomo cft fubftantia quadam , eft prtor omni acddente fuo ; ergo poflct homo intelligi non intelligi fuD pcrfedus quantus, qualis virtutc dcrcUdaa loco ; &poflet habcre ordinem parrium pcninentem ad genusaftud ergo Fii non cft de eflcnria fua. De Habitu,qu6d non fit Rela-
&
altentm ,
&
ma.
:
,
qudd dicb fccundum acddcns vocat homineii album , & homincm muficum , verum eft qu6d horao albus fignificat plura. Scd album tantum vnum , & firailitcr rauficiun. Ad arguracntiun fecundum , quod verum eft, fi dicatur firaplidter tamen aliquid poteft dici per fiividctur
ordo parrium in loco , illudeflct pofitum,cuius cft ille ordo fcd ordo cft panium non torius ergo pancj dlcnt pofitac ; crgo panes hominis /cderent non homo. Probario aflumpri,illud cft ordinatum ordine cuius eft ord^ ; fcd non fit f^i probario, ordo cft parrinm. pofirio eflct
6ii
:
cflc
!°f*'**' 'fj^"'*
irmfitnt
Metaph.
edc differenriz matcriales , quz non conftiniunt, &atque prirax:& vna non reduciturad aliam di^ uifionem. Ad illud de Qualitate , qu6d non func
dc Relarione, qm'a commune cft prius fpedaG,5e quod^ft prius, poteft priusintelligi:& tunc in il-
prims, Ctd
non nifi ad aliud , & fic crunt duo relatiua zque prima , & eriam duae relariones asque primat & fic duo ge* neraliffima vt prius,& habeo propofitum. Cpnc
ibi quatiu>r (pecies flm^UtMtit,
V,
Lib.
6ii
nentur proxime (ub primis. jdidtur
,
illaium coati^
Axxae
De
de Relatione
illo
negando minorem qu6d generaliillmum
jion £ft reIatiHum,fcd rclario,recunduro guam rcfertur aliud. Contra;qu/6d
didum
^t falmm:tunc
qu6d detcrminatio Philofbphi
/equirur
&
jid aliquid
y
.huius,non
fiint ,
iit
in Prac-
ad propontum,duia
quorum ipfum efle eftad auud non habet hanc
(c habere.Si ergo gencraliflimum
&
per Ic: jationcm , nec aliquid dc generc primo Xunc diffinirio (ccundum te non valet:quia de re»
non
Jarionibus
poflct intclligi/iuia relariones non
Hmul
jdicuntur ad conuenentiam:nec
funt,(ed re-
huius,tex.comm.zo. Diffinitio
latiua. Similiter j.
Itemjimpoflibileeft aliquid comparati per forformaliter abfolutam:(ed
fuoiedhun
,
fi
formae in gene-
communem
& tunc quxro ad quid
refcrre
:
:
ceduntur
argumenta.
ifta
Tunc ad areumentum,tamen prindpale dico guod ecncraliflimum Relatio, efl principium rorerendi aliquid ad aliud , quod non referretur alia forma genere,ita qu6d relario, qus eft gcneraliffimum,
eft ratio referendi
duorum:ficut fimilc re-^
fenur ad fimile in communi:in eadcm fpecie vna lativfit ratif relarione fpecic:vel cft dare duas primas in eadem referendi fpccie ; vna ergo firnilitudo fpecie eft ratio refedutrutni rendi duorum cxtrfcmorum. Contra iftud : omnia
eandem formam
dum
relationem aequiparantiae
;
ergo relatiuum
didum a generaliflimo, eftxelariuum xquiparan-»
tur per eas:& tunc funt abfbluts forma;,quia op-
tix.
eft
cau(a oppofiri. Itcm.ficut
omne
cum
eo,ita
relaliuum dicitur ad relatiuum fimul
Diccndum, qn6d relatiuum xquiparantia: eft Proprie enim loqucndo, relatiuum xquiparantia: habct pro fundamento proximo aequiuocum.
Quamodo dicimr, vbi cft
vnitatem fpeciei alicuius fbrmae, in generc
Pt»tr»liffi-
patrcm ad filium,qui eft ilmul cumpatrc. Si ergo generaliflimum fit for-
mum »d
ma rcfercndi
aliqua vnitas, fiue
relatio eft ratio referendi
»li-
guid, n»n
efl
reUtiuufed reUtif.rela-
aliquid,habet aliquod
mul i)atura.cum eo , cuius
extremum
fi-
eft alia relatio rario rer
fcrendi illud ad aliud gencialifltmum
:
& erunc
tiuum (^ »b- duae relariones aeque primac,'& fic duo generaliflifolutum funt ma relarionis. Quoad prima duo, dico quod rcla^pfcfiia, eo-
rumabflr*)
riuura
non
generaliflinmm.
cft
Ad illud, quod
'Sn ne».
fcquitur : quia relatio debilifllmum fj^ habet dc f^ ; crgo notior cft relatio in relariuo, quam fecundiam quod eft in fe confiderata , fed ponuenienrior eft determinario de aUquo pcr notius,fi eius
batio
cognitjo cx hoc haberi pofllt. Sedpror
qu6d ficiquia
c\^ eft fe haberead forma; f ft (ecundum quam illud fe
aliudjergo efle
habet ad
fi
relatiui
aliud:talis eft relatio
;
&
fi
omnia relati-
ua dicuntur ad conuprtentiam
: tunc relationcs (^ctmdirn qiaas dicuntur ad conuercentiam formaliter:& ita cognitjo relationis me-
fiint
formac
,
habetur per relariuum
quam
(ectmdum (e confiddretur. Ad fecundum, quod ab(blutum,& jcomparatum funt oppofita circa fufccptiua. Scd fibrolurio& compararionon funthuiu(modi,quia fanitas nec eft fanum , nec aegrum : quia fanjtas Jios
reutrius
,
fi
relationcceftab-
eft fiifceptiua:fimilitf'r
fblata,n9crelatiua,(cd eft ratio rcferendi ad aliud-
Alio
fit in fundamento, fiue in relar tione,& hoc impropric,fiuc fit vnitas. In propo-
formae
flto eft aliqua vnicas
quae refertur
,
,
tunc
gcnerc:& tuncinconucniens eftdc aequiparanria primo modo. Contra:fccundo modo funt pmnja relariua xquiparai}tijie,& conccdo. vnitas dico
Item, eft
fi
genus,
relatiuumfecundiim relarioncm fit
,
qux
gcnus,eflet relario rarionis.
,
& relario ,quae eft
ior vniras reqm'ntur in relarione identitaris,quam
vnitas gcncris idcntitaris
fit
:
quiaoportet qu6d fundamentum
ynum numero bis acccptum,& quod
relatio idcnritatis
fit
dum ratiohem. ^d argumcntum
vna numero dp
,
& duae fecun-
A^one, quod fecundum
ter:ficut
fccundum albcdincm.
qu6d calefadio cft ipfa rela^ cft fccundum qu6d reducitur ad fecundum modum fer fe. Ad aliud: qu6dVbi & Quando,non fuhtdenominariuc diifta a loco , fed Vbi cft denominariuc di^m )i circomfcriptione pafsiua , ita qucd locario in lor quia
C\c fignificatur
cip quiditatiue,
Spd vera
cante,cft <;aufa cffe6)
gendum de Quando & temporc. Alitcr dicitur, quod non didtur dcnoipinariue h locp formali-
fuuj^at-
in fuis fpecicbus.
(i(?,(cd
Contri:ratio Qualitatis (ccundijmquodcftgc-
hut.
ncraliflimum CentTMUfipmmrelati»'
an »4 Miuil
dicitur qualc
, }
eft
qu6d (ecundum ipfam
crgo
^ fjmiliter ha:c.
ineft aliquibus mulris
vniuocc
,
aliqiud
Itcmjquod
ineft eis pcr alir
tpr, fcd pffe^tiue
(a:ficut
humanum non
eflc fine
|tem ^ To-
quia qualitas non potcft
incfl ratio ref«rendi;ergo pcr gcnus.
pic.cap.9.
fi
fpccics
fit
ad aliquid
^^ecics cCt rario rcfercndi
do
haec
,
A gcnusjcrgo
& gcnus.
fi
Conccden-
& qu6d gencralifliipum cft tamen didturadprimum illo-
argumchta
aliquidad aliud
,
:
pim, qu6d fccundijm Qjjalitatem didtur aliquid quale , quodpotcft qualificar^ fubie(flum,non fipir gcneralimmu,fed ficut fpccips,fic l^c Con-
& tale
np
pofitioni?
f
VhinwtUd-
Vbi
:
Vbi, licct poutio non pofsic * ttmport. de Qualitat^ Quaniitate:
cft
(icuc
&
cfle fine quantitaie:& ta-
pien quatititas non pftde efl^ntia qualitatis. Dico cunc , qu6d pofirio cftfbrma pofici ctuconfoquiordo eft cxcraeflentiam fiiam. Dc cur ordo ,
&
Ftfith quor
trnJodifeff
Habitu,qu6d habitus non efthabicudp media,fed abvyii forma,perquam habitus formalit^r ^ft habitus,& in illa forma fundatur habituc^o qnxdam ad i^iud^quo habicuacur,fi::ilicet ad tunicam,
tra:poteft intclligi aliquid informari qualitate in
coramuni,& nonqiuilicatc in p^cQlari:fimilitcc
ali..
ijMid rifet^ tttr
natimimloctt
inferioribus
omnibus relationibus
;
aSiiine
opus. .^d aIiud,qUQd dc rariotuc^jjtamd»
comm.
fed
& fimilitcr intellir
dcnominariuifin potcft cflt altcrius generis ^ cau- turdtnimi-)
».
X.
:
folum tanquam a caufa
quid communc:cuiiIludprim6 ineft
huius,tcx.
tit/uit.
Ad probationcm,
rendi in
dicitur
tum/widamentS idttfr
dico qu6d prout irKjttantum dicic caufam reducibilem ad />rr fs primo modo, eft propofitio falfa:
Sed ad
,
rtbit accep'
a<9:ionem (blum rcfcrtur aliquid fundamentali-
qu6d Rclatio Penctaliflimum non cft ratjo refcr
de relationibus aequc prim6
pUeittrfm^ mitnr.
Dicendum,qu6d ma>
g*-
illud
RtUti»4fHi. parantitJn^
vnum & idem genere, cunc eflec re-
latiuum fecundijm rationem
rati*
ftfertndi in
nii
litarisjvel Quanritatis.
probar falfitatcm refponfionfs,
qu6dnon
JteMt nm, tfl
ineis:
& non fecundum diucrfiratem, referuntur fecun-
re relatjonis nonfuntcomparatx, nihil con^para-
pofitumnon
r/
:
quaereferuntur fecimdum
relationis pertinet ad relariua.
jnam
lo priori intelligo relarionem
§CHO
Quxdio VI. SCHOLIVM
V.
prio
H A B E T exefuiJitMm do^hvtdmfujliftend* Pr^
tum
&
quam res « rehus , citm fecundum eum pajftm flurdlUM n$n Jit p9nend* fini necejfitate , tndetur tdntum ponendjt inter btc , dtJtinQit realis fermui~
maximedtm
in
qutd etiam
coBigo
ex
difiinSio realis
eii,Jit
.
1
mi
idempojfeejfeindiuerjis Prttdicamentis.
Adpri-
fnum optime explicat cfueTTudo fuhfiantia corporea tfi in potentut diutfibilu ante cjuantitatem ; quod inteUtge de dutijiinlitate cfuantitattua,quia tntua-
tiue
eji
a^u diuiJiUts ante eam. Ad td
dubitatiueUcptttur an
Jit
defigura,
alufuid abfolutum
di-
,
fiinElum a tfuantitate.-videtur fecttntiitm ipfum nen tjfe,<juia ^.d.
Ad (\\ix{i.docet eam
1^.4. nu. 1 9.^.
1
Tton addere tjuantitati
nifirelationempartittm
,
ad
fe inuicem,fuppenit tamen (pialitatem,de ejuo vide tpfum tj.isJe Pradicam. vbi expltcat in quo confifiitforma
& Jigura
,
,
<$"
ad qualitatem dtffert afunda-
tjuomodo
fpe^ant. jid id de relatione (\uod mento,^uahde hocfine termino iBius ejfenequit,& non aliter,fuse traSat lu^.i. ^«.4. <^ 5. id de
Ad
u4EHone,PaJfione,
& motu^tfttod reaUter differant,
^J.n.q.i. nu.14. i^.&
tenet
cj.j.de
Anima,
vbi
sn Cemmentarie Jitse de hoc egi a n.6. {ecundae qtucftionis de quandicendum qu6d ibi eil iallacia zquiuocationis,nueaccidentis. Exemplutn, aliqnis pocens titate
,
eftvidere.quando habet habicum, ^(riuoce , quia
modo
fecundum qu6d
& ante.fcd x-
cft
potens
lu^et formam (ecundum
pdmo
quam quod (ecando modo noo. Similiter diuitmile vno modo
,
malicer poteftdiuidi: fecundo mcxio
tamcn hoc
,
folum :
ficur
non
quod non
cflct infini-
hoc non inDeus rollerct
&:
,
fi
non cft immediams pundh>, r'^'^ quod hoc non poilct , nifi caufaret i^^^/\^ j
quia pun£his
nouum pundhim. Contrarfcmpcr videtur quod figura non poflct cflc finc corporc , ncc ccontrario. Didtur quod
non omne abfblutum potcft eft exrra
eflcntiam fuam
;
fieri fine alio
Dcus non
ficut
crcamram
fine
omni rcfpc^
; fi
pefhi inhatrcntc ei
;
:
:
:
ordine parriura,& ordinem partimn flarim fcqui-
qu6d tara corpus quam figura conmnc Dcus non potcft feparare vnum refpedtim ab alio : & fi non contur figura
:
ita
ueniant,fic poteft.
Ad aliud de relarione Refponderar vt pdus. Ad aliud contrahoc fuftinendo qubd relario fit :
:
aliud fiindamcnto , quod id cui aduenit rclario mutamr in fe,& ad aliud non tamen mutatur ad formam abfblutam , & quod fic mutamr fciUcct 'i
:
ad fbrmara abfblutara , didtur mutari ^ Philofbpho quia ad rclarioncm non eft moms,quia omnis Suomodo motus cft ad fbrraara abfblutara , negai rao- motm
&
ibi diuifibilitas
fi
non
formalis,non pof^
qoia
G.
tota
quantitas in tota rubftantia,& partes in partibus.
Didmr qood fubftantia nullas panes habet , nifi per quantitatem extendente in adu. Aliter, qu6d fubftanria habet partes proprias fub quantiute alias.
Ad argumcntum,qu6d antequam
cft diuifibiiis fbrmalitcr titate, nifi
inpotcntia,
fecundum qu6d habetparres de
dhun
cft
fubflantia fit
non :
fubie^m
quantitatis
qualitatis eft qualc
de
fe
,
,
non
nec fubic-
nifi in potentia.
Tunc
adargunicntii,ficut quantitas tota rcdpitur in tota fubfianria in potcntia diiufibili , iu. pancs in panibus fubftancia:,qujc funt in potenria. Tunc
ad argumentum concedimr ; omnc diuifibile eft quanmra: vcrum cft de diuilibili cxtcnfbinadhi. Ad primum de qualitate didmr , quod diftcrenria fubflanria
non cft qualitas
,
fed ponirur v-
nus modus qualitatis , quia prxdicatur in quale. Ad illud dc figura,fi qualitas fit & eflenria abfoluta alia ^ quanritatc, &c. Diccndum quod illud , non fequimr quod corpus intelligatur infinimm, fi
intclljgatur
,
finc figura
fupcrficies eflcnrialiter
:
,
quia finiscorporis cft
figura finis acddcntalis;
toile ergo figuram,adhuc
terminamr corpus pro-
Scoti Oper.tom.ir.
motumad
tas rclarionis.habimaliter
rclationcra,
non u- ad rcali-
rtUtto-
^^^"^^
produdmr cum funda-
mcnto:non tamen adualiter dicimr aliquid relaram , nifi fit aliud cxtremura. Et rario huius eft, quia rcbtio eft forma refercns ad aliud. Contri: u eflc relarionis fit ibi , ciim cflc rei de gcnerc relationis, fitad aliud fe
trerauni,non
eft res
habere
eflenrialitcr
fc
,
, fi
non fit aliud ex-
huius gencris.
& Pafllone qubd difHneatmrar & intcr fc & i mom, Quod inter
Dc Adionc
fub quan-
& fub quantitate adu &
(c,nifi in potcntia:fiait
aiu.
ali-
figura caufatur ex ordine
fic
habet qu6d
ettra
"" " okftimifM
panium corporis, mnc gloflamr propofirio, qubd Deus porcft facerc abfolutum fine omni alio abfblufo a fc , vemm eft de per fe abfbluto , quod non dependet cflcntialiter a rclarione , ad quod dcpcndct reliquura , ficur corpus non poteft efle finc rcfpe^ fiue refpedhis przcedat,fiuc fequatur.ficut figura feqniturrcfpedii.Rario touconCftit in hoc qubd fiduo abfblata conucniunt in vno refpe^ , fine quo ncutrum potcft efle , ficut corpus & figura quiacorpus non poteft cfle finc
militer licetnegct
primo modo , :
potcft
A» Dom f*ftf*(fro
quod abfblutumcflcntialitcr def
rocn mutarionem. Alitcrdidmr qubdtota
fit
quod
ereo
fit
ient plurcs panes quantitatis redpi
,
x.q.^xf. 17
i
facere
Contra qu6d
diuifibilis
Lmoafm
Iinc«:linea priuariuc eflct in-
habet in a&u fbrmam , (ed eft in potentia ad fbrquam immediatc poflet diuidiifubftantia corporea (ecundo modo dc fc eft diuifibilis. inam,pcr
:
Coffmfat
h^* •» *'" "^'
ticniuntinvnorcfpe£hi;fic
Ad argumencum
16
:
nifi diccrcs
nr;
Jiu.6. vbi ait
pofiriac,fcd priuariuc
finita
ToeoUgia probUmaticuscirca
ex Do^ore /.8.f
eflct finc figura
cladcrct contradi6boncm
hanc , Uejuendo promtfcue de Pradicamentu,
«fio inter ejuadam
, fi
Itimum pundhim
i>«cmaneM,lococitato,inSchoUoy f^eU tlicerejufficere
illod.
,
didam. Similitcr,qu6d
lion tcneOjfcd fblutionan
corpus
torttm q. 6. veritm non dictt,dij}in(ui realitertMn~
,
SimiiicCTAuic.i.Mceaph. cap.t. Fini-
finc-
mm & infiniram acddunt quanutari
diCMmentjidiftnigHi rt*litcr. In pAuti^ne *rpan
Itt
613
,
18
,
probario , potcnrix cflenrialitet difUndx ha-
bent
aifhis cflcnrialiter diftindtes,:.
comm,io. Scd potenrix adionis huiufraodi,5.huius fcd achis potentix
;
textxomm.17. ergo & adhis, eft adio , adhis po-
adiux
tenrix pafllux pafllo
Phyfic. rcxt.
& paflionis funt
eft,
&
3.Phyfic.text.com.i8
A
Qubd
adio diftingiumrcflenrialiter a mom, probario:fi non,ergoa«2us adiui , inquantum a19.
inpotcnria,confcqucns cft impoflibilc. Probarioanoms cftadasimpcrfcdi^nquantumimpcrfcdum. Si crgo moms eflei adus adiui inquantd achunm , timc adiuum inquantum adiuum , cf^ fet imperfcdum, fi antccedcns eflct verum. Itcm moms-cft a inquamum cale, eft mobile,Ii-
FFf
cet
'^^fjf* 2^-,'
Metaph.
V.
Lib.
614
hoc dliquanclo accidat , ficut agens naturale mouctur in agcndo:fed vltr i, quotnodo fequiiur, adionis non cft adio ergo aftionis non eft motus?Re(pondeo,per liancpropofitionem:Ad idem ccc
;
cft
motus & adio;fiue pcr iianc
motns,adiliud
eft
;
quia
;
fi
fi
:
non
motum,
Sed qitod aSlio nonfit
adio,quianiiiiI
dicasqu6d paffio
per
fit
fit
motus,tunc quia adio k
,
q«6d diftinguirar,
fimiliter iequitur
vt patet fupra.
»6
cft aCtio
txftnitur.
Tunc ad argumentum in contrarium dc 5. Diccndum quod argumentum non eft per locum a roto in quantitate/ed a fimili,fic fi motus non potcft elle motus proptcr proceflum in infiniium fic de adipne quod adtioiiis non eft aikio , proptcr proceiriim in infinitura & eodem modo de paflionc. Sed fi ad hoc dicitur quAd aStio fundatur in motu valet eadem refponfio; Pliyf
;
,
;
,
,
crgo aftio poteft elle adionis, quia eiufdem cft motus, VI termini,& a£l;io fundata in motuj&r fi adio poquia
fi
motus
teft e(Te
locum
pofTet efle fubieiflum a6kionis
;
aAionis,ergo motuspoteftefle motus,per
a fimili;crgo ex oppofito,fi
motusnon po-
motus , aAionis non poteft eflc aftio ; Sc fi hoc,nec motus poteft clle adHo,quiaad idem eft motus,& adlio fundata in motu. Adillud He Quando , quod non eft idem cum tempore. Ad probationem conccditur maior, fed minor eft falfa. Ad probationem , ciim dicitur Jiuando diuiditur pr^teritum,&c.& quod eft menura fucccfliui. Dicendum, qu6d tempus eft caufa <^ando , & tempus eft menfura extrinfeca iftorum inferiorum , tunc ex adiacenria temporis ad temporale.relinquitur forma in temporali & illa forma eft fuccemua per accides,quia pcr tempus, teft eflc
vlterius
19 t>iffernnt
^
gi*»ndo,fjit
ttmftu }
:
Similiter diuifio
illa
contingit
Qaando
per acci-
dens,quia cft temporis per fe,quia difrerentiac; itla: temporis, caufant confimiles difFeren-
cflentiales
Ad
non
eft
:
ficut
probat rario,{ed eflentiali-
inquantum pafliuum. in fubiefto. Dicendum quod illa
tcr paflio cft a<5tus pafliui
Ad aliud de efle quia
illa
teria.
non
,
eft fufficiens
,
cuius probario
Contra iftud:efle in fubiedlo non
quo
cft
,
ficut pars
nec cius quod refultat cx
& fbrma, eft cfle in fubiedo
materia
,
ficut acci-
dcns. Sed forma licct fitin matcria,& non
materix
non fic
Ad Mrgumfofit»a.f.
,
cft
tamen pars
tertij fcilicct
fit
pars
compofiti:
proprietas;ergo vere accidens,dc opinio-
ne de modis pra:dicandi. Ad argumcnta probantia qu&d Pracdicamenta Bon diftinguuntur eflentialiter de Quantitare, :
ciim dicitur qu6d continuitas tas fubftanriac
,
fiibftantiac cft
rcfpondetur quod vnitas rei
SubftMUi» pon efivnM quanti fit continuitas rei pcr illam formaliter eft ftr ijltMUi-' *tKH>t,
eft,
tota competit formac fubftantialiinma-
lcilicet eius in
efiyfed efi
at}io:&
caufanda ergo illius artionii caufata eft per idemy& fic in infinitum. Di;
illius alia
citur htc (juod aEltonis non efi alicjita aciio.
argumentum do caufata
Et ad
dicitur, cjuedaBio illa efi altcjuo
Et cum dtcitur ejuod
:
mo~
alta aEltone^e-
gandum efi, fed eadem;quia eadem aEito numero efi prius
&
pofierius natura,feipsa :inquantiim
enim
vni,
vcl
tamen ex quo fecundo vna , eft crgo de gencre quanritatis , fecundum Auicennam , quia vnum principium & metrum numcri,eft fiindamentum ,
idemitatis in fubftantia,fecundum Philof cap. de
non
eft
quo
iSabflanria cfl vna cflenrialitcr,& pcr fc primo
mo-
p.eIatione,tcx.c.20.Vnde continuitas
An '"
aftio
agentc
'
efi aEiio agentis,efi
prior feipfa,inquamumefi aEiit,
^'
'
vel caufatum.Contraiaccipio aEiionem in Hlopriori
natura,in
cjuo efi
priorfeipfa caufata,fK acctpien-
doeam,efi verurn quod ipfa aiito eficaufata ; eroo ah aliqua caufa,qua caufattone caufat ea,vtprius,
& fequitur inconueniens primum. quod idem
in
eodem tempore
in illopriori,in qtto ages
efi
ejjet,
Jtem, fequitur
& non ejfet,quia
prius,aEiio non efi aEiu,
quia daro quodficititc ejfet pHus,& tion pnus fimpliciter. Si ergo po.ias aElionem aEium, vel cau-
& & non
fatum idem,ponis tdemfimui ejfe
tffe.
Ad aliudjcum dicitur quod gencra, fecundum quod fi
non funt rcs crgo non diftinguun-» inquantum huiufrnodi;diccndii quod
gcnera,
tur rcaliter,
;
reduplicatio
fic
fit
de intentionibus, verum e(l;fed
non loquimur ,
tionibus:&
illa
fed de his quac fubfunr inrcn-
funt res. Probatio,quiade eflcntia
prima: intentionis,non tct
,
eft res
fccundx.
Quod pa-
quia rcs primae intentionis habet complctam
idem efle haberec,fine intellc(3:u,& cum;vndc ha:p
i^NNOTAT. MAVKiril, adcfa^Jf.
SEquuntur Gencra:
5.
&
S'&6.
& 6.<ju.de diuifione entis in ipfbrum Gcncrum inter
10.
fc diflin-
<Stionetex.c.i4.qU3c notabJles,& neceflariar,atque fubtilcs funt.
Vbi primo aduerte in areumento
prius oppoficum ^.q.vbi dicit
:
Non
efihic oppofi-
quod intcntioDodoris eft,qucid liccc in '~ ^dicamcnris habcamr cxprcirc a Philofbpho uCiiirius numcrus non tanicn 5. Metaphyf ide6 tum,&cc.
:
iidv.Non efi htc oppofitum,Sic.Et adducic excufation^m Comnvquam brcuiter impugnat. Tacita crgo dubicacio
eft illis
vcrbis
,
quare fcilicctPhi-
lofophus omifit hic cnumerare Situm tum,qux in Praedicamenris collocauit.
&
Habi-
Vnde ex habetur argumentum ad
Philofbpho hic potius partem negatiua quxftionis cfuam ad affirmatiuaj ideh djcit Do6tor non efi hoc oppofitum,&cc. excu-» fatio Commencacoris liccc apparcns fir, quodfcilicet propcer brcuicatem omiuc illa:tamen notanter impugnatur a Do£tore. Pofletcrgo probabilitcr dici , quod illa tacuit , qui^ pracfupponic iam Sed dices ipfa efle exprcfla in Prafdicamcntis.
qu6d eadcm ratione cacuiflet alia. Poccft dici, quod non cft fimile: tum, quia illa vltima tum, :
quia
fit ?
^«^°'-4-
vniucr-
alia
prxdicamentum
20 Ad(ljtio,
:
quanricas cfretver.Tquatitas,fineomni intelledhi,
argumenta ; quod bene probnnt primum , qucbd paflio noneft eflc motus in fubiedo , qnia fi eflet , mult^ fortius motus eflet
notificauo
aBio in infinitum , quia aBio, c^ua efi forma agentu,inquantum agens, efi vera res,& naturA degenere aHionu ; ergo efi vere caufata ch aliijua caufa-ffed omve caufans trius efi caufaiOy faltem natura ^.huius,t.c.iyetfi fitc adinuicem dicantur.-nihil minus ergo in illo priori natura cau~ fans farmaliter caufat aliqua caufatione non illa tjua eft a^io caufata,quia illa aBio in ilb priori,no
fic,aQioniieJfet
inhsrentcm , non eC~
fibi
fentialiter;& propofitio aftiimpta falitei vera.
vifura.
in age»te,probatio;t]uiafi
quiditatem fine ratione:resfccundaEnon:fific,tiic
iiuum per fuccctlionem -',.,.«i;«i
poftcrioradioneclici- """^'fi*^-
non moiiet
Quindo,& funt illiusper acAd aliud, qii6d poteft efle fuccef-
tias accidentales in
cidens fblum'.
eft
ta,quia rclario in vifibili
diftinguimr eirentialiter ab adione
mom
agens agit clicitiuc, fed
Ad quicquid eft
quod non fit per adioncm. De paflione patet idcm fcilicet quod diftinguatur ab adione cftcntialiter
&
zi
Quxdio VI. quia minim» quodammodo
cntifatis
tum etiaro
:
,
quia nmilia
prsccdentibus habitudinibus cxtrinfecus aducnicntibus. Vndc ctiam in Topicis Phyficis,&: in Motalibus , vbi enumcrat prac-
cct
non impugnct Auicennam
impugnari,
& ex
fuftincndo
dicamcnta,non omniadcccm cxprimit. Ad placitum igitur AuAoris talia funt rcfcrcnda. Vidcan-
Hbi tamen probatara
tur ca
aax habci iftc in A ptcprafdicamcntis
ibone
hnali-,
& in cxpofitione huius
quac-
loci: In fc-
apparebuiit.
Scquitur
DMhtum
quoddara Extra , quod incipit fic: durat tftts prddicamentu , &c. Iuxta hoc de dtutfione , &c. quod cft ibi
eft
&
de
vfque ibi in aliquibus principium altcrius quacftionis originalibus ponitur,cum argumcntis antc oppo:
&
fitum
,
& rcdc
in aliquibus vero
:
communitct autcm vbi mouentur
non
habctut:
corum moriua;vtpatct
.•
riafunt via diuifitt.&cc. vfque iilaciConcedo ergo diuifionem , &c. eft tamcn bcnc ad propofitumj& ad mentem Do6boris:quare legatur.
Nota,qu6d aliqus rationes Dodoris ad often-
idco iegatur ,
,
& QuandojScc. Fortc rcdc poncrcntur
:
& adpri-
per fex Principia tangit
:
vt io.di.
QuodHb.q. 1 1 .&
/f.q.i.& i3.di.eiufdcm,& in
fu-
(ed an tot gcncraKffima
;
dubiumeftf famosc enim accipiuntur pro pafllue taHbus,& fic loquitut Philof. Rcfcn etiam loqui de refpedu tali in fe,& annexo a£bonis , vel pafiionis reipcdu. X^uarc autcm rcfpcdum adio^ non fic nis & paflioni; , faciunt duo geaera , huius enumerata, poteft cftc latio, maior conuenienria io voce conceptu hic, qu
&
&
&
alibi , vt xa alia:ad hoc inquirantur vbi fuprk , dihgens ledor agnofcit , ie fcquentibus magis,
&
& alibi cxpIicabo,Deo duce.
£t quod additur ibi de potentii$ animz ; vel vt quidam habent reffeBus earum, quidam alij dfpeSns , poflet benc
&
ipiacum , jn quo vidcUcct Praedicaxnento habent poni ; poftet dici fi loquamur de affeStus
quod funt
dc genere R.elaaonis ,
Ci
vel tranfcendcntcs
,
vel
iAtrinfccus; vel adionis
extrinfecus aducnientes. Si vcro
dicatur afpeiins, velaffeSus , fi intelligatur iihis primus, dicatur quod in getxerc Subftantia: tedu<5tiuc;fi zStas fccundus,in gencrc Qualitatis, licct concomitanter, vcl idcnricc, in gencrc Rclatitmis
vcl Vbi,fupra, vide q.j alibi fjepc.
& & confcquentcr
dida ponderabis. Aduene, qu6d in aliquibus originaHbus afllgnatur Extra,st\ addirio:illa Hicra nota <\Hod va~
ciaiiterilla ratio,qua
probat Aftionem
bile efb rclarionem cflc
d.i.&
in Htera,
ponitopinioncm propriamfuftincndo pancm affirmatiuam vtriufque quzftionis, vbi cundbi eius
&
fi
nul-
ponunt eius fu£cientiam;impugnat alios modos dicendi quoad vtramque quarfnoncm fbluic
nem diftingui
&pafnonis,
,
Hcct diuerfi diucrfimode
dendum diuifionem pracdicamcntorum procediic ex communiter conce(ns,& ad hominem,& fpe-
(bluit
4.& 7. PracdicabiUum huius, fupcr quxftioncs in Porphyrium c. de Generc copioscr. Ad iccundum vcro vbi plura tangunttir difHcilia. Nam quo ad primum de Vhi dupUci,
,
,
li-
& aHenis poflcc
famofam AriftotcHsdiuifionem
ui fupcr quacftioncs
xefpcdibus
,
,
tamcn
faciliter
&
quialittcra notabilis cft
,
,
& alibi &
poft oppofitum coUocaturj
quxdam dubia.quae non
mum dubium dicatur conformiicr his qu2 nou-
dici
propriis
dicfiis
&
quentibus etiam in hac quacftionc magis cunda
1£
6iJ
Albcrri,& aHorum antiqaoram hic
1.
Quod
Quodliberi,& ij.&
16,
fequitur de inclinationi-
&
bus violcntis ; fi dicant aliquid pofiriuum , aut abfolutum , aut refpcdtum tranfcendcntcm , vel limitatum,a£hialem,vcl fundamcntalcm,feu apti^ tudinalem,appHca conuenicnter inucftigando:po-
enim negationcm inclinarionis , quam pofitjuum aliquid vidcntut imponaie. Et quod vlterius tangitur dc fpeciebus fJenfibiUbus & intelli-. gibilibus;dicatuf expedite quod penincnt ad pri-
&c.
& Pafho-
a rclatione,vbi dicit quod impofll-
fundamentum
rclationis,
& quod fcquitur de relarionibus fecundi rao-
di,& fundamentoeorum:nam triufque fentit,vt in
in 4.d.6.&
1
1.&
alibi oppofitura
primo di.i9.& in
in Quod\ibcto,qu.}.
z.di.
i
.q.5
v-
&
& 6.& in 4.
di.i}.&alibifacpc.
Aduette ctiam qualiter intelHgit hic difHn-
dionem realem,vel aii
eflcntialem.ptopric vidclicet,
extenfiue,& pondera dida fua in Quodlibeto.
&
q.i j A: in 4.d. 1 1. auftorcs Formalitatum confulc,& maxime Pctr.Thom.& Francifcum.
-Affignatur ab aliquibus
mcnta prindpalia primz
Extra fblucndo argUr quacftionis iUa litera:
Contra paffiovmuoca,Scc.\U\nc jQuantitate: fed
ibi
:
AdaHudde
fubriHs& bona eft.Vbiadoertc ad finem , obieftionem quam non fbluit , fl r^<Sle ponitur contra:nam faciHter cuadi poteft. Infra foluendo argumcnta principalia z. quacfKonis ibi:^/w, vel refponfio tota confiftit in hoc, &c.vfquc ibi inclufiuc:Cry* nonconneniant fic p»-. faris
tefi,&cc.pomnxT fxtra ab aliquibus.
Ibidem infra afHgnanir,
illa litcra
addirio,quK
incipit Gc'.Sedvltra,<juomodo fecfuitur quod aiiio-
nis non eft atlio
,
&c. vfque
ibi
de pajjione patet
:
idem,Scc.(ed notabiHs litera.
Item ad finem quacftionis
ibi Sed ejuod oBio yid aliud citm dicitur (fuod genera, &c. ponitur additio, legi conue-
nonfit in agente,ylC{ae ibi
:
:
&
nientcr debct tera ibi
:
ame
illam fblutionem pracccdcn-
Ad illud de §luando
&c. cura aHis atgumentis £rione,Htera notabilis niter locatur
ad
cft,
,
tjuod non efi idemy
& tcfponfionibus de a& fubtiHs, & commu-
finera ferc quasflioms.
tius
mam fpcciem QuaHtaris, faltcm pro fubftrato;de motu vcro fecundum quod fic dpplicitcr dicatur.
dic
quod
£biue
,
tcm li
principiis fubflanriz,
funt in pr^dicamcnto Subftantia: redu-
loquendo dc
dem cde
De
duplicitct accipitur,
principiis intrinfecis
Subftantia habet
iftc.
De
,
vt ibi-
concrctis au-
dic vt in Antepracdicamcntis quaeftione finaT
eodcm Pracdicaquo fua abftrada quia eadem penitus
clcganter dicit
mento ,
in
ex natuta
:
funt
enim
in
:
rei.
Deinde refpondendo ad qusftioncm pohit priinam opinioncm Auiccnnac & ctiam Thora. Scoti Oper.tom. IV.
&
Et quajcunquc
in
eadcm
fubftantia en-
diffcrcntiam habcnt. Eadcm vcro fpccic his oppofitac dida. Ttxt, ntn tia
habente Commentum.
Q^V iES TI O
VII.
VtTum pophilefit diqttA aceidentU
folo
»«.
mero differentia ejfe in eodemf»bieil» f hnf^Jiit c.\o. D.T\iom.ibidemUa.ix.^ } f.q,\\ Jirt.y
CapitoL in i.Wi/?.?.^.!. Caict. j. f.q.^^.art.y Amon. And-v Met.q t Durand j. <<#8.^.}. Riclurd.iW.f. i. 4rt.i. ArgoQt. ibid. f .1 ««. i.Maior. t»d€m tUfi. 9. vmem Hcru.f«#<
quod fic;in cadcm pane medij, & in eodcm oculo funt raultac fpecics cjufclcra
Vldetur
FFf
a
fpc
Lib.
6i6
Metaph.
V.
ergo, &c. Probario aflumpri ponancur multa alba in mcdio , oculus exiftcns in quocuuque pun<3» itiedij poteft viderc ca j crgo habec
fpeciei
:
;
& diftindevideteajergo nabetdi-
fpecies cocuiti
ftincbs fpecies
:
fimiliicr in viitute
imaginatiua
, qu6d argumentum probat vcram dc accidcntibus intentioaalibiis, non de realibu$,quia denominanc.
funt duac fpecicseiuClem fpeciei.
Dicitur
Contrarquod refponfio fiipponat falfum fpccics inorgano habet adtionem realem:quiai.dc Anima.tex.comment. ii^. ExceUens fenfihtle corrum:
fit fenfum,
quo
non
nifi
eft actio realis
lis
ergo
res.
tranfeat pcr
boris dius
Quod antem
,
ille
ponatur
fi
ruborcm in
videbit
teft
Probatioaftumpti,fi radius So-
vitrum rubeum, poteft fpecics ru-
fpccies,patec:quia
non
crgo videtur qu6d fpccies fic , fpecies in mcdio cft vcre
vitri vidcri in pariete
ille.
vitro.
ibi oculus,
fit
per illam
Quod eciam refponfio
ter dicitur , quia gencat. \\\c in
A
:
:
pus
idem. Item i.dc Anima:tcx.com.: i.& iii. oportet fufcepciuum denudari ab eo quod rccipitj fit
vnam formam
ergo exiflens in adku per
non potcftrecipcre aliam
ifte
5. tcx. co.io,
raiiltis
,
pa-
crgo
rclationibus pa-
fpecie,
ciufdeiTi fpecici.
Contra tUMd,e}Hod fupertus di6lum eft,quodrur eft fpecies
:
arguttur,tjiuia tunc oculus extra
termtnationii ille
tllius radij
locum
cttm quo multiplicatur
,
rubor, videret ruborem vitri per reflextonem:fi^
cut infpeculo
hocfalfifm
:
eH
(juia tn tali vifione
,
& oculus:
quod fint in eade fuperficte .l'cchean. pcrfpediux par.i.q-6.& concluf 16. Tumquia angulus tncidenttt,
tujualn angulo rcflexionu , ibi-
efi
dem par. 1. quasft.
Oftimi ipf hoc videtur idern quod prifts pugntuid,
6.
qualtcuncjue exiflente aneulo. Turn perceptibtlis
tantum fit a
concluf. 1 .cuiufmodt non
leui terfo
efi
non eflnata
quia reflexio z.
Tum quta ntU'
paries.
la fpecies fimpliciter occultat
,
ibidcm par.
proprium
vifibile,
ter eft.
(juia
Jtem, duo liimina diftin£ba funt in eadem partc mcdi j, quae funt formac realcs. Probatio , po-
vifum,ficut vifibile tnfe:htcomnino occultatur co-
&
lor parietii.
ejfe
in ita denfd,nec itaterrninare
TUm ^«m in vifione refiexa ,
,
ohie£tum primum
tionem.-patet de Sole vifo tn aqua
;
turcorpus, lumen vtriufque candelac incedet incedu diretSbo vfquc ad locum , vbi corpus denfum fuit; ita duo lumiiia in eadem partervmbra enim
tur ruboir multh remijfior illo, qut
eB in vitro:etiam
eft priuatio
luminis primi vbi natum eftelle,ficut
tenebra priu.iao himinis fimplicitcr j ergo amoto obftaculojVtriufque candcla:
Dionyfius
lumen primum eft,
Hoc etiam de kiminibus didiuinis Nom. exepUficans
vbi praefuit vmbra. cit
,
i. cap.de
per hoc de circuminceffione perfbnarum. Item, agentia duo cahda polfimt calefacercvnum calefa<5bibile;funt
eft
,
quia
ergo duae adliones cuius probatio principium adliuum vnum in :
alias efltet
duobus agcntibus difFfcrentibus numero , quod verum ex quocrgofunt duoprincipiaafbiua, crunt duac a(%iones:quia a£tio cft adus Pnyfic. text. comm. a(5tiui,iriquantum adiuura >8.& 19. crunt ergo adus duo j ergo duo tcrmini indudi fcilicet duo calores in eodcm numero. Dicftur , qu^d duo calores faciunt vnum calorem compofitiuc. Contra hsec pono duo agentia , jion videtur
:
&
:
numeio ajquc difpofitam ad recipiendum
vtriuf^
que caloris»a6lioncm. Calores ergo indudi erunt aequc in aftu & Jtque perfedi omnino. Sed ex
bci vitri ra-
dio Solis iU , vi-
luftrati
den,de qu» »git 1,4.1 i.
vtdetur fecundkm fuam inten^
A quantacuncfue modica
dtfiantta.
htc
autem vide-
Tum,ejtua
illud
videtur vtproprium vi/ibtle,cHiuf accidentia videntHr,vt fenfibtUa communia : hic motus &quies
motum
iUius ruboris in pariete videtitr\& non per
Tum, ejuia
vitri infe.
iUe
rubor vitrt tn medio
illuminato vndtque fpherice dqualiterfe diffiindit\ ergototo medio alicjuo iUuminato radio Solis, xtjualifer oppofito aijuali obftaculo
tqualtter fieret reflexto
:
&
ex quactmque parte
ita vtfio. hoc falfum.
Hocpaiet, quia ad qttodcunque punElum
ergo ibidem pofito obftaculo dcjualiter
;
refieiieretur.
SCHOLIVM
j .
aequaliter approximata,qEquecalida;& pafllim id6
,
fpccicm ru-
fuper
alia ibi,& ponanantur duae candelae, vna hic, tar corpus medium,fiunt vmbrae:Si ergo amoue-
&
EXTRA.
bor radij in Jrariete tranfeuntis per vitrum ruheum,
oportet
Probatio confequentiz
,
:
rubor in pariete
pohabere mulcos filiosjergo in eodem funt mul-
multis a^tibus genuit
eodcm
reflexa fuper vtfibtle ,punBus reflexionis
:
realcs,
poffibile cfltc
plicari in
vbi tcrminatur ra-
euadat difficultatem,probario pater
XX reLitioncs fi
eft,
Item
accidcns realc. vifibiiis
;
per fpecicm;ergo fpccies
cerminum eundem fpecie, multi-poflcnc duo motus e/Te ad euu-, dem terminum fpccie & fic duo motus ellent vaus motu« , quia Philolbphus dicit quod ntotm vnttt numero efl , iy«» eft ad emdem termtnumfpecir.Ci mobile fit vnum numero & fimiliter tem-
/i
Sententia D. Thom.i.p. Ferit.art.i^ tiafolo
l.
(j.S^.art.i.& q.S.d»
& aliorum repugnare plura acciden-
numero
eodem fubieBo;
dijferentia efle in
iuxta hanc foluuntur argumenta principalia , fed bene impugnantttr foluttones , per exqutfitam
&
doHrmam.
,
duobus acque ex quibus
fit
adu,nonpotcft
in
ficri
vnum
vnum, altcrum cft inpotentia
€tn alterius:aut
fi
vtcrque in adu,
:
quia
refpe-
& fierct vnum
ex eis , fupcruenirct aliqua forma teriia ,quac fic a6tualior illis duobus exiperfcdio vtriufquc , ftentibus xquc in adu,quod non eft dare in pro-
&
Item , omnis motus tcrminatur ad aliqucm a£him.Si ergo finc duo motvis,& duo termini in a6hi, fed ex dfuobus pofito,quia nihil producerct illud.
iu aftu .
non nt vnum.
&
:
poffibilc. Probatiir,ab
co-
& cntitas. Scd fubicdum cft caufa fui accidentis & enritaris eius ergo & vnieft vnitas rei
;
caris;crgo
fi
fubie6tum
vnum,& accidens.
Coij-
firmarunficuc vnitas fpecie efta forma vna fccun-
dum
fpeciem , fic vnitas nnmcralis a mareria vna numero.c.de Vno:tex.comm.x i.lcd fubiedlum eft materiaaccidentis;
ro
;
& fiibiec^um cft vnum nume-
ergo accidens. Itcm,materia eftperfcin po-
tentia ad
Contra:Philo{bphus hic cex. non habence com. quaecunque in eadem cflcncia difFcrcntiam habentjfiint diucrfa fpccie. Item 5. Phyf text.com. inde, quod motuscft vnus numcro, qiii eft }4. ad eundcm tcrminum fpecic fi mobile fit vnum numcro, tcmpus idcm menfurans raotum : fed
&
Diciturqu6d noneft
dem
formam
dens. Probaito
;
& ad hanc formam
forma
:
SententiM
per acci- D.Thffm.f^
quia recipinir in Mliermm, du»
eft \\xc,
forma h«EC , quam
*cc'td«ntia
hac materia ; ergo poftcrius
eft
recipiatur. Alitcr probatur
quiafi cllet in potcn- *»»
tia
ad hanc
maceria,
,
&ad illam:eflent
quod
infinitae potcntiac in
cft impoffibile.
Probo , quia cui-
|ibec pocentiac paffiuae liaturali
,
correfpondec potcnti
*»dtmfftci* foff, in
eodeuf.
Qu^ftio VI. potenria a£Kna nat«ralis
adiuae
lum
in aliquo
infinirac
intenfiuc
,
fic
,
hoc
&
,
fe cft in
quod matcria
per formammoii per hanc,nifi
illa
Ex
eft
pcr fc in adhi
pfcr accidens:fi
er-
(cilicet al-
cum
bedincm,
habet albcdinem {camdt(m(c ,efin potenria rcfpcAu ciufdcm , quia
aAu&
(ct in
infim-
potcntia ad
rormam
potcntia ad aliam
eitct in
fic, cflct
pcr accidens ad hanc formam.
fequitur crgo,
go
fi
ergo duplicitcr probatur
propofitio,qu6d materia pcr
formara
non (unrpotenriar
Ced
quia
:
adu pcr fc per fortnam:& cft in potcniia pct fbrmam non ad aham,nifi pcr accidens. Ad primum in contrarium dicitur primo fic , quod non in eadem partc funt fpccieshuius albi , & illius:& cum dicitur de oculo,dicitur qu6d funt in
eadem aliud non
(pecies cius crit in
cum fpccic altcrius
parte
albi
,
aut illud
vtrum
}
aut crgo crit fimul fpccies
poteft
,
cum
fit
debilius
conumperet, quod ,
aut
non
videtur.
,
cum aliquo corum quac funt
in virtutc phantaftica
lud
:
:
non poflcm imaginari il-
cura Ipecics pcr comparationcm ad fubic-
ihim eius non pofiet
rccipi in phaniafia,quod vi-
detur abfurdum.
^djwefi
perfeperficereorganumpbanta/ifyergopotejt dari
minimum cjuodpotefiperfici a fpecie per fe exifiente
,
quia
ilLt
minima fpecies non fe habet ad
inde-
terminatHmperfeEiihile quaniumcunque modicum, vel magnum in toto organo cfuia quantum organum in toto ferficit fpeciesper fe exifiens , tantum ,
,
etiamperfe exifiens eadem fpecies perficeret perfe ens, quod efi capax fpeciei j ergo efi dare minimum i» toto , quvd
efi
capaxfpeciei diflinSi*
,
& per fe
Itcm,quicq.uid dicatur dc (pcacbus
eft
,
quod alia
inaha partcorgani,velmedij,(altem cumco-
f»t»t»p«te»-
cft
ri« e»ittof-
gnitio
**""•
formam qua:
fit
in potenria cognoiccnte tota eft in partc
illz duaE-cognitibnes
, fi
:
,
licit
per
non eft probabile quod
fimul funt in aliqua po-
quod
fint in diuerfis panibus organi , vd Scd (ecundum AriftoteL i,huius:in prooem. cx multis rncraoriis gcnctaturvnum cxperimentiim:iUa: multa: meniotiz funt cognitio-
tentia
,
potcntix.
nes eiufden) (pccici,quia funt de fingularibus qu(^
dem
& incodcm.
tunc intellcdlus non poiTct ha-
dc aliquo codem (ccundum fpcciem,ficutmemoria (cnfiriua cognitiones habituales multas:& tiic Chriftus poirci (cienriamacquifitara habere infu(a
?
cum
Re(pondeo,fi intellc^s intcUigat prira6
fingularcficut (cnfus prira6 (cntit, benc fcquitur propofitura,(ed
fi
primo
:
mum
,
quia idcm vniucrfalc
cogninira primo
tra
intelligat vniuet(ale,luf-
vna cognitio dc vna fpccic non enim poflet alia , quia non habcret aliud obie<5bum pri-
fidt
,
cflet
vtraque noti-
non fic de memoria. Con-
tu ponis antecedcns illud (cilicet
:
fi
intcUe-
condufio potcft fdri per mul-
ta mcdia,
Ad primum refponfib •.fcientia acquiritur per E X T R medium quod efi diffinitioJBa non efi fingularu ex x.Metaphyfjex.comm.^lfed tantitmvniuerfalis;
& ideo tantitm de vniuerfali fcientia.
Contra :fcientia
efi
efi
demoffiratio
&
hahitm nnclufionis
demonfirationis.fMmpta fpecie pro medto,potefipaffto conclitdi
de fingulari
& demonfiratiue
&c. Refponfio demonfiratio :
conuertihilekt
;
ergOy
quando per caueum paffione propria demonefi
Shatur de aliquo;ergo confequens
dicere cjuod
effet
paffio generisnonpotefi demonfirari/tecfciri de ali-
tantum de genere , fiue de ommhus vna vna demofiratione. Con~ tra,paffw generit potefi per genus tanquam permedium , concludi de vnafpecie , adluc nihtt intelligendo de alia fpecie ; ergo eadem eritfcientia duorum,quorum vnum eft fcihiU,fine alto. Confimiliquafpeeie
',fed
fpeeiehusfcientia
&
terpotefi argui de fingtdartbus.
exemplum
i
Ad
hoc videtur
.Pofieriorum,tex.comm.^.c^u6d
omnfs
triangukiSj&c.^w^i hic quA infemiduplo,
entis.
(ccundum Philo(bphum inhtcra. Simcmoria cft de diucrfis fpecicbus fimul in memoria (en^tiua:fi enimnunc iraaginor dc illo (pecici
rnilitcr
exempium deprincipits demonfirationis ,jumendo fpecies fuh genere refpeSu pafftoniigeneris. Ahter dicitur,qu6d dus (pedes per corapararioncra ad fubicftum,(unt vna fpecies, duz pcr comparationem ad obicda, quorum funt cfFcdiuac. Ad (ecundum dicunt, quod mulca: relariones non funt fimuljvndc pater non cft pater, quia gcnuit hunc filium, (ed quia (ilium ; ncc fimdamenturo eftifte aOtas , fed afkus ergo vna patcrnitas pcr (c:& fi funt plures filij, hoc accidit. Ad aliud, ficut ptius dc luminibus , qu6d fit vnum cxduo-
ponit
&
;
bus. Ad quartun^ficut prius.
SCHOLIVM
, habco fpcciera cius in raemoria: Jmaginor de aUo albo vifo:habeo ergo fpc-
albo prius vifo ftaiiqi
ciera illius
:
cum hac manct
cicm:huius oppofitum manifcftc expcrimnr.
Ad
ifta dicitur
,
qu6d mcmoriac non
eft
aUqua
II.
R E p V T A T fundamenta D. Thomit,& aliorum
fpccies prioris albi,
quia ahoquin non poflcra imaginari depriori albo,nifi aUas vidcrera iUud ,& tic acquircrcm (pe-
pofita num^. folide ofiendens accidens hahere vni-
&
tatempropriam, difiinSlam ahvnitate fubie^i , fuhieiium,feM materiam non tantitm refpicere formamvtfic ^edformat fingulares. Explicat quo-
cognicio adualis,fed tantum habitualis,quiatantum con(eruat fpccicm in habitu ; fic ergo concc»
modo totfuntpotentia paJfiU4i,quctformit receptihi-
tam de memoria fenfiriua quam dc intcllc«^ua,qu6d in ipfa funt multac fpccics fimul in ha-
ren \mius[tntentia.
ditur
Scoti Oper. tom.
JF\
6
bere multas (cicntias habitualcs ciuidcm (pcdd,
fam
Eji enim dare mimmam ffeciem nlbi,
5
dus
mulufiraulcogno(can-
raulta vt
quomodo
€ois. Itcm , cadeni
debilius alio
fit
illc
pertinct ad aliara quac(Koncra
quod
confimile in (pecic
retentu-
De aho merabro
tia
,
mul
dci,funtaccidcnriaciu(dem fpccici,
{um:cum,iecundum te,non poflitgigncre(pecicm fuara. Ncc poteft diccre quod gignendo (pcciem fuam corrumpat fpecicm alterius albi:quia pono
Item , vinus phantaftica habet organura habct lunc pancs, ponatur(cptem , S^ haDCt tot (pccies
ffeciehm fi
fequitur propofitum ,quia
cflc
cius, cura fpecic altcrius, aut
•HemoriAell de ditierfis
£x primo
fpcdes , Vt dux cogniriones habitualcs in mcmoria (enfitiua dc duobus fingularibus eiu(dcm (pe-
vidcbitur ab oailo di(pofito,.quod eft contra fen-
pon
Cognlti»
ncra adhialcm.
tur, f«d
,
f^ijeititf
"^f"!**'
ria,& pcr iUara fpcdcm gcnitam habcnt.cognirio-
fcilicet
ponatur ahud album
vd in intcUigcnria, quia pcrficiuntur ^ memo-
Ipecic in i€ta gcnita , ex fpecie in vtraque
cft in
dm' diuerfa pane oculi. Contra : ponatur hic vnum rumalberum album tantum fcihcct ouum , fpccics cius tfrit in tjfr tn t»dem ^^^^ medio illuminato,quantum durat virtus cius:
BXTR A.
phantafia,
fc,ad
Sftfies
617
bitu,& multx cogm*tiones habituales ,(cd non in
les
,
& refutat
refponfiories datof, nuTtt, 6.
FFf
i
infau»-
Co»
A.
Metaph.
V.
Lib.
6i8
Concta illud quod prjra6 dicitur, k quo habet «Wtl'»»»*
fjfe
vnum i
fHbifd».
prim6 modo:tunc intelligere accidcns vnum numero , non cum vnitate fubiedi,eflet contradidio, & Dcus non poflet (eparare accidens a fiibicilo. Item fi flcdux albedines crunt vnum nuraero. fit $ocrates nunc albus,& poftca nieer,& itcrum albus :tunc fi albe^ do fit vna formalitcr vnitate fubic*^, cum vnitas fubicdi fcmpcr maneat eadem numero,crunt illae albedincs vnum numero;& fic idem numero na-
Vei
Si
turaliter frequcnter gcncratur
Vn*
ejl
mt-
Itcm ,
teri» diuer-
illud patet alitcr
,
&
corrumpitur.
quia Ci funt idem
,
tua cH: contra te,quia entitas accidentis
firufonume-
Vel fic conciudc,eadcro po«
tentia natiu^alis eft ad ilIud,quod poflibiie eft in-
rialitcr,aut efFe(Sliue.
Jieeidtnsnom
& noB cft fimul.
cft
totitatcm, &c. quaero qualitcr, aut quod ? vnitas fubic<3i fit formalitcr vnitas accidcntis,aut mate»
,
ratio
eft alia
ab
entitatc fubicdi formalitcrjergo alia vnitas,Qu6d
, & quod impoflibile eft induci. eadem pocencia eft ergo illud quod feic poceft redirc. Veiargue fic:mod6cftinpo-
duci nataralicer fic
fi
:
;
ccncia ad duas albedines fucuras inducibiles di-
temporibus
uerfis
&
,
non
vna pocencia ad
eft
ad vnam, non cft,quando potcntia ad aliam eft:puta poft decem annos, quaniftas,quia potentia
do prima
fuerit corrupta
fecunda non indudU
,
&
in mc ad album, tantum difFert numero:i quo ? fi k fubie
adhuc. Item
,
potcntia in te
quicur propofit-um.
Simiiicer in eodera fubic
fimcduo cermini numcro
:
& cum accipicur qu6d
t9.
auteni cntitas accidentis
vcl idcm erit caufa
fiiiipfius,
iftum caufam accidcntis
M
X
r>^
3.
fi
:
quia tu ponis fubie-
vnitas fubie(fH
idem
cid^ntis ellet formalitcr
formaliter,
aUa formaliter, patet,
fit
,
& ac-
idem ens
eficnt
& tunc idem caufa fuiipfius.
Si cfFc-
Aiue,conccdo quod ab podem efficiente, fintdiucrfi efFedus differentes folo numero. Si autcm )materialiter,concedo, quia vna efl materia diuerfomm numcro incadem fpccie,&fi accipis oppOf /itum,petis contra me. Contra confirmationem:tunc contraria eflent vniun numero, quia fubicdlum idem. De alia ratione principali probatio oppofiti
(cilicet
qu6d
materia fit in potentia ad ^liquam focmam fingu-
&
XtMtertM
efi
fn fotentia ad form/u fmi»l»res.
larcm prim6 per fc, quia moais cfl ac^us, &c. 3. Phyncorum,tcx.com.6.fi mobile fit tuncin potentia primo ad albedinen^ non ad aliquam fmgularemjcrgo quod primo producitur pcr motum,erit natura fpccifica,& nonnatura fingulari^, nifi per 4Ccidens,quod eft falfum,quia prim6 huomne} generationes funt ius, in prooem. yi^ittt circa ftngftlare ; non enifn homo,8cc. Haec probatio i}on valet , vt videtur , quiaillud circa quod^ft :
&
&
fiibie<%um motus
non eft terminus.
Contraiquicqiiid pec
I,
Cnp.
fe
jnquantum fingulare, fingulare eft:tcrminus motus inducitur in illud , circa quod eft operatio inquantum circa ipfum cft per fc operatiojcrgo inquantum eft fingulare. Item au£lor fcx Principiorum Natura occulte operatur in hii,prodttcen~ :
per
&
fp
primo producitur,
ergo quod
;
eft fingulare.
Contra
^liudjquod plures funt potentiae numero, ad eandem formam fecundum fpcciem , quia 3. Phyfic. cap.
I. tex.com.io.fi
pofle fanari
funt idcm.crgo xgritudo ter
fi
inconueniens
cft
quia Sol
:
voiuaturcircame-
fi
dium in infinitum , gcncraret in infinitum omni anno nouam herbam , fi cflct matcria recipiens cius influentiam.
Contra eadem potentia a^tiua cft in Soicqux Concediturdc :
poflet producerc infinitas herbas. illa
potentia,quae eft fubftantia, vel qualitas, qiue
operandi
;
principium
non de poteiyia zGtiiia., quae
fundata in patiens.
&
abfolutum
videiicct eft aliquod
tali
liia
eft relatio
principio pcr comparationem ad
cnim numeratur ad numcrationcm Infinittp»-
numerantur.Con-
potentiae paffiua:,ficut relatiua tra
tunc
:
mod6
Soie fimul,
fiint infinitae potentiae tales in
& ciufHcm fpecieiomnesquiaad forHoc
jnis eiufdcm fpeciei infinitas.
&
ficnt
qu6d
cum
Scd
omnes
illae
fundacs fuper
:
;
pcrfc<Sbius
&
reiationcs
potentia: aStiux
,
vnam
perfe<^on<;m abfblucam, quam vna. Concra:fi relacio prima aiiquam perfe<3;ionem dicic dupla pcrfc(iio eft in duabus,&
& polle igrotare,
& fanitas idcm. Simili-
pofle dcalbarc hac dealbationc,
&
illa,
func
fi non , non vidccur efle alir quod ens poficiuum. Confirmacur eciamconfc-
infinica in infinicis
;
quenciancgaca^quiay. Phyfic. cexc.commen.6.ar, fi infinica mobiiia mouerencur infinico tcmporc ; ergo vnum mobilc infinicum mouetur in ccmpore finito : ffcuc arguic de infinico fe>
guicur
&
cundum exccnfioncm
hicatguicur deinfinico
ica
,
fecundum incenfionem,
Refpondeo
culcas dc infinicacc rplacionis
cnim probacur cfle
in
mc ,
,
:
hicdiffi-
communis cft
ficuc in
meam
cundum aliquam
qualicacem
fimiiis infinicis,
eflenc infinita , etiam a6lu,fi cf-
fi
poflum
, etiam mod6 habeo rcalitatem omnium iilatum rciationum fecunduin Symach. * De hoc ergo ad relationcm conccditur , faitem
•AliasScM^eruuod.
dua: potentiae funt ad diuerfas formas fpecie,ide6
dc rclationibus potcntiaiibus
non luntidcm , jaon fic autem de aliis. Contra: tunc fequitur quod eadem potentia fimul cllet & non cflet:quia pono quod aliquod fubiq,(^m fuit
licct
aliquando albiun:ad illam albedincni fuir poten-
tum quaecunque formae eiufdcm fpccici dem faciunc vnum:iiiud vnum cercium cft
tia in fiibic<^o.
Pono vltra, qu6d illa albedo
cor-
Contra refponfioncm ad argumcnta , concra Ad primum argumcn:
ncm qu£ fuit,nulla
nem
potentia, quia
non
potcft
itcrum eadem numcro induci;crgo fcquitur qu6d fit non fit. Potentia enim ad albedi-
cadcm
ncm
&
non pft , quia tunc idcm numcro quod corruptum cft ; & haec & illa potenda eft eadcm ; ergo idcm
praeteritam
vel habitualibus,
ffepundam rcfponfion^m.
fius vcroque:fi
eft
,
non a<5bualibus fecundum aiiquos.
rumpitur , ^dhuc cft fubicd^urn in pocentia ad aliam albedinem fi per aliam potentiam,habctur propoficum : fiper candem, cum ad illamalbedi:
efl^
fcnt aStu infinita
Ttteffep*-
refpi-
ica
:
tnerty quot
quM
:
Soie quia fc-
tentitu nu-
(kmt.
confc-r
nec enim aUquid
idem numero^rgo h^c albedo, & illa eadem numera. Dicicur, quod non cft fimilc, quia primae
funtformt
Utiu*.
arguitur vi-
illud eftet infinitum intcnfiue
qucntia non valet funt
in fukie8e,fi
fumanturn^
in materia ponuntur infinitae potentias
pafliuae ciufclem rationis.
tra
conceditur,
tenti/tpaffiu*
:
inducitur in fingulare,
do vniuerfale citm prodttcit Jingulare
tunc eflentinfinitae potentiae adtiuaE;concedo,nec
dio
&
faciunc
cuncduac fpccies
vnum
,
finc
in eo-
incen-
mcvnam
fimui in
caufabanc fpcciem
ZxdMoim ; fed iila calis non duccc in albedircmiffam , quae muiciphcauit vnam fpeciem, f^eciebm MH
incenfiorem
& eadem racione,nec in alceram quae gignic aham fpcciem ta, cft
:
quia
iiia
fpecies cx vcraquc
improporcionabilis vcrique
rcdire poflet naturaliter
crgo aiiquam inccnfiorem
pa te
que iilaium
:
& fic
ilia:
:
compofi-
repracfcncabic
& perfc<5liorcm vcra-
albcdines nulio
modo
vi-
debuncur
fieri
vnMm
inttnfioten^
:
QuxfMo «lcbanrar ab oculo. Itetn,
« quo
flla
fpccics cx>m-
pofjta eft vna nuracro,non rcprzfentabit duas al-
difbndb, eflcnt dirtindbc. Contra refponfloncra jjj {^cundura argumcntura,patcmitas in illo parre
ad hunc filium habcr maiorcm vnitatcm, quim vBiatcm fpccici quia alias noncft maiorvnitas tatc Platonis
iJ.tui.i.
,
cum patctni-
quod vidctur inconucniens
:
fed
hzc P*^crnitas crgo in illo ad hunc filium eft hzc patcmitas fed pcr hunc non rcfertur ad orancs fimafor non
vnitaspardcularis fcilicct
cft nifi
;
i»t ,
agens Ihucnfat in
non inidc6 non ,
ucnit ipfum fub difpgfirionc oppofita
vt prius, fcd aliquod
:
«M*t ilii
fi
mobili fbrmara ciulcfem fpcdci f^rmac
raouct ipfum fimpUdtcr induccns aiiam , fcd au-
,
patcmitatis ipflus cura fcipfa,quara
fMttmittuts
Scd
vr contraria vcl mcdia.
rcmifrura diftmdicalbum
:
m*>f*jutsHt
619
bcdines diftindc ; crgo oculus non vidcbit illud
albam intcn/ios. Item, diftfnda adio non eft nifi diftindh cnris fi ergo fpecics repncfentant duo yUn/^np*.
Vir.
:
quia dcfhudto hbc filio, dcflruitur harc patcmitas , fl pcr eandcm ad alium filiura rcfieratur lios
:
hxc patemitas crgo flraul
illo filio cxiftenre, crit
patcmitas
erit hacc
luminibus fpecies
,
;
quando
;
& non crit.
Contra aliud de
dc (peciebus
ficut prius
non
iuraina
,
:
non quia
funt repraefentatiua aliorum
quod
patet ctiam
duo lumina ciufHcm rationis illumi-
funt
nantia. Aliterraclius
:
quia
fi
cftcnt
vnum
fubic-
&o , & duo fecundum procefrum , tunc fcquitur qu6d ifH duo radij cmnt duo radij Gcometrid non vifibilcs quia fcamdum rationem linex eflent ibi duo , fcd non fccundum aliquam qualitatem naturalem , qux fupcradditur in linca vifibili & runc omncs quxftioncs pcrfpc^u* de in-
&
:
:
&
tentione radiomm,
ex
diucrfitate
confimiles,qux depcndent radiorum cflcnt tanrammod6 vcrx
:
ilcrat
lineam, vc in matcria nanualL
SCHOLIVM
III.
ilia
prxcxiftens
:
Ad authoritatcm primam de .huius,qu6d pcr motum non poffunt induci dux fornuc dufdcm «
fpcdci
vrrac orancs fbrmac habcntcsdif^cren-
;
riam in eodcm fubie£lo
lU , vt fpecies fenfibiles , &
inteBigibtles , Cr qtur eUem realia tjMdfiMntfine motu , vt lumina, re~ Uticnes,pajfe ejfe plura njtmero in eodem,ita babet ttiam i2t.i.ti.6.^.AdqM4fijtM.i^.& } J.8.^.i.C^
&
:
:
aliaradc f.huius.
Ad aiiud
dc Anima,dicendum quod non opordenudari ab omni forma ciufdem
tct rccepribile
fpcdei
fcd oportct cura dcnudari ab
,
eadem
meiius, qubd debct numero. Forre ahtcr dcnudari a fbrraa ciufdem gencris , qux percapacitatcm ficit rcccptibile fccundum toiam
dus.
Hec glojfa
acapitur ab Afifelmo de veritaxap.
cuntlitm colorem proprium, fed per vitrum remtfse coloratitm reprefentatur.
autem habcat vnam formam dummodo non
Si
dufdem
fpcciei :fi
motura
ficut patct
,
vtcontingit in formU contrariis, J)e poten"
de luminc non
:
mcn modicimi:
cft
dubium,
fi
lumen
rcquirat ^-^ ,
tunc agens non imprimct
fiue lu- sttr.x.i.i.^ nouam tJti j.
forraam, fcd intendet prxcxiftenrcm. Ad argumcntum de duobus calcfadcntibus per raotura, quod tur
eft
contra iam dida
,
&
:
non correfpondcnt cis
patrc, raultis
gitur ex Scoto i.dt.%.nu.->.Ad td, quodtangit fol~
8c
nendo argumentum de dttobus acceptione aUionit, vide
de aBione,&
&
in
calidit
eum ^.tL
•
,
j.^.
de dtuerfa i
.
vbifuse
acceptionibMt,& q.fjde An.vbi, Commentarto multa expofita habes , de
eittt
eiut
& pajfione.a nu.i ^jantum tLfputat nihil
aHione,
vntU ir ^udjtunem per tltthitatio, nemfimt. Vide Anton. Andream htc ^.8.^»* bre-
fere refoluens 1UMJ,
& clartits habet contenta httiut qu*Jitonts,de
qua ettam Anton.TrombJjic quafiione vltima.
Ad quaeftionem crgo poteft dici, quod non cft duo accidentia intcnrionalia, rclpcdiua rcaliaA realia non edudbdc potcnria matcrix vel fubie^ vcl ctiam de p©tcnria fubicdri cdudla , non per motura ciufdcra
&
:
fpccici
,
poffunt cflc fimul finc contradi<3ione
tamen inconucnicns
cumur
per
mobili
fit
motum
,
:
hoc , vbi formac induquia motus non cft, nifi in cft
difpofirio oppofita
fonnx
quia
inducendac.
vnum generatum
:
pairum,&
agenris ad
diix paflioncs.fcd vna:
&a & taracn ibi vna pafno
poteft generari a Sole
adionibus gcneratum ; fi
vnum
a
eiuinttU dicat refpedhim mSiottesdtut
e conucr(b,pafIio
refpcdinn
parienris ad agcns commulrtplicatur ficui hic
pra arguitur. Si autem aftio dicat rcfpc
fii-
& :
difparari fimdati in
nos
:
quia motus
eodcm ,
eft
vnus
>
& ad diucrfbs termiquia fbrma flucns
ad agentcs funt piures, fcd terminus redpicns cft vnus qubd forma flucns cft vna, pafliim redpicns eft vnum ; ergo vtmmquc cxtrcmum ibi cft vnum crgo rcfpedus medius crit vnus : fic fecundo raodo inteliige refponfioncm fiiperius datam. Orania arguracnta fnpra ad hoc fimt fbluta , nifi fccundum : vbi rcfpondeo quod aitero
&
&
;
iliomm non agente , effcdhis non cftct in altero in quo eft quod fcilicct didt refpc^m ad iliud agens ; fed non fcquitur qubd fatium abfbfieri,
:
FFf 4
vmfaffitni.
«.
^^^
^
/•
.
pj/^!/^ Mgeufit
»dfitjfttm,^
cft f^* '*ff*^'*
& tcrmini agcntes fimr plures,idc6 rcfpcAus :
ctrrefpcndeut
mo-
tus, vcl murationis ad agens, vt eft ab agente : pafHo rcfpcdHi eiufdcm ad paflum, vt cft in hoc tunc nonfunt rcfpc(fhis correfpondentes, fcd duo
vna,
rario impofnbilitas^quin
i*
conceda-
qaod calcfaciunt duabuscalefaftionibus,quia
Dei tamen, etiamloquende de hit, non repugnat flures formoi eiufdem fpeciei ejfe in eodem,vt coBir tia
rtafltnt
raraen non inducanrur pcr d^nainnai /"•* de formis fupcrius enumera- /***"
fcd
iUud
^
pcrfidat totara capadtatcm,poteft rccipercaliara JeUrttdenM-
Sam,
in
£XTR A.
exemplum de vafe vitreo intense colorato,per cuittt mediumnon reprttfentatur iiqttor intutpojuttt ,fe-
fer motttm , fi prtlfabet vnamformam, non indu^ citaliam eiufdem fpeciei, fed intendit iamprodu^
aeensreperit
pajfum fub difpofitione contraria agend»
Ij
fbr-
&
ma
duabus fbrmis,& Commcntator c.Phyfic. Comfbrma vna : ficut ment. }8. didt fi zddo vna , adHo Solis, alia eft ab adHone patris in generarione .quia acHo Solis eft nobiiior adionc hominis,
4 .d. i^.ad fecuidum.J^and* autem
,
,
mo- ^, •nimHA lamen dc aliis j^ mttmm
inducantur per
fi
,
-^^ ^ptuiS-
**f*P**^l-
tum , ncceftario difFcrunt fpccic non indudHs pcr raotura non eft ncredariura etdtm fiedo im6 pofEbilc cft quod dux tales ciufdcm fpcciei ^^^***'' fint in codcra fubict^o, ficut dux (pccics duarura albcdinum, & dux paterm'tatcs & iduo iumina,& flc de aliis non indu
ris
DoiUri/ Mceidentia intentiona-
fi
illa
agens poflct induccre ; fi autcm inuencrit mobile mb fotma xquc pcrfc
indifpofirioncm in mcdio, fiuc vmbram
Sentcntia
& hoc
imperfccHor quam
fit
quam
lecundum Gcomctricam confidcrationem , non /ecundurapcrfpoStiuara quiaperfpcdHuuscoafi-
formam priaciftcntcm in mobili
rorraa
ficut
,
luminis
cft intcntio
gcbit
,
SeH.i.d.t.f. iJ»«-7-
lute
*****
;
610 non
lutc
»J
V.
Lib. fednon
ficrct,
illo
Metaph.
relpe£ku, ad illud
Contra folutioncm quxftionis, duo agctia porcntia paria , ponc quod inueniant paflum fub difpofitionc contraria , (imul imprimunt crgo
ta:
formae indudae per
motum polTunt multiplicari
in codcm.Rc(pondetur ficut hic ad vltimu, qu6d mobilenon potcft moucri fimul duobus motibus
to,
in
aElu,& non f/?,i.Phyfic.t.c.37.& y. hoc vcrum eft dc cfFcdu immcdia-
quod tdfieri : hic crgo calefaciens , fimul cft calefieri, quod caufat: & illc cale-
faciens
cum
cauiat
idcm qu6d
pofito
non
illo,quod caleficri
,
caufat
ille
j
crgo
idcm fimul
fi
vterque
& non
cft
hic calefacicns celTet calcfaccrc
eft,
,
&
non poteft ficargui dc agcntibus ordinatis quia infcrius, quod fimul eft cum ficri, non potcft agcre fuperiorc non agcnte , per fupecelTet ille
:
:
autcm
rius
fine infcriori
,
iion potcft fieri cfle.
&
ille in palfo rcfpcftus Itcm , C\ dua: adiones , cxdcm rcaliter ipfis paffionibus ad agens ,
&
&
pafergo duae paffloncs. Itcm, fupcr adlonefhi ibi multipHcato vno fioncm fundatur relatio ,
&
& alio
cxtrcmo,
;
ergo quot
a<Stiones
,
tot pafllo-
,
quia re(pc<Sta
eft
terminus a quo poflet
eflc
muta-
& aHa carcntia:quod
probatur etiam,quia priuapua funt contradidoria
&
Pro folutione, notandum quod qua;cunque forma non cft inducibiHs , nifi poftaliam for-
mam incompoffibilem, tunc corruptam, iUatantum poteft cfle vnica in vno fufccpriuo. Probatio, quia ncc aha inducetur poftquam iUa eft induda, Cjmanenre quiaiUam aliam nonprajccdcretaHa incompoffibiHs iam enim indudtionc primae cft :
:
QuacHbct incompoflibilis cxpulfa
,
ncc duae talcs TormM iudtt'
nmul inducentur , quia nec ab codcm agente 8. Metaph.t.c. i.Jiefficiens vnum materta vna,&
&
i
ejfe^iu vnttf
eft
:
ncc a diucrfis
quia
:
approximatadiuetfis parribus mobiHs :
& intcr priuationcm huius & ,
fpecici polFuiK fimul inefle
eidcm,eriam
qu6d fimul in^ucantur a duobus agcntibus inucnicntibus idcm paflum fub contrario;fed non poflunt efTe duae fucccflluc inA\x(kx,\xz qnod vna poft alteram pcr motum:quia induda prim^ iam contrarium abiicitur , & ifa non ampHus potcft efle motus ad aHquam forpiam eiufdem fpecici cum illa quac incft , fcd fecundum agcns fi inucniat fbrmam impcrfcdbm pcr
motum,
fuac,
fic
& dc aliquo modo oppofitam
,
im-
,
primo
;
vbi autem fimulagunt,
vnamfor-
Probatio, quia intcnfiorcm
aherurn fblum inducercnt : ficur
fi
quam
ponercntur in
motum , vel mutationcm, necef^ rerminantcm motum , ad ipfam, neccflario
inducibiUs per fario
ad
fui
ptiuo
indudtioncm, ncccflario praccxigit in fufceformam incompoflibilem tunc corruptam:
quia Hcet terminus a
ejuo
pcr
fc
priuatio,
mutationis
,
fit
,
:
duo motus fimul currant intcr quorum aiter , qui cft rcmiflionis , cft a gradu pcrfcdo , in quo fuit mobile in vkimo
contraria
,
e^uatuortef'
, ad priuationero iUius contrarij totaliter, mini, intenvelad priuationcm ahcuius gradus diuifibiHs,qui fiomtt rtfucceffiueabiicitur. Aircr autem, qui eft intenfio- mijjientt nis eft a priuatione contrarij inducendi , vel ali- quifinttScot. cuiusgradus diuifibiHs inducendi ad gradum pcr- z.d.q.9Jt.iu fc(Stum , terminantcm motum Hcet inquantunx fic fint du2 mutationcs, &c duo motus, vtrobiita fotma incompoflibique quaruor termini lis abiicienda , non fit pcr fe terminus ilHus morus , vel mutationis forma inducenda cft pcr f? cerminus ad quem : tamcn iUa forma prior eft NuButa Mgf$
quietis
^
&
:
&
ncceflarJo requifita;
fimul
efle.
&
neceflc cft
&
nMturMlemo-
tranfitus
Nulhim enim agens natutalc mouet,
Hs i
& fimul & fucccfCue in quocunquc poffimt
inefle
& fbrnwe
terminantcs ipfas
t
:
^
:
& priuatio propria aus &
deberet ellc ad (ecundam. Scd quid dc mutationibus non terminatibu§ neccflario motus,cuiufinodi vidcntur iHuminationes cfle ?Refpondco,qu6d dujc
vtut
ignis adcapur,aiiusadpcdcs, agcnte in diucrfas
duiStioncm primae manct potentia ad fccundam,
iUam primain,poteft cfle rcquifitusad mutationem , quae
poft aHam:qiiia ncc poft neccflario
riftt,efi
iUa fint tMntiim in puta vnus vno fubitilt
nec mutat mutationc tcrminante motum,aliquod fufccptiuum, nifi habcns formam fuae incompof^ fibile :'cum crgo non pofllmt plurcs ciufdcm fpecici fimulefle pcr motum , nec per mutationcm pcr fe tcrminantem tnotum, forma quae non necellario requirlt aHam incompoflibilcm in fufccptiuo, ad hoc vtinducatur, vnde probatur vnica? non pcr Jioc medium quod agens non inucnic pafliimfub termino a quo, rc(pe6t« a£tionis:quia cum fbrma hac , incll priuatio iUius , quae fbla fufficir pro termino a cjtto refpe(5tu indudionisra-
fpecici,ter-
minantcs duas mutationes fimul caufatas a duobus agcntibus,poflunt fimul induci , fed non vna
motus
fer ex'
:
Ad fccundum argumenrum de mutationibus ncceflari6 prsexigcntibus motum , confimiHtcr diccndum , ficut nunc didum eft ad primum argumentum:qu6d dua: formaeeiufdcm
cibiits
fulfioniMltt-'
fi
nos. Licct etiam
ineft,priua-
lumi^
n/t.
videtur impofllbile.
uatio, ficut haec potcntia. Ad primum argumentum videmr concedcndum , qu6d dua: fomix
hoc non
quot luminMria, ttt
Arifl:.qu6d
duae mutationcs habcntcs quatuor pcr fe termi-
,
fi
pcrfi;£tioncm tollct.intcndcndo eam.
cefftui foljvnt
tot
hanc,
rcfpedku
fieri i^ eodi.
,
§iu»tvifiU' liMtotffeciesi
huTiina.
poterit cflc mutatio.SimiH'tcr huiufmodi harc pri-
mdaQcx
^ fuc-
& quot luminaria
:
& non fornia oppofita quam priuatio concomitatur & idcirco intcr duas formas func
aprum natum ; crgo
ciufdcm
fimul
tot ibi fpecies
,
eodcm fitu rcfpcdtu ciufHem partis pafji vnam formam inducercnt, vt prius: fedomqis forma
rio incft
flurej
pundtum mcdij potcntia vfquc illuc
vnius ipecici ? Dicitur quod non
<:irca
iiis
vifibiHa circa
mam inducent.
cuius in apto nato, alterius
Tiumero, (y
&
quc mancrc fimul ; ergo luracn , fpccicm non poncs habcre eflc fixum inmedio, fcdin cotinuo gigncrc, rclationem pones manere, & idco quotcunquc ciufHcm fpccici,im6 infinitas ; quot crgo
Itcm , quid dices dc formis inducibilibus pcr mutafionem, niiquid tales dujc poflunt cfle fimul
tio ad iecundam. Contra:priuatiocftcarcntiaaH-
lUnmiHMtio'
formae fmt na-
poffunt quotcun-
,
partcs
(equcns non
14
diu pcrmancre in fubicdto
vel aliud potcfl:
,
talcs
nes.
vnius ipecici,eft tantum vna priuatio, quae aufertur per primam formam aducnicntem,& pcr con-
tfubitMt.
fi
Contra primum argumentum:vjdeturdeftrui idem fimul mouetur duobus motibus eiufdem fpcciei. Item crgo duo igncs generabunt duos ignes ex aqua cadcm , aut laltem duas formas ignis inducercnt in eandem materiam,qu6d
& non eft cum
fithil Mjfsrit,
prius
paflb ad duas formas ciufdcm (pcciei; crgo fimul polfunt clle duo adus eius, inquantum in potcnita duo motus. Itcm,f
Jiuius,t.c.}.&
ftdtatuum
&
agcre
&
I
:
9d tcrminum eiudem fpccici,Hcet duae fint adiones. Contrarfimul lunt duac potcntiae in ifto
cumeffcUu
^
idcm quod
caufare aH*am formani
;
f
adfit agens vcl
agcns.
quia poft in-
fubiedbun mobilc
fi
uet
,
wlmu^
tMt fofi ntotUf
nifivbirtftritformMUt ittcomfoJliHm
Itutfu*,
:
vaaD
I
,
Qusftio VII. nx abfolutx, ic qoibus fpccics
vi$
fir
:
luincn,cognirio,
nam dc rclarione noncft vis quin mulri-
:
tum quia non
f>licc:ur ficur corrciatiua,
in abfb-
&
urc i.ridc loquendo , fcd in ad altcrum : tum quia non tcrminat motum , nec muurioncm pcr {c
:
Vbi
forte
nifi
nem
vti
plura
Vbi
&
:
in eodera
inducatur aliud Vbi, plicari
De tribus
ncc funt naturaliter
,
vt autera fupcmaturalitcr
correlariuum mulri-
fufficit
aliud cir-
fiat
cum primo
circumfcribcn-
formis ^(blutis vidctur fimilide lumine, (pecie , &: cognirione, Iccundi ponitur luraen eilc fpecicm illis
ter diccndura
quia
:
puta quod miraculose
,
cum(cribens fimul te.
illud prafiipponit a
iqcbmpoflibile
di. I }.
,
lucis.
s4
Scdcontra;lumen intenditur, patet ad fenfura; ergo non funt duz fpecies non intenditurv ficut probatur prius in hac quzftione quia illa fpedes :
:
non duccret
jntenfior
cognirioncm
in
vifibilis
Refpondco: fpccics rei pracfenris in jnedio , Sc organo fcnfitiuo, inicndit tara luracn quod cft fpccics lucis , quara fpedes coloris : pcr confcquens illud eft vnicum in vno:nonquia agens przfuppouit forraam incompoflibilcra in fubicfto, ad hoc vtagat ; (cd qnia quodlibet duf^ reraiflloris.
&
cft cognitio.
Nec fcquinir
fimul eflct
:
ergo vna vifio intenfior primuro non (cquitur: ; ideb non :
quia inrenfio non copulatur roulris
: fi vna poft aliara, concedo qubd vtnunque fcquitur propria fpccics in meraoria ; non crgo cx vna intcnfa exteriori , generatur alia inierior : irao nulla gcne-
plures faltera diftin<5be firaul
ratur nifi prxfentc fcnfationc
& duz non funt
,
&
duas fuccefliue fcquuntur imaginationes duac Ad rerrium d. 17. q. 4. an agcns xquifiraul
uocura intcndii vltta gradura qucm cauiarct vniuocum agens ? non. Sed quid ? iam nulla forroa abfbluta
ponitut
fimul in eodcra interiori
,
&
,
obiedo , & prscduo alba prius vifa
abfentc
hunc finem
poftiira inuginari
fpeciei
tantura fjjccies in fenfii
nifi
qux rcmanct
cisc propter
dufJem
mulriplicari
:
vt
:
podibilitas eft
quia
:
non funt
imaginaria ipfius albedinis illa extra.
fenris neccfte eft firaulefte
tafiz, vel
metnori2,ncc
,
non
eft
Tales fpedcs ab-
vna
cft ibi
intenfior alia,
firaul
tamen
:
illis
,
iila
qux
tranleuntibus raa-
ncnt phantafmata quarc in vniuerfis forrais ab:
fblutis nullura eft fimilc phantafrnati .
fpcdd
quantum
interiori
vcl tali
,
purificarionem in
.id
ebdem.
duas inorgano phan-
Dici poteft, forrais
aliis
qubd
&
talis fpecies firailis eft :
ficut
probatum cft prius : quia arni obicAura non cognofcitura phantafia,ni fi vt relucet in tali fpccie, oponet fpecies proporrionari obie<Jlo vt fcilicct rfpracfcntans non fit intenfior
mt.c.S.Vfium Solem memirti
vel tres cogtto :fed ex eadem memoria qtia vnttm
quara nata cft
dt ad itnaginandum omnia dufclcm
fic
gigni a
tali
6bie6lo:quia intcn-
fiorfpcciesincenfiusobie(fhim proporrionabiUter xepra:fentatct,ncc poteft poni in
phantafiae
vtufped^ ^
in alia
,
vha pane organi alia
,
ficut fuprk
probatum eft in hacqu^flione. Scd quare fpecies in organo fenfiis particularis non ita diftinguitur ficut in organo phantafiz, vel meraoriaE?ira6 eadero ratio vidctur vtrobiquc.
non diflindc rcprsfentarct^fimili-
Probatio, alias
quomodo dc vtu fpccic in (enfus extcrioris organo gcnefatur alia in interiori : non vna intenfa , cx vna intcnla ? Vidcmr enira irrationabi^ lius poncrc vnara fpcciem exreriorcm efle prin-
ter
dpium refpcdiu duarum rcmiflarum intra , quam duo obio^ praefenria caufare in organo extra Itera, contra illara caufara
duas.
:
nullum^ agens
irturis iraperfedioris forraa fufceptiui, intendit illara
npn
patet
;
fi
intcnfura
calido intcnfb apponatur calidura
non
,
Contra
inrendcndo.
perfedum
agit in calidura
:
fivolMtro, Mttt ditos,
mtmim formatMT acies multos cogitamu hxc
ille;
ergo vna fpecies in phantafia , vel mcmoria
fuffi-
fi
(pecid, quia
&c. ad quodlibct vnura fuflEcit pro omnibus illius (peciei ad omnia fimul in idolo fiifficit vri multis phan-
tCjColore, figura
,
vnum phantafma tafinaribus
:
componendo
:
ficut
docet AugufHnus
ficur ibi
de monte aurco
Qmmodo foffum
:
:
co~
quam mend' hoc fccundtim ^^'*V"^ arriculum , qui negat imaginationes huiufmodi ^^ imsnnJivt hoc , fed tantura naturx qux eft hic illa na- dum tmmUa. tura eft prxfens pcr vnam fpedem quantumcuh-
gitare Solem maiorem
ni
,
vel minorem
& ejModrum, &c. maximc
:
ftat
:
que coniungatur cum aliis ergo quod fupponit rario a albaofferunttu phantafix
tum
per
gitandi ni
,
,
,
in idolo fine
,
:
falfum
eft
quod difUnda
vt diftinda
;
fed tan-
vnam formara habeo multos adus covel ima^nandi drca album in commu-
ex tara diuerfis idolis conituKfhim. Sed nun-
quam phantafma
intenditur ibi fic (ecimdijm
& rcparatur
quia fequitur duas fcnfariones, non concluditraon
fupcriiis.
enira feqtutur
:
&
Ad primum
fpcdes in organo cxtra non cft rario reprxfcntandi obicdum , vt cognituto , fed ,
fenfario exterior eft
obicdi imraediate ; vnde non
/pecitm *x-
requiritur qiiod ibi
ttrMtn td ftnf/u (M,
nem
:
fit
fpecies proptcr fcnfario-
in interiori vcro
rcquirituti ita
interior ^ft praccisc obie£K
quia
non
dum
:
cft
obicdH in
fpecics in
iinquitur
,
nifi
,
qu5d
vt lucet in fpede,
Ad
fc prxfcntis.
fccun-
j^
volueris imaginariidolaperfcdaaim quanrita-
arguraentum dc duabus formis ergo dua: adtiones ; ergo dux paf^. fione^ ; ergo duo termini : de hoc didhim eft illud
jg
quoad propofitum quia ii.de Tri-
abfcns
:
ttnum.
qux
fpcdcs intenfior proprcr multa obicda prxfcntia vnius fpeciei ; ergo firaul raultz vifiones ; vei
formam talcm in fubicdo : fpecics tamen luds abfentis , qualis requiritur in phantafia , vel mcmoria fenfitiua,non eftiumen;fimiliter fpcdes eiufdera rarionis cura
ftd btni i»-
luta,
:
confequuntur diftindas vifiones perceptas
talis fcilicet
17
r i.de Trinx.8.ergo tavna dufdcm fpedci , fpedes fimul quare non plures plurium obicdborum przfentium Qmul , proptcr defedbim intentionis copulanris > ibidcm fzpe. £t per hoc patet ad illud de tcrria forma abfb«
poft fcnfariones perceptas
lis cft
dem (pecid adueniens, in eodera natura cft intenderc
ii^jm.ix.
621
Auguft. 6. Muficx continue deddit :
pcr
fcnfiis cxtcriorcsjfed alia rario
;
ergo fimt duo phantafmata
illud polfet intendi,
fcd criam
fi illi
dc poflibilitatc,
non tantum
poft duos
,
quia
a(^s
adhis eflcnt per fc intendemcs,
adhuc dualitas illorum non concludit quinper vtrumqucindudhjm, fadat vnam formam intenfam.Phantafma vidcbatur diflimile aliis abfblutis: iam pofimm cft fimilc Et quidem fectmdum faris fblutum eft de dua-
phanufia , vel raeraoria , non tCr
bus fenfarionibus
raediante fcnfarionc
fed quafi folurio.
nec illud fuit priusprobario : Si primura manere vidctur,
quomodo difHn&c
imaginoralbius,
fcquentur dus ira6 non retineo :
;
idco duas
nifi
(iibiedb.
,
& miniksalbum
^9
:
621
Metaph.
V.
Lib.
bom viTa > non per yiCnm multoruin
phantafma'
nim cotnponcndo in idolo,ncut montwn aureum: patet qu^cl intcndo
& remifllo non habent phan'-
tarmatapcopria aUa ^ phanta/mate formae
pcr illud phantafina
illa
naturaliter rcpracfcntat
,
ncc
diftindc iraaginor, quia
obie^um fccundum
dum proponionabilem /ibi, Huculque omnia di^ fiuit loquendo de adlione naturali :
iitcr
gra-
nacura-
reftare po(Iet quxftio
&
&
fui
indu<^onem formam
in-
compoffibilem in paflb ;ergo illa ratio prolixa eft particuiaris , quaere medium vniuer(alius : habes ii>i quod quicquid potcft inducere aliquid (pcciej: in iliud paflum , poteft intendere, quia nata funt facere vnum fi hmul in vno, (icut de quantitate continua vnita continuc in liquidis , fcd an iemper quodpunque adueniens pofltt au^ere : an .vltra perfediionem proprij effedus , nuUum adlieniens intcndat : an tertio aliquod taic intendat , fed vfquequo dubium eft ? Contra caufam, vndc vnientur fi diuerfae potcntiae ? Refponfio, quia vna furomc adhialiter prius. Contra : ifla a^buata fumm^ , quare non aduatur alia ? Reipondeo;aeqnalis limitatio potcntix ad a£lum, Sc e coAuerfo , quia licct potcntia non flmpliciter dependeat ab aftu accidcntali , ficut c conuerfo : tamen vt fic talc dcpendet ab illo ; omni« dependentia eft ad vnicum fimuh fifufficienter tcrminat; crgo totum hoc rcducetor: vna :
iliflicicnter
Angulos
incidentia
& refiexionli tquales ra* & refiexum in eademfuferfitjfe :
diume^ue incidentem
cum linea erigtbtli a punHo refiexionu. Didtur angulus incidentiz quam conftituit radius
ofe,ejfe
cadens fuper fpcculuro cum flipcrficic fpcculi,vcl ex vna parte,vcl cx alia cum linca imaginabilitec
XI
punfto rcflcxionis: Angulus autcm rcflexionis eft , qucm cum cifHcm qonfrituit radius reflexus. i£qualiras anguloruro cxperimento colligitur,& rationd probatur ibidem i6.Conclufio eiufdcm partis eft talis:/« omni fuperficie refiexio»is quatuor pracipue punSla conttnert:& qttod ex^
erigibili ^
refpcde abfolutacompoflibilirate forroarum, {ku potentis diuinc Si dc luminc, fpccie, Sc conon,quia gnitione, conccdis vnitatem in vno,
praefupponunt ante
:
adu^t in hacfpecie,fcdvndeprobatur
Ifta?
iUam eft,mintme videri:h.i quatuor pundti flmc
tra
ccntrii vifus:pun6tiis apprchefus,rcrroinus axis,id
cft,pcrpcndicularis
du^x a centro vifus in
luro,& pun£his reflejcionis.Has
fpcai-
concluuones tangit Do^. hic, fed pro maiori declarationc hotres
rum oporteret pluraalia & in Perfpc<Sbiua& Gco-
& 16, & plures
metria videre. Vidcantur prxcipuc 14. ij. conclufiones primx partis Pi?rfpeciinx alix illius fecundx,
,
qux omnia longum
hic
cflet
inferere:profequatur diligens ledor multa a'ddcn-
do,
fi
idem ris
:
motiua
illa
fentit
quod hic tangit de
,
foluere volueris, quia illa
i
^.di.hoc
fpecie
rubp>
dic confcqucntcr bene inucftigando vt ibi
alibi
habet
:
idem enim poteft eflc
&
& ob-
fpecics
icdura.
Cohfequcntcr ponitur opinio Thom.& Henr. in j. paneq. quxrc Thomam in q.de veritatc, 35. & hic in j. & alibi.& Hcnr. quodlib. ^.q.j. alibi & alios fequaces, partera negatiuam qux-
&
&
ftionis tenenres
&
folucntes argurocnta princi-
quam opinionem impugnat copiosc. Vbi aducrtc qu6d notatur vnum paruum Extra ra-
palia
tione
1.
contra
primum rooduro aliorum ad pri-
mum principale ibi
ANNOT. MAFRITII.
Item
<\uict]uid
: Efi enim /^
Ad primum SEquitur quafHo feptima de »o
compofTibilitate
accidentium tantum numero difFerentium, in eodem fubie(flo.t.non habcntc commcnt.qua£ notabilis
&
tur, vbi
Extra
magnx
altercationis inter
Do^ habc-
primo, poft oppofitum ponitur quoddam contra iUud quodfup^iHi diiiitm efi,
ibi
:
ibi dicitur quod non efi fojfibile , 8cc. tamen valde notabilis , ideo ponderari debct & benc habet legi cum arguroento i. princi-
vfque
i&c.
:
& eius fblutione & quia ibi quotat perfpepartcs & conclufiones aduerte qu^d lic^ ,
«ftiuac
;
Alacen qupro confueuit Doct. pofler communiterallcgarc, alij plures pcrf^eAiuam fcripfcrint, vltimo tamcn mirabili rcfblutionc indufhia ille cximius Thcologus PhiJofbphus F.Ioan.Pecheam Anglicus Ordinis Mijuitiqui
,
videlicet
&
&
&
norum > quondam Archicpifcopus Cantuarienfis t>reui quodam coropendio eam tradidit in trcs partes diuifb : in quaf um prima 84.jn fecunda ^6. in terria iz.conclufiones notauit expofuit:&
Altter refponfio , &c. vfque illuc dua fpecies,&cc. litera tamen vbique :
bona. Infra etiam ihi:Contraergoformanaturalis annihilatur,8cc.vCc\ue ibi; ergo fecjuitur quod eade ftt
&nonfity &c. aflignatur Extra:Ct^ farisbenc ad propofitum, vtparet.
Infcriusinquadarefponfioncdc relationibus,
:
litera
pah,
dicitur quod
quidam audtor antiq'.ms,& varic nominatur, quidam Schircrvvod,quidam alio modo eftenim Anglicum cognomen , & videtdr fuifle Nominahuro opinionis, fed de noroinibus non cft allegatur
:
vis,&c.
Detcrminario Dodoriseftfatisclara in quxftione vbi plures conclufiones poflent clici
Anton.Andreas
fccit
,
,
vt
compre-
fcd paucis multa
hendit fuo more Doilor vbi notatur quoddam paruum Extra'^\:htc glo.icc. yfque ibi:5» autem nabeat,
&c.
& infra ibi
Si aSlio dicat refpeBum
:
agentti ad pajfum,
yt ledor fonc ob penuriam originalis in dcclina-r tione huius loci non pertutbetur , h?c brcuiter
&c. vfque il\ac:Cvntra folutionem tj. &c.aflignatur Extra ab aliquibus : totum tamen notabilc. Totum criaro fcquens vfque ad finem quxftionis vocatur additio , vel Extra ab
notabo ca quae ad proponnmi f^iunt.
aliquibus
^
&
Concluuo i.fecundz
parris eft talis
:
KefiftHor
n«s felat a regularibus fuperficiebutfa^a^ fentiri.
Dico
,
ocuU
fuperficies rcgularcs illas quac funt
difpofitionis vnifbrmis in
omnibus parribus fuis:
yidcUcet planas, concauas,$:oQuexas,& huiufmodi
:
inregulares
autcm funt
fuperficies
corporum
afpcrorum in quis radius,vel lux cadcns dilpcrgitur
& diftrahiturnc regularitcr oriri fuper oculum
pofHt. Sexta cooduifo eiufdcm partis j.
talis eft
fcd quia fingulare
>
& fubrile
>
lcgatur
totum. 13.1. non qux a principio notaui , quia vcl alios allcgatjvcl hxc litcra additio eft,poftquam fcripfit iccundum hic addita , fed primum roagis fapit. Similiter dicenduro eft de illo, quod infra tangit
Illud
qu6d infrjl tangit allegando di.
obflat his
,
dedi. i7.q. 4. vtquidaro
libri
habent.Quxre
Vua.& Tho.& Alex.in primo de charitatc alij
hbri habent 77, q. 4.
;
in
vel vt
& potcft rcferri Cumva^ Hcnr.
^^
.
vn.
Qu^ftio &
Aler.ftaduir cnim maxim^ in
iau*nratt
Hcnr. in riimma,& qaodlibccD Henr. in Vuau & Aler. idco allcgarioncs Theoric» in hac Mctaphyfica maxiroe habcnc refori ad illos. In primo camen
&
Reportarionum hic tctieit ipfc , vialij dc intenfionc fbrmadeancar CalcuUtoc antiqao
&
8.habct pn> his qu« hk vidmo tangic in q A ponderari dcbcnc omnia v«r-
ru,
&'eaqua infra E.
ba ad vnguem omnia namque
in
difficilia
adem
6^5
Ad primura didtm', fn tempore
vel «fid poflec fon^,
:
&
vtrim tifm
Cohcra cunc cempus non bM^fhmS Ttvtlimt eric in genere Quancicaiis cunc primus mocus «M? t.i.l.f> finc cempore, vel depcndcrct mocus dui ab aniJJWfcJI. ma ; ide6 didcur alicer quod in tempore eft prindpium fine anima, non fimpUdccr primum : nec ccia cflec cu anima,eft camcn ibi prindpiii rc^fimiliter principhin».
:
:
&a
alicuiils pofleriocis
&
& prioris
:
qoia ifb dies
indpic i maae,&hora prima pcopinquior
fpeculariuac ccrtaminis vbkjue proponit.
qu6d
prios ex afngnarionc noftra
\;ft
roa-
cft
nc qoam hora fccunda.Concra iftud fi in ccpore fccuhdiim le non cft prindpium , fcd in aliqua :
Pxiora &: pofteriora dicuntur , quzdam quidcm canquam cxidence aliquo pri-
ino,& principio in vnoquoquc gencrc,
pattc eius
rcfpfeftu aJtcrius parris
tunc ccm-
,
pu« fccandurn fc nec habct prius ncc poftcriuj, fed folum ne^edbi aliquarum parrium hoc inconuenicns quia diffinirio conuenit toriperfe, quz d^qu6d ttmpm tft manerm mintt featftdipm frim, i^ fefterim:S)C partibus per acddcns. Item, :
:
quod propinquius quidcm pQncipio, «Diquo decerminaco./rjr/.rm.i6.
tempus eft conrinuum crgo non eft ibi aliquod nunc in prius, rcfpe^ cuius de fc, quod dicatur aliqua pars poftcrior, fcd folum in potcn•,
CLYiESTIO
F/rmm hdcjit ratM cmmnnitfri^rif prius cft quod pdncipio cft prbpinquius ?
tia
,
effct
auantum de
.k\iex.ibU.uxt.CMmm.\6Ji.VtxTtOiJrM3.i
11
ciiJD.ThoaiUa.i
QVcmI non
ttmftu
:
ditmprim
).Fland.nif .ti.«.i.FoiilecM^.i i.
tft
& poflenm
lum eft principium
fed in ccmporc nul-
hem, in
crgo, &c.
;
libus per pcopagarioncm
prindpio
monerm metmfeopi;
gencrario fuit (ine
(i
,
vnum gcncrans prius
,
generabi-
alio
:
& c^unen
nullum primum. Itcm, fi prias cft quod dl prindpio propinquius j ergo prindpiumnon cft prias principiaco quia G ak prius hoc eft rdpe&a aiicuius prindpij primi per te ergo prindpium habec pcindpiam hoc eft inconueniens quda :
:
;
:
:
procetkrecor in infininim. Icem, cefte poii^e
non videcur ne-
primum propcer prius
:
nifi
qoia vbi
magis , S^ mazimam ied hoc eft fammi in pofterius eft reroodus ab nnmeri$. Iccm, pnus camen dicic nobis vtencibus hoc iioc mtnc : cft
:
&
&
mnrr, vc prindpio ; crgo non
omne prius propin-
quius prindpio, fed aJjquando rcmorius.Concra: Philol. hic Sc ^.huius^CK:. 1 6.tc i Sxoncra ncgan-
tespdndpia.
(c
mum & ,
hrA.hie r^
m
a^
VIIL
LfWlf0tl iigaiitm,
eft ex patte tcmporis : quia fi fic, difconcinuum ; crgo eft ibi folum prifblum prins cx afCgnariotie noflra ,
&
in potenria de
fe.
Ad primum qu^ ,
fi
lecimdum
(c
acdpiatur
pro coco tcmpore, vcrum cft',& idc6 totum tcm- ^^w/TiM» pus non eft prius pofterius fed ex hoc non fe- ysketfrim. pofterius: quimr quod in tcmporc non fit prius poftcrius. Ad quia fecundii pancs habet prius aliud , quod cflc in potcnria «quiuoce didtur de cdi in potentia ad achira primum.quac cft potcntia>eflcnrialis dc cffe in potcnria folum ad adu feomdiimiipfum vcro mtnc^ tcropore^cft fbium
&
&
&
&
Dico tunc, quod in conrinuo nullum eft indiuifibile in a&a fecundo creain potcnria acddentali.
; ergo nullum prius in adta illo fecondo: efTe fic concedo:camcn func ibi in adn prirao in a&a , non difconcinuac Ad aliud , quod cecdo gcncrantes habent quartum pro prindpio refpe£ta ipforum,refpedu cuius dicuncur imer fe pdores Sc pofteriores. Ad alind, qu6d illaratio ponltur de illisqua: funt poftprindpium,nonde prindpiopropric.Vel aliter,qu6d prindpiimi non eft prius,fed priminn:vel aUtcr,qu6d hotificariocUtur de illo in quo minimum re|>critur de rjoione prioris. Ad aliud dcnumeris qudd fi aUcjuid fic magis fccund^m fbtmam opona ponete maiiroum : n<m camen opoctec in his qux func maiora & minora quinricateujuia vbi eft magis miniis
donis
:
&
:
SCHOLIVM OPT
I
M£
vnicam-
explicdU rtttUnem prioru
,
iuxt*
meniem 'Phtlafefhi , dt tjttt vtde iffum hic in tefct. C*mmeH.\6j^ jilenfem ikidem. Didcur quod tnen
alicer
norificario eft condcniens
conuenit pnoribiu
eftcncialicer
:
ca-
& ac-
ddcncalicer ordinaris:quia ineftencialicer ordinatis nihil
caofac fine
pcimo fimpUdcer
hil csmftMt
fitnf rum. icH. luLi.q.
(ed
acd-
hoc in ordinaris acddcncaliccr quia acddic huiC rcuolurioni caeli , qood alia przccfllc , quia
dic
»rtlmM» ni'
:
:
potuic fuifle bile ;
vnde
quo vno
,
&
fi
prior
enricas caiium
non
fuiflcc
pcr impoffi-
omnium hon eft ab ali-
fimplidter primo
,
didtur per compararionem ad
quod primum
,
non
fimplidter
&
,
ali-
fed refpcAu
hoc pcr acddcns. In cflcntiali{cr ordinatis didnir pnus rcfpe^hi primi fimplidccr, quod eft caufA iUius , omnium poftenoTWtU :
roinimum ibi
fireqocnterrepUcattir, caufatur pcr-
Ad alia
feSdo alionmi.
&
:
^ priora,& poftcriora.
%^NNOT, MAFRITIJ.
,
ordinaris
illius
zimo, fed in notncris non : quia perfedio thaioruro numeroruro eft i roinoribus ex eo,<^u^ piodes replicantur : fiue ex hoc qu6d vnitas, qtta; eft
ficuc in cflentialitec
mnt omnia ab vno primo , & i quo dcpendent omnia ; vnde prius in accidcntalitcr ordinaris
&
fcamdum perfcdioncm,enritas omnium cft a ma-
&
^
£qitttitr qtuftio tHttu* deverittttt diftimtienie
^fricrie,
ttx.
ctmment. 1 6.^iufitit cUra cft,vU
nttlU ctrrt&ie nottthtiu in literM eccttrrit mintttio vero ftit.
Do&orit
ttjftrtiuM
Fn ttmflieri tmtm
&
:
tUter-
Utcidjt ixi'
mtueri^ difaifime vi-
;:;::
Lib.V.
624 ^,,^
,
Metaph.
deantttr td
&
tMm hdhet^& ibi
ximi Vud. 'BnrUi
Dt
extermintntnr.
gradibm
&
modis priorss,& diMerJitatt ordinum qHd' ftuan rdtur i» do^nd hMittt,& Frtmc. de M*y- i» pierifqtu loci* vt Midtftpe notsm.
qnantitas- Item,fi Gc, cuicunque incftec har c ratio, illod eiTcr per
fefpedcs quantiraris hoc falfum de loco , quia non numcratur hic inter fpecics quanriraris, nec tcmpus eft per fe quanritas : quia :
eft
&
cft quanrumper accidens, motus fimiliter , fecundijrm PhilofIt.c. 8. hic. Similiter Commcntator didr dc loco qiiod non cftquantitas. Ad op1
pofirum
lcin ca quar infunc , quorttm vcrumquc, auc fingulum , vnum aliquid , 8c
boc aliquid nacum cft effc.texxom. 1 8.
Philofophus hic.
cft
Quancum ver6 dicicur quod cft diuifibi-
SCHOLTVM
I.
P o N I T V R fententia tenens ^nantitatem ejfe rationem menfura, refittaturtribtts rationibttt j poniMtr ergo qued diuifibilitat fit ratio eius , htc velinpartes etufdem rationis , fiiuxta vnam
&
&
QJifiSTIO
IX.
fententiam
vel ratio menfura
negttttr
emtatiuas
f^trum rafh ^afititatUfit diitifihilitMt
cundum aliam
>
fubfiantiam habere partes
vel in partes extenfas a6tu
\
, fi feteneatur oppofitum defubfiantia.
Prohat banc fecundam fententiam dt. ratione AriftJWr.M j.Albcti.i.PAj'Jif.rr«5.i.«.4. D. Thom.#^«i//. 51 »i^n. Henric. qutdUb. i .^.4. KaTeolus.iirid.difi 1 1. q.x.mrt. ^.Maior & BafleLi» ^.difi. t.MatfiLi» 1.9.49. /E.^A.Thtor*m. %o.S nton. A Ddr.^»« q. 10. Soac\a.md.q. i
Xi.Njflius.dift.9.fonC.c.ii.q.i.feS.z.(ir i.Suzzuii^.ii.
Met dift.
^A
feH.
)
.
6* 4* ^^'^ ^^°^ '" Prtdiatm.q
j.(^ m x,
rcs poft
diui/ibiliras
:
quia
fi
fic
ergo par-
;
diuifionem dilFcrrenr. Quacro qua-
aur per accidens
acddcns , quia runc sccidens.
Probatio
diuifionjs
&
aur fortnaliter?
,
non per
quanrirasdiuifibilis efTcrper :
acddens
quia diftiniSio formalis
,
&c.
Non
fpedfica
eft
;
tum partes quaintiratiua:.
;
formaliter
ergo parres
diuifae differrent
inqaan-
Irem,propriaratio Ge-
neris zqualiter ineft fpeciebus
omnibus
:
quia
.Genus a:qu^ przdicatur de eis , diuifibilitasnon. Probatio , quia quanriras difcrera eft aAu diuifa continua in petentia ; ergo non atqualiter, Probario , qu6d difcretum fitadu diuifum ; fenarius (cd
duo temarij in a6hi exiftcnte in adu , duo temarij fiint
dJmTus
fcnario
effent
,
parres eius; ergo fenarius eft ditiifiis
in eo
Coloben t»
tSmutihm videSettJHtf
w»'j*.
:
tjuando dicit fubfiantiam
non habere partes
tantum difputare,i. d. ix.q.x. ante folut. argum. habet fubfiantiam entitatiuas continere partes : ^J,.^.q. i docet aliat animat arationali, baberepartes. Vide eum ^:d.^i.q.i.&
z&M
,
&
.
1j.17.de Prsdicamentis , vbi agit
de ratione quan-
titatis.
quia fdera eft principium
diftindionis partium diuifarum
lergo parres per
fi eftet a(Shi
& tenet i.tL i.q. 9. num. 17. Aduerte
rationibuiy
nihilafferere,fed
it.q.7.
QVdd non lirer,
i
quantitatis , tribut locis Philofophi , fed pnfert fententiam tenentem diuifibilitatem efie paffionem quantitatis , tjuam probat num. y. tribus etiam
a^ cxiflens fenarius,
cum habear duos remarios ai^u
cuius probario pater ex aut^riraribus
Poffct dici ad
quatfHoncm
fic
:
qu6d propria
ratio eius cfttariomenfuras :quiaficur quaUtas eft difpofitio fubftantiat^ita qnanritas eft
Qualiritatc
probatur : quia quantitaris fupcrficies
non
enim quod magis quim diuifibilit^,
oratio eft quantiras, menfurat
,
Item
fyllabas.
mcnflira
pradicamcntis, Cap. dc
fubftanriac. Similitcr in
,
pohunmr
illa
qus
,
diftinfta:
fpecies
mcnfurx
funt diftindbc
;
ficat
& loctis & ramen locus & fiiperficies ,
difHngininrur in ratione diuifibilitaris
;
crgo
harc dlpropriamtioquantitaris.
Conrri,rarioGeneris ineft acqn^ primft omm'-
bus fpeciebus,quia aiqualitcr dicirurde omnibus, ratio mcnfurae non:quia non atqualiter de continuis
& difcreris:ficut patet lib.io. c.2. tex.com.j. quia magis ineft difcrcris & continuis,
Philofbph.c.de exaliquo^t.c.jo.huius, quod duo
8c inde
flmr pars trium aliqualiter ; ergo intemario dua-
nonnifi inquantum parricipant quanritatcm dif^ cretam. Item , fi fic , vniras cflet maxime fpecies
litas
habet fiiam formam. Et io cap de Coloho quod numcrus habet aliquo modo
t.c.}2.hujus,
&
ficur quinarius binarium panes diuifibiles temarium fcd fi tantum cx vnitatibus cffct, non haberer panes diuifibiles. Itcm , 7. Euch'. propofirione quarra otnnit numerMt minor , eft pars maiorit, atupartex ; etgo, &c. Item , fi diuiiibilitas eflenrialiter , vel per fe , conuenir qmnicuius eft potenria, bus fpeciebus quanriraris , eius eft adhis, in lib. i .c. .de Somno , VigfUa lergo diuidi , poterit per fe competere omni con:
:
:
&
&
1
tinuo
:'
fcd diuidi rcpugnat
:
qiiia
quod
diuiditur
|K}n eft continuum, fecundumvquoddiuidirur;
tunc eriam naturahtcr ineller quanro diuidi fion yiolenter
:
:
&
8c ira figura incifionisnaturalitcr
0eret in materia
,
&
ars vniuerfaliter diuidens
conrinuum haberet matcriam rali
ad formam
le
iila ratio
,
quia
eft
dare
in potcnria naruindudr. Item, ad principa-
non eft generalis omnibus quantis
minimum in
r.c.)6.& inde,
wnen non
quam
naruralibus
i.
fedomne naruraieeftquanturo panes , quarum
cfl diuifibile in
:
Phyfic.
&
:
eft
,
,
quantitaris
Vni ex
:
quia rarfo menfurx veriflimc ineft
10. htiius, rex. com.i.
mcnfurae non
rirarepcrfcprimo denorm'natiu^
tum t^x.
,
eft ibi,vt in
ris:& fic
& inde. Irem, ratio
eft rario quantitatis,
modo
,
dida de quan-
quia menfura
^ relarione tertii tnodi
genereeft
,
;
eft di£ta.
crgo ran-
runc pafllo quanrita-
non propria rario quanritaris,qaia ex
com.i. 8c inde, in quolibet genere,
primum quod
cft
menfiira
eft
i
o.
vnum
omnium in illo gene&mngis aliis;
re,hoc conuenitomni genbrationi ficucin gencre poris dulcedo
;
coloris albedo
ergo noh
eft
:
in
gcncre fa-
proprium quanri-
tatis.
Refponderur hic
,
qu^d quaedam
menfiirans per rcplicationem
,
eft
mcnfura
qiue aliquoties
&
fumpta reddir totum , talis eft propria quantitatis. Alia cft menfura perfcdionis , fiuc fccund^m perfedioncm , illa nop fic , quia albedu iiunquam reddii nigrum, Similiter nec mehfura
&
cognirionis
nem
:
quia illud quod dudt in cognirio»
aliorum in genere
,
nunquam
reddir
ilia.
Con
,
625
Qu^ftio IX. Utfitr».
mU*
refUcMti»tut
sli*
frfi-
Coniri : refponfio concedit propofitum,quui menfura non eft edentialis quantitati, nec pailio dus,niii
per replicationem,quae non xquali-
illa
ffitmit.
Sm.v. d.iui, t ijUfrtS-
& di{creris,quia in difcre-
terconuenit continuis tis eft
minimnm
nmpiiciter
reddenst, per repli'-
itm parttm. cationem totum , in continuis non,ex quia nihil
2.
minimum
eft
UffmrMftr
wm fmtfnit t*ti ciiintu,
Omtimmmm .
nfm. ».
nunus dus.
Conccdo tunc
ra
non eft proprie quandtatis , cum non conueniaf omnibus ipedebus eius,& concedantur hzc
pafEo quanritaris cut hatc
argumenta.
lit, fic
Contra illa
;
ergotalis
primam rado-
po(tct argui,contra
nem , videtur quod continuum
habeat rationem
propriara menfurandt practer applicationem nu-
*qiiiifm4UUi-
^iifcTtt*.
& cale
,
:
menfu-
per replicationem non reddit
r*fiuMi*mi,
huius c.
\.
puin^his
niil
Itcm diuidi non ftaf cum conrinuo:ergo non de dus eflentia , quia continuum fecundum quod continuum , nbn eft diuifum quia dz qu6d fic : timc non cft conrinuum , non fequitur.vlrra ; crgo nec potentia : quia eriam de eflc potenrix non cft ipfum diuidi, quod cft tcreft
& tempu&Jon-
meri quia motus dicitur longus, :
gum 4.
Phyfic. cap. de
Tempore
,
text.com. 109.
& inde, fed menmratio {ecundum longura
non
,
qu6d'diuifibilitas eft priraa
,
& non de eflentia dus;vnde modo
pcr fc fccundo
eft
;
coUr
fi-
fim*mqaMM'
eft vifihi-
hxc , tjnantitM eft diiuflnlis. Vnde
diuifibilius. eft refpc6has quidam in colore per compararionem ad vifum:(ic diuifibilitas funda-
tur in quantiute
fionem
,
& dicit habitudinem ad diui-
& cuicunque incft diuifibiliias in partes
:
dufdem rarionis, hoc
per quantitatem
eft
harc eft per fc fectmdo modo
hzc, coloreft
,
:
cunc
tjuantitMeft diuifi-
Je
Anima;text.
hilii,ficut
necvia>,nifi quia cotfimt ibi pedes in (patio,
do vnde quanritas notificatur hic pcr proximam pafEonem dus , & non diffinitur & fimiliter diuifibilitas eft pafEo cuiufamque fpedei quanriutis Jicet non prin)6,fed generis primo, & fpcderum per fenonprim6.
per quod
motus ; vnde menfiiratio
eft
dum replicationem
eft
fii-
(ecun-
parcium aliquoties fiimpu-
rum:
& ita vt cis applicaturnnmerus
dunt
totura.
:
quz
red-
tttmtit.
ficuc
Dicendum,quod nullura continuum menfurat , nifi applicando ei menfiiram di(cretam,quia neicitur Ibngitudo temporis, cft menfiirario difcreta.
DimifiMitM
ttm *ff*f*f-
vifihilis 1
Vnde omnes
com.
66.
quod
quanritas eft
probant
au£boritates
diiflfibilis
per
fectmdo
fe
mo-
:
:
Dicendum tunc ad qu2ftionem,qu6d propria rario eft diuifibilitas in panes eiuldem rarionis.
Vna eft
opinio qu6d fiibftantia corporea habet
proprias parces eiuTdem rarionis extenfas in potentia de fe,&
adu
per quanritatem. Alia opinio
DiMif3tilit*temfeefuttnturfinitttm tfuia finitum
prefuppomt
ri,illud necejfarih pntinteUigttur diuifibile
tttm
Uydeinde ratio menfurt,
diuifibilitas eft proprie quanricatis ih parces eiuT-
titatis infie:alia
demrarionis. addere qu6d ai£fai,fic
Si
prima
vcra
fic
oporcct
diuifibilifas in parces ezcenfiis in.
Tamen prima
propria cario eius.
non videcurvera:quia{ccundum riutis nec
nmc
,
numerojiec
nihil oportec addere
,
parces eiufiiem rarionis
«d hoc, hic in
y.
diicreris nifi fit
opinio
quacompeccrecnde^ illam,racio
qu6d
diuifibiUcas in
eius rario
,
audorirace
f
autem
(pedes quanrita-
fecundum cuius
diftindionem diitinguuntur fpedcs gencris. Sir , Cap. de Quantitatc. J^HftntitMcotuiHa eji cuimpartesccfuUntttr,^. Dtfcreta cnim fartef non C9fml*fttttr ; crgo dc ra-
militcr in Prscdicamcnris
rione vtriufqueeft habere panes/cd partcs,cft diuifibilc. Simifiter j.
omne habes Phyficxc.3 j.&
&
indccontra poncntcs infinitum, illud eflc fui>ftanriam didt Arift.qu6d fi fit indhiifibile in magnitiulincm,aut mulriradincm
,
auc cft magnitu-
doyUumultitudo:fubftantia enim bilis nifi per altcrum iftbrum.
n(»
cft dioiii-
menfttram
cflcnriadus/^uia diuifibilitas cft rcfpc^lusurefpc^his non^eft de eflcntiaabfbluri. Item, potentia
&
Pradicamentis.
i.
Tixt.e.ifl
in Ttxtx.
TertUin
^. Phyficor.
"li^i..
SCHOLIVM
II.
S oL V tem lem
I T argumenta fufiinendo diuifihilitapropriam paftimtem materta , de eo tjuod ad primum ntn omnem dijfertntiam forma-
iffe
dicit
effe fpecificam,yide
gitan diuidens comimfum
eft
ficoranis quanritas eflct tSta
ergo ncc potenria ad diuidi
eft
dc ehis
cflentia.
^ttt enim »Elm,ft pmttti*
j
cmmr* ti:
.Ph^ficKxtjoomjio.
&c erg»fi in ^nMm» fint fttenti* tuL
infinitMdimifienes, videtitr
prim* pt^t» ScodOpcr.toni.IV.
irit^ dittifihtltt4fes,fed
eft
vns vmm.
Ad fecunditmtan-
,
&
ra,& vnittue,
& diftinStione numeri
,
de tfu» vuLe
ipfum I. eUftind. 14. i^i tenet nttmemm hahere vnitatemfirrmalem,reffeBu cuim, cater* vnitati: 18.
Idem habet
matertales.
j. dtfttni^.ii.
FitU ^uatUBafitm d* natura vnius
num.
& vni-
tzxistfupjjfiufi.^.
Ad primum argumentum
&
illa
,
Comra hoc , de iUis illas
fubftanria
,
eft
fubflandis
qwe
pancs :quzro quoraodo diiFcrunc fi per (c non fpecie ; ergo aliqua
redpiunt
quod
didrar , quod hacc
differunt pcr accidens,quia pcr
&
diflerenciacflcnriah& eft, ifi* TMti*^ vitLetnr cencltidert
eft.
ali^md generat ; dt cptoaext \. dift. i.qudft.tf. numero ij. Explicat hene tjuomodo numerm mintreft , non eftpart maiorii. ^tUucit extjuifittim tUSrinam d« natn-
fubie^a.
fi
eitm iMft.i.ejH4ft.jMi j»
ktne tamen econtraventm
& camcn non fpedficai
contca aliquos : fi per quanritatis partes
in ipfis ; crgo circuius
,
&
fi
non detur hoc quod
per fubiedum:& taracn per acddcns,&iUud pet aliud
:
(unc diflerunt pcr aUquid ahud
pct aliud
A
,
vel
B
,
& fcquitur vnum G Gg
:
& illud
didorum duorjm.
jtf.
^JT"-
Quarta i oJiuim iJ^i. mtntptid
&
dc eflcntia
pofle fanari,
ide*
omnes proprie a^ualiter infttnt ^uantitati, vel n»n :fed vrfpecits.
&dufdcm cflcnri«:fcd diuidi non
,
,
&
quantitas
Item
intujuale pracedit
vel inatfuale
ttqitale
l.Phyficer. Secunda
omne ens,
;
videtitr ordo ifta^
prima duofunt tjuan-
&
asjuale
:
;
Prima hahetur hic,(^
a^his funt ciufdera generis,& diuidunt
iuifa
fini-
menfitrat,non ecoauerfo.
fum
Contta : audoritatcs probant quod ditiiCbilitas cft proprium quanritatis/ed non quod fit dc
3iunritaris;quia
:
•& iecundum diuerfiim modum
eft ratio eflentialis
A.
duofumper relfe^ttm ad aliud:
iSmtm etiam
vbi ponit propriam rarionem
diuifibilicatis aflignat diuerfas cis:iila
Hjc
rumpaffionitm qttantitatis
quanritaris. Similiter notificat fpedes per diuifi-
bilitatem hic in
£ XTR
& infinitum,confetfuttntur tquale & inatpta-
eft,qu6d non habet partcieiufdcm rarionis ied £aMaa parces eflcnriales. Si rccunda eft vera cunc :
& infinitttm,
alitjuid tjuod dtbet fini-
^
*
!
6i6
Metaph.
V.
Lib.
iuttam , vt\ ibis in infinitum. Item , ratio ftat quod fi p%itcs diuifae difFcrunt per accidcns , totum fuit diuifibilc per accidens quia quomodo ,
accidens,comodo
partes diuifx difFcrunt pcr
totum
E
qHantitas efl dmifibilii per ahfolMtUTn
:
Nenomnii aliud afc ,Per te\ergo fartes quantitatis fer alia regttla fer tjuam arguis diferentin abfoluta kje differHHt :fi
f»rm»lit
eft
ieM. i. d.
j
fitbona.
Tunc dipo
.
,
qu6d quantitatis
partes difTerunt
feipfis formaliter , ita qu6d partes quantitatis f.y.ad ). lpfen»rie no f^nt proxifna fiindamcnta:& tamen non fpecifi-
"^ sSu. nftrif *S
ccrilli
etiam quibus principium
differentia formalis
cft fpecifica
,
tate excipiunt quantitatem i
coa6ti a vpri-
,
difcretum
eft
duo
falf*
zQcn diuifum,fed vtrum-
Ad
potentia.
funt ibi adhi
Ad
cft falfa,non eflcn,
que diuifum in
non
quibd omnis
Ad probationem quod maior
&c.
eft,fcilicet
,
ab hac regula.
(ecundum dico qu6d minor tialitcr
eft
probarioncm, quod
ternarij
fed in potentia,
,
quia diuerfi numeri funt diuerfac fpccics fpccialiflimaE, conftitutz per difFcrenrias oppofitas fub
eft
numerns non ; crgo &c. Item , hk iu litcra , numerus eft efrentialitec multitudo fed multitudo fecundum quod muititudo, non eft vnum,Auic. 7. Metaph. crgo nec numcrus. Ad primum , quod numerus eft vnum aiiqua vnitatc , fed hoc,vltima vnitatc. Sed omnes aliac funt partes maieriales vltima complefiumed» tiua & formalis omnium. Contr^ Philofbph. numerm ejf :
:
j.cap.dcToto , tcxt.comment.j
quc potenria non tia
I.
in quibufcun-
facit differentiam in fubflan-
rei,neque infieura:ibi diciwr omnis,
tus,vt in liquidis
vltima
tas fiat
,
,
& numcris
;
crgo
& vltima prima
,
non
to-
nuUa
fict diffe-
numeri , quod non flaret fi fpecifica vlrima vnitas eft forma completiua numeri , a quo habct vnitatem , quia tunc illa
rentia in fubftantia
&
, & ita alius numequod non fplum cft contra Ariftotelem fed impombilc aliiide,quod fiat aliud & aliud abfo-
tranfpofita ficret alia forraa
rus
,
mutatio ordinis finc mutatione alicuius abfbluti
.
potentia
,
in qutli eft aliquid antc gencrationem,
tantum
fcilicet etlentialijfed
Jicet pars
non
eft
accidentali,quia,fci-
diftmfta nec fub adhi proprio
propter vnitatem totius. Solue hoc prohibens,fit
tamcn cft genefecundum quid. Ad au£l:oritatcs qudd in omni nuraero nuflus numerus poteft cfle pars
pars in a6ku per diuifioncminon fatio nifi
:
tnatcrialisitamen vnitates in minorinuraero,futit
p^rtes materiales in maiori
non eft
:
fpccics quantitatis, fcd
nerc, vt principium fortc potcntiale S^uemod»
^yfnrtes itmarij
duae
matf riales ternarij , quia vnitantum in go-
vnitates funt partes tas
numero tunc
Tunc
in genere Subftantiac.
qu6d duo
Philofbpfu,
,
id eft
vt materi^
,
glofTatur ,
didhim
duae vnitat^s fimt
partes temarij aliqualiter,quia partes quantitati-
ux
iion aliquotx.
Sirailiter
phus quod binarius
tum duo trium,duo 7
non
dicit Philofo-
eft pars ternari j
,'
fed tan-
denominantduasvnitatesieijl
^rgo illud vcnim ficut iftudj^/wo albi currunt. Ad ^liam auftoritatem , qu6d ficut ad haben-
dum partes diuifibilesin
fubftantia,oportetqu6d
fint diucrfae
f^cundum
dum partcs
quaiuitatiuasdiuifibiles
bcre partem maiorem
ri
,
talis
& minorem & :
omnis numerus minor
vnitates in minori
numero
,
,
quae probant de numeris
Ad tcrrimn
id cft
,
omnes
font partes in maio-
expofitio fufficit intentioni
glofsi data, ficut
ad haDcnhafic fc ha-
>
quia omnia
adeo vera funt , illi formaliter numcrus eftet pars
fi
,
ifhid,fi numcrus non fit a^ diuifiisi ^q^ vnus;ergo aliqua vnitatc , quat cft princi^ \. r r -f puim nuipcn , qus videntur oppouta fimiliter
Contr^
^fl.
:
,
non
conftituentcs
Item
fic hic.
numcrum
,
omncs
eft
vnitates
pofRiqt cdexqucpri-
mae , natura& tcmpore ficut fi multa indiuidua dufdem fpedei fimul caufarentur quomodoeft ergo vna vlrima illarum:fi quiavltimiac". cipitur i numcrantcpoffiim incipere econuerfb, illa cft prima. Item impoflibilc eft quinarium fecundiim quod tale,cflc partcm fenarij;vndc ni» hil quod cfl; proprium formalc quinarij , exiftif :
:
&
quod fic , tunc quinarius cflct tamen in fenario non eft vni» tas quinta quinarij crgo illa non poteft cfTe fbrma quinarij vel da quod fic , cum vnitasquin» ta fit in fenario , fcquimr quod quinarius fit in
in fenario
vcl da
;
in adhi in fenario,&
;
:
aSka in fenario. Item,forma eft in materia, alioquin non ficret vnum pcr fe ex ds , fi tantiim fit iuxtapofitio ipfarum aliis
;
4
vlrima vnitas
non
eft
in
ergo &c.
Concedo haec argumenta. Tunc ad primura argumentum ,qu6d nuracnis eft vnus,fbrmj Cni fpcdfica
,
^
qua
eft
propria difcretio exiftens in
qtiinquc vnitatibus,vt vna matcria a forma fua fpecifica
,
eft
vnus.
:
ficot
Et qua:
qua vnifate
?
Dico
eft
Probatnr per hoc
eft
ali-
«/1
inn»''
mina(»t
eft hacc
minata. ContrJi
vnura
;
adhuc
cf^ vnitate
argumcntuni.
ftat
vmim
:
fed
nullum
eft
Oranc vnum,
8 fiuinarim
de gcnere Qgantitaris,fi vnitas taliseft prin- an •vnud ali, qun vnitatt cipium numeri : fed illa noii eft aliqua vnit^ de ex q^ufite, quinque;ergo alia:fi ver6 hoc:mncilla cum quin- vtlalia qua nifi
& ita fequitur qu6d
que aliis , l^ciet fenarium : quinquc font fcx. I>ico,qu6d
vnus vnitate de non vnitatc aliqua de gcnerc Quanritatis , fic ^tnnt mnc fcx. Dico qu6d ficuc quinque , vnitas horoinis cft paffio hominis confequens eft
&
eius cflcntiam,fic vnitas quinarij fcquitur quina-
riumjficut pafEoi& eft vnus fbrmalitcr pcr illam
Suinquc matcriaiibu$,quia non eft pars tpatcrias.fed paflto torius compofid , vndc numerus cft tutic ilU vnus prardicatione dcnomiiutiua :
quia vnum
i
,
, quod fiifecundum Auicennam^tu^q vnus vnitate, qui ei\ prindpium nu-
Dr^ dcterminatiim
,
fenarius:
imu*
qu6d forma fecundura quam indiuifibilitas incft ei , fcd illa forma non cfr no^ forma
nullo alio, nifi vnitatc dc g?-
vniirn
nere Quanritatis.
,
fit
flunferwea
numeru*
homo
omnibus vnitatibus,v; inmatcrist vna forma,quam confequitur vnitas, quae cft pafSoquinari^ qu<e non ponit innumerum cunx
qu6d i^umcrus quinatius
Probatur vtraque confequentia
jiumcrus
in partibus
non
.
.
lequitur
fbl5 mutationcrelationis,fcilicctordi-
&
numcri.
f^T*^n»V
lutumper
fufficit
,
& tres vnitates.
bent duac vnitatcs Euclidis,
fiibftantiam,fic
mtltitude,^
vnmt
prima vni-
fi
fb diuifls,eiufdem generis. :
^
omnc accidcns vnum,
Item,
nis in partibus hominis;n6 cft fimile,vbi
Contra tunc diuidens > qui tantum videtur corrumpens , generabit , quia facit diuifa efle ip fintritt adupoftpotentiam. Rcfpondeo^ fbluitprohivndenon eft pars quanti in toto , in tali iMMn.xi!^ bens ,
tfifennrtMi *
vnam vnitatem.
fuo generertalium impofRbile eft vnam effe alterius partem, ficut nec in aliis (J)edebus econuer-
finuum »n
qfunmm
&
;
&
in aliquo fubicdo vno,
diuifibile in fuas partcs,& econucrfo.
Contri
X T R A.
cft
meri , quod eft primum inconueniens , quia opeft vnus vnitate alia 4 pofitum de oppofito ira cft maior feipfo per illam fuis partibus ;
vnitate:quia in Cft
&
vmta«
fit
princifii
nitmtrii SiM,i.'4<.i4«
I
Qu^ftio IX.
iiCj.
Ttrftas^iMC eft paffio quinarij, confcqucns ip(um
adu
«xiftentcm in qua;
non
eft
fbnnam fuam
pcr
fpccificam,
fbnna aliquando fundamr fuper naniram
aliqua vniias matcriaiis, fed
627
nonc tantum tantas
,
fic
eft
qu6d
poftet diuidi in
tt»t panes duo quia tanta pars omniura entium, cft in iUi)
lapides dicuntur
numeri,quz
eft zSta
:
innominaca , rcrum , aliqiiando fuper {uppoHta. Vnde quina,rius & femiias funt duo numeri numcro , iicut Pctrus , Sc Paulus duo homincs j ad hoc cnim quod cflct fcnarius oponcrct quod haberct fcx vnitatcsjtanquam pancs raarcriales;illa cnim for-
lapidibus:quanu
Dulis in quinario
non ponit in numemm. Ad qubd vcrum eftivndc dcccm cqui funt fubiedum denarij , (cd non oponei accidcns diuifibilc eflc in fubic<^o indiuiHbili. Ad Auicennam dico qubd mulcitudo fecundum (c non eft vnum
dentur duo fimtd dilit
aliud,
nend» tdntitm
primo
vnum
dctur poncrc
dcnominatiua prxdicarione, non ncgat:in«nb Rcut homo cft vnus vniutc dc gcncre Quantitaris, denominatiua przdicarionc, iic multitudo ctiam numenis. Contra videtur qubd vnitas prindpium nu-
indiuifibUera
forma huius numcri quia non das aliud vnum,& videnmr (cqui tria inconuenientia. Pri-
fpccics fit f^dhbilis in a<5hi,& vnam cflc eum alia non includat contradi
iiKxio prsdicandi
quin tamcn
:
fit
&
:
incri,fit
:
inum cft,qubd (enarius & quinarius tantimi Cvaat dao numeri numcro : quia vtcrque eft vnus numero. Secundum , qubd tant um funt duo iingulares numeri,&non du2 fpedcs:quia j.huius q.i j t.c. 1 4, NUmI dtjfert n»bu vnum nnmfr», MufitfMUre debere. Terrium, fi quinarius & fenarios mnc duo numero , illc binarius numerus erit terrius ab ds numero , c. & illud , quartura tribus prsccedcnribus:& fic in inlinitum non folum dc numcris pluralibus , inunb ponc tantum duos numcros adu:& conccdcs inmiitos numeros nunc cfle:quia ficut A, & B, numeri, duo nu.
B
mero,ita dualitas C, alia cftab A,& narius , numcrus illorum trium
D
:
ergo
ter-
numeroFum
A,B,C!& uc in infinitum omnianumerata,fequitur nunc cfle a£fai ; crgo & numeros omnes. Connrmatur , quia omnium <}uantorum a^ eziftcnrium,& realiterdiuerfbrum,eftaliquis na> merus in a£hi:C font huiufmodi ; ergo &c.
&A
Jfta ratio
adu
probat nunc
eflc infinitos
numc-
ros diuerfic fpeddUicut patct : fimilirer eiufdcm (pcdd, ficut patct, quia A funt duo viu
&C
dualiratc,&B,&Caliadualitate. fimilitcr
A&D
nituro.
Ad h*c
fimilircr
:
D ItcmA&C
D & C & fic in infi-
tiia inconuenienria.
Ad duo
prima, patct in prima quarfHonc quarri libri. Ad terrium , ficut fi omm'a corpora vniucrfi eflcnt contii)ua
inuicem
>ftu
vnum iu qubd omne vnum
,
nifi
,
nullum
cflet
corpus
;
tum
in
cft ab omni vno difcreto idcb non eft vna difcrerio in adu , ncc poflunt cffc plurcs numeri in a£ka , fcd tantum illc cft qui continet :
omncs vnitatcs ,
& in ipfb cft quilibct minor
potentia. Contra:alius cft dcnarius
SCHOLIVM A RcV tertif
in
dccem homi-
,
T
III.
folutumem
tiwidntplictter cofttrd
(jmod itttendebdt infinitMem mimcrorttmtfi
ejfe
& foluit exdHiJfane fuJH& plures
:
vnttm nitmerum aitu,
tatttitm inpotentid.
Contra totam hanc viam ad tertium &c.
omnem numcrum
&
;
iu
vi-
10
fimplidter
eflc
non quantum:
vt videtur
primaconfcqiienria patet:fi enim aliquis cftdiuifibilis.poflibilc cftcile
duos,&
argumentum.
flat
Vidctur eria ponerc qubd Dcus non poflet faccrc duos numeros cfle aAu,quarc hoc,cum quarhbct
tur maxiraus
numcnis qui datur
efle in ȣka,
,
iUccft vnus,&nulla vnitate qiue ribus matcrialibus
in achi
:
,
pars eius,
fit
crgo aUa ; crgo connumerando illam
cum vnita-
habetur maior numerus
& ita duo numcri & in adu. ,
,
&
Quanb,
pars quanri in toto non eft in potcntia, ficut generabilcimmb totam cntiutcm fuara habctjicct non fcpararim ergo quot vnitates eflent in partibus diuifis , tot etiara modb licet non fcpatcntur. Ad primura , indiuifibilc , hoc eft impoffi- Sm imdiiiifibittii bUe diuidijconcedatur , ncc fcquitur vltra ; crgo An du» nmnon quantum , quia quantum cft aptum natura m*riA^fm ;
diuidi inquanturo quanturo:non autero iropofS- ftfhUai bilc : aUoquin ccelum non cflct quantum. Sccunduro concedatur , quia cowtx^Sddo efl duas eflc difcrerioncs , ficut aUqua vna non dif^ crca ab aliis vnis : fi difcrcu ab illis ; crgo cum cis fedimt vnuro nunoeruro. Ad tcrriuro, impoflibUc cft vnitarcm informantem connu-
&
mcrari curo roatcriaUbus
nifi in iroaginatione,
,
in qua vadunt numcri in infinituro. Adiquarruro,
Vititmfn-
conccdo qubd cnritas oraniuro vnitatum cft qoz mMlit m dlet fada diuifionc,fcd nunc ex vnitaribus , nul- "«^* lus numcrus cft in adu,nifi cx oronibus:ita quod ** '"••*"'"'•
*^
h«c
& illa non faciunt vnitatem binarij,fcd vna
praccisc difHn£la a fc aliis
vnde ncc
:
fic cft
inuiccm
,
ira
qubd a nulUs
binarius, in trinario
,
ficut
pars lincac in linca.
?%*?
Contriufi mimerus vnas,& panes
difcre-
nifi
pcr fc eflct extra totuin* cflet
fi
dualitas.
Q&i
,
harc cft falfa
fimpUdter :
cuius oppofitqro vidctor
,
quia
non fimt in
bi* tria eft
11
funtftxi
vera in fenfii
coropofito fcCTindiiro Philofbphum
i.
Elcncho.
nim Cap. 1. Itcm Im tria cft du^s numeri in muncrum,& qualitas naroeri,fed qnalitas przdi-
num,& deccmcanum4.Phyntx.i}4Jlcfpondco,
catur dc fubicdo.
ficut
Et acdpitur hzc authoritas quia fcx funt fcmcl fcx. Potcft tamcn connxt.tmx^. cedi propofitio , qubd bis tria fimt fcx. Et ad Imim. Philofophum , non negat Philofophus , nifi -^» ^f*
fi
illius
continui pancs differrent fpedc,ef-
fe darc maximam aquam,
& ita d?
aliis
vcl ma.ximum acrcm; panibus:nullum autem corpus ma-
ximutb in a£hi
vnum quod continct onmes maximum numcrum canum,& maximura hominura nuUum antem in a«fhi fimplidtcz,nifi fimplidtcr maximum omnes iflaspartes
:
,
nifi
fic cfl
darc
:
vnitares contincntcm.
Concra : modb dicimtur duat domns, vd trcs &c. crgo tanarius eft ibi adlu. Refpondco , ficut ^ontinuum diritur tricubitununon quia tunc diuifum in trcs partcs cubitalcs , ncc aliqua quantitas cubicalis eft ibi «Shii,
lcd in potcntia Sc«ti Oper.tvm.ir.
:
<juia
fa
,
bit
Dicitur
,
qubd
hatc cft Cd-.
triafuntfcx.
quod dudus tcmarij non cftefTentia fenarij , fed M*>1>'» "i* quaUtas. Ad aliud acdpicndo fic , qubd bis tria non funt fenariui, fcd qux habcnt bis trc^
«sft
vniutcs , habent fenarium przdicado.
Ad
aliiid
prindpale
,
1
& cft dcnominatiod
qubd
potcntia quat cft
tantum potentia ante adii,quando alicuius aScas illa
,
illa eft propria
non potcft cflc adus , roancnre
potcnria, <juia
fi
fubietfhiro dcterminarcr fibi
G Gg
1
potcn
,.
628
V.
Lib,
potendim ante
aiShim
«
a^hu non
4]oia conuptibile detenninat fibi
Metaph.
potcft ftare
(bbpuqfto.
potentiam ad
le,non circulare ,
&
ciesnon
Probatio, aliquod eorpusnaturt-
go terminata linea
rifi*n*,& dt-
j .phyCcap.dc Motu,tcxtxom. 1 1 . cdificabile eft ^jqufs proprius aj^iis, non domus^ fcd zdificati: nunquam acdjficabile habet domum pro aftu,
&o
quia non eftat^ fub domo,vtzdificabile. Simiiiter quia continuum dctcrminat potentiam diui-
primam
&
idfihtU
n«n
**
&
adum,idc6 diuidi non flat cum continuo. Per idcm dicimr de vnitate, ncc eft Hmile derifibiH & ridcrcquia non eft determinata pocuius cft potentia» tentia ante a£bim. Contra {ionis ante
:
ergo aliquis pun(Sbus in naturalibus cft in eft dc gcncrc Quantitatisjcrgo detcrminat fibi aliquodfubicdumtnonmateriam ;
crgo
,
cft in fubftantta
pundo. £t ad hoc volunt aducrfarij dicere , qu6d licetfit acciperc minimum quod pcr fc poteft eflc , tamen iu toto ncm cft accipercminiroam partem:quia non cft
dare aliquam minimam partcm in calefatSliibi-
primd
primam partem
alicui fubic£fco,vel ncceflarii fibi
tunc a^s pofCbilis
inhzrens , qoia
& impoflibilis ineflet.
circiter
IV.
I
me
argwmnti cfttinti
quorundam diJlinStionem
refutans
,
indiuifi,
ajferen-
tium <juantum,eiua tale,ejfein infinitum diuifihile, fed non fecundttm tjuod naturale. Refutat etiam tenentes dari minimum ferfe exiftens , licet non detur intoto. Devtroque videri fotefi.x.d.i.q.^. $.
Ad iftaargumcnta, num.\y&
Sccunda rcf^ traliat de quibm J.
ponfio,»»m. 19. vbifuse ita ttiam agit 6. Pbyfw. ^utfi.io.fedper hxc non negat , efuin viuentia habeant maximum , mini*,
&
mum,
maxirno
iori
id
ita cjuod ,
ipforum formanon pojfmt fub
vel mtpori minimo conferuari
affsrit d.(jH*fi.§.
cum Phil.i. ejUicfi.
. f.
mAimo
Ad aliud de fccundo,nMm.} i
de jin. text. 41.de
fotefi \.Phyf.<jutfi.ii.(T
cap.4.
;
(]uo
etiam videri
14.& Conimbr.i.Phyf.
Adtierte ex
iit
qut habet in fine
folutionis hHius argumentt,confiare prim eu fcripfijfe
tefie
Phyficam, <]uam Metaphyficam, qna tamen, Mauritio,htc ntinitsfreejHentfuit : creditur
autem ejfe
illa ,
blicum d^ta
qua per Patrem Pttigianisin puannotatio-
efi, adittndiis dotfijfimts
nibus.
text.
commcm.
y z.
&
:
fit
diuifa,non mancr, quia corrumpitur in
fi
mobilis
,
quod non repugnat fibi per
alteratio diuidatur
cum
in toto
fit
fecundum diuifione panem mino-
accipere
&
rcm
minorem in infinitum crgo non rcpu, gnat forma: intoto perficerequancunqucmodi:
cam parrcm.
C^od eria dicut,qu6d minimii eft indiuifibilcquia partcs diuifs noij manet poft diuifionem: illud nihil cft:quia lic^t
non
poflcnt
pfrillara ratipncm
.
minjmojficut in maximo,ita vere cft mini. ficur maximum. Item,
mum naturale diuifibilc quandoque
aliquid impQflibilc eft incife alicui
fccundiim aliquam conditionem cius
dum aliam
manere poft
diuifionem , non minus diceturtotum diuifibilc, ex quo quantum eft. Et ad Philof! i Phyficor. .
minimocontra Anaxagoram, & ipfe imponit fibi quod conceflit quodlibet cffc in quodlibct & hoc quia cx quolibet poteft gencrari quoliber. Contra dicit Phil. ^;^'. q'* qu6d veniam ad aliquod minimum ex quo mit.c.36.qu6d ipfe loquitur de
:
nori
no
poteft quodliber gencrarirquia illud rai-
nimum non
poreft fuftincrc adioncm cuiu^unquc agetis natutalis:quod tamcn cft contra Anaxagoram,qui ponit quodlibct generari cx quolif
bct in infinitum. Item
,
ex rainimo a
generari ignis in ccntuplo plus
medictas ignis fcd
,
ex
minus quam
:
qux
poteft
accipiarur runp
illo fieri
poteftaliquid rerr^,
illud ex
quo generabitur to-
fir
proportioncm ccontrario, fi tunc eflct rainiraura eflct rainus minimo.Itcra,f5 eft darc rainimum quod poreft per fc eflci
tantum natum
& fecun-
,
eft fibi incfle
:
fi
infit
quod prira6 inducitur dc primum tomm fimuhalioquin fi aliquid cius,& non torum,illud aliud eftminus minimo , &hoc minusperfe cxiftens , quod nondum cft in toto , quia nihil -W» dari mi., practer illud indudum cft. Itcra , cft darp rainimrfm partem motus , & parrcm teraporis , quia """? ?"/*• "'"*'•'•• naturalia funt: & tunc fcquunrur duo inconuc-
erffocftdarc aliquid
calore pcr alrerarionem:ita qu,6d
iecimdum illam conditioncm , fecundiim quam natum eft incflc,fimplicitcr incftifcddiuifio incft minimo fcamdum quantitatcm ; exquo crgo cft formaiitcr quantum ^ fimpliciter eft diuifibile. Impeiimt Poflet dici ad primum ^ quod in quanto illo aliquando coniungiiur aliquid impedicns diuifiotanfiifuent iapedit nn- ncm.ficut fn minimo , in maiori noh quia fa^a
pracedit
tue4*»t.
dio tempore ; ergo in tribus partibus minimis,
:
diuifione in maiori,raanentpartcs in fpecie,
quz
minimo. Contri,aut illud impedimcntum coniundhim
priuSjnon
fic
in
&
tunc repufepugnat fimpliciter diuiGbilitati , gnat quanto , 8c ita minimum non eft quanmm;
U non
,
fcd ftat
cum
dinifibilitate
>-&
potcptia
ad impofHbile , ergo poffibile eft a£ta aliquando incfle ; ergo minimum poteft diuidi.
non
eft
Item, qu6d formz naturali
ffat
*^
cus ignis,accipicndo
non magis minimiun,quam maximum eft indiuifibile , quia maJ4inimum ximup non cft diuifibile fecundum fe, nifi inm*tur»le £5M> diuifihi- qu^ntum quantum. Si ergo ita vcra quantitas Contra ,
eft in
occ in raotueft dare
ficut
:
Phy^c.
contincns. Contri
docet opti-
minitnum naturale non dari ejuod/it
bile
6.
mouctur pars antc partem, ita qu6d non eft pri& tamen illa minima pars , qus eft in-
fe,quia
OccAsiONE
calcfiat
8c fimilitcr pars mobilis in infinitum
,
ma pars toto,li
SCHO L VM
compofita ; ergo
aliqua caro in compofito eft fub
vnde vidctur contradidlionem indudere quod fitpropria
& linea hic terminatur pun-
:
a^jfcd pundhis
li,quae
adum
a6h],& non infinita;cr^
circuiaris,cft in
^ius eft adhis, aliis potcntia cflct ad impoflibilc;
;diquapotcntia pnrcis^ antc
finitum;crgo aliqua fupcrfi-
eft
mgmrifibi- rorruptionem ante adhun : adtis deftruit potcntiam. Similiter Philofbphus ht jUt cum fubie^m
efie
,
vt carais
non repu-
fub quacuque roodica qoantitate etiam
nicntia. Priraura contra Arift.6. Phyficor. cap.4.
&
f.
tcxt.
com.5 2,
& circircr , ylnte omne moueri
mutatum ejfe, 8c fconrrario. Secundum, quiaaccipiammotumfadumintemporchabentcm feptcm partcs minimas , accipiam mobile duplo vclocius:illud pcrtranfibile arquale in me-
& dimidia fum
}
cap.
I.
fic
minim^
;
& ita minimum crjt diui-
arguit Philofbphus 6.
de inftanti,
text..
Phyficorum. 13. Scjo.
comment.
Sc inde.
Hic diccrcmr:qu6d quia omnis pan motns cft fic dc tcmpore.& ide6 non eft d.ire minimum > eft tamen darp minimum motum, qui poflet pcr fe cfle , & non in toto. Contra: quaclibet pars poteft pcr Ce cfle^^qtur tuc eft quado pars in toto,&
nihil
$<«'• *-'-»i
**'*
'''*
QusEftio IX. nihil fui totius cft,nifi
ipfum ; fubieauni videtor
includerc prxdicatum:tale cft quxlibct parstno teroporis, ctiara illa <juam tu ponis in totus ,
&
to
cflent fucccfliuc rnult*
alioquin
:
mul ; ergo
quxlibctipars
tcns pcr fc cflc in loto
pancs
fi-
& tcmjporis,po-
motus
potcft pcr fc cflc. Si crgo
,
non cft dare partcm minimam
in toto
ncc pcr
,
fc cxiftentcm.
M
dsrt
pn-
1^«™»
cum moucns prius caufe panc priorcm
poftcriorcm quarc non poteft in crit prior pars pcr fc «xiftens, mcdioccftarc,
msmpmtm motus quam
:
,
»tm.
&
qu6d in nullo toto:fic arguam dc onmi panc motus quam dedcris in toto quia omncm illam
ita
:
caufat antc poftcriorcra. Itcm,quando
a calido in
mgidum
mum calidum,
,
priiis
cft darc.
fi
dum
ciaturyquia fcmpcr
dus rcmiflus rcu(fhjs pcr
deucnitur ad mini-
quim totus calor abii-
calidum rcmittitur,grafe, eft cxtra totum,tan-
dcm vcniara ad minimum
fub illo
roobile tantum pcr inflans:quia quiclccrct
roottis
fit
fuccefliuc
;
ihi
utiiiilate
,
feii.j.
inteUigentid eorum
videdtur
&
fupcrficiei
pun^us
idco
mini-
illius
de corrupquia ttcutrum aliquando primo non cflc, ficut
cft
corruptio
minimi ca-
illius
frigidi:& fic in infinitimi pars illius cft antcpar-
non habct miniraum. Nou,
fi
poiu-
tommcali-
cur ninil frigidi induci antcquam
dum
corrumpatur iecundum opinionem fbrtc Arccllini , tunc ncccflarii concluditur quod non eft darc minimum (rigidum gencrandum, It dc-
mimmura calidara corrurapcndum econtrario arguerctur
& tunc
:
rcdit in idcra ctmi prirao
quia illa duo rainiraa Arccllinum, crunt fibi immcdiau, :
ponit mobilc
cfle,nifi
uctur a calid« ad firaul
mouerctur
;
& fimi-
iftud argu-
areumcnto, fecundum
& fub ncutto
pcr inftans,fi continuc rao-
perfcdum fngidum
& quicfccrct.
,
alioquin
Si autcm,contra
Arccllinura,ponatur k principio in rcmiflioncca-
indu^oncm firigidi timc argumcnnmi nunquam prim6 calidum non cft,ncc vnquam primo illc gradus firigidi eft, qui lidi efle
non
ita
:
cogit:quia
immcdiate inducimr poft tniniraum calidimi: quia iam frigidum prsfuit , & ille gradus iam §lMtm*d* in- non cft ; idc6 non habct minimum. Contra : rceifit pr de^ mifEocalidi fi incipit ab immutationc,ncc habct ^"^'"d pnmum,tunc ncc mducfao pnraa fngidi, rtmifi* i
&
eftergoille,
Sc ftat argumcnttmi. Si autcra cft aliquapriraa mutario , pcr quam aliquis gradus prius trigidi
nam. j i
indud wr tunc :
qind
:
cft
prinu muario per quam ali-
calidi remitritur
muAi
calidi incfle
niens
&
:
& ita
non
cft
darc vlri-
quicto,quod vidctur inconuecontra Ariftot. 6 Jhyfic. Dc ifta matcria
qtu:rc in tabula Phyfic. f .
lib.
& in quzfUonibus
jJhyfic.
imrao
& qua: PhiIo(bphus didc
,
quancaperaccidcns: quia j.huius tcxt.com. 18. tcmpcr aliud,quia motus pcr magnimdincro,
&
Contra:iIlud qiiod habet proprias panes duf- *'*'*' ^*f^ rarionis,diftin£bs a panibus altcriusvhabct ^,*" '
propriam diuifibilitatcm aliam fecundum cflenuam,^ diuifibilitate altcriiu:fcd motus habct huiulmodipartes per fc , & tcmpus fimiliter ergo &c. Probario minoris : pancs pcr fcccmporis,& :
motus funt pancs , quac non poflimt fimul cflc, partcs maenimdinis in onitii inftanri fimul funt: crgodiuifibilitas hzc, &illa, non cft cadcm , pancsmotus tcmporisfunt prius & poftcrius,
&
&
&
aliae
fimul.
Itcm , dc proprietate Quanriuris patet idem: quia propria paUio cius eft maius & minus:quod ergo habet propriuraraaius iorl
& roinori alterius
& minus,aliud a raa-
habet propriam diuifihuiufinodi , rcfpedu ma,
motus eft crgo &c. Probario minoris nugttitudine cxiftcnte tanu , potcft motus cflc maioc quando tranfit mobiletardum & minor, quando mobile velox. Item , continuum cft cuius pancs copulantur ad aliqucm terminum combilitatem
:
gnitudinis
:
:
munem
:
cuius crgo pancs copuianrar ad alium
terminum
habet aliam conrinuiutem
,
aliud indiuifibilc copulantur panes
:
fcd ad
moms
&
magnimdinis:quia pancs moms ad aliquod mutdtum ejfe, panes magnitudinis ad pun(5faim er:
eo magnitudo non cft conrinuitas moms,fcd habetaliam. ltcm,conna caufam coturo:qu6d quia
quanu funt fit
falfimi
:
mum patet
pcr aliud:idc6
&c.Qa6d
ancecedens
& quod confcqucnria non valet: pri"
motus eft continuus. Quzro ant i , aut a conrinuitate magnitudinis ? Non primo modo,didt Philofbph. pbne in linera Nec a continuiute dus fccundum qu6d eft motus io eo , quia ipfe 5 Phyfic. c. ). ,
conrinuitatc nwbilis
:
SCHOLIVM
V.
.
tx.2.3. diffiniens
A o vltmmm re/oluitjoatm, ntn ejfe d« gtntre QuMntUMtu
,
& concarddu Arijiotelu Ucd circa
hoc Mppxrenter contrMrut. *De ratione t(ui
Scou Opcr. tom. I V.
,
in
qM
^^^ ^^ jMHi,*
mosc (camdum opinionem aliorum , fecimdum Auicen. quia dicit ibi quod locus eft continuus: & in 4. Phyfic didt qu6d nomvbi vcriutcm dctcrmihat. Dc motu & tcmporc,dicitur quod suc
dem
fupra
non eft in gencrc Quan-
diuiditur nifi ad diuifioncm
& fic diuiditur per accidcns
:
mobili, nunquam calidumprim6 noncft, irigidura ibi prim6 cft, vcl illc gradus
rum
non
potcft locari
pusper motum.
mcntura
tdnguntur
in expofitione ttxtuj 18. C^
ali"ad,qu6d locus ;
& indudtio alictiius gradus frigidi^fi crgo in
cur
tfud hdc qudftione
Alenjitibidem.
iidi,
litcr
,
DoHorhu;
quitur (ecundum imenrioncm propriam, fcd fa-
nimquam
.
& & noftrum Comvuntdrium. De loco,temporr, & motu <]Mod non fint fpecies ^u ant & %.promeliari difpMtdt SuarJn Met.^o.
Contrarfimul
tcrajcrgo
redliter tenet dubttatiue i. d.
l.q.l.n.%.& d^ertiue ^.difi.^%. f .1. $ Ad qtueft. 4. Phyf qiy Vtdt ipfum dt motn^.^.de An.
cft.
silo
«.uLi. q.9.$.
motunon Sftingui
m Prxdicamcntis dc loco non fum vcra, ncc lo-
i
Hic cft refponfio dc corruprionc :
4.
quia timc rclinqucrctur pcr fc
,
mi,cuius datur vltimiun in rionc nunc
&
&d.ii.^.\.j. Alitcrpotcft, num.ij. detjuo Faher. Tieorem.^j. Teinput i exipfo
Ad
ftanri.
i^
&
ergo fubiu, minus minimo , & kz inftans inmicdiatum in-
patct
& ita in inftanri
Ad quzdJif-
tem non dependent ab ea. Tenendum, motum rtcoBigitur duci dd Prttdicdmentum fm termini,
ritaris
dum non cftjcrgo exiftcns aliquid
&
pMtat exoBiJfime an mttut , temputfint (^uanrefoluit ditaperfe, vel tantttm per accidenj , uidi dd diuifionem mjignittidinit,fed quodd vnitti-
ncccflarib cft
& immcdiatc poft illud inftans cali& corruprio iftius gradus,non
,
confijiitylati trMdit i.tUfi.i.f.S.f.
pcr duo; ereo
,
fi
629
conrinuc moueri,cui nihil
dc^
rd,aut earum,vt in choidis cithancdidtcomra-
rium
:
umiliter grauc cxiftens furfiim rooucmr
conrimic ad
tcnam
,
fi
dcccm media
cfrcnt
GGg
}
conti
Lib.
650
V.
Metaph.
fi continuajcrgo non cft continuimotus a magnitudinc fuperquam. Item, qu6d coRtinuitas in motu, non iit a conrinuitatc eius , (ccundum quod
(contiguarficut
mfihititatem fe^uuntur finitum
tas
vfque
Quod
pcr accidcns.
fiifi
confequenrianon
valet:
mufca eft muica,& fiibftantia ab alio;ergo non
eft
in genere Subftantix,nonvalct,quia cft cfFediue
ab alio fiibftanria,
dum ferfimiUtcr ,
g
iiotuf
eft
formditer qutmtu6.
conti-
nuumiirjini-
/4
atuijtbtlt-^
motus
eft cfFedtiue
quantus
immoquod ifla tum
& quantitasefi dtuifihilitM:vi-
detur ibi aflererc
Adquod
hic
;
raliffimi
conic-
Sed propter Phil.hic oportet (ajuare antecedens , cum primo arguitur contra anreccdens. Reipondeo , qucd de ratione conti"^" ^^^^ ^^^ '*'""rn diuidi infemper diulfibilia: aliud eft qu6d habet vnitatem ex hoc , quod valet.
&
copulanturadrerminumcommuncm.
Quoad
primum,potcft concedi qu6d motus c6fequitur magnitudincm ita quod motusdiuidi:
tempus ad diuifioncm motus, quoad vnitatem non : quia non requiritur tanta vnitas in magnitudine , ficut iri motu , quia motus poteft efle continuus vnus,
tur addiuifionemmagnitudinis,&
&
magnitudo nonfuerit continua. Adaliud de fi verum concludat, ibi non eft. Contra , ex quo conpctit motui primo. f. locali,
,
poteft uiper
,
quod
fi
inotus
diuidatur
eft
eadcm
eam motus ille
fieri
frequenter, ita
Confidcrarc
deccm Genenmi nonpcrri-
pcr fc ; vndead hoc vt intentio gencqiiam pcr fe confiderat Logicus appli-
fufficit quod dicat alique vnum conceptum:& qu6d habeat aliquam vnara ratio-
cetur quantitati,
nem
conuerribilcm fiuequiditatiuam cxpreflam,
fiue implicitam
,
circumlocutam per denomina-
tionemjfcu qualitatiuam rarioncm.Mctaphyficus quoquc intimius fpcculando rcperitur illud paffionalc
quod Logicus ponit
eflentiale;quarc nul-
la controucrfia,nifi maleintclligentibus fis
& obtu-
cercbris.
Dcinde fbluendo argumenta principalia , affivnum paruum Extra ibi : Contra quanti-
tas efi diuifihilis 8cc-
vfque ihi.Tunc dico
8cc.
Et
aliudinfra ihiiquiafunt diuerfinumeriScc. vfquc
Contra tunc diuidens
:
,
&c.
,
vel vfque ibi:
fed eft optima littera 8e
8cc.
valde notanda;& totum fcquens in hac quaeftio* ne;ide6 mafticetur minutim.
Aduerte fingulariffime ad ca quac tangit dc numcris , vnitatc, diuifibilitate conrinui,
&
minimo naturali , illius replicae ibi
:
& & confidera benc
&
fblutionem
Contra cuimefipotentia
&c.
,
modo
velan veIitqu6dconcIudat:& tuncalio
motus , nunquam vna pars tamen non eft diuide-
rcfpondcatur ad argumentum principale poflet enim diciquod diuifibilitas non dicit potentiam,
alteri:&
;
rcmagnitudinem, itafrcqucntcPjquin aliquando , eft cadem parri prius affiim-
fed aptitudincm. Vel rccurre ad ca qua: habet in
^liqua pars fumpta
2.dift.i.quacft.9.
ptar.Dicitur hic;qu6d di£l:um habet vcritatem dc
diuidi repugnat
quoliber vno
motu nunc autcm motus frequencandem magnitudinem dr:
terrcplicatus fuper
18
gnatur
Ad auEloritates
vna
fentit,
loquitur ibi fa-
cum autem
illuc
Accipio magnitudinem circularcm ipfacxiftente
quod
net ad Logicum,nifi per accidens:ad Metaphyfi-
ItiiurvnitMt ctfi
cft ab eojfccundii quod. f. a magnitudine. Contra primara refponfionem, quoddiuifibilitas motus n6 fit ab eo feciidii qu6d k magnitudine;probatur:
,
hic autem ex intentione.
»» magnitu- alteratione:qu6d dine , qu*it*
potcft firaplicitcr c6cedi,qu6d diuifibilitasmotus
autcm oppofitum
faciliter dicatur
quajitus,non quantitate magnitudinis.
non
idco lcgatur,& plura addan-
vera,& in primo modo:<]uaa-
fit
efi dtuifihtle,
,
Ad aliud contra caufam conccdo quod
fed tota
Poflct adduci hic difcordia in didis huius:nam
rationesreales
quentia
.
inPra:dicamenris, cap.de Quanritate tenetillam opinionem de diuifibilitatcquam hic impugnat,
enim
partes eius
^*'
;
&c»
ififinitum,
tur bene pondcrando.
mose
'•
ftpuliftit.
littera notabilis eft
k magnitudine,& formaliter de ie, Concedo crgo quod formaliter funt quanta k feipfis. Concedo conclufionestriumprimarum rationum , fcilicet quod motus formaliter eft
VMtriquiriL
turad
& formaliter fubftantia fecun-
hic
&
Ad prtmum argumeneum,8cc
ibi,
,
& poflet negari propofitio: &c. & ad probationem dicatur illa
confequcntcr:iIlacriampropofitio, C**iM efipotentia , &c. exponatur vt alibi plerumque habet.
&
CuIarem,non eft fimplicirer vnus ; immo quilibet vnus motus , flmpliciter, diuiditur > ficut magni-
Diftingue etiam de fubieClo dcnominationis
cudo.
bus quatftione finali. Vide eriam in Poftpraedica-
,
infbrmationis, feu inhaefionis, vt in Praedicabili-
mcnris,
& alibi plcnimquc fpccialitcr primaRc-
portationum,dift. 14.
ANNOTAT. MAVRlTII.
Opinionesctiam quas tangitde minimo,qua»z. vbi fupra,& fuper i. 6.& 8: Phyfic.
&
rc in
17
QEquitur quxflionona doratione Oquiditatiua.
t. c.
8. in
1
qua
rccitat
i.de Generatione, vbi aduertc
prim6 duas
Itemfiefi dareminimum,8cc. vfque ihv.Ad aliud
Extra
opinioncs antiquorum dc rationc quantitatis.
quod
prima quod eft tatio menfun. Sccunda quod diuifibilitas. Quaere Alber. Alex. & alios hic, Thom. maxime in primo in praedicamentis. di. 17.& 19. fcd vtramque impugnat vltimo ponitmodii diccndi fuumvbi tota fcntcnria cius eft faris clara. Ratio enim cfTentialis quantitaris, non quidem diffinitiua.quia illam non habct, fed
ginaIibus:fedtotum legcquia
&
&
&
:
&
conceptus eins quiditatiuus,maxime circumloqui poteft pcr cius
pafHonem prjmam , cuius
cft di-»
& fic loquitur Philofbphus hic, afHrmdo talcmqualcm eius rationcm,vt 2.d.z.q,<>. Uifibilitas
3
.
:
di.ciufdcm q.4.habet
jn impugnatione
t.
opin.
iftc
:
afHgnatur autcm
vnum paruum Extra
jbi Item ifia ratio i^iietur concludere , &c. vfquc ihijtem diMiiii nott fiat,8cc.8c aliudinfra ibi:P»:
&
quod ab
quantitatis
locu6,8cc. affignatur
illo
loco;
\n aliquibus ori-
fapit.
Aduertc quod magna variatio eft in originalibus ibidcm de nominc cuiufHam audloris quem inducit ; nam aliqua Anfelm. aliqua Arcellinum habent,fcd reftc Arcellinus nominaturr&eftcognomen Anglicum ; erar Philofbphus Sophi-
&
fta,feu
calcuIaror:quem etiam in Theoremaribus
inducit,ne fortc cflet dift.u.
fit
illc
Alcuinus.
Dc quo
in 2,
menrio.
Infri etia nota quotationem ex tabulis Phyfi-
corum,quas,vt credo,
fcripfit iftc,
fcu conclufiones in Phyficis
,
& quaeftioncs,
ad quas fzpiijs rc-
hac Mctaphyfica &Theorematibus,qu5 rar6 habentur,quas taraen cum tempore Dci aucurrit in
xilio
conabimur in publicura conferre.
Dc
15
1
QujEflio X. De
fuffjckfitia fcrJ»
Qaantitatis
&
& & alionim Gcncnmi,
noJncro {pcdcrum
Qualitatis,
Tidcatur apud antiquos, ic €>cr
Pr£dicamcnta:& plura
modcmos
hic,
& funon
alia fubtilia^quz
hic inTerenda decreui. In aliquibus originalibus habctur , Extra in mareine huius quzftionis vbi fit (ermo de numcro , nac litcra , quod numerus nihil cft, vidctur quia non maior vnitas cius qua:
non
cft nifi
aggregationc. Itcm
fct fcparari ficut quantitas jnfinitas
quam numeratorum,
rerum. Itcm,cx
cftct
non
fiibftantiis
fiibftantia,nec ex vnitatibus ftantia:,nec pari ratione cx tes,fiet
fi
pof-
continua (cpararar. Itc
;
illis
non
fit
ergo quae fimt
fiib-
quz fimt qualita-
quantitasrncc etiam cx vnitatibus conti-
nuorum,quia forma: vnius (pcciei,non (cquuntur principia matcrialia altcrius. Contrainumcrus cft per fe fcnfibile 2. dc Anima. Item , fiibiedum lcicntiz rcalis, vt Arithmcticx.Item, fundamen-
tum relationis rcalis inpnmo modo ad ,
aliquid.
Item Auguft.quia fcnarius cft numerus pcrfcdus &c. Et quia in loco fuo non inicruimus hatc vcrba.hic ca notanda
&
extcndcnda atque declaran\e&ot habebitmam vt prius noraui dc diffini-
tionis cognirionc cft
numerus
631
& duat (pecies fiicceffinornra, falicet fiicccflio,motus & tcmporis conccdatur. linea
,
Notandum,qu6d ficut recitat Fratcr Guill. de Varro in i. panc fiuipriudiqui dicunt qu6d tcmpus cft vnum:quia eft mcnfura variauonis cuius caufa cft matcriaquz fcmper appcrit nouamfbrmam induere:& quia matcria eft vna in omnibus materialibus,ide6 dicunt qu6d tempus cft vnum. Sed dicit qucd hoc non fufficit , qoia tempus cft menfiira variationis in a£hi : materia autcm eft caufa variarionis in potcntia tantum ; crgo. &c. Item , hcctmateriafecundum clTentiamdicarar cflc vna:non tamen vt eft fub diuerfis formis;fcd vt eft formata alia alia eft ; vndc matcria fub adhi , cft alia alia fird fic tanram cft caufa variarionisjcrgo &c. Itcm , tcmpus cum fit numcrus, dc ncceflltatc rcfpicit ahquam mulritudincm numcralem:in matcria autem priraa non eft aliqua talis multirado:nifi quandu cft fub adu timc non eft vna in omnibus. Alij dicunt qu6d a:uum cft vnum omm'um: tcmpus cft vnumomnium menfiirabiUu quia :
fmegfvmSf qitUefim*»' fur» xi«ri«titnit
eitim
,
c»uf»efkvna
:
:
&
&
:
teropus cft numeras,& plura
eodcm numcro pof-
&
numerari:& eodcm modo dicunt de xuoquod cft menfura numcras araifunt menfurari
quorum funt hae paflioncs. Dico autcm non quod mouctur fcd quod mocum cftrnam pcr cflc quantum i\funt,
,
!ud:& motus cft quantus rtcmpusvcro pcr ip(um , fcilicct motum , Texs,
:
Aliatpmi» t/nuM»
de
^ttm-
«oi,
ftrit.
& quia numcrus vnus, ideo menfura
Hacc ratio confirmatur
vna.
&
Hacc autcm vt rootus tcmpusjctcnim huiufmodi quanta quxdam dicuntur &: continua , co quod illa diuifibilia
:
quia Philofbphus
numequo numevt dcccm ho-
oftcndit vnitatcm temporis pcr vnitatcm ri
,
fed
hoc nihil
eft
quia numcras
:
mincs
& 10. canes
thcmaticus
,
gcnerum , non cft formalis
ranrar res diuerfbrum ,
,
Ma-
fed
4 1
Pliyf.t.c.
0.& indc
Sumttm fertttslit
Mathemsti'
fcamem tttrifm dum diucrfitatem fbrmarum:tempusautem non MM efi M*eft Mathematicum , cimi in diffinitionc cius ca- themtttictuitt dat moras vnde dicit qubd duplcx cft numerus, fictu numt». :
fbrmalis vero diucrfificatur
:
:
fcilicet
formalU
fbrmalis
&
Numertu
Mathemaricus.
efi Mitmerui,i]u$ efi
iilcdiuerfificatur
rttu
in rehus numeratis:8c
fecundum diucrfitatem numc-
&
&
&
ratorum ; idcb eft alius alius in Angehs hominibus. Numerut autem Mathematiau efi
X.
Vtrum quamitdf (juamctm ejtquantut,
ille ejui ifi
in
Phyfxtx.9^.^ 9 « SimpL iW.CaprioLfl» xM.x. q.x.VezczM.ix. f.i.AH>crt.dc Saxoli.4. fh^f.qm*ll.\^.
Arift.4
IauclLi*iW.j.io.Foiifi«fe.ij q.io.fra.x. Conunb.j.
PAyp.i^.j.i.ToIet^. 7J1 i *• Ph*f.m.ii.
Suni. difp.io.Met.ria.i.
amma
,
& abfoluitur a materia
:
Sc
idem diuerforam. Ideb diamt alij fecundum Commen. fupcr 4. Phyfic. Commen.i}z. tempus eft vnum ab vnitate ideo potcft
fit temfua ?
^.
1 OfinMtttm-
&
&
tcmoram
rhyf.c.x.n.x.^
t.«lift.i
&
vt patct.
CLViESTIO
In
cflc
3
Thitfmdiei-
rooras primimobilis ad quem comparatur , ficut tmr eft tmi »h vnitMt* mcnfura ad menfuraram,& ficut acddens ad fubtrtttm frimi, ic^hun. Ad aliosautem moras infcriores compa- de h*c lu^.i. ratur, fidit mcnfura ad menfuratum tanram non :
ETquod
dicitur
nuum
quod
tcmpus raatcrialitcr. Sed non,probo,pcr duo priusfadb. Contieft,cuius partcs, &c. Sed ad aHum tcrmieft
niun copulantur partcs temporis tus
,
,
& partes mo-
quod concludit ad minus conrra Commcn-
tatorcm quia inftans
cft
vnum
in toto tcmpore,
&
fecundum ipfum pancs moras copulantur ad mutatum ejfe , quod non cft vnum in toto motu. Item , tempus habet proprium maius & minus,
& minori in mora quia in minori temporc maior moras & in minori mi-
diftindhim a maiori,
:
,
nor. Practcrea,mcnfura& menfuraram referuntur realiter,& talia diftinguutur reahtcr;fcd tem-
pus eftmenfura motus;crgo quantitas motus non tcmpus cflcntialitcr. Item , omnis moras
cft
eft
formalitcr fucccfliuus de fe
habetin
go
(c
;
fed
non onmis
tempus,fed folum primus moras
fucccflio cuiuflibet
motus non Et conccdo quod nullus moras
quamoras'eftquanras,eft
eft :
;
er-
tempus.
fcd quantitas
magnirafunt fpccics qua-
alia fpecies a
dinc,& a tempore:ita quod
tres
titads pcrmancntis,fcilicctcorpus, fupcrficies,
&
ficut accidens
ad fubiedhim
:
& quia vnitas acci-
denris eft ab vm'tate fubicdh, ideb
tempus cft vnfi ab vnitatc moras prirm'. Et fimiUter dicunt de xuo qubd eft vniim ab vm'tatcfimplicifllma omnium aEuitemomm, quod cft primus Angelus, ad quem compararar aruum:non tantum ficut mcnfura ad alios Angelos, fed ficut accidcns ad fubie-
^m. Secundum autem
illos qui volunt qubd nunc f^tiartMtfi. nunc tcmporis funt idcm nunc in generc ttit nuc zni, nunc tCcnris,non in gcncre mcnfur2,& fbns fluens:& O" fonstjft idf, inquantumT?^;;/ facit suum,& inquantum j?j»«7/ f^ tamtum facit tcmpus, pofTct diciqubd scuum eft vnum ab dsferre, qutd
jcui
,
&
&
vnitate efTe fubftantialis primi mbbilis;ficut tcm- vniefi
pus eft vnum ab vnitate fui motus : inftans em'm nontantiim compararar ad cflc primi mobiIis,fi-
fubicdum , fcd vt menfura ad mcnfuratum;ad alia compararur tantum, vt mcncut accidens ad
fura, ficut onrnia fuccefliua, fiue fint operationes
&
affediones fucccfliux
num,fiue otuatcunque cadit tranfmuurio
j
Angeloram
&
homi-
quibus aliquo modo menfurantur tempore , quo alia,in
GGg 4
mea
fiJitt
aUernJhitiu.
.
Lib.
652
Metaph.
y.
fnenfuratur roovis primi mobilis , in quo eft tanquam in fiibic(io proprio : Sic omnia permancn-
quibus nulla cadit tranfmutatio , quantum ad cflt fubftantialc^mcnfuranturipfonuncquo mcnfuranu: efle fubftantiale primi mobilis , in
tia, in
"*""**'
quo quidpm efle fubftanriali,cft ipfum nunc:ncm tantum vt mcnfura,ied ficut ^ccidcns in fubicfto proprio vndc ficut nuncfiHem mcnfiurat omnia iranfmutabiiia,ita nuncjians omnia aetcrna,idcm autem nmc eft flucns & ftans, Stans enim fccundum qu6d mfnfurat cfle primi mobilis ; flucns autem {fccundumqucSd menfurat motum cius & /lcut idem nHnc,\t flucns cft,mefurat omnia mu& flcut tabilia , ita ntmcfians omnia aeuiterna ponimus vnum tcmpus omnium corporalium, fpiritualium.quarauis fpiritus non ordincntur :
:
:
&
motum primi mobilis , ita poflumus ponere ynum «u.um ab vnitatc cfle fubftantialis primi ad
mobUisJicet
cfle
suirernorum non ordinetur ad
iUud.
&
&
,
j
^
dicltur
,
comparationem autcm ad corpu5 ambitum diaturlocus.ita tempus, &'aeuum umt idem pcrcflcnriam:difrercnuapenes diuerfas ra-r
ruperficieSjpcr
eft quia Philofdicit cap.de Tempore tcxt. c.9 5 qu6d Ci eflfent plurcs coeli,adhuc vnum eflct tempus conftat autcm quod illi plutcs coeii , vnum non dcpenderet ab auopicque vniun reducerctuc :
:
ad aliud.
PRiEMissis tate temporis
quod ficut primum mobile fccundum fuam fubftantiam cft immutabilc quantum ad fbrmam; mutabilcautemquantum ad locum,fiue circa lo-
quinque opnionibHi de vni-
& aui inclinare videtur infextam
,
qmi vnitoi temforis fwmitur ab vnitate ma-
tm^anquam a teneri pojfit
quafifuhie£io.
Explicat quemodo
tempus non dijiin^ui in re ah *uo , fed
in rationimenfurdyverum hicnihil ajferitjed dif-
& quidem ohfcurijfime nihilrefoluens,quod
putat
temput non
eflcntiam,eft immutabile,fed
inquantum
fccundum Auguftin. Sj.qq. qu6d nunc acui cft ftabile nunc teraporis fluxibilc & impoflibilc cft quod vnum & idcm firaul moucatur & ftct. Diccndura qu6d hoc non eftirapoflibilcfccundum Comraent.4.Ph'yC cap.dc Tempore Cora. 04. inftans inquit , eft quodammodo quafi idem nunquam tranfmutaSi autcra obiicias
q. 71.
:
:
bilc,& quodararaodo tranfmutabile
& raultiplir
cabile,& caufa in hoc eft:quia tranflatum
eft ta-
Verbi gratia,imaginetur pun£him moucri:& per fuura raotum facere lineam, ille autcm pun- TimBtuflabilit -v»^ ftuseft fic fimplex , quiaimmutabilis eft fecunriahilu. dum fuameflfcntiara inquantum ver6 linea fluit ab ipfb, mutabilis eft:a fimili dico de nunc, quia le.
^
:
fecundum fuam eflentiam confidcratum, cura
fic
fimplcx immutabile eft,&
ftat
riabile eft,fccundiira efle.
Primo modo confide-
inquant6ra ver6 per fiium fluxum caufat tempus, mutabile va:
&
a motu
differt realiter
habet 4.
,
dicitur nunc acuijfecundo modo,»«wtemporis:vnum tamen idcmnumcro. Vnde nota,qu6d nunc aetcrnitatis,&»«wr tcmporis difFerunt in generc cntis,& in generc,raenrurje:»«w ver6 arui, nunc temporis, funt i^cin nune in gcncre entis, differunt in gencrc men-
difi.
& &
furxjficut ptiam
quod
cft
idem
in toto tempore,
& quodeft aliud,& aliud fecundum rarionera,ficut Cotnmentator dicit in audloritate praedida.
Dicendum crgo fecundum illam pofitioncm, quodtempus & afuiim pofTiint confiderari ingcr nerc cntis,& fic non difierunt,quia fic funt idcm:
&
vel in gencrc menfiirx
auum non
difiinguatur ab *uiterno,habet x.difi.i.
rocnfurae diucrfificantur rarione roenfiiratorum
& quatuor qutfiionihw
fuorum funt ergo terapus & aeuum vnum cns,&
quafi.i.§. Contraiftud, illiu»
dtfitnilionis agit
de hac materia du-
,
fic
fimt diuerfa
,
qyia
:
diuerfae
mcnfuraE,&c.
rationii.
Alia opinio fubtiUor
fieitndtm di- fluunt
cft
de vnitatc tcmporis
5f , crcdo, verior
,
:
,
& acui,
fecundum dimcnfioncmlincarum,&tcm-
pus mcnfurat motuip ffccundum diuifionem
itPtaUta,
hcarum
li-
; ficut crgo infinitae lincz fimul eflc po(cx ca partc qua dimcnfione carcnt, fi:ilicec
:
& quxftfoniftae 4. Phyficorum,
tur expofitores,
quia tcmpus menfurat motus omnes , fecundum fic fimul funt: qu6d funt linealiter flucntps ,
cidentalitcr dc vnitate temporis
idc6 habcnt rationcm vnitatis fubie^ rcfpcftu
vbi tangit plures
&
tcmporis
:
ide6 tempus
cft
vnum.
Similiter du-
ratio cuiuflibet «uitcrni fimilis eft lineari di-
mcnfioni
:
& idc6 vna
eft
cum alia
:
& fic fimul
vnum fubiedum refpedu zui & vnum cft acuum reipedhi omnium aeuitcrnorum Notandum cft etiam , qw^d Fratcr Guil. funt^ideo fimt
:
ideo
lDiuiift.1.
quaeftip decima de comparationc motus ad tcmpus in effe quantorum , t.c.i 8. quae fatis clara eft , quantum ad fententiam principalem pro cuius maiori ampliatione quaeran-
SEquitur
^ parte latitudinis4de& omncsmotus,quia fluunc linealiter,fimul fimt rcfpcdu nunc prsfcntis ,
&
t.dift.l.q.t.
ANNQTATIO MAFRITIL
omnes cnim motus
tntnfimtm
,
idtm, (jf 8«9 idtm }
rcfpicif
Ad quacftjd* ^.Phyfu:.qu$fi.iy& quod
funt
tent.
ipfum,vt mobilecirca locum,eft fluxibilc.
48.(^.1,$.
primis
ItttlnfllUt
Nunc
*ui quemod»
cum:itaillud inflansfecundum-qu^d refpicit cius
&
optnionem qua e^ Guilielmi Varronii Magifiri j
tfy
&
tiones,fiue comparariones:ita qu6d nunc xui , nunc tcmporisjfunt idcm nunc pcr efIcntiam,fol^ autem comparatione diuerfa. Vnde vult Conjmentator fiipcr 4. Phyfc.deTcmporcCom.io^.
ratum
SCHOLIVM VNICVM.
jui
Ttmpiu
diti tffi idi.
1
Dicunt alij qu6d{unt plura a:ua:qoiafuntplura £uiterna,qux non rcducuntur ad vnum,ncquc 4 fijw«« tpi' vnum dcpendct ab alio , ficut omnia tcmporalia »u quidfimt rcducuntur ad vntlm,{cilicct primum mobile j f KT» $H4. ^^j^ vnitas accidcntis eft ab vnitatc fubic(fti , eeuitcrna funt diucrfajideo aeuum quod cft accidcns, cft diuerfum in diuerfis. Hoc autcm nihil '
per compararioncm ad corpiu ambiens
de Varro in quaeftione , qua quarit vtritmfpirimenfuram propriam aliam a tem-
tualia habeant
fore ? dicit
,
qu6d
iicut
cadem quantitas , qux.
&
iftc
in ^.dift.^S. q. 2.
identitate
Ea vcr6
quae tangit inr
&
arui
modos
vbifubti-
&
cun£bhabet:hic ver6 breuibus notanvaldc pcrtranfit : quaere alios Thcologos in
liffime
cadem diftin(5tionc. Vbi aducrte allcgationcs ui praeccptor crat ab II ic
atque
diccndj,vidc copiosc in
i.dift.i.p.i. in 4. primis quaeftionibus
ter
,
& varietatc eorum & vrriufque nunc,
nuncupatus
:
principalis fuprik priiis
vndc patet ,
eius in
Varroncm
oppido Vuarrain Anglia
qu6d
veritas praefuppofiti
videlicet has quaeftiones
quaro fuperScntenrias,fcripfit:aliter addi-
aa
XI.
QucEftio UiU^fitM fcriffit
•»!*
TkitUgiMa.
£j^ fui ibi cecurfum habuiflk
:
qoxrc Ochatn
&
fcqimcesaion Vi imitcri$/ed porius vt fiigiasrplura alia adde , quia hacc ytldc diffidlia Jicet quotcmpus, de quibus reridianaTOotus videlicct
&
^
gufiabit afmusjmulto
non nitam arcana.
ounas zui,& ^ter-
dicunnir
pcr fc vc da-
alia
pluin,&c. Text.com.zo.
reUtitfit res^ati conuemit effendi
moim
dd diuii
itfi.^o.qt. (^ Ayl.)if.'. Aweol. «ftjf.jo. 17.5.4. CaprioLiiJf.jo. f i. Caiccaa.
TeiTar.4.Miir^ow.M^.i4.DuruuLi.
d^fiio. ^.x.Sot.m PTddicst». iU»liqmi. q.x Focif.(. Mttcjtf.i^.q.t.fiS.ynic Scorami» x.tH.i.q.i.^
m
iJift.%j.u
qu6d
fic.
EJfe in
,
non conftituic
Pratdicamcntum fcd aliqua rcs eft cui concrgoncc e^e sd tUiud. Itcm, ille modus non funt ambo xquc prima.quia tuncgenus non cflct fimplcx, Contra Simplicium, in cxpofidonc acquiuocorum. Contra:tanc Prscdicamcntum ;
ucnit
-,
non transferrctur ad
diuina, quia Pra:-
dicamcntii vcrc confiftit in rc,non in modo, paict de fiibftantia. Itcm, rcs illa cft fiibicdum, vel
fundametum
habitudinis ad aliud,
& ita non hn-
mcdiate fundatur rekdo in Quanritatcvcl
Qua-
litatc.Itcm,iilates pcr fc intclle<9a,nullius eft de-
cem Gencrum,&
ita
plura entia
prima,qu^
10.
inteUigcndo iilam rem finc modo *d. Propter argumentum ceiado confideratur vno modo, vt cft quoddam interuaiium , Sc quoddam
mcdium;aiio roo modo
quam
modo vtfundata
in extrcmis. Pri-
puru$ modus, ficut eflc in , nec aii» diftindUonem redpit a quocunque , Deo cft
Serixjuts,id-
Sccundo modo contrabit realitatem ^ fimdamcnto cliaradcrizante. Ptimo modo cfttautiominintclicdHi, vt vniucrGde abftradumaparriculari, Sccundo
eftfttfftfitMt.
modo
veicrcamrarcali
mdtiitm-
Ti
ttttn
(h»r»-
cft
f^ie albeRdado tripliotcr fimda-
rar,aut fupcr accidcns,vt cftin fubicdo,aut fupcr
formam fubfbnriaiem
.
vt cft in fuppofito. Tcr-
modo fupcr hanc vd illam Prima
,
vt in
fe
confidc-
cft acddentalis.
&
tantiamrvnde chara£lerizat:non fic qu6d rcs rius rclarionc faciat hypoflafim rclarionis, qua-
cum
Simpiidus
uis fic vidcatur diccrc
:
ficut
fi
,
veirarionis.
inrclads cxtraintciie^him
,
ens ratum;
&
reaiitatc quam lui>ct ex ita quod cx modo ciuradcre , integratur hypoftafis reladonis : non tamen ita qu6d rcs fundamcnri cadat in fignifi» cato rcladonis,quia {equcrctur compofira gencra
facerc cx primis
& fccundisjfcd qn6d ipfiim mo-
dum,qui cx fc indetcrminatus eft , fundamentiun (ecundum condirioncm fiiac rcaUtads , dctermirut.ficut nafiis cauum. Contrarmutado cft fccundum rciadoncm mancmc fiibic^ , vcl fundamcnto. Rcfpondco, duplcx cftmutado pcr defc-
^m fundamcnd,&
termini, ficut $. de Trinit,^,
figura
cadem numcro figurarct ceram nec fic, quod quafi aham figturS numcro imprimat aliara realitatcm abfblutam quia hoc non poicft fieri,
figiili
:
:
nifi in corporaii fcparato.crgo tcrrio modo,fcili-
cettantum dcterminando reladoncm,qux
arguitur
relationis
hmilis.
ali)
:
ttrt-i. .^gidiii/f.
ET
dinis,& ita
fiilicct fimilis al-
cft ali>edo,eft in
Sccunda cft fubforma fpedci acdftanrialisfuppofito ficut dentahs,pro quantoaccidit formx cfrc in fuppo^ fito. Tertia eft cflcntialis radone fundamcnd Jicct aliquid accidcnds habcat projptcr concomi-
i^.Aoicen.). Met*fb. c.io-^XKitocs,ii. Mtt. nm.if. D. Thom.hUlta. i\. <J» q.t. d* f»tent. •.%.
1.^. 9.18. «r/.i.
quo
ratur.
XnfUtf «
1
poteft adcfle &ab)cfte.
bedini,quia eo
tio
Q^ViESTIO Xt
Occam.
&
:
tffe tn,
Item albcdo fcparata cft dd,
A4 aliquid
Ftrtm
6?3
fecundtei candem rationem acddentis :quia niliil aliud cft aibcdincm eflc in corpore , quam corpus cflc album •.effe*d , omnino acddit cui abeflc. Contra, conucnit quia potcftadcflc
eft
cx
fe indeterminata.
Relariccomparado, habimdo, vnirio vcl annotario
, (
illud cft
fecundiim vcrbum Simplidj)
idcm vidcntur fignificare, Ordo, & depcn-
refpedhis, adaiiquitas,
& eorum denominariua idcmv
dentia fonc funt fpedaliorcs quinquc prxdidtis.
vidctur cflc nifi prioris ad pofterius;
Ordo non
dcpcndenda noncft
Rdado xaiis
iffdiuinis.
aliquacftresnaturarquia aAio
naw-
&
quc fiibftantiam:bonum Intrinfccum,
cft
vniuerfi duplex, ibidem.
ordo parrium intcr fc. Aliud
cft
ordo ad Dcum. Itcm.funt difKndbc res ex fe rcalitcr.Itcm,qu«dam funt realitcr compofitx:pone eflentias abfoiutas totas finc reladone, compofi-
tum non cft. Item , res crcatx cx quatuor caufis, reaiiter funt ab eis, & nunquam fine detcrminata rciadone illarum canfarum inuiccm
abfolutz
illa eflent cflcntiac
,
;
fi
fine
nihil caufarcnt:
ItcmUi fubic£hun eft res,& propria pafIio;xquafimiliter quaiis. le cft propria pafEo quanti , Contra pafHo ncccflario incft:xqualc non, quia
&
:
non ineft,fi aiiud quanram non fit.Item,fcicndz Mathemadcf oflendunt reiadones dc quantis i ). Mctaphyf.
SCHOLIVM
I.
Propositis MrgHmentis Simf>licij,fufliaetre' Utionem effe ens reMlt,f»Uuns tria srguments in
altari.
dttm,drex eSidUA conclufione confttit,J>rimMm cott-
Ad primum
principalc Simplicij in cxp
xum
:
albcdo
&
fuima
ejfe
in
,
acddit corpori.
rt^
cft, quscunquc friitut tm" in illo:fimiiiter dfdcm abfi> cltifi». ponantur in hoc tuds manendbus,diuerfificatur adio, proptcr diuerfam reiadoncm. Item Simplidusialiud quantum,aiiud zqualc,& aUud quaic,& aliud fimile. Item, res cx fe funtconncxx , 1. Mctaph.text. f**?7^!**" «**?*^*' com. vldmi , g. incotmexam fadunt vniufinuuf-
fumUme qua nunquam
abfbluta
de accidcnte dupliciter cormmpitur : tamen non corrumpitur in oppofimm,vci medium , nec valet argumcntum , ficut ncc de modo eflcndi in
do Prsdicamcnmm Quando,non omnc quod cft inaliquo, dignum eft Prasdicamcnto fpcciali,fcd (bla in quibus hoc condnct , hoc conrinctxir, vtroquc naturam fioam fcruante , & neutro aitcrius panem pcrfidente ; nequc complcntc alte-
onym*
dcpcndct ex approximadonc agentis ad raf- Utftmu.
ofpojitum.
Ex folutione Mti Jfrimttm
,
& fecun-
cluJionem,^utu in htu tftuji .extiminMt ,i c pere ibi:
relado aliqua
eft rcs
naturz. mtm.
)
.
licet Mtttt-
ritim dulfitet, qtttnttmjit habentU vt ffrimti in «rtiineJ*er concluftones,ytlfynttigmata cjutuiam httbet totttmfere mtiterittmPr^titctmenTi, relattoiti/.-in
frima
diJiinSttm a retdi
,
& natitr*
tenet tLtri reUuionem rationit
exflutmj quomodo intelkiliu
a
Lib.
634 tdufn elti4,&
ffl
Metaph.
V-
aSlufit,nempedirelle,&
tfno
'
ftoH
ex ivfo coUigitur 4. d.i6. ij.XJium.y. §. Concra conclun fomt confequenter itli^ concfu/tones &p4jjim imiugnat Jingulast in
fic&fic in
otjaua coclufione tenet ejuodrelatio dtftinguitur
Rclatio autem aiiqua eft rcs rationis,quia aliqua fundatur fuper ens rarionis &quia aliqua non ineft rci,vt exiftit fi:d vt intclligitur ex col-
fundametOftfuando fitndamentif poteft ejfefine eius
latione eius ad aiiud fadb pcr intclicdtum.
eum x.d.i.q.^.&
vide
\
modo relatio fundetur
^.cjuo-
in relationp {tjuodtanfit
con.^.) flne procejfu in infinitum
,
vide ibi
tj.
^. f.
Ad iftud rcfpondco. num.i^. & q.d.6.q.io.n.^.
quacftionem circa hanc conclufionem,
an rclatio fit res J difpucat Simplicius fiipcrPraEdicamcnta , ponit rationes multas, quod non: Iquia fine mutatione accedit , rccedit. Dicit quod illa fiiit fortiflima ratio Stdicorum. Itcm, quia fundatur in totgencribus,nulla vnarcs conuciiit omnibus illis. ttem , quia multas fiint ad non entia , vt prius pofterius. Ad oppofitum iarguit inconueniens eft harmoniam dcftrucre quac realitcr dcleikat j crgo realis cft caufa dele-
&
&
&
:
«^ationis.
Itcm,
eft
Pradicamcntum
entis
,
fiib
quo non verum
continetprnifi ens verum.Rcipondeo,ens
auoi gft in compofitione excluditur 6. Mctaph. non ens verum , quod cft in intelledbu , vel confequens aliquid, inquantum eft in intellcdhi,
fcd
cuiufmodi
iecunda intcntio,&relatio quxlibct relationis. Itcm, Auic^.Mctaph. nullointelcft
coelum
lc<£tu intelligente,
fcrius:& iftcpater
&
,
cflct fi]perius,terrain-
ille filius.
Itcm,SimpIicius,
tra
Contraiita argueretur qu6d rcla-
cft fi(Slio.
rcs.
Rc{pondeo,non haberet
,
vcl
vnde di-
inteliedhjs
ftingucret rclationcm rationis , nifi apprehendif-
aUquo relationem realem,ficut de
Cct in
attribu-
omnes fint rationis,crunt fi^iones,non autem fi qusdam. ^d primum Simplicij , fubiedum mut^tur ad ^y^^^ ^^^ ^^ ^^ Argumcntum eft pro conclubutis diuinisjcirgo
fi
'
.
jntelledl:us faccre reia-
tioncm,quim quantitatcm rRcfpondeo, quia eft vjs collariua. Nota circa fccundam conclufiqncm,dc rclarionc , fcilicet rarionis cft difficultas: ratio facit illam
reum aut modo,non
,
aut ficut facit
montem au-
ficut facit iHtellcdionem.
:
Si
primo
vidctur rclatio, nifi fecundiim quid;fi fecundo modo,poteftcftc vera relatio,ficut intel-
ledio
vftzzStio,
eft
quam tamen facit ritas lcientiac
relationis
quia naturalis en-
:
& intcllcdlionis
:
non
?
non tamen
intelledu quarc
nec
& (cientia eft vcra qualiras,
intellc<5his
poteft cauiari ab
fimjliter naturalis cntitas
dicitur rclatio realis
,
ficuc
vocando, fcilicetrealcquodnullo modo dcpcnder ab intelle<^u. Si autpm non facit ipfam
rcalis,
Ad tertium
ftinguitur k fundamentis.
ma fimul non vt ,
ta,
,
illa:
rcla-
qua comparantur ad cxtrefunt in re,idc6 non rcales.No-
tiones funt rationis
:
quod omnc mutans cft aduans , fed addit no-
uiter
ordo tio.
hoc
,
cft
,
per re
,
poft priuacionem immcdiate nihil
,
eft
ergo
;
ilie
nec muta-
Omne a^buans eft vniens,omne vnitum paPvnitum formalitcr
fiitc eft
gando
:
ii
& vnice,cconucr(b,neT-
A non vnitur formaiiter reiatione rea-
li,non vnirur paffiue relatione rcali.
Vltri
,
non
adtuatformaiirer reaiiter,vei adliiaiitcr formaliter rcaiiter. Vltra, cft realirer,
non mutatur realiter
{ecundimi
quodmucacum
:
vel
non
piutatur.
mutans non agit rcalitcr , cconucrfb non. Ken omnts Econucrfo non tenct vltima cohfequentia , aliac Vitra,
tfhf nt. Itaque
fi
bmnes reiationcs fint rcales,duai
&
ccndum
cft
derofa.
De primo membro
dc
tali
rarioncquoad rcaliratem,ficut ,
fcilicctquodfscit,
dubium,vbi tunc cft,vt in fubic<£to ? Non videturqu6d erit,nifi in intciicjShi , ita per illam eft
&
rcsintellcda
non
rcfertur
caufando in
:
nifi
(c
aliquid
dicaturquod inaccidcntalitcr
,
& accidcntalirer
per accidens caufat aliam in re refpcdtu (ui, Scd tunc rclatio rationii non eft in aliquo : nifi vt ^tlatioratif
comparamr ad intelle6kura. Eft crgo vis in ^*r hoc , qu6d rclationcm rationis aut intelle^s ipfi , nifi (altcm ad intellceciam vitatur mutatio omnino, fecundum hanc, (i eriam facit, quo duorum rao-
<5him
:
quomodo
tciiigibilc
,
;
eft vel fuit
rofi,Ucet
,
& quandoque mouct intellcdu ficut
non
exiftat:& ita no diuiditur relarioin
rchi,& rationcro: ficutnec rofainroiam rcalem,
& rarionis:ftmt cnim duo modr cfldndi eiu(<(em. Refponfio intclie<3:us facic ip(am pcr a^m confiderandi aliquid, & fundatur in iilo inquantiim confidcratur:non autem in confiderarione
inquantum rcs
eft:fic
enim
diuerfitas calefa<Shonis
poflet efle rcalis,ficut
ab aUa a<Shone,eft rclatio
reaIis,&intellc
rationis
tur
;
illa
omnino
rum vnitorum :
formaliter, inquantum vniuntur
quia vnio paffiua
cft
cuiuiquc reaiitcr
&
hiti formalircr, fub iftis , vt prius , iilat duae erunr vnientium zOtmh ad diio vnita paffiuc , fub iftis aduans fic fic;& fub hoc tranfmutans
&
&
verc zd^o
,
eft
^^elleam ^*"' '"'(««•' -
Ktl^i^^^l ''«»«r ***
ine^
"^ "*/i-
^*""'
fcd rclatio
ineft rei, inqp^ntiura confidera-
quia confidcratio
cft collariua
comparatur, vnius a^ altcrum.
&
intellc
RciatiQ crgo intelligibilis
rarionis
paffiuc
fit
fundat inquantiim res eft ,
& per confiderationcm
tio rationis.
cum
confcquitur naturam rci
tatum
mutatutjibi additur nbuitas. Aliae dujc erunt duo-
*
:
vtroquerealis,fi;d vniucrfalis
fccundum qu6d
^**
'
facit,aut confiderat tantum;fi facit,non eft in alio
crunt vnitorum formaliter mutuae , fub quibus adVuans ailuatum formalirer, fiib quibus mu-
&
**
& ncc aliud rcfcrtur
rfJUei.
ncVitralircrnori paffiuc:&
"*'
rel="nofollow">
in confidcratione intclledtus &c. Similitcr di-
reaiitatem,fi tantiim confiderat;ergo illa in (c r«^
Refpondeo,materialiter di-
/«
fcd ipfa inquantum eft rationis , tantijm eft in confideratione inteHcftus , ficut rofaquando in^ tclligitur , nulla cxifKt , tantiim eft
idem
?
*"^"M«*"
fcicntia qualiras realis, id eft,non cft fcicntia
dorqm facir ? Non primo, cura fit fimplicitcr innon fi^um ex (pecicbus muitpirum. Si facit fecundo modo crgo cfficicns non tollit
tot gcneribus
^.^"^*^ '*^ *"r*tttnitt
Con-
1-
Ad fccundum cft argumcntiim pro con(rlufione 8. quia quomodo cflet vnum gcnus
^
fionc 8.
^^T"
n n
tclledhis
& timc illud iudi-
tio rationis, vel intentio (ecunda eflct fidio
tntrea e.
quare magis ponitur
caufat in fe rclationcm ad rcm,
cium
Rdattutem
:
f
aut iudicio rationis correfpondct aliquid in re, aut non,
'^"fi"-
:
& patet propofitum
;
$ Secundacem.^
:
fi
Hanc
4
effe
& adiuisponicurvna relatio
refpciflu correiatiuorum.
termino non aliter
Text.em.i.
paffiuis
reqMtri refieycum, ijuad
,
alteri
& parricularis rela-
Si qujEratur;qviid realiter eft rclatio
?Rcfpondeo;quacroprimo,quid
realitcr Kehaitml». fitpbic<£himintclic
fundare relationera rarionis fecundum alios
:
&
acddens cius: cuius cftrclario rarionis:falfum cft crgo,qu6d rchiriQ ratiom^s fundatur immediatc fnju^ intelljvlira, mirius ens erit:quia eft quafi
gcndi
""*%"»*.
Qusflio XI. inqiuntum
quia obieAum , non eft adhis intcUigcndi fbrroalitcr. Falfumcft etiam , qa6d adu rcflexo intclligcndi iit relatio rationis:nt cnim primo a£hi , (cilicct dire^o in-
gendi
:
telledlus compatantis
Quando au-
hoc ad aliud.
rcflcxit intclligendo copiparationcm illam,
tcm vt
intclligitur,
obic^ra , tunc non cauTatur
rclatio racionis*
&d conilderatur,& eft confidcratio Logica. Zm rati»n'm Relatio non videtur vnius rationis ad rcalcm ft »fim rtU». Sc ratjonis:ficut nec quantitas eft ad quantitatcm realcm
dcnominatiuc,vd cfIcntiaUtcr,abfblutio:& com-
vnimtcm
r**ti
,
(^ r»-
tknm.
pcr cXtrinfccaA
trinfcca
ficut rcalis.
aliud cfle in albcdine
,
& cfle album.
Itcm ,
fex
prindpia vidcncur cflc rcfpcdus. RpLatio reaiis non cft cns per fe, nec interuallum intcr duo cxtrcma,ncc in duobus : vt in vno
vno & ad aliud. RcUtio rcalis eftin vno immediatc, quod didtur findamentum, in alioquandoquemediat^, quod didtur rubict£hjm:quandoquc idcm eft/icut rubic6h},fe(r in
quantitas per fc cm,fc habct rcfpctfhi dupli.Con:
inDeo ncc
forte proprie pafHoniStquiapo-
dicaroentorum.
SCH OLI VM ExPlicAT
Dtftruitmi'
it-
firuStftAit-
0t mtm ift»-
&
Rdatio depcndet ab illo in quo eft , non ^onucrfb:crgo illud in quo cft:cft prius natiura, dcfhruiturjcrgo ex cius deftrudione,& no» cconucrfb,
8c
&
netuion tarocn feropcr albius,efl fimilius. Relatio realis fundatur fuper rem cuiufcun-
iiutm fuftp
que gencds fubflantix primitas rcrpcdhi quan:
dtads, qualitatis
,
prindpiura agendi reladoniSj
Contra nis
i
:
infinitz relationes
, fi
relario rclario-
& ita infinitz res cx feptima.
Idem apparct
de diuefflute, qujc diuerfacft ab alia diuemtatc, caufarionc quxcauGita eft, inluerenriaaccidenris quac ineft,& potenria materiz, vnione aliquoruro. Rcfpondeo mutecur conclufio nona quanturo ad relarioncm : vtfit omnis fiibfbnria pcr fe,& nuUa in alia,licet vna perfedhor alia fit nulla relario eft,in quo aliud cft. Alitcr concodcndo relarionera fundari in relationc , potcft did , ftmdanjcntum vnitiue contincri a fundaroento in illis generibus, dequibus inflatunnun«juam enim ibi rclario fundans potcft mutari , fcCU|idum illam qu{e Rmdatur. Patet , nifi tantum dc diucrfiurc, naro illa intcr A, &B, potcft manere.non manente diuerfitatc dus ab alia diucrfiutc inter D,qu« potcft deftrui prima manente,vndc ibi qponet tcncrc priniam refponfioncm. Sed contrl omne cnsomni enri cft idera, vcl diucrfum. Vcrura cftdc enteabfoluto:veI fic,
&
&
&
;
fmtt-
tUtmr im rtUtitnt. %, 4.
modo redutuntur : vt rclatio ditterfitaftdteum iu/.3.^-j. Dc concltt-
tif,dtfiantia,&c.
Jionc
2,.
fufra
quod
rclatio vna,efi vrtiiu tcrmini
De concl.i^.
^.7. Schol.^.
minaturadahfolutttmtdocctid
1
,
vide
(fttodrelatU tcr-
;
CA
;
idcro
vd diuctfum
dcnominariuc , vel eflenriaU-
ler, fciUcct idenritas
,
vel diaerfitas
j
ita in aliis.
\-,
^
num.^^.&
j1.i6.
d.^o.^.i.nttm.%.& d.i^f nitm.$.< 'Dccon.ij.quO' .
modorclationirctUicrcaturgad Dcumnonrcfpondeat alia rcalis in Dcoyvide ipfum
.d.^o.Dc con,
i
16. quod rclatiuum potefi effe pritu correlatitu ^uinto ntodo prunis , non tamen fecundo modo:
exemplum de caufa,& caufato. Nota
modm efi in caufando
confequcntia. Vide
,
tjttod ejtdn'
fecundtu infubjificndi
cum in Predtcam.<j./^i Dccon. .
18. rclationes eppofita accidentales
&
vt moiuntu
,
&
motipoffunt effe in eadcmnatitra , fuppofito etiam limttato\cauffty caufati neutro modopof-
&
&
demfuppdfito Scot. i.d.i. tj.y. ad argumGofrtdi num.i^. 'Decon.i^. ideofundamerttttmin diuinie
ntn referturt^uia non
difiinguitttr
a termino : qu*
adproducenr^ed tantitm terminm totalityfccm in creatis, quta vterque
froduccnte
,
terminm
vt docet DeEior
.^. 5 .^.
i
efi
differt rcaliter i
$.
.
Ad
4
ra-
rionero num,^. vide ipfumd.x6. nttm.^i.
Quoroodo
modi
fiimtmtur trcs
quos ponit
,
ArifL Rcfpondco, omnis relario termini minari pcrrinet ad tcrriuro
paflio propria,eft rclario.
^Utit
dosyoliquo
rationc terminmformalis, tbi non refertur rcaltter
,
RtUtUfmttCtHIHM gtttt-
it
infunt relationes oppofitjc (imul ad diuerfa
ruccefnue ad idcm : iu fecundum ipfaro relaiiflinptitmr ^fimUatt»' tionem cft fiindamentum potens alitcr fe habctt.xJ,i^>^ re : continens etiam pcrfcdius, pcrfoilius conti-
r*.
}
produBi pejjitnt funt ejftfimulyfed producentit, effe^&funt in eadem naturainfinttajed non in e»-
&
rt
modes rtUtimmtm
trcs
Relatio rcalis non cft eadem res ciun fundamentaquia nuUa vnitiuacontinentia nec etiam in Deo, poteft cfle oppoficorum fbrmalitcr : nec fecundum qu6d continens eft mutabile ddem fundamento, oppofitis relatio vnius cationis, :
MtUtU
II.
iffum in text.xo.htc. Primmfmnddturfupcr vmtatc , vcl tjuAntitatc. Sccundtu in tiQione,& p»ffione,vel fotiuj fuper potintis. Ttrtitu in ratiane mcnfurd. Reliqua onuiia ad hos mo-
ttu
fterius cntitate fubie^ti fimilis paflio qualis.
reUti»
:
,
qitibiu vidc
Rclado rcalis eft vnum pcr fe generalifnmuro: quia didt vnum conccptum di£bum in quid dc onmibus infcrioribus:& nihil in quid dc ipYb,niix cns. Contra;rclatio ad rubiedhim, non vidctur
tr^
^"^^
non formaUs faltcm fic cx- j^fHnaitrt' qubd non cft intra pcr fc intcUciShim Utitnmm» ptr quidiuris reIarionis:& li idem cflet vniriuc, pro- fmmd»m%tnt* *'*^*'*' batur hoc contra Hcnric. quzft.de numcro Pr^eft
:
«ijf
,
Omnis diftindho rclarionum pcr fundarocnu
& rationis:quare cnim vnum gcncralifli-
habitudo
nuUa gcnctariojgcncracur.
parario ficut
roum non crit cns rcalc , iicut & aliud ) crgo Sc omnes fpcdcs. Contri iu illa rationis videtur
^tUtUmm
635
omnc ens abfblutiun vel comparatufn , verum eft
8
& tcr-
modum. Primo enim
obicduro eft tcrroinus a^s, vel habitus, vel potcnriz. Secundo oronis terroinus etiam quantorum, motus. Ad fccun-
refertur terminus ficut
&
dum nK>duro pcrtinet oronis relario caufz & cffedus roaxiroe efficientis & materiz. Ad primura, omnis
relario torius
rclario diuerfitaris
rum
,
cuiufcunque
&
panis
,
&
m^is & minus, Sed concra;vbi fimc
vniucrfalitcr
,
rius,fignum
&
diflantiz
,
omnes
fpccics co-
& pofte& fignamm; rocnfura non pcr repU-
diftcrcnria
oppofitio &c. prius
carioncro cuius cft pars,fed exterior vt locu&xcf^
pc&u corporisJSimiUter quomodo 6nis,inquantum huius , vcl forma fundamr fuper adHoncm
& paf&oncm efficicns ctiam a£rionem & roatcria rccipit paflioncro, pot^ria & adus fi
?
cfficit
fi
nonfunt aliquod didoruro. Potcft crgo conccdi
modos relariuorum,fcd (imt intelUgi
alij ,
,
qu6d non ponit omnes ^ltittirt^
roanifcflos pcr
proptcr
aUquam
quos pof- •"^ ****
afUmilario-
ncm ^ illos. Quomodo in tcnio modo non routua relario
?
Rc^ndco
cft
poicft intclUgi auc
quia fundaroentura ex vna pane cflentialitcr ad fiiam
60
Lib.
'"
'
V-
fiiam pcrfcftionem dependet ad aliud
& non
:
econuer(b ; aut quia vnu quandocunque eft,aliud cit,& non econucrfo:&
fcmper
ita relatio in ipfo
ad terminum idmcxiftentem.fiita non mutua: poteft efle habitualis
cft a(3:ualis,quia
ne ilio qu6d n
:
iila cft
&
in aliquo a£huli,
&
-ifta,
fed
mu-
cua,quiailla adluaiis in entc in adu,illa habituajis in
& a4 tranfinutaos & & produdum inter fc primo dicun-
terfumitur ad produccns,
non ad
,
mutans Sc mutatum,licct dicantur mutu6, primo tamen p^r fedicunturambo adaliud , (ecundum qu6d eft tur,fcd
aliud tertium per fc,(ed
quod abftrahe ab iftis primis relatis, mutationem in communi , prim6 ad illud fccimdum quod?& (ecun-
mutatiojita
commune, dicitur
&
(cilicet
dum quem modum?non
prim6, ncc fecund6;crgo terti6;crgo non mutuo. Relatio
non
pruS natura
cft in,
c^\m ad:<^{z,
jLeUtio nm tunc poteft intelligi abfolututn,. nec econtra:quia frim dicit in, tuncpoffttintcUigi non accidcns;ergo fimul cft
quam »d, ntc
in,Sc <«^.Prima probatio
non
valet,
eft
fi
concep-
&
ita omnis relatio talis nectff»rio in , Dei ad creaturas, tantum dependet cx confidera- Deo,vtCreMttru. tionc intellcdus diuini,ficut idei ponuntur cflc
\x rdationcs rationis
in Deojvcl ex
adu
voluntatis
vt crcaturas crea-
,
noua
tor,fed nulla relatio,nec rationis eft
Probatiu: alitcr,quia
illac
ifte
in Deo.
in Deo funt priorcs
incrcamris,9.q. i .n6 eflct ita
to dcpcndcrentjcum
cnte in potcntia.
Nota qu6d agens in (ecundo modo commimiproducens
Metaph.
non
iftis
ab intclle£hi crca-
fi
confiderct
illas,nifi
ex relationibus realibus in dreaturis. Confirmatur : quia Auguftinus vocatiilas nouas appcilationcs.
Relatiuum poteft
modo
cfle prius correlariuo
Prioris in Pra:dicamentis,fcd
quinto ^lSintiufM.
non fecundo
^**
tft
Relario eft pcr fe,& prim6 intelligibilis, licet
cOdminpAftfiendi
non
fine aliis cointellcdis, quia cft ens
mune prim6
, fi
fequtnti*. fin- SfM.^.4j. d«
primum, nun- fruUatmnt~
fi
:
iccundum vnum
cft relatio ad primumcorrelatiuum, fed proaiio:fi fecundum,femper eft ad aiiud,nifi in identitatc,vcl
in
di,3:is
cott^
com-
rcfcrmr ad communciicet pro
guiaribus,vel fingularia prim6
quam
C4Uf
f»lit»tu ,ft-
modo.
tti.
,
aliud,vt
6.& S.cRcfpondco primo conuenit, conuenit fcilicet
iiiaeftrelatio rationis,quaere referri per fe
tcontTt,
ptus indifFerens ad ab(bliitum,& ad aliud.Sccun-
da non tiae
valct,fi eft
conccptus communis fubftan-
& accidenti. ad aliud fe haberc.
Hoc vcrum
relatiui cfle,
cft in relatio-
nibus fundatis fupcr multitudinem
,
non fupcr
vnitatem,nifi ad aliud,id eft,corrclatiuum.
ad Relatiuum &correlatiuum funt oppofita:quia imumttrmi' vnunigenus oppofitionis eft rclatiua oppofitio. »um. De relatiuis fecundum multitudinem,& pro illis
pro quibus referuntur,n6 in communi,vcl comparata ad idem. Nota,quando dicitur in ejuo tjHod y intcUigitur de
illis
& ad
quae rccipiunt relatio-
&
nes,nQn dc compofitis ex ipfis relatione,fed de compofitis intclligitur,quando dicitur rclariuum
& correlatiuum. Vna relatio eft ad vnum tcrminum tantiim prim6,ad diuerfa pcr fe,pcr quorum pcr fcdeftru-
^onem defhiiitur prim6 eflct
:
non econuerfb, aUo-
& non eflet,fi cft mutua.
Rclatio poteft terminari ad abfolutum
:
quod
vidctur , quia dependcntia eft ad indcpcndcns:&
quil ficutiliud inquocft, priuscft rclarione , cx icptima,ita iliud ad quod, non valct de corrclatiuis,cum ilia fint fimuinatura,ex proxima ; fic
&
potcft feluari Arift. de fcibiii
Tunc nunquam
& fcientia.
pcr fc dicitur ad corrciariuum,
inqiuntum rciariuum:timc nunquam relatiuum,
& illud ad quodjfimui natur^, fed ad quod, prius inquantum reiariuum, quia ad illud dcpcndet:non ^contrario,& finp quo noncft aliud, relatiuo
ied cconucrfo.
& &
efi
ntn in alio rariohis
re»!it in
'vnoextremo, fi in altero Xtuienu.
tfi
fieUtio rationtt
n«n
efi
fingulari altc:
fpecici,pcr accidens indiuiduo.
Reiariones oppofitqpoflum ftmdari ineodem uct
:
adtio
& pafEo in motu
,
voiuntas
mo-
fc.
Fundamentum iilimitaram relationum opponon refertur quia non diftinguitur;
fitarum cis
:
ide6 cftentiadiuinanon refermr
Deus
Aliter
,
fed fiippofita.
rcfcrtur per accidens ficut
homd,
,
quia impoflibile
rationis fimui efle natiu^a
:
eft
rcm
& & ens
tunc cnim res dcpen-
do inter prfma ttia patet quartum cxj>onimr, quantum ad cxpe<%areah'quid cxtra fe , vt in ipfb fimdetur relatio. Ordinarur enim vt quoquo modo pcrficiatur ab ilio,ad quod depcndct quia :
:
quam
habetur albedo in duobus
pcrfe<5rius
in
Contra crgo albiflimum non cflct fimiie aIbiffimo:dato quod duo eflcnt. Itcip , quomodo album diffimile nigro ? Item crcatum non agit inquantum impcrf^dum , fcd inquantum perfcdhim in adlu tamen inquantiim agit , rcaiitcr rcfertur. Item , fi A , inquantum impcrfeftum dcpendet i B , vt aquo perfidatur; vno.
:
&
:
&
crgo B cftperfeftum inquantijm A diciturad ipfum & ita B , inquantum pcrfcdhim dicctur ad A , quod cft propofiram , vei rion dicerar ad A ,inquantum A diceturadipfiim. Itcm,intcliieere Dcum fub rationc intdhgibilis, cftimperfcdle intclligere : quiaintdiigibiic eft independentia , inquant6m inteUigibilc , quia eft ad aliud : ficut enim relarioreaiis, quia eft ad aiiud dependcntiam imponat in fundamcnto,inquantum fimdamentum hoc eft in re in (c fic rdario rarionis in fundamcnto fuo. ItcmJDcus prius :
nattiraiitcr intciligit
Dci ad crcaturas. Refpondco , nifi
primitas.
cx confidcratione
(ntelle(flus,ex
qua dicunturii-
reftrtMT,
dens,naturaliterordinatum,rcaiiter rciatum :or-
ligit fe Cfle
dependcat
in diuinis tti
fe primo modo. Contra;crgo Deus diftinguitur. Rcfpondeo,non (equitur de illimitato in quo,fed dc hmitato in qno,vcl dc rclatiuo. Limitatum impcrfeitun) , mutabile , depen-
derct ad intcllcduni,quia a corrclatiuo. Contr^
rcs reaiirer reiata
11 FttndamenfU
Deitas nullomodo,ficutncc humanitas:patcr per
:
Nulia per fe mutua rciatiua,nec ad conuerteniuo diffmun' riam,non mutu6 diffinientur, ncc exinuiccm cotur. enofccntur, aut relatio tcrminamr tantum ad relatiuum pcr fe, inquantum relariiium econuer(o , ad infonriatum fbrma rciationis , pofTunt faluan did^ Ariftotelis oppofita condufionibus immediatc prius illaris. Nunquam in vno cxtrcmo eftrelatio realis , IQ JltUtiu»mM-
JHelMi»
fed pcr accidens,
,
modo conucnit
quo eft relatio. Contra reiario quandoque cft propria paflio , iiia prim6 incft
limitato
Kilatio
quin fimul
vei pcr fc,fccundo rius gcnerisjin
In quo 8c ad qtud diucrfa funt,quia cft
concrcto in gencrc relationis
primum
primum
cns
;
ergo
cns ,
quam intd'-
ilia rclario reaiis
Item,rdatio fntdligibiiis przcedit
ac->
Ckuxn iritdlcdionis. Itc.ficut formiUccreflcpro-
du^uiun neccflari6
eft
perfc^onis tn patre
:
fic
caufariuum
i.dift.iO,
. ,:
Qusftio XI. CAufitiuum nweffario in
Deo
fcda non dcpcndentia.
Scd quarc requiritur ne-
quia largitas pcr-
:
cedaria caoialitas ad relationeqi rcalem,cuin voluntas cauiat ; vel dctcrminatio, fiuc limiutio ad
cauiamm : cum voluntas iUimitata ad adutn, vcl a£his, qui cft accidens cura effoSus xquc diftin' guarar a cau(a, (iuea^us quo producitur.fit idcra caufar , vel aliud ? Rcfpondco , quia rclatio non
;
tantijm correipondct fadaioni.
Idc6 probatur alircr relario obiedi ad potencft relado rarionis ; illa non prxfiipponitur
:
fundatur immcdiace fupcr fubftantiam.
SCHOLIVM EzPLicAT ykmdW
III.
cnulmjunie tjm» ftnf»
ctrrelatiua fint fimul natnri
de quM
:
vuU ettm
i
d. i8. f. 4. dec»n. i^. qttomcdo reUtUnon efi id, agens Mgit ,fatitttr, vel qHopotensefi ad bac,
tpto
ad moutndum, vt
vel
eum
oitieiium, vide
;
.
<^.i
j.
me
num. %.& i.d.j. num. 8. tptiexplicat quomodo ohieSttm dtffiert ab agen-
te
& patiente
$. Alitcr poteft,
,
Qum ,
dato tjued agat
,
temnnm
efi
quia vt obie-
;
circa ejuem fotentia
verfa-
Dt/hutat nitm. 15. contra fimuhatem reia-
tur.
tiuontmjecuftM modi,& optime cxpticat quamodo futttfinml.
Correlaciua (imul (unt : aut intelligitur qoan-
tum ad adhim dlendi
multx inftanna: prius & pofterinsj&caut inquantum correlariua, CtrrtUtbu (xc quandocunque viu relario alicui fiuc ociftcnri afhi , Hue Hon , ineft rclario corrcfpondens ineft wudnMtttr»} alteri : Ccat quandocunque patemitas ineft alicui, Sttt. id.^%. filiario ineft alicui exiftenri fic tamcn fubicifhira :
&: func
:
fempcr
eft, ficut
requiricur ipfum eilc, ad hoc, Tt
fundct talcm rclacioncm
:
iicuc
aliquando fiuc io
gcncraTi.
^ •WM
rtUlr
mSmfimd*-
wttmmm ijtte
ne-
aiter».
AnrtUtif-
Dco
poni rcalcs
mesm De» pemfefutU
in
re^Us}
quando fubicdhim , vcl tcrminus fit de nooo in adu. Contra ifta ica potlcc poni qualicas eadcra ante generauonem , ucut rektio , quia fubiedo pocenriali incrac Item, quando vniformitcr in-
crcaturis
&a:temx
:
,
ficut correfpondentes in
& noua dcuominario tunc,
:
fbrmat quare non vniformitcr denominac?Iccm, :
tunc. nihil cft illad y . Tri. relario ideo
creaturis, quia
cum
acddens in
aliqua tranfinucacionc aduc-
nuUa cnim aducnic , lcd quxlibcc sctema fiindamcntum dus inquantum fiindamen-
nit
:
& nem
Relacio
non
eft
quo agens
agit
,
nec quo ha-
bcns pocentiam eft potens , nec quo recepriuura recipic, nec quo ebicifhim cft obieifhim. Primura vtlKtMmdi, probacur, quia a^oeftaliquid perfi:dius rdario-
gfi rmtie «^?-
M,rtdfi4mdiy
iic,
vcl (alccm ccrminus adionis
primus , (cmpct
hoc Rie
cft
:
fi
quis aOcas eft
perfedior a£hi fccundo.
Ex
ftcundum , quia eodcm cft pocens agcre quo agic. Tcrrium probarar quia abfolu-
4.
a
fequirar
:
cum rccepriuum
,
immediace perfidcur ablbtuto
compoficum cx abfoluco relarione ellec immediaram recfrOUe3mmt,MM ptiuum. Similitcr etiam potcft probari primum. »Qiuittn wl Quartum (cquitur cx primo & cerrio quia ob{M^imm} iedum vel cft adiuum , vcl paffiuum. Scd hoc non valct.Tum, quia rclario obie^j etiam vbi eft recepco
,
ide6
non potcft cflc
ReUtier»tioMit
formatis rario
nemift
rati* tbttdi.
obiedi intellcdhis, quia formalis rario obicdi praccditatShim ; ncc criam adhis potcnriat breuitcr, nifi finearar de voliitatetquia omnes aliae habcnt adus fiios,non prscfiippofito a
in rera vt in fe cft
;
ram, quia primam apprehcn-
fioncm obicifh poteft concomitari volirio il adcft: tunc nulla relario rarionis caulatui . Primum af^
fumpwm
fcilicct quod relacio obic*^' ad poccnriam, eft relario rationis:hoc falfum efle vidctur, tam cx conclufione fecunda penradlata : quairi cx
ly.nec Ariltdicit
hoc
in litera.
Norandum", qu6d
dc4.coftclufionibus propofiris nunc vlrimo tres priinx pcrtinem ad fecundum modum relatiuo-
rum, qoana ad terrium. Pro quarta conclufionc nota, quod licct obie<^um quandoque fit a^uum , quandoquc pafCuum tamen non eft eadcm relario obiedi , vd :
a^ui
dux funt relationcs fundatx in eodem Quando cnim obicdum quoad cxiften-
(cd
;
abfoluto.
tiam realcm cormmpitur , ceflat agerc in poccntiam : non tamen definitdIcobic<^m,quiafimiliccr incclligicur
eft
:
quando
& amarar, quod non cft,& qucxl
agic eciam vel pacirar
,
adhuc non
inquanctim agic , vel paricur in poccnriam , fed
Aliaratio oBiiii.fyc^ ieSi.
inquancum cft cerminusaftionis poccnriac cft obscdhim tcrminus, inquam, non produ(fhis, quia illc eft
efFe<^s pruducenris,fed tcrmirtus in quem
tranfic
:
: fi
relarioeflec quo, tunc
&
,
:
StQtiOfer.tmt.IK
ficut in
obicdo
potcnria: faiStiux
:
ied
nec eft illa rebrio tcmj , fcd fccundi afHui , ad pafliuum ; crgo terminus non in quem, fcd drca
quem cft
acfio
poccnriz
,
manens in agence
,
eft
obicdum
vt intclligibile , vel habiras , vt fdbile eft relariuum tcrrij modi. Ex hoc fcquitur qaod OtieBMfetiobie<9a potentiaraui palEuarum non rcfenmtur titrumm*»
modo , fed
fccundo tantum cnim agunt non tenninant ipfas : nec fccundiim fiibftanriam iplarum, pacet: nec fecundum pafEonem , quia fi quis cft terminus terrio
paOIonum
,
manet
:
&
in pariente
,
idlicet terrainus produchis, nac
tertitmodo^
nec obietfhim
modo ncque in qucm agit, vt
paffiux potcnriae refertur torio
prardidum
referamtur
:
in potcnrias pafliuas
:
eft.
De iftis rclarionibus tcnij modi didt Philofbphus quod non
liint
murax ,
fed
»4
non didt quin
fint pcr (c,ncc dicit eas cllc rclariones rationisDe Ta.xoJmim.
& (cctmdo, nota.
Dc tcrrio probarar quod noncft rclatio rationis : ram, quia rtecefiari^ concomitatur potenriam vifiuam , vel prscedit, quia pcrcmpco, &c relacio racionis non cft prior , ncc fimul cum re vcra. Tum , quia 1. de primo
tum. tLtlMti*
:
riam
:
G Hnt {imul natura , qnandocunque vna relario non requiritneceftario flibie^m adu cns, in quo fundetur, nec alia ; fcd H (it adhi, hoc acddit, gcnerabile adu eft in cnte in potentia : acddic quod generariuum fimdetur in ente in aStxx : a£hi cnim poftcc eftc gcncrariuum, licet zQxi non eftct. Secundum 18.& 19. polTunt omnes relarioncs Correlariua
tiemnfetit
637
adiuum, alia eft a relarionc iSdm : ram , quia diuifio non valet obicChim enim voluntatis & cuiufcunquc potcnriar zCdux , non fz€d\ix, nec eft a£Huum, nec paflluum , quia paflio in cxtrinfeco
vifibile
Anima; cx.66.vulc l^hilolbphus quod harc eft per fe (ecundo modo, eolor tfi vifibilu. Impoflibile eft rcm rarionis dc re cxcra am'mam prxdicari pcr (c.
Vnde
prohario quarcx condufionis deobicifh rel="nofollow">
fcilicec
per roedium dc rdarionc racionis
,
non
valet.
Omnia hxc mcmbra improbancur «x hoc, qu6d fupcr adhoncm & paflloncm in adu & pocencia/undarur rclario; ergo eft poftcrior naturaIccm, fpcdaliccr dc (ccuhdo,& terrio : fi po-
h"cer .
tCDtia illa
cdrmmpatur, quando agit, vcl quando
Hnh
cccipic.
M.elMtiemet
tertiftmedtmo
fmmt TMtitmu. Mieefiperfr,
color cft TiL-bilis.
,:
V.
Lib.
6^8
Metaph.
tecipir. Item, termini rdationis fimul funt natu-
non pofteriores natura
ra, vcl
ipfis relationibus
& reccprio fnnt termini potentia:
aclio
adiui
:
&
Kmutm, Mn
recef tiuac, fed adio, vel reciperc, non praeccdunt naturaliter (e ; ergo ncc potentia ad ipla. Quan-
prtMS tritn»-
turo ergo ad (ecundum
tur »d Mgtn-
4itm
quam
natura abfbluta
Hue
,
motium dicitur fic quod :
aiStiua
,
Hue pafHua
agendum
patutalirer ordinatur ad
& hic cft rclatio
,dum , qu^m agat , vel patiatur ,
agendum
patiendum non tamcn principium clicitiuum , nec recepti-
/dctetminans ad cft
prius
,
vel recipien-
,
uum
vel
,
:
fed ordo.fundatus in principio elicitiuo
,
receptiuo
probatur de elicitiuo principio,
ficut
:
&
cjuod dicit efle perfedius
& de receptiuo, quod
,
immcdiate Sc de vtroque quod manet cum adione rcceprionc. Reftat ergo refpondere ad duo argumcnra, videlicct quoraodo xelatio fundatuf fuper adlionem pafllonem in po:
&
&
tentia §tutn>oderelati» fudaiur
fuper aliione in fotentia, (ii
tunc aSit
nonfit.
cum
,
prscedac adionem
&
:
quomodo
quando terminus fuus noneft. Ad primum conccdatur , quod fuper adionera relatio eft>
illa
&
paffionera in potentia fundantur relationcs po-
Ec hoc probarur quia rclationcs aduafundanVur fuper a^tionem pafHonem in
tentiales. les
:
&
&
aftu,
relationespotentiales funtciuldemfpe-
cum adualibus ergo habent idem fundamentum fpecie. Sed relatio potentia: qu£ cft in ciei
;
aiGtu,
fundatur fuper naturam abfolutam , quae eft vide Simplicium in princi-
principiura agendi
pio capituli dc
Ad
:
^d alitfuid fuper pracdicamcnta,
aliud dicitur
,
quod terminus
adio in pptpntia
tcntia: eft
;
&
relationis
po-
ita fimul eft in
& hoc
fi
accidit
fed ctiam prior temporc:
:
adiuum
vel rcceptiuum, prius
,
tempore cfte qukm agat , vel recipiat
ex hoc fcr quitur quod non fit neceflaria , vt determinans: tum, quiaagens, cui coxuaeft adio, dcterminat^
tum
quia magis
,
quando , tuncenim maxime cft determinatum ad adkionem , quando adu agit potentia autem non mai^et cum adu. Item,
agic
;
a6ku agit,
,
eflet ncceflaria
quam antequam
egit
:
:
relatio ex determinacione termini
ininatur
quam c contra
natio termini
:
a£lio
:
magis deccr-
faltcm prior eft determi-
antem
eft
terminus. huius
adionem , ideo eft non e conucrfb. Contra rcfponfioncm ad primum poccntia illaper te eft potentia: ; quia ergo ad hanc
prior naturalirer a£tione in a£tu
vt in acftu
,
:
ad A, in
quia etiatn
quod terminus relacionis quia potenciaeft
:
Contra fecnndam
pocenciam.
reiponfionem ad idem ; roagis poteft intelle6h.is aliquafeparare,quam poflinc feparari in efle. Sed
vnum relatiuoruro
iropoflibik eft intelligcre alio corrclaciuo
;
fine
ergo non poceft elfe fine alio co-
Irem, tota hazc via ponit,
exiftente.
quod Philo-
fophusinfufficienterdiftinxitmodosrelatiuorum,
cum
potencia
illa poffit
fundari imroediarc fuper
forma fubftantialem,vel qualitatem aliquam adiuam,& non fuper aliquid de genere Attionis, vcl Paflionis.
Concedatur ergo, quod potentia propric di<5b, , nec eft principium clicitiuum, nec receptiuum, nec eft prior naturaqua: fcilicet opponitur a6tui
adu agendi,
litcr
vel paticndi, vt in pocencia
concedic priroa via
,
illa via,
fione
fic
:
quod aliquo modo
nero caufae
vt determinans
,
,
quomodocun-
vel
quc quod probatum eft illic Contra hanc viam &c. Quia non manet curo a6tu,iiec aliquo modo eft neceflaria ad agcndum , vcl recipicndum , ncc vt praeuia, nec vr concomitans. Sed nunquid po:
tentia tranfumptiuc ditta tiali
adiuo
dum
,
vel paflino
principium
eft
vcl
,
ter, fiue vt ncceiiario
rclatione principij
ad eius cerminum aftio
:
,
concomitans ? Refpondeo ReUtupti»: di£ti ad adionero , fiuc
non eft,
:
cipij
nifi
cxtretTiis.
fublata eft
:
&
fi
eft
eflet prior
natu-
ipfa raroen relatio neceflari6
concomitatur a6tiDncm,quia aitio
ambobus
quando
eft prior naturalicer afbio-
quoniam cunc
:
fuo termino
agen^
("c
tunc autem non
ne, fed pdfterior
ad
fiue vt prior naturaii-
,
ad:u
,
ipfa relationc
cft neceflaria
,
vel patiendum
,
fed pro
,
caufae
pro principio poten-
,
non dico pro abfbiuto,
,
eft
primdcum in adu fi
Arabo enim funt
fuccefTiua
,
abfolutum fuper
quod fundatur & a(5tio tunc funt , licet non ter^ minus a(ftionis. Relatio autem cauf^t, vel princi,
pij
concomitatur a(5tionem
,
ncc neceflario prx-
non oportet abfblutum praccedere terapore fuam a(Stionera quod di(!lum eft dc uia eft : quia
:
a(5tibne.
tamen
Eodem modo inrelligatur de paflione
relatio potentiae eft praeuia adlioni
& paf^
abfbiutum praecedac a(5tioncm, vel receptionem. fioni
;
f\
S
C
HO
L
I
V
M
IV.
prior fundaroento rclatiohis pptcntialis fundaca;
iuperadum
prius eftpo-
tres refpeilfii, cjuiaaEiio refpicit
adio in po-
mutatum ; paffio dua vltima, atcfue potentiam ad ipfam. §luarto , quomodo illa trta non conue-
relationis a(5tualis
:
igitur rcla-
fundameno relationis aftualis fupcr adionem in adu fed non eft
fundatae
;
in potentia
;
tentia in ifto ad agcndura
,
tentia
quia
quam
crgo relatio aduajis
;
non fit
& potentialis
non
&
riuntur, quia non
qua:fo in potentia ad quid
continet.
&
:
fclacio
:
iUa oon
fit
ad
eft »
A
,
auc ad
,
quiailla potentia eft
agens^produ^um,
&
habent fundamentum eiufHem fpcciei, contra illud quod eft fupra hoc probatur , &c. Conpra primam refponfioncm ad fccundum fi aftio in pptcntia eft tcrminus relationis potcntis : :
niant oBioni itnmanenti
enim non
refpictt
ngque crtationi
,
mutatu?», cjuia
artte
:
(
htc
eam non ejl
mutationis fubieElum )fed tn omni paffione repe^ eft paffio
,
vbi a£ito iUa
tri.t
non
A in adhi & ficut prius ;
ergo nec potentia ad ipfam ; ergo nec
vel patiqndi,
'xftnttur.
pcrtineat ad ratio-
8c
tio illa prior eft
non
eft prior
cipiendi, vt eft prior naiuralicer actione, vel paf^
P R o maivri explicatione fectmdi modi relati' HorHm, declarat qttomodo potentia fnndatHr fuper abfolHtam natHramftibJlanti-t qualttafu,& tfuantitatis. Secunde efuomodo aElio , paffiofundant
eftfundamenrum
Potftia,
vt aftu agcndl,
& arguroenta prima tria,quae
:
hoc concludunt, fed fundatur in vrroque, quando praecedit a6tum agendi , vel rcconccdit
haec potentia in agcnte,
:
reUtiueium.
adum, non ad
raliter
agat vel recipiat
Patet etiam
potentias eftens a£tn, vel a(5tus
ad
eft :
:
quam
&
fecunda potentia
fi
potentia eft rciatio Sc fequitur proceflus iu
infinitum.
principij
:
trafimult td
illa
Contra hanc viam non minus cft principium adtiuum quod fempcr habet adlioncm fuam cozuan; fibi, quam quod aliquando prazcedit adtiotamcn primum non ordinatur alincm fuam qua rclatione potcntia ad agendum: quia potentia non manpt cum aibione ; ergo illa potcntia non eft prior nafuraliter in adiuo vcl receptiuo, :
:
pocentia, qua:ro in potentia ad quid
quod
potentia.
pifftutMt»»-
prima potentia
Quancumadmodum.fecundum
relatiuorum, nota»
fofieriv
uctiout.
.:,
::
Qusftio Xr.
eriam non fimdatur fimiliter mutu6 fuper paiIioncm,fed fupcr altcrum illanim, aftionem
naturam abfblutam fubftantia, vcl qualitatis , vel quonutatis adagendum,pauen(lum,fiae rcdpicn-
vt in crcarione , vel vtrumque, vt in generarione
&
,
dum,
& rclario adus fiindatur in adtione
,
vel re-
ad, qux eft tcmunus huius potenti* huc non cftrclario huius caufi nifi in potenria, Sc non in potentia,niG vt terminus potcnrix prxdida;,& hic non cft immediatus quia iramcdiatus eft a£tio, vel receprio, inquantum a^o (iiper ceprione
:
:
:
qoam fimdaturrdariocauf2e£5dcntis,vel matcrialis
aii corrcfpondct rclario oppofita caufati,
,
fundata fuper tcrminum produdum pcr a£hoBcm, vel fupcr rcccptum, vel corapofitum ex rcdpicnte & rccepto , quia fone materia magis di-
dtur materia corapouri quam forma:, T. (ecunda concludone dc fi^rma. Non fblum autcm adUo rtUTrifUx dl adus , (ccundura quam rarioncm tcrminat primam relationem /cilicct potenriz ad ipGim f»fton4. ncc (blum cft produ^o , (ecundum quam rariotionem fundat relarioncm ad terminura produ-
^
^m
(cd ctiara cft raorio
,
,
vcl mutatio a£bua,
iecundum quam rarioncra fimdat relarionem ad illud quod raouctur fic paflio eft achis , vt terminat rclationcm potcntix ad ipfam & cft produdio alicuius , Sc fundat relarionem ad produ:
:
&am.
:
muurio pfliiu , & fim-
8c cft motus, vel
Tria prxdicb in
dat relarioncm ad moucns.
adrione fonc vnitiue contineniur triaalia in pafHone,
non
qux
:
iu qualibet
&
fimiliter
ai^one , fed
fadio : non quac eft jfnmanensqua nihil produdtur ncc inqualibct fadione , u crcario poteft did fadio , quia per ipfam aliquid cxtra a^cns produdtur , licct non
tantiim
in
illa
eft
:
tranfcat cxtra in fubicftum', tranfit
terminum eft
motio
dudcns
,
qux
,
quz eft quxdam fpcdcs a^onis
, in^^
tria
prsidida ,
& fccundum
illa
fiindans
&
:
:
titdttSf.
produ(5tum
&
:
cfTedus.
fuper ipfam fundatur rela-
fic
tio caufx cffidcnris
,
&
tetminum
fuper
:
tx fuper formam fubftanrialem ignis gencranris, vcl fupcr ignem gencrantcm jgnis genetari
,
,
&
cft
produdkio
& eft mutatio materix potenria-
ad formam ignis generandi paflio autcm difta de generc Paffionis, includit tiia prxdida. Ipfa cnimnunquam eft nifi correfpondens adioni includenri tria prxdida non lis
:
omnis propric
:
TdffStfemptr
rtUtinus.
enim conefpondet primx adioni , cuiufmodi eft volitio , quia illa awftio Bullum habet terminum alium a fc & ratio produdionis in adhonc , eft :
prior ratione raorionis
nihil mouetur, , quia ad aliquid aliud ab ipfa paflione :• nec eorrcfpondet fecundx, quia ibi licet aliquid producatur , nihil mouetnr ncc mutatur quia tunc oportcret illud naturaliter prxccderc
vel mutatur
terminum
;
,
nifi
correfpondct
ergo tanium. terrix
a<^ioni.
iS B^Uti»M3U,. »ti,Cr pajftonit e/ltrnn-
fftndtHf.
&
ad terminum , qni terminus idem eft , loqucndo de abfbluto , quamuis duas relationes fundet
&
tanriim vnam quando quando duas terminat , cft tcnuinus adionis tantum , ficut in crearione & hxc rcbtio fimilitcr eft tranfcendtrns aliquo
modo, quia rclatio caufx &
&
nem
paflioncm
,
ergo
caufatiicantiira
mutuo fuperadio-
rclario tcnij ordinis fimdatur
& hxc
fecundum
variatur
Ariftotelem in Iitera:quomodocunquecnim ac-
&
cipiantur proporrionalitcr iGtio
adu,
paflio
,
fiuc TMtttm re-
fiuc in potentia, fiuc in prxteritionc, fiue in Istio
futuririone
,
fiue pofitiu^
,
fiue priuariuc,
fundant relationes mutuas
quia femper manet
,
fundamcntorum:tamcn aliquo
ratio pcr fe
dinerfificata
mentum
,
per
illa
modo
terti)
erdinit
fim
d*tur fitftr »cfionej7i,
Iflarum crgo trium relarionum iam di^brum prima non dt agentis 8c pariaitis, fic quod rcs dc gcncre Adionis Sc Paflionis fundent ibi relationes mutuas,fed eftrelatio tranfccndens potenrix, 9c a£lus tranfccndcns modo quo dicetvu:. SecimScoti Ofer. tom. I r.
^
fajfitntm.
determinantia illud fimda-
& vbi eft vnitas cum aliqua
:
fempcr
diuerfita- RfUtie ftm-
Vcrbi graria, fi diccrem, ficut dai» i» abfo' Ikto »d Mttif' fimilcad fimile,fic fimilequomodocunquedeterntm , ali* ijl minarum, ad fimile dcterminatum , puta fimilc in afitndata trt albedine , ad fimile albedine fic dc aliis ; crgo aiiitne. tc, cft fimilitudo.
&
:
relatio fimdata in abfbluto ad a
ncm
in potentia
rarionc
,
&
licci illa
nat adiionem
qux
illa
&pafIio-
fimdatur in
paflione in potenria
qua z6do
,
Et
tus.
ab
alia cft
,
eft
motio
determinatio
, ,
&
aifrioiic
,
&
paflio
hoc
mo-
qux dctermi-
& pafIionem,fit relatio porentix Sc
cadcm fone cum illa , qiuc cft ad adionem & paflionem ipfa tamen determinans, hon eilcaufa mutux relationis, fed idquod dctemiinaturpet :
ipfam.
SCHOLIVM POM IT
I z. tbibia
V.
acutifftma contra refolutio-
nesfuas in hac quttfi.&foluit hreuiter,fedfuhtilif-
&
vix cfuicquam cum hreuitate de eU dici exigunt longam examinationem. Adfeptimum Cy" nonurn , tjHtbui non refpon-
fime
;
poteji
tfuia fingula
,
det, vtde notattonem Mauritij htc
ab
ipfo citata, ^ui
non jlne caufa
tn hac tffufiione vititri vltra
& loca dotioris
ajferit
DoElorem
humanum ingenium
fpeculari.
rclatio
Secundaro relarionem fundat gcnecft enim terminus potcnrix funda-
ratio ignis
da.
tamen in
fed tantura in faAione naturali
:
trcs relationes. Aliqus autem adiones , quac non indudunt illa , non fundant tot. Volitio enira lantum vnara fundat , qui eft terminus potcnV»Uti0 vnmt rix , adio , qux cft in voluntate ad volcnftmdmt rtU- dum ; creario fiindat duas vnam qua eft tcrtit/um, crtaminus potentix aliam qua eft produdrio ad
fnmiUt tret
6?9
quod hxc ibi inueniuntur drca adHonem pamoncm. Primo cftpotcnriafiindaufuper
nora
In hac narrarione videntur
Primum , quod
fcquitur
quxdam
19
dubia
Philofophum non
fufti-
denter diftinxiflc modos relationum , quia rcbriones primi fccundi ordinis ad nidluni illorum peninent fecundum te. Secundum,quod fcquitur
&
quod omnis potentia terminctur immediate tantum ad ai^oncm vcl paflionem , quod videmr falfxim , ciim ens diuidatur in communi per adum & porcnriam & iu quodlibet gcnus fic diuidarur. Tenium,quod rclatio caufx efficienris , vel raarerialis , non fundcrur , nifi fiiper rcm dc gcncrc AdHonis & Pafllioms , & non fupcrformam abfblutam, cum illa videatur prin;
cipiam
,
vcl caufa adrionis. Similiter canfa cffi-
den5 vidctur fubftanria
;
pcrfiedior cffcdu : quandoque eft ergo fbrmalis ratio in caufa , non
eft adbo , qma eriam materia , ideb videnir rcdperc non c conoetfb. Quaitum quod rclario fuper rcccprioncm , cft ad reccpnun : illud
non eft aliquid compofitum.Itcm,compofitimieft produ«^m,& iu terminat fecundam relarionem a<5rioni$; non ergo primam. Quintum , quod idem produd poteft per generarionem Sc crcationcra
;
ctgo eafdera rclationes fundabit
HHh
1
,
alioquin illud
,,
aiud produ<Jhim pcr fc rcfcrtur ad duo , contra Ariftotclcm hic , idcm ctiam producctur duabus produdionibus. Itcm , fiagens fonnalitcr dcnominatur i rclationc caufac
damcntum
cft in ipfo
,
cfficicntis
igitur fun-
,
fcd zGdo non; igitur
vniuocc dicitur Dcus calefiidiuus
& ignis
,
voiitio eft paflio
?
adione de hoc vndc hoc probat argumenram, quod oportct poncre quartam relationem , qux eftmedia intcrprimam fecundam.Quodaddi- -^''^** tur de perteChonc cffacicntis mrclhgitur quan^ ai», receptu
Odauum, quia
Nonum, quia cum a(^o poflit efle fine tcrmif no alio
afe, quare
non
fimiliter aliqua
&
procefliim in infinitum inter Gonclufioncs de
tate, fimiliter intelledio.
ip
&
non
recipitur in volun-
inquant^m
quam fundcntur fupcr ipfa: a<^o autcm Hehuio efft' "*•pafEo potlunt tcrminari ad abfoluta diucrfb- "'"^ rum gcncrum. QUod additur , quod abfblutum "^"»''* /«»eft principium adbonis , vidctur falflim , quare aafoJi
paflionis
quia
Dcus inquantum calcfadiiuus , non dicitur ad calcfadibile, ignis dicctur , quod vidctur inconucnics, cum diucrfitas fubiedorum non variet relationcs. Itcm, ad idem (pecie adioeadem fpecic j ergo fundat relationcs eaQem. Sextum , quia A crcatio cft in creantc ; ergo eft xtema:& ita non terminat potcntiam. Scptimum, quare non dicitur tunc Dcus rcaliterad creaturam,ficutefficiens caulatum ad crcaturam efFc
paiHo
?
&
:
&
tum ad rcmoram ftmdamcnram rclationis, Ad mnue. quartum paflio cftadus , & produdio , & rece^ ptio motus rcccprio intelligitur in motu ,
&
:
ficut in parte adkionis : impreflio acStiua intcUigi-
motione vnde conuenientcr fecundo loco ponirar produ<Sho, terrio loco motus. Contra : tur in
:
formx quam produ£rio compofid.Ad aliud concedawr,idem eft produ£bum pro-
prior eft reccptio
& paflionis &
dudionc a6honis
ad vtramque ^*» «^ froT Ad quintum, quandoabfblu- ^l,*^'^' **^"' ,
dicitur alia ratione.
ram
df atus, iuxta 6. Principia, tunc
raliter potentiale, fiue a6luabile,& in in illo prio-
qu^
ad
a<^m
,
&
illam tranf-
mutationem cfle produiSaonem compofiti ? ficut fi Deus foliim crcarct matcriam fummc difpofitam,& approximatam agenti naturali,qu6dagenS"
eft
effcdus mediatus
&
de illafimulduradone , producat compofitura non crcando. Vndccimum , quia cum pafllo fit cfledhis adHonis in (ex potcntia, potenria : quare prindpiis adhi, a^, creet nifi maccriam
&
ille
modus rclatiuorum
in tcnio ordine
,
non
eft
ad cfFcifhun ; Duodccimum,qui3 aaStiuum impoytat potens agcrc, paflfiuum potens pari, rarione potcntiac hinc inde , dicuntur non mutuo , quia illa vtrimque tantum dicirar ad
caufac efficientis
adum
;
crgo tantum ratione adlionis
& pafllonis
a^o
tcrminans
iterminanrium potentiam
:
fcd
potenriam , eft a<^o in zSta ; crgo cadem relatio fecundum eft adio paflio fecundum a.£tam , potentiam: quia eadem relata. Confirmatur : rerjminus non fpecificatur per r^ation^m ; fxgo nec aftio pcr potentiam qux ad ipfam. Vcl fic : non fimiliter referunrar quac immediatc rcftruntur, &quae non : agens immediatc referturad pariens potens agcrc,non ad pafliuuminquantum huiuf-
&
&
modi , quia potcn^ agcre, prim^ rcferrar ad agere, fi^ vt pafEuum ad pari , vltra adtionem Sc paffionem.
Ad primum conceditur conclufio
,
qaia
non
quando immediatc terminat a<^oncm. Concedatur illud non vniuoce, quia ignis eft potcns faccre ahquid calidum , l5eus potcft facere D**» ^ifnie calorcmcalefe^uum; vtramqucpoteftfignifica- ^*"^' **" rexquiuoce. AHud de idendtatc adtionis falfum 7/'/-*!l».» -** Jefttmu ... 1... n. r eft , non a termino , fed a prmcipjo ehciauo j. ^uidt i.d.\o,
p»-
j^i^i***' * ""' imtni,
I
y
Phyfic.com. 3 8. Ad fcxtum,ficut nulla a^o coarua ? *•*< »rf agenti tcrminat , fed nata eft terminare } fic hacc. ** >-4-^.i i Ad fcprimum quxrc.
Ad o
& produ<Sb'o
,
cius,
non vt paflio
,
albedinis
fic
,
fcd in aliquo eft ficut
&
Conrra hoc,
receprio eft immediaras cffedhis alicuius a£tionis , non nifi volirionis : dcfhuitur quod
&
primo modo a<Shoiium,qu6d non habent terminum alium \. fe. Itcm,voIitio cft prior
^him
eft in
feipfa
,
eft in
quia eius cfle
cft rcccprio,
vt via,
caufa.
Ad nonum quarritur quarc. Ad decimum, non rclationes a(Slionis,
dc cotnpofito.
fit
&
non
tertiam
Similitcr
licet
, quicquid probet non
compofitum tcrminari , fcd non probat qubd non pofBbile poteft cnim fbrma produci a Dco
eflc neceflarium
tantutp matcriam : tamen fit
:
non quafi de matcria nararalitcr prasfuppofita. Ad Vndecimum , concedarar quod relatio a^lionis
&
motum
paflionis eft relatio cflBcicntis talis,
ita
&
ens,hic cft
albedo in potcntia obietftiuc , termi-
terminus euacuans potentiam
eft
,
in
fieri
eft
,
ad
quam
ad fadbim
paflSuae ffle
fip,
diuidunt quodli?
,
ficut
albedo
fequirar relario fa^onis,
cfle.
Contrii
:
fieri
in
hSto
cuacuar ficri in potentia vt per fe tcrminus. terrium dicendum , illud concedcndo a£hj,
,
Ad z£ta
,
&
potentia potenria
non fuppr a£honem
:
fomu ver6 & finis
& paflionero
tanti^m fun-
danrar , quia cfficicns &materia przcedunt rem eius fornia,& finis produ^onem,& concom;-
&
&
fcquunrar ordinc naturx produdHo-
tantur
,
nemj
idco roagis fiiQt, vt tcnnini adionis
&
**
arguit quin creatio materix habeat duas primas
nus, inquaro, vtcorrelariaum, albedo in adhi, id
^
,
tfii^iti^
fed ficut paflio cflct rcccptio
receprio volirionis.
id cft, obiedhun, fiue terminus potenriat
a£tas, vt funt diflerenriae entis
Vni^^
forma
mutationcm ad effcdum caufans autcm fine illo effcdu proximo, produciteffe<Slum vlrimum, qui femper tam hic , quam ibi eft intenras principalicet cfficicns dimlnutum non pofEt illum liter immediate producere quia non de nihilo ,
Se tranfccndcnribus , fed tantum certum genus Tccipicntibus pro fundamcnto , quoroodo fit gloflandum, quaEtc. Ad fccundum potcnria :
jISm &
,
det a pluribusj ideb plurcs rclationes fiindat,
«
eodem inftanti , licct pofterius nararaliter , induceret formam in matcriam j fic fi Dcus nihil
jn
%%
&
adio pafEo imme- ^^'^ abfblutum depen-
hoc habetur de prima intcllwSHonc qu6d cft paCfio , fiue aliqua forma alia imprefta. Decimum quare in creationc non potcft przintelliei naturi naturae tranfinutari
.
Metaph.
Lib.V,
640
,^. ...^
:,
per
talis caufae
(ciliccf vcl
proximum
:
:
&
:
producit aliquid tranfinutando
men
illa
non
eft
paflio ta-
caufa cfficiens media
materialis
gis cft caufa
:
produdh
,
:
maqubd ^^^*'«»-
fcd
ita
non tantum
cfficit principalc produmateriam cius , vcl fimphdtcr ficut crcans , vel inquantum materia huius : ficut
efficicns
dum
5
fcd criam
generans
,
&
ita cfficit
alias tres caufiis
:
de hoc
modo omncs De forma & fine,
aliquo
fiiprjt.
etiam extrinfeco inquantum
finis fatis patct in z.
libro.
Ad
II.
probatqubd rarione dctcrminarionis
hinc& inde,non dicuntur rourab,quod concedo fcd
*"' ^J^Li,,
&
;
Qu^ftio XI. fcd rarionedetenninatoram : fi enim dctenninanria cflcnt rationcs
r^crendi,cumillac ilnt diaetiz,
adkus, potenria, pr«eritio, futuririo, priuario,fc-
queretur quod norufimiliter hxc onmia. diceren-
non rarionc illius quod rarione eft in eiSjfcd vnum diuerfbrum. Excmplum ficut ma-
cur
:
quia
:
minorem in fiiienria , fic maior fimilimdine ad minorem in fimilitudine hoc
ior in fcienria ad
in
:
vcmm cft rarione ipecificatorum vtrobiquc icili-
&
ccc maioris
dum
minoris
:
non
rarione rpedfican-
quae vtrimque dictmtur ad alia, vc fcientia:
,
ied adfcibilc & haec adhuc diuerfimode quia (cienria vt meiifiirata : non fic fimi- rel="nofollow"> potentia, Je ad itmile. 'Ex alia parce potentia
non ad minns,
:
:
&
adhis 6c ii6tus
duo
corrciariua fiib
vno ezaemo
rclationis, vt fiib potenria, deinde ambo fiib alio,
vt
Ad formam,
fiib z£ta.
que ed
actio
/pecificanris
,
;
pitur fn confirmatione r negatur : quia ficut per aliam relarionem , ita per iilamquc eft ad ipum poteft ah'quid determinari.
ad dcterminata , quzlibet
Ad aliud
refpiciendo
immediata qiiantum ad determinantia, non. Nec eriam me-
xiiata
relatio eft
qbia nihil faduni ad iilam mutuam rela-
,
rion^.
,
:
;
addc curiosc. Confcquenter infra ibi Nota eirca fecnnebtm KiaH.c. conclufionem, &c. vfque illuc, Relatio non videtttr :
vnitu ri«/»tf«*f,&c.aflignatur Extra:Ced fingularis fpcculario cft de caufiirione, entiute,
ne
relarionis ratioms,
qozftio
in Logicalibus huiufinodi
fbluit ibi
bitudo,
:
cio. in qua
eft icrmo relarionemam minimz enatatis tefte Auerr. ii.Metaphyfioe, £omm.i9.& perconfcquens cognirionis, vt patet 2. Metaphyfic.cotnm.4.primo breuius viderur cefpondere ad quacfitum, (ed lic^ fiibriliter fingularidlmc , camen porius fequendo dida Sim-
c.
difficili (cilicec
&
plicij
& Hcnr.quam
patet
:
videatujr
propria , vt in (equentibus
H^r.
quodlibeto
j.
q. 6.
quodlibcto 7jq.i.&quodlibeto9.q.}. quodlibcto 6.difFusc,& alibi
& 7. &
& Ocham
Cpnfequenter procpdit longo digreflu propocorollam in hac nuteria, vltra fi:rc humanum ingenium inueftigando enricatem, condidones, raodos , proprietates rela-
nendo conclufiones
&
&
donum & relariuorum
,
in originalibo$ anriquis
iblent afGgnari condufiones ordinata
numeran-
&c. Ad quamdid
poteft
&
,
:
dicamenris,cap.de ReIatione,& ic^.atque i^.dift.
primi
:
& ahbi fzpc
Parum
poft ponit duas alias quas
,
&c.
fuo
modo compu-
se^Extra tamsn quia cununc omnia fiint ponenda & foluenda , fl fimt obie&ones ; vel impugnanda , fi refponfiones. Ad primum; negetur quod aftumimc ibi : Prius enim , nacura faltem , eft aliquid al-
J]2i,,
funt.
Ad
&
dum ipGun
dld acquale.eft proprium quanritaris: dc firnili rclpc€hi qualitatis. Aliqui ^am affignant totam illwn literam i\ii,Hanc f««fiionem circa bancconclHfitnem, &c. vfque ibi:^clatio alUfua efi rei rationt*,8c extr%Sai fiitis notabilis.& f^ueqs fubtilis^ ide6 legatur, Vbi ad>
& fimiliter
,
&
Sctti Ofer. tem.
IK
& diuerfis in-
funt refpe^his extrinfecus aduenientes
:
,
&
qubd non
relariones propriz,veI faltcm ;^propriatac : vc hlc
loquitur Dodlor.
Simihter panim pbft,
ibi
:
Contra in Deo,
vbi obiidt qubd in diuinis fimt relariones
camen in fubie^ :
alio a
,
&c non
fimdamento , nec eoquz imponat rela>
fimilitec propriapafTio,
rionem, vel Cto quia :
eft relatio
mnc eflct
,
non
vidctur ellc in fubic-
pofterior
,
& per confequens
non idem , fed feparabilis. Ad primum dicarur, qubd in diuinis przuaiitur informario , & accidentalitas
&
,
fiibiedio propter infiuitatem
Xi
&
Ad aliud. concedo , qubd fubie^ non tamen proprie
fimplidtatem diuinam.
:
& (a& prima dLi.alitec tamen ibi,
receptio, nec infbrmatio, Ccd tranfumpriuc 8.di.i.
alibi.
fit de Utera , fedliter dicetur fccurrendo ad ;^nidinem aftum : non enim ^^^ Philofophus qu6d acquale , fed quod fccun-
,
dicendum
aliud de fex Prindpiis
rariuc,vtinfi:iprofitctur:(cd let^or eligat cligcda:
did £xtra,y{qaciiA:Item fcientia Afathernaticd,
inhzrenriz in albe-
relario
plura ample<Jhmr
Sismtd» &c/ed pofito qu6d «/»
,
dine : de diuerfis etiam dicuntur
usnatwrt., &c. quod lcdor diIHnguere habct;ibi etiam pcr totum loquitur nar-
4)otaui vniuerfali indagine htc plerunque incedit. Infri ihi:Contra,pi^u necefoHo iftefi,Scc.poRei
*y|*g**
bum quam infurgat
Relatio MujHa
&
>4
:
qu^ in diuinis, vt nofH.
omittat qux ad rem non faciunt bcne examipando fundamenta huius alibijtum vt \ prindpio
^J
,
tandas ; aliqui indpiunc primam condufionem ^\:Relatu> C(mfaratio,Sec. aliqui parura poft ibi: efi
fbluic
& licctomnia talia poflent afli-
mose. Vide
le
non
adfuhteilum non vtdetnr aliud
mus
iudidum
qubd habimdo
vnum ex natura
:
eft pofterior paflio
eas ad
;
& fimplictrer eft tale aliud (ecundum quid & per pofirionem coUariuam vide hunc inPrxrd
dojvel 3o.vel ptures.vel pauciores quia varix quotariones in originalibu* inuenicbantur,omifi» :
quam
,
Contra itaUUrationii videtur ha~
acquiuocc conuenit vtrique, quia
dem
facpc.
vids
j.
:
Deindc ponit quandam obic^Honcm
non
:
& infra 7. huius q.de
;
& fingulari & in Quodlib.q.i
Vniuerfali
lubtiliter
vndcdma de enritace&con-
& fiindario-
& mulriplidtatedus
enari addiriones,
dirionibus rclarioms,
'^t
&
:
in albedine
SEquitur
Rgfpondeo,
vertm qmi efi in compofitione, &c. qwe litera fubtilis , ic poflet did extra fed quia optima argumcntum apparcntcr euadens impugnetur confcqucnter, vt infra in 6. habet. Nam licet ad ens vcrum realc reducantur enria rationis non tamen fub ipfb conrincntur, vtpanes fubie£riux, ficut relario continetur ide6, &c. plura alia ibi
ibi : Contra,relatio
ANNOT. MArRITII.
:
ens
rario reFcrcndi vcrc^i-
& paflio fed non fine diuerfitate & ideo eft firailimdo. Quod acci-
641
aduerte ad illam refponfionen inftk
Vlterius aduerte
dem
res,
&c.
,
diUgenter qualitec pauds "««»• i©. : Relatio realUnom efiea-
ibi
& vidccopiosc
i.
difl,i*q^&
j.
Noca , qubd in quibufHam amiquis origii|ilibus in marginehic habencurhaK vecba RelAtio aut efi res vera , aut tantitm fationit : fi r$s vera : aut eadem fundamento , attt alia afundawunto : Ji alia a fundamemo t aut eoiua fundammtta , aut non coena fitrtdamento , focundkm :
&
Syrwod. j4.patet exprima conclufione ; ita B. falfum C. improbatur exS.& ita etiam potefi inhprobari D. ita relin«]uitur E. ergo mutatu compofttio. Refponfio : ficut refpeHm terminat
&
&
jnutationem, fic componit. Itemtnfinitares.QuxTC
argumenmm &
&
tcfpofioncm inferius contra 9. quia non ponuntur fupra fuo loco ; ideb hlc omnianotabis.
HHh
I
Vlteriiis
;
i<5
Metaph.
V.
Lib.
642.
Vlicriiis aduerte infralbirCSVri.-Df»
dd trtatu-
quod in originalibus habetur ibi , quotatio vario modojvndc ficut ^ principio notaui.rccurrit YAi
,
fcmpcr ad antiquos in matcria Thcologica ; clarum cnim cft vbi habentur illa in operc fuo,q.30. cli. I.
ex intentione
:
& alibi farpe incidentaliter Thomam & Hcnr.& Alei
poft notatis
:
vnde
infra habct 9. q.
i.
in-
:
quaeftionc fequentc dc
fcriptis, pofterioribus, :
non vt huius tcm-
j
,
citius
quam corrcftioni nam quaeftioncs
vt infra fxpe facit :
iibrorum fequentium aUegat in prascedcntibus
tamen non tenuit ordincm fcribcndi conriin omnibus, nec ordine tcxtus fcripfit. Confequcnter foluendo primum dubium dc numero 1 1. aducrte ad iUud quasrcnam vbi fupra in primo,dift.vidcUcet ^o.tangitur hoc,& vbi :
quotanturahj ibidem infra etiamquaeft. fcquente, faris copiose habetur de hoc in Theorema:
&
tibus Henr.vbique prafupponit^quia temporc fub
famofus
crat.
Soluendo ctiam f^undum dubium
hoc habetur , vel alioruin
quoddam Extra longum
librorura.
,
ponitur
bus : quod fic ind^iv.Contrafieriinfa^oejfe,icc vfque ibi : Ad tertium dicendum , &c. quia
muhum rcpugnat bcne inteUigcndo.
non
ibluitibi:
Conlcquenter aduertc ad obiedlioncs poft il-
lam conclufionem ltmitatum,imperfeltum,muta:
^»/^,&c.qualiter currunt:&
an vcUt eas conclude-
rcjvcl quahter folui poftcnt fuftinendo illudquod
jmpugnat
& breuitalis gratia pertraAare fingula
:
hic omitto.Vide cun<Sbdif ^o.j.egregie 19.& 29. maximc in Francifco ; quaerc plura ad 3 i.i.
&
&
enim fundamenu omnia
]iaec:hic
tetigit:fcd
fdibi declarauit.
Infra ibi
:
relatio nontft efuo agens 4^iV,&c.po-
& valde notantcr
pit quatuor conchifiones fimul:
pertradbt , vbi ab
illo
loco :/>ro quarta condufio-
&
cam
&
omittcre decrcui ex tanti ingenij difcurfu licec videantur verba aUorum , quare hic totum notabo , fcquitur Utera fic Jtem ens indBu : ens in :
&
:
potentia non immediati diuidunt ens
quiafecun-
:
dum expofitionem ifiam , fed efi infaRo ejfe fub neutro rnembro cotquali. ContradiSlum ad c. cum fotentia
& aSiusfufiicienter diuidant ens, cuilibet
pradicato fecundum genui &fpeciem correfpondet propria potentia proprius aHus : propritu
&
md : fi in altera
illa : de tertio probatur, &c.habetur fpatium vacuum in aliquibus origi-
oniifimus
,
primam obicdionem tantjjim , quam
praitcr
pota, anrequam addantur
illuc,
vtiUs
eriam omitte : vcl dic confequentcr : raro cnim ponitur , fed fubtiiis argumentatio cft , nihil
aHHi
v{que
mukiim
videbatur Utera
Omnia htc memhra, &c. aflignatur Extra in aliquibus originaUbus. Vbi adticrte quod poft illa verba , devrimo &fecundo
fie,8cc.
efi
fieriper te
ceptiotu habet
dabatur alia
;
fi igitur relatiofundata in re-
terminum fieri , in cfuo etiarn funadfa£ium ejfe retationu pri-
relatio
relatio oportet habere potentiam:
,
nahbus quia videtur ibi liifera deficerc fed fatis complcta eft nam ibi tria tangit cum dicit pa-
autem per fe ad proprium fieri terminabitur : inprimo relatio adfaBum ejfefecundt, ficin infinitum ; ergo , &c. Contra diSium ad d. fipajfio
Xam antc, de ifiii relationihtu
fit at}us produSlio
:
:
:
delicet efle
mutuas , eftc per
Duo
fatis
prima
autem
ibi
nota
:
tertij
fc,
modi, 8cc. vi-
& efle
rationis.
tcrtium ver6 probat ,
fi
addercvolueris aUquid,confidcra plura
illa
&
&
cjuod
ma ejuamfua
&in primo Reportacionum, d.Z7.& i.di.i.q.5.&
inpajftone, id eji,
Dodhrina
facpe in
&
hic
ahbi
:
,
eius.
Pro ampliori decla-
vidc Alberturo
vt nofti
,
&
,
& Thomam
imitare femper aqui-
iam.
In originahbus habetur quacdam remiflio ,feu ^uia forte materia magis dici-
alicgatio infra ibi
:
&
turmateria compofitiejuamformify ponitur T. fequitm fecunda conclufione deforma : dcbet
&
&
intelhgi per T.
quod
dicit
:
Theorematum
,
quia ibi habetur
fed poflet Iqco T. poni fupra
fi
prius
Theoremata fcripfit dubium autcm efl quod horum prius fcripferit,an Theoremata,an certc has :
quaeftiones quia ibi etiam remittit fe ad quacftio-
nes
iftas
dic
quod
:
ied
fi
quod has prim6, additio quantum ad hazc
vo^ueris tenere
haec Utcracrat
verba. Si vcr6 c contra, quia iUa vidcntur alpha-
^^^^^ quoddam Metaphyficalc , dic confequcn"^r n^"* ^!! !- !''' ter primum tamen latis probahile eft proptcr j^etafhm. plur* <J"* "on oportct hic addcre fcd infra in :
:
5),q,i
i.ad finem;vidctur alia pars vcrior
:
Solebant
cnim Dockores nunc addere,nunc dcponere,nunc , antequ^m ad manus aliorum
limitato fua di6ka
& motus
quam aUus
fundata in
relatie
quasrein 4.di.i3.copiose:& in Quodhbetoq.13.
rationc didkorum
receptio
illa
littr ficut
^efponfio
,
cum prim
,
eitu : fec^uitur
vt receptio
,
prior relatione fundata in ipfa
&c.
ahbi
:
naturaliter recipiatur
qux addi poftenp. Nota valde ea quae feqauntur de fundamento & rclarionibus fccundi modi , & opinioncs & :
^g
in aliquibus originaH-
Contrarclatio i}Handoque,S>cc.f2.ci\ite.i foluitur:ne«
Obiedtioparum infra.quam non
»7
fiibiiciimt
nuum
de quodlibctis Hcnr.^.fcilicet C^odlibeto q.i. fed omnia talia omitti poiTunt faciUtcr : quia vejritas literx habetut fine eis. Vbi ctiam dicit parum infra: tfHare, &c. poteftreferri ad fequentia in libro computando columnas cius quia
t.
quinternos imprcflioni
forte
parum
ide6 deprius
poris fcriptores feftinantcs agere folent, qui fuos
Vua.qHxre,vt nofti,Summas,& aha fcripta corum. SJmilitcr intcllige de aliis quotationibus tcllige
;
& c contra, aUqua iongcbant
rcmittit crgo fe hic ad jcan.6c
,
tradcrentur
,
ipfe inftas prior efi produ£iio
verum
eft
fit
;
ergo,
eft produUio for-'
:fedprior
quamponis
Contjaxrelatio
receptio,
,
vt a5lui :fimi-
ad totum compofitum, vtperfe
terminum, tjuem non pracedit relatio; receptioau-
temformA ipfum pr&cedit ;
ergo
& relatio funda-
vt receptio ad receptuf/r, prtcedit rclationemproduHionis ,vt tuponisipfam adprata in pajfione
:
duHunt' Contra aliud additum inquantitm tale alia aElionem
& pajfioncm
dicitur ? Contra
,
:
ibi
:fi
praduClum
& alia ratione dicatur ad (fuomodo ergo idem his non
di^um adZ.fi volitia nonfit per
, fed receptio volitionis ; ergo receptio voliprimo ttrminat relationem potenti* non ipfa volitio. It(m fi volitio nonfit ipfa receptio^ nec aSiiua produBio :fed forma produEia ficut volitio : ficut enim volitionon cfi produEliua alte-
fe pajfio tionis
ritts,
&
ita necalbedo, vel quantitas
;
requiruni ailioncm
quantitas
&
pajfionem
&
voperji terminusficutforma producitur , ita litto. H*c etiam videntur contra diiium ad 9.
^d
primum quodfieri volitionis
tas informans
,
& produBio & produEiionis
&
efi
pajfio
rcceptio :
in quo
ad produSium
;
,
qut
illiits
eft
ideo nec
qtuli-
qualitatis
fundatur
vSfitio, qU(tefi qualita* produiia,
'^^^'
&ficut albedo.
:
relatio
modh potefi
produccre ipfam prodti
*"
Qusftio XII. fndMEHtnem p/ifftium, Jicut mn Miiiuam ; efi erg» froiuStio,fiue receftiojiajfiUA, immediattu effeStu Achc»it,qu4t ejieltcitio,non qua
eji
qualttM
elicita.
;
cura ergo dupldcas
fer hocpatet adfecundum ifuod idem non prtcedit
& difHndrio relarionis
a^io pracedit vrrunejue. Alujuiiforti diceret confequenter (juod Jicut fajfu de genere Paffionia non efi Jine termino.-Jimiliter nec aBioJ^ correfpondenj : fed vtraque fundat iUod tres reUtiones : volitio tamen,qu* non eftperfe pajfio : fed
iftimodi
eltcitio
fe.fed
m
non
,
fit
fiiffidunt
a fundamento.
Item,
quia rclariua fecundum
,
non conrincntur fub modis. Probario primi , quicquid cft de intcllc<^ gcneris, cft de intellc^ fpedci ; crgo fi genus dcpendct,& fpcdes firailiter. Philofophus genus,funt per fe relariua,&
propriam clle probabiliter apparct (ads tamen fra^ im|^rincns. £x his patct ad illam obic^onem , quaro non foluit contra fblutioncm quarri dubij.
fiuit
:
quia recepta in alio non hahet te rminu
omnino cft Extra:Sc cangit (blutioncs z. J.4.& 8. dubiorum. Vndc per cintclUgit } & pcr d.4. & c. ficut fibi mos cft in vlteriorem.
Tota crgp
litcra
.
jiis
Mctaphyficalibus
& an
fit
& Thcorcmatibus & alibi:
utcra propria.vcl altcrius
dubium
eft.-fcd
:
&
ad duas
alias
Similiter
contra folurioncm o<5laui dubi),
quas non (bluit:fcd omniacxaminabis.
Deindc cum didt
:
fpedaliter,idem
:
;
vrimr vno vt duobus
lcifhis
mihrado
realis
idem, fimile
ibidcm,idcm.
Simihter parom infra ciim didt
& qu«rit, feu quarritur quare.
Ad ^.tjnart,
:
Vide ad hoc ij.i
xquiuocum eft hoc noroen a£iio,8c fimiliter hoc nomcn pa(fio;non crgo impugnat dida:fed quacrit quare ex illis lods flcclarat quarc plura alia notabit diligcns ledor faic, quia materia valde copiofa ardua : nil minim crgo fi vt plurimijm probleraaricc proccdit hic Do6lor,(ed quis in arduis certioraqulla?quzco.di. 3 .quarft.vlrima;nam
:
&
:
&
hic&
alibi.
,
non
funt
;
ergo idcnritas
Dc non
& acqualc funt per fc partcs
fccundo raodo
cft
,
& fi-
ineodem genere. Item,
fcd in orani gcncrc cft v»ifl»r,crgo,
infrJi
& in Quodlibcto 3.& in primo Reportationum,di.z7. & in primo Angliin 9.1ib.& in ^.dLij.
Xieanuquos
fit conucm'cns,quia idenritas cftrclario crgo non cft vera rclatio huiufinodi.
Probario^dcnritas cft vna pluriura/juando intcl-
tncnu prindpaliaiquzre
Vuar.& aiiis antiquis
^
pars fecimda illius
modi non
nanter ad hzc,in primo di.3o.q.i. (bluendo arguin
Quod eriara
oppofita-
rarionis
Ad j.(jU4re,vidc valdc fig-
"^'
iflis
quoad fecundum dicit in litcra , de primo modo non rcfiOTir per fe ad diuerfa,fcd idem continensrefeftur ad multacontenta. Item, omnia relariua funt oppofita in Przdicamenris, cap. de Oppofids , conrincns & contcnmm non. Probario minoris in Prxdicamcnris c dc Quantitatc,magnum & panium non contraria funt, quia idem dicitur magnum & paruura fimiliter idcm daplura ad hoc , & diraidium ad aliud ; ergo non
fro tatrto
P
645
non infic ahis numeris,nifi per dualiutem,quz eft primum fiindaracntum duplidtatis , (equitur quod vnitas
dualitatis rarione
fic
;
relatio
fiindaraentura relarionis
vnims,
&c. ncc relariaom ,
fcd potcntia
& pafliua rcfcruntur;crgo rdario non fimdamr fupcr potenriara adiuara & pafliuara nec adHua
,
font fbrraac relarionis in hoc gencrc
:
ncc
ficut
quanritas eft forma qua duplura rcfcrturzfirailitct
nec qualitas fi
cft
forma qua
firailc refertur.
Itera,
fccondura potenriam a6riuam aliquid dicatur
, hoc eft ad di;^ra fecundum potcniiam pafEuam,fed hoc nonrquia tunc idcm ad duo,quia potenria a£Hua per fc rcfertur ad agcrc ; fi igitur
relariuc
, cunc idem per fe ad dao. modo,quc>d nihil rcfertur fccundiim illum modura,ambo rclariua fiint in codem gcnere : fi non,tunc duo gcncralifGma rclarionis : fed
ad potenriam pafliuam
De
&
Aliaper fc vtduplum ad dimidium , criplum ad tertiam partem:2£ cocalicer mulciplicatum ad mulciplicatipanem:
&
contincns ad contentum. Alia vt calefadiuum ad calefK^ibile & fediuum ad fecabile:& omnino adiuum ad pafi[iuum:alia vero vc menfurabile ad menfuram fcibile ad fcientiam, rcniibile ad fenfum. Tex.com.io. ,
:
&
^
non
funt in codcra gencre
,
audloritate
Philof!io.c.9.tx.ii.vuIt intcrrclariua
noeflcme-
fic
dium quia non funt in codem generc , & ponit excmplum de fcienria & dc fcibili. Itcm , rarione flc omnc quod habet rarionem in gencrcRda;
:
rionis.propriam
illius gcneris,fiue
concretura
XII.
fit
dcnorainariuura
,
TREs
modos reUtittommf
L
modosrelatiuorMm ajfignates a PhiUfi'
&
Thom. US.tj.^ »» i.^^f .1 )
f .iS^rt. I. Feiiai.& Caiet.
.
art.j.^
m iifiem Udt. CaprcoL*»
lJifi.if.q.x.(irdifi.ioui.i.ADt.Aait. Jr(« f . i j . Flandria 9.itf.«it.r. HifpaL i.difi.if.f.x. Saat.ii/^47.
M
foluit fho fuficienter ejfe tradites ; mentaprima contra hoe adduBa.
eft.
, dico qu&d difHnVbi notandum quod quam-
uis rcIariones,ficut alia, habcnt difHndioncs fpe-
in
communi.
Ifti
diucrfi
modi
fiindantur fuper diucrfa gcneralifllmajcrgo relarioncs funt in diuerfis gcncralifnmis. Probafit idcm cum fundaaliud,cum acdpiat ipedcm
fcctmdum proprias difFcrcntias tamcn Trtt modi , acdpimus difHnvSHonem earom per fimdamenta , ex quibus innotcfdt difHniSio 7^^**'**' dficas
,
:
quia latent nos
lio confcqucnrix. Si rclatio
rcIariuorum,fiue rclarionum
mento tunc
uc matcrialitcr. Ad argumenta in coromtini.
:
tria ttrgn-
Ad quxfHoncra in gcnerali 6U0 conueniens
Uet.fta.ioJi\Kx£3uq.i9.Ugf*a.j.
QVod non
cfTe
SCHOLIVM
eonuenienter fonat PhiUfofhus tres
Arift. hitc.i^.Ti.
fit,
duseft ad aliud fe habcrc ; efle fcibilis non eft ad aliud fe habcrc , hic in j. quia non dcpendet ad fdcn- Texx,if>. fiue fbrraa, fiuc
tiara,contrariura explicat Philof. in litcra.
Q^ViESTIO Ftrum
dida
terrio
patet
& diftin(2ioncm
'i
:
fi
fundamento,
mnc tantum dif-
eo confequenriara:quia non
,
fciliccc cffcdHuc,fi-
Ad primam,
rcladones,qiiantum fundamcnta : quarc fi fiindamenta diftinguuntur gcncre , rclariones.
icdin aliisiquiarcs in
Ircra, didt
potcft fimdari,in rarione cuiufcunquc gcneris
fierunt
&
Philofjn^. quodo<Slo dicuntur dupla
aliis
fbliira eft ibi
ne-
verura,
gencribus, ficut vnitas
H Hh
4.
,
&
ratio
f^"""' -^ "f^f*** ****
*!!L
f^
644
Metaph.
V-
Lib.
tada cft : tamen quia itta fiindamcnta non habcnt aliquid , in quo coniicniunt, quod praedicatuc de cis in-^»><^;ide6 non conucniunt gcncrc, ficutrcbtiones conucniimt in hoc , quod eft habitudoadaliudi& idco funt vnius gencris omncs.
nec aliqua
Tunc dicD , quod
pofitajquia oppofita comparancur fimul ad idcni, in codcm cemporc:quando autcm relatiuum ali-
rario
Supfriu» gf>f«rMliJpma
furuUri foffunt rtUuionts tiuftUm
fupcr
duo
diftincla gcncralifli-
raa poteft fundari rclario ciufdem fpecieij&
cum
qudd accipiunt {pcciem a fundamcntis: verum cft, diftijxi^ tat)icn non cft tanta in rcla" tionibuSjHcut in fundamcntis,ncut anima & vermis diftinguuntur intcr fc,non tamcn tantum fijcut Sol produccns vermem cfFcftiue , & Dcus crcans animam. Vcl poteft negari acccptum,quod non omncs relariones habent diftindioncm i accipitur
ffciei.
fundamcntisjvel terminis.
Ad
qaod 8. dicuntur dupla,&c. non eft quia dualitas eft proprium fundamentum & primum dupli ita quod non Philof.fcilicct
dico quod hoc
Duplumqnt: mfdofunda- poflit fundari in aHo,fed formaliter ineft ttir
itt
duali-
pleiras, pcr bis contincre aliud
rum fundamentalircr ,
:
fibi
vnde non
eft
du-
modo
duaHtatis proportione, fiue ratione, fcd formaH-
magis pcr hoc quod 8.bis continet ^.ficut duo vnitatem bis. Ad aHiid, quod anteccdens eft falfum, cum cadant, vel rcducantur ad aHquem illorum,& cum accipicur de genere , dicitur quod iHa quacrcferumur ratione generis,non rcferuntur prim6,{cd fblum pcrfc,& omnerelatiuum fecundum genus rcfertur (ecundum aHquem illorum trium modorum, fcd non prim6;vnde non refcrj:i,negat referripritn6 fccundum aliqucmiftorum inodorun},& non PCgat pcr fe refcrri. tcr
quod comparamr ad diuerfa , rclafiua funt , fcd non oppofita rclariua. Vcl alitcr , quod funt oppofita vnde duplum & dimidium in communi funt oppofita rclariua , (cd duplum ad hoc, & dimidium ad hoc,non funt oppofita rclaciua. Vcl alicer , quod flmt oppofitafccundum qupd rcfc-r runtur adinuicem , fed quando idcm cft generans & genicus , pater non refercur ad feipfum filium fed ad filium eius:& inquantum filius ad patrcm :
C
HO L
I
M
V
,
,
pofito.
Scd argumcntum Philofbphi valet
cpntimam ,fed prius
flionis
argumenta in initio qut(ontra primupi modum adduEia , per qpti-
7Ham
& fingularem do^inam multis deferuien-
,
Soluit
tem, vt in margine nofo. Acutiffime expendit an identitM fit relatio realis , mftltis argunfentis pro-
banspartem affirmafiuam.
abfblutecontrariaicuncoppofitio vera de eodcm*
mons eft magnus refpc<^ii humagnus,& abfoluce paruus rcfpc-
quia ex hoc quod ius,ab(blucc eft
€hi maioris ;ergo abfblute contraria de codeiTi funt abfblutc contraria
a.
,
fed
non
fiint
An identihH
Ad aHud quod
quaeritur dc eodern fimili
& prim6 dc prima
partc,qu6d rclationes ibi fundantur fuper aliquid degenere Quantitatis , fciHcet fupcr numcrum,
^
continuum ,prius tamen reperitur rclanumcris & ibicft comparando pDmerum ad numerum , itaqu6d oportct vtrum> quc cxrremum cfle numerum , vcl comparando numerum ad vnum,& eft proportio muhiplex,& vel fupcr
tio illius partis in
iH cuulnuU
^
:
*^'^ difcreris dcriu^tur ad
continua : fed aliqua
non in continuis, quod ibi vnitas aliquando rcplicata reddit aliud cxtrcmum ; fed continuis clt aliquando proportio mcommcn-r furabilis, ficut diameter coftac. Ad primum patet
tfialiquand» rclatio cft haec in di(cretis,qu2 freftrtic in-
eemmtnfurafneter
&
co-
fn,
quia in numeris
cft
njcnfura
,
ita
iara,qu6d idem pptcft fubicdtiuc rcferri ad multa contenta , fed conrinentia multiplicatur quories
cxtremum multipHcatur. Ad aliud dicitur, quod confequcntia non valet fccundum quod contincns & contentum funt oppofita cuius proaliud
:
CeniradiBio
frim» tppe-
Omnts
batio eft:omniaoppofitaconcludunt contradidoria,
quia contradidtio
qax
fitio.
nec
anceccdentia
aliqtia
cft
prima oppofitio;crgo ad
non fequuntur
contradidloria,
aliaoppofiriojqpiaadquod nonfequi-
oppo-
fltio infert
'fontradiSio'
,
&
quia rclatiui
tiorris, fcilicet idcntitas,
aliud fe haheTC-tidem nullo
modo
ef!e
eftad
,
potcft ad aliud
ad aliud racioncquia inquancilim fimpHvno,vt duobus. illud
Idem
:
& diuerfum
ria 10. huius,t.c.9.& indc:tex.c. i
&
iz. quia oppofita
& non
j
.
funt contrar-
Ibid. tcxt.c. 1 1.
priuatiua nec con-
tradi6l:oria,(cd contraria funt in
eodem genere cx
10. fcddiuerfitas cft rcbrio rcalis;crgo idcnricas,
quia ens rcalc non opponitur enti tationis. Iteqa,
omne cns.omni
enti
comparatum aut
eft
idem
& diuerfum funt contra-
aut diucrfum;idem ergo
immcdiata circa cns,& conuertibilia. Sed cns
paflio conuertibilis
cns rcalc potcft
cum
cntc rationis
cflc fine
,
&
non
eft
entc cxtra animam;quia ;
ergo iden-
non cft cns racionis. lccm , fi identitas cflct ens rationis , non eflet de confideratione Metaticas
cap.i.tcxt.com.4. Item.contrarationcm vaJct
,
omnc
tunc idcm
cft
, fi
ergo
^
trarie
i
ratio
dem,&noncrtcntiaHtcr. Probatio confequentia:, dc pcr fe rationc huius,quod cft idcm inquanttim idem, eft aliquid attributum fibi a ratione. Hacc dicitpofitio fibi,nifi
,
quia cllentia lapidis non
cadem
eft
per aHquid attributum fibi a rarione,quia
cftentia vt
fundamentum
,
&
vt terminus
,
funt
homo & homo fimilis: quia vt cft terminus,eft aHquid cum attributo aliidicm pcr accidcns
,
ficut
& in alio tcrmino fimilicer eft alirci & rationis:&fic terminus compofitus ex rc & ratione eft idem acc^quo a rationc qua compoficio :
illc
,
,
p)cr
dens termino alij , racionc illius diucrfi actribiiti aratione vni termino:& aH),quia d^ta vni tcrmi-?
no,& alij
funt diuerfa.
Icem tuncjomne idem
cflet diucrfiim.
Proba-
tio,quia per fe ratio refercndi,idem fibi,eft aliet^s
idem diuiditur pcr accidcns,& fecundum fe:ncut
j
liem
pcr accidens idcm ei-
conuadidoria
fum-
An
diuerfum opponuntur d-
phyfici,{cd Logici,quod cft conrra Philon4.huius,
pta pct comparationem ad diuerfa non fequuntur fcd eft ignorantia Elenchi
Ttnlff.
y
cx hoc, qu6d inrcUeftus atcribuit aliquid rationis vtrique tcrmino ; confcquens impoffibile , quia
tur confequens,ncc antccedens;fed ad aliqua
>
fit reUtie
quod rclatiua ha:c fundantur fuper hoc vnum:& ramen vnum illorum eft relatiuum ra-
Mjuali
ri*
,
ab/blutc
contraria.
rttionis eft diftinftum contra realc
Oc quxftionc primi modi
quia ar-
,
& paruum finc
cicer idcm,incellcftusvritut
II.
primi modi fundari fuper
(jHAntitatem difcretam, vel fitper difcretam.
magnum
guit ex hypochefi,qu6d
Contra
Relationes
§luidefitpf fofitifi
& ifto modo parer & fiHus funt oppofita, & non aliter fic cft de duplo & dimidio in procius
efte,nifi
S
:
argumcnrum Philofophi in Przdicamcntis dc monic magno & paruo , qui dicuntur dc eodem , & non funt oppofita per tc. Ide6 aliterdicitur,qu6d nonomnia relariua dicuntur op*
ve-
qii6d funt fciHcet 8. dupla
Contri qao"*
alia oppoflrio (cquitur.
valct
vnum.
Vtritm mU~
quidferfe efi
idtmftbii
Qu^ftio XII. vnam , pcr Philofbph. in litera ; ereo aliqiud cft Tex.non 1.na, r lacm eidem lecundum le. Itcm , omne pcr acabcntccouL dens rcducitur ad pcr (c 1. Phyfic.tcx.com.66.cr«.
i'/-t
go
feidem eidem,nec eft ahquididem fi omne idem eidem per acci-
nihil pcr
(I
per acddcns. Itcm,
& erit identitasin infinitum:
dcns:tuncpcr aliud,
tunc idcnritas per accidens todus ad totum, quia pcr fe rei fcilicet fundamenti ad rcm:
vel
fi
ftes
:
& tunc relario realis prima. Item,cx hoc fcquitur impofl[ibilc,quia in
modocft tas
omni
affirmatiua vera,eodem
vnitas propofirionis,quomodo cft vni-
cxtremorum:n tunc
folura per accidens
idenritas
extrcmorum
crgo nulla propofitio pcr
;
eft
fe
qu6d hoc iccundumconclufum fit impofli-
vcra,
bile,patet, qiiia intcUignntur duo oppofita in eo-
dem termino:quia pcr lc fi fit
relario rarionis
,
idenritas
& alietas.Itcm,
aut vtrumquc
cxtremum
eft
Non vnum tantiun, quia
cns rarionis,aut vnum.
idenritas xqualitcr fundatur invtroquctcrmino: fi
vtrumque
mentum Tex.c.10.
negant communitcr
,
quia fiinda-
alterius relationis eft eflenria realis:non
inquantum attribuimr fific;
,
aliquid rarionis. Item,
fibi
ergo fimiliter fimilitudo
vnum,aut fimt eadera,proprie loqaendo,aut non;
&
eft
non alietas,
fed rarione illorum eft vnitas in litcra;ergo
fi
pro-
ptcr vnitatem cft identitas relario rationis,proptcr vnitatcra crunt ilbc relariones rarionis
fed
,
hoc
SCHOLIVM
& difFercntia prardiccmr de Boctius : fpeaes
m.
gencre, loquenio de rc gcncrisjcomparando eam adaliameiufiiem, cftcntia hxc eft arque perfcda ei , in omni gcnete cft vnum primum,quod eft menfiira5&c. per
.d.i^.
ef. \
cuius accelTum dicunmr pcrfeifla
crgoacqualitas eft ibi
;
Ponit
rario.
&
Itcm in gencre Qualitatis , eft maius miminori in quanritate , quod a maiori patct , alias equus cfTet magis albus quam margarita- Itcm Philofdicit j.tcxt.comm.20.qu6d hxc tria fundanmr fupcr vnum quod eft principium tate.
&
non
nus,
& eft metmm, non fuper vnum diuerfb- Idcm&dirum gcncmm. Concedunmr ergo rariones admi- uciTuni rcftnus dc eodem , quod idcm & diucrfum reperimr riri in tnmi numeri,
iii
omni genere.
De fimili
modum fitjiinendi identitatem ejfe relationem
realem,refponde»s /trgumento in contranum addu-
80 num.^.fed ofpofitum ex propria,tenet hic nu.S.
& lA.i
ijj.vn. vbi docft identitatem vnius perfo-
v£ diuina adfe,
ejfe
rationis ,fed
ad aliam perfo-
nam,ejfe realem, quiafic habet tres conditiones reijuifitas
tum
ad relationem reatem
reale,
extrema
fcilicet fundamen-
realiter exifientia
& refultan-
tiamfine opere intelle^us. Soluit nu.S.argumenta fofita W.4. fe,ejfe
&
gmtTt.
& sqtuli potcft
concedi idem
fiue
,
7
dc quantitate &qualiratc quae fimt accidentia:vnde eft ibi a:qualitas fimiUtudo ellentiamm:qaia
&
&
&
idem fimilc jequalc fignificant relarioncB , fimdanmr fiipcr vnum principium numcri imme-
Ifla tria
omni ge-
polTimt fundari in
Similfttalc
quantum
& for~
Andream hic ^«.13.
vid* Anton.
& ininus pcrfc-
non fundata in quantf-
/^.d.^.e^u.io-^,
& d.i.ej.^.&d.^i.(jnvn.FuJiur,& Secunda
eodem vno,
gradum ferfeEiionis i
&: iaic.
&
.$.De (ecundo,
I
rnam,quod clanus hahet
Tex.coin.t.
f^ tuimsUinquantum res cftquid tMyi» Ofum inquantum fic vna fundamr identitas,& inquan- gtrure. tum rcs eft «cqualis, non fblum accipitur, fcA per difFerenriam elTentialem & inquantum fic vna fupcf ipfam fundamr fimilimdo. Similitcr in-
& t^fualuM fwtUntttr fttper ,
Itcm
in ejuale.
illis
tenuU ftmUttudofifigularium.
De quanritate fic^nomni
aliam viam.
O p T M £ explicat, tfuomodo identitM ,fimilp^uatenus dicit quid
efi
illius
ncre fuper rem
,
in
&
&
Ipecie, numcrojgcncrc, proporrione: non crgo fimt eadem in differcntia (pecifica;funt ergo fimilia indiiFcrcntia.cum conueniant in illa,
diatc:& remotum flmdameumm eft res diuerfonim gencmm fecundum vnam viam,& (ecundum
Doa concedunt.
tudo
vnum ,
fic,tunc inconuenicnter diuidimr
fi
vnum
& iequalita$,quia
de rarione illorum relatiuorum
645:
y . probantia identitatem eiufdem
ad
relationem realem.
illius,
&
;
:
cft
vna,
quanritatcm perfeiHonis ,
res habet
fic
&
fundatur rcmota: acqualitas fupcr ip-
fam; hzccrgo triafunt in orani genere,& funtin Contra aliqna habent vnitatem fecundum rcm de gcnere adrionis, genere relationis,vt fpecies.
:
inquantum eft adtio & accidens agcntisjergo hic fundamr relario,quac non eft identitas,ncc fimilimdo,nec acqualitas. Concedo tunc , quod fuper vnitatcm in generc a<Srionis , poteft fundari rebriojcum crgo duo conucniunt in adHoncAlla relatio eft alia ab iftis. Item fequimr ex didis , quod
idcm
fit
tiac fit
fimile fibi:quia
fi
res
dc gcnere Subftanfxc habcns vni-
qualis qualitatc eflenriali,&
homo,cum hxc habeat, Dico qu6d fundamenmm vnum numero;ide6 idem fibi idem,
tatera,fit fimilis;crgo iftc
De tiibus
iftis
dicimr
fic
vnum quod
dantur fupcr
,
quod
hacc tria fun^p
eft in diuerfo
gcnere;
quia ficutens dicitur mulriplicitenita vnitas;ficut ergo ens diuiditur in diucria Pndicamenta , ita viiitas in diuerfas vnitates
per vnum in fubftanria
,
ita
;
quod identitas fu-
xqualitas fuper
vnum in
idenritaris cft
ideo idem non relario realis.
relarionis
,
albcdo comparata albcdini non
fimilis fibi,nec a:qualis:mnc
eadem
fibi,
eft
& diuer-
fa a nigredinc.
Item,Philo(bphus 5 .huius in fine de Oppofitis, diuerfum eft fecundum vnam-
quamque Categoriam , fi diuerfum,& idcm,ciim opponanmr ergo idem non determinatur fblum ;
ad genus Subftantiat.Item ^.cap.i.tcx.c.^.quod in oroni generc reperiunmr attribuuntutfubftantix primo. Qnodfimtle non inuenitur per (e in generc Qualitaris; probo,indiuidua eiufdem fpe-
&
ciei,non lolum habent vnitatem fpecie,fed habcnt vnitatcm in difFcrcntia lpccific.i;& inquantum fic
realitcr
fiue
fit
btioni
,
,
fuftinendo
quod
idcnrifas
Ad primura, cum dicitur quod
habitudo rarionis
,
efl ftmU*
fibt}
eft fimile fibi.
Ad argumenta'
paramm , eft idem aut diuerfum ereo idenritas non eft tantura in gencre fubftanria: led in orani genere. Item
eiuare iJem
n«n
fed vnitas fimilitudinis eft vnitas fpecie fblum:
quantitate,&c.Contra:omne ens omni enti comr;
ticcmm.
eflet fimilis fibi ipfi.
fit
AdaxgJi.4*
eft
Dico quod non eft de ratione quod fit habimdo ad aliud extremum fed quod fit habimdo ad correlatiuum: :
,
aliud reaUter,fiuc non, fed ha:c acciditre,
vndc poteft
quia relatio
talis
Hoc probamr, vnum crgo vbi
efte realis.
fundatur fuper
;
SMfihntmr identit»tim
magis cft concedenda vnitas quara diuerfitas, ibi ejftrtUti»nem Tt»Um. magis eft concedenda relatio , talis vnitas realis eft maxima,quare. Item a fimilimdine in fpccie, priraum rebdicitur aliquid fimile in fpecic , tariuum eft idem fibi, rcfVtur ad fcipfum ,
&
&
mcn ibi
cft rclatio rcalis
&
fccundum omnes
;
ergo,
&c. Item,quod dicitur,rc!ario eft aJ aliud fe nabcrc , hoc eft vcrum de relatiuis fuppofitionis dc ptimo mbdo;fed in aliis eft vnitas magis de rarionc
646
Metaph.
V.
Lib.
nc extrcmDrHm,<juim alictas.Contrk : H i<3entijtas eft
..cfTct rclatio rps alia
reUtio realis
niento:& tuncillud cfletidem fibi, tur io infinitura. Diccndum,quc>d qua: cft rdatio, fcndv,Sc
quod
oon
cft
a fundar
& proccdercidentitas,
illa
rclatiuum y Csi ratio rcfcr
illa rclatjo
vt
illa rclario,
ncc
cflet
cadera (ibi,necdiuerra,rcd cflct ratio, qusl aliquid illud idcm cflit rclatiuum per idem fibi ,
&
ciret
autcm hon,& ftandum cft tunc in prin?is. Ad primutn argumentum principalc in con^jftmdofi- trarium, quod ratio (iunit falfum. Ad aliud qu6d fc
piile.idtm t-
pmtfv^lt.
rclatio
:
pQjj ^y„j partes vniHs /ig^ificant
:
quantum ad fpccicm quatt^
fed quia rcquirunt in diuerfis vnita-
tem prp fundamentis proxirais,fupt
partcs vnius:
quantum ctiam ad fundam/^nta remota, diuidun}:
modo vnum:quia fundapnentum idcntitar homo vt vnus, fimilitudinis diffcrentia ho-
quod
illae
Ad tres primas rar
prppofitiones vprap fupt rationc
Ad aliudfimiliter. Ad quintum.conce-
quod id^m
idem pcr accidcns ; qui^ pro forma quam fignificat,
fit fibi
»ut idem accipitur
tunc haec propofitio eft per fe , iaem eiiem idem: (i accipiatur iic , pro eo quod eft idem, vt dicitur Jiomo eftidem hominijba-ceft veraper accidens, fundamentaliter,nonquia identitas accjdit homir ni : quia fic albedo accidit homini, (ed albedo cft
©mne
per fundamentum fimilitudinis de fe. Scd Socratcs accidcns rc- ijon cft fundamcntum idcntitatis:nifi vt attribui-
^
^''^ aliquid
a rationcAd aliud in contrarium,
^^^^ non oportct illud rcducj ad aliquid,quod d^ pcr fe talc,fed ad aliqaid quod pft per fe caufa ilr |ius fic hxc identitas per accidens reducitur ad :
indiuifioncm fundamcnti,quaE cft pcr
(e.
Ad pri-
pum incontrarium diccndum,qu6ddiftindHoilcodem, dicitur de eo quantum ad indiuifionem,in qua fundautr identitas. Ad aliud dp pror ccflu in infinitum- Dicitur quqd idcm pcr accidcns,eft idem pcr aliud non quod illud aliud fic "^tatpnf- idcm: nccper (c,nec per aliud. Ad aliuddcvcri|a dc
;
quod pon oportet propofitiofecimdum vnitatcm extrpmoruro
t^te propodtionis
,
*tremor'iTiu-
^^^ vcram efle
piodo
f um relationibus fuperadditis
?
Siumodo id*m eft di. lurfaidem i
^
&
cunda,&
tertia
;
&
& poteft cffc fubflanda
:
Tunc dico qu6d relationes
ciens.
,
fecundi
cffi-
modi
& eo modo fuper principja patieiuli fundatut
,
tum
immedia-
principiuni patiendi re(jpc6hi ^bedira's.
Ad
argumenta, qu6d fundamcnta funt formac abfblutz,qua: funt principig agendi patiendi, fi ac-
&
pipias potcntiaSjVt referunmr, accipis
fundamen-
^d pot^tiam paflluam primo
& pcr fc,non prim^
ad agerc.
Ad argumpntum quod fit contra renium modum qu6d omnia relatiua denominatiuc didiia funt in vno genere. Ad minorem nego. Ad pro,
&
^
eft
ad aliud fe habere,
& in aliis modis
,
eft
muma
dependentia, quia extrema accipiunmr vniformiter,fi
a£bu
vnum, hzc
pot0ntia:fed
& aliud
;
fi
in potenria, aliud in
menfiira accipitiu: quafia^hiali-
ter,& raenfurabile potcnrialiter , vt eft per (e terminus : fi tamen accipitur proponionabilitcr, eft ibi miitua
dependentia : ficut
& non funt fimul
& in
aliis
modis,
&
vnde fcibilc (c habet ad fcicnriam,in potpntia, Contra Ariftot.in Przdica-
funt
,
mentis deftrudo ccontrario.
fcibili
Dicitur
,
:
,
deftnutur fcientia
qu6d hoc verum
cft,
non qudd ,
^ diuerfitas fccun-
Sed deftmdta fcicntia in adu, non dcflmitur fci-
,
, & hic non funt oppofita.. Ad vnura argumcntum principalerdipo quod vtrurnque extrcmum eft aJiquid rationis fccundum quod refertur , fundamcntum rcmotum cft rcalc , vniras cflentialis. Ad aliud dico , quod fimilitudo & x-
qualitas fundantur in vnitatc reali
bcdo
&
:
quia haec alr
habcnt vnitatem realcm inter (c , fl reUtionti punquam cflctintellcdkus j &exillavnitate mo""* uetur intellcdtis ad attribuendum illi vnitati rca^j!-"Ar! ,
li,vnitatcm fpcciei,& ifta vnitas,nec eft vnitas rar tiotus,nec fingularis, fcd media,
& inpotcptia ad
vnitatcm rationis,quae fundatur fuppr cam.
Dc potcntia acStiu^ & pafliua^dicitur qupd funr damentum
relatiuorum in fecundo modcfundar
tur in rc de gencrc A£tioius
& Paflionis & hoc ,
in rcbus dc gpnpre Adionis, quibus corrcfpondct paflio.
Fundaturetiam inprincipiisadiuis
fiuis,ficutin forma,quae eft i]la
& paf^
principium agendi,&
quac cft principium patiendi,qiUE funt in ter-
tia fpccie qualitatis fecundum aliquos. Tamcn boc non oportct:quia fi non cflct auquod princif
Deftniao fcibili
ftrufti fcicnria in
adu
,
tia,nd ccoq-» tiz,exftni' tur.
deftruitur fcitum inadhi.
bile in pot^nria,
K^NNOTAT. MAVRITIf, SEquitur quacflio duodccima dc
conuenientia afugnatioms tritimmodorum relationis , text.
c. 20. qua: faris clara eft & corre^ & notabilis, Vbi prim6 in gcncrali proponit vcritatcm quacfi-
deinde in fpeciali difcurrcndoper fingulosmor dos rclatiuorumivbi poflent formari ^.q.vl^art. All3cr.& alios vt Ant.Andr.facit. Qua?rc Tho. ti,
&
hic,& hunc maxime in Quodlibetp q.6.& in primo d. 1 9 19.& 3 1 .& in 4.di.6.& i z.& 1 3 .ad plura qua: hic tangit , maximc de fiindamentis horum •
modorum , & diftindionp eorundem & primi,vidc etiain
Vua.
17. difh
Thomam in4.di. i2.arric.i.qu.i. Vide ibi,
&
alibi
maxim^
propter opinio-!
ncs tacitas hic,& inftantias hiiK indc notabis.
Secnndum
de-
ftruiturfcit
&
illa
ideniitas.
§iifm«di
bationem, qu6d loquimr de genere naturali , vbi emnia relatiuafunt ii$ inter oppofita , cft tranfinutatio, vbi prius pcreodegenere, mutatur aliquid ad medium,quam ad extrcmum; <]uem«dt fcd relatiua non funt fic oppofita;& ide6 non c(l in dtHtrft, ibi mcdium. Ad rationom dico,qu6d fcibilis ciTe,
fundamentorum. in quibus fundatur Ad aliud,omnc idcm erit diucrfb idcmjvcrum eft fcamdum rationem : vndc
felatio idcntitatis.
jj
tum cum rclatione. Ad aliud,quod prim6 refermr
potcntia, &cconuerfb;fimilitcr dcftrudo fcitoin achijdcfbruimr fcicnria inadhi : ^contrario,dcT
identitate
SuhfiMttig gtnertttfiA'
vnde i» ^*»"*"»'
generatione Subflantiaf , fubfbntia eft per fc
deftrudlo fcibili in potenria, dcftruimr fJrienria in
,
dum quid
qualitiufunt
rato,quem non habet ab'ud agens. Dico tuncquod principium agendi poccft efle in generc Qualitatis , in prima (pccie , in fcr
fcd veritas cft ex
ibi eft identitas firopliciter
QuMttfifi litudo.crt-
& habctaliquem effct^um in gene-
^elatio:aliquando fiibftantia quant.a eft
ucnientis.
ditur
tx
,
immediatius,
di
indiuifjpnis eflentix,non rationc relationis fuper-
fttjonis
qu^ illud quod in virmtc cius cau^t &
cauiat
pofTunt fiindari fuper huiufrnodi prineipia agen-
tiones,
Utfxfenitur.
generato. , quac cft vniuoca Contr^;aut in virtutc eius, vt caufa cfficicnsttunc habctur pcopofimm , quia efficiens primum plas
tis eft
Suftincndo aliam p^rtem.
aUqu^'
virtutp fubflantiae
jUiquo
minis.
jldMrg.n.4
piom immcdiatum opcrandi , hifi qoalitas , tuijc fubftantia nunqu wi gcnerctur vniuoce:quia principium generandi , & fubftantia non funt in eodem gcncre. Dicitur hic , qu6d accidcns agit in
1*
:
Quxfkio
XI 11. generibus.
omni
Sccuodum numcrum quidem
&
igicur
potenciam dida ad aliquid > omnia func ad aliquid , eo quod ipfum quod e{l,alcerius dicicur ipfum lyuidem, fcd noncoquodadilludaliud. Mcnfura-
&
bile ver6
qu6d
fcibile
,
incelleduale
,
eo
aliud ad ipfum dicicur , ad ali-
quid dicancur. Namincclle^ualealiquid fignificac, quod ipfius inccllcdus dt Text. c«mm. 10.
647
Relationes
tcrrij
modi fundamur
rc cuiufcunquc gcneris
idcam
in rocnte diuina
fcQdo
ideati
:
quia
&
;
menfura&
eft
in
ctiam fuper pcr-
& aliquando pofliint fiindari fuper
,
gencrum, quia quarlibctrcs
res diuerfbrum
ligibilis,& cognitio eft in generc adlionis
,
intei-
& ha-
bitus cognitiuus in generc qualitaris. Scd vidcn- Sdtmiafrttdum cft , qualitcr mcnfuratur fdcnria fdbile, Biea taitfM-
&
fdbile mcnfurat fdcnriam. Sed fantur a fcientia pra(fHca,
tttrifeihtti
&
ideo
artificialia
cau-
fdcnria pra»93ca n&fba caufatur a rebus
,
ifft eMttfat MrtifictMiia,
& ibi fdbiic cll mcniu-
rabilc,& fcienria mcnfura rcirvnde omnia natura-
habent ad fcienriam Dd.ficut anificialia ad noflram ; ita qu6d fdenria Dei eft menfura. lam lia le
ergo patet, qu6diftcmodusdifHnguituri fecun-
QViESTIO Vtrum tertm modus
XIIT.
do modo ficutpatct ex przdidis non pcr rautuam depcndenriam:vel non mutuam,fcd pcr fun,
:
dijiinguitur ifecundo ?
damentaalia
& alia.vrpatct.
Ad primum contra , quod hUc.if. D.Thom. i^iddtS.xj. Anton. Andi.f.i
Arift.
tf',
FkndriaeiM/. q. Mrt.7. Fonf. <-. 1 5. Saar. difp. 47, J>let. ft&.l. Huitad. i//>.i{. Mit.fta. 10. fttiftd.1. Aacda
1.19 l*f.f*a.7.
QV6d non fcnfibile
renfus & & fenfibilc rcfcrunnxr feadtiuam & pafliuam rfeam-
hoc modo ponitur
in
,
j
fenfus
cundum potcndam
dura Philoibphom 4. cap. jcntium;(cn(ibilc eft
prius
moto;&
fic
t.c.i; .
de vcritatc appa-
motiuum fcnfus,
& raoucns
hjcc,&c. Itcm,fcnfus cft poten-
nanaturalisiergo in (ccunda fpccic Qualitaris, Sc
Anima
potcnria paffiuacft i.dc wlis potcnua
probario
cft
fundaracntum
Qu6d
di modi. :
fcicntia
:
t.c.ji.
&
:
fundamentum
iilius tenij
modi
;
&
argumcntum.EtvItrJi,qu6
:
ad aUud
fic
cft in
genere
quia Dtuerfo-
rum generum,& non fubaltematim pofitorum^ &c. Sed fcientia qux cft habitus , cft proximum fundamentum relarionis, (icut quatemarius in gcncrc Qgancitatis,& dupldtas in gencre relatioius.
& inde,&
rclarionis fecun-
non rcfmur ad
ANNOTAT. MAVRITII.
fcibilc,
fcicnria pcr fe eft in generc Qualitaris.
Scd talc non dependct (ecundum fc Contrarium ponitur ^ Piiilofopho in
SEquimr quaeftio 13.
dc diHcrentia
relatiuortmi l fecundo, t.c. 10.
litcra.
Ad quzftioncm dicitur, quod non acdpitur in terrio
xquiuocum Senfmadfe-
fenfus
adpotentiam namralcm, qua: eft in gcnerc Qu.v cuujiitm, cr ttrttnm tntlitatis , ad aftum fcntiendi & fic cft in gcneie duitt tiUtieAt^onis. Tunc (cnfiis primo modo eft fiinda- nufieQat. ntw-ntum fectmdi modi ; lcnfus fecundo modo cft
modo mcnfura quantiuritia, fed pcrfie£bionon dif&rret a primo modo nmc mcn-
nis, alias
:
omncm eflentiam,& mcnfuhabitumdcgcncrc Qualitatis. Contraiquod accipi poceft pro menfura quanricariua,quia non omne contvntum menfurat condncns quantitariue , ficut patct de aliquibus numeris. Itcm , tcmpus mcnfurat motum , & tamen non reddit motum. Itcm , quod ille modus non appropriatur habimi cognirioni obiedo quia io.tex.com. 1.& indc,in omni generc eft aliquod primum , quod cft menfiira crgo circimifcribendo orancm habitum, eft aliquid in genere fubflanris, quod mcnfuratrcm omnem illius gcfura fundarar fupcr
dara
eft
,
modi
tcrri)
qux
itP.
breuis
fed inflanrias ex didHs prius tange
alibi vbi fupr^
,
&
quxrc
Thomam
,
,
& &
& alios hic
pro opinionc,qnam tangit,& impugnat,vidc vbiqucAlcxand. dc Alcxand. Alben.
&
rari fuper
StnttmU J>,
Thm.
Non cfl aucem incellcclus ad hacc
&
&
S
,
rus.,cuius cft vifus. Text.
Q^\riESTIO
C H O L I V M V N C V M. modantm,
tjuod
primiu ptndti-
&
per omni genere prifmtm,tiuod in
iy&
efi
^mm
omni genere efi dlujuod menfuracuertrum, f^tde DoQo,
hunc tex.&
in
in Prddicam.tf.i^.
Aruonium Andr.hic
& Quodlib.
Vtrum idem
nm Bjr.
lU^ rtltuit-
primi modi fisndantur prsccircm de gcncre Quanritatis , & in gcnere Subftanrix non fundatur pricisc aliquis modus; ^ relarioncs fccundi modi fundantur in rcbils
&
ad duoperfe '
Arift.Awc.if.D. Thom. fM^fi.17. ^im \.f.^.^\.jm4.»d j. CapreoL in iJifi.t.^.tm. AntoaTroinb«. hle q.7. Anton. Andr.«t'W.f.i7. Ihndni q.i6.Mrt j- Fonf. £.15.5.;. Suar. dijp.47
Met.fta.it
§ j.
Vide Scettim
i» frddiaitu.q.19 (^ n» }.dift.t.fim.tc ldchet.iHd.
QV6d f!c:idem conrincns ad multa contcnta: &
sc fuper
&
de gencrc Adionis Paflionis , fuper principiaagcndi paricndi, quac pofrunc cfTc in mulris
&
referatur
fimilitcr vnapotentia a£Hua ad agerc , ad potcntiam pafliuam. Item, ad qincquid depcndet
(j.i6.
Tunc relarioncs
tri^
XIV.
I
differentiMn trium
.
comm.zo.
codcm modo in aliis gcncribus.
turfufergenere^Mdntitatis ; fecundm fuper A^ione PAJfione,& tvnm pnncipiia : Teniusfu-
*
cuius
bis
colorem , auc ad aliquid cale. IIlo vero modo bis idem diccrecur , quia cfl vi-
Impvgnat Afentemik D .Tntm4t,explic/U
r*m
:
,
;
ncris,&
,
enim idem didum vciquc enc;flmilicer auccm & alicuius vifus cfl vifus & non cuius efl vifus: quamuis hoc vcrum fic dicere fcd ad cfl incclledus
genus,
& fpecics;crgo fpccics rcfertiu ad corrda& ad proprium & ad vn umque
riuum gencris pcr
fc.
Itcm
,
,
,
(pedes per (c rcfcrtur ad gcnus
,
(e-
amdum Porphyrium,& per (c ad indiuidua. Specieseft,quod pcr
(e
p«uitur tndiuidua
,
prxdicatur de iiidiuiduis, hic
& difinitiu pcr ea, quia non ponitur
.
648
Metaph.
V.
'Lib.
correlatiuo,"fequitnr
ritum ert Philofoplms luc in 5. tcjtr.c.io. vbiha^ctut Dfo jnccnucnjenti,qu6didem bis dicatur.
duplum , cuius eft pcr Ic primo correla-. tiuum. Sed deftrudo fubmultiplici > quod eft per fc cotrclatiuum dupli,& non primum, deftruitut
SCHOLIVM VNICVM. &
explicat fngnla clare , de
eum
ejuofuse agit de Prddicarn. 7.29, iJide
Andvfam
texturn,& Anton.
in
&
eft elic
hunc
dimidij
:
& deftrueretur ad deftrudionem per fe
,
Dicendum
,
ponit
poteft referri ad
tcntum
prim6,quod cprqpetit ci per fpeciem ruam,illud pet (e , quod competit fibi pet caufam in Ce vnde illa dicuntur relatiua primo, qua: fiint haiufinodi per propriam rationem (pc-
habet
:
cificam
,
ficut-pater per (e.
Alia per C§ dicuntur
irclatiaa
,
(ecundum aliquid
intelIe(Stum in eis, /1-
fiii
latiuc tatione fcientis
rclatio illa
,
medicina dicitur
:
ficut
,
quas cft genus cius
intelligitur in ea. Probatjo
primi quia :
qua: eft ratio rcfcrcndi
fi
rc-r
quas
,
fic,tunc
vnum ad duo
exttema primo, cllct duae relationes cflcntialiter, quia ad duo non cft primo eadcm habitudo : Icd
lecundum
relatio
fe eft
Tunc «tiam
habitudo,
idcni haberet duas diffinitiones , quia per
vtrum-
,
tantihn
Dico quod non
in
communi
,
&
de continentc
&
vnum ad in communi ad con-
refertur ibi
continens quot Ipecies
cum didtur idem numerus poteft continere multos numeros. Dico qu6d intelligendum eft dc per le extremo relationis
fiib
,
Ie,totcontentum. Et
non dc fubiedis
oportet,qu6d vna telatio
rclationis.
fit
Non
enira
in tot , ficut alia rela-
&
filiis ,
tot paternitates in
jTn5 jjj
Bjciim
;
,
C relatiuum ad ambo,fcilicct A,& B,cllfet & non ellet:fi
refcrri fe acl
A
ellct defttudo B. Itcm , poflibile idem ad diuerla non primo quia prim6 per
&
:
ad propriuin correlatiuum;& per correlatiuum
ftii
gencris
,
Ic
non primo
vetbi gratia, miUtiT
vno qui
eft pater.
potentiam palliuam, inquantijm huiufinodi , per le
inquantum potcntialbliim rcfertur,& non priad agere , relatiuum primum Icilicet po-
&
m6
tiuo
u» refertur , non poteft efle fine per le correlattdttgere,^ nonprim6 fcilicct fine aclu potcntiac a£tiuac, »df»ffiu»m
pcr
le
ad indiuidua
:
rclatiuum,& non poteft efle fine indiuiduis , qua: funt pcr le correlariuum. Auftoritas in contra;
&
quod rcfcrtur genus non prim6.
&
quod eft corrclatiuyni fui generis ; non eft , ita qu6d fubmultiplex quod cft pcr fe correlatiuura , non pritnum dupli , potcft elle non exiftentedimidio. Sed dimidium nonpoteft cfl^ non exiftente fubmultiplici,Icd idem non po-
&
,
& fpccies, vcrum eft
,
fed
Ideta tw» }otejl referri ad
tcft rcfcrri
ijUAcunque
prinio
imerf».
,
ad quaccunquc diuerfa:quia
& ad aliud pcr Iq
gjj^ j^^^
c^hA non
,
ProbatiQ
:
fi
ad
vnum
opbrtet primum
poflit elle fine pet le correla-
tiuo,quamuis cconucrfopcr \axvao.
tiuic
quia
fe, finc
u poflec
primo corre-
eflp finc
pcr le
ANNOTATIO MAVRITII. SEquitur quaeftio
&
vltima huius quinride 14. habitudine vnius ad plura,& poffibilitate eius,
&
qusetiam faris clara corre^ eft,& fenDodoris dctcrminata & notabilis , quam eriam habet in Praedicamentis, c de Ad aliefHid q, fin. Vidc i j. q. Quodlibeti art. z. £ngu. t.c.zo.
tentia
lariflHmc
motiua aliorum ibi,& io^ hinc inde addu-
ftai^rias
cat
peientimmfi-
vnde genus eft ptimum cor- mul
&
multiplex,
Hitemodo potentim Miii,
tentia paffiua
&
dimiplcx,& fubmultiplex referimtur,duplum dium rcferuntur; fed duplum per Ic prim6 refertur ad dimidium , per le non prim6 , ad fub-
*lttra.
,
rium patet quia intelleftus fi dicimr ad intcUigentcm,& ad intelligibile, idem dicitur bis arque prim6, quia relpicit vttumque acquc. Vel alitcr, tunc omnc accidcns habet duo corrclariua Icilicet fubiedum obiedum. Ad aliud , quod ad
Umrtfertur md d;40 mn tur ad vtrumquc:fi
in tot
Ad aliud quod potentia a£tiua prim6 refertur ad
C referatur ad A& squc priA poffit elTe fine B Icquitur quod
fi-
efl
fMbieHii ficHt
:
uctfis
Ad aliud^quod Ipecies prim6 rcfcrtur ad gcnus,&
:
,
Vn» telMtt nen
quiapatemitas in vnofubiedo , filiationes in multis filiis tamen-quot filiationes funt in di-
tio,
& tunc & non cognolci per aliam. Itcm, tunc idem polfct elte & non clle mul,accipio duo correlatiua, A & B & C rcfcraque correlatiuum -asque prim6 dimnitur
pollet cognolci pcr vnani
jwiwo
fe corrclatiui
& non ponit aliquid pofterius
diucfla prim6,Icd continens
diuerra.prira6:poteft tanien pcr fc non prim6:quia
cut ratione generis
eHe per
Ad primum argumentum
illud cornpetitalicui
5:i'.-r»?.
,
eflc gencris,
genere \ ergo.
hic^ji-itfi.ijx
quod idem non
Item
corrclatiui.
contento.
4
fit&^
fimul, quia exiftente dimidio necellarium
Iit
Si ergo dimidium pollet efle non exifteme fubmultiplici , fimul eflet duplum ad efle
Resolvtio; idem apn ref
non
duplum
ad duo , bene tamen perfe rion primo , fed non ad
«a
qu6d vnum extrcmum
ponitiuibi vr genus.nec vt fijbicdhim ; ergo tan,lum Yt roriclatimim fpecid ; ergo,?cc. Adoppo-
le^r,
L
I
B E
R.
i
Sftciesfrimh
referturad
genw.
,
.
649
LIBER SEXTVS. Hilojofhfts pojiquam
multa libro fuperiori traciajjet de 'uarikr nominihMf
T't principiOycaufaypotentiajtotOy termino,falJoi t£c.
batur necejfaria adrem ipfam traSiandam
huiwfcientia j
,
quorum notitiayide-
hic incipit refoluere de obieSio
&• hac occafione , traSiat de diutfione fcientne ytfic ,
^ comparatione
fcientiarum interfey^ circa h^eCiDo^or quatuor quafiiones dt^utat.
SCHOLIVM
Quarc
erunt Philofophia: Thcoricx. , Mathematica , Phyfica , Thc<^ogia. Text. comm. 2..
I.
trcs
C
I
TAT
I
s Philofophi,
maticamyCr Theologiam
AsT o
CLv Vtrum diuijio
nem tenentem
r
I
Jcienti/t in Phyjicam
,
Mdthe-
,
:
addncit primam optnio-
tot effe fcienttas fpecie dtfitnStas,
^uot funt conclujiones diuerfe demonfirabtles , tptam tmpugnat duplici, clara ratione:hanc ta-
&
men
maticamjdr Diuindmjit fmffciens ?
(^ aliorum authoritthPhyficam , Afathe-
tibuj,fro diuijione fctenti* in
ipfe tenet i.d.^. cj.y.
ad fectmdttm
oppof.&
in
Quan-
q.^.prol.
c.i.^
Ui.i
i.e.6.
Bocc D* Thn.c.i. DimiCc.
FhyfitUt. Auicen. iMet.c.s. D. Thom. hitUS.x. AlbcR. Aii- trmEt, i.e. i. Anton. Aodx. 9. 3 Miiaiui. lih.ti.d* Eitrf.fing. e*rt»m.ft3.t. <J« 7. FonC hie c i.
e.i.
.
f. i.fia.x.
&
mra
adiftum,<;4iy^ cttat in hac qtufi.ex
tettpriiis
de eum de conditionibtu ebt<^i,i.d.yq. 3 In contrarium
quia Logica neque eft drca agibiiiatncque fa(ftibilia ; ergo efl {pe-
culadua:nec tamcn
:
eft aliqua illarura
Itcm,raoralis nulla eft iftarum
Probatio
:
nam omnis
lis circaagibilia,eft
Prudentia
babitus intelledlua-
prudentia
quia
,
qu6d
Ethicor. cap. 6.
6.
tamen Theo-
cft
:
ergo, &c.
;
(ic
efi
di£5nitur
re^a ratio
moralis autem fcientia
non eft prudcntia:quia tunc omnes habcntes eam eftent pmetgibUium
dentes
:
icientia
:
&
virtuofi raoraliter
ita
non eft rcda
fa6libilia:vt patet
14.
;
ratio
ergo,
drca
vnum
ergo ficut
;
ergo moralis
agibilia
,
nequc
&c Item.ens squaliter
decem Genera cx
diuiditur in
j. huiusjtex.
diuidens
fi:ilicet
com.
quantitas
fadt {cientiam fpccialcm, vt Mathcmaticara ita quodlibet aliorum. Item , fiibftantia incorporea habet proprictates, vel proprias pailiones alias a :
paflionibus cntis tia
corporea
quanto
eft
corporea
,
&
&
fi:bftantir
,
habet
in qua confidcrantur propriac
Mctaphyficam
rancur de ipfa fiibftantia;.
& fiibftan-
; ergo fi de fiibftantia fpcdahs , \x Mathcmatica,
incorporea
fiibftantia
lis practer
ficut
ens pcrfeftius
fiones eius,ir3 videtur per
de
:
perfe
eft finentia
vel naturalis
,
nifi
paA locum a minori, quod
eft ,
alia finentia (pecia-
in
qua non confidc-
proprix paifiones entis
Item,qu^ non
,
vel
fimt tot, videtur,quia
Mctaphyficus habetconfiderarc omniafecundum quidiutes fuas , ctiam in fpedali ; ergo omnes
&
pafliones
pa-
hoc opus fcripftffeytfuam Theologiam. yi-
Hunad. d^.i.M*t.fea.6.f»kfea.x.
).
ARguinir quod non
cica.
cjuo
omniumjergo non eft
alia {cientia. Pro-
1.
eft Ariftoteles in litera,tex.com.
Item, in libcUo de Intelligenria Ariftot. Item
Auicenna i.Mctaphyfics fus. Item, Ptolomafiis primo Almagcfti. Item, Boerius in libcllo fuo dcTriniutc. Et patet quod apud philofophantcs in
eft
famofifllma diuifio.
Hic primo videndum vndc fiimatur diftindHo firienriarum. Circa hoc fimt dux opiniones. Pri-
nu talis
:
firientia eft
habitus cogniriuus concla-
fionis demonftrationis, ficut patet ex difiinitione (cire,i. Pofter.tex.com.5.
ergo quotfunt concln-
fioncs demonftrabilcsjtot funt
quentia probatur
:
Con(e-
firienria*.
nam habims
diftinguitur pcr
obie
,
illa
:
fimt con-
habitus innotcf-
&
mm
(ciendi (imt diuerfi, non tantiim numcro,quia fic difHnguuntur ziScas (cicndi circa eandem conclufioncm frcqucnter eliciri dilFerenria maior :
difFerenria numerali
Tum, quia
cifica.
videmr
efle difltrentia (pc-
aliquid per
caufam cognofce-
re,cft aliquid fcire,cx diffinirioncyfJrr, i. Pofter.
ergo
cum
alia
dcmonftrario
fit
pcr
quam
huiul^
modi conclufio cogno(citur,& alia pcr quam illaj vidctur quod aliud fit hoc fctre ab illo , eriam (pede magis enim difFemnt illx demonfhationes,quim numero tantum quia fiint ex diuerfis :
',
omnino.
Et ifta opinio poiut quodlibet complexum habere habitum proprium : fi
principiis
batio antecedentis pcr Ariftotelem hic in litera, nulla (cientia rationem fadt 6ctoejuod cjuid efh
prindpium
fed vel ex fenfu fupponunt <juod cjuid ejl fiii fubicdijvcl aliundcaccipiunt. Itcm,qu6d nonfitdi-
Contra ifbm opinioncm arguimnquia (ecunipfam Geometria.vel quicunquc alia fcienria,non cft vna,nifi vnitate aggregationis cx mul~ ris habiribus , quod videmr conria intentionem Ariftotelis ex multis lods in primo Poftcriomm,
flindio intcr Mathcmaticam , arguimr;quia videntur clle dc
& Metaphyficam, eodem
:
quantitas
cnim
in vtraquc confidcramr:fic eriam in namrali fcientia confideramr,vt pacet i.Phyficor.t.cifi.flc
inde,ergo ncc
illa
diftinguitur ab altemtia iftaru.
£coti Ofer. tom.
IV,
Ttttftfciett.
cunt per adus,re(pe£hj diuerfarum condufionum tuu qutt cifunt diuerfi achis finendi (pecic s crgo habims clufiones didiuerfi. Minor probatur : a£his •*'/•• , quia illi
eft,habet intelle
habct propriam fdentiam.
dum
& (ccundo. lie,fic poflet
,
Mctaphy(ica,& naturalis 1 1
i
fcicnria
did
,,
650
dicx vnatqiiia aggregationc
:
Metaph.
VI.
Lib.
inconucniens
cft
au-
tcm quod tantam vnitatcm habcant inter Ce (cicntiae, qus ponuntur rimplipiter diuertae , quantam habet voa iftarum intcr Ce,
SC H O
L
aliud tiiis
:
IL
fic
vnum prin, quim
habitu
illo
& vna conclufio quam alia, quia frcqucn-
confiderata
cognitio prior
VM
I
qucnti confiderarionc ciufdcm, vc
cipium magis cognofcatur
femper autcm fecundumiftos difpofitio cog,
,
cft
&
principium
nofccndi poftcrius
fiuc in principiis intcr fe,fiue
,
refpedlu conclufionum.
&
Sentent^A
Thomifiarum , -f^idetur D. J^.i.t.q.f^art.^.fcitnti4m ejfe habitHm omnin» indiHifibilem, ita vt non ohfiante diJmplicem, nerfitattfpecifica ohtt£lorHmy& aEluum, ipfa ma-
&
neat ftpiper eiujdemfpeciei
:
Do^oftfedfuse eam refutat
quamprimo txplicat ,
& vrgentijfimu ra-
tionibm , dt ejuo vidtri potefi Suar. fn Metaphyf.
&
dtfput. 44. ft&io. i\.
Antonim Andr^at
hic
quajt, }.
Dicunt
qu&d
vna
:
&
tationes fpecificas
,
naturales fimilitudincs
im-
,
confimilitcr diflrcrentcs
,
eft
quae eft circa
,
:
vna
fupefficic
vna albedo intenfa ;
ticct ^flpt fuc-
ccfliuc ab eodcnj , vcl diuerfis gcnerantibus vnica tMpUHrmH- iranfmutatione , vcl diucrfis tranfmutationibus induAa. Quia tamco non eft omnino fimile diftinguunt , qu^d quasdam fortpac recipicntcs mjnus fecundum gradum perfe^om's, magis
im,ptrf,ai
& & complctionis
inducuntur ynica tranfinutationcvt albedo>vcl pluribus adlibus conformibus,vt tcmpcrantia : quxdam autem pluribus diffuae
formibus,vt Ccientix
, \x\
quatum generationepO-
nunttalem proceffLim^quia (ccundam rcdtum ordinero acquircndi eas
cipium primum
,
cx
cognofcendi prin-
zGtxx
talis fcientiae
habet ipfa primq
,
& tunc habctur toium elle illius habitus fcicntifici licct in gradu infimo & tunc ifte gcncrari
,
,
:
habitus dicitur
cfi*e
Deinde cognofcendo
tgttnfio fcii- tus,qui dicitut clle
getur
&
,
intclledus
alia principia
intcHeftus
dicitur incelledus
runi iftorum cognitorum
d^upcndo
illius
:
illius
principij.
idcm habi-
,
priuf ipij, au-
pluriwn principio-
& vltra
,
cx principiis
conclufioncs, amplius augctur
:
& di-
ifkrum conclufionum , fempcr tamen manens idem habitus , non habcns diflTcrcntiam , nifi rationis tantum ficutalia: formae, citur cfle fcientia
:
quocumquc gradu, non habent compofitionem aliillo non hab^nc differcntiam ali-
2uae rccipiuntintcnfioncm.in flant -in illo
quam: quia
quam
,
in
,
vltra eradus inferiores
pontincnt, nifi rationis tantum fionis
,
quos
virtualiter
& difFerenria ra-
:
non fuflficit ad compofitionem.
Ncc obflat,qu6d hi adus, ex quibus ficut intcIlc«^iones
generatur
diucrforum princimorum
vcl diuerfarum conclufionum ficut
intcHcdioncs principij
,
,
vd quafi
&
cut
&
;
Item
fccundb
,
gcncre,
intellcdio con-
eft
&ad
fimiles adusinclinans. Hoc conquia principium perfe^ijs cognofcitur,quando cx illoconclufiodcducitur ; non au,
nifi
poterit plus imprcAari,vt vi-
fic
:
Ariftotcles 6. Ethicor. di-
gcneris propinquioris, qu^nv altcmm corum cum opinionc & prudcntia : nunc autem videntur eflentialius difparata , qu« fub eodcm gcncrc propinquiori continentur , fi-^ cut album & nigruwi, quam album,& dulcc ; ergo impoflibilius-videtur qubd idcm habitus fit , infpccie,lic<-t eiufdctn
&
tcllc
fcienria,quam fitintclleftus&opi-
AUuthMhU : vcnim inquantiim *Ht printip^f habitum fui in , ihcel- Mliitt tttul^. lcdu cogniciuum. Similiccr aucem dl alia ratio fmu. condufione , quia in cuidcntiz in principio , principio proptcr fe cx tcrminis , iu condufionc propter aliud per difcurfum;ergo, &c. Itcm,cum intelleftu prindpiorum aliquorum , fcienria aliquarum conclufionum in Gcometria,ftac igno- HMhit^tp^ nio.
Confirmatur
natum
cuidons
illa
ratio
pft caufarc
&
&
rantiaalicuiusconclufionis eiufdem fcicnria::non tantijm ignorantia pegarionis , fed ctiam difpofi-
habitus principij intcnderctur,
intclledu, ftare habitus oppofitos
conclufionis ignoratae fit
addifcicur
:
habims oppofiras ignoranria; praccc; crgo, &c. Iccm fic coofirmamn
denriinducicur
quia vidcciu: concraididlio , quod illc habicus habcacur , qui idem numero eftrdpedu rahs obic6d,yz A,
& camcn cx illo habicu puUus adhis hadrca :
A ,.ncc eciam
patet
quancuracunquc autcm qubd circa cmiclu-
fioncm praedidam ignoratam , inrdlecfcus fic ignoranSjCX toto habitu fcientiae qucm habeti nullum poteft habcre adhim fcicndi , imb ncc dcbiliffimc opinandi ciira firmiter rcncar oppo:
turq ii)tenditur ex co^nitionc diucrfbrum prin-
clufionis.
,
crgo rcfpe
fcienriacius.
fitum ; crgo totus habitus
vcl cohclufionum
;
nouhabctur habitus, qui
Crgo alius non gencratur , fcd pracexift^ns augctur. Dicunt eriara , qu6d talis habitus non t^ii-
dpiQrum«
fcd criara cx frc-
ptfiti refpt-
<*« tiMfitm^
nonJlMntfi-
tionis per falfigraphum g..ncrau : impoffibilc eft mul.
autem refpcdu ciufdem complexi,fimul incodwn
impcrfc«Shis
,
fi^
eft
ilt
gc-
cflct ita
,
ftinguit intcllcchim a /cientia, ficut habitu aliun»
ic^a cognita,fcd habitus vnusex omnibus
tcm
eadcm
dctuc illud de vuico nabicu mocali/juam ifiud de habitu fl-icnti^co.
bcri poflec
,
caufa
:
Nec
bitufcicutia:.
ob-
firmatur
eft
a^ &
clufionis^diflPcruntcniui aftus, ficut difFcrunt
neratus
crgo vbi
idcm cfiTcdus. Vndc vidctur fine rationc didurn, qu6d SifiUmiMtp quidam habitus tantum gencrantur ex adbibus bMkitm ftmpltx idem vniformibus , quidam cx diiFormibus. Potcric *fi i* hMiitu cnim aliquis^poncrc , quod noncft nifi vna virtus tmtmii. moralis ,qu£gencratur cx quocunque , deindc augctur , non tantum per aQms fimilcs, fcd ctJam per difFormcs ficut nic poninir de ha-. ipfi
Confirmatur : quia quando condufio ignorata
&C augctur habitus,videntur quafi diffcrrc fpccic,
hMhitttmnt,^
funt diucrfae fimilitudines rcalcs ; crgo quanta cftdifrerentia aduum, tanta habituum. ConHrmatur : quarc cnira a.€t\xs difFcrcntcs moralcs , vt tpraperantia?^& iuftitis gcncrant diucrfbs habitus fpccie , nifi quia fecundum proprias
primunt potcntijc
(cicntia
TMIttM tjt iUffertntia
agcnuum
(eciindum
,
tcmpcramia:licct px multis aAibus gcncrata,& in
p^ftn^fut mntMicni,
:
fubicdum vnum,ad quod plura attribuuntur, qua cum hoc habcc vnam rationcm formalem confidcrandi omnia, qua: coii/ider^t ; & talis in vna anima cft vna numcro ex multis adibus intelligcndi gcncrata : & ita vpa cft ficut in vnp appctitu cft vna
alij
fpeciem fpecialiffimam
XxplieMtm-
Contra illam opinionem multipliciter arguiPrimo fic a6his naturahter eft gcncrariuu$ habitus,fccundum iftos, per hocqucid naturalitct fuam fimilitudincm rclinquit in paflb diffcrentium autcm fpecic fccuudum proprias rationcs tur.
qucm
habet,nuIIo
do erit idcm numcro , mapcns habitus Itcm, quan^
arguitiu: fic
:
illius
mor
coq-
ex habira intCnfci potcft
.
Qusftio JT^S*^
pafcdius agcre circa qaodcunque obiedum.cuias cft, quam ex remiflb j ergo fi ad-
«• vutnfi.
f»^
qtttt
mmdlHtt
il-
bmfatmu
65t
I.
vnam
fpidt
ad illum qui reipidr aliam. Refpondco , qu6d gradus in nabitu habent ordiiiem , licct non fit ordo obietflorum. Contra : omnis gradus habi-
prior
,
, imendimr habitus kabensipfum perfefUus fpeculari
poterit
quodlibet,refpe&i cuios ponitur
quam
iu5cft,
prius
&
:
eirc
habiras
,
iedo illius habitus
,
,
rumUm.
queracimque adura.
prius fdri;aut
quod
,
non
obliuiicatut alicuius
minus pcrfcdc fciat,qium ante ilnouas (ciuit quando iftam prius
las concluftoncs
occupatur, nceligit confidc-
ibi
non
,
faltem aliquas
Nunquid ciim
vritur.
quibus
,
(eamdum
didicerit
dicatur
& per difforroes. aiiud
umiles
Contra
:
fdbile
in illud potcft
,
non econucrfb.
;
cuius funt
adus
illi
drca quod non eliduntur
adus
a^s
tot
ergo habitus rcfpidens frequcntcr hoc
idcm eflct. Itcm quinti
^o autem
eomm.
5
.
,
vidctur caufii
ciim arguat Ariftot.
i.
Propter qwd vnumquoiqut
aim
Ad
apperitu.
ifbu rarioncs
\
ergo non
quem refpicit primum
&
eas faltera
,
•,
cr-
nifi tn
fedmdum
quz in omnibus aliis habiribus funt conccflz , & tales negando non inferendo inftantiara , nifi in propofito
,
videtur eflc irrarionabilita proter-
ufrc cx 8, Topicor.
Alita enim vidaentur pof^
fe negari talcs vniuerfalcs in aliis habitibtis
conclufionis fc-
rumcunquc hM>iruura probarctur , ficut patet in confirmatione primz rarionis fupra; nin di-
dus rafpiciens
primum prindpium
Si dicatur,qu6d gra,
cft fimplici-
pcrfedior gradu rcfpidcntc aliquod pofterius
Quod ad- ^fprimtlhuius opinionis, {**"',**£** ctrntJcMtur ' •' \ , r i quod pnncipium magis cognotatur quando aMMitcnt' conclufio ex ipfb dcducitur hoc fi verum eft, tlufi* tx t*
cas
hic placct eas negare, ibi non.
,
ducitur
pro
confirmarione
•
przdse fiimpto non tamen illo poftcriore grada, fecundum quod includit priorem eft autem cau(a primo modo tantum. Contra hoc eft di£him iftorum , qu6d quilibet gradus cft :
:
:
.
•
:
non concludit qubd non clufionis
:
nam
licct
fit
fit
alius habitus
habitus
alius
dens vlrimac condufioni, (ecimdiim propriam rarioncm illius gradus , non includit omnes prascedentcs : ficut diceret de vlrimo gradu alterarionis : ille autero vlrimus gradus fecundum pro-
nitcr, quandoconclufio ex illo dcducitur
priam rarionem fui principij, vidctur efFe«2us fecundum propriam eius rationcm,& in prirao in-
intenditur :
quz tunc
cft intenfior
commu:
quiin
quando in (e confidcratur fine ordine ad quodcunque aliud. Quod autem in principio dicitur, qu6d vna (cicntia cft vnius gcncris fubiccU fecundum vnara rationcmconfiderandi , & accipitutcx Pofterioribus
,
quomodo
fit
intclligcn- Tex.c.4j.
dum , iara patebit.
dudi,& non econuerfo. quacimque qualitate funt gradus dif(ecundum magis minus , illi habent ordinem eircnrialcm , quod A includit B, virtualitcr & C, A , fic vfque ad fupremum , hoc
Sententja
Probatur
rruilejfpecie difiinSlM
in
SCHOLIVM
&
fcrcnt^s,
&
;
patet in albedine.
funt ordinari
,
nihil
in ifto habjcu (cienria:
ordinaros
,
vnum eft ex
non
(cibilia
:
quia
illis.
fi
Scd
dare tales gradus
eft
rcfpe^ diucrforum
re(pidunt diuerfa
eriam
fic
,
fcibilium
non
;
ergo
(unt gradus
eiufdem habitus , fcd magis habitus diftcrcntcs. Probatio minoris , multac conclufioncs Gcometric* funt quarum vtralibet poteft indiffe-, :
rcnter (ciri ante aliam
j
ergo
Scoti Oper.tom. IV".
ille
gradus qui re-
*
proptcr fpcculationcm
principium
principij in fc
con- i'diuitur,^
tamen ?"'"'•"
,
fimplex,non habens prscedenrcs in (c difHniiios, nifi rarionc tantum ; crgo illc gradus correfpon-
qux
&
dcficaent propofirioncs quibus diftin&io quo-
ifti
non
,
fi
cuhdum quod
ponunt.
non videtur tamcn quomodo ad earam aliquas, poflit rationabilitcr re-
uiutis oroitto ,
propofitiones vniuerfales de habiribus furaptas,
Sed
&c.
,
infimus gradus
eft
de habitu , vc eft in tali ,& tali in tali gradu non eft babitus talis obic^ki : fcd vt in tali , quas euafiones pafcrutari caufa bre-
fpondcri,nara oponact rcfpondentera negare
prindpium:c(Iet autem,
dlet vnus habitus principij
,
li-
Poftcr.text.
in habitu redlo ordine gencratiu ,ille
\teca
,
difHnguaido vt eft gradu , ,
cognidonis
&c. Maior autem non vidctur vera
caufis efficicnribus
tcr
&
cet poflcnt dari aliquz euafiones
cogni-
:
propter principia cognofcimus coiKlufioncs
go
quia contingic
:
circa
gcneratiui prudenriz
pnidcntiz
gradus imperfcdiot in ha-
:
priiicipij :
prudcntias
rcdam
&
fic
^*^^ exccderet caufam in pcrfcftione conclufionis
^^
fuperior,
argumentum
illius , vi- ftqmititr Mt , huius dentur difTcrrc , quantum zCtas generariui diuer- reffmfum. farura arrium , vel raagis , proptcr concordiam
,
Grttdm im- bitu , fiue habitus iectmdiun iftum gradum, non ftrfraiirMm poteft cile cauia gradus perfedioris : tunc enira
•^*
omnis gradus
Idera etiara
&
Pcr fimilcs ponit qubd ,
efle
haberc rationcm
lcjfi
pm
quantumciuique detur infimura
faltera
probat multas
(peculatum,augetur finc augmcnto habitus reipicicntis illud raro (peculatum, quod cft impoffibi-
hitm
7
,
matcriam tcmpcrantiz , non habcndo circa materiam fonitudinis : & cconucrfo , deduccnao hoc cx prind_ piis primis , non illud. Confirmatur , quia k,^,^'^
xmha
Gt»im h*-
fcctmdum
to^frcqucntcr conclufioncs primi fpeculatur?
illud perfedius fcictur
t€rftKtru.
,
fed
miles,
tUm
hlc quicunque gradus przcisc
quodcunque obiedum
refpidr
perfe^u5,poterit ipeculari quamlibet condufioncm primi/]uam prius , quando fccundo ignbra-
Confirmarur ifta rario , quia ifta pofirio ponit dupliccm modum augcndi habitum, per a&us fi-
^r
primo fub-
rcmifliorcm,
argumcntum ad principale. quod gradus infimus non rdpicic quodlibet fub primo obicdo , fed tantum illud circa quod poteft cfle imperfcdifllma operario. Excmplum de minimo calore refpe<^ fhipz.
fcitam/requcnrius coniidcrauit:hoc patct pcr experimcntum:qui cnim addifcit fecimdtun librum
Gcomctriar.dum
adum
fe,
Illud poteft cffc
Si
:
rare conclufiones pritni
;
per
licct
vel intenfiorem
conduiiones nouas
ordinero per
tus refpidt quodlibet contentimi fub
cti-
poiTe cft neccfTarium
illarura
habitus: fed conicquens eft »r«M*W tll*'
6
non habet
poteft aliquis
Rt
,
cjuam
III.
DoEioris tat tfe fcientiM for, tjuot canclufunes fic difiin^
terret locis
Schol. primo citdtis
,
& t§i-
adJu^is a num, 4
caciffime probatur ratiomhus
Explicat uihilominus optime,cjuomodo fcientiadici potefi vna ^enere,cfuatenus virtute cottnet muita vera complexa, ijua includuntur in eius obieHo.-hoc enim includit effentialiter prddicatum in princt~ piis primis
,
& virtualiter ea
per fe fecttnd« modo
,& fic
,
qua ctmtenittnt
to <}uiditatuti I
li
2
,
«i
& in
,
VL
Lib.
65 X
cognofcuntur principia & & tae» hahituf cognitiHMs eius
ineomplexi eegmto de eo ;
coaclttftones
,
,
virtualiter continet ruultos habitus fpecie difiin-
Bos
vide DoEt.
,
Andreftrn hic
locis cifatii ^chol.
l-
Metaph. eft
quod cum habicus inteUcdbus
diando,potcft dici,
inteUt.
HMtmiif ttlUdm dit^ fU*.
& firmata
px fre-
Vnus
proprius
,
qui formaliterinclinat
ad fpccuUtionem eius ,tanquam naturalis fimili-. tudo ex eius confideratione dercli^Ska. Alius communis , qiji virtualiter inclinat ad fpeculationem eius
incfinando formaliter ad fpeculationcni al'
,
quot
quo talecomplexum
in
,
virtpaliter conti-
Primomodo potcftconccdi primaopinio,
petur.
fecundum quod
fcibilia, tot fcicntiic,
ratio-
fecund^ opinioncm addudae oftenSccundo modo po^eft efle vnus habitusre-
nc5 contra dunt.
Cijm cnim
OhitSm fpcdlu multorum complexorum. ftitntU «r»-
coqclufioncs fint in principiis virtualiter,& prin-
tiiut prittci-
cipis) virtualitcr
ctn-
flitjwatt
dt
90,
in fubipfto
,
nam fubicdum
vir-
tualijcrincludit pracdicatum in principiis primis,
to
,
de
tali fubie(Sko,ac fic
qux nata eft ue
;
qus
cft
per
,
quod
cxcludi-
Secund6 intelligcndum efl de fpcculatiftricSke fumpta quac fcilicct ex namra fui & fubie(fli , ordinatur tanquam ad fmcm ad fcire tantum non autcro zd/cire dircdtiuum in aliqua opcratione ,,qua: noncft cflentialiter fpeculatio , per quod excludicur morahs ,quac larg^ pft fpeculatiua, vt dicetur refpondcndo ad fecun-» dum argumcntum. Tcrti6 intelljgendum eft de fpeculatiua poflibili acquiri ab homine cx naturali lumine intelleckus fcilicet ex pnncipiis cogua fcicntia
:
!
nitis via fenfus,quia cognitio noftra oritur
fu
Pofterior. texr.
, I.
comm,
i
,per
k fen-
quod exdudi-
tur fpeculatiua c:ognirio dc fubftanriis fcpararis,
quancum ad propria ipfarum , vt dpndo adquartumargumcmum,
dicecuc rcfpon-
SCHOLIVM
IV.
, pro nunc nobis Phyficam,Afathematicam^& diuinam feu Metaphyficam,ex triplici obieQo\ ens enimfe-
aliis pcr rationcm cius , ficontcnta fub ipfb j fiue fint ali%
ttijioniifcientis realis fpeculatiut
poffihilii,m
cundum ft
conjideratum ht^et pajfiones fcibiles,&
ad ipfum, tanquam ad piimum;ergo ha-t
Jic de eo eft Metaphyfic
bitus inclinans formaliter ad ipcculandurn talc
cem Genera, de quibus aBum efi libro pritced,q.^, dr de nullo horum fecundum fe conjiderato , vist fenfus dantur aHa pajfiones demonJ}rabiles,prater communes,& tranfcendfntes, nfcjue ali<juod genus
iittributa
fubic(£tum ffecundum rationem quiditatiuam, in-
dinat vjrtualitcr adomniacomplcxa pracdi^Stacfcd primo ad cognofcenda de ipfb fuhic(3:o pcr fe autem,fed non prim6,qd cognofcenda dc iUis ah'is :
pcr rarionem eius
rum eft vnus
&
*,
ita rcfpc6fcu
omm'um ifto-
habitus virtuah's.
Prima crgo
diftin(Stio
con
,
,
fecundum fpecies quz eft fecundum fubie-
potcft cfTc
f^d ifta
^um,virtualitcrcontinens, potcft poni
diftin(Slio
ftcundum gpnpra proxima Cic intelligendo qu6d in vna notitia fubie(iki omncs fcientis primo mo^ do di(^ virtualitcr cpntcntae funt vnius gencris tantum,fed notitia continens eft vna fpecie, ficut fubidftumcuiuseft hoc modo potcft intclligi illud:vnius gencris fcilicct fubic(Sfa', cft vna fcicn:
&
:
X\a
;
non
vna
vel
fpecie,
& tunc cft fcientia virtualiter
fofmaIitcr,quia eft ipcomplcxa notitia& in-
complcxi
:
vel
fi
fcicntia accipiatur formalitcr:
%tienti4 vnit
;unc non debct intelligi vna fpecic fpccialiflima, fed gencre propjnquo. Vltra fcienriam fccundo
geaitrt.
moao di(^am rcfpc(3:u
minor vnitas fcieotix quac cft multorum verorum complexorum , ad
qus nqn
inclinat virtualitcr \ni\s habitus fubie-
,
eft
,
dki^ncc prim6,ncc per fc,vt in fecundo modo
tantum
in potcntia,& in vniuerfali
:
,
fcd
ficut hal)itus
jnclinans fQrmaliter ad confiderandum aliquod
riibic(Sum
communc,
inclinat ad confidcrandnra
{)ropria iufcriorum dcipfis i
:
quar videlicct fcienda
,
tantum in vniucrfa-
fiint
accidentis di»idtndo
mum
pcr proprias ra-
, non per naturam communis, minima potcft dici vniras gcncri^
,
inueniettir
alterius fcientia
mediate
fcientiarum fccundum
^r^
quid.
PvLCHERRiME expUcot fufficientiom di-
& etiam vlterius
specuUtit/a,
dc fccundis intcntionibus
quac de
,
haberi de
fint infcriora
,
in qutd
illis
& conclu-
tota notitia
ip(b fijbic(3:o nata cft habcri
quod intcUigcndum eft hoc prim6 dc qus confiderat
nulla re prima: intcnrionis prjedicantur in
fi
virtualiter contincantur prineipia
,
re*lU
fi fint pcr fc primo modo, vel fint^r fc fccundo modo , {equitur qu6d in fubic<^ incomplexo quiditatiue cogni-
(loties
,
"""'*<
^ hoc eftentialitpr
virtualitcr
in
libus,& di<^sdc tur Logica
complcxi fpeculandi, dnplcx potcfl poni
,
intentioncs primas abftra(Skas a fingularibus rca-
qux dc
terius
ti»^
,
doque etiam ad confimilem inclinans intcllpftuni habicus.
formaliter
fcicntia fpcculatiua reali fcilicet
qucnti confideraribne, vel vnica perfcda , quanrcfpeiSku
Stldhsbi-
quacdam generata
qualjtas
/it
omnes
quomodo accipienda qux hic diuiditur. Vbi
cft
fcienria fpeculatiua
fciendum
quodamniod6 mc-
fed fcicntiae
contcntae flmt tantum vna gencrc
Sccund6 vidcndum fit
Inter di(^s crgo opirjiones
,
remoto.
& Anton,
e^-i,
vna fpccie
illa virtualitcr
,
,
cjftia
fubieElum pri-
cjuodHbet accident
vel tmmediate virtualtter continetur in
fpecie alitjua fuhfiantict i
&
Jic ejlo habeat altc]ua$
pajfiorits prof/rioi dernonfirabiles
,
non
erit fubie-
£lum primum fcientie. Vi ergo inueniatur fubie^ (tum aliarum fcientiarum ,Jubfiantia dtuidenda quoad /piritualem pro nunc, nulU propria efi;
&
pajfiones eiHsfunt nota nobis;& ideo de ea
non ha^ bemus fcientiam ; erant frgo aliafeientut de corporea.huic inefiprimo quantitof continua,
&
ta,
& qualitates
quartci fpeciei\&
fub hac confidera-
tione,habetpajfiones demanfirabiles, ter efi
& difcre-
hacntedianttrelationesfupereamjitndata»
obieBum
& confequen-
a Metaphyjica, f^terius eadem eonfiderata,vt
fcientit difiin^ct
nernpe M^thefeos.
& principium determinatt, operahabet multaspaffiones, & &
habensformam tionis,
motus,
quietis,
viafenfux cognofcibiles:& fic datur de ea fcitntia, alia fpeculattHa, nempe Phyfica;nec eft aliafcientiafpeculatiua,quiefub hit non contineatur. ^ltbi dicit accidtns ejfe fubieElum Mathematicd,fed ex-
plicari potejt de fecundario. uifionesfcientiaffed cit
,
Ponit alias duas diquiaparuifunt momenti, reitr
explicans quorrudo Metaphyfica appropriatf
verfatur circa intelligibilia
,
Mathematica
circa
imaginabilia,Phyficacircafenfibilia.
liones infcriqvum fic ifta
vniras
rcmoti
,
Cft in
intcHigcndo fimili
fccundo
modo dc
modo ,
vt
cxpofitum
fcicnria virtualiccr
,
qua;
His
vifis
ad quaeftioncm diccndum cft
fcicntia fpcculatiua
cum
triplici
,
quod
*o
dctcrminatione ^"'J'*'*^^
praedi
&
hoc
1^^"^
.
Qusftio & hoc primaria diuifionc
quac fcilicct eft in
im-
mcdiatc contenta fub diuifo:quod oftenditnr
fic:
:
non poteft elle in (cientias habentes vnitatem primo modo, quia ifta: (unt fpc-
quia
talis diuiiio
&
; crgo in habentcs vnitatcm (ccundo Ced iftarum vnitatum vtraque
cics fpccialifllmx
oportet quod
fit
modo,vcl tcnio ftitnturum.
:
remotiilima: a diuifb
corrcfpondet vnitati fubiedi virrualitcr contincntis totam fcicntiamjVt
didum
prius
eft
;
crgo
OhitSttm tiu:qittm*dii
crgo tantiim rcales
,
&
via (enfus
fciri
lUtate alibi
tria;
fciennx fpeculatiuz proprix
tres
Hcab omnibiis
funr tantijm
,
Minor
naturalirer fcibilcs.
£ns,ohitdtim
ttnni» rtqui-
Meu-
&
oftenditur
{pcculabilibusrcalibuspoteftvnu
fcilicer
commu-
ens abftrahi, dc cuius
didumeft hoc communc habet proprias pafliones (ecundum Philofophum 4. Metaph. cuiufmodi funt omnia tranfccndcnria de:
nominatiua, vt bonum,vnum,verum,aif!his
fit».
tentia,&:c. bilis
&po-
crgo de ente eft aliqua fcientia poflibi-
quantum ad
tales pafliones, Sc eft neccilaria,
quia cognitio noftra proccdit a communibus ad propria,cx
tem
i.
Phyficor.rext.com.3 &inde,ensau-
obiedum
eft
realc:quod patet,quia dc rebus
dicitur in ijuid,Sc eft
obiediun proprie fpcculabi-
non
lc:quia circaens inqiiantum ens,
(peculado dircdtiua in tione
,
alia
eft
nata cfte
opcrarione a fpecula-
& paflioncseius ex principiis cognolcibi-
libus via fenfus dc ipfb oftcndi pollimr
;
ergo ha-
,
phyficum pertinet
pafliones entis dc ipfa notjc
fbla:
illo vniuerfali, aifi in
dum
quid,ad hoc,
potentia tanrum
,
flib
& fecun-
quod intelledus circa alia fpc, oponet inferiiis defcendere,
culariua perficiatur
quaBrendofubiedafpecialia
:
fub ente autem,pri-
;
intelledui cognofccnti ipfam,
poflTibilis
fub propria rationc
non
fcd
,
Rcftar crgo
nobis.
primo quantitas continua
,
fccundum aliquos omrua qux qua-
8c
di{crcta,& mcdiante quantiiatc,
titatcm confcquuntur
,
vt rclationcs
fundan fii-
& qualitatcs quanx fpcciei.
per quanritatem,
Et
dc ipfa cognofcibilcs cx prinnotis via fcnfus ; crgo ip(a poteft eilc, cft
ifbe paflioncs funt
&
cipiis
alterius a
ritaccm ad fubftanriam corporcam
qux
principium determinatx operarionis
eft
&
morus
,
virtutc contincns
quieris
inhxrentes,&
,
&
,
fic fibi
pcrviamfenfus;ergoquoad
fcibilcs
fpcculariua,qux dicitur Phyfica fiuc
Prxrcr
naruralis.
habet mulcas paflioncs
contincatur
puta
,
non
iftas
potcft inucniri alia
qux non
,
j
I-
tria fubicfla
,
habentia conditiones fupcrius cx-
Inrelligcndum
ergo cx
quod
funt ienotz
tjl
Metaphyfica,cuius tamen nullum iftorum eft fubMetnfhyficay iedhim primum, ficut nec homo , licct immedia^nulUt ali/t. tius infit fubftantix,quam homini pafIio,qux priDiuifitfcienti»ritm tson
mo ineft enti;quod
fi
oportct vlrerius diuidere ad
nes nlicuiiM
inueniendum fubiedtum alicuius fcientis , non oportet procedcrc diuidcndo aliquod genus acci-
lenerit »cci-
dcntis:nam quodlibet iftorum
derun lUm-
cics cuiuflibct
fumitttr pe-
fiontm.
,
& qualibct fpe-
que diuidens
ffecitu
&
de vno fub propria ra, quia falfum fupponiquod Mctaphyfica cft dc fubftaiuia primo,
tione tur
,
,
;
ergo
fi
eft
& de altero. Tum Scoti Oper.tom.
I V.
12 effi
fcitmi»t^
^"'* '"f t»rUMntbts^
^^
conceptu minus communi , primo paflioncs habcnte;&per primh, excludirur omne accidens,intelligendo ficquod primo habcns paflioncs, non fit
paflioalccrius. Vltcriiis
,
(ecundum mcmbrura
fubdiuiditur in fcicntiam de fiibftanria incorno-
do.
fu&ftantia incot-
fcicn-
Vr
\
tur alrerum membrum fcilicct incorporca ad
:
fi
dc conceptu communiiiimo , pcr habcntc fcilicct de cntc ; alia de
alia eit
fc paflioncs
fpccies fpecialifiimas
Mc-
diftis,
poterit diuifio procedcre:
alterius aMetaphyficadiuifa,autfubftanria poni-
porca prior eft fub fubftantJa. Sed hxc racio videtur deficere.Tum,quia fcientia de diuifo, a:qualiter videtur fe haberc ad vtrii-
*n ad
n
fic
fed Mc«^aphyfica,inqua
&
:
SubJlMnti»
y
quod
mafcictiarum;ergo oporrct diuidere praeciscfubfkntiam, vt fubie(fhim habcatur ptimum fcientix
& primum contentum fub illo
fefa,r»t»
Scicnna
,
rea,qux non
;
taphyficum pcrrinerc,& hoc proprcr hanc rationem quiaeiufdem cft confiderare genusaliquod,
II
V
•
c-
eft
pcnes obiedlum, qualis eft prima di- Trts .t»ntum
corum.in aliqua fpecie fubftanris, immediatc ira quodcunque iftorum ponererur pro fubiedVo, licet fortc haberet aliquam pafllionera de fe fcibilem,non elTet tamen primum fubie<^ii;crgo nec pcnes aliquod illorum accipictur diftindio pri-
virtualitcr conrinetur,mediatc,vel
'^
prcfTas.
uifio eiuSjVt di
hu
r
thyfict*.
primo diuidcntes fpeculatiuam fcicntiam pcncs
nuUum
q.^. dt
-L,
-
pafl[ionesdcmonftrabiles,nifirranfccndenres;ergo
tantmm
fubfiantt»
de aliqua fubftantia infc- "^''•'l^
fi fir
iftarum includatur : puta fi fit -j •/!. r accidcntc : ergo lunt rantum iftx trcs
riori, vel in aliqua
ae ahquo
&uomoiio
fub aliqua iftarum
tltrts.fifp.l.^.
{cienti:e a
"^'"^»
,
tamcn (ubicomnia , eft fubftantia corporca. Vlterius eadem fubftantia corporca non contradta ad inferius , fed alio modo confiderata (cilicct inquantum habens formam, dhim prinuTm
in dtcem^t'
fubiedhim alterius
'^*'^'',
,
tia diuidatur
eft
eorftre»^ut'
qux iicct dicatur dc quanro vci quantitatc, quia non multiim Mathematica comparat quantica,
ma diuidcntia occurrunt dccem
illorum
SubJ{*»tia
fubiedum poflibilis nobis, Meraphyfica:& hxc vocarur Mathcma-
fcicnrix fpcculariuac
generaliflima, dc quibus ex principiis noris via fenfus,non funr alias
imme-
'
fubilantia corporea,cui abfblutc confidcratac incft
iitui diuidi
'Ens
»
**
vndc vcrum e^
ipfa cft fiibiedhim (ccundaf fcicnti* fpccu-
fcicntia (pcculariua
propriomm in inferioribus
i,
:
pars minoris. Vlterius.quia habitus propriorum invniuerfa-
etfi JlMtia.
:
illas erit alia
li,non cft refpeftu
^"f^'""
rufct defuh-
habeai proprias pafliones fibi primo inhacrcnres, non tamcn nobis fcibilcs via fcnfiis fcd fic funt
bemus vnum fubie(5tum primum quod habet omnes conditiones prsdidlas ; & fic patct vna ,
^^'^*
'^%l°f^»t-
fecundiim qu6d Ariftorclcs
,
ponit in litera ipfam pertincrc quia videliccr
latiuae
commune
fritihtbf»'
Ide6
quarc fubftanria fcparara ad
cftaliarario
qu6d
U.q.i-
fcientit fri rel="nofollow">-
:
perfeckius participct rationem fubftanriac.
duditur talis diuifio fcienriarum fcd raha fubicdla prima (peculabilia , proprie rcaHa, dc quibus poflunt aliqua
Utt»fhyfus,
quod non cft vcrum , fcd tantummodo inquan- tdetafhyfttum cns & fic accidit coniiderationi eius, quod "tm ?
fccundumdiftinckionem ralium rubie<^orum,con:
655
I.
cft nobispoflibili*
pro nunc
,
&
in
fcicntiam dcfiibftantia corporca.
Tcaia
diuifionc
fccundum mcmbrum
fiibdi-
uidirur in fcicnciam dc fubftanria corporea
,
in-
quantum fic,& fic confideranir. Nonergoquodliber mcnibrum prxdivfbc diuifionis xquc vnum, vnicace generis proximi
Machematica
gradu
,
primo ,
ftacdiuifio, eft
non habens fiib
(c
,
vna nili
vnde eft vna fecundo mofiue Phyhca in qua,in tenio ;
& jrjLL
remoti
,
res deiccndit
,
/«j*mo<
•
habentcs vnitatem lecundo
do.
Contrarvnicas habicus e(Vabobic
ma-
vno.maior vnicas minus communc eft magis vnum. Rcfpondeo, ecfi communius firminiis vnu in re,& magis diuerfificanim , quam minus commiuic , tamai cft xquc vnani intelligibilc quia
gis
Met»fhyfitM
vnatanttim vnitate gencris ^n»genert rerciomodo , quarum vtraquc in plu- Kl'"^'* *
ftar diuifio, eft
;
:
II
i
3
ita
Phyfu»,x
gentrt rtm»'
& firaplici adu intelligcndi,imeUigitur
ita vnicO
homo;&
animal/icut
quc
eft acquc
^Uttr
fficludit ctn-
vnus in
Ce;Ced habitus diuerfi in illo
dum Boetium
vjnualiter,
naturalis,& (lufianesMt. oaincsconclurionesfcientisc t»phyficMt,(jf
ttrpus
tS
nescouclufioncs Metaphyficac , quia cns includit modo , corpus Phyficum iftas non
Utt»fhyfi-
tm i
modo.
nifi tertio
Ex <
pnsom-
Phfi- iftas lecundo
fhjjftc/u,
caufa
illius
diftin
li-
penes modos diffinicndi ; idc6 enim Metaphyficus diffiniendo,omnino abftrahitama-
Mkftnthit tcra lcilicet
matiri»,
MMhtmstitittamMtrid mobili,
Thyficm
a
m»ttri»fin-
guUri^tmimm.
quod primo confidcrat ,
m&
&
non
pradica: cx
cnim finis
eft
,
Ethic. cap.
6.
non non eft
eius veritas, confcfs^ quae veritas cft finis
<
Tunc diccndum
.
eft
iqu6d noneft fpeculatiua realis,quae fola hicdiui-
Ad fccundum de Echica,refpondco, omnis bitus cognitiuuscirca
obiedum operabile
ha-
cx na-
tura rci,& obiedi, cft direftiuus ip operationc,lir cet non CX vfu habencis:fed aliquis habitus eft di-
&
enim
magis
siitcirca fingularia:vnde
pxpc-
opcrando , quarp ars fine expericntia i. Metaph- In prooem. fic habita« incomplete dirigens comparafiuc , large , porientia
dirigit in
& &
teft dici fpcculatiuusrquia
ex fc
non
fuflScitaddi-
& appli-^ & fic pollet moralis fcientia djci fpeculatifcd non proprie & ftridc ficut hic fumitur
rigendum
fine particulari determinante
cante,
ua
,
,
fpcculatiua.
Item
cum
modo refpedu agi-
bilium
& infiiflSciens ex fc
principium motus.
Afngnantur&aliae diftin^aiones iftarum
quia
,
&
diflSniuo debei in-
immediate
fcilicct in vniuerfali
,
,
dircdliua circa
,
& :
bitus cognitiuos, quia moralis fcientia fub nullo
Coruni,quos ibi ponit,viderur contineri. Rcfpondco,qui ponerct, qu6d habitus idcm cft, fcd tan-
quod
intclligitur
intelligihilia, fpd
Metaphyficalianccin vniucrfa-
li,ncc in particulari, funt proprie fenfibilia , ficut nec entitas,nec vnitas,nec ifta entitas,vel vnitas,
Mathemarica in naturalia funt imaginabiUa , fed fingularibus , Mathemarica non funt fenfibilia primo, licet per fe. Naturalia prim6,licet,npn motus,ncc quics. ex fenfibus cognofcaniur.
&
Alia afllgnatur
diftiuiftio
pencs gradus certitu-
Sed nec pra?ccdens multum probat,ncc
dinis.
guia quilibet
eft
ex principiis neceflariis
,
ifta,
Sc ad
tum difFcrens (ecundiim magis, &
difftrt aftif-.
tpinus, ille qui tianmaUi ; poflet
dicere, qiiod Philofophiis ibi fub prudcntia comprehcndit fcientiam moralcm,tanquam impcrfedum fub perfe6to:idem tamen fiint in cflenria,&
conucnienrius ibi pofuit habitum
quam
impcrfedhim,quia perfe6his
qua
tus inrelledus,dc
pcrfeflum, magis vir-
cft
virtute intclligibili, ibi in-
tendit.
Alius qui ponit,quod licct habitus ,
quod
fit
praAicus
cft operabilc,
non tamen intellcdus eft pradticus nifi ad confiderandum motus ex appetitu finis,& confidcrationem fuam ordinans ad opus , fcd cum hoc deberet vt videtur innuere ,quod Philofbphus ibi :
SCHOLIVM HABET
V.
extjHtfita doElrtrmlia in folutiontbus
0rgumentorum. j4d primum Logicam efeproprius ahcjuo modo praBicam;ita hahet fveculatiuam,
&
q.4^.proljium.7,.
Adfecundum moralem fcientiam
€fepra5ltcam,vt hahet q.\.prol.num.\ i. large tamen dui fpeculatiuam , vt hahet ihi, Vtde eum i. d.^%.
Ad tertium optime expltcat qmmodo quan-
titas dicitur ejfe obteEium
MathematicA,cum vere
thidem docetfitse , corpus mohtle non ejfe fulueSium P.hyfict. Jdem hahet i. l^hyf tex.\%.& nonftt
q. 6.
:
Ad quartum
ex dtSiifpatet quare de aliis Ad quintum oHetifum
leneribus non efifctentia.
rationi1. 1 .q.^.quod Metaphyficus non agit de hus particularthiis entis. tfi
:
diftinguit habitus intelledi-us fpeculatiui
&
praquia dicit Ariftoteles mentis fpcf ulatiua: pra6lica;:mc;ns fumitur pro intclle
^ici
&
,
beret dicere qudd fcientia moralis, licct
fit
habi-
tus pradicus,eft taroen intcllc<^s fpcculatiui
hoc exprefse
dicit fic
bitus illc, qui eft
opinans , quod alius
tantum pa^icus
intelle^s fpecuUtiui,qui h^bitus bile in vniuerfali
:
,
cft
:
&
ha-
& taroen eft
refpicit
opcra-
& alius ille,qui refpicit operar
bile in particulari,& eft intelle
Se-
cundum hanc opinionem videtur efte dicendum, qu6d fcientia moralis continctur fub fcienria , quam Ariftoteles ponit ibi , habitum intclledhis fpeculatiui.
H f!^a£}a!!.
^^ a.
I
.
Ad primum argumcntum
de Logica,
licct
pof-
dici,qu6d Logica eft pradica:quia non eft lan^"'" propter fcire proprium , fed propter ycir
re^uum iri aliqua aftu
:
quia cnim incelledus in
Siutvuj^ fritdtntia
& qui in particulari
dirigit in vniuerfali,
ex ratione formali obieAi
conclufioncs nccefTarias.
ptLn.xu
ad dirigcndum circa iffca. Contra tunc Philofbphus 6. Ethic. cap.4. infuflicienfer enumerat ha-
fecundum quandam Omnis enim fcientia eft circa
,
i
ittt, q. 4.
in parricula-
Metaphyfica eft circa maximc intelligibilia , Mathematica circa imaginabilia : Naturalis circa fenfibilia
qtwmtii»
6" pr»ciic»
ri,fcd fcientia moralis cft alio
eft
Refpondeo , iUa
tcUigi de rationc agibiUum, id eft agibilia pcrfe»Stc&
Mtralitfiif. tia,
arguitur cx diflSnirione /fteulatiuat
quam
licct ,,
j
ideo Logica propric
,
habens appetitui rcdo
fe
extcndcndo
prudentiac.
n»biU», Vhy- appropriatidncm. eirca
pradica
,
adbus inquodirigit,
operationis;ide6 per materiam fic motus diffinit , non quod rpotum ponat in diffinitione: quia ille cft paflio apud eum,fed materiam fecunjdiim confiderationcm contradam , fccundiun
Uttafhyfiea
fic»
eft nifi fpeculatio
ifte
cularia^adus
materiam (ecundum quod vult Mctaph.Mathematica vero , quia confiderat fubftantiam corporcam fub tali cQnceptu, fccundum qupm includit principia propria quanita neceftario requirit materiam , licet titatis , non vt priucipium potentiale , fiue mobile ideo Mathematicus fic diffinit per matcriam , non in-r quaiitum principium motus. Phyfica vero conI.
cipia
finfibjlia.
quia tamen
ideo Logic^
:
Auic.
derat fubftantiam corporcaro,inquantiiminconceptu quem de corpore habet includuntiu: prin-
eirc» im»gi-
:
fecunr
aliis
(p^ditjijonincludit
quodlibet inquantiim fub eius confiderationem
:
gAilia,Mathematic»
fuper Porphyrium
poteft dici prima pra£tica inucnta
nomcn
indi^et ha^
,
priufquam dirigac in
rediuus incomplete,& quafi a rcmotiori,ficut qu| eft circa magis vniuerfalia,aliquis magispprfedc de propinquo , flcut qui efl circa magis parri-
ceria,quia ficut ens
&
firc» inttUi-
,
ditur.
diftindione penes fubie<5b prima,patct
ifta
proprio difcurfiuo potcft errarc
bitu dirediuo
nifi in ifto
,
i&a
proprius habitus vtriuf-
ita
non habcbunt xqualcnj vno aequalitcr includantut: nam habcnt vnitatcm ex hoc , quod includuntur: non autem zquduer includit corpus Phyficum
vno contenti vnitateni tns
Metaph.
Lib. VI.
654
Ad tcrrium dicendum quod ,
quod
quantitas
fit
falfiim affiimir»
fubieif^um Mathematicc, ficut
di<5lu cft in fblutionc
quacfKonis,quia tamen qua-
nop oAcnditur
ineflc fubfbntiae corporez:
utas
fed
»5
,;
:
Qu^ftio § rel="nofollow">mMmti*m fed
M» efi ehttSum M/uUt-
qua^ mediiim rupponitur
,
ic dc fubftantia
corporca non oftcnditur aliquid in Marhematica, pcr naniram quantitatis, tanquam primx idc6 vidctur clle quafi ratio propria ,
nifi
paflionis
lubiefti illius fcientiacj&quafi ponitur fubicslhim}
paflio
Ijcct fit ibi flfutre dMtur fciettti» fpt-
a»lu
ratient
^MMntitMit,
f^no»
»lio-
rum »((td*ntitttni
quia includitur in fubicdio
,
vt ibi diftum eft.Quare autem hoc modo de fiibftantia corporea cft fcientia fpecialis pcr rationcm quantiutis , vt primat paflionis eius, non fic de aliis accidentibusrRatio eftiquia quantitatcm confcquuntur multa qua: per ipfam infunt priori
;
&
fubicdo cius:
& pcr ipfam de illo funt fcibiliaex
principiis notis via fenfus
tamen
ra accidentium
:
}>rimas (pccics
,
:
non
fic
pcr alia gcne-
qualitas quanttim ad trcs
aut faltcm quantiim ad tcniam
modo potcft
pcciem, quafi fimili
poni
fc
habcrc
quod in illa (cientia quanahquo modo confiderarur, non abfoUitc, fcd
in (cienria naturah';nifi titas
Confideratur ctiam forma fubftanttaUs deterininata,qi:£ eftprincipium dcterminationisquan-
ommnatttrd conftancriam qualitatum naturaUum ita &c. quod Mathematicus per rationem fubftantix cor-
citatiscx i.de Anima,t.c.4i.
tmm
&
,
:
communi, fiuc in particulari, quafi (cd omnia pcr rationcm quantitatis, quz eft prima paflio naturalis autem pcr rarioncm fiibftantiat habcntis formam determinatam fiibftantialcm , quac eft vcre natura, fiuc in poreae, fiue in
nihil oftcndit
:
:
,
primum medium
per
tradita
, fi
cflcr
tatem de
fubftantia,
tali
lix fpcciei
;
&
pcr
iftas
fit
alrerabiie.
qui proccdimusapoftcriori in naruraUbus ;
derat paflioncs,
funt cxtra efrentiam fubftan-
cft
verc accides cnris:hoc
flc
Mathcmatica
eflci
aliquid concludit
dc
Contra quomodocrgo (aluabitur Ariftotclcs, :
Urer.i, t.c.z.
aptinidinem ad motum,qiue apritudo,fi
inteUigatur remota, ineft fubftantiac Phyfica: principiis propriis fubftontialibus
modocunquc fumptui,propria ratio formaUs fub-
ie^
Phyficat
tantum contrahirur corpus ad
(ed
,
confiderationem fui,quantum ad prima prindpia
pra:di6ris in
motus
altcra-
y.Phy ficorum,t.c. r 4.& inde.Pri us etiam, quam oRendatur corpus efte mobile locaUter, oftendirur habere vbi dctcrminatum , quod praefupponit quantitatcra determinatam fimiUtcr quaUtatem,fi accipiatur vbi detcrminatum,quantionis ex
:
&
pofitionis, quia talis
determinatio fcquitur quaUtatcm naturalem , vt grauitatem dcorlum, lcuitatcm furfum , vel ncu-
ptiiis
intelUgitur quahtas carleftis
& proprium f^t cjclorum.
oftendi efle quanta,quaUa,&
vcl aptitudinc
ifla
vbicum adu,
cnim intcUigendae funt connon de a€luali exi-
fic
:
InreUige
clufioncs demonftrarionum
:
ftenria.
Quod
quaedam eft gencrabiUs & corruptibiUs, inquantum habet talcm formam fubftantialem & eft qnasdam infi
dicatur
:
fubftantia naturaUs
eft falfiim.
ita
quud
& incorruptibiUs, quia habet talcm
ifta
mutatio non vidctur praefupponcrc
aliud oftcnfura de fubftantia. ipfa eft paflio
tionem
,
& oftenditur
Refpondeo
:
tamen
per propriara ra-
fubieili.
SimiUtcr poreft alircr dici , qu6d Philofophi nouconcluferunt fubftantiam corrupribilem, nifi
ncc in alia
cft
:
primum Meuquod antecedens
,
Ad tcxtum
(cicntia, ita
fi
Ariftotclis rc-
non eft demonftrario:
eft,
ncc in Metaphyfica
alia: fcicntiae,i^M«i:i tjuid eft
nunt cx (cnfu
fiii
(ubie<3bi
fuppo-
tantum confufam cognirioncm
puta ad (cicndum binarium ciTc parem,(ufficit quaclibet cognitio con* fu(a de binario , accepta a (enfii , cum qiia eriam ftat ignorantia, an binarius fit fubftantia, vcl aciUius quiditatis, tcquirunt
cidcns
,
ririam rcquirunt eft
:
quantitas aut qualitas
piunt, idco a Metaphyfico :
;
;
aut aliimde acci*
diftindbun eius no-
fi
puta non (cictur quod
animal pcrfediinmum
,
&u»m«d» fupfoi.ttitr
qucxl quid cft/**:.(3« y*'^'*''*'''-
homo
finc notitia (ubic^i
&
fic procedendo. an fit fubilantia vel accidens , Et hoc, aliquo modo accipitur ^ Mctaphyfico,qai Mctaphyficus de ifto quod quid eft , diftind^ co-
'«^-'j
*
gnoiccndo , rationem facit prout poflibilc eft rationcm ficri ad t^nod cjuid eft iiiquircndum.Cum :
enim
talis ratio fit
viadiuifiuaex
1.
Pofteriorum,
qux debet incipere a communiffimis quae cextum eft ineflc iUi, cuius quid quzrimr quatenus ,
:
iftacommuniflima a Mctaphyfico confidcrantur, catcnus Mctaphyficus iuuat ad faciendum rarioncm dc eiuod qnid eft fiibieikorura (pecialium ctiam quatenus diuidens in proccflii fiio dirigitui perquaedom principiaMetaphyficalia communia, :
&
^
vt de ^uoliht aftirmatio, vel negatio.
Contra illud, Metaphyfica non vidctur necefquin quicunque aUus artifcx vtcns Logica ;
:
generabiUs,
ad ex
dic^him eft fuper
& oftenfum
(ed
,
fic
corpore quacftionis.
Ad quintam
ficut
ignota,
&
,
Ad quanam rationem,patet
Mathcmaticam.
mobile poni fbrmaUs rario fubredi in Phyfica, cum fitpafllo remotavaldc. Prius cnim fiipponitur , qu6d fubftantia fit quanta quantitatc detcrminata, quam quod fit mobiUs, feamdum quandiatem quia quanritas in communi abftrahit a motu.Prius criam quod fit qualis quaUtatc teniac {peciei , quam oftendatiu- mobiUs (ecundum qua-
quam
motum
excluditur confideratio corporis penincns
ftantia naturali.Vnde valdc inc6uenientcr vidctur
tralitatem, per
itaquc per
non poniturmotus quo-
iftam dcterminarionem,
non efi ohuaufitin
cenam
:
»>»»'/«.
ex
,
propria inquantum principiant
corporcac
^,. „
:
fignificat
Corptt* »*^<-
ad difFerentiam
1 .
qu6d eft dc ente mobiU ? & muha di(5b fimiUa fhyfic». qti»mobile med« diatttr naturaUum inueniuntur. Reipondeo
aflumptura
tum
quod in rationc Mctaphy fic.
naturalium, cadit motus. Et Auic.
ordinem
,
habct ad pro-
(e
tan-
fubftantiae
Ci
prias paflioncs.
phyficae q. 8.
eft
hoc
non concKidit mobilcefc ra(ed paH onem aUquam, fed ncc
tioncm fubie
duas paftioncs primas,
litatem, quia in ifta (bla (pecic
no vidcrur valerc, quia mf>bili. SiniiUtcr,
,
(ponfio, eius cjHod (juid
fhyfic».
f
qu«
ti2,& verc accidentia cius,fecudum quac fubic(£hi cft mobiie , Metaphyfica non fic , quia vnitas non
oftenderentur omncs pafllones pofteriores de fub-
it
dc-
,
monftrandu quia in rc prius incft eflc generabiic; idcodcrur prima refponfio. Scd fi dicatur } ideo firicnria naruralis eft dc mobiU , quia confi-
(jtiid
& ctiam qualitatcm ter-
Gcnerabile
quod gcncrabile prarfupponit oftcndi, qu6d k""'*' Sed hocnon cft vcrum,nifi nobis,
dici,
quarum neutra alccram oftenditjUcct habeant in inharrendo
& ita
,
habcret oftendcre dcterminatam quanti-
,
:
in fine ahcrarionis, corruptibiUs. Sic ergo poflet fupponir al-
proptcr
fiuc in paniculari confidcretur
vniucrfali
quam
eflet alterabiU's a propriis difpofirionibus
qui videtur diccre in
vt contraifba ex i.Phyficorum.t.c.i6.& indc.
16
655
I.
Qutnted»
(aria
Logutteitt.
cuius
?«"•«'
vfus eft
communis ctiam Metaphyficsc :
poflit ejuid fui fubie<5ti inquircre. tali
inquifitionc nullus artifcx
ftigatio
Refpondco
eft,
quia
pnccdit omncra proce^Tum
ifta
:
in
inue-
fcicnti*,
qu.T e(i per demonftrationem:fuppofito tiuod cfuid eft
fubie^li, (ine confufb, fiuc diftindlo 1 1
i
4
:
(ed in di-
uidcndo
^l™
quod
5^/**
:
Metaph.
Lib. VI.
656 Aijdendo qiiod rcalitatis
Mctaphyfici eft,quod
eft,
Contra fi procedatur per coiiceptus reales ad Metaphyficum non ipe(Stantcs,vt per conceptum corporis,antequam diuidcndo habeatur cjMid fubiedi , nunquid taHs fft in procedendo Mathcmaticus , feu natural:s ?
proceirus lationis, Logici
eft.
:
Jl.erponfio, praedicatum di(5lum in ^«><^,naturali-
de fubiefto quam quaccumque Idco fi ordine natu(ed non nobis.
ter notius
paflio
,
cft
notitix procederct diuidens
ralis
,
nihil facerct
&
&
,
quatcnus ilhs vtitur
talis artifcx cft
fpciSbnt, Ucct imperfedle
illa:
autcm inueftigans
ciuid per
fit talis:
om-
diuifionem,ctiam
non pcr omnia intcrmcdiaprocedat, MetaphyNullus
itaque particularis fcicns prascisc,
eft
puta elemcnticus
,
fiue lapidicus
,
feu planticus,
qui praecisc confufam notitiam fubicdi accipit ex fenfu : ifto fuppofito , paflioncs oftcndit nifi
&
incllc
fuiitHi acci-
illi
fitiftnfu.
pftcndere
quasextali cius notitia poteft dc ea
,
& licet talis
:
fit
pcrfefbus planticus, vcl
plantifta, eft tamen imperfedbus fciens, quia
plantain impcrfcdc nouit
:
etiam
enim ignorarc
poteft
an fii: fubftantia, etiam non confidcrarcan fit cns, nufiquam conccptum cntis ab illo abftraxit, hoc intellige nifi in demonftrando vtatur aliquibusprjncipiis communibus, pro quorum intclle6bu oportcret conceptu? communcs abftra-
&
jfi
Ex his
^ffentiitliin
,
patct
eftentialior
htt fiitTfti»
fubitHi
licct
qu6d ciim
,
fit illa
alicuius cognofcibilis
cognitio,qua: eft in particulari,
magis confuse,
quam quae eft eius in vniuer-
qud fali,tantum potens applicari ad ipfum in particu-
AUtafhyfic».
&
diftin<5tc,& dequocunquc fiibiedo fpeciapriraa cognitio habeatur in (cientia propria dc
lari li,
ipfb
fecunda autcm in Mctaphyfica eflentialius
,
cognofcit quqelibct fcientia fpccialis eiuid proprij rubiedi.quam Metaphyficus. Metaphyficus ctiam iine ifta perfedus eft
particularis finc illa nihil
,
(cit tamen applicando Mctaphyficam ad notifiam confuiam, potcft pcrfedior habcri de fubie^o, quim habet particularis inquantum talis: fic :
|f
xpofita videtur litera Ariftotclis.
Hic nota ordincm intcllcdus noftri, intclligendo , quomodo confufum fenfibilc primo in-
& in illo imperfcdtc communifllma.Decpmmunifliraapcrcipit, & diftindano-
Ordflnisttl-
teUigit
Ugtndt.
inde
illa
titia.
Deinde
:
particularia diftinde, ita
taphvfica prima gnoicibilia,
&
qu6d Me-
quia eft circa confufifllma coimperfe6ta,& vltima, quantiim ad ,
diftindam notitiam
,
poteft fcqui alias confuias,
non diftinftas. Ad fextum quantitas eft fiibic&am remotum refpcdtu paflionum Metaphyfi-
ipd ^iuetrfido
JudntitOf
co-
dtriuur in
carum,quac funt primoentis.Ensautcm.abfoIute
Metafhyfica, O» tdatht-
fumpta prima pafl[io corporis , vt eft fubicdum in Mathematica concrada antcm eft paflio cor-
rmtica.
nerii
magis remoti
vna vnitateqe-
propter cjuandam conuenien-
,
&
tiam fcibilium
virtualem eorundem continen, tiam in vno fubieih communi. Mauritius hic notat totum textum vfque adfinem futffe a DoElore titm differt intentumeius ab iti,qu* diSla funt ,fed ijia hic
expltcantur.
Ftteritts efi fciendurn,
quod ejuando aliquodge-
nm remotum diuiditur prirna
diuifione,
Additio.
nonftattm
.^° proxima fpeciebni fpecialiffi^»"i^o mis :ficut patet in omni Prddicamento. jPuando ff 'f^^ /tiar ptzdict^ n II ergo fcientta , qutt ejt genut valde commune , vt
diuiditur in genera
.
.
noneft in
patet aliqualiter ex
primo diuiditur, nec di- ipccics uidttur in fctentias primo modo dt[ias , quafunt mas. fpecialijfimt ; nec fecundo modo , quafunt genera, proxima fpeeiaUJJimts : nam forte fecundo mod» tot furtt fcientiA
,
diEiis,
quot fpecies fpecialiffimt. haben-
tes aliquas proprias pafiiones efi
aliquod principium
:
nam de qualtbet tali
vt prxdtcando quod quid
,
de tpfai&altqua conclufio
cft eius
propriam
vlii-
paffionern
:
vt ofiendendo
deipfa. Refiat ergoprtuer
eitts
duos modos diiios adhuc alium inquirere fcientiafit infe aliqua
,
qu»
modo vna:licet minitsvna
&
quam modis prttdi£iis : ab ifiis dtfiinBamaiori quam dtfiinguantur inter fe pr
difiinSlione
hcre.
proprij
A Tfujius efuotmdofcientia aliis duo~
ad
Ccis vti oponct.
quid
c
fufiHs
fi
pouit qut,li-
I
mit, vel ex aliquibus propofitionibus,fibi aliunde
nis
(uliwu confU-
L
bns modti generaliorihui pofjet dici
cancellatum,feu notatum per vacat. In re non mul-
qucm
fam notiti*m
EXp
VI.
diiconuenicns , acciperct conueSed qiii fibi notitiam acquirit ex aliqua padlone nota via {cnfus, vnum abiicit, aUud aitiinotis
Scitns parti-
SCHOLIVM
niens,
nifi abiicerct
19
fuppofitum non eft poflibile, quia paflio diuerfbrum per fc cft aUcuius primo communis.
;
poris, vt cft fubiedkum Phyfica:.
modorum, npn
cft cura,
quia
Cic lapis
pcrtineat
^fc^-w*
,
in Metaphyfica,
quid ad
& contradam
poflibilc eflet yerfis
:
& albedo confiderantur & tcrtio,
,
propter abfolutam ra-
tamcn &
fi
nulla efrct
eandem pafljoncm prim6
fiibicais psimis
fcientia:
fcientiam
Sccundo autem modo,
licct fit diftindio fufficicns
tionem
Primo iftorum
quam
,
Ct
inefle di-
adhuc diftinguercntur quia caufaliter carum diftindtio eft cx
fuhicdis, noii
autem ex
:
pafllionibus: illud
tamen
femper enim afcendendo occurrit communitis in fe minits vnurn , ab alio forte magis difiiniium. Sciendum ergo quod vltra fecundum gradum, viderentur pojfe duo gradfts affignari. Primtu quando fubieUum continens multorum principiorum
&
&
commune ad de quibus pajfiones prima talis
conclufionum veritatem
,
efi
aliquid
multa inferiora , communis ofiendenturpernotitiam illius communit:
& quanto communius, tante minitf vnurn.Et tunc ad fpeculandnm
Sciftia
quo-
tale
modo vna
tommune, virtualiter inclinaret ,primo adfpeculandum principia conclttftones de ipfo communi: per fe autem non primo , ad fpeculandum eadem de inferioribns. Jta quod omnes veritatesjiue de illo primo communi, fiue eorundem pradicatorum de inferiortbtts , dicerentur pertinere ad vnamfcientiam : vnam quidem genere magis remoto,quamin fecundo gradu , propter minorem conuenientiara fcitorum perfe : fed non primo ,propterminorem
genere re-
habitus inclinans formaliter
&
°*°*°-
vnitatem habitus virtualtter continentisilla fcita: Jicut
& obie^ium
efi minits vnum. qUando prttter dtEla
illius habittts
Alita graditi vtderetur
effe
,
gradu pracedenti cognita de tnferioribttsper naturam communis , ettam propria infertorum de ipfis cognofctrentur : omnta itta dicerentur effe vnitu
Alia eencra-
propter vntttn genus fubieSium, cuius ha^
^^°^ lcientia
&
fcientiit bittts
formalis virtualtter inclinat ad alia omnia
vera de ipfo primo
vera de
&
perfe tantitm : ad omnia per naturam eim : fed ad vera
,
infertortbtts,
^'"^
de inferioribns per naturam propriam ipforum,non inclinat nec per fe, necprtmo :fed tantitm invniuerfalt
,
& in potentta
:
ex qtot inclinatione nun-
quam poteft fufiicienter acquiri a6iiti :ficut potutt in
gradu prtcedenti. Sic ergo viderentur quat(tor gradus in vnitate
habttus jcientifici. V/iitu cornplexi
:
Pnmtu quando
vt homo
eft
eft rtftbilis.
tantum Secundus
tftnum
x\
:
Quaeftio ijiorum habituum propriorum , <]uifuat refpeSu multorum incluforum in vna fpecie fpeciidijfmia : «tadM*"°' TOime ^- t"" ^o^ ^fi ''ifbtlis, homo efi Upes , &c. conclufuy-
& principiorum de homine. Temtu ifiorum funt & princtpiorum propriorum refpeEiu multorum incluforum invno communi &
bini» fidea-
riHm
«*fi«'
hahituutn
cfui
y
:
vt fi in fcientia de animali ejfethicpro principio, animal, hahet animam fenjittuam ; proconclufione, animal
per ipfum infirionbut conuenientium
:
hahet organa fentiendi : a^Jimal hahet appetitum
&c. conclufionum omnium
fenfuiuum,
<jua per
naturam animalis de JingulU animalibut ofie»' duntur. Quartui ifiorum habituum propriorum, cfuifuHt refpeStu multorum incluforum in vno com^ muni : per ipfum conuenientinm inferioribm :
&
dm&cum eo
& generis
ille
quivtdebatur pojfe poni tertim,
remoti; tertim quiponebatur quartm.
Nunc ergo ifiafunt adfolutionem quafiiomsapplicanda.
Dico ergo quod diuijio Arifiotelis efifufficiens: 1j quod fic patet : fcientia fpeculatiua , vt hicfumi- Quid fpecutitrJiriile,efiiUa,cuimfinisexnaturafcientiaefi 1*""* prtcise fpeculari, non direBiua exfe in altqua operationealia a fpeculatione
:
fumpta
fcientia
dire£iiuum in aElu altcuim
ejfe
efi
,
efiejjenttaliter fpeculatio :fcientia
ex natura
efi
qui non
,
autem fpecula-
tiua prima difiinliiofumenda efi penes obteiia virtualtter fctbilia , omnia includentia , vel fecundo
dum tamen
motio vnitatis pradido
illafcibiliatle fubieSo tali,Jciri pojfint per princi'
cognofcerenturyfiuedeanimali i» vmuerfali,prim4>
piaperfenobis cognofcibilia viafenfm : quia omnie nojira cognitio ortum hahet afenfu i Pofienor. jiliasfi aliquod fubieiium includeret multa defe
& defpeciebm eimt>erfe:fiue etiam
attribuuntur
videtur perttnere ad tertium gra-
,
dum : nam iUudprimum non tantitm in vniuerfali,
& in potentia, Jkut in gradu tjuarto :fed vir-
tantum veritatem defe :fed ettam de attributii ad ipfum perfe,fed non primo: in tertio : quia licet non eodtmmodo pm^fe, tjuo tualittr includit, non
&
ibi vniturfale vt
medium
in quid
diOum de vlti-
,
mo, includit pajfionem ofiendendam de vltimo ; hic non fient medtum diiium i» tjuid : fed ficut extrinfecum
& eoncaufa propter
efnid refpe&u pajfio-
Vnde analogia
ifta
non facit
gradum
g^*dm etiam vnitatit ^^ "' f fitfecundum diuerfai confiderationes '^^'^'"'
'
•'
<
pojfe concurrere
cum
cum
tertio,
tertio concurrat
,
& quarto.
diSum efi.
difiin-
fcientta, ,
videtttr
^itomoda
Quomodo cum
de attributo aliquid ofiendatur per naturam propriam eim , non per natncfuarto
,
patet
ram primi
,
,
ad
(fuiafi
tfuod attribuitur
,
U>ud ntnperti-
nebit adfcientiam de primo, nifijicut efuarto modo fcientia propria pafiionis fpeciei
fcienttam degenere.
pertinet
,
ad
Pojfet etiam dici, tfuod ter-
fcibilia
non tamen ex principiis cognefcibilibm
:
viafenfm,
tamen
licet
de iUo infe pojfet
nobis. Ariftoteles
autem non funt nifiobie^a
fic
ergo nec nifi fcientia tres fpeculatiua.
;
fiue fpeciei fpecialtjfim*
includit fujjicienter itiimfcientia atjue
:
ad tjuod alia
: fiue attribuutur,
omnes veritates complexas
&efiHlehabitm includens
vbitjue
vnm nam licet obie£lumfit communius, non :
tamen minits vno aElu tntelltgendi intelligitur: nec eim efi minitj vnm habitm : nec feijuitur,
commune
tale
efi
minits
nus
vnum
non
ttque vnm, quia alio
Hoc
intelligibile.
non obfiat
:
vnum
infe
:
ergo
efi
mi-
Quod modo
quia nan
efi
conceptu entis exprejfuts diiium
fcibiles
&
,
de
eim:vt patet per Arifioteiem ^.Metaphyfic.t.c^.
numerus , funt
aliqtia
propriti pajfiones, fic entis inquantitm ens ,
vt funt
Neccfllta»,
omnia alia tranfcendentia denominatiua , vt Sc commuvnum, verum, bonum, aiius, potentia,&c. De "j^ Mcu* tnte igitur potefi ejfe aliqua fcientia : non autem ^ ^
&
cum aliqua
vnam faciens propter aliquod ob-
alia
ieEium communius, fecunditm tertium tatis
:
quia ente nihil
potefi ejfepracifa
Qarum
:
ignorato
& ,
efi
modumvni-
coTnmunius; ergo fcientitt
de ente refpeEiupaJfionum prtdiefi necejfaria nobis quia ipfo
talis
alia ignorabuntur
,
citm cognitio nofira
procedat a communiorihus ad minits communta, ex
Phjficorum,t.c.i.& inde,
&
fic patet necejfitae
vnius fcientit prima ex rationt primi obie£iifpeculabtlis,de quo ipja efi. Vlterius,
»4
fi vnitas quarti modi fufficiat ad vnitatemfcientia, hacfcientia de ente, tunc erit de emnihus, nee efi
aliqua alia
:
nam
hahitus per fe,
& primo in-
clinans farmaliter ad fpeculandum ens terinclinat
mo,vel per fe, velfaltem tentia
;
quia ens
efi
in vniuerfali
virtuali-
,
ad fpeculandum quttcunque
vel pri-
,
& inpo-
,
communead emhia.
Itaque
,
-
quia nee
vllo inferio-
modm intelli-
refpeElu inferiorum propriorum in patentia,tantum
&
alim
tantitm difiinguantur hic , quantitm ibi
: quia fpecies non fumuntur hic vt differentes , fed vt quafiJingularia refpeEluge-
fpecies.nan obfiat
nerii, cut accidunt differentia fpecijicaintjuantitm
Itaque ex tota
ifta
deduSiione tenetnur tanquam probabile inquifitres
defeprimo
inferioribm per rationem
altis
non gft J^
omnia includit perfe, fed nan primo veritatempajfionis de indiuiduis. Licet etiam indiui-
tum , quod
Ifie conceptm
oportet dicere,quod iUe modus vnitatis non fufiicit:
lijfima
de eispajftogeneris ofienditur.
efi.
inclutiit virtualtter tnultas pajfiones
fi dicatur habitm includit hic, ibi.
gendi refpeElu primorum principiorum induforum : alia autem per fe Juh ratione primorum includuntur. Similtter etiam habitm fpeciei fpecia-
dua non
tria fpe-
Aiinor declaratur fic ; abfirahendo ah omnihm conceptibm infenorthm,fimpliciJJimm conceptm in quo fiatur , eft conceptm entis , ficut alibi de illo
I.
:
non
locutm eft ;
& vniuerfalitas
incomplexi
efie Jcier.tia :
autem defcibilibm nobis
culabilia
tim gradm quatuor prtdiBorum coincidit cum (li
vel tertio ;
.
fecundo; tfuia vtrobitjue habitm vnm,tjuiefifubie~
communiorit,fiue primi
,
ficut numeri inquantitm
de vltimo.
nis ofiendendd
&
.
pa«»-
*l
&per oppojitum, pra-
cuim Jinu
Eiica large
vt animal atcaturfubieSurnfcientia,in
de fpeciebm primt. Et vltra ifium gradum non videtur gradm vnitatu pojftbilii in fctentia , nam tjuandoponiturfcientia de vno primo, ad tfuod alia
4x&i gtadiu.
ciei fpecialijftma : primtu generts proximi, fecien^
&etiampropriorumincluforumintllistnferitnbm,
cognofcibUia,
Ezplicanrar
657
I.
funtgradm vnitatis fcientiafpe-
talis
habitus refpeEiu vniuerfalis
,
qui
efi
ri
entis fc-
^^^
P"*" eftrefpeHuiUorum, nififecunditm quid,fimplici'^'*' ter autem non eft tUorum. Kefiat ergo quod fcien- P"*"* tia
de ente nullam pajftonem primttm alicuius infe-
rioris ente confiderat
,
fed tantitm pajfiones entit
& perfe de quocunque & & fic habetur vnius fcientia fpeculatiua,qui efiprima & de primo fubieQa
primo de
ipfo
inferiori
,
pejfihtlitas
necejfitat
fcUtcet de ente, qtu ejt vna genere proximo, iuxta Jecundum modurn vnitatis Giuia quantumcunque obieEium incomplexum fit commune, eius tamen eft vnus hahitusfvecie, ficut vnus aEius inteUtgendimonentmeft ensminits vmtm intelligibile, quam ;
&
homo,
:
Lib. VI.
658
vtmm in
homa,Ucet Jtt
rt
nunksy&fer
^i.^^etaph.
conftc^uens
complexif,fH£W habitu entu virtusUter inclu' duntur , incfuantitm/icinclufa , tantam vnitatem
illa
hahelfunt
^uantam
,
& incluja in habitu hominis.
Sic ergo Afetaphyfica
vna fecundo modo, non
efi
cum alujua
fotens contineri
;:
alia, ficutfars alicu-
de tntibus fpeciatibus. Contra fecunditm, vnut habitus incUnat adconftderandum iHudobie£lum,neutram rationem determinando,fed vtramque inteUigendo,vt habittu de albedine incUnat ad
eialet
confiderandum eam
in4 eiufdem, ntcfot ens in fe continere cogn,itionem
^Uicjuorum titrn
nifitjwt cognofcuntur de alue
,
inquan"
enti4tVt fotet ex di^is.
:
tamvt habtt genus, quamvt
habet dijferentiam. Profter frimum ifiorum,fotefi concedittfuod illa extenfto frincifiorum
vniuerfaUum ad
conclufio-
nes ffeciales, nonfufficit ad vnitatem fecHdo modo,
fed tantitm tertiosquia
SCHOLIVM
illa
frincifia in fotentia
includunt conclufionesffeciales.
VII.
Tot ergo feientitt
tque frimo dittidentes fcientiam contra Metafhy-
C o N TRA
tritnembretn illam Cciaatix diui-
Phyficam , Mathcmaticam
fionera, in
&Meta>
,
phylicam, triavrgentiaargumcnta facit j &licct ea foluat , tamcn corum emcacia tandem motus, fefbluic nullom elfc rationem conuincentem huius trimembris diuiHonis ; (ed tantum placuic multis authoribus prpptcc conucnicntiam quo-
rundam
in principiis,
djuidere
cum tamcn
:
& modo cognofcendi
,
fic
alitec diuidi poITet.
ficam
tjuot
,
ad Atathematicam
inueniuntur vna fecundo modo fhyfica.
Nec
,
,
&
Phyftcam,
ficut efi
Meta-
ifia diutfio efi exfefitfficiens
:fed
tamitm efi .in tres fcientias , ^«iC cum aUis licet aque frimo diuidant fcientiam , tamen friores funt ratione fubieHorum. Sed fecundum argumentumvltts concludit nis fnnt diuerfa
,
,
tjuod nec
duo membra diuifio-
modum
quantitm ad fecundum
vnitatis.
Pofi ergo longam inquifitionem,non video huius
Contra
Addltio.
^r
fuferius negabdtur tfuod omnis
ifla :
fcientia
ejfet
fcientia
efi
Metafhyfka
\
& quod ideo
vnafecundo modo
(hematica, nec Phyfica,fit
\
ergo
cum
efualibet
nec
Ma-
vna fecundo modo,fed
&
tantitm tertto , vtraejue fub fe contineat multas vnasfecundo modo,fe<jUttur ejuod multoeruntflures fcientia frimo , aque frimo diuidentes fcien-
Metafhyfica eam diuidit.
tiam,fi. ut
Item , fitb-
fi^ntia corforeavirtualiterinfe cantinet faffienes
&
Jidathematicas
naturales : ergo frofrius habi-
virtuaUter habitus vtra-
fM4 eius formaUter
,
irumque fajfionum,
& ita Mathematica & natu-
eft
,
falis erunt vnius generti ,
Jtem Socrates
efi
fubie-
cefariam fojfe oftendi :fed flacuit dtuerfis auEtoeonfiderationi fubdere
conuenientiam in frincifiis,
& in modo confideran-
efi
fit
vnaffecie
ad e^rn
ferttj
tante
&
confideratorum a diuerfis pojfit ejfe vntts habittu fecundomodo , vt probat fecundum argumentttm. Intelligendum autem , quod UeetobieBapenes cjtta diflinguuntur tresfcienti* prsdiHtt^fmt fecunditm
.-
tamen
quod Ucet Metafhyfica obieQi ita communis,^uod
,
efl
fertinerent ejuacunque habent vnitatem
modt, nimis
effet
tjuiUbet habittu
co^fufa.
Contra
tanta confufiti, efuin infe habeant illam fuf-
e{e
infenaribiu nqn t
fed etiam frofri* : vt paiet fer fonceftiones fofitifs in frimo Geometrit , tjua ad conclufiones ffeciales adducuntur : confimiUter in
communis
,
naturaU fctfntia. yhde frofter genersfUtatem talium fnncifiprum, etiam extendentium fe ad non fine princifiis fpecialtbtts , potefi lam Phyfica, ejuam Mathemaconclufionfs
tica dtci
ffeciales
licet
,
aUqua modo vnafecundo modo^on tamen
tfrtto.
Ad fecundum,
quod fi ponantur diuerftt ratio" nes reaUs , fecundum cjuas ^ncludtt tfias paffianes &illas, tunc poiffi ponif^ieiiun^hic, tjitantitm futnttur julf httc rtttione,
& tunc vntss ipfumfic, & eft
(diu^fic.
quoperfe,
,
&
tbi, in-
& iHa rattone
habtttft eius tjutditatiuui
4t iBofubieEio
incUnat
:
ad
Ad tertium^ quodfcientia,
de quo primo fcitur
,
non de
& non primo & pajfio fupfriorujtuUi
inftnori ineftprimo
;
,
fed
& fic
ergo propofitio Metaphyfica nihilpr»: fiitde.
ANNOT. MAVRITII,
vniuerfaU^
eifue citm fer frincifin de taU communifubieSo, falis
:
batin Phyfica
Clrca
ficientem vnitatetn,^ ab stUisdiftinSiionem, frd^
tlfiend^ntur
:
AHt duajicet fint
illud obteSlum fe extfndtt fciUcet in efi
pracifa fumptum
extraneatur alteri.
tantum vn
&
: tjtii/i
ad proprium obieiium
inclinat
fub profria ratione
vntuerfaUor.
Ad frirmm tllortfm Ji
^
ceflariam.
ab vno , vt a Geometra , fojftnt ejje multi habittts, non tantitm frimo modoffed fecundo ; non vntu nifi tertio , vi probat primum argumentum ; aut
fub, 8c fupca, orMnata:hapitiu tamen funt fonpli-
& ita quanto farticulariits
in "es,
di habere : citm tamen multorum confideratorum
ctter diftinai,ita ifuodnuUtu aliumincludit
i
^
i°" j^f' quot vtdebantur aliquam tionun nc-
nam inferiora ficuf continent fuferiora, ita &faffcientia
iS
,
17 Diuifio fcii.
& totfua
rtbuscircadtuerfafubitaa ffeculari,
Gum vniut hahittu virtualtter cantinentis omnia fiones eorujn
,
fer aUquam rationem nc'
diuifionis fufticientiam
tantitrn perfe.
Contra
primum, ifta vniuerfalia princtpia de ente, exten'dtiftur ad ofiendendum muh4s condufiones fpe-
priman^ quzftionem
membri
fcxti libri
de
tri-
diuiiione rpeculatiuae.t.c.i.Aduene
in principio folutionis ad duas opiniones
,
quas
adducit dc diftindione,& identitatc fcientiarum: i.2.q.y4.& Henr.Quodli-
quarcThomamhic& beto
j).q.4.
& Albertum, & loarmem landuiium
& antiquiores, vt Alpharabium & Gondi/al. de ,
diuifionc fcicntianmi,
& Boetium in lib. de Tri-
niutCjCumexpofitionibus : hunc vcr6 in prologo Vualterum ctiam Burlci fupcr
vtriufque primi.
Porphyrio ,
& alios moderniorcs ibidem copiosc
& maximc refolucos Parifienfes. Conlcqucntcr ponit modutp dicendi fuimi quantum ad hunc articulum , diftinguendo dc triplici vnitate
habitus valde fubtilitor ,
& mem-
Sccundo, diftinguendo dp fpcculatiua feciindiim triplicem detcrminationem dcinde ad principalc ifta applicandp , refpondet bra dcclarando.
&
fingularis ad quaefitum , vbi ardua fpeculatio , dodrina. Et licct alibi , vt puta fupcr i . q. huius in Porphyrium fatis refolute collegi breuibus
ea
,
qux debcnt
expfimendain lutc
,
:
attendi ad vnitatem
habitus
& hanc triplicem vnitatem
vt potui, tetigi
, aliis
rcfo-
nihilominus omiflis, illa
x%
;
Quseftio illa breuia it vnirare rali hic replicabo. Voco vnirarem fpccificam obie
& per
Gcncricam vcro propinquam appcllo,qu« rcijjicir obicdhim complcxum, vcl incomplexum virrualitcr adhaalircrconfideratum, vcl conrenrum. Gcncricam aurcm remoram dico , qux concemir obicdhim complcxum , vel ^ljdd vmktu fiecifit». (^ incomplcxum virrualircr potcnrialirer , vel pcrQauriaH mifliuc apprchcnfiim. Er hic fiimo fpccificum,
Primum de eo , quod fecundum acddens
confidcrato.
fc
modo c6fidcrandi;nam de obicAo in porcft dlcicienria gcncrica
:
dicendum, quodnullaeft Signum auccm,
,
&Cc.tfx.com.j^.
Quod
aucem
tis,
palam.
fciencia
non
Sciencia
acciden-
eft
namque omnif,
auc eft eius quod fcmper auc <^od fccundum m2g^s.tcxjc»m.6.
cius
,
,
cx
Ic (pecifico,
& de obictfio gcne-
Q^ViESTIO
rali/Emo, fpecifica,vr nunc probabilircr fiippono,
Deinde adperrc , cuius eft illa rario, quam addudr, impugnar in rolurione, ad oftendendum fubftanria reparara- pcrrincnr ad
ejfe fcientU?
Mcraphy-
confidcrarioncm ; qusrc Albcrrum htcThomas habcr quodammodo in fimili , idem hic comparando cns ad primam ens in ordinc ad Mc-
II.
Ftrum d( entefn dccidensfopt
&
2u6d
cfl
circa illud (pcculado.
&
modo enriraris obiedlius,{cd
gencricu non ex
659
ir.
ci
faphyficum. rariones fbrmales
&
Mathcnurics, Phyficz, fijbiediuas in fubftanria corporea , an finrdiftiniilac res, vcl rcalitares :
& confcqucnres obicdioncs, & infbnrias, & roaximc cx
j.di.4,q.i.conrra fccundira
I
opinioncm
argucndo, In aliquibus originalibus anre illam lireram, efi ervo ex diBis,&cc. ponunrur illx
InteUigefidum
cum
obic^tioncs
habes ad , quas Contr»,fufmms negabdtitr, &c. vfquc ad finem fed de ordine parum rcfen : finemquxftionis
fequenribus
ibi
:
:
lc^r nihilominiu
dum
cligar
,
& fccun-
vr volucrir,
mcliorem connexioncm.
Hic pofTunr inrroduci nonnulla ex didis huiuf^ modi 54. di. }. de diuifione habiruum , & alibi iaepc
& cx
:
audoribos, vt
aliis
alias
copiosc no-
QVod
fic,
arguirur,dc
dcmonflratio,
quocunque potcft efle , quia dcmonfbafdre,i.Poftcr.tx.j. Sed
Infra, fblucndo i. prindpalc
;
opinionem de habiru fpeculariuo,
rio eft fyllogifmus faciens
dc entc pcr acddcns dcmonflrat hic Ariftotclcs aliqua ; crgo, &c Refpondetur qu6d Ariftotclcs per dcmonftrat , qu6d de co non eft fcientia , confequens , qu6d ncc de ipfb eft dcmonftratio dcmonfhrarc autem , quod dc A non cft dcmon(h-ariojcft demonflrarc de A fccimdiim qaid;ergo inferendo, quod de A cft dcmonfh-ario, eft falla» fimplidtcr. Contra: aiflus cia fecundum quid, lui natus eft haberc fuum oppofitumpro obiofto fii implicircr,fi denoretur tranfire fupcr illud oppofitum, pcr hoc, non diminuimr ; fed fdre natum
&
&
cfthaberc pro obie<5bo fimplicitcr,hoc quod
:
&
quarflionibus rangir.
prindpaUum
fundamcnra propriac opinionis vbique neceftaria radicauir, inddentalitcr multa vtilia indudt ; vbi ante folurioncm in quibus
,
&
6.principalis ibi
firiyScc vidctur
Hic
:
not* ordtnem intelUElui no-
dfe Extra,vd Addirio fcd litcra :
norabilis vbique.
Attendendura etiam,qu6d ab illo loco Ftte, quod quando altejuodgemu re:
ritu efifciendum
motum
diuiditur,Scc. vfque ad fincm quxftionis,
Dodor in originali cancellauit,feu V4f4/,afllgnauit loco cius alia
fcd quia
:
prius ramen habira fupri appo-
omnia exquifita,liccr eorum
fuir
:
iam
explicara, ideo ea inferui legcnda
tus Icdior
Ciim
;
aliqua
vbi difcre-
cundb xquabit.
dicit in fine
plicx, ftude
:
finalis , feu re-
vt aliqui libri habcnt
nihil ponir, nifi
:
licctin aliis
obiedionem infoluram,poteft ibi
;
&
c.
z}. priuatio oftcndirur affirmarionc. Confir-
matur
illud in
exemplo quia cnim loqui vt efl , poteft indifFcrcntcr haJjcre pro :
a£his exrrinfccus
non
obiei^o
loqui, vt eft a£his fignarus,&c. ficut
& qaodcunque aliud fignarum non loqui,
exrrinfecum
:
ficut qui
recurrc ad ca,quae
prxdixit, plura alia hic notabis cx prolog. vtriuf^
quc primi,
& Francifd.
fe
loqui
,
vcl fc cur-
&
acddens, vr de fubie<5o ; quod patct inducciido: dc linea vifuali , mulra oftendunrur in Pcr-
nam
qux
non inmulqux pcrfolam rarionem vifualitaris non in-
fpe<Shua
,
pcr fblam rarionem lineac
dlenr, alias eflet purc Gcometria. SimiUtcr
funt:aHas
dlct
pure
namralis
fubic<^ eius includunt ambo
pcr
fe
fadunt
:
,
;
ergo quid
quz nihil vnum
taracn quia quxlibet iftarum
dcret.
,
didr
alia palc , aftronomia , perfpc
rius etiaraproprietatcsPhyficas inudbgabitciira
Metaphyficx obie^aum nouit
ide6 qui dicirfb
rerc:vnde fequirur dico mcnihil diccrc; crgo dico aliquid ; crgo a fimili hic. Itcm, ad prind-
baltcmamr duabus
:
:
fimpUciter loquitur , quoad adhim
ira
CQncedi , quod infcrrur , Phyficc loqucndo fcd ex diftinda cognitionc Metaphyfica, quam non habct, vt Phyficus cfficitur pcrfc
.
dex fui,5:obUqui,i.de Aruraa,t.c.8f.& 7.Metaph,
u,
obiedionis
eft
RtSnmo/l crgo qucmcunqucadum poteft habcoppofitura cu- '^* /**<^ re pro obicdo , fimilitcr crgo ****** iufcunquc:patet confequcntia quia redhim cft iu-
rcflcxiuus
t.
fblnrioncs
quia detcrminario per
,
A
Maobictfhim non
diminuit a<£him. Probario minoris.Intellcdus
&
valdc fenilcs
eft
crgo,&c.
ior patct
obiedum, vel ad fincm , fcu fubicnora cun6U in prolog. in pofitione God-
Aduene diligcnter ad
;
& pradico.vd
irapugnationc cius in matcria dc praxi, q.Lcuius eriam difta, iEgidij plerumque in his frcdi
aliud
vbi inttodudr
in ordine ad
i
& fcientia
non fciri, ficut quodcunque
taui.
ftiim
Tho.
U8.1. Ant. Andi.^. 4 (^ ^.Tlinii.q.iutrt.i. Fon£e.i.j. ftS.i.^.x. Suar. diih.i.Met.fici.iJtum.^ HaruUA.j. fukfia.^
Tange criam plura drca *5
ki\Si.hu c.t.fr)rr.4. Albert JrMff.ix. i.(irfequent.T).
,
fti-
quia vtriufquc conclufiones
, quod non cflct dus fubicdb ambarum indo-
pro prmcipiis in ea contincntur nifi
fubic<5hun
Item, quod habet caufam dcterminatam porcft fciu pcr-
Tum ,
iUam cns pcr accidcns ;
eft
huiufraodi.
quia ipfiim fccundiim Ariftordem prouenit
^
j»
:
660
pir k caufa naturaii, liber
Metaph.
Lib. VI. non aurem
a caufa ad
nrum-
cau(a autem natnralis dcterminara eft,quia
:
ex ncceHIrare naturac producir quod producir, in
Tum, quia efFeftus
hoc
diftinguitur k volunrare.
non
producitur a cau(a, vt viderur,
qux non
haber fc magis ad efte efFeciius , quam ad non e/Ic 5 quia proprer ralem , vt viderur non plus efler effedtus, quini non eflet. Sed caufa indcterminata , dum manet indererminara , non magis videtur fe habere ad efte efFe6h.is , quam ad non ede, alioquin iam poflitur , vt videtur , determinata ; crgo a caufa indeterminata, manente indc,
icrminara nihil producitur
;
patet
ergo,&c.Tum
quia quiliber effec^us per accidens fururus, vidcrur poflc reduci ad aliquam caufam iam praefcnrcm , illa vlrcrius ad aliam praetcritam tertio
,
&
Jtoe f»lo fri-
iuxta dedudbionem in litera, r.c.y.dc mori,vulnerari,
fnftHit»f»-
inedine mordicanria.
ftre,
^M f»-
Smfunt. Cap.j.
domurn, fitire, co-r
incidere in latrones,exirc
u*tur Detts
Sed omnc vnius de przre-
necef^ium
:
ex y.Mcraph.c.dcEnre:r.c.i3. opponitar enti """• fecundiim fe , quod diuiditur in deccm Genera tet
quia tale cns pcr accidcns non habet vnum conceptum quidiratiuum , pcr quem poflit inaliquo
generc collocari vno
:
tamen
ficur
cft
obicdhjm gibile eft
:
album vnicoa(f^u intelligendi concipi,ficur homiafinum:nec tamcn ira fimplici acStu concipicndi concipirur homo albus, ficut & homo. De hoc modo entis peraccidens, loquitur Arift.in j. lib.de Vno,t.c.7.&
j.& dc Enre:r.c.4.& quia di-
i
oifiones enris pofiras in 5.refHmir hic in principio
huius capituli,ide6 vidctur in principio iftius cadc ifto modo cntis per accidens ; Sc
pituli loqui
fimilitcr ita
vfque ad illum locum
^ttamen
:
,
plificat enini
crgo
alia fequcntia
ens per accidenseffenon ens fecundu pofitionem
dcns ris
:
eft
,
& ita fcibilc
:
,
dici-
ens pcr acci-
huiufmodi
Non
; igitur, &c. Prpbatio maiovidetur effeftus quandoque euenire,
de his,qus accidunt trigono,& dicic
Platonis,qui Sophifticam ordinauit circanonens:
quae certum cft
quod
,
cft circa
ifto
i.&inde,t.c.io.& inde,quandonegatur ens quod quid pcr accidens habcre, quod quid,c.i. 7.t.c.i
&
£kum.
roam, cum pofterior nunquam moueat, nifi quia mota.Si ergo fbla prima caufaconceditur mouens
in
communi fcilicer
eft
cns per accidens feciido
:
.
:
:
heccflario
quod
omnes
,
cidcns fcirur a
mouebunt. Itcm, quodcunquc ens per ac-
ncceflario
fcitur cft firibile
;
Deo ; crgo,&c. Ad oppofitum efl
non
efi
cft
idem
illi,cap.4.
Alio modo dicitur cns per accidens , prout per accidens non priuat perfeitatcm in entitate ;
&
€ta alicuius caufs : ad aiius
caufa
non ordinatur
cafiialc ftride
loquitur in
vcl efle
,
;
& voluntas
natura
modo
duplex
;
di£hjm,fcilicet
fumptum; & fortuitum:dc vtroque cxcmplo dc
litera,t.c.j J)e fortuito in
hus
fcilicct
non accidit a caufa
,
ens in pauciori-
oppofitum eius , quod in plurineceflaria
fed prascise
,
circa cfFcdhis caufe naturalis, vt in pluribus
triplicem difiinSlionem , pro
&
nerforum gtnerum , em perfe oppofitum huic ex perfe potentia, c^ perfea£lu dequo ipfe i.
efi
I. num. 14. §. Quando ergo quaerimode fumitur pro effeEiu non intenfo , vtincafuaUhui, vel fortuitis , de quolate Scot.
d. II. qutft.
ty^lio
tur.
Sltttdlik. vltim.
aliquo firiEle
tur
:
,
Secunda dtftin£lio:fcientia eftde sfuando deeo fua pajjio demonfira-
late vero dicitur de ipfo
fafftone
^
vel conclufione.
,
quodfcitur
Tertia
:
,
vt de
fcientiafiriSie
efi habitnt conclufionis neceffarite : late fumitur pro omni notitia determtnata per caufam perff, ttiam non neceffariam. Prtmo mado furhptat
alia efi
vna
fpecie
,
alta
vna genere proximo
,
alia vnagenere remotOy iuxta ditta qudflion* pr^^ eedenti.
quandoque impcdiri cit*,
hmiful^l» «^^^'S^tt'''
gcncrum, aut gcncralifTimorum vt hotno quan:
&
potfiint,
Scas per fe intcnti, acciderc.
materiam indifpofitam
gentis in paucioribus
:
Ncc obftat quod cfle
di-
nunquam enim
^^•'^^-
propter
eflet virtutis fiiflicicntis.
Sed conrra Arifto-
fi
pjC^
caufam contin-
deficeret ab inten-
to,
jjj.
telem arguirur quia videtur , qupd non ponat ens per accidensaccidereininnaturalibtij, nifi propter impcdirrientum caufae naturalis,induccns :
oppofitum eius, quod vt in pluribus accidit
quod videtur fruftra
,
accidit,
falfum.
licet e
Cafiis
conucrfo
:
enim non
includit
nam quando mientum
& cum hoc aliud non intcntum, cafiis cft
Item, oppofitum inrenti a caufa naturali A, refpe6tu eius non eft cfFcdus pcr accidens : quia nullo
roodo ab ipfb impcdienris
A
A ,
:
rcfpeftu etiam alrerius caufac
non
oppofirum
eft illud
vt in pluribus eft rcfpectu eius
:
ergo
naturalis
,
tale eft
:
quia
oppofi-
per acci-
dens. eft, quomodo multide aliquo poteft efle fcientia licct cnim proprie dicatur de illo efle fcicntia, de quo alii^d
Secundo diftingucndum
plicitcr
^
qui fonuna,vidc oppofitum efFe- Scot. quoi,
materiam indifpofitam, agens
tum tcfpeda nullius caufie Hic diftinguendum cft primS de entc per accidcns. Dicitur enim vno modo ens per acci*^^"^ ' ^"°'^ ^^ aggregatiim ex rcbus diuerforum
,' t
coquo.
:
Prj€Mittit
^Zf
pra-
&
De cqfiiali ibi, vbi vult, qupd
refolutione quaflionis. J*rima: ens fer accidenifupiitur vno modo, vt dicit aggregatum ex rehm di-
talis
,
fed euenit
talis
in minori parte,
Cum
fieri
cflenrialiter
caufz aliud intendentis, cui per accidens eft coniunaurem duplex fir principium cfficiens
intentioncm
tcr
tali,
bus quia
L
4
fecundum fe fed in comparatione ad aliquam Ensper aedcaufim ; fic dicitur cns per accidens,cfle refpc- ^*^> fff^ifttr
rci
Ariftotclcs in litera,t.c4.& 6.
SCHOLIVM
cns per accidens
modo,& hoc quoad fallaciam Accidentis.De criam modo entis per accidens , eft fermo in
ifto
quandoquenon , nifi quia caufaalitcr fc habetad ipfum ; hoc non videiur poflc efle finc mutationc caufx. Probario minoris 4 primo prouenit quodlibet , licct non fjt rcfpedu eius ens per accidcns cft autem ptimum immutabile 8. Phyfic. t.c.4 j & inde. Refpondco , quod maior eft vera de caufa proxima ; rainor de remota caufa. Contra quod maior fit vera de caufa remota , probatio fi enim ifta primacaufa neceflario caufat mcdiatc A.neceffario mouet A :& A neccflario motum, neceflario mouet B , & fic vfque ad proxi:
^ns ier»cci'
dt-
Dttu
immutabiU
{»
''-
nem,&
ing(mta facere, ejH*failafurtt, 6. Ethic. vidcntur haberc caufam dctcrminatarn , im6 neccflariam. Item, ad princi-
:
*
fit
modo vnum intellinon enim impoflibile eft hominem
intelledlus, aliquo
cendum,6cc.ficut patet per literam intuenti.Exem-
eft
,
tur cfTe necefTarium
}
mo-
aliquo
do,& non fimplicitcr vnum ens,ita eriam ciim
quia hoc folo friuamr
rito
pale ,jjuicquid cuenit a caufa
f-
vcl inrermediorum , vt rtbm , album quantum ; iiun. album dulce & illud ens pcr accidcns, ficur pa- fonmgme. tus
:
fcitur.
« r^^
-j
«
Qusftio ieienttM
r/f
dtttliqn* dmflieittr
diti-
fcitur.vt
ergo iubitus proprius ifHus todus
efle fcienria
inciinat ad omncs ifbs pafliones fciendas de ifto
dc fubic^o pafIIo,tam£ quandoqjdicirur de illo,quod fcitur:vt de c6ciufionc, fiue padione fcita dc fubicdo : vt magis propric diccrcrurfcieriacirc cius,quiimde ipfo:&vtroquc
,
»li» rt-
iilae ,
conrincn-
(cienria: viaualiter
rurin habitu
munitcr,mulripliciter 2ccipiturfcicnria.Vel
cnim
ita habebunt vnitatem in gcne; proximo, iicct non tantam , ficut ifts quac includuntur in habiru correfpondenti vni conccp-
accipitur pro habitu conclufionis dcmonftratio-
;
m»
totojicct pcr accidcns, fcicntiis fpccic diftindtis,
crgoomncs
com-
tv$u. fieci* nis, provt fcilicct eft noritia cognita per caufam ^ltimM,*li», neccflariam aut accipitur pro quacunquc detcr-
gttme pMxi-
vimialiter
,
fumcndo,//^ f«fl,fcilicet proprie, vel
modo SeittUtMtMli»
66i
II.
minata notitia , pcr cauiam pcr fc , licct non neceilariam. Si primo modo, adhuc poteft fcientia difUngui fccundum vnitatcm fpecici fpecialifEgcneris rcmori \ ficut mac,gcneris intermcdi j ,
&
didum
cft in
S
qua:ftione prajcedcntc.
HO L
C
M
V
I
qui
cft
pcr
correfpondens cnti
fe
&
per accidcns rc
tui quiditatiuo.
Quod
fi
dicatur
iincam vifualcm nullo vno exquibus reiinquun-
:
tur habitus diuerfi,alter linca
alter vifualitatis:
;
quorum
vtcrque virtualitcr inclinat ad fpcculandum ilia de fuo propric obicfto , quae in iilo
obicdo vinualitcr includuntur,vt la fdentia vna fpccic , eft detoto
II.
(J
aftu intcliigi, fcd diuerfis
Sicut nul-
fic. ,
nifi
per acci-
dens ficnulius vnus habitusvinuaiitcr inciudit ilias,quac funt de vna panc ,& alia:h inquam,fic :
P R I MV M
diBHmyftonedo id de ejuo
tiaftriBe, iuxtAfecundam dtftirtEiionem
ver acculerts primo modo, itort
eft fcientia
eftfciett'
de
,
ertte
vna fpe^
quianon eft caufa vnitu paJJloniffpecie.SecMnly dc quo,/<»r^^ , idem dicendum. , Tertium , fcientia vna genere proximo poteft effe
cie
y
dum fumendo
de ente per accidens , fumendo etiam proprie ly ^uartum , de dc quo , ratio fatis eft clara. tnteper accidensfecundo modo tjua tale,non poteft
&
effefcientia necejfaria, quia effetfalfa
cum
itia
ac~
de re tamen fic eue-
(identalitas raro conttngat
:
niente ahfolute confiderata
poteft ejjefcientia ne~
,
^uin~ , fedtunc nan eft ens per accidens tumyfumendo Ccientiam pro notitia certa,etiam non necejfaria, non vtdetur ejfe de effeRtbm fortuitis dependenttbtu a voluntate mutabili : quia nec de cejfaria
non video qualis vnitas poteft aCfignari fubaltemat2,vt rouficac,vei per(pc£liujc: vnitas aggrcgationis , quod videtur incon-
dicatur
,
fcicntia: nifi
ucnicns fcicnria
,
& poteft
Dc ente peraccidens dcntalitas
non
eft
uint.j1ndrj}fc,q.^.&
j.
,
fed
Vide
quia ifta nonnihil clarius
;
fciri
(J^ientia
tum
illud
perfe li
per fe vna,vnitatc fpccici
dcmonlhatur
quem
ccptum
,
per
incft taie
fc
toti,nifi
quia
cum to-
non fit aiiquod vnum cns , non poterit
cfle caufa aiicuius
niiiil
:
,
vnius pafIionis;& dc tanifi
includit
:
per aiterum con-
&
conceptui
ita iili
dcmoiiftratum
:
non autem
per accidens;crgo (cicntia vna fpccic,qu^
cft conciufionis
dcmonftrats, non
per
eft
fc, nifi
de conceptu aitero in taii entc. Eodem modo fi de qtto , accipiaturcommunitcr, poteft fimili ratioiic probari , quod de ipfo non cft fcicntia per fc quia nullum fubiedlum poteft includerc aiiqiiam caulam pcr fe , quac (it proprium medium demonftrandi dc ipfb,nifi alterum conccptum;5c Saeiuia vna i^a non totum nifi per accidens. Si autcm accigerure pttefi piatur fcicnria vna , gencrc proximo iiia autem »Ue de enie potcft aliquo modo per fc circ de ente per acciper Meadtits, j ^ j _: j ' dens , acapicndo de<juo , propnc : quia cnim ta:
•
lc cns eft aliquo
•
modo vnum
intelligibilc
,
(cili-
cct vnico a(fhi,qui pcr fe cft cius, vt obicdri,iicct
non
fit pcr fe vnus , natus eft ctiam ei corref^ pondcrc habims,pcr fc ex taiibus gcneratus i€k\bus iicet illc habims non lit ita vnus , ficut ii:
lc
,
qui eflct aitcrius parris tantnm.
Taie autcm
tali
fciri
pcraccidens
Canc
,
, fi
eflet
tatcmpluui*
,
fiue in
qu6d
,
modo
piuat fub
vere habct quidi-
quz
eft fcibiie
o
/• •!
-1
eft
pcr
fub Capri- ^ptf»*'*-
medium
1
dc- ^f*-.,. jirtutt»,
***'
monftranuum,a5que eft fcibilc dc vtroque:tamen nihii fcitur fic de tali, inquantum cft cns per accidcns. Tum , quia ncc fcitur aliquid pcrrinens ad exiftcnriam , fed confcquens quiditatcm : quoadquiditatem,non cftcns pcr accidcns.Tum, quia nihii fcitur dcipfb , nec ipfum de aiio pcr iliara caufam, rcfpcdu cuius eft per aqcidcns, fed pcr aliquam aliam , qux per fc cft mcdium inter cxtrcma. Si autem aliquis negaret de fingulari-
&
bus
elle fcienriam
non fit condirio quantum natura laris,&
:
cum iila
tunc
accidcntahtas
aiicuius naturac fpccifica :
fcd
tantum
fit
,
in-
conditio fingu-
hoc etiam in exiftentia,vt di£him eft,efl[et
confequenter dicendum
,
quod dc entc pcr acci-
, fcicnria dcmonihrancc ipfum dc alio fed tantum commnnc eius ,cui,inquantum fcito , extrancatiu; iftaacci-
dcns, nihii cftfcibilc pcr fe riua
,
:
dcntalitas.
7
Siautcm inteliigaturdcfcienriafccundomodo,fciIicet
pro certa notitia pcrcaufam,licet non "f^^t*^"*
neccflariam.taiis noriria
de
cfFc
fonenon
potefthai>eri
dcpendentibus a voiuntate mutabi-
&
pcr confcqucns,a maiocaufam talem ; ri,nec de cfFcdibus pcr accidenstalis caufar , fcilicet dc fortuitis,poteft talis noritia haberi per iliam caufam,nec per aiiquam aliam.Probario,quia fiair cafualequodcunque , ftride loqucndo , cft li
,pcr
caufie alicuiuspcr fe cfFcdhis naturalis.Itafortui-
fubeft voiuntati
Sctti Oper. tom. I F.
,
oppofito
fc
ifta
ficut piuuia,
nifi ratione alterius partis
eft;
qui-
efle cxiftcnriac,
pcr accidcns cfl fccundum Ariftotclem
tum,quaudo
vt fupra di^hun
per
vcrbi gratia
;
in iitcra tcxt.com, f . piuuia
totu multas paflioncs potcft includere,quas fimul neutra pars pcr fc includit, licct nuliam includ.it, ,
acci-
: idco de tali cnte pcr accidens , poteft aliquid,&etiam ipfum /ciri dealio , fcienria : quidquid poflct firiri dc ipfb , vei de quo
\
tfifcittuta.
ifta
eflc
cxiftcnria
'
His prxdidkis , ad quaEfUoncm diccndum cft, j Dt ettttfer quod ioqucndo dc cnte pcr accidens primo molutidtms titn do,& accipicndo de quo , proprie, dc tali non cft
fecundum
fcientia
como; ideo quicquid ^
ponit.
quod ciim
autem ftridc fumpta pcr demonftrarioncm fimpiiciter abfhrahit ab adhiaii exiftcnria
ifti
idfmuitum non
:
refpiciat rcs
& per coroparationem ad caufam in fieri
ipfum poflct
habet fuas caufas naturales necejfarias.
fecundo modo,vidcretur
ditariuum : fcd tantum fecundiim
ta certititdo-yOptime oftendit pluutamfuh turam,ejfe fabile, quia
via fuprapofita dc
fi
,
diccndum
alicui aiitcr eflc
efte^ibus talibus etiam intentis datur determina-
Canefu-
caucri
vna gcncre tencatur.
eucnit,potcft cflc per Ic cfFe<^s ali-
cuius potenrix naturalis ;
,
qux tamcn inagcndo
& idc6 iicct dcterminate KKk
agat
quantum
^^^^ ^. ^^ j
662
VI.
Lib.
Metaph. multorum fcd ctiam ipfc concurfus dcter-» eft, & quanrum ad caufam , & quantum ^ /-ir r»_ o eltcttum , licut & vnumquodque concurren-
, tatncn eflPe£his eius eft indetcrminarus propter indctcrminationem volunita de tali tatis moiientis iftam potcntiam ;
curfu
nec per voluntatem refpedu cuius cft
tium
quantum eft de Te
&
effedu
,
per accidens feriorem
nec per naturalcm potentiam in-
,
refpcdhi cuius eft per fe
,
do vndc
talis notitia
ftentia
rerum, ad quarum
dinantur caufac naturales, ra:
{cilicct
qus
fariim
exiftentiam or-
fic
& hoc fuupoiito,qu6dcaufz naturales
:
Ci-
bi dimittantur, lcilicet quod pcr virtute diuinam
non impcdiantur,quam fuppofitioncm Arift.putauit neceftariam. Suppofuit ctiam, quod voluntas cauiata
fe
Et
inuicem
non ,
poflit cas impcdire,licct
fcilicet
vna ab
euentus
fciri
accidens quia,ficut arguitur in
per caufam per
tum
per accidens,non
iftam caufam,refpe
eft
eft aliqua
per fe
hoc eft,non pcr
per accidens
tamen
arguit Ariftoteles,abfolute
per
ens,inquan-
licct
fcibile,
fit
fecundum
talis cntis
litera, fcientia eft
non
fejtalis enris
tamen dici,qu6d
Poreft
caufa.
tamen a
aJia poffint impcdiri.
videretutjhis pofiris,diccndum efle
Arift.quod non poteft
:
vc
eft fcibile,quia
per aliam caufam aqua proucnit , quas refpedku cius eft.vt in pluribus. Verbi gratia,licet ex comparatione Solis ad
Zodiacum
,
fuarum
,
*''*»' ''^f*;
'f'^
^'^ **"'
»"»*
euenit,
/„j,
nileaH
^lUuiH» tnu/*)»'•
quia proucnit ex concurfu cauqui conciirfus eft per accidens, ,
quod falfum eft quia ille concurius eft per incaufis merc naruralibus , &itaefFc6tuspcr :
fe
fe
fimpUcitcr.
videtur quse-
ftio propriam dimcultatem habere. Et ad intentionem Ariftotelis in litera,an fcilicet ficut fcibileeft, pluuiam forc fub Capticomo , pcr cauiam naturalem ordinatam ad eius euentum,tamen impedibilem;ita etiam fcibile fit , pluuiam fore fub
Cane
determinatum ad proprium cfFedum: Vnde nihil videtur valerc , qu6d aUqui ponunt cflet
,
kcundo mo-
vt in pluribus na-
effedum pr^ucere. Et
(unt
1
ens pcr accidens
poteft forte haberi de exi-
;
j acl
potcft noti-
:
tia certa haberi, quac dicitur fcientia
:
minatus
non
poflit fciri,
An fit fcihi- quod pluat fub Cane,quia fic non habetur caufa U pluuiam per fe pluuix tamen cx comparationp alterius
SCHOLIVM Ad
primum optime
IIL
, an fit fiitntia qubd nonpotefi fciri, de quopulchram halut doElrtnam.^d tertium he»e explicat , quomodo necejfitai exifientit ejfe^us
difftttat
tjuando ofiendtturde alicjuo
,
&
requtrit neceffartam caufam , habitudinem eiw ad effe5lum necejfariam. Item , ijuod vo-r
luntas mutabilii
, qualii efi omnis creata , fecunnon potefi effe caufadetermtnatavlliui futuri effeElus. j^d quartum , ejuod caufa pri-^
dum
fe
,
ma
agit de nouo fine vlla fui mutatione , de (juo X .d. i .cj. luid primum. u4d vlttmum tangit , cjuoi-
moda tntelleilni Dei videt futura conttngentia, nempe tjui^i videt determtnationem voluntatit diutna tjttod
to
,
cjuctnunquam potefi
,
femel voluit
velle
oppofitum eiu/,
nec impediri a ponendo voli-
,
fed rejpeciu Hlius voluntatis nihil
cidtns.
Sedde hoc grauifftma
modo faluatur
Ithertas
nia euentent
de quo
,
i.
mmero
contingcntia
per ac-
ex decreto Dei
fi
,
eft
difficHltfH efi, tjuo-
difi.
39.
$.
yide .iH
z^.
om-
,
Vifb dc
^choliHm
iiofirum,
;
C»ne. planets ad ejuod eft per
fult
4ccidens
re-
ad
Solem
ftellas fixas
;
;
vel ad alium planetam
vel refpedu materia:
;
fieHu •vnim vel ex comparationc multorum fimul ; pofTunt eft perfein- hic fciri , qux fimul concurrentia funt caufa tetumiib »1-
pluuiae
Ur»,
vt in pluribus
,
&fic generaUtcr in
;
aliis:
enim naturale eft ens per accidens , quod non fit per fc effedus
ftihil
peftu alicuius
alicuius alterius
fc6t\i
refref^
vel ^liorum concur-
,
rentium.
Qu6d
ficjprobatur
ralis fibi dimifTa,iuxta
;
nam omnis
caufa natu-
fuppofitiones pofitas,pro-
ducit ctFedbum , cuius eft ppr fe
,
per aliquam
nifi
caufam naturalem impediatur , qua: fi impediar, hocnon eft,nifi producendo aliquid,cuius eft pcr fe caufa, per quod impediat aliquam caufam minus potentem aut fi fecunda non producit , hoc non eft nifi quia tertiacaufaimpedit producenin hoc do illud, ad quod illa teitia ordinatur impediendo cfFedium fecund2,& fic de quocimquc aut (\ omnes concurrcntes nata; funt quodcunque feorfum impedire quia omncs fimul :
,
;
&
:
;
fiint
per
caufa cfFedus incompoflibilis efFciSlui
fe
proprio cuiufcunq; fcoruim a;qiie
determinata caufa
cunquc yincet
eft
naturalis cffeibus
quia poteft
&
,
:
,
& ita videtur,qu6d eucntum
ad
per
quam
cuiuf^
poflit fciri,
quac
quam
an omnes quamlibct vincent.
Cir-
fciri
ex natura caufarum
,
omni voluntatc cooperantc naturx,vel impcdicntc cam , pofTct abfblutc concedi , quod nihil omnino euenit nifi a caufa per fc cumfcripta crgo
pcr quameft fcibile fecundp
per accidens abfolutc caufaE
,
(\i
nien per
,
modo
& itanihil
licet rcfpe(!iu
aliquid per accidens
fe eft
:
:
.
alicuius
in effeAibus ta-
aliqua difFcrentia fcilicet in fim-
pUcitatc cauf«,vcl in compofuione, id eft
,
Ad primum argumcntum diccndum , quod vno modo poteft accipi pro
vel
fic cleuata?;
con-
ens per accidens
conceptu,quem per cft
importat , fecundum quod
fe
ens per accidens.
ineft
,
fiue
p
,
Alio
modo
dequo denominatiuc
pro eo cui
praedicatur, Se-
cundo modo accipiendo , intelligendum eft dinon primo modo argumentum autcm non procedit nifi primo modo accipiendo;verbi gratia,fi oftenditur qu6d de infinitOjfiue de vacuo non eft fcientia ; hoc non intelligitur de conccptu imporrato fed de illo quod in«Sbum Ariftorelis
:
;
tclligitur
denominari
de cafuali
&
fbrtuito
a tali conceptu.
datur per rationem cafualis ccptu.
Contra , de
eo non negatur
illo
ctiam
Ita
aliquid de illo often-
fi
,
,
dc
fcietur
con-
illo
quod denominarur , de
,
efle fcientia
,
nifi
quia
fibi ineft
manegandum cft. De conceptu. n. illo primo oftenditur non fciri:de obiedto autem non primo, nunquid ctiam ifta oftenfio non fcibilitatis de talis
conceptus;ergo &c. igitur de conceptu
gis
conceptu , facit fcientiam fimpliciter ? Pof^ Conclnfi* eitt quia talis repugnat dici probabiUtcr , qu6d non oflcnfio non fit per quid rei , fed per cfuid nomi- V*'f.['.*. *" '"'" nis tantum:non entia autem omnino, fcilicet quac tali
fct
:
non habent
cjuid rei
funt proprie fcibilia cjuid nomtnis
tantum
:
,
fed
fed cft
tantum nominis
,
Nam imponendonomen v4,huic conccptui tradiftioncm impUcanti
,
non
fecundum quid:ficut quid fecundum qijid. albedo nigra
:
con-
poflet
oftcndiex rationcr.ominis >^,qu6d nulli fupevficici
incft:& tales funt aliqus conclufionesnega-
tiuac,qux
non
videnturfcibiles fimpliciter
:
ficut
nec At(k intclligibilc, quia nuWumcjuid fimplicitcr habet.Sccundum hoc opovterct dicere,qu6d conciufiones oftcnfibiles dc infinito in adtu , dc
&
QujEftio II. & de concepdbas
deviAo
,
ijuid rei,
non
autem
tus
quibus repugnat
,
Conccpmodo fump-
funt fimpliciter {cibilcs.
entis pet accidens prinjo
modo
e^e^m cum ut indetcrminata ad vtrumlibet.
quia
:
aliquod
eft
quod ei rcpugnat
eft taiis,
llbi
habere per
lc
ex
cft
;
fcd
Sed
cau/am
,
in-
iib.^. cap.4.
iu
,
fim-
tunc diftcratur.
Tcrria probario potcft conccdi,
quia quicunque
efFc
dtur
hoc obiiciatur, quod fimplidter eft nullum corpus efle infinitum quia
a^
(cibile,
:
hoc demonftratur j. Phyficor. t. c. j j & inde,& nullum efte vacuum , quia hoc demonftratiir 4. inde. Simplidtcr autem Phyficonim , t.c.6o. .
&
fcienria
non
eflct
, fi
carcntia quiditaris in altero
extremo repugnaret Cdentix f4r«\xui tm-
refponderi,
ftrm *fit»dittft n*» *f»
eftc
rum
^uid
infinitum
quia pcr
ficut oftenditur
,
finitum :
:
ita
eft
ve-
affirmariuc ipfiun
& negatiue quod ipfiim non
& vtrumque
tjuid
Pollet
fimplicitcr,
quod pcr ^Mid corporis, quod
fimplidter
non autem ita oponet
fit
eft firoplidter {cibile:
illius
,
dc quo
cft (cien-
quod
(citur dc habcre ^utd fimplidter quia nec eius qttm cft mediura demonfearionis itx pcr rarionem loci oftenditur qu6
ria
:
alio ncgariue
,
illud
,
:
:
&
quod non vacuus,non pcr^Kt^ivacui. Ad argumentum fuperius fadhim contra refirMm*jl vi- ponfionem de fecundttm ^uid : quando arguitur d*rtfeamd» dc reflexione fupcr oppontum|poteft did , qu6d non diminuitury««.-quia tranut fuper obie^hiro: fed quia ttanfit fupet illud , dc quo concluditur mnfcireSdlicci fupcr cns pcr acddcns,quod non habet ^M^^nifi (ecandum quid ; ideo non parridpat rarionem obic^iH inteUctfhis, nifi fecundum quid:ficm viderc tcnebram, eftviderefecundum quid:quiain tencbra cft ratio obicdi vifibilis fc-
cundum
quid. Si placet tenere oppofitum
rum cognofcimus
,
tum
& neccflario ve& proptcr aliud & non ex
quia habitus quo dctcrminatc
,
,
,
immediatc, cft fdentia : talis autem eft huius condufionis, ens per sccidens efi nonfcibiterrainis
le
tum quia
;
condufio oftcndi per ficut prius refponfum cft,
ita potcft illa
qttid rei ipfius (cibilis :
per quid corporis conciuditur negario
infinitatis
de ipfortunc dcbet intcnqo Ariftot.hic exponi de co,quod fubeft non dc conccptu dus cuius eft ^ttid nemims. Ad (ecundum argumcntum prindpale , patet in (blutione qu2ftionis,quomodo {cientia fubaltemata duabus, licet inquantum alteri fiibaltematur, poflct poni haberc vnitatem ab vnitatc alicuius cnris per fc:non tamcn quantum ad fium :
totalitatcm
,
fecundum quod aliquid fubiedH
vtriufque fubalteriuris indudit
;
fcd fic pfzcisc
&
habet vnitatcm gcneris proximi : hoc a cooceptu entis per acddens aliqualitcr vno , virtualiter tocam iftamfcioitiam continente : licct fccc
non fit
vnitas
d
quanta
cft vnitas fubalter-
,
fecnndi conceditur. Aliter,
acddens primo tia
,
^cot nec vnitas fubiedi tanta hic, quanibL Et fecondiim hoc , condufio argumen-
nantis X»,
tanta
,
eo
modo fiunpco
modo , quo
expofirjm
proprium locum habet in Omnihtu Mutem potenttii, &c.vfquc
ifta difficulcas
& caa-
ficut fcibile
Si contra
lO
,
<}Mtd
fam per fe.
M
acdpiat
quod Arift.Ioquitur prafcisc dc tali cnte per acddes:Ioquimr cnim dc forraito:vt didueftinfblu-
fed conceprus cntis per acddens (ccundo
quorum non
,
pliciter requirit ejutd ret fimpliciter
fditUfttf:
fi
rione princif>ali. Secunda probario minoris difficuIcaccm.habcc,quomodo voluntas caufat aliqu^
duobus
quannun eft ens per 3ccidens:&
/^«SiMM,
qux tamen peccat,
,
tantum repugiui
Hi^Ttr-
:
vnum
cui repugnat qtttd rei
ti eft talis
fumpti non
II
66i
probario minoris
fiiturusredu-
&
ica poceft caufam pcr fc prajtcritam , fciri , fumpta fdenria fcamdo modo. Scd vidctur condudcre de fdentia primo modo dida: titttfftri» quia verum dc pracrcrito eft neceflarium. Vbi ctufa. rt^mrefpondcndum , quod ncccffitas exiftenria: cfFc- rittr md m€cm requirit caufam in fc ncccflariam : cum cejf.riamtxhoc habitudinem neccflariam ad cftcdum , quia ifienttMm effeam. neutrum pcr l*e fuffidt licct autcm qucxl fiiit, y»lmmtm mmfiiillc fit neccflarium : non tamcn neceflarium t*bilm ni eft ordinem habet ad fuum caufatum nec illud ad eauf» dtteraiiud caufatum:fed quaclibet caufa impcdibilis minMt^fitttttantum habct habitudinem contingcntem, vt in pluribus,qu2 contingcnria licct no fit ad vtrumlibct aequaliter , exdudit tamcn neceflltatcm: effedus autcm voluntaris mutabilis fiiturus, nec
in
&
:
:
in caulam przfcntcm
dad,qu«
,
nec prjeteritam poteft rc-
ut caufa dctcrminau refpcdu cius.
Ad quartum, dicendum quod maior eft falfa. Ad probadoncm dico>qu6d caufa ine mutatione ,
II
f
fui alitcr poteft fc
mutarionem cut
cft in
habere ad cffis^hun, per fblam
alterius,a
quo dependetcffedus; fi-
aeentibus naturalibus,qu£ aKter fc ha-
bcnt ad palla, per quorum tranfmutationcm producunt cfFcdhis. Et fi dicatur , quod adho illius caufac immutabilis a nullo paflb dependct ; crgo
quando agens eodem modo fe habct , eodcm modo agct. Rcfpondco confequenda tcneret d eflct agens natutale:talc cnim nunquam ex fc non agit:fcd tantum propter indifpoficionem, vel abfentiam paflL Nunc autem illud agens eft vobcnc poflibilc cft voluntatcm andluntarium, quam , efle refpet^ noui ideo non oponet hic caufam in fe aliter fc habere , nec in rcfpeifhi ad aliud,a quo dcpendet , fcd prima diuerfitas eft in ;
&
;
eSeOai
,
&
fic
Csufspriat» JtMtvlLt fmi mtmtMtitmtmgit de iMM». St»t.i.d,i f. X md I.
caufa alitcr le habet ad effechim.
De hoc amplius
in^. cap. 4.
Ad quinnmi diccnfuper oppo-
dum,qu6d voluntas diuina ttanfiens
Vtlmntmt di-
tun*ntai^m£ vmlt efptfitm
vnum.potcft tranfire fupcr aliud, accipiai- ti*m,fmtd/ehoc flne mutationc vo- melvtbiit. do in fcnfu diuifionis, Iuntaris:nunquam tamcn tranfit,ncc tranfibit fufitiun
&
i & hoc vidct intelledus diuinus, fuperquam panem contradi<JHonisfcmu: voluntas diuina, & fupcr quam aliam nunquam frnun ac pcr hoc vidcndo luiun veIIe,voIitum videt dc-
pct oppofituro
tcrminatc ncc refpedhi illius voluntaris, cft aliquid pcr acddens. Vnde argumenmm non probat , quod ens per acddens , non fatur nifi pcr caufam , rcfpe
&
non neccffario & hoc ab intcllc«^ videncc dctenninadonem calis caufz. minata:licet
:
qu6d de ente per ;
poteft eft fcieneft in
ANNOrAT, MAVRITU.
folnrione
feconda quaeftio de fcibiUrate entk
quzftionis.
SEqaimr
Ad terrium prindpale , procedit de ente per acddcns fecundo modo fumpto. Minor poflet
6. in qua przmiilis duabus diftin«5honibus ad qusfictun dctcrminacc ,
concedi de ente per acddens , quod eft mutabile ftridlc
Ttxt.t.x^,
fumptum,fccundum quod procedit prima Sc«iOper.t*m,ir,
peracddens,tx.4.
&
&
notanter valcie refpondet
;
vbi aduene
Utera ante fccundam diftindtioncm
KKk
a
:
qu6d
Std
illa
ctntrs,
Arift,
IS
664
VI.
Lib.
jihjht. 8cc. vfqiie
&c. videcur
Securtdo dijlinguetjdum,
illiic.
vacat, vcl faltem Extra
eire,
Metaph. fed
:
qux habec in Philofophus,& expofitores i. Phyficorum, de hona fortuna. Rcquire plura hic ad propofitum 1.8.& jp.di. fuper i. Phyfiprimi,& qu^ft.ii. Quodlibeti, corum , vt prius:& in antiquis,& fiiper Ub.Elenchorum. Et fuper Porphyrium fingiilariflimc de volueris foUiere motiua:recurre ad ea
&
&
multiplici acceptione acctde»tis,&c alibi vt nofti,
&
^
_
jnaxime Scotiftas Parifien(es refolutos hic , vbique , atque Oxonienfes noftros ingeniofiflimos. Qusre ctiam confideiationes Aftrologorum dc fururis contingentibus , euentibus rerum ad propofitum , nota valde decifionem Dodloris in hac materia, in qua vt fecit Ant. An-
&
&
dreas
dua: quaeftiones poflent raoueri
,
modo breuitate
vtitur.
Ad primum
principale
,
&
alias foiutiones
diuifio
CtVyESTIO
fusede hocagit Do^or quifi. zo. de Anima , vbi quinque argumentaprohac parte adducit , i.
&
plura apud ipfum de Anim.qutfi. ij). lo. 21. in ctmmentario nofiro ad diiiai e^uxfitones. CcncUidit ergo ens ejfe obie£lum intelle^us , quod fuse proba: locu cttatts. dtfitnil.
5
.
f^tde
cju^fl. 3.
&
^Quod
numero 4. ens incitrdt in omni perfe videtur contra tpfum i diftinil.^.cj. vbt att non tncludt infuu pajfionibus , vei vltihic ait
intelligtbiii 3.
mis
,
.
nonfuntper fe intelindudunt ensrnedtate , vel identice,
dtfierenttis.fed ilia forte
ltgibiita,vel
quodfufficit.
Hic prim6 videndum eft de ratione veri. Diquod verum eft primum obiedum ^/"'/«a^'^" intelledus , quod oftcnditur dupliciter. Primo inteluaJ!^ inteUeiiui. cunt aliqui
,
tale, refpedu intelledus, non eft verum. Praeterea ens in fe indifFcrens eft ad fenfibile, inrelligibile obiedum autem proprium detcrminatur ad potentiam cuius eft obdum fuper ens non videtur aliud detcrminans ipfum ad intelledum , nifi verum. Ex hoc ad propofitum , dicitur quod cum inrelledus ten-
nifi
&
:
III.
Jit obieSfum Metaphyflca?
dat in
obiedum, inquantum
rum
dicet rationem entis in intelledtu
,
entis diminuti
Fonfeca
Tertta, co-
vt a vero dtf}in£ium:
:
:
text,com.%.
«rtif. 1.
borum
detcrminet cns
&
eft in mentc, & non in rebus Qiiod autem ita ens , alterum ens a propriis,
Ariftot. hiccnp. X.
fentent:<e authores.
fic:obiedum appetitus vtbonii ,determinat ens; ergo ^ fimili videtur , quod obicdum intelledus
Quoniam autem complcxio
Vtrum vcrum
illtus
gnofcit intelleflfu
'
principalium,& maximc vltimam.
&c.
fecunditm
fed fuo
:
Aduerte eleganter ibidem duos modos dicendi.
Prima, cjuia ohieBum eft prius potentiaj Secunda , veritasfit pera£lum refiexum
refutat.
& aEiu.
fi
D.Thom.
leB. 4. Y\i.nAn3i,qutji.vlt.
Vide authores
, c<»/>.r.
Mte qutfi.
cit.
;
in intelledu cft vc-
&
ideo , exciudetur a confidera-
& ideo
tione Metaphyfici. Sed ad huiufmodi exclufionem nota , quod ejfe quiditatiuum eft eftenriale
^.lib. 1. efie
obicdi
,
inquantum obiedum
inteliigibile:
ARguiturqu^d non quia Metaphyfica cijm fit prima fcientia , &communiflima,maxi-
quia fccundum illud intclligitur
eire in intelle-
du,
led
me videtur
obiedturn fcibile vel intelligi-
quia fecundiim iiiud non intclligitur , nifi refledendo : ejfe vero exiftentias; non cft ejfe for-
verum : quia non videtur aliud pofle poni,quod omnibus intplligibilibus conueniat:& quod fit diftindtum obiedlum contra ob-
male eius inquaniiim formaie obicdum, nec neceflario concomitans. Sed nunquid obiedum voiuntatis habct ejfe formalcvel neceflario con-
;
cfte circa
primum autem
prirnum obicftum
fcibile:
bile videtur efle
ictfbaaliarum potcntiarum. Cor,firmatur
-?
illa
ra-
Metaphyf text.com. j.dicentem, vocari Philofophiam veriratis fcientiam , reiSte habet. Item,vnumquodque ficut fe habet ad ede, tio per Philof 1.
ficad vcritatem,!. Metaph.text.com.^.ergo conuertitur ente.
cum ente
Item ,
fi
;
ergo pertinct ad fcientiam de
verum excluderetur, hoc non
efiet
quia dicit ens diminutum:fcd hoceft falfum. Probatio , nam qua: diminuunt de perfedione nifi
non attribuuntur primo enti , vt patet de verum attribuitur Deo, & in fummo, vnde i. Metaphyfic. text.comment.4. fempitcmorum principia eiTe verirfima neccfie enris,
caufato, finito,&c. fed
cft.
Cdt> dt ftantiA.
C
Item
*^"°^ b-
^^
,
:
dicatur dcbere intelligi de vero,
'" compofitione,& diuifione.
Comri ^aufe
fi
:
i
quo non
neccffedtus
fedlus rcalis entitatis
camentis
:
oratio vera
in ,
:
excluditur confidcratio
autem veritaseftef-
ifta ,
iuxta illud in
eo quod res vcl falfa cft.
eft
,
vel
Refponfio
,
Pratdi-
non
eft,
res
nop
cft caufa praccise veritatis in intelleau, Ced intel-
ledus componens prsrdicatumcumfubiedo. Ad oppofitum eft Ariftoteles in litcra.
le
eft neceflario
S
CHO
L
I
V M.
I.
P o N I T fententiam , cfua tenet vcrura ejfe ohieSium inttlielitu,^uamtrtl>uj rationilms claris
,
non foaTia-!
comitaiis,aliudquam
obicdum intciiedusrQuo-
modo alias per illam fit motus in rcm Contra quomodo appetitur non
?
,
cns
?
nun-
quid eriam penes habitum rcalitcr inquantum amatum , habet aiiud ejfe formaiitcr , vei concomitanter quam inquantum vifum ? Nunquid :
eft ibi aliarealis
coniuntkio voiuntatis
cumob-
icdo^aut rantummcdianteadu intclligendi perfediore quam fuit abfenris ? Vlterius inteiiigen-
dum quod indetcrminatio cft in obiedo reipcdu omnis diflerentias contrahentis,obie<3:um in,
feripris potentix eft determinario propriain
iedo fiipremae potentia:,
alias
non
eflet
ob-
adaequa-
tum potentiae lupremac, qu£C pcr fe potcft in obredum inferioris, & ideo eius primum obiedum in
illis
includitur quiditatiuc.
Exponitur autem ab aiiis,quod prajdidum
eft,
quod verum dicit racionem entis in inteliedu , eo quod verum non eft in inteiicdu fcilicct
formaliter
;
fed obicdiue
:
ficut
cognitum
gnoiccntc. Sed per comparationem ad
telledum
du
rcs dicitur vera
intclledus diuini
mcnfurata
ti
concomitans
,
;
:
?
Dicitur
in co-
quem
in-
quod relpe-
quia refpcAu eius funt
& fimiliterartificiaUa rc/pedu intel-
ledus nofiri : naturaiia autem pcr accidens habcnt compararionem ad intelledum nofbrum, inqu.intum vera, quia non vt menfurata , fed vc menfurx.
Contra
"
Qusftio III. Contr^ ifta , qu6d ponitur primo verum cfTe OhieBum, frim HMtM- obic£him primum intcUcAus. Arguituroppofir»littr fttitum triplicitcr. Prim6 fic obicifhjm primum :
fecundum fuam fomialem rationcm,prius
potcntia:& magis faltcm ipfb aduj
verum autem
fi
non eft
dicit
vt cogniti
adu quia nonconrationem cntis in intcUedu, :
aiStum intclligendi.
nifi fntclligcncio
,
quem
rer
rationem eniis in intellcdlu;
naturaliter prius illo
tingit intelligere
Item
cft fic intellc
,
fccundd:
€tiit
tbitHii
Anima
quitur contra illos
,
quod cum
prior ratione veri
fi
ens eft pcr (e fubic
,
ratio cntis
fit
quod aliquid erit fubic
Metaphyficae
^•tmm ptrfe
&
przcedit reflexum in quoUbet 2.€ta. oponet ritioncm formalis obie(5H inueniri. Ex hoc (c:
WtlU^hiU.
, nec fic eft obie(5him primum , (cd habitudinem obiedH motiui ad dctcrminatam potentiam , quia importat adxquarionem ad intclle
tiones fadbe
dicit
quidem eft vifus,hoc eft
OhitB* h»- ftus , rcfleden<^ fupra rarionem obie^h 5 crgo httM nttt ex- &c. Maior patct, quia adlas dirc(f^us naturalitcr
fttntU.
intelledhis
ratio intelligibilis:poftquam lapis fiierit intclle-
eft
itiM, frtetdit
rtfUtttim.
&hoc vlrimomodot/erjwBcftob"
:
, & honum voluntatis , quia verum non mouet prtmo , ^cut probant ucs ra-
ie
primum obicdtura potcntia» intcllediu2r,quod non a(5hi dire(^iuo,(cd tantum rcflexiuo cognofcitunhuiufmodi eft vcrum (ecundum eos. Dicunt cnim, quod intelligitur, (icuc non
iUiid
Atfi** dirt,
na-
eft
turalitcr ipfa
taleroobilc
665
:
:
:
includit aliud,ita cft per (c intellieibilc
lud aliud
,
ficut il-
,
nec illud aliud pcr conlequcns
mum obic£lum intcUe^s
eft pri-
mquan-
(ed honitm
;
,
cap. i . tcxtxom.66. de vifibilibus
•««^«*» cuius '^
:
quod in
, fic
ra-
lionem prxdicari cadit fubie
talis refpe
formalis obie
cilc cft aflignarc obie<5ta
tianuTi,
non
circt
,
modum fa-
per (e primo modo. Per hunc ctiam
prima omnium poten-
aliqua abibluta, fed refpe<Slus quo(^
dam correfpondentcs
puta quid obieftum
:
non quas-am qualitatem, colorcm,
vifiis?
vel luccm,fcd
relariuum vt vifibile:fic gu(his,non (apor.fed gu-
Quomodo eriam
ftabile,&c.
obie<5him
cum potentia abfolutum
natura
:
intelligibilc
ctiam
quocunquc refpe
;
cft
fimui
eft priiis
ergo inquan-
tiim intelligitur:nonincludit rarionem re(pc
tum
& ita
eius
quaereinp.q.j.
diftinguitiu contra verum , 8c inquantum rationemnQn includit, ita eft per fc intelligibile (ccuildum fuam propriam rationem , ficut cconucrlb verum inquantum n6 includit konumi ergo , &c. Minor patet tum quia intellcdus diflferentias boni inquantum honum , & veri inquantum verum, cognofcit, & sque perfe
vifibile
illud
non
cft ratio
primi
De quo
obie<5ti.
SCHOLIVM
II.
:
non conuenit hono , nifi (ecundtim propriam rationcm, inquantiam non includit verum ; Tum , quia , fi non intelligerctur bonum, rcc aliquid aliud nifi inquantiam includcret verum, cijm per accidens ipfiira includat , fcquitur difFerentia
quod nec honum , nec nifi
quiditas rci intelligeretur,
per accidens:& ita
citcr
;
Corifcus
ficut
non
, fi
intelligcretur fimpli-
cognofcarur inquantum
non cogno(citur. Propter iftam rationem concedendum e&, qu6d primum obic
4 Sf»j
frintum
»bitSuiTt iu-
ttUtaut.
quolibet per (e inrcUigibili
dum vifus
,
non eft
liter includitur in
lor in albo
ens
fit
,
aliquid
ficutprimum obie-
:
,
nifi
quolibct pcr
quod
eflenria-
fc vifibili
:
per fe intelligibile:& nihil po^Tit in quo-
cunquc eflemialiter includi nifi ens , (cquitur quod primum obie<Ehim intelle^s crit cns J.ns frim* hoc dicit Auicenn. i. Metaphyfic. cap. y. quod imfrtjjient ens prima iraprcflionc imprimitur in anima:qux rel="nofollow"> pnfritnitur m M»im». cunquc autem rationcs tranlccndcntcs, qux (imt quaii paflioncs enris, vt verum, bonum &c. funt poftcriores primo obicdo ; quaclibet eanim acque pcr (c eft intcUigibilis , nec vna magis ha:
&
&
quam alia. Si dicatur quodobic^m eft duplcx, quoddam moucns potcntiam , quoddam dcterminans ad mouendum, & hoc non tanquam aliquid abfolutum dans virtutem moucndi , fcd tanquam rcfpc(5his , dicens habitu(iincm obie^ motiui ad fubiecfti
intclle<9iis
,
,
Swi
Ofer.tom. IV.
,
tiam, detjuo videripoteft i.di§lin^.^.quafttone
&
4. diftinB. 49. qusft. 4. §. luxta
Secunde
,
verum
in intelleilu
vt comparatur prima ,
mjd eft, apprenenfioni
,
ejfe
hoc^um.
^.
10,
duplex , fcilicet
& fecundti etus operatu)~ & compofitiani & ejuod :
non opponitur prinu, fed tgnoramia , bene tamenfecundt , non contradtcit fibi i.dift.6.tjuaft.
falfitas
J.ad
cum
^.
negat apprekenfioni veritatem
,
&
falfitatem, quta tbi locjuiturde veritare complexa.
7ertio,quornodo inteHeStm cognofcat, &ejuoaElu^
conformitatem fui aEius cum obieElo. J^artOy (juid fit falfitas matertaltter,& formaltter, Dehii
multa dtxi in fupplemtnto de Antma^di^ut.
*
j.
/f^.7.8.9.
vt cc^
& nigro. C um autem quodcunque
bet rationem
ExpLicAT primo triplicem veritatem in rebHi,& aliam triplKem in ordine ad inteUe^um^ ponens horum fex conceptuum exaBam differen-
Diccndum
eft
diftinguendum rcbus ter
,
,
ad quxftionem alita:;& prim6
ett
de vero
:
cft
& veritas in intelle
in genere
,
videlicct per
enim
veritas in
yerit»i in re
In rebus duplici- 6"
comparationem ad
»a iattltt-
'''*'•
&
producentcm, per comparatione»n ad cogno(^ ccntcm,fiueintcUigentem. Primo roododicinir veritas ab(blute conformitas produ<3i ad
cens
,
aut determinate conformitas
talis
produ(ecun-
diim adaequationem , aut detcrminate conformi-
fecundum imitarion. Et licet primus iftorum trium modorum, videatur eflc commiMMs fecundo, tcrtio , ramen fi nomen veri imponatur at* tas
&
fignificandum quodcunque trium prxdi^torur», fecundiim propriam rationcm , crit zquiuocum.
SccunduJ modus inucnitur in ritaseft:quiacft
Filio
Dci
,
fectmdumAuguftinum uimroa
KKk
5
_y.
«
.
qui ve- ^^^^ ^trm, »bttr crtMtttr
fimi ra vtr».
.
{imilitudo principij
cum
dine »d
in-
hic enim eft conformitas modus inuenitur in
:
imitatur exemplar,cui aliquo
qux
mo-
defediuc tam.en , aliasnon diceretur imitari. Secundqmodo/cilicet per comparationem ad intelledtum dicitur res vcra tripliciter. Prim6,quia fui manifeftatiua.quantum eft de fc , cuicunque intelle^kui potcnti manife-
do
nlUBH
Metaph.
Tertius
aHxquationc.
crcatura,
Vtrttiu in or
VI.
Lib.
666 atlimilatur
,
determinationc
modo
non
fibi
(Jbnueniente
Sccund6,quia
fUx.
ua intellcdus
aflimilabilis
qui
,
quod eft quo falfa,
& tamen ratio illa
apprehcnfionc
in fc falfa
intelligibilis eft
%r.
non
cludit, vcl exprimit aliquod cjutd
Eodem modo
tiomirjis.
capitulum noni
,
potcft exponi vltimuin
tcxt.com.ii.
cft nifi intel-
cium , inquantum eft circa ^utd fimplicium , circa ejutd compofitorum, quod circa efuid com-
&
cct
in cognolcente. iftis
cxprimendis potcft
(ex conceptibus
xquiuocc
veritas in re.
cnim quod
Patct
primi diftinguuntur a tribus
aliis,
quia habi-
tudo ad producentem,& ad intelh"gcntera,alia alia eft
^T
& ix. vbi vidctuc
Ariftotcles diftinguerc dc intelligcntia fimpli-
pofitorum cadit deccptio peraccidens:quia
cres
^,
non m-
fortc ^utd
nifi
tum
Pro
^'*f"
:
fimplici
,
illa
vel aflimilationcrcs in incclledueft, ficut cogni-
accipi
TrtdiB* vt-
fcd
,
aflimilati-
fada manifeftationc,
leftus crcatus. Tertio, quia
& lioc
de Falfo, tcxt.comment.34. aliqua ratioin fe falfa,non folum deali-
tri-
ftationem cognofcere.
;
dicitur in cap.
'Nam
idem
intelligens
fit
,
&
producens.
per impoflibile Deus eflet produ
fi
fimilis eflet
lic^t
:
&
fitas vittualitcr
tus finc fccundo
quia
«mplcx
Deus intelligens
efle falfiis
non produccns. Di-
,
Cires eempo.,
cafimpUcitt.
poicft intcllcifhis
per accidens.
& falficas contraric
,
creaturas
,
:
Sccundae autem vericati oppopicur ignorantia
quz
ftindio ctiam primorura trium intct le patet, aliorura trium oftenditur difi"crentia:quia n nul-
,
qutd fimplicium
ita in
vniuntur
eflet alius
fal-
fimplicium
ceptio,no eir.
econucrfb
Ci
quod potcftcaderc
C\c in <juid
cnim intelligeret per accidens , fcilicctin attribucndo altcri illud <jutd , non eflct difFcrcntia:
priuaciuc
,
(cili-
coccpium,non Jita citdit de~
primus modus tripani-
&
;
no»
faccre
eft
fi
,
,
cftet
,
natum
tjutd
fimpliciter fimpliccm, in
& a*qualis & fimili imitanti & non
,
intcUigens
corum
fcrcntia cft in
rarione,&
in rc
non
modo
illa:licct
quando
:
fcilicct
funt vnita. Secunda dif-
cfTendi vcritatis,in hac ope^
cnim
fit
in vtraque operatio-
turx :non quianaturacognofcat illam, (ed quia
ne vcritas propriaforraaliter,non camenobiediyeritat no e^ uc , fed tantum in fecunda. Nam neutra vcritas inttUeSM «^ eft in mtelledu obicftiuc , nifi reflccflcnte fe fu- ieQiiu nifi per adlum flium,comparando illud ad obieftura: quMideft r$fleait. quac reflcxio , fcilicet in cognofcendo quod aiShis
propter manifeftarionem maiorem, vcl rainorem
talis eft fimilis, vcl difliraiUs
lus cflet intellcdus
Aian gradum ftare,&
iuta
hsc notiria
eflct,
adhuc quaelibct res fecun-
,
fuae cntitatis eft
quantijm
,
eft
,
(e
manife-
res dicitur
nota na-
eflet
nata
,
qua
dc {e,pecfc£bius
,
vcl
mi-
nus perfedc, cognofci.Efle autem aflimilariuum dicit rationcm adiui refpedu afllmilabilis ,
&
(cquitur naturalitier cfle manifcftariuum, vcl Ai(-
paratura
eft
non habcns ordinem ad
lcmper a(firailariuum,&
ipfura # (cd
aflimilatio refpedhi in-
tcUcdhis pafGui prarcedit hoc
quod
eft efle in in-
pofitione iftorura
,
& diuifionc
,
non eft finc coraautem diftindiio
patet
:
modorum eflendi
veritatis in
fcilicccfbrraalitcr&obicdkiuc
,
intelle^,
quantum adpri-
mara operationem. Quoad fecundam
dcclaratur : quia intclledhis 7 multas propofitiones format,& apprehendit adhi C.8.& alibL Midmpropo. fecundo,qu2 tamen funt ibi neucrz ex 1 Topic. .
fitienet
telledhi
:
quia illud
a(9ai intelligcndi
:
efle eft poficrius
nam non eft,nifi
nis fundaca in o\i\tQoo incellcdo
naiura ip(b
relatio catio-
^ a«5him.
liccc igicuc in illo fic formalitcr veritas, vel falfi-
tas
,
auc quia
tamen non
cft
confbrmicas
eft ibi obiedliue,
Si t/tmen hoc
homines
verum videtur ejfeiquare ^utrunt
ita ejfe in
memoria
hommum , velejfefa-
mojt f vel haterefilioj poji nurtem,vel jhttuas erigere,vel opera facere, vt poft mortem maneat rela^ iio rationis fiindata in
ad aQumf
Relatio autemcft pofterior abibluto, ad quod
6 Virmm
obieQo inteBeih
autem formalitcr eft ip(e adhis intelledhis , aut- prior ipfb. Coraparando (ecundum, & tcraum ad intclledhim non aflimi-
in in- eft
teUeclM t^
dftfUx.
ex
f
.
aflimilario
non habent
f»lf»,
fe
videtur
petccptus,quia fimul temporc. In aliis,vt incon-
dufionibus differunt tempore. Concra:quo
mor
do adhis primus circa prindpia eric reflcxusl Refpondeo,non primus, qui eft compofirio , fed
& circa iudicabilia pof-
§liiMndev4~ , quod fiiperiusdidum eft , qudd ritM eopUxi complexi cognofcicur per hoc , qubd incegnofcitttr. tcllcdhis apprchendit conformitatcm a<^s compondndi , enricari excremorum iftius complcxij
c.c.2<>.
verus
,
.1. 3
Eft auccra inccr iftas vericaces difTcrencia
vna,qu6d primac
^dt hoc cft
ttluffttftt.
,
tantum. S^uicur viderc dc vero in intelledu. Verum auccra in incelle<Slu duplcx cft fccundum
falficas
n6
opponitur,(ed igno-
&
itt
iilud
qubd principia ftatim cam apprchenduntur, cognofcunmr cfle vera.Refpondeo propter euidentem habitudinem cerrainorum , inteflcdhis componcns ftatira percipic , adhira componendi cflc confbrmcm cnritati compofitorum. Pofletergo dici , qubd ibi cft alius adus, & rcflcxus, (ed im-
fcc dici iudicarc.
^nid eft.femrantia cantum; fic incelligicur iflud per ffi verm, qu6d tmelUElfti circa quod quid cft txfenttttr. tUttio
tteutr/t.
fccundus^qui cft
Ad alitjuid, cexc.com.io. & io.cap. i.ccxc.c.3 tfutd
fln
ordincra eflentialcra, (ed
,
cius duplicem operacionem , kcundum quarum vtramquc nacum eft conformari obie<Ste,vc menfuracum mcnfurx (ecundum Arift. in $. cap. dc
eirc»
aut non:
accidentalera,re(pcdhi,(cilicet alicuius intellcdhis
labilcm
btiU*Bm
,
quia non apprehen-
Contra
dicur ifta confbrmitas.
^ Z T R A.
rei excra
in-
ttUeHMi nc-
de Aniraa, femper efi
ficuc fenfus circa propriuro fenfibile
:
&
intelligcndum prscisc circa conccptura
/implicitcr fimplicem
:
nam
intelieftus fimplcx
circaconccp*nm non fimplicitcr fimpliccmjiccc
non
poflir cfle
cfle virtualiicr
formalitcr falfus
,
poteft
tamen
falfus,apprehcndcndo aliquid fub
afl^nTiis,
Concra hoc
vericas
arguimnquoniam quando comparo adhim compofirionis ,TC\B, hoc facio achi compofirionis C , quomodo fciara iftam (ccundam corapofitioncm C , efle vcram ? Si per aliam compo- &U0 4Btt cofirioncm , cric proccflus in infinicum , anccquam gnefcittir tefcrmitMt «cognofcatur verius compofidonis A,&c iu nun-
A
.
quam cognofcecur.
Stttettm
Si per fe ipfam cognofccrur,
pari ratione ftandum eft in
prima compofiiionc,
dus non cognofcatur per alium a<5tum confcrentem dus conformitatem cntiuti compofitorum. Si aurera non fcio C, eflc vcram,
qu6d
vcritas
crgo nec ji
>
fciam
efle
veram per illam quia ab :
ifta
re
.
»
Qusftio III. A
cfTe iftadcpcnder. Irem, fi debco cognofcerc vcram pcr collationem ad rem oponct igitiir rcm cognofccre;quo ergo zQox ? fi codcm, qui eft ji, idem cogno/co pcr C, li alio , vt ip(b D, ergo duo adhis fimul de eadem re. Similiter,fi ille 9Gm% fit fimplcx, non eftprincipiumiudicanAidtA :Ci complexus fcqiiitur proccftus in in;
D
,
,quod^
finitum,vt prius. Scquitur etiam aliud
non cognofcitur ellc vera m'fi pcr vnum difcurfum a complcxo in complexum & ita primum principium non cft notum fine difcurfii. :
Itcm,fccundum viam iftam,videtur diccndum, quod conccptus hominisfit ita verus , ficut conceptus huius^0ro0 cwmr, eft verus ijam vtrobique eft conformitas ad rem concepram , po:
&
vtrobiquc conformitas cognofci pcr refle-
tcft
*?*"?™^ ^^
'
Rcfpondeo,qu6d
fiiperiijs
inchoando, falfiun
ita quod non apparerc quale cft,quia tunc fi quid cflct,& fine omni apparenda, elTet falfum; nec apparcre qualc non
dicit
carcntiam tahtaris, quale apparet
principale in fignihcato cius,
quia tunc eflct
eft,
priuario
falfitas
non
:
fbrmalitcr pofitio,non
& fbrmalircr carere talitate quale videtur:& hoc
,
:
fimilitudinem:
&
Socrares
,
talis
quia Socrates
enim quod Socrates
eft
licct
,
rem ficut & complexi; & cognofcere veritarem vtriufque; ergo &
inrellcdhis fimplicis ad
igitur
,
ante rcflexioncm arquc fiiit in vtroquc;& pcr rcflexioncm cognofcitur cile in vrroquc igitur in concepru hominis eft veritas , ficut in ifta, homo ;
& refle<Slcndo ita
tfiantmal,
homo
efi
Arift.
I .
animal
,
verum
elle
eft
eft taUs
,
qua-
,
quod
,
notandum
eft
cia funt
:
quam extrema
raliter
igitur
fcd in flmplici nihil cft prius naturalitcr in cx-
,
vcrus.
trcmo, cui conceptuspoicftconfbrmari &difConrra:probat,qubd non poteft
Refpcndeo,non
non
vcrus,quia
SCHOLIVM
comparcntiu- a ratione,
qualis
;
&
dum effe,
III. in re, dr
^uid infigno. Secundo, qHomodo dtjfert ohieSlum veri incomflexi ah ohteSio veri complexi,<ju'od hoc Jfrius natura h^het ejfe cjuam in inteUeilu, iUMd no. **
"
'
Tirtio
expltcat
,
quomodo
refiellendo cognofcit
ifiteUt&m veritatemfui afltu
fciltcet
,
do complexionem propofittonis
aduerten-
conformrm virtuali hahitudint inclufe in terminii. .Quarto , quomodo ifta h^httudo aliter efi in termtnU frinctptj conclufionis tis
,
iritatis
,
ejfe
& propofitionis conttngen-
<\uarefiatim intetie^m hahet notitiam ve-
principij, (fr
s
ejuo iUa
caufetur.
foluit argumenta pofita num.y. contra
Quinto,
modum co-
gnofcendi per a£tum refiexum,mirahtlfs ctrca htc
vcrus,vtcompIexuseft
fieceflarib
habct fignatum fccun-
prius naruraliter
,
cui conccptus poteft
Vtmm
m
rt
vcritas
non
eft
,
eft illud
quod apparet
,
&
qux
conformitas,fiuc fimilitudo,
«/ id qmd eft intcr diucrfa fed identitas vt manifcflari ad ^t*nt. ^g ^ yj dcclarans , fiue manifeftans , fiue appa.
,
rens
;
non crgo
eft vcritas ratio declaranris
,
liue
vcl difFormatur, fc-
,
cundum qubd didtur verum, vel falfum:incomplcxum non ncceflarib habct conformitatcm,fcd fi confbrmatur menfura cius.
Ad
alia
rei extra
argumcnta
,
accidit
,
ficut
,
non efl
quooKxIo reflc
cognofcinu: vcritas nota:viderur difficultas,
fi
ia
compofirione cognolco rem non abfbhitc rantum fed collatiue , confcrendo rcflcdendo aifliuTi adrem,hoceft ad rcm cognitam collariuc,
&
ficut dicit terrium
ad rem nudc
,
,
arnumentum
conftrendo
,
:
fcd
per hoc
fi
conuerro
non potcro
qubd ad iudicandum codcm modo, quo& in priraa compofirione,& in illo,ad quod conueno , habco rem cognitam a^i collatiuo. Nota , ficut didhim eft , quarc complexura eft '^»»*"*
, fed illa eft ad alterum cxtremum, ad quod fignificat non conformitatem , fiue fi-
mihtudinem, fed identitatera, accipiendo eam in communi fed verum in figno , dicit fignificatum cfTe id,quod manifeflatur pcr fignum, & in :
raanifcftarc illud,
quod
eft
,
& ita
Simdvttiut conformitatem figni ad fignarum. Siitaqueom*»y»r»* • nis conceptus eft fignum rei , copceptus fim-
&
plex iu cft confocmis rri
dc aliquo
vcrura
,
,.
manifeftantis
hocfignum
inrejioc ac-
;
habet cui confbrmatur
coUariuus
Item verum in rc
eft
complcxum necefTarib habct fignatum fecundum fj7c,prius quam in ipfb ideo ncccflarib cidir;
iudicare de vcritatc compofitionis, quac eft adhis
fi>ecMlatiorjesfacit.
8
efle falfus,fcd
eft
conformari,quam in ipfb:quia fi
A T primo i}Mid/tt verum
-•
tnttU.edueffe dcbet menfurare illumconccp'J^ tum, obic<Sb conceptus complexi , quaj funt ex- ^*^. "'r^' trenu, aliud ejfe habi:nt, quam vt funt in concep-
falfbipre.
c
qubd obie<5him q j,-, J,^
,
eft fignatimi
duraquod
formarf.
I
ifhi:
contra
conceptus fimplicis, fUxum pnmt nullum ejfe habct aliud,quam in conceptu,fecun- »» ft talequi
fdlfum quod caret identitate, ad id qubd apparet falfitas cftnon identitas entis, vt manife(lati ad ens, vt declarans,fiue apparcns , hoc de
p L
eft
,
fimilc dicarur talc qualc eft
e(Ie,&
EX
quod
,
PcrihermcniaSjcap. i
Proptcr illud
fimplex
fciam conceptuni
verum:ficurfciam conccptum
efte
bitudo virtualiter inclufa in extrcmis antc natu-
liseft, hiceft fimilis
eft
vt in obic£bo,in fimplici non:quiapoteft intelle- ^^**»-
quale intelligitur idcntitas:
,
& ita nihil eller verumj
dfct vcrus Pkto:quia tunc apparerer Platonijfcd per tale
ve-
fimihs
,
Socrates appareret Plato
fi
ita dicirur
tucomplexo,& prius ruturaliter in fe, vtfimpli, fecundumquod eflc , prius menfurant illum conceptum complcxum , cui ejfe priori, concepiura complcxum conformari , cft vcrum cffe , difFormari , cft falfiun efle hoc efe eft ha-
talitatcm
nam nihil eft fimile fibi /imiliter
quarc non
,
immo
}
€kas conucrrcndo fe cognofccrc conformiratem
eft
fed falfum materialircr dicit apparere,
,
non intelhgendo per
verum
cft ita defim"riuus
complcxus non videtur conformis rci,quantum ad complcxionem, lcd tantum fibi, quia complcxio non cft in re. Ad hoc tmmo tcCponfum eft prius,fignum xquiuocura eft confbrmc , non talc in natura , vt circulus eft fignum ^^ _^^ ^ vini. Sed ad primum non valet , quod prsdi- „ Jimplidfi^ dhim eft:fccundum qubd verum eft in complcxo, eut m tam* rus
hominis,
xioncm. $m4f»lfitM
quia
667
,
ficut cotDpicxus tci.
•,
ergo viderar
conueno ad
,
,
illura,&
quia complcxionem, quat *
..
^
.
.
.
^
pra-ccdit nafurafiter idenntas
cft
'*•
a rarione, *^'^*"* ^*" etdtt xerUM' „
extrcmorum
:
& .^^ apltxi,
habitudo virtualiter inclufa in ipfis, aii a£hi rarionis eonformari , vt mcnfiirz , cft ipfum vcrumcflc. 10 Ita dico , quod illam complcxioncm cognof^ ViritM fri». CO clle veraro, cognofccndo confoniutatera eius ''^ etmtlm^*^ ad illaro habitudinc virtualiter inclufam in cxtrc- r^"^ alia
.
,
.....
ttntens, aut-
mis,qHZ quadoque mcludirur in extremis ex na- „,^f tura exrreraorura, non pcr aliud pnus^quadoquc rtpu f
KKk
4
pcr
Jiff_
668
pet aliud prius indudens
;
rnodo ex natnra terminorum ipfos
,
V
Lib.
quandoque nullo
hacc
& illa,fed notitia notitiarnon aftualis
vel includentium
non
git^nitur nifi ex
coniungcnte
caufa aftualis duplicisordiiutx
,
fcd a caufa extrinfcca
Primo modo
vcl di(tungente.
Metaph.
I.
cft in
ipfii
principio
Secundo modo in conclufionc cuiufcunque tcrminorum habitudincm realem , praecedcntcm a<9^im incellcdlus , includic
nem
;
principiorum tio
modo
que
cft
irt
notitiam habicudinis ipfofum
:
incellctShus
ponendo ,
ficuc
& alia abfor
coniungic cerminos
/
'f
«-
illos
com-
nStus fui
aa
AfrltttM
non
videc ilium atSturq
ftffsri*.
nocicia
non
{Jonis
nec imptimitur ,
mem :
non
a6him eirc confor-^ niuvidcndo habicudinem cprminorum in
,
,
videt
quia cauia pxcrinfeca
terminos, vc ip
jg^y^
ex nocitia habitudi-
termmorum pcmcipij , quac mcludic illam, Quando aucena componit lerminos, propoficia-
re
^iupnt^ titiA htbitit-
nifi
"^*
nis concineentis
H
ex ccrminis conclu-
fuit imprefta fibi
fi
non vt
faeic
eam
,
facic circa
in conceptu
& tunc
Habitudo terminorum
fubiefti,
,
& terminatur,
quia abfoiuta caufantur.vfi alterum ipforum , vt *
j*
A Ad pnmum argumcncum
r
•
,
_
•
concra poficionem
;
cnim
eft
redus
,
aftus vnus cot,nofcibiiis nacu-
de fyliogifmo
ficut dicicur
quod non eft nocus vc obic6him,fed gnofcendi
re<5his naturalicer
Ad
ica hic.
;
dum,cognofco rem,& habicudinem
aiibi,
vc a£tus co-
pritis
fecun-
narura-
quam a
liter,
rem
rci.
,
,
iungi,vcl diuidi.
quandoquc non
ftatim
& mnc
vidcre illam efle
In primis crgo duobus, non cognofeitur compofitio,ciIe vera,
(cd ad
jjjjj ,
comparando ipfam ad rem , vt cft cxtrcmum , vt ipfum
rcm quac
in intclicdhi prius nacuralicer
fijcic
nocitiam
ha--
:
mini ex
Pacec aucem
ha-
qu6d non ftacim , quia
pcrquancumcunquc cempus, poccft aiiquis noffe totum, & nofle pa
;
fic
ab ipfa liabicudinc ; auc ccrminis
auc ab habicudinc ccrminorum principij;
aut ab illis tcrminis
;
aut a notida habicudinis
ii-
lorum ccrminorum,quodiibec improbccur. Ad primum,qu6d iiccc cx cerminis, vel ex altero ccnninorum vircualiccr inciudencc rcfpc^m, 6ac noricia habicualis habicudinis , camen non oportct cfle adualem pcrccpc^ ftarim fcd quando inccllcftus comparac cxcremum excrc^ :
ino,ftarim poccft vidcre
,
flc
iliam habitudinem,
& habicudinem a£lus fui,ad iiiam.Ad fecundum, amborum principiorum
notiria
tiam concUifionis
;
& hoc
fic
,
,
qux
cft
plici.
^iciuhc noriciae habicudinis fimul iundbe, vc vna caufa integra noririam habicudinis,qu^m nocicia vericaris nocijjam vericacis
;
ica
qu6d
nociria ha-
tcrminorum maioris cft caufa noricia; vcricaci4cius,& ficdc minoce ; & fic illc nocicuc lunc caufa nociriae habicudiois ccrminorum conbicudinis
clufionis;non crgo habicudo cft caufa habicudivcrit
:
nec ad habirudinem realem extremorum , priorcm naturaliter comparatione:quac enim habitudo eflfct illa , nifi idcntitas pro afHrmaciua, quac eft relario rationis;vcI diuerfiras pro ncgaciua, quae fbrcc
non
cft relariorationis,fcd
cancum-
ponic collacionem complcxjonis ad noriciam cx-
tremorum
fimpliccm,- vcl ad cxtrema,vc in noci-r
ria fimplici ftatim ex notitia talirPatet
xio
fibi
conformetur
,
&
fic
non
primum principium
quia
,
(
vndc
taii
ipfa
fuoc
cnim rcfpc6his
*P
""
ilia
nocicia fimplex
non enim componuntur,
quac in f^ cognoftuntur)
plexione
»»*
'^'T['^
cft
inciuditur in coilatiua nifi
complc- ^««*»
prsdicatum conuenire %gp,fi„Jpud cognofcendo
ratio termini oftendit
fubicfto
fi
in primis principiis, quii
,
& ita in ipfa
corn-
includicur, vc priusnaturaliter ipsa,
compiexio , fiuecompofitio,neccfIarii
: quia cunc vifa fuot ambo extrema conformitatis, cumtung intelligantut
videatur conformis
fimplicia,
& tunc'
fiat
compofitig. Necrequiri-
ahcuius adus , fed
notitia ha-
i%
tri
qu6d
vcriuris conclufionis i prius camch nacuraliccr
nec
, vei conconformis ftatim fim«
cui qaia eft confprmis
fequcns ad aliam
tur hic coilacio compoficionis ad fimpiicia,quafi
&
]
fimui facit noci-
bicudinum tcrminorum in principiis, caufat noriciam habitudinis cermiporum in conclufione , nocicia v^ricacis principiorum nociciam
ttvor
conformcm
Haec via ponic vericacern complcxi cogniri,
le pcceilario faciunc nociciam iliius ?
,
vt in conclufionibus
non per collationem compiexionis ad rem ex-
tcrminis principn,inceliigicur principium,fi ccrbicudinis
fimplici
fua:
,
componac. ergo quare non ftacim apprchenfis
,
intellc<Slus fic
Concra
opQrtct
qu^
bitudinis fiue ex fc>vel ex vinucc aiccrius
^
didu dt vt^
formitas ftatifn quandoque patet,quando notitia
fimpiex naturali ncceflitate flatim includic nocitiam coliatiuam , ficut in primis principiis,
,
g^;^ ^^ ritatt
quodiudiciumdcveritatecomplcxi , non eft nifi t^**^ coliatio notitiac confcrcntis ad iwtitiam incompiexam extremi,fi fibi eft cQnformis,& hsc con-
opoKctTidcreiiKeliedlualitcrterminosin rc co^
re,
SiAjiHm.j»
dc nocitja aftus ,quo,comparo , dico , qu6d iilc cft vcrus , fed non oporcet cognofcere iilum efH? raiitcr
,
habitudinempro-
fnndant vt nccefTario confequen-
ilia
conciufionis fundatur in ipfis
vcrum
tcrminos conclufionis
:
quia
,
nacura habuit
priiis
rpaii cprminorum , donotitituJ h»-, cft^ conformc habitudini hitudinu tx- ncc videac iilam habicudinemccrminorum,cuius tretneritm:p-
prie
Quando auccm componit
ad iliam habifudinem,quain ccrminis.
quando
:
ftacim vidcc conformitacem
nocam cx
illius
intellc<S):u
luca relacionis ncceftarib confi:quencis
frintipiMin-
Ita-
ratio-
veritascius, ficut in
tcm naturam
ftaiim naca funt facere ex fe in
ergo
non caufata,&
propofitione contingcnte.
primo modo cxtrema abfblutc intelloda,
in
fecundum
principio. Rcfpondeo,abfoiuta in principio caufant notitiam habitudinis,nou
&
,
quia
ergo habitudo terminorum conciu-
:
fionisjcftita
habicudo intrinicca in tcrminis ex fiii ipforum natura. Tcr-
virtualiter ipf^
:
fcd habituaiis cft
efFccftuum.
Contra
dcmonftrationis.
memoria-
inceIIe<Sbus
componens tcrmi-
nos iilos,& notitia habiciulis tcrminorum , funt immediata , integra ad caufa necefldria
&
&
Sif* f*'^*
caufandum noticiam conformitatis complexio- **"'|* '•'^ /•^**"*'*? nis ad terminosrnon quidem circa principia: fimul ideo componcns neceflario aflentit: termintt, quia quando componic , habet cotam di<5bim caufam , fed iudicarc in conclufionc , non fics fed illam complexiQncm confcrt ad illam,in qua
&
includitur
,
quo; alia cft principij
tant^m termiui
:
,
non quidera
& hic difcurrcre eft iudicare de
conclufione, in finc
eft aflenfus, id cft,
imprcflio
ootitiz neccflauacprincipij imprimetis,nociriam vcritacis
5
QuxiWo vcriMtis concIufionuni,exvcritateprincipij nota
veritatis fit
ex temiinis.
mult6 fi
SCHOLIVM
habitudo rationis
RE
dicatur, relationcm correipondcntia:
quationis, vcl commenfurationis
IV.
L V I T , veritatmfarmalem incomplereUtionem realem menfnrati ad menfuram : an vtro veritas complexi collatiuaftt realii wl r^tionii fuh dubio relinqHit,& magit approbxs
o
ejfe
,
re vtdetur,<juod rationps,cutus fundamentum fgtis
clarum.circa <juod
pulchemme
De
dtfputat.
hoc
duhtoegi infitpplem. de Anim.difput.^feEl.%.vbi tentti
,
complexam non videri realiter ah aBu , ejuod conforme efl Do&ori hic,
veritatetn
difitngui
relatione
^ .
tamcn qu6d aftus fecundus non eft primus fed eft adus com-
alicuhis abfolutcjficut
:
quomodo
:
proporrio ter qua:
•
>•
scot.xJ.i. j.5.
:
& hoc
Nam
?
1
inquantum :
^
m
in-
*•
proportionalitas
,
nec a:qua!)a extremis abiblutis in illc
adui»
comparatiuus extrcmonim compofitionis immcdiate correfpondeat, vel
vera rcs
fit
ficut
ficut
:
adxquztur
& primus
tunc vcritas fecunda
:
,
,
cum
rei,
qui
eft
illc
vnius
eft relatio realis,
& prima & adus intelledus comparatiuui ,
immediatc verus non autem aliqua alia habitudo eft vera , fi nulla eft formaliter, nifi in adu intelleiflus , quia in intelledris praJcisc , inquantum ab intellcdlu comparata qux habitudo,ni:
,
fiqua: in intentione
vt eiufdem in aflSrmatiua
vel diuerfi in negati-
telledus
iu:hunc autem neceflario fequitur, vel concomitatur relatio rationis in vtroque extremo ad alterum,quam habitudinem videtur fignare hoc ver-
dubium
eft
quafi
.
poilc fundari in
proportionc. Si autcm placet,qu6d
qua,aliquo
bum, efi,
vel adz-
,
quz
_
/^„'^,1^f
igitnr proportio eft a?qua-
vel fimilis
,
proportio
eft
paratiuus vnius conccptus fimplicis ad alterum, ,
non
,
,
non autem ratione abiblutorum
,
funt fimilia alia
Quod
extrema vnius propoitionis abibluta, ncc
eft,vbi
abiblute
Sed quid eft vtraque veritas prajdida^Rcfpon^uidvtriitu fio , prima ell relatio aftus fimplicis apprehcntmfUxi, (]Q„i5 ^d obie6kum,& efl: realis,fcilicet menfurati tm(0mf ext ^j mcnfiuram. Secunda,licct videatur fimilis re1
in propofito
proportioni
liter
adbus
fedfuam mentem non refoluit.
latiojvidetur
quod illa prima
,
imperfcdiorrelatiorationis.
cflet
idcm dicunt XI
669
III.
modo
non
,
aut
?
ab
alia
fi
comparatis
eft in
illa,
imraediatc vera.
cft illaalia
ali-
quac eft in a6hi in-
Hoc
inquiratur.
SCHOLIVM
V.
vt eft nota compofitionis,fcilicet provt
tertium adiacens
:
& fic verum eft illud Peri-
hermcnias , cap. }. lib. i. ejfe fignificat quandam compofitionem , quam fine compofitis non eft intelligere
:
ficut
ncc rationem finc
relatiuis
:
&
Resolvtio
ad Metaphyftcum,fedad Logicum , vel ad
Elare
catum efinum.
rura,hoc cft habicudincm rationis, inter exttema,
fita
qux nata cft eilc
vera. Vlteriijs,ifta habitudo ra-
conformis eft rei:non qu6d oportcat in rc eile relationem aliquam inter extrema,vt inre fimilera ifti rationis , quae eft intcr extrema vt intelledb,imm6 vt ab intclledu inuicem comparata:nam tunc eiret ha:c falfa, ktmo */? homo. Ncc tionis
oportet fugere ad compofitionem formaccum niateria:tum quia iliam non exprimitpropofitioj
vtxxan^uTnptttm
verum reale vt txpliad MetaphyficumfpeBat ,
fcientiam de anima. 5f^
etiam verum eft illud j.huius in cap.de Ente, text.com. 14. quod Cj^ vno modo fignificat vefic
<jtttJlionii,
pro rtlatione,vel eajfione aSlus intelUBus,»on fpe"
j.
&
Non
ratio tfi clara.
num.i.fuadentia
leilus
,
duo argumenta po-
foluit
,
verum tjfe obteElum intel-
fed adprimum negatur obieBa
& voluntatis distingui. illud,
,
fenfihile
vnde non condtfiinguinifi in ordine ad fenfum : cjuomo-
inteJleilui tfi intelligibtle
tur contra
intelUEius,.
Ad fecundum :
do autem ex diuerfitate oiieilorum colUgitur diHerfitoi potentiarum in fubordinatis, vel dtfparaVide Scot, i.d.i.q.^. num.11..
tis.
litcinfine, qui
& Mattritium
etiam ifiafoluit.
tum
quia hac eftet falfa , Deus efi Deus : fed tunc hic habitudo correfpondet rci , quando eft
talis
,
qualem
lem res de
res virtualiter continet
fiue
,
nara eflet faccre in intelle<Shi
fe
ceret habitudinem illam
,
fiue quac cft
qua-
, fi
fa-
fignum,
non fimile,fed aequiuocum, exprimens tamen illud quod eft in re ficut circulus non eft fimilis vino , eft tamen vcrum fignum vini , felfum autem la6kis,vel huiufinodi non tamen eft omnino fimile , quia illud fignum eft ad placitum hu:
:
ius fignati:non fic illa habitudo rei.
Mctaphyf. flutmod» ftfui»
efi
vtro t
ci-
in
vlt.t.c.i I.
Qomponi.
& indc
,
:
9.
in r(htts
Refponfio notificatio fit per ea , quae vt in pluribusjvbicumque autem idem non affirtnatut de fc realiter, aliqua eft in recompofitio: aut alitcr
:
,
notificatio
fit
per
minimum gradum,
quafi dicat ad rainus rcquirit vcriras,
H
Contra
Ferum tft
quod
in re
Mt compofitio
Ad
complexo ,
metis aliquapaflio
efi
,
vcra
cft a(5tus
diiiem:&
fecunda veritas:& itailla
qua: dicitur compofitio exprella pet
&
immediatc , mediantc illa vcrus comparatiuus fecundum illam habitueft
fic
viderctur, cura
fundamcntum
illius
,
&
fcciidum
illa, iicut
& prima Anima.
Ex natura enim aftus intelledus cognofcitur, Qui vritii quomodo eft fundamentum talis relationis:vcl 'xcluHtur » eft relatio
Mtionis fundata in adlu intelligendi, -*'"*/W"*
aut magis in habitudine rationis quae
eft inter
comparata per adum intelligendi,fecunprimam opinionem tunc eft memisali-
obie<Jia
dum
:
&
quapaflio originaliter,fed formalirer pcrtinet ad conudcrationcra Logki:ficnt pojfibile, impojfi-
&
modi ccxnpofitionum omnes. Prsfiippolamen Logicus confiderationem de acftibus
hile,&c
tur.
,
realis,(cilicct relatio
veritas,penfnet ad c6fider.itionc libri de
mocap.noni,text.cora.i,cum accipitur,y&»ai natum pro hoc quod eft idem.. Hxc igitur corref-
habitudo
•>'
in intcllcdhi
enim ex didis, quod vel cft
fecundam opinioiiem:& tunc
nit
eft in rc formaliter, eft
verum
ficut exprefse patet in litera eius
rationabilitcr. Patct
, fi idcntitas cft maior,& veritas. Tertiomodo, largc fumitur cemponi:(lcut ixx pri-
poivicQtia pridi(^a huius habitudinis ad id,quod
propofitam ergo quaiftioncm dico , qu6d
Ariftoreles praccise excludit
intelligendi,quibus (ecundac intentiones forraan-
Paterex principio Periherm.
Sccundum veritatem autem dico
, quod ad coufidcrationem Metaphyfici pettiaet veru realc
primo modo fumptum .C. pcr comparationem ad producentc,& hic quoad omnia tria mebra,quia non contrahunt ens ad quantum,ncc ad motum. Secundii autem .f fumptum per comparationcni ad cognoicentcm ad primum raembrii pertinet, quia
Lib.VII.
670 •w*
M-
cum
Secundum
per
fe
ad adtiim dcterminatum , nec conucrtitur cum eft ens Loente. Tertinm el^ ens diminutum, gicum propric.vndc omnes intctiones Cecnd^ de
ens
;
ente.
&
•**
cnte, prasdicantur;& ide6 proprie excluditur
tali
l-ogUM
ctn-
^ictM om*^*'
"'*,
J*
'
aucmedoi
a Mctaphyfico.
Conuertitur tamen
cum
cntc
aliqualiter ,quia Logicusconfideratomnia, vt Metaphyficus fed modus alius confiderationis, per mtentionem lecunlcihcet per quid reale, :
&
& di-
dam,ficut conucrtibilitas entis fimpHciter, ininuti
,
quia neutrum alterum excedit in com>
munitate:quidquid enim teft efte
fimpHcitpr cns
eft
po-
,
De duobus modis
ens diminutum.
veri
in intcUeftu di
Ad
argumenta principaH'a patet
nullum
;
cft
pontra di«3a,nifi vltimum de cau(a,& efFc(Shx:vbi
dicendum
qu6d maior fi eft vera, cft vera de cau/a totali non autem eft fic in propofito: nam veritas triplex exclufa omnino a Mptaphyfico , dependet ab intelledtu , ita quod rcs ex (9 pon eft fiifficicns caufa alicuius iftorum , liccc eft
,
:
ad illam requiratur , ficut illa probat auilorlquod rts eft) in eo , non prarcise , fcd Ci oratio formetur ab intelledu,vt extrcma habcant efle diminutum. Ad argumenta pro opinionc de vero , quae fiiit improbata poteft rcfpondcri ad tas (/« eo
:
primum,
Q Ori
Equitur
tertia quasftio
dc exclufionc entis ve-
i confideratione Metaphyfici , t. c. 8. Vbi primo aduene,quod illa refponfio , qiue ponitur ad vltimum principale immediatc ibi Refponjio res non efi, 8cc. poflfccaflignari, Extra, fcd bona :
cft,
quam ctia imitatur
ad finem quae(iionis,ide6
,
quibus per fcconuenit , quia de quo in Ce-
cundo modo
dicirur paflio, in primo modo dicftur fubiecaum. Notabilis valde determinario cft
nec repugnat didis
ifta hic,
nantur,
alibi
fi
,
rcdc cxpo-
Ad pauca cnim afpicientes,e^f Vidc in.
fra in 9.q.y.
Aliqui adjgnant £jr?r<« illam paruam Hteranj modo ettam obieSu^f, &c. vfque illuc Dicendum efiad q.aliter,S<.c. fed fatis eft ad infra ihi: .Qtto .•
propofitum.
Deinde in fblutione principali ponuntur in aliquibus originalibus quaedam vcf ba , quap non funt multiim ad rem ibi ; &c, Si tamen hoc ve-
rum
videtur,8cc.vCc^ae ihiirelatio autemefipofie-
rior,8cc.
& funt
Theologicc
tcr
Extra,8c pofliint pertradari aU-. aUter Phyficc ,&multaaddi,
,
quae dimittantur lcdtori curiofb
,
vide
1.&5,
JBthicor.
|n aliquibus originalibus immediatc ante ill^ refponfionero.^
;
Contra,eo cfuod res efi , vel non efi,8cc,
8c fcquitur ibi proUxaIitera,quam,quianon
mul-
tum
necellaria,& non etiam ad propofitum multiim,fed fra
&
,
Nam facili
inquirat,& addat.
eft addere (vt aiunt) inucntis:in dics cnim,vt fpero augcbitur huius fcripti pcrfcrutatio. Determinario Dodoris refolute habetur ad fi-
nem qu^ftionis quantum ad principalc qua:fitum vbi colligere conclufiones,& corollaria poteft le6kor,& rcfumcrc totum fru&im quacftionis. Vbi aduerte ad
illa
.
hermenias,&
&c & fuper lib. Peri-
verba, hoc dubtum tnquiratur,
vidc optime,q. i j Quodliberi, alibi,
& maxime in fequacibus hu-
ius modernis.
Ad finem quaeftionis vbi incipit fbluere argu» mcntaopin.in y. art.de obie(StointeIleclus,&non
mmatiua ,
fiiperflua.
! rel="nofollow">rofequitur
Totum proceftiim quacftionis nora valde Logice,
ib. in fimili
vcl poflet omitti
tanquam
nio iEgidij de Roma , QuodHb.4. q.i o. Qua:re f tiam Henric. vt nofti , & Thomam i partl fcilicet q. 1 6, hic,& primo contta Centiles, in q.de veritatc , q.i. huncmaxime in alios , .
&
&
&
q.Iib.de Anim.q.17.1
&
8.&
i5).& j.dift. primi,q,j.
& fn quodlib.q.|4,& fequaces cius
:
vc nofti pro
declarationc ampliori huiu?.
In aliquibus origi»ialibus
illa litcra
infra ibi:
Sed ad huius exclufionem, Scc. vfque illuc Exfonitur atftem ab aUu,8cc. affignatur Extra, vcl uidditio, vel faltem ab illo \oco:Sed nunquid obteSlum voluntam , &c. Sed volcndo eam legcre, dic con(equenter ad dubia ibi mota.Vide in prolog.Sententiarum & 2.& }.dift.primi,& ij.z. in Quodlib.vbi fupra,& i;.&i6.difL}.& in ma:
f
nifi his
poteft legi tanquam argumentum euacuans,& ea qu3E dicuntur ad finem quaeftionis fiint cius con-
& Metaphyfice fingularc,vbi prim6 ponirur opi«
conueniat
& poteft dici,qu6d non
ledkori placucrit
t^NNOTAT. MAVRITIf, 16
Metaph.
concrahic
quia conuertinir
&
tcria
ibi
Exponitur autem ab
:
4/»»,&c.quaerc Henric.& God. vide j.dift.primi,
q.5.&
}
f
& hoc vclquia
cx di6fas priusini,
de obic<Sto fenfus
& alibi patent,
,
tentia, autfortc impcditus,vel
faciUter
& intelle<5his & ,
vel fortc.ex inaduer-
quomodocunque;
Ad primum
ramen refpondebis.
,
np-
gando confcquentiam quia intelle^^us iUimitarior obiediuc,licct n6 entitatiuc.Vcl antcccdcns poflct cxaminari.loquendo de bono cxiftcnter:& fi adducatur Arift. 1. de Anima, de diflin<5rionc potentiarum per obie<Sb , &c. dicendum , qu6d verum dicit in potentiis ciufHcm generis , & dif^ paratis non autem fubordinaris, nec alterius generis;nifi fortc fecundum exceffum apprehenfionis , non autem fimplicis exclufionis. Vidc infr» :
:
in 5>.lib.q. 5 .praeclarc.
Ad fecundum dicendum.quod diuifio entis pet fcnfibile.& intelligibile
non cftpcr obic
omne fenfibile intelligibile
oportct ^rgo qu6d fumatur intelligibile cum prae-
de bearitudine.
Confequentcr infra
infra in 7.
,
.}6.39.4}.& 44. eiufdem ad hxc. Et no-
cifione
ad hoc qu6d
,
mcmbrorum cft
:
fit
aliqualis
oppofitio
ens igitur indifFcrcns ad vtrumquc
obiedlum adaequatum
intclle<5tus
:
vnde taUs
modum
indifFerentia eft fufficiens detcrminatio, propor-
dicendi.
tio
Infr^ ihiiPropter ifiam ratione concedendu efiy &c.dcclarabis caftc illa verba,quac fequunmr ibi,
concfdatur ^rgo argumentum vfquc ibi , fuper ens non videtur , &c. f^cus eft de potcntiis Umi-
d« inclufione
tatis
ta impugnationes noiabilcs contra
cflcntiali cnris in
hunc
quoHbet per
fe
intelligibiH, quia vidcntur rcpugnare prima fadc
his
qu« habet
}.
dift.primi,q.j. 54};. dift. eiuf^
clem in rcportatis
maximc
,
fcd tu ponderabis
p^^cipiiely perjfeintelli^ibilitSc an inteUigibiUtas
& appropriatio ipfius'cnris
,
ciufdem gcncris , vel
piose
,
alterius.
primi, quzft.j.
&
Vide hic coj
j. diftin^L
& fuper iib. dc Anima vbi fuprjl no& infi:^ in 7. in fimiU & aUbi fzpc vt
eiufdcm taui
diflin
, j.
ad intellctftumj
,
,
*
,
nofti.
£t
Qu^ftioIV. Et quia prima dc cntc , inquantum ens, huius vtique erit fpcculari , tunc ctiam,& quid cft,&!: qux func inquan-
feparatum habctcum primo quia non nifi attribucionem
principia inquantum
T B H E T fMfn Auicenna ens ejfe ohieBum Metdphj/fic4t,cjuamMis circa hoc duhtus fere manfertf,
cns./.<'.8.
1.
C^ViESTIO
1
.f.i.
ride rationes ibipofitai,& loca Arifiot.a
Schol.^.in quo alia loca Scotipro hoc afferuntur. Soluuntur ibi varia argumenta -^«'^-
n.ii.&
IV.
ytrttm Me'tafhyficajit de ente.
rois,tenemu J)eum ejfeohte^um Metaphj/ifict.htc
DoHor Vide MUhorti
cit.
XNMctaphyficx
,
J
proptcr duo. Prira6
Dcum elfc probatur
hic:& quia cns cft ne ad omnia hic confidcrata. Contra
Commemo probat
vltifno
i.
quia
,
commu,
Aucrr.
Phyficor. naturalis /blus
Deum cfte , & ibi
facit
confiderarionem,
genus fubftantiarum feparatarum eft fiibic£him Klctaphyficx. Contra Auerrocm cx quoiibct effedhi oftenditur , caufam cfic, qiua impoflibiic
cftcdum
eft
cftc nifi a caufa tali
fiuc nifi talis
,
caufa fit; huiufinodi func muicx pafHoncs KlctamMlta,aSiuiiSc um. fhyCicx, priwySc pofieri$u,v>IH fnmi huiiu. potentia;<]}iomodo, cnim hxc caufaris infunt,nifi Ttrfiatmrc». ^j. jijqyQ^ vniun primum \ Quxre ibi. Qui efi tntjtt , &c. Item pcrfcchor conceptus de Dco pLfiti g, 2i*m
De»
&
I.
quam
,
JhjrfieL
poflibilis lis
Phyfico
,
cft
primum mouens
autcm Mctaphy fico,eft primum
tum quia
cft perfedior,
abfolutus
,
,
poflibi-
tum
eft perfe^Sliflimum, qiupd
non repugnat
non
eft
infinitum;
innnitas, primum
mouens
tantum rcfpedum dicit,& non nccefrario cx formali r^tionc fiii, rcquirit infinitatcm qui autem habet perfeftiorem conceptum dc fubiedlo , po:
teft
pcrfedius de ipfb oftcnderc
,
quia pcr
illa
conccptu Confirmatur, fi Metaphy ficus non confidcret ejfe de Dco nifi ficut demonftratur a PhyficQ non cognofceret,nifi de primo mouente, ita non habcret aliquam noritiam,quod fiibic-
tali
.
:
&
hoc fit magis Metaphyficus proptcr prxdicatum,quam Phyficus proptcrfubiedum-Refpondeo pro Commentatore, prsmiilae ad primii cns fumuntur cxmocu. Contra liccc Phy fica fic prior do<^ina,quam nifi in
:
(fuam Metaphyfica, quia fenfibilia func nobis notiora,
Metaphjffiea,
Cr qu»* i
^on tamcn
dicitur ipfc oftendere
omncm
con-
clufionem Metaphyucam, vcl prarmiflas ad oip-
nem:qiua
do
,
cum dcucncum
fiHc in
dodrina ad propria confiderabilia , i
N^etaphyfico, ex ita
fucrit, fiue abfbrahen-
& primum
illis
oftendic conclufiones fuas:
ens oftendit ex propriis , licec
illa
propria fortc non ficrent nobis nota : nifi prius ordinc narura: Phyfica coenofcerctur.Quomodo
ctiam fcientia inferior
ftabiliet fubieiShim
fupe-
non poteft fecundum Auergenus fubftanriarum fcparatarum nullam vnara rationem magis lubct , quam non rioris,fi ipfa
rocra
}
Item
fuperior ,
quia
u
MetafhyficA
Oftcnditur cnim,
fciencia fupponcrcc ; crgo fi aliqua ifhim concepcura pro fijbiedo,alia eilec prior dc cnccqux probarec prxcedcnccm, dc primo cnte:
tradiftioncm
quia conclufio dcraonftrarionis coca fcicncia de
primo
illius efTct
Si datitr ct'
muneperfrti'
ratio con-
Seamda quam imponar
cncc.
firmamr dc adacquarionc,
prior
primi-
dicatieni^oa eft
qHtrendH
tas,quxre Iib.9. f .q. quando igitur omnibus con- ebieHu vir. tualiter comfideratis , in fcicntia eft aliquod commune pec
& illud adxquat
,
non quxritur
aliquod priraura virtualicer adsquans
:
nifi
quia
communcformaliteradxquans,cns autem vnius rationis , quxrc alibi;crgo adxquat. Con-
deficic
firmacur,priraa f cicncia,fcibilis primi.
ANNOrAT. MAVRiril. SEquicur
quarca
& vlcima
quxftio de Mera-
phyfici confiderationc circa ens
, c.c.i .4.& 8. determinacio Doftoris^ Refiienim dida Auicennx Aucr.vc q.i. i.lib,
inquaclara
mcndo
eft
&
Tcnet tamen Auicennam,
prolixc pertradkauit.
&
&
nat, alibi atlerendo alteram
cnte,amota ratione primi moucntis. Quomodo autem dc mouente oftenderetPhyficus primum,
ofiendi,
quod primum conuenit cnti alicui,& ita tjuia ille conccptus,ens primum , qui eft perfci^iffimus fubicaijfi cffcc hic fubiedum, non includic con-
iur,prima nigredo;crga primus color:Ncc Metaphyficus poteft pcr ipfum oftenderc dc {5rimo
;
,
tur
oftcnditur demonjlratione, cjuia, a
Mctaphylico dc primo cntc.
dimittit Auerrocm declarando motiua eius, in hoc poteft ponderari notabiliter, quod ea quae in vno loco difputatiue,& problcmaticc dctcrmi-
:
rritr tfiPhy-
eji
fed
,
ctum fuum eft quia primum mouais ; non fuum fubicdlum , nec fequitur , primum inouens ergo primum ens , ficuc non fequicft
fic»
in fctalcy/
cxiftcncia
Chtomodt ent
in
cfFedibus.quac ducunt ad cognofccndum efledc j_
quod haber ejfe quidicariuum,fciliccc quod rario cius non cft falfa
non dc aduali
prxdicationera,
quia rc-
perfedionem infinitam:nam pritnurn perfediflimum. Sed fj enti npn repugnet infinitas, ied cnti
Tenccur igimr Auicenna. Prima rario eius fic declaracur ,Jieft prxfupponitur de fubiedo,
ens, fecundus
quirit
non
duadrationes Auicennt breuiter declarat.
tfq.Ui.v.
TVT^" rarioncs alibi Auicennx,qu&d fic,idcft,
1
fecundum ipfum: pn-
igitur cancuni
SCHOLIVM.
Pcrfcratandz vcro funtipfius cntis caufae,&:
, ;
mum eft fubie^fhim ibi,nonillud genus.
Text. com. 4, Et fe^uitur.
tum ens.
671
pancm
fuftinct; ncdii
in his Metaphyficalibus, fcd eria in Theologicis, plerumquc,vca principio notaui : piacfupponic ctia ca
qu^ difta lunt de vninocatione
cntis in 4.
& plura aliaqux le
& adacquationc duplici:fortnali vidclicct & vir,
tuali,mente tencatur,& cxaminctur.
Brcuibus hic tangit illam difiicultatem incrian videlicet Metaphyficus
c.itam apud multos
:
habet probarc primum ens 6.vcl faltem duas
dum quod fimdari pollct cus:vc notaui
8.
:
liaec
etiam qua:-
fupcr diuerfa loca tex-
textum quotando
fed fatis rctlc fiaiatur
com.
eile
omncs prxccdentcs
in hoc immcdiatc prarccdentes,fccun-
ftio poflet prarccderc
:
in cius principio,
quia ctiam oritur
,
ccxc,
Alias duas quaeftioncs in principio
huius 6, quas ponic Ancon. Andr:accepic ^x prolog. fentcnciarum, dc verbo ad
>crbum,vc patetcxnotabilibus tcxcualibus huius 6.
LIBER
muy^e.
.
LIBER SEPTIMVS. jSl^
^
hbclibro inciftfPhllofifhuj traSUre depr^cipuo fitbieSio Metaphy/tca,
^I^«^w/>f de Subflatttia , eiuj^ue partibw, item de quiditate rei ,
fto cxiftcnte
AUa ver6
dicuntur cntia
tcr cntis
f£ defimtione,
qu^dtfiutat 'Oo^or zo. quafiionesfieleSiM.
eiu/quepartibtAfy circa
co quod tali-
:
cum
vt a6ius aliqualis
,
potentiali.
ordo accifecundum quiditatem fuam ad fubfbntiam , fecundum quiditatem fuam. Prima patcc. Secunda probatur , quia dcmonftratio abflrahic
Alia
eft
depcndentia
fiue eftentialis
,
dcntis
&c. Text. comment.
Etfe~
%.
quitur.
Nihilcnim ipforum eft,necfccundum fc aptum natum,ncc feparari poffibilc a (ubftantia. Scd magis fiquidcm , &c,
ab
exiftentia,
lum exiftit ,
& a confequentibus rero
aliter
,
inquan-
cflet ne
de-
:
monftratur autero aliqua inhasrentia pafHonis ad
fubicftum : igitur
Text.com. i-
non
ifta eft alia
k prima
,
qus
fcili-
ceteft exiftenda,vel conditio propria exiftenua;.
Q^ViESTIO
£<; hocforte confueuit
I.
elici
de inhsrentia aBua-
£
3^
T R. A,
li»& aptitMdinaliifrima nonfemper inefi acciden-
ftrum
inhdrenttA fit de ejfentia
thficundafemper
ineft,fiue exiFientifinefuhie^o,
fiue non exifienti. Contra
accidentis ?
:
aptitudinalii in acci-
dentefeparato,mnverificataliquamprddicatioAn{^.hte(»f.t. kl,H>id.qutfi.i. H.T^^xoia.UB.i.l^ in 4. difi.ir.(i. 1. art.i. Ciitt.deente , ^ejfentia, eap.j.
fuafi.is. Durand.4.i/
.
.
nem denominatiuam, ficutfecunda
htc.
Tcni6 cxponitnr illud, quod dicitur de eflcnNon cniro idcm icft efle de efTcntia -/4 , &
tia,
cflc
idem
cflentialitcr
,
vel realiter ipfi
§luedlib.^. qq. Tromb. hie qutfi.i Ataoa.Aaii. ibtd. foaCeci,eaf.i, qutfi.i..feS.x. S\m.difp.i7.ftS.i..yiiie
muro quidcro infert
fettindum,fed
ScDtum in 4. difi, 1 1
(o ,quia dceflentia
A
A.
Pri-
^flj^jj^ cuiui, »i
^
j.i.
non
,
quia
eflfentia pafllonis
praeco-
gnofcitur dcmoi>ftrationi, c(im 1. Pofter. text.
&
com. 8.
fit racdium if inhacrcntia eius .
nugatio,W
cpncluditur. Itcm, tunc eHct
albedo
inh^ens , quia addcre aliquid ei de cuius eftentia cft, nugwioeft. Item, tunc CQncepais relationis in cpntununi,
npn eflet fimplex quia includerct :
&
aliuiii ad fubicfbum; f e^e<5tum ad obiedtum , ita relatio non eftet generalifllmum : quia
&
generalillimi
cft
manet in
quantitas
non cconuer- '»'^»^«' > "* ""'' , quod
prascisc eft illud
A & A idcm,
includitur per fe in conceptu quiditatiuo
QVod ex
,
conccptus
Itcm,
fimplex.
inhsrentia ^d fub-
altari fine
ide6 ponitur in ratione eius quiditatiua
,
:
non vc
additum poteft autemefle realitcr ipfi cbnceptum eius , putk vnitas, vcritas &c. cxtra concepturo entis , qui prior cft illis , fecunduro Auiccn.5. non tamcn illa dicunt rcm aliam ab cntcrquaere in quano,quzflione d< Vno. Vocantur tamen fortc ab Auiccnna accidentia e^tcndendo contrsj effentiale ftriftiflimi furoptum ; exemplum hic de gradu addito albe:
licet fit extra
dini remiflae,quando intenditur,fecunduro
vnam
idem realitcr,nec tamen de
cflcn-
opinioncm
cft
tia huius.
Contra
,
quo aliquid formalitcr eft
ens,eft
^ius elTentia,(ed accidens eft cns: quia cntis litera rc,
,
text.com.z.
non
fcffio
&c. Item
Itcm
, (I
tu accjdcntis
prior
;
-,
cflec fiabftantia;
densjcrgo eiuscft alia inhsrcntia,
tum.
difFfcrunt
,
illa
& fic in infini-
Pofterius eft conccp-
etgo conceptus accidentis in
le,
,
&
ipdo, contra Arift.cap.}. text.com. 17. indc. Rcfpofio^diftinguitur prim6 dc accidetcquia Aceidemfu- acctdens
fi
accipitur pro
cat
TtStn accidentis pcrfe,
t/el
inhd'en-
tin.drprtdeneminato.
Inherentia flia aBualis, mlia efftnti^
(ynonymum tia
ilio-,
quod per fefignifi-
nomen,vt pro conccptu, qucm importatno-
ptiturprt ftr
fe fignifieato, fdefitpre Mt^ideittalitate,
:
C H OL
videtur
qui
eft ipia accidcntalitas,
cum hoc, q«od
6c tunc riulla eft quxftio.
cft
Pr.(Emissa
inhaC'
crgo acci-
& abfolutus & ita definibilis finc fiib-
eft,
S
in
V
I
M.
& text.com.3. Similiter iede-
magis cns, quain
renria differens
,
d^
inhtren-
Si accipiatur pro
illo, quod denominat hoc concrctum Acddens, puta pro quantitatc . fic qu<Eftio habct locum, fic fiat deinccps f^rmo. Tunc diftinguitur (ccun-
&
d^de inhzrcntia,quodf«WmM cftduplex.Vna eft a(liuaiis vnio accidentis oxiftentis cum fiibie-
cidentis
triplici diJIinEHone,fciticet
inper feftgmficatum
& aptitudinalem:&
inhtrentitjtn
a^ualem,
quod
de effentia alicuitu
efi
effe
at-
& denominattmt:^
,
,
eius,
vel idem ei ef-
fentialiter,aut realiter.-ponit tria di^a.
Primum,
Nulla inhaircnria cft dc eflentia accidentis dcno^ minatiuc fiiropti. Ratio,quia efi refpeiiusfundatusin d.
1
eo,
1. ^.1.
idem
&
fic pofterior ipfo,de quofuse DoS^./^. Secundum:\nhxttmi3. apritudinalis eft
rcaliter aceidcnti. Ratio, quiaperfeitas nort
diftinguitur a fu^fiantia
,
& quia iUa inhtrentia
eftomnino infeparahilii ah accidente
,
t]uod eftfin
gnttm
indifiinEiionis realis ex Do£lor.,x.d. i. f- 4. 7>>'/fM:Inhaerentia aiftualis non cft ide aftualiter
accidenti denominatiuo.
J^ia vnu manet altera
deftrtiElo,vt in Euchariftia ifed
hac rntio tantupt
currit in accidefft* abfoluto,auia relatio nonpoteft
mn inefte a£lu, fi efi
,'vt hapet
DoEiord. qudfi.
i
tff»
ideme^en-
.
.
' «*
vtk
QuJEftio tU/jM
iterutn l.i.erit ferTHO,vide Scot.Ute
dehae
:
FaUuntur ergo
trtkutmt HiMt CJt'
(jui
Adqiueftionem crgo prirao dicQ , quod neutra
mo-
dofunipd, fcilicct accipicndo accidtnt proco, IfWtt mht- quod hoc nominc dcnominatur , vt quantum , rtmtunfi d* quale huiufmodi. Tum , quia fiindamcntum
&
^fmttMaeti-
tUntit d*n»-
rdpedus
wtinmiH
vtriulque inh^rcntix in fubftanria
in aggregato cx ab(bluto
quia non
eft rario
non
fundatui^
non
tut in abfbluto praedscj ergo eft extra
cum
,
rcfpedus
Tum
natura fhndamento.
& qualita-
tc; ergo fieftde edentia vtriofque, poteftab
de
vtroque abftrahi conceptus
,
didus in
concepiu cnris
,
& fupcrior eis, &
ipfis infcrior
ita
tptid
non crunt generaliinma. Sccund6 dicitur, mhzrentia fecunda eft eadem eftenrialitcr,
httnrentim Qai>d
uuc realiter accidcnri (ecudo modo furapto.Tum, lit,itUm*f quia paflioncs cnris di£tz dc inferioribus,non di-
mftitniint^-
cunt aliud ab entc in dicitur
prima
,
eis
quz prius, & pafllones, primum non
S>fterius diuidunt ens,vt
dt aliud
ergo ciim fubftantia
;
accidcns pofterius,
a fubftanria, nec pofterius aliud ab ac-
ddente,fiue ab entc inhzrcntc^^w fe auiem *»/,
ille
prius,&:pofterius.
ordo abftrahit ab
cxiftentia
per quiditatero poflibilem,
ifta
,
Tum,quia
& fundatur fu-
fimdamcnta funt
immutabilia,quia Deus neccflari6 cxcmplat quiditates poiIIbiIes,& voluntas fi qucm adum habet refpcdu illarum , fimilitcr ille eft ncccffarius:
& alius conccpras fuffi& concludi, quia alianotitia,
alius,
;
prarct)gnofci,
,
quam illius. non ^uid
Sccimdum concludit pro prima pane fblurio, non contra fccimd;un,quia non eft nugario hic, ens vnum.
Teruum condudit pro prima
Quartum pro terria pane, ex qua fi^uitar pri-
ma pars de prima inhzrcnria. Ad primum in oppofiturhrquia non iam formalcm
fed extrinfcc5:Iicct
enim aliquid fccundum quod-
caufaram i caufa extrinfeca , tamen poteft przdicarionem alicuius immediarc red-
libet fui
,
fit
non cfftt caufatura,quiacaa'. medium, dc quo prius illudi dicatur , & inde de caufato. Excmplum, fbrmaliter crcaturaeft cas licct totalirer a Deo» Ircm» poflibilc cft aliquod przdicatii fccundum fe perfc^us eflc in vno, quam in alio & tamcn zqu^ perc fonnalitqt,ac
non
fi
cft
;
:
fbrmaliter przdicatur de vtroque. Excraplum de albedine rcmifla, quz zqualitcr eft aIbedo,& intenfa,ncc dc alrcro per altcrum didtur.Item,po(^
ordinem, cflcntialcm cflc aliquorum
nigredine rcfpc^hi coloris.
erit intelledus impoflibilia
quzrcns , qu; dicit,
pafllones feparari a fubie^is,& loquituc dc intclicdhi,
quem
pofuit Anaxagoras.
Kter acddenri fecundo cxiftcntiz acddentis
,
modo fuuiipto, nec
eriam
potiatur illa atiud ab ac-
fi
Tum, quiaidcm rcaliternonmanet&
cidente.
corrunipitunacddens etiam exiftens inanet non maneme inhzrcntia prima alias fi illa maneret, :
cum
proptcr ipfam
prius ab accidente
.*
fubie^m dcnominabarar
,
&
dicebatur panis quantus,
diceretur ita poft tTanfubfbmtiarionem panis
quod
eft
ordinis
Tum
falfum.
illius
mutabilc
quia extrcmiKD
,
cft
exiftenriz cxtra fe
& fic cile
,
altero
alio
,
vnum
manente , quia
rcfpe^ cuiufcunque
aftus voluntaris diuinz
non mancbit
,
eft , crgo ordo cxtrcmo tanttjm manente :
conringens
pcr viam fcpararionis concluditur aliud
hoc ab
illo.
Conera
Scoti Oper. ttm.
ifta
JK
fubic
duas rationes ar-
fccundum quodlibet in fc:& tamcn zquc formalitcr di»
aliquid terrium przdicaram
Exemplum de albcdinc & Nec ergo caufalit.i$ in fubftanrfa rcfp^u torius accidcotis,nec maior
dwr de
vtroquc.
pcrfcAio enritatis
,
,
ncc otdo eflcnrialis in cnrita-
quin acddens fit formalitcr cns: non per fubftitiam, nec pcr rerpc^uin ad ipfara, quia dc per fc in inrcllc£ltu cius cfVens, pofiro inconcludit
te,
Contra hoc ranlen vidctxir illud,quod didt 4. Phyficorum , ^^. de Vacuo. tcxt.com. j 8. fi fbnus flne «orpore, nunquid effct vacuum ? Terrio didtur, quod inhzrentia prima non eft idcm rea-
notat cau-
przdicationis enris de acddcntc,
quod
contradiflao,i,Phyficorumj^t?x.co.}9.
parte (blu-
rionis.
fibile eft
cflet
Aliter, tptid
rei.
nis
autem fundamenris ordinis imrautabilibus, non videtur ordomutabilis in altcro,& ita nec difFerenria poteft condudi per viaro (epararionis poflibilis. Si ponitijr hoc , Arift, dicerct
ftanribus
ttr.
dtad
fa extrinfeca
in fe ens, 8c inhtrens, fiue in alio exifitns,^to
fiuc
eodem acdpio,ficut
i
iflam di£cultatem differo vfque ad vlrimuro capitulum odaui , vbi proprie habet locum.
uominif przfupponitur
pofterior
quia inhcrentia vi-
,
detur ciu((iem rarionis in quanritatc>
licet
,
& prior n^tura, huius
conceptum
fit
hoc de fz&o non quia fubiedum poflit manerc ; vndc
fed
acddentis
ponitur mancrc
Ad argumenta
:
fundamentalis refpedu fuingi-
eius quiditariuum
deAScS.
xctt. eora. 60.
accidit fepararionc
& illo relpc^
,
diim aliquid abfblutiun, relario non ma}iet,quc Et ibi addudrariIIuddcfinev7.MetaphyC
priiis.
rcfpedus
quia tunc fubftantia inhzrcns clTet , 8c non eftet tcrminus rcfpcdus; crgoinaccidcntc ab(bluto,&
non
fcd
,
,
refpeiSum
cft aliquid prartcr
inquantum panis abfolutc. Rerpondeo: eft omnibus vnitis pov tenribus manerc feorfum , vt in anima , & corpcrc homini$;in Verbo & natura humana, quo» modo ncutro extremo mutato , vt videtur,f6cun> tus
hzc difficultas commutus
inhaEtcntia cft dc cflenria accidcnris,rccundo
ttStutlit iif-
& fepara»
tim \ quanriutc qua prius afficiebarar , quomo-
^uailones
ftrttk neeitUntt rtnli-
,
do non mancbit inhzrcntia ? Si dicatur alrcrum extrcmum iam effe mutatum , quia panis fadu« eft non quantus ; hoc nihil eft , quia panis non fiiit cxtrcmum dcpendenriz , inquantum quan-
ftfitionem Antonio Andrta,
4
panem minere
trarium. Fide jint. JindreMm.hic ^.i.^m clariits trttdit do^ifiam circa folutionem argumentorttm.
.^duerte htc ex folutione primi inpne , Scotum expofttionem textut , quam hat
Jnhtrttttin
675
gdirar: nara ponatur
qu£fi.d.ij.i.d.ix. vbifuufitcit locis Arifi .in con~
prtttf fcripftjfe
fimifti.
I.
,
Jetidtnt
tns.fiaafMb' ftnntia.
criamfi pcr impcfllbilc omnesconprzd^dz auttrantur , quod allegarar ab ArifL ipfc non didt,eo qubd entis;fed eo <juod taliter entU , id cft , (ubftanriz. Fit crgo fdlad*
tclIe£J:u illo,
diriones
ConfequoiriSgL arguendo ^b infcriori ad fupcriu? negariuc cum nota caufz przccdente , fkut cum
inquanto, primo Priorum. t.c.}5.&indc Dcbct tamen intclHgi in«» ^juod, pro caufa extrin^a. Similifcr quo5aliquiacdpiunt, noa efi^nifi tjuia 4r>rf*r,adbuc fallada Confequentii:ficut hic htuM*i
trgo folitm huius.
De
concreto
,
&abflra£lo vidWurquSd acd-
dcnsjvt acdpirar inabftraao,cft verius cns,quam inconcreto,quia fpcdcs gcncris eft,in quod diiiiditur cns per fe cx y
nec
cft
.
tx.i 4.
non
fic
concretum,
fubfh-ario illa acddenris inrcllcdi
fubie>flo,quia abfhrahcnrium
non
eft
LLl
,
fine
mendadum, Lphyfi^
t^
tnm^m
6
:
Metaph,
Lib. VII.
674
"Hanc matcriam vidcin^huius, di.ii.q.i.co.' piosc,& aliqualitet i.di.i.q.4.& jXt ;.q. Quod-
i.Phyfic6r.<.c. i8. fcd eft intelle
pon inquantum dcnominat fubic^um , (cd inquantum hoc quid:& fic benc cft fubicdi, & dat
Dc
intelligcpe fubiciaum.
&
ficut
nihil formalitcr lanitatis eftinvrina:ficncc enti-
Tange inftantias confequenter in fblutione argumcntorum poft oppofitum. Primo , quomoda
Arift.
poteft eflc «quiuocatio in concreto,ftante vniuo-i
loquitur de diucrfis denominatiuis didis ab vno
carionc abftra£ri,cum idcm (ignificef,vt in Ante-
qn^admodum non fcibile $.c.i;.
RefpondQO
abftra(%o
:
ad
:
0pf(4 fcri.
primum
{cqucntem
,
dico,
dum concluiit
fi-
Ad iccundii:
corrigitur per paragraphu
ficut expofui
pjy^ quodlibet
qu6d
vno nomine
fi
fignificanturaequiuoce.
quod illud cxemplum
k«e
dicitur fcibile.-7.
qua; denominatiua
,
gnificcntur tritM %tttM «xpofutttex-
Vnde cxem-
tcxtum.
aliqnid veritaris infinuat.Secun-
mcmbro
pro fecundo
iolutipnis.
Sed videtur contra membrum tertium:& dicere-
ffu,
&
cj.
Similiter accidens dicitur ens,
tatis in accidente.
tur
inhaereotia feipfa inhacret:nec vnquam
quod
,
manct,
inhzreat,
nifi
ficut quantitas
Ad
manet.
Ifttium conceditur,qu6d poteft habere definitio-
ncm
pergcnusproprium,&difFercntiam,(ed Lo-
pracdicamentis , ex intentione q.8. habet ifte,& ahbi plerumque. Vide in 4. di.i uq.i.art.^. Et in Prsdicab, quceftione finali, ordine debitojdeindc qualiter
ciim pracdicatum,& fubiedlum fumantur
modis
pofitis
fignificandi,
quaerc Franc. 8.
dem ben^
m.
pri,
fcribendi,fed in primo
terminus rcfpedlus poteft
lis
£tiao
quam
,
refpe^s Peus cium qui
ipfe
:
terminus rcfpc<^s creatura:,
non autem
rcfpe-
ne? ab
itCpcCtaSy
det eflentialitcr creatura
,
eft
caufa creaturx
ifto re(pe6hi
ficut k
Deo
non ex qua ,
fubftantia eft materia
eft
:
Do£boiis vt hic exprefsc dicit alibi in Sentenriis, fed
"^i*l^^
Sh
pluni rel="nofollow">
itd fttb-
ftMuiam.
»
l*c^t
homo
tur j ide6 poteft
& jnfra faepc & & modo ,
,
& 4. vbi fupra,habctur u:
originalitq; tamcn^
:
fic hic,fi
S(pd rubftatia
(ed in qua po-
non definiri fine a^m^.
.i«»»v
hic.
omniuin primum tempOTQ.
Tex. comnenti 4.
CLViESTIQ
"t prior rcfpedhi ad ipfam.Exem-
,
fi^K^
depen-
prior eft refpedu fui ad anirnam,
vt refpc<^u totius ad partem
in f. Sc
& zj.di.eiuf^
fortcaUo ordine
cxpofitio valde notanter
teftaccidens dependere adipiam,ficutadcauiam ^itt* "*reP0t-
,
Notaetiam infra ibi:Ad fecundum, quod iUud exemplum corrigitur^ &c. quod expofitio in Metaphyfica , quat attribuitur Ant, And. eft huius
defmiripogit
efle eftcnrialius
^^ ^t^^
Vide fuprk
Conflatus
|^^
op-
flib
confiderando.
JitK fttbitiio}
:
~
vera, Inh<erentia, tnhdtret,
ifta poflfir efTe
gicam , non realem. Contrk nec genus.ncc diffetentia complcte intelliguntur fine lubic6ko , ficut ncc dcfinitum. Idc6 alitcr dicendum , qu6d
jin Mteidens
7
Opiniones aliorum: vtporcAuer. Alex. landunj, Alberri, Thomae, vidc hic,& alibi ad propofitum , maxime iz.diC^. vbi Theolo^i communiter penradbnt hanc matcriam.
libeti.
intellc£tu Arift. in li-
Prim6, quod adducitur dc fano, quod
icra.
.
II.
Vtrkm fitbftantia Jit frimnm omntMm
taft>en fequi-
entlum temfore. An^-ttee.i^ ^.Ph^f.e.ix.tex.uj.dr
i.eiufdf e.i .i.^ j.
Aaeix.hiecommtnt,4.Mcu,ibid ^. j.Albert,rr«5i ,c.i.^ j. D.'thomJeci.i.Agid.(f t.Iandun.if.j.tlandria,^.!^ i.IonCc. I .q.i.*rt. i .Sau.diff.} t.Mtt.ftci. 1
ttrt.
primam quacftioncm
Clrca
(cptimi iiori de
comparatione inhasrentiae accidcntis ad &nriicius.
&
t.c.z.
3.
inprincipio folurionisafli-
gnfitur in aliquibus libris
Et
ef^
quoddam Extray
hocforti confueuit dici, &c.vlque illuc
tio exp9nitMr,8cc. ohic€tionctT\
autem
ibi
.•
ibi Ter-T
non
fb-
lutam , fuftinendo Dodorem , cfTc bopam , quia famofa eft , folue confequenter , aut ncgando af^
iumptum aut aliter doclarando, vt nofti, fed videtur omnino Extra. Aliud ctiam paruum Extrt^ notatur in aliqui-r ,
bus originalibus , infra ibi : Sei ifie rtfpeSiiu efi relatio , &c. vfquc illuc Tkmen ejuia inhtrentia
QV6d non
:
afterno
non
cft aliquid
prius
:
:
Ad
quasftionem Commcntator. 4.
huius 7.
t.ci,
& inde. Si accidens aduenit corpori, pofi-
quam
eft
corpus, runc prius
aduenicntc. Si autem rabilc
,
& f<;mper
omni
eft
non aduenit, fed
fimul cum eo
,
accidentc eft infcpa-
tuhe fubftanri^
fompofita non praecedit accidens, (cd praeccditux a materia fubftanriae coiopofitae.
.•
videtut. Infra etiam jirifl.
&c vfque ibi
:
&
narh prsmiflls
diftindrionibQs adiungitj.
;,
conclufioncsjvbi aduertc in probatione fccunda, I.
conclufionis
inconueniens
,
fit
an
I.
Terti» dicitur ejuod inhtt-
in pluribus originali&c. ofl Extr^ , bus , nuUum honim trium nabetur ; ide6,&c. Determinatio Do^oris hic eft clara,& refolurentia ,
ta
SCHOLIVM
parum ob^^hi^fi ponitHr hoc :
illud
,
quod
ibi infertur, vt
inconueniensj aliquod videlicet
Sententia jiuerrois fuhfiantiam ccmpofitam non ejpffriorem tempore accidente infepa^ rahili, bene tamen materiam ; refutatur rationibui,
& iuxta mentem
^Ariftotelis
,
qui non tribuit
iHam primitatem materut. Admtttit Auerroes fubflantiam omnem effepriorem tempore accidente feparabili.
{iraedicatum di(9kumin quiddcqiunritate,& quaitate.rcperiri hiferfus
fllorum
:
nam
concedere
,
ente
pofito
qu6d ens
tatem, vt in fubftantiam
lutum
,
&
currit ad.
£tor hic.
,
& fupcrius vtroqu?
nonnulli Scotiftae hQc vidcntur accidens
,
abfb-
argumentutn fal.tem vt plcnimquc argitit Do-
refpeftiuum
hominctn ,
diuidatur per quidi-
&
;
i
tcmporc accidentia antem funt asrerna,flcut nK)fuS 8. Phyfic, t.c.i.& indc. Itcm fi fic ereo fubftantia praecedit tempus tcmporc. Oppolitum Philof7.& xz.huius.t.c.4.
Contra de infcparabilihus, qu6
(it
intel-
qu6d matcria prxcedit:dceodem enim probat Philofophus qu6d fubftanria eft primum ens, & qualitcr fit primum cns,&(ccundum, non eft vcrum de materia quia probat cam primam,^ quia prjcdicatur fimplicitcr in
le£his Philofbphi
,
:
quid«
& quia aEafunt enria
:
quia fimt
fic cntis:
neutrum
0/»« .^tun^
,
.
Qu^ftio ncumim eft verum dc matcria. Primum non,quia 9. ca. 6. tx.ii. matcria pratdicatur
itMtris (Um»miM4fimk dieamr
d* mMiriat».
dcnominariu^
dcmatcriato.SccundMm non,quianon dicutur accidentia cntia , quiamatcrix, quia vcl nulla funt in materia,vt in fobiol^oivel
C\
non codcm DrobatuT
aliqua,(altcm
pcrfoaa. Itcm.ad principalc,de
primitas tcmporis,& cognitionis,
gnirioncquia j.huius, i. Phyf.t. c.69.a£his prior cognitionc potentia. Similitcr ncc dcfini tionc, quia fubftanria compofita cadit in dcfinirionc accidentis , fcd matcria non quia 7- ca. ^ t.c. r j . indc tx.17.ic inde, acccidentia copulata habcnt
&
:
definirioncm pcr propriam fubftantiam. Itcm
fubftanuam eflc primam.vt eft pri/Mj!a*ef P^°^' probat ,f^f mum prxdicatum , ad quod reducuntur aliajcrgo vel probario cft de fubftanria in
communi.vcl de
aliqua fpecie in genere, vel dc jpoftcriori fubftan,tia:nullum illorum venim eft de materia , quia
gcnerali(Iimum,ncc fpecics in genercnec poftcrius in fubftanria,fcd priu$,quia pripcipium
Bcc
cft
& principium prius principiato; crgo
lubftanti*,
non poteft
inferri,
qu^
h matcria
fit
prior acci-
dcntc/juod ideo fubftanria, nifi per hanc minore falfam : quia fi principium prius cft aliquo, quod principiatum prius cft eodcm. Itcm , fi fic
,
aut materia fccundum fcaut fub aliqua for-
ma ; non primo modo, quia fic, ncc eft fub teraporcquia ingenerabilisA incorrupiibilis,i J*hyNon fccundo modo, quia aut vt cft
ficor. tx. 8i.
fbrma accidentali, & tunc non cft prius:quia fiib forma , non eft prius forma; ncc poteft hoc dari. nifi ipfa iit fub forma fubftanriali & fi
fiib
vt eft
:
I
fic , tunc habctur propofitum , quod fubftantia compofita eft prior. Hic didtur, qu6d materia vt eft fub fbrma acfubftanriali,pr«cedit tempore omne ddcntali,
&
generabile ex
illa
;
& pcr confcquens omnc acci-
dens illius generabilis:non omne accidcns , quod habet in fe , fed omnc acddcns , quod incft illi, quod fict ex ea. Contra j>er hanc rarioncm acd:
dcns
eft prius fubftanrii,laltcm
rupribili
:
generabili,& cor-
qiiiaacddcns gcncranris
ft^ria generabili
oat
ea
eft prius fiib-
in infiniram
,
:
nec
eft
ad
iiuenrionem Philofbphi, quia probat priroitatcra teraporis per
hoc.qubd
fubfbuiria eft fcparabilis,
non acddens; illa probatio non valet de mace-' , comparau ad acddcnria altcrius, quia fubftantia non dicitur fubftanti? fcparabilis, nifi
Sc
ria vnius
rclpedhi accidenrium fuorum
,
Item, ad prindpale
,
ddentia
fiint
,
,
fequitur
quz fibi infimt, qu6d aliqua ac-
qu2 non przcederentur ab aliqua
fiibftantia, ficut
omnia
accidentia propria corpo-
rum
cxl^ftium : quia fi non fit ibi matcria feciSdura Corameatatorem in dc Subftantia orbis, non przcedunnir , quia nutcria prjccedit nec a fubftantia compofita,quia acddcnriaiUa funt in:
(cparabilia fit
,
&
fi fit
tfnorundam, quosrefert t/^Unf.aiMtut, tfuod ftr fefuhflantia
ibi raateria, illa
non
tcmpore fuhftanriam compofium,&
praecef^
p« con-
tiam ptjfe
priut tempore *ccidente,fed per
reiicitttr , tjMia fe<juerctur
;
effe falfiitm
cident fepsrari k fubietio
,
fcien-
emm pajfio per ac-
poffet
,
efie
boc perfe petat
noH feparari.
primum,qula fiib^ 4 ab acddcntibus cft prior, lcd prio- Utmmia f*. ritas non poteft intclligi de qualibct fubftantia, "** •^^*»^ncquc (ccundura niuncrum , ncque (ecundiira fpcdera refpedu acddcnrium proprioruro , quia Ide6
alitcr (!idtur,qnid cft
ftaria (eparata
fubftantia
non
cft prior
propria pailione, quia in
demonftrarionc concluditur paftio dc fubic€fco pcr
(e
ergo paflio non potcft non ellc ncc de numcrum, quia fi ficpoflct :
;
fubftantia fecundiim cffc idca Platonis
,
quia habcrct totam naturam
fpcdficam fine acdaenribns , quod ponit Plato. Et confirmatur confequcnria quia non poflct illa idea efle diftindb ab iftis , quia baberet natu:
ram fpcdd , & in illa non difkinguuntur indiuiduadufdem fpedd ; ergo, &c. ^unc fcqtiitur diftum Platonis.Didtur crgo,qucd fubfUnria c6fideratur inquancum luec ; & fic non przcedit, f) confidcretur inquantura fiibftantio,
II.
prior
cfl,
:
qua fubftantia prsccdit omnc accidcns , fcilicec prima caufa:& fibi non repugnat prxccdcrc omne acddcns durarione;crgo nulli fubftanti2,inquantum fubftanria repugiut pracccderc acd,
dcns orane durarienc Contra iftam pofirionem , quia r»rioncs probantcs cxpofitionem Commcnutoris noncfle
fecundum Philofbphum , funt comra illam pofirionem quia non valet , fi Deus, qui eft fimpli:
dter primus
,
pricedit
;
cr^ fiibftantia, quz cft
hoc,& aliasrarioDcus non cft in gencrc ali-
pofterior praEcedit;& pondcra
nes
fadbs. Item
ibi
quo raock) fioncm,
& fed
:
,
(ed quicquid eft in gcnere habct paf^
& aliquod acddcns, quod non przccdit,
hoc vcrura cft de fubftantb omni in gencre, quod repucnat cuilibct (ubftantis rcpugnac
fubftanriz ab(olutc
&
,
fimplicitcr
:
fimilitcr
loqucndo Phyfic^ , Deus non przcedit tempus tcmpojc. Idc6 didtur
alitcr
,
quod propofirio
eft
vcra
&
&falfa per acddens , confimilcs propofirioncs inucniuntur a Philofbpho : vnde 6. Phyfic tx.i j. fupponit , qubd onmi motu fit acdperc motum velociorem , rardiorem ; 8 drdtcl , didt , qund aliquis rabtus cfV t.c.7^. ita vclox,qu6d nullus vclodor, ficut primns. per
fe
,
&
&
&
Similitcr 4. nit ,
Phyficor.
tca. coro. 71. fuppo^
qubd omni corporc conuenit
pus fubrilius in infinirum
,
acciperc cor-
vbi probat
motum
non cdc in vacuo ; &tamcn nifi exponamr, falfum efhquia igne non conucnit corpus fubrilius ,
&c. vndc
&
& inde,fi aliquod
talcs propofiridnes fimt
verz
Vndc prima propofirio vera eft rarione fnotus accipiendo mo^ 1-1. o / -iuentu proponionabiha motui:& nmilirer no re-
pcr
fc
,
falfz pcr acddens.
,
& I c V Vi D A efiftU AUnfis f ). circslnme fxtnm t fithitwtiam ejft fritrem tamfcre scci.
, «jttia non repHgnat fidtem cMtftprim* tjfe vio accidente,
pngnat corpori inquantura rcplctiuum lod
,
ellc
.^
,
Mmitm fmmt
^^
p^
fubrilius alio
fine
fiibftanriz,
/•,
^
cy f*lf»ftii
quoamquc. Similiter in propofito, mtadeuu quantum cft de (c, non rcpugnat prxcedere onme accidens , ex quo oon dcpendet ah accidentc aliquo , qaia complcms intdle<^s LLl i fub
dcrttt
Scori Opcr. tom. I V.
*"'
"* *
:
tDobile
M.
fic
smifttm* n» r^mgMat frtetdtrttm
Confirmatur fic , quod conuenit (pedd non rcpugnat gcneri nec alicui infcriori rarione gcneris quia fi habere al.is conuenii animali , nulli Jnquanram animal, repugnat habere alas, fed ali-
acdpere. Item ^J^hyfic.t.c.jy.
ioquens , nec acddentia.
SC H OLI V
efi
4ccideni non
& dehnirionis.
Scd matcria noh prasccdit cognirionc, fcd fcibilis cft pcr analogiam ad fbrmam. Similitcr ncc co-
j
67J
II.
:
;
Metaph.
Lib. VII.
676
habeti poteft
fubftantiat
,
omni
citcumfcripto
accidente.
Contra
non
eft
fi
:
ficergo conclufio demonftrationis quia neceflariura no^ ,
fc necelfaiia
per
concingit aliter fe habcre j. huius t. c. 6. fedcontiiigitaliter fe haberc, quani quod paflio pr«di-
cetur de fubie£lo
quia fubiedlum poteft
,
^undnm opinioncm illam quens impoflibile,
,
finc paffione
confe-
text.com.5.&
Poftcr.
i.
efle fe;
7.
&
fenti^ii
fuam
modo
feilicet
fatfs manifejhtm
cidentahtas
fimul
illa eft
cum
eft
Non a partejpaflionis,
?
,
cellaria paflionisjergo
cum
,
per propria prineipia,eft caufa ne-
fubic(£ii
teiTjporc
quia
quia caufatur ab eortunc quod non eft verum, qui^ ipfa
fiibiedo
a parte fubiedti natura
cuius tunc ac-
non per
accidens eft fimul
pafllonp, quia per elTenciam caufat;
oflenditMr,per
viam
qusfiio,an fubftantia
ejfet
effet priifi
tempore,ipfo tem^
fore; fumtt ergo fectindum Arifiotelem
,
fnbfian'
tiarn efje priut tempore accidente, pro effefepara-
ab
bile
eo
quantitm
efi
defe, Itahabet ipfe i.d.J.
& 4. d.i. q.i. com.^. nu.^o. luxta hanc ex~ idem efiprau tempore, & prtta na~
f.V.
flicationem
tura
,
DoElorq. 35. KniuerfdibM ,fed hicmelius rem examinauit, tertiam illam fecuttfs
,
efi
«(«
vt definitur in 4. Phyfic. mtnfHratw ttmptre. Sco.
ter illud fubeffe
fMhieElum vten
:
non
tempus non
eft
tempore , quia quietis, motus ,
cft elfe in
menfura ,
eorurq quae funt in
nifi
&
motu
,
&
quiete
:
fub-
fccundum fe non cft tale , nec accipitur pro qu^cunque duratione cxtenfa fuccefliua alia ab eflentia rei,quiade illacflet qnacftio: quia tuc ftantia
podcr p^aecedere illud , cum fit accidcs ci,& prarcederet ilUid duratione,& qua;ro de illa, fiibft.intia
&
C\c
e(Ie
Id
pritu
efi
tepore
,
tjtiod
fotefiefefi.
ne
alio
,
n»n
iecntra.
quod
,
non
in infinitum
:
tunc dicitur prius tcmpore
potcft fcparatim elle f-ne alio,& iUud
fine ipfo
:
quia
fic dicit
Philof in htera;illo
modoomnis fubrtaritia prior cft omni accidente vno modo :alio modo non cfle crgo prius tem;
pore
cft poflc
haberc cxiftenriam a&ualem prio-
rcm alio:fiuefinc alio,quantii eft ex fe. Ita fdlicet quod fibi non repngnat,quia in nullo ab illo alio depcndct.
Hoc fatis
poteft dici piius natura:nihil
cnim eft prius natura tcmporc.Quod autem
,
quod non
fic
fitprius
&
poffit fic praccedercofteu-
vcl quia non dcpendet ab illo non cft caufa neccflaria illius.Qu^d hoc verum , patct per oppofita hotum:quia finon
aitur duplicitcr
;
fefiurabilittu
p.rior
Dico , qu6d
rcfpcdu accidentium feparabilium,eft y troque modo , comparata rcfpechi paffio-
nis eft feparabilis
«on dcpendet
;
fed
habet ncceflari^m
&
vno modo quia non inquantum caufa , quia
,
prior
cau&m
vum
perfe fibi inui-
iHorur>i. Dijjictle
ta-
&
acct-, ad materiam , inprtma dependens fit perr
fecudaimperfeliiMS. Si dicas ,hAC factut cjuiritMr,cjMare
ailtu CM
iile
vnH per fe,nec ailui,nec poteti^ ,
fed compofitMm ex ,
nifi aggregatio
)
ilUs
;
d^
aHiu cumfuopo-
alitu
quod tamen vere ihformat
,
ejfet
mn
,
(
aliat
vnum per
facit
fe ; nec tUifd cotnpofitMm efi in genere , fed vtrumque componens in proprio genere ? qui ra-
huiMfmodi
tio
vniw
gcnerii
qui diceret
omnes formas
vt prineipia ,
& confiituere
,
,
effi
cotfi-
pofita vriiHs generti:licet vnittiforma propria ma->
afiuper ali.im formam eiufdem
teria fit magts in
generis primi
improbart
,
non proximi
,
quam
atteriui
:
huiufiiaodi intra ef-
de
,
hoc
qucife
qu^Bione
vltima
oEtaui.
Ad primum argumcntum quod
aliquid eft
,
acternum eft
id eft
,
co prius
bilc,
,
femper durins per
,
vel per aliud
,
ficut
& tali poteft fnbftantia efle
fc.,
&
nihil
motus per moprior
:
quia
non
dependetab co , quamuis non poteft inquantum caufat necefl;iri6.
Ad aliud , vno modo
frimttm m»hile
pruedit
tempiu.
fic,qu6d
tempus confideratut dupliciter , vt paffio primi mobiUs; vel vt menfura:tunc tempus vt eft paflio, praeceditur a primo mobili tempore non autem vt tempus accipitur pro menfura, Contra omne §lMed prtiC^ quod prrcceditur ab alio, tempore, non cft quan- ditur tune ntn efi. do prsceditur; crgofitempus, vt paffio pra;ccditur rempore, vt tcmpus cft menfura, idcm tempus realiter cflct , & non efTct fimul , quia tempus paffio quas praeceditur , non cft quando praeccditur:& tempus vt mcnfiira quo fomialiter prajceditur,cft,fed tempus paffio,& tempus menergo idem rcaliter eft, fiira funt realiter idem :
:
&
;
qUod fubftamia praetcdit tcmpus duratione aliqua, non tempore, Sed contra hoc cftargumcntum fuperiiis fa^im,
non
quia
eft fimul.
illa
Aliter dicitur fic,
duratio eft accidens:quxramnc,qualiter
iufinitum
ilibftantia efl itt-
(entiali
non
iit
illius.
mttltti
corntptibilis
iUaprincipta in genere
illa
poteftfeparari, hoceft, vcl quia dcpcndetab illo;
Ifltdt
fed ex
k qMocuncjtfc
tllud
formt
Vel quia
vcl quia cfl nccellaria caula
tur pci
ajfignars mxnifefiam dtjferentiam depen-
efi
pomtfir res generii
loi. quia primitas
c.
eft fiibftantiac,inquantum fubftantia eft:
fed huiurmodi
&
t.
Accidens effc oftcndi.
quta ita poaunt tn materiis formarum fubstan-' tialr.nm ponentes plures formas , vnde pojfet hoc
Ideo dicitur fic, & videndum eft quid eft, ejfe prim tempere : tempus non tantum accipitur hic, temporis
& non fecun~
cem fuccedentibtHy meliks conclMditur aitquod ejfe
perfevnn^ilU non:hic
effet
EXTRA.
&
feiiit*«,in
acctdens,& fic
7
enim non efi fubfiantta , cjuia alia Jit mutatiofe-, motiu. cundumilUd, non fecwidum isiud, itacfuodex vno accidente corruptibth cocludttur,alt<]uid pra-
ftto potetialt facit
ratione fucccffiMa.,qma tlU
,
Hludier^o iliud hahet fubieElum manevs.illMd
dentiit
H
effe,ejut>d
mottM,(fuia aliijntd tdem ma-r
dentis adfubieSiu, vt
I c non agitttr de tfinpore , vtfMmitur 4, Phyf. ejMta fic non efi menfura fubfiantUjVt bene frohat DoEior L.d\i.<j.^.vnde no accipitur pro du~
altqutd
nunc Tnutatum fecundura hoc
,
cidentahtcr.
III.
efi
ejMia fi efi fic dependens,<jMdro
,
crgo pcr eflentiam fimul cunipaf]lone,& noii ac-
SCHOLIVM
fcparabilis illo
caufa accidentis.
adcfuid dependet;dr ibitMr in infimtum , ntfifietMr ad altcjuid fic independens :fed accidens ejfi
dum
cum paflione,^ partc
eft cft
ad aliam effentiatn,vt fttbr ieBtue fMfientantem in eodem fuppofito. yidetur
rum
fubiedtum
non
inquantum
Subfiantiam, enimeffe, hoc
net
fit
ide6
;
ip effendo no dependet
infri,quia demonftratio eft nece(rariorum,&: eo-
quac funt pcr-fc tantCim. Itemfi ppraccidens
,
pracceditur;
ipfamct
,
fi
duratione, quaeriturde illain
nec praeceditur durationc , qua eft non eflet fimul. quia tunc eflet ,
:
&
Ide6 dico ficut prius , quod non accipitur hic tempvu propric , vt cfl numerus motiis , fed praecedit tempore:quia non dependet a tcmpore.
Ad
fluemed» fnffio
efitu-
rationcm primam pro fecunda opinione, di- ccfimrio in co quod nc?elHri6 paffio incft fubiefto fuo, fMofiAieSof quia fubicdum
cft
caufa neceflaria
illius
:
non quia
:. ,
QucEftio Smhjlsiui»
t*"M^ 4gMt,
quia fubic^ira dcpcnJct ab eo in cdcnria. Ad jijjyj jg fiibftantia fingtilari , dico qu6
vndcdico,qu6dinditiiduuin cuiufcunque ipeciei
omni
pofTct per fc exiftcre finc
cidens
:
«^or , quam nunc panicfparionem cifica in tc
,
natura fpe-
aliter cft
:
quam
uidualcm , ciem , quia
dum
quia
,
omnibus communitcr vndc ab aho per cilcntiam fuara, Ccut
vel fortc pcr
:
& dico quod diftinguitur
&: in
diltingucretur
nunc
nccelTent alia (ubftanria pcr
,
illius:
alio indiuiduo
ab
accidcntc pcr ac-
& tamen illa fubftantia non eflet perfe-
ahquam
difFcrentiam indi-
addit indiuiduum fupra ipe»
diftinftio per accidentia eft fecun-
SCHOLIVM. P K r M V M di^mn
mum cognirione
rtt imperfeiHus accidente
quacftio fcainda de proprietate fubtempore rcfpe^hi accidcntis. t. c.4. impugnat, quarum vbi tres opinioncs recitat, prima eft Commencatoris vbi in htera. Secunda Fratre Alexandri. Tertiam quatrc in Alberto, Alex.& aliis hic. Et hcct quidam conantur ei^3ere impugnarioncs Docloris hic, aducne quod
SEquitur ftanriz
&
&
tenius raodus dicendi
eft
multiim appares:vnde Porphyrio. ca. dc
eum fuper
Do
& quahter non (equatur ex hoc c6-
& alibi notaui propriz detetrninationis, &
dic vt fupra in princ
hic enim fuit locus
non
in LogicaliUis , vt patct. Dctcrminario EkxQoris eft iads dara hjc licct fubtihs. Videeumini. di.i.q.j.Etin 4. di.
I
.q.
I
.&
alibi faepc^vbi
exponit hanc prioriu-
tcm vniformitcr. ejfey
tnm , &c.
fed htcra notabihs
,
& finguliis do-
drina , ideo caftc percurratur vbique. Confidcra benc in (blutione vhimi principalis , vbi dicit , quod indiuiduura cuiufcunque (pedei, poftct pcr fe cxifterc, fine omni acddcn-
acddcns
tc per
&
homb ergo ignis finc calore, fic de ahis dic confequenter;
;
finequanritate
;
quzrc
1
in 4. di.
(juia
non bahetur egi in
Comment .ijuaft. t y.de Antma- SecMndum dtilumf Subftanria
cft
perfc£lioni<
,
primum cognitione
primitate
babet perfe^torem quuUtatem,
tiuia
ferfeHtus tamen pro nMncfecundkm proporttenem cognofcitttr a nohis accidens , efuod exemplo ocmU
&
atjtula,
ton.
Solts,
Andream
hene explicat Dolior. Vide
hic^. 4. tjuifufuts
,
An-
& cUriits iSla
quacftionem quod fic:quia deomhibus
qa« habcnt qtud qutd fimpUcitcr, corum
cognirio
funt
,
ncut habent
ejuid
intclligcndum eft,
& qux-
funt priora generationc;
& & in Varronc.
2.
gn»-
fleriu*
f**-
Si*M.
Quac generarione funt priora,
pcrfetflione.
impafedtiora funt fubftanria eft
Tritu
fubftantia perfe£H(^ rMi»nt, f»-
Tamen
fimc cognofiritur.
quod quxdam
pcrfcftiffima
cognofiritur quid
fed fubftantix cft per-
:
de
tiuid; idco
fc€bffirac
dam
quando
,
,
econucrib dc alio tunc fub:
primum omnium
cognitioncj quia
perfcdHffimum, acddenria priraa gcncrarione j ideo, &c. Ad argumentum, qu6d vadit de prioritate generarionis.
Contra
:
quod perfcdtione
a(;cidenria funt priora cognirione
;
ideo cognof-
dbilc cognofidnir^quia fpcdes eius eft incognof^ cente fed in intelledhi eft fpedcs acddcntis,non :
ergo accidens pcrfeilius cognofcitur. Probario minoris quia fpedcs accidenfium funt
fiibftanris;
in virtute phantaftica
,
&
illorum
eft
iiAjltmia frt nunt ntm
ngntfcitur
abfbradHo, fer frefriam
non
qiue fimt ibi.Qu6d autem (pedes fubftantix
quoddam Extra, ibi Suhftantiam &c. vfquc illuc Ad primMm argumen-
Affignatur ertim
&
& \.d.i,.sf.i.nu.9.& d.ii. 4f.\.detfMofMse
cft
,
,
eft prJ-
<]Hiafb~
fr* nunc provriafpecies eim,vt habet DoEior hic,
Ad
ANNOT. MAFRiril.
tradidio
non
Subftanria
:
quoad generarionem,
tra^at,
accidens.
proprio.q.5.
677
II.
fpeeiem. Srtw i.d.
}.
j.f. ut in inrelledu , probario quia tunc fpedes fubn.^.^d.%1.. ftantiz prius citct in {enfu,& fic poflet fubftantia I. :
f.
cognofi:! a (cnfu cft
,
cuius oppofitura manife(him
,
quia omnia (cnfibiUa lunt quantitates
qualitates. Item,
fi
fic,
,
vel
tunc per cognirioncra na-
turalem poflet intclle6hiycogno{ccre fubftantiam in fic
Sacramcnto eflc, vcl non :
quod
& in raedio ficut
efle.
Ad
illud dicitur
fubitanria facit fpcciera,& eft in fenfu, ;
(cd ibi
non
eft
principiura videndi,
ncc fpedes in acrc , quia acr non habet po-
tenrias cognitiuas rci, cuius cft firaihtudo, (ed in
Sabftantia e(l
primum omnium nocicia.
intcllet^ eft prindpium videndi. Contra hoc vadit
Text. commenti 4.
argumentum de Sacramcnto. eft in intcllcdhi , qu6d non
Aliter dicimr
CLViESTIO
III.
fpecics accidcntis,&
immediat^ caufatur
des ab accidentc:& mediatc
FtrumfubJiatUjitfrimH entium cognitifinei ALUnd q.^.AlixnJraa. c.}. D.Tbo ^S.i Hciu. §ii4«dJH. ). tj.ix. Richacd. in 1. ii^.x^. art.) f.}. Antoo. And. hic ^.4. landun. f.j.Niphus difp.^. Soocf.ij. FoaHc i.q.t.fta.v. Sxaz. diff.it.fia.x.
Arift. hux.i.
QVid^non
:
omnis cognirio
Sed (cnfibiha prius cognofintur
oritut k icnfu.
acddenria; crgo acddes
fiint
quam
fiibftantia. Poflct dici
qu6
:
de qua tamen
intclligitur.
ficut aliqua cognofiiimnir a (enlu ,
fic
i .
Acddcnria magnam tnt,&c. t.
Contra
ita k virtutc
& intellcftus poteft ea abihrahc& fic intclh'gerc. Item ad idcm dc Anima-
phantaftica re,
,
c. 1 1.
Sctti Oper.tam.
IFl
panem conferun-
a fubftanria,
mo rcprifentat accidcns & (ecundari6
nifi
illafpe-
& pri-
fub(fcm-
,
tiam. Sed concra ; fpcdcs non potcft rcpriientaredifHndc illud ,quod cftperfc^us ilfo, cuius eft
(pedes : quia
fi
fic,
nmc fimilittldo alicuias al-
bi rcmiffi, rcpraricntarct album intenfum;& tunc quandocunque viderem rcmiiTum album, vidcre inten(ura albura , fic (ubftantia non erit p«-
&
fe6himcogno(cibilc
ddcns
fit
pcr (c
,
:
& tunc cum
intcllijgcrci
fint (oia
,
autdfft f*r* fiiiiHt
/m
ebiea».
aliquando ac-
vt in Sacraracnto
(cntat (ubftanriam (ccundario
tnm
Sfteiet
rtfrtfeiftnt
;
&
repra:-
tunc intclic^bis
fubftantiam in Sacraraento,
cum ibi
acddcntia.
Alircr didtur,qu6d fubftantia cogno(cimrper di(ciirfum.
Et tunc (bt qu6d non perfcAe. Tunc
diccndii,qu6d fubftanria hilci
&
tamen
eft
perfisaaimcogno(ci-
aliquid aliud poteft
KKk
3
penc£Hus cognofci
Aeeidii ftr-
ftetim to-
gntfdtut nthis.
4
Metaph.
Lib. VII.
678
non
prxdicatio, nifi vt dcfinitio, qnki
coffoofci ^
nobi$/ecundum proporrioncm cogno-
eoloriA.
fcibilitatis
fnx
Philofophus definit definitionera
qiiia
,
perfedius rcprxfcntat fpc-
ipdim album cuius cft fpccies , quam rpccics SoUs rcprxfcntet oculo aquilx ipfum Solem:& magis vidco albii (ecundum proporcioncca vidbilitatis fuae, quam aquiU Solem, (ecundi^m ppoportiouem viiibilicatis lua:, ci?s alicuius albi rerniOi
Tunc
>
quod perfe
dico
,
& a nobis,
poflemus ad illam pertingere,fed
fi
non poftiimus
in vita ifta, vt habptur in 2. huiu^
}.q.& tunc diftum Philoibphi intelligitur Mctaphyfice didlum , non animaftice diftin^tiq hsc ;
eft
EJi oratio indtcans cjuid
cat totam quiditatem albedinis
verum, quia accidens
fit
eft
,
qu6d
dicc:is
rei .-fed illa indi-
eft ejfe
quod
:
per fe fenlibile,
eius fpecies abftrahi poteft
,
&
non
aliud
& fic
qukm aliqua lubfcantia cognofcatur. Item , tunc qu6d
fequitur,
in definitione eiufdcni accidcntis,
ponenda multa fubieita, quia oportet pri» mum, proprium poni ex 7.huius,t.c.i7.& inellcnt
&
;
fra,& fubie(5lum generis,& differentix fecundiam quia tota ratio dependet fecundum
tc,
tc.
quam figni5catnomcn , eftcius definitio 4. huius, r.c. 28. Scd nomen accidentis non fignificat fubicdum crgo fubicdum non Itcm
ratio
,
;
qu6d ve-
rum efl, tamen accidens in concreto dat intcUige-r
cognitio ciimattingitur,quarn cognitio acqidcnr
re
tunc
,
licet accidens
primum
fit
cognofcibilg
rcfpcdku intelle
tamen
debet poni in cius
delfinirionc. Dicitur,
&
fubiedum , illud cointelledum poni debct, Contra tunc in definitionc accidentis abftradbi :
non poniiur
quia non dat intclligcre fubicdlum
,
modo
& talia funt verius in gencre acci-
fubftantia eft primuro perfec^ione.Et idc6 fimpU^
ijliquo
citerprimum.
dentis,& fic habetiirpropofitum,qu6d in definitione accidentis, quod eft maximc accidcns , non debet poni fubiedum. Itcm,ad principale, fi ficj
i^NNOT, MAVRiril, cognitionc reft>e6l:u accidentis.
tiac
t.c.4.
qu3
& correda & fententia Do<Sloris & fubtilis. Opiniones dc cognitio-
fatis facilis,
:
ergo hasc nugatio , nafus fimus. Probatio confequ^ntis, quia ad videndum nugarionera, poncn-
quajftio tcrtia de prioritate fubftan-
SEquitur
da
eft ratio
babctuF
pro nominc
nqfiis, nafiis
fcd pofitsi rarionc fimi,
,
cauus,
Itera, poteft eife fine fubiefto;ergo fiibiedhim
cft,
dcterminata,
non debet
nc fubfUntiaE, quas tangit ibi iblucndo argumen-
poteft caufa (Iiperior cum inferiorc, potcft per
tum
fed
principalc, qua:rc in
Henr.&Thoma,& aliis
& modernis. Vidc j.di.primi & fuper & hunc vbi fuprk, fuperlib.de Ani^ ma, infra ctiam in 7. & fupra lib.i.& i.plura adantiquis,
,
i.dc
Anima
huc
patent.
:
Infr^ ad finem ibi
:
£?re,&c.v(quc illuc:(^
pemus
Sifojfemus ad ittamfertinefuia illa cognitio,cjuam
ha~
&c. alHgnatur Extra ab aliquibus fatis tamcn bene ad propofitum prster illam allegationem cx ^.fed dic confequentcr. ,
I.Topi.C.4.
cognofci prius
datur in quacftione dc Singulari in 7, Et quiacQ-? gnitio.quam habemus de ujbftantia,cft perfcdlioj: tis
fluidefi dtptitio ?
:
fe
cum
ponj, Probatio anteccdentis: quicquid fej
inferiori poteft facere accidens cffe per
ergo fine eo poteil. Probatio primae propofi: perfeifium fimpliciter cft , quod non ha-
;
tionis
bct aliquarri cxccdentiam : fed fi prima caufa cum fecunda pofiSt faccre , quod nop poflit prima pcr fe, habet cxcedentiam,quiaipfacum caufa fecun-
da cxcedcrct fcipfam fblam, Itcm dentia dicuntur feparabilia
,
fic
;
y. huitie,
T.c.ti.
aliqua acci-
poffunt ergo
illa fc-
& pcr confequcns definiri pcr fc Itcm, 8, Phyficorum, 37. & indc,fi contingit rccipctc mouens & momm fimul & moucns per fe crgo & motum per fc fimilitcr hic dc fubftantia, parari,
t.c.
:
;
:
& accidcnte.
Subftantia eft omnium primum rati one
Dicimr,qu6d
primum, quia d^bec poniin X.Qfitm. : ficut cnim conuc^uid efi , Cic dcfinitio. Sed ac*
cft
dcfinitione aliorum omniijni
QViESTIO Vtritm fi*hfiAntia fit
nit aliquibus ejfuod
IV.
cidcntia t.
primam entium
defnitioMe
l
^
Fonf. f.i.j.i,/«(3 i.Suar. Ji/p.iJ. Met.
& dtj^.ii.feci.
QVod non
:
&
omnc accidens
habet proprium propriam differcntiam : ex tali,
& fufficicris
:
bocdicitPhilof8.huius,t.c.i.6.&9.idem6.Topic,
quod in definitione eft quid , & ifuale. Diquod tale aggregans genus,& differcntiam,
citur,
non
eft definitio,quiadefinitio
tcfccndi
,
fed tahs dcfinirio
fiibflantiam
;
daturcaufa inno-
adhuc dependet ad
igitur fubftantia requiritur in defi-
nitione eius. Contra:omnc pric de aliquo fiibiedo
fi
fiint cntia,nifi
fic
,
quiacnris cx y.huius,
non habcnt quiditatcm
,
nifi
qui»
,
non dc cntitate naturali accidcntium , ritatc aptitudinali
accidentium
:
1,
O/MM»
fed dc cn-
tunc aptitudina-
omnia accidenria definiuhtur per fubflantiam, non adualitcr, ncc fecundiim entitatcmnatutalcm. Tamcn fccundum Philofbphum nou pofliint aliquo modoeflc , nifi in fubft^itia, & abfblute cnrita§ omnis quam idco fimplicitcr ,
liter
1..
genus , bus conftituitur propria dcfinitio C.4.
non
ncc definirioncm ; crgo in dcfinirione eoram debet poni fubftanria, Aliqui dicunt , di
c.^Jext.i^.T). Iho.ihid. Arift.^«.(.(^4 text.ix. Albert. traei. i.c.^. Anton. And. 5 j. Trombcrt.
«f.i. laucli. (].t.
&
illius cntis
leci. 1.
fe^. t.
c. 1.
,
quod prxdicatur pro-
prxdicatur dc co fccui^-
diim rationcm alicuius prxdicati^quatuor praedicatorum, I, Topic.cap. j. vcl fub rarione alicuius
qninquc Vniuerfalium,
fic
diccndo
,
Albedo
efi<
&
S^tBOd» fultfttmti»
cadit in dtfi-
nitionem 0C'
cidt9tut poffunt habcre,cft a fubflanria, quianec fcparan-
tur
fccundum Philofbphum,ncc habent aptiradi-
ncm bcri
ad fepararioncm.
Sirailitcr illud potcft
ha-
primo Phyficor. t. c. j 9. contra Anaxagorara.
Impoflibilc eft fegrcgarc accidcns a fubflanria. Similitcr 7. huius , t. c. 47. contra Plaroncm cap. pcnult. ncc ratione , ncc tempore pofliint cfle, &c. Tunc dcfinitur aptitudinaliter
pcr fubftantiam,ita quod infimt aptimdinalitcr fubflantiaE.
SCHO
Qusftio IV. iliorum, ficut
SCHOLIVM.
679
ifta
homo
,
efi fuhfidntU fenfihilis-'
non cft genus,nec difFcrenria,&c. & idcb didtui quod rcducimr ramcn non eft vcradcfinitio hominis , quia non cxprimit complere totam cflcn:
NoN
de mente Arifiotelis Mccidens in ft
efi
non habere entttatem prcter entitatem 4li(KjMin poneret contradtSleria in
fono in vacuo
fubieiii,
exemplo de
tlip
ejuiafide efentta acctdentts
;
efi ejfe
mfMbieQo,repHgnat aliterponi , (fr fic ponitHr,& non ponitur. yid qMtfiionem refolutio efi , fnbfianttam
priorem definittone accidentfbus , quia definitionem,vt habetnr tj.i.hMtus:
ejfe
horum
cadit tn
& ratioefi^Hta citm accidens perfefie
conceptu qnietatiMO concipi
($•
,
fit forma,
nonpctefi ,
tjMin
ex-
prtmaturorda ad id cuius efi forma,& confequenterterminus iUius ordinis. yide Anton. Andredtm
& Ant. Trombet.q.i.
htc ^-i-
Contri, qu6
omnem
inrentio Philofbphi nc-
fit
cntitaiem formalitcr ab accidcntf-
Dus praEtcr cntitatem fubftantiae adhi
:
videtur
com. j8. pofito qu6d in alitantum fonus : quxrit vtrum illud
Philof.4, Phyf. tcx.
ouo
eft
complctc
diftin-
& diftin£b.
Ad tcnium dicendum,vcl quodge-
& difFcrcnria & fpecies habcnt idem fubic£him vcl difFcrcnria & fpccies habcnt idem fubicdhim & genus habet communfns fubic(fhim; nus
,
;
;
non debct poni , quia illud fubic^him communius intelligitur in fubiedo fj-icciei, quod /ed illud
Ad aliud,qubd noncft propter modum fignificandi concretum, qubd fubiedum de-
eft inferius.
bct poni
;
quia accidens fecundum fe depcnder,
faltem aptitudinaliter
,
& noneft ens
,
nifi ficde-
pcndcrct
&
rclpondet
quod
,
in
fi
^vacuum cft , fi non, vacuum. Pofito cr^, qu6d accidcns non
eft
,
lequitur contradidloria
& quM
dauftfT»n tiam
,
cum
poflimt tamen a£hialitcr cffe finc ea
*• , 5mW ** ' ^*^ ' aptitudinc ad fubiedtum. mftttmtr»J^
**
*
Tunc ad propofitioncs Philo{bphi , qnod nullum poteft eflc finc aptituSi*,pfi(ftndinc ad fubiedum. Ad aliud contra Anaxagotiru Arifi, ram, loquitur decau(a naturali , quiaquircre (cgrcgarc naruraliter cft impofllbilc. Contrk.dcfinicns minus cft
cft
, verum non dc aJdi-
ens definito. Refpondco
dc pane quiditatiua
defiiiitionis,
non videturcns nifi pcr dccrgo formaliter non cft acddens ens,{ed
Item,dcfinitum
to.
finicns
;
tantum per fubicdum. Et hoc vidctur ex
litera:
4juiaentis,8cc. Itcm, attributo eflentialiter
ad
al-
tcrum,& d cui attribuitur , non vidctur conccptus communis, ficut ncc abfbluto, rc(pc<5Huo; ncc fiibftantis,& acddenti. Ad primum,pcr dcfiniens additum,non redpit fomuhtcr dcnnitum
&
prasdicationcm alicuius cflet
;
alioquin ficut quantitas
enspcr fiibftantia,itaefletquantitas pcrfub-
ftantiam
,
Qmiftrma- prxdicatio
&
creatura cns pcr
eft,vbi
Deum
:
formalis
fubicdo cx fuo intdle<5hi
ineft
prsdicatum,circum{cripta \ fubio^ omni habitudinc ad caufam extrinfccam , qua non eft dc quiditate eius cuiufinodi femper cft efilciens
materia »« ^K4.
Quod
Philofbphus
dicit
,
,
,
ccrtac
fimi.
dicit
Philofbphus
:
quia nafus :
fe,
in inrcUcdhi
dicere aafus
ca.
Ad
fccundum.fi attributum noneflet
nifi at-
fimus, &cauus. ConfeqHcns cft falfum , quia tolle xqualia , quae relinquenmr funt xqualia. Ad hoc qubd fimum
non habct
intra intelle^um
fcd licet non fignificct hoc
fuum pcr
{e,nafum;
tamen non eft idcm fimiim,& cauum:ncc didt fimum tantum cauitatem , quia fimum didt aliquam ccttam habitudinemadnafum. Adaliuddeprimacau{a,conccdo conclufionem. Ad aliud , acddens cft fcparabiIc:dico
qubd non
;
quia poteft feparari:& efle pcr fe fine fubiedojfed quia comimpiwrpoft {cparationcm,& alia infeparabilia, quia eft feparabilc,
non poffunt non eflc fubie
& accidens fimul,& fubftan& accidens, non valct:fubftantia
perirc fubftantiam,
tiam pcr {e;ergo
potcft cflc, per {c-quod magis vidctur
dcnsquod minus
;
ergo acd^
videtur:{ed eft confcquens.
ANNOTATIO MAVRITII. quxftio quarra de pr»oritate fubftan-
tix definitione rcfpedu accidenris, t.c^. qu*e
& corre<^
Crgo ordo in pcrfc£Hone eius , quod prsdicatur, non arguit ordinem prsdicadonis : quaere in
lupra notaui hic:& hunc
dc hoc.
Ad primum argumenrum prindpale, qubd illa rario per gcnus,
Mitathyfum. Mttafhyftc».
SEquitur
faris qlara eft
quatft.dc inhxrenria,&c.
& difFcrcntiam non eft definirio,
Mctaphylicc loqucndo , quia non exprimit quidi-
^^^ omnino:& perfedc,quia nonexprimit aprimdincm ad fubftantiam, nifi addatur fubftanria. in contrariiim dicitur , qubd Logicc loquendo prxdicamr vt definitio , quia Logicus concedit definitionem ex gcnere,& difFcrentia fblum,non Metaphyficc loquendo, quianon exprimit cuius cft , cum tamcn (ecundum fe non dc-
Ad illud
.
pcndeaiit.
Alitcr fic
,
qubd rcdudtur ad aliquod
iiuius^7.
mus,& nafuscauus,& tunc idem
, ita quod refpe^his non fundaretur in aliquo abfbluto, maior videmr vera. Quomodo
tributio
»""
defini-
fi-
&
intel-
de entitate incoropIexi,non de prxdicatione cntis de accidentc:nin fone de caufa extrrnfe-
Lonc»
Snm
quia rationes non funt Tcx. ci 9.
non eft de pcr Contra tunc non difFetret
,
ligattu:
4
Accident etiMmsbfira-
latct
,
ie ejfen- fimul vcra,vidclicct,qu6d ibi fit corpus, tunf^Mtcinon:tunc cntitas corum naturalis cft pcr fubftan-
jf^"!^*"
fiMt fitbitdt.
{patio potcft rcdpi corpus
vacuum
*ffe
•
acddemis non
illa
non
fit
fit
poteft efle fine fubicdlo
'**
cognitio
db,fed confufa;fcd quando cognofcimr cuius cft, cum illis conditionious , cft cognirio dcfim'tiua,
; idcb ponitur fubic^lum ad hoc , qubd tur ferfidntcomplctedefiniatur,proptcripfam rcm fignatam. aum. Ad aliud,qubd non eft nugatio. Ad probationem,
(patio
Hjatium
Us frtdita-
riam iIhus,quodtamcn pcrtinetad definitionem. Aecidtns cialiud, qubd acddens compleriue non intellifLettui mom gitur fine fubiedo. Ad illud de fpecicdico, qubd ir.teUiiittir
Ad
,
,
fcd in decifione tan-
gunmr dic^aliorum. Quxrc 1
Hen& aIios,quos
dicamentis,q,8.& in i.di.i.qu.;. derniores fupcr
q.i & in Prx& fequaces mo-
1. di.4.
.
&
i Phyfic. ipfum fi inucnire Dennitur cnim accidens quodcunquc definirione Metaphyfica , quictariua , nedum .
valebis.
&
aptitudinaliter,
immb adualitcr nedum in con;
crctOjimmb in ablbafto pcr fub{lantiam cxpref^ se,velimplidtc non quin cxiftere poflit aliquod faltcm fine ip{a a(^,{cd quia achi {cmper depcndct,& dependens inquantum ta^e , non complcrc intcUigitur abiquc dependcntix tcrmini exprcf^ :
fioncjvcl cognitionc
tius,quam ab
;
& vt eius eft,& in ip{apo-
ipfa, rcquiritur in accidenris defini-
rionc fubftantia:lioc didt.
LLl
4
Infra
fluemodoMe' ctdtns,Mlimd fefMrtibtlt,
Mlimdinftftt»
rMbilti
.
Infra
iW
;
Contra, definteis
yfqucilliie: ^i^i
txtra bns «?»
-.•
«ilSk.Mte^'^!.
argumenra
illa
,
, &c. &c, ponitur
,
in aliquibus vero originali-
rria
,
& rrcs folurio-
nes ad ipfa^poryinrur ad finem qusftionis in prin» Sic ad primum jcipio folutionum principalium. argumentum principale , vcrum cftde parrcqui-
quomodocunque
ditariua, &:c. (ed
(irucrur lircra rel="nofollow">
bona Sc ad propofirumjidco, &c. Quodibirangit decaufa prima , &dc fcpara-
eft fatis
rione accidentis a fubftantia, examinabis benc,vt habcr in 4.& x.vbi fupra,&in primo di.i.q.4z.&
Er vn&xxmh in Quodlib. q. 7.
alibi.
Contrk:eft principium per fe,cx i.Phyficorum
tcx.com. ^
Qu«re alios,
vc noftiplura addendo luc.
i.
& pcr fc caufa cx (ccundo,
Rcfponfio, quod tranfmutatio fedt
riam
omneenim
:
quod agar
in
ab vno rcrmino in alrerum nigredo,(ed album
mam
priiis fit
;
illud dicitur mareria,
Meta.cap.i.tex.c.6.
corrumpcndum
H^ec rario Ariftot.i.
& alibi plurics. Rcfpondctur:
cft in
quod agcnsagit,(cd vltimo
totum mutatur in totum ex
corrumpendi manct in ponfio
:
non dc
miftA
Simpl.i Fhyf. Albcrti..M«r.tr«^.i.c.4.Alczan. q.k^.»rt.
fjr t-f
Hcnr. tfuodlib.^. q.i6. Caict. ii ente fy tjfentU e 5. Durand. in L.dijl. 1 z.q. i. Greg. Gabricl. Occham. Kichird.ib:d.q.ii .Yexnu i..contr» gentet c.6% Anton. Andt. hicq.6. Suar. difi i}. Met.feH.^. Hunad. di/p.tThyf.fett.i. Auctfa q.io.PhyffeB.^.iiy S.r.S.Conimb. t.Phyf.c.9.q.yart.\.(^ q 6.»rt.i,
%.
•q 8.
QV6d non
fi
nihil
aliquo fHbicdtiue
termino a
fed cx aliquo
,
Dcus vtroquetno-
tjuo,
:
fua caufatiua
producct,licetaliud
gis debilitatur vis agentis,
quam
fonincetur : fed
per te generans habet in virtutefua efFc£riuato-
tum cffeikum ,<juianihil eius prsfupponit per adionem autcm in contrarimn corriunpcndum» dcbilitatur cius virtus i£dusi , non fbrrificatur. :
d^,nonautem impcditur
ignis gencrareigncm,iii
qucm poteft
totum,cx datis:quia illa aqua non cflL magis autem impcdircrur fi eflct praeItcm, aliae congruentix ponuntur,qu6dcft
praefens lenS.
,
vnum primum potenrialc, quia
in caufis materia-
libus eft ordo cirentialis
m
,
ficur
ratio pafllua erit naturalis
inlitcra:t.c.8.neque eft quid
cfTedibus ex ^.
&
inde, pnmum potentiale vihuius^texxom.j. detur efle refpcdu primi adus. Itcm , nulla gcne:
quianullus appetitus
nam forma
praeccflit
ad terminum geneiatum
Refpondeo : non in adu, fed in potcntia. Contra aut eft in potetia matetia,aut forma,aut compofitum. Itcm, quod gencratur , non eft, y Phyficorum text.com.8. imclligitur dc fubicdlo gcnerarionis:quia qaod mouetur cft intclligitur
corrupta
non appcritilIum,quod patct, quia timc
,
:
:
:
in porcnria,quia accidit fibi efte in aftujcrgo
ma-
non eft in potentia. Itcm, aut eft a£kus puaut compofitum cx aiGtii , & potcntia , neu-
rusr,
trum
:
tum,quianon
cft fcibilis
niu pcr analogia;
tum,quia tunc aliquid infcrius ipsa.poffibilceflet effcjnec primuiTijquianon diftinguitur in ftindaincnto naturjc , fic non eft forma ncc fcamdum , quia eft principiom. Tcrii6 fic primus prima poadus efl fine omni porentia ; ergo
&
:
:
&
tentia fine
omni
rionarur porenLiaE,
aftu.
Similircr a(5tus propor-
& iia cfler illimitatus
,
ficut
&
porentia eft infinit;^
appctiflet
fuam corruptionem.
:
Immo
nulla eft
generatio, quianulla priuatio, quspoflit cfletcr-
minus a ejuo. Priuatio cnimnon cftnifi in apto ad habitum inter formas autem difparatas non :
eft
per ie gcncratio
fubiedbum.
,
quia
cft
ex
non
Item, quodlibct cflet
in
fiibic61:o
intrinfccc lo-
,
Nam
ita forma Omnegmu, zque incorraptibilc. nititur faluarc fe:ncceft in aliqua aptitudine r0hilth»htt matertAm. naturali exfc , ad non eflendum,vt videtur, ficut
qucndo aeri:i
forma.caEli:acr
autem
eft
pcr te tantiim forma
dicatur,acrem habcre contrarium,
:
fi
& caclum non:
B, quia contrarium non facit, quod illud habct aUquod intrinfecum ptincipium , quo cft
nihil ad
coituptibilc
,
& hacc vidctur cflc ratio Arift. in 7.
Cj .quod omne gencrabile habet materiam:poffiT bilcnamque cfle, & non cfle quo autcm aliquid :
cft tale fcilicet intrinfccc
SCHOLIVM
I.
cft
potenria
fubicdum
^fttitates pcJitiuM, in ente genera,l>ilii& contra alios
fc priroo
negAntesy materiam
plicitf r cflc
De
eodem ettam
agit i.Phyfq.\rf.xo:x^.& i.Phjif.^.-j.
Quia
ta-
Potentia $b-
Se»t.x.d.it„
vt
hahere prepriam exiflentiam.
materia.
^
ftu uSitim entitatiuHm, de tjuofujiits agtt x.d. 1 2. ^. I per totam , contra AlbertMm negantem duas
potentiam /itbieEHMam,vel
eft
itHiu* , matcria diciturefle in potcntia , intclligcnfttbieSiua. dum, qu6d aliquid dicitur in potentia dupliciter.
Vno modo , vt tcrminus
.
,
mcn
P R o B A T txquijltii ratiomhMs,& iHxtamenttm Pbilof9phi,mattriam effe tntitatem pojitittam,
ejfe
q.\.nim.i.
non ponatur, quo pofito ma-
&c.
teria
Scot.x.i.lx,
&
14 Plato «» 2i»M».The-
l.de Af^nntc.i.O.Tiiom.hieleii.i.
crgo
;
quo gcncrans
Confirmatur ratio, quia agens naturalc potcns in aliqucm totum cfFevium,de neceflitate illum facict,non jmpeditum cx 94.cap.tex. com. i o. in-'
Vtritm materUfit ens f lik ite
fiat
nunc,in
illo
Gcneracorrum-
Contra agcns habcns in vinute totum cflcdum , non minus illum
nihilo.^
,
8.^
.dc
generatjgcncrat ex nihilo.nec in aliquid agit.RcP
do ex
Arift. hicttx.y (jy
1
Contra'^. prius naturalitcr
rum dicitur
V.
mancns,
aibedo enim non fit nigrum)ita in gencra-
Phyf.t.c.6o.id eft,dc Generationc,& 2.t.c.6.& 12.
initiatiue,vt cx
MSTIO
mate-
tioncgcncrans tranfmutat aliquid a formain for-
quc quantitas,ncquc aliquid aliudco-
Qjf
fcirc
(
pendum non cft,quam gcnitum
cllcalterum,& Categoriaaim vnicuique. Tex.commZ.
&
crgo in rranfmuratione acci-
ficur
:
rionc,t.c.24.
quibus ens cft dctcrminatum. Eft cnim quoddam , dc quo pracdicatur horum quodlibct , cui eft
c.28.
narurale agens rcfpicir paflum,
dentali tranfmucans tranfinurat aliquid
inftanti
Dico antcm materiam, quac cft fccundum fe , nullatenus ncquc quid , ne-
t.
indc,illud j.huius,t.c.2.& 2.huius,t.c.y.
ponumr.r in pcde qux-
Principalia argumenra
jt.
minus ens
tfi
pr,mHmpriKCipde
in aliquibus
ftionis
Metaph.
Lib. VII.
68o
,
potcntisc
,
vt albcdo generanda. potcnrias,
fup^rficics dcalbanda.
fiuc
ad quod
Alio modo,
hucin quoeft porenria,vt Qui dicunt mareriam ef^
ipodo cns in potcntia , dicunt cam fimnon ens , ncc videntur aliquo modo laluarc intcnrionem Ariftotclis. Tum , quia talc cns non eftfubicdhun tranfmutationis, fcd tcrminu$.
q.i.n,io.
Qu^ftio V. Toza, quia
nnSjtnateria ponitur {ubiedara.
talis
potentia numeracur {ecundum nnrocrum a^um,
tx
comm.io. materia autcm vna eft formarum oppofitanim fccundo ergo
J*liyCc.tex.
j
re{pe
modo
;
materia enS
cft in potcnria,
& magis quam
fubicftum accidcnris , quia miniu haoens in (e ifta maioris adualitatis capax ;
&
&
adhulitatis,
refponfIo;f€ibib'tas
eft fcibilitas c6compararum. Patct dc a:rc,& potcntia flariia:loquittu' aoicm dc rtuucda ibi,vt dl prindpjum tranfroutaupnis:Iurc autem eft,inquanrum capax fbrm^ per tranfmutarioncroj igitm^ nmc cognofdtur vt priixnpiiun^ non antc , quando cognofdtiu' in analogia ad fbtmam!
Primb in forrrut noririam inducimur peropera-
danientum oimus
tioncs fcnfibiles, niatcria nullius opcrariom"s fcn- X**/^***.
V
I
D
realiuris pofiriuz,quid efi
HoBorem fnfiks
E
M
V
I
argttmenta r.d.ii. q.i.
hitc
?
licct
U.
ribus
& & Ucis citatu i.& z. cLaiktftlitfmem
,
noririam abfolutam habeat
3
nofbi
telletftus
,
,
?
Alitcr
,
,
non
vel
proptor defedhun in-
qni ex fcniibilibus cognofdt.
prindpiuro, tamen cx formis fucceden- JuifmUiltt.
quac flmt aliarutn opcrarionum prindpia,
guit.qubd tunc
Rcfpondeo
fieri fi
,
& nihil
potcft ca aUquid inferius.
haberc intcr quodcunque ^tsnna
vis
vnum medium,
{& hic tangtt fecunia folmione) hene ofiendit ttx-
ali^uid
tttm bunc, non
^uid , vcl nihil , infimum, quod eft in fiibflanria, dura fit aliquid, eft infimus adhis , potenriaUs rcfpcftu omnium aliorum adhiiun. Sivishabcrc propriam potcnriam puram,Cnc omni adu , ha-
At^Hotelu
ejfe
nendo fre falfa farte tltUitm
ajfertitm ,fed eppo,
videAnton. Jin-
dreamhic q.6.
Ad argtimenta , loquitur de diuidcnribus ens pet fctvndciequitur ,»«(;»« 4/i^M«<^ eorun yCfMihuj tns
efi
&c.
dttemnnatitm\fic etutm forma non
Si
efi tjuid.,
arguimr vt vidctur cx litcra,qu6d otnnia
:
,
erit illud aii-
&
bcbis
»»i»7.-ficut
fi
priuationem fine fubjedo
,
de
hoc in nono qturft. i Ad alia cft fcctmdum fc diucrfum , fdlicet a foona , noa comendatur de nominc,^*. '.
prardicantur dc materia dcnominatiuc;igitiu nulli
idcm
cft
Refpondeo, ncc pars de
cflcntiaiiter.
dtfmttfr*- toto , nec econuerib przdicatur propric : (cd alidicMwr fr*- quo modo dcnominatiue ; etfi non ficut accidcntia , quia non deminarione cxtrinfcca alterius generis
;
fic
crgo materia non
Quod
na.
autcm
illud
cft
homo,
l*ed
huma-
de denominaricHie nihil
valeat pro cis,patct cx 9.cap.6.tex.comm.ii. vbi
vult
quod materia denominatiuc prsdiccnu: dc
,
compofito
non
,&
intelligit
inhocaflunilaturacddend vergo , quod fit fijbiedum proprio
hoc
przdicationis denominariuas , refpcdhi onmium alionmi,quiapr2dicariones denoim'nariuae propric
non conuertuntur.
autem partes de tote coni<ercuntur,quia totiun dc panc denomiiuriue prardicamr. Ad totura tamcn tcxtum illum eft alia rdponfio quia illud didmr opponendq pro falia pane quod vidctur cx cpilogo fcquenIfta:
&
ANNOTATIO MAVRITII. SEquiror
qua>fUo quinta de cnritate matcriat, Vbi aducrtc , qubd in abquibus
text. cem.%.
originalibus hanc prsccdit ritatc forroa refpedhi
illa quzffao de priocompofiri , matcriic ,
&
rc
&
t.e. 8.
notauimus,dc ordinc tame
poftet, vt
dummodb veritas
habcatm-. Eligat
prsrponere voluerit,hic ordo Irifra in
fondar»
parii
refm,
le^r qaam
fatis placer.
principio fblurionis ibi
:
Httc rati^
Anfi. &C. aduertcqubd quotationes Commcntonun non fmit dc litcra E)odoris:(cd quia re«3e in margine non poterant locari, inferuimus ctt litcrz fuis in Iods,vt vides.
:
:
ALEzlm Cigo fpccalitibus
,
&c-
,& ex aduerfarione, quia flatim ar^it ad oppofitum ,yf<^ tmfoffibile: te ific (juidem intendentihtts
quandoque enim confucuit A riftotclcs inter argiuncntum, pco &contra , ponerc dcterminatio-
tc.g.
nem
quaeftionis, f!ne aliqua
aliud
,
ficat cfie
quanttmi
nota folurionis.
eft
Ad
non nccdlaria ad fcire , eft au-
tem
albcdincm
cft
neccfTaria ad
,
condirio necdlaria mobilis
fic cnritas a^hialis ,
licct
fonc non
proxima: vt habctiu j. Phyfic.tex.c0m.9jEs non inquantiun acs , fed inquantum potentia fbtua, mouctiu^ata quod a fubieifh) gencrarionis remo-
uetur
,
quod aduahs
enritas iion eft fibi ncccfla-
& intelligatnr dc complcta
qu2 fcmper eft necdlana mobili przdsc fumpto , inquanmm ria
,
mobilc.
Ad
mMeri» fetkilit
tfi
ftr
,
tcrtium, cft adhis tantunK
mam obicdionem dc fdbili
Detcrminario Dodoris clara,& aflcrriua,qnam audoritatibus,& rarionibus,& congrucntiis pulchcrriroc adomauit. Vide i2.dift.x.copiosc huiK, alios Thcologos, fupcr primis Phyfic.& de
&
&
Gencrationc,& alibi dc attributis,
&
condirionibus,atque proprietaribus materiac notanter.
condirio concomi-
tans fcientem, fcd
Quarc
fi
fpccies roareria eft prior
,
&
magisens
,&
prior eri
,propcereandem rarionem,
t
ipfo,quod ex
vmfquc
tex. com.j.
Quapropter fpedes , & quodcx ambobus
,
quam
fubftanria videtur cfTc magis, materia. tex.com%.
Ad pri-
nonne loquitur ibi Ariftotclcs dc materiaincommuni,vtcftperfe principium tranfinutarionis naturalisiQuare magis arguis cx illo dido dc fubiedo gencrarionis,quam alterarionis Nunquid Ariftoteles ante quintum libmm de ifbs mutationibus diftiniit,
C^ViESTIO
,
VL
rtrumformafttfrior cempefit»
&materi4.
?
fntmmtm
i
vel de pcrrinenribus
ad ipfas ? Dicas igitur proptcr iflam audoritatem , quod fubicdum altcrationiseftpurapotcntia .quianonfdbilis. Idco
'*»*»« <*•
concludimus iIIud,quod ad cas habct analogiam; vt reccpriuum ad rcceptum. Ad aliud , quod ac-
fhyftc. y:de etiam in expofitione huims texttu,viti
TrnBesti*
aham
habeat,quid ad
fibilis cft
HOL
C
S
K**fmsdt
abfblutanon
plcta ah'ctuus,inqiianrum
/ccundumComn3cnt.j.Qeli,& Mundi,tcx.com.ij.& 54-& inde, quia recipcre non conuenit nA habenri in (e prius ahquam enritatcm pofiriuam:priinum fimpotcnria fundatur in aliquo adhi
tm», mec tHi
6Si
t.y Thcmift. ^Thjf.trx.xt. Simpnc. Hnitext. 5i.Aacrroes x.rliyftomt.A.h\nan.hit ttx.-j.D.Thoa^
Arift. hit
Ua.x.^
Anton. Andr. /f« ^. ^ . Nyphnf. f.i* Flani 1.^jm.x.foi£cia.vmitm
i.p.q.l.mrt.T.
difk.\. Soncin.
f*a.i.^ t..ZiauaTlntr.io.
eft
**
^fT**
68 i
Vn.
Lib.
QVA4 Bon compofito poftefiu^eft e6,
Metaph.
Omne per acddcm, quod cft per fcx. Phyficor, :
&
fortuna , rcxt.c-om."66. fofma cft fap.dcCafu, huiufmodr refpc^hi compofiti. Ptbbatio ,fieri «A pcr Ce via ad *j^,crgolllud cft per fc, cjuod fie forma per accid^s, per fcjtale eft compofitum,
&
&
17. Itcm , compofitnm 7. huius tcxt. com.ii. przter entitatem formae includit aiiam , ^licec
matericB
illud videtur perfo6lius ens alio
:
quod
,
totum iUud aliud iRcludit,d£ aliquid vltr^. Qu6d magis ens ilk, form^ non fic prior mateiia ,
&
probatio:illa eft
^
maxime
fubftantia
,
quas
fiibftac
prima fubftantia iii Prisdicamentis ; (ed materia magishabec hanc rarionem pluribus,&
taiis cft
qukm
(i^bftandi,
Item, pofterius
formaiergo eftmagis fubftanria.
non vidcmr
ellentialiter,
prioci,(^d ^conuer(b;ergo videtur
,
efte fine
qu6dmateria
non
pofllt elVe fine Forma fed ^conuerfb, Jtem , oBus efifimfl^iterf(rfe^ionis'\ aliacfitin
B X T R A,
710» attribuerttur J)ea
ergo cuiverius inefi rati9
;
a£ius,illu4 videtur fimpliciter perfeBius:fi rel="nofollow">rma efi frimii,& priacipaltter aUus : compofitum n»n nifi
1
perpartem, efi in aSlu.-materia .,on nifi participa-r Uone,vel denominatiue. Refpondeo igitur , incorruptibUiuf efi ptrfsEiius animato corruptibtli, non fiquitur nififecundum tjuid : hoc enim car(re,arguitur per l^tionem cauff. Cont ra , hoc nen coneludit refpetiu materU , ^uiafirirta npn (fi cauf^ materin. Similiter de caufa , vbi concurrit ratio parfif
ffoh
,
Vtrum eft de enritate , quas
ietis.
eft ptfr Ce
dotn-
forma cxiftit pcr cbmpofitum timeri elV ens per fe (ecundum piOprium ejft, Ad aliud diciwr , qu6d hoc habet materia a forma , qu6d fubftat. Tunc ad formam quod verumeftafl^^JI^Jf^ fiimptum,fi hoc habercc cx feipfij, Scd fi hoc srt- yj^^ p„ ^^ nonoporcet immo potcft tuUnti , cribuicur fibi ab alio , forma magis cflc fubftantia , qua: facit matcriam tunc matcrianon -^nftihfitre fic fubftarc, & itaeft. Contra j»ofiri:quia
:
,
:
habcret fubfiftcnriam potentialem de
refpcdu
fe
ommum
formarum,{ed \zmiax fubltare eius , iicuc variancur fonnae:& cunc non haberec entita''
tem propriam. Ideo
aliter dicitur,
maxime
quae eft
ftanrias cft
quod
non
tenria rcccptiua)
eft
fubftarc(vnde eft po»
per
fi;
rario fubftamix,
Spi
fubftantja.
fub^
illa ratio
pcr Ce cxiftcre (eparabilitcr ab
aliis,
non dependcns ab aliis. Sed illud non conuenit materiae nifi per formam. Et ad didum Philo,
MSUffprte vis
eft in
pcndens
,
& incclligimr
comp^rario rcfpc^
iiia
fccundamm fubftanciarum
& accidentium
,
non
:
Ad
XeCfeOta formac
qui
quartum.vbj
ordo prioritatisnaturjcquae non
eft
cft caufaliraris
eriara
fi
,
fubfifticfubftantiapriraa,
potpft pofterius efie fine priori,
eft cauialicatis
dum camen caufalitatcm
:
illius,po(Iit alia caufa pripi:
fupplercprimoQKxla
eftinpropofito,
In prima ratione de
verbis: diftingue alium v$ in
nono ,vt opponitur potenti*
&
,
ineft
maferi^
^
,
ANNOTATIO MAVRITII.
compofito,& nonperformamprtcise, nifiinquantum illa eft in aBu tali nec tunc per eam : ntfi vf
SEquimr quasftio (exca de prioricace forroae re(^
fer caufampartialem teriam. quid ad B ?
vbi aduerce pro primo areumcnco ibi
.*
,
vt dicit relatipnem adm^h-
quod
illa cft
:
c.
c.7,
& 8.
fieri eft per
fentencia Philofi>.
&
phi I. Phyfic.c.c.62.&i. Phyficor.cx::!^. Gcneracionc C.c. 1 8, quarto Mccaph.c.c.i
1.
A
de
ali-
bi pleruraque, Infri ihiiltem afiiu efi fimplicittrperfe£Honit,
&
F o KM A M ejfe priorem materia , compofi^ to,& rationesfun^ clarijfima. Ktde eum 4.^.1 1.^, .
corius compofiti,
&
SCHOLIVM. 3
pcJ^ marcriqe,& feviit adeJfe,Scc.
Ad oppofimm vtriun|ue eft Ariftoteles hicf
& .Qttodli,^.
&c. v(qup
i\\.\ic:.Ad
oppofitumySicaCngnittiCEx-
originahbusponicurpoft opfacis benc.
tra, 8c inaliquibus
po(imm,&
Infcrius in (blucioneq.ibi:<^»/?<* confequentiM, . Mtf9ft» frior ffi
mMtri»,
&(»n^ffito.
Dicendum , qu6d forma , ppr quara inatffna,& cqmpofitum cft fimpliciter in ziBtu, eft prior ma^ tei:ia,&:
Quod probatur, quia forma
compofito.
tanqium aduari pcr formam;
cftaftus matcriz
compoHtum vero jnquantum compofitum aitu pcr illaro
& adus prior quia forma
,
tanquam per partem
eft
eflenrialem,
porenria perfi:6kione 9. huius,
eft
eft poftcrior
gencratiene materia na-
tuf4iter;ergp eft prior vtroque,& fpccialitcr hoc patpt reipe&ku n>ateriae
:
quia Philofophus pro-
pat hoc tripliciter 9. huius:tcx.comm.i < •& inde, quia refpcdn compofiri cft manifeftum. Ref^
pondeo,in cbdcm gcncrc , fiue vbi cft vna genecatio, vel generationcs ordinaez per fc ad vnum,
Ad primum argumcntum dicitur, qu6d cefHt^te cft dare aliqitod
quod
ejfe
eius per lc
,
fit
^c.vfquc illuc:^^ primum argumentum,Scc. po> nicur
Extra
bona
vbiqiie.
in aliquibu; originalibus
{jf(f
formz pcr
dc nefe
prior compofito
,
:
pqr
,
(cd liccra
&
Vide in Theoremaribus, in 4. ^, ii.q.3.'&alibi (aepe in dpdrina huiufraodi. Decerminacio Dodocis (atis allcrciua cft , cUra.Vid^ fingiilariflirae ad propofitum in Quolib. q. 9, Vide eriam in Theoremaribus , inde
&
priroo principiQ,prima eriam q.j.
& & 8.di.i.qu.i.
Vidp Gomn^jntat.i. Phyfic.Commento 4.& alios ibi,& hic,& pondcfacon^cquentiam Arift. in tera hic.
£t qualit^r Dodtac
intcrjprctatur
li-
ipfum
paHcis,& obfcurc.
Quod in
tangir infra de rarionc fubftanriae. Vide Quodlib^to <\-i' inprimo di. x6. in
&
&
4.di.iz.quzft.i.&
yidctur confequenria tcnere.
(u|)er Przdicir
roentaraaximQ apud roo*
dcmos Scotifta;,
illud
quocompofitum eftper fe
poneft e£e
exiftgntiae,
cns,quia
forma ^ft p<;r accidens,
illo
tjfe torius.
ditatiuiuT)
,
quam
quo aliquid exiftit
& illud eft & ftcundum illud praece-
exiftencix ,
dk compofitum,& lius ejfe compofici,
,
ejfe
efte,
ejjfe
illud ejfe eft fimplicirer
Tunc forma cft Cfis
nobi-
per acci*
Suhfiart */'
Singulom
m»
rMUfnk^
fopHi,qu6d fubftantia prinia, nondicitur talis (b- P^*** llim,quia fubftac aliis:led quia fiftic infe, non de-
videtur fe<jui propofitum. jilioquin
fdem fequitur de materia.
'^VJ^*^
„^ /
Aq& Qu^flioVII Singulum cnim non aliud vidctur efTe a fuimct fubftantia , & quod quid prat
Dicitnr ad qascftionem, quod quod <juid quod colligitur ex pi^dicaris in quid
dicitur 7. cap.i.dc
comm. 10.
'^
%
'
"",'5™
.rwAA
VIL
&
^ ,0^.,. FonC
:
5
.
t.6. 5. -vnitAfta.l.
tcx.c.ii.in ,
hax
qua
ratio
igitur ,
(jitod
FUndna
?•
riac
&Mmnt. Suai.
:
fecundum rarioncm dida fccundiim quz habcnt intcUecfhim comple-
:
&
difFcrcntiam proprij gcneris: loque.ido non funt ni fi fubftan-
quia accidenria
proprij gencris
Tunc tjuod
QVod non
:
ficut
fcilicet illa
talia fimpliciter
Albcrt. b!c ir»a.i.
fmgulis
cflc in
tum pcr aliquam
text.i
«•.lo.
fe
?
D. Thom. iW./
< t.
,
fubftanria
r/7iwquod quid cft fit idem cum eo
idft. hic e.S.ttx.io.
Magnis
incft pracdicatum
,
habeant difFcrentiara
licct
adhuc dcpcndcnt ad lubiedum.
tjuid eft
non
,
eft nifi
eorum,quar ha-
& talia funt
bent prsdicata in quid , ftanriac,& ibi idcm , ^uod
magnicudo , & magnitudinis ellc &cato, & camisefrcicrgoAc. Itcm 7. huius, tcxt.com. 3 4.& j.dc Anima,tcxt.com.9.aliud
<juid eft
,
fpccies fub-
cum eo
inde.cap. de partibus dcfinitionis, quicquid concum materia , non eft idem iii eo , quod omnia naturalia quid , cum eo cuius eft : Scd
hominis albi , eflct idem cum homine : ficut arguit Philofophus : quia homo albus iion fubiici-
concipiuntur cum matcria quia habcnt hoc , in hoc. Itcm.in cod. cap. fcx. com. j 9. ficut in naturalibus eft aliquid practer quiditatem fpecici, ita
& ex hoc
efi
:
non eft idem
tcriam,
onme habcns ma-
fcd in gcnus illi.
Item
fi
fic
,
tjtud tjHtd
Oppofi-
#/,cflct gcncrabile, ficut illud cuius eft.
habctur in jjc. illo, EorHm OMtem tjtufiunt, quod nec fpecic» gcncratur , nec ^Mod tjutd eft. Dicitur , quod iilud cuius eft tptod quid eft , non
tum
generatur
non
fcd generatur fingulare per fe : cuius r/? per fe , quia habct in lc ma-
,
quod quid
eft
tctiam indiuidualem. Contra:gencrado eft per le in fubftantiam , fiait altcratio in quahutem , <«l&»tai9 nullus oaotus tciminatur ad ens pcr accidens pcr fc ; igitur generatio erit per fc ad aliquid dc gc-
&
,^i eK
jratur
,
qaod ^iud
cuius
eft
pcr
efuodquid ertu
(c quiditas.
fbnn* non gcneratur
,
nec
Contri:
hominis ^folutceft tota quiditas huius hominis , aut in quiditate huius cft aiiquid aliud,quam in quiditatc hominisjfi primum,timc
jiut quiditas
quiditas honiinis per fe generatur
,
non
nifi in-
quatitum confidcraiur ab intclle^,& fic ndh loquituTjfiiecundum detur ; txmc per illud additum poftet definiri , contra Philofophimi in 7. tcxt. com.j }. contra Platonem,qui probat pcr tres rationcs,quc rel="nofollow">d fingulariternondcfinitur. Item, ad quiditas horoinis albi
cum hominc albo,&
fi
hoc
,
idcm
,
ergo idem
albus
:
albus
erit
aim ho-
*
.
intelledus
tjtiid eft elTct fijbftantia
cunt ens
I
I
ftibftantiis
,
o
tenens
& per
I
V
oferationem intelUEltu
quod qnid
;
,
ejuia
refktatur
cft reiyineft ipfi reuera. Se:
Ho-
Ad
quid
praedicatis in
fbphus loquiturin
,
nec ab intelledu. , quod Philo-
:
7.1CX.
comm.ii. logicc,& hoc accipiunc literam pro
Vndc ciim
quod hsc
raiio
,
tjuod ejttid eft in fingulis,ibi
Secundum etiam non ,
duo ,
quod
tjttod tjuid esl
non nomi-
valct
,
quia alia
fcrmonibus,& didt quafi epi-
alij
fuperiijs
funt
modi
eft
,
fqbftantiac
Tunc
,
quam
quod quod rcs fine omni intcl-
nominari.
idem
dico
,
lc
Dico ergo , quod in omni gencrc eft definirio (ecundum Philolbphum.ficut vnitas,&enritas,fimiliter dc tjttod ejuid eft hominis albi non valct; ,
in confcquenre
baberi completet& quietando inteHe^um/iifl
?-i*
audloritatcs Philofbphi didtur
quid ed, feu
non
m
;
depcndct a
quia
definttio,ltcet accidentis definitio
figni-
vtritMte
rt.-vid* i.<.
idcm quiditati fuz pnter omncm intclle-» vnde tjuod ejuid eR, cft idem,qu6d res,nec
erit
animal rationale , quam compofiti» inteUeiiur/licendum ergo,ejuod tn omni gtnere , eft quod cft
ptjfit
idem
p^natttefitx
homo,& tjttod tjuid f/:ergo fi homo eft idem fibi,prius quam confideretur a^ intellc<^, homo
logando in
m
ficat
tranflatto habct cx
quod quid c^,tantiim effi
di-
•
1 .
1
idenritas prior eft naturalitcrinre:(ed
natiua.
I.
"•
& ita nuUum
re,& naturalitcr prior eft idcnritas, quam iila veritas. Si o-go hacccft vera , homo eft homo ; crgo
eis
M
*
"^
,
nifi
cundoyprior efttdentitaiextremorum tn hac
mo
quod ipfi
V^ «^^'^^
Item, veritas in intdlcdu componen- ^^!^ " ttueyH CW' * r r
reale. -
non fubftot
fradicata tn tjutdy altter non ^jabentur prtmoytjuia
,
accipitur,^w<^ ejuid cr4/eifegeniiiuc,
C HOL N
fecundiim
,
eflet ensrarionis
fingulum
,
te,caulaturex hoc,quod aliqualunt compolita
illi
Op
:
didt ipfemcr.
Oppofitum vult Philofophus.
J^„^
ejuUeftytXex ex przdicaris inquid,nihil cUet for- ^yj auft maliter bonummec cns, nifi per confidcfaribnem fumm cjuod
ho-
ratione hominis.
S
;
ejttod ejuid eft fpeciei
,
mine. Probario conicquentii, ciim dicitur
mo albus, eft homo
&
idco cum mareriam fpecificam non funt idem , nec habent aliud tjuod tjutd fftfcamdum hoc patct ad argumenta. Contra illa, (cilicet primum, nihil eft formaliter ens,nifi fuum, (juod ejuid eft fibi infit. Probatio,Philofophus in ifto cap. tcx. com.io. cui non ineftdTcbonum^noncftbonum. Sieigo quod
tur practer
deturaliudafuimetfubftantia, &c. Si crgo, auod
guiari$,gcneratur per fc ficut fingulare.
fic,
quid fpcciei,& nullum proprium corum:quia ver6 includunt aliquid intra fe , in quo diftinguun-
genc-
tjuid erat fpeciei/ed qttod tjutd erat eflc fin-
prindpale:fi
non habent pracdicata , quia fingularia in quid nifi pracdicata fpccici,n6 habcnt quidyniCx
Alitcr dicitur,
fe
^^
tur,nifi rarionc alterius panis, quac cft fubftantia,
quia fadt prxdicata in quid,quod eft inconueniens. Item,hic didtur ,fingulum non vi-
nere fubftanti
^^^ ^^^
cuius
eftJ
cipitur
:
^^ ^^
Ditfb fecundumaccidcns non funt idem cum ijuod (juid f/?corum:quia fi fic,tunc (juod quid efi
:
in Mathematicis
i
eft,ett ,
cx hoc dicitur, qu6d cnm ift« pracdicata in quid , fint formalitcr talia per rarionem , fequitur quod <}uod qutd eft , fit ijuiderat
cmiui ejl ^-H'-"2'»
non
rarione
QJ ASTIO
ejf (pujt.x.
illod,
Text.
cflc dicitar finguli fubftantia.
vt^-
diSnm
fer fM^anwtm,vt
.
|k»
683
fi
confequcnria valcrct
;
fequitur inconuc-
qubd tanra clTct idcnritas hominis, cum hominc albo , quanta eft in amecedcnte hominis albi cum homine albo , fed
niens fcilicet
j
^^
684
Metaph.
Lib. VII.
poteftimaior enira cft identitas hominis albi
99 Mt9Hi f0m
non
m*reefifmitm
ad hominem albura , qnim hominis albi ad hon}inem:quia hzc, Hotho dbus nonefi hotno albus, poteft eflc conclufio in fyllogifmo ex oppofitis, Sed hxc conclufio eft impoffibilis ; crgo oppofi-
quodquid
tum
neceflarium. Sed hacc eft contingcns,^*»»
homo dbus. Similiter, efuod tjuid tfi hominis iecundum Philontx.ii. eft aJicui idcm,alic^i fiibftanoon:quia idem eft pafliuum non parti tiz.
Tunc Philoiophus non
medium
facit illatn confe-
cum extremo. Quzre expofitionem glofla iuxta textum:& quomodo in ar-
eft
textus in
gumento , quod dicunt efle Philolophi dens
:
, fit
acci-
^ Ariftot.ibi affigiut accidens,(ed nonne-
extrema coniungi : verum eft cxxaiquidx ^cut nec per (e,nec cum contingenti, lic^ refpeCox curfiis non eflet accidcns , quzrc ibi. Quod quan6 dicitur de indiuiduis ,-videtur efle faUiun. Primaenim fiibftantia eft maxiroc ens in prxdicatis:ergo fi quod qnid efi, non pft nifi idem,qu6d res,maxime mbftanda,& ens roaxim^ habent efuod fmdM eft,fimt id,quod funt. Item,illud additum cefle eft
fid$ stxttim.
przcisc. Si
^t
vnum per (e cum quic^uid uc , aut pacura ipeciei,aut non. Si non:& tunc cum fit iliud de efle priroz fiibftantiz, illud erit ens per accidcns,& non gcneratur, neccorrumpitur. Si fic, 4 rel="nofollow">ecici
,
coram illud cft vna fiibftantia pcr fci^c ninc illud totum erit verc fibi idem:& taroe includit aliud k natura (peciei, potcft haberi propriu quod qiud.
&
11.
oranino ahud ab
minus , crgo non
eft
proprium quod Termtnm »H qutm
ejuid «/?,quia dcfinitioeftterrainusrei,f.tx;.xx.ied intr»
quem
cft intra
induditur tota res,& niconuenit abfi)li)prc illud
'**• ''*^«»"
'^*^-
additum A B,& tunc/juod remanet e^^uod ejuid Quod quid cuios efi A,quia terminus totum incIudensUl idem tan- e^
&
c6m
dicit
,
timc liabctur propofituiB.
Sirailiter
^ ^^"^
conucnit arguerc deeo,quod hzhct^uod auid efi\ dico tunc/iu6d eft idem. Modus cft iftc/iauiftc cmttftmm.ve idera concipitur confusi diftind^ , prirao iefimitmm,^
^ S^i
&
inodo
quod
eft,
fic
&
pemomen, iecundo modo per ^,A"W.
fignificatur
definirioncm,
priroo roodo didtur illud ctuus
tjuid eihCtcQXido
& id cuius, nihil diffcrunt
modo ^w<^.-vndc quid, nifi in diuerib modp :
condpiendi idem , ied in A\€di per acddens
nom
quia non habent,^tM
dpitur pro quiditate \
•
& Caro pro came habente
materiaraindiuidualcra. Sed tunc, vtdidhira eft^
non eft definirio camis illius;(ed illius
camis,fic eft
nirio (ecimdum fic
idem
fibu
ibi.
qucndo,& rcalitcr eft ipfius fbrmaro dico,qu6d
ficut dcfinirio cft
Ad aliud,qudd defi-
Logicum non
loquiturPhiIo(bphus
eft nifi
Tamcn
indiuidui.
ejtiod ejuid efi
ipedd ,
&
abfi^hit^ lo-
Tamen ad
(pecid
,
non eft
idem cura fingulari , quia addit aliquid vlcra fpedcra fi:ilicet raatcriam indiuidualcra , "vndc cum
proprio,^W qiud
fuo
SCHOLIVM
eft
A vel minus, vel id6
A,igitur includit plus quiun
hil eftcxtri. Si plus:tunc
M»
triit$*xp»-
A,8c non
ejuid efi
tcrminus
quentiam,quam aflumunt,nifi opponendo,& refpondirt, aut non , quia extrema nunt idem , ficuc tfiidtm emm eft
quod
albi
me€idft,qxiod
quid
C&
eft
aji
&
fm4fSiip*r
aut eft idem fibi,autaliud:fi idera,ftanjum inpri* mojfi aliud fit quxro in infinitum. Itcm, B
aliud,qu6d ierrao
eft
efi,
fingularc eft idera.
hicde quod
tjtud efi
Ad
fpcdd*
ic cura illo non funt idera. Ad aliud dico qu6
Qy o D quid eOi
ftu defim^ia.idem efi lum eo cuius efiMtfiiCum definito,in h((,q»tt funt per fit tt rMtones fum cUrg. In eptt tamen per accidens non ita efi , efuia hoc non habet , quod qt|id eft
^
vnum^cum
,
includ^ft res diuerforum
generum. Fide
Do^oru in textum huius qudfiionif, ad quarnfe remittit,qu* optime rem hanc declarat. extofifionem
.^t
«-•
>«rr>
Vtde ipjum etiam i.d. ^.tj.^jui yvbi explicat fhilofiphum dicentem,$n habentibus materiam , quo
per materi^tnhnon
ejfe
,
perfeficundi
,
hoc
dream
^ mediante
natura
,
qn*
efi
reale,nec vni-
taph.c.i. Sinuliter,didla (ecundiitn (e fiuit
omnium fiint
gcncrun)
,
M^
omnes
& ompia indiuidua,
in generc,quz not\ includunt rcs
diucribrum gencrwm,ficut resfecundumfe fiimitur in i.cde £nte,t.c.i4.Scd didafecundum accidcns non funt idem cum,^ qiud efi fuo : quia
W
non habent quod f»«^Scdomnia di^ fc<;udum ic,habent,^xM^ quid idem, quod ipia funt:& illud eft idcra fibi firapU^utcr, quod patet rarione Phi-
SxuA qnid :
iJem
emm
V-
tt
tft
eft
confequenci^ ^hilofbphi, fed
^o[ovU,fhiguliem non videtur aliud
.•
qumfuimet
fubjtantta,<juod «juid efi.et^o eft fubftantia cuiui^
euim cunquc ektendendo fubfiantiam niomn^ gcnus etuiura. Alioquin nihil di<^m fecundum fe > erit
cns forraalit^r dcfe,nec
finbile,
quiaperfcAc icihoc eft firire
rc vnuinquodquceft itirc ipfura,
&
]pfum,^iM<^ quid r/f.Sitnihter accipio rem,& f«f-' ditatem fdlicct A, &B:B cft cns,& non A : ergo aliad,ergo habet (fuid
efi ,
cft fallada.
ANNOTAT. MAFRITIL SEquiCur quzftio feptima de idendcace qu^ quid eii cam eo cuius eft,c.c.xo.vbi priro6 ponicur opinio aIioram,poaus Logica
qwd
ueriale,necparnculareeft,{ecundum Auic.;-
qua: pcr (c
non
ipfi
hie q,j.
Aliter didtur,f«M^
fpecies
qu6d fitie quod quid domtis , fit idem ctim quod quid htiius domusUiue non:pcQut qnod quid conuderatur a rationeAiongend:atur. Ad ahud,qu6d
tjuae intelligit
idemfuadefinitioniperfiprimo. f^tde .4»t, Ait-
& qmd tjnU
efi
ipfius.
onoi
men quod quid horoinis, Vt homo eft fpedes,non wtur. nec fpecies. Ad illud contra hoc,
gencratur^t ficut
ipfum,<^d (ytid primo,qui4
addunt natura hacceitafesjed tamfn ejfe idem
^eu^
^aid
qu^ Meci-
phyfica, apparens camen:fed impugnat eara valde
fubtiUten&
liccc
quidaro conantur euadere argu-
Quaere alibi pondcra bene ibi quos fapra notaui hic verba Dot^ris dc hominc albo , an videlicec ifla, Homo atbus efi homo alhus , fk ncccfEuria hcc contingcns,/»<w»w efi albtts,8c an per fe,&c.iterum ibidem habes qualitcr cxpofiiit textum , quod mcnta,nihilfaciunt,ben^confiderando.
&
-,
&
&
addit de quidiratc indiuidui
proptcr
di^ ftia in x.
difl. ).
,
examinabis ben^
& plura alianotabis
iaxta hanc difpntationem.
DctermitutioDodoris afleniua,& clara,&novere Metaphyficalis. In aUquibes valde originalibus afBgtutur £xtra ilU UtaczyAitdits efi »^«,&c.v(quc i]l\ic^Sed in diBitPer accidens, &c« fedoptima vidccur&ad propofitutn,ide6,&c. Pro vltcriori declararionc huius materiz vide in Quodl.q.x.& in z. di.3.q.6.& in ).di.iz. fimdamenta huiiu refblmz. £t adde plura ex anritabilis
quis
:
&
vt noftL
Conii
,
QusBftio VIII. Confimiliter, qualiter currit
dillindio de
illa
qniditatcrvidelicctconfidcrata abfolute, vt fic di-
catur
qmd <juid
lud cuiu«
eft
& confidcrata in ordinc ad
efl
vt fic dicatur tjuod (juid erat
,
il-
ejfe,
68y
&
pi , cconuerlb gencrarf. Probado dcnlb fignenter trcs partes quanritatis
funt trcs panes marcris
fubicAi
nulla
fi
:
fit
nouo
cupatur,vt patet difcurrcnti.
oulla trium pra:ccdentium
Illa
propofitio aftumpta in rationc
j.
contra
opin.veritas in intclle<^ componente caufatur ex
hoc&c. Patet fupra q. penultima 6, cx pracdi(ftis ctiam cde fubftantia,&c.dc priori.& ^J^ctaphyMeuphy,t.c. j.& 9. Mctaphyf.c commcnti penultimi,& vltimi habetur. Antonius Andreas addidit poft hanc qu«ft. quandam quacftiunculam dc generatione animafic«,t.c.i6.&
i
.
f
lium vniuoca,& squiuoca.leu de gcnitis per pfopagationem putrcfadlioncm aut gcncralius vniuocc,& ^uiuocc:quam non ponit E>oc.hie;fcd
&
,
fic
,
;
aliqua pars materix
eft
,
:
aut
;
arquata
fibi
quana
ifta
:
hzc quidcm
fiunc ,
,
ilia
au-
tem cafu. Omnia vcro quac fiunt ab aliquo fiunt & cx quo aliquo , & aliquid. Hoc autcm aliquid dico fe,
:
,
proprio recepduo
mis matcrialibus
;
,
ergo ficut
ita
videtur
gradus in for-
eft
qu6d oportct
dus poiiere in matcriis propriis ad hoc proprix illis fbrmis.
C H OL
S
:
aut
enim hoc,aut quale, aut quancum,auc quando. Tex.com.xt.
titm
VIII.
gra-
vt fint
V M,
I
quijiionem refoluit infra
eptia
,
cju.
num.
\o.
(^ 4. Fide ipfum de hac re i^ Phyf. qu. 20, ibi annttationem P. Arretini , de raro ,
&
&
ferditione
ao. dr fieri,
,
ad
,
de-
t^el
vidt ipfum 4. d.\i.qu. 4. vhinum. 8, tertium videtur tenere per htc non
nec deperdi
maticus
nouam quantitatem ; Fil prohU-
eft.
Ad primum
quando adHo vniaoca a^ui,non vidctur' remancrc potenria ad xquiuocc agendum: iftorum
,
»
exhaurit totam virtutem princibij
agcns agit per fbrmam
cundum
illam
na ided
,
ftanriam
,
:
QViESTIO
,
S o I, V 1 T argumtma k rationt fuadentuk materiam effe generahtlem ,fed difputando tan-
:
cimdum quamlibet Catcgoriam
&
:
denfa, an fiant quantitatis acquifitiont
ha:c autcm artc
:
pars
aun aliqua alia pane quod videtur inconucniens qub quac illarum fiiit quanta illa quanriute ? non vtraque, non neutra non vna magis quam altera. Patet quodlibet elTe inconueniens. Item aAus eft in materia;
& natura fiunt
cadem pars ma-
,
matcriac fuit prius fimul
3.
Eorum autem , quae
\n
illis
fub duabus panibus quantitatis aut fi tunc fub quarra partc quantitatis faAz de
tcriac cft
:
cam habct incidcntaliter in primo,di.i. parte i.q. 4. vndc de vcrbo ad literam accepiteam ille Do^r,quam ledor introducat fi voluctit,& tangat alrercationes antiquorum,& modcmonun.
fub
adarquarx in rarione
fibi
alia in raro
&CJiunc cnim^r»w,mmc r^,nunc ejfentid:n\ii\c ratio,n\.mc definttio, nunc quid, nunc ^uod quidt nunc tjuod <juid erat ejfe apud Arift. & alios nun-
nam
:
;
,
ideo producit rnnilc (c-
& ibicxhauritiurvittus eius
:
aifti-
&c. Contra fubftanria gencrat fubr tamen caufat accidens. Refponfio: :
&
pofteriuscaufatexhauftaquafi virtutc tota circa
fJntm materU perfe gefuretttr ?
, non cconuerfo. Alij dicunt , quod matc- e)u»em*ttnon eft producibilis a natura ptopter ordi- ns aneiuritnem agenrium quorum pofterius femper prx- ^» fiipporut in at^one tcrminum adlioius prioris, Contra pctitio videtur , quod materia fit ter-
prius ria
Arift.
i.Pi5'/*.r«rMi.D.Thom. hle US.«. Albcit.«'«5.
t. c 7. Flandria q.
Utt.fta.
1
Hurud.
I.
1. *rt. iifp.x.
Aaeid f.i,o.Fhjff.fta.i
QVod
i.
Fonf.
c.
8. Suar. Jiff. to.
Fhjrffta.i
.&
diff.gfta.4.
:
i.
minus a(fHonis diuinx
mobilc per fc mouctur in omni moni;ergo inomni mutatione per (c fubicfic
:
£hun generatur ; per
fe
fubie€him generationis
materia vt probat Philofophus 5. Phyficorum,tex.conun.8,& in 8.huius;tex.c.4. 8.ergo, eft
:
&
&c. Itcm
j.
Phyficorum,tcx.c.7.diftinguitur
tatio in illam
«Shun,&
,
illa eft
que cft a non fubiedo generatio,& vidctut
Sed materia per
j»encrationis.
fe
,
mu-
in fubie-
efte definitio
mutanir a non
; ergo gcneratur. Hoc dicit Philof i.Phyf Item j. Phyficorum,generatio non eft motus. Probatur , ^uod generatur non efi,tjuod mouetur e/?,igitur generatio non eft nwtus. Quz-
fubiedlo in fubicdhun
ro pro quo accipitur cjuod generatur in maiori Si pro tcrmino generationis, nihil valet. Probatio : quia quod mouetiu vt terminus propofitionc
motus , non
?
eft
,
& quod mouetur vt fubio^um
motus,eft;ergo monis tet
:
non
eft
motus ergo opor;
vtrobique accipere pro fubic^lo.* Item
,
ens
minus perfe-
perfectius videtur polle producere
^um,magis quama:quc perfe£kum compofirum autem narurale producit squc perfe^hjm fibi fe:
cundum formam,quac go'materiam , quar
eft
pcrfe<5Hor materia
;
er-
minus pcrfe£ta poteft per formam fuam producere. Item , quando ex raro iit denfnm videtur materiae aliqua pars corrumeft
,
Scott Oper. teta. IF.
,
tis eft
fblius
:
ficut fisbie
terminus produ£boius naturalis hoc enim :
&
Item , przfiipponit quannun tamen producit quantitatem aliam a prarfuppofita: quare non fic de materia ? Refponfio. Primuiii quzritur.
:
potentiale in nullius eftpotcntia; pofterius natiua
quodcunque
ideo non
eft
cft
,
prxfupponit potcnriale
ad prinuim potentia
:
&
hic
*
eft ra-
boiu pro principali. Ad feamdum quot panes funr eiuldem proponionis in maiori quanrio
to
:
,
tot in minori.
Si
ergo in raro funt qiiatuor
partes pedales qiiantitatis
,
Dico , quod lub
iftis
^emttU f^*' "^*"'
funt quatuor panes matcrix :,& in dcnfb , vbi '^^^*^'^ nonerant nifi tres panes pedales , ibi erant tres quMttt»ti, panes materiae,fiib tribus illis partibus quantita- fmt fiu»»ii«& etiara quaria non fimul cum vna trium, (cd X"**^*' f**"«'''/^'•'"J quatuor illi erant fubquatuor parribus quantitatis
minoribus,quatuor pedalibus.
fibi
Cam cticis, illx
erant xquatx. Si intelligis prxcisc
,
ita
qu6d non
quxcunqueiftarii, fine addirionc fubftanrix,
crat capax nuioris quantitaris:faIfumeftXftenim ficut tota-in potcnria
ad conrrarium,icilicetrarun»
& dcnfiuTi,maiorem,& minorem quantitatemjta & quxcunque pars marerix. Contra igitur ;
quxcimqiie materia coiTlpofita
cft
in
potentia
ad totam qiuntitatem vniuerfi. Refpcndeo quod fubintrario panium marerix,vt per hoc fiat
M M ra
con
Lib. VII.
686
Metaphr
CDndenGirio,& rarefiiAio perextrapofitjoncm Ur larum,pcr quantitatcm aducnicntem, improbatuB
Et ad illud de vniucr{b:ignis cft in potenria ad calidup^,& miniis calidum ncc tamen ad calorem infinitum,ncc eriam ad calorem miniipum poiHbilem in quocumquc ipifto, Ad tcniuji|
alibi.
:
qusrc. Circa
primum argumcntum
quod
infimumcns:quiancc fiipr<5mum corpus,nec Angclus vniuocc producuntur , tamcn ignis gcncrat
magis
videtiu: proportionari
cau-
fe impcrfeclaB. Item, fi dicas de tcrmino incluib in termino vniuQcc,vcrum cft>qu6d in illutn potcft agensjvt calidiilimum inminus calidum. Scd
nec f^includitur materia in forma, quia.cft
altc-
Circa fccupdum argumcntum , fic vna pars quanritaris , quae nonfuit ii^
rius rationis.
arguitur
,
manon fuit quanta;quia tantama-
den(b,eft in raro;ergocorrcfpondct fibi pars
tcriz prioris,quae
lcmpcr uib tanta quantitate. Contri, Philofophus hjc , t.c.ii.& inde,& Phyficonim, tcx.com. 81.
tcriam.illud vcrp fpcci6m.
dit jratio
i.
autem dc
Te.>:.r.
T
S
17,
fubftantia oftcn-
non ficri fpccienj.
Q^V A
o
l
Tex,c.yt,
X.
Ytrum com^ojitumgeneretur ferfe, (jrfrimt i» onfni genere? ka!k.huc.i.ifi%. Albctc, tr»£i,t.,e.j.'D.T\\om.US.f, i.^. 9.4j.«rt.4. Ancon. Andc, Wc ^.j.Sonc. f.ij, Flandcia q. 1 1. nrt. i. Fonf. c, 8. Zijnaca Theor. loo, Suar. Sfi.i^, Met.fia,^. Huctad, difp.s.Tkyf.fea.^
^
QVod non
illud non incft prim6,quod tanfccundum vnam partcm cx prindpio 5. Phyfic.tex.c. Sed gencrario tantiim inefl compofito rationc formae quia matcria prx-
tum
tcria
t
Non foliim
ignem. Itcra,ncc oportct attribuerc Deoproptcr pcrfcdioncmrffFaaus^qui eft impcrfediminus in effe fubftantiae,
&
fit &: pfle hoc quidcm hoc , hoc hoCjDico autcm hoc quidcm ma-^
dicitur,qu6
(cquitur matcriam vhiuocc produci, quia cft
non
Oportcbit cnira diuifibile c0e femper,
!
ineft
I .
:
Probatio minoris,nihil realiterin compofito vidftur efle prius aon efe,xd(\ fo.niia. Ad primum
fuit.
Palam ergo , quod nec
fpecies
fit
,
aut;
argumcntum
cum,vt accipitur in
bilifomiamec (;ft enim generatio,nec quod quid erat cfle huic Tex.com,ij.
toti intcgrafi
QViESTIO
primo
refponfio.
3. q.
quodcumquc oportct vocare in fenfi-r
non per partem
Poftcr. tex. c.i
I.
non per partem
eft aequiuo-»
5, Phyficor, t.c.i.vt :
conuenit
& vt accipitur
i.
vt fcilicct conuenit toti ddinito
definicntem, vt cui prius conuc-
partcm, vt qiio conuenit toti. Vnpium prim6 , fi eft in pafEonibus homogcneis,
niatjlicet pcr
IX.
ineft cuilibct parti integrali
YtrumfermAgeneretnrfeffi \
fcd
:
fi
in heterogc^
ncis non:vttotus tri^ngulus aequalis toti quadra-
hUtex.%6^ xj.^ lib.9.tex.4.
Arift.
KvfTT.^fiUpUtit.
P.Thoin. \.f.q 4f .«rr.^.f^ t.fiStxi.tJU Anima tr»B^ i.f.i. DucaDd. i.dift.i.q.4.. Ajiton.Aqdr. hic q.9. f oaT. (.
Zinuu Thftr.
8.
Mtt.feS.
10.
^ Th^or. 100. Suac.
dij^.
15.
4.
fic
:
I.
Phyficor.tex.c.yi.& indc Tria
funt pcr fe principia mutarionis, materia,&
forma,
& priuatio
principia
rum
non
,
(ed forma,
rcccptiua
,
fed priuatio cft terminus
;
& priuatio
,
funt
fcd in ratione termino,
a quo gcnprario-
crgoformatcrminus ad quem. Item 1. Phyibidem, ficor. t.c.io. indc, fbrma cft natura,
nis
:
&
&
tex.c.i4* gencrario cft naturalis:quia eft via in na-
turam,fi;d
non
cft in
in compofitum:quia
matcriam , quia p^eft, nec
non
eft
natura
;
ergo dicitur non dc-
naturaUs:quia eft in formam,fed mutatio
nominatur, nifi \ per fe termino : alioquin denominatur ^ tebus cuiuflibet generis,cum poflit cffe ad rcm cuiuflibet gcncris per accidcns ; crgo ita cft tcrminus per^. denominatur ^ fo^ma y
&
Itcm i.Phyficor.tcx.c.70. forma,& finis incidunt in idcm numcro in 8. huiusu rcx. c.ii. forfan for|na,& finis idcm. £x l^s fic, fi fbrma eft finis ,
&
non rci exiftehri.s,fcd opcr.irio ; crgo gencrationis pcr fe. Item,quod de nouo habetcfTc, illud gcneratur
;
illudeft fola forma,quia tota matcriapra:-
&ir,& in compofito nihil,nifi matcria, & forma. Contrk , omnc quod gcncratur , gcncraturcx materia , formx non cft materia quia fi fic, cftet :
proccflus in infinitum.
SCHGLIVM. Resolvitvr Httenti,
pofito
,
Sccundum prim6
vt triangulus
intciligitur in
prim6 habet
mcn
vt quod prius habet
:
pro- FrimlfAipli'
angulos,
trcs
per difFcrentiam fpecificam,vt qu6
licet
non prim6
-*T»
QVbd
to primo.
:
non
cui; vt teti quia mnctriangulus integmUjntm
habcret. Sic forraa
eft,
vt quo
,
ita rc-
fpedlu gencrari,ficutrefpe£bu agcrcquando
cpm-
&
ferfmrtem, vel definitgt
ntn p»rtem
ppfitum dicitur prim6 agere j pcr hoc fbiuun-. eui,fed quo tiir argumenra fecundaequaeftionisjquia conclu- ctnMeniMttf dunt de rarione formali quo , non de co , quod. ti. Sctt. x,i. Item , fi compofitum primigencratur ergo aut X,q.lti.lUx. j-
compofimm
quod non cft verum qnia nec compofitum in potentia,
in a6hi
:
,
quod cft > non fit quiacompofitum inpotcntia eftin tota generationc,& quod cft,non fit. Dicitur, qu6d compofitum in potentia fitcornpofitum in a6ku,non com-» ;
pofitum in potentia. Contra omncquod fit ali-? quid,aliquando cft faftum illud;fi ergo hocjtunc compofitum in potentia, eft faftum compofitum in aftu}& tunc compofitum-in potenria,eft corfipofitum in a6ku. Item , in homine non eft , nifi materia prima,& animajcrgo gencrans non genc-. rat compofitum:quianon materiam,ncc formam; :
crgo ninil gcnerat. pairticularc generat
Si dicatur , quod gcnerans compofitum,& illud manet in
;ndu6rione intellediua: animafcnfiriua. 31.
&
arguit fic:Si fi
fcilicct
corpus
animamm
ContrkjCommentator in 7. com. gcnerans gencraret compofitum,
relinqucret illud fic
,
& aliud agens inducc-
formam , totura non cfTct vnum , quia npn habetvnum a£him. Ad icrtium argumenrct aliam
tnrn
3. qiueftionis
dicitut,qudd ide6
homo gene-
rat,quia inducitformam,quascft nccefHtas ad in-
hdc negattHe in ^iuff. fe-
tellc<3iuam,Induccns autcnj difpofitionerancdef^
fitantem ad formam, quafi vidctur induccre for-
thi,num.^.
tvnuenit «/»•
ta^
nHm.y Crfrlumtur urgumentA hicfefiti,
iiutfiio
citer»liqmi
loam
,
& iu generare compofitum.
Contra hoc tripli
Qu^ftio contradi-
forma>nec nuccria habetmarerian\:quia iretur iq infinitumjficut probat Philofophus.Item,ciu{Hem
omnis potenria jpaillua
»
cft
fpeau intcnc
illa
;
potcniia
crcans intcllcdiuam lircreagit,(icutillanonpoiiu;igitur non maior ncccffitas:aut fi iic, ncccflario erit
omnc
& non ab aliquo agcntc.
,
Itcm
. agcns media-
j
alicuius aut cft cius inunediatc,aut
tc,non primo modo.hoc patct.Non (ccundo,quia mcdium cflet icfpedu vlrimi in gcnerc
tunc illod
caufat cffidentis,quod felfum cft, quia cft tantiun
Alitcr didtur,
matcria.
prrfiiit vnitiu
compofiri,ita
fi
quod
ficut matcria,
qu«
& hxc vnio cft gencrario forroa przeirct, & vnirctur matc-
fotmx
,
riar^vidcrcmrctlc generario:licet crgo priiiJ narura,anima crectur,quam vniatur j fi vnio fiat a ge-
ncrantc
,
cft
gcnerario naturalis
, fi
acddat gcnc-
fic
;
&
mnc acdergo in gencratione qualitatis , conua Philof 8. huius,
dencia cflcnt compofita
t.c.ii.cap.j.de prindpio materiali,qu6d acciden•tia
non habcnt matcriam,nifi
Philofophus in
fofitum cft
7. huius,
in qua.
Contra cft
tex.com 17. qood coni-
diuifibilc in duo.
S o t V "M ctmptjititm
codcm modo ad
&
:
dem rarione comparanmr a pane ilUus cuius f\XDX illa,quia^m cft compofiri vt via,(cd non funt illiusfecundumeandcm rationem \ panc ipfbrom jieri
&
quia Jieri
ejfey
cft foliim
compofiri vt
vi;^:
f^fi
bet ficmateriam, materta
citur generttri
(
gtHtrMwr fecwi-
tamen denoouttatiitidi-
quMentts gcncrari compsrdtur tU
fubie^um , r^ inefi)farm* , etiam terminatiur vt quo , ficut eompofitum vt quod- Soluit primo frgumentd qu*fi. %. feu primaharum trium &po-
&
Siea argttmema qux/Uonit 9 feu fecuntU. .
Ad
vtramque quacftioncm Philoibphus
quod folum compofitum gcncrctur pcr pro primaquasftioncdiftinguendum
eft
vult,
Scd degenefe.
inquancum coinparatur ad fubie(5him in inquantum comparatur ad tcrminum ficgenerari didhim k gencrationc dcnomin^t zquiuoce. Si primo modo acdpiatur, mnc gcncratio poteft denominare fubiei5lum ficut motus mobilc nulla cnim forma alicui fubic^o inhz^^et,qiuB non poffit dcnominarc illud, fi fignificcratione
quo
Ad aliud qu6d ,
formx per
ejfe
ecnerationem,fed
non terminat
fc
compofiri
efie
:
& tamcn forma
ad figtuam,
figurario 6ft cranfinutacio materiae
non fiSdo
figurz.
Ad axgurnenta prima; qvieftiom's:conccdo pri« ma tria,qu6d maccria gencrarur dcnominatiuc,^,
non
(icuc
cerminus
& a<Shis;crgo materia aliquando eft generata;hoc
^
:
conclufio,nihil mali cft:itaqu6d ficuc matcria eft
fubieifhim gcneracionis
,
vt eft a£his imperfisfius,
& idco dicitiu gencrari denominariuc
,
qubd
roatcria eft fubieda aliquando gcnerato cde ita
gcncrata
eft
Vel
denoininatiue.
aliter
,
fic: ,
&
qubd
&
^Mfr^ri comparacur ad fubiechim,vt iCtas ; ad tctminum vt via eius,{ed quod eft vc terroinus,eft in poteniia ad gcnci atum efle,& ideo quod gencratur vt tcrminus vix , aliquando cft generatumi fed matetia
ncrata
non fic generatiuiidcb nunquam ge-
eft.
Ad primam
quxfHonis,qubd duo func forma ejfe , materia prindpia in«j(7e,qubd alteiura
alterius
pet (c prindpia jfm
tamcn non funt
ita
&
&
:
&
& hoc probant tfcs rationes primx & concedo.
quo aliud cxiftit. Similiiet Sc non of rel="nofollow">onet qubd alterum per fe fiat.vel gcneretiu. Std cft quo aliud gencracur , ficut materia cft quo compofituni genctanu: vndc foima non fit vt terminus , fed cft quo terroinus eft, fiue cxifHt. A d aliud , qubd generatio dtcitiu natuialis primb , quia eft via in ens
Vndcde
fdlicct coropofitum natuiale
,
:
tur co modo , quo nata eft comparari ad fubie€tum. Vndcfic haec vcra cft Materta generatur: :
,
fubieClo fupponitPhilo{bphiis,qu6dge-
fundamr
in matcria
& quxrit quid
terminus,&
illud eft
rian\,qu<e cft pars.Probario maioris fit,po(Jibilc cft clle,& iK>n
:
dpium
Omnc quod
compofitum habec tnaccriampartem fui. Probatio minoris, quo ad fiartcm amrmatiuam:Ex hoc compofitum eft tae ,quii^ habct partem poieiuialcm , & a(fhialcm. rrobario iecundc parris , quia fotma non habcc Scoti Oper.tom. IP^.
»
fed cft
:
& ex
hoc {ecimdb
namram
non primb. Vnde compofitum eft ens natuulc^ quia fonna eiiis eft nattua. Vndc ly tjuia ,non
eiTcdc potcndaintrin-
matcria,fed foluro
fc fit
funt prindpia Jieri,
&
:
eft
fi
didtiu naturalis
loquendo quod pct fc crgo fit habct pct fc prindpium,quo potcft cfle &non cfle,illud prinfcca
pcr
gcne-
compofitum , cft Ta.e.xtJm- racio Philo(bphi talis:Qmncquod fit, Et cx matcria, quae eft pars:{blum compofitum habct matcratur,vt
mttmituttitt^
Ad Koc fic qabd u concedatur
impoffibilc
eft
,
eft,vel
nerario
Jmmau lattratur.
generarionis.
&
tfimtmttrim.
alicuius,quia
fii
racur
Concr^c omne quod gencracur ali- MaterUmquando generacum eft/}uia du(dem eftpocentia, mtTStmrtu-
L
ditm PhiUfophum : (fr r" fio e{i,^ttutid tpttd fit ex hsmateria,vt ex parte, efi ftlnm comfojkum,
&
ejfe^ ciufHemrcunc cocBpaid quod pcr fc fic Scd efi eft aAus compofiri pcrfe&is ; ergo fieri dl wBois dus imperfe^his hoc falfum eft, quia/«ri eft materix vt a(fius. Item , forraa eft magis cn$ quam compofitum, 7. crgo efe cft magis forro» quam compofiri. Ad primum horum, quod ea- Ze.7'&*'
fien
cut fubie
SCHOLIVM
»f*^,
compofiri folum;creo Sc
lecundum ejfe fuom ptoprtuin^ & pcr (c, eft prior compofito , & magis ens vno modo, vt pacct Cat' pta,vbi quzritur dc hoc. Vndc nota, qubd gcnerario cum fit mutario , primb cft potcntialis ad a£him,non primb alicuius ejfe, vt tcrmini, nifi il* lius,quod confurgit ex hoc , qubd materia mutatur ad formaro,hoc eft tjft coropofiri. £xcmplum,
,
;
mmefenM
ejfe eft
igitur gcncrans nihil vidctuc
,
Dcus crcando infiindit. Diceret aliquis fonc,qu6d adione gencrali,qu*coopcraContra crgo fcparata poflet ft rcuttir naturx. nircquod vidcturinconueniens. Ad principalc,!!
Trimcifinm
& eJfcXed
Sc effeyt adus, ita debcc inceUigi maior tarionis.
tunc agetc. Itcra
iMhtrtt.df
C&fieri
fifriicumfieriGtpctfe-mAzdeJfe. Conaananc carionem, quaero qualitcr ejfe cft dus quod 6r : &
ranri per altcram prindpium geniri,fii pcripfura: ficut fi perrcliquuro. Contfa,inquzftioiicdcrationibus fcminalibus corrumpitur virtus (eminis
in inftanri vnionis
Ommtqmi
687
dionisjilla difpofirio tcnet ie ex.panc paffiui rc-
tripKcircr
ftttmti* cf-
X.
dicit
quia
eus tatuix
turaHs primb
&
fed
remocam,
,
fcd
fed quia
idcb didtut generario na-
fecundarib
quia
,
cft
in foco
Vnde concedo,qubd fornnis gcneratioms, quia eft illud quo com-
maro, quae
nu cft
,
,
via in
eft
caufamimmediatam,
cft via in
pofitum tnateria^ fito
,
eft natura.
finit
gencfationem:tamen
cft
pet fc
finis
Ad aliud,qubd verum eft de ejfe compo-
cx potcnciaU
& adhiall.
£t cuiQ dicitui fota
forroa eft poft non ejfe X)ico,qij6d totum cotrypofi-
tum cx
parribus habct
ejfe
poft
npn
MMm
2.
efle.
Vnde e.fe
Gtmermti»
vmdeduitttt
688
Metaph.
Lib. VII.
inquantum formx non acquiritur pcr gcneWioncm,{cd inquantura cft compofiti.
*Jfe
Ideb per
aliter dicitur
qu6d compofitum
,
eft
ens
fic, Philofophus in 1 1. z. c. pcr tomm,dicit qu6dcau(ac,&principiaentium funtquodammo-
ratur
SCHOLIVM CoMPOSiTVM tenerari
itt
II.
genere /itlffiantU perfe De hoc
n«n tatnen in genere acctdentu.
,
&
jecundo lonram , fubtiUm texif diffututionem fro (^contra, multa loca Philofophi exflicans,ita
tamen obfcure , vt vix lafias quid
quam fartemajfertiue X
Ad tertiam nerari
£ko
,
&
quzftionem , qu6d omncs conccSubftantijc per (c ge-
fcd in gencre accidentis generatur fubie-
cum accidente,id
CtMvn
,
teneat.de <]uo iteruml.Z.<].i.
compodtum in gcnere
clunt
refoluat
& accidentc
:
eft,compofitum ex fubic-
non aliquod compofitum com-
Contra hoc
non cft gcnefinem,fed compo-
cntis pcraccidens
,
ratio pcr (e ex 6.huius,-t.c.4.ad
fitum ex (ubft3ntia,& accidentc
dens
;
ergo
non
cft
eft
cns per acci-
gcneratio per
(c
:
igitur
qu6d Philofophus loquitur de cntc per quod cucnit prxter intentionem cau(as in minori partc, non de ente per accidens , quod aggrcgat duo diuerforum generum. Contra,qu6d non fic intelligit:quia in principio illius capituli ,
accidcns
'"*^
itlius
,
gcneratur aliquod compofitum proprij gencris. Picitur
'"^
,
rcpetit tres diuifioncs,
& de tertia exequitur, cx-
vnum mcmbnim. Scd
Tt.^.iHxta
cludendo
frinctj^ium.
peraccidcns
,
quod aggrcgat
ucr(brum gcncrum
;
illud eft
de entc
in fe diuerfas res di-
quia cns (ecundum
(e
conti-
T.A4. eirciter nct tnedium.
rem vnius generis. Itcm, dicit ibidcm,qu6d non male fecit , qui dixit ens per accidens erte non ensjled ens eueniens praetecintentionem cau(x eft verc cns in (e. Similiter (bphiftica non
de ente cafiiali , (cd de entc aggregante diuerViie Seotum (as res diucr(brum generum;& fimilitcr Philofoin tUelitm U- phus dicit qubd illud cft ens tant^m (ccundum , cft
nomen (cilicet non
cft
ens aggregans duas naturas ,quod
vcrum de ente cafuaji
,
quia eadem
cue-'
Et concedo hacc argumema,qu6d non gencrad*ns ntngt- tur per (e lignum album, quod eft contra opiniontr»t$trfer ncm,quia ciu(dcm crit a£bus,& fieri, vt via. Sed entis pcr accidens non cft adlus , igitiir nec fieri, 'Entptr acii-
quod cft generarijper fc dico, per accidcns potcft tamcn elle illius. Item, omnis motus, & mutatio diftinguuntur (ecundum gcnus, k pcr (c termino; fcd ens per accidens non diftinguitur gencre ab
f.iT-^
Pkl*.
homine,vcl a tcrmino fuo : quia in nullo gencrcj crgo altcratio ad lignum album non diftinguitur ab alteratione ad homincm album. Itcm in y.cogeneradem mc>do eft gencrans compofitum , ^um : (cd gchcrans in eenerc accidentis , non eft
&
pcr fe compofitum cx (ubic6ko,
Tr.il.
& accidcnte;crgo
hccgenitum.Probatio minoris:calcfaftio cft vnus motus;(ed onmis motus vnus,eftab vna forma,vt habctur 8. quia fi facicns fit idem per accidcns, faciet multa. ltem,fi calidum eflet (eparatum, gc-
cum fubiedlo : ficut patet dc (pcciebus in Sacramcnto ; crgo de rationc generantis accidentc;crgo non eft compofitio cx fubicdlo, ncratct ficut
&
ncc dc rarionc
gcoiti.
forma:
,
u. & exemplificando ibi & fuperficies, tanquam fuperficies
accidentis,vt dicitur in
dicit,album
Tex.tem.x%
fit
cius potentiale;&
certum eft,qu6d non
dem gencrecum albo,& nigro,nec
eo-
eft in
per (e,nec per
redudionem. Conttk:Philo(bpluis concludit di(ed fihxcre(ponfio
non
&
,
principiatis:
vera, tunc fequitur
fit
eflent tot ibi altera principia,ficut
quia
,
qu6d
proximam fundamentum rela-
tionis poteft cile qualitas,& agerc,
tentia aftiua,&c. Ita
& pati, & po*'
qu6d quatuor gcnera pcllunt ^*'/'*'/*^
proxima fundamcnta
dem,& in eodem gencre tunc principiata
,
genera,&
;
relationis
crgo
difFcrrciit
fi
,
quac cft ca- '^Uf$^Lm,
tanta diuerfitas,
quatuor generibus ge-
neralifIimis.Similitcr,eadcm res fubie<3;a,loquenT
do de fjbiedlo,quod eft obie6him,fiue res generis prior, poteft cfle immediatum fubicdum difFeretium genere, ita qu6d neutrutti recipiat mcdiante alio;illa
men
crgo principiata difFcrunt gcncrc
potentia
cipiata
;
non
eade,nec
eft
oportet ergo poncre
:
& ta-
altera, ficut prin-
tria principia
pro-
portionalia in quolibet gcncrcdiucrfa diuerforii:
ficut& gencra funt diuer(a,
ita
quod fit principiu
potcntialeinquolibet gencre diucrfum,& fimili-
&
ter priuatio,
forma.
Similiter, illud,
quod
di»
cunt dc fupcrficic,non cogit, quia ponit hoc pro cxemplo,quia potentia propria non eft nora,
Vnde
in fubftantiis fenfibilibus cxemplificans
&
7
dc priuationc,& forma, materia,dicit,calidum, frigidum , quae fecundum omnesnonfunt for-
&
ma: fubftantiales,(ed accidentales,ficutartificialia, non materiae,fed compofitum. Item,in 8. c. dc forma contra Platonem , dubitatio Anrifthenicorum habet locum contra Plaroncm fcilicct quod
&
33w.«iw.j.
cum in dcfinitione
cuiuilibet, quod definitur , oqu6d fit quid quale , id eft, materia vnde concludit qu6d idea non definitur. Sed dicitur qu6d fufficiunt conccptus diuerfi. Contra:tung argumentum nihil eft contra Platonem quia ita diceret de idea , qu6d ficut albedo habet conceptus diuerfbs , fic pofler dici de idea. Confirmo illud omnis definitio cft ratio cx nominibus, ^'/^"»? *fi exuomintbem r rr nam vnum nomcn , non racit rem eiie notam, , vt dicitur ibidem:ilta nomina lignabunt alterum
portct
niunt a cafu,& a propofito.
T.
& materia &
videtur,(ccundum Philofophum in aliis generibus. Dicitur,qu6d illa potentia,quaE eft in gcnere accidentium,eft proprium (ufceptiuum illius
Plato
«um.
funt propria principia,
genere Sub- eMdem.
ficjvt
efle
nccidcnte.
""-
tiac
pripcipiata
,
""''•.
gcncrc Subfta-
ftantiac priuatio,&c.ficijt igiturin
{ecundum Philofbphum hic:rcx.com.3i.& ibi dicit Commentator:qu6d compofitum in QuantiQualitatc eft compofitum ex rubftantia& tatc
generis
&
^
ficut principiata sut altera:& ficut in
uerfitatcm fimilem in principiis
illius
T. c.i^.dr
j""''^' d6 eadcm , quodammodo non cadem , quia funt j^ proportionaliter eadcm , proporiionaliter altera: tadem,^ta
cx principiis cllcntialiDus,(ecundum aliquos, quianon generatur (phaera,(ed (phajraacrea,neclignum,(edalbuin lignum,
pofitione
6
ex propria potcntia,& proprio adu.Decla-
fc
:
:
:
.
genus,altcnim difFercntiam
vnitorum
:
quia
vnum
, fi
fint mille
eft potentiale
,
iftorum
aliud
eft
a6hiale,& ad genus,& difFcrentiam hsc pei tiner. Ircm.illa
nomina oportet quud fignificcnt cllen,
&
ad hoc,qu6d definiant naturam rei , tiinc aut fignificant per fe e.indem eflentiam ,autalreram. Si alteram , propofitum habeo. Si eandcm, bis dicetur idcm , fi ponatur rcs pro nominibus, tiani
ficur
dc modis difFercndi arauitur contra
mentatore. Item,fi non
genus in dcfinitionc gnificat,
Ad
,
fic e(ler,fuflicerer
cx
principale
Com-
tantum
quo totam eflentiam fi, planum eft in numcris,
qu6d ibi eft vera potentia , & maicria alia a fornvi > noD ipfa tcs, qu2 eft vna , quia cx rcbus non
compo
Qusftio X. macomponitur nnmcrusifi ergo ibi ita eft quid habct parli,fic cft in aliis. Simiiiter continuum tem cxtra pancm , inqiunnnn conrinuum i illa pars
,
fimt ctmtinuum
vd pancs non
matcrialc
fimt crgo
;
& fbrroalc, id cft, fbrroa continui
,
fii'
SCHOLIVM
III.
,
ipfum ta-
, fed quod indudt difpofitionem adindudtionem fotm«,dicitur gcnerans,& in propofito,homo difponir materia;idcb didtur gcncrans. Ad terriuro,dicitur/jubd in aliis
dudt formam
generibus gcncratur ens pcr
vt in EttchMrtftta generari hic q. 5. vbi cUriiu
^nton. Andream
&
mdtertMm
&
ri.
Ad
aliud
qubd nunquam cft mutauo in acdquia fubicdum mutatur.
,
hMnm 3 .qu*ft.trnRat.
dcnribus,nifi
Dico ergo, qu6d quac fimt in gcnerc pec fi;, vt compofitx Similitcr hoc patet in Sacramento, vbi pcr natutam acddentia mouencur,& tranfinutantur. Contrjuonmc acddens eft fbrnu;fi ergo aliquod fit compofitum fbrmae, cft forma , hoc cft contra Philofophum , quia tunc irctur in infinitum. Item, forma cft compofitioni
ANNOTATIONES MAVRITII
contingcns^n fimplid,& inuariabili ellentia con-
vari^ fituatur litcra.Na in aliquibus prius fbluun-
rpecics, fimt fic
fiftcns;ergo,&c. Itcm,
fic,
fi
vnumquodquc
fiiffi-
4d ^*jl.%.
c^ 10.
9.
SEquuntur o^ua,nona,& dccima quarfHo dc tcrminopcrfcgenerationisjan videlicet poffit efle roateria,an
forroaum ccrtc compofitum,i.c.ii.
& 17. vbi aducrtc tur duar
,
qubd
in diucrfis origiiialibus
prims quxftioncs quam moucarur
tertia
dcntcr conftituimr pcr prindpiacflcntialia.Tunc
quaefHo^in aliquibus autem immediatc poft argu-
po(Iet dcfiniri abfiijuc fiabftantia.Itcm,
menturo ad oppofitum fecundae qu^ftionis roovtcrque ordo habct apparcntiam uctur terria cx verbis Do«Sloris,in diuerfis locis. Sccundo modo ordinauimus ipfas. Scd aduene bcne ad totam litcram, quia tn aliquibus lods intricata ,
Cmttritrium
accidcns
*|*J^***'
timc albcdo
ficret
cnim ibi
fiibie
""""^
fic
cft
nigrcdo
;
ficut ignis aqua;ficut
muutioncm,fic hicquod cftcontraPhilofophum in
I.
Phyficor. tex.c.j6.
rium non que.
per
fit
& indc,vbi didt,contra-
contrariura,fed cft aliquid fiib vtro-
primum,vult ibidem, quod compofitum gcneratur,& non fbcma compofiri gcncra-
ci,quia
(\
ficttmc ibitur in infiiiitum,(cd
turin infinitum,
njfi dcnu:,
in formis compbfitorum
ma acddcntalis compofiti pcr eft
:
quod
non
fimilis eftrario
fcd albcdo iicct
;
fubftanria
,
ic gencrari in
ibi-
tamcn non
for-
fit
cft
fbrma
generc acddenris,icd
ipfummct compofitxmi cius:camcn compofiri,
id*ft,albedinis cft aliqua forma,quat
Ad alind.probat
non gcncraquia
&
&
diffidlis,ac fingularis,vt patet.
&
afHhrtiua: Dcterminario DoAoris fatis clara, cnim qubd materia gencratur fubie^buc ,
Ad
fc
&
vult
forma,& compofituro terminatiuc, vnuro vt quot aliud vt quod'XeA inflat fingulariflim^,an hoc vcr rum fittanturo in gencrc Subftanti2,vt coromunis fcholatcnet:an ccrtc in oroni gwicre
corapofitum pcr
fc
videtur tenere,-qubd
menta
diflScilia in
fit
per fe
Et
terrainans gcnerarioncm. fic
valde norantcr,
contrarium adducit
,
& argu-
& fbluic
Cmffttitm
tur.
»dum*iau
compofitum cuenienscompofito, fadt maiu$i(cd fotma cucniens compolito non racit maius,vt didt cxemplum , ibi albedo aduenicns corpori non facit corpusmaius. Concluditcrgo tantum,qu6d non facit maius extenfiuc,& hoc cft vcrum;nulla enim forma facit fic maius , nifi quanritas ; fed a
nc
compofitione
mediatc refponfiones ad argumenta, vt videanmr arguraenta pauci momenri,vel vt replicis infringantur refponfioncs , vel vt aliorum fblutiones non fatisfacereoftendat. Nota valdc totum pro-
ek miiim
fomn no»,
Uraplicitatem ibidcm
illa,alia cft
valde. Idcb ftat,qubd etfi
pofidonc illa:qubd
fit
haitts.
,
compofitio matcrialitcr non fit coropofitacom-
ibi copofirio perfccfrionis,
Ad rariones,accidens, (ecundum Tct.cjj.
omnes,habct
igne
fit
acr
,
fic
cx albedine nigredo
•,
ita
& nigrcdinc,ficut eft in fubflanria fiib
albedine
,
non
cft
quid pcr
,
quia potcnria
fe fubfiftcns
,
fcd
depcndcns a fubicdo ; idcb non poteft mutari ad aliam formam,nifi mutetur fubie(fium,fi:d matc-
de hac compofitio-
amplius inquirc.
trcs rariones
,
& infr
immediatc antequam fol-
uat quarfHonem refpondet ad
enim
illas
rationes
harc
:
crat confuetudo eius:plerumque addere
nibus,
;
.lib.8.
quarftioncm arguit primb per audloritatcs tribus argumentis , confcquenter per
celfum
,
in
ibi
&
im-
pcdc primac quaffhonis in fblutio-
Nam tres refponfiones ad prirationem inducit contra duas primas replihic,& in a. di. i.q.i. cas. Terriam tenet in 4. replicis.
mam
&
&
Prima refponfio
conformis didis Henrici qHodl,6.q.i.& alibi,& apparens. Sccunda di.
I.
qu.
1.
jCgidij,Quodlib.6.q.}.&
eft
4.& Maiorin
i.d.i.q.i,
poftoppofimm.quacrc Thom.i.par.Sumraxj^.4f. art.i.&in i.fcripii. dif i.qu.i. &Bonauenturam ibidem,& iCgidium,&alios communitcr.
Quod
tanginir in fijlutionc i. rationis dc fub-
intrationc
panium marcria:,qux improbatur aK-
qubd nihil cft fubftratumXub materia ad hoc, quod rcdpiat,fed
bi,vt inquit:quacre in Phyficis,& in dcgeneratio-
ipfamct finc alio
torem:vt nofli,& alios Sophiftas.
ria fubftantix ita fubftat fbrmis
,
recipit. Similitcr potentia acci-
dcnasjcft ignota. *»*»•
in accidcnribus
1
Ad primam
adpanes ; ficut ergo tota fignat eflci rel="nofollow">riam totam,fic panes panes eflenria: & ita,qu6d vna panem materialcm,alia fbrmalcm. Ad aliud, fic partes
qubd ncutrolibct hoc totum fit vcl vcrtitur in hoc totum,fcd quid fubftratum fiib vno , eft pbft fub alio ; tamen non conccdimus ita de albedine,
Ad fteuH'
fuo modOjfcd infra q.
genus,&differentiam;ficut ergo definirio ad rem,
ficut cx
^^
curo didtur,
genere fubfbnriz ; fed totum compofituro in gcforroa inhacret altcnere accidcnris ex potcntia
,
,
:
dtcMfititr,
aceidentddes ^udterrus mobtliM funt
8
fc
qubd non habcnt roatcriaro. Vcrura cft fccundum qubd roateria dicitur fubftarc fomiz , ficuteft in
,
E
I
ventm htc generatio imfrojnriefumtvidetur ; vide
^
quando generatur
cft,
& &
rentm qHoiammodo gtntrsn
S PE C
eompofua
qubd non
roen fccundum qubd terminat generarionem, eft GeutrMth a6hi. Ad aliud de gencrarionc hominis, dicitur, qubd cft nararalis.quia non folum illud.quod in- *^'''* '**" neccftariaro
peraddita.
ficfomu
dico
689
Ad argumentum
ne,&
in ^.di.io.quxft.i.aliqualitcr. vide Calail»-
Ciim prindpale dicitur,qu6d
pofitum in adu genetanir:& cum Scoti Oper.tom. IK
com-
dicitur,talc cft;
dicit poftea:v4
infra in quarft. de pluralitate formarura
Theoreraatibus notanter,& in
4.di.i
MMm
,
Vidc
&
io
i.quxft.}.& 3
ali
^
1 ,
Lib. VII.
690
Matctia enim forinac perfciSbc communiter per confcquens compofitum cx , materia,& forma,& hocloquendode materia toalibi.
&
fecunda
eft
tali,& immediata, talis poteftproduci terminati-
uc per rc,hic fcrmo cft de matcria prima maximc: vniuerfalitcr cnim matcria vt matetia,n6 producitur per fe tcrminatiu^, plura alia ibi adde ponedo, non inconuenit autem idem effe materiam vnius, terminii altetius produ(^onis,licet hoc accidat. llla litcra ibidem. Circa primum areumcntum (licitur,qu6d non fcquitur,&c. vfque maciContra eft Philofophits , &c. poflet aflignari Additio vel JEx/r4,eft tamcn fatis bona. QuaBrunt enim illa
&
motiua,quare ^ Iblo Deo eft producibilis materia aequiuoc^ , qu6d ab alio agentc poflit produci
&
Vide in z.& in 4.vbi fupri,rationcm, Theologi varias affignant rationes , quod additur de raro,& denfb, (atis pri^s didbum maximc apud eft. Quaere fuper 4. Phyficor. Scotiftas Parifien{es,& antiquos ctiara expofnoQuaefHonifbs. jres, Inpede tertiae quaefUonis immediate poft pri})erfuadcnt.
&
icet alij
&
&
mum principalc additur eius folutio originalibus
in aliquibus
& fic pofuimus, fed ibi melius fcri-
:
beretur ixc:Ad hoc rejpo»deo,quod primo
e/i
tqui-
&c. in aliquibus autem ponitur ad finem quaeftionis illa rcfponfio,& bene ; ide6 ledbor ordinet,vt placuerit, Vidc 2.diiecundi,q.io.cgrceic
uocHm
,
dcteiminaMonem illam de duplici primitate , fed hic
expeditcy& fubtilitcr habctur.
fatis
'"
Metaph. Difta Dodoris in toto proceflu ponderabis,&
exarainabis diligentcr,quia fuo tcrrena ingcnia,
tranfccndit
Cum dicit infra ibi:Itcm,fi calidtun eflct fcparatum, &c.
verba declarabis,vt Iiabet in
illa
ii.qua:ft.2.&
4.di.
Item, infri folucndo arguraentu
j.
ex audore 6. Principiorum:nota fignanter expcrfitioncm Do£boris,fed infkntias corifidera.
Ad finem originalibus principale,
quasftionis ctun habetur in aliquibus ,
&
&c.
pofuiraus
fic
intellige de
nonde primo:fed
Ad argumentum
:
fccundo principali,&
omncs
in aliis vbi rcfponfjoncs
ad principalia ponuntur ad finem quaeftionis habetur fic:Ad primum argumentum j .^.&c. fe-
&
quitur infra
Ad fecundum argumentum
:
princi-
pale dicitur,qued compofitum, &c. Illa refponfio, aliud de generatione homi-'
Ad
nis, tccnon eft neceflaria,l\abita
refponfione fupc-
ri6s afEgnatain pede qu2ft.nifi quia ibi fitraenrio
de fomujiic de difpofitione,& naturalitateJEt videtur,qu6d iilam rcfponfionem volucrit fuftinere, ad reliquas aute dicit communiter,vt fuprk notaui, Ad diihira Comraentatoris in y.Coraento } i. addu(5bumin j.principali non refpondet,fed facifica,vel
quod loquitur de fbrraa fpeciconcedi poteft,qu6d dicit abfblute , quia
non
contra nos,vt patet ex rcfponfione Do6to-
liter poftet dici,vel
eft
generans vniuocura non diraittit ipfum corapofitum,vfquc ad indu(5Honera vlamae fpecificae,& hoc vcl formaliter,vel virtualitcr faltc ge» ris, qiiia
Similiter infra refpondet ad tertium de gene-
ncrans limitatura zquiuocu,de quo infr^ in q.do
ratione hominis, quae rcfponfio etiam ponitur ad
rationibus fi»ninalibus,& de pluralitate formaru.
finem quaeftionis in aliquibus originalibus cum furepticis fequcntibus:& fatis bcne, ftincndo primam refponfioncm poflent tres re-
efimutatio,8cc.dehet applicari ad argumcntura ia
1
&
omnibus
plicas contra
ipfam
quod
folui, dicendo,
haec ne-
Vldraa refponfio,ibi:^<^ aliud,<juod nunquam
commune viam,&
ceflitas cft
quod
fitum pcr
conditionata fecundum quid,& de poDei ordinatajeft crgo quanttim ad primum ,
intelle(5tius.
non agerc ad hocideo
Sirailiter
Deus non poteft
Vtrum
neceffario neceflitate conr
le(9:or ciuiosc.
omnc
valet,vide in ^.di^j.qu.^. fingulariflime:arduura difficile
dubium
Quxrcin
eft,qualiter
horoo geneapud Phy-
faciliter proferatur
i.di.i7.& iS.&in^. di.z.&
& in quodlibeto qu.i. ea quae
4&
QJiESTIO
yidtertiumargumentu }.<^.&c.vfque iWncAd prinCipale ft fic,SiCc. lcge totum ad finera quaeft. Scd videtur, qu6d Do6lor in margine , vel additiones has folutiones :
&
adiunxit,propter replicas,& alia quae fequuntur. Infra cilm dicit,
Ad vtramcjue
tj.
Philofophus
vult,8cc.tenendo ordincm,qucm pofuimu5,po(Ict ibi fcribi fic
:Ad
duoi primas tjuxfiiones vdvtin
^His originalibus habetur,& bene
Ati{i.\.»iet.c,7.tex.}0.^ ji.t^ lib.y.e j.tex.xi.Phto in CrMylt.h\xg.lth.%i.qq.q.4.6.Ub.\i.d9 JiimLO,?htdont
^
:
Ad pr^mijfas
Ckm. AlexJ»t.4.<^
eiuit c.io.irii-
5. S/row».
Plutar.i.
de fl»cit.fhilofvfhc.io.Y\cinu& in tj.de idei^.Ckeio i. deor/it.^ in Acad.Apulci.de deg.Tlat. luft. Manyr in or»t.Ad Gmf .iTcrtul. Uh.de anim*. Amh.lih.i. HexMn. e.i.(!f
x.Nazian.«r/«».3 j.CyriUih.t.cont.TuUM.
QVbd
non:quia
fi
fic:arguic
quod nunquam
Sed conclufio hoc hon vidctur valere,quia for-
generatura eft hoc aliquid. eft fic faifa^fed
ma
in
compofito
pofitum;igitur
fi
eft
principium gcnerandi com-
per fe
efret,
idem agcret excm:
{)lum calor feparatus. Item, nuilum agens naturae particulare agit
,
& paflliuis
;
mediantibus qualitatibus ergo nullum tale inducit for-
nifi
mam
prdinem.qucra priu$ recitaui.
inducitur a forma feparata.
rei
vdt
leat,quanfpof$it de ided f
parum curandumeft: jbi enim intendit rcfpondere maximi ad duas primas q. & litera bene fbnat fecundum alium ^.&c.fcd degramraatica
XI.
Philofophi contra Vlatonem
;
compofitum,S>cc.S>c fimiliter ibi
nun" hoc aliquid* hoc autem
crat
hoc. Text. com.i%.
Vtrmratio
faciunt ad
&
aiios antihoc Henr. de Gan. ad hoc inquire , quos vt nofti omitte crgo in pede huius tcrtis qu.-eftionis fi volueris totam illam liieram,ibi:^
praete'^
&
&
hominem,licct
quaedam fphaera
igitur eft
Sed quiatale fignificat, determinatumnon eft,fed generat,8c facitex hoctale, quod quando gencritum cft, cft hoc talc, hoc autcm cft
cunda autem refponfio fequens,pulchra cft,quam quod adducitiu: in multi tenent in hoc dubio ; oppofitum de rationibus feminalibus, patet ibi,& quod vltim6 tangitur dc anima feparata fe reuniente , &c. poflet negari fimilitudo, fcd qualiter
in 4.q.i.
non gencratur compo-
Aliaaddat diligens
quam fa6ta eftrfi fic
ciuidum.Simiiitcr ad tertium dicatur,vt prius.Se-
ficos.
fe.
lias:aut domus prqter lateres,aut
fequentiae, fed fimpliciter contingcnter,quoad fe-
rat
in genere accidenris
fe-
Coraracnt.vtvidetuf
& quodammodo pafliuaformamiftionis
refpedu
cnira,&
quod probat
Iblurione principali quaeftionis
cundura
tentia
a6tiua
j
modo
a(^uis,
fubftantialem.quia
non
inducit aliquid no-
bilius,quam fitforma, fecundumquamagiticrgo Jiie
,
X.
QusEftio EXTRA.
//^ etum funt dtu difficuJtMtes
,
quia agens non
eft in matcria, ,
a
requit tnateriam in cft
^uia non
contra fecundam rarionem
*fens fuferim
,
fed fer Mccidens
qux generantur ,
Item, onmia ,
non cft
ca- ifto,
m6
t.
,
:
racdium
nifi tranfinutct
fine illiusxxwnmcnri
Rationek
I.
mcnt.
PhUtfofhi contra idiam Platwi» , frohant tfuod form» non
CmimentMtor
fotefigenerare
&
;
ftc ijuod
Doihr
comfofirum. fiea nm.$.
foluit
A
oppofitura didti fiii,qiua didt
rationes.
quod corpora
j I.
loco feminura
generant necejftriiefi
eim
in
didr, quod fbrma fcpa-
cxlcftia in
ncrantur pct putrcfadtioncm
iu qu6d n6
Sed fo-
Hn,qm velUt ,fmt rnodnm fufiinendi
:
,
illis,
dant
illis
aliquid
fcd corpora csclcftia funt formac,
cft ibi raatcria
reccpriua forras fub-
ergo fbla fbrma potcfl tranfinutare marcriam. Item, quand:tranm)utans tranfinutat inquantum
Didcor
quodfacio Philofbphi valet.Quod fi generans fit tantijm fbmujcrgo in gcnerando non depcndet a roatcria fiEoc , producit fibi fimile omnino ,& fi non, hoc eftpropter dcfcdum i pane materix,quoniam idem facit idcm. 1. dc Generatione. xx. f tf fi ergo gcncrans cft fbrma tantum, gcniiimi.Itcm, fi gcnicum eflct hoc aliquid j crgo gcncratur pet cranimutationem materiac ; crgo gcnerans crit compofitum,quia forma tantiim non poteft trafrautare materiam; vnde Gjmmentator, ccm. 18. 3 1. huius , fbrma non potcft tranfrautarc materiam ; ideo ponentes creationcm oportcbat eos ponere creans compofitum ex matcria,& fbrmaJ)icitur,qu6d oponct ponere agcns compofitum, difponcns materiam, fcd fola fbrma potcft tmr Mfmsti. inducercfbrmam.Contrk hoc: Commcntator in foftmm^-ot eodcmrommento j i. excludit hanc refjxjnfionet uuutria Mprobatur
,
,
eft in-aiSca, 9. huius, tx.i.
quia
tale
:
&
.
&
&
illudquod gencrat fubieifhim formx,cflct aliud a generante formam : tunc fubie
&
duo in achi." Item, fi fic, vnum adu fccundiim quod vnumgenerawr \ duobus agcntibus. Noca,qu6dhic innuicur >refponfio Comeflcnc
:
commcnco
roencacoris hic in
ji.
& cres
ratio-
nes,quibus oftendit confcqucntiam Ariftotelis. Prima,propter afHmilarioncm. Sccunda, proptcr iraproportionabilitatcm immatcrialis ad macerialc , in rarione mouencis. Tercia , quia cxcludic refponfionem illam
przdidam,
& indr, & inquantum
haberc prindpium potcndalci ereo acddit tranfinutanri habcre raateriam , efic compoficum. Icem concra aliud, quod cangit exdudendo refponfioncm per vnitatem compo,
acddit
fibi
&
fid
didt cnira, qu6d fubicdiim,
:
duo
& qubd
vnum
& fbrma eflcnt
duobu? hxc luntoppofita, quia fi fubic£him, & fbrma funt duo, timc non funt vnum adhi^fcd duo adhi. Itcm,ex codcm affirmato,& negato non fcquitur idem. Itcm , qubd rario non valct in fe, quia materia eft a E)eo,quia ingencrabilis,& tamc in adhi,
adhi eflct a
agenribas,
forma
gcncratione parriculari
eft a
crgo fubie-
;
& forma funt duo in a^ non va]et,qiua tota raateria cft in potcnria & adus adueniens
€axca,
:
,
fadt
vnum adhi.
do infen
,
Itcro, alia rario
non valet,qnan-
qu^ vnura a£hi eft a duobus agenri-
qu6d conclufio fit neceflaria : aliag&e parriculari,&quic'a caufa parriculari , efl ab omnibus cau-
bos. Probario,
qnis vnus cffir^hB eft ab
quid
eft
parriculari,
bi
:
tonem
,
fi-
duobus agenribus arqu^
eflet a
& xquc immcdiatis,hoc cllct impoflibi-
fcd ifh>
,
tia
& iilud voluit Plato, vt imponitur
tamen, quod
{>rimis,
C
qukmab ifto
vniuerfalibns ordinaris,& verius
fis
modo non potcft infcrrc contra Pla-
quiadifponens
,
& inducensfunt agen»
ordinata.
SCHOLIVM.
& procedic
IL
ex vniuce corapofiri.
Concra, quod prima rario non probac confcquenciam : omne agens quancum eft dc fe , produdc fibi fimile. Inflancia : adHo primz caufk
minus dcpendec ideae
,
fieflet
fibi fimilc,
infcrior
&C.
:
\.
fcd
maccria , quam adrio alicuius primum non potcft produccre
fcmper
:
fcd producic
matcriam
ficuc
& fimilitcr compoCtum,quia quicquid cau£i iufcrior potcft & fuperior fcd
farmam potcft
~^
c6qux ge,
flantialisfecundura ipfiira in dc Subflanriaorbis,
tffmm.
ma
Commentator
fcd
,
.
&
priis fcquitur
reiicit
3 1
rata poteft tnihfmutarc matcriam mediantc corpore oclefH ; crgo potcft cranfinucarc illud corpus medium , alias proccdcret in infinittmi, quia vltimum tranfinucacom cranfinutatur ab aliquo cranfinutante , iUud eft roatcrialc dcacnies ad aliquod tranftnucans non corpos, quod cranf^ mutet corpus immediate. Itcm 3. dcdidispro-
coqi.i8.
V M.
ma-
pofCbilc cfi aliquid tranfinutarc aliud per mcdiii,
gelos, quia articulus damnatus cft,i.C7.& i;xr-
I
fcilicct
,
go omnis anima immcdiatc cft a Deo. Item,quM ratio fua non valet , anima intellc&iuanon eft a generante , (cd a creante , qux cft pura forma:& camen genituiti e(Lhoc aliquid, ergo ctmfequenda non valec Oppofioim Philo(bphus cexc.
C HOL
,
poreft tranfmutare
quia nullura agcns fcparatum eft ita im^ matcrialc , ficut prima caiifa. Itcm fecundo imteriam
:
S
jmmMteruU
ifla
hoc proptcr quatuor. Pri- ""*w-
&
quod prima caufa non
uocum fcparatum.iicuf vidctur Ipecialiter in animatis quorum fbrma nobiiior eflquactmquc farma pure corporca.N6 valet hic fugcrc ad AnfUtimiid
i
:
,
qnia ex ipfa fequitur impoflibilc
,
,
propofirio vide- fmefi trtutf. immatcriale non potcft tranf^ mmtmrt «m.
mutarc materiara
gcnerantur ab
C.18.& jo. fed in putrcfadHs vniuocum generans , nifi fit aliquod vni-
vniuoco,
quia
agcns immaceriale przccr primum. Itcm
tur impoffibilis
0rdutduum.
idco
omne agensdrca primum quam agat:& tamcn aliquod
^uiA corrmmjfirur cum forma feminu^iundo ani-
ma frimo efi:& ita eji 4 non ente. Tum, ejuia dUiima nobUior efi ilU vtrtute vtrtmpatrit mhil efi, efi
valct, quod non dcpcndet
non
confcqucntia afTumpta
,
Ttim,
,
iiMi**%rrff
Iccm
tjuia illa yir-
ttu infemime non peteji cttufare Mftimam.
691
,
,
poteft
;
Philosophvs ideam Platonis ,
tptia
htc tex.tZ. trguit cmitrM
genitum
& generatis &
efi
hoc aJi^id
,
fer confe^uent nuMa idea ad generdndum necejfaria efi. Xatio fecundmm DoQorem, non frobtt idcMt ejfe imfojfibtles , fed
ergo
,
ad generationem non defjtndendi
ejfe
necejfarias.
modum Cemmentatoris ,
Ponit
viam
& foltut r«-
tiones aUatat nn. ^.eontra iffum.
genctarc compoficum; crgo",
Didtur ide6 ad quxftion^ quod Philofbphas probac 4
MMm
^^
,
Metaph.
Lib. VII.
691
probat ideas non efl^ neceflarias ad gcn?ratiohoc fiiflScit nem non quin fint poflibilcs ;
cundi ,
Philo(bpbo. Qjjod probatiir nunquam ponenda funt plura, vbi fufficit vnum fecundum ipfum I. Phyfic. C3. illo. Conftquens autem, Sic. t.c. 50.
fecundum ipfum haberent
&
,
ntntuprt-
ceffttrit,
fter generti-
tknemt
faluari fine ideis;
non oporttt pas ponere propter generationem. Sed compofitum particulare generat com-
Ad primum dicimr qubd nihil nobilius negatidum eft alicui natura: nifi apparcat neceflSas
Idtm neqtui ejfe k duobite
quiaz.de Ccneratione t.c.55). naturam fcmper inquimus defiderarc, quod melius cft. NuUmn
t2libtK.
Sed gencratio vniuoca potpft ide6
&
ma^s eft pofitum paniculare,& hoc yniuocc : gpneratio ilU vniuoca quam eflct compofiti geperati , ab ideij ergo non eft necelle poncre idea propter generationem
non funt dicit
poffibiles
:
&
,
tamen non probat, quod hoc (bnat litterafua, quia
fi fint ided frtter fingularia
,
,
Vnde non
fntnt ad generationem.
nihil vtilet
vult
,
quod
Sed propter generatiovniuocam non eft neccftc ponere eas.
impoffibile
eas efte.
fit
pem Ad primum argumentum
qu6d
,
qualitates
adiux non funt immediatum principium elicicdi quamlibet a(iioncm,{ed fotma fubftantialiseft immediatum principium generationis fiibftantiare(pe6tu motus. Scd di6tum OpmUfiuru lis , ficut quaUtas tx imimtct, Philolbphi habct veritatem rcfpedtu difpofitioijy futmtdt. nis materix. Ad aliud : quod omnia fiunt ali-
vniuoco , quia agcns
qualiter ex
mam quam producit ,
mam illam in upc^ ajiud
virtute,
quod
vel habct for-
:
,
& tunc
aut habet for-
& tunc gcncratio non vni-
fimpliciter,vt prius, fcd ,
,
formaliter in le
generatio fimp licitereft vniuoca
fecundum quid.Ad
haec conlequentia eft bona
,
& fuf-
gcnitum eft hoc aliquid : non oportet eenerantem eftc formam Scd fufhcit ipfum generans cflc leparatam. compofitum. Qui vellet tencre viam Commentatoris, innitendo fijcui^dac cationi f iqs , pop vninpr(alitcr,fiPhilofijpho
ficit
cut iple intendit
,
,
quia
quia
fi
fic'
iinprobatur per pri-
rnain inftantiam de Deo. Sed particularitcr de
quolibet agcnte creato,poflct
cr^tum nihil gcnerac
pendum rarc
;
:
,
fic
arguerc
nifi priqs altcrct
:
Agcns
corrum-
immarerialc crcatum non pot^ft altcnon de nihilo
crgo, &c. Probatio maioris
generat,nec de matcria fine forma; crgp requiric
compofiturn in quod agit
:
non corrumpi-
illud
X\M fine altcratione prasuia. Probatio minoris: nihil alterat
ifiiCi
habet qualitates a^iuas fbrma-
Jt»m»teri»le nihil
geru-
tlH
qMtn
,
nec Alteriu.
Iitcr,vel virtualiter.
Sed fubftanria feparatacrca-
nec habct qualitates adtjuas formalitcr, patct; nec vinualiter probatur quia omnium qualita,
:
:
tatum fpiritualium, quas habet,ciim fint primaei vel (ecundae fpeciei qualitatis, totavirtus cxhauritur peropcrationcm intr^, cuius illae funt principia; crgo nihil cxtra caufiint.
Primb con-
Contrji iftam rarionem inftatur. tra
maiorcm , quia
videcur,
quod
aliud poflit al-
.-
lylTogifmi probanris
jn j.
c t. c.}^.
i
eam
quia Arift. gencrationc quanti non opor,
arguitur
tft pra:cxiftcrc quaptui;n a£tu
aequiuocc potcft gcn^ ^ari
in
auteminconucniens,
,
;
,
crgp quantitas
pari ratione,
&
alia
Itcm , fi non a uibftantia , faltem ab qualitatc in Angelo , qua? perfcdior cft,pogcnerari, yt videtur ali^ mmHS perfcda in
fi
5
hoc idea gencret tatorem,qubd
vidctur fccundtim
,
vnum a(flu
eft
Commen-
iduobus agentibus
non ordinatis, ficut procedit vlrima ratio hic indu6ta contra Commcntatorem. Quandoigitur hic accipitur
;
aliud potcft alterare
ncrare,negatur de
illis
:
& aliud ge-
adiuis, quorum
vnum ne-
& aliud,non iam ncgatur;
cefle eftgcnerare,ficut
quod illud aliud non poteft , fed quia hoc potente,& ideb neccflarib faciente, ahud non poteft in eodem ordinc caufac rcfpcdhi ciufdem geniti. Spd quia illud videtur minus tribucrc ideis Ali:
qubd mutatio terminans motum, nunquam potcft cflc, nifi caufa mouentc in ifto motu:licet quandoque fit immcdiate mutatio ab ifto, quod mouet mediat^, vt in gencratione haminis nunquam primbmouetinalterarione idea, t^r dicitur,
it
nec mediate , nec immediate quia paniculare agcns fufficienter alterat, ita qubd aliud eiufdcm :
non
ordinis
poteft idem alterarc; ergo non poteft
efle idea caufa
mutarionis tcrminantis illum
mo-
Maior probatur, quia terminarc , & pcr fe terminus videntur eflc ab eodem. Sed haec ratio quafi eadcm cft cum prjBCcdente , quia illa dicit fynolongcncrare, & ideb non idcam, fcd fynotura.
&
lon -altcrare , id^b non ideam. Et vltri; ergo ncc gcnprare. In hac forte Cfcunda fiint plura dubia , quam in prima. Haec propofitio tamcn , fcilicet mutatio temiinans motum ,nimquam poteft cfTe ni fi a caufa moucnte in illo motu,videmr ncceflaria, fi indiuifibile in quantitate continua nihil fit fcd eft aliquid, propofitio vera eft fecundum Henricum ; quia propter eam ponit duas formas in homine : hoc loqucndo dc mutationc intrinfcci tctminante ; non autcm dc quacunquc concomi:
&
tantc
;
qiii^ crcatio
dioncm formx
animae concomitatur indu-
mixti in
homine
fed illud licet
:
(quod fequitur propofitioncm ) fit verum,tunc jropofitio non valct per Hcnricum licet hic vareat contra id^arn- Pro illo licct arguitur, qubd ficut in priori inftanti naturae tcrminatur ad^io ,
&
in fecundo inftanti natura: cft aftio
quo nunc fccundum nihil coagit primo: licet vfque tunc cocgit; quarc non itaetiamqaado eft motus, poieft coagere:& in nunc mutationis nihil
Item
?
cnim natum
cft
,
&3i difpofitione a
ExcmpUim
Ci
cum
illo licet poflit ncgari, &.
agere in inftanti
,
vfque tunc fa-
quocunque quare non :
agcrctj
aer mpucretur locaUtcr ab. aliquo
vt fierct praefcns Soli quiefcenti. Itcm^calor eft
principium alterationis
,
in cuius vltimo nunc
rat
:
..
hic ignis gencret,quia ie-
alia
corpore ficut a lucc lumcn , vcl potius calor. Item contra primam partcra ciufdem minoris fc-
^
cundum piatonem, habct fimilem'perfeaionem cum idea licet minjjs pcrfeft^ crgo &opcrarionem fimilem,licdt minilks intenfam.Itaque (i cum
lubftantia ignis, quae vfquc tunc nihil egit,gcne-
quA- teft f
;
accidcntia.
foteft
litAtem
mfort
:
primi,in
probatur maior, nifi quia oporalterationcm praeccderc gcncrationem non aliter
:
tttufare
,
minis nec tct
^u»littis fpi-
,
fccupdi
autcm qu^d vtraquc fit ab eodcm fic idea ponetur gcnerans , fed tamcn altcrans. Itcm, minor ^iceatur, (Sfcontra fecundam partem minoris pro-
ritiu
les
tcrarc,& aliud gcncrarc,ficut in produdionc ho:
A» aliifi**
&
proprietates narurapcr quas poflent formalitei alterarc. Itcm contra totam rationem.-quomodo ipianon aeque concluderct dc Deo , ficut de Angelo ? Ad ifla.
:
Id*4
fcilicet profyllogifmi , quia Plato pofiiit idearu pafllones, quia fcientiam de eis; igitiir
igncm
fubftantiali
:
& calor
geniti cft a propria
fecundum
rnutatione terminantc
tc ,
;
rorma
crgo hic motus fine
quam faciet moucns,
mutatio ab aUquo y qui non mouet;
nifi
&
per acci-
densi
6
.
,
,
;
Qu^ftio XI. alt«raflet calor {cparatus.Ad fecun-
^ea^iu enfm dum ,^ftanda zquiuoce non caufacquantiutem in alio nifi^prius in fe , qnod non conuenic ,
Angelo. Ad tcraum tefponfum eft, probando fccuiidam parcem minoris profyllogilmi. Ad quardubium efl , an ideam ignis pofuit calidam, fed daro quod fic , aliud eft hic alteran* vtfyno-
wm
lon
;
ergo non idea
,
ficut in
prima rcfponfionc.
qno non agic
^honera
&
ita nec vniuocontradi&o. Ad qointum patet , Deus in fe habet omnem encira(em,&: oomem vim aSkkatn i ided de ipfb,&(na^
«quiuoce,&
ita
cc genecando
wr
faifa
,
non
altcrabit,
& ita
primi argumcaci , Sc minor, &c.
,
manifeflam in
& fbrma, aut contradidi^tis eius
plura aiia
,
tangat diligens ledor alrioris indaginis.
Aduerte
qu6d non refpondet
,
dpale, fed indpit a fecundo
^ pcimii prin-
folurio
,
tamen
pri-
mi principalis parrt exfblurione qu^ftion. arguic enim non impofHbilitarem , vt patet in exempio , qaod adducit , fed non ncceflitatem.
Si autem ncgator hichypothcfis,&c. txmc ex
idea agit Tniuocc fecnudum ipfum; ergo
695
compofitumex materia
Aiicer etiaro
did poflct , neeando confequen-
& quod additur de caufare fcparato dic vt hal>et in 4.di, 12. q.i. & tantum enim potenciam
:
5.
reroou poteft generare. Totaillaiitera,^»t/;£
:
.-
^NNOT, HAVRiril.
non }ul>etur
in muiris originaiibus:ponatur
SEquitur quxfHo vndecima de poficione idearum Platonis impugtuta, cc. x8.in qua aflignatur quoddam Extr* in pedc, ibi: Hic funt diu difficnltatef , &c. vfque illuc indufiuc in aliquibus pofedftr Mccidem trdinMum : nicur ante duovlriqja arguraenta sinte oppofltum, magis ad rem aliia aliquibus ver6 poft iUa ; qualiter ; &eft bona litera> de qua fit meudo
&
Ex-
& omittatur placuerit quzre Hcnricum quodlibcto 5. 7. & 9. in diuerfis qu. dc idds & tra :
fi
,
:
&
quodUi>eto 1.3.4.6.9.10. iz. in diuerfisqu.de iioc , quod tangit hic , videlicct « de pluralitate
fbrmarum
,
& hominis & diuerfiuce agenrium *
in producendo.
&
Dubitabicaatcm
Ibidem tangiturquotatio de arriculo damnato.Vbi aduertc, quod ardculi damnari Oxonio, &Tarifiisordihanturper capita fccundum diucr(iis
facultatcs
tnaterias
,
,
dcm cft
& Pontifices vndeiftc & vigcfimus terrius.
cretPit
vegetatiiumy&fetiJitiHam^tn
formfs
mt^
Text.commenti 19,
attitnilus.
Ciaa
QViESTIO
InteBigentiafit ple-
Ftriim in materia rerum natnrdiumftt ali~
tofnjuam per infintmenta, error.
,
Dcinde ponit opinionemCommenutoris,& iequacium eius , cum fuis rarionibus , impugnat ; refponfiones quorundam (auenrium Commentatori examinabis , infringes. Aflignatur Extra in aliquibus illa \kexzNota, quod hic immutatur refpanfto comment.Scc. vfquc
^uapars forma generanda , coagens
&
ad
&
&
illuc inclufiue
& ponitur in
:
& procedit ex
vmtatecornpojki
aliquibus ante oppofitum
,
in ali-
quod rario Ariftoteh's arguit non neceflitatcm, non tamcn impoflibilitatem idearum Platonis te volueris cxtcndcre
egregie, di.
& alibi duC 4.
vt
3 j.
de ideis,vidc anri-
& Theologos & hunc quam :
primi
Vide
,
&
maxime in Reportaris
Quodlibcto/j.yxonfingularifEme ad propofitum hoius mafcis.
etiaip
Donnd.
Verba Doftoris
in
impugnarione opiniopis ;
&
fpecialitcr
&
impu-
i.
diff,\\. Met.ftc.x.
QVod flcduabus ret cx
nihiIo,&
viis.Prima,aliter ita
firmatur.
Primo pet
ficor.tex.cora.}.principium non didtnrin quo cft motus, fcd motus cius in quo principium illud , fiue ilic mocus. Nec vidctur intclligi dc principio pafliuo tantum, tum, quia magis didtur fbr-
ma eflc natura quam mareria ex ,
II.
& indc. Tum
,
renria inter naturaiia ,
&
,
quia arrifidaha
,
arti£daiia
difFc-
quam
,
ibi
inquantum imiufinodi,
patct quodarrifidalia hai>ent
iial>ent,
prindpium pafliuu:
quod impoflibile
ra ijicut nunc ab arte,
Infra eriam ibi
Phyficor.tx.
non hal)ent prindpium motus, naturaiia
ji
q. finali oprimc.
1.
quiatoncnon vidcreiur
re
&
con-
dcfinitionera natursc.i.Phy-
aliud fer
&
forma fic-
naturalitate generarionis, qua: roultiplidter
in vlrirao cap.fccundi.t.c.78.Arift.
medtum , niji tranfmtuet mtdiumy quacCommentatorcra S.Phyficcomm.j^.&i.Catli mun. comment. 41. & hunc in i.di.9. di.14.
Hun.i(j^.4.
crcaretur.Sccunda via ex
aliter ficret,
alujuidtranfmutare
Phfftr»a.i.c.).
«» \. difi .is.q.i. SH.i.Thyf. ^.7. Fland.f.17.
rionem illam ImpofAile
efi
D.Tho. bk
Ui.i. tU Tri»x.t.
gnando fecundam rationem opin. nota propofi:
?
Ibjjfic.x. Aucrfa.^.io.PA^/./ia.^.
ponit
tcriat.
in dccifionc valde notabis
D-Aug.
hS.l.ijr' t.f.q.iij, mrt.x. Albcit.
»rt.\.^fniuent Suai.
&
quos Philofbphos,
compojiti generationem
Ariit. hit text. if.
,
quibus poft rarioncs opinionis non vidctiir miihum ncceffaria, addc tamcn fi vis inquirendo anriquos , quos fupra. Detcrminario Dodoris clara eft , vult enim,
fi
XII.
imprimit i&dt in materui per ctrpo-
,
ra calefHd
hicrvbi
aliqua rei
cxiftit
pars.
inferhfes cttejti
qua
quae ab arce in
errvr.
Sccundus tia
& ficri aliquid cdrum
,
:
Quorum primuseft, qo6d InteBigenti*
quarc aiiafiunt
raaceria incipiens gcncratio-
nis in faccrc
arriculus eft fecundus c.7.
diame.
aliquis
ane , & a cafu vt fanitas , alia non vc domus. Caufavcto cft:quiaiiocqui-
qiueflione fequente , vbi locnra habet.
eft ficri. fic
Tum quia
didt:6^#
domut effet eontm, qua naturay fic fieret i natuquod planius eft in eo-
dcm
cap.
t.
c.
&
86. dicit
,
Ji nautfaiiiua
effe
in li-
nauem : ftcut nunc natura; prindpium acitiuum. Ibidcm
fnis , fimiliter faceret :
Item ex didis propriis
conca Commentatorem
infia:
aot corpus czlefte efle
fcdnauifa^Criuacft
eria tx.84.didt,qu6d k natura
funcqu^cunq; fnnt apcia
VIL
Lib.
694
, vno modo exiftendi & fequitur alid modo cxiftcndi & additur nouiflimc huic mo" do qu6d iUa tota forma tali modo ptxexiftens,
h principio intra, moti,$cc. A, videcur nominars Caufam efticicme.Tu quia.6. Metaph.t.c.i.Arift.
probans Philofopbiain non
rationi
cfle pra(Skicam,arguit
,
eft naturalis
:
quia
,
Arift.
dtiimrconftac
^d
«fi
mitltntHm.
tatis
Phyficor. 66. & indc reducit & fortunam ad naturam,& intcllc-
z.
cafum,
t.c.
potentia de fecunda fpecie
& quod agit zQdone
,
pallum
refpicit
,
(ecundum ip(um,qu6d cafus,&
,
:
hoccxobie£ti$ nam faiftibiiium principium eft jn faciente : naturalium principium eft in moto.
Jum
Metaph.
'
dionc
abfbluta
,
Quali..
qux non
generans autcra extra agit a^
:
&
hanc diftin6tio, haberea Sirapiiciofu» per prxdicamenta. ca. de AdHone j fic crgo in fpeciaU funt ^qatuor n^i ad iftam pattcm refpicientc paffum
nera adionis dicunt
for-
luna funt caufic per accidcns cmcicntcs; ergo natur^ eft per fe effeifciua. Tandc confirmatur per illud 1. Ethic. yiolentum efi, gmtu prmciviuTn efl
fe
quxftionis.
»0« conferente vim pajfo hacc ocfinitio yidetur conuenire gencrationi naturali, nifi paf-
potenriara pafTiuara raaterix rationera fcmina-
fum
lcm. Alij ipfum gencrans principalc,fed vocaibu-
extra
coagat-
Itcm
Chrifliu fitii
Arift,dicit in Iitera,t.c.i9.qu6d a natura
lura rationis fcminalic fpecialiter ab Auguftino i» AbrMMn, habetur , qui non loquitur prirao modo. fecMndS peChriftum negat fuiifc in Abraam fecundiim ra- teti»m, p»Jitionem fcrainalcm : in quo tamcn fiiit aliqup Hsm.fed nm
Nam
quorumque materia eft pars aliquaform£, quac Ciq mouet materiam,ficut mouerctur ab fiunt, in
extrinfeco
,
quid manifcftiu$
Contra , forma
eft
?
modo fecundum
fimplcx cx 6. principiis.
Si igitur aliquid praecft
,
vidctwr
quod
com-
fit
tam.Ita
potcnriara pa(nuara:licetrcrao-
& leui (ccundum ccmotam
quem taraen
:
lcm
SCHOLIVM Prim^ tpateri^
,
fententia ait
,
aliijuida creante
ijm* efl ratio feminalis
ejfe
in
omniMmforma-
rum vniui generu proximi,& aliud refpeSlu aliarum vfefue ad vltimam fpeciem. $ecunda fenten" tiaponit
ali<]itid tale
proprium rationi cuiutlthet
educibilis de materia
,
& hoc
fupcr
,
Dcum
dupltciter.
fecundum
,
Uc^t alio or«
enim non cft in potenria palfiua. Quxrc innonoq.ii.Ncc loauitur fecundo modo , quia femen ex rarione fua vidctur aliquid imperfc^um , qualc non eft dine
qu^ra agens naturaie faceret
,
fortc
fieri
poteft cx matcria,ad
quod
:
nihil
ipfa
agcns principafe.
His crgo duobus raodis tanquam impropriis omifHs , primi quatuor tanquam falii improban-
t/ideeumx. d,ii..tj.\.nu.%.
pars formx.gencris poftcriori$:vt form^fubflan- dn*
fuit opinio
famofa
,
qu6d
in maieria cft
^iquid
eftcntialitcr diftinftum
&
ycl pars
forms
vcl ratio
eft in ab ipfa, ni* fonens 4- ipfa a crcante , non autcm ab agente naturali, ei liqMid farmt quo alio fiat forma,& illud vocabatur inchoatio,
fruxifieriitt
tMtm»,
,
vel
forma imperfcda,
feminalis,vclpotcntiaadiua in raateria,fccundijm
ponentcs illud coagere genetanti, Motiua fucrunt, quac tada fimt opponcndo,fuga crcationis,
&
innqtqralitatis in gcncratiQnc.
Iftorum qui-
dam poncbant
vnara fprmam generalem concreatam matcrix , quae enec ratio feminalis rcfpeftu formac generis proximi , ita vlcra, vf-
&
que ad formam
fpccici (pecialifllmac.
plcx confirqiatio.
Vna
pcr
Et hxc du-
Commcntatorcm
,
comm,i7.i.huius, matcria prim6 recipit formas vniuerfalcs, &c. Alia pet Arift. i. Phyficor. tex. cpm^jo. principia aportet mancrc ; nulla forma particularis fempcr manet j ergo iUa qux eft
principium,cft aliqua vniucrfalis rcipc
pium, ad quara non
tuTiprimus
fic
:
quia aut forraa gencris prioris cft
formx corporisi& fic deinccps:aut nonj finon , non vitatur pcr hoc creario , quia forma corporis non cftdealiquo fui i fi fic, eigo fomu prior realitcrcadcm , eft pars formarum contrarianim , quarum vna fucceditaltcri pcr gcnera-
krit
de eode.
&
fit
pats forrax
generatx.
Contra fecundum fcquitur, quod vniuerfalitcr forma fubftantiaUs fufcipiat magis , & minus:fed quia hoc non cft oftenfura hic clTe inconuenies:. arguo
aliter
&
fcqucntc, ex patte prxcedente , vnum , aut ficut ex adtii, potc n-
,
quomodo fit
&
&
nunc non erunt vnius rationis aut ficut cx clcmcntis,vt cx -^ & ^, fit uiB.^ tunc oportia
:
:
quo forraa cft vna. Itcra, aut formx aducnicns immcdiatc educitur dc
tct dare tcftium
,
potentia raatorix,aut racdiantc aliapartc,fiucim-
mediate deiUaalia parte. Si primoraodo.,fruftra ponituf propter vitandam creationem , quia fineilbprima ita iramediatc fecunda educcretur de potcntia materix. Si fecundo raodo,quo-
choationes in matcria
quot forraas ipfa poteft
,
,
formx
j
3b agcnte naturali recipcrc , fcd ifti bifurcati vientur. C^idara pofucriint inchoarioncm eftc partcra fprrax , fiue formam irapcifcdbm, qux pcr gencracionem aiiquara pcrfedionem recipicc, Alii dicunt ea eflc totam forma , hoc duplicitcr, vcl talcra forraam prxdtc in fc : non tamen vnitam raaterix, fiue raforipantem matcriam, per gcncrans autem ficri talcm vnioncra, forrax cura maccria , vcl talem formara prxcflc, vnitam nuterix , fed fiib ejfe incompleto,& quod. acquirit perfedum ejfe per generationem j itz quud tctum corapoficum prxcxiftit gcne-
&
&
tfiaiti-
nts ftfits.
&
fonnx corruptx
fuit pars
& ita a crcante cot in-
propriara inchoacioncm
tLtfietMtttif
tioncm,quod vidctur inconucniens. Confcquentja patet , quja form? prior in generationc fccundum totam fuam enritatem manct; aUas quomodo non erit crcatio ; Ifta autem in vipfa cadera na raateria , cft vna numcro ,
pars
attingit gcneians.
Alij pofucrunc refpe^lu cuiufcunquc
itcuni» »fimo,(y hime
tifnem.
DoElorhos modos fubtilijfime fuo ordine refutat, fed priits alios duos mtnitf probabtles , &foluit tpotiua ex duabui viispra illa fententia aUatist
Hic
fer»-
pofie facerc ex materia,
rationes fcrainales
tiz pars
tpi-
min»Um
Gcncfim ad Utcram. Tunc etiam ni-
hil concederet
I.
nifi
Prhna
feemdm
conccdit ibi fuifle fecundnm rationcm femina-
pofita.
formt
(umentes vocabula , vocane
Alij impropric
,
modo dux eiufdcra rationis fic fc habcbunt.quod vnura
fit
&
alicram fubiedura tranfmutationis , prxcipue ciira potcntia adiua qux-
eft tcrrainu^,
cunquc , vt ptobatur 9. q. 9. xque per fe requodcunque,in quo Gluatur ratio fui oh-
fpiciat
ie£ki primiiigitur naturalis vis
generatiua,& cor-
rupriua xqiic refpicit illam parcera prxcxiftenaduenicntcm ; ita quod ficut pateft tcm ,
&
fuper iftam
nem
fit ,
&
aducnientcra
non
fit ,
,
vt pet eius a6kioquod fuper
ita videtur
aUam
Setfindm
medm fttttr.
rtii^
,
Qu^ftio Xir. i^kra partem. QuorkxIo
libus in fpeciali
tua in marcria?
modum non
Contra tcrtium
oportct raultura
quia pohit accidens finc fubicdo, hoc
niti,
cft,fi-
&
fbrmam matCfialcm corruptibilcm finc hoc, qu6d pcrficiat matcriam, & raulta ab"a, qu« pofictu infcrri, Contraquartum, prattcr hoc, quod fbrmam fubftantialcm totam,( licct fccundum alium roodum ne hoc , qu6d jnformct {ubic£kum
lUmMMM' $trtim,
cflcndi
ponit aptitudincm
)
,
vcl habilitatcm dc
,
<^ fccunda (pccic (^aliutis,praEter hoc ctiam,qu6
roodum eflcndi dicit cflc in potcntia (& , non poncntes aliquid aliud ^ roarcria
illum
dm.
alij
dicunt
cwa matcria iam exiftens , fcd pofle priiis cxiftcre,
prxtcr illa
)
(quomodo qua a£Ho
inquam
,
,
alias
idcra gcnerabit (c
vult) quatrcin^o. 1}. quxft.
ali-
Simplidus hoc
JU
twismtr
^MICMMti»-
pmd» ftn
aut aliquid
,
non
u
nouum
eft,cuius ni-
quaecunque prxexiftunt fhiflxa ponuntur proptcr creationcm vitan-
nil prxfiiit
dam
:
aut
,
:
fic,
quia aliquid quantumcunque
& non cx aliquo
fiii
:
non, nulla
fi
modicum eft
eft
gencratio,
firms, fr^ quia quodlibct in quolibct antc gcnerationc.Tiulla
cnim
quantuncimquc perfcda eft noua, fccundum raotiuum nihil fit,probo aut
cntitas
Qgid
:
illud intrinlcoun cft ex
omnino
ft
cozuz
fdcndum qu6d
quaedara
naturalia immediate producunt fimilia;
quxdara
materiz. Vbi
mediatc
,
quaedara ncutro
;
modo. Excmplum,
igms, bos, Sol,vcl Aneclus. De fccimdis vidctur manifcfhim, quod ipla fecunda iramcdiate pro-
ducunt fcmina,ex quibus vlrima funt fimilia primis agcntibus immediatc gcneranda , in quibus fcminibus videtur quaedam vis intrinfeca , a
fiiffidens
non
ueris
vidctur cx fe principalitcr intcnta, fed
quafi via in proceftu a pcrfesio in impcrfe^tum.
Patct autem
,
qu6d
talis
fbrma non
cft
m6 minus
pcrraanens in matcria ; ncc per con-
fequens virtus adkiuaconfcquens ipfam lcminis
tiali
erit coae-
non manet, loiu ciun fbrma fubftan-
ua, quia ifla
nec in
:
adtiua rcfpc-
ifla eft virtus
Ttrwnftmiproptcr duas rariones tadbs in nu nm (j2 quxflionc dc confequenria Ariftotelis contra /m«. Platonem, (dlicet quianon manet in inftanri ge-
601 gencrationis
,
ncc forma, quam confequitur: quod fcmine maris ,
tcntia adbua, Similitet quis ponit imperfic^us,
tcrialc
fuffidens a£kiuum refpc&i pcrfedioris? Si non,
fecunda rario
,
quam fbrma
induccnda. Impcrfe£Hus
^x. agens extrinfccum, quam illud intrinfecrmi. Alioquin femp er illud intrinfccum egiflet , licet impcirfeftc, & ita nunquam raatcria aKqua erit in quicto ejfe fub aliKmtPf*- qua forma,& in illo priori naturx, in quo intrinplds frtm» (ccum non coagit, cft adtio violenta fcciuidum natiuralitcr
fsrt firwu,
ipfos ; fruflra ergo ponitur illa potcntia , proptcr vt gtmtrMtit ft n^tttinUk. natttralitatem faluandam in gcncrarionCiquia tota gcncrario in quolibet inftand temporis, fiue
naturs eft zque naturalis, Proptcr iftas duas rariones dim oftendar, nullam cfie neceffitatera ponendi tales inchoariones, propter illa , propter qux praedpue ponuntur,
nunquam poncnda funt plura etiam fenfui
fatis contraria.
non oponet
finc ncccflitate
Conccditur
,
,
& &
qu6d
gencraliter in naturalibus poncrc
cozua
materix, ficut nec alia prindpalitcr intcnta, im-
illud raanet
,
ergo prii^
quafi
:
proccfTu ab imper-
a6Huum ad generationem , aut non; fi fic, fem& ita omncs fbrmae fimul inducercntur^t GJtem illa fcmper ad quam eft fortior po-
per 3^et
fimt in-
non funt
fcGco adperfe&ura, ficut c conuerfo fbrmacada-
}.
Contra iftos modos fimul, qu6d primum motiuum nihil fit, probo:quJa pofitis quibufcunque prxexiftentibus
& in quibus poncndae
,
choarioncs,fiue rarioncs fcminalcs,licet
forraa non videtur prindpalitcr intcnta a natiua,
improbaiiones
& quojnodo
?
paflionc? nec
fine
695
Rcftat crgo inquirere, anin aliquibas natura-
igitur ilLi cft perpe-
nerarionis
quia
ficut
,
ponatur
fi
&
efle in
femcn f^minae, quod eft marcfpeAu fxras corrumpatur , faltem flat licct
;
quia
caufa perfc€rioris.
illa
Ncc
virtus cft irapcrfcdior,
valet dicere,
non cft quod virtu-
fcmen potcft vltra^)cdcra fiiam ordo cflentialis duarum cau&riun ad producendum cfFe
quia
.'
,
licet vbi eft
uifionc"potcntixa(fHux in totalcm
& ex
in 9. qji.
bet
quaeft de
2..
caufa,
CMufmifftmtialu, (^ Mtflatu cau- ddentolH ,
refpcdu
terrij
qux non aliam ha,
nifi
caufa acddcntalitcr ordinata re(pc£hi rij ,
quia poteft non
tcrrium
cfle iflo
illius tcr-
produ^o agcnte
quod non conuenit communiter in ef^
,
fcnrialitcr ordinaus, Pater
ergo
caufa acdprodudhim a-
cft
ib nulla eft ratio fenunalis coxua materix, fcd
dHone feminis quare :
efre«5kum ,
ybi manifeft^ videtur cxjrrupribilis
&c. Ex his patet , quod poncndum fcmen, in ip-
ctiam non
a^ua
in
generario-»
ne, fed ad altcrarionem tontum praecedcntcra ge-
SCHOLIVM
11
nerationem. '
V femine
I
generante
,
generanti
,
oBiua , indita in trcUne *d produ^ianem fimilit iffi i»*: tamen non t^tingit ipfamfnhtft
vit tjMtdam
^
dt generatio
forma
geniti
,
de
gens ti eft
,
ptxdi<3is,
in feminepropaganris,quae virtus eft ibi ratio (kr
tum
,
tfuia
,
imperfeiHor
k
quia citm hoc nonfit a-
fuhtrdinatum principali agen-
poterit hoc fine i&o agere ,
aliis a
eft
;
cale^ imprimi
ejfentialiter
condiriones inucniatur in
puta in ^enerationeputrefa<£ir)rum, feu iaanima-
(juo latiits Sct. x. d.i%.reiicit af-
ferentes, in putrefaQione ali^uid inSiar feminit
corpore
Reflat vltrk videre, an r«tio feminalis fectmdu
iftas
torum, feu elementorum. Dicunt quidam, qu6
Slantialtm generationem, tnm, quianon efi,quan-
ignem per aliquid
adfiti deftrm^ionem.
ipfi
,
& contra rationem
imprejjum *gtre infe,
5tt.t. i.S.
& parrialem
ignis. Yndc rcfpcdu tri,Jic tdmen vtique nulluma£tiuum ponitinfri.
ignis
titrMtitnit.
^utittad*
quod produdt ftmmti caufam agcntem immcdiacam, cft tantum
a^onem
in efle
didHs in
Omnis autcm
farum.
,
dcntahter ordinata ad
&
refftam ge-
:
ncc eriam quafcunquecoxuas roateriae tranfmutabili. Quod confirraamrper Ariftin litera. t, c. x$. Domm tnntum fit ak ex~
tales inchoarioncs,
StouMnt» oBitmm
tft
<^
minalis
;
umiliter in generatione inanimatotum,
vt lapidis
,
&
mincriium. Similirer tandcm i»
generarione elcmentorura imraitritui elcmento
corrumipcndo talis virtus a gencrantc vra"ucrfalitcr
vbiamque
cft
ratio
;
ita
femjnalis in
eorrumpend<> a prindpio altecadonis
priraae
gencrationi,
d^
,:
:
Metaph.
Lib. Vll.
696
corrumpendum non fit non i principali generan& quia principalitcr intentum non proptcr
gcncrarioni
,
Ucct iliud
ptopric fcmcn , cjuia re
,
aliud vt vi^.
Contraifttm pofitioncm
:
vbicunque
cft vir-
talis , cum non fit eflentialitcr ordinatain agendo refpedlu principalis generantis, videtur
tus
quod illo fimoto , habebit aftionem propriam non lic in iftis , quia pafta pcc nullam virtutem receptam videntur a£b'ua in fe , non prazfcntcagente extrinfcco , quod maximc apparet in elomentis,quia amoto extrinfeco agente , non perfidunt ad formam gcncrandi, fed rcdcunt ad n^turam propriam. :
u:..*»^
SCHOLIVM
in.
& ^. &
flementorum. Fide Scot. i.d.i.<].7.num.ij. <^.
43. ^.
I.
vhi docet genita ex putrefaSHone
fropagatione
tiufdem fpectei
effe
Anton. IJ-ambeta
hic
^uo fenfu creatio dicitur ex nibila "^
,
de quo fuse
,
Ad primum, explicat
<j.^.
de quo agit
,
i. di. i. <].z.& i,d. li.^.i. ^dpcundum.naturalitatem mottu fumt per refpeilum ad princi^
pium internum paJfiHum
ita habet 2. d.iS.
:
ad
5.
pro opin, num. 6. vtde hic cirea hoc optimam do~ ilrinam.
Ad iHud de artificialihtis, quomado dtf-
ferant a naturalibtu
,
videeumx.
d. 1%.
&
Ad
principium a<^iuum intrin(ecum,(ed tantum pro- tfrtpter prinr ptcr paffiuum, Sccund6 tamen , quod naturalia, eipium p»f. vt in pluribus communitcr habcnt in fe princi- fiutun.i..
pium a6);iuum alicuius motois. Primum patet,tum,ex di(£nitione natura;,quae ed principium
&
i.
&
pluralit^s nori eft
qu6d quia
poncnda (inc neceQitatc, iicuc
Inquihmpt- vniuerfalitcr ncgatur ratio feminalis coa:ua efi
jg^ jgj
.
^^^
ponitur in gcnerali,quod non
maratto
fit
icminalis in quacunque alteratione praeuia gcncrationi, (cd
(blum in illa,vbi ex (ehui neccHc
eam ponere:& hoc eft vbi feco
altcrandum cx
,
quod fn
cft
abfentc agentc extrin-
fc perficit, vt fiat generatio
nullis vidctur
,
nifi in gcnitis
ex feminc
tiuo intrinfeco dcorfum
Tum
&
quod
maqu6d femen ibi altcratur fine pra:fcntia agentis cxtrinfeci quod fi poneretur,iIIam nifeftii eitet
eflet adtiua, nifi
,
;
altcrationcm elle a continente
,
vel a corporc ca:-
,
gatis,
vbimagis videntur
ftanti
generationis,
mo-
graue deorfum
tertib a maiori,
,
cflc ,
,
&ficmotus
non
funt in in-
&
plura alterarionis. Qua:re in 9. qineft.^. plurima ioci mutationis : gencrationis autem nihil ha-
a^uum
,
non e(t motiua ad pcrfencc fimilis ad fimilem in eadem ma-
,
Multa natum r»li» habene principi»
in
ft.
patet.
;
Ad omnes
autem probationcs de principio
primam rcfponfionem, rcfpondctur.Ad primam iftarum dicitur,quod ficutprincipium ai^iuum cft quo, non quod, ita adbiuo
,
quac (unt contra
&
padiuum. Itaquod non eius,quod
eft in
principium.Cum magis natura quam Refpondetur, qubd forma quandocft in aIio,cuius illud
qu6d forma
additu^:,
materia.
cft
que eft principium padiuum , ,
vbi C\xh\e€tam ,
quantum cft pcr fum ad hoc.
Ad
quo, fcd principiu
Refpondeo, materia
inip-
artificialium
aptitudinem habct ad
formam artificialcm
aiiquid, aut eft contra in-
aut
fi
9
nullam Matetia nen
quia illa nihil
cft,
:
aut
in toto aggregato contra naturalcm inclinatio-
nouum omnino;aut<juodcunquc nouum eile im-
ncm earum,'vr indomo
Deoj aut aliquid a creatura produ-
*'*''"
omnino nouurti ita quod nihil cius prafuit i quod fi primum eft.inconuenicns,& deftruir om-
^'i"' eiut.
S(t.d.i.q.l.
omnes forms
lefti , ncc ibi poncretur vis adiua } patet ergo vbi ponenda fit. Ad prirqum argumentura, autconcedcnihil
tncdiatc a fblo
nikilt
clinationem materiac
CJ
,
ncm mutationcra & fecundum, quia tollit om, nem atfkionem a crcatura da tcrtiutn,& fi con,
,
,
vt
indu£kas
per diuifionem continui,& per ordinem partium
clinationem
,
ita
;
aut eft prster illam in-
quod matcria nec ad ip(am
forma naturali. Cumadditur,quod eft in potcntia pafliua^alitcr itnpoflibile ellet fieri. Refpondeo , quod poaccidit de
rentia pafliua inuenitur finc aptitudine, vt in
Proprie autem poteft dici
pide ad flirfum, ,
qu6d
creatio cft fic
nihilo, non vt ex tcrmino (cd vt cx fubicdo, quod nullum fubiciSlium habcat in produd^one illa , aliquam rationem caufalitatis ; ita quod
de
:
tiullum (ubic(9:um concaufet cau(atum cientc
,
natura^,
cum
effi-
cuius oppofitum (empei' accidit re(pedu
oon Dei,quia ibi ^tura
nihil concau^at.
in-
clinacur,ncc ad oppofi(um,nuIIum iftorum crium
tcndas illud cfle creationem ; vide quid (equitur, ,
& cconuerfb
dendum naturalitcr. autquia
fi
,
la-r
vt in caeco ad vit
ludicatur autcm apritudo ad
hocautexhoc, quod
illud habetfibi dercli(^um,
habcret,naturalitcr perficcretuj: (ecun-
du illudjquod iam habetprius rutura,Ad illudde domo. IntetiQ Ariftotcliscftibi,qu6d fictit arsagit propter
fincm
,
efi
inclinatur naturalir- pajfiu».
non
quam altcratur , nifi fomiam dcterminantcm ad
aliud de differentia inter naturalia,& arti^
ficialia.
Ttrtna
ficut in alteratio- quandtqu*
appetit
moi cialts.
Cr*»t it tx
«.
quia forma fubftan- SiiM mttm
imperfeftior
tialis
fUliHi.
quia inpropa-
Sccundum patct,quiamulta naturalia habcnt principium motus , mutationis ; vt animata
tcr ad qualitatem
tur ratio femuulis,ita
mouc-
ueri ab cxtrinfcto erit naturaliter naturalis.
nibus
:
mobile
cft fic
&
nec multo, magis in inanimatis mixtis, nec rcfpcdu elcmentorinTi imtn6 nec in pIanti5,ponercgenitis ex femine aqimalibus, ,
ficut
apmm
fi concurrat aptitudo ifta , principium Gr»ue nattf adbiuum , hoc eft per accidens. Exemplum,ima- r»liter cadegin^do rcmanerc in graui iIIud,quo inclinatur ad ret, etiafnfi Ht» » fetf, edc debrfum , ablato principio cfFcdiuo mo-
propric}ide6 ibi folum ponitur r^tio (eminalis,n6 in putrefadione
moueri
immo
dtiorem
,
eft
quia habet principium a<^uum talis motus quia wnc calidum e(iet aptum natum calcfieri,
4^y<j.^vbi explicat hene dif^nitionem vudenti,
quacftiqnem ergo dici poteft
,
moucri,nunqium
ri ,
tcria
nendum
eft
bct principium
Ad
8
&c,
noneftalterius primum:(ed eritper accidcns.Patct etiam in exemplade Mcdico (anante fe.Tum,
iUuddecafu, fortuna,vide Phyftc. n^ I. late Scot.i}H9dlib.vlt.& i.P.hypc.tex.i^.& d.^^.
7
*
mottts eius in quo eft,primum,
Bbfff^, tpe,
Impodibilc cft autem , quod in moto primum fit principium adiuum mouendi,quia rario mouentis, 8c moti fi concurrant in vno, hoc eft per accidens , quia polTunt diuidi; ita quod eft vnius,
aptum
M£N
E
caufatum caufari. Ad (ecundum , dicitur prim6, Mttm iieiqu6d nunquam motus dicitur naturalis proptcr tur maturMlH
quia moueri naturalitcr
tantum fonandnm ejfe, vbi ahfenre ngente extnnfeco,tpfHm alterandHmex fe perficit, vbifiat generatio : vnde non e^ in putrefailiong, nec in produitione mixtorum inanimatorum , vel
S
lfcetquandoque<;oncurrat poftcrius nataFa,qukni
quia pcr tnedia detcrminara
propter
for~
artifi.
.
Qu^ftio proptcr vltimutn
doiDum quo
ret
itanatura,quiafiinilitcrface-
,
ad hoc^vt ars
Ad illud de
(acit.
quod natura non proptcr hoc,non agit propter nncm, quia nondcliberat , quia & fi naviifadiua edet in hgnis pcrfed^ ageretpropter finem, & non deliberando}ita natura fuo modo quo ad hoc. Ad illud refpondeo pcr fecundum notabile
nauifadiua>ibi loquitur,
A
10 jtjigwifcMt
*fo4»s.
m principio iblutiorus iccundi argimicnti
A
conrniunitcr eft
non lit dc neccflitatc
licct
,
quia
,
commuiriter eft aliquod A , ArtificialiS nullum imm6 nec Aj!\cc ex naturalibus (emper eft alterum. Ad illud dc 6. Mcuph.dicitur f>er idem , quod omne nattuale habct aliquod principium alicuius moluturalis motiis
,
fbrma cnim
naturalis
:
tus,artificialc nullius.
illam difterenriam
sSimmm
Contra,crgo a pradica per
non difHnguitur
Phyfica, nifi
»ii-
moonmis mo-
inquantiim confidcratnaturalia,quo ad
taimwmm.
tus
aliter
,
aliquod naturale icCpe&a
illos
Contra , crgo non diftinguit ibi Arifk>teles ^ pra&ica nifi Phyficam dc aliquo naturali. SinuliterfaHum dicitnr ,quia multis Phyfids poteft etiam inefle motus violentus , aut ncutcr. tus.
^JmBMii
Tertib dicinu
,
qu6d principium fia^bilium cft
naturalium.Con, naturalium autem in motis, oponet principium vnifbrmiier accipi. Re(poodeo,fadtibilium principium omne pcr fc ordinatum ad ejfe corum , eft in coin fadcntccognofcente,non tra
:
Arift.tx.3. huius
fic
& fupra dicit
gnofccntcpracfdndcndo omne prindpium in fi^omaturaliiim autem prindpium aliquod , quia pafEuum tuturaliter indinatum eft in moto;ergo
XIII
AugjK>tanter,}.dc
& Conciliatorem diifcrcntia 48.& 10 putauit.
Rcdtac opinionem famofam przdidlomm , & Alberri , & fequadum , quara varie fubdiuidit fccundum diucrfbrum imaginarione, impugnat omnia membra de inchoarione formarum,& addit refblutc quid tenendum eft. Deplurium
&
indc inueftigat
fm
rtdmdtur
md UMttrAm
\
yi0U»tidi0'
mti»txfmi-
,
con-
enim , quod quando ignis aquam alterat , ibi eft natura primo modo , non fccundo. Prinu) modo ad namrara redudtur cafus
:
Patet
^
Ad
illud
vim debet conftrui cimi
pajfo
nihil ad
Ethicorum
,
de fecundo.
,
de :
3
non
cimi confereme : nifi non intelligamr priuatiue, fiue contraric
,
Ad vlri-
non negarine tantum.
mumdc litera hic
:
,
qualiter funt ponendar rarioncs
& in quibus,& quid fint
, non tamen ponendoeas coaruas materiz,vbi valde notantcr,
feminales
:
& rcfblutc habcs de veritatcquacfiii. Pro dcclararione corum, qua: didt in folutioneprimi prindpalis. Vide in ^.difLi .q.i.& inz. :
& inM,& dift^xiufclcm.foluendo ar-
difLiuj.i.
gumenta .qA dift.i7.duf(iem,& 18.& alibi fiepe vt nofU. Quacrc gloflam in prindpio fiipcr Gen.Vide eriam in ^.q.iJdem. Simiilterad ea,quae tangitin fblutione z.moi
riui prindpalis,vide
demos,&
& mo-
fuper Phyfanriquos,
in i.q.i.proIogA in i.vbi fupra,& dift.
ajpedaliterq. 10. &in4.dift43.q. 4.&fiiper 5. MetaphyCcap.de natura in expofitione huius , Sc arrificonfequenter de diftereria naturalium , daIium.Tange plura,vt nofti,omnia benc mafH-
&
cando.
Pro dcclaratione
vlteriori illius diffinirionis
violenrijvidc in i.vbi fupra,& fijper
3.
vt fds,& in 3.dift.i6.
& in
43 .&
benc corraia,
alibi
:
litcra faris
Ethicorii,
optimc,
^.dift-i^.
&
& ordinata
eft:plura diligens XcOtoz addat.
Ad illud
oppofita:& vt prindpium motus naturalis tra vjolcntum.
.& copiose
1
in quarft.trium prindpiorum,vbi hanc quzft.dif^
de cafu^aequiuocatur,natura vr eft principium a£tiuum ad vnum ex fe,contra propofituro non determinatim] ad
vniuerfalis diffcrcntia.
697
TrinA Medico$,Tt Galenoniy
calor eft pars fam'taris vir-
Callios
& Socratcs:
Ecdiuerfa.
quidcm
propcer materiam. Diuerfa namque:
idcm vero fpccie:nam indiuiduxfpccics. Text.corH.x%.
Singulare ver6 cx vltima maccria craces
iam cfl
:
,
So-
& in aliis iimiliccr.
£c
infra.
Horum autcm non cfl diffinitio:fcd cum
non fccun-
intelligentia,aut fenfu cognofcuntur:
vlrimatum gradumdus formaIiter,{ed excellentiori modo,idc6 illam caufat ficin omnibus
hoc cft cum aftu vidcntur. Text.com-
tualitcr
:
quia conrinei ipfam
,
Ucct
dum
genitis a cafu
;
ideo nulla fubftanria
cft
\ cafu.
SmhjLauiM Patct
enim qubd fanitas de qua cxcmpIificat,pomtntqimm fu teft virtuteconrincri in qualitatc abfbluta, redu-
ment.^^.
Primumcnim
fubftantia, quae vniuicuiufquc propria vniufcuiufquc , quae
i^atfit.
OdxoL aliarum ad xqualitatcra fanitas, vel
,
quac squalitas eft
concomitans cam.*nunquam
cft fic
fubflanria.
fenriunt.
Vide copiosc i.Phyf.vt
nofti
&
ixy
Henr.quodlib.4. q. 4.& 1 8 difLfccundi Sentcntiarum in dodriiu huius, alionmi Thcologo1
.
&
&
AlberJiic& in fumma Theologix, z. vbi fupra,& in q.de potentia/j.}.&de virtutibus,q.}.&in tra^iamdenain
in
Thom Juc & in
tura matcrii,
Textjcom.^^.
& dimcnfionibus interminaris & & Ocham in 3. Sentcntiatum,&
Varr. diftiz.i.
Scoti Ofer. tom. ly.
,
XIII. htec
aliquid extrinfecitm
curei,& Perij>atcdd,atque Arabcs in hoc ptoblc-
rum,&
alij.
rtrum natura Ufidis defejit
QEquitur quafHo duodedma de inchoatione k3fx)rmarum,fcu de rarionibus feminalibus,text. com.z9. qus famofa & magrue altcrcarionis apud anriquos,& modcmos cxiftit. Varic Stoid, tpimate
incft
QjrjESTio
^ANNOTAT. MAVRITII, II
non
in
Kwca.^.t/Ut-tMf
i. (f^ 4.
,
velfer
?
Aqerro. i.thjf tnmtmtt 60.
^ lib.i.tU Tri».tMf.i. D.Thom.i.^.
BoctMipM ^tii* f.50.«.4. Occam
im luiift.tjf.^t^ t.Gab.^.*.Kdznu>% «n.5. Diuanci.ai xMft.i.tf.x. Aiim>L(s xjtift.9.^.ljt.i.^ X. Henr. fa#<W.(.f.|.(^ i^.Caic» tit tmti ijfim. f 5 i£gLd. quttUth. i f ( . «. 1 mrt.u Ra4A tim i. CmtTpm.i. *rt.^. Sm3lZ. iiff.%. kUt.fiB %, «Ifjf.}).f.S.
^
.
.
.
Ux^Md fiB.^. KMeid q.f.
.
Ltg.fiS.x. Vi
.
Scocw
xJtft.). qm*ft.6.
QVod
nondc fe cui incft vnum oppofitum de (e:d non ineft aliud ; nec per fe>nec pex accidens :fi crgo natura efTct hoc aliquid dc fc, repugnaret
:
fibi
multitudo
& tunc natura noix NNn poffet ;
Metaph.
Lib. VII.
698
coim
poflet c(Fc in mnltis. Idc6
diuina
cflTcntia
ponitur indiuifibilis, quia cft de fe haec. Confirinatur illa ratio ficrobicAum prius naturaliter eft
a^u
ip(b
in illo priori pcr tc
,
non potcft
ha:cj ergo intcllc£kus iljb
rationc vniucrfalis
(iib
oppofita ratione
tum
obie&um
eft
£bum , ligerct
quam
illi ,
(c
cam cam
habet inquan-
non obie-
ita inteUigct
& oppofita fimul aut fidioncm intel& nihil nifi fint gradus vniti. Item, ,
rei,
,
quac diffcnmt propri^
aliquo
,
diuidua propric differunt
md
intclligcre
intelligendo
nifi
,
&
,
natura eft de
;
diuerfa
fa Socrates
,
quia tunc
,
Sc Plato
differunt
fiji
non enim
,
ficut
albedo
,
in-
fiint pri-
diuerr
ita ellent realiter
,
j
ic linea;
crgo in aliquo reali conueniunt ; igitur illud non eft de Ce hoc. Item , eodem eft hoc aliquid in diftinguitur ab alio hoc aliquo ; fed na(e ,
&
non
fura defe
diftinguitur ab alio
tunc enim non
iUe lapis
ellet
iion cft hic lapis. Item cftct hic lapis
omnis
;
, fi
,
hoc
,
de
quocunque
exprimit naturam hic lapis
Item
particularis.
iftud eft
(e,
Si ergo lapis effct de fe primo dfet alicuius lapidis cuius primo eft diffinitio,
,
tfuod quid
quantym: jQuantum efi , quod efi diuifibile in partes eiuf dem rationis ergo fi fibi prira6 conuenit hoc,.
Ariftotelcs j. cap. de Qu.-mto,diffinit
;
naturam eius diuidcneiufHem rationis. Confirmatur per Boiitium de diuifione quantita-
cuilibet ali j conuenit per
dum
:
in indiuidua eft in partes
tiua;& qualitariua.
Hic male allegatur ibi
Arifioteles,patet ex litera
contra Ari-
efi,
Et
terim rationis.
dato
rationis folutio diffufiits
Tcrtia eftde materia 5. Metaphy fic. Diuerfa Text.eom.it. ^. : quorum materia altera , hic , lene- £**'•'•*
&
fiumero
,.
probat non pofle efle plures Dcos
vt operari
indiuiduo
& non
,
&
,
generari
fpeciei
,
ergo aliquid
;
cft
iu
r Et
,
cepta cum materia , non ,
A.
alibt babetur.
'
lip realis
R.
&
J§Hm
parte fubieEliua.
rans generat altud propter matertam.
Item , paf^ ineft primo
T
quod nuncfuam partes
,
ftotclem, text.commcnt. 34. huius, quia confunt idem.
Ex
etiam patet de diuifione numeri tn partes al-
,
non tamen ejfet diuifio in partes fubieiliuat: quia nullum diuidentium quantura , efi ipfum diuifum , quod requiritur in toto vniuerfali ,
Con-
inuenitur. Item, diffinitio
idem cum fuo
bus aggrcgatis proptcr huiufinodi indiuiduum. Conftat enimetiam fecundum Porphyriura ,€x ^*'*- ff^*** fcptcm proprietatibus. Et Boctius ibidem in ^'Llg^[\' commento; idcm de Trinitate Damafc.& Auic. j. Mecaph. x. Aha eft fpecialiter de quantitatc,
fe formalitcr
lapis eftct hic lapis.
rei.
diffinitio
,
quidam non. Prima parS Prima de multis accidenti-
,
vias.
diuidentes haberent altam rationem a toto diuifo^
;
fequcntia patet, quiaquicquid ineft naturx ex ineft ci in
aliud a natura
habet quinque
crgo de ie
lapis
lapis
aliquo;
modo
m 12. •
Ttxt.com.iXt j-^^ ^,^ .,
, quia non ha- e^ j j, oent matcriam. Et dc Coelo,& mundo, Ccelum dicit formarn , hoc calum materiam , conclu-
&
indiuiduo addituip refpedu cuius illud ineft fibi
dit
primo.
tota materia fua.
non pofle efle
aliud coelum
Quarta
,
eft
quia illud
de
efi
ex
efle a6tualis
exiftentiae.
EXTR
A.
primum argumentum
KTota,
htc,
& fecundum,
idem important:& confirmatio primi bona
efiiter-
tia ratio efi bonatquarta ratio,& cjuintafunt ide:
nec
multum valent
;
efuia diceretur,ijUod difiinitio
efi fubfiantiA fecundumrationem
;
igiturprirnam,
& tertiam tene.
Confirmatur
:
vltimata determinario
vlrimam adualitatem determinantem adualitas
,
ad
quam
:
eft
per
vltima
quilibet praeintelledum eft
in potenria,& determinabile
Item, fin-
eft efii.
,
terminus produAionis,
gularc videtur eflc per
fe
gcneratio autem per fc
eft
ad
Quinta eft dc
efie.
refpedhi ad agens producens; quia ficutex refpe-
Contr^
quarto Metaphyficac, t.c.3. idem eft vnus homo,& ille homo,& nihil addi-
homo,&
:
tuni. Item,fi natura cft
hxc per additum, autper
du ita
ad intcUedum habet rationem vniuerfalis: ex refpedu ad produccns , videtur fingularis,
non enim videtur alia caufacommunis omni
fubfhniiart additam,aut per accidens additum,fi
gulari:quare natura eft fingularis
primo modo
dudiira in
,
tunc per illud additum natura
imeciei pollet diffiniri fc
vnum cum
fpecic
:
,
& cum
& prx& non totam naturam
fpecies crit genus,
dicarct pat tcm indiuidui, jndiuidui,ficut
illud faceret per
nec genus fpecierum.
;
nifi
fin-
quia pro-
effe ab agcnte:& ita per refpedura ad agens.Primx dujc via: patent, qu6d ponunt acci-r dcns fonnalitcr indiuiduare. Terria etiam communiter ponitur includcre fecundam, quia diffe'
fecundum rationem
rentia in raatcria abfblute
potenrialitatis,dtftinguit genera Phvfica, ex fine,
SCHOLIVM
L
iD.text.c.14.
& inde.ergo illa,qux diftinguitin-
diuidua,cft differentia partium eiufdcm rationis:
PoNENTEs fiuum aiunt
,
indiuiduum confiituiper
variefentiunt de
ejfe
tllo
pofitiuo.
pofi-
.Quidam
circum§iantiM,vel proprietates,quos hic
citat Doilor.Alij
,
ejuod
eiuantitaiyde tjuo late
efi
recipit
;
eft extra
aliam
,
& aliam
formam
fed illa diuerfitas ponitur in roateria eflo
per quantitatcm.
Quana ctiam ponit
accidcns,fi
Quinta etiara, d
illud e(Ie ponitur accidens.
ille
agit i.d.^^e^.^. Alij,quodmateria de quo 16. ^.3. Tandealij , cjuod efi rejpe£iui ad preducens.Reikit
refpe£tuseft accidens.
(juatuorviisefiicacifiimis tres primos dicedi
aut faltera tribus prirais opinionibus de indiui- t"^*"*l' "* *'*"'«"* ./**duatione pcr accidens , forraaliter poteft irapro-
ejuatenui conueniunt in eo
diutduatur per accidens
;
,
modos,
quod fubfiantia
in-
nam licettertiafcnten-
per materiam indiuiduari ,addit huic fignationem quantitatii .Trailat has rationes magna tta.dicat
ex parte
1. difi. 3
.
ijiufi.
4.
procedunt contra quartum
qma videntur velle ,
,
& &
j.
Eddem rationes
tjuintum
modum,
indiuiduationem fieri per ac-
ctdens, vel acctdentia.
i
quarum vna
Circa iftam quaeftionem quidam dicunt,natuindiuiduari per aliquid pofitiuum , aliquo
ram
Ulud autem.quod videtur comraune omnibus,
Prima iuraiSecunda ex ratione prioritatis fubftantix.Tenia ex ratione vruus nuracro. Quarta ex ratione coordinarionis pracdicamentalis. Ex prima via .irguitur fic;quod eft ens
JribMt viit
bari qnadruphci via fatis rationali.
conflittM
tur cx ratione cntis pcr
ucidttu.
primum,
fc.
& vcriffimura,eft ens pcr fc
fegeneratur,cft cnspctfe; eft
ens pcr fe
nem
alicuius
;
,
quod pcr eft
; quod per quod per feopcratur^
fe recipic
ens pcr fe
:
pr«dicatio-
prima fubfbntia eft primuni
tm
Qu^ftio XIILjaia m
&
699
Prxdicamcntis; maiimc ens ens , per fe gcncratuc cx cap.y. fcptimi ; per fe recipit T*xt.'t»m.7. prxdicationcm fpecici , qiiia in qiiid , ex diff:ni-
drcumfcrtpris aliis;ergo habet diffinitioncmlpe-
T1xt.fm.14.
nata
Tixtj.x t.ir
Ttxt. tom.^
^indt. Ttxt.ttm.i i.
&m^-
primum
tionc fpeciei,crgo prima fubftantia cft cns per
Aggregamm
& accidcntc ,^l ens .Metaph.cap.de Vno & cap.de
cx fubftantia
per accidcns ex j &CX 6.cap.
Ente,
Ttxt.t«m.4. Ti3ft.c$m.r-
fe.
,
;
&cx
i.
7.
cap.^.quarc prima
fubftantia non cft talc aggregatum; non crgo indudit accidens.Maioris duz panes patcnt cx ci. iexti,quia ens per accidcns,cft
^udloritatc Platonis, eius
non
non
ens. Similircr
cft generatio,ibid.
Tcnia pars ex /.cap.dc Vno.Mufiais Corifcus,& Corifcus (unt vnum pcr accidcns. Hic refpondet itgidius dc illo modo dereUdo in matcria cx quanritatc. Conna , quare albedo non dcrclinquit albcdinem aliam a fe
Item
\
,
quid
reliftum?Si tantum cft a quanritate
,
quantitas, ncc nihil, nec fubftantia
;
non
Cim-
htiui
mtntttm.
(cilicctquad nata eft prardicari de mulris;
drcumicripris , (unr multa, de quibus
illis
cft ipfa pracdicari
enim eft
,
aut (altem
aUquod non :
intelligere praedicabile fine utbiidbili*
cum fint
fimul natura
ergo quo prardicabile
;
eft
prius natura,co
& fubiicibilciprzdicabile ver6 vt
/pedes,prius eft
quocunque alterius gcneris.Item
terri6 fic:quando pafTio nata eft alicui incflc.prs-
dsc (ecundum aliquamrationem,fi fccundum illam ei incft , fimplidtcr ei ineft, Exemplum dc cnfpitudine hominis (ccundum caput, vniucrfa.litas non eft nata ineflc alicui in genere Subftaninquantiim przcisc
tia: , nifi
tionis;igitur
coordina-
eft iUius
A fmi-
fic,ineft aequalitcr vt prius
fi
plidtcrineft zqualirer: fcd quacunquc detcrmi-
eft ipfa
natione fa^bi, per aliquid altcrius coordinationis
igitur acci-
drca ipfum
eft fuac
fabftanria cft prior orani
manet vniuerfale
accidcnte natura;ergo
& harc fubftanria. Con(c-
narionc
quentia probatur triplidter. Primo , quiaacddenscommune incft indiuiduo, pcr Porphyrium,
&ante.
fiia
,
coordinationis:igimr ita
& noncontra^m in ctxjrdi-
poft talem dcteiroirutionem, ficut
,
SCHOLIVM
& Atiftot. in
^ sAp.de £»
immutatur dc propriaratione
nihil
,
eius,inquantum
Ex (ecmida via fic ;
/» t»mmimf TtxtJt*» hM-
,
igitur
iUud
eft
(lens,& redit idem,qnod prius, t4t'tbm,
ciei
IL
eft
fubftantia in vniuerfali eflct prior
ciim
vt fic
illa
non cflet
eius
tum
,
tantum fit cns rarionii,
prioritas nattu-*
quia prioriras natunt
,
accidcnte,
videtureflc alicuius
nifi
,
,
prioritas
fed rarionis tan-
cum
fit
rcalis
,
non
fccundum enritatem
Hatc probatio eft fophiftica,licct appaCat^» tmHS rens. Prima probario eft bona. Et cpnfirmatur €*nditi»»*m fic ; caufa nullam conditionem neceflariam ad eaufandum poteftredpercicaufato , quia tunc realcm.
mtiifititMt-
X.
cflct
caufa fui
,
Mttsph.
Ttxj.&x. fhrfic.
eaufandum acddenria,eft fineularitas , p^ andoritates. Et eriam quia ucut vniucrfa-
genito ,
:
ficut
pon eft contradiftio
,
intelligcndo fine
,
:
tiapolTet elte fuccefliuc indiuidua,duabus fingularitatibus,
fi
ellct fingularis
per aliquod accidcs.
Ex tertia via tripliciter. Primo , quiafiibftanria non mutata, ncn fit non hajc. Sccund6, quia
terminus crearionis,com-
acddcns in infinitum.
ricularia
ad coordinationcm prsdicamentalcm, eft alterius Przdi-
circumicripto quolibet,quod
camenri
J» »m»t Trt- primo
,
non
alias
ftantias eft rcpcrire
nonper
anm indiuiduum
ordiitationis, fine
Sub-
ipecies,& gcnera intermedia,
aliquid alterius gcncris,ita
vU»
terim Fr*die»m*»ti.
eflent tota» coordinationes
diucrf)e;crgo ficut in Prardicamenio
e**rdinMi«ni »1-
in
quo
& indiuidua,
primum fubJicibile iUius coquo non eft coordinatio ficu? nec primo prardicabili,quia ad vtrumque eft ftatus in coordinatione cx i. Poftcrioru, tcxt. com. 34. & inde. Secundo fic, & eft confirmatio prascedcntis, quia
fi
fit
:
fpecies eft in gcncrft Subftantiz
Scoti Oper, tom,
J V.
fitratio propria ex 7.
§ijutrtM» diffptitnr ts-
toti
aggregato ex
fe efle in alio
,
ab
illo
non eft cius diffinitio.Itcm,benc quod nec omnia illa fimul indiuiduant,
eft:ergo
fcquitur,
quia non faciunt fprmaliter aliquid,cui rcpugnct contradidoric cfle in alio.Contra (ecundamopi-
nioncm,aut qu.mtitas intcrminafa,aut tcrminata.
Non prima.quia manet in rupto acre
,
&
Non
gencrato ispe ,
& cor-
in aere itenim generato ex
i^e:
&
igimr primns acr
fecundus cHet idem nume(ecunda:tum quia illa (equitur formam
in materia
Ex quarta via fimiliter. Primofic; inomni Pridicamemo intrin(eceeft iniicnire omnia par-
tiiu
rcpagnat
ro.
nulli eft
^.
&
diuidmaa. contra Platonem t.c.45.& '"'^^- ^^ P^^ hoc probat indiuiduum non pofle diffiniri,quia quarcunque communia fimul iungantur , nunquara
ad«non hanc. Tcrtio
eft
.
autem didarum opinionum praetcr viis improbantur. Prima , quia cx
Singulat
feamdum propriam
ipfum
.dift. j
(fuo agtt 4fdlft.\\.<\uaft.xjirt.\.
dift.\i. tjiuft.^.
fubftantiaiis mutario,alia cft
mune omnibus
dic*m*»tt
de
Htc in pririci-
& corrupto,fed oppofetum tenet z
Ar.rtum.\-j.
quia vnii cuilibet conuenit rarioncjficut
,
eandem quantitatem manere in
communibus nunquam
fic
clarius
effifaater hic premit aduerfarios.
pio videtur velle
illas
quocunque accidente,hatc enim eft prioriras eius tempore ita non cft contradidio intelllgerc ipiam eandcmin propria exiftentia, cum mutatione quorumcunq; acddentiumjigitur eade fubfta-
funt nittff^
Sed hic
»& vt videtur non minits
hsc, propriis
via
nd
Theologia remtraBat
ria,ad
fubftantiam habcre propriam cxiftenriam
ri»
locis citatit in Schol.i.
aut faltem prius
lium funt quafi vniucrfales , fic fingularium finguiares f . Mctaphyficz. Item , ex eadem
Tctm.itf
jin*
,
indiuiduari alitjuofojitiuo^e quo etiamfuu agit
ieipfo naturaliter, condirio neceflaria in fnbftan-
Jx.i.tnd*. I
cauiatum
illud
fM..
R E J V T A T /^i&atim fHl;filiJfime,& clariffime quinefiu vidt tfutbus alij fenunt fuhftantiam
,
&
quantitas indiuiduans
Indtm titM^nn
qiim-
mn-
nttingcaitti
ponimr in
formam , vt faciens partcm materiadi(bndam,& capacem form.-c diftinds matcria prarccderc
fecundiim eos
,
quia indiltindamatcria rcccpti. terminata mutatur per rate- tJulUqHt»'
Tum quia quantitas fadionem
,
& condenfarionem & etiam fecun-
dum
Auicen. figurarionem
,
i.lib. 3. :
igitur
alia fingularitate
,
Metaph.
fua:
mutaremr
in aliam.
It
per diuerfim
mouens ab
res
em
quantitas in
,
Sacramento Altaris poflct diuina vinute , alicxiftcntcm.vcl creatum infbrmare: igimr ille non tranfubfhntiarus eflct idcm nu-
quem panem
mero cum tranfubffcmtiato per illam quantitatem.
fingularis tranfubftantiatur tas eius
quo
,
qui hidiuiduabarar
,
Nunquam ,
non
panis vniuerfalis
ttjnfubftanriationis
etiam panis quia m;«ict quanri-
,
terminus "k nec corpus
eft
ficut
NNn
a
viji
tttnt
i>idini-
duat fiAjii^ ti*m.
70O
•" '^-
VII.
Lib.
vniuetfaletetminus 4d i{um. Poilet eciam quan-
ab diqua fubftantia
titas totaliter auferri
alia dari
:
Awz
edet
ifta
quidergo
numero
fubftantix
e(l lapis hic.diftiniftusab
rent ifti,qu6d p6r quantitatem
;
& per
,
iUo?Dice-
& tunc fequitur,
quod
hic lapis diftinguitur ab alio
tatem
,
cum eode fit hic, &
,
per quanti-
,
diftinguatur ab alio.
Contra : fubftantia eft maxime ens ex ifto 7. c.de StAftd- text.coiTi.z.& inde, fed prima fubftantia, eft ma-
T^t eno.7
*i*"^ liibftantia
,
cx Pracdicamentis
maximc ens , fed
fubftantia eft
eft Formaliter illud
;
ergo prima
,
quoaliquid
magis formaliter ens, 7. fi iginir fit hoc,n6
eft
,
quam quod eft.per illud
illud
ex
fubftantia fed quacitate}igitur non fubftantia
»
vel
maximc, & magis^ cns, quam aliqua Refpondeo , lapis non eft iapis per
quantitas eft jUibftantia.
quantitatem,camen lapisdiftinguitur ab alio per quantitatem. Contrii
^ .
•^'f^MM"
non
lapis
diftinguatut ab alio
<Jcs>tunc ficjfubftantia eft prior
tempore,&natu-
omni accidence ex 7. crgo prima tiibftancia, maximi eft maxime prior,ciim fit maximc fubftancia;ergo
fHhftMitmm gft
quod
:
perquantitatem,probatio: accipianmr duolapi^^
&
eit-
hic lapiseft prior natura
'^'"[ft"''*'
fimiiiter:fed circumicripta quantitate, aut hic la-
pritr Mttfr»,
P''
f^ temftrt, ^ccideiue.
'vo.
nianct hic,ita
fiis
quod no
ifto priori fine
quantitate
fic
,
ille
iile:& hatteoquod
quanticace , diftinguuncur
ifti
duo iapides;auc non,& cunc vel ifte manebic fimpiiciter , & deftruetur aiius , quod non eft darc, quia non cft magis vnus , quam alius auc creo vrerque manebic,quod eft propoficum;auc nui:
Itcm Mathcmaticaabftrahuht
etiatn intelligi reraanere
motn,& tem-
, quod dcbec de materia,provt cft fimui,& fcmcl pars alicuius compofiti ; hoc negat pofitionem quia tunc non materiat , fed mareria nunc materians,
tcriam diftindbam fmiui. Si dicatur intelligi
:
vel fimul fine interruptione maierians;ergo
tcmenim materia per fe quocunqucamotOjfcmper eilct,ficut albcdo femper facit album, fequitur etiam , quod cum Machematica abftrahant a tempore , in eis non cft pus magis indiuiduat
:
fic
indiuiduatioconcra Ariftotelem.
Contra quartam viam,qu6d fblummodo aiiii de determinacur , nqp eft vitimurn determinans:
non dccerminacur in diucrfis generibus
efle
&
,
i
•
*««fM»
^'*'-*- 1?«
,n/*''jlt!t
determinationem eflentiarum, quarum cft cfie , alioquin dabimus ipfi elle proprias difFerentias,& fpecics, gcnera praictr iila fpeciebus,nifij)er
&
quae func quiditatis. Item, coordinatip prxdica^ mentalis pcr fe eft fecundum quid inquantura
ab e^Cy alioquin diffinidones non cflcnc
abflrahit
neceflariorum; efle ergo non eft incrinfcca decer^
minatio aiicuius in coordinacione. Concra j.via: rario prinue fubftantia: cft abfoiutiflima
non eft Item
,
;
igirur
quod eft per refpedum. rcfpedus non eft formaiis terminus
formaiitcr id iftc
,
a£tionis, fcd fundatus in formaii
tcrmino:nmc
primus ccrminus
prius natura cfl
fingularis,quam
eft fingularis
rcfpedhis
iftc
,
ficut
,
fi
fundamenr
tum eft prius refpcdtu.
SCHOLIVM
&
:
h.
porc;crgo ibi non cfrent muica indiuidua diftindH,fimul in cadcm fpecie,ciim non habeant ma-
remanerc finequanritate:nec tunc fubftancia non
ia fiibftantia poteft
Metaph.
IIL
cft prior quancicare.
Sed dices,qu6diftciapis raanec:& nondiftinduobus in adu, formam, eft nt vnum:quia fi habct materiam, compofitura in atfbu , antcquam vcniacquancicas guitur ab aiio. Contri tunc ex :
&
faltem natura
g«e^ fw««ri»nan tndt*'
*
-
*'
,
& fimiiiter alius.
Si ergo fiant
vnum,cunc cx duobus in a6l;u,fit vnum per Ce. Contra tertiam viam funt cadcm,quaefunt c6tra fecundam,& fpecialiter arguo fic contra eam: ^^^^^ matcria , quac eft fub Formavnius indiuidui , poteft efte fub forma alterius confequcnter; ergo non eft iilud,quo diftinguuntur duo indiuidua,& quo hoc eft hoc. Reipondewr, qu6d vnicas fpecie pra;fupponitur vnicati
A
ConrrarhTc non fit,iilc
,
cft
eft
contradi(5tio,qu6d
autem contradidtio , qu6d
uerfa
,
dif^nguit,fed
;
ita
qu6d
eft
^ifutn
,
quia fubflantia
fccundum
fe
;
ergo fe-
cundom fc non habct marcriam, nec fimul, ;
inquantum
ita eft
id>fohic^.
ncc-
qu^ ifta fint de, ratione materix fubftantix
ftinguic indiuidua
quemlate autem tenent ,finper fecundam intentioaem ; cuitu
refutat DoSior 16.
gulare conjiitui
cj.i.
Alij
oecafionefuse prohat,naturam fecunditm fe hahert
vnitatem realern minorem numerica, de agit late z.
3. ^. i,
<juo
etiam
& prolixitts multo Anton.
Tromh.hic f .8. Pars oppofita,qu6d per nihil additimi uiduttio
,
hat>ct duas vias.
qu^elibct de fc
,
Vna
cft,
cft indi-
:
& fic mareria non di-
fecundum qy6d
fubflantia cft
8
qu6d narura
& fccundiin} fe,formdliter
,
ficiit
eft natura,ita fingularis:vniucrfalis
:
finguiaris
finguiaris
,
,
&
& aducnh ct poft falfa
imaginatio
,
per quod
eft
,
eflet
fccundiim
quaruor:igirar caufie nacurae,funr 4. caufa; fingu-
Ijon menfuratiu" tempore
fuccefnue
j.
per duae
fecundum qupd materia di-
Contra:ergonuila duo indiuidua funtin gene-
quod
Doclor i.d.
cttnjiitui
Vnde finguiaris nacura; nihii eft caufa fecundum iftos nifi ficuc nacurae quaruor caufae
fimul eft fub diuerfis indiuiduis
,
indtuiduum
,
Scd
indiui-
requiritur fimulras temporis.
re fubftantix
tjuos efficaciter refittat
negationes, vt Henric. ^uodlih. ;.^.8.
non
primum , qu6d cadem
mateda numero,quz ^fiib fbrma vnius
non
,
Alij dicunt
.
tatis,quafi natura prius ellet 'tempore,vei natnra,
dui,potcft effc fub forma alterius fuccefliue. fic
I
coca
fit
iiic
aiins pofterius genitus nacuraiiter.
Aliter refpondctur ad
7
peraddito q.
,4.'.
defe hanc,&Jingularem,Jinev/loJihi/u-
prior
niateria diipcrgirur.
matcria
ejfe
enim non cll nifi ex intelledlu confidcrante ; ita quod caufam vniucrfalitatis oportcr qua:fere , quia iliam non hat>et natura de fe non aurem caufam fingulari-
& iftc refpondeo, quM
ilic
ram
*^^
&
:
&
numero,&
negant iniiuiduationem fitalij dicunt, natu-
eos <\Hi
numerali inicr
autem aliqua eiufdem fpeciei non cft mutatio. Concra ; mutetur hic ignis in hanc aquam, jtcrum hxcaqua inignem , eadcm cft materia primi ignis,& feciidi eadcm fpecies;ergo idem ignis erit
NtER
I
ri fer foJitiuum,Nominales,
iiios.
:
Sed in nacura sntemia , quariibet in fuo gencrc. iam crcaca , non oportcc aliquara caufam fingu- Neimitaiig. laricacis qtucrere. Exemplura poflcc poni de fimplicitcr,& fccudum quid,circa quidicaccm, de ejfe vero,& de ejfe fecundum quid,in incelleda. Priraum iiaber ex fe fecimduttn vnam opimoncm, fbrmaiicer:& quac func caufac nacurae , funt caufae iilius eJp;,non alia caufa quafi mcdia intcr naturam ,^j[/e , vt qus in natura iam creata laricatis
&
ficcaufa
ejfe.
Ipfius yctoejfe inintoiiedu, alia cft
Qusftio XIII. cft cau(a,qnia
ex
incft
{ccundumquid,nccnatura:
cft
quacftionis
prima
(pccialiter
,
primam
fa/&x ad
illatn fiint rationcs
Contra
pancm
hoc
fe.
*
cft
Vna cft
qua non cft illud. Alia ad illud.quod polfct intcUigi fub fc , qua non
ad illud.quod
cft
iuxta (e
,
Quandoquc
cft diuifibilu in infetiora.
vidctur
formalcm rationcra fi3ne,& in quodlibct 5.0.14. quandoquc li-
diccrc illam ncgationcm cftc J9.ita
niitationcm naturacquara coniequitur ncgatio. Contra,fi limitationcm dicit eius caulam, iy-
nonyma
videntur ficliraitatum,&indiuiduum.Si
ncgationcm , non primam
quia
:
conftitucrct
Itcnj
vra*tatcm dc gcncrc Quanritaris
cft
non
& rcs
nomcrali
non
:
led
intcnrione fccimda;
quia inicUcitu confidcrantc
,
fiuc illa
,
fit
quo namra
numcro
:
vd
ncc quo
quia vnitate
,
de gcnerc quantitaris, fiuc
vna
cft
,
vt proxiraa causa
nuraerahs
quia tam iUa
,
plicitcr
diucrfitas rcalis.eflct
fum
quz cft naturz,
,
Conlcquens mulriimprobatur.Prirao fic ; quia tunc cmnis
eft.
numct alis confequens
Probariocon(cquenri2
;
fal-
:
omnc diucrfum
vnum, qaia vnum ab alio diuifum;igitur non rcaliter vnum in (c, diuerfitas cius, vt fic non eft rcalis. Probatio fdfiuris con(cquentis. Tum,quia tunc omnis diuerfitasrcalis eflet^aacft in (c fi
lis
:
Et
licet
hoc priraa
facic fitinconuenicns:ta-
nihil cftet in re
:
.
1
^
f
.
,
hzc incoraunicabilis altcri. Hoc quacrit qusftio: & fic vidctiu" quod namra non cft dc fe harc, qjjjj cuiufirunquc propria vnitas rcalis eft rainor
tate
numcrali
vnitatis
tur* in
,
fiuc
illud
fiue
,
non
non eft
non
eft
dc
(e
cft fuflSciens
dc
fc hacc
vnum vnicau(a
natura
:
talis
(cd na-
propria vnitas cft minor vnitate nucrgo namra in ifto de (c, non cft hsc. Probaiur maior , quia nihil cft de (c vnum vni-
mcrali
ifto
;
tatc ixiaiori fua propria vnitatc: quia
cum vnitate
minori fine contradidrionc potcft ftare mulrimdo oppofita vnitatfmaiori , qu2 mulritudo non potcft (barecum vnitate maiori. Probatio minoris , quia fi nulla vnitas realis naturs eft minor, hatcceitatc, nec vnitas realis fuppofiti eft minor. Patct
,
nulla crit vnitas realis rainor numcrali;
confequens rcalis cft
cft
falfum
numcralis
,
quia tunc omnis vnitas quod improbatm poftea. ,
Refpondeturad probarioncra minoris , quiaaliqua vnitas realis eft minor ; fcd nec propria na-
X
.
^^^ft^ noHTKMmMtwr
^
,
improbationcra conlcqucntis , quod non oranis r ..L ^ dittcrentiamdimduauscftsqualis. Itcm,nullo ti^mii. exiftcntc inteUe
,
huius
tcalis cft fimilitudo
iUud album (ccundum albcdinem
ergo
;
prozimum fundamentum rcbrio rcalis non fundatur
aliqua realis vnitas eft
huius relarionis,quia fuperens rarionis formaliter, ncc fupcr aliquid,
quod cft tale fisrmalitcr per aliquid rarionis ficut fimdamentum idenritatis rarionis eft aliquid :
talc formalitcr pcr aliquid rarionis,& idco eft re-
Quod fundamcntum
rionisjcilicet fimilitudinis
,
quare
,
vnum ab
non infcrt iUam,quac eft fimpUcitcr ergo nec rationis differenria infcn realem , diffcrcntia (pccifica infiax numeralcm, 5 Mctaphyf cap. dc Vno text.cora. iz. Rcfpondctur ad primam
lario rarionis.
vnitatc numcrali
non
illa,qux cft fuppofiri.
2ima cau(a vnitaris
nec dc vnitate nuractali vaga,(cd de hac, hoc cft , quarc natura fit
, fit
Phildf.f.cap.dc Relarioncvbi
fimile,& zquale fundanrar
vnitas
illius rcla,
patct pcr
didt/ju^ idcm,
fiipcr
Contra:vnitas quac cft proximum fiindamcntum fimilitudinis intcr ifta 5 aut eft cadcm in A, Sc 3, aut alia. Si cadcm quomodo ergo ,
^
Ttxt.ttm.xo,
vnitatem.
,
,
,
huius rcIarionis,funt per (e duo tctroinL Si alia, iUa eft in vttbque numeralis igirur illa fufficit.
ld*m,pmile,
^ *V^ -C]*^
•
.
te.
:
&
Ad i(hid, alia eft hic, ibi, licet non de (e, alia: nec fufficit vnitas numeralis hic, ibi, quia illa de (c non eft alia:nec cft magis prindpium fimilitudinis,quam in albo,& nigro, quia oninis viutas indiuidualis , inquantum praccise indiuidualis cft jcqualis:ficut fpcdfica inquantum przdse
&
&
(ped(ica,quia cft fimplex.
Itcm 10. huius t.c.z. & indc In omni genere *» **«i^ dpium,quod cft menfura aliorum,& iUud necef- "T* *^ ^
vnum illud vnum in gcnerc colorum, non eit aliquid vnum vnitate lingularitatis quia Ce cft c(Ic
:
;
fi
fic,ranc cftct menfiira illorum
dem
,
^
^a\.lmrm,m Miitntm.
quac funt eiaC-
cum ipfo , quod falfum cft , quia in du(dem fpedci,noneft prius,& pofte-
(pcdei
indiuiduis
minor,quam (ingularitaris,& non cflct mcnfura nifi pcr confiderarionem rationis & ranc non eflent aliqua entia pofteriora,qux depcndcrent a mcnfura,
turae,ncc fuppofiti
rius;crgo eft vnitas
iJtmimi ttxt.
Contra ficut vnum conucrritur cuni cntc, ita omnis raodus vnitu^xxm. aliquo gradu cnris, cui
iUarealis
«»*•»»•
:
cft proprius
iUo raodus. Itcm
,
loco dt prtfpria
fommt fufficiats.-Sc
tantum valet argumcnram, aliqua cft minor vnit^ rcalis vnitate numcrali , qua natura fufficicntcr eft vna ; ita quod iUa pricisc non fit cau(a maioProbabiliter enim,
quod
ris vnitaris. fic minor Omnc ens realc (c^^^» *^^^ vnitatem aliquam rear *1"^ wSr^fcJT* vnitMti rvt- ^^"^><1"^ ^cct albcdo fccundum fe , non fit vna
Vel probctur
:
*^"'^"'^
cflct
quam
vm'taris.Sic differcntia fpccificain {pccie cft pro-
(pccificz
:
quid,
pcr
nili
pcrinterione fupcradditam abintcUc-
formalitcr natura eft vna
»0
rcalitcr
vna
& non cft fin-
,
•,
cffctfHuc
'
vnura aliqua vnitatc
iftis,qua ab iUis;nec quare hzc vnius (pedei,illa tantum vnius gcneris, (cd cftent vniucnalia przdsc fidlioncs. Tum , quia diuerfitas (ccundtim
,
dc ncgationcrpoftibi.
Didtur crgo,qu6d natura non
namra cft fingularis, quia
3^.,.
cft
improbatur
quia fiimme attribuirar
vntantum , non (unt fimul natiua de per intellc^him cft natura fingularis. Et nota , quod nou quaeritur , quo formalitcr
IJ^J^^
intra quidi-
:
rarionis
*]]r
fit
Quxrc in 4. qu. dc Vno
jcfirrrentur adinuiccm, quia vcte rcs cxira,
Ttalem
vnitas
intcUofhis magis abftrahcret aliquid
pofiriuum vidctur.
vniucrialc cft cns rationis,fic fingularc:alias
tem
quod
illud
gularCjtiifi
7>ari tmit»-
ergo
vna,ita
K. Non (ccundam, quia
€ta, quia fingularc rcfcrturad vniucr{alc-,& ficut
-
rcalc;
fit
ramen albcdo (ecundum (c, cft vnura aliquid, (cd narara (ccundum quod natuia , cft cns
mcn probatur , quia ttmc
iftud
fif-n firrir.
:
fi>ccie,nam ciufilcm ratibnis cft ibi,ad iliudiuxta
Dco, qu^c quid pofiriuum. Jtu
fic
tatcm
701
vnitatc indiuiduali,quia tunc oranis vnitas rcalis
ctiam probabilcs. at»r.qH»d^jj^ ^^ opinio de duplici ncgationc.
'
funt
aliae
,
cap.i. ncc
namero,veI plura^^eamdum Auiccn. Scoti Oper. tom, I y.
j.
Mctaph.
alioquin
cft,
:
nifi eflct ratio. .
Item,potcnriac vnias eft
vnum obic£him, quia ^**A*f***
ficut cognirio potcnriac eft a cognirionc
obie^, **^q^*
iravnitasab vnitate, ex 1. deAn.text.com. jj. crgo iUud primum obiedhim habet aliquam vni-
tatcm fcalem ranc nihil,
,
vniuer(alitatis
nitur
non vnitatcm
nifi ,
fingulariutis, quia
hoc fin^Iarc vidcrctur; ncc quia obic
omni adhii rarionis
,
vniueriale non.
NNn
j
Hu:
rc(pon
1
Metaph.
VII.
Lib.
70
oHeBumvi- tefpondcturjqu^d cft vnum vniuerfalc. Ad probationem contra , rcfponfio , quodcunque obic-
/«* • "•littr vtfMm.
lum aftum habetjfcd intelleftus illud abftrahit a tnultisjcirca quae vifus habet a<2:um.
folutio
Contra obicdum cuiufcunque vnius a£his non eft hoc igitur vniun alia vnitate, nop vniuerfalitatisjcrgo &c. hoc valet. Confirmatur 7. Phyficorum, text. com.it). fpecies atoma eft vng patura , idco (ecundum ipfam eft comparatio:illa autem comparatio eflet fineatiu rationis.Re{^ ponfio natura cft vna vnitate maxima rationis, non vnitate naturalitatis , vnitas generis eft mi-
drat argumento
nor vnitas rationis ideo poteft dici non vnum: ficut cquus albus,& homo albus non funt vnum
difcuttt,
:
oportct praefupponi
quia circaillud vifus nul-
,
:
:
;
in equinitate
,
Vndc additum
& humanitate
dicit
vnitatem
& fccundum illud fed vnitatem eius,vel (ecundum (e,vel fecundum alia. Alia refponfio, quod ideo fpecies eft natura vna^quia non diui(a inillo,
:
in naturas (pecificas,ficut genus. :
,
& ita fpecies fpecialifHma diui-
innaturas plures
fibilis pft
,
ficut
genus
,
realiter
loquendo. Itcrq,
minor
quomodoin
aliquo maior
eft vnitas,&:
fine intellccHurltem, inDama(c.8.cap.tan-
tum cognitione eft vniucr{ale vnum. Ad primum finc intelledii eft albcdo, hxc bedo
&
,
:
'vwuerfrle *jt
al-
vnitas
hac albedine , ficut vtrumque lubie6him Ad Damafcen. vniuerfale creatum eft
^ft ibi.
ynum tantum ratione eo modo , quo Dcus cft vnum rc , in tribus perfonis , & hoc eft vnum numero cum quo non ftat aliqua diuifio lapis cnim eft vnum intelligibile numero (ed non eft ,
vnum
,
:
,
,
aliam quaeftionem
indiuiduum non
refoluit
,
conBitui per materiam
& foluit argumenta ex
,
Philofopho pro hoc addu£la poft oppofitum, nurn. 2.
1
(um fuse de hoc
f^tde
.
di(itn[l.
2..
vbi argumcnta htc brmiftime tad^a
Ex
his poteft concludi
,
.
e]u*ft. 7.
quod natura eft haec,
per fubftantiam aliquam,quae hic lapis,& per
3
ad longum
,
formam indiuidualem
genus vnum intelligibile numero,ficut fpecies nec loquitur Adftotclcs fecundum fallaciam AccidentiS:,vf, lUe eft bomisfaher, quia ita eft
:
&
bonus, fitber,c^m:i, vnitas natuj;ae eft caufa com»4 parabilitatis.Item,non exiftente ratione,hic ignis
ueni*rui4ge-
g^^raj-et fecncrans
hunc,& corrumperct hunc acrem, fed gencrat limilc proptcr formam , cx 7.
Kuius,r.c-i3.& indc. ergomaior
diftingui-
tur ab alio indiuiduo. Intellige hanc conclufio-
nem ficut poftea exponitur. Ad duo prima primaequaeftionis concludunt cum hoc dido. Sed tertium non concluditjvndo diffinitio non eft naturae fecundum quod confideratur ^ ratione pcr hoc , quod intcllcdhis format conceptum gencris , & difFerentis , & diffinic pcr
ad hoc dicendum,qu6d
fecundum
fe,fed
Vndc difHnitio cft res fecundae intentionis. Vnde capitpropofitionem falfam haecnon pro-
ca.
;
quod illud cuius eft
ad
diffinicio,non eft
feamEt
Alia ratio concludit verum.
dae intcntionis.
illud contra hcc,dicitur,qu6d
fermo Philofo-
de quod ejuid eft Logice, fecundum quod exprimitur per difhnitioncm:& fic non eft quod quid eft,n\i\ fpeciei,& iftud eft indiuidui ex conillud quod quid eft fpeciei non eft fequenti , idem cum indiuiduis fimpliciter,quia addunt fuphi
eft
&
Ad
per illud formam indiuidualem.
aliud dico,
&
aliquam , dicengcnus propter hocquia
quod eft
/7«rper fubftantiam
do,qu6d
fpecies
cft
conucnicntia
non
fimilitudo?& pcr primam,quia
non
,
fi
uidui inteeraliter
ficut
,
•
nec genus
quod
Ad -^
fpeciei.
j-o:
j
11
•
•
quod non fequitur, quod
diuidui
,
nitio
Topicorum,eft
\.
dicitur
,
vnum de quatuor
•
m-
difH-
praedicatum
eft vniucrfalc
aptum
dici
de pluri-
bus. Sed ifladiffereati.aindiuidualisnoncftnata
dc pluribus dici differcntiam,
;
non
ideo indiiiiduum pcr illam
poteft diffintri
prasdicatum vniuerfale
non
cft
,
,
cum diffinitio
& tota ratio indiui-
nata dici de pluribus.
Similiter
Philofaphus in ^.contra Platoncm,t.c.5 f .& inde.
oronis diffc-
Omnia nomina
acihi.
mune. Contra
communia, nomen com-
in diffinitione fiint
illa diffi:rcntia i.
addita
non
eft
Topicor. cap.
4. diffinitio eft
oratio indicans quid eft(Jfe, fed ratio indiuidui cum addito , indicat qutd eft effe indiviidui . Ref-
pondeo, quid
naturam fuhftamiaUm
indi-
eft
vniuerfalis,non tjuid
dui,quia non omnis rario indicas quid
eft
indiui-
eft effe rei,
Uuluari performam degenere Suhsfantia, ejua vl-
cft diffinitib;ergo illaratio
timate *b omni alio difiinguitur
diiferctia indiuiduali fpc£addita,n6 cfl diffinitio.
,
de quo lats iJ.
^
prardi-
& gcniti,vbi
IV.
argunO-
tuemjttua, *
catis;ergo diffinitio alicuius vniucrfalis,quia tale
fed
CoNCLVDiT
,
tertium mconueniens iUatum dc dimnitionc
rcntia cft fingularis:quia fi cfletjtflct hic aequalis,
SCHOLIVM.
aliud
&
dui
,
numeralem folum. Ad
genus eft totum refpedu fpeciei , fic fpccies indiuiduorum fecundum Porphyrium ,
tum.
vnitas generanris
eflet
ficut
fit
Haec ratio confirmatur pcr fecundam
no
praedicatur de multis differcntibus fpecic,
cificam, fed
generantis ad gcncratum,quam ad acrem corrup-
non conccdatur
''
& prior
fomia,
eft
tamen eft pars generis fubiedbiua. Vnde dico, quod fpccies non pra:dicat totam naturam indi-
priora requirirurcomparario,non
quia
^itit quam
ejua-
orntjfis
hoc:& fecundum inquantum hoc,& hoc. Refponfio prima , fcilicet quod natura cft vna vnitate maxime rationis , non valet;
illa
nerMtit
&
,
fed folum numero.quiaforma indiuidualis fuperaddita naturae fpeciei,non facit differentiam fpe-
rc,pr«cedit naturaliter hoc, Sc
efi c%-
immediati fequenti
6.
vnura ens numero,ficut Deus,(ed vnitate minori, reali tamen. Confirmatio de 7. Phyficoruni vidctur bQna,quia comparatio non eft illorum, inqiuntum habent differentias indiuiduales,fed fecundum gradus eiufHem naturac , quorum difftrentia in fntentione, vnitas in non de fedifFcr-
&
Itnior
Ad
(^r fequens folutio
,
argumentum poft oppofitum tbt : Ad quod eft hoc per fubftantiam , ihi.-
aliud dico
bat,
yna fua vnitatcmaiori, &albcdoalbe-
do,& vn.-! vnitatc minori tamen vtraque eft in
vt patet intuenti
,
Contra hanc refponfionem fi natura non dicatur vna realiter,nifi indiuidualitcr , nec plures, per confcquens
,
aliis foluit
fed in ^lbedine.
,
non femper
alicui
,
&
:
GiiMwudt
litera
,
vix folutiones commode applicari pojfunt argumentis , aliqua enim vtdentur ornijfa \ duoprima principalia probant hanc conciufionem:& quando dtcit, quod tertium nqn connon 5. conuenit cludtt, vtdetur loqni de ^.cut ,
Q.^^ vnius adus vidcndijpraefupponitur intellcftioni fcd primum obieftum adsquatum , non
li
^Quia vt notat hlc Mauritius
j .tiHdtft. 6.
hdc videtur mutata
cxnaturafpccici cuni
Ad
*,^i^7wS nnturarrt i»di u t
im
,
.
QusftioXIII. Ad aliam non
ria
cft
quacftionem dicendum quod matepcincipium diftinguendi cura dc Cii
uidualem, vt didum
indiftindla.
Ad primum,& (ccundum quod
14
,
generans na-
GMtrMtsgt- turale non producit aliquid,nih ex aliquo, in m*rM »Uud fecipitur adus eius. Scd hxc non poteft efle
tena generantis , quia non agit
f,.
nili
patiens
quo ma-
mm
oppouta difpofitionc ipfi agenti ; (cd fua propria maieria non cft huiufmodi ergo agit in aliam materiam ; fine ergo mareria non poteft eflc ge:
neratio naturalis
tcria
fit
in compofitis gencrabilibus
,
Tamen ex hoc no
caturaliter.
principium
eadcm fpede.
fcquitur,qu6d
ma-
diftingucns indiuidua in
Similiter
aeens
,
primum
poteft
producere multa indiuidua fine materia fed tunc matcria eft fine quo non diftingiurur naturali:
Cotlnm per
ms,
»f catl*
Per hoc, ad aliud dc cceio , qu6d ^^^ contradidHo quia natura coeli diftinguittir ab alio per primum agcns. Tamcn ipfiam coelum non poteft gcnerari aliud ccelum , nifi fgj.
loquendo.
^
eflct
:
materia in qua ageret
,
quac e(Tet fub op-
Similitcr, ncc Sol poteft
pofita diipofitione.
produccrc Solem fine matcria in qua ageret, propter caufam fupra pofitam Deus tamen po:
tcft finc aliqua
contradidiione facerc duos coclos,
,
quod non haberent materiam.
Ad aiiud,qu6d
vnitas matcrix accipitur pro fub-
eriam pofito iicibilitate,
quod
nira materia,id
illa
funt
vnum numcro
eft, fubiidbilitas cft
quovna numero, ,
prima
firio
f.ilfa
continui diuifa inquantum
panc
:
SCHOLIVM
V.
c refoluit qu*fiionem de formu fefttratii
m*teria,fiMe fint apt£
k ad informandMm , fiue non,
qnodfunt indiHidM£,cuiufmodi funt Angelui^aninu^lbedo. Argumenta quifoluit , non reperioin hac quA^lione , hinc etiam.conflat literam eitu
& pcr quid
mutatam
:
Qutdam
quarftionem
,
quod forma cft
prin-
cipium diftinftimi. Vnde 8. huius text. com. j. Philofophus dicit,qu6d toricsdicitur ejfe vcl ens,
&
quorics difFerentix dicuntur ad aliud , hoc cft vcrum de forma indiuiduali.Similiter 1 i.cap. 1. tcxt.com. 11. indc. qu6d principia corundem
&
tua
1j
,
cadem
& mea.
fpecie,fcd alia
Similiter
1
1.
numero
ibid 1. dicitur
nec
propolltum,
& funt
:
tc
intcrpanes
;
,
fecundiim
ergo cauia diftindrionis
crgo partesfccundumqu6d quan-
;
difTcrunt
ta:
fcd quantitas eft
:
caufadiuifibilitaris
,
aliud,
& prind-
contra,idem prindpium diuifibilirads, piura diftindionis
formx,
Si pcr
& formaUtcr
,
conftat
:
&
:
tamen
illx dux partes funt eiufdem fpeciei. Si pcr aliud,
cum non fit dare nifi fubiedum , erit circulus, quia forms diftinguunt fubic£him:& cconuerfo fccundiim
quanticates in Sactamcn-
tc. Similitcr
to Altaris diftinguuntur formaliter feeundiim
fe;
crgo fimilitcralix feparata:. Tunc ad argumentum,qu6d non concludit inconueniens,quia for-
ma efi
principium generandi
principium generandi fimile
vniuocum:(cd ex hoc non
forma
fit
cifica eft
;
ex quo
,
feqiiinir,
dtffmm.
eft .igens
& genito, fed forma fpe-
in generante,
vna amborum non
Ad °"°^
indiuidualis.
aliuddcnumero,ficutvnitasaddita,vel fubtrafta
'""*
ri:«A;6oiM»«r,
variatfpeciem,itadi(ferentia addita,vel fubtrafta i.d.j.q.7. variat diffinitionem : quia vcl non completc cx- ad i
non
vel
;
pra:-
vna addarjr tunc fequitur,qu6d non manebit cadcm diffinirio. Scd non fequiturjcrgo altcra; quia tolle difFercntiam vltimam,non mancbitcadcm diffinitio,quac priiis ; nec altera , quia nulla eft;quia pars potentialis, quae rcmanet non diffinitur,nec habct diffinitioncm. :
SCHOLIVM
VI.
Resolvit ejfe
l.
indiuiduationis fubflart-
illa,eftoilU flt fundamentum
ktc prioreft
relationis diftiniHonis;
expofitumeft
nm
in particulari^uantitaten
primum principium
quod quemodo intelbgatur^
5. qutft. 11.
Soluit
argumentum
pro illafententia de quantitate ex Artjht. pofitumnum. z. atque ponit hic foluitquefex argumenta fuadentia naturam ejfe defe indiuidnam,
& fingularem^qud. eftfentetta Nominalium.
modo,
\6
Ad aliam quxfHonem:qu6d non quacrit
quac-
ftio, quo difHnguuntur duo formalirer , quia di' fHnftione diftinguuntur;igirur diftinguunrur re-
latione:ficut ritur
& omnia relatiua oppofica.Nec quq-
de ftiiKiamento proximo reIationis,quiail-
la eft quantitas:duo
enim funt duo
Sed
dualitatc.
qu«riturdeprimoprincipiodiftin(fliuo,quod
eft
litatem prsdicationis
,
quanta,erit caufa fine
quin poflit efte in
:
eft
quia
non
eft fic in ifto,
& tamcn prxtcr naturam
diftingiiuntur formalitcr
ttr
quod eadem
ficuc
&
alio
i^^^j^*
ide6 poteft efle
caufa diftindionis aliorm-n,& illud eft fubftanria,
:
fpecincam,habcnt formas indiuiduales
,
pcr quas
, qua: non pcrtinent ad ^.'^""'°"cm fpecid. Vnde cum Phiiofophus dinmtnj^ c'^»'?*<"' ^*»*^ eflfi^ idem cum eo cuius eK,vcrum *ft exft^w. ^J.i.yMd j. €ft cum co cuius eft prim6;vnde ciuod quid efl fpei-j. »d I. cid, eft idcm cum fpccie fimpliciter , fed non cft
&
numero
nifi
inconuenicns,qu6d natura fpecifica fit in potentia ad formam indiuidualcm , cx hac ifta fit vnum. Et cum dicitur,qu6d talia funt totum quod <]uid efl. Dico , quod quodlibet indiuiduum habet naturam fpccincam integraliterifed non quanrum ad totaindiuifibiles
&
Quod quid
,
quod non eftfolum vnum iecuudiim matcriam; fcdfccundum formam eft vnum , &c diuerfum, oppofitum ifti dicitur, quod non cft idcm fccimdum formam. Ad primum argumcntum , quod fi fint aliqua in[imaterialia,mulriplicantur in cadem fpecic per formas
,
quia loquor de quantitate folum.
tia,cjuia
fpccie, funt
talis
per
cft
tuncvna pars differt ab alia
,
ex eishahet iJ.^.q.y.
vhiprohat contra D.Thom.pojfe efeplurts Ange^ ios in eademfpecie infima.
Ad al^am
quantum
:
Si feipfis,habeo
?
quia non diiferunt
&
fuijfe
aliud,qu6d propo-
inquantiim quanrum
fc diuifibile
cisc,fi
I
Ad
eft.
eft,quod patct
primcnt,fi difFcrenria abflrahatur
id cft,fingularis.
H
703
idcm cnm indiuiduo,(ed quodammod6 parscius: cura indiuiduumaddatfuper eam, formam indi-
qiua forma indiuidualis.
Ad argimientum, qu^d maior eft fal(a,faltem non neceftaria , quia materia pracccdit quantitatan,v*l quamuis noneilet parricularitas raaterix nifi
pcr quanritatem
tiu:a
non
vniu(cuiu(que
:
adhuc materia inquantiim qua non. Contra hoc,na-
e(l
propria
fibi
;
ergo ideo
poteft vniuerfalc e(Ie fubftantiz fecundiim
Philofophum
in
natiura lapidis
fit
hoc
7. tcxt. com. 4;. ciim crgo verc natura,cft propria fibi ipfi,
& per fonfequens harc dc vnitate
,
& vno.
(e.
Item Boecius
Omne quod eft ,
vnum numero efl. Ergo
ideo eft
natura de fe vna,
NNn
4
, ,
&
De
quia tuiic
incom
,.
.tvJk
.xm\
incotnmiinicabiiis
,
&
dc
fic
non /it
nulla eft res,qux
fe cft
ixns ad multa. Itera,
mam, qiiacro
de forma per quid
indiftc-
vna per for-
& pro-
hac ?
eft
cedetur in infinitum, vel ftabitur,qu6d in primo natura fit de Ce hxc. Itcm > nuUa forma fimplex tuncelTet de fe haec quia eam oportet habere formam determinantem. Item , diuifio gpneris, :
libro Diuifionu, infpecies,eft qualitatiua,fpeciei
in indiuidua
,
quantitatiua
fi
:
tunc
verum,
cilet
quod dicitur, vtraque eflet qualitatiua;quia vtraqiie diuifio eilet per formalem differentiam fupcradditam generi,& fnttura
e/l
frofria ffhl
fpeciei.
Ad primum, quod laris eft
propria
fubftantia quaelibct fingu-
fibijita
conrra Platonem
VIL
quod eadem numero non
Declarat
dmplikr haSlenw diHa, alttits omnut inuenigans,nihil non examinans , ad fun-' dum vfcjue adeo , vt maxtmm eius aduerfariuiy Occham i.d.i.cj.i. etfi ah eo in hac <jUdfiione diffentiattfateatur, ipfum omnes alios in huittt diff;
cilii (fu^ilionii
indagatione, excelluiffe,
17
Notandum,qu6d indiuiduum fiuc vnum numero , dicitur illud i quod non cft diuifibilc in multa & diftinguitur ab omni alio , fecundum numprum. Prima pars fic intelligitur , quod fibi ;
£t hoc intendit Philofophus qui ponit ideam vnam multo-
rcpugnat diuifio in partcs fubiediuas,haec repugnantia non poteft efle nifi per aliquid, quod eft in indiuiduo
;
voccturindiuiduum ud
Vno modo
batur dupliciter.
fic
hoc pro-
,
diuidi in partes
:
iuflibet indiuidui,
<;ft imperfedionisjvndc remouetur k Deo;ergo hoc nuUi repugnat, nifi propter perfediionem aliquam in ipfo. Et quamuis dicatur
tra
hic,
,
rum indiuiduorum
,
& quod ifta eft propria cu-
fecundum Platoncm. Et conhoc vadit propofitio Philofbphi. Sed nattjra , quam cgo pono , determinarur ad vnitatem numeralem per formam indiuidualem , ttmc eft propria cius, cuius ?ft ipfa tamen de fc Omne quod nonpft propria alicuius. Ad aliud , quod ficuc cft, ideo eft. animal non eft hoc animal , nifi pcr diifercn-
&
:
vpiuD
non
fubiedbiuas
:
aliquam pcrfe6kionem,fed propter iimitationem. Alitcr fecunddarguituradconclufionem ; fi talis
A^Ay&c diuifio illa funt incoras non
tiam additam,
expcnuur.
difFerentiam indiuidualem fliperadditam:& quia
pofHbiles
i^unquam de fe feparatur i differentia , idco pcr difFcrentiam additam , vel hoc ,
eft nifipropter aliqua inclufain ipfis,vel
eft
hic lapis
pcr
nifi
,
eft
ynum
:
&
eodcm modo , eft dc natura fpeciei rcfpe6tu diffe-
Ad
rentiaj indiuidualis fupcraddita: fibi.
quod natura
lapidis eft
h^ proprie
eft
:
vna
&
:
eft realis vnitas
tanta realitas eft in illavnitatc
numerali
ihdiuidualem
tns
forma non eft propric hac
M hoc
0liquid
hoc
ficut
:
,
vt
fit
hac proprie.
non
Ad aliud, quod quo
fed eft
,
genus non determinatur dp
diffcrentiam
non
fed
:
ficut in vnitate
,
vnde detcrminatur per difFcrenriam
;
ltidiuidu*li>
non
minor , quam
fed vniras illa cft
vniras numeralis
aliud,
in fe,& res,& fic
,
vt
fit
fpecies
:
aliud cft fed pcr
fe,
& tamen difFfrentia
, ncc habct vnitatem fpccificam. forma indiuidualis determinat naturam fpecificam , vt fit h£c verp. Non tamen illa forma eft proprie hac , fiue hoc aliquid quia fi
eft fpecics
Similiter
:
fic
Nihilfimplex ejl
indiuiduU
vUiusJfeciei.
Ad
runc fequitur
,
quod
,
qu6d
difFerentia eflet fpccies.
nullum fimplex poteft cfle fpecies alicuius gencris fic nec aliquid omnino fimplex , eft particulare contcntum fub fpecie: quiaindiuiduum habct compofitionem fpeciei, ^liud
,
ficut
:
& formam indiuidualem dico
,
vltra.
Vnde
qu6d omnis forma , quae eft
brcuiter
fpccics alicu-
ius generis, eft compofita ex potentiali aliquo
adhi Tiiuiflofpe' ciei in indiui-
,
& omnis talis eft hnc pcr formam indiui-
dualcm. Ad aliud , quod Boetius ponit difFcrentiam inter diuifionem generis in fpecies , to-
&
dua,q$(aJita-
titu.
&
tius in partes,
& illud totum cft totum intcpralc,
& totum quantitatiu^ diuiditur in hoc non fequitur , qu6d
partes; fed ex
fpccics diuiditur
titatiuc in indiuidua,fed qualitatiue
batio,quia
non ponit
generis in fpecics totius in partes ,
generis infpecics
gciicris.
,
;
nifi tres diuifioncs
,
fcilicec
&jocis in fignifipationes & & tunc cum diuifio fpccici ,
maxime conueniat cum diuifionc , quia cum aliis non conuenit, qu6d cft qualitatiua , ficuc diuifio
in indiuidua
fequitur
,
quan-
fblum. Pro-
Diuidi {»
qu6d diuidi fic, eftimperfeftionis in natura ''*''? "*"»«" fpecifica, vel in quacunquc natura fecundum fc, A^^,-^ & non pofle diuidi,cftpropter aliquam perfedlionem tamen in fiippofi to naturae non cft propter
numero
fic lapis
J.'^"**^"^ t^^^'^''*"'
:
i
poteft efle alterius.
quia
SCHOLIVM
Icem,
non cft
,
eft hasc , vel
fi
hsc.
in fingulari aliqtio;er^6
talis res,quaE cxiftir in fingulari
fluomodo
Metaph.
Lib.VII.
704
diuifio rcpugnct :
fed incompofllbilitas aliquorum
proptq:
A
Minor patct. Si cnira ab to\lcretur tantummodo aliquid , per quod cfFcc diuifibile fic , adhuc non rcpugnaret diuifioni ; quia quod dc fe repugnat alicui/ub quocunquc non defbrucnte ipfum ponatur , femper funt ipfa tota;ergo.
repugnantia ;
nifi
autem repugnarct
non eflet indiuiduum. Hoc cnim
licct
fibi diuidi,
patet in exemplo:
fubftanria fine quantitate
noh fit in tamen
potentia, faltem proxima,ad qualitatcm
non repugnat fibi poflet ftare
cum
,
:
quia tunc nullo aducnientc
fupponcndo con-
ipfa: ficergo
clufionem probatam qusrimus quid fit illud in indiuiduo, per quod fibi rcpugnat diuifio in partes fubieftiuas talcs , fcilicct quarumquarlibct fit ipfum. Non enira negamr ipfum pofle diuidi in :
partes eflentiales
,
fimilitrr in intcgralcs hetero-
gcncas,& homogcneas quandoquc tamen null« pars ctiam homogenea efl ipfum diuifum licet cadcm fpccies prardic^mr de parte diuifa , quae prius praEdicabaturdetoto.Quid ergo eftillud in :
:
ftA
?
tiuus,
noii ncgatio, quiavcl iftc cfFeihis eft pofir
& patet
;
vel priuatiuus
,
& ita non datur
caufa eius,fed idipfum. Sidatur ha:c negario
non
&c. Quasro criam decaufanegationis dafemper quoufque ftcs in natura pofitiua t«e ; pro caufa. Ad hoc cflcf illud argumcntura pripofle
&
mum pro fupra,fi
valcret.
&
vnum: Negatu »»« Item , iudiuiduum eft verifHmc ens, '»ficut arguitur hic de prima fubftantta , quod eft ""fi"'*^^
maxime fubftantia,& ipfius
cft
generatio:&circi
J^^^f
^^'
ipfam funt opcrationcs,ipfa ctiam operatur;om- matetia.nec nia .ifta videntur ncganda ab aliquo formalitpr frnna , ne« conftituto per ncgationem. Eft ergo illud in e^, 'xifiehtia. pof»tiuum,nullum accidcns:nec multa fimul^roquaedam fiipra ter argumcnta fuperius fadla contranegationem. Non matcria,necforma,nec efle adku , Ci differt a fomia , propter argumenta :
&
fada fuperius. Contra eriam ompia ifta cft,quia crgo de cft communicabile ipfb eft quzrendum,per quid fit hoc, vel pcr quid
quodlibct iftorum
repugnat
fibi diuidi in partcs
;
fubicdiuas.
Iftud
idero
XI 11.
Qu^ftio i8
£«4 dieStttr dioerfa, frmt diuer-
fcilicetfc totis
conueniunt
;
fic in
funt diucria aliquid
omnibus
videlicet in nullo
difFercntibus
quac
,
vnum entia.oponet inuenire
aliqua quibus differant (a,aliter
qus
,
quar fc totis fimt diuer-
,
procedetur in infinittmi
timae rationes vnitatis, qua
fic
:
& iUa fimt vl-
fimt iodiuifibilia,
llcnt difFerentia fpecifica in fpccie
caufa in-
eft
,
nec eft caufa prior,quia ipfa eft ibi , cui primd repugnat diuifibilitas illa ; ipfa criam eft qua primo difFcrt ab alia fpecie fixundum eius difFerentiam,ita qu6d vna diffoentia prim6 eft diuetfa ab alia , fic de vnitatc diuifibilitatis in fpecies
:
gcncris gcneraliflimi in
id eft
fe,
in diuifibilita-
,
VT
conceptus fimplex
,
& in nullo
conueniac
cumquanritate fectmdum aliquosrficigiturcum
lutionihtu,& folutionum replicatiambujy
& qua prim6 diftinguitur ab alio indi& aliud in ita qu6d id in hoc indiuiduo :
,
,
prim6
fint
,
non
,
diuerfa
;
vocatur
illud proprii
difFcrcntia indiuidualis, vcl fingularis:cum difFe-
jyifirntu renria
qu2
fit ,
Et conflat
diffcrunt a (c fingula.
imdiiddudles
indiuidua difFcrte proprie
fmt
quid vnura entia
:
quiaiunt diuerfaali-
,
& per oronia, quoad rarionem
quoad fimplicem detcrminacionem communis per ipfam,vt per formalc:uon habcre aliud fupcrius, in quo c6uenit aim diftejhfFerenti*, fcilicet
renria oppofita:nec fortc tcr ex fediuerfum eflc a
cum
aliquo:& zquali-
quoUbet
fiue oppofito,
,
inquam, quia (e toto, non squalitcc quoad formalem rationetn diuerfitaris:qus vno modo maior eft tnter oppofita diuidencia idem commune^quo aucem^ incompofllbilitatcm alio modo maior cft intcr dif^ parata,qua; fcilicec circa idem communenonhaDcnt ficri ficut oppaGta,&c. Similiter iudicandumeft de differcntiaindiuiduali,ficut de fpedfica, quo ad aliquid:tarocn eft fiue difFcrcnria difparata:xqualiter
quod fpecifica cft caufa minoris vninon rcpugnat omuis diuifio in pafrtcs ful;ic(fkiuasiisc maximc vnitas,ficut inter
difFerenria, caris
,
oli fcilicet
fpccificas infcrior cft caufa maioris vnitatjs,quam
lupcrionquare tandem
eft
maxima,
aliqua vnitas
cuius caufaeft perfedifSma difFerenria, qua: potTidi-
auueiiait.
nitur indiuifibiHs.
non
Hzc difFerentia
,
quia indiui-r
prindpium conftimendi aliquid in rarione prxdicabilis fed tantum fubijcibilis , hoc maxima fubiicibilitatc , fub-
fibilis
,
cft
:
&
&
icdum
eft
materiale refpedu pra:dicati
efle
dic^m, & medium demonfbrationis modo
;
fic
quia principium fubiicibilis refpc^hi
,
&
de Caufa.
generis
lmdi$iididMlit
nes panes diflinirionis dicuntur formar cft
,
fic
in
\. capit.
rcfpedudiffiniri,non intcr fe
di^itttr
ttnutriiUisf
ctiam
did mateHalis, aliquo
Text.e.t.
,
fic
prindpium diffinitionis,quz proprie eft prae-
difFercntia fpeciflca poflet
dtfftrtnii»
}
& ideo non
poteft vocari materialis difFerentia ;
^UMTt
maximat
difFcrcntiac indiui-
duales finteiufdem fpcdei,veldiuerfa:,
ijuoad
tle
primum. Item, an naturz przdsc h. fua fingularitatc repugnat diuidi, de ijuo ad fecundum. Item, an fcparari poflit a fingularitatc , ad tertium , an fint plures indiuidualitates in vno, vt antmalis,hominu , Petri , tid quartum , vhi tangit an i formis diftindtis fumajimr przdicata in quid , de
&
t]uo
optimetradit x.d.
tando,;t,ii.explica»s
3. q.6. $.
Vlterius decla-
a qua entitatefumitur diffe-.
rentia, jpecifica,(fr indiuidualu.
Contra przdida:hzc rius fpcciei
ab
vere informariua generis materialis refpedhi eius
:
vt
:
vcrum
fcd difFerenria
adus potcntiahs,
non pro
fe
,
fi
ftituto in fubiidbilitate rcfpe^lu eius
difFeretKiamagis materialis erit, fotmalis;fic patec ad hoc.
:
Om-
pro con,
fic
haec
& aliquo modo
»9
difFerentia ,auc eft alte-
alia difFerenria
indiuiduali^, auc
&
natura hoduf(lem,ergo illud commune.ficut hoc? minis ; pcr quid crgo dcfcendit in hoc ,
illo
omnii
an
,
tnd diuerfa,qu^enda eft caufa vnitads numeralis, qui primo repugnat diuidi in multas partes fub-
uiduo
l^itiu
vr
,
Plato difFcdufdemrfi alterius,ergo Socrates , runt fpcde , quia diffetentiis alterius fpedd : fi
iedtiuas
'ttidfu
expedit
tiifficuitates
pri-
indiuidua fint propric difFcrenria
diMtrji,
omnia ftabiliantur,addH-
eafexfeleEla argumenta,in ^uorumfo-
cit contra
nere. Vtrumque,cnimconuenitfubftanti«primd
frimt
meliits prtuliSa
VIII.
& diftindhonc ab abo gc-
tc eius in plura genera,
fi fit
70S
SCHOLIVM
condudit contra ncgationem : pcr quid cnim eft ib^quia conceptus negationis eft contrahibilis. Notandum ereo.quod ficut aliqua prim6 sut
&
&
fecundum alias differentias,idcm argumentum de ds, & proceditur in^infinitum. Item , narurz
fi
fpedficz,quz intelligitur in Socrate fub hacdifipfa diftinguitur ab fcrenria, repugnat diuidi , ipfa natura hominis , quz eft in Platone ; ergo
&
eft
indiuidua circumfcripta
quz eft
narura hominis,
,
indiuiduali,
& ita manebit non Non enim videtur
contradidio, quod feparetur,
cum non fndudat
Ponamr eriam fub alia
illam.
uiduali
,
differentia.Itcm,
nec vna numero.
illa dtfferentia
fingularis
illa
in Socrate, fepareturab
& tunc eadem
ftngularis natura
,
differenria indi-
natura primo crit
hzc
pofteaiUa fingularis nacura.
Item, Socrates eft Socrates, &efthichomo, fic vfquc ad ens ergo in eohoc animal , demcnmt multz differentiz indiuiduales. Itcm, quando linea diuiditur , quod prius fuit pars, nunc eft fingulare pcr fe ; ergo generatur ibi
&
&
:
differenria indiuidualis per diuifioncm
& cor-
,
rumpimr fimiliter continuationc duarum fada, Itcm , illa, quz conueniunt indiuiduisjvt agere, gcncrari &c. aut infunt eis per naturam communem,aut per differeutias indiuiduales. fi primo modo, timc prim6 infunt vniuerfalijfi fecundojcrgo taha non funt demonflrabilia de aliquo :
&
fubiedo,& ita nec fcibilia, lis
ita fcienria
natura-
non eft fcientia.
Vninerfilt Intelligendum , qu6d vnioerfalc completum di^HitUT, p> cft,quod eft in pluribus;& de pluribus.non adhi, tji
tMniS ftr
tale nihil eft , nifi fcd potentia propinqua iuuSeSum. cx confiderarione inrelledus vnum autem in multis poientia , vt accipitur potentia Logicc, :
:
non
naturalirer,didtur, cui
&
commune
non rcpugnat efle
in
rcrum natura. In Socrate enimnon fblum fecundum confiderationem intcUedus, fcd fecundum ordinem mulris
,
fic
poteft eflc in
naturalem perfe
quam homo,& homo,quam hic homo:quod patet ex opcrarionibus propriis. Sic enim cognofcirar ordo ynitiue conrentorum, vc
prius eft animal
finem fccundz quzftionis homini fecundijm gradumpro-
przdidimi
eft verfiis
quarri libri
j
&
prium namraliter priorem gradu
non repugnat
in multis efle
,
fingularitatis,
quia in ipfb vt
quod repugnet
fio
nihil inuenirar
,
crgo cofnijiune
efl in natura,
& lua vnitas,vt fic,
quz probatur
fupta iniftaquz"
di<^eftilla)
pei:
fibi
;
ficut
ftionc.
'
Aione
Gmdm fuferiortt inft-
f»r»kiles »b inftritrihm.
&clequa diftum
,
m gradui
eni
eft fiipri
reali entitaris
tamen
vnitas. Sicut
non
Metaph.
Lib. VII.
7o6
cuicunque
;
correfpondet
,
realis
in aliis vniriuc conientis,
etiam potentiaiis ; fic natura cui intellcdus tribuit intcntionem fpeeft feparatio realis,nec
ciei, quae didta eft efle in re,cft
comraunc
cft
potentiale in re
:
communis ficut nunquam (epara:
eiufdcm gcneris
iecum vnitiuc contcntus. Per hoc patet ad tertium argumentum, quod contradidio includitur , qu6d/eparetur propter vnitiuam continentiam. Contra : quare non poteft fieri fub gr%du natur£,fiue gradu indiuiduante?& de ipfa fic fada procedit argumentum ponitur enim fub vno gradu indiuiduante , deinde fub alio. Itcm,tunc fequeretur,qu6d natura nun-
ouam
poteft indiuiduari per aliquid
ritate in
enim
,
non idem
pollet mutari a fingula-
fingulariratem.Item,omnia eiufdem fpe-
cadcm contincnt vnitiue;ergo fi alius eft gradus in hoc,& in ifto vnitiue contentus oportct
ciei
:
praEintelligere difFetentiam
continentium ,
& ita
gradus non erunt primp diftinguentes. Ad primum iftorum > quxdam naturs ia fe non re-
ifti
pugnant ejfe,
& tamcn repugnant natura: pofitae in
,
vel fadae
ficut noft efIe,non
,
liter naturae in fe
fiStam. Simi-
non repugnat forte
cft
feparari
ab
alterius, fic utrjitentrit.
aliquomm
ciufciem fjpeciei
fic fiint
,
ncris. Ad fccundum , ficut lapidi albo formalitcr rcpugnat nigredo per albedinem,& itaper intelle^um circumfcribendo albedinem , lapidi , qui eft
genus fnbiedum non rep>ignat nigredo
:
fic
perquam
circumfcripta difFctentia indiiuduali,
formaliter diuifio rcpugnat compofito ex natura
&
illa
difFetentia
naturae fpctifics per illam
,
non rcpugnat diuifio communis , vt praedidum eft
differentiam eft
vrtde
:
ipfa
per pofle
,
Logice efle in pluribus. Contr^ tunc adhuc illa natura diftinguitur ab illa , qus eft fine alia differentia indiuiduali : crgo diffcrentia numerali. Rcfpondeojfi loquamur realiter; humanitas quae cft in Socratc,
tone
,
non eft hcimanitas , qua:
& eft realis difFerentia ex
uidualibus vnitiuc contenris
cft in
,
infeparabihbus>
hinc inde. Si autem circumfcribaipus difFcrcntiam hinc indc , fic vt nec natura intelligitur vna
maxima
vnitate in (e,fed tantiim illa vnitate
nori, qux cft
communis
mi-
ncc eft diuifa ab humanitate Platonis diuifione numcrali, nec aliqua quia non fpccilica:paret,ficut nonponendoaliam :
fic
fumuntur
ergo poteft fieri
re multas dlfFcrentias indiuiduales in eodcm,quia
aliquo gradu indiuidua-
Ad tertium,natura non
continet vnitiue illum
gradum,fed compofitum ex natura,&
illo
gradu.
Quod autem natura ponitur fub illo,gradu , non eft caufa nifi agens.
Si ergo accipitur,ifte gradus'
non differt ab illo
nifi
nencc, negandura ille
gradus non
;
eft,
eft
:
quia continens a conti-
fed econuerfb eft:& nifi
non enim eft , nifi quia , eft agens ptoducit compofituro primo. Sic ergo continens prius in ejfe, gradus prior in diuerfita-
continens ipfum
:
te.Exemplum,Deuscreat aerem,& ignem,com•pofita prinio producuntur ; ideo primo flmt
&
formae
non nifi
,
per accidens
;
&
ideo-fecun-
d6 compofita difFerunt per formas , tamen non cconuerfb. ; & formae primo diuerfae , non fic compofita. Sic ergo patet ad tertium principale,& ad tres obiediones annexas. Contra iflam refponfioncm:contenta videntuc difFerre proptcr difFcrentiam contincntium; non ergo econucrfb propter
generis,aliam fpccici, diccrctur de natu-
vna fpeciej& aUa circumfcriptis dif-
faentiis hinc inde.
Adquartimi,fi ponantur
aliae
formae aquibus
praedicata in ^«ii, ncceflc eftconcede-
natura gencris fine contradi^kione poteft prior forma fpecifica,& tia indiuiduali.
Et
fic
non
efle
eft fine fua difFeren-
nccefle cft concedere.quod
hoc animal poflit efle hic homo , & non hic ho mo. Similiter hic homo,yel ille homo:nifi dicatur,qu6d hoc animal non eft natum perfici a na-
vltima
indiuidualis
,
formam.
quae determinat
fpecificam.
Sidicaruraliaopiniode formis
poreftdici,
,
quod vnusgradus perfedionis dererminet omnes praecedentes ad vlrimam vnitatcm, ficut vna difFcrcntia fpecifica determihat
omncs perfe^tio,
quam nec
quam ab
alia difFe-
nes prajcedcnres ad vniratem (peciei
ex
fe
habent
,
nec aliunde
,
rentia. fi vna difFerentia indiuidualis poteft inquantum determinat genus fuperius, non inquantum determinat inferius poteft enim intclligi haec fubflanria , non hoc corpus: ergo illa inquantum determinat omncs perfe-
Conttil
:
intelligi
:
mults. Quod ponannir gradus proprij
(Slioncs praccdentesjcft in virtute
igitur inconucniens tot, cijm
, fi
non ponantur
res diuerfae
,
tantum hoc con-
fed
circulum. Probatur antecedens, fenfitiua in me,
vnitiuc contenti?Non-eft inconueniens
& in t?
cederc,fecundum vtramque opinionem,nifi quia
,
difFert
cconuerfb. fic
,
cft vt
,
qiua intellediua difFcrt
Refponfio
non
,
,
de antecedente
,
,
non
eft vt
fecundum quod contententum
cft forinale in ratione conrinentis, vel materiale:
ipxemplificatur
autem in areumento , quando
cft
Ad ptimum
maxima vnitas,qBae
principale
;
quod
fi
intelligatuc
fcilicet eft
per hancdifFcrcn-
tiam,intelligcretur prius incflc fubftanri^,quam
vnitas difFercntiae fpecifica
,
quae cft
prior,vt viderur. Sed refponfio,
cftafquc
matcriale.
vtriimjm fluresinditi-
tura animae intellcdiuae.nifi fub certa difFerenria duaUs difftindiuiduali : non eft tamen nifi vna difFcrentia ^"'"* "* *•*
tamen
quia naturaliter prius
fauUJiclufit htcctuati-
Pla- ^**
ra generis in
nifi flib
P*-
f'Zttv*
differcnriis indi-
formam
non poteft difFcrrc re:in hoc conceditur fecundum argumentum,& ita ftat infepara" bilitas propter cominentiam vnitiuam. In mutatione enim,oponct fubicdutn realiter difFerre ab
N'*/»»'^
:
do naturam fine illis,non includitur c6traditfiio; tamcn in ejfe repugnat fibi , qu6d fepareair ab omnibus non autem qu6d feparetur ab hac:hoc enim cft poflibile , vt in illa,& cconuerfo. Non li.quare ifte
J^^f*^*'»*'*
tUmntc"^
concentnm per fc fnb gcncre. DifFercntf:B enim oppofiti, vt pixdidkum efl, funt primo diuerfa: propter infiniratem vitandam. Si aiuem intclhgatur eiufdem Jpectet, vt diuifiuum,& con-
oranibus gradibus indiuidualibus:quia intellig^-
vtroque termino.
tl
nec
nec
ficut
:
rnre afinguUritMtti
irrationali;
,
ftituriuum
fibi vnitiuc:alitcr
tur»m fepa-
ficut rationale
eiu((]em,ficut difteremiae fpecie funt ciufHecn ge-
in
:
fr»ii^io »«-
cum
,
quo accipitur difFerentia indluidualis. Cum etiam nunquam fiat in rerum natura nifi fub determinato gradu , nunquam eft ab iilo fcparabiiis, quia illc gradus cum quo po,
uitur,eft
jinfitctn-
contentum fub fpecic neutrum
niembrum cftdandum
turabaliapcrfcdlione vnitiuc fecum contenta, vel ab illo gradu
XO
Jpecieifid eft,ficut
minor ,
&
omne communc
vnum in fe,vnitafc communis,& immc-
diatc poft illam,vnitate indiuifibili,quarum ncutra
xt
.
Qusftio XIII. {ecnnJum
tra
(e diuerdficatar
per aduenienria,
quam in hominc fed tantum extrinfccc variatur, & vnum plus dicitur
non nugis in fubftanria
:
,
variari,quia eft in pluribus cnenrialiter,&
magis
omne communc
Contri:tunc cialiiCma dc fe
quknalia:& difFcrcntiis
quia vnia
,
pluribus,
talis cft in
cxainfcds difFcrunt,
quam
indiuidua
non
difFcrcntia cxtrinfccx
»liqiiid
(rfuimm l
fe
diuer-
materia pcr formas,non
illas, ilcut
fubiedum per acddcntia.
Adquintum ,
per diuifionem nihil pofiriuum ,
quae didtur
adhialitas oppofita potentialitari panis in toto:
hzc ergopriiis mcdietas linear,quae ntmc cft hzc
&
habens a6hi dififerentiam indiuidualem
cum
nullo
fadt vnum pcr fc , ha:c prius habuit illam difFcrcnriam a
eam diftinguequod non fiiit illa:non exeis ficret vnum.
adhim,antc generationem;& per batur ab
alia
mediate,
camcn fic,quin Sttrtoi
fer nMtura, vtl fingnU-
Ad
fcxtum
,
fic
quicquid pcr (c incft vni indiuialij indiuiduo , incft per
nielitas
;
&
fi
inteUigibile
,
fingulare cft vrfum quid
fingulari.
Contrarcrgo ,
pcr fe
cft
& dc co erunt
diffinibile,
& fdcntis.
cius fimilc cft in illo
,
,
ctiamdifFerentiaindiuidualis ,fine
,
Item,quicquid
ab
ita
iftis
eft
inquan-
tum fingularia abfhahetur aliquid commnnc,
fi-
timc fcnfus ,•&
,
Ad primum,
intelledus,quomododifFcrrcnt.
difFerenria indiuidualis a nullo nota eft in hac
^
•
THferemt!» '» niu vua nt»
""'"«^
/i Cuius probatio elt quia tunc j^^^ Mfii»* nota cflct diffcrcntia eius ad quodcunque aliud; ^i, ita non poflet errarc dc quocunquc alio fibi intellc<Shiilitcr oftenfb, quin iudicarct illud cfte
vita communitcr.
.
I
:
&
aliud
omnino
fed illud eft falfum de alio
;
fimili,
&
fuum tantum de intelligendo fe animam , adum fonc , a quibus difFerre diceret quantuncuque fimilia fibi oftenfa;de intelligendo tamen fe compofitum , fone crraret quis , fi fubitd nifi
Deusfuum corpus
annihilaret
,
&
aliudanimac -^» qnufm-
vnam ineflct , pcr aliam fimile non ineflet, non plus, quam quz confequunmr generaliflima
mancntc anima in eadem intelledione "'^'i"*/* ^' non mterrupta , fic quod anima inquantum ad ^^^^ .^^^^, difFcrenriam indiuidualcm fcipfamccrrifrimc no- g««f, ,niUuit hoc cns. Quantum ad naturam fpccificam, Mduu * n*alia vr fcnfibilia ccrtius nouit , & hanc notitiam
funt fjmilia
de
dao
,
cuius fimilc ineft
naturam communem, quia difFercnriis finuularibus non incft communc aliquid ita n qirid :
riHUtmi
ij
,
cut inquantum albcdines. Item
nt vna przdfio, vcl fbiitudo
fit,fed
indagine vere
cuittt
omnesalios DoUores longe
Ex ifta opinione patet , qu6d fingularc cft vnumquid, pro hoc fecundo dcTrinit. 6. Da-
in ifto
adualitatcdiftineuentc, ficqu6d ipfa
imeft
Occam , Scotum ,
vnum pcr fc,& idco quodam modo per
linea ,
C*n*rfiim
htc de hac quafttone in
dicit
dcmonftrationcs
(ificanmrpcf
Jit
C
de
,
quarta
dtftinSi. ^i. qutfttone
lattits agit 1.
fadunt vnum pcr fc cum illo, quod fubcft ficut hacc cum communiori:piurcs diiFcrentix fadunr :
ter iifnnti'
quo
eft fpecies fpe-
indiuidua vnius rpcciei piuribus
Rcfpondeo ,
altcrius.
nmMtune, m»
uertereinteUeElHmfit in poteftate voluntatit
excellutjfe.
diuerfis.
fic
707
&
pcr
,
vcl Ipcdcs
,
rarione difFcrenriarum
vniret,
(e inquirit
;
Auguftin.Trinit.6. crgo
fic glofla
J,'Py* .^^^\J^l
^^
non cx par- deq.n.
illa, quat confcquuntur fpecies duas totas ratione totalitatis , finc fimilia ; ergo gencrariineftSocrad rarionc humanitatis , ficut
non poflijmus indiuiduum
generare, quia in hoc aflimilatur gcnito tali:non
fupcr fccundum librum. Contra:fic fpedcs fub- ^^*'?/^'^ ftantiz dicerctur non diffinibilis , quia non per g,^/^ cS per
(pcdficarum,licct
tamcn infunt \\xc horaini fine fingularitatc , loqucndo dc eis in fe : loquendo autcm dc eis in communi , infunt prim^ homini in communi, & dc illo dcmonfbantur , & fduntur. Contra hoc eft vnum argumentum ^dhun exua in q. 6,
tc cius
,
diffinire,
fed ex impotenria nofhra
fbntias fcparatas : vt patet in
fc inteUigitur:
ficut
:
ncc fub-
Snemodo
quadam quxfHone
Refpondeo , quamlibet naturam'
fpecificam fubftantis confcquitur aliquid
,
n.9.
Quarft. j.
fe
intellip'
vcl "^-
, vnde dus noriria per cfFcdiim poflit hanon fic diiFcrentiam indiuidoalcm. Sic ad
aliqua bcri
:
ad aliud dc dcmonftrarione ; vel ficut didum ad fcxtiim , nihil confequirur indiuiduura rarionc difFerenris indiuidualis per fc , quia il-
primilibri,
cft
SCHOLIVM
VIII.
lud cflet omnit)o incoromunicabile,
C-OR.OLLA.ltiE quid
,
infert finguldre
ejje
vttum
e^ confeqtunter per feime^giytle, quodte-
nihil inuenitur in entibus
& qu*li.ii.
difFcrentiam indiuidualem
net 1. diji.
;. (jtufl.G.
adfecundum
,
Anim^ ,q. zz. vbiplurM de htc dixi in Corfttnentario. Contra horum tria, vel
ttum. 9.&latii(sde
(fuatuorfortijftma argumenta ohticit.Ad pnmum,
txplicat quare indiutduum noneji a nobu dtffini' bile , nec pro nunc difHnQe cognofcibtle. fe-
Ad
eundum
an
,
alicjutd
commune
abjirahi pojfu ab
Ad tertium {ponitur
indiuidttaltbmdifferenttis.
hicadefuartum) qtudfenftu non cognofcitjingulare, de <]uo i. diji.^. quaji. i rtum. 4. multa hic
&
.
traBat, eftumtodo vniuerfale cognofci pojfit ah in~ teUeRu , non afenfu , de quo etiam fupra l. i
&
&de Animatjtuji. 11. Circavltimum duhium , qtiomodo exijientibtumultis phdmtafmO' qitaji. 6.
tihus^fit cognitio pottkr
per vrmm,quam per
Afaurttiut hic infine notat ejfe addtttonem
fe remifit
ad
diRtnii.
j.
prtmt
,
alia.
,
quta
& tamenprobat
Mattrititti tn prafattone huiiu operis priuj
eum
quam Theologiam,vbi quafi.6. prtmi libri ad j. docet , quod phantafma fortiut mouenj, facit vt inteUtQus obtt^um tUtut priut
fcrtpfijfe hoc optu,
(onfideret
j
tangit quomodo conuertere
,
veltit-
fic
quod
hil eius flmilc poflit in aliquo inueniri
tur ratione eius
,
cum
, :
vt videtur vcl
,
ni-
quale prxter
quid confequi-
fi
ip(a dic.it
,
gradum
poliri-
ergo potcft aliquid caufare , mnc ilita dcmonftrabilia in fe, la non erunt nota , fednonnobis; fic oponet concedcre illud f*/ri Nam-ff.
uum cniis
;
&
in quacft. 6. primi libri. Patct illud de infinitate
non valet:quotciinque cnim fpcciebus,fone plu& tamen de quaHbet non res funt poflibiles ;
fic hic. Ncc valct dc corrupfingubrium , quia incomiptibiliier fua paflio , per fuam diffinitionem fibi incft : poteft enim,& vniuerfalc corrumpi abadu cfte , cor-
miniis eft fcienria
,
tibili
ruptis
omnibus
fingularibus;crgo.
vult Arift. 7. tcxt.
c. } 5
.
Quod ctiam
quod cuih extra fenfum
Cereumfitut ^J^^fjj^^
immanifefhim cft vtrumfunt , velnon. ^^,,/7^^ Refpondco, hoc eft dc cognitioncyJ eft , fiue rei UrU ffni*»» in propria exiftenria, fic etiam de vniuerfali , eft '•«'••* * immanifefhim, nifi fciatur nece(Iarium in aliquo *** "•** fingulari:quia tamen lalis exifVctia eft magis finfiant,
.
gularis quara vniucrfalis,quia
no
nifi in fingulari;ide6 fic fingularia
no
fcibilia^ quia talis
eft vniuerialis,
magis dicumr,
cognirio magis copetit cis.
Ad
708 »4
VII.
Lib.
Ad aliud ,diffcrenri2illac funt primo in
luxta hoc nota
nuUo conuenicntcs.
diucrfie,
quod
,
fi
gencratio deberet dici acquiuocain diuinis, quia proprietates pcrfonales
A
tllfferftiu
indiuidualihttijnihilre»-
Mhflrahi-
le
tur.fed
tiuut.
tti»
profrii
,
quicquid abflrahi-
tur eflaliquid fccundae intcntionis :
& fic cum jntcUigo
fineularc
,
quia
Adam
,
&
,
nop
ip^ oflenderetur
fi
non
,
pri-
tas
intelligcndo quodcunque fingu-
,
Quod vero pracdidum eft, qu6d
lai^.
quicquid
abflrahitur a difFerentiis indiuidualibus ,
hoc
fic
efl ali-
,
corrigitunab-
non enim paflio communis dicitur pro-
:
prie abflrahi k fubiedo
non
communiter loquendo
dicitur
conuertibili
:
tamcn
,
abfbadio ; ideo
ficut
omnino fimplices prim6
Scd fccundo
ali^s eflct proccfTus in infinitum.
modo
poffunt multa abftrahi
,
Sc
diuerfac,
non
fbliim fc-
&
jncommumcabile , qua
fortc
fum primx inteacompofkum cx
Sic ergo intelligcndo
tipnis.
natura vniuerfali
& aliquo tali
,
,
vt partc
ob-
ie(5H , non vt ratione obiedi. Ad quanum, per argumentum fadum de intclleifcu, de difFercntia cognofccnda,qu6d nuUus fenfus pcr fe cognofcit
tagnofcit Jin-
f.l.
non
Contra:imm6cxloco fimilitcr numeri^s cft per fc fenfibilis. Rcfpondeo,fi quid idem in duobus locis,quid tunc i Similiter fi ex loco, ergo non efl pcr fe hoc ; quia hoc non c& hoc pcr locum j quia fi cognofccr^ hoc, inquantum hoc , etiam diftingueret ab illo, pofito quod fimul eflent,imm6 quocunque pofidifcerneretur ab ipfo.
to,flanrc hoc. jfnvij^tu ntt-
tnerum diorum fik>fci(
f» cc-
vniuerfale, fic
quod
cum
,
quid
fit
inteliedtione fimplici
,
&
,
,
fed
non
pofitiua;
albedo fingularis,
albedo
fin-
ens per acci-
,
tantum
intelligibi-
,
,
,
nari k fingularitate lentiatur
,
nec
;
non
fic
quod
coniun<5tio
ifta difFcrcntia indiuidualis
,
Contri:tantqm albedo fcntitur, cnicunque fit fic nota, non rcpugnat dici de pluribus:ncut nec ipfi vt cft intclleftajcrgo vniuerfaleita fentitur,ficut intclligituf. Simiuter , vniuerfalc fic eft extra animam : quia lic^C albedo extraanimamfempcr fitconiundladiiFe-
coniun(fta;ergo ipfa vt eft
rentix indiuiduali tcr
cfV,quam
tamen albedo prius naturalinon rcpugnat
,
illa coniun£l:io:illi fic
dicidemultis
,
licet
confidcratx fub difFetcntia,
perdifFcrentiam repugnct; ergoficut vniucrfale intelligitur.fic cft extri».
Rc^ondeojibi
cft
albedo vniuerfalis,vbi fepa-
ratur a prohibente dici de multis
impoflibilc lc£tione
ibi
coniungitur,&
raaxime. Si hoc additur,qu6d
fenfiis
eftrei fecundiamquodexiftir,quod eftverura
dp
exiftente fbrrc. Contra:fi intelligis feparari reafic
,
,
qu6d non coniungarur intellcdto in abftrahcntium cnim non eft mtrw
eft in
fine qua:fi:.6. primi
:
dacium:fi inquantum ad
adom cognofcendi
in fenfu , quia hxcceitas
non
,
fic
fcntitur. Similitcr
,
argumenta contra non bene
ius,nifi pracfentis
intelligit
Refpondco ,
intcllecSto in fc
,
ita
& incxi-
fed neceflari6 cxiftenti perfe;quia
non
eft nifi fingularc
abftrahendo ab hic,
cft,non fecundiim
,
fecundiim naturam,
fenfus
qu6d adualiter
:
intel-
& nunc, hoc
NMurtfe»' fatt.
cft al-
indiuidua-
quare
repugniu vnitterfttUtM
i
per accidens coniun-
ceflario
qu6d
quod
lis,quia pofierius, nifi dicaturquis viderecolore.
cft alicu-
,
,
cft difFerentia
non
ftcnria a<5l:uali,qu6d
Jedus
non
gitur difFerenria indiuidualis
Aliter poteft dici
»;
cxiftenddjquia illo efle priori
bedinfs proprium,
fbluuntur forte.
16
non
eft hoc efle in intelcnim inteliedx non coniungitur
difFcrentia indiuiduahsjfibi in re fibi fenfatx
quia
,
ergo poffibile
;
fibi
:
numerum non cognofcit, duin cft ergo numerum difCmilium.
Alia opinio de fentiendo fingularc,tangitur in
Ani-
nec m»q.xx.
?
iqtelligen-
tantum
intelligibilii.
Scot.de
fenriendi.
re,&lfumefi
illum
eft
coniundbo fit rario formalisfenticndi,fed modus quidam rarionis formalis,fub quo modoeft ratio
dc numero,oportct gloflare : ccrtum eft enihi , fi fempcr funt noui radij Solis in medio,fic quod nuUus durat ibi diu,qu6d vifiis nofter
Singutarittu
,
liter
Ad illud
nec albedo fingularis
,
Sc ipfa fingulari^as eft
,
;
nec compofitum,
:
& aliquid fecundx intentionis 8c commune albedini & fbno. Sed albcdo coniimdta diffcrenrix indiuiduali & fic eft natum denomile
eft rattt
intelligendi.
vniucrfali-
& pofterius intelliguntur, ficut homo albits dens
non
TantuminSingularc tamen eft ex
telligibile intelligiiur.
h^u:
Vniutrfalitat
ratio intclligendi ficut eft hic.
partc fui inteiligibile
fingularcquia ciufHcm fenfibilis,fimile oranino,
fHlMre,x.i.y
non tamen
,
fit
albedo vero vniuerfalis
indim- cundx intentionis , vt pracdicitutj fed primac, sb duaUnuibm. vt indiuiduum , vqum numero per fe exiflens, ,
tenfut ncn
tan-
gulare ver6 fentitur per fe
rationes rcales
ahftrahi
tate
nefcircm
nec fpecificis nihil potefl abflrahi primo modo , quia funt
,
Hoc modo
tum vniuerfale intelligitur,hoc eft,tanttim illud, quodvt fic, natum eftdenominari abvniuerfali-
a nobJs nunc
intcntionisttalem etiam con-
^ difFcrentiis indiuidualibus
nii
& nunc.
,
commune fecimdz
Jedi
intenti»-
/?«•
funt conceptus compofiii £ntis per accidens,
quid fecundac intenrionis
QMAdafri-
abftraftionem ab
intelligo
firac^io proprie efl pracdicati dicentis quid fub-
m*
non impofnbilem per
pluralitatem poffibilem,
quod ipfc eflct, fed intelligoconceptum compofitumex homine,& fingulari, quod cfl quoddam ccptum habco f^HidabftrM-
funt eiuQerh fpeciei:
difFerentiis indiuidualibus
t»mu mac
fecMtdt inti-
non
crgo qua:libet increaturis, quia differentiae indiuiduales fiint prim6 diuerne. Item nota, quod a
Metaph.
,
fcnfato per accidens,
quod non ncr
hoc finc qud non, illc
prior gra-
dus,qui eft albedipis in fe, cutn differentia indiiJiduali
facitvnum pcr fc.
Ad argumenta contra
exiftens in na-
inrellecHonem fingulaFerfeiiiffimtk
tura,cuius exiftentiac conditiones Canthic,8c Ttunc
:
ifla
Stnftu tm si-
tellcdu.
fer prjfentit, ^txiftentiti
tamen
femper neceflaria cft in indubium:vt patctinquxft.6,huius,
abftraftio
Hoc
talis
abftradio
non
facit fingularc,dicibi-
dc multis. Itaenim hic hemo cft intelligibilis, non Tt exiftcns , ficut homo ; intellcihjs crgo cfl le
vniucrfalis per abftradtioncm InteUeSitt 0bftr»hit, sf-
fm »«».
&
ab hic , nunc, fpnfusfingufarisconcernendo hic ,8cnHnf. Aiitcr,
quodalbedovijiucrfalis cft ens p^ accidens,
ncc prim6
fedalbcdo, cui tanrsen intclligibili vctcdcnominatlue, conuenit diiffinitio vniuerfahs , quia nuUo vlteriori fado drca ipfum , eft dicibilis dc pluribus , cum non in> intelligitur
,
tclligaturfub r»tione alicuius prohibcnus iftam
Fium,qux fiuntfiiperprimum librum,patctqu6d fcientia frr nunc nunquam intcUigitur ; vnde perfcdiflima nunc de fpefcienria nunc nobis poflibilis eft de fpecie fpe- cie ffteialiffima.
cialifnma,ibi ftatus.
contra hoc:cijm enira multa fihgularia fadant multa phantafrnata , quare
Sed
difticultas cft
non a quolibet .ita
abftrahitur fpecies vniuerf^lis?
vel crunt tot
,
&
vcl volqnras ibi aliquid facict,
quod
cft
quxre
fcilicet dift.}.pri. in
Refponfionem ad hoc
inconucniens.
refponfione tertix ca-
quxfhonis
: an oportct ponere fpedem intelligibilem in memoria prxccdentem a£him intclligendi. Ad aliud , vniucrfalitas cft pcr ie rado intelligendi quodliber in-
tiopis prindpalis illius
teUigibile,
: ,
Qu^ftioXIII. tdUgibile,
non intelleda vt obie
•fbrmalis obicdi
cisc ratio
ficut fingularicas ratio
:
immo
;
forma-
vt obie
non
denticndi,
]is
debct intelligi
fi
,
intelligitur
709
bus.Tcttia cft Albcrti f J^etaphyfA inlibcllode S.Thoimc:Iicct prointcllcdu,& intclligibili,
&
Dacmonum matcriam fignaueCruce in froncc, vidc cum f .Mc-
pter infcftarioncs rit quanricaris
& in libcllo de indiuiduatione materiae, &
fub rationc vniuerfalis. Exemplum , mafcoliiiitatcm volo condperc , qui eft modus przcis^, concipiendo Deum, ncc obiedlum, ncc pars : il-
iliperBocrio dcTrini.& i.par.Summa:,q,7art.i.
lummodum Ci facio obic^him, concipio fub mo-
eriam Bonau.
do
famjincitatis.Vndc maiculinitas eft fatminini
generic
gendi
tamen fone vniucrfalc
:
non
,
ita
intelleda
eft ratio intelli-
licut
,
modus Gram-
maticalis.
taph.
& 50. q. & in 2. (cripto hoc
ter ad
,
qui tamen porius
formam
indiuiduationis
&
:
Quatre Warr. in
multum
MAVRITII.
quacftio decimatcrtia
qux
fundari potcft fuper di-
licct
fuperj. MetaphyficJC
indiuiduationis, ucrfis locis textus
potctat oriri
ibidcm
vt
,
:
cam aliqualitcr
potcft enira t.c.18. 3y.
,
de principio
tetigit-
&
An. An.
45. oriri
:
vc
notauimus in principio cius, famo{aenim,&la, &C
maxima (pcculationis eft hxc matcria
magnum opinionum
chaos
quam tamen
,
,
&
& difputationum
:
mitabili ingenio hacc ampleditar
compcndiosc
&
:
do-
tcftante eriam aducrlario
GuiUcImo Ocham. in primo. dL 1. omncs ciccllit iftc in hac indiuiduariofubtih'tatc cius de qiu diftinftc in 6. q.
(Skinx huius ca:tcros
&
par.
Adam
Frater
AureoIum,&
communicatior:& quia non multum neccflaria diminuta, quare non pofiiimus in originali
modo. Extra ibi : H\c reffendet t/£gidiHi de ilU modo , &c. v(que iUuc : ExficwidA viafic y &C. illa rclponfio habctur vbi dali arguit fingillatim contra eas (uo
AUqui
affignant
&
Quod
tangit inir^ in exemplo improbando rel="nofollow"> viam fccundaE prindpalis , vbi didt (ccimdum vnara opinionc. Quzrc in primo di.36^ id cft
cam lct5bor addat Secundum argumentum :
diuifiuum
mouct
,
:
vt patct
,
aiius
fi
poft oppofitum eft
vnum membtum
re-
fequentibus habct
;
m'fcftum,(ecundura
membrum efleinconucmensj
fuppofuit
enim
ma-
latis
ideo tacuit. Infra, ibi
Htc male aUegat
:
Ariftet.
&c.v{que
de materia,Scc. aflignatur Extra
fed litcrafaus
bona
eft
:
&
cum dicit alibi po,
&
ad expofitioncm Utera: ibi : fupra infra in hac q.& in q. de ration^ quantitacis, 2. vbi fiipra , fi fic congrac ponitur cxtra fiiftiteft rcmicti
omnia in fontc
(cd vidc
:
&
ibi
,
vna , &c.
quarum prima cft , qu64 hatuta pcr aliquid pofiuuum quodammodo aliud ab ip(a iudiuiduatut , qux fubdiuiditur in fex vias,qua,
&
:
Dicitnr ergo
aflignatur
litera
ci ncgatione,
& fic in vm'uerfo funt odo \ix mi-
Opiniones prinuc vja: parrialis priiiLr principalis exprimimtur in htcta.Sccunda via panialis eft God.quodlib.7.q.j.& quodlib.tf.
4.1
principales.
J.& -<£gidij quodlib.i. q.j.& Scoii Oper.tom. ly.
in Thcoremati-
:
ejt
(cd fa-
,
:
/ed dc
hoc nonqiueritur:
vt habcr.
Deindc
ibi
:
Et nota
gatiuara
tjuod non efiuritttr,
,
&c,
& oftendit panem ne-
,
cius.Quantum ad primam partem,videnon fit dc (e hacc, vbi
Ucet quod natura lapidis
introdudt dilputarionem de vnitate rainori rcaH vniute numctali , quac criam infra q.i 8, rcpUcatur
:
& ideb hic po(Iet omitri qu;e (amo(a cft dus & breuitcr, & fubriUter procc,
dit
vt
:
&
Ucet multi conantur (blucrc motiua
Ocham
alia
,
&
,
fequaces vbi fupra
,
ifta ,
& fimiliter
argumenta (upra , contra alias vias hic, tu tafadliter infringcs cunda benc di(cuucndo:
mcn nam
obfHnatis nihil pcrfuadctur.
Coniequentcr adueae ad illam refponfioncm :
Refpondetur ad primam improbationem
cenfetjuentisy fet
cnim
infringitur
raUtcr
&c. contra quam noii repUcar , pok
Extra
aflignari :
nam
pollct
,
huiufruodi nifi
,
:
&
&
fi
volueris, faciUcer
,
numenon ta-
fit
aUaiius
inacquaUtas
repcriri
in difFcrcnua
quanritaris
,
Ucct in diffcrenribus
piura indiuiduationis
nus
Na^.
^odnatttra non
,
ximecft fingularc
quod
dupli-
,
Extra in aliquibus
mcn
hxc ; fecunda, quod
potucris,&
,
rum quinquc fuiit aliorum , fcxta eft propria. Secunda via princip.-dis habct duas vias. Prima, fcipfa natura cft
fi
,
& potcft aflignari nona opinio in fblurione quaEftionis & verum eft (ecundiim omnes quod fingularitatc formaliter & probona
ris
ibi infra
principale.
In deciuonc quxftionis introducit duas vias
rcdvbi
x. via
& quodUbeto
,
^
Infra
&
ncndo uippofitum
confequenter in
Summa
Hcnr. in
in dodtina
illuc Tertia eft
ptincipalcs
&
opiniones
di^
Dcclatat titulum qusfiti
volucric.
veromembriira impugnabis ; vt in
aliud
,
ibi tangit
&
iwpreflb
ad hoe.
Henr. quodlib.5.q.S.&5.Quinque vias prindpalcs impugnat prira6 in generaU,veI faltc trcs primas pcr quatuor media notabiUter. Conlcqucntcr in fpe-
pondcrafmgula.
&
alios
Ub.i.d.j^.q.S.an.i. quaere
mum argMnumnm
vfque illucinclufiuc,t«^ huim genertt, alia, qua: fic incipit : de AngelU tjuodnon. 1 2. fl^etaphyf 8cc. vfquc illuc inclufiuc. Iteranatura perfcdior,
A
alios,vt nofti,fecimda via eft
tat
&
.q.9
3
& aliqualitcr quodlib. 5.q.i2.&
copiosc,
illas
Metaphyf. Scc. tur quacdam litcra.quarUcincipit : t/rrwTOyi^ftatia materialis ex natitra fua fit indiMidua,8cc.
jg
I.
I3.&
Aduertc , qu6d in aliquibos originalibus ante oppofitum ponitur paruum Extr^ ihiiNota fri-* :
quotant Goddo.
Prima via parrialis fectmdae prindpalis eft Nominalium, quam (equimr Ocham in primo di.2.
laftico volatu mirifico.
&c. vfque illuc Certtra 4. in marrinc in aliquibus habc-
principium
vbi prius. Quinta via eft
& Hcnr. quodlib.
fupri quotaui ipfum.
,
& aliqui
:
2.
ne f td plenii Sc rcfolutc,& difficulter pcrtradat, in 1. di.j.par.i. quarum principalis frudus in hac vnica q.habetur,& plura fubrilifllma adduntur Scho,
pofiiit eftc
hanc iequitur Nicolaus Bo-
quam tacuit in 2.qu2re War.
Ipccialis,
in 2. q.4,
SEquimr
di3.q.4.vide
biutur Rogcrio Bachonis,& vidcmr Auiccbron:
ncti. 8. Mctaphyfica:
KyfNNOT,
cxpreflHiis,
& Richardum in 2. ibidcm notan.. & alios anriquos. Quaru via attri-
fic
ip(a
;
capax ,
an eriam
atquaUtatis
ponderabis
,
prind'
ex didtis
& probabiUter diccremr, qnbd non,
extenfiuc.
Quxrc 5.
qua:ft. quodlibeti.
i6.dift.i. fed inflantia eft aUqualitct. i.di.
i.
& &
alibi.
Infra
,
aduerte qualitcr
argumcntum dc
OOo
vnjtate
*9
obiet^ potenrix infrtnglt
tate
:
Qusre
fupra
uSc
lib.
Infr^ ad finem quxft. ante illam literam im-
commcndat.
mt^x^axz-.Ad argumenta contra intcHetlionemfin-
in i, Sententiarum , vbi
Dcinde concludit quid tcncndum fu in hac qupft. ibi
Ex hii potefi eoncludi
:
8cc. vbi
,
con-
illud
non
vna rantum mota
Et in originalibus diucrfis tota namqiic illa litera, Dititur, (]Hod natura non efi vna , nifi pervnitatem de genere ^antitatis , 8cc. vCqne illuc : fit.
£x
:
condndi, omittitur in aliquibus
his potefi
Extra : Sc
8c vocatur
fatis rationabiliter.
i
llla
tum vfque ad
illud inclufiuc
,
nus ordo
cftille
pofiiimus ra
:
de
:
quia
tcncatur
:
(atis
,
:
Ex
:
& legatur tota
&
vel omittc, qui^
;
Confcquenter ibi Refponftonem adhocquti^e, primi, &c. illud addirum eft:& ijon eft de originali Doft. vera enim remiflio^fed :
non habetur in
& tencndo
originalibus anriquis,
fuppofirum principale nam habetur ibi lirera in diuerfis :
qux non funt hk fupra
de
eft
:
liicra, varic
& aliqua adduntur,
hoc pluquxre 4;.4.& aUbi fxpc.AIios fcqua-
ra patcnt;
Iib.i.& Hb.5. ad
ces huius hic vidc.
hit
QJMSTIO
litc-
/ingularis dodlrina
Cum dicit ibi : Ad duo prima prima f. &c. debent applicari ad principalia argumenta pro vtraque parte, anre oppofitum,& poft illac fblutioncs. Vbi aducrtc , quod qaotat argumcnta antc oppofitum ibi :vt lupra in illo extra ante oppofitum ea comparauit.
&
Infr^jconfequcntcr ciim dicit:yid alidm qutfi.
nam fecundum mul-
riplicem recitatam opinion. mulriplex fubintelligitur hic q. vt cxprefsc ponit in x. hic
diftjs
fciliceti. di.
ver5
gratia brcuitarisfub vnaomncsincludit.SimiIitcr
Ad
XIV.
Vtritm fingulare per fe intelUgaturf
fingulari.
ibi intelligit implicitc qu.
ex
nccertaria.
& faris botamcn ordb iftcquem
bo;iUs
quia optima vbiquc
modus
ficut
Gramm^ticalis praecedit illam partcm potefi concludi, &c. quae fequuntur ,
obquod per fe fenanimam, hoc eft
, quod cft cxtra quod narum,eft denominari ab vnirare,&
,
faris facilis eft folutio
cum tamcn
refpondet ad diucrfas quaeft.
ftat,
titur vniucrfale
Nam
etiam litera : Notandum , quod indiuiduum, fiue vnuni numero dicttur illud , criam per to-
30
Contra:femper
talis.
fequenter vidctur rrtagna intricatio in proceflu.
tranfinutatur litera
Kom. 17.
gularit,S£c. ponirur inaliquibus originalibus
icdio
fupra.
Num.13.
Metaph.
-^
fed jde vnita-
obie£ki vnius aftus replican»
tc
^
Lib. VII.
710
Arift
fxt.4% ^^
Thyf.
i.
^.Met.e.9. Philopon. ihid. e.t.
AaeizJom.9.D.Tkom.i.p.q.%s.ii.i.ijuedlib.it.q.».lAirand. dt «uerfiortefiagHlar. certnm.lib. t j .ftc. 4. Aureol, iJifi 35.9.4 «.I. Kich..i..dift.t.^.q.^.li\ixmi.difi.i.q.-j. Greg.ti» I. Mfi.i. q.\.».\.hiQA\m.yd« Mi.q.ii .hjoVl-
nu.
f.ii,.Suar. lih.^. de
•^ Vod
fic
Ani.c.y
vidctur,quia ens per fc eft obiedti
VJ^intellcdus pcr Auic.i. Metaph.c.j.& non Caf.deSnktantum ens in vniuerfali , fed quodhbct ens in* fiMtta. quantiim habct ratione enris;quod ergp niaxime cift ens,inaxijiie eft intelligibilc:(ed prima fubfta-
infra ciim dicit . aliam ^Uitfi. quodforma tfi principium , &c. applica ad opin, dc immateri^
ria
libro
Prxdicamentorum; ergo, &c.Item,operatio
iibus,in quibus non conccduntur plura in eadem
realis
no
communcm viam,&ibi argu-.
fpecie fecundiim
menta
implicjta
qux
,
foluit.
Quxrc
in z. vbi
fupra quxft.7.& inillo jE^rr4,quod notaui fupra
dc Angelis, &c. habcntur brcuibus, fimiliter infra ibi ; Ad aliam tjUAfi. &c. appiica ad opin. de quantitarc
,
qux
ibi tangit
,
vt patet
:
ratio illa cftgcnctalis in hac materia
licct decia-
inomni
via,
maximc
ens,quia
eft
eft,nifi
maxime
a fingulari:ied
eft fubljanria
cx
mouere intcllcdhi
obiediiuc eft opcratio reaIis;ergo,&c. Prxtcrea Pofterior.t.c.i.&
5
j.ficut pcr lyllogifrnii
i,
cognof^
cimus c6clufiones,ita pcr indudlioncm principiai Sed nulla potentia arguit difcurrendo per indudiionem ,nifi intelleftus; crgo fibi notiores funt prxmiflx conclufione ; ergo per fe intcUigit fingularia, k quibus arguit induccndo. Prxterea,co-
Sinpdarefet
vt patcf.
Deinde inducit obic6Hones contra folutionem q.rrincipahs
& foluit valde notanter,& aducrtc
:
&
fingulare
videtur haberc inftantias cx didis
vtriiquc extremii. Sic arguit Philofz.de
Boctij lib.
qui diuifionem Ipcciei reducit ad
,
diuifionum tptius in partes , fed (ahia vt nofti
,
Do^orem
& fimiliter omnes alias foluriones hic
examinabis diligenter iudicio boni Sequitur 17.
inrelleAus per fe cognofcit difFercntiara inter
ad foiutionem vlrimxobiedionisibidcm^quia Diuifionum
Num.
gnofcens diffcrentiam per fc aliquorum cxtrefi intelUiihir morum , pcr fe cognofcitextrcma difFcrcntia:fed le.
illa
pars
indiui-
duum,
propofitiones, oppofitiones contrarias de
& altios om-
cis facit
,
&
indiuidnatio-
reflexio
,
,
de principio
& vnitatc reali rainori vnitatc numcrali &
nis,
:
vniucr&Utatc
,
vbi confequentcr inducit fex ob-
icdtioncs contra didta infcrit plura
&
:
anrcquam foluit
cas,
declaradua,& inftanrias,& (blutio-
f ijm
qux perrinent ad intelledtum. Ncc illa quam ponunr viderur multum valcrc, ,
ifta poffint
niuerfalis,
indiuiduum. Prxterca,nifi tclligeret
adum
dc prima illarum (t\ obiedHonum. Portranfibis lento paflii, illud chaos meta-
peccaret
?
voluntas
non
:
intelligc
phyficalc Scoticum
,
Quod vero pradi^um htt^r
&c. vfquc
,
\bi aflignatur infri ibi:
quod fuic(juid ahfiraAd quartumper argu-
efi ,
illuc
:
mentum faBum,i£.c. Extra valde , i>etur
hqc
quam
:
fed litcta fingularis
criam infri rangit
,
&
non ha-
communitcr in omnibus originalibus in
loco.
(e
abftradtioncm vfpcciei
intellcdtiis
hoc
fit
pcrfcin-
fingularc,quomodo voluntas poteft per fingularem , quomodo tunc
fc velle
vide infra ibi
;
intclligi ante
imm6dubicandocuius
Ad primum principale, &c
ncs
Anima,
de fcnfii cdmuni. Prxtereajntelledlus rebus, quas intelligit,nomina imponitrimponit autem- nomina fingularibus, quibus etiam t,c.i45'.& inde,
duum,S)Cc.vh\ dccl^atprxccdentia,
nia inueftigat
vniuerfale; crgo per fe cognofcit
attribuit intentioncs, puta hanc,fingulare indiui-
viri.
Notandum, quod
:
,
&
Videtur enim quod nullo modo, poflit
per
fe velle, nifi
quod
ab inrelle(^ cognitum. Prxterca,
fi
cum
vnde fingularc cft , per fc intelligi, quomodo poflet Angelus pcr fc intelligere icipUim;fc? Deus fc? ergo certum eft, qubd angulari-
non impedit
gul»'* ficne
pcr volUtM vult repugna- illud. eft
ret fingulari,
tas
IntelUam intelUptfin-
intcllcdtionem.
Si crgo aliquid aIiud,hoc impcdiat, pnta acci-
dentia anncxa, feparcntur:fimaterialitas,vel quid aliud.
,
:
Quxftio XIV. aliad
non
ccrmm
,
vidcrar
intra quidiratcm
quid
,
fpedei fignata
cft nifi quiditas
:
toilc igitur
inipcdientia intelligibiUtatcm
'oftinia
moucbitur
intelletfhis a fingulari
,
pct fc
ita
,
4 fpeciei
ficut
cflcn-
Prajtcrca
,
(pccics gcnita ciitB
tialitcr fimilitudo
,
non folum proximi gigncntis
natura,
ipfam
(cd mcdiati,
,
fit
& hoc fiib ifta ratione obic-
^i , fiib qua gignit quia aiia ratio requircret aLam (pcciem, proptcr aiiam rcpracrcntationcm, :
cum
fpecies in intellcdu
fci mediatc
gcnita a finguiari,
fit
fempcr rcprifcntabit
iliud
lic^t
:
cnim nouum lumcn
rcquiratur ad iliam gignirio-
ncm
quod
in intcllcdu
,
potcft datc intcnfius
quam
dabit aliad in rcprsfcntadonc obic^,
,
tamcn
vci rainiis intcnsc rcjprx(entarc,nunquam
il-
quo gignitur mcdiatc , vel immcdittc^cfpoDd^,quod fcmpcr reprxfcntat iftud i quo gignitur (ed non fub iila rarionc, ita quod gigncs candem rariohcm l>ai>car inquantum gignens cura^rarione obie^ rcprxfcntari pcr fpccicmgenitam ; aiioqurn qiumuis ponas , qu6d finguiare prim6 intciligimr ialtcm, tamen oponct tc conccdcrc, quoda fpccie fingularis ininteIic(fln,poflud k
:
(pecies vniucrfaiis
fit abftraiii
(aic
nunquam
la fpccics
intciligcrctur
;
alioquin vniucr-
quira to ponis vniuerraiis
,
qu6d
fcquitur
,
,
il-
pcr fc re-
pratfcntaret fingulare in rarionc obic£H. j
bunt duas
intelledioncs a^buales
vtrumquc
circa
pcr fc
lcicnri» erunt de
;
primum confcqucns eft concedcndum fed intellcihis non inteiligit, nifi Rclponfio
cuius eft a<^s
,
duobus
:
T»ntum m-
^nitiones. Pfa-tcrca ad principaie arguirur,
telUgitnr
gularc pcr fe inteiiigitur;crgo
qmMtM.
fequcns fi
non
fingulare
,
fin-
:
quia
& vniuerfalc pcr fc inteliigantur:aut
ergo per eandcm fpecicm , aut pcc aiiam:noh pcr eandem fpcciem;tum,quia iiia rcprxfentaret omnia finguiaria fub propriis rationibus, cft
& fic idem
principium cognofccndi piura, vtpiura;&
fi-
fit
fineftlaribus
eiufdem
acdpere fcientiam dc nouoper inuenrionem, yel do(Sbrinam : nec tunc pcr vnam anem xdificandi fciret aliquis facere domu nifi vnam. Refpondeo ad hoc non omnis inteilcftio pcr fe itcrata, gencrat habitum fcienrix , nifi fit cuiuf(iam dc quodam pcr medium,quod eft diifiiurio; de duobus fingularibus , non inteliigitur aiiquid pcr duo mcdia, qux fint diffinirioncs. Contra: ibi eft hoc fubie^um, hxc pafHo , Iixc caufa, quare crgo non cft alia firienria ? :
SCHOLIVM. A DDVcT
cptimu argumentU dd vtrdm-
s
I
infnHorem D.Thomt menta partu ajfrmatiud , fed expHcat,
tjue p/trtem
foluit
,
ttrgu^
&
tat foltuiones primi
rtfit-
& fecundi, renuttens fe-ad
,
diBa q.i.l.i.vbi agit ijuomedo fubftatia fro nune a nebis inteBigwilis , tangtt Jingulare ejft
&
ftt
fer fe inteiigAile fecundttm
&
,
tj.ii.
iM,ytj.6utd
ejuod etiamtenet
Sr ^.ii. de An. vhi midta de
hocadduxi argitmenta Partig negatiud hfcaddniia nu.^.folttit tjtt^fi. Je
Ad primum
vniucrfale;c6-
falfum. Probatio confequenriac
eft
fi
qui
cet aiio fingulari intelle^, ad fcicndum de ifto,
:
non hai)Ct inferius. Scd tjuid, habct hoc ^«»«/, quod non eft pcr accidcns ens, idc6 pcr fe intelligibile fed haec duo ^uid , non lubcnt duas dif-
,
ergo duz
;
,
,
quiditatem abfblute vniuerfalis, vci Iianc quidiratcm , vel magis hoc ^uid , quia quiditas fortc
ex rouitis afribus
fic
quod vidctur multipTicitcr impofllbilc quia tunc duo accidcnria ciufdcra foecici fimul in eodem eflent. Tunc eriam nullus lcicns aliqua de fpede fpcciaiifllma eflct pctfcdcfcicns, fed tanrum in vniuerfali, nifi fciret dc omnibus fingularibas. Tunc ctiam idem poflct liabcrc infinitas fcienrias, tameii, quia idem fcies de vno fingulari propter hoc non fciret dc aiio; ergoopor-
fpccici
duo finduo pcr le intciligibiiia,& ci^m inleilc^s fimplex pcr ie non intcIUgit , nifi quidi» tatcm , duo fingularia hal>cbunt duas quiditates, fpccies.
&
poteft gencrari habirus
obicdti
iilius
;
arguracnrum pro
alia partc
did-
quod cns cft obie£hmi intelle£his,non tamc communiflimura , fed vt extcndit fe ad quod-
tur,
vt
libct ens immateriaic
matcrialcthoc
cft
,
vel confideranim
,
vt ira-
plicitcr,fed indiuiduah':cale
eft
Mmt
mrgttr
ens,vt ex-
mem» ^**^
ftc%'^'*"
autem abfhadhira
vniucrfale.Aliterdicitur;dctur,
quod
obic^m
idem reprxfcnfabit iiludfubrationedi-
tcndit fe ad
frindi
&
€sm. Quando dicitur vltra , qu6d fingulare eft maxirac cns , hoc falfiim cft in matcrialibus, p)cr imrao iliud , quo formaiitcr fc ioquendo
indifbndi
tum, Quia'vniuerfale
, ,
quz
funt inconuenientia:
& fingulare in rarioneob-
iefti fimplicitcr difFcrunt
:
rauIamtK) inteiligcrcntur,
tum , quia femper firtifi
inteilc
nunc ad hoc , nunc ad illud & iftum vfum oporterct.quod prxcederet cognitio huius, & illius , non pct aliam fpcciem tura, quia vtraquc eflet xquc abftradb & omnia haberet eadcm, vt videtor tam phanufraa originans,quam inteitur fpccie-,
;
:
ledum agcntem creantem,&c. quare ergo magis viuucrfale quara
alia
?
gignitur fpccies intelligibilis finguiaris
ufmatcaut congignitur aiia vel criam de
vniucrfaiis de eode,
&
^^"'*"'*'
:
cft
aliquidfingularc, vt raatcriaindiuiduaiis, ma.-
quam
gis facit
ad non
eftet fine
talimatcria, quia
corruptionis. Et ftantia
maximc
ejfe
,
fi ejfe
fpeciei pcr fe
illa eft
principium
quando dtcitur,qu6d prima fubeft fubftantia
;
vcrura
cft vt
fub~"
ftantia dicitur ifubftando, quia pluribus fubflat: ica inteliigitur
tem maximc fendo.
di^m in Prxdicam^tis, nonau-
fubflantia , quia perfe<3if]3ma in cC-
Ad fccundum, quando
Uere reaHter
dicitur,qu6d
mo-
Dico , quod mouere
eft fingularis.
^ncnMJt
intcntionaliter ab vniuerfali, fed w««*»*yi****"* ab intdie
:
,
:
&
hoc videtur
cum gignitio fpcciei
fit
irrariona-
haturalis:aut
fccunda fpccies vniuerfabsrcdit in idem cura priauget eam fic cognitio vniuerfaiis po-
tcrit
intelle-
ncccllario congignitur fpccics vniuerfalis,
omnino
hia,
, fit
intentionaiiter impriraendo fpecicra, potcft cflc primM fmkobiedi vniuerfalis.Alitcr dicitur,qu6d inrclle£his ^-»»/1* ffi
ilia
fed rantum voluntaric le
fi
quodcunque
timc tot fpecics^ erunt vniqnor fingularium!& fic infinitx:aut non
uerfalis,
non
vita eft
prim^ ex phan-
Prxtcrca^
4
abrcradhim ^ materia, non fim-
militer ;
.J|
& duas
fpccies proprias in intcilc^,
Contra;fi fingularc pcr fc intciligitur,
& per confcqucns duas diffinitiones & ita crunt
711
quod quanto plura fingularia vidco,tant6 pcrfe6d\ii cognofcam vniuerfalc. Propterca, fi fingulare fit pcr fe intcliigibile , duo tmgularia haJbe-
gularia crunt
du«
*-A
&
:
&
intendi in infinitum
:
&
Sc9ti Oper. tom. ir.
eriara /cqucretur,
non raouetur
&
m6
intcil.igens vniuerfalc
quid
iliud intciligere,
,
confidcratfe per
aii-
& non p^r efrenriam fuans
OOo
a
quia
uia de SingulMre
finnode
in-
uUi^attr l
VIL
Lib.
712 nouo iUud
intelligit;
ergo per aliquid in
&
le
faftum , quod non poteft cfle , nifi fenlus , phantafnu aliquid receperlnt a fineulari extrk; cum ergo fic rcfledendo intelligit fingularc : induftiofic intcllexit , comparationes facit ,
&
&
ncm Ad
8c intentiones attribuit.
,
aliud
lumen
,
quod
,
eft principale eftici-
magis confenlpccici vim repra:(entandi obic6him fub certa ratiohe , quikm originans , licct orieilians dct fibi vim reprzfentandi naturam obens gignitionis fpccici de aliquo
ie€d in
Ad
,
per fe inteiligibilia
non
,
quia principium indiuiduationis in
&
,
quinta
videntur
fatis
fentcntiam Tiiomac,
i.
& aliam viamquaEre
d^e
quxft.
;
.
mate-
matcrii^ia:
cis eft
m^tc-
Prima refponfio,& fccunda,
ria indiuiduaiis. tcrtia
cfte
&
fecundutn
& 86. q. prima,
par. 8/.
obiedo inteilo^s in x.
in fine.
Contra refponfioncm fccundam ad primutn
argumentum
prjncipaic,
feptimi argumenti caufa
non
:
& contra refponfipnem non cft pcr fc cnim concedit
Singulajitas
intcliigibiiitatis
rcfponfio ad feptimum
:
lioc
:
& oportct concedcre
d.c
Peo:faitcm patura indiuidui niiiil additvltra naturam fp^ici , nifi finguiaritatem ^ ergo nihii eft in fingulati impeditiuum intdligibiiitatis, quia ncc forma fpeciei, ncc materia, ncc finguiaritas aiterius
,
vci amlyorumj Sc
ta fingulari iapidis
nifi
,
niliii eft
in natu-
matcria finguiaris
,
:
quamfpccics ab ipfb imprcda fit in inteilc^u pofnbili ied iU la pri^s naturaiitcr eft ibi , quam obiedbum cu^ ius cft , fit ibi , vt cognitum in cognofcentc : fi crgo vniuerfaie fecimdum quod vniucrfiilc,mouct intcntionaliter , illam fpccicm imprimcntentionaiiter, jprius naturaliter
cft,
:
naturaliter vniucrfale
priilis
habebit aliquod efle , $i •rjniuerfa-
imprimit
It
^*
fptciem
rei.
f»rte
in cognofcente. telle<9tum
;
Scd
quam
fit
,
vt vniuerfalc,
in intellct^, vt
quam
,
& aliud
Conrra refbonfionem fecundan:», cuiuflibet proprium obiedhim eft cius ImeUeSui motiuum ; crgo proprium obieflum intcile(fhi$ Mgens non eft poflibilis cft phantafma , vcl intelledus- agcns. fbieifu fojjtbUU neque Refpondco ; propofirio prima eft falfa. Nam pofhsnfnfm». tcntia cognitiua non tantum habct recipcre fpcciem obiedi , fed etiam tCDdere pcra£tum fuum in obic6hjm. £t iftud fecundum eft eflcntialius potcnriac , quia primum rcquiritur proptcr im,
&
obiedum principapcrfedioncm potentix,, lius cft obic£him , quia in ipfum tcndit potcntia,
|:a
Immo ncc
:
Utntmu,
cnim
proprix potcntiae pafEua: cft accidcns , vcl cns a
&
, vcl iftud ens adu. A fiOninis potentia a6tiua nata eft pcr fe agere ih fuum obiedum. Si obie<^um fuum fit tcrminus fux ac^ionis : tcrminus intcile^s agentis non eft ipfiim phantafma,in quod
producit iftum idxim miii luec eft falfa
9git
fcd
,
:
vniucr^
:
faltem in cognitiuis videtur
verum. Inteliedhis enim Dei eft a£l:inus refpc<^ fux cflet}dx, nontamen agit quicquamin ipfam, Similiter vpiuntas noftranihil agit in
obicdum
fecundum ponentcs ipfam cfle adh» lum fcd tamen fiia a<3tione tcildit in obicdhim, Probatur crgo faifitas primx , quia nec omni, nec fbii obic^ conringit , vel conuenit molicre j crgo , &c. fiium, criam :
pidum efl: quidem igicur,& nun,c ipfuni
& tamen amplius, & manifedicemus repetentes. Nam quxcunquc func rationis partes,&: in quas vcrum
:
ftius
diuiditur ratio
,
lix funt priores
,
auc
omne$, aut qua;dam. Tex.ctmmenti 35.
QViESTIO XV. ftrMfttfi»g»lareJitferfeinteUigibile a nobti? D. Tho.
hic leS.9.
^ de
mni. q.vnic.
u lo. Ant. And
hte
q.i i.flind.ilnd.ii.^t.Scot.ti.xi.de «ni.Caucllus ibid,
Vide ciutps atuc q.prcximtfrtxedentem.
Vldctur quod non
,
audoritatibus. Et
au<3:oritate Atift. hic
:
videtur
enim
primd
Itera 1. de
&
;
matcriale,
& immatctiale
:
intcllc^aus Angelicus
fenfus omnino matcrialis,
impref-
Haec crgoeft vc-
cludit finguIatc.Maior habctur inifto cap.t.c.5;.
cuiuflibct pafHui eft aliquid
motiuum pcr fe: quod
cx dc Caclo,
& tamen ipfc imprimit
non oportet in
illud
^uk
fub ratione qua
motiuum
,
fit
cft
, fictit
potentii? apprehcnfiuis ,
proprium pbic<Slum potcntia:
motiuum Sed :
oportct,
ipfum fub rarionc qua obieftum,tetminet
quod
adum
potcnriic.Hoc patec in voIuntate:qui cnimdicunt
I
r.*.3T. T. c.6«.
, quod abcuntibus a fenfu , &c. Anima. fenfitfefi/in^ularium,intelle- Idei. rhjf. & 1. i. Eltu vniuerfalium. Ex quo mulriplicitcrarguitut !^'erier. potentfarum diucrfamm funt hic quia diucrfa obic(9ba,&inpermutando. Et criam deducitur
plurics oftendcre
fpccics ctcaturarum.
:
Jln tUeSum
}
verificatur.
intellc(5tus nofter mcdio modo ; orgo confimilcs conditioncs obie(Slonim. Additur etiam qiiarto, quod matcria fecundum fc cft ignota illam in-
Angelo
fed
tentii
quomodo
omnino immateriahs ,
potcnria
profrium
&
eft vcra in potcnrii? naturalibus: obie<5him
codcm modo fcrrerur in obiedlum,ficut modo , & obicdum ita eflet obicdhim Sed Peu$ non eflet obie(^m , quia in ipfum non tendit ,
fit
mttiuum p(f-
,
.
de ptoportione potcnriacad fubic(5him, fcciidum
;
fit
&
quara quia imprimit fpecicm. Quod patct , Ci Dcu« imprimcret fpcciem intcllcdhii , vci oculo
,
tft in anirna , mouet appetitum effe^i^ uet vt tntru, fed fecundum tjuod eji in fe extra mouet vt ''^ fi"'* tvt ""^'' finis. Scd propria ratio obiedi volunratis eft ratio finis : vt rescft infe:& non ratio efficien. * * ris, nec vt cft in inteIlc(^u;ergo patct faifitas proty,g^i tte t
cognofci,
potentiae p.^(nuaE
tale
quod
fecundum qu6d v-
niuerfale , habct efe extra inteiie^um
obic-
:
iliud prius cfteflccxtrain-
ieitur vniuerfalc
cam moueri ab
dicunt
,
£to,fccundum quod intclledum .eft (cd tcndere in obiedtum non fccundum quod s& in i;itelic£h], fed fecundum iilud , quod eft in fe , iuxta illud Commentatotis 1 1. Mcta- nabuu ./ phyficae , commcnto }6. Balneum fefundMm feaiui m».
&
forma finguiaris iapidis.Contra primam rcfpotjfioncm ad fecundum atgumcntum Mouens in-
do ,
cam pafHuam
pofitio^s
fe.
aliud, coceditur, quodfingulariain
riali^ fiuit
Metaph.
'""
:
& ad hanc intentionem
videtur.
Minorhabctur
& Mundo. t.c.91. Ckm dico hoc ca-
lajico ?nateria,8cc.ltem (juod quid efi cftobiedii intelle(a:us,ex }.de Anima.t.c.io.& inde.fingularc
no habct
quod cjuid efi, xu qtiia tunccflet quiatucdc ipfbcflet fdctia propria,
propriii
diffinibile:tu
quorum
,
X V.
QucBftio quorum vtnimque cA contra Arift.
mo
cap.penulri-
^nl/tri^/f h
Platoncm ^^^ fccundum , quia tunc quandoquc
srti reliirqiil
ict fcicncia
huius,
5 j. contra
t,c.
quan
,
:
& iropro-
fcicn'ia cf-
Ttjca
(cicntia.
tU fntotdm eciam tertio , infinicac poffcnt efle (cicntiz ,quia rUtt4*m. infinitas non rcpugnat /ingularitati ; vnde pro,
rationcm fcciindum Pophyr. lubct
pter hanc
&
fingularia ab
artc rclin-
Itcm
ad prindpale
,
nullius eftdiflinfta
,
memo-
non prarccflit diflin(!ibi apprehenfio:intclleifhis fuorum at^um, qui n6 func fenfibiles habet diftindlam mcmoriam,vtpatcc,& hoc inquantum flngularcs ; crgo & diftindHm notitiam habec cotum , quando infunt. ria
cuius
,
Rcfponfio,quzflio qozric de
Mctaphyfica,quatcnus jbtlimgttUT* Jit fer fi Hnguiaris rcfpedu
eft
Plato
quicfccrc,
Jiucrc.
1 ura etiam quarco, habcns notiriam pcr-
)ntellc
de (pcde fpeciali0ima , haberct impcrfein potcnria tantum dc quolibct fingola-
Anima , quatenus quzric de inccllwfHonc fin- (^mmimsf^ gularis rcfpc^ intcUc^s nofW &c. Dc pri- c» t^mtfti*. mo aniculo primd vidcndum eft , quomodo
cdam
^m, &
& fpecic.
Sed hoc confequens improbatur. iQam a^enspcr cognirionem non poteft pcrfctfriflimc fic dirigerc in agcndo , ri
dcgcncrc
ficut cft
,
,
ccgnofcat pcrfedliflimcagibilcquantum pof-
nifi
llbileeft, artifex
autcm per artem tantum ha-
incelligibilicate
imtiUiiiU»
pcninet ad librum dc
:
,
,
pec fe inccllieibilc. Sccimdb, quo-
flBgularc
fic
modo
primb
eft
intelligibue. Terrib
furoptum prinuun
flmpliciter crit
refpedu duplicis
domo , pcrfchancdomum ita
»
Mttmfff/iem»
quomodo
,
intelligibile
intcIlc(Stionis.
bcns vniuerfalcm cognirioncrade (Srifllme fe dirigit in facicrtdo
uiircti igitur
,
quam in
Item ad principale gitur
,
fi
vniucrfale pcr fe
,
yniuerfali.
fingulare per fe intcllr-
non
intelh'gitur
;
confe-
falfum. Probatio confequentiz
cft
:
auc
vniuerfale intcUigerctur pcr eandcmfpcciem,per
quam & ^ngularc , aut per aliam; non pcr candem , tura , quia idcm , quonsodo reprzfcntabic aliquid fub racionc diflin^, ic indiftindi
qnia auc
flc
?
tum,
pct eanviem, qiiod vnicafpccies,qux
eft ipflus vniucrialis
,
cft
criam
omnium
Hngiila-
quzcunque cft alicuius flngularis propria , illa etiam cum hoc cft ipflus vniucrfalis. Non primo raodo, quia vnica fpeciesnon eft diftincla rario cognofccndi plura,vc plura non fecundb modo, quia cunc eflenc toc intentiones
riura , auc
:
quot flngularium. Non lccuodo principali modo,turo, quia tunc pari ratione mavniuertalium
,
tjuate
intelligibile.
,
flngiilaria in:el!igit
iigcc vniuerfale.
Tum
,
,
potcric intendi
infinitura ,
:
qaicunque
perfcdius intel-
quia quaudo duae fpccies
iijfuerint;quare altcra
eodem
gularis,cura ab
pliancafmate gignantur,&
virtute eiufdem intellcAus agcr.ris
Contra
.
3
incellcilus concipic difrcrcntiam in-
:
tcr vniucrfale , dc flngularci igitur cxticraum»& ytrumque fecundiim propriam rationem quia cantum flc differunt. Itcra, difcurrit a flngulaii :
ad vniuerfalc
,
& econueifb
;
crgo cognofcit v-
trumque excreraum difcurfus. Icera, fingulare fblura mouec incellcctura , quia mouere illud eft adio rcalis ergo cftfuppollci. Ircm, virrus infc:
rior
vc fcnfus poceft cognofccrc flngulare; ergo
,
An.
&
Dc
f.7.*.7.
vc didhim eft 6. q. vlrima, flngularc
,
&
&
&
, quod non includit vniucrgradum prxdidhun fed non cxcludicur
eularc nihil includit ialc, nifi
ab ipfbintelligibilitas
Deus ,
:
,
quia tunc
fpccies,& principiura
eflcc eius
a-
^"'^^''*S^"<^i. 'P'»»"-
tattm.
:
,
,
ratione alicuius inclufi in
quia tunc vniucrfale
non
eflec
per fc
nec ratione illiusgradus, quia cunc vel Angelus flngularis, non cfJct pcr (c in-
celligibile
;
crgo, &c.
;
De fecundo.
Prirab inccllcdhmi eft,quod adac-
quat a(fhim inrelligendi
quantum bipedale,
,
puta quando vidctur
vt adasquat viflonero
cius licct pcr fc vidcatur,
non tamen
pars
:
^^
altera
fit
adio
forcior ackio
cft ,
imperceptibilis fcnfui,quando (cilicer lucis
iucorporacx
,
ibi
quando color m juet in pratfenria luminis maioris quando autctTi fortior non poteft cfle pro:
prcr
dcfeftum luminis Scoti
,
minor
Oper.tm.ir.
pcrcipiiur.
j^^^^_
fionem : uc quando fpcdes intelhgitur, vt adac- mi intelUpquans intellcdionem , illud cft primo intclle- Mt rel="nofollow"> diferit, ftum, non gcnus , ncc differentia priroo intclligitur, liccc vtrumque per fc intelligatur. Ad propofltum , qnodcunquc aliud a fingulari intelligitur , indudit incompletc fingularc,quanuim ad quicquid intelligibilitaris cft in eo,quia nec inclu-
gradum
dic
,
quo
flngularc
eft fingularc
gulareautem includit complete quicquid
quoamqi
telligibiUtatis in
e fuperiori.
:
fin-
eft in-
Non cft
prinio intellc£ko
lcd tanciim vt priraum intel-
quzcunquc fupcriora pcr fe qubd idc* di-
luxta hoc additur,
intelliguntur.
&e
,
alia
maxiroc crunt fingularium, quia difHnomnia alia intelligibiUa A
rcprzfcntanc
De tcrtio.
IntcIlcAio eft duplex
riua/}uz abftrahitab exiftetia;alia fio,
"-^
vna quiditaqu^ dicitur vi,
qiuc eft exiftcntis,vc exiftens. Priroa lic^c
„
flt
?
^^*^
,
adacquat vi- UgibiU.t^fri
Ic^m , in quo
non ab intcUc^
gignitiur a flngulari
4
primo. Iiuelligibilicas abfolute fequicur
primo
m
d. j.
i.
primo intelligibile
eft
crg;o naturo inteUigi flngularc, vt parsinclufa in
agendi concurrunt,fccunqnaruin vcranique liunine fempcr agit,
Seot.
md*-
,
vnitasnondiroinuit, fcd addit ad cntitatcro , ^***^j^ vnitatcm, ita ad inicUigibilitatcm. Item, dii- intiiUgM^-
Dco.
iie
efi
flngulare abftra-
&
fpeciem : fpecies ex natura fua repracfentat illud ctmertm fm- cuius cft. Excroplum dc qucrcu putrida non vatnU qu»re \ci, quja dujT rationcs
Be tun
,
eocam enricatcm quidiutiuam fupcriorum incladit , vltra hoc eradumvltimae a<Sfaialitatis , vnitaris , ex quzfaone de indiuiduarionc > quac
uina:
fe
Tertitim
Commentnrium.
tbt fiofirum
enricaccm
Dicitur, quod in alio luminc ^'"^ rcprarfqntat.Concra : lumcn non facit aliam
ttft^^per
per fe intcl-
mngisfupcrior.Itcm.fpecics pcr fe rcprsrcntat illud a quo gignicur:qua:libet fpecics inreUigibilis
gentc
tmttiup.
eft
per fe primb, id
pcr ia.taxtionem.RMtio frm fingulis dtEiis efifatu cUra. Vide DoQorem ftue de hac re. ^. ii.de
incclligibile
primam
eft
hcns ab exiflencia, non
gularis:5c tunc infinitz fpccies erunc vniuerfalisj fl leciui Ja intcndat cognitio vniucrfalis in
diEium, flngulare
Secnndttm,
vniucrfali
aut
,
Vkiuvu. ligibilc.
nct fpccialis vniacrfalis cum fpeciecuiuslibct fin-
cnim plura
I.
li
cognofci ab ipfb
qucns
SCHOLIVM.
,
honc pcrfc^c candcm prius nodomus fada non cft nata pcrfedtiiis
ptrfcdc, ficut
communicec rcfpetiu
mb
vniucrfalis, poteft effe pri-
, & quando eft fmgularis, non eniro ungulare cx fc dcter-
refpcdu fmgiilaris
ell cius
primo
:
roinatur- ad extt^cntiam
vniucrfalc
:
intcllc^^o
,
quia
abffarahit
fcamdi
cft
OOo
,
ficuc
&
fimul torius, 3
i
'
.'
_.
^4,^,^^^ ^imiHtiMh
Metaph.
Lib. VII.
714
Et
ideft, fingularis.mquannim exiftens.
fJc
cxpO-
nendo fimul totum apud Ariftotelem non includct aliquod accidens,(ed tantum exiftcntiam,qua: non eft de rationealicuius,nec inquantum ejuid, nec inqnantum hoc panicipans tjuid : non eft auf em hngulare primo modo, obiedlum intcUe^onis fccundx, nec ^onucrfo, ficut exponetur re^pondendo ad fecondum argumenlum.
U
SCHOLIVM
fingularia
,
difHn£ie pro nunc inteUigamu/
Aug. citatm 4
,
Scofo i. 4».]. ^.8.
hoc
non
ftatu
potcft cognofccrc fingulare
fingularitatis
non
principium adtionis,
eft
mitatiuus principioru adrionis. Scd hoc
corrigendo
verum
adhialis cyagendi in intello- Slfando fiom efl ^um a^Hone intelligibilitaris , quia fic a(aus,& IttUritiu rtuit tt^ledi t intelligibilc couuertuntur. Probatur dc exifteneft rario
,
tia,quae eft alterius rationis
& indiuiduali
vtvtUe videtttr
^onem ,qux eft viflo
num. ^4.
fi
ritimi ffcd li-
quod omnis entius
,
ua,
^.3.
,
qi^ac :
ab cntitate quiditati-
tamen mouet ad intcllenon tamcn enritas indi-
uidualis, vel exiftentia: eft principium adHonis naturalis difHndz contra adlionem intelligibi-
enim quantitas eft nddaau qu6d intcUeaus immediati
litatis intellc
De (ecundo articulo principali, prim6 videndum eft , quomodo intcuc(Sbis noiler in hoc ftanon intelligit pcr
tu
Secut^do
rit.
,
fe ilngulare,
modo
quofflodo aliquo
(Dus nnguUre,fie ienrimvis,
nec fenius fcnintcUigi-
& quomodonon.
De prima oftendiwr,qu6d ita cft,fic:potcnria cognofcens per fe aliquod obie(3:um fub aliqua carione
,
circumfcripto
quoomquc alio, illo
re-
manente, cogno(cct illud per fenon ficeft dc intelledh] , qec de fenfu noftro refpe^hi fingularis; ergo , &c. Probario primse partis minoris:diftinGtx&vaa. infcllet^io nngularis vidctur efte alicuSi9ffd«nfrt ius intentionis , quam intelledus diftindc co^ nuttc *on u$gnofcit ; fcd pofiti illl prxcisc , amoti difFercnttlligitttr. rii
temporis,amoto alio
nis
,
& fic
tioni
,
,
&alio gradu intentio-
de onmibus accidentibus
non
qudd
videtur
intelle
vel difcemere
illi
inten-
nofler fciae
oftendatur
fibi
^
diftinguere
,
quacunque
alia intentione fingulariciuftJcmfpc-
fi
,
&c. Probario (ccunds panis minoris, pcr idem:hxc albedo ponatur fimul in loco cura illa albedinc, manct ergo haec & haec, ina,& illa, quia hoEc non eft hacc , per hoc eftc in loco, alia nunquid fenfus di(cernit,in eodem loco duas elTc albedines numero , fi fint xqui intcnfar? non. cici
Svifui n&n difctmit in-
Ur duas kdines
4/'
ofn-
»ino fimiles, (jj'
t(ju»les
n*c inter r* iHesfeUres Seet.
j
ergo,
Qutjmodo etiam vifus difccmit diuerfitatcm fblarium radiorum,qui tamen aquibufdam ponuntur continue vari^ri
illud obiicitur
,
illam vnitatcm , fixundiim quam eft principium i.d.i. numcrijcft proprium (enfibile : talis non eft vni-
J.I.
tas fingularis ptopric didla
:
huius primi quzri-
taz prafter ejuid.
Refpondeo
,
nulla potcnria cognofcjriua in
nobis cogno(cit rem (ccundum fiiam abfblutam cogno(cibilitatc,inquantum,(cilicct eft in (e
Si npelgfitm
monejl ratit
ma-
moriua potenlia: : quia potentia: cognitiuae hic mouerentur ab oppofitis : nanira autcm non mouet fecund^m nifefta
gradum cft
ffed
,
(blum inquantum
fingularitatis.
eft
Tum,quia
principium a^onis
,
ille
gradus
non
(ed limitatiuus princi-
piomm a£rionis,tamen a pofteriori , quia non eft
&
principium aflSmilandi , fcd natura tantum , idem cft principium agendi,& aflimilandi. Contra : opcrationcs funt fingularium , pri-
mo
huius.
pio quo
,
Refpondeo
exponitur
,
Ex hoc
, fi
imcUigatur de princi-
illud eft naturac
,
non fine
fcquitur
,
reccpriuus adrionis obie^U
poteftmoueri k fin-
,
:non autcmqui <;ft recepriuus mediana
guiaritate te
:
Qm
Angelicus
raateriale
quf vidot imracdiat^ fingulare fccundus cft noftcr intclle^lus, in
:
,
quera non agit natura , nifi mcdiantc gignirione in fenfum , quae poteft dici a6ho naturalis materialis,
re(pe^
illius,
quae cft intclligibilis
in intellpaum.
Contf jk : intcllcdhis nofter habet aliquam intelle(^onem , quae dicitur vifio , qnz poteft efli naturx exiftcntis finc vifione fingularitatis, ficut vifus oculi videt
} ergo intelle(5his nofter eft immcdiate receptiuus a(ftionis a re ; ergo a fingu-
Hoc conceditur ,
lari.
in intellcdu
,
aUtcr
vt eft prstcriri
non :
qn6d omnis entitas
gitur,
di
:
mcmoria enim non eft,
eflct
illa
nifi cuius fuit vifio intelle(^alis
&
tunc corri-
agcnimmcdiatc in intclle(M,qui papax eft,non cua(Shialis eftrario
iuslibet a(ftionis immediate, (ed a tali entitate:fic
quacunque
intelledlus Angeli a
non,nunc ab fit
capax
cntitate
}
nofter
entitate indiuiduali.Qux rario
a(Stionis
ab cxiftcnria
cum
qux magis
,
vi-
detur alterius rarionis.
Itcm , quare AngcHcus, non nofter? nonnc potcnrix eiufdem rationis funt refpe(5hi omnis cntitatis
?
qu6d numerus pro!>riorum fenfibilium eft pcr fe fenfibilis. Rcpondetiu-, quando vtfumque fcnfibile (ccundum Contra
flii»mtU
,
iufcunque rationis
i. «i».^.
fub
concludcret , quod Angelus non intelligit fingulare , ita qudd fingul^tas fit fflodus intellc<5ti, qui cius intcllcdhis eft padiuus. Ide6 didefjct
vel ftdfftantiat
&
,
rationcqua eft fingularc:quianatura nonmouet tperahmet fccundum gradum fingularitatis, quia ille gradus ffMtfingiJ^.
^
SiNGVLARB pr» hoc fiatu aonpojfe i nokit difiin^f inteUtgi , velfentiri , de quo lati DoSlor de An. q. II. ratio efi forti, ijuia propter pecca-
tum impedimur,ne
finguiaritatetnontamen finguiaritate formalitef. Contra : didum cft , qu6d intellcdus noftcr in
?
Iftud poni poteft tcrtium
,
cuius
caufa in natura potenrix intellcftiux
non
cum
eft
illis
duabus de phantafinafe,& tunc AngcHcus poteft, quia perfe<Sbior , nec pafliuum \ pluribus cft im-
quando non poteft perfici nifi patiendo ficut per(picnumiion eft minus perfe<5tum, quod eft illuminabilc a quocunque luminofb , quam quod tantum aSole. Vltcrius dc intellc€tii agente poteftecieinmemoria.Tunc enim non eflct vifio fcd ncc intellcdhis aggns perfe(5liuSj :
:
obie^
nato intelhgi vifiuc, coagit ad fpeciem in memoria , quia ilia fit ibi mediantc vifionc,&
ita
ab intclligcnria
:
non ab
intelledlu agcnte,
Itaque
cum omnis enritas , qux
nata
ab Angclo videri
fit
Ie«fhim
agcntcm
,
,
eft a<5hi in re
,
nnlla requirit intel-
nec innobis natura, quxna»^ nec in
ta eft vidcri,& eft aftu in re,vt natura.Sed
nobis* refpe£hi fingularis,quia ttcre intelle<5him
noffarum,
fi
efle
ef!ct
natum mo-
ad vifionem vniuerfalcoa.
niuerfalem ita.
non
>
vt vniuerfale
eft aiObi
fub radone
non
eft
2£ta in re
;
&
ralis incelltgibiiisaijfi
fiat in memona , quia inteiiigenria przfuppcnic inteliigibile;ergo non potdl fitti in memoria ab intelligentia. Sed tantum ab imeiledu agente ,non a rc tantum , qoia non fic cft indc-
a^
nec nataeft ibla agerc nifi in infclligentiam:nam in Angclo,& nobis tantum propier
cenninata
XV.
Qu^eftio
.f
:
vmuerfalc cftintellcdus agcns,
exiftenda
,
715
intellcAio autem abftrahttur. £c eft
condirio obicdi
ifla
,
tAfirMku Mi rcnfatum.-per txifHtU <»•
concomitans, fcd pcr fc inquantum acddens autem fcroper concomitatur intcUcdtionem quiditariuam , de qoa l(X]uitur Ariftoteles vc plxirimum , quia dc vifionc intclle^hiaii nihii videtur iocutus. Ad dedudionem de organico ignis,non cft organicus , nec virms in fcmine non tamcn producunt vnmcrfalia folummodb feq(ii->
obie^m ex natura
&
&
de bocdicendimadts. S«lMtiones DoQorufmnt obfcuri. Vide AntomMm Andrtttm hic foluit. Vtdt tjttdft. 1 5 ^uitt clttriiu ea fropontt,
foftti Vdiries
&
.
i }.
Dciccundo dicitur,qu6d intcUigimus Cngub; intelligitur enim perlineam rcflcxam iccundum AriftJn j.dc Anima, lex. comra. 10. Commentator habet lineam
cum
accidcn-
,
:
;
componit (ubie^himcum accidcn-
terminus k tjito^ ad tjuem rcflexionis,
ita
&
in mcdio eft diftindbim. Vnde confufum, didtur , quod non tantum funt noroina fccunda: eft
intentionis conditiones fingularis exprimentia,vt
Gd
etiam aliqua prima: intentionis, vt indntidMum, vnttm numero, incommHnicabile, &c. Natura igitur determinita iftis,
(ingularefitppoftMm, &c.
intclUgitur,
QmmMd»
de mMtttia muta- V**» i
illud
:
cundum prindpalc maior falfa
: eft ex quaefWone dc indiuiduarione , quia iUe gradus indiuidualis SMfr»q.t^ fadt vnum dc fc cum natura. Primum corifcquens de diffinirione conccditur,& fecundum fi fcienria huius didtur habitus inclinans ad fpecuiandum aUquid de hocjnquantum hoc. Arifh)te-
lcsexponitur de fimul toto. £t quod obijcitur de infinitatcquodUbet infinitorum eft fdbile nobis,
& eft conccptus non fimplicitcr fim-
:
quod fadt fingularitatem
per acddens, quia nul-
lam per fc , quam incfTc confequitur fingularitas: fadt autem pcr acddcns,quod non per fe cognofcit dudtur enim ratio ad oppofitum , quia cft :
pofllbiic
Ad
rd.
cum
aUa intellc<5Hone per euidentiam
tcrrium prindpalc
:
vidctur oftenderc, DifcHtvai-
qu6d per nullam intclle^onem , quam mod6 tttrfMU fittutl habemus , abffarahcndo fic pofHbilc fit dare mo- ctmfiMpiUdum,quo vniuerfale per fe intclUgatur , & fingu- ri tftrftit^perfe:& eft pro primo fecimdi arriculi ; vcl ad primuro fecrundi arriculi principaUs , aut fi eft larc
pofiibile/jusrc in
Ad
telltgL
quzfHonc dc VniucrfaU-
&
argurocntacontra 1.2.
4. inteUigitur de conceptu non flroplidtM' fimpUd , vel fimul totOjfecimdum pzxdiSta. terrium,& qnintum dc natura,qux cft fingularis,fexcum de aggregato cum
accidcnribus.
nec ctiam fimplex quicUtatiuus , vt fed tantum quafi per accidens, vt homo al-
plex, vt ens
:
homo , fi«,licct non
ita
pcr accidens:&
natior conceptus
,
ad
iftc cft
quem venimus
determi-
in vita
ifta;
ANNOTATIONES MAVRITII ad^majl. i^.(jr IJ.
nam
ad nihil deuenimus , cui de ratione fua inquantum a nobis cognoicitur , contradidbrie refinc tali conceptu , nunpugnat alteri inelle ,
&
quam
concipitur fingolarc diftin(Sc.
De hoc
auiem
,
& quomodo aliter fingulare
intelligi-
bile, quarre
autem
fit
quxftionc de Vniuerlali. Quomodo argu, qusrc infbhitione z.
eft fenfibilc
Ad argumcnta igitur. Ad primum, quod dida communiter funt de iimul toto, enim immanifcftum cft recedcns a fcnfu , icicntiaficrct non fi;ientia,quia habitus idem raaTnpmkpeT nens mutato obiedo,mutarctur. Ad aliud, illud mmtMt» H»n eft modus obiedi,non rario intrinfcca, nequc coVttiet <s his ^HorMm vni gnira. Contra , qua difFercnria inter obie<5him Ariftotclis hic
&
illud
& intcllc
*/l
fuperim
knfus
md
Mitentm.
ordinatus
,
?
Refpondeo:fenfus
cft
fub-
; crgo obie
modo quam
SEquimtur quafbones 14..& biUtatc fingularis, t.c.}y.
cft (enfus
intelle
tius cft,
fir.gularis ?
determinatc magis,
Refpondeo
:
(enfus fimul to-
& ideo a(flus fcnfus non cft abftradhis ab
ij.
deintelligi-
qux etiam commu-
niter.occumint,& in quibus varij varicfcnriunt, quarum ordo ad pr2ceclentcm,& fcqucntem qu?»
fUoncm
poflet ponderari
:
hk;&
nam
in aliquibus fc-
vidcnmr fundari in tcxtu, fcd dc hoc parum refen, prima ctiam iflanunnonvidetur multum neceflaria , qiua eadcm contra firrc habcntur in fcfundamcnta pro , cvmda ideo poilct notari Extra , fcd ad roaiorcm cxpreflionem poffunt legi ambx.Nam vna quuntiu: fcqucntem
mcnri.
9
efl
materia dc fimul toto expo^itur, quod eft bilc,&idc6 ignotum , id cft , non fdbilc. Ad fc-
Et cum improbatur per artinccm Rcfpondctur,
,
tibus vel multa accidcntia mutuo fccontrahenda intclledus intelligendo vniuerfalc , abftrahit quodcunque illorum intclligendo tandem vt incelligac fingulaie lecundum naturam , qu* eft hacc, non inqiuntum hacc , fed cam accidcntibus
tibus;&
Ad
in fenfum.
qua non
elTet linea rc
phantafia confufiim cft fubftantia
propriis, huic
prindpium agcndi
non omnia fimul:ficut fi fpedcs ponantur infinitar, Vlrimum dc fcientia in potentia coiKcditur,
non iphaara^nec fpharaUs. Alitcr exponitur, quod in Scd tunc
eft
& quiditas abftra-
hitur a quiditatc, donec reftct quidiitas a pofTet abftrahi.
ficut
,
dcterminantur fcnfus ; Aliunde poteft dctcrminari,& fenfus indercrminari , quia natura vt natura
:
re rcfledendo ad phantafmata
tdUgkmr
qu« cft detcrminat* complcxionis
organi,
III.
SiNGYLARE pT* rmnc ifneUigititr k nebu explicat confnse tdntmn ; fer refiexunem , modum,etJi mkil refolMt^ tjuo fttfiits apt ^.li. deAn. vbi in commenttirio egi de hoc k num. 1 3.
:
% m titlm itMt nmditm fmt-
:
cur,crgo non dctcrminatur ad
{pha:ralcm,& ipfc fic exponit
ttUeStt* fic.
:
SCHOLIVM
(ttMn ^holittm vltimHmq.
imfiittnm
non tantum per acadens
fic
&
;
eft
dc intelUgibiUtate
fingularis abfblutc,alia in
ordinc ad intelledura nofhum,fupra etiam
lib.i.
q. y, in aliquibus originalibus ponittir tota hic faris benc eflct ibi ad 14, fub breuitate tamen,
&
ptopofitum : vt ibi notaui. ProccUus Do«fh)ris in hac 14.
faris
patet
:
ar-
&
fbluit guitenim advtramque panem copiosc, iecundum viam Thonuc argumcnta prindpalia, impugnat in fine foluricHies. Adargunnen-
&
OOo
4
ta alte
10
.
Metaph.
Lib. Vll.
7i6
&
ra alfcriuff panis habcntut refppnfiones q. r j. lupra lib.i.vbi (« ccminit. In i. ctiam Sentcntianun
& in Thcorematibus
io q.li.dc Anima,
rionmu,&:
propofitionc 5.&io.4.dift
4j.&in
j.
di.i4.&in
Quodlibcio.quarft. i y.Sc iu j.di.pri.qux in quaeft.
fcqaente amplius penra^l^arj habent. In q. j .atguii ctiam ad partcs fcr^.vt priiis coI
prosr,vbi poft oppofitum ihi:diciti»r ^»ad in alia
utmine, &c. vfque iltuc
;
Item ad principaU ,8cc.
Extra ab aliquibus.
affignatuc
R.croIutio quzftionis in diiobiu articalis
claracft
& notabilis valdc in
,
partc uibi
(zm
1. arg. principalr,
CQntra^iSum efiyejmd imeUeSiu »0-
:
.ffwj&c.vfquc illuc, de feeundo dicitur
&c.
,
afli-
gnacur ^'rr^ ab aliquibus,fcd tDta litcra valde norabijis cft,&fubtilis,atqucfingiTlaris : quarclcga-
tur,& cxponatur attcntc,vbique.Opinionesantrmodemotttai , addc hic fi volucris. quorum,
&
Vidc fupra
7.&
1.
PhyC& i.;& j. dc Anima,& m hoc di, }. & alibi. Vidc Ocham
i.
Scnrentiarum
in prirao
,
&
quodlibcris
Scoticam vbiqnc
& dcfendc vetiratcm
,
Dc modo vcro
cognofcfdi fin-
gularc,nora valde ca,qux ponit DcnSbor in i.paf-
& qu«rc alios varic
rcpetit.
m6,
.
:
J5>.
fic
matcria
,
eft
omnis
illius
,
,
(cd ixon ^ nobis
& ynitate, nifi
.
ius,c.dc
Forma,tcxt.com.8.homo,& homini cflc, non idcm,nifi anima fit homo. Item, in epilogo cap.tex.com,4o. qua: funtpartes,vtmateria» incrunt in fatiooc fubftanrix. Si exponatur dc matcria indiuiduali , contri : ira poflet negare
illius
non
partcs formalcseflcpartesrationis,quia indiuidtialis
non
forma radonc vniucrfalis : fid negate dc forma, ficut dc mate-
non
vidctoT ita
incft in
A rift.ncgat
Dicitur,qu6d
ria.
in
hoc cap.
text.c.
de hacforma , qu6d fitpars quiditaris hominis:ficat dc hacmateria,fic dc hac anima,ficur dc hoc corpore. Contrjk : commimiter ttcludit j 5.
&
.
fecundum fpeciem
eft
feciindum maferiam
,
cfl^cpiiaindctcrrianatadlmatcria.
comm.
quodam vago,(eu confufb , aot ccrtc aggregato,& hoc maxim^ cbgnitione abftrafti ua: fed dc intnitiua diibium vidctiu: , vbi potcrit lic£tor concKifioncs ordinatcproponerc plarcs^ vd
mentator,
vnam
materiam. Item ibidem,
in conceptu
vr pofui.
dif&nitio rsttio cft
,
&
omnis ratio parces habct:vt autem ratio ad rem , Sc pars rationis adpancm Habct. Tex.c»m
j:ci,firailitcr fc
quod non cft idem
''vulm^
Cah propria ratione,
Quoniam aucem
,
cum fuo tjuod quid tft.Sc infcriL tcxtxom.41. dicit,conccpta cum materia non idcm. Itcm 8 hu*
dammod6 cft diffinitto, quodammod^ non , qma
,
,
Itcm, in didis fecundum fc ^md , idem cnm co cuius eft j crgo nihil pertinct addiffinitioncm, quodprohibcthoc fcdriij omnibus habcntibus matcriam non cft)idem. Mrnor probatur in ifto cap. text.com. Dicit enim efi eft
& pri-
dc Vniuerfali
intclligibiie
& abftra<3:iac & incuitiue ifto
comm. ^ y
f ic.
qutd
4*w(wj|
hic,quod fingnlarceft per {e
pro ftatu
c.matcria fiuc fenfibilis , fi«c inrclU^bilis,ftcundum fe,cftignota , idcm primo Phy-
Vult brcuitcr Do£kor
,
h.TC, vbi pri^s-infrjimagis in q.
hic fiiigularifllmc
in,
commcnto
tnateriam,non communiter foimam. Ifem,bic in litera.tcx, com.jf e* hac rarionc vniaerfalitcr videtur dicerc , qaod fubftanriae fimul tothis qiKJ-
rc 1. principalis argumcnti
ad
&
*o. Sciu inde:(cd matcria non eft princfpiurti cognofcendi illud cuius cft. Probario miuoris
5 j.
<wr^«
non
IdcmCom^
5 f
Oppofiram
in ifto cap.tex.com. j.Indfio nott j perrinet ad diffinitionem, fcd qa* fyllab* cam
qux cft clcmenrorum
demchta perrincttt aJ comm. }6. fi anima ma non cft animal, ttmc diccndum , qtiod inin» non cft totaquiditas , ita intelliginir fblafio fua. :
fed
tcxt.
Item,contra Platonem,tex.com;j6. ParabdaPlatonis noft benc fe habet, qvik non cfr fimile de circub, homine : fopcrfluomcfl enim aifcrre
&
materiam ^ quiditate rerum , quia quaedam fbnc hoc in hocicilicet forma in matcria,ficut in nafUralibas.
QJ&STIO Vrrkm in rebns fAKi
XVI.
SCHOLIVM
mtttriitli^as mioteriajtf cfuiditJiis re:i
Sentitntia durt.
nan h}nSi.x.flrff.cMf i.Cr i.Mtt»fh.c*f.t.trx ^r.
ComMent.ii. qt }4-
Aucc
Aid.
Al. i, Metsfh. tcx.ii.. Aaiccii, j.
Ji1etdfh.c»f^.S.^nga(i.^fji* Cimt.c»p 9 Danu(c.Z(i. difide atp. \. Aknf. ip.c^ 6. D- Thom. i.p.if •> ^jirf.4. Cr « .contr» Gent. emp.i. 1. terraricn. i c»mr» Gentes,c. 11. Capreol. i» 4 tiijl.44. tj.i. *rt.i. laadun. hk f.i x. .
An:on. Andr. ibid. jtgiij. t. Fkthlria art. \. f. i» Coaunbr. i.thyf. c»p. 9. q 10. S\izx.iii^. ^f. Utt»fh. fiii.t. Vide ScotHmin i.difiix.q.vitiea.
Vjid non,audtoritatc
Qi ^^^ I
T.e.%. i»dt. hie.t.c. j 5 .(^
x.ehjff.
•
f.
huias,cap.
Omnes partes diffinitionis
^ Giti-
funt forraar.
&
ejft
I.
Auerr
alij fetfuuntur
,materiam in materialihu/
de qutdttate ,fed folamformam
eam Df&or variif
locis Ariftot.
,
refutdi
& rationei eius
Idemfrafiat i.d.ii.num.c).vhi rationes
dtfiruit.
huius femerttia ducit ad offofitum. Soluit argumenta Auerrois oftime explieans^quoniedo po~ tentia
remotaadcorrmnpi fit fcilhlisper medium
commmne ,t^firabens ah
exifientia
,
proxmd ve^
ro non.
Dicitm;
fccund^ Commentatorcm
2
ifto cap,
Ctntuutfto
commcnto
j
ncm vnde
didt,qu6d qusdamdiflSnitiaeft,vbi^i/^
a.
quod non
pertincf addiifiiiirio^?,h!dm'!
ibidem, Fbrma efl,^Hod ^uid erat ejfe crjro forma peninct ad quiditatem, Itcm 7. rexr. com. } ^.quod quid erat ejf$ animalis , eft .infma.
appaf ct raateria } quaedam vbi nott apparct matc- 'uttaf. ria vbi apparct matcria, ibi vna pars pofita non
Ircm,in eodcra cap.tex.comm.j4.ma1cri.-1lc nun-
E>crtinet
Iiera,
;
dbisk
quam fecundum fe cft dicendum non fccundum
fc ineft
tem. Item,inferius, tex. tcs in qua: diitiditur
,
,
:fed ilhid qiiod
non pertinct ad quiditacom.j ^. quxcunque par-
vt materia
,
fimt pofteriora:
fed nullu poftcrius pertinet ad quiditatcm. Itcm, ifuod cfuid
efi
euiiis Ci^jficut
eft principium cognotcoidi iilud habcturin cap.pc»:cdcmi : te9t.c.
,
-y
|.fciy
:
,matcria
fcilfcet
vbi
non apparet quzli-
pars pofita,perfinet. Item
, ratio ad hoc c-4. ^huius 7. omnia fada a cafu, ab anc, ha- _ bcntmatcriara, ilbcft, qua fcs poteft cflc, M»t^]fi' non cfle.ibidem ; fi crgia nuteria fit pt indpium, qmJtret pttejf pcr quod aliqiiid poffit cflc ,& non efle , h eflet 'Jf*-& *«'
>ct
&
vcl;
&
pars dfffinitionis
,
&
<}Uod quid efi poffet per fc gc- *^'
wtathSc eorrumgi, contr^Philoibphun*, cap.4. huius
XVI.
Qu^ftio huius 7.& penairiraojtex. com.}4.& jj.Confirlecundum aliquos ponitur , quia materia principium indiuiduaiionis : ideo prohibct intelligibilitatem fccundum Auic.8. Metaphyficxdgiinatur
tur quidiras
cum
pcr
fit
quod
abftrahatur a matciia.
tcria
non
non
cflc
oponet Additur, qu6d maqua potcft eiTe ,
(c mtclligibilis
:
Itcm, matcria raanct
tate rcL
&
qua rcs eft , fcd ejfe autcm aut non ejfe non cft
,
,
cft
dc quidi-
quiditatc in ifto
vero,aut animal,
717 ex vtrifjiu, vt vniuer-
tjuod^^efi
faliter.
Suppofita igicuc vniuerfalitatc matcrix,
quod
contra fecundam rarionem illorum. Ar-
eft
guitur cx hoc ad principale uerfali confidcrata
dcrata
,
ad quiditatem
igitur
;
vt fic, pcrtinec
Antcccdcns probatur
Contra illam pofitioncm fiint aa6loritates ad
manct
& oportet hoc
effe
vt materiam,
tBiid
vt fomutm } ni fi ergo matcria pcnincret, non haberct contra Platonem,qu^d idca non eft diffinibilis,quia cft fola formajcrgo quod diffinittir ve-
materiam,& formam,
rc habet
& vtrumque per-
ltem,rario omnis 7. hu-
tinct ad diffinitioncm.
fic. ,
&
forma fit vnum,
maicria,&forma in vniucrfali confidcraris:nam in qualibct mareria,& forma parriculari,cft rario potenrix,& aCtus ; ergo pcr materiam communcm, cui primo incft. Confcqucnria primaprobatur,quiaid,quod conftituitur in vniucrin
faIi:non eft cns per accidcns,fcd cns per fe
;
MMteria,^ formM qmdi' tatiiii confii-
tt*$mt tottun.
igitur
habet ^uid. Et parcf,qu6d panes iUius funt confHtucntia ipfum;crgo,&c. Contra primara ratio-
nem
eonmi,arguitur pcr idcm quia poflc cfle,& :
non cfle
cft paffio
coramunis vniucxrc inhacrcns
rauIris;crgorcquirit
fubia^m commune, dequo & mcdium commune , per
,
cft demonflrabilis
;
ius,tex.com. j j .idcm in 8.tex.com.i. habct pancs:
x^ucxl
demonftrccur
& ficut pancs rauonis ad rarionem, ficpanes rci
bus
eft
ad rcm. Sicut ergo omnes panes pnccisc expriprimunt totam rem, ita onmes partcs rationis rationem rci.ltem,pcrfcitiflimc cc^ofcitur vnumquodque quando cognofcittir quid ipfum 7. huius,tcxt.com.io.&ii. fed impoflibile cft per-
Philofbphi,fcquicur
^
vr
,
quia ratio potcnriz
,
a6bus,propter quam ex materia,&
tjuidy <ju*U,
confbtu-
illius
vtrumque conflicucns
corrupta.
&
Matcria in vni-
;
funt conftitutiua compofiti in vniucrfali
confidcrari ri,
fic
& forma in vniuerfali confi-
,
;
& ica
illud
:
fi
crgo maceria in nacurali-
medium f^ndum
didum
illud
qu6d maccria eft communis, principium cotifticuri communis.
Scd ad fblurionem
illius rationis
,
quia aliter
Notandum,qu6d
fingulari.
4
& aliter
fetentiM
mJ
potenria ad corrum-
ctrrtttttpt
du-
concedeturcorruptibile incfle ccwnmimi,
plex.
rcm , non cognita matcria eiusj ergo forma non cft toti quiditas cius,quod habet materiam. Probario minoris Philof 1 Jiuius,tcx. com.i}. fi fpccics caufarum cffent infinitz , nihil ftCtc cognofcerc
quia infinita non pofHmt cogcrgo ad cognitioqcm rci pcfede , oponet cognofccrc oranes cauias. Item 8.huius,tcx.com.
rumpi,Cme zdnonejfe, potcft intclligi duplex,fcilicct rcmota , quae eft qtucdam aptitudo confequens naturam,ficut paflio eius. £t illa cft fcibilis pcr medium communc,& abftrahit ab exiften-
nuUa
communiccr
cflet cognofcibilc,
ria
nofci
peninens ad generarionem , vel corruprioncm, poflet dc aliquo fciri. Alia cft pocenria propinqua , quz efi ordo immediacus ad adum in pro-
II.
;
ibidem de materiali fubflanria
idcm
,
planc.
:
Itcm,fubflanria habct diffinirionem,non ex addi-
prio
& inde,crgo quicquid
non
rionc 7.huius
;
iex,com.ii.
ponitur indiffinirione fubftanriz pertinet ad tjmd
alicxjuin
,
&
paffio naturalis
proximo rccepriuo adus
& quia adhir
:
quodnon cantum includit naturam hanc, ficut pcr fe commcnis includit incft nifi fimul coci,
Quod aurcm
Sed 6.huius,texxom.i.&inde,in diffinirionc rei materialis dcbet poni matcria, fi non cf^ fct dc ratione diffinitionis,di£nirio cflet ex addi-
confcquitur exiflentiam , communiter non pcrti- mMttrtM n»»
tione.
potentia
eihs.
&
Itcm ,
ejHod efuid efi eft illud
&
cuius eft
<ns,
cft illud
primo
,
quod
eJfcCed
ptim6 quod pri-
cft
hoc cxiftcnriam.
fcd addit fiipcr
nct ad quid
ncc
,
non
cft fcibile
in crcaturis
cft fcibilis,ncc
cipiirai
huius
cludic
matcria
cft
materia
,
ideo
;
Nara vt
pars quiditaris. ,
quorum ncucrum
ftinguit fubftantiam, dicit
,
pars fpecici,fcd abftrahitabvtroque. Pcr
eempofitM,
polita eft fimpliciter hoc
aHquid
fimpUcittr
primo per
b«e»liqMuL
efiycA
8. texx.}.vbi diquodfiibftsntiacom-
&
,
feparabile
fecxiftcns. Si ergo hoc^xanccjuodquid
compofitlun ex matcriaA forma.
Itcm, contra rationes primi opinionis. Primo Mattri* tun contra fecundam Ci matcria cftet dc fe hsc, non tfidtfthu. pollcnt du3E matcriac conuenirc in vna rarione :
materia:
,
ficut arguitur
de dualitate
;
habet crgo
pium, vnde compofitum fit hoc. Intclligibilitatemautemalicuius intclloiione abfttadiua,qu2 noncft vifio , qualis cft communitcr inreIIe€tio noflra prohibet matcrialitas
bcndo nutcriam.fed
in
,
non quz
cft in
autem additur eft
habcns quid primo, vt vniucrfalc
funt caufs fingularcs
Ncc
rium aUud,vt tua materia, (Sr mea, fpecies,& mouens ,vnitterfali autem ratione eadem , fimilitcr in ifto cap. homo
& etjuus, & tjus itafuat in fin-
gularibus
; vniuerfaliter autem non funt fubfianfed fimul totum quoddam ex hac materia, hac rfttione, vt vniuerfaliter^fingulare vero ex vltima materia , Socrates iam efi, ibidcm infra, ani-
tia
&
,
ma fubfiantia prima
,
corpus vero materia
,
homo
cerialcs
;
,
qu£
immo pcr
cft
ha-
habendo conditiones ma-
Mctaph.cap.dc Caufa,tcx.com.}. caufa& cfFcdhis fcmpec proportionantur , ira quod fingiilarium, vniucrfaJium, vniuerfalcs.
vc eft
ad fectindum,quod fuitconfirmatioiftius:quia non eft dc fe hicc , ncc princi-
auftoritatibus.i. Phyfic.text.comm,38.& indcj.
,
,
bocpa-
matetia abfblute
cxiftcnria;& ica poccft cxponi Auiceruia.
&
Tex.c»m.i$.
includicur in maceria
matcria communitatcm fibi corrcfpondentcm ad materias , ficut forma ad formas. Et hoc probac
Similiterih 12. huius,cap.i. xex.com.17. finguU-
I>*. f.3J.
tct
fic in-
& indiuifionem & exiftenriam,
mo cftjcft compofitum,quia in SnhfiMMtiM
ifta
vt cft prin-
func limicacio indiuiduacionis
,
&
Quod
, quod non cft qua rcs cft , falumi quain fuo genere caufc alioquin ;
hocquod dicitur
eflc
,
cllet fimiliter.
qua
rcs poteftcflc,
cxcluditur hoc, fed includitur:nam nihil eft prin-
cipium proprium alicuius pocencisc in rc ; nifi idem fic aliquid in re. Quacrc iu 9. qu. . Quod i
quod matcria manct , nihil vaIer,quafi marcria non cfler pars fimul totius manctenira fimul toto corrupto vndcnon (equitur, rcrtio adiungitur,
:
:
totum cotrnmpicur ergo quicquid ;
catc totius
,
corrumpitur
;
fuic
aliquod ejfe , quod habuic in
de quidi-
quantum ad coto tnoncrcc cnim A,B,
fed fortc :
,§iu«mtd» tfifcibilu.
Metaph.
Lib. VII.
7i8
&
A,B, (ecundum Philofbphum, A B, comipta t tamen funt panes quidiutis, A B, (ccundum iprum,tex.com.6o. huius.
ris
non eft
ligitur
pars
R E soL exijlentia,
V T I o materiam
fpeciei, id eji noturt.
,
vt ^bfirahit ah
tem materia licct aliqua
communu immeditte fuperio-r
ru ad indiuidua yfufficienter prohatur rationihus adduQucontra Auerroem, de quo fuse agit DoHor ^.d.tx. a num .f. vhi clarius totamhanc qu*ftionem traQat. Vide Ant.AndrMc ^.i ].
I
UMtcria du-
Aum
etiam ad intcile* multatum au^ritatum hic in litera, opor-
dc materia confiderata in vniucr-
&
&
in particulari fali , de njatcria per Ce , quse nullam conditionem incUidit extra rationem ma • ;
teriae,vt eft pars fubftanriae, qua:
eft fubftan-
vere
tiai&de materiaper accidens, qus aliquari) conditionem accidentaiem includit : 8c dico quomor
de quiditate impropric fumpta cft , dc rariorm quali quia illud additum quiditari pro-> fit
fimul totius propric fumpti , hoc eius rali
:
pric di<9ac
non facit curo
,
ipf»
vnmn per
fe
cop»
ceptum.
SCHOLIVM
IIL
•iSsab
S o L V I T optime argumentaprincipaliayvidt eafdem,& alias folutiones } .d. i i.num. 1 4. quomo^ db quod quid e^,fit idem ei ctaus eft,& quid circa hoc voluit Arfftot. Vuiefupra
ad
Ad primum in
wi ;fcd
in cera funt matcria accidentalis fylla-
habetur in
litera,
tex.com.34. Scd eriam
diftinguere de"fimul totorquia licct
vocetur indiuiduum
cum a^uali
communitcr
cxiftentia, cuius
&
idcirco in litera dif*x.e.i^.& eft generari,& corrunapi ; $»d«. diuifio , cile paites fimul cantur partcs,in quas
m
prim6 diuidi,nonautemcommunis habentis propric quiditatem tamen aliquando vocatur fiijiul totum , compofitum vcl torius.quia cius eft
:
vniuerfale
ficut patct in ilia audoritate fuperius
:
Addnda.,homo
& equus, &c. Similitcr oportet di-
oppofitum
t
partes,quae funt in
diifinirion^,non funt formae inuicem comparats:
formx
funt
,
nifi
materialc refpcdu
refpcftu difEniti,fcilicet de
Ad fecundum:qu6<£ formaeft f«w<^ quideft Diccndum.^uod t,. Phyficorum,tex.com.io.& inde,dicit,qu6d forma cft
ipfb formaliter pracdicabiles. :
&
natura:quia dcterminat rem ad ejfe : dicitur res natura,quando lubcr formam rcs completiue dc fc,non cft nifi pcr formam. Ideo dicitiir «iam, quod eft quod quid efi fci. Vcnim eft eompleti-
&
:
uc,non tamen
totum quod quid
eft
eft
;
fed illud,
quod aggrcgat formam,& matcriam. Vcl dicitur,
^»m»d» form*
eft
m-
tuntl
quia fecundiim Platonem forma eft quod quid quia Philofbphus non determinauit vcrirrei tatcm fuam dc quod quid eft, vtrum fcilicct forma :
&
quandoque furaitur pro forma,diftinguendo contra mareriam^quandoquc
fit
pro vniuerfalijdiftingucndocontra fingularc. Si-
ratur materia in rebus materialibus
ftinguerc de {pecie:q0ia
& iht qu%
tertium.
quia forma non format
literae
(ju. 7.
SchoLi.notaui. l^uUftidm Dott.de hoc iul,^,^.j.
culi funt materia circuli;fiue praeter neccflarium,
vt
tnr dHpliei'
om*
cft
accidcntalis eft dc quiditatc fpccieir
docunque accidentalem;fiuelarge,vt exiftentiam, Hcut materia fimul torius;fiue proprie,& ho^ vel vt neceftarium,hoc eft, fine qua non, vt femicir-
ba:,ficut
SpeeitsfHmi-
autcm
Ad rohitionem quzftionis,& tet diftinguere
t^f-
cuius proprie
,
fibi:non
nino idem habenti tjuid pcr fe , fed non prim6j quia illud includit aliquid vltra^Ki^. NuUa au-
ejfepartem quiditatit
,
& fingularitate
fpeciei,id eft, vniucrfa-
prim6,& idem
cdtjuidySc
IL
fed fimitatis per cauitatem mtel-
infimi, fiue pcoxinii indiuiduis
lis
SCHOLIVM
;
forma tantum,fed
quod quid
rei fbliim,vcl
non
:
fed ctiam requi-
ter.
«niiitcr,
quid proprie non
cft, niii vninerfalis
;
&
ideo fimul totum,inquantumtalc,non habet tjuid. Dicuntur autem aliqiiae pairtes quiditatiuae cius,
qux non funt
funt fimpliciter quiditatiu«, cuiufinodi
quas includit vltra quiditatem fpcciRr Similiter ^uinti, habens <]uid poteft intcl-
iftac.,
cam.
ligi, vel
pro
illo
,
quod primo habct
,
& illud eft
commune;vel pro ifto,quod habet pcr le,{cdnon primo,quiafdh'cet participat
illud,
cuiufmodi
eft
fingulare;ficur igitur in cap.4. fcptimi,didlum cft
dc idenritate -7«»^, hic dicendum prio fingulari
cum
illo
cuius eft primo
ita
,
quod abftra^lio vniucrfalis a pronon abftrahit ab aliqua partc , quar ,
Aiit pcr fepars fingularis,
aliam partcm. Scd
abftraiSlio indeterminati a
detcrminato toto
dem determinatc, enim
& indeterminatc fumpto
cft
co-
,
:
eft
multa qua: in-r cludunturin detcrminato,faciuntvnum per fc. Si autcm non , alterum illorum nunquam pcr altcrum determinabimf intrinfece,fed quafi peraccidens. Ira quod in fe remancbit acque indctermir natum. Si ergo eft abftradio qualisdida eft,fequitur , qnod quiditas includit quaccunque communiterfumpta , quae fingularitcr funipta inclupoflibilis talis ibftradio
dumur non ^
, fi
in pcr fe indiuiduo illius coinmunis;licct
iila.quxin fimul toto.
Patet ergo
,
quod per
fe
materia
non
indiuir
diialis,ncc fimul totius propric fumpti,(ed in
muni conhderata Ttx. r. 1 f
,
eft
dc quiditatc fpeciei
prout fpecies dicitur ^orma^ficut iu
comnon ;
litera, cauita-
/iio.
Ad aliud , qu6d matcria non
fed in
quo
eft
forma fcd :
,
vtitur
cft pars
dido
forma,
cft pars fpecici ajjfbluti
loquendo:materia tamcn poftcrior, qui eft in indiuiduo, non pcrtinet:ficut litera pcrtinct ad qui.diiatem fyllabae:fed literaccrca non tur in
fic
intcUigi-
aliud dc cognitionc pcr marp-
riam,dico,qu6d materia pcrtinet ad cognitionem rci.
Tuncad
Litera ptrtinet
Ad
aliis.
:
ad
ejfe»^
tiamJyLUbi^ liter» eerta
au<5toritatcm,qu6d hoc intelligitur
de matcria indiuiduali,qua» cft principium indiui:fionis. Vcl aliter ; fi comparctur ad formam rc{p^(iVucius,cft ignora:fedmateria cognita per for-
mam, facit cognofcere compofitum.
Aliter,ma-
An mtfteria fit prtncipiu
tcrianon eft motiuaintellcdus;ide6 ab inrclle(fhi epgnqfetndi, cognofcente pcr receptionem ab obie(5bo,non co- (y ijuomedt gnofcirurcx fe, difHndc:tamcn eft cognofcilii- ignot» i
&
lis
ab intellcdlu
,
cognofcente quodhbet fecunpropriam nec quiditas ma-
dum fuam cntitatem terialis
:
ab alio intcUcdu
cft cognofcibilis,nifi
pcr
difcurfiim:ficut matcria ex tranflatione:ficut for-
ma cx operationc. Ad Amd-.quod quid erat ejfe,e{i idcm cum ni habcnte.
Et dico
,
om-r
qu6d materia non impcdit
idcntatem habcntis, quod quid
eft
,
8 Maierim ftat
ad ftium pro- "*^
prium quodquid eft:Ccd habens raateriam indiuidualem,non cft idcm cum quod qutd eft rpecici,& hoc proptcrmateriam indiuidualem,qujEnon includitur jnfpecic:& de quidiratc fpeciei eft fermo hic in 7. quia loquitur Logicc hic. Sed ad illud dc 8.huius,dico,qu6d ibi accipitur homo pro fubftautia feufibili , qu
idtnti-
* 'j
y^
eo cutHs
^g
efi.
Jk
^l
:
Qu^ftioXVII. Vmlt fhiUf*.
fhm
fphitHdU ejft it
Jihtc
bilem:vndefMo<^^«u^ efi iIlius,noncft idem cum homineab(bluce , niH animacdec horao. Aliter Philo(bphus fortcdiceret rialis eft
de
harc
fe
,
& ita
:
qubd fbrmaimmatenullus gradus additur
naturae fpcciei,vt indiuiduetur
fcd in raateriali-
;
btts fccundum ipfum proptcr imperfcdionera, qua natura non habet de ic fiammam vnitatem, oportet vltra naturam gradum indiuiduanrem addi. Habcns autcm quod cjuid r/?,non eft intclligendum id quod primo habet , fed quod pcr fe,
& non pnmo
;
illud igitur in inxnaterialibus (e-
Cundum ipfum, idem eft cum quod quid eji quia nuilum gradum {ecundum cum addic ; in materiaiibus non fic;ncc hoc ide6 cft,quia forraa ma:
materiaadualiter,quia
terialis eft in
rata,non eircc pcrfedior
non minus cx
ita
quam
fic
fi
ellct icpa-
habens fiiam vnicatem
ie
Et
in maceria.
719
declarantem effentiam
pars fubftantu , ftd
,
materia non dicitur
effe
mam,& fuam dif[imtionem, DcterminatioDo^oris terminata
:
prxmiflis
effe
apparens defertnsftr-
&c. dcridcbis. rcfoluta
iiic eft
,&dc-
enim j.diftindionibus, vel
6. computando illam de potentia duplici ad corruprionem,concludic quid tencndura;vbi poflent
varia: conclufioncs ordinari
quacur.
Hanc
mc,vbi
aiios
Hugonem
quod
,
lcdbori relin-
roaceriam inquire in j.di.ii. opri-
Theologos inquire , vt Bona. Vuar. dc Sacramentis lib. i .par.i.cap.vltimo,
&Thomam
&
&
i.par.q.75. in 3. par.q.50. in^. di.44.& in tradatu de Ente,& eflcntia, yide in 2,
di.3.par.i.q.j.& fequaccs huius plura addendo,vt /cis
,
tum
litera eft
& concda pcr to-
bcnc ordinata ,
hic.
fed
:
arguicur fecundum ipfum cx imperfe6Hone,quam
habec fbrma
,
qua: nata eft maceriam perficerc.
Alircr cxpone, quod tur Piaconicum
,
cotum iftud capiculum vidc-
nifi
quia paucae improbariones
incerfcruncur.
Ad rarionem didtur , quod notificario illa eft vcra dc matcria indiuiduali, noa de matcria fpeScd matcria
cici.
ma
fpccici neceflario eft fiib ror-
formam
quia materia fpeciei occupatur per
,
Contri materia, qux eft fub fbrraa fbrmam , habeo propofitura:quia fi poteft ; crgo eft ibi priuario fi non, cum ergo acr ex igiie gcneratur, vel comimpitur ipateriaignis,vcl rcmanebic fub forma ignis,quod eft impombile. Item , omne habens raateriam cft (pccificam. ignis
, fi
in potenria contradi6fa*onis. ,
non de
ttmdum ptitt.
ft
habentis pedcs
aliud
non alatum iiquidem ben^ dinon pofTc, facit hoc:
cit
,
,
principium
eft
,
ciy.*sTio
vnde quidicas poteft cfle, &non
&o eo, quod
liabetquiditatem
materia non eft pars quiditatis, ,
5c vt
fic
aliquid corrumpitur.
ahquo
efle,
dcftru-
fed quiditas
;
ejfe
non
fc,nec per fecorrumpitur. Aliter,qu6d
tur ^ fatione
non
XVII.
VtrHm differentia
eft
nifi vt
diuiftua generis inferieru
incUtdit differentiam diuiftuam
frimam
?
non habet
priuacionem , quia priuario nihil peninec ad
fecundum
:
fed propter
:
di£Fcrenti2 pedis. Tex.com./^y
fcd rarione priuacionis ad-
per camen inquancum pars quiditaris
;
aliud alatum
,
fed fi aliud habens fciffos pcdesraliud non fciflbs pcdes : ha: namquc funt
iun(fbE,modb maceria inquancum pars quiditaris, non habct priuationem,licec fic ibi priuario:(cm-
rei
diccn-
eft
dum
Ide^ dicitur, qu6d
fua fubftancia
tranfrnucandi ab alio fluiditttfe-
Quare non
bcns pedes.
:
recipiat aliam
:
matcria
Itcm animalis habentis pedcs difFercntiam Tcirc oportct, inquantum habens pedes. Quare non eft dicendum ha-
confidcra-
principium
Sed inquancum
,
quo
cxiftic
in
Haec refponfio concordat aiiquaiiter cum refponfionc fupra ad primam rarionem pro opinione Commentatoris ; iiia poteft particulari.
quafi cxplanare iftam.
Atift.l>t^/(X4}.D.Thoin. UB.it.. Caprcol.i» i.dift.i, ?. i. Caict. i» exfofu. cmf. dt iifferen. Anton. Andreas Kf.i 5. Flandr. q.x^jut.^. Tolct. ctt.de fubftant.dHh. X. Mercacus i.ftftump.^. q.^. ad }. Sanch. Ub.i.q.it. lAaRus c»f.d* Mff.fek.t q.i. Kubius ibid.q.^ Fonf. 5. Mttgfk. cafx%.qH.\ t.feB.i. j^ i. Huit. dif^.6. LogUa feB.y Vidc Scot.im ^Jift. ii.q.i. .
QV6d fichJc ris
in ^.oportct in diuifione gciic-
_
procedere per difFcrentias, pcr fe;& tunc
fecunda diuidic priorcm per
fc
:
nam
fiflio
pedis,
eftpedalitas:quod prsdicatur de aUo in abfbrado eft prasdicatio
per fc primo modo.
Itcm ,
non;
fi
ergo dui differcntia: fpecifica: , eflent prima pr^edicata. Probatio confequentix illa funt prima pracdicata , de quibus non pradicantur prasdicata :
ANNOTAT. MAFRITIL
priora per fc
SEquirar quzftio dccima
fexta de partibus dif-
finirionis,feu quidiratis,& maxirac marerialis materiaii,cex.com.35.& vide,in qua cciam varia in-
:
ergo rationale
,
&
irrationaie, funt
priraa pr2dicata,& tunc generaiifliraa,& tunc fe-
quitur
,qu6d propofitio negatiua ncgans vnara
lurionis,qua: lubetur comracnt. j.huius 5
immediata, ficut rationaie Item , fi fic , crgo difFcrentia infcrior non diuerfificat genus fccundiim fc:confcquens eft falfura contra Arift. quia animal hoc T»xr.4). ipfum, quod eft , cft diuerfum per difFcrcntias di- kuiHs o-
tertiura
uerfas.
terpretatio
audorum veterum
,
&
modcrnorum
repcritur.
Ponit opinioncm Comroent. in principio fb-
yXed eft comraentum, c. de panibus diffinitionis, idem tangic com.i huius 7. alibifaepc, quam opinionera imitatur Alben. lo. landunus , mulri alij, quam confequentcr impugnat au^koritaribus,& rarionibus,& motiua eius foluit, vt 1
.
& &
&
&
difFercntiara abalia
non
fit
cft irrationale.
Probatio confequcntiae.
In generediui-
non fit genus intcrmedium,noneft nifi gcdifFcrcntia conftitutiua eius genus fuperius nus fuperius non includitur in difFcrentiis inferioribus , ncc dif&rcntia , qux confHtuit fciUcet
fb,fi
&
non
:
prius facpc notaui.fugam aliorum hic tantiira ca-
fcnfibile
put abfcondcntium confcquenter impugnabis. Et fubtiUtatcm Auerrois Commento 34. huius,
ipfanon inciuditur in aiiis difFcrcntiis,quia fe liabct ad ip.fas,ficntpotcnria ad adusjfcd potentiale
fibi,& aiiis,vt fui moris eft impcrcepribilera,cum inquit jfecMndum conjiderationcm ad fubjlantiam
non
,
diftinguitur pcr difFerentias
diftinguitur
;
quia
fecimdum eflentiam fuam per
adhim. Contra:
10.
*'"*'*»'•'•'*•
.
Contrk
Ttx. »»n hdbtnt*
comm.
Tex.c.iv.
^
inde.
ficergo diffcrentiz eflent differen-
idem
diuerfa aliquid
entia. Similiter lo.dilferen-
tiaaliquo fui funt differentia,diuerfa non. Sed ra-
Vifferentta
^
fi
:
Probatio^j.dicit Philolbphus:difFerentia funt
tes.
diiterfft,
efuemodo difr
ftrmtl
& irrationale funtdiuerfa, & difFerentia,
tionale,
quia conueniunt in difFerentia fuperiori per
te:
(cd ex hoc proceditur in infinitum, fi omnis differentia includit fuperiorem:quia fi differunt,differunt differcntiis
vere fpecies
,
;
^
ineludunt
illx differentix
Similiter
fiiperiorem,&c.
,
tunc differentia eflet
& tunc piura genera
quam decem,
cumi non fit fpecies alicuius illorum decemjomnc quod habct praedicatum diftum dc ipfb in c^uid diffcrentiam didam in quale , eflfpecies, quia
&
compofitum ex generg,& differentia,& poteft per omne diffinibile fpecics efV. Sed illa diffiniri,
&
habpt fuperioiem in
talis differcntia inferior
ejuid
Sc aliam qua differt ab oppofita,qua: dicitur de ea in quale.
S
C H OL
Sevtentia
D.
V
I
Tfnom.
,
& aliorum ,
,
ppxcedentcs.
Similiter
nifi
dat fpcciera diffiniendam
mum gcnus ponendum
,
& gcnus cum diffcr
;
eft
quoufque red-
ergo non fbluhi pricum vltima ^ifferQn-
genus cum omnibus differemiis intemiediis. Planc dicit hoc in lirera j grgo vel ponendumeft genus proximum cumvltiraa differcntia, vcl primum gcnus cum njultis diffcrentiis. Item Philofophus 2. Pofteriorum, text.com.4. inde, tia,fed
&
vult idem,differenti£E
autem omnes concipiuntnr
cumgenereindiffinitionefpcciei. Contrafecun- Tex.eom.9. dHm,qubd ordo non eft in fubftantia.Contra:om- '^ex.com. 1 3
componitur ex ^«o,|&
nis fubftantia diffiniljilis ,
ensquam materia,
prior.
SCHOLIVM.
IL
incUideret alias
Philofbphusdicit,Non
Inferiores
non includere de quo DoEior fchol.prtced.citatus, de prAdicabil.qu.^.& ij. vbi Mauritius. Vide Anton, Andream hic q. 1$, explicat ,an propter vitandam nugationem, negan~
fuperiores
,
differentiof
quia daretur proceffus
,
&
dumfitfuperiores differentias includi in inferiori-
Nota Scotum
bus.
expofitionem illius
loco ciiato
ex 4. remitterefe ad
Philofophi
loci
fiffio
,
Ttx.c.^i.
pedis eft
eum
oportet ponere ab'as differenrias , fed fblam vlti-
quaEdampedalitaSj^/tfyafifrfWj^A: quoconftat
pjam quia fi alis ponantur cum prima,eft nugatio:quia non oportet ponere animal bipes habens
ante Theologiam fcripfiffe Metaphyficam;epcpofuit
:
pedes,quia haec
eft
nugatio tranfponcndo termi-
autem illum locum
& in textum de qttofupra
hfc,
in prologo dixi.
noSjUam di£to ^e^tf,fuperfluum eftponcrc habens Similiter dicit,qubd ordo non eft in fubftanri9,:fed fi vltimanon includeret primam, eflct vercordo in fubflantia,qaia hxc differentia prior,
in differentiis
haec pofterior.
qux non
diferentiam
Contri,qubd rationcs non conchidant.Et primb,qubd prima au(9:oritas non concludit:qiria eft
habercnt differentiam prxdidam in quale , aliam in quid,\t fenfibile,& fic edent fpecies.Pro-
pon
copulatiua,ficut allegant vnamjpartem,concedant
pter nugationem, dicitur aliter:qubd ficut foriTia,
^liam partem, quod vltima difrerentia
quac eft rantum forma,
Propter
pedes.
T«.f.4j.
Superierm includi
intnferiori.
diffini-
fit
quod non concedunt , quia diffinitio eft compofita. Item, qubd vltima non eft tota fubflantia rei , qnia de fubftantfa huius non fblum funt omnes differcntix, fed etiam genus;ergo getio rei
nus
,
de per
eft
fe
intcUcdlu differenti^ vTtima;.
Item,vltima differentia non
quiaomnis
r.-itio
:
& ficut tota diffi-
totam rem,fic pars paitem. Cum ergo differentia fit pars diffinitionis,cxprimit par-
nitio cxprimit
tem
rci,
volimt.
& non totam fubftantiam rei
quod
ipfi
De nugatione,dico,qubd fequitur ad
di-
,
fta fua,non nobis. Probatio,omnis diffinitio vel
primum,& per
& fpccialirer propter
;
in
il-
innnitum
vel eft dare aliquam differentiam,
includit priorem
vel
;
qubd
differentix
&
libet
tancum adtus ; ita quxformam tantum dc tamcn illam formam per eft
differentia fignificat
principali intelleflu
modinn
,
torius,fignificat: quia quxlibetdifferen-
tiaeftfpecificarefpcdtaaJrcrius,
&ide6 quxiibec
ab alia. primum, quoHPhilofbphus non vult
differcntia cft per fc diuerfa
Ad qubd
tias inferiorcs
per fe quia
habens pedes
dit
per
fe
qubd
:
nifi
differcntia fupcrior diuidatur per differcn:
,
fiffio
pedis iblunidiuf-
non qubd pedalitas prxdicetur
primp modo de
fiffione pedis
conccrnit fuppofitum
,
,
vel alitcr,
qiixdam cnim forma quod eft eiufdcm natura::
eilconcrerio duplcx
:
iimum,& differentiam fpecificam. Si primo mo-
&cftalia concretio ad uibicdlum, quod non cft eiufdem naturx. Et per hoc abftradtio duplcx fcilicct a fuppofico,ficuc humanitas,& alia a lub-
do,differenria intcnnedia ponecur in diffinitione,
ic£to, ficut alDfedo:in propofico cft abftradlio
dabitur per gcnus
termcdias vfque ad vltimam
j
differentias in-
vel pergenus pro-
& vltima includit omnes, omnes intermedis dicentur bis.quia
& in fe & in differenria vltima. ,
Si (ecundo modo,curii gcnus
proximum
includat
foliim a fubie£to alcerius nacura»
propri.T natur.-e. iion funt
Vnde
eiufclem gcneris.
mum, & vltimam diffcrentiam. Contra
pium , quod fblum cft
litera
:
Omnis
diffnitio
:
hic in
dabitur per genus proxi-
mum,& dijfere*itiam vltimam,vel per prirnum genus cum
aliis differentiis intermedits.
Itcm maixl -
cti
,
fiffio
,
aliud
,
pcdalitas,
qubd omne
principiuin
^
flix.
(ed a fuppofito
pedum,&
fed quia pedalitas abftrahicur a fuppofito
Ad
Concretio
abjlmciio du.
non
idcm fblum propter idcntitatcm fubie-
fuam,& vltima iucludit eam,dicetur bis. Didtur,qubd non fic datur,fed per genus pridifferentiam
Jtx.e.^1.
iftas rationes,
lam rationem,probanceiTi proccffiim
eft tora fubftantia rel,
habet partes
^*'*'-"»»'7.
& forma prior & adus ctiam potenria, ex 9. cap.7. tcmpore, & perfe6lionc,& fiquali,S. huius
ifife-
qudd fuperior includitiir in inferiori: , quod vltima differentia
fubft^tia rei:hoc noeflet
cipienda eft alia differcntia
rentiapriori,in loco generis,& fic
probatury
quia dicit Philofbphus efl
dum eft genus cum differentia:& videndum, fi Cit aequc cum fpecie diffinienda. Si minus fuerit,ac?
&
I.
&pofi reprobatur,eiufciue rationes reijciuntur : de quo agit DoElor j^Ji.ii.q.^.adprimumproprima opin. num.^2. Dicitur
fcftiu^ Boiitius lib. Diuifionum , poft diuifioneth generis,dicit,qubd primb in diffinitione accipien-
militcr 7. formaeft magis
M
riorts differentioi includere fuperiores
X
Metaph.
Lib. VII.
720
,
cft fc
princi-
toto di-
ucrfum. Et fimilitcr omnis differentia , qux eft folum differcntia,fe tota cftdiuerfa:& omnisralis eft ptxdicatum primum j ita qubd non fic prxdi-
catum.
Tijfo eft
pedum
pedaliiof,
ixponitur, ^t ejuo Sce. 4. d. I
i.^.j.«.4S.
'Different!£,
nihil h.ibent if-fis
comrriH-
ne.Sret.d.^.
q.i.».6.7.
Qu^ftio XVIII. catum, quckl
fit
ejuod
dc intcllcdhi alicuius difFcrentix,
quod fit prius aliqua difFerenria. Vndc differcnti« du£ nihil habent communc prardicatum dc Ad tenium , eis in cfutJ. per fe primo modo. quod confequentia non valet , quia diucrfitas (ccundum fe materii eft per formas:quia quod fa^
vnum cum adlu.diuerfitas
cit
illius eft
:
cgoconccdo.vtPhilofophus
Ad aliud quod
4 THftrrKti»
•M
(/{
tot»
r*i fuhfiMit-
fupra patct,qu6d
compleriuc,& perfedc eft fubftantiarci , quiaab illa difFerentia eft complctiuc tota fubftantia rci. Ad aliud dc nugatione.quod non cft intcntio Philofophi
qu6d
,
nus,& multas
non
diffinirio
potcft dari pcr ge-
quod
difFcrcntiasjvndc dico,
fi
po-
difFercntia: ordina-
nantur in diffinirionc mulra
tz,non fequitur nugatiojfed fupponcndo oppofitum illius,quod Philofophus vult probarc, fequitur nugario. Hax cft hypothcfis ,qu6d ab vlrima differcnria,non eft vnitas rd.Et probat oppoquandoquc fi gcnus (Jtum,quia da oppofinim,
&
rcmotum, daturdiffinitio pct mulias difterenfi cnim vniras non eft ab vlritiudifFerentia, tias
fit
:
ciim vnitas compofiti
fit
cum h«ec non fit vlrima adus;& cum multac fint rcntia vltimus a6his
,
,
ab vlrima
difFcrcnria,
eftaliqua alia vlrima,&
ibirtunc eft aliqua difFc-
&
ab ea
compofitum
cft
vnum:& runc crunt du£B,aut vna.
Si vna,cft nu-
& vtium-
gario,cum vtraquc ponatur. Si aliud , in adhi,& ex duobus in adhi vltimo
quc
,
non fit
vnumjfcquitur quod ex illis duobus, non fit vnu. Et de terrio fcilicet otdinc fubflantix , non plus qualitercunquc
quod ordo in diflTercnriis non vitct nugarionem;
vno modo
nugario
vult Philofbphus pofiris
quia
,
fi
VtTum vniuerfde (it aliquid in rebus
,
nifi
fit
,
qualitcrcunque
tranfixjnanmf difFerentiar,adhuc eft.
-UV
f
^
t-p-ij. Aiid.t. Je jInimMe»p.t.D.Thota.h!cU3.ii. t^ srt.l I. d* Enre Cr tjfent.cap ^.CiictJbid.CzpiCoL
in
dia.^ ^.
)
Duund.^.t.^^
».i»rr.j.
^
t.dijl.ii.p.
<^
Anron.Andrcas hie q.ig. Soncin. f.40. Ioan.Moniorius difp. dt Vniuerf. c*f. \.Cr 6. Ma/Ius de Vniutrf. fecl.i.tf ^.S\ur.difl> 6.AietMphfei{.i.(^ ^Rub f 4. Vnt1.
vult.
non cft intentio Philofbphi, fed
,
,
QV^STIO XVIIL
difFcrenria eft tota fubftanria,
,
ejfe
vniucrfale. Tex.c«m.^.
per aduni
dtucrfum .& tunc genus, quod cft potentialc diftinguitur in diucrfS fpecies pcr difFerenrias. Et fi obiiciatur ,qu6d tunc gcnus non difUnguirut pcr difFerentias,nifi ficut materia pcr fbrmas. Et
quid erat
721 & quod CX his &
merf.
Vidc Scotum
QV6d
fic
i^.i.Vniiterffy in x.di^.y q.t.
viderar;omne quod cft
talc
per par-
ticiparionem reducitur ad aliquid tale pcr cftentiam
primum
alioquin cllet ipfum
:
fingularc eft tale per parriciparionem
mo
talc:fed
vt hic ho-
:
pcr participationcm hominis, quia aliter
plurificaretur
homo
non xcUmim.
in ifHs:crgo,&c.
primum ens, & ita
Pra:tcrea,fubflanria eft
rca-
lc:fcd intclledus nofter nihil caufat,nifi accidcnsj
fecunda vcr6 fubflantia cft
fiibftanria
ergo
;
Propterea,fi niliil eflet in re, nifi fingulare, eft vnitas realis,nifi vnitas
numeralis,qux
&c. nuUa
,
pro-
cft
pria fingulari;confequens falfum propter fcx.Pri-
m6,quia tunc
difFcrcntia
omnis rcalis cflet numc-
omne diuerfum ea vnitatc eft diuerfum
ralis:nam
ab aliquo, qua cft in fc vnum:hoc confcquens eft falfum.Tum,quiaomnia xquc diffcrrcnt realiter,
&
ita
non
eflet in re aliquid
,
quarc intellcdhis
vnum conceptura abfhahitab hoc albo,& illo, quam ab albo & m"gro. Harc conicquenria
magis
,
patct : quia
tantiim
:
difFcrcnria realis effet numetalis
fi
ergo difFcrcntia numeralis
caufa difFcrcntiac rcalis participant praccifam
:
fed
caufam
aequaliter participant cfFedhim
difFerentia realiter fcilicet differre
alicuius cfFcdus :
,
patet, fed orania
xqualiter parricipant ifhid
nuraero
realiter in aliquo
fedillinguuntur
,
eft pra?cifa
quxcunque xqualitet
,
quia orania difFcrcntia
communi, conueniunr,
;t
& inter
vtpatet per diffinitionem diffc- Tjunhaben. rentix j. Metaph. ergo omnia xqualirer difFc- te Cemmenrunt numero , vltra ; ergo orania xqualiter ttun.
ANNOTAT. MAVRITIL
:
&
SEquitur quacfHo decima
feptima
,
dc corapa-
rationc difFerentiarura ordinatarura in linea Pra:dicamcritali
,
fecundum ellenrialem
nem,& prjcdicationcm,
t. c.
quentes poflet tranfmutari quzfiti
,
ordo
4J. cuius ;
inclufio-
ordo ad fe-
fed habita veritatc
nihil facit. In principio folutionis
tangit opin.plurium hic:quxre Thomam
i
.
parte
i.& in de natura generis, Albenum,& alios hic:quam confequcnter impugnat notanter , euafiones confequenter tu impugnabis;dcinde conclufionem quam intendit
fcilicet
q.76.& in
^.di.i
&
&
breuibus abfbluit. Vide
eum copiosc in 4. di. i i.q.
3.&in Prxdicabiliumquarflionibus q.9.& inflaniias hinc inde notaui,
ij.vbl
& vtpotui cuacuaui.
Super 6.etiam Topicor. poflent pluraad hxc inueniri,& alibi in Logicalibus,litcra
& corrcda.
Quxrat
fatis clara cft,
diligens XeStoi plura fubtilia
Jiic,quia mareria fatis curiofa cft Metaphyficc,
&
Logicc procedendo, Commcntaria Boctij fubrilis
realitcr.Tu,quia difFerentia genere,& fpecie erunt tantiira difFerentiaratione;
fcd
Ci
argucndo,difFerunr fpecie
cio cft
pcrrcruta-
riterum rcdeamus. Dicitur au-
tcm ficut fubicftum fubftantia cfre,&: Sc9ti Oper. tom.
IV,
;
:
&
i
i.
?^uia
Secundo
,
tmic non
confcqucns principale
elTet
generario vniuoca
eft falfura, ,
con-
fine
idcrationc intcllcctus. Terri?), non ellet aliqua fimilitudo rcalis, quia proximura eius fiindamentum eft vnum cx y. Metaph. illud tcrtiura improbar refponfio-
&
nera
,
qux
generans,
poflct dari ad
fcaindum
fcilicet
Tex.t.%o.
quod
& genitum non habent aliquam vnira-
tcm,fed fimiUtudinera tantum. Qairt6, non elTet aliquod vnum menfura rcalis aliarum fpccierum in genere
:
quia
Ariftorelcra.
pofitio rcalis
Scxt6
Quoniam vcro dc fubftantia
,
ergo difFcrunt numero , cllet fallacia fecundura qHid , fimpUciter, quodcft contra Arift.y. Metaph.c. de Vno, tex.c.
fingularia
inquirc vbiqnc.
& ita fecundura ^«/V; eftct rcalis & ita
ditFercntia nuracralis
:
non vnum nuraero fccundum
Quinto, non efTct contrarietas op- T.e.i.^ imJt , quia extrcma cius prima non funt lo.huim. opoitct vtrumqueefTc in fcvnum.
&
non eflet aliquod obicdhun vnum:quia nonvniuocx rarionis; nam obiedum prxcedit natura adlum fentiendi , ifte omnem intcUc
ipfius fenfiis
&
PPp
Senfus
*"
'
^
.
Metaph.
Lib. VII.
722
Senfustji vniturfdu:(cA fenfus eft
tamum bbicdi
realis;crgo,&c.
Scd contrarium Arift.y.Mctaph.in i.cap..^«wautem de fubjiantia conjideratio. Ptimo lic:
t*x,ctm 44. 7>x. »^».45.
ftiam
fubftantia vniu(cufu{que cft propria fibi ineft ^ltcri
Ttx.e»m.ig.
:
pfgjjgfg^ fecund^ fic
fubftantia
:
& vniucriale dicitur &
Anima , vniuerfaleaut I<en\ aliter
aiu pojie-
*Jfetfiientid realu
quoa
:
pi»ncipium,&caufa,vt habctur vltimo cap.7.Mc-
nihileji
Logica, tjua
:
eji
,
Itciji pri-
taph. Scd ipfura abfolutc fumptuw eft vniucrfaie.
failAjm eft.
SCHOLIVM. T
s I
I s
hreuiterfe^erationibust qnat etiatf^
habet i.d.^.^.i. fuadentihus dari vnitatem rea* lem minoremnunierica, locis Philofophi in con^ trariumfonit fententiam Platonis de uieu,ac mo' dftm explicationis eius , ^ui non facile impugnari
&
pofitiQnon Platonis
ponentis ideas
,
quod Arift. imponit fibi
;
,
contra
fecundum
propter entitatctn for-
malem rerum,{ecandum primam rationem tius
fupe-
poHtam ad quaeftionem;& propter fcientiam, eft
J|ua:
de
tantum,
neceftariis
unt corruptibilia
;
&
&
fingularia ifta
eriam propter generatio-
nem,quia generans parriculare non fumcit. Ifta opinio , fi ponat ideam elle quandam fubjftantiam leparatam a motu,& ab accidentibus per accidensi nihil in fe habcntetn nifi naturam feparatam fpecificam pcrfe(fbira, quantum poteft efle perfe£b , fortc habentem per (c ^affiones fpecici(aliter de ipfa nihil fciretur) non poteft ben^
&
improbari
,
non
quia
vidctur rcpugtiare,rarioni
naturam ha> bcns. Ncc abfblutc hoc improbat Arift. Scd quaabtoiutz entitatis
,
tale fingularc Cic
tcnus ponatur incorrupribile;arguiturcontra -Rr. i.\i.
^
'•-^*
hoc
Hic autem in 7, arguitur non imfed non ncceffitas quia enim nihil
in fine decimi. poffibilitas
,
iion manifeftmn
:
ponen^um
eft a
philofbphanti-
bus,fine neceffitatc,arguit Arift.contraidcas,qu6d
non jBJr,
tm.xf>
JJr*.
(tm. %%
&
propter qux ponebantur, ita non funt ponendar. Quod nonpropter
(iinf necefte,
fimpliciter
pcrilium gradum natura in re
criam natur»
non
&
vt fic
fic cft
prior,non
crgo prior
fic
non repugnat
fblun»
ctiam
eft
fibi (?fle
in
adhuc iimitata ad
eft
cft,eft vniuerfalis.
Contra iftam opinionem arguitur tripliciter, Primb fic : vniucrfaie eft vnuna obie<3aim intelic&as,8c vna intelledione numcro intcliigitur , ita ^ubd intelledus attribuendo ipfum diuerfis fingularibus , attribuit obie<9;um idem numcro piuries conceptum, vt prsdicatum diu?rfis fubic(9is diccndo,hoc eft hoc. Impoffibile autem videtur, qubd aliquid quodcft in rc , fitidem intcliigibiie numero, fic attribuatur diuerfis. Confirmatur, ifla
natura vt prior gradu iimitante,
fi
ri
enim
non verc
finguiari
attribaitur iile conce-
ptus,fcd eft aiius alterius natura; Praeterca fccimdi fic
tionequi
,
qua; eft in alio,
cui ineft fubiccShim fiibra-'
& paffio
eft fiibie6tura,eiineft
homo ineft Socrati eft'
:
; fi
ergo
fub ea ratione, fub qua homp
vniucrfalis vere, Socrates eft vierc vniuerfalis,
nec
eft
actidens,quia
terea terri6 fic
per
fe
medium non
fequeretur
:
qu6d
variatur.
Pra-
fenfus haberet
pro obie(Sto,.ipfum vhiucrfalc
quia vr di-
:
£tum eft inquafftione de intellcdlione fingularis, natura mouet non inquantum hrc , iicet non nif» hacc.
Sequeretur etiam
3(^1 in re ex
fe,
, fi
omne
quod omnino
Contra
modum
vniucrfale eft
fuperflue ponicu^
ponendi fequirur :
,
quod
tot
quia quscunque
natura in quocunque indiuiduo habet iftam ra^ tionetn vniuerfalis,qu£e affignatur,& nulla eft nifi
hoc
:
ji;ra6bri
do de
multorum diuerilla , aliter non cflet incor-
^ tamen extra
quiditas
Ifto praetermiflb
,
criam prxdicaretur de falis
rebus,tripli-
totidem impugnatm.Secun-
da fententia, vniuerfale Jieri per inteBeHumfHai deturjed multis rationibus impugnatur.
Et funt hic dux opintones extfcmat pj;,„ j e(i
^
qii^d vniuerfale
eft in re ,
prima ratio
& nulla.
Idcm
vniucrr
vniuerfalc tantijm cft in
5
Ad hoc cft auftoritas Commentato^
i.de-Anima. IntcIIcdtus facit vniuerfalitatcm
VmuerfrU etiam non videretur intelledus A«' ** ««•*''**• agens necefTarius. Confirmatur etiam propofitumrquia intelie(flus agens non eft vis fadiua;
IL
P R I M A opiniojvniuerfale ejfe in
,
fc in praedicatione
opmio eft, qubd
intclledhi.
in rebus
(i ratione fuadetur,&
vt oltcndit
dc fingulari.
Alia
ris
vniuerfali.
SCHOLIVM
,
fiipra;& ita quaelibct vniuerfalis
potcft quaeftio pcr-
fecundum fencenriam Ariftotuis loquenr
tffe» f#,
in»
refpcdhi indiuiduorum
fit
J^^^^
tclligarar,nunquam verc attribuctur nifi vni:alte-
jfto
ftatim videtur includere contradi6kionem,
^^'«wr
&
quia&
quod per idenritatem praedicetur,de corrupribui pcxdicaupne dicente , hoc eft
numero
&
'
cum gradti didum cft
vniuer(ale,ita
forum,
n^flu ^ffe
,
fint vniuerfalia, quot fingularia
rupribilis.
mrebiti.
eft
:
vt
cft intclligibilis fine ilio gradu,fed prior
propter generationcm,in cap.fcqucnti. Si autcm
dida idca eft formaiiter
,
limitata;ifta natura
intellediusagcns.
.qu6d idem
4
eft hoc
entitatem,nec fcientiam, arguit Arift. 7. Metaph. cap. illo , vtritm autem qftod quid eji : quod non vltcrius ponat quis:qu6d
Jygiat trt.
eft talisiin rc
quo fingubre
in quasftionc dc indiuiduationc
hoc:vt I
Modus poncndi
limit^tionis,
aiiojquia vt
fotefi.
Ifta <^aaeftio prinao poteft pertradbri
f'*-''!»-
Pcobario , quia ficabfblute fiimpium cxprimittur per difiEnitionem : fed diffinirionon cft nifi vni-
I,
uerfalis.
Po
prardi-
de vniuerfali
ibidem.vniuerfale eft de cap.Jclatipnis.
tji.
dequo loquimur,
Praetaca^vniucrfalc,
catur de re,puta de finguiari,pra:dicatione dicentc,hoc cft hoc, vt Socrates eji homo-.Ccd impofIil)ilc eftaliquid pracdicari derc, nififit in rc. Itcm, qnicquid abfoluriffimc fumptum eft verares , 6c vt in alio,vel vt limitatum, crit vera res ^quia eft
T*x.fiem.t.
,
Socrari talem aptitiidinem.
non
non dicJturde Commcntator
fubic(5lo,
rius
&
fcd vniuerfalc nulli cft proprium,
.c»m.iS.
roo de
,
apta nata dici de pluribus:quia fi non,apritudo fiti repugnaret,nec conferri fibi poflct falrcm non ab inicllecau : quia tunc poffct intcllcaus darc
,
quarum
proptcr tres
rationcs,qu4rum prima cft:vniucrfaie eft.quod eft apdun natum dici de pluribus : fed res de fb eft
,
aliis
ergo nihii caufat exrra inteIle(Slum.Item fioetius, De vnjtate,& vno. Omne quod eft,eft vnum numero.Ad hoc eft rztioi^uiavniuerfaU eft vnum in multis,& de muttis, i . Poftcr.t. cMj . inciudit crgo eflentialicercomparationcm ad fuppofita,vt prxdicabile ad fubiicibilc:fed talis cpmparatio
no
eft
in rcfcd tantum in intelleftu comparante. Audo-.
ad hoc,& modus pofitionis habctur ab Aoic. f.Mctapii. c.i.vbi vult,qu6d fbrma inteliigibili&
ritas
rcfpe&a
QusEftio XVIII. eft fineularis , & alia in aUo incadem rcfpedu indiuiduorum excra
tcfpc&a anim* telle(fhi
Ccd
i
merftlt
M»
USm.
Contra iftam opinionem:obie<5him przcedit achmi
quando
ccdit intcllcclionem,
tunfcd non lcitionem.
n.ituralirer
erqo vniuerfalc naiuralitcr pre-
;
vniucrfale intelligi-
per intcl-
cft in inielledtu in acku,nifi
Confinnaiur
:
quia
fi
obic
obicdum , vt non cllct vni-
uerfalcnon pollct ab intelle
ra extra.
rijm (ubie
&cyc(k vniucrialc
:
quia vt fubic^ilum
,
comparandopropriam paflioncm
tale,
;
fcd vt
cft
primo
prafccdit intcllc<5bioncm
,
:
&.
fi
pri-
m6iigitur dc orani;& ficdc co fcienria ctle potcft.
Connmiatur
,
fit
telligi
opinio fecunda,
fecimdanon eft,nifi obicifii , vt in incomparantc De fecundo modo potcftintelhgi prinu opinio , quia rutura non eft dc ft hzc;fcdncc primaopinio ponit complctum vniucrfalc , quia non fuflicienter indcterminatum: quia non contraricad dcterminationem:fcd quafi cft intentio
priuatiuc
prima
intclle
cft xntra
primum principium
fumptibiUs.
Praeterca tcnio
vniucrialis
qnia vniucrfahrcr
,
vniucrfalitas cllet
:
verum,& ira dinon magiscf-
conditio entis in intelle(5hi,ficut
ininueret ens hoc, ficut illud;&ita fcc aliqu.i fcienria
de vnjucrfali,quam dc vcro.
Ad
qu6d Ucct obicdum fit prius nanon tamen hoc oportet de modo nc«cellario inobiedo maximc , qui non eft modus cognicus,{ed fub quo coonofcitiir, maxim^ fi obie
plcta;n.-un indetcrmin.itioquafi contraria,qua /w-
me
cft fic
indctcrniiiutum
,
vt vnica intelle
omni
infit
prxccdit na-
,
intencioncm fecundam , qux vniuerfalitas Logica,fiue habitudodemultis.
eft
Altquid ejl intelle
rcflat videre
;
an
fit
& alio modo adualicer, & fecundo. Primo modo cft
Vno modo habitualicer primo ,
fiuein a(fiu
quando
primo in
,
confiderante,non
ira fcicntia habitualis
Pritcrca
a(5tu.
non
a(ft'.i,
,
,
,
tunc
adu,&
non ellet obic(fH vniucrfalis
inqu.intum obic(flum
,
intelligctur fub
modo
niillo
Scd conrra
eflet vniucrfalc in
eft prius
hoc modojcrgo vd fub
vcl fub oppofito
quia vr
:
eft
obie-
modiun fibi determinar. Contra , ilb forma intelligibilis fubicanima,& rc.-Jiter vniuerfale autem Ci
aliqiicm
modum ponendi
^uc elt in
:
eft in intclleiaai, videtur ibi efle
,
vt eft obie(5him
cognitum in cognofccnte , ifti modi cflcndi funt diucrfi crgo,&c. Et ficimprobant hanc opiuio' nem iam pofitz rationes. ;
immediacc mociuum ad in-
fccundo
:
incelligicur ifta cfle
,
g.itfpecitm intcDigibiiem.non videciu,quomodo poflit illa
duo
cfe diftinguere
ius
camen contr.?rium ccnet
commuriis, quod nrimnm
finc zGtxi.
ejfe
inquanrum
ftiam, ejHomodo oliqMid petefi ctter
M intelUEln
,
fcilicet per
& per ipfum atlum.
effe
;
explicat
obiecHue dupli-
/peciem ante aflum,
fcilicct eft
quidam
nis in pridicabili,ad illud de
&
hunc rcfpc
fale in concrcto (ko. Alio
,
figuificat
ficut
dpnominatur ab illa intanionc , quod cft aliqua rcs orimx intenrionis , nam lccunds intcnriones
Vno modo,
pro
illo,
accipi poteft dupliciter.
quod quafi
vt fubicifhim re-
inotum dcnominafur ifta intentione pro Cviiie&o propinquo. Primo nwdo ;
tis.
alio
& liccr coniungacur inccllequx cft
enim
pcrfe
fibi
phancafia:
inquantura intel-
& liccc
lic
impcr-
non coniun(fto phantafix:uon tamcn inquantum potcntia
cut feparatus cftincrinfecc recenciuus
,
;
for-
crgo
fi-
ica noftcr,
Ucct minus.
SCHOLIVM
modo
IV.
Vniversale
fumptum pre denemiftate, nen negatiue,fed centrarte ,feM indeterminate peJitiueadmMlta, efe^ hahitualtter in intelURM , nen tantum aRMaliter,id ejf, hahetfpeciem tnteBi-.
&
gthilem pefi a^um ,
vnde intelUElMs agens CMm naVide eum i.d. ^.
tMrafacu vniMerfale hocftnfM. quail.ij&e,
diciiur na-
itanon rcpugnat fibi cx fc did dc mulSca^ido ipodo non eft vniuciiale^fi fit adu Sceti Oper.tem.iy,
:
cum
tealtcrius rationis
tUra abfblutc fumpta, vniutrfale, quia noii cft dc fc ha:c,&
, f<;-
manerc
incelle(ius creacus,cum hxcficperfc-
caincellc(flus;accidic
quo eft pracdicabile, hoc nomen vniuer-
& vmuerfalitai in abfba-
fic
& na-
eo
rclatio ratio-
modo accipitur vniuerfale pro il!o,quod
appiicantur primisi&
fine
fpecics incelligibiles
phancafix;quxro,
6t\is
fcSciot
ncfccundaquac
via eft
propri) obic
\cScus coiiiungi
Circa huius quacftionis folurionem prirao diftinguendum efi de vniuerfali. Sumitur enim, vcl fumi poteft; tripliciter:quoniam pro intentio-
Tenia
tempore,
Inconuenicns enim videcur retentio-
(ftionis in fenficiua
,
nem
ipfe.
(ecundum,& manet
cunda quodammodo
conciltari pojfint
fecundiim ipfiim,
cjfe, S>c
Ad qucfHonem dico eft
,
quAd
hoc mcmbrom, modo di(flum non modo cx ncccflitace,
igiair,quo ad
vniucrfale tcrtio
in intcllc
PPp
z
IntelUciut retintt ffeciespoft
aBmt
effe Sto.l.d i-q.g.
nuUum ejfcp^imum,&ica nullo modo mouebic intclle(flum:cu-
MiTTiT triplicem claram acceptietiem vniuerfalis ,& <jUo fenfu pnma opinio & quofei€
nuUum
per a(flum iniclligcndi;& ica
cundum ponenies
III.
quia
;
h.ibet obic(flum in incelle(fh> nifi
tura prxcedit
SCHOLIVM Pr
eft ibi vc
telle
ter.
,
modo , quando a>fhulicci fecundum poficionem Auicennae , fimul func cemporc liccc primum prius naturarliccc enim non ponac fpecicm imelligibilem , perquam obic'(fhim eft prxfcns primo modo,mancre in incelle(fhi,nifidum a(5hi inccUigit: tamen prius nacura cfl obie
ponit AuicejJna dc vniuerfali.
7
Dc illo igitur tcnio modo accipicndi vnincrfa-
lc
ibi
:
VittuerftU
negminii,
ifta polTct dici,
nuUo
mitnr.
fecunda opi-
tura a(5lu
:
tripluittrfn-
Nec
vel contradi(fh3ric.
,
curaliter illam
eft cius termitius,
vniutrfsU.
CT nio loquiiur de completa ratione vniuerfalis, vt ftmtrnnkm. quxftio habet dithcultatem ; fcd dc quadam intcnoone pofteriore naturalitcr ratione eiuscom-
cipi poteft,ita terminus eius extra fiib ea rarione,
ficut
Cmterdia
dtUrum tfiitimtmd*
tellc£hi
conceptum quiditariuc
:
compkxa. Scd terminus,vt terminus
Vniiitrf»it
De primo modo,poteft inquia ifta comparario , qu«
primumprincipium,quod eft propofitio vniuer(alis,primo a
6
dicibilc dc
completc .vniucrfalc.
eft vniuerfalis.quarre ibi.
Jbfmt vm-
quod vnnm intclligibile nuomni fuppofito, & illud cft
indeterminaturo, ita
mero
7^3
ita
l
qu6d
ira
qnafi illud
cffe fit fibi
nece(!arium:fic«t
probant rationes contra (ecundam opinioncm,
..",
>
primoinodo , ita concomitante obiedtum, hon itveft
fcd neceffario eft in intdleftu
qu6d fine '*»•
illo
Hoc
ei vniuerfalitas.
probat betie prima ratio
contra primam opinionem. Sed quae eft cauia illius indecerminationis ,qua obied:umciim habet ejfe
mmwm \n intelle
Reipondeo, quod non
(bla res, quia
jn fe tanta indetcrminatio ratio.
Nec
etiam
fadiuum.
non
vt probat
,
intelle<5tus poffibilis
reciperet indeterminatiiis
eft eius
prima
illa
quia non
,
quam obie£lum
,
omni autem natura,
eftc
e»uj»
rt^/«er/« »-
:
&
;
eft intentionaliter
,
nifi
proptcr aliquam rcalem.
Similicer nunquam
obiedum eft abftradlum, nec nacuta , quam mtclhgatur , nm
difcere
eft
,
magis
Et tunc quomodo poft ad-
in potentia accidentali
quam
,
intclledu poffibili, quidfacitcircaphantafma, vt
fieri.hoceft intotanatura vniuerfali,cni-
ante ad fpeculari
:
illud
eadem natu-
illud
non extrinfcca,
fi
intrinfecain
cxperiamnr,qu6d
j-^.gfgQ ^,^,^
eft aliquis intellc-
ftus in nobis,quo eft vniuerfalc
per
vniuerfale
fieri
quod obied:om
hoc
eft,cui ,
vt
neceflc eft aliquid efle aftiuum illius,
;
& non extra, vt argutum eftjergo indeterminara ex
fe
eft
,
Intellc-
intrJk.
cum
ckus igirur agens concurrens
modo
:
eft praefens
natura aliquO
caufainregra effe-
fecundum ejfe hoc fecundum compleram indeterminationem vniucrfalis; neceft alia cau{a,qu6d inrelledn pofflbili
<Sbiua obiedli in
primum
,
8c
inrelleftus agcns
cum
natura facit
obiedum
fic
necquare calidum calefacit:eft ergo natura in potentia remotaad determinationem fingularhatis , ad inde;erminationem vniuerfalis ficut a producenquia
cfle,nifi
eft taVis potentia;ficut
&
&
:
te coniungitur fingularitati
itai r^agente,
,
?
:
libct potentiae paflluar correfpondet potentia afti-
ua:&
?^,''f.
&
eius ineft phantafia.
omnia
vt arguit Ari-
j
vmucrlale prjus tu fpembm) ponaiur quodcunque obiedimi habens phantafma in ph^Btafia coniurida intcUcftui agenti, ejfe abflradlum . fcmper in ejfe primo , poftquam
j. de Anima, te5c.com.i7.& 1 8. eft dare aliquid,quo eft omnia facere, dato aliquo , quod eft
infit aliquid,
^
i«odu? efTcndi in , tamcn vn«$ concomitamt alium ncceflari^ nifi enim ponatur illa gignitio, nullaadio rcalis poteftdari intelledlui agenti, ita nec aliqua circarobieftum quia illa nunquam
Refpondeo ,per habitum geherarum,& phantafticaordinate occurnmt.Contra ifte habitus eft in phantafia fi enim eflet in
In
ftot.in
§ua
Metaph.
Lib. VII.
724
qua
moueat intellcdum poffibilem, hic nunc,&
tunc?nonenim inclihat nifi potenriam in Sed quod illorum eft prius fcilicct efle
eft.
in intelle£tu,vel
illa
propria vniuerfali
QxL
:
nam
indetcrminario, quae ponirur
Videtur qu6d
?
cfle in intelle-
iniclleAus agens primo videtur facer^
aliquid in intelledu poflibilijcrgo
fi
facit vniuer-
hoc erit mediat^. Contrk:tunc vniucrfale erit pofterius ente vcro. Non enim folum eftens verum,quod eft in inteliedlu in a/Sixi fecundo,fed etiam quod in primo. Et videtur,qu6d fit ioipcrfedius ens, ens verum , quod eft in habitu, falitatem,
quam quod eftin adu. Item,fingularitas pridr cfl natura,quim efle in re;igitur k fimili. Copfirmatur , quia magis videtur vniuerfale abftraherc it quacunque exi ftentia, quam fingulare. dubitadonem poteftdici,&c.
Ad iflam
&
SCHOLIVM.
fimul ab intcllcdhi agentc coniungitur vniuerfk'»
V.
litati.
Et "
modo bcnc
ifto
didlum
intelligitur illud
Auicenna:,j.Mctaph.cap.!.qu6d narura de
fe
non
tanrum narura. Et hanc tertiam indeterminationcm probat tettium argumpntum cum fiiis probationibns , noji eft vniucrfalis,nec particularis,fcd
illam
qus
eft
vniuerfalis,quiaillaminor faluatfi-
Et
militudinem,contrarietatem, &c. dicarur ^uid,&: tiua
,
alia
Sed qax
cft
priua-
cft vniucrfalitas coinraria.
eft aftio realis intelleftus
videtur quod circa obieftum rcalc,
agentis
cum
?
nori
illud nir
fir in re. Hic dicunt quidam,qu6d abftradlio non fit a phantafiTiaic , fed ab obicfto , quia nullam fpeciem intelligibilemponunr.
hil
Contra obieftum qtiandoeft :
^
intellcdu prius
,
aliter fe
,
in ejfe
primo in
habct ad intelleiium
quando non fuit
in
^
primo
:
,
quam
quia nunc
non:nunc inrellec^us imelligit ex illa morione,& priuj non ergo aliqua mutatio fada mouef,prii.is
;
eft prius naruraliter
fcd
illa
uon
eft in
quam
,
intelle
phanrafmare
:
paret, ncc in in-
corum coniunCHone, quia femper erant iequalitcr coniundta , cx quo illnd phantafma infuit crgo oporcct ponere in inrelleflu agence,nec in
;
telleftu poffibili
aliquam mutationem priorem
narur^, ipfiinrclleftione,
^4tm)d9
fit
affir»ciu)
1
'" '^' primo in
qao non
iw qu6d abftraAio rcalis
,
fQ
perquam obiedkumfit
fuir.
Hoc
non
obicfti
cft
.-igente
inrclligibili.
tamen vniHerfale non ftata
fimul, qiu caufata in
fii
in re, fed nequit
ejfe
.
;
poteji
effe
non
& G.fitse tr4r
a Doiiore.
Quo ad fecundum mcmbrum licet
an
fit
in re
?
duplex
Refpondco
,
quxftionis fci-
eflc in
jo
intelledu
modo, velfecundo , non eft iiifi habere reationem rationis ad intelledlimi. Iftud autem quod eft in re, bene habet iftam reIationem;crgo illud,quod eftvniucrfale,eftinre. Confirmatur, ^«^«Mtr». aUter in fciendo aliqua de vniucrfaHbus, nihil fci- '*' V^ '^ *^ remus de rcbus , fed tantum de conceptibus no- r^Hf re(MSm ftris , nec mutaretur opinio noftra a vero in fal- ni inulUfum,propter mutationem in exiftentia rei. Poteft ^**" f ()fimo
igitur vniuerfale efle in re,itaqu6d
efi,qux in exiftcntia per
dcterminata ;
gradum
cadem natura
fingularit atis eft
&
in inteIle
&
conairrunt pec accidens in eadem natura , effef fine altera j ita etiam determi-
poflet vtraque natio,
& indetcrminatio
paret,qu6d non in re
Comra
:
huic
,
&
illi,
idem:quia
licct poffit
conttarianon
natio,qua eft praedidla.
,
prxdiAa. Et cx hoc ap-
quod eft vniuer-
eft neccflc illud,
cfle in intelledu.
Licei.enim
per relatio-
cognojcens
in intelleBu. Ijia habes i.d-i.^H.
aliqua adio
&
de fbrm^
nem ad inteIleElum,vt cogniti ad
falc^-eflc
intclledu pofIibih',formalirer, fimul caufaturobjeftum abftraftum ibi non fomialitcr , fed obiediuc, fic bcnc faluatur Auiccn. y . Metaph.cap. 1.
in re,& Jtngula-
Jieri potejl vnitterjalu
conccditur,
caufaiur fpccics intclligibilis a phan-
tafmate,& inrclleftn
,
modo
illo
indcrerminatio eius
ifta
maior qua?
E A N D E M naturam, qud eji riter exijiens
,
ficut neceflc cfl
inflint
ipfum
eidemidetcrmi-^
hoc,& indetcrminatio,qui eft idem funt-conceptus contranj fecundijtn
Dicirur
,
quod non
infunt fecundijm
vnum fecundum vnum eflc,&
aliud fc-
cundii aliud efle:fed tunc opQncret poiierc
illa ejfe
tutura
Quxftio XVIII. Sirailitcr,
natiiraliter cflc priora iftis eontrariis.
quod
abfblute contraria compatiantur
co-
le in
dem , non videtur nec aliqua diucrfa fecundura qux contraria infurttjputa album & nigrom fecimdum aliam & aliara panem fuperficiei talia :
,
:
,
non
infunt eidem fubiedo proprio.
totura coraparantur
,
Si
autem ad
refpcchi cius (unt contraria
fcamdum ^«>^,Item,quomodo inrclligitur ^«i
pletc inintcllcdu poflibili
cfle inteile
:
?
ducit illum adhim
quod
ita id
qaod
dici,
&c.
<]uid intcliigitiir abiblute
cft fingularc
Ad ,
&
fiuc in difFcrenria vni-
,
u«rfalis,cpiando narura(blanoouctintellc
' "** ^Jf' *'*
ne
intcUcdfai agcnte
:
(cd fingularc inquantura
hoc.nunqitara moact, vt prius di^aum cft ; igitur nonintcUigitur.nifi ab intelle<Shi intclUgcntc rcs, funt in fc raanifcftae:nam quia prira6
inquantum
jnouctur , primo modo vifus vidct fingulare (ccundo modo,non:tertio modo quando coagit in:
tellcdtus
agcns naturae
,
intelligitur vniucrfalc
Contta : fidtio videtur, quod intellc
&
lem?Ad fccundum argumentimi,cuiuflibet potcntias pafllujE proprium obicftum, (ccundum qu6d obic<^m,eftmotiuum ciusjcrgo propriutn obic6kum intelle<5kus agentis,fi rciponfio fit vcra, Rclpondeo , quod prima propofitio eft fal(a: nam potentia cognofcitiua non tantum habet rccipcre (pcciem obiei5ki,(ed etiam tendere per adhi
fuum
oUtSMm frrftatmtfij
in obie
liuj potentia:.
(qQXq^q^
& illud fecun
cflenriai'-
Primum tequiritur propxr impcr-
& obie<5luro principalius eft
potentiae,
A
vel iUud ens a&u.
J?«»
fimiU,
^
agcrc in fuum obic
fuum obic<5him (it tcrTcrminus a
eft refpwfhi cflendx fuac: ncc tamcn quicquam agit in ip(am. SimUiter vo-
luntas noftra nihil agit in obic
dum
poncntcs ip(am a<5huam:(ed tanttim adHone fua intendit in obicchim. Probatur falfitas pri-
ncc cnim onmi, ncc moucrc ; crgo, &c.
tnac
:
(bli
obicdoconucnircc
ANNOTAT. MAVRITII. SEquitm: quarftio dccima o<Skaua dc vniucr faU, t.c.44. quz fatnofa cft,difficiUs, qux bcne or-
lcgi,& pondcrari.
Opiiuoncs in hac matcria plures fuerunt. ViThomamin tra<Sbtu dc Vniuerfalibus, z.t. q.47.Epiairei cnim,&Platonici hic aliter fcnriiit. Vidc . Pofterior.contra Platoncm,& hic Arifto-
&
dc
I
lelcm. In principio igitur (qlurionis tradlat
qux-
ftioncm (ccundum phantafiara Platonis,& impugnat btcuibus.
Confcquenter
Larinorum Rcaliibrum aliqualitec
recitat opiniones
duas cxtrcmas. Prima nirais dciccndenriura
cft
& rcbus (enfibiUbus vltra
,
modum inuolutorum.
Secunda cft Nominalium, Thpraiftarum. Quacre Durandum jHcruacum, Thomam Anglicum , alios quam plurcs-iUius viac ad propofitum,& fupcr i Poftcrior. Phyfl
&
&
& & in Logicalibus, & fpccialitcr (iipcr Porphyrio, .
Vtramquc impugnat , quia nimis cxcc-
vt nofti.
dunt,&
in exttcmis.
&
^natur Extra, vel addttio in aUquibus oiiginaU-
obiedlum , ficut modo , obie<5lum ica eflet obie
:
;
UCfi ab obie<9:o
Tinit mtutt, •V» «/l
in re.
,
fecundum quod in
intellc<9:u eft;
Infra in impugnationc (ecundac opinionis ibi;
:
bus,& fatis re
membra ad
prxdi<Stas opinioncs
,.
& ibi
tangitdc (pccie intclUgibili , Vidc optime 3. di. pri.qu.6.& }.di.2.qu.i.& in qq.Logicalibus (iipcr conicqucntcr ad z. par. j. di.z. Porphyrio ,
&
&
quxfitum
re(pon<Jet formaliter
paUtcrfacit
,& tocus
valde notandus
rel="nofollow">
;
procc(ruseft
vbi duo prin
clarus,(cd
idc6 totam Uteram diftinde dc-
(cd tendere in obic<5hira,non (ecundura
quod eft (ecundum quod cft in (c , iuxta illud Commcncatoris ii.Metaphyfic. Commento }6. BalneMtn fecundkm ejMod in anima moMet appetitMm effeEliue fecundum autem quod in rt
clara:vt (cis.
in intelle
Infra , ibi u4d iftamdubitationem poteft dici, &c. vbi communiter non habetur plus in Utcra, addc tu cx his qux fupra q. de cntc vcro dixit in
extra moMet,vt finii. Sed propria ratio obie<3i vo-
4j. dift.4, q.}.&aUqualitcr S.dift. pri.q.j.
,
(ed
;
luntatis cft ratio finis,& vt rcscft in (e,&
non
ra-
rip c(ficicntis,vel vt in intclle<5lu;crgo.Patet falfitas propofitionis,
rec vera
& quomodo verificatur
eft in potentiis naturalibus
cnim proprie
:
:
imm6
obie
potentiae pafliuz eft cns a<5hi
&
,
vcl
a<5tus ad quein terminattir , illud non agit in potentiam pafl[iuam;fed aliud agcns in ipfam pro-
Scoti Oper. tom. IV.
ti
dinarcturpoft(equcntcmquxftionem (ed vt (acpc dixi , ordo non nocet. Ante oppofitum rcpUcat breuibus argumenta fupcrius fada quxftionc 13. de vnitaie rcali rainori, vnitatc numcrali,qux ibi nouui poflc dici ExtrayytX addirio:vcl ccrtc hic; vbiqueramenadmaiorera expre(Eonem poflonc
jid ijia poffet dici (jMod licet obieElum Jh priits, &c. v(quc iUuc Contra modum ponendi,8cc. afli-
dcm modo
^„,
Intellcdus Dci a
;
ftim,quam, ^**'^'
/ rel="nofollow">
m cbitSwn.
a<5faonis fua:.
ip^ obic^flum quia in ipfum tendit potentia , quam quia imprimit (pe;;iem:qupd patet, fi Dcus in^rivt eguitj^*^ meret fpeciem inrelle<3:ui , vel etiam in oculo,eo-
^Jit» in
«»wf
^^^^a
ergo illud adiungitur,vt
Ad primum de conttariis, poflet ftliud dicinir,
,
haccctt faI(a:omnis potenria a
concaufa propter perfcdionem maiorcm. Contrk : cognofcere confuse eft imperfcdhonis j crgo magis confiisc impcrfcdius.
ti
7^5
:
(S.
& cx
3. d.z.
vbi prius
i
j
& aUbi, & ^)cciaUtcr cx & aUbi
(xpe vt no(H. Vlterius infra, ibi
:
Contra:cognofcere confuse,
&c. v(quc ad fincm notatur,vt additio,vcI Extr4 in aliquibus originalibus, fcd litcra notabiUs fubtilis 4
ide6 lcgatur
fi
placuerit
;
,
&
pondcrabis
&
vcr6 folutionem illam, quam incipit, non profcquitur cum dicit. Adprimum de ctntrariu,Scc.
P Pp
3
non
*
.
enimfccandiiraWcm infunt^ec eo<Jcram
mlnantis : ratio^encris cft ratio detenninabiUs: ratio ver^difTcrcntis eft rario dctcrminari.
conponfio immediatc additadicit, fed replicam videtur fcquentcr addudam euadcre, vt nofli. Et
Contra illud ; crgo in difBnirionc eft nugario: quia idcm conceptus bisdicitur per genus,& dif-
£Af^r*5atquc tota litera non multum nccc(raria,& pro rpaiori partc fupraq. i }.habctur,nihilominus dcfaciliteromnia hic bcnc applicari pofTunt,
ferentiam. Refpondeo,nugatio cxcufatur proptcr Quandfttndiucrfos modos concipicndi. Contri : tunc cft tingittmga-
noi»
do, ncc incadem acceptione
,,,.
.
,
&
nugatio
,
quando
&
Controucrfiam quandam , quac viderar hic, inLogicalibus fupa: Porphyrio q. g.dcfubicao Vniuerfalis , vt eft intcntio fccunda, pondcra,vt multa tange cx his fohic, ibi notaui prolixc,
hermenias
qux
fesj&c
&
&
ibicollegi.
Prolixas qua*ftiones plurium modcmonim in hac matcria, videfupcr i. Phyficor. fed Parifienfcs rcfbiutos.vbique imitabcrc.
Aduerte ctiam
qu6d multum rcfert diccre communia , vcl communica-
,
vniuerfaliarealia,&
hac matcria:nam primiim cft impropric di»^um,c«tera vc-
bilia,vel naturac,vel «quiditatcs talesin
di^
raAproprie
pofiti$
diflfinirionibus
ininibus,idem bjs dicitur, cx ifto
fcndi,quare,&c. j4
Metaph.
Lib.VII.
726
c.
pro
tioi
nt)-
& cx i. Peri-
Tt:(.ctm.t^},
&
pofitis autem rationibus generis idem conccptus bis fumit Hr;ergo,&c. Confirmatur , quia fecundum Ariftotelem in ifto ;
differcntia:
cap.tcx.
com^^.Htceftnugario^Ptfi^j habensjbi-
tamen cfl
alja ratio concipiendi.
rationes concipiendi
,
Item }
illas
aut funt eflentialiter intra
conceptus generis,& difFercntiae ; aut non,fcdaccidentales , fub quiblls conceptus illi concipiuntur. Si fecundo modo,non vitatur nugatio:fipri-
mo modo, aut igitur vtraque ratio , cft cflenrialis conceptum
Si non , ergo quod non pcrrinct cf^ icntialitcr ad fpcciem ."includit cnim quod eflen-
intra
diflfinirio fpeciei
Q rel="nofollow">eciet , aut non.
includit
tialiter includitur in
conccptus gcncris,
conceptu
generis:fi fic,
crgo
& difFercnris fimplicitcr funt
: quia per rarionesalias, quas eflentialitcr in-.. cludunt, quaeetiam fuQt de pcr fe conceptufpe-
ali)
Oportct autem primnm intcndcrc de his
quae fccondum diuifioncs diffini-
,
tionibus. finitione
nus,&
,
Nihil cnim aliud cft in difquam primum didum gc-
difFcrentiae.
Tex.ccmj^$
diucrfitatcm ponit opinio op-
iam patcbit. Itcm tertio:diffiniriodcbct Jyiffimthfri» cfle prim6 cadem ciun diffinito:conc«)tus irera- mk endtia \t». tus non cft idcra primo fibi ipfi fcmel fumptojcrgo conccptui fpccici, non cft primo idcm conccpofita,vt
ptus gaieris,
XIX.
Qjfx.it lo
Non tantam
ciei.
& conccptus difterentiae fimul
,
fcd
tantum;& ita alter fuperfluit. Scquitur ctiam quarto omnino,vt vidctur , qu6d complcta diffialtcr
Vlrkmconcefttu gentrisfit alitu 4 ceft» JifferentU Arift.
Uh,yhium ttx.io.ir hic
cm-
nirio darctur pcr gcnus tantum, quia cxprimeret
?
c0f.1o.ttx.
n
•
D.
Thom.
hUlea.^.
q.^.CA^KoLin
i.difi.i,qx.art.i.
Aazon. A.aii. hic q.
i7.Soncin.9.)^. Greg. in i.iia.tS. Ferraricn. i.eeatr* Gent.cMf.x4, Caici. d* ent.f^ of.cuf.i, Banncs \.de Gener»tx.^.q 8.*rf.i. Fonfcc. v.M>et»fh.c»f.x.^ lih.^.
cup.iq 4.fea.i.^ W.j. f/i^.j.f.|./»5.}. VidcScotum in i di3.yqi.
totum conccptum quiditatiuum fpeciei , & ratio non rcquircrctur , quia illa rario non caderct in intellcdu fpeciei. Eft enim falladcterminanris
cia Accidcnris
V^nus fpecics.
fccundum
fc
10.
cft:
,
diuerfum in diucrfis ipcciebus.
non
praedi-
gcnere latent squiuocationes.
non
idcm conccptui vnius difFerentia: tantiim,& tunc non pracdicabitur,nifi dc vna fpecic aut cuiuflibct diftcrentiae , & tunc vel toieruntgcneris conccptus, quot differcnriarum:vcl fi tantum vnus efl conceptus ecncris,illi vni ornnino erunt idcm conceptus difFercntiarum ; crgo & intcr fe idem omnia illata fuiu inconucnientiai crgo,&c. fi
:
homo
SCHOLIVM
aut cft
:
;
P R o refolutione tjutfiionis <juatuor examinat. Primum, conceftnrn generii ejfe vnum infe; quod auadrupliciter frobat, detjuo vide eum i .d. j .tj.x, a n,f, Secundum,eiualiterjit alius conceftus diffe" rentiatde quo qiu}l,fe^.Tertium,fer genus intelligi fotentialefrofrium,&fer difFerentiam aElumvl'
timum illiuspotentialii,<]ua efi comfleta caufa vnitatis fpecifica. ifiis
J^uaftum,eiuid in re corrofpondet
conceptibusjd"
tionis,de cfuo
1
eos difiinkio ra-
& i.d.i.q.
& rationis jid& foluit argumenta centra illam differen-
inter realcm, y
tiam intentionis
I-
an fufpciat ad
.d.Z.t}.i.num.\6..& 16.
6.nHm. I X. videtur differentiam intentionis,de qtta hic agit,ponere fecundummentem aliorumjnedium ducit
SCHOLIVM
IL
Genus
carctur formalitcr de ea. Item 7. Phyficpr. text.c. 3 1. comparatio non fit (ecundum gcnus , quia in
:
:
eft
toras cxprimitur pcr genus.
quae funt gcneris
huius,cap.io.tcx. c.j.4.
Item,alioquincflctpars fpccici, &ita
Contra
homo
litcf a,tcx.c.4 j . dicitur,ge-
nihil eft praetcr cas
Item in
rarionale cft dcterminans
dctcrminansjnon crgo requiritur rationale vn diflfinirionc proptcr iflam rationcm , quia ipfa extraneatur diffinito: ncc propter conceptum, cuius eflet iIIa.ratio,quia ille
/^ V6d non,quia in
I
:
eft rarionalisjcrgo
ftriEie differentias.
,
tanquam
fufficientem
ad
conce-
ptus generiit& differentioy
Op
I
NIo
negetfts J^, Tii0.tr4El.de /tatura
ris,& eins exflicatio , refutatttr
gtne-
trihtis rationibtts.
Ide6 ad oftcndendam oppofitam partem, quaPrim6,quia conccptus gcncris cft vnus in fe, quodoftenditurtriplicitcr. Prim6 , quia omnis cerritudinem habcns de aliquo, dubitans autem dc omnibus detcrminantibus iltuor funt videnda.
X Coneefium feniru non ^ "'
"ja"entit!
Opinio qu6d non , proptcr tertiam rarionem Modus poncndi cft , quod non funt fynonynia genus & differentia : diffcrunt cnim pcncs fuprk.
"^o^los
>
^i'^ rationcs concipicndi
cund^ conce-
ptuni>quac funt rationes dctcrminabilis,
& deter.*
, habct dc illo de quo eft ccrtus , conccptum vniim alium ab illis, dc quibus dubitat , alioquin
lud
cflct
CoHteftttm
generuejft •vntim infi, Foteft qHi* eertiti ejf»
,
,
XIX.
QusEftio ^
i»gmm
diiim i»
&
risrvelmelius pcrproprietatem conucnibilera, genere.demonftrando ipfiiro dc Deo demon-
corrcfpondcat in
,
de quo nefcitur aliquafpecies ge-
dift-
'"''•
& funt vnum in genere; ergo
genus eft nu^ gis vnum in illis , quim diffaentiae, quibus diffcrunt, quod non eflet, ni/i generis eflet vnus c6tiis,
Nam
ceptus.
fi
plures
,
ita effent ifti diuerfi,ncuc
concepras difierenriarum , quo ad hoc.quod fpccies nihil vnum eflcnt. Terri6 fic , gcnus prxdicatur propric
CfHffPf^ effe
& in (juid de fpecic; ergo fecim-
,
dum aliquem concepmm non eundem ,
^"^^ tunc
ifla
gt
ecundum alium conceptum , alium
fim
f<
^
'
fpedei,
fpeciei,
przdicatio eflct eiufdem de fc;ergo
'
i/i«-
conceptu
& fimiliter de quacunquc fpccie, eft vnus
ca
vna numero ;
intelletftione
mune
numero
&
generaliter ,ita vni-
inteliigatur
magis com-
minus commune. N6t4 , qnod ficnt idem numero fit 4 eUufrfit A. ffecU , ita eadem intelU^io numero hominu , nata efi fieri tx fhantafnuue cuiufcunque Ji»' ,
ficut
fularis.
'*
:
Cum
illa
tia rationis
,
opinione conceditur, qu6d difFcren-
non
& difFcrenrix opinionem
:
fufficit
ad diftindtioncm generis, eft contra primam
quod nec
fed
^•/'5^'
argutum
ficut
:
difFercnria ifb inten- ^J^^'^
,
ptus videnrar
fi£tirij,
fic
:
:
non reales, nec dicentur
quid de fpecie : fi aliquid tunc erit idem conceptus
m &
,
aut aliquid idem,
;
aut aliquid aliud,&
erit in re aliqua difiTcrenria prior difFercntia
ranc
&
,
quia eadem res luta
eft facere diuetfbs
eft fbrmare conceadxquaram,quiaaliisnoncfIct fed illum fibi adxquatum conce-
coceptus.Contrarvna res nata
pram vnum
fibi
cognofcibilc
:
ptum formando
videtur immutare intelledhim
ipfum immutare. Aut fi dicaqu6d propter fuam perfedioncm prxter iftii adxquatum , nata eft res immutare intelledum ad coneeptus non adxquatos , quis erit ordo in immutando ad illos , & ad illum adxquaram ? Nunquid fadt prim6 noritiam propriam, aut c6fiifam & quodcunque prius facit fi non tantum prius natura , fed tempore videnu qu6d nihil quantijm nata
eft
tur,
omnes
hoc ita diftinda , ficut fi illa duo obieda eflimt duxresextrL Quaero igirar, an iftis noririisco-
&
:
&
alios.
Secundo videndum
eft
,
qu6d conceptus ge-
fiidt
fb, flarim
viderar
fadt,quod poteft. Quicquid
qu6d prima
rario ftet
fit deiffa's:
&
mando duos concepras generis, difrcrentix^nS tantum caufat duos adus in intellcf^ diftinftos numero, fcd caufat duas noritias adhiales, vd habiraales
,
habentes obieiia propria diftindb
gnofcat intelledus obiediuc aliquid in hil
eft.quam
&
,
fidtio eft
obie
rcs.vcl aliquid rci,fit
erenti<e,
& generis.
a re
Tertio.quid determinatc codpirar per eenus, quid pet differetitiam. Sdendum, qu6d fcctm-
dum quod didt Ariflxap. prascedente -j.Sicut
ra-
adrem,fiepartej rationis adfartes rei£.t in 8. terminttm ejfe rationem longam, ex~
&
Te.ii.
C.3. oportet
T.C.,.
<juale. In fpede autcm non funt frimere tjuid, niU dQ-g priniae pattes eflcnriales , fcilicct z£tas
&
&
^^"™"s, quo fpedes eft id,qiiod eft; proprium Mitadfants potentiale refpc(^ illius a^fhis vlrimi, quotcimrtL que ordinata indudat illud potentialc, fiue ordi-
Ur^rJiL
nata realiter naturaliter,fiue aliter,de iii
4. arric. Differenria vlrima,
qua
eft vnitas
nifi
quo dicctiu:
quae eft fpedfica,a
rei,& diffinitionisjncludit praEcisc
defuo per fc intelledu,adbam vlcimum in re,qux
:
fi
&
ni-
eft
:
dfcas,qu6d vna res extra facit formaliter duo
?uia fpecies eflenrialiter includit conceptum dif-
:
re?
idem; ergo obiedum idem
fi
:
ex hoc fequirar, qu6d cft aius ^ concepra fpecici , ficut partialis a totali
{)rim6 diuerfus
^ifi.
namJpecies for-
:
detur in quatftionc fcqucnie,&
ita alius
\l^*^
quia agens nararalcprxfcnte paf^
:
neris alius efta concepra difFerentia:,quod oflai-
tio
^*j*ff*f'**'
:
amplius
&
Agtns natu-
;
Secundo modo concepras illl primi fiint valde diuerfi , omnes tamen includunt vnum conccptum numero non qui eft vnus numero , vt ibi concipitur,fed tot numero in quot induditur, quia non alia intelledio eft drca indudens, inclufum Sed quia natus eft efle vnus numero , quando primo concipitur , indifFerens ad :
^^
quia condpicndo ctftctftmgegenus , aut condpitur aliquid rei in (pede, auc »«-«,f^ tUfnihil; fimiliter dediiFcrenria fi nihil, ifti concc- fertntit. arguirar
rionis fuifidt
ceptus
inteIle6tio
wi#
a^
go fignincat conceptum vnum. Sed quomodo vnum? Refpondeo, genus aut condpitur prim6,
vmm Primo modo coceptus dus eft vnus numero,ficut
^*»*
compo-
conceptuum, Refpondetur,qu6d aliquid rci concipirar , idem , nec fcquitur : ergo idem con-
£cut obie<5bum adaequans intelledtioneroj aut per fe,Sc non primo, fcilicet in aliquo conceptu ada:Ctmttptm quante intelle^lionem , in quo genus includitur.
R
in re fufficit difFcrenria
in fe alioquin tot gcnera quot fpecies. Additut quart6 , qu6d nomen generis eft vniuocum ; er:
fitaes.
XT
quod
condpiendi.
_
_ Hifirtiui* f^ frimiii-
£
,
intentionis,qus nullarn difFcrcnriam ncc
runt : (pecies generis propric diiFerunt difFercn
:
gntrit
re.
Dicunt quidam
Hrionem a£hi ponit in re , fcd tantum potenrialem , fic quod ipfa nata eft facere diuerfbs conccptus in intclle\fhi de fe. Ita qucd ifla difFercria eft folum in intelledu concipicnte non fuffidr autem difFercntia rationis, quac eft , quando res non eft nata faccre , nifi vnum concepram : qui tamen poteft concipi fub diucrfis modis
&
t$t
:
Secundo fic , diflTerentia funt diuerfa aliquid idem entia ex;.huius,text.non habete comroentum, io.ca.4. t.cii. iuquod magis funt vnum diiFerentia in illo in quoconueniunt,quam in illis in quibus di£ferunt,alioquin eflcnt prim6 diuerfa, non difFerenria ergo id, in quo funt idc^ eft in fe magis vnum , quam illa in quibus difte^
aeris.
^mi» »*r»
& genus proximum
pncdse per fe includit proprium potentiale rcfpct^ illius zQius. Quano videndum eft , quid iftis concepribus
:
jlrattone efuU
gnmt
caufa vnitatis completa
de nullo^qtua dc nollo conceptu; aufcm haberi cenitudo de inharrenria c6ceptus gcneris alicui , dubitando de quocunque coricepcu fpeciei, vt cum animal videtiu: a remo-
eft
poteft
eflct certus
cum
m*Tft
727
:
fi
aliud
,
&
tunc non vidctur,quod obiedhim, fed aliquid tzCtu. habetur propofiram , quia diffe:
Item fecundo ad prind-
rentia ante conceptus.
pale
:
omnis
adhi rationis
diiFcrenria priot nararaliter ,
omni
videtur dinerenria realis : obie£la
naturaliter prxcedunt a^s & diftin£tio obie^ram, diftin^tionem adhium maximc quando ,
:
hatc illam caufat,vt hic ponitur
intentionis
,
qux
eft in
priorem in obie^s Poteft
did
,
ergo difrerenria
;
concepubus
,
condudic
qux cric realis.
,
fiiftinendo diiFerenriam intenrio-
-.
-
nis,ficuthabeturinquaeftionedcvniuerfaIi,qu6d ^vi* *'• res obie^tiue
eA
ia intellc<5hi, vcl in z6ai primo,
vel in a6hi fecundo
quae
non conuenic
Ycl illud
,
cfle
;
rei
& di^crentia ,
nifi fic
,
vel
quzcunque & hoc
fie
:
praefupponarar differencix
PPp
4
,
fiue
necef'
Metaph.
Lib. VII.
728
neceflari6 concomitctur , cft difFcrcntia rationis,
futnendo difFcrcntiam rationis communirationis protcrad differentiam intentionis , fcilicet
&
prie
didam
in
necfine
(e,
prsccdcnte; rantis
vt
,
cundo ; Guid
dift-
nam nulla talis rei incft cxiftenti adu intellc
& hoc intelledus poffibilis confide-
quando eft
res in intelledu in adhife-
vel intelledus agentis abflrahcntis
,
vt
cft res in intcUcctu in ejfe primo. DifFecrgo rationis ftridc loqucndo, eft difFerc-
m^^'^°
renti* rtuit- rcntia nisfiriai.
:
adu intelle<Shis poflibiidcm obiedum fub alia, & alia
tia poftcrior naturaliter iis
confidcrantis
,
& hoc fiuc
illa difFcrcntia fit obicdi exiintcUcdu in zCtxx fecundo^fiue habituaper habitum dei^ lidum cx a6hi concipien-
rationci
&
habet rationcm vnius materialitcr , duorum obie£torum formaliter. Ad fecundum principalc pacet
di
nam ejfe tale
:
habituale eft naturaliter pofte-
lius a6tu confidcrandi
fed difFcrcntia intentio-
:
omni
nis eft prior naturaliter
& omni
aftu incelledus
obicdH in ipfb intelledu, liue fit aduale, fiuc habicuale derelidhim cx zik\x emii, ^equitur catncn ordine naturs a&um inpoflibilis
,
tellefhisagentis,
ri6
ejfe
ejfe
& concomitatur ipfiim nccella-
in inteUedhi poflibili in
adu primo.Hxc
magis patent ex didHs in quacftione de Vniuerfali. His intelledis , pro difFerentia intcntionis in communi, vlterius in fpeciali fciendum eft,qu6d Xfenti/t V- eflentia vna fpecie , quantumcunque fimplex, vt na nata eft albcdo, nata eft cx fe diucrfa obieda facerc prac^ntia intclle<3:ui poflibili: quiaficut di<9:um eft ^fhmiqiii. .
fi^4t l
itx
quaefhonc praEcedente,non
cere realiter aliqua diuerfa ie
:
,
eft realiter,nifi fa-
per
qus iUa fint ob-
nam circa effe obie<Stiuum,cum
duo
Nonvideturetiflm,qu6daliquaincelle
quia
hoc
,
,
nec
pro-
ita quaelibet talis eflentia,
&
per hoc
,
cepcorum
:
ficut alibi
videtur de proccfFu intelr
se,quando neris
Tunc ad argnmcnt^contra pofitionem de dif^'* diuerfa
obie<SU intelligibilia includunt,
in vtroque
poteft
idem re intcUigitur quia :
idem habercfjj^ in re,&
& taficut
inrelle
vnum
ftione prsdi<3:a,ita poteft habere
& duo in incelle<5tu,& cocomirafiribus
effe
in rc,
duobus e^e , duo obie<Sta in yno intelle<3:u, tantum vnum effe habet. Per hoc patec ad tocam dedu<5tiocontra refponfionem
:
quia
illis
& vnum adic-
quatum conceptum generat , & plures non ad^ad effe pri, & firnul tcmpore quantum jnum in incelledtu, licet non quantum ad^j^ fecundiim, quod non eft fine perceptione.Se
;
pter pcrfe<9:ionem
concedo , quod ficut
an po' tjfe
gi-
abftra<5tiua alicuius rei eft impcrfe<5ta,
ieiki
:
fed vifiones duac pofliint efle ge-
& difFercntijE :<juia vifio non eft nifi obprimi realiter exiftentis & praefentis. Ex ,
,
hoc fcquitur , quod
tur difFerentia intentionis <9ais
,
nonco^ quorum poni-
diuinus
intelle<5tus
gnofcit, vt diftindta obieda
ifta,
nec aliqius intcUe, ita impcrfc-
;
«»^««w^
&
nifi abftra<5tiue intelligens
"
*^^
cum dico Socrares eft homo, non cft vnio aduum concipiendi quia hic a<Stus non eft
6te.
Item,
,
:
nec obic<5torum habentium diffiercntiam intentionis, qus fcilicet non habent efle extra,(ed ille;
in inteUc
primo
a<5tu
.'tum, quia
obiedtum v-
num vt fic, non eft aliud tum,quia obiedhim v* num facit aliud in ejfe talis obic^Sti & licctin:
:
cludat ipfiim vtfa<Stum,non eft ipfum
: cum,quia cunc non dependeret veritas orationis a re cxtra: crgo eft vnio , quorumcumque fit, primo faltem
pro re extra
&
:
tunc pro opinione de difFeeft pracdicatio
,
alia erit vcritas illarum
&c.
animal
efl
Qui melius
intentionis
eiufdem de fe,
Socrates
Socrates
,
eft
eji
homo j
fublfantia
,
cxponere
fcit
euadcndo
,
:
di<5tas
difficultates
,
cx-
ponat.
SCHOLIVM
III.
(\
,
&c.
Gum
reducicur ratio
i
fimplicicer funt diuerfa obie
o ponens
obieEia aliqualiter
in rt
Obfcurum
rentiit.
eft
quid hic
velit;
videtur tan-
ex natura reifeu formaliter explicat quarum perfeHionum continentia recfuiritur ad genui , nempe iH.arum,ejuarurn vna perficitur ab alia, ideo Deurn excludit agenere , de quo late a^it i. d.Z.ej.^.maxitni concepttts hos differre
:
&
n. i6.
& lo. & ex
ibi
,
&
alibi diSits, colligitur
prdfatam diftinElionem ponenddm
& dijferentiam.
effe
inter genutt
Alia cft opinio, qua; proptcr pracdi£ta motiua,
nc ponat conceptus
& differcntia:
efle fi<5Htios.
lorum aliquid
a<^um
maliter diuerfa, ficut
quod
illis
re realirer <jiuerfa
pta
Sedcum vtroqueil-
in re concipiarur,
finr obie<5ta
(x, ponit
,
inquantum fi
eflent res
cum
illorum
obie<Sta,ita for-
omnino
diuer-
correfpondent aliqualiccr in
ita realirer
,qu6d circumfcri-
omhi opctacione intcUcdhis
agentis, vel pof^
vtaucem quod idem extra
concomicance
diffcrcnciaponitur habere gradus. Eft cnim
in intelle
,
eft in rc illa difrerencia; fcd realis
xima naturarum,
8
fimpliciter diuerfbs generis,
intelle<5tii;
fub duobus
ej^t
I
ita
eadem
:
N
fibilis,& omiii effe in intclle
;
res eft obic
cft
I
fed fimt obiedla
eflent eflentiac diuerHE
diuerfa concomitante effem
Op
diuerfa correfpondere conceptibtu generis,& diffe-
tum velle
in intcUi^endo.
ferentia intentionis.Ad primii,genus,& difFeren-
nem
teft
fic intelle<5tioni
alia perfe<5b
inquantum per-
aliorum autcm prius natura, fed non per-
le<5tus noftri
men
y^n^
abftradtius potcft neriffinedif' fuccedere intuitiua eiufcfem primi obie<3:i praeci- /"'""'* rel="nofollow">
duorum in intelle<5tu duorum obie<Etiue. Praiter
fed illius fortc primi,vt confufi,
-
oftendi-
etiam, fa
cepti
^ t» nu.L
tutfic.-quia
fadliua eft taliurn
talis,
realiter
communi
in :
Quod
iftarum aliquid rei cognofcacur,
Socrates
pcrfe<2ioncm
ta-
co-
&
difFerentiam priorem in natura
ptcr
modo
? quia illa eflcntia vna , fi tantummodo per duo e^e in inteUe<Stu , eft duo obie<3:a, feamdum ifta non cognofcitur, quia ifta non aecidunc obiedlo; non videtur quomodo erunt duo inquantum obicdb.
nec
non pro-r
aliquo
ifta cflentia
fi
gnofcatur
quia tunc materia prima faceret; nec per aliquam
pter imperfc
,
eflcntia,
rentia intcntionis
extraintelle-
inquantum obioJta &
obie<3:a formaliter
men vna
eft
rei,
a<5tu intellc-
pofIibilis,cft rcalis.Con-
: fic minor eft falfa. Sed pcr omnia di
non
faceret,quo
fit,
(£tum, ficut calor, quiaeft calefa<9:iuus,
.
qu^m
agentis,
non cadit mutatio nifi per mutationem realem in aiiis , per qux ifta funt obictSliue pra:ientia. Quare autem fit fa^Stiua diuerfbrum, non cft ratio propter perfe<Stionem , quia tunc Deus
nihil
omni
difFercnria prior natura
cedatur
ftcntis in Jitcr
:
tam
<5tus
& fuppofitorum.
ma-
Medianaturarum
"^'J.
P^"»
'j rel="nofollow">*^*^"*-
,
:
Qu^ftio vi Jetur
ncccnaritim poncre in
aliis
ponatur, quia nec
&
cnfe,& cius pa(Iiombns,rclatione,& fundamento Ctntaumis in Dco, crcatura. Quandoquc videtur etiam, virtMMlUy
ta cxcedcrc
adlaaliter contincntur,& formaliicr
vimuliter
:
quia talcs
dcnominant:
ebieSlentm formaliutn intentionii
Secundum etiam illam opinionem, cadcm fpedc cftc rcalitw^in
;
4iU
fercntia quacrc in
quano , in
Dc
quadif-
Vno
quarftionc de
qus corrcfpondet conccptui , qux corrcfpondct conccptui
,
illius
gencris
non
Cundum
& in adhi in intellcdu in
in a£hi
illa cft rai-
cum
continetur
alia
ficot
,
quando vnitiue
aiSdo propria
,
&c
^^ *^°" tantiim
/«jp-
tinet, ac
<»»
rtti*-
rc vbi fupr^.
non
fi
tjuam has
vttitatis
iiiiu
M
IV.
ttrgumenta, explicat optime ,
priks
Metaphyfices,
jlrgutt tripliciter ctntrm
tjuajitones.
completa
,
& genus proximum potentiale
Ad primum explicat
a^us.
dtffirentiayde <]uo i. di.j.
ij.6.
nu.
vnde fumitur
,
ii.& genititU
(juo I. di. S. qu£(f: 3. niem.iG.
.•
illara
iilam,
conrinct
fcd illam
:
Ad argtnnenta principalia. Ad primum additunaut fiefl,eft quidem,vt mareria,& cxeplificatur de voce,& illud mcmbrum eft vcrum,pro quo proptcr intclligi ad raacxemplum adducitur :
con-
& econucrfo. Dc hoc qus-
Nec tamen quscunquc contincnda
perfe^onum ferenria:
fufficit
ad rarioncm gencris,
fed illarum
,
qiurum
rarioncrefpcdu alterius,
eft cx propria
&
& dif-
altera potentialis
& fic po-
ctiam in
a&u;
non repugnarct fibi
fe
cflc
ficut pcrfe€rio colorcitatis
pcrfcftibilis
albedini
:
S'''^'^^
non rcpugnaret fibi fubellc Condido prima ex-
proprio nigtedinis.
Dcum a genere, fi ponanir in illo
mm tfi inge-
cludit
««»?
fcrenria, fiuc attributorum, fiuc
talis dif-
idcarum:nullum St*A.i,%.q. g^jjj, pcrfc
&
:
ideis fc.
rio
'.
,
non pcrficiunt non erit compofi-
qiua refpefhis ad diacrfa
Ideo
fi
cft talis difFcrenria,
quia nihilpeifedibtlc , nihil pcrficiensJicct
alius
ordo
quid
vnum
prioritatis alicuius poneretur,
cx
illis.
Scd aliquid fummc
nec
ali-
vnum
,
fimt ilb pcr idcnritatcra, quac fecundura proprias
vnum componunt nec aggregant, numcrum non faciunt neceflarium aggre-
rarioncj, ncc
^uia
,
communi
generis
Ad
leeendo tcxtum,
>
,
prutrfpt-
cus, «xftni-
in re corrcfpondct tur. :
ficiu
cxpofitum
aliud dc 10. patct in
&c. quia conccptus ge-
licct
....
-
habeat apritudinem
condpiatur , primo
:
^*** ,
^'
^^^ txtamiF-
fetextum.
idem nuiiiero dctcrminabilis pcr omncs difFerentias : tamen vt vt
fed etiara quantura cx propria rarione ,
quod fingubrc
neris, vt in fpcciebus
taiitiim eft
pcr gradum perfeftionis propriura
coloreitaris illius
fuit
,
primo arac. quomodo
fub oppofito
non
nifcftandum conceptui
tentialis,quod quantumcft ex pcl fc rarioneeius,
Vtttt
capiat.
,
V
I
in re,
conrinetur,(f d iimi^atio tollitur a continente:
§)«* cmMt-
^man
qni poteft caperc
CHOL
fit
primo, vt priascx-
affertum tertio articuloyfcUtcetdifferentiam vltimam dicere tantitm vltimum aflum, qui efl eaufa
correfpondcnrium , fi illa intermedia ex fe fint adUua. Nihil cnim tali petfedHoni dcfidt,quan-
9Mn«
tfum itntriA
effe
eumfcripfiffe expofitionem textut
Et pcr hoc poteft forma fpccifica vniriucconttrm» tm* tinens formas generum intermediorum,efJe prin— -1^^?"' cipium multarum operarionum illis contcnris
V
radonum realioip
in potentia
varia loca Arijtotelis. Nota ad primum
huiufmodi.
do
:
SoLyEKDO
:
,
eft
S
admodum alibi habetur quod quicquid perfc^'onem aliquam confcquitur ex propria cius confequitut
difFcrcnria intcnrio-
difHn^s
perfcdiones
&
eam
quod
fed fufficiat
,
diftin(fb fiint obic^ba ilformant conceptus , lorum conceptuum,ficut fi eftent fcparatat,quem-
ratione, etiam
fi
rcquirat difFerentiam
pofitum
potcft faluari fundamentalitcr ratioge-
& difFcrentis. Hx
ncrift,
rtuMntm.
quod
nis ftridc fumptam,
difrcrentiac.
nis
nima vbi
^
,
inttntitnu
&
Sed maior eft bcnc quidcm , puta matcria: projainx & formx , ficut fcnfitiui, & rationalis fcpluralitatem fbrmanira. Sed
Difertntid rMtitnii
& dupliccm rarionis fdlicct intenrionis, & ratio-
&
,
&
inrc:& ita ponit quadrupliccm diffcrentiam txflicMtmr radonum realium; fmfrm M». €, dupliccm realem , rerum ,
talis necellario eft difFcrentia illius pcrfe
in re
conditiones htc poftt* funt
du*
ita Contra '.er^ omnis fpecies compojita , accidentia non erunt in genere : patet refponfio. Ifta opinio non negat difFcrcntiam intcnrionis, fcd ponit fibi neccflario corrcfpondcrc aliquam
non tnobilis,vcl corruptionc totius rci ita non
cft ibi diffacntia rationum rcalium.
r/r dtfferentis
ibi.
i
fcd vt pars quantitatiua virtualis corrupribilis finc
A.
10
:
tantitm quandoque
quac ponit minus in
niagis,non,eft ibi ficut pctfcdio rcalistantum
ctm'
nec etiam JiiSi diferentia conceptuu correfpondet differentia rationum realium. Sed
vt aliud ibi contincri potcft non inellc,fcd abcflc, vcl dceflc.
non wmnii
,
tft
£ XTR.
Natd, qitodhtcvtdetiir e.xprimi J/rofriA ratio iUittt tlifferenti*, tjutt vocatur fecundkm intentt»nem:
& eminentcr contentum contineiur
,
tmrM
ftfHM.
crcatura.
&
,
ncnter non ad pcrfcdionum realium
&
eft omni crea, gcneralis Etfccundum hanc fiicilitcr faluanur , quomodo omnis creatura componitur expotcntia icaftu. Non enim ibi accipitiu- potcnria pto illa, quar cft ad rj/r, quia illa non manct in
quia idem non diftindl^um potcft Itcm , non diftinikum potcft raulcontinentia vimialiter , vel emi-
,
patct quo-
contcnta: fint limiiats
&
tnulta cauiarc.
,
turac.
vimialius, potentiae anima: ; ficut Umdiftrtm- inaliis fimilitcr in cminentia,fiuc altcrius fpeciei, msmfMUm. fiue ciufdcra. Sed in iftis duobis vltimis poteft
benc negari
Deo
in
comgcncre \\xc diflercntia, corrc^pondcns , quando perfetMoncs
cft in
pofirio fibi
&
srpimmtr**- jnultoTjra
talls difTcrcnria
intcnrionis,qu2 minor cft,
illa
illam immediate fequitur magis
modo non
puta in
:
7^9
autcm nec
gationi. Si
vno rappofito.Minima diacrTarum perfcdionum , fiue rationum perfc(£Honalium vnitiue contcntamm in vna natura. Iftam difFercn-
farufn in
tiam
XIX.
fi
ex
fc
in fpcciebus concipirar diuerfus
,
ficut
autera fpedci concipi;
,
fit
pcr fe cft afbualitcr ita
conceptus fpcderura. Conceptus
non
in diuerfis natus eft pei fc
& quod aliquando allcganir, de fecundo
cap. Ad terrium;pars pcr modum partisjnon prxdicanu denominatiue, fignata praedicanir.Qujcre alibi exempla, de fiapitato,& manuatoquantum ad per fe intcUednnj , quantum ad mpdum condpicndi, propter quem przdicannir. Et quomodocftduplcx denominatio fubie
&
prsdicanonem
m
tjutd
nominationc fup>pof id te
non
:
,
concumt
harc
./f»f*rtfr«m *"^*'*' .•*
cum de- 5^^ q.x.do
econuerfb totius de parAd quartum,
cft ita ellentiaUs praediqirio.
iivna
Gtnitt.
,,,
Lib.VII.
710 ht gtnere
/«-
fi vna natnra requlritnr ad comparationcni non vnus conceptus, fic«t ibi videtut dicere, nihil eft
B
tene ttjuiM»-
ad
CMijues:
didkum
fci-
lictt pkyficd.
II
lirera.Et
ili.i
quod diifbum ell xquiuocatio, non Loeici,nec Metaphyfici:
cft Phyfici,
quia natura non dine ctlcntiali.
vna.fea alia
eft
Sc alia, &c.oc-
,
non concrahente ,
acdpiatnc
fi
&
crc tria
erir
duo
totalc includit
vjium,
fcd contrahibili
gcnus , in (juid : ita potcs hagencra prima matcrialium , fed vnum
Erxdicatum
Idc6
partialia.
fufficit illud
& ncutrum aUorum ponitur gcnus
genus proprie dicitur
,
:
quia
quod imporcat totum po-
tcntialc fpcciei contrahibile pcr difFcrenriam vl-
intelle^ , ackum vltimum in re , qui eft genus proximum caufa vnitatis completa ; {•rxcisc includit proprium potentiale reipedu ilius adus vltimi; arguitur primo quia tunc primum genus accipietur a materia^fimpliciter , vel
indiftindU,
ie
&
:
materiali
quia in
,
poflunt aliqua conuenire
ifto
conuenicntia in aliquo gradu pofteriori.
fine
Item , tunc nulla fpecics fpecialiffima includit maceriam , nifi quia praccisc incUidit conccptum primi gcnetis ria
nam
tefpedu eius,omnes.difFereintcrmediae dicimt adum , Sc itanuUa mate-
tiac
quac
,
rationis
fit
ab
ftinguentc
:
Rcfpondeo , onmis forma informans materiam
primam habet vnam raiioncm realem imperfediflimam , & poccptialiflimam , qux conftituit perftckibilc per aliam rationcm ciufdem forma:
& perfediorem.
adualiorem,
Jnter potenttam
,
Sic faluatur illud:
& a^um primum
eji
proportto
:
cificx fbli pcrficiunc rationem
tunc
,
& ita fecundum li-
,
;
&
:
,
quod
eft
contra iftum tertium arti-
& a nutcria diatc
,
ad
, fi
negctur pracdicatum in ejnid
quandoquc per partiales : quandiu itur in vna forma , per pcrfedionales ; quando ibi ftatur,
&
habetur materia compofita partialis in cjna
fecundum
Ad fecundum
corpus.
riumdico;quod
non
dia k nulla ptppria operatione Iiimunrur
qiua
etfi intelle(5tus
men
perfedlio inre,
nofter
;
tum,
non fumerec,eftec
& prasdicatimi
ta-
funiptibile;
tum, quia tranfmutatio manifeftat aliquid commune, ficut opcrario communis. Alitcr poteft
,
negatii.ic, id eft
conrraric
tialem,non tialis
,
,
additur difFcrentia
,
quandoque
;
perfecftioiiales
Quodautcm
quia multa ecnera intcrme-
primam imme-
primo macerialium dcf^
cendirur tantu:n per difFctenrias perfcdionalcs,
hoc
tum ,
a gcncre
illas
accipi ab aliquo,nifi manifefto pcr opcrationem, ;
vt genus totale fecundiim prxdi-
,
ncralifllmum
illa.
Ad primum hihil eft
firailitcrin
vfqueadfpccialiflima?
fiibftantia,vel
Item
Sc in ignc eft
,
quos non praedicabicur de Angelis vel eft com& forma nec fic fecundum iftos pracdicatur de illis. Si neutro modo , tunc difFercntiacorporis conftitutiua, addet matcriam fiipra formaic importatum per fubftantiam , ex quo materia pcrtinet ad quiditatem rei. Et ouortct , qu6d addamr aliquid pcrtinens ad mam
culum.Ad
ponatur
nifi
^. Quarumcunque igitur fpccicrum formx fpc-
illa eft fine
pofita cx niateria,
,
pet rationem redeiTi,
omni gcnere defireddendo
omni adu dima-
quia
,
& ita necin ca;lo
includet folam materiam
quidiratem
qu« immediatc ineft materiae primz, omne forma remotior, ficut
qua: cotrahitur per
proprie materia fimplex, cft alterius
atia :
teriorem. Scd quarc cft vna forma fecundum fe
Iccundiim indiftindionem primae rationis realis ab illa fumitur gcnus primti materialium fimul
tcria alterius rationis.
«3
Metaph.
^
Contra tenitim articulum , vbi dicitur,qu6d vltima dilferentia fpeciei, praecisc includit de fiio per
.
potcft vlterius,
iri,
ficut in aniraali vltra
,
per idem parct.
ifta rafio iealis
aqna
Ad
ter-
fiimiturge-
quod cft SubRantta , eft fimplex , non includens compofirionem, id eft
,
repugnans compofitioni.
ditFerentia addar totalitatem elTen-
cft
inconuenicns, quia
totalit.is eflen-
contrahit parte perfe(!iionalcm,ficut quan-
doquc parrem elTentialem
poteft contraherc to-
tum pcrfedionale.
&
dici
,
qu6d
difFcrentia fumitur pcr Ce
tate ellentialitcf perfeftiua
forma
,
& perfcdibile materia
vcl compofita
,
fic
talis cft rcaliter l'«i(
fitmi-
tur differtnti»fSeo.i.a.
fimplex
omni
mam
,
ab aduali-
K^NNOT, MAVRItlU
quandoquc autem
:
Auicembron
pofuit
:
renria
quandoquc .K^ualiras qua fumitur difFcnon eft forma , (ed perfedio formalis &
:
Ipeciei
vel
& (ccudiim multos ab inani-
maio tamcn vkerior abftradio fit tantiim a ratione reali formali , & ita non ftatur in materia :
priraa,fed in ente
fumme
potctiali refpccftu ratio-
realium perfedtiuarum
;
tale cft
cns
com-
muniffime fumptum.Gcnus autecommuniflimii omnium naturalium , nontantiim a matcria fumitur fcd eti.im ab aliqua forma fecundijm fe :
indiftinda,
& pcrfedibili per omnes adtualitatcs
/pecierura ficut pcr rationes
^u.is. Si autem
omnino
re.ilcs alias
inftas,
poteft (umi prxdicanim in
ejtr.d
perfc -
quod i materia , cx quo eft dc
Gtn$u nti^ cflcntia rci,& ab illa forma, aliud pra:dicatum,& pimiturftm- in (jHale, Sc ita de diffcrentia. Refpondco, illud fid.
mtitt-
prardicanun a forma non contrahct prxdicarum a materia
qua: vi prius notaui
pulchra eft, &fubtilis, ac vercmetaphyficalis,
corpus ab animaro,
a
c. 45.
vt pcrfedibile, fe-
vere materia compofita a forma, vel formato,vt
ftr
t.
pollet
:
Licct igitur quandoque afcendendo abftrahacur
num
refpedu vttiufquc fecundumidentitatcm,
diiierfitarem,
aliqua rationem in tealcm petfcdiuam,
perfcdibi-
,
ficut difFcrcnria cdnrrahit gentis:quia
ytrumque eft &a;quc comrounc:ide6 4
tali
^rma
,
& differentia:, atque
tione conceptus genctis,
congruc praeccHcrc duas praecedcntcs vel faltem immediatc praecedenrem qux cciam
hoc fufficit pro difFeientia , le non eft marcria.fed totum
cundum
& tunc
qusftio decima nona dc compara-
SEquifur
dijFercntix correfpondere propriam for-
modum dicendc natura generis,& impu-
In principio (olutionis adducit di
Thomae in
tra£l;atu
gnat confequenter fatis euidcnter liccr quidam conantur euadenc argumenta ex fundameinis :
Thomx
fijo
modo.
ficut idem numero , &c. modo conceptu^ tlli, &c. .illignacurvnum panuim Extra: & aliud infra,ibi: Nota, quod hic vtdetur exprimere, &c. vfque il-
Infra ibi
vfque
luc
:
:
noiA
c^itod
illuc -.fectudo
liJa opinto non negat,5cc.
& ibi cange illnd,
quoddicit:patetrefponiio, &c. qualirei patet cx-
primcndo, vt
nofti.
Proprer maiotem exprcffioncm ilhusopinionis in 4. art. fijlutionis , He differentia inccncionis fciendum,
qund Hcnr.
&
Thomas
dotur ponerc ditFcfentiam intcnrionis
mediam
inter diffcrcntiam rcalcm
maiorcm,
videlicet fecunda
,
,
cciam vi,
tanquam
& rationis
& minorcm prima,
& reperitur illa triplex diffcrenua,tam in diuinis, quam
if
.
,
X X.
QucEftio fccundum
3nalti in crcaturis
cnim
cos. Realis
(lantiis cflc incxiftcntibus, fic
tem
,
vcr6 intcrpcrfonas. Rationis au-
duobus dimidiis potcftatc.
& &
&
bonum,inter concrctum,vt imcr bonitatcm, proprictates dlentiam ctiam fccundum Hcnr. ori^inis intcntionis vero difFercntia in crcatudifFcrcnuam; in diiiiris habctur inter genus, :
Tex. cemment. 49.
Manifcftum cft, autcm qu&d
&
rum cfle cxiftimatarum
his intcr attribuu , vt intcr bonitatcm,& fapicn-
&
di.
1. di. 3.q. I. Incidcntalitcr
vero habcntur in
Nihil ctcnim fcparacum cft
autem
t.
i
& 1. & quodlibeto & & quodlibcto 3
.
11. i^j.
q.).
q.
i
.
fed inftat finalitcr
;
cam cxcludendo
a propofito
prolo.
:
adducit , vbi
& alibi & apud fcquaccs
huius oopiosc.
,
Vbi aducne dc eradibus difHndionis rcalis
&
,
&
in primo,vbi furarioms in quodlibeto q. ij. pri,& fiindamenris gcncris,& djfFcrcnris cx parte rci, &quarc ncc Dcus , ncc aliquid fbrmalitcr
in gencrc & conrincnria vni& in nnc notabis valdc vcrba. 6^i pocapere capiat & fupri ibi ^uemadmoditm
didum dc ipfo,fit riua teft
,
illa
,
nrum partes organica
^lihi habetur
confidcra an
fit
Extra
,
poteft rcpcriri, vbi fupra, fcd fu-
Qua:re hacc
,
&
gic fupcr Porphyr.c.de gencrc,q. j. vcl 4.
compu-
tando qusftiunculam dc loco& q. j.&c in Antc-
& in primo vbi (iipra,& in u & di. 16. & in 4. di.46. q. & primo Rcportationum di. 45. q. 1. & notabis difrercnpracdicamcntis q.7. dift. j. q.6.
j.
QVod non
i
cx duobus in aftu non
fit
vnimi,
duo adus conftimunt duo &c. Itcm, cx duobus numcro n6
in litcra tx.4^. igitur
,
difTcmnt. Itcm tur
:
,
fpecic. qua;
tpzps
diucrfa fpccie,non continuan-
qu« enim fbrma
perncerct matcriam, quae
animal eft vnum ? de Natura. vnum funt, fecimduVn qu6d continuum,ad natum,& cui naf^
fubcft tcrmino conrinuanti
conrinuum
5. huius. cap.
&
ergo hic. Itcm, vnam formam fubftanrialcm ordine naturz fequitur vna forma in ma-
citur;
tcria
forma alimcnti
:
cft
vna , quam confcquun-
& eminentialis. Nominales, & alios de
quaelibct pars orgam'ca fimul nutrimr, crgo,&c.
communi
,
Item,diuidatur vcrmis
inquirc.
qu6d conceptus
,
partc rci diftinguimr ad
&
ccptu difFcrehriae , fpeciei
qi.fec.t.Svas,
a.u
tur immediatc fbrmae parrium organicarum:quia
Brcuitcr hic tcne
g
Scot.fS 4. di&. I. f .3.
potcnrialis, virtualis,
tiam conrincnris afhialis ,
tMf.i..
.
.MttMfh.fec. i o. Conimbr. i .deGenerMt.tMf.4.q.i i.
1 5
Tidc
vnum; crgo ncc cx duobus
& in Theoremaribus
via
di(^.
adu;
,
vidc ad propofitum in Logicalibus huius cgrc-
vnitiuz
.
fUtrMlit.fgrmMr. Fonfe. 1. MetMfh.
fit
pra Iib.4.
?
Viearic.qMadlib.xjj.i.. qmdlib. 4.^.1}. CaphoLx. difi.i^. femt.x.centrM G««f.M^.5 8.Barguis lu^S.jo.Duiand.i. difi 9.q.i. Gregor.i. difi.n.q.t. iJEgid. i» trMS. dt pUt. rMlit.fnmaru Ant. And lne.q.17. Ttonhct. lib.i. huimq. X. Paol. Venct. in (ummM dt Mtrim. c*f. ; Bairn. i d* G*> ntrMt c^. q.t. Mrt.4 Matfil. ibid. q.g. Hcrueus trMS.d»
in
cnim
differentes
hltaLx.fq.tx.mtmb.x. D. Tho. t.f.q.76. m.^Ca.ti AuerC g. Thyf.cmmtnt. 59. 6^ >•• iAetafh. Ux.ij
&c.
Scntcntiis
X.X.
tbiJ.
vcl vbi eft illud alibi, in
quod ejuicijmd perfeSlionem
:
ignis,
animalis haheant di'
fiinUat formas ffecie
:
,
quando
to-
vlrim6 alium fubtilcm moomnia vcrba menfurabis ,&eft fuapropria atquc Varronis. Qujcrc 8. d. pri. q.}.& 1. di. ciufdcm ,& in Reponaris in caliter
dum diccndi
:
cunc cntia
omnia , terra,
QJViESTIO
&
addufta
,
Ttx.commcnt. ^6.
alibi plurics
&
po-
&C acr.
& &
ad propoiitumcxprimcndum.Prim6 ergo impugnat opinionem dc difrcrcncia intenrionis ; confcqucntpr dat fibi intellc^m fanum, foluit moriua in oppofltura fufHnct eam,
fcparata fiierint
funt , vt matcria
.& di.j .pri. q. Z.& di.8.ciufdem q. j abqua vcrba de hac diffcrcntia , vidc Hcnr. in Sununa. arric.i.q.x5.&i4.& quodlibcto 8x}.9.& httiti$,di.i .q.5
quodlibcto 9. q.i. quodlibcto 5. q. .
fubftantia-
plurimae,
teftatc funt, vc ipfx partes animalium.-
di.8. q.i. Vidc War. in primo.di.i. q.j. 45. optimc ad hacc,& Pctrum de Aquila in
riara.
&
:
,
diffinitum; in diuinis inccr abftraftum,
nem,&
fi
:
crcaturis eft intcr diflinitio-
diffcrcntia in
vt ad^.
Duo namqucfic adu nunquam funt vnum aCtu fed potcftatc duo fiiclint erunt vnum vi quz duplum ex
ifferentia cft iritcr rubic(flum,& accidcs in crca-
turis; indiuinis
711
gcncris cx
minus formalitcr a con-
ex natura
a conceptu
rci
fcd an formaliter confidcra
:
Quod
:
&
adde
mata
:
fi
vtraquc pars manet anf-
,
animalia diuerfae jpeciei fuit
vnum animal
crgo
fotmx fpecie, crimt crgo vcrmis prius non
in eis funt diucrfae
& prius
:
fi
;
in ciscft
vna forma
/pccic}
in roto.
&
originali-
Conrra : mouens, motum fiim duo in adhi: vnapars mouet aliam partcm animalis. Itcm, accidcnria magis diucrfa infant panibus diucrfis organicis, quiim fint diucrfa accideria multorum
cer in Auic. vbi ibi notaui. Caetera quae ibi tan-
fpccic difFcrentium. Itcm, opcrationcs indicant
plura hic 3
.
,'
vt nofti.
principalis
nuato
,
&
,
ibi
addit in folurione
quaere alibi cxempla de
,
capitato
&c. Vidc in
,
Porphyrio. ca. de Genere quxft.
guntur in obic^onibus
,
j.
quacft. fuper
&
& folurionibus vigi-
lantcr valdc notabis, quia fingularis,
&
Itfltma confiderario
,
de matcria
&
ecncris
,
totali
,
ma-
maximc
partiali,
&
ea
,
&
fubri-
quae dicit
de concepm
& corrcfpondentiacius cx partc rei,&c.
Tn folutione eriam priroi principalis pondera racnrionem , quam facit , de cxpofirione textus,
formas
:
fcd diuerfas habcnt opcrarioncs fpecic
partcs orgamcae. Itcm
parribus
crgo
alia
diuerfa miftio in diuerfis
mifti
cft hic,
SCHOLIVM
vt fupriu
Aoaplius autem cft
,
forma. Item
, in omni parte onmcs funt formae elcmcntarcs , fecundtjm aliquos : & tamen mifhim eft vnura; ctgo tnagis ;
manifcftum impoflibile enim rubftanciam ex fubita
O »1 N
I
I.
o ponens plurex farmoi
diftin^as in animali fuaietur
^
&
organictu
aliqualiter re~
ffodetur pr»bati«n^Ht.E.rplioatttr tripUxmodm^
Ttx.ta.^.
:
.
Lib.VII
7?2.
& finguli impugnantur^e & a nu.^
^MO defendipojfit, late
DoUor
4. d.ii.<j.^. nu.iZ.
Metaph.
ejuo
SCHOLIVM
.ffd in
j
IL
fine q^dUionis refpondet iTnpugnatioffil>fff,aJfertiue
O
tenens hanc opinionem.
Opinio , qu6d rur ab animali
in a6tu pcr
^oper cec
,
,
fic
:
quia pars animalis fepara-
fine gencratione
formam
& non manet
:
ad fenfixm ,
,
&
os extrahatur dc cor-
fi
(
,
cocius poft (eparatioijem; ef-
aliam,quaiij prius habuic. Antecedens pa-
cum
&
p I N o D. Tioo. Tnomif^arttm vnam tamiim formam ejfe in toto, fuadetur,& explicatur,fedpofiea reiicitur,& iuxta mentem Dotiorit, forma corporeitatis ajferitur de quafuse agit 4. d.ii.q.^. a nu.^^.yidead hoc multa, cjua adduxi difp. I .feSi.^Jc Anima, Anton. Andream hic, ^uxft. 17.
pore animalis.'
EXTRA.
Refpondetur, quod generans vniuerfale inducit
& mortuum.
aliquos os viuumt
Tum
per racionem
,
qua pars camis
,
quia abfcindacur
&
ftittierct
& acquirec fucccfliue
animam
cipia
aliam formam,fi no manet illa,quam prarhabuit. Hoc autem non cogit , quia fucctffio eft ibi in
cum
amittendo animamfirnul
Item
mifti
diuifione.
:
formam
,
iequitur daueris
& prstcr
,
hoc propri.nm
:
talis
prias fibi
formam
fubftancialis alia
offis.
ab
poterit cile vna
generacioncs funt
Hocnon
cogit ejuia
I(U opinio
fi
ex eadem parte carnii per
quomodo vnus eft oporcec quod vno crium mo-
dorum ponat
,
vel
:
qu6d
,
eius vnicas
fic
eft poffi-
tur diuerfae fbrmje fubftantiales intcgrantes
vnam
animam fenfitiuam etiam fecundum illos , qui non ponunt potcntias efle accidentia:igifur nec ,
ponac aliquam vnicacem in ani-
aceruus lapidam
&
:
putrefaElionem pojfunt plura generari. mali, pracccr aggregacioncm
includat,
inquantum animata fimt quam inquantum fimt fic , vel fic mifta; Sc tamen perfedliones eorum , quae funt inqnantura anirnata funt; non ponim-
alia:
fpecip.
EXTRA.
eam
, fi
quia vnitas videtur ponenda quantum
Patec in pucrefadkione ca-
iflae
forma: mifti
bile,nunc autem maior diftindlio apparet in operationibus, &in aliis corrcfpondcntibus organis,
in generacionc aliorum cx ipfb; igicur
,
quam
fecundum ditam pro-
diuerfa organa perfede conftituere. Confirmatur,
quae
illa,
,
ex
formae
poteiit diuerfas partes materix perficcre,
carnis fequimr ordine nacurali
forma
,
formas a quibus func
(Drfortitttit
fenfitiua animalis bniti
fi
ucrfas perfediones virtualiter cotentas
corrupcione
in maceria
trfs
quare
perfedlionc fui includatperfedionem
ejfepropter alta acctdentia.
Madi
:
:
corrumpicur aucem coca caro pucrefcic ofle manentc, non corrupto. Hoc non cogit , cjuia confiruatio maior poteft
&
penediforma
imperfeda Sc quafi remota operationum
diuerfarum
realitcr:& multiplex virtualiter,&
EXTRA.
/
diucrfa organa incompleta, fcilicet prin-
Item, forma eadem videtur aque confeniaciua fui a
ab vlcima
.
oportct talcm diucrfitatcm poncre in forma mi-
m & :
tur
,
fi non in oculo, & aurc, pari rationc vidcquod nec in carne , & ofTc. Sccundo.confir-
extcnfa per accidcns ad
matur per illud z. Cacli,& Mundi,£.c.6i.& inde, dc ordinationc entium .fecundum multas,& pau-
cxtenfionem totius : vel quod ante iftam,ponatur vnaformamifti, quse fit diipofitio ad fenfitiuam:
ptibilibus perfisftius ens habet plures operatio-
anima fcnfitiua , quac
forma,icilicet
vna
fpccie in toto
,
licct
fit
fimiliter
cas operationes
:
quafte
Sicutigitur incorni-
ibi.
modo,quod nulla eft ibi vna formafpc^ mults fpccie ex quibus integra-
nes, ita videtHr,qu6d forma,quae cft pcrfe(Stior,fit
cie, fed tantura
principiu talium.Ex hoc apparet,vt videtur,qua-
tur vna fonna,aqua cft vnitas compofiti.Scd tcr-
xe anirna requirit corpus habens partes hetcrogc-
vel tercio
membrum
tium
feptimi.t.
c.
60.
videtur contra Ariftotelein fine
neas,vt fint apta inftrumentamultarum operatio-
quomodo enim cx materialibus
ipfa eft principium,quas non pof^ inftrurnentum exerccre;& ided taic corpus habcns partes huius, vocatur organicum,
partibiisfccundum ipfum,hoc eft,ex integralibus, eft
vnum
nifi
£hi eorum
,
per aliquid
ita
nunquam
quod
illa
,
quod
fit
a6tus refpc-
integralia fimul
iun-
vnapars eflentialis alicuius vnius. Aliorum modorum primus ponit minorem vnitatem, fecundus maiorcm. 6ia,
videntur e(Je
,
nifi
Vterque improbatur pcr hanc rationem Vnius :
perfedionis
eft
vnum
tum
,
itaquod
bilis
,
prarfupponitur
illa
perfc6libilc prsfiippofj-
proptia vnitas vnius perfe^tivnitkti pcrfesiionis
:
nec
cftab ea quam-talem vnitatcm dabispcrfedtibili
(ecundum primam viam vel pcrfedti, fecundum fecundam; nou yidetur poffibile. Confirmatur prima propofitio: quomodo enim improbatur vna forma totius vniuerfi, ipsa negata, vel quorumcunque difparafenfitiuae, bili
;
forma: miftionis
torum;Itcm,generatio animalis cx feminc,eft vna; crgo ficut tenninus a quo eft vnus , ita terminus
ad quem, praecipue
fi
vni
ccdit naturalirer. Ircm,
Corpus
formx tantum vna
tt anfubftantiatio
Chrifti, cft vna.
3
in fe continentis pcrfediones multas , fecundum quas perficeret diuerfas partes materia: : con-
ali-
rucceffiue a corpore anirnalis,
fliccefliuc amictet
EXTRA.
Opinio alia,qu6d forma mifti prajcedcns anifi ellct alia ,ipfa eftet vna totius, virnialitcr
mam
aliam forrnam: quia aquiuoce dicitur fecundum
fuc-
panis in
num quarum :
vnum
fet
per
&
ita eft
fi
aliqua difponat immediate ad taiem
formaro, videtur qu6d
fit vna rcalitcr licct ergo ponerentur in compofito multa: formajordinatae, :
non tamen multa: partiales. Hoc dicitur ad eppofitum tjuia perfeSHttt plu- E x T R A. rium operationum e[i principium cum minort dt~ :
uerfitate
mtfti
;
;
&
ergo fenfitiua magis vna, ejuam forma licet fenfitiua fit principium
multorum,
&
nonforma mifti, nifi materialiter , dijpofitiue: non tamen pojjitnt perfeiliones vnitiue contentx irt fenfitiua, adfeipfas materialiter dtfpanere.nec ita
oportet eat dijferre ,Jicut forrnas dtfponcntes
im-
perfeBiores.
Tertio cft
ens
fedtius
,
,
ita
confirmatur pofitio
& vnum
;
fic
:
ficut aliquid
crgo pcrfe<5tius ens eft per-
vnum. Refpondco
:
intenfior vnitas
non
fcmpcr raagis cxcludit difFcrentiam aliquorum in vno, Contra iftam opinionem quare forma vna dac huic parti materiac hanc pcrfedionem,& non illani, quani tamen acqualiter continet ?Rc(pondetur.in forma homogcnea, vt ignis,quarc illapars quantitatiua
4
.
XX.
QusEftio &
quantitariua datut huic patti
4
matcria
,
&
illa
tMdi illi?Facilius videcut in propofito rcipondcri, quia fgrm» tUt panes funt aiiter difpo/itz , vcl per formam im§i>f»rt
vni farti
pcrfediorcm ; vel pcr formas corrumpcndas ; vcl muUerU vni ftrftSuntm^ pcr qualitatcs in partibus corrumpcndi : idc6 diceretur formam darc aliquam pcrfcdioncm vni pani, quam alteri. Contra forma omnem perfc^oncm virtualiter contcntam , dat omni parri materix , quam pcrficit Excmplum , intclledhua fi continct feafitiuam &alias , omnis pars materiz,quae pcrficitur intcliediua,pcrficitur aliis contcntis. Rcfpondctur , quod quxdam forma ha-
&
:
pore-,ergo
motus ptoiixiflimus,immd fc haljcntcs , vel muitx mutariones , inter quas cadunt muiti moras hal>entcs illas pro tcrmim's ; quorum vtnunque vidctur inconueniens , poncndo vnam formam vci gcnerario iiiius eft
TUttts
tfft
muld motusconicqucntcr
frrmms
im
omnium parrium
& hoc finc totalitatc virtuali Quxdam
totaiitatem
:
&
fi
pcr accidcns,
excmplum
vinualcm
albedo.
finc quantiutiua
omnium:cxcmplum,aninu inicUciHua. Quardam vtrumqiic fimul; cxemplum in propofito defor-
ma mi(li,fi ponatur aun /enfltiua,aut de (cnfitiua, n continct illara. Quod accipitur in obiicibido, conccditur de (ecunda toraiitare , non dc tettia: quia licct ibi przccdat luturaliter totaiitas virtualis iilam aliam
(ccundum
riara
,
tamen
ilias
in pcrficicndo
perfedioncs
pars materiaE capaz
matepo-
diftinfkc
quia non cfteapcrfedionum iftarum
Dcrctur necenaria aiia totalitas
dcm
,
Li
primo cft taiis forroa habcns totaiiutera virtualcm taiitum. In fccundo pcrficit tocara matcliam , vt primum pcrfedHbile, conftitiiendo compofitura finc pluralitatc pcrfcdionum diftinda-
&
rum. In tcrtio , raatcria inteiiigitur exttbfa . ^'am forma ilia per accidcns. In quano , inteiliguntur partcs materiac pcrfici vinualibwis
Conna, 5
.
terti*,
:
fi
& hoc diftindc.
&
:
quiMimftt*Um.
rum
, vt infimt tcnio, nifi quia intcr fc funt incompofllbiUa : vnde fi aibum , nigrum non cC-
&
fent inter fc repugnanria
,
quin (ccundum pro-
ptias rariones fimul elTent in aliqua cflcntia
rinentc
,
poflcnt
idcm
vt ruborc
,
con-
(ecundum proprias rariones
pcrficcrc.
» qux cft diffoenria qux vidctiu' fcqui ra-
Itcm
huius opinionis fubtilis
,
&
tioDcm ; prirax, qux vidctur grofla, 6c cft (chconfbna ? Nonne prima ponit vnam formam
fui
mifti hai>entem muitas formasparrialcs,
rr^ert fe
prie quaimtatiuas
cmtdd
tr.i
non pro-
? quia tccidit, qu6d vna fit «cciim funt rcs (ftierfx , G pcrficiant, tputm hnhtt aliara parrem materix pcrficient : nec forraa tota, qux eft ex eis.poterit materiam pcrficerc , nifi ha-
tf-m.
aliam
&
,
bentcm pancs diucrfas , fecundum quas diuerfe panes formx perficiant. Si compares totam fortnam ad totam maieriam,& pancs ad partcs, qux
m pcrficiendo
naturahtcr prior?tota t an pars? xquiuocario erit , quia tota ptioritate pcrfc
ijis
fit
pars prioriute gcncrarionis.
De
fmrtih.
tjiMfttitMte
Quid
y
cjnt
ctmimuferinde fe
& diuerfs modo non feparentwr & forte lo^Hitur in fententia tenente eandem tjHantitatem manere in genito & corrupto, deifH» agit i.d.^. ^.4. num, 10. & ij. licet
hMhet in vno ab inHtcem \
,
,
magis
amem
ipfe uicUnet in oppofitam partem. Tenendo qHantitatemfHbieHari in compofito , va-
&
&
riari in genito
corrupto
continuantHr ^Handoque >
etiam diuerfa fpecie vt in aggeneratione ; in ,
CHiHsfingHlis infiantibns ^namitai rei gemta- ter-
minatnr intrinfece termino peruenit
illo
ad quem aHio
,
& reliqua quaatitas tantum extrinfece
,
terminatttr
quia non poteft pro eodem inftami
,
aliusterminus imrinfecus in earefultare
alioquin
,
in fingulis initantibus continu* aggeneratienis tit
ftoudfuperficies refultarent
& jratim definerent;
,
Jttm , ilU quafttitates in fingulis inftanttbus ejjem contigua , fimul mutatio fieret continue , quod
&
J^icendmm ergo,fi aggeneratio eft continua, vt in exemplo de manu arefcente, fi teneafur
repftgnat,
aliam formam induci
forma imrinfece ,
dum
moritur
,
quod vna
aiia vero extrinfect terminetur ,
vnum punibtm
alioquin
mat(rt*ftmul fubeffet dHabusformisfpecie dtftinSis cmtiguis : ad eundem modum cominuantur al-
&
&
ba pars , nigra , eiufdem virgt, \ necefft eft alteram tamitm imrinfece terminari , aluxfuin in linea
bedo,
cominuame fuperficiem fimul inharerem alnigredo : illa autem farma , tjua de nouQ
&
introducitur
& eiut agens
,
in cafu
non
,
cominua ,
erit
num communem
,
impedtunt
Dices
uifibtle refultet in altera.
efuia
,
ne indi-
tgitur tjuamitae
,
non habet termi-
<juia non habet duo vlttma , cjutfuntjimul. Refpondetur , in rigore ita effe , fed illo cafu erit medium intervtrutaque, hocfenfu continuum , quia non contiguum,
nec contigua
\
,
&
vt hicait DoEior : fitamen teneatur quantttatem non variari in genito , corpore , in rigore erit
&
continua
,
tex. 89.
Qgx fpccie diffcrunt
continua
iuxta hac
,
imeBigitur axioma
f. Met. non polfunt cflc
& quomodopartes animalis
cominuannon pofunt habere vnum terminum cornmunem, habent tamen maiorem vnitatem conttguitate,vt htc ait DoSor , hoc videtur
,
,
tptia formapartium
&
tUT effe quod dtxi
,
trinfece terminari.
a num.
alteram intrinfece, alter/tm ex-
rtde Suar
,
in Met.difp. 40.
poteft lccunda opinio poncrc , fi maiorcra vmtatcm pouat in tota forraa refpcdu panium , quam iftani vtf. forraa non hab>ens panes rcaies , perficicns materiam non habaitem panes rcalitcr diiierfas , in quocuraquc nunc naturx pcrfidat iiias partcs ? Cotradidio vidcniF,vt deducit prior rario. Sic ergo tcneatur priraa opinio. Et confir-
fec. f
roatur
in Htbernia ,tn(jHo{ vt ait hic Mamritiitt ) nuius morttur ,,eftin Trouincia /Homonia , vocatur
i
vltra
.
mitim*llih 3.
de
III.
diturft fpecie
tn fingulis inftanttbut
pcrfediones aiiqux vimialiter
contentx funt incompoflibiics in maicria , igiin forma conrincntc Probario conlcqucnrix nunquam cft incompoffibiUtas aliquo-
imttmftphi- tur
Um in
formc, ifta
perfcdionlbus
,
intelligi debet
,
:
Poflcnr iginu: dari quatuor figna.
diftin£te.
A D tertium ri
/ic , fecundiim PhJlofophum cor prim6 gcneratur ctiam tcmpore ante alias pancs ani;
mahs
:
& cfTet
afTignarc in gcncrationc animaiis
( loqucndo dc tQta|mulfas mutationcs complctasad multus fonnas parriuin, vnam ante aliam icm-
Stoii O^er.toia.iy.
*••*'**'•
animalis.
SCHOLIVM.
:
bct totalitatem quantiuduam,
711
animalis eft tantum vna forma mifti»
fi
.
Fons
Each
,
ff
de quo hic loquitur DoEior ad lacitm Tyronia Boreali Htbemiaparte tradim
ille it/
tttr effe :
egofeptitsab incolis circumuicuut aitdiui,
frequenter reperiri in
illo
lacu ligmtm
&
,
cuius infi-
mapars eftUpit , media ferrum , fuprema lignum , in vna tamenfpecie ligni id obferuatum eft, de\qtto , Cambren. in defcript. Htbem. locus tlle
&
infula vtHomm
:
moribundi tamenibi agonizjtm,(p'
qutafic vjuer^ tadet.deporrantttrextra tnfulam^vt , quia intra eam mori non poffunt.
vttam finiant
Qaq
De
"'
:
Dt «V
»,
;.
m
Metaph.
VII.
Lib.
734
auibtu illif, tfttdfecundttm eudem nnfcuntur ex
arborilnu, tfu«d fcribit, res
vulgaru. In Patria
ejl
Occhani in eadem Tyronia
,
iuxta marcfrequen-
& ego fdpijfme vidi
: ftint autem dut, vel tres fpecies barum auium ex diuerfi generia arboribus nafcentium , tptarum vnafere ad magnitudinem ferorum anferum ( <]ui etiam ibi funt fretjuentijjimi) accedit , a ejuibUs Jigura non multurn diffiert,de quibui videri pojfunt Cam' bren. fupra,/oan.LesUus indefcript. Scot.& He(ior Toetim. ^twd vero in Hibernia nuUum fit
tijfim*funt,<juM
,
0nitnal venenofum, vt ait Afattritim, prtter
tuttanam experientiam I. hift.
<jtto-
Beda
V".
tib.
cap.i. S.Ifidor. /.14. etym. cap.6. f^lncent.
Hift.cap.19. loielin. r.io8. vit* S.Pa-
1.6. Spec. tritij,
id teftantur
,
Ttrtiu,Orbfitts,Solintu, Sabel.
fanttt, Maioliti,
Polidor.Mo-
& alij.Sed htc quia ad metaphy-
ficam non Jpe£iant,miffa faciamttt. Afulta his magis miranda habuit Hibernia, olimfanBorum infula nuncupdta , fefte locelino /iiprac.174. quam, prodolor lamultis iam annis bttsdeprauare •.fed
deformare ftttduit
,
inimicorttm Ecclefidperfidid ,
&
pertterfis errori-
Dei gratia,& SanQorumfuo-
primo
eft animal ,non fic pafs. Ad quarttim refpondeo, maior videtur verd, qnia generarionem praccedit altcratio propria , qus non potcft recipi,nifi in fubftantia
alimcntum
determinata.Minor falfa,quia
eft alierabile
(ccundum
fbrma
principalis gencratis
& vna
ita
eft principalis
fecundum quam
agit,
ccrminus gcnerarionis,
aliae finc quibus no cft illa, funt tcrmini no principales.Excmplum; quando animal gcnerat ani-
mal , fccundum aliquos generat fonnas quamor elementorum nbn tamen vt ptincipalitcr inten:
tas
:
fcd neceflarias propter
formam
mifti prin-
cipaliter intentam.
Ad argumenta contra primam opinionem quia illaopinio tcnctur, refpondcndum eft. Ad primum vnius perfedionis, &c. Refpondeo,partes rSatcriales
,
quac vocantur elemcnta in fine
t.
non habenr tantam vnitatcm , antequam recipiunt formam, quantam h^>ent ^ forma } ficut .A 8c 'BinCc quantam habent k forma fyl-
c. 60.
labx. Sufficit
aliquo
culum
igitiu:
modo vnitas
re(pe6tu formae illuminatz ordinis in partibusmateria;
contra
fcilicetquod tota materiaexillis ordinemhabeat
^ttotidianas hareticorum perfecutiones Jidelijfme,
ad talem aftum, vt formamadacquatam,refpc^
ita vt vicinis infulis,&
cuius nulla pars matcrix eftct potentiaadaequata.
fidem faltem maiorum
conftantijfimeqtie feruat
,
,
iamdudttm injide corruptit ,inharetica permanentibtts peruicacia , Hibernia in Catholica femper fide virgo vfqtu adhttc in Ecclefia regionibtts
SfinEtt obedientia
,
inuiolata permaneat.
Ad illud
de anima mundi, dicitur, qu6d non eft vna forma; quiatuncvniuerfiim cfletimperfedu
quocunqne indiuiduo corrupto. Coi
Ad primum argBmentum dicenciutn > quid mdor c(l vera quando illa duo funt in kOdhas
^
,
vltimajtis
,
ita
qu6d
illa
Ad fecund^m,
tcs iHae.
vnu
non funt capacia non ponuntur par-
a€hiata
vlrcrioris aftualitatis, qualcs
ip participando
quant6aliqua funtmagis vna rationc,tant6 minus na-
ta funt vnirijvt cx eis fiat vnura;ergo,confcqucntia non valct.Ad tcrtium negatur maior,quia ma«us arida continuatur cami viua:,vel famus arbori : ficut ligno lapis fecundum aliquos de fbnrc conuertcnte lignum in lapidcm. Habetur in Hi-
bernia ioris
fi
pundus ponaiur
gitudinis
priuario vitcrioris lon-
& fic linea vltcrioris latitudinis, & fu-
,
perficies profunditatis
forma
Ad probationem ma-
feu Scotia moiori.
,
nihil perficit
,
non
fub
e(l difiicultas
pundo , nec
,
quia
linca, fed
tanturo fub qtiantitatc corporea. Si autem pona..
.-,.,.
elT* '"ptliiiuM
docet t.
& fuperficics, 6( pundkusdiqua alia pofiriua:quia & corpus in cuius diffinitione cadur,
jur linea
dt. cftaliquid pofiriuum ex }. Mctaphyf. t.c.7. difficile cfl: argumentum quia non fiint in materia
^a.nM,t.7.
:
/ine formalubftantiali,ncc
cumformis
Tunc etiam non
omnem formam fub-
opottet
oppofitis,
ftantialem requirerc dcterminatam quantitatem
imo nec aliquam, quin pofllt non quantam perficcrc. Alitcr minor ncgatur,& poin materia
j^tn Mtfn»l[tt
cm-
Miuttfi
i
nitur, j^jjj^g
P*^?^
dum fieri
,
qu6d vniias parrium animalis eft maior vminor conrinuitate.Primu non nutrimr.Secunin fummitaribus ojHum, vbi dicitur
contiguitatis,& »
^l*^'*
patct
rruttus auulfus
conrinuario por cartilagincm
,
poft deco-
quafi partcs homoeomcreae,
mceomcrcs ? guip formam
& fpecics quafi ano-
Aliter arguitur
quod opcratio
,
: igitur vbi vltra proprias operariones conuenientes partibus (ecundum proprias fbrmas, vidcmus aliquam vngm operarionem c6-
mimem
:
ficut in aniniali (cntire
ibi
,
concludi-
mus formam
totius adhiantem
Communircr
in partibus vniuerfi vltra proprias
omnes pancf.
operationcs conuenientcs eis (ecundum proprias
formas,nuIIam videmus aliam communem,vt in aqua vltri calefacere, frige(cerc;crgo,
igne,
&
&
&c.
Ad illud
dc vnitatcgencrationis animalis, p^confirmationem prima: optnionis dc generationecordis antealia,& hocloquendo deindudione formarum panialium miftionis. Si autet per
tcm generario animalis
dicatur indudlio (wtire,
vnica in vnico inftanri
illa eft
:
nam fimul
potcft
fprmam miftionis , efte diipofitio ad receptionem (cntirc, eo modo, quo eft eius recepriua , licct non podk fimul (emen efte difpofitum ad omnes formas parrialcs miftionis. Vnde nota, qu6d non fimul inducunmr for« quslfbct pars (ccundum
mae mifti , camen fenfiriua tota fimul in vltimo complctx organizationis nec fimul forma mifti cura fenfitiua. Ad argumenmm pro fecunda opinione. Ad primum de maiori diftinftione opcrationum conrincntium fenfitiuam, quam formam mifti : Poflct dici quod,&c. inflanti
:
y^NNOT, MAVKITIU
animalis ,
:
ergo
uibftantia
aninuta {cQubilis
quaeftio vicefima de pluralirate fbrmarum.t.c.49.& /6.quz ^atnofa valde eft,
SEquitur
&
litigiofa
rentes
:
funt
enim
hoc tepore
materia:
in quibus
communitef cur<
magna
Vnim
fttft-
Sitnis
,
dyfcolia ha^
bctur, de primo videlicct cognito, de plnralitate
fomunim.
-vnB
ftrfeaibiU j cxfonitur.
§lMaretimL dttta-
fvrwta
ar- uerfii
£rioneTh,vidctur cartilago (cparari,non reliquen-
do figna continuarionis. Contra hoc ergo animal vnum , cft multa animalia, quia multx fubftantijB ienfibiles. Kefpondco ,aninu eft prim^ perfedio animalis per Ct , & non priin6 panis
terminm
tesdiuerfis alrerationibus praeuiisdiuerfisgene- lentrantis f rationibus. Aliter diccndum , quod ficut cS vna
rum patrocinio,alujttem adhttc priftini ardoris igniretinens,
Vitaforma eft
diuerfas parfrineipaUs
vna vtti-
:
XX.
Qu^ftio fornuram, de vniucrfalibus rcalibus,dc vniuocatiohc cnds , dc pnncipio indiuiduarionis. Apud Thcologos vcr6 curiofofquc magnatcs dc a«crnicatcmundi, immonalitatc animz,atquc fucoris contingcntibus
,
prsfcicntia,
quziho habetur qux quant6 magis
Jamofa
:
vcntilantur
tant6 difficibus compreh^iduntur.
,
Hanc matcriam
& in
& pracdcftinationc,
di(ti.
}.
copiosc habecin4.di.11. q-j.
& 4. ahqualitcr, & in i.dift.i8. &
,
&
&
&
&
&
&
&
canter
(edin fine quzil.i.
:
modua
,
argumcntorum principali)im,& opin.eia-
tioncs
minabis diligcnter. Proptcr illud , quod tangit infri exemplariter de Ugno continuato lapidi in quodam fontc, &c.
qu6d
Confequenter ponit feciidam opinioncm qux ^gidij, Thomac, vidccur eciam Albcni, mulcorum (equadum. Quaere Thomam i.par. q.76. &77. &in4.di.ii. ardc.i.&di.44.& in primo (cripd,di. 8. in libello de nacura gcnein qusftioxis cap.17. in q. de po(encia.q.}. nibus diiputads.Qaaere Heruzum quodUbeto i. quodlibeco 4. q. lo.quzre Varr. alios q.io.
&
&
eft
&
&
&
&
&
&
minoresjvc nofti,& modcmosPari(icnfes,&Ko-
& rpedaliccr Ocham quodlibeco i.q. o. & fupet Sencencias» & Auiccn. &alios
minalcs,
&11.
i
Addudc couiequencer motiua pto illa opinionc apparenria , (ed addic euafiones bonas, vbi af^ iignacur quoddam Extr* ibi , hoc ducitur 4d opfefitum, &c. vfque illuc Ttrtii cmfintutttrj&cc. {ed cft fads bQtu litera. vltimo Dcindc impugrut illam opinioncm, concludit cum prima opinione quid tenendum fit , modua in oppofitum (bluit , vbi Do^ris
&
&
fententia cft (ads clara
,
& fingularis, vt in fods
habetur,quam confirmabis muldplicitcr ex andquis, modemis. Vide Commentatorcm 6. Phyucor. Comraento J7.& alibi : fcd inftandas plurcs adduccrc potes. Vide allcgatis fupra prolixius
&
1. di.
I
,
ille
,
ad limum v(quc inclufiuc, pcrado- dercrminato temporc rcperitar tripaniciun,c6dnuum camcn
nam
pars (mjcrcrainens aquac remanet lignura,-
fcmim j & pars iniima lapis , ^ hoc non mirum cft refpedu aliorum plurium, qux in hac Infuta inueniuntur. Nam ibi locus eft,in quo nullum animal mori poteft , quamdiu ibi degec.
pars mcdia
Sunt
&
arborcs ex (c gcnerantcs aues feic ankrii fyluc(feumquanritads:funt alialoca inquibus cadauera illico rcibluuntur : alia , in quibus
&
pcrpemi manent illz.fa ; eft eriam tota ccrraim". munis ab omnibus vencnofis , immo tanquam rcmcdium cotra ca vbicunquc feratur. Plura alia quarranrur apud andquos.
Quxrc Confiliatorcm pardcula problemarum, in cormnento problcmatis ^.Tacco incolarum virtutcs,& moresne 10.
aflcntari noihraribus videar :animi ,
&armonmi vchcmcntia,
afrcrcrc
non ambigo
lacione aliena (unc
hadcnus
plaritcr
Infra ibi
:
,
:
haec \
tamcn nobili-
czreros exccUcrc,
Mecaphyfid fpecu-
(cd proptcr exemplum cxem-
didla.
vrtdenotd quid non fimul,Scc.vCcfic
lOt
tyfd drgtmentd 1. opimonu^c. aflignatur Extra in aliquibus , fcd litcra Cam boie cft ad
illuc
:
propofiram.
Aducrce confcqiienter ibidcm ad fbludonem iIlam,quamomitdt inceptam tantiim,ad primum
argumentumfecundxopin.quacrein ^.vbifupri,
& nota ibi
,
qux forma, & cuius opcrario in ah'a , & qux non. Breuitcrpotcft ne-
potcft contincri
Mcdicos.
in
fons eft in Hybcmia, feu in aut Irlandia in parcibus Septcnrrionalibus Infulardignuin cnim affixum illi aqu«
tatc
foluit.
poncndx fbrmje
,
Scotia maiori
quam ctiam
fint
,
aduerrc
Henr. dc Gan. in mulris quodJiberis habec vt (upra nocaui , quam dilatant Nominalcs toimis, Linconienrcquuntur Auiccmbron eciam, plures alij haloanncs landunns , £s , bcnc idem , pro qua arguit notanter , Vbi aducne,qu6d euafioncs ibi addit^ iiiimediat^ ad arfi gumenta , notantur Extra , vcladdidoncs ; volucris eas legerc adhuc conrequenter repUcas {uftinendoopinJllam,vide in 4.vbi fupca,&apud alios Gradoatores fbcmarum.~Qazre in qtueuioDC trium prindpiorum copios^ hic. Deinde declarat illam opinionem notanter, qualitct dcfcndi pofEt, &vldm6 eamimpugtut (ecundum omncm intcUcdhtm fads no-
bonam apparcntiam.
& panialcs & a qua forma-eft vm"ta» animalis & plura alia diffidlia pertradbbic hic curibfus ledorrquia matctia cQpio(a eft & (blutotalcs
Aduerte , qu6d hzc auaeftio in aliquibus oricinalibus folct poni^. lib.8. fcd licet ibi habeac locum, hic edam non miniis valcc fequitur finaliter in hac quzfHone,
habcat
Confidcra ctiam hic quot
alibi &piiis inddcntaliter.
In principio fblutionis ponit opinioncm,quam
71$
Jiter euaditur, licct
j.
argumcntum ad hominem
Scoti Oper.tom.
IV.
(cd faci-
gari,&fbrmamraixrionis,&operarioncsconfe-
quaues eam poflc conrincri in aliqua anima, confidcra tamen inflanrias de fbrma corpordtads pcrtradlabis fccundum varias opiniones vc
^ .ai
nofti.
Aliam vltimam quxfUonem Ant, And.hic fputauit de compofito ccflaria
,
,
di-
qux jion cft multum nc-
habito fupra fuffidcntcr dc termino ge-
&
&
qudd , , quo , infra q. vlt. 8. Ub. habetur fumidcntcr ; fcd pro quanto tangic de j.
nerarionis
cnritate notabilis cft.
quxft.1.
&
Tomm
acccpitexi. di.}.
fcquadbus huius,vbi Comment, imaginarioncm impugnabis ex propriis diftis plcrumquc. aliis
(iaH
1
LIBER
,:
LIBER OCTAVVS. Ic Lib^r ^ideturmagu ad VhyjictmJpeSiare entii naturaiis
frinctpu
;
^verum agitur de
quod in
,
eis
eo traSieturde
magis fuh confideratione
^eta^hyficayCjuam Phyficaidequofi*pra l.hq.i.O' pofiea l.^.q.^.de quibus quafiiones exa£ie di/putats quarum tres primaformam accidenta^
1>oQor quatuor
lemy &'JubBantialem, 'vltima compofitumconcemit.
Ncc quaecunque itaque nacura quidem: non
fubftancia vero
ria
fed
:
quod
non
eft his
fubiicicur
mace-
Centra Philolbphus in litera, accidentia non habent materiam ex qua , fed in qna. ItCm in ie^ prindpiis forma eft fimplex,&c«
SCHOLIVM
fubflancia
,
puca qua: caufa eclipfis qux maccria,
I.
:
non enim eft fed luna, quod pacicur :
Op
t
caufa vc mouens, Sc corrumpens
qua::
I
N
Tex. comnunti iz.
QyiESTIO
I.
o
tenens accidens
& forma
etiam
tripliciter
lumen, cerra.
I
ex materia,
compojuttm,
ejfe
tripliciter
prohatur
,fe(l
reiicitttr.
Opinio , qu6d accidens eft realiter compofitum ) propter tria. Prinio , quia quod cum alio teahtcr coucnit, & ab co reaUter differt,eft compofitum cx duobus in quorum altcro conucnit, & pcr rehquum diffcn; nigrcdo, & albedo reah'-
2.
,
Vtrum
accidens fit ftrmA fimplex , velfit compofitum ex Aliquibys ejfen^
terdifferuntjVt patctj
in colorc
tialiter diuerfis ?
,
non
quae
&rcahter conueniunt,quia conucnicntiarationis, ex
cft
quatftioncdecoccptu gcneris.Cofirmatur maior,
Tho. l*B.^ landun.
AriftJbKc.4.D.
FobT
r.4.
difp.ii.
^.S.Fland.^ tJtrt.i.
Soncin.it. met.q. x6. lauell. ibid.q. i. Siur.
M*tMpk fit.i.num.}. Tide ^otini.dijt.tg.fjf
rcns
Sm i.dift.xq.x.
QV6d e.
%x.
fit
compontum arguitur,quia ex y.c/. ^ua
efi
& non
rej potejl ejfe,
cidentia funt corruptibilia; crgo,&c.
ejfeiac-
Conhrma-
quia cx 9. ca.7. vidctur habcri, quod omnis T- e. 17.6 fimplcx forma , cft tantum inadbi^ incorruvU*. ptibilis. It?m,fimplicitas perfcda cft fimplicticr pcrfc6kionis in cntibus. Quod patct , quia Deo tur
:
&
fumrae attribuirur; crgo quod pcrfcdius phcitcr,
r
uam
in his
,
cft fimplicius cft
qua: funt pcr lc,
fi
fim-
& magis ad magis & cconucrfo; acci:
dens igitur fi cllct omnino fimphcitcr , clTct perfc<^us fubftantia, quae cftcompofita ex matcria, forma.Confirmatur,quia ens diuiditur in caucauiatum ita qu6d cau(atum tcnet ibi iam , tationcra impcrfc^ , quia dependcns cftj ergo
&
&
:
quo(f plus reccdit a ratione caufati,pcrfe6Hus cft: accidens fi cft pura forma , minus caufatum cft> qnam fiibftancia : qiua tantum liabct duas cauias cxtrin(ccas,
intriniccam nullam:fiibftantia au-
magis caufata cft dcpendet quia a qiutu^r caufis. teni compofita
& a pluribus
,
Item
:
U.\.t\.
,
forma
fpc-
;
Item
fu-
,
qdod omnc diffinibile oportctcfTc compofitum, per quod Arift.approbado Anthiftenicos impobat Platonis ideas: quod non crunt diffinibilcs,fi fiint forma: fimplices. Oportet enim tcrminum eflc rarioncm longam , fecundum ipfum ; accidcntia autem funt prk in
habetur
ifto 8. cap.3.
,
diffinibiliafecundum ipfiim in 7. tcx. com.14. tur : quia proprer fimplicitatcm diflfoiitio talis,
quaUscft
quam dcns (ed muha
potentia fecunda
:
dentium ris
,
vcl
Hoc cp.
,
imparis
etiam vult 9.
accidcntia
vt h'nea re<3n ,
,
,
fiibie(f^ acci-
fiint
& curui
motils
:
vclocis
Auiccnna
2.
qiiz cft acci-
numcrus pa,
vcl
tardi.
Mctaphyficz
9.
non ncgaiur
x
c.
i^.
cis
diffinitib fubftantia::fcd
proptcr dcpendcntiam ad fubftantiam. Itemjfe-
cund6 principahrer
fic
sctradlat Ariftotcles
:
i .
quod
Mctaph. cap.z.diffuficut illa,
quacfuntin
diuerfis generibus, funt fimpliciter diuerfa, ita
corum principia propria
mcn eade:& hoc dc
,
&
proportionabilircrta-
materia,priuatione,forma,&
mouentc j crgo fbrma , quae
cft in gcncrc accihabet proprium potcntialc principium componens ipmm , non tantumfubic(5tum, vt
denris
,
&
non vidcrentiu: principiagc-
videtur :quiatunc
ncrum
,
ita clle alia
,
ficut funt ipfa
gencra.Con-
vbi vult, quod
,
c.
&
cundum Boetiun»
dcTtinitate.
t.
15.& indc.Necobftat quodex addirioncdiffiniu-
firmatur illud ex intentionc Ari(L in 7. c.8. t.c.32.
a(^uccur
& 1 1.
non diifc-
vt patet dc matcria rcfpcdlu formae
fimplcx fubiedum accidcntis clle non poteft fc-
Et probatur , quia potentia prior,qujc fciUcct eft ad fontaam fubftantiilem, prius oponct quod
T«x.
:
cies accidcntium proprie diffcrunt.
nMteria 1>X.
quiafimpliciter firaplcx a quoctmq; diftinguitur,
vidctur efle primo diucrfiim ab ip{b,&
conclufio C7. t.cii. &inde.
illa
Quod
compofitum gcncratur , vcra
gcncrc
:
crgo
corapofitum
& in eflet
gencrc
fit
in
omni
fi
illud
Qualitaris
:
tantura ex fubicdo
,
& acci-
fit cns pcr accidens,non ciret per tcrminus alicuius motus, vt vidctur Arift.velle
dcntc,ciim illud fe
in 6. cap.2. t.C4.
& indc, quia in nuUo gcnete
motus omnis videmr terminari ad rcm gcnccis
,
per
quam
&
eft:
alicuius
ipfc in gencrc coUcKCtur.
Itcm
indt.
^
,
Qusftio in lO. cap. 9.
ii.&
c.
j. prindpaliret inde,vulc Arift.quc)d raorus eft intcr formas ciuf» dcm gcncris Phyfici.cuiufmodi funr contraria^
lt«m
fic
media,& non
intcr
formas
r.
altcrius gcncris
Phy»
jciufdcm gencris: \\3tc dicunnir cx 5.tx.}j. habcnt idcm fufceptiuum primuqj talc-,ergo mcdia intcr fe (ulceptiuum habcnt contraria , non idcm cum aliis alrcrius contfarietaidcm, ds :puta omncs colores intcr fc, fcdnon cum lalici
OU2
&
&
porc. Sed quodcunque fubie
&
ris,& (aporis.-vt patet dc fubftantia,& guanritate, (aporijcrgo qujcvtraquc cadem fubcft colori,
&
quod diftinguuntur ge-
illud fufccpriuum pcncs
albcdo
compohu
Priro6
fic
ncntia
A matcrialc,& 'B.fbrraalc
,
fi
eft
:
.•
iilud fubieftum; aut
,
comoo-
fint
albcdo infor-
A
incft
cum
nt pcrfcdior
& ira in infmirura ita
Ay porcric irc.
Sccun-
infornut AjcQi-
cis;
ergo achialitas "B^non cx-
tendit fe «d fubicAum.
Con6rmarur,fbnHa fub-
cx
qiuc pcrfcAior eft ip(b 'B, nihil aliud \
,
propria marcria potcft infbrmarc, nec pcrficcre,
r inforraans. Ex prxdi£kis eriam probacur,quod uon alteruni xur
quia
:
fi
tantura.
A
Quod
tantum
;
non
m»- minaretur fubiedum ab ttumttii'*- B:Si B tantum , ergo .^
iedo, &capax adhisjcrgo
alitcr
proba-
nihil informat, ,
& ita omnino
Magis eriam deno-
A
quim
eft
,
eft
materia fubftanria-
^ coto, vel k
& non eft in fiib-
fecund6 fic intcr illapoteft eftc motus, etiam habent idcm fufcepriuum proprium,
Itejn
quz
B
per fe
cft fk>rma accidentalis.
It^iktrtt
iis^
etiam
crgo
cum quo non facit vnum
:
& hoc drcum(cripto
alio fuiceptiuo acddentali:
patet de qualitaribus,
& qualiratc,fiuc fubftantia:
dax formx duarum fpdcicnim daris (c,
,
conrrariarum cx
habent idcra propriura fufccptiuum,& pcr
quia ciufdcm generis; crgo circumfaipto fub-
quod eft fufccptiuum acddcntale , potcric motus interfpcdes contrarias; ficiginircx albedinc fiet nigredo , ficuc cx aere aqua, quod
ic
**
jlr
cft
contra Arift. qtu in mulcis locis vult fubie-
Qfam cftc
ncceirarium
ita
cidentali, ficuc
"*
in
po-
aliqua a£Honc, vt ,
SCHOLIVM
II.
AcCTOEMS
ejfe ovmino fimplex^hyJKe /*• qutd rullam haheM matertMn cx qua; ratio ejt , quiafecundkm Philofophum plitrali' tat eft fitgienda, fi fieri potefi , de quo DoEi. iJ.
ijMend», itM
&
ftantiali
:
&
in-
tranfrautatione ac-
materiam in tranfmutatione fub-
qnod cx albcdinc non
fit
nigrcdo,
quod cx aibo fit nigrum. Si dicatur quamlibec fbrmam acddentalcm habcre proprium fufccptiDura quod nuUius alterius fotnue fic capax; hoc
fed
,
vidctur trrationale
:
tiim
denralis raagis complet
proportiorulis fiii
fufcepriui
(diquos
:
,
,
quia ranc forma acd-
,
capadratem
quam forma nifi
fiii
recepriui
fubftanrialis aliqua
fonc fonna
cxli,
(ecundum
& tunc ficuccaelum potiitur incorrupri-
nan ita &accidcns compoficum?Tum, quia fi mocus dcbcret cftc inrcrcontraria, oportcrct, vt videmr, qu6d fubic^m prim6 moucbilc,quarc
rctur adfufceptiuum proprium eius,quantum ad
formam motus
Ad
(^ corrumpi
& fupra
de
,
(]uo 4.
i .
num.i^.
Ad/ecHndum ,
remittk
«(.
lilfj. ifuaft. 10.
1
1
^uaft.
.
ctmpofkione
fed
d.%. tjuaft.i,
1.
dequo etiam vide
,
eft
Ad
perfe^ior^
eum-dtft.
i^.ad
fteitaditm.
fui.
,
ftantialis
quo primo agcns agit in calefadione , &c.
nirur
fimplicitM
neu«Tum,crgo nihil informat fubic^m.
fi
Bon fieret vnum
jr,
& huiufmodi
dcns autcm aliquod vt calor,
primum explicat quando
A vcl 'B tantum,creo propria pa/Go no prira6 fuo fubiedo-: (cd tantum per pncm Non vtruroque probo prim6 dc A quia nmc
tjt
:
rantum 5, aut vtru-
ius capacitas adaequatur A6hialitari 5,alioquin
talmy.tx.
ica
;
,
4o probatur hoc dc B, quia
^ ^^**
tijm aOcai
fe ad Tneoremata infine
^x
materia fubftanri* aliquid informarc,
'V**^
^
quo agcns agit , videtar eftc tan- q„^ qa6d non includar duas rcs, po- ^tmt sfit tcnriam , & adhim quia non drct quo primo *<2«<. agit ; (ed per pancm primi , quat cft aAus : acd-
di: vt fdliccc
tantiim in-
:
5. jiffi^sm^
iramediaram prindpium agcn-^
i6.&i.d.i.
que kfWr* «M-
,
cft
Afetaphjfficam accidenti, inrmo concedtt i.d.%.q.\, prtmum docet proprie totum generari
fbrmat
«"*«'•
qood
in accidenribus cft aliquid imrin-
,
inat fubicchira aliquoJ,quacroaut
^
lud
fccum ipfis , & pars dlentialisipforum. Conrra iftam opim'onem arguitur triplidtcr.
Bcra Phyfica
_
ni
I.
Citceptiui ilUus
inter contraria.
£ctti
;
& iu non cllet prim6
Iccra tcrrio^
Oper.wnjy.
onme
il-
4 , qu6d pauchas ponenda quando pcr iftam faluartir apparcncia iuxu fcnteriam Philo(bphi i.Phyfic c c 50. commendanris Melillum prz Aiuxag. propter paudtatem prindpiorum natura enim nihil fiudc fruftriu Et ide6 pofitio plurium (empcr debct dicere necefTiutcm manifcfbm, pro- f^^T^J^^ pterquam ponanrac coc nihil aucem apparec in ^p tuetfiacddcntibus,p>f optcr quod debeant poni compo- imf MlitJ «•fita ex duabus partibus cdcnrialibus , commu- X**» nitcr loquciido , vt patebit refpondcndo ad argumenta ; idco communiter negamr talis comAlirer didtur ai quacftionem
fcmper
eft
:
:
:
pofirio, ta
quz
,
Dc quantiutc tamcnconrinuaA di(crcvidentur haberc panes maicrialcs, ac
quia nunquam material^ : copofiram fine forma alia ab
pet hoc cftcnrialcs
vnum
con(htuunt ipfis.
Oe
alibi
habct locum
inquam,
his,
,
prioncm quanticatis dcnribus
m
cft difficulcas (pccialis,mu»
cxplicando dc(cri-
fcilicet in
in 5. lib. Scd de aliis
,
acd*
hic (crmo.
Ad primum prindpale re(pondeo, ficuc^fwprxfuic , qaod , euius aliqiud
rahile propric cft
poftea eft pars geniri ira
,
ex 7. c.j.
& cerruptihUe eft propric
net poft comiprionem
,
,
quod
t.
c.ii.
& inde
aiius aliquid friit
1
ma-
parscorrupri;
& ira rantijm compofiram gehcrarur,& corriipi- Om^mm^ pitur in omni gencre & hoc compofiram ei *'*'^f"^* ifta
:
forma.qnar pcr gencrarione indudtur,& pcr cor-
'"^
ruprione cxpcllitur,'& cx illo,qiiod tranfinutarar
fccundum
formam. Sioit autem in gcne, quod tranfmutarar eft materia. lu inacddentali,quod tranfmuutor eft fubicdhim. Et ita compoutum ex ip(b,& forma acillam
rarione fub(bnriali
ddcntali, cft per fc gencrabilc ibi
,
& pcr fe cor-
§tmmMU
inquam, ficuc ibieft per fe ge- f*^ '^*"'^ nttario , corrapdo. Accidens autem fic non eft cormpribile , (cd vocando cerruptihile k^cquid per trifinuurioncm naturalcm non cft^poftquam foit, fic accidens eft corrapribile : ctiam mpribile: per
(c
,
&
&
forma
fubftantialis materialis.
ncm rcfpofio
in j . habetur,ca.de
?iu :'d indiuifibilc cft
ubftanrix'quia cx poftibilc ^tcri
bilc
,
Ad
:
Vno,tcxxom.ii.
maxime vnum,
wnc cft ex
acddens
eft caroen
confirmario-
(e
licet in (c
compofllbile
& hoc eft & incomfi
vnurn,
fic
alccri
Q_C^
j
,
indiuif}-
fme quo aattt
^
,
non eft; ideo licrt Philofophus dictomnes adus primo modo fimplices, hoceft,
«acuraliter rct iii
Metaph.
Lib. VIII.
738 rc,&
aliis
incDmpoffibilcs,e{Te incorruptibiles;
non tamen hoc
diceret de (implicibus in £e
,
&
vel cx rationlbus rcalibus diuerfis vnitiu^ con-
U7.?.t>. tcntis in eodem. Et pcr idem patet ad confirmalionem. Et etiam ad illud o(3:aui,de ratione longa,&c. nifi quod oportet exponer(;, quomodo ratio Ariftotelis tcnet contra idca«
;
& poteft dici
Ad fecundum principale quod requirit magnum tradlatum quomodo illud quod eft fim-
quod
,
«lon opocteac
oportct tamc diffinibilc.quod
ei)HMe»it,eJfe
non femper concludit iftud jcftc firaphciter perfe
sWs ferfe-
perfcfliffimum inter iUa
jteria eft
aim
pcrfe(^onis :
compodibilibus cura
aiiis. ,
:
fitftSif fim-
pl'cutr
«r-
^uit id cui
i
,
pliciter perfe£tionis,
;
quae
,
quem trai^tum
breuiter tranfeo
,
quod
fiiftt
fimplicttcr
habc^
Hie comn6 pro-
alibi.
in corruptibilibus
muniter fimplicius eft imperfc&ius:licci ptcr fimplicitatein maiorem, quafi illa n6
fit
pcr-
non poteft h^erc adualitatcm cum fimplicitate* non tan---
fc^tionis, fcd quJD talis natura, n}i,iltam J>e htc
I
d.
.
$.ij.i.»dpri-
tam {altem,quaotam cum compofitione,& a(9waiius vniuerfaliter eft perfedius. fi
quis canis eftec fapi^ns
,
Excmplum
& cum
eflec,
fapientia
non
haberefiimmamrabicm conuenientcm cani , eflet c^is imperfcftior cane non fapiente : iion tamen eftet ens impcrfedius , quia canis limiut ens,& ponit ci repugnarc, quod in entitate ponit nobilitatem. Per idem ad confirmationem: lic^t, enim enscaufatum fit fimplicixer imperfeCMUfntM» £tum , quia dep^dcns tamen illud ens limicapoflct
:
eflc
compofitum ex te,
cipale,idcm de ii.Metaph.
qu6d nuUum
Vndc communiter caufata perqu« non immediate funt Deo , a
fcdiora
,
3t
eorum maiorem perfedionem , non fufficiunt ita pauc^ ad caufatidum illa , ficut alia imperf«<5b. De
pluribus caufis dependent:quia proptcr
minorc
principalis
tertij
,
quac dubia
cft,
& vi-
detur contrariari Ariftoceli in 4. Ub. in fecunda ratione contra negantes .
primum principium
,
diccndura. Qi|f autem ncgarcc
J.c. I}.
quaftc ibi quid
hd*.
maioren), diceret Boetium intelligcrc per form» fimpUcem, aiJium purum,hoc eft, cfTcntiam cjiui-
fit
nam, vel idcam. Ad probationcm ctiam diceret qu6d pocentia h^c oft priot ilIa,non quod fecuda Torm* fim- f!t in aliquo fiippofito,nifi ibi fit prima; fed quia flexMi fuh- actus fit prior ingencre acf^us, id cft,perfp6tior;
quemadmodum
potentia ad quantitatem prior
ii»*d quah- cft potcntia ad qualitatcm proptct otdincm atitatem.prior (luum in gencre : ncc tamen in quocunque eft
»d fecunda
,
eft
etiam prima.
qU»Ut»tem.
SC H OLI Satisfit tibm
VM
argumentii pofitis
Pradic4m(nta
realtter
,
ejttad
,
m.i
prohan-
yld fecmdumyod-
accidenjf efje compofitHm.
mittit
IH.
vt videtury hon disHnvui
problematice tenet i.d.i.
pro opin. de tjUdfnpra lib.yq.6.vide
ibi
ij.jj.
aa%.
Scholium
fecundum.
per exc-
:
inquantum ens,& inquantum in potentia flatua ; ^otentiale in fubflantiis nuIUus
alterius generiseftaliquo raodo fed tantum ilUus per redu(Stionem potentiale vero in gpncrc :
:
accicfcntis
,
confideratum vt potentiaIe,& vtpcrgcnere per redudhonem:
fe(StibiIe, ibicftin illo
eft
in fe
de Qualitate ad fm. nihil prohibet
&
accidens manenc fcparata, T.e.^^. quando fubie»5tum , cx cap. de Vnitate diffinitionis ^.in hoc namquc, homo eft <«/i«»i,muIta quidemfunt, cum alterunj non infit alteri vnum vcr6 quando ineft, patunc enim vnum Sjtftedtv titur aliquid fubie(5kum homo num feracficut eft aUqua,ita fit,& eft albns homot &c.
&
:
:
illud totu eft ens aliquod;
nerado
,
&
& & iUius totius eft ge-
hoc cft per fe
re eft generatio per fe
i
:
ficut in ifto
& ramen
I
pcr accidens
refpe(Sku generaiionis fubftantijc, quac eft
per
fe:
totum cft C»s per accidens refpc(ftu fubflanrix. Et quod additur dc 6. non valet quoniam in prima parce capituli , loquitur de cntc ficut
:
per accidens vno
modo
:
pcr accidcns
modo
diilum
ficut
&
:
,
in fccunda parte alio
cft in qua*ftione
de ente
tunc illud di(Sbum non
intelli-
&
hoc comparato ad dc entc rar6 , illam caufam , re(pe(9:u cuius eft cns rar6. Vel fi intclligitur de aggreeato, hoc eftcomparando illud ad per fe caufam lubiefti tatum,quod fubiedu cocomitatur rar6 aliquod accidens per accidens. Scd tunc no eft ratipne aggrcgationis;fcd ratione
girar
,
nifi
alterius accideris:quod inteUigo pcr raritote;qux raritas hic concurrit
cum ag^regatione.Et
iUe fc- Vidt Scatum
cundus modus forte vcre eft fccundiim intentionc in exftfitif domo:quQd nt Uttra. litcKC. Vide exepla dc aedificatorc,
&
domus eft his triftis,caufa pcr fe eft,caufa fiibicdi tantijra , & aggrcgati per accidens tantum
non pr^hibet quia ignis per fe ecncrat lignum calidura, non tantiim calidum fed hoc, ficut efl
compofiiio cx differetikus fecundum intcntionc»
ibi pcr fc.
:
eidtns,fiiftr
ft genitum
genc-
argumenta pro prima ppinionc. Ad pricx quacltionc de xonceptu gencris, qualis conipofitio fufficit ad diiferentiam,& conuenientiam realem f^ecicmm quia vcl tantum ffatet
Pr«diat.
mttttif.
idem in diuerfis generibus annumerarif Qjjod additur de 7. Refponfio , ens per acddens , licet non fit vnura ficut fubftantia, non tamen eftnullo modovnum: nec itamulta, ficuc
:
Ad
Jdepifoffp in diufTr
tff*
fis
perfc^him cns fcilicet fubftantia, ide6 fecundum fc ponicur in alio geriere, fic faciUter,& fortc ad propofitum Ariftorelis cxponitur illud Pracdica'-
quia illud aggrcgatum includit accides per acci-
roum ,
T.t.p,
Arift. inter cns,
mMtorum c.
per fe fufficcrct.
fotenti»
fatis foluitur
pk, aerjux, tenebra,&c. huiufmodi. £t quod dicitur, quod fubie(5kum non eft proprium potenciale quia cunc principia non cflenc ica aUa, ficucprincipiata. Rcfpondeo j.Phyfic. diftinguit
tantam petfedtionem nam in dependentibus , bcne poteft illud dependcns eflc perfedtius, quod
tur proptcr, fuam perfedionem; ita
rcfppfhi
rumcunqucefte fic compofitum,& h(x:,qufa maOfmu di0perfe pars quiditatis talis ex 7.fed fi idca: mbile, *fi ci~. ponentur formz,tantum eflet aliqua illarum fpefpfitum. cies rcfpedu talium indiuiduorum corrupjcibilifi: nam ibi maximc ponebantur ; ergo non eflent diffinibilcs , ficut fpecies talf s , quia (brma pura tantim eft pars talis fpecici. Ad fecundum prin-
quia tamcn fine illaratione perfe(^ibilis
depcndet a pluribus , a quorum quolibet recipic aliquam perfeAionem fui , quz omnia requirun^
dentisi Totf.
cft fpecics
tum , cuius oicitas propria rcquiric nece(Iari6 qu6d fic caufatum, potcft cfie perfe6lius talc ens, u eft k pluribus caufatum , quim aliud cns, quod eft a paucioribus caufatupi , quod non recipic :
iecium »cci-
& re,fccundum praedi^fta;
fubftantiarum indiuiduarum corruj>tibiIium qua-
flurib.cMtfts,
fetftSitr».
communi
licct diffinibile in
des,
quod raro
efta talicaufa.Etit^aUa acciden-
talitas cft ibi,quara
aggregatio
:
aggrcgatio,enim
:
:
Qao4
.
Quxftio Qood
termino niotus,rerponfio,figt»*rM Upti ctJt diihim dl in queftionc de gciieracione comp*fiti:qu6d forma eft <juo generatura generatun aJdirur
& idco in
tJe
Phyficor. tex.com. 14, gcneratio di-
1.
citur naturalis, per hoc,
qux r*.Tf*'
dus
cft in
gcnere pencs tcrminiira
m
giturti
minus motus
qxx
fit
Ad
,
quod
non tjttodi
tjuo,
alius eft per (c ter-
& alius generationis accidcntalis,
cum motujcirca quod nunc non infifto.
quod videtur difficile, quia non vidctur ahquod abfolutum dan prius ifta contrarictate, in quo,vel mediante quo , hasc contcarictas recipitiu:,quin idem abfblutum fimitertium principale
liter fe
,
habcat refpecfhi alterius contrarieuris. Pa-
tct dc fubibuiria , dc quanritatc refpedu gencris colorum, generis faporum. Si quis etiam vel-
&
9hurfm commixto JtqtdtttriUuh
fit :
Poflct dici.quod li-
conjmjxrio clementorum in vno
tamen vntunquodque clcmcntiun & diuerum commixtio-
illanim qualitatum clemenrarium
,
(cquitur
:
&
:
landunus fuper j. Mctaphyficac. Quirc anriquos hic,& alibi, pro qua opinione arguit tribus rationibus,& impugnat aliis tribus. Primam rationem impugnarionis infimilitangit, in x.di. 16. contta
B01U.&
in }.di.z.q.z. contra Vuar. Dcinde brcuibus tenet affirmatiuam pancro quarftionis quantiim ad primam partem eius, ncgatiuam quan> tum ad fccundam , hoc loquendo de compofi-
&
&
& rci
:
fccus eft de Metaphyfica,&
realitatum,dcquibuslubet 8.di.i.q.i.& j.& i.q.}
jxii.
A j.di.i.q.6.& 46.di.4jncidcntalitcr Et no-
u
fingula didta vbiquc , quacre Varr. alios fequaccs,& tangc infbntias ex his,qux dida funt fupri
Thomam in dc cnte & elTenria,&
Hcn.& Nominales ad propofitum, multa addcndo curiosc,fcmper cum aquila Solcm intuere. Infra fbluendo
fecundum principale,cum
dicit»
§ltiem traibtUMTn habes ^/i^t.&caducrtCjqubd
il-
immcdiacc aliud,& aliud genus qualitatum mixtarum ; puta fi njixtioncm ignis inquantum lucens,aim terra inquantum tcrminata, acrc , aqua inquantum pcr(piciu,confeqtfatur gcnus coionimrcommixtioncm ver6 ignis^ aeris,inquan-
lud tangit notantct in Thcoremaribus ad finem
tum cum
lium,& maximc opinionis impugnatx
&
&
fic
calida digerentia
humorem aquz commix-
genus (aporuin,& Haec particularia funt,& longc k con-
ficco terrcftri,con(cquitur
de
aliis.
(idcrarione Metaphyfici.
Itcm,
aliter poteft dici vniucrfaliusrquod ficut
exprcflius habetur in 9. lib q.;. diucrfitas poten-
tianim aftiuarum(acripiendo eas Jeomdum quod (unt priorcs naturaliter principiatis ) vcl nullam
omnino rcquirit diiictfitatem in re ; vcl tantijm 4:arionum perfe£HonaIium vniriu^ contentarum, ita
& hxc in potenriis pafliuis:& tunc
fitas
generis fubiedi,
,
uerfitas abfbluta
fMimUrf-
; vel crit illa diuerfitas gcnerts per perfisShoncs vniriuc contcntas , pracccdentes diuerfitatcm refpofhium. Nec mireris
$tptim*4eei-
diiierfas ratipne? vnitiuc
fiibic<5H
capax cfl
cft
.
i.par.i.q.i.& alibi.quxre
pcrfc
fi
iila
non
imperfedio tollatur.fi-
non fuit prius
& valde profimda
^laris dodrina,
:
quia fin-
Metaphyfica,
m qua dcclarantur plura alibi.& hic ambigua: & fingularillimc aduertc ad illam cxpofitionem, qualiter idem fit in diuerfis gencribus. Quxre in
quodUbcto
q.i jidcm. Quxreraulta in namralibus pro fblurione vlrima infra. Aducne eriara, qubd hxc quxftio congrue fequaitcs duas hic
(cquctetur, vt fiindanttir in tcxtu
:
fcd de
hocnon
multum curandura,vt Ixpc fupra.
Palam aucem , & quia fi iinc aliqualicec numcri fubftandac fic func,& non func, vc quidam dicunc , vnicacum multicudo,Nam diffinicio numcrus quidam cft.
Texxom. 10.
Q_V
it S
T
I
o
II,
cft capajc
ucpcr rcm additam,fiuc fiat aliudcontinensvniriuc illam rem addendam , benc eft capax perfeftionis^cuius
Var.& Henricum.
Aduerte diligcnter ad foluriones prindpa-
poni in eodem , quod plurium pcrfcdhonum, quia quandoque
cx iraperfedione fubicdi.quod
tali*
quem locum,vt reputo fe remittit hicln Sencum habctur 8.di.i.q.i.& di.i^.q.i & di.
tenriis
diucrfi-
tantiim cft pcr
rcfpofhim generis fubiedi ad gcnus Phyfiomi pr{edicabile,quemrefpedum niula przcedit di-
necejfmrtt ri
ad
vel diucr-
quod correfpondct
tari generis pracdicabilis Phyfici
dtntium nt»
ci
cundaf parris quxUti , per confequens pro ncgatiuaprimae parris quam vidctur fcqui loanncs
muitas habej qualitates,
nem
Dodo-
clara eft,& fentcntia
multa difficilia poflcnt indi'ponitopinioncraquandam pro affirmariuafc-
q.10.7 Jib.Vidc
cct vnica
tUmfM*ntm
Haxquxftio fatis ris cft allcrriua:fed
rccepriua refpedu (aporum.
:
Phyficorum, quinta
textu.
rione Phyfica,
ad qualitates primas
i.
vcro apud ipfiun eft prinu hic. Non videtur tamcn bcnc tcnere ordineni qusftionum pizdi rel="nofollow"> darum , & fcqucmium in hoc lib. 8. vt patct in
, adhuc non videnuUa enim prxdsc vna, eft immediatc fiifceptiuum gcneris colorum, ncc immediate rario fiiiccptiui,(ed omncs, vcl aliquz fic commixtzi& eadem fimili modo.videntur primo
|et fugerc
cur poflibilis euafio
wixtitntm
739
per Iib.de Generarionc,&
eft
nifi aliquis vellet diccre,
3t»tm*ft
via in naturam,
quod eft
forma , Sc hoc non inquantum tjuod, (cd inquantnm ^mo. Ita hic omnino motus coUocan-
II.
FtrkmfQrmd accide/ttalisfufcipUt magu minus fecundum ejjentiamfuam ? D. Thom.
capax.
,
^
i.i.f.jt. ««.I. (^ x.^ 1.1,9.14. ««.5. Cain. Hcnr. qM*diii.$. ^.j. Albcrt. i. difi. 17.
w
ijfiUm Ucu.
««.10 D.Boiuu. ihid.t..f.di/i.srt.i.q.i.Kkii^ruui.x.q. 1 Occliam f .<. Gab. <^ Greg. ibid. Durand. i u-fi. 1 7. 9.7« CaprioL u
t^NNOT, MAFRITII,
I
q.ii.
Clrcaprimamquacftionem o£Uui libri de fimplicitate fbrnue accidentalis quo ad panes
.
Ancon An4r.f.<.Soncin.
f.ii.Tolcc.
«.).f .4. Fonf. hicc. ^u] i/tct. 1 . (j» 1. Suar. t»fh.ftd.\, Vidc Sconun i» i.dift.i-;.4i.^.
i
.d*
Gentr.
dtff.4SM*-
,
efTenriaIcs,t.c.ii.adiieneprim6,qu6d An. Andr. hic mouet ante iftam plurcs alias : quarum prima
videtur dubiiun
Quaaa
Secunda habctur in
literalc,
di.4. Tertia poteft
coUigi in 4. d. 1
habctur in 1 di
1 .
4. qu. i .
1
1. 4$.
3
& 44,
Qajcrc ctiim hanc 4.fuper lib.Catl.&MunAprxccdcntcra fu.
.
1
QV6d non/orraa &c.£t
cft compofitioni
conringes^
i
fcrmo de forraa accidencali.ltera hic in ptima compararionc , ficut tuimcrus diui-
dimr
eft
in indiuifibilia
uidituf in gcnus uifibilia
j
,
,
fic diffinirio
& dilFcrentiam
ergo diflcrenria
,
accidentis di- r«.f.io,
qux
funt indi-
eft indiuifibilis
Qj5 ^ 4
,
& pet con
.
^-
-^^
confcqnens forma a qua accipitur. Irem, Boetius lupcr Prasdicamenta/uper illud,quud tufiitia mn quod qualitas fer eft mAgii iHftiti* alia , ibi dicit,
auidum
Metaph.
Lib. vrii.
740
fubiedum fecundum manens fecundum ef-
re,non fufcipit, fed
illam. Itcm.fi
fic,
ergo ipfa
vni fubiedbo, magis
quam alij. Contra:tunc
& minus in eadem forma
maius,
quia inter quae eft motus tiuura
primum
;
,
fntcf
non eft motus: habcnt idem fufcep,
nihil talo.cft in propofito
vnum fubicdumcftdifpofitum vna
quia
,
difpofitione,
fentiampoteft intendi,& remitti;hoc falfum.Pro-
diuerfafpecic,a difpofitionealtcrius fubicfti.Item,
verc eft raotus a minori calido
tunc minus albuni,& magis album non funtciuf^
batio, quia
inmaius
fic
fi
,
Sedinomni
Phyficorum,tex.com.i9.
5.
motu termini funt oppofiti,itaqu6dinduftotermino ad ^Nfm,corrumpitur tcrminus a qtu igi:
cur indudko cdore intenib, corrumpitur remiftus} (crgo nulia
dcntc
,
vna
Item , ex prxce-
cflentia recipit.
& fubfcquente fieret vnum & tunc ,
ciTcc
compofitum iHud:& minus pcrfc
& rcliquumpotentia,quod falfum,quia funteiufdem
{peciet
;
vel
ambo
in potentia ad aliam fbr-
mam & tunc aijt iUa forma eflet calor & cflct ,
:
quacftio de iftojaut alterius fpecici,& tunc
tum tale per alterius fpecici aiiquid. ftens
non augetur
non
intenditur tcpidum
Irem,pracexi-
eo appofito
niii niaiori ,
hoc to-
nifi
,
quia
adueniat calidius;
dcm fpeciei.
terminus calcfadlio-
eft
hypotnefi:omnc quod mouetur, aliquid habet de vtroque tcrmino,6. Phyficorum:& ^.huius : crgo T.c.7.ix.^ in principio eft aUquid dc effeczXotis fentia
non
rccipit
tcrminus
cft
:
fi
:
ef^
mo-
non fic cft terminus morfccund um perfcdum effe in fubicdo.Conr
Dicitur hic, qu6d
tus:fed
ponitut vno modo
,
fic:(cd
proptet approximationem,
vel remotioncra k contrario.vndc CMf.9.
albtHS dicitHryCjHod
eft
Topicorum:
}.
& minus
fit
ibi
non
,
tan-
fexprincipiorumhabitus fufcipit magis, non habct contrarium , ibidem. minus : fic
:
&
Item, accipiatur albcdo permixta , toliatur nigcealbedo non fiet ocrfedior : quia iUa caufa , eft tantum priuatiua : ied efredus pofitiui non cft
&
do
tantum priuatiua^uia
*,
nihil ergo pofitiuum ad-
quod fallum cft quia intcndi cft efFcAus pofitiuusjCf go nori tantum fic cft magis, minus. Sed alitcr poteft effe in non hdbentiuenitalbcdini
:
,
&
bus contrarium.
ditnrinini-
pcrfede tcrmiauscalcfa&onis cft ipfaforma tiemttuieji de genere Qualitans ; ergo ita fcamdum pcrfe- eim termiw nm ftrfg. dionem (uam cft tcrminus calcfadionis , iam
habco perfiedam fecundum
Sm.
fc in principio cale-
fa6tionis;ergo tcrminus inprincipio eft perfcdif^
fimus;ergo ceflabit. Item,
fcdum in fubiedo,
nigro imptrmixttHJ.
Contra,qu6d magis tiaa
&
quomodo
SitfiialitMi»
fencninten-
:
&
qu6d
iftam quzftioncm,
TX.XX.
fcd calor,perfcftifIimus
ergo in principio motus ceflat
;
«7.
ergo
magis,& minus,in principioeft
ibi calor perfediflimus
trk
Ad
Ttxx.x-j. cr i»de.
nis;creo in principio ccflat. Probatio minoris ex
induccret. Vix6\ca.mera.i%,<jualitM fufcipit m^-'
fpecitf
principio calefadtionis habetur caliditas fccim.-
dum'illam rationcm",qua
tus.
Contra in
quia vnius formx
,
:
con(equens eft falfum : quia tunc appofito aliquo paruo ignc ligno intcnsc calido, nullum calorem C. lU Qu»ti-
Probatio
vna propria potentia & proxima fufceptiua, Confequcns falfum 7. Phyficorum , cap. penultimo, comparatio non eft nifi in eadem fpecie fpe^ cialifHma. Scd compatantur adinuicem,igitur,&c. Itcm^d principale , habito termino kcundum rationcm, qua eft tcrminus, ceflat motus : fed in eft
fi
motus
fi,t.ad effe
per-
infubiedo , aut cft idem ciun cf^ncia caloris, etfl non fit pcrfedum: accidens , tunc cum crgo ncc eflentia ; fi aliud illud fufcipiatmagis,& minus;ergo aliquod accidens. Et confirmatur 5 . Phyficorum, inter calor rem maiorem,& rainorem efl pcrfc motus, ilIx forma: funt de generc Qjjalitatis ; ergo per fe terminus motus cft aliquaforma de generc Quaillud eflc
&
&
Tex,t.\f,
^
inde.
licatis.
Ad primum
principale rcfpondetur in 7.in
illa
vfrum compofitum per fe generetur: loquitur fic quod non recipit maius , & minus quantitatiuc fed cum hoc flat , qu6d in eflentia poteft reciperc intenfionem. Ad fccundum,qu6d funt indiuifibilia fccandiim quod funt quiditatcs per fe , tamen in indiuiduis funt diuifibilia. Ad aliud, qu6d accidens , non fecundum quiditatcm quxftione
:
f.
10.
:
:
SCHOLIVM. fententiu D. Thom. vSgidij & & brcHiter impHgnatis ,propriam ponit,
R E^AT Henrici ,
I s
fcilicet formam
,
accidentalem intendi infe pergra-
Jhs emitatiHos , de nouo aduenientes agtt i.d.i-j.q.^.&
6.&
,
de
tjuo
fuse
i.Phyfic.qutft.i.
in communi:ficut nec fubftantia. Ad aliud,quod dicit in litera , in abftrado ambigere poteft aliquis,
to
quod non fccundum cflentiam fuam:fcd fecundum efle infubie6to,& fecundiim Alitcr dicitur
,
,qu6d fubie(flum cft magis. difpofitum inhxret pcrfediils,vel minus pcrfedc. Contri primum fubiedum fecundum fe non fufcipitmagis,&minus:quia idem fubiciSkum fecundum fc cft in toto motu:& fub vtroquc cxcremo vcl ergo tunc forma fecundum fc fufcipit, habctur propofitimi-, vel fecundum inhaerentiam fuam fiibicdo. Qu6d fi fit aliud ab eflentia formae , quzro de illo alio, aut fecundum efrentiam fuam fineadditofufcipit; crgo aliquod accidcns fufcipit fccundum cflen;iam fuam,& habctut propofitut^. Si fecundum :
:
&
aliud,ibitur ininfinitutn XjfentU Mttidtnfu •»• ttnditur,vel
tUtnr prftef
,
vcl oft ftatus in aliqua
forma fecundum eflentiam. Digtur, qu^ nulla vna difpofitio cft, qua: intcndatur , remittatur,
&
quz
cft
infubiedo,fedfunc diuerfe difpofitiones
in diuerfis fubiedis
:
&
focundum vnam inhzret
vtrum
cenum
in abftrafto/ufcipiantifed in concrc-
cft
:
fed
cum
ambiguitate poteft
qu6drecipit in abftra6Hs,licct non
fit
ftare,
manifencc Boctius ita
flum in abftradis, ficut in concretis aliud,quam recitat djdum Philofbphi. Ad Qnidhat eavltimum argumentufn dicitur , quod dc calorc leriinenfiif. cipit m»gii, non cft manifcftum fi corrumpatuc : confequcnminmftd :
facit
ria
tamen hon
yalct,
quia magis,
& & minus poteft indiiudium
non ex hocquod eflentia caloris fufcipit , fed ex hoc , qu6d vnum indiuiduum habet naturam poteft cflc continuus perfedius , quim aliud , per confcproccfTus intct ifta duo indiuidua , cflc
&
&
quens motus.
y^NNOTAT. MAVRITII, SEquitur quzfUo fcamda de intenfionc formx accidentalis,& remifnonc cius,t.c.io. qux famofaeft, & magnx altcccationis intec Sophiftas,
&Phy
,
Qu^ftio & Ptyficos ctiani,atqae Tlieologos,qua: fequinir in aliquibus originalibus fequentcm hic dc in-
& remiflionc forroac fubftanrialis
tcnfione,
ide6
;
folucndo arguraenta principalia cius habetur in Ad prifmtm fecundt q. refpondttnr anriquisAc vtfepthno , &c. ordo criam htera» in his duabus :
'
varw habebatur, {cdordoquem hic habes bonus e(L
(aris
,
Thomar, & Albcrri, & audoris fcx Principiorum ferc. Vidc Thomam i.i. q.^i. art.i.& i. & q.54. hic,& in primo,diftj7. & quodUbeto 6. & 21. q.t.4.& alibi fepc.quam breuibus impugnat, dcvtpote .^gidij inde modum diccndi aHorum
&
:
&
&
Hcnr. quodlibeto tf.q.9. 1.^.14. abfquodhbeto 14, q.}.adiungit,& impugnat, que vhcriori dcterminacione propria ad principaha reipondct. Vnde aduene qu6d longa addiao,quam nocauimus in fequenribus ihi;»otMnditm pro primo argttmeato , &c. Et maxime ibi, circa iftas i.q.&c vfquc ad fincraicft detcrminario harum duarumquzftionum. Primo enim ponuntur quodlibeto
&
(corfura
,
& breuibus ibluuntur
;
dcindc coniun-
ftira pertra£kantur;{ed,vt priiis notaui,alio
modo
ordiiubattir Htera in anriquis originalibus.
Mul-
ah^ opiniones hic
tac
(bicnt rccitari de cauia fuf^
cipiendi magis,& minu$,dc quibus araphus in (e-
quenribus vidcantut Tcrrainiftac
,
&
calculator
Anglicus,& lacobus Forliuicnfis,& fupcr Prsdicamcnta anriqui , modemi Expofitores, ifte ibidem notanter,c.dc Qualitate ; TheoSjiuiiet
&
&
&
logi fupcr 17.
dift. pri.
vbi hacc raateria copiose
tta£baur,& maxirac apud iftum,& fequaccs
eius,
& Varr.& Franc.dc May.fpeciaiiter,& P. de Candia.& Hu.dc ca. no. & fpecialitcr Gerardus Odonis,ibi & di.i j.j. q.i qui negat reahtates aclib.
mum patet
, quod fccundura vnam vno termino , & fecundum ahud in
corpus pedale
,
pattetti fit in
alio
accipio
:
cuius vna pars eft fub calorc
alia fiib frieiditatc
ahqua pars eius
fi
:
&
,
calciiat,ha-.
beo propoiitum/}aia tmic non eft partira in vno terraino, & parrira in aho ; & fi non , nitiii tunc calefit prira6 , vcl punchim fbliira.. Itcra in de Cewt.t.Mii' Scnfu Scnfato , totum ahquod potcft altcrari "^* firaul , non pars poft partero tamcn nihil potclt moueri fimul. In propofito raaximc eft propo-
&
modum dicendi
In principio {blutionis rccitat
741
III.
.
& remiinone, & & dirainurione in q.
quiri,vcl petdi in intenfione,
fi-
mihtcr in augraentarione , , ctiam }.& 6.principiorum,& fuperj.Phyficapud diueribs diueriarum viarum,hzc qiucrantor.
:
& proptcr £orraam indu(flam & pro-
firio falfa,
,
ptcr fufccpriuum
quia forma fubftantialis eft
:
primus a<^us raateriz ;efgo non ptacfupponitur ibi quanritas in materia ; crgo fubiedura gene-
panem
radonis non hal>et
cxtia
panem
,
cuius
&
vna fit fub forroa , alia fub priuadonc. Itcm; qubd pctat,valt probarc ibi , qubd omnc mobile eft diuifibile
:
fi
tunc accipiat
,
quod omnc quod
&
mouetur habet partem quandtaduam, panera: accipit tuncqubd motum fit diuifibilc , quod deItem, ad principale, intenfio
bet probate. raiflio in
proprio dFedfai
tcnfioncra
,
ftanriac, recipit
eft
&rc-
& per fe concluditin-
& remiflioncra in propria caufa
aliquod accidens , quod
qux
,
raagis
cft
& rainus
;
ergo fubftanda,
Probario rainoris
caufa cius.
fed
:
proprius cfre<5hisfub«
:
caliditas,
quac intenditur, aut immediate eft \ fubftantia ig-
nis,& tunchabeo propofitum:fi medfante aliojllud intenditur , aut ergo cft a fubfbntia ignis imraediate,vel cft in infinitum proceftus. Itera,om-
nia habcntia idcra proprium fufccpriuum
,
func
eiufdcm gcneris naturalis : multac fbrmac fubflantiales
,
funt talcs
omnes
ficut patet
,
tales funt extreraac
polluntorancs
e(Ie
tantiim duxjergo
cJe Vno
vcl racdis
,
extremac
,
in y . Sed :
fed
non
quia conttarix funt
omnes alia: funt medis;fed om-
ne racdiura coraponitur cx extremis , ita qubd mcdiura eft nugis vnius, minus altetius \ ergo
&
extrema fufcipiunt.
Contra in Pra^dicaraenris
&
hic ficut nurae-
ms non fuicipit macis & minus , fic
nec
C. ie SiA'
fubftaii- fi'^*-
na (ecundura ipeciera.
Ec
qucmadmodum ncc numcrus habct magis , aut minusrncc quz fecundum fpccicm fub{Vantia:fcd fiquidem qusc cum maceria. Tex. com.io.
SCHOLIVM
I.
O
p i N I o communis formam fuhjiantialem non fufcipere magis^& rmnits , fuadetur trilnts ra^ tionibitsy^asofiendit DoEior nihil co//ficefe.
QJViESTIO VtrMmfubflMtU
III.
Ad
^fcUicet formafubfiantialis
fHfcifiat
magu^^ minits.
'D.'Y\iom.\.fjq.y6JtTt.^*d 4. AurcoLis zJifi.i
\.
Ca-
prcoL(^ GiegMd.Anion.hDdi.ii.Met.q.vmc. Ziauiz.Jheer.^%. foaCi.Met.c i.(f.^fta.\.^ x. Suar. dif^. 1 t.Af«yi3.io.HurouL67^.t+.A/«./>ii,4.Aucria j.to. HffftS.ii. VideScocum i» xJifi.i.j.fjtd j.
/"^ V^ fic,
2'/^'*'
V^mutamr
^^
panim in tcrraino ad quem ergo oponet tranfTOutatum habere panes Sed illud fccundum Comraentaforcm habct locum in quatuor gcneribus,& gcnus Subftanria: cft vnura illorura. Didtur , quod dcmonftrario non debet intelligi dc
Phyficorum oranc quod :
tur
quocunque addito, vcl Itera
raeris.
parrim
in terraino
eft
tcnninorum
&
fit
,
fed
de
modo propofido eft falfa j
,
Contra
& eiret perido.
:
il-
Pri-
nu-
fubflantiam,quia raotus eft acquifirio forma: par-
Commentator
inde. Illa rario ponitur
,
fubtraclo, ficut in
vere cilct motus fccundura
&
* ^jw
tranfinutabili,
diuifibilc.
fic
contra Philofbphum in
:
quod habcat pattcs,
, fi
tranf-
:
lo
de fubftantia in eadem fpecie. Ma- jex. cm. ior patet,hic Philofbphus dicit,diffinidoncjafIimilantur numeris , ita qubd diffinirioncs varianeft quacflio,fcd
ribihtcr.
'
6.
t
SubfiaMiam ferenria fecundum magis fi cflet, eflet in eilentia "— ft^^f"* "*" rei,& tunc cllct difFerenti i fpecifica:& de hoc non
"^'^
Kntk.hietex.xo. Aaen i.deGenerx.iemifiitne. Galcnas in t. Meth. C.x. (fr Ui. de fmbfi*»tiM OMurMli MifiHtm.
panibilitatc
qoacfHoncra dicitur,qubd non:quia oranis
difFerentia in eftcntia eft dinercnria fpecifica:dif-
5.
j.
PhynConfcqucnscft Ctm.^.
Phyf
text.
comm.8.&
ab Auicenna j. Phyficor. cap.i. Ponemtu fundamentHm, &c. dicit,qubd ibi
non
eft raotus;quia
non
raagis,
& rainus. Item,fi
fichaberct contrarium, quia vbi diflantia magis, rainus , ibi maxima, i o. huius , textu cora-
&
&
mcnt.
I
j.
Contra hanc pofitioncm , qubd rarioncs pofidonis non moueant: Qubd prinunon , quia (1 fic,
eadem conduderct de
qualitatc
;
(cd
non
va-»
let.
10.
1
.
Lib. VIII.
742.
lecquia fufdpit recundum Philorophum in Pradicamcmis:quiain qualitatceflct additio ineflcntia/i in cfrentia fufcipiat,vt probatut pfius.Item,
& »jw«/ponuntur in cllcn-
non valetwquia nuigUy
confequcntia
tia fubftantia5,& qualitatis.ficut
ef-
&
:
fit maior , manens in cadem fpecic: ta^uia ha;c linea roancns haecefl: maior alia : Bjcn amba: funt eiufdem fpccieiicrgo codem raodo poteft eflc cx alia partc. Itcm , qu6d fcaxnda
eadem minor
&
non
valct,quia confcquens
non cft inconuc-
niens:quia in fubftantia cft vcrc definitio motus:
&
quia verc cxit fubftantia de potcntia in a6him,
, & ille cft cntis in pofccundum quod in potcntia. Itcm , quod tcrtia non valet , omne gcnus diuiditur difFcrcntiis oppofitis , & non aliisquam difFcrentiis con-
aliquis cft athis cxcuntis
jentia
com.24. quia priuatiue oppofi-
trariisrex lo. tex.
non, quia priuatio nihilponit , idco non c^uncc conftituit ahquam (pcciem. Similitcr in fubftantia cft diftantia maior,& minor ; crgo matis
iat,
xima,ex lo.tex. com.
ccnna
dum
,
qu6d
ignis
ij.
in accidcntibus
Ad
motu continuo. , quod in communi
aiuftoritates
non fufcipit,
fubflantia
Ad rationem pro
fed in indiuiduo.
prima opinione , patet qualiter loquitur de formis : quocupqHC enim addito quod pertinet ad
Forma: fuut ficut
numc-
ii>«'f «»»"^.
,
{entiam,non qu6d jnagu.Sc mimts fint de eflcntia, minusquantitatem fed quantitas ficut maius,
-jatio
Metaph.
Similitcr vbi fupri Aui-
& aqua funt contcaria fecun-
fubftantias.
^'^'^' '•^**''
definitionem fpccici.variatur fpccics : fed fi addatur pertinens ad indiuiduum,non oportet : fic eft hic
vnde fubftantiacummateria
:
& minus.
nus intcr qux
magis,
fufcipit
Ad aliud i quod d eilct
& mi-
magi»,
mptus continuus, ficut in accidentibus,verura efret,fed non eft fic. Similitcr motusin j.Phyficorum accipitur prout eft com- ^^'''^^ muncad momm,&ad mutationem,& illo modo 2«'., % cllct
^
eft in fubftantia.
Scd in ;. diftinguit inter motum.&mutationem, &dicit qu6d motas non eft
indt.
in fubflantia. Ad tcttium, quod contrarietas accipitur aliquando pro priuatiuc oppofitis, . Phy- r«x.f. 5 <.6' 1
ficorum,&
fic eft
in genere Subftantis, vel prout
/*^-
vtrumque extremura eft aliquid pofitiuum, & fic jnomni genere. Tcrrio modo , dicitur non fo^JiX/i'lum diftantia maximain cadem fpecie, fed talis, mitMf. 2uae nata eft in
eodem fubie
m
,
ita
:
:
Phyficorum,tex.com,8.& inde.
SCHOLIVM
Notandum
IL
pro primo argumento
ejuod Arifl.
,
6. Phyficor. cap. 1. conclufione fecunda
SvsTiNEND ofirmamfubjiantialemfufci' peretHagu,
& mintts,
itetat authoritates Philefi-
phi in co»trariMm,expompoJfe de quiditate formay non de indiuiduu j &foluit tres rationes adduStas fro communi fententia num.i. de tjuo vide Anton. jindr.l. 1 q.vnic. pro folutione primi principalit, .
traHatfuse id,quodait Arifl. 6. Phyf. c.y. Quod inouctur partim cfle in tcrmino a quo , partim in termino ad c]\iecn:examinans vtrum diuifihiliias motHs fumatur ex parte mobilii, vel forma,feu termint;& fuflinet quod ex parte mohilu,& expli-
&
eat etiam cjuando ex parfe formx acctpitur tjHoad fHhflantialem fequi
folnm hinc
;
&
extenfio-
non intenfionem , vt hic notat Maurit. fed de hocoptime agit DoElor 1. d. z, ^«//?. tf. ad 3. tiern
num.^6.& feq. jQuando autcm ftanti
rel="nofollow">
&
ejttando
non
,
ttiam explicat locttm Ariflot, fte guttXfCjuam
fu,&
alteratio fit in in-
ihi tra,iiat
8.
a num.
3 z.
vhi
Phyf. decauatio-
hic addHcit,& locum etiam de Sen-
Senfato. GlHod tratiat hic
num. 7. an pars
aliqua certa caleris inducatHr fimul,optime difcu-
Ad aliud de fecundo,
tit i.d.i. ij.fj.J.
num.^ y.vbi
non dari primum mutatum primampartern in motu.
oflendit hoc difcurfu cflCjWff
phyficus hic in 8. loquitur de forma,
& diffcrcn-
Us in partes quantitatiuas ficut dtcit Hen. in hac qudflione ad hoc argumentum, non de diuifihilitate terminorum fecundum magis,& minus;dico autefn in quod mutatur primum , vt ex atbo infufcum, non in nigrum. Si fecunditm partem termini , mtliter ^.cap. Sed manifeflijftmeycap.^.
ris
confidcrats
cundum hxc Suhfinntun ficHndii a- i-
dittttm n fitfcrpt
n IH:
ft* ry minus,
rjat
,
vt eft in indiuiduis
Ctii
differentia addita quiditati
definitioncm. Subflantia ergo
cicm
in vniuerfali confiderara
&
,
,
:
fic
fccundum
vt quiditas
,
fc-
va(pe-
non
magis minus fed in fuppofito pater, quia hoc indiuiduum pcrfccki6s habet naturam fufcipit
ficui forte n^ecificam ficun^wn a- fiibftantia
tibus,
gis
,
quam
:
aliud fuppofitum.
AJiud dc
notandum , qu6d aliter eft
in acciden-
,
quam
in fiibftantiis^qu^ia in fiibftantiis
ma-
& minus iiiducuntur mutationc indiuifibiii.
Nequein
& mobilis.
Et ibidem flatim negat talem diIpfiim autcm in quod mutatur,non fimilircr fchabcbir, homo, tempus, album;homo igitur, & tempus diuifibilia funt: de albo aliaeftratio,practerquam fecundum acci,
Tex.fm.^t.
'^fx.eim.^^.
terminorum.
ttifihiiitatem
&
dens.
Tamen,vt
ibi vult,in loci
& fe-
mutatione,
cunditm quantitatem ,forma fecundttm quam eft motusyperfe diuifibilis efl,& ibi, ideo non f/? pri-
mum.ficut 'nec exparte temporis,&mohilis,ita nec ex parieforma.in fola mutatione fecunditm qttalitatem ronuenit Ki
tr
indiuifibile
n
per fe
Et
effe.
n
'
1
cap. t. '
.
.'
.^
Tex.etm.\t.
iNecclleeitomnc,quodmutatumeft,mutanprius. Tex. c^t.^ Eadem demonftratio,& non incontinuis,& tn con- mde. trariis,& in contradiEiione temporis.
Et
,
&
intelligit prius
^.ftcut prob'at
cap.%. refpondendo
ex
ad argumentum
Zenonis contra generattonem, quod mutahile neutro contradttiorio
refpondet
,
in quolibet
non album^cft enim ex tradidkoriorum
:
,
non
:
eft
Non ehim
dicctnr
album ,
ncccfllitate in altcro
in neutro
non
diuifibtlitate
in mutatione fecundum contradtElionem
&
**
eo.quod mutatum cft aliquid,prius eft quod ihutatum eft. Et probat per diuiJAilitatem tempo-
dum
fe
*
&
non totum
,
"*'
terminitUi non ejfent immediati,ficut hic dicit. Si-
(ecundum quod pcrtinct ad quiditatem rei: fed quiditas abftrahit a fuppofitis, non includens aliquid, quod pcrtinctadindiuidua: fcd fufcipcre m.igis minus non compctit quiditati fccuutia
Additkt.
qut hic
adducitur \plane intelligitde dtutfibtlitate mobi-
natura , fed tempore
Ad quzftionem fuftincndo quod fufcipit , ad hoc nptandum,proptcr audoritatcs,qu6d Mcta-
,
in fi
vcl
con-
autem totum femper.
P^i manifefle vult demonflrationem iflam faluari contradiSione
,
& fic in
non fecundttm diuifihtlitatem terminorum:(juia thi termini Junt omnino immediati, licet vntts in fe haheat magis , mtnits, terminus :
&
efl,vt hic,nan
vt tantum,vei tantim,
&
hocfecunditm dtutjibilitatem fHbteEli. Btin generatione fubflanttalt eodem modofaiuahitur neceJfarto,citm
omne gemtum fit txtenfum. iius,exquofit generatio
,
Jgitur nulU pars
tota fimulalteratur
:
il-
nec
difpomtur:quiaficut qutlibet incipit ordinate aiterart.
2Vx.««.8}.
Qux(\io wr», ita trdine Jonili fnmme diffonitur ; erg^citm generMtit fiAt ex fumme diffejito , fcquititr ^Med generstto continui non efi totajimul : &JicMt in ilIte dMobut nuncj^dem prtcue non eftfirmme difpo' jkitm:fed dliMdy& dtiid^ta. in nto tempore intermedto continuum fumme dtfponitur.Jic formafubalia parte in qwbufcMnijue ,
&
ftantialispro alta
dmhus nunc
du
,&
inducitur
,
inducititr, in
in tempore interme-
quo conrinue alitfutd fumme dtf-
fonitur.
Hoc confonat
5
7.
vhi cemparat generationes , fcd
velocitatem cap.^ 'gifr
alterationum
,
Ttx. t.x$
& hanc di-
,
(cd vclox cft multoties.
fecunda dtibitatiome ; ergo oportet fubtti alterari, nondimidiumpriuj:prtmttmautem ab tfto alte-
&
rante tranfmutari:& non nectjfarto Jtmul altera-
In anti^ua tranjlatione
ri.
iftud, velut
aquam
,
non inueni in textu
omnem
fimul
coagulariuirf«-
men fi fiterit multum,iptod calefit:aut n$n fttbito mouetur.
eftfimilis: eptia vbicun^ue non eft ordo
ris
ponere ordinem natura
;
vel Jicut
tempo-
duorum
refpeElu eiufdem caufa;vtl tfuontm
hilprimo tOuminatitr natura,vel
:
effe-
eft
enim fua
Intentio
Akeruio
ad
intennona^
eft
difpofttum
lit fit
non
tjuod fimus
,
ad
etus multtpltcattonem
bttus
:
tjut
,
non poteft
color poteft fubito multtpltcart ,tjuta
fnnon re-
ejfe
Qoare alrefed alteratio , tjuafulatio foni ia bito poteft ejfe,maxtme ejuando fubteElum eftfum- tcmporc,5r me difpofuum.Contra eft, aquam fimul coagulari. vifionis in
.tjuiruur tbimotus localis
Ideo aiuer
,
:
tjuod alteratio ex genere non retjuirit
fucceffionem propterformam ,jecundiim tjuam
hoc
,
retjuirit^ficut Jupra 6.
Phyjicx. }
Non
mhil vuietur ad ipfum.
nmltipltcatio foni fuccejfiua
gradus informa htc,non neutrobitjue fmt
,
,
•
difpojitio ad ipfum , fiat ipfafecundum partem,& gutta tamen faSia difpofitione Gmt» tu» partem a gutta,
&
:
per multas, vltima in virtute pracedentium agens, non feparat in inftanti,fedprius difcontinuat vnam fartemeius, tjuam aliam
,
& iUius partis partem,
frius in infinitum:non fic quod dtfconttnuet a par-
remouenda diejuam partem fui :fed iUaminfuo remouendo manentem,prtits difcontinttat a to-
toto
enim ponititr
ibi,citm vel vrrimejHe,vel
ftdpropter diuifibilitatem mtdij,
refpeHu immutationis afono , propter motum loca-
lem i Hon reffe^u immutationu a quod
dtuifibile infe
,
ctjore
tunc ergo.
,
& tamen
Ideo aliter:
tjuia fonus,fiue habetet in fe gradHS,fiue
non,
cum motu locali,fetjHttur conditionem forma , ftcunditm quam efi motus localU,
fit inpartibus medtj
&
ideofuccejfme fit ineis:fpecia colorisjicet fiat in fartibus medij ,non tamen ftcundum condttionem
tiplicatio foni,intjHantitm alteratio^ed intjuantitm
confeejnens
Contra
motum localem.
,
tunc nutla alteratio ex ratipneflta eli
fuccejfiua circumfcripta latione
,
faltem fecundkm
tantum forme:
& 8.
Item contra primam refponfionem ,fidiuifibilitaf fubieQifecunditm Ariftot. eft perfe caufa fucceffionis,& remanet ita infumme difpofito ;ficHt non
fttmme
;
igitur,
Confirmatur de primo gradu An aknatio
&c.
a paffo^quantHmcunqHe indifpofito, refpeiht cuius fuit fitmme difpofitum, altas in infinirecipientlo
tum Sfpofkio. in ejualtbet
j. Phyficor.
probat non
omntafemper moueri,& fic verum efknon mobifi , ita quod nuntjuam pojjit
lepartibtle in infiniium
conuenire fuccejfiua induEiio (fic inttUigi-
tur 6. Phyficor.) etiam fubfiantitdv.ratione autem
graduum informa
,
alicui poteft
& alicui non
,
j.
Phyficor. difHnguitHr motus a mutatione fic;poni-
tur motus in trtbus generibur,ergo
omniadiSa
telBguntur de pojjibili , non de necejfario.
A,B
calefiant fecundstm gradum
tur,pofi iUud
Contra
C, D. Si poffibi-
non
Jio
omnts aHu,
tjuia fic
eft infinita diui-
non poffent penranfiri. Sic
tilta fecundo,qitod alteratio eji
inter contraria
:
&
confetjnenter
ipfius
fiiuYi : fednuJU
;
aut fuccejfio
eft
fe-
B , aut fecuntiitm gradus tp-
eft ratio
,
tjuare
abeademvtrtnte
B fit D,ficut A fit C, citm fint atjuaAB,& CD.Nec valet dicere:tjHod fuccejfto efl ita/itbito
lia
proport'ionis,fecunSim tjuoi
eft tjuies,
cundjtm partes
in difponendo
dem
mutationc.
in-
,
fieri eius diuifio,ficalteratio infintta,
vt rmntjuam non enim ipfa aBufigntficat parteseiuf-
Motmdiftinguicor i
le efi
finiatur
:
fuc-
:
iis.poteft
duabur,& nunc ;
fit
ociGo.
necfubie^:
tionem.
Ad iMuJ de alteratione refpondeo
fua
vt %.Phyficorum,& tie Senfu, repugnatfubita mtttatio tamen omni formeref^eEiufidfieih diuifibi-
turfimul refpeSu totius,quo fit praparatio ad mo-
tUudtotum remouendumfimul\non
trgo in inftanti , fed in modtco tempore, quod dici-
cx ratione
ConceeiatHr,ejuhd nuUifomu^tjuia Tcx.c.7.
eft generatio
A fimul CatefierifecHndumCgradum,ponanunc, aut & ita non mutatio;aut alia mutatto & ita tnotus ex mutationbus
to lapide,(fuam
circitci.
coloris fubita propter
tjuod videtur contra Ariftot.6. lib.cap.^. j.
Sed
inftanti/
Tcx.c.)5.3c eft,
Contra
& fe-
indiuifibile.
in io-
ftantL
fubtto multtplicatur:tjuia retjuiritur motus localit
diutfibilitatem ipfius mobilis ,fed
fed alujuid primo natura : ficut fubtecbtm motus frimirecipttipfunhftcutnMusefteffe. Gluantum autem ad tempus noneftprimum in toto. Ad iBud de gutta ,feparatioparti/lapidislicet non fiat fic paulatim , quod in tototempore, <juo fit
<
formam.
de alteratione in-
fumme
vnum
vbt eftordo temporie interpartesejfeBus ex natura eius,hoc non concludit : quia nthtl prtmo tempore,
te
lotjuttttr
exgenere non prohibetureffe fubith\& ita nec mttl-
^tur diuijio aHualts medtj tn infinita,& tjuod ni-
0"^
;
alicHittsfucceJftui',ideonecfucceJfiue, tjuia alteraei»
pt caufa alterius ; non videtur necejfartum
t* ut-
Senfu
coagulatur,
non
Buum
cMuu
Ad iUud de
Similis tjuanio videtur in »/-
lunuaatione ,fi Ittminofum alitjitampartem ditUfi' bilemiUuminet primo ,vel nuUamprimo. Tamen
,
non negat ergo ittfinttatem tU'
temionali:vbi fubtelium
medium
:
>
uifionis alterationisjfcd durationts.
Jtem de Stnfu
alterario
745
cft roulcoties
fed latio
Igitwr iilud
:
Cdf.t.
velox
argumentum omnint nen concludit intenjionem informa fubftantiali, fed extenfionemj& hoc continue acquijhilem. Co»traS. Phyjicor. Principium autem confiderarioais , toc guttx mouent tantum , pars autem ipfbrum ip nullo tempore poft non enim fi parribilc in infinitum , quod altcratur , proptcr hoc 6c ftinguit ab iMa.
Tex.t.Xl
alia comparatio,^uam
eft
^uam prtmijk ibtdem
III.
A,& in fine difpofitionis inducitnr
C.
Item.fuccejfio indifponeneloB,&inJineinduci-
tur
D
,
tjuia
per tjuid
idem argumentum
efi fuccejfto
eft
de
tttfpofittone,
in difpofitione ? Itleo finaliter
tjuod alitjuid tjuiefctt ftcundum tjualitatem , excludit t&td fecundititt^embrum tiiutfionis : tjuod
oportet dicere
omniafemper alterantur. Non autem , tjuodalteratto nonftt tnfinita fecundum dtutfionem fecundkmpartts mobtiit : fienim inteUtgeret , quod aliqutd mobilts fimul alteratur : quafe dtceret : fcd
forma,f. Phyficor. neutra diieifim eftnecejfaria,^,
,
quodfucceffio vbique ratione fubie-
iii eft pofftbilis, 6.
Phyficor. non vbique ratiene
&
j . Sed fi eft motus , neceffaria eft httc , vel tUa fub difiuniitonf :fi enim A , non priits pars vna eins,qHam aita, fimul aiteratnr alteratione fucceffiutt.
Dchoc
» d>
t.<).9Ji)i.
Succeflio
fempcr
ra-
C non fimHlirtauci : tfui* k in nulduohui nnnc fimiltter fe hahehitycompleto igitur
fiHa,nec»ffe. eft
U
tione fubic-
tempore fecundum paftes C, in infianti terminan-
&.1 diuifibi
te iliud^ihil
lis,& pafTibilis>Darn fic
ab
de B
aUeratum,fed vel
in tiUcjuo
ejjet
infiantt incipiet aUerari
illo
& curreret fimul
,
C& aUeratio
ratidnc for-
aUer^tio h,fecundum gradusipfius
mae
Ay fecundum gradu» tpfitu D.^uia A nondum hahuitformam tn fummo,vel oportehit A, aUerari,& fecundum Ci&Yi ,&in termtno totitu iUiiu
,
niii
quandoi^ue.
Metaph.
Lib. VII.
744
nihil ipfitu B,
aUeratumifed ab illo incipere ejfe
effe
aUerationem.
SCHOLIVM
plufquam
in duplo tempore. Secundum memhrum nee fequenvtdeiur contra fenfum, cjuod prima medietasfit in tem?i.d i.q.
totam fesundam aUerahit
ter
in propinejuum
duplum
ita
,
aUerata.
ad
vlt.
nihil tuncfaciendo
pltu ejuam in duplo.
,
Simili-
& plufquam in tanto tempore, &
,
Item
,
cotiira
memhrum ftmul ejuare pars alterata frtmo eum recipiat formam vniuocam agenti non vtrumcjue
,
,
remotam ejua omnino nthil ponitur hahere,&fimul citrn hahet liatim aget,& parkrationetUaalia, &fic de toto ? Item, neutrum memhrumtenetvnamaUerationem,fed muUas confe-
poteft agere in
,
quenter entes
II.
1 1.
fummo,& fecunda ornnino nihil
vel pofi
,
aUam
omntno completam,
vel poft medfttatem eius compUtam.
NotandumyCjuod aliud
N motu
alcerationis oftcndir non polle afliprimam partem fimulFadam.icfque exqui«tiflimis rationibus, de quo videri poteft i. d. i. .quaeft. 9. num. ji. vbi cx Philofopho 6. Phyfic. probat non dari primam partem , nec primum mutatum ejfe in motu. Quod tra£t^c , alterarioI
enari
nem cxtenfam.quandoquc
in inftanri,
ficri
a primo alterante tantum , vel ita vt
& an
primum al-
&
agenti
j aliud fecunditm partes improportionacfuarum qutlthetperfe,fit mohile proportionatum agenti. In primo enim potefi poni pars al-
ti
terata ab agente
terans
,
non alterans fecundam
poni primum aUeratum
in infinitum, fenfiis crefccrct in infinitum;vemm eft
fi
ita diuifibile eflet
,
& vt afcnfu percipi pof-
fet,vthab.et ipie i. d.i.q.5>-
num.50.
piHS eft hic textus ratione literarum
Do6tor
,
quas ponit
quandoque more aliorum
{blebat
;
Intricatiflli-
quorum notareargumenta
anti-
& propofitioncs Ute-
vel al-
hoc vel principaUter , fic ejuod etUerans extrinfecum , non aUerat fecundam : vel in-
cx Philoibpho num.
efiet diuifibile
,
,&
ftrumentaliter
fi
ponere fuccejfiortem
ti.:
teratum alteret fecundum , hoc terrium , vide pum i.d.i. q.ii. ad vltimum. Ad id quodtan^t 10. fcnfibilc
efi
aUerationis fecHndiim partes mohilis proportiona-
ita ejuod
,
principaU aUerans
cundum alteratum
:
,
fit
In fecundo poteft bene
illud extrinfecuyn agens.
princtpaltter alterarefe-
,
& refponfum
tunc adpri-
eft
mum
argumentUm , contra primum memhrttm. Sed adhuc diftinguendum , tam infecundo , quam in primo : aut aUeratum fi aUerat ftatim incipit alterare
,
citmaliejtnd
hahetforma
:
aut tunc
fimum reddebant Do^orem, Contr^ vtrumque iftorum membrorum. Contra primumfic: aUerans non minits potens eft inprin-
dum memhrum, eii contrafenfum ffiue intelligatur in abfoiute fummo , certum eft ,fiue intelligatur infummo pojfthili induci ah tllo agente:ejuia
Alphabeti,quascumalij omittercnt, obfcurif^
ris
titm
ta,alteraic incipit?
tan-^
infummo habet formam :aut ejuando hahet in aliquo certo gradu ,dicatur iz. ita. quodcitra iUum nihil factt. Infecundo eftfecua-
,
Quando pars altcra>
efuando
,
&
3
cipio^uam poft,.& agit fecunditm vUimum potentia j igfturin tantum pajfum poteft agere , agit necejfario a principio , quantftm poft. ^ed campUto
&
tempore in
C
cjuo
inducitur in A, ponitur ex tunc
A
in totum
Bfagere,& in B, itaperfetlaa5iionefiA » in A. , perfe^ioh aflione ejuantum adformam, quia fecundum D : ergo a princi
&
fut prius in
fed
illa
C
aqualu aiitoni in A ,fecttndum C, inB, non adaquat potentiam agentis , quin
cundum
,
efi
cum illa fimul
A
vnum pajfum
Portionaturn tanto agenti
agat
,
p<*Jfi.
igitur nec
eomagu
;
conclu-
ejfe fuccejfto
non autem fecunditm partes
talis
quod illud datum proportionatum omnino. Item , virttu
Htic argumentaprobant
'ft p^^Jffffff
in
quod totumfimul
in
,
,
naturalii ih remotiits debiUtu agit
»$«.
illa
certjtcjuantitatis pror
& fecunditm taUa pajfa poteft
in aUeratione
Vls oatura-
remoI" c"j 'kJ-^c
;
adMjuah'tt in principio. Iftud
dit,i]uia ponit
lis in
B
habet aliam in
ergo citm B,fit nonpriiis aUeraretur: ;
quam A > Mias A nonita cito aUerabiiur B *d Cficut A aUeratum B,non efi in C, eftiergo quando A erit in tunf remotior
&
D
mohtlisdiuifibUii in dfiq proportianata agenti,nun-
quampars rna,
pleta
B
,
remotior pertinget
e^uam hahet proptnejuior eft
tota aUeratio
donec veniat
:
Tex.c.j
J.& gulas
7.
B, ad
A
A
:
A:fecundum ab A, alteratumfit B
rc-
dupUx mohiUA
fed nuafi fiefquialtero
& aUejuantulum pltu.
refpellu temports
lat inftanta-
cundmn autem fecundum memhrum^fequitur quod
Se-
,
E feejuitur,
fjc
C&B, adC. Similiter fi-
ejuodfimulvenit A,ad
muLad D,contrafenfum. RefpondeoA ejuaneio
ideo
O
tamen O eft ejfcacitu, B. Contra citmfucAfit pofita fecundum gradM, in itifimtum
citiits
cejfto
in
inprincipio incipiat in B,
licet
,
A
incipiat in
,
mouet A, quam
A
:
aliam ineiucttur ; ergo A , non poteft aUcjuam remijfiorem inducere in B,pro altcjuo temremijftor,ante
pore,quamfit i/le,quemrecipit ah.O proeodem^igitur aque cito ad ejuemcumque gradum peruenit- B, ficut ihi
A
Refpondeo
.
inducendt
,
,
tamen
iori virtute,ficut
licet
idem gradtu fint
hic,
&
a ma' Patet,quta eadem diui-
cittus pertranfeuritur
de loco.
fthtUtas pertranfitur a teftudine^& lepore,fed non eique cito.
Cbntra
E
aliter
,fiminimtu ignis calefaceret, Prohatto
calefieret firnul totus aeY. illo
ignejimul calefactt
B
,
quam
tcrata alte-
j
O ,aUeratum prirnum proportionatum
proportienatum
Phyficor. nec in ^e^itaU tempore moue-
,in duplo tempore
extrinfecum
quodlihet
huntur AquaUa,A B, mohilia,nec ^Lnpars al-
fere.
tpfo nihtl
tiens fihi
Et tunc contra
pojft-
vnquam poteritfaContra E,arguttur,dicatur alterans primum ah
poFitjuam com-
tunc aget in remotum^
nihil agendo in propinejttum.
hilejbic aUeratum
ad dimtdium fornifi
A,& cqntintutur aUeratio
adD ,&
dato efuhd hoc agenscejfit citrafttmmumfthi
lud
fit
modicum
proportionatum tumr,
maxime
,
cito hahet
,
A
,
formam
,
calefit
B
pari ratione
C
,
ab
cjuiet
aUerat pa-
quantumcunque ilhahet aUquod patiens fihi
licet
,
minits
,
& jic
departibtts in tota.
in infini-
Minima enim
iUumtnaretur totum vniuerfum ,fieffet infinttum.Propter tftud negatur Eificut entm in fiella pofita
&
motu locali, rnotum, quia motum mouet tamen ita remifse poteft moueri^ quod nihil mouet%J*hy,
fic. F.
de proie^is\fic aliqua forma poteft effe tia remiffa.
Intricara rera
,
li-
vide
Mauritium.
Quxdio III
•rlc
&
fimiliter it* rtmijft , tfuoeiommtio mhil dget ; parua in qHontitate fomue. Probatio Philofofhi i.Phyficorum de mtnimo ^ cofrtrtt Anaxagoram
T c «i,& iade.
T.cj«.&
& paffionu natnralif.
aiuk.
exponttttr refpeclH aBtonit
Cap.7.
& in lihJe Senfu, dHbitatione prima ,fifenftbile
Si fenfibile diuifl-
cfiet
biic in infi-
nitu
>
fenTas
crcfccret
in
infinitum. 1. d-t. q.9. nu.
diuidatur in infinitum
tum
,
fenfm
,
crefceret tn infini-
mouere duhitatur. Efi igttur contra propofitionem F. 1 j tjuia non omniiforma eiufdem fpeeiei efi principium operatjuia in eo
:
ipiod pojfunt
,
.
tionis
etufdem fpeciei
agere
<juia
,
perfeSH;
efi
ergo relinquitur F. Sed tjuii efi iUe gradus non faale efl ajfignare \ forte minor fuffiat informa magii a£itMa , vt calore , (juam frtgiditAte. Sic hahet crgo expeditum efi infecundo , <juod pajfum proportionatum A , quod totum fimul aiterat vfyue ad alitjuemgradumforma C, in alterat' tunc ^uopctefi A per iUam agere : minusin tfuantipaffum fihi propontianatum , :
O
&
&
tatefe
&
,
& A
potefi
O
i}uam ah
t^rditti
cejfare alterari
&
,
alteratum,
efi
tamen
conti-
B ,&fic vfque ad certam dtilanvltimum mohtle nunquam producetur ad
nuare alterare
tiam
:
gradum,
in tjuo potefi mouere
,
pter paruitatem quantttatis
,
;
quannon duplo : tjuta non Tempora etiam non
tjuodtfue vero alterans tardiits
to dehiliiu
,
& ita duplum in
eadem virtiu
nec atjualis.
,
antefinem alteritu
vna
quialtera ah
,
&
,
tjuia
,
virtute
fed a duahus. tjuorum vnut
,
tiuo curfus fi ejfent atjuales
feret in medio alteritu
mouebttur
vmun' incipit ideo non duplum infef-
funt omnino confetjuenter
ad temptts vnumtjuodque
vniui iUorum curfuttm. Item , fi alterans tardiits mouet , tjuanto debiliits
cttmfecundo
,
Sic inci-
,
effe fefjttialteri
fecuntlitm tardiits primo
:
ergo
;
fedfecunditm tque ato
venitad iUum
tjuia incipit tjttando
gradum,ad tjuemfecttndum venerat quando incefit, &itatujHe efficax tjtiantitm efi ex intenjione forma , efi tjiudlibet pofi primttm : fed B (fi minus A , tjuia A quantU incipit efi remijfiui O. 5» autem B alteret C , non oportet C ejfe ttiam minus ipfo : tjuia B tjttando tncipit ; efi ita intenfum, ficut A , quando incepit, ttapajfum
&
ti<jttalefihi
conclutlttur
B cum
tjMod
A
maior quantittu
A
,
teqtiam ventat
adgradum
A
B
maitts ipfo
cateris paribtu,
,
pajfi proportionati:
contimte. intendttur
continue maius
fer
O
,
,
in qtto
B
alterahtt continue
;
,
alteratum
efi tUitjitaliter
&vltra hoctotum
;
»«
C
tendetfe citiits efi
Qnonjodo poft
primfi
altcratu, cft
ponaturali-
igitur fi illud alte-
reftditum ipfius
C vftjue A,&
ad D ,& continue vltra D exita C D A fecundum tjuod crefcit , aEiiuums quam D h » friits aget in
vfcjue
&
&
frofinqHum,ftbi froportionatum,quam rn dtfians, in
quodaget,fecundum qttod
frimum alteratum femfer
crefcet.
illa
frofortionata
,
fecundum
prtor fars frtus aget
adgradum
C
& inferiiu quodlibet friiu temfore, & natu-
i.
ra in motu:fed natura tantitm inmutattone friits efi in tiElu,qu^»m
aliud
,
& hoc vbiforma indu^a
efi aSiute,feciu efi in latione,vhi
frius temfore\&
natura, vt effeSm frior,non vt caufa Sic quodlihet agens comfaratur tid infinita faffk , in quo-
'
.
*
&
rum femfer vmtm friiu temfore natura ,vel natura tantum agit, quam in relitjuum , froce-
&
dit
vtrumque vfque ad tietermintuttm ad quan-
tumJcUicetfoteftfe virttu agentu extentiere,ficut
O tUterat A B non ftmul. Sed A friits nec A fimul &fic in infinitttm,A ergo agit,tletitr vftjue adDin infittitat fartes B Q ,& in nuDttm ,
,
,
fimttl;&ita infinitat fajforum. Similiter qualthet
&
fars
««»1
,
& fatientium temfore, vel natura ordtna-
. . Infinitas a,
fm
,
f^
^^^
torum,& fonendo,quod fit alictuus agemis,aliqttod ptimu frimum pajfum , vt O, A, A, B, vltravt hie ^**™* fupra detiucitur , crefcente A, crefcit eiiu mobile proportionatum , ibi vltra terminum B , erit
&
&
omninotalis infinitas,& agentittm, ftcut
nunc di^a
efi:ergo
& ptuiemiitm:
omni motio ordotempqris,
vel nature,velvtriufque,efifeThperfecunditm par-
Hoc nonfro nihilo voluit Arifiot. Ta~ men omnis pars potefi cum frincifali agente i»
tes mobtli}.
partem altam,ita quodfaciunt
vnum agens.-igititr
frinctfale totttm alterat,& hahet fttffttm fropor-
tionatum in quod 4gtt ,non fimtd ,fedficut natum motteri fecunditm fartes, &fer eas,vt concau~
efi
fas.
Stcut mouens habet vltttm mohile locaiiter,
qttodtotttm non
fertfmul refpeSufigni inffatio minori mouente citius fttrtes ,ceffant aliat ttdgrtt-
dum a^iuum
mouere. Sicergofatet adargumenta,& de frofortionato faJfo,& regulis 7. Et quomodo nonvnaalteratio , nifialitfuo modo frofter
vnitatem continuitatis inter alterabilia : qttando' efi.fed
tantkm
contiguitas
,
quitt
multitm refert dubitaticjivntt farsmohilisfoffit aliam mouere, Scc. tid propofitumnon
SCHOLIVM
IV.
D E cEM
(elc
dam,& haec terriam,(^c. & concellb intcnto horum argumentorum,quoad mobile proporrionanun,cuius vna pars non aiterat,(ed totum immcdiate alteratut
mentum in
ab agcnte
contrariura
quo optimc &7.Phyfic.q.j.
diftans,dc
,
; (bluit arguadmittens iftionem in
principali
agit i.dift.^. q.z. nura.16.
Sic ergofofi
erit fuccejfio,
fuccefsio io fartes mobilis fer comforattonem ad quodcunque altciatiooc? vnumAgens. Simtltter cuiufiibet agentts frxter
frius frotbtcetur
a
potefi tigere
h,vt pajfttmfihi frofortionatttmfimttl agent
B
'* '
vel
C ,vfqfte ad D, tjttando tgitur totttm B venietfimttl ad gradttm a£ituum C vfqite ad rat,
^
mouetur.quictjMtd fignatum mouetur, fari ratione
& minits alterat B, an-
tjuid de tpfo
D
i»teta cor, dic fajfum profortiomttttm non neceffario maiiu ejfe ,fac conclufio- "P"« nem ,ficutfuh koc in profequendo 9, CT 10. argumentum necejptno conceditur,qttod a duohus fimul
Si vis ho€ vitare
intenfiori
que vero nec iUa
proportionatttm.
Contra,fi ex intenfione forme.
ergo
& iffum crefcit.
r o Stc omntno ofortet fonere tnpnttatem agen-
tot
j
aHu tdio,& iffkm ttd aEbtm frotlu-
cuiuflihet faffton crefcit in injtmtumificiU
mt-
licet forti ftt
,
cens:&
A agit in B. nuJia fimul cum alia : quitt nuUaaeiiteprimoefiinaEiuaBiuo^ficut alta.
& erunt alterationej, quot & alteratata propertionata vnunh-
ntupracedentibu4 alterantia
,
fore friits in
monpro-
ita tjuod cejfabi-
tur propter remijftonemformainvltimo
745
aEituum.
Et
,
quia
erunt
agentia infimttt^lthet tcmpofi frtnctptum Scoti Opcr. tom. I V.
Sed frimum argumemtm corttra vtrumqtte memhrum quarit de frima ftthflantia , vbi dicitur^quod nunquam efifttccejfio alterationit fectut, fic quid vna alteret aliam, quod oflendttur multtfliciter. Primo fic : qtiitt
ditm fortes mohtlu
R Rr
efiiaeni.
n
pj^-
&
, effeBm non funt vnitm ens. 8. Phj/nnltum conttnuitm mouetfe. Item , generans
e^ciens jicor..
ejt
Metaph.
Lib.VIII.
741
a^u
frtus naturaliter in
fartes in mobtli
,
genito
totjtcfe haherent
:
,
;
efuod prius
naturaliter in aElHfecunditm formam
4juam alta
& diflin^a
,
Jtem
T.e.jo.ac
infinita in aElu.
ciickcf.
bet vnum primum
ergo ^not
tertio
,
vna^
ejfet
tjuia alterans
,
;
& ita
omne generans ha"
& immediatum genttum
,
il-
:
lud non poteft ejfe indiutfAtle\tum,eiuia forma naturalisnon efl nata ihieffe : tum , <\uia iUud alteraret aliud indiuifihile
;
&fic totum
tianibus
ergo illud
j
eft
alterabile
ex
& motus ex muta& itafi iUud diuifibile
iffdiuifibilihus fuperficiebu»
,
,
Jimul , non prius vnapars , quam alia. St habeo de vnapartefatis eft. Item, quarto,nun
ad alium
ejfetmodicum
ejttantumcunque illud
,
ejfent infinita generationes aBu,
,
Item , (juinto (juomodo pars pulfi peUet sdiam partem » vel tratti pars trahet aliam , vertigof Jtem , tjuomodo vna pars:graufs mouet altam? Jtem , fexto , cum tmprejfio agentis nen fit fibi vniuoca , fed Analoga , quia generatur ab eofecunditm effentiam , (^ efle ; quomodo generabit effe5lum vniuocum infecunda parte fibt,qua genita eft ab agente ? Item feptimo , fi generat imprejfionem Jibi fimilem ; ergo non mouebit materiam ad aliamformam , cuius contrarium patet de impulfu dato. ProieHio faciet impulfum non ntotum , impreffio ignis in materiam aqiufa,
&
ciet imprefftonem
,
non formam ignii de potenttA non eft caufa tfuare lux ,
Item oHatw
educet.
ad obilaculum
reft^Eiitur
fhanum medinm
,
frangatur ad Dia-
difcontinuatum.
nono,
Itetn
frima pars non alterabit fecundam , mfi in virtute ptitni alterantis ; ergoprimum magis. Item, decimo
in alterante pari rationevna pars prius
,
alterabit
quam alia : quia vnapropinquior.
,
Et
ita tota virtiu fecunditm profundttm non concurret
ad agendum. ri
Et
ita efficaciter tunc poteft operan
quantumcunque tenue :ficut qttantutncunque
,
jpiffum.
»4
Ponitur
igitttr
quod nuUa pars mouet aliam : fed totum immediate a
,
in mobili proportionato
prineipali agente mouetur.
Confirmatur-, tjuia
tealiteragens 4fit in realiter priuatum:fed tjuan-
do T.C.75.» inde.
realitef forma eft in tdiquaparte
tUisi ifitttr inalia non
aRio.
eft
,
efi
etiam in
Contra
iUud
:
efl immediatttm proximo patienti ; per hoc g^^^ ini.de Animaprobat.ur neceffitas medij intervifibile, ^'vifum. Stmilitery. Phyficorum. Jtem , per hfic probatur 'Dettseffevbiqueprafens fecundum effentiam , quia vbique agit. Item. virtus non efl , vbi non tfl fubflantta. Item,finon eft immedtatum proximo effeHui \ ergo aliquid ptedtttm , in quod non agit : quta tuncaliud effet
agens
T.c.i.Sc iQ-
proximus illo
effeilut
;
Ex
ergo nec tn remotittt aget.
probato fequitur propofiturn, quia extrinfecum
ageus non poteft
effe
immediatum
cuilibet parti
in fatione potentis agere,& Jic eftprtfens profundo
vbi non
paffi,
nec ex
ilio
nuUi partipotefl
,
& pofita ponitur
pinqitioris eft caufa alteriut.
Dartadton£ t^r. in diftans.i.
*"^
*'
Ad
„^ ^ enim
primfim
,
tangant
igitttr
Ad
,
fi^
illa
refponde-
patientis
nifi fuperficies
agunt,nifiin iUai\& ita in
nuUam , "& fic
citm
:
vltimas
,
non
effe
:
quia
Ad fecundum^
immediatum.
immediatum fic excludat medium in
ratione catt-
producere aliquod vltimum
nifi
,
per intermedia:
quorum nuUum eft caufa vltimi , fed effeBus prior, fed
ibi
temporeprior
,
htc
quandoque natura tan-
quta adamas attrahit , centrum terferrum non aerem intermedium ; ram , non aerem intermedium. Refpondeo , omne titm. Contrkyfiec fic ordo
&
Agis
in rc-
agensin remotius pritts agtt in propinqutus , fed xnotum,agit in propinnon ailionefimili : piftis mortificat manum pifcaquu adioac toris non rete. Et Sol agit in ofiem, priufquam in difTuuiii. in clementa:non tamentbi,ficut hic formas producendo. Aliter
centrum non trahit , fed terra fua
,
grauitate mouetur.ficut q. centrum attraheret:fic
exponuntur.
Notandum quod ,
hec pofitio de immediatione : quia tantitm
If
agentis fuo paffo conceditur falfa fuperjicieieffet
immediatum
,
& tunc non falua-
returpofitio defuctefftone motttspenespartes mobilis
,
quia in mobili
pofl quies
,
indiuifihilia
ejjet
dare primum.
vel niinc immediata
immediata , fimiliter
tangitur , quod priits natura
propinquum,quam
,
;
quod pofl hoc
,
in remotum,licetverumfit
ergo de propofito
prima videntur concludere
,
vel
vel tempore agit
bene relfondetur ad inflantias propojitttm
Et
& in mobtli
,
:
,
tamen non
itt
& eft
qutdam argumenta quod
impoffibile fit
fuccefftonem motus effe fecunditmpartesmohilis,
Quedarn , quod hoc
efl impoffibile
,
ftc
quoUpart
prior moueat fecundam. Tenendum autem vide- Sacccfsiofe»
tur fecunditm Ariftotelemy ^ in motulocali , efl cudum parmanifeflum , quod fuccejjio potefl effe fecunditm tcs mobili^. partes mobilis. Et qitod ex hoc fequatur aliud, fcilicet caufalitas prioris
relfeBu pofterioris. Pro-
batuf, quiaomne ens aBiue poteft omne ens tn potentia fimile fibi facere dHu : prior pars prtor eft in
aUu a6iiue,quam Jecunda ex
fionis
;
igitur
fecundam
potentia, poteftfdcere a6lu
Nec
, ,
hypothefi fuccef^
qua tunc ex fe eft in citmftt approximata,
videtur impedimentum:vt oftendetur rejpon-
dendo ad argumenta : ergo poteft concedi , quod motus poteft effe fuccefftue fecunditm partes mobtlii, &fic etiam , quod prior alteret pofleriorem:
quando fcilicet prior peruenit adgradum aEiiuum F , nonfecunditm E. Et vbt non efl
fecunditm
fuccejjio fecunditm iUas partes,potefl concedi,quod
iUa caufalitas manet:quia prior pars prius natura
hahet formam,
quam
poflerior, licet
ergo poteft eamfacere in iUo
:
non tempore:
qitia in illo tttnc
ve-
re non habet, fic in iUuminatione. Si autem eflfucceffio fecundum formam:tunc pars prior aget,non
fecunda a principio.fed quando habet ikam fecunditmgratlum a£liuttm.
SCHOLIVM
V.
SvsTiNENDO dari (ecunduro alteret
,
foluit
fucceffioncm alterationis
panes niobilis,itaqu6d vnaaliam decem argumenta adduda ad op-
pontumnum.i),
nihil eft
ttrgumentum\igitur requiritur taQiu virtualis, fic tntelligitur ^riflotelii 7.
ad probationes:
fic
forma pro-
qued ta^us Mathematicut
necefforim agentis
iton
;
,
/i , conceditur , fi effeBum intermedium , falfum efl:htc enim forma partis propinqutt efl effeUut immediattar,quam remote,:fiCut mouens non potefl
mobilis : ficut vna atiis, Item , deifruRa /ormi partis propinquiorif : deilruitur forma partis re^
motioris
eft eitts effentia
antecedente fequitur propojitum
&
Phyficorum prafens
Ad argumenta. Ad primum
,
vnum
ens &c.
(ontinimm fsdfum eft,vnum identitate, verum
eji.
Ad
\€
Quxdio III ^d
jtriJieteUm , nuHertftmn ejl vti*m fartem
Ad
ctntiftui nuntert alidm. tjft
tquiuocum
eji
,
ejigenerans
,
fecwtdo
*Sm
vel ut tntitatt frofria
:
c^Tc
continuatur gemt»:jnrtmo mode ne-
tjuia
,
,
MpieS» ahdiu. Primo aHuprtm natwra gertito * n»m
txtr* c*ufian,vtl in rruJo
ftatndttm
cefario funt infnita aSiu
qutlibet fars
(juia
:
continui efifua entitate extra caufam , ftcundo ttrtium , fropefttio frima ntganmodo non.
Ad
datfi, tfuatji offofita cenclufunit
quattne-
,
Vnde fi ponoretur fuccejfi» ratione jvrma, nontfttaliquedprimumgemtumtim. 6. Phyfitur.
ecaxtittx.
corum,cap.4.
me An
vt epponitur
,
ei tjued
In Cae- Jic conctdttur primum
cefllonc
tji ftcundum
farttm,
Ad
non primo temfore.
,
^uartum, illudnoneji contracaufalitatemfartu adfartem ,fed abfelute centra fuccefunem pents
al-
teiatiotus
Cnt
& J- a. fupramanifeile. Tumpri-
infinicac
fartes
uanlxnua-
,
& idem Jieret contra fuccefunem fecun-
dumfof-mam fottntia
U
,
,
vnde
injinita tranfmutationtt in
quiacontinua
:
,
Ad
fiuefartit a farte.
a frincifali agen^
fiue
<]uintum
,
(jttod lo-
meuetur , m»tu iUonon acqulrit frrmam a£tiuam, faltem vnica aSione : ideo necfarxfar-
caliter
temmouet
:
nonjic in alteratione
,
vtrobitftu ta-
Contriutrubilu
mentJifuecefuftcundMmfartts.
& & dtJiruQo
friits trdine vna fars prefintfuitr , vatur* mtuttur , ita tjuod motu tim fojho , f»-
hcalittr
nutm fjtrttd
nitur
fimitur
fa
}
:
fojitritrit
,
& tamen nonfttfuitur
,
dt-
,
tjued fit cau-
Reffondto:fola froftnfuitat
igitur nte tdibi.
n»n condttJUt :ftd ipua rtcipttformam a£ltuam, Ordo tafettjt agtrt m approxtmatum pafum.
men ttatura
eftShbm erdtnatu,
hte c^needitur in
nontaufis : nonfic in alterattone , <Jttia efeSim hicpriornon eft natm caufare fecundum ,ficut Ad fextum , fiintelligatur tjiud omne agenj ibi.
imprimit fpeciem immedtate
mam vmuocam fua in
,
,
vniuocam facere. Per h!oc ad ftpj qua moueat materiami tunetnimmoutrtturafe , non ab agtntt txtrinftc» :fed extrtnftcum mauet imme^iate ad for-
mam. j4d oBauum , magit per hanc pojitionem, datur cauja forma
,
vel etfne.
AHiuumenim agitin rectftiuum : & tjuia inutP*^.'"'^* »> obftaculum non pottji vtrfm iHam partem Virtosnoa
,
'
za teQexL
Ad
dtctrtjlt^tnda. Dt none poft. *i*^ non tftfimtlt : tjuia ftcundum partts agennon eftfuccefu , partesenim accidunt agenti,
*£"''
»
mnm tie ,
ferfe funt paft. Propintjuitas igitur parttum eim, eft ptr acadens:ficut ^partibtlitat : quiafi nuSat partes haberet
&efet
,
aejue aiiuale, atjue
Dt
ftcundo inconuenienti , virtm in tot» eft maier in maieri tjuantitate , licet per vna , aceidensfit quantitat: ideo tetainprofundo con-
&
currit.
Et per Itdc ad aliud inconueniens ,
Aftiofobita ttmti non eft tantavirtm. funul
cum
icrmmo.
Secudi parj alierat
aliam "'."^*
mdim mohtletransferre , tamen non fofbili
reffeSufpati].
cumtjue
Advndecimum,tjuod
madofibi
nifi
fecundumfuecefuntm parttitm Contra : forma vniuoca in qtto-
fcilicft
,
hahet rationem caufa
eft
:
tMuia
caufe
erdinattfpecie diferunt, i.fupra. Jdet in vntuocit folitm
fofibilu infinitat. Igttitr farj alterata injlrumentttm frincifalu agentis. tylliter dicetur,qued agens frinctfale, fars altcrata,vt
hon
eft
&
vnum
agens, alterant fartemaliam.
Contra.-vet
vtrumque tft eaufa fufctens efeSm : centra eft 1 o. caf. iuxta : autneutrum tunc fttjuitur, ; quod frincipale agtnt nuUtm trit caufa fufcitns : tjuia nonferma in indiuifibili : tjuia ibi
&
tun
non in
tft :
frincipali caufa
diuifibili : tjuia
,
pars eim
cum
cattfat partis alttrim fermam,
& tamtn frimum alttratifm
vt ita dicam , non
,
alterauitfe.
Sic igitur vide
,
quomodo foftbtle
Epiloguj.
fuccefto-
eft
nem efe in alteratione , vel alterationibm cenft«utmtr tfnibm ftcunelMm alttrata frofortionahilia
diutrfonon
alttrantium
tjuandoijut funt centimta
Stcundo
,
quomodo fecunditm fartts vnim mobi- Qoandoque
,
litfrof»rtienati,pottfttftfucccftio,
A,
alttrata
tjua
,
(juandotjue centigua.
& caufalttat
altcratio tinc
fuccefsionc,
B,
quandotjue caufalitat fine fuc- quandoquc cefione in iBuminatione : tptandotjue econuerfo , in Don. rtfftiiu
Et argumenta contra hoc. Terti»,tjuomod» nee in frimo modo.nee infecundo , Afecundim iatiene.
quemlihet gradumferma eimalterat B,fedfecitnditmttrtium. ^ttarte,tjuomodoagent frt^ens fro-
xim» fatienti , vel efe£hu frii^s ttgat qitum,quam in remotum.
SCHOLIVM P o N 1Ty B nem
;
VI.
ttiplex via fuftincndi faccefllo-
in alteratione
gradus forraa;
in frofin-
:
&
prima
tertia
, (ecunda cft pencs pencs pancs mobilis , de
& contra mirabili fubtiUtate fine af-
quibus pro
(criionc difpuut.
Nota ,
tjuod via tenens fuccefuntm alttratio-
nispenesdiuifibilitatemforma
dm
infinitos tn forma,
,
,
&
i3
hahet peneregra-
nuUum minimum,
quoremiftor non foftt fer fe efe : quta fruu tempore acqutritur , &poft tempore deperditter. Secttndavia penens qutmlibet gradum eft aliud indiuiduum fpectei , habet ncgare infinitatems tjuiaaliasfummm gradm injifiitm : quiaexcedens infimum per infinitos atjualis qitantitatit:
&
minimum maximum : foteft neeare contraria fimul : fed fucceftenem frttcist fontt ftcunditm partts mobilis 6. Phyjicorum. Contra T.C7, HLtd
:
eodem modo vitletur penendm
fubftantia
y
ficut in qualitate
tes mobiiis fuccefu vtrohique
:
motm
& in-
dc.
in
T.c 9.
quia penes pardc.
& in-
vtdiaumeftfu-
Qnomo
cftconfirmatio pojuionit,refponfi», a£Hofubitafitermino.ideo ftc nihil agit in realiter f^
fra : quod vuietur conrra Ariftotelem ;. Phyftcorum , vbi concedit in tribm generibm , negat in
ctlTucccfsio
priuatum , tunc tjuando dgit,ftd vftjut tune. Contra rtlponjionttm ad decimum , fi quantumcumtjue agens non alterat , nifi partem mobili*
fubftantia.
data , quare non ijuodenmijue paruum agens poftt idem aiterart .' tta nuUa exigentia paftuorum proportio-
dam forma
natorum mottbm diuerfis. yldhoc ,& adnonum arguntentum dicetur , tjuod primum alterans
ntrationu penes partts tnattria txtenft prr ac-
^
^^
minarem in infinttum
an
tjued tn
mm-
vtfrincifale agens , non tamen nififerfartesfajjt : ficut in motu l«caii virtiujim peteft
fonens
agtrtt.
^-
747 itU» numufoteft infajjum
;
im ,
&
timum , non tfi imprtfu
,
'
ntgatur ,fedfor-
materia nata recipert
ita illa pottft
iptam fer aliam
Jhttmentaliter
tjuacuntjue
&
tutc
fartisr'"'* alterat frincifaltter Scoti Opcr.
;
pars alterata alterat in-
tom. I V.
Itemvidemm
,
quodaliqued quantum motum friits hahet calorcm remifum , foljta intenfum quomodo Jit koc ? Adfrtmum :qua,
:
fuhftantialts funt vnigentt. , qua tandem dtfpofitionem rtquirunt in qualtbtt farte : vtforma tgnis : ibi foteft concedi fuccejjugtcidens.
7)e cuimvnaparte
ma, quanide
alta.
priits eductturfor-
Stc refpontlet Artsiet.ad ra-
RRr
X
ttonem
in
gcnc»-
tionc ignis?
,
ZtnonU
tionem
Metaph.
Lib. VIII.
748 fton.it
Et fie
tH/t
currit
in mutatione
fecmditm con-
ieQo
meMumpenes
partej mobilit.
nec
,
tradi^iontm
vna
prtpofitio , ejttodnuncjuam
pximo cttm alia tunc fit generatto^ignis a quaido corfarte : rumptndum: tfi fumme dijpofitum contrario fibi.
fars a<ju£
eji
fitmme
difpofita
&
Alitct
fit
eehcratio in
ncccrogene is
,
alicet in
vnigcnejs.
^li* formt heterogtntt , vt
&
.
non
fimulpotefl, induci :fic igitur aliejua, generaito
motui
efi
,
Contra
ficut atteratio.
ergo ali~
:
qua alteratia non efi motm. Aliter poteji dtci, quod generaliur forma fubflantitdis perficit manon mediante tjuantitate
teriarn
primum fufcepttuum
,
&
ideo.
fuum
inquantum huiufmodi, non hahet partem extra p^rtem , tdehineiut induEitone non efi fuccefilo fecundum fartes fui ,
&
fufceptiui.ejuia fufceptiuumper fe .jiy<4on»j
tes
fed peraccidens
,
quia
:
non hahetpar-
nunquam
efijine
&
: ideo per accidens potefi ejfe fucpenes partes, fufceptiui : per fe Autem in (tlteraticne , quia cjualit^f efi per fe in quantd.
efuantitate
Cfjfio
Focnu
fub-
uidfecundum yfi ahAliquo injianti incipit corformat ma- pus calefieri ^ non efi primapars mottu , ficut nec
ftancialis in-
teiiam nbn mediance quaoticace.
mobilis
induciturin fartes mohilis alte^uis gradiu
\
tninimui caloris,qui
tnefurain fttna farrte
eft
mo-
,
e/i
(^ fitccejfiue inducitur in fdrtes moblliL^ ibi altqua mutatio alicuius fartis fed ,
motus.
Contrd igitur motusfiae mutatione , nam iUa mutatione quid mutaretur ? Non fars ttla mo:
uetkr.,
non
indiuifihile
attt oportet
hito
concedere.
Secundum
infit.
Ad fecundit?n
dustnejfet
nec
:
quod tjudthet vna alttratio efifecundum gradMtn indit^ium fitccejfiue in fartihfts
ita
ynum
mo.hiiis
,
, quod ftatim Sium. giuafito tempore oportet quiefcere
fio
non
,
efi
dare certum temptts:
minits in infinifum
velocius mouet intenfius nominatiue. ,
&
primus alius perfe^ipr a terfio , alitts ai efi primus necefjarius anteftcundum ex parte mohtlis , fed frofter-imferfeUionem mouentis,quinon fotefi perfe^liHs tftnc «^
fit fihi
quarto, &ficut non
diate quartusaltj
vel confetjtienter en-
Contra : quicunque gradtts, fars pofierior. ex quo eft indiutfibilis , totus fimul inducitnr permutationem
cutpti mottts
,
(Jr
iUa non
;
efi
terminus ali-
videtur motus comfoni ex mnta-
tionihus. ,
flgens fuffciens
pofito in njtturalifus
approximatum pajfo
dif-
vt videtur , fiatim agit 9,
,
Aietaphyf. cap. 4. tgttur cftm ifiud calefaciensfit
aEitHum fetundum Azens naturafc paflb
dirpofico
,
ftacim agit.
eji fihi
quartoxfed
alterationes diuerfas ,fe-
P o NIT ftcrioricate
alij%
diuifihile non.efl
mo-
,
&fin^l al-
VIL
fex conclufiones de prioritatc
po-
,
& fiinultate alterationis, valdc fub-
,
eth obfcuras
tilcs
tmme-
fecundus ,fextus
SCHOLIVM
tione,quando pofiertor adhuc prtma alteratiene alfer0tur,in fine priorpars eft intenfitts calida,quam
Item
,
uenti diuifibile quando totum frtmo ,
itatamen, quo(imhtlfimnlalteratttr,nifivna illarum : fed priorpars alteratur fecunda altera-
T.cora.io.
itaforte tnctfienti .dfecuH-
Ad quartum
fibi tertius.
tes,
19
,
efi terttus necejfario frior
teratur.
,
jiliter atL
imperfeElum mouens oportet incipere k^ minimo gradu , procedere per omnes medios: perfeHius potefl inctpere dfecundo , ita quo,d ille. tertium
eitu
multafimul
&
fecundum quod maior efl terttum , quomodv
ter-
tia : t^ currunt
ita
,
Refpon-
Ter hoc.ad
mouentis virtus.
& ficcumilla alia
:
;
vbi nota
quod
ipfe cxplicat
D
quid inccUigit per A,'^, , itaque non fumuntur ficut alis literac ab ipfo pofitas infra poft alias poft varias inftantias, Scholium 9. rcplicas explicat fuccelHonis caufam , non eJlc cx
&
partc fomia:
cnim tcft
,
&
fcd ex defcdbu agcntis
fucceiliue
fit
:
quidquid
a caufa minoris virtutis
, pode quo Doilor vbi hac ratidne docct
fimul ficriavirtutc maiori
,
cunditm dtuerfos gradus form<e , cj-femper approrximatur pajfo alterabili fecundum omnes illas,im-
i.diftind:.!. quxftionc iz. Angeltim non pofte fc mouere ad locum diftantem ni fi fucccffiue ; poteft tamen a Deo moueri
mediate pofiquam alterauit ipjum prima
inftantancc.
tllas
alteray
,
ipfum fecunda , vel necejfario quiefceret per tempus non agens , ckm tamen fit aEiiuum , faffb approximatum. Item,quantumcumque dehibit
&
lis
virtutis calefaciens
,
calefaciet mobile fihi pro-^
fortionatitm inquantitate,aque cith infenfo calore,ficut
perfeHiffimum cale^ctens : quia ofortehit
frocedere fer omnesj^lLu alterationes ordtne certo,
0" inter lihet
fars
qftafithet
ejfe
efi fub alto
quietem.
gradu
hem
quam
,
f
alia
&
.
,
qut,-
&
ita
it^ totum erit calidum, fuh dlio indiuiduo , nuSo vno ealore fecundum numerum , fed multis
valde
,
forte tnfinitis in ft^tu. Item , aliqua alte-
ratio efi fuhita
eigo hic non
,
vhi tamen mohile
efl cattfa.
etfi indiuijihilts efl
fcrms.
,
tarnen
infe
yid ,
1
.
efi dfuifihile,
quilthet gradus,
inquanturn
eft diuifihtlis
efl
gradus
fer accidens exfuh-
^^**'' SP'^'"^
"m T ^/jj^ cffc.
eft indtt?
qttia minits
qua completa , vel quantulacum<jue
farte potejt incipere aUa
&
vtftatim cor-
tllius
do non
,
,
pajfum difpofitum ftatim re-
eft
cipere oppofitum
fimilare fihi fajfum
lis
Phyficorum cap. S. in ge- T.com.^ j.
quantacumque parte:fed oportef quietem intercipi medtam. , in qua primus gra-
furtamenfrima
alteratio in fartihus aliis mobi-
ibi , qua aliquid viam puniitts nthil
rationis prima;in
ditur?
y
8.
tllam
recipit calorem;
calefaiiibile ftt-
rumpatur : ergofipojfet aliqua pars mtitari , non immedtate fequeretur fecunda pofi terminum alte-
calor inten-
hilis
non
neratione nihil producit natura
fer temfus incifit alius motus eiufdem fartisyfecunditm aliurri gradum maiorem. Continna-
Quomodo
iilud
aut nullam mutationem
;
nouum efi.
,
punBum
Ex frsuiiUis nota fex conclufiones. Prima, quod In orani tranfmutatione fecundum partes, D. Secunda , In omni mobilis eft prius , tranfmutatione , qua forma adiiia inducitur vf^
A
quc ad gradum adiuum
,
eft
prius
A
vtroque
modo
fecundiim partes mobilis. Tertta , Indudione cuiufcunqUc formjc poflibilc eft prius
B
fccundum partcs mobilis. Qttarta , In nul-. formx indudionc eft pcr fe necdlaria fucT celHo temporis fcciidum partes mobilis.^iww, In omni indudkionc cx partc graduum form« cfl ,
lius
pofHbilis fimultas oppofita
omni modo
priori-
In aliqua indudionc eft poflibile prius A,D,8c S, fecundum partes fozmx:vhicuquejcilicet forma hahet gra^tts frofrios , vbi
tatis.
Sexta
,
non
miiiii:it
-t:
Qusftio III nm tji/tc pojfihile
tion hAhet,
,
tt ^rritur deforiM
j4d euidentiMH conclufionHm citm tam in genere cMufit , ijMMm
fubflMtUli.
fit prieritM natur^
ingenere effelHm
&
:
frioritM temporis
per A,
:
inteHge prtnt naturiuFer D,effe£iHm priorem : per B, prtm tempore in effendo. Contr* cjuartMm vi-
detur
Vbi
infiantia de
ejfe
inducenda.
Item
proportionatum agenti aliud
,
femper
*x fupradmis mohiiu
ytd primam
aliifuaforwu mobilis
& pars in parte iaie.
k
mobilii
D
:
nec nata
:
vt patet
quta alterarts ponitur
eft
,
Vbi
fi
tota eft
,
in^
eft
tota,
priui tempore pars
Vbi
in parte
ejfe
,
:
inftantiam
fit calor
,
Si non
ex incompojfihilttate mediorum in
eft necejfe ire
htccaufa nuUa
per media hic tttnc , (^
ergo tantitm tertia caufa, fcilicet
;
refifientia mohtlis
ad
mottens
qu* eftpropter dt"
,
feSutnvirtutis moiuntis.
de ^uantitate
ita fucceffio fecundum partes
rjr
749
caufa proptsr refijhfrttam medtj ad
itta
mohile,t*^ hoc eft ifto.
SCHOLIVM
primum alteratum
crefcit eitu alterahile ,
ah
VIII.
prtmo inapit alterare
,
eftper accidens
,
variari.
&
,
tjuando
,
differt
C
tjuitm
,
B
in
&
R E F E R T circa hanc , quaftioncm praccedcntem quatuor (ententias de fufcipiendo magis , (eu de intendone fornwc. Secundam retulit,& reiccit quae/h prxced. Item & tertiam» qux ponit formas in (c indiuifibiles , fed intendi ratione fubiedH , quae cenfctur D. Thonue 1. 1. quaeft. 51. artic. i.
& z. & z.z. quzft. 14. art. j.
tmjno necejfario fimul tempore,fi A B, eftcontinuum : ifttia conttmtum eft cuitu motut eft vmtt,
vbi Caietan. Capr. i.dift. 17. qu«ft.i.Socin-hic q. 1 1 IaueU.q.6.quam fosc refiitat DoA. i .d. 1 7.q.
indiuifibHii fecundum temptu
i.6.S rel="nofollow">c
,
^.Phyficorum. Si
,
atttem mottet locaia fit ad loctm , cw» prior pars fnobtlit necejfario fit prius eum ali^ua parte loci
fignata,quam poslerior pars mobtlis, nectjfaria fet fuccejfto fecundum partes mobilis
ef~
vel fimtd
;
i.prafentes eidemparti Uci:fed fecundum
modsm
.
}.Phyf.q.}.4.i.&4.opinioncs cxoluetunt.
& alia opinio Hoffredi quodlib. q.3 Durandi diflLiy.q.y. & aliorum formam diim intendi dicitur totam perire & aliam ei fuccedere,
Eft
1
1
.
.
i.
,
quam eam
hic
non refert Do^r,{cd lods
ciutis late
refiitat.
non feneo.
Xt
Ad
I
non
.
nonprius
A
C
D
,
^«49X1
rnina/is
eft inftantia.
, ,
niones , dr improband*. Secttndo , veritat decl^ dc intcnlIo> randa eft. Optniones funt tres. Prima ponitur, ncfbnnx. improhatur ah AuQore 6. Principiorum, quod magis eft propter incrementum fubit^i , vel acei-
, ,
nuUum
ddias
inftans ter-
ejfet
in tpto totus cejfaret.
.
Sed ma-
gisvidenturinftantiaprimacontraquintam generatio
eft
terminatur admutationem
,
,
fed
& omnis motttt
,
neceffe eft in vlti-
mo inSlanti aliquidforma indttci
tjutd ante
,
non
Succeflio ia infuit, t!r piori ratione pojfet tota.
Contra : vnde Ibnna , cx trgo fttccejfiofecundumformam f Refpondeo , ex acRciu a» defeHu agentis nonpotentit totumjimul inducere, vero fuccejftonis ex parte forma.
dum fu£
potenti*
ergo tunc prodttcet <juic-
)
(juid eftprodttcere.-poteft
producere
;
igitur icc.
vltimo Jecttndum j4d
Mgere
,
primum
,
non quicejuid
fituncpoteft
,
non manet.
non a mobtli
,
agit
,
Contra:
tttnc poteft *gere.
tttnc
nec for-
poteft tunc
tjtticquid
qture non agit
Item,
Refpondeo, nec iUudah :
quicquid ahfolute
nuncjuantmc
ilio ,
Itcetah alio.
eft poftibtle
nunc
potente facere. Refpondeo
:
non:
.:
rio
:
quia tantttm poteft fupcr iSud
farmam
:
nec
eft
,
quantum po-
ex natura mobilis
ahfolute , quia tunc cuicunque refifteret
Iiula^oper defeStu vtrtutu agentt*. media incd pofllbilia,c(l
fuccdllua.
dam media
fed eft ex Induttio vero per qtu-
incompojfihilia fimtd
,
,
necejjarto eft
ex reftjientia mohilis admedta fimtU:non quiamohtle habet contrarium , fed qttia poiifubita
,
mediorum inter fe. Sed non pojfe inducere ,nifi fer talia media tft imperfeiiionis in agente j erg» nec diftantia terminorum eft caufa necejfaria fucfejfionis.quta
&
alim. fi vnmpoteft ftmul induci , SttnteUigatur ebftantia propter multa medta, tion Scoti Opei. tom. I V.
Item
vt vir mator puero. ,
& figur*
ferfe crefcunt
,
,
reciferent magis
:
quia iU* qu*
qttod eft contra
,
capM §lnanquadratumcrefnon tamen alteratum
Ariftot. in Pradtcamentis.
eft.
qttantitates foU
,
qitaconfequuntttr
Titm in
Titm
infra,
gnomone circumpojito : Item,omnematm album,ejfet alhim,patet
ejfe
Opinio alia de contrario priits ponitur In
falfum.
cum improbatione.
Item
,
improhatur de magis,
& minits in lumine in medio
,
vhi non
eft
caatra-
prardica-
mentis, cap. penultimo.
Non omnc
tra ipfum arguilMr,
fcd apotente ntmcfacere. Ad fecundum refpondtant iUi altqui. Ad tertium nunqHomeftfuccejfio injbrma indttHione necejfario , nifi ex r
,
Con-
ftanti ? Contra
tra
tem
ftrfe
fieri,
cum potentia currendi fit inme in in,. tUud non eft natum fimul Jieri.
,
uitatem extenjiut.
in ditter-
quod habet maioremgraContrk : fufciperet tttac maeft,
omni vitio,& gra- maius, albu, tiafine peccato in ftatu innocenti*. Item , motm cft albins. pixced. in magis eft dealhatio ; ergo termtnm ad quem,non q, Item, opiniotereft tantitm feparatto nigredinis. tia de magis fecunditm (Jfe in fubie^o ponitur Hoc cftD. prim. Pro hac 'Boettm in Pradtcamentis. Con-
citm non fit
,
opiniones,
gis,quiaincremcntumrecipitfecundiiin quantita-
cit
ijuictjuid facit in
,
fttnt opi-
tam ineodem, quam
Probatur,graitim
Item
ab extrinfeco , ^mm iUud natum efi Jieri tttnc? Refpondeo , eadem eft quaftio , nture non curro in inftanti
dentit.velvtriufque fis.
titate,& Qualitate.
,
Primo recitand*
&
autem vltimitm gradum
alie^uos
ergo fuccejfio a mouente
ma.
Con-
vltimum gra^
in principio agit fecunditm
}
Qjutuor
B
fi in omni genere
tra
& minits
duat quiftiones de magis,
iftas
fic procedendum eji.
motum
fojfibilita*
Circa
Similiterde augmento
p*rs mobilis aajuirit quantitatem
rium.
Stmiliter de virtutefine
Thom.
du*
Prim
in infinttum
opiniones negant in eftentia
princtpiorum
,
Forma
cft
quo
,
non manet fptcits.
magu
compofiti
dtfferentiaformalis eft fpecifica.
,
&c. Ift*
per hoc 6.
&c.
,
Item,
Item,addtto alt-
Contra tUam conclufto-
•
nem,iUud primfaEium habitibm prafentibm , &c. Item , iUttd contrarium in vno gradu eft incompof-\ fihile alteri
,
in atio non
;
igitur^ primo altqutd
hahet in effentia quo repugnat , non per fkhieHum. Opinio quarta AuEiorts 6. Principtorum:
quod magu
eff
ftt incompojifio
per acceffum ad termmtm , tn qtto nominis. Contrkf tunc nihil effet al-
hum alhedtne, nifi alhijfmum.
SCHOLIVM PRo aniculos..
IX.
rcfolutionc quaeftionis quatuor porut
Priroum diuidit in quinque membra. totidcni. Tcrtium in tria.Quamim
Sccundum in
RRr
3
in
VIII.
Lib.
750
in feptcm. Quoad primum docet primo , (ccundum Ariftotclcm in quiditatcm non dari
Metaph. Detertio.-ejuia nihit magis,nifi pndicatum de-
Mminatiuum,ideo, Scc. Pradicatum enirn diilum
Secund6 , quod dicitur magis ,cfle in fc Tcrtio , folum (ccundum praedicationcm dcnominatiuam aliquid dici magis. t6 , omnc maius habcre latitudincm inter {ummum,& infimum Quinto, maius, vcl minu s
in quid x efuattter dicitur de queltbetfubieiio,ejuia przdicatuni perfe induditur in efuolibet. Contra : non probadicit magjs. turprima. Item , per fecundum probatur etejuatis Aducibium verttas cuiufithet compofitionis non autem aqua- non dcterminat nifi titas in prtdicato. Ita diceturin denominatiuo : fi
rcpcririin onuii creatura,quiacrcatur« funt ficut
enim necejfaria
numeri.
concreta
roagis.
maius.
Q^-
.
:
,
Prinu in
Circa foltuionm fic procedendufH.
»J
y&ibij. Primo , qiufu
vniuerfatiabfolute
tentio ^rifiotelii hic
vno modo magis
in-
tjuomodo, fcilicet ttegatur,
:
in fubflantia
,
& accidente.
quod vbicuntfue e/imagis , efipropter hac quod alitfuid efi maius , non maioritate molts, fed perfeEiionis , vel in naturarei , fiue in comSecundo
»
ter
:
non
ticet
fed omnis atbedo efi aqttaliter albeeio, atbedo,& omnis albm efi aejuali-
atbm.
Ad primum
minatiuum
,
,
Aduerbium non eft eUter, vel habentis vim eim,
ntfi vi Verbi
Participium includitur in concreto,vt habcns,wo«
autem in abftra^o. Item
in
Grammatica notatur,
quodadieiiitta tantitm recipiunt comparationem.
Contra
:
tantitm conctudttur improprietas
magis determinat compofitionem
efi
magis atbedo , nec vt , nec vtpradica-
Sedtantumefimaioralkedo. Item,etutfi- Nihil
fnificat maior cum atbedine , ejuod magis cum at0. Jdeocum aqualiter determinare pojfit preedi-
^into,quod
catum,hinc inde, non tenet confequentia. NuUitm
quocunque refpeBu alte-
fic inuenitur in
comparatis interfe,fiue ad Secitndo
Deum.
procedendum
,
ius,
& rainus, &
ibipriits dectaratitr tjuartus ar-
pofllt eflc
Vtrum idem fpecie maius,^ minus.£r iuxta hoc : Vtrum
neccflaria
fit
ticulwprtcedens.
Secundo
vnitas fpcciei
gcncrc poflitefle, &c.
,
:
&
tum.
igitur abfiraSium diciturmagis
tertio
,
An vnom
^«4«o,Anvmim Analo-
bens,dicitur magis atio. /tlia,nihil fecunditm
Pradicamentis.
De primo
non magis\tta qupd fncludat , efuiaabfirahit ab
facit
dicitur magis, nifideno-
De ejuarto.-necejfe efi itiud
quod dieiturmaius,
,
mini
infummum ,
,
& in imum
,
quia nonfiatin
improbatur. Pro-
detcrminaroriunnullum reciDeterminata dtcuutttr limitata ad
pit magis.
indiuifibtlem.
dam infinitate.
Item, au5ior
^
dtffinibitis.
tfuocunque addito
,
&
efi
Simpliciiu
,
6.
Principiorum, ^d
De quinto :ficut creaturt procedunt a Deo, numeri,
& ordinate ,
,
ita ina^atiter,qHia
ergo maioritat efi in quiditate abfirahit ab
verum efi
,
vt ejuiditas
omni conditione indiuiduali.
trtfubfiantia
Dffiecundo
;
,
,
;
I
tgttur
Sed inter fe comparatio propria:
X.
T E R A ha:c fecundi aruculi vix,aut ne vix
capi poteft
:
quia Alphabeti
literis
cam
fignauit
quia
Dodor,quas pofteri omifcrunt fccundum veritatem , quidquid dicat Henricus , vidctur proprie minm. Ad tantum in fingulari repcrirf magit, tertium articulum cum Henrico vult m^gif iaaccidentc,cfle fecundum partcs, non fecimdAm in-
Ho/c
diuifibile,de fubflantia hinc inde difputat
& accidente,%. Afetaph.
vbicunque atiquid fecundttm ati-
Maias, ie ^i*id dicitur magis , fivtrMmejtu efietindtuifibite, magis quo- ejfet impofiibilemagis, igitur atteritm efi infe madiffc- tMt
hitc illa.
SCHOLIVM L
vt
mutta
quia inetquates menfura, quia compofit*
pondm ,ideft , ad dtjjolutionem inctinatio;
imjnantitm
totum hic accipitur fubftantia. Quod dicit : fiquidem cum materia : velfunt dua diSHones ,f\ /ubfiantia habet magis quidem cum materia , vel vna diEtio, fiquidem cum materia,t<^ efi, in inferioribm, qu* refpeQu eimfunt materiatia. Nulla
qua-
,
ierminum accejfm Sic.
Qmddicit, fubftantihfccundumfpe-
ciem,accipit proquiditate in vniuerfali :ficutper
&commUniterefi tUud ,fecundum ejuodati-
&
:
incli-
nattamcn quod inrenditur pcrpartcs, atquevc gencratio fit fuccefliua in homogcneis,fccundum Ariftot. Ad quartam nihil cdni colligo,nifi qu^ quantitas non habct magis,8c quod ungulx qnalitatis fpccics id
habcnt praeter quartam.
Ifta
quiddicitur magit.lAaiaSi&minnSfefi atiejuorum
breuifl[itnc,&obfcurifljmeponuntur, vt vix fen-
comparatorum fecundttm propriam ejuantitatem
fum
Magis dicuntur aliejua ejua comparantur fecnndum iua , ejtu dicuntur matm, minm.
c.f. quodfit in accidentibus pars poft partem,ideo
virtutis
&
,
S.huius, vbi fup.
Item
Ad Deum comparatio excejfiua.
recipit
Item
ineiiuifibiti.
ius.
maf.g^f„ff„ gis, ticc mi
fubic-
Licet forma fit maior talc
eam
maior
In quidititc ^trocjueoppofttorti.Probatur perproprietatemprOf
Sipradi^
quam fubieHum ha- dtnm mag^
T.c.to. tu- inquatititm exprimitur per dijjinitionfm,&fic
ponc
eft.
habere tatitudinem quaneiam , cuimfunt duo ter-
numero
Arifioteles loquiturde tjuiditate,
;
fatfa
magis.
gradum
»liis
nec atiquiddici-
minet proprie , hoc efifubieSium alferim natura,
J^uartOffpecialimprocedetur. Et primo , an in fubffantiismaterialtbm,^ Secunde,an in omnib.
Sexto,an in relatfontbnfPSepti-
in ab-
ftrafto.
Ideo fecunditm formam fubfiantiatem irihit dicitttr
auSioritate Arifiot.
bm ^jualitatibm}
ejfe,
eiicitur maior atia,fecuneiitm
aliter.
tno,an in a£Hone,& paJfione,& fic confequenter de
alio
Fonnaeft Grammatica, iliudnon efteietermpRuior ,qujc nabile per migis : fed tantitm adieEHuum :forma
katur ratione
materialib.ratione f6muiiTertio,an in ratione materit}Quarto,an in quantitatibMs?jQuinto,in qui-
magis
dicatttm,ratio
^uintOf An vniim aequiuocc. Tertio, procedendum efi in particulari. Primo, ejuoifiorummodorum efi maius in accidentibm. Secnndosin fubfiantiii. TertiOfquomodo h$c,& ijfi gice.
,
dict-
tur
tur magis atiquid in akfiraSio. Refponfio I/tgita: ejuiafi magis eieterminet
in vniuerfali com-
efi
parandb mi.ias, ^mini|s ad vnitatem ; &primo numeralem ; Vtrum idem numero poflit eflema-
ruot;
non
Secunda dicitur naturalu vigar. Tertio , ejuod non vbicunque efi maius perfe^ione, ibi efimagis. jQuarto , in quo communiter confiflit rarto eiit»
riuSfVel miniu.loquendo dediuerfij naturis ^fiut
modo
,
Refpondeoadfecundum ffotuitprimum,
falfitas.
vbi dicitur, tjuod hac non
maius
vi Vetbi.
acjuatis
More ad:ionu.
, vel inpotentia ,fiue inferPrimg, dicitur naturalii bonitas.
ab abfiraiiisad
eft confeejuentia
plementoperfeiHonis
XTa.^i,<]uodefi maitu perfeSiione ?
nu<.
»4 .Solum dcnominatiuil
capias.
vet molis.
Circafecunelumprincipale.
De primo ,
Henr, tbi
^5
Qu^ftio III ihi ftMturd Jui^uUru habet IdtitutUftem
,
^ deter-
non determinatur ad , motum potentem fiftere in quoIthet gradu. ^uando ergo forma accidentalii vna
Item, in acctdentihm motm,licet non mantnte eo~
dem Jingtilari aceidente
ponitur^n tantitm i» natura
contrarium, qitia in aecidentibus compoffihtle contrarium eontrario remiffo , infuhftanttts jimpltci-
per
nifi
^adut indiuifihdes,fed
eftfecundiim fihiles
& boc non
partes diui-
hahentes terminos tndiuifihiles
continuantes
alias
,
nen
vel quafi
:
metus continum
ejfet
,
&
Sed nunefutd infimut } non : quia non eft dare primstm mutatiohem in motu. Item^ec vltimum nunc in ejfe, ergo infinitigradw. I tem , ergo fnmmm infinitm. Item, trgo aliquu gradm erit inferior materia. i^ture
continuatut per mutationtm.
folutienem
O
fcd fola natura vniuerfalis hahet latitudinem,in quolihet fingulari eft dettrminata ad gradum ; ideo tioneftihi
,
*(>.
Infubftantiis nonfic
g.
modm^ec intenfio ,
,
magis.
licit
de gradihm aqualibm fecundm non intendet. Item , exfequenti, pracedtnti , tjuoContra
:
&
modofitvntm ? Item.termini motm incompojftbilesOyi6,g. Item , fmma moueretur a magu in minits. Item , perfeflior compojitio realiter. Rationale videtur, quhd vhicunaue eft magis, eodem modofe haheat ad minits. jQuando autem in ali-
ijuajpecie eft
fofitim,quod
:
vel in fuhftantia, nonponitur com-
magis. Item
eft
^uodnihil idem numero diffiertntia
nm
,
eft
,
propinquior natura
,
,
eft
magis
& mi-
,
minm,
maim continet,quam minus:nec continet Priuationtm in minm : fed :
O
g.fub
16.
,
dt qttantitate.
Di ttrtio , dici vmitoce
fecundum
motm
,
infinita indiuidMa
ex mutationihus
nifi
acctdentis, ,
tjuia
nMlk
tcmporc cftJMhieEiMmfuh codem. Item,dc fubftan-
qMt eft primum argumentumfupraad i. tjMtft. .Ad yrtmum , antt rmnc gtnerationU nihil tnducttMr, tamen matcrid
tia dcmonftratto /irift. 6.
fMtmne diljofita ; igitttr fimMl generatio. Contra 1 i.i.fub&fupra iw cofclufiemhus. Tene
tota
tjltod ylriftot.ponit
motMm,
gcnerationcmfucceffiitamJicMt
& omnem Jitcceffionem pcnespartes mobi-
non^at
8. Ethic. tfuia
genm
rutior fccunditm ,
A, non
magit ,
, (tr
oportet amicitiam
minits
\
,
Aiiltot.
Ctrca qMartMmprincipale. Deprtmo Henr.non ConK7.
"De fecundo in elementis 3.
Cceli,
,
fecundiim Cemment.
&mundi. Probatur ptr
jiliter ignis denfior aqua ante
eorrupttonem.
gcnerationem tcrra j
ma
intelIeSiua,fecuntlitmarticulum igttur perft^
iHfftme
,
& imperfcEiiffime
jirguitur ex optratioat
ergo omnes media.
;
& propriis
,
accidenti-
bm.
Di ttrtie qutri in Henric. C, A. Magis mali
&
dicitur : cuius triateria
eft virtualiter maier : tunc dtcitur multa:quando atttem a£iu txttnfa,
diciturmagna.
De
quarto
,
nulla quantitas
Metaph. maius ctntinuum
Df quinte,tantitm
Ad
6.
in
,
:
quia ratio tius in Teztcom.1.
cuius mottts inditti-
quarta Jpecie non
eft
ma^
non eft motus in prima,necfecuntU.
nm &c.
§l«/tre.
vnde colo-
SCHOLIVM
maqu^m gram-
XI.
fc
maticior.
AD oY
*De genen diuifo per diferentias additas , CT per gradm naturtt,quare C,D, C, E. Contra : 7. PhjJicor.de esmparatione fecundjtm fpeciem ato-
mam.
&
I
fomia
indiuinbih'ter
,
vna
ratio
communis vniuo-
vel analogica:tum tjuia comparatio tqttiuoca
abufiMa:lux clarior tenebris Jinitum. Contra
i
.
Cali,
,
exceffttta infiniti
tria
media ciim Henrico
fubftantialis poffit intendi
Tie quinto,Henric. C, F, nonfecttndum diuer(f/
T
fiia-
formam fubftanrialcm eflc maiorem alia eiufdcm fpcciei,& hoc quoad primam quasftioncm. Quoad fecundam , an cadcm numero
cum Henrico
minits,fed retjutritur
ca
c
dentia vnam
"De efuarto,Ju:in tnte comparantur fuhftantia, accidens,7.Metaph.
fas rationes partihiles in comparatis,cft magis,
poflet negari
,
contra Commcntat. &c hunc tcrria
qua:ftio, fcilicct ,
quibus mediis, an conrinuis, vcl fi ver6 a0ir-
non habcrct loaim
:
matiue refpondeatur ad fecundam quiftioncm.
Ad tcniam ctiam diccndum quod ,
tcndctur (brma.
continue in-
dequo nihil rcfoluit Do<^or.
ad
& Mitndi.
Poffent ergo formari tres quaftiones dt fufcep-
& minits in formis
Circa tertittm principale, regula Henric. B, F, tfttod tantitmmodo «[itacunqtte indeterminata de-
tione
termtnabilia,non tatnen abaliqtto intra effenfiam,
dem
vt tjuanta, fed cum hoc ah eo,tn quofunt
Secunda Dato quodftc , An idem numero intendatur Henricnen. jiuerroes fic. Tertiafific: An pcr mcdia continua,vcl tan-
,
hahent
magis.
magis
Prima An forma fpeciei
ltem,argMitur per motum,fcd in
}
.
artichoc
fubftanrialis
fit
fuhflantudihm.
maior ah"a
ciuf-
Sic Hcnric. vniuerfglitcr. AueT'-
tum indiuifibiliter uifihilis
cundMm ,forma fuhftantialu perfcilifftma.
forma
clVc JlmpUctter
?
roes particulariter.
patet, quomodo tUud argumentum tenet contra fe-
dat
,
;
:
De primo, & fecttndofic, quia non in indiuifihili.
i
Item,
ergo adueuiens eft acctdtns.
an
rueccliiuai
B, E, contra RiehardMm.
qttia perlficitum
&fapientier magis
Gcnciatio
fccundum
lu,nifi in 6luantitate,& Fbi.
gis\qttare ergo
,
gis terminat
i6
,
eft
fibtlier.
Amicidam
ciiciicr.
Item non
idem terrtuni motm. Item, tfttomodo aliter in aecidenttbm , qttam in fuhftantiis ? Rtfpondto ^.
inindtuifthili.
Tc.}6.&
finita vidtMiduafuhftantia in gradihits infinitisl
txtenfioncvel difcretiene fttbfiantia. Contra: 10.
tcrttj,de fecttndo differentiafpenjica &CC.
«itdtet.
motm.
Contra : omnu differentia maior numerali , per fe ordinata ad %pfam,eft fpecifica. Prohattir, quia diffinitione exprejfibilit. Ittm,in eadfm fpecie non fttat
Tczx.)i.
tdeo htc
ex igne,& denfitat ftne fubie^o proprio ergo Sccs
Ttecrem ipfam,qtufuveft. C^ntra
Tniuo-
-y
Contra : Jicut penes infinita indiuidua,cft mo~ tus in accidente, quare nonpoteft ita effe penes in-
Item, qtmnodo mixtioelementorum ? Item dcani-
non realiter.-Jieut
dici
ter incompojjihile
Contraiium cotrado rc-
miflb comcomparando ad pof&bilc
ttem.eft differentia
(^minm ,fed
tjuodprtcisi virtualiter continet
tantitm tten
to inducttur.
in fuhftantia,totum fnbi-
tenttur aliapars,
magii ,
remotior differentia iudiuijihilit :perfe5iiitj
4tHttm
(i.
tertimprimi.
minata adJingMlaritatem
ptaior aliOi latitudo
opoim
De tertio,
gradum :
fpecificajed in eademfingularifrrma ,
iion
751
Itemmotminfuhfiantia.
?
fi diuifihiliter
^uia ,
quilihet gradm indi-
iKct fucceffiue acquiratur
perfella :^qMod non
cft
inconMcniens in ge-
neratione, nift conctdaturfttcceffto fupra:non tan-
RRr
4
tittu
i?
T«xt com.8.
Metaph.
Lib.VIII-
752
ficHt
quia negatur motus in Suhflaniia.fieut toneeditur
currit -VtrMjj rdtio^rifi.in ^ .no cotra fueceftone:
in ilualitate, non penespartts mohilis;quiafic ge-
fed^Mod generationo efi in dtuerfis partihtlis.Notay^uod quxfito prima mota de fuhfiattali forrna,
neratto efi fucceftiua
fifpt ntotut
nuUam
propterfHhieStum, tjuod non efi
:
hahet ratione cogentepro,nec cotra.Prtyeft
articHluivigeftmusprimui
,
tgiturde intelletliua,
&
nes partes
&
,
Aliud medium
impartihilttatem
jQui teneret (>er fe efte. propter articulum , poftet ad fequaftionem motam dicere , quod non,
cundam cum Henrico,
Dcc probari, exponi:ficut ad E &G, cjuia in cap'.de J^ualitate ncc impro- negat iuftitiam dicimagis minus,necpr'tncipiii ban potc . j-g^ pf.i„gipif„rtm,infrM ipfe in terminoloeiuitur de
qui tinet propter alterum
(jr
'
&
tf7,
Arifiotelem de non
quenter quantum vtnsmque concludit
que
efi.
cuitts efi
,
Aliud comparata ad aliud fuhieBum. Tertium ex aSiione intquali : tjuafihicompetit rationtformAfuhfiantialts. Exprimofic : calidum
& remittituri igitur
,
Prohatur
ignis.
tenfio
mentaris^gitur continua intenfio infiuxueiufdem
xu eiufdem quo
forrna
infianti
Alioquin
ignis.
in
Jiuformx
ignis proprio
& tuhcfiatim receditur a mediis
gradui
(jualitatis in iniUis,
forrnam.tanquam perfe causa : caufafimiliterfe hahente,&caufatum, Secunda prohatio efi Auerrois }. Coeli,& mHndi-ytfuia qua ratione ignis ma-
proppjitum ptr primum fttedtHm,bahet dicere con-
potefi remitti fecundiim
,
vnum
cabris,pari ratione,& fecunditm omnem. ejfe ratio, qttaft.
perfe
:
quare manent
in mixto.-igitur infe remittuntur. Sed antecedens
&
Auicenna negat eonfequentiam. duhium y Sed prohatur, qnia quomodo illt infe intenfafunt
ifl
potentiales reJpeSluforma mixti
,
cum qudihet fit
fiataficperfeita confittuere per fe ensl Itaque h*c
ratiode mixto
efi
netpropttr auEloritatem Auerrois , cism illeprohet fequenter, quodfic,ad prtmam , adfecundam
tertiamqtufiionem
tufn. Igitur Henric^
cundam
Pri^um patet,quia tunc ceftaret a[iio, velfaltem poftprimMm gradum caloris induilum , nuUa effet generfttio. Prima confequentia prohatur per pri-
refiat
,
&
ad henefaluan^
nou dicit confequenter
,
eitm
Et adfe^
quafitonem rejpondeat'negatiue:nifi intel-
ligat de aliis fubflantiis
ah
elementis.
Sed nec de
iUtspoteft qualitas intendi conttnue fine contiuutt
intenfione forrrtttfubfiantialis.
SC
&forma ignisnonperfeBa,ergo remijfa.
& non
ponat conclufionem; propter Auerroem.
cedens e[i prohahilis.
lor.-igitttr
:
dum Philofophum,quod nonjit ihi mottu,nifi quar-
particularis,& coneedenti ante-
Exfecundo medio arguitur,in alteratione prir cedentecorruptionem aquain ignem, indtuitur ca-
HOL
T AKDEM
I
M
V
XIL
inclinatquoad primam quacftio-
nem vnam formam
fnbflanrialem efle pcrfedlio-
rem alia ciufdem fpeciei,&
fic
eam fequitur Mau-
comunitcr fcquaces ita
ritius hic dicens,
Anton. Andrtas ex profellb
lib.
1
1.
fentire.
q^ vn. de
quo
ttiam probationem f>riits,quiapaftio; vel perfecun-
cgi trac.de An.difp. i.{ec.io.vbi hanc partcm pro-
dam
blematice teneo,quia ficvidetur tcnere Dodor.liiuxta haec cct magis inclinet in affitmariuam,
,
faltem videtur dccidens proprium.
tertiam , qttia tunc totus oflor igneus poftet
Et confirmatur , quia finpn
aqua.
efte
in
inducitur in
aqut per alterationem, fequitur corruptioiquia forma non expellitur,
aqua
^n
Etper
calor incompoftihilis
nifi per
grdumfihi incompoftihtlem , fi inducatur,
aquamAli^ prohatio efl:quod aqua manens aqua
igitur hahet calorem excedentem
multoties calidior ignemanenteigne. fit
enim fi^premus grtfdus
caloris ignei
aqua ante corrupttonem hahet
fumme difponitur. gefcit.-igitur
Prohatio, ,
decimut,
c^.gradfts.aliasnon
Item, ignis corrumpendus fri-
antf corruptipnem non hahet niji vni-
cum :gradum:quiaalias nonfumme
eft }.d.if
..num.18. vbi ait
animam
omnium cxcelleritiffimam.Sed quoad fecundam quaeft. cum Henr.contra Auerrocm Chtifti efle
tcnet
eandem numero formam fubftanrialem non argumenra ex tribus
mcdiis addudb nu.zy. x%. qiiatenus faciunt coh-
Ad fccundam quzft. qui hanc quarft.non rairabitur,Mauri-
tra cius rcfpon/ioncrti.
attchtc legerit
tium hic
dixilfe
,
Dodorem
humani quod pafHm in
quafi vltra
ingcnii vires fpeculatum fuifte
,
hiice Mctaphyficalibus praeftat.
difponitura^
aqua ergo corrumpenda excedtt : ignem corrumpendum in 8. gradihus caloris,& efi ttouies calidior igne. Alia prehatio eflexi.de Anima , vhi prohat , quod corpora npn tangunt fe corruptionem
imtnediate inaerc,vel aqua : quia (Xtrema eorum funt humida;ergo efi ajer, vel aqita. Ex tertio medio arguitur : ignis remifto calore non aque ignit,nec- vinum aquaticum conuertit
vinum
&
exponpndus
intendi, ncc remitti. Soluit erit
Tenendo primum medium
,
potefi diei,quodno»
folitmelementa,fed multamixta hahent qualitatet proprias
,
refpeEiu qttaxttm ferma fuhfiantialis eo-
rumfibi ipfidereliila , hoc efi , txclufo contrari» agente extrinfeco,efi caufa naturalis aitiua fecttti-
dum proportionem perfe^ionis fu*:quia caufa naturalisfthi dereltcia
,& fufticiens, ex quoagit fe-
ditm vltimum potentia
,
fi
efi
perfeSiior , effeOum
ma-
perfeliioremproducit,& talit qualitat apparetper-
Et tamen
iUt gener^itioneJi finnt per formam fuhftaatiiilem
feUiorin vnointUiuduo fpecitfJHri dereltilo, qutm in alio ; igitur, &c. Itaque no^ teneo primum mt-
generantis.
dium
femferaquam
in
:
nec caro fecundism
ttriatn conuertit alimentttth in
Co>}tra:videtttr
carnem.
vnum medium,
fufcipit
alt-
ftanti iUo
:
An forma fubflantialis
correfpondet proprius gra-
non
quiafimpliciter nonconcluderent. Itaque, qui te-
Htcpoftet
l^
Et ad
quodfi inqualitatis concludat intenfionem form* ele,
confequentia^uiapropriapaftio falte confequitur
gradum
T.cxij.
qnod vti-
:
Ad feeunJam quafiionem,quod fic.
qualitatis concludit continttam intenfionem infiu- gis cotinue}
nens non remifus
l8
motum in fuhftantia. Sed medium dicat confe-
efte
tattpropria comparata ad elementum
foimS fub- intenditur
Comm!
eftet fihi
tertiam fimiliter:quod fic:patet entm
re.
propria.
iUntialem intcndL
& tunc tertiaqurftio nuSa
nec multo magis quarta egertt ad faluandum
Vide qualemfimplicitatemprohat in ejfentia,ficut 8. Metaph.t.com.io, Pro , videnturtria media. Vnum efi ex t}uali^
nomine,non de
Suadctoi
minus.
ftc tantitm
mundi de forma eleAuerroesin^. Caeli , wffMri. Ex hi* concludit dt mediii tjmd fic. ft'"^"-*l/lf^ non eft Ariftot. htc : quiafoltMur ante ad bctTmiefs, Contra D. »» Prodicannentii videtur contra. Std poteft 6c minus,
Comm.67.
ftacialis
ergo
:
dat
,
fub-
nupe- mcro, fufciformarum. pit magi$,&
fupra
6.
ij.
Aa cadcm forraa
exauSloritate:
inefi
,
qitodomnigraduiqualitatis proprut, qiu
per aSlitnem agentit extrinfeci, correfpo/ideat proprius
3°
ma-
Qusftio IIL fr»prifu grAdtu
inionMemem
in ejfe qtueto
Vnamfor- forma.
mam fubftarfe
eiufdcm
Ilia
tunc fequitur iUud
fedgradtu
gradum
hreuiter ftc arguo
:
vnafuhflantta
gf^fHff^ fpeciei liabet qualttatem necefarto Con-
**tntentem fpectet i>oc
omn
exclufo
Patet in came^ r
ralis
;
determinaturn
feefuttur
,
Vnde
: tjitia
pofitum
,
tntenjiorem
cjuam alta
,
agente extrinfeco
fubHanttalu vniM eft perfe^ior dens patet tn indiuiduii ignis ,
(jpccicL
-
formt
priits
& carne
,
vtno
Confeqtuntia fatet
altis.
,
;
ergo
;
CT
forma
& acjut &c. & vino & mtdtis ,
caufa naturalis ali-
,
ctuM^uando non impedttur
agit,
quantu po*"^'
, agtt fecunditm vUiaque perfeHa non impedita necejfario habet effeHum aque perfeHum forma fuhflantialii potejt^ ejfe caufa naturaln «fualitatis
mum pctentia
;
igitur
.\
confequentis:quia fiue in generatione qualitoi
a generante-iftue non,faltem
jit
illa
poteft ejfe per aflio-
nem fornu circumfcripto extrinfeco : ficut patet ^uando primo per contrarium qualitas talis rtmittttur
,.
Forma
fub-
ftantialis
& poflea
,
dereltBa redtt ad gradum
fihi
Itaqueadfecunilamqtuflionemiyidico,quod non ,propter tdem medtum : qtuafiremijfa quali-
,
nuUa
ejjet
gradum intenfum perte
y
quia qualitas iUa
medium
,
;
igtturam^r-
caufa intrih' ;
infit ignt
tx
tamtnfolt:qutatflcaufaaliiscaloris, 1.
ft
,
non
Mttaph.
Ad ftcundum.prebationtt pattnt.Ad ttrtittmjime
ConfimHuer
dico,
i.*^'^
aqua
Jqj jn
in iicri,qui-
ponaturquy.cunqueindtutfihtliamhiltfft,nifipri- tus in ignc ttationes contiriuorum ponaturper vltimam i'»"<^o'"^fiue
,
mutationem nulium gradum nouum indtici ,ftd in ttmport calorem induci^ in inflanti induQum effe, concedenda eflconclufio
aqua
in fieri
',
quod tantiu calor
,
efl
in
Et turtc
qttantus tn tgne in quieto.
confirmatia non efl conrra. T>e hoctfl inRans ptr ft.propttrmotum localtm in inftantiyarguendo de
& augmento,quare.
raritate,
Si auttmptr muta-
tft ntctjptrta :
,
qutaficut prtits
dus,quando contrarium imptdit,itaaltqua latttudo qualtf tft compoffibilU altquisgradusfuprtmHt, qutafihi rtpugnat tnfirno ntceffario hutc non tf incompoffihtlts.
Ad
namjvrma
non eft principittm
5^
nego confequentiam,
:
prtmo
licet
confirmationtm dico , quod
ijf
toto
tempore
alttrationts non intft aliquis gradiu incoifipoffihtlis
ipfiaqua
:
aqtu
ipftitt
quia non repugnans neceffario gradtu : alioqutn repugnantia , vtrepugnan-
ttafimul erunt,vel aqtta maneret fine Jrigort fibi ntctffarto qutamantt in tota iJla aittrationt : ntc ftquttur-y trgo aqtta non corrttmpiturin vltimo in:
quod qualitatt tali tnnaturaltttr inttnfaptr con-
ftanti
trarium prdftns,Jicut qtundo air
Stdftquitur,quod in tempore aiterattonis non corrumpitur. Et concedoaliamconjeqitentiam,qttod Ignis quan-
gradum naturalem , non qttod tunc amotoigne
caltjit contra
intenditur forma aeris:
non effet caufaintrtnfeca,ptr
:
quiatunc rtducitur gradtu
ignts qitahdocunque tn via
incompoffihtlis.
ad corruptionem
in °°S"^ J°^^-
qttam aer rtdirtt ad ptrfeHum calortm rtmiffttm\ fattt ttiam,quod non. fecundam qtufttonem
aquam,fitminkscaltdfu,quamaqttainviaad
tn animahiu,dt quibtutft articulus, (^ videtur Jimtitter in aliis:nihil enim concludu ,formam fuh-
citnttr dispontrttur
ad corrumpi in altttd ,ftdnon.
eft fic
in quteto cflc.
Simtltter , firu dtctrts for-
mam
ignts inttndi
Ad
ftantialem fic intendi. »
Ad
Ad primum
argumenta prima.
,
pritna
rupttonem tn tgnem, conctdo
rttmptudo
aqua, magis tfftt
ptrt/lud contrarium ppttji tffttttu titu remitti:li-
iUudhic.
,
cet caufa non rerjiitfatur
:
qitod htc patet
,
tujuejihi dereliHa caufat effetium perfeSlum
,
vt
Sedvaltt conJeqttentia,Jic argttendo; Calor
Soluit argu- P^'*^-
mcnta pofita 'fl tnaior in hoc igntjthi dtrtlitlo,quam in alio;ernum. 17.18. go hic igneitas efl perfeEitor , Jicut prius arguttUr.
Ad probationes confequentia. Ad primam dicoy ^
"°
'fi
propria paffio:quia nec indtuifihiliter
fequens,necfibi inherens:fed
efl
qualttas ntctffario
conftqutijs formam, ntctffitatt afoluta,ftcuntlum
altqutmgradum determinatum:fed nonfecunditni
gradum certum neceffitate tili qualis efl connaturalis ad agendum : qutfcilicet manet caufa Jihi ,
dcreliiia
:
non autem mianet contrario impedientt.
&
cauCauCi fmii- ^""'^ '^^ tft falfa,caufa ftmiUtcr hahtntt, ha- fi^tum^nifitnttltigaturcaufafimilittrfthahtrtad
liter fe
txtra:fctlicttimptdttndoquamfimthtertnfe.Pro-
h^iofecunda Auerrois
nthtl vulet
,
Ad aiiam
quia multa
Dico
,
,
cdiidam
,
rum
humo-
adhocivtfii htcvitai Tuncjfequeretur, quod
corpore
m
,
antma mea
th-
Anima.
lofophi tft ifta
vti
aqua
,
tft
,
bumida humiditatt non inhxrtn, hoc appartt ad ftnfum
tt, ftd adhsrtntt carni in
aqua
,
&
iht
fupponitur inairt, qut non
tamtn ita adhtrtns ttm adhartns non tft in carnt
ftnfibilis
j j
huTuidum, Corpora n8 f^
tangunt
enim tnhirens non prohibet ^, ^^^ 5^01. Sed intentio Phi- de anima 9. quod caro tangtns aiiam in airt,
:
quia tunc inhartret
fuhit^o non tflihipontrt trgo in principio non
:
tft
ita
humiditas au~
, vt in fubtttio: non adhertrtt : trgo in ali»
,
tft
,
nifi airtm,
& aquam,
taEius rmmtdiatiu.
Sed
fidiu adhdrtant dontc calor diffoiuat iUud corpuf humidum adhertns , ita vt txhaittur : htne titno tangunt ft immtdiate.
tgitur requirtt hancproportionemprdcifam
tffet formaltttr
aqtta,
tgnis,quam
tatiiirn corporttm.
vthementer appitcetur
gradu. Exempium:vita requirit fanttatem altqua,
quam
qaaittas
latttudtnem aliquam
no» tamen neceffario in hoc
,
rtrtnus tfftt
calida poteft tmjnedtati tangert j'"™*^'*'*^
-Jicut
immtdiatttm
^^
etiam qued ditm marret
,
hene poffet immediate tangere carnemaliam hu-
midam
-^^
ntutrum fuff-
probationtm de fecttndo de
quod fi tangtns
ftmpltciter neceffarxo requirunt qualitatem infra ,
altds
tllud corpiu ignis
& inalia corrupttont ignis
quia
,
cor-
cum calort in materia aqu* cor-
fequeretur
,
quia caufa naturalis efl impedtbdts per contrarium prt,fens,& aaens,dr it^
confequentia non valet
cauUtum.
quilibet accidat ?
Ad fecu/idum
non tamtn fuprtmus gra-
qttod nihil inttnditft ejfe^iue.
6c
rumpatur,,cum
non valtt
&
,
illud. Std qua caufa, quare neceffario requirit aliquem gradum ? vt inomni corrupto ferma «r-
latitudo
agendiad qitalttatem intenfiorem:quta lilanon eft Jwi proporttonaiisjfedtlU gradtu remtjftu. SimUiter necfarma remiffa per ttefl yprinctptH intedendi feipfam , fic ex confequtnti qttaiitattm ; pattt
bcntc
ad
ci caloris.-conftquentia
fubftantialts reimffa
"
gradus qtta-
tfl vntis
litatis.& omntSytrgo eque potefl indiuiduum carere omni vt vno:quia non aque neceffario requtrttttr
fftbflanttalem.
feca redeundi ad
ho ignfs ?*
quia iUaformalittr viuo:
,
ntc ftquitur,tiufdtm rattonis
tiontm vltimam conctdatur nouum gradum indu-
f^ contrario remittente
Calor an
753
ferfetlum qualitatis iUitu redtttu non videtur caufa eflicitns,nifiindtuidtmm:vt hahens formam
no tate remittereturformafuhflanltalts
temimtur.
ttUeEHua remitttrttur
Antece-
alia.
.diJ
Si ttiam ftatim tangtnt aiij
tanta virttts pojfet
effct
quod corpus humtdum adharens nectffario fihi cederet , tangeret ft imnudtate : Jicitt quando cuittilus tangit cutcm rwn tft vtrijhniii, quod aert, vel aquimedtartte fcindat cutem , fed
&
txpcUitur
VIII.
Lib.
754
metma AppticMnte cHltellum , ne
Commentator commtnto
Htc di^A
fponfionem , ejuod vtrumejue confiderandum efi in tudicando dealteratione. Et dicit etiam,e[ued non
«xftSitur virtute
funt pro intentione jirijiot. iht. Sed ad propdJitMm/uffidt, quod mn intendit humorem inejfe/oli a<ju*,& atriyficut nec intercfpi.
ptffit
caloremfoli igni,& aeri/ed ibi toMgentia
fftnt.
commu-
humiditate fibi adhtrente in
niter humida funt
extremif
& per confecjuens non immediate tan-
,
Ad tertium
medium , patet
tfuod beni con-
cludit defuhftantia fibi dereli£la,^ua intqualiter
hac,& iUa a^ioneforma fubiiantialis.De non
agit
Metapli.
efi
&
QEquirur quxftio tertia de
vel
duatione formi fubftantialis , tcxt.comm. i o. quae fpedalior eft,& magis determinata commu-
quam Anton. Andrcas, non Vbi prim^
hic
:
/ed fuper
opinioncm in hac
rccitat
omnium loquentium
fcre
raatcria , tenendo paf tem negatiuam au£toritatibus,& rationibus innjrentem,quatre Henr.Quodlibeto 4. qu.i|. Hu.de CaoK). in 2.dift. i j.&
&
modcmos, cap. de Subftantia in Praedicamentis* &fuper f Phyficor.& Thomam i.part.q.76. & 9J.& fuper 5.Phyficoni«n,& 1 1. Metap.& Auerroem 3. & ;, Phy. & }. Cceli , & Auicembron.& alios quamplures antiquos,& mpdemos. .
Deindeimpugnat illam pofitionem,& breuiter ponit aliam
,
quam
fuftinet
qu6d
,
videlicet (e-
f:und6m efte indiuiduale, licct non quiditatiuum, fiifcipit fubftantia
magis,
& minus
difFerunt
,
ab
laccidente ratione acquifitionis diuifibilis,indiuifibiliique,
& foluit rootiua alterius viae valde no-
ctmdb
tanter,&
notabis attente.
Confequcnter fequitur pro primo argumento , &c.
ncccf-
Deindeibi : Contra E arguitur , vbi aliqui habent ^, fed E litcrarede ponitur, ad,
qu6d confiictudo huius
ponfiones
intenfione,vd gra-
O
huius pofuit.
mukum
communiter habetur,quarevel dimitte, lege , videtur omnino additio, vel Extra.
faria,nec
illa iitera
'^otandum
:
quam vique
ad finem
crat quotare pro-
&
mcmbra diftindionum , &refpcr ordinem maxime ad idcm ar-
,
gumentum multipKces ,' & aiia loca faepe pet literas Alphabeti , more antiquorum ; vnde faepc hlc quotando Ariftot. ponitpoft
C , A, vel B, C,
&c. ad dcnotandum , quod prope , vel inmedio ,vel in
,
originalicrgo proprio
iufmodi
literas
,
fed
eft in principio
fine
vt credo
,
,
vcl
vel circitcr, in ,
fi:ripferat
hu-
omifcrunt ea$,vel faltera
alij
&
implicite fubintelligebat eas,, exprimit confcaucnter ipfas in appIicando,vei fbluendo, vel inftaiidoific ergo intellige hunc locum recurrendo
ad didka
in praecedendbus,'vbi plurafub quibuf^
dam diuifiombus,& notationJl>us, & propofitio» nibus
tettgit
ibi fiipra
,
:
Notandum,
«ftponereSccycl potiib ad
ilias
tjuod aliud
plures refponfip-
ad argumennim de aiteratione datas debet , &ad obiei^iones ibiden^con(equentcr, fimiiiterdic de F , infri cum diciQ refinquiturergo F, hacrcddunt valde intricatam ties
hiclocusreferri
&
literam plerumque hic
quod credo
,
&
inTheorematibus,
fcriptoris incuria
& longicudinc
,
temporis,& breuitatc dicendi huiusaccidiflc ; le<3tof ergo hicneccflari6 iiabet fupputare has propofitiones,& loca diiigentcr.
£xrr4.-qua: tamen mirabilis fubtiHtatis,& indagi-
Simiiiter infra ibi : Efi ergo contra probationem, vcl propofitionem £,13. vel vt alij habcnt K. hic 13. fific , valet, quacrarur benefuppu-
nis eft:iicet in aliquibus locis di£RciUs corredio-
tando: vcl
quacftionis aflignant multi
nis,& intricata,vbi tranfcendit
•,
fiio
,
yt additionem
modo humanum
vel
,
ingeniii
qui poterit ergo caperc capiat
,
fcd
aliquantuium infiftam circadidla pedetentim , licet non sul plenum exponendo.In principio enim ^lius literx
,
& per loneum proccfllim pcrtradbt
ixQa. Ariflotclis 6. Phyficor. de diuifibilitate, fcu partibilitate
mobilis
motus fuo modo
aut cx parte formac
:
:
,
:
Scd ,
Aantiali,
tum
quod
,
infert
& rcpUcat,
,
quaHtcr etiam cx
:
fcd extcnfio
,
illum proccffum habet in x.
in digreftti,
qucm
facit in
dift.z.
qqzfl, 9.
foluendo i.principale,
qnarrc fcquaccs ibidem. Infra ihi
:
Ideofinaliter oportet dicere, &c.poft
veibAineceJfaria eft htc,vel illafub difiuntlie-
ne
fequitur in aiiquibus originaUbus
7. Phyfic.dicit,eiuod pojfttnt ejft xifitales
,
(it; :
Arifi.
omnesmotus eiufdem fpeciei,
& tt^nc qutritur {juare hoc
efi
&
in alteratione citm ipfa fiat in <]Halitatibut , atjHditas non nifi itt tjHanto i Refpondetur, efuod dtuerjitas
rnm
,
,
vel nqHolitas
potofi conjtderari
miro ingenio Philofbphum
,
vel identitas alupsor
comparando
res interji,
vel comparando fubieHa in qutbus funt
,
&dicit
,
&
cafte.
Exponit
currit ad aftra
Sophifticantibus
Ab illo
: quacre Suuifet,& vero loco vfque ibi No:
ta fuedvia tenens fuccejftonem alttrattonis , &c. introducit pulchram difputationcm de fuccef^ fione alterationis,& an pars alterata altcrct aUaro; an certc omncs ab extrinfeco fimul.vcl fucccfEuc, vrramque partem moderahdo di^ fuftinet:& ibinotanter de duplici contadu , pracfenuali-
&
& & quaiiter dantur aSta infinita & qualiter tion, & plura aUa fingularia di^ vide in 1. vbi n]pra,& d. 9.& 14. eiufdcm & in 4. dift.44. & utc
,
,
,
,
(xpe ad iuec
alibi
illa i
eftobfirurus valde vfque ibi;fedpri-
alioSjVt nofti.
fed cx hoc non feqoitur tantum maxime in fijbquod didhim eft probabile tantum.To-
partcformae attenditut intcnfio
Locus ifte
mum argumtntum:ide6 exponatur cum Phyficc
inftat
& rcftringit dkkaquando &
cftK.dic vt prius in Theoremati-
fi
in tabulis
aut valet ^x parte
quarc non fequitur inconueniens
^
Phyficomm , &'concIufionibus multories inqiuri debent ea/}uaE dicit fic obfcure fc remictendo,& fiipputando. bus,&
v?l tcrmini, dcbet
attendi,& fuftinet, quod ex parce mobih's primo,
arguraentum principale
3^
libri
AHNOr. MAFRITIL
II.
alteratio-
fiut diHerfarum fpe-
&
uertc
communem
,
&c.quac Htefa non vidctur
retur,
pofitiones,
niter,
duorum motuum
fiue etufdem fpeciei
,
cierum, nifi attendendo pajfionem ipfam : fimiliter fubitiium , fequitur , fi enim A fimul alte-
JereliElanon valet:
pter impediens extrinfecum.
perfeEia diqualitas
nis
in exponendo re-
33.
diAa
,
in fine vero epiiogat refoiut^
ha(Slenus.
Confequentet ibi : Nota quod via tenens, &c. comparat duas vias de (iiccefnone alteradonis inftat oftendendo in fubfbntia fore interfc ,
motum pluries
,
ftantiam tra
:
& & fbluit valdc notanter & rcpUcat & foiuit. Vbi aduene ad qnandam in,
,
,
quam non
fbluit
apeni
,
ibi
:
Con-
& dic ben^ & fcquentibus & aUbi,
igitur motusfine mutattone, 6cc.
inueftigandoex didis
,
,
vtfius.
Obieaip
37 .««.-**
.
Quxdio vlriraa j.vltimartimibi dcbctpraE-
ObiedHo
cedcre penultiraam, &: ad illamq. quintaeft, dic
confcquentcr , vt Sequitur
nofti.
pars
illa
:
ExfrtdiElis noUy &c. vbi
&
in 3i(fh*s fuis propriis inuchic mirabili breuitate fragmcntis quibufdam adducjr , quare ledlor lento paflu hic
niuntur
,
t
procedat, alitcr oftendct.
Dcindc
in iila parte
pojfent ergo formari tres
(juafttones 8cc. fpeciahter-profcquitur
cefltone n:anfrnuurionura,proponit,vbi A,B,D, acdpit,vt in litera cxponit,aliter quam in pracce-
fubftantiahbus in tribus quacftionibus,& ad partcs Hcnric. Aucrrbis , Auicen. atque Ariuor.
:
& conTequcnter inftat & rcplicat, &
denribus,
,
euadit valdc notantcnvbi omnia vcrba pondcrabis , Sc maxime in finc de caufa fucceffioms in
rootu,quzre in
g
apud audlorcs ,
7S5
dc prioritatc, poftcrioritatc,& fimultatcatquc panibiytatcfcu fuc-
fcx conclufiones notabiles
,
III.
Sequitui
vbi
i,
pars
illa
:
duM
iftoi ejtuIHoneSy
&c. vbi accedit ad propofitum magis & pcrtra^t otdinate & rcfolutc quid tcncndum in his ,
,
de fbrmis
&
fundamcnris
& aliorum
,
inccdit. Finaliter au-
tem tenct in fbrmis fubflanrialibus non eflc magis & minus de mente Ariftot. licct aliam viam ,
probabihter dcfcndere videatur
fiipri.
Circa
;
&
,
fequaces
vtplurimum ipfam imitantur vbi ponderabis arriculum Parificnfem de anima intellcdiicius
,
:
ua , quem quotat
21. fcd
cuius cap.adde
vcl ab-
,
& au^ori-
duabus quxftionibus propofitis. Totum qaod praeccflit ab illoloco :netandHmproprimoarptment$ , &c fiiit incidcntalitcr pertradatum ,
fblutc loquitur
tanquam przambulum quoddam , & quodammodo alicnum a qiuefitis , fed quantz vrilitaris,
Mrgumenta, &c. In ahquibus originalibus habetut qu«dam litcra antc illa vcrba ; Secunda probatio eft Auer-
&
&
fiibtilitaris
dicant Paduani
duo facit, prim6
pnncipaliter ergo
;
quatuor opiniones
rCcitat
,
,
&
,& contta,
lecundo declarat veriutem quzfiri (ecimdiim propriam opiniobrcuibus arguit pro
nem in
4. arriculis principalibus
quorum duo
,
primi in y. tertiusin j. quartusin^. mcmbra lubdiuiduntut , in quibus paucis multa comprefaendit
& fingularis
,
naxime in primo
valde do
principali
,
in i.
}.
&4.
prin-
omncs enumerando
,
utes; atque raedia pro opinionc Aucrr. funt apparcnria
;
omnia tamen
toluit infra ibi
,&c. qua» fic indpit : Quod motut fit idem, adde fi placuerit, totum proceffum confequentcr ibidem ad vnguem examinabis. rots
&cquam
Infra ibi
Qoritate
,
vnum medium ex au-
Contravidetur
:
&c. fufHncndo aliam
viara
,
confidera
&
folutionem iUius mcdij , fcquenris ibidem.vide in q. trium prindpiorum notanter ad propofltum , fupcr Pracdicamenu , alibi apud mo-
&
&
& per confequens obicunis vbi facpiiisfc reraitrit ad Hcnric. & alios & ad dida fua & alibi & quotationes,
demos.
atque literarum Alphabcri affignariones reddunt literam valde intricatam. Aduertc ergo , qn6d Henric. AiSta. vbi fupra ipfum quotaui , in
requiritahquemgradum,&c. pondcra
cipalibus eft valdc breuis
,
,
,
&
fumma diuidit
^
argumenra alterius vii fciSed qua: cauia quare nccefTari6
Inferius fblucndo
,
,
jid
:
Auer.
licet
ibi.
fblurio-
nem illius dubij.qusrc in4,di.i2.q.}.& ^.vtnofU,
& alibi facpc ad hsc.
&
'B,C, &c. dida fua in hac (blurione diuidit per quo(dam niuneros ,
&c.
conclufiones Phyficorum ptacfupponit
calculatorcm,& in4.di.i2.& ^j.qusft.j.ponde-
pcr
,
&
Thcorcraata propriiun
vnde
:
nifi
cum magna
,
atque
videatur originale fuimi
ad duce
difficultate haec litera
plenum difponetur ; in dies quoque Deo omnia in lucem clarius adduccrmir , & difponcntur nam principium,quod plufquam rd mc:
dietas cenfetur,
tcrx
iam habetur.fubftantia tamen
& fententiae
,
De quotationibus eft:pofuit
cnim
li-
principalcs clare habentur.
Confequcnter ibi,de hoc
& fequitur, quzrc
,
oprimc iUas folutiones,
rabis
eft inftanria
vidc in Phyficis,
& m3ximc,vbi finAnima. & addc
hic git
mulu alia ,
fi
Nam difficiliora teri-
placuerit.
m ver6 refblues, & tcrminos notrficabis
& literas,& numcros ad particu-
De dubicatione vero tlones,
difta circa difSiii-
& numeros, qux caufa eflen-
aceruus
mcmbro. tionem. lUa cdam Utcra parum
quid totum prjetex partes
in fccundo principali
fiaU videtur, &c. vfquc illuc
:
QuuErefblupoft ibi : Rati»i.
Item tenetur alia
pars &c. affignatur Extra. Tenio infra , ibi: Contra O. 26. vcl fic , 4. 6. fub de epumtitate ,
&
Refponfio ^.tertij, y.ibi.
Contra
De genere
ditufo,
7.
text. :
commcnt.
de
^.
}6. &circitcr 8. in j.
primi , &c. qu« fcfpecialirer ibi Centra
terttus
&
quuntur pro,& conrra , I i.i.fuh, fupra , &c. 9. in 4. prindpali , ibi: Contra 10. Metaph. 8cc. 10. ibi. Ad 6.non &c. qu2re:hacc omnia benc ponderentur,& vbi prius
V
notaui
,
quacrantur qiiirenda
Dcnda ingeniosc
vnum,deinceps dicendum efTe
vi-
Omnium enim quxcunque , & non efl, vt quod totum fed ineft ali:
,
caufa. Text.com.
i
,
eflaliqua
y
Q^ViESTIO IV. Vtriim ex materia & fvrmajiat per
:
ea
fe vnum.
&
:
prindpali ibi
di
dctur.
,
Phyficorum de comparatione fecundum ^peciem 7. ibi Contra primo cal.
mund. vidc
vt
niofi lcdoris.
plures partes habent
:
,
Controuerfix , fi qux apparebunt in didHs Dod.alibi,& hic facihterfblucntur fblcrtiaii)gcfcis.
concluditur improprietM, &c. fccundo infra, ibi,
:
(e,
gulariffiraccxponit Ariftot. z. de
crgo inflantiz non folutiones criam quas alibi dicit quacrere , notentur diligenter a fagaci led»re,& continuentur cleganter. .Primo, in primo principali membro 5. ibi : Contrk , tantttm
& 6. ibi
pcr
& apud
& rcmiffionibus minor cura
,
las,conclufioncs,obiediones,& folutionesin hoc toto proceffu , quospoftcri omifcrunt ; brcues
4.ibi
40
:
,
& fbluantur fbl-
namque qu£
alibi
proUxc
AiHi.Ub.7
text.
4J.
7.p.Thom.hit
& htettxt.i
Ua 5. (^
i.^.
j.
(^
t.
Je aninu
ttxt.
q.e.art.i. AlbciT.Mag.
bic tr»a i.tg. Flandria ^«/f. lo.Mrt.t. Fonf. f«». 6. Suarez difi.^.Atetfta.i.mHm.y.tjy %.
HunaA
difi.io.
Met.fta.x. AncHk.^.^. Hf^ffea.^.
ETadu non
videjur fit
49. materia eft
quod non quia ex duobus in per fe vnumex 7. text.comment. adus , ex qu«ftionc dc cntitate :
materiac
Xi*.?^.!.
Lib.VIIL"
756 njatcriac
&c.
Si dicatut
qu^d licct matcri^ in fe
,
difputatpro
,
aBus
illud
hene docet Do£tor ex Philof.i.dtft,
altquis adusreft
i
quift.
tatUy
vt
i.^.i.num.^^.
& contra detertia entitate in com~
& i.Phyf,
pofito,de quofuse agit ^.dift.i. qutft.i.
impe«fe(3:o,& poteriali rcfpcclu accidetis,crgo cx
5>.
&
accidcntc ficrct vnum per fe : quod eft , contra Arift.in j. Item,{ccund6 fic, matcria, forma maximc diftanticrgo cx cis minime natu
ipfo
&
Ideo aliterpoteft dici
,
qu6d
didum
ficut
'
eft,
.
fttil"^exh!m.
partes
exponcndo textum huius capituli , quod realiter , & naturaliter compofitum eft in potentia
continui faciunt pcr fe vnumrquia funt ciufdem
proptcr raatcriam pra:exiftentem,quac poteft cfle
«»<'*•
non
aliquid eius : quia poteft effe fub forraa eius iux-
vnum.
eft fieri
rationis r,f.if.
&
ejuia hoc eft potentia fer fe,
tamen imperfc(Stus,& potentialis refpcdu forms. Contra, ita fubiedum dicctur cflc ens in adhi
fit
Metaph.
:
Probatio confequentia:
in toto hetcrogeneo
,
cuius partes
funt vnius rationis.minor cft vnitas:frgo
oppofitum
,
&c Ad
Inomni generatione
ta illud 7. cap.5.
fi-
;
cut igitur fblum agens cft caufa quare compofi- -^g"*'
SCHOLIVM
tum
L
ita
E
X materiaj& forma fieri vHHm ferfe , (jHt* alterum ejl fotentia fer fetalterum perfe a£lui
fub ipia
fu»
.
Rcfponfio
,
ficut
vBum
in
5
,
velimus in-
nifi
&
iflud potcntia:
:
&
mediatc propria vnitas:ficut ergonori omnis cntitas eft vnius rationis,ita nec vnitas. Nec cftalia ratio diucrlae vniratis,nifi alia entitas, quam confequitur. Sicut ergo omnino fimplex, ie toto eft ens , &ynum, ita cns compofimm px principiis ellentialjbus eius,ficut materia,& forma,qu£ fo>
potentia:vt hic Cnvawst potemia, (atfs apparet in
Ja nata funt aliquod.cns pcr fc conftituere,eft vnii
illudcompofitum habet aliquaip caufam fu? vni-
& hocpropriavnitatealterius.rationis ab & aj) entitate,alteraeften-
fe,
\ r r l^v potcntia aequiuocc fumitur fecundum •
ncm
non
eft contradi^fcio
gatur in
fc cfTe,
,
quod vtrumquc
& compofitum non crit
m
:
•
tia
,
& p6ft in zCtu potentia
fit
, nori oftendit , quomodo ex vnum:(ed quomodo idem cft,
quod quandoque cft in potcntia quandoque in enim vnitas ex vnitis,alia eft idcnti;
a6ku?Alia eft tatis
fic,
compofito
,
quo ipfum
eft
fine.
Aliud
vnum
prster
Suppofitum etiam ap, & formam. verum de fado in anima intelleftiua, flia materia , fecundum aliquos. Item , non
vnitorum.
&
vid^tur neceffitas ponere aliquod abfblutum ad-
& forma poflunt in-
diwm
,
telligi
infe abfque contradidionc
quia materia
nifi
fiue fyllaba aby 8c ignis,
,.
:
ficut4&i,
& aer abfque hocqnod
Ex quo fequi videtur, , & os. quod aliquid abfblutum erit prrcter materiam, & formam in compofito , quo ipfum fit vnura. Sed fi ifta ratio valeret, fequcretur eadem rationedciUoabfblutoaddito,& partibus quibus additur quia ex quo abfblutum eft , non eft con:
tradidlio, intclligcre illud in fc
illis
per tertium abfblutum additum. Et eodem
mor
do arguitur de illo temo,& fic eflet proccdere in infinitum. Standum ergo eft in primo , fcilicet qu6d nuUum additum abfblutum cft in compofito prstcr partes eflentiales,fcilicct materiam
,
&
formam.
non dcftruitur, nifi
tatione circa aliquod abfolutum
noua
,
fafta
ficut
mu-
non po-
fada noua mutatione vno cxtrcmo , vd in vtroque materia autem , forma , fi manearit fcparata , non mutantur eriam deftrudba relatione vnionis : ergo in compofito cft teft efle
11.
non vnitum,
& ficnon cftcompofitum ex illo,& pambus,nifi
Pra:terca,rclatio
SCHOLIVM
rclatio
,
nifi
aliqua abfbluto acquifito in
CoMPOSiTVM
ejfc
vnum perfe,
tjuia efl
in potentia tationervateris vere pratxiftentis
,
&
in ailu ex parte form£\ncc eft qutrenda ratio,niJt
T.c.io.
matcriatn paret cfle
intcUiganir caro
&
3Au,&
intelli-
vcl
:
, & non a partibus eius , cuius partes non vnita? pofUmt intelligi in fe eflc , fine con-
tradidione , cx fine 7. ergo cx 7. in
illa.
^
tatis in fe
eft in
Sed iftai via poheret quodlibet ens ver^ fimr plex :nonenimalbcdo eftmagis compofita, fi ptius fuit in potentia , nunc in aftu , quam fi fempcr fuiftet in aftu. Cpmpofitio cnim eft cx partibus compofiti , pars autcm cft aliqua res toto. Et licet aliquo modo iti potentia non tamcn ficut gcncrabile cft in potentia ante ge nerationern, Haec igitur via , quac procedit pcr hocquod idcm ante generationem eft in poten-
-vnum.
efTe in
Contra pradidaobiicitur dupliciter. Prim6, quia Tnatcria,& forma fi intelligantur non vnita,
Si ergo quasritur quarc cx rnateria& for-
Re(pondco,(ecundum Phir
rnoiU
5).q.3.art.3.fblutio.
vnumpcr
?
J
.
quod gc-
& (ecundum quodmateria dicitur
,
niaeft
fe
.
„*"/!.'* /i,«
nerabilc dicitur efle in p>otentia ahte gcneratio-
titas.
ra
ttitm fu »Siu.
aftu
fit
caune , quare funt t-ales cauix, fcilicet intrinfecs cohftituentcs caufatum. Quomodoautem
:
(fuoi
poftea
quod nullum eft medium nobis notius ad hoc dcmonr firandum , ncc fortc aUud medium in re,aliud k ita fingula entia fecunquiditate extrcmorum dumpropriosgradus cntitatis , confequitur im-
loibphum in Htcra,quia hoca€tus,iIlud potentia. Hoc fic exponitur quiailiud idcm , quod priiis Quart ex mMtria , (^ fuit in potentia pcr rationcm matcria:, iam cft in adlu pcr formam.Extra6Ho autcip dc potentia in form» fit vnnfn ftrft} aduin fecundtim Comm. hic, comment.15.non largitur mpltitudincm , fed perfcdionem. Et vidctur expofitio commcnti confonare cum lite-
fotfnti»,
,
huius enim vnita-
communi imme-
vnitate fimplicisjficut
tfi
:
intrinfeca
quia hoc adus
f»**f»
****/"!/•"•
quare matcria prius
formam
compofitum ex materia, & forma , eft fuo modo vnum:nec eft cauia quare, nifi quia hoc matcria, illud forma ficut nec eft aliqua caufa quarefunt
diatc cotiiequitur ens in communi,ita
per
i4»ttri» it»
,
in a£tu,
fit
&
,
:
o^
cau^
cft
poftea
,
& tunc non cft iamdubitatio , quia hoc eft priroum notum. Sicut enim primum notum cft, qu6d ens fimplex cft fiio modo vnum , ita ens
atlum entitatiuumy
ejfe
quod refutdt DoUor cum communi loco citato
vnittu.
nuUa
tis
.troduc?re
materiam
cft cauia
& fitcx eis vnum
,
caturper 7hoTnifiai,quodillud ipfum,quod futt in fotentiaper materiam efi iu ailuper formam , qu*
fupraLy. ^.j. z
ipfum folum
exiftcns in potentia ad
fecunditm Philof.dequo DoEl.i.d.ii. <}.i.expli-
expofitto negat
fliudVitt tnt fequitur
prius ens in potentia
e^
oportet ali"
quidpritexiftere, quodfit per fe pars gtnerati
eft Ariftot.in litera.
r.c.ti,.
:
&
aliquid
An dani» terti» entitas
ia compojito.
.
Qusftio IV. aliquid abfblutiim priter matcriam
& forraam,
,
^uod /it immediatura vnionis fimdamentum, qtio compofitum eft vniimrnon quia hoc matcria & illud forma : hoc enim fnnt hsc quando funt feparata,& compofitum non eft. Pra:terca
iuxra obieclionem in prima ratio-
,
nCjCumaccidcns
non in
fit
a£tus fubftantix
vnum
per fe
fit
?
:
quare ex eis
Excmplificat etiam Arift.
quafi in manifeftioribuspropofito
illis,
patet
,
Proptcr primam difficultatem
bufdam
pra:tcr
formam
formatotius,a qua
ponerura qui-
,
quae eft altcra pars, alia
,
compofiti. Sed hoc
cft vnitas
improbari
licct multiplicitcr poflit
,
ad propofi-
tum tamen hoc fufficit quia difficultatem non cuadit nam fi cft aiia tcnia c({cntia,non eft conuadifbio mtciligere illam aliis non vnitam, & cft ilia tcnia, & non cft compofitum crgo in com,
V»rU
»pt-
:
nitnet d* r«ti»n*
vntM
;
ftr/c
pofito eft aiiquid quartum
,
&
fic
in infinimm.
qu6d forma quando vnitur materis , communicat materiacquoddam ejfe rcfpedtu Aiiter dicitur
,
cuiusfacitvnumcunii ea;(cdhoc niliiivideturefle,fi inteiiigatur, quod cffedhuc caufat in materia aiiquod ejfe a
feip(a.
Dat cnim ejfe matcris forma-
funt vnita;,&
ejfe
aiiud i
communicato,non vidcAiiter dicitur,
quod
Contra
fed
:
&
^cundum quod
non manet fine compofito.
fic
hoctripiiciter.
Primo, quia tunc argu-
mcntum dc7. MetaphyficaB,vcl Qonvaiebit,
vel
(cquimr quod compofitura ncc iiiis , nec aitero iliorum,/it vnum,{ed ipfa vnionc iiiorum, qu« cft
ftfitintnfu-
miamMt-
rciatio
ri*,(^ firm»
erit
;
& itaquodiiljct compofitum cftentiaiiter
rclariuum:quia iiiud cft de cficntia cuiufcun-
m»pttlt
mu'
tationem i»
0^»bitH
& ita
:
fit
&
compofita alt>edo ex materia , , quia quandoque in potenria
homo
ficut
,
ante gcnerationem & quandoque in aftu. Aut /ecundo dicamus , omncm fubftantiam materialem componi ex dnabus partibus eflcntialibus ad roinus, quanim alteranon fit aiiquaeftcneft vt
,
ab(bluta,&iurefpedus
tia
bet.
Aut fi
fit
abibluta,
fit
de eftenria cuiufli-
tamcn encnriaiitcr depen-
dens a rcHqiu pane,-ita qu6d contradidbio
fam
(eparari
,
cum fint tamen dux
lutx,& neutrum cau^
uem'entia,quo ad prxiens fuppono.
Ad
intelle£him terrij,(ciendum eft,qu6dquan-
aiicuius caulati funt
nunquam
rc,nihil vatiant circa
caufx, nec eft
multzcaufx
illc
concurfus quintacau(a. Itaque
fola relauone, aiia
qux tamen non
nuiio iilorum
fit
mutatio:
crgo cadem cft ipfbrum reiario, qux fuif antc fepararionem. Si dicatur materiam mutari quia :
Ediis informata , nune non informata.
Hoc
ni-
formx admateriam vtaftus ad poten;iam,noneft maii
viderur e(Te
:
quia terminus reiationis
:
teria
infomuta:icd matcria untumiillain
Qt tion
tnutatur.
,
& alia, caufarum adinuiccm,
eft eis
,
I
V
R EFVTATis aliii modis U/m
dici
vnum,
M ,
ncc
alicoi
tiaadcaufandum,caufant:quiconcurfasfiteorum caufMt. pcr a£tioncra agends:non concurrentia non caufant^
£x hoc autem , qu6d.caufam caufamra
ciunt vnum,quia idcmcft caufa vnitaris, :
non igituraiiquo alioabfbluto cx
Qijando crgo
,
declftrat comfofi-
etuimfinihil abfitlutum contineat
fa-
materia,
arguirur;ieitur in corapofito eft
aliquij refpedhis,arguitur
Siautemintelligatur^/i^M^^idcft,
aliqua cflentia abfbluta, vel in corapofito vc pars
eius:ncutrum fequcreturruc rcfponfum
Scd quoniodo faluatur arguracnnim Ttx. e.go. ab ? Refpondco;ibi arcft guit,qu6d aliquid in compofito prxter ciemfJetum ntn ta , id eft, partes matcrialcs , quarum vna noncft dijUnpd i adbus alterius fcd ambx fimul funt vna materia pArtibut. ad rcm.
:
fomiara raaterialem corauniter ioquendoin aliis abhoraine,^ raateria,ita q»6d vtruquefcparatura
d.i. q.i.
i
.Thyf.(i.^7licet oppofitumteneat
ftifi glojfetur
iditer,
)
de quo vide Scholium
ibi pofitum.
&
Difficilia fiint hzc , locum habent in quocmique vno,cuius partesfinc contradi(flione poffunt manctc ieparat£:puta tn toto integrali qucM cunque,homogeneo,vei lictcrogctffco. In quanto quocnnque continuo,vcl difcrcto. In vno pct acr
Scoti Ofer.tom. 1
V^
„v
:
conuenicns.
difptuat,fed in fartem negantern indinat ,ea»f^ue ajferit hic,,&
^,
&
rwccpriua formx,ficut apparet in
&
7
quod prxter abfolutam
natutam vttiu(que,eft in cpmpofito,non vr cau(a intrinfeca,ncc rario caufx:ac pcr hoc, nec vt pars cflcntialis compofiri,fcd vt concomitans pancm, caufam , fine quo caufa non caufarct : non poteft n^ari confequenria ncc confequens cft in-
ab ipfis partibiu vnitis difiinElum, &foluit optime argumentum Philofiphi y.A^et.finejieit&hytjMonodo nonfnnt ab,tiMi/t fi:Uicet neutritm efi forma, fi ejfet non diffinguerentur ab ab , circa difiinGionem totiu* aparttbus optime pro , contra,
&
'
& enti-
Arift.in fine y.dc a,S>c b,Sc
III.
^ '
aliquid prxter ipfa. Si intelligatur aliquid,\A eft,
eft
L
tWf*^
earum , ratio cauiandi , caufx quandoque caufanc , quandoque non. Ita hic de duabus caufis fpedalitcr icilicec **^* *tUti»» materia,& forma, quia vnita, hoc eft concurren^lii^^al»
cflcntialis
SC HO
& nonconcurre-
abfbiutam naturam alicuius
& forraa,fit vnum cx cis.
& in
edentialiter,
cauiant cau(atum,nifi in cau(ando
tatis
:
dica-
&
eodcm eft ens, &c vnum. Secundo fic:quia reiatio non poteft cflc noua , nuila mutarione faCts. in aiiquo ab{bluto:& hoc nequc in vno exttemo rclationis,ncc in alio;materia,& forma C mancrcnt fcparata
Auc tenio
alterius.
ip*
fit
eftentix ab{b-
mu6,compofitum non elle vnum,nifi ipfis vnitis: tamen non efte contradidHonem , inreiligcndo ip(a non vnita.£t quia duo prima vidcntur incon*
qucquo completiuc ipfum eft vnum cficntialiter: quia
ReUtii ntus
riatx
concurrant. Concurrerc autem,
ejfe
fbrma: abfblute fumptarum
vt vnitu.
omnino fimpiex,itaqu6d falfum fit iWwd^materia efi ex /jua eji ret primo cum »«/*f ,(<:ilicet rci mate-
fonnaiicer iilud, quod eft per aiiquod
fuga,dc
^,^^ rtawitr
nunc ,qu6domninoconceditur verum e(Te, quo »itqu»di»non conce(Ib,(equitur aliqnod inconueniens ma- ttmunimu, nifeftum. Aut ergo dicamus omne pcr (c cns cffe
ilix
fit
pro
dilata. Poteft dici
inateriam informat: nec compofitum eriam cft
vmtas compofiti non cft cx ratione materi?e ,
VnitMtem to-
hucufquc
do
tureile nifi vo
Tix. t.tO.
& eius fubiedo
liter,& ipfum efe cft ipiamct forma.quia ipfamct
fx)rma:vt
Ttmmep
qusftionc dc inhxrentia accideniis
fuit in 7. in
forma
in litera.
757
cidens ex fubie(3-o,& accidentcEt de hoc tadhim
c6-
ifta
clufio probatur ficrquia tales partes funt fic feparabiles
,
ncnt,&
& ab agente naturali
:
quia (eparatx
ma-
mnc totum non manet;igitur,&c. Et cft
ratio nece(Iaria;agens
cnim naturalc non
(eparat
mancat
: fed fi tranfmutet maceriam a forraa ad priuatiQncm,forraacomimpitur per accidcns;er-
go communiter
in aliis ab
ncnt (cparata, funt
nullum
hominc, illa , qux ma-
talcs partes
fuit formaipc^tcr
compofiri
,
quod
autcmquotcuriquc partcs matcriaics , oponetin corapofKo poncre for-. nuro;crgo, ,3«, Scd fi arguitur^uxta lioc de fcpaS S s ratim
,
Vni.
Lib.
75«
zddoncm naturx,
rarim manentibuf,«on per
abfolutc fine contradi(fiione
tenet:quia alterum illorum feparatotum,
potuit elle forma corapofiti
,
fcd
confequentia non
;
cum
fic
benc
feparabilis
fit
ih ipfb, corrurapirurrelatio tDtalita.tis;&
cx confequenii relatio panis in
mutua
relatio
teft ftare fine ifta:Ad
abfoluto in altero relatiuorfim
&
relatiuo
parcem formalem,& econuerro aut haformarum pro per fe , :
&
bet corpus matcriatum
vnum
relariuojde hac relatione vnius ad duo, ad
perletanttim,&: adaliud pfim6 ,quxrein
j.
cap.
de jid aliquid. Vniuei(aliter aut fada mutatione in perfecorrelatiuo ,mutatio fit ex confequenti,
& in vtroque illoritm; vel etia|n illud eiTet vnius illorum, tantum fieret inillo, & ex confcquenti, & quafi accidentaliter per accidcns. In lertio cxemplum optimum, in appreciante, precio, & apfi
preciato.
Ncc enim in precio nec
in appreciato,
,
qua* prim6 referuntur mutu6,aliquid abfblutum
mutaiur , quando dc non prccio nt precium ; fit taroen mutatio abHsluti in voluntate appreciante volentis haberc dominium , veldimitterepro do-
minio illa
illius
pcr
,ad quod apprecians dicunrur
Et ide6 per mutationem
fe.
ambo
abfoluti in
nifi
;
qux videtur rationalis non eftcontra eam.
fequitur mutatio reutjonis in cis
,
ad corruptio-
& fundamenti in illo compofito. relationes mutuae mateiiaE, & formac
jicm relationis,
Contra
:
dicuntur priores rclationibus ipfarum ad
ntum:quia priCis
compo-
&
cauHe priorcs fimtcaufito, ita concurrunt ad cau(andum:prius autem ndn ficnt
& cconuerfo
pcnderc ad compofitum,
formam
;
An
^riof fe-
'fiirxti« terie,,
tnt
ma-
natuta,nifi
di^m^zim priui natura,m. prius ge-
Concefla tamcn illa prima propofitionc,fecunda cft falfa in relarionibus nam fi eft antiqiu i^ioritas in correlariuis,
nerationc ,.& perfedlione.
:
illa
rcIaao,quac cft caufaE,priof cftilla, quac cft in
cfFcdu, de
quo habetur alibi
fundomcntum
tur
in effedhi,
& ide6 relatio eius,
& quafi ferti6 relatio in caufa. icdionem.fi prima proponao fct forrc
inconueniens in
Ad fccundam ob-
men in eodem
inftanti
^ fvft^itam
,
corrufti» /#-
alicuius abibluti.
Antccedens probatur:qu?a
fi^cut
& formx cft caufa compofiti,
Item , ficut materia dicitur i^conuerfb , vt pars prim6 ad matefiaoim , talis ad tale tonim ; ita materia , vt informabilis, videtur primd dici ad formam , vt informanrem,
ita in ncgationibus.
tiiui
& econucrfb. materis,
Et
&
ita in
duabus
eftentiis abfblutc
& formatfundantur quarnor relationes,
habcntcs propria corrclatiua prima
:
duae fcilicet
mutua:,& duae ad compofitum:eigo quaclibet habctproprium corrclatiuum,& non tantumpcrfc.
Xcfpondeo , conclufio poflet concedi.
&utnio
cor-
Et tunc
iftius vltimjc rationis
eflet aliter
intid.de nouitate relationis
,
fciliccr
illo
Utit
,
ubfoluti tan-
tum
altert
feUtt\
aliquod tcrrium,vcl rclatio
ambo bcnc
corum mutua
;
remporis
,
,
pofjta in illo tertio
,
luti
corrumpi
folacorruptione abfb-
ad quod alterum
illo-
rum dicitur. Stc hoc incompofTibile cft ,matcrJam,& fotmam cfle- vnita, nifi vtrumque (\x. pars compefit! ; ergo in compofito , corrrupto aliquo abfbiuco,quod crat fuudrmcntum relationis to-
eei$
fefif'
riert.
enim
ta-
muta-
naturat noit
tantum in
efle:fed
Alitcr, quia necvidcturinrclligibilc tclario-
nem ndn efle qua: praefuir,non inrelligendo aliquam mutaucnem in aliquo abfbluto. Forte nc,
garct aliquis anteccdcns
ccret
,
^uod
,
& ad prcbationem di& negationi-
in affirtnationibus
,
ordo contrarius. Sed licet ita fit in confequentiis , non tamen in per fe caufis,vt patct i, Pofteriorum. Ide6 tcneatur prima rcfponfio. Et quod hic dicitur , non videtnr inteOigibile bus
eft
,
ficutaccipitur
,
T.c.,.
non intclligendo
aliquam mutationem &c. bene cnim poteft in- UMteriMtir ftrmnm in, matcriam& formam nunc non cflc vninon intelligcndo cntitatcm cotnpofiti non eflc. Non tamen poreft intelligi ipfa non efle
ta
,
telUai
nta
'vnitMinon in telltgenie
vnita,inte!Iigendo entitatem compofiti elle, pro- compofitum
prer incompoflibilitatem affirmatio poteft
fic
:
fcd
auantumcunquc
incompofTibilis alicui
iiitelligi
non
,
aliud
qu6d pcf ly aon atftus inrc!ligendi,& non obieftum. Ad fecundam autem difficultatem lius affirmaciom*s, ita
Oum
,
ntni^e,,
benc
intelligendo ncgationem
il-
negatiu:
fuprll ta-
10
de ente per accidcns , refponfio ficut in generali non eft caufa , quarc ens cft vnum; :
necinfpeciali,quare hoc enseft
fic
vnum;
etiam ,necquareex
fit
fic
iftis
parubus
ita
vnum;
nifiquiatalespanes: quia cnim cx quatuor elc-
fine corruptione alicuius
abfoluti inaltcro illorum
fecundum
dum
:
rcalis
, fir
mentis fecundum aliquos natum
poteft
rupto
,
diccndura ad
M- jliaua mutu6 refcruntur,& incorapoflibile eft ilfme ia fic refcrri, nifi alterum illorum fic rcferaturad
eorruptiont
vera
qu6d quando
ruotpitur
rumpititr,
inteUigi,fiae in per fe ratione quiditatiua rci.
tclligi
concurfus matcriae,
doque cer-
non cf^ figno natura: , non cflet
intelligialiquam mutarionem abfbluti
naturalitcf corruptionecompofitijcrgo in illo in-
mutatione
tamcn h con- Trim ^fum-
fed
:
Nam prim6 corrumpi-
uerfb eft in corruptionc.
icc. falfura eft
ftanti natura: eft relatio corriipta, finc
quam ad
,
vel econuerfb cflenrialius vidctur prius
corrumpitur propter corruptionem pofterioris. formac videtur prior Item , feparatio materiac ,
&
iara fatfba
videtur falfa,quiaeflcntialius videtur materia de- adfmiuimi
&
;
vct
:
rio in aliquo abrolutorprioriras
:
,
Sed ad alias duas oportet refpondere quarum MnterU sn magis depenvtraquc proccdii ex ratione prioritatis fecundum det »d comp» naturam: In primaobicftiqnc prima propofitio fiium, tfutun
eft aliqua prioritas
non ^,pQfcquam fuit & ad illam dicebanturambo cauiantiaper fe:licet non primo ide5
addatur
obicdUo
, tertia
&
quia
illa eft fal-
,
apprcciantc,fit ex confcqucnti mutatio in precio,
ttrfsnes.
tertio
non po-
ad quod neceflario dicitur alterum relatiuorum , ita quod fine hoc tali relationc non refertur. Tencndoiftam refponfionem, in aliquo tenio
totum.
,&
&
;
quae
Kelatio non corrumpirtur, nifi cornpto alt^fuo
;
tHTftrf* sd
in apprcciato;fic haec entitas compofiti cft aliIn corrxptieforraa: n* tatius mu- quaentitas tcrtiaabentitatemateria: tinturredicaufataab eis ; in illa fit mutatio corruptionis,
:
tertium,& tunc
dct eflcntialiter.
&
iftis
in vtroquc iftorum
fa
fecundum,de nouitate rclationis,poteft dici,qu6d nulla pars folatotum conftituit \ etgo Cicut eft lelacio partis in communi ad totum in talis partis ad lale totum , ita etiam comrauni, eft ralis panisad talera compartem, vt italoquar, econuerfo:ficut haberur in «j.qusft.}. art.j. Et poteft tunc pars materialis habere pro primo cor-
tMrtis iicU-
talitaris
quaecunque eflentia ab aliqua, a qua non depen-
Ad
Z>f.^.tt.M>
Meraph.
mixtum fieri
;
,
& ex
fic igituf
lapide,
apud
& carnc
eft fieri
non
Ariftot. adus-,
eft
vnum natum
& potentia
intelliguntur hic proportionaliter vnirati fcilicet
fi
per
fc,
per
fe;fi
per accidcns
per tccidens. §iHari ex
,
quod exemplificat quzfL in materia (J» form» fitpff manifeftiori , verum eft , quoad aliquam vnitafe vnu ,nm tem , fed non quoad eflentialem nihil enim tfl qMuendtt prohibet minorem vnitatem cflc manifeftiorem rativ. rnniore. Sed qiiatc ille adus cft per fe adlus, & ilJc per accidcns ? Refpondco , non eft caufa Et quod dicitur
,
,
:
quare
Qu^ftio IV. qture
illa eft
forma
fubftanrialis
,
&
illa eft
acci-
primo modo, non hxceft per lcprimo
clens,quia propofirioncs pcr fc ftrfe frim»
m*d»
M»
hMbtmtfioptci (^uid i
h^benipropter
mcxlo
,
ijMid:8c ficut
Albedo
fittntut^ixz 8c
eji
tjHalitMyCmiiitet^oTno e/l /ith-
hxc,HttmttnitM4 qttd homo
hom*,
efi
tfiformA ft^fiantudu.
Ad argumenta principalia. Ad priraura,patet cx giaMMfM didfas iramediatc. Ad (ecunduro dico,qu6d quz fimimim magis funt vnius rarionis, minus funt vnibilia:vc rmti»»0,mi-
cx eis fiat vnum.patet induccndo:& licet quandoquc concingat , iicut exemplificatiir in parribus vmmmftrfi. homogencis, tamcn primx panes in quas cft di-
nktfmcimnt
uifio torius, qua: ptopric dicuntur circntialcs
cut potcntiale proprium
,
poftunt elle vnius rarionis
:
& adhiale (cd funt
,
,
fi-
nunquam
primo diucr-
ix neccilario. Qazcunque autcm iunt vnius rauenis,fimc tantura integrales,& contincntur
nes fub vna panc
om-
fub poceAtiali
eftenriali fcilicec
practer illud,quod eft aliqiiod a£hiale
^
,
quo
eft
759
do fic.iuxta obieEhionem in prima ratione,6cc. tota taracfl litera videtur faris
&
pancs,& partiura inter fe.Quzre opinioncs antiquorum,& modemorum. Vidc Commcntatorcm i.Phyfxommtnto 17. & applica alia loca cius plcrumque contra fe , tnaxime 7. Afetaph.comm.vlttmOfdr ^. eU Anima commento ^ .ctrca tnediMmi& 1. Phyfcommento G^.&yCei. Aiundi,cotmnento 7. alibtfepe. Vide Vuar. relarione eius ad
&
&
&
cju.
1
Com-
Sententiarum, qui fufHnet viara
1. j.
mcntatoris. Vide
Occham in
egregic
j. di.i.tf.x.
& alios fequaces huius & pondcra mulriplicem ,
gradum
&compofitio-
vnitaris.cx i.d.pri.par.i.
ncm mulriplicem. Qu«re Occham
& totum
8.
mulriplcx
,
difi.
i
,
5
.tjtufi.
& in quo ponenda tcrria
cnritasJnquo non,videBocrinm libJ)iuifionum, hunc criamin i.dift.i6A alibi pluries inquire. Solucndo obie^oncs infra,ibi:Pr tfuokUretur
&
ttltht.Vide fupra cap.de
compleriuc vnicas corapofiri.
bona.
Inueftigat notabiliter de lertia enritatc hic,
Relatione
tamen videcur i.di.i.^.t.&
<j.i
.oppofitum
;o. di. pri.at/]ut 55.
& ^i.eiufdemiCed tu concordabis dida, vc fupjn K^NNOTAT. MAVRITir, II
SEqoicur
quxftio qiiarta
& vltiraa quzftio
& contrL de
vnitate pcr (c corapofiri cx materia,& fbrma,
tc.if In principio dcclarat veritatem qu«firi4n.
ueftigando caulam vnitatis compofiri
,
&
inffait,
& addit,vbi facit menrionem de expofirione textus.Quzrc Tho.contra Gcnriles/' ii.& fe<jtf.lnf. ihiiltem aon vuUtur necejfitat, &c. vlque ibi:^
Extra ab
bus.
:
Illa
ctiam ratio fequens
ibi
tetigi , & adde hlc multa pro, Pondera illud Damafceni, eftiodfemel ajfumffit , arguendo ad hominem, exfiia propria expofiuone de partibus principalibus <<. i6.j. pcr
de Relarione
illa q.
aliqui-
Praterea reUti«
fimtleflruttMr,8cc. vfque iil\ic:Praterea,velfecwt-'
ioctun ^ minori
,Tange
etiara de difHndtione taan propric realis, an formalis,an rautua , &c. vt nofti. Quacre vbique Scraphicura Bonau. defende, non errabis, Fran-
torius \ panibus,
lis
&
cifci
&
& Occham
quoque acumen clariflimum,
cct aduerfantis , atque Aureoli
:
li-
decorant enira,&
Hugo fcmpcr fidevidnus,de Caftro no. manu ceneatur.
declarantfentenciasScoricas. lis,qui4
LIBER NONVS. N hoc libro agitur de ^uifiotie entu in ens inpotentiay ^ ens in a&Uyfiu tn potentianiyt^ aS^um^ intelleffa diuifio
,
ex qua mult4t
Priori
qutefiionesfi)luuntur.
modo
non datur interentia diuerja,fidinter diuerfisfiatuj
eiufdem enttj s ipfium enim ens,quodmodo e/^in aSlu^anteafuit in potentia ^ quofinfu
parum traSiatura Thilofiopho. Secundo modo datur interrationes
efientiales diuerfiu
entium,fiue aSiu exiFlantfiue non\quo fenfiufiequenter trafiatur a Pbilofiphoy^ petiffime
locum habet infubfiantia-^f^ qualitateyin quibuj
1>ehacdiuifione diffutatDoSior
O* cUre,quam
15.
maxime efi potentia^f^ a£iui,
qu^ionesfummafibtilitateyO^magurefolute,
in cxteru librts. tU «mimaeaf.t.text.6. Aaen. iUd. D. Thoia. btc 1*3,
Quoniam vcro
hoc quidem
dicitur cns
co quod quid aut quantitas, aut qua: aliud fecundum potentiam , 8c :
litas
adum
,
&
fecundum
opus.
Text.
cotnm. 10.
Q^y
1.&
5.
&
t.fenttmt.dijl.j. qMt/t.t. mrtie.x. im torfort.
ie ptttnt. mrtie. i jti j. Flandria hit qmtjl. i mrtie.t.. Tot\[eczeMf.\. qmtfi. i.fi&. 1. »..<^ j. Suarex diff. i 1 . Mtt. ftS. j . Hunad. diff. i . Mtt.fia.i.
C"
qmtft.i.
QVod non
iE S
TIO
I.
quia
fcomdnm
ment.
Vtrtum p§tetttU , (^a^tu ofponintur ?
ius
7.
adus
feftum Ariftot.«f t.^.ttxt. ii.<J.
j. Tlijff.
Scori Opcr. tom. IV.
,
quia achjs infen porentiam
:
fc-
enim cft , crgo eft pofEbile eflc i qub oppofitum non ftat. Item confirmatHr: quitur
cmf.t.text.t. lib.i.
;
Ariftocclcra capitc
vbi norificat pofEbile Ci
efl
,
extiterit
,
;
i. text.
nihil cft irapoffibilc
qu6d iilud , quod
hancrarioncra;crgo ipfijm
eft
SS
com-
pofTibile eft, cu-
«^
eft
,
:
mani-
partidpac
poQibile,fecundum s
1
quod
,
Metaph.
Lib. IX.
760
Ariftotcles loquitur dc potcntia,& pofllbi-
quod
idem fuppofitum non potcft fubcllc qiundoquc vni oppoilto diuidenti genus quandoquc altcrijficutpatct ^.Topicor .cap.iz.de fidc, opinione:(cd potcntia>& aaus dicuntur deeoItcm
li.
,
:
&
homo
dcm:fic qu6d
Itcm, vnum oppofi.-
ncc facit ipj[b:a6his autem perficit potentiam,&
cum
perficit altcrcun
;
cnte
,
potentit. transferri ad princiillud,
quo
fimpliciter
eft
non
ens.
poflibile poteft cflc,
non quo forraaliterjicd caufalitcr.
tjcr modumeilendi, fimilem cipiatum in principio.
quia cns in.potcntia
tantum fecundum quid cns ; ergo
noinen
Item,
ip{a:vt pafct 7.huius,t.c.ii.&.8.t.c.i5.
cum
ter poticft
pium,tanquam ad
mo imponcbatur principio
non diuidunt aliquod diuifum , vt oppofita, quorum altcrum conucrtitur cum diuifo : a<Stu5 conucrtitur
modum quendam cntis, non conueniat enti cali, nifi per aliquod principium, per quod poteft ciTcconucnicnifte
vnum cum facit vnum
jlla
mitttr.
•,
batur ad fignificandum pius
tudincm,{cd pcrfcdionem.
&
iropodtum , indc ad ahud fi tamcn primo iinpoiic-
prius
tranflatum, dubium eft
aliud cft in potcntia, quara
Commentatorcm 8. huius, com.ij.cxtra£tiodc potcntia npn Jargitur multi-
tum non
nomen
fuit
ciim
pcr
eft in a6hi,
cniis. Alio modo fpcdalitcr fottH/U du.. importac rationem principij ; cui aucem illorum pliciterfur
& homo in adbu
in potcntia,
idcm funt : quia noh
quod
qucndam modum
cfle
,
Similiterfi pri-
quod
per
res poteft
potcft transfcrri ad fignificandum gencrali-
,
Dc
primo
qu.em habet prin-
fecnndum qu.od
fignificato potentia,
principium
dicit
illi
dicecur in fequenti qu«ft. hic
,
cnim patet,qu6d non eft de illa poientia. difficultas quia non njinus rfalit/:r cft aliquid principium quando adu principiat, qukm quando non :
Eftaatcm a£tus exiftcrc rem : non ita ncut dicimuspotcntia, &c, Item.in prooetQio dc Amma,tex.c.6.& indc
Contra in
ifto ^.cap.^.t.c^i 1.
SCHOLIVM VNICVM.
Et ira pro foluduarum quaeftionum , patet qu6d potcntia vt eft principium,derarione fui non op-r principiatjfed poteft principiarc.
rione iflarum
ponitur adui.
Hic crgo videndum
Resolvjtv s^ltM <]U4tftio in (jutft.feqM.i
^ argnmenta hic addufla
eft
dam cntis in (c,finc rationc
ibi folumtur,n,ii.
de potcntia comrau-
lii^s accepta,videlicct vt iroportat
modum quen-
prindpij:& quia
Me-
Tetentia,vt
frincipium
non eppmitur aiini.
taphyficus confiderat ens,'& pafliones pius, idco tottntia potcntia fic fumpta ad confiderapotiem ^Aexi- Metapheric^
Q^
je.%-T
10
phyfici perrinct. Et idc6 propter breuitatem in fermone poteft dici potcntia Metaphyfica. luxta illam potentiam proprie tranfumitur nomcn Jn>i tentid ad (eraandum potentiam Metaphoricam,
II.
Vtrum opponMtur r§Uti»} } yide
relatos qiucftione
QV6d non
,
prozimi przcedente.
quia rclatiua funt fimyl
najtarl; tri,.
5>.Metaph.cap.7.crgo,&c.Itcm,vnum op-
:
Tex.c.17.
cadem eft potcntia cDntrariotum aAuum. Vndc in 10. cap. ^.Centraria funt , qutfunt fub fadem
Tex,
potentia. Et in ifto
j>.
contradiiHonii
Icem , correlatiua opponuntur
C.17.
eft.
cap. 7. Omnufotentiaftmul
relariuc:fed potentia pafliua
non
M4-
pocentiam Lor eicam,fiuequscft in Logicis, vt in propofirioni-
ponitur tantum rclatiue vni:fcd non tantijm a6hii vni opponitur potcntia vna, vcl ctonuerfo quia
ie.
in
qux eft in Matlicmaticis:& ctiam
(cd a6tus fimplicitct eft prior potoitia plicitcr
eft
thtmatifiif.
refcrtur corrcla-
ous
poflibilibus.
De
Mathematica tangit Philofophus
taph.cap.de Potenria,vbi dicit
phoram autem qu* eft
:
j.
Me-
Tex.e.ij.
^ecundum Meta-.
in Ceometria diciturpoten-
& dicitur lineam pofle in fuum quadra-r tum & in numcris firailiter radix quadrati dicitur pofle in quadratum, & in 10. EucIidis,potia
fic
:
,
fic
commenfurabiles dicuntur linex, quarum quadrata funr commenfurabilia, qui potentianon eft compofitionis quia ifta non cft poflibilis , Linea eftfuum quadratum : ncc eft realis, non enim ex lineis fit quadratum : ied cft imagi» tentialiter
:
tiuc ad porentiam adliuamjcrgo
non
refertur,ncc
opponitur relatiue potcntiaaifiui. Itcm
non
funt primae differcntiaE cntis
potentia lunt huiufmodi;ergo, &c.
matur ratio
,
relatiua
,
fed adtus
:
,
&
Item,confir-
qu ia qux funt dctcrminati
non poffunt diuidcrc ens,inquantum ens
gcncris, :
ied rc-
latiua funt dctcrminati generis; ergo potentia,&
adusjquae primo diuidunt ens,nonpofluntopponi rclatiuc. :
ucnit in
tationcm matcris caufatur
aiiis
oppofitis
T.ci3.km- huiufinodi:vt pate;
:
(cd a£h]s,& potentia funt
9. Mctaph.cap.7.crgo,&c.
potcntia Logica dicit Philolbphus in
falfum efte.ahm in iftoj.cap.vltimOjLc.ii. Sem~ per componuntur non poftwllia diuidt,Scc. Et il-
&
norum
1.
PosITA modum
duplici acceptione potentityfrom di-
entUydiftinguit eant in Afetaphyficam,
JHeijaphoricam, feu
de tjuo vide ipfum
i
& Logicam, 10. & in^. nu.j. &
Mathematicam,
.ditt.j.
di.
Afet.tex.iy.vhifitfiitfexplicat has poterttiat.
Ad
qutftionem primam refpondet potentiam MetaphyficamftriSHJfme fumptam , vt non ftax cum atlu
ftingucre
illarum qu«ftionura, oportct di-
dc/^wwwW.
Vnomodo
in rc
,
§luiitjlfer fa« tentia llegi-
caufatus cx habitudinc termi-
quod non recommuniter corrc/pondeat fibi aliqua po^entia rcalis , tamcn hxc non cft licct
per fede rationc huius potentia: fuiflct
mundilm
:
&
fic
poflibile
fbrc ante cius crcationem
, fi
formans hanc compofitiomm,Mundus erit : licct tunc ncc fuiflet potcntia pafliua ad efte mundi , ncc ctiam adiua , pofito hoc pcr impoflibilc ; dam taraen fine contradide dlione poflet potenria fore ad hoc a^iua , tunc
fuiflet intelledhis
&
circa idem,ejfe oppofitam aElui.
Ad folutioncs
modus quidam compofirionis
flliuscompofitionis, fcilicet
pugnant. Et cit
j. t.c,
17. Poftibilcquarjdo non necejfefuerit contrarium
ctus ab intclle£hi
SCHOLIVM
imaginatur pun-
ita
cauiari.
la potcntia eft
,
& per eius fluxnm lincam cau(ari,& lincam flucre, & per cius fluxum quadratum cius £l:um fluere,
De
Contrk de ratione oppofitorum rclatiuc cft qu6d vnura dfffiniatur per aliud,& hoc non con-
Si enim realiter materia ad compofitumjquod per tranfmu-
nata iuxta p^tcntialem. cft in poccntia
potcntia dicii
vtraque potentia difta tangit Ariftotcles in principio noni, t.
c. i.
Sinjilitudinc
quadam dicuntur qucmad
Qu^ftio n. qncmadmodum in Geomctrfa poffibilia , & Imquod aliquo modo funr, & non runt,hec eft.quia fic vcra fiinr,vcl falfa. De podibilia dicimus, eo
potentia Metaphyfica dixit Philoibphus in principio iftius non;t.c.i J»
pUu
efi
J>ottntiA,& aSiis
fltcuer lud'
no;nec potentialem
cipitur. Vno modo oppouitm: impoflibili , non quidcm vt dicit modufn compofitionis , ficut in (cctmdomembro difttii^onis,fed vtdidt diipo£tionem alicuius incomplexi,quemadmodum fe-
qua
Arift.5.huius,capitulo dcFalib,t.c.}4.ali-
PcJtUUyir lUcrjfatimH
contradidHonem
ratio dicitur in fe falfa,quia
cludit.
cft
ens,cuius ratiocontradidlionem in-
modo fiimitur fotent'ta,\K.
Alio
mtrtitiiram nece{Iario:& fic loquitur tmtr.
Auicenna de
tia
Metaphyfica
,
prout non
idem,& uc loquitur
ftat
;
:
:
quia tunc
potentia ad
cflct
poffibili
tcnria cft rclario,ergo ftmdatur in aliquo
fe
i.
habet dcfc-
Poffihile,c^uo
cum adu ,
Ariftotcles cap.5.
,
potcntiam,&
Metaph.fuae,&fic(^citur »fc
:
opponitur
dabilem. Tcnio roodo fhidkimrac fvimitaT fttenftTWUi
Sed circa iftam potcnriam Metaphyficam , vt opponitur adui,prim6 dubitatunquia fi dicit or-
nam nihil
1
cundum
Ttffibilt een-
dentc relationi crcanirx.
includit:& ficpoffibile conueniturcumtoto cntc;
.Nonfolkm dictmia pofftbtle aftum natum mouere,8cc. Scd & aliter i&a.potentia tripliciter acf .t.c. 1
fitHr.
fit dubium. Ita pbflct dici creaturam rcferri ad Deum,finc omni correlarione in Deo concfpon-
dincm ad a
eoritm,t}iu tHcHntnr /ecnntiutnmottun folitm.Et c.
tafhjffifM tri-
761
t.
c.i
circa i
vbi
.
a£him,qu6d a£his eftquandores eft,non ibidem ponitmulta excmpla de oppofitis,vt vigilans, dormicns:& in finefubdit, Alterifarti efi ailm determinatm al"
matcria
&
in innnitum.
Aec in forma
,
Item
quia iara
terri6,fi
eflet
:
po-
non in
potenria
naturalis, vt patebit in quaEftionefequenti.
Ncc
quo fundenon ens:quia
videtur aliquod aliudens pofle dari in
non ente fundetur;crgo cft non eft magis cns fuo nindamcnto. Ad ifla , intcllieendum , quod potentiaMcta-
tur,fi in
rclatio
notifioat
ira ficutin potentia.Et
,
fic
phyfica praecisc fumpta
fcilicct vt abflrahitab fliuttfianUfundatiu:pr«cisc in ef^ mtntumptttmii, Metafcnria,qua: didtur poflibilis cflc,& eft ordo illius
omnipotcnria naturali
,
,
fhyftct!
teri^aut pojfthile.
eflentiz ad fj^
Ad quzftioncm ergo primamdicendum,qu6d tantummodo potcntia Metaphy fica,vltimo inodo fumpta opponitur a£kui quia circa idcm habent fieri,& /imul cflc non poffunt.
potenua ad autcm potcnria,qu« eft inter duo, vtninquc illorum potcft dcnominari ; vnum vt
:
fenria animae Antichrifti fundarur
fuum effe.
Ifla
quafi fubie<^m,aliud vt quafi icrminus.
admodum didhim
SCHOLIVM
eft in 7.
qu6d
Qucm-
aliter eft ifta ve-
t2:materia generatur,Sc aliter hxccompofitttm ge-
IL
neratur : quia prima vt forma denorainat fiibie>
PoTENTiAM,<^ aSiim epponi rtlatiue,fed non mutuee,ratio (ft,quia pottntia
ordinem ad
dicit
4i6bim,Jicut fcietia adfcthile/ed ntn econtra. Tria ohijcit.
Ad frimum
ad aSium
,
explicat anpotentia dicatur
in potentia.vel in a£iu.
Ad ftcundum,
Ad
an dicat rtlationem aSbialem,vel potenttaltm. t(nium,p«tentiam,t}ua amma in ipfa circa quod mouet
,
efi creahilu,funtiari
& folutt optimoi
dtffi-
cultates.
Ad fecundam quaefUonem diccndum,qu6d reopponi
,
poteft dupliciter inteUigi:
mutuo fcilicet quod vtrumquc habet habitudincm per fe ad alterumjvel non mutuo.Non primomodoopponunturadus,&potentia,qaiaciJm vel
fimul natura
,
& definitionc, fequcretur
tuncquod adus nondtet
prior ratione,quam po-
fumeretur ab adu magis,quam econuerfo, quod eft contra Ariftotelcm teiitia:nec ratio potentias
Acliu,^f»- in
ifto jj.cap.y. t.c.13.
Secundomodo opponun-
tenti*reUti-
tur,nam fupponendo fignificatum nominis ,patet
ui,no fnutui
quod potentia fic fumpta
0ffonmUftr.
dicit ordinem ad adu, otdo cflenrialiter eft refpedus ad adhira} habcns ergo rcfpedhim cfTcntialitcr ad aliud, in-
&
ille
quannim huiufmodi, illi alij non opponitur, nifi rclatiue. Scd hoc non eft cconuerfb quia ratio :
afhis cft abfbluu, vt
probatum
ad aliquid abfolutum
cflc rclario
Dc fcientia qui ,
;
quantura adipfum
fcrtur »dfci-
idem
ttnir».
cft rcfcrri,
:
fcibile eft
patet fc-
ad
fcibile,
abfolutum
,
in-
Non cnim terminare immo ;
eodem , videntur pcr
ficut in rclariuis
Stoti
,
adAliqutd,x.c. zo.
cft rclatio fcicntiz.
&rclationem
vbi concurrunt in
coniunda
f .c.dc
cflentialitcr refcrtur
non cconuerfo ergo ScienttMre-
non i
ex intentione
,
cund umPhilofbphum in
bilt
eft
Exemplum autem quomodo poteft
Philofophi.
pcr fc
tia
fundata in ipfo
dem
mutuis,
Oper.tom.ir.
accidens.
iicct
hoc
ihi
;
& terminus eft poflibilis ea»
eft adipfumtcrmintim. completiflimi dicitur totum, Sed propriiflimc quando dicimt eflcntia eft poflibilis cfli.fiuc po*
potenria:quiaeadem
&
teft etlc
:
quia timc cxprimitur habimdo ambo-
Vndc
rum.
plus explicat
latiuc aljqua
talia fint
^him, fecunda vt via dcnominat tcrminum. Sic in propofiro,&fundamenmmeftpoflibilc,poten-
hacc propofitio ,poffilnle
quam
illa,
e/l
hoc
effe,
hoc esipoffibile quia pri:
ma includit fundamentum,&
tcrminum. Per hoc
ad argumenta.
Ad primum.quando quacritur, aut ad adhim in
Ittemtia
a»
quod vtraqne dicatiir »d aHum i» ftdifiun(fliuae eft diftingucnda,fccundum com-
a(^u;aut ad aftum in potentia:dico
pars
tenti*,vtl in
& a^m
in ncutro fcnfu cft aQMi pofitioncm,& diuifionem , in ac^u : quia vcrum, quod potcnriaeft ad mnc idem firaul cflet in potcmia,vt terminus potenii2,& in a£hi. In fcnfii etiam compofitionis
qu6d potentia eft ad adum in potcnqu6d tcrminus potcnriae intelligamr hoc tomra , afim inpotentia : nunquam cnim tcrminus relarionis eft per fe compofitum ex tetmino & relaaone:ficnt per fe terminus patemitaris non eft filius pattis, fed filius. In fenfu autem diuifionis eft vemm , qu6d potentia eft ad adum in potentia hoc cft^quia aiOtus cft in potenria. Et cum arguitur contra hoc de procefru in infinifalfum
eft,
tia. Ita fcilicct
:
tura.
Dico,qu6d potcnria
eft a
a£him;quia cft in
non alia: ficut eadem dicitur poflibilis, non alia. £t fi qnxritut ifla potcntia^d quid?aut ad a<^ra in adhL^apt ad adum in potcntia ? Dico, qu6d ad iftum eundem potcntia eadem,qus eft ad ipfum,
a£lum,qai
eft
inpotenria,ifla cadcni rcplicata vo-
cc tenus:quamuis
nunquam cft nifi viu potcntia,
& vnus adus. SSs
3
Ad
Termitimf»' temitatu *o tfifilitufotru.
76Z
Metaph.
Lib. IX.
Ad (ecundum
di'cenduni,qudd porenria
cft re-
pt reUtiofo- latio,ncc potentialis.nec aftualisrfed talis,quac eft MUimlii ? ip(a potentialitas:eft tamen potentialis in termi-
no
fuo,qui eft potentialis fonnaliter,non nifi
illa
eadcra potentialitate. Adrertium dicendum,qu6d potentia,qua anima creandapotefteile, fundatur
in ip(a anima creanda adbi exiftens,cum
nec requiritur fubiedlum
,
non
citur
formabilis
quia tunc
cftet adhis,
te,vt potentia ignis
eft
non ens ,
& pcr confequens relatio fundata in
tantum
ipfo, eft
o cns m m actu & n.
,
V*
&
:
fed ficut priuatio non plus en-
quam negatio licet fit ncgatio contrada ad fubiedum. £t ide6 diuifio per habitum &priuarionem,cftpctcontradi£rionemquandam: ritaris dicit
fic in
dicit
:
propofito nifi
,
,
non ens quoddam
cui fcilicet poteft
:
& intelligitur
hil cft in re,non eft idem,nec ahud,quia iltz fimt difFercntiae cntis:fic
illa
Metaphyhca in cftennon eft in Chimera. Seddcrundamcntoeius,qualem enritatem habet antequam exiftat,difficultas eft magna: ncc hic pcrtra6bnda , fonc eniro viderctur diffufius, 8c prolixius principali. Ad fecundum dicendum,qudd non omnis relario , quae eft in obiedo incelligibili , non habente aliquod cflc exiftcntia; ifta
potentia
nifi in
inteUcdu,eft relario rarionis
tdatio rarionis, relario
finis
,
quz
:
ficut
nec eft
incftalicui in-
SitiJ rtltuit
tento , quando illud non habet aliquam exiftcntiam extra intenrionem intendentis. Scd ifta fola
f»tivrtU flri-
eft relacio rationis
gifianft»
intelledus comparantisillud ad aliud,ficut eftre-
fucccdere ens
:
quafi
fuccedere,quafi
ergo potentia
,
quae eft difFe-
inquantum intclligimr , decerminac pro fundamenco elTentiam intellcdbam , quz
rcntia cntis, fibi
eadem
poftea eft:non entitas autem,nec in re,nec
in intelicdu aliquod fubiedhim
fibi
dctcrminat.
£c pro tanto videtur cns in poccntia magis ens» qu^m negatio cntis , ficut priuario vidcpir m^gis ens,quam negatio. Vnde priuacio ponitur terminus motus nacuralis, negatio non. Sic enri in potcntia intcUigimr fucccdcrc ens
enri abfblute
fcd
:
non fic non
fecundum illos , qui ponunt
,
eflen-
tiam nullam haberc cnritatcm omnino:nifi quando exiftitaftu. Videtur hacc via fccunda probabilis,&
maximc
fi
ponat eflentiam
,
&cejfe non
fimumeft de pdoritatc tcmporis,quae omnino vidctur fimilera relationem iraportare,ficut poten-
tem.
latio vniuetfalis.
Alicjuid.
quae caufatur in obie^bo a6hi
De hoc
ampliuc in
obie(5lo,quam ipfum comparetur ad
ledu.
5. cap.
de ad
Potentia autem prius naturalitcr ineft ejfs
ab
intel-
Non enim quia inteUedus creatus compa^
rat ad ejft,ide6 potcftefle,fedquia poteft cfle,ide6 cft verus intelledus.
tia.
Et exeraplum conuenientif-
Nam vtraquc de rarionc fui rcquirit,vtquan-
do rclatio talis eft ad terminum,tenninus non exiftatincc
tamen
prioritas eft
tantum
relario fecim-
dum
rarionem caufata in aliquo ab intcllcdu confidcrante,& comparante ipfum ad aliud,quod eft pofterius
tanttim fecundum rationem.
ferre nifi ratione
qu6d
lis,ad
realem,eiw>d certum fit retjuirentii
ejfe
extrema
,
& aEium
,
debet in doEhina Ariftoterealia,
& realirer diftin^a
ftd relationem realem\de tjuofuse
Do^or i.d.^i.
Exflicat optimivotentiam obieiiiuam,feu adaSHi
Jmfliciter,& fttvie[liuam,feu ad oBum fecundum 't]uid,de tjHo vide ipfum i.d.ii.tj.i.& vtramtjue diuidit in varia membra:.quia alia eft fermanens, aliafuccejfiua;aliafubfta»tialis,vt materi* adfor-
nMtn;alia accidentalis, vtfubieBi jtngnla ctare explicat. Item,alia
vnamutatione,& aliaremota,
ad
eft
accidens
;
&
propi»t]ua,<jM*
<]ux plurihus
redu-
illa eft
relatio rationis,&
correfpondet relatio rationis. Si
cfFedtumprodudura,
quo
eft relatio rca-
& eadcm pra:cefnt ad
modum przcxpofitum.
Vlrcriijs,ad
non ejfe
refpondcrc ad illud de crea-
produdionem, diceretur,qu6d non alitereadem: nifi ficut ens in potentia,&ens in adhi funtidem
III.
J^ROBABiiE tpctentiam «jfs ens rationisi&
nifi
arguitur de agcnte naturali in
potcntia diuifionem entts in fotentiam
fibi
r»tienu
ad »cii4m.
:
Diceretur,qu6d
fufficit
iuxta
SCHOLIVM
Nec rcfht
tionc.
Potetuiartl»tio
dif-
tunc enim videtur ncceflario concedcndum , qu6d potenria eflentiic vt fundamenti,ad effe vc ad terminum, non poteft efle nifi relatio ratibnis , quia non eft inter diftincia , nifi rarionc tantum, ficut identitas. Secundikm viam iftam, & argumenta fuperius mota fcih"cet fecundum,& tenium,&etiam duo poftca indufta concra rcfponfiones ad illa, & quartum argumencura principale ad quaeftioncm non habcnt difficulta-
,
^
ens in potcnria nihil formaliter
quantiim eft de {e poffet efle fine adtiua,vt diAum eft prius^roprer hoc
eil creatiuus
eni in
(!"''""
:
antequam
a«^ua:Deus autem
7
^n
ic diuifio entis per ens tumentt /•/1n potentia , eft quati diuifio per
rarionis
crect,ergo creabilc cft pofllbile acari«non cantiim
tia pofllbili,aliqua cnritas qualis
i
adformam aeju*.
idem ens fibi prim6 fundetpotcntiam , deinde fit terminus potcntiae:quod noneft nifi fecundum intelledum concipientcm idem. Nam quando ni-
ergo ponitiir
Lo^iaH
vt potentia hominis ad fcientiam.
,
efl
turdeimpoffibih
potcntii Logic^, quia
fiinguitttrk
eft
non exiftenti,& eodem modo de fundamcnto cius ? Anima enim illa nihil eft antequam creatur , alias non crearc-
centia
di-
vt
contradi6rionem,non fimpliciter,quia tunc ens in pocenria conueneretur cum non cnte , dicere-
M
Mtt»phyfic»
,
ejuem
Sed quare ponitur potentia cflc aliquid,cum non fit cxiftens,nec aliqua ratioconclu-
lur. Itcm,non videtur nifi relatio rationis:quatenus intcUedus poteft concipere eftentiam , quae HuBstft pt- non exiftit, in ordine eius ad exiftcntiam. Ad A ttnti» »BtMt potentijc adliuac cuicunque neceflan6 videtur poitnfpftbinere aliquid poOibile corrc(pondcns, quia refpek. £ta eiu$,quod non eft in fe po(IIbilc,nuUa eft po-
^Momodo
aHu ad
vcl in a£tu.
dat entitatem aliquam conuenire
TittHtiM
potentia primo
illo
Rurftu hdc aQuatur tjuandoejHe altera parte manente,vt in exemplo ; ali^uando altera non manen-
•
:
eft
firmabile
Alirer dicitur,qu6d ens in potenria,fimplicilcr
Etconcedendumcft , quod illud quod fundatur in non exiftentc , non eft exiftcns : nec in potentia cft aliquid cxiftens
ftem, alia
eft
potentia:alianon primo,vt tjuando foiyk pars eim
accidens aduale.
Cit
ad aElum.
tfuando totum
,
ampliorcmnocitiam habendam dc
vt eft differcntia entis
,
multomm.quae dicuntur de potentia,&
&
Z
ad intelledtum in ifto 9.
Philofopho,fcicndum eft,qu6d illa noii diuidicur in poccntiam antcadum , &cum zQ.\s: alibi,
&
eft a6hu i ita nulla eft cum adtu. Sed tantum ante a(Shim. Ncc diuiditur fccimdum NmS» potenquod cft termini,& fccundum quod cft fundarae- ti»eftcunt »&ii. ri,vc prfmo modo dicatur obie<^ua, feaindomo-
quia oppofita
dofubic£tiua,quia
eadem
eft
pocentia,fubic6him,
& terminum diuerfimodedenominans,fecundum quod didum
cft fupr^.
Sed ciim potenria dicat
ordinem alicuius in quo eft, ad a£him, fccundum qu6d talis ordo variatur, diftinguitur:& proportionabiliter potctia. Habitudo autem potentia; ad adura
;
QusEflio II. a&um, quzcJam illius in
quo
ad adhim formalcm rcfpcda
eft
fccimda dicctur infra qusft.
TttattU fim fUcittr .
Etdchac 4. ad primum argu-
potenria-,quacdam non.
eft
cft in porcntia;vt patct.
ejfe
aliquod potcft cfTc alicuius, vel fimplidtcr,
quid
:
proprium
fiuc
, v/el
fiuc
non
proprium, fcd quafi cxtrinfccumrfed hatc crit primaria diuifionc duplex potentia ; quasdam ad efe fimplicitcr illius , quod cft in poproprium , ;
& & alia ad cfte exrrinfccum quafi, & (ccun-
alf-
eft in
:
animac acandx Et hxc propriiflimc
ficut cflcnria
fuum
potcnria ad
ejfe.
«^ eftdiifcrcntiacntis,&potcftdicipotcnriaobieai-
'
j,i.*
ua»^oatcn"S totum
cft in
potcnria ad cxiftcnriam,
& non in a6hi:tam fubicdum dus
,
Itcm, vtraquepotentia di-
qux fdlicet per diuidimr in propinquam vrum tranfmutarioncm rcdudmr ad adlum & in fta
,
,
;
rcmotam,qua».fdlicct non poteft reduci inadhim, nifi
pcr mulcas tranfrnutarioncs medias. Et dc
^uando
aMtetn,&c. Itcm,aliquid cft
,
quem
ad
ipfum totum cft inpotcntia ; aliquid
efl
non primb , fcd pcr panem,qux fbla informabitur. Et hxc.vd altera manentc:& fic homo cft in potentia ad fcicnriam, qux fblam animam informabit mancntc tamen corpore
aut altcra parce
:
corrupu,& fic ignis cft in potentia ad ejfe formx aquz fibi communicandu,& hoc corrupta forma poffunt fe inuicem fubdiuiderc quando-
corpus non album ,
cft
in potenria, vt
album,quod cxtrinfecum. Et
fed vt
fit
fic,
non
cft efe cius fe-
&
licct
ad eundcm terminflm
;
ac per hoc
,
non
ita
iffcc
qucficut patet intuenu.
SCHOLIVM
P R I M V M di^ttm huius litert\Oh\tGd\xi pomanet cum aftu , quia ei opponitur.
Secundum. Idem Tertium
,
eft
de fubiediua, eadcmrationc-
fubicdiua non
obie
,
licet jMbieliiua
mottts,<juando dicitur
&
corporis, nifi quafi fc-
cundum quid ,
& cxtrinfecc. Prima potentia, fiue
pa(nua,non diuiditur in ef{entialem,& acddcntalem,ncc propinquam,& remotam;quia in quacunque cflcntia non exiftente eft xque propinqua,& xquc eflcnrialis potentia ad proprium ejfe , xqui dico proporrionaliter. Sed diuiditur
illa
potcnria
purum:&qux eft Secundum cnim di-
in potentiam.qux eft ad adhim
ad adhim
mixmm
potcntix.
uerfitatem eflcntiarum potentia cft ad
adum
di-
uerfimode Fcdpiendum;quandoque fimul totum, fiait eflentix permanentium natx funt recipere tjfe ; quandoquc fuccefliuc , ita qu6d femper cum adhi tcrminantc potcntiam , ftet potcncia ad vlteriorem zQaxva ; ficut in fuccefliuis , ita quod ibi
nunquam potcnux Cmul fucccditaftusoppofitus. Hanc diuifioncm potcnriz in y. cap. huius. 9. T. ponitibi
c- II. Ariftoteles
:
aliter
atuem
infini-
Sccunda potcnria etiam fecundum
,
fcilicet fiibicfUua diuiditur
modum
redudionis primx po-
tcntix ad afhim fcilicet fimul,vel fucccffiue,ficut diuidcbatur.
Nam ficut
aliqua cflcnria
inrormans aliam redudmr ad efe proprium fiformatum rcducimr ad ; ita idem f//^ quafi panidpatum. Diuiditur autem ita fccunda fimilitcr fecundum diuerfbs modos, quibus aliquid eft infbrmabile illo , quod eft in pomuljvcl non fimul
&
primo modo:aliter cnira materia eft inforroa^ilis
quia ad
quo
eft. ,
&
fundttur in exijienti:
eji
ponititr in definitione , ^IM motus eft adus entis in po-
tcnria,&c.5*Afr*»», Duac poienrix ad concradidoria,vci contraria
immediata,non
ftant fimul.
10.
Vifa itaque diuifionc potcntix , confidcranda ^" tbieaifunt quxdam dc potcnria ifta Mctaphyfica in "^,'^"^^^ communi,& quxdam qiiir de h.ic potentia:& qux uAmmntt tn
dc illa dicuntur.Primnm eft,qubd ncutra potentia »aM, prxdida fcilicet nec fubiediua:ncc obicdiua manct cum a£lu:quia fibi opponitur fecundum quod vtraque
numemm atShium,
numcramr fccundiim
fecimdiim per
ficut vniuerlaliter rclatio
num. Et ex
his fcquitur tcrrium
fubicdiua in quocunquc
,
,
fe terrai-
qubd potenria
fiue in materia, fiue in
cadcm cflcntialit er illi in quo effcquia iilud in quo cft , manet aim adu non numcramr.Et fccunda ratio cft ad hoc, qubd fubiedo aliquo, non
eft
,
&
quo cft,cft abfblutum potciiria non. Sed PotentU fub nunquid ifta potcntia cft aliud ^b illo in quo eft? 'i^'** jf^i Rcfponfio dicerct aiiqm's qubd ens in aftu , & „^*"7«/?. cns in potentia non connumerautur inter fe fed illud in
;
:
:
vei cmiainadhi intcrfe:vel enriainpotcnriaimcr
tunty&c.
&prima
cadcmilli in
cntitas fubic
circa efuod fulchrat excitat difficitltatet.Gl«intumt
pc eft potcntia in albcdine futura,ftmdata ad proprium efle fuum alia in corporc ad illud idem ;
cft
^uartum , xqui paruacft
fotentia fubieBiua
IV.
tcnria norl
dax,ficut (ecundx obicdtiux fimc dux. Aliaquip-
efe:nS vt fiium
"
diuifiones ^.pofiix potentix fubie-
Aiux
&
it^
formabilc ab adhi
nus : dc hac iocum habcnt iria" dubia fupcrius mota, (bluta. Sccunda non eft cuiuflibet cntis, quia non cft, nifi illius,quod prxter ejfe proprium natum cft recipcrc aliud ejfe ab alio;& ita quando non habet illud,cft in potentia ad illudivcrbi gra-
quam
ita potcft did cundum quid , fubic6Hua:& fic intelligcndo, fubiedtiua potenria, obiedtiua potenria , non fuiit vna porcntia diucrfimodc confidcrara , fcd duz , quia in duobus,
,
illa
diuifionc potctix tradiat Philofophus cap.6.huiu$
Et
fimplidter
5.
& quia
:
cum fubiedlo quod
ignis.
tia,
ttMiis.
fc
tcrmi-
,
& &
^ltx.
in fc accidcntale
per
in potenria prima:quia fcilicct
jf^. ^.v^ix.
U£^u*
ejfe
vnum
libri.T.c.i j.
proprium ejfe fuum
.
facit
prima
&
'
fahioGti ad ejfe fibi
dum
quid illius,quod eft in potentia ad illud ejfe-y cft cuiufcunque eflendae fubftantiaiis , vd fundatur in illa accidcntalis ad proprium ejfe , efrentia,cuias cft illud proprium efe;itSL cnim cffcnria acddcntis , vcl albcdinis, cft in potcntia ad
'
& quia ad
&
:
non
eora Tnateria, quac
accidcntc , poteft did acd-
dentaiis
tenria
Ttttntt*,
communicandum ab iilud
vnom autem
per fc,fadt
eft in potcnria.Pgtcnria
mcntum. De prima nunc cft dicendum. Cum autcm omiiis adhis formalis fit */«, cxtcndcndo efe»
vd fecundum
^tMf.
eft illud ejfe
765
ejfe
fubflantiale in fe
:
& quia illud
,
cuius
fc.Ide
& aliud,diuidunt ens,fed iam diuifum & potcntiara ita qubd aliquod idem
enim
per adhira
,
membram diuifionis pcr a£him,& potentiam prxfupponitur diuifioni,per idem
potenrialitas ncc cft ide fubie<Sh3,in
eftin fe aliquod ens
'.
& diuerfum\8c timc quo
eft,
quod
a<^& potentialitas non;ncc qualem hanunquid ad ipfam Ad
aiiud.Alitcr poflct dici,qubd potcntia
bct idcntitatcm^ta cft
eft aliud:(cd
potentia alia,vt ficeatur in infinitum
?
Patct ntn
qubd non, quaiido ipfa ineft:fed fcmper incft, niH quando impoflibile cft ip(am incfle:& tuncnon eft potcntia ad ipfam,quia ad impoflibilc non eft
Scdquomodo femper incft:cumquana<^is , cum quo non ftat potcntia? Rcfpondco cum aftu illo fbt potcntia ad alium a
potentia.
dtKjHC
infit
:
peirntiM ejl
'""'*•
ft-
Lib. IX. "
764
adlumjDOH ad iftum:nec quanJo ineft,poffibile eft ;nclle potentiam ad iftum. Hoc fuper primo Phy/icoriim diffufius haber locum.
Quartum
de coraparatione iftarum f)otentiaru ad innicem:qu6d non maiorementitatcdicit de tationefua formali potentia fubiediua , quam eft,
©bie(fliua,quia vtraque eft ad
eunde terminii,
fine
cuius entirate neutra eft ens. Contrarquare igitur
&
obicfubiediua fempcr fundatur in exiftente , (ftiua in non exiftentc?Videturenim quod relatio^
nibus zquc paruam entitatem habentibus
(ufE'
,
fundamenta squc pacuam cntitatcm
ciant
ha-'
bentia.
Ad
aliud pot;eft refpondcri multipliciter.
tentia fubiediua.
Nam
rctur, poflet 4ici
qu6d anre
lantum
fuit potentia
ad fuum
ejfe.icd
en-
titas obieciitt/t,
^fnhie-
£liut,
ciK
fi
fi
aliquis torus ignis crea-'
eius
crearionem,non
obiediua in
cflentia ignis
etiam potentia fubiediua in macreanda ad formam illam crcandam , fi-
teria illa
T*nt» eft
Di^
vno modo , qu6a falfum {upponitur de po-
cifur
materia iam
Et
cflet creata.
fi
ita eft
tunc
,
quando ipfa potentia fiibiediua cft in exiftente, hoc eft per accidens:quia non inquantum exiftens:
poten-
fed per fe in eftemia cui accidit exiftere ,inquan-
lu.
tum fundac ralem potentiam homine albo ;
accidens eft in
ficut fcientia
;
(ed
per
hoc non placet
de potentia pafliua ficut ncc ignis creandus videtur habercpotentiam a(5liuam,nifi per accidens :
in poccntia,qux per fc eft ad
qui-urpotentia
Tunc
II.
eius,quam confc-
ejfe
a<5liua.
alirer potcft
formaliter includit,
dicirquod ficut priuatio nihil
ncgationem ; quia eft negenus , requirit fubicitum,
nifi
cellario contraifla ad
quod negatio in communi non rcquirit
ita nihil
;
pntitatis formaliter includir potentia fubiediua:
nec obiediua. Sed quia eft determinatus or-
/icut
do non ad
ejfe
extrinfecum
illius in
quo
ideo prarfupponitur in
Non cnim
cft,fed quafi illo
,
in
quo
a(3:um
,
quam fubic^ftiuam reduci ad quam fubie<5tiua inellet.
nontarnen prius
Exemphmi decalore,& ficcitaiein igne,& corum Vtraque refponfio rpnet a:que paruam entitarem in vtraque.Quintum eft,qu6d fubiediua eft illa, quac ponitur in definirione motus, non pfFciflibus.
qu;t eftad
nam
ante
motum,fedqux eft ad terminum
motum
eft
potenria ad
iiuc
^iu/onit in (1'ffi.wiQHe
ptO.M.
:
potcnti^ fubic(3aua Metaphyfica priias in-
fcd
non reducjtur ad
agens ivaturale
,
nifi illa
retur. Simplicircr
ad
a
motum
priiis
reduce-
tamcn confidcrando ambas
il-
ineft, opfextum ac-
pofitam fecundo capite,
Sed eft ma-
Sjmi,
quae dicunt
eft
illa
in
fotentid,
modum illius fubie<5ti lineas rc<3:as
,
,
,
qualis cft diuifio linea: pir
& curuas.
Ad
eadcm
in termino
,
dif-
& in-
coinplerum fecundijmillos,qui ponunt talemdiffcrcutiatn intcr
motum,& terrainum. Dc
hac di-
emis
^it&um.
terrium dicendum,
quaefHone fequcnu. licet
Ad quanum dicendum,qu6d
ens in potenria nonfit ens
pjc ens in
,
fic rario poflibilis
non tamen ornnino autem
talc
diuidentis;ita
& multum
ita fimpliciter, fi-
diminuat cns: rationem entis benc determinans poteft habere rationcm a<5hi
:
enim
deftruit
eft
,
inquantum opponitur vni , dimi-
non omnino deftruat.Sed
alia via fiiperiiis di
dcftruit ens,
in diuifione entis per vtiUt
quia multHm fccundum fiiam formafiteneatur Nu. 7.
de porcnria omnino, quod
& qu6d non eft relatio, nifi rarionis; eft concedcndum & eft
tunc illud argumentum
,
quafi diuifio animalis,per viuum^&c
mortHumxum
diuiditur ens pcr a£iHm,Sc poter/tiam.
Diuijio entis in porentiam,
i^-acium Jicut animalit in -viuumjf^
Ad primum argumentum fecunds
qusftionis, mortuum.
qu6d maior eft vera de correlatiuis.hic tantum alterum eft relatiuum. Ad fccundum dicen- An vnum dum,qu6d minor eft vera de potentia,vt cft prin- vni t.tntUM offonituri cipium fpccialitcr pafliuum non de potentia op-
pnret
,
Ad
pofita a
lute
,
fed fecundiim tranfinutatiuum dicitur ad
pafliuum.
Sed potentia , de qua praedicftum
cft
etiam, vt inucnitur in potcntia a<£tiuatantijm, di-
quartum
non
tranfcendcns:&
ira
poftet dici,qu6d rela-
determinari generis
cft
illae
fed
etiam poflet de dici relationc
principij,& cauf2,de quibus minus videtur
cadunt
,
rationes fub aliquo
modo
;
nec
illorum,qui
ncris quiditatiue fumpta,licet dcnominatiuc
completum
diaijlo
quod proccdit de potcntia , qua eft principium, non quodcunque,(ed pafliuum,de quo dicetur in
deurur habercper
fereus fccundijm
aStu.
gis fubiedi per paflioncs oppofiras
ponuntur in y.huius.Aliter poteft dici,qu6d om-
in aliqua potentia, velalia a priori:vel
l»r
diffcrcntias efIentiaIes,quod concedo.
nia tranfcendenriapraeterwj fimt detcrminari gc-
ordincm.nec a(flus eorumivt
Potentia
gicaftat atm
:
las}x rel="nofollow">tcntias,vtadMetaphyficum fpe(Sbnt, etiam fe
12.
illa eft definitio pojftbilis
Logicc.Quod patet,quoniam poft illam definitionem, probatex ea,qu6dfi antcccdenscftpoflibile,& confequens quod patet non efle intelligendum,nifi de potentia Logica. Et ad fecundum dicendum,qu6d benc probar,qu6d diuifio entis per oElum , & potenttam non cft diuifio gcneris pet
comparando ad fuhie(fbum,in quofunr,nu]lum vipoffir a6kus vnius dici efle alicuius,inquantuiTicft
im
mediara, nen
Ad argumcnta primae. qusftionis. Ad primum dicendum,qu6d proceditde potentia Logica , & quando confirmatur per dehnitionem poflibilis
rio potcnti^
:
vel
,
mitto.
citur ad a(Stum.Ad
fijit ,
iftud
potenria a<£Hua,inquantum principium,iion abfo-
illoa^bu ftat potentia ad
Bori»
contr»ria
oppofitionem potentiarum,quafi fic opponanrur inter fc,ficut a^fiuSjquorum funt:quod patet. Nam contraria mediata non minijs opponuntur, quim contrar'a immediata:tamen potentiae ad contraria mediata fimul funt in fuDie<3:o, quando eft fub forma media:multa autem poftune de potentia diSta. verificari , qua: nunc prajter-
de
illa
tamen
ficut fci-
fimul,fed fuccef-
Vut fotetttU .ad contradi-
propriusnon
tertium,parcbitin (cquenti quacftionc ,quoniodo
,
& refpc(5ku huius porentiae motus eft a
cum
eft,
cidit propter
terminum quae yel ante motumnoninfuit,velquod magiscrcdo,
fed
efi
,
non tota
Sextitm
& ita
motum
cuacuatur ciim mobile incipit moueri licet nara eft euacuari,
cius:
illeaiftus
pofitus ineft:ergo,&c.Non
nuit cns,licct
priusreduciada(fbu,
fiiper j. Phyficor.
ptiuo:quia illapotentianon eft cuma(£tu proprio, ftantjimul.
patetj&quando
lem rarionem
:
uOiM
qusrc
quod duar potcntiz adcontradidoria,fiuead qua-cunqua: duo oppofita immediata , circa aliquod fufcepriuum non pofliint fimul ftare in illo fufirc-
videtur potentia ad
proprium.
Sed ifta ratio Ijcetfit probabilis,tamen non cogir, quia in eodem creando,quod poteft aliquo informarijbenc pofl^t poni ordo illarum potenriarum, ^vt quod obiedina cftet prior & oportet ipfam
ftt»ntiafiib-
ftintfHone
exiiinGsavn^iCi redu(flo iani adejfe proprium.
c(iejfe fjfe
;
proprium
Metaph.
-
pta fint tranfccndentia;quia
fcilicet
pominant.Dc hoc quacre ius, in qujeft.
in quarto
hu-
Vno an figni-
de
ficet
fumomnia de-
idcm
enu.
.ANNOT.
Relatip
tentu
fo,
an
frdduamttttalnf
.
Qux(kio III
765
quod propria rclatio vcriufque ad prindpiacum ht alia : quia relatio diucrfificacur Iccundum diuerfitatcm fundamcnti. Irem,dc adionc,& pa(^ rur
ANNOTAT. MAVRiril.
fione confiderat namralis : ficut patct ex
Clrca primam & (accundam qua:ftionenm no-
&
adus , pocentis t. hoc nono dilatat fe mirum
ni libri de oppofirionc
'"'^* *
c. 1.
aduertc,
modum
in
quod
in
dc potcntia quantum ad cius cntita-
tem,condiriones,cxtrema, oppofitioncm.
& diui-
fione mulripliccm;& fimilitcr pct oppofitum ha-
betur noritia aftus.Przminit crgo diuifioncm potenriaE in communi valde notaoilcm fundamen-
talem,& vbique neccflariam,quam tangit aliqualiterjicct nonita corapletc, i.difi.j>n.far^. 7. difi.eiufdem,& 7.
&
ti.difi.i.
& & ij.qtufi.fuper
tih.Elefichorttm.
Deindc refpondct rcfolmc ad quajftionem
& &
vltim6 mouet dubia dc potenria Metaphyfica , (bluic valde fubtiliier,nullibi alrius,quam hic habcnturrvalde enim refolut^ icribit in hoc nono
&
corums
i
y.&
i.
&
&
&
non
vidctar alia poteuria, qua: cft principiumbcne faciendi,& pariendi ab illa, quar eft fimpliciter
principium faciendi,& paricndi;crgomalc diftinguitur ab illa. Anrecedens probanir,quia ficut potenria cft principium abiblutc, ita bona, fiue pcr-
feda potentia cft principium bene potcntia aucem , &potenria perfed.i non funt alia potentia. ;
Item,potenria raoriua, fiue quae eft principium refjftcndi tranfinutanri in peius
prxcisc fine
plum de primo ,
& i.&di i6.fri.& J3. quacrcFranc. Mayufr.41. & ^G.di.pri. Confia. & P.de A. in i.
& alios anriquos,& modernos,vt nofti.
Aduette confcquentcr ad cendi de relarione potenriz vel rationis
:
illos :
an
quorum quilibec
duos modos di-
(cilicet fit realis,
eft probabilis
&
,
qoiefcendi in
,
fcu obiedHua:
,
& potenria:
tanda,fcu confiderariones de eis, vbi mira folcrcia laborac;in re ris
enim fubriliflima,& minimac
cogno(citur fubrilis
,
&
enrita-
fadllirac difficillima
t.
c
reperitur in talibus taliter fc dilataflc
proculdubio fapientiae calamo
ritus litera
eftbene ordinata,
:
& correda:quare legatur
perfcdione. Exerefiftit
frigido.
fcindcnri. Si
& principittm;eigo quacuor debenc c(Ie po-
autem hic
quatuor
caufis.
Omnes
pofitae videntur
fcilicec agenci
A
correfpondere duabuj maceriali.Confirmacur rario:ficuc
enim agcns,& maccria habenc propriam racionem prindpiandi ,quare non fimilicer fbrma, & finis? Adoppoficum.
eft Ariftotelcs hic. c. c. z.
& in j.
cap.de potentia.t.c.17.
SCHOLIVM.
(pi-
Toca
afluit.
auc
quia
qu6dquoticsdidtur «-««/i,
i.dicic Ariftocclcs
pcrtradat.Ncmo ph)fc6l6, ncc anriquus, ncc mo-
demus
:
modo , roal^ poneretur fub potentia, quia non eft prindpium.Nam non habetaliquod principiarum: nihil enim principiatur k duritie , per hoc , qu6d tliuidcns non poteft durum diuidere.Item y .huius.
cenciat corrcfpondcntes
Metaphyficas
,
primo modo,non videmr alia porentia,quim a£liua;argo malc diftinguicur concra eara. Si fecundo
poncum,& tenriaK
refiftendi
Excmplum fecundi , duriries refiftit
cocies
formalis phyficacfcu fubic<SHus,& addit fexno-
cali
calor intenfus
rubtilis,quzre in quodlibcto q.i^ .oprimc ad pro-
fupra capJe ad aliquid. Confequentcr adducit diuifiones (peciales po-
aut eft principium
omni conrra adione
cft principiura
\.di.i.q.\.
:
refiftendi,quia eft principium contra agcndi
hac Metaphyfica,& alibi. Infri ciim dicit ibi Sed de fitndamentt eius ffualem e»titMem,&c. vide adillamdifRcultatem, :
:
(icum;vel eft alia potentia pra:ter raodos hic pofitos,qui omnes pertincnt ad agere, pati. Itcm,
clarc,& do6hrinaliter,ide6 plcrumquc ad dida hic fc remittit,& in
Phyfi-
3.
dc Gcneratione, t. c.46. crgo de prindpioadtiuo , pa^Tiuo vcl ergo nufla |)otentia,vt eft principium , perrinet ad Mctaphyt.c.
Resoi,vitvr
tjujfi. fe<j.
num.%.& argu-
tnenta hic addtt^a ibi foluuntur a num.^.
audader.
Quod quidcm
igitur multipUcitcr
poa no-
Quzcunquc autcm ad candem fpcciem,
Harumautcmquxcimque
omncs principia quaedam funt & ad primum vnum dicuntur,quod cft prin-
quidcm zquiuoce dicuntur potcntix
cipium tranfrautationisin alio,inquan-
tcntia,& pofTe dcterminarum bisinaliis.
cft
,
tum aliudcft. Tex.
prac^crmittantur. tex. commeati. i,
QJiESTIO ftrkm potentU
,
vt
CLViESTIO
ni.
dicit principium
commenti
,
IV.
Vtrumpotentid aifiua benc deferibatun
fuf~
ficienter diuidatMr k Philefophoi
i.
\ttxt.x.^ lib.^.huiuse. ix.text. i^.D.Tho. Ua.i.(ir^.huimeUa '4-Albcn.Mag.A»frr«,S.i.r.i. Plandiia.f.iji«.j.(^ ^huiusq.i ).«»'f.j.Fonf.W 5.A1,ime.ix.(^ h!e c. \.S\asJiff.^i.Mtt.fta. \ .Hunad.ii/>.
Arift.fcifr.
hie
AnH. lib.^.MtXi^li.c.M.Ttxt.ij.^ hie e. ^.Text.t. AIbcniu Mag. \ .hutHt tr*c.\. c.ii. df 1 ^^ hic trmii. 1 t.x,
"D.Tho. hie 1*8. i .Sonc.f .^.(landiia f
.
i
uin. ^.Fonf.
-"^
x.?hyf.f*a.x.
€.\.q.x.f*£i.\.^ %. Svaxzz.Difp.^i.Mtt.feS.\.
ETm6videmr qu6d non autem :
gencrat,non
^idetur illud piat
:
efle
PRim6 contra hoc
quia ficut gcncrans priforma,quagenerat,ica
primo principium, quod
non quo prindpiat ergo
ftotclcs diuidit
;
princi-
infufncicntcr Ari-
principium , cura
non diuidat
nifi
in illa qiiibus principia principiant , vtcx modis quos ponit,patet. Confirmatur, quia cum principiura quodyhc ^»<»,noB fint idem (impliciter,vidc-
quia
,
quod didtur principium: non agcns non ; ergo
principium habct potenriam adiuam fi
eft
fecundum Arift.
3.
cap.
Probatio confcquenrix principiura
cum
,
confequens
c. j.
t. :
e(\ falfum contra Megaricos.
non agens non habet non eft,
aftu.quia illud fimul cft,& principiaro in adhi , ex j. huius. r. c ii>
.3.
Nec
principium in pocenria, quia omnis poteneft ad aliquemadhim cius, ^uod eft in poten-
h.ibet tia
tia,
IX.
Lib.
766
»
Metapk
f^k
&
^
th,&cAt pattt tx pf ascedirttibus.tam de obiediua, qii
vel Natufalenl
tunc tranfmutatetur quando ageret.
genera canfarum diftinguant caufam , per hoc» quod caufatum aliter eft per quodiibet illorum, abfque hoc quod defccndatur ad motum,vel qua-
quod adiuum quando non agit, eft tftum
no ,
Si dicatur,
in potentia ad
alterius,puta afFedus.Coiitra:in
& Vigilia
,
i.
deSom-
CutHs efi.fotentia eius ejl fcquitur tiincquod potentia, de
cap.
i
.
Cnim efipo- aBus,&c fimiliter quj jn pfaecedentibus dicSkum cft, fcilicet quac op-* *"**"' tam» a(3;ui,non fufficienter diuidatur in poten-
ttmi* eiut
pcmitur
& fubie<3auam:erit enim prxtcc
tiam obiediuam,
ad aliquem
iftas,poteniia rcrtjanon
quod eft in potentia
:
adum
ipfius,
fed ad aliquid aliud ab ipfo.
Item,contf a hoc,qu6d dicitur tranfmutandi aliud,
quia ex hoc fequeretur , qu6d potentia creatiua eftct adiua : quia noh trahunutat aliud. Vniuerfaliter etiam fequerctur , qupd potentia adiua
non
non abftraheret \ .motu,& mutatione, pertineretad Metaphyficum
& ita nulk
ncc per confequens
,
aliqua confideratio caufa: efficientis ad ipfum penineret. Item, tenio contra hoc , quod dicitur, *f/»«
:
quia tunc omnis poten-
adiua eflet fadliua quod videmr efte contra intentionem Ariftotelis infri cap; 7. t. c. 16. diuia£tiuam , cuius dentis potentiam in fadtiuam , tia
:
lcilicet
finis eft vfus
vltimus
& & non
,
dtum.Confequentia patet,nam
aliquid fa-
a(5liua ftri<5e
fum-
caufac
,
fcquitur
:
jf alicuius
:
,
dcqua
loquitur Ariftoteles in 11.
autem,vt
amatum,&c^
dum autem,&
ftrahcret a mutatione
&
tjuomodo CAufnrum ad Metafhyficum fpeEiant, ad Phyjkum.Secundoy tjuomodo arelatione principiationis diuerfimode denominantur,principium,0'
quod
vel per mutationcm ,
infimplici-
non diflinguuntur. Ftde
&fuper Porphyr. t].
vlt.
tio^^uod fimiliter fumitur potentialitai,potentia,& potens,cjuorumprimum efi relatio;alia duo concreta
Quart6,an ratio potenti* tantum conueniat efficientt,& materia,& licetquaeius,vt c^\io,&vt quod.
nomine
r(fponiendum
,
tuxta Arifiotelem afiirmatiue
Prim6, quomodo potentia,vt principium dicitur, pertinet ad confiderationem Metaphyfici. Secund6,quid importatur nomine potentia fic fumptx. Tenio, de diuifionc cius. Quart6 , de rationibus diuidentium.Dc primo,fciendum,qu6d cum propter aliud art. i.
ejfepropter ejuod aliud eft
cntis abfblutc
,
non
contra(Sti
,
effi-
ifttclligatur aliquid
dare effeSmc hoc qu6d intclligatur aliquid mouemutari,certum eft qu6d dans efiic tale,intel-
haberc rationem caufac refpedu produ<5ti:
&non alrerius quam cfficientis compofitum ex
eft
a(5tu
,
ucut ratio vnius
&
potentia feciin-
dkm fe,non contrahir ad motum Mctaphyficura:Ucet
:
fed pertinet ad
nunquam tale vnum
motum , vel mutationem
eflctnifi
potentialis
ita
:
\n
tamen quatuor gcnera caufaad naturalitatcm, puta inquantum aliquid habet
inquantum propter haber
ejfe
,
illa
ejfe
modo
namrale
j
vel
naturali aliquid
^cmtdo qutttnorctuf f*.
pertinent
»d fhypcum.
pcrtinent ad confiderationem Phyfici.
Vnde falfura
cft
,
vt videtur
,
aliquam caufam ex, vei etiam
cludcre a confideratione Metaphyfici Naturalis
,
licet
do prxdidto.
mo-
diuerfimode eas confidercnt
Et
de caufis
ficut di<5tura cft
,
ita
intelligendura eft de principiis, fiue principianri,
cuiufinodi di-
Dequo fciendum eft, quod ab eodera abftra<5to quandoque dicuntur plura denominatiua , qux fcilicet
fint
nata funt denoininare diuctfa, ad
ucrla habet habitudinera illud
Ah tedtm diabftra- MbftriUit de-
qux
quodpcr
,
Pofler in multis exemplificari
<5tum fignarur. prolixitas
conditiones
ad Mctaphyficum,
non
obftaret
,
fic
ab
ifta
relatione
nomittotiH* fi
fcili-
cet qua; dicitur principiatio fignata in abftra<5to,
diuerfimodc denominarur illud
qucxll principiat,
& fllud quo principiar:quia illud quo imraediate, & illud quod mediatc. Et fccundura hoc poflunt duo denorainatiua
iftis
appropriari
lud quo dicatur principiura tur principians
,
,
,
pium
:
vt fcilieet il-
& illud quod dici-
videtur autera principium dlc
quafi abftra<5tum refpedtu eius
dura
ejli,8c
(\
ri,vel
cipians.
efi.
Hic funt videnda quatuor
tamen de per fe ratione
verum.Nam
cientis:non eft
tu.
fittra. :
quomodofumuntur denominatiua ah ahJiraBts.Ter-
fiio fit de
ftrahititat-
to.
l.
,
quo,rtf
Effieiens ah-
hoc ve-
fed licet
,
bus,fine quibus alia principiant
fnmh quomodo quatuor genera
in Dol}.Uh.Elench.<j, 1 6.
& motu
cuntur potentiac, vt^patebit in fecundo argumen-
SCHOLIVM.
hus autem,q\iodt&
,
rum eflet quo ad conuertibilitatcm in re , qu6d nuUum eflet efficiens quin efficcret per motum,
rum contra<5ta fimt proprer qux
principians-yillud vt quo,/;oc vt
honum non ab-
qualiter habet totius natura
ad aliud correlatiuum. Si dicatur quod potentia, quac dicitur ad zQtnm, non eft ifta,quac eft principium,dequa modo eft (ermo. Contra : faltcm habet propofitum quia jprincipiura per fc dicitur ad principiatum tranutiutabile autcm non eft principiatum reipefku potentiac a
c AT
Afouet
)6.
t. c.
alibit.c. ^ 1. perfcrutan-
C^(j^/tw«OT.Deefficientevideretur,qu6d
propofito. Przdi<5b
I
&
.
quia omnis potentia dicitur ad a(5him:nulla igitur
E XpL
nd
fiuc
,
fi formalis,& materialis, de quibus tra<^at Philofophus in 8. t. c. if quomodo ex eis fit vnura: quia hcx: a<5tus,& illudpotentia : omneetiam bonura , ad quod aliud ordinatur , patet qu6d non contrahit ad motum:&h2c eftratio caufas finalis,
per
tixpaffiuac.Ad oppofitura eft Ariftoteles.
fertinent
Metaphyft-
hiEc
quod non contra-
patet
*
§l^at$terit-
nera caufarH
funt fpeciales rationes cau-
iftac
non videtur poncndum in definitione potentiae a£tiua:,nifi tanquam correlatiuum , non eft autem eius correlatiuum ; probo,
:
&
vt pars.cllentialis eius
motum.Et
hit ad
quod
:
,
qLi6d
a
d6,contraidem
patet:fed tranfmutabile
fint relationes caufati
omnia genera caufarum pertinent ad Mecaphyficum.Conferre enim ad eftitatem
ligitur
iliud aliud eft tranfinutabilcficut
illac
qu6d ad Metaphyficum pernnCt caufam&: cauiatnm.Cumque quatuof
conftituere
pta non tranfmutat aliud fecundum Ariftotelem ibidem quia adtio manet in agente. Itcm (ecun:
,
fequitur
,
quod
cft
Sicurenim calor eft quo calidum eft
& ita refpe<5tu eius abftra<5tum eft
quo
principians principiar.
,
princali-
ita princi-
Tamcn fc-
cundura veritatem principium eft denominariuura quia impoffibilc eft relationcra purc in abftra<5to fignificatara dc aliquo abfbluto prxdicari: quia tunc diceretur in quid de ipfb calor autem :
:
dicirur efle principium,Ucet nonprincipiatio.Patet itaque
qu6d principium imporrar
eflcntialiter
relationem principiationis,& hoc in concreto, vc fcilicct
Trincipium tft
dentmina
tiitum.
Quxdio AliqiUHdt
(cilicet naram eft coftccmef e iramediatum fuom fimdamcntum,quod cft c rel="nofollow">Ho:ncm autcm remotum, fiuc fiibieftum , quod non eft ^o. Et hoc intclli-
UeM
gcndum
frinei-
& quo diftinguntur
vbi ejuod
eft
aliquo
modo realitcr.In omnino autem fimplicibus
,
vbi
idem e(lK,efMod,8c quo, tantum diffcrcns rationc, idcm ibi dicitur principium & principians fiue autem idcm dicatur principium,& principians vt in fimplicibiis;fiue aliud aliquo modo,vt in compofitis;eandem tamen rclationcm , quam princi;
piario importar, importat vtrunque iftorum con-
sbfirMdtjf»-
mentum proximum ,& rcmqram
amba;
fiue
fubicAum:
,
ficut principiiun fiuc caufa
,
dubium
Et hoc tangit tertium argumenram ad priDicerct aliquis
qu6d
fic ,
&
quod ita potentiaconucnit formaf,& nni,ficut efndenti, & marcriz; licct non fit confucram illis caufis attribuere nomen potentid, fone quia in as non diftinguitur,)^»^'^:^ & quo. De fbrma patet, quod fit fimplexjde fine fimilitcr vidctur , fi finis ponatur operario, cuius
non
Hil
vidcrar
ejfe eft
quod nomcn
fimplex
:
fed ttmc
fotintit debcrct attri-
bui materis prims:quia nec ibi diflinguitur,^«wi
& ^«»,nifi forte ratione,ficut nec in forma,vel in qu6d fecundum pracdida fblutiOnis prims qua:flionis,ab
fine. Aliicr pofietdici
fuprk in principio
,
vno fignificato potentii videmr nomcn tranflaramad aliudfignificatum,propter conuenienriam inter illa:quia fcilicct
modum eflcndi
nihU habet
potcntialcm formalitcr
,
nifi
quia aliquod princi-
pium eft potenriale rcfpedbu eius principium autem potcnrialc rcfpet5hi principiati,tantum poteft :
cfTe
duplcx
fcilicet efficiens
,
&
materia
forma nec pcr :
enim nunquam pra;ccdit compofitum , ipfumtanquarnpcrprincipium potentiale, pollet compofitum cfle in potentia. Similiter , ncc finis quantum ad ejfe in rc. Et idco fonc, vtpottntia fignat principium non cft impofitum gencraliter omhi principio , fiuc caufx ; fcd tantum principio adiuo , quod cft quo cfficicns potcft cfncerc ; prindpio pafliuo quod eft , quo ex aliquo poteft
&
hcri aliquid
tum eft in noraine
ZnfutnJum "Vi flurts.
1
rclationcs funt omnino alterius ratiohis-,& poflunc
mam quasftionem.
fi-
«
•""^
relarionara cft diucrfimode denominarefunda-
relarioncm
conuenit
^
fcnrialitcr.
cft.
M
Scicndum tamcn fccimdo , quantim ad iftum non tant^m habct
articulum , qu6d prindpium
omnino dicendum eft de poten& potentc , quod eandcm relationem important. Primum in abftra£io alia duo in concreto (ed diuerfimode fecundum qnod illa
frequcnterquandodicimus potcnriam non intclligimus de rc(pc(ftu:fed de illo in quo fundarar rfcfpcdus ; (cJ an potcnria imporret ita communcm
ftrpu,^
moditfumi , qnot potenfiat
& condnionetvtriHfqfu,
fandum
ttmut,^ fttent i» tm- ficut autcm aiia concreta communiter acdpimus pro fubiedisjinquanram habent tales fiarmaSjiti trtt*.
IJfe pttenti*
bet potentiam pajfiuamy mafis refpeSbt comprinci-
ptati.-expluat atlttmtot
fimilatur.
:
i»
P R 1 N ci p I V M dicit dnos reJpeRtu, dltertm ad principiatttm^d eomprincifiitm altenimy& ha^
fint extrinlcca, fiue intrinfcca , h« & illa mura6 j"'"*^^^ hunquam caufant,nifi intcr fe iliquo modo vhian- ^^l^eipi».
Confimiliter
r*m
II.
bedincm (ccundtim quam eft fimilis. Si tamen cffct aliquod concrctum impofitum , quo albedo poflct dcnominari inquantum eft <Juo aliquid af-
tialifate,potenria,
dicit
SCHOLIVM
tclationcm ad prindpiattun,& talcprincipium ad
&
ftintipU
767
cretorum licet aliqno modo inquantum illaca<Jem diuerfimodi concemit fundamcnram , fubiedlum, Ciait fimilirudo eadem dcnominat Socratem^qui eft fimilis fecundum albedinem:& al:
TttmtiMlittu
I V.
:
& per vtrumque ifloram principia-
potentia.
otii fit
Non oportet
contcnderc dc
impofitum,quia loquendum
eft.vt
plures cx i.Topicor. cap.6. Si quis velit
primam excufatur non
viam tenere per ditrueradincm , oponct labof arc ad contra argucndum. Secunda :
via vidctur dc intcntione Philofophi
potentia
qui de ipfa
non loquirar,inquantum eftprincipium:
nifi vf pertinct
hoc
,
ad duplex genus caufx,& ratio ad
aflignara tranflarione
videtur
fatis
con-
prindpiatum, puta cflicrcns ad effcShim, maad materianmi:fcd criam <mam priricipiqm rcfpedhim habetad aliud principittm : quia fiue
tale
tcria
& concurrant
tur ,
;
quia nulla vna fiiffidt ad cau- tum
quod depcndet ^multii caufis cfQuomtido vcrd quatudt caufa: con-
illud
,
,
^ »d
frindfim.
& quoraodo ordinan-
currant in caufando idem,
tur eflentialitcr in caufando, patet conclufionc 9.
cap.ijn tradattideprimoprincipro. Et fiindari in
ilLs duse
eodem abfoluto;imm6
neccfla-
rio fundanrar quat cfftnrialiiisi vel pri6s,
mod6
quarftio.
Potcnriaergo
non
importet
fi
cft
illos Triusfcrifjit
duos refpct^ in quacunquc caafa, hoc eft xqui- ^. f"'^ '""^* Uoce:& pro iJtroquc cxprimcftdo , viderar nomcn acdpi quandoque ab Ariftotele verbi graria.de potenria atShua exemplificat y .
li.
dc ad Aliquid,
ca^
hoc , quod
t.c.20.vtcalefadens ad
&c. Et
calefit,
&
paulo p6ft , quod fccit ad fadhim; fafturum act faciendum : f leut enim pater dicitur filij paten conftat qu6d talefadtiuum ad illud , quod calefir, non dldtur , vt principium ad princlpiatum. Sed
prindpiam,puu a^uum ad pafnuoiu, ex quibus fcquirar vnum principiatum , ad quod ambo Principium dicuntur fed patcr ad filium hon fic dicirar, ncc f*lf'»ttm h»' fa£hiram ad fadcndum, vt ad prindpium fed vt '"' pf"*"^ vt
:
:
j
•
•
& o
•
i_
ftfffuam ref
1
ad pnnclpiatum : tamen ambo cxcmpla pomt *^^ eenpri» pro fi;cundo modo ad aliquid , qui eft fecundijra dfij » qu» potentiam aAiuam,& pafliuam. In hoc criam pa- fMitur.ni r^ ,
tet
cxemplum,quomodo prindpium pafliuum di- fptSufrinci'
dt
Afiftotelcs habcrc potcnriaro paffiuam refpe-
0:u alterius principij
nqn
rcfpedu eriam principiati habet potenriam
quantumex
illo poteft fieri
in-
,
Vnde quam dici-
principiatum.
in 7.cap.3,t.c. zi. hoc antem ex ejuofit
mus materiami8cc.ihi,8c
^''
refjiedu principiati:fisl
iz. huius, c.i.t.c.8. iV<Mi
folttm fecMndism accidensex entefiunt omnia, potentia efuidem ente, ex non ente •vero ftEiu
in 8. cap.i.t.c.j. Atateriam dico,
hoe ali^uid
:
potentia,vt
fit
finodoica
eft praedicatio
pars eius
,
, &c. Et ^ua potefiate efi ,
quod eft hoc
pcr hoc totum hoc aliquid
cft
quia
eft in
aliquid
in potcntia,vt
:
Sc
fic.
|-Iabct ctiam paffiuum principium refpc&um ad forrnam , cu quo ficut cum prindpio intrinfeco prindpiat principiatii.Et dc hoc loquitur S.lib.
ca.vlrimo, t.c.i5.quod ideu
S
vnu eftcx materia, Sc
forma,quia hoc a^s^Hud potcntia,quod cxpofi*
tum
Scd hxc potcntiain tenia fignificatione fumirai: prxter fcilicet duas, fecundum quarum vnamnoeftin vltima quacftione fnpcr o6biuum.
ficut
minat rclarionem principij pafuui ad principiatum : fecundijm aliam ad principium adiuum: ASutftm» aShts , quod eft corrdariuum potentis illo ^« fumitur, ita modo fumpta: , aequiuoce fumirar ab illa rarionc ** ^**"«i aduSjdc qiu didhim cft in piimis duabus quxftioiiibus:qu£ (cilicet opponitur potcuris, vt modus
&
&
cnus
768
Metaph.
Lib. IX. Nam
aftus illa modo dici-
turdc forraa , inquantum
rcfertur ad materiam,
entts oppofitus fibi.
cum qiia principiat & fimul funt potentia ifto modo,& a(5his & funt mutu6 relatiua, quia ficut pocentia hoc modo cft refpcdbu aliaiius adus:ita :
:
&
adus
ifte
eft alicuius potentiae
adus.Tres con-
ditiones oppoiits funi in potentia,
modo
fumptis
:
quia nec
vnum
& xQax primo
eft in
principio
tefpeftu principij, inquantum principium, nec TrtstomiUii»-
n*5
tpptfiu
fote»tu
,
ir
mul furvt,nec
funt
murua.Vnde de primo a£bu
fi-
in-
teUigitur,qii6dforma eft inaduquadoque, quan-
doque
in potentia oppofita adui:ficut
& compo-
fitum. Sed de iecundo a(f^u,& potentia, nunquam formafft in potentia,fed adus :etiam quando eft jn potentia primo modo, adhuc eft adus fecundo )nodo,non pptentia.Compofitum autem quandoque exiftit,Iicet non fit adus.tamen adus eft modus entitacis.propriz totius, uon tantum entitatis forma. Forte coramuniter non curatut de illa zquiuocatione adus, propter hoc , quoda^his compofiti primo modo pnncipaliter eft ab a6tu, (ecundo modo,fecundumcommune di<5kum : iicet ;ion fit ab a^biiecundo modo:nifi iiaquantum ille cft in ad^aprimo modo.
SCHOLIVM
IH.
quantum adhiabilc , quomodo pcrtineret ad Mctaphyficum fed inquantum a(3:uale , fic , fcilicet :
vnde & per tranfmucabile defini& iu illa definicio non eft Mccaphyfica nec
tranfinucabile tur
;
:
,
pocencix
Metaphyficc confidcraca:
a<Skiuac
:
pajjiuam, ejHod optime explicat,
:
^
&
&
Phyfico praEtcrmittendam
mam Metaphyfici alia
& hoc quaad ter-
in
teles
qu.ve calem definicionem ponic,
prie
Metaphyficam
do
defcripca manifcftior
poteft
fatis
e(i.
hoc moEt fimiliter ex hoc
haberi ratio potcntiae a<^iu<j,metaphy-
, dimitcendo illud, quod contrahit ad naturahtatem , ponendo gencralius, quod ,^^ peninet ad Metaphyficum. Eft autem potencia Potentia 0. y""*^ a(3iua,(ecundum eius vnam fignificationem, rac'^ taphyfice loquendo , principiura agendi agibile: „'^**
ficc
loquendo
&
^*
,
principium a<3:uandi a<^uabile.
ficationcra, eft principium
mutari
fecundum
:
piura
a<5l:uabile
explicatos
\
ex tjuibus haoes
refponfiongtfi fld
Ex pra:di<Stis patet ni£,quomodo diuifio
iiara triplicitatem a:quiHOcam,fcilicet vt dicit re:
intelligendo
& ad quintum argumentum.
IV.
SoLViT argumenta tjutfiionis tertit , adducens eptimam , variam do^inam , multis applicahif
&
lem,vt noto in margine.
a(5ti ,
(ed
inquantum z{bx zdciwmti atflua-
Ad primum
arguraentum primx qu«ftioni$
patct,qu6d principium, quod, &c
guunt rationcm
uum,&:pafliuura. £t tertio ad principium adfcuale, quod fecum conftituitcompofitum , faciendo
cum
cum
Similiter incelligendo a(5tiuara
ipib.
& ad aliud principium a<Sfcuabilc.
:
fcilicet
quia
Et pro
quomodo defcripriones funt conuenicntcs,& quomodo debent intellig.'.
bilis:quia fic c conuerfo refertur principium ^dli-
a<Sku
ad formam
,
fortc
non
Terciara,
oportet ponere,
tjuo,
nondiftin-
Et
principij,ex fecundo articulo.
confimiatur pcr diuerfiracem fundamenci,
refponfiopacetex eodcra
fundamentum, argumeritum ,
:
quia tanrum vnura
eft
& aliud fubie<5kum. Ad (ecundura fecundum quod fundatur
a
motujconfidcratur in j.Phyfic.& in
i
in
Je Genera-
tionc adhuc particularius confideratur fcihcet vt AHi»
terminos tantuin,
vt
,
fundttttr
dcnorainat forfnara 3gentis,vt quo etiani corapofitum, vt quod, fccundura di
eft intcr contraria;non vt inter
, quodeadcm relatio geniri conuenit compofito , vt quod refpedu agenris Sf. formae,vt (jjw.fecundiam qu6d taftum
uoca,vel generatione vniuoca,extendendo contra- de Generatia rietatem ad fonnas fubflantiales. R.itio aftionis ne confidera-
ficut
eadera relatio
a<9:iui
:
px parte principi.ari poteft dici
;
f
illis
,
duomembra:alia
&
duplicitatcra a;quiuocam,fcilicet ad principiatum
frintiftum
cftfufficicns
principalitcr in
fc^timda quaeftione patet,
lationem primo dd principiatum pafliuc fecundo adprincipium aftiaum,poninquanturaeft
vnura
ptr com'
(blutio vttiufque quaf^ftio-r
SCHOLIVM
aftiuam ^ & paf& hoc intelligendo pafll-
fiuam primadiuifione,
adliuura
ua
fiue i
didis apparet tertius articulus,{cilicetqu6d
in
8
>
continentur,vt dicetur,refpondendo
tres potentid fafiiuf,ejut
fufficientcr diuiditur poientia in
»«.4. Toteuiiaa^i
a^u
ab
fiue informabile
,
prihcipio aftuali.
ad quartum,
,
^.^
principium a(3:uandi
enim fub
Ex
q.io.
aliara, eft
eiufdem Metaphyficasjd"
7
siiiuam, dr
eius figni-
fit
iam
fttuidi
vnam
ex quo aliquid potcft
pafliuc ab a<Stu a<5tiuo:fecundum aliara,eft princi-r
qut,fiionem tertiam,& t^uartarn firnul.
fuffidenttr
,
tantum,qu6d
fcilicft
fum fatisclarxyiuxtavarios refpe^us,quos dicunt,
aR.5.
& non pro-
forte quia potentia
:
principjum pranfmutandi , aliud,inquantum aliud, ad PhyficMm,non ad Metaphyficum fpcilat : ponit tamen duoi definitionet finitio eius
fetentitnn
quia induit for-
iiifi
,
arguendo ; Exeriipla poflent multa ^dduci. Poteft tamcn excutari Ariftd-.
fecundiira aliara
tium articulum. Quoad quartum,docet definiri hic tex.x.potentiam aEHuam, nonper refpe^u ad principiatum, fed ad comprincipium,& non ad hoc, vt a£luahtleefi, ahfirahendoa motu. Knde prima dif-
Mttlta
hoc ficicrgo hsc eftdefinitio Me- t^etitph.trAtaphyfica mulra enim in Mecaphyfica ponuncur ^*^"*J P^" perrincntia ad Phyficam, cconuerfb. Qualicer ^^"^ enim aliter difputaret in i. Phyficor.tex.com.88. inde , contra illam opinionem , quara dicit a ftottles dcfinit
Potentia vero pafuua,(ecundum
PoTENTiAM fufficienter diuidi in aSliuay^^
fed
:
Phyfica,& potcnciae phyficc confideratx. Sirailitcc dc rat Jone porenti^ pafliuae intclligendum eft. Nec valet illa confequentia in Metaphyfica Ari-
ft
in 7. in quasftionc de gcneratione compofiti.
(ed vt agens concrariacur patienti
,
vt patet
ibi:
quod non oportct accidcre,nifiinaUerationevni-
abftradlior eft
,
feciindum qupd per agere
gitur dare ^-j^^fecundijm
quod
(acis
intelli-
expaficum
in
non
tut potencia ^dtiua, vt pcc (e pertinet ad Metaphy-
prxdi<^'s pacct quartus artiailus.Noncnim
dcfjinitur potcnciaa
inquantum comparatur
& idcA
nec pcr principiatum difnnitur, fcd diffinitur inquatum comparatur ad ad ptincipiatum
,
fer effuiHm. aliud princif iura
:
non
taraen in vniucrfali
,
iu-
di«Lkum eft in 4. artic. aliquis
modus
eft
Cum ergo
prxter
illos
,
arguitur
quia
&
illic
fic
,
^
trad.
tur.
,
,
vt
quod
qui pcrtinent ad
agere,&Cpati,Cimit\\ig^7ilM, agere,
concedojfi abftra(fie
Phyfice,
ttliter
itt
aliter
,did^
a(fkione fic abftra<^a
ficura:(cd vt fic abftrahitur, hasc non definitur
pertra<5larc,
Ex
primo articuIo:&ab
a
.
eft
De relationibus iftarura triura caufarum ad finem videcur multura neceflarium ad propofitum
nwtu
& pati,
non opoitec,
ftri
vc di(5him cft:
ABlo quomo do ad
funt de confidcratione Mcta- Nu.4. phyfici.
Mc'
taph.fpedaii
Qusftio IV.
*-!,
phytid.
cundi
Ad
tcrrium patet in fecunda parte (c-
articuli,
quarc non diftinguitur potentia in
&
caula. Ad quartum dico , quod in quot adbune quacunque boniras naturalis eft a boni-
Nnm<4<
tot, in
ute principi),& idco
ficut proccdit
argumentum:
concedo, quod potcntia agendi fic , non eft aliud a potcntia agendi Jcd continctur fub ca. Et quod Ariftotclcs non pofucrit iftum modum, unquam diftincium a primis in re , fcd fbne proptcr lo2uentcs , qui appropriabant potenriam ad bcne: cut
oomcn impofinmi communi
uocc appropriari contcnto cap.huius 9
M 10
,
^iu
.
t.
accidentalis
poteft zqui-
patct in finc (ecundi
bene potentidm fe<jitititr
c.4. Ipfiits
eji fUitm facieHdi
Quandoque
,
,
,
& non econutrfo
,
&c.
autera cft in aifHone aliqua bonitas ;
& ifta poteft eflc ab alio
pnncipio,
quam a quo eft adio ficut ponitur boniras rooralis in adu noftro a virtute , non a potentia tan:
« frimaf»
ri^m, a
Mffitwu.
quaeftadhb fecimdum fubftsntiam. £t fi-
Amii M» tflsUmmi ratimit
i
friMafi»,Vt fit.
{alcem
,
illa
,
qux pofliint prxccdcrc mnc duo:vc didum
prindpiaca,quz ibiurionis.
tet
cft in
autem quomodo potcntia oppofita
plicetur potcnriz
non
eft
Ad quintum
diccndum, quv>d potenriaimmouua a corruprione, didtur vtroqucraodo ta6bo in argucndo. Et quando eft primo modojconcedo, quod non eft nifi quaedam fpcciaUs potentia a£biua,inquancum fiilicet comparatur ad corruprioncm.Quandoautemcft iccundo modo,
cz a^onis.
pamuz cx
obiediuam,& fubic<93uam,pofiu in prima Et eft diccndum de a<9tiuo,qu6d Ucet quando non agic , non fit in potentia fubie£hua, ti« in
taJis
,
:
quem
eft ifta
poccncia
:
lic^c illo
potcft did dc non poftc corrumpi,quod aliquando eft tale pro hMhere 4ili<juitly «ftmrmtut vt in primo modo^aliquando pro prtMdtri,vt in fefrimdf^fmf. ctmdo modo Jicec ilhid priitsri non fit quadoquc fimu finc hoc,qu6d iubeatur aliqua perfe(5tiocontraria iiii,quo priuarar,vcl contraria Umplidtcrrvcl craria
quanttjm ad
c6-
adum pariendi corruptionem.
SCHOLIVM
V.
H
A B £ T optimsm doSrinitm multis deferuientem infolutwie argMmtntori fecundt,td eJl,<jUMrt€ qtufiionis. Prtmittit potenttam, vt opponitur ailui fufficienter diuidi in ohiethiuam
,
& fubieiii-
uant,<)UM explicMU q.iJt.t.inteUtgendo per fiibie-
€tiu2m,fubie6lum,tam informahile, quamdenominahile, ejuale efi principinm aCHtutm. txplicttt be/ie id
,
cuius
eft
Ad primum
potencia,dus
eft a^his:
nen hahere locum inpotentiafoBiua. Aliter etiam iBjid explicM-yAliter
litu d:utfionis.
do potentia
etiam falttMt fuficientiam
il-
Ad tertium,optime explicMt,t}uoM»
aQiitajffuifn
qudndo agit
infe, agit in
Quod dtcit inteBeStionem efe aliquid abfolutumjiabet t.d.i.t].6.n.^& t].%jt.\o.
fe,ta.iquam in aliud.
& d.Cjtum.^. & paffim idem ait de ommbm operationibnt.
Ad argumcnta
rcamdjc quzftionis. Primum tangit difticultatcm hatK , quomodo potenria, vt opponitur a£hii,potcft applicari prindpio adHuo. Nou cnim negandum eft illud,quandoquc in poScsii Oper. tom. IK.
a<^ non
formabile. Ec hoc raodo poccft ccneri
fit
in-
quod po-
,
'^*if*tia of-
tentia oppofita a-
ie
,
& fiibioifHuam
uam conrinere
:
przdidam idliftride, & largc fiimpcam. Tunc ad iila , qux
ccc
/^j^^^
intclligendo fubies^-
dutiditmri»
fub (c vtramquc
ehuaita,
mum
dc
duidem nifi
^
fmlntaimmmt.
Ad priSomno qu6d non oponet a£hjm di£c
obiiciunrar concra rc/ponfionem fupra. :
^^ ^ aa^*"
formalicer,cuius potencia cft formaliccn exfmttmr. in paffiuis, vcl adhuis ftridc fumptis
ibi
Scdeodcm modo
fiii>-
eft
contra fa^uas:fenfus autcm de
ti rtpfmdi,
potenria cft
J"-** "*•*•
tamcnin potcntia fubiedhua , extendcndo eam ad fubic
procarentia prindpi) pafllui a corrupriuo.Et hoc cap.de Poicnria tcx.c.17.
adhii ap-
diftindione potcn-
tunc dico , quod non acdpitur potentia pofiriue, ficut ptobat argumcntiun , fi:d priuariuc fdlicet
f.
eft dif-
poientia prindpians. Pa-
ftridcfumpta,prout finlicet
roodus prindpij diftindhis contra prindpium adtionis in communi:licet quandoque fit aliud rcaliicr abaliquo determinato prindpio determina-
teropore fua eft in i.arric.
Scd deach'uo,quia nonredpir,
ficuIcas,quomodo
ut a virtute namrali,fed quomodoctmquc iit aiiud principiura huius,& illius abfoiutum,hoc ad propofitum perrinct , quod pcindpium adiuum bo-
videtur diccrc Ariftin
II
in potcnria , & fi nunquam finc u non fignificanc primo modo didhx poflunc camenonuiia cflc in potcnria prindpia,
prindpiis
aliis
prindpia
fohirionc
aliquando pro hdheremlitjMulMdcWT talc cftculiquando pro priuM-i, loquitur de poflc corrumpi. Jftttutts ftt»
&
cut in ialtando bonitas accidentalis eft ab anej qua quis (cit cocpus aptc moucrdicet ipia morio
nitatis in adionc,fiue vt ^iw
769
prindpiandum, alioquin fictn arguitur» benc,non agens non poflct agere. Quod fi hoc nomen^rwTci^uonimportctapritudincm ad prin- "^ ^^;,^ dpiandumjCimc quandocunque cft in adhi pcinx}, friudfiamt cft achi prindpium , fcd quandoquc in pocenria samm/Utit. principians. Si aucem nomcn prwcipij imponet idcm quod a
cancum
loquimr
,
aut cft paflluus
,
quo,&
cuius z&a.
aut adiuus fbide.
did,quod loquinH dc potenria,vt efl ficut patct confideranti intcnrioncm cius,not> de potentia oppofita a<^. Scd ifla fccimda refponfio, non fufficit finc prima:quz
Alitcr poflet
principium
:
nabihs tantiim. Ciim arguitur fccundo , quod diuifio non cft fuffidens poccntiz in poccnriam
Rcfpondco, verum fumcndo fubie
fubicsfhim dcnorainabile,
& infom^abilc.
Et
fic
oponet propofitioncm illam fic exponerc hoc modo;qu6d omnis potenria fubie
a
fuffidcns in obie
&
& fubie
fed ad rclarioncm adhialem, qus fibi inerit
quanoponerec poricnacuralitcr przccdcre pocentiara ante adum : vtapplicatur poicnriza<^iuc : quia non videtur aUqua potentia cflc ad relarionem nifi quia eadem , aUa aliquo modo cft prius ad abibluram ficut ncc mtitario nifi quia priiis ad aUud abfbcft ad relarionem lutum , vcl ineodem, vel in alio, ad quod cft taUs rclacio. Si auccm negatur ilia diuifio potcntix
do agct,& prius non incfhfcd rc obicdiuam ad produ
fic
:
:
:
TTt
in
.^
j
x
Metaph.
Lib. IX.
770 &
fubicAiuam extcndcre fe ad obiediuam , adiuam, & tamenefrefufficiens , vtpotcnria oppofita adui ^plicetur potenti* pamua::tunc poteft dicijtcrtio modo re(pondendo , quod quando
in
aecndum , non
potentia aftiua eft in potentia ad
adum lui
quem adum ab illo, ncc illa propofUio:Ci««/ efl fotentU fius eft aBuSyizcit contra hoc quia ficuc potcntia cft cius , non vt in fieri , fed vt ab illo ficndi,ita a£lus eft cius,quia ab ipfo. Ad {ccundum argumentum,patet perpracdi£ta in 4.arric. Ad tertiumdicendum , quod ponitin dcfinitione aliud, aut inquantum aliud. £t quare
vt alibi fxpc habct. Videin Theorcmatibus,& S.
Ars
te diUgentcr ad illum difcurfum dc diuerfitate
,
ita diftinguii,innuit
in f . vbi ftarim fubdit
,
medicinalupotejiM ens exiftet infanato,fed non in-
Vndc diccndum,qu6d adiua
efuantumfanatum. ftridc aftio aclio,fed
ita
non
fumpta vere
eft
adiua
immanens vcrc in
,
& quandp clicitur
eliciendo
cam
,
eft
adHo,
pcrfedl^ habens quicquid eft de ratione adio-
quam tranfiens^ Agens tamen
nis,& forte verius,
tranfmutat ifta
non tranfmutat
prout dicitur
ftridte
fumcndo tranfmutarey
adum primum tantttm, nec
ad
elTe
tranfmuiat aliud
fed idera fubicdlo
,
,
inquantum
magis patebit infra q. 14. Et idco rario hic pofita fcilicet tranfmutatiuum efle non conuenitpropric aftiuae potcntis ftridte fumptae.Ratio tamcn Metaphynca fcilicet aduatiuum cflc, verc fibi conuenit:nam z€tas iecundusjecundum quod fic aduabile in iSta per ipsii,verc cft adus,
di.i.in Reportatis,& fuper ^.A£etaphjfftcit,& pri-
mo in expofitione
& pcrfe£tus:licet non talis.quod
fit
propric tranf-
mutationis terminus. Sed quarc non tranfmutationis
,
eft
terminus
cum fit natura alia a fubie6to,in
quo recipitur » Diccrct aliquis,qu6d proptcr hoc non terminattranfinutationcm quia cft a£tio,& ad adrioncm non cft tranfmutatio ex j. Phyficor. :
folut» i.d.}.
q.iJt.h
Scd aliter dico,qu6d intellcdio licct dicacommunitcr aclio,vcl opcratio , fiue athis (c-
t.c.io.
tur
concretorum ab ccidcm
abftra<5l:o fumptorum. Elenchorum q.\6.Sc fupcr Porphyr.^.i//«»j4.& in primo di.^.tj.i.& in^.di.ii. ^.i.& dif.ii.<].i.Sc fupra 4. huius, & alibi : vtin Theorematibus ad propofitum fed inftantias ex-r
Quzrc
:
clude de identitateconcreti,&
ioteUeclio}
vt
abftra
&
na huius quomodo crgo vnum multiplcx , aUud fimplex fupra tetigi , eft enim mulriplicita$ :
non fignificationis. Duos modos dicencU ibi dc forma
connotationis
rciSkc
conueniat
lUam autcm adbionem eft
terminus,de-
has quxftioncs Mctaphyficac ,licet aliquandp ibi fe remittat ad has:fed hoc ibidem pertradbbo.
Cum parum poft dicit:^M<e efp;ntialiits,vel priitt non
modo ^uaftio
efi
ad hoc vide notantcr fupri,
:
<j.finali.%dib.& in i.dift.i. q.^.adfinem,8c inftk
hic art.^. aliqualiter,& tj.fequente ad pUnum
,
earum,& qualiter non femPhyfica Phyfic2,&
definitiones in Mctaphyfica aflignata:
fimilitcr
&
de Logica,
Vnde
dici.
faculcatibus
aliis
potcris cliccre multa
dicirurcale-
Ref^ vtrobique fermo forrc arquc pro?
pondeo non cft prius. Scd illud dc calcfadbione intcUigitur fortc, inquantum ipfa cft cadem realiter calori produ(Sfco, Sc non fecundumpropriam rationem calcfadionis
:
ficut
cct, vel in particulari, per
Infra pro folutione ftionis
cis
nota ea,quK
1.
hic enim
principalis
dicit
fic
de
primum,&
mia
3.?..
alibi:vt nofti.
i
.
di.i.
Arift. in diuerfis lo-
Csteras fblutiones
aliis.
fcquentesfucco plenas ponder.ibis ad
multa
primac quac-
,
conformiter in
dc variaconfideratione
de a
AiGts.
,
&
fpecialiter
recurrendo ad locaconfor-
q.
Vidc ii.&
^.di.^.q.finali prodi<3:is
i^.cf.ejHodlihetf,
&
ad iUud ^.i.q.ij.etiam ^»-
^.q.iJ& 27. di.i.in Reportatts ad idem videatur.
ex alia partc intelligiturdeintelle-
^ione fecundijm piopriam eiusratiohem:aut forxquiuocatur vocabulum eliciendi ad notandum habimdincm principij adiui ad producStiuu in intelledione , & ad produdioncm in calefa6lionc:propric ergo mutatio cft, quando infit intelleftui inteIle<3:io
\
fed
non
quae eft terminus
motus , qualis cft communitcr ad formas , quae communitcr vocantur ailus prtmi. Adqiiartum argumcntum patet pcr fupradi<9ta. ,
ANNOT.
QJMSTIO
MAVRnil
Anpotcntia acfiua ,fiue frior
efi
naturaliter princtpiatOyincludat
ejfentialiter aliquem A\ict.lib.de fubf.orbis e.
i
«'»
refie^um
1.
Caiec. i.fuj.^^.art.j.
T..dijl.i6.q ii.\Ac\iCt.ibid.ei.vnif.TcTiz.^con-
tra.gent.e.66 Hennc.quodl.
} .(j. 1
4.
(y quodl.
quarta quaeftio de diuifioni-
defcriprionibus potcntiac,pro principio
1
4.^. i.Heruar,
tra.de vn- 1 fcrm.e.i ^.t^in fum.art.i yrj.t. Gvc^.i. dift.it.
Auteol ikid.q.i.ad6.Con\mb.J.Phyfc.9.q
Metfea.i.S' tcrtia Sc
?
.(^ i.Ph^f.eom.yo.D.Th.i.Phyf.
circatex.6^.^ j.fq.^^.art.i.ad
Occham
V.
papua inquantum
Rub.rri«(9.i.^.tf. Fonf.i. Met.c.y.q.yfeS.-j.
Q Equutur »3bus,&
poteft
confideratione Metaphyfici in vniuerfali, vidcli-
tc
1 }
,
& maxime de
,
^.10.
etiam dicitur intelledio
&
,
a(StionccaIorfit,fiucproducitur,& quae z&\o pro-
ficut
:
& totum qjiod fcquitur valde do
alibi
euaduntur,& declarantur difficilia.
,
zn
fine
bene pondcrabis:quia fubtiles,& quotationem de primo principio , cx qua inferre potes iUum traibtum,& pcr confcquens Theorcmara pracccfliflc
iignamus communittjr per hoc , quod cft elicere: intcllcdioncm enim elicit intcUcftus, noai autem inteHe<9:ione aliquid agit,&eftcxcmplum; calor enim natura abfoluta terminans calefadUonem, prout calefaSiio notat proprie aftioncm , qua
non producitur. Scd quarc non
&
nomeni>off;;/«proprincipio
eis
pcr funC Metaphyfica:, nec in
fa€bio clici
,
lib.
8c cft eflentia aliqua abfoluta, licet in ipfa necef-
pric
,
fupcr
a
propricdi£kam,cuius intelledio
elieitur
& quod ibi tangit dc cfficicntc.
cundus:veretameneft terminus afbionis propriae: prout fcilicet adio cft in Praedicamcnto A6tionis: iario fundetur relpcdus.
CitlefalHean
:
Vide i.di.x. cj. i.& 3,.& }o. di. i.Sc alibi facpe. Quarrc abftradlioncs Fran.Mayr.vt nofti plcrumquc ad propofitum. Confequcnter in fecundoarticulo par.i.aduer-
aliud,ficut
InttlU9Ueli qualitiu »b-
primo articulo oftcndit quatuor
uertc qualitcr in
caufas pcrtinere adconfidcrationem Metaphyfici,
potentia ad aliqucm
:
ntns , vtr»
atque quas foluendas prxmittic quatuorarticulos. Ex quibus breuitcr elicii quid tcnendum fit ad vtramquequzftioncm. Vbi ad-
Ad
lubriUflima: funr.
led ad ali-
eft in
Ttx. c.ij.
acccptar,t.c,i. quac notabilcs,& do
Tolct.^.14. Suar dff.tj,
g.
difl>.ti.f*lf.i.H\liUii diff.-L.Thyffea.x.
ARguitur quod fic:quia idem tcft cfle in
abfblutum po-
potentia a<3Jua refpcdu vnius,
&
paUiua
j
Qusftio V.
r!r
& pa0iuan(pedu aherius
ergo inquanturo
;
eft
fimilandi fibi paflum:(ed forma ^(oluta tantum;
adtiuuin,& pa{Suum,non diftinguitur pcr aiiquid
ergo
ab^iunim
qoa
;
fi
crgo diftingnirar, diftinguirur tan-
tum per rdadones
:
neceflc
qu6d
,
quia alias prindpiatum
diftinguarar
autem
habcret ptindpiaptopria priora /c
tum cft
eft,vt videtur,
exff)
;
non
inquan-
prius nararalircr prindpiato includit re-
lationem.
Idem
arguitut dc potcntiis aiSiuis in-
ter (c comparacis;nam lales plures poflunt fundari
in
eodcm ab(biuro
&
,
oponct poncrc
^onera ip/arum, inquantum piatis
diftin-
funt priorcs princi-
vt oftcnditur pcr probarionem praccedcn-
,
lerajcrgo
liarc eft
perrelationcs,qu2cruntcorum
difFcrenrisrjinquanram funr priores.
Ad
oppofitum:fi rcfpcAus indudicur,tioc
non
tur ab(biuto:ncut mitcriaic formaiijcreo mciudi-
Hoc viderur iaiium , qinM
nir vt rario formaiis.
reiado fitibrmaiis rario prindpiandi aiiquid cut etiam inconuenicns
cft,
quod
:
(i-
focmaiis ra-
(it
tio rcrmihandi prindpiarioncfn.
iila
pratdsc elt potentia adiua-
reiario pertinet ad
uz inquanrum
eft teiario
principij
,
ReUtioi
afli-
potentis vt importat rationcra
aut poienrijc vt opponitur awhii
:
quia
non vidcnir aiiam pofle dari. Non {ccunda,quia manet ilia non manet , quando a£hi principiat autem in prindpio quando principiat , quicquid eft dc rarione dus , inquantura eft prius naturalitcr principiato. Proptcr idera eriara non potcft dari , qubd iila rclatio fit relatio prindpij in :
potcntia prindpianris
ergo dare
piands in fimui
ilia
qubd
,
:
quia ncc
reiario
iiia
manctjopor-
prindpij prind-
fit
a
prindpiatum
:
cum fmr correiaciua ,
,
& pofterior
prindpiatum, hoc eft, iiio in quo fundatur rciario principiari : quia rclario priiKipiari , qtuc fimui eft cum reiarionc prind^ eft
naturaeo, quod
cft
piantis in a£hi,pofterior eft eft
SCHOLIVM
Item,fi aii-
rationcm pocenrijc
prior eft naturalitct prindpiato;
,
aut ilb
tct
vt rario matcriaiis , quia tunc prardipponcrc-
eft,
771
eodcm , quod
fciiicet
prindpiatunKoporterct aurcm reiarioncm in-
trinfccam porenda: adiu* eflc priorem natura
I.
illo,quod cft prindpiatumjcrgo omnino nulia rc-
Sententia Henrifi ^tudl. ). fw.i^. &*» fitM^*rt.^-j.tl.yxft ajimutttU4i,& bene exfltcMtnr,
de f «M vidtri fttefi DoHer x.d.i6.k fittatitr
optim*,&
mm. 1 1. re-
clare.
lario inucnitur talis. Itera,hoc videnit
fpedaUter
de potcnria pafliua nam ipla fecundum iiiam rarionem cflcnriaicm,eft pars compofiri, & pcrficitur a forma , qua: eft aitcra pars fccundum quara :
rarionera eft prior naturaiitcr prindpiato
*
,
prindpium:hoc autem cftpraccisc fub rarionc abfoiuta fic cnim immcdiatc cft pars compofiti,& pcrfidtura forma : quia fi aiiqua rclatio cflct dc
habet rcfpcifhim ad effcchim.Quod poteft oftcndi, quia non cft prindpium agendi , nifi inquan-
criam rclatio
tum iiai>et aii^nem
nullum matetiaie
in
quod
agit
,
quia
ordine ad iiiud quod agit,vel taii
amoto
,
nihil
diuerfis refpcdHbus,
ad diuerfa obie
&ioncm potcntiarum non tamen eam caufant: non cnim quiadifFctt intciiedio a vob'rione,idc6 ,
diffcrt inteilcvhis a voiuntate, (ed magis (o. Qjnfimiiitcr
rum,qubd
econuer-
ctiam ponitur cx panc obiedo-
,
:
tamcn potcft did eflc potencia adiua abfolutura oucem & refpcdus in eo fundatus , non funt res :
vmus
gencris
;
crgo pr«cisc aicerum
htet potcntia adiua tct
:
DoSor
}.<^.ij.$. Alicer
non rcbdo tantum. Papcrfedior tcrmino produatquc pcrfcda ,ncc eft priudpiumaf-
tum,quia non
^,nec
eft eJrcnria-
,
cft
Scoti Oper.tom.IK.
abfoiutum.
IL
potdl 6.m^.%.&
qti»
iJ.-.rt.
$.foluit clare fundtmentum prtttufententia. Facit
lonram digre0onem depotentiis anima , occajione Hemici-Jenet eas non diftingui reatner ab anima,de quo fkie iJ,i6.Explicat etiam optime,
pojttionis
tjuando potentia diuerft babent necejfario obieiht
diuerfa
,
refoluent id tantitm locum habere in po-
tentiii difparatis,
etiam fuperioris
quantum praccdunt naturaiiter adhis, & hoc refpedu potentiarum pafliuanim , vt prindpia aiiquo modo adhium. Contra ifta arguirur , qubd licct potens pofllt j eflc compofitum,& piura inciudere,tamcn potenTttemtia aSiM» vMMt riam adiuam in quancum inciudit quicquid nagentnt. turaiitcr prxcedit prindpiatiun , oportet cfle rem vnius gencris , quia non eft cns pcr acddcns. Et fi protcruicndo diceretur pofle cflc a^ens non
iiia
,
& ita
frtcedat frnUem refpe^um in prinnpiato , de
adhium , non autcm Poenim idcm abfoiutum eile obiofhim piurium
potentiarum;crgo cftpcrrefpe
,
PoTEMTiAM frout fricedit princifiatttm fitmi tantitm pro ahfoluto,ita quid nuBut ref^Qm in ea
in his (jutdifUid
cft iiia differentia priot per aliqua abfbiuta.
eflct cilcnrialiter
SCHOLIVM
obiectorum natu-
differentia formaiis
raiiter piascedit differcntiam
teft
rarione cius inquantura eft pars corapofid
aga: fiuercfpcdus. Secun-
ordinc
ordo autcm iliccft rciario, dum hoc ponirur,qu6d potcntiac atumx non dicunt nifi eandem eflenriam animz abibiutam,
cum
:
de rarione compofiri
non
eft
autemm fubordinatis :
^uia
obieElum potentia inferiorii,
non econtra
eft
enim percipitfenfut particularif,percipit commmtts \ ,
etfi
:
quictjuid
&
tjuitLjuid percipit fenfitt corrtmunis^erctpit intelle-
eum
iluiyfed noneconuerfe, de <juo vide ttd
I
1. d.^.ij.j.
.pro opin.cr ij.ij^.^.vaic.
Idcb didturalitcr ad qusftioncm , qubd cum reladoquam iraponat hoc nomcn potentta (ficut patct exfbiudonc tcrtiac quxfh"onis)fit fimui natura cura rclatione principiad adu , a£hi : po-
&
tenda,potencia:ac pcr hoc iila rebtio nulio modo fit priof naturaiitet prindpiato. Ideb quando
quxricur dc pocencia,vt eft prior naturaiiccr prindpiaro,neceflc eft,qubd hoc dcnominariuum/wtcntia
nat
:
acdpianir pro fubie(fh rel="nofollow"> , quod dcnomi-
non
ptior
:
in (cnfu compofirionis
fed in fenfu diuifionis
:
,
quia nec
ncc
fic cft
umen pro ifto
quomodocunque , fed fcamdum iiiam rarionera , fccundum quam immediatc rccipit pndicarionem huius concrcd potentia.Et
TTt
2
iflc
ahftlutitmrft
friorfriMti'
vt talc fiau.
Hic didtnr,qa6d forma naturalis non cft principium a^onis , feamdura quod eft pcrfodio «us in quo eft , (ed folummod6 fccundum qubd
eflct
Ttttntiafaf-
JiMatMntum ftcundtan
modus, ioqucn
loqucndi »M« (4^kKX
-^^
Lib. IX.
'j^jy,
vifitatus eft in iftaraateria
principio,
& cau(a
fic
:
enim
dc potcntia,
haec cft vcra, caufa
'^'^ nMHrduer frigr e/i caufatOy& pri»cipium pnnchpiato,8c nonaliter. Hoc modo intelligcndo qusftioncm,dicitur, quod nihil cft dc ratione potenti2,nifi a.bfoluta aliqua eflcntia, in quaimmediatc fundatur aliquii refpcaus ad principiatumjita
quod nuUus
reipedius praEcedit in actu ipsa prin-
cipiationeni)
,
per
principiandum
:
quam
quafi detcrminetur ad
fed ab abfolutofineomnircfpc-
dhi praEcedente eft effedlrus abfolutns,
quo
pofterius natura (equitur relatio adualis
pofito
mutua
potentia.
rentia,cura
,
ad quod
eft poft
& tunc
aliqaid extra,
principiationem
:
ad quid poncntur
vna pracccdit aliam natura, quafi fundamcntum ciustNam quicquid eft dc
&
rationc potci>tix,inquantum priuscftnaturalitcr ptincipiato,
totum vidctur
efle
de rarionc funda-
quando principiat aliquod principiatum. Nec poteft dici, quod vna tantum praecedit aliam tempore quia patet qu6d agcns nabens adioncm coaeuam fioi,ita deroenti rdationis ipfius principij
,
:
tenpinatur,& habet quicquid requiriturad talem determinationero, ficut agens pra:cedens tempore adionem fuara ; ergo rclatio detierminans fi
vel
;
pondeo,quod ptimo accipitur de forma naturali, dicitur qu6d caufa (ccundum quod caufa jprior eft caufato , caufa fecundum quod caufa umul eft j /i r r j Sed prima, 1» rcducum caur»to,vtraquc vera eft. plicaretur illud ab{olutum,quod eft immediatum
&
/.
•
fundamentum relatio
:
fic fi
r6lationis:fccunda,
fi
rcduplicetur
reduplicetur re(pe£his,cum dicitur,
fecunditrn quod refpeBum hahet
ad effeSum, ficut
videtur propofitio (bn^Cinegatur fimpliciter
illa
eodcm modo negatur illa,p,er quam probatur,inquantum habet ordincm.Etcum propropofitio;&
baturiamoto
ifto nihjl aget.
FallaciaConfcquen-
eft:coloratum fine quantitatenon priroo vide-
lis
quantum primo videtur.Plus enim requirjtur ad hoc , quod aliquid perrinet ad rationcm cflentialcm alicuius,quam qu6d finc illo non poffit e(Ie:fic nunqua aliquid efta^iuum, nifi natum fit habere ordinem ad aliquid extra turjergo inquantum
fe
;
ille ordo eflerjtialis eft a(3:io j vt loquimur, hoc eft,inquantumeft prius na-
nec tamen
modo
fit
m ordinc quodam fundari , vt (Jc ^utefi^uam paratjo adus quam cft de fc ad illud aftuabilc, , aii det
ejfe
primum quam ad ;
agibile ab ipfo;li-
cet per potcntjam diuiuam priraa comparatio
completiue in intelle(au,& non in
Quod
fi
quaeritur quomodo
efle plura
?
f .1.
diffe- ^"t«tit*tit» J*?'»»»'»''?
tur*lfifZi
ab co^
eft princi-
Licctpoflct
Gcneralitcr re(pondeo:nifi proccdetur in infi-
& in propofito eft rcfponfio fpccialis, & in fimilibus. Si enim vna forma limitata ad vnitatem
6
:
vnamoperaiioncra potcftefle fufficiensprirKipiii
MuitituJt r*dut*i»d»
eius,&quantumadentitatem,&quantumaddi- *^ ftindionem & alia altcrius forma illimitata aliquo rabdo refpedu iflarum , qus pcr hbc , qu6d
vrutm.
:
potcft in aliam operarionem,nihil minuspoteftin
vtramque : &quantum ad enritaquanttira ad diftindlionem carum,ficut
ifbrajpotcft in
&
duae poflent.
Qu6d fi
arguitur
,
quod maior
di-
noncft ab omnino vno,nifi raediantcdincc diuerfitas aduum, qux
ucrfitate rainori:ergo
tanta cft, nifi raediante diucrfitate minori potentiarum. Rcfponfio , hoc arguit contra hypothcfira , quae hk fupponitur de identitatc potcntix cun; cflentia, quara quaeftionem non oportet 6\[-
putarc
:
tentiae
cnim
perindc cnim eflct ad propofitum, fi poponercntur accidentia abfoluta : femper
atque tenetur conclufio principalis huius
quaeftionis, Poteft taracn dici,qui vult rcfpondere
ad raaiprera argumenti iam fadi , quod vera eft, vbi eft ordo eilentialis minoris diuetfitatis ad fic non eft in propofito:quia quodcunperfedum immediatum ordinem habet
maiorcra,
que
jaas
ad propriam operacionem. in
iftis
Et
fic
ens perfcdHus
inferioribus ad plures operationes
, quaprincipium fincalia diuerfitate eflet vnius principium fine medio.
rum forma fua eft media ,
ficut
fi
Eft ergo maior praecise vcra in fis,
quorura fingulum natum
illis
rainus diucr-
cflet praecedere fin-
gulum maioris diuerfitatis non vbi nullum :
fct
fingulum praeccdcret aliquod fingulum
mae,qu6d
ferJUit id
Sed nec talis
vel rarionc.
nitum incnribusjoportct raultitudinemreduci ad
ftiuijtamcn illud perficere praecedit fortc natura-
eodem abfoluto, hic prior fit com-
modQ.rcaliter differunt , fed tan-
,
euadi ponendo aliquos adus animae efle ab obicftis,non tamen oportet fic fugerc,
taftum
Poflunt enim relationes in
eflentiai
ficut diuerfa; rariones per-
pium, pofluntimmediate
ponitur hic.
ifCam agere, quando conueniunt eidem for-
,
dem omnino indiftindo , inquantum
Sed nunquid forma,inquantum petficit illud in quo cft,cft principium agendi ? Refpondeo,qu6d hoc cdnceditur , fi teduplicctur formalis ratio a-
n\ar.
idem cum
potentia: fint
nuUo
turaliter a£ko.
litcr
**-^*"
eodem vniriuc contcnta: , de qua didum eft in 4. huius quaeftionc dc
tiam aduum.
uerfitas
dicuntur pro prima opinionc,ref-
aciibus refpe-
re, nifi inpotentia, praccedat naturaliter diffcren-
dumpriusdedu6l:a. illa.quae
irt
fedbionales in
tem,&
Ad
quod
,
qua eft,non oportet , qu6d praccedattempore,fed tantum natura:quod yidetur inconucniens,fccun-
j
&
,
fi
ucut ratio clicitiua adus, fiuc receptiua motionis obiedi, illa prxcise dicit abfbiutum. Et tunc te-
praedetermiiiantenon principiarct, quasro dc illo
qu6d ad
funt priorcs na-
gatutillaperfe6lio,quas prarccdit naturalitcr a
tiim intauione
patet
non
aftu^adu ; fi potcnria, Si znicm ^tr potentiam attinu inteWi- P*'*^t'»a»K
Vno
duaE,fed vijajquomodo
**
anima
jdarirelatio principiantis: vt fcilicct fine rcipc^hi
^g^ relationcs firoul ciufdem ad idejn, & fecun^^^ eundem modum relatjonis ? Aut fi non font
^i^J^
principij in
ab{bluta,puta in calore,non poflet immediate fiin-
relatio principiantis
priut
pedum
dum principiati fcilicet
difFcrcntia
!
fic
turalitct adlibus, proportionaliter accipiendo ref^
Confirraatur etiam ha:c pofitio:fi enim in cflentia
HeUtio nen
yorma
refpedus formaliter. Scd
vel diffcrrent praecise
:
dttertmnat
mul eum eo}
& re(pediuo,ifto modo diiringuitur pcr
abfoluro
nendo
altero
immo ad idem
tffeliu.dr fi-
AdilludjOuod additur depotentiis anima*, di(i potemia intelligatur aggregatum ex
citur,qu6d
extrcmo non pofito vt argutum eft prius in i,argumentocontra primam opinionem. ,
refpedu ad quideft
C*uf* quomod» frior
adualis pollit toUi ftantc (ec«nda.
principiatiad principiura, quae in ncutro efle potuit
ptfnttam.
Metaph.
,
fi
cf-
ficut
Ad illud , quod additur de obiedtis fit
6.huius,in quaeftione de
, licet hoc Ente,& Vero:
didu eft dc potentiis aniidem abfblutum cft obiedhim, nuUus
potcft taraen dici,ficut Ci
rcfpcdlus pertinet ad eflcntialem ratione obicdi: quia,vt ibi ta<5tum eft,antc orancra refpcdlum potcft intcUigi telligi
,
abfolutum
quod non
,
&
impoflibile eft in-
includit rarionem
formalem
obiedi primi intelligibilis , fi quod eft primum communc. Et cum quzritur de diftindionc obieclo
7 qut.ft.i.
Qusftio V. T rel="nofollow">ifil»8t»
thitdtriim
,
undetttrper Ttfftaus
i
qmtflt.
Rcfponfio,
obicAorum,
illa
nullo
modo eft per
rcfpcctusjinquantum fbrmalitcr funt
poteft fimplicitcr n«girJ pfopofitio» quia appetitiua vidctur in id*m" tcndttc rormali-
obie^, Ccd
relpedus conreqauntur a£tus circa illa,fiadu, adu/i potcntii, potentia. Diftinguitur crgo ; vcl
ter,
;
vel
nuUo modojoquendo dc in-
ri
tclledu,& voluntatc:potcnrix cnim (cnfiriua: patct,qu6d habent obi«^ diftindi, faltcm aliqua:.
quod du« potcnria:
Vbi
brcuitcr fcicndum,
cem
comparatac triplicitcr
fe
fuppofita
pofitum
inui-
poflunt haberc: vel
adft
tomfnrittiry
td.i «i.^jul fr» §fim (^ X.d.i^.q,vn. I
tcm
,
ciriux
f»tenti*f»-
przdidto.
perip' diflin-
mis ,
ffiits
Nec in
percipit poteritia fiiperior
ftrcipit
fhiecitdm
irt-
obiediis per fe,&
iftis
fui priroi obieiii
ftrierU.fo-
fui per fc obtctfH
ftMti*,qit*m
rior
,
modd
loquimr
(enfibili per fc
,
nifi
obieftum dufdcm
appetitiux pcr obicita
re(piciunt ,
jn qua:
amba:
re(pe(fiu
obic^s
,
iuxtata
prius de potentiis animz.
&
Quod didhim eft de cogno(citiua, appeririua , quod non habent aliaobic£b , non eft contnei Ari(lotelcm quia i.dc Anima. cj. vnde accipititt illa (cntcntia dcobie
&
oportetdicere quidintelle^uum,fenfitiuHm,& rr-
getatiuum
pri-
;
his
Hoc non go &
, quam infcprimum obiedum. Puta
adhucpriora eppofita oportet
dicit
fi
obic
plo fuo:fed vult
potcnrii animac diuerfac ; cr-
qu6d
tantiira,
obie^m prius eft :
albedine,vel co-
nofdmus animam
vinutcm
hsijcre
icfko concludit Ariftotclcs mediante operarionc,
in
(ed
in
dtionera potentiarum:(cd
Quoroodo enim
,
tionis
albedine,fcd diftindc propriam-rarioncm albcdi-
nis,& perfc
vilus.
Vnde ifta
mum
non
eft
primum obie^m.
SCHOLIVM RelinqVit <juafifiA du^io
III. tm obieilum.
,
velmtAtUyfu idem,<jiud inteSeEitu:, quiA non ctnftat, tfuod tque latepateat valuntoi ac intelUEltu, fimiliter procedit i.d.^.^.^ .num.ii .&fauet 4.
&
d.so.tf.!..'^ ^.*d.^^,
vbi dicit obieBttm voluntatis
bonum verum,vel apparens : fed i .d. i .tfuafi.i. 1. d. 1}. num. 4. doctt obieSum voluntatis effe hic in tltni , vel bonum cormertibUe cum ente, lampartem iftclinat yexplicans bene quomodo id nonfit contra j4nfi. i dt An. tex.x, j de <]ue vtde ejfe
&
&
.
4fud
dtxi in fupvlemento de
.
Anima
& difp.j.fe^.ii. Scoii Opcr. tom. IV,
difp- 1 feii- 3 •
•
,
vtrumque eft cau(a innote(cendi nobis diftinnon loquitur ibi Ariftonec ex intcnrionc , nec in excmplifide potentia appetitiua compirata ad fuam
tcles aliquid
cmdo
eft falfa;
quxlibet potentia pcrfe<^us.percipit fuum priobie
9
innuat aliqjo ujodo in exem-
non tantura intelle
vifiis.
^
confi-
aliter
quam
*•'
cognofccndum.quaro potenria quia ex hoc fog-
perdpit confuse rationcm qualitatis fenfirarionem coloris , imm6 di, fcd diftinde ,
*
derare,vt de alimentofenj3 rel="nofollow">ili,& intelUgibili.
iudicaret differentiam coloris,& faporis.? Item,
bilis
*
:
modo
,
ftin^bus
'
autem cognitiajc non ignotum appe-
talis operaquia circa talc operatur,non quod operariofit caula eftendi vinuris, ncc in fc , net diftiu&ionis^iec obie<5him per con(eqncn$,quia de ob-
iore
Scioie,
**[jflf*^*" '
,
;
non
TcT.CtfJ.
licct illa re(peftu appctiritia
,
adkus; vclaliunde, qiiim ab
tantum rationem propriam
non tantum (ciifiis coromunis in
vt
ficut
Scd eftet difFcrcntia illanim potenriarum; vel nulla realis , inquantum prsccdunt fuos
eriaro pcrfedtius
aiius illud eft
,
Anima de
non
tcretur.
fed etiam rationein
,
:
priraa,(cd pcr (c:aliterinquantum
:
(ubotdinata
&
poneretur prima
primum obiedum cius , continetur fub obiedo intelledus. Quia enim pnmam obiedum potenriz dicitur illild, quod adxquat ipfam & illud , quod adzquat inferiorem, non adxquat fupcriorem, (c^ aliquidcommunius continens illud , quod adatquat inferiorem idco fc(Ic
,
dhuam
infcrioris,
fit
oponet obie^ prima
fe obie
,
tendunt :auia eandem rationem formalem obie-
plura
tanquam pcr fe obie
:
videtur per fc obie
eft alterius generis a cognofcitiua, fi ponercmr eriam fubordinata cognitiuat , quantum ad rationem obiediuam,Ucet non quantum ad com- OhUdavomunitatem in obie<5bo,rofpe£hi iuppofitorum;ad- Unttuu,^ huc polfctdicijquod non eflet diftin
hoc cft,qu6d
quam obic^lum priraum
obie<Jlo,quam
fe
non quicquid includit ens bonum quiditatjuc nihil au-
qu6d
,
fe cxtendat
in fuppofito
potcnti2.Et tunc quxcunquc appctiriuacum hoc,
,
potenria: foperioris
;
includit quiditatiuc primura
& potenria appetitfua iibi
obicdhim primum ad
cft
habcrc pro pcr
Ariftotelcs in i.dc
De folis primis vcrum cft pcr fc,
differant ficut fubordinata,
verum,
loquimur de per
qu6d diactCx potenrix rcquirunt diuerfa cfciccla formalia & patet quod ibi cft diucrfitat in abfoluris non tantum pcr rcfpedus. Dc (ccundis rujn eft verum, nifi fic intellieendo , qu6d prima obieda
licct
quod omnem rarionem
quiditatiuc,includit
;
fliciter
non quantum ad enim quodcunquc fupedam boniim non tamen ,
potcft intdle<5his : quia
Exemplum (ccundi, fimfiis particulafimilitcr quicunquc (cofus ris,(cnfus communis rcfpedu intellcdus,qui omnes funi iogcncrcpotcnti* cogniriux. Exemplum tcrri j, quxcunquc ,
,
poflit voluntas
fus,3uditus.
correfpondoTS.
dici
aliquis
fi
Lic^t
obie
fit
videbitur
&
potenria cognofciriua
Quia
eft.
panicularior potentia jp(b iYitelledhi, quanttini
ad rariones in obiedis
hoc vel vt oranino difparatac;vcl vt ordinatx ; fubA fuprain codcm gcncrc; vel ordinat* ficut potentix gcneris altcrius. Exeraplum primi, vi-
Vtttntit tn-
quod apprehenfum
omnem appetirioncm rc(piccfc fdrmalitcr bonum fub aliqua rationc iam vidcriir volontas fic-
vt pert^cdiones vnitiuc.vt diclum cft in 4.dc Vno,
'Vcro,& Bono
711
De teniis
cogniriuam;imm6
in
eodcm
vult in prindpio capituli
c.^.Potentiarum,Scc.
(enfitiuum ineft
Ttxci7.
Sc appctiriuum. Et infra in eodem probando hoc, T.C 17. dicit cuifenfus,& [ftiti*,&trifiitia,6c infra,qu6d T.cxj, animalibus habentibus ta
,
C\
,
cognidua,& appetiriua ha-
b«rent obie
,
ficut
habcnt fcnfus di-
maximc
ciim obic<5him (enfiu prirai non prxfupponcret obie
ucrfi
?
&
tjuidem &fentirt *b ipfo opinarijMiiliter aliorii p^^l^^ vnumtjuodciueman e(i contra prxdi
fcquitur,obieftaprima funt aiia;crgo alix:(cd cconucrfo eft
& potcntijc
fignii/edaU.
fallaciaCoofcqucmh:nam 'j'J'^'^-
aliimde poffunt potcntix'di(Hngyi;iram6 ab obiech'^"amm nunquam cau(alitcr diftirigaiintur:fi autem i fuidtm. Tt 3 figno
£tis,
T
&
Metaph.
Lib. IX.
774
^giio arguitar «liquomm diftin^o , iconucrfo oon requitur X quia fine iftis fignis poflent diftintcrmino, gui. £t excmplificari poflet dc motu
&
qiioraodp diuerfitas tcrmini bcnc concludit diuerfitatcm motus,non cconuerfo:quia multis viis
idem patet in motu locali. Sed dc aliquibus videttir dubium,non
aliunde , qiiam i termino diftinitis
tcrminus acquiri
exemplo
:
i(lo,quia
,
VI.
Vtritmfotentia aiiiuafundaturm omni entel
poteft
Quod etiam didum eft in
oportet hic di(putarc.
C^Vi^STIO
tota iftarefponfione, principalitcr obie<9ta fciUcet
Xrifmegift. in dialtg» dt communi
imptfPhilo. Alcxand. cotn.i.iiy ii^.i r.
com.
\
^
dt rt^tn.
lib.fa-rA Itg. »U.egor.
^ pltn.
Auerr. hit
Albcryjs 1. Vhyf. tr»^.x.c.\.
%.
D.Tliom. i.^.^.45.««.8.o«i»
i.<
«r{.4.Pc.-
cius dc Alliaco i» 4. 9. i Gaor. ihid. dift. 1. qu. i (^ 3, Fcrrar. ^.con.gent. c.66. Fonf. 5. kItt.c.i.i[.6.feB.i.^ .
non
diflingui pcr re(pe<£ins, patet pcr Ariftotelem
i.de Anima,tex.com.66.vbicunquc enim affignat obiedlum proprium,illud cft abfblutum, non teCobieSs nen pe6kiuum,vt de vifii dicit,cuius eft vifijs,color eft: diftiHgMuttfg j nec includit reipc(9:um : vnde fiibdit,qu6d eft vi^b'Jc (ccimdum (c, non rationcifcd quoniam in ^aM^^tcHndi efi.non pr«Arifiotthm, ^ habet caufam eflendi vifibilchoc
primo modo,fed
dicatur refpedlus de ipfb
(t-
cundo. Ad argumeata principalia patetex di6kis : quia /iue idem abfi)lutum fundet relarionem potentias s.(^i\iXiS)C pafEuae ^ fiue duarum porentiarum adiaarum ; vel praccisc cft in tali abfoluto , inquan-
tum
cft priiis naturaliter principiato^difTerentia
rarionum pcrfcdionalium vniriue contentatum; vel nulla difFercntiarealis. Et cum dicitur, tunc proprij prihcipfati non eflct proprium princinium. Rcfpondco, quod approprietur fic, quod habeat in fe totam perfcdionem requifitam , ad caufationem huius,hoc oportet : fed quod Umita-
tantum huius,non hoc oportct , ficut fiiperius cft aliter enim caufk vniucrfalis, non ita polfct produccre cfFedum detcrminatum,ficut particularis ad talem cffedDm limitata. Quantd te
didum
.
Hurud.
fequtnt.Siux.di/^.ii.Met.fea.t.
fta.x,^
j.
ETphum
4.
difp.9. Phyf.
quod fic : quia fecundum Philofor Meteororum,t.c.j4.omnia determi-
vidctur
nata fupt opcrarionibus
•,
'
cuiuflibet crgo cntis eft
propria operatio. Confirmatur per Ariftotelem z.dc Caelo
& Mundojt.c.iy. vbi vult quod omne
habens opcrationem, eft proptct fuam opcrationem. Ex hoc arguitur , omne ens quod non eft finis,eft propter aliquemfinem Deus autem quia eft vltimus finis , patet qu6d habet aliquam operarionem:omne ergo aliud ex quo eft propter fir ncm,vcl eftproptcr operationem, habetin: propofitum, vel propter aliquid aliud. Sed illud non eft finis eius , nifi quatenus actingit illudper aliquam operationem , vt videtur , ita fcquitnr :
&
&
quod habebit operationem. Item, agere conuenit alicui inquantii efHn~aAu,& hoc perfe^ori illo, quod debet caufari,vcl asquc pcrfedo fcd quod:
libct enseft in a£tu altero illorum
modorum,ref^
:
&
ergo caufa indeterminaiior eft indetcrminatione iIlimitationis,fiue indetetminatione impcrfedbionis (ficut materia eft indeterminata
,
quando
eft
peftu alicuius fadibilisjergo,&c. Minor probatur
per locum a tninori:quia quantumcunqueiraper-
(tdaxm ens accipiatur,ipfum eft in aliquo a(£hi,qui ita pcrfedus eft proportionabiliter rcfpedu alicuius fimilis fadibilis
}
perfedior refpcdhi
ficut
verbi gratia , ita proportionabiliter
in potentia) tant6 efV determinatior:ficut oponet
perfeftioris
ad producendum cfFcAum hacc
perfeftiorelationis perfeiSrioni alterius relationis
eft adualior.
:
fimilis ei,quod eft darc relatiuum e(Te,ficut perfe-
£tio caloris perfedioni alteriuscaloris,quem caufare poteft.Item,(pecies fenfibiles
K^NNOT. MAVRiril.
ad omnia entia, quae dicuntur 10
SEquitur
quxftio quinta de pntitate potenriac
a(!liuac,& paffiua: in illo priori, in
dir principiatum,
quo praece-
& non affignauimus ibi textum
/uper quo fundaretur
ifta
qusftio
,
nec o6bo
fe-
incidcntaliter hic difoutat , quia Dodot copiose 4epotcntia, vltra ea.quxtangitPhilofb-
quentes
phus de
omnia
ipfa:licct
poflcnt in aliquibus lo-
cis textus,aut hic,aut alibi oriri,
quod
& intelligibiles
vidcntur imperfc6riffima cntiajvndc cxdiffcrentia
confideret
realia,ifta
intentiones,veI entia intcntionaIia:fed
dicunrur
iftac
(pecies
videntur habere proprias operationcs:tura in ge-
nerando
fibi firailes
,
tum
in
moucndo
potentias
cognitiuasjfecundum communiter ponenres ipfas. Contrarium videtur manifeftum dc omnibus cntibus,praterquam de formis fubftantialibus ali-
quibus,& aliquibus qualicatibus,qux tur adHuz.
fblae
viden-
lcaor.
In principio fblutionis recitat opinionem
SCHOLIVM
Hcn-
q.i.& infmmna art,$-j.q.y. quam impugnat notanter. Inprimoetiam di.^.
t\ci,ejUodU.
&
;
- rel="nofollow">.Sc fn i. di. 16.
nionem
&
8c impugnar.
{equitur rcfblute alccrius viae
,
&
notamer
alibi tangic
candctp opi-
Deindc poiiit aliam,quam foluit moriua ,
fubtiliter
valdc.
&
Vbi
in folutionc
motiui de potcntiis animx,^ obiedis carum, dilatat fc fuo modo , ficut alibi etiam tangit. Vide itt
t.vbi fupra,&
^.i.&
di.y&
in tjuodlibeto
& 49.?^ fupra i.&
c).eiufdeni,& in fri.di.y
q.^.& i^.& ia ^.di.4.4. -j.huiiu,
:
eft
4;.
& fpccialitcr in 6. q.
},& alibi fxpe ea,quaE funt ad hxc. Concordat hic & confirmar, ficut omnia difta fundamenris Ariftotelis. Textus
I.
.^.14.«?'
& vbiquc
corrcAus in his tribus qustftioni-
bns abfque fuperfluitate,& diminucionc.
Sententia
ajferens
omnem formam
ejf«
afiiuam , quatenut perficitfuum materiaUf reijcitur,tanquam abutens terminis,quia confundit ejficientem cum caufa farmali , citm tamen ijix non cotncidant in idem numero.
Ad quasftioncm , qui ponerct quod a(frio primacuiufcunque forraa: eft in pernciendo fuum proprium porentiale , haberct confequenter ponere , quod omnis forma eft potentia ai5riua,quia eft lis
principium pcrfcdtiuum
fui potentiaIisj& ta-
fortc a(SHo vocatur ab aliquo
no ,
adkio abfoluta
:
,
vt ab
AugufU-
ficut cxemplificat y. 14.
1
1.
Et a Philofbpho de iucere , quod eft opcratio caiusprincipium eft ipfum mancns in agcnte,
9.
&
luminofum
*
I ^
Quxdio VI. luminofam formalitcr pcr {iiam lacem;ita
poflct
dici.quod i]uamtere,vel quantitateyVZ ita loquar, formalitcr pcr eft propria operatio quanti ,
&
quantitafem:& dHrere duri per duritiem. Contra hanc opiDionem non oponet difputare de nominibus, fi habitudinem formx ad materiam, quando exeis fit vnitra,dicat eflc adWonem, loquitur vt vult. Philofophus autem de tali adlio-
ne non
eft
locutus:qui in a.ca.huius crcdidit
fiaffi-
&
T.C.3.
cicnter diuidcre potcntias adKuas in rarionalcs , c.4. hihil auirrarionalcs,de quibus tradlat ibL
&
tcm loquitur comparando formara adperfcdlibile. Ttttntit di-
mduMr
i»
rMtitaMli, (J-
irrMttnM-
Pr«terea:omnis aftio propricdiaa.dc qualoquitur Philofbphus,fiue ut tranficns.fiuc imraanens. talij eft, qu^ per ipfara aliqmd eft ab agente ,
&
jjj^j
****
ttrmd ptri-
^ ipfo:forraa autem perficiendo matcriam,
MUud »
MiM ftrm*
,
Mgentis
»d
eiufdem c^ufad ; ita eriam ad quamcuraque concaufantcnuhs duae caufac coraP^u^cntur, aliam habcbunt rclarioncra ad illam;crg° *^ niatcriam alia eft oranino relario formjc, Sc agenris:im6nec poflcnt coincidere inidcranuagcns
& forma,rcfpedu principiati, itanec rcfpcSi aliquis vellet adducerc
dfaialtcrius principij.
T.
I». Bc
c.
T.
c
au<^ritatcs Ariftotchs dc a£Honc.
De
j.
Phyfico-
& dc primo de Gcnerarione, qu6d agens, & & paticns fbnt contraria & qu6d tangunt fc, & hurura,
indc. 5 1.
ciiciter.
conucnit corarauniter ; vltra afcendcndo , perficdioribusjvt intclligcnriis,fiuc corporibus crlcfti-
bus non conucnit. Ita qu6d non vidctur aliqua poflc raaxima vniucrfalis affignari , cui enri con-
ueniat produccre. Si racdiura furaitur cx perfe6lione, pcrfeihus magis producerct. Si cx im-
&
pcrfcdHonc impcrfc^us magis produccrct
vtrii-
:
que vidctur h^rc inflantiam cx didHs. Et ad ifla inucfligandum, poteft dici primum, qaod propter quid aliquid eft adiuum. Ad argumenta. Ad primum diccndum , qu6d §>uet»tJo entium naturaliumpcrfecxiftenrium ,dequibus """* «»*
&
ma cft perfe^o propria rnateria,non tantura ali^^^ cflbaum a forraa. Et propterca ficut forraa,
mero,& per confequcns ficut idem non potcft cflc
tmMtnism.
vt
hoc extcndendo operationem ad quamcunque fiue immanentcm, fiuc tranfcuntcm , fiue criam fit ad
aliara caufara
siit
,
videtur ibi loqui
f* f.^Q^
rtUttt
conucnit impcrfcdliffimis fubtlantiis
fimiil
elemenris^ parum afccndendo mixtis inaoimatis nonconucnif; \ltraafcendendo, mixris aniraatis
nihil aliud a fe caulat in raateria:quia iplamet for-
fiendtmMt*- inquantura cai^fa , aliara rclationera eftenrialitcr ri»m , nihil haoct ad caufatura , qukn efficiens inquantura /*!«/«/.
77S
tendcre quzflioncra, quare fadio, fiue piodudio»
,
iufmodi
,
multas poflet haBercfcd non debet im-
SCHOLIVM tffe
u formam fuhfiafituilem/^ ^ttMitdtem ;
non
effe
a^iua yfaltem
«luoadfuicognitionem, velffecies,
^uareautem
ta?H€rt alia
alujuo
modo
a^iua,& alia non^ulla eflratia^iflquia hac,& tlla efi illa\ita Doit. i .d.y.q. i jtu.i^. mouet bonas dificultates, quasnonfolmt ,fedputo aodem modo refpondendum ad i&ai , videlicet, quod ntitta ratio in eis affignanda eft. Vtdt loca Dotlmia citata hic a A£turitio.
forma hac
"*"^^*?<-
•»*•*
:
§!jiMntit 5''**'
&
cet illud vbi conrinuc caufetur a grauitate,quonia
graue quiefdt
:
vt
fic
dicatur graue operari dura
^^'
'^""^
*^*'
t. c. ^4. indc
&
non videtur Ariftotdes Czlo,& mundo, vbi vult qu6d
quicfcit;fcd operarioncra ita
extendere i.de
imperfedum carct operarione. Et fic eriara in i. de Generarionc negatur grauitas efle qualitas a
quod
eft
& acddcns
fcd
:
t.c.8.
dc
Ad 1. Cz-
fuppofitura fubflanriz,
confirtB^oncra rationis,quz acdpitur de
vere aSiita4,feu generatiuas filn fimilium
negat
caufandara,fiue ad vt»;& fic graue habec operarionem propriara tendcre dcorfum, quando eft extra locum quando eriara quiefdt didtur habere operarionera,& perfe<5Horem,quam quando mouetur, de quo poflct cfle prolixa inquifirio, an ficut moueri l grauitate , ita terminus fdli-
ente pcr fc
II.
,
formam
cns diuiditur in fubftantiam
morari.
SoL A
fimt propriz operarioncs
,
liA Mun. poteft did, qu6d operario cft finis habenris operarionera, ficut ibi vult : non habenris, non
cft.Etcura arguitur,tuncaliqaid
rura cftjfed
non
cft finis,vc-
eft finis,nifi attingatur
ab
illo
pet
operationcra huius.
efi
efl
ANNOTAT. MAFRITII. SEquirar
quzftio fcxta , in qua
& quinque
fe-
4
fermonem de fundamcnris & tcrminis potcntiz adiuz, & paffiuz quz omnes quendbus
facit
:
Itaquc hac opinicinc, tanquam abutente termi-
a
nis,pr2termilla
StUm
fiA-
HantiMm, o" qmMlitMtem
«P«3mw».
,
^°" folum non
tcncndum eft , quod quocunque ente , fed nec in
fex ia aliquibus anriquis originalibus raouentur
& foluuntur fub
flraplicitcr
fimul
in
ordo carum feorfum
:
quz quantz vtiUtatis
qu^cuquc fortna fiindatur rclario potcntiz adriuz:
tur
ncc vidctur difficultas in oftcndcndo quod ita fit: nam cajtcris minus pcrfc^sprxterraiflis,patet
fint,res ipfa declarat.
quodquantura, inquanturaquantum,non aflimilat, fiuc adzquat fibi in quanutatc aliud quantum proximatum , prius inaK^uale ncc durura durat aliud priosnon durumtadiuumautem fibiapproxiraatum oppofito raodo fe habcns , -flarira ttanf^
quz
:
mutat,vt aJUimilct
fibi
drctirafcripto impcdiracn-
to:apparct de calido. Ita poteft argui
forma adiua
eft,
nifiaUqua
quod
,
fiibftaritialis
nulla
fone,
&
aliqua de generc Qualitatis.
&
cft principium a£his lccundi , hoc faltcra rcfpedu adhis firailis:cuius fcilicct perfe6Ho non excedit perfoSHoncra talis a6his , ficut tangit fecunda ratio ad Iianc quacfHonem. Eft alia difli-
&
oultasde a;^one ,qiue
eft
totali : fcd placet vt hic ordinan,
& fingularis dodrinac
Adducitopinioncmanriquam vidctur
quodammod6
faris fingularera:
Auguftini
&
Anfel-
quam quidam medicorum imitantur.Et brcuibus eam impugnat. Et ponit propriam notan-
mi
,
tcr.
Mouct confcquenter quafdam difficultates, quas nonfoluit hic cxprefsc,quzrc in theorematibus,&in primo Reponarionumui» 7.(9. i.&ini. di.i.t].7.& in ^di.i.tj.
in dubio
Sed difncultas eft in afllgnando prtpter ijuid: quarc fcilicet faltcm a£his primus , non quicura-
que
;
vna quzftione
faris
literali
&
i .
& fupra ad finem
i.Iib.
pleruraque vt nofti ad propofitura,& quzftione fcquentc aliqualiter. Duo etiam vltima prindpalia fbluc con,
alibi
fequcntcr.plura bene ponderando.
Vidcctiam in^.d.
ii-q.j.
& fcquentib.aliqua ad
hzc
h£tio. Si quisvelit ex-
TTt
QV £.
,K
Lib.
776
!f1_
X.
I
Metaph.
fecundo modo, ergo cflTcdus perfciaiof fua pcr fe caufa efficientc:nam illud,in virtutc cuius agitf nullo modo cft cfficiciis. Hoc etiam nihil caufM rccundiuTi menbrum ftatim videtur inconuenicns: *" y'"»" «•/canfis. Si cft
QViESTIO
VII.
Vtrum relati» poUntU aBindfundeturimmediate infubfiantia
\
palius cflet in eodem gencre caufar.
Arift. t. 7hyf.c'.i.uxt,n\.T>. Tho.i.f.^.77.
Kh.x.cr
i-p-
9.77.«rr.).Maior(i) ^.^.ix.a.^.Capr.m. i,d.j. q.i.srr.t. Caict.i.f.
q.-j-j.
»rt.i. A.gia. qited U^.i.q.i
uU
Hcnric.
t.
. Qcckain.i .in t.f.t }. .d.x.q.^.ionC.$.Met.ei.q.6.feii.x.Conimh.x.
4}Medlit. i4.q.\.Heia.qM»dlih.i.f.ii
P\ivini.in
1
rhjff.q.itMrt.x. S\uv.diJ^.iiMet.feii.x Knb.traH.d* c/ut-
q.j.H\in.difp.9. fhyf fecl.%.fubiea.i. Vidc I» i.difi.}7.(^in tUift.i-^.^ in ^.dift.ix.q.i.
fiiefficienti.
Scotum
quia in nullo generecaufa: videtur aliquid caufi^^'^''"^'i' rein virtute altcrius , nifi illud altcrum princinMfHmi*
tet,quiaaIiasnon attribueretur ratio a<9:ionisDco in sumo,quia nihil attribuitur Deo in fummo,nifi
quod cftpcrfec^ionis fimplicitcr,vel fequitur perfedionem firapliciter , fic qubd C\ magis , magis maxime , maxime forma autem /ubftantialis eft adus perfedior omni accidentc ; er;
X Tldctur quod non:auia potentia,vel V impotentiaeft inlecundafpecic Qualitatis, naturalis
1
C
df quMli-
kU(h
{ecundum Ariftotelem in Praedicamcntis. Irem, imperfediflimum non immcdiatc acquirit fummam pcrfedionem Ccd mediante aliqua pcrfe:
€tione minori
;
ergo cflcntia fubftantiae
,
quac eft
impcrfediflima , non ftatim acquirit pcrfcdkio7
.^-.1.
nem fummam, qus eft operatio,(ed
prius aliquod
accidcns mancns,quo ordinctur ad opcrationcm. Itcm,incodem genere funt potentia a<^s:omnis adio creatura; eft accidens.Con6rmatur:in dc Senfu (en(ato dicit Philoibphus,ignis non agit inquantum ignis:fed inquantum calidus. Contra:potentia pafliua prima ficut eft ad pri-
&
..^
&
mum ens,(cilicet fubftantiamjita fundatur in fubftantia,quaE cftmateria:ergo a fimili potentia
ua prima fundatur in fubftantia,quae
cft
a^-
ibrma.
SCHOLIVM,
neris.
Sccunda ratio , quas eft /^ropf«- , quid eft talis: agens inquantum eftin a6ku,agit, ita qubd perfediusens in a6lu,pcrfc6tiiis agit.Quod cx hocpa-
&
" *
"^
-^
»
«•*'•'
:
go,&c. Si dicatur
qubd immediatum ordinem habe-
,
3
re ad a(5lionem,eft impcrfcdionis:quia accidentia
ordine
quodam
infiinc fubftantix,ita qubd remonatum inefle , nifi propinquiorc prius inhxrente & ita quod immediatum eft rcfpediu a(^'onis,eft in proximo gradu rcfpcdu cius, quod quidcm cft impcrfcdkionis : quia quando imper-
tius
non
cll
^v^
;
fcdHori eft propinquius
,
eft irapctfe«5lius.
Pra:-
dicamcntum vcrb AdHonis eft cns diminutum, quia non dicit rcm abfblutam fbrmalitcr, «'^ita nec fubfbntiae conucnit.
Prstcrca
:
quantitas eft
adus perfediior,quamqualitas, quia fubftanti* irmnediatior : nec tamen fequicur , qubd quanucas
fic
a6tiua
fi
,
Ad
qualicas eft adHua.
i
.
qubd
quamuis Prsdicamcnta fint ordinata in ordine pracdicamcncali , camen immcdiac^ poflimc confequi rcm altcrius Praidicamcnri. Vnde Relacio Adkio immediatc confequuntur Subftantiam, ncc vnuni mediantc abo. Similiter , fi rario concludcrct ,qualitas non cflet immediatum principium adtionis , quia relatio ordinacur antc adlio-
&
SvBSTANTiAM
0jfe
immedtate aSliuam proba-r
tur ratione apoiieriori,priori,&authoritate,.Qu0d htc ait
,
afcidens non poffeattingere produiiitnem
fubiiantittitraRat
}.&
^d. i .q. xjiu. i^.d.&stj.^.d.ii.tj.
d.i} .q. 1 ..Quod ait,relationemftmda3ri irtfub-
ftantta
,
Hiorem
hahef ^d.6.q.io.
& cjualitatem effeperfe-
quod hicdicit
<jttantitate,{
)
d.ii.q.i.n.10.
docet.
*
Ad
quacftionem , omifla
,
propter breujtarcm,
opinione contraria , culus fundamenra tada funt jn arguendj^. Ad quaeftionem diccndum cft fim-
fofma fubftantiali fundatnr rclaQjiod probatur ratione tripliciter,{^ilicet primo quia,Deiivie propter fuid. tertjo audoritate. Prima ratio talis eft^cfTei^bus pliciter,qu6d in
tio potentia: adkiujE.
IffeHui eft
nm
ferfeaitr
*»«•/*•
^
pon potcft cflc (jt
pcrfeftior caufa fuacfficientc
cfticicns aequiuocurp
cfFedu
;
fiuc
,
quia tunc
:
fiuc
eft pcrfediijs
vniuocum quia timc eft acquc f>erfubftantia autem per fc gc,
fe<5lum cuni cfFedlu
:
neratur;crgo pcr fe efficicnsillius gcncrationis cft
fubfbntia
:
non eflot pcr fe ^equo gencrat,eflctforma fubfbn-
fubfbntia autem
nprans,nifi illud
Sicnim formaaccidentalisfblaeeneraret,
fialis.
fubflantia pcr accidens gcnerarct.
guod
efFciStus poteft clle fubftantia.
,
& idc6
eft
cnim
dum immutandi.
relatio formaliter:fed
,
niodo
fft caufa efficiens cffcdkus, ,
habctur propofitum
,
aut non:fi primo
quia caufa non
eft,
inquantum fubftan, eo magis habetur prppofitum , quia caufa quantb prior c^ufato , verius caufac,ex prima propofitione de in cuins virtut«; aliud
tia.
a{;it,nifi
Patct ,Sic{ie(i efncicns
remotum
^***"*- 4- ^-
§iunntiiiu
eam fed non qKomodo fundamentum , in quo vir- "^"^:
tualiter includitur. Si dicatur ctiara,qHbd fecun-
hanc fecundam, mixtum, vt lapis, magis aifkiuum quam elemcntum , vt ignis: quiacftens pcrfcdkius. Conccdendumeft,quia habet pcrfediorcm opcrationem , licct n
tranfiTiutarione,& compoficione.
Tertib, au<Skoritas ad propofitum cft in j.buius cap. 7. dicit Ariftoteles
:
Proprium ftthftantia
T.c. 5
x.
eft,
femper fuhftantiam alteram aSiu , qHA facit : quale vero aut cjuantum non nectffarium , nifi poteftate folitm. Impoflibi- Subftnnti» le eft qualitatem , aut quantitatem eflc poftquam "^ -^rtft. eft *^'**' non fuit,nifi per aliquam caufam effidentem : tjuia neceffe efl pretexiftere
&
non oportet a
agit
HtUiio fun-
dum rationcm
fcriptis
mpt
Sic materia prima cft a£Hua in
intelle^kum Angcli cognofcentis'
in vinutc alEcrius pcrfcftio-
Contra:auc illud in cuius vinute
quantum cfli;
licet quancitas non fit a<3:iua per tranfmutationcm,tamen eft a£tiua in fcufiim,& intcllcflum:& facic immucationem fenfus , non fblum ad mo-
in vinute propria producic
ris fc potcft.
requiritur
m in vbi. Ad aliud patctalibi,
qubdqualitascftpcrfe<5h"orquantitate. Similiter, ^^f^.infub-
tamen
,
AecUentnm in vir-
Vcrum
nunquam
quale ad hoc qubd
qubd nullum agens perfedius fe
tutefMifftim-
Refpondctur,
accidens agit in virtute fubflantiac
ncm.Similiter,
;
pracexiftcre
quantum
,
aut quale
igimr fubfbntia iftis accidcntibuscircumvirtutem «produccndi illa , , habcf ita
&
potentiam a£riuam. ic<Sto relpe<Sku
Poflet cciam argui dc fiib-
propriae paflionis
,
qubd
habcat potentiama<Skiuam rcfpcdu eius, neccflarib incilct
,
fciliccc
alias no|i
quia potcntia materiae non
eft
ad neceffitatem. Confimilitcr ex di6b auiSkoritate poteft alitcr habcri propofitum quia ''•» fftrtet ?****'*» *** ii non opor tet quantura , aut qualc prxcederc gcfufficiens
:
Dcrationcm
.
Quxaio VIII.
.riq
d*rt gener»'
Berationemquanti ,aut qualis , multo magis nec gcnerationem fubftantia ; crgo Ci (bla fubftantia
timem.
przcederetjcflet generatiua fubftantirc.
^H»U
frtct-
Ad primum argumentum
poteft dici
audoritas raultum faccrct
illa
,
,
quod
Tx.\S,
huius 9. Et idco prius
quam faciat
ergo fequeretur,
qu« facit:ficut patet ex 7. c. non oportet , quod fubftantia
,
,
alio pcrficiatur. Similiter
nec
ncc io faftione proptcr idem prindpium,quia forma fubftantialis cft pcrfcdior acci-
inadione
,
dentali. Et ideo licct fubftantia
QViESTIO
VIII.
fi
qu6d nuUa qualitas tcrtis fpcciei ciret potcntia aftiua , quod eft manifcftc falfum. Ad fecundum dico , quod fi fiat ferrao de fadione , illa non eft perfcftio fubftantiae
777
Vtrum qualitM frima fpecieijit potefttU a6Hua i D.Tho.i.t.f.49.«rf.).(^(»
^ .dift .xi.n.i
.
trt..i
dcRub.f
i.«rf.3.Bacon./n i.dift.ti.qi.*rt.i.CipicolM
I iJifp. 8}. »«»1.4. Suar. difp.44. Mtt.feS.^.^ t. lian.diff.i6.deMimt.yide Scotumin i.d.iy.q.i.tf.MU' ttdo iptnr,^ ^.qiu velUt,^ q. 3 Md.
Vafq.
.
imperfc£tiot
fit
EThabcns
accipicndo prscise perfe£tionem vtriu(que formalem , fubftantia pcrfedHor eft fubftantia qua-
faciliter,vel deIcdaDilitcr,vel expeditc:fi
magis potcft agere
& facere
:
quia vtnim-
quc eft pcrfedH. Ad teniura , illud concluderct qu6d omnis potentiaadliua eflct in gcnerc A£lionis pcr {e:non tantum enim potcntia 6c adus funt in
eodcm membro entis,
ftantiam,& accidcns
;
vt cnsdiuiditur per fub-
led ctiam in
Me
dift.n.q.i.Salnstracl.io.diff. \.fecl. z.ionChit c.^.q. 4.
qukm fubftantia qualis,intclligendo pcrfcdionem proptiam fubftantiac cum alia addita: tamcn
iijergo
.
i.t,^.49.i(rf.).Duruid.(n j.difi.i^.q 4. J'al\id.^.x. Gulicl.
vidctur
non
:
videtur aliquis polle fimpliciter, led
fic,
puta
enim ha-
bitu fimplidter pofler ; ergo ante illum eflet fimplicitcr irapotens,
non
&ita aCtus prxccdcns habitum
eflet eiufilem rarionis
nerarionem habitus
cum a^fequcntc ge-
ergo nec ex prxcedentibus
;
generarctur habitus.
codcm gencrc,
Contra: Ariftoteles in litcra huius 9,c.z. omncs T. c.3
& fadkiux fcicntix potcntix funt principia:
vt cns diuidititt in io.Gcncra.Tuncad argumen-
artcs,
tum, xc^Moczx. fotentum : quia maior eft verade potentia obicdHua : patct ex prima qusftionc. Et in minori accipit fotentiam , qu« cft principium adiiuum,vcl paflluura.Ad auAoritatem in dc Scnfenfato , diceret aliquis , quod loquitur de fu adHone fcnfibilis in fcnfum ,& lubftantia noneft
nam permutariuain alio,aut inquantum aliud. Ad quaeftionem , qui poneret omncm poten-
&
{cnfibilis,nifi
per acddetis.
'
qu6d non quia potcnria cft qui habitum autcm
poteft fimplidter:per
przdsc pawuana, qu6d habims non cft adHuum prindpium. Sed quoraodo habilitatur aliqua potcntia ad paricndum , maximc fi eft ex fe fummc difpofita, riam, in qua
habitus
eft
,
eile
habcret conlequcnrcr dicere,vc videtur,
de intellcdu rcfpcdu intelle£tionis?Quoraodo eriam vti habitu eft in poteftate habentis,
ficut eft
K^NNOTAT, MAFRJTI
I,
fccundiim Ariftotelera,fi vfus dus(licct irapropric ) fit cantum in pariendb noneftin poteftate parienris.
dicacur vfus
SEcfuitur quxftio fepcima , in cuius prindpio ponit motiua JL^^)^uoMAeto 4.^.8. Quxre
RE
& auftoritate.
Infra cura adducit euacuarioncm ad i.rario*
nem
h\:Reffondetur,quodaccidens,Scc.t^ rclpon-
bitui
Deinde foluendo inftanrias infra jAiv.Ad aliud &c. Quxrc in Thporeraaribus notantcr. Habctur etiam in ^ .di. 1 i.
pdtet alibi,
pra lib.5.& alibi nepe,vbi ibi notaui.
Quod €c\x
,
£ c
T A opinione negante atliuitatem ba~ ejfe aHiuum, non /ubjiantia aS'ut~
eum
etiam tenet problematice non
ejfe
dr
dic vc fupra notaui. Alia plura adde
quomodo cum hoc inclinatad aHus.
Itaqtte
ia hac qutfiione nihil refolute tenere videtur.
Ideo
did, quod habitus, qui
aliter poteft
potcntia adiua
cft in
principium adiuura;&hoc
eft
guendo. Et eriam in
Ars
lib. cap.
.
j
dc potentia
dicit,
nibus
,
ctiam
laris
DoAoris
cft clara
,
in his
omnibus quxftio-
ide6 omifi explicare eam. Litera
corrcdb
,
& ordinata pcr totum.
gulatamcn vcrba pondcrabis vbique.
Sin-
Quod eriam
in ifto9.Cap.4. diuidic potcntias in innatas
Sed
;
qux eft fiftuqux eft artium,patet, &c. loquendo dc habitibus acquifitis, non
faltera
caufaxquiuoca,&
potcntia naturalis, in qua
paniali:(cd videtur vellc,qu6d uerfaliter
fit
verum vni-
de quacunque zquiuoca
,
ficuc
habet in xM. } .^. i o.ideo dcclara con{equcnter;autad hominemiauc aflcrriuc, vidc 14. f. quodltbeti.
Ec T.cio.
& ac-
vcl difciplina, vt
videtur habitus
(flus, limitabis, vt nofti aliks fzpe in dodbrina eius de cauia:videliccr, xquiuoca totali, vel prindpali
,
quifitas;& noc vcl confuetudine, vt landi
in i.rationc pro quxftione principali habct de nobilitate eius relpcihis cfFc-
T.C.17.
medicinalis poteftai ens exiftet vtique infana-
to, vbi exponit definitionem potentix a^tiux.
hic.
Scntentia
5.
ailiuum, ex-
cxprclse vult Ariftotelcs ficut adduiStiis eft in ar^
tingit confequentcr de fubicdlo rcfpc-
paflionis
I
tenet
plictins
&
diftorum , quem ibi tangit , qualitcr relario immediatc f>oflit fundari in fubftanria , vide fu-
,
nii,fed modieitts,de ejuo fuse agit i.d.iy.ei.i.
p^
Thomx vbi fupra.
{\o
pad cnim
SCHOLIVM.
Tho.«« ^M.i2..SiC alibi fatpe,vt noftiX)cinde ponit propriam opinionera quam probac ratione quia^ frofter quid,
?
pptcnria.
Nara
,
ica
piet aliquam adtioncm,
tamen potcntia aliquem eft
actiua,
modum
eft
habitus
,
H»litMS
quemodo *iiiHMtf
dicitur efle
non videcur eflc quod fimpliciter princi-
habicus
calis
principiura a£tiuum
modo , quo
potentia eodera
elle,
(ccundum hibftantiam;eft
quia vt adtiuum principiac
adionis, qui modus accidens
rcipcdlu adionis. Si cnira poflcc
eadcm
adtio Hahitus nt»
quandoque vinuofa exiftens,quandoqae cfle efficitfuhftiti»m aiiiarton vircuo{a,paterct modum illum,quem dat fibi
ftarc
nit.
vinus,cile acddensa6tioni:nuncautem a6ti'o,qux
modo vno,in moquemcumquc raodum habcc
manet non potcft
tranfinutari a
dum oppoutum
fed
:
ciim
Metaph.
Lib. IX.
778
ciim eft ; tranrctmte ipfo fab illo modo tranfit etiam fimpUcitcr , ita qu6d modus omnis adionis proptct modum cllendi a^onis, infcparabiliscft
ab ea:nec tamcn minus principiat illum licet
non
ita
eft
modum
,
accidens
pctfcdi entis,ficut
a&ionisjcuius cft
ille
,
& iia quod
verc eft principium, cllct
fi
principium
intelligibilc aliquid c(fe, poftquam non fiicrit,nif? ab aliquo habcat effe-.omne autem aliud a Deo eft, poftquam non fuit(circa cuius probationem rao-
do non oponet quo habct effe ,
Ad argumentum patet ex fblutione quzftionis.
ANNOTAT. MAVRITIL
eflet cx fc ncccfle eflc, adhuc fone oponeret,qH6d ejfe suu habcrct ab aliquo.Dc quo quzre infra , in quaertionc de fcmpitcmitatc mundi,an fit pofCbilis. Sicut autem quaedam entia immediateaprimo habent effe; quae dam atitem k
tentiae adtiua;
turo:{ed hic omifi,vt fupri notaui.
€d\ie.
In principio {blutionis tangit vnum modum diccndi brcuiter, quem impugnat paucis, Quacrc
eft
modum diccndi
Deindc ponit fuum ptoprium
&
&
&
cis,&alibi plura ad ha:c,addendo,
& fubtrahendo
vt fcis.Tcaia etiam di.i-&494.& i4.q.quodlibcri
ad ha:c inuenies. Quaere Hcnricum, ^odlihe-
to 4.^.
&
1
0.& God.& Thomam
in
^nmovbi fitpra.
i.2.^«(f/?.49./»rf.3.copiosc.
fi
aliquos,fi talis potentia requirit
ii
^ g.Ciccro lih.x.^
).
Cn».
i« ;•«• Gtnt.e.
i5.Alcnf.i.^.^.io.Albcrt.«» i.difi.^x. «.4. (^ S. Grcg. Datand.ibiJ.q.i.Kkh.ei.y(!y ^.Sjut.difp. io.Utt.ftff.
& 1
7.Hait.difp. 8 rhyf.fe£t. j .fubfeH. j (^ feqittnt. .
.
ET
videtur
quod
fic
,
faltem in creaturis
qnicquid ibi cft,quandoquc non
aliquo agente.Itcm,vidctur
qu6d
primo.
tali
cum
fint
ne immancntc ,
Vtrum potentta fept terminari ad quodlibct?
t.
,
,
non
fecund^
pro tcrmino natU"
ram producibilcm,& in fuppofito ^fbluto. Diuina enim namra non producitur,licet fuppofitum relatiuum in ca ptoducatur , & per hoc ipfa communicetur.Quod an verum fit de potentia a£b'ua, an non in crcaturis,videri non poteftrquia inftanriam ibi non recipit. Fortc eandcm naturam communicare vidcretur perfedius agere , quairi aliam producere. Suppofimm etiam vidctur primus tcrminus produdionis, ficut primum produccns cx i.Meuph. Si primum poteft flare unc fecimdo , vidctur ftare aftio propria illius,quoddc-
De
:
quia
fiiitjcrgo
ab-
in diuinis(rcf^
&a faltem perfonarum produdbrum)fit aliqua po-
&
bile,& amabile.
Ad primum argumenram pater
ex didis in 6.
cuius
eft illa
po-
intentum abalia: nihilque dmnino cafualc, auc forraitum , quodnon fitper fe tcrminuspotcntia: diuina:. Eflcttaraen hic difficultas, qui vellet
morari
,
vtrum rcfpcdu
forraiti tcrmini
, fit
imalio
modo
&
nuUo autcm modo
rentiarcafiialia non funt a caufa pcr fe.Itcm,de Deo
particularis;nifi
Eatet:quia primum in gencrccaufaE matcrialis,non abct matcriam rc/pedu fiii ; ergo "nec primum
tur in paucioribus ,
fortc
Dcus non
ejuodlibet
Deum
faceret
, liccr
poflctjfcd ficut ape-
:
illo fa£ko. Si
datHr ad
quod confequifacere illud , finc quo
facit illud,ad
riens fencfbam, illurninat
SCHOLIVM. SvMENDO potcnriiam, vt ahftrahit a
effedhis agentis voluntarii
quia
domum ; immo magis, quia {cmpcr,vel in pluribus,ad apcrtioucm fequitur illuminatio nec potcft agcns non illuminare
terminus alicuius potcnux a£kiax.
mutatione,
prodMcenduTn , prtter effentiam
& Patrem,^Hia OTnne aliud accipit
dudionc tenti
;
n6;ergo
fortuiti
,
ita
coagit
ficut in
quomodocrgo
eft
Deo
caufa
in.
pro-
produdione pcr fc in-
forraitum?Hic poflct di-
Ad argumcDta fa<9a de Deo, pro
effe
ab
ci,qu6d, &c.
hii:fitamen fumatur potcntia, vt dicit ordinem
ad
contra,patet cx fblurione quaeftionis.
dtHifjam
,
&
non repugnat non ejfe , tantitm datur quo fenfuperfona diuin* produBa non
aliijuidjtfuod
adcreata
:
K^NNOT, MAFRITII.
funt obieElum potentia,fed poflibilc^^^oc eft, quod effe poteft,& non repugnat non ejje,eft obieUttm eius. DoHor hfc rem non explicat , (juia eft Theologica,
SEquitur quzftio nona,quz
non Metaphyfica.Vide eum i .d.x.q.iJium.i.vhi de cbieilo omntpotentia,& d.ioule effieElu cafuali, feu
ad magnatn diflScultatem deduci pofHt Thcologicc loquendo;an vidclicct ad intra
fortuito. §luod tangit adprimttm,videeum
lis cft
in diuinis
,
dara,
& fatis f^ci-
licct
fit
potcntia a<Sriua adhis tranfeuntis
,
de
quo quxrc \n^n.di.i.& infraf<tpe,& dift.17.fpe-
beto finali.
cittliter,& in tjttodlib. q.i.QuxreaUos
Ad qua:ftioncm dicendum qn6d cum non fit ,
.1
dc Entc per accidens.Nihil enira eft cafuale rcfpcAu vniuscaufae naturalis , quin Ilr lib.in quacftionc
quia cauu fecuncla non agitad producendum fortuitum , ita illud erit immediatc effedhis Dei:
cft
dticibiU.
:
Ad oppofitum:quod eftterminus potentixa^-
riua reC^Stii Spiritus San^i.
agcns
pofitttm fri-
Theologica profiinda , poteft
potentia diuina , quam rcfpct^ per fe intcntiabaeente a propofito. Si fic,hoc non eft,nifi
,
impr»-
tUuibilisjitf.
his,quia hicdifcuterenon
& fpira-
tentia a£tiua,vt gcncratiua refpcdu Filij,
ua: videtnr elfe a per fe agcnte
DittinM na-
turm
de tcrmino dns , non quo profcdcircaquamipfa fit , qui termiquo< quodcunque nus dicitur obi6Shim : patet quod ens eft tcrminus taUs a<3ionis::quia quia ens intelligiducararipfa
<^
neccfle cflc
hic tranfiri.Si autem intelligitur quaeftio de a(iHo-
IX.
tttTM de»ri'.D.Tiiom.t.p.q r 5.*«. j.
fit
&illius fimul,
eft ajprima cfFc-
tcrminus adiuae potoatiae proprie
eft locus
Scncea Uk ^MbtntjUtis c.j.
illius,
Deus autem cum ex fe
Vidt AfMuri' tittm hie.
termini huius po-
ita aliqua funt
;
tantum;aliqua
effedus totus caufae fccundx
pendct
CLViESTIO
ali-
fi
caufis fecundis
cxpcditc,& notanter:qucm confirmabis,& dcclarabis,atquedefcndes cx di<Stis in ^rimo vbifttprd, in in ;. dift. 13. in quodlibero^iM^. i8. matcriade habiribus,& alibi faepc.Quare in Ethi-
ab
talc
tamen non
SEquitur quzftio o^ua in cuius prindpio pof-» (et fignari illc tcxtus,quiquotatur poftoppofi-
copiose primo,
Pyet , quod
& ita eft tcrminus alicuius potcnSed & aliquid non habcret nouum
tis adiuae.
ejfe,dam
modus.
infifterc.)
vt nofti
,
&
Theologos,
maximc Magifbrum abfbra^onum, &Vuar.
A» tftSm cafualis
,
fit
perft inttntus
» Dtot
quodijitt.
QusEftio X. &
&
Thotn. &c. Quacre criam Hen. tc Vaar. ia tra£btu dc prirao Principio,& in Theoremaribas ad h«c,Platonemaiam& Ariftot.& Auiccn-
modo
779
perfedibilc
&ide6 ncc habens potentiam
,
pafliua realitcr:hoc cns eft Dcus.1^onunt
furaptum ab au^hxitace
ficut tangit argnracntura
nam.
Aduenccumdidt qiure infrk in
infck in folurione
:
Dequt
^ermtate rmmii , &c. quod
ef.de
fi
iMaqa«ftio difputaturdfirijredc confinnat Hlad, quod dixi \ principio huius opufculi , in primo gencrali intellisitpcr irtfrk i. Scntenriarum, vbi
prxluppouto
:
fi
vero inccndit q.i i.huiu$, vbi
poflct habcre
<|ua:ftio
locum
,
illa
ficutfiipcrS.Phy-
primum crcdo verius.Multa ta^
ucor.confidcra:red
mc
Etodorcs prs(upponunt fc intcrdum dichuros a quibus impcdiri cefTant. Fonc ctiara intcndit
quxftioncs
Quacrc in
PhyCquas aiunt ipfiim firripfiflc. iji.i.& in frim« di.i^jScfeqiuntthus, fiiper
& maxime di.^$.& ^i.&in etism In ca ad ea qux pauds hic & 16. C^ tfusdUheti inquire idon
qu»dlib«t9 f.i4.plu<
tangit.
,
,
qaos,& raodemos inducendo. Ad difficultatem,quam non ftionis poflet dari
primura
di.pri.
5.
4. 7.
alios anri-
tamc ali>
qui in cftenria diuina quafi potenriara palEuara, Auguftini, ied dc hoc tranfi». Patct
qu6d ad nul-
a^m rcaliter eft ibi potentia paillua
lum
iiullus eft ibi
,
qui non
fit
quia
,
idem tfientix potentit :
fumpta,& a^usdus rcaUs, eodem omnino fundantur ;quia rccepriuum non tantum non eft reccptura , (ed ab ip(b denudatum,& de fe non talc. Impoflibile eft cnim prxcise adhoara illud,in quo eft poteria pafautem
pafliua realitcr
nunquam
in
fiua realis
a£him
cuius eft
,
fint
fufdpcre
hxrentia oara
nuUam pcrfedhoncm
vt
,
TtceftuM di-
habcns c',»™^,^
eui.dMm»cpof- ndtnitM ««» h»b*mt
vt accidentia vltiraa fubftantix hi-
fo-
temiamfsf. & ideo nullam habcnt potenriam pafli- ^^^"^' r^ -,
:
licet
,
,
fc intcUigatur noi»
potentia. Aliqoa vcr6 entia
illa
funt ita impcrfirda
(ir
rimlittr
quin de
,
Rertffiititm,
habcant potcnriam metaphyucam,
quando non funt
in
a^
,
ficut di(Chira cft in fi>la-
rione prirax quxftionis. Dicunt enim aliqui ora-
ad
(oluit
mcmbrum
qua;-
fin.
difiundli-
talia, quod nuUum a£him rcciquidam otdo inter ip{a in pcrfi-
nia accidentia eflc
piunt
,
licct fit
&
num in quodlibcto tf.finMli & %M.Pri.&
ciendo fubftanriam:vnde in quarta , in fecunda rarionc contra negantes primum prindpium , di-
4U.i.&7.q.«jM*dlibeti,&fKf>eri.Piyf.8c alibi ple-
cit Ariftotclcs nihil
ramquc ad hxc.
huicricddit. Sed de
tamcn ad ple39.^ 16.
iiar,ibidcm,vel addi, vtnofti»quxrc
magis hoc iUi , quam illud T.c. 14. hoc requitc ibidcm in 4. quia Auiccnna videtur dicere contrarium 1. Metaph. »(t cap j.Hoc certum cft,quod di£him cft,qu6d quod- aceiiUms ^^*^/., cunque acddens non eft pcrfedibUe allquo adu f"f*^" vlteriorc , non fiindat potcntiam paffiuam fed *
QV/ESTIO
X.
:
Vtrumf$tenti*fM^M4 ftt iH quolibet
^ xx. Mttafhx.^. D.Thomj
j^tiftocA. Thyf.c.g.
.
?
^ f •».
quod enim
illud in fpcci;ui
fit
eius eft potentialis ,
Aiiti£o
termitto,
Patris;ergo ifta fiibftanria vidctur efie in potcntia
pa(Eaa,quafi
£him
fabie&um
fimpliciter
,
gencrarionis. Itcm, perfe-
& imperfedhim
fant priuatiu^
oppofiu,aiuidentia totum cns : pcrfcftum fimpliciter
dc (blp
Dco
dicitnr
crgo quodlibct caufa-
;
tumeftimpcrfe€him priuariucjergo ic:quia priuatio
non
cft
,
nifi in
& pcrfedibi-
apto nato
:
omnc
autem pcrfe^bile habet potenriam pafiduam. Confirmatur illud,quia fiilus Deus conceditur cfle adus purus ; crgo in omni alio cft aliqua potcntia pafiiua.
Ad
:
fonc
& & recepriua, quod modo prx-
Ad primam argomcmum patet cx fblurione Ad fccundamdiccndum, quod in pri-
quxftionis.
uatiuc oppofiri$,diuidcntibus idem gencraliter
nata funt
Deo patetiqnia cft a£his infi-
nitus.Item, de multis creaturis patet,ficut
dc
rela-
verum
cft
,
quod
commune,noc idem diuifum Jmferftnmn
circa
qu6d priaario re- ""^ ttftffaquirit aprimdincm ad habitum in illo , in quo cft; !" **-^* '?" non lemper lecundum naturam propnam cius, ainut ; fed fcd fccundiim namram iUius diuifi.Sc enim rairio- «» fit» tUui' naleinafino non requirit qu6d afinus fit aptus /•• fieri, fic
efle rarionalis
,
intclliecndo
inquantum
,
afinus
,
fed inquamum
animal,hoc cft,fibi, inquantum animal , hoc non repugnat ita intelligendo in propofito de cntc DefriuMUimpcrfcdlo,qaod fibi,inquaram cns,non repugnat nefecbrdum :
efle perfe
Et de
oppofitum,de
eflct
,
qu^ fic. £t
prim6 quod in Deo: quiaFilius non gcncratur de nihilo/cctmdum Auguftimun contraMaximinum,fi^ de fiibftanria vidctur
prolixum
relario , dc qua rainus videtur , habet propriam paffiontoi , qux cam pcrfidt , rdpcdu
art.t .Cai<et.ihU.A\\Kii.\JiJi 8 icrr.tS.Richaudf.t.f.i.
ET
,
tali
rcpugnct,inquanwm hoc cns.
priuarione loquitur Ariftotelcs in ;.hu-
ius ca. dc-friuarione:ficut talpa dicitur
cxca : quia
inquantum animal,nata eflet vidcre.
rione,&de mulrisacddentibus, qux nullius adhis fuut reccpriuaicrgo
non cft in
cis potenria paiEua.
i^NNOTAT. MAVRITI I,
SCHOLIVM.
SEquitnr quxftio dedma Iv Deo/juia xitme perfeElus^uUd
efi
potetiapaf-
Hac propofltionefuje traBat Do^lor contra Henr.i. d.^.q.i. tenentem Ftlium produci de ejfeitia , quafi de materia ; in aliquibus
fMa,nec<jMafipafiiua.
etiam accidentihus,propter imperfe£iionem,nulla efi paffiua potctia.noH determinat dentia, quia nihil refoluit
,
quanafmt
ifia acci-
& dubitat de relatione,
an recipiat /uam propriam pajfionem ftd puto non :
lotfui
inpropria fententta
,
<]uta tenet
non diftingut a fubteilo,de quofupra vtde Scol. I .ibi.
proprietatem
/. i
.^. i
Jium.^.
Ad quxftiotlCm dicendum quod aliquod cns propter fummam perfedionem non cft aliquo ,
,
,
in
qua
fcntentia
Do-
eftclara,&determinata. Vide inpridi.%. fcqucnribus, proprincipio folutionis ibi de
ikot'\%
tj.i.bc
fimplidtate Dei. Et confidera ad hominem inftanriam ibijCtmi didt p*tentia autempaffuu realiter :
fwmvta,
& aElus
Scc.cx z.di.i.q.io.& ij.di, ciufdcra,& j.di.pri.q.7.& alibi fipc, &dic confceius,
quentcr,& pondcra. Ibi eriam cpinioncra Hcnr. ijuodUb.S.tj.^. in furaraa^rfir. 50.^. j.dequafi potentia indiuinis,
&
quam &eius impugnatioacm,videin 1.&
alibi
f. 10.
fxpc inddentaliter
&in
^.ti. j.
&
,
pri. dift. y.q.
fiipra
eiiam in
7.
Vide ad propofiaffignari tale vltimum
Hnali.
tum,& pondera qoid poflit
accidcns
l""*'
'-'"^*
i:^** '*• *'' '^
:i^..
Lib.IX,
78o ftccidcns,<}e
qao loqmtur,&
quacrc in
fitnili
(upcr
Porphyr.
}
difunt enim aliejui evmia accidentia,
Metaph.
adcomfofkum ; vt refpicit fofentiam atliuam,tantum ejj cjuoad illa,e]u* talem fotentigm habent , d* efuibus efu.ifi.6.huius.
&c. Tangit opin.God. Pi(fkauienfis in 4. par.fummae in materia dc Euchariftia » qazre Ocham in tradaru dc Euchariftia , & alibi , & ^gidium, in Thcorcmatibus,vidc»«4.
Ad guaftionem diccndum,qubd fecundum dida in folutione rertia: qujcftionis huius noni, tri-
& contra ad hiec.
roodo nihil
Quod vltimo
dc rclatione,& cius pafAone , con/idera an famosc loquatur , cum dicic refpedlu cius fubpaffionem rcdpi in fubiedo, ieiikim cflc in potcntia pafliua , atquc per ipfam perfid ; an aflertiu^ , hoc tencndo identitatem real^ eorum : quaeftionc ctiam fequentc idem dicit ibi
&
&
tangi£.Vidc %Aifri.tj.
fiufdem q.6.&
1
fi
q.^.&
i.diil.i.
r,.di
6M Jid hacc.Vidc etiam i^Jipri.
Refortatimumin antiquos
&
1.
fimili faltem,
& addc
plura
}&
plex relatio
& ad formam.
de pri-
& fu-
&
nihil eft terminus eius , nifi quod habct potentiam a£tiuam, quid fit illud quzre in prima iflarum quaeftionum. Tertio modo terminusporcntix cftomnis forma, proprie loquendo, hoc cft, quaenata eft aliquid informarc quod
&
:
ritin fpeciali,an in
&
forma propria
,
omni genere fit coropofitum, rcfpc&u quorum porentiale
principju propriu fit ih duplici potcntia:& poteft concedi,qubd fic,fecundum intentione Philofbphi
iipc.
in 7. cap. 6.
pofitum,
1. ficut allcgatur.
1
fit
intclligenda
XI.
cundum
ad
Quoad i.fcnrujn,Tituli videD.TliQm
i
.f.f.^^.Mrt.4.^ 6.
& cxteios autliorcs eit.fufraUb.7.
f.io.Quoad i.rcnrum vide Kx\!!i.i.M CtlcTtxt.Com. f4.&feqq..lKm %.iU Ggn.Ttx.Cem 8. Itcm DeH.fHfrm I tf.citatos authores:Quoad j.fenfum ridc Coaimb.inlii.iJn P/F^j!«.cap.9.q.io.artic.i.
^.6. huiuj Sc
ccrminos oppoficos
di(fla cft inccr
non
illa
:
:
qoia Philofbphus vult
qu6d omnium fimc prindpia proportionaliter eadcm quia ficuc in fubflancia eft potentialc,& Adus,& priuario , rria principia, Urhuius cap.
1.
:
ita in
quolibet generc
rria proporrionalifcr alia
,
ab iflisificut alia gencra
diflTcrunt a fubflantia:cu-
Jufcunque autcm efl proprium principitim pafliuum.illud eft potcntia: pafnua:.
Ta.e
*.
extendit fc ad inutationcm
niturin $,VhyCicor.quod
ftindft.
dcfi-
inucnie-
ceflarib funt fimul
cum
propriis fufceptiuis
tcft cfle
mucatio pcr accidens ad illam
cum
adaliquid
cft
&quafirario
,
;
ideb
Sofummodb aurem po-
quod
fiifcepciui.
cft prius
,
ea naruralicer,
Hbc modo quzcunquc
nem ,
licet
nata eflct cerminarc.
Quando crgo ar-
non
fumitur porcntia oppofita aAui cct
fufceptiuo
ilJa
,
non
,
fic
valct
:
:
quia ibi
vbi autem
illa
bene conceditur mutatio.Sed libcne potcft elle potcnria pafliua
jn fblutionc iftius quiftionis fcilicet ad principia-
produci pcr
vt principiatum
tum,ad agens,
cius refpeftum, quididhis eft
& ad formam:nam vterque iftorupi
noc , qu6d fiium principium potcntial©- dc propria priuarione reducitur ad aftum propriumrconIcqucns,& fi non videatur cflc contr^ Ariftotelcm in ^.Phyfic. poncnrem mocum cancum in cribus
compofito ; tcrtius ineft in inprim0,quo forma ineft,licct etiam finc mu-. tacione infit Potcft tam^n potcntia adiua cfle ali-
mtumytimen rationcs quibus probac motum non cftc in rclario|ie, propter hoc fciliccr qu6d poccft dc nouo incC^
non
gencribus,quiaibi ftride accipic
incft,quando
ftanti
cuius termini, praefuit
& mocum.
SCHOLIVM CoR.otLAR.iE tatis
SCHOLIVM
& potentia paffiiia fimiliccr
potenaaoppofitaa£hii:ideb
yilia
I.
,
ponit
Iv X T A
trlfUcem reffe£iutn,ejuem dicitfoientia
fnotio
datur ad
ftrdine
tj.i
tfuotUilret
ad fermam,
.huiu/,expticat clari,tjuo^
creatum. f^t fumitur in
tantttm
eji tfuoad
formam , qua
ftata ejf tnform4[re\quoad frincifiatmn,
tantum
efh
cuius
efi
in rationalem
&
ex qudfiionihus
diffU"
,
3-
, de qua Aliain aitiuam
cr irrationalem
&
10.
minus frofriam. Tertia efi fubdirationalu in innatam, acejmfitam. jQ^arta
frofriam, uifio
II.
diuifiones fotentia aQiua.
variat
vide eumhic intext. f4Jfiua,vt diHum efl
,
necmu-
tatio eft ad illum.
fe dicui ad mucaribncm altcrius;& in adione, quia cunccfTec a^onis z(kio in infinitum j-zqu^
improbanc n^urarionem in iftis,ficut
eft in
&
in vniuocam, fttrtialem,
(fr
aejuiuocam.
^mnta
^ fitigtda clare exflicat.
in totalem,& f^tde annota-
tioftem Mauritij.
£x
fufetfii'
unm
frtee-
ctdit
ttmpo-
Tt
fbrma noneflet nata fcqui tcmporc ejfe fui proprij fiifceptiui , non ellec nata terminare mutationcm: quat autcm non fequetctur , tamen quantum eft de fc nata eflet fcqui , non tcrminaret mutat io-
tur,quia poteft intelligi fine ,
In tmtttuif
inquan- ne
fecundum tripliccm
Confirmamutatione termini
»f-
pore fiium fufcepriuum :quia mulra: formaenc-
turin onjnigcneredaro antccedentcpotcntiat pafSuaf
Tcx.cf.
cft a£b*j,Scc,iCii
,
inttr
, nifi fiifccptiuum praecedat eam : quia in non fiifceptiuo non cft priuatio. Ad nullam ccgo formam cft mutatio , nifi quam prsccdit ccm-
cft ih
fcilicet
taiio
termims
mam
muni:vt
propria
priuarioncm
nec priuatio praecedir tcmporc for-
,
guirurexdefinirionc motus,
cflet
,
fejites.
pacec
:
mutatio.Conlequcntiaoft?nditur,quia motus in comContra:tunc in ornni g«icrc
Ad fc-
func fimul cemporc in co-
fine mutarione inflmt. fif
5*q.i.
igitur
& formam
\
dem
argaicur qui5d
Sed quomodo didum eft in 8.
argumcntum, quod tangit de mutationc; Diccndum qubd omnis mutatio proprie Omnis mm-
fetentia fafsitta ftfsit terminari quodcumtjiue ens caufatum
ET
,
in quxftione de fimplicitatc accidentium.
QViESTIO
Albcrt. 1. de Mtftf»
qubd in omni genere generatiu: com- T.c. 17.*
& in
compofitio
illa
Ftr»m
Petiti» p»f-
dico ad cxcludendum IntcUigentias,quae quando- fm» triftieem rtffequc dicuntur formx. Haec membra,quia dc fc paSumdiat. tencnon oponet infiftcre ad probandum.
in Poflpraepcr Poiphyt.q.finali de Differentia, alibi dicamencis,& in 4 J».i i . f . 4. aliqualiccr ,
&
Sciade.
nifi
,
potCnciali pafIiuo,& ex acfiu eius.
Ad argumenta:tangunt quaeftionem , qux quaedicic
liacioncapplica dida fua in primo difl. 28.
C.15.
Primo ergo
terminus potcntiae pafHux
eft
compofitum ex Secundo modo
libetvoca.
Adca,qu2 ad fecundum pcincipale
Tex
pafliux fcilicet ad prin-
eft potenciae
cipiatum, ad efhciens,
fermM»,
X
Qu^ftio Ex
5
didis patft diuifio potentix
aftiiirt
:
nam
cx refponfione ad tertium argumentum quaf ftio-
T.cem. I g.
quod diuiditur in fadiuam , & adiuani propric didam , & hoc ponitur infra
T.C.I. (3- 1».
jjjj
quaj^3j patet,
cap.y.noni.ex
autem
di<5lis
in
quTftione 6.patet,
quod diuiditurintationalem, &irrationalem,.&: hoc ponitur cap.
ab Ariftotcle
2.
&
ifts diuifio-
Prima in
nes manifeftabuntur in (cquentibus.
frii fumptt, tini* tft -vfuiy
quxftione 14.
Et fccunda
AdHua proprie
fiimpta
phum
cap. 7. cft
,
Primum
in agente.
15.
{ecundum Philofo-
,
cuius vltimiis finis eft vfus,
,
& non aliquid adum
non »ilum.
in quzftione
:
cuius etiam adHo manet
eft
intelligendum Ccut ex-
fupri 4. quacftione in rclponfione non qain pcr illam ad tertium argumentum potcntiam verc fitaliquid aftum, qaod ctiameft
pofitum
eft
:
aliqua natura abfoluta
:
non
fcd quia
cft talc,
quod natum fit in duci pcr mutationem terminantem motum:ncc dicitur adhis primus, (ed (e-
amdus
dc intclledionc
ficut eft
•:
,
& volitio-
ne eft tamcn aUqua adliua.qua: habct fccundam conditioncm , (cilicct quod eius a6Ho maneatin agente ; non autcm primam lcilicct quod vltimus finis fit vfiis modo iam cxpofito (cd ctiam finis cius eft aliquid aftum , quod Je natura (ua :
:
ita eft priraus adius
,
quod natum
induci pcr
cflet
mutationtfm tcrminantem motum:taHs cft potcntia a(5fciua fubieiiH rcfpcdlu
ABluMfrtfriiffimn
minus
,
O"
fro-
fri*.
propriz paflionis. Et
potcntii adtiuapropric fumptae
ita patct diuifio
& minus propriam. Ex his qudmodo doz diuifioncs przdidbe fe habent adinuicem. Quia irrationalis quacdam efl actiua , quzdam fadtiua & ha:c qnardam minus
in propriiffimam
,
in arquiuocam
alterius rationis,ab illaad
,
,
lofbphum,vidctur diuidi in a6Huam,& fadHuam. Scd hoc intelligcndum , quod rationalis diuidi^^j. jj^ jnnj^^antj
g^ acquifitam,ficut potcft accipi
^
ex principio quarti cap. &c ctiam ex fblutione quajftionis fiipra.
/cntiam ftriclc
,
Et innata,in rarionalem per
loquendo dc fc£t\is
,
caautem
ma
apperitus fcnfiHui,
& tnoralcm
;
,
fcilicet
modo
habitus
quam
,
diuiditur
in habitvun
voluntatis, licet Phi-
& moralem,
fub morali comprehendat habitum quemcunque appetitiuum , fiue voluntatis , fiue apperitus fenfitiui
:
fi
tamen in voluntatc aliquem habitum
pofuit.
De omnjbus iftis potenriis ratfonalibus Philofbphusvidetur
diuifillc acquifitas intclledualcs,
in adHuas,&fa(ftiuas:ficut patet de arte,& prudc-
tia.£tper cofequens intcllcAum oportct poncrc,
tam adiuum,quim fadiuum fccundum iftos diuerfbs habitus appetitum autcm qucmcunque, feu habitum eius , non videtur ponere f^6Huum: iMtHeauh fgj tantum adiuum. Quomodo autem fint ifta :
,
Um
inteUigenda, videlicct
quomodo intclleifius ,
tft,
SfPltUU* fO' tciiHm.
quando eiufclem
,
rationis fimt for-
& ad &
quam
fundatur ratio potcntiz , Item, diuiditur adliua in totalem
eft.
,
Quod intelligo fic:efFe6lus naturalis,
partialem.
A9iu»
vel artificialiscommuniter producitur a pluribus ^"'^
totjt-
fdrtt»..
caufis efficientibus ofdinatis:omnia illa .refpc-
vnum
6hi cfFcdbus funt libct
vcf6
efficicns totale
non loquendo de Deo
,
,
:
quod-
eft efficiens
Et illorum parrialium quoddam dici-
paniale.
&quoddam primum quoddam fccundum. An autera
tur principalc;quoddam infhumcntale 5 ;
idcm
multis cft
&
&
de infhumcntura , , didas diuifiones tangentibus,di6him in conclufionibus de caufis. hic tranfco. fitcaufa fecunda aliis
OSufarum ergo ordinatarum vna a6Hua
dem
,
effeihim
quacunque
in
potenria adliua propria ad eun-
eft
&
,
ha:c partialis in fuo ordine,
nbn loquendo dc Deo omnes illa: potentiz fimul furhpta-iVt fcilicet connexz,& concurrcntes :
, funt vna potentia a£Hua totalisj vna inqnam vmtate ordinis , nori realiter vnitatc
ad effedlum fpeciei cie
:
,
vel
ficut
caufis
numero im^ fcmper ;
di£him
eft in 2.
diffcnint fpe-
quxflione de ftatu , in
^cienribus.
ANQTAT. MAVRIT I f. SEquitur
ars
vel
habeat caufalitatem efficientix rcfpcdlu arri-
ficiati
,
& qaomodo.non,ta6him cft in 7. quacft.
de Confequentia Ariftotelis contra Platonem, genitum ejl hoc aliquid, &c. Quomodo etia adH-
uum aliter conuenit,&
alitcr diucrfis,
didum
quacftio
vndecima cuius fentenria
rit.
Vbi aduertead ea
qujc tangit in fblurione
principalis dc mutationc
dtfiinU.x . qutftione 4.
dift.
1 1
.
1. 1
cjutft.
& contra
:
i
*
ad ftnan,&
:
& in
diftinB.
I .
efuttft^ i
&
.
&
diftin£l.
diftinSi.
i
o. qutft.i.
43 ^uafi.i. .
fed dcfende quod hic dicit
& :
x.
ij.&
t]Uift.i.& diftinSl. 7. tjuxft.i. .
2.
diftinEt. ^.
infolutione 2. principali
2.
tfutftione
qusre in
,
& &
j . pro
quia
fic
intcndit.
Dcinde ibi Ex diSlis patet diuijlo potenti* Recolligit difba hadlcnus fiio mo, &c. do de potentiarum multiplici diuifione. Vbi aduerte primb ad verba fua de fubicibo propria paflione moderabcre vt nofti. Secundb infra: ihiidiilum e(i in conclujionibm de caufis, &c.con:
aEiiua
&
:
&
fidcra vbi funt
illa;
conclufioncs
:
fed vidcntur
omnino efle in Theorematibus vbi hoc :
habet idcm,
:
licet
1.
& q.^.atque
^uiftione
i.
egregie
ejukHione prinu diflini}. 4. tangat 6. diftin£i.
fupra ctiam
eiufdtm
lih. 1.
,
rfmr.j.
ejuaftione^. fed
fi vohicris. Hinc cr.go potcft colligi vcritas iIlius,quod fupra fub dubio tctigi lib. j ^udftioneii. qubd videlicet prius Theorcmata fcripfit , quam Mctaphyficam quod vcrifimile videtur
quarre tabulas in Phyficis
.
:
cx multis,licctaliapars habeatapparentiam , de quo ibi
fone aliqua tangam. ):(
cft
jn primo,in quaeftione de fcientia praiHca. Item, tcrtio
n»odo principaH diuiditur aAiua potcnria Scoti Oper.tom. IV.
$
clara eft ex di6Hs , recolleita ad qua: fe rcmit-
in 4. diftmEl.
& in habitum intelledualem,
non habitum
lofophus diuidendointelledu.-ilem,
f»diuui
eft
fuper
,
in^.diftin^.
qua» eft appetitus fenfitiuus. Et
telleiSum,& voluntate.C5fimili
(T
t.'
femper
ibi
adiua , alioquin cf-
totali potcntia
8.
&c in rationalem pcr participationcm
fumptam
potentia acquifita
uus
v~
^
Huitm».
excedcret efficicns in pcrfe£Hone. Vniuo-
ef-
vltra rationalis per eflentiam large fiimpta^in in-
M
niuee»,
oporcet fundamentum perfedtius efle termino,
non
4
qnam cftA
fettnti»
cft>
formam
vt iu fiibiedlo refpedhi propriz pafHo-
,
nuUa propriiflirna : quia nihil eft ibi quod fit natum terminarc motum , vcl fit ipfc morus, Rationalis autem etiam, fccundumPhi-
nis
^qutjit*.
Et aequiuoca
quando ftmdUtur ratio potenti* fiiper
;
I(jttif»»lii
& vniaocam.
,
patet
proprie
fMtntf»0li», ali* tnntn*
781
I.
VVu
QViE
j
^ ,«^t»'
.
X.
Lib. I
78z
Metaph. fiirfiim
Q.VifiSTIO Vtrtm
quem
XII.
pofitum
P0tentiafapuA diuidatur in natura-
lem D.Thom.
& obedientialem
,
i
.
MTt.i. o* qM4ft.11. Mrt.i. Capriol. in i. dift-^x. qutft.i. art j . FcrE. i . Cont.Gtnt. c»p. 1 o x. Fonf. $.lAet.c»p. 1
qM4.ft.^.fta.i.^fiq. Siur. difp. ^i.Mtt.feS^. Huit. eUfp.s.fhyf fta.\^.fMhfea.i. cr f*1-
ET
qu6d non : quia omnis potcntia
naturalis, eil obedientialis
tiuo ad
cerc
:
omnemformam,qus
fed
non
& cconuerfo.
,
in fufcep-
eft
ipfum pernin potentia ad recipiendum
eft
aliam aliquam ertct in
,
quia potentia naturalis
,
alias
poteft
enim etiam materia
ignis
potentia ad recipiendum immediate in-
telledionem aliquam , vel volitionem , vel formam Angeli , dato quod Angclus fit immarerialistvel lapis eflet in potentia obcdientiali
,
vt
quod videtur inconucniens. Per idoD probatur , qu6d omnis violenta eft naturalis quia pailiuum non rcpugnat manens
iapis eftet fapiens
:
:
alicui formae natae pcrficere
ipfum
&
,
aliam poteft rccipcrc k vioicntanic
nuflam
cflct
, fi
vio-
Conrr^
contra naturam fuam
a(^hialitatem iftam
inclinantcm ad oppofitum,
qua liter
,
prardi^la neutra potentia videiur
dientialis ralis
Deo efle
cx 9. haius cap. 6. colligitur , qu6d non quodlibet cft in potcntia quodlibet ficut ,
;
Sed vniuerfaede obe"
inclinatur ad frigiditatem.
,
nifi illa obedientialis fit
,
vel violenta
,
vel
nam-
quia omnis forma etiam a
:
imprcflibilis cuicumque paflb , vel videtur fecundum inclinationcm pafli , vel contra;
maximc fiexipfb, quod non nationem pafn
fit
,
eft
contra
fecundum eam
quodlibet inclinetur
ad
omncm
fi
;
inclitr
pafliim
d<Shim perfc-
^um eius ,cui xjon repugnat. Quod
ponamr , quod ad ipfam neutro modo fe hal^et fcilicet quod nec inclinatur ad ipfam , nec ad cius oppofimm; aliqua
forma perfediiua aUcuius
tunc potcft rcfpctfhi obedientialis, licet
talis
,
fi
fubic<Sti
^*'***
'^
dientislui
potentia nuda dici
non proprie
dicatur obedien-
&
iam diccmr naip talis forma , fi qua eflct, poflet fonc ab agentc naturali indud, multd magis quam forma , adquam eft potentia violenta , quiafufceptiuum eft magis capax. tialis,
vt
:
di^s quomodo potentia maformam abfblut^ , &
Sic ergo parct ex teria:
ad compofitum
fiimpta
&
,
naturalero
lcncans. Tcout.i i'
ita
ficut pracfens ignis aquac vincit a<Slualitatem eius,
J.^qtuft. l>. itvtrit. MTtic. 3 *d tertium , Franc. Majion.
Probatio
formz:&
talis
aute ineflc ab agete vincente
4.difi Z.qiuft.%. ttrt
arguitur
acShira,
ineft,fi ineft.Poteft
.
.
quia tale fubicdum propter
:
habet, detcrminate inclinatur ex fe ad op-
,
£ue ncutram
cum
materia diuiditur propric in
& violentam & fonc
in nudam, , non propric in obcdicntialcm,
fed
:
vt dicctur.
nec terra homo,fed fcmcn, hoc autemeft falfiun de obedientiali , qua jmmediatccx terra , fit homo. Item , pro alia diuifionc quia violentum
SCHOLIVM
IL
:
& naturale fumitur cx pane pafn;
pcr fe,ficut QBPft^ii*
cut cnim diftum
minalibus
, fi
cft in 7. in
nonefTec potentia
quid,non poflct violcntari;ergo tia,
&c
omnino ad ali-
eft
aliqua poten-
& umen ad formam vioTenter inducendam, poteft dici potentia violenta
illa
quod aliqua eft
naturalis
;
:
ExpLicAT
fi-
qu. dc rationibus fe-
optime potentiam in ordine ad
formam effe naturalem , violentam ,
accipere indettrminate formam hanc, vel
hocvel illo modo , pvfl hanc, vel iUam.,fed ijfa ab agente limitatofieri nequeunt.Si autem accipit
L
fifibi conuenientem, erit ei naturalis. Ita 'DoEior,
ergo &c.
SCHOLIVM.
q.i.proLa num. 20. I
iC
vel neutra. 75« hoc vide DoEi.cj.i. prolog.mm.io. aliis locis
a Mauritio hi(
citatis.
Ad quaeftionem dicendum
,
qu6d fecundum
7» mMtritt didla fupra fzpe, in materia eft triplex refpedhis, tft tripUx re-
ad materiatum , adformam,ad agcns inquantum aftuans ipfam tam prima quam fccunda , vel abfblutc confideratur , vel comparando materiam inquantum cxiftens fub vna forraa, tranfmutabilis cft immediatc ad aliam. Primo fcilicet
:
Om»'u fit
pcti
nuutri*.
frimt
tft
n»-
modo confiderando vtramquc potentiam
illam,
dico qu6d nuUa eft in materia prima
natu-
ralis
fe
,
:
vt
nifi
quia naturalem inclinationcm habct ex fit
cuiufcunque compofiti pars
cumque forma perficiatur,
&
,
& qua-
cuius potcft.^flc pars,
quapoteft pcrfici nec potcftcontra , ncc flipra fiiam inclinationcm in aliquo compofito efle, :
Nunc rcftat videre de vtraque praidida, comparando matcriam , vt trarifiTJutabilis eftaformain formam. Et de hoc videtur dicendum, quod cum formac naturales habeant ordjnem neceflari6 in fuccedendo fibi inuicem in materia , fecundum quod manifeftum eft ad fenfiim, &ahqui accipiunt ab Ariftotcle 8. huiuscap. 4. Textjt.l^ de vino aceto, &c. cuius tamen propter cjuid
&
difficile eflet affignare
:
quod , non cft nata tranf^
oportec diccre
materia vt fub vna forma
,
mutari immediatcad quamcunquc:fed ad dcter-
minatam. Sed quia ordo ille non eft ncceflatiqs , nifi inquantum materia tranfmutatur ab agente naturali
do
;
,
ide6 hic
,
pcr tranfiTiutationcm ab agcntc
,
cuius virtu-
quo fubiefto entc in adlu , poteft eflc violenia, & non naturalis , ficut in aqua manaite aqua
pit
ad calorcm
,
& in graui
manente graue ad
ferri
ti
immtditui
non fubiicitur illc or- adquamUbet habet locum potcntia obedicntia- formam, nb
fecundum quam materia cuiufcunque formac capax cft immcdiatc , poft quamcunquc, lis
Tttitia eheiUtnti*lis tft
cuius vinuti
Non tamen cft hatc poad formam, vel compofitran propric obedientialis fed ad agcns. k quo fic reci-
:
i
& aliat.
fub aliqua forma , quac cius eft quomodocunquc perfediua ad impoffibile autem nullam habet potentiam. Vtraque praedifta in ali•vcl
vioUnts
erit violenta,
prim* potentiam effcfemper na-
turalem tam qttoad materiatttm,quam ejtioadformam;fed mattria fecHnd*,efl (^uandoque violenta,
&
Hlam,&
&
patet etiam
formamcontrafuam inclinationem ,
M AT E R
vel neutram,
de hac dubitet : fed in ordine ad agens iUimitatum , dici obedtentialem , quia ab eo potefi
licet
fubeft diihis ordo,
tentia materix
:
formam.
Obedienti* enim proprfe
cat fubic£kioncm rcfpeiflu agcntis
ohcdicntc facere
^uod vult. Vt
fic
fignifi-
potcntis dc brcuitcr dicatut
aienteinfini' to
actipiea^
dam.
Qusftio catur ad quiftioncm
riam quamcunquc
,
XIII
quod comparando mate-
,
hoc
cft
,
fiuc fubftanrialcm,
due fubiedhim accidentis ad maceriatum , vd formam;non cft in materia potcntia obcdicntialis proprie, (cd naturalis, vel violcnca , vel fonc iieutra iuxta quod expontum cft. 4 Comparando autcm agcns, i quo eft a6biabiTtttmuMim lis ; potcft habcre triplicem potcnuam prxditrdin* Md ftrnuitfi»*- £kam , inquantum ab agcnte recipit formam , ad quam (ccimdum tripliccm modum prardi<^m Imt , vtl fe poteft habere. Sed non habcndo afpc
ad modum dcterminatum rcdpicndi
ab ipEt terrid quantum ad ordincm detcrminattvn redpiendi hanc poft illam vel illimitate fubditur, Solicet quantum ad receprioncm cuiufcunque fo
,
puta pcr
modum talcm
,
illas
vel talem.
&
quocimqucmodo, &quocunque ordinc. Prima potentia didtur naturalis:
quia natura eft
cft
detcrminata ad aliqaod
qua materia
fe^c.
,
vel ad
Secunda didtur obedientialis , quia
aliqua.
Itaque
fubiicitur agenti tali
accipiendo
,
illa
& per-
quamcunque vnara
rationem potentiae in materia pcr luturalem, violciitam ,
nulla diuiditur
,
& obedientialem; led vna pcr naturalem violcntam & neutrara fone:alia pet naturalem & obcdicnrialem. Et in ,
illa
diuifione
feamda
,
in vtroquc
,
re poteft incidere violenta.
ad fbrmam
didttu^ obedicnrialis
Quod exprcflius
did
,
nulla obedientialis eft pcr fe
,
tis
non autera
:
dens
potcft
fimplicitct
nifi rcfpedhi
refpe^hi fbrmac
inquantura pcr agens
,
fed ad agens.
,
qu^
illa
agcn-
pcr acd-
nifi
,
potcft indiKi:
ferapcr cnim agcns /ormam aliam indudt. IdcA
potenria materiz ad agens, aliquo
modo
refpidc
fbrmam.
ANNOT. MAFRITII quxflio duodccima, qax in origina-
SEquitur libus
mouetur fimul cum
1
5
.
dc diuifione
alia
potentiz fpedali,qua vtuntur maxime Theologi,
& poflct fundari fuper oppofitum
illa Iitera,qua: allegatur ad omifimus tamcn literam afiignare
:
hic, vt fupra dixi.
Sentenria Oodoris
:
perfe&ibilis ineflc,
785
vrilitatis
faris clara cft
& fubtilitaris
,
pro cuius maiori confirroarione frimo.qu4.fi. i.proUf.
&
&
,
quantz
narrent hi qui fcntiuntj
itt
,
vide
cum
& in
i.dtfi.iB.
&in^ difi. 10. qu^fi.Z. & difiinil.
i.qHdfi.1.
&
qudfi. ^.
in qHodlib. qtufiione
1
1»
^.difi.
4}.
9. Frandfc.
etiam dc Mayron. qitttfiione ^.prelog. inchoantisr Ortente porta tres , &c. alios quampiures
&
Ab
inquire ad harc rius
quam hic
nullibi ferc darius
,
,
& elegan-
xfUmo enim quod in hoc nono
:
totum conatum
fccerit.
merabro for-
CLViESTIO
De primo mcmbro
mouetur contra inclinarioQcm fuam naturalem , vel naturalis de primo mcinbro,vel neutra, £ qua eft. Pcr illud patec ad argumenta fiStz conrra diTutntismm' uifionem iftam. Cum enim primo arguitur, tttuUts,^»' quod naturalis eft obedienrialis , cconuerfo: btditntiAlU vtrumquc falfura eft Ucet enim quandocunquc
XIII.
fi
&
:
Ftrum potentU pafma diniiatur in de qua in qua ? fiut cx qua ,
&
Flandria 5. idMt. f 4. art.x. $. etMfidtramdmmt difp.ii.Mtt.i.
tfi
5.
Suar.
:
miumttdtdifftrmmt
eft naturalis potenria
ad formara
,
materia ad re-
i
cipiendum ilJam fit in potenria non tamcn illa naturaliter eft
obedicntiali;
obedientialii
cft ad fbrmam , obcdicnrialis eft ad agcns vniuerfalc , a quo poteft materia illam
quia natufalis
fbrmam
etiam in potcntia naturali fortc ad agcns naturale , k quo poteft redperc eandem. Sed adhuc illa naturalis ad agcns , obcdicntialis funt alix freut funt ad jdia agentia. Ciim arguicur dc violcnta, quod omnis violcnta cft naturalis , patctquod non , infubic£Hs, vbi eft aliqua violenta in materia prima nuUa tecipcrc
:
eft
&
ET
dii^um eft in prima panc folutionis. Cum arguitur in contrarium , illud benc proccdit dc naturalitatc in matcria refpcAu form£,tionabfolutc; quia li immcdiatc pofl formam terrac pcrficeiet matcriam formam vini,ita naturaliter pcrficcrct
,
ficut
quando
pcrficit
me-
diatafcd intelligitur refpedu formz, vt acquifita: poft aliam per tranfinutarionem. Vel aliter
did fonc melius , quod ibi non eft difFccomparando materiam ad formam , .fed tantum comparando matcriam ad agens. Sicut enim cft in potentianaturali, vt poft formamfeniinis recipiat formam hominis quia refpc£hi agentis naturalis cft fic in potcmia & hoc modo non cft in potentia , vt poft fbrmam tcrrx
potcft
qua
quia omnis lU qtu
:
&
i
Probatio , quia fi aliqua in qua , fit dcqHa^ alia non, opottet poncre materiara aliquo raodo tSc prinvt patet
,
,
cconuerfb.
-
&
dpium refpc^ formx huius
,
& illius;crgo rcf^
pedhi alicuias forms haberct aliam habimdi-
nem, quam
rcccpriui
:
fcd vltra
hoc non videtur
aliquid pofle poni,nifi matcria; vel criam aliquid
formx , quod cft improbatum in leptirao , inquxflione dc tarionibus fe- Qazfkit.
in ipfa ponitur pars niinalibus.
Ad oppolitum
:
cft violenta; licut
qu6d non
arguitur
eft in
formam fuam
;
ciim omnis materia redpiac
quod eodem modo formam ignis,& corpus organiaim ad animam intellc^uam aer ctiara ad Iimien , & cflet nihil didu quod quxdara formx educuntur de potenria materix, fiue pafn quxdam non & vanum eflct quxrere, qux fint,& qux nonrqux funt contra dida communia,& contra Philofbphtun, feomdiim qucra, fc
,
fequcrccur
,
habcret matcria acris ad
:
:
:
;
vc videtur,intcIIe<Shis eft ab extra.
r^ ntia ,
;
:
imniediatc recipiat formara hominis
tachim
fuit in
fecundo
mcmbro
,
& hoc
difHnftionis,
quod potcnria matcrix ad formam, comparaca ad tranfmutationcm de vna in aliam, non ScmOper.tom.Il^.
fcilicet
SCHOLIVM. ExPLicAT
bene potentiam in erdine ad
& inardinead & in ordine ad agens in quam;
compofitKm^dicere rejpe^U ex qua,
aQum
,
»ec opiu
in
qua
eft
;
,
ponere plures petemia refpeHm.
Po-
nit diuijiones varioi potcntix fumpte, pro principioyde efuibitt in prtcedentibm aRum
eji.
Nota
infine,<juod tangitde immaterialitaie Angelorum,
VVu
5
dc
'
.
IX'X
Lib.
784 de qud nihil
refoluit,fed indicat
An.
fiiom i^. de materiamfpro
dnhiMn
effeTtfut-
tenet vt prohabile eos hahere
cfua fententia
muUos
argumentu in contrarutm^tjifatis fpmdere fategi.
&
adduxi,
ibi
difficilihtu, rt-
Metaph.
c
&Logice,fumpta
cum
ucctitur
ente
pinqua rarioni
dodc
,
& exclufo poffibili, vt concuius ratio vidctur
:
poffibilis
Logicc fumpti
potentia propfie fiimpta
,
tur, fcilicet
de tjua
& in qua
,
,
dicendum
quod
:
0mm. c. i
in quocunque principio paffiuo, hoc cft,fine maTrifUx r*ffiibiedo, illc refpedtus, quem habet taf*9m potm- tqria,fiuc adtu,eft ti*,cx qaa,ui le principium ad compofirum ex ip(b
&
tanquamex quo efle
:
& ita
illc
compofitum
tale
refpedus
velpoteft
eft,
pot(*ft dici eflc potentiac
de qua : lilc autem refpe(3;us , quem habet tale principium ad adum , cum quo conftjtuit compofitum , cft refpeftus potentis in i^ua : quia materianihilcft ipfius
qui
atSfcus,
primo
in ea eft,
quia tunc non eflct primo in ea , {ed rantum par parrem ; fed tantum eft raatcria proprium idco in qua, non ex tjua. rcccptiuum formae ,
&
Refpedusautem tenius t^atcriae,finlicet ad agens poteft dici rario potctitise in tjuam : iecundum qu6d ille Audlor 6. Principiorum , vult qu6d agens requirit aliquid in quod agat; Et hoc in quod eft , noneft illud quod agens agit fiue vc produdum, cuiufmodi eft cofnpofitum , fiuc vt quo producitur , cuiufinodi eft forma. Ifto modo :
PHfinSU, ia (juo^exquo,
&
in
quod
*fi triflicit
diCti diftin£kio
ex quo
,
& in tjuo & in ijuod ,
r*fp*Smfiif-
diftindio triplicis refpcdus paffiui ad tria
PH*.
quz comparatur
,
,
cft
,
ad
& cft iiiconueniens diftindlio.
Sed ad vnumquo(^que illorum comparando materiam, diCcz Ai&itiCdo nonhabetlocum'; quia quilibec re(pe(Shis ptzcisc ad fiium terminum,
qudd non pollunc concurrere rcipe^
ita
dcm termini
ficuc facilitcr pat^rc pptcft confi-
;
Quomodo enim idem
deranti raticnes eorum.
refpedu eiufdcm vcl fccund6,
pafljui
4tu»tHr
de
fotetttiM
l»-
ntmtfn
,&
illo
,
& forma?
eft a^Stiuum,
adiuum , Sc compofitum , cuius
lud paffiuum eftpars
An lt*m*n e.
eiui^
:
loquen-
videtur
,
quod
ipfum nomcn fotentit. vidcatur importarc ordinem , hoc prioris adpoftcrius quia ad priuj, inquantum huiufmodi nunquam cft potentiaj illacriara quae fimul funt,inquantum fimul , npn habent ordinem priiis autem in communi di-
&
Quantum ad illam diuifionem, de qua quxri-
pro-
fatis
:
:
& tempore.
uiditur in prins natura,
videtur primadiuifio potentiac
:
luxta hoc
fcilicct vt dicic
&
rationcm principij ncceflarr6
,
vt opponitur adut , vcl , principium enim prius cft principia-
to,& fpcciaKtcr duo principia,quibus appropriatur nomen votentia fecundum dida in folucionc ccrriaE quacftionis potcnria anccm oppofitaadhii prior co, cempore pocencia oppofica ncccfla:
:
rio
ahquo modo
&
iftum nc«ioporceat mc cxponere. Pocencia principium diuiditur in a^iiuum , paffiuum. Diuifio a^aiui dida cft antc quarflione 12. Et di,
inccIIigicu|:,vcprior:Iicec
modum
&
vtriufque ta(fia eft
cione
ccrriae
neccfficaci
qusftionis. Poccnria eciam oppofica fa0iuum.
fccundum
poflec diuidi
,
raultos cra-
dus reccdcndi k necefsitate:alius cnira eft in fucceffiois ; alius in pcrmancntibus p«: motum inducibilibus , habentibus propria corruptiua: alius in permancntibus fbla mutarione producibihbus , nec per fe corruptibilibus, nifi propter
&
accidcntia fua habcntiacorruptina namralia pro- Diuifio fei^-
non habenribus, corruptjua naturalia , habentibus tamen matcriam , & formam. QuinTus,& vltimus in Angclisfccundiim ncganpria:alius in
tes ibi materiam. Potenria oppofita a(5hii diuidi^ tur ficuc cerminaram eft in fblurione duanim pri-
marum
quaeftionum.
il-
vel tcrtio, compofitum cx
?
formaillius? vbique videtur contradi-
Addunt autem aliqui porentiam detjua, qualcm ponunt in himinofb rcfpe^tu luminis, ncgando ipfum cduci dc potcntia medij;& illam
^NNOTAT. MAVRiril,
^io.
potcntiam dicunr tuah'trr eflc
& per
,
dc nihilo
originans
,
ita
:
dflc in
caufa originanie vir-
fed ficut prop^gans cft
non quoddam
quoddam
cfficicns:
hoc
cfFe(Shim originatum
originans cft
vel oportebit dare quinque gencra caufarum.Patet
cnim quod fub
alio nullo gcnere continetur,
qu^m fub-^flScicnte. effedham cfTc dc
ah
;
Itaquc ;
;
maceria
hjc eft dicendum,
fi
vel de fiimatur pro quodam
quod vcrius,de
vel
diuinis
tali
tota flibftantia fua
vel de parte, vt in animatis
,
vc in
tanquam de
vel quafi matcria originans originat:
,
& cunc originatum primo eft dc ilIo,quodcft bi materia
,
vcl q^afi materia
gcrtcrantis in creaturis
hi
Deo
:
&
,
ide6 pcr fc
:
quod fiiit
fi-
aliquid
& eft aliquid gcncratum & pritno dicitnr origi-
,
rutum de originance raiionc
illias,
quod
eft,
aliud
membrum
gtta.,6c in tjua.
a prxdiAis
duobus
,
fcilicec
ex
Itaquo illa cft cantum trimembrls
^iw quafi quartum memdc in quam: , & in qua , intelligcndo illa qia njcmbra , ficut fupra cxpo-
diuifio,non capiens
brum
,
fitum
cft.
Ex
SEquitur
, vbi fcnccntiaDo^aoris clara,& fblcmnis cft. Tangit modum diccndi aliquorum quem breuircr cx-
cludit.
antiquos hic,&alibi,vtfcis.
modum
«Stcnus fatis gloriosc correfta
Quod
hic
materialitatc
&
Ad-
epilogi in coca hac mace-
ija fummariediuifiones potemiac.
Tota litcrah^-
& finccra vidctur.
quarftienc prajcunte tangit de
Angclorum,
exi.& hb.dc Anima ,
&
aliorum antiquonun,&
no.tabis plura
aliis
addcndo
pluribusfententiis
modemorum.
Simihtcr, (3uod ibi tangicdeoriginarionc in. diuinisde tota lubflaBaoriginanris pertradabis, vt habec in primo,
peo Thomiflanim,& capire, fi
iocari licec
Quapropter inquantum fimul natum eft,nihil patitur ipfum a feipfb:vnum enim,5c nonaliud cft. TextMm.x,
tie
apparcrc poteft diuifio
Qusrc
dic in finc pcr
QJ&STIO
prxtcr ex qua
completa potcnti^. Bxclufa autcm potentia metaphoricc. Ai(ki%
qujcfHo dccimaccrcia, inquaahadi-
uifio pocentiar nocabiliter percradacur
vcl
fuic aiiquqd originacum : ficuc homo fanacur, quia corax. Hoc modo pocentia matcria: de gua cft materix , vel quafi maccrix : ncc facit
Frima Jim-
&i3. Diuifio autem fiepctentitin quantum ad aliquid in folu- »diMum (^
uifiopaffiuiinquaeft. iz.
XIV.
An aliquidfofsit moueriafiipfi f Arift. 7.
Thyfmfrvuip!*,^
%.
tceUC»mm*nt. il. D.Tlicim.
Thyfcaf.
4,
in 3. tUJl ix.
Aucrr.^CW^
^
3.
Ceat.
tit, "vt
cfpe-
nitur neetjf»rie,in
quin-
qttemenAr»,
.
.
Qujeftio Capriol. i» tsf ij. Greg.ii( i dift.e. fl.«r»J.
dTcnrix diuinac
t-dift.
^AI.i.JEpd.qHodiib. i.q.i^- ^quodiH.^.^Mft.ls. TetT.i.C0nt.Gent.cMf>.ii.^^ytoa.i» i.dtft 14- f;*Aaion.Kai.hicq.z Iandim.l. Fhjrfiftr.q.ii. AbulcnT. Mstthti XI. ^.11*. Suar. W«/>«'. « Met.fta.j. Fonf.
Scot.w
i.i
£-^ Via dicit Philoropbus in litera cap.
I
v^ noni
T.t. 1
,
titur ipfHm
IntjHOfttttm fimul
k
feiffo
i .
^.7.
iftius
caufxeffidcnris
& hocfiite illud inducatur permotum; putavbi,
Similitcr ibidcm,vt videtur,innuitur probatio fumpta ex dcfinitionc potcntiac:
iam allcgata.
9'
aliud.
urioncm tantum,vt adhis apperitiui,&
Itcm,
Dc iftis
adio illa non depcndcret ab cxtra.cx quo idcm cft agcns,& pafTum : confcqucns paiet
ua.
dfcfalfum.
ucnt
Contra : naturalia habcnt in fe principium motus,& ftatus, ex i.Phjtfjion paffiuum tantiim: tum,quia forma vcrius natura,quam materia; cr-Q y eri^s paradpat definitioncm nanirq,ita quod
in 8. Phyficorum dc ipfis diccntcm:iV»/»»7 horjim Text.ctm.fi.
Fhfl
iit
prindpium pafliuum
Phyficor. didtur
fic
in fccundo
tom , quia
;
eft cfficicn.s.
SiNTENTiA
negans
h
ipfofuadetHr trihut rationib.in comuni.&dande defcendendo ad particuUria,id probatur defex,in ifuihus alitptid videretur pojfe arere infeipfum:
velm«u€riafeipfo:cfuamfententia tenet Godfred. qModlHf.6.^uafi.-/.
&
tjuodlih. 8. ^uttft.i.
quthac
ratitne negat inteBenum efiicere inteBeilionem, de tjuo
DoEior late
1
num.^. quod etiam
.d. j .^.7.
huitur D.Thoma,nonfinefundamento
,
tri-
vt ofiendo
ex lociteius comment. adq.it. de jinuna , quem refutat
DoBor d.q.j.num. 1 6.
4 Hic dicitur vniucrfaliter , quod nihil mouet cMK 1. f^ ^ j^i (onc pcr partem quia fcilicct vna pars :
mouet aliam , & ha:c non eft pars dlcnrialis aliqua (cd pars vna quantitatiua , aliam diftin^Um :
Ad hoc poiiuntur tres radoncs.
loco.
hil
mouetur a
rct ad
Omne enimmobilc centc.patet quod
cunda
Ttxt.tom.i.
Andotcl^
,
habet
panem
,
Priraa ac-
y^,
& illa quicf-
totum non raooctur prim6.Sc-
ratio accipitur cx 3,
Phyficorum^vbi dicit
femper exifitmahitHr mouens : vt aiiu homofacit ex potentia l^jominem. Hinc acdpitur,qu6d moucns mouet inquantum crt in
a£hi
fpecies alitjua
& mobile mouetur inquantiira
,
cft
in potcntia:vt pacetibidcm ex dc6m.tionc motus.
Impoflibile tia
,
&
eft
autcm idcm limul
in a£ta rcfpe
elle in »
&
poten-
fecundiira
&
idem ergo &c. Idcm confirmatur:quia agens, Ttxt «m.5 1. patiens funt contraria, cx primo dc Gencratione, T^m.^^.f^ fecundo de Anima. Terria aecipitur cx 5. ;
^
huius:quia fccundikn Ariftotelem ibidem incap^
&
de jid ali^id , adliuum pafliuum, fiue motiuum ad mobile realiter refenur penes (ecun-
dum raodum rc.lat^orulTi
:
celatioBes autetn rca-
non videntur polle fundari in fiindomeato vno limitato hoc enim attribuitur lcs oppofitac
;
Scoti Oper.tom.
IT.
Sccund6
dcterminariuc
,
fed patiendi tantum:
:
rationibus
qux
,
de aniraalibus:
dicitur idera
:
&
tcrminari in S.Phyficorum de raouente fe : modus morionis huius magis deterrainatur in
de
Motu animalium.
Tertio dicirur de mo-
quod animata anima vtgcuriua non moucnt le in nutritione , vd augmenutionc, ied moucnt aliraentum , quod conUcrnmnc in fc Quano didtur dc motu ad qualitatem , qu6d nec aqua calida ^ (c cfFcdiHc fit frigida ncc femen animari feipfum altcrat fed fubie
:
:
&
icamnum
ficut vidctur Ariftotcles
:
animalibus, Ub.
1
6.
Vbi autem non
vclle in
dc
duo
(c-
funt
mina maris & fcemina: , vt in planris , aflignant duaspanesin codcmicraincdiftindas loco,quanimvnaagit inaliam. Quint6 dicitur , qu6d
i-ie Gentr.
^*^» rel="nofollow">^"
nullapotcnriacogniriuaeft principium adriuum.
&
obicdum , fcd tantiim pauiuiun ; Et hoc confirmatur per Ariftotelcm de Aniraa , vbi vult quod fcnfus eft pafli-
cognirionis
adiuum. 2.
uus.Tion adiuus.
tis
alierius
Phyficorum
lecundijm Ariftotelcm
ibi.
Dc
fe.
& lcue non mo-
qu6d animalia non mouent fe motu progrefliuo, nifi quia vna pars mouet aliam ficut vidctur dc-
quia ad quietera panis.
quictcm
Tixtjtmt.i7.
patcnt
dc
7.
,
quod vidctur probare quatuoc
quod nife primo ,quia tunc non quiefce-
ab Ariftotele
cipitxir
fe
tu ad quanqtatcra
moutn a fe-
ttiujuitl
,
ncgatur idem mouerc
hahet principium faciendi
lib.
SCHOLIVM
& lcuia & animalia progrcfli-
Dc vtrifque
primis crgo didtur,qu6d graue
T^atHraiia funt tjuacunqHe
;
qu6d
ribus, nifi grauia
k principio infetpfu m«ta,&c. prindpium a quo,
Tixtjt.xo,
ergo acddenribus. Prirao dc vhi , non aliquid moucat (c oAvht in corpo-
videtnr
Ttxt ctm.ii.. Ttxt.tm. I .
oroMr.
coeniriui.
arguitur per rationcra.qua: innuitur in i.dc Animatquiatunc fcrapcr tale agcret : fi cft agcns na-
Tjm.i..
Ihtf.
mu-
vclquanritas,vel qualitasrfiuc inducatur per
turalc:quia
1.
fed tantiim matcrialis fiue fuf-
:
Sccundo didtur idcm de accidente quoamquc:qu6d quandoquc incft , quandoque non,
Ide6 poteft quacri , an aliquid potcft moueri a fcipfo ? arguitur quod non^x litcra Ariftotclis
5
qu6d
,
ceptiui.
gfi.
5 1.6"
eft
.
narum efi, mhil pa-
T.{m.so.& Quiacft principium tranfrautandi
quia illimiutaia
,
fiindamcntum rclauonum oppofitarum. quarc&c. Sccundiun ifta gcncraiia dicituc in fpcciali {ccundum ordinem procedendo in cnribus Primo vniuerfditcr ; quod nihil cft cffciHuum fui accidcnris, licct fibi coacui, putaquod fubie^him rcipetSlu propriac pafllionis non habet rarionem
vnHmemm, &mnaUHd
5
78^
poflit elfe
.
hiccMf.i.q ^.fta.i. (^/«^.Vide
XIV.
quiacognitio
Etj.de Anima, vbi idem vult
fit
pcr aflirailationcm cognofcencft illud cui aflS-
ad cogTUtum ; ergo agens ibi milatio bt quia agens aflimilat
fibi
:
mo
Confirmarar
de Gencrarionc.
gnitiua
,
^"^^'
Confin-natur eriam de vtroque: ,-^^'^
intcllc^au.
& appeririua fimul
:
pallum, pri-
de co-
tertio
c[mi cognofcere
&
^*"
^^'^
xrowsi.
appetere TeOpchu ipiarum potcntiarum, vidcniur cncuer. enie accidentia
funt
communia
qux adfunt
,
& ab-
&c. ad talia aurem accJdentia non videtur
fubict^im cx
ie
dcterrainattim
,
&
ita
videuir
noncllecauia fuffidens illorum. Scxt6 , dicitur idcm de appetitu. Quod confirmatur per Ariftotclcm le
bonum
mouetur
j.
de Anima
:
moucrts immobi-
&
quod raouens autcm , appctitiuum. Similiter confirmatur 2<Shiale
:
Commcixatorem ri. Metaphyficac. comr Txtm.^^ mcnto j6. debalneo, quarreibi. Ad fin-
per
gulapracdidorum adducunr diuerik: fcd Sc vniucrfaliter dc aliis quibufininquc conduiie principahs tenetur.
VVu
}
SCHO
,..
.
Lib. I X.
786
SCHOLIVM
II,
P R o B A T efficMci Mrgttmtmo k frofortient ASiui dd fdffiuum, poffs ali<]Mid *gere infi^eque re^uiri spproxtmationem Ad HgendMm , qMtutdo ttdeft frdjentia
maior
,
alio^Min ignu inexiUent
a^Md , non calefactret eam. Expltcat bene, tunc tantum agens infe agerepoffe , ^Mando natum eft terminare aQ:ionem forma o^MtMSCd iam habittt: vndea^ione vniMoca nihilagit infeipfum, deoMO Do£lor I di/t.i. qMtfi.j. nMm.ij. i.d.x, q. i o. ttdprim$tm,&Sfi.y qM^ft.S. ad quartnm , d. tj. adprimum.
&
.
&
Metaph. (lif&ceret. Qupd probatur dupliciter ; prim6 ducendoad inconucniens , alioquin fi poneretuc ignis inexiflens aqu* , ficut Angelus ponitur fimul cura coelo,non calefacerer aquam,ncc Angelus mouercc coelum. Secundo probatur idem cx caufa , quia non oportcc agens cfle pratfens patienarnifi quia virtus agentis non potefl attinge-
re improporrionaliCcr diflans, vt ibi aliquid
Qu6d
fi
pofiro arguitur vltri
quam
ciim idem verius
;
tommnM
re-
fficit fsffiuS
m
ummttni.
H)c fic
efl
procedendum
necvniuerfalem negatiuam
quzcunque videntur
fequi
;
aliud poflet efle fibi prasfens : ita verifliini
quam
/icac illa pofitio te-
quatio requiritur
,
& ez hoc concedic
non poteffcergo veriflim^
prim6 oftenden-
dum eft generaliter in fe
, qudd aliquid poteft aeere quod eft concradi^oriumillius vniuerialis;
& deinde in fpeciali
, in quibus parricuiaris illa Primuro probatur ; adtiuum quodcunque pro primo obie£lo refpicit pafEuum tale , non hoc pafliuum ; verbi graria, tam caleFadHuum in communi , quam quodcunque calefadtiuum pro primo obiedo refpicit cale£a-
habeat vcritatem.
&
in
C
principium adtiuum refpc6hi efl in
6,& in
cenria ad J?,
dum
A
,
primo obiedo
alicuius,ut per
,
quodcunque
8c cconucrfb
obquodcunque calcfa^bile,
calcfa£tibilepro per fc ,
in ratione adtiui.ita habet feipfum pro obidiSo in ratione pafGui, ficut quodcunquc aliud ; ergo ita
produccndo in fe
dcm , fecundijm idcm
non potefl idem fe habcre ad fe. Contra primum ; minor probatur , mulri funt
fitu;fic
cScStas nati produci ab adliuo 2:quiuoco,& non vniuoco,patetde lcuitate in igne gencrato; illam
formam atquiuocam oponet ponere,aut formam ; aiit aliam aliquam qiulicatem ; crgo habens illam adtiuam per fe efl leuiHcatiuum , vt ita loqiur:potcfl; autem ifta forma cfle in aliquo lcuificabiU. Patetin exemplo przdiAo : quarcim-
fubflantiae
quc enim forma in generante poncrctur adiua refpcdu leuitatis , eadcm efl in ignc gcnito ,
&
prior
«:fl
naturaliter ipfa Jeuitate.
Patec,quia cfl
principium eius a6tiuum:ergo non c& concradifiio,quod fpfa infic gcneraco,leuificante non in(cxiflente
:
Sc patet
qu6d
potcfl inefle
idcmfine contradiftione potcfl
illi
:
quare
cflc leuificad-
finc in
po-
mum6
B. Sed can- Jdemnenpa^ idem rcfpcdbi ciuf-
refpedtii fui
,
&
adtiuum paflluum, quia in aliis cfl fimile,
cfle
vc
:
idem
caufa,& caufacum;ergo
fi
primum poflibile fic,&
*;nift Min».
fc in fe agere,nifi aitione
acquiuoca:&hocqnai}"• do eflcapax formas,quznaca efl cemnnarc a6ti'Q-
nem zquiuocam ica
ccncndum
forma; ac^uae iam habitx.
cunc poceft aliquid in
£c i^^iftfta.
& vni-
efl:regularicer,qu6d folum,
quandd duo ifta concurrunc,fcihccc quod habei formam, quae eft principium agendi aequiuoce, quando uerfklicer
fe agerc,
&
cum hoc,eft
capax cermini
3^om's.
calis
SCHOLIVM I If F E
ta,&
KT
iam probaqModnihilagitinfefvmumfiA'
prirno ex fententia fna
explieata,
Siantialem.
in.
Ratio efi clara. Secundo, ^uodnihil
agit in fe a^ione vniuoca.
ad hoc adducit
An vero ratio
,
quam
quod tunc plura etMfdem fpeciei effent in eodem, valeat,vide fupra /. j.^.7. Tertio^infert opmem aMgmentationem effe ab agente tefmuoco, quia <juantttat non efi aSliua, eadem ratione motut ad vbi, efi ah dttjuiuoco. .Quarto, quod qualitates omnes poffunt effe ab aqtfiuoco, etfi nonfemper ita fint. Glutnto,<]uantifatem,qualitatem, whipoffe fieri a fubfiantia infe, quando habet formam,t]Mx efiprincipiMm a&ionit oqMtuoca ,& efi capax termini iUitu formtt ; fi autem ,fcilieet
&
&
caufat aliqMfd coeMMmfibt, erit fine mittatione \fi circa mMtationrjt ,
non coauum,eMm mMtatione
&
tmtltavaldephilofophicitra£hat i.d.t.q.^jidf.
,
de tjMo vide
& ^.d.n.qiJtrt.^. ,
eum
^uodprobat vtl loqMttMr in
nam approximario lucc non videtur nead agcndum:vt includit diflin£tionpn fitus , -nifi quando maior przfentia non efl pofsibilis inter aftiuum , pafliuum : fi enim hxc
Hon difiingMi propriam pafftonem a fMbieilo , de tjMofupra l.i. f . I . n.^. vel nen de ^tSlfloncfir^e
vltima
:
c^flaria
&
prarfentiafuficit
,
mult6 magis roak>r
prjefenria
*^itiMota.
§l!f*ndiMli-
fententia comuni aliorum,no in proprta,qtta tenet
illa
tM9>,
nec drculus efl ciufdem fic
confequentia
Contra fccundum;probatur
f*t&(aitfa^
refpeiflu
fubieilttm efficerefuam pafftontm
i)um,&leuificabilc.
,
leamdijm eriam. £x iflis defcendendo }.n gcne- J^mntnftm rali pacec, qu6d di£ta racio nonprobac idem pof^ '*/*»*/* 4if#-
:
&
mor
& C& 2), agaic in fe mutu6 fecun-
cijm videtur inconuenicns
potcflinfe agerc,ficut in aliud. Maior autem faris cfl manifcfta ex prima relarione inter com-
muniarfcd minor negarctur , vcl eriam ipsa concefsa,negaretur vltima confequcntia quia agens debet eflc approximatum paflo, ifadifliniftnm
"B, frMttia
eflct
'.
ficuc nihil efl caufa fui, ica
obiedum eiufdemj quodcunque calefaAiuum
,
"BinC ergo fi A,
A & cam C quam 2)
poflibilis in caufis
quodcunque calefa&iuum:fed poffibile eft,qu6d aliquid fit a6tiuum fecundum ^, eodcm modo, quo aliquid aliud efl adliuum fecundum ^,idem ftiam fit pafliuum fccundiim ^ , ficut quodcunquealiud pafliuum cfl fccundum yi , ergo illud
requiti-
fi
,
qu6d
refpicit
non
D & cconuerfb A eflec in D
lud,fedin conununi.£x his fequicur,qu6d quod-
it^
tnr uijiiu^it
nuUus negac quin cfl a^aiua rcfpeftq
idcm
libet contentii fub
Ai MfeHiim
,
ficndi in
ficuc
fe
men mf*.
adio.
cfl
Confirmatur tocailla ratio : &quantt^ad ^PPreximOf ti» nf rtfuiprobationem minoris , confequcnda: vltimx. ritur M4i Mg/. Si yi, per fc fit forma adiua rcfpcdhj B,icA fit di»nfi stUfi
communi, non hoc vel illud ; fimiiiter econtrario, pafHuum vt calefa<Stibile, & hoc fiue in communi , fiue quodcunque caiefadtibile ref^ picit pro primo obiedo calel^aiuu,n6 hoc,& il^tibiie in
Idtmpeffe
,
appropin-
quando maior przfcntia cflc
:
ita
cfl fioi
a^iuum & pafliuum /ecundihn id£}
pr;fens,fi efl
faluatur illa condirio propter
4 ABimmin
dBr
paffum fccum eflct , nonne pecfe" dtius accingcretur a vinute agenrisJhoc ergo fupciac
fitmpta^fed de accidentt realiter infeparabili
,
&
hoc tndicat,penens exemplum de qMantitaterefpe-
HufMbfiantia (orporte.
Defcendea
git.
:
XIV.
Quseftio Dcfccndendo
7
SUrilMpti» primo
quod
,
ftfmnmifuk- {ubftantialera iiuulMltwt.
m (peciali
igitur
nouo
quia nuUa dc
:
fomum
vnum
potcft adue-
quin illa fit pcrfcdior quacunque entitate prsccdcnte ip(am : impcrfeftius autcm non cft principium a^uura rcfpcdlu pcrfoftiotis Jatct {ccud6,qu6d
nircvtfaciatcompofitum
quacunquc a
inero
:
parct
& duo
ergo
nmul dTc
quia nihil
,
pcr
fe
,
nihil in ic aliquid
quia tunc ratio aecndi
:
,
ic tcrminus ac-
,
& difFcrrcnt nu-
donis dlcnt eiufHcm /pcciei
AMpmitati»,
cx hoc patet
,
nihil agit in ic caofando
principium agendi,
eft
indiuidua ciufdcm fpecici poflcnt
in
codem fubiedo
quoid
,
ncgatum
cft
& fpccialiterin accidcntibus abfbluris patct quod & qu2 eft ratio agendi cflct abioluta & illa quz in 5. lib. in quaftionc dc
hoc modo
,
illa,
,
,
eft
Patct terri6
tcrminus.
augmcntatio
,
qu6d cum omnis
,
ab agcntc zquiuoco, quia qdan-
fit
non cft forma sufriua cx 6. quzfHonc fupra: omnis etiam mocus ad vbi eft a mouentc zquiQoco , proptcr idem quia iciiicet nullum v^» eft forma adiua. Multz criam alterationes fimt ritas
:
, quz funt ad loquendo de aEii' vt loquitur Ariftotclcs 1. dc Gcneratione:
ab cquiuoco
T.ct. lltMf tfft
:
vt vniuerfalitcr illae
,
non
qualitates
Ommit fUMMts
a(5riuas
,
fhidle
ftttfi
di Mftn-
tt t/nifttft*
ficucdi(5him eft fupra
,
Omnis criam
/trgttmentum.
ab agcnte xquiuoco
,
vniuoco.
quod
gnat
Sequitur
nd prtmum
tjtufticne 6.
qualitas poteft eflc
poOit cflc ab
licct aliqua
non rcpu-
in gencre
alicui- fubflantiz caufare in fe
quantitatcm
&
,
vbi
qitaiitatem,
concurrcndbus autem
:
&
duabus condirionibus fupra didtis caufabit; faoc vel coziuim fibi,& iu fine mutarione;vcl n6 cozuum fibi, ita per motum,vel muurionem.
&
E>c
s TtxtMm.i^.
potentia rcceptiua diffcrens ab
SmHtSnMM ex tMHJMt
,
f
cozuo patct infubiedlo, & propria pafHone. Ad quod arguitur duplicitcr. Primo , quia fe
ncccfEtatur ad
adum
cft
;
a^
,
nunquam
enim talis quz-
» ft libct poienria contradi£Honis : fiibiedum ncceffario determinatur cx fe ad paflionem ; alioquin
fMJpenem}
inhzrentia paflionis proptcr quid cipia lubicdti
roonfbario
cum
eft
,
fiuepcrprin-
non dcmonfbrarctur
,
,
quia dc-
necclIarij.Sccundo.quia argumcn-
prius fadkum in vniucrfali hic habet eui-
denriam. Si enim gencrans fingatur agens refpe-
qu6d non vniuocc pcr generantc maxime fi illa pamo
dhi paflionis geniri
paflloncm in
,
patct
:
coaruura canfari fine mutarionc requirit tcrminos oppofitos
przccdcre formam
priuatio non przccdit , niii quando fiibie&um aptum przcedit formaimhoc non fic,& dc hoc di£him eift fupri/juzft r 1 . tef^ ponfionc adfecimdum argumenturo. Gsntra hoc arguitur , quia muutio flat cnra termino dd tjuem crgo non oponet qu6d tem:
:
porc przccdat priuario. Item , in illo priori naturz,quando principia agcndi przccdunt termi-
nura
intelUgitur
,
fubic^im priuatum tcrmino:
aiioquin iam tcrrainus intelligcrctur produftus. Itcra
in
,
primo
alium refpc^him
inftanri hal>et
ad agens,vt videtur,quam in tcmporc confcqucntc quia in primo dicitur ab ipfo induci in tem:
porc illo:non crgo aliquarautario flanri
,
quz non
quaro etiam dicitur
indperc
eft in illo
in-
tcmpore habito proptei forma timc ptimo eue , fiue
cft in
:
eflc.
Ad illa refpondeo qu6d in pritno eft ^lada Confcquenris. Sequitur cnim mutatio cfh ,
,
ergo tctroinus, ioquendo de indiuifibiii,ficut hic loquimur ; non cconucrfb , nifi acdpiatur termi' nus , non fbium pro ilio , quod natiim eft tcrminarc mutarioncm/cd eriam pro adhialitcr tcrrai-
non cconuarfb cft ? quia forma tcrminus , non eft terminus, przceflcrit oppofitus tciminusanuurio cnim
nante. Et quarc
quz nau cflet nifi
cfle
Iiabitudinem ad ter-
iicet eflcntialiorcm iiabet
minura ad quem , quam i quo
fumpu finc utio non
Mmmtitfimt termm» /»• ttttip ftttfi.
neutro potcft intelligi. Si dicas,mu-
cft aliquid realiter
Hoc
ttd ejuem.
tamen propric
,
nifi ipfe terrainus
,
tangit aiiud
fed fiippofito
:
hoc
&
pro minc , quantum adabfblutam entitatero, realiutem , quae eft in rautarione indudit umen praner hzc refpc^hira ad tcrminum k eftt»,
mumtJt mmtMtit lUf-
Q
fmittrmimti
:
vt poftquam eft immediate manet in teropore habito ,
,
qui refpedhis
quo non
in
non
eft for-
ma immediate
poft priuarionem. £t ideb nec mutario manet poft primum inftans in rarione mutarionis, iicct abfbluta rcahtas mancat. Ifle
autcm rcfpe^s non cft in pafsione cozua ful>itOto. Ad fecundum , prioritas naturz non ponit priuarionem poflerioris
:
fedtantura
quod
prius intelligatur finc intcUe^hi pofteriori9,vt fit
cflentia pcrfe£tior in fc
tuf priuario
,
:
fcd cx
hoc non falua-
& iu nec mutario.
fritritMtm»ttttM
mmft^-
Ad terrium,
refpefhim ad agcns liabet fottiui alium in pri- tmitmtm. roo inftanri , quam in tempore habico fed ilie
przccdenri vlrimam gcneraiioncm
rcfpc
,
quomodo
fiiit
princi-
cum illius altcrario-
,
nis in vlrimo inftanti fiibic
manct
,
fed
:
non complet rarionem mutarionis
fed complct rarioncra fa
twic didtur
ficri
,
Vnde
& poft non & C\cffrimi :
ejfe,
ipfa quantitatc:quia ingcnerantc ponerctur prior
przdsc *d negauom's efe przccdcnicm , non autem ad priuarionem, nifi quando fubiedum aptum przccfsit tempore formamEt tunc concurrunt duo rc^c€ta% in forma proprirao inflanri, v^ps ad agens: Dt tmmMti»' mtyvidtxul. aUus ad priturioncra, in quo includitur illc , qui Uq^Md 5. prius dicebatur efle ad negarioncm ambo «^ 4.i.ll.j. rcfpc<5his non mancnt tempoce habico fcd ai- Ijvr.5. ccr cantum complct rarioncm muurionis. De liis
namraquanritatc inipfb
alibL
fit
aliud
ncm
:
inflantancam
,
in illo alio habcbit adtiofine
motu
alterationis faifh>
Quicquid fit de hoc arguitur , quando paHlo non eft forma atftiua , ficut de quanritate confequentc fubfbntiam corpoream gcnitam , fi gcnerans zquiuoce illam caufat , quzro , per in illo
?
;
quid ? per Jf nis
cum
A
,
.•
in genito eft
in gcncrante
:
,
A
eiuidcm ratio-
& prior naturalitcr
forma
a(Qiua priorna-
6c incipere coraparantur
:
£- Prioritas cnim temporis non requirituc ; patet /•• de luminofo,& luminc :nec difVantia iocalis , vt tslit, CttMU cmm fiipra probatum eft ; crgo iu ) vcl magis geni-
SCHOLIVM
mic
fiMMtis
fmtmr fimt
tum
mmMtitmt.
nerans.
quam quod didum
caufabit in fc talem paffipnem
Et cx hoc patct
,
,
& :
mi rtqmritur mralitcr forma indudbili ab ipfa in rccepriuo fritritMf tf- potcft cflc principium induccndi illam in illo; ftrit,
muurio
quia
:
& ita priuarioncra
,
non cil forma adiiua. Si ctiam eft adtiua , videreturidem , qu6d licctiUaqualius in tempore piiun alterandi fubicifhim
Ai Mgndm
1^7
Gn
J^yi
A
IV.
& Uu$4$ i/emmieri.
Airati«^
nes Arifitttlii %.Phyfic. tjiu videntnr
effe i*t
ge-
trdrtum-yremittit Ce tid expofitimem texttHy
cft.
fatet
eum
priitj txpofuijfe textttm
VVu
4
cin-
&
fclc
Pbyficcrum. ReOcit
.
Lib.IX.t.X
788
Rtiicit tjHAtuor fugastfeu fiSliones
uia
,
& Ituia kfemoueri
,
negantium
de quo optime
,
ffra-
& fuse
Concedo ergo, i/^« 0/*»cum j4riji. Reiutt affirmantes mo-
traEiat i.dijl.x,if. 10. $. dit fe fentire
tum
progreffiuum
& faltumfieri per pulfum, &
,
& dijt.49. f. 14.
} .de
An.videriprius
Anima, quod tamen dubiumefi y
non co£uum
in vniuerfali dici pollet
fibi,nunc
videndum cfl. £c , qu6d cau/a na-
ex fe terminctur ad cffedtumrpoteft
impedimento autem amoto
;
ftatim agit ad produdtionem effedus
,
ficut a
principio egiflet fi non fuiflet impediu. £t ita vbfcunque faluantur du£ conditioncs fupradiikx y neceflaria: alicui ad hoc , quod agat in fe, £ ab extrinfeco ponatur impedimcntum a principio , poftmodum amoto impedimento , ftatim aget in fe. £t ex ifto gcnerali defccndcndo ad X3mne ens fpecialia, iuxta procefluro prioris opinionis, pon»tur»U hateft dici primo , quod quodcunque pcr fe cns bere frintipium aliiua natural^ , habet principium a6Huum rcfpedii Mdfuitmvbi. vbi fibi conucnicntis : quod vbi fi non habet ^
moQuomododebeat autem ref^
principio fui */7«,poftea per illud principium
uct fe ad illud vbi.
ponderi ad 4. rationes Ariftotclisin S.Phyfico-
rum de graui accidcntali
,
& leur, & quomodo intcndat ibi,
,
quod moucnt
qnia funt in potcntia
,
ficut fciens
in cxpofitione
leuia moueri
ad vbi
fe
ad fpecglandum : quxre
illius cap.
Mouentium
,
&c.
&
potentiaaccidentali ad
mouere
rum autem
illud Ariftotelis patiendi
cft
verum
fecundum
j
viae
alte-
mirabiles,
enim quod mouetur , qupd a continue f nflucntc in totum mediumjquomodo cadcm influcntia exiftens in eadem parte medij graue de-
non impeditum.
.
patet
Si dicatur
primit,& ieue cleuat ? Si pcr rationem plcni,fcine fiat vacuum,quia pellitaerem a 1^,& propter plenum.oportctquod fequaturaerepulhim, quomodo pellit,nifi prius moueatur localiter. Et qusritur vnde:patct enim quodquiefcens localiter non pcllit acrcm contiguum. Similiter plenu polTet faluari pcr aere propinquu intrantem lolicct
^n eentrum cum
acris pulfi
gm- catur
,
,
quare lapis
quod ccntrum
Si terti^ di-
intrat.
trahit graue
,
quis eft
ille
nunquid pcr alteratidnem grauis^vcl laadionem vniuocam Similitcr per impoffibilc tota terri amota , idem centrum tcrra: eft , quod prius , ad id mouebitur glcba. Quid attrahet ? nunquid Mathcmaticum vbi ? Si dicatur quart6 , qu6dgencrans moucr, tradkus?
tio crit pcr
•,
&
quomodo
effedus in adhi
crit fine caufa in a
Diccsrdcdit viitutcm. Vcrura
cft
,
gcnerauit
,
&
quando gpncrauit fuit nunc non cft , quomodonunc mouct ? fi gcnitum ab ipfb manens nunc moHct , & hoc cft , quod quacritur. Itaque iftis, qux fi^lioncs videmur , prattcrmiflis , & fenfui ,
:
excedit grauitatem eius: /**•
Quid
grauis
"*
*
* "*
,
& ip-
:
capax termini illius adionisjergo
fic
mo-
etiam effediue frangit trabcmj
cft virtus in refiftcndo,
quam
virtus
?
,^
Secundo
dicitut
,
quod animal mouct
' '
fe pro-
motu , non tantum quia vna pars aliam: ^' P^'P*Sit* "' prima cnim pars moi\fns localiter , jmouetur lo- ^^* calitcr, non vidctur : quod ab alio. De hpc quacrein ^.dcAnima. Obiicitur etiamdcfaltu, in quo totum animal mouct fe , non pars partem, ad hanc obiedionem quafi paruipcndendo,refpondetur, qu6d motus ille componitur
grcfliuo
&
&
cx pulfu,
& tradtu
anteriorcm
,
;
ita
quod
pofterior pars pellic
qua: pulfa poft fe attrahit pofterio-
rcm , & illa attradta itcrum pellit , & fic continue fit tam in faltu , quam in communi progreffionc. Hoc apparet ad fenfum in verme repcntci videtur quod hoc jion fufhciat in faltu , quia Cicut dctcrminat Ariftoteles inlib.de ,.
mahum
omncm mptum
oportet
:
immobili
,
Motu ani- .o»ww»»«a mmtiturtminmti alicui ^^-^,
......
cuius immobilitas maior
mobilitas mori
;
ficut patet
quam
fit
dc exiftente in naue
& pcllentc
nauim innitcndo terra: pcj; remum: quando nauta primo vult a^nouere nauem a loco , in quo quicuit diu in ficco ; impingensautem inmalum non moucret nauem:& ficut
fit
ficut ibi vult de immobilitatc terrs refpedhi mobilitatiscceli,quod cftfatismirabile. Inpri- ^*^"*>" »»»
mo igitur pulfu pars
illa
vndc graup mouetur
lUi
eft
riori animalis
tantum. Illud fugiendo finguntur
tr»h»t
fum
uo motus in graui
& & fecundum altcrum eft in
&
nam prius natura inteUigitur quam mouere deorfiim aliud
?
deorfiim
diftin^um eft fupra in 7. in quxftionc de rationibus feminalibus , de principio adliuo, pafH:
:
aIligamm:&mouet adlionc xquiuoca
fibi
minor
tamcn impediri
y
mouen
cuius
primo
Fatuum ^«'•««•»».
,
vbi habetur fenfus
,
non
cuius leuitas
non conflaty anfcilicet fe remittat adfua fcripta de Animayquia ibi non agit de motuprogreffiuo,fi non plura de Anima,qua non habentur,quafiionibus quas habemusy altbtfcripferit caufat,
& fecun-
,
& pcr confequens quomodo non prius fc moue-
fe.
turalis ,licit
Grauia
quirere rattonem
ucbit
aliquod fubiedum in (c
mouetur
fc
con- aJuere'^ cordat rationi : quia nuUus negai quin grauc ef- tienem -uW fediuc mouct ^eorfum aliud corpus fibi alliga- hnhetur fenefi
cfuia
,
indc.
quod graue a
bit ad illud vbi
De accidcntc quod
q.ix.
,
Ariftotelcm in S. Phyficorum
de quo optime loco citato. Vide etiam 4.^.1 1.^.4. dr de motu corporis non organico, quempotefi ani-
fcripfiffede
T.c 17.Sc
dum
tum ,
Hic nota cum remittatfe ad
FhffH».
concordat
traElum:& explicat Arifiotelem 8. Phyficor. afferentem in animalibus vnam partem mouere altamy
mafacereyvide eum ^.d.io. q.7.
Expefuit
Metaph.
innititur tcrrae
poftcrior animalis, cx
-v
" ^'^M*
parteante- itum. poteft illam antcriorem pellcrc:
,
antcrior pulfa ad certam diftantiam poflibi-
lcm maxime extcnfioni partium animalis het partempofteriorem terra (ka.
quo
qux immobilior eft
,
oportct
:
fi
crit
,
motus quod
pellat anrcriorem
cx quo iam feparata
,
:
,
attra-
& eleuabitparum fic
fed impoflibile eft
cft a terra
,
a
pofterior tra-
&
quia
,
in acre eft,
non habct aliquod immobile, cui innitatur acr cnim non cft immobilior parte anteriori anima:
lis talis grcflibilis
bilis
,
ficut fe
,
habet refpcdu vola-
cui acr cft quafi tcrra nobis
prirnum tradlum teft fcqui pulfiis
& ,
crgo poft
:
pulfiim animalis ,nul!us po-
aut tra(3:us
fibi dimifliim poft 1.
dida
;
,
& cadcrct animal
ita
quod nunquam
& tradlum
nec ahquis motus in fijrfum vltra locum primum, eft faltus poflibilis
pcr pulftim
,
:
ad qucm potcft pcrtingerc animal maxjme cxtenfum , ftando in terra. Quicquid fit dc^argumcntoiftpdc motu animalis , an moucns pcr fc cxiftens , intri, vcl pcr accidcns moucatur ; ficut natura moucns naucm jnoiu pulfus a tcrra, vcl ab' aqua in rcmigando mouetur pcr accidcns motu vcdHonis in naue ; faltcm didkus motus faluandi faltum non vtdetur conucnicns. Et cx- ^* J^^' ponipoflet Ariftotclesdcillis duabus panibus, ^^^^ p^„ in quas poteft diuidi animal mouens fe,qu6d vna n»n quiefciiy
non
fit
efFcdiu^
moucns aliam
praccisc
,
fed alia
& txponititr
vt moueatur idco prius rccipit mo- ^'Jfi*'-'^*'^ t^ l.<» t.tf.IO. •• •• v> r 1 11 tum , fone a cognitma , vel appctitiua, vel altcra j. ^ , ^t ^,. eft aptior
,
:
cffediue moucntc locaktcr mcdiantc aliqua altcrationc:
de.
:
XIV.
Qusftio ^J^umtiftr. ttritione
Xrxfxxo.
:
quia (pccks
j^riftotckm. Et re,
aua^ res {oaindum
(tint
ita in 8.
PhyUcor. aitinir falua-
quod motus animalis non
tcr vnus,quia' pracccdit
fit
aliquis fimplici-
mocus obic<Sti^ vd continon oponct ieitur
nuitatisjvc videtur ibi diccrc
:
allegaic ipfum,quafi vna pars corporis quieiccns
!o«aitcr
,
moueat aiiam
localitcr
quod intcn-
,
ium ifti,n videtor.
augmcntario in
camem,
auBoJ^ quo
hoc
,
Quod
habentcm
cft,
rctpc^
maiorem:
in inftanri gcncrarionis habcat fit
inftanti
haberc maiorem in temporc habito, in
,
quo temporc fit moras augmcn-
Hoc hic omitto. Quan6 didrarde altecadone
altcrat,
uli
,
qualis cft
;
difi^ fiS. i Y . giuMTto , alterati^nemfieri efuandlupu. non ah altero,vt frigefaQionem aqua ah ip~ fa,& alterationemfeminis ah ipfo,de tjno i.d. 18.
in vniuer(ali ; quia amoto impcdimento , agit illud quod a prindpio cgificc non impcditum. Dc (ecundo alibi prolixior erit i-Ax»* iermo domino concedcnte,& aliquid ta^um cft
X^uinto, ofiendit petentiam cognitiuam agere infe
in 7. in q.de rarionibus feminalibus.
.
&
cognitionem^ (jMO fuse i. d.^.quaji. 7. n.to. d» An, quafi. i^.& xJ. 5 tjudfi.%. difi.tj ihi infupplenunt Jifp. i.feS..^. Sexto , quod vo^ luntat eft aSiuafuorum a3u»m, alittptin nan ejfet Ubera, dequo t.difi.i^.
&
.
.
&
dcntcnon coaeuo
Quint6,de cogniriua quoroodo dl adtiua fiix etiam obiedhim , quomodo , duo adHua poifunt conctimcrc ad cuildcm effc6him,alibi diffufius habcrar. £t per hoc vitantur inconuenientia , qus confequunrar in poncndo
&
&
cognirionis
omnino pafiiuum
inrellc
:
fimilitec
&
vidcnrai (cqui poncndo ipfum purc adiuum,
Text.e.ii.ir ainiter.
ri in primo dc Gcncrarione
& didlum cft prius,
vidctur Auguftinus attribucreadtionem ^.dc Tri.
:
qu^niliil pcr gcnerarioncm in
mam non
fubftantialem
vidctur
:
fe caufat for-
taroen de augmcntarionc
bona euaIlo:quia nutrimenram non
augctur , {ed comimpitunanimatum quod prsfijit
Ttm.^t.
Quid
augctur.
quod caufat qoan-
przfiiit
qu6d obie
&
rcalis genitus, vt
dio (implidtcr
ab agcnte vniuoco:ciim intelle-
fit
omni
perfedHor
calprc geni-
tum
Boco/juia ranc
virtutc animas vcgctariuac, vt prindpii a£H-
;
quia agerc
operatio vegetariuac
cft
,
vt prindpij
adliui , ex eodera feaindo alibi. Saris eriaro apTxom.f^' ^dreutr. paret finifui,qu6d nullamaiorario quantitaris , fi AMfmtnti^ fiarab agente cxtrinfcco ,cft augmcnurio aut ; tUai jUriab cnim eft iuxupofido , aut rarcfa(2io : ncc potcft imirimfte*.
T.CMM.47.
in augmentarione dari pars
Cibtunutiit
diftinda loco
&
Tt potentia audi cft au£ka. qaid augct,
fubie^o
anima untum eft reccpriua alibi prcdida hic omitto.
?
alia
:
principinm alicuius addo-
^ftSiu *-
^T^^^i^
^^^,
cuius
inconuenienda
Scxt6,dc appcritu intcllcdiuo tcnetur
,
qu^d
^^ ^[5*
fimplidtcr eft a&*uus.
Nec poncntcs ipfum dTc u^^
pafuuum merc ab
obie^
ipfo
vidcntur vcram,
tanturamod6 , vt videtur, necediratcm fic ptoce-
:
cft
pcrfc^oncm ita nobikm animac, rcfpcdu
vd cotam faliiarc pofie libertatera
Si dicarar
adu
:
quia quadibet pars
(ecundum Ariftotclcm 1. dc Anima , cap. 4, quod dbus nutrit inquantumpotchtiaquid, augec autcm inquahtum potcntia quantum ergo audhun augetur ab alimcnto quanto vilis videtur inftanria, non enim quanritas in
efiet nobilior agentc ? Qaomodo eriam vilificarar natura animjc quia (enfibilia, irom6 phantafmata fcnfibilium cau(ant cfFctfHui
augmentans aliam,
:
^'
cognitio paritur noti^ a cognofcente , inquicn^ , tia. Quomodo cnim intelle^o caloris cft a caIprc (blo j Tt ab agcnte squiuoco,^ quo cft cal(3C
to:& impodibilc cft aliquem dii(Hcm gcncris cffcdum aequiuocum efle nobiliorcm effedhi vni-
uij tnm quia reprehenditur ille , &. dcAnima, qui pofuit pfindpium adtiuum huiuSjdTc igncm, innuitur illud prindpium cde animam ram,
e*goi'^
tionem.
nihil agat ibLVtriquc
ptatem iftam determinatam , qusc cft terminus illius moras ? Non cft dare , niuquod compofi-
&
potentia
Ita(dlicet
CtgnitimM efficit
quae
Tcrrid de nHtririon^ quicquid fitiquia nutrido eft quzdam gcncratio , vt habct detcrmina-
qnantnm
»J
de qua exemplificarar , quod alferat puuaqua frigcfadt fe,& (cmen (e Deprimodidhimeft inarriculodcacd-
vtraquc iJIarum
idem fc
4.//.44.^.K
t
menttUttm,
fiue
,
illius,qu2 fluxiccuius loco illa refticuicur,n6 fic
late agit
nMtritc,&
(altcm quantam
Mtim/tdfm-
utiohis.
V.
6 docet muritutum,& M^mentsM' iff»
non qu6d
:
per ip(am conuerfionem
fiat
CAmnin
cfEdens rado augmcntandi,
:
0ft.V»& uafit d.io.q.6. con.^.vUe midta qu* circa hoc adduxi infkffplem. de An.
mem jicri ah
e(l
quanritatem noubilcm quia maiorem
illi
1
non
lcd in animato conucrtcnte ipfiim
fed nata
SCHOLIVM. T E R1
in dbo
quod
789
dendi:ficnt
& calor in calcficndo
d6 a cafii pofie
aliter cfle
in poteftate no(h-a
,
,
ficut
,»
^
itffetitn^
in horainc;(ed ;>
(blummodicuntur non efie :
aut
qu« cognofcendaprimo oc-
hac dc voluntatc a multis mulripHdtcr funt improbata, qux npn oponet hic in
cnrrant. Sed
fpeciali,fed ^ibi
cxplanarc
nis,quant6 magis nec quanritas in potcntia;dbus
autcm corrurnpitur aut prius tcmporc,auc laltcm natura,quam nat motus augmcntationis:qnia nutritio , in qua corrurapitur cibus , prsccdit augmentationem fic, vel fic, quomodo non ens mouebit? Ideo intdligendum
eft
illuddifhim Phi-
& faris litcra fbnat.
Cibusenim inquanram potentia quid quomodo nutrit? non nifi materialiter, quia de ipfi) , inqnanram eft in lo{bphi,ficut
potcnria ad forraam camis
,
eft nutririo
terialirer
inquantura in potcntia quanram,
:
ica
auget matcrialiter
ita
quod
nutrit
ma-
quia de ip(b inquanram in
:
potenria,cft quanta caro, gcnerarar caro quanta,
perquamgcnerationem confequirar augmcnutio. H?c polTet multum cxponi dc modo augmcnd (ed hoc in i de Gcncrariopc, & in i. de Anima , magis habet lotum. Pro nunc fufficic :
.
CyU
VI.
naturd dignificantUJit ejuantitmfieri
potefi:non efi ei tlenegandum tjuin pojfit infepro-
ducere iUarperfeEiiones,quai nataefihahere. difcurfu vtitur i.d.^.q.ii. adprobandum
gelum acquirere notitiam a
rehnt.
Hoe
An*
"
""'''
Hahet pmI-
chramdifputationem de ordinecaufarum.
generarar caro,
cpx gcneratio
:
SCHOLIVM
, qu6d nulli natura! quod pofiram pcrfedio-
In finc gcncraliter didtur
negandum cft
aliquid
nis cifet in cali natxjra
, ;
nifi
oftendarar ahundc,
quod talis pcrfcdio illi non ineft; quia (crapcr natura facit quod melius eft,quando fuerit pofllbilc , & non defcdt in ncccflariis. Crcararx communitcr producunrar in effe , carcntes aliqua perfcdione , ad quam natz funt attingfcrc: puta
H ^'^^Jl^^
w^Iw^ eft.fincnre-
ff[n»t
,
vel
**^**
ff'*"*'
^
Metaph.
Lib. I X.
790
puta animara communiter in imperfedla quanSitatc , nnecriam op«ribus anima::alia ver6 qu2dara fine qualitatibus propriis:qu2dam finc proprio vbi.
perFcifUonis
re(pe<Sfcu talis
quam natx
ad
,
fimplicitcr ellcnt pcrfcdiorcs cjtttinfccis
adiuum
principium
Si darctur eius
fiint>
quia roinus ab
:
dfpcndentesicrgpquandocunqiic non tafis rutura non habcr princi-
tam
lem,quJA hoc (nagis dignincarct naturam
&
natura proportionauit aiSfciuum
npn {emper idcm rcfpe<5hi lui/cd
vniucrfi),
rcfpcdu
Itcm,
?
pafHuum
alterius
,
in
aliud
maior connexio
ficut videtur
in rebus;& ita vnijLierfalitcrdabitur refpeftu perfedlionis poflibilis in
Quomodo enim in boue gencrame
tent.
eflc perfe(S|:io Solis
boui gcncranri
cnim non bilis
Suttrtftatm em»i»n$sut.
vt
,
fic
d^m a*Skionem , haberent ces
fi
:
pofC-
fibi
eorum fccim-
mutuam ? Ad
3c paflionem
muip rcfpondco.
Si caufalitas aufcratur
,
pri-
non
omncm perfeftioncm, cuius funt capa-
aufcm flatjm
fieret
quodlibet vniuerfali-.
perfeftum , quantum poflet pcrfici, vel aliud 4 produccnte videretur cfle caufa alicuius in alio. ter
Contra propria: ficit
:
ipfiimmct
fi
caufa pcrfedKonis
cft
quarc non k principio
,
Rcfpondeo
?
,
fc
rumroc pcr-
quia natura quscunquc r»-
quirit fucce^IIonem in aliquibus operationibus,
propter imperfcdbionem virtutis agcntis rcfpc-
cfFcdus producendi.
jftu
tia
,
titatis propriae
fakcm
in
Ita eft hic
verbi gra-
,
homo gcnerarctur perfi:<Slae quan-
fiquilibet
non haberet rationem
,
adu refpe<^
caufje,
quantitatis propria::
nam
tantam non pofTet caufare
tum
augiTicntationis
per
nifi
,
mo-
irom6 pcr multos motus
,
confequentcr. »5 UlBlo vniv»-
t» n«n fiuit
ntxnm »lii$uru ^fsfJinorstm.
QuaBft.4.
,
nunquam
conncxioncip a(3:iuorum
adlio vniuoca facit
& paffiuorura
in vni-
ftluaturi
fiu*
effecim
fit in caufa, fiutiton.
non^ejuia
quod couuenit alicui
inflar pajfionii pro-
pria,eidem conueniet,etiamfi negetur ab omni aliOf ipfum:Ji ergoalitjuid moueturprimo
nondefinit rnoueri
etiamfi pars
,
eittt
quiefcattCjuiapars non eft illud, tjuod mouetur,Ced
aliquid eiut. Fide hanc expofiiionem , &folutie-
nem. i.d.i oftenditur
ad fecundum,vbi ex ipfo Afiftot, ad mentem eitu. Adfecundimy
^.10. effe
.,
optime expltc^ quomodo idem fecnnditm diuerfa poffet
effe
in a£lu,
& pptentia & explicat varias vt oppoaitur aSlui de quo & vt dicit refpeElum principij ;
acceptiones potcntia:
\.&
q.
1. huius
,
,
,
adprincipiatum,& ad comprincipium.de
&
£reuiter dic
4.
tale in ailu
quale
,
,
aliqnid pofje
eft
ejuo ^. ;,
virtualiter
efte
fbrmaltter in potentia ; fic
aqua calida habet aiiu virtutem frigefaciendi fe» quod eft ejfe virtualiier frigidam , faiiajrige-'
&
faHHone erit formaliter frigida . ita DoEi. i. d.j, lA.y q.% ad 4. AcL q. 7. adprimum,pro opin.
&
.
confirmationem optime explicat fufticit
qut contrarietat
,
ad aSiionem.
toti integro
,
eft
roouere localiter, infit alicui
fiue quantitatiuo priro6
,
fccun-
duro quod/^rtwocaditin definirione vniucrfafis,
& cum hoc primo
fecundum quod
&
primo fumitur in 5. Phyficoruro , provt opponitur ei quod eft fecunditm' partem integralem.
cfFedbura
t^ij
:
,
c(Ientiali:er ordinata
refpcAu
&
fed fccundiim aequiuoce agcntia
talis
cfFe-
Contra ; illam non autem vni-
<^us, cftefienrialiorconnexio.
caufa
fit
£t haec conaexio
vniuoca
,
eodcm rationem
cum
fine aequiuoca
ita faiuatur ,
fuo efFe-
ponendo in
vltimae caufae refpedu effc(Shis:
ponendo in
Contra ficut in codem poffunt concurrcre rado caufae imrocdiat:? , ficut
alio.
:
&
efFcdus
,
quare npn
& prioris & ?
fic
necedarius pratcr tcft
concurrcre
ita rario caufae poftprioris,
nulki?
primam
cum
poftcrioris caufic.
cuius rario
ratione
I(cfpondeo
vidctur
non po-
formali alicuius ,
ratiojpofterio-
& alicuius priorfs benp pollunt concurrcre in vno fuppofitQ & fbnc ip vna naturjs CAufae
,
,
I
.
Pofter.
,
:
it&i
pars autcro quantitatiuanonrccipitpraedi-
:
cationero totius quantitatiui,Iicct idem totu vniuerfale praedicctur
de vtroque in homogeneisjer-
go rotum quod prim6 mouetur
fic
,
accipiciido
primo,T\on quiefcitad quietera partis, id caret pracdicaro priro6 inhxrente
:
eft,
non
quia pars,qux
totum caret illo fcd omne totum &c. quia eft diuifibile & ita fumitur alterum apnd Arift.pro illo, quod nq recipirprxdicationem prim6 moti. Et Iy,4^,tcncturconfecuriue x. non caufaliier. Quod fi fiat fcrmo per
non eft
illud
quicfcit
,
:
:
ablatiuuro-abfolutum/^rfrrf qxiefcentcScc. debec
cxponi
per,yJ",non
cum quia , ergo vanum eft
pcr^«/4:lio^enim maioreilet
Quia
vera
pninium caufarum ordinararum
conclufionem hanc gcneraUter probandam,quod
,
C\
:
quia alicu-
ius .ill^um rario tantam pcrfc(5tionero abfolu-
^^*'"'*'*''"*
"""* '* *
i^i^tdlmcy.
Etdefblo tali totoquantitatiuo probar Ariftot. uctur a fc quod non poteft rooueri a fe primo yiprimonc- prinio: exfocipitur quando propria paffio dicirur prim6 in- "'"" * *'•*• **'°* cfle proprio fubie(fio. Tale cnim prsdicaturo nunquam rcroouetur ab illo cui prim6 ineft, propter hoc , quod oppofitum eius incft alicui, quod non recipit praedicationero illius prirai fub-
habeat vnitiuc plurps gradus perfc^ionis principiatiuos ciufHcm cffeftus , liccr non "fit ra
16
Ad illa, quae inducuntur pro prima opinionc, Adprimum dc 7.Phyficorum,qua:rir eniroquomodo contradi(flio cft, quod aliqua paffio ho-
in
&
OrtU esufa-
quodenim mouetur primo mo^
uerforncc viderur Philofbphus poncre tale ages,
^quiuocationem ponis jn vpo , uocationcm ; crgo roagis tollis conncxioncra. P.c(pondco, caufa efientialiter ordinatae r^fpcdu tertij cfFctflus , alium habcnt ordinem in caufando , fecundiimquoddi<5lumcft in fecundo , in quxftione dc ftatu caufarum : ifta eft cllentialis eonncxio vniuerfi fortc , fiue vlrima
rii
:
do, quiefcit quiefcente parte ytjuod fecundo modo,
roogenea, qualis
fecundum
V^d
fpeElufuapaffionii
eft
guferatur conncxio
ejl,
dupliciprimitate yfcilicet totalitatU', feu integrhtatii,& caufalitatis pracift, tjHalis efi fubie^i re-
,
omnis pcrfc^Honis
a£fciuum re(p;(^u
VIL
optimi diStttm Ariflotelis. 7,
1
hec modo
vnicuiqiie dedit rutura principium
?
E XpL cAT
quod non
:
poffif
fccundum quamcoopcratur
Phyjicor. quomodo nihil mouetur k ft primoM
quare
Confirtnatur
,
SCHOLIVM
quocunqucaliquod agens,
(ed aliud ab illo pofllbih'.
ratio fccundae caufae pofterioris,
Haec in particularibus excmplis exrrcmis faris pa-
:
:
eodem
qua fundatut
gpparet qu6d.
pium afiiuum rcfpc^ talis pcrfcdionis , imm6 magis vidcnir quod habct , toc iimpliciter concedendum eft quia hoc dignificat luturam. Contra quare ergo non ftatim dicuntur perfcdUi fecundum oranem pcrfedioncih pombi-
qua fundctur., -qu^ illa non in quo eft alia minor , in ,
requirit, In
poreft efle in
uihil
mouet
fe
j
raracn roinor eft falf^.
Ariftotelem adducere hic ad
ciim in fimplicibus moris nihil valeat.
Qusftio HihU mMU- nihil ytleat, ficut in potentiis anitnarciiin etiam. frimo, tur in qaibulctmque quantis , nihil faciat con-
frimitMte lo-
r*lu*tu, »ia e»m(J$lit»tit
hoc
tra
caufi»
quod
,
aliquis ponit
effcdiua proprij caloris
fM- totom feciat caHdum, lit ejt fuhiedi vel mouet fc , vcl agit frteist,
»djmif»fi*-
:
pdm6 facit
in fe
,
mo (ecudum
ignis eft
totus fc
accipichdo
calidum
fe
fi
ille
& ita idcm primo mutat,
ficutaccipitur in j. Phyficorum le ignis
nam
hcct
,
,
:
pnmot
non tamcn
il-
accipiendo pri^
aliam fignificationem:quid mirum?
quia vndecumqae
fiat
,
nec iUeigm'$ particuiaris
quantus eft , fic primo calidus. Sequiiur cnim contradidio ; quod fcilicet non eft caUdusUi pars
non cadida & quod eft calidtts , fi pars cius fit non calida. Primum fequimr ex primitate {ecundo modo , (ecimdum ex primiute primo modo. cius
17 Afmhiea* tHrtwmieHer fMJli»jti»mfi
»h tmmi »iit, t^md amefi iffitm.
fit
;
Quid ergoeft calidu prim6,vcl calefadt prim6, primo notat inhacrenriam propria pafliDnis ad fubiedumjRefpondeomullius proprix paflioficut
primum
nis confueuit
hadenus
&im aliquod
fingulare,fcd vniuerfale,
aflignari
fubie-
quod ab-
ftrahit ab omni quanto , & a:qualiter faluatur in hoc toco,quanto homogeneo,& in eius pane. Et verum cft , qu6d ab illo vniuerfali nunquam remouetur,fi aliqQid non fit calidum,de quo iftud vniuerfale non przdicatur alia circunftantia.
Hanc rcfponfioncm
,
& plura dc acquiuocatione
eius,quodeft/>n«w:quatrc in loco fupri fignato.
Ad fccundum de quod in mouente
fe
adhi
,
& potenria
,
dicitur,
quandoque funt plura
difFc-
fecundum intcnrioncm , fecundiim quorum vnum mouet , fecundum alterum mouetur. Et ita non primo mouet idem fe, quoad prxcedens argumentumj nec fccundum idcm oft in & in potcnria, quoad ifhid fecundum argumentum nec fecundum idem eft fundamentum relauonum oppofitarum, quoad terrium. Exemphficatur dc volunute roouenie fe , quia eft aprentia
&
a^
;
pedrus
,
Contra
& eft libcr & inquanmm hber mouet. ,
iftud arguitur
litmtn deffdet »h nttt
quia difTerentia inten-
non
iftos
completiue autcm Sc in adhi
,
eft in re
ledu tantum
Efeam rt»-
:
rionis
,
nifi in
potenria
fecimdum
eft
ab intel-
autem difTerenria requiritur in aliquo ad mouere fe , cum illc fit cneQxis realis., oportet qu6d illa difTcrentia fit realis: quia realis etfedus nou dcpendet ab ratio:
fi
qua:
a^
quzcumque
nis. Item,fi
fpecics
cum habeat
gc-
& diffcienriam.qujc difrctuntinienrione fc-
nus
cundum iftos:poterit quarcumque diim formam difFcienris mouerc
ratimut.
,
,
fpecics fccun,
&fccundum
formarfi gcneris moueri. Item, toram cflcntiale eft
minus vnum , quam
iftud
,
inquoeft tantum
difFcrcnria intendonis:quiapartcs eftcntialcs rea-
ftif.
rttifitmr
ftAitQt
qumtenui in
»am
efi
fer dilferemti»m
frtfrimm. TiixtJ.Vi.
qux
rarionem
Propter iftam
riuntur.
pofTct
bcnc
ad argumcntum
dcclarari
fpecialiter,
potcft dici aUicr
,
qu6d
fi potentU acdpiamr , quotnodo ferrao habims eft dc ipu in piimis duabus quzflionibus huius in 5. nunquam idcm fimul cft in potcnria , a£hi fecundum idcm nam quando eft aqua cahda a£hi , tunc non cft adhi fh'gida/cd potentiatantum. Et cum arguiwr, fi cft motiua fui ad ,
provt opponlmr a£hu
propriam:Quod probamr;rom,quia alias fubiedo pnroo , fi incflct fibi fecundum aliquid in intelln^u eius , & non fccundum aliud ; fiicut homo non primo viuit licct per fc viuat ci j .cdcper Jcitum.qaisi fi inquantum ha-
; ergo mobile in potenria. intcUigendo de
frigiditatem
eft in
a^
tur
adhi
talis
,
qnale
eft
Fallada Confequcnris cf^
formaU
:
non enim fequi-
matcris pcr putrcfnSdonexn ad formam vcrmis ; ergo Sol eft in adhi vcrmis. Si enim ad agcndum cfFedum fufQmtdeft fidt pcrfc<5ho adhua quandoquc ciufdem rariometiuum fmi nis , ami iUa,quae eft in efFc£hi , quanto magis »dformM ,
Sol
cft tranftnutariuus
«quiuocum
,
,
& fic
?
formaUter habens adhim fimilem ,quu tunc non cflet agens zquiuocum : fcd virtualiter habcnsj quia fcilicet formaliter habet cmincndorem. Se-
cundum quid igitur eft in potentia , & fecundum quidinadu.
Rcfpondco
dum terminura motus
,
,
cftinpotentiafcam-
in afhi
fccundum prjn-
cipium atfUaum aquiuoce refpc<5u tcrraim'. Si autem potentia acdpiatur, vt didt rclationem principij, quomodo didhim eft de.ipfa in 3. 4. qua:ft.9.huius aut didt relarionem prindpij ad prindpiatum:aut ad aliud prindpium, quomodo prim6 diftin<£h]m eft in fbludone quxfUonis ). anic.2. Si ad principiatum,fi iUud dicamr adus, concedo qu6d nihU idem cflcntialiter cft potentia,& adhis:quia nuUa vna eflenda feipGim prindpiat propric efFcdHue,necin quocunque gcnere
&
:
principij.
Idem tamen fiippofiram poteft in fe habcre quarum altera fit prindpium idd-
duas namras ,
uum,& altera principiatura:& ita
eft in potcnria,
i
,
eft,vtmmque
eft
accipcrc
,qu6d nuUum fuppofi:
:
tandcm potcnria
dicat
rcladonem prindpij
quod didmr cfle a^uo,non autem didtur achis:
pafGui ad prindpiura adtiuura,
formam
gcneris ineflct fibi
pria;aut fct
,
fi
cx aliquo impedimento
faltera gcneri in iflo prius
alij
adu ,
fcUicet
tunc acdpcre, quod nihil idcm
eft in
potcntia,&
huic pro-
non eft nifi fub aliis tcrminis exprimcre ifhid , qnod nihU idcm eft a<£huum , & paiHuum» & non cft probario a priori. Scd cft pcddo,idem accipiendo fub oliis tcnninis ab ptODadonem fui
non
ipfins.
illa paflio
& ita non eflet
,
cuili-
incf-
natura ineflef,
in adhi
,
Ad confirmadonem de
contrarietate
^ends,
intcUigcretxir dctcrminari per
& padentis:Ucct cx cUdHs in quacft.6.ad priraum
formam difFcrcnrix. Ethac probata arguitur vltra:cum mult^ , ad
argumcntum patet,qu6d ibi ftridc furaitur aHu: quo etiam tnodo feamdum praedida nihil
quam
illa
forma
I5>
hoc cft,potcns per prindpium a6biuum,& in a. Si autcm potentia dicat reladoncm principij ad a<^ra , vt ad aliud principium intrinfecum , tunc accipere quod in nuUo vno fuopofito
in
bet
efi
agcns quodcunque »3mi»Uvir. eft in adhi rcfpcdhi efl«hi$ , non tmmliter , vtl
fuffidt cxceUentior
non
:
Cy- fitenii».
&
cificara
ineflet
Id^m mtm efi fimml in »itm
:
Si
bet fub generc ineflct ,
1%
,
ie
&
;
bt
:
tum eft fic prardicamcntalc & ita nuUum ftippofimm erit compofitum cx prindpio potcntiali,& prindpio , quod dicitur a£his quod cft falfum.
:
fi*
79*
§lm»»gHHt moucnt fe,fint proprisc pafliones eoi»ft^im»~ nim , moucbontur ad illa , inquanmm fimt tah'a tmr feemmdii per difFercnrias proprias , non fblum inquan- eamdem r4> tum indudunt gcnus j fic enim ad illa moud)untur , quomodo illa rccipiunt Sc conftat , quod agant inquanmm ftmt in adu pcr formam , crgo fccundiim idcm re & radone vt fecundum immediatam rarionem abfblutam agunt , & pa-
qtuc aliqna
funt diuerfie, & vcram compofirioncm rcalem faciunt tamcn in tali toto eflcntiah nunquam forma mouei mareriam ergo multo magis,nec hic Item,propria paflio rccipimrin fub-
lircr
Trtfrim
XIV.
agit
^
Lib.
791 agit in fc titns ttntr»-
:
potcft
tamcn
dici
,
X.
I
quod
ficut
Metaph.
agens
pafTum in fine , ita contrariatur fibi in principio adionis. Qjiando autem aequiuocc
aflimilat fibi
Agit
non afllmilat
,
infine formaliter/edyirtua-
tantum:quantum enim ad ejfs formale,
iiter
efFc-
rieitu fufficit »ii
»Qimm.
Capii,.
infunt
,
licct virtuaHrcr infunt
rabilium
,
quas habet aliquo
modo
virtualiter.
Secund6 arguitur fic adiuum quodcunque immediate refpicifpaffiuum taleincommuni , :
&
ideo refpicit per fe quodlibet in quo reperitur ratio talis pafnui : ficut fupra probatur in primo
quanto habet in virtutc formam aliam , pro formalitcrcontrariam formae pafH. Et talis contrarietas fufficit ad adionem fic tantum contra-
articulo folutionis
:
riantur adhas vitiofi habitui virtuofo
mcn corrumpunt^patet
:
quem
ta-
SCHOLIVM
VIII.
quod di£ium
&
tripUciter
eft,
a£liuum
in aEiu virtualiter,
ejfe
in potentiafarmali refpeHu eiufdem forma,
quam
Ad primum
potentia.
eft illa
plicat cfuomodo
aUw virtualis non toUit capacita-
remadaBumformalem vnde ;
Sol,cjui eft virtua-
liter calidfti,poJfet ejfe formaliter talis
non repugnaret ei
, fi aliunde
»0«
,
eft
corptts
diftinB.i^.a
i.
neque hinc fequitur quodlihet agere in optime tradit i. fequenti vt ihinum. zo.
num. fe
quia fcilicet
,
dequoftue Do^tor,
corrupttbile ,
ad
optime ex~
,
14,
&
&
,
dtftinft.
refoluit
Adftcundum , non 3 quitft.j. num. 3 O. an cognitiua , vel appetitiua agere pojfmt .
in aliampotentiam , fed iuhet ftudere pro alia refponfione:verum id Admtttit i.diflinB.9.quaft.i.§. Ad qua:fl.»«OT. i^.quia potens producere aliquem
effeBum,puteft
Probatio minoris, aqua c4ida
fui.
approximatum oon friccfanon eft vete adiua refpeftu
frigcfadiibile
cit;fed calefaciticrgo
& acutijfime,contra id
,
nullum autcmillorum , qu« rationem , habet
:
:
fui,ficur
NsTAT
1
eum producere in omnifuhieElo ca-
nec refpediu alterius}
appetitiua in alia potcntia
cognitiua
vel
,
potefl caufare
& appetcndi:quaE tamcn alia
aiftum cognofcendi,
capax
fic
non
efl ilHus.
Confirmatur ratfo ifla : quia vbi aftiuum efl aequiuocumjficutde Sole.refpeau generabiHum,
tum in aliud , & in quodcunque aliud paffiuum approximatum non enim Sol fe tranfmutat ad formam vermis fecundum aliam materiam , hoc quamcunque asque- difpofirarn , & approximatam. Ad iflud fecundum , cum arguitur,quod z€ti:
&
uum squiuoaim in
ageret in aliud a fe
Refjjonfio
quando
,
ficut agit
ordo duos effedtus eiufdcm agentis , inquantum funt ab ipfb , licct neutrum illorum fir caufa fe.
,
cflcntiaHs
efl
intcr
non tamen
pofleriorem caufare,
tamen feparatti pojfunt caufare ; fpirituales a^Hs in aliis potentiis caf>actht*s feparatts , &fic Angeli quandoque lequuntur ; puto etiam aquam alia frigefacere fi calidam nontantumfe , fed
tenendo quod totus radius fit iromediate a luminofb , vt i caula ; nunc auTcm effedtus caufandusin ipfb , in quo cfl per-
aliis
&
DoElor aquam
ohiicit
frigefacere alia,tantitm perfrigus forrnalejion vi-
detur verum,fed iuxta principium eius, quidquid efticit
effe^um
,
cum
ca-
efficerepoteft in quolihet
paci eius, ficut aquafrigefacit fe perfuam
&
quando relationes oppofit* , eadem natura, vel fuppofito, de quo
explicat quomodo
i.
in
ejfc
diftinEi. ^.quaft.j.
tium.i^.
Adprimumpro
alrerius
:
^lum priorem. dij
fc(£tio a
in
:
(jodjredo,
Contra refponfioncm iflam
adu virtuali
,
,
qus
pfl
in
cfl
Arguirur tripHciter. Primo ficquod
modo
efl in
lem
ergo ncc quod
,
nullo
potcntia ante aftum, ad adbum fimi-
dum aliquid
efl:'
cfl
jn a£ku virtuali fcciui-
in potentia ad illud formaliter.
quia tunc duo adhis eiuf^ fpcciei pofTunt eidem inelTe. Confcquentia
Antcccdcns paret
dcm
flat,
ad quod
,
ina<Shifccundumaliquid formah"ter
;
hoc
& idem efl in po-
tcntia reccptiua formalitcr illius illa virtus.
probatur. tuah'ter
,
Tum
,
:
quia aQms in quo
cfl alius vir-
perfe£lior eft illo fbrmali, qui cft in
&
magis fubieiSom , ita toUit potentiam ad forrnalem magis , qukm yirtute eius
;
ergo
ah'us formalis. illa
pcrficit
Tum,
perfcdio fonnahs
quia fruflra videtur in fieri
quam
prius.
habent ,
;
ideo
,
nifi prius frigefaciat
Sed hacc refponfio deficit
,
frigiditatem in
quia aqua caufat
alio per efFcdtum
,
tur
non per feipfam. Sccundb ponfio non fe extendit ad potentias apprehenfi-
proprias,
114$,
& appctitiuas
rre
qubd afliimpmm
:
nem
ideo flude pro alia refponfio-
;
tranfeuntcm
,
eft verum de agente adtionon immancntem. Terrid
aliquo efie a fe
,
quia fecundum
didam
omncm
adtionem in asquiuocc agenre, puta quod lidicererur
gnum calefacit fe non autem
ignis
;
tum fincquonon:ficHt ponunt
:
fcd-efl
tan-
de obiedlo refpe(Stu potenti«E,qubd cft tantum finequo non refpedtu a£tus. Confirmatur iflud:non enim magis repugnant adtus, potentia in vno,quam in alio; n ergo alicubi reperitur aftus ciim potentia aliqui
&
fine repugnantia eorum,vbiqu"e reperietur;
&
fi
corum , vbique ne-», getur:& tunc nihil videtnr efle , perquodimprobetur , quodquodlibet cum hoc , quod efl in potentia ad aliquid cft tamcn in adu refpe(Su eiufclcm , in adu fufficienre ad agendum illud. alicubi negetur rcpugnantia
,
luxta hocadditur, quodprincipiaMetaphyfica,
qux
virtiuH:
funrvniuerfaHflima, nullo
quae fibi formaliter
modo
fijnc in
&
&
aliaf
conclufiones mulra:
:
neceff»-
rio priorem.
An ccgnhiua efficere
frigiditatis »{}& in »lioi , hsc rcC-
ignoraria vnius condufionis negarctut principia,
,
fterlor fequi-
vt
quia tunc vi-
terti6'
In tffeaihm «rdtMtit pc~
non po-
in porcntia receptiua
ifVa
pcrfcftius illud,quod
fit
Tum
Deus poffe efld multarum perfei^ionum flcrptur
fic fe
quocunquc particulari ncganda , proprer quamcunqne difficultatcm fpecialcm incidentem. Si enim in vno negentur , in omnibus ; &: itaex
prashabita
,
quia per formalcm non recJpir,
effedus caufandus in alio
arguirur per inflantiam
&ffq'
efl in
&
tefl frigefacere aliquid
refponfionem
aftiuum
priore parre ra-
,
aqua calcfadta ,
fe.
cfFedum
prius natura caufer effe-
Exemplum de
& poflcriore
,
potefl rale agens nifi
fojftt
virtu-
fem fnhftantialem, ita,& alia, ejio frigusformale fhnul concurrat,quando adefl. uid tertium , hene pojfunt
.t<«eM4»
qu6d aquiuocatio agentis non toIHt rationes generales adiui,quas videntur efle ageretan»
patet
paci eiufdem,fi dehite approximeturfed huiufmodi potentitt corporex non approximantur dehite
applicentur:vnd« quod htc
t^ »i
adiui refpedlu paffiui alterius a fe quod tamcti efl paffiuum eiufdemrationis ; ergo nec cfl adi-
uum refpecStu
Ethicorum.
z.
'•M^
ponuntin: adiua refpecStu fui
aUud
^^
Sol etiam ; formas gene-
videretiu: efle in potentia pafliua ad
dlus talis imitatur caufam, non propric afllmilatur ; ita in principio contrariatur paflb virtualiter fiu*, c»ntT»-
non
quemadmodum
fi
quis
Qu^ftio
nendo impofHbile iam enim ad hocveititur dif-
dter negat.quia eadcm
bando quod Ugnum non calctacit fc. £t clia^ quod ad hoc non accipcrcm argtunenmm cx repugnanua a
aliis.
Ad ifta,qua: difficilu vidcntur, refponderi poAd priraum , quod confcquentia non vale^
quarcunque enim ratio aHIgnaretur pro antecedente de a<Sibus ciurdem rationis,pro confcqucntc noB concluderet>fcilicct de adtibus alterius raAStuvir- tionis. Ad primam probationem concedatur,qu6
&
ita feeft , inquantum diftinguitur a vinoiali \ cundura illum ptoprium gradum eius non perficcretur fubiet^m , quod haberec folum virtualem- Per hoc ad fccundam probacionem , quod perfe
tU, miner
ior
efi
haberec fubie€kum habendo illam maiorem
minore
:
& hoc nunquam eft quoniam
cft limitata
cum alia.
,
pta
illa
quia onmis limitata minor fubftanria
perfe
ens
eft
cum
maior
eft feipfa
Confirraantur iftz refponfiones
enim ,qu6d
pacet
:
quzcunque ptzcisc lumquocunque accidente fiio
prxcise fumptomec taraen ai£his (ubftantis
tollic
potentiam ad acddens , ncc fuperfluit accidcns, quia fubftantia ciun acddente perfe<5tior eft, iimtitm cum
quam
imjinitttun
patet
fscit iiuitti,
idc6
tt^iim»f»U.
Ad teniam probadonem
iU>ftantia fbla.
pcr irapoflibilc formalis inciler', nullo
fi
tnodo
eftet
perfedHor
:
quia finitiun ciun infinito
quod
dc Sole
virtualis
quod
additur ibi
rcfpondeo gencrahtcr cx rarionc adhis
,
,
& formalis
infint
,
nunquam
eft
rcpugnantia
cidcm quia tunc vbique :
cflct
repu-
gnantia^potcft tunc vnus cile in aliquo, cui alius refttg-
ttst Seli^qHt»
tftqnalitM
etrniftiMit ctrfenf.
rcpugnat cx alia caufa , non tamen quia habet alium a^m,ficut in propofito calidum efte formalitcr rcpugriat Soli
corporis corruptibilis
, ,
quia
cft
ptopria qualicas
& pet confequcns non eft
Sol fubic
Ncc
ignis capax alBc-
qu£
cft propria qualitas mifti:fed non idc6 non capaxcaloris, quia cft calidus virtualitcr:patct cnim quod Satumus , qui ponitur /rig^dus virtualiter non magis cft capax caloris for-
dinis, eft
Sol
quam
ciufdcm
fcilicet ad inftantiam naraconcado, quod iCcas talis &talis,fiue a£his virtualis pocenria ad formalera omnino ih nullo repugnant quia tunc vbique repugnarent , poteft tamen alterum illorum aUcui tertio :
&
:
non & vtrumquc tcpugnarc. Et fccundum
fmmit »ff»-
mun enim cft fermonum vcrorum confefsc fc habcrc his,
qus apparcnt
lud efle principium, ad tur
?
fed
:
quod
quomodo
dicctur il-
tot abfurda
fequun-
Non crcdo quod Ariftotelcs pofuiflct
ali-
,
Ko» tjlfrit»tifiitm,idem
quod complexumefle prindpiura nonfblum primura,(ed nec dedmum:ex quo in mulris fingula-
»•"
ribus cuidenria abfurda fcqucrcntur. Si ctiam il-
fmfiuimrtffeSm mtf'
lud cft prindpium
primum Metaphyficum,fdli-
f*II*
*f*
*Simiim,(*f
deitt.
idcm potcft eflc in z6t\x virtuali,& in potcntia ad a^him formalcra , cuius ille virtualis fic prindpium cfFc^uumjfi inquam eft principium primura Mctaphyfiomi , fcio quod illud non eft in Metaphyfica Ariftocclis fcriptura. Si ipfi habeanc aUam Mccaphyflcamrquomodo fbli ifH talem intcllc(£him habucrunt , qubdterminos iftius principij capcre poterant , omnibusahis non pocet,nihil
tentibus tapcre
?
quia
fi
capcrent tcrminos
,
&
principium primtun, ftarim huic ac-
ifhid cflctjVt
qnicfcerctunquod tatncn multi-non tantum non capiunt vt prindpitmi , immb dicunt fimplidcer falfum pro mtdtis dus fingularibus.
Ad terrium
prindpalc, pro opinione prima de
relarionibus oppofids,
<^ra
cft in
diccndum , qubd
ficut di-
fblutione ^.q.huius. 9.an./.alia cft
*4 ReU:i»fr»-
dmrentm,^ refrediuii n»n
lado produccnds ad prcxlu^lum , alia principi) adhui ad principium paflluum , qn2 ambo funt prindpiarcfpcduciufdemproduti", Primxdux rclariones nunquam infunt eidcm fuppofico : ni-
foffmmteffe
inretlemfmf. fifitttvelnn, tttrttJHUt»,
enim fcipfum gignit nam runc quando non cflct , cflet fed nec fundanmr iflac in aliqua vna natura liraitata quia natura limitata nunqtiam fc rotam non diuifam communicat produfto^uphil
:
:
:
Seamda dua rclationcs
pofico.
quandcx^uc pof^
& in
vna natura fundari: quia fic relau non dependent cflentialitct vnura ab altero , fcd tanium acddentaliter , hocvt fanon vt fit ciat , illud vt rcdpiat aliquid ab ifto
funt in vnofuppofito
,
:
ab
illo
:
In primis rclationibus
produ^m > fe-
cundum
:
fibilc
idcm a
fe
dcpcnderc , quantum ad aliquam , fiue fecundi^m tjuid.
Poflet alitei dici
,
qubd duac reladones realcsopilli infunt dux
pofits quando infunt eidem, prius
Pcr hoc patct adtcrtium
illam
o^.i.T
funt vniuerfalii£ma:fed nullura il-
lorura in aliquo flngulari rcdpit inftandam. Sig-
pcrfe
vnde omniacalia argurae:ira
finu .qnjutd»qite iminfitn »Ue, qui- repugnare, cui alrcr incffc& alicui tcrrio dtqittBmter. alicui tcrrio
Tx dtfeau mrgmmtnti,
rum eft, quod
non poceft incflc , non cft caufa impofHbilitaris, quia alius ineft ; fed ex alia caufa fpeciali , quz fi
j
flarec flne illo alio a
deqnefimttl
mc in ab'is,qu£ dico a fe moueri. Quod addicur de prindpiis Mecaphyfids , ve-
dcrent contra
vbicunquc vnus ifhjrum adhiimi ineft,&alius
Sol
impofTibilicads.
ASmtAr-
putatio,vt contra talcm fblutioncm argucns,pro-
illud quod cft in crcaturis , dependct ^ produccnte impoffibile «ft candcm natiu-am a fc eflcndaliccr dcpcndcrc , non auccm eft impof-
malicer,
proccdimtfecundumw» caMfam,vt r4«/4in.Nam
tmslitifirfer-
:
cftA
nat» adus virtualis in E>eoinfinitus
:
nihil tnaius ciiinfinito foIo:fed
Ctier
795
<|ub ex aliqiu ignoitmtia concedeiet idem po(Ie album,& non album,priinura principium fimpli-
teft.
fetff»fitm
X V.
:
hoc quandoquc ncutrum potcft inefle : quandoquc vtrumqueiquandoquc hoc finc ilIo:quandoquc cconucrfb. Quod ergo didtur, quia tunc non refh« vnde probccur , qu6d lignum non calefadc ^ fe, fed ab ignc Refpondco , videntur ifli ex defe^fhi argu:
tttms fttrttm
menri ad propofitum fuura dimittcrc panem op-
reffttidtmii.
ponencis,
& afrumerc pancm rcfpondenris
Scoti Oper.tom.ir,
,
fufU-
, puta duplex refpedus princiufHcm principiati , quam fbni
rclacioncs difparatae cipij rcfpcdlu
confequitiu: relatio
pium. Scd hac
matua principii ad princiduo dubia fupponit : v-
rcfpoiifio
num , qubd illx difparatx aliud*
qubd
talis
funt priorcs oppofid^
priorius aliquid fadc ad hoc,v<
oppofitx pofHnt inefIe.Si enim cx fe repugnarent» eciara difparatx aliae illara
rcpugnanciam non
toUercnt. Potcft crgo did, qubd fioic nacura
om-
Nahtr» iUimitst»
fttefi nino illimitata potcft efle rundamenttmi rclario» tfftftnid»num oppofitarum primanun producends,& pro- memtmm rtdu(^4icct non caufxa caufad,quia timc idem 9 Luittuim fc cflendaliccr depcnderet , ita natura aliquali- fr»dmcem'Ut ^frtdmai tcr illimitata poccft eflc fundamcncum duarum
&
oppofhaitim lAanim fecundanim , X
XX
qux minui repu
LiblX.
794
repugnantrquatlibet autem natura, quat
quod
eft
receptiua alicuius perfe6kioiws
Metaph.
cum hoc, ,
ponitur
ctiam a&iua refpeiiu eiufdem.ponitur aliquo modo illimirata , inquantum prznabet illam virtuaIiter;ided,&:c.
Contra iliud arguinv , oppoHta omnia induduut contradiif);oria;ergo (1 eidem infunt reUtiones oppoficx, eideni inerunt contradi^loria. Itj^ T.C.70, X. Phyficorum , mareria non coincidit cum aliis ciulis : nec in idem fpecie , nec in idem ntmlero. Ad primum pbteft dici, qu6d relatiua non indudunt repugnantiam, vnde relatiua funt^fed ratione iiindamentorum inter qux eft eilentiali^ deMateiia noB pendentia. Aliter dicitur,qu6d aUa k contradi£ix>foincidit c0 lijs non funt fbrmaliter opponta , nili in abftraaliis paufis, £^q ^ maximc contraria cflc fimul , non fit con0xfmtttr, tradi6lio,vt quidam dicunt. Ad (bcundum , intelligitur
de materia ex qtu^on in
ejHa^Sc cfficiente
quocunqur,vcl.fi de materia qiucunque, ninc de
7.
huius
,
cap. 6. equus
Ad
funt mulus.
&
,
quodammodo
afina
quas adducuntur dc cog-
iila
uitiuis, patct rcfponfio
, fi
ponatturtam potentia,
quam obicAum cftc adljuum refpcAu a«Skus cognofccndi. Ad iiiud de accidcnte communi , non concludit contra cognitiuas
Dc
ientcntiam.
,
quomodo
,
tclligitur
Anima,
dicitur,
,
qu6d
appccitus
in-
li
in iilabrcui litcra,xquiupcct moueriiiiA in-
alterutru:fid
omnia^x
**
fi
ipfis.
Quomodo
fiunetur,
bcnc videantur probariones iftorum mcmbrorum ? Confirmatur iiia r^fponfio in defi1 1. Mctaph. cap.4. A mouct vt amamm , vniuocc,
,
&
phorice,quia
inquantum finis , non
finis,
c£-
eft
;
rocm
in
commento
fiiper iliud
i
z, fuprit allega-
phoric*
tum, quod falfum dicit nec in hoc cxpom't Ariftotciem,qui ncc ibi , nec aiibi inuenitur poncre, :
3, (id loca
<jU€videntur /itadere grauia non moueri
fe , vide eum
di.i.^ue/i.io^um.
t.
^^.&
fujuts traEiat folutionem htc datam. ait femenmulieris
effe
a
iq. vhi
Ad id
aBiuum^vide eum
e^uod
,
^.d.^(\.\.
qu6d amatum duplicitcr mouet de Vno. Ad argumcnta prindpalia.
inff nonfemper agat.
lutcnoiuit dicere nihil mouetfe ipfum
aliis ,
qux adducuntur (ecimdum primam rpeciali
,
prius didbum eft,
im-
ilia
cimt didlum Ariftot.
dc gradi,
8. Phyfic.
Brcuitcr poteft exponi de graui
,
& ieui,
inquantumcon-
non auprincipium adiuum moucndi i fic mobiie
fideratur prxcise, vt naturaliter
tem vt haijcns enim cft in potcruia
ad moucrc, ficut
accid.entali
(cicns ad fpeculvi:&
;
quomodo idem
re eft prin-
cipium aAiuum ex quo hoc eft niobile naturaliter , aliud tamenratione, taftum eft in 7. in quxftione de rationibus (eminalibus. Rationesautem f^emtJt in 8. Phyficor.non probant fimpliciter,qu6d gramo- ue non mouct fc fed quod non mouec (c ageiido frmue tut tuit vniuoce , vcl non ficut animai quia non habct maMetfei principium fiftendi fuum motum nec ad diffe:
^
:
:
rentias contrarias
mouet
{c,ficutanimai, ita
quod
&
argumcnta aliquid conciudunt de veritate, intelligenda fiuit (ecundum dctcrminationem
ilia
cius fequentern
motuf
pro
greffiuiuMi-
:
ficut in aliis locis,vbi arguit
poftea deterniinat.
Ad
qu6d
patet
,
,
quod
&
ofeaitti.
,
(bluit feipiam
&c.
quia
:
cum
(ed
,
& fumimry»»K/
ftatum,pTo, idem,\t patct per probarionera:(num
enim & non aliud & fic iu definirionc potentia 4^iu£ non pofuit ab(blut^ tranjmtttandi aliud, fed addidit , aut inejuantum aliud. Ad fccundum :
dico
,
qu6d habito tcrmino agens non
agit
:
non
Agtns i»
&
ta
caufaadiua
(ed aliud
,
cum ip(b
, fi
qit»re
ilUid aliud
etiam non habec in quod, vci circaquod a^at,non agct. Si itcrum alia a<5h'o naturaiitcr prxiupponatur fux iila non pofica,
non adfit , non agit
:
fi
:
nonagcc. Si candem eft iiberum cx (c,pocens non agerc , vno iftorum (ex modorum poteft (aiuari
deqiiocunque motiuo
quarc non (cmper mouet Exempium primi, graue quando eft in ccncro, Exempium (ccundi aqua bulliens praerente igna calefacicnrc, non frigefacic fe. Exempium ccrcij, :
fe.
,
in cogniriuis, ccnendo agerp.
Exemplum
& obieclum,&: poccnci?.m
quarci
,&
ligens nihil vuit communiter.
intellcdu oftcndente aliquid lud
non
aiiqua
lius
argumenti.
vclie
,
&
fic
qiiinci, nihil incci-
Exemplum
(exii,
voluncas poceft
i!-
generaliccr patct folurio
il-
,
pars quicfccns iocalitcr,alterata camen,mouct 10-
malisi
caiiter alteram
partem fibi coniun£lam pcilendo,
& deindc mouetur a primo pulfu trahendo:& quod
&
motus non
ille
iilic
cordis,
partcs, trahens
non
fit ,
i
moto
,
nifi
fic,
,
probaeur fiipra. Poftea adducitur Arift. de Animalibus de fcmine hoc cxponitur (ccuDduni quandam cxcellenriam adtionisex par-
jfaiturficut
in
1
6.
:
te (eminis maris:non quod iiiud prxcise agat:tum, quia quomodo tunc fcEtus qiiandoque auimilatur matri ? tum , quia ciufHcm fpeciei eft femen v-
(rumque adio {equitui formam. :
K^NNOTAT. MAVMTII,
per partcm:
& pellens funt dux partes & infcrior in
pars fuperior corporis
Tum
,
quia
fe,
non impediri potcft nc agat,per vir- femfer^pti habito ctiam , tutcm cohtrariam fortiorem. Si eriam non cft to-
mo-
iliud.quod additur de
tu animaiium, potcft benc concedi
:
mo-
($ nta
audloritatcm
enim addidit inquantumfimul natum , quia ab(b^
Erobando:{ed in aliquibus tanguntur aliqux proationes ad quas reftat refpondere. C^m addu-
fit
Ad
flicat,vno exfex capitihus contingccc^uod agens
De
,
procric,
Ariftotclis hic
opinionem in
^uamtJe
(cilicct
tttt
& Mct^phorice. Dc hoc quxre in 6. in quxftione
determinationei»^»M««»»
.
,
vhi idprobat.Ad fecundumprincipate,optim* ex-
%S
T.c. 1 «r,
ergo moueri filji corrc(pbndens,eft moueri Metaphoricum. Per hoc rcfpondctur ad Aucr- AmatumtMm tum metA-
IX. num.
T.c.^*.
Phyficor. prima contraria aonfttnt ex aliismec exs
ciens
fofita
met»''
ttet
phyfici.
uenitentur cxempla multain libris eius,in primo
quam ponit cauiam vnam ih naturalibus.
S o L V I T argumetita
tnuUts.
dc rationali,mouetur Metaphoricc,mo- Voluntxsmo^
derarum,finis fcilicet, fed hoc eft mouercMcta-
jirifl.
dMimodt
rufHcicns
agente vniuoco , non de vtroque generaliter fimul. De materia fx ^iMfatis videtur Arift. loqui>
SCHOLIVM
«
refpondctur
eft
uct autem propri^ efFe<5h'ue:nec eftinconucnicns,
qu6d
fjr
ijug.,
Ad audoritatem
caufa fui accidencis communis. Ariftot. j.de
Equus finu
lenendo pracdidbm
appctitu rationali
in (equcnti quxftionc
Ter.e.il.
SEquimr quxftio dccima quarta
dc motu
cuius rcfpcdlu fui ipfius,vt moucntis, c.c.i
ali-
& moti,
& cft prima,quam formac Anc. Andr. in hoc
p. auc quia
non
vidic aijas prxccdcnces
fenccncias prindpaies
aliquamm earum
;
auc quia
in nocan-
dis iuxca liceram inferuictautquia alibi infeiendas ip(as rcieruauic.
Quomodocunque
fic ,
hxc qux-
&
multiam venciiaca apud anciquos , momaximc in via huius cftnotabilis , dernos , copiosc flio eft
&
&
z6
Qu^ftio XIV. copiosc hiccam tra£buit. In primo «iamScnin Reportatis f i.prol. tcntiarum di.i- ^.
&
&
.^
ia i.di.i.t].io.& eUfi.is- ?• vnicM ipfam difputa-
tamen cjuam
4iit,(pccialius
Plato/upcrius inchoando.videtur tcnuiflc par-
Qjlaerc ^.Phyficor. commcnto i.&c S.Phyficorum,
&
&
Mun. commtnto z8. commento 40. j. Cxl. ^.Cxlxommento 11. 8c i.dc Ammz commento iz. Aucmpacc ctiam partcm affirmatiuam, quaniiim ad motum clementorum alleruit. vidcatur Aucrfocs 4. Phyficorxommento 71.& 4.Ca:li,vbiprius. Dodlor autcm in principio (blutionis ponit opinioncm tcncntem ncgatiuam pancm in.qua:Primo
ftionc.
ccndoKio in
in gcncrali
&
,
conTcqucnter dcf-
particulari,vbi y.vcl 8.di6b,fcu con-
clufioncs poflent fonnari,
& trcs rarioncs princi-
paics pro prindpali conclufionc notat.Vidc
Tho.
inqde
quibus locis
eriam God. ^Modlibeto
& quodlibeto
Si
PhiUfofht in Prddicamentis/]ttod dHorttm fecHnditm exifientiam fe confeefMentiwn, t]Mod efi caufa aJteritts,efi friits natnra alto:vt ho-
minem ejfe ad orationem hoe dicentem:t]Momodo
er-
go inteUeSitt frius natMravolHntate.^reffeSH enim tlUMs,nec efi cauft fartiaUt, nec totalts, nec vt vo-
Innt aUqui,firte qua non.
H«c Htcra faris
fubriUs,& notabilis cft,pro ca-
ius dccIararione,& cuafione, vrdc in 2.
^.
6./]. 7.
vidctiu:
rcpugnan-
i^.vel ii.&quodli.
t].
i).
^J.Et
commum',& ordinis naturz in fpeciaU notabis in diuinis,& in crcaturis plura hicaddcndo.
in
,
dente,
&
prefsc illas rcfponfiones.
J4.<].i.& f. Et .igidius Hcrcmita/i/^fr Ub.Phydtbi. Qujcrantur ctiam fcquaces S.
res poftent alTignari
&
horum ,
& Albcnus Magniis & loanncs landu,
Quzre ctiam aUqu^-
^ift.\i.aHs^.^& alibi.
ter in
&
Excludit conlcquentcr quatuor fogas:Iicct pluvt habet in 1. vbi fupra de
,
Quzrc
caufa motus grauium.
illas vias in
expofi-
nus , qui tamcn affirmatiuamvidcturfoucre , ialcztcri Nominalcs intcm panialiter, Och^,
modcmos Parificnies ibidcm:ncc cnim pcr fc a rc-
ducantur.
moucnte prohibcns, ncc ab
&
ConfiKjucntcr impugnat illam opinioncm
ponit didaoppofita
,
in gcncrali
,
&
& fpeciali pro-
ccdcndo,& dcdarat cgtcgic vbi idcm,& quando non potcft agcrc in fc , vcl moucrc fc , refpcdhi cuius termini,& vbi,& quando, &rcfpcducuius |Ic,& inftamias tollit fuo modo & tu impugna:
&
;
bis euafioncs Thoraiftarum
,
& aliorum hic gar-
rulanrium propriam voccm ignorantium, vt fcis. Lifra ibijciim dicit de hisdlihi,quxK fupcr U. :
Phyficor.^ in 1 di.i.q.^.& gic,(^ in ejtiodUb. q.
1
in
^M.ii.qu.i. egrc-
1. aliqualiter,
Supra etiam in hoc lib.&
f .huius
tcrigit.
Ante illam refponfionem,ibi
quxdam
litcra
,
qus
:
affignatur
Extra
:
intelligi-
tMr,e]Mod ofienditHr tmfoJfibiU^itmfit relatMm
ad
iffum;aut cfuod illud,<]Mod efifrim,fine inteUeElu tMnc in fic iUittf, <]uod eji foflerttu tntelkgitMr :
&
fcfaratim intclHgi
tamcn
illud,
qued
confifieret frioritat natnrd, efi fojferiM,
;
&
fi fit abfolutum,fi-
adu moto.ncc quitur crgo
a gcncrantc, nifi virtualitcrjrelin-
quod a
cffc^uc, vt t]uod,&: graui-
fe
tatcaut i forma fubftanriaU,vt fiio
modo
Quod addirar ibi de mom progrcfliuo animaUum,pondcra per totum,& euafionc,& impugnarioncm fingularcm,& expofitionem in Arift non vulgarcm.vbi poflet introduci id^quodhabctin^. di.jo.<].-;.& di.^$.<].\/^
fibi
attribuunt,& hocfecundura
vidctur probabilc, quamuis las qq.velint
non
ftiille
Non ergo tn hoc,t]uod
huiM,ad hocjic
emm afinus cffct frior natura
tUo
i
t]Mta
efi
hocejfcvcl fojfc cffc.fine
tMnc frtunijfa dcmonfirationis fotifjlmt
tion cjfent prtores
natura conclufionc:cum Deus ctia
non fojjit faccre , e]Mod illts verif exifiemibHS conScou Opcr. tom. Vf.
il-
<^nzipfius funt,& omnino ciuseflc fortius reor. Dcinde ibi TertioeU tMtritione,8cc. aducrre ad ea,qi£Ehabct in i.difi.i^.& x^.& in j.tU.i6.& :
& feefuen'
in ^.dt.\o.e].6.& di./^ t].i.& 49.^.1^.
&
tibMs,& alibiftfc. Quzrc anriquos, modcmos fupcr U.de Generarionc plura addcndo:cxpofirio-
raltter friM.ficut econuerfo.
hoc fojfc tnteUigi finc iUo, confifttt naturafrto-
nonnuUi Scotifbc
eius,conformes tamen do-
pondera fignantcr. Confequcnter cum didt
Ipominc.ncc in hoc,(]uod
^M^quod oftendit
dilcurrcndo.
ncm ctiam
intcUe^u tUim , quod efi flfi^ inrelligi fine frtut;fe<]Mitur cfuod naturaUtcr fofieritu cfi natu-
ritas
influentiacaElefti,ncc
a peUente.vt taU, ncc a ccntro trahcntc,nec a (c,vt
'''•^""'
efi
Catli,& aUbi. Vidc
bus ibidcm,quas
noubilis,& fubalis,& fupra omiila, hic apponam cara,qux taliscft. Contra,aMt inteUigii^quod pHtu, in<]uantMmfriiu,fine intelleElM foficriorts
.
ponitur
illis
Ad tertittm,ref-
aUum , &c.
j
fed quia
Ex
rcfponfionibus inftantiarum benc intcllc^s inferri polfunt plura,q«a: rclinquantur lcdori.
feBitm ad agcns habet forma
toribus antiquis 8.Phyf.&
de potentia motiua totali: ua quicquid dicet aduerfarius de potentia motiua organica faltcm de illa totali, loquendo, non va/let fuga,rccurrendo ad diucrfitaiem panium. Aducne eriam ibidcm ad iUararemidloncm ad U.j.dc Anima,an intclligit de litera AriftotcUs& anriquis expofitoribus:an ccncdc fuis qua:ftioni-
& alibi fxpc.
^j
qu.i.& in
3uodI.q.4.& in Francif fpecialitcr in primo.Conat. dift.ij. qu2rcOcham»»/^.(ii»/r.9.c^ 11. fed non imitando, muliipUdtcr acccptionem ordfnis
Wem.^Modli.\o.(].^.& ^Hodlih.ii.ti.u.& tfuoduy.
ficor.j.
J
tttur exifiendi confetfuentiajicet non caHfandi. dicatttr j.modtts
difputauit in Phyfids,(cd in iut.i.^.io.pomtcx-
Centtiei, c.%%. ia
naniia
^Momotio ttinc framifia demonfiratto-
nisfuntfriorcs natttra conclufioneHbi enim contter-
& <]Hodliheto%.^.ii.
j./»4r.^.ji. Vidca-
10.& ^.& i.&in
pa criaraiw xjiifi.i.^.& intf.de veritatc.f. \o.& x.i.q.^^.& S 1.& in primA i.q.% & Itb.i. contra
Brius
,
conucrtititr fubfi-
tiefinitio fit conttertibilis
tiain di(Stiscius:vt paret intucmi roftc.Quzratur
fotentia,t].
Qui^
a t]tto non
illud efi priiss natura
cum definito
f
tiicitHr,& ^.Metafhyfict,e]Mosl
Dcinde dciccndcndo in fpcciaU ibi De acci<]ttod alttjitod fubicEium , &c. proccditde motugrauium,& Ieuium,& ibi fedt mcnrionera decxpofirionc ilUus c.MoHentiMm^c.%. PhyfT.c. z7.confideta an focrit propria ibi,an alibi,an aliorumucftimo cnim quod cxpofuit, quzftioncra
'7I& %.Phyftc.& frim» contra. GentiUs,&
*7
Jn Predicamcntis
ficndi confet]Mentia:fi iFla
hic.
tcm affirmatiuam in hac quaeftionc paniculatitcr faitem de anima rationali , Sc dcmcntis. Vndc Phiiorophus & Commcntator cius;& alij fequaccs impugnant didhi ipfius pluribos in locis.
&
795
clufio ejfet falfa.^in tfne ergo eonfifiit ifia frioritas
fingularem ibi in Arift.
infri, ibi
alibtfroUxior, &c..quacrc in iJi.
quarrc
Mcdicos,&
in
1.
Phyfi.&
:
dc Anima,
Defecundo
i%.&in
alibi
^
.di.^.
pluraad hzc.
Ddnde panim poftciim dicii,altbt difufiits ha^ff«r Quarre in
t]
U.de j4nima,& t].CoUationii,&
in QModl.t].if.&infri.di.iJ].j.&
%.& in
ijit.^.
far.i.<].i.& di.ij.& 17. di.fri. pondcra ibi
XX
X
1
cum didt
i?
i
Metaph.
Lib.IX.
796
aliH pradiEia propter illud , quod principio praefuppofui dc his quaeftionibus
.
fupr^ in
dicit
,
&
bcfcripto in Sententias,quantumad prioritatcni
nc difccmendo.
&
Palam quia
potentlarum
erunt
alise
irrationabiles, aliaccum rationc
&
Infraibi :Jid h^cde voluntateaimUu, &c. in i.vbi prius, Cc<{\xk\ir,fed alibi expUnare,<\uxit
propteromnes
artes
qua-
:
& fcientia: fa£ti-
ua: potentias funt- Text.com. 3
& in primo,& fuper x. Phyf & i.di. pri. &alibi plerumquc in dodrina huius,& aliorum, vt nofti Boi7.di.pri.fatis copiosc tra
Qj-iESTIO
XV.
nauenturam. Pramiffis 6. di
aliam gencralcm Scoticam, vbiquc notandam de dignificandisnaturisentium,& cft fentcntia Phi-
& in
,
differentia
&
&
j.
i^.& i^.&in^.di.io.
q.j.
,
tjuam aftgnat Arijloteles
inter fotentias rationales,
^ irrationales,
qitodilUfint oppofitorum
t.de Gener. t. f .f 9. WiAcini.di,i.q.i i.& in i.di.i7.q.x.
lofophi 8. Phj/Jic. tx. y 6. alibifape
Vtrum
Tci.c.j.
, ifix
vnius oppofiti ^fit con-
&
iteniens
?
ali^s pluries.
Et quod fcquitur ibi : Creatur* commumter producuntur, &c. hoc dicit propter fpcciales crcaturas de potentia abfoIuta,& fortc ordinatafaluan-
hU e.tJtx.i.^ lo- ^thic.q.ii.^ j .t$x.^\.^ 41 Aug. W.3 delib.vb. Ea(eh.lib.6.de ?Ttp»rM, ^Mngei Uc», Damafc. Itb.t. defide c.t ,;. Albert. Mag. hic tr»a.
Arift.
i.e.4.D.Thom./«(9.i.fIandriag'.i,.««.i.t.cy
Et omnia ,quas (equuntur in obiedlionibus, (bUitioreplicis ibi ad vnguem ponderabis, fies fcecundiffimas: nam nuUibimeliuscxamina-
&
&
uit,& omnem penitus remorfum abiccit. Refponfioncs ad argumcntaopin.valde
ARguimr qu6d
notabisjVtfuprifaepcallegaui,
muha aha addctido.
Ad fecundum argumentum,prim6 adducit rcfponfioncm,quae videtur Henr.quasre eum,vbi fuvkimo ponic prlk,& impugnat fingulariffimc ;
&
fuam valde
do£trinaliter
,
& vltimo inftat
eiterjvbi adducit refponfionem i.ante
tripli-
quam
fbr-
mat }.& pofletlitcratranGnutari:fatis tamcn bcnc iacet,pondcrabis ibi cum didt,fiude, & an illa verba
,
quae fcquuntur fint
refolutio ad
Extra , vel vltimata
mcntem Dodloris.
Caetera , quac ibi fequuntur , vique ad finem mcnti imprime:faciunt cnim lcdorem, velit,no-
attentum , nifi fit afinus ad lyram. Expofitiones fpccialcs valdc in Ariftotclem ibi ponderabis, de aftu etiam virtuali,& formali,& potcntia cor-
lit,
refpondemc:vocat enim in i.di.i.
adHoncs
q. 8.
non : primA de rationalibus ficHabens potcntiam, poteft iliud cuius cft
potcntiajergo polTet aliquis in oppofita. Didtur, ficut videtur Ariftot. rcfpondere in litcra,
quod non habct potentiam faciendi oppofita fimul , licct habcat potcntiam fimul ad oppofita: Contr^,in ifto««»c, in quo cft vnum oppofitum: qua:ro an poffic in codem nunc , aliud inefle , aut
fic:noneft potentia,qnae
derari valdc illud
argumcntum
bus aliis. Vide ^i.di. rcaliSjC^
6.q.Quodltbeti,&
primi, nota
an
difficilius
omni-
pri. conditioncs rclationis i
^.eiufdem,fed x6.di.
bonam euafioncm. Confidera etiam
tales rclationcs fint reales,non obftantc
,
quod
eriam qu6d fint,attcndc,qu6d refert cas poni clfc eiufdem,vt fubicdi ; aut eiui^ dem vt fundamenti.vcl termini. Aducrtc ctiam, quo modo intelligit Doftor cxtrema , aut nudc, fint z.modirpofito
aut fub rclationibus : plura alia fubtilia adducantur. Quaere Franc. in primo, Conflat. di.j. ^^«.8.
Vide LandHlphum,& Pct.de Alia,& tiftas
,
alios fequa-
& 8. Phyficor. rcfolutos Sco& caue nc Nominalium
ces,& fuper 7.
garritus incurras.
);f
poteft in aliquidrilla poffit fi-
mul in oppofita, non
videturpofTc in aliquid,nifi determinctur,ficut arguitur in lirera in ^.cap. de- '^«•c.io. tcrminata autcm non vidctur cfTc, nifi vnius;ergo
inquantum potentia , tantiim videtur efle vnius. Itcm tcrti6,fi fic, tunc fcqucretur, qu6d voluntas pofletin oppofitum finis & pofTet in malum fub :
ratione mali:ficut
& in oppofita iftorum
:
confe-
qucns falfum,quia in 11. huius, cap.8. dicit Arift. Tcx.c.5i. liberii non licet,e}uod contingit ferre,icc. Contra
mcmbnim fcilicetdeirrationalibus primo ,
fic
:
Sol poteft in oppofitos cfFedhis in
rioribus,di(Ibluit
enim glaciem,&
infe-
jftis
conftrin^^it lu-
tum:tamcn potentiaeiuseftirrarionalis. Itcm, inPhiIofbphus,qu6d omnis potentia
cft contradiftionis
Examinabis diligenter illam {blutionem dc rcpon-
non
autem , quae eftoppofitorum , cum non
fra cap.7. vult
lationibus oppofitis:nam in via huius potcft
* ^**
, vt videtur , qu6d oppofita fimul. Si non , crgo potentia ifta in hoc nunc, non cft nifi vnius oppofiri. Item, fecundo
tionum,J».}f .g^.i.optime ad propofitum fingulariffimc.
'^•'^•l-^ lo-
non?fi fichabetur propofitum
aliud
fcd ha?c
i
illa
Vidc Thom.i. par. ej. yy.art.6. primi. Videtur poncrc huiufmodi duplicem adumilicct non vtatur his tcrminis. Vide in Quodlib.q.i;. ad fincm,& in primo Rcponatales virtualiter vniuocas.
:
FonC
&
fcrtiles
minutim mafticabis,vide in z.vbi fupra prolixiorem fubtilitatcm dc duplici primitatein i. iblutione ta£ta:(ed ad qucm locum (e remittit in fine illius refponfionis
j.
c i.<j.i.fea.\.^ feijuettt. Suar. diff.if. Utt.fea.iM.ii. '^fP'^^ •f*ii- 6MHm. 1 4.
das.
,
&
Tcx.c.17.
dcclarat ctiam in aaiufs.
Item,rationalisfecundum Ariftot. nonopponitur ^"•^•J' oppofitorum per fe:fed Mnius pcr fc vt habitus,alrcrius per accfdens, vt priuationis fedpoefle
:
tentia irrationalis Cic poteft elle oppofitorum,fri-
&
gus enim cft caufa per accidens caloris , proiicicns pilam ad parictcm eft caufa refilitibnis ; er-
go non
eft difFercnria AiOcsi
pofitum
Ad cfrc
conucnicns.
In op- Tcx,c.j.
cft Philofl in litera.
iftam quaefhonem
bencaffignatam
,
,
tcncndo differenriam
primo vidcndum
eft
quo-
,
modo fit intclligenda , dcinde qua: fir cius caufa. Dc primo fciendum cft qu6d potentia zGd,
ua cuiufcunque cft,fiue aftionis,fiuc tcrmini produdi, fic eft illius , quod manente natura eadcm,
non poreft fc potcft
:
ipfacflc
adiua altcrius,
frigiditas
cnimmancns
quam
atius cx
frigiditas
,
non
potcft efle caloris adiua, nec eliciriua calcfadHonis , fi non cft de fe a6h'ua , quia quicquid cir-
ca ipfam
ficrct
,
licct aliud pofiet aliquid facerc,
ad
clle
*
Qu^ftio ad ede caloris , nanqaatn frigiditas ^ceret , ad etmMfttmti» hoc: iUa ergo potenria a^tiua dicicur efle oppoHdiritvr tfft torum,fiue contrariorum,fiueconrTadidoriorum fntramproduitorum, quat manem natura vna habet tcr'*"' mimun primum, fub quo potcft vtrumque oppo-
«quc
Sed illa efl oppoikarum a rel="nofollow"> mancns vna. , e(l (lifiiciens clici' riuum talium a&ionum.Ec G a£tio potcnciz pro-
/icum
,
a^us
dicacur adhira
cxpolltum
ficut
,
cft
quxftione 4Jid ccrrium argumcncutr;tunc omnis,
adionum , eft oppoficorum adorum,non cconuer{b:hoc auccm dcbet intclUgi, quod poccnria iit opponcarum adbonum , fcu a^onis,& negacionis eius,ficuc pacebit in i.aniculo. £c vocacur harc pocenria adriua non ip(a qua: eft oppofitarum
:
relacio,qu2 numeracur fccundura nutncrum cor-
relauuotum ; fcd tucura ab(bluca,quzeft rclarionum plurium , qux fimt ad oppodtos effe(ShiS( proprium fundatnencum. De {comdo videtur Arift. caulam dicereponcxc talera : quta fbrma luturdis (blummodb eft
ttm non tgert detemmiMtefecm dt tndtttrmviato,
&
matertaluer.feu pajfttu baitt i.d.j. ».4. ^.^ji.ii.
& altks pajfim.
Quantum ergo ad (eoindum articulum,primb videndum eft de di£b differentia in fe. Sccundb de intcmione (ciendura eft
ux
cft
Arfftotclis
drca
lecimdura diucrfura
rarioncra
:
ipfiim.
Dc primo,
quod enim
modo
modum elicicndi ope-
circa hoc.vel illud agat,3c
, aut diftindWoncra oimmediatc non enim potcnciaad obiedumcircaqucxl operacuricomparatur.nifi mediancc opcrationc, quam elicic, & hoc fic , vel fic. Ifte autcm modus cliciendi opcrario-
fi
aliquo
di(Hnguat
ftendar,non tamen
nem
ica
:
propriam, non potcft
adifor-
inara,qua agic:ide6 vidctut Ariftoccles ponere di-
luncatem. Si ergo huius difrcrcncia quzritur cau-
€t3m difTercnciara. Sed illa racio mulripliciter iroprobatur. Primo , quia fbrma nacuralis poceft e(Te principium
cuiu(cunque,vcl
afllmilandi virtualiter oppofito.pacet de fele. Se-
pofitorum,id cft,ex
cut
& ip(a eii virtualiter fimilicudo oppofitorura
cognicorura,cura alterura concrariorura includac priuarioneraalterius
uum , quod
candb
:
agens autem
poteft fibi aflimilari
quia iulummcxlb intellcdum
,
,
vel fcien-
plex.
&
fa,quare (cilicet natura cft tantiim vnius.hoc
ex
quorumcunque
ad alcerum illorum,& illud deappctitum , auc prohzrefim;
ergo iftam videcur cxcludere i rarione pocentix rationalis,vc ipfa eft oppofitorum. Ec expreffius paretper (cqucntia,vbi videiur dicere,qubd rationalis fic determinata neceflarib facict, fiaic
rauonalis ex
fe ncce^Tarib
(implicicer:qubd
non
fic
facir.
& ir-
Videturergo
porencia rarionalis illud
aggregaturacx incclle£hi qucm ponic
efle
oppofi-
torum, &c cx appccicu deccrminancc , qucm ponit neceflariumad hoc,quod aliquid hac. Tcrtibjion videtur valere probatio,
qubd intelledus fit con-
trariorum,Iicct priuatiuc oppofitorum:quia contrariura
,
ecfi
includat priaationem alccrius
tamcn prscisc ica
:
habet aliquam cognitionem propriam
titaris,
,
non
(ed eft aliqua nacurapoficiua fuat
,
&
en-
& non przcisc alterum oppoficum;immb
P"»»* dim^
\^^^ f^^g^^.^ Utmtmtnm. T*x. r.je.f^
»^*
,
vel oppoficz
;
cft
op-
indecerroinatc huiusa<SUo--
fe
fcu a6rionis , vel
non
a£tionis.
e^e<2us immediacus ad cauiam immcdiacam coraparacur per (c finc cau(amcdi3,aIioprimb,
dicit efle
^^
eft,
^fum eft,vc pbft dicemus. Hoc eciam exprcflius Jkx.cm.lOt ponere videtur in 4. cap. vbi concludit,qubd ponihil facic, tenria rarionalis eft oppoficorura , terminans
,^^^y tu>tum.
,dctcrminati
iIIorum:voiuncasaucem
fc eft ifrius.vcl
nis
fit
Dici poceft,qubd huius nulla eftcaufa: ficuccnim
nifi ^ecerrainecur
^
|J^*^*^^
:
riam ponere vidctur potentiam rationalem , quod
&
prma tU»
gcncrc, nifi du- /'«»*•
cflc in
illius ei^
&
4
qubd prima diiHn^rio potcntix adi-
fecundum
priiKipiura alllrailandi vni oppofito fimilitudine
I
Quttd etiam d»cet indetermimatum per aSualtta-
Aut enim poteniia cx fe eft dccerrainau ad agendum, ica qubd quancum eft ex fc , non poceft non agerc , quando non impeditur ab extrinfeco; auc non eft ex (c decerminaca,(cd potcft agere huc adum,vel oppofitum a(iium:agerc aiam, vel ncn agerc. Prima potcntia coramunitcr dicitur natura,(ecunda didcur voluntas. Vnde prima diuifio vof»rincipiorum adiuorum eft in naturam uncatem. luxca quod Ariftotelcs in i.Phvfic.duas ponit caufas moucntes per accidcns caium iuxta naturam , & fortunam iuxta propofitura fiue vo-
non opponca:(brma TtnuM mMtm' natarali:(icut ipiacft ip(a, tmIm tantmm autcm intcllechis puta iciencia eft prindpium afmfimtUt vni Cinilandi oppodris nmilitudine incencionali , fitf*}***-
797
d.i.
cadcre.
^onum quz priat
XV.
&
&
quin iretur in inhnitum-,ita cau(a adiua ad fuara awrionem,inquanrum ip(am clicit, videtur immcdiatc (c habere:nec cft darc aliquam caufamrquare
fic
clidc
,
nifi
quia
0^^ ^a
Scd hoceft mMmralu
eft talis caufa.
illud , cuius cauia quxrcbatur. Sicut ergo ca- •^dttrrmii' lidum calcfacit.quia cft calidum, ncc ifta propo- "^* otlmnfirio eft mediata : fed eft prima in quarto modo ^,',''"^b per le:ua bxc. Caltdum tx ft determtnate ctt- tji fmmf».
&
Similitcr illa
Ufacit.
:
vult^
veluntat
non vulr dccerminace decerminarione
voluntas
ncceflaria
ii^a obiicicur primb fic:ifta propoconringcns,W««riM vult,^ voluncas non eft ex (e decerminata ad volendum:quomodo aucem aliqua propofirio conringens eft immediata? Volnnc&s Secundb fic:quate ponitur ifta indctcrminacio in vak, tfifr»^ voluncacc,fi non potcft probari pcr naturam vo- H"'*'**^ "**
ex fc Conrra ficio eft
luntaris?Ad
primum
refponfio, cx ncccllariis
non
(equitur contingens. Pacer,acdpiacur aliqua con-
pcr alterura oppofitum tancum lecundum quid
ringens
cogno(citur.
non , decur mcdium ;
;
fi
eft
imraediaca,habccur propofitum altera prxmifla ad
; (1
ipiam eft
contingcns, alias ex ncccllariis inferrecur concin-
SCHOLIVM
gens:i(la prannifla
I.
comingens
fi
eft
mediaca,alce-
ra prxmifla ad ipiara crit contingens;& (lc in in-
Primam JUftihQunem potentU aElitit. , efe in natHrtim,& volunttttem, tiia ex fe efi detenmnata Ad agendum , ita vt neijiuat non agere, mfi tmptdiMtnr
hunc
:
hac
efi
indctermtnata
aciiim,vel opptfitttm
pendere,&fi
,
,
vel
caafam ,
tta
vt
poffit
agert
omHemaQttm fuf'
finicu,nifi ftecur in aliquacocingcnteiramediata.
Confirmatur
i.
qubd imme-
Poftcrior. vlt. ^nilt Arift.
contingit opinari propter ^j
diaca,& ^ «M,per mcdiata:iu in propo(ito,voliicas vulc
A n ,
non
eft
caufa inter extrcraa
,
habctur
tjuare hac tfi fic in-
propofitum;fi eft cau(a,puia voluntas vult B,pro-
determinata,tlla non.nuiU eji,nifi tjuta hae,efi h^c, &c. Quod docet A^wcvoluncas vulc ejfe immedia-
cedctur vlterius,alicubi ftabitur,vbi.'quarc volun-
(^uaras
tamjfohet iJ.-.ej.ijtq.
& idi. ^./.nM.14. &
Scori Opcr. tom, IV.
i.
tas illud volet ?nullaeftaliacau(a, nifi quia eft
voluntas.
Et tamcn
ii
ilb vltima propofitio
XX X
j
cfl"ct
5 Ttx. r.44.
fifMtuJ*
aliqaant
,
contingcntera.
Ad fecundum, a pofteriori proba-
tur:experitar
dettrmi»»ti»
ue nolle
i
non ancecederet {blaad
dlec neceflaria
fnbMur i»vtlumttUk
Metaph.
Lib. IX.
798 ,
enim qiii vult fe poffe non vclle, fiquod de libertate voluntatis alibi
iuxta
Secund^, dubitaturcirca praedidla,quomodo reducctur talis caufa ad adhim, fi non agcnindeterminataeft exie ad agendum, dum ? Rciponfio, eft qtuedam indeterminatio in-
diffufius habetur.
fufficientiz
,
fiue ex pptentialitate
,
mitatione adhialitatis
& dcfcdhi a-
ftoteles
,
vel fimpliciter
,
quo-
vel
dammod6. Primo modo , indeterminatum non
adum
ad fbrmamab ab'o : fixundo modo,indetcrminacuni IiuUttnnhmt poteft (t dcterminarc. Si enim poflcc hoc, fi hati^, tUiud beretadhim limicacum, quanc6 magis fi iliimita'' reducitur ad
fetiatialitS' tit,Mliu4i it^
StuUitMis.
cum ? cum ter
:
nifi priiis dctcrminettu;
nullo tunc careat
,
quod
fiiit
fimplid»
principium agendi:alioquinDeus,qui cft fum-
m^ indctcrminatus ad quamcunque aAionem in«leterminatione illimitationis adualitads
,
non
podet ex fc abquid agere,quod eft falfiim.Excmpium huius , ignis eft calefa^uus , ncc quzritur extrinfecum \ quo determinecur ad agendum : fi cunc nulla diminucione izQu in pcrredione ca-loris,daremr fibi perfe£);io frigoris, quarc non ica cx fe decerminari poflet ad cale&cicndum , vt priqs
?
Exemplum camen
non eft omnino dicccur rcfpondendo ad argumencum Indecetminatio autem qus ponimr
fimilc,ficuc
principaie.
m voluntate>non
illud
nec imperfedioa«^ua ; fed cft cxcellentis petfct^onis , poteflaris non aUigacx ad decerminacum adhim. nis
,
inquantum
eft materialis,
ipfaeft
&
SCHOLIVM
friueipiMm emm nsiura.
:
dent^lis
;
fccimda comparatio videtur quafi acdmm,quia ad adus aliarura potentfaram
non comparantur ifta:potenrix, adibus propriis
,
vt videmr
Tum
funtiilis aliis.
,
,
mediantibus
nifi
qui proprij priores
quia fpecfaliterintcIlctShis
hoc modo non habet rarionem propriz di6bc,& tadhim
zSdux
pocenriac
Et hoc Tez.c.io^ poncre talem
eft in 7. c.6. q.i.
modo vidctur Ariftotelcs loqui
,
&
ordinem , qubd primb^requiritur noriria aliquaUs oppofkorum. Sed ifb ex fc eft infuffidens ad aliquid caufandum extri,quia vt argurt in 4.ca.tunc
non videtur fequi, nifi quia cognofcens oppofita , quantiim ad iliud caufaliuris , qiiod habct refpedhi eoram fiendorum extrk , ex fe dctcrminaras cft ad illud §lunn»doi»cuius cft; ita non folum non eft rarionalis ref^ ttUtSm dicipc<Shiadus proprij : fcd nec compIetiucrationaUs turpettntia refpeftu adhis extrinfeci , inquodirigit; immb nuitnsliti prsds^ fumptus etiam rcfpcdhicxtrinfcd ,eft irfaccrct oppofka,hoc intelledhis etiam
&
rarionalts
folummodb autemfecuhdumquid ra-
:
tion^is,inquantum pra:exigitur ad a€tum poten-
Scquimr voluntas detcrminans:
-ciz rarionalis.
non ficqubd
ipfa potenria voluntatisex fcdctcr-
&
&
§iuonMdevt. minaca fic ad vnum , per hoc aggregaram , luntM dettrcx inccllcihioppoficoram, voluntace fic vnius,
&
vt fupra allegarar
:
fed
tnintt inttU
qubd voluntas, quae inde- ItBuml
&
tcrminata
eft ad adhim. proprium, illum elidt , per illcun determinat intellcdum quantum ad ii>
frincipittm',CHm natMra,tjuia exfe indeterminattu
, quam habct refpcdhi ficndi extr^.Vnde Arift.dicit,W autiem dicoappetitum.-attt Tcx. cio. proh€refim,\A efl,eIedHoncm:nondicit autcm voluntiktcm fcilicct potenriam. Itaque fi potentia ra-.
nonefi ; vt autemfaltut intentum Arifioteli*iqua-
rionalis dicarar
literfit pdtentik rationalii
renria iiOcx fic intelligenda eft
lam caufalicatem
II.
ExPLlcAT bene quomoda intetteElmfit idem
pcnitid intelUgendum
ejfe
id efi oppofitorum,exquateniu eius aikui de-
,
,
pbfita
,
ab Ariftotele intellcxaus ,
diffc-
,
fccundum fupri
non conuenit refpedhi a^Jhis propriji
fibi
ad aliquidfaciendum ; vnde vt pr*cedit aBum voluntatis , ad MAturam fpe3;at : quomodo atitem inteUe^us fubfit voluntatis imperio , ad conuertendum eum ad
nec in^uanram per adum fuum concurrit ad aftu
4i.q.^.anHm.io.
t$)Ttalu,\deik,c\im ratione, tunc
terminatur a voluntate
,
in ordine
potcnris inferior Js, prscisc fumcdo 'a(%um fiiutn;
modo cadit fitb natura cadit autem membro , inquantum fubcft per a<^um
fed vtroque fiib alio
fuum
:
adhbusvoluntaris. Si autem intclligirar ra-
Arifl»telis,qui difFcrcntiam
didam non ponit in-
ter naturara,& voluntatcm,f^d intcr irrarionalem
& rationalem
telledus
non potens
fc determinarc ad alterum: potens fedeterminarc ; idcb quia ipfii aliquid poteft, nam potcf^
&
intelli-
fed
modo libero,
gcns fblum intelledhim, vt vidctur fijcundiim fupra aUegata ? Refpondeo, intelledhis, voluntas
eft
potenria
fc determinarc. Intcllcdtus
pofTunt comparari ad a£bus proprios qiios cli-
potentia refpcdu extrinfecorara
potcatiam,
,
per rationalcm
&
ciunt
;
vcl ad
ltiro,in
a^s aHarara potenriaram inferio-
quibus quandam caufalitatem habent:in-
tclledus oflendcndo,
& dirigcndo
:
cft ef^
,
oppofitorara
,
non
autcm proprie non eflt ,
quia ipfc
poteft fe determinare ,
fi
eft
& nifi
detcrminetur,nihil cxtri potcrit.
voluntas in-
clinando,& impcrando. Primacomparatio
S
C
HOL
I
V
M
III.
fentialior,patct,& ficintelledus cidit fub natura: eft
cnim ex
fc
& & non in-
detcrminatus ad intdUgendura,
non habct
in poteflatefua intclligere,
celligere
fiue circa coraplexa
SoLWVTVR
M-gumenta pojua n.^xontra dif-
ferentiam potenti* raticnalis,
& irrationalis
affiq-
natam a
contrarios adhis.
Philofopho. jid primiij>ene explicat quo^ medopotentia Solisnon eft rationaliSfetfi quodamo-
ftate flia
dofit oppofitorum,quia
,
,
vbi poteft habere
Non habet etiam illos in potcallentireA diflentire, intantum , quod fi
eum
detemnnata adfinoulos tantitm ordinaretur.
efi
Ad
eriam aliqua vna noriria fit oppofitorum co^itorum:vt vidctiir Ariftotcles diccrc:adhuc relpe-
fecundum
&a ilUus
non excludi a ratione potenti* rationalis^ifi prout
cognirionis
non
eft iatelledhis
ex fe in-
^tmod»
volumas eft pro- vtluntM ejl ipfa cft oppofitorum , tara quo mtttniiliti pri^ rarionklis, ad adum proprium , quara quo ad adus inferioram:& non oppofitorum modo naturae , ficut in-
&
Sed quomodo faciunt przdidb ad intenmm
iadc.
htttUtSm ifuMntd» idf
&
produdioncs in diuinis , qubd intclledus eft idcm principium cum natura. Sccundum hanc primam compararionem non videtur loqui Ari-
ficuc matetia
,
dum oppofito modofe habet,vt di^um cft prius. Vndeifto modo loqucndoponuntur tant^mduz
&
non habens formam,eft indeterminata ad agendum a&ionem fbrmz. Eft alia fuperabundantis fiifficientiz , quz eft ex illi^alitatis
detcrminatus,imm6 necefTarib mnc clicit intelledionem,ficut aliam.qua: eflet tantum vnius cogniti. Voluntas autera ad proprium adhim clicicn-
effe6lMs,ficutfiad ,
fufiinet fecundum Arifiot .voluntatem
hec
X V.
Qu^ftio itumfUti ftamtHrfro nttitU »PpeJuorim,t}ud fedmditm ipfum nuBiui extrinfeci efi cMtfM, rtifi ieterminati«ne fA^ia aliunde
nemfefervlttntatem,
,
tem a pocencia raricmali:nili fimiicur
qtufrofttreaefi complete fotentta rationalit.
Ex-
cum
flicat alialoca Pbilofofhi.huc ffeHantia.nde
eum
fcd
ia exfo/kione textus lo.hic.
Ad tertium iexflicat
^uomodo aliqittdtter vnum contrarium cognofcitur docet bene caufam Itheram , etiam
fer alterttm
&
fro infiaftti,qtto agit , fojfe in offofuum, exflicans iRud PhUofofhi : omnc quod eft,quamdiu cft , nc-
t^cdequoagit i .d.^^.a tjittm. d^ijq. ) juL x.pro Henrico nu>H.ij.
cefle eft
li.
& t»
799
Ad fccundam,iion excepic Ariftotdcs volunca-
htie
:
incomplccc
fed didc
cfle
fcilicec
vc pocencia rarionalis
pro nocicia oppofico-
incomplccam nulGus extrinnifl decerminarione fa&a aliun-
iflan|i
caufam ,
de.Qazro \ qoo fic ifta determinario pcr ele^o ncm?non nifi a potencia eligctue,&hzcvc difiinguimc contra radonemJlario enim non 6ft dctcr- Kom txtittniinaciua,cum fic oppoficorum , refpc(!hi quorum fit Arift.vofe non poceftdccerminare ,nec multo magis aliud liPUMtim i a
decciminaret,hoc eflet flmul ad oppofi-
fe-^aut fi
ta, ficut ArifL arguit de i^ere
:
& illud aliuid non
necedario determinat ad ifhid oppofitum
Pcr didla potcft rerpondcri ad rius allccantur
conna viam
mum rclpondeo
illa
qux fiipe-
,
Ad
Ariftotclis.
de Sole , forma naturalis fi
pri-
eft il-
limitata,& principiumoppofitum in materiis dif-
quz
pofitis illorum, eft ica decermiiute, iiait illa. tOi vnius cancum.eft illius
deccrminat^
:
namoon
eft in poceftate fua ad al|erutram iftanmi
F«rM
iJU'
mitstM
M-
tmrmlis
*f
itm itttrtm-
nst»
,
lum , non fornue xytaa.
:
,
focma-
aeere przfence paftb cecepriuo huius
& iluus:ucuc nec eflcc
,
H
oppoHcum in quod poteft,
iiue
vnius tan-
eftet
voluncas aucem adtionis fuz
Hue circa hoc
,
drca
illud,
non eft
tftatu.
determinariuum
fui
ceflario
nec pocuit
adum ,
rarionalis
lam
calorc&frigorcin eodcm contcnris vniriucJ*Jcc
ctmi a(^bus
omnino adduci,quia voluncas cft prindpium ,
2j0d-
cocum genus prindpioquz non (imc voluntas , per op-
diftintfhun concra
nim adriuorum
,
poCtxmi modumaeendi:idcifarisvidctiu: fatuum, vniucrfales propolliriones dc prindpio adiuo applicarc ad voluntatem>propcer hoc, qu6d non hatMs tft libt' r«.
oeac inftanciam in aliquo alio a voluncace. Sola enimeft non calis,nec idei negandumeft eam effe talem , quia alia non eft cahs , quia prindpium
adinum creamm capax eft fine concradidione illius perfe^rionis, quam accribcdmus voluncari fcTlicec quod non fblum dcterminctxir ad vnum effe-
ftfftSiiu, ntiMms
deftmib,^ tmitatiitit.
Ec ica oftcnde-; T.
compleu , quantum ad il, & quod illz duz
differentiara hicpofitam
fiiis concummt refpedu dfetfhis exqucm non eft potenria concradi<Srionis in potentia exequente , quz eft rarionalis
tcrioris,ad
proprie
per parridpationem
f^
:
coca rario pocenciz ad
op|)ofita formaliter eft in voluncacc.
Quod aucem
T^c.io.
quod rariona)x& fic detenninau,neccflari6 cft vnins, quod concapifdc,prmcipalicer hoc fadec Poflet did, qu6d non eft vemm de necefEcate abfbluta riicut enim ancecedens
non
fi
fubdit Ariftoteles
ccflario
;
ica
illtid veUe^ ncc confequens,ff cftne-i
confcquens , fi illud excerius^ir
minacum,& limicacum
dum ipfiim refpedhi
Ec
fi
(cA.
refpe<5hi a<^ns,vcl effedhis;
hoc concedicur de illimitationc ad multos,
& contrarios effc<Sus,cum determinarione tamen naturali ad fi
queraamque illorum :quant6
tnagisj
cum prima indet£nninarione,ponitur,& fccun-
da?HaK; cnim nobilior cft concingencia jneccflicate:ficuc
ca^kun
eft in y . in q.
tnoca cap. de Nccef^
ceflariiim.
:
&
fequenrium extra. Sic poflec exponi illud,quod eft infine cz^Profter quod nec T.c.io. fi ojffojka vult , necejfario faciet , &c. q&arc cnim non (cquitur hoc de voIuntate?& tamcnprius atgnitin prindpio
fimnl fadet renria
:
cde
fcilicct
quia
fic
cenciam
:
ciendi.
Pocencia
accribuimus voluncaci,prihdpio adUno crcatb
ta ipfa ex (e
rcpugnat,&
(ummum
nai)iliter eft
attribuenda
cft
qo^
vniris.
illa
prius
non
talc eft voluntas, fibi ratio-
& ifla declarario raelior pofita de calore & fngore :
,
Secundum hocpoteft illa
rario
,
quz vide-
non aucem ,
potcnriararionali,qn6d ipGi T.C.J.& , vidctur bonadiffe-
10.
oppofitt
fadet
quomodo perfe<5rionis cft in Deo nihil neccftario caufarc. Si crgo ifta pcrfe<3io, quam
iario, fdlicet
lo
ancecedens fdlicec
eft
eft-ncceflarium
nec ad aliquem iftorum detoiciiutur , quos in virtucc fumcience habct.Quis cnim negat aCHuum eflc perfe<9ius quanco minusdepeadens,& deter-
;
c lo. ft
iikk.
manifcfte videtur innucre,
Si aucem fequicxir , neccffario vulc hoc excrinfecum:e^ non impedicum facic hoc ranc Arifh nullnm efFe<5hun ponerec, nifi acaufa priiis determinata ad ipfura , prius natura , quam ipfum prodacat,excepro folo frZSf ,quod fcquitur appre*ileterrainat fecun~ hcnfionem oppofitorum ,
dhim,vcl a
UiSttatttt t9
fe determinare.
do 4xap.quomodo carionalis potencia incompleca
qu6d cft alia
exemplum conueniens
maiit.
:
procedit ad
poceft
tmmfleti fottmti» ratio-
,
fcd pottftatiuc
,
titmsli.
V*limt*s tjt
tenninat & cum per adum fuum fiierit determinatum confequcnter dctcrminatintellc<£him. Inauir crgo Arifloteles qu6d illa potentia eft ex fe oppcrficorum, fic qu6d cft d«crminarina fui ad alteryuum , per cuius a£hmi iam detenninate elidtum , ponic illam detenninari refpe<^operis excerioris,qnz ecac ex fe (ic oppoficomm, quod ne-
cet,quoraodo defidc nmilicudo fuperius poiita,de
nom
,
ad alcerucnim. £c pcr hoc pa-
principium cx ic dcccrrainatura
'breuiter aliquod
q.j.
:
^tcut
fitSet imtMs
^tit
poficorum
quia
,
nec in pocencia remoca eflec opigicur illud aliud contingenter fe de-
tonc intelle<3us
fMtmti» f* rel="nofollow">
,
fadendi habec pohabec pcttenciam fa-
ficuc
ficuc
autem
carionalis
'
incomple-
vc di^him eft, bft naturalis rcfpcdhi
oppofitorum : ideoquantum eft ex (e,non tantum fimol oppofitorum, fcd etiam oppofiromm firaul. Tttemtiar»' &idc6 fiipfa ex fe faccrct illa/imul facerct.Sicut titmmlis imSol
cft
pppoiiromm fimul
in diuerfis recepriuis,*
modo oppofitorum,
approximaris;& eflet illo& fimul faceret, mm zqualiter, & tantummod^ aliquod idem paf^
fidmmmof-
vc oftcndcns;ergo pocencia a(fliuaindeccrminacior
fnm zque recepriuum amborum,cfrct fibi appro-
ftfitmmmfi-
mr poni
in litera pertca^lari
eandem nodtiam
,
eft
aliquo
poceft cfle excellenriori
fic
:
fi
inccIlc^Shis
modo oppoficorum,
cec vc ipfa vna exiflens,pofIit fe ad
rum oflenfbrum dcterminarc
:
pet
fcili-
vtrumquc illo-
alioquin fxuflra vi-
deretur dara fuifle potentia prima oppofitomra;
quia ipfafinc fectmda in nullum illorum pofletiica
quod argumcntum fit a minori:non autem a cau(» propria:(dcntia enim non eft caufa propria diflercnciz
przdu^.
illis
fi
ximaram,nihil /accret, vel ica
hic.Concra,inrcIlcdus
offtfitormmit
firaul in illo oppofita:
non eftarqualirer oppo-
Alimd h*btTt f»dtmii
firomm ; ergo agercc fecun
&
huiusper
fc
,
&
illius
per acddcns
:
fed per duas
noririaspofiriuas.poteft eflc caufaoppofitornm.
Concra:quomodo valec confequcncia Ariftoteenim X XX 4
demdi.
800 lls
Metaph.
Lib. IX.
de noH tieiuaUteri^on
autem de
fic
voluntate:fi
corum
enitn cft oppofitorum virtualitcr,fimul cft
non eorum fimul , quia non cft corum modo naturx (ed potcns (e detcrminarc ad altcrutrum aate alterum,& ide6 fic faciet.
fcd
:
Hoc modo
II
quartum cap. cxponi:
poiret fortc
quod multum
pro vofuntaie
cftet
licct aliquid
,
videatur ibi contravoluntatcm. Sed contra
:
qua-
rc faltem vocat ita frequcnter potentiam rationa-
lem intellc^m
,
& non
fic
voluntatem
licet in-
,
nuat (ecundum>przdi^a ? poteftdici ,qu6d adhis voluntatis, intelledus primus eft communior
a^
Quar* Ati- Sc nobis notior. Arift. autem dc manifcftioribus ftfiiis fiot, Gepius locutus eft, vnde de voluntate pauca dixifnMctU inttlfe inuenitur:quamuis cx di6Hs eius aliquafequanlt3itm ppttHttMm TA' rar,in quibus confequenter dixiflet, fi ita confideti»»MUto}
rallet.
Tertium contra
Ariftot. indu<9aim
quod
cladit,(cilicet
verum con-
notitia fimplicis apprchcnfio-
& per fpc-
nis,vtriu(que contrarij eft proptiafibi,
ciem propriam
vnum eft
:
notitia
tamen
prius naturalitcralio
pium coeno(cendi
,
difcurfiua
,
quia
poteft efle princi-
aliquid de illo
, avStu poftet in oppofitum pro illo nune, pro quo cauiat ipfum:fcd per te nunc non potcft, cum pro tunc fit detefminata;ergo. Si dicas, cfte6tws dicitur condngens,quia poteft non fieii.Con-
caufans
non fuit ens:ergo nec prius a(fbu efiedus conringcns:loquimur cnim nunc de conrinjf entia, prout eft modus entis in adhi, quando eft in adlu,
tra:prius
& pro
»««c,pro quo eft in aftu. quod conuenit alicui per fe , & primo, cius oppofimm non conuenitei pet (c,ncc per accidcns ip(b manente alioquin demonftratio/>ro;
potentix rationali (ccundum
priuationem ,quam includit
fuam ftumotU -vnttm
tTMriemm cofntfcititr
c^Tentialcm rationcm
,
&
in oppofita.
SCHOLIVT^
A D primum bene exflicat pro inffttnti, tjjuo vo-
fi
,
fbrtc ele£bio prsexigat iudicium aliquod de eli-
gendo,poteft
vnum contrariorum pcr alterum
co-
quQ ad illam notitiam licet contra illud iudicium quandoque eligat. Sccundo modo eft eadem notitia contrariorum , vnius (ecundum gnofci
quid
,
:
alterius fimpliciter
:
&
tjuia priits rattone poterat eleeiffe oppofitum\
fed
Deut ah
petuit peccare,de quo
eadcm
ad hoc,
ifta fufficit
dum
primam determinationem voluntatis effefuum
TteSy
aSlumxintelleRum tamen ,
lis
,
non autcm
in rationc volibilis
:
vt videtur,
quia vtrumque inquantura pofitiuura,videtur vo-
fe determinare ne-
,
Tens,^J,.^l.nHm.6.
& ^.d.^^,ej.x.(^ d.jo.t}.i.nu.i,
malum autem eSi
obieiium noUtionis eius. Vtde fu-
pra tj.j.SchoUum
tertium.
vUimum
Deum infe
:
rationc priuationis ta-
(]Hia
ab extrinfece determinari, de quo i .d. i .q.6, tyfd tertium^on refoluit htc de obieSio voluntatis; fed quoad vetk, tenet effe bonum verum, velappaquit
repugnant abfolutc
nifi
Ad
DoH. z. d.^.q.i. fecunbene docet contra Phyftcas pr
,
ca
,
tterno libere voluit eleEioi, po-
& Angelus primo inftantifui cflc
tens non eligere,
quod voluntas vclit alterutrum contrariorura, inquantum oftenditur per illam notitiam, & fic poergo & firapliciter teft in contraria quia non ;
IV.
lunttu vult,poffe in oppofkum,nonfimulponendum,
(cd concomitantcr.
:
& altcrius virtualitcrjficutprin& conclufionum & aliqiu volitio puta
ftr tiUerttm}
inquantum rario-
pro quo prxdcftinauit , non obftanrc deterrainadone voluntatis (iix pct adbum prxdeftinandi , (ecundum omncsiergo dccerminatio non toliit pode
tjuofenfu
vnius formalitcr,
:
,
nalis: nam pcr hoc diftinguicur ab irrationali 9. Mctaphyficx;crgo,&cJtera, Deus prxdcftinatum pote(b non prxdeftinarc in illo , pro illo nunc,
quantum (cilicet ad non quidem intra
Prirao ergo modo contrariorum eft notitia cipij
non
& ptim6, vt pro-
(e,
pria padio potentia; rationalis
:
;
»
efietex nece(Iafiis:fed po(Ie in oppofita conucnit
& fic potcft
:
plexorum. Qttantum enim ad notitiam (ecundum quid ,vnum poteft fimplici apprchenfione apprehendi pcr (pcciem alterius
,
fter ejuid concludcns padlonera de fiibiedo
exponi illud primo de Ammz^eSlum eft tHdexfuit T.cSf. RjtSum iit- 0" 0^/»^«i;iudicium enim non pertinet ad fimplidexfui, f^ cem apprchenfionem fed ad coUationcm comMifitf,
illo
Item
finem
,
tam
An autemfit libera cir-
in particulari
,
ejuam in
communi propofitum, traCtat doSior fitse ^uod fic i, dift. I ^. 4. contra D. Thomam;fed nonpote/i noUe .
qui
eft
,
quia nulla
eft
ineo ratio mttli
,
quippe
omne bonum^ui fit honor,& glotia inftcula
faculorum.
Amen,
libile.
li
Si dicatur
,
quod
:
nifi
detcrraineturad
inter potentias ratiohalcs
tium ad hoc
quens
cft
& irrationales
iquod pft poile in oppofica
,
fulfumex
ifto
^.Metaphydcas
;
, :
adiua.quam padiua.vt
con(e-r
Cum arguirur
ergo
,
&
eft prior
na-
&
patct ex Arift. 1. Periherraeni.is
Boecio fexto , Comracntarij fupet eundera,cditionc (ccunda,vbi ponjt
exemplum dc aqua,
quae poteft frieeJacere,
& calefacerc.Itcm,fi non pofiet in oppolita quandocfta6tu dcterminau, hoc eft in illo inftanti, & pro illo , nuUus efFc<5h]s aduanscflet zOtw contingcns : con(cquens pft falfumjcrgo , antccedens,
&
falfitas
Captf.
confequcnris patet per Philo(bphum, pri-
mo Pcrihermenias cft necellaria
Caupt f/ottfl
non
tia, niCi
vbi vult,qu6d hacc propofftio qttod eft,
quando
eft neceffe eft
aliquid cftcontingentcr. Prpbatio confc^
quentix,ctfe<5h]$
iicc in
,
omne
liher»
tfunnio M^it sgerr.
:
non
dicirur contingcns in poten-
ratione cau(x potentis in oppoficurajcrgo a(5):u
effedus contingpns
,
nifi
eft
cau(a 4£tu
ij
pater,
,
prout dicicur voluntas contrariorijm, non fimul fiendorum:(ed poteft potcncia racionalis
(e
turaliter a£tudctenninante,potcft in oppofita: vt
Gap*.
quod
quan-
antcccdcu$.Probatio confequcntix, potcntia irrationalis, tatn
Ad argumenta principalia. Ad primum
potentia rationalis valct ad
vnum.&tuncnon. Contra:ex hoc (fequitur , qudd non eft di(Ferentia
oppofita
,
dctcrminarcad altcrutrum
,
non
fic imelletflus.
poifum nunc non (edere nuncfuppofito quod (cdeara, Dico, quod in fenfu corapofico propoficio dc poflibili , componcndo oppofita,cft fal(a:quia notat potentiam elle ad opfica fimul.Dicerent aliqui , quod quando eft (eflio, contra
:
eft nece(Iari6, iuxta illud prinii Pcriherra.
Omne,
&
quando eft, &c. nihil pro tunc poflibilei' fed tantura pro inftanti priori,pro quo potuit non fore nunc. Et ifti non videntur , qu6d poflint (aluarc voluntatem nunc eflc potentiam ad oppofitumeius , quod ined ,huius pofitionis abfurditas tjuod eft
patct
,
(cilicct
non fint
,
quod
neccflitas
,
&
contingcntia
proprie conditioncs cntium quando exi-
&
ftunt : (ed tunc neceflitas , contingentia nunquam:quia quando non eft,nec eft neceflario, nec KettfitAs, cont.rtcontingenter.Quomodo autem illa au<5toritas primi Perihcrra. pro illis non facit proptcr fallaciain 1"*"* > i"^""'" "*' Conlequentis , & figurae di(^onis , & propter fe- .* cundum quid, limplicitcr ; proiixum elict niinc jlentUdn.
&
&
explicare.
.
X V.
Qu^ftio VtUmtMs prt iMJLntti,
apt
f*ttjl
Ut»
MgtTty
qm*
fruu
rmttM*
explicare Potcft dici alitcr,qu6d volantas quan.
qm do cft in
«»-
d^emstfi.
aliqua volitionc
in ilia,& illa volitio
;
tunc contingcntcr
cft
contingentcr cft ab ipfa;
tiic
cnim tunc, nunquamrquia nunquam alias cft ab ipGi,& ficut illa conringcnter incft, ita voluntas tunc cft potcntia potens refpedlu oppofiti , nifi
&
j»o tunc in ftniu diuiiionis non (cilicct qu6
non poncndo illud aliud in hocinftantamen aliud diuifim ponit in hoc inftanri,& hoc non ncccflariojcd contingcntcr.Ad iecundum,fi arguitur de voIuntare,dic6 quod illa inftanri
,
d quod :
poteft in
adam
rio,& tcmpore,
& Frim»
dt-
nolla detcrminarione in ip(a
adui
prarintelleSa
:
ita
qu6d prima dctcrmina-
& natura, eft in pofirione
a
tunc de ipfa acdpiatur , in nihil poteft
ft
prius dcterminau
Si
feilfiim cft.
:
,
tfltiHs*3iu, mtU ctmtrM
nifi
frtJttermi-
quia cx fe
eft
ambo
mMttrts fhy-
terminarejvcl ergo
intellaJhi concludatur
,
Sol per impoflibile cflet
fi
fi
tia fiifficicns
vnquam
ficretni-
cflct f)oten-
ad fadendum alterutrmn oppofitodicitur,quc)d poteft habere
aftum
primo obie€h}: quod quantum ad aftum volendi , ponitur bonum vcrum , vel apparcns non cft autem circa oppofitum fui primi obiedri , quod ponitur maIum,inquantum malum. Similiter de adribus po-
circa opp«fita, quac fubfimt fuo
:
Qmti
tblt-
Smmvoitat- nitur,qu6d oppofitos potcft habcre,fi:ilicct velic, tMtisi
&noIle drca iilud,in quo
potcft aliquid inueniri
dc rarionc primi obie^ vtriulque adus , icilicct aliquid mali:in fine vltimo nihil inuenitur dc malo, rclpcdu dus vidcntur aliqui ponerc, quod non fit potenria rarionalis. Sialiquid bom',
&
&
militcr vidcntur ponere ,
quem pofllt quorum
qu6d pcr habimm
ali-
iramobilitari teipeifhi aliorum ali-
a fine vlrimo.
EHfcumonem
iftorum,
&
an drca fincm dctcrmincmr ad velk,&: drca malumjnquantiun malum ad mlU^xc oraitto quacrcrc.Ad quartum argumcntiun dc Solc patct fiipra ad rcfponfionera ad primum obiedum contra Ariftotelcm.' Ad quintum dici poteft , iuxta
de pafliuo approximato
pendct a pafTo.potcft fc,fed aliunde
cfTc
contradi
bilis,etiam per caufara
nuUa
fed
difliindatur
De
,
:
puta
& ita
proiedione pi-
motu
at md (Mm-
Izjicet fitaliquacontrarietasin
Itrtmi
motum rc^him , quanta rcquiritxir inter vbi tcrnunanria motum localemnion cft tamen contra-
rcflcxo ad
quia violcnter moucns aliquid mouet ad omnc vlti poflibilc acquiri pcr illum motimi fi in diro^um potcft , fic moucrieras fbrmalis
ad vhi
:
:
,
;
& hoc doncc fadhis fiicritmotus proporrionatus violcnriz mouenris. Hxc &
tur.fi
non, redit
,
,
alia
quzcunque
lis eft
in radiis rcflexis,&fradis, qua-
in rarionalis conringcnria ,
& ctiam aliter;
nulla talcm indifFercntiam ponunt in aliqua potentia irrarionali qualis eft in rarionali.
Ad vlri-
mum abfqucexc^rioncomnesporenrii pafliuae cx
fc
ftmt contradidrionis:Iicet
fbima ncceflario cns, neccflari6 dependeret ad materiam cotnfi
Ommis
fttf-
f*f^
a^J*^**^
namralem aliam aftiuam:
& non
aifHoncs circa idera elicere,fcu ex fc agcre
agcrcquomodo taris vel
diSitmis.
luturaiis cx fe habct pofle oppofitas
potentia rarionalis
contradidhonis.Idc^
iila
cft
contrarie-
propofitio
non
fadt contra intcnrionera Ariftotclis affignantis difFcrenriam prscdi(fbm.
K^NNOT, MAFRITIl. & vlrima huius9.de
SEquimrquifHo dedraa
,
»5
& itra-
plcmm-
que eft,inqua fentcntiaDodorisJicctfit fubdlis, tamcn dctcrminata , dcclarat primo intcUedhim difFerentiae. Deindc quarrit eius caulara;vbi
faris
vidctur tangcre
tamen
modum dicendi
quem
aliorum qucm mentcm Ariftoteiis:qua:maximc Alexand. de Aicxan. ,
infra fufHnct ad ,
vbique in
pracfiipponit
liac
meuphyfica,
& Aibertum,& Thom.& alios;obiidt vero contra illum
modum dicendi, (cu caofae reddirioncm
triplidtcr.
tum
Deindc profequitur alio tnodo inten-
fub duplid
manbro. Aiibifkpc
tangit fim-
damenta huius fblurionis.Quarre enira iMtfijm.
& 10. &
feejitentihiUy in .Qttedliheto
etiam q.i6.
dr fequentihuj,& alibi.
Quod
tangit ibi confcqucntcr dc
rione propofirionis contingenris ej.
\
.Sc S.di.pri.ati finem,
&
1
^.<j.
,
immedia-
vidc inprolog.
Quodltbeti,shi
plura ad projpofimm huius raareriae 39. etiam di. alibi fxpc idem habet. qua rel="nofollow">rc Ocham , \x. fri.
&
nofti.
Deinde cum didt , Imxta eptod de libertaxe voquire antiquos quos fiipra facpc notaui,& maxirae Thcologos.Quasrc in Theolurttatis alibi,8cc
reinaribus,& fuper z.Phyficorara.In prirao
^.^& dift.io.& J^uodlibeto
tf.
dift.i.
&
infra,& in ^tft.^^.q.io.
16.
&
18.
&
irt fecuftdo ,
ifi
diR. 2f
& z8.&alibi fzpc in dodrina huius iiabctur hoc Ochara i^uodltbeto & 17. &
alios aducrfarios inquirc,& cxcludc vbiquc.
nc calor intct ior magis calefacit.
&
intelligitur
(ko aliquid aliud poteft magis calefaccre conftringit,
,
dc impcdicnte ; fic AmmM fmtoimus adhua naturalis corrupribilis eft impedi- mtdtctmtr*' fi
,
copiosc:fcd
FrigussmfM- calor vnitus
Aqm/ttr».
intclligatur
principium pritni arriculi, qu6d frigus nunquam fadt ad ejfe caloris fadt tamen aliquid, quo fa:
ftxitfUtl
Quod fi
re anriquos hic
Ad tcrrium
er
non approximato;fic omnis adliua,cuius adio dc- "*
diflerehtia potenriarum rarionaiium
rum.
M
ncccflitatc
rionalium^t.c.j.qua» pulchr3,atque vtilis
modo natur
deterrainate
non cx
fcd
de
fi
cum virtutibus in-
fcrioribus,fine voluntatc, nihil
;
cft fuflScicns
aget,vcl nihil. Et
quod non
potenria rarionalis:conceditur iuxta przdidla,im-
m6
adu
fcd cx forma- A£tiax vero funt contradicHonis.fiait cxponit And.per adefe,Sc non. ,
illorum
pcr modum naturar,non potcns ic ad altcrum de-
fttt.
parrc fui
autem argtiitur
de intcUcdhi cognoicentc oppofita , tunc verum eft , quod rcfpc&u cxtrinrcci non poteft aliquid, :
cfletincorrupribile, &raateria neccfla-
,
rio eflct fub illo
niii
ttrwMUtit vtltmtjuh
determinctur aliunde
pofitain
8oi
i
.q. 1 6.
Aliud notabiie , quod confcqucnter tangit dc duplid , vidclicct indctcrrainarione , detcrrainarioneoppofiu,viQcoprimc i%Mftfri.<ju*ft.finali,& iJdtft.eiufdem,parte i.^uMft.^ etiam j.
&
&
diftMufdem, <}UMfi.jutdfinem,& yJifhnxiufdem, vbi plura ad propofitum , alibi plcrumquc
&
idem
inucnies.
Infra ibi Sed quomedo facitmt , &c. vidc qui fcquunrur ibi inprimo difi. 1 par.x.q.^ . adfinemt :
.
& in tfuodlib.vhiprius notantcr. Cartcra
qua
fc<^\mvxt
'\\)\:per
diHapoteft
vfquead fbluriones prindpalium, nota fingulariffimc, quia profimda , ncccllaria vbiquc dcxfHna, tange plura pro,& contra, vt refpondcri,Scc.
&
&
nofh" cx antiqiiis,&
modenus.
Moriuum illud, quod
tangii in fblurionc prin-
dpalis primi ex primo Pcnhcrmcnias
,
omnc quad
16
802
IX.
Lib.
Metaph.
quodtji, &c. videturcflc Hcnr.Pro cmusdariori
m primo
noticia, vide
difi. ^^.
infolutiom principali
tioi
foluerido rationes
uendo
4..
,
& i»
Henr. ^^ in
& fuper
principale,
3. difiin.pri.
i
.queft.^.
ibi
:
j.
quodlibcco
cjHsifi.
&
,
& an
difcujfionem ifiorum,
^.&int.
diftin. i. quaft.
,
<jualiter,
& vbi prius &
diftin.-6. ali-
in quodlibeto qutft. 16.
,
&
/f
:
&
Ex quibus
gcnter ea
vltimi principalis
,
vidc dili-
qux paucis colligit,quia maximz fcc-
,
Alias quzftiunculas, quas Ant.
uet
an
,
videlicet
an aBus
aitiofit in pajfo
in (ententiis
&
,
And. hic mo-
potentta
fit prior
,
&c.
acccpit ex diclis fupri
,
phyficis ,vide in 4. difiin.
K & quodliheto
,
i
& & j.
n.& primo
Reportationum ,dfftin. x-j. &alibifa:pc indodrina huius pro fecunda. Prima vcr6 videtur tantum dubiura literalc. Qua:re etiam in (cx Principiis pro fecunda , altercatio tamen magna apud antiquos videtuc cfte circa illam . quxre ejUdft.
Thomam
&
,
quaft.
,
fequaccs
,
vide
tjuaft. cjuodlibete artic. i.
pri.parte
i .
1. cjuift. 4. in folutione
fertationum
,
& & & primo Re-
tjusft. 4.
ratione 1.
dtftin. 7. ejutft. i.
,
ca
,
1.
x. diftin.
qu2
& contra,an aftio
faciunt
:
antiquis originaUbus reperiancur quzftiones
per alios Ubros
aut ab ipfo additos
,
quacibusi(ed contenti fuimus
communi
ftyloli-
brorum.Eaccrtc qua: fcquuntur 9. librosin Ariftotele v(que ad duodecimum,fere rcpetimt qu« priiis dixit. ,
Matcria vcr6 11. libridifputatur in vtputadc vnitatc , fimplicitatc , im,
primitate
litatc,& omnipotcntia
,
infinitate
& im-
,
mutabilitatc,& cllendi neccflitate:nccnon,
bernatione primi enris, atquc
& eu-
aUomm ad ip(um
i(b pertradare
,
tiendo tetigit Ariftoteles de
vc ca illis
,
quz
,
balbu-
non cflent
fundamenta quaeftionum veracium
fcd ca
;
fibi
po-
cius,quae vcritas ip(a nobis raielauit in fcripturis
cum Auicen. amico eodem numcro , contentus infiipcr Angclicus DoCtoi cum choris. Intelligentiamm dc quamro diuinis.Contentusctiam
:
con(brrio mcruit finaliter
effici
,
triplicis
Hicrar-
numero , quantum ad Lbros
chiae triplicatz
:
&
Chrifti diicipulomm circitcr
,quo ad quzfHoncs ad cuiu$ Qbfequium cun£larc&e ordinauit.Quid enim prodeft antiquomm fbmniadc rcrum principiis in primo dc vcritatis in communi cogniiii
fccundo
;
eiufdem inquifitione in parri; detcrminaciu^ ver6,
&
;
men &
& 6. quaeft.
acccpit cx Sententiis
,
y.
vero
8. diftin. pri-r
& Przdicamentis cap. de QuaHtate, & ex di£tis fuprk in 8. lib. & aliquaUter ex z. diftin. j. & cx primo & quinto Phyficorum, & alibi plerumque, (atis ingcniosc tamcn vlti2»(&alibi,
1
,
j
maautem
quaeftiuncula eft
dubium literalc}
per-
autcm fupcr Prxdicamenta , & in 2. Sentcntiarum , & primo , fupra fatpc tcrmini tracSbritt
&
Quzftioncm ctiam vnicam vndccimi libri accepit cx didis fupra ,in %.quaft.
cxPhyficis tibus
,
,
& ex
& cx i. j^,
in
communi
,
logica ta-
inucftigatione in (eptimo;
autcm explicatione in odauo;pcr potcntiam infupcr,& adfcum enris diuifionc in nono ; de primis pafHonibus eius in o. de principiis.eiufdcm
reali
1
1 1.& vt po^ mit ingenjofus Arift. determinatiuc in 1 1. de Mathcmaticis vero entibus in 1 3 .& 1 4. contem-
entis incomplexis praeambularitcrin
plari:ac in
fpcculatione confufa & intri& aetatcm contercce?nifi mcrcedem
eorum
cata tempus,
,
laboriscxpedemus, vtfaciaU vidcUcet intuita
cius habiti (unc.
j.
velfecunda,Sc
dift. z. qua/t. 9.
diftin.
44.
& fecfuen-
& ex Praedicamcntis,
fzp^ in dodrina huius ipfius motiua ; an autem conclufio quam ibi tcnct fit dc mentc huius,fatis vbique dubiimi cft,quo
tradantur
Eodem modo dicendum cft dc quzft. 12. nam duae primx fimt dubia Uccralisi quz :
funt 7^.
culari altcrcatiuc in terrio
videlicct fenfibilis quiditatiua ratione
&
,
Quxftionej
:
tionc
mo
acccpit in 4. illarum
mc,
'
que modum confiderarionis in fexto de entis quoque pcr quiditates praedicabiU diuifione ,atquc ipfius primae fubicdiuz parris , fubftantiz
,
Lib.ii.
dcpendentia,& ordinejde Intelligentiarum eriam ^^ ^^^^^ namra,& numero, &de aliis omnibusfcrc , quz oaxax cntis. ibi tangjt Philofbphus. Congrue ergo Do^QC
Similitcr quaeft. 10. lib. hincindc coUcgit.
Phyficorum
-.w..
intellcdua-
,
atquc ztcmitatc
,
quatuor primx quxftiunculs funt dubia litcralia, de quibus fecit Doft. mentionem fupra , ahqiuctiam cx Poftpraedicamentis , pri^
lib.
fii.
aut a fe-
quo ad ambicum confiderationis in quarto ; quo ad nominum multipUcitatem in quinto ; at-
fit
Nam
&
,
in agcn-
ambiguitatcm pro,
te:an ccrtc in paftb.
|5
principio huius tradatus,
videlicct tantum fuper 9, lib. (cripfit Dodor. qua-ftioncs licct vt ibi notaui, in aliquibus
iiic omifit
cunditatis.
17
dtfiin. pri. ejutfi. fina-
coroUaric infcrri vidctur vcritas
illius 3. praefuppofiti a
matcrialitate
liter in folutionc
& 8.
fere tota hic haoctur.
Deindc , quod brcuitcr pertraftat in folutione;. principalis de caufalitate frigoris re(pe£hi caloris , dc motu reflcxo , quaerc in Phydcis, apud Medicos , 8c in probicmatibus Arift. Sc fimiinPcr(pe6kiua,& alibi, vt fcis, copiose,
&
7.
&
Scntcntiis
&
& &
dc primo principio. Vltimam autem do vcrbo ad ytthvjnzccevit exxMfiiH.pri,qu^. j.immd
noBe.
&
,
,
cciam accepit txi.dtftin. prim. qu*fi. i. ex traftatu i^. difiin.prim. &fequentibus ,
qu6d
&
eiufdem
4.
10. optimc , 8cin 4. diftin. 49. qutft. 6. j>. alibiplcrumquc.QuaEreFranc.May.& Ocham, alios antiquos , vt faepc notaui. Vult brcuitcr vbiquc qu6d voluntas creata non neceffita-' quod cur abfolutc refpedu alicuius obie6ti , poteft fu(pendere a£him rcftcdhi cuiuicunquc: (i tamen elJcit , refpp^x nnjs , vcl boni , inquantum tale eft tantum velle;Sc mali cantikm
& &
adfinem
,
difiin.
vcro quaBft.raccepit cx didis in
alibif^pe:
Peribermenias
circafinem determinetur advelle, &c. omifit indilcuflum. Quaere vbi fupra notaui , (cilicct in
primo
prolog. qudfi.finati
& i.&x.&Z.
j. difti». 18. fol-
i.lib.
aUbi.
Qijod infrk
Vidc in
dari.
diftin.
in modernis Parifienfibus
ad finem , tnaximf
in plerifque lods in dodrina huius podtint fun-*
foluendo inflart-
primi entis,Iudicis cundla ccmcntis, omniacminentifltmc contincntis,ob(curam in clara Metaphyficam commutemus,quod in
Olym-
piadibus dumtaxat praeualentibus confiertur.Cundla crgo pauper riti
Chrifti
>
Mau-
Qb(equium cui fit ho-
dirige.in
nor in xuum.
AmcQ.
19
R.
F.
P.
LVC^ VVADDINGI H
I
R N
B E
I
CENSVRA Dc Quaeftionibus Scoci in libros lo, tc it. Mctaphyficos.
^ VL Opoflquam ediderat %^. P, Cauellus Sco^ ti
lucuhrattones in tMetafhyficams duo feruene-
ad manus meas exemflaria cfu&fiionum in lihros dectmum ^ duodecimumyVnum Manufiriftti
runt
alterum Venetns ante annorurn centurtam tmfrifi fium. Tradtdi 'vtrumque dt6lt(^tmo 'VtrOitllufiran^ dts Scott oferihus tnhiantt, vt tudictum fierret
cum
reltquis contultt quAfitonihus
adhihutt
,
,
^
^ fplendorem.
quam
Imfigre
tn illis recognojcendis
in his indufiriam comfleutt. ludtctum fr&tultt , cui egofiiih-
authoremiEtemmfr&terquam quodsMaurittus in cafite, incalce fiuorum Commentariorum tn ^etafhyficam3fiateatur,fi
firihoctrca
^
'vidifi'..
hrts
qu&ftiones in Ithros duodecim , Pofieutni4S
^ Pitfiaus Scotum
it-
duodecim ofus comflemfie tefiantur, ^lupd fijlum , aut metho-
dum farumfer tmmutauertt^tndefia^umPuto,quodinterrufto hocfiurdi)
genere , tterum aggrefius, hremter pro comflemento oferis non
tam
exammare,quamindigttare,autfiuccin£tetradere voluertt,qu& circa
Metafhyficalia dtffufius lihris fr&cedentthus atque althi dtfifutaueraty ef ctrca 'Theologtca in ^Magifirum Sententiarum erat tradaturns,
Lihn 'vndectmt qu&Bionesferterunty 'vnum dumtaxatfie vtdtfife teftatur Aiauritius vcl fiorte in hunclthrum commentartos edereneglexit Scotus^quia
omnia dtfiufiione dtgna , iam exflicauerat tn Ithris tertio,
quarto,quinto, ^fixto,Qm vero circahas quAfitones CaueUus fr&Bttertt,
tffie
hicfr&fiatur: mort^ immaturafrAVtentus ederenonfotuit^nos
htc reltquofiuhne^tmus
Qommcntario,
R. P. F.
R
F
P
lOANNIS DVNS C O T
S
I
Dodoris fubtilis Ordinis Minorum QVjESriONES JN LIBRVM DECIMVM ^ Duodecimum eMefaphyfices caBigatA ^ ab mfinitis men^ qmhus vhique jcatebant ^correB^ ^ fiholiis ad finguloi dts ,
,
,
,
adie^tSjalftfiiueyde qmbuf infrAfationejCxomatA,
Per
Fr.
HvGONEM Cavellvm
norum
Obferuantiac in
in
Vrbe
Hibernum Ordinis Mi-
Conuentu B. Mariae de Araacli
Sacrae Theologiae
Ledorem prima-
rium&: emeritum.
nA
LEGTOREM.
D
c E T Mauritiui in Prologo ad quxftioncs Scoti ad Mctaphyficam , & in Annotationc ad quxftioncm 15. libri 9. tcncat non rcpcriri communitcr quxftio> ncs cius, nifl fupcr noucm libris, tamcn fatctur in ali< quibus originalibus habcri ad fingulos 12,. libros. Castcrum puto ncc ipfom , ncc Antonium Andrcam
I
qua:ftioncs has in dccimigm
& duodccimum
vidiiTc,
(uoquc authorc digniffimas , caftiScoti mihi fuadeo Primo quod fub nominc
alioquin ficut ca^tcras vt acutifHmas ,
,
tamcn ipfius anno 1505. pcr Simoncm dc Lcurc in cclcberrima ciuitatc Vcnetiarum , in qua fcmpcr cxtitcrunt dodiflimi Scotiftaj , qui fuppofititium opus cius nominc prodirc finc contradi(5tionc non pcrmittcrcnt. Sccundoftylus harum quarftionumScoto conformis eft^ncc obftat casLcffc quarftionibus aliorum librorum brcuiorcs, tum,quia in aliis libris ctiam rnult* (int fatis brcucs , ctCi quasdam longius protrahantur : tum ctiam, quia laateria: harum qua:ftionuni cx partc uda:, vel tradatac fintin fupcrioribus hbris. Tcrtiq , quia rcfolutiones , & do^rina. harum pcr omnia quadrant & concordant , non folum fcnlu , fcd quandoquc vcrbis , cnm gaflent.
Eflc
:
cius imprcfla:
Scoii Oper, tom. IV.
YYy
cora
Commcntirio Scotiin hos duos^libros,vt vidcrc potcrit, Gui haccad inuiccm confcrct. Pcrcunftabitur quifpiam , quomodo omint quasftioncs in librum n. cui,(i coniiccrc Ucct, fcrpondcrcm, non omi(ifrc,rcd pcriifTc; ficut fcrmc pccicrunt iftac^ua: licct cditxfacrint, nullibi tamcn a multis annis viCe iunt, Si tamcn mauis cum omififTc vndcciriaqm Ijbrum, quia palum , aut nihil habct , proptcr rcpctitioncm corum , quac in pra^ccdcntibus
Iibrts traftata
(untfvt notaui in Prologo ad comhicntariiwn ciufdcm
nonmultumdipcr hoctccumcontcndam. Scdvbi conicduris tantiim agitur ,iiihil ccrti ftatui potcft. In harum caftigationc fcqucntia pracftiti mcndas onuics,quibus vbiquc fcatcbant,abftcrfi tcxtus Philofophi, circa quos ioCx moucntur , ad fingulas appofui cjtationcs ciufdcm Philolibri)
:
:
:
fophi, quasvbiquc dccrant, diligcntcr conquifitas , adiunxi uiorcs lolutioncs quacftionum contincntia
,
infcrui ,
:
SchoIia,brc-^
& vbi dc cadcm rc in
Thcologia agit,notaui quando autcm in Thcologia fc corrcxit, vcl rctrai^auit , in quibufdam hic contcntis, quod fatis rarum cft dc hoc ctiam tc monitum cffc volui. Pcrlcgc bcnignc Lcd^or , & mccum fcntics halcc :
:
quxftioncs cactcrisDodOris fubtiIisMctaphy(icaIibus,nccclaritatis lumi-
nc,ncc ingcnij acuminc j cflc infcriorcs.
VaJc.
INCIPIVNT
mmi
;D
jjP
QV^STIONES
INCIPIVNT
DOCTORIS SVBTILIS lOANNIS SCOTI dccimum librum
in
Metaphyficcs.
mcnfiiratur pcr
Maxim^ ver6 in co quod cft mccrum cffc principium vniufcuiufque gcneris cft
maximc propric Q^ViE S T
quandcatis. Tex.x.
O
I
vnum:& ideo cognofccntcs, quot
fint vnitatcs,ftatim
cognofcimus numcri vnura.
Idcm etiam patet alio modo fic Illud eft menfura , quod cft principium aliorura in illo gencrci nunc igitur omne quod eft in genere , aut eft vnum, aut multa crgoquod cft prius inter ipfa, :
:
I.
prius habcbit rarioncm mcnfurac
Vtrum vni
,
ijuod eji frincifium numeri, de-
heatur^rimo rafio menfurdi
Thonuj U8. x. Albcrnis Magnus ^gidius Ronuniu lo. ittttfhyf.qutfi.x.
Aphtodif. hlcn. trsS.i.cMf.
I
;
.
literM K. lauclluj
i
o.
Idetur
fr*
ftrt* «-
gum».
MetMfhyf
infrtMctfie.
,
cft
principium
(cd
magis cog-
Nam
vmtm
fc
vmnon
debctur ratio mcnfura:.
Mctapb. tcx.z, Item , mcnfura menfiiratum funt vnigenea (pcr Pkilofophum hjc) fcd vnum non eft vnigeneum cum a]io,quia Ccmaximc cflct vnigencum cum numero:hoc autcra non eft vcmm, quia nu-
&
Oppofitu Philofophus
dicit
hic,& ibiin
5.
t,ii,
vni, ncc dcpcndeac ab co:hoc
impoflibilc , quia omnis
v»i
muhiiudo
parricipat
& cx vnitatibus confticuicur & pcr confc,
,
cftcc proceflus in
FideeurH htcin
num(ri^& hinc ad alta de-
i.&
&pri7nodif.%.(jH*ft.^ji.i^.
& lih.^.in tex.ix. & idif.i.<].ijt.io.& 3.
omnia ad ratione rRCnl[\iTx fpe£iantia optime exponit ad mente Philofophi, j^.dif.4f%.tj.i.(jHibM locis
Dicendum,qu6d rariomcnfurac primo debetur v»»,quod cft principiu numeri,& cx hinc demoftratur,fiue deriuatur ratio mcfiircj ad
pmnc genus,
menfurx prirao dcbetur quantitati, quia ipfa cft domina racnfurarura:fed de rationc mcnfiira; eft , quod fit cerriflideclaratur
fic
:
ratio
mum,&pcr confcquensindiuifibile a
minus:quia
mcnfura debct cfTe talis , quod quodcunquc fui ablatum non laieat:hoc autcra non cft in magno, quia poteft aliquid addi,
& aliquid aufcrri abfquc
hoc,qu6d non latcat:Sed.v«i quod eft principium numeri,cura fit fecundum fcindiuifibile,nihil poquin apparcat,ide6 toto gcncre quaritatis ipfi no debetur ratio mcfurjc. Vndc licct vnus nuraerus menfuret aliu,quilibec tamen
teft addi.vcl abftrahi
Scoti
Oper.tom,IK
Sirailiccr
querccxir
(i
habcrcnc
fc a:qualitcr,adhnc
idcm , quia quac aqualiccr
idem genus,neucrum dcpcndcc ab
fc-p
parricipant
alio,
nec
parri-r
vnum Vnum priui
Cc prius w«/«:fcd prmium cft menfura aliorum ijlmuko^ni ^•/^'7'.«' vni ergo prim6 dcbctur racio mcnfuras Vcruntqnale. camen illa rario mcnfurae dehcmt vni propccr in-
diuifioncm:& ide6 in quolibcCjliccc
cum
non
indiuifio inueniri poflit
indiuifioquantitaris,ex vno,
quod eft principium nuraeri , determinatur ratio mcnfurx ad alias fpecies quantitatis, & ad oninc ahud genus , quia illud , quod cft principium in vnoquoquc genere,eft menfiira eius,quod cft pofterius,hoc autem eft fecundum analogiam,quan-
cum
eft in quantitate.
primura arguraentum dicendum , quod in 4 conucnic duo confiderarc/cilicec ipfam indi- Keipandetur
Ad
uifionem,& nacuram
fubftanrialis indiuifionis. Si eft
*^ •rgnmen'
po-
ftcrius diuifionc, ficuc priuario habicu:fcd ifta in-
hene rationem menfHr*. primi
eonHenire vni principio
&
tum.
confideracur quanciira ad indiuifionem,fic
SCHOLIVM. Declarat
dmnn» metk.
tunc cura prius non participet
tum non parucipac
«/»«
meruseftingcncre,vnitas vero non.
fnrarum.
,
poflcrius,nec depcndeat ab fco,fequiturqu6dOT«/-
'"•""'
inquocunquccft repcrirc poftcrius, Sc primum. Si igitur vni , quod eft principium numcri primo dcbcretur ratio mcnfurx , igitur cft poncre vnum principium numcri:fcd in quolibct ,
Primum
poftcrius multv
cipac aJiud. Scquictir igicut neceflari6,qu6d
10.
SluMUitlU
&
tum:fed vnttm non
&
riuari.
vnum
infinicum jquia fic fcqucrecur,qu6d mulca compofic in inhnincrentur cx mulcis,& illa ex aliis,
gcnere cft vnum primum,quod cft mcnfiira omnium aliorumjita non cft in omni gcncrc rcpcrirc vnum quod cft principium num^ , vt dicitur in TerHwm.
fcd
quens dependet ex vno. Simiiis
habet ad numerumjficut priuatio ad habinim, priuatio non eft principium cognofcendi alte-
Itcm
:
virtualiter auc
principium cognofccndi mcnfura-
cognofcendi aliud
rumrigitur StutniMm,
vno gcncre
ita,qu6d fwKwfitcflcntialitcrpofterius mHlto^aut iu quod fit zqualc fibi,aut qu6d fic prius co. Si
cft
qu6d non. Nam^enfuraeft
nofcitur per aliud. Tritnum,
cfle in
S.
.
Antoniiis Anir.^ic fM/f.j. FUndtiaf«f/}.i.i(rf.i.^ i. Siuicz diff.40 ft3. j Fonfi:ca ttm. 4. Mttsfhyf. eaf.i,
ArgumentM
mtUta pofTunt
diuifio eft excra figpificatn
vmm,cn
illa
indiuifio
fitquxda priuatio. Si vct6 confiderctur quantum 7» vnefimt ad materiara fubieda ifti indiuifioni, fic prius cft indiui^to.^^f /"*w«/rc,& principiura cognofcendi wiw/rxwj. Vndc "»*^'»'"» ficut panes dehnirionis vno modo funt notiores
rnodo cconucrf6:vt patct per Ariftotelcm i.Phyficorum,t.4. Sic nihil prohiba vnuM alia rationc non. vha rationc notius cfle multo,
dcfinito;alio
&
Ad
fecnndii dicendu,qu6d vbi eft reptrirc prius
& poftcrius,&c.
Dicendum quod
illud cft
Aifecudum.
vcrum
in vniuocc di(5lis,vel in eflentialiter ordinatis: vn-
Primtim /»
de fi rario menfurap repcrirctur vniuocc in aliis •^"' £'""* generibus,& in gencrc quantitaris, vbi cfTet rario *-J^^l'^* menfurx, ibi oporteret cflc vnum principium nu- exponitur. meriiraod6 non
eft ita:igitur,&c.
Vel ahtcr poteft
dici, vbi eft poftcrius rcpcrire,
•jf*^*'
'f'
non cft reperirc prius ; quia caliditas prius dcbc- ^j^^"^'*^ tur igni , non tamcn vbi cft repcrirc caUdum, & eft repcrire ignem nifi fccundum vinutem :
Sed in propofiio multo niagis vbi ell rcpccirc rarioncm mcnfurx non oporrei ponere
hoc
fufficic.
YY
y
i
wiHm
8o8
Metaph.
X.
Lib.
fufficit ponere sdiquid proportionalitet quantom ad rationcs indi-
vnunt prmcipium numeri:fcd uidonis.
&
Ad tertium dicendum quod menfura menMtnfttr»^ furatum funt vnigenia, non eft fic intellgendum. rneufurMum qa6d fintvnius gencris pcr fe:(cd fufficitqu6dad
Ji
ttrttmu.
vnigeni»
^iiomd»
;
i
pcmneant, dummodtl» tamen hoc /it
y^jjj gcnus
^ caufa,iUud poftcrius & caufatum.
.^^
Vndc
Philofophus , fi aliquis loqui velit fine calumnia , magis dicendum cft , quod vnum fit mcnfura numeri , vtmagis fignificctur vnigcnictaS. Vnde dici poteft qu6d vnum 8c numerHs fiint
dicit hic
vnigencazquia numerus nihil ah"ud eft,quam plura vnaScd tunc potcft quxri vhcrius.
diuidi wr in duo,quorum
Non
enim
vnum cft perfedius alio.
vtrumquc efle arquc pcrfeftum, quia tunc in vno gcnere eflent duo prima perfc- Invftognu^ re wen funt diffima.Sed ilhid , quod eft pcrfc
,
fatum,hoc non poteft efle nifi dupUcitpr:aut quia non eft caufatum fimpUciter : aut quia caufatum
non
eft fed
ab aUo
mum,
& per.confequcns duo erunt prima
:
,fi
fit
caufatum, igitur
eft pri,
quod
caufatum ab aUo,Aut ergo ab generis,auc ab aliquo eiufdemge-
eft impofJibile:fi fit
ahquo
alterius
ncris:fi
ab aUquo
alterius gencri$:ergo
genere,cuius tamen oppofitnm prins
iwn
eft
eft
in
datupi.Si
caufatum iUius generisccunc quxro de ifto, a quo caufaturPaut caufatur a primo,4ut non:fi fic,mnc
In omnibus autcm his metrum
pium vnum
& princi-
aliquid &: indiiufibile.
habeo propofilimi;fi non caiufatur i primo,fcd ab alio,qua:ro vt prius, aut ab aliquo ciufHem gencris,aut ab aliquo,quod eft alterius generis &fic :
Tex. 4.
QViESTIO
iL
ytrum illud qu»d eft merjfura in
dli^ttoge^
nere^Jit frincifium,& caufa llorum
quo funt
in illo ^enere f
Aphrodif. ».4.S.Thomas citat.i» qutfi.frteedenti. Albertus citZX..que.ft.»ntec'ecUnti c»f.yJ£^\^.hic qutft.l. An-
Quod autem eft tale yhabet rationem mcnfurandi poftcrius,&ide6 in quolibet gcncre illa conuercuncuniUud quod cft priraum eft caufa aliorum, ilhid cftmefiwa cconucrfb:illud quod
&
cftmcnfura,eft caufaindiuifibilis,
uerfimodc inuenicur:quia
cipium,fic debetur fibi ratio mcnfura.
AUquod
principium intrinfccum,& aliquod
cft princi-
ir Tldetur quod non vnum :
V
Itcrn,fi
eflet
menfura nuracri cum fit oppofitum
eft
& caufa eius:
principium oppofitL
cft
omnia pntia eflent
colorcs, tunc allfMm
omnium entium:fcdalbum hon cft omnium colorurajquia nonnigti:
menfura
principium crgo, &c.
&
ita Item.menfiira dcbpt eire pars menfurati, aliquoties fumpta , reddac fummam totam
quod
menfurati
:
fed
pundus
eft principiiim in
tamen nec
gencrc
eft pars quantita-
matcria
Principium intrinfecum
& forma & ,
mcnfurae intrinfecx
:
menfur*
ficut aliud dicitur prin-
pium cxtrinfecum,fic eft mcnfura qujtdam intrinfeca,alia extrinfcca.
Trincifittm (5*
ctnuert&titrm
materia
fic
fcd finis
& forma
&
intrtnfect,,efficies
^
ftntt
extrinfect.
func
efficiens fiint
principia cxtrinfeca,& funt menfurae.
mum in gcnere finium, eft
cft
^
Materia
farm» CKuf»
mcnflira
Vnde priompium fi-
nium,primum efficiens omnium effc<3;uum,& fie deaUis:quia fecundumapproximationemad principium,vel ab eo remotionem , fumitur rado cuiuflibet pofterioris, ficutingenerc entium, quod propinquius cft primo,dicitur magis ens,& quod
lud crgo, quod cft priraura noneft mcnfura alio-
Vnde Philofophus hic dicir c^no^nigrHm eft priuatio coloris,& album eft primum in gcnere coloris.
rum. itcm
prima caufa cft menfura omnium fubftantiarumjied prima caufa non eft in gencrealiquo, quod gcnus eft menfura aUorum ergo non eft caufaomnium, veimenfura in generefuo:
poteft confiderari
ergo, &c.
quod eft in potentia ad formam numeri , & fic num fit frinnon opponitur fnulto, nifi ficut potentia a£lui, & cifium mul'
qiiantitatis;pun€his
tis,nec ahquoties furaptus reddit quantiratcmril-
fl»»rtum.
di-
lonius Aa^x.cit3Z.ipi4Lft.»meeedenti.i\anAta, q.].»rt.x.
quia oippofitpmnon
Ttrtium.
tamen hoc
Sair.dif^.^.ftS. j , 1oaij0m.^MetMfh.e,i.lit*rm A.D.
(vt didum cft) fed vnum j?rimum »rjgumentum. piulto , non poteft cfic principium
Stetadum.
quseftio
pofierius.
cfl j
eadem
qus priiis. Necefle eft ergo dicerc,qu6d priraum in omni gcnere,eft caufa pofteriorum. Vnde principium in toto g^^erc entiiim,cft caufa cuiujflibet enris:fciUcct illud, quod eft primum principium eflendi & cognofcendi erit
remorius eft,minus.
Ad primum ,
:
Oppofitimi
S
dicit
Philofbphus, tex. 4.
C HOL
I
V M.
Qy OT>efi menfura in ali^uo genere, idipfum caufam (^ principium omnium contentorum in tUo generc, optime expluat. De quo videripotefi
&
locis citatis
:
aut
formam,&
cphAvnum
dupliciter
fecundum qu6d adu
eft
infcholio
intrinfcca. Vel
vnum poteft confiderari fecuhdum
&
efleprincipium mulcicudinis.
famnon
fblu eft in qu^titatibus immaceriaUbus,
ejfein genere.
Caufa
omnium aliorum
huius
eft,
feftifnmum
quz
in gcnere
,
quod-
caufa
eft
funt in illo generc
:
fiio.
£t
ratio
vnum peromnium corum,
quia in quoHbet genere
cft
quodliboc cnim gcnus
titudiais.
:
Ad fecundum dicendum, quod non femper oponcc iIlud,quod cft mmfura cfle panem torius; jta quod aiiquoties fumpta reddat totnm:im6 hoc
Dicendum,qu6d iUud quod eft menfura in aliquo genere propric loqucndo , cft principium &
§iuem»de y-
Lapides enim funt non domus , camcn panes fimc in pocencia cocius ficut in propofico , Uccc vnum fic non multum \ cameti poceft corius.
tales
eumprimodifi. S.tjusft. j. J.Tcneo opinionem, »um.\6. vbifuse probat *Deumfeu primam cau-
^uafiioni* pracedentii. Circa folutionem ad 4. vide
Adfrimum argumitum.
opponitur multo, ncc eft principium conftihiendi ipuim,nec menfura eius fic
fic eft principium materialenufneri. Praeter hoc, de ratione quarundam panium intcgranrium aliquod totum, eft, quod in ipfis fit priuatio formx
0Jfe
in expofitionetext, 4. hic
per fuam
dicenduti>,
generibus oporcec qu6d illud lic
quod
& in aliis
menfura principium cognofccndi aha,vcleflendi,& co-
gnofcencli
:
ficut
,
men noh
&
eft
mocusprimuseft menfuraom-
nium aliorum moraum furandi
,
:
& cft
prihcipium men-
cognofccndi alios mocus
eft pars
aliorum
,
&
mocuum , /icuc
ca-
eft in aliis
AdftciidmB'
'
::
Qu^ftio CtUtMihm
aliis
,
gcncre quantitatis
cunque principium/cd rationis
;
quia ficut in ra-
rione corporis cadit fupcrficics
;
& in ratibne fu-
perfidd cadit linca;fic in rarione
lineac cadit
pun-
Vnde in gencrcconmenfura quanritatiua, quae fimplidter eft indiuifibilis, fcd lolum eft indiuifibilis (ccundum voluntatem inftitucriris ; eo menfura.
prindpium,fic
cft
cinuorum non
eft aliqua
quod lem
inftitucns voluit talem quanritatem peda-
cfte
mcnfuram
in quantitate
,
& vnciam in
non
cft fimplicitcr indiuifi-
in aliquo gencrc,quia tunc dlet aut genus,aut (pe-
des,aut indiui(iuum,aut prindpium generis.Non
:
Vndc pundhim, quod eft principium quantitatis continuae , non eft principium terius gcntris.
TrtmMmtMM. numeri:fed prima cauia eft xqualiter principium fMmnMtff* omnium gcnerum:ergo non eft,nec poteft appli1«
d.%.qmtfl.l.
§.tem*» efi-
aieTum ».is.
SCHOLIVM. MAM
cdHftm ajferit «ffe menfuram exin genere ftd)jl*ntid, quod herte txplicdt reicHii dMobut alitnim fementiis. ^uod vere primd CMuft nonfit in genert refoluit ^ua/fiofu frtcedtnti Hd 4. Vidt Uc* ihi citM* in fcholio.
P
s. I
omnium
trinftcam
Ad illud tamcn dicunt quidam quM matcria ,
eft
mcnfura
raateria eft
omnium
in genere fubftantl£
quoddam principium ,
tnaceriam fubftantix numcrantur
quia
tanquam gcnus,quia tunc prxdicareciu: de pluribus non tanquam fpecies,quia cunc eftec in ipfo compofito gencris,& diffcrenrix,cum tamen priroa caufa fimplex fit^ncc indiuiduum per candem cau(am,fcu rarioncm,nec prindpium,quia prindpium vnius generis non eft applicabilc ad res al-
imgpm*
cari vni generi.vt
prindpium dus , ii ide6
omne genus cft. Ad argumcntum
icaque
qu^d cum
extra
dicitur
h.
Commenratore , qu6d prima caufa eft menfura omniiun fubfbmtiamm , quiapcr appcoximationem ad ipfam 8c remorionem ab ipfa aliz fubftantiz dicuntur magis & minus pezfcStx , & fi dicaturquod menfuraeft principium cognofccndi menfurata:fed prima caufa non cft prindpium frimMCMufM cognofccndi.alia:led magis ^conuerfb:Diccndum, eji TMti» (*f tufctMditm- quod non cadem funt nobis nota naturz : Slmmtde
&
&
non omncs
illud
non eft veriinutum,
fura
omnium colorum, eadcm
fed aliquid fiib colore
caufa
primum
illud
cft
menfiira
omnium
enim
primum
eft
& maximum
Aphimlif.^ «.7.S.Thoitu<
Ua
i.
Alhert.Magn./rA^.i.
e4if.T.Agi^hic i]iuft.6.Yhaiai ^u^fi.i.Mrt.i, Aaton. Andrez hic }«iyf.i. FoaTcca tMf.^.UterM
C
intelligibile,
&
eft
,
ma caufa cura
fit
prima
fubftancia,cft
cec,intrinfeca
rd,per
,
quam
eft duplcx,fciliIntrinfeca eft pars tAenfuTM dt^ fUx.
& extrinfeca.
cognofcitur prim6
, talis eft
mcnfiira vcr6 extrinfcca,eft verbi gratia effcdbis.
Scd vtraquc mcnfura
:
,
codem gcnerc
auc enim poteft eftc in
eo qu6d
ifla
,
forma:
finis
&
,
omnium
& fic fiib-
& ficeft prima cai)-
fubftantia fimplicifuma eft ,
,
Sc
quam omVndc prima
ad
ncs fiibftantiz habent additionem. caufanon cft mcnfura intrinfeca, ficut vniuis numcri , vel fonna compofiri , fcd pro eo dicitur gradus cuiuflibct fubmcnfura , quia entitas fbntiz cognofcitur per comparationcm ad ipiam:per hoc enim eft aliqua fuDftantia pcrfc«5kior, quod eft fibi propinquior, imperfedioc , quia
&
&
remorior.
Ad primum dicendum,quod in quolibcc genere cft repcrire
vnum primum & minimum,fcd il-
4 Jdfritoiim
lud primumeft fubftantia pcrfe£riflimain genc- Mrgum. re fubflantiz
vt fubflantia immatcrialit. Illa ta-
,
menfuperfc
eftin gencrc, non.eft
oranium aliorum:fcd prima caufa non eftin gcnerc fubfbnriac.
extra gcnus.
Sctti Oper.tom.iy.
,
poteft cllc duplici-
pt ima Intdligcntia cflec menfura
ra prima,quia cius gradus vcl
fbra
eciam meu-
omniura fubftanriarura. Sed nocandum, quod menfura
fiira
VIdeturqu6d non in quoliber gcnerc eft vnum primum & maximum quod eft mcn,
&
:
men fubflantia,quaE :
, quod eft Prima caufa PrimM cMMfm ift frimttm primura appe- inteUigibiUf
fubflantiarum.
primum (^ frimum eo qu6d eft prima fubftantia mcnfuratio omnium poftcriorura:& ide6 pri- Mffetibilt.
tibile
eft fibi
Ftrum prima canfifit in genere ?
vt
rario eft in propofito.
pecfet^^Iima pcr comparationcm
III.
,
Proptcr hoc dici potcft hic , fecundum intenrioncm Commentacoris,& Philofbphi in ii. qu6d prima Ttx.if. album:igitur
flantiarum, vel extra gcnus
QVi£STIO
rttm.
:
dtcr.
vnum. Tex. 7.
metifuTM
fnbfiMmtiM'
nium fubfbmtiarum , co quod ipfa eftquoddam prindpium fimplcx,& per compararionem ad ipfam omnes fubftantiz habent additionem. Illud non videtur vcrum , quia in omni genere eft aliquid,quod eft menfura omnium aliorum fed ip
cer
ficut in coloribus colorcm vnum qujerendum, ipfum quod vnum,fic in fubflantia fubftanciam vnam ipfum
hiMtertM ntik efi
fubftantiz habent materiam
ideo licct prindpium non fit caufa cognofcendi quoad nos , eft camencaufa cognofccndi funpli-
Scd
,
quia
:
& fccuhdum & per confe-
cum,quia materia tninus notacft aliis. Aliis vidctur alitcrfecundum quod fubflanria, KtquefiA' quae cft gcnus generaliflimum , cft mcnfura om- fiMHtiMfri'
fa
Uirg.primtt.
non eft
fubilantiis:crgo
Oppofitum didt hic Commcntator,tcx.7.
quens menfurantur. Sed
fblum fecundum inftitutioncm. Ad aliud dicendum ,qu6d prima caufa non eft
tnm.
aliis
Fa dcbet eflc fimplicitcr indiuiubilis:(ed in conri-
bilis,led
4
:
caufa minus nota eft
ponderibus;& propterca vna pritna rario mcnfiitx non inucnituc incontinuis:quiaprima mcnfiinuis prima mcniura
AdipiM-
comparatio:igitur,&c.
eft
non tamcn quod-
,
dus:non tamcn eft in gcncre ficut fp«des,vcl gcnus , {cd tanquam per reducHonem vnde ficut eft
•T^fjifhhiru.
nuUa
Itcm,menfuraeftnorior mcnfurato (cd prima Tenimm,
Ad tcrriutn dicendura,qu6d pun^m eft prindpium in
tfimtmfmTM
aJia
racnfura eorum,&c.
foai.
timtienim ni
ma caufa nulli
&
remotionem ad ipfum , ali) colorcs dicuntur magis &c i^inus pcr-
ctmdum approximationem
jUtirtbm
Item, menfura eft vniigenia menfiiraco:fcd pri- stamdmm. cft vnigenia»juia primz caufz ad
gencribus, vt in coIoribus;quia aibcdo color
perfediffimus, cft menfura omnium aliorum cofumctUtmm. lorum non<^uia conftituit alios colorcs , fed lc ; WtifirM Mlit-
809
II.
tur per comparationera ad fiibflantiam
tnenfurare
,
,
quz
eft
Vnde
&
ficut numcrus potcft alium tamen vterque menfuracur vno
YYy
3
fic
flutmido fhitiM fmbftMtutM
eft
menfta-M
om-
8io
X.
Lib.
i oi
m
vna fubftantia gencre menfurct aliam, vtraque tamen menfuratur a fubftantia prima. Ad fecundum , cum dicitur quod mcnfura cft qui. mtufur» vnigenia mcnfurato ; dicendum quod vcrum eft tfi imiiew». dc menfura proportionata , ficut de menfiira intrinfcca ; talis non eft prima caufa , im6 pro co dicitur mcnfura j quia per approximationcm reraotioncrn ab co mcnfurantur perfe(3iones fic etfi
&
aliorum. fnoio notior
WunfMrMo
}
fimpli-
&
quiia licet menfurato } prima caufaminusnotafit nobis.jnotiflima ta-
citcr notior debet cfle
men
eft in CciSc
menfurx
maximc conuenit
ideo
nofter,non funt mcnfura renim vniuerfaliter;quia illud eft menfura , alterius quod cft principium cognofcendi ipfum altcrum.Nuncautcm,eo quod Ah
tcs cft.vel
eft, dicitur oratio, vel
opinio,vera non
fibi ratio
fimplicitcr.
dicit,qu6d quiaficut eft in re,ide6 vere fentimus,
-velfAlf»,
& vcre intelligimus:non tamen cconuerib.
&
Text.^.
mcnfurat quantitatem corporis noftri , pcr ipfan),quantitatcm noftram cognofcimus:fic res per
& intelledlum apprehenfiue mcnfurant & intelledum noftrum. Er. huius ratio cft,quia fcnfatio & intelligentia noftra non funt cau/a rerum & cconucrfo. Tamen qua: res fenfum
fenfiim
,
fi
quod
cft
pcr hoc
«militudinem
,
Ftrum intelleifm
Et ide6 rcs artificiata eft illud, IntetteaM quod perfeda cflet fccundum Deiadna-
intelle«5his noftri
Aus noftcr fc habct ad arrificialia
?
Aphiodif.». 5 .infine. Auciroes eom.6.S.Thopas le£l.i llflih.^.Met»fhyf.Ua.% ^lib.^.Ua.ij.(^ Ub.^.Uci.xihic qut.ji.}.art.x.in eorftrt. Albeirus Magnut
FUndiia
hietra9.i.caf.6.i^ i.de
Anim»
tr*£i.y.c*f.ix. Ant,
haix.lib.^.Mit»fhyf.qui^.\^.inref^onfioneiul t, Fonf, in exfofit.caf t.littera £.
lUud
menfura aliorum, per quod alia cognofcuntur : fcd pcr fenfum
cognofcuntur
:
fenfibilia
,
eft
pcr intelleiStum
intelli-
quod
cipium corum ; (cd intcilc(^us diuinus
pium omnium naturaliuni
omnium
,
cft
prin-
eft princi-
& intclledus numa-
artificialium eft principium
igitur
:
intelledus cft mcnfura rerum. Item,ficut fe habet aliquid ad elTe
,CicCe habet
ejfe
verum;8c cconuerfo:(ed veritas primo re-
&
fimenfurat veritatem in rebus fic cntitas ad entitatem. Oppofitum dicit Philofophus hic,& in fine no-
veritas igitur
:
cut vcritas ad veritatem,
enim proptcr nos exiftimare bum.tu vere non es albus fcd propter bum,nos ideo fumus vcri exiftimantes.
ni
:
dicit
:
tc cfte alte eflc al-
SCHOLIVM. S
E
N
s
V
s
&
intelleSliu npjier
ri rerum nMturaltHm
>
ad ar»
intcl-
intellcdus
telledkus nofter per res naturales.
Ad primum argumcntum dicendum , qu6d aliquid cognofci ab ajio cft dupliciter; aur tanquam Ad frimum argMm. per potentiam cogniiiuam ; talc non eft men-
,
quia
pcr
res.
ma: ^aufx cft mcnfiira omnium rerum : quia ab ipfb depcndent omnes rcs : intcUedhis noftcr cft menfura omnium artificialium , quantum dependcnt ab intclledu noftro : non tamen intelle» noftcr eft menfura rcrum naturalium im6 magis dcpendet ab eis,& mcnfuratur ab cis.
&
^s
licet vcritas pri-
m6 reperiatur in intelle(SliDUS,qukm in tur
nonfunt menftt-
magu
Nec
ideofie
Dei naturaliumyquia vterque tunc ret intelleSltu eft caufa horum reffe^iue , tjuando attingit ad fimilitudinem eft perfeEia fciemi* Dei in naturalibui, vel noftra in artificiaUbu4. Vide DoEiorem in hunc locum.
tamen
faltcm
tentia,
eft
mefwa
tfut.
Ai tertium.
Excmplum faniras per prius diquimdemedicina,& tamen ipfa cauia fanitatis in animali non au-
a re.
eft
:
:
tem fanitas,qu£
cft
mcdicina
,
fed vinus medici-
nje,eft caufa fanitaris.
Sic in propofito per prius
reperitur in intelledtu,
quam in
cft
PhilofbphuSjW quod
tamcn rei
re, efte
caufa veritatis in intellc£hi.
Vnde
fignantcr
non eft,oratio ire.
Ad formam
argumenti dicendum , quod licet verum , conuertantur fecundum rem, tamen (ecundum rarionera ficut di-
efte ,S>ceffe
difFerunt
:
Ccata fuit fupra lib.i.q. i i.de bono
^ ente & ide6 :
non oportet qu6d illud quod eft principium cundum effejixx. primum fecundum veritatcm non cconuerfb.
fc'
,
&
:
&
multa fc»
cundum plures modos. Tex.^. Q^V Vtrum vnum,
jE S
T
I
o
V.
& multa, offonantur contrarie
vel alfter.
AphtoiiCJiienum.f. S.Thomas Ua.4. Albeitus Magnus tr»S t.cMf.i.Mpdi\is hiciiu*ji.^.lEhaiiia.quifi.s *rt. 1 .Antoniu» An
Veritiu frint in intelledm,
quim in rt, fed CMufatur
res eft,vel
dicitur vera,vel falfa.
&
,
CMIt-
citurdc animali
lium,ftcut intette^ui
fcnfus Sc intellc\5luj
qUOd tft
f* cognitionit rtinonvtfo-
re, caufa-
menfurantttr^
re.ejuia nos fctmiu,vel fentimtu ; fed econtra (ft in c.defubfiantia:fed inteUeEiui eft menfura artificia-
jfdficundit:
:
Opponuntur autem vnum
ejuam menfurantfMfrklib. ^.tex. lo.
Diccndum qu6d
modo intclledtus
turres per intcllcchim/ccundo
dicit
peritur in intcUedhi, per Ariftotelem in 6. tex. 8.
Tcx.j.
;
nofter
tificiali».
noftcrrcrum anificialium:mcnfuratur tamcn in-
medicina
crgo, Scc.
Itcm,illud cft mcTvfiira aliorum,
ad
& ide6
ledhjs primi eft menfiira naturatium
Ad tertium dicendum ,qu6d
Vldetur qu6d fic
Tniiuvi.
turMl$M,Jicut
intellc-
fic intellc-
Ad fecundum dicendum , qu6d intclle6his pri-
/iliO:.lib.^.Metafhjff.tex.i^.(irliy-S.tex.io.^li.9.ttx.tl-
nus
:
;
tanquam per principium & caufam cognitionis ; & talc cft menfiira. Prim6 cognofci-
(jr fenfttsfint menfttr^t re-
:
:
& ficut
;
0:us primi fe habet ad res naturalcs
furari; aut
IV.
rum vel econuerfi
gibilia
ab intellcdiu no-
,
&
QjiESTIO
&tamdHm,
Vndc
ficut aliqua quantitas extrinfecus nobis appofita
flro menfurantur.
Et rcientiam Autem metrum rcrum dicimus, fcnfum propter idem , quia cognofcimus aliquid, ipfis, Scd menfurantur magis quam menfurant; Ccd accidit nobis veluti fi alio nos menfurante,cognofcamus quanti fumus,pcr cubltum ad tancum nofbri adiicere.
trimwnMr^.
iftfOrtuio
duilur "vern,
caufantur ab intelledu noftro
fjtc
quoA
vcl falfajnon tameneconuerfo.VndePhilofophus
:
sr*»»»V
eo
resifi, z/el
non
&
Ad tcrtium diccndum , qu6d mcnfura
Wfttr» quo-
Metapli.
A.
Videtor
Qu^ftio V. j
Trmmm
mt.
gum.
T THctur quod non contrarie, quia contrarieoppofirio {ecandim formam (cd V tas cft
pars
j
non habet fonnam diftindam a
igitur
vnum
fit
toto
:
cum
cnmt con-
pars mukitudinis,non
iraria.
Itcm,vnum confrarioram non
S«tHM4bum.
•nrtiiam.
iKm
conftituit altc-
vmm con(btuit m«/f iow:igitur,&:c.
rumj(ed
tattir
,
oppofitura
diucrium ab oppofito primi
«rit
cns
ita (c
cum vno conim
ita fe
habcnt,
quod altcrum
;
fcd
non cns, & non tcirij
dicirar dc quoli-
bet,& vnum conucrritur cum cntcrcrgo mMltnm crit contcntum fiib non cntc : pcr confcqucns opponitur contradiAoric,& non contrarie.
&
egsrtim,
multum opponuntur,ficut diuifio &indiuifio;fcd ifta opponuntur priuariuc:igiItcoiyVniim 8c
tor
vmpn 8c
mcnfiiraram
:
non
fignificat
vniutem:ergoaaturara
Non igirar opponunmr priuatiuc,nec cria
rclariuc;quia vnum,ic multum in fe acccpta (unt y^ cr nud**/*ab(bluta.Cum crgo fic oppofita naturam ponant, J*^ ** ncccftario opponutur contrarie. Vcramtamcn fi-
*
cut fdcnria
(ecundum
illud
quod
,
ordincad alteram:idc6 didtur
ctmdum fit
ficut mcnfiira
ad
fed ifta oppotuintui reladuc : er-
goAc. Oppofinim dicit Philorophas.
dici,non
dc dus
cft qualitas,
(ccundum Sic
fignificato.
quodam
rclariuum (c-
cftc
ejfe,cimi
relado
non
& ptultum foC-
vnum
fccimdum illa , qusc fibi accidunr,& qnia muitum fignificat ens lub diuifione,
funt confidcrari
& xmum cns (ub indiuifionc ficat
ficut (ciendafigniqualiiatcm in ordinc ad altcrum ; fic polIu-« :
mus dicerc quod vnum & multum funt priuariua; quia radoncs corum funt priuadoae, vd proptcr radones cius accidcntalcs.
tum
multa.
iKva.vnumCc habctad multum,
Ss
proprie
ponit.
quia tantum quahtatcm fignificat fub
habcant quod altcrum corum dicatur dc quolibct,& quod tcrrium conucr-
dao
fi
,
fis
8ii
Similitcr
confidcratur vt mcnfuratura
fi
mid-
^vnum
;
Hc
did quod rcladuc opponunrar. Vndc dico qu6d vnum & multM funt contraria propric fi priuadue.vcl rcladuc opponuntiu,hoc acddit. Ad primum argimientum didrar, quod vnum % poteft dupUdtcr confidcrari vno modo iecun- ^'^ frimum dum qood eft pars malriradinis,non habcns for- •^-f*»»^ mam prxter fontiam muldradinis, fic non con- «^^ln^^ trariator multo ; ficut nec corpus , quod eft pars a nim ai i s,contrariarur animah:vel potcft conudcrari (ecundum quod habct formatn diueriam \ forma muldradiois;& fic contrariarar multo:Cicax. corpus fi confidcratur rcs pcrfedla i fotma anipotcft
:
SCHOLIVM. C M fhiUftfho tenet vnum & multa friit (^ Jfffi contTdrie opponi impnfrie
,
,
prt-
vel per
Mcidenjfri)utti»e,&reUtiut\&JinguU bene pro'
tMt,& exponit : An YDomJit pojitiuum, quoi hic tjtarit ;& Mn vnum quod efi principiumnumeri, diffenttredtiter db vno trMnfcendenti,& numenu m mtmerMtit f Vide Doclorem ^uius qudfi. i.
&
ilnfcholton
^.&$.& htc
malis
,
opponitur animali;iicut infcnfibilc fcnfi-
bih.
Ad fecuxidam diccndum , quod vnitm contra- .^ feamd» (ccundum quod formam oppofitam f*"»^
in Text.^.
riatur multo
&
Dicendum,qu6d vnum muLtum, formalitcr Ioqucndo,opponunrar contraric,& nonaliter,nifi
pcr accidcns. Cuios ratio cftidi^entia
eft in^
& priuariOnem. Contradidlio faluator in cntc, & non cnte: tcr
contradidioncm, contraricutem
priuado non faluatur nifi in entc , nullam tamen
nararam ponit. Contrarietas
ram ponit
;
rmi^mul- gcnerc Sed vmtm & tm fm»t toM- trum dicirar dc non ente plana eft dc vno,
tTMrtM,
cft in cnte,
& natu-
non c(Icnt in codcra multd (c iu habcnt, & ncu-
alitcr contraria
;
cuius probario (ads
cum conucrtatur cum
quod multHm dicatur dc cntc
entc.
Scd
vidctur, quia qujc-
, quod conMcnatur cum cntc.didrar folum dc cntc ; diucrfi-
libctpars mulritudinis oppofitsc vni
tas
cnim
ficut difllmih"rado, inasqualitaris
,
& ita
dcahis. Vhdc Philofophuscap. primoaitqu6d non ejfe didtur idcm,vcl diucrfum : fcd onmc cns
comparatum didtor idcm , vel dincrfum. Tunc idcm proporrionalitcr addit multum quod fimd sdMt eft vnum tran(cendcns;(ed vnum prindpium nuYniun ahj
frm. cifimm um- mcri nihil addit fuper vnum tranfccndeiu,nifi rameri fufer rioncm mcnfiirxiita qu6d circum((xipto illo ad-
num
trm»-
faudau.
dito,dcrelinquitur
vnum tranfccndcns.
Sic mul-
tum quod cftnurocras , nihil additfupcr multum tranfcendens , m'fi radoncm menfurad , qui circumlcripto dcrehnquitur multum tranicendcns; (cd numcras nihil addit non enti:igitur multum tran(ccndcns non cft non cns. Vndc dicit in tcrtio , quod non potcft did multum nifi de qualibct partc cius po(Et dici quod fit vnumXtd vnum non dc cntc:igitur multum non reperitur ni fi in ,
endbus. Non igiuir opponitur cotradidoric^ncc priuadue, quia priuado iliud quod cft, non cns ,
eftjvndc nullam nararam ponit:fcd vwKwinoncft
priuatiuum
im6
;
non cnim
fignificat
(ignificat indiuifioncm;
ens fub indiuifionc,vcl vt in diucr-
non conftituit multitm,rt po- I^"" non vt pcrfcda cft per formara fpedficam, (cd vt perfcddbilc pcrformam multi; &fic conftituit mdtnm'. ficut cft dc binario temario. Si confidcraturbinarius inquantum eft quxdam fpedcs numcri, fic non cft pars teniarij; habct in adhi,&
tcft confidcrari
fic
j^-,
,
&
fi
confidcratur in potcntia ad
formam
tetmrii,
ficpoteft cHe pars dus.
&
Ad tcrduro diccndum, quod licct ens vmtm conuerunrar,quia tantum diffcrant ratione ; ni-
Ai terttMm.
aHquid contincri (ub vno oppofito tamcn quod non ah) ; iu tamcn quod vtrumque oppofitonmiindudcrc potcft infc rarioncm cnris. Dicunt tamcn ratio cntis (aluatur fimplidtcr in cntc:(aluatur tamcn incndbus; fic poteft (aluari in vno & m«/fKm;quia multum Luit Tnmn nihil ahud cft quam cntia diuiia &quia tam di- cmuertitur hil prohibct
altcri-: ita
:
:
uifio,quam indiuifio conucnirc po(Iuntcnri,licct ""? rute^
omnc
^„'1.*"" ; quia tamcn huic ^^ ab alio : igitur f/mms iiftitt.t» conucrdpotcft realitcrcum cntc:quiacnriadi- nu. uifa non funt cxtra cns.Vnde multum in fubftantia opponitur vni in fiibftanria ; multum in quahtate vni in qualitate.Proptcr hoc non couc-
cns
fit
indiui(ara in fc
cnd non rcpugnat
diuifio
&
nit eft
bonum & cns conucrranrar & tamai now nulum nifi in entc nec fal(um vcro opponi:
:
;
non tamcn in vero fimt non cft nifi in vno. Ad quarram diccndum , quod mtdtum Sc Adqmtr-
tur nifi in cntc vcro
:
oppofirai^c multum
vnum opponunrar, ficut diuifibilc
& indiuifibilc
vcrum quantura ad cognidonem noiham , non tamcn quanti!^ ad &c. Diceiidum quod hoc fignificata
;
cft
quia nihil apprchcndimus dc vno\
nccnatutam alicuius fimdid , qu6d conccilum eft qu6d
nifi indiuifioncm:ficut
pUcis. Vel poteft
opponitur
quodammod6
priuariuc.
YYy
4
Ad
tmm.
.
Ai qm»tS.
Metaph.
Lib. X.
8ii
Ad vltimiwn argutnentum dicendum,qu&d etfi vfiu 8c muttu
umen
pomnc
dici relatiua fecudunn dici,
fecundum illud quod nint>relatiua n6 funr.
vnum cx diuifibili in di-
Oftcnditipfum
uifibilc. Text.^.
:
rcrialc
Vnum Jit
:
&
vnum
idc6 licet
fic
naturaliter prius,
multitudo camen
eft
dicit Ariftotelcs,
quod vnum opponitur
rio
Et
fuo.
prius
eo
&
vltcriiis nihil
poflcrius rationc
reperta.
quod Vnum
notior nobis. Proptcr
,
contra-
prohibet aliquid
cflc
fccundura diuerfa in
&
priut
f«ftenut
™"^^^
''*"
'*****
^^*
Vndc multum rationc diuifionis prfus
vno ; ratione tamen formae propriae pofterius eft,& pcr hoc foluitur fccunda ratio. Per idem etiam aliter patet ad primam , qu6d cft
QViESTIO Vtnira
nem. Sicuc pundura dicimus], cuius pars non eft & primam caufam dicimus efle quid imma-
VI.
frius multitudme?
Aphrodir. ciut. qutfi. Mntectimti $. Thomas U£i.\. Albcrt Magnus tr»il.x.c»f.i. ^^gidius citat. qtufi. tuuecedenti Antonius Andicx /!»f« <m/7. }. Suarczii/^. 5. f
fe^.7.foD{ea csfdit A.
& indiuifionem
quantum ad diuifionem
,
pofbrius eft ; fed tamcn
ifla
priuatio
,
,
vntem
fiue diuifio
fignificato vniM ; & ide6 propric loqucndo vnum non habec fe ad muttum , ficuc pri-
non eft dc
uacio ad habicum. Ratid in oppofitum procedic fiia via.
T 7 idetur qu6d non;priuatio
X
fri$iuim MT'
gum.
V
tu
:
fed
vnum
fe
eft pofterior
habi-
habet ad multum
CioxX-
Proptcr
priuatio ad habitum,quia indiui iibile ad diuidbi-
quod omnc ad omnc, aut idcm,
aut diuerfum. Tex. 1
1
le:igitur,&c.
Ucundum.
Item,illud per quod aliquid cau^tur nituf,prius cft co
tudinem,vt
dicit
eftratione vt aic
Oppotitum
(ed
:
vnum
,
& defi-
CLViESTIO
ponicur per multi-
VII.
Philofbphus:& mulcitudo prior
Commentator hlc. eandem
argiiitur per
Ftritm
omnc ad Qmacfitidem^ veldiuerfum?
rationem,il-
ludeftprius alio perquoddcfiniturifed multitu-
4o deHnicur per vnum ; quia mulcitudo eft aggccgacio ex vniudbus:igicur,&c.
AphroMff.i i.S.Thonus /«c7.4.Albcn. tAxm. traS.i. cap.i.Yhadth qutfi.yMrt.i.Sauez ^fp.e.jtS.i. Fonr feca io.met»fhyj.ci(f.^.Ut.L.
S
C H O L I V M.
V N V Mfecunditm tudine:fi
Vldcmr qu6d non cac
natur^m ejfepriuj multi-
tamenper mulcum
intelligoi diuifionem,
fic
^
idem. Idenricas impor-
vnitaccm fubfbntix
ralitatem j fed
lih.^.c»f.6.
non orania
;
&
diuerficas plu-
fimt fubftantiae
:
igi-
x
Primum argumentum.
tur,&c.
efip«fteriuf,quia diuifionis priHOtio.
Item,ens comparatum
non
cxiri,
ncc eft idcm, sttunium.
nec diuerfum:igitur,&c.
Dicendum , qu^d vnum fccundum naturam Verumtamen in multirudinc duo conuenic confidecare; & illud quod cft mulcitudo,& ipfa diuifio. Si priprius cft multo,ticat fimplex compofico.
mum,fic pofterius aggregario ta
,
eft vnirate,
vnitamm;&non dicunturaliquan»»/r-
nifi prius
vtcunque conucniat
confideratur ipfa diuifio §lHtmedo multuin
vnum
quia eft
frius
^ p9-
fierius
rno?
quia multitudo cft
eft
,
quod non
pofterioB eft habitu.
fic
eft
vnum.
cflc
vnum eft
diuifum,
Si
quod oppoficio incelligcnda eft in non videcur nam in omni propoficione affirnuriua praedicacfuum idem cft fubi^do & in negaciua diuerflim : fed hzc eft vera, Chimara eft Chimara ; Chimaranon eft hirco-cer»»f :igimr idem, & diuerfum fe excendimc ad non Si dicacur,
enribus,illud
;
encia,ficuc ad encia.
poftcrius,
Oppoficum
& priuatio
Vndc intelligcndum , qu6d
quinquc fe habcnt per ordiuem in confideratione inreUedus. Primo , intellcitus apprchcndit cns:fecund6 idem ccrtio diuifionem entis anon
:
dicit Ariftoceles hlc.
SCHOLIVM. B ENE
expticat
cum
Pjiitofopho
quomodo omne
:
entCiquia
non
eft
illa
poffunt dici diuifa
alterum
-,
&
,
quorum vnum
illa diuifio eft
concradi<%io-
»is:quarc6 apprehendicur huius diuifionis priua-
tio;& pcr confcqupns vnum:cimm6 apprehcnditur multitudo caufatacxrcplicaiione vniut.Vnde lic^o
diuifum inferat contradidlioncm
,
vt faltem
fecundum Formam przcedat rationem vnius i vnum tamcn pracccdit multum fcomdum rationcm. £t ideo dicendum quod vnum fecundumnaturam pracedit multa.lmd eriam oftendi poceft, vtfupra,quarft.r,n.}.huius. Pcr hoc qu6d impoflibilc eft mulcicudinem praeccdccc vnum: quia fi multum non dependercc ab vno, nec partidiuifio
ciparcc ipfo,nunc impoflibilc multitudinem diuidi concra
vnum
;
& ide6 neceflc eft vnum praecc-
4erc nacuralitcr.
Ad primum dicendum qu6d illa ,
JLd frimum.
rjora
;
^itio noftra acquiritur per fenfum lita
funt notoria fcnfui
citer
func pofte-
fccundum cpgnirionem noftram quia co-
prima,non
:
Vnde
,
& compo-
quae funt fimpli-
nociiicancur nifi pec ptiuacio-
ens eft idem vet diucrfiim omni enti ; quia idem contineturfuh Vno,C7diuerfiuTiy«6 mulro. Fide
eum
in Tex.
Dicendum , quod idem & diuerfum fiinc conidem eft quoddam vnum, & diuerfum
,
crariaiquia
<\\ioddzmmultum. Sic didum.cftfupra quzfhj»
huius,qu6d vnum
& multum fiinc contraria
cxtra cntia : ieitur idem
,
non
& diuerftem funt contra-
&
non funt extra entia. Sed intelligcndum, , qu6dquiafiibfbintiaeftradixomniuragenerum; quia omnia , quac habent rarionem entis ad fubflantiam attribuantur,ficuc efuod quid eft prinria
&
jj^^
^ jj,
uerrum non 'H tantum
"»y«#^"*-
cipalicer in fubftancii$,per poftcrius in accidenci-
hasiCicidentitas Sc diuerfitas\Ci\xt idem, Scdiuer-
fum
principalicer infunc fiibftantiis,& pcr attri-
burionem aliis gcneribus. Ec non fpliira extenduntur ad aliqua alia genera;fed ctiam ad negationes & priuaciones , inquancumrationem encis ideo omne cns comparacum enti parcicipanc ,
&
cft
idem vel diuer/itm
iibi.
Ad primum dicendum,qu6d
5
liccc idenjitas
&
diucrfitas
.^^ primum.
Qu^ftio VII. diuetfitas pct prius rcpctiantut in fubftantiis, pcr atttibucionem tatncn fiint in aliis gcncribus. Sic
non eft dc fimili,& diflimili,& acquali, Tel insquali^quia non omnia habcnt annbucionem
autctn
ad quantitatem,vcl qualitatera.
Ad fecundum dicendum quod ,
ens compara-
vtTMmnnfit tnr non enti inquantum non ensjncc eft idem,ncc idein,Wdi- diuetfum. Ens tamtn non enti compatacum,inquantum non cns,eftquoddam cnsjquia in tntti
non cntibus
confidctatis inucnicut
fic
_—_
ticifum.vt ratio in !• .Tija^-*
conaarium
Diucrfum enim
,
idem &di-
oftcndic.
813
conueniunt in aHquo,& pcrdiffereuc^asfpecificas tUttirU. func diuerfa;vc fpedes ciufHcm gcneris,quac con-
&i quo
cft
diucrfum,
fcrcnsabaliquo, aliquo fanc
QJMSllO
ueniunc,& in aliquo differunr. Ad primum dicendum, quod fi aliquid diffe, rac ab aliquo, pcr aliquid , non opbrtec illud dif- AdpitHum, feffe;fcdfufficit,qu6d vt diuetfnm: diuerfnm vcro potcft effe aliquid a
fijipfo.
Ad fecimdum , cum
dicitur , illud eft idem , "i Ad ftatr.. quo'non differt Dicendum, qu6d ifla propofirio dum. fic habec intclligi, quod illud idem cft alicui , fiib aliquo, a quo non diffcrc diffcrencia fpecifica
Philofophus ibi,quod //i/cf /p/,&
illius;ficuc dicit
non diffcrunt quod Socrates & Plato fiint idcm animal;quia no diffcrunt differentia animalis. Vnde propofirio non eadem
Jfopleuros func
diffcrt.
figura
;
quia
vt vniucrfaliter inteUigenda,ficnt affuroitur,qu6d
VIII.
qaaccunque non differunt,
cunquc non
ytrum dfferentUfit Alique modo differemUl AphrodiC»w».ii.Aaerroesr«B. i j. S. Thomas U8. 4. Albcn. Magn.»f«fi.i. «*/. j. Flandriaf/M/f.ii.«rf.i.
fuiit
eadem, fcdijuar, dc cif^
differuntdiffcrenria gencris
dem potcft ptzdicari genus cum nota idcnritatis. Ad tcrrium dicendum,qu6d non cft inconucnicns doas differenrias differre;
non tamen hoc Ad
Soarez difp.y. ^tuft. »dm»S»fta.i.Ioi£:\oj»tt»fhjf.
cft vniucrfalc
Quod
f»p.$Jtt.O.F,
rix
fcd pcr accidens.
,
primz non poflint differre
pto-
ptcf quod,illud niagis. Siigitut aliquid differat ab aliquo per aliquid^llud oportet diffcrre, ,
aut pcr aliquid aliud:fi per fe
propofinun
fi
;
pcr aiiud,qu2rctur de
habeo
,
ifto
,
& fic
inuiitum. StaauUtm.
eft alicui,a
aerfa,cnint cadcm.
Iccm, difTcrenciarinfcriores includunt incellc-
£tam fuperioris;alirer in diffinirione pofiris pluribus diffcrenciis non eflec nugario,quod cft contra
Philofophum in 7.huius tcxt.4j.Sed
differcn-
tiainfcriof addic aUquid fupcr difFcrentiam fu-
differen-
qu6d
illa
iica:fi igicur
funr indiffercncia, quas aliquo
func diuerfa
;
du«
conftitucntur ex diuifb in diuifis,ficut animal diconfrituituf ex animali
aliquid conftituituf ex
: fed differentia inaliquo conueniunti& in aliodifferunt.Ad tertium tangit, an differentia inferior includit fuperiorem ? De
7.
Metaphyf.
text. 43.
& ibidem
qutft.i-j.& ^.dift.i i.qu£ft.}uid ifro opin. »«.48.
Dicendum, qu6d
differcncia eft incer differens
& diuerfum. Diuerfa, funt cntia quaccunque non non fintcadcm genere, fiue fpecic, fiuc
proponione. Differentia ver6
funt quzcunque in aliquo conueniunt , f^ diuerfih quomtdo dif- quo differunr,fiuc conucniunt in codcm i
vt fene» a fe pucfo
gto
:
fiuc
,
differunt
,
&
vc
:
fi
tunc aliquid
ipfx differenriae diuidcntes
eflec
:
vt
fi
A
;
tunc aniinatum
non
rent,fic forte
cft
& inanimatum diffcr-
inconucnicns.
autcm gcncrc aut fpeciergencre quidcm quorum non cft communis
DiiFcrt
,
nec gcneratio ad inuiccm.
QYMSTIO
homo
diuerfa S.Tfiomas
hic
f«^.}. .^gidius Ub.ii. metifh. qtuJi.i.IoaCeca. citat.
T
Sxmn. difp.iyfta i.yide Dod.
io-
ra 5«/jf.xo.(y in i.difp.i.qiuft.g.^ qutft.^.i.
TTIdctur qu6d non quia materia coloris eft fu1 pcrficics nam accidenria tnatcriam non ha- Prlmum 4r» bcnt e^quaStA fblum in ^»4:materia faporis eft gnmentum. humof ; fi illa cflcnt diuetfaquorum matcria cft ;
hoc autem
,
igitur color eft falfiim
& ,
fapor differrent gcncre: quia flmt in fpecie quali-
tarisnginu:,&c.
& diffcrant pcr
Placo.Proprie camen,diffcrcncia func quarcunquc
l
lt3.A.& Ubt.Ua 4.Albctt Magn.rr«A.i<
?utft.antfcedenti.
diucrfa
,
IX.
Vtrum ilUfint diuerfa., quorum materia ejt
namero,
& afinus:fiue conueniant in fpecie,& diffcrant per accidens,vc Socrates & ,
diuifiuac
A
macum
& in ali-
Socr.ites albus, a Socfate ni-
conucniant in gencre
differcncias
Vide Sco. 4.
cerporeum diuidatur per 8c B,8c corporeum cura conftituerct animatum,& cum "B inani-
ninnt in Aliquo.fiue non
ftrunt
rnnt.ipfi dtffertntit. ntn.
&
&
numero,
frtprii difft-
compofitum ex corporeo & animato , aliud ex inanimato & incorporeo , illa duo compofita
matcria Tex.iL.
N hoc differunt diuerfa diffcrentia,f «o
fiue
;
modo
differenciae cllcnt diffcrcnccs:
eunqite
Dlffxrenti»,
aliquid Comftftt»
& afinus;diffcriit:fic no cft dc diffcrenrifs.
lcdhim diffctenriz
SCHOLIVM.
funt cadcmjfi
fi
& rarionali,vt homo & animali & ifrationali, vt
Ponamus,qu6d dux diffcrentiac diuidant vna dif- dift. II. q.}. ferenuam,vt animatum, & inanimatum , corpo- adi. ream,& quod vtrumque diuidens includat intcl-
quod eft concra Philofbphum in io.ccx.iz, Oppoficum dicic Philofophus.
quo vide eum
Vel po-
funt ptoprie diffcrcntia, qiuc
non cflct alia a differcnriaoppo-
pcriorejalioquin
I
,
uiditur pcr rarionale,& irrarionalc:ideo
homo
quo non diffenjfi etgo di/fetenda ptoprie cflct, quxcunquc diuerfa non eflcnt , aliquo modo diucffa non difFcrrcnc,& fi non diffcrrcnr , eflenc cadem fequerccur crgo qu6d duo przdicau, quz non iiint in aliquo ai
:
TMuua.
teft dici
4 ttrtium.
vt poftcriores dif-
fercntiac diffefunt;hoc eritpet accidens.
Vldctur qu6d non:quia vnumquodque aut pet fc
mn-
m aliquo coi>
idco proprie aliqua diffcruncquae
fpccificadiffcfcntia figufx:ficut poteft dici
Tex,i i.
mr-
fumt
&
nonncccfTe aliquo cflc diuerfumidif-
Trimmn
er*rts
ueniunc in genere,& differunc per differencias:& idtm
eft
Item, corporum ca:leftium& inferionim non UemUim. vna matcfia;& tamen funt itivno genere,fiib-
flantiz fcilicet.
Itcm,omnia dcccm prxdicamcnta poflunteflc
Ttrtium.
.
.
8i4 in
cbdon
(vhitOoo
Metaph.
X.
Lib.
axva igitur accidentia
;
non
habcant matcriam pratcr fubicfShim , vidctur quqd pracdicamcnta non fint in gaicrc diucria,
Et faanc dico contrarictatcmjquia maxima cft difFercntia,palam cx indudiojic,
curaeorum poflitellccadcm matcria. Oppoiitum dicit hic Philofophus.
QViESTIO
SCHOLIVM. tnateridmfeu fubieHum cotnrnuneycuiufmodi funt, tjua fe inuicem corrumpunt. Idem geaus logicum nonpetit vnammtiteriamtalemivnde corporea,
&
& incerruptibile sut eiufde
generis brgicifea non phyfki.Vide Do£iorem infri I O.W. ii.& i dift. %.ei. j Ji. 1 6. enim , qu6d fubiecSb funt diucrfa , qaorummatcria non cft vna,ncc tranfmutatfo corum ad inuiccm. Gtniu ffiyfiAd illud dicendum , qu6d duplex eft genusj tum, (^ Ugifcilicet Phyficum , & Logicura; , & vtrumquc a c$m, vtrumautcm dicuntnr diucrfa ecque am»te- materia accipiiur:illa
Aphrod.Sc Aaet.hic S.Tho.leS.^.A]b.Mif^a.trM.titnp.; thnd.q.6.».i.AiK.Ani.hicti.6.S{ui.diff. 45..^^. ».9. Fonf. I o.inet»fhyf.c»f.e. lit. A.
Vldctur quod nonrquia qux differunt generc
& fpecie, magis diftant
Dicit
quorum materia propinqua , iiue vna vnde & talia hi|it quorum
non eft non rcducuntur ad inuiccm nec ambx ad tertiam:& fic dicetiu: naturalis, quod color & iapor difrerunt gcncre fic ctiara dicitur , qu6d rcalis
,
:
niatcriae
riam quia
homine
in
;
,
ctfi
Logicum a materia, non fignificet matc-
naturafenfitiua compara-
tur ad intelIe<5Huam,ficjit materia ad
formam
:
&
ide6qu£parucipantfcnfitiuara, dicuntur habcre
&
dare maiorera diftantiarnjquam contrarietatcra.
Item, ctiam tranfrnutatio cx contrariis contrarictas poteft fieri ex raedio ad
& c conuerfb mo
;
fed Tertium.
cft,
extremum;
crgo mcdiura contrariatur cxtrccxtrcmum contrariatur extremo, mcdio;crgo contKarietas:igitur,&c, :
fed magis
quam
Oppofitum
dicit hic
Philofbphus.
SCHOLIVM. CoNTRARiA maxime inter fe diflant,
efuia
funtfub eodemgenere ,& fe mutuo corrumpunt: qu
&
nonfunt comparabilia fenunus;quia nopriusmagis diffe-
tranfmutationem,
cundkm niagis
&
fic
matcriam vnam in genere vno aax autem non habent (cnfitiuam dicuntur diuerla gencre ab his, Si^Mrumtn*- quae habent eam.Vndc qjiorum matcria cft diuert4rt» efi di- ia gcrtcre, funt diuerfa fecundum naturalcra ;
runt,&pofiea minusVide Do6lore in textu citatit.
uerfn geiu-
ideo dicit Philofophus,qu6d gcncre funr diuer/a,
non eft inuenirc raaximam diftantiam:quia vbi cft repetirc maximum.ibi cft reperirc magis & minus fed magis minus important compararionem fed in gcncrc diUcrfa non fimr comparabilia;per Ariftotelem 7. phyficorum rext. 24. igitur intcr gcnere diiierfa non cft reperiremagis & minus ; ncc per confequens maxiraum. Item , magis minus rcpcriuntur folurn in
qus non
his,qu« funt ad inuicem tranlmutabilia;fed tranf^
conjmunicant in raateria,non' funt ad inuiccm
rautatio eft quidam proceltiis ab vno in altcru;in quo quidcm proccftu vnum extrcmum matus
:
re
quorum
illud
,
quod
cft niatcrialc,
& & rarione eft
(^ ipf» diucrfum, genere logicofunt diuer{a,vel propinfunt diu^f» quo,vel rcmoto. Et 6.\coremoto,cpoi. licct quod gentre. ,
cft
matcriale
illud
tamcn
proximum ,
in rationc
fit
diucrlum;
potcftcfle naturalc rcmotum,ficut
li-
proximum genus herb* & plantx fit diucr^m gcnus, ramcn remotum cft. Deinde quia genas accipitur a matQria,licct vna materia non fit: cet
quorum matcria eft diuer(aj&
quiailla,
tranfinutabilia:ide6 addit,iSi dicit:& quorfi tranf-
eH ad inniceip. Hoc autem ncceflarium fuit adderc,c6 quod accidcntia materia non habenr,& vniuerfaliter accidcnria, quas non fiint ad iniiice tranfinutabiliasgenerc difFerut fccudum i)aturale,vtalbedo,linea.Per hoc patet ad rationcs. rput^tio non
Ad primum
diccndura
,
quod color
Udfrimum, differunt genere fenindum naturalcra
& fiipor ,
tarnen
fimtin codcmfecundura Ibgicurajqnianihil prohibet aliquid materialc idera fecundum rationcm inucniri in
Ad
feeun-
dum
:
corptrM
fuferier», (^ iitferier»
,
m
idem generei
Ad
tertium:
qiu nccidentia differiMt
gtnerei
ftia
dicendum, quod corpora coele-
& inferiora funt
diucrfa genere Phyficp, ca-
de tamcn funt gcnere Logico:quia ratio inueniri poteft quoad matcriale in cis,in qua conucniunt. Ad tcrtiupj dicendum , quod quia accidentia non tx ejua; habcnt {blum raateriani in qua , idc6 dicit Philofophus , qu6d non folum gcncrc fimt diuer{a,quorumateria noncft vna;{cd quoru
&
non
cft
Diccndum, qu6d
tranfmutatio ad inuicera:& quia
quzdam
^
contrarictas eft maxiraa di-
ftantia;quia contraricras cft
qusdam
difFerentia;
fed quxcunqucdifFcnmtjgcnercaut fpecic difFe-
runtjfed in difFcrenribus generc
;
&
:
:
&
prius diftatab alio,minus dcinde,quoulque tranf^
mutatur vnumin alterum:fed inter gcnere diucrfa
non
eft
maxima
diftantia
fpecie diuerfa. Iftud patct
,
:
ibliim crgo inter
quia gcnere diuerfa
pofTunt cffe in codcm.ficut qualc
nonconuenic de maxime
& quantum, &
difFcrcntibus, fed inter
diuerfa fpecie.eft propri^ rranfinutatio:fblura er-
go maxima diftantia eft tamcn non quaccimquc diftant, fed
eis.
Ad fecundum
*""' '
Ircm.a quocunque diftat albu,ab eode albiusj ^'euudum,
:
vt vult lecunda ratio. Genus
& (pccic :fpd
'
^*""""»" **-
fed albu diflat a nigro;igitur albius diftar ab code:fed album nig^um funrcontraria:igitur erit
& inferiora difFcrunt gcncrc,
fiue nutcriali fumitur
qujc fpecic
conrraria difFcrunt fpecie tantum:igitur,&c.
;
corpora fupcriora
quam
,
tantum:fedaliquadifFa'uritgcncrc
text. J,j.& ^Jiji.6.q
rumuipitur. nerc matcriali,
X.
VtrHmcentrartetasfit maxima, dijlantui
1 L L A dicuntHr eiufdem generis phyfici , qu* funt adinuicemtrarjfmutabUiayhoceji eju* habent
incorporea, corruptibile
TVa-.ij.
folum
albo ad pallidum
intcr fpccic diucrfa
fed
cnim pcrucniatur ab procedcrc conucnit vlrerius;
vltima:fi ,
cum pcrucnitur ad
non cft procederc ad maxima diftantia non
nigrura,
aliquid vlrcrius.Ciim ergo fit
;
fpecie diuerfa raaximc
diuerfagencre,fed foliira intcr diuerfa fpccic:&
hoc dico
inter vltima:illa vcro, quac funt vltima,
funt contraria:fequirur,qu6d contrarietas
xima
diflantia.
funt ip
Ex hoc
eodem gencrc
;
fequitiu:
& quia
matcria,fequitur vkerius,
quod
fit
ma-
contraria
gcnus accipitur a
quod contrariorum
fit
& quia raateria cft in potcntia, vcl
funt tranfmutabiliaadinuiccra.vt album,nigrum}
vna materia
quxdam non,vr album,triangulum;idc6 quxdam
quia rnareriac dcberur potentia
accidcntia funt gcncrc diuerui^quxdAm non.
contrariorum
:
,
fit
vna ars,& vna
,
fcquitur
,
qu^d
feientia.
Ad
/»/«»
gmert
'^'''ff*
»<"»
oiftMtl""*
X.
Qu^eftio hi priihum argutnenmm cum didnir ,
,
qu6
qux differunt genere & fpecie , magis diffe-' runt,quam i^la qux fpecie. Dicendum quod hoc ^tturt crff*tU,M»m^ii non eft verumilicct cnira plura diiFcrant,non ta-
Ai frinmm.
illa ,
XQCn magis diftanc
comparabilia, ; quia nec funt tamen in his nec ad inuicem tranfmucabilia AiftcuMdu. folum reperitur magis minus.
^tu/fteiti
:
&
&
Ad (ecandum,cum dicimus, album & m^gnim
c& contrariaiper i(/^m
non
intellieimns alique
gtadum-albedinis dtra terminum
dpitur
ibi
,
commtuic
vt
cft
ad
;
tnagis diftat,quam
i bius mrr» , jMU» diftst
eft
albnm
;
(iinc vcre concraria
in ccnnino,&
bius magis
M
ttrunm.
album quia ;
im6
non
&
aLhum ac-
omnem
aloedinis;& (ecundum illud,quod
flm
icd
gradura
eft albius,
non
illud quod eft al-
album^iSc
nigrum prouc
accipiunmr album &r nignim alio
modo;& fic non
dillat al-
qu^ album.
Ad certium dicendum qu6d i()quendo abib,
non eft perFe^ medi^m concrarium excrcmo;im6 excrcmum perfwftius concrariamr cxcrcmo,quam mcdium,c6 quod perfe<^us diftac.
lut^
8ij
&
quirit , vtrumqae cxtremura aliam naturam ponir;& igimrconcrariafuntin eodem gencrc:& ide6 vbicunque eft priuario, ibi eft quzoam contradi^o;quod enim eft eorum,eft non videns:fi-
militcr vbi eft contrariecas , ibi eft
Vhi fritutti», ibi
contTMU»
liitqiudMm,
qucdam pri-
uadoXicet cnim priuatiodc Cc naturam non ponit;naturam tamcn prim^ przmitnt:& idcocontrarictas cft quzdam priuado. Iliud idem videmr per rationem Piiiioiophi eft
nam
:
eriam generario
quod vcnunque extremam
ex contrariis; iia
eencradoni$eftconcrarium:&hocvel iccundum veifecundi^ aliquidfibi coniun^um:(cd alcerum cxcremum cuiuflibet gcneradonis eft pri-
fe,
uatio,&c.
Secundum patct fic ; quia priuario fdium im« carcndam iiabicus , requirit tamcn fubic(Shmi cum iiabitudincad liabitum , fiue quod deporcac
tcrminamr in qua diflancia fubic^hmi fit ad habitum;quia fiue fitpropinquum , fiue rcmotum,
didmr priuariuum;quia iiiud, quod carct alhcdi-' ne,fiuenigrum,fiue pailidum.didtur priuatiuum; , non dicitur contrarium, maxima diftanda:vnde contrarium requirit fiibie^him maximc cemotum ab habim;& idco non omnis priuario dicirur contrarietas fed {bium priuatio perfeda , quz fundacur in aiiqua natura maxime ab iubitu diftante qu« priuario de fe non rcdpit magis & minus. Simiiiter didtur perfeda& imperfeda, fecundum nararam>in
fed quia caret ailiedinc
&
ptiuatio
non omnis Priuatio.
Tex. ly.
Priroa contrariet^ habicus
cfbrcd
nifi fit
QVifiSTIO
XI.
in
;
:
Vtritm contrarietas frims fit bdkitus (^ friudtio? S.Thoinif fi.^. Albcit.Magn.n'««.t.c4^.5 Jlaiv^f .7.iiiV.t. t^i'KaLh'uq.^.'ioaL\oj»ttMfhyf.cMf.7S\xu.diff.^^. fiB. j .n$im.x. diff.vU. d* Entihut rmitnis.
^
Vldecurqupdnonmam
Tri0um m^ gum.
oppoficum nonprzdicamr dcfuo oppofico;(edconcraria&priuaciua diftinguuncur per oppoficum in genere oppofitionis:ig^f ur contraria
necpcr confcquens habitu^
non funt priuariua,
& priuatio funt con-
trariecas priina.
SttmuUm.
Ttrtinm.
Item , vtrumque contrariomm aliquam naturam ponit ; priuacio vero per (c nuilam namram poniCTcrgo priuario dcfe pon cft contrarictas.
rietate, ris
;
& eft prima tadix cuiuflil>et contrarieta-
ficut contradi
prima radix
oppofidonis. Ideo didt Piiiiofophus , uatio
&
cuiufliijct
qu6d
habitus funt prima comrarietas
pri- jriuMtis
& priuatio dicuntur contrarictas.
:
Oppofitumdidt
Wc
P K. I M A
contr4trietas ,feM frincifiitm contra-
&friMa*to , exeo tjuodvnum
uationit perfe^i,refpe£lu alteriwyvt
Elu albi.
dij.
,
&fict>ri-
nigrum refpe-
Sed hoccomemt, tantum priuationiper-
feiltjtjua eft extremi^non
;
uatiodiuidit oppofitioncm
contrariitm hahet rationem imperfeSH
imperf^Sa
,
,j^,-,^
fic
contrarium poteft
Ad primum argumentum dicendum,qu6d pri-
Philofophus.
SCHOLIVM. tietatis, eji hahituj
tfl
quia tMdix rw>funt prima radix contrariccatis. Vnde propter ar- -trMrietMtis, gumenta intclliecndum cft/iu6d contrarinm po- ^**"*;*^**! ;
cftpriuado pcrfc<^onisj& dici priuado.
eft maxima diftantia quia fi carcac natum habcrc,fiue fit propinquum, fiuc remotum, didtur priuariuum:non igitur habitus
et»-
perfe£la.Priaario igitur priot cft ratione contra-
albcdinc
Item,contrariccas eftmaximadiftantia ;priua-
ift
trarittMs.
qua fundatur ; vnde perfedLi priuado aii>edinis foium didtur priuatio fundau in nigrcdinctquia igimromniscontrariecas cft quzdam priuado,& non omnis priuacio cftconaariccas , fed priuario
cclt coniidcran, aur mquanmm aliquam nacuram pofiduam imporcat;& fic abfbiute & propric ioqucndo contrarium non eft priuatio. Vel potcft confidcrarifecundum quod natura cft impmcda refpedu aitcrius cxtremi & omnis impcrfe<5tio
do ver6 non
priudti» ptr-
feHtt
qua
eft
me-
f^tde expofttionem DoRoris hic.
,
4 fecundumquod de- AdfrimMm.
tciminat fiibicdkum iubile prifcindendo naturam,& fic non pradicatur dccontrario, oppo-
&
nimr contrarieuti
:
Si tainen accipimr priuatio
al>fquc prscifionc naturac, fic nihil prohil>ct pri-
uadpncm przdicari de contrarictatejnon inquatum «/7^<*nirt» iraponat quandam naturamjfcd inquantum iiiud , quod imporut cft quoddam
flutmtit ' frtMttt "
"'
eMturdt^»' trMriti
imperfc
Dicendum,qu6d contrarictas eft qujrdam priuario;non tamcnomnis priuario cftconcrariecas; dtfftnmt concradi-
Gio tio
,
,
priua-
comia-
ticus.
(ed {bliim priuario perfcda. Ratio primac diffcrcntia: eft inter contrarictatcm priuationem , ,
&
contradidionemujuod enim contradicit
ponimr
alij,
op-
ponit,nec fubie£bm requirit;potcft cnim did, quod non ens non vidcc , lilM;fed nihil
&
quod
lapis
non vidct.Priuatio autcm alij contra-
&
ponitur;tamcn naturam nullam ponit igituf non cftin gencrCjfubieaum tamen habilc rcquii
rit
,
& ideo ncc non cns.quia non eft fubiedum,
nec lapis,quia non eft apm$,po(funt dici cdcaSck folum aninul.Contrarietas lubicdum ab illo rc-
Ad fecundum cum ,
dicimr vtnmiqae extre- Jdfteund9:
mum imponar.&c. Dicendum,qu6d
fi
contrariu
Scpriuatio accipiunmr fecundum oppofitionis
quod in fpcde diftinguuntur , vnum non przdica-
tur de altero, quia vnum priuatio didtur , &non tutura ; fcd iicct namram non ponant , namram
tamcn poni pcrmitmnt ,
ncm
nihii prolul>et priuado*
pracdicaridccbntrarictatc.
Ad tcnium dicendum , quod formalitet lo* ^j ttrtium, quendo contrarictas non cft priuario, nec c con- Omnis «»aerfo:ratio tamen vnius faluat rarionem altcriuS; trMrietas eft ?'•'»*"•''•» licet cnim priuario non imponat maximamdi"*" '^*' ftantiam;falaari tamcn potdl in maximc diftate: &ideo
.
&ide6
X.
Lib.
8i6
di£hira eft
,
<Jdod
ndH Omnis jprraatid
eft
contrarictas,(cd folufn pcrfcfta.
His aucem cntibus palam
qood non
,
Tcx.14.
pofTiintefTcvni contraria.
A{>hro4.»MM. 14.
trimum
#r-
ptmtntMm,
S.
tranfinutado
Thom/«^.5. AIben.Magn.rr4f.z.
& oninis generatio tranfinutatiojfed
trariis,
filnt
contxatia fccui^ Jlipimimi,
difbnt
;
cft
Vnde .fi cx Ignc fiat raaxinu diftantia, &.ide6 nonTunt quz
dicuntur
diftant per aiiqipd raiediuiny
umcn
dif{x>fidoncs contrarias
, qiiia habcnc SttbJlMtttU, vni difpofitioni cft ^«* fe mn-
contraria ,
&
tamum vna difpofitio contraria
perfcdleiVtficco tu» cerrurrtcalido ftigidum:& ideo igni propcec funt,fimtcS-
huraiduni
riantur miilta.
ficcura contrariatuj acr,&proptcrcalidura terra,
oranis tranfmutado eft
&
ef ni-
ifta,imcr quareft
ab vno potcft ficri tranfinutatio ad multa , quia ab igne ^d terram &- aquam : igitur vni contra:
*K«»
grum.
pofitiones fibi adiundbs.
contraria;q)lia
TIdcturqu6d non:oninis gencratio eft iex c6-
non femper
ruM^'»d »1-
aut fecundi^ra fe, aut fecundunwlif^
Fpn£j&#c /m» e»p fMt. D.
haCm^nmui». interpriuationem &habitum:{ed priuado bitus podunt contineere multis modis;quia pri-
,
& causa vcriuique, aqua:&exinde fcqimur,.qu6d
trAritfrcun-
dnm
difftfi,
titne-,.
vni contrariantur multa.
uado dicitcarcntiam nabitus in (ubie£bo apto na-
Ad CQnfirmadonem,dicendum,qo^ licctpri- ^d ttnfir-. uado mulds modis conueoit , co qu6d non de- mnti»Mm.
to, fed hocqiiod determinat alteram difpofido" neqi in fubie6bo,fccBndum quam fit propinquum,
^hun fit remotiim;raaxirac prdpter hoc , contra*
vcl ^emoturn ab ip(b habitu , potdl e(Ie multiSi ergo tranfmutatio
&
habitum priuationem , quz conueniunt multismodis 8c omnis tranfinutado eft inter comraria j eidcm poflunt multa contrariari ; ficut pofliint fecim' diim priuationem oppofitionis. Itcm , vircus vidum fiint contraria ; (ed cuilibet virturi opponuniur duo vitia:igitur, &c. Item,sequali contrariatur paruum raagnum: igiruf , &c. Antecedens patct:tum , quia aequale non zquale contrariantur , inzquale confiftit in duobus, fcih'cet,in paruo raagno:tura, quia ifta intcrrdgario eft, vtirum vtuntur in oppofitis, vtuntur ipfa inrerzquale, raagnura,& paruuro quzriraus cnim , vtriim hoc fit zquaie, vel maius, vel minuseo. Oppofitura didt hic Philoibphus. plex.
fit
inter
;
TmiHm.
dum fe;fed
,
aqua,non
V
& imperfcclc multa
Ad primnra dicendum,quM
XU
tMf.^'i\xaiLqiuji.«»Tt.'i.. Svix.diff.'i^%.fe3.z. tnim.it.
liiud confirmatur fic
Setmubmi.
fbphura 5.Phyficorum:tcx.io.&inter duoextre» raa rauhapoilunteflc mcdia
VtrumtdntutH' vniim vnijit contrariumi,
T
vnum fit perfcft^ vni comrarium , quod rantim mcdiura comparatur ad vtrumque; ficut ftifcuni. pcr comparationcm ad albura , cft nigriim ; per- fkfeum fer comparationem ad nigrum,eft .ilbum,per PhUo- topifmrttit-
contingit vni plura contrsria efle.
QViESTIO
I
Metaph.
e"^
\
&
&
&
&
&
&
&
:
S
Qy
1
A
tantum ; ex
maxima
&
,
ex
fiempe extrema
vtiAy ejuo
Jjc
habetur
& &
fiaret,fton ejfet contrartum:<juia
ex Fhilofophofuf-
cum comparatum adalbum efinigrum, &comparatumadmgrupt (fi alkum. qupd ait ad tertium virtufem vitium contrariari , inteHigit pro ma-
&
terialivtriufijue
refpeEium
;
quia pro formali taatitm dicunt
& priuationem
<^i^.i7.f«4e/?.j.§.
fecundum ipfum t. Quanturaadjftura :num. ).&
num.ti.& i.difi.i6.num.iy.& (juodlibetoiZji.i. PJccndum , qu6d cantum vnum vni perfcdkc ptutm vni (Immm eji opponifur»& eft contrariii:fi cnim vni plura fint («ntrtwtum. contraria i hoc cft.aut irapcrfedc,aut zquiuocc. Rario primz cft;contrarictas eft perftda ma-
&
maxima diflantia funt tantura duo vltiraa quia quod per fupcrabundantiam dicitur,vni fbli conuenit maxima ergo diftanda xira:i diftantiaifcd ;
:
&
vna , vnius diftandz ^nttantiim duocxtrenu vldma. Si igitur vni opponantur duo,aut zque diftabum , & tunc non e^i diflanpavnajfj ynum difbt magis , alterum miiius, guod minus diftat non cft contrarium , eo quod tpiquidcftaitcrius. Scquitur crgo, qu6d tantum eft tantuin
&
ad pluralitatem
,
& priuatio
priuadu^ non plu-
rificantur contraria imperfefta.
Ad fecundum,
diccndura,
qubd virtus tc vi«u Ai
dupUcitcr pofTunt confiderari
;
fettm-
aut fecundijra ra-
&
donera boni raali,& fic virms contrariatur vlrio ; quia ab vtroque vitio oppofito vimis raaximc difbt:& tunc vtrumque cxtrcraura habct rarioncra ynius extrerai,quia vtniraquc eft malura. Si vcrb virtus confidcratur
rationera
,
vt racdiura inter
fecundum propriara duo , fic non contra-
perfe^c alteri,quia ficduo
riatur
gis
vidura
vitia flint raa-
maxime diftant , magis quam
& virrus.
Adaliuddiccndura,qubd zquale opponitiu: magno, vt probatur;non taraen comra-
paruo
&
riatur perfcA^,
cit
diji/tfttia
duo vltima habet, , quod vnum vni tanturn contrariatur,tjuiafi duo vni coatrariaren,tur , aut a<]ue difiarent , tuncnon ejfet vna di~ fiantia,aut vnum magis , tunq quodminus diquAJi. io,efi
rium impbrtat quandara naturam
non : vnde
ficut
C H O L I V M,
contrarietAS efi
terminat difpofitioncm,, fccundiim quara fubie-
imb raagis zqualeopponitur eis,
priuado,quim
ficut contrariura.Et idcb di-
Philofophus hic,qubd fi illud fit zqiule,quod
nec
eft
gado
raa^s nec rainus,
illa
negatio
non eflne-
Thi»
vitia
mngitdiflmtt
quam
vir-
tutfdf vkii.
^
ttrtium.
JEquaUepi». itrede effeni-
tur
farue^
magn»)
firapliciter,fcd negatiopriuatiua;quia
ncgade entc , non cnte ; quia ncc eft maiusncc minus diciwr zquale pro non entc,fed illud,quod ncquc cft maius,neque roinus,
&
rio fimplicitcrdicitur
;
apnim tamen narum
cfle
maius
&
minus
,
illud
^at^tuilt.
Simulta fimplicitervni opponuntur acciduntimpoflibilia , nam vnum paucum,autpaucaerit. Tex xa.
QJiESTIO Vtru)^ de
XIII.
Vno dicatur quei ^z.\xc\xm \
Aphrod.iM'». to.S.Thom./«(!?.t . Alhcn. Magn.rriK. t.^ t .
Flin(L.fW4/f.9. nrt.\. Fonf.iii ixfofit, c*f 9. infrineifi»
Vidc Do&jn metnfh.textuali ttd hunc Ucum.
Vldetiu: qubd Ciamultum contrariaror ww.vt didhim
eft quzft.j.
huins,
,
& qubd multum
primum m contrariatur pattco : ergo cum tantum vnura vni gum. fit contrariurb,Tw«w erit paucum. item,duo fb]|)t raulta;quia dupfex eft multito- Sttundm».
do;& non funt raulta refpecfai aiicuius:ci!im ergo multum dicatur ad paucum,vnum erit paucum. Itera,qitod minus eft aliquo^«iiu:Mmeft;fed vni eft rainus duobos:ergo t&paudt rcfpedu ipfius.
SCHO
Tertinm.
.
XIV.
Qu^ftio
Oppoficu didc hic PhiloIbphns:fcilicet quM eft quafi genus m»nm,quod non eftct,
C H O L I V M.
S
817
multitude
nifi cfict in plus.
V N V M nm
eft
paacuro
^«m paacam
eft
SCHOLIVM
wudtitudo excejfm. y$de exfojatcnem DoQeriiiH
textum hmnc.
MV
Diccndum/juM vrmm non
brcuc,tanquam ad fuas paQIones uc, cft
quoddam longum
longitudinis §lmmrtviupn mHltiem
mttjtfMuii
:
Tmumm ifi
fed
;
nam ,
&
omne brc-
& brcuitas cft paflio quoddam
cft pafllo pluralitatis
:
(ed
vnum non cfl aliquid multmm : igitur vnmm non ^fmHotm. Vndcintclligendum,qu6d mrnltitmd» vel poceft denominare cxcedcntem,& uc opponitur pluraexceilx-.pMtcian enim eft pluraiitas excefla.
duplidter poteft accipi
fimalitat *x-
,
igitur cllc pmmciem cil
qvuzpMMCHm
:
:
ad produccrc
longicudo fcTiabct
ficut
fMMOtm
eft
\
Eloralitatcm tati
Alicer poteft mmltitmd» importare pluralitate
ttjf».
Cmpliciter noi\^cft
&
,
fic
opponitur vni
mulcitudo exce{Ia,ide6
;
& quia vHtim
vmtm non poceft
Ad primum diccndum qu6d midtum contraAi
riacur vni vt.fimplicitcr cft acceptatum , (cd eft Mtdtmm «^> oppofiium^4«c« vcimportac quandam racionem ftmitm vmi,
&
&
ica cum opponinu vni fmtice, ^fmie»,di- cxcedencis hoc non cftfecundum candem racioncm,propcer mitfmtdl. quod non fi;quicur quod vnum CitpMucum. jUCtumdi. Ad fecundum cum didtur,qu6d dma fimc mul-
Am
T t TV P o
eft tjuuji
genut md numerfi,
Non eft
frofrie genus, ejuiM ejttrmnfceneiens.
An vere fit
numerus frtfrte intri ejuMttitmtem
non
:
qu4-
eft
Scotus in hitnc textttm mit
ftto rei, fied vocii.
ejft,
imfugnmniexfofttionem D.Thcnu:in ejuMmtetmen
tmndcm
cenfentire videtur
:
e^ued ettrnm htc heibet
ftcutidum mentem Philefofhi.
Dicendum,qu6d multittide abfblota eft in plus cnim vnum abfblutc accepcum eft in plus quam vnumy quod cft prindpiti numeri:fic multitude abfblute accepudl in plus
<[\ikcanumerus. Sicut
mliM*%-u.
qukn multicudo , qwe eft numcrus. Vnde ficuc vnum fecundum nuraemm addit fiipcr vnttm abacceptum rarione menfunc,vcl aliquid tadeterminans ipfum ad genus quanritatis : fic
folut^
dici^^Knwn.
:
I.
(jmi* inueftitur in relnu ejHAntis,& mliis.
•le
multum
;
numcrus addit fuper multum
eft
ritudo abfbluta
menfurata
:,
non
& idc6
rcquirit nifi enria diuifa
&
multitudo eft in plus quiun
ttttmerus,
PraetereB
^ml
fcnfibilibus
^^** '^
dm»fmmi /4.
Dicedum, quod fi multum importat multitummbmt dinem fimplidcer,i«« fimt multM refpcdu vnius. Si ver6 multum imporcat multitudinemcxcedenxera^M» no fimc milut;]m6 fic dtto {iinc \ primo pauca:quia dualicas eft prima muldcudo excefta. Ad cerrium dicendum,qu6d non omne minos Aitirtmm. aliquo eft psucum re{pe£hi dusjicec omne paucum fic minus alio non camen omne minus eft fducum ; qoia non omne minus eft multum cxcefium:& ideo non oportet, &c.
quod
,
abfolucum rarione mcnfurati:vel aliquid talc detcrminans ipfum ad genus quanritatis.Vndcmul-
ncm
Mathematica non fimt fepataca^ fecundum ejfe , fcd fccimdum rarioCo\um/iumerus eft res matheraarica igitur
iitmd»
*•*
"*"*""''
:
non habet
efle extra fenfibilia:fed in
libus eft mulritudo:ergo
non fenfibi-
&c
lUud probari poteft pcr eafilem rariones ,p«r fiiit lib. 4. Vide lib. 4. Met. q. 1. quod vnum quod eft prindpium numeri,non c6quas probatum
a:rritur ctmi ente
:
plus quam nttmerus
tanicn licet multitttdo
fit
iu
non tamcn eft gcnus dus, ficut ncc ensy aut vmwn, funt gcnera & ideo di,
-«--v*
>,
-^
:
dCiqubd
eft quafi genus.
Ad primum argumentum , cum didcur, quod
Muldtado enim qtufi genus cft nomeri. Text.ti.
Qy&STlO
numcri
eft
vnum
dctcrininatum ad gcnus Quanricaris , cft mtmerus : fcd non omnis mulricudo eft calis. Ad fecundum dicendum , quod non fuiic ez- ^fiaulmm:
XIV.
Vtrum mulritudo// infltts quam numcnis , tAmjudm gentts ems l
dcm Cpcdes numeri 8c multitudinis, niG acquiuocnim xmum cftaiquiuocum ad vnum abi fblucum, &ad vnum prindpium numcri,fic mul-' ce:ficuc
tttmaA
&
Auerro« ^««S.Thomasciat. imq.Mmttttd. Apfarodir AH>crcMagn./r«A.i. 01^.8. Suat. difi. ^i.f*3jumm.^
eft
mulcum abfolucam
nuraerus
,
& ad mulmm quod
binarius zquiuocc cft fpcdcs
fic
:
mulcicudinis,quz
Confccacitat «» 5.<
cft
nuroerus.
Ad cerrium diccndum, quod vbi fimc cncia di-
Vldccur quod non:cuicunque conuenic dcfinirio,&: dcfinicum
«X-
multitudo menfurmtm fer
mulritudo
fit
;
fcd definirio
numeri
eft
vnum:cum igicur omnis
menfiira per vnum/}mnismulcitu-
&
pafEoIccm , quorum ipedes fiintesedcm, nes fimt ezdem, ipla fimt cadcnuled ezdem fimt fpedes numeri &mulricudinis;quiaquodcunque vnum , fiue fic prindpium numeri, nue lynonyigitiu:
Tlrifi—
mtdtitude
confticuic binariu:
& numerus fiint eadem.
Item,vbifimtmulu,
ibi funtcnria diuifii:
ibi eft darc
vbi funt entia diuila
,
potcft menfurare ca
vel pcr
,
quod
vnum
:
ergo 8cc.
Sc9ti0f€r4em.ir.
,
polliinr
vbiamqucfic func ;diqua
lurari^fed
numcrus
uifa
& mcnfiirabilia pcr vnum
&
dcterroinacum ad
non conucvbicunque enria func diuifa : quia
quanricatem,ibi cft numcrus.Scd hoc uic inucnirc
non
otnnia enciapropric fimc mcnfurabiliaper
ncc propria funt omnia entia diuifa quia rario menfurx prim6 : debctur Quancitari : fccundum u-
talcvmioif
do cftnumeros.
mum cnci alceri coniundfami,
}
mulrimdo rocnfuraca vno. Di-. -^fnmm, cendum , qu6d otmus mulricudo menfiiraca pcr
rario
,
menfiirabilia
men analogiam dcriuacur rario menfiinc adalia genera.
):(
quod men-
diui(a,ibi eft
ZZr
Omnu
-^d
tertima»^
''^''
XII.
Lib.
8i8
Metaph.
(pcdei naturali
Omnia namque media in eodem
funt
genere,& quorvi funt media.Tf.v/.ii.
CLVifiSTIO
XV.
contraria
dium
leS.9. Albcrt.»r/»i?.x. csf.f. Flaniria f «*/l.io. Suarcz diff.^ ) ft^. i ,rutm.% .Fonfeca in Exfo^t. cMf.io.iafrint.
S.Thom.
.
qu6d non
Vldetur duo
Primftm i^rg.
vitia
j
:
virtus eft
medium mter
fed taraen viaus eft in genere
&
vitiumin genere mali bonum autcm malum non funt in genere , fed funt aliorum gc-
boni
,
:
nera,per Philofophum inpra:dicamentis:traft.2. extiema non funt femper in cap. I e-go media
&
.
Secundum.
rei
detcrminata
paruitatis
&
,
eft ra-
fic tcjuale eft
Duobus primis modis non , nec pcr confequcns mc-
intcr ipfa.
tcrtium dicendum
quod in omni medio , quanquam tamen
,
negatio vtriufque extremi
eft
.
magnum & paruum fiint
hai)enr.
Ad
extremis ? I
&
tio magnitudinis
medium
fic
funt propric contraria
rtrum meduftnt in eodem genere cum
urfy
Et
:
quia cuinflibet
:
quod negationes extrcitionim cadunt fiiper aUquidvnum dcterminatum tuncfacilecftmedium nominard vno nomine:& fic cadunt ncgaixz
:
maius,& eius,qu6d eft minus fuper aliquid, quod vnam caudem quantitatem habet, nominatur «<7«<«/f. Quanquam S««'»«*»#|. ratio vtrtuf~ ^— 1. \ vcro negationes cxtremorum : non cadunt lupcr que extrtmi vnum determinatum,{cd fupcr plura:& tunc mc- eji in medic^ dium nominanir aut pluribus nominibus, ficut riones huius,quod cft
&
&
.
.
:
eodem gcnere. Item , dquaU eft medium ineer magnu & paruum; fed aquale percinec ad genus telationisjmagro.m & paruum adgenus quantitatis crgo non limt in eodem genere. Item,in omni medio eft negatio vtriafque ex-
mcdium intcr album & nigrum , fufcum , palHdum,&c. aut medium ipfius manct innominatum; & ficut intcr bonum & malum eft medium, quod ncc cft bonum , ncc malum. Vnde ad for-
trcmi;negatio autc in nullo genere eft:igitur &c.
mcn,quac
:
Oppoutum dicit Philofophus S
MED
I
C H O L
A funt
afuia tranfmutatio
eodemgenfre
,
in
V
I
hic.
M.
tantum
ejt
inter ea, cfutfunt in
& tranfmufa.ts fritu attingit me~
dittmjqukm extremH. Fide expojitionem Scoti hic,
rc
mam argumenti deducitur,qu6d negario inquantiim ncgario eft
Diccndum , quodmediumcft in codero g«pecum extremis ; quod patet cx ratione mcdij.
,
non
cft in
Ncgado
gcnerc.
ta-
mcdium,fundatur inaliquanatura , vel fuper ahquam naturam mediam intcr extrema vnius diftantiac. Ahoquin dua: negarioncs
non
eodem genere cum extremis,
S -^^ ttrtiuvu
facit
mediumvnum, quiancc mhomo,
facerent
neclapislnon habeirarionen? medij kiicuius,quia non fundatur in aliquo intcr ifta duo , tanquam
Vnde quod ncc cft bonum,nec makim,dicitur racdium, non rarione ncgationis , icd tarionc naiune CuhkGtx iftisncextrcmaeiuidemfubftantiac.
garionibus.
Medtum efi in quod continue permtuans priut peruemt,quam in extremumiCed tranfmutatio non cft ab
^'no gcncrc in aliud
cx albo
aum non
fit
accidens,(ed
ea,ijutfunt
prius ab extremo in
ittris.
5
Ai printum.
per accidens:
niCi
Oppofitorum vefo contradidionis mc-» dium non eft, 6cc.Text.ix.
figuratum,nec dulccnifi per
funt eiufdem generis.
in alterum
,
omnis tranfmutatio
Trafmutntie isntitm inter eiufdetn g*-
genus
Cumergo
cft intcr
OyjESTlO
ca,qu«
tranfrnutatio
medium, 8c deindc a medio extremum;medium fempcr cft in co-
dem genere cuin cxtremis. Ad primum argumentum dicendum, quAd Philofophus dicit in Prxdicamcntis , booum & malum elTe genera aliorum , (ecundum opinio-
Ftrum tantum inter contrariajit medium^ AphiodiDiMm.
fecuhdum commimem opinioncm hominum,quf tunc fuerunt. Vel ahter poteft dici , quod quia Philofbphus
&
priuatio decimo, text.15.qu6d habitus , co qu6d inter omniar imperfeconuaria vnum eft priuatio alrerius,
&
diun^refpedii beni^cuius
eft priuatio
,
quoddam
ionS dr m»lum quemode
mahim eftridei dicit Philofbphus quod bonum & maUxm funt gencra, non quorumcunque , ied
funtgtntr».
contrariorum;
,
non tamen qiria vcrc
funt gcnera,
Ced quia communiora fiint,quam contraria.
4 Aifecudum.
quod magnum & quantum ad propofitum,
Ad fecundum dicendum paruttm portunt accipi aut (ccundum
,
qu6d »Mg»«»» importat quanrita-
tem excedentem , S/Cparuum quantjtatem exccf{am:& fic pertinerc pofliint ad genus relationis: & fic ttqualee^ medium intetmagnum Sc paruu, inquantum hoc eft maius , illud minus. Vel confiderari poffunt inquantiim important magnimdinem,& paruitatem abfblute, & fic pertinent ad eenus quantitatis & fic acjuale non eft medium :
mitgnHm
& paruum.Vel poftunt rcrtio mo-
conilderari
fecundum qu6d conueniunt alicui
}nter
do
S.
.
Thom.
citat. >»
Vldetur quod n6:qu6d cnim traninjutatur^dii tranfiuutamr, nec eft fn termino a
in termino
litigantibus excmplificare
funt prima contrarictas
1 1. Auerroifs etm. z }
«»/«e
Fonfeca citat i» q.unteted.
ncm,J^ythagoraE;&: confuetudocft Philofophi in
dicitjin
XVI.
fit
ad
tranfmutationem
cjuem
:
nec
cjuo,
i
Priiruim »rg,
fed conuenit aliquam
efle inter
contradidoria
:
eft
cnim aliqua tranfinutatio de fubiefto in non fub-
iedum:& ccouuerfo,pcr Philofijphum text. 7.
^
.Phyfic.
ergo dum aliquid eft in taU tranftnutatio-
ne fub neutro contrariorum eft fed quod fe habet per abnegationem vtriuiquc fe habet ad medium igitur inter contradidboria eft medium. Item , quod tranfitdeextremo in cxtremiun, Secundu^, per prius peruenitad mcdiumtfcd k formaad priuationem, vel cconucrfb, ab vno relatiuorura ad alterum,&econuerfbjpoteft ficri tranfmutatio: ificut de iniufto potcft ficri iuftus , cconucrfo: de diflimili fimilis, ^onuerfo. Igimr intcr priuariua relatiua erit ponere mcdium,in quod :
:
&
&
&
&
&
prius peruenit tranfmutans
,
quam
in extre-
mum. Ci
Item,ifta funt fimul,quorum non eft mcdiura: ergo inter contradidoria , inter priuariua
&
non
eflct
mcdium contradidoria
eflent fimul
;
:
confequens
cft
falfum
& :
priuatiiu
crgo
&an-
tccedens.
Oppofitura dicit hic Philofbphus.
SCHO
TertiHm.
XV
Qu^ftio SCHOLIVM.
.«a^*
11.
hoc fblum
MED
VM
1
prtprie
ctntrarid
,
ic non
indnSitMe, in
ccntraMHorie oppojitu. yi-
priitatitte,relatiii^,Cr
Ae enm in
eft iruer
r^ohat clare
htinc textuttt,
Diccnium, qu6d racdiura propric contrario-
rum intcr t^$dimfiidi
dij.
cft;
cuius ratio cft
;
nara mediura (blum
cft
opponta:quod patct pcr diffinitioncm mejiiedittm cnim eft , in qnod prim penumt
rranfmMtati*,
mcdiu fblura cft non intcr contradi&oria^quia dcquolibctcft a£mutio,vcl ncgario.Vndc contradidHo cft oppofitura,caius non cft racdiura (cniutario cft intcroppofifx*crgo intcr oppofita:(cd
cimdura
fc.
Similitcr inicr rclariua, vniucrialitcr
non cft racdium quia quaedam non ;
dcm gcncrcvt fcicntia, intcr ca
,
funt in eo-
& rcibilc,& mcdium cft Imo
quod cft ciufdcm gcnctis.
fi
inter
mcdium.illa fiint vt contradi^'o , &: vt cx aequo ad inuiccm. Rclatiua priUariua criam ad fiibicdhim proprium coraparata, aiiqua rclariua
fit
immediata fiint ; quia oranc animal aut cft cxcum,aut cft vidcns; & hoc quadonatij cft vidcrc: qaiatamcn priuariovaric potcft contingcr^, quia aliquid dicitur priuatum , cx co qudd nullo modo habitum habet : aliquid dicitur priuatum co quod non habet/juando, autin qoa pane na-
&
tum cft habcrc , Sc ideo inter quxdam prioatiua mcdiumi& intet quacdam non. Puer non dicitur malus.ncc bonu$,e6 quod xtatcmnon ha-
vcrificatar proptcr difpofirioncs
^
ad-
Vndc cum iliud,qudd cftnon ignis,ficut
iundas. inter vB/i alia opyoJit€
819
aer , tranfmutatur fccundum
fiias
difpoGriones,
non dicimns , qubd aliquid tranfroutatur de non igne in ignem, lempcr tamcn cft non ignis vfque ad vlrimum,& idcb iIlud,quod didtur,qu6d non cft in termino a quo &c. habet intclligi de difpofirionibus adiundHs.
Ad fecundum dicendum , quod tranfitabcx4 trcmo in cxtremum prius pcmcnit ad mediom, •^Jt^i». non
nifi intcr ea,
qux
funt diuifibilia,& fucccfE-
j
^
**!J^..
uc pollunt acquin. Et cum diatur , qubd tranfm*ii»^ mutario potefl ficri a priuatione ad habimra,vcl qiunit^mt intcrfelariua:diccndum, quod hoc conucnit in- frai$JUmr.
quantum funtcontraria,vcl inquantum contrariis adiungunmr:vndc in rclarionc non cft motus,fed in co drca aliquid didtur relariuc. Non enim cadit motus circa fimilimdinem,fed drca album, vel m'grum , pcncs qucm atcnditur fimilitudo.
Vndc adargumcnmm,quod
fi
intcr priuariua,vel
medium, hoc eft vt parridpantrario-
rclariua,fit
nem contrariorum. Ad aliud dicendum , qubd
cflc fimul, non cft -^ tmimm. non habcrc racdium conucrtibiliter quia non haberc medium eftinplus,quam eflc fimuhidcb fallada confequenris cft in argucndo. Vndc illa funt fimul, qux funtin codem termino , vcl eodem ioco,& non quorum non cft mcdium. :
eft mstiti* hshit
0Ud:u
,
f«M-
bct^n qaa natus cft did bonus.vcl malus,& hoc {ccundiim vimites moralcs fcd cum ad artarem perucncrit , dicimr bonus, vcl roalus. SimiHtcr
Media contrariorum
ncccfTc eft
com-
poni ex his contrariis. Tcxt. 23.
:
aliqua priuario dcterminat fibi fiibicdhim,
QViESTIO
& ali-
qua non : virtus enira polirica dctcrrainat fibi pro fiibicdbD homincm duilcm & ide6 qui non eftciuilisjicc potcft did bonus, ycI malus quia homo agrefiis in hoc fcnfu,ncc cft bonus, neque
XVII.
medium compMstur ex contrdriu
VtrHtn
:
frimui
:
inalus.
Vndc
intcr
priuariua conucm't fic
tali;i
Qaa:dam ctiam priuariua deterfijbiedum , & non rcquirnnt fibi
dare mediura.
minant
fibi
aliquara drcumftantiam
quando:
ficut
par
,
nequc xtatcm
,
ncc
& impar, & inter talia non eft
mcdium. Sed didhira cft fiipra quxflio. 1 1. quod omnis contrarictas cft priuatio,& prima contrarietas habitus & priuario & idco non cxcludit, quin intet fbla contraria propric fit mcdium: :
qoia vbicunque inter aliqua fiuc priuadua , fiuc fit racdiura , habct rarionem contrariorum:propterquoddicit Philofbphus,qu6d fi>Iiun
InterftU ct- relariua trsri» frtfrii efi
medttim.
Ad priraura diccndHm,qubd
jHfrimnm.
iIIud,quod tranf^
mutatur, dura rranfinutatur , ncc cft in termino « qHO,ncc in tcrmino ad ^«m:quia omnis tranf^ mutatio eft fiicccffiua &diuifibilis, vt didtur (i. Phyficoram : cap.6. Illa tamcBfiicccfno, vcl dinifio,non cft in tranfmutationc,nifi terrhini traf^
mutarionis
fiifcipiant
tranfinutationis
non
nams
catur pfopofirio Philofi>phi, fcilicet
qiiod tranfinutatur,ncc tjt trXf-
wnctti»
it
eiirMi.Etori»
i»
ctntrtii.
Stritti».
fri
cft in
,
qnbd illud
termino a
epto, nec tcrmino ad tjxem fimplidter, fcd cft in in nie-
Vndcproprie non poteft dici, qnbd aliquid tranflnutatur de contradidorio in contradic^o^ rium,vt dcnon igne,in ignem fccundum fc : fcd Scoti Oj/er. tom. J dio.
K
^
qubd non:quando aliquid fir cx pluj oponet alterum fe habere od alcerii, Primum arg. vt potentia ad adhim quia ex pluribus in adhi nonht vnum: fedquod ficeftcompofitum habet aUquidex quo fit.Cum igitur acddentia non liabcant matcriara ex qua , & raedia fiint acddentia,mcdia non componenturcx cxtremis. ribus
,
:
Itcin
mcdium corapcncrctar cx extrcmis, mediam viam acdpit in cxtrcmis aut
fi
aut gcnus
,
in codem,quodeft impofIibilc:fi
fbluminpotenprima materia : nihil cnim ex aliquo coroponitor vt vidctur : quia ab co fimplicitcr amouctur : fcd medium importat negarionem vtriufque cxtrcmi. Oppofitiun didt Philofbphus. tia,mcdium non
& minus. Sitermini magis & minus
&
.
Vldcmr
S
fiifapiunt
inquantijm huiufinodi,habent tamen difpofitiones conrrarias communicantcs , qux flifcipiunt magis minus,& pro illis difpofirionibus verifi-
Ktm
.
Vidc Do€t.xMfi.i^. qtufi.vmicM.
non:fi adhi,nmc dico contradidloriacflent fimul
intcr contraria eft mediura.
i
S.Thom. U3.f. AVt^n. traS.i.. e«f.^. Ant.And. I>ieq.$. Flandiia f i o. art. t. FonC im Exf>*fit.c. lO.mi mt€iiimt.
MEp
diffcrret a
C H O
VM
L
I
V M.
ex extremis, non vt ex vt ex parttbus dtHerJis,fed quia parttcipat virtutem vtrimfcjiu fub iftudam remijp.one ; tjua ratione elementa dicuntur manere
materia
I
&
cmtpottitttr
forrtia, nec
in mixto. yide
'Do^orem
i. dtfttnS. 15. qu*fttone
vnica.
Z Zz
2
Di
stcmmitam
1
.
820 DicenduiB
quam
qu6d omnia vc\fA\% tun rpecies, componuntur cx contraiiis pri-
,
difFcrenti^
& minus reipe-
misjquia illud,quo(i dicit magis
du
tremu.
duo cxtrcma
inter
Metaph.
Lib. X.'
dicitur
vtriu(quc;(ed
medium
&c.Si enim aliquid tranfmuratur de albo i^ nigtum » ciim peruenrum eft ad medium,eft tninus nigrum, quam iimpliciter , Sc eft mintts album,quam fimpliciter album. Simi-
nigrUm,
trariae
&
,
fic
in fnbftantia aliqua
& quantitacc
Iiem
,
differentiae fubftantix funt
corporeum
& incorpoteum,animatum, & inanimatum inanimatum
T*rtiuat,
fed
,
& incorporeum per priuationes
sfir,
non ergo fola contrarietas facit (pecie differr». Oppofitum dicit hic Philofophus,
quam fimpliciter aibum,
SCHOLIVM
& magis album,qu^ nigrum fimplicitenaliquid «rgo habet mcdium vtriu(que extremi.Sed intelligendum eft j qu6d ficiit in gcncre mixti formac fubftantiales,vei rai(cibilia,corrumpuntur quantiim ad formas fubftariales;& inducitur vnafor-
Omnia quttjpecie differuntfu^fjt contraria.-licet noitaproprie,ejmanori omnia habent dijlantiaper
ejuamab vno pojfit perueniri
in alterum:eli dicere
ma habens virtutcm con(ii(am participantem ali-
tjMod magiifpeiiat ffecifica diuerfitas
quid Ae virtucc cuiuflibet mifcibilis:(ic eft de acfritibus .extremis mediis quod fi calidum
rietatem.^uam adaltas oppofitionesmon contrarietof perfe^a.
&
^*»^ttm.
ellec concrarieras.
& minus relpe-
magis
du vtriu(quc:igitur
liter, eft matgis
Itera,nec fubftanti«,nec quantitati cft aliquid fi diflFerrent in fpccie e^fentcon-
contrarium, ied
&
:
ad
contra-
efi
tatnen
gidum approximentur adinuiccm,fimilitcr humi-
& fic cum ad gencrationem mifti,corruptis
dum
mi(cibilibus,corrumpunmr
vna
qualitas confufa habcns virtutem extrcmo-
rum , fjuomoio inedistm com-
fonitur ex
txtrtmu.
ficut tepiditas
habetvirtutem calidi &fri-
gidi,& pallidum albi,& nigri.
fe
,
differenriac diuidentes
Ge-
vel diuerfitas diuerfificans genus
Cuius
(pecies,eft contrarietas.
m
racio eft, ad hoc,
uerfificanim,per(e fitin vtr6que:vtrumqueifto-
rum
partidipat virtutem vtriuique (ub
rentiis:ficut
nigrum,
fic eft
enim fe
&
fic diffcientia
bec ad differentias albi JidfrinHtm.
quadam
de (peciebusjfic eft de diffehabet pallidum ad album
iftuenitur in contrariis,&
tame
traria
in
eode gencr^,
conftituriua pallidi fe ha-
oppofita,po(funt e(Iefimul,&
& nigri.
eft diucrfificatum
,
extreruis, ficut ex materia
& for-
qnia negatio nihil praedicat
ma,(ed quia virtutem habet cxtremorum.
Vndc
non (equitur,qu6d medium habeat.matehabent talem matC' compofito. (ccmidum dicendum , qu6d cxtrema fiint
riam ex
^Ha-yqi^a. in his,quae
xiam,materia manct,&
Ad
jtdfecSdum in
medio
eft ibi in
in potentia, alitcr
tamcn , qu^m in maab omni
tcria.
Vnde
forma
& priuatione,ficdi(ba6beft a virtytefor-
ficut
matcria diftrada
eft
hoc hon conucnit df medio & propter Koc Philofbphus primo deGcneratione,texi.84. vt dct diuerlbsmodoseflendi mi(cibiliurn in mifto,& formarum in materia,dicit, qu6d miicibilia nonfunt in miftg, neca^u, nec pptenria , (ed fnacifcd
:
nantur ad illud
& ex
induftiotie
omnia cnim
:
Q^YMSTIO
quod
,
& fpecies determi-
accidencia func
,
diuerfitas
,
tjuafacit dijferre ffecies^
ftt contrarietas ^ AphroHir. »*»». 14. S. Thomas/<5. 10. Albcn. Magn. tr»a x.cup.xo. Antonias Andreas />;V ^«//?.tf.Flandria ,
qutfi. 11. »rt. 1. "Fonfrca in Exfofu.t»f. 1
j
rclatiua,quia relariua,
vnde non pofiunt elTe conftitutiua alicuius. Proquod oportet differcntias diucrfificantes gc-
ptet
nus in
fpccieSjelTc contrarias.
Sed intclligendum proprcr rationes,qu6d aliqua dicuntur contraria mu''!plicitcr. Quacdam enim dicuntur conrraria,qiiia in eis faluatur elTenper fe tota ratio contrarietatis
:
perueniri poteft ab
merinon
non cft
vno
pcr
,
Sed inter num$ros,co quod nu^ in altetum.
fimt continui,ncc pcrcontinuumdifta-
tes; fed differunt (pecic
& continuaiquia
per additionem vnitaris:
non eft contrarietas. non eftdiftantia perfeda,
propric
ejfe
in indiuifibili coniiftit eft in
:
&
potetia ad
?|Hamcunque. Vnde in z.de Genetatione,text.Z7, i fiat ex igne tcrra , non oportet tamen fieri per elemcnta media. Vnde in fub^tantiis no eft propric contrarietas.
Quia tamen, prima radix con-
& habitus,vtdiximus fup, & fuperabundantia & defc6tus,vt in primo
trarietaiis eftpriuatio, 1
.
Pliyficorum,tcxt.55. differcnrianmidiuidentium ttimiim»rg.
bent in
(e contraria
cficntialifencum igitur
omnes fpccies ex bppofito diuer(x , fpecie
,
fi
fint
diuerfx
diuerfitas in fpecie elTet contrarietas,
tunc omncs fpecies cx oppofito diucr(i efirnt &ontraris.
Contr»ritt0i
muUiptex.
& intcr
contraria requiritur diftantia tontinua
talis diftantia
q.
Vldctur qu6d non:ifta funt contraria,qu^ ha-
/*•*
'^^J'^'
& determinatum gcnus habent:
ciim materia exuitur vna forma,
Ftr&m
l>iutit»tis
^"^
per ajiquam naruram.
Nec poffunc cfte
alicuius.
Similitcr in fubftanriis
XVIII.
eft
au-
ilTa
cfle conttadiiaoria;
& ideo non poteft cfie diffcrencia fpecifica
:
& ideo in numero
diuiduntur oppoiitis. Text.i^.
perqusffcnus
:
mhil
quam
tem
,
illa
dcterminari per aliquam negationem , nec pcr priuarionem ad eandem ratio-p nem quia priuatio inquanrum huiufinodi ponit
fic
Contrarietas igitur erit hacc, palamau-
Con-
Non ergo potcft
tialiter
^irtute.
in aliis.
oportet efte diueria,
tem oppofita n6n poifunt
ex hoc
non
& genus diuerfifica-
tum eftin his,in qii^ diuiditurjUcut animalcft in homine &equo. Ifta ver6,per quar genus diuiditur,oportet qu6d fint oppofitaiquia quq non funt
Ad primum dicendum,qu6d mediii no dicitur compofitum ex
^
quod aliqiu diffcranc (pecie, oporcecquod in aliquo conuenianc&oporccr, qu6d illud genusdi-
tremis,tanquam cx materia& forma,vcl ficut ex diuerfis partibusjfed proeo diciturcpmpofitum,
,
remi(uone,&
^Momtdoex'
Vnde intelligcn-
Dicendum , qu6d nus pcr
dum quod medium non eft compofitum ex ex-
quod
iremtfunpi?* mtdit.
iftx qualitates:& fic
qnodcunque gcnus per fc,altcra (c habet ad alteram vt deficiens,&(iiperabundans,&,imperfedii ad perfed^um:nec tame dicit (blam ptiuationcm, nec negationem fimplicem,(cd vtraque diffcrcntia naturam aliquam ponir. Igitur ifbe differcntix poflunt dici contracix>
Contrttriettu
frofria.
Quasftio tix
y
contrarictaris in cis (alua-
quiaprinu radix
non cotn-
tur, ctfi tota rario contrarictads in eis
plcatur
tiuum
ficut in priuariuis aliguid diciiur priua-
,
altcrius
non
Ucct
,
iniuftum
non
,
tbtaliter priuct ipfuna;
formalcm in ipfo
priucc rationcm
ctfi
priuat totalitcr iuftiriam
;
ftc
:
ali-
cnim cft iniuftus fi non obediat lcgibus } fed tamcn poteft cflc iuftus fecundura tuturam fcd
quis
:
,
qtu-
num.
quod
2.
medium
quzdam
inter
priuariua potcft
proprium
circa
{ubie<5hira
vel
,
&
intcr coraparando ad proprium iubicthmi , quacdara non. Vndc non intcndit Philofophus,
(ecundum Ipccicm complcta (cd ratiohe oporanibus contrarietas
diuerntas
in
:
pofitionis habet tate
,
&
,
quim alicuius
plus habet de contrarie-
oppoGrionis
alterius
;
quia
vtrumquc cxtremum aliquam naturam ponit. Ad primum argumentum dicendum,qu6d non Aitfimum. onmia contraria proprie dicuntur,qu» habent in fe conttaria:im6 hoc folum eft verura in illis ge-
ti-
primo.
aliquo cftdifFcrcns:&
dum eft
in infinitum
fic
:
igitur
vd fbn-
:
in aIiquo,5f pari rationc in primo.
omni compofiro cft
In
nao>
pari
Si difFcrens
aliquid
qut>d
,
non eft
7. huius
quod quid
Tcxt. 70.
,
iquiditasfei
:
fi
cft
forroas
fiuc
crgodifFcrcnriadifFcn, per con-
& aliquid cflct in difFc-
fcrcntia
non
vlrima pcrfcdlio diffinirioni»
cftct
fcd aliquid formalc in diifcrcnria.
Idemdicit Philofophus in
qu6d
difFcrcntia
rictas,
ncc tamen vidctur
Ad oppofimm huiufmodi.
cnim
non
fcd duac difFcrcndac poflimt Trimitm arg,
;
:
diftcrcntia frof»rte cn»
intcllcdimi fupcrio-
(c
nugationcm
faccrct
quod
:
lis
nomcn
per :
MJim
,
ficut
& ide6 home & ajiniu
ria,licct diflTcrcnriz
nomen irrMiontinon dicuntur contra-
per
Ad fecundura dicendum quod in fubftanria, ,
conucnit
,
rcpcrire cOntrarictatcm {altcm in diffcrentiis, co
quod priraa
proptcr
quod
illud raa-
Staatitim.
gis:fcd fpccics funt difFcrcntcs proptcr difFcrcn-
tias:crgo difFcrcntiat funt raagis diffcrcntes. Itcro
, fi
abftraftum dc
tum de concreto
eorura contrariz funt.
& inquanritatc & in quolibct gcncrc
vnumquodque
Diftrtntia quiiftMt!
con-
cft
ferenria Cbi oppofita.
Itcm,
trnrtM-
& diffcrcntia in-
tra Ariftotclem in 7. Text. 41.
Vnde rAMndle &
irrationale dicuntur contraria:
Siiartum,
contra-
alitcr pluralitas difFcrcnriarum in dcfiiu-
,
rione
dicit
difFcrrc.
Probatio afTumpti
inferiorum claudit in
rum
:
differentia funt diuerfa circa
:
aliquid idem entia efle
litcra
feamdum Jpccicm eft
fcriorum aliquid addit ad fupcriorcra , alioquin non faccret diucrfum aliquid in fpccic a dif-
quia irratiortaU habct priuarioncm rAtionalu fibi adiunftam. Illa tamen priuario non cxprimi-
Ttrtium,
elcmcntum,ncc cx cleraenris, pcr Ariftotclcm in
ncribus,tn quibus contrarictas propric inucnitur.
tiur
AiftaptitL.
cflct in
rcntia prxter panes ipfius:& pcr confcqucns dif-
fit
qiumti*
nc ftandum
fequcns compofita eftct ,
,
quod
iTT»ti»n»U
non eft differem.tunc eft diacrfara,&
rix
clle meiiii
821
iuftitia
folum priuat complctara rarioncm iuftincc totalitcr priuat ipfam , ficut carcitas priuat vifum. Et idc6 diftum eftrupriquxft.16.
uMtiui «ppt-
XIX.
differcnria:igitur omnc
abfba^
omnis
fcd
,
,
& coiicrc-
Tertium.
contrarietas cft
contrarium cft diffcrcns:
fcd diffcrentix funt contrariac
:
lergo diffcrcntia:
'«itiwY^ikK
funtdiffcrcntcs.
radix contrarictaris in eis fiduatun
quia tamcnin cis
non
cft
SCHOLIVM.
plcna contrarictas,idc6
didt Ariftotclcs in Przdicamcnris, trad.ixap.i.
DlFFERENTiAS,
e^aod fubfiafitia nihil eft contrarium.
Ai
ttrthm.
Ir» affert»titt
fefitinit
iptetit
,
vti-
mttrfriiuui' mi(.
Ad
tertium diccndum
incorporeii
lccundumqu6d
diuifiuac fubftantiac,
v^MhAinanimatum
,
fa^ fiint
&
froprte lo^uendo ,
dicipoffunt diprentesimprofrieyVelperacctdeus, expUcat. f^tde Scholtum ad q.%.
difFcrcnriis pofiriuis ignoris
,
Vcnmatamcn pro frcqucnter vtimut
difFercntiis cftcnrialibus vii-
Ad illud dicendura, qu6d nihil prohibct duas diffacnrias cfTc diffcrcntcs:hoc tamcn non cftnc, fcd hoc accidit , proprie tamcn diffenon funt nec ncccflarium cft differcntias
rcnics
dicitPhilofophus, i.Topic.cap.14.
diffcrcntes dtc, fcd pcr feipfas.
:
genriam intelligcndum cft
diiferetitia contrarictatis eft
diuerfa efle fpccie
,
hoc
in eo-
Adcuius
intclli-
*
:
diuiditur per diffcretias,fed gcnus iprum..Animabile fcd corpus :
QViESTIO
&
XIX.
ea, per quat diuiditur:& talia funt
fpccics funt differcntes propric.
Vtritm dudt differenti^ differdnt
S.Thom. Siuiez
^tt*fl.i
lutrt.i.toafccz
iiff.i 5 .fiff.
I
ciuc» fmdftjimttti.
:
&
:
Itcm , omnc difFctcns c^ aliquo difFcrcns : fi crgo difFcrcntia difFcrat , qusro dc illo , inquo ,
Vndc
diffcren-
habcnt dici
:
!dcm
vndcnon omnia,quar parri,
& peraliud funt diucrfa,
diffcrcnria.-fcd rcquiritur
quod
illud
pcr fc diucrfificatum. Et idco licct dux diffcrcntis oppofitxclaudant in fc intellcftu fu-
circa
difierat
cipant aliquid
idcm
o.
quod non difFcrenria funt diueria idcm aliquid entia : fcd omnia taUa funt corapofita ex aliquo , quod eft idem , aliqu9 quod cft diucrfum cilm crgo diferentiz nnt firaplices non funt difTercntcs.
Vldctur
TritmimMrg.
terialitcr cnria funt
citA.tjut.fl.atttecti.KViicrt.lAi.^xii tra3.t.e.i0.
Flaadria
fpcdcs:& idco
Gx funcqux formaliter diuerfa aliquid idcm ma-
interfe ?
aut illud eft difFcrens
Sc9tiOper.tom,Jr.
,
xA
nota
\
^
htftnmia
quod diucrfitas fa- nttiiuiduwr cicns fpccicm diffcrcnti* , non cft diffcrcnriz, '" difftrtit^"'^''* fed ipfius gencris diffcrcnria cnira propric non ^']JJ ,
tumenimnondiuiditur pcr fcnfibilc &infcnfianimatum. Vndc illa propric diffcnmtqux claudunt in fc diucrfum per fe ,
demgcnere. Text.x^
5
ccflarium
raur quinquc accidcntalibus ,propter indigtre vt
vnum 8c
non
cies tantitm froprie differunt dtfferentii4:tjMomodo
ni aliqua natura eft fubie<2a.
Ergo
,
ideit acetdit:tfuiafpe-
differentix
:
pro
diferentes.fed^funt
folam priuarioncm non im-
ponant vel fi fic , non diuidunt Subftanriam: fod diuiduntcam (ecundum qu6d huicpriuario-
priuatiuis:ficut
effe
fit
j)crioris
differetix,&aliquid,quo funt diucrfx:n6
illx diffcrctix propri^ sut difFcretes:quia ifb dif-
n6 propric diuerfificatur in iftas. Exepli gratia,4ff»»Mr«m non diuerfificatur pcr fc proptcr fcnfibilcvcl tnsefibilc:fcd corpus anima-
fcrcntia fupcrior
tiun:fi
tamcnaniraattmi diuidatur pcr yi,3c S,&:
animatum confhtucrct fcnfibile cum B , irttclligi debcrct , quod fcnfibilc infcnfibile fint
&
ZZz
5
diffc
difFefenresrftd
non
Im6
eft ita.
difFcrentix oppofitar eo
fi
&
rncdiatc diuidetur in fcnfibilc
vodc
Metaph,
Lib. X.
8l2
dimdatur fm-
re intdligibilium.
in infcnfibilc:
difFerant per difFerentias:non
modo, quo diucrfa
Scd , funt differcntcs. idcm , quod funt entia non eft aliquid mareriale im6formale:ncc fe habet diffefunt aliquid idem entia
lamcn
illud
;
,
ad
ficut materia
forma ad formam non profunt difFerentes hoc tamcn eft per accidens. Accidir cnim , quod dua differcntix conueniahtin aliquo fuperiori.Si enim hoc ellet pcr fcjtimc quscunquc duac difFcrentiae oppofitac
fbrmam pric non
fed ficut
;
:
participarcnt aliquam difFcrentiam fuperiorem.
Hoc noncft nifi
quia
dcuenire ad aliquas dif-
eft
ferentias primas, quibus non.eft aliqua prior
:
&
proptcr hocdifferrc per difFercnrias conucnit
lpecicbus,non autem difFerentiis
quia omnibHS
;
conucnit fpecictwis, non tamcn exomnibusdif-
magis difFcrre:quia
fercnrias
,
licet finfiij
tamen oponet
difFcrentiae
dif-
non funt
in gcncr0 dirfcrentium, (ed diuerlbrum.
Ad
,
rentia infcrior -ad fiipcriorem
Sic in propofito
tcrrium
cum dicitur , qu6d
,
fi
*tftium. abftra<5lura •'^
de. abftrafto , &c. hoc eft verum vbi abftrad^um differt ab abftrado &' non concrerum.Nunc autc no folum c6trarieras eftdifFerentia,fedcontrariii ide6 non oportet, qu6d omnia contraria difFe-
&
rant : fed aut difFerunt
,
aut funt difFerentia:.
Pubitabit autem vtique aliquis , quarc foemina a viro n5 fpeciedifFertj^conT trario mafculino , &. focminino exiftente
autem
differentia
,
contrarie-
taxc. Text.com. ^
i
fcrenriis.
C^ViESTIO XX.
Necintelligo, qu6d omnis difFerentia infejln diferenti»
infirier
rior indudit in fe intelledhim fuperioris
vt
fic
& cft vt non.
,
includit in fe
Quia enim
,
fed eft
ratio intelligit
dicerem ideo quia rarionale non includit fcnfibilcj fed habcns duos pcdes includit hafMftrioru, Vide fupri bens pedcs ; fed difto rationdi non fuperfluit didiffierentint»
fenflim
ytrum omnii
contrarietas facUt dfferentiam
injfecie
,
cerejvcl addcrc fe»Jibile:8c ide6 dicit,qu6d vbi eft
formarum , pono ordinem difFcrcntia} ita quod fignificatum vnius non includit fignificaturn alteriusiillud tamcn quod fignifica-
S.Thomas leHix. Albert.Magn. 1
^udtft
1. urt. I
i
truS.t r/^.it.Flan4riz
Fonfcca in ExfofitMtf.lt.in frintifu.
.
Siui. diff.6. fea.f.
I
pluralitas
rum
tur cft idem.
4 ^ pimum.
Ad
diccndum
rationes in oppofitum
difFercntia fimplex cfl refpedhi fpecici
gcnus fimplex
eft
;
quod
,
ficut
refpc^lu fpecicimiulttim
&
tamcn
prohibet difFerentiam haberc intclledum corapofitum,ficut habct genus.
Ad Ai fecundU.
fecunduro dicendun) , quod duae difFercn-
difFerentes pcr aliqua difFerunt
tiac
,
& illa
frimumurg.
Vldetur quod no^qu^ ex codcm feinine producuntur,fpccie
uenire ad aliquas qua: non
non babcnt cadem
Ad Ad
tertiufft.
In comfofiio eft
«litfuid
frtter eleme-
:
fcd
tamen
fiint difFcrentcs
dam virtus adiua naturalis ad producendum vnum & non ad producendum diuerfa fpccie, ,
pof^
difFcrcntiara fuperiorem.
ratio ftandi in
vno
tertium dicendura,
aliquid praetcr clementa
fum , nec cx Forma enim
cleuicntis lapidis
; ;
eft ;
de-
quia
Ncc
cft
2c in alio.
qu6d in compofito eft quod ncc cft elcmenhoc potcft cfle forma.
nec
eft ignis
,
difFerunt:fed contraria
rentiam in fpecie : Probatio Maioris. Omnai agens naturale agit aliquid determinatum:intendit enim producere fimile : fed in fcminc eft qux»
Minor patet quia n :
ilint efle difFcrentia per aliud
non
ex codcm femine pofTimt produci,vt ma(culus,& foemina:ergo non omniscontrarietas facit difFc-
nec aqua cx
eis:mod6 fi difFerenria includit intelledbum compofitum , vel fi aliquo modo includit rationcm , tamcn difFercntia rationcm forma; haber rcfpcdu generis:& ide6 non obftante tali compofitionc, potcft cllccomplcxiodcfinitionis:
niarcri.ilis
in femine fucrit calor fuffi-
cicsjproducitur roafculus^fed
Itcm
,
ifta
non
fi
deficies,fa;mina.
quae fimul reperiuntur in eadem,
& fuccefliue in
eodem indiuiduo:fed nigrum & album fimul reperiuntur in eadem fpecie pro diuerfis, & fucceffiuc in eodem jndiuiduo igitur, &c. Itcm dicit Philofophus in litera , qu6d difFercntiac matcriales , ficut indiuidua , non faciunt :
tamen formales & igitur, &c.
differre fpecie:difFerentiac ciei faciunt difFerre fpecic
Omnis
Oppofitum.
Secundum
faciunt difFercntiam in fpccie,
j.^^^ ^
Ttnium.
fpe-
:
diuerfitas diuerfifieans
genus, per fe facit difFerre fpecie fed omnis contrarietas diucrfificat aliquod genus igitur,&c. :
:
vndc
compofito non eft aliquid aliud praeter mareriam formam; fic nec in dcfinitioficut in
&
nc
M^uMtum.
cft aliud
Ad
prxtcr gcnns
dicendum
aliud
,
qu6d Philofbphus non
:
& ide6
difFcrunt fpccie.
& nigrum diffirfant
& difgregationcm
vnumquodqi eft (^c.
iuur.
V M.
confiderata
irt
ordine adgt^
derata in ordine adfuhie^um , non. Vnde alhum 0" nigrum rejpeEiu caloris faciunt diuerfasfpecies,
difFcrunt fpccie, fed faciunt definitio-
fpecici
,
illa
,
Vnde
iiv
qu6d cum
per congtcgationem
ptiora
fiint
rentia;quia caufant diuerfitatem in
Aiiftcidum, frofter quod
I
qu6d non
capitulo priori dicit Philofbphus
fre f»rteof-
CoNTRARiA
L
nui
album
pofita.
C H O
dicit,qu6d non.difFcranr,(eu difFerant; fed dicir,
nem
.Ad primum
S
& differcntiam.
magis
diflfe-
duo
fint fcibilia,&:
proptcr magis:fi
vnum propter alteruro
,
jUud
tamennon funtin cbdem gcnc-
rc,non tener:quia conclufiones fciuntur pcr principia
:
principia
nonfunt
tamcn fciuntur non mas;is,quia
in codaTi gencrefcibilium,fed
(]uod diuidunt ,faciunt dtfferre fpecieyConJl.
refpeifu hominis nonfic ma/cultti fpecics fexw.fed non animalis.
& foenunaftmt
Htc ad mentem
Philofophi differentiam materialem vocat,qiu in-
diuiduum conflituit^deqHo videeum i.dift.y
aliis.
Primam rarioncm in oppofitum cojicedo. Ad fecundnm , cvlm dicitur , vnumquoque propter quod Scc. Diccndum , qu6d illud habet intelligi in his,qux funt eiufdcro gencris.Si cnim
exft-
,
ingcne-
& qtuff.^.ad
Diccndum,qu6d omnis ferrc
fpccic
:
convrarietas fecit dif-
,
difFerre fpecie
*
fcd conrraria polFunt duplicitcr
confidcrari,vel ad fubieftum, vel diuerfificant
q.6.
3.
fi
,
adgcnus,quod
ad fubie£fcum , quaedam faciunt quaedam non. Cuius ratio eft :
&
D<jf
'"^"'^^^J*,'
materia per fe ordi- y^,^> ^ ,„^1,. gcnus fumitur a materia , nem habet ad formam:vndc contrarietas forroa- rtttlu mu. lis
.
XXI.
Quseftio propri^cft ip/ius gcntris
lis
&
,
ifta
diucrljtas
fbmuiis circa genus.diuerilficac ipfumin fpede.
Sed
modo diuiditur fpecics
alio
difTecendas materialcs
& i(b
,
in indiuidua,per
contrarietas
non
fecit fpccie diFcrre.
Talis contrarictas cft inter
acddenria isdiuidua
,
album & nigrum: , quod contra-
vt intcr
& propter hoc dicit Phitoibphus ria
qu*
,
funt propric gcncris
,
fimt diffcrcnri*
eft albus,
fiue fpedci
quiainfimc indiai-
nifi
,
quia
nifi
Non cnim cft homo
iflc
re
vcl
;
ille
& idco fic loquendo dc concrariis quac-
dam fadunc fua diftanriadifFcrrc fpcde
in ecne-
quod diuidunc quia album & nigrum
fpecic
:
differunc in colore
,
& mafculinum & fixmini-
num fadunc diftcae fexum,fcd non animaL Vndc ad qua^onem diccndum quodomne ,
mmuUff*-
a* tUftmmt. XtfftmJttmr
mdmrimmHm-
non
ctrruptibiU Sc incorrupttbiU
genus diuerflficans fadc differrc fpccic in ifto gencre , non camcn ficic fubiedum diffiaTcfpede. Prima rario probat qa6d mafculintun ftrmininum non fadunc diffcrrc fpcde drca animal. Sccunda rario probatquod aibum nigrum non faciunt difFcrrc drca hominem. Terda ratio probac quod non omnis contrarietas fa-
&
non
:
nam fi
pcr accidens
incfle,& per confcqucns
& incorruptibilc.
Text.cem.%6.
C^ViESTIO rtntm corrupdbilc & ,
&
irrationaU non func dc eflcncia ncc pcr fe infimtd ; fedanimal cftin pocenria ad vcrumquc. Ciim ergo quodcunque cns acdpiactir,vel ut ncccflarid tomtptibiU , vcl rationale eniia
ap ima hs
,
incorruptibiU
ctm^ibiU , & incorrttpttbiU non
;
poflimc aliquod genus diuidere ncccfEiribiiginir gencrc differunc
& incorruptihiU immediacc
CotxitcorruptibiU
diuidunc cnsiiJlud enim cft incorrupribilc ,
Uemmt
»f>mfe.4i.eMf.g
^
^
ccnriam
qu6d non
:
contraria fimt in
& fpede diffcrunt
:
eodcm
corruptibUe 8c
incorrufnibiU fimt contraria ; quiadifferont
fimt diucrfa,5i: prindpiatajfcd aniraa hominis cft
& iacorrttpti& afinus gcnerc
mcorrupribilis:fi ergo comtptibile,
homo
efle eadem
maccria,non poffunc cflc in eodem gcncre Phyfico.
Ad primum argumcncum dicendum
^^""
non
'
l^ "°" P°^^ ^crc
diffcrrc l*pccie,
poccft facere diffcrre gciicrc;fed corruptibtU
8c incomtptibiU
fpeaes
&
non fadunc differre fpedc quia indiuiduu no differiic fpedc:igicur &c.
SCHOLIVM
fecundum pocenciam
diffe-
,
defhuOidnem qtt^Ji.
,
altentm non.
Vide
9 . Aduerte fecundum
DoQorem materiam cctUfhum J^'-
& fubluHMrittm
mm difiiagui fpecic in fubjlmntia.F idecum xJift: >4-7-
& impotentiam
\.& q.i$.de Anima.
trarut'^
:
ergo non
diffcrunc fpcde.
func propric in gencre,
&
ideb diuerfitas in Przdicamenris, fecimdum genus,non cft iuxta prindpia. Quia igimr homo eft corrupribilis , ficuc
&afinus,
iicet
animaciusnonflc corrupdbilis,
codem gcnere func Ad tcrrium diccndum, quod quocnnquc mo- Ad
idcb in
do cft aliquid
&
eo raodo cft corrupdbilc incorrupribilc : fcd quod quid efi rci , non efl exiftcns
pcr fc eiiflcns bile.
;
,
imb ficut exiflit,
ComtptibiU cnim
fpecic Si tamen
& incormptibiU ntntgenere Phyjico/iort Logico, & fmnt contraria ftcunaum potentiam & impotentiam ^km vnum Schoitmm pofitum ad
4
&
fic cft
&
cxide^ nondifferunc
eflct cxiftcns,
& non in indiui-
duo,fpccic differrcc ab indiuiduo:& dic Ariftotelcs
corrupd-
eft in indiuiduis, fed
traindiuiduanoncxifdt,
Oppoficuro didc hic Philofbphus.
poteft pati fui
quod
biU func concraria non diuidcnciaaliquod gcnus, ^L^*^*'* fedipfum ens, quodnon cftgenus ,& di^crunc
;
CoRRVPTiBiLE
,
concraria propric acccpca conucniunc in gencre, .^dfrmuam, fed differum fpecic:fed corruptibile incorrupti- ^^'^fufiibiU
diffcrunc. Ttrtimmt.
,
Ad fectindum dicendom , qood prindpia non Ai fetmniUU
Itcm.diucrfitas in prindpiaris eft tx diuerfirate in prindpiis : quorum crgo prinripia genere
,
inueniri incorrup- S*lmtU.
& incorrupribilibus
, a quo rarionem gencris poceft acdperc,vc corpus ; &c idcb in ge-
& inctmtftibUe foliim differunt fpcdc
^i/f gencrc funt diucrfa
&
&
7. Alenfis .»*«»<
lccondum potcnriam, & impotcntiamrcrgo djm potcntiaA impotcnria fint contraria,£»rr)«pf»^i/* Seaaimmi
&
fic
nereLogico nihil prohibec corrupdbile efTe:quia tamcn comipcibilc incomipdbile non pofTunt
.
genere ,
differre fpccie,
qubd concrariecas fecundiim po-
impocentiam fadac diffarc gencrc, diffounc corrupttbiU incomtptibiU: Ergo gencre diffimmc fcd
mmmt.n. FonTcca m £^^/.«^.1 5.
Vldetur
J
^*'**'*
eflc:igicur uon diffenmc gcnere. Prxterea gcnus furoirar ^ mareria , fpedcs z fbrmarfed potentia propricdcbttur maccri2:ficut
Non camen potcft aliquid
^ itettfhyf. ttxt.i } Albcrt. Magn. /r«5. i. ««^.1 1. Fliairiaf««/f.i } »rt.i. Suarex iiff.H.feS.i.
.«Tf.
quod
nonpoceftnon
ribilibus
fdciuHtdifferre genere ?
f.Thonus Ua.ii..^
,
:
XXI. incorrupribilc
___^
^'"/'•^
Scd differcnciat diuidenccs aliquod genus non func de ellcncia dus , ncc per fe infunc d:
ergo conrrariecas fomialis fadc
biJc
poflct
riam.
rarionabile cft
Ncccilc diucrTum cflc gcncrcxorrupti-
,
quod nunc eft '^u^J'"^, tmiftfi eim» ; quod fccundumnaturam^ impofHbilc; virturi tamcn fm»dt*Utfi. diuitue non cft impofCbilc. Ergo incorruptibile cft dc cflentia dus cui ineft , vel confequitur aiiquid efle intrinfccum confequitur enim matefibi
&
dt difFcrrc fpede. Primam radonem & oppofitnm conccdo.
codem
func in
gcnere Phyfico , ficut in codem genere Logico. Ratio primi efl,cui incft corruptihUe,i\it incomt-
corrmpttbiU , poteft fieri incorruptibile
,
%
:
tcaria ver6,quz funt indiuidua,& materialia , di» ctmcur di^crcntix maceriales ; quia non infbnc
album, vel nigriim,
^fcewMumS
&
ptibiU, pcr fc incft
duo habenri maccriam fignacam.
q
Diccndura , quod duplex cft genus , fdlicet gcnus Logicum Phyficum illa fum in eodem gcnerc Logico, quat func in cbdcm pr^dicamcnco : illa funcin eodcm gcncrc Phyfico , qaoruni maccria cft vna. Tunc ad quxftioncm dico,qubd
fbrmales,&(pecici,& diueriificanc fpedcm.Con-
commoni
it»fimlhmm
82?
hoc condu-
contraPlatoncm , qui ponit idcas
fcparacas incorrupribiles
,
dufdcm
cum iftis infiaioribus. Hoc non
caroen
fpedd
poteft dlc didt
Arifbtelcs , quia corruptibiie Sc incorruptibiU differunt gcncre:& quac diffcnmc gcnercmaximc
diffcnmc
ZZz 4
LIBER
tmimmt,
1
LIBER VNDECIMVS DESIDERATVR. Vide Cenjkram,
LIBER DVODECIMVS. zquiuoca no eft fimilitudo perfc6ba,quia in
Quaccunque ex vnluoce
rubflancia.
fic
non
cft aliquid fimile caliditati
fcdlc
Text.i^.
:
cft
tamen in^Sole aliqua virtus produdiua ^'^o^ « StU ipfam:& ita forma caliditatis fi*T'^r > *
caliditatisexccllcns
prouenit a
CLV^STIO
fibi fimili in
fecundumformam 11
.
/<(. 1
Mettph.
.
metaph.qu^ft. i
SCHOLIVM.
3.
G EN
?
Antonlus Andreas
Flandria hic qu*ft. ) jtrt.i. Suarez lib.\. de gerttrntimecnf.^.
Conimbr
diffut.ti.fecf.i. qut.ft.io.
.
(juift.
Fonfcca lib.i i.MetMfh. iu Expofit.Mf.i.
I
D
E
TV
R quod non
:
animalia
generata per putrefa6tionem
Trimttmsri.
corpore
coelcfti
,
k
folum funt produfccundum for-
(Sbjfed illa animalia
mam igitur
StoMdnm,
,
cocleftibus
non
funt fimilia:
&c.
Item , virtus aftiua in femine ex fcmine proanimam ; fed in {cmine non cft anima.cum ergo generatum habet animam, non funt fimilia
fccundum formam. Item , motus eft gcneratiuus caloris ; fed ipfc motus non cft calidus : igitur,&c. Oppofitum dicit Philofbphus. Dicit enim quod omnis forma,fiue ab artc produ(fta,produ-
Dicendum per fe,aliquo
,
quod oranc produdum
k caufa
modo affimilatur generanti. Et di-
tnodo-.quiz qualc eft
co aliauo
dum formam
,
tale eft
gencratum fccun-
generans fccundum for-
mam, vel virtutem. Sed intcUigendum cft,qu6d forma generati ahquando cft in gencrantc fcr cundum eundero modum
penerMiovniuoc*
^ A-
qu*Mf»,
elTendi
,
& in materia
ciufdem rationis fibi, vt cum homo gencrat homincm,& ignis igncm,talis gcneratio cft vniuoca tptalitcr. Quandoquc vero forma geniti pra:exiftit Bi generante, non fecundum eundcm mojyj^ cflendi, nec in materia rationis ciufdcm:fi-r
domus przexiftit in rocntc artificis, domus extra habet «;^materialc,fcd in mcn-
cut fonna
quia
tHaliter
44.
,
habct efft immaterialc:& talis gcnerapartim vniuoca,&' partim acquiuoca:quan-
vt in Ktjuiuoqa.
&
mforma fed nbn
ajftmilantur
de
non habet Jmiilem formam infpecie
&
fic
calor prius cxiftit in
palore in vinute habet. Sed tus eft scquiuoca.
prxcxiftit in Sole,
motu : motus autcm talis
generatio peni-
Vndc Philofophus
dicit,
hic
Ad quxftionem diccndum quod ,
fed vcl
:
m anima, & cquus ab cquo.
Sed in gcneratioiie
forma fimilis
cft
forma:
,
vel
Huius tatio cft, quia generans producit gcnitum ad adtum. Scd fecundum Atiftotelcm primo de Gencrationp, text. 51. agens & paticns iii principio funt conttaria
,
& in fine funt fimilia & idco geni;
fempcr
rat
Cmile aliquo
modo
gcneranti.
Quodtamen non aflxmilcntur in forma,defcdus non
cft in
nem
agente , fed in co quod tranfmutatio-
fufcipit
inco per
:
quia
omne reccptum
in aliquo eft
modum recipientistfi
tamcn aliqiia materia cllct fiifceptiua Solis,in illam materiam poffct Sol formam fuam inducere. Vnde quod Sol Solcm non gcncrat, defedus cft ex parte patien- §lj"ireequa tis:Sicut in eencratione muli quia menftruum '5 y*"" "f* :
non cft fufccptiuum formas cqui:ide6 virtus feminc cqui inducctc non poteft forroam equi :
& cum dcfecerit \ propria
[edmulurtii
\\\r
formam quacunq; poreft fimili?,
& propter hoc inducit forma rouli.Si vcro caufa flt
pcr accidens,n6 oportct vt gencratum aliquo
modo affimiletur
gcneranri': vt
fi
fodiens inue-
Siuidfortit-
non oportct inucntioncm thc- t*>&t»fmi fauri aflimilarc fodicmi. Similiter efl de omnibus qux fiunt k c afu & fonuna : quia focniat thefaurum
,
:
practer
roatcria,vt
3
forroa proporrionabilis cft virtuti.
poteft cfJc pcrfede vel impcrfedlc.Perfede ficut
domo fine
generatum ,
tuna nihil aliud
in marcria,a
fcd tantitm
non femper ai]lmilatur fecundum formam ita fcilicct , quod forma gcncrati fit fimihs forma:
quod omnis fqrma procedat a fibi fimilirfed hoc forma domus
,
§luod tangit ad tertium an femen agat in genevtde quid de hoc fentiat 2. dtft. 18.^.27. ;
in mdiflruo afini
,
& idem
roftte
tcntionc indpcit
caliditas hic caufata infcrius
modo,vt
virtualiter.vel eminenter,vt in Sote,refieSiu rana,
riam eflendi
& fic
:
aliis artificialthm. Tertitu,efuando generarfs
tum ad fbrmam eft vniuoca , quantum adraategcncrati prxexifHt in ge-
in ejfendi
,
dorntu in mente artificU ,& domiu exf-a
in
modo forma
4. di/f.
&
&
tio cft
Tertio
Vide 'DoEiorem
fendimodo,& utantumeftperfeEte vniuocM ; vt tjuando ignis generat ignem. Secundm , quando
afini
ncrante , non in a<^, led fblum in virtute :
vel perfelle
fi»e,& i.dtft.^.qutft.G.num.iu claritis 7. huitu text. 30. vbiexplicat tres gradtu genarationis vniuoca. Primus gradiu efttjuando generans genitum ajjimilantur informa ef-
tc artificis
cft acquiuoca.
eji fimile generanti,
vt ingeneratiorte vniuoea,velvir~
,
«jU4ift.i.in
generantis
citur k (ibi fimili.
^
M
TV
I
& formaliter
efl
ducit
Tcrtltm.
proportionc.
I.
VtrHmgeneratum ftt fimile generanti
^gi
Solc'
hic infcrius per-
cft
,
quam
intcntionem operantis
flliud cft
,
intcllcAus agcns :
&
cafus nihil
quiim natura operans fine inten- Doaorquedl. *»•
tione.
Ad
Qu^ftio
^
4 frimmm.
Ad pri«num
qux
eft
quzdara
nmilis
Adftcuniii,
:
&
in virtute:ide6 talis gencratio noncft pcni-
ttrtmm.
AnifM
Ad fecundum dicendum , quod vinus in icmine non eft agens principale,(cd inftrumenralc; non enira agir in virtute propria , fcd in virnitc cius,a quo decidit femen & ideo licet non aflimilctur {emini {ecundum formam,afIimilatur tamen agenti principali,a quo decideair. Ad tcrrium diccndum , quod licct motus non
probant
tcnria:vnde eftgencrario
& po-
nmplex zquiuocc^
efl
incorruptibUii
: ejHtn
ntt
&
tit
habcat calorem z£ta, habet tamen virtute
rationalu
fer fe,nec per Mcctdens corrmrtfi potefi. Explicat vtrAmejHe corruptionem. Hic aliu locts ita fen-
tusvniuoca.
:
^
V M.
I
eft virtuti in fcraine
&
men
C H O L
S
virtus a vinutc calcfti caufata,
ab animali decifb j illa virtus poteft animam produccre licet animanon fit in corporecoelcui adu,eft taSut.xJ.1%.
Sis
II.
Arijloteles. ftd hahetalia prirtapta,quji pottkt
corrupttbilem
effe
:
Fnde
tn hac ^u^fHone
duhitu videtur manjiffe ex variis iftutctm coUatts tji.
I }
De <]uo
.
locts tpfitu
ad
prohat DoElor^Mfi.^^.cj.i.^.de : ejHtdquidfit,certttm
efl
demonfiraffe hanc incorruptibilitatem
:
tpfum non vt tbi bene
probat DoClor^. Potcft dici, n.i6.
*
Dicendum tamen,qu6d intcllcdus manet poft corruprioncm compofiri; nec eft poffibile intellcdhi corrumpi.
Huius
ratio eft,quia
omne,quod
corrumpinu:,aut corrumpitur per fe,aut per acci-
Siautcm aliquidmanetpoftcrius , perfcrutandum eft in qulbufdam enim
dens:illud,quod corrumpitar per fc habet
effe,
&
includit in fc contraria; quia corruptio principa- S«<"' «<'^«-
:
nihil prohibet,vt
fi
cft
animatalc,non
omniSjfcd intcllcftus. Text.iy.
CLV
MSTIO
liter
dcbctur adlioni contrariorum
in fc fiibicffhim cranfinutationis
:
habet eriam
quod
ria,vnde quod per
matecompoficft
fc corrumpitur , eft tum. Sed intcUcdhis ncc in fua cflenria habet aliquara raateriam,ficutncc aliqua habet in fe con-
II.
traria
rtr«m ali^ua forma vel
,
intelle6ttts fofit
remanere corrufto hominef
,
quia
qua
contraria funt in
^"YJ"'^
.
trari»,f^ habet materia,
in intcl-
aliis,
le^u non fimt contraria , nec pcr modum contrariorum , vna tamen eft rario duorum contrariorum per fc crgo non eft corruptibile nec pcr :
S.Thonus it jnetafh.US.i. dr
& t.contr» gmtet
Trwnmtrg.
e»f.7.
i.
f.^i*tft.7^.Mrt.t.& 6.
&T$.& qntdUb.io.
&
f .}.«.!.
quiacorruprio ahcuiusperaccidcns depcndet ab
mortalitate mnim* e*f. 1. Coaia&i. tr*3»t.de Anim» fefMr.diff.i. MTt.j. FoDfcca citu.qjuuteedtnti.
ncm , non corrumpirur pcr accidens , nifi pcr compofitioncm, Scd intelledhis non fir per perfetJHonem compofiti , quia intclle
VIdeturqu6dnon,{empcrexiftens,& iemper non cxiftcns,funtcontraria,fccundum Philofbphum I. Coeii & mundi in fine text. 117. & non fcmper exiftens , & non fcmper non cxiftcnSjfunt fiia fubcontraria;& illa duo funt idem fubiedo quia vnum & idem fubicdko cft, quod quandoquc eft,quandoque non eft:& ibide^quod illud eftmedium inter fcmpcr exiftens,& femper non exiftens vnde vtrumque intcrimit. Quod igitur quandoque eft , & quandoquc non eft,nec eft femper ens,nec eft femper non cnsjfed intclledus quandoque eft, quandoque non eft ergo nec fempcr eft , ncc femper non eft T fed illud quod maner in toto tempore futuro,fcmpcr eft: :
;
:
igiturintellcclus toto
.
Philofbphum de partibus animaliii non corrnmpitur
"Pcr accidcns ergo
&
ad tranfmutarionera compofici, neccfTe eft intelle^m mancre ; quia non habet in fc princi-
pium corruptionis ; irao fi poteft definere efle, hoc fblum eft cx potcnria primi , ficut ponir ejfi poft «0«
ejfe.
Ad primum argumennim dicendum quod li
humani
matc cum
igitiir h.
,
eft intelligere
cum phontaf^
hanc operationem non corpore
,
poffit
poft feparationcm
potcft cfle.
nunc manens, potcft nunc non efle. Probatut i. CceH & mundi: text.ioj. crgo per candem rationem nihil poteft Irem,nihil ab artemo vfque
de nouoincipiens in artcrnum fore:fed intelledhis de nouo eft cum gcneratur homo:crgo corrupto
homine
corrurapitur
& intelletfhjs.
Oppofitura dicit Philofophus. Picedum enim quod omne agens prxccdit generatum,fbrma ta-
mcn
pracccdit
;
quia tunc illud eft fanitas
cum
eft
fanum aliqua tamcn forma manet poft corniptioncm,vt anima,non quxHbct,fed intelledus. :
Circa iftam niones.
qwdtionem
diuerfx func opi-
&
&
•
•
tamen interimunt fempcr in futuro
,
funuro
clle in
conccditur intellcdhim fempcr
non tamen femper
fius inrelledlus
intelledlus
}
,
femper importat vniuerfalitatem temporis pra:- ^'^ frimum. ''"''^'iiu} teriri , prasfcntis, futuri , fic quandoque effe ^ feiKpereA pro j rr r ir quandoqite non ejje , interimunt Jemper ejjt : non
Practerea , omne per fc exiftens aliquam propriam operationem habet ; fed propria opcrario
non
&11S.
fcco eft per lib.i. cap.i
rito.
:
Text. toi,
tcmpore futuro nonpoteft
eodem,a quo dependct fua generatio.Quia enim T'ma eotforma materialis non fit , nifi per compofirio- "^/'"^ f"
manere.
haberc fcparatus Ttrtium,
quia corruptio alicuius per accidens:
:
Albert.Magn. tr»{l.i.de Anim» c.xo. tt»3.i c.i j. iEgidius i.de Amm»*dc. 4. Duran
:
Stemdiim.
accidens
efle
,
fuifle in
;
& fic
futura
fcilicet
prxte-
Ad fecundum diccndum qu6d intelligert ip- Ad feeundu, non eft finc vniti cum corpore ,
,
tamen feparatus alio modo intcUi^t quia per raodum iubflaiuiarun) phantafinate
;
intelleftus
;
fcparatarum.
Ad tcrriumdicendnm^quodnihil vfquenunc -^d ab arterno manens poteft nunc non clle , nec pet tranfrnucationem incipiens poteft in fore:hoc probat Philofophus text. 1 17.
i.
quod nihil generatum
le,nec aliquid ingcneratum
fit
Ca-li fit
itemum
& Mundi,
incorruptibi-
cormptibile quia :
vtruraque tale habct matcriam pancm fui : cadcra taracn potentia ab sicrno vfque nunc ma-
ncns , ncc de nouo poteft non elle : quare tamen hoc non cueniac , voluncaci diuinac pracfcribcn-
dum
efh
Aot
tertium,
XII.
Lib.
826
Metaph. fiibftantia
^ut igitor dicimus,cft quidem vteft,cft autcm vt non,puta forfan fcnfibilium corporum,Stc'. Text.ti.
principia accidcntis a prindpiis
fic
,
cum
Et
fubflantix.
quid
III.
'
1 1.
hic
fiS.i
.
UB.4. Flandria- hic ^.4.
Coniinbr.i» Phyf.lib.i.
tirt. 1
c.j.
T 7 Wetur
frimum »rg. SteutnlMM.
Syxu.dijfut.
.
Ponfcca
lib. 1 1.
:
priora his lia,
j
,
aut accidentis
primum & fecundum
quia principium
nearnec teruum
,
aut
cft poffibile,
igitur
; f)
cadem
funt impoflibi-
:
cfle
quod nec
efle
:
caufa:quia prima caufa nec eft in generc fubftantia;,necaccidentis,fubftantia
cum his,qua:
uocc
tamen
Aliquidtft tfuod
non
eft
fubflitia Kts acctdens.
eft,fed.cqui-
funt in gcncre fubftantiac.
aliquam
omnium non
eadem
cflcnt
^t
infinitiim,
Q^ViESTIO Vtrum
SCHOLIVM.
reaUter eadem.
,
Vtdc
vt
cportet ponere
efficientem
P R I N 01 p I A intrinfeca ommum,vt materia, potentia funt eadem fecundum forma,a^HS , Extrinfeca
finii
&
,
DoBorem
immobilem.
fubftantiam
Text.z^,
impro-
eft
&
fubftantiac:
dux quidem qux PhyficaE;,& vna qu^ immobilis , de iioc dicendum eft, quia nccefTe eft efle fempitemam
fubftan-
cflet
i
,
& accidcns
,
qu6d nihil aliud cft a flibftantia & accidente dicendum quod hoc non habct veritatcm in prima
& & acci-
batum in fine z. aut erit procdfus in quod cft improbatum in *.
ciens
tertium.
nihil prohibcr fubftamiac
fubftantiam
principium accidcnti. Similiter quando dicitur,
ellcnt principia fubftantiae
crunt diucrla tamcn inconnexa;quod
froportionem.
vnde
principiato
principium
tia,neQ accidens.
Si principia
Ad
fpcciem,aut genus,non eft aliquid fempcr a
Quoniam autem tres erant
aliquid cflet,
fic
cft
:
mcn
cft a principia-
accidentium,illa ellcnt alia a fubftantia
dente;&
prihcipium
Diccndum quod aliquid cft fecundum numerum a principiato fecundum ta-
quia nihil cftprius
Item, principium animalium to
& accidenrcqme in gc-
& principiatum funt vnige-
fubftanria.vel acidente.
TmMHw,
fiatiti
ali-
a principio, &c.
qu6d non quorum principia funt y eadem,& principiata iimt eadem:igitur non omnia principia, &c. Item , /1 principia omnium eilent eadem , aut
erunt in gencre lubftantiac
elle prius fubftantia
inconucnicns
cft
Ad tcrtium cum dicitur, quod ?
Mit»fh.c»p^
,
ncc
,
§lud principiafunt ifliigent* frinci'
ncrc funt.
Vtrumfrincipia omniumfint eadem S.Thomjs
principia princi-
,
:
in generc accidcntis
Q^V^STIO
dicitur
vcrum eftdeprincipiis proximis principium tamcn cxrrinfecum primum, & remotum non cft in generc fubftantia: , ncc piatis funt vnigcnca,
in
S.
Thomas Wf /^cif. Magn.i.
Met»ph
aliquam caufam
fempiternam
?
jV i.contragentetcap. Ij- Albcrt.
l'hyfic.c»f.-vltim.Sonc'm.
lauell. ibid.qudft.^. Flandria
effi-.
hunc
\.
IV.
c»p.6. Suar «»
j.
1 1.
Met»ph.«iutfl 1.
««.1. hu:K\tniis
1
1.
Metaph. difp.i^. feci.i.ionCcca.
in expofit.cap.6. in princ.
textum.
Vlderur quod non;quia motus non cft Dicendum
quod principia fimtduplicia,
,
trinfcca, fcilicet
& cxtrinfeca.
Principia intrin-
fcca diuerforum funt diueria realitcr
omnium compofir.orum eadem funt principia in-
fubftantiam feparatam efle ferapitcrnam.
pofiloritm en-
tUm iutprin(ifi*.
trinleca.
Extrinfeca principia funt
finis
Itcm,fi fubftantia Platonis cflent
&
:
pollijnt ellc
rum
:
fi
eadem
principia
omnium
numero eft omnium
prit)cipium
,
infcriofic
vnum
fcilicet
Deus,
ver6 accipiatur rcmotiffimum
:
modum
,
nihil ad-
:
:
Ircm
motum non ,
oportct ponerc aliquam
generatio eft perpetua
generatio cft perpctua
crgo pari ratione licct proptcr
num
,
imo vna
:
& ramen iiuMa
morum fcmpiter-
oportcat ponere fubfiantiam fempitcrnam,
non tamen oportet viiam fempitcrnam. lUud confitmatur fic omnc quod fit pcr :
aut
fit
pcr naturam
,
aut pcr volunratcm
;
fe, ConfirmatiiT..
(ed in
his quie fiunt a natura:natura cft fufficicns prin-
& in
principium cle<^ionis
omaium.
ncrc aliquam fubflantiam fempiternam groptcr
,
eadem principia realitec , eadem uincn fecundum omnium proportioncm, & vni-
nium
funt
cipium
,
his
,
quac fiunt a voluntatc
,
vo-
luntas dcterminata pcr clcftionem eft fufficiens :
ergo non
eft ncccfle
po-
fcmpiternitarcm potus.
uerfaliter.
^d fritjntm.
Ad primum diccndum proxinia intrinfeca funt
ipfafuntcadcm cadem. .4dfscUdMm.
;
fic
quorum principia , cadem rcaliter ,
non fimt omnium
:
^e
C H O L I V M.
D ATV R
fuhfiantia fempitema , efux efiefiiomnium. Verum hoc non prohatur ratione Philofophi hUjfcilicet ex aternitate mottts, vel temporiSfCjuianon datur.Facit tamen alia eius ratiopro hpc lib. i. hutus , rm. j fietnpe quod in ciens cau Cz
Ad fccundum diccndum, qucid principia rcaliaomnium, nec funi ingcnerc fubftanriac quia ficut
S
&
principia
accidentis accidcntalitcr dcpendct a
Tertium.
fucccdit alrcri:
quia in caufis efficicntibus non eft proccderc in printpcicns o» intiqitiin>.fed cft deucnire^d aliquod vnum jinxU vnum ppium. Eadcm ratio de fine. Vnde non omTrincipiitm
"^*"
prodcflent fic idex fimt f ubftantia: Ceergo pari rationc paratx fecundum Platonem
& effe-
dus, vtruraqiie poteft ellc proximum , remotum, Sc remoriffimum. Si proximum , fic aliud cft diuciforum aliud cnim eft cfFeAus fanitaris, aliud domus,& aliud hominis. Si rcmotum, fig
^
^"""'^*^'
igitur,&c.
proprcr
:
«tcr-
infiniri dics praecciiiflent
hunc&pcr confcqucnsiufinita pcrtranfita cflent:
matcriamei,
,
ci-
enim
quiatunc
,
& tui, fimiliter & formaromniu tamcn principia funt materia & forma, huiusfi(Cut & illius:vcl ficut principia huius adus & potenda iic & illiu$ &c fic poifumus dicerequod eft
Omnium
alia
:
nus
in-
.
cnufis
Qu^ftio IV. ejfemuditer non efl fmceJerrin infimtumux ejutCtluitur ^Uri vndon cMuftmjniconfe^uenter erit innuimtiju* nulU eft frior^
cdujts oriiHMtis
,
&
CMuftta
emni cMM/dHp ali^uiJ
cjuin
:
eft
prtus
:
&
hinc erit fempttema,<juia hahens ejfe a fe necejfa-
FideScotumde hocfuse
riofempereft. quaft.i. art.
e^')'
&
i
& de
num.i. &fe^.
con.i.
.
i. dift. 1. i
.princ.
omnia
poflibilceft
doque non
cflent
omnia quiomnia quandoque qon
eflc talia;quia fic
&
:
fi
, vel potcruntdenouoeflc ; igituroportet ponerc aliquid quod non poteft non cfle, tale efl
efloit
neceflarium. £t tunc potcft quzri dc iflo ncceffario
,
de, vcl
cum
huttu f .6. «.9.
I.
827
tTm ftttfi
4*
fT»e*£m
vtrum habeat caufam fuz ncceffitaas aliu-
i» imjinttttm
non
OT ejpeitiMiWt
,
^i
ahundc, quzritur dc caufa fua , 5c
nonfit procedere in infinitum in caufis ef-
fidenribus:idc6 oponct dcucnire ad aliquid, cu-
Oppofimm omnc quod mouetur , ab :
j^
moucturjfcd tur actcmc
:
momsfic jctcmus
fi
crgo ncccfle
pitcmc moucns
fcft
aliquid
mouct ,
mouc-
poncrc fcm-
cft aliquid
fcd nihil
:
cns autcm adhi per fe
,
aiiquo
cns adhi;
nifi
fiibftantiarigitur
oponct
eflc fiibftanriamaliquam {erapitcmamcfficicnte.
Ad
quod
illud dicit tcxtus fic,
cft ncccfle
nerc aliquam fiibftantiam fianpitcrnam
pitcmc agcntera
,
po-
& fisn-
quia intcr cntia fiibftancia cft primum cnstficrgo fubftantia noncflct fcmpitcr;
na,nihii cflct fi^npitemum
fiim
quia motus
:
cft
:
confcqucns
cft fiil-
icropitemus fecundum Phi-
lofbphumjquia non incepir poftquam non ejfe ha-
Ji^h'"^-
buit
,
non erit. Nam menfura motus, tcmpus non po-
ncc definct,
ita
quod
poft
iw#iV *^"™ tcmpus Gt M/, ftcmndi teft efle une mocn:rcd impofllbilc cft tcmpus indpcrc, vel dcfincrciquia n incipit,antc non fiiit: JtUoftfhi. fcd prius, non cft finc tcmporc:crgo tcmpus fiiic ante tempus. Similiter fi dcfmcret poftcrius, pofteriusnon erit ; fcd poftcrius non eft flne tcmporc i erit ergo tempus pof^uam definet efle. Si crgo tempuseft fempiremum , morus crit aKcmus,& fi motus xternus,&: fubflanria cft fempitcma:fcd fi fubflanrianonfcmpcr agerctjcon" dngcret motum non efle fempitemum. Non ergo fubflantiam folum oponet cfle fcm5 SiAfiantiom pitemam,fed fcmpitcmc agentcm : licct derqpny* **'^"" fbario Philofophi fundatur fuper hanc rarionem, lupcr alias , quas pomt iibro Fhyhcomm; thiUMi id utmftiatur. rarioncs tamcn non funt dcmonffaratiuz : condufio tamcn necefTaria eft ; qaia fiuc-ponatur mcdium,fiuc hon,condufio cft ncceflaria;quia conceflb quod raoms fit Jttemus , manifcfbjm eft conchifioncm eflc conccdcndaro. Ncgato criara motum cfle actemum, fequcretur cadcm conclu-
t»rti
&
^
fio
m
,
quia
(\
moms inccpic poftquara cflc non ha-
buit,nccefle eft aliquod ens adfai pcr
produdhis
cft
aut noh,fi
fic,
;
quod in
efle
crgo cns aut fuit ab a:tcmo, habco propofimm;fi non,crgo pct illud
adfami aliquod ens adiu produdfami fuit in
aftii.
:
tcmadfai.
Ad primum argumentum diccndum,qu6d etfi moms non ?flet aetcmus adhucoportcret poncre Philofbphi
eft
AifTimumt,
demencetamen quod motus fit zccmus : aiitcr
fubffcmriam cfle fcmpitcmara ,
,
enim demonffararioncs fuasnon
fiindarct;fuper
A»
ztemitate tcmporis.
Rario taroen fiia fbiubilis efl,qu6d ciim didmr^fi tempus incepit,prius non fiiit,&
fi
rios haec
de/inic, prius
non
non
cric:& prius
func fine terapore.
ietm
UPtfiH
fttu
& poflc-
Dicendum qu6d
fritu Scpojierius in propolito funt imaginata:ficut
cum
cxtra
dicitur cxtra cttlum non eft locus : hoc' non didtaliquera locura rcalcra , fed ima-
ginatum
;
& cum didtur antc tcmpus nihil
fiiit:
dnte tempusydidt imaginariuum.
Vel poteft
dici,
quod fecundum qubd propo-
firioncs funtadmittcndz,fic
lic,fdlicct,quod f)us
tantum,
fi
tcmpus
cadunt fiiit
ejptt
negario- ttenuu
non fiiittera-
incepit,
& fimiliter non
fiib
:
M
it^utttnm
fit
fertrmJitB,
locus extra coe-
Supponendo tamcn cum Philofbphis motum cflc xtemum , dicendum cft ad rauoncm, cum didtur, quod fi motus non cft ztemus tunc infiniri dics prsccfliflent hunc : conccdo.Et cian didtur infiniu funt pertranfita nego, quia omnis tranfitus eft i tcrraino intcrminum. Vndcquscimque dics prjcterica fignccur , inrcr ipfam hanc dicra, dies func finiri vnde rario proccdic, ac fi pofids cxtrcmis eflent infinita media hoc um.
&
:
:
enira fignificatur cura dicitur,
qubd infinita pcr-
tranfita funt-
Ad ahud diccndura,qu6d fi idcx Platonis eflent, nihil ad motum conferrcnt, qiria omnis opcrario fingularium
cft
conlcquens in
:
fed
cis
illae
fimt tniuerfalia
Adftaatii.
& per
non eft prindpiiun opcrandi, & idco in ds
fcd fiibflanriar fcparatx fingulares
bene potcft
,
efle principiura
:
Ai
opcrandi.
Ad terrium diccndum , qu6d fi
generario eft
ttrtittm.
Ntn ftteft.
infinicii
perpctua,&taracn nulla parriculariscfl pcrpcmr»,
lentrMti»
in efficienribus ordinaris perPhilofbphii x.huius
oportet ncccflario poncre aliqoam caufam iuc-
ferfetM»ftiie
Ciim
igicur
tcxt-y.
impofnbilc
fic
proccdere in
qiua priraura cft cnufa mcdij,
caufa vlrirai
bus , non
,
eft
&
non
fi
cft
& mcdium
non poteft eflc
ali-
quid gcnerabilium,quia non femper eft ncc om-
non cft non cft pofteriorura Jloc
oponet quod feraper vnifbrmiter fe habeat , talc fecundum Philofbphum cft primura ca-lum , quod vnico mom moucmr tantum. Sed quia a caufa femper vniformiter fc habete non procedit pernaturam nifi vnura:& illa quat gcnerantm corrumpun-
ahquid poftcriorura:quia cft efFe*ffais:fcd in
primum,nec
igicur cric aliquid ,
ceffionis continuar, illa caufa
priranra in cfficienri-
cffidens,non
igicur cft fallum
fi
infinimra
& concra fenfura
:
mcdiura
Tntntmtj§'
^^ ^
eaufuMm.
*^§° dcucnirc ad aliquod cfnaens pnraura , cvim nil fic effidcns fuiipfius , oponet ipfum eflc
aliquid poftcrius
cft.
Oponcc
&
nbn caufatum.
Idcb fiuc ponatur raotus fcmfiuc non, oportct ponerc aliquam fub-
nia generabilia,quia
non
*liqM* CMiif» itttmthtUfmc. cejftetiif.
liraul funt:irad
&
&
& ahter
ftantiam ferapiccmam:& quia nihil reducirur dc potcnria ad a
priusjquod pofllt
rionem,& appropinquarioncm ad haec
,
tjft
caulara huius concinuarionis efle aliquid,
habcnt : igitur prxter primnm c(rlum,quod eft caufa continuarionis, ponit Philofbphus drculumobliquum, inquo corpora mota alitcr fb hahcnt fecundum clonga-
pitemus
^
non depcndcat , tale autcm non adu opoaet ergo ponerc ahquam fubflanriam fempitcmam cxiflcius caufa ab alio
poteft elTc nifi fubflantia, cns
tur alitcr
,
fc
CircmJiittlU'
ict
infcriora, qmmseJlcMMfmgenerMtioeflc caufara gcncrationis,& corraprionis. Vidc -
rct
rauscnira
ipfiira
ad adfaim rcduccrc,opor-
qubd fcmper fit agens:fi enira quadoquc agc, quandoque non , opdttcret poncrc aliquid pcr quod adfaim reduccremr. Ifrud patetex aIio,raanifcfbnn cnim cft quod qua^iam funt poflibilia cflc , & non cflc , Zc im-
ttu
quod
gcncratiu: Solc appropinquantc,
corrampitur SolercccdcntKvnde gencrario non poteft eflc pcrpctua pcrpemaeflct.
,
nifi aliqua
vna fubflantia
Ad
^etm-
8z8 tionem.
ficiens
^
NMUr»
^lHtMS cre»tn rtdncun-
djcendum, qubd natura non
Ail aliud
Jiictnfirm»-
principium in
eft fuf-
qua fiunt per ficut quxdam ars diui-
corum
fe
,
naturam : natura enim cft na vnde natura reducitur in aliquam naturam :
Vnde
turi» cnusi fuperiorem. fuferiorem.
XII.
Lib.
quia natura vniformiter agit,
& finem non cognofcit
oportct ipfamreduccrc
,
in aliqiiam caufam fupcriorem dirigentcm. Sihumanam oportct reducere
Metaph. fit
primum
huius.
inter entia
(
fubftantia prima
lecundum quod a6tu
eft
dicitut aliquid habcre pocentiam
in aliquam voluntatem fuperiorcm; quia omnia, quzvolutati humanae fubduntur^mutabilia funt.
crgo debetur
fummc
,
IntcIIigcndum tamen
cric mocus^contingic aucem poccntiam habcns non agcrc. Text.io.
QJiESTIO
Alenfis
,
qunji.antecedentilhadiiz h!c q.^.art.i.
& lobfccihicinci^.e.Smt.difp.io.
lauell.
f*a.i.& i^.fea.i.
habct potcntiam ad fuum
frimum srg.
intelligibilc
;
(ed
fubftantia primaintelligit aiiud a fe : crgo inifta cft potcntia.
Itcm , dc quocunquc vcrum eft dicerp , quod de eo verumcft diccrc, quod habct porentiam ad agendum,quia fi potetiarp r on haberet eflet impoffibilc : fcd hoc cft poffibile eft ipfiim agere,
,
&c. Itein , quod quandoque agit , quandoquc non agit, habct potentiam ad agendum. Sed fic fe habctprima caula.nunccnim producit , quod vcrii Jcfubftantia prima,igitur potcft agcrc,
&
prius
non produxit
:
igitur,&c.
OppofitiidicitPhilofbphus. Dicit
fubftamia prima
, fi
cfletin potcnti^,
cnimqu^d quandoque
pon agerct,&pcr confcquens mptus fcmpiternus non cllet. Item,potcntiacft principium opcrationis : fed
|n ipfa fubftantia opcratio noneftaliudafuacffentia
cum efgo fua
:
fuae operationis
,
eficntianon
fit
principium non
ptincipium
crit
,
nec per
confequcns potcntia.
H O
L I V M. S C In prima fubjiantia non eji potentia ^efiuftt trincipium eperationu,fed bene effe^us ad extra. \Quoa bene
ofiendit effe
euius principium htc
& tempus
effe
efi
ttem^.
Dicendum, quod
trimjtfuhftS ti»
ntn
rcntia paffiua materia;.
tninata eft
fotentitpaf-
'
l^iiif
de htc
tit>it
l.d.7.
hum.^
& hacc eft
;
hxc
Vna,
cft
po-
Alia potentia deter-
a£)dua.
Nunc autcm pomo-
tcntiam paffiuam in fiibftantia primanuUo
do indelermin»-
:
eft
ponere
tiam aftiuam.
,
cft vnumquodque quod impcrfc(ftum eft,& defi-
Ratio primi
«5tus:ide6 licct in fubfta/Kia
eft
potetia paffiua prima,
lic^tenim eadem potcntia
praeccdat aftii nmpli-
citcr:tamcn adhis prior cft potentia. Si igitur in
quocimque modo ellct potetia paffiua non reduceretur,fed pcr aJiquod prius cns a^. Ciim ergo fubftantia prima Ilibftantia
ipfa perfc ad aftiim
,
diflfert
,
Cit
aliquod
quia fuaeftentia eft
,
tamen
fb- iUnti».
fed ipfius cfFc-
primanon
principiumfuac operationis
in ipfo efle potcntia
a^ua,co quod ptincipium eft principiu cffeftus. Adfrimum. Ad primum argumcntum dicendum , qu6d InttHeciut cfte intelligens aliud a fe
per rationem intcUigcn- diuinnt
di aliam k fc, eft in potentiaad intcUigibile
,
fed
in-
ttUigitferfe
nli» * fi fubftantia prima , (ea inteUigit humnnm f* vndc econuerfb eft de intclledtu fer nlia aft. •
fic
non intcUi^it :
huraano,& diuino:inteIIeftus humanus intelligit fc per hoc quod intcUigit alia fed intellcdus ^i:
uinus per fe intelligit alia inquantii rclata ad ipsii.
Ad fecundum
dicendum, quod
omne quod eft omnc pof^
AdfeamJa
poffibilchabet pocentiam,non tamcn
fibile habct potenriam ab a£hi diftantem:vndc in prima fubftantia potentia aiShis fbla rarionc
&
difFcrunt.
Ad
Ai ttrtium.
tcrtiutn
tatcm vel pcr
dicendum, quod agcns por volun-
motum non
^idqtud
agit nifi dctcrminc- 'vultDeutyAh
tur,vel pcr elc6tionem vcl pcr hjtrefim:id eft, iu-
ttimevcliut.
dicium aut opinioncm , vnde fi prima caufa nuncproducat animaui, ab artemo fuit dcterrainata pcr voluntatcm vt nunc produccrct fcd in :
non cft
aetcrnitatc
fimul eft prius ip(a
fit
& licet
:
non
ncc pofterius , quia tota nunc producat animam, quam
prius
,
produxit, ex hoc
non
(equitur
quod in
potentia contradi6tionis.
Ad prinuim argumentum in oppofitum diccndum quod PhUofbphus intclligit quod infiib,
,
prima non
ftanria
quia quod
vnum
&
,
4 Adnrg. pximutn im »fm fejitum.
potentia paffiua materi.T;
eft
in potentia non cft pcrfcdc talem potentirun habetct conringe-
fic cft fi
quandoquc non cUc. Ad SecundH. Adaliud diccndum,qu6d potcntianon folum Potentin frieft principium operationis, fed efFe6tus:vndc po- m*. fubftatis
rct ipfiim
tcntia
prima fubftantiac attribuitur , non
principium operationis
,
quae
fit
fed quac eft principium
eft
cnufa ef-
feSus
,
nm
eferatitnu.
Oporcccigicur principium cflc calc,cuius fubftantia a£lus : amplius igitur talcs
oportct cfic fubftantias fine matcria. Tex.
3 o.
Q^ViESTIO
:
cicns;{ed primae fubftantiae nihil deficit de perfc-
dione:in ipfa ergo non
indi'
&
principium operationis
eft
(ed in ipfa cft ponere potcn-
patitur fecundijm
Titentin a^ Htuit
modo impoffibili:C\c po-
& benc,qu6d duplex eft potentia.
ejl
5
in
vno rnodo op-
quat cft indeterminata ad oppofita §iu*re in
quod
,
efFcdus.
ficut pofftbile
ponitur neceJfario,8c alio teft dici
ad mentem yiriftotelis, ; nempe motum
erroneum
fibi
quibufHam ab ipfb agerc , quo enim eft
Verurntamen quia potentia fton
operatione.
lum
alia a fc per fe
Vldetur quod fic:Oninc intcHigcns aliud a (e
:
ftind* nb »ipfius eft calefaccre. , fernttme, efl in fubftaritia prima non difFert potentia ab inprimafub-
fha opcrario
V.
VtrHm fubBantia ffimajit aliqua fotential S.Thomas citat.
Sed
adiuam
potentia adtiua.
potentia aiSbiua difFert
TtrtiMm.
petfe£tum,{ed fubftantia
tnilitcr voluntatera
Aut vcro fi fucrit motiuum aut ofFenfiuum,non operans autcm aiiquid,non
eftpriu<: q.4.
non habet
prima eft adtus plirus,& perfediffima fubftantia: crgo maximc fibi copecit agere:fed propter agere
ignis calefacit eft calor
^cundum.
diftum
vt
in fe poicntiam paffiuam;fed adus ipfius ell,& nullo modo potcntia. Ratio fecundi eft ; viiumquodque agit )
Vtrum S.Thom
VL
injithftantiaprimajit materia>
hiclea.yO-
i
f
q.
SO-& x.cmtrojentes ie 46.
Soncia.lii>.^met.if.i4 Caiei.<<* ent.creftenti» «.z.Siiai:. diffi0.fecl,^.n.t.& <<»/>.3 5./**f.i.Vide Dod.qucdl.^.
VIdcturqu6dfic:QuicquidcftincfFc(n;u,vcrius cft in caufa
;
fed raatcria eft in caularis:
crgo verius in caufa prinia. Item,
t
rnnutmarg.
}
Qu^ftio VII. fomu dc (c infinita
Item, priraa
tem
terrainctur
fubftantia
,
Item,a(5his
prius
qoia
eftj
qu6d au-
eft in tnateria
;
fcd
& pct conicquens per matcriam.
crit neceiTaria
& potentia diuidunt vnumquodque
fed vbi inuenitur pofterius,ibi inuenitur
:
:
cft
pdma eft indiuidua,
detetminata, ergo
genus
hoc
potentia vcro pofterior eft materia
enim Commentator hic in
ii.
tcx.jixjuod
:
dicit
omm's
potentia ad potentiam matcris reducitur:
cum
ergo fubftanria prima iit potcnriafvt iam difhi cft Quzft. przced.)in fubftantia prima erit matcria. Oppofitum dicit Philofophus , patct per rarionem omne habens materiam habet magni-
8z9
omnis potenria paflluajquia pomarcriz no cft prima potctia pafllua:prima ^^ 'fi enim potenria pafEua cft jxjtcnria ad effe-.nam po- T^f^lT^" tcncia paffiua in materia habet rcduci ad poteriam tenria adiua,nec
^
tctia
pafllua ad ejfe;vt di£tix eft:quia licet potetiapafllua
non
fiicrit
dfa"ua eft
in fubftantia prima; fJotcntia
in ipfa.
poccncia paffiua habct reduci ad potentiam matcriz,dcbet intelligi dc potencia puC-
ua in
iftis
inferioribus.
uet fcmpitcrnum, 6c fubdancia cns. Trx. 5j.
:
tudinem:igitur,&c.
SCHOLIVM. D
M
effc
Jmcomni materia
QViESTIO
:
nempe quodftqueretMr ipfumpojfe non
&
.
^wr. (fn^. ) ar.y. S. Sed iduertit Scottu in tra£latu conclujionum Metaphyf. con. i.^. lih. iz. hanc .
,
& eim medium
;
feu rationem non.
excludere-omnem materutm a fuhftamiu fpirinut' libiet,fedfolum iJUm qiu
eim ratio aque currit de corporihm ctdefhbm, qua tamen hahent materiam, necpoffunt non ejfefecundum ipfam, lib.^.Tex.io. Ex <juo liquet Scotum inclinare in fententuun ponentem materiam in anima Angelo , tjuam tenet vtprobabilem ijuafi.ij.de Anima^vbi fufim rem hanc traBaui.
nis
corruptionis
(f;
:
tjuia
&
Dicendum , qu6d in fubftanria prima non eft quod patet ex tribus vnumquodque cnim agit pec fuarn formam in omni genere eoquod habet materiam eft aliqoid pcr quod non materia
immobilts ?
^
6 dttHaitv.j, Aagdi.io/Mf*r GtMefjtd Utttr.e.x^. AnrcU» m»M*l»gii f.i^.Hugo Vi&oi dt ffurtm.fMr.i .Ui.
:
:
:
:
materia
non eft per
materiam , habec aliquid cum nuteria , Sc per confequcns eft com^utii, fcd nihil qu6d cft compoiitura poteftcflc iunplidtcr primum:quia ejfe cuiuflibet compofiti, cx panibus dcpendet,nec ad adhim rcdudtur,nifi per aliquod prius ens a&u. Cum crgo fubflanrii prima nihil fit prius , fubfkntia prima nec eft compofita , liec pcr confcquens habet materiam. Item , materia pffma vel cft potenria pafEua, Tcl in potentia > fed fubflantia prima non eft porentiapafnua igitur nec matcria. Ad primum dicdndlun , quod quidquid cft in caufacisjcft }n caufa, fcd eminentiori
modo ; non
§iffd ifl im enim quidquid cft in caufato formaliter , eft in f*mfato,(^ caufa formalitcti Sol enim non eft calidus forinetMf» mU' malitcr , ctfi iit caufa caloris. Vndc matcria eft qm* mHl». in fubflantia prima non realitcr fccundum ejfe, §!jum9d» m*teri» efl in modura, quo cft in caufatis ; fed fblum in vir-
&
fiibjlanti»
tutc
nMM^indeterminttM.
Ad$*rtiitm.
co qu6d pec influentiam eius materia fuma-
i.\.
Fland.
I
hU
Phyfe.
Itb.i.
^.qM*/i.i.IoD[hie i» txfofu.taf.-j .infriMcifit.WiAK
Do&.
Jtfi.tjfMd/i.^
Vldetur qu6d nonjQuod mouet feipfum,non eft
omnino immobiie ;
fed fubflanria
prima PrimMm
indiuidua,tamcnnon
cft
fubftantia
pcrmatcriam; fcd pct
&
quod mouetur a fdpfojfed omprimum crgo principium
reduci ad aliquid
nia iiai>cnt reduci ad
aliquo
eft
Itera
,
modo
:
mobilc.
elongari
& approximari funt proprieraprimaclongatur & ap-
proxiraatur ipfis inferioribus
:
nam
Oppofitum fubflancia
:
eft
corpus
ad potcntiam materia:,quia non po-
Scott Oper.tom.If^,
igicur,
&c.
SvBSTANTiA prima,feu DeM,eJi mouens immo, tfuia aEim purm nullo modo eji in patentia vnde in ordtne moHentium,& mobiUum\e.v y.Phj/f.
bile
*,
Tex.& /j.S.TfX-.j^. eji dare iufimum, tjuodfolum f i? motum,^ medium,<]uod mouet,& mouetur,
&
fummum quodfolum
mouet. iQuod ait nihtl primo
feipsH mouere^xplicat bene x dtf.y cjtufio. ad i.
* Diccndum, quod fubflancia prima cft omnino eft omne quod mouctur inquancii huiufrnodi in pocccia cft,&quodmouec inquantu huiufiuodi^aifhi cfLNunc aucc impofllbilc cft quod vnum & idem/ecundum quod idc, in poccncia fic a6hi:fi ergo fubflaria prima efTcc mobilis in pocctia,efIet ad aliquid feciidum qu6d s«M4«//*w
immobilis. Cuius rario
:
&
no
adu;fed niliil cale pec fc vadic ad a£lu:ft}- frimttm recrgo ncceflario poncrc aliquod moucns prius fM^nMt m»eflec
fubflariaprimajfed hoc eft inipoflibile,igicuc,&c.
Pacec:omnc quod mouecur pcr moiu
actingic q>
non habuit;fed fubflariaprima nuUa perfcquod moueatur.
<^'one caret:impo(Iibilc eft crgo
tla reducitur
:
SCHOLIVM.
pciiis
terminata,quia infinica, quia ad infiaitalc cxtedit. Ad terrium diccndum.quod non omnispoten-
horoini
omne quod mouetureft corpos
prima non
fe indiuiduaeft,& detcrminata cft fua fubftatia,&
propria:indc-
fclici
Ttrtium,
mifero.
alij
indctcrminata:dcterminata,quia
fibi
lur-
IMmentMm,
huiufmodi cft:igicur &cProbario Minoris : intcllcAus mouecur ab incclligibili,& appcritus ab apamat pcribiii;fed fubflancia prima irttelligit fc, fc ; ergo mouetur a feipfa. Itcm omne quod efi cale perpartidparionem, SeeMudMm. redudtur ad cale per eflcnciam;fcd omnc mobile hic inferius redpic ab alio mocum ; habct ergo
rec
ejfe,
Ad fccundum dicendum,qu^ licct fit
dttermi-
,
tur in
Jtdftctmdu.
J.fl
e.
Conymhr.
fiibflanriaprima eft propinquior,quam eidem,vel
•,
frimsi
.contr» gentts,
ipateria.
3
^m pTttfMtm*
i
tes mobilis;fcd fubflanria
:
Item (ecundo, pacet idem
n«np*teft*ff*
ItS.i.^
^MtJi.i Mr.^naseZtdifp.iO.fea.t.
fe fubfiftens, qucKi igicur habec
ferfe frimi.
hic
cum ergo fubftantia prima per fe agac , & non per panem fui , in prima fuoftancia non cft agit
Ctmf>eJitMm
j.S.Th
i.f.i
fubteibtm generati»-
eji
VII.
Ftritm prima fubjlanua Jit omnin0
ef-
teynpiu non efjent fe : dr confecjitenter mottti fempitemd. Puie DoiioremtUhoc i dif 8. <]u*/i: vbi digit de JmpUcitate Dei, de tfua D.Thomof i.
conclujionem
a6lu
>
probat tjuAttur
fulchris ratiombtttyOimff^a ruinofo fMndamente Philofopbi
quod non mocum mo-
Igicur aliquid eft
tudinem fed fubftantia prima non habet magni-
£V
a-
quod omnis
&
:
tamen
Vnde quando Comcntator didt,
Praecerca,quod mouetiu fecundiim aliquid raouetur,& pcr confequens eft compofitura,fubfUnua ptima non eft compQfit.-uigicur,&c.
AAAa
PofTet
**"•
XII. / c
Lib.
830
tamen diftingui^quod duplex
Poflet
motus,
eft
imperfedus, quia in potentia, Alio raodo motus poteft dicere quacunquc ope-
fcilicet aftus cntis
rationem,&
fic dicit
Anima, t, i, quod funt motus. Motus primo
Arift.^.de
intclligere &c fcniire
modo.noneft
in fubftantia prima,{ed fecudo rao-
&
do,quia fubftantia prima inteUigit, &r amatfe , propterdiuerfitatemipfiusmotus, diuerfitas fuit Platonem. Ariftotelcs cnim inter Arjftotelem
&
Metaph.
tut
non
non
neceflitate violenta,ncc abfblutajfcd neccflfi-
tate propter
m»utt
ayt. X.
ficor,tex,i7,oftendit
mo-
Philofophus,qu6d nihil
&
habeat , quarum vna mouct, mouetur, Plato ver6 loquens dc motu fecudo
ueat alia
fe.nifi partes
modo
reduxit
mouens
omnc mobile ad primura
fcipfura
& ipfe ponit fubftantiam mobilem pri-
;
mum feipfiim raouentem, quia feipfiira intcUigit,
& incorporeum nihil prohibct
fe fupra fe "con-
non habeat partem, Vndc accipiendo primo modo dicendura , quod fubftanria prima eft omnino immobilis fed fecundp uertere totaliter,cum
:
modopoteft dici,qu6d eft mobilis. 4 Ad primum argumentura dicendum,qu6d inJii primum. teUedus non mouetur ab intelligibili, motupro^uamtdo efi
mobilu
pri'
prie didto
:
qucm
fiquidem
motum
Philofbphus
ablegat a fubftantiaprima,(cdmoucturmotuim-
ti»
propric
Aifecundu.
dido;& fic n6
loquitur hic Philofbphus.
Ad fecundumdicendum,qu6d non omne quod eft tale
fatioaem taie non redu-
quid.quod eft tale per eflentiam
eitur ai per fetaUttdi
vudc.
dera
modum,im6
illud,
,
quod eft
fccundum cunmobile per par-
ticipationem fecundum motum propric didhim, reducitur ad mobile per ellentiam fecundum
motum non
improprie acceptum
:
ifti
taraen
motus
funt ciulHem rationis. ,
,
*Um f
alicui,eo
quod radius
attingit
ipfum,& cconuerfi)
clongari, Sic eft de fubftantia priraa
proximarijvel elongari per
primo mouenti nihi) accarli, fcd folum jftis in-
motus,fiueprimi mobilis,
Oppofitum
& corruptio funt fines & non primu mouens.
dicit hic Philofophus,
C HO L
S
I
V
M.
MovENs immotum,feH Deit),mouetvt appetihir lii
&
motm non efl naturalii
finisy cuitti
nec vio-
,
lentM,fedvoluntaritu. Retn pulcherrime explicat.
Vide eum ^,dif.^c),c^. \ o. vbi traStat illam quaflioAn homo vult omnia* propter vltimum :
nem
fincra?
Dicendum
,
qu6d primum moucns mouct vc
& finis
appctibile
:
cuius declarario eft triplcx,eft
motus fcilicet,Violentus,naturalis,& voluntarius, Motiu vioSed motus primus non eft violentiis tum,quia lentM.natH:
violentum
eft
quid priuatiuura
,
& priuario pr«-
fupponit habitum,& pcrconfequcns
motu primo
ralis,voluntariui.
motus priortura , quia nullura violentum eft fempitcmura, i ,de Ca?Io & Mundo 1. 1 5, tum, quia motus violetus non eft vniformis, per Arift. z. Coeli &Mundi : text. j;. Scd intendit vcl in effet
fincvel in medio.
Item, raotus primus non eftpropri^.natural
quia motus naturalis
hocquod
,
dicitur ap-
ma-
aliquid
gis vel minijs participat influentiameius
fed
:
hoc
pene poteft contingere abfque fua mobilitatc.
motus
coelr,
mom naturali mouens neceflarib mouens enim grauium eft gencran», vel fbluens prohibcns , quorum vtrumquc mobile eft. Sed primum rrioucns immobile eft:crgo non mouet narHraliter,nec vioIenter:ergo voluntaric.Sed in motu voluntario tria funt,aliquid eft motum,non mouens:aIiquid eft mouens,n6 motum & aliquid mouens & motum, Motumnon Motum n»n :
:
mouens.motii
mouenSjcft ipfc appetens,vel volens;moucns,non mouens,^ motum,eft ipfum appetibiIe;moucns, motum, mouens non
&
,
qui mouetur ab appetibili
,
&
motum.
Cum ergo
primum mouens, fit mouens ,non motum , necertario mouec per modum appetibilis:fed appetibile nonmouemouet
gibile:haEcenimioiamouentnonmotum. 7V.V. 56.
cft
Praitcrca, in
eft ipfe appetitus
Mouet autem ficiit appetibilc &: intelli-
is
approximare ab aliqua difpofitione naturali ad naturalem,ad quam cum cft peruentum , ccilat motus. Scd talis non cft
mouetur
Ad tcnium dicendum qu6d fubftantia jprima Ai tertium. An primu non dicitur approximari velelongari nifi fecunful/ftdtia »pdum fimilitudinem,ficut Sol dicitur approximari proximatur
(cJ
ferioribus:ergo generatio
per participationem oportet reduci ad ali-
Ferpartici-
,
motum
:
mafuhjUn' i
benc
melius per
crefcit
&
fiihil
eft impcrfecfcum raoucns t fi fic mouctur,quia habitibus prxfentibus»
inmateria celIatmotus:i.de Gencratione,tex,68. Item, primum mobile mouetur ex neceflitate, Cuartum *"
loquens de primb modo didto motu,oftcdit,qu6d nihilmouet feipfum primojquiaomnc fic mobilc nullum corporeorum poteft eft corporcorura , fc conucrtcrc fuprk (c tomm primo, Vndc 8, Phyfe pritno-Sco. i-d.x.qu.io.
non,
? fi
ifunc fruftra
illud, cuius eft.
tur,nifi prius
apprehenfum bonum enim cognf:
tum appetitum mouet primum ergomouens mouet vt appetibile, & inrelligibile. Mouens enim proximum ipfius cceli intelligit primum moucns , & appetit aflimilari ci in caufando & explicare virtutem cius in hsc inferiora & ideo continuc mouet propter ipfum primum mouens, ficut nos mouemur propter aliquid appetibilc :
QV^STIO Vtrum frimunt mouens
VIII.
motteat fer
modum
affetibiUsJiuefms. Aphrod.ii ^«»f locumn.n.STh.leS.j,^ ^.contragen»M,e.i7.C^i8.Fiandr.^ic^.^.4r.i. Ant Andr.i z.Metap. q.^An corport.Smi difpn.^.fe^i.^oa,ii.MetJnexp.e.j.
Vldetur qu6dno:in fcparatis & trimum srg.
cft finis;(cd
bilc
& feparatum moueretiirvt finis
Paratis cftet
mum
immo,
in fe-
tamcn
morus:fi ergo
fit
priraum in intentione, vlti-
cft in cffe
,
finis
enira eft tcrrainus
prjmum raouens moucret vt finis, effe non haberct hoc
ante completionem motus
4intcm
eft
Item,fi Ttrtium.
moucns
:
vt
fi
primum moucns moueret vt
dicaturjquod
tus grauium. ,
finis cft
medium
refpeftu
Aliiis eft finis acquifitus
ficut cile
pcr
primo modo
diiSfcus
me-
nihil prohibec
&
imraobilibus,fed finis fecundo didus noneft in eis nihil enim prohibet aliquid moueri, vt participct aliquo immobili feparato : imraobile autem feparatum iion Iiaefte in feparatis
finis,
tunc
cfFcftiue,aut conringcns, habciet fincra
modo
:
&
bebir elle pcr
Dufltxfink.
deorfum acquiritur per motuin
graHis:& fanitas acquiritur pcr operationcm dicins. Finis
momo-
&
impofnbile:igitur,&c.
moutt ctlum propttr Deii,
confequendum. Ad primura argumcntum dicendHm,qu6d.duplex eft finis;aliquis enim finis pra;exiftit motui,
tum
firiis.
Item,finis licct
Secupdum.
imraobilibus
priraum moucns
non
fi
,
:
4 InttUigentia
motum, Per
§ittufinU tjt in fubfianii»
fefarata.
.
-
Qu^ftio Aiftcidum. Fi»'utetfu-
tm
(^ frimH
Pcr idcm ad aliud diccndam,qu6d fccundo modo di^s finis cft vltimura in effe , & primiim in intcncioiie:fincm tamen primo dii^m nihil pro-
primum
hibet clle
in
ejfe,
fcai in intcntione. Vcl
poted dici,quod duplcx cfl finis,(ciiicct,proximus rcmotus,fiiiis proximnscft vltimusin ejfe , (ed tcmotus poteft eile primu in effe in intcntionc. Ad tcniuip diccndum , quod aHquid mouctuc s Ai ttrtimm. proptcr finc duph'citer,Yel proptcr ipfum habcnAgisfrofler dum, vcl proptcrhabitum conieruaiidiira. Illud fi»€m ctnftr- quod mouetur gratia alicuius habendi,ip{b acquiwtndum mta uto dcfiftit moucri.ficut aedificatot ceftat abzdiceffkt htAito ficado fafladomoifcd illud,quod mouctur proptcr pt*. habitum conferuandum,non dcfiftit a moucri habicoacquifito.Nunc autcm moucns effediue czlii
umuM*.
&
&
enim mouens
eflet
mclior his, quac
mum ctia moucns eft fubfbntia fimplcx>ni purus a(^us,nam ret,ficuc
cflct fbia }
mocu
excludcrctur a
ucns
fi
ncc maccria
fcd
fi
cfTer in
poccntia
motum
csli.
cli-
eadcm czlomencatione , 6c optimum femper. Tex.^j.
gibile in
Primum crgo mo-
& aCtus.
Scd in eodc
& primii incellicibilc. Accidetia cnim
coincidunt
nonintclligimtur
pcr fubftitiam,& inccr fub-
nifi
fIancuis,fubfUncia fimplcx eft primtj intcUigibile:
intcllcdhisenim compofiti depcndct cx intellc<5hi fimpliciura
& internmpliccs aiflus prior cft po-
:
non
intclligitur,nifi
poficioncm ad afhim primum cft fubflantia
fimplex
:
igitut
pcr com-
intcllc^s
& aihis.
Practerea,appctibile habct rationc pcrfcdionis,
perfc£hun
cll.
appetibilc cft feamdii
Scd intcr cnria raaior
qu6d
cft pcrfe<5Ko
QVi£STIO
IX.
Ad primum argumcntum diccndum, quod quis
cft finis,qui
habct aliud
cflc in
ali-
fc,& alitcr in
intcntionc:ficut fanitas aliud habct cfle in intcn-
rione mcdici, coincidit in
& aliud in matcria, & talis finis no
idcm numero cum
Commcntator dicit hic,qu6d extra animam,finis
ejfe
coincidcrent. Scd fc in
fi
cflicicntc
Vndc
anteceienti.
primum mouens non habct
cf^
cfficiens pri-
appctibile.
licet
& comrauni,fecundum rationcm,& fecundum tffe. Vndc fingulare inqainmm fingularc non reprxfentat intellcdum fcd fingularc :
imraateriale.
priraii appetibilc fimt
idem
rcalitcr;fbliim
vcr6 rationc difterunt:quia intelligibile dicitur,eo
quod
ratio cius habet ejfe in intcllcchi,& in
quod
tcdit appcritus:& propter ifli diucrfitatem
gibilc eft
Trimum
in-
telUgilile
0»
frimumaffetibilr,fuat
idi Kwmcra.
intclli-
oprimum,veI proportiorubilc omni.
fbrma
Qaoniam
appetibile cft finis.
&
&
delcftatio adus huius , propter hoc vigilatio fcnrus,&: intcUi-
primum moucns eft hoc aliquid pcr fe exiftcns , fcd primum intclligibilc eft vniuerfale: crgo non func idcm primum mouctu & primum ,
gibilia,
& delcftabiliflimum. Species
vcro &. mcmoriac propter hoc.Trjc . 3 9
intclligibile.
Item, intelligibilc inquantum talc cft in rc cxnon fimt idem.
Qjtjestio
trarcrgo
X.
dicit Philofophus.
Vtriim intelligere primifit
SCHOLIVM. P R 1 M V M mouens
& vltimmfiniijfeu Jnimum vnum & tde
tfppetihile,ac pnmMtn intelltgtbilefunt
numera. Opttme probut ad mtnte Philtfophi. Sed
rem hancfuse
Adfettadu.
teria fignara
& finis primum mouens cft cfFedus, &
cidunt in idcra numcro,
Oppo/Itum
in
;
balnciim haberet
xauonis dicit Philofophus, quod primum
Vldctur quod non^efTcdus & finis non coin-
Itcm
idem
gibile
prim6
fed
cidMnt
& cfFcdhis in idcm numcro
matcria,& ideo bcnc potcft cflc
mimi,& primum
:
5
Ai fnmiim. An ftiit^ eficiens «»-
Ad tcrtium diccndura,qu6d priraum intclligi- Ad tertiitm.
Vtrum idemjlt primum mouens, frimum atpetibiU,(jr primum intelligibiU ?
,
fifftai.
ita pacct,
incclligibilcprimum appctibilc.
bilc,&
primum
Affetibile htihet TMtitne
quod fubftanria fimplcx eft a^s primum mouens,primum
uibtbmtiae,quam potcnti2:&
inquanmm
quandoque
^
:
Atver6& bonam & proptcr ipfum
Vidc authorcs ciutos niufi
f'-h~
non
non cft vniucrfale fecundum prxdicarione, nifi pcr rcfpc£him ad intellediim nofkum. Sirailiter priraum intclligibile cft , quod cft a matcria maxime feparabilc talc eft fubftantia prima,qiuc non fblum fcpararur a materia fccundiim racionc, vt vniuerfalia & Mathcmatica:fcd leparatur a ma-
dum,qu6d vcrum cft, quia nullum ci bonum acquod fitalterum a fe:fua tamenvirtus ex-
eft
fiMMtMjiut'
fUx . potentia non moueadm.
toralitcr.
fimplcx
cft fitbflantia
uens
eflct
fi
coropofita ttK>bili$ cflet fubfbntia prima. Eftctia
dicitur,qu6d primo nihil accrcfcit mclius, diccn-
pUcatur pcr
TtrtitttiB.
non
Ad fccundum dicendum,qu6d primum inrclli-
vt manifeftaretur virtus ipfius
crefcit,
Stcuttim».
Primum
quia accidcnti
,
primiXc cijm
£,&
PTtmmm »•
&primum
,
debetur ratio mouendi,nifi virtute fubflantix.Pri- prtmtmi m^m
vnumquodquc cnim
fimc ad hnem,{edproptcr ordtncm tocius vniuer-
gMmentum.
eft fubftantia
non.dicendum quod attingic ipfum moucns primum,tamcn,non ccftat , quia nonfblum mouet propter ipfum habendum,{ed proptcr habitum conlcruandum. Ad vltimum diccndum,quod moms czli cftcx ncccHitate, illa tamcn necenitas non cft violcncaj quianihil cftibi cocra nacurammcc abfoluta,quia tunc moucrctur carlii pcr fcipfum, & in potcftate fua , & pcr confequcns habcret moucrc , non moucre : Icd ifta ncccGfltas cft propter bcne cftc, quia non mouerctur continuc C2lum,niii faluarctur ordo vniucrfi. Vndc mocuscaeli non eft poptcr gencrationem & corrupcioncm, vtfinem intencum,quia tunc finisnon
trtftit.
Dicendum, quod primum mouens
appetibilccoincidunt in idcm nimicro.
tcntia.quia potentia
&
"Dmiiihil^c-
8ji
non proptec aliquid habcndum moua,quod pcius nonhabuic , icd moucc propter habitum conleruandu,& idco vt continue habitii conieruct conrinue mouct. Vnde ad formam argumcnci, ciim qiueritur vcriim attingat ip(um,vel
Ai qnartS.
X.
I
traCtat, i uUfi.^u.ijtrt.^
.n.
1
9.
Scoti Opcr. tom. IV.
deleiiatio ?
AphtodjWf li.ji.S.Tha Ua.l.cr
\.f*r.if.\%. Gabr.iAureol ibid. Albcrt. Maga. 1 x.Mttmfhtrad. %• c.ii.FlinAi i..h'.ttMfh.^.6.*rt.^ Km.Kait.tbid.q ^ctntLiSuarex diff loftS.i^ ».5. Fonfcca cxxax.^. anttcedeati.
^fi-
}
5-f
1
.
vbi
prtmum effictens,primum Jiaem, drprimum eminens,effe idemnumero,& de i.princx.^. con.ij.
probat
suma
TTIdctul: qu6d non. '
Nam in inteHigere noftro
noncftfummadcle(aatio,quiafific,quilibct
AAAa
X
roaxi
frimnm »'
^..
xn/
Lib.
831
n..
&
maxitne quaret intclligere , per confeqaens fcienrias intclligibilcs : ergo in intelledu primi
non hemiMm.
,
dele»Sbtio cft qiiacdam paflio diucrfa ab
ip(b inteUigere
deledatio l^ninm.
,
:
fi
igicur in intclledhi priini cflet
in ipfo eflet aliqua compofltio
:
hoc
autem falfiim eft. Icem,qu« diflcrunt genere , non funt compa.rabilia,{ed
cam
primurn principium non
aliis:igitur in ip{b
eft in
uerfis gcnetibus
C HO L
Intelligere Dei
efi
V
I
eft aliud
dcledatlo ab uld ttrtiimt,
non func comparabiliajfed primu
prmcipium noncft quocunque gcncrc
in aliquo gcncrejimb prius eft :
& ideb comparari poteft,vci
vt ccontra dicatur aliud
comparatum ad
ipfuni:
quiaaliquamrationem habent ad ipfum.
dele-
Ex tali igitur principio dependetcaclum &natura.TfAf.3
fumma dele^btio.
intelligibili eft
non
ipfo intcUigcrc.
genere
non poteft pooi fiu
^tio. Oppofltum didt Philofbphus, quod in primo
S
10 primo prindpio
Ad tertium diccndum,qubd ifta,qujc funt in di-
poteft includi funitna deledatio.
Itcm
Metaph,
8.
QJMSTIO XL M.
Vtrum aprmcipioprimo dependeat CAlum,^
fumma deleSiatio.
Probat
ratiombtu Philofophi. J)eUSlatio nofira(vt hic ait)efi pajfto,quiapofita conimEiione
tota
bene,i>roj>riii,&
conuenientts feu deleStabilif non efi
inmanuvo^
naturatanquam ah efficienH
?
Aag.ii.de Ciuit.c.^.ChrjCo(i:hoth 4.M» Ge»«/.Damafc.tf, i.defide.ettf.i. S.Th. hicUS.%.Cr i.ctntr»gentes,c.ii, Aphro
luntatis eumimpedire. Efitamenreueraqualitoi.
De quo bene I>oBor }. dif.i ;,§. nu^
3.
yntUtfide-
Aliter poteft dici^
a(juocaufetur,cuTn nonfit a£iMt elicitut vo-
luntatit.
Vide
ibi §. Vlterius
de triftitia,»»»».ii.
Ratio eft:deledatio prouenit ex coniundUone conueniemis cum conueniemi ; fed ptopria operatio vniufcuiufijue fibi eft conueniens s igitiw:
vnumquodque deledatur
in propria operationc)
non
fcd intelligere cft operatio
tranfiens in ex-
trinfccum, fed moucns intcUigibileiergo roixima
drca
Metaph.e»f.7.Siui, diff.x ^.feS.x.ntem.T,
Sed nunp eft ita, maior eft dele
ETnon
vidctur
multa,vtneceflaria,& cxlum,& natura:igitur a primo principio non dependent. Item,quorum cft aUqua caufa in cis potcft fieri demonftratio per iftam caufam : fed in manifeflis non eft demonftrario pcr caufam iftam cfficicncem ergo Mathemarica non dependet a primo
infinita fiipcraddira rcciperet.
,
quam
circa
(bmnum
;
&
fcnfus z€ca comparatur ad fcnfum ip potcntiajfi-
dicit JPhilofophus,qubd deledatio in (peculatiuis fcientiis afFcrt mirabiles {peculationes
Itcm ,
hoc non
fi
:
Oppofitum
&
&
:
^ttiimfenfMt.
riiT)us
dele
,
etfi
cognitioncm probabilem habcamus,qu^m cognirionem multorum xariabilium. Aliqua criam marxime dolcdlantur in Matliematicis, eo qubd fiint in proprio gradu certitudinis:fed primum princi-
pium
intelligit
intclligibilc cius^ eft
& cum certitudine;& ita
feipfum,
emincntiffimuro : intcUigentia igitur
fumma delcdario. Vndc PhiTofbpbus di-
cit,qubd in primo intclligcnte &appetente fcm-
pcr
cft talis dele(flatio,qualis cft
temporc.
Sed
illa
innobis mouentc
AtXeStaxio eft in ipfb,
primum,& vnuqnodque Vndc maeis cfldclc^tio in intellc(9xi attingit ipiiim
eo qubd
per illud.
primi
:
&
seper ira (e habet,quia immaterialis eft eius natura.
Ad primum dicendum quod in inteUtgere ,
ccffario
maxima cadit delc^tio
;
ne-
& ideb omnes
homines dcfiderant fcirc multi tamcn fcientiae ftudium non attendunt,co qubd percipiunt fblum :
deledationcs fcnfibiles caufas;ficuc di(5tu fuit in
Ad bis
,
&
propter n)ulcas alias
prindpio Mctaph.q.i,
fccundutn dicendum,qubd dclcdatio in no-
eftquxdam pafEo conoenicns
intcUigcre., fcd
dicit
Philofophus.
SCHOLIVM.
Practerca i deledationi (cnfus contrariarur ali-
:
Tertium.
eflet nifi
& finceras.
quid , quia ficut aliquid delc(Stat fcnfiim , fic aliquid corrumpit ipfum, puta quod eft corrupriuu ideb piusrfcd nihil cft corruptiuum intelleitus nihil poteft contriftare ipfum tanquam contrariu T>tUB*ti» eius. Delcftatio crgo tatb cft maior in intellcdhi, cum maiori qiiantb intclligibile ccrtius eft , longi mMtir certitudine appichaiditur magis enim nos qux-
^**»^*
:
intclle^m maior eft,quamcircafenfum.Etideb
potcntiarmaior cft cnim dc-
ledatio drca vigiliam
i
^^^niuem arg,
principio:igitur,&c.
cut vigilia ad fomnum. Quantb igitur intcUedus eminentior ,eft,qu^m (enfus,tantb dcIetSbtio circa
inteUigere.
ciioi fentire in ai^u
quam dic&fentire in
itUQMi»nc
poteft
cxlum dependerct ^ primo prindpio, quia per fuam adiionem aliqiud induceret iri ipfiim caelum , fed hoc non videtur verum,quia illud indudbom non eftefle, quiacslum priijs habuit ejfe ; nec eft aiiquid fuperadditum efie nam fic vcl principium primum non conrinue illud influcrct: vel fi fic , ipfiim czlum
eft del^dlatio
qu6d
fir» €jlp»^3.
qubd non:Quod enim non
cfle,non dependct ab alio:taIia funt
C^LVM & reliqua omnia^ependent a Deo vt a fine
&
efficiente.
deipfum
Probat optimis rationibui. Vi-
i.dif.S.(ju.^ .§.
De
intentionc,»».8.e^ §.
ConttariUam,ff.6. vbi aduerfus
Henricwn
ofiendtt
&i
de mente Philofophi alicjua effe necejfaria Deo caufata.Et de i.princip.cap.i,con.6.&9.
3. Dicendum,qubd iplum cxlum in tota natiTra k primo depcndct,&quantum ad fubftantiam,& quantum ad mocum , & quantum ad durarionem vtriufquc. Huius rario eft, illud ,Qu6d .— /r'**^ per participationcm elt, dependet ab eo quod eft defendet »b per eflenriam:fed omne quod cft citra primu par- eme ferefticipat efie-fyt patet in io.q.z.(ed ipfum primum eft f*nti»m. fua cflenria:igitur,&c. Affumptum parct ex j.t.3.
principio
omne
quia
habet
efie
ab
fatur
,
cuius efie diuerfum eft a fua eflentia,
caufatum,fed
alio
omne caufatum,
vel cau-
vt caliditas aqua: ab igne
,
,
vel ex
principiis eflentialibus fubicdli,vt rifibilc cx principiis
hominis:(ed
effe
primi prindpij non potcft
cauiatum ab alio , quia aliquid dlet prius eo: nec potcft efle cauiamm ex principiis intrinfccis, quia nihil cft caufa fuflicicns fiii efi : vcl fi hoc e(Te
aliquid eflet catifatum in eorper confcqUens eflec
non
principium fimpliciter primum.
Secundb
,
ejfe
quoddiucrfiim
quzdam a&ualitas
eft
,
& ideb
ab cflentia, coparatur ad ipsu, ficut zStiis ad potetiam. Sed oftcnfiim eft prius,q. j.qubdin primo prindpio no eft potetia pafliua: crgo in eo no eft diuersii efle ab efs£tiaxrgo quod habet cft
Qu^ftio XII. habct aliquid,& noti
parridpat ipfuni:vt
eft illud,
Jiuod habet igiicrn,& non cft ignis,participat ipum , hoc ell ralium ; quia fic eft poncie aliquiJ ptius,
quo
'cipium
iit
patciciparet
ejfe.
Si
pcr fc fubriftcns,&
omncquod
lubdrtcsifed
ergoprimum prinfuum ejfty &c ejfe
cli
pctparticipationcm
eft,
ab co dcpcndct quod cft pcr ellcntiam:ficut quod participat album,non potcft cfrc album, non cxiftcntc albcdinc
:
ejfe.
&
mum principium fit impeffi:<^m. Item , illud eft imperfc<5Hus , quod additiones Tmimm. plurium potcft rccipere , (cd ejfe plunmas additiones recipit crgo cum primum principium dt :
iamdiclum impcrfedum. ellc (vt
igitiu:,&:c.
ltcm,omnis defcclus dcpendet cx cau(a, fircundumqu6deiuseftcaufa:(cd aliquid cauia dicitur •f»S»
fccimdum f.rri,yx. «dificator domus ; auc fifccundum ejfeSicat formi & materia eius cut (ubtrada cau/a in ticri rcs non amplius cft in fieri f cfubtrada causa ipfias , rcs non habec amplius ejfe. Sed primum ptincipium non folum alicuius
:
&
iilorum inferionim, (cd
eil
rmm.cMuf»
0m»iMm vt-
ejfe
habeant.
Sicut igimr illuminatio medij de-
pcndct a Sole , eo quod Sol non Iblum eft caufa fiendi lumcn in medio,fed etiam cftcndi : fic car-
lum &
tota natura a
eo quod
primo principio dcpendct,
principium cflcndi
cft
vnumquodquc
Ad primum dicendum, quod nihil
4.
prohibet
il-
jUfrimi». Iud,quod non poteft non ellc , cx aiio depcndere: ficut condufionesin demonftrarione non pollimc non cdc , ciim fint ncceflarix , tamcn dcAVttjuti nt- pcndent cx prindpiis. Aliqaid enim non didmr
&
ciir»rii ftjft
ex alio depcndere , quia potcft aliud
fi
non
cflct,ipfum
non
non
cflct,
cflc
vi
primi fiibtrahcretur,carlum dcficcret. poteft dici,qu6d
cslum non
influenria
fi
Vnde non
non
poteft
fed quia
:
cflc
,
nifi
Ariflotclcm in
.
primum prindpium per jgitur,&c
tcx.ii.
SCHOLIVM. P R r M V uprincipium purtu.cr fua
ejfentta.
ferfeilo:& ScotHvn
Dicendum
eft
5. huitts
antiqui
,
vt
&
themaricus.
Ad tertium dicendum,qu6d primum prindpium cxlum non fcmpcr nouum ejje, fed conprimum influxum , & hocabfi]ue motu & tempore , & ideo non cnmt infinita fiiperaddita influit in
tinuot
Prxterea,omnis pcrfcdho, c(l pctfe^o edendi, fcd fe
primum
cft caufa ipfius ejfe
:
ctgo includit in
omne perfe<Shim. Vnde Commentator dicit quod primo prindpio non deeft
j. tcx. 11.
fcdiim,cui nihil deeft.
Ad primum diccndum, quod
dc primo prindeft perfc
Aifrimum.
quod cft fadhim pcr fimilitudincm, Tunc enjm rcs cft perfe<3a , cum de potentia rcducitur ad a
adum
mus eam ellcperfc^m , & quia primum pium eft a
,
did-
priiid-
Ad fecundum dicendum,qu6d feminanon fimc AiffciUiim. prima principia , femcncnim dcpendct cx aliquo Semima mm priori perfe
,
vt cx animali aliquo dccidirar.
Vndc ciim femina non
prima principia nacuralia , non eft mirum, fi non funt pctfefb : fcd primum prindpium eft effidcns , nec eo cft ali-
fmmtfrimta friadfia.
fint
quid prius:iginir,&c.
Ad
terrium diccndum
addirioncm
rccipit
,
,
quod
ejfe
propric
non A4
ttrtimm.
fed magis aliqua redpiunc
Vnde vnumquodquc cft ens,(ccundumquod ,
:
& idco ejfe Iiabct
magis fationem rc-
quam rccipicntis. Vndc
eje
primum
cft
pcrfc
& nobilifli-
mum non in principio efTe. Tex. 40.
QJMSllO
in
aliqua
nobilitas,quat in entibus t cpcriwf,& illud eft per-
ccpti
ci,& Lcucippus optimura
1
&
habet ejfe
Quicunquc autcm pucant,vtPythagori-
&
&
ejfe.
in cxlo.
Lcudppns
:
quod medium
ilIuroinamm,nifipraefiippo*
De
caf. 15.
Pythagorid non attribuunt primo principio ejfe PrimS frhi' pcrfci^m. Cuius ratio cft quia ipfi conf idcranc dfiiefi im^ prindpium naturale : materia in potcntia eft pri- matertaU. mum prindpium ruturalc , maximc iii potcntia,& pcr confcqucns eft imperfedum. Scd primum prindpium non cft materiale, fed cffidens, fcd emcicns cft-ia a£hi,& materia in potcniia:primum autem effidens cft maxime a
aut
eft
,
m bufic textum.
quod
,
ejl ferfeElitm,
VtAe
pio proprie non poteft did, quod
,
Jlitertiitm.
f
fupponendo ihfluxum primi:ficut ncc potcft did
nendo influxum Solis. Ai feemOM Ad fccundum diccndum , quod vnumquodque Mathemstiinquantum Iiabct ejfe a primo prindpio dcpencut ncn demmth/uper der. Vnde Mathcmatica leamduni quod h;^>cnc tMtiffuue^ rj/f .dcpcndcnt a primo principioUicut a caufa efaemtem. ficicnte. Sed quod cfle habcnt a caufa cffidcntc non cadunt fub confidcrationcm Mathcmarid, idco per eam cfiidentonDon dcm<xiflrac Ma>
crit
Oppofitum:iIludeftpcrfcdhmi,cui nihii dcefh
caufa fcctida:
Didtenim Ariftcteles in i.huius,tex.4.qu6d ficut primum calidum cftcauGl omnium calidonim:fic primum verum eft caula omnium vcrorum. Scd primum vcrum cft caofa omnium,quz funt vcra, & cadem eft difpofirio rei in veritate & cntitatc: ergo primum ejfe eft caufa omnibus aliis , quod
primum principium
eft)
pcrfe
:
eft cauia
8^3
Itcm , prindpfa rcrum apud nos funt iraperfc- %eam4itm. dU,vcfcminapIantarum animaliux-i:(cd in cognitionem fcpar.i orum non dcucnici lus, lunper cognitionem (enlibilium:igitur videtur,qu6dpri-
Mouet enim per
infinitum tepus,
& noii
habet potenciam infinitam,finitu.Trjf .41.
XII.
QViESTIO xin.
Vtrum frimumfrijfcifiumjitfetfe^iim ? Ftritm frimumfrinafiijit virtus tHfnitM Clcmens Alcxajxlrinus Ui.i.Ptdaftgi c*p.f.Cjii]l\u lii.t. untr» tidianmm , Cti finrm.i. Thom. U3.t fjft.far. ^mtfi.\. arr.v. Aphrodi£ hiTnnm. li. Siurcz lii/^.jo. .
feii.i.
Foolcca dax.^mtfijuutteitMti.
Vldctur frimitm ar~
ptmtanan.
quod non Quod non eft fa£him, , fcd primum principiuiii :
no!i cft pcf foium
non
eft
fadium:crgo ncc pcrfcihim. 5«/» Oper.tom.iy.
Aphr.ciat.f jui(#cr/
Gic^
%.T)\.U8.%^
?
i.crmtra {tmtes^.ro.
im iJif.4X.q.iJirt.i.lAzifiUhiutr
lOccim^moiL
).f.i.(^f««W/.7.f.tt.(^ ti.tlioLkit^.jjut.^. SoAi. tUfp.iofed.x.m.i Fonf. lik i iMetaphcaf.j. Vidc Do-
dorem
i» tJifi. i.qm4ft.i.(^ ^maiUy.
Vldctur quod non:!nfinitiicft imperfe
f
i
Uiun ar.
ii
nis primi no eft impcrfcda:crgo ncc infinita. gmm.
AAAa
5
Itcm,
.
Lib.
8^4
XII.
Itcm, potenria 8e virtus manifcftantur per efnuUus cffedus primi cft infinitas cr-
Stttmdimi.
fc<Skum;(cd
go ZirrrH^».
:
virtus primi
non
eft felfiim
Oppofitum
:
& illud cx quo lequitur.
igitur
dicit
Philofbphus
,
Ratio temporc:
tex. 79.
ctiam Philoibphi , quia mouct infinito
eieo virtus eius
uenit,nec in gencrc,ncc in fpccie. Idc6 licct nullus cfFedus
Ad
hoc tarocn non fcqui-
infinitas,ex
fit
tur,quod omnis virtus
cft innnita.
Itcm , u vinus alicuius corporis eflet infinita, moucretur in non tempore pcr Philoibphura 8. Phyficor. tcx.41. crgo pari ratione fi virtus primi cflct infinita, mbuerctur in non tcmpott ; confequens
Metaph. llt finita.
tertium dtcendiim
,
qu6d
fi
virtus infinita
cf^t in magnitudinc, moueret in non tempore,vt dicit Philofophus hoc tamcn non fcquitur de
4
Ai ttrtiufif.
:,
Huius ratio cft ; quia corpus agcns pcr nafuram ide6 fi aliquod corpus haberet virtutem infinitam , fecundura rationera virtute incorporea.
&
eft
•,
illius virtutis agcret.
Scd corpus
cft
yldeSce.i.i. x.q.x.»d }.
reccptiuum
fed ratio mouet in tempore
fecundum determinationem a-gentis;mod6 cft ita, qu6d vinusinfinita mouct in ccmporc,& iufiniti ad finitum nulla eft comparatio ncc proponio ergo fi virtus infinita corporeamoueret in aliquo,quod non cflct proportionabile tempori ; tale autcm cftoperans in conti-!
Vide DoSlorem de hoe
nenti:fed virtus incorporea non.agit ex neceffita-r
alicuius cfFedhis
eft infinita.
scholivm:.
:
D EV 8 jirifiotclis,
habet potefitutm infimtam
ad hoc
infimto,falfa
efl
,
nempe,
& erronea.
iMf.x.qudfl.i.^.
tjuia
:
Primam v\im,nH.t$.&
hunc
in
textum ad ^.explicat id Arifiotelit 8. PhyficVirtus infinita Ji effet^ueret in non tempore. De quo
ad
agit i.dif.i.quafi.t,
X Omne tfuoi
Dicendum, qubd
vlt.
virtqs primi eft infinica; cu-
non cft finifiititurfinitur tum:(ed aliquid finitur dupliciter,aut pcr formam, fermMtriam aut per materiam. Ulud quod de fe cft finitum, & ius ratio cft,illud eft infinitum,qaod
quantum vult ,fcd
finirj
formara
pcr formam,
,
illudcft
eft
pcr
imperfcdhim
;
quia
formam pcrfici. Sed
fi-
materiam cft amplitudinem aljcuius in minus trahi , ide6 quod non cft finitum per nuteriam,illud eft p^rfcdlum}& idcd infinitum matcris eft imperfedbm fed infinicpm forma: eft pcrfeftum. Nunc autcm primum principium «jft
agic
fecundum poffibilitatcm inateriae. i£dificaror cnim non facit domu quantam vult , fcd fccundum pofHbilitatera macerix» f^unc autcm primura principium roouct voluntarie ; omne, quod mouetur, eft corpus ; vndo agit
&
motum influitfecundum hic
poflibilitatcm corporis;
quod corpus in contincnti fit ibi;& idc6 non roouct in contincnri vndo
ied irripoflibilc
velftrmiun.
finitur pcr
Vndc agens voluntarium non
cenaturz.
&
eft,
:
rario fbli^fn concludit
de virtute
infinita in
magy
nicodinc.
niri per
Oftenfum
:
maxime feparatum
k ma|tena ; ergo fua eftenria inaximc formata eft in/inita. Scd quantd aliquid perfcdius habct fbrmam , fecundum quam 4git, tantb perfedius agit , pcrfcdliorcm habct potentiam agcndi ficuc quancb aliquid calidius eft,
fi
aliquis haberct
calorcm infinitum, habcSed ellcntia
fUfiifiteJf* priuttiu* in-
finitum.
Arift.S. Tlyf. zillus lib.
primi eft infinitajcrgo virtus eius
tamen priuatiuciquia
cric infinitajnoft
fic infijiitujn
non conuenic
Videi.hums zternitati , Ct\ n^gatiue, quia non limitatur eius potentia adaliqueni efFedum, vt probatPhilofbphiis S.Phyficor.tex.yS.
& hic
fimiliter fupponit
virtutem cius infinitam, eo quod mouct tcmporc infinito.
Ncc tamen
quod moucrc poteft tempore infinito,ad hoc quod
frimum titatc,& cx parte matcrix
Jnfinitum in
fignum cft,qu6d
figiira
,
infinitum inquanimpcrfcdum.Cuius qua: cft tcrminus quaneft
(]u*ntit»te
imperfeHum.
titatis,qujEdam forraa eft,& pcrfcdUo eft
,
& idc6
quantitas carens tf rmino imperfcifb cftifcd infinitas ex
pan^ fcymac pcrfcdbcft.
Ad fecundum diccndum , qu6d
agcns vniuo-
ET
Ad fecuium: cumagit {ecundum totam fuam potcntiam,homo enjm non potcft plus faccre, quam horainem gp-
fecundumt»- neratc. Vndc tota virtus agcntis vniupci in cffetxm poten^u manifeftatur , fed agcns zquiuocum non agit tf^m.
fecundum totam virtutem. Tota cnim -virtus Solis non manifcf^atur in gencration^ animalis gencrati pcr putrefadioncm ; fed ipfum principiuro cft
agcns a;quiuocum,quia
cum natura non
con-
Z6. S.
Thom.
dicitur
lum
quod
videcur
miili alij
enim
eft
iialog
cum
fm*m.
eitat.qutfi.
Trvphtne.
Cj-
Auguu
it htref. Mtfceienti %.
^
fic
:
debetur corpori,
ftrus
&
primo principio; Phyfic. tex. 84. quod mouens cac-
fed fitus debetur
,
8.
' .
f^^^^'
incircumferentia:igitur eft corpus.
Iccm, animal non
principium
cft
cft fine
corporc;fcd priraum ^"f*^"*-
animal fcmpitcrnum
;
vt dicitur
hic in litera:igitut habet corpus. Itero ;
fininim
,
&
infinituro quantitari
primum principium habet
fed
virtutetn:igitur
Oppofitum
conuc-
.Tertium.
infinitarn
& qaantitatem habet.
Philofbphus,& arguic per ra' cionem fic:omnis magnicudo auc eft finita,aut infinit«;fcd
dicit
primum principium non habet roagninon eft:nec habct roa-
cudinero fnfinita,quia tale
gnitudinem finita, quia virtus cius eftinfinita;fed in magnitudine infinita non eft virtus infinita.
S
Vniuocum
mgent »gtt
XIV.
eap.g.quift.1.
niunt
Adprimum dicendum,qu6d Ai
contingit
Thyf.tex.T9.^ l.par.tju/ift.i^.itrt.t.ai 3. Flandria hie qutft 6.»rt.y. Suaiez iiJp.iofea 4. Conimtr.S. ftyf.
aliquid rccipiat ab alio,virtqtem infinitara habet; talc nihil eft circa principium.
texy^' luftinus
.eontra iMlittnumfuk
I
Hum.^o,^
cx hoc fcquitur,qu6d virtus
Solis fit infinita , etfi mpueat ^aec infcriora tcmpore infinicojquia non raouet Sol,nifi motus:vnde motus Solis per tcmpus infinitum arguit virtutcm primi mouentis infinitam. Vnde illud,
non
&:
Vtrum primttm principium habeat ma^mttfdinem ?
rahrb habet virtutcra perfediorem calcfacicndi, ret virtutem infinitam calefaciendi.
autem ,
QJASTIO
&
vnde
eft
habere hanc fubftanriam magnitudijiem nullam. Tex. 41
I
N Deo
quit in Deo,
quia
ejfet
C HO L
I
nuliA efimagnitudo
;
V
M.
quiafinita
effe
ne-
& infinitam dari repugnat. Secundo
in porentia.
efi perfe6HJfimum.
Tertih quia nulbtm corpuf Vide Scotum in hunc textum:&
8. Phyfic.tex. 87.
Dicendum , quod primum principium non habcc
*
XIV.
QusEftio hct magmtucliKem;quii nuUa magnitudo mouct iiagnituJ»
oon-mota Ccd primum principiura mouet non
puutt mu».
motum, vt di^m eft prius fiipra q. 9. Itcm , in omni magnitudine eftaliqua potcn-
nitas,vica,dile<5tio
primum
aliud
tia,quiadiuiiibile cftin infinitum,& ibi funtpar-
prindpio
cft
potentia
tes in
(cd in primo principio
>
non
HmlU m»gMud» efi ftffeQiJlpm».
primum principium eft
Item,
pcrfedHfliraum;
nullamagnitudo eft perfediflima ; quia omnis raagnitudo eft corpus,& aut vitara habet, auc non. Corpus non viuum eft impcrfcdius viuo; corpus autcm viuum non habet vitam inquantum corpus;quia uat
,
fic
omne
imo fi viinquanrum viuum
corpus viucrct
hoc cft pcr aniraam
&
,
:
non viuoraniraa ergo pcrfc€tior cft corporc ergo ccpus non potcft eflc pcrfetfHfEmum;(ed primum principium cft pcrfKiillimura: crgo non habct corpusjncc pct coQfequensnu-
pcrfcdius
eft
:
gnitudincra aliquam.
.Adffwmm. tus proprie debctur corpori.Quod autcm Philo€iM»m*d» fbphus dicit,qu6d raoucns primum eft in cirmtutns t*- curafcrcntia; hoc non cft {ecundumdetcrminai»
rionem fus fiibftanriz;fcd iccundum amplitudi-
cnim primum cilet ficut in circumfcrentia,non {cmpcr eifet in Orienrc.Nunc autem dicimus , qu6a roouens czlum eft in
ncmfux
virtutis
OrientCiquia
primum fluentiz
:
&
,
fi
ibi rootus cius incipit;&iia
cfic ibi
Ad ffxxmdum dicendum , qu^
flfumod»
pon
mal;(ed hoc didtur
Mnimitl
tnr
uphoram
;
qu6d
Philofbphus
prindpium fit aniquibufHam fecandto mequia nihll viuic apud nos vita prirouro
i.
mali.
Ad
terrium dicendum,qu6d finitum
tnm ex eft
& infini-
parte materiac quanritati congruunt,non
ramen ex
,
quod
fimt acddentia
& pcr
,
fuum
; fed primum principium ibrmz ; non cnim oponet,
partc formac
infinitum ex partc
Iccm,
mam
confcqucns ibi
in
vno eft accidens
:
,
in nullo cft
,
bonitas, (apientia
primo principio non
igituc in
;
Primum prindpiura produdc hanc
nunc quacro,vcrum
ani-
cum fua fubftantia fueric ab ; fi ficigitur ztemo,ab zcemo hanc animara produxic. Inoppoficum in omni compofico eftaliquid per modum aiflus , & aliquid pcr modura potenri« ; quia vcl vna pars cft in potcnria re(p©au alcerius,vt in homine;vcl omncs panes funt in pocentia refpedu alterius, vcin domo;vel in aliquo cali (cd in primo princijio non eft poccntia pa(^ fiua(vc prius diftum cft (upra q.5.huius,)crgonec
Oportctergo principium cfTc talc cuius fubflantia adus amplius igitur tales :
oportet iubflantias.drc fincmateria.
aliquacompofirio: eftergo (implidter fimplex.
SCHOLIVM. D E V s eflfimfUcifftmim ens:quod bene prohat excludens
omnet compojkionis
/ib eo
eiesj)e qua vide ipfum
1
fpc
MJt.8.t]M*fi.i.(!r j.&ftf-
pra quMfi.6.
cum ifiu
efi
& cap. 4,
de primo prititipxon, i ck
Dicenduro,qu6dprirouroprindpiumeftfim-
enim compofiti,qu<e in
(c
funt diuctfz,vniri
non
parribus fuis,& eft poftcrius
eis. Si
prindpium cflct corapofitum
,
primum
ergo
cius effe
dcpende-
ret ex alio,quia ex fuis parribus,&
non eflct fimprimum. Przterca , omnis compofirio, aut cft parrium
plidter
& fbmiz;aut qenc& efTentiz, aut fuppofiri & naturz,aur acddenris & fubiedi fcd nulla & difFerenriz;aut
effe
il-
;
lamm
in
primo prindpio poteft poni.
Non eft
compofitura ex partibus quantitatiuis , oftenfum enim cft fupra,q.i4. quod non habcrmagnitudincm;Nec ex materia forma,(vt prius cfl oftcn-
Nec ex gcncrc & diflTcrcnria^quia tunc cflct aliquid in eo pcr modu adiis, & aliquid per modu potctiz,& tiic cfletin gencre,quod fuit fu-
CLVifiSTIO XV. frimum prmcipium JitJimpUciter Jimflex
>
pra improbatu in i o.q.i.ad ^.Ncc ria
;
oflcnfura
i .pMr.^utft.iJwr.y.Ho\iiu ihoi.htc^u4ft.^.*rt.t Svaz.lib.i diTrvM.
diH. 30./«^,}.
Vide
Dod.M
i.
^
f««/t.}.Smi£iig[ui« Vtt vn»^rac,iMff.x..ju*ft.x.
quodque dence
Trim.vo Mr.
gum.
attribuendum pofita
eft
quod
oprimuro, primo prindpio;{ed com-
:
illud
& eflen-
eft efie
quod
effe
cius non
eft
idem quod quid
cft
apud nos meliora funt fimplicibas crgo :
eft
:
Nec
cx acd-
& fubiedo/juia omncaccidens vel cft cau-
facum cx principiis
cflcnrialibus fubiedi
aliquo cxtrinfeco
fed in orirao principio nihil
}
potcft effc cau(atum,ciim
Vldctur qu&d non
j.
depcndct ab eflenria;Nec ex nacura fuppofico; oftenfum eft enim in 7. quod in (epararis vnum-
4. mtt»fh.(]U4fi.i^.B2Dncs
tf.^^inmtt^fh.
enim fupra q.
&
AplirodjHon io.S.Thom.I«d.5.(^'i .fMr.^iuft.i.Soacin.
Ih
frim»
friMcific
podimt, nifi pcr cauiam priorem: fi crgo primum nulls „„„ principium aliquo modo eflct compodtum , pri- fvfuu mo prindpio cflct aliqua cauia prior. Item , effe cuiuflibct compofiti dependet ex
&
o.
J
plidter fimplcx. Cuius jario raulriplej poreft c£(e;quia omne compofitum caufam habct ; pancs
fum:q.6.)
ibtd.diff.x.
^
:
quanritariuarum,aut matcriz
Firitm
ehaMtmm.
illa
tum
ris
3
€imMriitm>
in nobis
,
adio fit idem cum fubftancia prima.vcl non?fi non , habeo propofi-
quod habeac quantitatem.
Jex.
TertiMm.
effe
poifunc efte fubfbunrix.
&
, nifi animal ; ideo dicunc quidam dicendum eile animal. Sed manifeftum eft, qu6d in animali aliud eft quam vita,propri^ loquendo, quod in ipib eft principium vitz, quo modo eft anima. Nunc autcm didt Philofbpnus tex. 38. huius quod Deus eft ipfa vita oprima& fempitema , quod ip(e non didt de aliquo ani-
intcllc6tiua
ttrtium.
Item
.
fubftantia ; (ed vita
didtuc
antiqui
Ai
podimius an fit?
efict nifi
compofirio.
eft
DoQor
frindfiiim frimtundiciftmfittrn&i
(cire
hoc non
;
aliud efiet ^ fua quidicacc
non fecundum dcterminarionem
intendic
fit
(ccundura ampiiarionera in-
fiibftantiz.
AdfteuadM.
igitur in
:
:
Ad priraura arguraenttun, dicendum,qu6d £-
Utm efi mtntif
a fua quiditate
cft
aliqua compourio.
non tamenquid
fcd
SifuadMtt.
& huiufrnodi^ergo principium
Item,de principio primo
cft
potcntiaj(ed a£tas primusnginir^&c.
attribucnda.
cft
Icem,nihii eft in feipibifed in principio eft bo-
;
:
85T
compofitio primo principio
primum
(it
,
vcl ab
caufa prima:cft ergp
fimplicitcr fimplcx
ab omni compofi-
rionc reali abfblutum.
Ad
primura diccndum, qu6d in
AAAa 4
his,
quz nata func
tft
ci-
^lutnio
co-
tMuui Jim-
XII.
Lib.
836
Metaph.
componi , compofirum meliiis cft fimplici. Ex boc ramcn non (cquitiir qii6d quomodocunque limplici compofitum fir mchus ; quia quodfiinr
libct alio
ab eo participat
ejfc
QJMSTIO Vtrum motor primus
abeo. In quolibet
igitur alio eft aliqua co.Tipofitio, fcilicet particiJ>antis,
o
& participati
:
recipit ejfe;\de6 in
primum principium a nulipib non oporcet eflc com-
pofitum.
Ad fecundum dicendum,qH6d
jli'feM»di.
de (eparatis lo-
fccundum modum loqucndi de fenfibihbus. Nunc autcm exiftcntibus imponimus nominaabibluta, cuiufinodi fimt albe Jo hominis quia ergo principium in Ce maximc {ubiiftit,igitur attribuimus nomina concreta. Dicimus ergo quod Detis eft caufa,principium,& qui non po(n.imiis
,
nifi
:
huiufiiiodi
,
& propter cius
buimus eidem nomina
Jn T)tt tdtm fnnt Leusy
0- Dtitiu.
fimplicitatem attri-
enim vita, (apientia, & huiufinodi ; vhde in eo non differunt Deusy&cdeit4J,vit(ens,Sc w^^imofoltim illadiffcrunt fecundum apprehcnfionera , fiuc per conceptionem intellccftus noftri vnde hic non eft roagis propria, vtta efi in primo princivto
vita
(Ji
in vita
nifi
,
,
quam
fecundum apprehenfionem
noftram.
Ad .4(1 ttrtitm.
citcr
:
diuifi.Ajio
dicitur
dupH-
cntis per dc-
,
De Veo
fii
Adquartum. Vi:.% tt]uiue-
te e(l k'f
m no-
>&
it
vndc
iftajcilicct vita, intellcdlus
,
acquiuoce funt
in nobis,& in ipfb.
Ad
Dec.
,
quod quxdam
iius;dominus,fcruust&alia
relatiua
fiint relatiua
,
qus cx
confequcnfi fignificanthabitudinem,aliud tamcn hgnificant principaliccr vt capitatum,fcicnti.i, hiiiufinodi.Sunc
&
aurem quacdam nomina didb de fignificant habitudinem
Deo principaliter qux
pP*MtfO Mlii'
& eius fubftanriam indiredc, & quacdam noraina principalitcr fignificanr dire
p»
3ucnti indirc£t:c habitudinem, ficut creator , pra-
cius ad crcaruras,
ipfa
fub-
ft»nti»Dti.
dominus
:
ncens,motor,8c huiufinodi
mina quam
««OT.io.Foiff.
Doftorcm
i..met»fh.c»f.t.\ide
I
«»4
futatis qu*Jl.iuirt.i. (^
in dif-
dijl.i.qujji.i.
Vldcrur qu6d non:nam moucntis appropriaad mobile
ti
•&
illius
proportio huius in agcndo,
eft
quod-
in paticndo;fcd primi principij ad
cunquc mobilcnulla Itcm, caufa
cft
illa
,
cipio ab aeterno
non ,
;
&ide6tam haecno-
dida dc primo prinproptcr habitudinem , quam funt
imporrant,\eI dircdc,vel indircfte,
proportio:igitur,&c.
& effcdus proportionantur
,
cum
Secttndum.
vniucrfali vniucrfalc,& particularc:fed fi primdtm
principium comparetur mobili, prima caufa vniucrfaUs coraparatur cfFedui particuiari^quod eft impofllbilc.
Itcm , G primum principium moucrct primum mobilc appropriate mouerct in inftanti confcqucns cftimpoflibilc igitur , &c. Confequcnria
Tertitnn,
:
patct
:
quia
omne
agcns fccundum
modum
fiue
virtutis agit.
primum
Ircm,fi principium
appropriarct pri- §lS*rttm.
mo mobili tunc primum
&
principium produccrct fubftantiam primi mobilis , raotum , ali*
&
&
hoc cftimpofEbilc; quia ab vno inquantum vnum,non pofTunt multa ptodudjfeaccidcntia
;
fcd
cundum Auiccnnam lib.^.mct.i.^. Oppofitum innuitPhilofbphus htc;dicit enim, qu6d primum moucns mouet primum mobilcj moto ver6 illo moucr alia. Irem,dicit quod principalitcr moucr,quJC caufat fubflantia prima : funt autcm plurcs motus
Vnde
fipri-
Ad
Auicenna
illud dicit
principium non
fic
;
qu6d primum
appropriatur alio
immobili;
fecundum iplum , ab vno fimplicirer non proccdit nifi immcdiate vnum vnde k primo principio fblum proccdit immcdiatc vna Intclligentia , in qua cft aliqua diucrfitas;& ide6 aliqua Intclligentia diuerfa;fecundijm cnim qu6d intclquia
,
:
ligit fe
,
mouet;
vt cft in potcntia, caufat
orbcm , quem
& fecundum qu6d intelliqit fe
a6lu,caufat
,
vt eft in
fuum motum fecundum qu6d ;
intcl-
fuum principium caufar IhtcIIigentiam fcqucntem,& illa fccunda aliam. Illi^d ver6 non videtur verum,ncc ncceflariurri; licct cnim ab agente naturali inquantum vnum, non proccdarnifi vnura; quia potcntia naturalis ligit
mum principium crcat animam, creatio adiuc fi-
tantum vna
gnificata,eft ipfius fubftantia,vel eiTentia;quia ta-
agente per inteilefhim tantum
men creatio non folumimportat adionem , quai cft cius fubft.inc;a im6 fiinul cum hocimportac
hocnonoportet.Si cnim aliqiiis intelligcndo fblura pofllt produccre , fi raulra potcft intelligerc, multapoteft producerc. Nunc aurem primiun principium intelligendofc,omnia potcft intelligcre:igitur immediate omnia potcft produccrc. Praetcrea , fuppofito,qu6d in primo mobili fit
;
non potcft dici, quod crcauir3nimam:quia proprer iftam habitudincm omnino nomina talia dicuntur dc ipfb ad habiiudinein
Tritiitmf »r»
gumentum.
alij.
aliud dicendiim
Ad^uiitum- principahicr fignificanj habitudinem,vt patcr,fi-
ficur
Auicen.9 metafh e.4. Aphrod.nxm.19. Aucr.i i.metafh, ttm. ^- CT >4-S. Thom. hic UB. 9. (^ l.contragent*i t»f I ) (y ijuefi defpirH.tr:»:. art.6. ad lo.Iandun. 11,. metitfh qutfi.. 17. laucl.q»*//. i^. Suar diff.i^.fe3. 1.
modo fignificat ynitatem
compoficioncquam format intelledus. Si ejfi accipitur pro adtu entis non poftumus fcire eius ejfeficm nec eius quiditatcm, quia in ipfb idcm funt. Si autem ejfe accipiiur (ecundo modo , flc (circ pofliimus cins ejfe de deo;{circ cnim poflumus,qu6d h?cc compofitio,quam inrellcdus format dc co,vcra cft,fcilicer Dens ejl, Ad quartum dicendum, qu6d illud vniuocum quod in vno eft accidcns , in nuUo cft fiibftantia; in
turijfe.
>
:
tcrrium d!ccndum,qu6d ejfe vno modo ejfe dicit aiflum
cem Gencra
approprietur primt
mohili
ab{bluta:cft
;
XVI.
;
ideo ab actcmo
tcmpusjfiuc cx temporc.
eft
aliqua diucrfitas
quod
Quoniam autem quod mouctur nccef^ lc ab alio moucri,& primutn mouens immobilc cfTe f ccundum lc & actcr,
num motum a ferapitcrno moueri, & ynum ab vno. Tex.^^.
cft in
vnius
,
(
vtdicitur in 9. tex. }.)in Potentia lu^ voluntatem, turalis v-
&
fiippofito ctiam
,
nius, voltMtttriii flttriiit
quod omnc
fuperioribus rcducirur ad aliquam
caufam pcr fe.tuncquaero vtrum illa diucrfitas in primo mobili reducatur ad aliquam vnam caufam, aut non?Si in vnam;habetur propofitum , (i ab vno poflunt procedere diuerfa immcdiatc ; fi
non
in
<:auGm per
fe
rcducitur.igitur in caufis
In
frfm» »•
mobiliefl
Tunc quaero
, vtriim in ifHs caufis eft liqua tanta diucrfitas,quant3 cftin ptimo mobiIi?fi no; fitas.
diucrfis.
habco
diuer-
Qusftio
XVI.
8S7
habeo propofiram qoia ab aliqao too poteft :
procedere
aliqyia diuexfitas in caufarfi fic
,
opor-
alias caufas priores reducere,
ad
tec iUas caufas
vcl vniucrfum crit inconncxura
:
quod cft contra
Philofbphum. Prarterea, in priraa Intclligentia producla erit
aliqua diuerAtas fecundura Auicennam,
Quia quidcm igitur funt fubibuitix , & harum qux prima & fccimda, fecundum orciinem cundcm , lationibus aftrorum palam. Tex. 44.
&
quidquid e(l in i&z produsitur ^ priraa caufa iramediatc:ergo nihil prohibct ab vno diucria produ-
QyjEsrio
XVII.
drvndc raao Auicemue non vidccur concludcrc.
Ftrum prtiter primum mctorem
SCHOLIVM.
dUqudm
re
P R. I M y M mttueru apfropruuur mohili^tM vt iffum principalius mouedt^m ttmcn vt felnm tpfumnnoyile enim primum mMgis dppetit primttm mouensyquMn ceier* mobilui. PieU DoQorem hic;
^ dd 7^^.44.
mobiUmouentem AnfLt^bjftMf.g.iex. Thota.hie
oportet pofu^
intelUgentiam
US.9.^
frtmum
effeifiue.
51. Ajiga^i.tUTrimi/Mtf.^.S.
ifufc.iojm.ytftif.\
^ d*
ijtrt.i..
f*temt.qm*fi.6.»rt.i.T).^n3i\iezLijUfi.i ^.»rt.i.qiitfi X.
Vaaad.iiid.Ai^aiuhidjm.i.ilHtft.iBiS!olihid.SoDC, lxjmetsfhjfM*ft, ) «.SBarez ciot.fiiM/f. fruttUmti s.ii.
Ad quxfUoncm
crgo dicendum eft Gc : quod , eft dupUciter ; vel ivi
Conymbncca.iuUCeeUe»f.i.qM4fi.i.
aliquid appropriari alicui
quod prius & Primo raodo non appropriatur priraum mouens mobili priraojnon enira fic rooucc ipfura vt finis , fic cnim vna Infnstm fh- celligentia moucns vnum orbcm , mouct ipfum
qu6d
nulli ali) conueniat
;
principalius conucniat
§mm*d0
vel iu
.
fecunda Intclligentia mouens fccundum orbcm,mouet ipfum propter pri: fic tcctia Intelligentia raouens terrium ptopter priraum
:
fic
mnm
ocbem mouct ipfum
proptcr priraum. Sccundo
taracn raodo appropriatur primura raoucns pri-
mo
&
moficPriraum moucns mo-
mobili j pcr prius enim
uct ipfum:& hoc patet
principalius
&
uet vt denderatum
amatimi ; illud crgo raagis mouet, quod raagis apperit ipfum. Nunc autem cft ita, qu6d mobile primura raagis appcrit pri-
mura
raouens, quiim aliquid aliudiquod manife-
ftura cft ex velocitate fui raotos
moucns magis raouet
VldctuT qubd non. Quod poteft ficri
ipiiimJEt
:
crgo priraura
hoc intelligit hic
, quod priraum raouens mouet ipfimi mobile fempitemum & Ub. i. de caclo& mundo,qu6d primi mobiUs &incorrup-
Philofbphus cura dicit
prima fubfbntia iiuclUgibiUs
&
in-
corrupribiUs.
Ad primum dicendom j qu&d ^Lm ff tMiun»
priari
,
quod nuUi aUj
ica
Nunc autem primum mobiU', non taracn
,
eft
agcnris appro-
aUqua propocrio.
ctu appropriaretur prirao
&
quin eriam aUj prindpaUterJ-Iic ver6 procedit de agentc naturaU,& non de agentc fecundura voluntatera. Hsgtmttfe-
tMTMm vmttttrfdle
t»r-
rtfftmitt vmiiierfsli.
6
4i
fic ei,
Ad fccundum dicendum eft fiiniUter,qu6d in (camdum namrara,
agentibus
vniaerfalc corref^
pondct vniuerfaU,& parriculare parriculariifed in
non oportct. dicendum , quod fi virtus prirai in magnimdine , tunc moueret in
agentibus per voluntatera hoc
Ad tettiura moucntis cftet
ttnitm infbmri;quia agens exiflens in nu^nitudinc agit
fecundum totam ide^
fi
fiiam
vimis infiniu
virmtem &potenriam.£c tnagnimdine im-
cflet in
proporrionabiUter roouccct velocius ,qu3tm aUVlit fmfri
qua vimis
tamen non
de raouente incorporeo , quia non agit fecundura nccefEtatcra naturx,fcd fecundura voluncatcro pofllbifinira.
Ita
eft
&
AdjiumtL
Utatem ipfius mobiUs. Ad quartom dicendum
:
tec
ponere aUud moucns. Icem , pluraUcas raococum non ponicnr
pcopcec cUrainurionem vicmris
,
qa6d ab vno
m'hil
vnum
in-
diucrfa produdt,aliquaUtcr eft diucrfi-
ncatura.Sed
ifta diuerficas
:
,
nifi
vc parcc in cra-
dionc nauis:fi igicur opoctct poncre aUud moucs
primum mouens,efIct vimitis
pcacccc
finita*.
Itcm , nomcrus fiibflantiarum fcparatarum cft
Ttrtimm,
fecundum nuracrura mobiUum ; fed fi aUquod mouens raoucret cfFediuc ptiraum mobile pra:ter
primura
,
nuracrus fubftanrianmv cxccdercc
numcnim mobiUum. Oppofitum primum mouens roouet primum mobiie , vt apperibilc & intcUigi.bile hoc non :
:
,
eflet
,
nifi
aUud
eflec ipfiim
appacns
& incelU-
gens.
SCHOLIVM. Secvndvm mmtem Philofophi efi
,
poneii-
tUuan InteBigentidm prtaer primtm nuhmouentem primum mobile. Sedrtuione hsc
tUm ejfe nens
,
miaime
oilendi potefi
i
tptid tjuid^uidftcit
Deus
perdlidu inteUigentidt,per fe preftdre poteft. Fid^
DoSoreminhunc Text.
& quodlii.y.
1 Vndc dicendum, qubd poteft poni tarionabiUter,qubd nihil mouet aliud primum mobilecffimiliter pofcdiuc prstcr orimura raouens tcft poni , qubd aUa cft Inrelligenria moaens priillud mura mobile prxtcr primum moucns ; Auicam^. vidctur cllc de menlc Philofbphi , Orancs cnim videntur poncrc dupUccm moto- OmfUx <m?"«»» rcra pcimi raobiUs , fdUccc coniundura &fcparatum.Coniundus cftappropriacus primo mobi- "'^^' :
&
&
&
f
U,& fibi
pcopocrionatus in viccutcVndc 7.
& mundi didcucqubd
fi
vna
ftella
CocU
magis appo-
ncccmc primo raobiU, raouens ipfiim non mouerec fine labore
& pocna.
Hoc non eflec nifi
ali-
&
prohibet procedere multa:iUud tamen
quantum
gum.
gaudct fupcrfluis, ncc indiget neceflariis;fed primum raoucns raoucte poteft priraum mobile cffediuc ci!lm fit virturis infinitz crgo non opoc-
:
ribiUs eft
pcr pau-
dora , naruranon fadt per plura ; non cnim
ei.
fblura racionis eft,ncc
aUquam corapofidoncm fadc.
dctcrminatx moquid moucns virturis finitz uerccprirauraroobiIe:qaiaquzcunqueopponc- imteUifemi* f^"'^ P^rcncur primum mouens moucrcc fine labore
&
Vndc dico ad przfens , qubd prxtcr pri- ^^ ^^^ mum moucns aUqua Incclligentia eft,qua moucc c^i^, caelum,& hanc dicimt animam mundi. j Ad pciraum argumehcum dicendum, qubd il- Ad primiim. poena.
lud
XII
Lib.
8^8
fieri pec pauciora , & xquc non oportet ficri per plura nuucautcm Intclligcntix moucnc continuc, vt
Metaph. Ad
!ud qu6ci poteft conueiiienccr
:
,
afnmiLentur primo principioin caulandoivt etia explicent virtutem,qux eft in ipfo primo princi-
Nunc autem
pio.
virtus primi principij
non ma-
hoc , qu6d intelligatur taritiim mcdiatc mouere primum Kiobile nec quia ipfum primum cantum moueret immediatc illud pcrfcdkior enim eflct aedificator , qui poflct domum nifeftatur cx
;
:
fiqbrc
,
quac
ipfe pcr fc illam eflet,qiii poflcc
rcnt,
quim fi facerct.Similiter Dodor mclior
domus
quam fi
poflet aliam facere,
faccredifcipulos, qui alios doce-
ipferoluseflec doccns. Similicer in
propouto inagis manifcftaturvirtus&potcntia primi principij ex hoc , quod poteft aliquid caulare,quod poteft mouerc aliud, quam (i ipfe iilud jnouerct.
Ai
§lu»rt fo-
nuntur flurt$
Ad {ectmdum diccndum, qu6d plui*alitas mo-
fecu»'
dum.
motorts
frimi mabi-
mo principio.
Ai
tmium.
Ad tertium dicendum.quod numerus fubftannumerum mobilium:fcd Philofophus ex numcro mobilium concludit numerum
tiarum exccdit
J/iumtrHs fubjlanti/irii
ftparMarum iubftantiarum. numtriun mttxttdit
bilium.
Ad rationes inoppofitum dicendum,qu6d etH primum mouens moueat f)Ctibile,non c
& ap-
vt intclligibile
oportet qu6d moucat
vt intclligibi-
ab alio,{ed vt \ feipfo^vndc propter hanc cau-
iaxa noi) oportet
ponere aliud mouens cffcdiuc.
Auiccnna, qu6d moruscccli
traofiTiutabili
mocus cnim
;
quam caufam tct in
moru
iritclligcntem
grauis
dcorfum
eft
rcdo
in
caufarcraotafcurcnoiuta eft.Requirit igitur
ali-
2
opinie
Am'
«»»'•
remotam ficut pa, caufa cnim quare ;
grauc nunc
eft ibi,nunc hic,cft, quia nunc raagis tcrmino,& nuncminus.SimiIiter in propofito nunc cft vna pars mota,nunc alia, quia vpluntas mouens rcmota eft.
diflat a
Item
non videtur
,
fempiternus
,
&
efle
empiternus
,
verum , quod
efTeftus
vnifoimiter fc habens a caufa
!)roccdat tranfiTiutabili
nunc autcm motus csli
:
& vmformis eft voluntarius
procedit a voluntate vniformiter
fe
:
ergo
habente.
cft amotore vno ; fed fi moucns innouarctur per innouationcm panium ipfius motu^ , tunc cum partcs motus
Prxtcrca.motus vnus
voluntas
unt infinitat;quafi infiniti eflenc motores confcquens non eflet vnus.
torum non fempcr ponitur propter dinunutionem virtutis j im6 in propouto ponitur proptec manifeftationem eius , quod eft virtute in pri-
lii}
illud dicit
a voluntate
;
& per
SCHOLIVM. MoTV immMtahili
s ,
cali eji
^uia
eft
biUs.-ergo dependet
a voluntate
intelleSluali
&
effeBus vniformis inuaria-
ah inuariabtU caufa.Fide Sco-
tum in hunc textum vbi exponit mentem Philofophi:& con,^6. huius Uhri, vbt merito reucit AriftoteUm afferentem ,fi effentplures mundi plura etiam prima principia neceffario effe ponenda, Tex. etiam ^o.hicvideturponereomnesinteBigen-
muUis lapfus eft , nonfolum contra veritatem fidei;fed etiam contra muUa lumine naturtt nota. Et tamen ibidem ait antecef-
tias effe Deos. Certe in
modumfa-
foresfuos traEiaffe de hacfcientia per
Netat etiam DoEtor inhunc textum D. Thomam ex eo male intelleElo pofuiffe materiam effe rationem indiuiduationis. bulationis.
Scd quzcunquc func numcro mulca, nvulcam maceriam habenc vna cnim & cadcm raciomultorum,vc hominis: ,
Ideo dicendum,qu6d motus csli ctiam \ vo-
Socraces vcro vnus.Quiaauccm quid-
quid crac efTc non habec maccriam primam.Entclechia cnim. TVjf .49. Eji firaUusTextus fiiom
,
conformis hukqutt-
/\i.
njbi tradit
frtmum mouens non
ejfe alterahile.
QVifiSTIO XVIII. Vtrum ipfum calum, vetprimum mobilemoueatur a voluntate pure inteUe£fuaU
d^ intranfmutabiU
?
luntatc intcllcdluali rfl fcd paniculari;& idco laris.Eft fi
non tamen
,
eflfe
vniuerfali,
poteft alicuius flngu-
etiam a voluntace intranfmutabili ,
aliquis intendat
nam
mouere ad aliquem locum, vel
terminum , vcl prxconcipiat diftantiasintertcrminos ; non oponet mutare voluntatcm in qua- Non operttt 'veluntattm cunque parte motus:non enim przconcipit par- rtnouari ai tes diftantia: , vt diftin<5las;fed folum inquantum aouas parttt
vnum,& vt in potentia.Vnde intendit vnum motuVn
,
cuius partcs funt
it\
potentia
;
motus.
& ideo non
obftantemotu,vel diftantia partium , vnitate vo-
non mutata per totum motum intendcrc;& ideo non oportet voluntatem,^ qua procc-
luntatis
motus , renouari fecundum rcnouationem partiuminmotu. dit
AproiWf num.
30. Auer.
1
1.
mttaph. com.
5 (f.
S.Thom.
ttH.$.
Durand. i.dijlj. qutjl.yBiSoldift.i^gutfi.i. Hetu.ibid. qutft. i.or;.^. Mairon. i. dift. 4;. qutft,^. A\iKol.t,dift.7.q.t.Gind3Xi.quodl.i}.qutft.6.Cooymb. fufru
Ad primumdicendum,qu6d voluntas £tualis
duplcx
Speculatiua
citati qutfi.-j.
cft vniuerfaIis;pracUca fingularis
ide6 a voluntate intelle(Sfcuali pra
VIdcturqu6d nonrvoluntas frmum
nr-
gumtntum.
funt circa fiqgularia
voluncate Steunium.
Item
,
:
intelligibilis cft
motus & opcratio ergo motus cOeli .non eft a
^dtus vniuprfalis
,
fed
intellc<5luali.
tranfmutabili
enim producens non tranfiuutarctur, non producerctur n|agi« nunc.qu^m poft. ltcm,fj moucns coelum non eftct tranfinutabilc,non eflet aflignarc
,
quarc nunc produccrettu: non.
vna pars morus,& alia Oppofitum dicit Ariftotelcs
omnes tabilcs.
;
&
benc po-
Ai ftimum, Veluntas fft. ctdatiua
^
frailica.
motus proccderc.
Ad fecundum dicendum.quodnonoponet il-
AdftcUdum.
quod dc nouo producitur , ex caufa rcmota feu innouata produci fi aliquis nunc intendat cras currerc , non mutati voluntatc poteft cras lud
,
:
omne nouum ab aliqup
proccdit;fi
Ttrtium.
tcft
,
4
intellc-
pra<5Hcaj& fpeculatiua.
cft, fcilicet
currere,nec oportct voluntatem cras mutari:vndc
dc agenti naturali proccdit ratio4& nondc agentc voluntario.
Ad
tertium diccndum
intendit
totum
dicit
cnim qu6d
funt in potentia
fubftautiqc immatcrialcs funt
intranlmu-
quiavoluncas ficremoca
:
,
quod moucns coelum Ad
motum > & ,
quia in rootu partes
idc6 pars fucccdit patti :
,
non
fcd.quia incendens to_
tum,oportet pactesfuccefnuc produccrc.
Quarc
ttrtium.
Qu^rtioXIX. Quare & rub{Vancias,& principia immobilia,&: infendbilia tOw rarionabilc cxi-
Tex.^%.
ftcrc.
mo
QJiESTIO XIX. Vtrum
oforteat ponere alitjuem
excedentem in
ifjis
numentm
metoribus
.
Fcmr. i.ctmrmgent.tMf.
fx.
Diccndara,quo
VIdeturquddnon:Numeras cft
quanritas di-
foeta; vcl numerus eft res mathematica \ conrinuanon rcparata;rcd intclligentiac funtabCque quanritatc:ergo in cis non cft numcrus.
Itcm,quant6 aliquid propinquius th minus habet dc mulritudinc
;
cft vni,
tan-
fcd Intclligcn-
ds funt propinquiorcs primo principio,quo
i
eft
cxcfcdcns:crgo ncc fubftantianim.
Oppofirum;quant6 aliquid cft pcifaSHus tanth habctefle in maiori mulritudine ; quia multa
bona mcliora funt paucioribus
;
(ed fubftanriz
imnutcrialcs func peif^dtiilmue intcr fubftantias:igitur,5cc.
luxfa hanc dubitarioncm qu*ritur vtrum fic poncrc aiiquas fubftantias feparatas , ordinem ad :
netuU ft*ntit.
fubftf*-
motum non
non (ubponcnda: (ecundum qBod
habcntcsJEt vidctur qu6d
ftantiz ieparatz funt
:
rM* pHt trdifu Mdmc- funt in oprima' difpourionc:(ed in oprima dupofirione funt vt cau(at;(cd caufae non funt nifi pcr tnml ^liuftitMis r. compararionem ad motum:crgonon funcponciifrimum »rda: nifi per comparationem ad motum. gmm. Item,in cognitioncm (eparatoram dcuinimus Setunium. pcr cognitionem (enfibiliura ; (cd nihil apparec nobis dc fubftantiis feparatispractcrmotura crgo non cft poncre diquas fiibftanrias prxter corapararioncm ad motum. Itcm , dicit Philofophus , quod fi aliquae funt Tmium. :
Oppofitum:Supcriora,non (unt infcriora ; (ed magis e conucr{b:fi non cfict motus,poffibilc cf(ct iub(Untias feparatas cffe : poflibile crgo cft fubftancias cdefine compararione ad mocum.
SCHOLIVM.
vnum
Secundum veritatem , numents intelUgentiarum excedit numerum corporalium: ^uia ad perfeSionem VniuerfifpeQat ,nopUiora ex-
diuerjis tnotihus.
cedere minus perfeEla.D.Tnomas i.par. tjuafi.jo. ttrt. i
.
ita haver.-ConcluJio
fedtiora
enim
,
canto funt in maiori cxceflu : corpora
ificorrupribilia
hile efiplures effe
Angelos ,
tjuitm
:
tjuia
:
leftia
t«e-
exet-
dtmtimftTior».
exccdunt corruptibilia in
&
cota
riorunu£querarionabilccft,qu6d fubftantiae feparatz exccdant omnes fubfbntias materiales io mulritudine.
Ad hoc tamen non eft dcucntum ncm inquircnccm , ncc pcr fcnfum
,
pcr rariovel cxpcri-
mencum;fed fbliim pcr rcuclationcm. Vnde Philofbphus pcr fenfiira expcrimcntum procedens circanumcrura fubflanriarum ponic numerum motuam:ipfc tamcn fubiungit quod hoc ra-
&
tionabile
,
& non neceffarium & ideo fbrtioribus :
reliiujttatur.
Ad priraura crgo diccndum,qu6d in feparatfs 4 noncft raulritudo , qu£C eft numcrus , qua: cft Jid frimum. quantitas difcrcta : fcd eft multitudo prouenicns In fefMTMtis ntneft mulcx diuifionc forraanim , quaeeft de tranfcenden-
&
titudt
ribus.
dif-
creta.
Adfttudttm,
propinquiores prirao prindpio, idco minus habcnt dc compofitione in fui nafcparatje funt
: non camcn oportct, qu6d propter hoc rainus habeaiit de multitudinc. Ad tcrrium , quod Philoibphus proccdic fccxpcriracnmra ; &idc6concimdura (cnfiira
cura
numcrum fubftanriarum ponere (ccundum numerum raotuura. Ad fccundam quzftionem , iam didum eft» quod aliquae func fubftanciz feparata; ordincm aid
motura non habcntes
;
potcft dcucniri pcr fcnfom
& ide6 Philofophus
ad hoc tamcn
non
& experimcntum: innuit huius
oppofitum : vnde rariones proccdunc fuis viis.
incruU-
drtnagrana (^
Ctrftra
enim fubftanda a^uorura padiuorum motuura eft rcfpcdu corporum fupemagnitudinc
tamen inteBigentU venit
auoadfpecies non tjuoad indiuidua
itr fenftbiliS*
motuum. Nunc auccm de (epararis cognirionem haberc non pofiumus.nifi per efrc£his:nullus autem cffcdhis eorum apparerct hic infcrius praeter motum:idc6 Philofbphus non poteft poncrc nuracrara fubfbntia-
uenic
cjHomodo vna,moMert pojfet plurej orlfes,vel
rumfit ma-
fcparatarura,iuxta nuraerum
&
Intiiligentiarvm mtmerMm pofuit Philofophns iuxta nttmertim vdriorum motHum fitperiornm corporum prohahiliter , tjttiA vix capipotefi,
5 'ntmerut
Philofbphus vcr6 ponit nuracrum fubftanriarum
Ad (ecnndum dicendmn/]u6d quia fubftanriae
fubftanriiSjfimt finis alicuius larionis.
^
inteUigentiM-
locis.
qiiant6 aliqua in toto ordine vniuerfi func pcr-
tcx. 44.
caum non
f»-
fufficienter in pluribus
& 48. fcd numctus ipfornm mo-
phum
fint
numcrum (pecicrura quam opinioncm Philoib-
Itcm,nuincrus fubftantiarum (eparatarum cft numcrum momum iecundum Philoib-
iuxta
An
phus improbat
:
rumfeparacarum , nifi ioxta numcrum rootuum. Veritas tamcn cft , quod nuracrus fubftantiarura feparacarura exccdit raulrimdinem omnium fcnfibilium. Cuius rario poteft habcri cx hoc , quia
:
dinc.
Tmum.
nuraerum (ubftan-
riarura (eparatarum iiuta
fcnfibilium, vt ideas
SttmuUtm.
hnius textu 18. &fe-
cup.j yide Scttum •j.huius qiufi.i i .& 18.
Du-
FUad hie ^tuJi.iJirt. i .<^ 4.
mt-
•
f^ x.cntrm itwHt
i.par. (fudft.i ii.«r/.4.
T3Jid.x.dift.f qu£ft.^.Gmlcl.PMrifi*njrse.}.dt Vninerft
TrimMm
vf 7
&tex.^ 1. &fe<ju^.& i Mortdiitm Nicomachioatm cap. 6.& u A£traltum Eudemiorum quen.
eMf.9i..(^ ^Mft.i.de ptttni.»rt.g.tA3ig\(i.i.dift.ii.
fitm.
Suarem de Angelis lib. i. i. Plato pofuit mtme-
rumfubfiantiarum feparatarum/ionfptritualium, fed iuxta ideas rerum fenfibilium:tjuem variis locis reiicit Arifioteles ,
ApIirod.cmtas qiuftuitutctdtnti. Auei.bU ctm.4f.S,Tho.
in i.fnr.L.fmr Mtf. «4.
poterat, &c. yide
cap.ii.&dift.^^. Afet.feCi.
fefordtis ?
hicUS.f.^
839
arborum folid. Locut Dionyfi\ eap. 14. tUcalefii hierarchta , quemadducit D. Thomas nonprobat excedere Angelos res fenfihiles ,ftcundjfm numerum ipftrum rerum , fedfecundum tjuod a nobit numcrari poffunt ,iuxta id Apocalypfis.j. Poft haec vidi turbam magnara,quam dinumcrare ne-
£teo
Ad
ttrtium
1
.
Lib.
840
X
Metaph.
1.
numcro habcnc maceriam
ferunt in
fuic fupra 8. ccx. ^.
Et eorum quac funt in-cadcm fpccie, diucrfa non fpecJc,fcd quia fingularum
&
PraEcerea.fi
nccadcm. Tex.xy.
rius;non
habcrenc matcriam
nam
,
adhuc fpccie
cunc dif!crrent per hoc,qu6d
ma-
teria vnius,alterius eflec potencix a matcria alce-
enim pollent
uerfificar?m,cum in
cis
difFcrre per
non
fic
materiam di-
quanticas
;
fed di-
facir diuerfitatem in genere:
ucrficas potenciae
quia propter hoc corruptibile
ytrum IntelUgentU differantfpeciei
non
numero. difFerrent
XX.
di^m
vt
& conucnicncia in
poceft elFe diuerficas in fpecic,
fpccics , hc moaliud fu^ materia ucns,& mca ; vniucrfale autcm ratio-
CLViESTIO
(
igicur in InccUigcniiis
)
differunt in genere:crgo
&
incorruptibile
infia*^ 1 par.qutfi.^o.art ^.Alet^ds x.par.qutft.io. memb. 6.ttrt. i.(jf x. Gabricl. x. dift.}, qtuft.-.etrt.x.eonel.i. (> j.Mirfil.^«*/l. jw»»* i.Richati 6.defot$nt.itrt.4
i.tiift. } .»rt. }
.qutft.\.vi£i\.tn
jlngelif cMp. 11. f^in
i
.p»r.dif.i %i.Sua.t.ltb.j.de
metaph Jijp.i^.feS.i.a num 4 }
VldeturqiiMnon. Qjjaeconueniunt inhoc, frimMm *rquod in eis eft nobiliflimum,in ^ccic congummtum. ucniuncinam difFerinciafpecificaaccipitur ab co, quod eft nobjliflimum ; led omnes.Intelligcnriac conueniunt in intelle^tqalicatc, quodeft nobiliA Stemdum.
Cmum:igitur,&c. Icem , magis
iis
non
-diuerfificant (pc-
&
relledusrergo non diucrfificantnr in fpccie. Terltum,
&
Intelligcnciat diftinIcem ; anjma humana guuncur per oppoficum;fed omnes humans animae funr vnius fpecici igicur Intclligenciac non :
erufit vnius fpccici.
Ad opppfitum;in cadem fpecie non
inueniitn-
&
tura aliam^fed ficut proprium, conimune,
5
&
dc-
&
tur differen' tiai
terminacum ; alioquin in afino equo cflec alia forma fupra fenficiuam communcmjquod caraen videtur vcrum. Sed ficut animalia irracionabilia diftinguuntur fecundum diuerfos gradus animac fenficiuae
:
eo
modo
Inrclligcntix diftinguuntur
fecundijm diuerfbs gradus
rum
omnes
cft,qu6d
conucniunt in
hoc gradu,
picur ibi
intelledtiuae.
Vnde vc-
Intelligcntiae intelligunt,8c
camen conueniunc
int elligere\non
vel in illo.
Vndc ab codem
accipi-
nomcn 5c ratio gencris & difFercnciar.
Ad aliud dicendum , quM
magis &miniis in
Ad
feeuH'
cadem forma non diuerfincant fpccicm.vt magis dum, Magii (^ & minus in albo:tamen magis & minus in diuer- minusinferfis formis poflunt fpeciem diuerfificarc , vr dica- ma quando tur,qu6d ignis
Ad
cft
"variant fpe-
perfedtiorfHbftantiaacre.
rcrtium dicendum
,
quod bonum
fpeciei
prxponderat bono indiuidui. Nunc autem eft ita qu6d in gencre fubftantiarum inccUigibilium,
anima cencc infimum gradum
intendic
in litera:igitur,&c.
qu6d
&
&
genere}
quod eft nobiliffimum in re:di{Feren- Ad primum, Vttde accipilia tamen non fempetexccdit genus,ficut vna na-
poftcrius; fccundum prius (cd Inrelligentis diftingnuntur fecundum prius poftcrius , fpcundijm auchorem dc Caufis , fecundiim ordinem motuum per Philofbphum
rur aliqpa difFcrrc
^
differunt
pitur ab eo
cicm,(ed incelligentiz folum difFcrunt fecundiim
magis & miniis ; diffcrunt enim per hoc,qu6d vniuerfaliorcs inquaedam fimt Ipirijualiores,
Le
Ad primum dicendum ,quod difFerenciaacci-
in
& min
eor-
incorruptibi-
diccndum, IncclUgemix
(pccie difFcrunc. 8onaucn.i.J
§luare ruptibile
eft
quam
Ad
tertiunh
idc6 rationabile
;
cft,qu6dattribuatur Intclligentiis illud,quod lius eft;fed
ciem*
mc-
mulcicudo fccundum fpcciem melior
numcrum;& hoq
multicudo fecundiim
primum mouens
:
& ide6 non oporccr, eadem
plures fint Incclligentiae in
fpccic.
SCHOLIVM. "
H
P refpondet non fecHndum fropriam fententUm , fed ad mentem Commentatoris , pluref Angelos non fojfe ejfe tiufdemfpeciet. Oppofttum autem tpfe habet $.huius cap. Dc vno tex. i z. fitse fatis de lih.ix.tex. 49. lib.i I. tex. i8. hoc agitj.huius ejuitft. i }. vbi num. 14. in hanc partem inclinat.Sed efuidquidjit de eius mente cir-
Et harum,quxprima,& fccunda, fccun-
I
dum
&
&
ligentias pojfe ejfe eiufdem fpeciei:& folutt ibt loca
Nec eft , qu* contrana ejfe videntur. ^uod inferas ex hacrefponfione,ipfumftbicontradicere locis ex hocipfo opere citatis , auiforte has
Fhilofophi
T(fAr,
44.
CLViESTIO XXL
&
(a hoc i» A/etaphyJtca,inTueologia 1. dift.^.q.y. txprofejfo contra D.Tuomam probat plures iniel-
ordincm cundem lationibus
aftrorum palam.
Vtrum ordo fuhflantiarum fefaratarum fit fecundumordmem corforum latorum > Aphrod.Wf num. ? o.S Thom.lei{.t.i^ qutft i f. de m»l», «rMo.Albcrt.Magnus i .p»r.Summ4 ^.^.«.ttf.Caprcol. im.dtft.i.q.i.»rt.i.M.ziot i.dift.i^ q-t.fUind.htc q.j. art.i Suii.dijp.j^.metitph.feil,i.num.zi. Conymb.i,
de Caelocap. ; qu*ft.%.Ioia. i x.tnetaph.eap.t.
qutftiones nonejfe tpjiu6:quia in cjutbufdam proce-
ditfecttndum mentem PhHofophi^vel Commentatorisjtn aliis fecundum propriam:in nonmtlUt etiam
magis difputando,quam refoluendo,& problematice proponendo , quam ajferendo , vtriufque partis rationes ponderatyVt monui ia prtfatione ad qud-
Vldctur qu6d non. Nam maior virtus requi-
Frimum »* ritur ad mouendum maiorem magnitu**^' dinem;fed Sol excedit alios plancras in magniradine;ergo moucns Solem eil maioris vinutis;f(;d Sol
cft fiiperior
planeta in ordine:igiiur,&c.
vinus ordinspicis & regulan& rcdijfcd motus aliorum planecarum permotum Solis tegulacur & fcquitur
Icem maior
ftiones Metaphyjica.
efl
Sectntdum.
tis,quam ordinaci
Dicendum
,
qu6d Intelligentix
cie,
quia in vna fpccie
tia
quia fecundijm
tis
;
a maceria
,
eft
difFcrunt fpe-
tantiim vna Intelligen-
Commcntacorem
aequalis cft
in fepara-
numerus jndiuiduo-
rum. Nam iftaquac conucniunt in
fpecie,
& dif-
,
ipfiun^crgo maior vircus
Solcm
moucit.
Icem , cx fenfibilibus deuenimus in cognitione fcparatoru;fed plures elledus SoHs apparct in iftisiiiferioribus,
quim alicuius alterius
plancrx.
Oppofitum
Tertiumi
Quxaio XXI. Oppofimfn dicit Philofbphus didt enitn, qaod prdo (ubftantiarum feparatarum cft (ccundum ordinem corporura^ latorum & motuum: iginir,&c
8^1
:
Palam autcm,quod diuinirsimum,& ho-
SCHOLIVM.
Q^VifiSTIO
ResponditW mentemPhilofophi i/tteUiordinatM
ftftti/tf
ejfe
uiriftoteUs in hii
hic
giam
intelligMtfe
,
»rt,i^(jr
& ntmtero orbittm & lationttm Giiudam
Aftrologos errantes.
tiiSlts
K^xoAvi.bit tntm.x-j. S.Thom./ri?. 1
Alenfu
ordinator orbis fuperior
,
ita (c
habet ad plane-
ram infetiorem quanto enim planeta eft iiipeqor , tanto eft vniucrfalioris virtaris & diutumiSatumus enim habet refpcdhim ad loca & tatis. :
ns
pUutetd
reffidunt rei durMtttTtem.
tempora vniuerfalia
:
vnde
permancntia. loui vero attribuitur bcna
rei haMarri ver6 virtus qui vnaquatquc vir-
bitario.
Vnde
tus repellit fibi nociua.
refpo^m (cruiunt
habent fupri
rci
;
ifti
planetx
trrt
rei exiftentiam
primo mobili , quod
;
&]fijb-
principaliter habet
fupcr durationcrrt
caufaltrarem
tatem
,
vt dicit Philofophus
&
i.
Vidc DoAoiem qi.frtUx-& in yi.i&1i»odLi4.iK.:..
i.dift.
Vldcttu: quod non:Omnis
i fciens fuam cfTentiam,fedit ad ipfam reditione completa per ^rtrmtmar^.
Auftorem deCaufis; Propof. 15. Sedprimum principium nunquam fuam exit efTentiam ; quia nuUo modo mouenir ergo fibi non conucnit redirc ad fuam eflentiam. :
Item yirtteUigere eft quoddam moiieri,pari , (cu mouerur,vcl parinir, vcl pcrficitar a feipfb : crgo nihil inteUigit feipfum. Item , intelledus intelUgit fe , ficut anima, pcr Ariftoteiem j. de anima:tcxt.5. Si crgo primum principium intelhgeretfcipfum , inteUige-
S'""^**"!»
perfici;fcd nihil
&
ret fe per aliud
inteUigcndo
fe
ficut
,
anima
quod
alia;
eft
,
Ttriium.
vcl intclUgeret
contra Ariftotelcm
j^
in iflo
Oppofinim innuit hic Philofophus.
pcrpetui-
hoc
irt
C H O L
S
ii.
V
I
M.
cap. 4.
3
Trts mferi»res
attribuitur rei
fibi
paTt.qit,i^.
$.difp.t. j.r.
eorttm fpeiiat itfdagatio.
Diccndum, quod ordo e(l fn fubftantiis {epafecundum ordinem in ipfis motibus. Corpus enim continens comparatur ad corpus contentum , ficut totum ad pancm diuifi , & forroa ad nuteriam,per Philofophum ^.Phyfic text.i^. Et idem planeta fuperior ad huteriam , ad quam
i.
^
ftthtnde vera fttnufedad Aftrolo-
,
(^
1
eeatra^entts c.ij.f^ f.x.J* VtritMtt a.^^. p.q.XiJBttubr.x^ q.i^. mtmh.j. Heoticus I .
qntdii, qx. Saaiez i.pmrt.lib.i. esp.i.. in met»fh. difp.io.feS.i%. mMi.14. Simifnng dt Ht» vtt» : tralt.
tamert
ratis
Tm fMptriO'
?
ejnod
:
fecttttts eft
ex
XXII.
Vtfum primum princiftM^
iuxta qjrdmern orhttim, quos
tamen nulla ratione probaritotefiy fed tantttm congntentta ^uadam. De effeElibiu ejKos ajftgnat Planetii , nuUa etiam eft certitudo. moturtt
'^
norabilifsimum intclligit.Trjf/.yo.
rej^itiit
mHum.
:
virtutcm magis dcrcrminatam.fciUcet, fupcr ge-
quam faluatur efe ipeciei , & ad quam omncsalij motus rcducuntur. Metcurius
nerarione, pcr
adhuc magis habet virtutem determinatam fiipcr mulriplicationem indiuiduorum vndc mul:
tos habct motus
,
&cum
Luna vcro
iangitur.
terminatam habct
,
,
omnibus
,fupcr materiam
^
&
Quanio igitur orbis eft fii-
tanto habet cfFeftum fiiperiorem
&
35*WV.«-,''
plancris con-
adhiic magis virtutem dc-
fcilicct
tranfi-nutationes eius.
pcrior
,
&
diutumiorem , vniuerfahorem & corpus mouct tanqium inftrumentuni fubftanriac leparatac. IgitHj: quanto fubftantia feparata mouct orbcra fiipcriorem , tanto vniucr(aiioris &; diuturnioris eft vinutis. Vcrumra.. ,.1. n mcn quu mtcr omnu motus Solis nobis eft ma.
nifeftior
fuper riores
D E V s inteUigit fe,& per fe
vtxh qtratuor planetx infcriores afpe-
Ah'j
^him , & virtutcm detcrminaram habcnt fuper motus ipforum inferiorum ita quod Sol habet
.
,
1
•
& Sol principahorem virtutem
motum , ,
;
ficut
habet
cui dcferuiunt tres Planetae infc-
StcUato fubfenu'unt tres Planctac
Do^or
i.dift.i.q.i.
tra~
.
Scholittm ibi pofitum,
Didt enim qu6d agcnte
in operatione
mancnte
in
& noccftopus in z(ku
> quia obieihim eft dc Anima tcxt.jS. dicitur, quod fenfiis fenfibile etiam adu idem funt:fimiHter inteUigerc in aftu, incencdus in a6hi. Sed ip-
ranre,
in ipfo.
Vndc
5.
&
&
non
fiim inteUigibile
dum^ipfum
,
eft in
fccundum
(ed
iflara fpccieni aflimilatur
& propter hoc
inttUigente fecunfui
fpcciem
,
& per
^
intcUigens inteUigibiU;
inteUcftuS
cft aliud
ab inteUigi-
biU;quia intcUcihis eft in potentia ad inteUigibi-
fbhjm fimiHtudincm ad fomiara ; quia'habet eius,& non ipfum,& in primo principio non eft
le
vt potcnria, vt didhim eft fitpra q.5. huius
non eft ibi fimplex.
aiiqua diucrfitas
:
imo
In inteUc£hi igitur eius
fpccies ficut in
eftct in
diuturniores.
ficut
Per hoc patet ad rationc$:Probat«r enira qu6d plures cffeJfhisapparent Soh's , hoccft venira; quia eft caufa maioris diuerfitaiis. Ex hoc etiam
eo
,
:
ideo
cft fimpliciter
non
Dettt inttti-
eft aliqua £"f^'f*[f**
inteUedu nofho:quia antcquam " f''*"»
non
intcUigit in potcntia
potentia.Ncc
eo
eft in
:
quia
eflet diuet fitas
:
mnc
alia fpecies in adhi:
ciim inteUcdus nofter inteUigit:quia
teUcdhis,
im6 iUud idem in
fic
ipfi) eft
in
in-
& intcUe^m & idco feipfum inteUi:
git pcr fcipfum.
Ad primum dicendura quod redire fupcr fiia quam pcr fc (ubfiftcre:
(e'quinir,qu6d eft maioris vinutis.
,
cflentiamnihil aUud cft,
Scvti Oper.toTtt IFl
1
ipfiim obic(3xim operarionis eft in opc-
;
intcUigat
&
& xi.&
Sed theoremate i ^.videtur tUcere hoc non demonftrari : vide
parcntnobis in iftis infcrioribus cfreftustamcn Planetarum fiiperiorum funt vniuerfaliorcs
&
qitod fitse Probat
Elatu de prime principio cap,^on. y
fuperiores. hinc eft qu6d SoHs plures dFe£his ap:
:
art.^.nkm.io.
materiam.quodammo-
forma enim,qux
perficit
d6
cfFundit
fiipcrinfunditur fiiper matcria:
&
idc6 vinutcs cognitiux
fe-.vcl
non pcr fe fubfiftentes non BBBb
'
•
»
84i
,
non dicuntar aA fuam e(tentiatn redire ; fed vii;fltum»it frjmu frin- tQtcs cognitiux pet (c fubfiftcntes. Ciim ergo primo principio maximc conoeniat per fe fubu'•'^r^^^ '»/* " ^gjg ^ nuxim^ fic loquemio poceftin fc redire, yel ad fuam edentiam. ^^ fiionndum diccnHum,qu5d inttUigere noa MUcimii. eft pati,aut moueri , feeundum qu6d motus eft imperfe
Jli ttrtinm.
'
"*""'
iecundum quod
fed
1.
1
Metaph.
Lib. XII.
cft a
:
&
©idt enim qudd primum principium eft fuum Deitt
enim fuuro
fi
;
compararctur ad inteUigtre , ficut potcnad aftum ; /ed in ipfo npn cft potcnda , v t didum eft, igimr , &c.
ftantia tia
Practcrea ; intettigere cum fit operatio raanens in agcntc, fc habct ad agcns ficut eff^ ad ens,& fcft
perfc
qubd
effe
cnris
fcd di
:
ide6 illud intelligere dicitur fijlumpati, vel nioueri , etiam perfici non nifi fecund^m modum apprehcnfionis noftrz. Ad tcrtiu diccndum,qu6d ficut materia (e habet in ordine entium,fic intclledhisnofter fe ha-
idcm cft intcUidhis inwfllc
bet in ordine
ftcdes^, per
fiibftantiarum
intellc^hiafium.
jui
eft inteiUgere eflet aliud imelUgert. ab ipfo, tunc oportcret,qu6d fua cflcntia,vcl fub-
inteUigtfre
eft fupri
efe
:
eflentia prirai prihcipij eft
ergp fuus incelledus
Vndc^n
&
ipfia
& fpecies
fuum
fiium inteUigere.
cft
,
&
quam intclligit&
&
inteUigtre, ita
fiia
Nunc autem eft ita,qu6d materiaprima non habet ejfe naturale,nifi per fbrmamj & eodem mo-
fubfbmtia
do inteUe^s eft in adhi , vel non habet iejfe,a£ka, nifiperfomum , & fimilitudinem inteUcAualis. Vndeper fimilimdinem intcUieit inteUigi-
operado procedes in aliud,fe4 raanens in agente: difriinttm, nec inteUigere prirai proprie eft operatio proce-
hoc quod
bile Sc per
intcIUgere
teft
luum
intelUgit
inteUigibilc po-
,
imelligere
,
&
inteUigit
& hoc
niu
fii»,
Vndcnon
per aliud intellc£bus noftcr
quodUbet corum.
eft
Ad
fubfiftens, vel
fi
&
eft
non inteUigit fe per
fbriura,
,
Ad
,
fi
non
cfl incel-
fed
fic
Ai fecimdi.
cft
qubd imeUigere non vnde fi primum
,
aUud,fed feipfum
Adttrtitim
:
cflct inteUigere Sc.inteUigere fuura,
cflet Aiait inteUigere ,
& ipfum inteUigere non
tcrrium dicendum
principium
Primum quidem igitur
qubd noh
idcb principale; fed w«//»gtfr* primi
eft inteUigere
aliud, fed per feipfum.
fecundu operuio im-
intcUigere aliqusd accef^
eft it| fc fiibfiftcns
fed cft a6his purus;ide6
nifi
intclligat fc intcUigerei
eft in fe fubfiftens
acceftbrium intcUigcre.
;
;
cft fubftanda inteUigcs. munens. fecimdura dicendum, qubd non eft pcr fc
cnira eft in potenda ad aliud ficut intcUeiShis noiler
^entc
apprehenfionc nofha,fed
quod iniimus fit in ordine inteUigibilium. Sed nc non-eft de intelict^u primoj non eft ,
eft
Intelllyreeft
des fn aliud, fed manens in
intelligcndo
fiium »«^r//»j«-# potcft intcUigere fc.
,
Ad Primura diecndpra, quod inteUigere non
,
procederecur ifi infinitum:
non eft in propofito.
ligencia , fed potencia, racionabile &:
laboriofum
effe
,
&
inceUigentiae. Tex. y
concinuacionem
Deinde palam quia :
i.
dliquid aliud «rk
quam incelledus, fcilicecinceUedum ecenim intclligere & indignius,
MSTIO
Ciy
XXIII.
:
indigmUrimum
telligencia erunc
Vtrum frimum frincifiumfit fuum
celligenci.
T^rAT.
in-
yi.
inteUigere Vide Do&otet
citatpt
qMtfticn* «ntee*iemi
,
j.f«r.i. art.i.iiffie.x .5. fy- 4. CapjrcoL l.iif.i^.q»tft.i. «r.i. Fetiaiica. X. contragemet c»p. fo.
Caicun.1. 1
p*r.qut.ft
i\Mr.
5
CLViESTIO XXIV.
tcc.
Aureolami.i»/ j
Vtrum frimum frincipum
Suztet. iifp.fo.metaph.feS.
dlia in fe
^.nMm.i^.yidcScot.i.iift,t6.qu*ft.vn.Ai t.frincifium,
4jl
Auerrocs tex.cmttmeHt.^x.hf\ixf rel="nofollow">A.Hum.ii. S.Thom. i. contr, gentet <^ I. far.qutft. U. »r. y. e»f. {o. Cf qt*fi' *"i* yitrittue. Alenfis i. fttr.^qutft. %]. «rtic.i. d^ j Hcnricus in Summ* qutft: i ) 15. ify qtfoil. % qudft. 1.^ 9. Capicolus in i iift. j ^ Occam in 1 iif.}$. qu*ft, j .itgidius ini.i. 35. q. 1 Vafqucz.»» I. p»r.di/^. 60. Vide Do^orem in i.iif. 3 yqtittft. 1 . f lan-
^
Arof. II.
Vldctur quod fr!
intelligat
i
n6:operatio.dicit aliquid pro-
ccdcs ab aliojfcd intelligere cf^ qu^da opcra-
arg.
tio,
& pdmum principium non procedit ab alio:
.
.
.
^
.
,
ergo non Itcra,
Secunittm.
fuum
eft
inteHigere.
quis intcUigit fc intclligcrc
fi
,
non
in-
aUquid principalci fed aliquid acccflbriu; ficut dicit PhUofophus in prirao capitulp^fi ergo primum principium ellet inteUigere, ^llct aliquid
dria Uh.it,'qtufl,%.Mrt.u
teUigit
acccflbrium
Itcm
Tertium,
fc
,
,
ficflet
&
non quoddam raagnura. fuum inteUigere, tunc intcUigcre
eflct fe intclUgere.
fuun j imeUigere , tellfgcre fe
,
£t vlterius
cum ipfum
fic
erit intcUigere fc intcUigerc in-
& fic in infinitum.
Qppofitum
dicit hic
PhUofbphus.
Vldetur quod n6:intellcdhim cft perfe
DEV
efifuum inteUigere , alioc/uiin nen effet Vtde Scotumde , fed em in potentia. traElatu de primo principio cap.^.§.}. Con-
Item ihteUtgere fpecificatur
quara inteUe<5lum dignius piii
fuum
eft
caturperaliudifed hoceft impoffibiIc,igitur,&c. ,
patct
quod digm'us
qua rationc
hoc
ligerct
,
num.ii.
&
\.dif.i. tjuajt. i.$. 4. con.
non videre
priraura principium intclligic
:
dufionem
eft
quam videre,perPhilofbphum in Utcra:ergo pari |:ationc digniuseftaliqua non intdligcre , quam alia a fe,
aum.x^.
fed primura princi-
dficaricftper aliud:ergoprimu principiiu fpecifi-
intcUigerc
,
:
inteUig&t, vt nunc didba eft,& fpc-
4S1U purtM
s
Secuniitm.
pcroDie<Stum,tantb cnira ;^rW/>^«r«cftnobiIius,
Prxterca
SCHOLIVM.
Irimttm tiffg.
tcUigetis:fiigiturintclIigerec aiiaa fe aliud
&
fcd
fi
aliud
indigniflimum
:
:
inteUigerfct
igitur iUud,
&
per
vnura
quod eft
,
intel-
inter cntia
confequens intcUigitur aUquid
Tertium.
XXV.
Qusftio
melius eflet tion intelligcre.Hoc vi-
«U<{iii<]>Quo(]
denir efle inapofllbile qaod ipfe faceret aliquid quod melius e(Iet non facere.
&
raiio cftiniInoppofitum cft Philofbphus; cognitionem , hoc non eilec niH
hil latet cius
aliqua a fe iritelligercc
843 tttn frintiftt-
turpcr aUud.
lenmjpuifi-
Ad tcrrium dicendum
qubd inteUigcrc ali- ctu, qua vilia, non detogat dignitari inteUc^s , vbi Ai intcUc(fhisnonfiftit in eis , fi non impediatur ab imeUigendo digniora. Si cnim inceUcdhis fcm,
I
V
tertinm.
&
pcr intcUigat aliquid digniflimum
C H.O L
S
OUtSiiui.
xm in ipfb , & ideb fequitiu qubd non fpccificc-
imclU, gendo.iUud digniflimum aliquid vUc , hoc non derogac dignitari inteUedus ; fic intdligit pri-
M.
&
D EV$
fcit omtiefcibile
non tatrtMm feipfum:
tuUauatHm obieSum jiufcientia m in rM^iotit^motiut: Vide Scotum in lntat ttxtumy I. diihnQ. 1. (jtu/fione 1. numero 14.
iffe tttmeafolus ejf
&
& difiinEt^^.
^ftutft. i
.
•mum idebnon fcquiturqubd :
quz
inccUigat aliqua,
dignius cllct.nonintclligere
,
eo
modo quo
ca inteUigic
& fer totam & con.6i. ;
Comment/Utr hic oppojitum tentt cui PhilofofhHt/tiJiexflicetur,vt iam dixicum
InuHs. fatut,
Deinde palam quia aliquid,&c. Texi. yi.
Dotifre.
XXV.
Q^ViESTIO Dicendum eft
•
gfc
cuius racio eil
:
RdiiCmum hnius,
1 1.
ftum eft;
)
vt fupri oftenfum eft
(
eft
ipfum fuum
perfediffimc
fc intciligat, vt
J^^**
^^
mmfd'
fuum
lcd intelligit fe :
,
quzftione
per-
igitur
:
caelam 8e tota namra , nifi coelum
intefligit
ab ipfo depcn{cipfum perfedi
e/fe cft
,
funt in caufa
in fua cauCij
quod crgo
cognofdt cffcAus
modo
;
eft
omnia funt
fed
inteliigibilcm
;
nam
& inieliedlum
§ljuAi»fm- aut in alio.
*
•
co
ipfe eft caufa per
:
potcft aliud intclligcxc duphciter
'i^
,
in ipfb pcr
omnia ergo alfa inIntelligcndum tamcn eft, quod aliquid
tclligit.
Rcs
aut in feipfb,
,
dicitur intcliiei feipfa,
adaequatam;fic intclligimus
fibi
quando
homincm & afi-
num. Res autem didtur inccUigi in alio/juando intelligitur per fpcdcm alterius ficut pars intelligi didtor pcr fpcdem torius. Primum autcm principium non intcIUgit alia in fdpfis , fed :
inteUigit alia in feipfb cies, ria
pcr quam
,
quia fua cflcnria
eft fpe-
omnia intcUiguntur. Vcrbi gra-
in aliqno fpcculo eflcnt fimilitudines
, fi
nium ,
om-
&
fpcculum poflct fdpfum viderc , tunc fpcculum videndo fe omnia vidcret. Sic rcdc %» imt«&tBu cft in proipofito. T)rifu»tU>f etesntmimt,.
In intcllcvfhi primi funtfpc-
dcs omnium, non tamenfantaliud, qnimcffcnjia coraparata ad hanc rem,ficut caufa ad cfFcAum quia vnica dus cflcniia caufa omniura :
&
intdligendo vnicara cius eflenciam , intcUigitomnia.
cft
,
Ad primum,ciini
dicimr; inteUedam
eft
pcr-
fedio inteUcaus,dicendam,qubd intdlc
m. cius;&idcbcondadittario,qubdfuacfrenriafit ^
«/,%««.
Ad fecundum diccndinn,qubd intelliecrc non quod intelligitur in obicdum prindpalc quod intelli-
fpccificetur pcr obic
Jii ftattuUi. *
»
^^
^\
Kam.
1 1. Metttfh. ctm. p. S. Thom. i. p*rt. qMAJHtit l4,»rt.f.(^tU'vmtat*qmsft.t. Occiumi» \.ii^in3.
) 5 . fMi/?. t. tirt. I . Gabricl. quifl.x. tuttic i . tmtlMf.x. Gicgot.itn.difi )y.f.'V0*M.Fenat.i.«Mi*r/i^«s/.c«p.
{9.
Do&om
citat) f.tmttetl.
qubd non : quando primum prind* piom inteUigit alijid , imelligit ipfiim (ecnndi^m qubd in ipfb eft ; fed omnia ah'a funt in ipfb ficut in caufa
P^'-
gitur pcr fdpfum.
,
,
Nunc autem
obprimum,quia enim iatelligunprincipale
ictShim intdlcdhis diuini cft ipfiim principaliter intcUigit fc
;
alia
Scoti Oper.tom.Ifr.
,
& ita in vniuerfaU
TftttttltHJtt^
ergo fb-
:
li^m aliqoa inteUigit in vniucrfali.
PRctcrea , cadem eft difcrcrio primi ad quodcimquccaufatum , & caufari ad ipfum fed per
SttUMtbtHt.
;
nuUum
caofatum poteft diftindle apprehcndi ideb diftin£b^non potcft ; cognofd. diftindio ptimi
&
Prattcrca,propria &difh'ndfci cognirio habctur
pcr rarioncm ptoptiam
:
cum
intcUigit aliud per fdpfiun
idem non
igitur
poflitcfle propria rario diucrfbrum
,
propriam
,
Ttrtittutt
&primam
& diftin-
Aam cogra*rionem cotum non poteft habcrc
&
Adoppofitum : fi diftinftam propriam cognirionem non haberct aUotam:fuum inteBigert pcrfedUfCmum non eflet. Ad illud dicendum , qubd primum prind» pium fblum inteUigit aUa in commimi inquantikm fimt entia , & non diftiiwSl^ , ficut fi igm's cognofccret fcipfuro, cognofcctct natnram caloris
,
& omnia alia inquantiim fnnt calida.
propofito,/j(7f primi eftcaufa
idcb in cognofccndo
fc,
Sic in
omniam aIiorum:8c
cognofcit naturam cnris
& omnia alia inquantum fimt enria:& iliacognirio
communis eft,non propria. non vidctur vcnmi:nam cognitio rcram
Illud
in communijcft cognirio ria fbliim.
Cisxn igitut
impcrfcda,& in poten-
inteUe^s
dar ab vniucrfali ad fpcdiale
,
&
proprium, proccdit de potcntia ad
nofter proce-
a confufb ad
adum
impcrfcdo ad perfcdum.Nunc autcm
primum
fi,apct/c
*''*'
intelligat
^
dimnae?
'^ intelligitur per funilitudincm velfpedem ptopria
**
,
& totam nararam
omnium aliorum, fed
caufa
tSe&as aliquo modo cognofdt caufam
voluntatem
alid frffrie
Vldetor
Item fuom
modum
§mni4
iam di-
cognofceret.
quo
Vtrum frim»m frincifium
inteUigere eft
ergo
»
eft
intelliganturomnia, ad quacvir-
non coenoiceret ,
tn*.
intelli-
fcd requiritur vt perfei^ffim^
^ extendit cum
^^fcJttS "^ ^^^ 0tUn
:
\.
inteBigerti vt
qua:ftionc zi. ergo
pcrfcdiffimum lc
quod omnia alia fe ; primum prindpium
,
,
eft
perfcftum ,
,
& dc
inteiigert
& nullo modo impcr-
fc£hun,& non in potcnriarergo non inteUigic alia folum in vniucrfali , quia fic intcIUgeret alia imperfedic.
):(
BBBb
X
SCHO
iMtBiftrt frittunifrt'
k ftihtiatUaUm.
tidit
XII.
Lib.
844
Metaph.
'
"
&
ctHufque apprehcndcrc , peir confcquim» quodlibet aliud fub propria racione poteft io'
SCHOLIVM.
tclligere.
DEVs catifat
omnia alia a fe di^inHe omniafecundum (fuod conuenium,
runt inter fe,
& imperfeQionis in nobis
tjuia
&
diffe-
eji
cognof-
Ftde eum i . diftiaii. 3 9. C^ dift. }. numero 10, »1. &traSat.
cere res confuse. 1.
,
rtoHtt
Adhuc autem
qiulitone i.art.
pofitum Tex.^i.
de primo frincipi» cap.^. con. 4. Non citat Do^orad hoc ?hdofophum\ ^uia nonparum fauet fententia neganti
Deum cognofcere alia
Vt
afe.
Ideo dicendum
&
enim aliqua intplligir licut borum eft caufL*riunc autcm non il(blum eft caufa illius in quo conuenit , (cd lius, m quo difFert , & ppt qnod fpeci^ diftinguiaiftincfibi
:
:
igitur ca pcr
quz
ferftite fri
pii »Um i» 'uHgit.
Praterca (
vt di6him eft in 5. tcxt. z i.
)
fed qua:libct for-
mo funt omnia
,
qu£ res ab inuiccm dimn^ guuntur vndc primum principium comparaper
:
tur ad alia , ficut perfcdhim ad imperfe
uer(b t^ft
licct
,
intclligit
intcUigcrc
:
&
&
ra-
intelligcns fe-
; licct non ccon'primum principium po-
quinarium
fic intelljgens
;
,
(ecimdum propriam
non cconucrfo
,
quodcunque
aliud
primb fecun-
dum propriam cognitioncm , & non cconuerib. Vndecum nihil aliud fit ,nifl inquantum participat
,
vel imitamr
primum
,
perfede feipfum
non cognofceret niu cognofccrct omnia
,
in
&
quibus cft imitabile , a quibus participtbilc, nec pcrf|p
4
Ai frimHm.
modum pcrfedic intelligcrct. Ad primum argumcntum diccndum
,
&
ad modiim intelligendi , vcl ad ip(am cognitionem. Si ad illud quod intelligitur , fic propofi-
Nam
qui
intelligit
lapidem
,
non
quod (blum intelligat ipfum fecundum ijlud effe , quod habct in intclligcntc ; intclligic cnim lapidcm fecundiim aliud rj^ ab co : (ed lccundum illi)d effe non cft in ipfo;Si rcfcratur ad oportet
houit in /«ttrrfrifrio.
ipfam cognitionem rel="nofollow"> (ic propodtip vcra cft ; quia quant6 pcrfcdtior cft cognitio , tant6 pcrfcdius cft in ip(b. Vndc ad formam argumcnti dicpndum ^ quod licet a primo non habeat tffe propriuin in ip(b primo,(ecundum effe quod hal^cc
extra
,
;
quia
effe
Thoma.sUS,
mrtit. I.
1
Capreol.
.
).
pr»Ug, qudftimt
C^ ^.Uter»li:irin tJiftinS.7.qiuftiMH
4.
i.
^ iift.u
qudftiotte (.
Vdettir qudd (Ic.
Primimi prindpium
intei-
&
alia , vt didum cft fupra qux> hgit (c > ftionc zt. Z4. (ed (ecundi^m Philofbphum 2. 7opicorum,czp.^. multa non conuenit adu intci-
t
frhmmmf,
&
ligcrc fimul ;
crgo primum principium
ii
tcUigcrct, vnuinpoft aliud intdhgcrct,
ifta
in-
&iu in-
cclle3his eius cftet di(cur(iuus.
Practerca
,
intcUigere
vnum
pcr aliud, cft dif- SttHniim.
vno ad altcrum ; (cd primum prindpium pcr (eipdim intclligit aliaunquam per caucurrere ab
lam;efte6his igitur>&c.
tcft
& fuperior
>
rantcs eftcdus
,
,
00-
!>»*«•»»
fcd nos in in cauiaris conibde-
diicurrimus ^ cauds ad cffe-
idcm conucnit in inrcUcdhi primi. Oppofitii innuitPhilo(bphus inhtera : fi enim primum principium intelligeret vnumpoftaltcrom di(currendo , dus inteUigere non cflct
QiMS
:
igirar
perfeftum ; quia poft digniflimum intcUigerec
minus dignum,
SCHOLIVM D
E V s intettigit omniajine difcurfu, ^el vSs compofttumc fed fimplici intuitn. eptimis rationihut prohat. Hic videtur negare An^
^od
gelum
effe
cofitra
D.Thomam i.dift.i.q.f.
illud
AugaA.tf.it
(^i.fttrte qut^
m x.iiftina.y. qutfHent x,
Vide Dodorena q$ufli«ne
podunt ab
effe
1 1.
Gaoiiel.diftinci.j. qu*ftiene x. nrtic.\. Ferrarien. <•«.
tr»gentes,c»f 9
pcrfcdius habcc inip(b,
tamcn fecundum
ip(b' intelligi
tjiufiicne antecedenti. S.
JVinitMteyCMf.i 4. S
Praterca quidquid potcft virtus inferior , qubdy?-
cut poteft refcrri ad illud quod intclligitut
tio eft fal(a.
A^cttois citM.
hominem
cconucrfb : licut ergo intelligcns
tionem narium
frifmfit
11,. Mtt»fh. qutjiione 8 . artic.x. ^^gidius in j .iifiin^ l . fart.x, qMAsliene 1. nrtie. } . Grcgor. in 1. diftina.j, qu4pt»* \. Mrtitul. t. Occliam ibidcm qu4/H»n*ig.
cft aliqua pcrfedioiigitur in pri-
poteftintellieercanimal
ifitelleStttf
onmium
,
ma propria rd
non
&c,
in-
{ppciHce diftinguitur
in ip(b fiin^ perfediones
,
,
iUone 14. »rlie 7. (^ I. cmtr» gentes c*f. 55. f^fe~ quentibmt : (jy de petent. qutflione 9. nrtic.t. fhaiti^
telligit.
JnteUlgtnf
com-
fi
,
intclligitu|:
difcurfiuus \
fic
&
tur
Vtrunf
qu^ omuu alia inteliigie
eft >
propm
quod
Q^ViESTIO XXVL
videreeft in textu citato,& aiiiieiut loci^,
cognicione
rcCtat dubitatio
eft
difcurfiuum
:
fed oppofitum huius tenet
quam extr^.
4i fitmniit.
Ad
Per ciutftti
(atum
ipme*gn«fci-
tur ftrfeSi cMuf* frim»,
non
fecujidum ,
cft
>
cum dicitur pcrnullum
cau-
qubd impcrfcdum principium cogijofccndi pcrfcAum ; fed ^c. Diccndum
t^gis econucrfo
,
nullum cauiaram fiihintlcM- poteft apptchcndi cftentia primi. Sed i\ quis apprehcndcret ^(Tentiam dus^pprehcndercc quodcunque cau(atum. Ad tertium diccndum > qur^d idcm non cft :
6c idc.b pcr
Jl4ttrtitimt
propria
ratio
diueribrura quilibec
adxquata;
eftentia tamcri primi cxcedit
propriam rarioncm Ciiiuicunquc ; continet cnim perfc6Hones omideo bcmum , amphus , amplius ; nc poteft pcr fcipfam propriam rationem vniiif-
&
&
&
Diccndum crgo qu6d eft di(cur(us aliquis
,
in intclle
npu
a
(cd in inrelle(Sl;u noftro du-
Vnuscum multa apprchendimus (ecundum fucccflionem , vt cum vnum intcUcximus , ad aliud nos conuerrimus: Alius eft ciim a prindpiis ad condufiones di(cum% mus. Primus diicurfus non cft in inrcUcdu prirvx ; quia muita , quas intcUiguntur pcr fuccdl fioncm, (ecundum qu6d vnumquodque infp
plcx cftdi(cur(us.
apprehenditur,fimul intelliguntur,fi in alioapprchcndantur : ficut pancs.> quae difHndz fcorfum apprchenfje , apprehenduntur pcrfac-
&
cdlionem
,
fimul apprchcndontur
:
fi
jn toco
appre
ZhifUx "*ffm*
^-
Quxa. xxvir. modo de niukis, qiUB Nunc autera
apprehen(Iuntur:& eodcm /imul polTunt videri in
(peculo.
qood
845
inteUedhis nofler poteft fuccefEue
tellcdhis eius poteft fimul
in-
,
& mult6 emincnriiis.
,
primuro principium intelUgit omnia in fcipfb,
& ita in alio ab eis. Veiu ni emrtit
dif-
^m*
mihiliiit*»-
Non
igitur
aufus non
primum
eft in ipfb
fequitur
j
,
oponet qabd
Secimdus
ip(e intelligot difcurrencio.
etia^n dif-
nam
:
autem primo principio tur in intellcdhi eius
non
eft
;
iei-
cum
in
Nunc autcm
ipHs cauiis cognofdtur effet^us.
primum prindpium intclligit omoia in (e>tanquam in cauG & ideo intcTlc^s eius in indiui/ibili eft. Vnde Philofbphus hic didt , quod pon intelligit vnum poft alteruro}quia fic /vum M- inteUigtrt non e(Jet pcrfcdum & optimura. ;
vsi
Cum
enim
intclligat
lcipfum
,
C\
poftea inielli-
gatur aliquidjntelligcttu' indignius
kquens
\
& pcr con-
intelle^ eius cfret mutado, quod eft £t ex eodcm manifeftum potcft
in
impofHbilc. cfle
,
quod npn
vel diuidcndo.
dufioncs Orinfiif^
,
mm. Vnde
intelli^t omnia componendo, Quia ucut prindpmn ad con-
fic (c
fubie^m
habct
ad przdica-
flcut intclligendo principiura intel-
fMum mHtikm Mc ligitonmia praedicata, fic intclligendo quodqmntntfmm ctmquc fubiedhmi intelligic omnia , quac illi ritru
ftrft^mtts.
mbic<3to conueniimt^
& repugnant.
Vnde in
re
fic eft de intellcdhi dus , quod fi nos intclligtremus hominem ihtelligeremus alia , qiue vhi conucniimt , repugnant. Vndc alitcr cf^ de idcm intdlcdhi nofho , die intcllodu ciiis
&
&
:
^dc intcIIeiVu aliarum fcparatz
(iibfbmtiae
&
Intell^entianma
comparantur ad
y
himianas, ficut corporafupcriora ad inferiora: corpora ver6 fiiperiora paucis motibus acquirunt fuam perfedionem
&
vt didtur a. Cccli
,
mundi Tcxt. 27. vt primiun coelum vnico motu acquirar fuam perhrdionem fed corpora inferiora pltuibus moribus adfuam pcrfcdioncm perueniimt. rdcm eodem modo eft de fuis fubflanriis fcpararis, ipGc enim vnica apprehenfionc apprchcndunt quaecunque circa rem apprehaidi pofTunt ; fed anims humanz ocm Hc apprehendimt , imo pluribus apprehenfionibus difcurrendo ab vno in aliud ; & propttf hoc aniA» JmgtUn mz humana: dictmtur rationalcs ; fed animx feparatz dicunmr Intelligentix : vnde horum cft difiurriti mteUcifhis , qtue ftatim apprchcnduntur a nobis iine difcurfu.
Vndc ad quodlibet diccndum , quod intcUe^us primi non intcUigit difcurrcndo , nec com-
& diuidendo
iMreOigi ftf-
fiau.
AifecmdM.
ET
i.
Cooimbr.t.
oflendo qobd non.
faccrc
Oprimi cft oprimum i primum prindpium fit Pn(wnw«j.
ergo ciun
:
oprimum omnia fadt optima fed melius efler, quod omnia eflcnt acqnalia,& non <xdinau quara :
;
inarquaUa.
Przterca
quanritas abvnitateprocedif, fcd Sf«»iKW.
,
primum prindpium
cft
fb procedunt aequalia
vnum
cnmt
,
:
ergo quar ab ip-
& pcr confcqucus
non ordinau. Prarterea
inconuenicns
,
ponere quod priratione produ-
eft
cat
;
non eft aliqua
fed
Umitare
rario
,
qiue poteft ipfiim
quod. producat entia roagis xquaU^,
,
quaminzqualia igitur,&c. :
SCHOLIVM. O MN
i A /krtt ititer fe erdinats, vt iif^uit Dei , nui non fropterfui vtUitatem , fed fnrofter fttdm htnittitemmMltM proditxit:<]ucd ms-
vtltttttM
nifefhitt apparet in multtiy tputm in vtio.
remm
rati^ne fecit omnes fpecies
EMdem
iruc^uales
,
ita
vt imperfeSliores fint propter perfeUiores, vt plantt propteranimaliay animalia inter fe ordittatM
propter
t
btminem:& /ic de aliit.
Ita Philofophtu
htc^ctti ctnfonat illud j^pofioli i.Corinth,^.
Siue viu, fiue mors, fiue pracfentia,fiue futura,omnia vefba funt , vos autero ChrifU , Chrifhis autera Dei. J^iatalemfcilicethabuitDemintentionit vrdinem^ntm decemeret iftafacert : quadam enim priut aliit voluit,& prepter bac aUa.Ftde fimilia
ad
Ctlojfenfes i.de quoScotus }. difi. 3. quaft. j.
Fide tum in hunc textum.
Oppofitum dicit Philofbphus : text. ja. didt enim qobd omnia entia ab codem ordinau fimti
& etiam inter
fe
funt ad inuicem ordinau, 8f fa-
res ad inuiccm fiint diftin«fbe pet voluntatc primi,vt dus bonitas in diuerfis manifcftetiir ; quia
uerfa,funt in ipfb vniformitcr.
cnim nulla
Ad licct
rariones.
Ad primam dicendum , qubd
non conueniat mtilu
in fcipfis
>
fimui intelligere
mulu tamcn (iroul imcliigi poflimt in
alio.
Ad fcctmdaro
dicendtmi
,
quod non mrclUgit
oumia
alia a
quo
fiint
iDtd-
Ad
dicendum , qu6d quidquid poteft & fuperior , vcri.un eft ; non tamcnoponetqu^d hoc fit eodemmodo:im6 iUud Sctti Oper.tom. ir. tertiam
virtus infcrior
caufa potcft eius bonitatcm fiifficicn-
multa productmtur,vt quod n^nifefUri non poteft , manifeflctur pcr aliud ideb eius bonitas fufficicnrius manifcflatur per totum vniucrfiim , qnam pcr tcr repr^fcntarc rdcb
per
vmim
:
vnam
,
&
crcaturam. £t ideb diuetfa ptoduxit , non fiii vriUtatem , fed proptet
p
bom'tatcm
inax^ualia
diftindio
:
,
,
& proptcr
quod ,
idcm produxir enria Duplex cft rcrum
paiet fic
materialis
indiuiduorum
ligibilia.
^*"**"*
mum prindpium aUqualiter fine
& fiicccfliiu firoul
in ipfb;vel intclligit JUL tertiMm.
Flandria lA.ix. mtetMfU. qiuft-tmtf. «/r.i.Albernu x.
fMrt.Smmm* ^utfi. t^.tTMS. ii.wfMth. dtCmltctf.i. (jmtfi.iMrt.^.
& diucrfavnifotmiter.quzenim funt in ipfisdi-
per feipfum alia tanquam pcr caufiun notam cfFcdus ignotos ; fcd intcIUgendo fcipfum , fimul inteUigit omnia alia , quonim fpedes funt
I
.
£U inzqualia,^ quo funt diftindla. Nunc autcm
;
teUigitcompofitafimplidtcr ,
SlMlts/imml
Ancrroes nmmemf.^j. Aphrodif. nmm.^o- Dionjllat J* txlejU hitrMrtbi» esf.^ Aagafiia.19. d* eimtsuc.ii. (^ lAuUuMtitr* htmi cMf.f. S.Thom. Uii.z i.f^quedl. g.MTt.if. Anton Andicasit. tmeiMfh qUAfHtme i^,
fcd ficut materialia in-
ponendo
5 Jid fTWttant
5 z.
:
:
fic
fedadaU-
Vtrium entUfint ordindta adfe iHuicem ?
quz
animas
nihil,
,
C^VifiSTIO XXVII.
fcctmdus difctirms:
ion6 porius alius terrius difcutius (cilicet
itUifit
quid. Tex.
nunc
:
nihil eft ignotura
habenc , tc non
fic fe
ad alcerum
alceri
ex prindpiis
notis deuenitBus ad concluHones ignotas
ordinata. func aliqualicer
& non
&c-
quta in (ecundo difcuxru ex
notis proceditur ad ignota
J>*m ni
Omnia vero
qoia (ectmdus difcurfus
,
fbrnulis
non
,
fpedcmm ;
riaUs cft ptoptcr formale.
ftindio
:
& fbnnalis
matcrialis
& mate-
•'*'**'*•
Formalis vcrb
lii-
poteft dlcnifi perinatqualia:
imb
in formaliter diftindis vna fx>rma perfcdior eft
BBBb
}
Jyifi-aait
'"^"^- &
alia
diia
perfedtitfr
,
& equi
eft
forma Kominis
quam
,
&
plantz quam piantz . lapidis. Vnde ab eodcra cft , quod res diftinpcr inarquales produguuntur formaliter ; Sed terum inzqualium vna remper eft jti^tMliunf cantur. vnitftprtf- propter aliam , ncutpacec ; plancx func propequi
,
qu^m
&
ttraiiiid.
2i!!!/iS».*
jgj.
ajjjipalia
& animalia propcer homines func;
,
&codem modo^cftdeomnibus
fifl:enim
aliis.
vniucrfum, ficut familia benc ordinau , vc diq|ur in Utera; in familiafunt,diQer^grfl)ditf > puWftiarum ; tc ucut ca liberDtum , feruorum ,
&
pmnia qux fieciant ordrnaca funt ; a fcruis tamcn & jbeftiis multa fiunc inordinat^ i fic tc&c eft in vniuerfb , quod ab Intelligenciis £( cqrporibus filiis
nbn licet
facere aliquid cafuale
fupcrioribus nihil vclparum
fit
:
fed
<;^(ualicer,
Et propccr hoc dicic func omniaotdinapi jqucidomnia, quasfaciunccQmmunicant ad fiotum , hoc eft ad p^fedionoi» vniuerfi i CO c^xc.ji.
,
qu6d
iquod in multis mula contingum k ca{u. Ad primum diccndum , qu6d opcimi
eft to-
&
Im6 ad bonum
eius fiint diuerfae difpofirionis;
ad
f!o perrinec
vniuerfi
MfiMwn. -
J!^*llf
qu6d parces £c eodem mopartes , qu6d
eius conuenic
bgnum
vniuerll
;
procedit
num
vnum
Ci
cootrariorum
eflct infinitum,
fuum contrarium
&
,
infinicum
eflec
omne
corrumperec
,
pcer ipfum
,
& ab ipib func
aUa
:
ficuc exercitas
propter ducem,& a ducc:dicit qu6d cft oprimum,
^ pptimum eft fummum bonum.
SCHOLIVM. O
p T I u * fr<^at mnia ordinari in Dttm, vnicum finem : de tjno vide ipvt in vUimntft
&
fnm
I.
difitnd. i. quafiione i. ^. luxca tres, con.
&traSiatH de primo principio cap.^,^
attmero^ij.
Circm
tertium, quoTnodoens infinitum compatitur ens fi-
nitum
:
& tamen corpus infinitum
,
infinitum non compaterentur corpus
Videeum
finitum.
numera
3 y
propter bonum
mum^^.
vel calidum
ait in fine
ijtd i.
omne malum
ejfc
hene tradit Auguftinus in JPfal-
,
Malusideo
ibi,
vel calidum
i.diftin£l. 1. qiuftione
^oi
.
,
viuii:, vtcorrigacur,
aut vt bonus per ipfiim exerceatur. , qu6d primum principium fumme bonum & omnia ordinatuur ad ip>
Dicendum ergo eft
fiim
^^ vnitate tamen, poceft procedcre inomnis mulritudo ab vnitace : quia
tanquam ad
fummum
&
t^in4ji(»li-
^"**
Vbi
eft
zqualitas
nire
maximum bonum
M
proccdic.
uphyfic Text. 17. (ed eft inuenire aliquod bonum , & aUquod magis bonum igitur eft in-
tMium.
*^^!2^ fMtl tie
,
infpe-
f$d nto
*mw.
cum dicitur, qu6d non eft rario, dicendum qu6d ratio qua pro°^^^ cntia inacquaUa eft , vt fua bonitas magis manifeftecur fi enim omnia produxiftet xqualia, omnia eflent vnius {peciei. Nunc autcm
Ad
tcrtium
quae Umitaret
,
:
:
inaEquaUras in cnribus ipecfe
:
& maior
arguit diuerficacem in
perfe
pcr di-
:
:
:
fedio rei , quae confiftic in ejfe , quod fcquicur forraam (pccificam, vcl quod habccur in ejfe, vel fpecifica. ,
(]iiidem
cnim omnia coordi-
QLVifiSTIO
XXVIII.
7
habec
«j(/^
pcrfedhim ignis
aUis eft praeter eflcntiam ita
eriam
£Uo
,
vita
,
,
AUa etiam
x.thyfuir egf.fi dr i.de totU e*p.%. (^^ 9. (^ ». PJato in Ttttu» , ify- 4. Utim : j^ it^ epift. ad Dicryfium, auth. lib.deiqundo ad Alexandr. DionyBm ^,iU Dimnie neminihMe. Auguftin. librde Ordine, ^Ub. \.de doBrin* ChriJiiMn* cmf.j. ) (y EnchiriJ.
Ariftot.
ttxt.6.
.
m
i.c»mtrmiem.Mcap.ij^\.f.qiu^.ioi
srt.
%. Gulicl.Parificn/is lib.de vmiferfe.Cotutahi. x,?hjf.
friimtmarf.
Uem^dum.
U de Cmlo esf.t.q.vnie.mt.$.
T Tldecut
qu6d non:(ammtm) bonum imporut aliquid aliud,aUoquin fummo bono non communicat : fi.^igicur ^ilec fununum bonum ef-
V
iet
;
fecunda eius
compiofitum.
iten, ^ omnia app^tunt fiium finem ; fi ergo onmia Qr4iqannu: ad ipfiun > tapquam ad fun^-
,
Verbi
pme-
in ipfb eft fua eflenria:
quae in aUis funt accidcritia
Donitas
,
alia
,
vtdile-
in ipfb funt fubftantiaUter.
ordinantur ad finem
principium ad
I
:
Gdo confiAit in caliditatc & ficcitate; tertia con"fiftit in hoc , quod eft in fuo loco. Nunc autcm iUa tenia pcrfedrio nulU citra primum conuenic pct«flcntiam , fed fibi fbli. £Jfe cium , quod in
Vtrum omnia ordinentur ad ffimumfrincifium tanquam adfummmn
tsf;9,q.t.^
rci pcrfcftio in fine
Braria,prima perfe6tio ignis c6fiftit in hoc,quod
natafunt.Tlfjf^jj,.
D.Thom
& dif-
Alia confiftit in a£ribus
per quas ordinacur ad fuam perfe-
Ec ccrtia
Aioncra.
k
Me«
maximum bonum fed iUud bonam non poceft ^fle aliud quam primum principium; quia vnumquodque eft bonum inquancum pei:'» feAum. Scd criplcx eft perfcftio Vna cft pcr-
poficionibus
Ad vnum
per Ariftotelem 4.
aenire
forma
vnam.
ucrfas fpecie5,quim per
inuenire magis
x
quod pacet uc; minds , Jbi eft inue:
fM.
»
"^trtiutit.
fed ipfum
,
malum. Oppoficum dicit Pkilofophus > dicic enim, qu6d vnum eft principium, & vnus finis,& pro^
vcl poteft procedere acqua-
,
,
.pcrmitterct
corrumpcrctjVt dicicur in PhyficisiUb.i.ccxc.jo. fi ergo primum principium eflct fumroum bo-
lecundum formam non funt zquales.
^ j fccundum dicendum,qu6d ab vnitatc vniuerfali
Item
non
appecerent ipfiim: /ed hoc
ton.S. vbifitjuu habet rationes hic pofitat.
J^frlmum. tum opripuin ^cere feciindum quod conuenic tori, non quod faciat quamlibec partem optimam. Ad borium cnim hominis non. eUet, quod quzUbec pats eins eftet difpofitaficut oculus.
nutm bonura , omnia non vidctur vcrum.
fed in
iCds inferiqribus mulca.
Philoibphus
j
Metaph,
Lib. XII.
84 i
non
aUum \ primum
ordinatur.
Ctim crgp
primum principium fit perfedfaun per cfTenciam, ita qu6d nonfblum eft bonnm,fed ita bonum. Eft igicur aliquid fummc bonum , & hoccftprimum principium ad ipfum etiam aUa ordinantur. Quod pacec cx hoc qu6d omnia nacuraUa agunc,proptcr quod maximti eft, ex hocqu6d :
vnifbrmiter agunt,nifi impediantiir.Et funt mul-
non cognofamt,vt inanimata : igioponct qu6d ab aUquo cognofccme finera
ta quae finem
rar
dirigancur ; cognofcens autcra
&iem omniu non AUa
potcft cflealiud prstcr primum intcUigei|1is.
ergo dirigcns eft primum imeUigcns ; fcd pa inceUcdlum agit : propccr bonum , finem id
&
cOtn
^f^* ^'^
^
"tiut*^
XXVIIL
QujEft. tcr fciprum
& ilb omnia
;
dinantur ad ipfura ^ ducc
SM»»mi ifuid midu *dk*-
pnm
i
VNVM
ordinau ab iplo or-
mum
excrdtus ordinatus
ordinatur ad bonura ducis
,
,
ad vido-
;
Nunc
in termino per rcfpcihim ad alia bona.
autcm fecundum
rclationes
fccundum quas
,
primum principium ad cau(ata alia, imo ipfic rcs funt tanquam cau{x & idc6 ex hoc non (equicur, quod finc compoHu. Ad (ccundum diccndum , qu6d perfe^iones omnium enrium funt quaedam imitarioncs & ided cum vnumquodque primi ptincipij appctat fuam pcrfedrioncm quodammod6 aprefcrtur
rcs in ipfo
;
:
jUfidtdim.
,
fuum prindpium, & hoc fiuc appetat apperitunatarali , nne rationali, fitie fenfiriuo. Ad tcnium dicendum , qu6d fi vnura conpcrit
^
Hrtiiim.
crariorum naturalium perct
cfTct
fuum contrarium
:
non
de acnira prind-
fic
eft
& &
SmllMm ttififr»-
niucrfum non
ft$r
pcrfedhjm
cfTct
malum quoddam
nono.
text.18.
,
vc
,
nifi in
De cjho
vide ip-
&
vbifeptem viii conatur vnitatem Dei demenftrare. De que etiam agit traSatu de pri~ mo pnncipie cap. ^ . eon. i^. cap. 4. ».40. C^ j
.
&
S.huim,
<}.6.
Tamtn Theeremate i^.videtur tenere
Deum ejfe viuum, fapientem,
fien demonftrari
velentem
:
cencludunt
de
tjuihiu rationes naturales
quam de vnitate Dei.
vel
nen minus
Sed hec tbi non Multt Tneologi
aferit,fed difputandepreponii.
negant Dei vmtatem rigida demenftratione haberi, Vtde Schelium pnmum dtSiorum theorema-
tum
.Qued hic
14.
nen
Ita
tenet
pejfe plurificari in
DoQer
immateria-.
,
eadem fpecie
correxit
,
in Theologia 1. diiiinB.^.tfiuftione 7. vbt expre-
probat contra
feffe
Diuum Thomam
Angeies in eadem fpecie. tfiuftione 20.
dart piuret
Vtde Scholium fuprii
Vide etiam DoQorem
ijM
qutft.
jinima.
Diccndum quod fummum bonum eft vnum: hoc patet cx tribus. Primo cx fui fimplicita-
&
,
tum
di<Shun
z
Deum tffi quia illudquo Socratcs cft iflc homo , r.on communicat mulris ; licct homo, qua eft homo, V»M frcbatm ex eim inftte
fuic in
,
eftet
& immateriiilitate.
,
enribus
permifit
;
Imm
primum w»-
communicet muhis. Vndc fi idcm eflcr illud, quo Socrates eft ifte homo , quo homo eft, ficut non cft plures Socrates , vcl ficutnon func plures homincs, hic homo ; fic homo , non eflcc in pluribus, Sed in prinK) idcm cft quo cft horao.& quo eft quia idcm eft , quo cft fuppofi-
maUim fieri in enribus vt ex ifto malo cliciatur bonum vt acrera pcrmitrit corrurapi , vt generetur ignis. yndc malum permitrit proptcr bohum ; alfter cnira v;
pritcifnitm
eft
diflinEl.x. quaftiene i.art. j.ffww.ip.
1.
,
ejuttftione
infinitum , corruni-
fcd
gente per voluntatcra : pnmum pium fic produxit vniuerfum , fijcundiim quod modo quo magis manifeftatur fiia mclius , bonitas
fum
tAntum
cjModeft ipfe Deus. Prebat exfimpltcitMe,
,
infinitate
& idc6
omnia otdinantur id ipfum , tanquam ad furamum bonum. Ad primifm diccndum , qu6d fummum bonum non dicit plus qukm bonum Cmplicitcr, nifi fccundum rationcm, dicitur cnim bonum rix con(ecutioncm
4
ficut
,
847
SCHOLIVM.
crgo primum non proprie pofllt agcre proprcr aliud bonura , mclins co agit prOp>>
cikra
&
nitdte
^-
fimflittiott.
:
,
&quo
ednatura;
&
idco ncccflarioefl
vmim. Sectmdi , patct idem cx eius infinitate: infinitura in fc omnia coroprchendit , quia ex-
cum crgo primum prinomncs pcrfeaioncs in fc comprehendit. Sed fi aliud cfTct primum prindpium , ahquid conuenirer vni , quod non conucniret altcrf, vel quod deficcrct dteri alioquin non eflcnt duo & pcr confcquens in vtroque tra infinitutti nihil eft
Kcc bonum
pluralicas
principacuum,
vnus crgo princcps. Text.
QViESTIO
vlt.
XXIX.
dpium fit
infinitum
:
,
:
:
aliqnaimpcrfedio. Tcrrio
eflct
Vtritm hoc frincipium tjuod efifHmmum he-
tiumjifvnum?
fua immaterialitate
cic, vtdicit Philofbphus if 1. mtttfhjfpt. tafit.x. Themiuius (^. Apicxlir. «««Mr. 45. S. AuerToet unirm Gen. e»f. 1 j . t. Thomas U3. 1 1. (J" i.
Ari(K>teL Uhr. 8. f^^fif
%•
&
far.
tjtMift.
^
Lt. »rt. %. Capreolus in
Duiandus
I.
Fcirarien.
1.
ihid
dif.
i.
MaxniiDS
t.
contr» gen. e»f.
1 ).
dif. ^. timft.
ihid. qutft.
FUikIi. Ubr.
{.
n.m*-
tMfh. ijHtft. 9. «r. r. SuMtz d-^ 19. mttafh.feS. 1. ffdiff. 10. feH to. Fonfcca it. metafh. tsf 10. i» ftne.
Conymbr.
doiem H> I
8. thyfic. e»f. j
I. dift. 1.
X? T Vidctur qu6d non v»um importat priua:
ergo non
;
fcd in iftp
non
cft priua-
vnum.
primum
fcd
:
princi-
:
aliud principiura cflet
cut
fi
,
in fpecic conucnirct:
aliud eflct vniuerfum
ab ifto vniucrfo
non
fi-
difFcrrct f^eciQ
& pari rarione ncc prindpium
:
vnius a prindpio alterius
:
igitur cft
vnum,
Adprimum diccndum , qu6d vnum non im- AdfTtmumporcat indiuifioncm de fuo fignificatOjfed foliim fccnndum modum apprehcnfionis noftrz ; co
quod non apprchcndimus vnum
nifi
vt ens in-
diuifum.
vnum inquantum vnum , nihil produdt nifi vnum igitur fi cfret vnum tantum
Ad fccundimi diccndum , quod ab vno per .Ad fecundi. naturam non procedit nifi vnum , quia vnius Qjttmido *b vo ntr pTovna cft namra. Scd agcns pcr intcllcdum poteft ctdit -rf-
produceret vnum.
agerc
Item , plura bona racliora funt paucioribus ; fed vniucrfum cft quoddam bonum : crgo plura cuilibec vniuerfa funt mchora quam vnura : vniucrfb corref{X)nJct vnum fummum bonura :
primi non repugnat multa intclligere C^aect eft:crgo nec multa produccre.
tio
:
Itera
eft
,
:
DffMHW.
OffefitS hahetxJ.}.q.7.
pium non habct matcriam crgo non habct aliquid" aUud fecum in fpedc conucnirc. Scd Ci
Do»
cy auodL 7.
frmmmMrg. J2«tioncm diuifionis
Btttadimt'
qiuft.vm. Yidc
patctidem ex
,
quzcunque cnim non habet matcriam, fimt vnum nu|nero in eadcm fpc,
«ifi
&
,
ficut intelligit.
Ad vltimnm diccndum principaliter
bonum
raclius eft plura fummc bona , qukm vnum. Oppofitum dicic Phiiofbphus dicit cnim, qu6 d non cft bonura pluralttas principatuvun;
pter
ynus crgo princcps.
indiuiduoruro
crgo
:
Nunc autem
hoc
eft
,
fimplicitari ,
ficut di-
quod non intendit
indiuidui
,
fcd fpecid
pcneratio perpetua
,
:
pro-
vt faluctur
Nunc autcm fi dfcnt plura vniucrfolum cflct bonum fummum mulritudo
effe fpccici.
fa
,
,
& non fpcderum
;
nnml
fcd mulritu-.
da
Tertium,
:
.
848 ;!*
r"*? non -ff mferle trndit
indi-
Hiductiimul-
tUMdtMm.
Lib.
Metaph.
XII.
numerum non habet: .... non mtendit pnncjpahter talcm natuiam miiUituihnum. Qua enim ratione duo vniueifa eflent muhavni , eadcm ratione tria
non communicarent Et idco dicit Philofophus» qu6d vniuerfitas entium eft ficut vnus principa-
duobuSj&r quatuor tribus,&
primum
do
indiiiidiiorum cerrum
...
.
,
&c ideo agens
de non
eflct
bonum
fic in
infinitumrvn-
quod plura bonum quod
abfolutc
eflent
eflcnt non elTet in eadem domo adinuicem non communicantes. Entia enim nolunt malc difponi , & idco bonum cft quod inier fc communiccfit fi tamen circnt plura vniucrfa adinuiccm
vniuerfa ficut phircs
famihx
:
, & vnum rcgnum: vnus igitur eft princeps, quod eft primum moucns & idco pcrfcdiffim^
lus
:
inteUidbile
mumappctibile
,
&
ideo veriffimum pri-
& idc6 optimum, quod eft
iumme bonum
&
,
,
ipfc
D ev s
,
qiii
regnat in (xcula
{aeculorum
Amen.
:
Fifi^ ditodecimi lihri Metaphyjjc^,
INDEX
1 11
N D
I
8
.
E X
RERVM NOTABILIVM, QVJE IN HOC QVARTO TOMO CONTINENTVR. Trior numernj paginam fignat ifofierior
per accidens nott omnia eueniunt. H4-23 Aecidens non pojfe feparari afubftantia quare dixe-
A B E
s
NT
s fpecies plitra fimnl.
I
6i\.i6
pcr Accidens
Abfolutum an per Dei potentidm pojfit efsejine
omm
alio
AbfolMta facere
^ij-
.'
*
7
{86.io
Ah^iikio proprie diHa
708.24
/74«J
qnid.
^bftraElio quomodo fiat.
7i-i-9
uibflraQum eiufdem rafionu CHmiii a quibm hitur.
abftra>-
JJ6.10
A C
omnc rcducitur ad aliquid
399.61 t/fccidens an definiri pojfit flie fubieBo
per Accident quod
tum 4b
eft
refptSu vniui
eftperfe inten-
,
662.7
alttro.
pcr Accidens/KOTJfKr dnpliciter.
^
per Accidens tot modii elicitur,quot pcr
ab Accidente
57' * 7
J 8 1 .4 nihil denominatur,nifi infit fimpliciter, (e.
59i'7 Aecidentiaan magit inter fe , quam cumfubftantis conuenianfi
611.11
372.86 Accidentia nedum,fed etiam negationes nesfunt aliqualiter entia
,
aliter
jiccidensduplex.
Accidentia
y.i
c/1ccid«ns dupliciter accipitur.
103
j1ccidenseftformaliterens,ficKtfubftantia.
ad fubftantiam.
.
1
i
6
67 3. j 674.6
jiccidens eftfubiectumaccidentis,quando,& qualiteri
& priuatio&
,
tamen
,
aliter.
4ii.*
>
Accidentia priits inteHiguntur.
prius refpeSiu
exp*-
646.8
67^.6 Accidcns copulatum poteji inteUtgi dupliciter. 151.}! Accidens duplex. ibid.
eft
(c,
Accidentia communia quibus,& quomodo cenuenianft
Acddens ad decipiendumyetiamfapiettta^ptijfimum.
jiccidens
pcr
nitur.
i»feparal>ilia maiorit
potentid efit^ujfn non faccre. ^bJlraEho duplex.
izaj
Thilofophw}
rit
B
marginalis.
eji
557'!^
Accidentia qua differant genere f
814. j
quadam non habent potentiam pajfiuam.
779- 1 Accidentia quare entia entit dicanturi
42 2. l
Accidentia quomodo habeant quid ?
2 } 0.27
Accidentiafunt iafeparabilia^ecundum Philofophum,
117.46
422.2
Accidens,etiamabftraiium
,
definitur fer fubie^um.
679.4 Accidcns nen attinpt formamfubftantialemproduiHui.
Acctdentittm eoncreta quomodo duo Jignijicent,& quo-
modonon}
vnum a fubicEio.
618.6 Accidens non habere materiam ,& Ji baberet , quid eft
ficret?
737.5
Accidens nonomne eftperfeElibile. 779. Accidens perfefttus cogr.ofcitur a nobif. 6jj. 3 Accidens potefl dici iiud , cjuod ineft quidem rei, non tamen eft de eihs ejfentia. 104. 16 } Accidenspro quofumatur ? 671.1 Accidens quale eft vnitat ? 586.1 Accfdens quare definiatur per fubieSttm. i < 4- ? J Accidens quomodo aliudfeparabtle^liud infeparabile} 679.4 Accidens fecundo modo qnid'i Acctdens fecundum vartat circumftantuu.
tle
Accidentibus
& fubftantiis
448.57 eft
materia ex qoa
A6K0 an fit tn agente
?
vel datur proceftus,
Ailio arttjicialu duplex.
AHio
^4i-J4 184.115
duplex.
AEHo,& pajfio Ailio,
207US
?
& pajfio qtumodojint idem & quomodo non ,
?
676.7
Scoti Opcr. tora. I V.
661.8
?
406.78 ,
&
pajfio funt formaliter refpeSiut.
191.
129 ASlio immanensvera aBio,fed nontranfmutat aliud, 770.12
Adio quandafequatur, aSiuo, &
61 j 1 619.11 approxima.
t
pajfiuo
521.11
tis}
Accidentufecundo modo qiu cattfa ? 1 1 ) .20 per Acctdens nihtl abfolute euenit, licet ref^eiiu alicuitu cauftjit.
y>9-H 6 1 4. 10
AEiio pro quo fumatur
,
fed in qua.
?
Accidettis definitio duplex.
740.1 cAccidens efte oftenditur quomodo
,
307.31
Acctum fit ex vino,quofenfH
ASiio, paJfio,& motut dijferunt.
Accidentis ejfentia extenditur
qttaliter determinet
AfathematicMt}
204161 Accidens completiue non imelUgitur fine fubieHo. 679.4
679^
quam eoiio.j
,
in yiccidentibus non
A^io 11 4.1
entia,
rumabftraSla.
160.73
Accidens non
i}7«4t
Acctdentium concreta videntnr magit
AHto
quomodo ad Metaphyjicum JpeRet
?
768-
9
A^io
fubita fimul atpt termino.
747-
17
C Ccc
jlili»
9z21
7
O
O
Index Rerum.
vntHocd mnfitcit
j4Elio
nexum 4Sli$torum ,
& pajftuo-
rum.
790. 1 5
ABio,vt fundatur inmotu,diuerfimode confideratur.
AEiuumvariatio
in potentiis cognofcitittis
Acuta
&
immanemem,&
trttnfeuntem^qua-
Addifcendi varijgradus.
Admiratto minus ./it}ionii,& pajftonis relatio tranfcendens.
639.18
non eft zdi\o,expomtHr. ad jiUionem qu* contrarietas fufficiat
614.18
Aclionis
79 i ' 9 6^^.\6
?
•
in AEiione,& pajfione relatio triplex. ji£lione quoitiodo aliquid referatur ?
611.1$
dua quomodo correjpondeant vni
jlEiiones
pajfioni
\
619.12 ,
& qualiter 3JI-40
differanti
A£fciiium eo perfe£iiui,quo mintu dependens.
799.8
jiSHuum
786.4
in
quam
efi
J3r»i9 e.vpericntia.
comuni
refpicit pajfiuum in comuni.
&
uiBiui ratio alia , aliaobie£ii. 657.13 Adbus comparatur adpatentiam quoad intelleBumy quomodo ? 35<^»5i
iEdificatio
,
& non farma
edificabilis
404.74 jEciKmk efi medium.
direSius pr*cedit refiexum.
efia&us
eiuf,
360.53. 361.;^
./fiquale opponiturcontrarie
magno^&pjnao. 350 ro
eo nobilior
quo nobilitu ohie^um.
jiBtuefi duplex.
4
Aquzle
qitidefi}
^^, /£quale quomodo opponatur paruo.i^ magno.^^fii.y r t/£quale qttomodo opponatur paruo,& magno ?
t/£qualitas quomodo proprietas quantitatts de
latent in genert. 7? o 1 de ty£qHiHoco potefi fieri determinatio. 578.15 tyieris ferenitat quid ? 00.* 3 1 Aerem principium materiale pofuit Anaximenes
H «7
^
t/£quiHocationes
,
Diogenes.
tAEuaplurafunt,fecundum aliquos.
Atius,&
Affirmatio
hahittu dupliciter confiderari poJfunt.iii..\9
640.21
AEitu,& potentia relatiue,nonmutuo opponUtur.y^J..^ AHiu, potentiafunt principia omnium , aliter tamen&aliter. 43i.io AEius,& potetiafunt principia vniuerfalijfima.^^i.ix A£itu,& potentia fftnt fimpliciter fimplicia , ideo
&
&
^1^.16
AEitu ex quihus coUigitur memoria in brutis.
j .j idem qualitfr generet,& generetur ab hahitu f
322.19
tyfUtu Metaphyfictti quid i 3^4-^i Aiiusnon trihuitur non entibus. 3 "^o* ^ f iy^Hus perfeiiior potentia. 3*9'37 AEius retius efi principalis,rejiextu acceJforius.^^^.j^ Atlus tot modis dicitur,quot potentia. 767.6 AEius variatur ad variationem materui,licet nonfemper econtra.
195.12
Ailus virtuaUi,& formalis quandoque fimulfunt,
&
A
632.4
F
& negatio duplex, 1 7. Q & negatiofi efent vera de eodem nonfolum coniunEiim,fed & quatuorfequerentur
A fErtnatio,
,
diuifirn,
inconueniemia.
1 3 1
Agens compofitum an
7^6.
reqttiratur,vt materia difpona-
t»r?
6^j^^
Agens cffniungitformam cum materia. 311-38 Agrns,& pati^s contraria. 79 1 1 Agens in remotum,agit inpropinquum aEiione dtfilmi•
''• .
r
746.14
.
vAgens tnfe quare nonfemper agat ? 794-* 5 Agens naturale,paJfo difpofitio,fiattm agit. 74.8. 19 Agens naturale,prafente paJfo,agit quodpotefi. 727.5
Agens nuSftm
naturale mouet, vel mutatpofi motttnt,
quornodo}
620.51
Agensprimumperfe nan intendit indiuiduorum multitudinem.
^aB. t
yjgens quanto remotius agit,tanto dshilius.
Acius conformitas qito liittt cognofcatur Atius prioritastn ratto/ie cognofcihilis a
?
prior>i,proha-
tur.
336.52
AElus prioritas refpeEiu potentit,triplex. 3 i^» 3 2 AEius prioritas fecundum perfeSiionem , refpefiu potcKtii.
319-36
A
Elum ejfe finem potenti* oflenditur. 3 3 <>• 3 7 AElumeJfe meliorem potetia in bonis,probatHr.i^^.^Z
&
u^gens quo agit,illud
eft
,
oftenditur ?
& fequentes funt eitifdem
fpeciei.
AElus quandofunt
,
3 19.3;.
circa fingulare
5 39'i AEluii alius coniunEiuspotentite,aliusfeparatiu.^i^.iS >
& potentiarum multitude in qutd termine33 '«^i
4 1 .77 73 7- J 515.6
Agentia inje pattuntur fecundit eanderatione.y<)i. 1 $
Agentium
tnfinitas datur,fidetur primiipaJfHm.-j^^.M
Agentibus duohus totalihus idem
ejfe
nequit.
691. f
Agere poJfe,&pati antonomafiice.ltb.f .cap.i i .num.^^ Agere potens,velpati,dtcitur dupliciter.itb.j.c.iiM.tf6 Agere poteft idern infe quaatiione,& qua mttlj^C.
&
A L
jilbedo infinita in genere.
328.32.er 35. AEluspracedentes habitus
831.5 1
jigens vntuocum agit fccundnm totam potetiam.%^^.^
AElumprxcedere potentiatn
Witiam pajfiuam tempore pracedat
habito fine.
jigens fupertus non mouet inferius quomodo}
Albcdo
quandopo-
40 1 .66
acius.
AEium, potentiam qualiter aceipi^ PhilofophHs j. Meta. cum ens in illa diuidit ? 1 3 T 64 deJi
f c
G
Agenscaufacompofiti.
formalem, alius formalis fic. Adbus vnde,& quidfignificet ?
79 3 ^ 2. i^o.i^ 666.y
.
AffiFmatiua de pradicato infinito aquiualet negatiua. 119-51 A
^Agens propterfinem duplex. Agens propterfinem,non ceffat
v:-:hs
?
1
,
fne Mio,quandoque neuter.yt)^.ii Atius virtualts non excludit afuhieclo patentiam ad
qMatdoqise
&
11.41
prior potentia. 443*47 jiBtu efi prior tempore potentia,etiamaBitM. 328.34 jiiiu4 efi Jimpltciter hontu,& maltu. 334>48 jiiitts efi
definibilia.
^
66$.z
3^4.^4. 3ZJ.
cyf^lus^&potentia diuidunt ens.
816.3.
641.24
?
12^.42 ty£quiuocatio quare lateat in generthus} 90.4 de ty£quiuocationeejttis inftantiam toUit Scotus.uB.it
zSi.ii/
materidt.
tnr)
750.24
&
ji£lus difiinguuntur,& feparanturjticet approprientur
Afiuitm ,
J3'f
Adtterhium non determinat nifi vi verbi.
360.54
jiElionum alia immanens y alia tranfienf
A^tu
U6.1J
A D
jiEiionii diuifio in
jiElm
qttoritm
mordicantia excitantfitim..
768.9
AElus
ex
parte fiat ?
4.^5. eft
menfura colorum.
i^9-^^ 568.18 3 47- 1 ^
jilbedo quarefit menfura colorum} Albfu non plus diftat a nigro,quam album. 815.} jilbum firnile compofitiiu quam alhum pracise.^\6.ioo
Alborum duoriifpecies Aliquid
ejje
ineadempartemedij.6ij.^
eft,qtiod nee efi fuhfiantia,nec accidens.^16.3.
Altquidper fe an fit tdemfiht. Altcratio
Alteratio intentionalis pt in tnftanti.
^44-5
743-7 743 .6 Alterauo
j 4 8
.
Index Rerum. MterMtio perfeH*
elt potiits perfeQio
^
tjuim
pMjfio.
Alteratio qmindoque JtHe fuccejfune
747.17
Amatum
A
^
,
qudndoque non.
oportet
Apyron
quidfignificet
79^*5
dia vniuoce.
7S^-^$ anfit principium bond dilfofitiony in rtbm. 15
191.134
Aqua eft prtncipiu
jimor congreg*t,& odtum fep4rat.
^morem principium bonorum,&
97 62 odium malorum tfuif
mdtertale omnium metaRorii.16^,11
jiqua,licet fic materia cammunis vtni,& acetijtonts^-
men
efi
J09-3
4J
pofutt
i
M
tdntitm Metdphortce mouet.
Amicidam nen
Amot
Approximatio quomod» Hon re^ttirdtmr ad agendttm, 786.^
191. iji
tque in potentta propinqud dd vtrumltbtt.
3
yiquam cur rentm principitan pofuerit 7iales> 1 1 .40 Acjuamprincipium rerHmaterialefofuit Thales,i.o.^
A R
16.46
?
A N
Atc)\iicQiotcs funt fapientitra artijicibus
manudU8,^
Anaxagoras dmpofuit principideffeQitu remm.i^j^^ jindxagoras priorfuit,4n Hefiodiu f *5'4J
Argurocnti ** dtfeSu fumit opponens partem reJfom-
jinaxMgorainfufficientia ofienditur in fpecidli.i(>.^j jinaxagort opinio quomodo veritati catholic* concor-
A riftoteles Pldtonis difcipiUtu.
46.7S
daripojfit.
Angeli an pojftnt
ejfe
Metaphyjici ex notitia Dti
Anima creata efi Jtmttl ctm cdlo/ecundum jttima de
(jua conjideret
7hjfjicm
,
&
Platonem.
^ualiter
j
&
ioS.p
quare ?
jinimd de fe tdhuld jinimaduplex.
jimma
?
rdfd,
Si^-^ i7*'95
intelieRiua eilforma hominii,
& immortali/.
dentis.
7j,.ij
97-^'^
.?
Animm infinitat aBu non poffe ejfe.
568.19
Animal anfit contiguum,vel continutm f 7J4-6 jinimal idem,& non aliud , eft in omnibutftdifpecie283.111
but.
jinimalidem numero
ejfe
in pluribiu fpeciebitty impof-
iSj.iii
fibUeefi.
Jinimal^nqttantum animal ,efi faemininum,& mafcu}7i-S4 limtm.
Animalquandoraouetur,altera pars non
quiefcir,
7S8.11
exponitur.
jinimalia qiu habeant prudentiam/fr qua non
jirs drchiteihnicd vt imperat
9.14
tdtit,
«>. 1
jirsdedliquocurnonfitdedccitUntibuseiusi lii.io j4rs excedtt experimentum in trtbus, ^.ix jirs prtfertur experimento quantitm ad dtu. ibid, jirs fopbtftica circa qua verfetur pracipui l
1 1 1. 1
jirsfpeculatiua eli nobiliorpraSicd,
i o.i6 jirtis,& ndtura differentid. 4l^>9 uirtem ,confiliitm, viuentium confuetudinem qm dejhuanfi 593-48
&
Aiukx
cognofcentlo operdtttr.
Artifex
efi
288.151 in jinimaltbutannulofij plures anima funt potentia.
188.13} in Animalibus triplex ^radus cognitionis.
6,8
quentii.
3
^
'
'17
64,5 infufficientia 0-
tttm expertus.
/38^
Artifici dccidit quodjit PolpcUtus,velfocrdtes.ip.i6
Arttfices docere poffunt,experti non
prtncipij dupltctter foluitur.
A
1
yj,6i.& 6j
l>
Apes non hahent auditum.
6.8
jipes quo auditu careant
f .5
\
itd,
9.14 383.11
Anifidalium idea non ddntur, Artijictaltum principium vnttm quid, Artijicialiumfubfiantia
eft
MO»'^^ } 01.10
eontm materia.
Arttficialium tota fubftantia
materis.
eft fua
riorum.
i^i-S^
13^
cjirtijiciatoritm principia funt artes.
A
S
Arsimilare4^^r«^rM/r efiftnitd^ tUftingutremaie' ria. isS.6f Afftmilatiuum,& diftinfHuitm prttprie,& principaliter eft forma^mproprie vero,& eoncomitdnier ma-
158.65
terid.
Aftrologia dt quibus fit proprif. tyijtrologorumfermonesqudlesjinti
447'{^
86.JO
A T Axhiquisfiterit}
I95'I37
de Atlante fiEii* poeticd, Anributionis ordo tranfcendem,
i95-*5^ 1 15.16
A V Auditus magisfdcit fer dccidtns ddfcientiam vtfm.
Augmentatio 4 quofiat ? Augmentatio,& vbi ab agente dquinoc»,
787.7
Benefipum quidjit
jippetitus eltcitus,& innatut non opponuntur.
jippetitus naturalu non
I
3
9- 3 S
^4> 3 7
516.8
eft ailut, S^S^^ AppichcnfiQ fequens fenfum errantem,/ft verd.^^y^ Scod Opcr. tojn. V L
7 1 1 .5
B E 15.
?
B B Bonitas rnordlie poteft
4y
I
Bis tria funt {ex.anfdlfd
851.1
efi fubftantta immobtlit.^
Appctitus duplex.
quam
A
B
1 2 S.49. 134.60 de jipparenttbus diuerftopiniones. i^'j.6j,& feq. de Apparenttbus fecundummottuttmduplex, 136.
jippettbtltum primttm
,
517.9 789» >X
BAlneum quomodo moueat intra,& extra,
rationemperfeSlt.
quod
quid erat efsc,& fubftantia primd,& idem comrt^-
Apparentia omnta ponentes vtrajcrguwntur, 1 36.65 jipparentium de verttate quid fenferit Pythagoraii
AppctiMc habet
416.9
Artificiatum in ertc obie£liuo quodJitfpecies,&
m generalt,
^^-47 jintiquorum motiuum ponentittm oppofitum primi
8j 1
expertut.
Artifex expertmferfeWt dgnofeit fingmUrettptd tdtt-
Anreccdencis oppojitum fcquitur ad oppojitum confe-
Anciqui regratiandi,& honorandi. jintiquorum de principiti opinionnm
^SS-7f
quam
mdgi^ fctens
6.7
t
Animalia quafmt dtjciplinabtlia,& qua non ? ibid. jinimalium in ordtnead cognttione triplex dtuijio.^.j de Animaltbui dnnuloJis,& eorum partibm , notabtle.
nenditur
j 0.8 j
Ars drchiteSonicd qu£fit,& vnde dicdtur ?
jirtem,& dEhtm eius qttfliter bdbedt difeens ? iij.}
417- >i
jinima potentia efi abfolutttm. 771-5 jinima potentia quomodo dtfiinguantur ab ipfa. ibtd. jinimam conjlari ex principijs omnium rerum , qui ponant
bus.
6x7^1
i
O effe
db
dlio
,
quhm d
d^ionu.
principi»
769.10
Bonitdtis diiionit principium non
eft
alterim rdtionie
769. 1 o
d principio vtfic Zoma^dttfitx,
i5i-U
C Ccc
i
Bommim
56 r9 16
^2 11 31
Index Rerutn. BoMum,
& finU dupUx.
Bonum ,&malHmfunt
principia
indeterminate,nuUa
81.5
Caufa
omnium fecundum
aliquos.
4J9-8t.<^ 86. efi dftplex
,
& vnum
78. 9 «rdinatur ad 14.16
aliud.
Brutum tjuare
vnit
phantajma potius
Bruta carent
5 19 f
?
•
prouidentia.
J
18
•
3
Bruta non cognofcunt futurum,fed quomedo illudprAuideanfi
f 2.8.4
Brnta non habent prudentiam. 5. 5 Bruta <juidamfaciunt,ficurhomo,& quomodo ? 518.J Bruta fi faciant alitjua pro tunc eis non vtilia, videntur prouidere.
j 15». j
Brutis deefl deliberatio.
C A CA\u,& natura dependent aprimomotort. 441 '^i
C*lum ftellatum immobile (jufsponat ? 437*3 C*li motm principium duplex. 3 41* 3 Cali motM qualiter fubiaceat dimn* volHntati,& quid per illum intendatur ?
44 1 -4 < 44 1 -4 3 o^- 5 o
»» Cxlcftibus quomodofit materia ?
C A CalefadHo an
eliciatur
vt intetleSio.
Caliditas non,fed calefatiio
770. 1
4'
efi motftf,
Calidum quomodo frigefaciat ? Calor an propria paffto ignis ? Calor a Sole,l^uomodo a (tbifimili
3
•5'
3
316.8
7J 3 3 814.1 •
?
Calor quare repugnat Soli ? 793.11 Calor cjuomodo in motu, &pars caloris in corpore , caufa etHs vniuoca ? lib.y-c^.S.n.yo^ Calor tjuomodo intendatur ? 748.18 Calor tantus in aqua in ficri, quanttu in igne in fa£ko
&
efle.
7n.3i
Caloris quiditas non fufcipit
diuidttum
eiits.
740. t
40 1 67 .
Cafus quare reducatur ad naturam ? Cafns cfuid ejl ? Caufa alia in fitxi,alia in fado cflc.
697.10 660.4. 814.?
8j
3
.
Caufa cauft efi caufa caufati. S96.f Caufa communii,& propria fumitur dupliciter.1^6 1 y Cahfa duplex,vntugca,& aquiuoca. 6j.8 Caufa eadem ad diuerfa comparata, eflperfe ,& per .
accidens,propofitum,& fortuna, vel natura,
necejfariam exiHenj;
& ca-
/w. 401.67 Caufa efficiens efl caufa finis,& econtra. i /J 1 Caufa efficiens vocatur vnde principium motus. 19.34 accidentalis quomodo diffierant. Caufa effientialii , ^
•
&
663.11
ad caufandum
accipit
k
699. eft
3
primuminteUigibile,& primum appe^
ttbile809.1 Caufa perfe^iftirna eft independens. 5 67. 1 Caufa prima non cognofcitur per caufatum ,fed bene
econuerfo. 844.4 Cau/a prima fine vllafui ntutatione agit de noH0.66i
II
Canfaquid} Caufa quomodo prior effieBu^d" fimnl cum Cauft,
efficientis
duplex
Caufa relatio
„3.^, eo.
jji..<
dtfltnSlio.
Caufi media caufalitas vndefit in quoflet
1
54.8
5 65 . i o
1
600.
?
Caufafiaccidatejfecaufatum,eius caufa non eflperfe ordinata ad ipfam. 5 67. 1
Caufam I
.
efficientem principijs qui
addiderunfi
i^.col.
&feq.
Caufamprimam dari,& vltimam. ii
r6f 9
Caufa eadem numero procedere pojjunt efeSius uerfi.
Caufafimiliterfe habente,
di-
5^._jj
& caufatum.
H
7
•
3
Cauft omnes prater materiam habent rationem boni. 459-86 Caufd omnes quomodo in re vna concurrant ? 79. il ['aufeperfe omnes requiruntur.
r
66,1 j
Caufa plures concurrttnt ad eandem rem. 1 5 4. i o Caufepoffiunt fumi dupliciter. -jrj, 18 Caufa prinuc multipliciter. 5^5'i-4 Cauft quatuor conjiderantur a Metaphyfko j quomodo} 51^-^5 Caufe quatuor. i S.coU jj. j4 Cauft quomodo confiderentur a Metaphyfico , Lo-
&
&
g'"'-
19-34.
Caufst quomodo qHatuor,& tres ?
4 J o. 1
Cauft fola relatione caufant. 7n-6 Caufarum diflinBio duplex. 158.19 Caufarum modi nutnero quot ? ibid. Cttufarummodi quadrupUciter poffunt combinari.ic6.
magis,& miniu , fed in-
C afus natura ctrrefpondet.
i
^.fubdiuiduntur.
,/,/(^, j ,
^
Caufarum omnium caufatarum efl vna prima. 566.14 Caufarum qttatuor gemra ad Phjficum quomodofpeSlent ? j66.x Caufarum quatuor genera ad qttetnfpeBent. j66. % Caufarum quatuorgenera exemplificantur. 155.12 inter
inter
Caufas effictentem,& finale differentia. 192.141 Caufasper fe, per accidens ordinatas diffe-
&
rentia triplex.
i66.ii
Canfas qualiter confideret Metaphyficus in Caufisdiuerfis datur prioritas mutua.
?
3 77.
$96.$
in Caufis efficietibus no datttr proceffus in infinitit. 66. 10 in Caufis finalihus no datur proceffus in infinitii.6c).i6
in Caufis formalibus non datur proceffus tn infimtum. 69.1 j. in Caufis materialibus non datur prtKeffus in infini~
69S.S
Caufa efi adtquatio potenti<e,& obietli eitti. Caufa,& caufatum tdem ejfe non potefl.
Caufa,&
Caufaprima
437- 35
Cali mottu qua necejfitate neceptrins ?
797-4
ad
caufato.
j 29.J
Ctdumprimumfempiternum,
neceflaria requiritur
Catifa nuliam conditionem
cjua aliud^i.^.6
Bruti oBui in quo fimillimui prouidenti'a
(fl caufa.
tiameffe£lus.
4fS.8f
Bonum habet rationem finis. 41 .69 66$. 1 Bonum per fi intelligihile. Bonum tamum ponentes rerum principium arguuntnr. Bonum triplex. Bonum vniuerfi
& veluntoi
Caufa naturalis quare agat determinate
14.15
pomm,& tnalum cjuomodo fint genera ?
cognitiorei duplex.
786.5
307.19
Caufa ex effie^u quomodo cognofcatur ? 558.18 Caufa ex efleilufenfihili quomodo cognofcatur} f 3 4.17 Caufafinalis quid.is^.^ Caufa formalis quidu^.^^^ Cattfa cognitionis rei/ion vt potentia,efl menfura eius. 810.3
Caufa libera,quando agit,potefl non agere. Caufa materialti quid ? Canfa naturalis agit quantum potefl.
tum.
490. S6
67.11
Caufare efl fimpliciter perfeElionis.
Caufare in virtute alterius nihil potefl
$66.1 k ,
nife illudfit
caufa eiufdemgeneris.
776. z
&
Caufaro quod efl,efl in caufa aliquo modo.Si^.i Caufata a pluribus caufis perfeihora. 7 J 8 .5 Caufata non omnia habent omnes caufas , nec omriis in
fcientiaillas conftderat.
800.11 1
5
3 -6
75 3 5° •
-jj
g
C E Ccntrum an trahat graue
?
Ccnimdo prop ri e tan utn in ccmpofetione.
788. 10
535.14
CH
4 9 ; 3 11
}
}
} }
Index Rerum. C H Chaos vnian 4 prirtcipio fonens
4 J •? J
iirgiiitnr.
Cholerx mMteriaproxima qiu ? Chriftus/>i»> in AbrMham fecundKm
^Of.i6 tjnid,
& fectpi-
dum quidnen}
^94-} J 7 1 .18
Chrijh ofjima infinitMpotuit hahert fpeciet.
C
circa Compofita cadit deceptio
Circulus obliqHm caiifagenerdtionit
,
(^ cormptionii.
,
non circa Jimplicia.
666.6
Concauum tjiud Jit,&
I
Cibus nen auget,fed fumens ilbm. 789.1 Cibus nutrit vt potcntia quid , auget vt potentia c^nxMXti^exponitur. 789.11
qualiter definiatur
Conceptut Metaphjifici de Deo,qHam
108.8
?
671.1
Phyfici.
Conclufio cui repugnat quid rei^nfitfcthUis ? 661.5 frincifium cognofcitur per induQionem. n4->^
Conclufio fer f/Uogifmum ,
&
Conclufionem vniurrfalem ex fingularibm quomod»
ii7.6 Ctrculi materia diiplex.
X65.79
c o Coimvim caufatMr/inemutationt. Cognitio
Comvofua praprie diffentfitjpfa difertnti* »#ff.gf 3.4 Cempofuorum ommum eadem funt principia. 826.1 Compojita erant omnia ex edio , prater Deum , fecunditm Empedoclem. 96.<9
efi
&
,
6iy.f
^Hom fenfitiua.
Cognitio inteUe^iua certior
colligat
f } )^ 1
ahlfraBiua fpeci*
diffitrunt.
?
fentjfenfibus emnibus errantibus.
787.8
in tota fotemia cognofcente.
Cognitio intuitiua
exfertm J } i .6 Cmclufiones omnes naturaliter fcibiles cognofci fefConcreti accidentalit nomine quid inteBigatur
,
53
Cognitio quadruplex,
54)-^
Cognitio fenfetiua efuomodopralHc^ f Cognitiofenfm duplex.
ihid.
5 f 8. 19 1x1.6
Cognitio fecjHitur rti entitatem. Cognitionii gradm triplex in animalihm.
6.
CognitienU gradm c^uattur.
J )J
Cegnitionit ordo in hoTninthiu.
Cegnitionem intuitiiiam
Cegnitiuaan
efficiat
574«} 7Z0.5
in inteUtEiM.
ejfe
Cognefcendi difficultat vnde Cognofcendi ordo.
&
Conrequcnter eft
quam tangens. 42 1 1 08 Cenfequentia ab inquamum ad vniutrfalt, non valtt. Jif.
in flus
.
i4 81.16
6.8
de Ctnjideratione Metaphyftca
quaftiones generales.
.6 \
ihid.
i
Comufcentia tantitm eft in continuit. 411. 1 08 Conleqaens impeeUens,impedit antecedens. 628.11
ConCideTitio fcientifica duplex.
i J9.*
aihpttinalio.f
&
^77. 6.^7%. 9. 37J.1. i7 6. }.&ffeciales. feq. Cenfiderationes ex farte rerum cenfideratarum in hac fcientia,enumerantur.
-j^.r
79^*ii j 60.16
C oniueta magis nobu Itbentiits recipimm. Confuet udo eft quadam natura.
ihisL
xx6.xo
Cenfuetudinit vit.
ihid,
Colobon totum mutilum.
6x^. i
Contentorum ordo vnde cegnofcatur
Color albiu menfura aliontm colorum.
809.3
Coiuinentia
jb
657
Commane perprddicntionemfideturtHoitffi
^uare/f
dumvirtualttercommune.
Communeficut
cui conuenit,
ifued efl in loco,eft in aliqua fpecie eim,
4
{iio.^y^.non econtra.
Communicabilitas
>
1. 91
eft paffio
natur^, inquantitmt^lit,
z87.n1 Communioris/'
eft
etiam inferioris.
j 1 6.17
jo6. j Commwiiora funt priiis neta. tranfmntatio quomodoponantur,}^^ Comparatio
&
i7 Comparatio quamedo fiat ?
i 7 8.
•
J
ComplexijC^ incomplexi veritas quid ? Compiexi veritat quando cognofcatur i
669.13
Componcmhfunt priora compofitis.
J^^S.^y
666.7
Compofitio eftduplex. 193.144 Compofitio,& diHifie duplex. 537. J3. eUuerfificantur trtpltater.
Compofitio miBa
eft
in primo principio.
Compojitioquomodo Jit invero}
Compofitum adueniens compojitofacit maim. Compofitum duplex eft. Cempofitumnonpoteftejfeperfe primum.
rentiam realem.
719.8
j68.21
Continuum eliuidens an gentret i 6x6.6 Centinuum duflex. 340.2.341.2.168.47 Continuum in quthus inueniatur i 420. 1 08 Continuum quidi }4i'5 Continuum quomodo menfuret 62f.} Centinuum fecundum lineam reSam eft magis vnum centinuofecundum rejlexam. Continuum tetum eft duflex. Continuum tricubitum an aSiu babeat
Contiaui in diuiftont in
Continui propria acceptio.
689.8
171.96 819.1
quam
alia ,de
quo niotufit verum
V
I.
7 J7'4 firma vt 7f7. 811.
*
)
1
Continuum duo requiruntur.
in Continuo multitudo no
8
.
47
ejl
68.46 630.16
realis fimpliciter.^Z^.x^
Continua duplicia. 97. 1 47. Item tnpltcta Continua qua natafunt fieri vnum. 1
198.
.
1
48
S^i'i6
oppofitio.
^44>}
Contradt£iio,prtusuie, co/Jtrarittat
quemodo dijferanH
815.2 CentradiSio qualiter prima efpofitionum
?
} 5 6.4 2
366.71
}
(^onrraSQio quomodo frima offejitio
C^nrratUaio radix omnis
-"
1 68.48
Continui propne acceptidefinitio. sid
C»ntradiiii« quid
Scod Opcr. tum.
eft
}*;.i8
Compofitum tantitm perje generabile. Compofiti vnitatem non fumi amateria
eUmentum.
infinituma^
411.92 coniunEbts
potentia.
Contradi(^o prima
aliijuid eft.prater
cubitaUs
6x7.9
Continui de rationefunt due,
? 83 6.4 ComfofitHm fiigulare habet fartes materiales, in quat 165.82 refoluitur. 416. 8 Compofitum folum ferfe generatur.
Cmpofito
tres
pmesi
83 j. 669.13
Comfofuum qiiando melim Jimflici
&
169^.9 }4i •}
Continui pars vna qued non priits incipiat moueri,
194 14;
,
IJ^JJ
3 37.5 y
Compofitum per fe vnum.&vnumfer aggregationem.
vnitis.
588.28
Contingentium eji opinio. 284.124 Continuum an diuidt pojftt fecundum emnia figna \
deftruibid.
71 . 11
Centinentia qutfufficiat ad rationemgenerit. 729.9 Centinentia virtualis,& eminentia non arguunt dife^
^7i-}
& aliqua eius fpecies Jie
Cornmunibm dejirHlHs,fe<juititr farticularium
>
1
•
XI
Cognitio/iii prioritai.
Cognitionis fenjitiua quatuer gradm.
8
'
508.31
ConcretiodHplex.
Concretio,& abJhaSiio duplex.
J54J
}•
dum proprii fumitur,
S9i'^ 815.1
offofittonit.
Cemradi£li9nitalteraparseftvera.
C Ccc
149*^1 )
81
1 3,
Index Rerum. &
contrarUutU diferentia in quo
ContradtHionis non
3J6-4i 3 5 7« 44
Contraditiionis
,
-confifiat. efi
medium.
Contrarietas multiplex,vnde deriuata ? Contrarietas omnis Contrarietas omnis
571-17 Contradiaoria efe fimul falfa fontntes arguuntur.
ContradtBoria an
intelligi
poftnt
i
Contradiiloria
m hoc opere videmur, talia tamen mn
ContradiEioria non difiant in infinitum.
ii-9-
conditionet dua.
Contrarium fecundum locum. Contraria danturgenere diferentia. Contraria de eodem qualiter dicantur
J
S^
coslefie
&fintul
,
H
&
385.16
Contraria omnia funt quoquomodo diuerftficatiua-
374-10} Contraria per habitttdinem ad contraria pofieriora. -
lib. 5 .cap.^ji.
maximam
difiantiam
?
593.6 Contraria redueit Scottu
Contraria fecundo quot
ad vnunt,quomodo ?
modu dicantur
,
17.11
1
&
dicat,invia Arifiotelis Corpus duplex.
58.101
i
105.85
Corpus efi duplex. ofibtss
171.96 quomodofiat ? 86,
Corpus infinitum nonpotefi efe heterogeneum. 41 1.8^ (^orpus infinitum non petefi efe homogeneufu. 4 1 0.8 S Corpus infinitum non potefi moueri dd medium. 41 ^.
90 Corptss mohile non
efi
obieBum in Thyfica.
65 f,
16
Corpus nullum fimplex potefi
ejje infinitum. 4 1 0.87 Corpui omnefenfihile efi in loco,fecusde Metaphyfico.
410.88 Corpus fimpUx non datur ,fecundumantiques.
4ip.
87 Corpus fine figura non efi infinitum. 6iy^^ Corporis per quid oflenditur non ef( infinitum. 663,
lib.^.cap.^.
num.% I lib.j.cap.^,fi.S
Contrariafunt duplicia,
64
,-.
-
80 Contraria quomodo includant
.
effe-
nec
145-84 inefepofunt. Contraria non verificantur fimul de eodem. } 94Contraria omnia quomodofe haheant, vtpriuatio,
.
8
}
quanto efl fuperius,maiorem habet
Corpus hominis ex carne,&
} 74.101
'^^•4^ Contraria primo dicuntur dupUciter,
i
ejl
Hum. 466.54 Corpus compofitum non fotefi efe infinttum. 409 86 CorpHs dimenfiones tres , duas fuperficies quomodt
<]ualiter
habitut ?
.
686.
689.8
^iS'^} Contraria duo pofe dt eodem vniuerfali annunctari. ,
69 80
naturalium.
f
Contrarianon infunteidemfimpliciter
iS^'^^ }
Corpus
}75- 'oo
&
354«37
quod ?
46.8 ;
4*0.107 ,
vna quarefaciat diferre fpecie,alia non?
prima pars animalts. 1 5 1.} .411. i Corpus altijuod pofuerunt antiqui materiam rerum
591.3
inter Contradt6toria non datur medium. Comtaxivan non fit contrarium.
Contrariafmt
741.}
Cor
ContradiHoria vera de eodem qu} fonit, ad ponendum
non
Contraristoi tnpliciter fumitur.
Contrarietatem efe dtferenttam fpecificam. Conuenit altqutd alicui dupliciter.
59h^
omniaefe vnum cogitur.
ibid.
810.}
Contrarietatis prtncipium
Contradiiloria quomodo *qualitery& in(t(]ualiter di-
ad ContradiEloria
815.4
econtra.
Contrarietatis definitio.
5^ J .J
fienfi
efi priuatio,non
J7i.8f
5091^
funt.
3 5 6.4
priuatio^on econtra.
Contrarietas propria.
Contrarietas
14^.85. 147-90.
efi
}74-ioi
in duplicidifferentia.
Contrariafunt fimplicia,& principia,media vero compofita,& princtpiata. } 68.75 Contrariorum aliquorum <]uare detur medium nomi}6i.^6 natum aliorum vero innominatum.
Contrariorum caufa idem qtiomodofit ?
^SAt-
Corpora calefiia excedftnt inferiora. Corpora csdefitafemper manent immota.
8 } 9. } 91.44
Corpora differunt tripliciter,fecundum antiquos.
18
50 Corpora duo nequeunt efefimul ex naturafua.
$f.
30 Corpora nonfe tangunt immediate in aqua,velinaere.
7n-3i
&
lib.$.cap.^.n.%o Contrariorum de ratione triafunt. (^ontrartorum tn dijferentia dantur grad-M. } J 5 }
incorruptibilium conueCorporum corruptibilium , eorum differentia. nientia. 3 } } .45 ibtdem.4.6
Contrariorum tnhxrentia etdem fimul limitatio duplex
Correlariuum vnumfi
.
notanda.
&
Contrariorum medium, vmficari non pofunt.
14^-^4 extremum de eodem fimul } 94.5
Contrartorum media tx cfuo componantur. Contrariorum potentta
}
68.75
797»l Contrariorumpotentia,ltcetfintidemfubie£lo, non tacfut
dicatur
?
menformaltrer.
40} -71 385-15
Contrariorum quare difciplina vna.
Contrariorum quatuor definitiones reducit ad vnam.
^
inefi
vni,
& alterum
alterii
511.49 Correlatiua quomodofimul natura ? qtsod
Conum^itatjper fe
6}7.ii
includit centraria,
materiam.
Corrupta
& habet 8if.i
violenter
quomodo deUEletttr
5 16.7
?
Corruptibile duplex.
}}
^
45
CorruptihiU,& incorruptibiU an contraria ?
8i}.4 CorruptibiU ,
& incorruptihiU
differttnt fpecie.
8}.
i3
iSS-'^^
Contrariorum (juorundam datur fubieiium medium per abnegationem,aliorum vero non.
Contrariorum fimultas nqn in potentia
3 5 8.48 ,
fed in a£lu
negatur.
}95.j2
Contrariorum fpecies funtfimul inpotentia.
Contrariorum
.
vnum quomodo
S9^''cognefcatur per alte-
rum.
ad Contraria immediata vna. Contrarietat duntaxan efi perfeSla differentia.
38 Coatiaxictasmultiplex.
800.11 55)1. j
m.
CorruptibiU,& incorruptihile necefario,& naturaUter infunt quibttsinfunt. ^74. loi CorruptihiU,& incorruptibiUqualiterconjrarUntur ? 373- >oo CorrHptihtU,& incorruptihiU qttare differant genere?
840.1 Corruptthilia funt in potemia
,& non cfsc.
CorrupttbiUtasfequitur aliquid intrinfecum eius.quoA taUe/i.
810.3
adcSe
33i-4i
Cotm^tio/lupUx.
813.1 41 4*9/
Corrtf*
38.
1
IndexRerum. Cerrupti« duplex.
Corruptio dupltx
10.18
1 11.
Demonfiratto aliquaUs potefi
motus.
Demonfiratio duplex.
efl
1
Demonfiratio efide ignetis. Demonfiratio per caufam finalem non
**
41
f
-9^
C R Crcatio «Biua ipft fuhfiantin Dei. CreatPi duoi fundat relattones.
659.16
Creatio
J 8 j ii
8 j 6. j
entii creati.
efi pajfio
.
Creatio excludit fMbieBum,& fit ex aihiU eius.696.-7
Creatura omnis efi compofha. Creatura quo ardinefiat ex nibiU.
7*9.9 195. 140
Cryflalliu ^Mk/.
»99.11
Dzmon tjuid fecundum ApuUium. Dtmones apud Philofophum
.cap.i.n.68
lib. f
pojfuttt inteUigi duplici-
D Dedpi non
E SS^^*-
339-60
in
non Definibtliafurtt
Defimcndi
738^
compofttum.
efi
tria.
^^.^.if
modm Afathemdtici quit.
108.9.
Definintendi modus Phyftci quit.
108.8
Definiendi modi diuerlkas dtuerfificdtfcientiat.
) 96
S6 1 }o.i6
pofie alicfiud tria impediunt.
3°}. 11
Dcfinirio arguit compofitionem definiti, Definitio arguit compofitionem definiti,
faUemfVel proportionalibm eis. non aque. Definitio debet
ex realitattbm 18 1 . 1 8. 1
tam fubfias:ti«,tjuam accidenti , fed
Definitio conuenit
ejfi
*ji'^9 eonumikiUe atmdefiftite. 18/.
116 f 68.
Definitio definiti.
1
*Oi-'57
Definitio diciturfalfa dupUdter^
Defifdtio
efi
duplex.
Definitio
efi
ex nominibus,quomodo,
Definitio efi 0rati« Unga. jojai. t4imett tfi
»70-Ji 688.7 v«4. 304.
78.J
D emonfiratio potifiima per finem.
5 97.7
'Demonfiratiofetnper efi de qtufitone compUxa.
i^i.
»44 Demonfirattonis mediitm qtfomodo inueniatitr. J55.2O Demonfirationis prma principia cuim Jit conjiderare,
386. Demonfirationem non
ejfe
jo omnium ofiendititr. 111.3/,
143-
81 8 1 . i tf
diatantm,dicunturque fylUgifmt primi. 1 60.14 Demonfhationes priores quomodo dtcantur eUmentd 87.5$
de Dpttonjhationibm primij,& non primit mta.
1 jj i4 Dcnomiraxio pUrumqueJitapatre. I99-I5i Denominatiua plura ab eodem abJhaSe. 766.1 quod Denominatur agenere,& afpecie. 4ii>91 Dffipartes materiaUs quomodo fttbfint maiori qtum-
685 a
titati.
DeGderiura" efi etiam refpeElit habiti.
Defiderium
esl
4^o.<|0
refpeSu non habiti.
J16.8.
Defiderium naturaU eiufdem rationii in voluntate, lapide.
DefinitiOf&definitumquMrefiHtperfevnttm. }io.}7 Dtfinitio,& definuum quomodo definioftt tertit(m.i,6i.
DcGJntexponiturdupltciter.
59*4
Deus an habeat quid, vel definitionem.
f
Demanpojfitfciriapriori,
/li.it
Dem cur voceturprtma cauja. Dem efi fuum intelligerc. Dem,& creatura anfaciant mpmemm
S ^9-i^ 841.2 ,
Deut
ignit aquiuoce caUfaEliui.
,
eadem dtfinito. Definitio propria omnium non efi qturenda. DefinitU qua vnitate vna.
3
terminm dUitur.
485.1 844.4
187. 1 1
*Definitio fignificat ali^uid de alupto.
Dennitionu partesfunt priores,
&
3 03 -i i communiores defi-
186.117
nito.
111.6
Definitionis prioritat.
Definitionem ajfignandi
modm dupUx.
Definitionem hafere tripliciter contingit.
175 .101
^^-io
Definitum confuse priits cognofcitur,qu4im definienti^
&
Detispotefi
ejfe
fubieSum condnftonu propter
C^quia. Detu quare noafit in genere. Detu quidquid vutt , ah eterno v»Uiit.
definientta funt infeparabili*.
169.90
ad non definibtlia. 303. 11 materiam, &f6rmam,vel his pro~
in Definirionibus efifiatm
Definiunt reiie,qui
portionabilta coniungunr.
300.11
Pdedario intelUHm Unge maior/iuam fenfm. 851.5 'DeU^atio noftra *Del^atio quid.
efi paQt».
DeMlatiovndefu.
quitj,
519-39
7 19.9 818.3
Deiu quomodo confideraur in hac fcierttia. 518.36 Detu quomodo Metaphyfiau. 5 10.49 Detu quomodo obitBum Metaphyfica. fi9-4o Detu quopudofciens, quomodo hec in hec,& hocprim rtec
hocper hoc.
4(6.79
Detu fetpfum perfe3e ntn cegnefceret, fi aUa
J49-3
Definitum,&
fiOc^
660, t
'Detu omnia neuit in genere preprio.
67 8 J
Definitio quid fit.
funt.
3 'O'^ 6
fecundjnii
Definitio primo
qoz
Deus non intelligit vnum pefi altud.
3 o 3 .1 1
accidenti.
,
14.16.
111.6
materiam,& formam. Definitio perfeprimo comunit fubftaatia
i9^-9 £iicere
130.18 6x6.1
,
item.
"Deus hocfeU priuatur «ingeniu
1.8^
f8f .1$ 836.^ 640. 1
& Deitat in Dee idem funt.
Deiu:&
1
Deus idemy& non oUudinteBigit. 4J4>7X Deut inteHifit fe per fe , nen per aliud. 841. cel.x. n.t Deusin toto vniuer{b,in parribus vniuerfi nanira,fic in koraine intelledusA ^ cotmatquomodo debeat inteSigi. 137« 68 Deus non efi in genere. 3 49. i^ Deus non difcurrit , quttre. 845-».
& definitum^ficut & rtomen & ratU,funt
Definitio includit
&
S^^'7
Deus finit tmmedtatus omnmm.
^4
Definitio reEie
6
5.5
*'3 3«
AUthe-
mattcis.
pofierium.
Dcfinibile omne
74
efi
2.
Demonjhrationes prima immediate funt elementa me-'
efi circa fimplicui.
Dccipi fecundum (^iundo quid,& in quibtu contingat?
Dtfimtitt
16^.40
ad DemonJlratUnem tria,qiu requtrantur.
ttrJfb.jxap.2jtum.6S.
j/
* 3 • }6
*
Demonfiratto duplex.
94 Cerruptia ntn
Ddiniri
Demonftrare _/«/»/«»» nonpottfi idem. ejfe omnium,
innbmjeemiim EmpeiocUm.^i.
nenfci-
845.1
ret.
Detufimplici intuitu videt omns4»
Deusfeltu eJitquiefi,aUa
45 6.78 tmnia fuerunt,& ertuit. 60 •
107
Dei,
& Beaterum deUHatio etema. & aliontm in fpeeuUuione
831.4
Dnfelicitas
fi6.7 831.1
Dei intcUigere efi Detu.
,
iHt.
44M3 ipjius conji-
44» -4? 44» 46
CCcc
4
De
8 , 31
11}z 1 1 .
.
Index Rerum. Dei vnitM a pejferiori conelHditur.
Deo quomodo nihil
83
Deum alia aje cognofcere ejui negent» Deum ejfe an Jit notumperfe. Deum ejfe vnumtjuomodo prohetur. in Deum non cadit inuidia.
1
.5
97'^^ 51
6.
1.
847.
i
^. } i
i
'D\]leng*uiquidicantur.
Deorum nominis varia
Differentia emnes tfuare non funt proprie contrarid,
46 x .9
accrefcdt.
cfj.Co
interpretatio.
jp6. 1 4J
Deos plures quare pofuerunt antiqui.
45 1 .68
D Diagramtnata
}67.74 Bifferentia plures in definitione pofita qualiter debeant accipi fine nugatione. 276.10*
Differentia plures in diuiduales an fint in eodem. yof. 21.
Differentia plures quomodo
qu
iM-S 117.1
DialeSHca tentatiua vocatur.
1
DialeEiica ejifpeculari definitienet
Differentia quafaciant differre fpecie,& quanon.iyx'
1
pro Differentiis pofitiuis ignotis
7. 1
Difficile eft aliquid,quod
DifFormiratis Mw/ie ^M<e.
Dicere aque omnia proterue videtur fibilicere.i^^.%i 1
1
o. 1
6 *7i«57 J } 8.|
Diefis tjuid fit.
Differens dicitur dupliciter , vel vno dttntaxat toodo,
DifFerens duplex,
)
5
3
•
4
)
& diuerfaquomododij^erant.y 10.1.7 17.)
Differentia quidjint.
811.
Dtfferentia^ecie qua.
}70.8
Differentia centrahens
efl
Z5>8.8
extra rationem contratii. % 8
nifi
DionyHa quid fignificent. Difcurfm duplex
15.27
i9S'^i9
in inteUeHu noflr^,
844.Z
& diuerfitat
conueniunt
,
ibid.
Difpefitionis bona
rerum quod principium. a ^xol, t Diftantia maxima non efl inter genere diuerfa. 814. col,x.n,x,
flat
cum
identitate reali.
&
8 1 }. 1 diffentnt.
DiflinStionis numeralis
7 84. quomodo materiafit princi^
2j8.6/
DifHngui magis,vel difiareftat dupliciter. Diuerhtas altqua eft in primo mobili.
479.4X 8 3 6.
Diuerjitas in rehus vnde,
lih.j.cap.9.n.jj.infine. Differentta formalufacit differre fpecie
,
materitdis
406
quo,^ in quod efl triplicis rejpe-
Hus paffiua diflin^io. /»«w.
J7 Differentia,& diuerfa quomodo differant.
06.28 36^.yS, }
in Diuerfitate fpecifica duo concurmnt.
Diuerfiim comparattw ad differens.
non Sii.i Differentia indiuidualis in hac vita nonfcitur diftin-
707-i}
Ele.
Differentia indiuidualii qttare dicatur materia. 3^.
aon Diuetfum,yi
dem
cfi
} fj . ? 4 contradiEiorium ciuC-
vel ipfius idetn.
} f}.} }
Diuerfum toties fttmitur.quoties \Aem,& quare,
iib.j.
cap.^ji.j^.
col.i.
Differentia indiuiduaiis quare materialii.
Differentia inferior
an
inclttdat in fe
70^.18.
differentiam
812.5
fitperioris.
maxima datur.
)
^tfferentia non diuidtturper differentia*. Dtfferentia nen
Differentia quorumfit.
modo
4. 3
6
7ii-4
efl tota ret fubftantia.
Dtfferentia vltima qualiter fit ftto
f
821.3
6x6.6
Differentia omnis formalis non eflfpecifica,
} f J «J? tota fubftan-
tia rei exponitur.
177,106
D ifferentia Vnde accipiatur.
840.
vnde fumatur.
7}0''}
Differentiafe hahet vtforma.
275
Differentia fuperior nec perje includitur,nec pradica-
tur in vniuerfali de inferiori.
27 6. 04 728.8 1
Differentia realis tres gradui.
Differemiafecundumfpeciemconditiones. Diffirentiam fuperiorem
non includi in
}70.8 inferiori.
720.2 Differentia vltima quomodo Jit tatii, entitatis
,
complementum vni~
definientis,& definiti.
Difterentia formales faciunt differre fpecie
duales numero. Differentia nihil hab 9nt
277.107 ,
iftis
commune.
Diuerfi partes.
72 86 .
^of .18 7 io, }
Differentia nonfunt tiufdem, nec diUerfi generit. 706.
2.^
jj
200. i
f j
}; 2. 3
Diuerfa genere dicuntur dupliciter. Diuerfa primo qua dicantur. Diuerfafpecie dicttntur quintupliciter.
70 r. 1 lib.
f
.
cap. 9.
num.il,
qmrum materia eft diuerfa genere, 814.2 Diuidi (>7 plura numero eB imyrfeEiionis. 704. r 7 Diuifibilitas eft paffio quantitatis. 6x^.f Diuerpt funt
DiuiC\o dupiex. Diuifio
76.6.176,68
eft imperfeEiionis.
^ 84,1
Diuifio omnis iiabet fieri per dao,exponitun Diuijio omnis quare non detur per oppofita.
Diuifum nonfemperpntdicaturdt quolthet
6 1 0.8 5 69 8 .
o
diuidente.
176.68
D O Docendi modks Ariftotelis. 162.11 Docens «1« caufet fpecie in intelleElu difcipuli. } 6. i x 5 Docens quomodo audientes adducit in affenfum. j^d, 22 Domus materia eflinpotentia ad duo. 404 74
DV
indiui}
Differentia indiuiduales Jitnt primo diuerfi.
21.
^0.84 56.07
1
DiflinSiio in quo,ex
Differentia
270.50
contrahantur,
xi^.ii^
nicabtle,
Differentia
noneH impofftbile,
Dignitates ALuhematict quare appreprientur.ii^.x^ Dignitates non ingrediuntur demenflrationem ,
Differentia additageneri non reddit ipfum incenmU'
,
vtimur priuatiuis.
fumere.
DifbndKo formalis 78
Differentiaconflituitt& diflinguit.
or
.
Difpofitio quid.i 89. 1 47 .eiu* modi.
lib.^jcap.^.
i
7 1 8 tf
ad manifeftandumfaciliora non oportet af-
Dii^iConquidJtt.
iji.j
,
3
811.3 'Difficiliora
Didtio reduplicatiua dupliciter poteftfumi, DiSiiOyVel dicerc accipitnr dupliciter.
x 7 6.
Differentiarum alia formalisyolia materialis.
}8.64 1 1 6.io
DialeBici,&JophiJis de quibus difputent.
^iffierentiafunt duplices.
Diamctcr qualiter incemmenfurahilit coifa. iS^.iix Diameter efuare incommenfurahilis cojia. iixol.i.n,)^
Differentia
in definitiont.
87.
I
Dialc^cz,dr fophiJHcaduplex.
Diferentia,
fumenda
276.104
Dualitas
efl
prima paucitas
,
multitudo. Dubitsitio vtiiiseftfpeculanti.
& primus numerm & ,
616.61 74, ^
Dubitationes ex parte fcientia Aietaphyjica enumerantur.
y^^ Duplum
5 « 41
7 8x 113 .
IndexRerum. Duplum ^Momado in dHdlitMtefHndetwr. 644. i DaiauoMr/£«»M , 4£iio non arguit virtutem injini-
&
t4m.
444-50
E A Eaden) qu^t dicMfMUr,&
tjue
differmi^/pedt, 370.81
EG EclipGs qi*'^-
307.3
1
E F Effedus dquiuocM nobiltor eft vniuoco. Sffeiiiu an ducat in cognitionem quiditdtu.
789.1 ^4.4 778. 5
Efftilt^ cafualii anfit fcrfe intentm a Deo.
EffeHm cafualis
vcl per acctdent coMfam ferfe
,
per accidenj , (frftatttm bahet.
,
&
Z16.18
EffeElui non
T76'X eft perfeEiior caufa, 6ox .1 EffeBtu omnij hahet canfam. Efft^nj quUibet non ntceffario ponitur ad pofitionem
^ifvM
COHft.
Effeihu realis
mn dependet ab ente rationit.
791.17
non^caufarum ordofal-
EffeQtu fiut fit in caufa ,fiMt uatur,
790.15
(juomodofint
Ens
idtm,&
tton
idtm.
aliter includit conclufiones
3 f o. t f
Metaphyficas,
tercorpHifhyfuum Phyficas. Ens an claudatur in omniimt. Ens an habeat paffiones. Ens an haheat principia. Ens an includatur in albo.
&
ali-
6^^. i x. r
75^5
115.13.5 i6.tfi 5 » f .i c f 77
Ens conuertitur cum vno. Ens dupUx.in potentia,&
1
f 84. 1
in aSbt. ri8. 49. 135. 63. perfe,(frperaccidtns.ij^6i.rtaU. rationit. \ji
&
67 Enstfi dupUx.
.^ i
non Ens tripUx.
4if
Ens tfi vniuocum omnihus tntihu. 1 11 * Ens,& caufa dupUx. 401.67 Ens.& tius accidtntia,inejuaHtum taU,&talia,folitu Metaphyfici confiderare.
tft
386.18
Ens,& eimpaffunes debent ab aliejuafcUntia confidf. ^*"-
iro.i
Ens,& medicatiuum alitertUcuntur anaUgice.^ 84 24 Ens,& non eru accipiuntur dupliciter 41496 Ens.& non ens quis pofuit rerum principia. 18.4$ Ens quod quid cfificut contingit anahgice vniuo^ .
EffeEiu*
ad caufam nuUa
ctnntxio neceffario fim-
tfi
pliciter.
^i-f
EffeSiiu identitat arguit idtntitatem principij.
9 J .J 5 586.11
EffeQiu perfeiiio anfitcaufa.
EffeQut diutrfi procedere poffunt a caufa numero eadtm. 95.53 Sffie£luum incompoffibilitai non mimtit virtutem (auf* Efft^fttf* varietoi quoad naturam
,
& artem
fe,& per accidens. in Sffellibut ordinatis
p^erior fequitur
priorem.
&per 3^5 '9
,
necejfario
791- *'
abflrahit
a motu.
766.1 640. 1
Efficitns caufat trts dltas caufat.
808.
Effcitnsj&jinis quales cauft. Efficitns practdit
,
& forma
tfi fimul
cum
ctmpofito.
4*7." 817.3
& ma^erialis relatio fundatur fuptr aElio640.11
nt.
in Efficitntihus non pottft
tffe
preceffm in infinitum.
130,
II.
Ens,& vnora
tliftingmntur non realiter,mc ab intel-
& vnum non conutrtuntur
Ens ,
587.14 ,
nifi
quodamfenfu
583.10.
Ens,& vnum nen funtfeparata ah inferiorihm. loo 71.
Ens,
& vnum
qu4ndo eandtm naturam
fignificent.
585.10.
Ens,& vnum tjuomodo genera.
1 1 y.j,^
Ens & vnum ^uomodo funt idem. * 1 3 .9 Ens,& vnum quofenfu conutrtantur. 585 u Ens , vnumfunt duplicia, ficut horum pafftones,
&
&
lih.^xap.^.n.%1.
Ens,& yn\xm funt idem. Ens vnumfunt interna rehm,
&
E L
Ens formaliter »5 8 1
Elemencam duplkiter fumitur. ,
.
& caufa denominaatur & ,
accipiuntftr
341.7
dttpliciter..
Elemtnttm cfuid. Elementum triplicittr
accifi poteft.
Elementiacceptiotranfumpttua.
non fint fuhftan188.1 35
nihil efi
,
cui non infitfuum
quod quid
'ft-
Ens hahet paffianes. Ens habet vnum conceptum communem. Ens immediate dtuiditur in decemgenera.
Ens naturaU omne habet principium ailiuttm adfuum
160.1 j
effevtik.
160.16 87.15
177.100 Elementa in mifto ejuomodo continuantur. Elementa quatuor principium materiaU qui ponant. it.41.17.48.
Eltmenta funt tria. SUmentorum diutrfam
4 ? o. 1 miftionem fequitur alia,& alia
^ualitat.
mU Elemtntorum
eflc in mifto
739-8 plura inferuntur. 188.
in potentia anfit non ens.
^bi.
E
341. 5.5
M ,
& corruptio-
nej.i.^ixius tnfufficienttaoftenditur.
16.48
Empedoclis imaginatio de generatitne
E Ens aliter,&
Ens non dicitur de dmni eo , qnod minatiuum,vt
aliter
N
vn\im prtdicantur de qu9libtt,&
.
788.10
ctncipitur vt deno-
eft dtfferentia.
f
Ens non eft genm.
77. i o
88.37
Ens non eft fubftantia per fe exiflens. non Ens non potefl moueri,& quare. nonEns ntn tjuUfcit.
3 48.10
41496 415.96
Ens omne habet vnitatem^alem. 70 1.1 o Ens omne naturale quomodo operetur. 77 j Eni omne omni entt quarefit ide,vel diuerfum. 351 jz .
Ensper accidens a nulla fctentia cohfidtratur. 398.60.
& 61. 399. 61
Ens ptr
13»-
dt Elementii ferum opiniones varia. Elephantis mira manfuet udo.
•
Ens
9.1 1 .^fuare dicatur
EUmtnti rationem qtu non participent. EUmtnta exiftentiumfecundum Platonices.
5 75 f 65 3 i o y6i .7
160.15
^
j
683.X 116.19
430.18 4* ?•}
EUtntnti proprie.fumpti defcriptio. 158.1 1.»«» conut» nit otnnibut quatuor eUmentis.i
-9
1 1 3
etfi
tia rerum.
1x7.4
EUmentum
& definitio.
17 & rerum principia. 379
.
Efficitns primum tft ineaufatum.
Effcitntit,
Ens,& \num aa- fint genera,
^^*-
444-49
Emciens
&
ce fuhftanti€& accidtntiyfic
acctdens an
poffit
definiri,& ipfum etiam ac-
cidens.
118.13
Ens per accidens dupUx. Ens per accidens dupUx efi. Ens per aCtidens maxime a fophiflUa
1 11 .1
398 .6q ctnfidtratur.
399.61.
E»i ptr accidem noH dente.
definitur
,
& fimiliter
deacci-
118.14
En
14 1
55
Index Rerum, ^8 8. j Ensptr aecidtns non generdtur P&fe. *9'i^ En/per Mccidens non nabet quia. Ensper dccidens primo fumitHr pro a^regato ex re*•
bus diHerforum genernm, Ensper accidens quidju.
Ens per
660.1
accidens fumitur pro cafuali
>
^$9.611
&
fortuito.
660.4 participationem dtpendet ab enteperejfen'
Ensper
831.1
tiam.
Ens-per qu* diuidatur proprie. Ensprima imprejfione imprimitur in anima.
J 84.
1
-66^.^
Ens primum eflprimum vnum tfuibui modis. 3 4 1 .4 6 6^ .4 Ens primum obie5lum inteUeElm. Ens quare,etiamji fit vniuocum , nonpojftt ejfefubie-
Qum Metaphyjtctt. Ens ijuibusjit commune. Ens quodlibet fequiturftta vnitas. Ens quomodo obieilum Afetaphyjica.
J 78
•
1
7 f 6.i 6/3.10
Ejis quomodo ojiendatur quia a A^aphyjico.
Ens quomodo Jit feipfo
^ i «^^
f
6-ji. j
quodlibet pradicamentum
quomodo non.
3 1
Ens quofenfuvriks conftderetur. Ens rationis fit a Bu reSlo.
1
,& '3
9
$ 1041
^3 i «^
Ensfimplexfuo modovnum. 7J^-i Snsfi clauderetur in omnibus,an aliqua ejfent diuerfa. S78.11 Sns,fi non
ejfet vniuocum duo,quamin decem.
,
non diuideretur prius in (7^*8
Ens fiJitvniuocum,genera videntur ejfefptcies. 577.9 Ens fufficienter diutditur in decem genera. ^08.4 Ens tam verum,quam per accidens remouetur aconfi^00.66
deratione Metaphyfici.
nec
Ens verum, nec ens per accidens, inquantum
taUy
218.31
efireale.
Ens vniuocum creato,& increato.
57^'"^
Ens vt fic primo occurrit intelleitui, Ens vtritm fit idem,vel diuerfum a non Sntisconfideratio
5^^-49 ente.
813.)
ad MetaphyficamfpeSlat.
1
Entis diuifio duplex.
10.4
ipfi$u
infubjiantiam,& accidons^
Entis,& vnius Entis,& vniu* Entis 1
,
&
1
74.65
identitaj.
3 85. x f
identitas probatur,
349'*5
vnius pajfwnes quo fenfu dicantur eadem.
Entis in potentia
definitio in ordine
ad artem,
turam.
vel na3 ^^•2-9
Entis in potenti4m,& aBum diuijio qualis. Entis modi an includant ens. £ntismultiplicitas qualis.
Entis pajfionum ali* vnittt,alia JttftinSla. Entisper accidens modi tres ponunfur.
Entisper accidens quod quid
764. i z 5 77. i o 61.107
cft ejfe^demjihi
Entis perfe prima diuijio in decem genera. Entis perfe fecunda diuifio per potentum
84. 24
3
citerpotefl inteUigi.
460^89
de EntcOi vno opinio duplex. de Ente,& vno vari* antiqitorum
diuijto tinjitin Jitbfiantiam,
j 1 6. z6
J*i.44 38 1 .16
99,6% 100.69 de Ente,inquantum ens,primo intendit Metaphyjica^ fecundo de confeqttentibus iSud. 313.1 tU Ente per accidens non eft fcientia. 661.5 opiniones.
de Ente per accidens primo modo non efifcientia. 2ii.if.li i.io. Necficundo medo. 214.24 de Ente per accidens qttomodo fitfcientia. 571.27 tU Ente vero Pliyfica non conjiderat. 2 1 8. j i
exnon Ente,quod
& materia,fit genera-
eftpriuatio,
tio,& qttomodo ?
4^ f .^
Entitas tertia an danda fit in compojito. Entitas tertia datur in compojitione per fe. Entitatem a principiis qui auferanfi
75 6.4 2 94. 1 4 r
*7.49 Entia omnianonfunt contraria,nec ex contrariis.nS.i^ Entia, vt attribuuntur ad Deum,quomodoconjiderentf*r. 514.20 -Entium aliud aSlu,alittdpotentia, aliudcapit vtrttm-
^ue.
402.69 402.69
Entittm diuijiones.
Entium exiffentium
conditiohes qua.
800. 1
Entittm omnium an fit numerus vntts.
6 2 7.9
Entium principia qualiter aUa,& eadtm. 418.1 j Entium reduilio aque ad vnttm.Jicut ad ensfieri peteft. J84.2J Entiumjicut fit reduHio ad vnamprimam,fic con^ trariantm entis differentiarum. ibid.t^
&
circa
Entia adfinemfuntvirtutet morales,& fcienti*
moralis.
543 .i
non Entibus qu* Fradicamenta conueniant.
320. 1
Equa ex ajino quare non
eonctpiat equHm,fed
Equus^
& ajinus quodammodo mulut.,
794. x j
E S Efle bcne fuum fecttndum quid injit t)eo. ,
& aliud
45 5 .77 isUm 672.2
ejfe ei
effentialiter,vel realiter.
E^c,& non cflfe dupUx. Edc,^ non cilc quid.
4'5.S>7
ElVe,& potentia contradiElionis
dupUx.
33 1.43 EJfepojfe aSUuum,&paJfiuum rejpeilu eiufdem,non efi principium,& quare. 793-^3 eft
^37.4
ah Ede ad po(Ie,»on e contra,valet argumentum , qito 108.91 fenfu. 1 5)4, 1 3 8 EJfendi ex aliquo modi fex. 3 1 i.41 EJfendij& vnitatis caufa eadem.
& oQum.
& aceisUns.
»ff.
4tJ-7i
108.92
deDeo.
EHendi in modi
o5lo
836.5
reducuntur
ad quatuor modot
Habcrc. Eflentia
t9i^i7
vna quomodo nata
fit reprafentare nutlta.
728.6
Oranc quod cft>idc6
eft,
quia ynum numero
eft
xof.i talis,
Metaphyfica.
quadrupUx diuijio. Entit foU pajftones pofunt a
& talia
,
conjiderat
37/.I 2 11 .1 j nobit eognofci do fukr
^iJ."
,
ex-
704.1^
ponitur.
Entit principia duplicia.
7.55
3 3
Eflc fcitur
ijj.col.i ,
muUm.
824.3
Effie quod eft impojfibiU,Jieri eft impojfibiU.
^7S'^7 Entis primi intelUEltu non mtuatur de vno in alittd.
Entit principia,inquantMm
577.9 j 96.i i
dupli-
6o8.f Entis primadiuiJiohK accipiturin ens reale,& ratio-
fiantia.
contraria.
174^64
176.67
€ntis
eft
Ens ejfe genus,fifit vniuocum,arguitur. inter Ens,& vinsm. propartionif aqualitat. Ens non ejfe vnittocum arguitur. Ens primtim dari non oftendit Phyjicits. Ens primum ponere,anfit necejfarium.
Ejfe de ejfentia alicuiujalittd eft
16.19
£ntis prima
nuUa fcientia
ij.toj
contrarittm ,Jie Afetaphyfica
eft
3 3 ^- f %
E»tis diutjio in per fe,& per accidens,differt adiuijio-
ne
Entis vniuocationem ajferuit Plato. Snti primo Jicut nihil
E
V
Euenirc omnia ex necejfitate eft inconueniens^ 400.6} x 1 5 .25 non Eueniunt omnia de necejfitate.
E
X
Eiccdcns vt continet excejfum. Exccptianes ilUus propojitionit ,
1
8 1 . 1 09
Vnumquodque tunc «ft
6
6 5 1} 1 11
IndexRerum. eft
pctfcAura
,
quAftdo potejl Jibijimile gener4tre,& 9-if
facefe.
Excmplar *i ^uid reefuirdtur. ExemfUri* plura vnms exempUti tur.
J4-9}
45 7.8 457.8 i68.86
Exiftcntiar/?^*;'/^*.
1^-1 Extfientia non indiuiduat. Exifientiam propriam habent alia afubfiamia, fecun-
dum
61.107
Anfiqtelem.
Expcricntia w«
eft necejfaria
adfimplicem apprehen-
$ } 1.5 Experientia quomodo faciat adprincipia engnofcenda.
fionem.
5J0.4
&
ars vnde generentnr. Expcrimcntum Experimentum quomodo fimtle fcientia. Expcrti certikt operanrur, quam inexperti. ,
7. ro
7.9 7. 11
Extrcmi vtriufque negatio quomodofit in medto.ZiZ.^ ab Extremo ad extremum tranjkur quandoque fine S19.4 medio. 8io.i Extrema quomodofint in medio, Extremorum identitat prtfeditveritatemcomplexam.
refiexio in
qua mutatione fiat,
& in qua 68.14
twn.
£xtremorum tantum efi maxima
difiantia
& repu-
,
fnantia,minima vero mediorum mtuuojnaior autem trum ($ extrpntrutn. iS^il Extremorum tantitm efi perfeEla contrttrietat 360.5 411.90 Extremu quod caret caret i &m(dio. •
Facerc inplut efi,quam henefacere,& quare in^ii non liceat conuertihiltter arguere.
J
1
7- '
Faaum cflc quo4 impoflSbilccft.ficri impoffibile expomtur.
o
,
& an
SS^-A illis
imtenia-
tur fmper finit quo.
440. j %
Finii duplex.
^io.^
Ftnit duplex.
Fmis
efi
Finis
efi
Finis
440.3 g .^ ^ ^j.So
duplex.
^ 06.19
duplex.
efi
prima caufarum omnium
191.141 quo fenfu.
&
,
S97-^
Fims eR principium,& vltimum,quomodo. Finis,& bonum duplex. Finis,& bonttm idemfunt. Finis,& efticiens an coincidant in idem, Finis
efi
j 96 |^2f
69. 1
8}
vna ex caufis.
Ftnis extra ohieilum voluntatis,
ad Jinem,
S * 9. J 7
& condttiones eius.
J f f »3 8
Finis quis in fuhilantia feparata.
8 j 0.4
Finis quomodo motteat. ,
J
»9.J4
Ftnis perfeSior his qua funt
Finis remotus
.
7 1 *• J
Finis nominatur tripliciter, Finis qitid,
1
14. 1 tf
7i J •
&principium
in dTc
,
n
& intentione.
Ftnis fpecuUtiua,& praHict. Finis cffc potentiale att
fimplictbui,
S9^-i in Finibus
fi daretwr prtctfus , mdltim intelle^um.
Ftnitum cum
infinit*
conditiones.
xij. ^o,
Ftniti
Finitorum multitudo omnis
f7 1 a 9
numerus.
Foemina non
j 10. 1
eft
,
&aliquaali4i
^S9'^7
vniuoce homo fimpliciter , ficut vir,
lih.yxap.ijt.ji.
vniuerfalis
an
fit
prater fingularia.
157.61
Forma appropriare
J lo. 1
148.9
definitiont dupltciter cvntingit. loi.
585.18 ^Si-S?
5J8.57 667.7
Falfum,^ impoffibilc non conuertuntur. FaKum.C^ vcrum qtumodo definiantur.
dicitur
quod quid
ijj
Forma^ompofitum
&
erat eflc,
ejfentta.
iOi.i;7.
rei
1^3.7
& priuatiofunt a3iu,
4j i.io
Forma corrumpiturper acctdens^ 8 1j ^ Forma datur ingenita. 9^.48 Forma de quihtts pradicetur. ^99-i I Forma dici potefi principium pajfiuum motus &ftatm^ .
IJI.55«I49.9J
FaiGxmyquid.
101.159
faljiuproprie quis.
146.85
Falfi,<^ vcri definiti*.
y^ vero errores.
1
Fatigatio in laborando vnde in antmaltbitt.
48. 9 r J } } »45
2 1 6. 19
Facum,c^ prouidentiamponeates arguuntur.
F E
164.J4
Forma dtcitur ejfe jpecies,& exempUr. Forma eadem non poteft cum vna materia
J J i »4
Felicitatem in fpfculatioae an pofuerit PhUofophtu.
Fcrcns eft gratia Lati.
4S^'^S
Fiftio poetica de
Deorum
I
diuerfitate.
Fieri aliquid ex alio contingit dupUciter. 6j.
Fidci arttculi non aque primi.
vnum
tripltciter contingit.
omnia ignem pofuit Weraclitut.
FieriquidreEle dicatur.
ex quolibet quis
a.15 51
Fieri ex aliquo contingit dupliciter.
Fieri quodltbet
9S-S^ I
}
-6
8•}
}
i88.i;i 42^4*5
410.87 }99'6i
tUcat.
^J
•
4
^3.^0
Forma eadem quare vni parii materia feilionera,
Forma
F
> 5 J-7
conftituere
ftnguUria.
Fclidtas eSl operatio,& vita perfeEia.
Fieri aliqua
efi
} 9* ^41 Fit hocex hoc dupltciter.6S,i}jton in infinitum proce-' dendo. ihtd.14
Forma aliqua
Falfum in
^oo>6^
toties abUto,finititr.
Fiunt ab arte,& a cafu altqua eadem abartetantitm,& quare.
triplex. 10 1 . 1 ; j .f/ duplex.
69.17 infinito fol»,
ad infinitum qua proportio,
5j8.j6
JJ7.5}
agensper
79}.".
Fit aliquid ex aliqtto dupltciter.
duplex,
efi
eftet
non facit maittt
86y.io
\cx.oin
JJiGiasduplex. Falfitas quid materialiter,&formaliter.
FalTum, eiufque
6^.6 fi nebtlius eitu elle aBuali.
Fit aliquid ex aliquo dupliciter,
51914
prafens.
Fieri
in tntentione agentis.
cft,
quodnon efi^omparaturadficnjitturum, vel
necV^unecdcdfitfcd ignorare oppmtur
de Falfo
eft
Ftnis cuius in quibus reperiatur
Finitum,^m>tf
Falfum eft
6i$.S (»19.10
8jt4
667,9
Sxtremorum
FaHum
treatura vera.
Ftlij quotytot paternitates.
Finis caufatyVt
J4.9 fuperfiue ponun-
Excrdtus bonum in ^uo confifiAt. in Exercttu duplex efi bonum.
Dei aliter verWyaliter
Filius
eft
det
& aliam
vnam per~
aliis. 7} } 4 aliquid prtter partes materiales ,fecundum
aliquos.
30X. 77 Forma eft dMplex.\j\.6idib.^.cap.%jt.ji Forma eftfinit. 1^4. j 3 ^ Forma eft magis natitra,qti4m materia, ' 6j j z Forma eft maior , qiu factt fubieHum magis tale. 750 .
14 Forma eft natura. Forma eft principium
1
ejfendi
,
&
diftingt
ftantiis fenjibiltbm.
Formfi cftprtor matma,j& compofito.
.
ndi
61. j i
infttb-,
297.6 iX4>i) Fetrmut
41
87 « 5
Index Rerum. FormAefl prior ferfeEiune
y
non generatione niMteria.
animam
intelleEHuAm.
4i7-M
Forma,plures,noninduEl£per
forma,& compojitum magis /t4hfidWtia,^Ham materia.
funt
motum eadem fpecie pof-
eidem.
inejfe
6 1 9. 1
Vorms. plures funt in animali.
&
73 3.f 70 3 1 f .74 1 Formarum ariificialium fubfiantia efi eorum materia.
circa fubieSlum contradiftoria.
Formx fujit
forma illimitata naturalis efi ifta determinata,fi ejfet vnim effeBm. 799-8 porma inducihilii per expulfionem alterins efi vna
Formarum ,
forma
,
tantum
hahitns
in
vno fubieElo,
6io. 1
Torma naturalu tantum ajfmilat vni oppofito^ 797porma non efigeneratio,nec corruptio,(\mmodo. 284.
*•
ficuc
namcii,exponitur.
301.10
& numerorum conuenientia
forma non generatur per fe, forma non generatur. forma nulU prtdiearipotefi de materia. Forma omnii quomodo inducatur. Forma perficiendo materiam , nihilatiud afe
401.68
Fortuna
687.3
Fortuna,
4^.77 416,8
Fortuna
caufat.
efi
caufa incerta.
& cafus quid. & cafus funt primtionts xaufarum
,
416.9 Fortuna in quihtafit. Fortuna in quihus fit mens, Fortuna propofito correfpondet, Fortuna quidfit.
efi
materia.
5 9 7.8
682.1 Forma prior efi materia,& compofito. , in quo efi, quam reddat aSi-
Formapriits perficit id
uum.
772 69 6.8
Forma quandoque efi pajftua. Forma tjuomodo caufa materi*. Forma (juomodo ens perfe, f^ per accidens. Forma quomodofit
^
682.1.
corruptibilis.
7J7-4
Forma tjuomodo fit natura. 718.7 Forma fimplex an fubieBum accidentit. 7 } 8.5 Forma fimplex non efi definibilis. )0}.22 Forma fubitantialis an fufcipiat magis continue. yfi
F
Fundamcntum
7f*-i9 Forma fuhfiantialis informat materiam, non mediante quantitate.
748.18
Forma fubfiantialis non
remittitur.
75
Forjna tripliciter fumitur.
^
3
J •
•
J 6. i
j
Forma vna, efi terminus principalis generantis. 734.6 Forma vna multorum efi principium operationum. 719.9
Forma vocatur
fubfiantia rfi
,
& quod quid
quare.
&
,
41.70
aliijuid
nes.quA
eft
an praexifiat in materia, vari<e opinio~
& refelluntur.
corporeitatis
ponenda modi
694.1. c^ 5*<>9J.4 tres.
de Form£ intenfione opiniones. Form
7 3 *. 794. 1 1
69 y .4
Formt parsprauia nonefi ponenda,vt generatio fit na-
^95A
turalis.
relatio alia efi
,
& alia agentis ad matertam.
dnaternrei.
^63.34
Formam fuhfiantialem
habere magis ,& minui nec pro-
bari,ntc iTnprobari potefi.
7J *
•
1
Formam fubftantialem intendifuadttur. 7J » i7 Forma f^bftanfialis nihil agit infe. 787-7 formam vnam fubftantialem ejfe perfeHiorem alia •
7J }•3o
eiufdcm fpeciei, artificiales in
801.
V id
,
efi
14
fuppofitans.
Fmdamentum Fundamenti
in diuinis
non refertur.
3 66. 1 1
non poteft ejfe,quodnon eft. 418.13 Fufcum per comparationem ad alhum , eft nigrum. ratio
81 6.2
E
Gencrabile omne habetmateriam.
68o.i
Generabile fupponit alterabile.
^SS-^7
Gencraliflimum ad aliquid »0« eft relatiuum,fed relatio.
(Jij.j
Generaliffimum dupliciter fumitur.
61
Generaliffimaan habeant quid.
Gcnerans
,
1
.
i
z
JiJ.* 5
& genitum quando fint idemfpecie.
240.
49 Generans generat aliud propter materiam. Generans gener^t aliudyropter materiam. Generantis adgenitum maior
eft
703,
1
^ 66.it
conuenienria
,
quam
ad corruptum. 701.12 Generantis forma comparori poteft adformam quadrupliciterJih.7.cap.S.n.-o.
&
Generantur aliqua a cafu , ex femine in naturalihus ; aliqua vere tantum exfemine quomodo. lib.j. cap.$.n.yt
Generantur,
& corrumpuntur eadem in circuitu
riodo,vel fimpliciter.
,
pe-
4 3 6. 3 o
Generarian infit Socrati per naturam,velfingislarita-
773^ Formt vnius alicuius capax,& omnium. 571.19 Formam,de qua hic loquitur t^rifioteleJ,non effequi-
form*
R
charaEierix.ans
G
O" minus.
814.3
^pi 67
633^i
19
forma fuhfiantialis eadem numero anfufcipiat magis,
401.67
Frigus an faciat ad caufandum calorem.
fi •'*
perfe.
401.67
Fortuna quid.
F
401.68 4. ^ ^ «
401.^7
&
Forr/M prior
Forma
68 1 .r 302.1«
Fortuna alia bona, alia malaf& talium excefuum no-
a 54.60
77;.i
FormA
ejuadruplex.
30Mi.j04.13.30j.1j Formas cognofcimtu per operationes fenfibiles. Formas feparatas quisponat. »»""*•
114
Formt
.
mfnte non proirie generantur,nec
corrumpuntur.
4*7.10
tem.
bUe.
2j5>.66
748-18 Generatio a non fubieSlo in fubicElum.
301.1
V»m4 naturales nonfunt a mMteria feparabUes prater
f9
' •
Generatio anfuccejfiua ,fecundum jirifiotelem. j^
*
i.
16
Generatio
funt cum j4n(totele.
& hte duplex.
Generatio aliterfit in heterogeneis, aliter in vnigeneis.
7° 5 •" J
Form.t. indiuidualitcr diffirrunt.
240. jo
Generatio alia aquiuoca,dia vniuoca,
Generatio
Fomu PMteriales generabiles,& corruptihiles ponendt
4i8.ro4
Generata ab arfe funt duplicia.
Forma artificiales funt a materia infeparabiUs,non ita certttm eft de naturalibm. 4 ^ 7» o <
707.12
Generari, vel corrumpi aliquid immediate,efi impoffi-
artificialis in
quo differat a naturali. 240
50 artificialis
quomodo
fiat
Generatio cafualis quomodo fiat. Generatio duplex.
ex vntuoco. 426.9
14 » ^5 T 10.38^. 1 4
95
Generatio eadmpoteft diciperfe,& per accides.ij^.^
i
Ceneratto,
1 J} 9 6
18 1 ^
Index Rerum. (jtntrati»,& c«rrujnt« ferfeftlius
iy6,
efi comfofiti.
cipitur.
814.*
Ctnm CeneratU exfemine eftuUter vnitucA^. yxMp.ijt.yi Ceneratia fjdturalu qudf 'i9A7 Cenerntic non generntur.
OenerAttenonfotefl
ejfe
perfetMS
fim tdi^n
immobilt fucceffienig. CenerMtio omnis
*}J»7
CentitfubaUemum ^uid} Cenus jubaUerj7tem ejuo fenfu
cMuf/t
Ctneris conctpttem
8x7.6
vniuoot. i$Z.6f .lik.-jXdtf.% n.t^.
eft
.
fcd diMcrJimode.
ihid.
Ceneratio cfuod nenfit nwtui ^ffenditur.
414.9^
Ceneratio efuom«d» fiat ex non fubteiio. Ceneratie vnde dicMtur naturMliA
^uomodofimplidujfpeciti Cenus fehahet vt materia.
1 9 1• J
^87^
ejfe
799.1
175. 10 i^^.iot
tUfiniditur}
l7J»f9
vnum,alto<juin tot effettt genera,
^uotfpecUs. Generis ctKeptus
7»7«J
im
a eonceptu
differat
differtntia,
716.1 Ctneris conceptus
efi
vntu
infe.
7^^-i 7*7-1
Generis conceptut vnus nttmero. Generisdiuerfitas tjuitb
^6^.78
Ceneratio vniuocM,& equiuocm. 814.1 Cenerationifod perpetuttMtem tjuid retjturatitrj^y.ii
Generis eiufdem phjtjici ipufint,& ^ua /«^id?loi. 154 Cenerif paffio dupUx. ) 7 1 .S6
CenerationisartififialispTvtcipiiim diifUx.
241.54
Gemu ditudentia funt
Generationii caufa dupUx.
2)9 .4^
Cenere , &fpecie ^tu differam
Cenerationis caufat Plato pofuit ideaty
& bocduplici^57-61
ter.
Generationis generatio fi effet
nunqium terminaretur
,
alicuius generatio.
&
41 8.10 j prioritas aHtet refpeUu
fptentia vnde conciudatur}
4 j ^. ; O
Cenerationis perpetuitas
,
Cenerationis perpetuitat perpetuitatem arguit caufa
primaeius,
109.1
Cenerattonii fuhUSlum efi run ens. 415-97 Cenerationis fubieSum generatttr , faltem fuheSitte.
41J.96 Cenerationis
temuntu /UtpUit,vt <jno,^ qtxxl.16j.j4
Cenerationtsterminut perfey& per accidenj,quis} 154
59
,
a» magit
qua foium fpecU} iti Genere omm tfi quid proprium. in Cenere otnni efi vmtm priffutm. lU ^enerepotefi quis certiu effe ,
dtfferant,
ijustm
^'J') 549, 1
&
611.1J omni
dttbitu de
eiusfpecU.
719.5
a Geaere qtud denominatur y tUnomiaatur
& afpecU.
411 91
Cenera,& partesfimul aon poffpat effe priridpitt rti, 88.36 ^enera,& fpecUs dafitur ia differentiU. 298.9 Genera prtma fi rattone communitatu penantur principia,fpecUsvUUna eruat priacipin.
^9* J 9
Gtatra tjuatuorfuatlaat rtUuUntm, 6i%.6 ^enera fuat principia definitionttm. ^7 J 4 Genera funt principia fpecierum. 8 7. j j Cenera fupremafi fint priacipia ratUne commuaitatis, ergo communiffma erunt maxima principia. 88.37 Cenerum omnium principia intrinfeca funt proportio* •
Cenerationit terminus,fiue per fcfiut fer accidens
, efi
^54<6i
totnm.
Centrationis vniuoca gradtit tres. liit.jxap.Zjntm.6^
td Generationem idetfunt
nic
naturaUm , ne^ue
artificialem
418.1 x
nece/fariA.
ad Gentrationem tid
ttoxol.ijtum.t
oPpofita.
reijuifita
funt
tria.
Generationem vniuocam requiruntttr dut.
in Generatione generatss
,
*J9.47 15 8.6 f
& genirum funt idemfpecu
hon numero. in Generatione ignis tjuomodo fit fuccejfioi
ia Ceneratione oinni agens
efi
necefiarium.
nabtlUer eadem,fiaipliciter vero diuerfa. 419 1 Cenerumomniumprinctpia tam intrinfeca , quam extrinfecafunt eadem proporttonabiUter..^^o.iS.^].i9 .
a 5 8.64
90^^t Gcomctricus tn vniuerfaU tantkm coajiderat. 11 6. 1
747« 1 4 J 5.17
GiiixcatUret HOtiP^iUiter
Gtneratune pofieriora ^uomodoperfiiiHonepritraiii^.
in Genertlftu ijuare lateat atfuiuocatto}
GR ,
etiampam afitfiHiue,
6tf6.%
Craut,& vtUx. Ceneratione pofieriui
efi
priut fecundum
naturam.^.
col.i
^77«i
Cenfratioae priusperfeSionepofieriuf.
^enerat'u)nesfubfiantia.& acctdentis d^erunt.160.7
quod Generatur non
cft in
loco
,
quomodo intelUga-
4 '5.97
tur? ^
Gcnita^CT' putrrfaQione i/uare dicasititr
Gcnus congrue fuine[htm ,
Cenm dicitur
quadrupliciter,
1 99. t
ji 69.78 Genus diuiditur infpecUs^dtuifione eJfentiaU. 1 9 ) . 1 41 3
CenusefidMpUx.
J70.8x
Cemu efi duplex.
101.154
eiJ pars fptcieif& i euttrs , tUntrfimode tamen.
196.141
Cenus efi prima pars definitionis. 1 00. 1 5 Cenust cr difiertutta ia abftraiio nan coniunguntur.
651.6
GratUu fuperUreiinfeparabiUt ah iaferiorib1u.-06.19
G V Gutta aon cauat ia infiaati. Gttttaquomodolapidem cauenfi
H
74J*f )J9«73
H A Ahercfacicndi poteftattm diud tfi,&
alitul
po^
794-iP
tefiatemfacUndi.
Haberc quatuormodi. 19J.1 i^jeiut acceptines ibiiL
&
i\6
m
Habitudinis extremo ru
uotuia a ^fiat} Habitus in memims ctthanfia datur. Habitus non effictt fubfiantiam aHUnis.
Habitus tfuomodo acltuus}
66%.i x
Si^A 777*^
777«*
Habuus fcientifict vnUas quatuor habet gradus. 65 7.
5767 Genus,& diffierentia fe totis dtfferunt. Gentu,& maxerta conuentunt ,cr dtfferunt. Gcnusnihil przter fpccies ,exponttur.
Cenus non pradtcatur de
&
a cafu. 160.71
& materiaU dtatur. 100.
Centis ditterfificatur ia Ipeciebut.
Getut
J4J*^o Graue qtiomodo dicatitr carere operatUntl 775 «J Gratu ijuomodo motteat,& non motuatftl 794-^5 Grauia , leuta moueri afe. 788.10 Gradus imperfefiior noa potefi effe caufa perfeSiorU.
576.7 69.50 719.11 1
dtfferentia,nec etiamfpecUs.
S8.J7 Gentti non fumitur femper a materia.
7JO.i j
Cenus phjfficum, cr Uguum vtrumqtu a materta ac~ Scori Opcr. tom. l V.
ii.C^ 11
Habuus,feu dtfpoJuU dupUx,^ vtratjue dupUx. 19Q. 119 6j t.5 HabittUyfi tffet fimpUx,eo intenfo.tjuid Jieret} Habitusyfifarmaluer tatelligatur, nec efi quod habet, aec (juod habetur.i^ 1x9. eiiu acceptto fecunda. tbidJtem terti*y ibid. Habttur
DDdd
»9 6 1
7 17 S 1.
2
.
IndexRerum, Jflahim ^adui
6^1.6 tion funt inter fe ordinati. fiabitus ohifElum ntn excedit chiellttm potenti*.
Hahitu ejuare hU dgatur. Habitut intelUEiuales (juinqtte.
fle
1
90. 1 18 i p. 1
fiabitus ofpojiti refpe^u eiufdem non jiant fimul.
650.4
Habituum
tttnta efi
6/04
diferenti4,<]uantaa^uum.
H O
decidens quomodo differant.
Uh.$.cap.^.n.74
Jdemper fe quot modii dic4tur.Uh.f .cap.cfjtum.j4 Jdem quare nonfitfibi fimiU. 645.7 Jdem quomodo diuerfo idem. ^46.7 Idem,fimile,^ ^qaAcfftndatur fuper vnit4tem.jou 10 non (Jfe , impoJfihiU efl aUquem Jdemfimul ejfe,
&
exiftimare.
Hoc aliquod/«w»>wr dupliciter. per Hoc ede quidcommuniterinteUigat 1 1.7.
&idemper
Jdemperje,
'^7 *J 5 Philofophu4.
1
Homo cft homo an prius vera,quam vna. Homo eft rifibilis pcr aliud (xponitur.
J S;.1
j8 1.5
Homq,& non bomo nonfignificant idem.
1 2,5
^t
j^, ^^
Idemiras an Jit relatio
realis.
644.4.
/dentitas afuhftantia quare denominetHT, Jdentitas eft tripUx.
352.30 351.28
Jdentitas qnid.
, c
Jdentitatis eJfeBus
Jdentitatem
ejfe
ex quihus proueniat.
relattonem reaUm fuftinetur.
Ignis perff generat- Ugnum cdidum.
Homo vnus,&
Jgnis quandoque minits caUdus,quam aqua.
homo idemfunt. J13.10 Homo vt hoc nomen ^figfific^t tantttm hoe tfuod efi 1 2 i hominem ejfe. Hominis corpus excarne,& ojfihus (^uomodofiat.i6.}i 689. Hominis gfneratio quomodo naturalis. ens
^
Hominismtflttfunt C4uftjfedqHare
I
4? 3 46.
de Hominefalfo excluduntur aliorum opiniones. 160
1
203
J08.3 3
H**tnidorum raS^f
|
dqua, I
ID|^
<^9'49
D
non eft exemplar in generotione naturali. 2 y 8.
64
Jdet non
^85 .1 14
efi definitio.
fdeam Platonica voc4t Arifiotelesipfum Jdea acqueunt
ejfe
t4le.
25^.41 f ; .94
cauftfenfibilium .
Jdet non conferuntfenfib'iUhus ad fcienti^m.
5 J .3 ^. j 7.6 j
Jdea non deferuiunt ad generationem. Jde4 non proficiunt fenfihiUh.us,vt exemplaria. J4.92 Jdea non funt necejfaria ad generationem. 69 1 .4 Jdea nanfunt ponenda propter generationem. 257.63
Jde* 'Platonica Ucet deftrHontur ab tamen diuinff. Jdea Platonic* nonpajfunt
ejfe
)
,
& fimul & fuccejfiui ,
pojfunt Jieri in eodem.
620'^ 14
M
I
Immatcriale nihilgenerat,qHia nec altfrat. 601.4 JmmateriaU potejftranjmutare materiam. 601.5 JmmateriaUa anpertineant ad hanc fcientiam.rit,i$
quaUm habeant caufam.
3 1
»on.
208,9 fmmutatio duple^, az Impax qitidju} 147.88 Imperfeftum non necejfario capax perfeSlionis. 779.1 Impoflibile dupUx,o- vtrumque 7nuUipUxJib.^.cap.^ num.ycf Impoffibilc eft idcm cfle,
590.f JmpoJftbiU, inuifibiU,
& non cflc,
affirmatiua.
& ftmilia quaUterfint reUtiuti}
Jmpotentia quid fitHih.j xap.i
J -PO 3
eft
184.115
ex JmpoJfibtUfequitur quodliket. Impotentia dupUx.Ub.<;.cap. 1 1 .».97
fuhftanti* fenfibiUum.
6ot .4 419.106
JmrnobiUa funt dupUcia.
JmpofiibiUl(^icumJib.j.cap.ix.n.
$$ .^s Jdea poni nequeunt caufa motHS,fecundu,m Platonem,
i
408.85
.n.^6
Jmpotentia quidfifi 315.6 Jmpotentia totiesfumitur,quotiespoteatia.Ub. .ct^,n f
num.^G Impotentix magis debet attribu» male agere
JJ.90 Jdet quare fint necejfari*.
Jdeafunt numerifecuffdum Tlatonem. Jdea funt plurihus communicabiUs. Jdeof eorum quafunt,non pofuit Plato.
JdeM quarepofuerit
Plato,
1 07.
89
S^-^7 285. 1 29 f l
.
86
f i.86
Jdeu jfiueformis attrihuuntur quatuor propriatates. 300.14 in Jdeisprocejfus in infinitum prohatur. 52.89.238.4^ ahfolute fumptum,& in potentia,vel cum poten-
tia,non eft formaUter idem.
Idem,f:^ diucrfum accipi pojfunt dupliciter.
403 .72 353. j
j
an opponantur contrarie} 644.4 Idcm>C^diuerfum nonejt tantum in fuhftantia. 812.2 ldcm,C^ diucrfum reperiuntur in omnigenere. 64^.6 Idcm inplMeft,quam^eicns,vel diuerfum,yiii didiucrfiim
ftin<Shim.
i^j
^j^^j^
in JmmateriaUbut elf vnitat maior fpecifica. Immobile accipiturtripUciter.
«0«
,
Jdea PlatonicA nonfmt numeri.
idem,^
L
I
\\\mnmuont$pluresnuTnero
S^9^
jiriflotele
J5-9J Jdea Platonic* non profunt fenfihiUkus.
Idem
f 90.5 fj y. 1
JmmateriaUumform* funf feparat*, fenfibiUum vera
Humidontm aqua efl materia. eft
2 2 .41
339.19
Jgnorantia,& Jiientia repugnfint ineodm. Jgnorantid grddus tres.
Jmmaterialia
HV
739.7 75 j .3
Jgnem principium materiaU qui ponant}
&
Hominem ponens rerum menfuram arguitur.
•
Ignorantia dupUx.
homo,
horrut fit
nuUa. 5i7'35 Hominii principiam,& cduf* ijud,& quot. 4} 2.20 Hominem ejfe, non ejfe hominem funt dimrfa. 11 j,
64 f 7
G
102 1 5 9 Homof^lfiis dicitfir dupliciter. Homo tertius,fecundu Platonicos^quomodo detitr.^i.Zy .
z.io
306,28
3 T
3*3
3
Jdemper accidens quot modis dic4tKr.Uh.$ .caf.^ji.- x
,
quam
i
potentia.Ub. 5 .cap.i i ji.^4 I
Inaequale conuenit
N
magno,d^ paruo.
j 6o.f
Jnaqualitoi arguit dtutrfitdtem in fpecie omnis.
Jntqualium
vnum
,
fed non g^g.j
propter aUud.
846. x in Inaniinatis non datur terminus magnitudinis, anieft
matisjic.
568.19
Incompoffibilia »W#oyi<»f
aUqua in
tertio
,
taUa.
quia inje
7,j.y
Inconuenicnti vno admiJfo,feqnuntur multa.
40 8
.
8j
Indeterminatum sUiud potentialitatis , aUud a^ualttatis.
Indiuidualitas
an hoc aliquid?
Indiniduationis caufa dupUx.
798.f 704. 1 45 i,6y
Jndtuidttationis principium quid fit ? 173. 60. nonefi
materia.
ibid.
Indiuiduum
7*181
91J
Index Rerum. Indiuidaum a mhis qutre defiiiri nequeMti 707.1 j ~i 69.89 JndiHtduum diciturfimul fumptum, Jndimdutim tHpropofito duplex. 70.19 ladUttduum quare non definmtwri ^99-S JndiuidMum fitbftantn confiderari ptteft dupOctter. i6i.j6 Indtuidui definitio expanitur.
704.17 materid varia acceptiones. 261.
& totius
Indiuidui ,
Ijt
Inquanrum
inquantum
ijt
Inquantum
in
1 1
potenua exponitur.
iTK^Umonisfcienttfica termint qui fint} Jmfuifitionisfa£ia ab antitjuis
Indiuidui
ommum mnxima vnitas.
70^ .18
Jndiuidkum <jua non conftuuanfi 704. 1 ab Jndiuiduis eiufdem fpeciei qumodo negatur ordo,& ejuomodo non}
50.41
Indiuifibile duplex.
89.40
eft diuifibile,tjuemedili
Jndiuifihtle
Indiuifihtle tjuod
vnum,vt
in genere fuhftantU
eft
,
eft
1
minimum duplex.
'S.J^
qua vttUtasi
4 1 69 •
In(eparabilitas aliquorum vnde}
6y6.6
InfeparabtUtat nonargutt identitatem effentialem.^Sj
i6
»
Indiuifihtlia funt pofitiua.
70.J l
InteUeEito
efi
558.1
qualitas abfoluta.
770.1 r
Intelledus abftrahit,fenfus non.
708 .15 .715.9
JntelleEius acctpiensfimpltciumnotitiam
afenfu errante
certo,& vere iudtcare poteft.
Si^-S
78M InteBeQus agent anfit caufa efftSitu mtitia
,
pefftbtlisi
7*' f 7
7H-6
IndiutfAilia funt ,querum inteiigentia ittdiuifibilu
7^-^
InteUeElto Dei intuitiua impeJfibiUf in vta.
JnttlieEiusa&iuus, &faEiiuus,appetitiufotttm aBiutu.
»
3 44. 1
menfuTA
Indtuifihili competit ratio
•
maxime
iHttUigititr.
Indiuifibile,vel
79
3
1.4
403.71
ImcWc^tio abftra£iiua,& intuitiua.
76
eft.
an vere SiS'^^
ntqiu phantafma. 7 * ».J ItteBe&tu afenfu errante poteft accipere fimpUcia. y jt IntelUEliu agent nen eft obieButm foffibUit
,
II.
170.T}
Indiuifum.C^
indiuiflhile,
eorumque oppofita duplicia Jjo.i^
funt.
InduAio nen generat fcientiam. 5 J » «^ InduBioper media incompojfibtliA,eft fuccefflua. 749. II Ineft tjuodcunque multis
,
per aliquid ctmmune
ineft,
IntelUEitts
certiusnouitquamfenfm. InteUedus circa quod qutd efl, fcmper
SS°'S ex"
eft verus,
666.6
ponitur.
InteUeUus Deiadnaturalia,ficut nofler ad artificialia. 810.1 IntelUEiHs
,
& aElus
intelligendi
idemfunt i» Dee.
44^.46
5i9-^ aUualii
Infinitas
f/on
reRe coUigitur ex potentiaU.
InteUeEiHs,& intelligere in tjuihiu fint idem} iHtelleStu
Infifiitat aliter in continuit,aliter in difcretts.
j tf j.61
Jnfinitat corpori repugnat.
408 8 4 70.10 .
Infinitas duplex ,in potentia,& in
a^.
/nfinitat in qtio confiftafi Infinitai nec priuatiua,nec negatitu eft in
407.80 magnitudi-
ne perfeEiienis.
J65
Infinitat potentialis aliter magnitudini/netui,
pori conuentt.
Infinicum
aHu non
eft.
Infinitum definitur. I/ifinttum definitur.
(*r
.
tem-
406.79 407.79
Iiftnitum in quantitate imperfeilum.
I ifinitum non eft ex
infinitis,c^ tjuarei
8^4.} 4 08.8
Iifinitum per efttamfpeciem intelUgatur}
57*-i7
Iifinitum quomedo differentia entisi
567.17
Infinitum tripUciter ftmutur.
S^i'*-
repugnat habere partes.
Infinitum
ejfe
408.8 }
priuattue,<]uidfit^
834.1
Infinitum fieri ex fintto infinitiesfumpt».
4JI.10 IntelleSus idem principium
y 64.5
1'ifinita tnteUsgere anfit nobit poJJtbtUi
5 7'- *9 /nfinita inteUigtanobisperfpecies prepriat an repu-
InteileEius praEiiciu
,
& fpeculatiuus
^^^.^j*
quomode
tUcatur
& quemodo determtnetttr per voluntatem} JnteUeEius femper
eft
Jnherentta duplex.
Inharentta
nulU
eft
.
de ejfentia accidentis denominatiue
fumpti.
675.1
Inharentia per accident quomedo redttcitur ad per fei
generaltter
Scoti Opcr. tom. I
V.
quomodo
.
JntelUEius fpeculatiut,
1
erreti
,
&
U7.} i
qutcunque componentia.
& praEiici conuenientia.
Ub.j
cap.^.n.yo
dupUx.
funm
6^i.S 6ji.8
intelUgere intelUgere contingit
fe habere tripltciter.
4 T } .7°
IntelUEium quare fapitu vecaaerit AriJioteles potentiam rattonaUm: 800.1 IntelUEium quit pofuit principium. *S-4S ,
vel virtualiter,
7i}.7
6^6.iy
luteiltgendi erdo.
Intelltgendo fe compofitum,an quis errare poffet^joy .i^ /ntelligens perfeEie primum,alia intelUgtt.
844.J
Intelh^enxiiy&inteUeEiitminfolo Deofunt idem..^(y77 IjtteUtgentta mouet
iSi.S
j
8 15. j ,
IntelleSus fimul intelUQus extrema complexienis
in IntelleEiu eft aliquid habitualiter
67 j j 671.1
.
71
i3}-»4
Intelle^him ad
673.4
JlJ
profuturo.
/ntelleEius fequens fenfum errantem
107.9 3oS-3}
Inherentia aptitttdinalis idem accidenti.
84 j
IntelUEtus rettnet fpecies poft a^us.
409.86
687. j
710.1
/nteUeEius quomodofit potentia rationalis incompletat
Infinita funt eb*pltcia.
realtter.
44 2.4f
/ntelUEius quomedo fit perfeQio inteUigentis.
Infinita plura effe fimul,impltcat.
accidente
ratienaltsi
798.6
IntelleSus habitus quid}
ab
p9tettti4
Jntelle^Ms quomodo fiat inteUigihilit. IntelleEius quomodo fingulare imelUgat.
IntelleEius habitus
Inhxrencia aUualis differt
realiter,
& quid in genere intelli-
gibiUum}
1X6.^^
hihxxens omnedenominat.
571.19
idem
i;7-»7
571.19
Infirmitas ^«i
439.3<>
IntelleEius nofter rrequit infintta intelUgere.
Infinita pertranfire non contingit.
gnet.
6J4.6 69 8.6
cum natura.
IntelUEius mouetur ab intelltgibiU.
InteUeEius
Iifinitum in aiiu <]uadrupUciter fumitttr.
455.75
intelUgentiit.
IntelleEius facit relattonemrationis.
J7 1 • i8
568.19
Infinitum in potentia acctpttur tripUciter.
& veluittat funt tantum in
InteUeEius quandefiat aciu,
S^l-^
anu,&
,
411.91 407.80
in potentia differunt.
Jnfinitum in
Infinito
in haepropofuiene, «itis,
ens.fimr prima: czufx,fumitur Jpectficattue.
Ctlum propter Deum. 8 J0.4 IntelUgemiA DDdd 1
111i
1 115
Index Rerum. prlmum mouens
/ffteKigerttU prdter
mouet alum.
,
837-1
cdosmouemt. 451.
IntelligentUnon funt frtcise vt
89 ie JntelUgentiarum infiuxu argumentum contra quof09 dam. Intelligentiarum numerus an fit maior numero fenftbi839.J
lium.
Intelligetiarumnumerusnunquamexmotorumprimomotuum talium numero concludit. 4 j o 6 5 rum Jntelligentiasduaiprimaipro vna quomodo ponet Phi-
&
.
447- Tf
lofophut. Intelligere efl operatio immanens.
Intelligerc inteUigenti
44 ? .4*»
a potentia ad aBum. 84} i appetihile honum inprima InteUigen-
Intelligcre primi non eft Intclligibilc,
&
tiafunt idem
.
oppofitum contingat.
licet in nohis
,
xa
verhplnres.
jg^^^g
Ltneafine vlttmo pttn^o non efet infinita. Line* definttio an excludat infimtatem.
61 3 .16
568.19
efi de efentia fyUaha,litera cerea non. Litera non efidiuifibilis.
Litcra
718.7
9 i* Litera quafpeaentaddefinitionemfyUaht,& qtianon. i f
i6;.79 Litera quare ponantur in definitione fyUaba
,
femictrculi in definitione circult.
Locus an
dimfibilis. infinito,
Logica an fit pradica.
38 InteUigihile per fe
& primo
,
inteUigihile, diffenoit.
,
«
6f 4. 1 4.
omnta,& Metaphyficus
r Logtcus quomodo ttiqutrat qaod quid 6;;.i8 .
79
"
411.91 ,
& quo-
"""^'
438.36 InteUigihile y&appetihile diferunt quoad cffc 439,
.
62 9 .1 c
Loci fpecies non conueniunt J,ogicus confiderat
nort
87
O
L
& 1 61
Litteraftmt elementa vocis.
841.3
vita.
eji
Linea quomodo intelBgipoftt. 70.20 Linea reila non potefi hahere nifivHum motum, refi^.
<J70.I5
.
cft
fuifuhieai
Loqui oportct \t^\\iic% fecundum 7hilofophum.66j. 4-767-4
numero. IntelligihHe, fenfihile
"j^-J inteUeBusfenfumexcedunt.
^&
Jntelligihilium
InteUigimw
ex natura
,
ret
nihil nifi per
phantafmata.
& cfuid in
843.1 845
alio.
multa pofunt. remifio quomodo incipiant
.
,
& definant.
619.14 Intenfio
vna nonfit ex duahusfpeeiehus.
618.10
& remifionis quatuor termini & quifint. ,
610. ly Intentionis tihus.
educatur de potentia luminofi.
prima aliqua ahfirahi ah indiuidualita708.14
in Intentionc
primum
in
eft
exequtione vltimum.
in fenfmlihus.
85.
g^,^,^
& cognitio multiplicantur numero,in
eodem.
g^, ^^
Luminaria quot,totfunt lumina. 610.14 Lux,e^ color quomodo vna vifione videantur, 506 4.
MA
Magis alio nihil dicitur in abfiraElo. 75Q.24 Magis , minus informa quando varient fpeciem,
&
840.3
Magnitudo infinita an dahtlis inpotentia. Magnitudo mouet mota. Magnitudo nulla eft perfeElifima. Magnitudo omnis,& numerusfunt fii^ita, Magnitudo quid.
Jnuidia «0« cadit in
Deum. ,
fed
nec vnus triangHlus.
16 ,
& magis quomodo diferant.
7 «-o. 1
Malum nullum nifipropter honum.
847.4 17 1 «4
84.15
Maris tranquillitas quid.
^^icvMtmm,& faeminimum aliquando ex eodemfper-
Latio eftprimus motuum. Lationum numerus vnde petendus.
Mafculus,
39 { .49 I4I'77
a i .40
491.90 440.41 447. j 6
L E
& Democritus quare dicantttr amici. ij.
49
L liher
1
66%. 1
L A in potentia cognofcente,
Liber Euclidis vnde
00.
1 70.3-
Mafculinum,& famininum
ludiciorum varietas vnde oriatur. luramcntum quomodo deheat fieri.
Leudppus ,
3
contingit generari. 379.99 Mafcttlinurn,& famininum quomodo fpecie diffetant. 813.3
mn idem,
V
ludicium de veritate complexi quidfit. ludicij diuerfitas de eadem re eft iudicantis.
LAboris caufa
lyg.jo j
mate
lfofceles,(^ Jfopleuros funt vna figura
I
8 } J.t i78.ioi
1 tf . 3
S
I
.
8 3 c.z
•
Manus abfcifa non eflpars hominis. Intermedia Mathematica nonfunt.
56f $
Magnitudo triplex efi. 41 * 9 in Magnitudine minorvnitas ,quaminmotu. 630. Maius
ImermeAiz Mathematica an fint
784.Z
Lumenquafpecies.
,
f f 4.4
Intelligifimul
&
^
Metaphyfice. 439,
primum efi fuhfiantia immohUis. 43 9.
InteUigi infe (juid
Intenfionis,
Lumen an
Lumen,fpecies,
44i-44 Intelligihilium ordo
Intcnno ,
L V
primum, &primumappetthUe junt tdem
Intelligihile
I
elementorum dicatur. 87^
quidfint.
373.99
& faemina quare non diferantfpecie.
371.
84 Materia accipitur tribus modis. 1^1.76 Materia an magis dependeat ad compofitum , quam
adformam. Materia anfit principium cognefcendi,
7 r s,^
& quomodo
*g"o[^' 718.7 Materia an fit vna omnium. 3 Of. i ^ Aiateria an fubftare habeat performam. GZx.^ Materia comparatur ad alias caufas. 306. 18 Atateria comparatur ad materiata. 3 o y .16 Materia cuim fit pars. *<»^77 tJ^ateria denominatiue dicitur de materiato. 67^.2.
Linca
circularis eft
prima linearum,& perfeEiior. 1 7
Materia dettrminatafecunda eft
materiati determi-
n*ta.
Lineapoteft in quadraptm rium. JLinea quidfit.
,
&
ternanus tn nouena-
'77-98
/4^-7
*4i;-^
Materia determinatur per formam principaliits cognofcitur
,
ficut
,
&
compofitum
& confiituitur.i ^S.
col.i
Materia
j9 1
1 13
Index Rerum. MMttrU dici potefl fMTs fortMlurei. Aiateria
Mtueri» dupUx. Mdteria dnplex. Mdteria duplex. Mtuerut duflex. Mdteria dupUx. JVidteria
efl
4 f » -6 7
Materiaftbi inexiflens magipradicatur de re , ifuam aUquid ab ea feparatum. 5 9 1o Materia fi fit ingenita,mHUo magis &forma. 93.49 Materiaftat cum identitate quod quid eft cum eoy
7* * J 94« < ) S
tJiiateriavna
ij j.8
4X4-6
diuerfii indiuerjis reperitmr.
$"• 3 9
•
1
4* J
•
<»
Z84. 1 24
cauft corruptionit.
Materia efl de ^mditate. Mdteria efl dupUx. Materid efl dupUx. Materia eff ent in mSu emuatiw>,
7 1 7« * 71.1 ) o^. 1 9. )o 7 . ) o
& i» fotentiafub108.91
ieEiiua.
Materia efl ens
iitpotentia
ad vtrumque extremorum
tranjmutationis.
A^^A
Materia eft inflmum in fubftantia. 6% i j Materia eft ingenita. 9 z.47-*/ dupUx. 1 7 } .6 Materia eft tn potentia adformas fingulares. 618.6 .
& dtftnitimem re& artificialitm.
Materia eft neceffaria tjuoad cfle, rum materialium , naturalium ,
Materia eftponenda necejfario fubielhtm tranfmuta4^3-4
tionit. eft
principium omnium fuhftantiarum genC'
C
corruptibtUum rabiUum , primum. Materia eft prope nihil.
,
& harum fubieihtm 2 9 6*4
Mattriaeftytjuarespoteftejfe.
Materia,&forma quaUs caufa. Materia , Jvrm* tjuidit^tiue
&
diuerforum numero.
Materi*,& formafeparatio an prior
618.6 corruftione to^
tius.
7j8.9
Materia,& fomu vnionit dnfUx dubium,& frobabilitas.
310.36
Materi* fojitio faluat generationem. Materia fradtcationit dt materiato
4i4.5 coniunientia.
317.31
Materia frimafotintia omnis eft
781.X
naturalit.
Materiam ejfe naturam,oftendtrur. Materiam, &formam
inteUigi
1
6x } i .
non vnita, ntn inteBi-
gendo compojitum non ejfe.
75 8.9
Materiam,& mouens centingit idem ejpe.
4f 9.8 6 tjlifateriam fertinere ad ^uiditatem materialiumy a 7 1 194
oftenditur.
rei
riaUs,refeUuntur.
matt-
306. 19
Materiamfolampofuentnt antiquifubftantiam rentm. 161.5
I
Materiamfumit FhiUptphus pro
friucifio indiuidtto-
rum.
37i'87
fer Materiam, vel formstm Jimtur omne,quod Jinitur.
716.1 %ot.x
834.1 ex Materia,& forma quare Jiat vnumferfe querendaratio.
,
non
efl
758.10
ex Materia,& forT/ta quarefiat vnttm ferfe,
7'^J ,
&
3^9-79 Mattria ex qaa quontmjit. Materia generatur denominatiu».
tUffierant.
75 6. i Materia flures tjfe fojptnt reffeSu eiufdem. 30^.16 i» Materiis,& formis non froceditur in infinitii.^j.6.%
1 08. 3
Materialia definienda funt froportiottaltter ftr ftr"
687.4
Materia ita eft potentia.ejuod etiamjit oBut. 75 6.1 Materia multtpUciter accipi foteft. 371.86 Materia nedum JinguUrit materialii ,fed tjuiditatis etiam
eft
70. l o
conftituunt totum.
Materia,& genut qtiomodo (onuertutnt
Materia
718.8
cuiuseft.
Materiam feninere negantes ad quod quid
i4i.;6
Aiateria
•
eft
167.8 6
pars.
}70. 8
negatione tognofcitur.
Materia non afpetit format Maceria non coincidit 794- »4 Materia nan
eft
Materia non
artiJiciaUs.
cum aliis
,
696.9
cau/Is ^exfonitur.
hzc 717. 3 menfura aliarum fuhftantiarum.
defe
eft
809.1
Materia noo eft frincifittm indiuidtiatianif. Materia non eft princifiumindiuiduationit.
605 ./ 173.60
tJMaterianonindiuiduat. 700.6 Materia nulli eft contrana ,fedeft eontrariorum fub' ieCtum. 4^8.84 Materia poteft futni in diutrfts tripliciter. J 6. 1 1 Materia pndicatur denominatiue de tnateriato. 1 f j
;8 vMateria prima dupUx. »63.3 3 quaUter pradicetur de materiato. Materta qua ,
&
}z6.^o M4teriai]uale ensftt.
42.3.4
Materia cjuare dicatur igflota. Materia quare tngenerabtU*. Materia quidfit.
168. 8 7
Matena
^i f •'
cjuom^do caufaftrma.
Materia cjuomodo cognofcatur, t^ateria quomodo tgnota. Materia ejuomodo nonjit fctbiUs. Materia quomodo fctbtlis performam. tJUateria quomodojit,& noh in aHu. Aiateria^qitomodojit infubftantiaprima.
685.1 1)9 48 i
^97*4 7'5>9 7 1 7.4 68 1.5 3 9 1 •4''
819.}
Materia quomodofit pnnciptum indiuiduat'ionis.iyy6i Scoti Opcr. tom. I V.
mam& materiam. tJifatertalium
,
199.11
& irttmaterialittm differentiaj quead
entitattmf& cognitionem noSham, 7i'^S Materialium emnium anjit vna rnoteria frima ,'& frofinqua.
JOf.i^
Mathemacica duplex. Mathematica de quibusagat. Mathematica quare affrofrieentur *S Mat hematica non funt de Mathematicit non
109. 1
i97-S7 dignitate/,
remm prittcifia,
1
19.
381.19 37 8 .9
eft fcientia.
Mathematicus excedit Phyjicum,& in quo. 106. j Mathematicut non demonftrat fer caufam efficientem. 833.4 imer Mathematicum , Metafhyjicttm, fhyficttm, inter e^rum fcientiasidifferentia. Jicut 6^41$ Maximum , peifedhim idem , quod vtrutnque.
&
&
&
&
3J;-38
ME
Medicns nonfanat hotninem vnitterfalem, quonudo.y. II
Mcdium dufUx^ 67. o Medium dufUx. 146.86 Medtum forticifat de extremit. 810.1 Medtum fer abnegattonem boni,& mali datur.i^ij^. t^edtum fer abnegationem non eft indifferenter 1
aque
reEie otrmium.
361.57
Medtum frofrie folism eft inter contraria. 819.1 t^edium quomodo comfonatur ex extremis, 8io«i Medium quorum fit. 4 10. 1 07 t^edia ex contrariis effe neceffe eft^ i^S-^9 Media qualiter irdinentur adjinem, 156.9 Media funt eiufdem generit cum extremis^ ^66.6 Medforum s^iud nommatum > altud innomtnatum, 361^6
DDdd
s
Membu
1 8f}
9111 }
1
.
IndexRerum. Membra tfHMlUer ntn e«»*etdd»t.
1
96.141
Memoriaf/ de diuerjis fpecitbtts Jtmul retentu. Memoria,& experienti* diferunt. Memeriafacit cognofcere quia , quid.
7.9 imjuirere propter
&
f}6.68 dependet a menfura,fiah e cfntra.i6j.6S
Menfuratum 147.18.549.14 Menfura duplex. 809.} Menfura duplex. 615 J Menfura duplex. Menfura, e^ menfuratum quomodo vtiigenea. 8o8'.4 Menfura indiuijSfilis mn ejiingenere confinuorum. .
61 j
continua,& difcreta.
.
8 1 0.4 Menfura efM ftt vnigenea. 8 1 0.4 Menfura quomodo notior menfurato. Menfura proprietates tres,& expUcantur.^^^.i 1.34/
ij.C^iy quantitdtidifcretaj deinde aliif
347* *'
conuenit.
Menfurt ratio qualiter conueniat velocitati, &grauh:
Menfun
34J«io ratio nonfertur ad alia ex vnitate in nu343-19
nteris.
Menfura
Metfiphyjica verfatur circa
maxime fcibiUa.
1 z, i
^
Metaphyfica vna genere proximo. ^f 3 • 1 Metaphyfica vt eft nobilis,dffticilisy&facilfS. 1 5 .2 j Met^phyficx ambitus ojfenditur. 1 1 1 .(f MetaphyficA cauf
»7.34
Metaphyfic* necejfitai,& communitas. Metaphyfic* quadruplex exceUentia.
657.1
n
Metaphyjicafubieilumquod.
507.10 Metaphyjicam ante Theologiam fcripfit Scotus. 63}.^ Metaphyjicamprius fcripfit Scotus,quam Theologiam, 509.15
Metaphyjicamfolam
quomodo debeat ^c.i^ Mtt^fhyficam folus , vel maxime hahet Deus , quo ejfe
gratiafui
,
intelligi.
Menfura ratieprimo
tati.
commuma,& communiter propria.
398.J9
Metaphyficefinisquis.
805.}
Menfura intmnigenere <juid. 3 44*8 ^7^-59 Menfura perfeEHonis,& quanti molis. Menfuraper replicationem non conuenit aque quantitati
Metaphyfica fola vniuerfalit,& invniuerfaUeonfiderat,Ucet proprie
617.
ratio veritu inuenitur in
numeris ,
quam in
17.35
aliis fcientiis honoratior.
j
Metaphyficus quA conjiderat, Metaphyjiiusquttconfideret.
Minimum naturale aque diuijibile,ac maximu.61%. i z
7.1 1 1
1
.6
entia.
pajfiones dijiun£iitias entis.
114.I}
Metaphyjica de Deo propter quid,C^ quia. $ 1 9.40 principia. 1 1. Metaphyjica ejt circa primas caufof,
&
iS
tJtfetaphyfica
eji finis
tj^etaphyjica
ejl
Metaphyjica
eji
aliarumjcientiarum.
infe certijfima.
507.8 i
j.ii
prima Philofophia dHplici primitate.
Minimum non datur infe,nec in }AiMforma quo ex
j
618. i}
toto.
elementis generetur.
Miftia quidjit.
j
MO
Mobile primum agms dignius eftfecundo. Mobile primum a quo moueatur. Mobile primumpracedit tempus. Mobile quando dicatur moueri. MobUia plura ponenda prater mobile motum
mum mguens. MobiUa vt
' J ^7 Metaphyjica ejifcientiafpeculatiua. i-i-j.H Metaphyjicai& Logica funt affines. Metaphyjica excedtt omnes aUasfcientias humanas. •
i.£ i
f.19
6 j .7 Metaphyfica maxime conjtderat veritatem. quare. }97. Metaphyjica nobUijfima Jcientiarum ,
&
inferiori entis
,Jecundum G^j.i^
Metaphyjica nofira fcientia quia. J ^ 8.}7 Metaphyjica nullam fcienttam habet eontrariam. x.% Metaphyjica principaUter agit de fubftantia. 219.1
Metaphyjica propterfeipfam quaritur. i j.1 Metaphyjica qmUiier fubftantiat omnes conjideret. 81
10 Metaphyfica quare non ordinetur ad
ens, vt adfinem.
Metapbyjtca quare reSte Theorica dicatur. 109. 1 Metaphyjica qua vnitate vna. 1 1 4.1 M^taphyfica quomodo nenjitpojfcjfio humana. 16.19
Metaphyjica quomodojit principaUterfubftantia.iii .7 Metaphyfica fola conftderat ens,inquantum ens. 110.}
43 7- 3 5
440.4P 6y6.S 403 .71 ,
&pri~ 446.5J
talia confiderat VhyCicxis-yexponitur.^ ^j.j
MobiUum e(re,& veritas ex immobiUbut Mobilitas non
eft formalis
dependettnon
39*'44 547-^
ratio obieili.
Modum ejfendifequi rnodum
inteUigendi non oportet.
37.61
Motiuum y«i adformam,eft aElu
i.z
Metaphyfica inquirit de omnibut veraciter. Metaphyjica libera eji,fui ipfius gratia.
6.^6
45 «7^
e contra.
110.14
^^ Metaphyjica non eji devtto propriam rationem.
195.1
quaUterconJideret,
1x1.8
Metaphyfica conftderat
110.1 j
17-3 5
Afetaphyjica ambit omnia.
Metaphyjica conjiderat omner partes entis. Metaphyjica confiderat omnia entia,vt funt
0.4
9 7'f 7
&
3
1
85.17 Metaphyficus qmmodo Fhilofophtu. Ii6.it Metaphyfica fimpUciter eft conjiderare principium primum. 110.30
Menfurare proprium eji quantitatis. ? 43 -8 Metaphyfica oA fcientias particulares comparaturt de quibus agat.
1
in Metaphyfica T>oiior fapiits eft problematicus. J09 in Metaphyfica hac tria obferuanda. 509. i
Mett^hyfKusqua,&
aliis.
Metaphyjica
fffi*-
ad Metaphyficam fpeEiat confideratio de ente.
tale virtualiter, vel
eminenter.
79148
Motor duplex primi mohiUs. Motor primus eft penitut immobilit,
8 3 7. z dternus
vnius Atemi mobilis.
,
&vnut 44 f •( ^
Motorprimut eSlpenitus imrnobilis.
4} 8.54
Motortsprimi
44 1 .4
necejfitas qua.
Motoris primiperpetuitas vnde concludaturt 4} 8 } 4 Motores plures primi mobilfs quare ponantur. 8} 8.} Motum non mouens ,motum mouens , mouens non motum. 8}o.} Motum omne innititur immobili. 788.1 Motus an fit predicamentum. ^08.4 Motus diftinguitur d mutatione. 743 '7 .
&
Motus eh aUus,& non aiius. Motus efi aHusfed imperfe£iu* Mottts eftformaUter quanttu.
Motus efi gratia moti. Motus efttngenere termini quo. Motus eft tantitm ad quaUtates
40J'77 40 y .77 6^0.16
45 .6$ 1%9*7 41
tertia jjieciei.
10|.
Motus
6 3J }j
}
}
}
, 1
Index Rerum. tytfottu
e/f tMfttiem
tJ^otm
tft
dd trla gentra.
4
tripUx.
9. t o
1
8} 0.1
tJ^»tt4iy& mutMtio qnomod» non fint ai reLttfonem} 6x5.17 Motm,r!r tempm dn tjudntM} ^I'?»!^ Afotustn (fuofitfMhieSiue. 406.78 Jidotm locddii db dliis diffierenttM. 440>40
Motus localu
circularii folus efl Mtermu.
43
Aiotus non
efi
in Ad
4 1 <$-99
AfotHs non
efi
infuhfiantiMm.
iMc^A,per fe.
9^-^^ 79. 1
696.7
\
406.78 406.78
Afotiuiy& mohilif idem efi aihts. Afotus qualiterfit aBus entit tn potentia }
40 ^71
Afotus quid i Motus quomodo fiuat ?
403*70 ^ 3 1-^ 40X.69
Motusrealitere/iformafiuens. ,fi ejfet
atermu
effetne infimtitm
,
6847
41 3 .9 ). (^ 94.4 1 6.99 difpcile efi
viderejed non impoffihi4o;-77
y. Afotus in/lefinitione quid eJfentiaU,& quid additum
Afotus naturalitat vndefumatnr ? Motus primapars non datur.
595 ^y Afoueri omnia dtcentes,defiruunt opinionem,contradi~
vera de eodem.
£toria ejfefimul
Moueri omnia ex
mohilitate
'40-7;
paucorum qui
prapofiere difcurrunt,
Moueri omttiajeu
effe
in continuo flttxu
,
6i$.
158.71
Mouerifemfer emnia ex fatuum efi iudicare.
/enfihilium continuo motu,
39i^44 8jo.j
Moacz fe primo. nihil Mouetur k (c pnrao,exponitur. quod non Mouetur localiter^ec aliter. nihil
790. 6 440. 41.
44y-;o
quod Mouetur,paitim eft in terminoA qito, 8c partim in tenuino ad quem,eptomodo fit vtrum infubfian^ tia
;9Z4
?
MV
MoK generatio efiprettr naturam, & tptaliter ? ij8, 64 Multiplidtas dupUx.
Multitudo aliter
1 1 i.f accipitftr,vt opponitur yrd, alitervp
j 6j.6i
fjtfuititudo dtfcreta non
1
j
107.6 4i6'99
Afotusfpecies propriefunt tres.
Motusfpecifica diuifiopenes quid attendatur.
41
9i Afotitt fuhieSum quomodo
a motn generationit
diffe^
4»;-97 146.86
rat.
Motus temuniprinu qui AOtus tot funt fpecies , quot
entis
pereum
acqmfiti.
401.69 Afftui contrartantttr duo.
4^5 -pS
Motum ctli effe harmoniam quis pofuit i-9'Si' Motum efefinitttm , vel inftnitum contingit intelligi ?
9i-A^
dttpliciter.
Afotum locaUm conctmitantiafunt nouem,
^i,o.
efi
j 6.97
in feparatit.
839.4 8 1 7.1
Afultitudo plm eft quam numerm, MuUitudoquid? t^ultitudo quomodo vnum ?
178.IO1
617.8
tJtiuUitudo redtuenda ad vnitm.
771-6
Multum dicitur perrefpeSttm ad pauca. 36361 Multum dupliciter accipi contingit. 365.61 Multum , multa in continuo bene terminahili non
&
5 61 .
tlicttntur indifferenter,in altufic.
69 365.61 Multum,;Tm multa, quare dicatur in continHie humidit,in aliis non f )6 1.60 Moltum opponitur vni, pauco ditterjmode. 8 1 7. j Miiltum qualiter fimpliciter pauco , dupUciter vero
Multum excedens duplex.
&
vni opponatur ?
Maltum
^6^.6% 8 1 1.1
qttomodo prius,& pofierim ytio ?
Multa duplicia dtcuntur.
107
Motum qui auferant'}
J92"4^ Motum.vel tempus incepijfe,vel definereeffe,efi impoffthtU.
453.13
im Afotu omni concurrunt quinque.
4^ 3 -9 3
in
Motuomni
esimateria.
418.104
in
Motu omni efi ttrminus.
4 1 8. 1 04
tx Motuprimo vniformitatjex Zodiaci varietate dif45 7- 31
formttas.
Motu varia opiniones,&earum improhationes.^o^ 75-^5 76-&feq.
Afotuvndefumatur^nas,&^(icnasi jji.coLi. 34 1 •3 Motus alios ealefiat effeprater numeratts a PhiUfoin
Motuum primus quis} phis.
451.6;
Mouens aliud,mouetfe. efi
Mouens dnpUx
788
.
i
o
83 ;• 3
in oriente.
poni debet rtfpeQu cali , fecundum
o/irifiotelem.
Mouens eSi oEius motiui. Mouens potcft eflc prius rooto,exp0mtur. Mauens primum efi fuhfiantia fimpUx ,
447- T; 406.78 601.6
&
aiitts.
811.1
Mouensprimum quemodo
iaferunt,
140'74 qui dtcant }
opponitur pauco.
207.
Afotus principium duplex.
837-4
446.54
Moueri ncn omnia continue.
Mtdtitudo arguit difformitatem;
40474
Afouens celum
ihid.
817./ 1
Mottts dtutftones.
de
43 S^ ) 4
Mouentia omnia corporum celefiium an fint fuhfiamtti
per tranfi-
tum} Metusfumitur iupliciter.
Motiu entitatem
i3
4 1 J -^S
?
animalis tjuomodofiat.
Afotus propter quid dicatur naturalit Aiotus tjualiterfe habeat ad mouens }
Motus
•
ihid.
Afotus omnu efifinitus. Motus omnii quomodo fit inter contraria
Motus progrefiiuus
J
Mouens prtmum quomodo moueat > Mouens trtplex.
offroprietur frime mohili,
3 f 0.16
Multa quando faciant vnttm
S7'99 li-^?
tU Mundi generatione opiniones.
Mundum effe vnum Deum qui pofuentttt J
jj
col.i.
Mundum infinitUs generari
,
&
corrumpi
,
cttim fit
unaginatiof
98.81 66 j .n
Mufica,C^ perffeEliua anfcientie perfe ? Mutabilc anfctatur immutahiliter ,'
T3 6- ^ J
Mutari aliquid quatttor modis contingit. 4I4<94 Mmari de vna mmatione in aliam,vel fimul,velfuccefftue Ucetper accident contingat , non tamenper 417.101
fc.
Motari quid , effe
& qualiter mitu ad fe,muic ad aUerum
contingafi
416.100 418.10^
Muudo a quo denominetur fj^matio afuhiecio
in fuhieQttm tfi proprie
vel faltem appropriate.
-
Mmatio omnis efi inter contraria,vel mtdia. <Jifmatio omnis imer terminos
motm» 41; 98
oppofitos.
Mutatioperfeefi exot>pofitis. Afutatio quomodo dtfferat a termino ? Mutatio fine termino inteUigi potefi. Adtttationis itt eommum tr^fpecUs tantuiu.
41 j .4 780.1 366.71
787.9 ihid.
414*
04
DDdd
4
M^^
96
1 1
Index Rerum. Mtttationis non
eft
mutdtio , nec vt termimu
qua reperiatur
in
extremorMm,
refiexio
&
6S.14
in tfuanoni
in Mutatione fufceptiuum tempore pracedit formam.
780.1
omncquod Mutatur
,
partim
eft in
i-97A ibid.
tcrmino a quotSc
59i«4 partimin tcm\noi6.c^tm,exponitur. quod Mutatur,vel mouetur^puuiet fub vtroque termii;o. 96
n».
K A NA^ci
duntaxat viuentium. 161. xy. eorum
efi
161.19
conditi4>na.
Natura agit propter finem.
T
Natura anprius ordinetur ad agendum, quam
agat
^J •J }
Natura diuina improducibilisjuppofitumproducibile.
»
^ja
qiudam 602.2
T^eceffarium ex fuppofitione neceffaria
e(i
vere necef-
farium.
iyid^
Neceffarium
illud
quod confert ad melius
\
effe.
6^,
Neceffarium femper ex neceffario , fed aliquando per accidens fequitur ex perfe. 173.2 Neceffarium fequi potefi ex impoffibili. 321.18 Necc(rari4m m/?/^Ar. 441.41 Neceffarij acceptiones quatuor.
164.3j.16j. 38.
Natura eadem » qua efiin re,efivniuerfalis reffeHiue ad intelleBum, 714. 10 Natura,& voluntas creata reducuntur in caufamfu" 8x8.6 periorem. 16.29 Natura humana vt dicitur minifira. Natura iliimitata potefi efe fundamentum relattonum producentis,& produSi. nihil in generatione producit
,
79 3 '14 vtfiatim defi748.19
ejfe.
Natura non intendit fimul oppofita. 417.101 Natura Petri an differat a natura Pauli,feclujis hacceitatibus
706.1
?
Natura qnomodo propriafihi ? Natura fpecifica quonudo fit
,
704. 6 dsmper fe
Natura.vt efiprincipium motus naturalis,
efi intrin-
definihilis
707- ij
inteltigatur.
161.29
fecum. Naturaprincipiatria.
4*5 -7
Naturtprioritas nonfufiicit ad mutationem.
787.9
fitif.
1
Neceffarium aliquod Necedaria complexa,
effe
65.59. e^
ah alio.
&
Natur* quinque
acceptiones.
142.80 161. 17.
& feq.\6i.ii.
&
40 %hid.
Neceffariorum dmtaxat efifcientia. l^ccefsixis duplex.
284.124 399.62
Neceffitas duplext
i^9}6
Necejfitas non efi increpabilif. 1 6j .38 Negatio alterius de aliquo magis potefi verificarit quampropna. 119.^0 Negatio dicit formalitatem alitm ab affrmatione.
147.89
Negatio duplex. Negatio duplex.
"4.I4 1x7.30
Negationonconfiituitindiuiduum , nec accidensj nec materia,nec forma,nec exifientia. 704.17 Negatio non ejl notior afiirmatione, ' 3 oJ} Negationes quare entia entis dicantur ? 422.2 Negatiua eft vera propter afffmatiuam veram. f6j.
17
Negatiua
,
in
qua vnum prsidicamentum negatur de
alio,anJitprima ?
Nete quid
609.7
?
^66.-70
N
I
Nigrcdo efipriuatioalhedinis,&quomodo}
Nigrum
quomodopriuatioalbi
349.22 ^iJ-^S
?
N O
J2.
Naturafemper concedendum,quod melius
efi,finon re-
pugiiet,aut confiet de oppofito.
Naturam eandem aliqua dicunt Naturam habens quid ?
789.14 dupliciter.
Naturamfeparari afingularitate,anfit 706.20
.
j2
contradiiiio
Natura duplex efi procejfus. NatutA omnes adformam reducuntur. Naturas per fe ,indiuidua per accidens
6j
I5)4. 1
6}
'
.
Nociuumy*^» vitat
quilibet,
& magis conueniens
git.
"Homcnprimo fignificareformam ,
11 3. 1
in
?
3
9
3
4
refpicit ordo.
poJitum,quis ponat
&
30 1 .1/
?
Nomen fignificat reieffentiam. Nomen vniuocum eftfimpliciter nomen vnum. Nominis fignijicatum declarare
ibid.\6
124.41
contingit dupliciter.
250.26
l^omim fignificatiua rerum non
effe
definitiones re-
^^9-^S
271.
Nota primofunt eadem nobis,& naturx in Mathemaex terminis euidenter notis. ticis 217. 1 o
differanfi
Notitia^«<e corrumpatur corruptis rebus,& qua non ?
Naruralia a Mathematicis quomodo differant f
&
94 Naturalia in quibiu
ab
artifieialihiis
8y.27
207.6
Naturalia multa hahtnt priacipia aBiua motus infe.
Notitia confbrmitatis complexionis
ad terminos qu^
caufa}
696.8 Naturalis,(^
Naturalis,
eli-
152.58 fecundario com-
rum.
J7
40
8 5 3 .4
incomplexafunt , in vtrifque efi deuenire ad aliquod primum Jimplex. 1 66.
Natura prioritatem an Philofophus aliquando acceperit pro prioritati-originis ?
&
quomodo quarta difiinguatur a reliquis } ibid. 39 Necefutrij modi omnes reducuntur ad quartum , ad quem etiam reducunturmodi reperti in demonfira-
Neceffaria funt duplicia.
778.1
&
,
NeceJfariumeffeEHuefohis Deus ,fomuUter
3J
Mutationum fuhfiantialium termini, Mutationum trium generum ordo.
nat
E
Ncccfsarium duplex. «'»*-
591-4
Mutatione
Natura
N
vt
indiuifibili forma efi fofteriui naturd.
Mutatione
in
me
,
418.104
fubieBum.
Mathematica de quibM *gant
f
397.
& Mathematica qualiter Jint partes Me-
taphyfict^
3*7-3»
Naturalis,& Mathematica differentia. ^96.^ Naturalis, Aiathematiau diuerfo modo definiitnt.
&
ibid.
Naturalii,& fraiUcarum differentia,
ih.id.$ f
668.1 &
ad Notitiam eompletam
rei
quid requiratur ?
62.
109 Notius fecundttm proportionem cognofcentis ad cognofcibile , fecunditm proportionem cognitionis
&
N V Nugatio quando contingat ? Nugatio quomodo cognojcatnrl
726.2 277.107
Numerus
}
}
.
7
1 3 1 }.
}
Index Rerum. Nutneras mHms vnit*tHm,aUHs rpvm. Nimurtu Mi indimfibHis ? Nttmerus dMplex Nttmerus eji accidtns fimfltx.
Nttmerm,& formM
503 .tx
o
tf 27. i
ObieSiim prirn nMttirMliter pttentiM,& mBm. 66; .z OkitSitm,quM tMU,Mn fit proprium motiuum pottntittt
6 j 1 .1
587.1^
canueniHfit qMddrufliciter.
30}.
711.;
ObieEtum quemodo ptrftElim ? Tij' 1 1 Obieda non diftingustntur per rtifeElm , ftcunditm .
tyiriftotelem.
Nttmerui,& vnitM
tfuid
160.7
?
NumerMy& vnum accipiuntitr dufliciter, 3 64. 65 Numerus,& vnum dtnominatiue n»H tjjintiuliter ,
&
penitits identice prtdicantur.
eji
infinitum.
409.84
3J9-^
Nfmerusqtutfiirmkvnus.innnmnAtA} Ntoiurus qutd} Nttmerus ^uid i
Numeri vnitdt duplex. Numeri vnitMt ftrmMlis mu vddit
Mttribturit PythMgorMt
O D 97*^1
Omne , & totum de quibus
relie ditiMntur ftorfum ?
J84.15 3 45» i f
O M
Ijt
197-147 Omne quMre homogencis heterogtneit
in numemm. 617.
,
& ly tocum
Mpplicetur
198. 14S
t
O
304>2.4
P
Operado dicitur MBio propter dti».
3 3 < .41
Operatio motitu duplex. (p"
impMrifinitMttm
quMrt
,
30. c$l.
?
ddri.
i
5 64./ 6ij. 1
in msuari potentii
tMsttum.
OperMtiones quafubjint imperio nojho
54) •! 543*1 7 1 4>6
?
OperMtionts quomodo Jint fingulMrium f
OpinMri pojft uliquid de eo, quod mouetttr. Opinio humMnM trMnfmutMtur.& quMre ? Opinio quMlittrfe h^btMt Md fcientiam ? Philofophm
1
i }
9.71
1 5
0.95
33• f
9
i9-}6
?
Opinionts contrMriM
617.9
Nnmeri fritni,& cempofiti,qui >
3 8.64
'^(jimeri quotnedofint principtM f
S7-9^ 79« ' J
tres proponionMles.
Nusnerorum pMjfiones effe Mlyintm rentm tjtutrt pefue-' PythMgorMt ?
3 oxol.
Numerontm proponiones
vMrie.
u
18 j .11
de Ntanerorum proponiortihus doiiri»4 ttotMbilis. 1 8x.
nm pojfunt fimul
^(umeros duos MBufMcere infinitos Mrgidtttr. 617,8 7*(jimer*s pofutmnt remm principiM PytbMgorici. }o. ctl.i
in Ntantris cttr
Numeris
mn detur mtdium?
35^.48
quomodo in injinitum procedere
,
lictMt ?
OppoOdo OT/mis
ttmporis qttomodo idem,
& quomo-
,
,
Oppofitio quidjit}
Oppofitionis fpecies qtutuor. ineft
per fe
J9i^i
foU funt eiufiem generis.
106.87
& incomtpttbile mMfiet idem in
toto temport.
I
o r 84 .
tdem ftcundum JubfiMntiMm in tof tcmpore
fontmts Mrguttntur.
i
oj .8 j-
B ?
63 7. 1
QbicQttm comple.xum prtks infe tale , ijitMm in inteUeciu fecm infimplici.
667,8
dignim «£f«. inteUeQus prMBicus
&
itent dtfformiter.
& potenttM &
fint idem
,
59i'S in
eodem
lib.jxMp. 9.^.7^
OppoJitM omnia quomodo in genere RtUtionts
& quadMm contrMriontm & quadstm non. ,
(circ
454.74 Mppetitus mo, 4}S.}4 quomodo in crtMturis
&
}f 8,
OppofitM reUtiue un pojfint e(fe in eodem ? S9<>-4 lib. 5. CMp. ^. OppofitM vt cognofcantttr,docu/nenta.
num.7i. Oppofitontm dufttMXMt Cippofitontm
efr
ruedium,
366.71
medium tft duplex.
3 j 7.44
& ^aenm utn cognofcitur & tdtentm. 351«
Vppofitontm quorum eUtur meJUum,
OBiechim 4» aB'tuum,an pajfmu^
ObieElum,
^6^,
Oppofita priuMtiue fiatt fihi determinM/it fubieSumt
tempore.
,
Itb,
3 5^>4^ Mlttntm nuiM
80 OppoJUM itnmediMtM mMxime diftMsit. Oppofita nonfunt emniM,qtunon ftMnt Junul
49
efi
,
modoineft. OppofttM contTMriM
itM
ObieBum Obie^um
& horum fu^icientiM.
jXMp.9j1.7S
Nunc tfi aliud,& Mliudyfecundum ftthfiMntiMm,in tot»
O
|
^44-3
Oppofitionis modi quMtuor,
6} 1-3
,
}
fecunditm Mliqttos,funt
JUtat.
tngfnerahUe
i .
^i^}
quod vnumfiet,Mlttrum
^33.4
& nunc temporU & dijferunt folitm
Nonc tjfe
Il
triplices.
? f 9 } .7 Oppofita priuatiui quedam habent medium, qttedam non. 811.)
donon? Niuic eui,
in mente.
infen contradi^ionem.
fubie£lo.
44S.;»
Nunc eui,&Tumc
tjje
J90.} Opiniones contrMria
Oppofiram vnum quMndo
III
Nunc
quMm henucitU,
Opiniones Mntiquorum de CMufis quMre pertrt^Muerit
Nnmeri minor» fnm
idem,
,
Odiom tft difiicilt & grMue.
57-9^
in
ms^is tftfiur
5^1*5
Nitmeri duobtu madis funt principiM MMthemMticit,
rit
vtfiirttitr ,
Z01.IJ9 Ocalos MliquMntU iudicMt tmniM ejfe nigrM , vel Mltf' rim coloriijCMiiU non funt,& qture ? 1 44.8 X
6t6.j
Numeri duo mBu Mn fint pojfihiles
Numeri
Occidens
616.7
817. l
?
NMmentm infinitum pojft
IIJ-I?
346.IJ.364
Nitmerus ^uem^do multitMj0,& vnut Nitmerus triflex. Numeri menfttrM,ntn mtmentsjed vnit/u.
10 Nttmeropdri infinitMtem,
?
o c
{84. 6
Numenu prinms tjids
quidfit
&
qUMJtdo non
3 49. 1
Numerui nutiu/ per ft tft pars numeri. Numerus nuUm , vtl buUtens numerum
Nnmerus
774- if
ObieQorum diJHnElie an deturper refpeElm ? 77^.7 Obieciontm vMrietMt quMndo fcientiMm VMriet ,
366.72 Oppojitontm vno cognito ,
\
31
O R Onrio vntle dicMtur verM,vtl fMlft
?
8 10. &
Odiesfuptriorts pMUcis mottbus Mcquirunt JuMt per-
845.4
ftQionts.
4^^.77
Orbtttm ceUsliftm dt ttumero errMuerunt uiftrologi,
ObieElum tninus principMle non fpecificat. 843.} Obteiium non preMcatur de omni to, quod percipit po-
448. j 8.449.; 9. C^ 6i.4;o.6i Ordinari Md nobilius non eil de ratione fcientu pra-
?
tentia.
OoteSumprimarium anprimofcitttm
579- '4 ?
j
'9-}
Htca.
OrdinatM
;4}.4 tnorMliter
,
& nMturMliter in quibus
conueaiant»
"76f
1 7.
1 11
1
Index Rerum. nUnt,& Ordo
457-Si
difer/lftti
efentialu quid petat
?
Ordinis de rationefunt du».
5 ^5 •
7}4-7 *Perfe£iionemfuam appetit vnumquodqtte,
4/7-8}
Perfe
P A PAraftata
ejuUdicatur
Par quidfit
PerfeEia non funt omniaflatim,& quarei
47- 88
Perfcdlifsima dtto nonfunt in vno genere. Permutatio inter quos terminus extflat ?
j }.j 1
?
744.8
?
Pars alterata quando alterare incipiat ? Pars an pradtcetur de toto ? Pars anfit prior toto,vel econuerfo ?
Perfbnarum numertu quomodo in Deo f
681.4
prie.
tars quadrupliciter dicitur. ^9/ ^ 41 Pars fecunda an alteret aliam in virtute prim* ? 747. •
«7
Pars fumitur dupliciter^ 161.77 Pars vt dicatur colo^a,vel totum in ordine ad partem, quot requirantur ? 199. jo 'Partem ejje alicuiui potefl intelligi dupliciter. 142 5 6 Partes dicuntur perfe ad totum. 7 J 8.8 Partes dijfmiles qua habent , non funt omnia coloba. i
.
45
Partes in mutatione totiusrealiter mutantur. 758.8 Partes integrales,& materiales,inquantum tales, non
ponuntur in definitione Metaphyfica.
165.80 ic^y.i^G
Partes materiales,etfinon fint de ratione fpeciei
&
,
funt
165 .8 qu* non ?
Partes quafint priores toto,& qua non i Partes fimiles,& diffimiles.
rationes fophifiicas.
-j-j.%
ThilofophiUyDialeElicus, &fophifla in quibtu conueniant,dr differant ? ii 6.20 Philofophus non debet vti Metapharis poeticis. $4.9^ Philofophtu vnde dicatur, cahulis
& quisprimtu inttentorvo15.2*
?
Philofophorum feEl<e du*. Phlegmatis materia proxima qute ?
Phynca
,
i-9-S^-l 6.61 } 05 .
vtrum
1 94- 1 }
9
priores toto fecundum diuerfat apinio-
168
?
de Partibui formalif>M
,
&
materialibtu notabile.
,
differanti
Phyjica prior
}"•>? quam Metaphyftca,& quare
Pafsio
efl
663.1
Phyjica obieilum quomodo dicatur mobile.
65 5. 1
Phyficam
ejfe fpeculatiuam
P Pila: reflexio
aquofiat
Pajfio non remouetur afubie£io
omni alio,quod non
faffio propria Pa/fto qmd ?
efl
2,07.6
oftenditur.
,
etiamfiremoueatur ab
79 1
.
I
80 1.14
?
Planetam aliterfe hahere contingit tripliciter.^S.^j Planeta?» rnoueri pluribus motibtu,
448.57
'Planetafeptem quare dicantur (ieUt erratict ? 447.56 Planetx tres fuperiores refpiciunt rei durationem ,
&
motum. Socrates funt idem animal.
676. 8
?
639,16 191. 119
Pajftonem ponere ,fubteElo non exiflente implicat. 407. '81 Pajfiones entisfunt duplices.
1 1 2.9
Pajjtones plures eiufdem fubieEli contingit Paternitatis relatio in quo fundetur
ejjfe.
218.2 i
418.
?
i
j
"Taternitatis terminiu non eflfilitu patrii.
Pati ab altero contingit dupltciter,
761.5 Itb.^xap. 1 1 .w.92
Paucitas femper ponenda,nifi neceJfitM cogat.
Paucum
efl pluralitas excejfa.
7 3 7.4 817.2
P E
203.160
,
nunc ideas vocauerit
?
720.
Pcrfedtio nulla impoffibilis vniuerfe.
/ 67.
5
ibid.
'
Plato inpofitione de fubflantiis
,
& principiis rerum
arguitur.
^0,84
52.88
'jplatonis contradiElio aperitur.
PluraHtas quomodo genus numeri}
}6f.66
Pluratitas fine neceffttate toUenda.
5 } *•io ponere,
Fluralitatem exparteformt rationabilius
efl
quam ex parte materia.
}
Pluralttatem exparte materi*
fonnt,cur pofuerit Plato
P
,
&
J
?
ab vbi
?
nit effe alits perfeEtius.
7} 8.5
7erfefitonis naturalts proceffus quis
Perfedionis vnitis
vnum
i^9-i6
?
pcrfeAibilc
,
21.41
95-5^ 4i9'»oS 6 1 l.l J
Polltiuura aliquid anfiat perdifcontinuationemi 707. Pofitiuus,!^ tomparatiuus vbifunt,ibi erit
}22.io
VoRt duplex efl. Polle non
eft neceffario fimul
& fuper" iS^'i^
latiuus.
idem Deo. 44 ) .46 vna fimpltciterquanda arguatid cui conue-
9 .co/. i
O
Poc ta: famoft tres. Poeta Tneologi dtuina occulti tradentes. Pofitio qttotnodo differat
8 .64
vnitatem exparte
i
efl eflentialiter
ibtd. 61.
& mn immutatitnis
quare participationis nomine ,
Z2
Pednm fifsio eft pedalitaSjfjr/^owJrwr.
Perfeclto
813.1
VoCnioduplex.
Peccatum nihilfecundum jlriflotelem. }}4.49 an Peccet quafi necejfario in ed,quodvitare non potefl}
Perfellto omnis
841.1.^5
explicuerit ideas explicatur. ibid. quare entiafepa-
vfusfuerit)
107.
quomodo fit necejfario infubieElo Pajfic femper fundat tres relationes. Pajfionu modi quatuor.
&
rata nuncfpecies
1
quo fenfu infubieBo recipiatur?y^i.ij
Pajfto
109.JO
?
Plato ininquifitioneveritatisfludioftu.^6.69. qttaliter
640.2
ipfum.
r
P L
Plato
449.6
aiitu,produ£Ho,receptio mottu.
67 1 .1.
?
Phyftca vna genere remoto.
tres inferiores
Parncipans femper deficit a participato.
26
& Mathematica in quibtu conueniant &
169.88
Partesfunt duplices. nes
621.18
Philo(bphi« naturalis fubieBum quid fifi 207.6 Philofbphus aliquando fnter diifutandum adducit
166.8)
198.149
Partes funt duplices. *Partes
PhantaHa componit montem aureum. 5 J^ .19 Phantafma vnum fufficit ad imaginandum multa.
Phyficus a Mathematico in quo differat
268.
585.18
H
P
.
tamen de ratione compofiti particularii. n^artes qut pertinent ad quod quid eft ,
.
4 1 4,94
16 .74
"
dupUxyaliquota,& non ali<]uota. 19 j 1 41 Pars nec de toto , nec totum de parte pradicatur pro-
Partes in toto accipi pojfunt dupltctter.
550.6 790.14 808
^ 6 1 .7 y ?
eft
198.
87. 1 it
Termutationis non eflpermutatio. 417.100 Per Cemodi quatuor i. Pofler. ajftgnati qualiter refpondeant quinque hic afjtgnatii ? i S9. 1 16
744-9 7^9-
*Fars,an vero eitu definitio definiat totum
1
PerfeElum quod generare potefl fibi fimile.
8
aliis.
Pars alterata an inflanttr alteret fequentem
Pars
505.1
85. 11 8. eiufmodi in
refpeSiu,fiue non terfe.
lik.j.cap.io.n.S6
?
Parmenidcs prafertur
1
cum agcrc.
a Poirc ad ellc nonfemper fequitur.
} i8.ii
20} .160
Pofsibile aliud opponttur ncce(Ce,aliudimpoffibili.iii.
exponttur. Toffibile
431
1
1 11 3
Index Rerum. Pejfibile edfiuertUur
eum etite.
7^1.1 j
PofsibilcC^ nccefrariiitn tjuomofU differsat ? PoJfibile,& jntemis duplex. PojfihUe
Logicum,&
Pojfihtle
quul}
3«9'IJ Hh. 5.
Vo(s\hi\c,vel potcns ^uot modts fttmdturi CMp. I
I
3 II- 10
lA.jMp.1iJt.9Z
triplae.
eji
761. j
.ff.94
Pojfihilu ttectptio fecunda carrefpondet potentit
& tertta
lib.$.cAp.ii.n.e)^.
H<e.
&
iM.
eorrumpi.
lA.$xap.iiJi.96
Poffibilis ratio in ijuo conpfiat
7
}
confeejuentiii veritat aotalnlu.
Vo&criusvbieJf^nAifit Pofterim vbi
mnpotenti
potenti^t
quarta fotentid ad bene agen-
dum,vekj>atiendMm.
de Pojfibilium
pttffi-
& ptius^ & prim.
^^» } ^
}xi
.
i
S
807.4 4 1 8 joj
eft,necejfe esl effe
Pofteriora ejfemialiter ordinata ftihil faufatit Jine pri~
mp.
613.1
Potenria abfoluta tantkm fccmdnm abfoluttaif
,
eft
7 7 1 •*•
priorprincipio.
Potentia aHiua duplex,
&
Potentia oEtiua
781-4 pajfma quand» eoincidant ,
&
& qualiter non t
ijuando
i^S-S
PotentiaaUiua indiftinSa ab operatione, tftinprinu 818.3
fubftantia.
Pottmia aHiua Metaphyfice dtfinitur. 768.8 Potentia a&iua tiatnrM** tun ntcejfario c«rrejp»ndet fajfma
natttrali.
SSA-X 768.8 f7 1 18
Potentia aStiuaper<]uid dejiniatur ?
Potentia aEtiua poteft in injinitos effeSm, fotentia a£iiua propriifftma,
•
&
Potentia aHiua qutd
78 1
•
3
1 77.99
2
Potentia aHiua quomodo contradiSHonif
PetentiaaBiua quomodo
referatttr
80 1 . 1
?
ad ageit
»&
ad
paffiuam potentiamfimul /
^48.3
a^ua vniwgeturit.
77 1 .3
Potentia
Potentia oBus duplex
,
euifimiliter ctrreffndet du-
plex aElut.
176.68
ad Comimpi difpUx. 7 1 7.4 Potentia ad quantitatemprior potvttia ad qu^lit^em,
Potentia
758.; Potentia anprtcedat aliejtumdo
aSum, &an dnfuaji^
dofequatur,& quid de hoc fentiendtan ? Pptentia-anfit relatio potentialit ?
31«. 19
761.5
Potentia contradiSionit aliter conuenit rationalAut, aliter irrationahtltbut potentiit.
Potentia cognitiua
efficit
Potenria aiius cft,cius
Potenria cuius eft,cius
cognitionem.
.
PotenttA
& duplex impotentia hie lA.S • cap. 1 1 ji.9 7
L ogica quidfit
760.
?
Potentia Logicaftat cum aUu,
764.1
Potentia materit fuhjiantialis.
76 3 .9
Potentia Aietaphorica
eft
Pottmia Metaphyjtca
tripliciter accipitur.
in Mathetnaticis.
760.1 Potentia Metaphyjica quomodo dtftinguatur a Logica ? 761. 6 Potentia naturalts
687.1
Potentiaduplex.
4^73 3 3 4-49
*potentia eftfecundum quid bo»um,& malum. 3 J4.48 Potentia,& a^us comparantur penes inteMium,)^f.
3
,
& a3us ordine do^na confideraripoffunt
dupliciter,
31J.1
,
& tnalum CQmp^ran-
dttplices.
J54. 48 1 35.64
Potentia,& aSiu pene^ bonum tur.
Potentia,& a^us funt
Potentia ifnproportionahtlis per habitttm tion poteft fieri proportionabtlis. 5 JJ • 7 Potentiainjtnita quomodo ntn poffit efftin magnitudi-
ne
444^5o
?
qu*,& qualis ? 177.98 ad formam eft natur/ilis,vel neutra,
Potentia in Mathematicis
Pottntia in ordine in ordine
1
7. i o
Potentia natttralis,& obedientisdit quomodo differami
783.5 Potentia natttralir vniut,volufttaria plitrium.
836.1 Potemia ntcfubie3iua,Hec obieSitta manet cum aEht. 763.10 Votentia neutra an obediemialit t
78 1. 76} lO ageaili>vel patiendi , ex^
Votentia non e[l ad potemiam.
Pocenria
non
eft prior
a^
.
pottitur.
638.16
Votentia nu&a aBiua
ad
eft
impoffibiU.
761.6
Votentia (Sbedientialis eft immediateadqttamlibetfrr-
mam ab agente injinito acdpiendttm, Votemia nuUa eft cum aHu, Votemia obieEHtia,& fuhieCHua,
781.5 761.! 68o.x 763.8
VottmiaobieBiua,&fuhieQiua, Votemia ommt eft contradi^ionit, Vottmia omttis pafftua efi contradiSHonis.
801.14
Votemia oppofita aElui fuffcienter £iiuam,& fubieUiuam.
769. 1
Votentia pafftua in fubftantia
33
z^.|
diuiditttr.in obie-
prima quare nonjit ?
818.1 Votentia pafftH4 non omnit nata eftperfe agere in ob-
ieHum. Votemia pajfiua triplieiter refpe&nm Votemia prima pajfuta qiu Jit f Votentia primafubftantia
eft
715.11 780.1
dicit,
8 19 j caufa effeRus,nenopera.
8184
tionis.
Votemia pure
^ carentia
refiftptd*
frincipif fafftiu,
769.10 Votemia quotnado dicatur aElum ? 761.^ Votentia quomodo prier Jit 1 08.91 } fotamia quot modisfumatur} lih.sxaf.iiji.^Q Votemia rationalis,alia acquijftit,alia innata. 781.)
a^
eft
dupUx.
ad agens natitralts,vel obedientialis.yS} 4 .
Potentia irrationalis quarefit tantum vuius oppofitoru/n} 317.^
3 17. i
O
fitorum,fed etiam oppofitorum Jimul. 799- 10 Votentia rationalis quarefe habeat ad oppofita ? J17.9 Votentia fimpliciter
,
ad ailum.
761.7
& fecundkm quid
explieantttr,
763.8 Vofentia fubieiliua eliftinguititr ab eq,in qtto
eft.
763,
10 Votenti4 fubieSitta dttplex.
7^ 3 9
Votentia fubitHiua qua fit
764.1
rioris
quam
•
?
Votentia fuperior diftinbiits percipit
Potentia
76 1 .j
eH duplex.
Vttentia relatio rationis it-A-^A
melior aSlu in malii.
,
Vttentia rationalis incompUta non tantitmfimul eppo-
Potentia duplex,
eft
realit
Votemia rationdis
769. II Potentia duplex,
Potentia
&
789.1 1
i
,
correfpondent.
3 3 J -4^
& iStvts^exponitttr. f 41. & adkus, 766. exponitnr.
cft
Potentia litmitataomnismitt0reftfeiptaciialia.y^^.tt
Potentia Logtca
obUlbtm
infe-
77 3 7
ipfa.
•
Votentia tripUx,
3 14.1
Votentia vioUnta quid ?
781.1
Votentia vniuoca,& aquiuoca.
7 8 f .4
Votentia vt principium non opponitur aEtui.
760.1
Potemia aSiuaprima diilinilitin vtlumatem, &naturam. 797-4 VotentiaaEiituJinis eftvJks,non aSium ? 781.3 Votemia diutjio. 77 J^* Votentuc,& aElus JimuUas inquiritur. 3 i8.u
VotemiaMetaphyficaquodfitfundamentum
?
761.5
Votentia modt omnes reducuntur ad potenti/tm aEii-
uam
,
& imfoffibiUa ad impotemiam
illi
oppofitam.
177-99
Vttenda
4 ) 7
1 1 38
Index Rerum. tdrtta eftentit4i, tjuanta fubieSiiud.
fotentU ohieBlud Vottntit
prima diuijto inaEHuum,&papuum.
784. j
517.10 VotentiA ratiovalit nomine quul tntelUgatur ? Totentit realis modi omnes ad vnum qualiter redu-
3H-4
canturl fPotentia Jimultas,& fimultatispotentia.
J
vmut vnum
701.
obieEltm.
Potentid, vt epponitur necejfario
,
in qulnque
i
o
membra 7 84*3
diuifio.
Potentiam
•
78+. *
Potentitt tripiex relfe6ltt/.
Potentit
iJ i3
ejfe
an conueniat firmty& fini
Potentiamfuficienter dtuidt in aiiiuAm,
^''^•^
?
& pajftuam.
768.7
Totcntiam vlnam cognitiuam
alteri praferri contingit
propter duo.
J. 3
a^.
de Potentia ad aSium nthil reducitur nifiper ens 43;-i7 in Potentia
ad aliud quando aliquid fit proprie
x$.
? 3
i9 de Potentia,& aElu comparate,& primopenes^iiiis,& ^o(icii\is,determinatttr.
in T'otentia,&
in Potentia
aHu idem non efifimuL
& aBufunt
,
5^7-ii.
791. 18
tres conditiones oppofitt
&
,
76Z.6
(juofenfu}
qmne tjtud e(i, contingit non effe. 4 ? 4'i5 Potentia quantum cft , tantum potcft clle in a^,
in Potentia iin
exponitur.
S^S'^
de Totentia reali vbi determinetur ? in Potentia tantum quod efijton dum efi.
3
quomodo
108.91
^otenti* aEiiua a^us naturam fapit principio aEiui.
*PotentiAdui,
ad
contradi£ioria
,
diata,non jiantfimul.
<ju*
talis
49 i-' 9 vel contraria imme764.11
Potentia in^nitapajfiua in fubieBo^tjuomodo ?
^otentii
&
i
773 -P
?
prtcedunt aElum
618.9 3 ^ ^' i ^
?
'Potentia rationabiles duplices.
330» 37
ad oBum
Potentia rationales qttomodo reducantur
?
3^5-11 Pctentit rationalesfs habent ad oppojita, irrationales non.
3
1^.8
PottntiA receptiu* accidentium nen neceffario re di-
739.8
fiinSi^t.
Potentit totfunt numero, quotforma, quas refpiciunt.
618.8 Potentialiras dicit
ad fe comparantur. 77 3 -7 rem principij in abfiraEio\potentia,
& potens in concreto.
767.
PotentiarMm alia propinqua^alia remota.
Potentiarum alta
j 16.
ratianalis,alia irrationalis.
Potentiarumdifferentia.
Potentiarum
29
6.7
1
3
314-4
dtfiinEiionis declarationotabilis.
3
1
6.
Potentiarum obieSia non referuntur tertto modo. 637.13
P
R
&
tres.
1
Prxdicatio denominatiua non conuertitur.
Pndicatio duplex. Predicattoformalis quid
48 681.4 18.
ii3.1z.11j.17 ?
Pridicatio per accidens duplex. PrxdiCfitio per fe quare non conuertatur
1 ?
117.11
45 Pradicatum effe idem fubieiit vbi fequatur
roo.
Pradicata non omnia funt per accidens. Pradicat-a
127.46
tantum primi modi pertinenr ad quodquid
cft. ii.il Prddicatur aliquieideeo,ex quo fit,quo fenfu ? 153.58 omne quod Prtdicaturperfe, non eft de quiditate rei,
117.21
Praedicamento omnifunt fieceffaria ad eins coordina-' tionem independenter abvllo alteritu prtdicamenti. 699.4 Pradicamenta penes quid differant
? 609.7 Pradicamentorum nurnerus ,& diHinQio fupponuntur.
17 5 .
col.1.
Pradicamentorum omnium an eadem fint principia, velaltera}
418.13.^14
Pr^dicamtma non
difiingui realiter.
609.6 Pradicamenta tria vltimaquare omiferit Vhilofophml 419.10; effepttefi.
758-6
Vtx(tnx.iifolitmfunt imm
& pra-
,
terita mobilia.
60.107
Praxis duplex, Praxis quidfit
}96.tt ?
S4i^
Prfmitas duplex.
219.2
Primitate totalitatis,autcaufalitatis pracif* nihilmoueturprimo.
Primum
efi
791.16
duplex,&vtroque remoto remouentur coHr
feqtunter entia.
Primum
onmi gcncre
in
cft
70.18 raenfura cartcrorura,
expenitur.
807.4
Primum quomodo fe intelligat ? Primum vbi efi, illud non efl infinitum.
45 6. 78 J64.63
Primi intelletiM aliud afe non intelUgit. Vrimi intelleElus alta afe quomodo intelligat
tumfe
454.74
&
,
?
tan-
4^4.74
& anfuum
Vrimi intelleUman a[iu fernper intelligat,
idem fthi,dubitationes
tres.
453. 70.
foluuntur. 4^4.71. c^ 73
Vrimt intelligcre
idem fubftantii eitss.
eft
4H'7i 67. i o
Primo negato,deftruuntur omnia. Principalitatis ordo in rebus fenfibiitbus
dupiex
efi.
421.1 Principatus
,
potefiates
,
&
imperia qui dicantur ?
15^-4 Principiura an magis cognofcatur, quando conclufio ex
deducitur,& quomodo
Vrincipium
dicit
65 1 .7
?
relfeEium ad principiatum
,&
principia. differt aprincipiatorealiter.
419.14
Vrincipium dtuerfimode dtuerfa importat. Vrincipium diuifiuum efi conftitutiuum. Vrincipium duplex
,
,
&
J 7 3 .1
Vrincipium eiufdem rationis
^$.
1.
cum principiato.
&
in
74.10
& finale vnum omnium. 816. & 383.10 379.1
non effendi eft materia. Vrincipium efftndi, Vrincipium eft dtnomtnatiuum^ eft
769. 1 j
vtrumque fubdiuiditur.
Principium duplex.
Vrinctpium
ad
767.5
679. j
317.
?
70
17.46
;8i.6 Prtdicationii pajfionis de fubieUo conuenientia.
31
triplex.
Prtdicatifubftantialis ab accidentali,differtntia. 117.
Si Vrincipium effciens
per fe fecundo modo ad quid reducatur ?
46
»4 Pradicatum
VrinQtpium
396.H Pratdicandi modtti,qui diftinguit prddicamenta.Co^.y
eftprb'-
X17.
fraedicatum denominatiuum folum dicit magis. 7JO.
eo
Prafticum dupliciter fumitur. /38.1 interViaOiczm , fpeculatiuam non datur medium.
'Pradicandiper accidens modi
,& per accidens non
cedere in infinitum.
intelligere fit
'PotentiA tripHciter
'Prtfdicatio
in Prxdicationibus perfe
Prtdicamentis diuerfis idem
4«
fPotentid ab obieHis non difiinguntttr catifaliter
Prddicationis per accidens tertium modutH quare t^ cuerit Phtlofophus ? 118.48
pliu,qHam tlementum.
Vrincipium,& elementutn
differur/t.
608.5
687. j 766.5
430. 19
4 j o. 1 i rtnci
7
1J 1
1 1.
Index Rerum. fHtfdfiHm,& *J riitcipsMm
808.I
fnefrfttr* ctrtMertUfttur.
& princtpi^s tdem alitjMndo.
767^
Ft inciptMm,& f rt m tpidtMm intriafcca funt vniftne».
»JJ-59 de Vrincipie primo errertt. de Principio prirrui proceffttt defenftMtu.
de Vrtncipio pritno varia opintones. ^rinctptum includit farm4literreUti»nem.
54.
Principia a Platone pojita
neant ?
Principium in definitione natHr£ hic,
& tdihpaJfiMi iGi.xZ
ponitMr.
TrtncipMm num.S^
in loco
eji
dMpUx,
lib.^.CMp.io.
1
vnum tanikm
PrincipiMm matert^U
5 1,5
ptnentes ar-
4i'79
gMMntur.
Trincipium naturale esl aBiMum alicMitu mattu.
6jr7.
10
Prineipi$m naturaliMm
,
& faJSibiliMm differnnt.
Trincipium paffutum hahet potentiam paJftMom refpe-
Sn
conprincipijya tfMopatitur
,
non refpe^u princi767. 5 8 j 5 .1
piati.
Pritfcipium
primMm
cfi
itnmateriaU.
'PrincipiMm prtmutn materiale, fecundMm omnes,fed 68. fempttemMm,fecundum fhtUfophum, datur.
^rincipiMmprimum omnium tdfttitm
eft
vnum.
381.
&
quaHter qMafmt , alianm fcietttiarum ?
Trincipium primum
poteft alujualiter demonftrari.
Vrincipia debent rttanere/tec ex
aliis,
80. 6
nec ex alterutrie
efedehent.
44,74
Vrineipia dtiterfa generabilium,
& corruptibiUum non
funt.
58.6J
Vrincipia dinerfa qua habent,funt diuerfa. Vrincipia cauft quatuar.
j8.ioi
& 4JO.i8 identitat funt duo. & }8 1 Vrincipia & principiats quando eiufdem generis f eetrrtm
3
387.)! Princtpiitm primum quettiode dtcatur anintal fempieiui.
temitmf
S3J.}
Principium ejuidftt f
iij«?
Principtnmprimkm
qttentoda pottft infe redire S^x.J
£rincipium,qttod
menfura aliorum
tft
, eft
in omttige-
701. 10
tiere.
*Princi^iumficia in fpecuUhilihut,ftc ftnis, in agtbilpbus.
J97.7
578.« J Vrincipia inteUeQa ftatim caufant notitiarp habitudi^ nis
extremontm,quomedo
668 .10
?
Vrincipia intrinfcca vocantur elementa.
J 78 . 1
Vrincipia non procedttnt in injinitttm.
J
Principia
Princifif a^iui diuifto prittia in
naturam
,
& volun-
tatem.
l^l-^
Prmcipij ad deftruilionemfe^uitur alioritm 579- >* Principij habitut aliiu,& Prittcipif
alittt
tleftruilio.
6^0.^
cotulufionu.
pritm conditionet.
i
Principtj veritas^gonclujianit
,&
,
1
.
3
contingens quontodo
omniMmfunt eadem fecundum vmuerfalua4J1.1X
^rincipia plura
effetliua
ntn funt ponenda.
45 .74
inqitantum tali
,
nen
816.2,
Principia qttatuer mattrialia ponentet auferunt mo-
tum alterationis a rebus.
4 f 75 •
Principia qttodammode eadem
&
,
688.^ Principiarentmab antiquisajftgnata
,
non tadem.
particularitatem
&
,
xxol. i
3
Principia ftmpUcifer feqttttntur
non veriftcari , nemine oH'
pUx.
166.
P rincipium primnm
40
cognofcendo qttare nenfit difcur-
fmi
6i6S.tz
frincipium primum confiderare ftmpUciter phyjici.
Meta-
eft
I
Prtncipium prtmttm negantet arguuntur. Trinctpium primum negantes orgMuntMr. in gentrali.ibid. ^^. infpeciali.
corporeMtn
lo.jo
i J 4.
6
388.34 389.38
qMi,& qttiphiraponant?
ad eommunttatem,
tUttifionem priitcipiatorum.
4J1.1I Principiorum cognitio ex fenfihilibtts.
5 J i-i de Principiarum contrarietate quomatla antiqui ab inuicem differant ? j z .col.i *Priftcipiontm
hahitm quid ?
55 <
Principiontm identitatem ponendi primm
rtlodru.
•
1
419.
16. Item fecitndMs.^^i.to
commuae eft primum
405 .7^
efle.
eirca Principia cognofcendt rerum errauit
15 3 .5
PUte.
61
108 1
10.
i9 Principia effeciiua plura qui pofuentfit circa Frinctpia effendi
?
^5>4f
rentm errauit PUto.
59. 104 PrincipU,ex qutbus effent pun£la,non penendo,erranit
PUto. Priaeipia incorporea rerum quipenam.
59.10J 18. y i
Principia matertalia quisftatuit infimta ? Vrincipta mtmerorum
effe
11.41 principU cun£iorMm entium,
&
calum efft harmoniam qut dicant ? ^V'S\ VrincipU omnium effe eadem, contingit imelligere tripltctter.
4JJ<^1
Vrtncipta pUra materialU penentes arguuntur.
44.
74
J4-59
ab eodem procedere poteft effedut comtpttbUtt,& incorTMptibitit. 99-^7
Vrinctfi*
Vrineipio generationis animalis opittiones varia.
ad
reducuntur
Principia cognofcimus inquantum terrmnts &e, eft
qMid vnum figiitficante. ^88.15 Principium neceJfariMmaliqu«deffe,primum,& Jim-
vnum
80.15
Trinctpiis omntbus
cap.MM-^j Prineipitim impoffibiU
Vri/ictpiMm
Principid prinm qiu ?
'PrincipiMquafintvnigeneaprincipiatit?
44J-47
Trincipium efeHiuttmvnicut^ quipofuerunt ? 25.4! Priacipium haberepajfiuum conttngtt dupltciter. lib.j.
59,
66
Prineipioritm orda fecundttm Pythageram.
conttenit
perftato.
iJi«*
Principia prima effeSiua funt eadem omnium.
667.10 im-
dijferant.
frtncipio efeSiu»
z
638.16
'Trincipij relatto poHerior aElione.
^i. 1
1 08 .94
caufam materialem.
Princtptj aceeptionet varit.i^ i.col.i.i^i.i.^.& $.
.
,
Principia prtma a nemine negantur.
Trincipium primum,& conditiones
4
intrent de-
tem.
17
J
.
Principia non fnnt vnitterfalia.
if
.
9 o. j 9 <^ feq,
ad qMod gentts caufa pertij^, ^6
Vrincipia eommitnia
Vrincipia
thtd.
"
'
3
Vrincipia comrttunia neqtteunt cognofci per definitionem,vel dtmonftrationem. 8 1 . hJ
monffrationem
frincipiMTn in plw efl,qttam caufd.
Ji t.^^&' te
15 z.
de Prtnctpt» primoerrores feptem vtts refellMntur. 131.
l%.& feq. 1z6.4j.118. 48.119. ji.lJZ.j7.C758. Scod Op^r. toni. 1 V.
VrincipU prima conftderare eirca Vrincipia pnma
eft
Metaphyfica.
nuUtu errat.
119.
64.
j
Vrtnctpia pritna hegantes qttotnodo contuactmtur ) 149.
9J
££e
e
^rinci
2y
8 1 1
Index Rerum. frincipia prima frtcognofcere oportet.
Trincipia rerum corporea. qni ponant
Jio. 19 10. 3 6
?
frincipia rerum decem,fecundum correlationtm
ponanfi Trincipta rerum omnium ponentes contraria Trincipia
rerii
qui
,
30-J4 jS.ioi
efui}
ponentes incorporea,arguuntur.^j.col.z
firca Principia rerum variedefecerunt antiqui.
4^8.
Prioris &pofierioris ordo vndefitmaturf
Principiis difiinBione jd" motU qui aufiranfi^ixol.i de Principiis primii error duplex excluditur. 119.28 dePrincipiis rerum oftenduntur aatiquor^t^m defeilm, ^Go.&j.%%.& S9.& ^6i.S9.&Jeq. 4e Principiii rerum varia opiniones. 10.36. i.i.^\.&
Prioris quintus
modus
eft caufalitatit
,
fubfiftendi confequentia.
Prioris ratio in quo confi/Ut ?
lib. 5.
Priuacio comparatur adc9ntradi^ionem,& fecundum
?««? Priuatio cur dicatur principinm fer accidem
cap.
Priora fecundum tempus,qtu dicarjtur
Prioritatis naturs. fignum.
imaginari potefi
70.19 Procefiiu in infinitum in nullo genere cauft datur
66.9
3J7.45 4z y .7
?
305.16
Procejfum in infinitum in nullo genere cauft, dari,prohatur infptciali defingulis. 66. 10. &Jtqq. 6%
\6.\j.& feq.
modm an mutet produBumi
Priuatio duplex.
349«^^ 385.16
ProduHum a£lionis,& pajfwnis idem efi.
friuatio duplex.
contradi^io diminuta, quia negatio inge-
nere.
3 57.4 j
Triuatio efi duplex.
3 5X3.41
8 1 j. 3
radix centrarietatis. Priuatio omnis non efi contrarietas. efi
3 3 7-45
priuatio perfeSia eflcontrarietai.
ex violentia
?
'Priuatio quandoftt hajftttu
,
815.1 191. 1
& negatio ensi
33
lih. 5.
cap. i un.^y
Priuatio quidfit
815.X
?
3 f 7.43.3
94.5
Priuatio quomodo dieatur de contrario
?
^ < 5 '4
friuatio qttomodo elementum. Priuatio quotuplex fiti Priuatio fecundum geniu,&fecund^mfe.
•
19 1
.
&
Proportio incommenfurabilis, vt diameter
Priuatio fumpta ex parte diuerfarum circumfiantia-
rum.
191. 131
Triuatio triplex.
lib.$ cap.
Priuatio tripliciter fumi pottfi. Priuatio vbi efi,ibi contradiElio quadam.
3 1 7-
&
ad rationem duo
requiruntur.
i.n.t/6
\
.
43
815 . i
cap.
lib.y.
II. «.96
Priuationis cuius nonfit dare
medium ?
57.44
3
,
aliquando
efl in cantinuis.
644.5
Proportio permutata in quibus non valeat. 7 1 5.9 Proportio qua inter potentiam , aiium requiraturl
&
557.16 Proportio
quorum fit,&
in qttibul efi
3 16.30
ab inteUeEiu.
Propofitioper accidens frima datur.
604. i
581.6 extremorum quo-
modo.
6/^6,j
Propofitionem hypothettcam quomodo contingat totam ejfeveram} 389.38 Propofitiones mttlta intelUElui nofiro neutra.
1 3
1
199.10
Propofttionis veritas ex identitate
43 o. 1 3 1 5 <>
603 .5 640.
Propinquius />r»»«) dicitur prius. lib.^. cap. 10. n.S^ Proportio, non identitas quxrenda eU in exemplis.
Proportionis vnitas nori
Triuatitt quid fifi
Triuationis
lib.x.
,
286.118
ProcelFus in infinitum dupliciter
Producendi
efi
o.num. 8 «
Priorum modi,numeratis omnibus,funt decem
3^-iS
Priuatio qua
1
.Hib.^.c.io.n.S^
friuatio duplex.
Priuatio
fecundus i» 6 1 6.10
Procefiits naturalis efi duplex.
^i.ii,col.i.& >.i4.«/.i.Z5.4y.46
efi
5»
cap.io.n.S^
Z^.Zs.&feq.
friuatio
lib.
c4^.io.;7.84.
666.
Propofitiones nec ver* omnes,nec omnes falfa funt.
595Si in Propofttionibus per fe caufa
inhmns efi
infubieSlo
581.5
Pfoprietas an difiinguatur a fubieElo,
5 1 1.5>
Propicrquid.
Fropterqui(l^»m0^o quodquid.
<^;
alio
qutrat ,
759.10 quodinefiper 191.141
3f7'44
Propter quod
vnum quodque efttalc,& illud magis.
Priuationis rnodi ex parte aptitudinis funt quatuor.
367-73 Proptcr quod
vnum quodquc
Priuatittfliieflmedium.
191.
4
131.
modi eius ex parte negationis
Priuatione
ad forrnam
,
quinque.
qualitfr pojfibilisfit regref-
ftoi
Priuationes entia entis quare dicantur
?
Tnuationes quomodo cognofcantur ?
309.35 41 1 z .
558. 19
Priuationum dtuerfitas. 35 ^'47 Priuatioa quitdam habsnt medium,qu*dam non. 819.Z
Priuatum potentia impofiibile efi
operari.
Prius cognittone intelleBiua aliquid efi
3
lib.
f.cap.io.n.B7
Vt'mscorrumpiturquandoqUe,corruptopofieriori.y^S.9
PriuSj^pofterius an dentur in tempore\
817.5
& pofterius habet confiderari dupliciter.iicf,^6 Prius,& pofierius habent ordinem ejfentialem & nu-
Prius
,
meralem. Prites
90.4^
naturaquid
>
79 S -^7
Prius quid ?
tib.j .tap. i o.n.% 3
Prius quod primo efi propinqitius.
J^f.io
Prius temporealioyinpropofitoquid ?
63.5
efi ,
quod
potefi ejfefine aiio
flex.
& pffierioris
non
Prudentias plures
ejfe
eirdo fecundum
auiditatem
tri-
liks.C4ip.ioji.SS
6^4.14 6.7
ex quojequatur}
P
65 1.7
V
Putr cur non dicatur malttsi 318.89 Puer interrogatus a Platont de principio ^eometrix reBe refpondit. f 30.I Vuer qttareadaliqtta refpondeat ordinate, ad alta non Sh^-9
Pugns cattfaefi conuitium.
13
8 J49
Vunfkas efi diuifiuus,& terminatiuus Hnea, quomodoi 382.10
Vun^U6fiabilis,&variabilis.
631.5
Vun£la quomodo incfpiant ejfe.
3 81.19
P Y 48.81
Q V
e;
676.6
contra. ,
,
538.3
PrudenttApartes tres.
Pythagorici antiqui naturalibtu praferuntur.
Prius temptre id Trioris
143.81
Prudcnti^wo» efifine experientia,ars,ftc, Prudentia quomodo differat afcientia moralii
z8o.
U4
Scc.exponitur.
1'rouerbium.
19.14
tripliciter.
cft tale
821.5 Proteruo nunquam fuadetur,
QVadratum
quid
tur.
3I.T4
?
Qwtcaspufrida quart
nolle ,
& non dievtdea715.3
Quieftionnm
} }
1
}}
Index Rerum. Qiixftiontjm fcihiliMm erdinMtio mtanda. in
^isliombm
proptcr quid ^<er««
quid. Qijalitas dliejua fpiritm
ij i .140
quod
in ipfo
efi
zpi.ijS an caufart foffit qualitatem
incorfore?
65Z.J
J^ualitM dMplex.
109.94
Sijtalttasduplex.
6jo.}
Qualitoi omnu poteji
ejfe
eim
efi
ter-
740.1
giiuditatii acceptio pro differentia effentialifuhftantia.
eimfecunda
acceptio. 180. 106. «im ter-
tia,& eiunrta acceptio. ^ualuatii modi quatuor.
ibid.ioy 79. i oy
1
.Qualitatis non funt quatuor fpecies prima,
6ix.
§iuietis principium
dupUx,
ioj,6
Quinaritts an vnus aliqita vnitate,& qtta
616.8
?
QiitnariM,& fenarim an duo numeri Quinarim quomodo nonftt fenarim ? quid crat
617.8 6i6.j
eflc tlupliciter accipitwr
apud Ari-
ftotelem.
128.11
Quod quid eft alitera Logico,& aliter a Metaphyfico confideratur
?
Quod quid eft aliter a Logico ,
&
2 9 2 .141
aliter
a Pbilofopho
reali confideratur.
Urid.
Quod qoid eft an generetitr} Quod quid eft eft idem cum eo,CHim efl.
684. f 154. j^.
,
1} 1-59.684.4
»3 jQualitatii fecunda fpeciet quare hic prdtermttaturi
180.107
Quod
quid eft,C^ cuius
cft, differttnt ,
& qucmpdo
Ciualitates qualiter fufcipiant
i
magis,&
minits
S i .108 ?
30J
Quod
quid
hominis albi aliter inefl albo
eft
qualttates
4. $
?
Qazndo,& tefnpmdifferunt,& quomodo ? Quando non dtcitur denomtnatiue a tempore.
614.19
6ii.
i}4.}6
703.1; Quod quid
cft
,
exponitnr
cft »0« efl demonflratio.
8 8i.ii
Qnod <]mdc&nonefldemonflratio,fedmediMm.
&
ter,licet htc ab illa effictatur. J^uantitM cognofcitur dupliciter.
412.91 34}. 8. duplex
eft.
ibid.
§JlitantitM continua diuiditur,& in
qua
178. 1 01
i
C^uantitM dojttina menfurarum,
QuantitM eadem an maneat
807,1
in genito
J^antitas ignota inuenitur per
duM
(>995 quantitates no?
?4JIJ
tOi.
QuantitM non ofl ohieEium Afathematica. QuantitM nMlla indiuiduat fubjiantiam, QuantitM quomodoaniua} QtfontitM qttomodo in
^S f-^5 699-S 776. J
diuerfis fcientiis confideretur}
6j6.79 QuantitM,fi indiuiduet fubft^antiam, eft maximi ens. 700.6 jQuantitatispripia diuifio in contiMuam^ difcretam,
&
178.101
^luamitatis proprie
d'i£i*
varia paffiones , fecundttm
eim divunfionem.
178.10}
J^uantitatisfecuncia dtuifio in qttantaperje,& quan-i ta per accidens.
178
Gjuiintitati competit ratio menfttra.
•
(
01
178.101
de Quantitate dubium.
1 79. 1 04 Qttantitates cqntintu qiu habeant menfuram comrnu-
nem}
18}. ii}'
Quantum per accidens duplex efl. Quantum quomodo genm ad finitum ,
1
&
79. 1 04,
infinitttm
?
568.18 ,
396.
54
Q^od c[vddc&noneftidmatmt»eiuiuefi,iH
i;
jQuantitM alia dimetifiua^aliaperfeQiua. ) 44 •i^ ^QuantitM alia mmm , alta magnitudinis firmali-
aliter
,
homini,
Quod quid cft idcm eft cum co cuius
^; J^ualitates tangibiles qualiter debeant intelligi prima
triplicem
»
ibid.
JQualitates animatorum nobHiora.
JQuanti
117.14
^
minmperfe^m. 179. 10 j.
eonfiftuftt in indiuiftbili,
Quiefcuntfemper Mliqua,& alujuafemper mouentvr.
Quod
181.108 G^alttat fi non intendaturin initi«,motm
& mtmeri,
ftcut
304.1} Quiefcere quid ?
1J0.96
ab agente t^uinoco. 787.7 Mathematica ad qutd requiratur ?
Giualitat', tju£ eft
^iditates,
diBte
per accidens.
g^
Quod quid eft non patefl feparari ab eo cuius ftc quid fequeretur
2j
Quod quid eft quidfit Quod quid cft quomado ad
.
efl,velfi
g^
683.1
?
tria poffit confiderari ?
471.10 Quod quid c&fuitm eft in emnigenere. ^34.} Quod quid reperitur etiam in accidentibus, 79. ij Quod quid eft identifM cum eo cttius efl , fecundum 'Platonem,
Quod
joi.ij
quid cft idehtit^ cum
eo,cuiitsinqttirittir.
134.
J6
Quod quid efl prindpiitm, & caufa.qitarealiavtfint, 190.138
Quod quid quale principittm fit^enditttr.
294.147
R A
RArum,& fpiffum quid J^i«defefalfa,& de
60. 10 j
?
alie falfa,
666,6
Ratio feminalis in quibtts requiratur Katio feminalis quid ?
»/9.67
quid
^95 •$
Jlatio feminalis
Jiatioficutfe hsd>et
ad rem, fic partet
ibid.
rationis
adpar-
tes rei.
727.4
Rationis differentia an fufficiatadc9nc(ptitsg(neris^& dtfferentia}
Rationis,& intenfienis differentia explicatur.
717.5 728.^ 719. ib
Ratianis vnitM principiatttr ab vnitate in re.
6oj.
Rationis differentia flriile quidfit ?
Rationem quarerefatuum
3
efl,vbi fenftts habetur.ySZ,
10 vel quantitatis ratto
commmis ,
& expofitut
notabilis,
Qttanti quilibet pars eft quanta.
177.100
de Rationefeminali nota. Rati«nale,& irrationale qnptttodo eontrstria f
178 .100
R
jQHantum, aut quale non oportet prttcedere generationem. 776.3
Quanta perfe duplicia, Quid eft & propter quid ,
1
78. 1 01
ci^funt qttaftiones
affines,
291.141 jQuiditM omnis mn ri? prior omni ^cidente, Quidit Mfecundum fe non corrumpitur. Quidttas tantitm intelltgitur. in Giuiditate non efi magit,nec minits,
Scoti Oper. tom. 1 V.
6
flrahitur a differentits indtuidualibus. 708.14 Receptiuum,& receptttmrealiter diflinguntur. 779. Recipiens an denndari debeat ab omnifimili fornut ei,
Reihtm
recipit ?
efi
619.11
iudex fui,& obliqiti..
7 ' 9 .8
ReBumiud<xfui,&
71
Refertur idem ad duo,non primo,
1
•}
7JO-*}
811.)
E
Reale nihil,fed t*rititm aliquidfecundaintentionisab-
quam f 47 •
a5S>'^7
^S9'^ 8oo.ll
obliqui.
Referri idem non. poteji
ad quacwique EEcc i
648.1 diuerf^.
648.^ Referri
4 7 3
4 5
.
Index Rerum, Jteferr* vftfifn
ad vnum, vel ad plur/t
qualiter cmtin-
g4t}
14^.83
in Regulis tiernis quomodo aliqHidfit ? ReUttq dd vnum terminum tantttmiprimo.
»
efi
Relatio
efi
Reiatiua mutuo definiuntur.
^ 3 4>4
quo,& non quod
refertur.
1
Relatiofundata in abfoluto ad aEOonem
»
639.18 669. 1
^iS-7
Xeiatiofundatur in fubfiantia. Relatio fundatur fufer Relatie genut
efi
776.
omma genera.
63 y .7
ratio referendi infuisfpeciebus. 6ix,
H Relatio
6j6.()
diuerfo
646.9
?
Reiatittorum modi quafiper accidens funt tres.
quibmfit I iRelatio npn determinat potentiam, Relatio non
637. Relati» non
fft
in
ratio agendi
eft realie in
,
3 64.^4
781.
recif/iendi
181.109 Relatiuorum fecundus modu* fuper quid fundetur ? 18 5. II 4. eiui fundamentum proximum quodt 1 84.
114 Reiatiuorum tertius modus in quo differat a duobus primis ? 184. 116 Reiatiuorum
tres
modi fufficientes.
vno extremoyquomodo
13
Resficutff habet ad dTe,Jtc ad veritatem. J J 8.5 y Rei aiicuius fubfianttam qua pradicant ,funt idem
6 3 6.9
reaiiter,
ad Rei
113.I0
effentiam quid pertineat
Rei materiaiis quiditas non
,
>
ejff
dem fuppofitOyVel natura fintta.
in eo-
alterotantitm relato
?
7j8.5>
Relatio (^uomodofundeturfuperaEiion(m,inpotentia
?
638.14 Relatio ratienii datur,
^34-5
Relatio rationis ineft rei,vt confideratur,
63 4.6
Relatio rationis in quo fubieilo
63 4.^
Relatio rationis non eft in
?
Deo neceJfario,vt creatoreft,
636.10 Relatio rationis non eft ratio obieHi.
Relatio rationis »on fundatur in
Rei partes funt eiementa
637. i
aSu
j
intelUgendi.
.
obieBum inteBe^ut.
efi
eius, nonfpecies
,
nec genera^
90.43
793 .24
Relatio (juando corrumpatur fint corruptione abfoluti,
262 78
?
557.16
764. iz
& produ^i nonpojfunt
Reivnius in
definitio vna.
88.36
Re vna quomodo caufa omnes
concurrant
7 6z 6
?
.
Relatio realis non fundaturfuper ens rationis.
Res fiunt tripiiciter.
n
23846
Rerum differentit varia,fedaccidenfales. Rerum genera,fecundum Piatonem,funt tria.
298.7 60.
106 de Rerum materia,& fubfiantia
Rerum quadam funt
A
errores.
i 14. 1
compofitt, quttdam femper diui3
in Rebus rationis funtgradtts,
57-5 V
6o6.j
Refolui omnia in numeros ,qui putent ?
i70-5>*
701.
410.87 Refoiutioad materiam primam qttomodo fiat in generatione
10
omni,& corruptione
309. 3 j
?
Relatio re diftinguitur afundamento.
Refoluttonis,& compofittonis modus duplex.
Relatio tantum
RefpeBus non
tertij
^iS'7 modifundatur fuper a5lionem,0'
pajfionem. tertij
639.18
modi quare nonfit mutua.
vna anfit ratio referendi duorum ? 6 1. 1 j Rtlatio vna non eft in tot fubieSiis , ficut altera, 1
648.3 Relatio vna fi non petat fundamentum
esl
,
neque altera.
^^5-S 782.2
RefpeSus trtpiex in materia.
R quarefietcum fione non f
RiJsbiie
I
rifione
S
&
,
diuifibiie
628.11
SAitum non fieri per pulfum,vei trafium, intenttonis
,
&
U7
Sanitas quid ?
an ad
aliud.
612.14
Relationis nomine quid inteUexerit PhUofophut
?
419.
Relationis qutnque fynonyma.
modorum
^33*3 ^47. i
differentia,
intel!igens,intelligit
& aliud.
Relationes an difttuguantur perfundamenta
Relattones an pojfmt poni in
?
Deo ?
583.11 643 z .
63 7.11
Reiationes eiufdem fpeciei fundari pojfunt fuper duo generalijfima,
^44-2^
Reiationes omnes non funt reales. Relationts primi modifuper quid fundentur
6 ; 4.4 ?
182.
IIO Relationes tertij modi nonfunt rationp,
eft
tantum pars
virtuaiis,
Sapientis,&
x
^4^'Sf ad 11
infipientis differentia penes
quid attenda-
350.39
de Sapientibus feptem. S C Scibile an fit piuuiam effefub cane Seibile
35
etus
12 . lo.vfque
tur}
1'
•
3
9
662.7
?
maxime duplictterfumitur,
S°^'i Scihilevt refertur adfcientiam. 364.64 Scibtii non accidit, quodfciatur inpotentia ,fedbene 601.
lapidi, Scibtli deftrutlo
^37>i4
08.
3
Sanitatis indu£iiuum vitimttm
Sapientis conditiones funtfex,
lOJ "Relationis trium
788. i
executionie.
& fubieilum differunt.iSf.
7{elationis fundamentum,
^elattonis generalijfimum
cum diui-
A
Sanandi proceffus vta
^37. iz
76.
obteEium potentia.
^3 5-8
Relatio
Relationem
78.
?
Refoluitur vnumquodque in ea, ex quibus componitur.
61.^6 Relatio rationisftriSie fumpta quidfit
Relatio
affir-
6 y j .6
7f7y Relatio producentis
aliud
63 6.
?
Relationoua anpetat mutationem nouam in abfoluto J Relatio potentia an prtdicamentalis
^43-4
&
,
Res an habeat vfrius cflc in caufa,quam infel 596.4 Res quomodo maneat ? 393*47
10 Relatio non eft vniuoca reali,& rationis. Relatio nonpriits 'm^uam ad.
eft
marc. 538.56 Res aliterexiftit,& aliterintelligitur pierumque. 380.
vel mouendi.
,
18 j
Reiatiftorumperfe tresmodi.
Repratfcntarc , vef diccrc 4/1«^
mutua
& quo-
,
117.
a
eft
i^A-^A
Reiatiua omnia quomodo fint in eodemgenere
8 5 .1 1
alia
fundatain aBione. Relatio fundat relationem. Relatio fundatur in relatione,
Ci 1.3
7 1 ^•if
tns reale.
63^.8
eorumabfira-
,
Ba non, Reiatitta dupiicia.
modo in Relatio
qua attendatur ?
6^6.1)
econtra.
defiru£l» fubieiio,non
difiinEiio ptnes
Reiatiuttm,& abfolutum funt oppofita
Si^'^^
Reltttio tquiparanti^ dupliciter fumitur,
Relatifi defiruitur
Relationum
,
deftruitur fcientid
,
non econtra.
6i^6.^ „
Scibiiia
}
499}}51
?
l }
.
Index Rerum. nuxime fnnt iyfUdd.
ScihilU
II.19
Sciens parttcHl/irit cenfM/am notitutmvnde MecipfMt Sciendi dtfideri:tm nMtMrmle. Scieidi
>
Ji^-T
modum dtfccrt priuj ofcrtct
tjiUMm fcienti/tm,
,
71.14
Scitmia ijuemodo vna genert rmoto
ij6.ic
?
Scientia refertur ad fctbile,non econtra. Scitntiaficut adfcibile ,fic numertts ratur.
74 1 .a ad vnom eomfa365.67
Scitntiafifit habitMsftmfltx,idemerit de habttu »1*rali.
Scientia nc^mritur j>er inutntisnem
&
,
doHrinAm.
650.4
Scientia fptcialit tjuare dttur reffeQu quMntitatis
nonaliorum accidtntiuml ScientiM ad fcibile tjuomodo Scitnti^i aliter
365.68 de fiihfiantiM,& aliter dtaccidente con-
Scientia anfit de effeflu voluntatis nofirt Scientia
?
Scientia trtplex.
661.7
Scientia vera abfirahit
an fit de ente fortuito
661.6
Scientia confiderans de caufa efiiei^e, videtnr
maxi-
mifcientia.
79- > 4
Scientia, de caufaformali
maxime
jfapientia nomtn
79'*
meretur. Scientia de
Deo
quia
tjudrefit tantitm
.•'
Scientia diredtua aiianm, dr feniar
& dignier
,
eadem mtdio Tkyfico
,
tjfe
^S^'9 dt ente fer aecidens,
10
illit.
Scientia
ijuo confifistt ?
ad vnitatem tjuid
xi6,
requiratur ?
SA^-S
ctfiariam.
540.4
Scicnt'ta,& fcitum in ^ihuifint idem
45/75
&fenfiu innobis menfurantur ,
& non men^ 34^-i<>
furant, Scientia hec quare difatur Tntologial
ihid.
Scientia in aiiu,& fcttumfimul funt.
601.6
maxima maxtmedefideratur, Scientia maxima tjua dicatur ? Scipitia
quomodo ffeculatiua
3. i 1 1 ,
&
.
Scientia eiufdem
communem
,
conjiderare fubfiantiam,& digni-
efi
tsnes.
8ij8 demonjhart fajftontm Jimplicem alteram parttm pajfionis dtfiinSsu
efi
&
5"-48 Scientia
eft confiderare iUa,
qua attribuuntur ad fuum
obitOum,
5 1 4« 1
Scientia hac qMomodo circa tmmobtlia.
Seientia eiufdem
froBica
iii.
Scientia Jinis ditplex.
Scitntia
?
654.X4
multorum cognofcibUinm fubieBum ^uomod»
vnum} ,
&
517-31 conclujiontt.
651.8 Scitntiafubalternattconditiona.
Scientia naturalis demonjhat ex caufafinali.
Scitntia naturalis
m^gu dt Deo fer acddens ,
Metaphyfica. Scientia naturalu frobat Deitm
tpiam
5^1.49 1
5
ejfe.
S.}4
66 1 .5
dt ente fer accidens. Scientia non tantiun de obie6lo frimario . Scientia non
7S.9
efi
*
li,inquantum tns.
1
1
Scientia fubie5ium
547-7
an necejfario habeat prineipia prio-
rafti Seientia vnittt
511-9
an Jit
confitUrare principist
cammuma,
& fubfiantianti
80.15
Scientia vniut efi confiderttre attrihutM
,
& terminitm
attributionis.
5 )•<
nuBa farttcularis confiderat ens in vniuerfa0.
Scientiaomnis confiderat triA,
}40.i
Scientia omnis efi vmuerfalis.
^9-S^
Sciemia ferfeQtffima pr« nunc,dt fftcit fptcidifiinut.
7
itj%.6o
Scientia obteEium contintt principia
1
w-
658. 17 65 1. 10
Scientia diuiJSo fufiiciens.
Si-i-49
Scienria e&. conxranonim,exfonititr.
3S5.15
Scientia vnius tfi oppojka conjiderstrt.
1 14~
>
5
Scientia vnint non efl conjidtrare principia commMnitt,
&fubfiantiam. 80.16 alia Metaphy/icamfuppomuit. 37^.9 Scientia communes qittpoaamur^nfia MetaphyficamH
Seitmu
386.18
708.16 ScitntiafraHica caufatur afcibtli,& iffa csufat ar^^7-^ tifictalta. Scientia fraBica
durUx.
Scientta priits
hahitiu,quam friuatiQnis.
efl
107.6, ^96.$^
Scientia proprte dtcla ^utd
Sctentia propier ^uid
efi
) 1 7.9
5 •7-3 *
?
8.
certi9tfcitHti4q}Uiu
Sdtmia MathtmMtica ntnfunt
1 1 9.1
Scienti/t tfuelihet confidtrat frineifoliter tria.
Scitntia qudibtt ejfentialtiis nouit quid frofrif fubit-
6^6.19
ni,<juam Metaphyfica.
Scientia cjudtbet pariicularis habet duo fracipui fihi fropria. 3 95 .54-
^ quafint.
Scttmia quelthet vna
ibtd,
109
refficit tria.
Ssientta,^Ha fe habtt fer addttionem
ad
aliam,t/l in-
certtor.
^i-^^-i
Scientia qnia nonfufponit obiecium
Scientia quomcdo ac^uiratur
,fed propter
I
10.41
Si^-i 654. 5 1 SJ
?
Scitntia quomodo ptrdat url
Scoti Opct. toni.
ejfe
$
fic.
Scientia quomodo non realis
c.i
V.
eirea
imtrmtdia Je-
parata. Scientia
84.16
Mathenutticafum inprimogradu
ctrtitudi-
nis.
J96.f4 1^6,
Scientiaparticularts dijferunt ab inuicem.
SS Scientia parttculttres
II
quid
vna gtntre potefi
3 76.4
Scitntia vnafotefi demonjtrart frincifid alteritu. 81.
40
& Met/^hyficoproha-
tur.
Scientia
Scitntia
ijt.eti.i.
vna efi vnim fubteiH gentris.
Scientiavnagentrt.
6j. i
4SS-7S 66 1
Scientia dupliciter dicitur ejfe de alujuo.
Scientia moralis
i7^'9
Scttntia diuijioin tra non oiitnditur fer rationem
79.11 Scientiaduplex.
Scientia,
47. S
ab txi^tntia.
Scitmia vniufcuiitftjut in
511.7 Scientia de ventate duflex.
66L4
Scientia verfatur cirea tria. Scientia
&
661.J
5 ^ > ^45 Scientiademonfirat fuun^fukieiiumtjfe, dr ijuomodt ?
Scientia
Scitntia tantumefi vniuerfaUum. Scientia triplex.
8}jii
fiderat.
,
^SS-^S 109.95
prafuppmum prima
frincipist.
119.17
Seiemia quomodo difiinpumtier f
Sciemia tantitm funt tres,qusnre
j 1408 653.11
)
ScientiaTheoricafunttres. Scitntia totfunt
,
397>fS
tjuot conclujiones diuerfa.
649.
1 Scitntia
variamur ad varittatem modi
dejiniendi ,
econtra.
&
108.7
Scientiarum diuifio penes quid atttntlatur 10
?
65 j
Scientiarum Mathematicttrum primi inutmorts. 10. 16 Scientistrtim nobilittu
vnde \
1• i
££cc
3
Seieit
5
}
Index Rerum. qaod quid
SctetitisruTH fuhietH
quomodo fuppona-
eft
tur}
6^5.18
ScientiArum tria fubieHd. ScienttM
6; j
*Um fubalternari
MetafhyficA.
.
i
o
Senfus
tur.
& ignorare in particu-
y^iJi
\axi,expon%tur.
$citc efirerumcaufatcognofiere. Scire in vniuerfali
& non
,
707.19
in particulari cqntingtt.
548.10 Scire nosfcire,velle,& fentire,an pojfmtu
»
Scirefiat confequens,& non antecedens. Sciri nequit t]uodlihet per demonfirationem. Sciri pojfunt
multa fimul.
Senfus quandofit eirca fingulare
.'
541.9
Senfusquiserret.quomododifcematttr)
Senfus vnde erret ?
f?6 1r
Senfus cogmtto an pracetlat fcientiam ? Senfus deceptio non falfificat principium.
Senfus abteHum qua vnitate
188. ibid.it^
4$S'^7 696.7 ^9^-$
cotua materit.
ibid.
de Seminis virtute multa tnferuntur.
lib.i.cap.%.
\At\,-j6
vnum
540. «
?
Senfu,& intelleSu quare dtuerfivarie
iudicent
a Senfii non eft fincera vctius,exponitur. Senfuum certitudiy,& deceptio.
8j j.j
Semicirculi quare non Jint partes definitionis circuli?
111.9 S
Sanpiternum duplex. Sempitt rnum omne efi necejfarium,&
S
^Qg g
I
Significare fequitur intelligere.
quod Significatur,&
1
intelltgitur efi
vnum. .»
iy^i^
Sirnilium modi quatuor.
5 f 1 . «o
SimilitudojC^ aqualitas in omnigenere. SAr.7 Similitudo,& aqualitat quarefint relationes reales,& identitatnon\
SimtUtudo quid ?
646.7 t^X.to xti.io.& z i
SimiUtudinis modi.
& an hic loquatur Philofophtuge-
neraliteri
332.4J j j 1.41
Sempiterna priora cqrruptibilibw,
Sempitema funt in potentia contradiQionii ,fecundum quidj}i.4j in infinitum
,
qmd fieret ?
745.10 SenfibUta eadem quare aliterfanii,
& aliter infirmis
appareant ?
j 9 j .49
nunquam per finfum co~
,
gnita.
'44-8) .
,
Senfibilia
.
omnium
anfit eadem materia ?
,
647.1 fentire
J19.1} decipitur plertmque
,
,
708.15
?
&fenfibile adfenfum.
& quare, & cir
&partes toto , quomodo
186.118 SimpUcia quomodo cognofcanturi
Simul
accipitur dupUciter.
Simum,
& concauum quidfint
,
&quaUter
""'?
IQ8.8 ^ 3 4- } T
eflfapiens necfiiens.
&
9.15 vniuer-
396,
^g
54'.io
Stngulare rnagis vniuerfalis notius nobis. Singulare non potefi perfeprimo definiri.
Stngulareper fe generatur,
?
3}8.5C 1 1 7- J i definian-
.
5 49
710.
»
185 .126
& corrumpitur.
114 Singulare per fe intelUgibile.
284. i.
713-3 Singulare potefi perfe intelUgi.
711. 4.
538.3
Singulare pro nunc non inteUigitur. Singulare quemodo inteiUgatur
li6.66
Senfm non
66j
?
j^j^.^g ,
Singulmc an obieSlumfenfus}
& tertium modum relatiitorum
Senfiu anfemp«rpr£fentis,& exifientis
704.
liguntur.
Stmplictapriara compofitis
307. xx6. 19
fpe£lat.
Senfmcomparatur ad
45.76
SimpUcia aut totaUter ignorantur ^auttotaliterintel-
Simum quare difiinguatur a concaua ? Simum quidfit ?
30.
in Senfibilibut ratio ordinis.
Senfus adfecundum
in Simplici anfit verum,Jicut in compofito
139.
7} Senfibilium
Simplex efiprius compofito, Simplex nihil efi indtuiduum vSiusfpeciei. 16
^
omnia continuo moueri qui ponanfi
24.40
1 24.40
%\mi\c,idem,
331.
44
multa fsfte funt
J91.
141.76
Separabiliay»»^ dupUcia.
33t*44 econtra.
Sempiterna onmia funt corruptibilia fecundum quidj
Senfibilia
l
y ^ 6.14
Similia dicuntur tripliciter.
num.y I Semina non funt prima principia.
ejfet diuifibile
550.4
589.1 81.18
t^uadrupliciter.
Semen in quibut ponendumfit ? Semen non efi aEiiuum refpe6iu generationis,
SenfibileyZ
fj'.ic
43
Secundum (c modifurft qtiinque. Semen habet virtutem motiuam.
prtterprimum }
16
\
T9I.6 Senfus.error circa proprtum obieQum vnde proueniafi
114
Senfm
& vnde requlentur
T ^^* J
5 69. 2 4
Secundum quod 4ra^t rel="nofollow">»r
eSl
14270
,
66
S E
Seminiiforma non
5i6.it
iudicat eontradifioria de eodem in
Senfus quando decipiantur
;46.f
Scire contingit in vniuerfali,
nunquam
eodem tempore.
^4rl-l
aneadem ratio formalii ponfidere-
10 Sdentiif dtutrfis
Senfus non percipit mobilitatem obieEH.
?
Singularis definitionis impojfihilitat
,
7 1 4. 71 j . 8 quomodocunque
Senfmefi fingularisper fe^nteUtHus illim , falis,perfe,non tque prtmo. lib.y.cap. i o.n.Zj
2 87. i jo Singulariaah arte relinquenda , fecundum Piatonem.
Serifiis eft \ni\icr(3[\s,exponitur.
7IJ.I Singularia infinita, ideo ah
Senfm,& inteiieUm
error qualiter
necejfarim. efi animali
,
&
prtcipue taHm.
j
80.
Singulariamateriaiia afenfu aheuntia, funt immanix6%.%-j
fefia.
5'S
Senfm non cognofiit fingulare. Senfm non decipttur vt dsfiruit inteUeHui.
708 14
Singularia quomodv fciantur ?
5 3 7. 1 j
Singularia fpirituaiia qUare minits nota
•
Senfus nondifcemit inter duas albedinesfimilesomni-
no,&
tquates,nec inter radios folares.
Senfus non difcernit verum afalfo. Senfusnon efipotentia rejlexiua.
Senfm
/trte relinquuntur.
13
43
Senfm
54*'" difcemendm ? 391.
ajftgnetur/fienditur.
tton iudicat
7 1 4.5 53
3 •" *•
141.80 de obieBo alieno ,fifHt de pro-
^3 Singulariafunt infinita.
168.86 i
707.
9 ' .45
Singuiarium cognitto quomodopropria fenfui ? 5 5 0.6 Singutarium non eft definitio^ec fcientia. 168.86 de Stngularibus non efi fcientia. ? * • 45
deSm
4 911
8
J
IndexRerum. d« SittgnUriymfenfibilihHs non eji fcienM^e defniti«.
Singalarius ctnditio fenftti*nis. SingnUritMi efi tMntttm intelligthilis.
SinpiUritM ntn
efi
.
V
Sabiednm an cd*ftt infe pafitmm}
7 1 f »9 7° 8 i f
Suhttclum dn haheat partes?
.
r*tio agendi.j 1 4. f
S
284.IZ4
^ qtumicfit.
787,8 J
Suhte^um dtcitur genus dMplicittr. SubieUum duplex.
1
2. 1
o
aoQ.152 178. 1 09
SuhteQum, dr pradicatum inenunciattene quthMt corSingMUritMS non impedit inteBigibiUtntem.
7 1 ) -4
Siois difiinSi» non re^MtritKT dd agendnm.
7^6. f
s
o
,
haha td-
men alicjuod ejfe per tpfum accidtns. 421.2 SMbieQum magu , vtl muomj dliMd d prddicdtt trihut
& vifitnu in in-
SMhitHi dtfinititntm ntgdntes effe mtdiMm dtmenfird-
Somnus » ems fnlnt&iimtf^Oi& quod
medis.
31
Soni altersttit tpuirtfit in ttmptre
,
fidmif
743-6
SP Spcdes
in
memerid tjuomedo deleBnhUes? efi
441*44 kftitgentre.
570.82 Sptcies non prtdicdt totttm muitrdm indiMidtti.70 i.i^ Sptcies non prtdicdtur de differentia. 88.57 Specits non reprtftntttt quod efi ptrfe&imfue oititSo, ^77Sptcits primo refertur ddgenus.
foU generis propnt
jgi.j
tienis potijfimtydrgMMtitMr.
SMhuSi quod quid cft
Species nec idem, ntc diuerfttm fpecie
646. j
hdbet dtfinitientm. 225.
26
efi
190. i j 8 mediiim demenfirdtienis.
lih.-;xdp.Zji.-jo
SukitSi
vnim dccidcns
^'
tjMdre prtdicttur
nunhZi 7 1 S •/ 1^1 '7 f
Specits fumittir duplicittr. Species triplicittr fumitur?
vnd dn rtqutrdtur dd tstulUBitntM vndmt f69.ii.&x4 Species vndt confiitudtur. 3 67-7} Speciei diuifio in indtutdudfifttdlitdtiud, 707.16 166 indinidMo. Speciti nemenfpeciei conuenit Sptcits
',
&
Speciei pdrtes dud.
Speciei folius
efi
primMmy non idtoprintMm
in perfeStone.
J9J.6
SuhfiantU dn detur feparata a fmgulanhus? SuhfiantU an fuhteilum MetaphyfKtt
7 1 7.5 &ftth qMdntitdttf
,
6i^.j6 fit dUi/Ailis.f SnhfidntU corporea ^ttemedo obteSum Aidthematicd? 6j}.ii SuhfiantU dt ^uihus dicatMrf SubfidntU dtcititr ^uddrupliciter.
SuhfidntU
295>t 22 ; 1 .
dttpliciter pottfi imagiastri effe
42.1 efi
cdufd emnium dccidtntium in gtntra
X ^.j
entis,
1
determindtd^& indtttnmruUd,
341-4
SuhfidntU
efi dupltx,
SuhfidntU efi vnd perfe,
intemam. Specit tddem <]ud fint* Species cdufdrum funt finitd.
SnhfidsttUefiprimMmprimitdtetemperii,
1
.
71.21
Sptctts tontrdrit hdhent prierd eontrdri^. 367.7} Species,& pdrticuUrU dicuntur inditudMum. }7a8i Specits infinitt dn pojftntfimul ejfe i» inteUtSM i 571,
medU hahent mtdidprierd.
Species
Species medUficut eUntur,fic
&
167^4
367.74 Species omnes eiufdem genertt funt ex contrdriis. ^6%. differentid.
omniumfunt
Species qut,
inintelleflu Dei.
84}.»
& ^uemedefint corruptihilts, &qu£non}
16J.81 Sptcits fifintfepdrdtd, trit
& gattu.
Species funt ficut numtri. Specierum idtdsj& ttengenentm
tfitdre ftfutrit
SMhfldntU immehiUi dli^iu
dSmt,
89.4» Specierum tantitm idtds ptfitit PUto.
SmhJUntU immehilii dli/jMaefl 434-i4 SMhfiantU immohilis
difiicilis.
in Speculatiene fcientificafelicitatem
724-9 6j i .
46/ -l
Spcculatiua ifuid,& tjuid praBic^
657.2 )
Sptaddtiud redlts,& rktiettis. SpeaddtiMt,& prtQict finis.
652.9 6^.6
Spcufippus Platonis fuccejfor.
222.9
Sphacrarum numtrw ,fecMndum Tythagoram.x^^.
Spiritus
ejfe
defe hec
Domini
ttlUgendumi
vmU
philefophtu.
fercbatur fupcr aquas
,
719.8 tjuemodo in-
47>7S
24
tfi impoffihilis ,
& UdUtrdhilit,
44;.50 efi necejfe effe,
44<MI
SuhfidntU itiimehdii mdgmtiidint melif
Cdrft.
445,
48
441
^
J ' 7.3 614. 1
676.6
SuhfiantUnon fufctpitmagii/^ miniu, Snhfiantia nuBd feparata eft prater fenfibilU.
T4>>t j
8 o. 1
Suhfiantia mtnqMam fit a cafu.
697. t o SiAfidnttdomnts fenfihiiisparticipatmateridm. 296.J SnhfiantU parttcularis efi mdxitmifuhfiantU- 427,
10
SnhfldntU petefi
iffe
Siih0antia prima an
ftne
emni accidtntt.
ap^ximetur
alicui?
677.S 8)0.4
SuhiiantU prsma habet virtutem infinitam. 44^8 SuhfiantUprtma multtpltx.xj^.-j^M propofite peteii expeni dupltcitir.
SuhilantU prima nen Spirinialc
4^14.
femper aitu eperans,
Snhfidntid non menfuratur tempere,
fummam pofuit
Jlrifiotelts.
immdteridlit.
efi
90,^1
20
282.1 1$
Speciebus hahttis quemede difcdtur}
Spcculario veritdtu eBfdcilis,&
tfimtidliter
tft
434.H
FUti?
. 1
5 ^ 3 •! i tii.\
776.}
SnhfidntU immobilis tjuU fit? SuhfiantU non efi obtfitiim Afetaphyfict, SnhRdntU nen efi vnd per tfndntitduem,
182
j
646 .9
SidrfidntU immehilie
77
.
SMhfidntUyCX tyfrifiotele,tfi oBiMd, SMhfidntU gtntrdt fuhfidntidm.
Snhftdntia imtnebilis alujua
28
8 29
226. 19
Specitm extemam ntn rt^ifiri ddftnfdtitnem,fid beni
70
primum ert-
tium. SuhfidfttU
efi
3
7 } 9.I j ^i^-iS
Suhfidntid cempefitdfimpltciter hoc dlitpiid.
SnbfidfitU
6x1.17
dlie tiuf-
Subftanria dii^ud immobilif efi «fwrrf^j 5.22. 445^7
^71 »94
fcientU.
dt
2-35-38
in Siififtcndi conftejMtntU
Suhfidntid cerpered quemedeante
Sptcits fpecialifoHd ntmJitMtiir indiititlag. lA.^xs^.y,
Species
3 J 7'T4 2 1 < .i i
f 70.16 qtdd ftnti^oZ.
Solis vniusfpecies *n reprtfentet plures}
Sptcits
refpondeant}
Sifhuclum in propofito ejuidi SuhitSum licet non haheat cfTe fimpliciter
thid.^S elt
menfura emnium alierMm,
809.2 SMhnantidprima ejMemodo maxime fuhslantidi 71R4 SuhfldntU primd ^uemede menfura emnium? 809 .4
££c
c
4
Suhflantt^
5 9 1»
2111
Index Rerum. 8 j o^ Snhjiantiaprima ijuomodo pojfu de aluhpradicariiii^.
Subttantid pritnd ^uomodo mobilUi
Suhftantia feparata
qumodo
y,j,^ J 1 1 .3 9 Subftantiarum mouentiumordo qwtlit. 446. f 4 Subftantiarumfeparatarum numerusexcedit numerum Suhftantiaftparattfunt
Sub^antiafrior natttra,& temport accidente. 700.6 Suhftantiapro nunc non cognofcitMr per propriam Jpe^
677-1
ciem.
178. 109
Suhftantia quadrupliciter dicitur. Subftantiae}U4tfit tnenfura aliartmf
}49*i4
Subftantia (juarejit pradicatumjmplex,accidenj ve-
^19-*
r« compojitum.
Suhftantta quomtdo cadat in definitionem accidentia
67U
& quomo-
donqn}
i-79-^*-
Suhftantia quomodoforte fufcipiatmagisy&tiuttiut& quotnodonon'*
Suhftantia quomodo fit primum enji
Suhiiantia quottitodij
mobilium.
8*8
^'"^
377.7
in Subftantiij ptimis
& cuius
cft,
quomodo idem
76.7
tna.
Suhiiantia fepardua an fpeHet ai MetaphyficamH
& de boc quidfentiat
Suhilantia fola eSi fimpliciter enj» alia vero aliqttalir
411.1 5 8 6.20
Suhflantia triplex,
413.5.426.9
Suhffantia triplex.
196.3
Suhsiantia cempojtta aliquid praftAt.
3 99<^(
Suhfiantia compofitio quotnodo conclttJaturi
5 87.16
Suhftantid dutifio iinc,& in Pradicantentii pofita
eft
113.11
Sttbftantiafelicitoi
maior
eft
imtnfitte ,
&
extenfitte,
44i«45
$tthftantia inditiidttum non conftituiper accidenjpro-
698
hatur.
Suhftantiaprimitat rejpeiiu aliorum 1 19.1.180.
1 1
4.
iio.j
eft.
^uhjtantia quarto modo accepta,fuh dJMifio.
1
Suhftantia fecun^a diuifia principalit^
41 6. 1
Suhftantia mhil
efi
contrarium.
nifi qtui.
5j6.ti tia eontmJih.f.cap.i.num.70
rtuumf
74y.11
Succeffu informa ex defeilu agentit.
1 3.1
accideuj.
749.2 7^6. i c
Succeffiofecundumfartej mobUij. diuifibilit,
&pajfibi-
744'7
•
Summum quid addat ad htnttm} Superior}$ 4g inferiori
enunciatio
847 fft
immediata.
610.8 Sur(um,(^ deorfum dupliciter exponuntur.
67.1
S Y de Syllogi(hu$ prinUj,& nmprimit notttbile.
Symphonia qttitti
Suhftantiam
aternam
ejfe
non
ratione Philofopbi
8 17.
prohatur.
in Subftantiam
eft
mutatio,non tamen motiu. ihid.
76.6^8 3 .2
TA6his eft ditarttift contrarietatttm.
5 17. i Q
laSluf,& connafcentia differunt, Talc maxime quid dicatur} Taleper accidtnj eft pi^eriuj perfe tali
161.2 9
6J.7
.
& adipfum
habetreduci,
40L6S
7i/* per participationem non rtducitur adperfe tah^
eodemmodo.
830.4
TalipropinquiHs */? magis tale.
Si^A
T E Tempus
& poft ,fecundiim. 8 7. Tempus a motu particulari difert, & a Quando reaaternumeft aparte ante ,
Sithftantiam licet principaliter, non tamenfolam con-
fiderat Metaphyfica.
221.7
Suhfiantiamprtmammouerirepugnat. Subftantiam quomodo cognofcamus}
ad Subftantiam
referuntur omnia
,
819.1
SS9-^ vt ad primum.
313. 1
Subflantiam folam,& quatitatem effe a5iiuaj. 775.3 tle Subftantia dicendorum ordo ajfignatur. 222.10 in Suhftantia
immobUi
eft
deleHatio
maxima,
& qua
fit\ 441.4} de Subftantia opinionej v/trii. 22 1 .7. 2 2.9 de Suhftantia quid duhium Jk,inuefligatur. 122.9 de Suhftantia fciemia eft prima,perfetiione. 376.y de Suhftantia feparata non hahetur cognttio intuitiua.
z
^iter.
419.105
Tempus an habeat primmn,&
Tempmcui
416.100
59. 14
TA
*Pbilofophum.
67SA
1
quomodeil
623.;^
motui fit idem,& cui noni
4 1 1.92
TempHi eft idem vel fajfio motut. 4} 3 1$, T'empui,& duum funt idem. 632.4 TempHt non eft Mathematicum,ficut mtmerut. 631.2 •
Tempm pro fbrmali quid,
& qualiter continuum & ,
dtutf^Uefin
412.91
7empm,fecundum aliquos,eft vnum,& qturei Tempmfecundumfe non habet pritu. Temf. m vnde dicatur vnum}
631.2,
Temporis
623.»
definitio.
623.1 ^}
i
-5
Temporis prioritai non requirititr ad agendum , Jicut nec diftantialocalis, 787.8 in Tempwevndefumaxur pnus,C^ pofterius.i ftxoLi Tenehtzm vitlere qttid Jit} 663.10
Terminus quid} i i7.ii2.uiccipitur qttadrttpliciter.U>id,
iS9i^ da Siihftantia tantitm perfe Sithftantia
,
contrana) Sid>ftantut
inteUigitur eni.
quafe muttto corrumpunt
,
5 60.1 f
quomodo Jint 8 6.3 1
quomodo pradicentur de materiai li^S^iS an fint ponendafitie ordine ad mo~
Stihftantix feparat»
tumf
839.1
1
199-1
Synqlon quid^
^^^'99
SubftoKtia non repugnat pracedere omae
jiriftotelefi
de Suhftantiij feparatis nihil demonjhatur
xt 3 .i|
qtfttm tflteriiu cttiufjtte.
quod quid
17 $.98
Succ^iofemper ratione fubieSi
6s}.u
fere eadem.
fint
Suhftare non eft ratio fubftanti*. 6%x.x Succcflio in dlteratione quomotlofit pofl primum alte-
$h9^
Suhftantia diuifio pritna.
Metaphyfi-
18
SuhSiantiareinequi( feparariare.
Suhftantia tantitm generatur perfe.
377.?
SubftantiatfenfibUej qualiter confideret
Subftantiale infrinfecum aliorum quod eft,eftfitbftan-
dicarttr. lih.^. cap. 8. itttm.
t»r.
2
&etiamap^.
74^*$ 67 f.
4e Stthiiantia rerum,Ent^& vno duhitatio difficiUi-
triplex
tns^ vnum.
Suhftantiat confiderat Metapifyjicut , dentia,fed aUter.
cft
Stthftantia qttomod» de JkhieSo prnMcetur ,
eonfiderentur in bae
fcientia}
Terminuj quidfit} Termini eommunej.
684.4
120
Terminij inteUeOtt eoptefeitttr fi propejkiofit immtv
5)i-i'
diata.
Tcmarius
efi
alteriuj Jfeciei
a feptenario , quofenful
yijcol.x
Ttrmina
1
Z 912
1
•
Index Rerum. Terrutritu p*t^ '*» nonenArutm.
I77*9t
616.6
TerfiMrij psrtes cjMcmodo^iutfi
TemMrij duo de
aSu nonfunt in fenMrio,
6x6.6
triufquepmis.
y^.,
Vcrbum fubflantiunm in omnifrtfojitione includitur. 175-6$
Tem quantitdte, &fenJibUium inferitntm nume-
Vcrum
eiufque conditiones.
ro notabile.
Verum
eft,quo
Jerrdm nature
tpiis
dictn} 20. $9.
&
140.74 »4tdre fuPer
M/juami
ttid.
Jirrdtm frincifium ccrporum
omnium fofuit Hefio-
dut.
^txol.i
TerrMm qMore non fofuerint ahti^ui rerum fium}
frinci-
^i-t«ii
T H
20941
modm definiendi Metafhjjic*. Theeriatrum frimarum Ttumenu. Theoricarum
duplex.
hoc
verum?
fer media.
Tran{rnutado eft quadrHvlex. TrMnfmutatio inter quafit? in Tranfmutatione omni quot fint
Trmtfmmationts
\^
4f 1 98. 1 49 4 1 0.8 8 1
injinita
an
4^4*4 818.2.819.
j
426.8
fint in fucceffiont aitera-
747'* 6
tioniif
bis Triafunt fcx, anjitfalfa? Tricoftata
627.11
qms finlih. f xaf. i ojtttm.96
VAcuum ^'»1« fofuit quis? VB dicitur denominmiuo
a
17«49 6ii.ij
loco.
V E Veritas confeqttitur rei entitatem frofmionabiliter,
66.8 66.8
diuerfificantur trifliciter.
} }
Verita*,& fcientia de veritate duflex.
ad inteUeSum,&
7 .J J 6^,1
in re
quomodo dif-
Veritm in ordine ad intelleEtum triflex.
666.$ 666. j
Veritas in ordine
ferant? Veritas in rt,!& in intelleilu,
^^5'S 667.S
Veritas infigno quidi
Veritas in voce fuffotiit veritatem inre. Veritas non eftin inteSeHu ohieSiiue refieEHt.
Veritas friits in inteUeEht ,quam in
,
•
Veritas fincera
non
cft
,
& falfitatis
i (cnfu,f*/>«»rto'.
dufkx
*'5 7
8 1 o. j
re.
669. 1
j
fi^.i^
Veritatis acquirenda modi quinque. Veritatis ad cognitionem
3
nifiquandofe 666.6
Veritas qut excludatur a Metafhyjico?
Veritatis
8 j j.t i3i.;;.i49.9J
72.13
via frecedendi.
64. j
caufa in ofinione inteHeBm
qmdfiti Veritatis fpecuUtio facilis,& tUJficilis.
Veritatem maxime confiderat Metaphyfica.
JJ7.JJ 6j,i
6 j .7 de Veritate inquirenti cenfiderand* funt ratimet v-
66^x 14&8; 149.9 '
V
&
I
Via *
notiorihus innata eft nebis. Viatoris deleSlatio momentanea.
47I-20
44 1 .43
Violentum quidjitf ^94.1.697.10 Vtolentum quomodo contriftet* »6j.37 Wixms infinita non foteSl efe in nugmtudim. 445. 48 Vtniu infinita quomodo frobari fojfit ex motu inftni' *"•
444-4
^
Vtrtits non fotens agere direQe^git reJUxe.
747.16
Virttu quidi
iSi.iog
Vtnutes formatittf in naturalibus
,
&
anificialibtts
tUfferuntJth.7 .cap.Sjium.7 Vifibile non efi
ohuibtm vifus.
5 J 7« i <> 614.19 5*o.'4
VijSrtltsrelationonmouetviJitm. Vtjihiltaquot,totjfecies. fojfit ejfe generisfine
diferentia?
7*8.7
Vis naturalis in remotitis dehtltus agit. Vifus an nttmerum radiorum cognojcati Vtfus an ferfeEiior aitditu ? Viliu magtsfacif adfcire quam alij fenfut. Vifm non errat circa proprium ftnfibtU,
744*8
70 8 14 .
J * 4. J17
l
.
J 34« i J j.x
Vifus frefenur aUisfenfihus.
Vtfus vndeftrftHior
Veritas duplex ,camfUxa,& incomflexa.
Veritm,& falfitas
f 07»7
caufa omnium verantm.
feqq.
Vifio an
V A Vbi non
Vermn frimum
x.
366.70 j 68.76
necejptridi
667. 3 j 8. 57
67J./
1^6.
Tranfitus inter contraria fer quid fiatt
ii7.Jo 666.6
Veterum ofinionesdecaffae^ciente.tixo.\.&
ibid.
eft
Venim in intelleEiu eft dttflex. Verum inreeft id,quodaffaret. Vcrum mentale duflex, & eorum diferentid.
Verafunt multa ferfe.&falfa fer acddens.
T R Tranfitus ad extrema
43.9
fibi contradi-
i66.9^
165.8
eft locus.
Jj6.ji >
19^-144 ihid.
Totum vtfit Colobon,^iwf reqmrantnr ?
& fartit idem
& falfum quomodo farttantur
*'7«5*
yea^&fAHdtfinitio. de \eto,& falfo errores.
verum?
Totum quidfit? Totum vniuerfale ijmd? Totius,
Vcrum ,
^ )7>5J
"VetMmquid?
,
ejHo totofit
717-6
Vcrum.C^ falfum duflex. 'Vcnim,& fa.Kum in quo Jinti Verum,<^ falfiim quihus profrie comfetant} Verum,(^ faKum quomodo dejiniantur}
Verum vtjit obieSum inteMim?
Totum non diftingui kpartibus. IV-l Totum fer fe corrumfitur ,ffecies vero feraccidens,
& de
9
xo^. i x
& fitrstfrioritm & fofterieritm multiflex.
167.84.CJ' (juofenfu hocfit
j
109.10
TO diuiditur dufliciter.
.
fequitur inconueniens.
Verttm omne a ffintu fan£h.
209. 1
fufficientui,& diftinBio.
Toetric* tres qtuire diftinguAntur?
Tocum
,
Sionem)
ThcoiecdiXzfrim feriffk Scttm , f«4» MetMfhyficsm. 641.1J Theoricz Metafhyfic* , &fbyfict ntPHerm , ohieiid
Totum eft Totum ,
117
non concejfo
aliis fenfihus?
fOJ-'
V^tu obie^ttm in fltiribnsrtf(ntnr,qusim alteriusfotentia obie£ium.
4, j
Vtfus obieSum realiter vnttm,
701 Jl
Vifitm aliis frt^erri,& frtamMri cmtingitfrofterdu», 4- 3
yidum quid?
181.108
Vttia duo magis diftant
,
qnam vintu,
& vitium.
816.J
Viucns cttr nonjit tnateria mortiti? Viuere eft efte rei,& vndt fttlluUt f
)09-)4 } i i^o
V N Vnitas an frior Vnitat
eft
aliis generibus?
frima menfttra
J8 )
qttantitMtttm.
68 3
Vnitat in intelUQu componente vndefit} Vnitat,inqitantttm vnitat,non eii princifiitm.
Vnitat in quo efi fnncifium nftmeri.
Vnitat numeralis vnde arguatur. Vititat omnis an
cum
alta vnitatt faciat
.
H
343.8 .
J7. 1 00 5 8 5 .17
4)
i
.66
numtntmi
j8o.j Vttitatfajfioentisnon tUfen ah vnitate quatttitatit?
58548 Vnittu
611j1
»1
Index Rerum. VnitM quii.
ipo.70
Vnum an tantum vni opppnaturi
V-nitM qmmiodo fsrs numerii VnitM fftcific*
5^8.17
Vnura
6 j 9.x8
Vnwm cft eas,an prtdicatio ptr accidenfi 5 7<J.7 Vnum tfi dopUx.lib. y .cap.i^.y 1 Vnum tfi mttrum numtri. j 64.6% Vnum ffi principium,& menfura numiri. j 4} .^ Vnum tft principium numtri ,fiut quantitatiu» yfiue
tum quemodo Jit ah vlti^d
&
definiti
conpUmen-
differentidi
1 77. 1 07 x8 3 . 1 1 70 1 .9
VttitAtit, entitAtis, dtfinientisy
Vnitatis modi funt quatuor.
Vnitatem redem minorem numerica ddri' ffttitates anpartes perfe numerii
f^7'^S 71 1. j Vniuerfale cognofcens quomodo omniacontenta fub iUo
Vniuerfale an impimat,fpeciefa,& a parte rei. tognafcati
13.11
VniHerfdt (orrefpondet vniuerfali in agtnte fecundum naturam. ^iV-S yhiuorfale definitttr efk tantum per inttUe£lum.
,&
tranfcendmtis.
Vniuerfale duplex. Vniuerfale
eft
J45>>^
duplex.
Vniuerfale m^gis caufalitate non
nohis
ejfe
43^*^1 miims no-
tum,arguitur.
IP-4 7^5-^
Vniutrjati ntgatiuum,& contrarium. Vniutrfalt non eit a parte
rci.
Vniuerfale non ifi obit^um imelltSlus,
540.^ f J 7* i ^
279. 1 1 o Vniuerfale quomodo corrumpatur. 707»i3 Vniuerfalt quomodo hic accipiatur a *Phibfopho i tj^. tii Vniutrfale quomodo fit vnumi 701. 11 Vniutrfale quid.
Vniutrfalefcitur ignorato fingulafi.
V»iutrfalt Jimul
cum
f3
8 .}
Vnum,e^
fingulari dificiie eft intelligi.
triplicittr fumitur.
7*3'^
Vniutrfalit proporfio dupltx.
Vniutrfalis vniuerfalia
,
iSi.iii
& fingularis Jingularia funt
principia.
432- 2^1
Vniuerfalius quomodo Jimpliciui,& magis tltmtntttm.
(tts
Vniuerfale
in
ejfe
rebm
,
& non
tjft
in rt triplicittr
arguitur.
7^i-A
Vniutrfalt fieri ab inteJltHu.
7 i i •J
Vniuirfale non Jieri ab inttUiBu arguitur.
7*3-5
Vniuerftdiacogmtu difficilia,& quaret
13.21
Vntuerfalia nqafunt definibilia,etiamfipanantur more Platofiico.
184.113
Vniutrfalta non funt fubfiantit ptr viam compofitionis.
180.114. Vniuerfalia qua ratione dicantur elementa?
Vnum.cSJ'
Vniuerftdia
,
ficut
(jo.i
& forma gtnerantur ptr accidtns.
ij4.(fo
Vniuerfaltum dtmtaxat tSlfcientia communis. 378.10 Vniuerfaiianon
ejfc
multum an
abfolutai
81 i.r
Vijum
& muUi
,
3^4.64 ptrtinent adtertium modumrelati-
Vnum
,
364.64
C^multa
genere oppojitionis opponantur*
3JO.17
Vtxam,& malufuntcontraria. Vpum makifunt prima contrarm
&
iix.t ,
ad qna omnia
alia reducuntur.
^ j 3 .^^
Vnum,c^ fimpUx diferujit,
43 9. J 8 t^9'S^
Vnum genere que dicanturi Vnum importat priftationem diuijionis formalis.
Vnum importat priuationem & ntgationtm. Vnum in comparatione ad numerum duplictm ,
rationem.
1
14. 14 habet
i7*.i$
Vnum infe non efi iUud,quo aUud efi vnum. 5 8 1 .6 Vnum licet conuertaturtfum ente,oppofitum tius muloft
non
ens.
81 1 .3
Vnum non contrariatur duobus.
Vnum
«0« eftfubftantia perfe
3 60.5
348.20
exiftens.
Vnum nonfit ex dttobus in a£lu,quo ffnfu\ 2 8 .117 Vnum numero bis acceptum, fundamtntum identitatis^ 1
611.15 eft
vm,exponitur.66s.(
Vnum numero,& fpecie quidi
Vnum numero,
341.4
& vnum principium numeri differunt.
605.4
Vnum numero quid? Vnum per accidens eft quadrupUx.
94-5^
167.4« Vnum per accidens quomodo fiat per fe genitumij^S.j Vnum perfefit ex pluribus dtfferentiis. '76.10 f Vnum perft nonfit tx dtferentiis pluribusptr acci-
177.106
Vnum per fe quarefiat ex materia, & formai 311.58 Vnum predicatur dupliciter. 3 4 1 .6 Vnum principium numeri qnid addatfuper vnum Vnum prius,& poftertus raulto dtuerfa ratione.Z 11.3 Vnum quare nonjit paucum? 717.2
Vmm quare videatur,& iudicetur vnum, citm multi-
708 .ij VniuerfalitM quare repugnet natur
Vnum
quid.
Vniuerfalitatis caufa ejuti
Vnum
guodquc
efi ratio intelligendi.
7 24.8
Vniuern bortum dnplex. Vniuerfi bonum tn ejuo confifiati
<>
5 3 «3
45 7- 8
Vniutrfi ordo ordini in familta quoModo cornpareturi
plicetur eiusjpecies vijihtlts innan
tcft
Monoculis^^i.^^ 89.40
dicitut efle
pcrfedum
,
quando po-
iibifimilegencrarc,& faccrcaUquashabetex-
ceptiones.
9-i%
Vmvm^quod eft pajfio entis,quomodo dicaturfubieSlum, velmateria huiusfcientix?
457.81 Vniutrfi ordoficundum Pythagoram. Vniutrfi cfuart non deturforma eft
iij.
15
feparatas ofienditur.
iSi.ii9.iS3.,ii).
in Vniuerfo
tjuo
tranfcendensi 8 1 j. "Vnam. prtus efi mu\to,non pofteritts ,nec aquaU, 897.5
ejfe fubfiantias
Vniucrfalicas nen
8
3S1.17
fubfianttM,contra Platonem. 179.
10
Vniuerfalia non
1• J
f
Vnum,^ multa opponuntftr rtlatiue,
^'"^i
*7
1
non funt ftparata ab inftriorihus. 100.
VnurtinumcrOiCuius matcria
iGo.i.6
5•
71
tum non ideo
71J.9 Vniuerfalt
1 1
Vnum,^ tns non fignificant fubfiantiam.
uorum.
705.19
1
764. 1 j
dicit negationem in genere.
auplex bonum.
vnaf
49.8 3
734.7 45 7.8
Vntuirfum aJfimiUuit f.mpedocUs anitnali. 98.6} Vniuocacio cfuomodo hic negeturi S^9-i^ ex Vniuoco , aquiuoco onmia fiunt. ^9 ^ 4 Vuum altter dejuo quod quid cA,&aliter de enttbut
&
pradteatur.
yautnan eUterminati generifi
•
3 41. (^^-'i
'67.4*3
Vnum quodque tft vnum, & idemfibi. 291.1^0 Vnum quomodo conuertatur cum cntei 581.8 Vnum quomodo opponatur muUo? 8 11 j Vnum quomodo pars multi? 8 1. j Vnum ratione fubieQi tndiferentis, tam primk, quam .
1
vU:mi,in quod fit refoUftio,qua dicanturf
Vmimfi pajfu , quantitae generibtts.
169.49 videiur pofterior omnihus
583.10
Vnmnfpecie fecuudim quandam totalitatem,0- debi-
tum
6
3 81
.
IndexRerum. tumordintmpsrtium.
'7''5f 581-8
Vnum tanturo cft ens, exponitiir. Vnum tantum vni contrariatur.
3J J-3 9
yntimvnitsntumejicontrartum.
816.1
Vnum vnt tsntiun ejl conrrarium.
816. x
Vnius Vnius
cenditi»nes refpeBu numerifunt du£.
compardtd ad sltMm eiufdem
dikijio
3 ,
dquiuocai
Vnius
diuijio
Vnims eScfequitur ad 165.67 Vtdas^ TDald
c& numeri
,
1
indiuifie,& materia fuhieSa.
Vods elementa. Volitio vnamfitndat relationem.
fit
7 5 ;9 •
Voluntas agit fues aSttt
idem efl
,
^S9-^^ 65 9. 1 de appetitu. jS^.
»3
Foluntas determinahlix nen
efi
caufa detenmnata
fitturi. oppofitio.
3J0.16 3 Ji-i8
1 1j 1 Vnius pdrtes correfpondent partihts entU. Vnius motU multiplices 3 4 1 «4 173.61 Vnius madi efualtter fe logice inferoHfi Vnius modorum reduHio ad vnam rationem. 341.; \idas. per accidenj varij modife habendi explican.
J^7-4J
tur.
Vnius perfe modi principdles. ) 40. i \aiasperfe , realiter accepti modi priaeipales quineorumfuffcientia. 170. 51. reducuntur
omnes ad qtuntnm principalem. 171. 54. tiHsfexta iiid.55
4Cceptio.
Vnius proprietas efl ejfe principium.
»7*- J7
Vniasproprietatojienditur.
Vm'us ratio epu? Vnius fecundiem eontinuitdtem 168.46
343-8 34i'7 impropriM acceptio.
Vnum ejfe paucd e(f impojfibila. Vnum ejfe pofuiuum. Vnum,^ multa apponi relatiue probatur.
3 ^^-59 f 84-
tf6j.n
Voluntas dimna
numquam vult oppofitum eius , quod
femelveluit.
66}. 11
VoluntM efi complete potentia rationalis. Voluntat quomodo determinet intelleEbtm? Volimtat pro infianti
,
^e?
Voluntas quemodo moueati
F
I
794.1 f
Veluntas quoTnodoJit ratienaltt}
798.7 799.8 VelttntasfeU efipetentia rationaUs, completiue Jaltem
Voluntat fola
efi
Ubera.
317J0 VeluntasfpecuUtiua,&praEHca.
Voluntas vult efi propojitio imrnedUta. Voluntatis,& intelleSus obieila an eadem. Velitntatisindetenmnatio quomodo probetur. Veluntatis liienas aihuititr.
N
838-f
797A 773-8 798.f Ji3.1i
Volttntatis obieHum quadi
S01.14
Veluntatis prima detemundtio efl eius oBus.
ibid.j}
VeluntAtem k potentia rationali non exclufit Arifiete799.9
T
Vmtmperfe minusfaciunt , qua vnius magitfitntr^ttionis. 7f9>io
Vmm
&
801.15
i6^.6j
vrn diuerjtmode contingit opppeni. 3 6j.68 deYito qnosd rentm fuhfiamum , &fuiifjm, iaqui-
799.9 79 8.7
quo agit ,fete^non ngere,
les.
1
807.4
vo
47. 1
& multitudinis.
VniuSjC^ va\Aiipartes qua.
^M. 167.46.
J47.I9
Waofunt
an
^05-3 Legic* inquinque modos.
rttitr.
in
Vcrum habet locum in oppojuit. Vtrutn fiud
I
S.
,
& in quibus
vfurpettfr^
3f9-;o
359; r
,
^^W^^BB^^
B 765 D7 l639a
DunSy Joannes Johannes Duns Scotus -
PLEASE
DO NOT REMOVE
CARDS OR SUPS FROM UNIVERSITY
THIS
OF TORONTO
POCKET
LIBRARY
OPERA OMNIA
IV
JOHANNES DUNS SCOTUS
OPERA
OMNIA IV
O 1968
GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM
'^y
Anmerkung Die
des Verlages:
falsche Paginierung der Originalvorlage
wurde beibehalten.
3 765'
1)7
Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in
Herstellung: fotokop
Lyon 1639
Germany
W.
Weihert, Darmstadt
Best.-Nr. 5101854
lOANNIS^DVNS COT DOCTORIS SVBTILIS, S
I,
ORDINIS MINORVM, In XII.
libros
E
Metaphyficorum Ariftotelis
XP
o s
1
T I o.
CVM SVMMARIIS, NOTIS ET SCHOLIIS R. P.
F.
HvGONif Cavelli
Hibcrni.
ITEM EIVSDEM DOCTORIS IN METAPHTSICAM qutStionu Jubtilifimt.
Cum Annocationibus ^mhta
R. P.
F.
M av r
in hac editione additit fitnt eiufdem
i
1>oSoru
O* duodecimum Meta^hyfica ,
t1
1
d e P o rt v Hiberni. ^uaShonej in Uhros decimum
Jid/tilu
antehac dejiderata,
TOMVS QVARTVS.
LVGDVNI. Sumpti busLAVRENTII
CVM
DVR A N D.
^. 'DC. XX XIX. PRIVILEGIO REGIS.
*
•-*•
-^-
-)-r.
CENS VRA R.
R LVCyE
P.
WADDING R N H B E
I
I
I
de fequenti opere. PV
s
negat
hoc Scoti ,
pfAter
amicum ,
omncs admittum , nuUiii exprejte
ejfe
unum Thomam 'Dempflerum
^ coUegam
fem , Ordinis
,
Matthmm
,
etujcfHe Dcmpfter.
Ferchium Veglen-
Minorum Conuentualium , virum
do-
cttpmum , mihiJpeBatipmum qui eodem tempore^ ,
lUe
"BononiA fcribebant,
vt factltus
rundam argumentum , ex hoc
ipfius
defumptum cfuo Scott yjed Amonij
Ferchius accefit.
Vterque nouA fuA
Htbemt fiiA genti Scotum adfcrtbebant , opus non Andret. Aragontj
ejfe
contendtt
,
cm
ajfertionis fundamentum pofuit in verbis
^is.
decltnaret quo-
opere
,
Aragonij , ad operis finem fubie-
Stattm atque 'vterque prodijt , monui erudittftmum vtrum T.
F.
Hu-
^ terftus recudendi operis laborem Jubibat. Hocjiium tUe protultt iudicium ^ operi inter alia prAJixit tn eo tamen lapfus quod Ferchium priiis ^ hunc Jecutum ajferat Demgonem CaueUurn quitunc emaculandi , ,
\
,
Jcripftjfe
,
,
pfterum yprior entm fcrtpfit Dempfterus , quippe quem ex
i!io opufculo
eo tpjb loco Ferchtus
teftem compeUat.
Scoti opcr.
Tom. I V.
IVDI
de Scoti ^^^^^^
Fcrchius .
scori
cn.
°'*™-'<°-
VD
I
R.
C
I
I
V
M
CAVELLI.
P.
T^TERVM
quia author quidam, vir alioquin vndcquaquc dodiflimus, cx quibufdam vcrbis ad calccm huius operis po-
fitis,
indudus,
& apcrtc fcripficnon Scocum, fed Aneius auchorem cxcicifre quod & ipfum fe-
afTeruic,
conium Andream ,
9
quidam Scoco- Bricannus. Nos ad dcfenfioncm rerum noftrarum impuI{i,opcra?precium eflc duximus,hunc cucus affirmac
crrorem profundiuseruerc, &aperta vcricace conuellere,nc vlcerius fc dilacct ad aliorum grauium virorum , & dodorum minus dignam arttimationcm ,
&
pr^iudicium
veritatis.
rorum grauium
Conabftnur icaque
ceftimoniis oftenderc
fGecum,ornatum tamen,
Ac in
drea.
nemo
eft.
Is
,
inhxrerc, feu inhxrcntiam 15.
tem
i.
cflc
dc cius
efTentia,
his verbis
:
non
,
Anomni-
quia Ariftot.
7.
Mc-
fcibile dicicur fcibilc.
tUud exemplum corrtgitur fer paragraphum fiquentem,
textum ,
in cexc.15. cicaco
Scoti noftri
quas ab ipfo oppofitum, quo probacur accidcns
in
videcur dicerc accidens cffc cns, ficuc
Refpondcc Scocus
ciOrc
igicur in qua^ftionibus Mecaphyficalibus,
eflrentialiter
Jiciit expofiti
opus genuinum
cuius in hocteftimonium reliquis
ncgatjlib.y.quxft.i.ad
taphyf
tcxt.
didum
& illuftratum a clariftimo eius difcipulo Anconio
primis ex ipfomec Scoco
bus prxfercndum confcriptas
,
apertis vencacis argumencis, ac vi-
infinuat,
Exponit au-
quomodo non fcibilecftfcibile fccundum
quid^ non fimnon pofTcfciri. Etparitas ftac in & non fcibile non primo cft calc;
pIicicer,quatenusfcihcctfciturnon fciri,fcu
hoc, quod
piimo eft calc, primo cft ens , & habec fuum quod quid, & aecidens poftcrius , fcu non xqueprimo. Sed fimilicudonon cft in co, quod ficut non fcibile cft tantum fccundum quid fcibilc, fic accidcns eft tantum fecundum quid cns, fcu a^quific
ficuc fcibilc per fc
fubftancia
uoce
cum fubftantia
;
quia accidcns
non a;quc primo ac
tia, ctfi
Itcm
cft
cns fimplicitcr ,
& vniuocc cum
fubftan-
ipfa.
§.Dico ergo quod. ad locum Ariftoc.
quo non cfreidcmcum co cuius cft. ^are^mc^ukyexpo/ttionem textus in glojft iuxta textum. Quasfiui in hoc opcrc cundcm tcxtum & inucni quod benc rcm cxplicat: & in notabili adiun^bo , quod vocat quasft. 7.
7.
Mctaphyf.
tcxt. 39.
(\izAcn wxAcmx quod quid efi
,
glojfam iuxta textum
bolam
{
quam
,
cxponit Philofophum rcfucanccm Socratii iunioris para-
fabulam ) qui aufcrcbat maccriam a fpccic , & quiparccs non cffc dc quiditatc hominis , ficut ncc xi dc quidi-
ipfe vocat
dicacc, afTcrcns tacc circuli.
Itcm cffe
, qua^ft. 19. ciufdcm libri 7. ad i. quo probatur conccptum Gcncris non alium a conccptu Spccici , quia Ariftot. ibi tcxt.43. ait, Gcnus nihil cffc, prx-
lcr cas
,
qux
funt Gcncris Spccics.
Rcfpondct diccns
:
addit autfi
efi^ efi
quidem
ludicium. nftmdtertAi ts* exentflificAt de '^ce ^ illud membrum
3 efi i/erumi pro quo exempJum ad manifellandum quodfingulare in re corresfondet conceptui expofiiumfuit legendo textum. Locus ifte, ad qucm fc rcmit-
adducitur, f^ oportet intelligi
communi
Genertifificut
hoc opcrc ad tcxtum iam allcgatum , in quo optimc cxplicat quomodo Gcnus fc habet vt matcria, quia dctcrminatur per diffcrcntias , & quomodo vox , quz cft gcnus , (it quafi matcria, quam difFcrcntia: additx contrahunt ad fpccics. Itcm hb. 8. qusft. 4. §. ideo aliter. pofita, & rcfutata fcntentia corum qui dicunt cx matcria, & forma ficri vnum pcr fc quia illud idcm quod prius fuit iti potentia pcr rationcm matcria: , iam cft in ad:u per formam & extra6lio de potcntia in adtum non largitur multitudincm , fcd perfcd:ionem refoluit in hunc cir, cft
in
,
:
:
;
modum realiter)
:
ideo aliterpotefi dici, quodficut dicium
^ naturaliter compofitum Quod
tefleffe aliquideitu.
efi
eft
exponendo textum huiia capituli^quod
in potentia propter
materiam extfientem
,
qu^t
probat ex Philofoph.y.Metaph.tcxt.ii. diccnce in
quod
ni generationc oporterc ahquid prxcxifterc,
po-
om-
hoc auccm bcne cxphcat Do<^orin hoc opcrc^adtext.i^.circa qucm mouitdiclam qu^eftioncm quartam ad vctCTalam itaque^ vbi docci non idco compofitum cx materia
& forma, ficri vnum pcr fe, quia illud
iicm matcriac , iam
cft in a(f!lu
pcr
quod
,
uc'pars gcniti
:
prius fuit in potentia pcr racio-
formam, vt diccbat
illa
fententia Sed quia, in:
quit,/V; defnitioncjfiu quiditate reiihoc quidemjfi '^t materiayiliud
hoc quidem ifidicet materiay
potentta , illud
efl
,
efi
aSiu.
&
tcxt.
13.
ciufdem capitis,oftcndit accidcntia non haberc matcriam ex qua^ncc etiam fubftantiasfcmpiternas, quia nonincluduntduaspartes,quarum vna fit potencia:
tamenfecundumdiif^am fcntcntiamdiccrenturficri ex materia. Ec cxponendo locum Philofophi addudum cx y.Mctaph. dcclarat tam in gcncrationc naturaJi, quam artificiah mancre materiam. Hxc clare conuincunt nullam,vcl apparentem cfic rationem dubitandi, hanc cxpofitioncm verc Scoti cflc nifi vchmus ctiam cius quasftionts in dubium vocarc, quastamcn omncs Authorescommuni confenfu ipfi adfcribunt. Vcrum ad maiorcm huius vcritatis confirmationcm, placct ahquid cx eiufdem Dodtoris Theologiain mcdium adfcrrc, quo faciUus, quod hav^cnus profccuti fumus, ,
cuincamus. ,
7.
In
4.diftin(^.ii. qua:ft.3. %.
Ad confirmationem, num.47.
Mctaphyf cap.dc Vnitatc
quarft.76.art. 3. 4. probatur vnius
fequcnter non dari
qua
fitnt
fnitio.
Generu
formam
Species
:
& iterum
i.
,
corporcitatis ,
,
quia dicicur Genu4 :
Finalu Differentia
Ex quo colhgitur, cum Gcnus
qua: habct rationcm forma:
proponit locum Ariftot.'
quo in fauorcm D.Thom. part. compofiti vnam tantum efleformam & con-
defin. tcxt.43.
nihil
fit
,
nihil efi pr^eter eoi»
fubflantia rei erit
practer Spccics,
,
^
da*
& DifFcrcntia^
totam fubllantiam rci , non dari aliam, &aliam formam in codcm compofito, quia tunc fi ab vna accipcrecur Gcnus , & ab aha Diffcrentia , Gcnus cffct aliquid prartcr Specics , faltcm fecundum effi quiditatiuum. Rcfpondct Dodor. ^Ad confirmationem , inquit , 4^/duciam de ni
,
funt
nt44 nihil efi efi :
O*
dicat
fSMetaphyf cap. de Definitione
7.
ficut patet in
trimcat4s.
,
,
expofitione
O*
prxter eas
,
ad B.
nihil ,
qu€
capitulum illud non ijidetur hene expihj
,
quam edidi fitper iUud caput Trima quidem truncata efi
,
fitnt
GenerU
Species s aut fi
hxc fecunda pars difiunciionti
fubdit exemplum
:
Scoti opcr.
ijox quidem 1// Geauj
Tom. IV..
efi s
s
:
authoritates
quia fequitur efi
,
ergo
Ge-
quidem njt matenm
njnde ad lUud ficundum
quam
autem iiU s
membrum
cxpofitioncm in tcrminis
*
3
habct
ludicium. habct codcm cap.dc Dcfinit. tcxLcitato in hoc opcrc his vcrhis: Notandum, quod negantes pluralitatem formarum , hinc njolunt fitmere argumentum , quod njmtat defini' tionu efifer hoc , quod Genuj nihil fit jfrater Generu Speaes ,faltem Jecnndi^m efje quidi' tattuum, Sed hjc non eft a/erum , quia accipitur authoritaj truncata : nam fequitur: Gcr
nM
non
eft
cunda pars
prater eas
,
quafunt Generu, Species
difiunSitontd eft
njera
s
s
aut fi
eft
quidem,
'vnde ad il/ud.fecundum
materta. Se^
eft -vt
membrum fubdtt exemplum:
&c. Hacc notaui dum pcrcurrcrcm opus quaeflionum ; quod (i praefati do6tiflimi viri aficrtioncm aducrtiflcm , plura fortaflis ad hoc collcgiflcm. Vcrum harc ipfa pauca, qua: adduxi, fatis clarc oftciidunt,non magis adfcribendas Scoto quzftioncs in Mctaphyficam, & ThcoIogiam,quam hanc tcxtus cxpofirioncm , quam in vtrifquc totics citat,& ita quidcm exadte, vt in locis cx hac cxpofirionc citatis, non folum rcipfa id, quod njox enim Genus
O'
eft,
aflcrit, rcpcriatur
materta:,
fcd aliquando ctiam iifdcm planc verbis cxprcflum
j
in vltimo loco citato,
vifum cft. His acccdit non
&
fit
,
vt
partim in tcrtio, qui dc cadcm authoritatc tradtar,
argumcnto authoritas Mauritij noftri, Dodoris Subtilis fideljflimi quondam interprctis & in cius opcribus cxaminandis,& difccrncndis vigilantiflimi fpcculatoris qui fcquenti poft Scotum fecuio floruit. Is in titulo qucm pra^fixit huic dc quo agimus , Cpmmcntario quod & antca lcui
,
,
,
,
in fua ad
cundcm
rts Subtilis
Ordinis
(
Praefationc annotaucrat) itahabct. loannu Duns Scoti T>oS^o-
Minorum tn
tionem firiptum recoUeSium
,
ir. libros
Metaphyf.AriBoteliSyfecundum nouam tranfla-
ordinatum,
tS' pluribus addttionibus
decoratum ab excellen-
Antonio Andrea eiufidem Ordinis Proumcia tAragonia^&LC
tijfimo ipfius dificipulo
Quac
vcrba Antonium Andrcam didi Commcntarij non authorcm, lcd auclorem,leu ampliatorcm faciunt , vt qui illum pluribus additionibus dccoiarit & huc non immcrito cuipiam videri poflcnt rcfcrenda quacdam Antoni} vcrba infcnus ad:
duccnda, cx quibus hjcc primum fuborta dubitatio, fcu conicdura, htcrali dun-
verborum figori innixa fomirem fumpfit. Huic infupcr veritati fuffragantur omnes , qui Authorum catalogum texunt, quorum nullus vcl vcrbum dc vlla cxpofitionc Antonij Andrc^e in Metaphyficam habct, cum tamcn alia eius opcra, vt quacftioncs in duodecim Ijbros Mctilphyf. & quatuor hbros Sentcntiarum cxadc rcccnfcant. In primis Hcnricus
taxat
qui cx profeflb catalogum Scriptorum Ordinis nofiri texuit , qua:ftioncs quidem Mctaphyficse Antonio Andrca: , cxpofitionem autcm illi nullam , fcd Scofo tribuit. Valcrius qubquc Andrcas Taxandcr in catalogo Scri-
VViliot
,
ptorum Hifpania? qui diligcntcr Authorum Hifpanix opcrum indiccm collegit, indicatquidcm Antonium in Mctaphyficam quaftioncs cdidiflc, Commcntarium autcm nullum agnofcit. Idipfum loquuntur Conradus Gcfnerus ,
in fua Bibliothcca,
&
Fabianus luftinianus in indicc vniucrfali, vcrbo
^r-
taphy/tca y ciuomm pofterior Scotum bis nominauit , tanquam duarum diucrfarum in Metaphyficam lucubrationum authorem. Bcllarminus dc Script. Ecclef. & Poflcuinub in Apparatu nullam Antonij cxpofitioncm adducunt , bc-
nc camcn Scoti , hic cxprcfsc, illc tacitc. Si crgo nullus Authorum , vcl Scriptorum collcdor, fiuc corum qui generalitcr Ecclcflx , fiuc qui fpccialitcr,
& cx profcflb Ordinis,& nationis didi Antonij Scriptores rcccnfcnt, nulhm dc huiufmodi Antonij cxpofitionc mcntiQncm fccit, mirum cft, quomo,
do
poft 300.
fitioncm ^.^
..
& araplius
annos
ci volucrit afcribcrc V
,
doanffimus hanc noftri Doaoris cxpotamcn Scoti cfTe & ipfius difcipuh fcm-
vir illc
quam
'-'^
pcr
ludicium. &
loca pcr nos cx ipfomct addu(fta apcrtc conuincunt. Commcntarius Antonij cfTct , nunquid vcl lcucm alididus Ad hxc , quam cius mcntioncm in quxftionibus fupcr Mctaphyficam, vcl (fi has puus
pcr obfcruarant , fi
claborauit) faltcm in Thcologia
,
in
qua paflim Mctaphyflcalia
difcutiuntur,
fcciflet?
Huc fpcdat alia non Icuis conic£lura, jiam Author
huius opcris
cxplicata dcfinitionc accidcntis copuIati,dicitin dcfinitionc aJbi rio poni
homincm
fonitur animal.
,
Sed
iib.y. tcxt.17.
non
ncccfTa-
in definitionei inquit, Francifcii 'vel S.T^atritij necejfario
vcrbis cap. i. vita: Scoti prarmiffa: cius opcribus
Ex quibus
An-
imprcfris,argumcntum confcci, fcu probabilcm fuafiortcm, Do<5torem Subtilcm Hibcrnum cfrc,non Anglum,vcl Scoto-Britannum; quia cxcmplo rcm dcclarans patrono , & patri fua: rchgionis Francifco adiunxit patrcm , & patronum nationis Patritium:fi cnim Anglus cffct, Francifco vcrifimihtcr S. Gcorgium adiunxiffet: fi Scoto-Britannus,Andream,veI Columbam. Cum crgo Hitucrpia:
patronum adiunxcrit, Hibernus & ipfc mcrito cenfcndus clt Quo argumcnto longe fohdius fuadctur opushoc non cfTc Antonij Andrcx Hifpaiii,qui ad rcm cxcmplo monftrandam , Francifco non Patritium , qucm fortc parum nouit, fcd S. lacobnm fua: gcntis ApoftoJum copulaffct. Vt huic argumcnto fatisfaceret quidam Scoto-Britannns , hocopusScoto dctraxit, prxfati viri do(^ifllmi auchoritatc fuffultus quod intcr alia mc mouit , vt conarcr oftcndcrc didam dubitationcm nullo niti fundamcnto. Supcreft nunc vt ad rationcni , & motiuum prarfati viri ad afTerendum, quod fcripfir dc didi Commcntarij authorc , rcfpondeamus. Fatcor fane rationcm ipfius difficilem vidcri pofTc iis, qui motiua noftra pro hac vcritatc confirmanda hucufquc adduda non vidcrunt ; quibus maturc , & attcnte cxpcnfis facillima apparcbit. Stat autcm dida ratio in hoc, quod in finc didi opcris Icgantur fcqucntia. Volo autem omnesfiire literam iftam legentes, qHod tam fintentiando, quam noberniac
:
tando ficuttu fitm dochinam illiM fiubtiltfimi DoSioru ^ cuiuj fiima
^
f£ memoria in bene-
^
doShiTia totum orbem impleuit,
^ofunda ^fecit refinare &c. Ad hanc rationcm itaquc rcfpondco. Cum cuidcntcr conftct cx ipfb ScDto, ram in Mctaphyficis,quam Theologicis qua:flionibus,hoc opus ipfius cfTc ; di6ta vcrba cius cfTc nullatcnus poffunt, fcd Antonij Andrca: , qui opus caftigauit, or-
diSiione efiy qui fita fiacra)
loanntd T)uns Scotiy
dinauit,
& auxit,vt habctur cx titulo ipfius opcris fupra pofito.
In his igitur,
quz
ipfcadiccit dc fuo fcntcntiando , vcl notando,protcftaturfc fccutum Do(Storis
mcntcm. Addo, cum ille opus hoc antca indigcftum, & inordinatum,in ordincm rcdcgifTct , multa prsEtcrmififTe, primaria prxccptoris fui capita , & (cnSubtilis
tcntias fcligcndo
partcm
,
j
& in
iis
qua: problcmaticc difputabat
qux magis ad eius mcntcm videbatur
,
alccram
tantummodo
acccdcre , affumendo
;
cxphcationis caufa addcndo ; lococius vacua, vcl cancellata fupplcndo
qujcdam (
conftat
& cancellata manfiffc in quibus & quacdam aliquando mutarc, & loca corrofa,& cxcfa, aut oblitcrata rcftitucrc, & fcnfum,quando ncccffc crat, cx Mauritio etiam in Theologia multa vacua,
)
prsftandis oportebat nonnulla dc fuo apponcrc,
conie(5hiris inucftigarc.
idem Author in Scoti quxftionibus fupcr Mctaphyficam , rcftc cpiftola ad Antonium Trombctam , carundcm quiftionum cafti-
Similia fecit
Mauritio in
gationibus prxmiffa , eligendo.
^m, inquit, accurate caHigauitifrimariafui praceptoru diffa
£t poft. Sedficut
in DialeSiicu, ita C7* htc obfiuriora
,
^
dtfficiliord pnttermtfit.
*
4
Vaifi
ludicium. & plura cffcciflc in caftigationc cli6bi Commcntarij , qui minus tritus, minufquc notus fcmpcr extitit,quam quxftiohcs. Vndc & hic locum habct quod ibidcm Mauritius iifdcm quxftionibus , ctiam poft caftigationem Antonij Andrca: accidiffc fcribit , nimirum quod eArum textm njarie correciiid eratittunc addittoney nunc detraGlione^r^t moru efi anitquu Scrtftortbuj id in margtne annotantibta. Ncquc ncgaucrim prxmifforum occafionc , caftigatorcm aUquando Dodtoris didioncm , fcnfu fcruato , mutaflfc. Qupd , cum intcgra hac Vcrifimilc crgo, hasc
glofla colligerc mihi vidcor ex vltimis vcrbis ipfius. Islam ego Japio , quantumque
capio quidquid
efi htc
>
quod
ipje
,
inquit , quantum
exprimere intendehat , pes
mem
eiui
Quafi diccrct opus digcrcndo, in mutationc, omiffionc, notantum pofui, quod Dodbof cxprimcrc intcndcbar. QuiatamcnaIicubifanipotuit,fubiungit claudcndo opus Ideo fi aliquid aliud
rvefiigia fecutud
eft.
tationc, fupplctionc, &c. id
:
repugndns fihi inueniatur quandoque^ nuncpro tunc reuocoy paratuj
Ithenti
animo reuocare,
Hasc funt , bcnigne Lcdor , qua: pro vcritatis dcfenfionc , & obicdi argumcnti foIutionc,diccndaoccurrcrunt, dc quibus tc monitum volui, & prxmunitum, nc di<Sbi Authoris lcctio, dc opcris huius Authorc dubium tc rcddcrc poffct. Expofitio noftra ad cius rationcm iis , qui in antiquorum operibus digercndis , ad praelum parandis , cxpcricntiam habcnt , in quibus multa ex his quas diximus ncccffario intcrucniunt, non extorta, fcd pcrfuafibilis vidcbitur. Tu a:qui boniquc confulc , & V a l e.
&
INDEX
IND EX SVMMARVM
ET CAPITVM
METAPHYSICiE TEXTVALIS. 1.
L
1
B R
I
Cuius fcicnciz
fic
fpeculari
dc vcriracc,
I.
fis.
SV
MMA
I.
&
an decur proccfTus in infinicum in cau-
T>e natura O* ^erfeSfione
3.
Modusacquircndi nociciam
vcricacis.
6s 7
Metafhyficd,
Cap.i.^^^^^
E ordinc cognitionum, & cognofccncium in pcrfcdionc
:
&
L I B R 1 III. T)uhitationes multa SVMMA
quali-
I.
ccr cius fcienciz dignicas oitendicur bilicacc.
i
1.
cac
f^Zl
nacura,& MccaphyGdignicas probacuc cx eius cfrenciali
Exponiiur
fcienciac
fpcculaciuicatc.
SV
MMA
proponuntur.
ex eius nacurali appcci-
Cap. X..
I.
1
II. T)e caufis
SV ,
(S' princip^s re-
MM A
culari
interje antiquorum opiniones.
CAP.i.Caufarum in modos diui(io,vecerumque opiniones de caufa maceriali. 1 5.
Vcccrum opiniones dc caufa cfficiencc.i Opinioncs diflmdioncm a rcbus aufcrenCium,
& recicacacum opinionum cpilo-
gacio. 4.
}
cognicionc. 1. 3
4.
y.
(latuebanc.
3.
cipia rcrum incorporea. 47 Impugnancur fuse ponenccs principia a
L
I
B R
I
,
& an finc vniuerfalia
,
vcl fin-
lo^
L I B R I IV. T)e quibuj habeat prima SVMM A 'JPhilofephia pertraSiare.
Cap. I. Ens vc cns & omncs cius partes a primo Philofopho confiderari. 1 09 ,
t.
Hanc fcicnciam
SvMMA
II.
De principiorum ^
Cap.i. Ad Philofophum pcrtinerc confidcracionem dc omnibus communibus
^eritatu.
cidunccirca coDfidcracione vericacis.^3
iit
cognitione.
IL
Quomodo facihcas,& difHculcasac-
confiderare paffioncs cn-
ds.
49
SvMMA Vnica. De Jpecutatione Cap.i.
adu
anprincipia finc in potcntia,
I.
4t ponentium prin-
rebus fcparaca, feu ideas.
;
&
Cap. I. Aducrfus cos, qui vnum cos, qui plura principia corporea omnium rc-
rum
Dc ideis &
j f
caufis^ ac principijsyconfutantur.
1. Difcuciuncur opiniones
lot
necne?
gularia.
S V M M A III. tAntiquorum opiniones de
,
&
vcl
qualicer antiqui Philofophi aliquahtec
rerum
77
Examinantur quxftioncs dc gcneribus.8^ An cns & 'unitm fint rcrum fubftantia^. 9 9 An numcrus magnitudo finc fubftancix,
piaab entibus fcparaca,&: odendituc quacaor genera caufarum cctigeruc.
omnia genera caufarum.
Cap.i. Difpucancur difHcuIcaces de caufarum , principiorum , ac fubllanciarum
1.
Recicancur opiniones ponencium princi-
sAn ^nita fiientia fit jpe-
II.
rumficundum njarias O* repugnantes
X.
7
Oftcndic caufas dubicaciouis.
Dubicaciones varix ad hanc fcicnciam fpcftantcs proponuntur. 74
principiis. X.
Concra diccntes poITe idem clfc.
1
efte
,
18
& non iit
5.Concra
Index Summarutn Concra ponentes concradidoria fimul ve-
3
ra
dc eodcra.
Concra ruftincnces omnia apparcncia
4.
vcra.
excludicur a confideratione huius fciencix ens verum. xi6
cfTc
14^ ncc omnia vera. Icera nec omnia quicfccre i nec cciam omnia moueci. 148
Non omnia
eHc
falfa
L
incer concra-
didoria.
€.
Quomodo
143
Concra poncnces medium
5.
z.
134
SVMMA
,
B R
1
V1
1
T)efubHantia agendum
I.
ejfei
ciim fit primum entium.
Cap.
I.
Subftanciam mulcis modis
efic pri-
mum omnium encium.
L 1 B R I V. SvMMA Vnica. NonnuUorum nominum multifliciter
diSiorum Jignifica'
De
5.
5.
€.
7. 8.
9.
& .
Item dc
Sc dtfimili.
concrariis
alias I o.
,
,
&
iy8 \6i
1^4 166
174 17^ Iccm dc
1 6.
diucrfis fpecic.
1
f
In quibus ({uod quid
rum. .
cuiuseft. 6.
9.
Aliqua ab
194 196 101
105
feparacam.
I o.
arce,
1^7
& cafu
fieri, alia
An parccs finc priorcs coco
I I.
qua:
,
x€6
i2r.Qua:parccs func fpeciei,&quxnon.i69
ij.Quzpado
ex parcibus definicionis
vnum.
fiac
174
14. Vniucrfalia Placonicc accepca
non
fubdan-
178
enre.
fcquuncur contra
181 componi ex parcibns qua:
afrercnces idcas fubftancias cfTe.
ente
,
func in pocencia.Icem ens
& vnum fub-
ftanciam non e(re. 17.
187
Quid
propric fubftanciam dicere opor-
ccac.
Z90
lof ab
aliis
Theocicis , fic
LIBRI
quiedam entu
VaiCA.Deprincipijsfidf-
fiantiarum Jenjibilium.
^eciesi qua ab hacfcientiafecluduntur.
Cap. i, Subftantiar diuifio , ftanciam
Excludicur a confidcracione huius ens pec accidcns , fecundum
vaciasciusaccepcioucs.
VIII.
xo8
SvMMA II. T>eclarantur
rcienciae
carum x6o
Quz parces finc fimul cum coco &
16. Subflanciam
De dilferencia Phyficz a quibufdam
caphyfici.
r.
& an
non.
modus confiderandi,& defioicndi Me-
Cap.
,
non,&c.
racionesin cocius racione ponatur.
confideret.
kliis fcicnciis.
X. DifFcrencia Phyficac
co,
134
Encium alia nacura,alia arce,aUa caTu^&c. 138 Nonficri pcr fc formam, vel maceriam, fcd cpmpoficum cx vcrifque. 145
189
prima Thilofophia
cum
Non dari aliquam formam a fingularibus
&
L I B R I VL S Y M M A L DecUratur de quo
eft
8.
181
Accidence.
23
idcm
ejl
70
PerfedOftermirto, hLfecurtdumfe. 18 y babicu , pa(fionc , priuacione , Ha-
M MA
efi.
dcfinicione accidencium copulaCo-
if. Inconuenicncia quac
SV
quid
130
Dc
cias
I.
e[uod
7.
177 179
J^.DcFalfo.
Cap.
&
finicio.
4.
175
17. De Ex alie^uo, & parcc. 1 8. De coco, & multo, & generc.
Dc
fubftancia fcnfibili,
68.
1
bere.
zo.
fubBantia
3^ Quomodo aliis a fubftancia compecic dc-
178
Dc friori, & Tofteriori. De pocencia, & poffibili.
Dc De
Dc
t.
oppoficis,
it.Dc^/i»/©. ij. Dc^>»//. J 4. Dc Ad aliquid. 1 y.
ipfa
tra£latur.
xx-j
,
Jimili
1
iji
principio.
De nacura. De ncccfTario. De vno. De diuifione cncis. Dc fubClancia. Dc eodern, diuerfo & differenth
4.
S y M M A U.n)e
,
Dccaufa. Dcelcmcnco.
X.
ng
Probac variam primicaccm rubftantix.ti o
Cap. I. Quot modis dicacur fubdancia &c. xij
tiones diilinguuntur,
Cap.i.
I.
t\o
1.
Formam
& maceriam fub19T
cfic.
cfie
de fubftancia fenfibiiium.
'97 3.
Non
& Capitum. 5
.
Non formam, fcd compoficum pcr fc gcnerari,&c.
4.
3
Qu.o pafto fubftantix numeri
J05
5.
4.
Quo pado dqnmle magno natur.
variz finc matcrix variarura
3of
rcrum.
Qu3c caufa cft vt definicioncs
6.
&
ConcraricCacem dicerc priuacionem , iiabicum , omncm concrariecacem priuationcm cflc, non h concra. 3 ^6
&
dici pof-
fint.
Quomodo
3
00
Quo pado
6:
Mcdia contrariorum
& numcri
,
vnum finc in rebus omnibus,&vnionis maccrix, & formx.
3
QcfMruc oppo-
3 59 mM/ta opponantur.
&
5.
vnitm
,
361
cum
09
in
codem generc
ipfis contrariis cflc
,
ac ex
componi.
De
Cap.i.
IX. 8.
I.
"De potentia.
diuifionc cntis in
cificam,&quaegenericam.
adum,&
centiam. in racionalcm
irrationalem.
,
i^
3
L
&:
Concra ncgantcs potcntiam nifi cum rcs cft in adu. 3 18 Contra poncntcs omnia cfie pofiibilia.
3
cuc.
SVMMA
ad a£lum reducun311
Cap.
ricacc.
3
Adum priorem ;
cfl*e
poccncia
,
17
de quibud in
dubitationes circa confi-
comparacione ad corrupcibilia. f.
Ai^um priorem cfie
6.
Quo pado cx
poccncia
,
,
,
qua ad hu-
383
Quod circa primum principium non confalfum dicerc.
cingic 3.
3
87
Soluuncur mociua ponencium concradidoria cfTe fimul vera,&c. 390
SvMMA
& faificace adus
przftancior pocencia.
II. Proponuntur ea
ftracionis. £.
3 3 (
3 3 f
vcricacc
MA
Cap. I. Hanc fcicnciam confiderarc de omni cncc,vc cns eft, & dc principits demoh-
perfedio-
nc.
37
Proponunturdubitationesde iis, quz in hac fcientia confidcrari dicuntur. 379
iusfiientia confiderationem pertinent.
319
Adum priorcm cffc poccncia probacur cx
fic
Mouentur
I.
SVM
pcrfedlio-
& dc adionc immancncc & cranf-
cuncc. 4.
,
tia dicitur. I.
Tfe ASiu.
II.
Cap.i. Dcdiuifioncadus,& vc aliquid cft in poccncia proxime,& rcmoce. 313 z. Adum priorem cffe poccncia duplici prio-
ne
'Dubitationes
derationcm huius fcicntix,qua: fapicn-
Quomodo potcntiz
3.
I.
XI.
I
tertio libro habitut efifirmo.
310 5.
B R
1
MA
SVM
,
4.
370
po-
313
Dc diuifionc poccniiae
1.
3^^
fccundum fpeciem concrarictatcm cfre. 368 Quaz contrarietas facit diuerfitatem fpc-
7. DifFercntiam,feu diuerfitacem
RI
L I B SVMM A
ipfis
III.
Tnw* Philofiphia ab alijs
fiientijs difiirentias
33^
O* ensper
acci"
dens a nuUa fiientia confiderari.
L
1
B R
X.
I
S V M M A \.T)e vno infi
confiderato.
CAP.i.Quacuor modi vnius cxplicantur.j 40 X. Vnum habererationcm rocnfurac, & mcnfura: proprictatcs explicantur. 3.
An
,
ipfum ens comparatio.
SV
MMA
dinUi
Cap.i. Philofophiam primam ab aliis fcicnciis difFerrc cx modo confidcrandi , Sc 1.
dcns ncc de cncc vero , neque dc for,
cuna, &cafu.
342,
ipfiufque ad 3
47
dcfiniendi, &iIlarumdiuifio. 39^ Nullam fcienciam agcre dc cnce pcr acci-
SVM
nibudi II.
n)e
vno
reSpeSIu multitu-
^ de contrarietatibuj plurima.
I
.
Dc variis modis vniw
,
nis, confcqucncibus ipfa. 3 yo Concrarictatcm cflc pcrfedam difFercnciam ,& quomodo vnum vni concra--
riacur.
3
^
De
infinito
motu , :
eiufque diuifio"
^ definitionibtu
C AP. Dc mocu, ciufquc definicionc.
& mulcicudi-
j4
.
40
X.
Dcinfinico,&'anficpoflibil;a£luin ma-
3.
Mocum
&
1.
IV.
aliquorum terminorum. I
Cap.
MA
398
gnicudinc, vcl mulcicudinc. pcr fe diftingui a
mocu
406 pcr acci-
dcns,&fccundum parccm. Icem,quoc modis
dicicur aiiquid in aliud mucari,
&
.
Index & 4 4.
quo Przdicamento Gc motus.
in 1
Summarum
Ptimum mouens cflc fumm^ felix,viuen$,
3
pcrfeftum
1
Quoc modis dicatur immobilc.
419 4.
y.
I.
De fubftatia fpeculationcm cflc opor-
antiquorum etiam opmioni4ti Subftantiarum triplex diuifio &: an in omnibus fcnfibilibus fic cadcm roacetcrc ex
bus.
&.
6.
ca
bonum.
primi intclledus
inceIle£lionem.
412.
4jt
SvMMA
III.
De bonitate,f^ natura
njniuerji.
& formas aliquas feparabilcs cfle
amateria,&quafdamnon. 41,7 Non efle eadcm principia fubftantix & aliorum &: quz principia eadcm omnium,&;quoc. 448 ,
Cap. I Primum mouens efle finem cxtrinfecum vniuerfi. Refutantur diuerfaeopi.
niones dcrcrum principiis.
;
SVMMA
II.
DeJubBantia immobilL
lcm pcrpecuam femperque adu exi,
,
ftcnccm. Iccm
adum eflc priorem
ccntia.
Quomodo primum ipfum
cflle
po-
4\3 mouens mouct.Itero,
primum
appetibilium
motum cceli localcm eflc.
,
t.
4^^
Contra ponentes fubftantias feparatas rcrum prmcipia. Item,ponentcs eas conncxas.
Cap.i. Dari fubftanciam aliquam immobi-
X.
,
Triacfle principiafubftantiarum fenfibilium,
4.
virtutis infinitz
:
ria,
3.
,
441 Quotfint numcro fubftantix immobilcs, ac fphacr« qux ab eis roouentur , quarum motus inueftigat. 445 Tot eflc Intelligentias, quot cceIos fccundum Philofophum icuius opinio comparatur,&:accommodatur hac de rc. 4TO Examinantur nonnullx dubirationcs cir,
L 1 B R 1 XII. SvMMA De fub^anttA. Cap.i.
& Capitum.
&:
438
4^0
Conclufiones vtilifimd
ex duodecim
libris
tfifhyficorum Artitotelis, quicquid in ipfo refolmtum efi
,
mirtn comfrehenfione
hreuitMe complelientes coUeEl/t tinfuii
.
,
k DoStore
,
nb (^
fubtiti
qu^que libru per ordinem
gi poterunt a pAg 46
ad pag.49 5
Me-
illit
/r-
y . <jr fequentibttt vfc^ue
inclufiue.
iw^wamfMv
R.
P. F.
-
iM .«tfS
R
F
P
lOANNIS DVNS SCOTI ORDINIS M
N O R V M
I
E XPO
T)ILFCIDISSIMJ
S
IN
ITI O
dtiodecim Lihros Metafloyjlcorum j^ftoults: AdiunAis ad qucmlibct Librum mira brcuicacc
CMm
,
propriis conclufionibus,
Hvgohis Cavelli
Summariis t dr 7(otis R. P. F.
de Ata Cdi in Vrbe S. Theolc^ia frimarij
P
TKVM
R O OE ctzli
ab codem Dodorc
6c compcehcnfione colledis.
M V I
in Conuentu S.
MarU
frofejforis.
M.
circmui fola , Ecclcfiaftici 14.
Sccundum dodri4.«.7.6riv.
& curn
communiccr requcntium,fcicntia Metaphyfica: qua: Tiicorica Philofopborum & (apicntia nominaturj verlatur circa totum cns, &: fignantcr circa
natn Aiiftotclis
bif*fe.
,
,
MeUfb.
fubftantias fcparatas,vt circa nobihorcs partcs fuiprimi fub.
icdi: &icle6,quiacircanobiHflimacntia, nobiliflima fcicntia cft
,
intcr
omncs ahas
Nohilitm fctenti»rnm
vmd* fcicntias naturaUtcr adinucntas.
Nobihtas cnim fcicntiarum cx nobihtatc oritur fubicdorum ex i. de Anima. Idcirco quafi in pcirfona huius fcicntia: congruc potcft dici Gyrum cali , f£c. Vbi defcribitur ciusdignitas admiranda ,quantum ad quaruor , fcihcct quantum ad amplcxumambitibnis magnificae jnfKixum corrcdiionis authcnticxjadhiiu
?
Ttxt. \.
Ctm.
;
;
inquifitionis amphfica;
;
gradum prariationismirificsc.
Primumprobat ipfius gyri contincntia gcncrahs cum prarmittitur, Gyrum. Ad inftar cnim cuiufdam gyri , fiuc circuh , qua^ cft %UFa capaciffima , fccundum Gcomctras , fcicntia Mctaphyficac omnia cntia ambit. Nam vt dicitun. ,
Mct. in prologo Sapieatis, id cft Mctaphyfici , eji omniafcire, rvtcentingit. Confidcratio cnim Metaphyfica gyrat omnia cncia ,fiucimmobiha,&incorruptibiha:fiucmobiha,&corruptibiha,inquantum in cis cntis ratio repcritur pro :
:
quo potcft intclhgi
illud Eccl. 43. Videarcum^
^
benedic, quifecit illum
ciofuj eji infplendorefitoje^ gyrauit coelum in circuitugloriafua.
taphyfjcus eft ficatis,
ideo
quidam arcus myfticus, iacicns
cft
:
^valdefpe^
Habitus quidcm Mc-
fagittas vcritatis contra hoftcs fal-
quafi Jrcuj refulgens internebulaj glornt. Eccl.50.
Vidc crgo ipfum,
& benedic Dcum,quifccitillumi nam^yrauit cxlum,id cft,totam vniucrfiutcm cntium, &fpeciahtcr cntium,quorum habitatio cft in ccelo. Scot.Oper.tom. ly. 5ccun A
§ijUtdrMff*m txcilltnti»
MttMfhjf!'
Uttmfl^ft^ €* umlnt
%
$»pk.
Sccuntlum probat cacli influcntia virtualis , ctim additur,^^//: ficut enim coeluminfluitinhxcomniainfcriorajfic fcicntia Mctaphyfica: in omncs alias fcicntias humanas , vtpotc qui habent iftam fcientiam , poflunt omncs alias ,
^ttMfhjJiem pMltMnfcif-
carum principia corrigcrc virgavcritatis,dcfcndcrc hafta
mi J[»tm, vH tUgit , fwai
&
timm ff»ht rc,
& rcprobarc norma xquitatis, ficut innuit Ariftot.
i.
probitatis , approba-
Poftcr.
parum antc
ttntrmriMm.
Capituium
:
Difficile
autem
eft nojfe,
Eccl. ^i.tAltitudinu firmamentum ifulchritudo eius Impiirit dt
mmittl vtrntitir.
illud
Idcircp dc hac fcicntia pptcft intclligi illud eftj^ecies cosli in yiftone
Dei,
Tcrtium probat cfEcacja rcgularis, cum fubiungitur:C;>c«/W /circuiuit quidcm jnquircndo dc omnibus vcracitcr finc dcccptionc, & plurimiim cfficacitcr finc dcrc(^ionc, fluuius Phifon,
napituraurum ,
&
gcncralitcr fine cxccptionc
dc quo dicitur Gcncfis
fcilicct fapicnti«e
prctatur ftolidus
,
,
^
z,
fpfe
aurum
s &c
idco
circuit
terra
illiffs
m figura
,
omnem terram optimum
eft,
cuiufinodi fimt omncs fcicnti» humana: dc fc ,
ipfa cft ficut
Euilath
,
ri,yi
Euilath intcr-
Mctaphy fica
cxccptl. M*etll!t
ms
m-
mlimt
Quartum probac emincntia folitaris , cum eoncluditur,y3/4.' intcr omncs cnim humanas fcicntias ifta fola prxccllit , & omnibus principatur Sola cnim cft, cuinulla alia allimilatur. Sola cft, cui omnis alia famulatur. Sola cft, quam omnis alia admiratur, vt admiratiue diccrc poffimus illud Thrcn. i. ^omodo fe.
feitntimt Im-
det filaciuitodplenapopulofprincepsprouinciarum 9 ^c. ccrtc fcdct, vt Rcgina,rcfpc-
diuomnium cagtcrarum> &c.
SVMMARIVM
:
:
SVMMARIVM KIMVS
liber eft
ifte
CAVELLI.
R. P.
totm procemialu ,
tS^ diuiditur in tres
^jSumma
Summai,
Tertia rero tria.
quarumprimacontimt duocapita. Secunda quatuor. fecunda refert antiquorum opiniones de caufts
,
ac principiu re-
rum. Tertia eafdem impugnat. Prima 'z;ero traSiat de dignitate huiujjcientia^quam trtplid medioprobat ThilofephM , primo ex eiw naturali appetibilitate, probans cateru fcientiis appetibiliorem ejfe. De quo DoRorpulchra do^rinalia habet hic q .i. rem
Do-
hancfusetraSians. ^oddicitury '^ifum ejfe aliu fcientiu nobiliorem ^traEfat
£iorq.6.de Anima. yide
ibi
Commentarium. Dealiu duobuj mediii infrafuis
SVMMA PRIMA. ^e natura, ^ perfe^ione Metaphyfica. C
A
P
V T
I.
priraum duo
locu.
Primo proponit didam pro-
facit.
pofitionem. Secundo fubiungit eius probatio-
ncm. Secunda
ibi
:
Signum autem. In principio hanc propofi-
igitur huius libri proponit Ariftot.
tionem dignicatem,& nobilitatcm huius fcicntix virtualiter continentem , diccns Omnes homines naturafcirc defiderant, (tc, Dcinde cum dicit :
De
ordinc cogniiionum tiuin in pcrfeaionc ••
,
&
&
cognofccnqualiier huius
ex cius
fcicntix dignitas oftcnditul: naturali appctibilitate
Haac
pfo-
pofitionem cxamiiut
Podor qdatlLi.1,1.
o
Signum autem eji fenfuum dile^io zpraenim vtilitatem propterfeipfos
ter
?
diligftn-
maxime aliorum, qui ejlperipfos octhNon emmfolum vt agamta fed nihil
titryC^
Mnes homwes natura
fcire defide^
los.
^
\
agere debentes., ipfum viJerepra omnib(ts,vt
TdBt,
dtcawy aliu eligimttf.
hoc Ubro , prim& prxmittit proocmium. Secimd6 fubiungit tratfiatum. Secunda ibi Quomam verh manifejium. In tota autcm prima parte ad prologxun pertiluxta confuetudinem
,
in
:
Subiungit probationcm didbe propofitiom's,
& probat eam a pofteriori & figno. Circa quod ,
amorem iiuius fcientix trahere auditorem. Sitnti» ms- Circaquodduo fiacit. Nam primo reddit audi-
duo facit, primo probat quod didum cft. Secimdo affignat caufam dicH. Seamda ibi Caufa aM~ tem efi. Dicit ergo. Signum autem quod omnes homines natura fcire defiderant ; efl dileiiiafen-
*im* wkuei' torem beneuolum cx
fuum
nente , intcntio Ariftotelis
eft
ad bcneuolentiam,
ic ad
mi d*fiiUr»*»r.
fcientiac dignitate.
Secun-
db ex fcientiz vtilitate. Secunda ibi iuxta iinem prologi
Oportet kutem aUqualiter eitti ordinem
:
conjhtutr:. Circa primiim quatuor facit.
Nam
prim6 probat huius fcientiaeiiignit«cm , ex eius naturali appctilvlitate. Sccundo ex eius eflenTertio ex eius Ubenate infiali fpeoilabilitatc. genua. Quan6 ex eius honorabilitate prxdpua. Secimda ibi ^i*t "Vero non aEliua. Tcrtia ibi: Sed vt dicimfu homoliher. Quarta ibi Nec tali :
:
filiam honorabiliofem oportet. In tota prima parte
intendit talem rationem
ri fcire defiderant
}
:
ergo
Omnes homines natumaximam fcientiam
maxime defiderabunt fed fcientia Mctaphyficx cft maxima fcientia ; ergo ipfam maximc defiderabunt omnes homines : quia maxime cft defi;
derabilis,
& pcr confequens cft dignidlma. Circa
:
;
:
Prtier tnimvtilitatem,
fcilicet, fi
ad
niiiil
aliud deferuircnt propter feipfos diliguntur :
maxime aliorum
,
id eft
peroculos
,
fenfum
,
id eft
,
inter aiios vifiis, ;
:
eum
;
&
^tti efi
non enim folttm
vita
;
fed etiam nihil agere conuenientes
,
vel
dt-.
fcnfum viflis , fra omnihtti alipsfenfibHS, concupifcimus,& amamus. Notandum,vt habetur z. de Anima>& in Hbro Text.com. I^.&indc. Senfato , iuxta principium : fcnfus de Senfu IdcmadfideferuiuHt nobisad duo,fcilicct ad neceflitatem nem icrtij bentes ipftm videre, id eft ,
&
&
Nam per fcnfuscognofci-
ad fcientiam.
vitz
,
mus
fenfibilia
nociua,&
vtiliaj
ua,& profequimHTvtilia. Pcr fcnfusetiam generatur in nobis fcientia,nam omnis nofbra fcientia oritur a fcnfu. Dicit ergo Philofbphus, quod pofito quod ptr fenlus nihil agere deberemus quantilro
mus fenfus, pro quanto deferuirent ad habendum
fecerat defcire,8c cognofcere, erati^ huius difHn-
rentias demonjfrat.
:
:
ad neceflltatcm
fcientiam,vt dicemr.
vitae
;
nihilominus diligCTc-
Deindc cum dioit
Caufa autem ejtyquia hicmaxime fenfuum cognofcere nos facit
,
(^ multds rerum^drffe-
& detcrminat de diuerfis gradibus cognof^
Afllgnat caufam di(fH,quare fcilicet fenfiim vifus
cendi in entibus cognitionem participantibus.
maximc amamus, quia fcilicet eft maximc cognofcitiuus, quod probaiur:quia fenfus aliquis poteft
guit
,
Secundaibi
:
Animalia quidem
Scoti Oper.
tom.ir.
igitur,
^(.Circa
dc Anima.
& fugimus noci-
Omneshomines,&c. in qua flat virtus maioris. Secimdo inueftigat minoremibi Qkoniam (tutem hanc fcientiam qtu~ rimui. Circa primum duo facit. Quia primo fiacit.,qu6d di<^meft. Secund6 quia mentionem hancpropofitionem
mliit
jtnfibm.
vt agamus, id eft, non fblum propter neceffitatem
iftam rationcmfic procedit,nam prim6 pcrtradlat
rrtLfirtvk.
fum
A
z
dici
Vnam f9ttntism ftgnitilSMeal-
:
Lib. tirtfrtftrri
fontimgit
frofttr du».
Metaph,
I.
poteft poteft dici rpaximc cognofcitiuus citer
,
vel quia ccrtius (circ facit
,
vcl quia pUura
cognofccrc facit : vtrumqup autem habct vifus in comparationc ad alios fcnfus j i
qu6d cMtfa
quare
efi
wiis concupiicimus
fenfum vifus
fcilicet
quia hic
:
omnes fenfns , nos hoc quantum ^H primum ; id eft inicr
prae
maximf fenfuutn,
C9gmfcanefacit. Ec
& mttltoi
rerum Mf-
ferentioi nobu demonfirat, id cft>plurcs
quam alij,
& hocquantunvftd fccimdum. Notandum quod frAferri (^ fingit pro-
ffir
dm.
maxime
fenfus vifus dicitur
&
;
propter cognitorum
multitudinern. Certitudo prouenit aliquando ex parte potentiaet qui^ quanto virtus cognofcitiua
immaterialior tior.
cft
tanto eft in cognoftendo cer-
,
Piura ctiam obicda per hunc fenfiam cog-
noltuntur
qui^ omnia corpora tam fuperiora,
,
quam inferiora c^m luccm ,
pcnt : non autem cet tangibiles
,
vel colorem partici-
alias qualitates fenfibiles, iciU-
audibiles
& huiufinodi.
,
Qoare
autem vifus fit immaterialior, patet ex hoc quia fpirituaUori modo immutatur ab obiedlo , quam ^ij kn(ns. Aiia enira fenfibiHa immutant aHquo inodo medium vei organum immutadone reali vifibile autem fblum immutationc intenrionali. Vnde etfi omnis fenfus fit rccepriuus fpecienim fine materia , vt patet. l. de Aniraa, raagis tamen vifus. Obieitum verd tadhis aliquo modo immutat organum , medium, calefaciendo , frigefacicndo. Obie6him ver6 gufhis, inficiendo aliquo fapore ipfiun organum guftus. Obie£him autem auditus , per motum corporalem acris. :
ipmtHtsti»
AifUx.
Text.eoin
&
&
Obie<3xim ver6 odoratus , pcr fimialem euapoirarionera. Obiectura autcra vifus tantum untnutat organum, mcdium immutatione intenrionah : non cnim pupilla, vel aer coloratur : fed ipeciem coloris rccipiunt , modo intenrionali. Eft ergo vis totius probarionis AriftoteHs in hoa
&
raagis naturaliter dihgiraus fenfus magis cog-
C\
nofcitiuos
,
non propter vtilitatcfn vita: tantum,
fed propter cognirionem turaliter defideramus
cognitione
cft
5
ergo fcire magis na-
:
quiaifracognirio nobilior
fenfitiiia:
nam fenfiriua
ad hanc
finaliter ordinatur.
yidt-Do&.q. fui nosfacere magisfcire arguitur ^qui^ Philofo^. Mtt. f*i phus in lib. de Scnfu Senfato dicit , quod caeci J^fiks im
&
'•di
Anim0.
habenres auditum
, funt magis fapientes, quara furdi nati habentes vifum ergo fi (tn(\is vifus magis diligitur.; quia raagis eft cognofci-
nati
,
;
riuus
,
fecundum qu6d cognitio ordinatur ad
fcientiam,fequitur
qu6d
auditus
fit
magis
dili-
gendus.
PraftereaLeoinfcrmone Pafchas, vifui
,
pratfert ta-
quoad certitudincm cogni-
&
vnde palpans clamauit 7)r>« meits , pomintis meus , &c. Item contra hoc quod dicitur , vifum plures differenrias dcraonftrarc nam taftus plures difFcrcnri^s demonfhat. Nam fen,
:
:
fus, qui. cft
duarum contrarietatum, plurcs
renrias demonflrat
quam
tiiimfcd fenfus ta£his cft {cilicct calidi
Tnt.eom. 107.
Tczr.cem.
7A iade.
& frjgidi
:
ille
qui
eft
difFe-
vnius tan-
duarum contr^ieutum, humidi
,
quam
vifus.
hoc quod ait c^uoAfenfum viftu maxime diligtmtu. Probo qu6d non : quiafcnfi'.m illum raagis diligimus,cuius oppofirum majris odimiiSjCx i.Prioiun}in illo Capit. S^andoauteT» PraEtcrea contra
:
conftertiitur extremitates, in
vltima regula,dicitur
tjuod magis eligendurn magts fagiendo opponittcr:
odimus pppofitum ta^tusvquara oppor quia oppofitum tactus deftmit anipial non autem oppoficum vifus ; ergo tadhun magis diUgimus quam vifum. Refpondeo quod iftae rationes non cogunt. Ad primum dicendum, quod vifus magis facitper fe led niagis
fitum vifus
;
R'ptrt»t.d.
ad cognitionem, fiue ad fcientiam.quae eft pcr inI6.&in i. uentionem ; ficut vult Ariftoc. in Jib. de Senfu Atiglics.dift^ SenfatOjvbi fupra. Etad Philorophimrdicendum, 4J--6'»»+. ficut ipfc ibidem vult : quod auditus peraccidens fblum magis facit ad cognitionem, fiue ad fcienriam,quae eft per do(fhinam ex hoc,qu6d vox audibilis, quae mouet auditum,eft fignincatiua conceptuum rnpntis ; hoc accidit voci , fecundum quod immutat auditum. Si enim eadem voces
^
&
mod6,&: non eflentinftitutafigna ad fignificandura conceptus auditio earuni nihil iuuaret addifciplinam. Sienim figna vifibi-
formai-entur,quaE
;
impofita cfTent ad fignificandum omnes concepms,ficut habentMonachi de multis;tunc vifus Sfieniis tut
lia
per illum modura conferret ad fcienti2ra,per que modura nunc confert auditus fed voces uint fig;
& ficd:vifus au&
tcm cft ynius tantum,fcilicet albi nigri.ex i.dc Anima. Praetcre^ Arift. z. dc Generatione dicit, qu6d primac qualitates funt per fe tangibiles fed poflcrius non inucnitur fuie priori;ergo vbicumque inuenitur qualitas vifibilis,inucnitur Sc qua:
quiritMr fef inMtntionttm
ir doBri-
na promprifIima:& propter ijlud videtur linguam n*m. datam hominibus 1. de Anima. Sic igitur pa- Tcxt.co«. tct , qu6d quanrum aH fcientiam habitam per in- 88.exprefuenrionem , vifiis facitmacis ad fcientiara fed fius 3.(ie Anima. Text. quantum ad fcientiam habitamper dodrinam, Com.tfS. audims facitmagis ad fcientiam , non per fe , fed magis per accidens quia fuura obiefStum ex infHtutionc fadum^eft fignum conceptus,per quam inftittitionem nihil fibi accrefcit ; vnde per accidens auditus magis facitfcire; vifus auremperfe, dirc6le , mediantelumine naturali ipfiusinteleflc
:
:
&
tadum
Ied:us,'Ad illud Leonis,dico,qu6d prafert
vifui,non
quoad
pcrfe,
fti
& propriura obie(Shim v-
quantum ad
triufqucjfed fortc
illud
magis experiendum per vifum
corpus Chri- Aiuma f
}.
& per tadum
,
Ad
Vide Setttim
fnper lib.d^
aliud conccdoi
quod ta(5his eft duarura contrarietatum, vifus autem vnius tantum ; & exJioc fortc fequiturqu6d tatbus non eft fimpliciter vnus fenfusfde quo ali^s) tamen cx hoc norj fequitur qu6d tacflus plures ObieBnm vL diffcrenrias
rerum demonftret quiaobiecSlum ip:
ribus reperiuntur biles,
fi
,
quam omnes qnalitates tangi-
eflenr raille
fuf influrihus reptritUM
&'coIor in pluribus corpo- quam
fius vifus,fcilicet lux
tias
ftum Thomae rionis
fercnrias nobis demonftrat tadiis
firaul,quam per vifixm fblum.
Scd contra hoc quod ait AriftoteIes,5*»/«»» «/»-
frineifio lih,
& non econuers6:ergo plures dif-
litasfangibilis,
:
eognofciiiuus, proptcr duo, fcilicct propter cog-
fr**msrieo- nitionis ccrtitudinem
.
:
»lte-
rius p»ten:is^
quia cognofcimus fubftan- ebieHuOK
pcr hacc accideKria, vt dicecur in feptirao hu-
ius,quacft. illa.
IJtrum fnbfiantia fit prior omnium
entium c8gnitione
&
obie(3;um vifus in pluribus cqrporibus reperitur ,quamobieilumta6bus, vel
aiiufcumquc
:
alterius fenfus paniailaris;ide6 vi-
fus plures rcs deraonftrat,&
tiam,& ide6 magis
Ad
magis
facit
ad fcien-
diligitur.
de Generatione,dici poteft qu6d quando prius cft de eflentia poftcrioris,ficut animal de elTentia hominis ; fed aliudde
2.
illud habet-vcritatem
non non
eft fic in
propofito
:
qualitates
funt de cfientia lucis
non
tcs tangibiles
:
fimiliter
funt firapliciter
enim primas illae
funt primae rcfpcAu fufceptiui.eamra di funt
hxc
infetiora.
au(5toritas ifta
,
dicit
Vnde
enim
fic
quah'ta-
prim^ :
,
fed
cuiufmo-
^Mlittt 4. ^UHlit*-, tes
tungiH-
les inteliigi
&
raale allegatur
;
quod quirtmtu fenjibi
dtbent primt qualitateti
:,
:
Summs I fettjihilii
corporu principi*
,
& iSiul
Cap. I.
ejl tangitilr.
feaindum taihun fi^unt ipccics corporis fen/ibilis, dc quo intendit , feidc6
(blac contrarietates
&
quitur
:
efUMnuu viftu priorfit taiiu
& fiihieElumvriiu
,
:
fjuapr^fter
id cft,Qbic^him ; fed
non
eft
obic^him vifus , corporis tangibilis paffio fccundum quod tangibiie (ed fecundum aliud : G fic , conuenit natura priiis , fcilicet (ecundum aliquam naturam communcm corpori gcncrabili,dc
&
;
quo intendit,&
corpori
catlefti,
cuimmodi forfan
cft natura perfpicui. Patet igitur qu6d auftoritas
prioritate falicct
coramuniuris
Ad vltimum
pluribu$«
priorum diccndum in tcrminis -viuere
:
&
nam
t
tamen
,
;
mclius
fallit
eft
tum viuerc j,
bcnc viucre quim oppofitum vi-
&
quia oppofi-
;
bcnc viucrc Vndc
Ariftot. 7. Topic. gloflat illam propofirionem fic
nifi
:
eum Mltentm inftrt alterttm:8c vult qu6d non tencat t quando raagis cUgen-
regula
illa
dum
includit
minus eligcndum
ncquit.Ita ipfe fc explicat hic q. 3 ad
:
ficur in
exem-
;
&
animae c. i. ait intcr omnia mitcm manfuctudini magis addiclum; effc y
hift.
&
£his
:
fenfiis
vifus includit faifiim ta-
& oppofitum tadus dcftniit tadura &
flun. Dcindc
vi-
cum didt
AmmdiA
quidem
ofFcrtc
,
& alia
ludicra facerc
& litcras
,
cfFormarc difcat , plures fcribunc. Plin.l.8.ac.uElianuml.6.c.io.
dc Animal. Arift^.
induftria,
hift. an.c.9,
Vidc
Plucar.l..
& dc Luciniatvidc
'-
&Plin.io. Hiftc.a^-
w\
vndcplurcsPhilofophi, hifceanimalibus
quandam rarionem igttur fenfitm hn-
cribuerunc.
Dc quo
dc Placicis^. zo. vbi prohoc citat Pychagoram. Quod aic cum S!f "^*» Anaxag. '*"" *^ Arift apes carcrc auditu , fone incelligi dcbec dc pcrfefto quia non cft vndc cis dcncgecur omnis audicus,ficuc ncc calpz
Pluc.l.
&
Bentia ndtura fiunt. Diftingidtdiucrfbs gradas cognofccndi in entibus. Circa
Mirama—
quodpancgyricafpedaculaexhiberejva- v^^^, rias figuras cffingerc , coronas aflanribus
:
:
•»
hic fc remittit, vt dicetur,inquir,in quac- fnid^dmm. ftionc. Vbi obitcr nota , prius cum fcripfiffc in tcxtum, quam circa eu difputafTc quacflioncs , vtin prxfatione operis nocaui. Circatcniamdiuifionem, confta^cx-
plo pofito ,.bcnc viuere includit viucrc fimiliter in propofito
»"«•
qua ^^^^,*
phantc mira fcribuntur, qucm Ariftot.i.
illa
prius
eft in
m^s odimus
dcftruit viucre
nc
per inftanriam
& ide6
4icre,qaam oppofitum ocne viuere
^»
dc pra-
intclligc
dcntialatc fumpta,quia propric difta,fi-
(ccundi
viiiis eft
de rcgula
qu6d
Jam habere frudeniiam ^
pericnriaquacdam bruta nec cicurari,nec difciplinari pofTc quaedam vcro miruip de Elcin modum cflc difciplinabilia ,
cftad oppofitum: qu6d obie€him
'
quod duo facit. Prim6
oftcndit pro-
:
Eafitum in bruris ratlonc carcnribus. Secundb in ominibus rarioncm parridpanribus. Seamda \\>i:Animalia quidem »g»«
Secund6 defcribit eorum diffcrenriam Sm^muietf- quannnn ad cognitioncm. Secunda ibi Sed ex f»rim tft JenjSffu quidem. Dicit ergoqu6d*»i»M/»4 onutia fiuit h^f»fia fffttm natura ,id eik 3 Cecandinii '*" nanu-am propriam. Rario huius eft , quia imKl^'^ pofTibile cft rem priuari propria forma , vel differcnria fpccifica quia iam cflet hoc , &: no^ eflet hoc. Animal cnim conftituitur in cfle fpedfico aniraalis per fenfitiuum , quod eft haDcrc fenfum nam qua:dam animalia habcnt fenfus omncs , vt animalia pcrfec^ quxdam plarcs quacdam paucos fecundum quod funt perfediora , vel miniis pcrfcAa : onmia tamen habcnt necciTari^ , faltem vnum fcihcct fenfum TeTt.eom. tadils,Vthabetur ^.de Anima,inxtafinem, tiam.
:
:
imperfc£tus vifus, fccundum mulcos, dc id apparcc.dixi dc hoc Commcnc.adq.6.Scori,dc Anima. &:in
qua tamcn minus
Supplcm ibid.Vidiipfc apesfugiciuas lcharmcnia ppr colhfioncm ad aluearia reduci , quod fien nequic fine auditu , idquc teftatur ipfc Ariftot. 9. Hift. Animal. c. 40. vbi
ni fono quafi ftd
vafa^cnea
,
criamait dubium cfre,an audiantapcs»
dc quibus ibi mirabilia r6fcrc.
:
Exfenfibus autem qitibufdam quidem ip-
:
:
%%.
U indr.
&
aliAvero difciplinahiUora non potentibuj «rr-
inUbro de Sonmo & vigiha. finc tadhi quidcra hon pofTunt cxiflcrc ; cum pcr ta-
mcrari, Prudentia quidemfuntfiae hjbilita^
animalia
&
^um
qux cognofcant , qiuc funt proficua : funt corrupdua animaHs ; p\ia quaUutcs puigibiles, Deinde cum didt;
7
Haac tex« forum memoria ncnft , quibufdam verh pi tam exami^froperhoc alia quidem frudentia funt nac DoAoc q.}.lib. t.
difkndi , quacunque fonos audire non fo^ Untiafunt^vt apes,^ vtiquefialiquod aliud
te
genus animalium huiufmodi
eft,
Addifcunt
dutem qu4uunqu€ cum memoria , (^ hunc hahent fenfum.
Ponit crfplicem animalium diuiflo ncm. Circa primam problcmaticus cft
Dodor^.
difl ^j^.q.^.^. iuxtahcc^n.y.
bruta habcanc «JST»/!* "^^ ^°
^^^»
aa
mcmoriam nccne.vbi fal-
^°^ mcmoria
,
aftus cx quibus
Uzitnrin*.
ipfa coiligicur.qui funt vindicano,bcncfi-
?*^ *
ciatio,nidifica^iD,prouidenua,
Scbolium ad qu- 3 hk- Quod in fccunda diuifionc animaliinn ^»<e«
nacio. Vidc aic
& difcipli-
,
Scoti Oper. (om.
l
V^
Ponit animalium differentiam diuifioncs in animalibus
:
rcfpc^
& ponit
tfcs
cognltionis;
ex quibus colligitur triplex gradus cognirioPrima dioifio eft , quod animanis in ds. iium quxdam habmc mcmoriam.: quzdara autcm nOn:ide6 didt quod tx fenfu quihufdam horum animalium non fit memoria : qui-
hufdam autem fit Qc dicit cs fenfu fa£bm ^i mcmoriam,vcl non fadam nam virrates interiores puu phantafu , memoria, &c. prasfupponunt
TytfUumS' mMlium diMJfit in «nlf*
mad
ctgmm
tit
:
;
cxtcriorqs fcnfus.
R^tio huius diuifionis
A
i
cft
quoii
,w'
.^
:;
Lib.
Metaph.
I.
flii6d animabilibus data eft cognirio fcnfiriua iA ad neceflitatem propriarum ncceflitatcm vitas,
&
operarionum. Animalia crgo , quae mouentur motu progreflluo , ad aliquid diftans , indigent metnoria ; alias nifi in eis remanerct imprcfllo nicmorialis dc obiefto
,
motiun conrinuarc non quod appctunt. Ani-
aliquaanimaliafunt difciplinabilia
non tamen habenr me^ moriam necpmdentiam, ) eft omnino incompof^ fibilis fenlus cnim comprehendens obiediim
^
ad proprias opcrationes obiedH praefenria : confufa imaginario , vc ideo fola imperredta ,
eis
&
habcant aliquem motiup indetermiriatum
frudtntiam,
(^ JM4 ncv.
,
fci-
identi^
irts,
fi»t.€.
:
:
:
& propter hoc
,
quod
fcilicet
cum cnim prudentia
proui-
eft
deat dc fiituris
ex memoria praeteritorum , par~
,
,
tes autena prudenti<e
lium
,
funt tres
fecundum Tul-
;
memoriay
2. RhetoricA, fcilicet intflligentia,
& prouidentia
quiaergo
:
fic eft
,
animalia
,
quaB
non potentihtu rnemorari , id
difciplinabilia
,
in
quo
cft,ali-
differunt ab his,
non habentauditum^rf
^uod aliudgenui animaliton difcunt autemM
,
^iit
huiufmodi : Adfunt : qtucun-
& hunc habent fenfum, id
«mul cum memoria huius diuifionis
ffi
eft
,
(ftioncm altcrius
licet
;
de Scnfu
eft,
Ratio
auditiun habent.
maximc defer-
quia auditus
&
inftrudodrinam, per accidens fecundum
difciplina acquifitae per
Arift. in lib.
& fiali-
apes;
eft, difciplinabilia
^ue cum memoria
& Senfato
,
t^Jia ^uidemigiturimagmatiottibus (^ ,
autemparum
Hominum autem genus arte d^
participant. rationibus.
Poftquam Philofbphus difUnxit gradus cogniT carentibus , nunc difUnguit gradus , fiue ordinem cognitibnis in hominibus , rationem participanribus. Circa quod duo facit, prinio prsfert cognitionem humanam cognitioni brutorum animalium. Sccundo accedit ad determinandura gradus , vel ordirionis in animalibus rationc
:
;
&
&
&
Text. Cota. dicit Ariftoreles
animalia
terficit
dificia
;
, 3 ,
.
de
Anima , in finc , qu6d
in-
& frangit arbores & diruitac,
non quod fonus hoc faciat
forritcr twotus deferens
;
fed ipfc acr
ipfum fbnum.
Ex
prae-
didHs colligitur triplex gradus cognitionis in ani* malibus. Primus
eft
habcnt mcmoriam,
,
:
quidem
,
alia ab
hominibus imaginationibm ,
cfr
memoriis viuunt ; fed experimenti participant pa-
Yum
hominum autem genm
: ;
arte
,
& rationibui
& per confequens experimento.
Notandum quod viuere aliquando nominat primum adum co modo quo loquitur Arift. 1. :
Text.
Com*
de Anima,qu6d viuere viuenribus eftefle:&fi- ™cnt.}7. gnificat ipfum pfle rci,in tali gradu , qui cft viue'I^J* re. Aliquando nominat ffecundum adpm , qui eft cxerccre opcra yita: aiiufmodi funt adtus ienfi:
tiu2 parris,& intellediuz
:
& fic
accipitur viue-
re in loco ifto. Alia ergo aniraaHa ab
viuunt iraaginarionibus
,
imperfe
:
homine,
qu^riitum ad aniraalia
& per confcquens etia
imaginationibus , quantum ad perfe£ta fimt opera partis fenfitiuae : fed
& h^ep
:
hominum genus,
id eft,fpecies htunana,arte,& rationibus,qu3e funt a6lus,vel habitus penincntes ad
«Stiuam
& rationalcra
guitur a brutis.
animam
intellc-
horao enim rationc Deinde cum dicit :
diftin-
vt didiim eft
Quae ergo auditu carent, ctfi prudcntia efie pofl[int non tamen difciplinabilia quae aunon habent autem non habent memoriam , ditum,non fimt difciplinabilia. Sed videtur falfiun quod de apibus hic dicitur , non enim videntur carere auditu , cum per fbnos paruarum campanarum , & percufliones huiufmodi , congregentur, & quafi lapidum , teneantur. Refpondeo qu6d hoc non cft cx hoc, Jiptt nS b4' hnt MdttS, quod fbnos illos audiant ; fed accidit propter motum localem aeris mori , impcUentis apcs: qui motus facit fonos iftos , & caufatur ex collifione corporum fonantium ; ficut d? tonitruO iiipcrius.
tj trifUx.
&
viuit
id e(i,quae
mnimalibi/t
,
quaedam fiint difciplinabilia , puta habenriaauditum ; quaedam indifciplinabilia , ea fcilicet qu^ auditu carent ; ide6 djcit: alia vero funt difcfr
;
in
memoriam habent
quae neceflario
;
nera cognitionig in hominibus. Secunda ibi Fit autem ex memoria. Dicit crgo qu6d animalia
,
juacmemorari non poffunt ; nec ppr confequcns lunt prudentia ; ergo nec difciplinabilia. Et exponit quod dixerat. Frudentia quidem funt fim addifcere quAcumque foKos audire non pQjfunt,
jttititnit
grefliuo
cuiuftnodi cft audirus,
animalibus mobilibus motu pro-
nequaquam habere poflunt prudentiam quae autem memoriam habent , aliquo modo prudentiam haberc pofltint , vt dicetiu in quaeftione. Terria diuifio cft , qu6d animalium habenrium memoriam , & prudenriam, memoria
qua fimt
Crsittt tO'
eft neceflari6 in
aliqua
huius diuifionis
flint^biliora
<7.& iodc
:
medium extrinfecum ,
per
tnemoriis viuunt ^experimenti
:
fiifUnsii-
perconfe-
obie6him eft dele£tabile,vcl triflabile. Secunda diuifio eft , qua: fcquitur cx prima quod animalium quaedam habent prudcntiam alia ver6 illa fcilicet qua: h^bcnt memoriam non habcnt illa fcilicet qux memoria carent,
carent
An'm»ti» fu* linf dim
,&
,
per confequcns prudentiam,vt patet cx praedidtisj
ideo dicit
ftd vidtAri-
qucns habent audiram
lic?t dilatationis& conftri(fHonis,fecundum quod
habent memoriam, aliquanon } hac quidem ani^ malia prudentia funt ; alia fupple nen. Ratio
Tartts fri.
nec me, qu6d quccdara moriam , nec prudcntiam habent, nec difciplinabilia funt. Quartus autem gradus ( fcilicct quod auditu carent. Tertius
vcr6 inunobilia motu progreUiuo , vt funt conchae marinae lapidiqux dicimtur oftreae bus aflixae , non indigent racmoria, fed fuificit
&
tia hMbent
bilia fiint : quac fcihcct auditum habcnt. Secun4us , quod qusdam mCmoriam habent , 5«: prudenriam , kd indifciplinabilia funt , fcilicet quK
poflent, vfque ad obie6hun roalia
^t MmmS'
:
qu&d animalium quaedam
& prudcnriam & difciplina,
Fiat autem (x memoria heminihus expe-
rimentum:eiufdem namque rei multa memo.' rid vnius experientix potentiam faciunt ,
^
fere videtur fcientia
,
(jr arti fimile
ex^eri-
mentum effe. Accedit
ad.
detejtpinandum gradus
dincra cognitionis in hominibus.Circa
,
fiue or-
quod duo
facitiecimd^m quoddupliciter hoc dcclarat,prim6 compatandp exp^rimentum ad artem. Se-
cund6 comparando artcm,
fiue
latiuam ad pradticam. Secunda
dem
fcienqam fpecu-
ibi
;
primum qui-
Circaprimiun duo facit prim6 declarat generarionem experimenri &anis. Secim* d6 corapafat ea ad inuicem ; fecUndtim prajcmiigitur.
;
nentiam. Secundaibi: Adagere qmdem. Prima induas. Nampritn6 oftendit;qnomodoexperimentum generetur in hominibus. Secund6 quo-
modo ars. Secimda ibi In hominibuf :
autem. Dicit
9
;
••5
Summ^
Cap.
I.
Txfirimen- cit cf go quod hamiftibui fit €xperimmtMmyidc(\:f tmm quom»- generanv, ex mtmtna, nam mitltt manorU eiuf' d» *p Jtmt
^^ ^^^ faciunt fotentutm vmm expenenttd^de^,
*
0rtii
vnius experimcnd
eodcm modoquo
:
dmn.Vnde addit c^bdfere exfenmentHmvidetHr ,
&
modum
autem /imilitudo po-
arti. Ifta
teft intelligi duplicitcr.
& ars & expcri-
gencrarionis , quia ficut fcienria
vcl infmrutaris, vf
,
aut calorefebrtcttofttthus
contulitXci^cet talis,vcl talis medicina,r^ artts.
Ad
agere cjuidem igttur experientia ni-
hil ab arte differre videtur
;
fed cjr expertos
magis proficere videmus,fine experientia ra tionem habentibus.
j^^i^^
um habci qQzftioccm t
t.li.piimi.
Poftquam Philofophus
,
nem
& cxperimenti
declaraiut gcncrario-
fimul, vel vnius frequenter cognid pcr (enium.
comparat ea ad inuiccm fecundum prarcmincnriam. Circa quod duo f^dt,prim6 ponit prseminenriam vnius ad altcrum pcnes opcrarionem. Secund6 penes cognirionem. Secunda ibi Sed tamenfcire. Prima in duas,quia primo proponit prsemincnriam cxperimcnri ad arrem pcncs opcrarionem. Secundo ^xferii ctf rcddit caufam didi. Secimda ibi : Caufa autem "*' '^.V*? tfi. Didt crgo qugd in compararione ad agere, \d ^^ -""l^'' cft,ad operarionem, f xpmVwr/** non videturdif- f^^ ferre ab arte.Q^^yd poteft intcUigi dupHdtcr.vel
Deindc cum dicit
quia vtraque fingularitcrjicct mediarius
,
narionis
,
nam ficut
fcienria
,
fic
modum incli-
mentum. Alio modo quantum ad
& ars inclinant pcr
modum habitus,& reddunt homincm facilem ad Xrandum, fic & experimentum fcd quia non ,
amnino
fimile,ide6 zit fere.
Notandum qu6d memcria ,
Mimtrim,^
^tnmt.
7 f W^-
,
Vno modo quantimiad
gencrantur cx acceprione plurium
txferumti»
fpeciem complcxionis gmattcii aut cholericis
I.
habitus
potentianun cognitiuarum vocantur potentis, fcilicet rarionales, quibus facilitantur ad operanftmile fcientie
:
:
& experientia vi-
ficuttotum &pars : autficut vnum,& multa quia memortM cft refpc£hi vnius dentur differre
;
:
parricularis
;
fcd experimentum refpedtu plurium
arris
,
nuiic
:
& im-
,
mcdiarius ; vel quia vtraquc cft habitus pradicus,
Hominibtu Mtemfcientid
lO
,
& arsferex'
perimentum euemt-.exferientia quidem enim artemfecit.vt Poliu recfe dicensfedinexpeVidcq. 4.
rientiacafum. Fit autem nrs
cum ex multis
experimentalihtis conceptionibuSyVnaft vni-
&
operariuus iicet difFcrcnter
idco addit :fed
:
expertos magis videmus preficere
id cft
,
certiiis
,
operari, ipfis habemtbus ww/r«7»,fcilicctvniuer-
falem artcm, fine experientta.
Vult dicere, quod
cxperri cerrius opcrantur atdficibus inexpertis,
Deindc cum didt
tttrfaluyvelut defimiltbus acceptio.
Caufa autem -
modum
Oftcndit
generarionis
artis.
Circa
qnod duo facit , prim6 proponit iUutn modum. Sccundo probat illumaudoritatcXiJcit ergo pri-
mo ^aodficut experimentum fit ex mermria: itd artex experimento ; quod probat audoritate Poli,qui in hocredc didt,quod experientiafecitar-' ten,&
inexperientia cafum
teft intelligi
:
:
quod duplidter po-
autquia inexpcrri cadunt,
ideft,
:
acius autem
circafingularefunt
;
(jr omnes generationes non enim hominem me~
dicusfanat , nififecundupi accidens ^fedaut Calliam, autSocratem :aut aliquidficdiifo-
rum^
hominem
cui effe
re ignorat imultoties
:
fit
i
&
autem ars cum ex multis experi' fit
m6ntum verfatur cjrca
vna
acceptio vni-
enim expcriparricularia ; ica ars drc^
velut de /imilibui
;
cabit
;
,
in hoc autemfingulstm
quidem curatione pee(ingulare namque magis curabile ejt.
ficut
vniucrialia.
Rcddit caufam didbe przcmincnris. Didt crefficacius qiiarc experri ccnius operannTT artifidbus inexperris,ctl \&x.Quia e.x- MtJseus M» /4»4f h»miperientia efi cognitio ftngularium ; ars autemvni-
&
go qu6d caufa
Notandum , quod
cr mulds memoriis txf>t. coUigitur vnum cxpcriraentum, liftcndo in conumo' fidcrarionc parncularium ; ita ex experimcnto coUigitur ars,cum in iUis plurimis particulariBus proccditur vltra
ficut
Merfalium,omnes autem fi6tus,\d
&
vniuerfaliter
mnes
fingulare
excmpla qux fequuntur. Deinde cum dicit
nonfanat hominem vniuerfalem
,
&
Acceptionem enim quidem habere , quod CaOik, dr Socrati hac Mgritudine laborantihoc contulit
multU fingularium% txferimenti eB, ^uod autem omnibus hu^ iufmodi fecundum autem vnamjpeciem de,
dr
ita
':
non autcm
eft,
operariones:
generationes
ad confiderandum aliquam naturam cdmmunera, vniuerfalem , vt patet per
btds
Si igiturfine
accidit.
experimento quisrationem habeatf&vniuer" fale quidem cognofcat
uerfalit
r«/««r
lium
quod dicit
mentalibut conceptionihm
ww
quia experientia quidem Ad huc tei^ocs* ars vero vniuerfa'- ^^ i
dcfidunt a reftitudine operarionissautquiafi rcdc operantur,inexpcrd,hoc eft a cafu hoc cft :
VaJ* ^«r-
efi.,
ftngularium efl cegnitio
,
vt circa
circa vniucrfale
Nam
probat per cxempla indu<SHuc.
nifi
;
quod
:
medicus
fecunditm
ntm vniutr-
faltm
tiifi
fmatpmt
»liqu) fingis,
Uri,
inquantum fciUcet fanat parricularem homincm,in quo refcniatur notura hominis vni-r
accidens
:
uerfaUs : ide6 addit :fed fanat aut Socratem, aut
Platonem^aut aliquemfif diBorum parriculariter, ejfe hominem fub rarione qua fanatun
cui accidit
ide6 fequitur ex pr2miflis,qu6d expertus
cerriiis
.,
terminatisy hac ^gritudine laberantibtts contulit,
vt phlegmaticis,aut
febricitantibus,artis
(holericis,
autsfiu
ejt.
Deckrat quoddixit per exemphy lahorantihut
&
circa hanc infirmitatem,fcilicet CaOia Socrati, contulit A)(»r,puta rcubarbarum, fic multif aliis particutarilnu : fic inquam cognofcere experi-
&
meiti f/?.-cognofcere aurem vniucrfaliter ^iM
operatur
:
cum ipfe per fe confideret parricularia.
Vnde fubdit
:fiigitur aliquU fiae experimento ha-.
beat rationem, fciUcet vniuerfalcm artcm
:
cuiuf.
&
vniuerfale qui^ modi eft*artifex inex^eitns, ignorct fingulare in hoc : vel dem cognofcat , fub hoc vra'uerfaU contentum , multoties errabit
&
in curatione fe
:
\
namfifigularemagis
efi
eurabiU^CC
vniucrfale autcm per accidens.
Notandum quod per accidens capinir duplidmodo pro ente diuifb contra fubftatiam,
ter.Vrio
eo iDodo quo quandtas,
& quatitas dicuntur efle A
4
aed
Aeciitntda.' fltx.
:
Lib.
I.
AHo modo
pro
8 acddentia.
alicuius tenij
quomodo
:
:
:
Metaph. efle extra
fationem
per tale accidens cau-
& hoc modp fupcriora pofluiit icciderc infcrjoribus, & econtra vt diiatur fallacia Accidentis
:
,
cendo
fic
Homo
:
trgo Socrtues
dicendo
tpi
fic
:
fub illo prxdicato,
quid nobilior cft,
ftat
Socrates efi indiuiduHm efi indiuidttHtn,
Socra-
:
Hic acci-
Quia ipfi Socrad vt ftat quod eft indiuidHnm,zcciiiit, quod fit homo , vcl qu6d homo de ipfb prxdicetur, Quando crgo dicitur hic in litera , qu6d Socratcs unatur, cui accidit efl^ hominem non eft intclfigendum de aceidcnre primo modo, fcd fecimdo modo quia ipfl Socrati , vt ftat fub illp dit fuperius inferiori.
prxdicato
,
:
mo
:
,
quodeftfanare
licct alisis illa
:
acciditqu6d
Socrates
:
homo
efi
ho-
fit
: fit
per ie
primo modo. Deindc cilm dicit
^
Sedtamenfcire
ti
qui
tantum
fcit
intelligere
magis artt
nit pfxeminentiam artis ad experirticntum penes
«ri
JfMtare frtfirturtx. ,
f*Hmntf.
& eognitionem.
Hocautem efi.
Secund6 probat cam
Dicit ergo
vain prxftratur arri
Vtdidbum cft,tamcn yfir* cet in difputationibus eft,
per artem,
qu6d
licet
,
cxpcrtus au-
:
cf go artifex eft
:
;
fcilicct artifices
,
fciunt caufas
:
vero , id
illi
cft,
vnde addit;fAr^m» enimfciuntipfum
cxperti, non.
quia :fed nefciunt ipfum proptcr quid : hi aittem, artificcs fcijicct,
cognofcunf quia
Notandum qu6d
Ariftot.
i
&
propter quid. Jpfterioram, cap. TcTt. 4».
Scitniig pto^ , dicit fcientiam propter quid ifi certiorcm fcienria^«»
Certior autem fcientia
illo.
pterquid
eflc
^KM fequitiu: artificem efte magis Icientem, quam expertum. Deiiade cum didt :
Vnde (jr
architeStores (ircaquodlihet qut-
dem huiufmodi honorahilioref ,(jr magisfcire manu artificihus putamus (jr fapientiores^
ibi.
&
ctiam obuiarc, fcilimagis arbitramur arte. id
quam experimento,
& ipfos
artifi-
caufds- fciunt.
«J
Jlli verofiiut
quadam inanimatorufnyfaciunt quidem^non fcientia autemfaciunt
qua faciunt ,vt ignis
quodexurit. Inanimata quidem igiturnatu^ ra
expcrimen-
quantimi ad opcrationem,
,
;
:
quiafa0orum
if Ji-
qukm iJiftp. tttt.
magis fdens expcrto. In ifta rarione f]c proccdit quia primo ponit rarionem. Sccund6 exponit cara per umilc, ibi ynde architeilores. Didt ergP qu6d hoc autem , quod diif^um eft probatur «juia hi quidcm,
tan-
,
Comparat experimentum ad artcm penes cogmtionem.Circa quod duo facit, nam prim6 po-
,
fcd ar-
^artifi-
opinamur
tjuam magis fecundum fcire faoientiam omy niafequentem^
ftir»
:
Artifix *fi magiifcinu,
<jtti4.
quam experimento ejfe arhitramur,
fysfitMmad fcire,
quia fcientia propter
,
rifex habct fcientiam propter. ejtud
nouit fblum
ees expertisfapientmes ejje
qttia
& ccrrior fcientia quia
tem tantum cjuia
:
prxdicato
fciens
:
& propter qHid,e^ magis fapicns & fcicns
illo
homo ; ergo homo
flib illo
caulam
Amplim autemfenfum.
:
intendit talem rarioncm
accidit inferius fu-
!crate,& Socrates eft extra rationem eius. Simili-
tes efi
jmma panc
Hic
acciditquod pracdicetur de So-
,
In
Socrates ejt homo;
fft fpecies :
edjpecies
fci?ns fip}Hm.tettia. ibi
eft fpecies.
p?riori : quia Ijon^ini , vr
quod
Probat di(9am prxcminentiam tribus ratfonf-» bus : qiurum fecunda ponitur ibi : Et omnino
quadam vttttmquodque herum
fed manu.
artifices
faciunt^
propter confuetudinem^
quihus efficitur^ vtfapientioresfittt quidamt non quia peritiores fint in agendo \ fed qui*
rationem haheant^caufafque cogtfo/cant,
otinamur effe fapientiores expertis : Sc reddlt caufam , tantjuapt pro quia magis fecunditm id ^uod efi fcire amnes fequimur fapientiam ; vcl
intendit talem rarionem furaptam, a fimili : ficut
^cundum
fe
(es
aliam iiteram
idem centingit
:
tjuia
magis fectmdum
fcire fapientiam fequentemM cik,
fpeculantcm,o»»«w, id cft,vniuerfalia,qux dicuntur omnia,ratione continentix : fi ergo raagis cft fciens qui confldcrat vniuerfalia
confequens
;
jutificem ?fle fapientiorcm experto
negocieturcircfi vniuerfalia
:
:
eft
cum artifcx
pxpertusauti^m
<;iz~
ca particularia. f.xctiit Mrs
ftfftrimitum Mf
trifntf'
Exponit prxdidbm rarionem pcr fimile :
&
habct ars architcdonica ad arterji manualem: habct fciens quia propter qttid ad fcien-» tem ^«»
&
fic fe
pientior,& fcicnrior ipfa anc manuali : i.de6 didturarchitcdtenica ab dp^ic , quod eft princM?s,& riy^yn
,
quod
cft ars
& propter quid
;
ergb fimiliter
quia,
fcien.s
cuiufmodi eft artifex , fapientiot &fcicnrior eftcxpcno fcicnte fbium quia rel="nofollow"> Dicit. :
ergo qu6d architeSiores putamt(fj4pi(ntiores , ^T nomlutrfs,& magisfcircdtci. quo^cunque goius
NotandiUTi qu6d in tribus proponit prxemiartis ad experimcntum. Prim6,quantum adfcirc fimpUciter , fl^ut pofteik probabitiur. Se-
fcibilp., ipjis artifieibus
cund6,quantum ad obuiarc aduerfarioin difpu-
rantibus. Et ratio huius eft
tando. Terri6 , quia ars cft propinquior fapienti*
zttificesfciunt caufas,
quki cxpcrimcntum
^''*''«*7 : illos autem,id eftmanu opeputamus '.ftent quadam dc .»ft^(ro tnant- pi„fif„,\^ matorttm ;facinnt (»im : ffd qu^faciunt incei- tifieikus wu^, gnitafaciunt, quia caufam ignorant, qucniadmp- ntKtlHw.
nenriam
nam com fapienria fit d? ; vniucrMifnmis,vtp6ft dicctur afs qux confiderat vniuerfalia , magis appropinquat fapienria:, j
quam ria,&
quod
e3?p<:rimpntum ,
non vniufrfalia
:
confiderat fingula-
& quia fapicnria eft npbi-
liflima fcientia,vt poftdl dicetur : ide6 ars cx
nobilior oftenditur
quam experimcntum
quod propinqoiu»
cfl
npbifiori
,
:
nobilius
hoc quia eft.
Peinde c6m didt
manu. ideft,manu Ppe,
^«»4 architcdonid
& propter cfuid fadtorum,
id eft,artificialium rantcs
dum
inanimata
:
vtpuca citm ignis
exttrit
:
ignis
autem comburcns ignotat cauum qi^c con\buSed ne aliquis crederqt ommno (imile efle rit. dc adlipnc i|ianimatorum,& manu artificum,fub; "^am inanimata faciunt vnwntjHodque horum.qu* faciiit natura quadam, id cft,quodara imp^tu, neceflitate luriurali per hoc diflinguiinttir ab agcntc a propofito ; (ei,
iungit difTcrcntiam
.
Hoc autem
efi j
ilHvero non
quia hi quidem caufam
quidem enim fciunt ipfum quia \fedpropter quid nefciunt, iUi autem froftir ^uid (^ caufam cognofciunt
fcunf.
,
>
ei^perti
&
:
&
nfanu artifices faciunt quxfaciunt per confuetH' dinem : quia pcr aliquern habitum acquifitum per confuetudinem ; quodnon eftdicendumdc uunxmatis, £ftergoumiUcudointcripanimata«
&m^ia
:
;
Summ^
Cap. I
I.
Sc manu artifices : quia vtraqQc operantor abfque
cognirione cauik
nam
;
inanimata opcran-
ficut
turordinata in finem^b aliquo agcntc fuperiori; Cic
& manu artifices ab
aliquo fiiperiori artifice
architc
Vndc conclodit intcn-
tum, quod ex diSlu fatet qu6d non funl fapien-
fccundum pradHcos , id cft, operatorcs fecundum pracHcos, idcft,fcamdum opchabitus,quales funt cxpcrti ied fecimdum
tes aliqui
€lTe,vcl
ratoris
:
cognofcunt
,
Notandum quod
>ffi mrthitt'
ft (^
prindpalis ars
jtt*
fitnie»
-vnA*
iicatufi
quod
ri)(Vti,
eft ars
fm}tTMt tUiis
&
quod eft princcps , dicitur autem prindpalior,
&
quia opcrarionem principaliorem habet , impcrium refpofhi alterius. Exemplum, aliqua opcratio arris ordinatur ad materiam difponendam, puta CaqwJtaria dolans,& difponcns ligna,quac aliqua ordinatur ad formam induccndam,puta illa,quz componit ligna,& indudt formam nauis : aliqiu prdinatur ad vfum fa(fbB nauis,puta Naurica , qua: nauigando vrinu: iam fadlta. Prima poteft did nauc conftmda , dolariua. Secunda manufadriua. Tcrtia vfualis, habent fjp fic per ordinem quia prima cft infima,& ordinatur ad fecimdam, vf adfinem,& vt materia ad formam ; quia ipfa imf)onit necefll-
fimt materia nauis
Art srtlnttStnit» vt
5
:
&
&
:
tatcra fibi
ficut fotn^a matcriac,
:
funt ad finem
:
vnde fecunda
& finis his qu* archice
eft
nica refpedu prima:,& impcrat primaj.Na manufa(flor iraperat doiariuo.vt fic,vcl fic,dolet ligna,
fecundiun quod
fic
jiauis inducendam.
,
vpl fic,funt apta ad
quia
:
fbrmam nauis nouit quia
ftilicct
,
,
vt
fic, fbliira
dolanda funt ; fed caufam fropter raodo fecunda ordinatur ad
fic
efuid ignorat. Simiii
terriam cur^iaE
& tcrtia eft architc
refpe
impcrat , vt talem
formam in-
quia
fibi
ad vfum nauiganita quod ipfa manufaftiua, vt fic, fblum no-
ducat di
,
;
;
:
quia
uit tjHta
I
fed vfualis nouit propter efMtd. Simili-
&
ptdpofituin.
font docere,
czpeRi non ft«.
Deinde cum didt
^f omnmofcientujignum efl pojfe docere, fjgc artem magis experimentofcientiam
^^ effe
iffci
virtus ifHus rarionis confi-
exiftimamtu. Foffunt autem hijhi autem
perfe£lttm
efi
quandopotefi
:
anteccdens,quod
eft propofirio
allcgata.Rcfpon-
deo,non eft fa
Rcfpondeo qu6d propofirio
illa fallit
eft ita pcrfc(fhun
illimfrtftfi-
titau
^Mt-
ttirtrmm.
:
,
:
:
:
:
:
perfe
cxccpriohibus fupra!di(fhs.Deindc
cum
cum
didt
jimplifii
autemfenfuum
netjMi
vnum fam
pientiam efft ponimm^cum hispngulorum co-^ gnitiones tjuid
maxime propriaf»t;fed
de nuUo dicunt
calidm ifedquia
propter
vtpropter quid ignu
,
calidtt^ folumf/.
Ponittertiam raripnemquac fumitiu: a figno, Safmtuntfi
& probatur propofitimi nullumyff«yi»i , ponimus
:
quia nec vnum, id
effe
fapientiatn
cfl,
& fdcn-
:
mefunt proprit
cognitiones ftngulanttm.
vniuerfale vc fic
non cognofciciu:
k fenfu,
Nam
& idea
fenfus, qui func circa fingularia de nullo dicunt, ideft,cognofcunc propterquid,vt propter quid igniseficalidtis
fed canciim
:
:
qiua calidtts
cfle fapiens
&
,
efi
:
fi
vel fciens, pro-
propter tfuid
:
exper-
tum qui fblum nouit ^«i4,non propter quid ncgandum eftefIefcientem,velfapientem.Scdarri-
£ti,ciukm expcrri. Confcquentia patet,quiafcien-
niagis fapiens
&
:
eft
poflc docere
,
tjHodque dicitur ejfe perfeElum
fimile generare,
nam y
& facere. 4. Mcteor. Antecedens
cxpertus ignorat , idco poteft arrifex docere,non Scirc cnim eft caufam cognofcere,& ideo qui canfam fdt , poteft fucere alium :
& fcirc
: cxperri autem doccre non caufam ignorant qu6d fi aliis tradimt ea,quac experimento nouerunt , porenmt in eis gencrare habitum forfan opinionis , vel credulitaris : non autem fdentificum cumfdcntia
,
poffunt, quia
;
rex qui nouit caufam
,
& propter
quidy dicpciir
& fciens.
tunc vmtm-
tjMande poteji ftbi
probatur,quiaarrifexfcitcaufam,<^^ro^rfr^«j«^-
autem expcrtus
^^ ""
tiam quia fenfus non cft fcicntia nec capax fcienriac. Ec rario huius cft : quia his fenfibus maxi-
Ponit fecundam rarioncm, quac poteft fic formari arrifices poffimt docerc , non cxperri; ergoarrifices funt magisfcicntes,& magft pcrfc-
cognofcere
'ExetptitMt
quando Vnumquodqu6d ad qae tanc cft peifc^u^C. fui produdionem requiric caufam zquiuocam:& hoc eft propccr perfe(fhonem fic eft in Angclo. Similicer in vniuods dcficic , quando eft in po» ccnriapafliua tantum iapis enim dunis quan> tumcunque pcrfe
prer ignoranriam caufgc
-ddftt
,
Sed contra , crgo Dcus pofiet generare alium Deumfibi fimilem confequenseft falf"um,ergo
ergo fcnfus negacur
docere nonpoffunt.
ds fignum
IJ
propofirioncqua: colligitur.4. Mcteor.
talis eft ncceflaria
tcr in propofito artifex nouit propter quid eorum,qujc cxpeftus folum nouit tjuia. Ergo arrifcx eft magis fcicns , quam cxpcrtus , habetur
Artifieei p«f
in
& pro-
cxpedit propter talcm
lcd ipfe dolariuus
:
formam
Quod igitur ligna fic, vel fic,
dolanda,ficut manu^d^or nouit caufam
fter qttid
Notandum quod ftit
qvd^vnMmtjuodtfMe
>
Te«.f.
docere ntn pojfunt.
generare fUnfimtle.
ars architcdonica dicitur
ab «Vx*'
,
&
quM omnino
ob hoc magis fignum efifcientis ,poffe docere : concMpifcmus artem, quam experimentMm : quia magis fumus fciences per anem,quam pcr cxpcrimcntum ; vnde fubdit quod ht fdlicerarrifices pojJMnt fupple doccrc : ht autem fcilicet cxperri
& caufam:
fices.
«4
9
Dicit ergo
Poft.
i.
quales fimt arti-
qu6d habcnt rationem vniuerfalcm ,
& propter quid
pcr caufam.
fit
:
:
quam^ libet artem inuenientem vltra communes fenfus ah hominihta mirari , nonfplum fro-pter aliquam inuentorum vtilitatem fed
Primnm quidem igitur coueniens
eft
,
ftcutfapientem,dr ah altisdifferentem:Pluririhtts
autem repertis
adneujfaria exiftentihtts
trandum
,
,
artihus, cjr aliis
quidem
aliis
vero ad introdu^ionem
tales
iilis fapientiores ejfe
eftpropter id
quod
arhi-
illorumfcientitt
advfum
1«
&
Lib.
10
Metaph. ulir
ISVMMAKIVM,
ad voluptdtem neque
bui iftJHtutis^quanon
:
L
nd vfum mnfmt j 'Onde iam omnihas ;
4d necefitdtemfcientiarum refertafunt : c^ frimum in his locis vbi vacabant j vnde circa %y£gyptum
1
Mathematica
primitm
artes
Dc
inuentoribus Matliefeos tantura B'/«««i»,
quid alij dicunt. Arift. i Mct cap. 3 fcribit Pythagoricos , primos Mathell opcram nauaflc. Cum Nilus fajpius in-
rcfcrt
,
.
conjtiterunt
,
ibi
vacare dimijfa
^^
*li
eji.
ru-
'''
&
culatiua habet magis
tantura rationem fa-
Secundo adaptat illud quod dixerat ad hanc icientiam , de qua hoc intendit , quod propter hoc icilicet hzc fcientia meretur nomen fapientiz.
f''
Maihem»$i'*"*"'
undatione pofTcfnoncs confudifTct, ad
Poftquam dcterminauit Philofbphus , & diftinxit eradus cognitionis , in hominibus rationemparticipantibus , comparando artemadexperimentum,nunc facit idem comparando artem fpeculatiuam ad pradbicam. Circa quod duo fapt, primo quod didhun eft , oftendens qu6d fpe-
j^fs fpteuU'
ttm»
namque gens Sacerdotum
1-'"^]'^^^
pientia: , quia verfatur circa pdraas cau{as,& cir^
ca principia. Secunda ibi Cuim autem gratia. Prima in dao, nam prini6 facit quod didum eft. Sccimdo rcmouec dubium oriens ex pr«di
difccrncndas inuenifTe iEgyptios
pas
Gcomctriam
fcribit
,
Strabo
17.& Hc^
1.
Polyd. dc Rcrum inuent 1. .e, 18. Arithmcticama Phoenicibusinucn-
rod.
1. 1
1
.
tam , proptet m^rcaturam quidam puii Antiq. c. 3 id Abra,
tant ; fcd lofcph.
.
.
hamo afcribit, qucm etiam Aftrologiam ad iEgyptios tuliflc
aflecit
,
cuius inucn-
fccundum cum fuerunt
torcs
nepotes Ada:
Seth,
filij
a quibus recondita fuc-
,
:
:
iila fcicntia cuius habens meretur nomcn fapientis , habetur in maiori TCperatione,& honore inter homines , magis eft
cendit talem rationem
:
&
(apientia: c^izpropter
qmdvnHmejuodqtu tale
magis: fed ars vel fcientia fpeculatiua eft huiufinodi rcfpedu adtiuarum pradicarum ; crilbtd
go ipeculatiua eft magis iapicntiaquam pra^ca: Minorcm oftendit in littera diccns , quod conueprimum, tanquam dignum hono, illura qui inuenitquamquivltra omnemfenfum id cft in-
rtiens efi mirari
re, inuenientem y id eft
uis artem
,
&
,
gcnium alioruin hominum , quarit , fcilicet cau.
las
rerum
& quamcumque ait€xn,non propter v(i-
litatem vit£ eft
:
tribuitl. ^. fcdl f.Phoenicibus. dequo Polydor c. 17. Quod dc Atlantc dici|:ur,merum figmentum eft. Tubal filius Lamec fuit pater cancntium cithara , &C. organo Gen 4 Quinam vcro poftea,ar-r tificiosc Muficam, prim6 compofucrune
fub
litc cft
,
de quoPolyd. fupra cap, 14.
Mulca de his vidcri pofTunt apud Zuingerum in Theatro^vol.y.l.^. & Lacrc. dc Philofoph.
vitis
fed propter ipfum fcire iblum,quod
proprium fbeculatiuac
:
ille
inquara
admirari,qui nc facit vt fcilicet fapiens
dignu? ad inuc-
Notandum qu6d
eft ,
vt dicitur,
quod
in itgypto
8c diftinguens ab aHis,
dotibus, rclinquentes occupationcs aUas
rerum adinuicem
fas
talibus artibus repertii ,
&
:
:
fed
pertinentibw ad
aliis
necejfariavitt, quales iunt artes
mcchanics ,
aliquo modo
aliii
,
omnes
praiticae
:
&
vero perti-
nentibus ad introduElionem in aliis icientiis
qua-
j
omncs fcrraocitiales,vt Logica,Grammar tica& Rhetorica , in omnibus , inquara , talibus iam repertis femper tamen Jpeculatiuos arbitranles funt
dumefi
ftas prius repcrtas fcilicet
qui habent artes dipropter iUud quod iUorum,
ejfefapientiores :
fpcculatiuormn, velhabentiumfpcculati-
pertas
,
propter ipfum fcire tantiim. Deinde
,
vt
fcicntias
illas
fpcculatiua:
pcrt«e ad aliquid iftorum
:
non funt
re-
Quodjpatet, quia fpe-
hominum vfus
& fcicntis
ideft,in 6.Ethic.
& in c/£gypto primo fubfiiterunt artes
repertae fttnt
Sacerdotibus,qui conceffi, miffi fimt ftudcrc circa
iufmodi fpeculatiua
Mathematica.
& di-
hu-
potcft oriri ex praedi-
erat noraine artis,
&
& fa-
n? quis efte quafi no-
quafi indiffcrenter
:
,
PiBum
eji tjutjit differentia
ar^
^'& '"^'
tis,&fcienti
Arift.6.Ethic.difHnguit ha- «"*''**«»
Notandum,qu6d
intelleduales, qui Cimt fapientia,inte/le£tHSy
fcientia,prudentia
Matbematica^aam prim6
artu
fit
drftmilium gencrttrn
:
inquib.usprira6 ftuduerunt horaincs circa vfide
cum dicit
hoc idern fignificare mina fynonyma. Rcfpondet , quod in moraltbus^
bims
talia,
,
Rcmouet dubium quod
culatiua: fcientiae,prim6 repertae funtin his locis,
,
vel ad in-
di6ium ejt.
putaret
in aliis
ad dclcftationcra ordinatas, vt fbrte func fcientiz de lu;
,
In moralihtts qnidem igitur qua f^fcientiA dtjferentia
vel ctiam qua:pcrtinent ad voluptatera;quod
dis,vcl huiufhiodi
alias fcienjias re-
feruiebant. Et hoc eft /tgnum, quod Mathematicae, & aliae fcientiae fpeculatiuar, non funt repcrt;? propter aliquod illorum ; fed
pientiai
hominum
cxpcn-
n^m hominum
iam di6tum
ahquas
omnes
,
concefliSf
trodudiionera in alias fcientias.vel ad delcvtatior
ad introduBionem
:
dicit propter
poft
:
,
quae vel ad neccflitatera vrtae
^is:'quia
td,vel :
deputati fuerunt
quod probat per fignum quia omnibus ^»« vel pertinent ad necejfitatem vi-i
,
aliis repertis,
cft
dc populo accipiebant in ftudio
illis ,
uas fcientiaSffcienti* , qiwe funt fpeculatiuae, non funt ad vtilitatcm vitae rcpertas : fed proptct ipsu fcire
'7
prius imients fimt artes Mathcmaticae a Sacer-
ideft, fciens differcntias
niendura caufas rerum ^*-*
runtincoiumnalapidea , quae adfidcr^ fpcdabant, nc pcrircnt , cum ab Adamo inrelligercnt omnia diluuio pcricura Pliniusloui Belo inucntioncm Aftrologios
cera, penes
,
obieda
picnria, intellciSfcus
dtum fpeculatiuum iefta.
& ars & difFerunt ab inui:
:
quia
tria
eorura falicct fa-
fcientia pertinent ad intellc-
, ;
&
diftinguuntur pencs ob-
Nam fapientia vcrfatur circa caufas altifli-
mas , quae funt principia enris , inquantum cns: llucprimae caufjE fint principia incomplexa , vt fubftan
"J^"*/*
:
Summ^ {vh&aisdx immaterialcs dignitates
&
,
maxime
monftrationan
, <JU2 dcinercdiuntur virtuali-
propofitiones
omnium
non fiibftantialiter, de quo
tcr, ctfi
Htu autem
Cap.
I.
fiuecomplexa > vt (unt
;
alias.
InteUe-
;
habetur
ibi implicite a fimili
fc
videnir
ficutarrifcxadexperrura : ideo connumcrat hoc intcrdida fuperius exprefla. Vlrimo concludit intentam conclufionem dicens .Quod quidem
(atur pirca conclufioncs
Nam fcientia cft habi-
:
Duo alij
Habitus lcilicet/>n<-
:
igitur fapientia
id cft
,
dentia,Sc ars pcrrincnt ad inteUe^him pradbcum;
Qzmo principaliter
(cddiftinguunturpenes obicftum quia fntdentia vcrfatiu: circa agibilia,vndc dirigit in pr*xim,
caufat,
:
immancns , non
quac cft 3.0do
tranficns in cxtc-
riorem raateriam. Ars cnim cft redaratio rcrum fa(Stibilium , vtpatetcx 6. Ethic. ide6 vdriatur circa fadibilia,& dirigit in operarionem,qu« eft
prima autem propric dicitur Secunda autem fadtio , ilia quaE fcilicct eft
tranfiens
cit
,
&
,
Mctaphyfica , dc qua
fit fcientia circa
cfl
(fuafdam
pnncipia^nantfefium efi,ex diiSis. Di-. ergo circa quafdam , quia nondum oftenf uro
quas
cft circa
quzcumquc
;
fed circa
quafdam
fimplicitcr,
flnt iilar.
SVMMiE PRIMi£
CAP.
II.
;
Exponitur
fapicntia: natura
,
& Mctaphyficac
di->
gnitas probatur cx ^ius dlcnriali
Deindc cunj didt
tranficns.
quia fic
qac demonftrarioncm ingrediun-
tus conclufionum.
aftio.
:
habcrc cxpenus ad habentem fblum fcnfiun,
fur fccundum fiibftanriam. Scientia autcm vjsr-
a£Ho
11
vcrfatur circa principia propria dc^
jnonftrationis,
e«M,
II.
Notandam,qu6d cxprefsc non Habetur i'n lir©. ra flmpliciter , quod expcrtus fit fapientior habcnte fblum fenfiim fine cxpcrimcnto tamcn
fpcculariuitate.
10
Cuius autem grdtU nunc fermonemfdci-
mus , hoc
eff
,
circaprimas caufas
,
(^princifia exiFiimant
emnes. ^ltttfbyJUa 0fi
etre»
pn-
Ponic fex condiciones fapicncia; , quas
omncs pcr ordinem oftcndirconuenirc
Quod dixerat,adaptat ad oftendere ex didis
,
quod
ptopofitum , volens
fcientia
Metaphyfica,
nomcn fapienrisjverfeturcircacaudfprmttia. quac mctctur fas,& circa principia. Et circa hoc duo facit. Pri-
inde concludcns ipfam , debere {apienciam nominari. In ^ccra parce huius capicis, qux cft fccunda pars
Mecaphyfica:
mp ponit intentam conclufionem.
principalis huius
nuit cius probarionem
oftcndicur dignicas huius fapicnciac,
,
Secando, inQuareficut diBum.
ibi.
Didt ergo , quod illud ,
cuiiti
nuncfemu-
gratia
nem, ideft,confiderationem,/4«>»«*,de pra:di(9as eft hoc,quod intendimus, folicet quia Metaphyfica,qu2 cft nominata fapientia , videtur ejfh circa primoi coHfat
& priacipi^.
,
K^rchitechr autem manu autem magis aSiiuis,
artifice
igitur fapientia
circa
(jr
,
faSt^principiafit fcientia Innuit talcm probarionem gis confiderat caufas
,
j
(pecula-
^uod quidem
tiui
,
:
quafdam cattmanifefum ejl. Quicumque ma-
& principia, (apientior di-
citur ; crgo {cienria,qu2 cft iapientia
confiderat
,
caufas,& prindpia. Tenct autem tia in virtute iUius
maxime
& magis ad magii
,
ftmpliciter
dicerctur
Maxims
:
ergo terra
:
& eft
fimilis
:
:
illa confequcnfwut maxime ad
ita Jimpliciter aei
modus arguendi
Quod eft magis
terreum
,
ac
:
fi
eft grauius;
eft fimpliciter grauis. Similiter,
confiderans caufas magis eft fapiens pientia fimpUdter confiderat caufas
;
,
magis crgo la.-
& prind-
Antecedcns autcm iftius confequenri2,qu6d fdlicet tjui magii confiderat caufatfapientior di-
pia.
citur
ofVcndit Ariftot. indu
,
diQum
dic^s
:
quM
expertm videtur e^fapiemior eis , qoi fcnfiun habent fblum finc cxperimcnto artifex enim fapientior efl expertis , efipriiis
,
&
:
intcr 2mf\ces,arcbiteQw, idcft.h^ens fcicntiam
architcdonicam nuali
,
qui
,
cAfapientior ipfo artifice
cft inferior
eo.
ma-
Speculariuas etiam
fcicnris funt magis fapietes ipfis actiuis pradicisi
Et
rario huius cft, quia
ifte
magis confidcrat caufas,
qui fapicnrior dignofdtiir,vt patet cx
didtis.
fcili-
vbi in principio diftin^ius nocacuc.
QVoniam autem fcientiam hanc quari^
^^
mu^circaquales caufas^^ circaqualia principia ,fcientia ,fapientiaft
^uarefcut diStum eji prius , expertus quod (juemcumque fenfum habentibus fa-^ pientior effe videtur , artifex enim expertis,
ficut
primas parcis prologi,
cec Mccaphyficicex cius fpeculaciuicate,
Dcindc cian
dicit:
f.To. c.1,1.
SrMMARIVM.
nominatam /apientiam
tjuia
erit
,
hoc vtique
confiderandum. Si itaque accipiat aliquis
exifiimationes
ex
fortafiU
quas de fapiente habemusy
,
his manifefiiusfiet,
Diccbatur fupcrius,qu6d ad oftcndendum dignitatcm huius fcicntii cx eius naturali apperibilitate,intendebat Arift. facere talcm rarioncm;
Omnes homines natura fcire maximam fcicnriam maximc fdentia Metaphyfics eft
defiderant
defiderant
maxime
;
crgo :
fed
faenria ; crgo,
&c. Declarata ergo prima propofitione: Otnnes , &c. in qua maior rarionis vinualiter conrinetur, nunc inquirit minorem,fcilicet,qu6d fdenria Metaphyfics fit maximc fcienria. Ad cuius euidentiam fciendum , quod fcienria f^J*^^•*?"• maxima dicitur , qux cft de maximc fd bilibus; ^^ maximc autcm fcibilia dicunnir dupliciter , vel quia prim6 omnium fdimtur , fine quibus non homines
poffunt aliafdriivel quia funt certiffiraa cogncvlcibilia
fdentia
:
vtroque
maximc
autem modo confiderat
fdbiha.
Nam
maxime
ifta
fcibilia
primo modojfunt communiflima,vt ens,inquaD-
tum dns, &quscunquc fequuntur ens , inquantum ens. Maximc autem fcibiliafecundo modo, funt principia,& caufa:;quas tanto fimt
fecimdum
quanto funt priora:ha:c autem fdetia confiderat dc vtrifque,vt patet ex prima conclur fione huius prologi. Virtus ergo huius minorix ftat in hoc,quod Mctaphyfica eft dc maxime fd-> bihbus, quod Arift. intcndit oftendcrc in hoc loco ; quod fadt tali modo. Quia fiipponcndo, fe cerriora,
qu6d ifla fdenciafit fapi€tia,probat qiiod fapicns vcnetm
;;
:
Mfuphyfic* f*"**xtme
jo
M.
I
:
Metaph.
&
per confeqaens verfcmr drca majdmc (cibilia, Mctaphyfica , cum fit maximc Gipientia. Circa autcm hoc fic proccdit , quia prim6 mouet mo-
j^^
inueftigandi
didam
Secund6
veritatem.
iuxtaillummodum exequitur de
intento. SecunPrimttm itaqHt .Yixcix. evgo,eiuo»iam , pro quia.quod hanc fcientiam ejUArimtu , quae fcilicet
daibi
drca «mnem , id eft, circa quamcimque fcientlam magis poteft diccrc , id eft, reddere , & affignare qusruntur , caufas eorum , qua: fciuntur , per confequens poteft magis doccre, Quintam
diate eft conclufiun
cdufM,&
<juales
confideranaum
;
tjualia
immecirca
eft
qHoi
liis
reddttt
rei
c»ufam.
Etfcientiarum autemea qudfuiipftus cau-
fa &fciendi gratia eligibilis fientia^quam
his fiet
manifeftum
,
icilicet
& &
veriatur circa
communifRma
maximeicibilia.Deindecum
Et
qu« etiam
,
func
quod fcientiarum
eft
prtmum exiflmamus fafientem i
cmmamaximefcire^vtcontingit:Accipimus
id eft cjudt
,
de numero
per fe
eft
,&
gratia fcire, ideft, propxer ipfum fcife magis acmagis eft fapientia, cipimus cfl^ fapientiam
,&
quae eft circa fpeculatiua
contingentia
,
i^iquid tale
.:
§luintM,
quod fitprtpter ipfum fcire,
& nm$
ptoptfftliftd.
quam
,
illa
quae eft circa
id eft,quaE poffujii; eupnire con-v
tingenter, puta vitse necefntas
,
vel deledatio, vcl
vltra fcire extendunt fc
enim
talgs
ad aliquod aliud
dici{
,
fcientiarum eft magis fcientia ,
ficuf flmt /eientiae pradicje
,
enim fpeculatiua cft
icientia
Itaque
ef.,magis eftfa-
euenientium gratia,
(jtta
pnncipiafit hdcfcientid
hoc modo , fi aliquis nmnerando comprehendat communes exiftimationes hominum , (juas hahemtu de fapiente, nam per hunc modum patebit , quod fapientia verfatur circa prima principia , proprias cauias , quje fimt maxime fi^ibilia , etiam quod
vide ad
,
ponic ibi
fapientia,c^x eft Metaphyficamoc wn^mfortaffis
Jjunctex q.
&
&
ditio
promftius «•
:
con/ideratcaufiis& principia,vt fiiperius
ex
,
;
Lib.I.
11 'vtrfaturcir-
:
:
volita propter fcire,
fi eigo talis eft magis fapientia;&:habens eam magis fapicns,pcc locum i
noij propter uliud
??
:
Coniugatis, Sexta patet
ibi
^nim non finguUrem fcientiam eorum habeffttm.
Ponit aliquas condftiones conuenire ei
tp Cortditicnes
faftenttsfunt •''**
,
qij6d
& communillima & & principia,& oftenditquodcon-
coiifiderat maxime fi:ibilia,
pnnias caulas, fidcrare
maximc
fi;ibilia eft
QU3E eft Metaphyfica
lecundum qu6d
iex
,
:
&
eiufilcm lapienti«e,
diuiditur jfta pars in
ibi
:
Toftea
ficut decet
vel
,
,
;
cum illa fijit infinita , qus intelle£hi capi
^^^^^- Pnma crgo
conditio lapientis
noij
omnia, vt contingit, {cilicet in vniuerlali , vt poftea diccmus. Secunda ponitur ibi
omnium ejt
commune-.quarefa'-
eftcog-
nofcere diffi'ulia.
Et
eft
qu6d hanc fapientiam accipimus
is
:
fiii
qui
,
intelle-
non autem ponimus' fapientem potentem
fcire ea , qiix Ipuia fint omnium communiter ad cognofcendum •.fentire enim •.'idtiiy <;ognofcere fenfibilia commune ef} ommum quare facile eft ;
&
non fophon , id eftj cognofcerc , noneftaliquidpcrtinensad fapientera, vt Jic IIlud ergo eft prpprivim fcirp fapientis , quod non illa lenfibilia
:
cognofcitur leuitcr k quocumquc.
Tprtiam po-
,
Tum
ftt
certior"de
his quA nopit
,
certiorem.
^
bis,qiia:
norunt.
Quartam ponit
Et magU caufam dicentem fapientem circa
^' ^^ ^^^^
iVLuvn.
^'^*"''''
quia ipfum fapientem onon ordinari. Tum fe-
&
hunc non oportet ab alio
,
hoc/kaderi minus fapie»-
tem.
Notandum , qu6d mul^tesfunt
in artibus mechanicis fa-
^(
qui prxceptis fuperionim arti-
illi,
ficum obfequuntur, &iftiimperantcsarchitc<9:o,
faiT} alii?,
& fapientcs dicuncuif
proptcr duplicero cau-»
,
di£bm primo qu6.d ipfi non :
fedpotius cconuerso
:
OTdinantur db
quiaars famularia or-
dinatur in fincm fiiperioris arris
ccorHierso
:
fjt^t ars naui-
nauifaftor enim creditipfi nautjc,vcl
:
gubernatori nauis beat habere nauis
opinionem dinari
;
:
fcilicet qualem formam defecundum autem fommunem
,
non
or-
quare
talis
fapienti competit ordinare
perfuadere
non
perfuaderi
:
magis fapientia famulajite:& per coneam magis fapiens. Vltiirio concludit qu6d huiufmodi tal^ acceptiona habemut communiter defapientia dffapiente. Exomnibus praemiflis potfft coljigi vna talis defcriptio
accipimus fapientem
qui
,
,
.
-f-
fcientia eft
&
:
Quodcft quiomnia nouit ficut ccrtimdinal jter ;
& per caufam qux-
tens aliis,& etiam ordinare. Deinde cum dicit:
Jjlorum aut hoc quidem omniafcire vni'
necejfe ejt
:
hic
Probat
citSlas
maxime habentiinejfc^
enim nouit omnia alitjuakter
fi;x
nefiriiftiM
decet, fapiintM.
fubie^a, ,
.
fequens habens
uerfalcm fcientiam
emnem fcientiam ejfe. QMnrta (m-
ttb
iexta^e^)i4
id ^'i*''^ »«»
ibi
qH»m
*i>i.
effe ,
rens ipfam fcif ntiam proptpr fcire,perfuadere po-
Et eft quod illum accipimus fapientem, qui eft ^^^^^'^'^^ ^^^, cpx nouit, quam fint communiter
^)
,
,
quia fapientem
TI& definibilia
Ttftia quod
,
digiiioiem famulante
,
primo
fuaderi :fed magis
fapientis
nit ibi
i^dhuc
id eft
,
&
quod illum ponimus {apientcm
potcft c6gnofi:ere difficilia ex ingenio {k
de fapten-
fadiua ordinatur in finem vfualis. Secund6,quia inferiores perfuadenmr a fiiperioribus , non
cile^^nonfaphon^ idef;,fapiensefi.
tiit'o
cundo
res
Pofea diffcilia cognofcere potentem , nec leuia homini nofcerejjunc dicimusfapientem. Sentire enim
tot
eft,quamilla,qu:Efamulatur,quod probaturex duobus,
eft firire
Pttfni*.
^tcmi* con^
eft
portet ordinare alfos
,
non enirn accipimm hahentem fcien' tiamjmgul(trem omnium hocenim eftimpoffibi-
tis eft ftire
Et
cipimtu fapientemfi;ire maxime
le,
(^
,
(^ fapifntibus habemus,
principaliorem
:
vt contingit
fufien-
:
demigiturexifHmationes ti4
T^r-
difficilia.
:
:
tlitio
nam hunc ab altero;fedab hocminus fapientem perfuaderi, Tales qui-
Aihuc certiorem. Quartaibi Et magna, Quinta ibi Et hanc fcientiarum. Sexta ibi: Et prtncipaliorem, &c. Dicit ^rgo quod primum actia ibi
een-
:
oportetfapientem
fex tales conditiones narrac
de (apiente. Secunda
Tnm*
Et principaliorem fubferuiente magisejfh fapientem non enim ordinari ,fed erdinare
conditiones oonuenire
ei,
qui
:
:
Summ^ &
Cap.
I.
«mCdcrat cormmmiflima & maxim^ fabiliat , fccundum quod di(ias iex
qfti
diuiditur in fex
conditione$probat
ne , quo
Quinta
ihvtdlis.
Mdxime
:
:
& procedit ordi-
:
Secimda ibi
poiuit eas fupra.
fimt, Tertia ibi ibi
tali inefle
:
Scitntuintm.
Quaru
Et
&
ibi
:
Primo ergo
vero,
Sed fere ibi
Do-
:
oftendit,
qu6d
libus.
:
intcndit talem rationem
modo fubiefla ei
Sciens vniucrfalc
:
;
omnia. Didt crgoquod iiionm didbi runc , primom eorum ialicec , omni*
mdxime vnitterfk, illi qui nouit maximc vni-
fctre neceffe tfi ineffe hahenti
lem fciemutm uerfale
hic
:
,
id eft
enim neuit fttbieBa
,
conicnu
id eft,
Scientiarumvero certipma funt, qiu ma-
xim< friorum funt : nam qu^funt ex fauci»-
fcit
crgo /ciens maxirac v-
niuerialia, (cit
quz
& So& fic de mulris aliis Mathcmatica-
inicrpofitionem terrx intcr ipfam,
lem,
qui condderaf cotnmunia»
aliquo
ccrtiora, vt dc cclipfi Lunar, qux finc rcpugnanria poffcc efle ab alia caufa pra:tcr
Scxta
& vniuer{alia4neft primaconditio (apientis, qua: cft fcire omnia & ci,
iiib vniuerfali.
II.
pinqniora fcnfui;in mulri? camen funt in-
fcire.
nefcere
:
:
rihtts^certioresfunt
hU qua ex additione di,
Probat teniumindle
rem,&
fibij fcilicet efle ccrrio-
radoncmiQuanto fdcnriz tanto funt ccrriores fed fcieittia de
intcndit talem
funt priorcs,
:
maxiroc vniucrfalibus funt priores naturaliter; crgo cerriorcs,& pcr confequens habcns eas cerProbat autem maiorem
rior eft.
mtrfttUetg-
habent ex additione ,Jicut jirithmetica cft, Ceometria.
nmmut
€m»t*»t»fmk
in potenria &: in tur
quod didhmi
communi iSctx hcc confirmaeft
,
in conclulione przcedcntu
Non enim oponet quod
qui nouit vniuerfale,
,
(ciat
omnia
modo vt
in parriciilari
conringit
,
:
fcd
quod
fciat
vt (xpius diccbatur.
aliquo
Deinde
texrum
eft
q.io. Ub,i.
Feri aitfem^ MffcilUmAfunt homiftibui
ad cogrtofcendum , ejudmaxime funt vniueT' falia^riam fenjihusfunt remotifsima.
Probat quod confidcrarc definibilia eft faintendit talem rarionem : Nam omnis
pienris,
&
noflra cognirio oritnr a fcnfujergoquic magis diflant ^ fcnfu,diffidliu$ eft attiiicerc per cogni-
Qoncm
:
fcd.
quia cum
maxime
vniuerfalia funi huiufmodi:
flngularium
quanto vniucrVmmorfaUa falius , tanto rcmorius a fenfii ; crgo vniuerfalia fmmidtfeiU* funt difficillinia ad cognofccndum ; pcr confcadugmfttmdmm^qma- quens illi qui confidcrat commumffima , &: mafenfiis fit
difficillima,
ccns
:
& de iUararione tangit virtutcm di-
S^fere
td funt dificiBimA hominihitt
co^nofcenium,tpi4, maxime funt vmuerfalia talia fum remmiffima kfenfibtti.
attti^fica e/H»ftttr. tifma.
;
dd
nam
cft circa difficilliraa,eft
incenifHraa
taphyfica eft circa diffidllima cft
,
; fi
erfro
Me-
crit inccrTiffima,
contra terriam condirionem fapienris.
Rcfpondco, qu6d fi rario condudar vnifbrmiter, non condudit quod Metaphyfica fit incerta iii fe;fed ficut vniuerfaliffiraa funt diflSdllima fcilicet iftscaufac prim^ vniuerfalcs , dc quibns lo-
quitur/unt
difficiles
nobis
:
fic
& fdentia. Con-
hoc quod didtur ; quodfcienriaeftpercao~&m ; didt ctiam ouod caufse , prindpia qu2runtur , ergo non funt notscaofk. Refpondco, tra
&
qu6d illa principia non funt nota ; ait
fcd funt nohis
&
tamen in fc fuilt nota ccrtifnma ; idcd Philofophus xfere. Dcinde cum dicit
quacfita
:
SrMMARIFM,
,
Vuit qu6d Mccaphyf5ca,ytcfl nobis a-
& iDCcraor,do-.
bis ilifficiUs,
*"^ lcicntiis diffaciIior,ita
ncc pcrucniamus ad cius principia & corum vim capiamus;tunc cnim,non folum in fc,fcdcciam nobis,ccrtior cfl-aliis fcictiis.dc quo vidc Dod-hic q.3 .& ibi Scho-
lium quartura. Expcrientia conflat,
,
qua fe ccrdor
ha-
fui fubiecti fdbilis
bendam, pauciora confidcranda requiruntur:quia
&
ccteris paribus , iacilius , cerrius cognoCcuntur pauca , quam plura ; vnde fcicnriz fadiux
pra^cx
: quia habait multas Sdentia ergo illa,quz Satwti* ^pu •fc habet cx addirione ad aliam,& pcr confcquens /* hmittjyer plura confiderat , eft inccrriot : quomodo fe ha- *^'»»*m '^ DCt Geometria ad Arithmeacam:ficut paret conj^^^^ fiderando ea,qux acdpiunt , qux confidcrant,
incertiffimz funt
circuitiflantias confidcrarc.
& & vnitas. Nam pun-
vt prindpia, vt funt pun£his
6his addit fupra vnitatem fltum
,
vel pofirionrtn;
idco quantum «d hoc Gcoroetria rat
pun^him ,
quje confiderat vnitatem.
habcnt fdentix inferiores fcientias vniuerfales
;
,
qax
confidc-
quam Arithmetica, Hoc autem modo fc
incerrior cft
,
&
,
ad
parricularcs
quia fcmpcr fubie
fcrioris addit aliquid ad fubiechim fuperioris quicquid fit illudUliie fit difFerentia eflentialis , fiue acddcntalis. Sdcntia crgo qux confidcrat dc
taphyfica, eft ccaifnroa
dc cuin
Mc-
oraniom aliarum. Dcin-
dicit
o^/ vero dr doehina
,
tjna
caufarum efi
ffecuUtrix^magis'.natnque hidocentyqui caU'
fas defingulU dicunt. Probat quartum inelTe
fibi , quod eft pofte docere,& redderc caufam de quxfiris,& intendit talem rarionem : Illa fcientia cft magis potens do-
cerc,
qux maximc
cft rd
caufam cognofccre cx
conlidctat caufas i .
:
Pofter.
farc cnim
& pcr cpn-
&
fequens ille poteft alium doccrc , facere fcire, qul caufas nouit;fed fdcntia qux confidcrat vni-
&
, confiderat maxirae caufas , prindpia omnium,qualis eft Mctaphyfica ; crgo &c. Dicii crgo , quod illa fdenria efl dodhiimis, id cft, do«Jbix qua magis elf fieadarrix caufarum: nam
ucrfalia
:
flcfadiii.
*3
eis ,
tanto aliqua fcicntf a cft ccr-
quanto ad noririam
iBi dpcent alios
Vt Metjpfcy
quia fdenriae,
ente,&: huiufinodi conimunifIimis,qualis eft
Scd contra dida hic arguiturnam fcicnria quae
quod
Notandum, qu6d rior
,
jdme vmuerfalia, ineft, cognofcerc &confiderare
:
epiafunt ex paMcioribiu^certiora funt
&
cian didt
11 ki hanc
Ma-
theraaricaUa cfTc nobisfacilioTa^qui? proScoti Oper. tom. IFl
ptimo,
cuntur, vt K^rithmetica Geometria.
Notandum ,qu6d qui nouit vniuerfalc quofm»fftmvm. danunodo nouit contenta fub vniucriali , {ciliccc Wffich
Ai.
''*°*'
cft, aflignant.
,
qni dejingulis caufat dicunt
Dcinde
cum
,
id
dicit:
Et nofcere,&fctrefuigratia,maxim€ ineji fi,qui maximefctbilis fcientia:naque quifcire
frofterfe defiderat^ iffam
maximefckntiam
defiderahit\tale autemejl qua
maximefcibiUs:
Maxime autem fcibtliapnuifta (jr caufa, na frofter hac ^(^exhis alia dignofcunUtr , <^ m$B hdcferfubieiia.
B
Probat
:
:
Metaph.
Lib.I.
14
Probat quintum rationem Lilibus
,
j
inefle fibi
Scientix
&
,
maxime
,
fci-
quaerurrtur propter feipfas
maxime
pon propter alias
fed fcicntiat
:
boiium
intendit talem
quac funt de
,
&
quae funt depri-
,
&
principiis, funt de maxime icibilimis caufis , bus ; orgo , &c. Maior patct , quia ^«» dejiderat
fcire propter fe,magis fcire maqis defiderat : fed maxime fcientia cft dc maxime fcibilibus ; ergo
maxime defideratur , &quzritur propter fc Minor
probatur
fic
alia qu3eruntur
,
fciuntur
bilia: fed percaufas
pimtur
,
pia funt
per quae
illa
:
&
,
&
,
& non econuerso
;
,&
fcire fni gratia , id eft gratia aliorum contingentium ,
tere
^ux
eft
maxime
inefl ei, ,
quia
,
qaae prima prtncipiafunt ,
&
ex
,
&
,
& caufe
,
primis principiis
eis
qua: funt fubifjdta
caufis
,
& non
,
:
&
illi$
econuers6.
dicit
prittcipalis
fcieatidrum
^ magis principalis fubferuiense,
,
qu^t ceg-
caufa funt agenda fmgula : hoc autem efi honum vniufcuiufque ; atque id quod totaliter efi optimum in omnindtura. ttofcit cttius
Probat fcxtum
incfTc fibi
&
,
intcndit talem
rationem : Illa fcientia fc habet ad alias , vt arprincipalis ad famulantem, quae chitedonica , confiderat caufam finalem , cuius cau«i agenda
&
fimt fingularia : fed prsedida fcientia , quas fcilicaufis, eft piincicct eft de primisprincipiis ,
&
palis
f
& archi£tetonica
rum , &
refpedu
per confequcns habens
lamfcxtam conditionem in fupradiftis
:
na^iifadtiuam
ad feruilcm
:
,
nam
omnium
illaiB
fapientis.
yt principalis
,
Maior pat?t habet ad
&c arcJhiteilonica
&
nam confiderat finem eius ,
cat,quiaip{aeft
vrilis
alia-
habet il-
,
fcientia vfualis fe
cipitfibipropter hoc,
prae-
,
,
tota natura, agit fcienria Metaphyficae 1. huius.
Ex dem
Tunc
,
vt pat^t
fcquitur iliapars
omnibus ergo qux dictafunt^in ean- ^J^^^^^^
nomen:
cadit fcientiam quxfitum
opor- quxft^.l.i,
entm hanc frimorum princifiorum
tet
taufarnm
effe
fpeculatiuam
:
,
fummum
nim bonum gf quod ctitus gratia farum
,
&
eter
vfia cau-
effe.
Vbi poftquam
norem'autem oftendit ex hbc , quia gratia cuius agenda funt fingula, eft bonum cuiufque , id eft, particulare bonum , quia particularis finis eft bonum in vnoquoque gcnere. Illud vcr6 , quod eft finis omnim-n, idHt , in vniucrfo, eft illud, quod eft optimum in tota namra , qucffi perrinet
&
enarrauit conditiones fapienr
& oftendit eas conuenirc ei
,
,
qui confiderat
;
xime
fcibilia,
funt elufdaii fcienria:. Dicit ergo
quod ex omnibtu his , c^us. di^lafunt , eft manifcfliun , quod in eandem fcientiam cadit , quod qutfitum
nomtn
efl
fcilicet
,
fcilicet
fcientiam
,
nomen fapientijB in quam omnem elTe
Theoricam, Ccilicetfpeculatiuam prtmorum princaufarum , quae funt maximelcibi, hoc manifeftiun eft , quanmm ad didas lia , fex conditiones fapientia:, quae manifefte conuecauniunt ei, qui confiderat prima principia , quod cuius Finh ejl vn(i fas : addit tamen , quod bonum , ex CMiln, /^ r n c n. J ^ ae numerq caujacaufa , id. cft , fims , cft
&
cipiorurp
&
&
&
•
ma
•
i
rum.
Notandum, qu6d apud antiquos finis non poIiebatur effe caufa
mo
:
ide6 ad
,
vt dicetur infra
,
remouendum hoc , &adoftenden-
dum, quod iftius
fcientiae
,
cuius
fcientia
nium
,
,
quae confiderat vniuerfales caufas
om-
hajbet ctiam confiderare vniucrfalem fi-
nemomnium quod ,
.vniucrfi,
eft
vt prasdidum
optjmum
in totanatur^
cft.
SFMMARIVM. Probat fccundo Metaphyficam efTc fpeculatiuam,hinc infercns aliis eiTc digjiiorcm, de quo fuse Doft. hic q. 7, 8,
&
Probattertio etiam folahanc inter fcientias cfTe
libcram
,
fcu grati^ fui acquiri,
qupd optime exphcat Dodor. Quart6
& explicat Dodor quomodo fic dicirur, & quo fenfu. probatefrcdiuinam,
&hoc bonum, id eft, particulare bonum,quod
^are vero non aiiiuaf^ilam exprimum thilojophantibt(s:nam propter admirari hotpi-
eft
id cft ) tora natura
,
de quo agit
fcicnria
de
vrii-
uerfalibus,& maxime fcibihbus , quia ipfa prineipalis
,
& archite<9:6nica Eefpeftu
cft
onmium
omnes aliic faniulantiu:. quod optimum in tota natiira, Notandum , l6 tonum vnU quod eft finis , & bonum torius vniuerfi , vt bouerfi ejl dum^im fcparatum , eft primum mouens , vt in iz. aliarun),& fibi
pUx, ir vnU Metaph. fed ordo vniuerfi ordinatur ni
cum
vniuerfi
,
eft
bbnum
fed illud principalius
:
"*^-** **»
eft coi;ifidcrare
fm\s,cuiujaue, inpafriculari:yc^o»»w»,ideft, tori vniucrfo nnis eft , quod efloptimum in omni,
4a,
i.jri^^i»,!*.
in ifto pri- ««iewTiwV
primas caufas , eft etiam de caufa finali confiderare , vt dicebamr in fexti conditioneiramediata ante , addit qu6d finis clt vna caufarum ; id.e6
qu6d talem fomiam induad vfum nauigaiidi. Mi-
ad confiderarionem fcientiae fupradida:. Dicit ergo , qu6d maxime principalis fcientiarum , magis principalis , iffkferidU eft ipfa qu£ non ignorat ;fedw«jf cuius causa fingularia' funt agen-
»Uud,
,
eandem
tJltaxime vero
mm duplex.
cft pro-r
maximc fcibiha , quae funt communifHma , & prims caufae , & principia concludit ex prasdiOi\% , qu6d nonien fapientiae , & confiderare ma-
Deinde ciim
bo-
,
;
,
maxime
refpeEiu fctbilis fcierlti*
caufis alia cognofcuntur
^
ordinis
ipfammaxime ftierttiam maxime deftderabit: talis autem , fcilicet maxime fcientia , eft ipfa, quA maxime fcibilii : fed maximefcibifft refpeHu
primis principiis
P«»«j
bonum
riae
lia funt
Ad hune
,& non
per fe
,
eft
,
focnria aliqua quaEriciu: propter fe ; vnde fiibditur , quod c^ui /cire propter ipfum fcire defiderat,
rtam propter ea
tex.habes q.
,qu6d mf~
Dicit ergo
maximc fcibilia.
& princi-
ergo caufac
finis
,
funt raaxime fci-
principia alia cognof-
quod
,
& non econuerso ficut bo-r num exercitus eft ordo exercitus & tale ordina-: tur in bonum ordinis vniuerfi & non econtrai boniun ergo fecundum, & tertium ordinantur in primum & non econuerso. Dc primo aucem mouente, quod eft principale bonum & finis in
& propter quas
,
tale
bonum
ptcr
nes,^ nunc,&primuinceperuntphilofophari:
i-1
Secunda pars ptJDcipalis
primx
AprincipioqiiidemperpauciorA dubitabtlium P*""lium»
mirantes ; deindepaulatim procedentes,^ de maioribus dubitates, vtde
de his,qu£
circa Sole,
generatione.
Luna pafsionibtts^
& aflrA,^ de vniuerfi
^ti vero dubitAt,(Jr admiratur,
intrinfc-
ignorarefe arbitratur , qitare df Philomythes^
qubniam
idejifabularum amator^ aliqualiter Philofophus
;
,
Summ^I
Cap. I
nimque ex mirU confiituiad ignoraatiamfitgiendamfhi' hfophati funt , palam quia fropter fcire, non njfm du. /tudere ferfecnti funt , fhti t^
'.fahula.
tur : quarefi
&
«ur,
didum
cft.
Notandura vltra , qu6d cura Ariftot. priiis ^^J^*" ' vfus fiiit nomine fapientia, nunc vritur Philofo/^ phia , quod pro eodem fumitur dicitur enim frimu itt,
:
anriqui ftudio fapientiae infiftenees uentorvt^**^ , Pythagoras interrogatus
quod cura
cuitts caufa.
Hacc eft fecunda pars principalis iftius pnr quia hucufque Ariftor. tox. partis prologi , probat dignitarem huius fcienrix ex eius naru-
&
idem ex dus rali appedbilitate , nunc cflenriali fpeculatiuitate. Circa quod duo fiicit primo probat hanc fcientiam efle fpetukriuam per rarionem. Secundi per fignum. Secunda ibi Tefiatur autem hoc. In prima parte oftendit
:
is'
mm & ipfe circa admiranda verfatur, vt pix-
fapientes vocarentur
•
fe profiterctur efIe,noIuit fe norainare fa-
quid
pientem , vt anteccfS)res
fum hoc
fui
:
quia prxfumptuoPhilofb-
efle cenfebat; fed dixit fe efle
amatorcm fapientix nomen phiofbphiae , & iiomcnfapicnris in nomenPhilofbhoc nomen congruit prxphi cft mutatum !)hum
id eft
,
,
:
:
fenri propofito
:
&
nam ille videtur
araator fapien-
:
4fi.feiei.ti»
^«CMhttiiut.
intendit talemrarionem
qua
ipfum
quaeritur
:
Omnisilla
fcicntia
propter feipfum
fcire
, ,
in cft
Metaphyfica cft huiufmodi ; ergo , &c. Minor probatur fic : Illa fcienria ,qua: quacritiu: folum propter fugam k;fpecuJariiu
norantiae
,
,
non
praftica
:
imendit ipfum fdre propter fe : fcd eft huiuimodi ; quod oftendit ex
qui fapicntiam , non propter aliud, fed proptcr fapientiam quaerit qui autem quaeria:
ealariuas
Ibphari
!
,
circa iftam (cientiam
,
& alias
(pe-
ex admirari caeperunt homines philoautem oritur ex ignorantia;
adrairario
ijam qui dubitat, & admiratur
,
dubitare videtur:
philolophari fimt ergo homines propter fugam ignoranriac. Dicit ergo , quod vero ifta fcientia
&
primitm : licct difFerenter quantum ad hoc: quia aprincipio erant mirantes pauca dHhitatiua, quae fortc magis erant in promptu , vt eormn caufac cognofcerenuu: fed pojl , id eft , ex.cognirione minorum , paulatim procejferunt ad maiora dubitantes de maiorihm , id eft , quaerentes :
:
eorum
caufas
vt de pafftonibiu
,
& de
Lunt
,
puta de
funt circa Solem,& afira, de puta de quanritare,& de moribus ipforum ,
Eclipfl
:
his, e^ua
&
mundum quidam
mundi generationt : nam
di-
cafli quidam ab intelledu, quidam amore, vt Empedocles. VMmdigene' Certum eft autem, qupd qui dubitat, admirafMtien*. tur, ignorare dicitur ; &propter hoc Philofophtu
xerimt generatum a
Oplnit dt
vt Anaxagoras
:
:
&
dicitur Philomythes,id ejt,amatorfabida:c^oA eft
proprium Poetarum ideo comparatur Philofophus Pocta quia vterque veriatur drca admiranda;vnde (v^iv.fabula namque ex miris,id eft, adniirandisico»i?<««V«r. Concludit ergo conclufionem intentam:^«4re inquamyJ" ad ignorantiam fugiendam, quam arguit illa adiniratio , philofo;
:
phatifunt palam :
cpiia
propter notitiam
,
fcilicet
propter ifCamfcirefcientiamperfecutifHnt,id eft, fecuri funt
quarentes:^ non caMsa
vel operationis
,
quac eft praxis
;
;
illcmm tfe. Suttm.
Notandum, quod,
ficut
didhim
&
ide6 tales
eft,
dc cura didt
,
cum
cnim videmus cfteAus manifefbas , quorum caunon videmus , admiraraur drca effe
&
:
qui de rerum principiis tradbuerunt per quendam modum fabularum , di6U funt Poe,
t£ Theologantes
& vt
didtur ,, fuerunt, feptem S^pientes- ,dequibus eriamaliquid dicetiu: infra, in ifto primoi Qijia ergo fabula cx admirandis :
conftituitur ,ide6
PhilofophusPoctx corapara-
Smi Qper. tom. IK.
autem ipfum quod
Tefiatur
accidit
nam
:
fere tun^U exifientibus^ quafunt necejfario-r
^
eruditionem ^ talis
prudentia inquiri cepit.
Paiam igitur qu/4
rum ad 1/oluptatem
,
propter nuUam ipfam quarimus aliam necef fitatem.
Probat hanc fdenriam figno , dicens j cct
effc fpcculariuara ^
qubd hoc quod didum eft
quod fepienria,velphiIofophia
propter
fe
,
&
oropter ipfum fcire
,
Jf^Jf,^;^ y^^ l«iri-
inucnta
fit
&
fcili-
,
tmr,
non pro-
pter aliquod, fcilicer propter necefl[itatcm vitar, tejiatur hoc accidens, id eft, euentus circa fapien-
rix inuentores tihHi
namfere
;
cunElis
cjua vel fitnt neceffariorum
,
iam ,
extjie»'
eii
id cft
,
de nU'
&
mero eorura , qux funt neceflaria ad vitam , ad voluptatem , quietem , fiue deledtirionem
&
&
vitx peninenribus
,
vt dicebatur. fuprk
eruditionem
,
ad introdu^ioncm in
,
id cft
fcientias pertinentibus
,
ad
alids
vt fupplc fdentix fer-
,
& potiflim^ Logica. Omnibus, in* iam cxiftenribus & rcpcrris taliipru^
mocinales
quam
,
:
,
qua nunc cft fermo, inejuiri capit j cr-. go palam tanquam a figno probatura , quia pn*
dentia, de
pter nutiam aliam neceffuatem quarifnui fapiea-
tiam
fcd fupple propter feipfam
,
confequens
efl
irica
,
,
qubd fecundum intentioncnt
^j
fcientia fpeculariua cft dignior pra-
ex hoc ergo
:
tantum:& pci
fpeculariua,& non pradica.
Notandum Philofbphi
efre fpeailariuara
qubd probat
,
iftam
fdenoam
eius dignitatem putat fufE-.
cienter fe probafTe.
Sed vt dicimus homo (^ non
dubitario,
& admirario ex ignoranria fumunt ortum
«qui
T****!»
nltcuitti vfus,
fcientis iunt {peciilariuae,ficiionpra£tics.
1% A, l, CMfu
propter aliud,magis illud aliud amat,
cam
& quxrit quia propter quod vmunquodque tale & illud magis, ex primo Poftcriorura. Dcin-
noH (\taQiua , id eft ,pra£tica , fed fpeculariua fatet ex frimis phtlofophantihHt z nam per adtnirationem cdperunt homines philofophari nunc^
,
:
rit
Metaphyfica
hoc , qu6d
propric
hera
alterius caufa efi
efi
caufa
fcientiarum
:
;
liber
,
Sic (jr
qui fuimety
hac fola U-
foU namque
beec
Teicis
pan
principifif
fui F'm«P«"' ta f lol.
efi.
Poftquam Philofbphtis probauit digm*utem huius-fcientix, ex eius naturali appcribilitate,
cxeius
effcntiali
primb
facit
&
fpeculariuhate;nunc oftendit id^ ex eius liBenatc ingemia. Circaquod duo fadr:
quod
di
coucludit corollarivun
eft.
Secundb ex
di
quoddam ad cius pertines
&
dignitatcm. Seomda ihl.Propter quod injie. I|> prima parte intendit talem rarionem:Illa fiicntia efl hbcca , quac eft graria fuiipfius , nongratia
&
iietafhyjic»
altcrius;fc4Metaphyixca icft huiufinodi^a^o, &c. ^'^*
Mjnorcm probat
ailmili : quia
B
homo^c didtur i
Uber,
'fi
J'!*fj*'"
"'
^
^*'
:
liber
jqni eft gratia fuiipfius
,
:
{cfuicnim domi*
&
&
propter dominos opcrantur, noriun funt , quicquid acquirunt, domino acquirunt. Dicit ergo (ccund^m quod dicimu4,'ilkhomolU>erejt qui fcilicet efi gratikfmpfitu^dr non efi caufaslteriut ; fic htc , fcilicet Metaphyfica i^Cifola •
iibera efi fcientiarum , id eft, inter lcicntias
j
fola
naTo^ue efi fuiiffiiu caufa. Sed videtur falfum , quod hic dicitur,fcilicet
^^uMlhtr in. tiUigi
^udre fecundum Symonidem folus
d$hit
^aT '**"'i^ OuipRmtrKtia.
quod Ibla hxc {cientiarum /itgratiafuiipfius, nl hoc vidctur communc omnibus fcientii* fpcculatiuis , vt patet ex didHs. Dicefidum qu6d ha>c litera
,
exponi,vno
)b(£jcyo/«»,poteftduph*citpr
mo-
non dignum quaren qua fecundum fe
eji
faentiam. Exciudit crrorem quendamiuKtadiAa. Circa
quod tria facit, prim6 przmittit errorem.Secimd6 ponit caufam erroris. Tertio exclutlit illam ibi Sic autem dicunt. Tertia Sednecdiuinum. Dicit ergoquod haec fciennon eft humana immo fecunditm Symoni-
caufam. Secunda ibi
:
,
:
tia
:
-.foltu Detu humhabet bonore,iei]xcti qnod velit iftam fcic-
4(tn,(^i fiiitquidampoetaficdi
do prout refermr ad gcnus fcientiarum fppeular
tiam, qujE eft tantum propter fe quaerenda,v»>*»,
tiuarum in genere
diqnum ^werere hacfcien-s tiam e[u
omni
itaquod fupponit lyfola, pro
:
fcientia fpeculatiua, $c iic
verum
eft
quod
{o\x fcientja; fpcculatius fimt gratia fuiipfius,
quia proptec ipfum
fcire
,
& non propter
aliud
quacnmrur } ideo liberales propric dicuntur fcicntijE autcm , quae ad aliud ordinantur , pura ftd
aliquod opus, vcl vtilitatem, dicuntUF non
id eft hominem,wo»
:
tiam, quae
cum
circa altiffimas caufas,& circa
fit
caufam finalem omnium , vt praedidhim eft:nam vltimum fincm omnium, proptcj;
confiderat
quod omnes aliae fcientiae ad eam ordinantur, lanquam in finem; & ideo ifta fcientia inter omncsrnaxime eft gratia fuiipfius. Deinde cum dicit:
V
Propter quod
^
iujie
non humana putetur
enim hominum
Maltipliciter
Si autem vera dicuntilU quidempoetx'.
ipfum contingere maxime verifimile :
efi,
Goncliidit cx
didliis
quoddam
corollarium,
pcrtinens ad huius fcientiie digm'tatem. Circa
&
in-'
fortunafos eos homineseffe, quthacfuferfua
qUdrunt. Ponit caufara erroris, proucniebat cnim iftc .erj:ore aliorum Poccarum,qui
crror Symonidis ex
dicunt
qu^ diuinum, ideft
res di^ina inuidct
,
Deusnon vult ab hominibus haberi ca , quae ad fuum honorem pettinent,& hoc contingere maxime iufti:m eft, fi in aliis hoqu6d cx
inuidia
minibus Deus inuidct : multo licet in fcierttia ifta
patur^ feru*
inftius in
hoc, fci-
quae eft honoratiilima intet
,
pmnia. Nam fecundum opinionem (Rontm,oportet homines imperfedos inforomatos eftcjforniT natos enim homines dicebant,qiianda( Dij eis flia bona communicarevolebant : fcd ex iuuidiabo-
quod duo facit. Primo facit quod didum dft. Secundo cxciudit errorem quendam iuxtadidla.Secunda ibi Quare fecunium. In prima partc in-
na fua Deus eis communicare nolebat fequitur, pmnes extra perfc£tionem huius fcientix exiften-
tendit concludereex
tcs,
:
pjraedidfcis ,
quodiflafcicntia
humana poff^o , & intcndit talem rationem. Scientia maxime libera non poteft efle
non
fit
pofrcfllonaturae illius^quaf multipliciter eft mini-
ftra;fed natura ftra
ergo
j
humana
ifta fcientia,
praediiJiimeft
,
non
multipliciter cft mini-
quae eft maxime liber3,vt
eftpofleffio
prgo quod propter hoc,quigi, cft
maxime
libera
:
humana. Dicit
fcilicetiflafcicntia
iufie eitu poffefiio
,
%
quia diuinum natum efi inuidere hac in r
ita
tius fojfepo.
^
ejfe
li-
omnes pradi^ cae communiterrfaltcm mcchanicx alio modo exponit,quodlitera,yo/4, refcrturad idam fcienbeiralesjfed potius feruilcs, vt fimt
'
qut-^
dem Deus hunc habet honorem : virum verh
&
V
:
Metaph.
Lib. I
i6
-*»«:
:
nonputetur
humana, mulris j^nim in locis, id eft, qu^um ad multa natura humana minifirfi efi. Notandum , qu6d natura h«mana dicitur miVt natura niftra, po qu6d multis neccffitatibus fubditur,pro ^tmtuM di' ftaitu vix,ex quo acciditqu6d frequentfcr dicimus fltttr mnf. illud quod proptcr fe qiKcrendum eft, nonhuJhm.
mana putatur cius poflefuo. Vndc licet mcUus fit phjlofopharijquamditari nontamcn indigenti,
:
& infortunatos.
in^pcrfedos elle ,
^ vDtMf^
quod ex hoc loco videtur pofft firnii hoc argumentum quod etiam fccundilm mentem Arift. Deus non eft agens ex ncceffitat^ naturae , cuius oppofitum communiter tenctur, Nam, vt dicitur , fi Deus eft inuidus, orones rcliqui ab co enmt infortunati : fed l>oc non fequi-
Notandum
,
:
tur
,
nifi
bonum aliorum
fit
fjftji^u
^^
it&io,
ab ipfo Deo volun-
cnim neccllari^ agat quanqqam inuideat, aget nuUus ent infortun^ms. Sti hoc non cogit quia Arift. non loquitur ex agente
taric
c
fi
:
:
intentiorie proprii
;
led antiquorum Poctanim,
qui forfam concederent
Dcum agere ex
libertate
voluntatis, nonneccffitatenaturae' licetoppofi-
tum
Deinde
Ariftoteles itic4c opinatns.
cum
dicit;
:
Capu4>
pter fcipfam quaeritur,cft, quae
mini f^iiemeJe idetttphyfic»
ntneflfojfef.
GokuttumitX
Sed nee diuinum inuidam
vt dicitur tcrtio Top. lUa ergo fcientia, quae pro-
,
iiberc
tum
non competit ho-
&
, qui ad libitum vti potcft autem fcientia, quae propter fe tan-
vt poflcllbri :
illa
quaeritiur
,
non potcft homo Eber^
vti,
nibus, quae per alias fcientias cognofcontur.
inde cum
dicit:
De-
coouenit:
i*
tiuntur Poet^,
cum
ab ea frequenter impediatur , proptcr neccffiratem vjtae. KcOcc ergo Metaphyfica non eftpoflef(lo humana, quia non fubcft homini ad nutiim, cijm ad eam perfc(%e non valeatperuenire , illud tamcn modicum, quod dcea habct,praeualct om-
effh
fedfecundumpreuerhia^ multu in rehtu men-
Excludit caufam errotis
num, ideft, git
ejfe
res diuina
inuidum ,
,
,
dicens
puta Deus
, ,
quod diuinon
& ide6 di(Slo Poctanim
conti/t-
non
efl
quia fecundum protterbium, Poita multa mentiuntur.
crcdendpm
:
Notandum,qu6d
inuidiain
Deo
cadcrc n5 po-
tcft:tum quia inuidia dicit paffioncm,quia eft appetitus doloris in contrarium
,
qui
Deo omnino repugnatj
«»«j(/ ,•«»/.
tHa «»
Deim
,
:
Summ^ ^Mdtrt iM-
r^ugtut
i,
vxm quia quantum ad obiedhnn inuivel eius qui cre-
dum perfc(5lam compreheniioncm fcd maximc habet,eo quod etfi ab hominibus habetur, non tamen vt poflcflio , fed ficut eis .aliquid a Deo
:
vclfperatureflemaior :nullus autem
AtmT*'^'
4*t:ur,
^,
maior Doo, nec
eflc
poteft,quod
& ideo inuidere non potcft
Dco notum eft:
Tum (&
:
eft
eft qua/i
:
commodatum. Tunc fequitur iila pars.
idem)qiua inuidia eft triftitia de prolpcritatc alicuius, quatenus bonum alterias putatur diminudo boni prpprij , quod in Oeo acciderc non poteft : quia Hium bonum diminui non potcft ex
bono
quinimo ex eius bonitatc , ficut fbnte indeficienti,cffluunt bona omnis trcaturje: qnare radix fundamcntum illorum Poctarum ^dfum eft, vnde Plato ak, qnod a Deo eft remoomnis inuidia. Deinde cum didc alterius
:
&
u
Quaru fars princi. filit primi:
Uec taii alidm hottorahiliorem opertet exiJtimartiuam maxime (iiuina,(jr maximi honoranda^ talif dutem dufliciter vtique erit folum\ quam enim maxim^ Deui hahet , dca fcientiarum ejl:vticjueftfit dtuinorum alitjua: fola aute
ijla
Dem enim
ambo hacfortita ejl:
videtur omnibut caufa
^ frincifium
effe ,
quoddam : dr taUmfcientiam autfolm , aut maxime Deus hahet. Necejfariorts hac qui-
dem igitur omnts, vero digniornulla. Mtta^hyf** 0tiufcientU$
ktifrmtr.
Ponit quartum medium nitatem huius fcicnriz
cipnem
ifta icientia
:
ad probandum digquod fumitur ex eius
,
honorabilitatc przcipua
maxim^
:
eft
honorabilis
&
,
,
&
intendit talem ra-
maximc
diuina ; ergo
pcr confequens dig-
Conlequenria apparet , quia Dcus eft , crgo (cicnria diui-
niilima.
honorabitior omnibus rebus iia erit
17
habet : aut raaxime. Solus quidem habet feam-
dia cft vel refpofhi maioris
f*»'.
Cap. II.
I.
honorabilior omnibtls
aliis fcientiis.
An-
eeccdens probat dupliciter , nam lcicntia diuina dicitur,vel rarione fubie£ti habcnris,quia fci-
Deus eam habet ; vel rarionc obicdi , quia dc diuinis : vtroquc modo ifta fcientia cft diuina. Dicitergo ,quod«<»« ojfortetexiffimart aliam fcientiam effe henorabtliorem tali , id eft >
y M'M A RI V M.
S
Sccundo pribdpalitcr
i
oftcndit digni-
caccm huius fdcnci£}Cx cius vcihcace quz cft, vc cognitis caufis, ceffcc admira' tio
& ignorancia
,
;
quod exponic opcirac
Do£bdr de immenfurabilicace diamecri,
& coflac
quam
,
Vidc Do^.
hiccangic Philofophus.
i. d..
2..
& Euclidcm ab
q. 9.
ipfo ibi cicacum. Secuada
Oportet autem aliijualiter cortftituere or-
dinem iffim ad eontrarium nohis^qua afrin' cipio quafionum. Incipiunt quidemenim, vt diximut , omnes ah admirari , vtft cum mira quadamfpeHantur, causa nondumper-
pars priacipalis prolo.
, miranturquefiita res fe habeat , vt Solu conuerfiones, aut diametri quadra-
fpecfa circa
tiincommenfurahilitatem:
mirum enim vi-
emnibusfi quid
mimmorum nunc
detur
ejfe
Oportet autem in lontrarium vt ad dignius iuxta prouerbium confirmare, qt^emadmodum (^ in hu cum didicerit: nimenfuratttr.
hilenimita mirahiturvir Geometricus,quam
^a
qui" fi diameter commenfurabilis fiat. demigiturfit naturafcientia quafita diSfurn eft
^ qua
,
fit intentio
qua
,
oportef adipfci
quafiionemydr totam methodum,
licct
cft
quam
ifta
:
nam ipfa
eji
Quod
xime hmeranda.
maximi diuina , probat
,
& r/U-
quia ea fola
efi
enim maxime habet Deut , ctiiuiraodi fuppleeft Mctaphyfica , di€c3. dea fcientiarHm r^ , id eft , de numcrp fdentalis diuina dupliciter: ijttam
darum
:
quam maxime
vel eft diuina
iterum quantxmi ad fecimdum Jcilicet fcieatiajh
ca tamtn , id
diuinomm
,
,
nam
id eft
efi, iftu ,fortita eft
,
Dem habet
& fi
tjtia,
dc diuinis
hac ttmbo
,
:
fcili-
quod eft de diuinis , & maxiroc cam Dcus habet. QuQdaQtemfitde diuinis,probaturcum oet
fubdit
i
Dew enim
rum amnibut , id cft
videtttr efe tpttddam caufa-
eft
derctdepcimis caufts
quod tnaxime
tur
inter
,
Cum
prima caufL
omnes
prgo
ifla
vtprzdiAura
,
Deus
caufas
fdcntia coniI> eft
,
confldcret de Deo.
fequi-
Subdic
autcraquantura ad primam conditioncra fcienciae diuinz , quod talem fcientiam de qua nunc
fcrmo , aut folut Deut hahet
eft
£t ex
his finaiiter concludit
fd^ntis ab id eft
,
ijla
omnes
quam.iUa
,
,
aut maxime,
quod
liccc
alix
magis neccflariae ea, ad vnlitatem , vel pe-?
fint
fcilicet
ceflitatem vic£ :,noa
,
vlU
xmen
dignior
quam
v*l
m»ximi
'D*u«
hMbtt
Met»fhyfi.
aua.
^^
ririam caufarum ex rebus:qux
ham
fumma vrilitas cft: om-
ex nodtia caufarum depcndct notiria
niumalionun. Hocautemdeclarat,oftcndcndo ad quem finem illa fcientia ordinatur quia fcilicet ad contrarium eius , quod fuit in prindpio philofbphanribus illud autcm fiut admirario ignoranda , ideo finis huius fcientis cft cerritudo cognitfonis , quod eft oppofitura ignoranrix , admirarionis hoc eft quod ait , quod oponet confirmare , id cft,terminarc ad coiitrariumearum,quae a principio,quaE(b'onmn:nam illa fcienria inccpit a quzfHone , dubitarione,& terminamr ad condicionem , quod eft certimdc} :
&
:
&
&
:
&
&
lAtb Cahdit,incipfunt enimyVt diximttt,a principia ab admiratiene: qua: admiratio erat fi rcs fe habent,
ouemadmodum
eft, cafualia,
mirabilium anthomata
quac videntur a
nondum
,
id
mirabilitcr euc-
cafii
philofbphandbus , vt circa conuerfionem Solis ,qux fit in duobus pundtis defcribcnribus duos Tropicos , a^ftiualera fdlicc, nirc
:
primis
&
,
fdlicet
illis
fpeculanribus caufam
hyemalcm
:
quorum pun^rum
priinus,
qui dcfd^ibit
ifta.
flubi ftlm,
34 Poflquam Philofbphus induxit auditorem ad fuiii Met0huius fdendx , cx eius dignitate , nunc ^j? rut ,jl inducit ipfum ad idem cx dus vrilitate. Vtilitas ctrtuudi. aute huius fdenrix eft,qu6d ifla ordinatur ad no-
amorcm
Notandum , qu^d henfibilis ^
cikm
Dcus
fit
incomprc-'
quacunquc creatura ) prout
fcilicet
incomprchcnublUtas dicjt , vel negat .adaequationcm a<9ais ad obio&un j ideo fdentiam Mp» topljyficam , prout cft de D^puut fplus Dws Scoti
Ofer,tem.ir.
Tropicunj iefliualcm , ef^ puntbxs Cancri ; fccundus , qui defcribit Tropicum hyenulero, cft primus pundhis C^pricorni non :
erlira Ccita.
fpeculantibus drca cauflm
caufa
erit
qs dJ^etrum
admirario ^Qit
non
9
:
minimomm
ficut
Gcometri-.
commenfurabilem )
hiiam
Liber
i8
Mirumqmdcmvidcnu ,quod
aliquid
minimorum,
id cft, de
numero
Xion menTuratur
omnibus
,
.eft
diuifibili
;
;
tamen
qu6d
quod non
indiuifibilium
cuicunquc
jjft ,
alij
nam pon menfurari vidctur cflefolius
indiuifibilis
tur
id
Metaph.
I.
ficut vnitas, quae
:
ipfa
menfurantur
diametrumqiiadrati,
indiuifibilia
non mcnfuraconftat autcm
etfi
alia
:
& latcra eius nonfunt
nec minima. Addit autem quod ab admirarionc in-
,
ccpit , oportet proficcfc
,
amplius admirantur di(Skis
:
non enim
,
ficut apparej in
ita miraljitur
exemplis
Gcometer , fi dia-
meter non fiat commenfiurabilis : ciim fcilicet Vltim6 epilogat ergo fciuerit caufam huiu». quod di6tum eft, quat fit natura qaaefitas fcientiae, lcilicet
Mctaphyficae quiafcilicet :
eft
vniuer^lis,
defiderabilis, fpeculatiua, libcra, honoranda, non
humana proprie, fed
diuina,vt didhim cft,&
qux
fit intentio nnalis huius fcientiae , in qua oponet habcre qusftioncm tcrminatai'n,& totam mcthodum. Nam finis huius- fcientix eft cognofcerc
ne de efFedibus amplius admircmur. Spcdat ciiam ad ipfam cognofcere primas cauias , & prima principia rerum , de quibns in ifta determinatxu: , &ad earum fcicntiaquaeritur , caufas ^
&
ordi-
notitiam tot* ifU fcicntia principalitcr natur.
tifief
inqmfi-
tionu qui sUt
Tcxt.
c, jo.
^iQde,
Notandum, quod omnjs motustcrminatur ad contrarium eius , a quo inccpit j vnde cum inquifltio veritatis fit quidam motus ad fcienriam, oportet qu6d terminemr ad contrarium cius vnde incipit
.^ ;
:
fncepit aut em ah ignorantia
miratione
,
|:em erat,
fi
vt prius oftenfiim cft
,
,
& ad-
admi;;atio au-
res ita fp habcret ficut
anthomata
quje videntur a cafu mirabilitcr euenire.
Ca-
enim non funt kcaufa determinata , ex 2. Phyficorum admiramur autem dc eis propter ignorantiam : fimihter nunc i principio Philofophi nondiim potcntes rerum caufas fpeculari, admirabantur opinia , quafi quacdam camalia, fifualia
:
cut circa conuerftones Solis
:
fequitur firgo quod
&
ad contrarium eius terminetur , quod cft circa notitiam, de caufis rcrum, vt a noifta inquifitio
bisignorantia, &admiratio auferatur.
Notandtun etiam, quod , vt dipitur , diameter
€iuart diatneter fji in.
eft
fusc probat effc
iti,
1^6,
incommenfturabilis lateri.quia proportio qiu-
temmenfur».
^^^^ diamctri , ad quadratum lateris , non eft firiL% 7.d. <-"t proportio numeri quadrari , ad alium numerum quadratum ; fed ficut proporrfo duorum ad *
commenfurari non poffunt illx enim fblx lincx fimt commenfurabiles , quarum proportio mutua eft ficut numeri ad numerum hxc autem non funt geomctriam fcienti : ille crgo , qui huiusquxftionis ignorat caufam, admiratur; fed vir Geoinetricus, qui nouit caufam , non amplius ;
:
admiratur.
SVMMA SBCVNDA^
Vidc ibi Scholium primum.
C
dc fecundum va-
Incipit hlc trafUrc Philofophus caufis, ic principiisrcrum
& repugn^nccs incer fc antiquorum
A P V T
I.
Caufarum in modps diuifio j vetertimque opiniones de cau^ materiali.
^oniam atitem mamfejtum quod earum
^'?"?
P'.«>«
gfuaaprmcipio cattfarttmoportet Jumerefcien- tii<as!^' tiam[Tuttc ettimfcire dicimtu 'vnumqtiodque^ f^uando frimam caufam cognofcere futamtu)
Caufa vera qtMdrupliciter dicuntur ^ qua-
fum vnam quidem caufam flantiam
&
,
dicimui ejfefuh-
quod quid erat
ejfe :
(itim in iff
'vltimam
:
cauft
autem
reducitur
ad rationem
& principium
ip-
K^lteram veromateriam , fubieEium. Tertiam autem vnde principium motm. ^artam vero ei tutufam
fum
qua/e frimum.
&
oppoftam,f^ quodel} cuitu caufa,^ honumt
^
mottts omnis ejt. fnis enim generatu/nis , Sufficienter enim quidem igitur de his ffe^. culatum eft in his qux funt denatura. ,
Hic
Ad
finito
prooemio fubiungitur tradbcus,
cuius euidentiam notandura,qu6d quia
prologo prxofVenfumeft,qu6d fapienria
,
iftafcicaria,
iii
quia
& principia & & principiis enrium fuerunt va-
verfatur circa caufas
,
quia de caufis
,
,
rix opiniones inter Phiiofbphos antjquos, idcir-
co Philofbphus in iftotradatu duo
facit.
Prim6
pertradat opinioncm antiquorum dc renun principiis.
Sccimd6 opinionem propriam. Secund^
De veritate quidem, y^^j Circa primum duo facit.Prim6refimiitcaufarum xs. & indc numerum pofitum in 2. Phyfic. Secundp defcenibi in principio fecundi libri.
dit ad pertradandiun opinionem antiquorum.Secunda ibi Accipiamui tamen. Dicit ergo , quouiam vero manifefium ejiy fcilicet qu6d fapientia eft caufarum fpeculatrix, oportetaprincipio, noflrx inqaifmonisfumerefcieMtiam, qut tfi caufarum, id eft, oportet priiis determinare dc caufis,& reddic caufam huius quia tuncfin^ula, id efl,fin:
:
guli homineSjVel fcibilia,yfirf dicttntur hominet,
quando putammnosnonignorart caufam primam, in qua flat refolutio caufarum in quolibet gcnere
caufx. Cauftautem quatuor (Ucuntttr, (juartm vCanfe noanamdicimtu fHbflantiam,& quodquiderat effeM tuor. eft, formam,a qua principalirer dependet quiditas rei.Etqu6d fbrma fit caufa fTo\ia.t,qniaipfum quttreprimim, id eft, quxftio quxrens quare cft aliquid , qux quxrit de caiifii , reducit ad vltimam rationem-, id eft
primum
formam
quarit caufam
,
ipfum
attttm- quart
& principiim.
Si ergo quxftio quxrens de caufa redudtur ad formam, refpondendo per formam , fignum cft , qu6d ,
forma habct rarionem caufx
nem >
rias,
dc quiditatc , contra
& alios, ^.d zi.q vn & 7. Mct.q.
Albcrt.
& terrainare ad contfa-
rium , & addienius ,iuxta vulgare prou/srbinm, quod dicit , qiwd f?mper proficere eft in melius: hoc autem contrarium & dignius cft cognofcCrc caufas corum , de quibus prius admiramur> quiaqu^mdohomincs iam (ciunt caufks , non
"fHermtnifcit-
capitis primi , non negafTc Atiflotclcm matcriam cfTc dc quiditate
prope inicium
inquifitio Philolbphix
cum
ffiltfiK.
opinioncs , dc quibus infcri^s pcr ordincm videbicur. Quod nocat hic Dodot
id cft
:
dicit
autem ratio-
formam vhimam , nam indpiendoi
formis proximis procededo vfque ad vlrimiun ipad csvSamfotmale^vnaveri
fius ^«rfr*,reducimns
id e(k,A^,dicimttf materiam<Tirtiavrkieprincipiu
:
Summ^
Cap. II.
dt. Prim6, afiignatcauuun huius pertradlationis.
lis.Vn
bonum,&
Sccundo
,
& omnis mottu
«mnu generatienu t
(cilicct in i.
, fitiii
ad
:
his czu£\s fufficienter fpeculatian efi
in Pliyfica,
,
Phyf hoc dicit.vt fc excufet de pro-
conflderatione caufarum quoad prsfens.
iixiori
Scd hic occurrit vnumdubium, Qualitcr fz confiderantur a Phyfico Ufhjffit»
^
Ltpt»,
,
caii-
& \ Metaphyfico, v-
trum podem modo , vel alio ? Dic^dum , quM quatuor caufW, inquantum quaeiihet in fiio gene-
v$4UD*a,f» rc, datcflc, circtinifcribcndoratidncmmotus,& Ihegrtm. (jjr mutationis, pertinent ad Mctapbyflcam. Materia tJift.
1.
tm-
quidcm lcs
mtJift.i.^.
quod duo fa-
prindpiis. Circa
caufa fina-
et
autem habet rationem boni
rtuttmrkMt.
rum di caiifiS, &
19
(cilicet effidcnti,{cilicct
ti^ jlnis
fU fnfri,
:
:
I.
Quartam verocanft^
motui, fcilicet cfficienrem. 0ppojitam
;
& forma,inqua«tum funt partes eflentiainquantum dat cflc circumfcrilicet cnim non agat nifi mouen-
efficiens vcr6
:
bcndo morum
Secunda
profequitur dc intento.
,
dc caufls pertrai^tura
in libris Phyficorumjta-
fit
mcn nunc^r(PMm«c>,fcilicet opinionem illorum, qlii priores nobis, id cft, prius quam nos fuerunt, ad perfcfutationem entium,
Venitntes
& de vetita-
te philofophantes, quia ipfi fcilicet caufas jxjnunt
& prindpia & rcddit caufam huius, quia fbpcr;
uenicnribus nobis corxfiderare crit
aliquod opus vitx
mcthodo,
id eft
, crit
,
qu^
eorum opinioncm praEfenq
pft vita fn
& & vritur metapho-
aliquid pemeceflariura
pcrurilc ad przffns hcgorium
,
taeo modo, quo qua-ubct r?s vtilis alteri , poteft de vita eius , vel quafi opus vits refpedu c-
eflc
£nt aliquid
9)Mare fet' trneituiitrH
Finis vero inquantum rcs, fecundum fuj mtitatcm, ad ifhimordinatur,licetnon poflet il-
eft,pr2fcnrifdenriz,quacnuhcanobisquxritur.
l<>f»f^-* »t*-
lum attingere
aut iniuniemtu aliudgentu caufe , a CMpf, quatuor prxdiQis,a«t modo di£Hs magis credemus,
cfl
ratione
mo-
ucntis.
nifi
permotum ,
vel opcrarionem
camen prior «fl rario ordinis fccunduip efle,quam fccundum opcrarionem pcrtinait autera AiOct quatuor caufac ad Phyficum^nqiiantum dant cfle, indudcndo rarionem motus & mutarionis, & fic :
«lio
modo hic,&illc detcrraiiut,&
ius.
Alia tranllario habct planius
pretikm opera Vrilitas
autem
corum
nes
fcilicet
dc ciim
,
id eft,
eft ifta
,
fic.
quia pertradlarido opinio-
,
qu6d ipfa: funt caulac,& non plures. Dcindicit
SFMMARIFM.
confidcrat de
cifdem.
Notandum
,
quod confuetudo
iuc, &aIibi,nominare
dam
efuod tjuidtflrfi
,
,
rton
quod intendat ma,
vult in feprimo huius tcxt.com.
quiaoppofitum
3 3.
cxprcfsc
quatcnus
efl principalior pars quiditaris
nnirionis
rci.
j
,
fcd
& d^-
Notandum etiam , qu6d Ariftoteles commupnvndtfrin aiter loqucns de caufa eflScicntc,vocat cam, vndf principtHm motui,non qu6d eflidcns eificiat mo-
Zffleitnsvec»
UCndo,non enim agcnsomnc tptde
Deo
fed dicit
;
agit
moucdo,vtpa-
rario pariendi
uet proprie,
,
ma^
quam
agcndi : fed effidens
& idco appellatur,
mo-
Fnde efi princi-
pium mottu. effidcnri
dttr.
finis
,
,
qu6d
,
fim's eft
fccundum oppofirioncm
oppofitum
& & termi-
principij
nam motus ingipit ab efficientc , :
finis
motus.
hoc comperit
Secund6, qu6d eft cuius caufa,&
fibi,quia eft
primum
in intenrionc.
bonum,& hoc fibi conuenit,qui^ pft per fe apperibilis, nam bonum eft, qupd omnia appctunt, cx r Ethic, Deindc cum didt
Tcrri6, qu6d
eft
.
K^ccipiamus tamen mbis pfioYes dd en-
iimn perfcrutationem venientes tate philofophantes
:
paUm
,
ejr
de veri-
enim quia
Primum omnium
,
igitur Philofophantium plurimi
qua in materiajpecie putauerunt
ejje principia ,
:
nam exqttofunt
(jr
(jr itti
caufas. Si igitur
iUorum fententiof in medium aftulerfmus, aliquideuenetitfafie.,
quod ad pfopofttum do-
ifrina huius atcommodabitur ; aut enim aliud
aliquod caufa genus inneniemus
magis
,
aut modo
diElis credemus,
Accedit ad pcrtr^iSfcandiim
om'^
^ ex quofiuntprtmo ^ in quod ,
corrumpfntur vltirHo
,
quidem
fuhftantia
manentey inpaftonihus vero mutata : hocele-
& id frincift»m dicunt
ejje
eorum
quafunt. .
Profequitur ad narrationcm opinionum. Circji
quod duo lad^ Nam prim6 opinionem annquorum de prindpiis narrat. Secund6 , cdntra corum pofiriones difputat. Secunda ibi £rn quicumtfue ipfum tjpf. Prima ift duas. Prim6 fedt quod di
oftendens qualiter in
fiiis opinionibus , quatuox genera caufarum tttigerimt. Securidk ibi 3r«^ uiier iptur er capitutatim^nma. induas. Prijni :
narrat opinibricrri pdncririum
bus inexiftentia,
rerum priridpia
& non feparata.
Sefcund6
opimoccm antfquo-
,
rc-
opi-
nioncm ponendum fcparata, vt fiiit Plato.Secunda ibi Pofi di^as vero, Prima in duas nam pri:
dicunt principia quadam^
princi-
,
natur in finera nominat autem caufam finalcm per tria nomina. Prira6,qa6d ipfa eft oppofimm cffidcnrii& hoc compctit fibi , quia eft terminus,
&
aquam cfle omnium talc
mentum^
Notandum edam
TRmt ntmi-
cflc princi-
cum fuis funda^
vidc Lacrtium.
nia entia
ra-
,
pium.Nota pulchram rclationcm Dod:oris dc fcptcm fapicntibus Gra:ciaj,dc quibus Aug. 18. duit 14. zy.^dctribus PocrisTheologis apud Grxcos.dc quibus
forma cnim non mouet, yiquody licet fit (juo agcndi matcria autem propric efl :
matcriam
Itcm opinio Thalctis Milcfij,af-
fcrcntis
folas eas
tio
5<^
mcntjs
vbialiquid caufatur per motimi,ibi effidcns propric raouet finis enim non mouet nifi metapho:
tenciis
pium matcriaJe rcrum
quandam operarionem,quia
ricc,
trifli-
Opinio
eft Atiftotelis
cauiam formialpm fubflari-
tcriam exdudcrc a quiditatc rci
nMur
w
,
praeambulum methodo, id
:
do, tamcn rario danris cflc , prior
CmfMfanmi
-^*!
ibi
Primum quidem igitur, Dicit crgo,quDd quamuis
m6
:
dc prindpiis diftindHonem rerurii , motum ab enpbus non negantes , talcs opinioncs Fuf runt loquenrium magis rutU'. raliter. Secund6 , ponit opiniones difHn^Sdonem refum, motum ah entibus pcnitus amouentcs r cuiufmodi fiicrunt Parmcnidcs,& Mclifrus loqucres minus naturalitcr. Sccunda ibi : Sunt altqut ^ui dkufit, Prima in duas> Priin6 ponit opiuioo portit opiniories
&
&
&
B
4
nittus
quomm
nnti'
4tJ
;
20 ot
nit t>en*n
Metaph.
L
Lib,
"^*" phijofbphorum ponenrium prindpia renun
n«9» rerim corporca. S.ccuncl6,ponpiirium incorporca, cuiufmodi fucrunt Pythagorici.- Sccunda ibi : In hit ffi»cifi*.
Socratem quandofit honus, aut muficut , dicimut non generari fimpliciter : neccorrumpt cumdeponit habttus iOos,
cum ipfe
Socrates,qui eft fubiecium
harum iranfmutationum, maneat idcm
Prima in duas. Primd ponit opinioncs Philofbphorum entitatcm a rerum principiispon negantcs. Secundo, opiniones pntitatcm a rcrum
nec illorum, id eft aliorum,<*/»g'»»<^,fupple dicunt,
qualps fuerunt
lum fecundum quid, Addit autcm, quod quam-i
autem.
principiis aliqualitcr auferentes
Democritus,
,
& Leucippus, ponentes rerum prinnpn
vacuum, Qc plcnum. Secunda ibi Leucipptu vero. Prima in duas ; nam primo ponit opinion^m (blam namralcmcauf^ ponenrium. S,ecund6, opinionem ipfimatcria: efficientf m addcntium. Sccimda ibi : Procedentihuiautemfic. Prijna in duas. Prim6 ponit opi^ nionem horum in generali. Sccund6 , delcendit ^d quofdam in fpeciali. Sccunda ibi Et Thkla fnim. Prima in duas tiam prim6 oftendit quid illi antiqui fenlerunt de reruni fubftantia. Secimd6 , quid fenfcrunt confequcntpr dc rerum genp|ratione,&corruptione. Secundaibi: Etpropter hoc ^ef/erari.Dick cigo, aMod primum quidemplurimiphilofiphantium , id eft , eorum, qui tantum philofijphati funt de nattura rcrum , putauerunt cipia, ens
,
&:
ens, puta
:
:
:
ovtnium principia ejfe filuhi teriitfpecie, id eft, in
illa
genere
quafitnt in nufr
,
cau&
ius po/Itionis tangit quad^uplf x
materiaUs, cu-
me^iuni fump-
tum a quamor conditionibus materiae , quae videnmr ad rationem principij pertincre. Primum (Cft
nam illud cx quo res eft > vidcnir eflc princi-
:
pium
f^fius rei
:
materia
ffed
eft huiufiijodi;
crgo
&
&c. hoG eft,quod dicit , quod matcria cft id,in quod corrutnpnntur vltimo , id eft finaliter , fcilicet omnia entia.Tertium mcdium cft nam id cx quo primo fit aliquid,videtur eflp caufa rei , qoia
quoddicit
,
uis fic cojuienirent in
ponendo caufam
&
ergo &c. hoc eft, quod rnateria efi ex efu» fiunt primot ;
Quartum medium cft pam illud videtur efle principium , quod in gcneratione &, cdrruprione manet nam principia oportet manerc fed materia eft huiufmpdi crgo &c.& hoc :
s
;
efl:,quod dicit,/><^/?<««tf
matcrix manen-
fecundum eos tota fubftantia t^,pajfto-
m^w verpmutatis
poncbant,
& boc
eorum
pofitioncs
talem ,
icilicet
eft, ,
materialcm
,
:
putaformis
&
accidentibus,
materia, e^ elementum,&
ejfe
naturanp
aut vnam, aut plnrei
vna,de tjuibtts aliafiant,iUa, fcilicct natura/-»»/«'-
qu4rt oportet materiam manere
fiatii,
tafevero
&fpecie
,
talis prinpipij, fcilicet
plurali-
materis,
non omnes idem dicunt, vt patebit ex fequenribus. Notandum , qubd fecundum quod habftur i. Tcxt. com. II. de generationc, j, Phyfic. Gcneratio, vel comipText, coB). tio cft duplf xi Simplidtf r,& fecundum quid. Ge7neratio, vej ccwrruptio fimpliciter
,
cft in fubftan-
tia,quandb fcilicct forma fubftantialis gencratur, fi ex aqua fiat cormptiofecundumquideft, quando nianente fubfrantia rej , fitmnfmutatio circa ac-
vel cprrumpitur, vt r^tio
,
vel
cidentia,&pafIiones,vtcuni Socrates vel bonus, vcl
cum deponit hos
mufico non muficus
Cum
igitur
materia
fit
,
vel ex
fit
muficus,
habitus,vt
fiat
ex
bono non bonus.
fecundum 'opinionem antiquorum,
tota fubftajitia rpi
(
nam
ad notitiam
fubftantia rei fcmpcr
mancnte , folum fierct mu-
tatiocircaaccidentia, &paflSoncs,
P^indecum
didtJ Prima opl-
SedThales quidemtalu Philofofhia princefs^aquam ait ejfe, vnde
& terram ejjefuper
aquam affetehat,
qfn/eruata,pcut neque dictmus Socratemge--
quandoft bonw, dut mufineque corrumft quando defonit habitM
nerarifimpliciter
,
qttodfubieStum maneat SOt
ipfe^ut nec aliorum quicquam. Ofortet igitur effe aliquam naturam aut vfiam>i
erates
,
vna,ex quihtis^ aut ex qua conferttatacaterafiunt. Pluralttatem tamen &fpeautfluf^^ji
pem talufrincip^ non idem emnes dicunt. Oftendit quid confcqucntcr ad prindpiun* fitnfenmt de gcnerarianc,& corruptione
rialeaqua^a.
igpemi Sccunda ibi ^naximenes autem. Tertia \bi:ty4naxag9raivero. Primainduas. Prii»^ ponit opinioncm. Secundb , pofitionis rationem. Secunda ibi : Forfan enim. Dicitergo.qubd Thai
qu6d f^cundum cos
rcmm,&
princeps talif Phiiofophi*,Cciiicct fpeculatiuc,
efieaqu^m,fTixmim rcrum principiumjex hop autcm diccbat vltcrius^qubd terra eft fuper aquam fita , ficut principiawm fuper fuum principium, Text. com; vnde terr(im ftfpet^ aquas efii aJferehat.Hmc opi- 78. Qpini» ftn^' nionem tangitPhilofophus z.deCslo.vbi inqui- tium ttrr»m dicebant quidam ,qubd ter- natnrt fufet lit de loco tcrrae, ait
&
ra crat riatans fiTper
aquam.Quod fi
eis obijcerc-
rar,qu6d tcrrafubmergerttur,fi efTet fiiper aquasj dicebant qubd non,quis^ propter magrum laritiiT
qu6d quia
4inem tcrrx prohibetur eius fubmerfio,ficut vidcmus de quibufdam, corporibus grauibus,quac
fnatcria cft fccuridum eos tq;a fublninria rci, profter hoe htl?U putant generari , hfc corrumpijintfiiciter, cujfi taiis natura^fci^cet matcria,quac eft
fubmergi prohibentur propter laritudinem , qiiJC alias fobmcrgerentnr nifi latitudo prbhiberet. Notandum , qubd poft Poetas Theojogos de
fSll
& cofTumpi
rcrum mato^
principium. Spcundb, aerem ponentium. Tertib,
ifs
frofterea
vo-r-
nitprinci|>i3
'.
Et frofter hioc fton generari quicquam pu^ Unt^ne^ue corrutnpi^quaft tali natura femfer
iTios,
nio quar
Dcfcpndit ad quafHa opiniones fpedalcs. Circa quod duo facit.Primb ponit opinione poncntium
huiufmodi principia,vnurii tantum.Secundb,t)pi-
:
^^
Gtner»tio ttrrtiptit
ignisifed gene- fUx,
nionem ponentium principia plura efle. S^cunda ibi Ernpedodem vero, Prima in tres, Primb po-t nit opinionemponcntium aquam eflc huiufmodi
fium. Dcinde cjim dicit
€U6
aitquam
dicunt
illttd
^.Sh^^^iJ
quod fecundum
qujod dicit,
oportet
principium eorum ^««yw»r,idcft,omniupi en»
hoc,(ci\ic^x.
|3
matcriar'
Ipm, tamcn differcbant , quia quidam eorum poncbantmatcri^ vnam, quidam plures, ponentcs etiam plura diffctebar» , quia non omnes eadem
:
ejfe
fed fo"
vel corruptio fimplicitcr,fed fe^undiim quid,quia
:
fcilicct entia.
/r,qua: eft
;
fpd vaztt-
vt ex priuarionc
,
ncc corrumpi iimpliciter
qufa ex cafit res per fc,non pcr
res per generationem procedit ad cflc
accidens
,
fonna fubflantialis non peruenerunt, fcd od ma" teriaiTi , quam oportpt manert fecundAm ipfbs, tamquam ingenefabilem,& incorruptibilem ) fequitur fecundum cos , qubd nuUa eft gcn§ratio,
:
ria eft huiufinodi,
nec gencrari
:fimtltter^
copringic
firhplicitcr. Didi;
gcncrari,
tiihil
crgo
,
tbta rei fu^flancia,fcmpcr ctf» eruatafit
:
(Ic
cnim
quibus in ptoJogo fada
pft
menrio aliqu^is
,
4i-
citiir
aquat».
1
:;
SummsE dtur
fiiiile
Cap.T.
I.
apud Grzcos fcptcm Sapientes, qno-
rum primus fuit Thalcs Miidius fecundum Magifhiim,
,
qui vt vidctur
in hiftoriis 4. lib.
in fine, fuic in tempore Zedcchiz Regis
occupatis, di<Sla eciam fua
litceris
circa moralia
commendans,&
prcmccr hoc Thalcs didcur princ^s
ibpniz
,
idlicec fpeculaditae
(crum prindpiis
uum
anificcm
,
quod
moraliA
,
:
nam
talis
Philo-
inquirens dc
vtdehat
ejfe^
& animal
hoc viucte^ ex quoft ven^ hoc effrincifium
cmnium. Proper hoc igitur eam efi accipiens AaofiaioM exiftimaticHem, Et quia cunlfofumJhermatA materiafn^hahent humidam^aqu^ vcro naiurs
humidu.
Pom*t pofitionis rationem. Circa quod duo faPtim6 oflcndit quod Thales mouebatur
dc
ad hoc ponendum ex rationis cuidentia.Secundd, ex audlocitads andquonira efficacia. Scomda ibi Mi^ui. Pnm6 enim oflpndit, Sunt Mutem fiuu» rtfnm qu6d moucbacur quadruplid rarione , fiimpca i frin^fimm quadruplid iigno , ad oftendendum aquam eflc ffmt. prindpium rcnim. Primum efl, quod inacmeritum viucnrium, oportcc efie humidum,ex cifcJcm viuimus , 1» de Gener. Didc tcTU com» anccm nucrimur cnim, quixi ferfaa hanc efirMrtem accipiens, fci-
&
&
licec T\\2\ei,ejiu4cunQorum
mtrimmtum
videbat
Sccundum fignum eft , qu6d eflc cuiuflibet rd , & maxime viucnds , confeniacur
corporcat
per calorem proprium naniralem
:
calor
aucem
primcs Theolegt^^antes Jic putant de natura cxifimaffe.Oceanum enim tionu farentesfecerunt
,
(jr
Tethyn geaera-
facramentum t)e^
rum aquam , Stjgem ab ipfs Poetu ypcatam. HonorahiUits cnim quoniam antiquius :fur4»
mcntum autemquod honcrabilius, Siquidem igitur antiquorum aliqua ijia
dc ttatura cpinio
(jr fenior
,
fuit
,
Thdlcs qiudemfecundum hunc modum
Hipptm
:
ncm qutdem enim omnium non vtiquc ali» quis dignifcabit pofuijfe cum his proptcrfui infelleSius prauitatem.
Oftendit quomodo mouebatur ad di<93im po» fidonem cx audbsritads andquorum efficadaJM-
dt qu6d funt eam,
tjtu
aJiqui antiqitiores
,
&
ntmc efi,generationem, id
eft
mnlto antc mult6 an-
quam fit generario hominum,qui nunc
tc priores,
& primo
fueruncThcoIogizanccs , qni ficputant exiflimandum de natura rerum, fcilicc^ qu6d aqua cft namrale,& fubflanciale rcrum omnium prindpium , in quo Thalcs cos imicacur frmt
qui
,
nam mi ^xioics fecerunt parenta, id cft, Deara
aquz
:
& Tethjrn,
dicebant eciam facr/tmentum jMrMmntvm
, facrum iuramentum Deorum ejfe aquAm, vocatam a peetii Stygem , id eft , aquam infema-
id eft
Icm ,
& quia Dij iurabanc pcr aquara qu6d aqiu
rcbanr,
nam facramentjim
efTcc ,
honorabilior,
a eft
,
imperfcdlo.
;
idco afle-
quam
,
,
id eft,
eft prius fimpliciter
cx hoc patet, quod aqtiam di-
&
priorem Diis , quia ilH anriqui po* fiicrunt aqoam eflc prindpiumrcrura, dicit qu6
efle
pinio de
fc 6kehat,ipfHm c
Hipponas nomine,
BwH ex hoc,
didcur, nen eSi dignus ponere, vel fiiadere ahquid
humido,
fiue aqua.
:
dicale, viuit animal,
quando
deficic
moricur : vi-
uereautrm viuentibtu efi ejfe,Ci. i.de anima. Quarc vidctur qu6d ipfum humidum fic prindpium hoc eft cflendi , ficucdt prindpium viuendi : quod ipfc didc, quod fupple Thalcs didc, animal viuere imc-, id ef^, hiunido:addic aucem qu6d iBnd ex cfHofit ali^uidAfavm dle confequicur, videtur
&
ejfe
principium omnittm.
Vnde
concludic
,
qu6d
propter hoc tgitur efiM cfljconcingic accipere eam exifiimationem , id cfl, di<Sbm opinionem.
Quarcum fignum eft, quia gcneradoncs viucnqux funr nobiliflima encia,fiunc ex femine,
rium,
quod eft nacura humida communicer, ficuc pacec ex quo patet quod humor videnu" generacionis prindpium, Cum crgo ip(a aqua fic prindpium humiditatis ; fequitur qu6d aqua fit primiun prindpium fimplidcer , ideo didt, quod quia cnnQo-
^***^**"*
Dij:
fi
eft,
triust^ kem9
& per confequens an-
prios natura honorabilius
Vnde
dtfetfier^frr
id eft, iuramcncum,fic pcr il-
lud, qtted eft bonerahiliiu tiquius,
'
id cft,prindpia
gcnerarionis, Ocea.vum, id eft, mare,
humido radicali , ex quo quod humidum, & aqua finc prindpium cflendi rebus ; ideo didc, quod fupple Thalcs ipid
di^^ piaioK.
forfan vtiquc incertum C'
videcur,
Tcrdum fignum eft, quod vica animalis confihumido nam quandiu durac huinidum ra-
17*
,^ mut'
lucuralis fimdacur in
(Hc in
[Tezta com.
alitjui antiquiores
perfcvHus : pcrfetfhim auccm
humidtwi.
tffe
^
ftm ante eam , qud efi nunc , generationem
pr«»U7uiaffe dicitur de prima
pratSica deceliquic
iffum cdidum ex hocfuSumy
eji
Dande cum didc
&
Forfan ofimonfm hAncacdftens^^fuid cun-
frincifium
Sunt autem
fccundum enm
qu6d aqua cft prindpimn fub-
tit,
Horum nutrimentum humidum
40
flantiale renira.
,
hit-
naturahter ap-
,
percinet ad (peculad-
Dcindc cum didt t
fjr
atjua vere natnra, id eft
ide6 fupra dixit
bylonicsc captiuitatis.Thalcs tranftulit fe ad conaliis iex
:
paret, effe princtpitam httmidMm,
:
,
midam
& tunc
fada eclypils Solis , qoam przdidhis phiiorophus przdixerat efle funiram. Quidam dicunc 3u6d fuic cempore Achas non cnremus. Secimus fuit Pythacus Mitylencus,teropore ctiam Zcdcchiar. Ahjquinque fuerurit , vnuS Solon Athenienfis,aliiis Chilon Lacedagmoniu s,al fus Periant%Mu.Dnx. der Corimhius , alius Cleobulus Lydius , alius Bias Priencniis , qui fiierunt omncs tcmpore Ba-
21
rum,vel viuenttMm /permata natmram hahent
Rcgum
,
cft
fiderandas caiiias rcnmi
:; :
:
aliqua antiquior, vel/«f»w, id
eft,
prior
fiiit
o-
mmis^lnfan nobis noa eU mamfefh/m. Addit aucem qu6d quidara Philofbphus andquus qui, in libro dc
Am'ma ,
Ipu$
ctm hu di(9is, propterftu
facndJE, vcl inttSigen'
Quod
poteft duplidter intcl-
tia
imperfe^nem.
Vel quia nihil addit uipra {entendam ipfius
iigi.
Thaleris, auc quia imperfedic dixic,
recur.
& reddidic fe
dus fencenda hic cura aliis cra£baVndc primo de Anima , inccr grofliorcs
indignura
,
'm
vc
—
^^
Philofbphoscompucacur,vbietiamhabaur,qu6d ^, pofiiic animam efle aquam, Nocandum, qu6d,vc didcur,teinpofe ludicum 4' Ifrael , fiienmt apud Grscos quidara Pocw fa- ft^tAfump mofi , prirai in fdenda , qui Theologi 6xdd. f»«it, "**" co qu6d de diuinis raodo fabulofb, quod cft proprium Poctarum , quzdara carmina fadebanc, loquenccs etiam dc rerum prindpiis. Fuerunt »a-. tem tres , vt didtur, fdlicct Orpheus, qui famofior fiiic Seamdus Mufeus. Terrius Linus. Ec quia fuerunt tcmpore ludiaim, vt eft didhun^pa-' tet,
qu6d diu
antc fiicrunt,
quam Thales, & mul'.
56 magis qu3un Ariftoteles , qui
ftiit
tcrpporc
Alexandni
:
2Z
Lib-
;
Metaph.
1.
fub quibnflam Ifti aurcm Poetae xnigmatibus fabularum de natura reriUTi aliquid tradiderunt. Dixerunt cnim qu6d Occeanus,vbi
Alcxandri.
cft
cft
magna congrcgatio aquarum , & Tethys,quaE Dca aquarum , qux ctiam, vt habetur fabula-
opinioncm Empedoclis,quantumad duo. Prim6 quantum ad hoc qu6d tria pra:dida clemenra» ignem dixit elTe reriim fcilicct aquam, aerem ,
nerationis prlncipimn fub fimilitudinc fabularu
principia addens cis quartiuTi
:
quod Dij iurabant pcr aqnam difiam Tethyn , ex hoc volcbant , quod aqua cflct dicentes ctiam
honoratior
ipfis
& prior
Diis
intelligcntcs per
,
&
opiniones de principiis re-
opinionum authoribus, Doftor refert qualcs fucrunt, & quando florucrunt,de
^
&
cipia cfle aerem. Dicit ergo,
quod Anaximenes,
&
rumfimplicium clementorum,
& per conicquens
aliorunii.
Notandum, qucid ifte Anaximenes fuit tertius k Thaletc, fuit cnim difcipulus Anaximandri,qui difiripulus Thaletis,
&
&
Diogcnes
fuit
ambo conuenc-
ifti
aerem dixerunt , eflererum principiumjfed diffcrcbant, quia Anaximenes ponit principium acr^ cffe rcruiTi fimplicium loquendo flmpHcitcr. Diogenes vcr6 addit hoc , quod acr non poflet elle principium ,
nifi
quia
quia erat compos diuins rationis,fi-
cut primo dc
Anima , habet prolixiift
Motiuiun autem huius
declarari.
fuit exrcfpirationc ani-
malium , per quam vita animalium conferu^f ur: cuius fignum eft , quod animalia tandiu viuunt quandiu refpirare
pofliint
,
&
cum refpirare ccf^
Hippafus autqn Metapontinus
dr ffera^
,
(Utus Efhejtus tgnem. Ponit opinioncm ponentium huiufinodi principia cfle ignem,diccns , Hippafftt Metaponti-
& Heraclitus
con\im^i ,pluralitate
citate congregata in v»i*rn, uifa,?.*'
,& pau-.
& diftinHa, id
eft di-
vno.
& 8,
I.
Empedoclcs, ( ficut haadhuc dicetur infra)
ifte
pofuit quatuor principiamateriaha, fciHcctqua-
ttnaginiitia,
& duoprincipia cffediua, fciHcet arnorem & litem & hoc modo dicit niundum infinities corrumpi & infinitics generari. Nam
degenerntio~
tuorelementa
,
Ephefitu dicunt ignem
batur
,
& fiebat
vntim Chao» confufum,in quo
crant fimulomnia clementa re
fcilicet
,
regnantc odio
omnia clementa
•
&
:
autem tempo-
alio
cuius eft difgregare ) omnes partes vniuerfi diui(
&
fiebat rerum diftindio, debantur ab inuicem , fic itcrum jiiunex illo vno Chaos confufb , dus generabatur. Per iftam ergo congregatio-
&
paucitatem, & pluralitatem clementorm-n, & fuarum ctiara partium volcbat faluare generationcm & corruptionem. Dcinde cum dicit
nem
,
,
,
K^naxagoras vero Cla^menius ijlo qui-
dem
atate prior; fa6tis veropojlerior, infini-
namfere omnia corporapartium confimili»^ vt ignem^autaquamy ta dicit
effe frincipia
ita generari
ne
attt
corrumpi
atit
,
:
ait
:
congregatio-r
difgregatione folttm: alitcr autem
„
nec generari , nec corrttmfi ^fedmanerefem-
Ex his cjuidem igitur folam quis caufam inteHiget eam^qud i» materiaffecie dicitur.
,
fup-
illa
plura principia
quod Anaxagoras Cla^menitUyi patria fic diO:us,iflo, fciHcet Empcdo^ cle Atateprior , faElis autem pojterior , quod du-
matcrialia infinita
,
dicit
vcl quia
minus benc di-
pHciter poteft intclligi
xit,ponendoprincipia infinica vel quiapoftcrius
fubtilitate
rius.
Tunc
fumpfit forte origi-
& adiuitatc ipfius ignis, quae
fequitur
,
vt dicetur infe-
,
;
philofbphatus ejfe
infinita
cft
:
ifte,inquam, dtxit principia
nam fere omnia
:
dtxit
effe
partium
conJtmilium,vt ignem,aut aquam, id eft,n6 tantii
iila pars.
pofuit principia rcrum elle ignem,autaquam,aut
Empedocles vero
4 Opin|a |)on«s.4 elc-
mcnta
/teffs
,
iam di6Hs ad^ ea namque dixit
(juatuer
terram quartum
,
•* ./^ . , ^ numquam fien, nijiflucipium ma- A'»/''»' manere , tciialc. ralitate, dijgrffaucitate congregata^
prin-
/•
&
&
gata in
.
^
vnum ex vno. ,
^ eorru-
cuius cft con-
(
Motiuum huius opinionis
videni;ur conditiones principij
"e
ftion*rernt».
gregare ) congragabantur omnia elementa,&: in vnum conuenicbant , Sc timc mundus corrumpe-
ple efle rerum principium, fcilicet materialc,
nem' ex
42.
&
Phyfic.
Ponit opinione poncntium
^ateiiale.
nus
&
cisgenerari,
fiterna.
fant, ccflant viuere. Deindecumdicit ^I^Op^Qiq
:
,
(^ Diogenes pofuerunt aerfm ejfe principiHm,& priorem aqua , naturaliter , maxime ponunt ipfum, fcilicet aHrem principium omnium corpo-
rerutn
Com.
& difgregario:;
& paucitatiun dixit ex eis qua-& corrumpi & hoc
aliquo tempore regnante amore
Ponit opiniones poncntium huiufinodi prin-
Anaximenis , runt quantum ad hoc
,
:
xem princi- (impUcium corpoTum P0nu»t. pium mate,
fuit
.Phyfic. Text.
quod dicit,qu6d w,fcilicet quatuor elementa, oportet femper manere,& non fieri. jd eft, non generari , & corrumpi , fed fupple omnia alia ex
betur
i^naximenes autem , Dipgenes, aemaxime pmctpum ^'^ fnorem aqua ,
diicipulus
pliu-alitatum
Notandum, quod
quibus vide Lacrtium.
qui
:
eft
rum refcruntur. De Philofophis, harum^
^ "**•
r
41. atfamcn per aggregationem
tuor genaari omnia alia ,
I r^M.
terram
&
:
nem
ali2E
fcilicct
non gencrari , nec corrumpi ficut illi qui ponunt vnam caufam matcrialem:nam principia
dicit;
Trcs
,
cnim quatuor elcmenta femper manere,
pofuit
oportet manere, vt dicitur
SVUMAR
jprincipium
&
Deos corpora casleftia, qua: omnia patcnt elltdidamodo Poctico fabularum., Deindc cum ipfbs
ponens ac-
infinita.Spcunda ihiA.A.naxagorM vere.^onit ergo
Ouidio piaiori , nupfit Pelio filio louis. Hi, inquam, dixcrunt efle parentcs gcneirationis, dantcs fciUcct in hoc intclligcre aquam efle geritcr in
j,,
Vbi ponit opinioncm ponentium plura prinprim& ponit opinioncm ponentium pluraprincipia determinata numcro.Secundo opinione ponentium
cipia materialia,& diuiditur in duas, quia
alia
elcmenta
i
fed etiam irmnitas partcs fimilcs
cuiufcunqucjdixit
enim
,
quodlibct
clle in
quoli-
bct, 3c quodlibet fieri cx quojibet, quia in^nitx
partes cuiusHbet crant in quolibct,& ita dicebat res gcncrari
,
aut corrumpi congregatione, aut
difgrcgationc fblum
:
aliter
autem non contingebat
J. Opinio poncns priq.
cipia
mate-
rialia
infi.
nita.
:
Summ^
Cap.
II.
g«bat res gtnerari , aut corrttmpi ,fed ta,men dixit permanere fempiterna infinita
Vltim6 concludit quod ex
his igitury
opinionibus prgenarratis,yo/<«»»
(juis intel-
cumque. fcilicet ligit
caufam,
ijut eji dtita in Jpecte materta,id eft,
in genere caufae materialis
non
opim'ones
ftaj
:
faciuiit
nam omnes
prsdi-
mentionem
nifi
de
caufa materiali. Ansxa^oriu iiethM^qmd. lihtt feri tx qiulibit.
Notandum,qu6d
^
rerum,
:
qui vt didhim
;
elle infinita,
materia-
pofiiit principia
& in hoc minus benc di-
quam Empedocles
xit ^
fuif-
& am-
eft,
primo Phyficorum, vbi eius opinio
plius dicitur
prolixius pertradtatur lia
Anaxagoras dicitur
iftc
difcipulus Diogenis
qui ponit ea e(Ie
finita.
Poftquam'Philofbphus i^ccitauit opinioncm fblam caufam materialem ponentium:nunc reci-
opinionem
tat
&
:
:
qualiter ad illam rationcm diucrfi diuerfimodc fe
cifcntem, talis fuit
fieri
pcr plura,
ideo h rel="nofollow">c dicitur Anaxagoras prior elTe atatc,
quam
Empedocles^fed poftcrior
«^s, quatenus minus benc dixit
fadkis, id eft :
,
di-
nonenim fblum
&
&
rcrum efle ignem , aquara , cztcra elementa , ficut Empedocles ; fcd omnia qux funtfimilium panium, vtcaro, os,racdnlla, dixit principia
(anguis,
& cactcra homogenca
,
quorum
infinitas
& fieri
partes ftiiuflibct ponebat eirc in quolibct,
de quolibet
;
quod gcneratio
ita
fieret
dam extradionem
partium fimilium
aqua
hoc
fieret igm"s
,
:
pct quan-
puta
fi
ex
erat quia infinita: paftes
ignis qua: latebant in aqua, fegregabantur ab ipfa
aqua,
& fecundum hunc modiim apparebat ignjs
ex aqua generatus. Etquantum ad noc conueniccum Empcdoclc , quia fic ipfe gencrationcm corruptionem dicebat fieri per congrc-
&
bat
&
gadonem
&
difgregationem illanun partium , ftmilium infinitanmi, alitcr nibil fieri,vel corfumpi.
&
materis caufam efficientein
ipfi
Circa quod duo
facit. Primo ponit opinionem eonmi , qui caulam efEcierttcm pofuerunt propter motum.Seciuido opinionem eorum , qui non fblum caufam efficientem propter monim verum etiam propter caufam boni , mali in entibus pofuerunt. Sccunda ibi Pofl hos autem. Primi in duas , primo pracmittit rationcm,qua ad poncndmn hiiiufinodi caufam antiqui Philofbphi cogebantu5. Secundb fubiungic
addentium.
& infinita, vt dicitur primo Phyficoriun, tcxt. com. c. 40. & jo. & ponendum
23
camas, vnde principium motus ?
Nam quod poteft fieri per pauciora, & finita,non eft
II.
principia
tlla, fcilicet
quac dicebant efle infinitas partcs cuiuC-
,
,
habebant.Secundaibi Srgo omnino. Ratio autem, quje eos cogebat ad ponendum caufam cffi:
:
nam nulla materia, vel
fiiliie-
6tum tranfinutat feipfum ad formam. Exemplum de ligno , & ajre nam lignumnon tranfinutat fe ad formam ledi,neque a:s adformam flatuac ergo pra:ter caufara raaterialem oportct dare aliquod principium , vnde motus tranfinutario oriantur illud autem eft efficiens vnde motus hoc cftquod dicit Si ipfis Vh\\o(o^hi% proceden:
;
&
:
:
Dj.Jq jja_ opinionis.
&
:
hanc fcilicet inquifitionem, res ipfaMcft , quam quxrcbant , cis viamfeoit , quirere coegit aliquod aliud principiiun a materia : fi enim cjuam maxime , ideft , vniucrfalitcr
tihtufic,
&
veritas rei
corruptio
& generatio
,
eft
ex aliquo
principio materiali, aut plurthus cft ijuare hoc contingit,& fcilicet aliud a
materia,
vtio
,
fiipple
dubiiun fupple
,
qu£ ipfa caufa quxrltur,
nam non
fufllcit
materia
fbla.Vnde fubdinu:,«o« enimfuhieRum facitfeip-
fum tTanfmutare:dico autem veluti lignum,vel as: quod
fubiedum:nullum taracn mutandi fuimet : nec elignumfacit leStum, ideft , tranfinutat fe ad formaxnle&i: nec ts adftatuam , fed aliejuid alicetfit materiale
inquantum
tale,eft caufa
mm SVMMifi SECVNDiE CAP.
II.
liud
caufa mutationis
eft
,
fciUcet anifex ipfc
Hocautem <7«
SFMMARIFM.
materiam tus
Refcrjt in hoc capite vfque ad §. ifli ^uUem^Vtifnb opiniones corum, qui cau-
fam efl&cientcm pofuerunt proprer motum, varic tamen rcm explicantium. Sccundocorum quiillam pofuerunt, noa ,
tantum propter motum , fed etiam propbonum, & malum, Tcrtio corum,qui
primum efficiens effe vnicum; Quarto eorum, qui illud dixerunt circ amorem.Quinto eorum,qui pofucrunttar
Jgituromnino qui talem aprincipio vitam
(^ coegit quarere-Si enim quam maxiomnis corruptio, ^generatto ex aliquo v-
me
Opinio adfam
efficien.
«f mteriali.
^ qu^
no, autfluribus
e(l
huius ejicaufa
non vtiquefacit ipfum fubie-
j
:
quare hoc accidit^
£^um tranfmutare feip/um. Dicoautemve**'' ^'']'*^ ttgnum neque as alterutrum horum permutandi ejt caufa : neque enim li~ gnumfacit le^um , nequeasfiatuam\feda,
liud ]uidmutationis caufa eft.hocautem quarere e(l aliud primipium
quarere/vtfnos di-
vnum ejfefubieEtumtnihil dif-
ficultatU fibimet fecerunt.
vnum omne deuiSii (jr
ipfum
:
Ferum quidam
diceniium quafi ab ea quafione
vnum
naturam totam
,
immobile dicunt
effct
non folum fecundum ge-
nerationem (^ cor/uptionem {hoc enim anti-
quum ejt
^
qtiod omnes effe confefifurft') fecundum vnammutationem omne hoc eorum eftproprium. Fnum ergo ,
,
^ &
verum eft
hifecit
vt fi dicamui vnde principium moprincipium eifedtiuum. Deinde
eft
tetigerunt : f^
lia principia ciTc contraria.
Procedentibus autemfic ipfd res viam ver-
i
quod
,
cum djcit
ter
dicunc
tranfinu-
tarionis,*^ qu^crere aliud ^rj»«^<«w»,fupplequam
•,-
folum dicentium ipfum effe
nulli talem intel-
caufam conueuit nififorte Parmentdi^ C^ hoc in tantum , quia nonfolum vnam cau^
ligere
fam
am
,
magis conuenit di-
vt ipfum calidum (^frigidum , aut ig^
,
nem 44
,
ifedcjrduas aliqualiter ponit effe caufas.
Plura vero facienttbus cere
'
,
aut terram
:
vtuntur enim quaftmoti-
habente naturam igne>aqua vero
,
^
terra hufumodieconuerso.
Oftendit qualiter ad didlara radonem anriqui ^^*^*' Philofophi diuerfimodc fc habebant nara ad cadia*. :
eam
; ,
;
24
Liber
eam taliror
Metaph.
I.
Quidamenim
{chabcbant.
jprincipium praeter materiale
pofuermit omnia
,
&
vnum
&
immobile , vt Parmenides Mepervim , ^tem fecundum apprehfcn^onem{enmsi&duas caufas tetigcnmt,
eflc
liflus
-practcrquam
,
fcilicet niatcrialcm
Qu^dam
pii.
& cfFcdiuam, vt infta dicc-
ver6, qui pkiralitatem entium
iconfc^ferunt magis
<;:oa(5ti
efficientcm pofucrunt
&
,
dida racione, caufarn hoc eft quod dicit
fed etiam proptcr
bonum
& mahim
in entibus
,
Circa quod duo facit, Primo prar-r mittit eorum didtum. Secundb cxponit eorum defedtum , oftendens qubd infuflicienter hoc fcpofuerunt.
Ergo omnes. Prima induo primb pra:mittit rationes , quibus ad id ponendum moucbantur. Secundo defcendit ad po,
c^runt. Secundaibi
:
.•
nendum ofoiniones eocum
fpeciales.Secunda ibi
Dicens. Etatio autem qua moucbantur, erat
illa,
quia priciida principia fiue materialia, fiuc
feHum
uerfitatem difpbfitionisbonxin diuerfis cntibus,
,
fcilicet
id eft
materiam
,
ex dida ratione
moms
tione, cau(am
rumf jpro Ccd
•,
:
fe non agjrauabant
,
erant
,
enim contenti rar
penitus negligentes
:
ve-^
pnum ejfe omne,
tjuidanf dicentitfm
omnia^«
(um
ensvnum immohde dttunt
,
totam
:
&
vnum
illud
ejfe,
& naturam
nfn folum fupplc dicunt
jlmmobilc fecundum generationem, &'carrupttOr
nem
: hoc enim anticjuum ejl, &fecundum quod cmnes Philofopht funt cdnfejji, fciUcet nullam efle gcnerationem , corruptionem fimplicitcr,vt didlum eft fuperi6s i/fr»»; m^w ifti fupple J»-
&
:
funt, illud vnimi efle ivamoh\\t,fecundum aliam
immutationem omnem Cfle
&
:
ita
difFcrebant
;
: (^ hoc eftproinquoabaliis pfimis Naturalibutf qui faltetn motuni rarcfa<5lionis in
,
^tibus concedebant
;
&
materiali phira generabant
& corruptionem
fic
ex vno prifacipio
licet
:
non ponerent
gcncrationcm
efle fimpliciter
:
didum eft. Patet ergo dicentium vniuerfum ejfe vnum tantum,conr
fed fccundum quid Tjulli
totum vniuerfum
vnum ens omnin6 immobile
^rium eorum
vt
,
fingit intelligtre talen^ citufam
rootus
:
cx quo enim
motum
,
fcilicet
caufam
ab entibus aufere-
bant.fruftraquaerefcnt caufam motas,nift tantuT^
Parmenidi,
& huic, contingebat ponere caufKm
motus,quatenus non fotitm vnum principium , vnum eqs fecundum rationcm , fed duoipo-
vel
nitejfe caufoi
:
faltem fecundum fenfum,vtinfeT
pus
dicetur. Pro quanto crgo phira patebant, pportebat euiw pbnere phires caufas,quarum vna
mouens , & alia mota eflet ex vno enim fubienon poflunt inteUigi cflfe plura, nifi concurrat aliquo modo motus aliis iutpm pluraentia. :
(6h}
;
facientibus magis oontingtt dicere, id
cft,
&
ponere
motus , aflentire prajmiflae rationi poncbantenim caufas rerum calidum,aut frigidumf 4iut ignem , aut terram-, itz tamen qu6d vtuntur ipfo igne , t/^nquam habente naturam mobilem adtiuam ; a^ua vero terra , huiufmodi;ali) caufSs
:
&
&
p^uo j & flc fecun-
tconuersh
,
dum hoc
ignis crat caufa efncicns; &alia vt
tcria,
&
ideft, principio
ma-
fufnciebant ad caufandum tantam di-
Quia cum
illa
prindpia fmt corporalia namra-r
htcragentia;putaignis,
do
,
&
qubd
& aqua,f£raper vnomoNec
vniformiter caufant.
illa
accidant a cafu ,
Autem ^taliaprincipiajanquapf
nm fuf^wntia exifientium
:
& in piuribus fortui-r & cafiulia eueniunt vt rarb,vt pacet ex i.Phyfjcor.Tcxt. Com.48. & ideb ipfius ^rwf yj
haec eueniunt freqHenter , ca
autem
:
,
habere oportet caufam aliam inueftigare.
lia principia,(c\\icti corporalia,& naturalia ab eis
pofita,habitum, id eft,ad confequenter
fe
habens
generare nafu-
inquantumquacficrunt principium, coadi iterum ab ipfa veritate : velut fuperius aiebamHs, id eft, hene ejfe id eft, dicebamus: ipfitu enim efle ,
&
boriae difpofitionis
,
i
qusritiu: eorum ejtuifunt
,
ii
encium habere:i//<j verofieri, id eft, fiue quatum ad bene habcrc entium , fiue quantimi ad benc fieri, forfitan , nec ignem,nec terram,nec alieft
,
qutdjieri talium, fupple
pec
eft
corporum materialium,
verifinule catijam
effe
:
nec eft conuentens
agunt , qubd fcmper vniformiter per namram quia agens naturale femper agit vnomodo,;?rf«frKOT, fupplc cft conueniens exifUmare ipfum bene fc habere quod fint anthomata, id eft, cafualia : quod ad fortunam earum tantkm committaturi caufalitas, vel difpofitio bona nam flipple hxc,pacec eile falfum , per hoc qubd huiufmodi difpofitiones boruE entium , fiue quantum ad lOca naturalia iftos fic
extflimare ^ ex eo fupple :
&
:
in quibus corpora naturalia fiint ordinata,
quantum ad
partes
&
:
& de-»
animalium bene difpofitas , ordinatas inueniunmr vel femper , vel frequcnter; quod non poteft dici dc terminata
his
,
:
fiue
quae eueniunt a
cafli
& fortuna
:
quia talia
funt vtrarb, &propcerhocnecefIariumfuitaI-.
terum inuenire principium bonap difpoficipnis rerum praetcr quatuor elemcnta-: ^lialitera habet, nec iterumipft anthomato,& fortun* : eft id^^
&
quod prius. Dcinde cum dicit,
d>*
aliquis intelle^um
quemadmodum etiam
vnum ineffe^
in animalibus,^ nor,
turacaufam,^mudij& ordinis totiu^^vtpU' omniapraterconue^
(Oa^i fequeni qudfieruntprtncipium.
mentia dicemes. Palam quidem
Iffttts
fnim dr hene hoc quidcm eorum quafuntyha: fotfan tuq,ue ignem^ nequt terram^neque t^liud quicquam; nec verifimi-
betur iUn ffri
caufam
effe
,
nec
iljos
conueniens exifii-
mare. Neque iterumipfi anthornatOy fjrfor-
tantam committere rem hene habere.
r^\
*fi
quxficrunt , ac fi illi antiqui non fufficerent gene- tonsdiT^f rarc naturam exiPentium , id eft , cntium aliud, tioais rtrum.
rificans apparuit friores
tmx
Dicit
ergo, qubd^o/? hos pracdidos.Philofbphos,^M-
f<^'^'*^^^'*^^^ ipfa veritateyVelut aiebamut^
Le
potefl dici,
& fortuna & ficut
qusdam anthomata, id cft, a cafu accidentia;nam
Dic4ns
^'ift ^"-^
1 OpinjQ
^ua, non
effe-.
priodpium fubie<^uum. DeindecuiQ
dicit:
ricwcoJ^'
opinibhem, corum, qui hanc caufam, non folum propter motum,
ftilicet efficientem,
J^tdam flippte omnino qui talent 4frincipio tetigeunt & vnum dixermt ejfefubQmnino.
JEr^o
Mdentium
Tin^t
cx eanon
deea non curabant.Quidam ^nim ad fugiendum eam , ne pcmerent aliquod (e aggrauabanc, quia
igitur Ana-r
xagoramfcimt^ hos fermones tetigijfe, attamen habet prius Hermotimus Cla^meniies caufam dicendi. Siquidem igitur opinantes fimtd ipfius bent caufam , principium exitaU vnde motus fientium effe pofnerunt^
^
exifientibus in^fi,
Pefcendft
:
Summ^ 4r Trims «finU Jffdalis f»-
mt»sfri»dfistm effe-
1
Cap. IIL
1.
Defcendit ad eorum opinioncs {pcd^es. Cn>» ca quod duo facit. Prim6 ponit opinionem co-
ncfidum vidcmr
rum , qui dicunt illud principium effe vnunj, Seomdd corum, qui dicunt cfle plura, & contra-
rupribiiia
ria. Sccuftda ibi QitMum verh cmtr/trui. Prima in duas. Primo tangitopinipncm Anaxagorac, :
qui illam cauiam dixit intclle^him. Sccundo opinioncm Hefiodi.qui iUata dixit amorem. Sectm-
da
ibi
SMf^tcahttur dlujuu atttem.
:
quod poA przdidam rationcm
vnum
intefteiiHm cft,
animam,
nun ,
&
ita
;
intelledum
illura
cft Mli(juis
dtcmt
tjuemjidmodHm fpiritum, id
ejfe
ammdlihut
in
Didt ergo
& inmMura rc-
coMfam tnundt/^
ejft
ordinitXcilicct totius vniuctfi, fdlicct in
dine confiftit bonum,
{cilicct
quo
or-
intrinfccum totius
vniuer^j vtctiamdidtur u. Mctaphjficorum, text. ^ 2, tn hoc afpanut purificans , id cft, ad vcritatem purani r^ucens priores , fcilicet Philofbphos , dtcentes prtier conueniemiajid eft, in-
&
conuenientia
in hoc quM non terigcrunt di^ PaUm emm ipfum Anaxagetdm
;
,
OfbiMA»*- ^kam caufam.
hot fermonet, fdlicct dc caufa effideiuc
KMf»r* f*-
tetigijfe
mfmis
etttamen caufam dicendi bahet
intil-
itSsost ejfe
friaufimm.
hon habet a fe primo
fciUcct
:
;
pnut quia hic quodam alio :
fed a
Philofbpho priori , qui diccbatur Hermotimttt Clazjomemus, Concludit ergo quod opinantes
caufnm
& principtum effendt ipfim hene,pofue-
y
tunt tale
,
qnod
falicet principium,
tibus,
ideftjcnribus;
pium
effidcns.
w^
ineji exifien-
wiflr«>,id cft Princi-
Dcind^ cum didt
irt
Et vti-
huiufmodi.
^ue , fi quis aliM amorem
,
aut defiderium
exisientibfti, quafi prittcipium pefuiffetyVt
Tarmenides
etenim hic tentans mon^rare
;
vniuerfi gtnerationem
,
frimitm quidem
ait
Deorum amorem fore prouidentem omnibtts. Uefiodtti vero omnium primum chaos fuijje^ deinde terram latam, amartm , qui omnta
^
condecet immortalia exifientibtti
eongreget.
;
caufam,
quafi necejfariumfit in qttdt
res ipfas m»ueat,(jr
HU quidem
igitur quomodo o-
porteat difiribifere de hoc^ quis primus Uceat iudicare pofierius. OfinuVtr^ »s'nidi:,^ Bcfitdi.
amorem
bitur
Hefiodum
cet caufam aluts
:
&
;
dicit
quod aliejuis fuf^ica-
tfuxjiuijfe prtmo huiufynodi, fcili-
bons
difpofitionis
rcrum :ScJi tjuis amorem,
id eft,quamuis fbrte aliquis alius
aut deftdenumin exifiemtbui, id eft tnxihm,quaft , vt Parmemda ; etenim hic,
prtncipiumpofuiffet
(cihcet Parmenides
,
tentans monjirare generatio-
nem vniuerfi : primum quidem ait , fcilicet efle prindpium generarionis vniuerfl ; dixit £bre amarem J>eorum prouidentem omnibus Hefiodus vero dixit primum oxnnium , fdlicet prindpium materiale/xjj^f quoddam chaes confufum dein;
:
de terram lattorem
,
fupple ex illo cffe faCbam,vt
rcceptaculum aliorum : nam, vt didtur 4. Metaphyfic. text. com. .16. locum& receptaculum dixit efle rerura prindpium. Vltra
fcih'cct cffet
autem licet
talia
chaos pofuit illud receptacuium, fdamorem:qui amor condecet omnia immorillud
&
:
nitaris
cuius ratio poteft eirc communicario bo,
cntibus
quam ,
nem
habcnt in fuo
dixit efle
Deorum prouidentcm
videtur procedere ex Scoti Oper, tom.
IV.
amore nam bc:
:
bonam
ellc
,
fi
cum
pro-
Btn-JUisim
ergo cor- qniii
difpofirio-
immortahbus oponet amori iraroortalium hoc attribuere Dcoj autcm,& im- Ameiremft frintifistm monalia vocat fbrfan corpora cxlefHa , & forfan ab
Diis
ipfis
;
:
b*M*d.rf»Ji.
ahquas
quas ponebat cauprincipiarerum efle patet igitur quod poduo ptincipia Chaos , fcilicet , Sc u4morem: fubftantia, fcparatas
&
fas
fuit
,
tietks t* fw-
:
kus.
:
cuius fdlicet caufam fubdit,dicens : <juafi neceffariumfit in txtfientiis, id
fn exiftenribus
eft,
;
non
caufam motam , qu*e cft matclia , chaos fed etiam efle caufam mouentem, tjtu tpfas rtt congreget , moueat , id eft , res ex illo C/b<«v gcneret congregando , vel difgregando.modo, quo antiqui loquebantiu de rcrum generarionc. Addit autem Qportet qttoeiue hos,
folum fupple
cflc
&
:
&
:
fdlicct
&
Anaxagoram ,
quisfit prtor
Heiiodum
quando.fcilicct agetur de ifle
dtjirtbuere,
& de hocpottrit poFierius iudtcari:
,
Deo didt cnim quod :
J^efiodus fuit anie tempus Philofbphoriun
de numero Poetarum
primum prindpium
qui
vtrum Anaxa^oras,
fed
:
pofuit intdle<2um
C^siisfsut
fTicr,An»-
xMgerm, 0» , fic
Uijiesitss}
prior in fua fentenria ; vcl Hcfiodus , qui pofiiit iilud
principium
aliquis diHsitare
amorem
cilc
:
Sc polTet forfan
hoc autcm didt
:
pofterius cile
indicandiun.
Notandum , quod
ifti
dixerunt cfle .imorem ;
,
qui primum prindpium non bcnc exprefsc , vcl
ideo didt fufjjicationcm
fiiifle
apud anriquos: quod fcilicet Hefiodus , qui pofuit prindpium bon^ difpofirionis rerum , vel quicunque alius , pofucrunt amorcm eflc prind-
pium in rcbus. Notandum ctiam,qu6d hoc quod didt,Parmenidem pofuiffe reruni principium pcr amorcm, non rcpugnat opinioni fii£,qui pofiiit omnia
vnum ens,& immobile
cfle
rem,& lecundum rarioncm
num
:
nara Ucetfecimdum SMlieatTaromnia cfle v- menidemvt
diccrct
vltra hoc fccundum fcnfum diccbat cflc plura,& iftius pliuralitaris, difHndionis rerura dicebat eflc caufam ipfum amorem , ficut aliqua:
pteft.
&
didum
litcr
eft
fupra
,
&
dicetur anipiius ii^a.
Deindecumdidc:
^ottiam autem contraria honis ineffe vt" dehantur in natura , (r nonfolum ordinatio mala melioribtts,Crpraua benis quis amoremintroduxit
46
^ turpe,(^ plurd
^bonttm ifedinerdinatio
Tan^it opinionem Hefiodi , qui illamcau(am dixit elle
batio dile(frionis fitexhibitiooperis
pianc pofuerunt
Sufpicabitur autem vtique aliqais ffefie-
dum primum quajiuijfe
25
cflc effedus amoris
(jr
:fic alius ali-
litem:fingulafiit~
gulorum caufam horum.Si quis enim affequatur dr accipiat adintellccium^^ non ad qu/t balbutit dicens Empedocles
,
inuenit
amortm
quidem eaufam ejfe aggregatorum honorum, litem ver» malorum. c^arefiquis dixerit
quodammodo
dicere
Empedeclem
,
bonum (Jr
malum principixforfan bene dicetfi honorum emniam ei bonum eft caufa,^ maloru malum, Ponit opinioncm eorum , qui pofucnmt huij,^ ^-^ iufmodi prindpia dle plura, contraria. Ad cu- ffuiMlisf»^
&
cuidcnriam notandum , quod rario mouens n^sfrindcos, fuit ifb quia ciim contrariorum contraria f*i ^^*** * fmt prindpia , in cnribus muita mala rcperian- *^' ^ ius
:
tiir,
& & muita inordinata
,
qu*e fimt contraria bo-
eorum caufam contrariam afliqnare Ifta enim non cueniunt a cafu ciun fimul rioulta & frequcntcr', imo piurabonis;ide6 Empcdcicies pofiiit duas caufas amorem , in quantum
nis
;
oportet
:
:
C
caufa
;
:
26
Libcr bonorum
caiiia
,
Metaph.
I.
& odium maloriim.
tjuoniarn^^xo qiiia
Dicit ergo:
in natHra videhantur ejfe con-
,
& noii fblum inueniuntur in natiua
traria honis,
& bonaj
Opinio fenes
ordinatio,& bonum, id eft,entia ordinata
amtrem frinci ium
p,^ etiam inordmatio (^f«r^f,ideft,inordinata
kontrum,o-
dium ze-h
&
mala,itaqu6d plurafunt mala meliorlbus &praua honis,fi,id e{\:,pw^tethoc,ali^uis aliui amorem
&
odtum
rerum principia, , fcilicet horum fiigulorum, id eft,reddendo Hngula lingulis , vt arhor lit cauia bonorum,&: odium fit caufa malorum, fecundum opinionem Empedoclis vnde fubdit quod fi homo induxit
fingula caufam
ejfe
ejfe
5
fequatur
quam
& accipiat, idefi, afpiciat adfententiam, Empedocles inrsndebat
fcilicet
;
&nonad
verba, tjut dicit balbuttendo-.nam verba forfan vi-
^erali.
da
ibi
:
Secundo in Anaxagtrai
omnes vfcjue
de
fpeciali
ad : earum
fcilicet
materiam,
eft,
cfficiens
:
nifefle
hoc fecerunt , quia
,
,
ad quod genus
fcilicet
non afp^xc-
& principia e(Ie
reducuntur ea , qua; dicunt ; vnde accidtt eis,
quod faciujit
in heWisaliejui ineruditt:
fimileei illi
determinauimus in
cjuas
,
& vnde mottu, id fed tamen obfcuri tjuidem & non ma-
Phyficis^fciltc^t
caufas
quod
,
prasdiai Philofbphi ,ficut diximtu, hoc fuperuenerunt^quod duas caufat teti-
iiit
gerunt
nmt
Seain-
/ingulis.
(jutdem. Dicit ergo
,
cauifae
circunduHt, id eft , ciccund&arumo^ ahho&.ibus fapepercutiunt^id eii,inferunt pinionum.
&
&
bonos idus , hoc , fiipple fanon ab arte , 8c tamen^rtem non habent prsliandi. Vnde fubdit qubd nec i/li, bonas plagas
,
ciunr, a cafu,&
funt fciemtbus
dicere,
fedoclem ipfum dtcere principiaeJfebonum,&m/p-
ficut fcientes
quod probat ex hoc quia cuni
,
inueniet
,
arnorem
,
ejfe
,
lurn, forfitan
,
bonum
efl
caufa honorum
,
malum malorum. Notandum , quod fedmdiim Empedodcm,
, dixit eftc caufam bonorum; odium, quod eft quoddam malum , dixit elle caufam malorum. Aduertendum aurem,qu6d licct aliquorum malorum pofuerit efle caufam
&
malum fcilicet corruptionis rerum &: aliquo^um bonorum pofuerit caufam bonum , fcilicet
id eft,dicimE :
ex artc
;
Dcindc ciim
magis
;
fignum
eft,
qubd
cafualiter eas pofuerunr.
dicit
Anaxagoroi autem artifcialiter vtitur ad rnundi generationem intelkBu:nam cjuando duhitat , cjut. caufa ex necrfitate inefi ^ tunc tradit ipfum- In aliis njefo
fa eprum qua fiunt
omnia magiscau*
quap» inteUecium
,
,
fonit.
:
generationis rerum uerfaliter efTe
amorem
,
tamen non fequebatur vniverum , quod omnia bona erant nec omnia mala per odium. Nam :
eum
fecundiim
diftindtio vniuerfi partiutp
odium , &: conftitutio & vnio per amofem,fequitur quod amor elfet caufa corruptionis, qux fit ex vnione , & odium eflet caufa generationis , quod fit ex diftindione partiiu-n vniuerfi; vndedidtum fuum reduciturcontraeum;ficutinferius amplius apparcbit. Tunc fequitui illa pars. cflet per
Oftendit in fpeciali in quo finguli dcfecerunr.
Circa quod duo facic. Primb oftendit in quo Anaxagoras errauir. Secimdb in quo Empedccles.
Secunda
ibi Empedoclem, Dicit ergo qubd Anaxagoras artificialiter vtttur inteUectu ad mundi generationem : narn quando dubitat qutt caufa ex
necejfitate efl, fcilicet quas res
diftinguat,& muntunc tradtt tpfum , fcilicet ipfiim eflp caufam mundi. Jn altis autem omntbm ajftgnat caufas magis ,fupple ex aliis omnibus quarn
ditm gencret
,
ex intelledlu. Vult dicerg
intelledum
cipio efFediuo.
Refutat primo, eoscjui pofucrunt efiiiigillatim
"»>/
^^'J"""" ^*"*^""**
,
qubd eenerarionis v^
caufam : fed in ge-f nerarionibus rerum particularium alias aflignat caufas ; quare videtur diftormiter loqui de prin-
SFMMARlFM. cicns propccr
OJiendit /»
ff""*^'
:
niuerfi dicit
€tm
Cci-
paucis vtebantur
&
cum
,
ajfimilati
fed
quoddam bonum
per
quod dicunt,
,
ctis caufis in
:
,
fermo
non
fatione vero exiltit rerum corruptio , ex qua res abent malum , non clle ; ideo amorem , qui cft
:
eft
a-
eft congregare , odij difgregare ; quia cx congregationeexiftit rerum generatio , ex qua res habet fuum bonum , fuum efle ex difgrc-
&
Philofbphi , de quibus
licet
&
&
moris
fcilicet ineruditi,/ic/««f exfcientirr, nec ijh
flippledidas^aufaspofuillent; /»«,fcilicct caufis, fere vfi videntur nihil nifi parum : quia ergo di-
bene dicet. Si pro quia fecundum
opinionem
eius
:
bonum,&: malum,&poftea
reliquarum opinionum dcfe-
oftcridit.
eile
Deinde cum
dicit
Empedocles plus quidem vtitur caufs^fed tamen nec fuffcienter^nec in his inuenitur qttod concejfum
efl. Multis igitur in locis apud amor difgregat : lis autem congregaty nam cum in elementa quidem ipfiim vniuer-
ipftim .^f
ijti
qitidem igititrjtatt diximtts^^ vfcjut
ad hoc ficis
dtias cattfas tetigernnt , quas i» Phydeterminamus : materiam quidem, (jr id
vnde
mottis principium: cbfcure cjHidem
, c^ non manifefhfedqualiterinbellis ineruditi
faciiit-.etenim illi circumduffifepe bonas pla-
gasfaciunt. At nec illi ex fcientia-.nec ijlifunt afirmlatifcientihus dicere
,
quod dicunt. His
^nimfere vfi 'videnturnihil nifiparum. Vbi poftquam pofuit opinionem eonun , qui non foliim propcer motum , fcd ctiam propter boiuim , &: inalum
Jam
cffccliiura
«ns fuifle.
itt
'."'
fcilicet ineruditi^
dzti
flipple fecundum caufam aggregatorum, td efybonoYum odium vero malorum vnde concluditj ergofi cjuisdixerit modo c^mdam Etn-
dentur alitid fbnare
fentcririam eius
Ojlendit i"'J'''^'
,
,
in entibus pofucrunt cau-
oftendit eos infufficienter locu-
Circa quod duo
facit.
Primo
in gp-
fum alie dijlrahitur
,
tunc ignis in
vnum,
^
elementorum aliorum fingula concernuntun citm autemiterumin vnurn ab amore conutniuntyneceffe efi rurfum^
vt expngulis parti-
cuU fecernantur. Oftendit in quo Empedocles errauit.Circa quod
4^ Secundb ^A"^"'»oftenditquid habet Empedocles proprium vltra alios Piulolophos; Secunda ibi Empedocles
duo
facir.
Primb facit,quod didum
eft.
>g;3
:
ergo , qubd Empedocles determinans de caufis rerum , pltts vtitur caufis , \ fq pofitis , quam Anaxagoras. Pofuit enim principii
igitur. Dicir
quatuor clemcnta,
& amorem, & odium, in qux princi
:
Summ^
Cap.
II.
&
niiuTi
generationem, & comiptionem omrerum rcduccbat , quod Anaxagoras non
fecit.
\ewm fed nec fnffictt
principia
nec in ^*f,fcilicet
,
cauHs, inuenitHr, quod confejfum
tum ab
eo,
tanquam pcr
fe
id cft
eji,
,
pofi-
notum , quod odium
aliquo tempore rcgnaret in elemcntis
& alio
,
rempore detcrminato amor, cum ramen hoc non (it per (e notum , & hoc eft vnum in quodeficit. quia in his
In fecundo
deficit,
uenitur
quod ab eo confellum
fitam
id,
,
id eft
non in,
fuppo-
principium , fciUcet quod amor
eft qiufi
congreget,
qua: dixit
,
& odium di(greget
;
multu quulem
m
in generc caufac materialis, /^
folum vtitur,
ttbus
dem fecundumfe,
,
id cft
,
coniungit
,
quod probat nam :
vniuerfum difirahitur, id
eft,
cft,diuiditur in eleme;ita
,
quod fat
ne raundi,tunc panes,fcilicet, ignis ueniunt,
& jtmtltter fngula, id
cft
in generatioin
vnum con-
fingulxpar-
,
omnium aliorum elementorum concernuntur, id eft, in vnum congreganturicx quo patet, quod tcs
odium
nonfi)liim fegrcgat panes, fcilicct ignis,a
partibus acris
&
aliorum,fed etiam congregat
adinuicem partes cius
&
,
fimilitcr cft
de
aliis,
&
alitjUK potefi fumereex elementistraJttts
fcilicct
go, hic tgitur ftc
&
,
Empcdoclcs,yf utdiximust rerum principia , fcilicct qua-
fcilicct
tot dtxtt effe
tuormaterialiaA duo
MM
V
S
cffcctiua.
A K
V M.
I
Scntencia Democritij&: Leucippijprin-
plcnHm, & vacuum,qua eorum mcntcm cxplicat bcnc Po6lor.dc qua agitur i .de Gener.tex 5 .& G.
cipia rctumjCfTc
iuxta
vbi cxpcnditur quid fcnfcrint hi dc rcrum gencrationc. Ponitur ctiam in qui-
&
diifercbantabilla bus conuenicbant opinionc fupra rclata, qux tantum ponc»,
bat
vnam caufam matctialcm.
Leucippus vero cr collega eius Dcmocritm
rurfum vt particuU
elementa quidem plenu c^ inane dicunt ejfe, dicentes velut hoccfuidem ens,illudvero non
conueniunt ab amore
,
necejfe
Jir.gulorum elcmentorum
tur
,
ab ipfo , id eft , ex principiis do£lrina: fux:alia tranflatio habet ex verftbiu , quia dicitur fuam Philofbphiam metricc tradidiflc. Cor.. litcr-
Vnde fubcum autem /ff r«w»,elementa,fcilicet4n vnum
econuerso aurem in corpore vn iuer fi. dit,
quatuor, tgne qui-
vna partc
: oppofitis vero terra,aqua,& aere quafi vnanatura,Cci\icet palllua oppofita ipfi igni. Addit aute quod
oppofitum reperimr , fcilicet quod amor dittidat yir odium congrcget. Vnde dicit,qu6damorquidem iecernit, id eft, diuidit, odium vero titm ipfum omne,id
fcilicct iftis
id eft,
fciltcet
locisy
concccnit
27
II.
,
id cft
,
diuidaniur
:
funt adinuicem commiiccri netrarcnt
,
&
fic
finguhs fecernan-
a
nam clementa non ,
partcs vnius fimul eflent
partibus alterius ad conftituendimi
pof-
inuicem pe-
nifi (e
vnum
cum
&
etiam dilgregat in mundi corruptione , odium nonfblumdiuidit jfedctiam congregat in mundi geiicratione, cuius oppofitum aflerebat. Deindc ciun dicit ^Tfipedocles (juidem igitur pr
frius hanc caufam Muidens induxit,non faciens motu^iprincipium ; fed diuerfa
autemplcnum quidem ^folidum
ens-.horum
quidenon ens. Propter qttod^ nihil
ens.,inane
magis ens non ente effe dicunt,quia nec inane
chaos
mixtiim,& coniiiium, quod efle non potcft ; nifi panes inuicem a quibuflibet diuidantur. Patct ergo ex prxdidtis fecundum opinionem Empcdoclis quod amor non tantum cougregat , (ed
vnu
^ con-
corpore,caufas
autem entiu hac vt materiam.
Poftquam Philofophus recitauit opinionem Opint» aufi. Philofbphorum entitatem a rcrum principiis non tentium tntitMttn M rtnegantiumjnunc ponit opinioncm aliorum entirum fr:?uitatem a rerum principiis aliqtuliter aufcrentium, piii. cuiulmodi fuerunt Dcmocritus Leucippus,poticntcs principia rcrum e(Ic^ens,& non ens puta plcnum. Circa quod duo facit. Primij vacuum facit quod di£tum eft,& declarat quid Democrinis , Lcucippus fenfcnmt de rcrum principiis. Secundb quid ibnfcrunt dc reriuTi gcneratione, Secunda ibi Et quemadmodttm. Dicit crgo,qubd
&
:
&
&
:
&
trariafampliusautem qu£ inmateridfpecie
Leucipptss
dicuntur elementa cjuatuor primus dtxit-.non
rcnim , dicunt ejfe plenum cr inane, id eft,vacuum,iij«^//f/ velut hoc cjuidem ew/,fcilicet plemim,;//K
tamen
trtitur tjtsatuorfed vt ditohui
exiflen-
tihusfolum-.igne quidemfectmditmfe. Oppefi-
49
amicits eius Democrittts elementa
tjuidem, id cft,ptincipia
cuum,quod conrequenter exponit dicens horum qHidem,&folidum ejfe ens,inanevero, :
tis
veio quaftvna nattira,terra
aqua. Sumet autem
,
S"
vticjtte alicjttis
'tere
,
c^
idfpecu-
lans ex verfhus. hic quidem igiturfcut di-
vero plenum
id cft, vacuum,«o/7 ens; quare nihilmagis
dicunt
non
ximusfice^tot dixit principia.
, fi
ens
,
quia
principium Tofnii du«
Oftendit quid habet Empedocles proprium
frtnclpi» efft vltraalios
Philofophos,& ponit duo.Primum eft induas contrarias,& hoc eft quod dicit, quod Empedoclu inter priorcs, fcilicet V\ak)(o^)\os, primus cattfam diuidens induxit non vnum faciens principium motus, {cilicct caufam efficientem ; fed dtuerfa con^iuomoioy*. traria, fcilicet amorem odium. Sccundum eft, fiutquituor fy^od caufam materialcm pofuit quatuor elemcn"°" 1^^^ vtatiu qiutuor elementis, vt quacM,f»m m». ^^ ' tuor,fcd vt duobus,qiiia ignem ponit ex vna parteri»Um > te,& alia triacx alia parte, dicens, quod ignis habet naturam acViuam,& alia tria natura pafliuam, Et hoc eft quod dicit, quod amptius autem dtCla rirum.
q^^ caufam vnde motus,diuifit
&
&
tlementa,quatuor dtxit
ejfe
Scoti Oper. tom.
in materi*/pecie,id cft, I
V.
ponimt
quidcm , quara vtrumque ponunt rerum
principium ens non ente
;
fcilicet
ea vero
eflc caufas
,
fcilicet
entium
,
id cft
vacuum & plcnum
vt in materia in gc-
,
nere, id eft,in genere cauf-c materialis.
Notandimi,qabd ifti duo Philofophi dicuntur QMre dUun amici,& fbdales, quia in omnibus concordabant, tmr smici
& quod dicebat vnus,
aliiis
aflercbat.
Ad cuius
e-
qubd (vtinnuitur in primo de Gencrationc vbi corum opinio difHifius tra«Hatur ) cum quidam Plulofophi pofuiflcnt om-
uidcnti.im fciendum
Leutifpiis,^
Demtaitus
?
,
;
nia entia clle vniun ens
&
&
coiuinuum , im, mobile faluare non valcntes , vt cis videbatur, momm diftin(5b'onem rcrum fine vacuo ,vacuum autem omnino poncrc abhorrcbant ; fu-
&
pcruenit tiens finc
,
Democrims
fcilicct
vacuo
cfle
,
corum
momm &
rationi confenDemieritMs diftindioncm rerum frimh pefmt
nonpoflc.Diftin
C
X
mo
:
28
:
Lib.
Metaph.
I.
motum in rcbus faluare volcns pofuit Vacuum cx quibufomnia corpora cfit vacua , cffe , dam corporibus indhufibilibus cde compofita
&
&
videbatur autcm
fibi
quod non polTet ratio afli-
,
^nari , quare vniuerium cns magis diuifnm eft in fHtmpofHlt iftaparte,quaminalia,vndp non poneret tofrincifUre.
^^^ ^^^
^jj-^
concinuum
totaliter cire diui<"um
ZTtnn
,
:
praeelegit
quod non
vbique
&
polTet elfc nifl
remaneret abquod indiuifibile : tafia autem corpora indiuifibilia coniungi non poflunt 5 nifi in^eruenicnte vacuo , quia nifi inter duo eorum vacuum mediargt , oporteret ex his duobus aliquod continuum conftitui , quod tamen nega-
attenditurexhoc retro
,
quod vnum
num eft & modum dicebant omnia ab inuicem difFerre. Vnde fiibdit Philofbphus pledifFert
ngura
quod fccundum eos fup-
,
vnum ens ab alio
,
vel rhythmo
(tut
diathige
,
A
inordinelitterarum
,Z autem
dtffertab
bus atomis , qua: poros etiam nominabat. Ciun ergo plenum habeat rationpm entis , &c vacuum non entis \ ide6 principia rcrum ponpbat ens non ens,& non magisens, quam non ens, Dfinde cum dicit
difFerentiam linerarum ex eifdem
&
iaba
,
vnam fA(iunt fuh?
&
litteras Grscas , &: eft eadem fententia , exempla ponemus manifefta nobis , qui Grxcum
ignoramus.
Sicut ergo propter iftam tripliceni
renter fe jiabentibus
,
& Co-r & diuerfe didiones it^
bentibus
,
haprxdidto , diuerfas rerum fpecies
modo
cflTeftiuam
fonentes eodem modo
lia
fas aUorum dicunt ejfe, Has verh tres dicunt (ffefguram, ordinem, ^pofitionem : differre enimaiunt ens (^ rhythmo ,^ diathtge , c^ trofe folum-.horttm autem rhythmusfigura eft^
f^ dtathige eft orda tnim A a Bfigura.
,
&
trof^fBfttio. Differt
ri-
mnt.
fe
corpora indiuifibi-
mobilia. Et hoc eft,quo4
^iat,c^\oA.de motuvero vndf, aut quomodo inefi rebui , id eft , dg caufa efficiente ,qux eft princi-
piUm, vnde motus,ib»
,
fcilicet
ambo
quod de duahus ciente in
tantum
caufis
,
fimiles aUisf
Vltimo epilogat
fcilicet mx\c[\iis,neglexerunt,
j
vtdiximus in tantum vi-
e(fe
qu^fitum.
fcilicet materiali
&
videttir ejfe quajitum prius
emr ,
fcil,
qui ponebant tantum vnam caufam materialcm: conueniebant enimifticumillisinduobus. PriXab quidem,quia ficupilli antiquiex illa vna materia geqerabant diucrfa , ffcundum diucrfas ildenUus materix paflioncs , qux funt rarum Leucippus dicebant fum ita&Democritus ,
ex corporibus atomis
,
poris diuerfa entia
corporum , qu6d quem-
conftitui propter difFerentias illorum
^tqmorum
,
& hoc eft
,
quod
dicit
, efui vnam faciunt
tutmodum , fcilicet illi antiqui fubieBamfMbJiantiam , id eft, matf riam , aliam k
pafllonibus cius fcilicet max.6t\x,generantponen-
fa principium pajftonum rarum &" denfum , ad quae tanquam ad principia onines paffiones alias reduccbant, eodem modo &hi , fcilicet DerhocriLcucippus, dicunt ejfe differenta caufas atus,
&
liorum,c[ux fcilicet exilh's corpori^jus atomis ge|ierabant,&«<«,fcilicet difFerentias triplicesdicunt 'jft-figi*ramfcUicet,
ordinem ^pofitionem:(^ihus
&
atpma, p^r for* triplici difFcrcntiis difFerebant illa corpora itr fecMtdurn conffequens cx eis cpmpofita difFercbant abinui-
cem
:
difterentia
quidcm fccundum figuram
tenditur ex
hoc^uod aliud eft circujare
triangulare
:
difrerentia ver6
attenditur ex hoc, quod pofterius
;
,
at-
& aliud
fecundum ordinem^
vnum eft
V MM A R
I
r M,
&
Oftendit quid iftiifenferunt de rerum generationcjcompaiando eos ad antiquos Philofophos,
& &
S
&
&
MntifHft.
per
Sententia Pythagoricorum, numero^, &:aliaqna:dam Mathematica,e{re rerum principia,explicatur cum fuisfundamcntis , ponuntur varij modi dicendi ipforum , variaque mociua pro fua fentcntia,
AH
:
TiifFirunt ci»
effe
mtliter negUgenter dimiferunt de duabus qui-
deturaprioribus
n»ntes dt
illi
abaijriquisjt/r ^iximus. Tuiic fequitur illa pars,
demigiPurcaufis
rnpfgtnera-
Philo-
quia /Icut
autem a NA ordine, De motu vero vnde ah atttem pofitione, Z 2^ hi aliisfi(jr quomodo ineftexiftenttbus j
fiuld ftnff. runt ficofi-
,
fe
motus ncglexerunt, id eft, caufain
ita &r ifti,licet illi
,
ponerenr
ambo
ifti
fophi coriueniebant cmia antiquis
nerant^rarum &fftjfum principia paftonum hi differentes cau-
,
px eifdem cprporibus ^tomis difFerenter
antiqui caufam
(jr
litteris difFe-
fiunt Tragcrdiae
moedia: djugrfae fyllabx,
ie^famfubftantiam aliamfaponibtts eitts ge~
:
poji-:
ante quas ponuntuj: Mutac. Alia tranflatio
generabant. Secuhd6 quidem
E/ quemndmodum qui
N
Secundum enim Grammaticos,Seniiuocanon poffiTin poni antp Liquidas in eadcm f^dr
tione.
habet
&
ideft,
,
corporibus atomis, vel indiuifibilibus, ex quivcl indiuifibilia fpacia implentibus , bufdam ipacjis vacuis , quac interiacent corporiillis
,
quod eft ordo aut trope, quod eft pofitio ,quod probatur per fimilitudin^m in Uttcris , diff^ert enim ,aBjiin figura, nam illae non habent eandem figiiram , AN aur tem \ NA ordine. Nam A , eft prior quam N, ,
les
tui ex
& ah'ud
,
eft
bat propter iam didam rationem fic igitnr magnitudinem cujuflibet corporis , ponpbat conftit
|9
ante
eft
dextrum &• aliud finiftium , vfiurfum aliud eft deorfum: per hunc
vniun
,
prius
,
&
aliud
fed difFercntia fccimdunfi pofltionem
hU autem d" ante nos vocati PythagoMathematica tangentesiprimi atttcmproduxerunt , (jr in eis nutriti horum principia In
/'
fici
effe omnia putauerunt, Horum autem quo^. niam numeri naturafunt primi,^ in nume^-
ris
videbantur multasfpecularifimilitudines
exiffentibtfs
(^ faciismagis quam in igne,(Jr
numerorum quidem autem anima iotelle' ^us:alia vero tempus , aliorumj, vt eft M^
aqua,(jrterra^ quia talis
pafio iuHitia^
talis
,
^
cere
^
vnumquodque fimiliter,
PoKquam Philofophus recitauit opinionem antiquorum philofophorum ponenrium principia rerum efTc corporea. Nunc recitat opinionem ponentium principia efle incorporea quales fiierunt Pythagorici. Circa quod duo facit , quia prim6 dicit quid opinati funt de terum fubflantiis. Seeundo quid opinati fimt de rerum principiis. SccunAaihi Sed cuius gratia. Prima in duas , fecundtun quod ponit duo ex quibus Pythagorici mouebantur ad opinandum numeros efle rerum fubflantiam. Secunda ibi ampliitt :
:
autem^
M
o^""'* ?»»«»' f'"**"'"''**»
frinLi'n.
:
:
SummasII. ...
bphcrttm
*j««
M.
dmt.
duo gcncra Philofbphonim, quorum
aliqui dicebanrur lonici
,
morabanmr
,
&
in illa terra
Pythagorid. Primi quic nunc Gneda did-
alij
fumpfenint principiumiThaletc, qui princeps Philofophorum nominatus, cft , vt iam luperius fiiit didhim. Alijfueruntinltaliaqua: pro tuncmagna Gracda dicebatiu" ; vnde Itahd tur;
ifti
didb funt quorum Philofophorum princeps,fuit ide6 Pythagorid dicuntiu: : qui Pythagoras , in eis nuproduxerunt qusdam Mathemarica, ':
&
&
femper circa Marhemarica intcndebant.
triri,qnia
Horimi autem Mathemaricorum
principia, puta-
uerunt cun rel="nofollow">fi:orum/dIicet,entium principia cfle ; confuetum eft enim apud homines , quod pcr ea
quz nouerunt,volunt de
A L ptuni.
"^^^'^
& quia
rebus iudicare ,
Mathemarica numeri sut principia*natura,
ideft^naturaliter
ftcntibus
ideo
;
id eft
,
nifi
funt fimilitudines exi-
cnribus
,
& fadUs quantum ad
fidcrabant
,
& eiintJpecuUntes pajfma,& rati*'
propordones harmoniarum,id eft,corH fbnandarum muficalium tn numerU, id eft,feamdiim namram numerorum vnde cum foni connes, id eft,
:
fbnantcs fint quxdam fenfibilia
&
:
lementa, id
prindpia numerorum
eft,
cunEiorum
entium
bant harmoniam
retum fenfibiliii pafliones adaptabat proprietates renim ad numerorum pafHones ; vndc dicebant quod aliqua pafHo numerorum
cft
& fic dc
refpicientes ad
caufa
iuftiria?
,
& aliqua cft
Et hoc eft quod fubdit Philofophus, quia fdlicet Pythagorid diccbant quia htec talii pMjfto nMmcrontm eft iuFiitia, ideft, caufa iufdris illa autem, fcilicct talis paflioyw»temporis,
aliis.
:
ma,
&
intetteflus
,
alia
autem ttmpue,& aiidrum,
vtfic dicam, fingulorum fimiliter
pafliones
numerorum
;
vt fic
,
fdlicet
intelh'gantur eflc rariones,
& prindpia omnium apparentiiim in rebus fenfibilibus ; fiuc ad rcs voluntarias
,
quod dcfignatur
vnde
id eft,
,
& in harmomii adaptabant &
Tmeutesprfm cifi*
nmmtn
ntm
efftfrin
&
nibus
enim philofophi
dicc;
&
& figurae diueriae
dicfti
quendarii
calt pajftones , ficut fimt motus eclipfes , cifi» cunS»aliud hmvSmodi^&adpartes eius, cuiufmodi funt rum tntimm, cdlum tjf» casli, orbes diucrfi. Itcnim adaptabant 4^ ro- (y htrmtatMm. tttm ornatum ctli ; cuiufmodi funt fiellas diucrfac,
quam in
& aliis fimilibus elcmcntis.Prac-
,
elementa
ejfe
Cddum
totum
ad
inquam,
igne, terra, aqua,
&
& numerum
concefla in nmneris
,
ficri
;
quicuntfue habebant monjhare confejfa
,
quantum ad
fiue
idcirco per can-
rarionem »»y/ yi«f, id eft , conati, ajfimtlare numerid cmnia alia entii fecu/tdum naturam ; ita quod numerifunt primt omnit natur£, id eft,in tota rei nfttura proptet hoc exiihmatttrunt e-
endum:nifi
,
,
dem
funt multa in numcris fpcculari magis
cfle
,
in rebus
non
quac acddunt in conftellatio-
,
& aliud huiufmodi. ,
fdlicct fenfibilibus
Et fi <]uid. deficiebat
& manifefHs
vidercntur numeris pofle adaptari
bant continuata
eis
omne
meris adaptarent
,
quac
,
adapta^
negotium , faliad hoc qubd to-
ejfe
nouo ponebant tum negotiumeorum, quod
cet ipfa de
,
,
erat, vt feniibilianu-
conrinuarcntur
ficat patet in
;
vno exemplo. Dico autem cjuoniam denarttts numerus videtur^Jfe perfeBui,& omnem comprehen-' dere naturam numerorum : eo fcilicct , qubd cft primus ntuncrus , & comprehendit in ie naruram omnium numerorum , quia omnes alij numeri a denario , non vidcntur nifi repeddo numeri dcnarij ; proptcr quod Plato fadebat numcrum vCquc ad deccm ; fccundura quod dicimr , 1 2. Mc-
&
pcr iuftitiam, qu2 cft habinis volunuris ; fiue quantura ad formas fubflandalcs rcrum natxuralium , quod intelligittu: per intelledum ani-
taphyficorum
&
Vnde fecundijm Pythagoram fphacra:, fdlicet J^hfMrumf* qua fecunditm cdum feruntur decemydicuntur eSh cunditm Pjr-
mam
intelli-
manifesiis exiflenttbits folitm nouem
;
fiue
quantum ad acddcnda, quod
gitur pcf tempus.
dicuntur ptj-
mum Mathematica produxifle , qiua edam cos Platonid circa materialiafunt fecud; ita quod ipfi non ab aliis, fcd ab eis alij materialiaflifceperunt. Pcinde cum didt
^ harmoniarum in nu-
merisjpecuUntes fafsiones dr rationes : quo-
quiJem numeris fecundum
naturam omnem videbantur afsimilata 7{umeri autem cmnes natara primi ,
ejp. ele^
menta numerorum exiHentiumelementa cuniiorumejfeexi^imauerunt
,
(jr
totumcalum
C^ harmoniam ejfe , cjr numerum. Et qua~ cunquehabebanturconfefamonflrare y (^ in numeris y (jr harmonijs adcdtlipafsiones ^ (jr
ad partesy(jr adornatum totum hoc colligentes adaptabatidrfi quid alicui deficiebat anne£fe~
hantyVt
iffis
totum negotium effet connexum.
Dice autemputa quoniam perfecltts denarius^ effe
Ctam. verb ex
j
.
Phyfi. text.
,
motu
videturydr omnemcomprehendere natAra
61.
c.
quae appre- thttgoram.
ftellanim fixarum
;
o-
nona au-
:
:
,
ad opinionem Pythagorae determinatum eft , fcilicct in 13.
.tinent
libro huius
in
certitts
& in
14.
fdenrijB, qui funt vltimi libri.
Notandum , qubd Pythagoras nonam fphae- eiuareptfmt ram , quam dixit «rT/;^«»« , ideft , in contra- motum cdli rium mocam, inferioribus fphzris pofuit in con- efe hmrm»trariura moueri , de qua opinione agitur prolix^ uuimi in fecundo libro de C5I0, mimdo. Text. c. y i. inde. Dicebat cnim ex mom czlomm fieri quandam rauflcam melodiam ficut enim ex ptoporrione fbnorum contrarionim puta grauis, acuri , fit quacdam mufica harmonia ita dicebat in ca;Io efle vnum motum ad oppofitam partera aliis motibus , fdlicct motui primi mooilis qui eft ab Orientc in Occidentcm aliis mo-
&
&
:
;
&
;
ribus infcrioribus proccdcntibus cx ^duerfb
,
fci-
ideH^aduerfam terram decimam faciunt^ De bis autem certius efi a nobis in alys
ab Ocddentc in Orientem , cx qaorum motuum propordonc dicebat caufari fuauiffi* inam melodiiun, De qua opinione , non Oportet nunc proUxius pertradare , quia magis perdnet ad fecundum de Caclo munr do ;• vbi Philofbphus hanc opinionem pertradat reprobat cuidcnter. Deinde ciaa.
determiitatum.
Sdtx
numerorumydr quafecundum calumferuntur decem quidem efife dicunt : folis autem no^
uem exifientibus
manifefiis
Scod Opcr. tom, IV.
:
ideo eunh^iet^
iJumtrm
tem ex mom prirai mobilis , qiii cft primus moms & diumus & ideb ifrlyj^iiftt^itleft, Jpharam in contrarium motam. Et didtur ab drri quod cft condra decimam faciunt fcilicec Pythagorid. Vldmb epilogat qubd de his quje peraliis
alia
text. c. 41.
:
i^mplius atttem
niam <^
,
hcnduntur ; feptem ex moribus planetarum
Notandum quod Pythagorid
ji
Ponit fecnndum morimmi, quod eft,quia con-
Ai «ai
29
Cap.II.
licet
&
&
-*
C
i
:
Metaph.
Lib.I.
30
penientum
quiJem gratia fuferuenimtts, de his quafonunt fjoc efivt aciifiamus , in diSfaf cadunt quomodo efefriucipa , hi numerumfu-r caufAS : atque videntur
Sed
cuius
&
^
tare frincifium
fa
:
res accipiantur ordinatc, fcilicet vnum,trta,e}Hin-
ftentibus^ C^/ju/^fafioneS,& habitus. T^u-
& imfar &
meri vero elementafar
^^
hoc quidemfnitum
:
%
Stc his igitur
;
amhehm. Prima in
tres,
Cdcanduca quod narrat tria motiua corum , qui pofuerunt numeros principia.Secunda ihuSorun-
demaHtem.Tenh ibi QHemadmodum Alcmaon. Dicit ergo quod cuius gratia ad opinionem,fcili-
Verbi grariS
vnwn
,
pertradandum , hoc eft , vt de tradUmus , quae fecundum eonmi opinionett^ quomodo cadunt poftimt efle rerum principia in didas caufas ; videntur enim hi.icilicet Pythacet Pythagorae
his
&
numerum efle principium
fnateriam exiftentihtu, ideft pajfiones
fh*forid tefuerimtprin(ipiArcTHm.
entibus
cjuafi
& fciUcet
,
& hahitus numcxi ellequafi pafIiones,&
habitus reriim _
,
&
;
fortc per pafliones intelligentes
accidentia cito tranfeuntia,& per habitus accidentia
permanentia , quod exponens
meri elementa, ideft , principia (jr
impar
iftae
:
numerorum,
cnim videntur prims
& hoc cfuidem
,
quod nu-
dicit
dicebant efCcpar
,
fcilicet
difFerentiae
iraparpone-
bant finitum : itlnd ^uidem,Ccilicei par ponebant impainfinititm. Sed ex his duobus,{cilicet pari infinito,non folum numerum conftirijfinito , tuebant;(cd ctiam tpfum vnum, id eft ipfam vnitaimpar in virtutcm eteni?n ipfa vnitoi par efi temam omncs difFercntire numeri virtualiter c6petunt vnitati, ex eo quod omnes difFerentiac nu-
&
&
&
:
meri in vnitatem refoluuntur
cuius rario eft
;
quia in ordinecuiuflibetnumeri paris, ris
,
fiue quadrati
diftcrcnriis
,
fiue perfc6fci
fic
ilue
impa-
de fingulis
ficut paret fcientibus
Arithmeticam.
cllc prior
:
Vltra,
Pytliagoras fiait dicebat ipfum nm-ne-
ifte
cx pari
& totum c£lum
:
ideft
ejft
& impari ,
Ifte
numeros
ergo ordo
eft,
;
ita
dicebat elTe
vnitatibus, vt diElum idcft,
;
nia fibi fimilia, effe ex numetis pra.
Sc tria faciunt
&
&
Septenarius autem numenis eft altcrius
feptem.
teniario nam tcrnarius eft numems primus , & incompofitus dupliciter. Tum quantum fpeciei
ad
«i
:
dudum i>umerorum,nul)us enim iiumcms dualium
iftus in
,
vel feipfura,facit
numerum temaT
rium.Tum quia non nt ex aggregayionc numerorum nulli enim duo numeri nmulcongregatifa:
ciunt ternarium
& incompofims rum
quia
:
fcptenarius
:
autcm
fit
primus, Ttnutrim
quanmm ad dudum numero-
,
iiumems du4lus
nullus
fcilicct
in fe,
efl
Mltiriut Jpt' ciei
m
fepte-
numenim, facitfcptem : non tamen nitrte, -vt efk primm,^ i^ eft ineompofitus quanpum ad aggrcgarioncm nuctmftfitm. merorum nam quatuor & ttia fimui congregata faciunt numirum feptenariun^ quia fcilicet nuvel in alium
:
:
meri pares additi ordinate vnitati, variant fempcc fpeciem in infinitum ; ide6 Pythagoras nume-:
rum p^rem ri
attribuebat infinito
impares ordinatc fumpti
fed quia
:
modo
,
nume^
prascxpofitOj,
femper fcruaht yniformitatem fpecicrum; ideo numcrum parem attribucbat finito,
& habitus
Notandum ctiam quod pafnonej , ,
numeromm
&
ponebat Pythdgoras
habinisr prum illo
paflio alicuius
tur
nm-nems
modo
:
pafHones,
efle
dicebat
cnim quod
numeri
,
fecundum quam
par
,
erat iuftiria in rebus,
effe
propter aequalitatem diuifionis
dici-
§lu»rep»$i^ nes nnmererS pofuit fythm,
gorgs
ejft
a-
liarnm rtri
quia tales nu" meri xqualiter diuiduntur vfque ad vnitatem numerorum : vt odonarius diuiditur in duos quaternarios
;
:
quaternarius vero in duos binarios
hinarius autem in duas vnitatcs
:
;
ver6
fimiliter
;
numernm ex vno
y'"*
&
:
numerorum fcmpcr inucnitur vnitas
rum componi
gft/rrtPyt^agoriu »i-
,
n«m ifU
meri pares non habeqt fc ffto modp : nimvnum dup faciunc tria : tret autem quatuor faciunc
:
gorici, putare
:
&
tmt d* rnii principiis. Circa quod duo facit. Primo oftendit frindfiu fic quac pofuenmt rerum principia. Secundo qualiter ^iinMits. i\[^ principia ad quatuor caufas reducantur, Secunda ibi
in infinitimi
ptiam numerus quadratus. Vltra , nouem icfeptemfidunt fedecim , qui eft criam numcrus Sed nu? quadratus , fiip dc aliis in infinitnm.
quid Pythagotici fenferunt de renim
Declarstf
rtnft-
fic
&
numerum autem ex vnOf
numerosf$cut diiium efl^totumcdum, eutid
&
quatnor, qui eft>primu5 numerus quadratus. £t vltra , qmtuor tjuinejue faciunt nouem , qui eft
etenim fa~
,
nouem ,
,
quadratum.
illudverp infnitum : v-
num autem ex his vtrifque ejfe rem c^ imfarem
que,feptem
onmes congregati femper conftiniunt«umcrum
horum
,
attribuebac finira-
&
& quaftmateriam exi'
,
numero impari
Signo autem moucbatiu: : qiiia numcrj imparcs, qui fimt extra, alij ab vnitate, fempcr faciunc eandem fpeciem numeti fi numeri impaT
lem.
&
ejje
ad vnitatem , quae remancc indiuir
cft
& idcirco
,
,
vt
efi:
& omdidum eft fu-
caelum
quem de rerum principiis
aiTerebat.
accidcntia alia afHmilabat accidenribus
rum.
Eorumdcm autem frimipiii
fuundum
nttum
&
mm
numpra-
Deinde ciim dicit
,
alij.decem dicunt
efi^
corrdationem dicla
infnitum
:
par
,
:
^ impar
:
S4
fi-
v-
flurale ; dexlrum ^ftnifrtim : mafcu^ linum,f(emninHm : qtitefens, tnotiim re~ ,
:
Notandum quod Pythngoras attribuebat infi,
nitatem numero pari ; finitatem autem numero mero pMi A. impan,mqtus ad lioc ponendum ratione,& ligno, irutisttmim, fecundum quod dicitur 3. Phyficorum , capit. de ian J infinito.tcxt. c. 3 6.& indp, Ratione quidem , quia in corporibus quandam infinitatem afpicimus '*"
:
quia corporea femp? r funt
diuifibilia in
duo a-
qualia : diuifio enim continui tendit in infinimm,
quia (emper eft diuifibilis in duas medietates. Ciim ^rgo de ratione numcri paris fit poffe diuidi in duas ^equales medietatcs 5 idcirco videtur numerus par de fe ipfb habere infinitatem quan-
dam. Sed quia addita vnitatc conftituitur numezncrus impar , qui amplius non eft diuifibilis in duas apquales vnitates
,
ide6 videtuc de fe habere
£nitatem quandam > quia cius diuifio
flat
cum
0um
curtium
,
pum, malum
:
:
liicem
,
tenebras
longius alterafarte
,
:
bo"-
qua-
(jr
drangulart^.
modum , quo quidam Py thar numcros elle rerum principia credideriuit. Dicit ergo quod eorurndcm , fcilicet Pytha^oricorum , quidam dicunt ejfe decem principia dtHa, fecundum quandam coflewentationern , aut correlationem. Ifti cnim non tantum pofucrimt vnam Ponit fecundiim
gorici
Ptmentes itcemprincipia
f""'"
contrarictatem in principiis,vt prajdidi^fcdetiam ""'"" dumcorrelt* , r
^.'.
1
.^',.'
pofucrunt decem prmcipia fecundum correla-
tionem ,
ideft
rum cum urario
:
,
accipiendo,
vnumquodque
illo-
fuo corrclario, vel coelementario cpnfic funt viginti , fcihcet dcccm cx
&
vna partc ,
& dcccm ex alia parte oppofita
;
qux
cnumerab
titntm.
»
}
:
:
Summ^ II. &
&
&
:
&
&
&
&
.-
&
&
Noundum quM ,
huius pofidonis potuit cfte
qubd ifH non folum accipicbant prima prin-
dpia ; fcd ctiam proxima gciicrum fingulorum infinitum, ficut ponebant crgo prim6 finituni, pracdi^.Sccund6 par,& imparjGcut primarcrum :
&
principia
& quia
:
ex pari
,
&
,
viciflim fibi
altera
opptofita funt atqua'-
lia:non
tamcn omnia
:
quim vnitas pofita , & Unea
,
du^itas pofita; ideirco quar^o loco ponebant poiirioncm habcntia dextrum,& finiftium
ynum,
:
quonim
dcxprum, pcrfcdioncm dicit,4liud finifbrum impcrfedjonem. Et qui^
fcilicct fcilicct
naturalia addunt fupcr raaihcmatica virtuteip a-
dHuam
& pafnuam
,
idcirco quinto loco ponc-
;
&
faemininum , quorum vnum bant mafcuiinum, pertinet ad virtutem adHuam , quod pcrfc(5tioimnem didt ; alterum autcm ad pafuuam ,
&
Et quia paffiua , fequitur motus , rebus ; iddrco fexto loco poncbant prin-
perfe<^oncm didt ex virtutc adiua ,
ficut
,
de
fc patct.
&
&
irj
rio
& paris
habct radoncra perfe^
Qa.
illa fcilicct,
:
,
;
alia
enim coordina-
& habiras rcfpcdu
,
qux (e tenct cx pane
ficut patetintuenti
,
finiti:&
& iflafuflSciant di-
de hacopinioncad habendum aliqualitcr fenDeindc cum dicit littcra: prsfentis.
fum
^utmadmodum AlcmitOH CrOtontAtesfuf' clfere, aut hic
ab
illis^
autillt ah hoc huncfer'
monem acceferunt:etentmfuit atatc Jhmaon, fene exijtente Pythagora: his vero conftmiliter enumerauit nam ait efje duo, multoi hu-^ ;
manorum
dicens contrarietates
non ftcut hi
,
determinatasfed quafcume^uCy vt album^
nir-
ffrum i dulce, amarum bonum^ malum magnumyparuum.Hicquidemindeterminatepro-' -,
5
iecit
de cateris, Pythagvrici
qua
contrarictatcs cnuncUrant,
& quot CT
'vero,
fc^on^ dicit.Namfectmdum Ariftotdem6.Phfy.
Ponit tcrriura modum quo aliqui Pythagorid rerum principianumeros pofuerunt,dicens, quod jilcm4un Crotoniates, a ciuitatc, vnde fiiit oriundus, fic diStaSyvidetur/ufcipere ,id eft idcm opi-
tcx.c. j I.& alibijficut rooucri cft aliter nuc (t
nari,
dpiamotum, &quictcm quorum vnum, fcilicpt :
& imperfedioncm dicit altcrum vcr6, fcilicetquics vniformitatcm & pcr-
inotus,defonTiitatcm
:
,
habe-
prius,ita quicfcerc cft non aliter fi habc-f nunc qn
rc,quam rc
&
;
:
larc
,
rarione vniformitaris
(
quia
fcilicet circulus
cx vna lincaconftat ) pcrrinet ad numerum imparcm, qui rarione vnitatis indiiiifionem , vni-
&
tatcm quandam habet. Vlterius quia non fblutn poncbant prindpia rcrum quantipn ad mottis, adkiones naturalcs , fed etiam quantum ad a£tioncs animales j iddrco quidem quantimi ad cognirioncm , ponebant odauo loco principia, nam lux videmr fciucet , lucem , tcnebras prindpium cognirionis ; tcnebrse vero ad ignoranriam pertincnt.Sed quantum ad apperitum ponebant nono loco principia bonum , malum tonum cnim videmr in quod tendit appcritus,
&
&
:
&
& recedit. Vlterius quia dincrfitas perfcdHonis & imperfectionis non fbium inucnitiu- in nararalibus & voluntariis vitturibus & motibus fed ctiam in magnimdinc, malum a quo
refilit
,
,
,
,
& figuris
;
:
idicirco
qu^tum
,
quod pfxdidH Pythagofici,qui
principia rc-
rum pofuerant cfle contraria, vnde, aut hic habuit ab iUii aut illi ab hoc j fcilicet Alcmxone hunc ;
receperunt fermonem, id
que autem
elTe porait
eft, :
opinionem. Vtram-
nam
Alcmaron'ftiit
illc
tcmporePythagoricorara,quod gftendit ctimfubdit , ettnim pro quia, ^lcma^nfuit phttofophatM Pythagora iam exifiente fene,vnde valdefimfliter enuneiatiit his Pythagoricis didkis
pofucrant principia
:
nam
flcut
e{Ie contraria, fic iilc ait
illi
dud laquihm rf-
ejfcqux multa funt hHmanorurn, id rcram {cnfibi-!- Metiieh»t (j» *" lium contrarietates, id eft , qu6d multirado rerum ^f*^'^*' f fenfibilium eft in
quadam
dualitate confKrata:in- ^^'V
telligcns per dualitatem oppofita contraria.
Sed
ab eis difFerebat , quia illi principia contraria ponebant ui numcro dcterminato , idcra autem Alcmxon pofiiit principia quaccumque contraria indifFcrenter
fupple
;
& hoc eft quod dicit, qu6d ifte
Alcmxon fuit,dicens
,
nonficfit hi dctermi-
natas principioram contrarietatcs
,
fcd tjuafcum-
contingentes, vt album, nigrum
dulce, amabonum , malum ; magnum , p^ruufn. Hic ^uidem Alcmapon indeterminate proiecit de cate-r ris , fcilicet contrarietatibus prindpiorum , Py-
<}ue
rum
;
;
thagorici vero auot
rauermt.
,
& qua contrariitates enume-
Ddnde ciim dicit
ad hoc ponebat derimo loco
K^h
quadrangulare,id eft quadra-
tum Q\3a<Jratam qaid
^^^'.
&
,
.
ex quatuor lateribus
zqualibus, cuius anguli funt
qiutuor
amhohtu tantum
vera ab aiiis, c^ qua hacftnt
,
Dicirar autem quadraram, figiura
his erg»
ejtaccipere^
quta contrariafunt e.Kifientiumprincipia:tfuot
altcra partc lon-
""
:
qualitertamett
ad diBas caufas conuenit adducere^plan} quidem non cH dearticulatum ah illis^ Videntttt autem in materia^ecte elementa ordinare^ex his enim, vt tx his^ qu^ infiunt^confiitui ,
redti.
^
Figura
a«cm
altcra parte
lcngior d^-
Ik
&
net cx pane infiniti
imparis
tuebantur tnagjiitudincs, fecundfcn quod numerus pofirioncm habet nam, fcctmdum cos , punatus nihil aliud cft
omnibus. Ei omnibus prxcedenribus patet,qu6d vna coocdin^do prindpiorum habct rationcm impcrfcdi , illa firilicct qux fe tcpriuarionis ,
altcrius
&
quies
,
31
omncs
anguli lunt TcCti
numcro-
numeri , rum, fcilicct vnun9,& plura ; qux duo cx pari, impari caufabantur. Et quia cx numcto coflfti-
,
cnius
& irapari caufabantur
poncbant tcrti^ diffcrcnriam
vcr6
dttir
latera futu. a^qualia
'Ungius.
ratio,
;
CapJL
hnp^ : «nurncrat finitum , infimtum ; par vnuniy plurMle dextrum , finifirum : mMf«weulinum , famininum : ^kiefeens , tenebrM > /«»1 re£lum , curuum : lucem , dltera fdrtt bonum, m*lum : tpudrMtguUre
&
:
plafmari dicuntfnhfiantia. Antiffuorum quida
C
4
p^^^J^
^«•icw
;
:
Liber
iz
Metaph.
L
igUur elementa ftaturaplurd dicentium
ex
bisfuffdens ejl intelle^uijpecdari,
quod fx amhohni,
fcilicet
Alcm2one,&
Pythagoricis, vnum efiaccipiendumf quodprincicaufam pia extfietjtium,id eA,cnti\im contrariafunt.c^uod materialem qua, (tilicet non ab aliis didum e(k:i]uot vero , reducontur
Ad
&
ptincipia re-
rum
contra-
riaa przdi"
&iz aiCgna-
funt hacc
,
eis pofita eft,
quomodo etiam principia
contraria ab
ad diEloi caufoi contingit adducere , id
,
Teducere,plane quidem non efi dearticulatum^
id eft, diftindke exprelTiim ah eis : nunc autem videntur ordinare elementa, id eft, principia, yel vt in fi>ecie materi
Quod
probat
plafmari
,
&
id eft ,
in
,
quia
^enere cauiae materialis.
ipfi
confiitui
ex
qH£E ipfi.'ponunt, vt ex cis
dicunt fubfiantiam rei his ,
,
infiint:iftaautem
&non
caufam efficientcm pofuit Empedo-
putaamorem &pdium, Antiquietiam Philofbphi contraria pofuerunt principia, vt 0ntiqui alij rarum denfiim , verumtamen ifta cqiitrarietas differunt dtj eomtrMriet*te crat ex parte formae ifti autem Pythagorici con-
^
&
:
pofuerunt ex partematerix, &non il-
patet ex praediftis.
Vhim6 epilogat diccns
qu6d antiquorum dicentium elementa, id eft,prinpipia rcrum, ex his fufficit fintenttajn, id eft, opi-
nionem cotumfpeculari.
ram, fupplefunt
motum
III.
Opinrones diftindlioncm ^ rcbus aufcrentium, recit^f arum opinionnm epilogatio.
ponat. Iterum nuUus
Deinde cum
dicit
^dprttfcntem quidem
igitur caufarum
perfcrutationem , fjuUatenus congruit de ipfis
fermo : non enim vt Philofophorum quidam^ Cjui
vnum pofuerunt ipfum effc ensitamenge~
cunt
namcjue
llli
motum apponunt^
effe.
Oflenditqualiter pertradare
,.
vcl confiderarc
iftam opinionem fpcdct ad prsefentem fcicntiam,
& qualiter non.
Circa quod tria facit. Primb, 07 quod non fpedet fi confideretur pofitioconclufio. Secundo , quod fpaSl^ct fi confide-
ftendit
nis
Tettio, incidentcr tangit opinioneraXenophanis,qui ad opinionem Parmcnidis, Mehfllaccedcbat.Sccunda ibi. Attamen quidem. Tertia ibi : Xenophanes vero. Dicitcrgo, retiu: pofitionis ratio.
&
quod adpr£fentemperfcrutationemciu(axum nullatent^ de his ferjno congruit, quia fciHcct fas a
rcbus aufcrebant
/ermo
eft,
illo
,
ifti
cau-
nec enim fupple iftorum
vt Philofophory.m antiquorum , (\ui ipvnum, illi enim generant ens ex
ens Vofuerunt
^'«o,fcilicct
materia.^f^ hi alio modo dicitt.neo
pollunt gcnerationcm,nec qualitatem rcrum feruare cuius caufam fubdit, :
illi
namqtte, Ccilicet an-
vni quod ponimt, non enim aufercbant motum a rebus, ipfum omne, id cft, \mneTCum generantes : fed hi ilhid vnum ens , quod ponunt , imfnobitf ,
id eft,
illi
:
Norandum quod ifti Philofophi pofuerunt tantum vnum ens,& quia vnum non poteft efle cau-
pitis
,
&
hoc
vfquc ibi, Ex
eft
dicJis^Sec.
ejfe.
fa fui ipfius:idcirc6
,
quafi
vna extflente natura , enunciauerunt : modo vero non eodem omnes,neque ipftui hene, ne^
&
-^^ "°" negantium, & ided
loqucntium magis naturalitcr : nunc ponit opinioncm de principiis diftindionem renim, motum penitus auferenrium , &" loquentium minus naturaliter. Circa
&
quod tria facit. Prira6, pramittit corum opinion(?m in comqiuni.Sccundb, oftendit qualiter confidcratjo huius opinionis ad praefentcm fcientiam
ipcdct& quahtcrnon. Terti6,comparat ad inuifcm ipfbfopinantcs.Sccundaibi Igitur adprtfinttm. Texdiihi-.IiitHrhi. picitergo, qu6d :
motum in rebus principium rrmtcriale idcirc6 pcr aliquem mo--
quia antiqui Naturales
concedentes
,
illud
vnum
&
mobile cife dicebant , dum, putapcr rarefadkioncm, &condenfationem.
vno
; ita tamcn non poncbant cfle fecundun» mbftantiam ; fed fecundum accidcns , vt fupcrius fuit didhim. Scd ifti illud vnum , quod ponebanc»
illo
qu6d
Poftquam Philofophus pofuit opinioncm de PAh» *«/*'?» iUtm iifm- principiis diftindionem terum, motum ab en-
caufas poncrc
:
cidebat, Ucct potierent vnum eite ens , cx quo vt cx matcriaah"agencrabant. Ratio huius diuerfita-r
cx
quefecundum naturam^
non potueruht
iiam pofitio caufarum diuerfitatcm arguit in rebus , quod antiquis Philofbphis non ac-; in rebus
tis eft ,
Sunt autemaliqui ^ui de vniuerfo
W*».
prasfup-
dicunt
quod continctur in prima partc huius c^-
frmtijincfm.
monim
eorum benc quidem dixit \
& ponitur variecas huius fententiac iuxta fcntentia magis exponitur
^
:
naturaiis
qubd vniucrfum eft vna natura exiftens, Parmenidem , MelifTum , & Xenophanem, & praefertur Parmcnides , eiufquc
reru
modo,quo diuerfifinec fecundum natu^
quia pofitionem impofEbilcm pofiierunt rationibus Sophifticis confirmatam ,'vt infra patebit.
mot/im apponunt
Opinio quorundatn Philofophorum,
(ipiis
cum
tiqui ei quoddicttnt
SFMMARirM.
piotHdtpri^-
,
,
Ratio huius eft,quia ifti quare non naturali-
locuti.
a rebus auferebant
loquebantur
tcr
fum
SVUUJE SECVNDiE CAP. &
in ipfo autem
iffum e(fe generantes : hi vero immobile di-
Jn qMibHS 7y cles contraria,
\i Cic\i.t
:
nec cjuidem bene
,
quod ^t Phildfbphus,
ab aliiSjinteUigendumeftquantum adcaufamma-
frmifioTinn. trarietatem
cati fimt
cunt hi modo. ,
i.Phyfic.text.c.82.&j>lctaph.tex,c.4.qu6dprm-
thag«rici,
rius paiebit
:
nerant ex mareria qitafiex vno ^fedalio di-
cipia contraria funt pofita a Pythagoricis,
lerialemrnaiTa
tem, pro fed
nam materia eft ex
videtur clle couditio materiae ,
qua fit ens cum infit. Norandum quod hoc
fciHcet principiis,
qus
vnum ens , at^^ fed non eodem rnodo omnes, vt infe-
runt eiiim totum .vniuerium efle
Oftendit qualiter ifta principia pofita a Pythagoricis, ad di£bs cauias quatuor reducuntur. Dicitergo,
funtpliqui a praedidis,i^»t enunciauerunt deomnii id cft, toto vnir.erfo,gf«
diuerfa cntia gencrabant
diuf^rfitatcm
dicebantcffepcnitus immobile,
vno negabat
& idcirc6 ex illo
diuerfa gcnerari,quia nec fecimdiun.
fubftantiam, nec fecundiam accidcns pluralitatenn
an rebus potcrant faluarc,nec pcr confequens caufam caufatum ; vnde cum ad pracfentcm perf^ crutauoncm pertineat quaererc dc caufis, patcti-
&
ftain
pofitionem
efle
rclinquendam
, fi
pofiiioni$
conclufio pcnfctur.Dcindc ciam dicit
Attamen tantum conueniens eJi prafenti fpecuktioni. Parmenides ^nidem enim videtur
Summ^ ^ ^f^ &
~'*
tdngere
:
Me^
vero ipfum fecunditm materiam.^uart
/{//«/
^b^
Cap. III.
II.
vnumfecundum rationem
tur
hic quidcmjinitumf
ille
vero infnitum id
ditejfe.
Oftendit quod
ifta pofirio
Dicit ergo,
rario.
jfitatem
&
,
fi
quod licct ifU mx6xQd diuer-
:
attamen tantiim
efi
conuenieru
,
id
vnum ejfe.
id cft
cx panc ForrruE
,
fcilicct .•
cns:fecMndttm rationem
Melijftuvere ipfum,Cci-
cnsfecHnditm materiam
licct
,
id cft,confiderabat
ex pane materiac,& quia finitum pcrtinet ad formam infinitum vcr6 ad materiam ; ideo Afeliffui dixft ejfe vnurn ens infimtum : Tarrtunides :
vnum
vero
ens finitum.
matcriae
,
quod informx , 5c
Patet igitur
quantum confiderabant cns
rarionc
ad pracfentem confidcrationem
inquirit de caufis,perrinct traAarc de
quae
,
eorum
opi-
nioncjcum matcru^ fbcma fint de numcro cauiarunu
fpinitne
anttftunm.
I
Notandum qu6d , vt innuitur i. Phyfic. lo. &if. & habctur infra parum
com.
^^^^
Qufcquid
.
non
cft pra:ter ens, eft
«ftnihil
,
;
eft prattcr
ergo
Dicit
dcbat.
omnia
diccntcs
eft
qua rarione
,
nira
id cft
,
cm
;
&
vel ad
formam
,
&attendentcsadmateriain, vero aipiciens ad totura
ifte
:
compofitum. Deinde cum didt I/i tjuidem Stcut
diximus pratermitten'
dem
(jr
penitus
princi-
gcncratum,non habct fed ens non cft gcncratum ; crgo eft
non habet principium quod autcm non
habet principium,non habct finem : quod autem non nabet principium,nec finem,eft infinitum quod ;
:
innninmi,eft immobile; quiainimituiQ
numquam mouemr cxtra fe quia totum occupat ergo ens cft vnum infinitum &immobilc. ,
,
Qu6d autem cns non gencretur, probat fic ,
aut generaturcx ente
,
tamquam
infim'tum
;
Meliflus,qui pofuit efte
fcd Parmenides, qui confi-
derauit ens cx panc formae, pofuit cfle vnum cns finitum , ficut diftum eft in lcntcnriando. Quo-
modoautcm cludant
,
non
prajer ens nihil dignatur efe effe
De quo manifejttits
vnum
,
:
ex
^ aliud
in Phjfuis dixi'
mus.
Comparat adinm'cem opinantes ipfbs. Circa quod tria facit. Primb , fadt , quod di£him eft, firasferens ipfum Parroenidem Xenophani & Me\So. Sccundb, exponit magis opinioncm Parmenidis. Tcnibjcorollarie rccoIligit,qua:
di^
funt dc opinioniBus antiquorxim, Sccunda ibi CoaEktu- vero. Tertixihii^itjtrex diBis. Dicic
quod propric pcrtinct ad m4tcriam,qu2 eft ingenerabilis, & incommribilis , quia finitum pcninet ad formam : infini-
vnum ens
nam
crgo,
ncratur ex aliquo priori,
,
:
non
antequam ficrct; crgo ens nuUo modo gcneramr. In quo patet , quod tetigit ens ex parte materia: nam probat vnitatcm entis ex eo , quod non ge-
pertinet ad materiam.
re
qm'a
:
confideram*t ens rarionc matcriJE
parum
:
:
tmn vero
exijientes
,
aut ex
entc non poteft dici , qu6d ex non cntc, quia ex nihilo nihil fit ncc ex cnte , quia ahquid ellet
&
qubd ficut dixiiuus, hi, fdlicct qui rhomm,
&
pcr confequens caufalitatem , ab enribus auferebant, pratermittendi funt ad prafentem snquifitionem : fi'fupplc confidcretur diucrfitatem
pofirionis coriclufio>vt iamdi<Shmi fuit
tjuidem, fcUicet Xenophanes,& fdlicet funt^raeterminendi
:
fed dua
Melifm omnino,
ter ens, cft
non cns,
& quod non cft cns,nihil di-
aliud nihil
cns
& vnum,eft nihil -ide quo manifefitits dtximut
in Phyficis, lo.
,
id eft , qubdLquicquid eft prztct
fdlicet in
i. lib.
Phyfic. tcxt.com,
&2J. &hoc dicitadexcufandum fcdcpro-
Uxitatc tra^tushuiusopinionis.
Xenophanes vero primus herum vnum dixit. Parmenides enim , i^ui huiuf dicitur
_
gnatur ejfe, idcft,eftdignum iudicari cfTc nihil vnde cx hoc opinatur ex necejfttate ens vnum effc
&
Ddndccum
-
&
eftprxfenris fpccularionis,fedma-
dicit:
_
quafipanon,vidiy njwuJm abquantulum, t^efiiores, id eft, radiores mi- aliis duoboi nus fubtiliter procalentcs. Sed Parmenides vifut efi dicere magu videns, id eft, magis intelligens , nam ipfc fupple vritur tali rarione:Quod eft pra,
rarioncs iftonun pccccnt,ncc con-
gis fpcdat ad librum Phyficorum.
g
Xenophanes <^ LMeltffits.Parmenides autem magu videns vifus ef dice-
agrejtiores
nihtL
fadum , vel gcncramm,habct
.
,
difunt adprafentem inquifitienem.Duo qui^
cft
gencrahir
^
Tentnttt Notandimi , quod ipfi antiqui opinati fuht ipfum muodum cflc vnum Dcum; vndc Xcnopha- "^'^'"^ "f" '""'"^*^""^ nes videns omncs partes mundi cflc fimiles in hoc , quia corporea:, iudicauit de cis quafi omnia fllcnt vnum compofitum. Ex quo patet, quod
jergo
fi
.
aliqua rarione.
Quod
;
tangere,
pane ma-
neque ex panc forma', fic dc neutra nam, ncque dc matcria, ncque dc fbrma attingit quantu,fdlicct ad rarionabilitatcm dicedi ; vnde fequitur , quod ifie rejpiciens ad petum caelum dixit ipfum efie vnum Deum , fuppic finc teriz
pium
eft
omnia cfle vnu:
viftts efi
id eft , quod ncque fumens rarioncm ex
neceptate ens opinatur
autem
diccrct
neqiu de natura horum neutra
crgo quicquid
&
:
Oftn.Xtnthuiui dicitur fuiffi fhMnit.
cnris confidcrantes
&
principium
:
Parmemdes: ifte,iH<^uam , nthil expla-
idco tctigit , qax videmr fibi cfle vna, ens expane forma;. Meliilus autem confidcrabat cns cx parte materijc ; argucbat enim fic, vt habetur i. Phyficorum , text. com. lo. ij.
quod non
prtmm
qui fuit primus intcr
pradiwri Philofbphi pofuerunt vnitatcm omnis
iequcns omnia funt vnum. In quo parct, quod ip(e confidcrabat ipfam formalcm rarioncm ef-
;
,
vnum
cfle
& Melifll accc-
,
tcxt.
: fed cns eft vnum ; crgo vnum.cft nihil , &pcr con-
fendi
vnum ditit
Xenophofjes verh
:
borum vnum dicens , id
priter ens,cft nihil
cft
quicquid
ipjum
,
poft.
Parmcnidcs ad fiiam opinionem vtcbatur tali raquicquid eftnon cns
35 neque de na-
Inddentalitcr tangit opinioncm Xcnophanls,
difcipultu
taagere
refpiciens
qui ad opinionem Parmenidis
»4i«f,fcilicct
quantum ad rarioncm. Vndc Pannenida vtdetur
:
Deum.
ponrioncm
intantum^icilicct dicere
nihil exflanauit
horum ntutra vifus ef tangere ^ fed ad
tura
cftjUropriu frtfenti fpecnUtioni, pcrtrailarc ifta
pofirionis
frt
,
tctum calum
ad prxfentem pcr-
confideretur pofirionis
pcr confequcns caulalitaicm tollc-
rent a rcbus
^Untt
difcifulus
ejfe
{cruradonem pertincat,
::
:
:
didt:
Deinde
cum
•
Coaiftts vero afparentiafequi,
^ vnum quidtm
>
"«T
;
:
Lib-
34
Metaph.
1.
^uidem fecundum rationem : flura verofe-
cundum fenfam opinans
ejfe
duas caufas^ c^
opinionibus primoruni Philofbphorum. Sccun-
Itecotttgit tU-
do , qux
a» de efini»'
didla funt dc opinionc Pythagorico-
rum. Secunda ibi Pythagorici vero. Dicit ergo concludendo qn6d ex diEiis Philofophis , icilicet
ne MtiqMori
:
duofrimifia rurfusponit, calidum^&frigtdum vt ignem terram dicens : horum autem quoniam fecundum ens calidum ordinati
&
:
alterum vero fccundum non ens.
tione ad
opinandum omnia
fc(]Hi apparentia
elTe
quia
,
vnimi; CoaStpu
fcilicet
ad lenfum
apparer entiura multitudo,volens fajuare vtrnm-
quc
,
PaTmenidis ^i^if opinio reli-
rationem
fcilicet
y„um
(juidem
,
ejje
&
fcnfus apparentiam
fecuudum rationem, plu-
^^ autemfecundum fenfum :\na\\znt\xmcr:2p^Q-
nVtilius icn. ''ebat pluralitatem
entium iecundum!enlum,po-
Vnde
tuit faluare caufalitatem in rebus.
licntis.
fabdtc
quod ipfe, fcilicet Parmenides, fonit rurfus duas frigidum, vt caufif,& duo principia calidum terram,dicens. id eft , quod alterum eoignem rum attribuebat igni, fcilicet calidum,quod vi-
&
:
&
eaqux
di6ta funt,^^r/>w/^Philofbphis fiipplc ac-
cepimus ellc primum principium corporeum\
qus
,
rum principia,fed vuurn
,
fciliccr
ab
& ignis ,& fimilia,
fcilicct illi
,
difFerenter
:
ponebant
clTe re-
quia ab his <\uidem
vero plura principia corporea,
illis
ponuntur cfle quod Thales
patct
;
enim cx praeceden-
&
tibus , Diogenes , Anaxagoras, tantum vnum principium ponebant. Empedoclcs autem Democritns plura ponebant, vtrique tamen in hoc conuenicbant:quia principiura iiuc vnum fw.e plma ca in mafcrix fpccie po-
gcncre caufx marerialis
cft, in
bufdam vero poncntibus talem
cum
c.iafam
:
a qui~
cundum principium
cientcm ctiam poncbant ; fed difFerenter ; quia ah his quidem eam , fcilicct caufam cfficientem
cundum ens ardinatur
(Jfe
,
Notandum quod
alterumautem,{cilicet fri^
Parrocnidcs
ifte
vnam ab
ca
illis
,
,
fcilicet
matcria
motus", id
,
ne vide-
lam caufam
ellc
,
illam fc-
eft, caufairi effi-
V9r\ duas, fupplc clle pofitas,
patet cx prasdiftis. Anaxagoras
ens.
vnam
,
quidem
poluit
il-
fcilicet intelledkim, Sc
retur contradicere fus rationi , qira concluditur, quicquid eft prxter vnum,eft nihjl*,dicebat,qu6d vnum iftorum duorum , (cilicet calidum crat ens: alterum vcro , quod eft prajter illud vnum, quod cft ens , fcilicct frigidum , dicebat cfte non cns
jParmenides amorem. Empcdocles vcr6 pofuic
fecundum rationem& fecundum rem,licet
mediocriifs de his dexerunt
cflct
ens fecundum fcnfus apparentiam. Scicndum auccm ,-qu6d quantum ad hoc ad vcritatem aliqualiter acceflit
nam
:
principium materiale
,
quod
poncbatcirc terram, vcl frigidum , nqneft ens in adtu , ied in potentia ; iterum, priuatio habct ra-
tionem non entiscx
quod habet rationem
com. 7/. matcriam,& frigidum,
Phyfic. tcxt.
i.
tcrra autem,quam ppncbat
flura.
fciUccc
,
marerialcm
non
"vnum principium eorptreum, t^ qni
:
ncbant, id
debatur pertinere ad caulam efficientcm:alterum
gidixvn, fecunditm
§lHi ptneiit
&
ver6 , fcilicet fri^dum , attribuebattcrrz, quod videbatur ad caulam iriaterialem pertinere. Addit autem quod horum <juod quid efl, calidum fe-
^
^^.^,^
efle rerum totam fubftantiam , &: iam rntionefapientibusM eft,qui iamper rationem incipiebant fcirc fipere caufas rerum ea accepimus , fcilicet
&
Exponit magis opinionem Parmenidis; dicit, quod licet fiipple cogatur Parmenides dicSta ra-
tsmtn
confentiMtihus, idem, fcilicctcaufam materialem
duo
fcilicct
,
& odiiuTi.^JrMrprnedidi
amorem
PhiIofbphi,qui
fcilicet
fuerunt vfejue ad Italicos,
id eft, Pythagoricos abfcjue
nicatcscum
i*»^m9, ""^' ""
illis,
& non commu-
Pythagoricis in fuis opinionibus
illis
,
fcilicct principiis,
qui fupplc non affignabant ad quod genus caufa^
&
huiufmodi principia reducantur, tame»,vt diximus, duabui vfifunt c4«/w,fcilicet cfhcicntc &c
&
& materiali , harum alteram,fci\icet efficienXem ipfam,fcilicet vndemotus principiumjfej ^««dem vnarn illi vero duat faciunt , ixcwf^zteteyi '.
pracdidis,
Deindc cum
dicit
priuationis refpcdku alte-
rius contrarij,funt aliqualiter
non cns,vt ifteaflcT
Pythagorici vero dao quidem principiafa- Tcxt. co
eundem modum; tantt^m arttem addiderunt quodc^ proprium eorum ej}'. quiafnituM^C^ infmtism,^ vnum^non ali^
ciunt fecundum
rebat.
SVMMARirU.
?
Epilogus prajdidarum opinionum,& fufior explicatio opinionis Pythagorico-
rum, fcu Icalicorum,
qttas alias putauerunt effe naturas ,vt
aut terram
,
ignem^
aut aliud aliquid tale ifedinf-
^
nitum ipfum vnttm , horum effe fuhjlantiam de qtiihiis prjtdicantur : quapropter C^ numerum ejfe fubjtantiam omnium. De his igiturfecundum hunc enunciaue- ^^^^ runt modum deeo quidem quod quid cft dicere defnire caperunt : valde autem fimpliciter trailfluerunt ,fuperficiaUter nan,
,
Tctt. ee.
I.
Bx
quidem igitur de rationi confeniam fapientibus hoc accepimus a primis quidem principium effe corporeum: ignis^&fimiUa^corporafunt^ aqua naque^ (jr ah his quidem vnum:ahillis vero plura principia corporea vtrifque tamen h^c nihit in materi£fpecfeponentihus,& cum hacillam vnde rnotus , (^ hanc ah his quidem vnam , di6iis
tientihus
'
'
:
^
;
ab
illis
vero duas.
,
^
^^
^
^
cui primo inerat termique definierunt : dicim , hoc ejfefuhfiantiam rei putaue-
nt4s
runti vtfi quisexifiimet ratione idem ejfe duplum dr dualhafem eo quod ine/iprimo dualiduobtts duplum fedfortaffe duplo tati non idem effe :fi autem non\ multaipDe itlis accidit. fum vnum erit , quod altif , tot efi acr frioribtti quidem igit^r ,
Tcxc. cp.i.
igitur vfque
ad ItalicoSy^ abfqueiHis
^
\
mediocrius dixerunt
alij
de ipJis.K^ttameny
^
caujis vfi haquidem vnam^illivera duaSyfacitmt illam vnde motus^
vt diximus
,
rum alteram
duabusfunt ,
j
hi
Rccolligit coroUaric
,
quas
di<Jfci
funt dc opi-
nione antiquorumt £t pcim6 qux dida
fuijt
de
^ &
cipere.
RecoUigit qux di£b
goricorum,
f^int
& quantum ad
de opinionc Pythaillud hjibebant cooi-
mim«
^e.
}. .
Summ^ iff
quihtt
cum
""Jnc
difftrebat
lyth^nei 0k tUini
& quantum ad illud quod
,
proprium , &c in quo difFcrebant a prsdi-
nHMenitknnt crat cis
&
pridi(£Hs
Cap.IV.
11.
crgo quod Pythagorici , qui fcilicet fo„c(,ant duo j>nncipia,dtxerMnt ftcundiim emdem, «ais.Dicit
modum
&
Empedocles,
cjuo fcilicet
,
men habebant duo propria in a prasdidis
antiqui,
alij
& in hoc conueniebant cum antiquis
:
vcrumta-
quibus difFerebant
vnde fubdit , quod tantitm autem
;
addtderMnt, (cilicet Pythagorici,^«o
eorum
tjuia
,
futauerunt accidentia
fimtttm
& infinitum, & vnHm,non
,
aliquas alioi naturas, quafi eltent
ejfe
aliis naturis,
quac pollunt dici infinitat;
vt ignem , aut terram, aut aliquod tale aliud;fed
ipfum,& ipfum vnum dixerunt
infinitum
duo
nam alij
de Infinito
capit.
illaalicui alteri natura:
puta igni
,
quia
ficut
,
,
licct
po-
dem modo, cicnris
:
gis cflcnamras ipfas,& fubftantias rerum.
,
in
efl,
quia
iiire quiditates
quo Py thagorici
difrcrebant
& defi-
uiceperunt diccrc,
ipfi
rerum
,
licct
impcrfedc; vnde di-
cit quod de his igttur, qui funt diiSta, eriunciauerunt fecundum hunc modum : itcrum, de ipfa ,
&
quod
fuperius fuit
tem definierunt
,
& defitire,& val& fuperficialiter aurcfum
fciiicet quiditates
;
C
fi
vnum tantum:diccbaat cnim quod
terminus diftus, id
aliquis
aliaii rci
,
&
eft, definitio incllet
primo, quod hoc eftet fubflantra illius hoc cft quod fubdit. Cuiprimum inefi di-
Gus terrninM,
hoc ejfe fubfiantiam rei putautrunt,
vtfi quis txiftimet idem ejfe duplum. id eft, duplam proporrionem , duahtatcm, eo quod duplum,id cft, dupIaproporrio,primum incft duo-
&
numero binario , primum inuenittu: vnum , quia cns primo iiiucnitur in vno , quara in multis co quod multa ex vnoconftituuntur; bus, id
cft
,
;
jdco dicebant quodenscftipfafubftantiavnius: hanc autiem dcterminationem , modum defi-
&
cum fubdit Sed fsrtajfe
nicndi improbat,
& dualitati non fit
:
tfi
idem
dupla:ita quod fint
ficut dcfinitio
,
&
duplo,
fupple dualitas
effe,licct
idcm fecundum rationcm,
dcfinitum ; quod probat,cum
fubdit yfiautem wo«,fupplc eft ficut nos dicimus,
quod multa vnum
feqtiitur
conuenit
ejfent
id cft ,oportct diccrc,
,
:
tjuod
&
,
illis
eft,
quia contingit aliqua raulta primo indle alicui
Excmplum, dualitari prim6
vni.
proporrio dupla
duplum , tati
:
fint
;
ineft paritas,&
fcqueretur igitur
idem in fe,cura
flnt
quod par,&
idan ipfi
duali-
fequeremr etiam, qu6d quodcumque
duplum , illud plum ponitiu-
cifct
idem
dualitati
fubftantia dualitatis
, :
ex
&
eftec
quo dufic
IV.
V T
P
&
qui Philofbphi aliqualiter quatucr gencra caufarum tctigehuit.
SVMMARIVM. Scntentia Platonis, qui poft priEdidos Philofophos floruitjde reram principiis,
ac dc
ideis;
quam
explicat
fcntentia Cratyli, cft
quod
capitis,
&
Dodor, & dc ;-&hoc
Heracliti
prima partc huius Vtrum vnum , &:c.
traftatur in
vfquc ad
§.
Pijl dicfas vero fhibfofhias
?Utonufiu
feruemt negocium , i» multii quidem hosfequens : aliam verofrdter Itdtcorumfhtlofofhiam hahens : nam ex nouo confentiens Cratyli, (jr
HeraclitiofiniombuifenftbUthtis
nibtis femfer defiuentihtu
,
cum
cocludit
quod deprio-
ri^<«,fcilicct Philofophis, qiii pofuerunt, fcilicec
tantum
vnum
ftcrioribus
vt didhim
,
principium materialc, v^
qui pofucrunt
cft.
4/«.r
po-
plur.i, tot efi accipere,
61
om-
nonexiflente^hoc cjuidem ^fofieriw itafufcefit.Socrate vero circa moralia ncgociante^(jr Tcxtxo.ff.
de tota natura nihil : in his tamen vniuerfale quterente , de defnttionibtis frimo intelle-
^
ifumfrmantc illum fufctftes frofter taletutautt^quafi de aliii hocfaSfum,^ nondefenfhiliumMiquo : imfofthile namque efl com-
munem
rationem
ejfe alictti fenfibiiutmfem"
fer tranfmutantium. Sic itaque talia quidem entium ideas (^ fpecies affellauitfenfi-
^
veroprofter h<ec fccundum hoc dicmnia ; nam fecundum farticifationcm ejfe multa vniuocorum fpeciebus , farticifabilia
,
fecundum nomen tranfmutatum. quidem enim exijlentia dicunt ejfe numerorum immutationem. Plato vero particifatione nomcn tranfmutans. Particifationem tamen aut immutationem qua fit tione vero
Pythagorici
,
vtique ffecierum
,
dimifeiunt in communi
quarere.
multaaliafintdupla, multa dupla cilent vnum,
quod eft dualitas. Vlrimo
Tcxt.co.f.
^ fcientia de eU
ct
qu6d fupplc ap-
parct cfte falfiim. Ratio huius confequcnri^
A
Rccitantur opiniones ponentium principia ab oflenditur qualiter anticntibus feparata;
nam
dcfinicnrcs non attcndebant in definirionibus af-
fignandis nifi
didum.
SVMMifi SECVNDiE
c^aidcit,csperunt dicere,
de fimpliciter traSlauerunt ,
quia Empedoclcsillaprincipiacon-
caufk mouentis , f iue cfliPythagorid vcro ex partc materialis, vc
;
ipfum inhninim,& ipfitm vnum non dicebantcltc accidenria alicui alteri naturx ; fedm;!-'
Sccundum
&
:
traria pofuit cx partc
gorici
a pridit^s
,
:
acddcntia fubie
vel aquae, vel alicui altcri
,
cundcm mo-
proquanto illi, ficutantiqui, pofiicrunt aUqui eonun duo principia contraria, quorum vnum crat principium bonoriun,& aliud aliis quimalorum , vt patct de Empcdoclc bufdam ita Pythagorici ficut patet ex coordiparione principiorum contrariorum,quam poncbant modo ptjecxpofito. Vcruntamcn non co-
& infinitum; tamen atrribuebant
,
dixcrunt fecundum
ejfefuh-
Naturales funt aliter locuti , vt patet ex
vnum
,
antiquis
eft
aliis
Phyficorum ,
3.
ncrent
cum
vnum primura , in quo NaturaUbus differebant ;
hoc
Sc
,
Pythagorici ab
principia
dura
fiantiam horum, de quibus prddicantur : cjuaprofter y fupple ex hoc concludcbant,w«»Kr«wf, (cilicet qui ex vniratibus conftituitur , ejfe ornnium fuhfiantiam
35
Notandunv qu6d Pythagorid, quipofuerunt
Poftquam Philofophus narrauic opinioncm poncnrium rcrum principia rcbus inexiftentia non feparata; nunc n.urat opinionan poncntium principia ab cntibus fcparata , qualis fuit Plac Circa quod duo facicPrimo ponit ooinionc eius
; :: ,
Lib.r^
36
fhiUfopheru
duogiMra,
Tlttt ftudio-
eius (luantum ad
hoc , quod opinatus eft de reSecundo quantum ad hoc,quod opinatus eft de rerum principiis. Secunda ibi : J^oniam aHtemfpecia. Prima in duas j quia prixn6 ponit opinionem eius quantum ad ,ea qtls opinatus eft dc ideis. Secund6 quantum ad ea, qua£ opinatus eft de Mathematicis. Secunda ibi ^imflitu auttm fenfibilia. Ad euidentiam primae partis, notandum,qu64 duo fuerunt antiquims phiiolbphorum genera quidalh in Grxcia ,di<9:i Naturales quidam in Italia, didi Py thagorici. Plato autem fuit (ecutus
eft,qu^dconueniat
rum
tio
multum Philofophos
quia ipfa fpecies,vel ipfaidea,
iubftantiis.i
Juiott0 veri' tMtit,
naturales
,
qui in Graecia
, dc quibus definitiones afli» ^3ntax,ideat ^Jpecies exifientium,\d sft,entium, appellauit : fenfihtlia vero omnia dicebat effe pro-
pter ea
& fecundumea
,
feparata ri}bdit
puta fpccjcs
;
nam fpfciebus
:
rum fecunditm rum
fpeciei
ta Iciret
diuiduale
vnde
;
corum eft inftrudus
in Italiam, videhcet
& hoc cft quod dicit,qu6d
;
fofi omnes dt£las Philofophias Philofbphoriun fcilicet a.ndc[L\orum, Platonisfuperuenit
ne^otiumy
qui /cihcet immediace Ariftotelem przceflit vndeeius difcipuluslegitur fuifte ; Plato cjuidem in multis hos , firilicet antiquos Philoibphos iam didtos fe(juens , alia propnafuit habens pr«ter philofophtam /taltcorumM eft , Pythagoricorurq, in quorum opinione , vt iam eft didum, poft-
modum
eft inftru6tus
:
nam, fuppie cum natura-
les Shilofophos, qui fuerantin Grajciii, vcllerfe-
qui
fecutus eft
j
& conuemensM eftjconiewciens,
& Heracliti ex
opinionem Cratyli
tanquam ex nouis
om-
puxu , vt dc his non poflevnde fubdit, fcihcct qua.fecundum illorum opinionem fenfualibus, id
mus eft
qui fcihcct pofucrunt
fenfibiUa efTc in
jiia
fi
;
nouo, id eft,
fcientiam habere
fenjibilibui
,
;
omnihui femper defiuentihtu
,
&
fcientia de ets non exifente, ea cjuidem ipfe, flip-
ple V\zto,pofieritu ita fufcepit iicet
cum cis particulariujn
tiam
efte
Platonis
non ,
conueniens
fci-
,
& fenfibiHum fcien-
poire. Socrates
& difcipulus
,
,
qui fuif magifter
Cratyli, qui fuit auditor
Anaxagoraj, vt dicitur, propter hanc opinioncm, fuo temporepuUulauit ; fciHcet de fenfibiHbus fcientiam efle non pofTe, de naturis rerum,
qux
noluit ahquid pcrfcrutari
bus , ad moralia eft
quod
dicit
:
morahbus
licet
fe traoftuHt inquirenda,
naturam
mhil in
vniuerfale
tju^rente
leHum firmante
&
hoc
Socrate vero ctrca moralia neqo-
& de tota nature^
ciante,
fed dimiffis naturaU-
;
,
,
,
his tjuidem, fci-
id cft
,
vniucrfalcm
& definitionibns primo
i/lumy fciHcct
intel-
Socratem , reci-
piens fupple Plato ^vt pote eius diff ipulus,
nam
ciei,
uiduiim
homo
& non in aliquo fenfualium, id
bihum
&
:
vult diccre,
fibus cflet benc poflibile fipi
,
,
fenfi-
namram vniuerfahs
ac-
dc qua poflitfcientia habed,^ definitio 2^hoc tamcn erat impofEbile in fcnfibilir naturahbus inucniri, cum ifta fint conti-
,
fignari
Dus
eft
qu6d Hcet in aliis gcne-
:
&
muitltter fp-
nue tranfmutata. Et hoc eft quod fubdit impoffibile namque efi communem raxionem,6idasi\i\ohcm, effe alicuius fenjibilium femper tranfmutan-
fuit idesti
tium
:
,
id eft
,
cum
trarifmntentur.
fenfibiUa fcmper
Ratio huius
eft
fjiecici
quia oportct ^cfJnitioncra cfle
& continue
,
multa in-
fe
eft ipfi nattura fpe-
fcilicet participat fpecificam ,
naturam.
aliquid addit fiiper natnrairi
puta proprietatem,fiuG difrerentiam in,
qiix cft indiuiduatioiiis prxcifa caufa,
,
autem
Ipfa
fpecies
,
puta Hofno per ef*
,
nihil aliud includit a natura
&c ^ropter
hoc homo fpccics, diciturper
homo ,
iiue
hojno per eflentiam
autem,puta Socratcs,dicitur
fen:ia,(^ ho-
mo per participationeni.
indiuiduun}
:
homo p? r participar-
hoc autem nomen per participationemy accepit Plato a Pyrhagoricis ; fed tamcn tranf^ mutauit ipfimi nomen , id eft , quantum ad nor men, quoddeclarat cum Cuhdif.Tj/thagorici ^uidem dtcunt extfiemia,id eft,entia numsrorum imrmutattonem ita qu6d loco immutationis vfus cfl tionem
:
:
nommc
paiticipationis
&
,
fiic
tranimutauip
nomen.
Addit autem pro reprobatione Pythargoricorum, dicens,qu6d qus,fcilicet immutatiOf
communi au^rere dimiferunt
fiftt fpecterttm» tn
videhcct dicere,
licet
Pythagorici ponerent
par:.
immutationem; non tamen perfcrntati funr qualiter fpecics comn^unis paaicipctur ab indiuiduis fenfibilibus , fiue ad ea iinmutctur ; quod tamen Platonici tradiderunt. Notandum quod Plato cntia feparata , de quidefinitioncm afligna- PUtoquxr» bus dixit fcientiam cfle, ticipationcm
, id eft,
&
ri,
nominauitexiftentiurti fpccics,
quidem
,
id eft
f unilitudinem
r6
,
,
formas
,
& ideas
:
in quantum ad
ideas
earum
vocabnt e^tiafiparata, qui. fcntbat
generantur fpecies ve- nufie in quantum erant principia cognolcendi;fed nunc
fiue fic
fenfibilia
fme non
,
fic ,
:
non
eft
wultum
iifetu
ffecitii
curaii-
dum.
Notandum etiam , quod omnia fenfibilia diamtur efte propter prxdidas ideas, dc fecundum easrpropter eas quidem,in quantum ideas funt feneflendi
fibilibus caufae
fecundiuli cas v^f 6 in
:
eorum excmplaria. Notandum etiarji , qu6d Pythagorici dixerunt numeros eflc caufas rerum ; itaquod ifta entia
quantum
funt
fenfibiliaerant,quafi
quxdam immutationes nu-
quantum numcri,qui de fe ponon habcnt , pofitionem accipiebant,
merpruiTi;naip in
fenfibilia caufabant:fed
immutabiles cxiftimabat fcicntix haberi
,
&
,
vt
quia Plato ideas
fic
de
eis pollent
definitiones aflignari
;
noi^
debebat vti nomine immutationis ; fcd loco immutationisvfus cft participationis noinine.Dein-
de
cum
dicit
Amplitti autemfrdterfenftbtlia.
Math&matica rerum intermedia
&
ffecieSy
dicitejfe, (Jy
differentia afenfibilibus ^uidem, quiafcmfiternafunt cr ifhmobilia : afpeciebus, eo cjuod
fecundum eos,
hitc
communcm, id
cies
,
,
vel a/inus
,
porpora
ucnire ,
id eft
.•
& vocatur hxcceitas.
quod
ir\-
,
f ft
;
fitioncm
aliquod
quod probat cui^i
attrtbuebat multa vniuoco-
homo cxiftpns per eflentiam ilidiautem eft homo per participationem, in
qux
fropter hocfufcfpit, hocijuaji dealiis hoc eueniens: fcilicet poflct in cis vpiucrfale
fcilicet fimt entia ;
fimpliciter participantium,vt Plato dicebat:
rum Philolbphos perquifiuit,
vr eorum dogmaHieronymus in epiftola
qux
participationem
Nam indiuiduum
ficut recitat
,
& idcae
diuidua naturam communem fpecieFum,veI idea-
quantum
Tarentum dicitur pemenilTe , vbi ab Archira Tarenuno difcipulo Pythagor.t, de opinione Pythagori-
IxpUottur
fibihbus fcparata
diofus ad inquifitionem veritatis, vbique terra-
^d Paulinum
OfinioThtonn d« ideis.
omni,& femperrquare definialiquam immobihtatem rcquirit, &C ideo huiufmodi entia vniuerfalia , qus fimt a rebus fen-
Empedoclem, Anaxagoram, & alios huiufmodi. Poftea autem peruenit adPhilofbphiarp Py thagoricorum , nam ip(c,qui4 erat ftuerant , puta
;
,
Metaph.
:
fus minqui-
,
:
quidem multa ejuddamfimiliaftnt : Sft^ autem i^fum vnum vnatjusquefolitm, Ponit
§luare vftcs
nemme
eft
p/trt:cipMi»nis
,
^
»09
immutatit;, nis.
:
Summ^ Ponit opinionem Platonis <[\ix
opinatus
quantum ad ca
de Mathemadcis, quae ponebat
cfl
qu6d amfUtu praterjen-
intermedia. Dicit crgo,
& jpecia, id
Jihtlia
,
Cap. IV.
II.
idcas dtctt
cft,
Plato
ejfe
Ma-
thermittca tnfrdi res^ id eft, rerttm intermedia , infira ieniibiiia
fubftantix
& ideas
,
dijferentia
,
ferioribus, ^«»4
terna fnnt
,
&
,
comipribilia,
ifta
,
quafi fint qyaedam tertix
quidtm dfenjibitthut in-
fupple Mathematica,y«wp»-
umt
immohilta : (enfibilia autem
& mobilia ficucpatet.
foneopinabaturcx rarione
motu
(cietiae
Hoc auton
Marhcmaticar,
ab Mathcmarica ftint multa cfHadam fimilia, id eft, muita indioidua fi> miliafub vna fpecie puta muitx h'nex,& multa: fiiperficies, 8c huiuimodi fpecies autem , id eft, idea eft, vna, eadem fi/iqula folttm, id eft, quod qua: abftrahit a ideis
,
diiferunt
quia
:
ajpeciebits vcro, id eft,
:
fcilicet
:
:
&
^*!»
plures.ide2
non
limiles fub
vna ipecie commum".
''
^
ponit multa
fub vna fpccie difFerentia (ecundum numerum,ad
ialuandum demonftrariones \bthcmaricas nifi enim cflcnt duo crianguli eiufdcm fpccici, fruftri dcmonfb-arct Geometria aliquos triangulos elle :
fimiles
tem non tis
nifi
de Ken aptrtet ^fj"!^
in idea fcparata nihii aliud
fiue natura fpeciei,
vna
:
ficut
dumintflli-
non
fit nifi
poteft efle fingula
necidea iiominis
,
&
fimilitcr
dl
aiiis ideis.
Notandum criam Platonem
'/*» propter hoc erralfe, quia
|w«*
Hoc au-
figuris.
accidit in ideis ,fiue fubltantiis fepara-
uam cum
:
vnum,
autem in aiiis
fimiliter
:
quod duo
fadt. Primo , oftendit qualia principia Plato cnribus afHgnauit. Secundo, ad quod gcnus
Sccunda ibi : Palam OMttm ex prtdiEltK. Prima in duas. Primo facit,quod di*5ium eft. Sccundo, cius opinio ncm comparat ad^opinione I^ythagorae, Scamda ibi : Et vnum effe. Dicit ergo, quod ijuomam, pro anizfpecies
,
idcft, idcx fttnt caufealtis
,
cnribusr
fecundum opinioncm Piatonis , elementa iUarum; fcilicet idearum putatterunt, fcilicet Platonici ejft elementa, id cfl, principia omnium exiJtentium,id cft,enrium:ergo fupplc hoc,
magnum
&
paruum qttaji materiam dtxerunt effeprincipia idearum , tjuajiveroftthjtantiatn , id cfV , for-
in fua opiniqne
modum elfendi credebat
&
:
Notandum , quod fecundum Platonem , iicut , itaipfumvntmi eft forma ideanuTi:ficut igitur fenfibilia conflituunturfccundum eum ex principiis materiaUbus,qux
magnum,& paruum/ecuhdum parriciparioncm idcarum itaipfae ideac,quas dicebat clTe numeros,confHtuuntur fccundum eum ex magno & funt
:
fecundum parriciparionem ipfius Vnius: enim fecundum addirionem & fubtradlioncm , ( in quibus confifHt rario magni & parui) confHtuit varias fpecies numcrorum. Ciim igitur pariio
vnitas
Plato opiiuretur ipfiim oranis entis
vnum
fubflantiam
cflc
eft
fubflanriacommunis
numcrorum. Deinde cum
fpecies
S
FM
Jd
A
R I
,
&
,
C-
variac
dicit:
V
M.
:
ciebusclTe fimiliter realiter feparata; puta plures triangulos , plures quadrangulos , vnde ex Iioc
&
quod nabuit oppofitum moduni , quan-
tum ad Ariftoceicm,& qnantumadinquifirionem Phyfici veritatis ; nam Plato ab vniuerfalibus fuam confiderationem inchoans ^nfibilia
,
cut ex vnitate muItipUcantur dincrfaD
&
iterum multa Mathemarica differentia numero,& eiufdem {peciei,infingubs fpc-
fbquitur
''"""*'
idex funt formar fenfibiUum
paratx cx vno,quod
, puta Ntathem^abftradaa materiafpnfibili , eriam ab exiftenria namrali idcirco vtrique abftradioni dixit correfpondere duplicem abfh:a<9ionem, quantum ad elTe reijputa pofuit vniuerfaiia , ideas reali-
ter feparatas
eUto
defrincifiit
, ipfum vnum , fic eriam principia cxiftentium:quia quod eft principium principij,eft etiain
gularibusjfed etiam particulari^
modo intelligendi,& fic res ef^
,
tica
gt^jj tpina. tut efi
mam
quantum ad efle , ficut quanmm ad cognofci. Quia igitur intelie£his humanus intelligit abftrahendo , non tantum vniuerfalia a fin-
^^^ilari omnino
»j ,ssl" **'"
fciiicet
non diftinguens , vt Comrocntator dicit, inter vnum quod eft principium numeri, & de generc Quanritatis:& vnum quod conuerritur cum ente. Vidcbatur enim fibi quod fecundum hunc modum mulriplicarcntxir diucrfa: idex fe-
fe abftraftas
^ .:
caufae ipfa principia reducantur.
principium principiari.
Notandum , quod Mathcmarica
^'i'^
numero,&
funt differentes folo
37
Ponit opinioncm Pbtonis quaRtum ad hoc, qu^ opinatus eft de rcrum principtis. Circa
,
ad inferiora
quodam ordine defcendebat
:
&
Ariftote-
autem econtrario fecit:iiam a fenfibiUbus incipiens,ad inquirendam v-eritatem dc vniuerfalibus procedit : non quod poneret vniuerialia realiter
Comparatur opinio Platonis cum fententiaPythagorx,quoadconucnientiam,
& difFerentiam,& cxplicatur difFercntia: & Plato refutatur &: praefcruntur
caufa,
,
Philofophi naturalcs.
Vnumtamenftthfiantiam aliudyensdici
,
^ non aliqiiid
vnum cenfimiliter Pythagoricis
les
fblum fecundum confiderarionem quia abftrahentium non eft mendacium,vtdicitur i. Phyficorum tex. com. i8. Non fcparata
;
(ed
inrellectus
:
enim oporter quod modus
dum intelligendi non ca
elTendi fequatur
,
fed funt diftindi
oporret nec
vniuerfalia nec
ciTc
realiter fcparata
modi
vnde Mathemati;
quamuis fepaxaiim
diftindbim a fenfibiUbus cognofcantiu:
moriuum
mo-
Platcnis nullum fuit.
,
&
quarc
Dcinde cura
dicit
dixit
fcxt.co.7.
catiftfunt aliU,
elementA liUrum^omnium quafunt^eUmentd effe
putauit.
materiam
Mngnum
igitur
(^ paruum; vt
ejfe principia.vnum
fiantiam dixit.
autem, vtfub-
Ex illis enimfecundum par-
ticipAtisnem vniusfpecies
e(fe
Scori Oper. tom. IV.
numeros.
(jr
numeros vt
effe
caufat caterisfuljlan^
illi.
Comparat opinionem Platonis ad opinionera /„ -^^ Pythagors. Primo pcnesconucnicntiam. Sccim- conueriiebmnt do, pcnes difFerenriam.Secunda ibi Pro infinito fLtt» 5. Pjautem. Dicit ergo,qu6d conuenicbant in duobus. ^^H"'*' ' :
Prim6/ciiicet quia Piato dicebat, vnum ejfe fubJlantiam rerutn,&non aliud ens dici vnii,vt etium Pythagorici dixerunt : vult dicere qu6d ficut Pythagorici dicebant
,
quod ipfum vnum non mx-
dicatur de aliquo aliocnte, ficutaccidens defubiciko,
^uoniam autem fpccies
,
tiiyfimiliter
& qiuedam cxiftentia natura
mim figniticat fubftantiam rei
,
fic
:
fed
&
ipfum v-
Plato dixic.
Secundo conueniebanr,quia
fcilicet Plato diccbat caufas fuhJiaKtix citnUis rcbtu \fimiliterficilli,id eft,PythaTOcicidixerunc.I(b autcra fecunda conuenientia fequitur cj( prima , quia fi
numeros
effi
numerus noncft aliudqaamccllccbcvnitatcs,lcquitur quod fi vnitas eft rei fubftantia , vt prima D con
,
;
^
<
:
Liber
^8
/connenientia diccbat
;
f rgo
:
Metaph.
I.
fimiliter
cum
vt dicit fccunda. D.cinde
^4
:
:
^ numcrus,
dicit
Pro wfnito autem/vt vno duditAtemf»^
Te?.coc».«.
cere,(jr
infmttim ex magno
frium iffms
(jr faruo.bocfrc^
Amplius hic quidemnumC'
eft.
numeros
TQs frater fenfbiliauUi vero
cunt res ipfas
effe
di-
(^ Mathematica interptedfa
,
horum non fonunt, r» quihHs
*'
Et prim6 Secundo cauTam '^'^^'"^""^ fubiungit. Secimdaibi rmmigitur. Dicit et go, quod dilFemnt in duobus. Prim6,quia fro infinito quafi vno , quod fcilicet Pythagoras, vt principium materiale ponebat , vt praEdidum diffierentiara.
prajmittit.
:
*eo^i'^'
fuit, ipfi icilicet Platonici dualitatem facere, qaia. Plato ex ^arte materiae pofuit magnii paruum, C^fic in^nitum, quod Pythagoras ponebat, vt v-
&
pum
principium, ex magno &faruo, fupple Plato confiftere dicebat , hoc eft proprium opi-
&
fux in comparatione ad Py tha^oram. Se-
jiionis
cundo diifercbant, quia hic cjuidem , fcilicetPlato numeros frMer fenfihilia ponebat , hoc du-
&
pliciter
vt patet ex prsdidis
quia fecundum &Mathematica intermedia ponebat effe fejparata quorum quacHbet dicebat jsfte quofdam jiumeros , illi vero , ftih'cet Py thagorici , tpfoi res dicuntfjfe numeros vtique , interhnt Mathematica non /'owwwr non enim ponebant Mathe,
:
go,qu6d dualitatem facert, fcilicet PTaitonici, w4turam aliam fpecic a natura ip.arum fpecierum;, fjuiaomnesnumeri extra, id eA,piziei primos ex ta, fcilicet dualitate
naturaliter generantur velut
,
ex aliquo ix./Ji.etyiiti> , id eft, exemplari iKfJictyHoff enim idem eft,quod exemplar dualitatem autem :
:
iftam intelligit
magnum
& paruum
,
quie Plato
ponebat ex parte materia:.
Comparat cos p? nes
iif^nttl» ipfam difFerentiam
hoc ponendum. Sccunda ibi Equidem i cohtrdria. Tertia "^v.ytdetur autem exvna Diciter-
Notandum quod fecundum Gcometras vno modo dicuntur numeri primi quos nullus alius
Ntmer! frimi cemf».
enumerat. Exemplum,ternarius, quinarius,feptcnarius;& fic de aliis:ifti enim fbla vnitate nume-
fitiinni
,
,
^
J
rantur:numeri vero quos alius numcnis numerare poteft,n6 dicunnirprimi,fed compofiti.Exen>-
pliun,quatemarius,quem numerat binarius:& generaliter
omnis numerus par a binario , fiue k vnde quianumeri pares at-
dUalitatenmneratur
;
tribuuntur materi^
tum
,
ciam
eis attribuatur infini-
didum^ex hac ratione pofuit Plato ex parte materix dualitarem, ex qua fi-. cut ex quodam exemplari pmnes aUj numcri gfrr fjcut fuperius fuit
nerantur prxter iftos
,
pracexpohto. Deinde
cum dicit.
quidicuntur primi
,
modo
:
ideas
,
&
Equidem c contrario contingit non enim quidem enim ex materia :
rationabile ita-.nunc
multafaciunt :fpecies verofemel generatur folum.
:
piatica intermedia inter fenfibiHa ratas
;
fed
omnia efle
,
& ideas fepa-
in fenfibilibus. Dciiade ciira
dicit
^
Vnum quidem
igitar numeros frater non vt Pythagorici^^fpecierum introduclio propier eam qua in rationibus
resfacere.,(^
ferfcrutatiancm euenit ipriores enim J)iale-
Uicam non fa^ticifauerunt,
Oftendit Platonem in hoc irrarionabiliter lo^» aitum. Dicit crgo, quod fuppIehc^tPlato duali^ tatem ex parte materix a{Iignabat,& ex parte forynx contrarietatcm, vnde [nh^v.Necenim ita efi rationahile,{nfp\e
«nx.i<\\ii,namfpecies, id eft,
nerat, id
per
&
Subiungit caufara differentiae , primi ponit caufam fecundie difFerentiae. Secundo ponit caufam primx. Spcundaibi Dualitateusvero Dicit quod vmm numeros facere,id eft,ponere, prtt-
quodponebat PIato;ficutquo
ponebantPhilofophi antiqui:«««f e/tim ex materia, fcilicet ita multa faciunt , fupple Philofbphi
ita
eft,
forma jolumfemel gefem-
conftituit ipfa, fcilicet materia
permanente.
Notaudum, quod ficut apparet , ex i. Phyfic, tex.c.j6.& 82.& alibi faepc. Philofophi naturales pofuerunt vnitatemin materia,& pluralitatem
&
:
&
ter ipfas res, vtfciHcet dicpbat Plato,
thagorici
& itetum
& nonPy-
ffecierum, id eft
, idearum, vitroduEHo euenit fcihcet i^C\V\^ionipropter per' fcr^^tatiotem in rationihm , id eft , in definitioni,
,
,
bus retumrPlatonicienim , vt dittum fuit fupra, non credcbant de rebus fenfibihbus pofle definitiones afllgnari,
cum
fecundum eum
in conhac ratione quafi coadi pofuerunt quafdam rcs feparatas , de quiDus poflcnt dari definitiones fed priores , id cft,
tinuo fluxu
fint
& mutatione & ,
:
Pythagorici, qni Platonem priCcclTerunt,;7o;7^<«r-
pUlTHci
ficfpatterunt tft
jfeculari de-
fnttiones.
Dialen:icnm,ad
culari defii|itiones,
fpe-
,
non curauerunt ponere Deindccum dicit
Pythagorici fpparata.
quam pertinet
& vniuerfaha & propter hoc vniuerfalia
iPualitatem atitcmfacere alteram naturam: qnia numeri extra printos naturaliter ex ea
gcncrantur velut ex aiiquo
ixfiayeiu> ,idefi^
figdlo. '*:•
contrarietatem in forma:ponebant enim materia ferum naturalium aliquod corpus , puta ignem,,
&
aprem, vel aquam
, vcl huiufmodi , ex ifto vno dicebant diuerias res conftitui fecimdum rarita-
temj&denfiMtem^quje principia formalia ponebant cfle, ha:crationabilius quaiuPlato nam AnttefniftPhilofophi naturalcs ex vna materia generabant nebant m»multa perqiiandam formarum fucceflionem,quia teriam reru
&
:
vna forma , modo fub alia, vna autemformavnum fofemel conftituit totum compofitum ge-
matcria niodo
eft fitb
primaiam corrupta
lum
&
:
difFerentiac. Circa quod Prim6 facit , quod didum eft. Secundo Platonem in hoc irrationabihter locutum.
apparet euidenter tentialiter
,
quod vna materia
refpicit
po-
& fuccefliuc plures formas & non e ,
conuerfo:quare rationabilius
ex parte materiar,
eft
ponere vnitatem
& pluralitatem ex parte form^,
quodfaciebantantiqui natiu:ales,quam econuerfb ponere vnitatem formae , pluralitatcm ex parte
&
materiae,quod faciebat Plato. Deinde ciimdicit
SVMMARIVM, &
Expenditurmotiuutn Platonis, ad caufas principi^ ab eo defig-
tria facit.
quod gcnus
dicit
nata, reducuntur,
Tcrcio rccitat raiionetn, qua mouebatur Plato ad
ptts.
neratum,nec poteft eflefuccefliucindiuerfis,cum corrumpatur ad corruptioncm compofitijex quo
Effirjc.
Ponit caufam primac
nnturalium,
aliqued c*r-
Videtur aute ex vna materiavnamenfura, Speciem
Ratl»ntiJulius rft
pont-
re pluralita-
tem ex parte formii, quitM materit,.
:
Summ^ T« com
Speciem autem
9-
quam
Cap. IV.
II. vnus exS'
inducit
Pens multAfacit-.fimiliterquoqucficfe habet maficulus ad fiatminam : h/tc autem ab vno impletur cfiitu.mafculus vero mnltas implet,
quamuis ha immutationes frincipiorum illefumfiunt, Platoquidemi^iturde quafitisita
Oftciidit ad quod gemiscaufac prindpia a PLitone pofita rcducantiu-. Dicit ergo qu6d paUm efi
dulis
id cft,
PUto,
ijuia
:
bw coHfts.-tppt forma
,
,
fcilicct
fcihccx ejut
& ipfa tjua
quod dcclarat , ciim fic
ponenclimi,quar fmnitur a figno, Dicit crgo,quod
litMfm tx mtuttU,^ vnl-
videtur
fttrte
menfura
,
vna materia ejfe vna
Platoni tx
fcilicet
,
id cft
,
quod vnum
recipitur in aliquo
uutmtxfar- (ecundum vnam menfuram recipientis : nam dittftm*. ucrfe reccptiones habent ortum ex diucrfa rationc, vel menfura recipientium ; vna ergo matcria
,
quae eft reccptiua formarura
habet tantum
,
vnam menfuram,lcilicet rationem recipiendi.quia diuerlitas rerumA formarum,habet ortum ex di&:non ex
ucrntate materix,
formam
ti«
induccntis
,
diucrfitate efficien-
quia vnum efficiens mui-
&
toi,
',
ficut fupple
agens ad nu-
hic enim fjemina ab vno, moru, id eft,ab
:
adhx mafculi agenris
przgnatur, iUe vero,
,
impletur
,
(cilicet inafculus
id eft
im-
,
agcns,nw/-
fupplc facminas implet; talet ergo mutatt*nej,
fcu parriciparioncs
,
feu infiuentia illomm princi-
ponebat Plato hoc enimnomcn immutariones accepit a Pythagoriquia Pbcis, yt fuperiiis fiiit didhim, vel alitcr to mutauit opinioncm de principiis, quaopinio-
ftorumfunt
;
quas
fcilicet
:
:
ncm habucruntprimi cludit crgo
;
Plato de
Notandum
,
Philolbphi naturales. ContjMafitis
quod
diuerfb
fcilicct caufis re-
ifta diucrfitas inter
& alios Philofbphos
ncm,
,
& determitut.
rura, ita dtffimt,
naturales
,
Plato-
ona eft ex
modo confiderandi. Philofophi enim
na-
turalesconfiderabant fenfibilia fubie<3a tranfrautarioni
,
in
quantum idcm
fubiet^him
fubiicitiu:
contrariis fuccefliuc^qui pofuenint vnitatem fubfluare iife- ic
,
^ diuerfitatem fbrm:^
:
(ed Plaro ex conli-
derarione vniuerfalium defccndebat ad ponen-
ntmm«te-
dum
vid* Settmn^.t,
aiiqua enritas pofitiua
qiiedUheii(jy
,
&
principii fenfibilinm quia igitur caufa difUndiouis fingularium fub {pccie vniuerfali , eft :
proprictas indiuidualis
iJift t.cr 7 dici materia mmafb.qij.
;
co
, ,
fciUcet diiFcrcntia
qux
largo
quM conftituit
,
fiuc
modo jpoteft
rem in
,
:
;
& iUa
ettu ejuod cjutd efi ,
matcria,
fcilicet
de tjua funtfpeaes
fciiicct
,
:
qu6d ficut ipfum vnum ponebant caulam formalem ipfarum idcarum, ita magnum & paroum ponebant caufam matcrialem earundcm <}utdem, fcilicct caufa materialis
:
^^ „^ nttt emuf*,
fertinetpriti-
"^'* ^ ^.^'
8c hac |^'
*J'P^
& fbmialis, non
ipliim fupple funt in ipfis \dtK,fed etiam in fen-
Fnum enim
fihilihui,
in fpectebus dicitur
fuppleeodemmodofc habct ad ipfum
vnum ad
4fm efidualttas
,
quod
fenfibilia,iicut
ipfas fpecies fiuc ideas
quia ea-
:
qu:E refpondet fcnfibilibus pro
,
Addit autem quod ampltm
materia.
caufam
Plato, affignanit
fcilicct
,
eins tjuod efi hene
fcilitet
ab eo
pofiris
,
& ma& hoc
nam caufam boni afcribebat ideae Ipccierum:
:
caufam vero mali
mm inuefiigafie
ipfi
^uod magii dici^uofdam Philofophorum,
materiae
prtores
:
vt Anaxagoram (^ Empedoclem. Notandum autem,qu6d fecundum opfnionem Platonis
vnum erat caufa formalis magnum autem & panium
ficut ipfiim
,
ipfarum idearum caufa materialis
,
,
rcfpedu fenfibiliiun ipfam habet rarionem vnius , ponebat vt ;
(ic
ideam , qu.-E caufam formalem , & magnum , & paruum caufam materialem fic quod tam hicquam ibi efler fcmpcr vnitas ex pane formae,& dualitas ex panc :
materiae.
Notandum etiam ,quod Plato vlflis cft afliq& nuU in rebus nam caufam boni attribuebat idcae qu^ fc tenet cx parte fbrmic,& caufammah attribucbatmapio & paruo, qua: fe tenent cx portc materix. Quidam criam nare caufam boni
,
,
primorum Philofophorum conari fuiit dare caufam boni & mali, vt fuerunt Anaxagoras,& Empedocles
,
qui conati
(iint
aflignarc
caufam boni,
& mah,vt paret cx prccditfHs & in hoc quod tan,
ecbant caulas boni, & mali , ad ponendum caufam hnalem aliqnaliter accellerunt , licct pcr accidcns, & non per fp , vt in fine dicctur. Tunc fcquitur
illa pars.
clle raa-
ximc fiifcepribili, quod eft condirio materiaj:quia inquam fic eft ideo Plato forfan vnitatem pofuit ex pane formae, & pluralitatcm cx pane materis. Dcinde ciim dicit
matertam: entm , id cft,
pjiruum patet cnim cx prxdisftis,
fic
vno
?
magnum
declarat per fimile •.fimUiter tjHoque ficfe habet
tcriam
ri»
matertafubieQa
Ufingulfs elementif,
:
mafculm ad foMinam
0$4iMsiis di-
eft
formalis
alia gencrare pofbrmas ex materia aua , Vndc fubdit Speciem autem qnam mducit, (cilicct agens , vnM exijiens multat facit , quod
tas
tcft.
remti* imdi-
ejfe,id cft,caufa
efifofum dua^uod tjxtd efi,
efi fecundHm
ideae ,funt alUs fcilicet rcbus
Recitat rarionem, qua moocbatur Plato ad
vfm
efi eitu
fubdit. Spectes
eiiffnit.
Cmthu»
39
xagoram.
SVMMARIVM.
;
Palam igitur ex di^ls quia duabus
66
fiium efi vfius , ipfia qua quid eft ; (^ ipfia materia :
fis
efi eius
fipecies
explicans qualiter
finguli,etfi infafficicnter,tetigerunt
cau-
quod entm
quod quid eft cmfia fiunt aliis Speciebus Et qua materiafitbie^a de qua fipecies : h^c quidem iafienfibilibus : h/ec autem in fipeciebui. Vnum vero in ffeciebus dicitur , quia hac dualitas eft magnum mali caufiam de^ faruum. Amplius boni eius
Rccapitulat prxdida placita antiquo-
rum Phiiofophorum
qua-
tuor genera caufarum,difcurrens perfin^ gulas caufas
ccm
:
tandem concludit vtilita, de opinionibus
inquifitienis fada;
.
vero vnum.
^
dit elementis fingults.
^
Singulare quidem
magis dicimus priores inuefiigare quofidam PhiUfiophorum vt Empedoclem , c^ AnaScoti Oper. tom. I V.
antiquprum. Sreuibus igitur fiummatimque narraai- Te«. com. quinam , (jr quo pacto dc principiu '°' ,
mus
veritateque dtxerunt.
Veruntamen tantifm
ex his habemus , nemittem inquam deprinci-^ fio caufiaque dicentium praterea,quxin hifice qna de natura fiunt a aobir determinata, dixijfc.
D
X
Vbi
:
;
:
Metaph.
L
Liber
40
recitauit opinio* de caufis rerumrminc fub quo-
rnen in duobus. Prim6,quia alifjui vnum : alic^ui vnoplura fupponunt , fcilicet efieprincfpia matc-
recoUigit breuiter quae didta
rialia.
Vbi poftquam Philofophus
ncm antiquomm dam compendio funt ab eis
quod
oftendens
:
in fuis opinionibus
pradi^b quatuor cauiarum genera tetigerunt. Circaquod tria facit. Primo oftcndit, quod antiquiprajterdidkascaufas nullam aliam pofuerunt in generccaune. Secund^ oftendir, quomodo eas
omnes
aliqualiter tetigcrunt. Tertio
,
concludit vtilitatem huius inquifitionis
,
Ergo
:
& capitulariter
id
eft,
fub
,
<}ui
prifjcipiis
quodam
,
di-
,
,
rerum fubftantiam attamen ab tantum habemfti,quod dicentiumM cft,de nur-
cet ad ipfarum eis
eft,
& quomodo dixermt de & de veritate quantum, fciH-
Philofijphi
rerum
:
&
caufa remero determinantium , deprincipio, rum nullHS , fupplc alius dixit efle principjum, & caufam/^rrf/^frM
,
fcilicct principia
& caufas,gf«<j
detertninata funt in Phyficis,(d\ictt i.
Phyf text.
com.28. &r indc, vt ftatim inferius apparebit. Dcindc cum dicit
Sed omnes
:
obfcuVe
qmdem illa tamen te-
&
non
quomodo didas quatuor
quod obfcure ,
caufas ali-
quod duo facit.Prim6
& infufficienrer eas te-
Secundo declarat qualiter eas in fpeciaIlli namque. Dicit erJi tetigerunt. Secundaibi go, qupd licet antiqui quatuor caufas tetigenmt, non folum nihil addidcrunt, fcd omnes videnti^erunt.
:
&
tur appropinquare
Ratio
illis
non
manifefte,{ed oblcu-'
iftius obfcuritatis
& infufficientiae
eft:
quia non afllgnaucrunt , fccundum quod genus caufe eftent rerum caufs principia pofita ab eis, fed iblum fimpliciter
quae tamen fae.
pofliijit
,
& abfblute
ijla
pofuerunt:
rcduci ad aliquod gcnus ci^u-
Deindccum dicit
ci vero
, id eft , Pvthagorici ponunt infinitum, fupple fimiliter -non eft corpps. Et Empedocles ponit fiipple principia marerialja , ignem,
aquam,terram,
^i-iam enim vt materiam frincipium vnumfme plura fupponant &ft-r :
ue corpus ,fiue incorporeum idipfum ponant: veluti Plato quidem magnum dicens ac faruum.Italici aMteminfitfitum, Empedecles
vero ignem, terram, aerem, atqueaquam, c^ Anaxjigoras eorum qua ftint fmilium par-
tium infnitationem. Hi ignemy
igitur
omnes talem
rucruntprincipia materialia corporea dit,
qu6d hi omnti
aquam
;
aut igne quidemdenfius:
Dcclarat quaHrer eas in fpeciali tcrigerunt.
quod quatuor
Primo
quomodo langebant caufam maierialem. Sccund6, quomodo effediuam. Tcrti6 , formalem. Quart6,finitiuam , id cft , finalem. Sccunda ibi exf /^ vero. Tertia ibi quid erat ejfe. Quarta ibi: Cuitu vero caufa. Dicit crgo quod illi namque, facit.
bftendit
:
;
tfiet:dit tiuo.
Qmd
fngdojimiqui fcilicpt Philofbphi priorcs,^u«f principium quafi rangebant materiam, id efl, oitines in hoc conucniunt,qu6d
tsrUlsm.
^
lum
ifti ,
j
vnde
fiib-.
id eft, prjedidi ^funt tangen-
testalem caufam ,fcilicet materialem
,
Sc
fed amplius quicunque fupple
non fbponunt
principium rerum, aut ignem,autterram,aut aerem, aut acjuam, aut aliquid jpijftus igne,& fubtilius aere. Etenirn
pro quia , cjutdam ijuoddam tale dixerunt ejfe primum elementum rerum, ficut fuii;
rem
ponunt prmcipium matenaie rcru«i:diflerunt
ta-
medium
forfan intelUgcns aliquod corpus
&
ignem quodfcilicet
erat denfius
:
Concludir crgo,qu6d eamfo-
aere.
lamcaufam,(ci\\ctx.m3.z^niAemhi, id
prsdidti
eft,
Philofophi tetigeruHt. Deinde cum dipt
&
c^idam autem , eam vnde efi principium motus^vt qui concordiam difcordiamue,
C%
velmentem,velcMpidinem,frincipii(faciunt, Oftcndit quomodo tangebant caufam efficientem. Dicit ergo qu6d alij ver6 , fupple cum caufa tan^ebant c»uf»m rjfi. materiali , fimul ponebant principium vnde mocieatem ? tus,id cftj caufam efficientem vtquicunquefa;
ciunt principium rcrum
amorem,
Empcdocles; aut intel!e£him
,
& odium,ficur
ficut
Anaxagorasi ficut fiiit
,
Parmcnides,qui pofuit igncm, vel calorcm,vt fu^ perius fuit dicfbum.
Deinde cum
dicit
^idicatem veio fuhfiantidmue dilutidi quidem nemo reddidit maxime vcro hi di-, :
cuntyquiformas pontint, Neque enim,vt materiamfsnfihilium,
nequevt caufam vnde efi
frincipiummottisformiH ipfas,^ ea quafunt
informis
effe
enim
exifiimanttimmobilitatis
caufammagis
,
tetigerunt, (jr infitper qui aerem, aut atit
aere verofubtilius pofuere. Sunt enim qui frimumelementum taleeffe dixerunt , atqi{e hifoiumhanc caufam tetigere.
(^irca
& aerem. Anaxagoras infinitatern
fmilinm partium, id eft , infinitas partes fimiles: patct ergo quod Empedocles & Anaxagoras po^
aut aliquid extra hoc,id eft,praEter hoc
dicunt\Ciue
j^ufam
fignificaut aliquod ccrpus. Itali-
quod
inter acrcm,
qualiter tetigerunt. Circa
re.
Em-
illud materiale quidain pofiierunt corpus:vt
igne,& rarius
proponit,
&
Anaxagoras, Secund6 differunt quia principium
forfan Heraclitus , qui pofuit principiurn rerum vaporem, vt habeturprimo dc Anima, pervapoi
tki/fe videri.
Oft^ndit
puta Tha-
;
les,& Diogenes:quidam plura, vt Eriipedocles
quaefcihcer
capitulo,& compendio pertranJtuimM, id
ximus
qu6(i aliqui po-
,
vnum
fads de
cjuia reSie. Dicir er,
enim ex praedidis
ex didis
:
ter qHidem, Tertia ibi
Patet
fuerunt principium materiale
pedocles,& ahj prsdicti. Quidam pofuerujit incorporeum, vt Plato dicens magnurn paruum;
opinionibus antiquorum. Sccunda ibi Sed omnuohfcure , vel fecundum aliam lirteram. Tenui-
go breuiter
;
^ vtresfntin quieteformas
inquiunt efe : fed quiditatemforma quidem cxterorum cuique prAJient j iffum autem v-
num formis, Oftcndit
^Cm , & tiam
,
quomodo tangebant caufam forma-
dicit
id eft
qued
, ,
cjuid erat ejfe
formalem , qux
&
fubftantiam
,
& fubltan'
principalitcr di-
plane dedit, id cft , rebus aflignauit maxime autem appropin^«4;7f, ad ponendum caufam formalcm, quiy^r-
cir efle rci
,
:
nullns
:
cies,
id eft, idtas pofuerunt,
ciebus ponunt
,
qus
& eas rationes infpe& numerus &
flmt vnitas
,
alia huiufinodi, quce
ad
videntur pcrtincre
& talia huiufinodi
,
licct funt in fpeciebus materiar/Ji fenjibtlibus
j
ip/as fpecies, id eft
:
nec
,
fcilicet
,
,
ideas
qua; fci-
ponunt
,
vf
nec vt hoc froueinens^ id Cfl,
Gluemtda tangeb.mt CAMftim for-
maltm
i
:
:
Summ^III.
Cap.I.
rebus principinm motm. Vult dicere Idlft qu6d tales rariones, qus perar.ent ad ideas, puta vnum numerus,non funt principium rebus Cenipfis
,
&
principium vndemotus j vndc fubdit , qu6d immobilttatU dicunt ejfe eitu quod efi tn qMiete. quicquid nuigis CMtfM , fibilibus,vt maccria:nec vt
&
«irim neceflarium in fenfibilibus inuenitur, dice-
bant hoc caufari ex
& fine motu efTc
:
idcis,
& ipfas ideas in
<]ttiete,
vt fic dc cis vniformiter fe ha-
benribus poflent dcmonftrariones (cicntificac fiediffinitiones aflienari. Subdit autem , quod ri,
&
ipfe {pecies prxftant fingulis aliorum
,
id eft, re-
quod quid erat efle^d eft,quiditatcm,hcut fpeciebus vnum, id eft,quod ficut ipbus
fineiilaribus
fum vnum eft
tjuod ijutd efi ideanmi:fic ides funt
qttod quid eft fingularium lenfibilium.
Notandura,qu6d licct anriqui Philofophi tangercnt aliquid pertinens ad
formam rei,ficut Em-
pofiiit
&
os,& camem,
& Platonici ,cui,{cilicct
&
vno enti attribuebant rationem boni talem naturam dicunt tjutdem ejfe fHbfiantiam, id cft, pcr mcduui vt Pythagorici
caufa: fonnalis,vt dicebatPlato
:
vcl pcr
,
modum
Py thagorici , non tamen di-
matcriac, vt dicebant
cebant huius caufa,aut ejfe,aM
aliqtid in rr.
fieri
^jw.vultdiccrc qii6d Plato,& Pythagciiciponcn-
&
vnum ens clTe rcrum principia non dixerunt ca eflc,cuius caufa aliafint ,vel fiant, quod fcd pofuerunt ea perrinet ad caufam finalem tes
;
perrinere ad fubftantiam rei
fiue vt
:
materia , vt
forma , vt dicebat riato. Concludit ergo, eiu/ire dtcere&non dicere, modo quodam accidit eis : bonnm caufam effe , modo qfiodam »on,\nde fubdit non entm Jonpliiidiccbant Pythagorici
:
fiue vt
&
•.
ter.fedfecundum aci idens
&
huiufmodi confifterc in quadam ratione,& qiudam proportione elementorum,vt habctur cxprefsc i.de Ani-
pedocle , qui
41
cauHc in rarione finis ; fcd in rationc moucntis. ens, Similffer autem dtcontes caufa* ifie vtium
di( unt.
Notandum, quod bonum fecundum propriani rarionem habct tationem
finis
:
nam bonum
efr,
ma, Tcxt.15.
quod omnia appetunt ex i.Et hic.cap.i.illud autc in quod iCndit appctinis,vidctHr habere rarionem Benumh»
peninet ad
finis
& ^^.Sc inde non tamen hoc, quod formam rei ponebat per modum cau-
& ide6 dicit Philolophus,qu6d nuUus plapc pofiiit quod quid erat & fubftantiam in rci^
:
effe
,
,
bus.i.cauiam formalemJ)einde cum didt
bonum
hic crgo ponit
:
eflc caiifam fimpli-
,
qui ponit ipfuin cfle caufam finalcm
ver6 qui artribuit bcno aliiim ris
,
modum
Idverogratia cuiusa^iones, mutationesy
modo caufam tjfe dicunt. Stc autem non dicunt^nec eo modo quofua naturafiagitat,qui hamque mentem., ,
alit^uo
cjuidem
Aut concordiam dicunt^vt bonu cfuidem hafce
non tamen , vt horum gratia ^tiicquamft eorum^qu£ funt^aut fiat',Sed vt ab his horum profluant motus. SimtUter&hi ^ui (^ tdujuodejfy^tut ipfum vnum^talem nacaufas ponunt
,
iuram inquiunt effe.Caufam quidem illudejfe fubsiantia,non tamen huiufce gratia
ejjc^
vel
fieri dicunt.quare partim dicunt partim non .
dicunt, ipfum
bonumcaufam
ejfe
j
non enim
fimplicitet ^fedper accidens dicunt.
*^^
ponit ipfiim efle caufam pcr accidens
tione eius
,
cui accidit efle
bonum
:
illc
:
caufalita-
non fecundum propriam.rationemboni tnotufquefiunt
*'"
*
citer
,
quia
:
fed ra-
pnta ex hoc,
quod cft clle a£k:uum,vcl motiuum. Vnde patct, qu6d prxdidi Philofbphi pcnebant bonmn cllc
bonnm
caulam per acciaens , quia pofucnmt generc caufa:
efficienris
,
in
& non in gcncre caufie
enim pro caufa illud cui conue, ipfiim bonura , vt patct ex Deinde cum dicit
finalis:ponebant
nit efle finem,fcilicet
pra:didis.
^^od quidem
igitur recie
determinatum
qu£ nobis tefltmontum prabere videntur ^cj;" hi omnes aliam caufam tangere non valentes. Adhuc autem quia qnarendaftint principia^ autficomnia,aut horum aliquo modo, Palam quomodo etiam hcrum tjide caufis,^ quot,(^
Text.c.n.
'vnufquifque dixit,c!^ qucmfdo habetdeprinOftendit quomodo tangebant caulam finalem. (J9.
qu6d Philofbphi cuiuscaufa , id eft, caufim fmAtmpropter quam fiunt a^tu,& traf. mutationes, O" motiu modo qnodam dicuntdtSi Vg. toM eft,alio modo,non dicunt,nec quoiverc n^. tum eftjid eft, nec quando cft vcrc cau(a nam hi
Dicit ergo
©w»#4o ttmge-
kan t c.iufam
f****^
f
:
dicentes caulam •€{!(; inteUevhim ,vt Anaxag. ant
amorem
,
vt Empedocles
ponttnt
,
ejfe
caufas, vt
bonum <]uidem,id eft,vt caulas boiTi,& tamen non finalis bonum aurem poteft intelligi dupliciter. :
Vno modo ficut caufa nrulis inquantum in aliquid fit gratia alicuius boni. Alio modo per modum caulie efficientis , vt quando dicimus, qu6d ,
bonus
.inifex facit
lolbphi pofiierunt
boniun opus:di£ki vepo Phi, vt caufam non ficut
bonum
finem,fed ficut efficicns:vndc fubdit,qu6d fupple ifti
ponunt bonum caufam,non quodgratia horum,
bQnorum,qu2 ponunt ca\iCas,autexifiens, autfaStum aliquidentiumM eft,qu6d non graria fcilicet
illius
boni aliquid
exiftat
,
vel
fiat
,
quod
pertinct
ad caufam finalem ,fed vt ab his , fcilicet bonis, qux ponunt caufas horiun , (cilicct entium , quae nunt,.vel e.Td^\mx,procedat motus quidem ad elle,
&
fieri
cipifs,
Cffntingentes
autrm dubitationes
pofl
,
rerum , quod pertinct ad rationem caufe
efficienris.
Intclledus crgo
Ecmm fecundiim
& amor
fi
funt caufjc
opinionem illorum , non erunt
Scoti Oper.. tom.
I T,
hoc fcrtranfeamus deipfis. Concludit ex didUs ,
.
.
-1
vtilitatc inqui/iriom"s fa£br o ponit & •
.
j
1-
duplicem vtilitatcm prima cft,qu6dipfi teftimonium piarbent non e!le aliud c;enus caufe a quatucr lupra didis. Vndc dicit: ngo , eiuia reae definitum efi^ fcilicct a nobis de caufts quot funt , quantum ad numerum,& (j«<e,quann!m adfubftantiam , tefiimonium nobis videntur pr^ere , QT hi o;/wx«j,fcilicet Philofbphi fixdidti,aliam caufam addere non valemtes, (QiVicei, ad quatuor fupra di>flas.Secunda
dcopmionibus antiquorum, :
vrilitas eft
,
qucd ex di£Hs
patet
,
qu6d principia
rerum funt qiucrcnda in ifti fcienrix Vnde dicit, adkuc autem fupple eft manifeftum cx diftis.,quia quxrenda funt principia in ifta fcientia:^«/y*r omnia,c^\x fcilicet antiqui pofueruntyiKf horum ali~ aliquo modo maximc enim haec /cicnquod , finalem,& alitia confiderar caufam formalcm
&
;
&
quomodo
ctiam
moueniem ergo omnes cauias
jnodo pncxpofito drca huius bet
prirtii
;
principiiun tra
hDri.Iterum^4/
Philofophorum dixtt,& qtumodo de prirtcipii*
habent qiueftiones^id eii,dubttationej coiin^ente::
D
3
...
,
.
Vtthiistna^r,t„„if yjji* de »/'"• «»«'-
V"^ '^ *'
:
:
Liber
41
enim aliqualicer ex didis, quilibet eorutn in quo dixit bcne , & in quo male fubdic auceni, quod poft hoc oporret de eif penranfeamtu , id eft,
patet
:
quo benc,&
fic
magis pa-
qno male dixeruc;quod dipropcer fequens capiculum , in quo difpucat
teac in
:
Metaph.
I.
opiiiionem eorum pertradi^emus, vc
:
:
in
incorporeorum vero non exiFientibiUy
^
ift-
corporeis.
Ponic cres racionescontra cos. Secimda J)e generatior.e vero. Tertia ibi
ibi
AmpliHt autem
:
concra opiniones prjedi^orum Philofbphorum,
non [ubftantiam , &c. In prima parte taleminnuit racionem : Quicumque omnibus encibuj
quorum opiniones
principia habencibus
^ic
func fupcrius recicacae.
—
r
SVMMA
TERTlX.
uintiquorum opimones de rerum
caufisy
ac
reis applicari
fed
:
mulca func encia incorporea, j ergo omnibus en-
quae kilicec habenc principia tibus principia habcncibus
In liac fumma continenturtriacapita, quibus Philolophus opiniones fuperius rccitatas de rcrum principiis , impugnat. In prima parte cap. i vfquc ad §. idem igitur refutat ponentes vnum principium corporcum conrra quos tres ratio> nes adducit in communi pofteafpecialibus rationibus eos impugnat. Primo rc,
j
,
;
quod
quod omiferint ignem,SecundQ
terram.
^ C
cipia
non affignanc. Deinde cum dicic
&
A
P
V T
I.
igitur
vmm
ipfum
ejfe
,
vt
materiam ponunt (^ eam corpoream , (^ magnitudinem hahentem^ falam ejuia multifUciter deitnqttunt,
Poftquam Philofophus opinioncs antiquorum de caufis, principiis, recitauit, nunc contra eas
&
jncipic difpucareivnde iftapars diuiditur in duas.
Primo difputat contra opiniones diftas. Secund6 concludit intentum
diBas.
ibi
contra eos
bant
,
:
,
Secundo
contra cos,qui principia rcrum incorporea ponebant,& minus Phyfic6 loquebantur. Secunda ibi: ^"«f «»'7«* 'vero de omnibut. Prima in duas, nam Vifput»* co ira antiques primo difpucac concra ponentes principij vnirafonentes v- tcm. Sccundo contra ponentes principiorum Hum frina- pluralicaccm. Secunda ibi Idem quoUhet. Prifinm xatejn.1 m duas. Quia primo generah". Secund6 riali. magis fpeciahcer difpucac concra eos. Secunda ibi Et adhucfacilc. Prima in duas. Primo pro:
quod ponentcs vnum prificipium matcriamulcipliciccr dehquerunc. Secundo ponic ra-
ponit, le
fic
for-
elle
:
ifti
neceirari6
patet
,tum quia
fed
quod
,
& corruptionis fupponebant,
, vel fine mocu elle non pofcum quia de rebus naciuaUbus naciualicer
qus
vel func
hinc
;
mocus
percradlabanc nacuralis aucem praefiipponic motum ; ergo debuerunt mocus principiaaffignarej :
non fecerunc , quia non affignabanc caufam vnde mocus ; cr-
fed
efficiencem, quae eft principium
go infufficiencer de principiis tradauerunt. Dicif corruptione caufat ergo , quod de generatione , dtcere conantes, fcilicet antiqui de omnibm Phyfi-
&
ce, id eft, n2.mrz\\itrtraEiantCi,motus
fcrunt.
Deinde cum
caufam au-,
dicit
K^mplifti autem fuhfantiam nuUiusfO' fuere cau/am.nec quod qitid eji. Ponit tertiam rationcm, quae talis eft:Res natiu no« tancum conftac ex materia , fed eriam
ralis
cx fbrma; ergoipfi cum formamnon pofuerunt caufam, fiue principium rerum , infufficiencer de Dicic ergo, qu6<J
de caufis nacuralium dixerunr. ampliui nec fubftantiam
caufam nullus, fupple
:
m
affignare
motUm
caufas generationis
qui principia rerum corporea pone-
& magis Phyfice loquebanriu:.
moms
fupponebant
&
continuat fe ad dicenda. , In fine huius primi. jQu^oniam ergo Circa primum duo facit. Primo difputat
Secunda
itantes, mott*s cauf&m auferunt.
principiiun
vnam cfuandam naturam
(jr
De generatione quocjue cerruptione cau^ fam dicereconantes,& deommbus Phyficetra-
:
^ujcumque quidem ,
afll-
incorporeis, id eft, lic^c finc encia incorporea,prin-
Ponic fecundam racionem , quae poteft
&
ejfe
non
mari Quicumque in fui poficione neceflario prz^ fupponic mocum , craftans de principiis , debet
Aduerfus eos, qui vnum, eos , qui plura principia corporea omnium rerum ftacuebanc.
70
principia
^nanc ; ergo infufficiencer loquuncur de principiis. Dicicergo, c^aod corporumenim elementa, id eft , pnnd^ia.ponuntfolum , iciHcec didi Philofbphi ! incorporeorum autem non exiftentibus/ir
:
*'.
in-
:
.
principiis , confutantur.
darguit,
non affignac ,
principia
,
de principiis opinacus eft fed ponentes cancum vnum principium maceriale funt huMinorem probat , quia priniufi-nodi ; ergo &c cipium corporeum non poteft entibus incorpo-
fufficiencer
efl
,
quod
eft
,
id eft
,
formam , ponere
voluic, nec ipfum
quod quid
idem.
Nocandum , quod
rei
formam vocat rci
fiib-
ftanciam , & quod quid eft fubftanciam quidem, inquancum ipfa eft principalo principium fubfiftendi quod quid aucem , inquancum eft principiiim cognolccndi nam quod quid eft , eft obie
:
r*^*^»'*^^^^1. quideft
quare
*"^ .
<j>
i
:
tiones contra eos
Secunda
Corporum elementa. Dicic ergo qu6d quicunque ipfum omne, id eft , vniuerfum ponuqc vnum ejfe , vnam ijuajidam naturayn , id eft , maceriam , eam ccrpoream magnitudinem , id eft , dimenfionem hahentem , palam fiipple ex didis , quia :
ibi
& &
&
multipliciter
:
dfltquerunt.
Deindc cum
di-
cic
:
lius principiuradefiniendi
:
definitionis eft flifFerencia
,
tur.
Deinde cum
nam
principalior pars
qua: a forma rei fumi-
dicit
£t adhocfacile ejfe quodcunquefmplicitim Texi.
cerporHm principium^excepta natura,non cofi-
Cor^rum
emm
elemtnta
pnunt folum:
derates
eam qudnexinuicemgenerationemydi^ qualiter
c.
i%4
Cap. I
SummsElII. Dico autem
^ttaliterfaciufit.
igntm^^ aqua,
(^ terram.(jr aerem:b/ec quidem enim congregatione : illa vero difgregatione tx adinuicem
&
Tcrt.
c. ij.
foHerius fnnt : hoc antem ad fritts t(fe flurimum differant. Aliqualiter entm vtique videbitur maxime elcmentare ejfe cmnium^
ex qaofrimeft congregatione : tale vero r^, quod mtnutifimA fartis fubtiltfsimum eji vnde quicumque ponunt ignem corfortim
^
;
maxime confefse
frincifi"*»^
rationi huic dt~
(^ aliorum vnufquifque conftetur elementum ejfe quoddam corforum:Nulcunt
lus
Tott.
c.
14.
tale vero
:
vnum
enim foferiorii.cr
dicentium terra
tlementum ejfe volttit^falam quiafroftermagnttudinem fartialiiatis. QMdlihet autem trium elementorum iudicem quendam accefit: hi
namque ignem
j
aquam
vero
illi
-,
alij
aerem
Sed quare terram non dtcunt quemadmodum hominummulti : omnia nam~ hoc
efje
dicunt.
&
groflloribus fiunt per diigrcgationem, idcft,rarc-
fadboncm
ideo
frime aliquid corgrrgatione , id eft , per congrein^ifladonem tnlc "ero , cx quo, gationem , Icilicet fit aliquid ifto modo, eft miKuriJfim^ far-
&
:
tis,& eji fubtt!:Jfimt:i.-t orforum illud ex
quo
rilifl[imum
:
patet ergo.quia
fiimt alia per inipi(ra:io:i,nn, eft lub-
&
,
ponet quod
partcs habens minurifllmas
nmplicius
fit
:
o-
& prius ipio compo-
,
quod tale principiiun habeat rarioquod magis etiam exponit pcr antiquorum poutiones fubdit cmm,vnde quicunquefonunt tgtiem frincifium , maxime confitendo
fito
patet
;
nera prioris
:
:
hac rationem dtcunt ,
quia
fcilicet
eft
corpus fub-
ejfeiffum elementum, ideft, principiura cor/><»Trw7.-
quod
nonreife vtique
,
dicet.
Circa
Primo
facir.
diipucat contra eos (pc-
qui prxtermifenmt ignem ponere prin-
,
cipium. Secundo contra eos , qui practermiferunt terram. Secunda ibi St 'verotsi , qutuL in gene:
In prima pane,qua: continet litieram
ratione.
Omnes Phi-
f>rolixam,intendit talem rationem.
ofoplii antiqui circa principium materiale fic (e
habuenmt, quod nuUus eorum podiit terram
elTe
quod omnia
ele-
principium per
menta
j
ideo dicit
,
terram habuerunt iudicem. Ratio quiade ratione principij eft fubtili-
practer
motiiu tas
fe
ftiit,
& /Implicitas & quia terra eft groflTior inter ,
emnia elementa
;
piiim iudicauit.
Ad
ideo nuUus terram efle princifubtilitatem ergo afpicientes
principium
aliqui dixerunt illud *!"'•'*
'P'^
^" lubtihor quam
terra
fubtiHor quam aqua
quia ipfe
feft
quia ip/e
cft fubtiiior
acrc
:
umc
aliqui
;
;
aquam
elle
aliqui
fic
,
fi
,
aerem, ignem,
fubtilito*
fnnapu m* ^^ caufa poncndi aliquod principium elTe ; er"o tenaUrerSf r ijl quanto lubtiluis , tanto ma^s debet pom prmapium fed ignis eft fubtiliffimum corponmi ergo maximc principium malc ergo fccenuit .
•
1
-
;
;
&
:
ponenres aliquod corpus
quam hoc
,
eft
efle
principium , puta a-
vel aerem, pr^termittendo
quod in
ignem
tihflimum ; tale vero,
quoddam
efle
fuciunt
&
fcilicet
,
lantti atiinuicem
quod
eft, ele-
frincifium, quodara-
antiqui frdter terram
qua; lciHcer corpora. fimplicia
ginerattonem
,
;
:
tiam Junt ffecu, qus adin-
ideft
mum
Phifri-
fiaitts
:
,
illa
flurtmum
&
&
vero difgregatione ex adin-
hoc autem
ad
dijferunt
,
frtttt ejfe
,
teiram fonere eleme:ttum^ falam, ideft, propter iftam rarionem , fcilicet frofter magnitudinemf.'.niaiitatis , ideil , quia terra dtgr,atHi efi
magnanun
,
&
grollarum parrium Cjuodlibet :
autem trium elementorum,
quemdam
iudicem
vero a^iuam
principium
: alij
accepit
fcilicet
aUorum a terra,
hi namtjue
:
vero aerem hoc
,
ignem
icincet
quare non dicunt
dicufif ejfe :fed
:
hi
vnum ,
&
edc principium , quemadmodum hominum multt , omnia fiamque terram effe Hefiodtu terram frincidicunt : dtcit autem , terram
(cihcet
,
&
fium fieri omnium corporum , tanquam , fciUcet principium eorum fic enim antiquam, fublicam , ideft , communcm canttngit effe fufpicionem , idell , opinionem , quod terra fit princi-
&
:
piiun
&
,
fubfiantia
omnium
Vult di-
rerum.
quod quare Philofophi non dixerunt terram elle principium , non fuit caufa , quia ccre
communem omnium
contra
fiiit
nam
opinionem,
hominum hoc exilHmabat quod omnium fubftanria ficut & ipfe He-
mulritudo
terra elfet
;
qui vnus de prioribus Poetis Theologidicitur fuifle. Reftat ergo qu6d hac fbla ra-
liodus cis
,
tione pofteriores efle
Nanuales negauerunt rerram
principium , propter fpiflitudinem
tudinem fuarum parrium acr , alia elemcnta ,
&
grofliores
ea
,
,
& grolli-
conftat autera
:
&
dium inter
quid etiam
fi
quod me-
eft
vt fupcrius dicebatur , habent
panes quam
multo ma^s
,
& fo-
fcilicet gcncrari a-
ij^nis.
ergo fecuridum
ignis
;
fi
ergo aliquid po-
panium fiibtiUtatem, Et hoc cft quod concludit,
hanc rationem
rura , necfiquis horum
,
,
fcilicet
fcilicet
anriquo-
elementorum
ali-
^nnd^ium frater ir>iem : aliquod medium ^ile , fcilicet
quiddicttejfe, fcilicet
nec fi quis fonat
principium
dpiiun,
fiuiit
con-
Plulolbphorum,
vnum
congregatione
utccm
fcilicet
fiibtile,
patet, quia nuUmfrxteritorum, (cilicet
fubtilitu
:
:
&
,
lolbphonun naturaliter loquentiura
uicem generantur quod exponens fubdit Dico auteitt , igrem , aquam, aerem , tcrram , (cilicet adinuicem cenerari , hac enim
&
corpus
fcilicet
nitur principium propter
Dicit ergo, refurnense^nuu poiitioncm,
mentorum
:
tota ifta littera intendit,
adliuc tjuodlibet Jimflicium cerforum, id
modo
'^.
,^
:
mationem ejfe. Secundum igitur hancratione^ nec fiquis horum aliqutd dicit fr^eter ignem, necfiquis aere quidemjpifsius hocfonit, aqua
qudd duo
Thilofo-
;
,
enim antiquam.c^ fofularemcontingit exi(ii-
cialiter
om
rationem prioris
quod multum diffenmt hoc efte prius , vel •pofterius , quod (equitur , & oftcndit cum fubdit videbitur enim nunc , fcilicet .ilicui elementum maxime ww/kw ; illud , fcilicct ^a* ejuo Jit dicit
eft
fhi nifoftierunt terram
quia illud ex qjo aliquid gencra-
refpe<5ba eius
fitetur quilibet aliorum
Diipixat contra eos magis in fpeciali.
.
&
:
habet
tur,
que terram effe dicunt. Dicit autem dr Hcfiodus terram frimam corforumfacfam effc :fic
verofuhtilius
_
4Z
&
di(gregan*onem. Hquid per conffregationem , groffiora Vult dicere quod elementa (pifliora generantur ex fubtilioribus per congregationem, SubtiUora autem cx idcft , condenfationem.
:
,
fcilicet
aere
nec
refte
dicit
Jpijffts :
quia
,
aqua veti fcilicet
fe-
cundum illam rationem folus ignis & ruillum aliud elementnm ponendura clc eHe piin,
.
Notandum , quod poncbant principium
illud mediimi, quod anriqui ,
quidam dixcrunt elle mc-
D
4
Heji*df*tpri»
f^^corporu fofuit
tnrd.
:
;
Lib.
44
Metaph.
I.
ignem,& acrcm:fpiflius quidem ignc, autem acrc, vt fuperius dicebatur quivero dixerunt illud cHe medium inter aif-
«lium inter fubtilius
dam Hi-
Itfophi
Mti-
gui pofuerUt jmtdium
F,
tlt
aKas principium non ponerent
pnnj-ipio matetiali , puta illud vnum fiue plura: principium autem materiale de Ce non habet contrarietatem, fed eftin potentia ad vtrunqueconigittu: in extremis magis refer^ trariorum.
Cum
uetur contrarietas quam in medio ; ideo aliqui Philofophi pofucrunt principium rerum aliquod medium akero duorum modorum di£torum,credentes ex hoc magis tangere naturani materi^is principij.
Deinde cum dicit
Si verh tura fritts
qmd tfi geaeratione pejferius /?4r :
& quod
ejl
digejtum
,
^
Refutat opinioncm poncntem plura principia matcriaiia,relatam fupra
De
Tcjt.c.ij.
:
aifua
quidem
nu
41,
eodem communi fundamento, quo praecedcntem
,
& vltra tribus fpepialibusra^
(ioipbus,
idem igitur^(j^ fi qitis
h
plura ponit ,ve.'
74
lut Empedocles , quatuor dicit ejfecorpora^vel
fecundum naturam. ptenim huic hac quidem eadem ; ali4 verfi propria accidere nece^a-r rium eft.
contra-r
Difputat contra ponentes plura principia terialia,&
contrarium
vnum. Dein-t
SF^fMARIFM,
ifumpofierius generatiof$e:horum vtiq; erit
aqu^.
nifi
de cum dicit.
&
aquara : fpiflius quidem aere,& fubtilius aquajVt hic dicitur exprelsc. Ratio huius pofitionis efle potuit , quia antiqui Philofophi loquentes dc rerum principiis, maxime loquebantur de
rem, Sluare
:
aere frier,^ terra
fonentibus quidem igitur caufam
vnam^qualem dtJfimm Jint h^c di^a.
mar
primo contra Empedoclem,qui pofuit
huiufinodi principia finica
,
fcilicet
quatuor ele-
menta fecundo contra Anaxagoram; qui :
praeter
intelledtum pofiiit principia materialia infinita,
Secunda ibi Anaxagoras vero. Prima in duas. Primo proponit opinionem Empedoelis cfle re-probadam. Secimdo arguit fpecialiter contra eam. -Secunda ibijf^A: ad inuicem tam.Dicit ergo quod Contrap^idem quoque /eciuitur,cr fi quis ea, fcilicet princi-^ »«»'« p^i* pia materiaiia , plura ponit, id eft, quod idem in- "* t"'^*~ ^ P"*mate» r conuemens lequitur contra ponentes plura, quod yj^/,« :
Ponit fecundam rationem,qua» termittentes terram
,
eft
contra prai-
& poteft fic formari
quod fecundumnar
eft pofterius generatione,eft prius
:
tui:am,& per confequens magis principium proceflks quidem naturalis eft ab imperfe(£>o ad per:
tefliriut
gener»tio
ne priusfefunditm nnfutaa,
feitiuTi
j
fed
quod
eft
denfius,& compofitius, eft
pofterius generatione,quia natura procedit in fua
a£tione a fimplicibus ad compofita
:
ergo tale
prius natura,& rnagis principiura; vltra
corpus denfius
eft
&
,
partium groflitiem
;
(ed terra
compofitius quantum ad
ergo terra magis
pium non ergo debuit
prstermitti.
;
fi vero tura,
:
eft
eft prijici-
Dicit ergo:
e^uod eji generatione poJleriMf,efi prius na-
& eiuod
congregatum
efl
digeftum
eft
& contraElum
,
id eft,
& (^iiXlxm, pofteriu: eft generationey
eotrarium erit horum,qux
quidem
,
prior aere
quia
;
terra prior cjuam acjua
,
{xmv.aqua
icilicet didta ,
(cilicet fpifllor
eadcm
ratione.
:
&
:
diEla.
Notandum,qu6d,vt fupra dicebamus, non fo-
lum elementa tur
;
fpifliora
ex fubtilioribus generan-
fed etiam e conuerfb
:
dicli
anttcjui pliciter »-
fieadit.
du-
quia ipfe non alsign^ujt, ficut nec pridiprincipium entium mcorporeum ; rum quia caulam formalem etiam praetermifit ; tum quii propter rationes proxime fupradidasdebuit, vcl fcilicet <£ti ,
tantum ignem,vcl tantum terram principium affignare : accidunt enim etiam contra eum alia inconuenientia propria , vt dicemus ideo dicit; ftenim vt hmc hac cjuidem eadem alia vero propria accidere eft necefse. Deinde cum dicit: ;
;
E}( ad inuicem enim generata cernimm, quod nonfemper ignCj d^ ttrra eodem corpore permanente.BiSlum autem ejt deeis in fhy-t Jicis.
Arguit <-Qn':ra eum per tres rationcs. Sccunda De moue.itium caufa. Tertia ibi:£A: toto. In prima parte intendit talem rationem Principia
generantur, quato corpus eft fubtilius.tato magis
C.4Z.& inde,quiaprincipia no debent efle ex aliis, nec ex alterutris^fed ilk quatuor corpora no ma-
ponendum principium , cum illud ex quo
fiurit
defece-
qui
ibi
eft
do
,
tjuatuor dicit effe corpora.id eft,elle principia,tum
enim elementa ex fe inuicem generantur ftcudum quod dicitur z.de Generat.Tex.c.y.&inde. ex ea ergo parte , qua grofllora ex fubtilioribus
nia
runt
fequitur contra praedidas, velut Empedocles
non fblum enim ex
terraignis generaturjfed etiam exigne terra:om-
^uome-
1
I
Con-
autem ergo de ponentibus caufam vnam, qualem diximus , fcilicet materialem , fint ea
cludit
.
,
alia
habent principij rationem. Subtilifllmum
autem corpus eft ignis , viam ignem ponendum
& fic fecundum iftam eft
magis necefle
efle
principium,quam aliquod aliorum. Ex ea autem qiu e conuerfb fubtiliora ex groflloribus generantur , quanto corpus eft grofllus , tanto magis ponendum eft efle principium grofllifllparte
&
:
mum autem corporum eft terra, & fic fecundum viam tcrra magis ponenda erat principium quam aliquod aliorum. Ex quihus patpt quod cogebantur contrariis rationibus,vt diueruprincipiaponerent,& fic deficerent dupliciter: iftam
lum quia ignem & terram praetermittebantrtum quia dato qu6d ponerent principia, includebaiit ii fua pofitione repugnantiain raanifeftam ,
cum
i-^''<»t
:
:
bportet manere,vt oftenfiim
nent,&
fiint
eft
ex alterutris, vt puta quia videmus ^/"^'M ^ debent ma* r r ; ergo ipla non iunt re„^^, „^^ :
r ea ex le muicem, generan .
.
i.Phyficor.Text.
.
.
^
rum principia.
qubd ex fe adinuicem
dehent ef-
generata cf r«i»j«/,{ciIicet,quatuor t\tmtni3.,quod
fe ex alijf,
Dicit ergo
,
nonfemper igne,& terra eodem modo manente. Si- "" «*/»*militer autem eft de aliis duobus , fcilicet de acre aqua. Subdit autem quod di£(um eft in Phyficis de eis, quod fcilicet oportet principi^ manere incorrupta. Deinde cum dicit
&
Et de mouentium caufa 'vtrum vntm^ ponendum , nec re^\ nec ra, ,
aut plura
tionabiliter
,
putandum
effe
ditfum
om-
nino^
Ponit
:
:
Summ^
Cap.
III.
Ponit fecundam rarioncm contra hoc, qvibd
4,Kstit.
duo &contraria,fci-
dixit principia effectiua ciTe
nera
&
&
amorem
licet
intendit talem ratioodium; , Principium cntium cflSciensnon eftnifi
:
vnum, vt probatur 8, phyficorum,tcxt.coro.
&
inde.
&1Z.
ante. quia liCet
fint ciiuerfa,tamcn
tantiom
text.
principium omnium eft
(ed (cientia
;
48..
com.4}. &inde& principia proxima diuerfbrum
huius,
iftal,
vnum
& EmpedocL intendit
de primis rerum principiis; ergo irrationabile eft ponere plura principia efFe£biua. Dicit ergo.quod
Utnfunt po nend» flur» •
:
;
^^ raoMenfium caMfa, id eft, caufa mouentcvtrum pnnapt* #> r j n vnum,aut plura,jmt ponenaa,nec recte,nec ratiofi^M0. nabiltter putandum efi omnino di^um e£e, ab Em>
,
lud cxponit.
Securlda ibi
45
T. :
Nam ahfurdo.
Dicit
erg6,.qu6d fi tjuis vult fufctpere, opinionem ,(c\\i, efle veram, elementa duo dicere^ de eo quod pofuit duo principia, fcilicct
cet Anaxagora: id eft
,
matcriam,
&
cf^cicns, fufcipiat maxtme fecunquam fcihcctipfJe videtur fccutus:
diim ratio/iem,
ContrsAnM' xoforAm diJf"'*^-
qui qu.idam neccfntate veritatis coadhis; vt fciUcet fequeretur eos,qui hanc rationem exprimunt: ipfe ver6
non deaniculauit eam.Et hoc
AiciiyCjuam
,
quod
eft
fcihcet rationem,«/l!f non dearticula^
uit : fecutta eft enim ex necejfnate dicentes eain. Vult dicere quod cius opinioeft vera quatum ad hoc quod non exprefllt falfa autem quantuinad hoc quod exprcfllt. Deinde curo dicit :
pedocle. Dcinde ciun dicit
7{amahfurdo exiflente Bt ex
7S
toto alterationem auferri aut necef-
non enim ex calido frigi^ dum, nec ex frigido calidum erit. ^id cnimex hoc patietur b^c contraria^ (^qut tft vna natura , qu.tfit ignis^ (^ aqua? quod tlle non ait,
fe fu ^dicentihtu
-,
,
yTtMt»,
Ponit tertiam rationem;
& arguit fic
quae totalitcr aufert a rebus
fitio
:
Ula
motum
crgo talis pofitio eft irrationabilis. Minoprobat quia akcratio neceilario pracfupporem motiim^e' rMtonti k rt' nit uibiedum commune vtrique terminorum hut. quia vnum contrarium non fit aliud, nifi quatenus commune eft fubiedum , & fubeft vtrique rebus
75
quod impermixta prdtexifat^ d^quia non aptum eji cuilihet permifceri quodlihet. accidere
Adhuc autem.quiapafiones^i^ accidentia fe^ : eorundemenim per^
farantur a fuhfiantiis mixtio
efi
,
^feparatio*
po*^
altcra-
Ttnites tfu». tionis,eft irrationabilis: (cd ponerepriiKipiamatuor frinci' terialiacffe quatuor, auferc totam alterationem a
f'* f"*''"*'
taliter dicereper^
mixtaejfe aprincipio cmnia. Et quodoportet
;
Exponit quod propofuit. Circa quod duo
fiicit,
quia prim6 oftendit qualiter dixit malc,quantura ad ea qua: exprefIit.Secuhd6 qualiter benc>quan-
tum adea qus non
exprefHt. Secunda '^dv.Tamen.
ficfuis,
;
fiiccefljue
diuerfa
;
aquam
:
:
Empedocles autera ponebat fiibie(fta
puta mbiecbum calidi, igneni;& frigidi,
ergo ex frigido non poteft
pcr alterationem. Dicit ergo rione
, firilicet
,
fieri
ex toto aunonenim exfri-
Empedoclis,
necejfe eft
ferri alterationem fic dicentibtis : gido caltdum, nec ex calido fngidum erit
fecundum
eius
viam
;
calidum
quod ex tali pofi-
,
fupple
vnde mh<^k, e]ui(lenimex
hocpatietur contrarta? {ciHcet vt fubftantiam
qua
eft
natura vna
?
quae
igni,& aquic;fupple non
nionem eios; inde
ide()dicit
fit fcilicet
eft
:
^
communis
dare fecundum opi-
quod
tfte
hoc non att.
Dc-
FM
qu6d
a'principio vniuerfi fuit vniun chaos con-
fufum, in quo cfant pennixta omnia, fine aliqua adhiali rerura diflindione, quxperintelle^fhim
fucnmt poftea cfle fpecifico
chaos arguit
,
fegregata,&dilrin(fta,
&
aduali.
Arift.
MA
& pofitain
Contrahoc confiifum
breuitec t.ingendo quatuor
tum prim6,quia fecmiduin hoc diftinddo rerum , & generatio non fuiflet ab xterno rariones
:
Ofinio xagor*
Ans»
nentu k
fofrttt
(ifio vnum quod Philo^ '^*^' '«»/«' «/«tf*' fophus habet pro abfurdo ; ide6 dicit qu6d fup- -^^ tur. ple Anaxagoras,malc dixit tanquam abfurdo exi.•
fed aliquando fiiiflent fimi'I omnia,
ftente totaliter dicere fecundtim principium, id eft,
qu6d fupple non
rerum diftindio , & generario ab aetemo. Tum feamd6,quia fi fic , illud chaos haberet rarionem pofterioris rffpe^Soi renim dilHndannn, quod eft contra rationem principii quiaprincifuerit
R I
F
M.
Rcfutat opinionem Anaxagorae porelatam fupra, num. 41. d« quahabeturi. Phyf tcx.
;
Simflextft
tiencis infinita principia,
pitim prius eft-principiato. Confequentiapatet, frim tomftquia res impcrmixtx,& indiftiniftx ab illo chaos J^»t
31.33. fed fatctur hunc ca:tcris fubtilius pofuiffe intelledum impermixtum , feu
fe
feparatum, primum principium cfFe^ £tiuum. Dodortrahit Anaxagoramad
fenfum bonum,fentcnti2e Catholicac,de rcrum principiis , conforraem. Text. co. X 6.
:
a principio omnia permifceri;Sc
cum dicit
S
Ad eiM'dentiam primac parris notandum, opinionem fuilfe Anaxagorx ficut m.igis apparet primo Phyficorum,text. com. 31. & jj.&inde.
K^naxagoram vero Jiquis fufceperit^ tlle
«it:fecut(ts ejienim
cfuidem non dearttcula^
ex
;
ficut fim-
fed fimplcxprius
necefitate dicentes
eam.
goras, malc dicit
,
& quod oportet accidere
quod
imPermixtaprjeexiftant, fcilicet ipfi chaos confiafb,
& permixto.Tiun terti6,quia non quodlibet
eft
aptura pennifceri cuilibet
vt oftenfum eft
,
primo dc generatione , text. com".8z.& indcfed quia mixrio eft, quorum eft alterario mutua mixribiliuro alteratorum viciflim.
Dicit ergo,
qu6d,fupple Anaxagoras, malc
&
chaos quodlibct aim quolibet efle mixtum j non aptum natum eft quodlihet cuilibet permi-
fceri.
Tum
quan6
,
quia
fic,
fi
crgo accidentia
quod
eft
quia eorum
eft
poffimt naturaliter a fiibied;o /cparari;
Difputatcontra Anaxagoram,qui pra:ter intcl-
ledum, pofuit principia materialia infiiiita.Circa quod duo facit. Primo proponit qualiter eius pofitio potcft benc male inteiligi. Secund6 ii-
&
eftcom-
pofito naturditcr.Dicit ergo qu6d,lupple Anaxa-
:
ele-
menta duo dicere fufcipiat maximefecundum r4tionem , /juam
habent ad ipfum chaos confafum,
plex ad compofitum
abfurdum.. Confcquentia patet fcparario quorura eft mixtio
:
pofuitqu6d omnia accidentia
,
Anaxagotas autem
cum fubftantiis
fent fimul mixta in illo chaos confufo
,
cf^
& pet confe
Mixtie quitH
:
::::
46
Lib,
Metaph.
I.
fcpaf ari:& hoc cft f efequens poffiint ab inuiccm quod (licit,qu6(l fupplc Anaxagoras mal^ dixit
adhHC(\\iod lcquitur contta
tjlHia
fiones
cum
qHhdpaf-
& accidentia a fHbfiantiis feparantur.eo-
,
rundem enim
efi
:
omnia fimul ejfent
licct quae
pctmixta
fint
diftinda
,
,
Notandum quM
talis cft
nullam formam a£tu
Tamettftquis frofequitur dedrticHlans efUd
Text.co.17. ijttlt
dicereforjan apparebit fnirabilius dicei:
quando namque nihil erat difcretum^falam quia nihil erat verum dicere defuhfiantia illa. Dicoautem quhd neque album, neque ni-r
grum, autfu/cum,aut alium colorem,fednon colorata erant ex necefitate : horum enim colorem aliquem haheret. Similiter autem
omncs in potetia,ex hoc
nec quantum , nec quid : aliqtta
in parte di6farum fpecierum ineffet vti-
enim
fed hoc impoj^ibite fermixtis omni^ bni\ iam enim difcreta effent, ^ue
ei;
Oftendit qualiter du« pofitio bcnc poteft in, quantnm ad ea quaenon cxprcflit. Circa
telligi
quod
Primo
tria ticit.
oftcndit
quod
magis Sccun-
ipfe
&u$m0do ^cccflit ad naturam prinfipij materjalis.
d6qu6d fubtilius tetigit naturam principij cffcr ffinU 4nn' £tiui. Tcnio excufat de prolixiori harum opixagert nionum perfcrutationc. Secunda ibi Sed per-
fitlunripotejl
)
ergo , quod
,
& hi.YAcv.
malc dixerit quantum ad ca quac
licct
ponebatur aliquid
non
dici
potefl
de
fe naturalitcr confidcrctur,
fuis propriis naturalibus rclinquatur.
Dicit asttem permixta omnia frater intelle^itim
:
furum,
hunc autem imfermixtumfolum.^(jr
Ex
his itaque accidit ei dicerefrin-
tnum
ipfum
quandam fpeciem
particifet.
^are
exprimere nefcirct,yor-
dicere mirabiUus, id eft, flibrilius
fjpplePhilofbphis antiquis, quiafupple
aliis
gis acceflSt ad
naturam
ma-
jQuoHdonam^
materjae.
aliquid dicerefimile foflerim dicentibus.,
Oftendit
,
quod
prae aliis fubtiUus tetigit
&hune,
frincipij effe-
fcilicct intelleftum dicit
quod cxponit primo
in coloribus dicens
dico autem nec albnm, nec nigrum,
mc caruleum,
nec alium co/ore7»,fupple contingebat dc ilUfKbftantia prsedicari
nam
,
vt
fl
mixtus
;
diccrctur alba , vel nigra;
no
alias taliscolor
eflet
cumrcbus aiiis pcr-
/ed nec colorata erant:ex
necejfitate
enim
W«,fcihcct fpcciahii colori alique haberetMtik, non fblum de ifta fubftantia aliquiscolor fpccia-
non poterat prjcdicari
lis
,
fed nec etiam color,
qnia de quoamiquc pradicatur gcnus, neccfle eft de eo aliquam illius fpccicm gencris prasdicari i.Topic. cap. 10. Si alba
,
igitxu: illa
fubflantia
nec nigra , &c. fcquitur quod ncc
non cft fic clTet
nerc caufe
efficientis;
tur ,
& alterum, fciUcct indeter-
mixtum,
eft,
& quandam fpeciem
|nam>
titas
,
illa
Qualitas , &c. quia fi fic, neccfle cflet alifpecicrum iUorum primorum gcnerum de
fubflantia prsdicari,
qnando ornnia nihil
enim nec
quantum
,
quod eft impoffibile, Rationem fiibdit
funt permixta. qu.i.le ,
nec quid
;
aliquid id
ejfe pojfibile,
nec
aliqua enim in parte dt5la-
ruinfpeciencr-i inejfet «,fcilicet fubflantiaE i]li,fed
hoc
efi ivtpojfihilt
permixtii
omnihHi^
e(i: ,
cum
& confufum,^«
ponimtts materiam, fntequam determineparticipet
^ndetcrminata ,
mam cum ,
:
,
ideft,aliquam for-
materia enim primadefe
in potentia
fit
cft
per aliquam for-
nifi fpecifiicetur
ad omncs. Concludit
etgoqjtare necfic yinaxagorasdixit re£ie,necpUt-
quantum ad ea qua cxprcffit , videtur tamen aliquid dicere propinquum dicentibus pofieritu,& nunc magis apparentibtts , id e^h OTpinione, fciiicet
& Platonis qua; funt verio& magis apparentes quantum ad id, qnod redc prima matcria & de primo priiicipio
pibus Ariftotclis res,
£lc
,
,
,
tradidcrunt.
Notandum quod opinio Anaxagora poflet ad bonum fenfiim , & ad Theologicam veritatem; nam fecundum Scripturam, & Dodorcs tralii
mundi
cunfcrcntfam primi cali
quam
quaia
iliui ab'}.
&
ftantia potcrant proEdicari; puta,Subftantia,Qua-
:
&
mMerii
:
pcrringcns
&
,
id eft,«,Anaxago-
tigit
ra,fcilicct dicere principia,Cupplt duo vnum ipfum, fcilicet intclledum , quem ponit fimplicem impermixtum,& elle fupple principium inge-
autem eft dealiis gcneribus, finefapore erit vnde (nhAiv.Similiter. autem , illa fubfiantia ; eadem ejuoque ratione nec aliud fimilium vndc nec ipfa genera prima dc illa fubSimilitcr
colorata.
,
impermixtum folum
:
fcilicct
:
Anttxegtra^ ftibtilim te-
chaos erant mixta, palam, quia nil erat verum dicere,p\xta. de iUafubfiantia, fcilicet raixta , quam ponebat, fcilicet rerum mate-
riam
na-
tutam principij cfFediui, quod pofuit intelledum. Dicit crgoquod/^frwm^i dicit ejfe omnia,
minattim, id
illo
(jr
nunc affarentibus magU.
quenihil erat difcretum , vcl diftinftum; fed fup-
plc omnia in
dicit
qutdem non reBe , necflene : videturtamen
furum ex his autem accidit ,
licct verbis
78 Tcxc.co,i8,
: hoc enimfimplex^S' im^ permixtum c^ alterum qttale fonimus indetermin&tum ; antequam determinetur, (jr
cifia
opinionem <«rr»c«/4»^ , ideft, articulariter inquitcn%qH* vult dicere,v^\immm. (cilicet ad fuam in,
Dcinde
dicit
fcihcct Anaxagoras,/>r<«/*r intelleUum
tcnriouem
irt^H
de pi^te,
adhi,quod de ipfa matcria
eflc
, fi
exprcflit ; tatnen fi ejuis profequitun eius, fcilicct
fan appar^it
^^"jyf
tamcn aliquadiffercnria, quiamixtum illud.quod poncbat, licetnon cflet aftu aliquod eorum quac in ipfb dicebanmr permifceri;nihilominus ta^cn
:
mixta, Tenia ibi: Verumquidem
NuOii formn
&
ftne fapare eadem hac rationenecaliudfimilium -quicquam : nec enim quale aliquid id ejji^
vt
,
dc ipfa poflit
ergo quod Anaxagoras fic locutns cft dc illQ cah chaos mixto, confufb, ficnt fuit didlum ,ad nar n«. turam matcriae vidctur approximaflemultum.Eft
^ &eiim
fofibile
natura raatcriac
habe.it, quae
aftu pr2dicari,fcd habcr
77
iam enim difcreta
dicari.
fermixtio,/& feparatio. Dcinde
cum dicit
:
& non
mixta ; illa fcide tali fubftantia poffunt diftinde prat-
id eft
,
a principio crcationis
prima
,
non fub
iforma, fcd erat
fuit creata marcria
aliqua detcrminata,
& fpccifica
quasdam malla confufa,& mixta,
fcilicct
a ccntro
criftallinum nominatur
:
:
vfque ad cirquod Enipyreum,fiue terra:
& illa mafla,vt habemr
Gcne. primo, aliquandonominc tcrrx,aIiquando
nomine abyili, aliqtiando nomine aquarumnominamr. Dc ifla autaTi mafla fada: funt rcs diftindac , fecundijm opera fex dicrum, & hoc ab iinmixto, vndc ibidcm intcllc£tu diuino puro, Gcncf p^imo, diciair, quod Spiritus Domini fc-
&
rcbatur fuper aquaS:,eo
modo quo,fcihcet intcllcdus
StMlitfr opinitn* uinttxagcrtt
ton(ord»ri fottft
tMi liu.
verim^ Ctulii
;
Summ^
& aliam matc-
,
& hatc
riijVt ex ca fabricet arrif^culia,
Ad propofitiim
Cap.
III.
ftas arrifids fcmir Caper lignmxi
_
eft vcritas
Anaxagoras for-
am firtb»^
Catholica.
tm fmfer
m-
fan pcf iUud chaos confufiim intellexit materiara
ftt» t^uom»-
pcrintclleiku immixtum, priraamUic crcatam, pumm,inteilcxit diuiniim intcUedum; veriflimc opinatus eft de rerum principiis quare non
iU imuBig»-
*"'
:
:
, fi
&
^
:
immerit^ aliis Pbilofbphis hic przfertur. Deinde culndidt
1
47
1.
qui prindpia rerum aliqua corporea poncbant,& i>;/w^ j. magis Phyficc loquebantur , nunc djfputat con- tra fmtemm traponenrcs principia incorporea , qui minu5 frme^m nPhilofbphicc fimt locuri. Orca quod duofadt. ^** •**'/•" "*' Primb
&
oflendit
m"onum magis
,
quod
confidcrario
hanun opi-
prxfentem fdentiani, quam confiderario pracdi(flarum. Seamdo confpeclat ad
tra eas indpit difparare.Sccunda ibi
rrgo quidem.
:
Pjfthagonci
Didt ergo , qubd quicunqm faciunt
ipfam Theoricam, id efl,coi;iiderarionem dt om.-
Ventm
quidem
hi
liortem fermonibus
hls
^
,
,
quitircA genera»
corrHptionem^dr
mor
Ferum namque circa talu fubsT4»tu frincifia^ ^cAufas qudrunt 'tum froprijfuntfelHm.
folum. Exculat
lc
dc prolixiori pcrfcrutarionc opidicens, Feritm pro Ccdfed
qMtdem quia bi, (cilicet fermones diotonun Philo{ophorum,y««f frroprjj ipftr fermonihm, fcilicet mturalibus ,
a^uifur.t cirea generittu>r.em,& corru-'
ftu>nem,& motumAdco /upple pcrtradare opiniones iflas ad Phyflcura magis Dcrrinct, quam ad fcienciam pracfentcm vncc uibdit ,frre, verum :
fiamque foliim qu^runt, f>incipia
&
fcilicct
di£H Philofophi,
cuufas talis fHhfia-nix, Cdlicet ge-
nerabilis, corruptibiLs, Sc mobilis,de
fere
PhUofbphi Phjflci ,
quia de aliis
fiibftanriis
quacdam principia ab
qua
non airabant;
cis pofita poflent
ad fcienciam prxfentem;
& extfientikm» wifefir^
tationefaciit^d eft dctcrminat ta dc entibus lcnfibihbus,
quam infeniilMhbuSjCuiufhKxli fucnmt
ad aba
,
quod
:
non
eft
amplius curandum
ifbs.
SYMUM TERTI^ C
A
P
V T
de
tis inueftifahit, <{u'od bene,
ali~
aut non hene
dicuntimhilenimhocpecnnctadprafentemper'
^
fcrutati»nem propofitorum ,\Adi.,c^yaxn^zo^6m-
mus in
ifla fcicntia
tradere
:
nam fupplc, cum ifla
fdcntia fit de omnibus cnribus coirmiunirer, ad eam magis perrinet pertracbrc iftorum opinio-
nes,qui de omnibus enribus tam fcnfibilibus,
quam
infcniibilibus faciunt
Thporicam
;
quod
de prcedidis Philolbphis dici non potcft,qui fcrc dc folis enribus nararalibus; siobihbus pcrtra-
&
dbibant.
Deinde cum
dicit
Pjthagorici
quidem
igitur vocati princi- Tcxccaif.
(^ elementis extranee a phyftclogis funt vfi : caufa vero, quia acceperunt ea ex non fenftbilibus. Nam LMathematica exifteM" tium fine motu funt extra ea, quafunt chcd fiis
K^Jhologiam,
perri-
nctad PhUofbphiara naturalcm idcirco penra(^re eorum opinioncs porius efl iUius negocij, prsfenjjs; ideo
qiiffi
licct
fcd prindpia fub-
ftanriarum comipribijiura tantum
dc
enribns,
efl ip-
nuxime dc intcllctfhi, qucm Anaxagoras pofuit:quia igitur non pofuerunt prindpia communia oiimibus fubflanriis, quod pcr-
quam
,
hiia ponHt, pala ijuia de vtriff, generibus perjcru^
Didt autcni
ffcculari.
extcndi , vt patct
tinet
id cft
iAe^jCttdujhac quide fe?ifhilta,iIlaver'o in
Pbtonid,& Pythagorid; ^ro^ffr
nionum prardiAarum ,
lius
mbut exifientibtu,
II.
^°
Difputat contra cos. Circa quod duo fadt quiaprimb difputat contra opinionem Pvthagora:, qui huiufmodi principia pofiiit rcbus inexiftenria, fcilicet numeros. Secimdb contraPlatonem, qui principia rerum pofuit fcparata , fciUcct idcas. Sccundaibi:..^»<»t>^« tdeai. Primainduas. Nam primb comparat opinionem Pythagoricorura ad opinioncm PhUofbphorum naturalium. Secimdb diiputat cfntjra opinionem Pythagorac, adducendo rariortes. Sccimda ibi Ex tjuo vero modo. Prima in duas, nam primb comparat di:
DilcuduntuT opinlones poncnriumprincipia
lerom incorporea.
S
FM MA RI r
M,
In hoc capite vfquc ad §. ^ui vero ideas 18 refutac J^ythagoriQorumfententiam relacam fupra , num.5 ponentcm i .
<5tas opinioncs pencs diiFcrentiam , quac erat in principiorum pofirionc. Sccundb penes conuc-
nienriam.qux crat in prxditlorum coufidcrarione. Sccunda ibi : Difptuant quidem. Didt ergo, qubd phUoibphi , qui Pythagorki funt vocati, vfifunt principiis &ele?nentis extranee, id eft,ex-
traneo
modo a Phjffiolofts,id eft,naturalibus Phi-
numeros rrincipiarerum(quam tamen in quibufdam prasfert opinioni antiquo-
fupple,cii, quia, fdlicct
rum Naturalium,qui
non ex fenfihtlibtu ,
fcilicer,folum entia
fenfibilium admittebant
)
busj quas bene expliCrtC
Dodor.
tribus racionr-
^tucunque verh ,de omnibtis exifentibus
lofbphis, cuius caufam fiibdit, diccas, caufa vero
Py thagorici arcepentnt ea.
fiait
fuppbnaturalcs^fed ex
Mathemarids, qux fupple
nam
materialia exifientium
mcro cntium
, fi/ie
ai)flrahunt ,
nwtu extra,
(juafunt circa Afirologiam
;
amo^j
id cft, funt
de nu-
id eft, pra:ter
hacc eft
ca
Mathemati-
drcaquam vtrfatur Afbrologia. Notandum , qubd fcamdura PhUofbphum 1, Phyfic. text.com. i6.&indcAlii funticientix ca,
fdciunt Theoricam
:
exi/lentium auttm hxc
quidem fenfibtlia : illa vero infenfibilia ponunt ,palam quia de vtrifque generibus perfcrutationem faciunt.
vtique immorabitur aliquis ne, aut
quod magit deeu quidbe-r-
Propter ,
non bene dicunt^ ad prafentem nobu
fropofitorttm perfcrutationcm.
Poflquam PhUoibphus
difputauit contracos.
purac Uaturales, qu;c, icilicct prindpia
&
res, drcaquas funt,acdpiuntafcnfu. Aliquaefunt purx Mathemaricac , fcihcet, qui tam prindpia, quam alia drca qus fimt , abfba»^ habcnt \ matcria fcnfibili ; a motu, vt Atithmerica, 8i Geomc-
&
tria.
Quzdam
phicaci
funt mediae , ncc purc Philofonec purc Mathcmaricac , qux , fcUicct ac-
dpiunt
.
.
*"' ftf****
:
:
48
,
Metaph,
Lib.I.
cipiunrprindpia materialia, "
naturales,
& applicat ea ad res
& ad motura,ficut cft Aftrologix C6ra
cgo dicitur , qudd fcientiae Mathematicae abftrahuni a mom k nuteria fenfibili, intelligendum eft de purc Mathematicis , & non de medii$> ficut eft Aftrologia. Deinde ci^m dicit
&
"Diffutant tamtn
tura
y
ohferuant
,
&principia
,
hac dilpenfant , quaft fenti£ntes fenfihile
lum.
:
,
c^ quod
circa
^ faponet, ^ operationes
huiu6 fartes cidit
^ traSiant omnia de na-
generant enim ccelum
quia ens
eH ^
,
,
acr-
aliis Phyftologts cor^
hoc
efi
,
quodcunefue
Caufas verp S^principia ficut dixi-
mus. Text€o.to
Dicunt fufftcientia fertingere vfejue ad ^«^ funt entium fuperiora , (jr magis
ea
,
quam
Dicit ergo,
quod Pythagorici
iiant omnia de naturajA eft
dtjputant
& tra-
,
Ty-
thi^goricts
Adducit tres ratioties contra opinionem Py'thagoricorum. Secunda ihv.^mplins autem fiue. Terria ibi Amplius autem ^uomodo oportet. In prima pane iotendit t^lem ration&m lUe qui i^ fui opinion? neceffari^ prgsfuppojiit motu, infufr Jrcienter agjt de remm principiis, nifi affignauerit caufam motus , aut qualiter fciet quomodo :
moms
eueniret rebus
&
fitito
ftellae,
inferioribus,
antitjuos »/».
iftis
turaltbtn.
fpenfant
,
e^/Ttwd^w ,^
caufas fuas di-
id eft, vnicuique praediftorum
propriam adaptant
,
id efi
Philofophis
quia ens hoc
efi
caufam
& aflignant, (fuafi altis Thji-
ftologii confentienta
fentirc aliis
in
quod videntur con-
,
naturaHbus
fcilicet
,
ejuodcumijHe fenfthtle quod com-
prehendit vocatum coelumM
cft
,quod hoc fbliim
fit ens, quod comprehenditur fub ca:lo, quod videmus quafi nulla cflent entia nifi fcnfibilia, CaufMvero princtpia ficut diximta fuffictentia dicunt pertingere ad ea, cjUdtfunt fuperiora, entiii, id eft , quod licct ponerent t quafi omnia entia cllcnt fenfibiha , nihilominiis tamea caufx principia, qua ponebant , non erant derenni-
^
quomodo
quod
,
eft infutncienter di(Stum
ftte tranfmutatione
efi poffibile
&
impari fubieSiis, id
corruptionem
effe,
id eft, fadkorum operationes circa diceret,
nequaquam
genere caufae materials>
principiis in
fton dicunt
&
eorum
id eft,efncientern praeiern«ttmit;er-
infinito , pari,
enribus
dicit
c£cleftium,8c effcdus
&
&
vnde ^otus,
accidunt circa pajfionei, vt funt eclipfes, huiufinodi; ^u
motus corponim
praeflip-f
corruptione eoriun ^quaefunt cjrca caelum,quaf fine motu efle non poflimt , tr^men c^ulam
qu£E dicuntur diuerik fphsra: vel dinerfce
&
fed Pythagorici
?
poviimt motum-: agunt enim de generatione
ge*ieratto>Km
&
trAfert
,
lumi
enim cflura , id eft, trad^nt, ; generant de gencratione cceli, obferiiant orania,^«<e iirilicet accidunt circa parta «w,{cilicet csli, puta
ralibus
& qus
Texi.co.*it
infufficienter agunt de rerum priqcipiis.Didt cr^o.Ex ejuo vero inerit wof/«;fcilicet in rebus ipfl
de omr»l»us natu-
,
^
Bt quomodofinefnotu , tranfmutatione pophile generationem , c^forruptionem aut eorum qua feruntur ofcra circa coeejfe
go
de natura rationilous conuenientia,
Comparat didas opiniones penesconueniendani , qua erat in praedidrorum confideratione.
8i
^ fari ^ imfar
,
;
^caufas in
comfrehendit vocattmeae-
(jr
folum Jftffofitfs non dicunt.
infinito
eft poffibilc.
:
aiup
& motu,
aut gefiorum,
cdum
?
quafi
Deindie ciim
:
i^mplius autem
,
fiue quis det eis,
ex his
°*^
ejp magnitndinemfiue rftendatur hoc, tamen
qttomodo erunt h^c corporum leuia;
graaitatem hahentta
^
fonunty
dictint,
?
Vnde de igne
quam de fenfihilibus.
(jr terra^
,
vero
nibilmagis de Mathema"
corporibuj dieunt
ticis
illa
ex quihus enimfuf-
O"
ali/s
huiufmodi
corporihus nthil dixerunt ficut nihil de fcn;
fihiUbus exfiimo dtcentes froprium.
;
&
&
nata tantum fenfibiUbus
;
fed erant fufficientia
alcendcre ad fuperiora,id eft lia
,
&
,
entia intelligibi-
propter hoc erant conuenientia magis
<jHam de natttra
m jow^w
rationes naturalium
,
id eft,
,
quae fcilicet
magis
,
qnam
non poterant
extendi vitra fenfibilia.
Notandum , quod
ifti
Pythagorici traftantcs
tur confenfire Philofophis naturaUbus
hcct principia ab tia
:
,
fcilicet
quod elTct fenfibile;
fijlum illud eflet cns,
eis pofita effent
magis fufficien-
vt pote quae poterant etiam extendi ad en-
tia infcnfibilia
libus,
,
non
fic
principia pofita a natura-
qu£ erant principia
corporea. Pythagorici
enim, qui ponebantprincipia incorpoiea, icilinumetos , quamuis non ponerent principia nifi corporum fenfibilium ponebant tamen principia entium intclligibihu,qua: non funtcorporea, ficut & Plato dicicur poftea fecifTe. Deinde cet^
;
per
principia
,
lam
affignare
Contra
eorum
,
qu*
accidunt in rebus
;
fed per principia quac poniit Pythagoras,non pocaui^ affignari
teft
grauia,
.
quia qaaedam funr corpora
& qusdam leuia, cum principia
numeri
fint
,
ifta,
puta
communia Marhematicis, qux non
finitleuiajnec grauiajergo Pythagoras iiifufficieter cgit
fcilicer
de rerum principiis.
numeris
;
ficat
,
Dicit
ergoquod
maqnitudincm ex
fitpple
his,
Pyrhagoras, qui
magnitudines diccbac componi ex wwmcns, Jiue hoc ofievdatur per rationem , fiue non : tamen
qupmodo htc
ejif.dem, fbilice:
corpora erunt
lettia:
iUa veroorauitate hahentia^c^asiCi dicar,non poccft ratio afngnari
ex
<juibus
:
principia
fnpponunt
enim ,
fcilicet
numeri,
& dicunt nthil magis de Ma-
corpmhus , quam defenfibilibiu Fnde de igne , aut terra, aut altis
thematicis dicunt naturalibus.
huiufmodi corporibt/s nihil dixeru-it , ficut dicentes
nihil
proprinm
exiflere de fenfibilibm dixeritt,
fecundiim noftram cxiftimacioncm. Deinde dicic
cum dicit
cum
:
Amfliits atttem qtiomodo cfortet accifere eas
Ex quo tamen modo motus ineritfinito^^
talis eft: Ille
quidem effe nnmzii pafiiones,^ numerum
circa
tx-
rerum principiis , qui thagmm. q'ix ponit , non poteft caude
agit
jirnpliits fiue ejuii dicit ejfe
de omnibus naturalibus, puta de cseIo,& de his, quaj apparent,& accidunt circacaelunl^videban-
quod
Ponit fecundam rationcm,qun(r infiirticientcr
calum exifientcm (jrfac/orum
,
c^
t;h
initio.
°*
Summ^ ni.
Cap. ni.
&
TCX.COI»»}
pars ignis eflet in loco acris, vel terrx.
tuitmundnm ? Nam cum in hdc parte, efinic temfutfit eu^oTum verhdefufer , tutfubtm iniufiitia,
tum,& determinatam proporrioncm, & pcr confequens omnia enriacfle numerosmam omnis determinata proporrio eft fecundum numeros. Ad-
dut difcretio, aut permixtioidcmonfirationem
dit autern ibi AcciMt antem , qiiod quia accidic fecundum hunc locutn , fcjlicet vniuerfi, ejfe iam
&
dutem dicunt,quia horum vnumquodque numftus eft. Accidit autemfecundjim hunc Locu
ras
habereomniacntiain vniuerfb ordinatum
flttralitatemconftitutarum mdgnitudinum^cfMia ha fajftoneT feejMuntur firifida Ioca;vtritm igitur «
ca.Vtrum idem ef numerus^quiin calo efl^quc
numenim
horum vnuquodque efi^
&
^ horum caufuMlos vero inteUigibUeSy
effe
hic
numerm,qHi eftin ceelo,
pore fenfibili, quod
rationcm
terriara
poHtio
cft
<jiuc fic forraari
,
abfurda
po-
qux rcpugnantiam
,
induditrfcd pofitio Pythagoricorum dl huiufmodijcrgo, &c. Minor fic oftendimnquia Pythagoras ex vna pane ponebat caufa omnium ex alia numerum prxter iftum :
,
parte ,
qu6d numerus eft non ponebar alium
qui eft fubftanria rerum:
& appareat
quendam renfiialem
,
&
fiue fenfibilem:inter{erit au-
ccm-dembnftrarionem, fiue rationem Pythagorac, «uia probat omnia efle numerum fecundum fub-
& cfbqoia omnia funt difpofita &ordinata fecundum numerum quendam & propordoqeqi, & quantum ad looa,&quanturn ad proprictatcs naturaies & proprias pjffiones nam aliis fequeretur doordinario & quantinn ad iuftiriam & difcrerionem, id eft fepararionem & ftanriam,
:
,
,
,
quantum ad mixrionem. Dicit ergo ^mfliut 4Uttem qHomoeU oportet aecifm faffionts numeriy :
& numeromm
iffum
caufas exijlentium
ejje
&
faBorftm,dxca, carlum ah initio mundijicihc^vfque »j^wr,ficut fcjlicet dicdsat Pythagoras ; nume^
rorum vero alium nulUm ejfe prater hunc nume-r rum,ex quo cpnfiftit mundus:quafi diceret : Hoc
fiibftanriam efl^
t)umerum , nam citm
inhac parteSdXicex. vniii^
fint enria conringen-
tia,de quibus,fcilicetf/? oferatio,& de eis fu-tem-
fm,
vt fubfifhint tempori»inquantum,fcilicet ali-
quando fimt,aliquando non funt,parum ver6 deuiper,aut fubtus iniuftitia
,
aut di/hretio , aut per-
& |ianc fciHcet
diMvnuurfi mixtio, fcilicet fequitur in rebus, fiaiMdiimPy d^cunt dpnonftrationem ejfe quia ,
quodque nwncrm fiuiirtS*.
|ia
eft,
&corrupribiUa
id eft,
qu6d
horum vnum-
fi ifl?
gcncrabi-
eflent parilm fiipra
, aut pavniucrfb alitcr quiun unt ordinata^ ponercntur inordinat^ pcr modumin,
rum fubtus ,
fcilicct in
iufHtiai,dura fcilicct aliqux res fbrtircntur nobi-
liorem locum, aut minus nobilem quam fibi debeatur ; aut per modum diftinctionis , vel difaep'onis,inquantum corpus fi ponffemr cxtra locum fiium, diuidereiur k corporibus fimilis naturse:vel per modum mixtionis, confiifionis , dum cor-
&
eft in
clauditur uib cjplo
ifhim numcnira,qBi
eft
olius numerus,qui fit
fubfbnria fenfibiliura :
alium nomemro , qi^i eft fubfbnria fenfibibum,vt qui eft caufii ; vnde fubdit , quod Plato ait alium ejfe , fcilicct qui eft caufa fenfibilium,& alium qui eft caufa czlefHiim, hos qui^
dciti
numeros r«3ifibiles , illos verA intelleduales ExiJhmatenim Plato,ficutVyxha^tzs.ea,
caufas.
&
corpora fcniibilia
horum efte numeroj numetos, quod fiipple, quia Pythagoras non fedt menrionem , difKn-
icilicet
eaufas
,
fciUcet cflc ipfbs
&
guendo numenim infufficienter locums eft imperfe<Slc. Vlrim^ epilogat, de Pythagarici* er~ go dimittatur adprafens , quia fcihcet bacfuffl. cium , nec aportet amfltiu htc morari -fed tantum fitfficiattttigijpf.
~
I
I
i
I
SVMMiE TERtl^ CAP.
II
I
M
III.
Impu^iancur fase ponentes prindpia a rebus icparau
S
FM
,
feu ideas.
M A R l r M.
Rcfutat Platonicos poncntcs priucipia
ideas
rcrum qviibus tamen fc connu-
jnerat,quia prius Platonicus fuitmiociua,
modofque dicendi ipforum conucUit
rum
figillaiim
fex rationibus, quacfficaciam optiroc cxpomt Do^or. fatjs ftis^
,
^veroidcMfofueruntyfrimusquidem «4 exifientium accifere canftu quarentesyalia his '^"* *"**' 4qualia numero attuieruat^vtftquis numerare volens faucioribtii tet
quidem exifientibw fit^ non foffe\flures verofaciens numerare.nu
veri itquales aut non fauftorrs htsfunt ffe-, De quibus quarentes caufas ab hts ad iU
cUs.
las feruenerunt i
fecund^m vnum^quodque enim aquiuocum homogeneum aliquid efi,^ in his^& in femfitnnis.
IV.
fic
,
corum caufa nam Plaro di-.
arcafubfiantiu» aliorum
Scoti Ofer. tom.
vnus
quod
,
qui quidcm numerjis voca-
5
ccri alteri corpori,fcu ^dteri naturar,putiii
aliqua
fit
toto corpore fenfibili
pus extra locum fuum pofitum oporterct permif^ fi
&
tur fubflantia vniufcuiufque fenfibilis;aut prartar
ffl impofHbile, cum idemnon lit caufa fuiipfius. Adducit eriam rarionem eius, qu^ dicebat omnia
(ecundum
,
fecundura
diuerfitas in fenfibihbus
numerus , qui
namqu*
diftinxit,
quendam intellcdhulem numerum
& diuerfar,qui4
diuerfaloca^cflatquaercrcvtrum tantum
Platoncm ipfis Pythagoricis:quia PUto pofiiit
dicere, quia
quod magnitudincs con-»
deorfum^i igiturrarioneprzdidU dicatPy&agoras omnia fermbilia c(Ie nuraerum,
ftinxit
&
quem fcilicct
funt pafHoncs corporis exiftentis furfum
ex quo fequitur,qu6d idem cflet caufa fui , quod eft impoflibile rcpugnans ,& in hocpracfert
&
,
ftimta: in diucrfis locis funt plures
aliac
Illa
,
quia vnumejuodqHe
propris paflionesconfequunturfingulaloca vniueru , quibus corpora differunt ab iniucem , nam aliat exiftenris
:
,
horum e/f,autprdter hunc alim. Vult videraus ex alia panc
tatur adfrafensfufjlcitji.ea tangere tantum.
Ponit
id eft, in toto cot-
ca:lo clauditur
oporteat accipere
hos vero fenfibiles. De Pythagoricis ergo dimit-
eeft
fi-
:
eft
autfrdter hunc aliustPlato namque aliudait ille numeroi hac ejfe.exifiimat etiam quide
<,
fiigiendimi ifla inconuenienria, dicebat Pythago-
iamfUralitatem eJfetonftitutarummagnitU' dinum,(juia faftones hafequunturfmgulalc' 0fortet aecifere, quia Tez.eo.t4-
49 Quarc ad
nunc : numerum veri Mlium mnl* i»ftu y lum ejfep^ter numerum hunc ex quo confii-
efi
in multis
vnum^
:
L
Lib.
50
MetaDh,
Improbata opinione Pythagoricorum, aui p
Cjjur» PUt»-
mem
t}u»»d
/uhfiantitu
^
frineifi»
rttMm,
non tamen fcparapufa numcros ; hve
noR paucioces ipfis fenfibilibusujula
vel ponuntur folius fpccici
ta, fed in rebus cxiftenria,
numero
improbat opinionem Platouis ponentis principia
Circ^quod duo facit,quia eum, quantum ad hoc quod ppinatus eft de renim fubftanriis. Sccund6 quantum ad hoc , quod opiiutus eft de rcrum principiis. Secunda ibi Omnis vcro fapientia. Prixna in duas. Nam prim6 difputat contra 6um quantum ad hbc , quod pofuit de ideis. Secund6 qiiantum ad hoc quod dixit de Mathcmaricis, Secunda ibi Fblentes enim fuhfiantias. Prima in duas , quia prim6 arguit contra eum inquantiun pofuit ideas , (jue fpecies feparatas. Secund6 in-t quantum pqfuit ideas elTe quofdam numeros. Sct funda ibi jimpltm fi fttnt numerijpecies. Prima in duas , quia prim6 arguit fcontrifuae po/iT tionis conclufionem. Secundo contra poutio-
feparata,{ciiicet ideas.
prim6
arguit contra
;
:
:
nis, vel conelufionis rationem.
SecimdaiDi:^»»-
plius autem. In prima parte quafi
modq
derifp-
rio dicit pofitionem de ideis quafi irrationabi-r
Dicit ergo
lcm.
qu6d
ideas pofuerunt
cjui
Platonici,puta |ui fupple deliquerunt rentis accipere caufas
cntium fpnfibilium
,
,
vt
^ua-
cfHia
,
homm extftentium
,
id
cft,
fuppl^ a fenfibilibus hi^
quod adinuenerunt quaedam alia noua entia aequalia in numero fenfibilibus ; quod videtur inconueniens , quia niuracro aqualia attHlerunt, id eft>
fimile eft
j
vt fi
ijuii
paucioribui quiden^ exiften-
numerare vtlens ptttat aonpojfe iplura veri faciens numerat. Vult dicere , qu6d pofitio Plajfonis eft inconuenicns quia qui quacrit caufam ^liquarum rerum de ipfis , debet ipfas res cenifitibns
:
care
non adderc alias
,
res
,
le, vt
fi
hoc
eft
quis vellet numerare res aliquas
,
quas
:
:
toeft certior,quantoeftminor ,
&
quae eft menfiura ccrtidima
decirao huius,tcx. cpm.5. quifitio de caufis
rerum
propinquior ,
vt habetur
& inde. Quiaiginir in^
quaedam menfurario, rerum idcirco Plato, qui ad norificandum res fenfibiles addit quafdam ^an tfertet alias res feparatas,adiimgit diffic.iltatem Anaxiomceipere difimaticam,arcipiens , quod eft difficiUus ad manifilifra ad m* feftationem faciHorum. Qu6d autem ideas (epapife^andum
& cenificario de
eft
naturis
:
tdxx fintaequalcs fenfibihbus/)ftendit confequenter,
namfere
itjuales^aut non
faucwres
fed fup-
:
ple ^XviXts funt fpecies ,\A eftjidea: /?Af,fciUcet
fen-,
Abihbus, de cfuibus ejutrentes caufas ipfas , abhis proceflimus nos,fcihcet Platonici, ad easicilicet idcas
;
enim
fpecifs dicitur ali^uid
cuius rationem aflignat
fitbftantias aliorum
ienfibihbus-i
eft
& fempiter»is
,
cum fubdit vnM ;
yniuocHm ,.& cirta
vnum
in multis'& in bis, ,
quia ratio propter
quam Platohicipofucrunt ideas^fiiit ifta
:
quia vi-
debant in omnibus vniuocis cflevnuminmultis,
vndc illujfl vnum pon^ant cflc fpcficm feparaitam:h6c4Utcmnon inuenitur folum in his lenflbilibus,quac Timt cgrruptibilia
;
fed etiam in Ma-»
themarids,qua; ftmt fcmpitema:quia in eis multa vnius fpcdei,vt ftiperiiis diccbatiur, fecun-
jfimt
&
dun^ hoc omipbus fpeciebus, fiue fcnfibilium,fiue Mathematicorum refpondct idea ah'qua. Ex prlediiSkis
idcfli
& fic crunt aequalcs
fecundum non feomd^m diuerfa indiuidua, qux funt quafi numero infviita vcl ponuntur idcae non fblijm fpecicrum , fed criam generum,& f|c fimt plures ideae quam &er dcs fcnfibilium:quia ideae tunc enmt omnes fpecies,& propter hoc omnia genera. Vel alitcr , vt fpnfibilibus
iftis
, fi
diucrfas fpecics rramerentur
ff nfibilia
, SiC,
j
dicantur eflc afqualcs
,
fpcdes fenfibfhum,
efle
inquaiitum ponebant ea^
&ide6 non pauciores,fed
inquantum ponebant eas fion folum efle fpecies fcniibihum , fed etiam Malhcmaticorum. °/ Notandum, qu6d in ifto loco, & per totum fequcntem tcxtura Philofbphus connumerat fe j^/*'^ Platonicis , vtpote ».quia prim6 Platonicus fuit, TlJenisi pliues
,
****
8c difcipulus Pfatonis.
Notandiun enim qu6d alia tranfIario,vbi no? faabemus •.vnatjusque jpecies dicitnr ali^ffid vnir Hocum : habet fic vnaqutqut enim tquiuocum ho:
monymum
:
eft
hcet autem p-ima
AI. hotno-
me- g«cum.
littera fit
vtraquotfamen faluari poteft. Prima fic:vnaquaeque fpecies dicimr aliquid vniilocum,inquanT lior,
tum icihcet
^ vniun
in mulris^
ilhsjdc quibus praedicaiur
& com^cnit cum
nomine & rarione fpcr
dei. Secunda littera fic : vnaquarque enim,fcihcf t
cum iftis fenfibilibus quod-i homoiiymum , quod iden^ communicat cum iftis fenfibil|-
illarum idearmTi, eft
dam squiuocum cft
j
quiaJcilicct
bus jn nominc
mo
,
ita
:
vel
ficut cnira Socrates dicitur hd.-.
& illaidea
;
difTcrunt tamen rarione,prp
qnanro ratio Soeratis includit materiam
lem ria
:
fenfibi^
ratio vero homini&idcalis abfbrahit a matc-!
fenfibih.Dcindecum dicir:
Amplius autem fecundum quos modos
fimi-
nonputat pofle numerare,coqu6dfint pauciorcs ; fed velit cas numerarc rnultiphcando eas per addirioncm aliarum rerdm ; hpc enim videtur irrationabile quia faciUus numerantur & cerrificantur pauca, quam raulta numcrus enim x^vnitati
,
quanun ^ddirionc
ex
crefcat difficul^as inquirendi,: quia
facilitra.
]£s,a9t
luenint principia ineorporca,
patcrc poicft qualkcr idca: ilmt zqua-
fiendimus
,
Ot Tcx.^m.»f
quia funt fpecies ,fecundum nul"
lum intelU6fufH videntttr horum. Ex tfui' hufdam vera non ejt neceffe feri fllogifmum: tx efuibufdam verp efi^ dr nonqtiorumputa^e mus, horumjiunt fpecies, Arguit contra pofitfonis rationcm. Circa quod duo facit. Qtiia prim6 praemitrit modos , quibus procedendum eft contra rariones Platonis. Secund6 exponit & profequirur illoj modos. Secunda ibi ^^ia fecundum rationes. Ponit autem duos modos , qiiibus contrarationes Platonis inuchit. Primus modus cft, qu6drarioncs eius non :
concludunt
,
nec faciunt Syllogifmuhi.
Secun-
d6 , quia rationes eius filnt rcducibiles contra eum. Dicitergoquod amplim fupple rationes, vcl modifecunditm quos oftendimtts Platonici
:
,
nos
fcilicet
quiafuntfpectes, id c{i,idex fecHndttm
nullum horum videntur, id
quod exponit.
eft,
qu6d non cogunt.
Ex quibufdam enim, flilicet illa-.
rum rationum,«fl« eft necejfefieri J}Uogifmum;qiua. fciUcet cft
,
non concludunt:^x ejuibufdam vero eft,
conringit
fieri
fyllogifinum
putamns^arum fiunt fpecies ,
,
i4
& non ejuorum
id eft,
quod ex qui-
bufclam modis,vel rationibiis fit fyllogifrnus
;
fed
non ad propofitum Platonis,nam pcr aliquas fijarum rationum oftcnditur , qu6d idcx ^aratas quarurulam rcrum,quarum fpecies, vel ideas Platonid npn cfle putabant:fimiUter criam quod idcaenon funt iUanira rcrunt, quaruraideascfld fiint
putabant,& Cic rationcs fiiae funt redudbilcs contra cum. Dcinde cum dicit
^uiafecun^um
fationeseat^qust exfcien^ tiis.
Z6
1
:
Summ^ ommum emnt
tiis ^fpecies
funtfckntnt
^
1
:
Cap.
1.
^ucrumcumque
^fecundum vnum
,
:
in multis^
fir negationihus.
{ccundnm,&
Profequitur duos modos. Primo
primum ibi Ommitm autem dubittibit. Prima diuiditur in (cx, fecundum quod fcx rariones ^ricat conrra eum. Secunda ibi Etftcunditm (jHed Mlu^uid. Terria ibi jlmplim MUtem. Quarta ibi.fr omnina qud/itnt. Quinta ibi:-<4»fpltM autem ad exifiimationem. Sexta ibi H* veiecuoclo
:
:
.-
:
Ad euidcntiam
ro/uyjiantiam.
fl^, ftfmt iiem » flMar*
Notandum,qu6d rario moriuaPlatonis ad ponendum ideas fait, vt dc cis icicntia, & diffinirio poffit cfle, nam de (cnfibilibus non poterant habcri fcamdum cum , vt fupcrius dicebatur. Ex hoc prim6 fic arguitur contra cum quonmKunquc fimt fcicnriz, illorum funt idcx, quia fccun:
dum eum propter rutnjfed dfe
(cicntiam neceffitas
idea-
fiiit
non iolum dc affirmarionibus, fed etiam
ncgadonibus habetur fciemia
funt cnim. ali-
j
quz concluiioncs dcmonflratitue n^riua: ergo ;
neg^rioHum funt \6c9 , cuius oppofitum Plato ponebati& hoc eft quod didc, tfuia fecHndiim ra-
Notandum , quod cundum opinionem
,
& fenflbJHbus hominibus
:
nem
difputanris
modo
cxponitur
,
efl
pcr aflfirmarioncm,vbi
vmun
:
fed
tam de
marionibus, quam de negarionibus funt
affir-
fcioitiac,
vt dicatur tcrrius honao
Bt fecundum intelHgere autem alitjuid enim aliquidbo-
communis,
,
;
homo
communiccnt rarioncm homihis , ficut duo homines fingulares ficut homo idealis ponitur terrius praster duos homines fingularcs feniibilcs , ita oponet ponere alium terrium Hbmincm prxtcr hominem idealem, & hotnincm fingularem fcnfibilem. Sed nec ifta expofirio vidctur cflc fecundum mentem Philofophi , nam ad hoc inconueniens dedudt ratio , fcilicet fcxta quac fcquitur ad idcm inconueniens fenfibilis
:
tefljCadcm aflumpta maiore/juac
mindr fic
:
fed de corrupribilibus
corrupribilia
tum efl
,
cmufrnodi funt
fcnfus
,
&
formari po-
priiis,
& additur
fecimdum quod
ilbe naturse
,
qua-
phantafina ,habetur fcienria:
nam
de his cfl fdentiaPhyfieajergo corrupribiliumfunt idcae, pci confequens aliquzidea:
&
funt corrupribil^s
Pidt ergo
,
cuius oppofitum ailerebat.
&
fecunditm alicfuid corrHptibiltum , corrumvi inteHigirur , exii fupple idezihorum enim aliquia ejlphantafma
tafma. Deinde
,
id efl
,
modo
Tcrtio
quod
Plato pofuit in quibufdam gcncribus tria; aliqtufdlicct fenfibiJia, aliquaMa-
themarica
,
& aliquas fpcdcs & ,
,
fiuc ideas
,
ficut in
numcris , huiufrnodi : fcd nop videtur maior rario , quarc in quibufdam rebus ponanturmeliiis quam in aliis oponebit igitur in fpecic hominis poncre hominem , qui ht terrius inter ho-
minem fenfibilem, & homincm cum didt
idcalcm.
Et omnirfo qutefunt def^eciehus fic
qui
& homini ideali & horaini fingulari, & fenfibili nam ciim homo ideahs, & dicanir
efi.
Ponit fecimdam radoncm,quaE
,
:
torruftihilium ifbantafma
rum
AHo
ncceflario.
bis deduccre fuperfJuum yidctur.
quod
non habcrct
Plato hoc
im6 pro
,
cxponitur
& per confcquens idez. Ddndc cum didc
cognido perphan-
cum didt
duferunteaqua magis epfpecies,
effe
Ddnde
rationes
volunt , dicenter
quam ipfas ideas.
Accidit
dutem
ei dualitatem non effe primam fecundum /?*-
merum
, (jr ad aliquid ipfo quod fecunditm Et omnia quacunque aliqui de fpecie-
fe.
bus opiniones fequentes oppofuerunt principiis.
Ponit quartiun rarionem , quac poteft flc fbrmari Quicimquc perfium pofirionem rcmouct aliqua fibi magis neceflaria ,quam fit fua pofi:
rio
,
inconuenientcr opinatur fed rarioncs quas :
Amplius autem rationum certipm^ alia quidem eorum, tjua adalicjuid ideas faciunt^
Plato pofuit de idds auferunt quacdam prindpia , qu<e Platonid ideas dicentcs , voltmt magis
^uorum non dicunt effefcundum fe genus: Aluverotertium hominem dicunt effe.
crgo Plato inconuenienccr opinatiu'.
-,
vera eflc
,
autem fic
quam hoc offcndit
nem , funt priores Ponit terriam radonem , quac habet duas condufiones, quac vdque radonibus cerdflimis concluduntur. Prima cft aliquid funt ideac
:
qu6d eorum quac funt ad quod tamennegabatPlato,di,
cens, idcas efle fubfbntias per fe exiflentes,& abIblutas : Ifla conduflo fequitur eodem modo
quo prius , fcilicet eorum qua:' funt ad ahquid funt fcientiajjergo &ideac:antccedens efl euidens; tUtt n«nfe- fed confequentia valet per te. Secunda conduiio fmt idtm tt- f fl,quia fi fic,erit dare terrifUm hominem confe; quens efl falfum; crgo antecedens : fed confe-
^
nam
,
idcx omniHm
iedlo vniuerfaliter prsdicatiu
'^J^^^
,
quenria fequitur ex eius pofirione , vt dicetur. Didt ergo , ampliMt autem rationum certifma, fupple probant quod fequituryi/w quidemfaciunty id eft, probant efle ideas , eorum qua ad aliefMid,
^Korum nondicunt
,
fdlicpt
5cori Oper. tom.
I
PUtonid yfecunditm V.
fectmai Pl»-
carionem hominis idealis fed ifla expofirio non vadii; ad intenrionem Philofophi contra Plato-
& JicM vnum
,
g^
""''" ?*** '^urt qui futcipiunt pridi- "^
,
multu
fe-
Vno quidem modo quod intcUigatur homo idcalis efle terrius k duobus parricularibus, exponi.
,
in
hominem
Platonis poteft triplidtcr linimhtm^
id eft
,
pracdicatum didtur de mulris in qiuntura dc fub-
TeKcco.&t.
terrium
eflc
erunt,tlitorumcunijHe funt fcientid
tionet fcientiarttm ffeciet
51
fegenut , id eft , idcam fecundiBn fc criflentem feparatam -.altavero , fcilicct radones dicunt^ \^ eft, probant tertium hominem.
pro inconuenienri
prinuc parris,
III.
marids
:
:
ipflun
quod
quiaidcac
,
eft ideas eflc;
Minorem
^'-
^^^o"»
^'' "<»"<»«•
fecundum Plato, Mathe-
rebus fenfibilibus
fcd ipfa* idex funt numeri
&
fcomdum ip-
& magis numeri irapares quara pares
§ls«i iden
»'^«" numertun imparem attribaebat fotmx , parem /*"^^fj*autem materix , vndcPIato.duahtatempohiit ex
fum
,
parre materiac
;
priorcs dualitatc
fequitiu ,
qu6d
,
quia
J^«i^
numeri flnc fmn. ficut matcmagniun , paruum, alij
quam ponebant ,
&
riam fenfibilium ; fcilicct cuius contrarium Platpnici miximc afkrebant, fdlicetdualitatem efle prindpium in generc numerorura. Tamen ficut probatum eft pcr rario-
nem przcedentcm , quae ponit idcas ijclationum, qua: fcilicet fccundum fc limt ad aliquid , ipfa idca eft prior ideato quod ideara, parricipat ; fe-
&
quitur
quod ipfura ad
quiafecundum fe, {cnflbiles
aliquid fltprius abfoluto,
& adfc didmnnam fubftantiz
abfolutx fun;
J"""
qux
£
tantiim parricipanc
1
ideas^
:
Lib.
51 idcas
,
hoc autcm videmr Jbfutdimi » qaod rdaabfbluto. Dicit ergo,qu6cf omhinS
duum fit prius rstiones
qw fknt
firuftt ea
volum
Metaph.
I.
de^eciebm,
efe
,
fcilicet
ejfeffecies
quam ip&s
vera
4«-
id cft, dfrideis,
^«« dicemes
fciUcc,t
,
m*gu
ideas eflc,
fluoddeclaratcum fubdit jlccidit «»ti9,{cilicec jiecundum Piatonis opin^opem dMalitatem non ejfe :
trimdm fecundiim «Mimnvm horrcb^t,
& (cauitur etiani
ipfo quodfecHniMm fe y ideft
dit autem,
,
quod
qu6d
(cilicct aJjr
ipfb aof<Juto.
,
qu6d omnia qtucunque
Ad-
Mitiui fequtn-
de fpeciehm frimifii* oppofuerunt,
tes opinionem
id cft
,
A4 aliquid eflc priiis
,
de
fimiliter cft
aliis
inconuenicnti-
qux fcquentes opinioncm de idcis dicunt oppoma principiis pcr (e notis , quae ipfi etiam
bus
,
inaxime concedebapt. Deinde ciUn
jg Text.ce.t^.
erutttnonfolumfuhJiatiarumfpecies.fedmuU concepttts
lum cifcafubftanttam ,fed
Textw.
vnm nonfo-^
^ de
cundum neccffitatcm , vt funt , fenfibilibus,
fi
aliis ejt.
Ef
id eft
,
funt parricipabiles fpedcs, fcilicct
dtns, id eft,ea quae funt
dpantur,yi
fecundum accidens pard-
eam^ cft, idcam oportet participari
abvnoquoque inquantum non de fubieQo dicitur:
oon
per acddens, quod dcclarat, dico autem,vtfi
&
hoc fempitcmo ipfum duplum per fp cft fempitcmum;fcd hoc eft fecundum acddcns, tyfccidtt enim ipfi ditplo fempifemum efle , (juare iequitur fupple,quody»^y^4»/Mm>y^«»«/,id cft, quid partictpat perfeduplo parridpat
;
qualiter,fcilicet
:
idca, quae partif ipatur,
& non fupple eorum quai
,& tarnen fecundum
&
D^d?
Ha verofuhfiantiam hic ^tgnifcant ^ ihi, Autquider/ttpfum
hoc vnum in multis. Etfiquid ecademfpeciis
& participantium aliquiderit com-
idearum-,
mune : quid enim in corruptibilibus
Setundum verh neceptatem , de
opiniones
(jr
eisfi funtparticipahiles fpecies fuhpantid-
ru\neceffe eji ideas effe folum:non
dum
enimfecun^
accidens participantur ifed oportet hac
fvnufquifque participari
,
inquantum non de
fubiecto dicuntur^Dico autem^vtftquid perje duploparticifat^ hoc drfempiterno participat,
fedfecundum acciden$:accidit enim duplojem-r fiiernum effe^quare fubBantia erit/^ecies,
iihuSy(jr dualitattbus
dualita-
qmdemmultis^fedjem-
fiternis dualitasmagis
vnum.dridem quam
in hac ^alia^.fvero non eademfpeciesaquir uocatio erit
nem
, irfimile , (jrfiquisvocat homiCalliam , (jr lignum , nuliam illarttm
communitatem
infpiciens.
Ponit fextam rarionem,quae talis cfhfubftanriae
llla pofirip eft impoffibilis
quac cpntradi-.
fontrtUiaio
tcft
tUmif.
<3ionem includit euidcntem : fed pofirio de idcis eft huiufmodi ; ergo, &c. Minorem declarat, quia fecund^m pofirionem eius ex vna parte fequitui-, qu6d non fblum fubfbmtiarum , fed etiam acd-
:
dcnriumfint ide«
&
,cumeorum
£x alia panc
fcicnrix.
dicit
,
fint diffinirioncs, ,
qu6d non funt
ides nifi fubflantiarum. cuius ratio participantur
non
eft,
quia idcae
ca autem quae funt pcr accidcns
:
participantur
,
ficut oftenditper
exemplum
de duplo parricipante per fe duplum , id eft , duplum feparatum,& perperuum,& per confequens participat perpetaitatcm ; fed hoc eft pei acciquia alias dupluni fenflbile eflet duphim pcr fe perpetuura;crgo pofirio de idcis cft omnino
dens
,
jmpofnbilis.Dicit ergo
,
amptius ad exiflimatio-'
nem , id eft , ad o^iidonera yfecunditni (juam tjuidem nos, fdlicet Platonid dicimm effe ideat , non folitm fubflantifrum
t^
fpecifs tfed multorwft
WMrwm, ^ilicetacddenriumi quod probat.
^*"^^
& funt fubftanti«,er^ vel funt dufclem rarionis,
*^^l^*"
&fpedei,vel hon fi fic,ergo conucniunt in aliquocommuni, quod cft vnum in mulris, & illud ncceflari6 p*r fc crit idca
num in molris ideam dicas
tcrriarri
qn6d
, namillud quod cft vponit ideam, ergo erit darealian^
,
Sffic in infinitum.
idcsc
Nec
valet
fi
ciua flnt incomipribiles ,
non indigent aliis ideis quia etiam per fe Mathemarieorum funi ideac, non obftante qu6d Mathema,
:
tica fint incorrupribilia :
fi
Aes aliampartem,qu64
fcilicetnon finr ciufHem rarionis, velfpeciei
;
er-
goemnt aequiuoca ,'ncut Callias & lignum fculptum , funt homo zquiuuce ,^3^ timc fcquitur contra ic quod idcae non erunt prirfdpia cognofccnd:fm)fhnrias fcnfibilei ,narQ
uocum non quod
vnum xqai-
dat notitiarh dc altcro
,
& I^oc
efl
h* vero hic , id eft , fubflanria; fenfi> hHes fubfiantiam^nificant,& ibiM cft, fubflantiae idedes fimilitet , quare nece0c eft apparere quid pr4ter eat vnttm in muliis id cft , diquara Jujuidem eadem /pecies erit fdeam terriam dicit
:
,
:
alt^uid
&
commune idearii,& participantium,id
cfl,
Ete-
fcniibilium fubflanriamm. Si dicamr qu6d ideae
mi»,pro, c^izconceptm vnm, ideft, fimplex, quQ icitur res,qui eft non fblumcirca fubflanrias,ye
non indigent aliis idds, ciim fint incorruptibiles: hoc reprobat dicens , ijuid enim magis in dualita-
& dealiis
tibm corrHptibilibm , ficutfunt
ell
,
fcilicct
accidcnribus ,fcientia non
folttm funt ipfim fubpantia, fed (^atiorum cet aCddenri^m sUia
,
id cft
,
:
npn
accidunt aHtem^
, fcili-
& miUetaliiim
foliim proptcr dpfiniriones
fcicnrias oportct efle ideas
,
&
acddenrium fccim-
diim opinionem Platonis;fed eriam proptcr mille alia,id eft, plurima alia ; put^ quia Plato p<>nebac jdcas cdc principia eflendi,& fiendi febus,& plurima alia ; quae eriam conucniunt acddcnribus^apinionemde hit , id (Wtdumi veroneceffltattm,
&
TrobMt^
tam fcnfibilcs,quam idcae fignificant fubfUnriam, :
^®*^' quintam rarionem , quac fic fomutri p6-
JlperUur
^
effe.dicere alujuidprater
jUiomm.Accidunt autem,dr mille o.
rarionera
fiimptam ex ratione fcienriarum oportet ideas efle accidenrium ^ ficut fubfbntianun, cum didi
fiientid nonfolumfuntipfiusfub^antidtjed (jr talia alia.
& Ce-
neceflarije
k fcnfibilibus fubftanriarum fbliun neccfle eft id^ eflc : quod probat, non ehim ftcunditm acci^
funt per accidens
dicit
AmpUus autemfecundum ejdJHmaiionem quidemJecUdum tjuam effe dicimtts.^^deas, torum aliorum-etenim
eft,-fecandum opinionem Platonis de i
illae
fenfibilcs
,<^
dualitatibm multis ejiudem fedfempitemis, cuiufl niodi funt dualitatfs Mathemaricae,
?
quafi diceret
qu6d non
poteft reddi
itf
rarioi,
qu6d ideae non habcant alias idcais , quia
funt incotmpribiles, cunfMathennari'ca ponantur incor-
mpribili^
& tamcnponituridcacommimis Ma& fcnfibilibus, fiqit dualitas ponitut & eadem commimis dualitaribus fen-
chcmarids,
vna idea
,
fibilibus
**
;
&
:
:
Summ^lII. communis bus
&
dualitatibus Mathematicis fcmpitcmis;
pft
autatn ratio , quarc magis hic quam ibi.y»
,
Bon
Cap.
dualitatibus (cnfibilibus comiptili-r
vero non eadem (enlibilis
,
icilicct fl rubiJkantia idcalis
8c
,
funt fubftantia cadcra comznU'
non
Bis,& vniuocc,y^f«*/,id cft,idca fubftantiae <^«»-
& Itgnum, fupple figuratum figuca hominis.
nulUm \CommMnit/uem tnjpiciens , ex panc rci> Dcr confcquens idca non crit prindpium cognofccndi rcs fubftantialcs , cum vnum xquiuocum non ducat per (e io cognitiofiem alterius. Tuoc iequitur
illa
55
Atverofednec ad fcitn-
:
:
Qmmn
tationis vlltus efi eis
fenftbilibus caufst,
fcilicet
,
fcilicet ipfa idea.
Rarioncm huiuj non
& cft
terigit,
:
eam
quia fuperius
dicit,
non introduamtur pro-
quia idcs
ptcrmQtum,(cd magis proptcr immurabilitatem; Plato^nira,quia opinabatur,
omnia
m coQOnuo moru
dixit
,
ic fluxu
,
fenfibilia efte
^"^** *?*"
ae lenlibiubus ,,„^ ,^,^
non polle haberi fcienriam ccnam, & fixam,quia
qioMiit
^,
pcni
oportpt ponere aliquod fixum ftans immobile, t»iif»mftm.
pars
quod dicebat
VMMARirM'
S
III.
Dtcere exemplaria. Quarta ibi: uimplius autem vtdebitur. ibi : In Fhidone vero. Didt ergo qu6d nec motus^ee tranfmu^
tiam. Terria ibi
uocttm erit,&fimUe eritfiquis voc*t hminem Cal-
iiam
Sccundaibi
billHni.
efie
idcam
im-
igitvri dcae funt
fi
;
mobiles, magis videntur poni prindpia immobilitaris,quam motus puta quod fi aliquod fixum, ;
Contca intcntum Platonis oftendit
Mcas nihil confcrrc ijeniibilibus quia non profunt cis quoad motunr;^rcibilitatcm,vd cxemplaritatcm:nccfunt corum ;
fub{lantia,nec
fieri
dc cxcmplaritatc
lium^Mt his ^ujifunt,(jr corrumfuntur. Vbi exponit aiiumnaodum impugnandi Plato, rciiicct qucxl non condudant, nec
tien^ pU-
^J^lJl^
nem
idearum , qua: ipunobiles pcr Deinde ciun didt
If
ponuntur,
At vero nec ad fcientiam tjuicquam auxi^ : nec enim ilU ho-
rumfubjlantia^nam in his conferunt
effent.
Ntcadejfe
cum noninjint participanitbi^,Sic
;
enimforfan caufa vidfbitur e(fe alhumper-> mixtum albo ; fed hac quidem ratio valde mobilis
tjuam Anaxagorat prius ^^ HefiO'
efi
nis raciones
dut pofieriiis,^ alijquidam dixerunt. Facile
fadanc fyllogifmum. Ad cuius cuidcntiam notandtmi , qu6d Placo in f^^as radonibus hoc concludere intendebat , quod
vamque eoHigere multa abfurda,^ impofitbiU4 adtalem opinionem. At vero nec exfpecie-
{cilicctideaceftcnc neccflaris proptcr ifta fenfi, probat qu6d nec fint neceflaria: pro iftis fenfibilibus , in quo intentum rarionum Platonicarum deftruit , quod concludere intendebat. Circa quod duo facit , quia primo proponit intentum. Secund6 probat ipfum. Secunda ibi: I^ec tnim motut. Dicit ergo quod omnium duhi-
biUa
fed Ariftoteles obuians huic
:
ideac in nullo profint
tabit aliquis
maxime
dubitabiUa
quat fimt contra Platonem
maximum
idear
,
,
quod
,
id eft
,
quod
inter
^uid conferunt fpecies
fempiternis fenfibilium
& corrumpuntur
,
,
,
omnia ,
iliiid
id eft,
aut his qua fiunt
quafi dicerct
ideas pofitac a Piatone
,
nihil
,
id cft,
non videntur aliquid
conferre fcnfibilibus,nee fempiternis , vt funt in-
comipribilia caeleftia;nec corrupribilibus,vtfunt
corpora clcnientariaDdnde
Nec enim motus iiusftnt caufa
,
busfunt alia Jecuftdum
vUum nudum
ctn^
fuetorum.
,
&
,
9i
liatureis quaeji aliorum
tca.tp 31. ^uid conferunt fpecies femfiternis fenfibiT
OflenMt rM-
eodem raodo fe habens reperiatur inrebus fcnfibilibus ; qu6d hoc fit propter parridpario-
& prpbat fin^ul^ ^
:
fiiiius.
Orf$mum AUtem dutitahit aliquis maxinie
90
&
cum
didt
nec tranfmutationis
Oftendit,qu6dideaenon profunt fenfibilibus („^1 ftnfli faen- hiUhit* »4 ria cuiufomque rei habtftur per cognirionemfuac fcitntiMn. proprix fubftantia: , non pcr co^iicionem alicuius alterius cxtrinfcci ; fpd idezfunt alia; fiibadfcicnriam.&intendit talem rarionem
:
&
ftanriac
,
& extrinfeca:
a fubftantiis
fpnfibilibtisj
crgo earum cognirio non profidt ad cognirio-
nem eis
Ncc valet,fi
fubftantiarum fcnfibiliuro,
catur
qu6d
parridpanribus
album per
tum
di-
idcae fint fubflanriac fenfibilium,Ccut
ficut
:
fe cxiftens
imelligamus ipfum
fi
feparatum,
&
illud perinix-
quod eft in fubiefto paniculari,& fenfibili. Hsc cnim ratio eft valdc mobilis» id eft,deftruftibilis qiiia ad eam fequuntiu: multa inconr uenienria, didt enim qu6d nec adfcientiam, ejua albo,
;
W-
efi
aliorum, id
ideis
eis.
,
nihil
eft
fenfibilium
,
auxiUatur eis ,
,
qUac funt alia ab
ponere
fcilicec
ideas;
nec enim i^<,ftilicec idcx,funt fubfiantia horttm,
Probat qu6d ides nihil profint iftis ffenfibiliintcndit hahc rarionem ; fi ideac in aliqup
bus,
Ut*
fhuo-
ntc£ ^ihilpr»
funt ftnfiii*•*"••
&
q'iantumad motum, vel quantum ad icicntiam , vel quatimi ad excmplaritatcmjvtpotc qu6d eftent exemplaria (enfibiliiim; vel quantum ad fubftantiam,puta quod eilent fiibftanriae {enfibiliura vel quantiun ad eorum fic-
pfo
;
ti
j
fed nullo didiorum
vt probabitur ; ergo
modorum
non
proficiunt eis,
funt poncndae propter
Maior patet ex fuifidenri diuifio' ncMinor probatur, quia minor habet quinque panes idc6 quinque fadc Prim6 enim probat, quod non proficiunt quantum ad motum.SecunT d6, quod non ad fcientiam. Terti6 , qu6d non adexemplaritatem. Quarr6 , qu6d non ad fubflanOam, Quint6, qucd non quantum ad fieri fbifiScott Oper. tom. J F, ifb
fenfibilia.
&
:
fdlicet fenfibilium
,
nam efftnt in his , quia fdlinon eft feparataare,
cetfubftanria vniufcuiufquc
nec ad ejfe , citm nfn infini enimforfan opinamur /M/,fcilicet blatonidjcaufas cfTe , fcilicet ipfas ideas : vt album, fcilicet feparatum/>mw»JM«>»
cuius
eft fubflantia,
participaHtibus
eft
:
in fubiedo.
fic
Vnde
ratio mobilis, id eft
,
fubdit
:
fedhac ^uidem
stibfi»nti*rti
quam
ntqnit fef^-
deflruftibilis eft vald?',
Anaxagoras prws, terigit ,
& Hefiodtttpofieriiis, &
&alijetiam ^uitLim dixerunt , b?nc luppledidumeft,qu6dillaratio cft dcftrudibilis:/iofe namtjue
efi coUigere
muha
impojfibiHa
id eftjcontra talcm opinionem
ut fupra contra
ddcnria
:
ad
talem,
fequirur enim, fic-
Anaxagoram dicebatur, qu6d
jxjflunt cfTc flne fobie
;
ac^
quia eoru fb-
lura eft ipixrio,quorum «ft poflibilis fq>aratio,
£
j
&
ccot\
'*" * "•
:
:
Lib.
54 it
Subdit autera qu6d hec ex Jhectehu
conuerfb.
modum
conjuetaru/n
diBorum, id eft , qu6d non poteft dici ideas pro^ ad fcientiam fen/ibilium ficut corum (ub^ntia : nec qu6d fint iprincipia per moduro participationis , affiftcntia: ; fcdnccetiam poteft
iiccrc
&
dici,
quod ex
(pecicbus
ex principiis
flcut
,
aliqucm
alia,id cft, fennbilia fectmdjijm
qui confueuit
,
fiue
modum,
£x hoc patet , qu6d quia c^-
dici.
& cogno{ccndi,opor-
dcm funt principia clTendi,
non conferant ad fcjcnriam, cum jion poflint cftc principia cflcndj j dicit autcm &" tctqu6d
ideae
cundum nullum modum confuetorum dici, quia Plato inuenerat multos nouos modos , ynujn ex Deinde cum
aljo procedendi.
dicit
quod fupple eft incohiiiCnl^n»
tuf f^milis Socrari,
manifcftum.
Norandum,qu6dillayario non dcftruit excmTheoiogiras , qux in intellcdu diuino obicdiuc habpnt cfle ; 'agens- cnim natupiaria, fiuc ideas
rale
intcndit fibi fimile generarc,^hoc eft quia
, fi
T?x.coiii<s.t
'vamloqitiam
ticiparey
Metaphoras di'
ejt^ (jr
cerefoeticas.
fifiun/ ftnfi-
biUiiu
,
vt
$:(*m$Uri*,
quod idoe non proficiunt fcnfibiliexemplaria. Circaquod duo facit. Primo
Oftcndit
Jietntnfr*-
miSjVt
,
proponit intentum. Secund^ probat ipfiim. Secundaibi : Nam ejuod efl optts , Dicit ergo qu6d ejfe exempU , & alia , fi:ilicet quam Mathematica panicipare
dicere ipias ideas
tam
ftnfibili^
f*f,eft
inconiicnicnSjtum quia hoc efi vaniloquiu,
id cft,vacuum Ihfhfiphu* tftn debet vti
,
<:xcmplaria
,
,
poffit
& intendit
,
fibi
; tum quia hoc efl di-ere quod fibi verecundum eft
,
fnetafhorit
nem
;
z.Metaphyficac.c. 18.
cognofcens
:
refpiciens ad aliquod , vbi artifex exemplar,producit aliquid iimile Cus ard.Deinde tificialium
cum dicit
pofita: in elte cognito,
&
ne gencrationis in
inferioribus faluanda, non
obiediuo intelledui diuino; fed Jjene verum pft , quod pro vniuocarioiftis
cftnecefliiriumponere ideas Platonicas
Similiterautem palam tes fempiternus
,
ad
cfuodagit
efi
contingit enim.f^effe
^uare
,
^fimllem
tndw
d' fieri fimile
c^ /w» apmilatitm adidem.
non Sacrate
(jr
ficiAtt.
Probat propofitum tribus rationibus , quarum
ad {^cundam ponit ibi for-
in arti-
^^P^^'*^ autem. ratior^cm
:
In prima parte intendit talcm
hoc
requiritur
formam in
ciendo ad exemplar
quod
palam,temzm ibi:
$imiliter
;
lexempjar ad
inducat fimilem bus,
vt arrifex
fuo arrificiato refpi-
videmusenim
:
,
in naturali-
fimilia ex fimilibus generantut
,
,
vt hominis
,
anima-
tis^aut bipedis:Simul aute to aMro avB-puTreq.
Ponitfecundaiji rarioniem,qu2 teft
:
fi
fic
ponuntur exemplaria
idca:
formari por
Sitperflui
Ipnfibiliiun;
^untwvnitu
plura cxemplaria, ^"^ *"
plaris
;
fequitur
quod
ille
,
quafi
temum,& ideam hominis. Eadem
etiam ratione
fequitur^qu^d fpccies hominis habct plura cxem-
&
&
ipfa fimilitf ipfiim bipes , animal hominisidca. Dicit er^o. Simtltterpalam, ejui^ etiamft fit Socrates fempiternm , erunf eiufdem plaria, vt
mcdo
exemp'aria plitra
Jbecies homt»tf habebit
vr animal
TpwT©-,
& bipes.
,
prarexpofito
quare
:
&
funple plura exemplaria,
Stmiliter atitcm ri dvTo
id eft, idea homijiis, qiix fiipplp
plures alias ideas Sc plura exemplaria.
*!>-
habebit
Deinde
ciim dicit:
ficut
,
u4mplius autem non fenfihilitimfpecies exi^!
agentis ad exempla^., aut
illa
non;
ad ideas
fi
non,ergo nuUa
ad cxemplarj fi fic,ctgoeftcaufa fimilitudinis y^d quodfequitur inconueniens , qu6d aliquis gencretur fimilis eft vtilitas refpicere
,
^
ficut
Socratijfiuc pofito, fiuc ^ion pofito ipfo Socratc,
Ponit tcrtiam rationcm,quaE fic formari potcfh habet fpecies ad indiuiduum, fic fe habet genus ad fpeciem fed fpeciesfunt exemplariain-
quodapparet
diuiduorum
?(Te falfiim ,
:
quia
numquam
gcneratae ticulari,
nifi
Socrates agat
aliquis fimilis Socrati
ficut fe
:
;
crgo gencra erunt exemplaria fpe-
cierum. Dicit crgo quod non ioXxrm fpecia erunt
rci
exemplaria fenfihilium, ideft, indiuiduorum ^fed
non dependeat ab agente proximo par-
etiam earum fpecierum,vt genits , id eft,genus crit exemplar fpecierum , quod fcihcct eft inponuc-
generatur:fi ergo eft falfum *
vaniloquium
cft
ria feparata. Dicit crgo,
quod fimilitudo
ponerc aliqua exempla-
nam
<}uod
efl
opm,
id eft,
ad ideat rejpiciens ? quafi diccrct nuUa, eontingit enim ejfe,& aliquid fieri fhnile iSi , fcili-
vtilitas
cct agcnti paniculari
,
rcfpiciturad cxeinplat
p^m tfuta
,
dr exijfente
fupplc ex hoc folo
feamdum ,
*
cxemT
pUria;fed etiam ipfarum, vt genusfpeciC' imago. rum.^»are idem ertt exempUr
aut ergo
^,
Socrates fenfibilis ha-
uenit in reb^s generatis per a(pedhim alicuius
:
^.
&
fimilitudo pro-
homo tx homine
yi generatione
9i
beret plura exemplaria fcilicct Socrarem fempi,
exiflente Socrate ,
(Jr
ideas refpi-
extfiente^jiet qualis Socratej^
f.xttftpltt rt'
dicit:
cjuiafifit Stcra"
erunt eiufdem exempUria
^ fpecies
jttura^cjuare
ficut hic
;
Deinde cum
arguit Ariftoteles contra eum„
neretur alius Socratcs fempiternus
^idenim
^utntur
Deusoninia
fed rationfcs ideales funt rpfi re?
:
&
quudcuncfue
*^*f¥
quod dicit Commentator quod natura non agit nifi rememorata ex caufis niperioribus i opu? enim I
quodvidcrurincohueniens &fuperflaum. Confequentia pater ex hoc , quia ficut Socrates aliT quid addit fupra hominem , ita homo aliquid addit fupra animal , ipfe Socrates vtrumquc participat: (\ igiturprster Socratemfenfibilem, po-
>
'^*^
^**
fcentc finem. prpptcr
ergo vnius exemplati erunt
docerc
ciens
*'"'•
*
cognor
fed dirigitur ad fincm ab aliquo
finliccr
P^toni, qui dcbet ex propriis procederc, , qu6d dicit propter hoc quia Plato produdionem naturalium affimilabat fa(5tiom'ar-
f«cticu.
Natura PlntmicM,
fimile generare.
eninj licct agat propter finem , vt dicitur 2. Phyfic. Tcxt.com.49.& indc. non tamen cogpofcit fi-
& nuUa eft neceflltas ponerc talia
vt dicctur
Afetaphorai
poicticas
.
aliquod fuperius agens per intelledum ipfum de- ,JsjiriTjf. terminat , dando fibi talem formam , per quam firuant id*M
naturae eftopus inteUigentice, qui eft
Dicere ;vepo exemplaria ejfe^^eu alia far^
9»
.
Metaph.
I.
Jttnt alia fecundum nutium
c
:
,
quod
iftamopinio-
& non exiflente
,
fupple
i^fo Socrate,fiet tjtcidem Socrates, id «ft, generabi-
ruens,^ »M idem erit exemplum,id e{i,exempUr
&
imago,id cft,cxcmplammDcinde cum dicit
AmpUus videhitur
effe
vtique impofibile^
feparatimful)fiantiam,(Jr cuius
^uare quomodo idea rerum
efi (tibfiantia.
fubfiantis erunt
exifiintes fi^aratim t Oftenditj,
Tex.co.jj.
;
;
Summ^III. Oftcndit , qu6d ideac idet. nict.
non
Cap.III.
proficiunt fcnilbiK-
TUtt' bus,quantuma
funt ,jf,f,A.
^
'P^^ ^c
'^ ^'^ ponuntur
'
lcparatz
ao
ergo non pofluntclfe fubftan/en/ibilium. Dicit crgo qu6d jimflitu Auttm
ipfis
dx
{cnnbiiibus
&
go quemodo idedt exifientes fnhfidntit rerum icilicet iecundum Piatonem, fefarat», enmtfo^i^ diccretimpoilibileeft efleX)cindc c. 34.
dim
quod mouit.
non proficiunt icniibili' bus quantum ad eorum fieri. Licct Plato hoc dfxerit in Piisdone id eft in quodam libro fic no™"*'° ^^' ^vm. ponit qu6d idcx fint caufafenfibiliutAy& quarttum dd ejfe, tjudntum adfieri. •
fAl^imm '
&
Contra lioc arguit duplici ratione.Secundam po^ nit ibi , Et multa funt alia. In prima pane intcnA.I. iont.
rarioncm pofita causa
jit talcm
quonio^
enim
fi hi efuidem femfiterni funt Hon.
refert,
,
^
^
temfiefi CaUiai ratio in numerU ignis , to twro owTf wteirra , (jr aqua , (^ aeris ;
^
trec
:
fiue numertts quis exifiens
Tamen erit ratio
:
fiue non,
quorumdam, (^ non numerus. Et non erit quis frxter ea nu~ in numeris
merus,
Notandum , qu6d idex fcomdum Platonem
fiunt harc ipfa indiuidua
, nifi fit aliquod moagens parriculare, quod moueat ad
parricipanria ip(as iieas
riuum, id
eft,
&
fpeciem ad f^rmamjergo ix rerum,quantum ad cire ,
ideac
non erunt cau-
& quantum ad
litera patet.
femp<;r funt vniformiter ie habenics. ideis pofiris fiercnt indiuidua ienfibilia
,
didum.Dcindc ciim
dicit
^ annulas
Et ntulta alia, vt domus
rum non dicimus fpecies quia contingit alia caufas;quales
ejfe
ejfe (jrfieri
:
ficut ie
(juo-
frater tales
iic
:
domus & annulus, fiimt a caufis fuis, quorum Platonid fpecies non ponebant ergo fidalia,puta
;
turaHbus
&non
ab
ideis.
fuis proxiitiis caufis
quorum ffecies
Platonici.
ejfe
& annu-
, vt domm , non dicimut nos
^are falam
na-
Didt eigp,quodmulta
^lia funt idlicet anificialia Itu,
,
ImpoiHbile eft idearri eile Ctiura iJeat Ratio talis eft cauiam principium fuimet : ied, per te,illa Cen- ^l»t»nis in^ iibilia {unt quidam nuracri.Si ergo idea: {unt qui- f «^'*'» «« dam numeri, funt cauia {eniibilium , vt didsj f^^" crgo numeri emnt cauix , principia numero{curc.
:
&
&
rum,&
per confequtfns idem crit cauia^uimcr. Si refpondeas, Primo, quod alij {imt numeri illi,
&
Pbto eriam
fcilicet
magis
illi
fint
vel debes dicere quare
hisfunt caiifa
nunc di£bs , id eft , naturalcs quanunc di(3bas , id eft , qu6d fic res
illi.
:
ide6 dicit
:
Si dicas {ccand6
,
quid tgitur
quod
:
nitas luta:
non
vel
, :
elle
;
& caufam"
ide6 ex {cmpitemitate
,
funt rarioncs vcl
fit
qu6d
ptoporriones rmmeromm ficut fymphonia muficalis ; ide6 mimcri illi funt caufae iftonun:
S Rcfutat
fuit
,
vt
nunc pro-
Platoucm
r M.
poncntcm
ideas cfTe numeros,fex rationibus
illa {en^ibilia
funt qiisdam rariones,id
cft,
&
quia proponiones numerales applicanmr iftisrcbus eo modo , quo numcri dicuntur caiiis fym-
&c.
FM MA RI
;'
non potcft reddi fufficiens ratio : qiua cau{a,& illud fitcau{amm,nifi plusaddas: ideo didt qu6d nec fic diffemnt. Si dicas terrio, hoc
luturales fiunt a cauiis naturalibus proximis, fic-
ximc didum
.
non fem-
les conringir eife
utartificialiaa rebus artificialibus
w jmT
{einpitetnitas funt rationes abfb-
autem cauiam
pitemitate
&
:
&
effe fcilicct naturalia frAter tala caufas, quales nunc di^as, id eft , praeter ideas , vel talcs
caii(as,qualcs
ficut
illi numeri fimt {empicerni , ifti non ide6 illi poflunt non c conuerib. Contra, clle cauia; iftonim , quia proptcr hoc nihil diifcrrent : nam {^pitcr-
re{pe
fieri
,
non videair ratio quare caufx iftomm & ifti non illorum,
niant in rationenumeri
quia contingit aliqua
,
dixit
&
formari po-
habent anificialia ad cauias artifiad caufas naturales fed arti-
at
ri
diChmi fiiit fupta. Contra, quia ctim vtriquc fint numcri, conue-
ciales, fic naturalia
naturalia conringit fieri
& tres refponiiones po{IiDiIes fic& earum reprobariones tangitbreuiter & ob-
nuit rarionem,
hi,vt
(^nunc di^xfunt.
Ponit {ccunaam rationem,qu5e teft
:
:
&
,
quare falam
:
efi aliquod.Qmrti ibi : u4mQuinta ibi Ampliui quare. Sexta ihi: Amfliui autem cum dittis. In prima parte in-r
Terria ihi: Amflius fliui vnitates.
:
fliit
:
fequitur
:
|ius
&
Si igitiu:
qu6d indiuidua femper eflent , & (cmper fierent: quod apparet ellfc falfum ; ergo idex non proficiunt ienfibilibus nec quantum ad efle, nec quatum ad fieri maximc cum ieamdiim Platoncm idex non ponantur caufi moriuas vt iam iupe-
Tcxt.c.jtf.
vt fymfhonia , falam quia efi vnum quid, quorum funt rationes. Siitaque hac materia , manifeflum quia dr iffi numeri aliqua rationes funt aliw ad aliud. Dico auhic
fcx,{ccundum icx rariones, quas ponit coiitra ponentcs nameros. Secimdaibi:-^»jp/»jw ex multis.
non propter hoc
fiue
^*
iUi vero
,
fieci:
ideis,
,
9J"'•'^*
& alius Catliasf^id
igitur bjs funt caufe illi f 7(ec
Poftquam philofophus difputauit contra Platonem,quantum ad hoc , qu6d pofuit ideas ieparatas;nunc diiputatcontra eum quantum ad hoc, diuidituriri qu6d poiuit ideas efte numeros , duas partes. Quoniam primo probat pofirionem Platonis de numcris.Seamd6 demagnitudinibus, Secunda ibi Volentes autem. Prima diuiditur in
poni-
fuificienti
:
tur eius ciFwlus : ied exiftenribus fpeciebus
AL di^.
iUe vero Socrates,
:
,
numerifunt vt hic quidem numerua ho^ alij
Si vero quia ratfones numerorum
Oftcndit quod idea:
fiequetmt
vtritm quia
?
exifientia iffa ,
mo
dicit
Jf Phadone verofic dicititr^uafi ipfius ef^feri caufafint ffecies. Et etiam in exife fhentthus ffeciebus cum non fiunt farticifAn" tia^fit
94
55
earum cf&ca-
K>imflius,fifint numeriffecies
do caufe erunt
;
W*&»fi»r,{ciiicet vere ftlicui imfoffibile effe fepdr4tim fubfiantutm, illud cuiw efi fubfiantiaieT-
Tex.
,
ft^nat feniibiiium. T£t intcndit talcm rarionemt impoffibile eft ipfam fubftantiam rei e(fc fepara'^"^
biliiua.
optin^ exponit Dodor ciam con6rmans.
fuas
phomae,'& proporriones niimeralcs applicantur ad fymphoniam. Contra quia ex hoc fequitut, contra te,qu6d :
,
quas
idcae
non erunt
nuineri. {eparari,idc6 nullus crit
E
4
1
j
:
:
Lib.
56
Metaph.
I.
icparatus. Probatio.huias con/cqucnoae,: quia
ficoportet quod
numeri
illi
fi
fiue proportiones
,
qux
ris
quicquid continetur fub illo'genere, fit fiibftantialiter qucedam proponio numeralis : ficutproportiones mimerales , qua: .fiint principia lyniphonis apphVantur ad aliquod eenus , finlicet ad
vnius fpecieiiputa-Iapis^ipfa tamen elementa cornimpuncur totaliter quantum ad fuas formas &"
propofito
ruat^ria; putaqu^dideaeillaE fimt
fit
funt alterius Ipecie'!, generatur
,
tranleunt in ipfum miftimi fecundum opinionem
quam credo veriorem. Ad propofitum ex iuerfis fpeciebus non fit aUquod vnum fecundumrarionem
fpeciei
:
fcd ratione indiuiduorum
pofJiiQt adinuicein alterari
autem muncrqrum^fi coniungantur,numeru conr fHtuunt ficut tecnarius quaternarius conftituunt fept(enarium:quod de ideis non videtiurpof^
dam proportioncs fium
quod
faufe f fciUcet fenfibiliunj teft dici
:
dicit:
cum ip(a
:
AmfUitsfi
4]uomodo et^unf
quafi,dicat,non po-
:
fenfioilia fint
etiam quidam
nunieri,& ficidem efTet caufii fuimet. Poftea tangit primam folutionem dicens : vtrum <juia ipfa exiflentia, id eft,ipfa fenfibilia entia, (unt alij nu^ wmjicilicet ab ipfis ideis, yt hif cfuidem numerttt homo : ilUvero Socrates , ^liifi Callias ; Ijd
&
hoc
fiipple nonfufficit: ejuid igitur ,ideft,quare
hiifunt cauft
illi
?
^ ratione numqri. Poftea innuit fecundam.,l<)lutionem dicens nec enim differunt ,Jihi quider» vumeri fempiterni ; ijii vero non , modo praeexpo:
^to. Poftea innuit tertiam folutionem dicens :fi ;vero,
fi:ilicet
fHntrationes
dicas ,
fe intelUgi.
Deinde cum
"
dicit:
Sedfi rffc e>i ipfis fed ex vnhy vt fp millenario quomodo fe 'habefit vnitates : fiu^
enim eiufdemfpeciei
,
,
id eft
dem
fibiinuicem
nec
:
kliJt
, ntcea^ pmnes emn/^r
buf.
^omodo pamque
impApbUef
differunt
Necenimration^biUa hfc;nec
exiftentes ?
confentaned menti^
qu^d hxc ,
fcilicct fenfibilia:
proportiones numeroruna,
:
vel quolibet alio
quiaquomodo/e habent Tidiri-
:
namque conformfs^iilt^ incouuenientia
fedfihfcfit materia:
:
& ipfinumeri ideales
rati alicuiw erunt rationes
,
applicita:
id eft ,
fcilicet ,
& fepa-
proportionCs
quo4 exponit : Dicp
'autemfieft C<«//«<*(><«/i<»jideft,proportio innurrieTti terrd,& ^erisiignii, ,
erit ratie
fiue
& Ti.tiuro
cl,v^fK-
numerm quis exi~
tamen ipfe, fcilicet homo idcalis, ,id eft , proportio quorundam in nume-
ftens , fiue non
tis,
df aquA^
homo idealis :
& non erit quis numerm praterea,id
ter res numeratas, id eft
,
eft, prae-
quod homo ideaHs
erit
proporrio aliquerum nuffleratoruni , fiue ipfe in fe ponatur numerus efie,fiu^ non,fecundum duas opiniones. Nam quidam dicuntideas elfenumeTOSjVt Platonici
qui naturalcs, tus.
Deinde
:
quidam non, vt Philofophi alinullus erit numerus fepara-
& fic
cuit^ dicit
AfPflius ex multis numeris vmsft numeftts:ex fpeciebus
autem vnafpecies qaaliter ?
:
quia
fcilicet fequitur
:
^lium in pluralitate vnitatum ; videtur etiam inr conueniens quod vnitates fint mulrae non differant fed fint confomies , ciim ad multirudine
&
:
fequatur diuerfiLas&diflfon-nitas
non
funt coijformes
Ponit ficundana rationem.Circa quod duo faPrim6 praemitrit rationem. Secundo explu-
dit
quandam refponfionem. Secunda
nec ex
eis.
ibi
:
Sedji
In prima parte intcndit talem rario-
pem Ex milltis
numeris fit vnus ; ergo fi idcae numeri , ex multis ideis fieret vna quod eft :
fint
:
,
al^iqualis:fi
hocpoteft
Vno modo,qu6d vnitates vnius
ver6
elie dupliciter.
nunieri
&
.
j
.
^..ff
quia omnis diftorrmtas
aliqiun> formam,veI paflione^ficut corpora
funt difFormiacaliditate
amaritudine , ^ute
cum fint
,
frigiditate
,
pnuinus,
„
elt
per
iTiifta
dulcedine,
& huiufmodi palfionibus
:
vijitates
impaflibiles,fecundu Platonem,no
habent tales pafIiones,ncc per cofequens polfunt per tales paffiones difformari ab inuice,& differrc
impofllbilc , quod fcilicet ex mulris diuerfarum fpecierum conftituarur aliquod vnurn in fpecie. Dicit ergo. Quod amplius ex multis numerisfit
Et hoc
vntu numejusxex fpeciebtu auti,
numeris dida funt a Platone necfunt rationabilia, id eft,cpnclufa per certa rationem:wc intelligentitionfejfa , id eft, nec per fe nota : ficut principia quae fblo intclleilu funt hp-
ideft,ideis quali-
ter fietvna/pecies?qu2fi dicat,hoc cft impoflibilc,
muiiU geni'
Notandum , qu6d impofllbile eft fieri aliquocj ynum fccundum fpecie ex mulris diu^rfarum fpe-
tMi& ftm»
^{;|-uin
'
:
nifi ifla
diu^f^ corrun^pantur quaptm^
^^"j"^
firit difi-
formes ab vnkaribus alterius numeri , puta vni- ^^i^^««»; ^ taces (enarij ab vnitatibus ternarij , tamch vnitates eiufdemnumerifiht fibiinuicem conformes. Alio modo, quod vnitates eiufHe numeri, ncc fibi jnuicem,necvnitatibus altetius numeri fint conformcs.^t hanc diuifionem innuit cuqi diciv.Stfi non coiiformef^ec etdetn fibi inuicetn^ec diu omnes o'/nnibM\qux fcilicet pcf tinent ad diuerfbs nu- ^^f* diftr., '''•* meros ; qu6d aute non ponatur difformitas intet ""'Jt"* * .
cit.
accidunt:
contra ponentes ideas cflc
numeros,qu6d diuerfe ideae non differant fecimr dijDn f ubftintiam (ed {blum fecundiim excelTiun vnius fuper aliami ; ficut vnus numenis pxcedir
ynitates arguitur
a^
^
Exdudit refponfjone, quac poflct dari a Piatc^ quod ex multis numeris non fit vnu5 numerus: fed quilibet numerus fit ex vnitatibus; imm^cdiate hanc excludit , dicens quodfi dicanir qupd nec nuraerus fit ex eis,ii eft» 6x Q\imens;fed /Af vnii,id eft,vnitatibus vt innumero milk«ario, ncjicilicct
cantur illae pfoportiones
ir©- , id eft
j|,
multa inconuententia
uicem illae vnitates, quae numerura faciunt quia vel funt conformes adinuicem , vel difFormes :fi
ad a^iHmSdlictt
7e«,co.
accidunt ',fiue hon eiufdem fpeciei
vt fymphonia : palanf ^uia t])torum vnum quid, id cft, genus quarumfunt ratiqnes ad quod applimanifeftum
*"**-^I*
quafi diceret,
vtrique
jdari ratio,ciim
quod non potcft commuoicent in nomin/c
•pliuf,
Do
&
:
rebus applicatae, cuius contra-
idcx funt ntimeri
,
,
materialiter
aflcrebat,&lioc eft
JpecieSfid eft
ex tlf'
quae
,
ej?
& permifceri. Spccies
Sf
jgnis, ^x quibus res
17.
,
componuntur iaifibiles, & tunc fequitur, qu6d ide* non enmt numeri feparati : fed numcri applicati , & quae-
5juaedaihproportiones terrsjacris, vel aquae
g«»
miftum
"numerales.applicentur ad aliquod gcnus,fic qu6(l
ibnum, vt qnicquid continetur lub fiano^fit qoaedam proportio numeralis. lUud ergo genus in
Ttxtxo.
&
ad fuas formas , non maneant in aBox pecfe^o proprio formali. Exemplum, ex quatuor elemcn-
eft
qu6d nequaquam. Concludjt crgo quod ca fiipr ple quae de ideis,
u,
wtelu-
quod dicit, quomodo narnque differunt,
fcilicet vnicatcs impaffibiles exiftentes, c^izCi dic^t,
&
& confcfla. Deinde ciim dicit jimpliks
°
; ::
:
Summs jt
Cap.
in. dliqu«d ge-
K^mplius AUtem aliud
nus nUmerifdcere ejnecejfe^ drcaqucdjit i^rithmetica,
Ten.
e. j>
eft
&
erunt.
Ponh eerriam
rarioncm
,
qux
fic
fonnari po-
: Si idcs Tunt numeri , ergo crit aliquod ccrres fcnfirium gcnus numcronim inter idcas, bilcs , dc quibus erit Arithmerica ; confequens videtur inconueniens & fupcrfluum , cum tam idesc quam res (enfibilcs nnt quidam numeri
teft
&
fenfibilia,
& ipfas ideas poncrc opor-
nnmeros medios. non vidctur confequcnria
ncganda:quia ficut in
dem mcdia, Tum dcbcs
aliis
generibus tu ponis ca-
& cadem rarionc in gencrc numcro-
& res icnfibilcs
quac onCinia
:
^rithmetica
:
poiumcur
genm mediwn erit
quidara nuracri d{c:circa quod
& hac omnta infra diSa, id
cft,
tcrmedia, vt funt dida {ecimdum Platonem, OMt
:
:
|iem videtur qu6d numeri fint immcdiataprincipia aliquorum Mathcmariconim, namvnum dicebant confticucre pun6hmi,& binarium lineam,
&
&
temarium fupcrfidcm , qaatanarium corpus , (ccundum quod didtur primo de Aninu. text.com,5.& inde. Secimdum autcm aliam opi-
nioncm Mathemadca vidcnnir ficut in
:
prima prindpia
,
rcfblui in
fed magis poceft
&
iion
fuperficies cx linds; lineas cx pun(2is;
proxima
punda ex
vnitadbus,qua: conftimunt numcros. de qua opi-
nione habetur tcrriodeCoelo, &mundo, text. com. z6. inde. vtroquc tamen modo numeri erunt prindpia Mathemaricorum : ficut cnim
&
njmrri fimt
Mathemadca erant
frineifi»
Ua,
T^f^r €wUm
Jttf-
d0m.
principia media intcr (cnfibi-
& idcas; ita oponet facerc aliquod genus nu-
Matktmaii- xaen
mcdium intcr numeros,qui fimt ideac,& nu-
meros qui
did econucrib. Deinde cum
Amflius qudre
vnum
ttumertu eftaUe-
etusf Ponic quifltam tarionem , quae talis eft : Mu!« tnmUa m» non concurrunt ad cofHmcndum aUquod v- ftuiHM vnH. num,nifi fit aUqua caufa coniungcns iUa concur- »*/ adfetali«»»*»rentia mtdca : fiue fic clufa excrinleca, vt agens ; ?*^ fiue intrinfcca , vt aliquod vincukun copulans, * ta
^
& coniungens
;
put^ vjicus ,
& clauus
:
fed nul-
lum iftorum poteft dici dc vnitaribus ; ergovnitates non conftimunt ideam vnam. Idco didt Amplius (juare vnum efi numerus coUeStus ? quafi diccrct, qu6d non yidctur polle caufa darLI>einde cum didt
^t
fubftantiac rcrum ,dequibusfit Arithmetica j \t de proprio fubicdo : poftea deftruit conclufioncm dicens arguendo : qnarein-
frd frincifia
,
id eft
idcas fupple erit
,
fcnfibilia,
& fpcdes, id eft,
ahquod medium quod diccn:
dura non vidcnu-^^um fint humcritam quam ide£ J^einde cpm didc
Kyfmflius cum di^iSyftfmt differentes vnitdtes
dum
,
ofortebit vtique dicere
quemadmo-
***•**•*•
quicunque elementa quatuory aut duo
Etenim horum quilthet non commune vt corfus : fed ignem^
dicunt.
dicit elementum ejfe,
^ terram,jiuejit commune corfus iffumjiite non. Tiunc antem dicitur quaji vno exi^ente,
quemadmodum
igne
dut aqua.Jimiltum
,
fartium :Ji vero Jic , non erunt fuhjtantiit numeri. Sedfalam, quiafc omne ejl aliqutd
vnum
iffum , (^ hoc
ejt
frincifium.
^are
multifliater dicitur iffum vnumt4tter enim
imfofibile
ejt.
numc-
mm corpora dicebant componi ex fuperfidebus;
^
hoc
impoflIbilc,quod vnitas ex dualitate caufetur»
in-
funt ficia ex qiubtu fhnfliciter jiunt , fcilicct ex prorimis prindpiis aut ex quihw fiunt primii, noc autem dicit quia fecimdum vnam opinio-
ros
fcd
poncre aliquod mcdium. Dicit crgo
qn6d AmpliHi AMtm necejfe efi , facere dliquod aliud genm numeri , quod lcilicet fitmcdium inter idcas,
57 :
didc:
^f imnid infermedid diBd db dliquibm : dut , ex quibsts funt frincifiis hk qud ifforum quid intermtdid e«rum ,
tct
III.
dualitate, quac cft idca duaUtaris
priori
JimfUciter
quare infra
:
:
(cnfibilia,
Ponit fextam rarionem Si numeri funt idex
tcft
:
quac
, ,
fic
foimari po-
& fubflantia: rcrom,
j
oportetquod vel vnitates fint differentes,vel conuenientes , vt fuperius dicdwtur : fi funt diftercntcs , fcquitur quod vnitas , inquantum vnitas,
non
prindpium
fit
;
ficut patcc a fimiU
aliqui Philofbphi nacurales
:
nam
ponenrcs quacuer
elcmenca efle prindpia , vc Empedoclcs , non poVnitm i»' nebanc corpus commune efle prindpium, Ucct qiMMtum corpus fic quoddam commune ipfis quatuor clc- **f*V^*^ mentis : fcd ponebanc prindpia renim rcrram, t"*t*t*um. aquam , acrcm , ignem , quac func corpora difFc-
v
; vnde Ucec vnicaces finc differcnces, non tamen eft dicendum, quod ipfa vnitas,inquantum vnitas, fic prindpium;quamuis omnes ccmueniat
rencia
in rarionc vnicaris,quod eftcontra Platonem,qui
quod ipfum vnum fic prindpium ficuc naprindpium efle iencm, vel acrem, vel aquam , vel aliquod huiuimodi. Ec hoc eft qucxl didc Amflius aucem , cum diciis , fciUcec vult
:
turalcs dicimc
99 Text.co.io.
jimflius vnitates
vtrdque
ejt
in dualitate , qudfunt ex aliqud friore dualitate quam-^
.*
rarionibus/upplc
uis ifnfofibile.
fi fint
Ponit quartam rationem, qua teft
:
fic
formari po-
Si idea: etlent numeri, ergo aliqua dualitas
confequens eft faUum, crgo Confequentiam brcuiter prorac
eflct prior vnitate
& anteccdcns.
:
: amplius vnitdtet , quafutitin dualitdte , vtraque, fdUcet tamfcnfibiUs, quam Mathema-
dicens
rica
efi
,
fojfibile
biUbus ideis
;
libus
,
:
,
ex aliqudfriori dualitdte,& bcc efi imvult dicere
&
crgo
&
qu6d
ea,
fi
quae funt in fcnfi-
Mathematids, ponuntur caufata ex fi
aliqua vnitas reperiatiurin fenfibi-
Mathcmarids
,
oportct
vqitas taUs duaUtacis pofterioris
qu6d vtraque
, £\x.
caufaca ez
vnitata
quemadmodum eorum
,
fcdUcec
fbphi naturalcs
eft ifla rario
diffierentes
,
quae fequicur,quia
oftrtebit ita.dicere
dtcunt quatuor eleraenta ali\ duo dle prindpia , vc futrunc Philo:
quod cxponic diccns , etenim
hontm , fciUcec Philofbphonnn, non dicio elementum, id efl, prindpium diquod cc»nmunc« vt cerfus : fed igncm , ccrram :fiue ctrfusfit commuae , fiue nw : quia de hoc non curabanc nunc autem dicit ab ds, quafi vno exifiente, fdUquiftjue
&
cec iUo prindpio
quod ^nehany.quemAdmodum
dut igne,ant aqua fimilium partiumifivero fic e&, numei^ atn erunt fubfiantia renun, id cft, quod d
hoc
eft vcrupa,
quod conclufum cft concja Piaco-
^
:; ,
:
Liber
58 nem
,
fcilicct
Metaph.
I.
quod ynum inquantum vnumi non
&
neac
prout conftituitur cx vnitatibus , quae dicuntiu: pcr confequcns cft contra bibftantia cecum : hoc quod dicitur ; idcas cffe numcrosl fccundiim
nebant magnum,
fubftantia
:
&
qu6d vnivniformes ; paUrm
fubftantiam. Si dcniralia pars, fcilicet jtates
non
fint difFcrentes
,
fcd
cft,
ipfHm\mm, quod
eftindifferens
(pquitur
:
etiam qu6d hoc, id eft,illud vnum efi frincifium, fcilicetomnium ,quodeft impoflibilertuin ratior ne pofitionis in fc, qus de (ecft impoflibilis,fi:ilicet quddomnia fiat vnum fubftantialiter nanj :
&
fi illud fomne vnum eft vnum propria vnirate ynura in numeri? ellet principiura , res non dif:
ferrent
:
quod
eft
impoflibile:tum quia concludit
rcpugnantiam contradidionis , eo quod ponit omnium renim eflc vbam fubftantiam, tamen idem, illud vnura eft principium, nam vniun, non eft principium fuimet ; nifi forfan dicatur
& &
vnitate
di-
ewtuf.
qu6d vnum
dicitur multipliciter
:
vt
fic diuifa
rtiultiplicitatc vnius dicantur omnia efle forfan idem genere , non idem ipecie , vel numero:ide6 dicit , qu6d multiflicittr dicitur vttum , (cilicct ynura genere , vnum fpecie , & vnum numero, aliter enim imfofsibtle efi , fcilicet faluare omnia eflfe vnum,nifi diuidendo vnum modo di(5to.Tunc
paruum, vt prididkum
:
quod prim6
conftituant lincam
ter reliquas magnitudines.
rum
pofitionem.
Deindc cum
dicit
10} Tcxt.c0.4j,
genus efl,^ latumydr ar^um: (jrfrofundunf dr humile : quemadmodum ergo nepnumerus ejt in
eicquia multum
& faucum ab hu alte-
rum:falam quia nec aliud quiccjtiam fuferiorrum inerit inferioribus. At vero nec genus frofundi latum
:
enim
effet
^Unum
aliciuod
corfuSf
Subiungit
iftius
pofirionis
improbarioncm^
Circa qu6d duo facit , fircundum quod per duas rationes arguit contraeam.Secunda ibi Amflitu :
d$utrfMfritt~ eifia
fttnf
autem fun5la. In prima parte intendit tatem ra- diuerfM, Tangc hxq rionem Quorum principia fimt diuerfi, & ipfa ^uomodo iq fimt diuerfa; fed principia prasdidbarum magni- via Atift. :
didam
tudiniim fecimdiim diucrfa
pofitionem funt corpas dicat diuer- trc$ dimcn-
ipfa magnitudines funt
ergo
;
Quomodo ergo poterit dici quod fuperficics ie
& corpus lineam, & fuper-
lineam,
quafi diceret,
?
folidum, id
non
eft, fitperficies
corpus, lineam,
eft,
"oncs
^ fn^
pctficics
duas.
Dicit ergo
videtur.
fupple prxdida funt v?ra
aut habebit flanumM
iium,duabusrationibus, quasbenecxpiicat Doaor, ac etiam iUaip Platoniqo-
& confequen-
i^t quomodo habebit autflanum lineamf
Attamen , fi
Refutat Platonicos ponentes magni-
,
autfolidum lineam,(jr flanum?Aliud autem
ficiem
tudines cffe fubftantiam rerum fcnfibi-
nrit:
(eamdum quod ad fitum contrahuntur,quodammodo determinantur ad magnitudincm it»
habeat in
SVMMARirM.
&
fed
far.
fequitur illapars.
oftcndatur
,
:
quia onvie, id cft , tonun vniuerfum efi alitjMd vnum , 8c idcrncxquofubftantiacuiuslibctrci
AW &
ifta
rerum , fequinu qu6d numcruj non/;rit fubftantia rerum quia numerus non ponitur fubftantia rcnmi , nifi principium ,
fit
Al
kocqund
duo ponebant prindpia liquod ctiam fiintprincipia alia
Vt ex
:
quomodq
lineam:aut
,
& flanum
?
quafi
Cuius rationem fubdit ahnd efienim genus, icilicet principiorum, latum diceret
,
non
vidctur.
& aliud & fro^undum; quac fimt principia corpo-
& arUum,Q^i-s. funt principia humile
fiiperficiei;
ris:quod declarat perfimilein numero : mul& paucum , quae ponuntur principia breui, numeri, fimt alterius gencris a longo aliis prxdidis,& ideo numerus non continetur in
tum etiam lOI Tez. co. 4t.
VOlentes
autem fubfldntias ad frindLongitttdtnem quidertt
fia reducere,
fonimus exfrodu6io^ (^ breui % (^ ex alicfuo flanum ex lato , c^ arfaruOydr magno ;
^
vero exfrofupdOf
£fo\ cprftfti
(jr
bumiii.
&
his magnitudinibus; fed eft per fefcparatus:vnde
eadem
Secund^ fubiungit pofitionis improbationem. Secunda ibi : At tamen quomodo hafitionem.
bebit. Dicit
ergo , qu6d Platonici volentet rerum, , id eft, reducere adfrincifia,
fubSiantias ducere id
eft,
ipnmz,fonimM nos
,•
fcilicet Platonici, lon-
componi ** ex aliquo faruo, &magno: fuperficies ex arEio &Uto, id
gitudines quidem,id eft, lineas fiipple
frodu^io, &breni,
&flanum, id eft, ftrido,
eft
,
&
& amplo
:
corfmveriexfrofu»doy&
Notandum,qu&d
c^ Platonici pdnebant ma-
gnitudines eflc fubftantias rerum licet
lineam, fuperficiem
,
&
principia iftorum, putabant
omnium
aflignaflc:cticebant
ni ex longo
ftn^tes
»
Mt' rerum
ejft
ab
& breui & fic ,
fenfibilii
m,fci-
corpus, aflignantcs (c;
rcrum principia
«um lineas compode
aliis,
ex
^ quid
ponebant principia omnium rerum efle contra"^ • S"'^ caam Imca cft prima mter connnuas
cQtran». quantitates, tcibuebaiit
d magnutp & pamum: ,
,
&
:
feilicct fimt principia
his, fcilicet
^ principiis
numeri di(Ckis,
',
diuerfum efl
falamyquia nec
aliud nihil fuferiorum inerif inferioribustxt
Subdit.
cft.
^f
vero, fed nec
latum
efi
didu
gentu fro-
fundi : quod probat, , etenim alie\uod corftu ejfet latum , id eft, flipefficies Hoc autem dicit,quia fortc aliquis poneret qu^d prardidorum contra*
riorum principia funt genera aliorum:ficutqu6d latiun genus profunlongum efTetgcnus lati ,
&
di
:
vtfiiperficies cbrporis:qnod patet efle falfum:
quia tunc corpus
cum
humili.
ncc fuperficies in corpore. Et hoc ergo numeriu nec efi in eis, fcilicet magnitudinibus quia mnltitm faucum, ,
quod dkit
di£tis
eft fuperius inter
ininferioribtis,ficutlineanonerit
erit
in fliperficie
qus
quod
ratione nec illud
prxdidta ^ft
Vbi difputat contra Platonem,quantum ad id quod pofuit de magnitudinibus Mathematicis. Circa quod duo facit. Prim6 przmittit cius po-
&
eflei
aliqua fuperficics.
Deinde
dicit
AmfliusfunSfa ex tfuo exiJiuntWuictftHgeneri df P^to opfugnabat ; tantfuam
dem
exijlente Geometrico dogmate.Sedlinedfrin-
cifium vpcabat. Hicautem mHltoties biles iiHeas fofuit
:
quamuis
indiuiji'.
necejfejit tan-
tum aliquidhorum ejfe.c^are ex fua linea
eji^
dr^unitus
ratione
ejt.
Ponic
10)
Summ^
Cap.
III.
Ponit /ecundam rationcm, quat potcft"fic forniari Pofitio Platonis implicat contradi<^oncm} :
crgo ipfa Irranit
Ph-
to uoa po-
^*^'"
'
cft impoflibilis.
Confcqucntia
^*^ antecedcns probatur, cx eo
cft cui-
qu6d Plato
aliquando pofuit pundhun principiimi.aiiquando
nendo ali- lincas indiuinbilcs:crrauit enim in hocquia cum qua pfinci- pundus fit terminus linex,ficut linea fupcrficici:
"
f '*
3°'"
mtaHti.
& fuperficies corporis
ficut pofuit aliqua
:
p^nd-
ita deP'* > ®* quibus pracdi£la componuntur , buit aliquod ponere cx quo cdent-punfta : qued
tame:i prstermillt:&
pUus pHn^a ex
Plato pritcrmirit ex
men
quantum ad hoc dicit:y^»i-
tjHo exifiHnt ?
quo
quafi diceret,qu6d
dcbuit dicere. Poftca addit
quod
quod taquantum ad id
eflent pun<2a,
qHidem genere Scilicet de pun(fi:o,/'//ero contendehatM eft» varie loquebatur, nam aliqaando {ecundum eum, doihina Gegmetnca exijiente de pHn£io etiam ip^ jHm, {cilicetpundbum, vocahat principiHm Hne* : hocautem , id cft , principiura remm, pofuit muldicla ratio concludebataJicit, de hoc
totieslineas indiuiJwiUs
:
de^«/ii«,(ciliccteftdo-
Geometrica:& efinecejfe terminnm aliqium harum, id pft, qu6d tamen propter hoc quod
yimpltits autem fuifjiantiam. Tcrtia ibi
Scxta ibi :
:
(dpium ra4gm'tudinum ejr:
,
eademrationt (^punHtu
quia quod eftprincipium principij, cft ptiam
principium principiatL
S
V
:
intendit talem .^ationcm
:
Illa pofirio cft iiuuffi-
dcns , quir traifbms dc caufis rerum, aliqua caufarum genera pra:tcrmitrit (cd pofitio Plaionis :
huiuimodi, nam prstermifit cau{am efficicntem, materialcm tetigit; finalem formalem
eft
&
crgo
&
:
ifta pofirip cft
in fufticiens J)icit ergo,qu6d
omnino fapientia, ideA
Philo{bphia, »»^«irw/*
,
caufam de manifefiis , idcft, de his qux fenfu ap- '"'* parcnt
hac entm, id
:
pnnapia
cft,
,
& cau{as re-
rum prtiermfimtu nos,id
cft,Platonici,wifc»7
diximus de caufa
principium tranfmuta-
qua
,
efi
rationibus.
Nota , Do-
ligcrc, cns clTc vniuocum omni cnti,de quo agitquafiproblcmatice ^.Met. q.i. fed rcfolutiue tenct cffe vniuocum i.d. 3.^.3. num. 7. & q. j. anum t. &d.8.
cft
ideas feparatas a {enfibilibus
,
^uamodo ver»
:
modus,
Platoniciairignabant^llasideas ellefeparatas
rerum
nullam (cilinec veritatcm dicebant
{ubilantias fuperuacuus cft
cet habens efficaciam
,
:
:
cnim jidcasfubftaniiascilercruinfecundiun participarioncm, quod excludit dicens, nam&participare nihil efi
,
Jicut fuperius
diximus : nec fup-
ple ponimus,M*(/4»», {cilicct finalem,
ftentem videmusin yf-t^writcqiue,
quam exi-
{cilicet
propter
eft,omne agcns fiuc per intelleftum,
& a propofito; fiuc naturalitcr, agit propter iftun caofalh,
quspft
finis
:
vt pi^obatur i.Phyficorum^
tcxtxoni.49.&inde. Addit criam,«fc
qtti, (cilicct
ponunt {pecies, id eft,ideas,r4«^«»r caufam quam dicimtu ejfe vnde principium, id eft, efficientem hoc cft didku , qa6d ponentcs idcas , ficut non tangunt finalem caufam, fic nec Cangunt efficientem, qu*e fini opponitur, vt dicebatur drca prin-
plura dixi
tibus
,
&
aliquorum ,
atttm ftpientU dt manifefiis inquirente 'hoc quidemprdter-
ttfmifimus : tfihilenim de caufa diximiti,vn-
tranf^utationis\hortimve'
rhfuhfiantiam dicere putantes
;
ipforumaliai
effe dicimtts .
vero ilU fuhftantia fuperuacarea
^omodo ,
dicimus',
Necjue quod infcientiis videmus exiftert
^
caufam yfropter quam intelleUMs omnis , omnis natura facit. Nec hanc caufam,quam
modo dicimus
effe
vnum principiorum idea,
jptciefque tanguttt.
Sed eafaffa eft\Mar-
fhematica prafentibus Philofophia dicentibus , aliorum gratia ea oportere traifari^
Hic Philofophus difputat contra Platonem quantum ad boc , qiiod. opinatus cft dc rerum principiis. Qrca quod dup facit. Prim6 difputat contra
cum
quanturn ad ea, quae fenfit de prinSecundo quantum ad ea,,qua: (endc principiis cognofcendi. Secimda ibi ^uo,
cipiis eflendi.
&
:
,
{enfibiUum, gratia
ip{a
&
:
quantum paflioncs Mathcmaticonim fenfibilibus ^ptant. Dcinde cuni didt
ftamxjr participareftcut prius diximus^nihiL ejt.
{cilicet
Mathematica, {cihcet, hoc cft di^hun , qu6d i{Hs Platonids prsemittentibus in fua PhiIoiophiadi£his caufas, fadb funt naturalia quacdam Mathematica finemotu, dum praetermittcbant principium, fincm tTtotus vnde diceb3nt,qu6d Mathemarica oportet traAari n©n fblum propter feipfa, fed graria fenfibilium, intraEiari oportere
quidem fuhftantias
J.,„^
:
dpium huius ^timi: fed faEfa funt Mathematim ca prafentibiu, Id eft, {en{ibilibus, Thjificediceft~
ii.&q.xi. deAnima, vbi de hoc in comnacntajib.
efi
^7"-
enim
q. 3. anura.
deprincipium
TU.
de caula efficiente horum verofubftantiam , id eft, caufam formalem rerum, dtcere putantes : alfos quidem ejfe fubfiantias dtcimiu,id. tionis, id cft,
turafai;it,iA
dorcm hic in tcx. 47. cx Philofophocol-
^^ caufm
ojlfJit
tomemerrtifft
:
Refutat ca qua: dixit Plato 4c princi-
^'^Mnino
f^p^
caulam finalem demonftrant propter tjHam,U:i\icct finalem caufam omnis intelle6lm,& omnis na-
M U A R IV U,
piis cllendi, fcx
'°4
ibi
quo
r4/wwj,{alicct linea indiuifibilis-eft, fupplc prin-
ibi
Et de
:
ejfe
omnium
:
Et quod quidem vi~ NuJlam autem habent. Et ommno exifientium. In primapanc
motu ficjuidem. Quaita ej/e. Quinta ibi
detur
quod
cum. Secunda
ilU fuhfianti* fttperuacue dicimut, id eft,
pofuit lincas indiuifibiles efle principia
X. C0.44. Twfi.
59
iflriiu
magnitudinum, non euafit quin punda fint principia componentia magnitudines, cum fint principia indiuifibiiium liiiearum ide6 fiibdit^fx qna i.
IIT.
nicdo MHtetHdlitfuii. Prima in (ex;{ccundtbn (cx rationes adduat contra
J
::
:
Amplius autem fuhftantiamfubieSfam vt
mdteriam
,
mag^ UHathematicam
fufcipiet, (jr
aiiquis
»
^"^*
o *^°'**'
magis pradicariy^ diffftuttiam (Jr materiei, vt magfmmy (^
effefubftantia,
paruumftcut Phyftologi rarum &fpiffumpri-
mas fubieiti dicentes ejfe differentias has, Hac namque fnnt fuptrabund^mia quadam^ d^
defecfus.
Pohit {ecundam rarionem , cgue fic formari quod cft matcria rci, magis cft fub: lUud ftanria rei,& pra-dicabilede re, quini illudquod
potcft
eft
feparatum a re {cd ideas :
fcnfibilibus fecur^diim tc
fuiit
{Jparatz a rebus
ctgo ma,tcria erit magis ptjcdicabilis dc rc quam ide« fcparatae; cuii-s ;
oppofinim
^^"^
:
6o
::
MetapKI
'''^Lib.L
oppofittimPlata ponebatJDidtigiturquM,^^»»• tti intxiHntr P"**^ fMbfiantiam fuhUElam , vt materiam magis ifttM »li4iHid fufciptetquu Mathematicam, ideft, ederubfunabtsfifar*- tiara Mathem^ticorum , aliorum {enfibilium ^** aam ideas ponebant refpedhi vtrorumquc; vnagu, icilicet prsdicari debet materia de re,quia
&
&
fccundum (pedem
vnum
qu6d
diff'erentiamfHJlffidntia,& materiei
,'
di-.
& faruHmijicHt Philofophi naturales raritm &
Phyfiologi, id cft,
,
Jpijfum dfcentes ejfe prtmoi difirentiM fuhieitiyid cft, materiae , per quas materia tranfnwitabatur
&
R«nw» fiijfnii^
e^
f^.
go & magni
fpifliim
&
qugdammodd habcnt rationem
parui
quac poDcbat Plato
,
:
& tamcn
efie vniuerfale,{cAxctx.\\>^x\m.
omnia
cfTc
roinem
,
per illum enim
;
vnum
mcdum
Dfinde cum dicit
T^llamnamque rationem habent natura^ qua funt poft numexosMngitudinei fatitudines^ ^folida : nee qttx modo funt^autfutura Necfi aliquam hahent virtutcm. ffac enim nec fpecies pepbile ejfe,non enim funt
funf.
numeri. Necintermedia,
mattca.) Neccorruptibilia,
venit ^cxt.fo^
i
TV/rf namque
de n^ttar^ auferefur perfcru^
tatio.
SV^
fi
fbrma-
Si idcae /Int caufae ferifibilium,intcr ideas eric
:
ahqua idca mottis, pouit
efte finc
vel nonjfi fic,cum
motus non
mobili , fequitur quod idca mouecontra Platonem fi autgm non fit
quod eft motus,& ca quje funt in fenfibilibu$,ponuntur caufarj ab idcis ; non crit darc vnde vgniat motus ad illa fcnfibilia:& flc toUitur tota fcientja tur
:
:
idea
mturalis,'qu« de rebus mobilibus inquirit.picit ergo, de motu ficjuidem hnc erunt caufa motMy falam quia mouentur jbectes, id eft, idcxifiautem
&
mn
,
ixnde venit
dicerct
,
non
,
cft
fcilicct
«uferetur perfcrutatio de dicit
motus
darc vndc
:
&
in rebus? quafi
namque Peindc ciun tota
fic,
ttattera..
:
PJato c/Ie fubftantias tcrum fenfibiliurn longitudines, ideft, lineas, lari:-udines,& fbliditatc^,e5f
quibus fcihcet fenfibilia corporacoTpponcb^tur; contraquoddicit ; quod nullam habent rationem,
funt
,
in fiituro icilicet
vnum omniamnftnt. Ex pojitione namque omma vnummnfiuni, Sed id aliquidvn^m Jiquis datomnia^
dat vniuerfale
(fr
effe.
nihil hoc
,
ji non genus
Mocauterff inquibufdam
mfofihile.
Ponitquartam rationem Si
vAum
,
eflet flibflantia
guae
fic
fbrmaripo-
omnium
rerum,vt PlatQnici dixeruntjcrgo omnia erunt vnuih; coniequcns eft falfum manifeftcj crgo antfecedcn?. :
&
Anteccdens patet k fimili de PhUofophis naturalibui, qui diccntes aquan>> vcl tale quid omnium eflc rerum principium, ponebant omnia fecundum fubfbntiam cflc aquam , vcl aliquod talc. Dicit^rgo ; qu6d quidem videtur factle ejfe monfirare,
ejHodvnum omnia nonfiunt
:
quod fiipple
fcquitur ad opinioncm Platonis, Si fortc aliquis dicat, qu6d c:f pofitione Platonis fequitur,omnia ptfc
vnum
fimpliciter, fcd aliquid vnum
didmus aqujun
cflc
:
ficut
vnum fccundum g^nus, &
fubftant'utpoJlnumt-<
& foliditata
aut fHtnrafHJit^xi.
eft,
:
nec in
nec qux modo prarfcnti,
nec
nec habenf aliqHampotefiatemfiA hoc,
:
quod
fint
caufx rerum
quia Plato pton?bat
:
quod prohatur, ^"'xfgf^*.
rcrum genera , fcijicet ^ff^^''"'* fenfibilia, ideas, & Mathemarica intcnnedia auf^f ^^ tem cuiuflnodi funt lineae, &fuper6cies,quaE ponuntur domponere fenfibilia , non poflimt poni eile idesiquia ideae funt cflentialirer numcri,ha: autcm funt poft nurneros; necpoifimt inten-netria
:
dia eflc Mathcmarica:quia
parata a fenfibilibns
,
harc
Mathcmatica funt fcautcm pon , c^m po-
nantur componerc fenfibilia corpdra:nec poilunt poni fenfibilia ctfe, nam {enfibilia funt corruptibilia; hasc
rion dixit
teft
ponamur rerum
ipfi^ longitttdines,
y?l f runt
Et quod videturfacile effe monjlrare, quod
T«z. co.4y,
Ponlr quintarn rationem. AA cuius cuidentiam notandum , qndd poft numeros ponebat
ros fic
Sunt enim Mathe-
(
rurfu4 videtur aliud hoc gemis.
vtfcilicet
Ponit tertiam rationcm, qua» potcft
ho-
vcl eqimm,eflfe fubfUntialitcfanimal,
fubftantiae fenfibilium,& Mathcinaticorum,quam
falam,quia m(menturffecits.Stn autem,vnde
poffer dici
vniuerfaHtcr,ficut dicimus
fupplc fccundum Platoncm, ipGe idcae magis funt
Bt de mtujiquidem Ijm erit caufa motus:
vnii"ierfa!c
hoc autem impojfibile in ejuibHfd^m, (ci\i-
.•
cct videtur
magnum &.paruum, quas funt vt mat^ria, Ppinde ci^ dicit
fO^
vnum cflTet
nec hoc, fupple eft pofIibile,y< nondat^
:
ponatj^Mw*
ideft,
&
ta namcjue {ciiicct rarum fpiftum, funt e^utdarn fuperabundantia defeSiui^dmxixam cft,quod parum habet de materia : fpiftum, quod multum: dimeuiionibus eMftentibus aequalibus, r^rum er-
hoc non pbfTct
dicatur;
:
modo
cunt fupple Platonici , rnagnum
fic
fi
genus omniurn, quod videtur impoffibile in quibufdam ficut dicetur in j. lib. Et hoc eft,quod dicit: «
Platonjci accipiebant rei inateriam dicen-
:
vt videtur, nifi ipfiim
elle,
non cft feparata ^ re , quam fupple ideafeparata: quod tarocn eft impombile. Et addit , aut quotes,
:
;
,
IJcct lincae
aurem non ergo vel ifla cruntnihil, quoddam quartum genus, qiiod Plato ;
& hoc cftqupd dicit Ea namque,fcj& fuper^cies, &c. necpojjlbile :
,
efi efie
Jpecfes,id c{t,idc:is:»o
enimjunt numcn.ficuz
fcili-
cct idcx:necJunt,C[}.V£inJra, id cfi ,A{athematica
intermedia propter rationem di{h.m:necJuKt corrupttbilia,aii\.ilmodi funtjenfibilia,vt
fed rurfum videtur hoc
ejje
didum eft;
aliud qHartum genus,
quod fcilicct Platonon dixit. Notandum, qubd ciim didtur lincas, & fiiperflcies^, &c. non e(Ie fiibflantias , vel principia,nec in pras/enti
immohiU folkm
funt
nec in fiituro : per prxfchtia imcl- frtfmti» liguntur immobilia, qu.-E (c habent codcm modo: ^**''"» i*'* pcr futurayerb intclligurtur ^enerabilia, cor,
^
&
mptibilia , quae habcnt efle poft non fiitufo.
Dcmde cum dicit
eflc,
'^I^J*/ qupirin Btut ergo eft qui
Et emnino exifientium qu/trere elementa^ non diuidentem multifliciter diffay inuenire impefibtleejf.
Et aliter fecundum himcmo-
dum
Ex
quarentes ex quibks funt etementis. quibus enim facere y autpati^aut ipfum
reffurn
non
effe
accifere
:
fed fquidem fubfiantiarunt
tfl
.•
o>n~
runtfjj-eHifi
:;
:
Summ^ III.
lCap. III.
61
fiti/fdntUfmm filum
ejfe cetitingit:tMnc tjui*
ta^t omnia^aut qudcUm^aut fer demonBra"
omniMm
eUmenta ydnt qtutrerty
tionem,aut ferdefinitiones. Ofortet enim ex
extfiefrtimm
MMt fvtsre hahere^n
ejl
quibus eB diffnitio^ frjefctre
verum.
&
ejfe nota^fimt-
Uter atrtemydr quteferinduciionem.
Pomt fcrtam rationan ,
qaac fic fbnnari po-
Cum crgo cns dicatur multiplidtcr
dcntiara cuius
didtur
qtiia
,
&
id cft
cntiuiji
,
non diuidcndo cntia
ergo ; quod ojnrano tjiutrere dpia cxiftcnrium , id cft , cnrium
intcr fe.
elementA, id
tem dtds
mtdtipliciter
,
:
cft,
hoc , quod
runt,
& hoc dcclarat cum dicit
id cft
,
Eia
quod
,
fccc-
& Mlitery
inconucnientcr rcn«n princiQufrenttf ex tjtubut tlementis,
alia rarione
quzficrunt
,
dlicct fimt entia
qoo
,
diftin-
non
:
fccundum hunc modum quia omnibus cnribus
fed
quacrebant
fiulicet
fufiSdcntia prindpia
:
non aptabant quia :
fiipple
acdperc , exqtubm, kiliCft prindpiis , efifdcere , MitfMti,M*t reElum , fic dc aliis accidcnribus : quia fijlum fciiicet aflittetfo gnabant prindpia fiibftantiarum. Vndc fiibdit: immAnft. jed/ifMbfiantutrMm folitm contingit efje , finHcet prindpia': tunc oinnimp enrium cxiftairium,»*» 0aMtt»k»Untfrorfii efi verum,dtMt^twtre (lementM^uu ftusre kihere: non enira onmium cnrium fimt eadem prindpia cx eonim didas non
eft
&
duodedmo huius,
fimpl|dtcr,vt oftendctur C. %.
tcxt.
& in q. 1. in expofirionc
Nocandum , qu6d quia ois habet conceptum mukftabt. yniuocum ccmimunem omnibus cnribus , vt oftcndctur quarto huius
quam
idc6 multiplicitas cntis,
,
,non cft roulripUnominc: fird eft mmri-
tangit hic Philofijphus
dtas conueniBirium
fijlo
pUdcas fiippofitonun , quae vniuocarioni cnris non rfepugnat , hoc modo habetur intenrio Philofi)pra contra Platonem quia cum cns habcat multa contcnta fiippofita fibi , fidlicct fiib-
&
:
ftantiam
,
aequalitatem
,
quorum tK>n
fimt
eadem
Erindpi^ fimplidtcr , vt oftcndctur duodedmb uios.: idc^ Plato infiiffidenter egit aiSgnando prindpia riarum , non diflingucndo cns in fiias
«cinde.
partes fiibie(friuas,quz diftin&io (fcd eft
no
eft
zquiuod:
vcrc vnjuod eniis.Tunc f^quitur iUa pars,
SFMJiARiyU,
roatcriamefp: dc rci quiddicacc.
Dc^uo
di{L5.dzx. &7.huius qi6. lel
QVom»do Autem
Aliqnis difcet
tUmenta\ Palam cH,
nmnium
tjuia non esifofi-
kiU fraexiHere cognofcentem friits. Sicut enim Ge»metriz,are difcentem , aJiaquidem 0fortet frafcire , quorum eB fcientidyf^ de quibus debet difcere^ nonfrdnofdt : it4 aliis,
Tezt.<04i.
^art fi
(jua efi
»;, c»r»ofctM
Conaa quod arguit
Philofi>-
& in
omnium fcientia vt
:
:
limt caufa: cognofccndi, ergo nihil contingit nos addifixrc :conicquens eft falfiim ; crgo anteccdcns. Confequentiam ipie probat ex
nullus addiidt eaaquz praccognoicit.
hoc , -quia Pidt crgo,
quomotU autem ali^iuii addtfdt elementa
omnium ,
prindpia
idcntia cauiatur
probat
(cilicct
,
id cil,
fupple ex idcis in nobis quafi dicat qubd non : quod
?
fi
qubd
nihil contingit addiicere
fMlitm Miuem quiM nott efifojfibiU nullus id praccognoidt,
quod
icilicct addii^
,
CdCjfreexifiere fritu cognofcentem
:
quafi idliccc
addifccrc debct
:
fi-
cutmanifeftatpercxemplum nam ficut tUfcentem Geometrittm, Ucet prxcognoicat ab'qua, quac (imt neccflaria ad deraonilrandum , puta prindwa,non tamcn pracognoidt, quod addiicerc dc:
bet
iimiliter
:
dl in
omnittmfcientia, vt
identiis:^aMrr yt
aJiis
^m efi
^uitUm Mtunt , tton frMexiiiit
hoc vti^tufrecognofcens
qtttimtiit fit ontnit tUfci-K
,
fiideae iint rarioncs
Platonid
;
omnium idf>ilium , vt
eft,
aiunjc
crgo non poffumus aliquid addifccrc,
nifi dicatur aiiquis aJddiiccrc rcs
nouit:veruntarocn
fi
, quas praccogponatur aliquis addilcere, o-
pbnet qubd prascognoicat illa , qua: addiidt,aut omnia, id cft, vniuerialia, quorum qusdam pnecognoicuntur noririi ^abita. pcr dcmonflrario^ ncm, vddcfiniriohcm ; aat qucdam, id eft,parricularia praecognofcuntur noririahabita per indu-.
dionem. Idco
fubdit
,
Mut fer tUmonJh-Mtionemt enim ex ^uibtu efi de-
tftufer defiaitiottem:eportet
finitU frdfcire,& ejfe notM MlitiuMj id cft, vniueriaUiifimiliter MMteitt,& ^UMfer indulHotiemy vt fimt
quaedam parricularia.
Notandum,qubd vittusdiftac coniequentiz,& ftiam coniequcnris tcnet ex hoc:nam Plato diccfi
ideas dlc eilenriis
illas
& fubflantias rcrum:
igitur crani caufaefcicndi ,nihil addiiocrc pote-
r^us,ied omnia cfTcnt nobis iuturalitcrnota,& pcr confcquens nihil poilemus obliuiia , cum lempcr ideac ineilent, v^l adeilcnt nobis. Deindc
cum
dicit
At verifiexiBit comnaturdUs^mirum quomtodo Utemus hdbites ftifsimdmfcientidrU, Ponit
feamdam rarioncm,quae
pocrgo nihil contingi^ nos obliuiici : conicqucns cft fijfiim;crgo antccedens. Conicqucnria prob*» teft
:
fic
forroari
Si ^ideae funt cauii cogi^fcendi
;
&
tur ficut fiit
,
6c praeccdcns.
connMtuTMUs
,
Didl avo , Quodfi exinohis icientia, id
icilicet
idcae fimt cauiac (Qcnriz
:
eft , fi
mintm efi ^omodo obli-
,
quidam aiunt , nihH vtique fraexiBeret, btc
uifcimur fot^md^difciflinttrumy id eft,poriiEraae diidpl i n.T.i Jcientiae, fi illa cft nobis connaturalis,
cognpfcens.
nec cius pofle^nus
^amuisfit omnis difctfUmaferfrMgioiScod Opcr. tom. IV.
*^***
:
bat,
Refucacquatuor radonibus Placonem ponencem , ideas eiTe principia cognofcendi. Nota iuxtatertiam racioncm cius,
I
&
,
prindpia cognofixndi in nobis pofuit ideas , ita i> rtmm^m» qubd fecundum eum cadcm funt prindpia cllcn- ?•'*« 4*
fliru fer fr4tcognitM,Mttt omniM,Mtu <jiutUm^d
Mmk'
^i»
"^^'^'S*
phuspcr quatuorrarioncs. Sccimda ponitur ibi uit vero qttod fi exifiit. Tcrtia ibi Amflutt tjttomodo alujtus. Quarca ibi Amflitu tauem. In prima pauc intcndit huiufiiKxii rarioncm Idca:
imunire.Sc
gucrct vnummulriplcx ,hoc Platonid
cauias
^A"^
ea,
eui-
di,&cognofi:cndi.
&
principia propria fingulis fine
notandum^ quod Plato
Ad
prin-
non diuiden-
impoffikile efi
difputat contra Platonera
Didt
quia aliquis poflct aliquibus conucnicntibus in diffcremiDus in rarionc aflignarc nominc ,
jtftmtmi-'
quantum ad
quae fenfit de prindpiis coanofirendi.
:
dc aliis gcncribus ; Plato indc fubft^tia , conuementcr af&gnauit ptindpia cxiftcnrium,
Tex.cM»i9
Vbi
Impofllbilc cft acdpcrc principia 4icuius multipliciter didi , niii molriplicitas diuidamr.
«cft
obliuifci, ficut patct de noritia principioru, quae nullus ignorat:fi cigo fdcntia in
F
nobis
Tczt.co.4>,
:
6i
Lib.
Metaph.
I.
eanun quod eft contra P|atoiiem,qui dicit ani-
nobis caurecur ab ideis,^non poflemus obljiu^i)
mam obliuifci
fcientiae
/quam
habetliaturaliter
de omnibus propter vhioneipad corpus,
&qu6d
dochinam addifcit , quod pri^s nouit: (ic addiicere non fit aliud , nifi reminifci. De-
poftea per vt
indecumdicit:
Jmplius 4utem quomocU
109
ex
(jutbtii ejif (jr
allquts cogmfcit
cfuomodo erit mamfe/fitm
quemadmodum^^ clrca quafdam fylHi aamjuefyvaz exf.^ y. m.& adicunt effe. Al^ vero (juendam aliumfonum
aliquii
^
& cognitorum nuUum.
dicunt,ejfe
extra hsu
(jr
nuU
lam habemusdu^re.palam eft exfnus dtHis. Sedtenuiter ha.dr modo quodam omnesprtus di£la funi:modovero quodam mtllatentts, Balbutiens entmvifa eJl prima PhiloJO' phia , de omniius velut nouum exiffens circa
1 10. T5*^-*^**-^°:
crgo diftas.
Tex.co.jt.
principium.dr primum : quoniam Empedocles
?
etenim hochabet duhitatio/tem-Ambtget enim
labots,
^»4 (juidem igiiur diSdf inPhyjtcis cattfas quarere^Jfi (intomnes^
es dicitejfe rationem^hoc
necejfarium,(jr carnis, effe
autemeB,qttod quid
dr fubHantiarei. At verofmiltter
erat efe,
^ aliorumftn'gulerunt
rationem., aut nihil
:
propterhoc enim j
^
(^ aliorum vnumquodquCy (^ nonpropter matertam, quam ille dicit ignem, carOy ijr os elf,
Ponit teniamjationem quap talis eft : Ad cognitionem rei non {olufi oponet fcire fbrmam rei fed etiam principia materi^ia , ex quibus
idrterram
(^ aerem
,
,
& aquani. Sedhocalio
dicente qttidemftmtliter dtxit ex necefttate\
:
noh polTunt cognofci formalia , cimi idea: ponantur fbrmcB rerum ; ergo ideac non fimt fufficiehtia prin-
.conftat illa res:fed ex idcis niii principia
Alal.
tma
rem:fi principia materialia ignora. Maiorcm probat,quia de principiis
nonfiifficit
quid adpoBeriores
fupple principia materialia rei ^^ quibus
cognafcere
eft
,
&
requhiur
quomodo, m> manifeftum quafi diceret, quod non,& fabdit, etenimhoc hahet duhitationemiam-
ftiam cogni-
biget
formam,fed
fitmittfrit.
:
enim
libus rei
bas
ht
:
cunt
alic^uis
,
fcilicet
de
quemaimodum eft namque fyma ex f. :
ejfe
vnam lirteram didas
ter
principiis materia-
circa tjuafdam fylla-
& y.& m. & a. di^
quendam alium
vero
alij
:
ejfe
fo/^um di-
didam fyllabam habentem proprium fbnum prz-
ciint,& cognitorumnullum^A.
eft,
& cognitasquatuorlitteras praididas.
,
Deinde cjim
dicit
Amfltus atttem tjuorumefifenfu^.cfuemado alKjuts no habens fenfum cognofcet?quamuis
oportcbatftpmniumftnt elementa ex qui-
bus
(juemAdmodum comfoftJt vocesfunt ex
,
fropriis ekmentis.
Ponit quartam rarionem
jiine argum.
contra Ara-
vos de influin'cllt
Nam forfan
fint
fit
jgrn
,
auam
Si idcae funt caufie cognofcendi
:
intendit ta;
ergo fenfi-
confequens eft fal^^?P antecedcns. Conlequentia probatur, ex hoc quod fi idez caufant in nobis fcientiam j^jjj^
cogiaofcimus fine fenfu
'"™
'
omnium
:
:
caufant ergo,& fcientiam fenfibilium.
Ciim ergofcientia ab ideisinfit nobis periniluqiiendam & non per fenfum habemus
xum
:
,
fcientiam de (enflbilibus fine fenfu.
Dicit ergo
quoJ, -Amplus autem,ejHorum eftfenfw.hTcCcihcet fenfibilia : cjuomodo alicjuis cognofcit non hahens fenfum?Q^siS\ diceret,impofIibile eft,^ oportet ecjuidem
,
quia ea funt
quam
,
elementa omnium
,
,
,
puta fylkbac
,
vel di^fbiones
,
compofita
propriis elementis. Neceflarium eft ergo
nofcere fenfibilia fenfli
, ficlit
,
deficit fcienria,quae eft I
.
pofter. tcx.3 3 .
cog-
& tamen eft impoflibile
caecus a natiuitate
non
fine
poteft fcien-
tiam de coloribus habere, quia dehciente ex
y/pro
ex quibus tan-
ex matcria fiunt res : quemadmodunt voces
iompofita
€x
fupple fenfibilia cognofcere
fenfii
fecundum illum fenfiun
Tunc fequitur illa
pars.
Vbi
De talibus quidem c^acunque vera
priits.
his dttbitauit aliquis^
rism.
compofita ex qhatuorlitteris, autflt tanJld comfietM tum vna litrera habens proprfum fbnum. Dicit rei notiti*m ergo , quod amplius cjuomoio ali^uif cognofcitt
xu
c(e ipjis
eH
cipia cognofeendi
triim
geKti»rum.
igitur osienfum
mateiialibus contingit aliquando dubitare : ficut deillafyIIaba,^TO4, dequaquidam dubitant, v-
uibas.
bes.d^ue
mantfeffe vero non dixit.
ex
ipfis
refumamm
iie-
abundabimus ali-
dttbitaticnes.
Ariftoteles pertra^tis opinionibus antl-
quorumde
caufis,&: principiis enriumconcludit,
& recolligit circa dicia,& conunuatdidadicendis.
Dicit ergo
,
quod
cjuoniam ergo diilas caufas
in Phyficis,nififunt ^uarere orhnes
Ibphi antiqui
,
,
fcilicet
Philo-
& quod extra has nullam hahemus
dicere,id efl,nullam aliam tetigeruift:/>
eft ex tamcn antiqui Philofbphi illas quatuor caufas tctigerunt,ob(cure tamen,& tnoda quodam emnes ,(ci\iccica.u[s priits dtEiafunt ab
priiis diElis
:
fed
eis^nodo vero e\uodam nullate.nu. ficut pueris
Vnde accidit eis
qui nouiter tentantes loqui balbutiendo proferunt quas loquuntur :ide6 dicitquod ,
balhuttens vifa efiprima Phtlo ophia de omnthtu, aut noua exiftens ctrca principta rerurn ficut patet de Empedocle,^«o.:»<«wj,d" tpfe t mpedocles ipfum os dicit rattonem , id eft, proportionem miftionis:
hitcautem eft.quodquiderat effe,&fuhBamia rei, illa proportio elementorum mi-
id eft,qu6d quia
ftorum videtur efte/orma rei , necefle eft efle rarionem, id eft, proporrionem miftionis, iarnis,& aliorum fitgulorum, aut nthil, id eft, propter hoq
enim
,
efle ex
& non
ptoptcr aliud omnia
elementis commifta
Empedocles caro,
& os
(jue,& non propter
eft,
,
&
ifta
vidcntur
Sc propier hoc enim aliatrur/t
vnumquod-
matenam cjuam fcilicet mate-
riam,/7& dicitigne,& terram,& aerem,
&
aquam, hoc paret,qu6d caro,& os,&c. non funt iIlud,quod funt propter materiam fcd propter principium formale,quod ponebat illam itiiflionem:y^
:
&
hns
cgo oftenfum
didafunt
:
eftprtits
,
licet
quACunque vero de
quis, fcihcet
ad
vnam
ab
eis
imperfedti
his duhitauerit ali-
partem,vel ad aliam
pitulahimnsiterum,(ci\ictt in ^.libro
,
reca-
:namforfan
ex eis, fcilicet ex talibus dubitationibus , inueftigahimus aliquid , (cilfcet vtile, ad pofferiores duhitationes , quas fcilicet pcr libros fequentes , totam iftam fcientiam detcrminando proiequemur,& fic eft finis huius primi libri.
&
LIBER
Epiig.us prU
mi Libru
:
:
6j
SECVNDVS.
LIBER
Efutatu antiqmmm ofimombus infrimo libro , sccedit in hocficundo ad propriam intentionemyin quo tribus capitibus agit de pertinentibus conjtderatiorumveritatu in communi^exflicans capuifrimum eius confideratio fitfaciUt
,
t^
Liher ifte etiam
difiicilu.
tnialuyf^ nmicam tantumcontinetfimmam in tria capita diuifam.
efi
,
ad
quomodQ
ex parte proa^
^uod ait
DoSior
infra cap.i. num.}. confufa ejfeprim nobunota^ inteUige, cognitione confusdy non di'
ibidem , num. 4. dijficultatem intelligendi hlcyq.i.
De eo quod ait
quo yideeumprimo huiusy ^. lo. {^ ibi Scholium primum.
fiinSia.yde
^
^uodex feccatofit
Scholium vltimum.
ibi
pus in intelligeadoydocet
i.
d.y
ejfe exparte
q.S.
,
\yide ipfum
intelleSius ncjlri
nos dependere aphantafmati-
adprimum, ^alias ex Augufiino. taodo/bfficilii, fic tfuidemyid eftjalio raodo^^it»-
SVMMA De
VNICA,
Ddnde com
Uf.
Sigmnm autem ejt^neque digne quemtjuam
Specdatione yeritatu,
adipifci
C
A
V T
P
I.
Quomodo facilicas,& difficulcasacci-' dunc circa confider^onem vericacis > Te(.cem.i.
D
E
veritate
diffciUs efi^fic verofacilis. :
&
ea,
qui p«r-
tinent ad conilderationem huius fcienti^.
Ad cuius fcientia eft
hoc fUx,
euidentvrm notandum , (juod ocinis de veritate. DitFerentertamen efe
quia a]iz lcientiae particulariter confids-
,
rant devcritate
ifta
,
autejn vruuerlalicer
& ide^
,
ad hanc propric pertinet conliderare ,qu£E refpidunt vniuerialem-veritatem»- Et fecundum hasc, pars diuiditur in duas
ifta
loibphus de his
nem veritaris ad
ea,
nem
qu2
,
quia prira6 agit Phi-
:
qiue fpaSkant ad confiderario-
communi,
in
Secvmd6 deicendit
fpetflant fpecialiter
huius
ad confiderario^
Secunda ibi , in principio tertij : Necefe eji ad qtujkam. Prima diuiditur in trcs , quia primo prsmittit qualiter fadlitas, icienriae.
& difficultas derationem
accidant circa noririam
veritaris.
bere ricmriam Phtlofivhuim.
m
Seamda
Seomdo
tu6
fe :
Tertia ibi
duas
cft.
ibi
,
,
di§aUt.
(^
Non folitm oittem
:
quam
,
his.
qu6d
fcdlis
,
crgo,
quod
confidcrario
,
modq
confiderario dc vcritate eft facihs. Secun-
do , quomodo
eft diflSdlis. Secunda ibi Sed ha*Prima in duas : quia prirao reddit c&afam di£H. Secvmdo corollane infert quoddam cx pracdidis. Setunda ibi: Qtiare Jic videtnr. Didt ergo , quidj^w»» ejl fiipple , quod coTifldcrario :
here.
de
T
eritote
feffe
:
fit,
ladHs
,
rptlium
nec omnes *xsrtb
effe
,
eam difn i ^.cquirere ideft ,11 aullus eam
perfe»^ habeat :tamennecomnesla:et: idfo didc ifed vmtmquemque cjuidan de natura ali(]Ht4 dicere, id eft» quod qullibet aHquid nouk> po^
&
enunaarc de natura rerum cmus probario eft , qain. fecundum vnumquemque quitum nihilt AMtfarumei eft immittere , ex omnibus autem, coarticulatii fieri magnitudinem aliqutuH , id eft, quod quilibet febrfura nihil , aut parura nouit de veritate , parum immittit ad gazophylaciuni veritaris tamcn fi omnia coarriaucntur , & congregentur, fiet aliqua yna magna quonritas. Dein.de cum didt teft
:
&
:
^uarefific videtur hahere,vt prouerbiaU-
modum
ybcAri veri
Co.nin^itnt autem. ,
Probat propofinmi , afllgnando caufam didj. Circa quod duo fadt quia prirti6 oflCndit quo»
& Iiater dicimus-.infonbui quU
deUnquet
Prima in duas
dem vtique eritfacHis^
:
quia
Infert quoddara coroUarium cx pncdiftis, di.cais quaxe fupple quilibet poteft aliquid de vcritate cognofcere iicct parupi y/rWfr*r ht^e^' :
:
confidcrario veritaris eft
re
& aliquo modo diffidlis.
frouerbialiter, in foribitt quti deliaquet
theoria
,
ibi
id eft
:
,
Sifnum autem. fpeculario
de veritate ftc ejHidem
Scori Oper. tom.
I
Y.
AdIho bonfl
textam tm1« ?fic qui- iamq.! %.
quod diiQiira
quomodo homines mu-
Secundo probat propofinun
Didt
ibi
,
iuuant in acquifirione veritaris. Secunda
quodammodo frctlii,
:
quia primo facit
oftendit
primo proponit
''MtritMtis tfi
& confi-
Terri6 exponit
veritatis.
acquircndae veritaris.
Prima
,
Secimdo, oftendit ad
maxirae pcrtinet confiderare
fcientiana
immittere, ex omnibui autem coaceruatisferi
:
Hic incipii fecundus kber vbi Philofophus poftquam pertraiflauit opinionem arltiquoruni tie caufis , principiis entium , accedit ad fuam
KHttttM 4U
ipfam ptffc-.nec omnes exortes ejfefed
vnum^uemque aUquidde natura dtcere. Et fecundumfingulos quidem nihil^aut parum ei ptagnitudinem aUquam.
dutem theoria ftc quidem
propriam intentionem,pertra(^ando
dicit
,
idcft
vcF
, ,
vno
,
cut
fdlicet circa noririam veritatis
didmus communiter ,
rum nulliis crrat fint ignorari,
:
,
vt dicimtit ?
id cft,
fi-
domolicct enim intcriora domus pof» qtiod inrianuis
tamcn drc^ introitum nullus crrac F 3, finvi
PrMwiwMli
,
:
64
Lib.
MetaphSVMU A I F M,
I.
injcognmonevcriutis fuM ali
Xiotam,introitvirad noticiam veritatis.
Notandum, quod
haec
quz
domo
ie habenc, vt forcs in
:
in nptiqavcntatis
fiint
principia
plcxa,qux {ecundum complcxioncm funt tcus ianu2,qucm nullus
com-
ficut lo-
ignorat.Deinde cum didt:
Habere AUtem tdtum^autfartemnoftfojfe^ difficnltatem eiiu pjlendit.
Oftendit
quomodo
fit
difficilis
confideratio
Circa quod duo'facit. Prim6 proponit;,
jecritatis.
pitentum. Secimdo rcddit caufam di£H. Sccunda T^v.Forfan antem. Dicit ergo, quod habere ibi fci»licet in confideratione veritatis
totum,
& partem
noapojfe^pHendit dtffcultatem eitu.
Notandunj, qn6d hoc quod dicinir
quidcm per modum rcfolurionis, (ecun-
dum quam proccdimus a compofiris ad da,& atoto ad partem ficut didtur i. :
fimpliphyfic.
qu6d confiifa fimt nobisprius nota, & iecundum hanc viapi tunc cft pcrfe^ noritia veritaris , ciim pcrucntum eft ad cognofcendum ditcxt. c. 3.
Jif^U* vla frocedendi
W
«W c0gmticveritM-
,
qucm
fcrunc
illp
arduum Mincrux modulum
^
adco pcrmotum, vc incer audiendum^ ad.. arma concitarctur, dicerctque regia car-
mina
calia efTc dcbcre. Phrygms fqic ( vt dicicur)primuscichariftaapud Achcnien-
fcs,& Magifter Timothei licetnoaintoto forte excellens,dignus camcn cUi gca-^
tixagancur ratione iam dida.
Kon Jolum autem his dicere gratiam* iuBttm eliytjuorum ofinionibas aliquis commu-
igitur mulri
perfeAum,& imperfedum & inter tomm panem ide6 ex hoc oftcndinir difficultas circa noritiam veritatis. Deinde cum didt
&
'y
:
Torfan atftem^^ MJJicultate duobus modis
.
exiftente^no inrebusfed in nobis efi eius cau-
fa.sicut enimnjSiicoracumoculi adtucem diei fefe habentyfk
& anima
nofirdt intelleilus
ad
ea.quafunt omnium natur* mantfefiifsima» Reddit caufam di^i. Dicit ex^^arfan exifiente difiicultateyfcilicetcoffio(cen.ihfecundMm duos
modos fupplcjvel ex partc rerum cognofcibiUum, yel ex
ponc intellcAus cognofcenris : »0»
in re-
btu,f(d in nobu efi caufa eiusy fcilicct difficultatis cognofcendi. Vult dicerc , quod licct difficultas cognofctndi videamr accidcre , vd ex defcdhi
:
etenim hiconferunt aliquid:
nam habitum qutdem
noftrum fraexercitati
NamfiTimotheus non fuijfet , multam melodiam nen haberemusfi autem non Phrjnisy Timotheus nonfut/fet, Eodem autem mo-
funt.
^de enuncUntibus veritatem
do
, 4 quibufr vero opiniones quafdam accepimus :Je^
dam
ali/^vt hiforent^forte caufafuerunt.
Oftcndit
,
quomodo homines mutu^ fe iutiani
qui aliquid dixcrant de vcritaris natura
qu6d nobifcum communicaucrunt in
:
ita
veritate in-
uentd:fed ctiiiniilisquifupfrficialiter enumia^erunt'. etenim,
proquia
,hi, id eft, tales, «r/t^wM/
nobis conferunt, nam habitum
quidem nofirum , id
eft, intt)X<e£bam,praexercitattfunt
:
idco pofterio-
diam, id cft , cotnpofirionem muficalem : quia nos fimdamur flipcr id quod ipfe reperit ,& fi thrygnis non fuijfet pracedens , Ttmothetts tton Juiffet
,
id fft
,
inuenit virmte
non
rcperiflct
illius :y»c
,
quod reperit qui* :
& de enunctanttbns ve-
ritatem a ^uibufdam accepimus quafdam ofinio-
quoscrcdimus benc dixiftc, quibM etiam
nesy
alit
Juerunt caufa.
Adcuius euidenriam not^dum , qu6d intcllcifhis
ra
,
virmtc principiorum deucnit In poflcrio-
& ex luminc
intelledus
,
& virmtc
prind*
piorum poflunt elid ex prindpiis multapoftcrio-»
qui cognofdt:tamen caufa huius difficultaris non cft ex panc rerum, fcd ex panje qpffa:a:quod pro-
^ucntes Pbilofbphi acdpicntcs prindhcct pauca a pr^ccdcntibus , cx iUis multa pomdunt eUccrc ; fi crgo tr^dcrunt principia
Dat
qui cognbfdtur j
cum fubdit,y
ad iHcetn dtei
oculi
nyHicoracum fe habfnt aninu nofira ad
,ficefr inttJ^eBut
eaytfMdfiint manifeFlijfima in natura^
& ide6 fig-
num eft , qu6d d<;fe6fcus illc cognofccndi non cft cx parte rcrum : cum illac -fint manifcfHQims qnannun eft de fe, fiia namra : fed defedus eft cx parte i9tclle£his:ficut dcfcdus vifionisnon cft tx parrp luminis did , fcd cx parte oculi ny<Shcotacis,&c Deindc ciim didt^
&
Jbitujidm'
rcsdcbcnt rcgradari prsccdenribus : quia ahquo ^*''«*^',«^ modo in fcicndo dcpendcnt ab illis : niji enim /^T*^ ^^' fuijfet Timothetts , multam non haberemtu mela-
vel exdcfc6hi intclleaus,
rci,
/ Tcx.co«i.i.
nicauerit ,fed (^ his tfui adhucfufeTficialius
enunciauerunt
bus
ter
q.
Alcxandri Magni
dum largc dicitur pars perfedi:quia
cognofccre perfc^le, ncfcicntcs difhngucrc in-
mtBtn
&
cancantc
in acquifitionc vcritaris, q. d. quod nonfolum iufiumefi reddere fratias hts , fcilicpt prafccdenri-
&
imperfe^ cognofcentcy veritatem opmanmr, fe
linnc
Gradas cflTe agcodas hi^ , qm pro verierucnda laborarunc , fiuc cain itOih comprobaucrintjfiue nop;quia eorum opcra aliis defcrui; ad eius indagacioncm. Timothcus iflcjdc quo cftfcrmo(cx Suida floruic tcmpprp Ihihppi Niacc^onis,
jcatc
panes rei. Alia vra eft pcr modimi compofirionis , per quam proccditur cconnerfo faUcct a funplicibus ad compofita,& a partibns ad totujn : feamdum hanc viam tunc eft pcrfcdb , impcrfeiSb co modo , quo impcrfefti"<3;e fingulas
&
Ad
ti
ra
;
pia
fic
,
vcra ,
illis
rcgrarianduni cft
veritatera
redpiendam
:
fi
,
quia profuerant ad autcm tradidcrunt
prindpia non omninc^ vera , etiam illis eft rcy , quia dcdcrunt occafionem , vt iilis reprobads veraprindpiarcpenremus. gratij^ndum
SYMMifi
:
.
Summ^ Vnics
Cap. II.
65
tkrfecunetttm tfuodetUm aliis inefi vniuoca^
SWUMM VN^C Cujus
fcicnriac fir {pcoalaii
CAP.
II.
tioifuta ignis ejtcalidifiimus^etenim eficaufa
^uare
dliis hic caloris.
de veritatc,
& an de-
carprocdTus in inHnitum in caufis;
foHerioribus
eftcaufa.,
(jr
veYiJ?imum , qitod
vtfintvcra. ^uafro-
fter femfer enfium frincifia ^femfer effe ve^
rifima neceffe
SrHMARIFM.
vera
Verkatis cqnfideradonem maxim^ ad Metaphyficam fpcdarc- De caufa zquiuoca & vniuoca de quibus hic loquicur
eji
efi
veri
non enim nua>td«qtK funt non : neciUis caufa aliquid
:
,-t^uatodoc^ue
vtfnt fed
illa aliis
;
quodqu
,
:
vnum^
quare
ita
& adveri-
,
Dod. videcum
i.d.^.qS. &;4.d.ii.q-3>
num x4.Dc vericatc quam hic caogic,vi-
Probat,quM ad Metaphyfici /pe£bt quam ma- idetMflyJtcM ximc coniidcrario vcritaris , intendit ralcm ra- mMximicm'
&
deeuml.6. huiusq.j.&ibinoflraSchoIia,& in fupplemenco de animadifp.^. jfed 7.8 9. Quod vero non detur procef-
ma,& maximc
cefTus in infinitum in cauiis, vt hic cangi-
antecedens intcndit talcm rarionem Mctaphyfi-
cur in y .traaat. Dod.bcne I .d 1 .q. i.arr. r
ca ctHifiderat primas
a
num. 1 i.Sc dc primo Princ. c
4
f
.
3
.
& hic q.
rchqua huius capic infra fuo ordinc
ootantutf
rioncm. Sdcnria Metaphyficat confiderat ritaris.
vcra;crgo
maximc
JidtrM veri'
vcrifli-
tMttm, cft
(denria vc-
Corcquenria cft euidens:fcd ad probandum :
dpia
;
(cd
illa
catifas
& prima rerum prin-
funf vcriflima
ergo Metaphyfica
;
confidcrat vcriflimaXaior huius rarionis fuppo-
minorcm
nitur ex prologo;quia ibi probata eft:&
hoc , qu6d Ulud eft maximc talc, QitidtftmM^ quod cft cauia omnibus aliis vt fint talia, nihil ximttMUi ip(edeclarat ex
&
e
VOc/tri vero PhiUfofhiam veritstisfcie*tiam recfe hdhet.ndm Theericdfnis efi veritM , (jr frailic^^ ofas : etenimfi quomodo
2{on td-
resfefe bakenty intendnnt fraifici.
men ejf
eius csnfam ferfe nec vtferfetuo tahs ijidvt ad aliquid , attjtu vt nttncj^eoh :
lantmr.
Poftqua Pkilofbphos pracmifit qoaliter fadlitas
ximc vcra.Didt crgo , quod nefcimut verum fine caufa : (denria ergo quac eft de vero , habct ali^ quas caufas,quz eriamhabcntveritatcm:quiave-
rum non potcft (ari
cx falfis. Addit autem vtfim prc^firionem , quod vrikmtfuodque efi iUud aliquorum maximejA cft maximc tAt-^md aliitin'-
tfi vniuocatioy id
eft,quodcft cau(a vniuoca
qiua,Atf jid cft ignis,f4i
:
vt ignis
licet elcH^ris
efi calidiffimtts
:
efi
iUudergo efi veriffimum
:
eaufafoflerioribMiyVt/intvera.Ex
aliis
enim , pro aIifs,Td-
,
tjuod efi
quo condudit^
quafropter frincipia femfer existentium
,
id eft,
claratquoddam,quod in fiia probarione fiipponebat. Sectmda ihi: At vero tjuU frmcipiian. Prima in duas : quia primo probat qu6d ad Metaphyfi-
corponmi caflefHum, cuiuirnodi funt fubflanrix £cf!d3Xxfmfer nectjfe efi ejfe vera, id eft fiint vc-
cam (pedat
quia nan (juandoejue funt vera
confiderare fimpliciter veriratera.
ri(Iima:euius affignat rarioncm
duplicem.Primi,
& quandoque non:
Sccundi , quod ad ipfam quam maximc fpedat. Secunda iDi:N efcimm autem. In prima partc in-
& in hoc prxccUunt generabilia & corrupribiha; quae quandoque ftmt, & quandoque non funt.
tendit talcm rarioncm
Secimdo, quia iUit non efi alia caufa , faUcct fiue veritaris, fediUafunt caufa aliis in hoc prsceUunt corpora czlefHa , Ucet fint fcmpitema , tamen habent caufam fui efle fiii motus . Ex prxdi(^s infertquanda conclufionem,didt^«
:
Metaphyfica
eft (cientia
non prat^ca crgo cftfcienria ;
vcrita-
Antecedcns fijpponitur ex prologo huius libri. Confequentiara autem proDat ex differcntia fdcntiz fpeculariu«,& pradtica::qub finis fpeculariusc cft veritas
:
prai-riac ver6
UtoM^V^X quod Philofbphiam,
praxis
,
peratus
qux ,
,
opus.Didt ergo,
i.Metaphyfica,v#c/tr»yfww-
tiam veritatis reiie hahet fpeculariu*
f/ veritat
;
:
namfmif Theoricas.
froBica autem efiu.i.
eft aftus voluntatis clidtus, vcl
ficut
im-
declaratum fuit in prologo primi
fentcnriarum , quzft. 4, quod enim pra^ca ordinetur ad opus , dcclarat bic cum fubdit , etenim,
pro quia,
& Ji froElici intendunt quomodo fe
hetSaiiccx. vcritas in rcbus
feifed ad ali^uid,
:
ira-
non tamenfecunditm
& trunc ffecuUntur^d cft,qu6d
non intendunt pcr fc , vt finem: fcd vlterius ordinant illam ad dirigendam ali-
:
-
&
&
Notandum,qu6d duplex
dam
cft
eft
genus cau(ar:qua:-
cau(a vniuoca:quxda squiuoca. Vniuo-
Csiifti^ ca dicitm quantum ad prxfens fpectat,qua: habet fUx vnim»fimilem fbrmam illiquam produdr,squiuoca ve,
f»
r6 didtur
,
quac
non habet fbrmam fimilem
illi
quam produdt,licct eam habeat in virtutcExcmplum primi,ignis produccns aUum ignem.Exemplum
fecundi
,
Sol gencrans igncm:ad excluden-
dum ergo caufam
zquiuocam, quat licec fitcauTa tamen non eft in fc fbrma
aUis vt fint talia, ipfa
illam veritatem
talis:& idco fignanter dixit Philofbphus
quam praxim:drca aliquod obie<9um
qutdque efi maxime talefecundkm autd aliis inefi vniuacatic : Sol enim Ucet fit caufa caUditaris in
particulare
operabile,& ad aliquid nuiK,id eftjecundum
ali-
quoddeterminatum tempusDcindccumdidt 7 Tczt^.4.
&
ritiam veritaris;nunc oftendit ad quam (acntiam mazime (pedba con/iderario veritarfs intendens probare, qu6d ad Metaphy ficam. Circa quod duo facit. Prim6 facit quod di(fhim eft. Secimdo dc-
ris.
frMSbeti.
ficut exemplificat
vt fint taha
fpeculariua
-
:
& difEcxiltas accidit circa confidcrarionem,& bo:
^^
d caufa , vt fit tale
dc iOTc: prima prindpia rerumlunt (cd prims cau(2C huiiumodi quantum ad vcritatem; ergo fimtma* cft
Nefcimus autem verumfinecaufa. Vnumquodque vera noaxima ipfum aliorum dicir Scod Opcr,toin. I V.
iftis
inferioribos; ip(i
tamen non eft
:
in fe
vww»-
forma-
Ktcr caUdusdn caofis autcm vniuods intelUgCtt-i
dura eft,qu6d hsec didtur habere veritatcm. Notandum eriam , qu6d quia veritas eft paffio cnris,ido6 (equitur cflc
rd proponionabiUtcr St :
,
(jy
eqmi-
me*, fy*qtBUtca.
:
66
Metaph.
Lib. II.
idcirco cQncludit Philofophus cx pracdiftis^uM
quo (^
qux poflunt tfle aliis cauia eflendi vera, maximc vera/equitur , quod vnumquodque co modo quo habet elTc,habeat etiam vetitatjemi vt ea quoriun eflc eft fempitemum , fit etiam veritas fempitcrna; & quorum cfle non cft (emper, & quorum ell^ habctcaufam,fimiHtervcritas habet caufana ; & quorum non, oon :.quia etiam
jin6.lih-q-i-
veritas in intelle(^i oritur ex veritatc in re, id-
?|ui;i
ea
iint
JfiSeritM
t^ife-
qmturrtien. titAtem
pro.
fortion^biliter.de
circo ficutres habet eflc
verc cognofci
:
,
fic
eti^m
aptanata
eft
vt fic ferqpcr ab ipfb cflc rei oria-
tur confbrmitas veritatis
,
fiue in rc,fiuc in intel-
led;u :quare benc dicit Philofbphus,qu6dv«Kf»quoiicjue JicHt fe habet
ad
ejfe, ittt
fehabet ad ve-
ritatem. duflex comfU-
x»,^ trtcQm^ pUxs,
vtrumde
quaveritate hicloquitur Philofbphus:
incomplexa , quzE eft paffio entis ; vel de complexa,quaf eft veritas propofitionis iuxvcritate
&
:
ta
hoc
vtrum intendat de primis
,
&
principiis
caufis incomplexis,cuiufmodi funt fubftantiae
imquando
, vel dc principiis compkxis : prima principia elle principia veriflima. Vnde dicendum,qu6d licet de vtrifijue verum fic quod haec dicitur ; tamen intelledus principa|is Philofbphi eft loqui de veritate incomplexa , principio incomplexo:ex quo enim vult haberc,
materiales
dicitur
&
qubd
fiat
progredi in infinitum
, vt vt dicamui carnem fieri
efl pofftbile
hoc cx hoc
:
veluti
ex terra , vt ex materia terram vero ex aqua; acjuam vero ex aere aerem autem ex igne, 8c hoc non ftare :,fed fupple procederc in innnitum.Sc:
:
cundb cxponit in
caufis efficicntibus dicens
vndeprinctftum motus
,
id eft
cft fapientia
Deinde ciim
hominem ab
cctaerem moueriaSolc
& huiufinodi
acre
pium
cundum nitum
:
caufain
vt
fi
finalci^
caufafelicitatis
:
:
irj;,
enim
eJl,(^uod res
habent frittci-r
efl fecundum
naturam, vt ali-
, v,g. caroefl ex ex a^ua,(jr aqua exaere^dr aer
qttidfit exaiio in infiniium
terraydr terra
ignCy c^ boc in
infnitum
,
(^ non
in
ceffet
ali^uo. Neijue etiam cft fofsibile fecundum tl-
ludex quo eB principium mottis. v.g. qtibd homo moueturab aere, c^ aer a Sole (^ Svl a ,
eft
dr hoc in infnitum. Et
^imiliter
etiam
in eo cjitodeftpropter qiiid , impofsibile
eft
ambularc, eft
,
&, felicitas fitcaufa aUcuius ,id
Quartb exponit
in cau-
fonnalibus diccns,(iu6d,ftmilitereft& incjuod
ejuid erat ejfe rei
patent
:
,
exempla non ponit , qniadc
puta qubd in pra:dicatis formalibus
fe
&
,
primo modo per fc non eft procefliis in infinitum, vt quod animal prsedicetur de homine ,
&
& vlterius ininnnitum,
aliquodaliud de animali,
s
MA
yM
R
r M,
I
explicac varios
;
modos,quibps vnum cx ali©
fieri dicituE.
MEdtoruni enim
extra cfU£
vltimum (jrprimum frius
eft
aliquid
efi
necejfe eft ,
,
caufam tffbrum effe^quafunt
quod
f^ftfe'^
nam fi dicere nos oforteat vnum trium caufam , quod primum eft dicimus non enim :
vltimum nulhus enim cjuod fnale* ifednec medium , nam vnius.Nihilenirnf
cjuod esi efi
dijfirt
;
vnum aut
plura
effe
nec inftnita , aut
enimfecundhm ilium modumy (jr omnino infiniti partes omnes medi* funt, Simtliter autcm vfque modo, 3uarefi
finita. Inftnitorum
ex
toto nihil efi aliquid frimum.Nec
ex
toto
enim in hnc etiam procederein inftnitum. v. g.vt curfus fropterfamtatemy drfanitas frO'
Poftquam Philofbphus pofuit , qubd in caufis non eft proccfliis in infinitum nuhc probat intentum. Circa quod duo facit , quiaprimb pro-? bat, non eflein caufis proceffum in infinitum fccundum candcm fpeciem & in direftum. Sccundb,qubd fit impofHbilis infinitas fecundum fpe-
in eoquodeftfcilicet effentia. Probat qqoddam fuppofitum in rationc pro-
simc
difta
principia caufis
pium
,
:
«nim
fiippofuit
& primas caufas.
non
ftatuni
eft proceffus
& deuenire
ad aliquod
,
cundaibi
,
quia in
fed eft dare
primum
in quoUfeet genere caufjc. Circa
facit, quia
prima
cfle aliqua
Hoc probat
in infinitum
princi-
quod duo
primbproponitintentam conclufio-
nem Secundo fubiungit
eius probationcm. Sc-
Medierttm. Dicit ergo qubd, fciUcct faUm-efi ex dicendis , ejuodeft qtiodiiam princi#ere c*uft, dMHT^ocef- pium, fcilicct e(fe v-critatis rcrum:& qubd non fMtn tnfint- yifyjt iftfinita cattfa exiftentitim\ nec addireBam mmSo «-
id eft,
fcilicet fanitas
,
fe-
,
ire in infir
caufa nulla esi,
fter fortunam^^ fortuna frofter aliud^(^fic
1)»
id eft
Nondori procefTuin incauHs probar,
flufcjuam fofsint numerari in infinitum: imfofsihilc
,
efle fidicit,y^-
,
e0
poffibile
verb
illa
in infinitum.
eft alterius fis
,
dicamus, qubd
eft caufa fanitatis
fecundumJpeciemfciHcet vt Ipecies earumfmt
luce ,
nuUum
quae Metaphyfica no.i.ina-
infinitx^ neqt$e fecundum reBitudinem ,necjue
ex
& hunc,fcili-
tfuhdcaufe rerum entium nonfunt
(jr
,
:
in caufis finalibus
difcutiendo pcr fingulas
Tc?t.co.j.
mo-
Solcin autemabalio
:
fcilicet proceifus
,
nem. Tertib exponit
dicit
Et msnifeftum
nec
,
nec in caufis
,
ucntibus, vel efficientibus eft proccfTus infinitus, vt dicas moucri
fubftantis immaterialcs fimt verifliina, de
quibus tur.
ex materia
miltfer autern nec illud cuitu eft caufa
Notandum etiam , quod poftet cfTedubium de
Y*ritat
qubd dixerat , cau(as non efle'ini5nitas in dirc(flum. Primb in c;^ufis materiahbus : nec enim
ponit
:
&
Trjeeriam,id
cft,
nec proc^dendp in dire6fcura,
fe-
cundum vnam
:
ciem. Secunda ibi
tuor ,
:
Sed fi
infifittit.
nam primb oftendit idem
efficientis.
Secundb
Prima
in qua-
in gcnere caufs
in gencre caufae materialis.
Tertib in generc caufae nnalis. Quartb in gcnere caufac formalis. S^cundaibi At veronecin deor:
&
Amplitu autem cjttod cuitu fum. Tertia ibi ibi Sed nec quod tjuid erat efeft caufa. Quarta fe. In prima pane intcndit talem rationem Si caufae efficientes procedunt in infinitnm; ergo :
:
:
nulla eft caufa efficiens : confequens eft falfiim; tum quia contradicit fenfui, tum quia contradicic
fpcciem caufac ; puta fecundum fpeciem canfx materialis : fic de aliis : «;r fi-
antccedcnti:confcquentfa probatur, quia
cundum fpeciem
prinia,nec aliqua fequensi crgo nuUa. Dicit crgp,
&
,
fupplc funt infinitae caufae
itilicet tjuodfint infinita Jpecifs caufarM/ft
;
:
ita,
& cx-
fint iiifinitae
qubd
;
ergo nuUa
erit
prima ,
&
fi
fi
caufae
non
eft
mfdiorii extra qu* eft dare tdiquid frimuni
lo 1
:
;
Summ^ Vnicx qua
extrema : necaufam tpforum eft,eorum,qu2 pofteriu« fequuntur/d-
fjr alitjuid
vltintMm
:
cejfe eji illud cjuod efi
pofi fe,id licet
quia
Cap.
fiint cluo
friui
,
ejfe
tam mediorum,quam vltimi, quod declarat: fuerimus intetrogati , quod trium f\ nos
tem, id
caufam medij,
, fupple eft caufa , nam medium fblura eft caufa vnius, & non primi.Addit autem qu6d
vel ^nmi:fed nec
vniM^d
elle
efiy
medtum
eft,qucKl
(cilicet vlrimi
,
,
nihil difiert effe plura
,
fcilicet
mcdia
aut fupple
,
vn\im,nec infintta,autfinita, vult dicerp, quod ad propofitiun
Notandum , quod
,
&
Al.omncs
partei infiniti omnia media funt. Ratio huius
o»e4i«.
quia ante omnem
fcilicet
,
eft:
caufam cfficientem,cft
aliqua prima. Si ergo dSSis. caufc efficientcs di-
modo ponantur procedere in infinitum,fequi-
quod omnes csc&s. erunt mediaj flmilitcr oponet dicere,quod cuiuflibetinfiniri,fiue in or-
cur
:
,
ordinp magnitudinis,
fiue in
cfle
crgo quod in flirfum
nam irifinimm
carer principio
alicuius finiri partcs me, quod licet non fint mcdiac vniformiter, pro quanto ali-
quam
quac funt propinquiores principio
aliac;
:
efuarejiex toto , id
eft totaliter
,
nthtt efi
ali^uid primum, fupple in caulis efficientibus
, fi
procedatur in infinitum ex toto nuUa caufa
efi,
omnes feamdz caufz
Contra rarionem Philofophi infbtur, quia videnir peterc principium:nam fiipponit caufas efle me^lips
ponit primum, tur
fi
eftent infinitx
;
omncs
ergo przfiip-
& vltimum. Refpondeo,fupponi-
quod omnes caufe
tionem primitaris
&
elTent medias per
finitaris
:
non
abnega-
errim accepic
in deorfum,id cftin caufis
dare ftatum. Alio
modo exponi
principium :quia in furfiun, quod dij-»
bitarijVtrum procedanir in infinitum in deorfiim
fccundumprocefriuneorum , qua? ex materiagfrncrantur ? huic autcm expofitioni omnino fcrm'unt exempla qiue ponit non enim dicit , vt :
aqua,& hoc ex
ignis ex
alio
;
fed e conuetfb,vt ex
& cx hac tcrra
&c. Vndc fupple ponentcs primam materiam qusrimus , an fit proccffiis in infininun in his , qusc ex materjagcnefantur.Deindc cum didt ignc aqua,
Dupliciter
enimft hec ex hoc non vt hoc ,
dictturpoFt hoc, vt ex iHmiis Olympia
%l
fcd
;
aut expuero mutato virjaut ex aqua aer. Probat interitum, circa qnod tria fadt. Primo duos modos fiendi hoc ex hoc. Se-
diftinguit
cxmdo probat quod neutro illorum modomra conringit proccdcre in infininun. rar
:
qiurum comparationc fcilicet
,
di-
per
&
cum didt Atvero
netjue in deorfumpofsibiUesi
m
infnitum ire^ipfofurfum habente principium^ vt ex igne c^uidem aquam , ex hac vero ter^
ramy^ ita femper
alitfuodfieri aliudgenus.
&
autem impoffihile. Prima in duas , quia primo diftingtut duplicem raodum , quo ficri dicinir hoc cx hoc ; fecundo comparat illos modos pcnes Ergo fic ex puero. difFercntiam. Seamdaibi Dicit ergo quod dupliciter fit hoc ex hoc , per fe, Aliqmde» proprie non vt ejuia dicitur hoc, *['»p*nj^ fcilicct, modo. Tertia
ibi
:
Similiter
:
&
pofi
:
exdudcndo illum modum , quo dicitur ^^^" aliud ficri hoc cx hoc quia fit hoc poft hoc:nam ille modus ficndi non eft proprie hoc ex hoc , vt ex Jfihmiis fiunt Olympia : nomina fimt Grxca fignificant quardam fefta Graecorum , quorum id eft
,
^
*
:
&
vnum poft aliud colebatur fi
aliqua vltima in
Terrio decla-
,
&
;
W4-
;
quod
& fundamentum aiiorum. Et poteft
diceretur
negationem primac caufac fimpliciter, vltimae, &uctenetrauofine pcririoneprincipij. D^indc
frehu
id cft > in caulis effidenti-
,
primum vtprimo oftenfmn
ingenere caufarummaterialiumfup-
vnum
Philofbphus quod eflent infinits canfae mediz pofitiue ; ita quod ellet aliqua prima fimpliciter, cantur medii fed accipit negatiue
caufis
fuppofito
vrrocjue
fignaueris,omnes partes fimul erunc
remouennu:.
(
proccf^
:
:
quam modo
quia amoti pcima causa
ttrUfibm. ^" ' *"
deorfum
quo illorum modorum dicitur res fieri ex Sed primo principio materiali. Secunda ibi
:
hUm
fit
ergo in cau-
furiam
hoc tamen non poteft poni in infinito , vbi nec eft primum, nec cft vltimum, & idco fimiliter vf^ ^yg modo, idcft, vfquc ad quamcunque partem, medije
Text.co.7.
darcaliquod
poteft,qiicxi
vult dicete
j,
proceftiis
Addit
(8c fine.
,
;
fus in caufis materialibus eft
materialibus
Je-
agerc autcmanribuiturefficicn-
cfficicntibus eft ptocefliis
cftjprobatctiam
,
^*^'
fed proccdere in patieiicibus
fis
bus,fit
'
;
repugnat infinito,
diae
:
Sttr/lm *'/**'
omncs
mcdix quia fi ponanir aliqua non mcdium, illa vel erit prima vcl vlrima, quod
partcs funt
itafempercx hoc
vnde procedcre in agenti- ^^^^
:
:
pafllo vero materijp
poninu:
:
ex hac au-
& dcorfum pofTunt
furfiim
ri ,
eft bafis
cfle
femper habent rationem vnius , id cft,ranem medij quatenu; omnia fiuic media linfiniomnino torum verh fecundUm modum tfium ,
dine caufaE
deorfum
eft irc
vnum vel
medium
difFen
paiica,
Gca
irc fu: dim
vel finita: quia fiue fint multa,fiue
non
plura,infinita
:
dupUciter exponi.' Vno modo fic,nam patiens di-
bus eft
nullM enim ijuodfinaU
terram,
ejfe
dturfubiici agenri
id eft,vlrimum (upple ponit
lleiiitm im.
aqua,
f)rimo,medio,& vltimo:fi interrogemur,quod ilorum fit caufa aliorum , quod primumeft dicimus , {cilicet efle caufam ; non enim tjuod efi vlti,
efi aqua
altcfuod aliudfierigentu.
oportet dare cau(am,id eft,accepris tribus/cilicet
f»«»i,fcilicet eftcaufa
XeiMto friamnt»de-
eft,
65
IT.
ex igne (juidem, vt materia,
fieri
diccremus
,
;
vt fic
vnum
feftum
ex alio , quia ficbat poft aliud
quod fefhun SonGd Frandfci
fcfto Bcati Michaclis
,
quia
fit
poft illud
:
fit ,
vt
cx
non
enim dicinu: propric & ideo iftura modum ex-. dudimus , & accipimus modum quo propric di-i cinu" hocexhocficri. QUod eft dupliciter, vno :
modo vtfAr^««'o mutato modo vtf.v aquafit aer.
dtcitur fieri vir.-alio
Notandum , quod modus quo didtur fieri hoc ex hoc.quia fit poft hoc , vt in exemplo pracdido , cft improprius ; nam fieri cft quoddam mutari in orani autem mutatione non folum rcquiritur ordo terminoruni , fed criam fubicdhmi, quod tranfit fubflat vtriquc terminorum: ficut patet ex primo Phyficonmi , text. :
Probat intcnnim in gcnere caufae matcrialis, Circa quod duo fadt,quia primo proponit intcn-
tum. Secundo probat. Secunda ibi Duplictter enirp. Didt ergo , qu6d, nec in deorfum , id cft, in cau/is materidibus , pojfibile efi tre in infinitum, :
ipfofMrfmihabenteprincipiumrvtCiddcWi^ qudd
&
&
com.6o.t.c.4.& 8.Idero.5.Phyfic.i.& i.dc Ge. 1 2.Met. 8. huius , quod aflignari non potcft in
-^* "^ ^* ;'*
&
^xemplo
ima^'namur tcmpus , quod eft fiibi?6tum diu^orum feftorum,cum tamcn idcm F 4
^
di(3:o,vbi
j»
•
*«t
:
68
Lib.
Metaph.
II.
tempas non mancat fub vtroquc fcfto quo
Ph'T
:
tionisjCft poft generationem,& dies poft aurorara,
&
vltimum poft mcdium , qus fe confcquuntulr fecundum ordinem nanu:alem:quarc repugnat t\% refl«xio propter ordinem qui mutari non poteft, ,,
vel refledi.Vnde
gencrationem,quae j
7/4
j
quidem
igltitr ex
fueroferi virum dli
ctmus ; quomodo ex eo quodft
itum
,
id quodfnf
ex eo quodferficitur,ferfeifum; non ejfe femfer enim eft medium inter ejfe eji^aut
^
generatio
^
quod ft exiflentls non autem addif^nf quiftfciens; quod dicitur^ quodft ex addifcente j
(jr ita
fxi/ientis. Eft
e^ hoc eSi
Hocverovtex
fciens.
aere aqtfa iCorrufto
altero,
confideremus
fi
illa duo^leilicet
quzdam via:& ipfun)
eft
efle,
quod eft terminus generationis , non diffcrun? quantum ad hoc ab illo raodo quem cxclufimus, in quo dioicur hoc fieri ex hoc qui^ fir ppft hocj {
ficut ex aurora dicitur ficri dies
Vnde
roram.
,
quia
poft au-r
fit
nec ibi, ita nec hic eft poffibi-» iisreflexio. Altera vero refleBuntur, id efl,fecun.dum alimn modum,quo fithoc ex hocpoteft efle ficut
enim ex aere corrupto generarur nam illa duo non le habent ad inuicem ftcundum ordinem naturalem,vt mc-» dium ad extreraum fed habent fe ficut duo exri trema,quoFum vtrumque poceric elfe vlcimum primum. Deinde cum dicic, Sicut
reflexio.
aqua,ita e conuerfo
;
;
Comparat pencs difTercnti^ didosmodos, & ponit duas difTcrentias. Secundam ponit ibij Profter (jHod illa. Dicir ergo , quod modusille quo dicitur fieri hoc ex hoc,ficur, dicimui,virum
&
ex />«mj,accipitur ex eo quodfit, tjHodfaSum efi 5 dntt ex eo,quod perficitur,& quod perfeBum efi, fd eft, qu6d hoc modo dicimus fieri hoc ex hoc , ficut ex co quod eft in fieri in perfici, fit illud qiiod iam fa£tum eft ; aut illud quod iam perfedu eft:ficut enim generatio efi medium inter non ejfe,ka illud quod eft in perfici,fit illud ejfe
fieri
&
&
^.
,
quod iam perfedum eft,&
,
&non ensxjuia
perfici eft
medium in-
medio peruenjtur ad extremum, dicimus qu6d ex eo quod fit generatur,& ex eo quod perficitur, fic illud quod iam& generatum & perfedum eft:& fic dicimus qu6d vir fit ex puero , & ex addifcente fit fciens. Vnde fubdit,?/? autem addifcens cjui fitfciens :
*^^ ^"^
dHplidttr
hoc
efi
nam
qttod dicitur
,
igitur ex
vt in
,
fieri
;
vt fic ex aere nat aqua.
ad fcientiam:
Qualiter au-
illa
quidem non
ad inuicem , necft ex
refleSiuntur
viro fuer, non enimft
ex generatione quodftfedeftfoft generationem. Sic enim eft dies ex aurora quia foft hanc ifrofter quod nec aurora ex die, Altera ,
eft
in inf-,
exisientium enim intermediorum
eftfnem effe, ^uadam vero adfe inuicem refeciuntur: alterius enim corruftio eft neceffe
generatio alteriu4, Oftendit,qu6d neutro iftorum
modo fe
:
prour ex puero dicirur
habct
,
vt
medinm
intet
& non cfle:fed
modorum conr
Prim6 de primc
tingit procedere in infinitutri.
^icquod vtroque mcde
cum dicit.
Profter quod
»4
:
&
tem generatio fit medium intcr elTe & non elfe, cum tamen efle & non elTe videantur cfle contradiftoria , dicemus in quarto huius , quando quyrerur , vtrum inter concradidoriapoflitefle meditun.Deinde
ire
&
hoc vero,id eft,in alio modo,^»o dicitur aquafieri ex aere , vnum extrcmum non fe habet vt mediimi ad altcrum ; (ed magis vt exuemum ad ex-
tremum
Vtroque autem modo imfefihile
nitum
jntcr efle,
quodfit ex addifcente fciens:
addifcens fe habet
&
fieri
vir
;
nam
duo extrema
,
^t,„
%th<m»
tx hoc inin-
talis fiifitum pra-
fcilicef
f*^"^'
impof^ fibile eft media efle infinita, quia habere exrrema repugnar infiniro ; ergo fecundum jfhim modum pofitis excremis
non eft procedere in infinitum;& hoc eft quod diefi impojfthtle ire in tnfini-
tum : nam intermediorum exiftentium, id eft , ta^ lium mediof um,w«j^ eftfinem ejfexx quo fupplp fupponuntur cxtrema taliiun mediormTi.Secund6 probat idem de fecundo modo ex hoc ;quia iii alio modo inuenimr reflexio extrcmorum ad inuicem, nam alterius generatio , eft alterius corruptio : vbicunque autem eft rcflcxio, fit reditus ad
qu6d
quod fuit primo non competere;quia infinitum non habetprin-
primum:ita,fcilicet
,
illud
principium,fir poftek terminus,quod infinito poteft
f ipium,neque terminumjergo nullo modo poteft in infinitum fieri hoc exhocDeinde gum dicit: Sin^iiiter
autem
imfof?ibile efl
frimum
if
quoniam enim non eft infnita generatio infurfum , neceffe eft id €x quo corrufto frimo aliquidfaSium eft^ non femfiternum effe.
femfiternttm corrumfi
:
vero refeiiuntur. Ponit fecundam difFercntiam,quaj (equitur ex |)rima,dicens,propter quod, fciHcct in quibus illa dicuntur ficri hoc ex hoc , vt ex mcdio extrcmum imperfedo perfedum,»(»« refleQuntur ad inui' cem,necfit ex viro fuer , ficut fcilicet c conuerfb ex puero vir, cuius rationem fubdit ; nec enim ex
&
generatione fit,quodfit, id eft,terminus generationis,
quod
eft elle
diesdtciturfieri
non
;
fed
efi
pofi generationem
«xtremorkm adinnia,
jtM
no.
i»
ficut
ex aurora,quia fit poft hanc:<^\xax&
refleditur,vt fupple aurora fiat ex dic. Vult
Jn ^M4 fnu' dicete,qu6d ratio huius eft^quia t»tune rtfe. rum vno dicitur alterum fieri rttwr refuxio
:
illa
duo, ex quo-
fecundum
iflami
^q„ habcnt ad inuicem duo ..../.,/. ^^^^ mutationis led ca quorum vnum niojun,^
;
f)rima mareria non fit aliquid fccundo modo,Iciicct fiqut cx acrc corrupto fit aqua;quia ciim materia
fit
fempitema,corrupi non poceft.Ne(: poccft
eft
dici,qu6d matcria fir sepicema pcr fucceflione^ficur dicimus per gencratione hiic mundu cfle fcm-
quod eft terminus genera-
pitcmii:hocji.cxcluditur pcr prima fuppofitione,
ficut
fg
poft alterum:ficut cflc
Oftendit quo didorum modorum fiant res ex ptimo principio maccriali, Ad cuius euidenciam notanduto, qu6d Philo^ fbphus ponit duo , qua: communiter omnes Philofbphi conceflerunt. Primum "cft , quod fitaliquod pnmum prmapium materiale; ita qiiod In generationc rcrum non procedatur in inhnitum cx pat te fiiperiori , fcilicet eius ex quo gencratur, Seamdum eft, qu6d prima materia eft fcmpitcrna:& ex hoc fccundo fuppofito fequitur,qu6d ex
licut
tcr„
quia
^^"'P^"^ \„tutri»l^ C*~
cundum om^
»«
f"^ /"»-
/''"''»*'"
^fllhum
A-
Summ^ III. non
j^uia gtticratio
rurfum,
cft infinitain
Cap. dar, quia finis
Ctd eft
deucnire ad aliquod pnmum principium njatcriar vlterius non fit px aliquo priori : i
(it
neratio in
aliquod
,
furfum
probat, quiawfc^-jT^
matcriale
iUudy ex
efi
quod
:
minum nonfuturus venire.
primo corru-
Ponit tertiam rationem
fto alujuid efi foBnm , noH efie fempitemum^ crgo curh prima materia fit (empitema, non po-
V
comiptum ,&
aliqnod
cft'
fecimdo
fcilicet
Jleftat igitur
modo ,
Coufequenua probatur, quia nullus conabitur non ftitimis venire:fed fl
aliquid
primo modo,ftilicet ficut c» imperfeAo,& in pollpnri^ cxiftentc ; quod cft quoddana m?diunj iivler purum non cns, in adu.
^
&
fines funt infiniti
dari
&
non
dicic
.11
, ,. r r »4»» caufa alicutm Jemper Jacit^ .
taltbm
;
qui intelUBum habet:hacemm finUtnim terminus efi,
efi
.^
*^
Tcxt.co,j.
terminus:
Ponitquartam rarioncm,quam inrendittalcm: i^l^^ , ergo nullum cft agens per nuUum efet intelledum ; confcquens cftcuidcnter falfum;er- agensfn ohgo anteccdens. Confequcnria probatur, qina '«'^^'«w» Si fincs funt infiniri
A
Mplius autem &, quodeJtmiu^caHft
S^\,fnii efi:tde vero quodnoneft caufa:fed
(jr alia
vltimum^no»
pihiltalet
no»
quod
erit
erit
infinitum,SedJf
infinitii
,
aecns per JntcIIeiium intendit fincm,
cognofcit
quod non
poflet,
non
fi
&
fincsef(enrinfim'ri.
erit
inteOeBusy id
cft,
agcns per intellcdu, in fi»/»^«j,fcilicet in infiniris: »4»» caufa alicuiusfemperfacit, tjui habet intellecflc
in ecncre cau£e efticienris,
nunc probat quod ncc in gcncre Circaquod quatuor fadt,fccundum quod quatuor rarioncs addudt ad conclufioncm probandam quiam intendit. Scclmda ibi Sedfi matcrialis
onme
Dicit ergo tjuod nec aliejuid
cuius caufa.
Poftquam Philofbphus probauit proccflum in
alius
illius.^arefitjuidemfuerit
4ale ipjum
&
& pcr
agens,cura ad finem
Neque vtique erk intelle^m pra^cus i9 '
procefTum \n gcQcre qaufas finalis probat quatuor rationibus , vidc Do£t, r. d. 1. q. z. art. i. dc primo princ. C}, tc ibi ^cholium tcrtium. 16
crit
poflItperuenire.Didt ergo quod nuUus conahttur ^liqutd facere non Juturus vcnfrc ad terminum,
Pcindc cum
TcT».co.f.
ergo impertranfibilcs,
,
confequens nullum
SVMMARirM. Non
quara intendit ta-
,
Si fines fint infiniti; ergo nulltun cft agens
aliquid facerc ad finem
vt cx aliquo comipto. fiat
:
in*natura : confequens eft falfum, crgo antecedcs,
cx ipfb cftfadfaim,
vt ex priraa matcria
,
fcm
cx prima materia fccundamodo,
tpft aliquid ficri
fl^12.
ti*r'mm&4,
E t Muilus cfinahitut dli^idfaterc ad ter-.
idco fupple pft deuenire ad
:
primum principium
iyi«wr/f»«»
tumfactunt fupple in caufis finalibus, tblitu/cun-> i,eia{4m, tpr auferenttt naturamlfoni.Dtin^ dirCL-^d.V,
dicitqu6d,yJ»«//fCTid eft
^
finem ex ratione praxrcdenq,
bonum. Dicitergoqu6dy*
tollit
69
III.
& bonum idcni funt; (cd qui ponit
fines infinitos,toUic
ergo
le
tenumy
f
:
:
,
cauiae finalis.
Bum
enim tcrminus cft , finis tetb termiLoquitur de intclle^ pradico, qui fempcr agit proptcr fincm , qui eft praxis. Tunc fcf
nus
,
hoc
eft.
quicur
FM M J^R ir M,
S
:
^)^""^*"''- Terria ibi 5f
pars.
illa
:
:
:
:
***•
confequens eft falfum fui
,
rum
qucnria probatur , quia lunt
quia contradicit ien-
turo quia conrradicit antecedenri.
:
,
&
ipfe
finis eft
,
finii efi id, (juod efi
non
efi
cuiw caufa;
cuius cauia alia
if. dc Anima, cradansanin anima, ic Angelo fic maceria; ccx 13. ihnuic non
,
quod
ampliits
tale vero efi,<juod
caufa alicuius,ideR:,a.ktm\s,fed alia i&w,
fdlicet graria funt , quare Jiquidem ipfum, fcilicct
cuius caaia fi_
vtro non
fiterit
,
vltimum, non
erit tale
,
,
id cft
,'
fit
tamen deuenireadaliquem finem vlrfvlterius non eft graria alterius , fed funt grada eius. Qeinde cum dicit
mura , qui omnia alia
Sed qui infimtumfaciuMt, latent auferenT tes boni uatiifam.
Ponit {ccundam rarionem tuiis
<^ httutmidem
Aw.
^^
•
6.
&
pius loca de
Scholium i. vbi hoc afferuntur.
ibi
varia
Sed nec quod quiderat ejfe canuenit reducl adaliam dcfimtienemmnltipticamem ratio^ nem^ ybi ftt
oftendit
,
quM
non quod duo fadt,
in caufis fomjalibus
proccflus in^innnitom. Circa
Prim6 proponlt int^tum. Secund6 probac
ibi
:
Sen^erentmeju4^efi.
,
quahi intcnditta-
Adeuidehtiam primaE panis notandum, qu6d forma cft vndeprim^ flimitur dcfinirio fpecidj
erit in natura^ confequenscft falfum i ergo &ant^edens.Probatio confopen-
tionibus autcm vna pars eft prior altcra
g^us
cft prius difFerentia,
prior altera
:
;
ficur
& vna difTcrcnria eft
idcm. crgo cft efleproceffum in in-
nnitum informis,
Tex.eom.ia
J» camfisftr^ malihus ntu
^f^f
!"<>'*
^^^
quare procefKun in fotmis pportct accipere fc•ciind^m procefTom in definitionibus : in dcfini»
S^ caufae finalcs procedant in infinitum;ergo
nullum bonum
dare nobilifllmam. de
hic q.
dare fincmi qui eft gratia alterius, puta finem fub fine; eft
, ita vc non quo vide cum
dari procefTum in fpcciebus fit
erit infinitunty
vItimum,«o« erit cuiut finis, quare tolletur hoc
id
non erit gcnus caufe qood eft finis. Notanduni , qubd licet in ordine finitum
'caufa
,
hictcx. ix.habcatmaccriam, difcudcq.
& per confequeiis non pro-
cederc in infinitum. Dicit ergo
omnc quod mouctur quod tangit Do£t.
Conle-
non^ft caufaaIicuius:oportet ergo
finem vlrimum efie
Non dari proccfTum in caufis forfflalibus , probatur quatuor rationibus. An
& eflc proccflara in infmiturt; indefi
^^ '
;
:
70
Xiber
'
;
fic
Metaph.
multiplicetur ratio definitiua,vt
fi-
cutquidefinit honun£m,ineius dcfinitione po--
nitanimal, icaqu6d definitio hominis reducitur
ad definirionem animalis :
fic definitio
animalis
reducatur vlterius in definirionem altpriu?, in infinitum.
& fic
ou&d
^
ad fupremagenera quibus ignoratis igno-? fecundiim haiK ex-r , pofitioncm illa fccunda ratip ficut prima probat id
eft,
;
&
rantur omniapofteriora
non
formalibus proccftlmii in infi-
efle in caufis
nitum in furfum. Tcrtio modo Qxponitur, vt pec indiuiduumintelligatiM: propofitio jmmcdiata,vt
Df indg cum dicit
Sempr enim^oiuA ante e^^communiter efti quafejierior eB^ non eH : cutm autem fri-
mum non eH^
dcfinitio diuiditur in partcs definitiom*s,v«
fenfus,quod nocontingit fcireSdXiccc per defi-» nitionem , priufyuam perueniatur ad indiuiduay fit
fenfus,
fit
iS
;
II.
in definirionibus. Dicit ergo qii6d non contingit, quod quid erat ejfe reduci ad aliam definitionem mHltipltcantem rationtm : fupple in infinitum :
puu quod
;
nec hahitum eU.
Probat propofitum per quatuor rariones.Qua^ (ecunda ponitur ibi : Amflimfcire. Terria ibi : Sed cognofcere non eft. Qjiarta ihv.Sed mAr ttriam. In prima'parte intendit talem rationemi
fi
proccdatur in definitionibus, fur-i
fum, nuUacrit propofitio immediata,& percon-? /equens non coHtingit aliquidfcireper dcmon-r fkationem concludentem conclufioncm ex prin(cipiis immediatis dedu<Sam, Deinde cuni dicit,
nim
cauii forn)alcs procedunt in infinitum crgo nulla caufa formalis eft. Confequens eft
quod
vel caufis formalibus in infinitum fecimduin
Et cognofcere non elf^nam qus ftcfunt in-t fnita, ^uomodo contingit intelligere f
Si
falfiim euidenter,& contradicit antecedentijergo
i& antecedcns. Confequentia patet, quiafifor-r mac funt infinitac,nulla erit prima,& fi prima non pft , nuUa pofterior erit. Dicit ergo ({UQdfemper
fnim forma, {dlicet
qm ante eftM eft,prior,»J4^«
non qu6d fit perfedior, fed quia eft vniuer(alior forma cnim generis vniuerfalior eft quam
fft,
:
forma ipeciei , licet fit impprfedior : ideo dicit: Vrimum du- qyja forma, fcilicet (ju* eftpofterior, non eft, fcilifUxCrvtrocet vbicumque forma prior eft non enitp vbicumque eft forma animalis , ibi eft formahomiremouentur fcnfequenter nis, ?x hoc vltra arguit.CMJw autem primii non ;
&
tntia.
eft ,
nec kabitum
bens
id eft
prior; ergo ncc
confequcnter feha-
,
ergo forma: funt
fi
j
eft,
infinitae
altcra pofterior,
,
nulla erit
Dcinde cutp
Ponit tertiam rationem , quae dueit ad hoc in* conueniens , qu6d tota cognitio habita tollitur, quaecunque fit. Circaquod duo facit. Prim6 adducit rationjsm. Sccundo cxcludit falfam refpon-
fionem. Secunda ibi
Nori enim fimile. In prim^ Si caufac formales func
;
intendit ralcm rationcm infinita:,nihil
;
omnino contingit
fcire;confequens
falfum euidenter;ergo antecedes.Cofequentia patet , quia ad cognitionpm rei oportet cognof^ eft
formam
cere
rei
ergo in formis proceditur
fi
i
non contingit eas intelligere;ergQ, &c. Dicit ergo , qu6d«o« eft, id eft, nonconrinin infinitum,
git cognofcere,
nitx,
namque
fi
formales
fiipple caufie
flint infi-
(icfunt infinita <]uomodo oportet in-
feliigere: quaii diceret, impoffibile eft.
pum
Deindo
dicit
dicit
Non '9 cxt.co,!
i^mplius fdre deFhuunt omnes \ qui ita .
enimjimile in linea , qu^ fecundum
^-^^^^f.^g^ enimpopbilefcire^antequamad
non
indiuidua ferueniatur.
enumerabit feSHonts
Ponit fecundam rationem qiiam intendit ta-, Si caufe fonnales fnnt inhnitae ; ergo nihil :
20
quidem non y?4/. Intelltgere vero non fiatuentem. Propter ejuod non
dittijiones eji
qui fer infnita pro-
,
(edet.
lem
contfngit
confequens
fcire;
cuidenter falfum:
eft
erqo
& antecedens. Confequentia prt>batur,qi4a
jiihil
contingit fcirc priufquam perucniatur ad
indiuidua
,
quod fupple non contingit,
fi
forniaB
funt infinitx.
Not^ndum, quod ly, iadiniduum , poteft e3(poni triplicitcr,vno modo^u6d indiuiduum aci* propafito fumi cipiatiu: non pro indiuiduo fingulari , quia finfoteft triflieitfr. gulariiun non eft fcicntia : fed indiuiduum dicatur ipfa fpecies fpecialifHma difFerentias eflentiales
vt
fit
fenfus
,
,
quae vlterius per
vel fpecificas
quod non
,
non
(pecialiflimam
:
quia
&
fcire in
diui-
conringit fcire,
(cilicet perfc(3:c,quoufque perueniatur ad
genere eft
infinitum fectmdum Troceffu» in, infinitum imarirutri iuflieittr.
,
deorfum
qu6d non :
Hanc refponfionem excludit, qupd non.eft fimile in linea ^ejut t^uidem non uSu. ftat fecundum diuifiones non enim cft fimile : iinitum diuiditur.
fpeciem
quia
fic
furfiun
non
:
fic
ifta
fecunda
procefHis in infinitum eflct
i}i
perucnirp ad inui-
eft infinitas in
potentia in formis :
fi
qu6d inteHiquod impoflibile
eflet,haberet cfTeiin a<3:u;vnde fubdit
gere non
eft ftatuentem
eft aliquid intelligi
neainquantum
',
id eft,
nifiinaliquo ftetur:vnde
,
ftat,vt finita in a£ku
&
li'
habet puniSta
™.
i,„^^
modo imelUg' foffi
•*
fecundum enim quod non ftamr in diuifione' Uneae, non potemiinantia
teft fciri;
fecundun^ iftam expofirio-
fit
:
quia in linca
fi:irp ali-
quid imperfedc , ncm dicimus , quodficutprimaratioconciudebat , non eftp in caufis formalibus proceflum in probat
:
d.
Iniiufduum
(ditur,
Reprobat falfam refponfionem poflet enim quod res poffet cognofci non obf^nte infinitate formarum ficut linea, quse in inaliquis dicere,
bit,
,
,
feiiiones
in infinitum
elfent infinit2,eflent
fent
fciri.
:
ide6 (uh6it:propt^r quod non enumera-
fupple aliquis
qux procedunt fi
poteft intelligi
fic
Deindc
ideft
, :
,
diwifioncs,
quia igitur formjE
adu;ide6 nullo modo pof^
cum dicit
Sed materiam ineo.,quodmoueturJntel-
duam fppciem. Secundo modo cxponitur, vt per
ligere neceffe
eji,
&
infinito nihtl eji ejfe,
T«it.co.i>.
aut
S/ 'uero non eji infnitum , quidejt inji-
indiuiduHm inteUigatur fmjrcmum gcnus, aiius
non.
ratio
non cft vltcrius diuifibilis in aliqua priora. Diuifio enim forrnalis non fblum cft , fecundum quodgenus diuiditur per diffcrenrias eflentiales,
nito ejfe?
per eius diuifionis priuatio nem fpecies fpecialifiima potcft dici indiuiduum,fed ctiam fecundum
Ponit quarram rarioncm , quae talis eft, qu6d .. neccHe elt intelligerc matenam moto, id eft, *„*, ia omni eo, quod mouetut : materia autcra habet rationem
m
.
-
„^,^1
:
:
Summ^E Ynicx mionetn
infiniri
aurem compcrit
infinito
:
efle
rarioneminfiniri habere, de fcnullam habet formarquia de fc cft quafi nihil. Si ergo ei , quod eft infinirum, comperitellc nihil, fequiiur per oppofitimi,qu6d ipfa forma ,qu2dat elle.non fitinfinita; ergoin nihil.-raateria
enim qux
intelligitur
Cap. tudinem minls nota
^am
go, quod necefi
&
Dicir
erit procefliis in infinitum. eji
materiam
intelligere in
infinito^c^cxi fupple eft materia, nthil
cet
quannim
ma
cft
de
fe
:
efi
,
id eft
,
:
moto,
quare non erit
iimgit diuerfbs
pmni eo
illa audoritate, quod in , quod mouetur,oponet intelligerema-
,
tcriam videtur pofle haberi,qu6d in cselo fit naateria,cum czlum moueatur.Veruntamen qui funt :
materia dupUciter dicitur, vel qujB
fl*x,
compofiri
cum forma
eft altera
tonfUtuente per
fe
pars
vnum,
vel poteft accipi materia pro fubie(!io.Primo moVide
Scot. in
ficttndo
de
motu Anged.i'
i»r.
do materia non eft in caeio, nec in Angelis.Secundo modo ponitur in vtrifque, & hanc materiam fuificit inteUigere in omni eo, quod mouetur fed de illa qua^ftione qua?rendum eft amplius :
odauo huius , & ide6 vfque tunc Tunc fequinu- illa pars
in
,
modos, quos
Tcx. C0.13.
& modum magis conucnientem,qucm
da ibi Ali] igitur fi hon. Terria ibi : Tropter quod oportet. Prima in duas. Quarc prim6 intcnnim proponit. Secund6 probationem addit, qux eft pcr fignum. Secunda ibi : ^uantam.Dkii ergo quod anditiones contingunt entibus, id eft, hominibus fecundum confuetudines nam vt confue-
benrius audimus,
& fufcipimus, &
no-
confucuimus, videntur nobis
tudtnem
dam
infinitotemfore.
Vbi probat, quod non
eft pofTibilis infinitas
intedit:Si caufae funt infinitafjerao nihil cotingit
nVir "os cognoicere;'coniequenseft talium; ergoantecedens. Confequenria probatur; quia nmc opinamur fcire, cum caufas cognofcimus, infinitum autem non contingit fcire. Dicit ergo , quod caufarum ejfent infinitt pluralitate, non ejfet, id eft , non contingeret, nec ita cognofcere tunc enim putamui fcire , cum nouerimw ipfas
;
vnde habi-
tus qui ex confiicnidine gencratur, vt habctur x,
Ethic.cap.
inclinatpcr
i.
modum naturx:proptcr
ad quod fecimdum hjbitum indinatur. Et idco quae fimt fecimdum habitum,videntur homini noriora ; verbi grarisi, homines nutriri , & habituari in opinionc alicu-
quod
in caufis fecundum fpecipm. Et talemrarionem
& vcrtitur in naturam
,
qutdMta
natura.
quoad
Cup^lcnotius eft
futamus , cum caufas iffas nouerimui, infnitum vero fecundum adieStionem non
narura
Confuetudt eft
minus nota propter inconfuetu-
nam confuetum,
,
nos. Ratio huius eft, quia confuctudo eft qu:E-
eji fertranfire
tiu «fitndit.
fic videtur
dignum debcrc dici , & non aliter; ^rndc fub funtprt, dit quod ea cjua non videntur fimilia,
bis
caujarum non ejfet ita cognoJcere.Tunc enim ,
.,
:
ter ea, quae fcilicet
injinitdt ejfent fluralitate fpecies
^
uimus^ta dignamur diciNvXx. dicerc,qu6d ca quae funt nobis confucta,& in quibus nutriti fiunusji-
&
difFeralur.
fctre
I^l^t'Ji ntmejjepnt-
diuerfi obferuant in
Tertio ex dictis defcribit
obfcruare oponet in acquifitioneveritaris.Secun-
maffis extranea,0-
Sedfi
conSecundo fub-
prsemitrit virtutcm
:
de materia, quod
alterius opinioniSidiftinguunt
Mtteri» iu-
regulam
Circa
acquircntias veritaris.
Primo
acquifitionc veritaris.
Notandum quod ex
f_i
modum
tria facit.
fuetudinis in acquifirionc veritaris.
in formis.
A'-'
,
ji
quod
eft,fbr-
S**
prscmifit facilitate,&
**{* """ qux accidimt circa conlideratio- jt^eta noou, 11/** \ L /" nem ventans, & quod ad fcientiam Metapnytici i,bf„tiut re. niuK veritaris, noririam habere cifmm. maxime fpecbt difficultatem
oftendit
autem non, id
qua: dat efle,non eft infinita
infinitum in elle
cr-.
&
^
71
rnagis extrane^-
confuetum notius,
Poftquam Philofophus
,
formis non
III.
illud videtur vnicuiquc
ius DcK^oris
re
,
nihil dignantur audirc, vel fufcipe-
quod repugnat opinioni
,
confbnat
ilH
cipiunt libcntiflime dicit
iUius
opinioni, reputant
&
,
,
Sc quicquid
vcrum
gratinter.
& fuf^
,
Dcinde ctim
:
Ji fpecies
:
caufas
:
infinitum verofecundum additionem/cili-
cet fpeciei vnius ad aliam non efi pertranfeundum , in infinito tempore, id eft, fecundum illam
infinitatem
qaufi,
fi
:
ita
quod
ponantur
poflent cognofci
onmes
infinitae.
Modus acquirendi
W^
efi
,
vero
vim
habeat,quod confue-
leges ofiendunt, in quibtssfabularia^
^ puerilia
magis quidem valent cognitione
deeispropter confuetudinem. Probat quod dixerat per fignum, dicens quofiquod confuetum efi^d eft,conflienido , oftendurit leges, fcilicet humanae : in quibui tarn vim habeat,
SVMMiE VNICiE
Capvt
^antam tum
III.
notiriam veritads.
propter confuetudinem ,
Notandum, quod
leges humaruE, ,
funt ab hominibus, vt ciues ad
ciuile inducantur,
acquirendam veritatcm , fuadct Doiior cxcmplo variarum nationum fuis ritibus addidarum. Rcliqua quaz in hoc capite tradantur, infcrius noto.
^^ Tt?.co. 14.
/^ Ontingunt autem auditiones fecundum ^^confuetudines entibtu: namvt confueuimua ita dignamur dici, <^ qua prater ea nonfimilia videnturifed frofter inconfue-
infHtuta, ritia
quxad
ci-
vt ad finem ordinantur,
& a malis retrahantur
dum autem diuerfitatem nationum fic
Magnam cffe virtutc confuctudinis,a
quam co-
eis.
iiilem conuerfationcm inftitutae
&rMMARiru.
^^^
qutdam fahularia , CT
puerilia magis valent cognitione, id eft
gnirio veritatis dc
.
^-^
bonum :
fecun-
fiint
multa
& friuola, & vana, quae homines a puc-
in eis nutriri, propter confiictudinem
approbant
,
quam
notitiam vcritaris ,
magis
& hoc eft
fignum quantam efficaciam habcat confiietudo. D?indc cum dicit
sruMAKirM. Quinque modi acquircndi vcritatemi quos Dodor bcne cxplicat, ex Philofopho,poncns rcgulam,ncmpc prius acqui-
rcndum
>*
j^^
:
Metaph.
Lib. II.
72
rcndum modum fcicndi^id cft,Logicam quam rcienciam. Dcquovideeumq.i. fupcr vniucrfalia.
autemjini Mathtmatice quu ALij non Ali)ftnon exem-
Jicet,
recipient dicetes.
Bthitefiem induci dignanturpoe-
tlartter,
$am. Et illitjuidem omnia certe. His verofier bilis efi certitudo
compie^iendi
,
aut pr
,
Hdtale. At
aut propter micrologiam.
enim aliquid /jnod certurn efi aueadmodu injymbolis^^ ratidcinationihuf
bet
pon liberutft quidquibufdamejfevidebitur^
neutrum facile
Ponit diuerfbs modos, quos diuerfi obfemant nndi. '
vert-
**?*" ^
m acquifitione veritatis,& ponit quinqiie fnodos, pnf^us eft, quod altj igitur, propter confnetudintmSciWcctmnrecipiunt dicentesyfi non Matheptatice quis dicet
Mathematico
:
id eft
,
quod
,
non
modo
dicatur eis
poteft effe duplicide caufa,
velquia propter coniuetudinem in Mathematicis funt nutriti,vel propter difpofitioncm animajrquia fcilicet funt fortis imaginationis. (dus eft
,
quod
funt, qui
ali]
modus
inquirendi vcritatem
go , quod quia fupplc
& dominium in cis
modus eft, quiai»
te-
fiem induci dignantnr aliquem PoetamM eft,nihil reputant dignum recipi, riifi adducatur teftimonium Poctae,vcl aUcujus do£toris:quod poteft ac-
:
»//»',
fcilicet alij,ow»»^,aliafup-
f\e,certe quaeruiit, id eft
, alij
funt, qui per certi-T
tudinem omnia volunt dici, Sc per diiigentem quifitionem rationis
:
quod
in-
porcfl accidere, vcl
propter confuetudinem^vel prppter bonitatem,& fubtilitatem intelledus qu^erentis rationf
m om-
nium,de quibus eft certa ratio pofHbilis affignari. Quintus modus eft, qu6d hii veroM eft aliis,c«"titudo eftflehilisy id pft, triftabilis , quod, fcilicet
fubdit ,
quod ab-
abfurdum eftfimul
velle
habeie fcientiam,&
mo^
dum fciendi propter quod oportet pritis haberc modum fciendi,quam fcientiam, & per iftuin modum procedere ad confiderationcm & notitiam :
,
veritatis.
omnibus
aliis fcientiis,
vt eft vtens
omncs enim
:
Logica ytuntur, vt quatenus Logica tramodum definiendi/yllogizandi ^c.huiufmor
fcientiae
dit
di,quaE a Logicaaccipiunt
omnes
aliae fcientiaE,5(
&
notitiam per qua: procedunt ad inquifitionem, veritatis prius crgo addifcenda eftLogica,&,fic :
ad alias fcientias procedcndum ad inquifitiar nem,¬iti«m veritatis.Deinde cum dicii; efl
FM
S
Dc
M 4 R I V M.
Mathcmadcis
dari
maiorcmcer-
Metaphyfica tamen in fe ccr& etiam nobis, eius principiis
tituditicro,
tior eft
iam
,
perfpeftis, vc notaiii |n"prooemio, §.
Scientiain vno,
A
Cribologia vero
LMathfmatica non in
torum ad ignota paruorum ratiocinationem :
inile habet
& no-
;
tale
aliqmd, quod certum
autem,id
eft,
eft,
bus materiam : propter quodnon naturalis
efi
ideft, ccrtarri
cunque paruum prstcrmittit indifcuffum, quod cxpdnit cum fubcUt, vnde quemadmodum injym^ boiis ,idt^, incompofitis contra<5tibus,t;i/««r tjuibufdamnon libtrum
nima,& parua :fic ficis.
& in rationihus, id eft,fcicnti-
Vult diccre, quod
ficut in
vidctur rcpugnare liberalitati
putare minima :
ita
,
conuiuio magrio
& largitati, com-
vidctur quibufHam eile in fci-
^ntia veritatis,qu6d fcilicet videtur ^ fle quaedam
inopportunitas, yeritatis
&
illibcralitas
, fl
:
ideoejue prirnum
efinatura
:
ita
perfcrutandum quid
namque ,&de quihus e/l Phy-
fica manifefium erit
pluriumeficaufas
,
:
&fi vniusfcieatid,
(jr
aut
principia (onfiderare.
eft, fi-
inquifltionem dc re,qu6d,fcilicctnihil quanturri-
in cognitione
minimadifcutiantur. Dcindc ciim dicit
Gftcndit, qupd vnus modus,qui cft poriffimus ad inquircndum vcritatetn,' ille fcilicet qui eft per ccrtitudincm,non eft in omnibus fcientiis obfcr-
uandus. Dicit crgo , quod acrihologia Mathemapca, id eft, certitudo demonflrandi, quae cfl: ma-
ximein Mathematicis, non eftaccipienda inQjnnirr htii , fcilicctfcicnriis,/f/i in non hahentihw materiam, id eft,in abfhai^s a matcria
non
eft i^aturalis
^itlafuntrfcipicnda. Et abfwrdum efi quaret?
rhodus, id
eft,
:
proptcr qupd
qu6d
iile
modus,
qui eft per certimdinem demonftrationis,nonfpe6ax ad Philofbphum naturalem : omnis enim forfitan natura
modus
quem Propter quod oportet erudiri quomodofin~
^S '
j^Tl omnihtti efi expeteda, fed in no habeti-
hahet
,
fi'"*t''»^'
&
duplicem : quia hoc poteft accidere, aut propter impotentiam compleElendi, id eft, quia habcnt debilem intelleftumi ad vidcndum comaut propter micrologiam,id
modU
modunt fimul fctenttam , fciendr.eft autem tieutrum facili accipere.Vvdt di-r cerc,qu6d quia non eft facile duo fimul accipere, eft tju£rere
modus : cmnis enimforfan natura mdteriam
plexiones principiorum;id conclufioncs
prim
difcere
recipien-f
aliquid pcr certitudincminquiratur^cuiuscaufam aflignat
H
fmguHs fcientiis,/«wr
qux traduntur;&
^
non valentis iudicar^, non enimcredentesrar
tionipetuntfibi dari teftimonium alicuius.Quarcus modus eftji^MM
quem modum,
erudiri cjuomodt), id efl,fecundiim fingula, fcilicet in
iudicij intelleitus
vel intelligere tationcm
cpertit
modos quae-
runtcirca notitiain veritatis ,propter hoc oportet fiiendiqui^
cidere,vel propter confuetudinem,vel propter de-
fedum
diuerfi varios
Philofophus Logicam,quaE modus fciendi dicitur
tefl,accidere, vel proptcr confiietudinem,vel pto-
potentiae fenfitiuae. Tertius
potiflimus
voiunt
fcilicet nihil
,
eft
Not.indam , qu6d , fccundum expofitionem Commentatoris , per modum fciendi intelligit
fignum fenflbile proponatur,quodpo-
pter debilitatcm intelledus
qni
,
numeratos,non eft in omnibus fcientiis obfcruandus.Secunda ihixAcribologia veroDicix. crinter
Secundus mo-
reciperc de vtnxaxcfihon exemplariter,id eft,nifl eis aliquod
accipere.
Ex diGtis dcfcribit regulam, & modum magis conuenienrem,qucm obferuareoportct in acqui(itione veritatis. Circa quod duo facit. Prim6 quod di£him eft. Sccund6 oftendit, qu6d viliis
furdum jioil aequi-
^ modumfciendi.Bfiauiem
fimulfcientiam,
exponit
tandum eft ftum
materiam habet
:
ide6
cft alius
inquircndi veritatem in fcienria naturali,
erit
,
de
cum
c^uid eft
fubdit ideo :
natura
:
ita
primum perfcrunamcjue rnaiufs-
quibi*/ eft ^hyfica, id eft,de
quo
eft
icientia
"
* '
;
Summ^ I.
Cap. 1
&
iterum pcfcrutandum eft, Jl vnim fcientut^ {alicct nztuia^s , efi confiderMre (cienria naturalis
,
& principia, authoc
t4>t(M,
fit,
rum. Hunc autem modiun ob(eruat Philoibphus inde, quia prim6 definit X. Phyf. text. com. j. naturam , poftea determinat dc cauils rerum;
&
raodum
poteft patere
,
quis
iptelledus
mo-
funt fubieda motui ,&tranfinutarioni
&
quod non
irni-*t*-
rtMiu.q
0MttMftm,^
(y^Q r
,
propter
,
ccnidimas demonftrationes fabricamus. Notandum etiam , quod omnia naturalia dicit habcrc materiam forfitan, vt caueat fibi acor-
de
eis
poribus czleftibus,
qusfecundum
eimi,
velnon
omnimoda cerri-
habent materiam , vel non habcnt talem , qualem
qyj^ j^Qu cueniunt neceflario , nec femj r r l r rrequenter Iicut dicitur i. phyL tcxt,
ifta inferiora ideo dubitariuc loquitur , quas autcmfueritintfntio Philofophi circa materiam in
poteft de eis haberi •
1
^^ ^t
»
,
de fubftan-
Mathematica funt abftra<5b k
fed
:
fuit
propter defc<£hmi noftri
,
Notandura , qu6d ea , qu£ habent materiam^
jyiftrmi*
& hoc eft
,
& tamen non funt cxccdcntia intelledum noflrum & idco funt nobis ccnifllma & raateria
dus demonfixandl compecat Philofbpho natu-
mMttriMlimm
feparatis
tiis
&
per hunc enipi
:
didhmi
bis cenifllma ficut fupra
flnriHrn lcienrian
7i
po6tam , quia sfcilicet abftrahunt a motu , funt quantum eft de fe certiflima non tamen funt no-
•
f,gHitiM*m
P^''
w*fir0m>
fova. 48. Immaterialia vero propter cauiaqi op>
LIBER N
:
^lojinauiretur diligenrius in
huius.
TERTIVS.
hoclibro determinat Vhilofofhud de
deratiomm huiuj
odauo
fcientia
:
m
^
qtujpeciallter fertinent ad confi^
diuiditur autem in duasSummM , quarum prima
dubitationes proponit s/ecunda examinat. Inprima parte capituprimi Tffqueadtext, 1. ojiendit Philofophuji i;t acquiraturfcientia
2 prindpiu nobu notu ; agendum
effc
de itjydequibusdubit^tur^l^eldubitaripoteji, cuiusrei quadruplex daturratio. arjredi ea
SVMMA 'jyttbitaftones
C
A
PRIMA. V T
qui Philofophi
nos oportet tri-
^**'*""' <^
,
de
ipjis aliter
,
fcilicet
anri-
fufceperuht
, id opinari funt alitcr quJtoi habcat veritis rci &ft tjuid extrj^hoc eji , ab eis fcilicet Jfratermif-
cft
I.
,
fum, quod didt proptcr hoc , quod ipfe inqdrit dequibufdara,qu« Philofoplu anriqui dimife-
Oftcndic caufas dubicadonis. Tcxt.eom.1.
qHibm dubitare
intcndiraus -.^uacunque tjuidam
multa proponuntnr, P
de
,
murn, lupple antequara ventas dcterramct^t ; ea quMdrMfUsi vero funt , fcilicet dubitabilia , fcilicct dcquibm •fiemdit.
NEceJfe eB autem ad ijuafitam fcientiam
Pdhdccumdidt:
runt.
nos ag^redi primum dt quibus duhita-,
primhm oportet. Hac autemfunt qnacunque de ipfts aliter fufceperunt quidam drji re
JneJf autem inueBigare volentihus pre~
iium
operjt
bene duhitare : peHeriompi enim
:
iuueHigatio priorum ejifolutio duhitatorum^'
quid extra hocpratermijfum eh.
Soluere vero non eft ignorantis vinculum:
Poftquam Philofbphus in fecundo terminauit de his
,•
libro de-
qux fped^t ad confideracommuni , nunc defcendit
rionem veritaris in ad dcterrainandum ea
,
ter ad confiderarionem
quac fpe6bnt fpcciali-
huius
fcienrias.
Circa
quod duo facit. Prira6 procedit modo difputatiuo,& dubitariuQ. SecundA procedit modo determinariuo ibi
i
,
in principio quarri
4am.
fuum to.
fiue demonfhrariuo.
,
Prima
itu pars ,
,
diuiditur
Efi autem fcientia ^«<e-
Quia prim6
praemittit
Primum ergo de quibHS. Priquoddam prooemium huius in duas. Quia prim6 proponlt
ibi
qu«
:
:
cft
ijiam intenrionem in gcnerali. Sccimdb expcH nit eam in fpcdali. Secunda ibic Eft, autem du-
U^^m
Prima in duas. Quia prim6 prsmitrit fuam intcntionem. Sccundo fubiungit intenrio;:^ ^'^*^°"'^ Secunda ihi Inell autem imteBi^ i'^'' ^^^^ ^8*^ P™^° fic ,qu6d ad qutfuam
iv*mji«mtm
fftffitidm
bitatio.
^ml!!r*
terligatis efipajfus.
Jmfofiihile
enim vtrif-
que procedere ad id , quod efi ante. Propter quod^ ajr difficultates oportetfi>e€uUri omries prmSy
^ harum cfMfas^
Secunda
Secimdo profequitur de intcn-
intentiun.
Sccuqda
tcrrij
duas.
iii
fed mentis duhitatio hoc de re demonfirat, Inquantum enim duhitat , in tantum Jimili'
:
, fcih^et a nohis dc prindpiis necejji Scoti Oper. tom. JFi
eji
Subiimgit,& affigna^ ifHus intenrionis quadruplicenx^ationcm: quanun fecunda ponitur ibi : Et^ ejuia tjuarenta, Terria ibi : Et adhuc. Quarta^ibi iAmflius meliM. Didt ergo , qudd :
volentibifs inue!iigare,(d]xcct verifatcm,^x»r/f,id
benedMbisar^ ab initio, id efl,priQdpie inqoiflrioras. Cuius rationemfubdit,^«»4 iA
eft, oport^et
ueFltgatia fofferiorum
,
in inquifitione vcritarii
noncft alfud , tjuamfobttio prierum dubitatorum,
quod
dcclarat per fimile in folutione ligaminij^
corporalis diccns
nodum ;
ille,
ipfum difrolu?rc
nuoi foluere non eji ignorantif^ qui ignoratnodura, non potcft
,
:
fed mentis
dftbitatip hofenir^
G
fimiU
*
:
:
,
:
Metaph.
Liber IIL
74
finile de re demortfirat
:
enira videtux fe htr
fic
berc dubitacio de ic ad mcntcm , ficut ad corpus nodatum, vel ligatum : tn tjuantum altcjHU dubi-t
tantum
tat,in
emm efi fajjtu fimilifer
quid fimile
ligatii
peruentre ad
cjtted
,
impojfihtle efi
efiante, id cft
>
,
SVUMiE PRIM.C CAP.
enim
quod
Pubitationcs varix ad hanc fcienriam fpcdlantcs proponuntur.
inrifcfite
ficut ille,
SVMUAK
qui habet pedes ligatos, non potcft procederc ad anteriora fecundum viam procedendi , vel progredicndi
fic ilie,qui
:
dubitat,quafi habens men-
In prima partc huius capicis vfquc ad Et vtrum , proponuntur dubicationcs
(juod oportet jpeculari prius omnes dijficultates ha-
ex parcc confiderationis huius
caupu
ficut
:
enim
vult foluere vinculum,
«c ille,qui
ligatus corporaliter
fi
& nodum oportct quod & nodum ligaturaz: ,
& earum caulas. Deind$
cum dicit Et
primo
Afljgnat fecundam rarioncm dicens ,qu6d o,
fupple prius dubitare
quia
:
tjuttrent^s
fiipple veiicatem,y?>7f tnuefitgatione, fcilicct
orum
,fimilesfiintignormtthnsquo oponet
dubiire,
id
neiciunt,qu6 vadant.Ratio huiuseft, quia ficut terminus vi^ intenditur abambulante, cft,illis,qui
ita exclufio dubij cft finis intcntus a fpeculante
& inquircntc veritatem. Sicut ergo
ille,
cit,qu6 vadit,noa poteft peruenirc ad terminiun,
eftUitti.
nifi forfitan a cafu
nec aliquis poceft direde inquirere veritateijijnifi dubitarionem pra:uideat, &pracognofcat. Deinde ciam dicit :
iic
Et adhucneijueejuando quajifum inuenit^ fiut non cognofcif, Finis enimhuiccjinon manifejius.
Pradubitantivero manifeHus.
Ponit tertiam rationem. qua: videtur explicare £bcundam,diccns quod adhuc quando fcilicet aliquis , qui nelcit quo vadit , nec quando qutfitum inueniet cognofcer
cum , ad quem ille fit riijs
,ideAiCum
prima eB fcientia huius
&vtrum
fit
fiftendum ,vcl vlte-
procedendum. Similiter ci^ de
illo
,
qui in-
quirit vcritatem fine dubitatione:ide6 dicit,qu6d
fini^louicnon pianifefius.
efi
manifefius , prxdubitanti vero
efi
Deindc c^m dicit
?
,
^e verit.ite co»^derttndt,
fcilicet inquircre diibicaciones
tis.
lAem Anim».
,
necejfe efi
enim
,
0^ dubitarrtittm omnesrationes
quod auditorem oportet i.d*
,{cilicct
iudicare de audiris
ficut in iudiciis nullus poteft
bcnc iudicarc
,
,
vt
nifi
audiat rationes vtriufquc panis, ita ncccfie cft au-
dicntcm Philoibphiam ,
& iudicantcm dc vcrita-
omncs rarioncs aducriariorum dubitanrium , quod fit inquircndo prius dubia , qujc acpdunt circa veriwt^ , qu« inquiritm:. Dcinde tc audire
cum
dicit:
(Jr
idem
vna circa emnes attt plures funt ? Et Ji piu^ vtrum omnes cognatce, aut earum hce qui^ ,
dem
fapientia
cend-ejunt
?
?
vero aliquid aliud di-
llla
Et hoc idem quoqtte necejfarium
^eliqucerere
:vtrum fenfibiles fubliantia
folumfunt
dicendtt
,
aut prater has alia
ejfe ?
Ef
vtritm vnictfunt , dutplura genera fubjian'
tiarum , vffacientes fpecies ca inter ifia
ergo
,
(jrfenfibiiia
^ Mathemati-,
,
dixerunt
vt diximus perfcrutandum
?
De
his
,^
v^ felum efi fpeculatio > aut circa qua accidunt fecundum fe fubHan.. tiis ? Adhucatttem de eodem , diuerfo,p, ,
trum
circa fubHantias
mili
& difimiii
,
^
,
priore^ 6'poHeriore
libus
, eft'
efi
(jr
cf de
,
^
contrarietate aliis
de , omnibus ta-
de quibttfcunque BialeSHci inten-
dere tentant , ex probabiltbus fclum perfcrit-
quorum Theoria eH de , omnibus, Amptius autem his eifdem quAcun-
tationem facientes
quefecundum fe accidunt,
(jr
nonfolum
4
qttid
eHhorum vnumquodque ;fedvtrum vmefl
Exponit fuam incencioncm in /peciali,ennmerans dubicationes fcientia.
omnes, circaquas vcrfacurift^ facit. Prim6 enumerat
Circa quod duo
,
& tenentes ie ex partc
confiderationis iftius lcieuti«.
Secund6 enume-
dubitaaoncs tcncntcs lc cx partc rcnim confideratarumin ifta fcicntia. Sccunda ibi Et vrat
:
eum,ejmattdit, haheread ludicandumficut aduer-
fariorum
,
res,
dubitationes pertincnces
Ponitquanam rarioncm.qua: fumitur ex parteauditoris. Dicic ergo , qi\6d ampliM melttts efi,
triuftjHe p»r'
vnum
Vt vtrum contingit
vnum contrarium \
enim hahere ad iudtcandum eum qui audtuitvelut aduerfarioru^^f^ dubitantium omnes rationes.
v-
?
^
Arrrplius meliusinecejfe efi
ratimies
folum
fcire
ftmHl dicere , dr negare , aut non ? de altis taltbus ? Et fi efi circa fubBantiam , vtrur»
peruenerit ad lo-
tunc intcndcbat,ignorabit vtrum
terminus,
Tex.com.».
t^ttt etiamde principiis de qitibus osiendunt
qui nef-
vtHi6 eftffe-
quidem de
Vtrum vnius^ aut multarum ejl fcientiarum caufas fpcculari > Et vtrum fuifHanfia prin-
cmnes
^tto oportet ire ignorantibus^
dttbitatioprjtna
fcientias.
quibus procemialiter diiiis dubitauimus.
cipia
ejuia/juarentes ftfte duhHatioTJe
Jimilesfunt
portet
ESt autem
,
vult folucre dubitationcm prius debet
confiderare difficultates,
Inquircttti
r M,
§.
prius re(piciat vinciilum
Duhitttie
I
tem ligatam , non poteft ad anteriora procedere fccundum viam (peculandi. Idp6 iubSt,propter ruTncjue
II.
id eft, ali-
tritmpriffcipia
& elementa.
In prima partc cnumcrat,&rproponitqua:ftiones tcnentcsfecxpar,
teconfiderationisiftiusfcicntia;.
Prima
duhitatio efi
,
de quihus inpradiBis du-
ftitauimus, id eft,dubitandoppopofuimus, fciKcct in finc fecundi libri : vtritm Ccihcexlpecularicau-
f4f,c{az funt quatuor,y2r vnius fcientici,aut multa-
rumfcientiarum ?
Sccunda dubitatio
cft ,
vtrum ifiiw fcientia Jk
fcirefolitmprimaprincipia fubfiantia : aut etiam confiderare d( prtncipiis ex quihui , fcihcet omnei fcientiaj ofienditnt
,
id cft
,
dcmonftraijt ficut funt
prima principiai , vt vtritm tontingit vnit,
& idem fimui
r,-
^
r»t dtAitationes
txpar
** co^fi^^r»-
Sit*"**
:
Summ^ I. & negat* & de aUu
fimul dicereM c&^ffirmare talihw.ficut
?
funr,omnetoram cft maius fua partc.
Terriadubitarioeft, &fieficircafMhftantiamy , dato qu6d ifta fcicntia vcrictur circa fub-
id eft
v»a fcitntia fit
ftantiam:qu2ftio,eft vtritm
circa
emnes fMbfiantiai aMtfMnt plMres (cientiae de dixierfis fubftantiis ? quia fupple vidctur priraa fadc,qu6d depluribus fubllantiis dcbcnt eijc plu:
&
plures
Ci
,
id
nes perrineant ad confidcrarionem ifHus fcicnaliquo modo intet fe difHnguuntur:
dx , tamen
quodquomodo hoc
vnius generis, aut non
ita
?
ht.
^Mtdem dicendd/Mnt fafnentia : ilU vere id eft, alia: alufuid aliMd ficut videmus quod Geome,
:
tria
& Arithmerica
cft in
funt altcrius gencris
tem fcienriae ricae
funt cognatac
&
naturales
:
videtur
f
nim
qUia vtraque
:
genere fcienriac Mathemariac
, :
quacdam au-
vt
Mathcma-
prirao afpe£hi
quod cum fubftanris materiales & immatcriales non fint vnius rarionis , quod fcienria* circa omnes fubftantias non fint vnius rarionis, nec eiuf/dem generis. ffi <]M^rere
fimt
ejfe
,
:
& hoc idem neceJfariMm
vtrttm fMhHantia fenfihiles dicenda
felMm
naturalcs
,
SVMMARIVM. Quatuordcciin confidcrationcs cx partc rerum confidcratarum in hac fcientia,
de quibus p«(lca fuo ordine.
ET
vtritm principia CT elemcnta genera
autprater eas
,{cilicet fubftantias
kn-
& matcriales funt alia intelligibilcs & irarnateriaics vt pofuit Plato & criam Arift. vt patebity. & eriara u, huius libri ,texx.6.&inde tcx. com.5. & indc. fibiles
,
:
Sexta dubitario eft,qu6d dato quod fint aliqua: id cft.vnius gencris
tantum aMtfint
fdeai
& & ftnfibilia
,
quales fuerunt Platonici
,
vt
tlidum fliit in primo libro ? De his igitMr dubitaponibus perfcrMtandum eft vt pradiximMs. Septima dubitatio eft , vtritm jpecMlatto ifHus fcicntiac fitfolitm circafMbftantias^OMt circa ea qu^ fecunditm fe accidMnt fMbFtantiis,id eft,circa proprias pafHones fubftantis
facie qu6d ad
?
Videtur enim priraa
eandem fcienriam
(derare fubietflura
pcrtinet confi^
, vtrura
conde quibufHam, qua: videntur fequi ens inquantum cns , fcilicet-^ eodem de dtMcrfo eft
ifla fcienria
fideret
vdlt
&
dijftmili
&poftenore,
:
&
& ,fi& de centrarietate & de priore ,
omnibHs talibMs
aliis
,
CMntfMC Dialeclici tintant intendere ?
de <jMibMf-
nam
Dia-
ledici facientes perfcrMtationem ex probabilihtts folitm earMm theoria omntbfti,
confjderario,
dt Circaeram idera laborant Metaphyfi,*id eft
>
eft
cus,&Diale<5ticus,vtdicetur in 4. huius,tex. c.y. procedar ex probabiUbus,non
licet Dialcdticus
tamen ncceflarijs : videtur enim ex vna partc qu6d ciira ifta qua: numerara funt , fint cotnmunia ,qu6dpcrrineantadconfiderarioncrafcienria: Metaphyficac j fed videtur ex alia parte , qu6d ex
quo Dialeftici eft confiderare talia , q)ii procedit cx probabilibus ,qu6d non perrineant ad confiderationem Mctaphyfica: : cuius ex necellariis.
eft
dcmonflrare
Nona dubitario eft quoad illa communia, qux confcquuntur ens inquantum ens ; qua; talis eft ouaEfHo , vtrum ad ifbm fcientiam pcrrineat confiderare deiftis
communibus
VnMmquodque eorum
:
: nonfolitm qMid eil fedcriam ejMocunqMe fecMn-
ditrpft accidwit his tifdem
Scori Oper. tom,
:
I
yt vtritm
V.
wtMm
^
quamfingularei Maxime vero qu/trendum efi^
traffandum,vtrum
aliquid prttter ma-
efi
teriam,caufa fecundumfe, autnonl Ethocfefafabile aut non
?
^ vtriem vnum, aut plur4
numeroiEt vtritm efi aliquidpraterjjnolo»
>
Dicoaute fjnolon quandopradicatur aliquid de materia^aut
nihil, aut
rum vero non.
ylmpliits
horum quidem, bo-
atttemvtrumprinci-
rationibui,
^ qua infubieelo
ruptibiUum diuerfa
(jr
^
qua in , Et vtritm corincorruptibilium eadem , cr
fid numero,autJpecie determinata ?
Et vtriim incorruptihilia t>mnia,aut
?
? Amflims autem quod omnium difficiUimum eB, plurimam hahet dubitationem : vtritm vnitm , aut ens
corruftibilia corruptihilium
&
quemadmodum Pjthagoyici^^Plato dicebaty non alterum aliquid esi ^fedentiumfubsta»tiaiaut nOK,fed aliquid alterum
ipfum fubie-
Hum^vt EmpedocUs amorem dicit;alius vero ignem alius aquam , aut aerem ? Et vtritm ;
& per fe accidentiafubie<2i
Odaua dubicario
>
:
:
fluTA gentra fnbftantiarMm , vt dicunt facientes Mathematica imermedia inter ^eciet,& ideas,
5
aut in qute diuidttur exijientium
fingulum ? Etfigenera^vtrum quacunque dicuntur de indiuiduiifinalia aut prima,vt vtrum homo , aut antmal princip/um efi magis
icicnria: (eparatac a J[ennbilibus,qusftio eft,t/rrww» fittt vniuoctt,
:
vt dixcrunt anriqui Philofophi
,
quando
de cumdicit
(jr
Quinta dubitario eft
,patebit infcrius, :
eft,
quod quadam
fit
dc iftis dubirarionibus profequetxir fufficit cnim pro nunc dubitariones prxdidas cnarratc. Dein-
Aaxo quod plures (cienris fint de pluribus fubflantiis , quxftio cft vtrum omncsfint cognatt , id cft,
75
11.
contrarium vni: Sc ficdealiis. Notandura, quod licctomnes S£tx dubitario-
les finenris.
Quarra dybitarip eft,qu6d
Cap.
,i
fit
principiafint vniuerfalia
,
autfingularid re-
rum> Et potesfate , auta6fu ? Ampliits autem vtritm aliter , aut fecandum motum ? Hac enim dubitationem prafiant magnam. Adhuc autem numeriy& longitudines , (^figurtt, cjr pun^afubHantia qusdamfunt , aut non ? Et fi fubsiantiA , vtritmfeparata a fenfibilibus, aut in eis ? De his entm omnibus nonfolitm difficile
veritatem ipfam inquirere ; fed nec
rationequidembene dubitarefacile
efi.
Enumerat dubitariones tenentes fcex pane rc- 'DnlitittitMtt in ifbi fdentia & cnumerat ''f^'^-
nim confideratarum
mmuHU^
i4.dubitariones.
Pruna
diibitatio eft
,
vtrum principia
&
ele-
menta, de quibfts confiderat ifiafcientia ,fintge' nera vmMerfalia^autftnt illa in qud diMtditMrfin-
gMlMm exiSientiMm ,
id eft
,
uiditur flngularc exiftcns
illa
vlrima, in qux di-
Rario huius dubitarionis poteft efle , qqia clementum rei didtur , cx quo prim6 res coraponitur , in quod vltim6 diujditur. Eft autem duplex modiis compofitioms refolutionis. Vnus fccundum qucm conccptus fpecienim refbluimtur in gcncra , ?
&
&
G
&
4
fecun
enumerMt.
»au mtdum rifolutionu
&
'
omfofi-
tttnis dnflt'
Metaph,
Liber IL
76
fectmdtim hunc mbdum gcncra vidcntiir cflfe clcnanienta. Secundus modus ? ft magis realis luralis, fccundum quem corpora naturalia dicun-
rum, id cft, quod fit vna fornia numcro, 5c matcria vna numero , qus funt principia naturac ; vel
^^ refolui in elcmenta & lecundum hunc modum non gcnera coramuniarfed corpora elemen-
fpcciem
&
:
'
taria crunt principia &C
elementa rcrum.
vtrum
corruptibilium,
principia corruptibilia
,
iicut {luit ipecics fpccialiilimae»
modo
,
& Platonico dicuntur genera, vtrum princiquia fecundum Plato-
vt funt genera gcncralifllnia
,
vt
fiumfit animal aut horno : nicos cft magis principium circa fingularia
,
id
cft,magis cxiftens efuamfingulare.
^
Ratio huius dubitationis fumitur cx duplici Dtu''fit dudiiijfione : quarum vna cft fecundum quam gcncra in fpecies diuiduntur.
quam fpccies
Alia eft {ecundum
refbluuntur in genera
;
nam illud,
quodeft vltimum indiuidendo, videtur incomponendo elle principium & elementum. Tertia dubitatio eft,qu6d maxime qu/trendum tfij&traElandum, vtrum fit aliqua caufaprater materiam,aut non ? Ifta dubitatio habuit ortum px opinionibus antiquorum , qui folain materiam ponebant caufam fubftantiam rerum , vt ili primo libro dicebatur. Quartadubitatio eft, qu6d dato , quod.fit aliqita ca»{a rerum prxtcr materiam , cft qujeftio,
&
vtrum hic fit feparata.,vt dicebat Plato, aut non, vt quidam alij pofuerunt. Quinta dubitatio cft, qu6d dato, quod fit aliquid feparatum \ matcria^cftKiuafftio vtriim illud v»um numeroy\i AnaxagoraSjqui pofiiit vnum ijitellcdhim aut fintplura , vt pofuit Plato ctiam Ariftotcles.
i\x.
:
:
&
Scxta dubitatio eA,vtritmfitati<juodaliudpr£terfynolon,id
ffi^
& rationc matCT
fipia fint incorruptihHia
dituntur
fimul totum,quod eft fingulare,
eft,
qmd aut nihil*<& exponit quid vocat fynolon,D«ro autem fynolon ejuando pr&dicatur aliquid de materiaiaut nihil addit etiam quod fi fit darc aliquid priEter f)'nolon , eft dubium aut de his quidem: :
de
illo
non
;
vero non, id
& qualia
quibus non
eft,
in quibus
fit
funt in quibus cft
}
& in quibus & qualia in ,
quafdam formas
(eparatas
,
qucc de
ipfe elTe
iftis inferiori-.
& perhoc homopraedicatur dc Platoncquod ifta materialia fenfibiparticipant illamformam fcp^ratam. Socra-
bus prxdicajltur
:
Socrate, vel
tcs ergo,
& Plato dicuntur fynolon
totitm conftitutum cx
pat
formam (eparatam crgo
,
id eft
,
fimul
hoc quod materia panici,
qujE cftqitoddam praedi-
catum dc materia,id cft, de terialibus. Eft
iftis
infcrioribus
ifta ditbitatio,
vtrum
ma-
quiditas
indiuidui fit feparata ab ipfo indiuiduo , vel n«n: in quihus non ? Quam inquihuifit wrum,
&
&
&
dpterminat 7. huius. ^ubitationcm pertraikat Septima dubjtatio eft , vtciim principia dc quibusconfidcratifta fcientia ,fiAt determinata
&
&
numero , aut Jpecie c^ut (jua in rationihm, infuhieRoX id cft,quantiun ad caufam formalcm , quantum ad caufam matcrialem fiue fubiediuam. Dicimus cnim tria elTe principia, y t habetur Phyfic.textxo.5 6.ifte aute mtmerus Wnarius poteft intclligi,vel fpcundum numc:
&
1 .
0£bu;i dubitatio
eft
,
& incQrruptthtlitim fint eadem prtncipia Htrfa
:
8c dato
quod
diueifa
,
aut di-
,
vtriim omnia prin-
aut corruptihilium fint
,
ficut iixorrupribilium
:
funt principia incorruptibilia.
Nona
dubitatio eft
quam
,
dicit cfle difficil-
limam omnium , & habere plurimam dubitationem, vtrum vnum ens fint fubftantia omntum, dr non aliijuod diuerfum ; ejuemadmodum dtce-
&
&
hant ^Pythagorici
'Plato aut non \fed ftt ali, quod alterum aliud vnum ipfum fubieEtum ipfi vni enti diuerfiim ab eis quod fubiedirum Empedocles dixit ejfe arnorem : alttu vero ignem, :
&
:
vt Heraclitus : altus verc acjuam, vt Thales
derem , vt Diogenes. ri
dixerunt vnum,
Plato enim
,
& ens elle rerum fubftantiam,
& non
additum aliquid
autem
&
Empedocles
fubftantias.
vnum
naturales dixerunt
alij
& ens
,
efrc aliquid addinim fubftantis rerum
quoddam
aliHt
:
& Pythagori-
ficuc
:
accidens fuperadditum fubftantix::fub-
remm
flantiam autem
ponebant igncm
ouam,&c, Empedocles autem fitbiedum
cfle
vnius
,
&
entis
ponebat principium rerum , vt
dum fuit -in priino libro.
poluit :
aut a-
,
amorem
quem amorera efficiens
:
vt di-
Dicit aurem iftam du-
bitationem
eflc difncillimam , quatenus ex ea pendet opinio tora Platonis , Pythagoricorum,&: ponentiitm numeros elle rerum principia.
&
Decima
dubitatio cft
fint vniuerfalia
,
,
vtrum principia rerum vtrum ea , id eft
aut fingtdaria
,
qua: pontmtur, vt prjncipium.habeant rationem principij,& fint vniuerfalia,vel habeant rationem fingularis.
Vndecima
, vtrum principia fint hic duo vidcntur conuequsri de principio materiali co quod
potellate
nienter
dubitatio eft
an aH^u
?
&
,
ponebant antiqui Naturales aliqua corpora aftu, puta ignem,aut aquam, &c. vel fit tantum ens in potentia,vt pofuit Arift.
Duodecima dubitatio t^,vtr)im fecundum moeft, vtrum principia rerum finc fblum fecundum motum , ficut pofuerunt antiqui Naturales materiam , vel cfficiens auc |mt aliter , quam fecundum motum principia; ficut dixit Plato ponens ideas cfle principia , non fecundum motum , fed fecundum qtiandam participationcm. Addit autem qiiod hac , fcilicec ditbiaqus diQ:3.funx:,pr
tum,autaliter} id
?
Notandum , qnod vt imponititr Platont , pofiiit hominem , & lconem, & huiufinodi
lia
macc-
fint multJC caufrc
conueniunt in fpecic, riac,& fic de aliis.
dnU
pro quanto de pluribus indiuiduis praedicantut: aut prima , fcilicet genera principia fint rerum,
SynoUn
quod
fcilicet,
,
riales,qua:
Sccunda dubitatio cft > quod dato quod gcncra fmt principia rcrum , eft qusftio vtrum illa principia fint qtucunque finalia, id eft,vltima aut prirnaM cft»illa <]M ^rimo,& proximo de tndiuiquae largo
* "'
poteft intelligi ifte numcrustern.-irius (ccundiim
caufje
:
Decimatectia dubitatio longitudines,& figur*^ fia»tid;a.ut
thagorici
non ,
&
?
eft
,
vtrism mtmeri,
&
&punBafint e^Uitdam fub-
Aliqui
enim Philofbphj,
vt
Py-
Platonici pofuerimt h«iafmodi
Mathemaricaefle rerttm principia,& fubftanrias» E(ecimaquartadubitario cft, dato, qu6d hniui^
modi Mathematica
fint fubftantiae
,
cft
quxfKo,
vtr${m fint fubfiantix feparat* k fenfibilthtu
,
vt
ponebat Plato ; autfint in eis ^ id eft , in fenfibilibus , vr Pythagorici ponebant ? Addit autcra rationem pcrrraftandi dubitationes didas, dicens quod de hii omnthut, fiipplc oportct qiiirere;quia nonfolHmdtfficile
efi
inquirere ipfam veritatem
d*
sif:
j Refumit hrtuiter of.
an-
^'^*'"''"" ''*
{."^^^"'tT,-. te
^ vno,
:
:
Summ^II. eii
:fed nec
niendo,
eft
Cap.
bene facUe duhitare ratie»em inuc-
fcilicct rariones
Norandum quod
probabilfs pro,& contr
omnes prxnumeratae
licct
qu^ftiones tencant fecx parte rerum,quae fubfunt
confidcradoni huius
fcicntia:,
tamcnintcr
(c alir
Notandum
farias
SVMMA SECVNDA.
4.
hac^umma exammancur prcpofiue
diflScultares, ia cuius ,
confiictudinem
,
Philofbphi,
efle
PhiUftfl.m
quod cu pcrtra^t aliquam materiam difputado, '» dtffutido non folum addudt rationcs probabiles, vel necef- ^«<»'»9«*-
tra(5lando ipfas.
ad §. At vere
;
qu6d non.
qualiter diftinguuntur; ficut patebit infcrius pcr-
Tn
77
1.
crgo quae non funt contraria,non fpcdkant ad vnam fcientiam. Dicit ergo, quod fi vnius fcitntia cfuemodo erit cognofcere , fcilicet principia non exijientia contrarta ? quafi diccret,
/cientiae
primo capitc vfquc
agitar,an vnius ^ienciz fic
;
fed interdum eriam fophifticas, ficut patct
huius ,
quae
&
eft
ratio toti
&
,
nunc
fa(fhi
aiidens de
fe
au,
pcccat per Confequens
:
Deindc
arguendoa dcftiudionc Ancccedcnds»
cum
JJ^ ftfhtfii-
Vndc illa eft ficut didt Commenta-
in ifto tertio frcquenter.
didt
fpeculari omniageneracaufarum.^&: pars
Amplius autem multis exijfentium nom
negatiua fuadccur primo-
c^
infunt omnihui omnia.
C
A
P
V T
Difputantur difficultates de cau{arum,principio-
nim, ac fubftantiarum cogniuonc.
PRimu
trgo de quibus infrimis
diximus ,
vtrum vnius aut flurium fcientiarum funt fpeculanda omniagenera caufarum
?
authoni naturamlfi quidemomne quoi bonum fecundumfe , (Jr propterfuamnatueji ramfnts eft^fir ita caufa, quodillim caufa,^ funt^ (jr funt catera. Finis autem dr cuiuf libui,
,
a^m cuiufdam effnis :feda^us omnis
caufa
cum motu.^are
in immobilibus
git hoc effe principium; Nec
y
Poftquam Philofbphus
pane,
in praecedenti
qaae. cft in prologo hsius tcnij, prarmi/it fuam
inrentionem , nunc exequitur de intento, difputando de quxftionibus pr2diftis,& formando rationes pro,
Prim6
& contri.Circa quod duo facit
difputat dc quzfttonibus
,
qu2 (e
:
quia
tcnent
non contin-
aliquid cwto-
Vnde <^ in Ma-
a.ya^oi,id efl,perfebonum.
thematicisperhanc nihil ojtendit eaufam.Nee tjt
demonjlratio nulla eo quod melius, aut
aeterius
;
fed nec omnino nullus talium ali-
cuius reminifcitur ; ^uapropter,
^ Sophijla-
rum quidam^vtAriHippus^ipfas praneglexit.
iecundum quod
terius dici
omniaiMathetnaticM vero^nullam
de bonis
c^ malisfacere rationem.
fcicntiaj confideranris.
Jn
enim
aliis
:
&
con/lderatio huius fcicnriae re-
Secimdo , vt relpicit caufata principiata. Sccunda ibi Totaliter qua fubHantiarHm. Prima in duas^quia primo facit , quod di(ium eft, vt confiderario fcicntix rcfpicit cau/as, principia incomplexa. Secund6, vt refpidt coraplexa. Secunda ibi : At vero de frincipiis. Prima in duas , quia primo proponic quacfHonem. Secimdo arguit ad quaeftiouem. Secunda ibi Fhiuf enimfeientia. Didt ergo quod pnw»«»j>fupple eft inquircndum , de quo in prinus diximas IciKcet enumerando quaeftioncs vt fic ordo diiputandi correfpondcat ordini proponedi. Et eft quaeftio prima , quam prius primo propofuit , vtrum vnius fcientia , aut plHriumJcientiarum Ju fpeculari omnia genera caufarHm ? Ddn-" dccum didt: fpjcit caufas
prindpia.
&
TeSfonica,
,
artibus
iUiberalibus
(jr
,
vt
& Coriaria eo quodmelius/vel de-
:
&
:
,
:
Trtpi^mtur
1^*»d
effe
Sectmdo d« quaEflionibus , quic (e tenent cx pane rerum confideratarum. Secunda ibi Ampliks vtritm fenjihileji Prima in duas , quia prim6 facit quod di Aum eft, ex parte
frMtmstui
namque modo
ftfibile efl motus principium effe in immohi'-
I.
Pntus enimfcienttd tjuomodo
erit
non
Ponit {ecundam tcft
:
^^^^^f^i^^f^^ exiHentia lognofcere ?
^
formari po-
, crgo quaccumque fdenriz confidcrant vnam caufam , coHfiderabimt oranes confequcns cft
fas
:
&
falfum: ereo
antccedens. Falfitatem confe*
vr-_—..;-
m Iitera.Diat ergo,quod
tMufM^t h»-
quentis oftcndit prolixc
ampltus multis exijtentium
,
id eft, de numero en-
rium non infunt oTtmia , fcilicet genera caufanim omnibus, Sc per confequens, fcientia confidcrans ' /-17,. r taua cntu , non conuderabit omnes cauias:c]^u0d declarat primo de caufa efficiente quo namque ynodo ejt pojfibile principium vnde motus , id eft, efficiens in immohUihus ? quafi dicerqt,qu6d non. Cum ergo flnt multacriam enriaiinmobilia,ficuc 1
.
btnt
omnts
f**/**
•
"^
'"**" ^!i tt» viMi ctuh f,jg,t^t,
:
Jiaret
con^
ra.rioncm,c[liae fic
Si vnius fcienuae eftconfiderareomnes cau-
cx opinionc Platonis
dentia confidcrans confiderabit caufam
,
& etiam Ariftotelis,
talia cntia
imraobilia
mouentem , cum
non
talia entia
non habcant principium Arguit ad quaeftionem. Circa quod duo fadt, quia prim6 ponit rariones ad oftendendum» qu6d
ad eandcm fcientiam non pertinet conf(derate omnes caufas. Secund^ fiipponcndo, quod pertineat ad diuerfas fcienrias, mouet quandum aliam quaeftionem annexam. Terti6 cx quaeftione annexa pertradlata concludit conclufiones primarum rarionum. Secxmda ibi At verofi cattfarum fcientit. Tertia ibi Quapropter vtdetur. Prima in duas fecundum duas rarioncs quas adducit. Sccimdi ibi Amplius autem. In prima parte in:
:
:
tendit
talcm rationcm Scofi Oper.
:
Contraria
tm. If^,
fjiini
vnius
, vndc motus. Sccundo ofkndit hoc idem in caufa finah',dicit aut fupple, quomodo eft poflibile ipfbrum immobilium
naturam
effe honi
,
id eft
,
caufam finalem quae ha-
bet rationem boni ? quafi diccret , qu6d non quod probat cum fubdit :fi^to quia, quia omnc quod eft bomtm fecundum fe , propter fttam naturamefijinii,
fa caterafunt fa , eji finis , id
cft
aEius
cnm
,
,
,
& & itapotior caufa, quia cauautfm dr cuius cau& Jiunt illius
\
id eft
a
id eft
motu
,
,
,
,
Jinis
tcrminus aQut. cuiufiam, operariotus i fed omnis
vel
omiiis adtio vt
vidctur
, ,
vcl opcratio ei}
quare
fcquitur^
"
^
.
:
78 ^em irt ftec
Metaph.
Lib.III.
.quM n9H continrit
id
priHcipittm , Sdlicct
effe
(!-
immohilthits,cum talia abftrahant a motUj
vidccur
ejfe
aliquid ivroiyet^ov
id
,
quod, quia illa qux
lronum;\viit diccre
,
ideo
non videntur efle bona
vt ponpbat
,
Plato,qui omnia immaterialiav8«r (cparata vocabat
per
ie exiftentia,puta
FM M A R I
S
perfe funt per fe
r
M,
efi,
exiftcntia abiqtie materia, fimt ncceirarib irnmor' bilia
1
:
:
idcam hominis,vocabat per
homincm; quia non participatam in materia, Itcrum per (e bonum vocabat illud , quod eft fua bonitas non participata , cuiufmodi eft primum principium. Hanc autcm rationem didam con-r firmauit pcr quoddam fignum dicens vttde fupple , quia in immobiiibus non eft ratio finis , & Doni idcirc6 i» Mathematicis, qus abftrahunt a le
dc Vjariis caufis variac dcntur fcicnqusrnim erit nobilior?Excludit ma-
Si tiae,
teriam, ratipnc a Do£ltorc aflignata.
AT
verbfifcientU caufarum funtplures^
dr altera
earum
alteritts principij^qud
dicenda qua
eji
cjuttritur ?
IQ
K^ut quis maxi-^
me rem qu<efitam efifcUns ettm k*hentium ?
,
7^ Mxthe-
nm
jn/tticit
ffi
demiflr»-
ti»
per cMM-
ftmfiiutUm.
i
motujiihil ofiendit per eam, {cilicct caufam finalem : nec efi vera demonSiratio eius qmd melitt/
Mathcmaticis nihil demon, puta quod hoc modo fit;
atit deteritUy id eft,in
ftxatur ex rationeboni
quia melius
non
eft
hoc modo
efle,aut deterius
,
fiita
, quod triangulus habet quod habeat tres,quam fi nor? Idco fubdit , qu6d nec omnino nulltts re~
eftet: vtfi dicerctur
trcs,quia melius cft Jiabcret.
mini/citur,Ccilicet in fcilicet
Gcomctria
,
alicuius taliumy
modonun
vcl finis,vel
demonflrandi cx radone boni, form^,vcl fint talcs plures modiif «<«-
quidam d^ numero Sopkifiarum , vt Ari~
jrropter
fcilicet aflignari
ex hoc, qiud ali-
*x prjcdi(£him cft , fcicntiae
dc fed^
lic"et ,
in Mathematicis
& cx ratione boni
tamen hoc faciunt
ficut naturali* fcienria
;
ctiam,
,
vt
aliquae alia:
quae vt pltui-
,
qu6d vt habctur
^.Ethicor,
bonum deledabile Jrimum
fe, & habct rationpm finis & eft amabile amore amicitia:. Secun-
bonum fecundum
proprie
,
dum bonum
habet magis ratione amabilis amo-
re concupifccntia:
,
& nc potcft habere rarioncm
propric ficut primom bomagis autem habet rarioncm cius,quod eft ad fincm; ficut mcdicina vtilis ad fanitatem ordinatur ad fanitatcm, vt ad fincm.Terrium bonum, fcilicet dele<5kabile magis etiam habct rarionem
num
;
noH tamen
ita
aliquo
modo non tamcn fic :
ficut
primum bo-
num. Benc ergo ait Ariftotelcs,qu6d omnequod
bonum propter fc,& fecunduth fuam naturam,
quod propric cft bonum honeftum jta caufa
cum
quis
quae confi-
& caufas. Dcindo
dicit
Contingit enim eidem omnes modos cau^ ,
,
^
Vnde quidem mottts
domtts.
adificator : cuius vero causa opus
,
^
Dcmonfhrat fecundam partcm quaeftionis cx 1 fciUcct qu6d inuenitur aliqua rcs habens e^uomedo omncs caufas. Dicit ergo,qn6d conucnit aut contingit eidem rei ineffe ornnes modos caufarurrt , vt ipfuis domHS ars,& >edificator eft, vnde motus , id eft,cau(aefficiens. Cuius vero causa, id cft, caufa finalis,efi operatio,id eft,vfus,vel habitario materia autem funt terra lapidesfpecies vero, id eft :
hoc
:
&
caufa formalis eft ratio
id cft
,
compofirio, vel
domus.Vel pcr rationem domus intelf igit formam domiis , quam artifcx in mcntc ha^
f)foportio
bet,qua: j.Mctaphyficae tcxt.co.i5.vocatur, tjuod
quid erat eJfe,Sc prima fubftantia:& ibidem dicidomo intra,quae cft ipfa domus imaginata,fit domus cum matcria,quae cft domus, extur,qu6d ex tra.
Dcindc
cum dicit
:
cft
,
non
cap.9.& circitcr, fed expreffius habetur 8. Ethicorum, triplex eft bonum , fcilicet bonum honc-
finis
eft quarftio
materia terra,(^ lapides-,fpecies vero ratio.
probctur aliquid cx fine
cft
,
rem earum
derantur per diucrfas fcicntias,
f um
ars
Notandum ,
cognofcit illam
firum ineffe vt
fuifTc
fic.vnde affignamus caufaiyj quare habet pedes,vt melius poflit ambulare& fibiacqujrcrencccflari^ ad vitam.
U.
:
cum fcilicct fint ccrriffimae &'nobiliffi-
mum dcmoflrat ex c^ufa finali, vt habetur z.Phy^
fium
Secundam partem fubdit aut fupple cft maxime rem quafitam fciens , eft ha~ bentiMm,eas, fcilicet caufas,id eft , quod fi aliqua
nuUnmfacere rationem de bonis,
,
'utile
,qus illaruni de qua mod6
quacritur,& intenditur,& haec eft prima pars quae-
autcm Ariftippus dicitur
malis,
Notandum quod
hont-
,
deteriits,id eft viU\is,vel melius,Aiathemati-,
fjstitridis
,
puta qu6d vna
id eft
rcs fit,quae habeat plures caufas
Epiaireorum.
BoKum tri-
?
maxime
omnia ,
,
jEcientiarum debea^ difi fapientia
in aliis artibtts Ubfrahbtu, feruilibusx& vilibus:z/f in TeBonica& Coriaria,8czttih\!LS aliis mechani-
&
flex
fcilicet fcientia,f«<e qusiritur
fiibdit,qu6d ille,fcilicct Ariftippusponebat,quod
rnae. iftc
finnli.
prtncipij
de caufa formali,alia de cauia finj^i,&c.Eft quaeftio ,^«-e earumfit dicenda iUa„
ftionis.
pcr cai»fam finajem:ex quo,fcilicet,qu6d ta-
cas vfrojfcicntias
'^nfa
&
fcicntia confiderat
quaeftio quis
quid
in>nllrdt
go,at vero dato rum , altera alterittt
ncm
cis,dici
ie-
:
dudum determinatis. Dicit cr-r qu6dywf plures fcientit caufa-
Terria ibi: j^t/«r ex
fiippus,tpfam enimnedexit, CciMcct demonftratio-
Jem demonftrationem reputabat vilcm. Vnde
fcuitn»
Intcrponit quandam aliam quacftionem anncT xam.Circa quod tria facit. Primo proponit quaeftionem quac habet duas partcs.Secundo den)onftrat fecundam partem quaeftionis. Terti6 refumit quajfHoncm quantum ad primam partcm fpecialitcr. Sccimda ibi Conuenit autem eidemf
cuius gratia func
dicit
,
& fiunt
:
finis eft
alia.
,
&
Deinde
Jgiturex
dudum
nem
quamlibet appellari
quidtm,^ frincifalior non
quam decet
determinatls
vocare fcientiarum fapientiam
,
:
,
habet ratio-
inquantum feniof
cui velutiferuientet
contradicere fofentias alias certum
quafinis enim boni talis
efi
eji;
ifunt enim huius
caufa catera.
Rcfumit quaeftioncm fpccialitcr , quantum ad pritnam pancm,
& adducit rarioncs.
Circa,quo4
Quiaprim6 inducit rationcm ad oftcndcndum , qu6d fcienria confidcrans caufam finalem,mcreatur nomcn fapientiae, dato qu6d de ditria facit.
ucrfis
bt
:
:
Summ^
Cap. 11.
II.
tKrHs cau/is, diuerfac fcientiac tra(Starent.S€cund& inducic rationem ad probandum idem de cauia formali. Tcrtio de caiua efficiente. Seciinda ibi:
IncfHontum vero primarum.Tcmz ihiiCtrcageneratumem.Diciz ergo, quodfAr determi/iatu duduS. in prirao libro,^»^^, fcilicet fcientiam decetvocare fapientiam^habet rattonem qHolibet XSQienxiiy
de quacunque cauia conliderat appelUri , fcilicet nomine fapientiae : primo quantum ad (cientiam,qus confiderat cauiam finalem, intendit ta[gxn rationem Scientia dirediua aliarum , ad quam aliac ordinantur , meretur magis nomen fa-
&
tatntta ii/rtBiMM alia-
T*
*
j^-j)" '
rm^iUit.
&
:
Hsc enim efl
;
onmia
crgo
omnia
Sc ad finem
,
ordinan-
aiia
dignior:
talis fcienria erit fcnior, id efl
fitnt ds-
monfirationes, vt fimt propriac paifioncs:?
«w pu-
tamm
puta vt
exifiere
quaado fctmus quid
,
quid tetragonizjire , quia fcilicet tiofimiliter
autem
& in
eft
efi
,
medta inuea"
aliis.
libus
& ideo ficut in fubflanriis
;
maximc
icire
tunc putamus
,
rem , quando icimus quid
criam in accidcnribus
eft
:
ita
& in aliis proprietaribus,
,
&H»d qmd efi
refrrjtMr
etiMm in aecidefuibm.
alias fcitntiai contradicerefiht veluti feruietes Jibi:
quiaperea.fdirigut:quia inqua
t>mnia latera xqualia
q\x6d tntjuantum fcilicet fapientiacfl,^»»
& principalior,
nier
quac efl dejine
cft dignior, cui
& bono
non contingit
fic cfl,iuflc fcietia
talii e^^fcilicet
quac dicatur
Huius fnimcauja,i
fapientia.
C4uera /«wr^fignum huius cfl:quia ars architedlo-
nica,ad
patur
quam
pcrrinet finem confidcrarc
& impcrat
,
princi-
nauis:fi igitur fa-
maximc
,
maxime fcibilis
diffinitiua efi effe
JlantidfVtiefue erit talls. (.Multts ,
vidctur
nouit in ipfo
quid
ejfe
res
,
<^ horum earundem alium
effe
gis.
Sed maxime quid
efi
aut quale, aut quidfacere
^mplius autem (^
eft.
:
qudfub-
enim modis
magis ejuidem fcire dicimus
non
la^
, ,
quam in ma-
alio
non quantum,
(jr
autpati apta nata
in alijs fcirefingu-
dr qucrum demonBrationes funt^tuncpu-
tamus
exiiiere
,
quando fcimus quid eH , vt
tetragoniT^re quid efi \ quia Similiter autem
media intentio.
(jr aliis.
fcienria quac confiderat primascaufas,5c efl fcicn-
tia:
maxime ccna ,meretur magis nomen i
hacc
cnim
fapien-
condirio fapientiar,vt patet ex
efl
prologo primi
libri:fcd fcientia confiderans
fam formalcm
cfl
modos
maxime dideile rei,& quod quid erat
fcire,qui fcit
f».
nime efle ciusjcrgo
fciendi
,
icieotiamagis meretur nomen ergo , qu6d inquantitm verofa-
talis
fapicnriac. Dicit
^»fwr»4,fupplc cAdtfinittua ejfeprimarum caufa-
xnm ,
& maxime
ac-
oponct inucnire lineam
fctbtlisy
quod Cdentii fubifantit
& fubflantiali erit talis
,
,
niiinum.
habcnt quatuor ad duo,
fe
qui
fcit
fi^
ita fe
dunt fexdecim
:
fimiliter quatcr
quatuor faciunt
iexdecim. Similiter in propofito
, fi
acdpiantiir
quarum primafit duarum palmanun , fccimda quatuor , terria oAo,
tres lineac proporrionalcs,
&
quadrangulus conftitutus ex prima linea , ex terria, erit aiqualis quadrato, confHtuto ex dudhi
ieamda linca qua
fecunda: lineac in ieipfam:quia
&
quatuor palmanun , eft quacdam medietas proporrio mediainter lineam duarum palmarura, eft
palmarum.Tetragonizarc
cft o€c.o
ergo,id eft,quadrare quadrangulum pars eft longiof , cft inucnirc
nem modo
,
cuius altera
mediam proponio-
pracexpofito:& qui hot idt, fcitquid
eft tttragonizjtre,iA cft
,
quadranguliun quadrare.
Deinde cum didt Circa generationes vero,
omnem tranfmutationem
^ achts,
($• circa
opinantur nos
per-.
quando cognofcimus primci~ fium motus. Hoc autem alt(rum oPpofi.r feffe cognofcere ,
,
tumfini.
,
id eft
de caufa fbrmali
Adducit rarionem pro idenria confiderante dc
multis
caufa effidente. Dicit ergo,qu6dc»rc4 generdtio-
,
fcilicct fapicnria
,^
^
cx hoc
fcilicct
Us.
&
vidctur
:
& aEltu & circa omnem tranfmtaattonem:
fidcntem
quam
nam
:
Tres numerl frtfoTtien»'
habent oGto ad quatuor, idco illud , quod rcfuitat ex du<5hi binarij in CK5h3narium,eft squale d,quod refultat ex dudu quatenurij in feipfum:nam bis o^o,fa-
cut
in non
, qu6dmagis fcit illc aliquid, aliquid non ?fle. Demonflratio
id efl
,
porrionalibas, vt funt duo,quatuor,o<5lo
nem
,
cuius euidenriam
qu6d regula eft in Gcomctria, quod quandocunque ti«s Uneac funt proporrionales, illud quod refiiltat cx prima & tcrtia,eft acquale ci, quod rcfiiltat ex dudhi iecimdac linex in ieipiam; quod manifcftius apparet in tribus numeris pro-
ptim modis fcieatibus idem , id cft , intcr multos modos fcicndi rem , magU quidem dtcimus fcire fum qui ntuit in ipfo e£e , quid eji in ipfa re,tjuam ejfe
Ad
liotandum
cau-
huiufinodi, quod patet cx hoc,
quia intcr diuerfos
mus illum
quale habens omnia latera qualia,
& tcrriam,quac
Adducit rarionem pro fcientia confiderantc de caufa formali. Et intcndit ttdem rarionem : Illa tia
fi
ac-
nizarc, id eft, quadrare tetrago-
formam
Inqudnium verl primarum csufarum^ d-
:
cui
mediac proporriorus,& tctrago-
cum dicit
eum qui
,
vclimus inuaiire qiudrarum
im-
,
propter hoc pcrtincrc ad fcicntiam de fine J)^-
idemfcientibus
ied altc-
qua;
pientia cft prarccpdua aliarum
IX
,
ram partcm longiorcm
& nauifadtiua dolariuz
,
prxparat matcriam ad
i^
•
aliis artificibus,ficut vrualis
perat nauifac^uae
I
& & quorum
,
quorum funt demonftrarioncs , tunc maximcfcimus ciim icimus dc cis, quodquid cft. Notandum , quod tctragonifmus dicitur fe- Tetragenif, cundum Geomctram fuperficies quadrari , vd """ '"'^ quadrangularis , non habcntis
mcrctur magis nomen fapientix. Dicit ergo,
ipfa
meretttf.
proprietaribusy«r*y»>/ff«/4
Notandum,qu6d ipfum quod quid eft, non fb-
(
Sc illx crunt fubfcruientes iibi,& pcr confcqucns
fientit
&
lura inuenitur ii\ fubftantiis,fcd etiam in accidcn-
tur
MxMne
:
conditio fapientia?,vt di-
P^ti^e.
alia diriguntur
Sctenti» de
horum eorundem qui , fcilicet fciunt cfle aliquid altum llie I$MA». alio magis dicimus (ciif.fed maxtme tjut fcit eiuid ter Scet.^. j. non quantii efi, atu <juale, aut tjuod efi apta fnUg.Sent. efi f» folutitme, nata facere aut patf.Ccircmtem quid eft,cft fcire i.laterdlu. tn aliis , fcibcct formam rci. Amplius autem negatiiu:ficut patct prinio pofteriorum:^
idhim fuit in prologo primi libri:)fcd fcieria con/iderans de fine efl huiufinodi,quiaex fine
tMmfafonnaU
79
& fcicnria affirmariua potior eft,quam ipfa
enim
SeienttM cn^-
ftdemns de tUTK fupplc dicimur maxtme fcire,(juando cegnof- f*tf* '$"*» ,
,
cimtts principium
uentc
,
:
vnde
nam motus
mottts
,
id eft
eft adhis
cauiam ef-
mobilis a
mo-
vt dicitur 3 J^hvficcrgo fcicnua confidc-
G
4
" ^^4,
*"
^'^-
;
80 tur m/ucimi: fcifHti»,
fcientia,
imxim^ maximc meretur noAddit autciTi, quod hoc, (cilicet
& pcr confcquens
men fapientii.
& efficiens
principium mouens, cppojitum fini
oppofimm primo
videtur cfle
,
id eft
,
,
efi
diMerfum,&
efficiens eft
principium
principij finis
,
ficqt
,
didkum
Notandum
qu6d de cau^ matedali
,
minus quim
,
rei
,
practer-
cum fit
ens
& ens imperfedhmi quantum eft de
,
caufx facit ad cognitionem
aliae
& ideo dato, qu6d aliqua fcientia confideret
feorfiim de cauia materiali
qu6d
haberi ratio,
elpiis demonftratiuii, qiue fcilicet fimt
videtur pofle
meretur magis
illa
fientiaeJ)einde cum
non
,
nom^n fa-
dicit
tiam
vel ad plures
,
communes
aut dtcere, id
eft,
effe fcientia
dufionem primarum rationum , ad quaeftionem eft, alterips ejfi
FmMr
:
quafrofter videtur aliM, id
/cientiajpeculari fingulM
harum
PideS.Th. kie eofiefim.
t^gjj veritas quasftionis prinipalis cft, quodvnius (cientia: eft confiderare omnia gene£|.
ra caufarum. Ciuus ratio eft
,
quia
fcienriae
eft confiderare efFectum, eft confiderare
caufas eius tur;
domo
de
cuius
omnes
com. 18.
& indc.&de Metaphyficq ;. & inde.
Metaphyjfica! cap. de caufis, text.com.i.
Phyfica
,
& Metaphyfica
,
differenter confi-
derent de omnibus caufis; ficut didhim eftin
primo libro. Nec r,itiones in contrarium concludnnt. Prima eft fophiftica,& arguit a deftrudione Antecedentis , vt praedidum eft. Secunda etiam rario non valct non enim fequitur, quod fi alicuius fcientiac non cft confiderare omnes caufas ; ergo nullius. Neganda eft confcquentia quia poteft efle, quod alicuius vniusfcienria: fit confiderare omnes caufas , alicuius non. :
:
&
SVMMARIVM. An dc
complcxis detur vna,
principiis
cadcm
fciencia
fubflantiis?
cipiis
fit
vna
vna, vel
an cadcm de his, rationcs pro partc nc-
?
0£
defrincipHs demon^rationU^
vnius fcientia ejt^am vlurium^
dubitatio ef*Dico autem demonfiratiuas com-
ex quihus omnes demon^ firant. Vt quoniam omne neceffarium ef^aut dicere , aut negare ^ impofthile idemftqudcumque alia tales fnulejfey (jr non ejfe, fropofttiones. Vtrum harum vnafcientia , muttes opiniones
,
^ ^
^
ftibjiantia
,
vna ^, quam qua nunc eji quaftta \
aut alia. Etjinon
oportet appellare^
Poftquam Philofophus
fadt.
:
de fubcommunibus,eft quamiUarHm oportet appellare,qua nunc (cienria confideret
,
Notandum , quod principia communia , de quibus exemphficatjdicuntur communes opiniones , vel conceptiones , quatenus omnes fcienriae vmntur
16 Trincipin
cemmuni»
demonftrando non qu6d ipfa in- qu*. dicStKri grediantur demonftrationem fecimdum fiibftap-
eis
:
:
monftrariones
aHarum ftientiarum fecundwm tamen virtualiter.
ingrediimtur dicit
Vnius igitur ejfe noneftrationahile,
^id
enim magts Geometria, quam qualifcumque de hisproprium eft audire> St igiturftmiliter quidem qualifcumque eft. Omnium vero non (onuentt. Sicut nec aliarum
fuhftantiM cognofcentis
,
:
ita nec ipfas
proprium eftdeipfti
cognofcere. Argiu't ad quacftionen). Primo ad partem necatiuam, fciUcetqu^d non eft vnius (dentiac confiderare principia demonftrationis,
& fubftatiani.
Secund6 arguit ad partem affirraatiuam oppofitam. Secunda ibi At verofialia. Prima in duas fecundum quod duas rationes adducit pro ifta partcSecunda ibi Simui autem. Dicit ergo,qu6d :
eft
,
rationahile
effe
quid enim magis Geometria fcienriae eft
,
tjuam qualif.
proprium de
his
oh-
audire,id eft,confidrrare?qua(i dicerer,qu6d non,
cum pertineat ad omnes rum
:
ide6 dicit
,
fed nec hoc yidetur vequod omnium vero non conuenit :
quia videtur (upernuum,qu6d. in diuerfis (cienriis de ei(dem tradtetiu:. Si igitur nec vna, nec omnes fcientias confiderajit
quod nulia
diifba
principia
,
(equitur,
nec per conicqucns illa qus eft dc fubftanria ; ergo non eft eiufdem (aenrix tonfiderare de fubftantia, de principiis pra:di6ris:& hoceft qu6d concludit, c\\\oAficut necaliarttmt ,
&
ita nec ipfiiu cogn«fcentis,iA eft,confiderantis fubftantias ipfas, eft propriftm cagnafcere
de hisJDcivk-
cum dicit
& contra. Secunda ibiiVniw
rum exiftit ensy^ nuc nouimus.Vtuntur igi-
Dicit ergo
qu6d
dubitatio
SMdnem
eft
deprin-
fit
vnius
tie.
cenfider»-
re
fci-
frindpin
vniui fi;ientin;qu6a. (cilicet ^omtnuni»^ ipiaconfideret dida principia.Cuiijs cauiam fub- f^^fi*'"*^^
non
Prim6 pcoponit quaEftionem.Se-
amd6 obiicit pro , effe,
Jlatftiam,
& de taUbus prin& dato qu6d no
Simttl autem.ffr quomodo erit ipfarUfcieft". tia}^ujdquidem enimy^ vnumquodque ho-
quac rcfpidunt principia complexa. Circa
igitwr
,
alia,& aha
difputauit quaeftiones
xefpidentes principia incomplexa, nunc difpuut
quod duo
&
C'pi»cimmitnta , &fttl/''
& alia de iUis principiis
diibium
de
,
fit
qu6d aHa
fed
,
(umque alterius
A T verh
cas
&
&
dit
J^\jvtrum
\5
&
:
gaciua.
Tc»t.CQ.4'
affirmare, aut ncvare,& im- fderare frin^
confiderans de fubftantia
tia
Deinde cum
dc
eft,
:
ergo ad illam (cienriampertinet confiderare apparet manifcfte in Phyfica
& &
ex cjuibm omnesCdlicet fci- Anfifvttim vt tjuoniam omne neeeffarirtm fcientie, cm-
non effe : quacunque alia tales propofitiones dato quod fint vnius fcientiac , eft quiftio vtritmfit vua fcientia harum, fubftantit , aut atia, id eft,vtrum fci2-
fubftantiam,
ficut
:
omnes caufas. Hoc
licet
;
idem fimul ejje ,
fuperiiis declaraba-
i.lib.text.
qu*.
&
&
caHfantm. qut-
,
Trim» pri»^ cipia
tji quajita,idei\, fapienria.
Pertradati quaeftione annexa concludit con-
principalem dicens
demonftratiuas
x.q.fntmpttlu.
opiniones;
poffibile eft
ftantia,
^uafroptejr videtur altertM
& exponit quae fiuit huiuf-
?
modi principia. Dic» autem
fir
eaufarum harum fingulas f^eculari.
compjexa,
vtrumfunt vniits fcientia , aut pluritm , id eft, vtrum confiderare de eis pertincat ad vnamfcia-
cntijE demonftrant
mifit facere mentionem,quia materia
fe
fuit in
libro.
in potenria
:
Metaph.
Lib. I II.
rans de canfa mouenre eiinte lAdt'
:
tur eis^ vt notis artes eUid.Si autem demoftrati«i
;
:
,
Summ^ I L fji de ets
ie6fum
:
Cap. I.
eB, oportebit dliquoJ igitur effefub-
^
^uidem fafsiones iUa veto
h/ec
Nam
de omnihus
ejfe
dC"
menBrationem impofsibile eB : neceffc efi enim ex aliquibus effe , circa aliquid, (^ dliquorum detnonBrdtionem. e^are dccidit pmniumejfegenus vnum aUtjuid demenBratorum omnes enim dfmonBratiu* dsgnitati,
^
qudd u
,
fuhjiantia
bus
Cenfidtpttio fcientific»
du lem
fUx.
:
Omnis
quam
intendit ta-
confiderario fcicnafica, vel eft per
non poflunt co-
cipia dcmonftraaom's prsedidhi
gnofci per definirioncm, quia ftatim cognofcuntur quid funt, notis terminis; nec pcr dcmonftra-
timinti* »e-
queunt
co-
, quia cum in demonftratione Cnt tria, fubicdhim , paflio , prlncipia , ipfbrum principiorum non eft demonftrario,alias eUet pro-
tionem
&
fcilicet
gnofci per dif ceftus in finiticnem,
infinitum
& per
confequens (cientia non cHct dc fubftantia.Dicit cr^, qnbdjimul aufel demcntem, (jua erit fcimtia eorum , {cilicet dignitatum? p,Mumem. Quafi diceret, nulla : quia illa fcicnria.vel eflet dcflniriua
,
vel dctnontoatiua;
,
dua probat , cum
& quod non defini-
Horum
fubdit.
igitur cmlibet
quid funt,C^ nunc nouimtu,ii. eft, ftarim in prindpio cognofcimus notis terminis|
tjuid inejl yid eft,
& propter hoc ali* artef vtuntur Tria qut luceffario re-
licet
eii, vt notis,(a.quid funt. Vlterius probat,qu6d no cognof-
catur icienrii demoftrariua dicens:)* autede
quiruntur *d fcietia demojtratiua exiget demonflr»ieEHiy&
eii efi
aliquodgentu ejfefui-
hac qutde paffiones;illa vero dignitates eo-
tifnem.
rum hxc enim -y
nmtur
,
tria
ad demonftrationcm requi-
neccflc eft enira demonftrationem efle ex
aliquibus
,
fcilicet princi^iis
,
8c circa aliquid,
&
fubiedum, aliquorum, (cilicet accidenrium propriorum : led impofHbile eft dignitates demonftrari rtum cx parte principij; nam de omnihtu effe demonjhationem efi impoffi-
(cilicet circa
bile
quia eflet proceflixs in infinimm
:
parte fubiedti
:
tum ex
quia ciim vna fcienria fit vnius generis fubic^, oporteret,qu6d illa qua: demon-
de dignitatibus
omnes
,
haberet
muncquod eft
haberent falfum
vnum omnium
eidit aliquid effe
iiarum
:
vnum fubiediun:cum
fcientia: vtantur iftis dignitaribus,
{cienriac
torum, id
eft
,
vnum fubiedum com-
ideo fubditur
:
;
qtiare ac-
ergo omnium demonflrafcientianun demonftrati-
,
Dmnes enim (clennx demonftratiua
dignitatihttt vtunttr.
ipjit
Deindc cum didt
piis
,
pliircs cfle fcientias
& fubftantiis
,
de
princi-
qua: illonim princi-
de his agerc hanc fcicntiamvnicam.tex y. Arguitur pro,&: contra an vna fcicntia fit de omnibus fubftantiis j dc quo vide Dodorcm i huius,q 9. ,
AT
& priorXt ex alia partc cum fubftantia
falior,
i
ens, fcientia de fubftanria
fit
prima
erit
cuifu tfi ftthjiantia fpeciilari,n6 eft fuppledc huiufinodi dignitaribus , cuitts alitu, id eji,alteritu, fdcnrijE exix fpeculari de eisveritatem
tem
f quafi diccret
quod nullius
,
,
&falftta-
alterius.
Tinfdem
fd. Veritas huius quacftionis cft ficut apparet ex entii eji conquarto huius, text. com. 7. drdter. quod eiui^ fiderATeJuh-
&
dem fcienriz , icilicet Metaphyficae,eft confiderare de fubftantia,& dc dignitaribus ie(Shim
Metaphyfics
:
nam'cum fub-
fi*nti»m, <j» digmttUtt,
ens inquantumens ,ideo
fit
eius eft confiderare talia prindpia communia,quje
in ente,vel in parribusenris fimdantur,ficut patet
Satisfit
ar«
de primo prindpio fimplidter quidem , quod eft: gnmcntis io oppodtam Jmpoffthile eji idem Jimul ejfe,& noneffe. Nec rariones in oppofitum condudunt. Prima non,quia licct
omncs
tamen
fdentiac vtantur didtis prindpiis,non
fequitiu:
qaod onmcs
,
confiderent ipfa
vna aliqua communi, cuius
fed acdpiunt ca ab
comunia c6fidcrare,& Iijcc cftMctaphyfica.Sccuda ratio proccdit abinfufficicnti; no enim
cft illa
omne, quod fdnu, per dcfinitionem,veI demonftrationem fcitur:nifi
illa
gnitio eft ei aliquo priori
«nt prima
fimpliciter
aliquo priori
mine
,
:
fluodlibtt
nequit
per
tantum, quotum co- demSfirMi»principia
autem cmn
ttetn fctrt.
non poflimt cognofci ex
fed cognitis-terminis, fkrim in lu-
:
rututali intelle<^is cognofccnris, cognof.
cuhtur
Tunc
vt declaranun fuit in x.
,
fequitur
illa
lib.
tcxtxom.5.
pars
'^
qu^ fubj^antiarttm vtrum vna
Totaliier
,
Omniumefi y aut plures fcientia
?
Vbidifputat qu2ftiones,vtconfiderario huios fcientiac rcfpicit prinripiata^quaefuntfubflanrii,
& acddentia.Circa quod duo fadt,fecundu quod mouet duas
quarftiones. Secunda ibi : j4mplikt autem. Prima in duas,quia primo mouet quacftio-
nem. Sccundo Siquidem
veroftalia , qua fuhJloKtia,
vniuerfaliter
arguit pro,
ergo.
vnitterfaliter Jtt ,
^ qu/e
emm maxim} omnium
& contra.Secimda ibi:
Eft ergo prima quazfiio
vna
,
z/rrKw»
fctcntia omnitim fubjlantia-
atitplures fcientia
diuerf^.
qux fcilicet confidercDeindecum dicit
,
Si quidem ergo non vna^ cuiusftthfianti^
fonenda
efi
fcientia
iBa
?
Arguit ad qujEftionem.Prim6 ad vnam partera, quod vnius fdenrix eft omnes fubffcmtias
fcilicet
Seamd6 arguit ad oppofitum, ibi vero omnium. Dicitergo ,q\ibdfiquidem
confidcrarc.
Vnam
noneJivna,(ciei\zia. fdlicet de tiis, eft
de his, qua eorum principaliter,(^ prior
ejl
dignttates funt
/cquens videtur, quod fcienria deeis eflct vniucr^
jrent fubflantias
palior? rcfoluitur
|8
nam
cllet prior:
princtpia moxime vnitterfalia omnium,Sc pcr con-
rum
SVMMARIVM. Dato
eji prinripaItor,(^
cx vria parte, quod (cienria
,
uraret dignitates
ergo omnes
videtiu:
^uxejide
de A«,(cilicet dignitari-
Philofophia. Etftigitur Philofophi,fci\ket primi, ,
definitionem, vel per demonftrationcm:{ed prin-
Trimcifii
efi
dubium , quaearum
nam
primum
{ecundam rarionem
Ponit;
:
aliaeft idcntia, /cilicct
& alia, qua
,
reftat
:
dignior
:
bus vtuntur,
81
Atguit ad partem affirmatiuam oppofitam,fc
didt
:
dignitAtes eorum.
;:
:
licct
dubimn
,
Metaphyfica
eft
tiua? quafi diceret,
cum omnes cum didt
omnibus fubflan-
cuitu fuhjianti^ ijiafcientia, fd-
poncnda,fciIicet conlidera-
qu6d non
poffit affignari»
fubffcmtijc fint partes ends.
Deinde
t
pnncipiafunt dignitates. Etfi non tofophi, cuiHs erit alterius
titatem^ &falfitatem
?
de
efi
Phi-
ets Jpeculari
ve-
Vndm vero omnium non
efi
etenim demon^raiiua vna de
rationabiUy
omnihm
erit
Vtiqtti
i.qprirtcifa-
^-
^ 8i
Metaph.
Lib. III. Si ejtiidem tmnis
vtlefueferfe accidentibits.
^emonfiratiua circa diquodfuhie6fum fpecUf
ex commuttibus ofiidem igitur gentts acci-
latur fer fe accidentia
Et
nionibus,
circa
dentiafrofe eiufdem eftffeculariex eiufdem epinionihus
:
nam circa ipfum,
ex quihus vnius ,
^uare
fiue eiufdem yjiue alius,
h* ffeculabuntur^
accidentia fiue
da. fpeculabitur fingula accidentia , eircaaliquod fubieElum ex commHnibuiopinionibut, vel concep-
tionibus
d6
accidcntia enris
cundum
,
cuiu^odi
ex eifdem
fiat
efuia vnitts efi
dcmonftrarc
Nam
:
,
vna fcientiam fcientiam
&
;
:
per aliqua
qu6d
cft>
aliquando pertinet ad demonlhrare principia cx
ita eft,
quibus dcmonftrabatur , quia
vnam
efi
& ex t^uibus vniut, id
quia
,
circa iffum,
ita eft, pertinet
ad
eiuf-
dem,fiue alius, id cft , alterius ^uare accidentia fiue fpeculabuntur bocfiue ex hu,C((ta^ci illa fci.*
entiaerit vna.
Notandum qu6d , principia dcmonfbationis nonferapcr funt indemonftrabilia fimpliciter:fed conclufio vnius dcmonftrationis, poteft
eft
principium niam fic eft dcmonftrarc alterius
elTe
quse conucniunt fubftantiac ic-
Ad
alias
autem
fcientias
fecundumprppriam, tiohpm. Dcindp cum dicit
flanriae
;
fiib^-
& particularem ra-
.;
VM
HA
r M,
R I
&
contra , an Mccaphy„ de fubftantits , an ctiam de accidcntibus earum ? rcfoluit Do^bor gffirmatiug, de <^uo fufius quartohuius. Ar^uitiir prp
iica fit tantura
AMplius autem folum cidentia
>
fubflantia
eji Theorica ,
dut
(jr circa ipfis
'*'
****
vtrhm circa fuhjiantias ac-
Dico autem vtfifolidum quadam ,
eji
^
cidentia circa
& fuperficies^vtrum
^linea^
eiufdem fcientia
£$•
,
efi
ea cognofcere
vmmquodque genns
,
(jr
ac-
de qui-
,
buf LMathematica ofiendunt, aut aliut.
quandoquc quidemad candem,
quandoque ver6 ad aliam. Ide6 fubdit ,fiue
quod
.entis.,
conucnit confiderate parricularitcr paffiones
(unt principia prima dumo-
principiis.
demonilrare quiaita
principia vniut
,
rationen;i entis.
& intcndit talem ratior
nem : Si vna fcicntia eft omnium fubftantiarum; ergo vna fcientiaerit omnium per fe accidetium, ttenim, pro quia, tn»c ejftt vna fcientia demony firatiua in omnihm fer fe accidentibtu. Cuius caufam (ubdit; etenim omnis demonfiratiua (cien-
quia Metaphyfica lic^
,
fubftantia fub rationc
non oportct tamen propter hoc, qu6d confidcr?t omnia fpccialia accidcntia per fe, fed folum per
S
Argiiit ad oppofitum,
cogit
omni
confideret de
ex his vna.
jtut
^
(jr
vnius,^
quia
po ad oppofitum
dcmonfh:ationis,& quo-
talia principia, quandoquc pcrtinct ad eandem fcientiam , quandoque ad aliam. Exemplum primi in Gcometria, qund triangulus habct trcs, &c. pcrhoc qu6d angulus pxtrinfccus trianguli eft a:qualis duobus intrinfccis fibi oppofitis , hocctiam probari poteft. Cuius probatio ctiam pcrtinct ad Gcomctriam. ExepUim fecundi Mufjcus probat , quod tonus diuiditiu: in duo femitonaincEqualia, pcrhoc, qu6d proportio fexquio£b(ia non poreft diuidi in duo
fecundam quarflioncm. Circa quod duo Prim6 mouet qUfEftionfm. Sccund6 arguit pro contra. Secunda ibi Namfieiufdem. Dicit ergo,qu6d ampliui autem cft quaeftio , vtrum TheorKa , id eft , confideratio huius fcienrja: ,fit folum circa fubfiamias , aut etiam circa accide»'Poriit
facit.
&
tia eis
:
I>ico autem, vt fi di-
fcilicet fubftanriis.
,
catur, qu6d,_/o/»
fiantia
& frmiliter iinea, &fuperficies,
,
vt qui-
dara, (cilicet Platonici,& Pythagorici pofuprunt:
vtritm eiufdem fcientiit efiea cognofcere , (jr accidentia circa vnumquodtjue genus tale, de quibtst, aecidenribus
fcilicet
,
Mathematicit oftendunt
aut aliut, id cft, altcrius dicit
fcienfiaf,
,
Dcindecikn
:
:
asqmlia , chm femper fit fuperparricularis fcd hocprobarc non tantum pertinet ad Muficam,fed ctiam ad Arithmeticum. Aliud cxemplum, quod :
Chirurgicusprobat,qu6d.vulnera circujaria tardius fanantur pcr hoc, cilius
quod
partcs circuli diffi-
coniunguntnr:hoc autem probarenon per-
ad Chirurgicum , fed ad Gcometricum. Sic ergo patet,qu6d aliquando diucrfitas fci^nriarum oritur ex diucrfitatc principioruni , puta quando tinct
Vmt fcitntU vna fcicnria dcmonftrat principia altcrius:fecuniemon dum qucm modum fc habent fcicntia fubaltcr-
fottft
firitre
prin-
cipi»
altc
nans,
& fcientia fubalternata
titatc
principiorum remanet identitas
:
fcdfuppofitaidcnfcientiarii
:
&
dummodo
unt cadem per fe accidcntia, idcm eadcm fcientia genus fubiedum , vt fi vna , confideret fubiedum, &cius per fp accidentia. Veritas huius quzftionis eft,qu6d ficut habe-
T^mfi
demonfiratiua
quadam eiufdem
(^ qua efi fuhflantia. J^qn autem videtur eius quod quid efi , efie demonerit
,
firatio.
& prim6 ad partcm Secund6 ad partein affirmatiuara oppofiram. Secunda ibi Si v,ero diuerfa. Picit crgo , qu6d fieiufdem, fcilicet fcicntiz,
VerttM qut- tur cx quarto huius, vnius fcicntix eft confiderare dc omnibus fubftantiis, vel fecundumproprias ftionit.
Me
rariones fubftantiz
,
taphyfica *i-
rationem,fecundum
qium omncs
fiderat omnes [tthftan-
entia,& primae partcs entis
§lualiter
tia*.
taphyfica
,
vel
fecundum cpmmuncm fubftantia: funt
eft
qu6d demonftrariua quaedamerit , qux
ftr»tio
ftantix,w« autem videtur eita quod efi firatio
,
quia hoc
eft
impoflibile
fubftanriam
indicans
,
&
eft
ejfe
fub-
demon-
cum definirio
quod quid
apparcr ex z. Poftcr. Dcinde
eft
,
fit
ficut
cum dicit:
Si vero diuerf4:qu£ erit fpetulans circa
fuhliantiam accidentia ? hoc enim reddere
valde
Arguit ad opinionem dicens, o^oAfi diuerfd, fcilicet fcientix, eft confiderare fubftantias
cidenria
cuius cft confidcrare de ente inquan-
fiamiam
haec fcientia cft
& omncs partcs cnris
tum
cns,
03;,
vtdcnobiiipartc fuifubie6li'primi} nccr^'
:
putk dc fubftan-
ejji
difficile.
Me-
:
>.
derare acctdentia z^ fubfiantias;cmn fcrcnria, qux confiderar accidentia,fir demonftrariua : fcquirur,
&
11
XX
Arguit ad quaeftionem
negatiuam.
e\ui. erit ;
& ac-
fpeculans accidentia circafub-
quafi dicar,qu6d nulla
:
non
erit cnii-q
aflignarc quae fcienria fpeculerur accidenria circa
fubftantiam, quia vrriuiqucconfider^er:^
tamen hoc
autd^eft
f
de'mo9-
:
Summas
Cap.I.
II. duo
propnum fubiedhi:& tamen
fit
diffictle
tiae
c&t
:
immo
hoc reddere
impoflibile,
fi
ejfet
v*l-
alterius fcien-
confidcrare fubftantiam^ alterius paf-
Vcritas huius quatftiom's cft ali-
itrcmfiderMt
^ fmbftMtU,
^ dM^
(
vt colligitur
«* 4- buius ) qu6d eiufdcm fcienriz eftconfidedc fubftanria rarc dc cntc inquanrom cns;
&
&
dc pcr f^ paflionibus tam enris , quam fubftantia:. ^^^^ ^^ oppofinun cogic quia licct eadem dc accidenrifcienria confiderct de fubftanria; bus , non tamcn eodem modo : fed de fubflanria confiderat modo definitiuo, vt arguebat rario de
^^
:
&
:
accidenubus autcm cotifidcrat puo.
modo demonflra-
:
tU (JfefoUfint dicend£yautpr£ter eds vtrum vnica; aut flura generafuh-
*»*te^ fiantiarum funt : vt dicentes fpecies xirca
rum qusftionum. Dondc cum dicit Multis autem modis hahentihus
tatem nullo minus ahfurdum
& inter-
qua Mashematic^t dicunt
ejfe
Nam
ruptihilia.
fi & equum,
per fe dicunt hominem
Poftquam Phiiofophus pcrtradauit quzftiones tcncntes fe ex pane confidecarionis huius fcienniicpertradat quxftioncs fe tcnentes ex par-
tc rcrum confidcratarum. Circa qupd duo facit, quia Primo difputat quxftiones de principiaris. Secundo quacftionesdeprincipiis. Secimdaibi : Et de prittcipiis. Prima in duas , quia primo pro-
ponit duas quxftioncs de fubftanriis,circaqu4s
ifb fcientia principalius verfatur. Secundo arguit ad panes. Secunda ibi : Quomoda ergo dicimuf^
Proponit ergo duas quasftiones , quarum prima eft , vtrum in vniuerfitate enrium /o/<e/«pi?4«r»«
communiter anriqui Naturales dicebant, nonponentes nifi enti^ fenfibilia aut frMer eas , fcilicct fubflantias fenr ficut
t^Uud
(jr /anitatem.
C^ humana fecerunt
fpeciei effe. Nthil
ef
autem
quam homines
illi
,
enim aliud
fempiternos
:
nec hifpecies , nifi fenfihilesfempiternas. Arguit ad partem oppofitam, circa quod duo facit.Quia primo areuit adoftendedum
non
elle
Secund6adoftcn- CtmiftlhUs Mathcmaticainrermediafepainetrru-
ideas a fenfibilibus tcparatas.
dendum non
^
eflc
Sccunda ibi Amplius fiquisprater. In pri- ftibiU diffeTMUtJ^it, pane intcndit talem rarionem Corruptibile
rata.
:
:
& incorruptibilc differunt
,
qutdem
nihil fimile facientes Deos effe dicentihus
ma
fcientidi f
fenfihiles fint dicendt <Jfe
H
difficul-
dicere
:
AMpltits autem vtrumfenfhilesfuhjtan"
media
&
:
poflunt rationes pro pancafiirmitiuapropofita'»
hai autem eafdem dicere fenjihilihus ni^ quia hac quidem fempiterna: tlla vero cor-^
Quoad rcs confidcracas in hac fcien{ia;Prim6 agic concra idcas Placonicas, fcu quiditaccs cxiftcnces fcparacas dc quibus 1. i.ccx. j. Iccracoucraponenccs Machemacica a maccria fcparaca, dc quibus ibi.
ali* ? Et
caufat
ejfe
&
rerum fuhfiantiasfecundttmfey id eft, feparatas. DiBumefi de eis in priorihusfertnonihuiScilicct in primo libto, pcrrra£bndo opinioncm Platonis idco ex his qus ibi djAa funt, fumi
alias effe naturas prtter eas^ cjuafunt in ccclo:
SFMMARIVM.
riae,
rario ad probandum elfe fubfbnrias feparatas, Secundo arguir ad pancm contrariam ncgatiuara, Sccnnda ibi Aiultit atuem. Dicit ergo , quod
tjuomodo dtctmus jpecieiy id eft, ideas
iiones.
S^emtiM
Argult ad propofitas quxftione?. Circa quo4 facit, quia Primo innuit quomodo fumi pof-
hoc videtur ad omncs fcicnrias perrincre : qnxlibct cnim fcienria confidcrat paflSones circa fU
85
,
fupple fpecie
:
imm6
ctiam genetcvtdicetur drca finem dedmi huius; crgo incohueniens cft dicere incorrupribilia efle corrueiufdem fpedci cum iftis fenfibilibus, ptibilibus illo
ergo inconueniens
;
modo
ponere
modis habentihus
eft,
& & impoflibilc qucd mtdtii
ideas. Dicit ergo,
difficidtates, fdlicet
contra opi-
nione de idds:vt dicbim fuit in primo hbro cotra PIatonem,>7»//tf aliorum minui efi ahfurdum : im-
mo magis
abfurdum
,
dicere
naturasSciMcet idcas feparatas in coclo
,
id eft
,
quidem
effe
»mfr eas
aliquas
cjuafunt
pratei res fenfibiles quae in coclo
fed tamendicere eas
effe eafdemXdfecundum fpedcm fenfibilibiss nifi quia htc quidem vtfempiterna , fcilicet idcac fepararse iBa
conrinentur
:
licet
:
fverh corruptihiiia •.'Phionici
eniraHcct
ideasfc-»
cum
fenfibili-
:
fibiles,._/»7f tf/tifubflantiac, ficut
tonici,
&
etiara Ariftotol,
dato qu6d
pofucrunt Pla-
Sccunda quzftio
eft,
fint alis fubflanriac praetcr fenfibiles
id cft, ideac,
;
ponebant tamen aliquamdifFerentiam,qiia-
tcnu5 ideasponebantentiaincorrupribilia: fen-
fcilicct vnius generis; autfint , plura genera fuhsiantiarum , ficut funt differen;
bus
,
vtritm fint vnica
tcs fpccies
paratas ponerent eiufciem fpeciei
& qu^ funt infra, id eft,
Mathemarica intermedia, circaqux dicimtefle, icientias Marhematicas vt dicebatur in primo libro. Quidam enim Platoniconmi practer fubftantias fenfibiles pofuerunt foliim vnum gcnus
fibilia efleenria
corruptibili3,non obflantc iden-
hprum, & illorum quod exponit, CLim fubdit: namperfe, fcibcet homincm dicunt hominem ejfe , fcilicet Platonici, id cft, homincm ritate fpedfica
idfalem fcpararum,c^ fimiliter eejUHm^
:
fubflanriarum feparatarum,
pcr
&
fic
fcilicet
idcarum,vvt
hominem inunatcrialcm, & per
fe
de
aliis
fc
equum,
fpeciebus fepararis. Alij vero po-
iuerunt aliud genus fubflanrianmi fcparatarum,
&
fftofibiMathemarica media interideas circa qiiac dicebant efle MathemadcasfcienDeinde cum dicit:
icillcet lia
,
rias.
^uoTMdo
& fanita-
tem : aliud autem nihil cft^d eft, non eft aliud fecundum fpedem ab homine f^nfibili , vel equo, fic de aliis , quod fupplc ?ft in^ vcl fanitate conueniens nam Uti fiint facicntes 7«w»7« dicentihus Deos eje humanafpectei , fcilicct fimiUs fpedei cum hominibus qus fuit opinio Epicu-? reorqm fecundum Tulliura in Jibro dc narura Deorum tjii enim nihil aliud fecerunt quam ho-. minesfempitemos cflc illos, fcilicet Deos ; dice:
&
:
:
:
bant enimquofdamhomines deificatos,
ergo dtcimus fpecies caufafaiue
& fuhfiantias fecundum fe
,
fricribtts deiffisfermonihus.
diSium
efi
tn
rupribilcs
:
Ofmlt E-
:
quos Deos appcUabant
:
& incor-
nec
l;»,fcili-
cet Platonici ponentesy^foV/, id cft, ideas facie-
bant aliud <juam rts fer.fl/iles
ejfe
feKpifernas
:
3c fic
ficureontm.
Non
coHtra
MttUrnts $• fifutut.
:
84 /Ic
LibJII.
corrupdbilia
fpcciei
4e
j
&
Metaph.
incorrnptibilia .ertc-eiufalem
quod eft injpofllbilc per naturam. Dein^
cum oicit
Harmonka, idcft, /ftat
de
lincis
audibilibus
htc
:
&
fenfibilU intermedia ponat , multas habebit
Palam enim,quiaftmiliter linea
frxteriffas drfenfbileserunt
que aliorum generum.
(jr
vnumquod-
quoniam ^Ar erit quoddamcoe-
Igiti$r
harum vnaeft , lum^ drSolydr Luna , dr aliafmiliter caUr fiia. Efquomodo hif credereeportet> Neejue enim immobiliter rationabile ejfe. LMebite verhomnino impopbile. Similiter autemde quibw Perfpe0iua tra£faty& incMathemajlrologia
ticis
ffarmonica.Etenim hoc impofibileprater
eafdem caufas : namfi
fenftbilia effe frofter
fint fenfibilia intermedia (jr fenftts :patam ^uia , animalia erunt intermedia i£orum^
^
dr corruptibttium.
ide6 fubdit fenfihilia
*;
:
&
Primo ergo
Jibus.
arguit contra 605, qui pone-
&
bant ca
efle fcparata, fecund^ arguit contra eos,qui pofucrurit ea efle in ftnfibilibus.Secunda
ibi
:
Sunt awtem
(i/i^«».Prima In duas,quia
prim^
Secund6 innuit rationem a^ Secunda ibi .4t vero nec fenfibilium. Prima in tres fecundiim quod tres rationes fabricat contr^ eos. Secunda ibi Dubitahit autem, Tertia ibi Simtil autem nec verum. In prima parrc intendit talem r^tionem EiufHcm rationis eft vn^m fcientiam Mathematicam cile arguit icontra eos.
& pro
oppofirum
fj9»effev.n-
eis.
:
:
fhematicM
interme^» fefanUM,
:
:
circa lineas fcparatas,&
omnes
alias fcicntias
Mar
thematicas , quae verfantur circ^ aliqua alia Mathematica a lineis : fed funt aliquae fcientis Maihcml^ticjc
qu^ non
,
verfantur circa aliqua cn-
Mathematica feparata,verbigratia^Afb:oIogia, ^ufica, PerfpedHua ; ctgo fimiliter fcicntia de tia
&
lineis
yel
,
quscunquc
Mathematica
alia,
non
crit circa aliqua
feparata. Dicit ergo, qu6d<«»»/'/i«j
Muficaver6 de fonis media ciimipfafint quaedam ffcnfibilia; efi
:
«ntm
impoffihile efe
propter eafdern eaufas
ea, id eft
,
& eorruptibilia. Alia tranflatio
ideas
habet ipforum
& corruptibiUum-.&c
eft
Peinde
cum
dicit
Dubitabit autem aliquisy ef circa tjua exi- Tc».co.|; fientiumquarere of^rtet hasfcientias. Namfi in hocdiffert Geometriaa Geodaftafolum-.quia
hacquidem horumeli quafentimus^illa vera cfuia (^prater medicinatem, (^ atia erttfcientia (jr prater vnam~ quamque atiarum inter ipfam medicinalemy
nonfenfibitium;Palam
•
& hancmedicinatptt. Sed /juomodohocpofiiBtenim fitttbria quadam
>.
vtitjue erujtt
praterfenfibilia^ ipfumttiam fanum.
x6 fecundam r^tionem , qujp talis eft Si in illis gcneribus , id eft, entium , de quibus flint SeUntuMa^ iciemix Mathematics, eft dare rria,fcilicet feiifl- thcmnticAUf biiia , ideas , intermedia; eadem rarione ii^ f^ntctrcmiS* ^bmnibus aliis entibus:fed hoc eft falfunf^vt oftenr '^'*^J^f* detur; ergo illud ex quo fequitur.Dicit ergo,qu6d ' Ponit
:
&
dato, fupple
,
&
qu6d in Matheraaticis
verfantur fcientiae Mathematicae
:
cntia de mcnfliris fcnfibilibus
:
qttia
fenfibilium
;
fed fupple,eft dc ititeTmediis, palam
& pratermedicinalem fn>«/i«fcientia,fcili^
^uia
cet quae eritde intcrmediismedicinalibus:c^ cr<eter
aliarum fingulas ,id
aliis fcienrirs
eft
qu6d
,
fimiliter eft
intermcdia
fed quomodo hoc
illas
:
ita
fupple crit circa
vnumr
:
carum
,
erit
eiuoddam caelum , practcr
Luna,
flmilitcr Sol (^
fenfibile,
&
& alia fupercdefiia &
ejttomodo credere his oportet ? quafl «liccrct
,
quac fcilicet erit in-
,
Ylbilia quac fequuntui::/?4/<<7« enim, quodfimiliter^
has 6c
d^
quibufcunquc-,crgo aliqua fcicntia
bus,€^ illam medicinalem eju£
quodque aliorum generum qupd oftcndit elle impofnbile,dicens,i^i>«r quoniam xfirologia efivna har^m, id eft,de numero fcicntiarum Kkthcmati-
hxc ejuidem,
Geodxfizefi horum qua fentimui ,id cft,de fenfibilibus :iUa verc, fcilicet Geometria nan efl
fevarata,mnltMfhabebit du(fitafiones,id eftjimpofr
dfae intcr
fi in hoe a fci-
eft,
fcilicet
crit medicinalis
quae funt,(cilicet medis pr^ter
dare illos
nam
& Geodafia, id
folumdiffert Geometria
ter hancfcilicet rnedicinalem, quar eft
line
fir
entium diGtos.^Duhitahit alitjuii circa qu£ exifie:2tium oportet quarereeM fcientioi ,(ci\icet Mathematicas, id eft circa quod illorum trium
trcs gradus
/M,ponat qiuE djcuntur mtr^,i6. e(i,Aiathematica
eas, fcjlicct lineas 'ideaies,& fenfibiles, id'cft,me-
idem,quod
manifeftumeftcfleimpofIibile,& falfum,
/iipplc
Jiijuiiprxterfpecies, id cft, idcas,& ^txter fenjihi-
ici\icet,mmt
namfi tUa
,
funt infra, id eft,intermediajP««/rfw» ^«»4
fenfM funt intcrmcdij ; & cum fei>(us nop fint /Ineanimali , fequituf quod animalia erunt infr^
bite
Arguit contra ponentes Mathematica interpiedia qoia quidam pofuenmt ca a fcnfibrli^ busfeparata , &quidani pofuerunt eain (enfibi-
}
Mufica. Perfpediua enim tra-
vifualibas
,
prdter fenfihilia,
K^mplms autem fiquisfrdterfpectes, Jaifitatipnes.
:
;
de fenfibili-
fcilicet crit
efi impefiihile
?
de
ideis:
quafi diceret,nul-
lomodo:quodprobat, nam
riunc faluhria cjiu^-
dam
ergo faluhre, id eft,
erunt pr
qu6d c^m medicina
fit
;
circa falubria,id
eft,
fana-
media , fe juitur qu6d fint qu^dam fanatiua mcdia practtfr fenfibilia fanatiua,
tiua
fi
,
igitur
medicina
&
idealia
qu6d
,
eft
quod eft euidcntcrfaIfiim.Patet Mathernarica; non funtcir-
fcienriae
ca aliqua intermcdia feparara. Deinde
cum dicit
quod
eft incrcdibilc quod probat , quia fupple talq ccelum fcparatum,vel cflVt immobiIc,vcl niobile, ^l. ccmna* Non poteft dfci, qu^d irnmobile , nihil enim ratanle iicTt tionabiU effe immobile fupple in coelo.aun ccelum idcmas «c- fit naturale fcrnperver6 mobile cfle eft omnjno lo.quoj fem impoflibile*} quia nihil feparatum a mareria naper nipa:aturali j)oteft moueri. Secund6 oftendft hoc clle impoflibilc dc aliis ftienriis Mathemaricis, dicit :
Similiterautem nec hoc verum, quia Geodafia fenftbilium efi
^
cor-
vtique
^or-^
magnitndinum
rttptihilium y cprrupta
eoim
effit
rttptis.
:
fimiliter autem, eft impofilbile efle
&
media feparade quibiu troBat praSica Perfpe-
ta eadcm , Biua ,& in Aiathematicis,de quibus
fcilicet agit
Ponif tertiam rarionem. Vbinotandum,qu6d praedidta ponebat aliquam fcicnriam eflc circa magnitudines fenfibilcs, fic efle alia fcicnriam drca infenfibilcs, cx quo habemreflc jiHquas magnirudincs mcdia^ coptra hoc eft pracr fensrario. Dicit ergo Q^hdftmul autemntchoc
opimo
&
:
-jj
:
:
:
'Summs 11. efi
vtrmn:q»U
dwum
,
Ce«d4tjid eft fmJihUiitm
& comtptUnltnm
,
Cap. I.
m*gnimm
vt fupcrius diccbatun
de quibus
Sunt autem (^ ali^ui fui dicMnt
:
vidctuT corrorapi cormptis rebos:
enjjjj
nam te
fcdcme,non erirvera opimo,qux opinabatur W*'2' 7iu "°"
^'
te fedrtc
rionem
corrumpi autem videtur
:
lcientix,
qux
videtxit
eltc
contra ra-
ncccflaria& incor-
rupdbilisicreo^vt videtur fcqui ad didam opinio-
dem intermedia hdtc
Ua;non tamenfnefenjibilibuifed in hu
<ju$^
bus accidentia impoftbilia emnia quidemplu' ris ejl orationis fertranfire. Suffcit autetn
^
Arguit contra aliam opinioncm, qu* ponebat ^^ Mathemarica intermedia dle in fenfibilibus , jufim iMtt non feparata. Circa quod duo fadt. Prim6 prz- mtiia Moi' minit &c proponit illorum opinioncm, Secund6 '^"^J^^Jf* ** ''*•'*'' arguitcontraeamjibi^A^iwTCTHwi. Dicitergo,qu6d funt alitjui <jui dtcunt ejfe^A eft, ponunt efle infra fpecies,id cft,ideas &,fenfibilia ^uadiBafunt.Cd^ lidet Mathemarica intcrmedia non extra fenfibilia :fed in his, fcilicet fenfibilibus cSe:ejuibus om-
Ekindexum
AT
dicit
vero fUcfenfibUiitm erit magmfuM-
Mum :necxirc4 ccetumhoc K^Brologia,
Nec
enimfenftbiles lined tdlesfunt
,
ijnales
Geometer : nihil enim re^itm fenjibi-
Jicit
&
nia (juitlem impojftitlia accidentia,c^ux fcilicet fc-
quuntur contra eosipluris orationis^d eft,maioris negod) e/? pertranfi-eifufficit tamen /pecuUri tO'
lam nonfecundumpuncfum FjthagorMs ait
^fedvt Geometras redarguens. Nec circulus
ntotusynec reuolu(ionescarlifmileSy de quibus
jHrologiafacit fermones
necastrisfun^a
,
lumc breuiter
/;<»/upple
fe
qui dixerunr locum efle quafdam dimen-
illi ,
fiones pcr fe exiftentcs
:
quae orania fenfibilia
corpora localia penetrabant
:
quam opinionem
Ariftot.prolixc pertrat^t.^. Phyficorura loco,text.co.}7.
& indc
drca eam. Dcinde
vaturam habent eandern.
& fucdfidc.
Not^dum quod iflius opinionis videntur fuifl
iium^itanec rotandum. Tangit enim^ regu.
ideo
,
cap.dfc
hicbr^ter
ttanfit
dim didt
SrTiUARlVM.
Arguit ad opinionem,&pro di<9a opinione;& : Omnis fdentia eft de
jntendit talem rarioncm
rebus,qua: flc fe habcnt quales in fcienria tritdun-
Mathemaricafendbilianon iic (e habent, ficut traduntur in fcienriis Mathcmaricis ; ergo (cicntia: MathemadccC non fimt de talibus (enfibilibus : oponet ci^o dare aiiqua media , de quibus fint. Minorcm oftcndit in quibufdam cxera£lis,vt patcbit, Dicit eigo ^ at vero noft videtur
tur, ied
iupple fcientias Mzthcmaxiczs^JfefenJibiliim
ma-
gnitudinum : nec ehim ASihlogia erit circa boc fiibdit probarionera, cadum,
^
i.ub.
Text.M.9.
vel erit de idcis.Quod apparct euidentct dCc fal-
Arguitur pto poncntibus Mathcnutica,mcdia intcr idcas,& fcndbilia.
fide EueU-
effe tfui-
inter fpecies (jrfenpbi^
tali4 fpecnlari.
Sri4MARIFM.
ftm t»
,
nero,nulla uicnria etiam naturalis crit dc foifibilibus ; fed omnis vel erit dc rcbus incermediis,
•Tum.
%Z
Mathematicz. Deinde
fuit fcientia:
cum didt
*^ etenim, pro qoia *.carrupHs, fdlicet magnkudinifiM '•ttiti* bus efet eorruptajalicex ipia Geodxfia fcientia etmtmfuttr
85
qui fupp^» dicit quod linca reda tangit circuluni-in pundlo nihil tamen reSfum , nec r»meter
Reijciuntur illa Mathemadca , rcfutatur.
NOn ftc
quam linicam rgdlam, vcl fuperfidem ,
ncc drcur-
lum aliquem , qui fic fe tangant , fiilicct in pun^:ide6 fubdit, quod circulm tangit reguUm , id
^
ejfe
:
eiufdem eHtm
r4tio»if vtrttque htufunt,
di£bm opinionem per quatuor Secunda ponitur ibi AntpliHs autem. : 6t non ejfe , Quarta ibi : Totaliter, In
Arguit contra rationes.
:
;
tundum , id eft circulate ita/i habet fenfibilinm, , quod in ienfibiiibus non eft reperire^<-
enim in talibiis congruum eji habere folum : fed palam , (\ma fpecies
contingit in fenjtbtlibus
:
id eft
& fen-
mcntcm Addotclis
tennadcideis iuita
Tcrtia ibi
prima pane intendit talem rarionem:Eiuf3em rarionis videtur cSt ponere ideas , Mathemarica interracdia , quia vtrunquc ponitiUjVt abftta^lio renim correfpondcat abflra
&
:
eftjineam re£lam
,
vel iuperficiem nanffcunditm
ptPtHum ; fed pt Fythagorai att redarguent ^eor putrat, id eft , quod pcopter iftanj rarionem Pythagoras nirebaxurdeftruerc certitudfnem Gcomctricarum (cientiarum quia fdhcct in re, non elletiouenire tres magnitudines ; quales Geometra: dicebant. Addit etiam alias inftanrias dicens, :
quod
nec nuttu , nec reuolutionei cali fuftt JinuUty
ideft,talcs,qu4es funt illf \d4 juibut Aftrologia fermones facif.Tmlti enim forian ponunt Aftrologi
aua:
non
(c
lqbdit,qu6d allrii
:
habcnt
fic
in re
punda non
:
ficut oftcndit
cum
habent eandem naturam
Geometrac enim vtuntuc aliquando ill^s pundUs , cum tamen ftelcorpora grandis magnitudinis.Vidftur er-
ftellis,quafi quibuficiam
\z
flnt
go oport^re (hi
,
q\ix
3are aliqua Mathematica intcrme-'
habeant ficut Mathematica Spjri Qper. tom. I V. fic fe
tradit^
eft,ideas contingit ejfe infen/ihilibus:eiMfdemenim
rationis vtraque
fsJttntDdndc cunl didt:.
t^mplius autemduofolida in eodemnC' cejfe efi ejfe loco.
Ponit (ecundam rarionem,qua: teft
:
Si
Mathemarica funt in
fic
fbrmari po-
fenflbilibus
duo eorpora erunt fimul confequens :
&
ergo corpus
antecedens.
eft
;
falfum;
Confequenria patet , quia
cum fit quoddam Mathemaricum ,
fimul J^JII^lp.
duo autem corpora quomodocmnque accepta fiue Mathematicc,
erit
^^
ergo
cuin corpore fenfibili
:
H
/« fimml n* uatmrmfum.
, :
;
86 poffibilia
Metaph.
Liber
III.
mixtim/um
fimpliciter
CiicPhyfici,fiae
:
incom-
fecundurn natiirarn propter repuenan-
riam dimcn/ionum. Dicit ergo, quM /tmplitfj ntrcejft efl tfe duo folida , id eft , d^o cofporaJ« fofUfn Uco. Dciodc cuindidt:
habendam : quia vera
fcientia, vt plurimiim ab-
Qu6d autem
ftrahitabexiftenria.
^ictria vti fuppofltionibus falfls
didtur Gcovt puti aftris
;
non eft intelligendum , qu6d Geometria fupponat aflra cflc punda fimpliciter,cum qnafl punftis,
SermtnesA'
fi^'^"^ runt interbo. lici,ant»no,'»'»/^»«.
&
aliquando demonftret quamlibct ftellam vifu no- "^f^^"H-
Etnon
ejje
ilnmobilia in motis e:fijie»tia
tabilcm
maiorem
cfle
tota tcrrarverumranlen
ponit aliquando non flmplicitcr,vtdi£hmi
TenfthUihus.
hoc
eft;fe
incomparatione alicuius magnitudinis caeli , quac Ponit tertiam rationem
«jdk
,
fic
formari po-
Mathematica funt in Tcnfibilibus ; ergo Mathematica mouentur ; confcquens eft falfum: quia Mathematica ajjftrahunt a raotu. Confi;quentia patet;quia ad monun alicuius moucQtur lea qujB lunt in eodem 5 cum prgo fenflbilia mopeamur,fi Mathematica fint in (enfibiUbusjOporSi
teft':
excedit
vt
fic
SVUMM
ffiotid.
,
id eft
Deind? cum
,
cum
,
aftrom dif^tur
SECVNDiE
/juidem iffa^ ejfe autem in JinjihUicontingent inconuenientia
Eadem enim
qufifradi^a funt
eis
11.
SrMMARirM,
exiflant in ftnjihiliht4i
In priori partc huius ejue ejfe
CAP,
dicit
Totaliter autemcuiuseausa efuisfonetvtir-
bus.
,qu4j(}
Examinanfur quaefHones de generibus,
/upplc impoffibilc cftMathetTiatica ntn tft moki-' lia txifltntia
multum qualitatcm afm7
pundbam.
qu6d ipia etiam moueanrai:. Dicit crgo qu64
tet
rnagnitudine
iij
in compararionp
;
enim aliqaodcee^
erit
lum fraterc(elum:tamfn nonextra'Jedin e9r
Adhuc
cjip.
vfquc ad
§.
auterny arguittriplicicc.rpro,& co--
tra,an principia, feu clementa reri^m fint
gencra,quac dc pluribuspraedicentur, ve|
ex quibus vnumquodqiic vtexpartibus;
alia
cpniiftir,
dem loco:quod ptagis eJiimfoJ!ibtle,T rel="nofollow">e bis ergo duhitatio multa quomodo ofortet fofttam
ETde
hahere veritatenf ? gis
V
Ponit quartam rationem , quae ceft
:
Omnis pofitio
fic
formari po-^
cft irrationabilis
fequitur maius inconueniens
,
,
a4
fi-
:
:
ftd in eodem
loca , tjuod efl
magis impojfthile;
feirundura
ei>iiil
iflam viam coclura Mathemati-
cum
fimul
cum caelo fenflbili. Vltimo epi-
cflet
logat,qu6d de hii erga quaefHonibus mtdta efl du-
fihnis.
ex quihus citm injimul
quod
&
m6 rum
difpuiatquajftioncs dc principiis
natura
cunda
tjm ab
intclledhi :
cognofcuntur
:
nam multafunt
quae diftinfte condpiuntut
;
&
tamen ^bflrahcnrium non eft mendacium,vt habetutfecundo phyficorum ,'text. com.i8. illa autem rario quae hic iniungitur , fcilicct qu6d non flt
darc talcs magnitudines , quales a
rica fcientia tr^duntur
,
non
darc aliquas magniradines
putaquod
Ao & ,
iic
fic,
cogit
flc
aliis >
Mathema-
quia vel
cft
in re fe habentes:
aliquiscirculus tangat
de
:
planum inpun-
vel faltem eir
non repugnat
habere in rc:& lioc fUffidt ad veram fdewiam
eo-.
:
feamdum
de prindpiorum vniucrfalitate. Secunda ibi ^
tat
&
:
Dicit crgo, :
vtrum
qu6d , fupple qusftio eft ,
principia
,
genera
,
oPortet. fufcipere tjft
hnt principia,
praedicantur
didumfuitinprimo libro , non cnim oportet fecundum rcm quaecunque fepara-
prout
refpicit feparabilitatem. SeEfl autem^Wthita his. Prima in duas, quod duas quasftionesmouct,& difpu-
ibi
eft ponere realiter feparata- Nec ratio ip oppofltum fumpta ab abftradioneintellediis valct,
efle fcparata
,
fiue quiditas refpicit vniucrfalita-
,
tcm. Sectmd6 prout
numquoelque
dia
i^
tem, fiue proprietarem, SecundaibL; uid hoc au., tem vtritm fuhflantia. Prima in duas , quia pri-r
1 3.& 14, huius,text.com.5i.& indc, quod nec ideas, nec Mathemarica intf rme^
i^oniunfb in re
vnumquodquf
quceftiones perrinentes ad prjncipiofum qualita»
menta.
Veritas huius quaeftionis cft lecundum
eft
putat quaefrionjes perrinentcs ad principiormii quiditat^m , qu» fciliccf^nt principia. Secundc^
principiu
vt
oportet gertera Text.co.ie,
Poftqtjam Philofbphus difputauit qu<efHon*i dc principiatis , nunc profequitur qusfticncs de principiis. Circa.qupd duo facit. Quia primo diP
id cft,quomodo habcnt vcricatem ?
colligitur ex 7.
vtrum
frimis ?
bitatio:quomodo oportethab&e pofitam veritatem,
VerUu qui-
,
qugm
& qux ponitur
ne ratione; fed opinio prxdida eft huiufmbdi quia pOnitur fine ration^ ^^ ad eam fequimnu pmnia inconuenientia , quae fequuntuT ad illarn opinionem , quae ponit Mathematica non cfJe in fenflbilibus , & adhuc plura , vt patet ex didtis} crgo illa opinio eft omnino irrationabilis. pidt ergo qu6d totalittr cmttt caufa, id eft, qu^ ratione fontt quii ejuidtm, fcilicet Mathematita tftin fenflbiUhw.-ezdem ratione fupple, tadem inconuti nicntia contingunt tis qu* prddiSlafu^f , id eft pontradiftam opinionem ,quia trit aliquodccelumprdttr coelum,{ci\icet fenfibile «0» tamtn exrtra
principiis
elementa^(jr principiafufcipere. Aut ma-
principia
& clcmenta
citm ixiCmt
,
rerum ,
flnt
illa
ex
,
fupple
ejuibtts efl
i.HAcefipri"
mafuferin* ajfigpata d* de nurner» cj. ex
& elementa rerum aut magis
SeqMiturif.Jt frincipiu,^.
partecenfid*.
ratorum
iif
hacfcitntii^
v-
&prtmis , id eft, vtrunl
genera, quae de pluribus , ex quibus vnumquod-
vrf flnt ea
que eft ficut px parribus ? Aduertendum quod de talibus partibus^ponit duas conditiones. Prima eft,qu6d inflnt ad differenriam contrarij , vcl priuationis dicitur aliquid
dnlcedicitur
ficri ,
fieri
cum non
inflnt.
ex amaro,veI ex
, ex quibus Exemplura,
non dalci,qu
tamcn non infunt ipfl dulci,& ideo non funt clem^nta eius. Secunda condirio eft , quqd flnt prinia , ad difFcrcntiam fecundorum componentium. Excmphqn , vt corpus animalis dicitur fieri fX gi£nibus,& offibus, quae infimt yiimalijtamcn
quia non componirar ex eis,vt ex primis , fed poriws cx aqua,& aerc,& igne,& terra;idcd camcs,&
oda
§luetn»d»^
torpMt homi-
nisfitix car>u,Cfpfsibif,l
:
:
Summ^II. ofla
non diciintur
cflc
elementa a ninu lis,Deinde
{cih'(M
^
bui
matumea dicimus eltmenta^ tjuorum demon-
eitis
Et adhuc autem
/rguit ad quacftionera. CircaquodduofiMat.
Primo probat quod didhun cft. Seamd6 excludit quandam refponfioncm , quac poflct darL Se-
At vero non vrr»^»^w.
arguit ad hanc partem
,
Prima in duas.
quod
fcilicct ca,
(inr prin-
& elcmentarerum.. S^ndo arguit ad par-
tcm oppofitam. Secunda ibi In tftuuitmn cognefcimus. Prima in tres, (ecundum qu6d trcs rado:
nes adducit. Sccunda ibi tyfmpliiu oHtem. Tcrtia ibi : Et adhuc autem. Prima rario fumitur «c rarionalibus fcienriis , ex quibus propofitum :
oftendit indudfauc
,
primumeft de vocc Utttrifimt
^
&
ponuntur duo cxcmpla
litterata
^^j q^^ principid, ^
,
c^ aliorum Ji quis vult
,
ej}y
^ quomodo compofitui;tunc cognofcet
naturam.
Ex
quibus quidem igitur ra-
ex^entium hacfunt.
ex quibus primis aliquid componitur ,
*:*"''***
Dtinde cura dicit
4ionibus non vtique erunt frtncifia generd
kusyiut omnium,AUt flurimorum.
cunda ibi :
87
Naruralcs igenera efe
naturamfpecalari, vt le^ufexquibm parti-
jlrationes infunt in alierum demonjfrationi-
cipia,
&
principia eorum quffunt.
eUmemd videntmr Vt vocu frincifia , voccs omnes componmmtur quibus effe es , ex diAgramEt vox. commUne non frimis ifed
Prim6
Empcdocles
ali)
:
:
Cap.II.
cum didt:
15
:
& arriculata
:
ide6
:
& elementdvocis vtdentur
ex qHibus primii emnts voccs componuntUTy vt (unt littera: fed noneenm cornmune , quod cft vox. Secundura excmplum cft in diagrammaritjfe ea,
'
Pcmit tcrtiam rationcm,qua proccdit in arrifinaturam , ^cens,& fi quuvultJpecHlari
cialibus
^
&
aliodd hac tfU£ diSiafunt , fcilicct naturalia , rum, fcilicet a natxiralibus piua anifieialia , vt leHum ex quibm partibm , fdlicet conftat ledus, quomodo componitur , tunc coenofcet eim naturam, fcilicet quod gencra non Tuot prindpia lcdH : fcd podus partes cx quibus conftat. Concludit crgo, qu&i ex his quidem ratiombm , fupple
,"
\
&
patetjquod genera non funt principfa txifienttum, id cftjcnfium. Deindccura didt
Inquantum entm cognofcimus vnuquodqueper defnitiones ; frimifia autem defnitionumfuut iffagenera
\
& definit»^
necejfe,
rumfriucifid,gemera effe.
:
busjd eft^n demonftrariuis defcriprionibus fieuranun Geometricarura. Dicit crgo , qnod aiagrammatum ta dicimus elementa cjuorum demon"
Arguit ad partcmoppofitam pcr trcs rariones. Sccimda ponitur ibi Etfiefteorum. Terria ibi yidentur autem quidam. In prinu pauc inren:
di
tmnflrationHmtySc nonfupplc, ponit elcroentum
hoc comit»une,quod eft du^amma. 9mmU»i*Notandum , qu6d in dcmonibarionibus Georactricis aliquando proceditur ex fuppofitione ****:^lir iiaauureU- aiiarum pnmarum demonltraaonum, vt vna dcquod cft ptma f*pt- monftrario fit principium alterius , riortimi conclufio vnius demonftrarionis noneft fimpli-
&
Al. princi*
^^g|. inaniediatumjfed poteft
demonftrari per
tur
Tneoremata
,
.
A
& elementa pofteriorum ,qiu-
tcnus conclufiones priraorum fimt principia pofteriorum,& hoc modo proccdunt aliquando de-
'^JT^di^r liber
carum.
Vndc
liberBuclidis dicitur Hberelcmen-
quodquefer
in eo dcmonfttantur aliqua
lUmen- ptincipia Geoihetrica, ex quibus demonftrariones Gcometricjc proccdunt. Deinde cum dicit
tanim.
{.^mpliits autem corporum.tfui dicunt
flura eUmenta,(jr
fonuntur
,
ifui
vnHm,ex
quibtis
com-
Empedocles ignem,& a(juam,& quacum hu:
ex quibus funt entia Sednon vt genera dicit e* eo-
dicit ejfe
inextjientibus.
rum, j^
Ponit {ectmdam rationem , qtuc procedit ab , in rebus naturalibus ,dicens quod amplius , qui dicunt elementa corporum , finlicet auftoritate
&
qui dtcunt ejfe vnum, quthm , fcilicet corpora conjiituuntur, & conftant tanquam fiiulicet inexiftendbus , & primis , vt EmpedocUs ignem , aquam^ , quajunt infra , fcilicet acrem , terram , quorum acr eft in&a ignem & teaa infra aquam. Dicit efle elemenpt ex qmhud inexiflentipmfunt entia, fcilicet naturalij^ :f
plura
,
^"^*^'1!f fi»itio»um.
& ifjagenera funt frin-
necejfe eft ioitur
frincifia definiterum.
genera
ejff
Deinde cum didr:
Etfieft^eOrum.quafuniacciferefcientiam:
ffecierumfcientiam accifere ^fecunJitm
quM
dfcuntur entiaffecierum autem frmcifia ge-
utra funt. Ponit fecundam rarionem , qtuc in hoc
confi.;
quod fdenda viiiufcuiufque cft fecundum quod fpitur fpecies eius , fecundum quam rcs efl 1
quiditariuc
inquantOm
,
ficut Socrates cognofcitur fcitur
qnid
eft
homo
:
quid
jj
Jtem
fmu
ty*"f**ff*"**'**•
eft,
genera"autem
quia fpedcs conflar cx gcnerc,& diiFerenda,ergo gencra crunt prindpia aliorum quiaquod eft prindpitunprindpij confequenter cft principium principiad. Dicit ergo, «y*, pro quia, eorum quafunt accifienda, fcientia eft iucctvxzno ffecierum , ftcundum quas dicwnur entia, fcilicet quiditariue ffecierum autem gene:
:
:
ra funt frincifia Deinde ciun didt
qudtfurtt.
naturalium
:
funt pripcipia fpccierum ejfe
^ conjfat principia ejfedicunt, vt
hacelementa
dejinitiones ,
cifia dejinitionum
ftit
f°™"^ > P^° i^uanto
funt prindpia effen-
go quod inquantum autem cognofcimMs , vnum^
monftrariui defcripdones figurarum GeometriPitJteommu
Eadem
cognofccndirfcd princfpia cognofcendi fimt
definirionesA prindpia definirionura funtgcncrajergo genera erunt prindpia eflendi. Didt cr-
ali-
quod pnus ; demonftrationes crgo pnores dicun-
rarionem :
dit talera
firationesyaut oinnium,aMt pluriuminjunt aliii de-
,
&
pcr confequens aliorwn«
Videntur autem quidam dicentium elementa exijlentium vnum, aut ens,aut magnum^aut faruum^vt generibus eis vti,
principia dicunt e£e ,ex
& &
&
,
te
Ponit terdam rarionem,fumptam ab au
d diccre vnimi,aut cns, aut magnura,aut paruum cfTe
elemcnucxiftenrium,id eft,cnrium,& vri
vt generibus : quare vidttur
,
eis,
qu6d clementa fint
gpiera rerura. Dcinde cum didt t
H
»
^
^Umtut»
r'!^^^ pijgg^„t.
:
:
Metaph,
Liberlll.
88 orf"/
vtrb neque vtrobique popbile dicere
frirtcjpia.
Ratip namcjue fuhHantid elf
vna
diuerffvero eni, ^ua eft pergenera defnitip^ qudt dicit
(^
exquibus eH inexiBeHtibus.
nii»gcnera
non
qiundam refpopfionem
Excliidit
pofler, fgilicet
VmM
rti
fvtmdefini-
^
''*'
vtraquetam genera,
,
qusE
quam pattes,
cx quibus res conftaqt , efle.priiicipia ; quod ex^ cludit tali ratiorie Vnius rei vna eflt Hefinuio ^ vna clTentia led noi> cft eadem dennificut :
&
s
uo,-quaEdaturpergenpra, &qua:daturp.er par' ^* quibus aliquid componitur 5 ergo non eft
fZT/slmul,
^^5
pon foffe ejff
eaden^ definitio
fifintifi» ref,
autem rei poteft fiimi definitio eflentialis rcij ergo impofllbile eft principia terum efle genera pancs rei. Dicit ergo , quod »0« efipofiimul,
rei
vtfaquc
h^c,& illa,ex princir
piis
&
fbile dicerc
ipfa efle frincipia vtrobiejue
,
id eft,
,
vtraque tamgeneca , qukm pattes ratio »amqu$ fubflantia , id eft , dennitio fubftantialis eft vna; diuerfa vero erit defimtio , qut, eft per genera , ;
&
t^u£ dtcit^ vel ex quibtts
,
id eft
partibns
, e.x
qus
infunt, efgo vtraque jionerunt refum principia,
Deinde cum
dicit
ius (ecundi. Scciirida ibi
Argiiic vtrrnque tripliciter ,
c»mmuni0ima
Iterum autemtifuomodb
an gcncr^
vnam ta-
lioncnjphilofophi cfle fophifticam,
Dhuc autemfi quam maxime principis
efife-
ifundnfufeftHs afstgna-
t»exp*rte to»fider»t»-
Twp«
um non
{eamdam qusftionem. Circa quod dud
prim6 proponit quacftioncm. Secund6 arguit ad vtran)que partem. Secunda ibi Natn v»itmrfalia, Dicit ergo ,qu6d adhuc autem fi' facit:quia
qu6d gencra fint maxime prin^^ qusftio vtritm oporfef exifiimare prin'. ^ -j a •/r
fuppofito fcjlicet /
'^
.
^*/"'* /""'""* generum,
"^^>
^*"^
genera comrnunillivltima pradicata de indiuiduit , id eft, id cft
fpecicsfpecialiflimije, quJE
,
proxim?
,
& vltirtx^ de
indiuiduis pr^dicantur ? etenim hac, fcilicct
^icyhabet dubitatiottem; Deinde
cum dicit
cjua:-
qUit vmuerfalia funt
,
differentije
ma genertan
:
maxime principia,nam-
erunt fiipple
que pro quia , ea dicuntur de omnibus tot igitur erunt principia entium , quot funt prima genera: :
& vnum erunf principiafubftantia
,
i4
rerum, namque pro quia,ca firilicet ensfSr vrtum maxime de omnihiu dicuntur , id
non
fimt genera
:
magisfrinT
probat,qu6dqis,& vnum
quod noneft poJftbtle,nec
dicens
vnum,nec ens efje vnum, id eft, sliqaod genus exiEns non ejf ftentiuTtf; Cuius caufian Cahditynamque pro quia, genM:vidf differentias cuiufunque generis necejfe eft, qua-
&
libet>effe,&
vnam effe
:
quia fiipple ens
,
& vnum
fvxdicantni,ipipoJfibile eft autemjpede propriis differentiisyaut genttsfine
, qu6d ncc (pecics prae- fluodgenut dicatur de differentiis feorfum fumptis,nec genus Hon fredic/t-
fuis Jpeciehus.YukdiceTe
, quod dirit pro tanto; quia genus quatcnus pracdicatur de fpecie , eatenus prafdicatiu: quodariirnod6 de differcntia , qus fncluditur in ratibnc fpccici. Rario primi eft , quia cum difv
|inc fpeciebus
fcrentia
fit
pars integralis
,
&
fns\ c^ vntim frincifia , namcfue de omnibus maxirne dicuntUr exir Hentibus, fJon eli autem fofsibile genus exi-
Ihntium vnum effe , neque vnum., neqneens; Cutujlibet generis
df vjamejfequamlibet. Imfofsibite auItem prxdicari , autjpeciesgeneris de frofriis ejfcy
difftreHtiiSyaut genusfinefuis fpeciebus.^A'
vnumgenuSyautenSynuUa
differentia^
nec vnum^necens erit. At yertfi nin ens
,
(jr
ttfnumgenera,ffecfrincifia.erunt^fifrincifi^
genera, Arguit ad qu^ftjonem. Circa quod ttia facit: ^uia prirn6 inducit rationcs ad probandutq pri<
renti»
,
nee
etid ffeciet^ ojlendit.
eflentialis ^ecici:
ne quiditatiua dicente , hoc loquirauf.Ratiofecundi diuidat,
hoc , de qua nunc quia diffcrentia ciim
eft
eft,
& contrahat ipfum gcnusjidcirco eft ex-
rarionem generis
,
&
Diferemi4 C9ntr»henf eft
extra r^-
hcut contrahens eft extra f.enem per confequens genus non tradi.
^4 differeutia erit,nec
^uare erunt ^fubHantix : hac
tur de di^e-
ide6 fpecies non poteft de difFcrcntia pracdicari, ficutncctotum de parte fua integrali praedfcario-
que dicuntur de omnibus, Tot ergo erunt en-
refi efi
ximi frinfi' fi».
cot
potefl de differenria pricdicari vnde concludit Vh:i\oCo^hus:q«arefivnum,aut ensfunt oenus^nul-
differentias,
m» erunt m^
& per confequens
dfiaifalamyCfuiaJupremage)ierum:hdcnam-'
pamneceffe
C0mmunifsi,
non funt genera,quod Et hoc eftquod dicit namfiv-^ niuerfalia funt magis principi(i,palam quiafuipre-.
tra
{
ti» princifia^quot generafrima.
^y
vnum
fuit confequens.
rationemcontradli,
Nam fi
frincifi» r»-
tioHtcommM' niiMu, crgo
pflent nihil;ergo principia
cies pradicari
-^^^
hocquia tunc
erunt ens,vel
dc omnibus
:
Htc
f
Sifuprem» genernftmt
&vnum jion funt gener
fcd ens
:
qiiod probat ex
:
magentrnm frtncipia^aut vltimafradiSla de
Ponit 4-
ra
J^^\i^^nerafftnt,ijua ofortel exijlimare friiftdiuidu^i Etenim hoc dubitationem habet.
Qa»^
ter prsdicantur
:
eft, fiibftantialia
vcl vltima: fpecies finc
rctuni principia. Doftor notat
K
ti^s rationes.
eft,praedicantur.Poftea ,
At verpfimagtf, Terti:^
:
oportit. Pt irria iri trCs S^cunda ibi Amplius quttfunt intermedi^,Tettia ihiiAdhuc autern ma~ gis, In prima parte intendit taieni rationern : Si fiiprema genera fimt magis principia ; crgo principia non funt gcncra. Confequens contradicit antecedenti. Confequentia prpbatur , quiafi fuprefna generafunt magis principia|, hoc eft ratione maioris communitatis ; ergo communiflima maxime erunt principiaihsc autem communifllma fimt cns,& vnuni, qua; de omnibus generaiiT :
quare ens,
SVMMAklVM.
hf-r
fpecies vjrimas eflc
magis principia. Terti6 arguit ad oppofitum hui ibi
clari
probandum
ducit* rationes.ad
fccundum
}^
prima. Sectmd6
cflc principia
con-r
;
vnum, necens
:
at
verofiv
num,aut ens non funt genera^ vt probatum ^Ci;ergo nec erunt principia : fiprincipia poi\zntui genera, qua:
eft
conclufio principalis.
Notandiun , qu6d, vt fiiperius dicebator , non eftmultum innitendum rationibus Pliilofophi in hoc tcrtio , quod concludant , quia Philofophus intcndit hiq argucrc ad pancs oppofitas qusftionum,quasdifputauit,ficut ipfepromifit inprooemio huius terrij : duo autem oppofita non pof^ , hifi vbi argumentum alterum fit quod Commcntatoi' didt (vt fiipedicebatur de primo argumento ad primam
funt concludi Sophiflicunu, rius
qujefHonem fiiperius difputatam)qu6d ibi cft fall^cia Confequent is,fcilicet qu6d n contraria pertjncnt ad eandem fcientiam ; ergo non contraria non pertincnt. Dico fimiUter hic, qu6d frens, &• vnum cffent genera, non /equimr , quod eorum diffi^entiae cf|ent nihil ; fed b^n^ fequitur, qu6(i
38
:
:
:
Summ^II. non
t[\ibd
eflent
ens
vnum
vel
,
Cap. I.
qoiditatiac
&
,
formaliter ficut
oponet concfedere de primiscon-
tradHuis entis
per qoa: ens defcendit ad infe-
,
Vnde cum Philofbphus
ciora.
mura
infcrt
quod
,
primo modo, &
vnum per fe
erit ens, vcl
principia
Deinde cum
fuerunt ipfum
;
:
:
^
coAccepA i^mflius Autem intermedU., cum differentiis erunt genera vfque ad indiuidua. Nunc autem bsc quidem videntur ejfe:
Ponit (ecundam rationem , quac fic formari poteft Si prima gencra ponuntur principia ,eo :
quod
funt
communia , & dc
&
ergo ttmmunitM-
pluribus pracdican-
omnia commmuade pluribus
turjcrgo
funt ptincipia,
& genera
coniequens
:
praedicata
falfum;
eft
Confequenria patet:quia
antecedcns.
omnia intermedia intcr indiuidua , & gcncra prima jfunt communia de pluribus prajdicata fi crgo omnia talia funt gencra , & principia , fequitur , quod ipecies ipccialillimz , qus funt de numero talium, erunt principia , &: gencra,quod :
frineipi» ,feqidtttr,
quod
fftties vlti-
DM
trMnt
frmdfi».
apparct cftc falfura
non eft genus.
quia fpecies Ipecialiffima
:
Dicit eigOyampUks' , fupple,
edjiritermedia omnia coaccepta
atm
fic
fi
differentiu,
omnia contenta icilicct a primis generibus , vfque ad indiuidtuii erunt pnerti , quod eft falfum vnde fubdit: Nunc autem htu , fcilicet quae funt
fpecies fubaltcrruc videntur ,
Deinde ciim
&
:
inquibus. Tertiaibi
Ampltits autem. Prima ra-
:
Platonicorum , qui poprincipium tuoc fic, ipfiun vnum habet rarionem indiuifionis,quia vnum cft, quod in fe indiuifiun cft , diuifum ab rio procedit ex opinionc
vnum
efle
:
alio;ergo
quod
gis erit principium
:
fed fpccics fpccialilJima cft
indiuifibile ritatcnt, vt
quod non
didmr dupliciter,vcl fccundum quapundus;vel fecimdumfpedem, pteta,
autem fecundo modo eft principalius,quam inprimo modo , ficut fpecies rei eft prindpaliorqukm eius quantitas. Si ergo aliquod vnum indiuifibilc ponamr principium, mult6 male
gis fpedes
^
fftciem.
ponetur principium.
fpcdaliflima
Didt ergo , at vero principij eft vnum, id
& fi magU
habens fpeciem
quod fpcdcs magis habet rarionem prindpij quia vnum,quod fcilicet cft
,
;
ponitur principium fecundum Platonicos
:
vnum
autem ejl indiuifibile, omne vero diuifibiUj vel efi fecundum quantitatem , vel efl fecunditm fpeciemt &prim, prindpalius quod fecHdum fpt7tem,Sc
&
per confcquens fiium oppofitu
, quod genus aliorum hominum
quam genera.Si autem e^ hac principia^
ctmdH qitMtf titMttm
diuifibile
fcilicet indiuifibile
homo non efl , fed fiipple fpedes cum in indiuiduaj noi>in fpcdes,
uifibitia infpecies
differentia funt frin-
Indimfihilt
dMfltxft'
diuiditur jn plures fpedes. Indiuifibi- fecttndMm
fpedaliflima 'quain genera '.genera enim fimt di-
:
'-.«li^
magis indiuifibile, ma-
eft
non videatur
genera
.i\m
&
omni
illa
fcilicet
dicit
Adhucautem magis cipia
,
fcilicet fpecies fpccialiiliraae
^flegcnera.
Arguit quod fpdcies fpecialifEmae fint magis hoc pcr tres , quam gcnera prima , rarioncs. QuaAim iecunda ponimr ibi Ampliits Vntm qmd.
fecundum fpedem erit prindpalius : magis enim erit vnum vltimum prtdicatum , fcilicct fpccies
:
vero
erit
ali-
magis indiuifibilis quam genus , crgo crit nu^s principium quiun gcnus, Minor oftcnditur : quia
vero non videntur.
illa
titfonutUfir
prddicatum.
,
&
n*r»r»ti»ne
Magis vtique vnum vltimum Non enim eH genus bomo
fpecies.
non enim, fi rationale cft diffcrentia animalis , iequiau: qu6d rationale non cft animal abfolute fcd qu6d non eft animal primo modo,quod eft etiam in propofito.
concedo
tunc confequentia non valct
i9
fecundumfpeciem. Genera vero diuifbtlia in
quorum hominum.
dicit
Indi-
omne , aut fecundum quantitatem^autfecundum fpetiem. Prius autem quod vero
uifibile
, ntc hoc eft inconcunr vnum fit paflio cntissaut intcndit inferrc negatiuam abfolutc,
fic
uenicns fpecialitcr de vno
Text. co.li.
eH vnum:vnum autem indiuifbile
fi
genus , aut ens, nulla differentia , aut cns, aut vnum erit. Quajro, aut intqjdit infereflet
re.qnod diiFerentia non
89 eff.
fit diuifibilis
patet
qtiia
CmpMrMtio trgofuitft-
CMttdkm Jff ciem, cr »** ftcttttdiim gi^
:
&
Dcinde cum dicit
infnifa,vt ita dicatur,erunt principia. Aliter
^
^Ji quii primumgenitsprincipium ponat,
Amptius in quibus , prius (^poBerius nOn eHpofsibile in his aliquid effe prater ipfa.Vtfi prima numerorum eHdualitas^ non erit numerus aliquis prater fpecies numero^ eli.
Pbnit tcrttam raaoneinj, quz talis eft : Si pri; ergo differcnris erunt
roa genera fiht principia principia
:
confequens
cft
ma genera
famun ergo antccequia non fblum pri;
dens. Confcquenria patet
:
funt principia cognofbendi fpeciem,
fed eriam multo magis diffcrenria:
,
ciim
^s & principia formalia fpeciei ,per ,
maxime cognofcimr.
Falfitas
quoad nos quod :
fenus,put^ fiibflantia
patet, ,
fi
la,aliquorum eruntgenerapr^terfpecies. Ho-
quac res
rum enim maxime genera efje videntur. Jn indiuiduis vero non eH hocprius^ (jr illudpo-
confequcnris patet accipiatur
primum
:
quod
eft impoflibile.
Dicit ergo
,
adhuc
autem dtjferentia funt magisprincipia quam gener
&
fi
hx fcilicct differcnriae,/«wf principia
,
in~
, vt ita difatur,^uoad nos erunt principia ; quodpatet fiipple in fe confiderando mulritudi-
finita
nem
differenriarum
:
aiiterque fi aliquis ponat
principiuin primum gentts ria»
,
fub
,
fcilicct
gcnus fubflan-
quo quidem innumerabUcs
continentur. Deinde
Herius.
cuius differentiae fiint no-
istnnumcrabilesjprincipia ergo rerum cflent infinita
Siautemnon horumfcho-
fint a-
ex hoc, quia differenticB rerum funt infinits,icilicet
rum.Similiter autem necfigura aliqua prater fpecies figurarum.
cum
differendae
didt
Ponit fcaindam radonem,qua: eriam procedit ex opinione Platonis.
Ad cuius euidcntiam notandum quod fccimdum opinionem Platonis quando aliquid vnum ,
,
de pluribus non fecundiim prius ,t& po- f<«*« f */"** illudponimreffe aliquod vnum fepara- '^^^'^^ tum:qualiter fe habet fpedcs refpedu indiui- generttm,^ duorum,& idc6 ponebat ideas fcparatas fpc- fnrtat
dicitiu:
fterius
,
dcrum
, putkhomindnpraetcromnes homines: quando vero aliquid didtur dc pluribus fecimdum prius , & pofterius illud non ponebat fe:
40
At vero &fimagii principi/ Jpecie habens Scori Oper. tom. IV.
41 ^if*d tlai»
paratumjfccundum quem modum fe habet gcnus
H
}
:
:
Metaph.
Lib.III.
90
rcfpedhi fpccierum prioris,
:
haJjet rarionem
quarum viia
& perfedioris refpe
poncbatideas genprumfcparatas tunc fic.Communia feparata fecundijm Platonem funt principia : fed folai fpccics funt feparatae fccundtei :
lit» Uttt tqmuctittio
m
gtntnbitf.
,
funt prttdicat* , fcilicet fpecies fpecialiflHras magis inqudmgenerum, id eft , quam genera.Ac^ cipimr autcm Genitiuus pro Ablariuo cafu re
Graccorum
,
de qnibttt eUcitHT, quomodo fe habet gcmis refpei3:u {pecierum : u frima icilicet fpccies numtro^fm eft dttalitas, non ett
€rit tUiquis numertts prttter jpeciet
numerorum
:
y»-
militer ttutem nec figura alitjua
ntmmi.
figur^ptm : quia fupple tam fpecies numcrorum quam etiam figurarum fe habent fecundum prius poflerius : nam dualitas ponitur prima fpecies
&
&
fic de aliis. Sir numeri,& temarius fecunda : militcr trian^us ponitur prima fpecics figurac,
& quadrangulus fecunda & ,
fic
genera eruntprdterfpecies, id cfl
de aliis qu6d fi , fi ponantur ge:
qui carent ablariuo. Dcinde
mocuit)
dicit;
eundem ergo folaB (pccips cnmt principia , & non genera. Dicit crgo , qti6d ttmfliMs in hU in qmbus eSl prittt , 0" fofteritts^non ejtpojfiiilt , lecundum Platoneni^irj/lf aliquid practer hoc, id cil, aliquid feparatum frtuer
,
SV MMA R J r M. AliarAtio fuadcns gencra
eommunif-
prima rcrum principia. Dodor refoluit rationcs fadas pro & contra , fecundum Platonem tantum proccdere; quia fccundum vcritatetn nuUum efigclima
cfTc
nus,vclfpccics feparata a rcbus. Ad mcn»-
tcm
& diffe-
Ariftotelis cxplicat gencra,
rentias,magis
eir
quam
fentialia,
principia ,'cum fint ef*
partcs intc^rantes
com-»
:
parando pra^dicata communia intcr fc, fupcrjora funt magis principia quia infcriora cx cis fiunt, ;
nera feparata a fpeciebus,»o«
erit
horum,fed alior
&
rumfchola , id efl, erit eorum gula,quam fit rcgula& doftrina Platonis : horum enim , fcilicet fpecierum maxime videntur genealia do<3xina
ra,id efl,conimuniafpeciebus
ro non
eft
hoc tjuidem pritts
quarefupplefpecics
:
inindiuidufs ve-r
& illud pofterius
commtmis
eis
rc-
erit
fecundum
Platonem feparata, & per confequens magis prinipipiutp. frtttt
if f«-
fieristt htibtt
0rdintm*l!*tt
tiaUm^ ntt
fentialitcr
& fpecifice
lim numeralitcr,non plum
homo & aflnus
fecundi
albedinis in
,
;
vel intcr difHn6b
fpecifice.
£0-
Exemplum priE«em-
refpedtu animalis.
albedo intenfa
^tfepifdcne'
gaturtrdtsb
imperfc<9dus participant
:
faodo non,
Sutrtfi.di.
& rainus perfedius &
naturam propriie fpcdei. Negat autem Philofbf rel="nofollow">hus ab indiuiduis efle ordinem eflentialem foum qui eft in difUndtis fi^cunduin fpeciem. Deinde ciim dicit
»-f-7.
Amplius vbi hoc q»idemmelins:ill»d vero
^uare neque horum erit vtique genus.Ex hu quidem igitur eA tjute de indiuiduu prtedicantury viliftSfJemper quidern eji melitts prius.
mAgis inefutim generumprincipia
ejfe
viden-r
Arguit ad oppofiuun tali rarione:Prindpia reriim oportet efte feparata ab his principia,
quod vernm eft de
&
inelius alio,fernpcr illud
quod eft melius,eft prius
fecundum Platonem quae fic fe habcnr,non habent vnum genus commune feparatum, fic idem quod prius : quia fpecies fub genere fic fe habent,qu6d vna habct rarionem melioris refpc6hi alterius , idc6 dicit qu6d amplius vbi hoc quidem melitts , iHud vero vilitts ,femper qnod eft melitts^ft prius^tfttare nihil horum eft genaturaliter:&
&
,
,
quorum
4J
funt
principiis extrinfe-
crgo quanto magis fepafata^i tanto magis cruntprindpia fed gencra funt raagis fcparataA rebus , quia vniuerfaliora , quim ^ries fpeciaeis
;
:
liflimae
;
ergo erurit
rtiagis principia.
quomtdo opbrtet hac, fcilicet fpeci^s
Dfcit ergo,
fpecialiflimaS
(xiftimare, id eft, opinari eJ}eprincipia,nontftfaciledicere
:
cuius caufam hihdk, emm, pro quia,
& caufam oportet efteprsterres, cjuarum ejlprincipium & hisfepara-
principium
,
poftlbtle effe tib
tumitale autem aliifuid effeprAterfingHlaria\, Cci~ llcet feparatum propter ^uid, id efl, quare aliquis fufcipit, id eft, opinatur
,mfiquia vniuerfaUter de omnibus pndicatur quafi diceret , qu6d hiec eft :
cauf^
& nulla alia
,
ideo concludit -yfedfipropter
hoc aliquidponatur, feparatum, waj^» vntuerfaUa rnagisfunt principia,^ancnd&-,quare friipa genera
Veritas
Ponit tcrtiam rarionem , quae fumirur ex mcliori pciori : quia in qiiibufcunque vniim eft
ntts
^uare
frincifia.
erunt principia.
tur.
4»
fonenda junt
lia niagis
frincifiafrinta eruni genera^
& remifla refpe6hi
&
(i*i,&'.quo-
mfi quia vniuerfaliter (^ de omnibHSpfadi' At verofiprofUr hoc, magls vniuerfa-,
fatttr.
j
autem non. Inter fpecies ergo eft ordo ellentialis fecundum pcrfedtius impcrfisitius non fic autcm in indiuiduis ciufHem fpcciei, ficut hic ait Philofbphus. Tc.yL hoctamen non negatiu: , quin indiuidua fpcundum prius &po(terius Jwbeant ordinem prout fecundfiim magis
fiufdem/pe-
&
quarurnprincipiumefi^^ pophile abeufe^ faratum ejfe. Tale vero aiiquidpraterjingtt^
communi primus ordo cft cflentia-
lisjfecundus
tndiuiduit
quomodo oportet h
laria ejfe frofter quod vtique aliquisfufcipit;
Notandum, qu6d prius &pofleriusdicuntorrdincm : Ifle autem ordo vel eft inter diftindb ef^
mi, vt
ITerum ttutem
fcilicet
his igitur
,
feparatum. Concludij; ergo,
fcilicct
mt^is videnfHr
qu6d ex
ex tribus rationibus pracdidis,
effe
prineipia qutt dc indiuiduis
ri
,
nir
fcilicet
harum quacflionum poteft qu6d fi gehera & ftecies
modo przdiiSto
Platpnico ,
&
ccderc rauones fadas pro
fic
habe-
accipian-
videnturptt)-
iic
contra ; fed fecun-
Teritas ha^ rumqusjii^
num. Pnrtet reifunt e/*-
dum veritatemnon eft dare talia vniuerfalia fe- mentu eiut, parata,& ficquantuih ad primam quacflionem noafpecies, necgentra. partes rei ierunt prindpia& element-a rei, non aliquod genus commune. Qijantum autemad fecundam , nec fpecics, nec genera enmf principia. Si ver6 loquamur modo PJatonico ,
&
&
non feamdum gis principia
qua:ftionem
gencra
,
;
veritatem
quim
partes
, ,
genera crunt
maquantum ad primam
fic
& intermcdiae fpecics magisquiiri
quantqm ad fecimdam
:
quia foliim fpccieru^n
:
:
Summ^II. (pederum pofuit Plato
rum ponebai eflc.
idcas
:
Cap. 11.
qius prindpia re-
loquamur {eomdura viam Arift.fic videnir pofle did quannmi ad primam quarftioncm, qtt6d eencra commonia.puti Si autetn
&
&
&
pmtur in ifto terdo, ficucdidhim fuic
cum prxcc-
ka&ifd hls d»bitdtio
diffcillima^^
& pmnii
ad conjiderandum maxi^
me necejfarid^de quo oratic
nuncexijiit.
Poftquam Philolbphus di/putauit quarftioncs dc quiditate pridpiorura, vt rcipidunt vniuerialidifputat qusftiones prout quiditas
prindpiorum rdpidt feparabiStatem.Circa quod mouet duas quaeiHoncs. Secunda ponitur ibi: uimplikt aMt*m fi ^u^mmaxime.Ckczfnmam quarftioncm duo fadt. Prim6 quacftioncm propoliit.Secundi adqua:ftioncm arguit pro &concra, Secunda ihiiNam fi nort. Didt ergo qu6d efi qua^ dam dubnatio habita hit qu^, fcilicet proximedi€t3i funt difficiStTna omnium ad conjidrrandum vuxime necejfarui, de qua nufic exiSiit ratioSdM' cet vlrim6 pofita.
Noitandum ,,qu6d in vltima rarione prsccdentigit
mMiuti
quatftionis,tadium cft dc feparabiiitate prind-
piorum,& idco iuxu hoc cft dubitario habita , id
fmf*nm»f»- eft,confequcncer fe habcns, (dlicct vtrum vniuer»
puUMrumex
falia fint lcparata
f»rttconJid*.
rio fupponebat.
rtuarmm.
^ (enfibilibus, ficut pncraifla ra-
Dc
ifta
autem dubitatione didt
Priraum,qu6d cft confequenter
habens ad praaniflajquatcnus confiderado przcedentis quqftionis dependct cx ifta:nam fivniuerfalia non fint tria.
fc
fcparata,non crunt prindpia:fi autem fimt feparata
,
erunc prindpia fccimdiim illam viam.
dum
cft,quod
eft
diffidllimum
Seam-
omnis
vnum
,
acr6lia funt realitcr cxiftenria, fingularia
non
Nam platonid pofuerunt vuiucrfalia fepara-
& pcr confcquens
fi non efi alujutd prater fupple tollerctur {denni,finguLtrui
,
:
infinitorura
acdpere
ringit lcicntiam
vnMm & idem,& in
tjMid efi, fcilicct
cet fingularia
:
quoquc non conin qttamum ali~
nam
eptamtem vniMerfale ali'
fcparatum in tantMm
ommaSc^~
cf^n^/nmw ,Ddndc cum didc efi necefie
,
&
:
oportet tUi-^
praterfingularia, aut vlttma,aut
effe
frima:hocautem quia imfefityHe^ nnptrofieu-
Jimus duhitand*, Areuic ad oppoficum dicens quod fihoc ccc fcparatum, neceffe ertt ifia generas^xx
prtuer fingMlaria, aut
&
ejfe
efi
ne-
ponunc
prima,gut vltima
Nec
ad oppofitum cogit : nam ficut Otpi ^r*'* ?•** modus {dcndi vcl intclligcndi non P*"**' omnino fequitur modum cflcndi : multa cnim fcorfum intelligimas fcimus, quac feorfum non cxiftunt. Ddnde cum didt eft
,
&
SrMMJRlFM. Arguit dupliciter dari vniucrfale, vel aliquid feparacum a fenfibiiibus. Item
ad
oppofitum. Doftor ex ipfo ncgatiu^ refoluit,docens dari fubftantias immateria-
lesSoIuatquomodo a Philofopho dicitur tnotus corli Enitus , ^ infinitus dne contradidione.
AMpliits autemfi quammaxime ejl aliquid fraterfimul totum , quando pradicatur aliquid de materia:vtriimfiefiali~
quid.prater omnia ofortet aliquid
frater quadam fe-,
ejfe,
aut prater nihil
effe:
aut
crfrater quadam non ef^ >
Ponit fecundara quarfHonem
drca quam
,
fic
quod primo qu«ftionem ponitJecundd ad quacftionen\ arguit pro, & contra, ibi : Siqm-
procedit,
cnim quarebat
demnihil.
Ad
euidcnriam prinu, notandiim qn6d prima ifta
fccunda prima :
gcncralirer^ vcrura vniucrfale cf^
feparatum a fingularibus ? Singulare autem aliquod cft compoiituro cx matcria fbrma non autera orane fingularc. Sunt cnim multa fet
ciferefcientiamiNam in quantum vnum
ali*r
ftitMtia.
hoc
:
rario
di^^im
cumdidc; efialiquid frditerfing»laiia\
^"P^**
busfeparata.
quicfHo eft vniuer^ior,quam
fingularia vero infioitayijuomodo cotingit ^c-
-
fti*tmhnua
Ktciitm *A
aMtem qMta impofiihtle efi tjfe, fcilicct feparata,»»f dMhitauimM , {ciHcct ex praccedcnri dubitarionc Patet ergo quod vniuerfalia nonfimc a fingukri-
alij Philofbphi negaueruuc , Tcrrium eft, quodeft raaximc neceflariaad confiderandum, quatenus ex ca dcpendet cota noriria de fubftariis tara materialibus , quam immatqrialibus. Deinde
Namfinon
^
ergo,n«»
emm tnfinita funt
nus m^ni Philofbphi diuerfimode dc ipfafcnieta
viiiuerfali-
nifi in
ieparaca. Dicit
<]Mid
de
fcientia cft
fingularia ciim fint infinita, fdri
quaotimi reduconnit ad ahqiiod conimune, qtfod cft vniuerfale; crgo \iii-
poflunt,
omnium dubita.-
tionum ad iftam fdcntiam pcrtinenriura , quaterunt.
nam
/•1/r 2. I j /r r I cejje,cr oportet altqtud ejfe preter fmgMlarta,icm-
ESt dutem
tis
:
genera
4enti.
tatem;Nunc
bus
o// verofiboc
k rg;uitur pro & contra, an yniuerTalia eft ferc
:
cxiflenribus; fed
quid e{fefraterfinguiaria,necejfe vtique erit
fintvcre fcparata. Do£kor rcfoluit ncga-
cadem
:
fupra.
SFMMARirH. tiuc. Quacftio
4J
ad partcro af-
da ibi At verofihoe efi.ln. prima parce inrcndit talcm rarioncm Omnis fdenria eft de rcalitcr
&
Huq.
Ai^c ad quarfHon«n:& prim6
quiditariua,(unt magis prindpia quam [>anes, de quibus quzritur qu2 funt prindpia inregralia dijcreria matcrialia. Scd pro quanto gcnus iumuntur a matcria &: forma, qu2 font prindpia eflcndi &cognoC:cndi reracompofitam ah^s: quantum ad icamdara quatftioacm videtur poflc did, qu6d gcnerafint magis prindpia,quam fpedcs, pro quanto fimt eriaih prindpia fpcdcrura propter quod «item vnuraquodque taie,& iilud roagisrvnde gcnus difFcreria fimt prindpia fpcdri quantura ad cfle, quia ex cis corapcnitur; quantum ad cognofd,quiapcrca dcfinitnr.Ad argumenu autem fi^in oppofitumquid fit diccndum , fic potcft paterccxpraEdidlis : necdc cis multum eft corandum. Sicut ncc de aliis qua;di-
&
5.6^
quid S" idem^ drin quantum vniuer/kle ali'' quid elffin tantum omnia cegnofcimu!.
firmariuam. Secund6ad paxtem ncgariiiam.Scdi-
&
44
91
& diffcrenria,cum iuit prindpia dTcnrialia
gcnus
Tezt.ce.1».
:
&
iingalaria
firoplida
iiinplidtace
qiiz
H
oppo^
4
*
Metaph.
Lib. I II.
gi
& forma » ficut omnia finguIariaaccidcntiHm.&etiam mul-
nitur corapofitioni ex materia
funt
ta finguiaria fiibftantiae; puia fiibftantia: fijparat^.
De fingularibus autem forma
maxima &
eft
in ralibus
g g^hte tft f
.
6.
fuferiht
0ftgn»t» tK
denu0r
&
compofitis ex matcria , vtruni
fpecialis difficultas
aiiquod feparatum dequoquaerit
fit
quam maxime
ijuidpr-tterJimHltptHmiicie(^,^vxtcifmpii3ic compofitum cx materia &f3rma : quod cxponit diccns, (fHondo pnedicatur ^li^nid de matfia , materialia parPlato cnimpofuitiftafenfibilia
&
ticipafe vniuerfklia feparata
dcipatum
aut vniudriale par-
:
praedicaretur dc fingularij& fic confti-
quoddam
fimul totum. Eft ergo quaeftio, trimcmbris ^ vtriim fi eft aliquaipccies,id cftjidea feparata ^ talibus fingularibus,& anoportuetur
icilicet
teat aliciuid ejfe prater omnia,aHt prater
fjfe& prdter qH^dam no»
mum
qH*dam
aut prdter
tjfc\
ingenititmfi liaturi
(jr
ex noa ente ge^
nerari impol
Probat falfitatem confequcntis. Primo ex parEt dicit qabd,atverofinihil efl fem-
dubitabileyi efi ali-
r/?,id eftjvaldc
tfihil,
JDeinde cumdicit:
tc «nateriae.
pitemum, nec
quod
ius,
generationem alicu-
eft poffibile ejfe
,
quiafcilicct in
ni generationc necefffeft aliquideffe eft,vel
quodfit
& extjmfit, & hoc vltimum,Cci\i-
ingenitum,
ridf nihil vtiqueerit i/ttelle^ftaUyfed
pnfibilia ejfe
& nuUittifcientiA
,
;
omma
nifi quis dicat
qua
requ6ditiateria,^x
.•
vult dice-*
alia generintiur,eft inge^
& per coniequens fcmpiterna.Quiafi gene-
verofi iteritm.Vrima.
in
:
hil fitper ijattoani.Si geneiratur ex alio entc,qux-
rctur jdc illo alio, vtrum
praetcr fingularia; crgo nihil eft intelligibilc,vcl
&
fenfus fidcnria erunt idem : confequens vtrumquc eft falfum, ficut pat?t;ergo antecedens.Con-
quiaomne
iequentia probatiu: ex hoc,
fingularia
ergo nihil
c;ibile,& per
con(equcns
nuUa erit
dicat fi:ienriatn aliqui antiqui;
&
curri
nihil intelli-
de fenfibilibus non
de rebus, nifi quis fenfum efte idem, vt dixerunt eft
falfum.Dicit ergo,
quod fi (fuidem mhil
efi prtter fingularia
feparatum, nihii erit
intelligibile
fibilia,& fiientia nuUiHf erit
;
;
,
firilicct
fsd omniafen-
rtifiquis dicat ejfe
yc/mMm. Deindecumdicit:
,
corrumpuntur (jrin motufunt, Ponit fecundam rationem qua
:
confequehs
talis cft
e(l
;
:
Si cx-
ergo n^hil
falfum; ergo
&
antecedens. Confequentia eft euidens, quia fingularia
fempitcrnum. Dcinde cuni
nittts
tfi:Motus enimnuUus eHinfi-
ffedmotioitu omnis eH finis ; Genera^
enim nonpofsibile quod impofsibile efifa^ iium ejfe, ^od autem eB generatum^^Kecefik" rium eJl ejfe qnandoprimumfaiiumefi.
ri
Probat
idetti
cx parte formae,&liocpcr duas :
fimateria. In prima parte intend^t talemrario- Omntsmottn
nem Omnis motus :
&
generiatio
& vniuerfali-
erit
procedefc in infinitura in forinis; fed erit
qua forma^vltima, cuius non
fit
ali-
aliqua eeneratio
omnia fynt comiptibilia ; fi crgo nihil eft
irifiiiinira
videtur
ita
;
non proquod oportcac
ponere aliquam formara
efle ingenitara
,
ex ec
qu6d in forrais non fit procefliis in infinicum^fed pmnis eft finis , fiipple quanwm ad rcrrainos generari tjuid(m non eft pojfibile, quod impofftbile eft faStum ejfe ., Ideft, nifi talis
terrainari
tum, Jd
ad fadum
neceffe eft ejfe
cft,
efle
:
gencratio poflet
^uod autemeft genera-
ejudndo
,
&
primumfallum
eft,
in ternMho generationis, qui efl fadii efle,
oportet efle generatum.
Notandimi, qu6d iPhilofbphus videtur
fibi
c6-
tradiccre;nam 8JPhyfic.& i2.huius,tcxt.co.io.&
parte materias.Secundo expartc formae.Et fecun-
indc. ofteftdit
dum hoc
men hic
pars diuiditur in tres.
Quia primo
ponimr di<Slacon{equcntia.Secund6 probatur falconfequentis cx parte matcria:. Terti6 ex
motum
& ta-
Text.co.j4.
efle finitnmiled
&4i.&iDdc.
caeli efle infinitura,
videcur afierere
motum
fciendura qu6d, vt habetur iuxta fine fexti Phyfi.
quod necfempiterimmobile : nam fenfibilia om-
cundo autem modo, omriis raocus etiara caelcftis fucceeft fiuitus , licct cnira vna cijrculario
i
:
jitverofifempiter~'
^mplius autem cum ftt. Oicit
ratiim a fenfibiUbus ,fequitur
num fJf aliquidinec nia corrHmpuntur dicit
:
&
itf
motufunt, Deinde
cum
eftir
terrainos. infinitum et-
ergo,qu6d ampliUs autemfi fiipple nihil eftfcpa-
num.Tcrtiiibi
Motum
infinitasin raotu, poteft dupliciter intelligi,yel ftnitum, fuA
fecundiim dtu:ationem,vel fecundura Prirao raodo raojus c^li ^ft infinitus, fcouidum ho'- probat ipfc8. Phyfi.Scviam Philofbphi :
parce fotnuE, Secunda ihi
Daturforma ittgtnita.
vt vidctur.Sicut ergo raatcria ex qua auquidge-
autem confequenris probat dupUciter. Prim6 ex
fitas
tftfinitif^.
omnis mutaitio eft finita fecundim terminos; curaerg6 forma fit tcrminus eenerationis, non ter
praeter fingularia, nihil eft fempiternii. Falfitatem
ifta
48
quarum fecunda ponituiybi Amplius
rationes :
:
tt& fingularia nihil exiftit lcparatum
{empiternum
&
ricratUr,ponitur cfie ingenita,ab eo qu6d
jimpitus Autem nec fempiternumefi ali^nid nec immobile : nam fenfibilia omni4
cft
& fic vel
autem citmfit generatioS' motu$
efie neceffe
ceditur in
47
ingcnitum;
fingulare
firientia
quod tamen
jimpliits
fine
cft praeter fingolaria,
omnia ernnt {enfibilia,&
fi^ fcientia ,
fit
dicit;
fc-
Jbundura quod duas jationcs inducit. Secunda ibi: uimplius autem nec fempitermim. In prima parte intendit talen\ rariouem ; Si nihil eft feparatum
cft fenfibiie:fi
entcNoii
qu6d cx non ente quia ex nihiio, ni-
poteft dici
ahquid ingenitura Arguit ad quaEftiqnem.Prim6^d partem affirrnatiuam. Secundo ad oppofitam negatiuam.Se--
At
&
;
nonente impojftbile ir/?^f«fr
generatio proccdit in infiniturti, vel ftabitur ad
fctentiam fenfuum.
cimdaibi:
efft
*^*»'>««f»
:
ratio ftat,
ratur :'vel generatur cx ente,vel ex non efi pneter finguU-,
om-
^uod fa^um Mtutrld
fit, quod eft materia, neccfle cft tflfe quod probat fi pro quia , quia geneex & nonprocedit in infinitum
quo
cet ex
ProbaC
manifeftc falfiim.
fcilicct eft
autem iftam confequentiam
nita,
Si ^uidem igiturnihil
ali-
quid effe quodfitydr ex quofit,cjr horum vlti*
Quia ampUusfi
fecunda quaeftio 5 idc6 dicit.
ifta
At vero fifempiternum nihil efi,necgenerationem effepo/ibik efi. Necejfe efi enim
&
dat aiteri tio
&
in fc
ad
.fine finc firiita eft
quct»
,
&
,
quaeiibet taraen citcula-
fecundum terminos , i quD, hoc xpoao verum eft, (|u6d
tingitintelU-^
gi dufUcUtr,
,
:
:
:
Summ^ II. qabd
hic dicicur ,
Cao. ap.
onmem mocum dl^
/mirani.
Peinde cum didt
quU iftgenitA
eH aliq»idejfep*terfjnclonjcilicet for-
penes eorum identitatem,vcl diuerfitatcjn.Sccim-
do
Nam
illajit
cejfe
mam , drfpeciem. Ponit (ecundam rationem fumptam cx parte
•'
qu^d
:
arn-
flnu^materia efi ingenita,nntlto rationihilit/ efi ftAfiamuOn , id eft .Formam, fcilicet efie ingenitaus, ^Hando ipfa fit ejfe,id eft, quia per illam fciJicet forma res habet efle magis fupple quam per materiam namfihac non erit , necilla, id eft, fi nec materia, nec formacft ingenita,»iW eritom;
nino, fcilicet ingcnitiun :fedfi hocefi impoffihile, vt probatum t^inecefie efialtquid ejfe prater fyn-
plon
id eft,
,
& forma
ce.is
50
pertinentes ad prindpiorum quiditatem
:
i
fimultotum compofitum ex materia,
& fpeciem, nam matcria
Jiis autem a fine. Tcrtia ibi : £t vtritm vniuerfalia.Vnmz in duas.Pru|i6 facit quod di
Vtrum
vnitatc,& diucrfitatcprindpiorum?
fci-
qmbus hocponet, (jr in quibas non ? Nam quod in omnibus nonfofsibilefit,manifesium tH:n9n enim vtique ponemus domumali-^
eadcmprindpiaconupabiliuro,& incorruptibiHum ? Secunda ibi : ATAplius atuan de principifs.Teixi3.ihi'.Necmi»9rdtAitatio. Prima f
quampr^terfingulares domot,
iiMie
Arguit ad pancm oppofitam ne^ariuamdicens,quody» iteritm quii hac ponit, fdlicet aliquam
nia quoTumfubHaritia vna\fedmulta^^ difm
de
fe
H9
puta formam,
:
non
potcft cxiftere. Deinde ciim dicit
Stdfi hoc iterum tjuisponity dubitatio
formam
efte
licet fint
:
efi
in
4*1*»
(iifputam't
i-ckt.
do f>encs eorumadHalitatem^vcl potcneialitatcm. Terrio pcncs conmi fingularitaccm. Secunda ilji;
51 msttri» fonnx', quae fumicura minori dicens
"
Poftquam Philofbphus
effe. fi hdc non erit , nec illay nihil erit omnioo. Sedfi hoc eH impofiibile, ne-
AutemjimateriA eji,
efty multo rationabiUm eB fubBantiam quao-
efi ingenits,
Dhuc autem 'vtrum fubBofttiavna erit omnium^ vt hominum ?
quxfHoncs , nunc difputat qiueftioncs pcnincntes ad prindpiorum quaUtates, fiuc proprictates. Circa quod tria facit quia primo difputat quarftioncs dc prindpiis
jtmfiliHS
*^» *"*«**
A
95
II. 11.
leparatamprsterfingulariacompo-
&forma: eAdubium inqHibwfit boc verHm,& inqitibHsnon nam quia in ommbus
:
pum
Sed inconaeniens ferentia
fitaex matcria,
.•
mn exiflimatWyCdUcet aliquid cflc fic feparatum, pianifefium
{dlicct in artificialibus
efi
:
ncn enim
ponimm aliquamdomumfeparatampraterdiquai domos, id
fingulares.
eft,
Vcritas huius quzftionis fimiiturcxy. huius,
com. p & circitcr. & ex. 1 tcxt! co 19. & inde. nam prztcr (cnfibilia non eft ponere alitext.
1
.
.
quas formas fenfibiles feparatas : cft tamen poncrc aliquas fubftantias immatcriales feparatas puta intelligfenrias.Raaoncs aute ad oppofitu no cogunt: non enim fequitur, quod de fenfibilibus
non
&
nec quod fcicntia, fenfus fint idcm nam, vt (kpe didum cf^ noncft idcm moim' dus eflendi rci in fe, in confiderarionc intcllcfit
icicnria
:
didc
,
fed
tfi,
vnum em-
non enim
^ hoc exfra ratienem eB.
Arguit ad vnam partem qu^fHonis, fcflicet ad partcm negariuam , pcr duas rariones : Quarum ^uomodo.ln fecunda ponitur ibi : SimMl autem prima parteintendit talem rationcm Si omniiun iub vna fpecie exiftenrium cftvnaformaj ergo multorum diffcrenrium erit vna formajquod manifcfte vidcrur efle falfum. Confequentia patet, quia ea , qu* funt fub vna fpecic, umt muJta, difFcrcnriaJDicit crgo,fed hoc eft impofllbilejfcilicct vnam efle formam omnium tatiura:»? enim tmnia eruntvnum cjHorumfubfiantiai&c forma ponitur cfle vna^ fed erum multa difieremia-.hoO' 4Utemefiexrra rationem. Deindccuradidt:
& :
&
&
:
7»rm* nMeruiliKm
fmt
frpars-
&
dus
:quia rcs in fe materiales
t* .ftnpbtUu
modo iramatcriah', &
•vtroiu».
concipiuntur
I
j
,
& corrupribiles
incorrupribili ab intellc
ncc fequitur
,
quod forma
cft
ft^arata a matcria, gcnerenjr
ma
pcr
fe
:
non generatur, vt habctur
ius, text.com. 12.
fi
quia 7.
:
nam omnium
fbr-
hu-
&
ftunt feparatJB
:
illa
fcnnbilium formie
non cxi-
autem , quic fecundum fuam
&
naturam funt immarcrialia , infenfibilia, exiftunt a fenfibilibus fcparata j cuiufmodi funt Infclligentijj,de quibiis agetur,
i
z.
huius
libri,
SVMMAKIVM. Non dari formam vnam omniute,quac fint
eiufdem fpeciei. vide Dod. 7.
^
non
inde. In quibufHam ergo ponere oportct fbrmas feparatas,& in quibufdam
iion
Simul autem (jr quomode fit maieria boeB Jjnolon ambo , hac?
rum VHumquodque
l^uiqs
Ponit fecundam rarionem,
quam
intendit ta-
quod eft ih fe vnum indiuifum, non concurrit cum ahodiucrfo ad componcndum
lcm
:
illud
multa : fed materia diuiditur in fingularia : crgo forma vna, cadem,non poterit concnrrcrc cum ^*"'"^ f"^ diucrfis parribus materix ad componendum plu- ^*^*,^
&
ra fingularia
;
ita
qu6d
fingulare in fynolon, id
mMteri» ci-
eft,fimultotum,&fingularecompledenscaain- ^mere bo,fcilicct matcriam,& formam : ideo didt,qu6d pdana. fimul autem fcilicct cum prasccdcnri raaonc,^«#modo fit materia horum finguium, id eft , fingula* rinmy& efi Jjinolon yidefi, fm^alaiet eaambot fcihcet compl«2:cns roateriam , formam' quafi
&
quod non vidatur. Adoppofimm non arguit. Quiararioncsponends in ffequcnri qusflionc , & qu^ pofiti fmn
diccrct
,
fupr^
ji
fim-
f
^ ^*^
;
:
,.
fjj
;
Metaph.
Lib. IIL
94 . .
:
fupra de fepafatione vniufirfaliu, (aciunt pro
illa
eadem nnmero , non poterit de
pane:nam u
cft,
vt videtur; nec pcr confequens de principiatis,5c
vnam
efTe
vniucrfalc
formam
,
fit
feparatum,ncce{Ie
& fubftantiam corum, quae
fub eadem fpecie continentur
:
nam
vniuerfalc
ponitur fubftantia fingularium, Verifas huius quxftionispatet ex 7. hmus,vbi VfritM fM- oftsnditur, quodfubftantia, (juod (juid efi rci,
&
eis eflc fcientia,
toUitur omnis fcientia; idco dicit. Etfcire
fic
^uomodo continget nififuequid vnum in ommbuiic^isSi diceret,qu6d noi}»
ijuomodo eritM eft rit
D^inde cum
:
dicit
&
£.'*""•
^
non cft *
ip4c.
aliud ^ re
,
& per confequens impofEbile
cft,candem qaidiiatcm,vel formani clle pluriiup, vt plura funt} licct omniimi fingularium fub vna
vna forma {pccifica,& communis, 3UZ diuiditur reaiitcr in imgularia. Deindc cun^ fpccie
Atvero ft vnum fenfibilibtts
BA.fpecie eademexifientey
prtncipiafpem
(jr
eadem , etenim hac ftint numero diuerfa. Si autem non ita fed qu4 fun^ exifientutm frincipia numero fant 'vnum , non erit pracie
SVMMARIVH, Arguit pro
,
& contra, an principia fint
eadcm vel diucrfa ,
Doftor
numero.
fpccie , aut
rcfoluit, efficicns
,
& fincm
in
idcm liumcro cdincidcre matcriam, &; formam non.dc quo i i.huius. vide eum :
vnum
aut finguUre dicertnihil differt,Sic
enim dictmus'fingularenumero vnum: vni^ veroquodin hu efi. Sicut igiturfive^ cis elementa numero efient determinata tot
uerfale
non
A
Nam numero
ter elementa aliud quicquam.
tfmneslitteras e(fe necejfe ejfet eptot elementax
Thcor.19, Mpittts
^^\^hitabtt
num»
,
fii
icit
T«f,«o, i4t
^ vnum quod^
nun^ero^
f^ non quemadmodum in alia aliorum vt inhacfjillaba,
libef principiorumy
auum defrimpiis aitquis,
nihtl nitmefo erit
,
^ htc dih
Namfijfedefunt vvnum-
exilientibtts
qkidem duobus eifdem , nec
fluribfu.
Arguit ad oppofitum, qu6d non fint idcm numero , intendcns taiem rationem Si principium omnium eniium fint eadem numero, crgo nullum crit dare principium confequens eft euirdenter falfum , & contradicit antecedenri. Con-
53
:
Quacrit vniuerfalitpr de omnibus principiis,
Vtrum
finteadeni num^ro, vel eadem fpecie,vel numcro ? Circa quod duo facit, quia prim6 inducit rarioncs ad probandum , quodflnt padem numerp. Secund6 arguit adoppofitum. diuerfa
Secunda ibi: At vero fivnum. Prima in tres, {ecundum quod breuiter tangit tres rationes pro illa parte. Sccunda ponitur ibi Nec iteritm.Tetr m. ihi: Etfcire. In prima parte fecit tale rariqne: :
quicquidin principiaris reperitur, illud oritur ex : u crgo in principiis npn inuer)itut
principiis
vnuni numcro
,
fed
folum vnum fpecicjergo
hil erit in principiatis
vnum fpecie, quod
vnum
ni-
numero,fed tantupi
Dicitergo primo tangens qusftionem,qu6d amplius dubitabit ali~ ef\;
falfun^.
quif de principiis, fcilicet generaliter, luec fdlicet
quas dubitata funt de prmcipio fonnali, vtrum fcilicet fint
eadem numero
non ? namque
principia, vel
:
cum
fequentia patetex hoc, quia principium
relatiuum
,
cui opponitur relatiue
fi
:
autem principium
vnum numero , tollit pringipiatum quia vnura numero dicitur quod eft femel tantum, nam vnii numero & 'fingulare idem flint; etgo pri^icipium non erit principium. Dicit ergo , quod fi quodli:
betprincipiorum efivnum numero bent, fcilicet principia entium
,
,&non fe ha.-
quemadmodum
infenfihUihm videmus quod altorum numerofunt aliaprincipianumero; videmus enim ^uod in hac fyUaha,E(t-fpecie autcjtadem exifiente,& principi^
funt eademfpecieyet tamenfunt numero diuerfy: na quot funt numero fyllabae B A. tot funt num^ro B , A , licct B , A , quoticfcumque fu-
&
mantur,
&
ip4 fyllaba fupple fpecie cft ^adem quoti<jfciique furnpta; vnde addit qu6d fi non eftita, fed quae funt kili-
Peinde cum
cet principia exiftentium , funt
tangit di(fJ:am rationem dicens,
dicit
non
&
Nec iterttm vnum ipfim
fint eaed^ lirer^ fpecie,ficut Si
vnum numero,
aliquod aiiud ptiter elenfenta
erit
,
principia
ens.
:
nam
dicere
vnum numero
,
fcilicet
aut
,
fingulare vnumquodqtte vt habet alia litcra
Tangit fccundamrationem,qu2 talis eftrlllud quad eft ipfum vnu.vcl ipfum ens,oponet quod fit vnum numerojfi igitnr principium rerum non fit vnum numero , fed vnum fpecic; ergo nihil eritipfum
vnum &
ipfumcns, quat
fcilicet
vnum
& ens feparata ponuntur rerum pdncipia ide6 dicit qu6d nec iteritm ipfum vnum & ens ijrunt ;
Bt fcire tjuomodo
vnum tfi fe.
erit
yfi
non aliquid erit
talis cft
:
Omnis
de vniuctfali , quod eft vnum in mulquia de fingularibus non eft fcienria.Cuni igitur fcienria de principaris depcndeat ex fci-
nihil
ficut
princfpia
,
cflet-diftindrio inter
& principiata & ,
lent multiplicari, vt eflent
fint
hil
in omnibtti.
Ponlt tcrriam rarion«n, quae
vntMerfy-
:
funt elementa; itaqu6d non
rtbus. A..^,
dicerpi ,
enim dicimus fiigulare vnum numero, vniuerfale verh quod efi inhis ScWicet fingularibus :fi igitur elementa vock ejfent numero de~ terminata,necejje ejfet tot omnes ejfe litteras ijuot dijfert
fic litera:
duo
,
Eadem
ergo ratione
, li
non pof-
vel plura; ide6
fubdit non quidem exiflentihtu duohut
^pple vnuni liumero. Deinde cumdicic
y-^a^j"****
fit
pro ijaia fi fpecie vnum funt , fcilicet principia nihU erit vnum nunfero , fcilicec inprincipiatis,
Secund6
fit
arguit diuerfitatem ad principiatum,
,
nec plu-
omnium entium
eadenv princTpia numero, fequiturquod ni-
fit
pra:ter principJa,
quod videtur falfum;cum
„
•
•
•
i„eiudit7elMtiortfm
fat-
m»littr.
principium dicatur ad aliquid,& fit alicuius prindpium : quare principium non erit principiura fi praetcr ipfum,
fcienria cft
nihil
ris
Veritas huius ^ufcftionisfolligitijr^x ii.hu- yeritM qu*inde.vbi habecur,qu6d prin- fiitnis, ius, text. com.19.
:
enria principiQrum,
fi
igitur principia
non
fint
fit
&
cipia cxtrinfeca entiui^
y
vtfunt ^£ciens,&
finis
func
,
:
.
Summ^ II. ftint
Cap. IL
adem xvamcio omnium kxjuendo de primo &de vlnmo finc, qui eft Dciwbencdi-
rioncra
Etenim rccundumeu Qmncs fubftanti* in>
cffe^fais
frhidpimm cfficiencc,
imfUx.tyv- 6his trfOt^iufmb-
fnwdvuf
:
roatcrialcs, puti, Intcll^fentiie/iua fimt
rerum
&
extrinfcca,
&X1 omnium
materia
;
(cpatata,lunt
autcm
Principia
prindpia
cadem rcmc-
intrin{eca,vt .'unt
& fonna, &priuario funt alia aiiorura
,
poflmtcflc eadcm fccundum proporrioncm , vt ibi cxponctur. Principia eriam
fimpliciter
-
i
,,
:
licct
proxima , puti agcns parricularc, & fidiuerfonmi.Nec rarioncs ad oppofitumcogunt : nam noneft neccfle quan-
95
qttidem igitur^ In prima parte inccndit talem ra-
£x eifdem prindpiis
:
fed corrupribilia
;
func iidem cfFcdus
Utmhm tft
feqiiuncur iidem Sim
& incorruprilMlia noa
mrguit
*^f*"f*f
"•
crgocorumnon funceadem f*^"^}'
;
principia , ideo didc
nam fi eademfitnt, fdlicct
,
prindpiaomnium quomodo hac qmdem corrupti:
bilia
,
i&a vero incorrupttbilia funt
efuam caufam? quafi dicerct, quod fignari.
Dcinde cum
& praptev-
,
non
poflec a£-
dicic
extrinicca Jtk *mitm tsmfn Mitmt-
nis, polTunt cile diucrfa
r* foffunt fntedtre tf-
cum ad primam rarionem, quod
ftBtti diutrfi
prindpium fic fintvnumnumcro quia ab eodem principio numero pofiunt procedere effe<5his numero diucrfi. Nec valet etiam quanmm ad fecundam rationem, qu6d ipfam vnum & ipfum ens non fuiu vnum numcro , proptcr eandem caufam ,& maxime cum ipfum vnum, & ens, non fint aliquid rcalitcr fepatatum, vt pofuerunt Platonid. Nec oponet quacum ad tcrtiam rarionem,qu^ vniu£nale,de quo eft fcientia, fit vnum numero in mulrisj Ccd potcfl eile vnum alia vnicate,quz cft minor vnitacc nu> merali , vc habct dedarari 7. huins, Ratio autem
vnum numerojxjuod
^ui quidem igitur circa Hefiodum^^ omttem,quicttmque Theologi folum adipfosper-'
fi
fuajiones curauerunt
nos autem negUxe-
;
principiata
:
ad oppofitum,
aliquid valet,
fi
cipiis intrinfeds; ficut patct
BA
,
condudit deprin-
inexcmplofyUabx
cuius principia intrinfeca funt
A ,&
B,
&
DeU
cum
sr M M A
didc
dicunt
effe facia
N<5n«adcm ,
&
Excludic dupliccm refponfionem,qux datiu: ad rarioncm diftam. Primo excludit refponfioncm Potfricam. Secund6 excludit refponfionem naturalcm , fiue Philofbphicam. Seamda ibi : di-
A
Prima in cres , quia prim6 fblurionem pramucric Sccundo ipfam includit. Terrid exeuut fe de diligenriori improbarione talis pofirionis Sccnnda ibi Palam qufd hac omai4. Tcrtia ibi Sed defabulose. fentibitivero.
:
:
:
Ad cuidenriam tadum
ficur
ccs vocari
cfTe principia corruptibi-
,
lc prxcipuc
primac parris
primo
fuit in
,
fdcndum qu6d
libro
apud Grsecos,
fucrujK antc Philofbphos naturalcs quidam fapie-
R ir M.
incorrupcibilium. Reiicic rc-
fpoxifiones Tarias
principia^ ex qut vero non gu^
dicunt.
effe
Pocts Thcologi
norum occultc
lium
:
fiauerunt neHar^ (^ manna ^mortaliafaclA
conijcflum eft talia principia intrinfeca cflc nu-
ftKio diucrfa. Deinde
^
Deos enim facientes
runt.
Thco-
logorum poccarum dc guflancibus nc-
fub
tradidcrunt, ficut
tcculte ,
qui veritatem diui-
& omnes
ad
folitm
tTM-
denttf.
quodam fabulanmi velamine Orpheus, &quidam alijDidt
crgo qubd qutdam Hcfiodiflae , id cft
HefioeU
T<5
Tiit» ThttUgi iitiina
eos, id eft
,
,
fcvSiatores
qui erant vacati Theologi
ali']
ad feipfbs curatterunt facere
,
€tzvj
&
manna.Doftorrciicic circahoc
D. Tliomae.
cxpoficioncm.
Tcxt.co.1^
NOn emm
minor dubitAiio modetfiLSff^ eadem cor-
ntptihilium (^ incorruftibiliumjintfrihcifia
vel diuerftf 9-§L^"
1-
Qii^rit {Jfate
,
guit pro
ma^s
&
fpedaliter dc vnitatc ,&" diuer-
contra ibi
:
Nam
fi eadem. Didt.
talirer tradidcrunt
Heiiodifbc facientis principta rerutn
dam Deos
& ex diuinit
ejfe
quof^
dicunt sdia eJfefaHa ira-
monaIia,>/C4 vero tjuanonguftauerut ipfum ne^ar, ejfe
faita mortalia, id cft,dixc-
numero de Deorum, qui no guflaFidte Toguerunt quendam cibum dulcera , qui ne<£r,vel tica ie Deo maniu vocatur , fa£H funt mortalcs qui autcm rum diuctfi:
guftauerunt, fadH funt immonales. Et per ifhun
modum forlan voluenmc faluarc eadein prindpia,
tate.
Vidc Sco. in 7. di. 1. tbi
ergo qupd qusedam dubitario, qu^ non minor m(t4emis reliwjuitnr icilicet Philofbphis fequcnri-
omniimi prindpia, tam corru- hanc &€t\o pribiUum , quamincomiptibilium: fed inter ip- ncm tangic. fbs Deos cflct didfci difFeremia,vt fic Dij mbnales
bus Piaconem, qnim frioribm ; fciCcec arfriquis qu2 eft : vrrumfint eadem prificipia vel diuerfit comtptibiUum CT incorruptimium. Deindc ciim didc:
tcra ipfortun incorrupribiUura
,
15
intcndebant
qubd tantum eis erat nota & non nobis quia,fcilicet veritatem tradidenmt fub quadam vmbra fabularum qux cis tanium notx erant. IfH igitur
dr manna.diatnt
vtrum lcilicct
m*rum!*
quam
»
nes aurem fpretterunt, id eft, vcri-
runt qubd ilU
fiiit eadcm prindpia comimfpt*s»tx ptibilimxi,& incorrupribilium? Circa quod duo * ^^^^' P^^o preponit quzftionem. Secimd6 ar-
i.fmferiMi
fateni
;
:
frieribus relinquitHr.ytrum
efi
perfuafionem
Nam fieddemfint^quomodo hac ejuidem i»-
(ciUcec
Deos
efle
cilent prindpia corrupribilium ;
immortalcs au-
:
licct
conuenirent iu rarione Deitaris,
omnes
iUi
& fif haberenc
aliquara identitatem.
Notandum,qubd,vtdidtquidara expofitor,fub fabula potuit contineri aliquid veritaris, vt fdUcet per nedlar , raanna, intelligamr bonitas primi prindpij :nam omnisdulcedodiledionis, ifta
ccrruptibilia
:
iUa vero cofruptibilia^^jr prt-
pter quam caufam
>
&
&
Arguic ad qusfUonem, &prim6indudcrariones , ad probandum non efie eadem prinppi^ corrupribiUum incorrupribiUum. Seamdo ar-
&
guit ad oppofitmTi, falicer
qupd non
fint diucrfa.
Secunda ibi Si vero diuerfa principia. Prima in duo , quia primo ponit rarionera.Seamd6 cxcludit dupliccm refponfionem. Sccunda ibi : :
^»
amoris refercur ad bonicatem : omne autem bonura orjtur a primo bono potuit ergo elle inccUefhis iUorura Poccarum/juod ex partidparione furams bonitaris aUqua reddantur incorrupri;
bilia, vt iUa
qux perfede parridpant
cflc.vt inteUigentiat,&
diuinura
corpora cxleftia : quacdam
vcrb propter longe diftate k prirao prindpio
quod
eft
non guflarc ne<^, vcl manna, non pof^ fuiv:
:
:
^Lib.IIL
96
Metapfi.
fimt p£rpem& conferuari (ecundum idenritatem numcralenijfed tantum fpjecificam , vt habetur i.
com. text.c0m.f9. Sed quat
de Anima.
tcxt.
&
35.
z.
vtilitas ?
efl:
iromorari circa
licct
dicicc
oportet fcifcitari
perdemdnBrationem, :
interregantes tjuare
exeifdem exiHentia: hac quidemfempiterna fecitndum naturam funtyilla vero corrumpunrr
^oniam autem nec
tur exiffentium.
etjuidem de allatione
nos dixerunt : namfigratia voluftatis^vt ipfi tangunty non
caufa exifiendi neSiar
efi
,&
rnanna ifivero exifiendijquomodoeruntfim^
caufam
dicunt, nec rationabile efiftchabere^paiam cjuod nec e^^dem principia
Pdl^m qupd hdc omnU jihi tiota diceitUs harum caufarumfufer
f7
ADicentihm vero
de Generatione,
crgo iftud forfitan fit bcne di£hmi,tamcndubium eft,&fonc falfum, qu6d illa fixcrit jntcntio Poctarimi. Deii>de ci^m
intentionem fabulanim
:
;
nec cauja ipforum
,
eruntf
Exdudit ffecundam refponfionem quorundara Namralium. Circa quod tria facit. Quia prim6
n
didam refponfionem. Secund6 ponit illorum refponfionem. Tcrri6 addit refponfioni? improbationem. Secunda ibi Etenim (jui exifiirefumit
:
fiternicibo egentesi
tnahit. Tertia ibi
Excludit iftam refponfioncm dicen^ palam tpfe tjuhd ifii^eCiodiiiq,/unt dicentujU>i htec omnia, etiam non nobis, firilicettanquamyflW mta,
&
4e id
altationc eft,
&
harum cau/arum dixerunt prater nosy
qu.64 quando afferuntur illx caufje ad pro-
pofitam quaftionem hoc eftfupranoftruraintellcAum. £t ide6 fubiungit talem rationem
qu6d
Dicit ergo, litet
:
PHdebitHr (tutem nihilominm,
fupple prxtermiffis illis,qui
veritatemfub fabuHs tradiderut
/citari
,
fci-r
oportetfci-
:
ideft inquirere vciitaxem. a^dicentihM, id
tvzdcntihusyetitztem perdenMnfirationem in-
eft,
terrogantes
fcjlicet
,
ab eis <juareex eifdem, fcilicet
principiis, hac (juidem exifientia, funt
fecimdum
:
contra illud quod fbn^nt eorum verba': quicquid
de eorum occulta intpntione : nam Di j , aut guftaucnmt illud n^cSlar , &c manna propter dele-
nAtutainfempiterna
,
iSa vero corrumpuntur exi-
numero enrium fed quando-
ftentium, id cft , dc
que
:
:
nec ipji caufam dicunt,nec
fit
^tionem,
aut propternecclfitatemeflendi:'hac
^im de cau(a cibus
fumitur
fed
:
neutrum poteft
fe hahere, (ciYicct ex vteifd6 principiis fint corruptibiha
eft,guftant, fequitur qu6d
manna nonermt ei4 non
|:ei,&
:
nam
&
Etenim
neilar,&
caufaexifiendi, vt cx
ant incorruptjbiles
palam quia eademcaufx nonfunt eorum Deiude cum dicit
,
vtrorume^ue.
dari •.naimfigratik voluptatii,id eft deIe<^tionis,
«a tangunt^d
hoc
fi-
deledatio icquitur elle
prajcfdit.^» vero caufa exifiendi, id eft,
efi ratiofiahile ftc
Empedocli , c]uem maximefibi
confona dicere quifpiam arbitrabitur^idemfa-
mcontingiffe vtdetur. Penit enimprincipium
quoddam caufam
cerruptionis odium,
propter neceflitatem eflendi,fumunt il,lum cibum,
auomodo egentes diceret
••
corruptibile
nem
ciho erunt fempiterni ? quafi
illo
,qu6d non quiaomne indigens cibo, :
nam
eft
cibus fumituradreftauratio-
deperditi, etiam corrumpitur,
fubftantiam aliti:quodautcm
eft
& tranfit
iri
cormptibile,non
poteft alteri efie caufa incormptibilit^s.
Deinde
Ponit
naturalium reiponfionem,&
\d «ft, quae videtur njftgis conuenicns ad qu^flio-
nem
Empedoclfs,eftilla, quam Empedocles afllgnauit,& tame hicfcificetEmpedocles, idempaf-
ftu
cinn dicit
quomndam
dicitqu6cl\fupplerefponfio ad dic^am quarftionc qtt^m ali^uif eyifiimahit dicere maxtme ei cofefse,
cum
eft
ajiiii
:
quia
fcilicet eius refponfio eft
inconlienicns, vt oftenditur
Sed defahufose fophifiicantihus non efi dignum cum (tadio intendere. /8
Excufat fe dp diligentiori improbatione didap pofitionis,dicens , quod de fahulose fophifiicantibui, id eft,philo{bphantibus,»o« efidignum inten-
dere cumfiudio. Ratio huius
eft,
quia
fi
quis vult
contra eorum dida difoutare fecundum quod exteriils fbnant; ridiculola funt,
modum
fabula: proferanmr
:
rere de veritate, quac latet fub
& occulta.
manifefla
cft ,
accipere,
quod
jiem
,
fi
&vana,ciim per ver6 vult inqui-
illis
verbis,illa
Et ex hoc aliqui volunt
Ariftot. difputans contra Plato-
& alios confequenter Philofophos,difputat
magis contra
dicSla
,
quam
,
obfcurita-
& velamine verborum tradidemnt, quod non
pertinet"
ad Philofbphum
&. aliprum
ficut
,
qui ex propriis non
per asnigmata , vel extrema debet proccdere. De-
iudecumdicit:
SrMMARIFM. Refucac cei^Qnfionem Empfedoclis ponencis principia communia corrupcibilium i incorrupcibilium. Dodor cx-
&
plicac eius poficioncm.
•JJJKiff
caufam corruptionis. Notandmri, qu6d Enipedocles pofuit qua:dam
communia
principia
fuit
quoddam prindpium
elementorum
efle
& incorrii-
Omnta pr^-
cum hoc po-
terDeumfg'
corrupribilium,
ptibilium, vt innuitur in littera ; fed
fpecialc,fcilicerodium
caufam corruptibilium, vt C\c
cufidum Bnffedocl. trant
comfejita ex
ifhidprincipium a^diunctum ^iis principiis face- cdio. ret corrupribilitatem in eniibus : Jvnde ficut patet Text.co.i8.
& innuitur i. de Anima, folum Tcx. cc. Emped. non compofitnm cx odio, intelligens per Deum, vt communiter exponimr, corpus caelefte, & dmnia incorruptibilia. I^ejnd^ ex prirao huius,
Dcum
pofuit
eum dicit
contra intentionfm;e6
qu6d ipfi doArinam fuam fub quadam ce
im-
:
ponit enim principium quoddam,(ci\ictt odium,e/fo
Videbitur nihilominus^^ extra
vnum hoc
generare : nam omnia ex hoc aliafuntprater
Beum;dicif ergo ex quibus emnia,(jr qu<ecun-
que erant
,
(/r
qu^cunque erunt
,
(jr
arbores
pullulauerunt^^viri^<^fceminaj}efii*que^^ vultures
gaui,
cjr
rebus
,
,
& aqua nutritipifces^ ^ Dei lon^
prater h<ecpalam; quiafinon
ejfent
ejfet
in
vnum emnia^vt ait:namquan-
do conuenerunt , tunc vltimum omniumfia" hat odium. Arguit contra iftam refponfionem tripliciter.
Prim6
80.
:
:
Summ^ 11. Ptixnb oftendens,
60
Sccundo quod
qu6d
Secunda
tres.
fit flit
Zmpeie-
ibi
:
Similiter
ipjitis
:
Secundo exparteipilus
di(5him eftex parreodij.
Tenio exparteamoris.Sectlhda
§lued rHen- Dei.
non
Terrio quod
Attamen tamumfpQuia prim6 oftendir , quod
trafifmHtationu. Terria ibi
iHm. Prima in
ibi
Propter
:
autem nec amor. Dicitergo, qu6d (ecundum opinionem Empedoxrlis , hoc {cilicet odium , quod ponebat cau(am tjHod accidit, Terria ihv.Similiter
ImfUeat,
corruprionis
videbitur nihilominm generare
,
id
caufa generationis,f Arrr<» vnum^^ eft,prae-
cft,elle
ter
,
vnum,quod non ponebant ex odio componi.
Ideo fubdit, nam omniafunt ex hoc, id
eft,ex
odjo
Denm, id eft,qu6d {ecundum eius opinio.nem omnia funt compofita ex odio,& aliis principiis prater vnum , fciljcet Deiun , quem vtique dicebat componi ex aliis principiis, pra:ter quam fr^cter
ex odio
:
Deum
autem appellabat cajlum caclum :
&
enim dicebat componi cx quatuor elcmentis , cx amiciria tantum, fcd omniaaliaetiam componi ex odio. Ideo fubdit^quod dicit ergo ex
qmbm,
fimul cxmi odio emnia funt,Cci-
lcilicet principiis
compofita,^ ejutcunqHe funt
quantum ad prsfentia;^ ejutcunque erunt , quantum ad fumtzi& qHicunque erant , quantum ad practerita, vt arbores, qiuc puUMlauerunt, 'biri, ^femin£, belicet
,
& & i/«/r«r«,quantum
fitA^uii animaliatcrrcfhia,
ad volucresjc^ pifces aquarica
,
nutriti in 4^»«<»,quantum
& Dtj etiam longtui
ponebat componi ex odio
,
,
omnia
ad
brcuirer
& alJisprincipiis
:
ad
hacc eriam fcilicct fccundum opinioncm EmpererbsEm^- doclis palam quia fi non erit in rebus^mnia ejfene itdk.
Ad
conrradicitfuar opinioni.
eft infufficiens.
ad propofitum.
eft
Cap.
vnum , per amiciriam, &generauirchaos confiifum,tunc vltimo per odium feparantur , ab in-
III.
97
notandum , qu6d fecun-
cuius euidenriam
diim quod habetur primode Anima,rex.com.X5. opinio fuit Empcdoclis ficut multorum aliorum , quod anima cflet compofita cx principiis omnium rerum,vt fic poflct anima omnia cognoOpinie ptfccrc dicebant enim fimile cognofcf a fimili , vt nit nnimam terra cognofci pcr tctram, aqua pcr aquaijj,& confl*t»m ex fic de aliis ; ide6 oponebat animam componi frofziis vmex terra,aqua , ex juiis. Empedocles crgo quia ninm rerum.
&
:
&
&
&
pofuit fex principia renim
& amorem & o-
,
dium
dixit
,
vt principia efF^diua
;
compofitam ex quatuor elcmentis
& odio, vt
fic
cundum eu
poflct
quatuor elc-
fcilicet
,
menra, vt principia marerialia
animam cfTc ex amorc
&
,
omnia cognofccre cum feDeus crgo :
fimilc fimili cognofcatur.
eft feliciflimus, eft
imptudentior
non cognofcatomnia, qus vidcmr abfurdum ,
aliis
,
ahj cognofcunt,quod
& hoc eft quod dicit Philofo-
phus:propter ^««»
cognofcit
ejfe
minits prudentem alits
omnia elementa
nam
;
Notttiavero fimilis fit fimili
etntr» negttn tes
li»
Dettm «afee«-
gnofcepe.
Deu
non enim odium non babet. :
fecundum cum,
,
Arptmentii
non eft com-
pofitus ex odio.acctMt o,fciIicet Empedocli,
fdicijfimum
cum
vt
&
terram cognofcamus per terram , aquam per aquam.tp' affeQum,id efit,an>orem/>fr ajfe£ium,& fic
odiumper odtum ,
diflScile
malum,cft quoddam
,
id cft
,
cum odium fit
OtUumeft grtuie.
&
graue:fed quia ilpropofitum principalc,idcu rcdicns ad propofitum dicit,fed vnde radifficile
la rario vidctur clle practer
fw.fcilicct crat \^diis,hocemmpalamXcilicet
Empedoclem, quia accidit
fra
magis ejfecaufam corruptionis cft,generationis
:
ficut patet
ei
conipfum odium non.
quam
exifiendi
,
id
ex praedidis. Deindp
cum dicit
&
viiccm diflbluuntur.
Cum
igiturefle
fiflatin ordinc,&diftin£fa"onercrum
caufa gcnerationis mimdi,
guat jWj hngjud
qm intettigmuur.'
:
mundiconodium crit
cum diuidat,
& diftin-
res.
Similiter autem nec amorem exiBendi ma^
gis
quam
corruptionis
coUigens enim in v-
:
num cerrumfit alia.
Notandum , quod
pcr Dcos longaeuos , quos ponebat cpmponi ex odio,fonc imellexit ftellas, quas ponebat aliquando corrumpi poft longiun tempus : vel intellexit dxmoncs , quos Platonici dicebant effe animalia aerea:vel intellexit Dcos in forraa humana, quos pofuenmt Epicurci , vt diGaxax cft fupra in-hoc dicit
eodem tcrrio. Dcinde cum
.
Ponit rationem fiirnptanicx parte amoris. Di-
cit ergo,qu6dy/»ji/»>«-
nec
amor
6x
caufa exifiengcnerationis,ficut dicebat EmpedocIe$.
di, id eft,
Nam ex alia pane dicebat
,
efi
quod amor coIIigit,&
con^tgiV.colligens autem in
vnum corrumpit alia,
Sc pcr confequens crir caufa corniptionis
,
quod
negabat.Patet ergo ex pra:di6tis qu6d pofirio eius
:
imphcct repugnanriam,& contradicit fibiipfi.
SFMMARirM.
Notandum , qu6d fecundum Empedoclem fi- ^^^^ „^g cutamorcongregabat elcmcntain vnum, fic o- gttt,^oiiiMt»
Odiumnon ptionis,
magis eflc caufam corruquamgenerationis , nec amorem
caafamgenerationiSjVelexiftentiac.Reiicitur etiam ftultaeius refponfio
de
mun-
doinfinitics genito,& pr^bdudo.
Deum minusprudentem ejfe aliis : non enim cognofcit elementa omnium.njm odium non hahet. Notitia vero fimili fimilis fat. Terram namque ait per terram cognofcimus^ &peraquam aquam, (^ ,
per affeSium affe.
^ adhuc odiumper odium
•vnde ratio hac
eHampatam
\
triHe.
Sed
quid accidit
ei
cdium nen magis corruftionis quam exiftendi caufam
6x
effe.
Ponit fecundam rarionem ex panc pt^ro.
:
chaos eft corniprio elcmenrorum in f e,& fimilirer feparario
chaos
Dd fum-
eft
elemcntorum ab inuicem,& ab illo vno gencrario elemcntorum fecundum na-
turas proprias,& in fc,ide6 feqnitur fit
PRopter quod, dr accidit iffifaclkifsimum
itum
dium feparabat quia igitur congregario in vnum
caufa comiprionis
,
,
crgo Empedocles ex alia pane dicat,amorem efle caufam gcnerarionis,& odium corniprionis,contradicirfibiipfi cuidcntcr.
Deindc cum
JF:
dicit
Similiter ipfius tranfmutationis caufam nullam dicit-.nifiquiafc aptumnatumfuit. Ait vtique^magnum odium inmemhris nutri^
tum ef , (^ adhonorem intendebat templore qui
ferfeSft
muubilis diffoluitfacramentum:
quare neceffarium ens tranfmtitari ,caufam vero neeefsitatii nullam oflendit. Oftendit rcfponfignem Empedoclis effe infufficicntem.
Scati Oper, ttm.
qu6d amor
& odium generationis. Si
I
U
fefttrat.,
:
:
Liber
98
Metaph.
III.
Ad cuios cuidcntiam notandum , quod vt habecurS. Phyficorum, iuxta principium, tcx.com. fm»gm/Uio 2. hoc idem hic tangitur , opinio fuit Empe-
&
doclis irtKndum in' finUies ge»er*ri,Cr cor-
mundiHn
infinities
generari,&
infinities
corrumpi jiam fecundumeum amor , qiiem podonebM prindpium generationis , rpgnabat, minabatur fiiper odium temporedeterminato, in :
&
quo tempore mundus durabat & exiftebat geileratus, odium ver6 quod ponebat principium corruptionis
,
fimihter regnabat
& dominabatur
fii-
amorem in alio tempore , in quo tempore mundus manebatcorruptus, & poft illud tempus fcdibat amor vt prius,& poft amorera odium :& per
fic fiiccefliue
:
per infinitum tempus autem illud, :
propofitum dicens:qu6d hic folum dictt id eft,manifc{^c,fcilicet
vero incorrupttbUia
,
pnter flementa
qua
fed omnta e£e cerrupttbilia
re non videtur euadere didbm dubitationem «am di^ia dubttatto e/i , fi omnia fint ex d.Qem principiis , cur hac quidem ;
:
fttnt
fcihcct conuptibilia
,
fua refponfio
no»
eft
,qu6d fcilicct amor quandoque congregat, quandoque odium feparat , ntfi quia fic aftum natum fuit : ponit confcquenter verba Empcdoclis quas vf didtur in Graeco metrice crant fcripta funt autem verba eius ifta, alias vtique magnum odium in membris nutritum :
efi,& ad honorem
tendehat ferfeElo
,
.vero
non ? quare concludit
,
Sed hic eftdubium dcdiiko PhiIolbphi,quan-
do
dicit,feilicet
Empcdoclcm pofuifle omnia cor-
ciebat
ipjtfu tranfmutationis
tlla
diElafunt.
.fioncm clcmentpnun
eius vcl
:
ad propofitum
ergo ad totiun praecedens dicens ,ergo <]uod qui^ dem nonfunt fodm prinapi^yCcHicet ommum,ro*
jimiliter ejuo/jue nullam dicit ejfecaufam
,
confeffi^
ponit, vel facit
exiftentia,id cftjentia^fcxc^^w^f»» corrupttbilta-.iUa
quo regnabat amor , vel odium diccbat cfte quendam annum magnum.Quod fi ab co qu^rerctur caufa huius , quarc fcilicet amor regnabat vno tempore & odium alio , nuUam aflighabat caufamjnifi quia aptum natum crat efle, quod eft infiifficienter diftum, dp qua infiiffidentia^^redarguit eimi Philofi in hoc loco. Dicit ergo , quod in
quod non
ruptibilia praetcrelen)cnta xcrit fijlum
ptibilem
yimn? ,
:
{ciliccc
cum famen
Dcum
eflfe
fiipr^ di-
incorru-
& non cempqfitum
cx pdio. 4?ropter quod fciendum quod Empcdocles in rebus poiuit duplicem corruptionem ex duplici cauf^ pofuit dupUprocedentem ; vnani quidcm iecundum confu- cem corru,
& totius mundi ,quam faamor aliam vero rerum fingularium , cuius principiiftn erat odium , ficut apparet cx fupradiiiis: a prima corruptionc non cxdpiebat
ftiertem im rebui.
:
Deum:cum in eo po^cret amorcm , fed a fecunda cxcipiebat Deum:cutpin Deopdiumnonponcr ret,vt; didhmi eft ftpcrius. Deinde cum dicit
SVMMARIVM.
vcl partito
tempore qui mHtabilii foluit facramentum.
Rurfus arguit duplicitcr cadem
Ad cuius,euidentiam notandum qu6dEmpe-
cfle
,
Vniuerfum docies Poctice locutus eft de toto 0fsimiUuit
lEmpedocUi
0nimaU.
ftar
vnius animalis
:
mundo , ad in-
membris primd
in cuius
eft
maxima conuenientia , quam vocabat amorem, vcl concojrdiam
;
ppftea ver6 paulatim indpit
cfle aliqua diflblutio firailiter in
,
quam
ma-
& poftea paalatimin membris,id odium
in partibus vniuerfi nutritum eft
quoufque odium intcnderet, id cft, procederet ad honorem,{ciIicet vt dominaretur fuper elementa. Et haec perfcfto , vel partito quodam rcmpore determinato , & completo quodam aimo ,quem ponebat Empedocles ,qui fcilicet odiiun vel difjcordia vel annus motabilis exiftcns foIuit,veI diffoluit facramentum,id eft, vnionem e|emcntorum prxcedenrcm. Poftca Ariftot. rediens ad propria verba, fjicicns menticMicm in hoc quod dixerat, mutabilis^, fubiurtgit exponens (jHare neceffarium ens tranfmutart^c^d diceret quod fic Em-
&
pedocles alfirmauit
prasditfta
;
ac
&
fi
nccefle
fit
:
cfle caufa tranfiiiutationis odij &"
amQris,kih'cet proptcr
&
motum
caeli
,
qui
eft
cau-
quidem du-
hitatio:vtrum c^ incorrttpttbtlia h^c erSf,
aut corruptihilia
?,
Nam ft corruptibilta mani.-
(jr ea ex aliquibus enim corrumputur in ea ex quibus ^uare contingtt principiorum alia prin^
fefium
quia neceffartum
:
effe:omnia fttnt.
cipia effepriora.
ffocautem
^ impofibHe:fiue
Het i aut in infnitum vadat. Ampltus autim quomodo erunt ipfa corruptibilia,fi deflruentur principia?fi vero incorruptibiUaytur ex his
quidem
incorruptibilibus exifienttbus corru-
fttbilia erunt^ex diuerfis vero incorruptibili^i
Hoc enim non rationabile efi. Sed aut fibileyaut
im.Pof-
duas rationes,quarum (ecunda ponimr pltiis
autem nec conattu.
tsdem rationem
:
ibi
:
,
per
Am-
In prima parre intendit
Si funt diuerfa principia corru-
ptibilium,& incomiptibiIiiim,veI haec
&
illa
funt
quod
corruptibilia ,"vel fiint incorruptibilia: fed neu-
quo
de toto vniucrfo caufa aflignari non potcft ; ex patet infuflicienria didae pofirionis. Dcinde
trum iftorum potcft dari ; ergo , &c. Non enim poteft dari quod firtt corrupiibilia qma omne
cum dicit
corruptibile cotrumpitur in ea ex quibus eft
fa generarionis
corruptionis in rebus
:
:
igitnr principia
Attamentantumfolum tnlm exifientium hdc ^uidem
dicit
confep. Non
corruptihilia
iOavero incorruptibiliafacityfedomni^ ruptibilia prater elementa, Di£la
cor-
veronunc
hac dubitatio efieur hac quidem^ illa vero^no fiex eifdemfunt. Sl^od quidem vtiqwe »on erutit eademprincipia t^t diBafunt.
.•
fi
corrupribiUum funt corrupiibi-
Oftcndirpn-edidam refponfioncm non
cflc
ad
Arguit no» effe
diuerf»
frincipi* (or-
ruptibiUum
(^ incorru-
oportebit poncre alia prindpia priora cx qui- ftibiUum, fic proccdetur iu irmnitum in prinbus fint ,
lia,
&
cipiis
,
cum ad principia
Tom
corruptibilia non poflit
fi prindpia corniptibilium funt corruptibilia , oportet ea aliquando corrumpi, Poftquam autem funt corrupta , non poflunt efleprincipia, quia quod non eft,non poteft efle principium alicuius:& tamcn cntiacorrupcr conptibilia fempcrcaufantur filicccffiuc ,
efle
ftatus.
quia
&
64
6S
multa oratione eget.
Arguit ad partem pppofitam quaeftionis
cllc
amoris caufam vero ex tranfmutationem odij neceffitate nullam offendit i qui IJipple in vno animali apparer
Slvero diucrfapriricipiavna
vocabar difcordiam:
partibus vniuerfi erat a principio
gnaconcordia, cft
,
principiacorruptibilium,&incorruptibirium.
lequens principia corum non enint corruptibilia Si
:
:
Cap. III.
Summas 11. corrupribiliom funt , <{\ihd prindpia incorrupabilia,rcmanctdubium:cum a principiis incorrupribilibus proccdanr aliqui cfFc^us cor-
Si dkatur
rupribilcs
&
aliqui incomipribilcs
quod non
:
vidctur poflibilc DidttiPOyC{\i6dfidtHfrfifum
&
»r»w»/?i«» jicilicetcorrupriDilium
biliura,
incorrupa-
tfiquidem vn* dHhttattCyVtrum hdc
,
e[l,
nam fi corruptihilut^mfejium
cjuod necejfeeft eaexaliijutiut ejfe-.omnia
enim
corrumpuntur in ea ex qutbHt funt ; (juare contin^ git principiontm
66
alia principia priora
ejfe
:
& tamen oponct
:
cflc
principia aufcrri
fi
corrumpanrur.S» t/rri tncorrupttbilia Jint ptindpia corrupribilium, cur ex hu , (cilicct principiis incorruptthtlibm exijientthm erunt corruptihtlia ?
quod non
quafi diceret
fjlcongruum ifed aut
eji
potcft cdi : hoc enim ntn
tmpoJfihtU\aut eget mul-
f^ ratione^i. dl, inquifitione.
Ddnde cum dicit
Jmpltus AUteTft tttc conAtus eFt aliefuu di0fTfa ditere^ed eadem omnium principia om-
Veritmprimum duhitatitm con^ cedunt tAHijnam hoc parum aliqnid acci-
mes dicMHt.
fientes,
Pontt fecundam rationem , quac fumitur ab opinione comrauni omnium:dicens quod ompliMs nec aticjuii conatut
eji
:fedeaJem
dtcere diuerja
primum primim rarioncm fadbm ad
Veritas huius quzftionis colligitur ez ii. hu-
^iufltmis.
ius,tcx.com. 1 9.& inde,
quod
& moriua
fcilicet
prima prin-
^"**^"'*'
cipia effe^fHua
"*'* (ifiaefeSi' *" mafiau ta-
putalntelligenriac&corporacccleftiailicctinter
4S0wmuim.
ie difFerant
,
,
,
eadcm omnium;
quzdam eorum funt imquzdam funt mobicoelcfHa, qua mediante motu
quatenus
mobilia,puta Intclligcnriz lia.fdlicct
funt
corpora
caufant gcncrarioucm
&
:
corruprionem in enri-
bus,prindpia vcro intrinfcca funt diuerfa flmpli-
dtcr
,
licct flnt
eadera fecundtei proporrioncm,
vtibi habet exponi
corrupribilium , vr
67 Jlheoiem frinapit ft-
t^^uedere r^tiiiUt. (V
i
& eriaraprindpia intrinfcca puta materia & forma non
iunt per fe corruptibilia, fed per acddens,vt dicetur 7. huius,tex.com.zz.& inde.
nes hinc inde ^jpj^
Ncc
eriam rario-
fa^ cogunt, vnde ab eodem
pnrao Dotcft cuc
incorruptibilis
,
prin-
efTe^^us corrupribilis
&
proptcr diucrfitatem prindpio-
im»m^
rura intrinfecorum
^A»,
dunt in infimtum
;
;
prindpia etiam non proce-
efto
confi"
Aut
demjiocautem ens
efi ?
quid
& vnum
iffum ens
efi
vnum qui-
oportet ejh^rere ,
quafifubie£ia
aiU natnra? Poftquam Philofophus difputauit quarftiones de prindpiis penes corum identitatcra, vcl diuer-
quomodo rario
fitatcm,nunc inquirit
dpij
fc
ipfins prin-
habeat ad rarionem vnius. Circaquod
tria
&
ens fudt/juia prirao inqnirit, quoraodo vnum (chabcant in rarioncprincipij, vtrilmfalicet fint
&
principium fiDtmale
omnium
fubfbmria
en-
rium ? Secundd vtrum ea qux ex vna oriuntur fccundum opinionem Platonis , puta Mathencudca Cnt rerum principia?Terri6 vtrum idex,quas ponebat Plato quafdam vnitatcs fcparatas , finr rerum prindpia? Secunda ibi His autem hahita :
omnino vero dubitabit. Prima in tres , quia prim6 proponit qusrfHonem. Secundo recitat opinioncm Platonis , fdlicet vtriufque parris ibi : Hi namcjue iUo modo, Terrid Tertia ibi
eji dubitatto.
:
indudt rarionem ad vtramque panem ibi: Acctdit "^ tmtem. Didt autem quod omnium , id eft , inrer omnes quxfbones motas eft vnum diffi.tU:mum J^ ^^tpt^^
veritatem
fcilicct
,
propter cfficaciam ra- ^,,nr.ta ex ad cognofctndum fMrttcenfitto:
&
maxime necejfariitm
,
fdlicet quia ex
tamen qu6d corrumpan-
prioracum fint firaplicia , ficut vita comite in fcprimo huius habet prolixius declarari,
& vtritm eorum, fcilicet & ynius^onfit ali^uod altud ens atit vr.um:
fienttum^ id enris
cft,
enrium?
hoc quidem vnttm, iUud vere ens , ^uarere <}uid tfi ipfumtns ttlta
natura
eft
&'vnum
:
aut oporttt
efuaji fubieHa
?
Notandum, quod de vno fuenint duae opinioncs,vt di£iumfuit in
aliqui, fi-
& Pythagorid, dixerunt iplumv-
cut Platonici,
num,&
primo Ubro; nam
ens eflc fubflanriam rerum ; ita quod non
fuhiidtur ds aliquaaltera natura, qua: fcilicet fit flibioium enris,& vnius, quafi accidenrium ; fcJ
Quod ipfum vnum & cns cft ipfa tota natura , & fubftanria rei aliqui cnim vt purc naturalcs dixerunt vnum & ens non efte fubftanriam rci ; fcd :
quafi acddenria; quibus fiibiidcbant aliquam al-
tcram naturam quafi fuhic
&
:
tur in aliqua
Hi namcjue
modoJUi hocmodopatant
illo
matnramfehabere, Plato namtjue^dr Pjihagorici
SVMMiE SECVNDiG
CAP.
III.
An ens,& vnum fmtrerum fubflanrir.
non aliud aliquid ens^nec vnum ^fed hoc
iffonm natnram ffantta ipfum
SrHHARIVM.
ejfe
,
quafi exiHente fuh-
vnum ej/e, (jr eris ali^uid.
vero de natura
,
Alif
vt Empedoclfs, vt ad notius
reditcenSydicit cjuia
vnU
& ensefi: videbitur
enimvtique diure hoc amort ejfe:caufa naque
In hoc capitc vfquc ad §. At vero , ponuncur varix opinioncs,an vnum , ic cns Scoti Oper. tom.
ly.
«*»««•
dependet veritas de fubflantia rerum,eft crgo quztHo , vtrkm vnum ensfint fkbjiantu exihroc
&
rum ponderare, quarc eam defpiciunc. ViritMihtdm
hoc
rum non alterum aliijuid ens,
tionum pro vtraque pane
oppofitum, emeeduattancfuam hicparum ali^uid tucipientts ,id eft , opinantur illam rarionem pa-
rationcs
tatem maxime necejftriumjvtrum. vnum (^ ensfubfiantia entiumfunt ? Et vtritm tpfo-
adconjiderandttm
,
an ipfo-
?
& ad cegnofcendhm veri-
derandum ,
duhitatum
id cft
&
OMnium autem difficillimum ad
Jicunt ommumprincipia, veritm pro fcd, ,
,
vnum
&c
,
ponuntur fingujarum opinionum.
fcilicct
per fivrincipia auferantur / quafi diccrct inopoflibilc
aliquod cns
hoc au-
qu6d principij fit principium, fiuejtetjjiue in inJwuuM vadat. yimplius Mutemauomodo corruptihtlta eruttt, (cilicct fcm-
tem efi impojfihtle,
fic
Cd-
iicct principia corrupribilium,/«/r inctrrufttthUid
aut corruptthtlia }
fint fubftantiar cxiiicntiura
rum
99
efff hic alij
omnibus
vnum ejfe. Al^ vero ignetn: ejfe vnum hoc,(^ ens ex^ua I CHM i
aerem dicunt
^^T* Vt^_ ^vm.
^
:
lOO
.
Lib.III.
tntU e£e c^/4
Simliter dtttem (^
ejfe,
^ui plurapOftu»t etementd. Neceffe
(^vnum
f^ hU tot dtceteens dicunt ejfe. .Rccitat
6p
,
namque
quot frincipia
alio
fcilicct
& ens
vnum
tura rerum
num &ens. naturales
tum i* tnti, * ^vno,
Sc
,
:
&
alitjMid aiiud
ejfe
,
fiipple a n^-»
fed hoo idem naturam ejfe ^uafifuh-
Slantia eorum exiftente aliejtud idem quod
Varit o^nie-
,
rcrum iSo moko (jmdam modo. Plato namque Pythagoriei 'non Hi-
cunt
,
Alij vero de
J^^
^a
efi
v-
naturaM cft, Philofbphi
vt Efnpedocles
^j^^^,
^g^fgj
ad
cjuafi
notins redux^ ^ «
^^^ ^ ^^
•
^^"^10"""« vnum 3f ens ahcui alten natutxjquafi vniim ens reducentes ad iliquid notius : quod
&
dicebant eile vnura
&
ens
vride fupple
,
vni
quia hicf
Empe-
caufa om.tihM
,
vt fint
&
:
,
quod v.num , & ens fit aJiquid exiftens fei fequitur qnod ipfumfit fubftahtiaomT
psffatum
& vnum pracdicantur nam ^rtdicatum omne feparanim «ixiftens , quod de pluribus pra;- *Jj* M"'» dicatur eft fubffcmtia £orum de quib^s pracdica*J^ur! tur,quQdm^imc compctit '^ni, & eritijqiTje manium, dc quibus eHs,
:
,
&
xime vniuerfahter de omnibus praedicantur , per confequens funr maxiipc .omniprti fiibftantia. "Dicit ergo , qund Si qiiis non ponit vnum
&
tnsejfe
quandamfuhftaniiam,(cii\ctt fe^aratam, t^cidit nec dtorum vniutrfalium vllttm ijfi , fcilicet feparat.um :ea namque , fcih'cf t vnum ens, funt mdxime 'vniuerfalia omniuip, Si verovnum
&
& ens noneii aliquidfeparattim,vix aliorum
alijautem aerem dicunt
ejfe
;
exquo tanquam ex. fimiUter autem
emafa^a
:
& qutolura ponunt elementa, id cft,principia, nenamque dtcere ens & vnumquot
cejfe fjt
his tot
dtcunt efe princtpia. Vult djcere
mturales attribuebant
qu6d Philofophi
vnum & ens
alicui natturz
iubiedx^quam ponebantpripcipimn
fub.ftantiale
rerum,fiue illud principium ponerent vnum, fiuc iplura iecundiim vafias Qpirtiongs pofiias in pri-
tiavnitu non exiSltnte , fcilicet fcparala, /><«/«» quta nec numertts erit ; qttafinatura dliafeparata
ah exiftenttbtu , jd cft , ab entibus niateriahbus; numerus eaimeft vnttates : Fnitasvero eft aUquid, quod eft ipfum vnum,8c hoc fuit fecundum incon-
vnum f^ ehs eit Aliqind , fGiU* vnum & ens ejftfubftan'
uei^cns.^ Si vero ipec
fcpardtum,
necejfe eft
ttameorum de quibutSci\i<^x praEdicanturj f«»i»» pr
proquia,«o«
&
nuUum
vniuerfale fic generaliter de"
pracdicatur^ficut
mo libro. Deinde cum didt
v;ium
yM
s
autemfiquidem ^nu non ponit efens , nec fi ^i*andamfubfiantiam vnum
yj
ali-
quod eritprdter ea.qu* funt fingularia , quod fuic
videtureflp cauia vnitatis. Altf vero Philofbphi naturales , dicunt (Jfe vnum
,
inconuehiens ffcimdiinfea
fc-
quod videtur qux dida funt in ,
primum inconoeriicns. \AmpUiis autem fuSftan-
fcilitet amor,
principio
qiutdam natura
fiib-
quod
vnumramorenim
ens ignem
erit
& enti ejfe amoremyur cuitu caufa eil;
docles, videtur dicere hoc, i4 eft, illud iicirur
qu^d niitncrus non
,
lcilicct
e% aliquiPhiloibphi pHtant nn-
turamfs hahere,
tur
paraia ab his , quae funt in nuteria
praecedcntibus. Si detur fccunda pars didifionis,
Qpinibncm ad vtramque panem
dicit,qu6d/>»,id
Metaph.
.
onmibus
& cns. Dfinde cum dicit;
MA
K.iy M'
Accidtt
&
~
jn^
altorum
ejfe
vniuerfalium nullum.hat
nam^
^ue vniuerfaliafunt maxime omnium.St vero non elialiqmd vnum ipfum % ncque ipfum ens
,
nihil aliorum aliquideril^ prater ea cju^
di^afunt fingularia.
Amplius autem non exiHente vniw fubfiantia , palamquia , nec numery^ erit ejuafi natura alia ah exifiemthHs
eri(
ditlerfum aliquid pr^ter hocfUtco autenhquo-'^
modo ertint vno plura entia. ^uodenim di^
num omnia ejfe eatia^^hoc ejfe ens.
enim altquid aliud v^iuer/aliter pradicaturi
,
fuit
& ens feparatum
quarum fecunda ponitur ibi AmpUusfi indiui:
,
vel eft
quaedam fubftan-
: Vtrobique ^m&vrnta In primaparte incendit talem ratio- "** *j^/'/^ quicquid eft fcpafatum ab,vno,velente, eft |!*^*/* "*^'
ficiKseft opinio Platonis.Secundai ibi
veto
dijjictle.
nem
:
non ens
;
fed
fi
cns,&
vnum
funtlcparata ab
te, vel
vno
;
igitur ipfa inferiora effent
non entia,
quare non
ftantia feparata,'iequiturqu6d
confequens toUimr pluralitas abentibus.
nullum yniucrfale
feparatum ,& per confcquens quod nihil fit rebus pfacter fingularia , quod videtur incon-
crit
m
didum eft
in prxcedenribus quazftiQ-
Secundiim inconueniens eft : quia cum fit aliud quiim vnitates ex quibns componitiu: : vnitas autem non eft aliud quiim ipfiim vnumjfi igitut ipfiun vnum non fit fcparatum,vt (jaidaiTi fubftantia pcr fe cxiflcns, fcquinibus.
numerus non
'
aliis
entibus infcrioribus^ipfa inferiora feparata ab en-
quod non, (cquitur duplex inconuenicns. Primum , quod cum vnum & ens fint maximc vniuer^lia fi non fint quxdam fubtia,vel rion. Si dicatur
Ucniens, vt
Phi-
& ponit duas ratione^,
Prima in duas, quia prim6 proponit rationem.' Secund6 oftendit , quod ex ifta ratione dif-
:
num
Arguit pro opinione contraria , quz
lofbphorum naturaUum fihile.
Inducic rationcs pro vtraque partc. Et prim6 pro Qpinione Platonica^ Py thagorica. Secund6 opinione phyfica quae fiiit diorum Naturaf)ro ium. Secimda ibi v^t verofierit aliquid. In prima panc intcndit talenrTi rationem : Ipfum v-
^
vnumulta,eritduhitatw,quen9ido
feparata^numertK enim vnitates-.vnitas vero
fed hac ipfa.
Viutntru»
verofierit {tliquidehs ipfum,^ipsS
A7
^uodvere vntim aiiquideB.Si autemaliijuid
vnum dr ens,necejje efi fuhfiantiam ipforumejfe qupdfit ens eJr ipfum vnum. Non
vnttdt nuii}
ciuntur icerum ideap.
uerfum eli ab ente, non eH. ciuarefecunduni Parmenidis rationem acciderresi necejfe v^
efi ipftm
-Q
Opinio Philofophdrum qaturalium ,
vnum& cns cfleignem,yelaetem,Rcii-.
poflfent eftc
midta
:
fed ad faluanduni
opinionem Emqu6d omnia fint vnum , Sc pcr
ipfa effe entia oportebit redire ad
pedoclis ergo,
,
fcilicct
Dicit
quod at vtrofi dicitur ipfum ensy& ipfum
vnumJtilicet fe^tztiimulta erit
dubitatio, quo-
modo erit aUquid diuerfum prater ea , fcil.prajtcr ens,& vnum.D»Vo autequor/fodo erunt entiaplura rw,quod enim diuerfum cft ab ente,n6 t^:quare fecunditm rationem Parmenidisnectfje eftaccidere
omnia entia
ejfe
aliud,quod fcil.
vnum,Ccil. eft
vnum effe ens,&
nihil
^furdum. Dcindc cum dicit^ F}robiqMe
Al. Parmo"'<*'*-
;
:
SummasII.
Cap.III.
ntmque
Vtr»yi^ue ver» difJiciU : ftue
mn
p( vnumfubjiantia,jiu{jit ipfum vnumtfub^dntiam efje numerum ejt impofsihile, Siquidem igitur nonftt : dOhm ejt friuspro-
eH duhitS'
fter (juid. Si dtttemfuerit^eadem tio
& de
,
ente.
nmum erit
Ex aliquo namque
,
(^friter
vnum. Nihil
iffurn aliquod aliud
neceffe. Omnia autem entia , aut vnumfunt autmulta quorum eH vnum v^
enim effe efi
,
,
pHmquodque. Oftendit
quod ex
rarionc accidit difficul-
ifta
opinionc Platonis ,{|icentis-ipfum vnum £lle rerumprincipium ,.& fubftantiam. Dicit vtas in
w;qa6d ^t
pane eft difquod ipdun vnum non
rrroti^w*,ideft,exvtraquc
rcile.fcilicct fiue di^j^tur,
fcilicet fubftantja,feparata
fiuequddfit.
:
:
Nam
quodcunque dcwTyimpoJfihile efi nMmerMm rerum, quod exponit:quiaii non, id c^ffivnum nonfit fuh/Iantia feparata , diQum efi priui ; quia , fcilicct numerus non erit reruni fubflantia cum hoc pofito rjonpotcft e(Ie fepara-
loi
quidem additajaciunt m
littr
ter
&
Hum vero (^ vnittu
nuUatenus.
Ptmit fccundam rarionem. Circa quam tria Quia primo pncminit rarionem. Secundo
fiibiungitcius fblurioncm. Tcrriftdcfcribit-diffi-
cultatem
,
quz adhuc rcmanct Platonicis poft
tam fblurioncm. Sccunda ibi JpecMlatMr. Terria i^>v.Sed
ma parte
da-
Sed quoniam hec quomodo ex vna. In pri:
intcndit talcm rationem
:
Si
vnum
fe-
&
&
vnum cum
fed
vel minus additum alteri,vel ablatHm,& pcr conf
i]iuklfiefi,Cdliccz
eadem efi vno,fa:
dubitatio,
& de ente
:
ficut fciiicet
& d^
namqMefrtier ens ent boc aliud vfi vnum , cn^Tunt feparata,
ali^juo
»«»»jid eft
vnum fubflantiafeparata,
&
quod
vnum ,
& &
ponatiu: aliud
v»-
fubflantia rcrufti,quicquid erit prxtcr
ens^^paratura,erit niliil
ergo
,
fi
numpractervnum feparatum:put»aliquod vnura materialcjtalc vnum erit nihil,cum fit prztcr cns,
& vnum,quod cftfubftaatia rei:ideo fubdit,qu6d fiihil
enim
neceffiefi eJfe.xxiAo
li»& fecundario cum
fit
ergovno materiar
nihil,non poterii confH-
mi niultinKlo in entibus & tamen omnia entia, ai^t funt vnum , aut multa jquorum quodlibet eft ,
vnum:quia ex yT\p,Sc ente conftituitur multimdo entium Ideo fubdk omnia autem entia , aut vnum^aMt mtdta quorian efuodlibet efi vnum. :
:^
Si ens fcni-
minus, cft nihil , per confequcns , quod omne ens cft aliqua magnirado , magnirado corporalis : quia talis proprie fadt maius , vel minus;
fiipple
:
Trimdfiim Z>U0mit.
paratum ponitur;crgo vnum feparatum nihil eft: tur fefVMm confcqucns eft falfum,& includens oppofitum in iMm,ftqmadiedo. Confequcntia probamr , ab a^Aoritatc titr,tiitti trit Zcnonis^ius prindpium JFuit, quia illud , quod nihil. additum alteri, vcl remotum,non facit mai\is,ve!
tjfe fHbfiantiam
tus
74
facit.
fit
non
indiuifibilc,
maius,
facit
&
fcquens vnum , ficut pundus, eft nihil. Djcit crgo , quod amplius , fi vnMm efi indtMifihUe ,fe~ quitur quod ertt nihilfecundum Zenonis dignitaeft, prindpium. ^Mod emm nec additum^ nec ahlatttin facit maifu ,velminMiinon didt ejfe
tem, id
numcro cnriiun tanquam fecimdum cum quia in omni entc
exifientium, id eft, de
palam
fit
:
:
exifiente menfiira,id pfli magnitudine
omne licct
ens
corpus
:
ciun enira
magnitudo corporalis:/jtfc enim, fd-
fit
efi
omnino ens, ex co,fcilicet quod
cundum quamlibct panemfadtapaius, additum
altcri
dimenfiones
:
,
vcl ablatum
,
fe-
& rainus
cum habeat
oranes
alia v^a,fcilicct a corpore aliijtta-
addita fatnMnt maitis, altqualiter aMtem non, vt fitpt^-ficia, /taM.-quia fciUcet fuperficies fa-
liter
&
dt raaius, fcilicet fecundum longum , vel latum; non tamen feaindufti profundum linea vero fc-r cimdum longura tantum pun^Mmvero , vni-, tas nMllatenm quar^ fcquirar feamdum Zenonem, quod pundus , & vnitas fint omnino m'hil: fupcrfidcs autem,& linea funtaliqiialitcr cns , aUqualitcr non cns:co|."pus vcro eft omninb ens. :
&
;
Vis iflius rationis eft, qu6d Plato quicquid det de feparatione vnius, non poteft euadcreinconn»tfef*r»upniens,vel contra fe , vel contra vehtatem fimt^tmemvmM plicitennam fi ipfura vnum non ponarur feparatum , fcquitur quod nec numerus erit fepararus, jl^^^ll^ cum numerus ex vnitatibus confHtuatur, Sc tunc j^
7J
Tluofitiefo-
fbquitur
,
quod non fit remm fubflantia , cum
cimdum Cum
nihil
fit
retum
fubflantia
,
fc-
nifi fit
aliquidfeparatimi.& lioc conrradicit fuse pofitio-
ni:nam pom*t numerum fiibftanriam rerum efft. Si ver6 vnum ponatur feparamm eadem ratiqnc &ens,&timc,vcl aKquid erit vnatji prartervnum fepatatum,vel non : fi non ; cr^o ornnia emnt vnum,vt ait Parmenides , fic lolKmr mulrirado ab enribus: fi vero fit dare aliquid vnnm quafi fepmdariura, materiale practer vnum feparatxmi, :
&
&
talc
vnum eritnihilj
ciun fltpractcr ens,&vnura
quas funtfeparata,& poi!untur rcrum fiibflanria,
& pcr confequcns ex vno non poterit caufari fnriura mulriradoj ^ fic idem qupd prius. Demtali
de cum dicit
Amfliusji indiuijibile
efi
erit.
,
^uod enim nec additum
Jientium.
,
Tanquam falam iffo ente
ralis '.hoc enim
,
,
nec ahlatum
,
quod
effe
exi-
exijtente
etji magnitudo
corto-
omnino ens. Alia vero aliquO'
Scori Oper. tom. IV.
Sed quoniam htc Jpeculatur onerose.,(^ , vt &ftc adillum aliqua habeaturrefponfte.mdius enim nonfa-
contingit ejfe indiuifihile
ciettfsdplt4i
additumt^le.
Ponit didte rariom's folurioncm,drccns
quoniam
ipfe
Zenon ponderose
,
,
quod
id eft , grofsc
,
&
radiici,Jpeculatur hoc, fcilicet tale principium,{cilicet
quod nHHum
intUuifihiLe contingit effe
:
ide6
fupplc oponet ,vt habeatur refpenfio ad tilum
_. inMitifiiiU f»cit,
flm
**»*«««««» *"*"'*•
,
id
hominem:licct non fit rcfponfio quanram ad rem*, vt dicam^s , qu6d tale indiuifibilc tidditum ttlteri non faciet maiusjed fticiet plus, hoc
cft,ad
&
a4 rarioncm enris nam in continuis eft ens,quod facit maius,& iadifcrcris enSj quod facii plus.Quarc non fcquitur,quod i^diuilibile fit non ens. Deindc ctun didt: fiifficit
:
Du2
difHculcaces concra Placonicos,
poncnies vnum efTe principinm numeri,
& magnicuclinis.Refolutio,ens, & vnum dicere eandem nacuram & fubflanciam ,
<»qi rcbus, vide Dod.4.huius,q.t. I
3
'^^''^
X
SVMMARirM,
nihil vtique
»« minus : non ait hoc
magnitudine
Deinde cum didt
vnum iffum fe-
cuhdum Zenonis dignitatem facit maius
&
sa
:
102
Metaph.
Lib. 111.
ex vno SEd magmtudo^Simile namqueejly^liqttomodo
tali ,
dut flaribus
erit
neam ex funBis
ejfe dicere.
Ponit duas difficultateSj^uaefequunturPlato-' : quarum fecunda ponitur ''k>\'.Atvcrofi(\His. Didt ctgo,'fed quo-
nicos poft datajn fblutionem
modo ex tali vno,aut pluribtu erit menfitra , id eft magnitudo ? qiuH diceret elle impoflibile ndm :
JbHtle efi hoc
^,
r»Jiti»
Pla-
*j^^j^a>i. u^
& dicere lineam expunSis.
,
vbi probat illud quod
?uod
huius.PIatonici ver6
Vt,
fcilicet
ex vno indiuifibili,vel cx pluribus ta-
libus conftituatur magnitudo
:
nam hoc dicere
Ci-r
mile efl,ac fi dicatur lineam componi ex pun£tis: ;iam tam vnitas,quam pun<^lus indiuiflbilia funt.
Deipde
cum
\^4 vero ^ftquts aliquo numertts
&
centes
rtts
&
fubftantiam rei , poncbant nu» meros eflc confcquenter fubflantias rerum , in»
itafutatfacitufit , vt
,
^
alio
Nec
rationes ad oppofitum cogunt
nihilmintt6 efi quarendumy
quomodo
ipfi
SVMMiE SECVNDiE Cap.
IV.
An niunerus,& magnitudo fint fubflantiat^ecnc! S
V MM A R
1
V
M.
numerum,corpora,
fta^efTc fubftantias fenfibilium.Varij mo-
Ponit fecundam diffiailtatem. Ad cuius euidentiam notandum , qu6d aliqui Platonici opi-
di explicandi huius fententix.
numerum conflitui ex vno indiuifibili, ,quod efl vnum formaliter fed
&
ex aliquoalio
parricipatvnum ficut quaedam natura materialis,
& illud tale aliqui dicunt elle magnitudinem:nomiiubant enim
quandam
illud
:
&
teriali
magnitudines
qu6d ex primo niunero , qui numerus ex quo alio nu-
fic
;
efl dualitas, fiebat alius
mero
inasqualitatem,
iterum Plato ponebat ex iflo maaiiqao numero formali fieri inaeqiiali ,
vel inaequale
,
:
& aliqua inaequalitate
Contra hoc pofitione
dicit hic
dubium
cfl
ficbat
magnitudo.
Philofophus ,qu6d extali ,
&difficile
quomodo
,
vel numero formali,
ipfa: indi-r
& ex aliquo naarc-'
quod dicimt inxqualitat^m quandam. Dicit
riali,
lprgo,qu6d at vero fi ^ups itafufcipiat, id efl opinetvir,vt dicunt ejutdam , fcilicetPlatonici , qu6d
&
aliquo alio non vno, vno , qHirendum quare , (juomodo quandoque quidem nuTnerMi,ejuandoque veromen-
tmmerus fiat ex
ipfo
&
nihil mintti cFl
fura,\d eft magnitudo erit,quodfaEi:um
ex vno,& furd,
eft
eft
int-
vnum,nec eftetiampalam efuomod»
fe^jftilicpt natura materiali,)£i«^ jnen-
& magnitudines. ,
vbi probatur
,
qu6d ens , &r vnum dicunt
fi:i
^nstCrvnum eaiidem naturam,& flibflantiam fum funt fe-
idem
fMMa a
{)cr
cft
homo,
cum rebus
quia ;
confcquens non flmt feparata a rebus
cuius
:
& vnus homo, & ens homo &
iibflantia yninfcuiufqu^
non
efl feparata
,
efi
feu
,
dubitatio
,
vtrum
inquifiuit
J
quomodo
& enS fe habeant in ratione principij,nimc
cfl
77
vtrum ca,qu£ ex vnooriuntur,fecundum opinionem Platonis,puta Mathematica,fint principia ? Circa quod duo facit Quia primb quaeftionem proponit. Secund6 ad quasftionem arguit. Secunda ibi Namfi non. Dicit ergo,qu6d inquirit
:
:
eft ejuttdam
dubitatio habita,id eft confequenter fe Htc.qejl rj.
habens his quae dida fimt vtrurn numeri,& cor- fufertMapgrmt»exp»rfora,& fuperficies,& pun£ia fint aliquifubftantiit te confidtra-
iftorum fenfibilium,& fupple feparata: , velnon?
:
quia
ab eo
duplex;
quoddam eft paffio conuertibilis cum ente,,de ^uo loquitur Ariftoteles quarto huius, text.co.j.
torum.
Notandum , qu6d dicit iftam qusftionem elle habitam ad prjediclam quia in dubitatione prsedi(fia,quaerebatur , vtrum vnum fit fiibflantia rerum.vnuveroeft principiii numeri:numerusver6 :
videtur fubftantia magftitudinis
quod
,
ficut
principium magnitudinis
eft
:
pundum quidem videtur
&puAiun, fecundum efle vnitas
§i*Hi»tit0t
habens pofitionem , &finea dualitas habens po- continu» fit ex difcretU, fitionem , fuperficies temariushabcns pofitiofecundum ppm , &corpus quatemarius habenspofitionem: PUtonem hac enim videtuf fuifle opinio Platonisj vt habe- hoc dtcit.
&
turi.de Anima,text.co.68.
Namfi non funt diffugit nos quidnamfit (^ quanam entium fubfianti^i y ,
ipfitm ens
Pafiiones enim, dr motits difpofitiones
, (jr
,
cjr
adaliquid,
(jr
orationes nuliius videntut
efl.
Aduertendum tamen , qn6d Vnum
Text. co.iy
,
Poftquam Philofbphus vnimi
pun-
^ corpora^ ^ fuperficies ^
fun£iafubliantia altquxfunt , aut non
Platonicos
Veritas huius quaefHonis colligitur cxquafto
huius
autem habita
numeri
cx talibus T^nnd^us, fi eademnatura quA qualitoi non
HIs
fuperficies
:
magnitudines poflent conflitui ex ipfb vno uifibili
Ip prima parte huius capitis vfquc ad %.At verofehoc: ponitur fentcntia poncn?
:
fui nHmerU, magnitu-
re-
&
hacfient vtique magnitudinesfalam.
ttnici c»nfii-
'b$u.
:
loquuntur , qui caufatur cx diui» eft de genere quantitatis.
Mone continui ,
,
nati funt
qut'
nam illa
eafaSium eH :fi non vnum in^qualitas , dem natura erat. Nec enim quomodo ex vno, g^ hac nec quomodo ex numero aliquo, c5* i
JXerltiu
:
nam vcrum cft , quod nullum vniuerfale eft praeter iingularia feparatum,quodfuitprimum inconueniens; nccnume» nis efi rerum fubftantia , loquendo dc numerq cpncludit inconuen^tia
non vno
^
f^ fUntmi
pluribu? vnitatibus fubftantialibus
componimtur.
quomodo quandoque quidem numequandoque autem magnitudo erit quod
:
numtri.
vnum efte
quarejCJr
nebMi
Commentator , non
vt aii
dicit
quidam dicunt , ex vno ipfo ,
Pla-
,
ratio,qua putatfe concludere inconuenientia,non
vt Platonici pofucrunt.
id
difUnguebant inter vnum,quod conuertitur cum cnte , quod eft principium numeri , ideo di-
additum alteri faciat plus , vt fic fit caufa fufficiensnumeriinon tamenvidetur poffedici,qu6d ,
,
&
quantum ex
caufa magnitudinis
V»umdif flex
Notandum,qu6d Platonici illud.vnum indiui/ibile dicebant efle caufam non fblum numeri} {^j etiam magnitudinis:c6ceflb ergo^ubd vnum
flt
9/5
di&um cft.AIiud eft vnum,
*Ji. principium numeri, quod quidem figni' tfuod eft fafcat rationem menfiirae primo per fe:ita qu6d fitentu, cr ex tali vno deriuatur ratio menfurae ad alia gene- illMd quod eji ra; ficut habetur io.huius,cap.2.tcxt.com.i.c.3.4. frincifium
cft
fubHantiam fignificare:dicuntur enim omnia defubie£io altquo vero
,
(^ nihtlhec aliquid.
^u^
maxim}fubsiantiamfigntficare videntHi:
Cap, IV.
SummasII.
^um corpos:
»quA,^ ignU.^ten* ex quihus cffmpO' JitA ctrfnd conliant ; htrum c&lerfs quidem^ tttf
:
:
;
modo
eodcra'
103
potcft »rgni de aliis
t
^pcdebus qoanritaris pcr ordincra ; idci didr» quod hec quidem vidtntur ejfe comifigeri Jine cor-
6- frigiditAtti,& fimiUi fafienes nen funt
Ddnde
pore:cerpus vero in^oJfthiU eft ejfefint hit.
fubHAntijt. Corfus ver^ hocfdtiensfoiiumre» manet , vt ens aliqued, &fubliantia altqns
cim
didt
qutJem ^prioresfuh^an-
Tfopterea multi
exiHens.
tiam (^ ensputahant corpus:aUa verehuiufArguit ad qujc(Honan:& prira6 td pattcm afSecundo ad panem ncganuam. Sccunda ibi At veroji hoc quidem. Prima in duas: quia primo inducit rariones. Sectind6 cx rarionibus concludit quoddam conicquens. Sccundaibi:
-9
medi paftenes : quare
firmariuam.
Profter quod multiJ^nTm in duas,iecundum duas :
quanun prima
corporcqirod
fit
principaliter arguit
hU efje opinahatur numeros .^em-
admedum
ergo dicehamusfi nen funtfuhfta-
nuUum nen enim herum
fubftantialc principiom cnrium:
e^ vecare
difitgit
a
&
prolats ponuntur dc gcncrc Quanritaris,
nullam fuh^antiam vtdenturfigmficare : dtcuntur
enimomnia de aliquofuhitiio,& nihtl hfc ali^uid, id eft,nuUum eorxim fignificat hoc aliquid, idcft, fubftantiam:^)iM vero maximivide?stw fignificare fuhftantiam/unt aquajgnis, terra, ex quibuiconftant corpcra compofita,id eft,miftann quibus corporibus inueniuntur aliqux difpofirioncs
horum
caleres
& ac-
& frigiditates & fimi.
fub^antia : ctrpus vero hoe , vt aliquod
lespajfiones non funt
fatiens vt fuhitEtum folum remanet ens &fubflantt4 aliqua exiflens, cx
quod corpus
fit
quo
fequitur
prindpaliter principium fubftan-
tixrcrum.
Notandum quod in numerando elcmcnta pratSy|*."T]
termifit acre,propter hoc, quia cft
wHmta
lis,vndc aliqui opinari funt
hic
entia.
minus
acrem
plcnum aere vacuum efle
fenfibi-
nihil cflc
,
di-
& ens
futaatrunt corpm ejfti id eft, qu6d nihil cfle ens , vel fubflanriam nifi corpos :
putabant
aHa vero onuiia
ejfe
fcilicct corporis
:
b^Vit efii frincifia
in libro primo
ccntes
('«f^f
Phyficorum,text.co.5i. ipfectiam Arift. fccimdo dc Amma,cap.de Sono,rext.co.8iJiominat ipfum
acrem vacuum , vtcns modo loquendi antiquorum. Deinde cum didt ejl
minus fubBantiafu^
hac vnitate, dr fun^ £fe.hu enim diffinitur corfus. Et hac quidem fine cerfore contingere videntur e§e i c§rfm ferficie^^ hac linea,
verofine hU
(jr
eft imfofiihile,
Ponit {ecundanvrarioncm probantem ipfa Mathemarica magis efte fubftantia rerum, quam ip-
^^
minus fubRan., M,fdli: i cet fuperfid^ minus tjuam ltnea,& ta linea minus
fbm corpus dicens:qu6d corpus
•0tMtU
^^wia atfuti.
&
quam vnitas vel pttnSut. Ad quod probandum inmedium duplcx. Tum primo quia illud pcr aliquid dffinitur
tia
cum
diffinido
videtur eius fubftan-
,
indicadua fubftanrijc
fit
r
(cd corpus diffinimr pcr fuperfidem , &: fuperfilinca per pundhun &punaus
des per lineam, per vnitatem,
&
nam pun
eft vnitas
ponta;creo
(upcrfideserit fubftatiacorporis;ide6didt,quod flmhns Hituf
dijfi -
hif
enim
diffinitur corptu
urfmi jud quod tia
;
vndeficut diclum
efi
:
res vero
,
id eft
,
Philofophi poflcriores,qui
alij
putari {\mi Japientiores
ejje
quam
opinahantur
ifti,
rmmeros, fcilicet cflc rerum fubflanriam
mnt Pvthagorid, &
:
ifH fue-
ihquantum cnim numcri componuntur ex vnitaribus, vnum autem vidctur efle rcrum fubflantia , confcquentcr numcrum pofuerunt dlc rerum fubflantiamJEpilogat ergo, quod qttemadmodum dtcebamut , fi nen fintjuhftantia , id cft, Mathcmarica di£b fcilicct corpora, nu&a omnint nuracri Jineaf/upcrfidcs funrfuhftantia, nec ens.-non enim eft digrmm accidentia horum vocare entia , fdlTcet ip^ non fimt entia:&' hoc ffipple fccundum opinioncra didloPlatonid
:
Qgare Ttat»md(^Tjf'**f '" *•-
»it„tf^ tiami
j
&
rum
PlxilofophoruixL
Pdnde ctun
eft prius
,
:
^
nmfuhpmm
didt
SFMMJRIFM, Przdida Mathcmarica non cflc princi-
Quod
dicitur rationc tertia,
fupcrficicm cxtcrnam taiitum ciTc aflu, intelligitur
ia
quoad terminarioncm:
quia intcrna: fupcrficics continuant, &c idcm c{l de aliis indiuifibilibus intcrois.
AT
verefihoc quidem confefiun>eft:qut4
magisfunt fuhjiantia longitudines cer" forihus , (jrpunSfa. H*c autem non videmus
qualium vtique erunt corporum; fihilihus impofthile ejfe
Hantia
nam infen-
^
nen vtique eritfuh-
nuUtt.
,
quod ;
,
eft
ti* fuferficie, id cft,quam fapcrfKies
nuit
entium
volcntes inquirerc prindpia en-
rium, inquircbant prindpia corporum pofterto-
pia rerura.
K^t vere corpus
,
pajfitnes &c acddenria nuitu,
wtde principia corpontm dicc-
vt habetur 4.
frtttrmipt
,
8d
dicais,qu6d proptcr pra»di
c^\z^ajfiones,& m»tHs,& ipfum ad aliquid.id cft, orationes prout fcirebriones,C^ dijpefitiones ,
,
dignum
Gandudit quoddam confequcns cx prididis
nobii tjMidfir ipftan ens fubftanpaliter,
cidcnria:fed
nec ens
;
aliis
& qiu namqut funtfMbftdntia entium:etenim,pto licet
eft
accidentia
:
Mathenuricis a corporc , quod fint magis principia quim corpus. Sccunda ibi: %\. At Tcio Sei corpKS eft.Didt crgo,qu6dy» fupple pracdida coipu. Mathemarica w»»/iwf , id eft fubftanriz rcrum:
fcamda de
hdc , cmnine nuBafuhftatttia
tid
dc
fa-^
ftenttores
:
rariones
& principia cerporurm &
entium effe princifia. PeBerieres vere
Tum fecuhdd
,
quia
il-
videtur magis cfle lubftan-
fcd fupcrndcs pft prior naturaliccr
quam
ip-
Arguit ad partcm oppofitam negariuampcr quatuor rariones j fcd quar fequuntur non funt dire(5lc ad partemnegariuamquarflioius fcdcon:
hoc quod conclufiim eft in f&runda rarione prscedentc, fcilicct quod alia Mathcmaticaa cor-
tra
porc , funt magis prindpia quam corpus, cuius oppofitum probant iflac quawor rariones , cx hoc fequitnr propofitum : quia fi quod ma-
&
gis vidcturefle«
ooneft; nec
illud
I
quod mio 4
8»
:
Liber
104
:
:
X Metaph.
III.
nus; crgo fi alia Mathematica a corporc
non funt
principia,dc quibus magis vicictur.lecundum eos;
cet in potentia i flMr^yi nec in lapide eft MercurtM, id eft ficura hictcviiy.nec medietoi corporis
principium de quominus videtur. Seamda ratio ponirur ibi : jimjflius ad M.Tcrtia ihi:^ dhnc dutem. Qoarta ibi : 8i CorpMHon di^ayvel nam cum diSiis , vt Kabet alia; littera. In tjf* fubjimn- prinu panc intpndit talem rarioncm : ^ongitudi-
cubi
tUm
terminare figuram vel medietatem cubi
multominus corpus
erit
^am
rtrum.
n^s &pun
& punfta eflema-'
opinetur longirudinps
icilicer
gis fubftanriam,quam corpus.Antccedens proba-
tur ,quia ha;c
pundus
cft
fiint
acdd^ntia corporum,
terminus
lineae
&c.{ed iftanon pofTunr
,
&
cfle fubftantia
fubie(3:um
palium
erit
,
,
quia f«np
& variantur circ^
ictmini corponim {cnfibilium,
idem
nam
linea fupeirficici
ficut alia accjdentia
;
crgoniliit
fubftan^a. Dicitergo,qu6d
hoc ^uidem aliquis confitetur ejuod longitudines corporum funHa fint magis fuhfiantia quam, fcilic^ corpora : non videmus ^u^dium corporum
&
funt
ea, firilicet Iinea,fuperfides
&c. quar pbnan-
rur cfle fiibftantia : namfifint infenfibilibM cor-
cubo ficut fegregata , id eft , diuifa in adu:fcd fupple vtninque tam Mercurius iri lapieft in
qukm mcdierascubi
de
tenria
eft. »«,
pundlo
ad
latitudinerny
cuius eft
,
:
namfi
&
&
&
in vnitate
;
qu6d
a^u in continuo. Concludit
non funt omnia dida
fcilicet
ergo,fi
Mathematicay«»? fuhftantit,maxime quidemfubftantia eft corpw.hfc oHtfmSciMc^t Hnea fupcr^
&
ficies,
& alia prartcr corpus
:
oportct
magU eo, id
^ft,corpoxe eflefubftantias,& magis vidcnture& ie fubftantiaeiquarcy/
&
pet confequena
*<»
nqnfuht ,
non funt
firilicet
in aiStuf
alt(jM fubftantia,
difugii , fdlicet cognitionem noftraipi vtfdlicet videatur <juidfitipfum en:,vel fMbftantia, en-
Et nora qu6d corpus cubmn yocatur cor- Ccrfm tu^^ pus,quod habct fex fiipcrficics yttaxiI}us.Dcinde quidf
Nam cum diifis ^ circa
Amplms httc omnia videntwr dimenjiones. hoc quidem
generalionem d*
corruftionem acddunt irrationabiiia. Videtut
hocvero ad profundit^tem yillud ad lon^i-
fhimfubfiantia non ens prius nunc ef^ ^aut
tudinem.
frius exifiens ^pofierius tamen
.j.
Ponit fecundaitt rationern qus talis fiones corporisnon fiint fubftanriae
(^ cerrumpi hoc pati. Puniia vero dr lineas^ &fuperficies non continjgit , nequeferi^ neque corrunfpi, quandoque quidem exifietttes^
.*.
praediifta funt
~>,
*
Dimenomnia
cft : ,
fcd
quaedam dimenfiones corporisipufecundum latitudinefn , linea ver6 fecundum longitudincmjcorpus autcm fecuhdtim ta fuperficies
pimenliones] ctrporU
ruin
fo^unt tjfe^ jitbfiantt*,
profunditatem ; crgo huiufinodi talia non erunt fubftanria 5 ide6 dicit quod omnia htc videhtur ^jp^ dimenfiones corporis , h^ quidem ad latitudi-
&
aliud ad longivero ad profunditatem tudinem,modo pracexpofito.Dginde cum dic^t
nem.-illa
ineji in folido
Jimiliter
qu£cunquefigura.^areji nec in lapide.Mer-
bac
ptitji
erit
determinans medietate; eadem
auteratio eji& in linea,(^in funffo, tate.
j
jcns
,
(fr
vni^
^drefi maxime tjuidemfubfiantia eji
forpus
hac
&
:
hoc autem magis hac,Necfunt autetu
nec fubfianti/e aliqua
,
diffugitquid
efi
c^ qu£fubBantia entium^
Ponit tertiam rarioncm quac fiibftantia eft
aAu
talis eft
:
Omnis
in eo cuius eft fiibftanria": fcd
ruperficies,& alia Mathematica,
non
funt a«Shi in
eji diuifot^um,
quiafunt prius non exiffentes.
Non enim
:
KouhtU de
niTdmct%.
illatantum ,quaea<Stutprminatipfiuncor-
eprrumpuntur-, ex aliquo gencn
quia primo prsnuttit tationftn* Secund6 de-
per quoddam fimile. Secunda ibi autem fe habet. In prima parte intendit. Linea puntalem rationemtOmnis fiibftaptia quae aliquando <Sf« fuperficlarat
cam
Similiter
,
eft,
aliquando non
fed linea pun6ta
eft,
generarur
& corruinpitur:
& fuperficics aliquando funt,ali-
quando non funt fine gcnci^atione &corruprione^ ergo talia non fiint fubftantia.Prima pars ipinoris :
quia
fi
cprpus aliquod diuiditur,fiunt ibi
nouac duae fuperfidcs, qux prius non eraiit fimicontihuantiir, htf r cum duo corpora vniuntur :
&
ex duabus ftiperficicbus
,
fit
^ia comnuJnis,licet
quam vt communem partesconticopulanjur & nulla eft in adu qiia» fiiper-.
ficies prius
rcjnifi
in-
in duo. Etji
Ponit quartam rationcm. Circaquodduofacit
nui
pec per confequens.fupcrncies eft in aAu quac nata eft terminare talcm figuram, quac eft ibi in potenria ; liulla enim fuperficies eft nihi in corpo-
^
eji
8|
rantur^
omnes
pttnSium diuifum
generantttr
po cuius ponuntur efle fubflantia , crgo nonfunt verac fubftantiac. Maiorctn declarat ex.coquM figurac funt potentialit(frin.corporefi)Ii-
aut diuiduntur.^orpora ftmul:
compefitorum ejifedcofrtlttum
patct
U
,
quandvque quidem vna copulatorum^quandoque vero dua diuerforumfunt, ^are non
curius^nec medieta^ cubi in cubo ^ttvtfegre-
gata; igiturnecfuperf^iesinafi qu^cunf,
nonperfeH
quandoque vero nonexisfentes:nam quando copulantur
diuifthile
L^dhuc aulem
ffi
tx^one.
tfta qus terminat medietafiguram medietatis,quod fupple falfura Addit autem (pbdeadam ratio eft in linea
efle ibi in adhi» ergo
cumdicit:
^
ibi inpo-' cfttw« igi-
fit,
tnut$
otn/ii»
tem, vel
frit.Ddndc curn
cfiYporis
fic
nuorum flicibttt
qudcunque luperficigs praetcr pxteriorem habet
tium.
ejfe
cubo funt
tur erit fitperficies in a^jilla fcilicet
potihus timpojfibile */?taliaeflc fubftanrias proprcr dit^anj caiifiim , noa vtique tiuUafubftantia dicit
in
& non in a6hj:quia inquam
nih$ei,^ tnt minis conti-
in potcnria,ad
:
:
erant poftea nonfunt. Secunda pars
minorisprobatur, quiaomna quod generatur,vel comlihpitur, habet materi'am fed haec non ha-: :
bent materiam,proptcr fui fimpIidutem,crgo taliafHnts&nofuiit hne genQradbne &corruptionp.
Didt crgo , nam cum
di£Hs, firiliccr inconuer
pus continuura:quam non conftat c(te fubftaivtiam. Dicit ergo qu6d adhuc auttm qudcuncjue
funt circagenerationem
h'^raejftiafqlidoM.dktm cotfQtcftmtli(er^ci^-
enimfubftanti^priw ntn tns,& nunc effe,autprius
nientibus,alia fcilicet 'accidunt irrationabilia,cpx
& corruptionem
;
videtur
exiftens
cies
aliquidQ
fiint, ficut
licjuando
»'
non
funt fmegineratione
(jft
corrttftiont.
:
:
:
Summse TI. exijle/u
fofteritu /tutem
,
Cap, IV.
mn cnm gcncnitione & qn^ onmis ftibftanda,
corrupdone eapttttM
eft>
qu2 habct
non cflc cum generarione
poft
etic
& corruprione pMm^MnSaveroJineM &fHperficies
non contingit
id
,
eji,
generari nec corrumpi
tjuandoqMe quidtm exifienies fientes
nam
.
j
qudndoqHe non exi-
& difiingMuntup
qnando^ copulantitr
carpora Jimul, id
eft,
dem vnaSciWccx fit
ad inuiccm, quandcque qui-
fupefficies cofulatorum,quMn-
non compofitoru
tioquefient' duttdtfiun^orum^quia
corruftkm
ffi ,fed
:
efi
diuiforum
qu6d
,
quac funt prids
jion exiftcntfcs',*!
eft',
du2
non cx ilk diuifa in duas,cum
fuperficics
fuperficics
fit
:
indiuifil?ilrs
;
diuilo corpore fiunt
fcd
illa
prima
dcfiiiit
, & quando ex duobus corporious fit vnum coniunftum , non fit vna fuperficies ex duabos,
elle
fcd illx Anz. prima: exiftentcs definuntcfle,& fimt jion exiftentes
,
ideo fixbdit,
c^bA punQum indi, quod fimile
uiJAilf nonefi diuifum in duo, id eft ^ft dc
pun£io,& de
cut fuperficies
linca ficutde fupcrficie,na
fi-
poteft diuidi in duas ciim
fit
non
fecundum profimditatem, fic ncc linca in duas,cum fitindiuifibilis fccudum latum 84 pun<5him,cum fit indiuifibile omnino, Htc ttrgumt- fimiliter tu qmd qu»- uon potcft diuidi in duo punda. Addit.autem tittues sit re- ad probandum quod talia funt, non funt fine indiQinbilis
&
fi>*am, fed 0fp*fitmmt*nitfU» ttutge
gcncrarione
rantur
& & corniptioncdicens
:
quittfi gene-
& corrumpuntur,ex aliquo generanturSd-
cx tnareria
'%ufUir».
licet
AUxToa
ceft dici.
:
quod
fiipplc
Ddnde cum
de talibus non po-
(Ucit
SFira A R
riei
:
ficnt
uifio
105
& IGc
dt (iipcrficie rcfpc^ : aani nunc eft rcrminus tempom;&;qiurdam dipro quanto temptis diuiditur per nunc : ita corporis
&
Vavea,
ruperficiei,& fiiperficics corporis.Dicif ergo
qu6d
punAum
tcrminus
eft
fimtliter fthabet
&
diuifio lincr,
circammc.tn
tertaore
contingit hc vet Jitri vel eorrumpt
:
:
non enim
quia fupple
(i
fic,generario eius, vcljcorfuprio eius, mcnlurare-
tur temporc
,
vel Inftanri
:
&
lic
raenfura
illius
nunc eftet aliud nunc in infiniitim , vcl tcmpus Suod eft impoflibile. Addit autcmquod nuncipun videtur femper ejfi aliud quantum ad eflc Sttmeiuflm alia exifienr, nerMe fubfiantia tamen eittt non efi alia palam autept quia Jimiltter fe babet circtt pun- iucorrmftUnlo Ba/jp lineat& fuperjicies modoprxcivofito-.eadi MMT idem emm efi ratit : nam omnia JimUiter funt termini M tota tetit' aut dimtnfiones.
& &
Veritas hilius qmcftionis inarica
non funt
eft,
^
qu6d ifla Mathe-
fubftanria rerum, fed acddenria,
tj.^
Vtritm yU4-
Ubrohm'us, ptu vbi iftam quxftionem prolixius pertradanncc rario ad oppofitii co^.-nam fallit {ecundum ^quiuocarionem , non diftinguens dc corpore, lecundurii quod eft de gcnere Subftantia;,vel de genere Quanritaris:ficut patet per excmpla qus addudt, Cnfm aqiuE, ignis , terrac , &c. qus' funt corpora de gcnere SubftanriW, compofira ex materia &for« "ma : ipfae autem dimenfioncs, quac (equuntur talia corpora,non fimt fubftanriz, fi:d magisperrinent ad genus quanritaris fic; em'm dcdpicbantur ponentes numeros fiibftantiam renim: quia non diftinguebant inter vnum, quod eft prindpium numeri , quod conuertitut cum ente,vt fitUt
Philofophus oftendit
14,
&
A*
:
I
F M,
&
DccUrat quomoHo
non gcncrari,ncc corrumpi,excplo nuc tcmporis, quod m-nct idefccundum fubdatiam, licct varictur fecundum dTc. Do&ot cx ipfo lib. I ? & 1 4. docct praedida Mathcmatica non cffc fubftantias,fcdaccidcntia rerum cx ipfo.etiam cxrlicati quomodo idcm nunc tcmporis, fccundumfubftantiam dicatur mancre,& variari, fetundum effe , licet verc nullum inftans temporis mancat, dc quo ftisc agitz d i.q. i.§. Inftatur contra.ViMva. 4. Quod hic ait mobilc fecundum fe non dicitur linca
.
didum fuit. Notandum,qu6d cx
-mperius
opinro
(aris
fecundum aliud
&
,
fed aeuo
,
ibi
doget
quxft. j^§. Prtmum effefftidiiter.wxm.^,
Slmiiiter autem pore
rumpi
i
:
fe hahet circanune in te-
n«n enim hoc contingiiferi dr
tttttmttn
cor-
videtmr Atiquidfemfer effe,
n on fubftantia dlitjua
exiffens SimHiter au-
^
tem palam quiafe habet (^ circafmnffa^ lineas, (jrfuperficies : eadem enim ratio'.nam fimnia/imiliter , aut
termim , 4M_dtmenfi4^
nes funt.
,
illo
tcxt.
fufeftantiam in toto tempore; licet
aliud
fecundum efle, vt hic &
fit
THaiH hatn
4. Phyfic.
litnd habtt
vt fupra videtur dicerePhilofbphus exprcfse,quod Doa.x.d.%» declaratur fic
:
menfurari tempore
Ioco,& ex 4. Phyfic. com. 90. oritur xma. cQmmunis, quod (cilicet nunc eft ide
capitulo de tempore
:
quiafubftanria ipfius nunc rc^pon-
dct fiibftantia ipfius mobilis fius
:
variato
autcm
ip-
wKwfccundum efle,refpondct variarioni mo-
tus:vnde {ecundum defluxu motus variaturi& ita fecundum cfle; licet manCat idem fucimdum fiibftanriamipropter idenritatcm mobilis in toto
mo^
Sedcontra iftam opinionem,inquantura verba videntur fonare , arguitur per duas rariones Philolbphi. ex 4. Phyfic. text.com.^i. primo fic Illa tu.
:
dipmtur fimul, quae funt in eodem nunc indiuifibili ;ii ergo idem eftn«»f intoto tempore; ergo iUaquac fuerunt ante millefimum anmmi, & qua: (imt hodie,crunt fimtiI,quod eft euidoiter falfum.
Refpondetur , qudd oninia poffunt eflc in eodem »»»»£ reahter ; ficut vnum ideip mobile realitcr ?»cr fuum motum habet efle in omnibus pardbus parij ! non tamcn omnia funt in eodem nunc fecundum rarioneip, ficut nec cft idem hiobile feciuidum rationem , prout habet eflc indiuerfis partibus fparij. Contra ,quia vnifbrmitas fimultatis acdpienda eft , vt corrcfiKindcat idenritari ipfius nunc : vt qua: fimt in eodem ntthc rcalitcr,
&
di^bm raoonemin quodamfimili, nunc refpeau temporis. Et innuit talcmradonem Sicut fe habet nunciA tempus, ita fe habct pundus ad lincam : fed nunc nec generatur, nec corrumpitur,eft tamen idem feamdum
Uint finnul rcaliter,& quac funt in code wKf fecim-' dum rarionem, fiint fimul fecundum rarionem
fubftanriam, licet varietur fecvmdumeflejergd umiliter pnncium nongenerabitur riec comun-
rcaliter
Declacat
icilicef fn
:
pctur
:&
fmiilitcr eft
refpoau fupcrfi-
j
C
ergo in toto tempqre eft idem ««wrcaliter alterum, fecundum rationem eius, ilk qus fucnmt in millefimo anno quae funt hodic,erunt flmul
& & fecundum veritatem,
licctnonfintfi-
mul fecundum rarionem , quod nuUus fanae VQfSir ris diccrct,
vt videtxur.
Prc
Arguit tStTM tpimime fO' nentem nonc ejfeidem /i-
ctatdmmfmBJliUttiam
itt
teto tentforo.
,
Pratcrea fectind^ ficrCuiuslibetcontinui funt lermini diftin6K :fcdtempus cftquoddam
continuum, cuius termini funt
ipfa
nmCy crgo i^
nup fa funt diftindka.Ifta ratiodeclaratur,quu ipsii fecundum fubftantiam eft aliquod indiuihbilc d^ genere QuantitiKis. Tunc quaero cuius continui eft terrainus 1 vel cuius difcrcti pars i quia omne
quod eft pcr
indiuifibile
fc^de genere Quantitati?,
vel cft tcrminus continui
vel pars cjifcrctirfi po-
,
natuc pars difcrcti, crgo tempus ponitur difcretu quod Philofbphus noq conccderct proprie lor ponitur terminus continui , crgo quendo fi X>Ponet quod fit aliud^ fecunduro quod termin^t :
aliam
& aliam
,
partem continui, quod
cft
pro-
&
idem nmc fofitum. Reipondetur quod vnum iecundum rem poteft terminare aliquod tempus
&
idem mobile cx vtraque parte : ficut vnum , per fuum motum terminat aliquod fpatium ex vtraque parte cuius fpatij
quia prius exiftens in priricipio
:
poftea per
fit
ali^
motu infine illius fpatij.
dle accidunt illi nunc eide fecun.fecundum rem , quia per tc idum fubftantiam per illud nnnc manct iden» fub diuerfis e^e , confequens ifta ef[e accidunt fibi; ergo non per ie, fed per accidens erit tcrminus temporis,quodeft .C6tra,quia
ifta
&
»-\-
falfum
:
&
nam omne indiuifibiledc
:
Metaph.
Lib, IIL
106 4uo
:
gencre Quan-
fecundum cflc quia
futuri , diftingui dicitur cft ratio termini,
:
ali«
& alia principiy.vt fic ergo vnii
nunc habct identitatem fecundyra fubftantiam, hoc eft, ad fe, & habet diftinftioncm fecundura cfle
rcfpcdu partium temporis
nmc
identitas ipfius
in toto
,
& nonefttanta
tcmporc ,
cum
iHa
qiunta eft idcntitas vnius inftantis igimr inftans iij^ toro tanporc verc cft aliud 5c aliud , fecundura fubflantiam. Et ad hoc valet jdeclarario Philofophi quapi ii^ a4^ucunt pro , fc dcmobili, quod manct iden^ non quid^ mor fint infinita ,
bilc, vt abfblutc prsccdit
modo non eft tcmpus
mutadofifem quia hop dus , ncc aliqiiid :
inenfura
: fed forte, vt fic ;Euum eft mcnfura eiufclem, de quo alias ; fed mobilc,vt eft In t.feptetir fub vna mutatione , eft i.dem fecunduni fubftaiir tiarum ib\.
pertinens ad tempus
tiam, id
eft,
fecundura
mutationis cour %r4.
cfle iftius
fecundum fe eft autem ahud i^cundura Cffe, hoc cft, vt fub illa mutarionetcrniinatprcE.tcritura & initiat fururum, & fecundura hoc dir fideratic
:
, & alibi cfle, non quidera adu; fcd in eodem vno nmc medio inter exrfemajin quantu illud terminat raomm fecundum prius v^», & in-
citur alibi
choat alibi
motum
,&
fecundiim pofterius vhi dicitur quatenus rautari cft aliquid r^:
ali|3} eflc,
fpedu vtriufquc extremi.
pfatis per fe terminat quantitatcm, velcftpars difcreti
non
fit
quare fequitur qu6d
:
idem nunc Quanti-
tale
SVMMiE SEQYNDM
indiuifibile per fe in genere
^tis. Praiterea ifta
quacro cirius gencris funt
ejfe
:
C
fi
generc Quantitatis, crgo fufficiunt ad terrainandum proprium cpntinuum
A
V T
P
V.
fint indiuifibiliade
abfquc Hullus
illo
nunc fecundum mbftantiam
dicierct:fi
autcm funt altcrius
& an principia fjnt in po-?
Dubitationes de ideis,
quod
,
tentia
,
adu , & an fint
vcl
generis, puti
vel fingularia
vniucrfalia,
?
Qualitatis, crgo qualitas erit per (c ratio tcrmina-
SFMMARIFM.
dicontinuum
in gencre quantitatis ,quodeftfaIVidentur ergo rationes Philoibphi ftarcnec ip(e eas aliquando (bluit , ficut patet inquirenti capitulum de temporc in 4. Phyncortim.
fiim.
Prsierca ad principaIe:Si idcm«»«f fecundum fubftantiam fiueret per totum tempusjergo totus eiusiiuxus componerctur ex indiuifibihbus ,
&
pcr confequerts tempus fecundumcos nunc flucns caufat. temjpus
:
comequens
eft
falfum manifcfte,
crgo antecedens. Probatio cGnfequcntijc
nmc
indiuifibilc
non
,
poflet fluerenififecimdiam
quam maius
quam xquale
fibi
&
ergo tempus compofitum cx quod efl contra Philofi Practcrea, omnis mutatio habetaliquammen-^ i^am: fi ergo idcm»«wfccundiimfubftanriam mutatur fecundum diuerfi efle, oponet cius, fuorum efle qujcrcrc aliquam menfuram fcd illa, :
eflet
indiuifibihbus,
&
:
vcl erir tempus
87 NuDC efi
cut cft aliud
vel nmt;.
& alfud
punaum in tota
linea. Sed adfalaandum Philofophum, quiavidcturprima fecie dicercoppofitura; Notandum, qu6dnoncft
*-
intcntio Philofbphi,
toto tempore
fecMndkm fttbfiantia in
temfore tiismftcun-
tet»
dkm
,
Dicendum crgo alitcr , qu6d nme cft aliud,& aliud fecimdum fubftanriam intoto temporc, fi-
thiltf.
confidcratuni
;
fed
qu6didem»«wmaneat in
quodcunque
nmc dc pluribus
fcamdum feeftidem,
& hoceft
idem fecundum fubftantiam:confideratum autem in ordinc ad tcmptft prateritum, & futudicere
rum ,
ciim
fit
tenhinus prxtcriri,
& prindpiuw
Namjialitfr.
rcfoluit
ex ipfo n^-
dubitabit aliqiiUy quare
opcrtet qu^rere alia
ter fenjibilia
vnum&
prius pertranfiret minus
reffofiu».
(jr
motus
componeremr cx indiuifibiUbus:quia
Dodor
OLMhwo verh mus
:
bij
cipia rerum.
quq necpflario fimt indiuifibiIia:probat autem philofbphus 6. Phyfic. text. com. 89. qu6d indiuifibile non pdtcft moucri quia tunc cius
:
& contra ponentcsideas prin-
gatiu^.
quia
diuerf^ cfle,
Ctncht/lo dn-
In hoc capitc vfquc ibi argiiitpro
^
^ intermtdia
^
^uadarn pra- Text.co.u.
vt
qu/fi pom-
ffecies,
Poftquam Philofophus
fnquifiuit
quomodo
cns fc habent in rationc principij
&
^^ , Mathemarica fint ferum principia, nuc inquirit vtrum idcar, quas ponebat Plato vnitatcs jr^^'\ feparatas , fint rcrum prindpi^ ? Circa quod duo fj^^rlufjg,'. facit : quia primo proponit quaEftionem.Sccund6 ^i«* « p^ arguit pro&conpra. Scamdz ih\ : Namfiideo. ''eonfUtrMt» Dicitcrgo,qu6dfuppledato, quodMathcraarica ''"'"' nojT fint rcrum fennbilium principia : omnirto du-
& vtriim
iutabitaliijuiSytjuare oportet qutrere quttda pr/cter
fenfihilia,& prater
Mathematica
,
qua: funt in-
intermedia vtfpeciej,id eft, ideas ^«<«/»9ninuuy fupplc quafi quoddam tertium genus. fir^ I.
Deinde cum dicit
Namfiideo quia LMathematiea ttprafentibus i» aliquo
quodam
differunt, ineffe vero
plurafmilisfpeciei nihil differunt.^are non
eruntipforumprincipia numero determinatay
quemadmodum , c^ pfdfentium
litterarum
numero
^
:
Summ^II.
Cap. V.
Mumero ^miJfm emmum nonfuHt prindpia determinaU fedffecu. Siwio fumat huius
hsc
quisffUabd, auphutus vocis harum erunt, (^ Mumero determimta? Similiter autem, (^in
articulant, id cft, cerrificant
ejfe ft>ecies ,
lunt diccre
ifti
id eft, ideas
,
107
& hoc
quod vonon hene de-
cft,
fciUcet Platonid,Ucet
,
intermedi/s
,
namque funt
infnita
^B^e eiufdem ffeciei.
^
,
illic
^are fi non furtt prater
quadam qualia dicunt ffecies ipfas quidam , nonerit vna mumero , (jr jfecie fuhjiantia. Nec principia
fenfibilia^(^ Mathematica^alia
entium numero erut quanta aliquafedfpecie,
Brgo fi hoc efi
ftecejfarium
ce£arium propter hoc ejfe
,
^ f^ecies efl ne-
etentmft non hene
?
quodvO'
deartiatlant dicentes ^fed hoc ejl^
iunt
,
(^ hoc ipfosneceffe dicere , quiafpecie-
rum vnaquaque fubjiantia quadam
(^
ejiy
nihilfecund)im accidens.
^9 gji#r« id*A
ri*r*tm>f£^ ftntmti *M t
ponerc ipccies feparatas. Secundo arguit ad partAn oppofitam negatiuam. Secimda ibi : tyft vr-
:
prima panc intcndit talem
Si nihil eflet
Mathemarica
;
ta
fic
rario-
fcparatum prartet {enfibilia,8c
ergo prindpia cnrium non erunt
determinata numetb
quia
:
confcquens
contingcret*principia
numero;crgo
eft
rennn
falfum,
efle infini-
& antcccdcns.Confcqucnria pro-
batur ex hoqquia ficut infcnfibiUbus inucniutur
numero mb vna fpcdejca & in Mathemariprindpia fcnfibiliii no funt determinata numero , fed tantum fpcde , ita cftet de Mathemarids. Vidctur ergo , quod ncceflarium fit plura
ds:fi ergo
efleidcas prartcr fcnfibilia
ergo
,
idcfl,
& Mathemarica.Didt
plures eaui funt fub vna fpede equi
plurcs drculi funt
nc eft t i
:
,
ita
vna fpccic cicculi; fi crgo Matheraaricornm,«w erunt
fiib
f»rjw«,{cilicct
prinnfia numero determinata,cjuemadmodMm^tec frjfentium luterantm : cxeroplificat enim in vodbus, quarum prindpia funt litrerar; ideo fubdit:
quod omnium
fcilicet
vocum no funt fruicifia de-
tertmn*ta numerojedjpecie licet
fi>cderura, id eft, quaclibct idea eft cfuadamfubnon fecHndum accidens, id eft, cui ni-
ftantid , hil cft
&
conivnit pcr acddcns, (cd folura iUudj quod dc rarionc fpedci.I>dndc ciim didt
^
At verof fonimus fpecies ejfe vnuftf Humero prificipia^ ^mon fpecie-rdiximtts qua ,
contingere necejft
eji
impoftbilta.
Arguit ad oppofitum diccns , qu6dy«f "Pfroy! fonimMs ejfe ffifies,id c(^,ideas,& frincifiavnum mtmtro, id cfl, detcrminato numcro,C^ nonfolitm fpecie fupplc iam diximm, fciUcet fupcrius in hoc eodcin tcrrio , etiam in primo iibro quia tm~
&
^ ^ -»
|
:
'
,
nifi
quisfumat {cHi-
prindpia huimfylLdfa parriailaris,aut huius
patetcx 7.
.
ponere fpedcs feparatas prac-
a^j^
Vcritas hoins qtucfHonis eft
hums, quod non
eft
& fenfibilia
tcf Mathemarica,
;
,
ficut
ficut
'
nec Mathe-
marica prxter femfibilia,vt habetur 1 3 .& 1 ^.huius icxt.co>4j.&indeJ^cc rario ad oppofitum cogit: quia
Deus &Innumcro cena,etiam fecundiim
licct principia cffc
tcUigeivrisc fint
viara Philoibphi
41.
vt patet li. huius ,text. cora.
,
& indc.prindpia tamen intrinleca rcrum ma-»
teriaUa,& formaUa
non
funt dccerminata
numc-
vna fpcde funt rtaultij^f^^ pUcabiUa in infinitum fecundum numerum ; lic fUaa. prindpia intrinfeca eorum:nec hoc cft aliquod inconuouens quia illa infinitas non ponitur adhialis,fed potentiaUs tantum.Tunc fequitur illa ro
;
fed ficut indiuidua fub
j^
&
:
pacs:
qu6d Aiathematica quidcm a frafentihm, a fcnflbilibus in aUquc , falicct in eo qu6d
abfbahi hablt a materia fcnflbili, Mffertmt.in effe vero flura fimilii fpeciei nihil differHnt : ficut
cnim
&qui-
ncntcs.
&
nem
\xocdicentu
eos bic dicere, (fuod fcihcct fingula
fojfihilia cofttingcreeft neceJfe,Cdlicctconxxa.^o-'
primo ad panem Atgtut ad qdarftionenj , affimuriuam, aflisnans raaonem,quare oponeat
ro fifommm.ln.
dem necejfe eft
ffu autem affine esi quarere^ vtrumpote- Ter.co. Jiatefunt elementa
,
i«.
aut alio aliquo modc.
Vbi Philofbphus difputarqu^ftionesdc prineorum a
dpiis penes
&
contra.SecunqiuefHonem.S,ecund6 arguit pro da ibi : Nam fi aliter; Didi ergo quod a0ne, id in fine quajfHonum huius terrij eft quarere v* 'J ltrum elementa id eft , pnndi^iz fint f»teftate,3li aliquo aUo modo, id eft,a&i ? rutmmmkNotandurn quod ifta quxflfo vidctur intro» gnatsexfmr duci occafionc anriquorum NaturaUum , qui fb- te ctnpdera» liim prindpium materiale pofiierunt, quod eft in terum. potenria Plato autem qui pofuit ideas, pofuic prixidpia eHe in adu. Deind&eumdidt:
cft,
,
,
vocv&^arum erunt frincifia numere determinMto: vult dicere in
,
qu^ prindpia fenfibilium non funt
numcro ceno,
nifi aliquis
acdpiat prindpium
:
Huius indiuidlii lincrs enim
,
,
fiuc huius fyllaba:
velillius:
qu*c funt prindpia vocis litterat»,
non funt fub aliquo nuraero ccno fecundum numerum , fcd folum feomdum fpcdcm non enim tantumvnum A, vcltantum vnumB,nifi fecundura fpedem Jtmiiiter autem, in hiif^aie. funt
SVMMARIFM
-
:
&
:
infra, id eft,in
Mathenuricis intermtdiisfunt
mtafecMndttm numerum cft
3
tur,
quod
ra
& quiiiquc anguli
,
:
licct fint fpcdalia
dercrminaxi fecunditm Jpeciem , puta
fi
infi,
id
dica-
principia pcntagoni fiint quinque late-
quia fecundum
,
hoc
efi fecundum ffeciem:
numerum pofCmt
mulriplicari in
&
infinitum
<juare non funt frater fenfibilia, : fi A(athematica,alia quadam cfualia efuidamJiaWctt
Vhzomdidicunt Jpecies, id eft4deas:fequitur quod non erit vna fuhfiantia numero, fed ffecir, ergofi boc eft necejfariumSc\\\cei fubfUnriam.&prindpia cfle
nuroero dcterminau, necejfarium
eji
frofter
Arguit pro
& contra,an principia fint
adu. Dodor refoluic adu. Icem maceriam effe in aftu cnricatiuo fed in potcntia fubjcdiua;forma ctiam quandoprincipiac,
in potcncia vcl in cfficicns cfTe in
,
tamcn, quando finali^ zat quandoque cft tancum in potcntia obiediua vc quando volo pocioncm amaram, proptct (anitatcm acquircn-
cftin z€t\x; finis ,
,
dara.
2(S^
«1^%
io8
NAmfi quid
:
Lib.IlI.
Metaph.
dliter^ aliaualiter frius erit 4//v
princifiu Atiud-.fxior
feHascaufa
rium
illa.
srxH ^
enim eritfc*
Pofsihile.autem no» necejfa-
modo fe
efi illo
Arguic pro,
principia rerum,
ETvtrum
fumemum, nifiin ntcef-
prit prius.Dicit
qrgo
:
nam Jt aliter {unt
principia
in potentia aliejuid aliud erit frittt ipfis
frincifiu
quam
:
prior enim efi fotentia illa caufa,id
principium
fe habere
,
eft,
quod non ponerctur e(le
,
potentia ; (ed fofiibile non
efi
necejfarium
quod fcilicct fit aliquid Deinde cum dicit
illo
in
rnodo
prius qujun
jprincipjmp.
Si vero fotefiatefmt elementa,mhil entium effecontingif.nafofsibileef ejtens:fit enim
fbilium ««kk
non ens.Nihil autemfit imfof-
Has igitur
effe.
quodnltdum
ejfe
dubitationes necejfa^
rium eB dubitare de frincifiis.
«tV«
tatcm. Circa
eft
tum in
tX-
pote-
tia,nondu eft.
quod duo
:
:
&
Nam fivmuerfalia£.& crgo quaftio
vtritm frincifiafint vniuerfalia, aut fingularia ? Sed hic eft vnum dubium , qualitcr ifta quasftio ^^^ *" difFcrat \ duabus aliis fuperius difputatis, qnamm fuperim
prim^fuit; vtrum principia fint vniucrfalia,& gcnera.Sccunda,vtrtim principia fint magis fuprc-
ma genera, qu^m
immediate przdicata de indiuiduis ? Diccndum qu6d illamm duamm quaefKo»' num altera,fcilicct prima, quaerebat dc vniuerfalitate principiomm abfblute. Vttum fcilicct gcncracllentmagis principia, res conftat
:
Arguit ad oppofitum per talem rationem : Si rerum fnnt in potentia : crgo nullum ens eft in adu confequens eft falfiim ; ergo antecedcns. Confequen^ia probatur, quia illud
quam
\ ^
»ffi-.
f'"»^*'»:^'»^
" ""fidfra^ ""**'' n
w» sv»*.
partcs,c5fquibus
altera vcr6 fcilitct featnda^ucerelAt
de vniuetfalitare compafataC,comparando fcilicet magis vbiucrfale ad miniis vniuerfale. Scdifta qujeftio qua»rit
dc vniuer^itatc comparando v-
niuerfalitatcm fimpliciter
principia
9}
facit quia primo propoSecundo arguit pro , contri.
nit quaeftioncm.
plicitcr
^oi
vniuerjaliapntyaut ^vt dixi- xcit.co.to.
Vbi Philofophus difputat quacftiones de prin-, penes corum fingularitarcm , & vniucrfali-
Secunda ibi
fter-
oppo-
musyjingularia*
4"°*^ fitaau; ergo potentia, eft prior adu^fi JgituT pr jncipia }aoh funt in potentia , ajiquid
qu^m
cx ipfo reCbU
flcum.
cipiis
;
ptriis fimfli-
Dodor
uic ncgaciuC} roluens racioncm in
non couuertitur fubfiftendi confequentia fed bene fequitur, qu6d fi aliquid eft in acftu qu6d poC{Jt efj^ ^ 5^ no„ conuertitur qu6d fi poteft efle ,
rJfw«»r-
M.
&
:
tf* »d
ir
B.
^
contra , vniuerfalia efTe
t(,
habere.
Arguit ad quacftionera. Et primo a^ probandum' principia e(Ie itt potentia-Sedind^ arguit ad oppofitum ibi : Si vero fotefiate. In priiria partc ftitendit talem rationem tSi prindpianon lunt in potcntia j crgo aliqui^ cft prius ipfis principiis confequens cft falTuhi ; ergo antccedfens. Coniequentia probaturjquik lllud cft prius \ quo
Ai
,:
: ;
:
vttum
fingulariratem fim.-
ajd
fcilice6 principia fint vniuerfalia,
vel fingularia-, Sc in hoc diftinguitur
ab
illis.
ifta
qusftio.
Deinde cum dicit
&
:
quod eft in potentianondum eft quiaillud quod npop eft , non fit quod autem eft, poflibile fit; ergo hileeft ej^e. 8mne poflibile eft non ens fi autem principia impojftbile eft non funt ciim fint in potentia,(equiturqu6d nec J^eri. :
:
Namfivniuerfalia non erttnt fuhfiantia. nihiixnim communitim hoc aliquidfignificat^ fed quale : ftthHantia vero hoc aliquid efi:fed
:
aliquis effcdus erit. Dicit ergo, qu6dy?,
ter fradicatur ^
pa, id eft,
ipfeque
elcmcnTpnnci^i fintfotefiate, nihil entium con-tingit ejfe : nam illud eft in fotentia effe ejuod non^
dum efiens :
ejma nihil imfojfibilium
non
ejfe fit
:
/ed
Vltim6 cpilogat, dicens, dubitationes qua diil<efunt,necejfe efi
fupplc
quod
quod
eoi
fit
fHi.
principiis efFe£tiuis,taIia principfa fiuit in a6tu:
MaterU eft aliu
pntitatiuo
^
in j>oteti»fub
itaiM.
fubftantiis
contra potentiam obictfliuam
:
nam
matcria
non
ad oppofitum coguntJ?ri-
ma quidcm non,quia licct potentia praecedat a<5tu refj)cdu eiuftlent gencrabilis
,
& cormptibilis,
fi-
cut arguit ratio \ tamcn a6his cft prior potcntia
fenti»
(^•Sti.
pritf
de potetia adadum, nifi rcducdtur ad a(^um j)cr aliquod cns adu, ficut habctur 9. huius. rext. com. 1 3 Ratio adoppofitum arguit dc potentia obiediua : qiiia quod fic cft, in potentfa , cft non cns , dc tali ^onccflum cft nuUum principium firtipliciter:quia nihil tranfit
.
&
efft'
in potcntia. '
quitur
illa )'(
Tunc
pars
fe-
non
efle vniuerfalia. :
quoddam ens
in aitu diftin(3:(im contra nihil,vel
&
primo ad oftenSecundo arguit ad oppofitum. Secunda ibi St autem non vniuerfalia, In prima parte intendit taiem ratioprincipia
nem
^f^ nihil J^cc rationcs
Quamtdop».
Arguit ad quaEftionem,
quia nihil efficit nifi , quod cft in a6tu lo^ quendo autem de principiis intrinfecis, forma eft quidam adus : materia autcm eft in potcntia fubiediua oppofita adui fotmsilij licetinfefit :
pns in
uerjaliafunt prmcipia h^c contingunt.
dendum
Vcritas iftius quaiftionis cft,qu6d loquendo
de
&
homo animal :fi fignificat vnumquodque hoc aliquid (^ vnum, Si igitur vni-
eft.
qu&rere de frincifiis. fimttu 4M4'
(^ fonitur , quodjommtmimulta eritanimaliaSocrates^
fiefi hoc aliquid ,
pia
t*-,.*tffe
-vntMr-
f»li»-
Si principia funt vniuerfalia
:
non
funt fubftantias
:
; ergo princiconfcquciK efl falfum
quia faltem principia fubftantix, dequibus principalitcr quaeritur
non fiat
,
funt fubftantis;
cum
ei
non
ergc antecedens cx quo fcquitur,erit falfum. Confequcntia probatur, quia omnis fubftantia videmr fignificare hoc ali-
quid quid;
fubftantia
:
magis fignificant qnale dicasjquod vniucrfale fignificat hoc
vniuerfalia autcni
:
quod
fi
aliquid, fequiturquod aliquod vnum hoc aliquid, puta Socratcs, erit multa hoc aliquid , cu.n de. Socrate multa vniucrfaUa prasdicentur , fcilicet homo,animaI,&c. Dicit ergo, qu6d fi vniuerfaliA.
ponaiu^r prindpia eftc fcquitur fcilicet non erunt fubfiantia nihil enim Htr^griticommuniupt, id eft , vniuerfalium ftgnificat hoc a'""' liquid , fei quale quid : fubliantia vero efi hoc ali- J"i'!'" ^«tdputaipfeSocratcs :/fdy» fupplc vniuerfale /«. fcillicct
qu6d
efi
principia'
:
i
hoc ali(jHid,& fonitur ejuod commifniter fradi-
f<*/^«r,7WA|^w,ideft,vnumquodq; fyigularc ^rifani-
malta.
Summ^ I.
Cap. L
ptMMjiA. eft,multa hoc Mlujmd. Putli Socntcs frt* hemd, &, animM quafe guodlibet horum trium .•
fifingMlwm eontm fit htt Mlujuid
erit hocaliquid,
& Vftum.fi
igitur friacipU fiutt vniiierfMidi hdc,'
§ltiM}it0*
i^l'*.
Notandum , qu6d omrie vniuerialc.Tignificat quale quid,non qnidcm propter qualitatcm'acfidcntalem, fed fubftantialem nam aliqua eft qua:
litas fubftantialis
,
vt habctiu: J. huius de
dmc-
ndh mnt
vniucrfaliajcrgo
non
fuot fci-
\-niuerfalibus
cum
Jia. Vcl
fi
&
Quia fcienria eft tannon dc fingiilaribus,
probatur
Falfitas copfequenris fcirctfir,
,
:
quia tunc nihil
dicas,qu6d oponct ipfa prindpia fdri,
habcbis dare
alia pfincipia priora vniucrialia,
dc
qu6d
fi
Dicit crgo
quibus fdenria poflit
qda hoc aliquid videtur importare id quod feamdum fe exiftitjquod^ipn poteftr competerc vniuerfali, quod cft vnum in mulasy&
princiffia nottftnt vniuerfaliM yfed qt^^fi fingulti-
eft,
idcb nullum vniucrialeeft hoc aliquid ,propric
loquendo fubftanria autem fignincat hoc aliquidjnon quidcm omnis fubftanria , fcd ibla prima,quaE propric,& pcr fe exiftit. Et ex hoc patct, :
qu6d
illa tario
parum
cogit.
itanrix vrique funt fubftantiac
ccnt hoc aliquid
,
Nam (ccundjc ftib,
licct
non /Tgnifi-
fcd maeis qualc quid.
Dcindc
pumdicit;
ria, fcquitur
efld.
quod non ejtmt jvibilia
':
,
«mnium fcien$t/t, uerfapiora
^are erif^t frincifiadi-
frificiftis vmkerfaliterPr/edica'-
tafifuturafji tffe mumfcientia^
efuutjcian^
:
eiudprincipiadtiterftt&friora principtis, fcilicet ifHs
qux ponuntor qu£ :
crunt
,
prindpia
vniuerpUiter prttdicata
fcienti* eorum, id cft
, fi
,
fi
alia,
& priora
futura
eft ejfe
de cis oponeat fcicntiam
haberc. Vcritas iftius qusfHofas habcmr ex 7. huius, Vfritas buim tex.com-4([.& iruk, vbi probatur,quM vniuerfa- i^fr»"
non funt principia,ncc fubflantia rerura:quare oponct efte fingularia. Nccrario adTsppofitura cogit,qu6d de fingularibus non fit icienria :^uia fingufaria lic^ fingularitcr exiflant
,
poiliint ta-
men ab intell«ftu vniuerfalitcr concipi' fccimdum aliquam naturam conamunem abftrahibil«m ab eis^ecimdum quam crit fcicntia dc cis.
ad traSlanda
Efcendit Thilofofhuj in hoc 4. lihro
,
qua determinate ad
hancfcientiam fpecianty in quo de obieSio,eiu/que fartibtts , affeSfionihuj,
^ principitj traSiat.
J quajiidnes
,
T)e qmhtu Do£ior optime agit hic ,
^ per quinque
liherin
duasSum'^
extendit confderatio MetapJr/fica,
Secunda
quojfuper hunclihrumdif^utat. Diuiditur atttem
mas , quarumprima inquirit ad quafe
ifie
agit de cognitione principiorum. In primo capitejummaprinue refoluttur , ens qui ta^ le^ejfe
huiujfiientia ohie^umjde quorvide DoSi. hic q. prima:quod tangit depnfit re-
dupUcatiuOi^id^ eum quodlik^.
^
^, diji. li.
quaB.t. t^ Theorem. to. nunc
fpeculario pcninet ad prjcfentcm fcicnriara,
SVMMA
proccdit circa idem modo.determinariuo
PRXMA. Philojo-
A
P
V T
fe extendit confiderario
qu« cae
,
fubfluit confidetarioni fdenriae
fideratarum
autemfchntia quJtdam EStturensin quantum (^ qus
quafpeeutahuic in-
funtfecuttdumfe,
tm. IV.
,
ex
Metaphyfi-
, :
tenentium fic
fe
priiis
ex pane rerum con-
enim difHnguebantur oranes }. liwo vtpatuitibi:
quafHones propofits in
Primnmerao de
t^Hthtu.
Sccunda
incipit in prinr
J»/ dtcitur multipliciter. Circa primum tria facit. Quia pt imo facit, quod cipio fcj>rimi Iibri,ibi
di(fifi
Poflquam in lib. }. proccflit modo difputariQo drca inquifirioncm veritatis eorum , quorum Scoti Oper.
Metaphyfica
ex quo colligitur veritas quarfhonum
difputatarum
Philofopho confidcrari.
ens ,
:
tarum , tenenrium fe ex parte huius fcienriac confiderantis. Secund6 inquirit veritatem eorum,
I.
Ens vt cns,& omncs cius partes a primo
Tex.conLi.
&de-
qiio icolligitur veritas quacftionum prius difputa-
phia pertraSiare f
C
qux
,
quod duo fadt Primo cnim ambitum huius faenrix , oftcndens ad
monfhrariuo. Circa declarat
Ve quihM haheatprima
i
omniumfunt vniuerfitla , id cft, dc vniucrfalibus ^iwnf fup. fi prindpia oponet Ccm,erunt *li-
QVARTVS.
LIBER
*r/*^"*«"»«
tit
lia
Siautem non vniuerfalia ,fed ij[uajiJingu^ Uria,no» eruntfctbiha:vniuerfales enimfunt
SeUiuiatjm..
tmnefivni^
ignoraris principiis ignorcntur y&c
rentia fpedfica. capit. de qualitate, text. cotji. 15.
Rario huius
9S
Dtliatconfequens eft falfum;ergo aiitecedcns.Con-
fequcntia patet cx hoc.
t^de
fdiicet impoflibilia comin^urtt.
oppofitum per talcm rationem : Si
Argtjit ad
princl^ia
109
:
cft.Sedid6,vt no laboret in qquiuoco,diftin-
euit interionesjfiue fignificata nomiriu,
qux
fub-
funt cofidc^tioni huius fcicijtiae.Tcrri6 dcfcribit
K
PW
:
11
Lib.IV.
o
:
& cauft <jUAruntur.
pio fexti : Principia
euidentiam primac notandum, quod fcienMetaphyricsE fupponitur elTc vna. Vna autera
tia
fwfalitatis
;
yt
fenfus
fit
mo ,id eft ,jUud quod pnim modo
,
homo inqiianmm^hohomo eft ;jlbusi ifto
eft
tnquantum fblum fppcificat,& noij Ad propofitum cumMc dicitur , qiiod quawlam fcientia fcilicet Metaphyfica fpeculatut ens inquantum cns ly inquanly
rpduplicat fidaicc^tum.
Ad nvta fcUntiM
:,
:
Metaph.
modan), t]ao ifta rcientiq. condderat de pr«
:
:
fefftcit triif.
Vidc iqprp- fcientia vt dicitiu: primo pofter. text. 43. refpicit )o. ScDt.q.). tria con
pmn in tres
&
&
iefti
vna,inquit,fcientia eft qua: eft vnius gene-^
:
ris:quaecimque ex primis componuntur
aut paffiones
horum
&
hoc Prim6
quartus hber diuiditirr in tres partes.
ifte
partes
funt per fe,&ffecundum
enim fccundum quod dicit Gomiinentator,ftatuic fubiedum huius icientiaEooftendens circa qua? vcrfatur. Secundo oftendit quod verfatqr circa vnum8(r»ulta, idem 8c diuerfttm, & hoc vt circa paffiones entis, Teftib oftendit qu6d verfatur icirca
prima principia
,&
fundatac in ente
cum enre ibi
dicuntur dignitaies
Secunda : Dice^Circa primum duo facic
vel quae funt partes enti^.
:
vnum. Tertia
Si igitur ens c^
:
qu^
,
in terminis conaertibilibus
4ttm autem vtrum. Priro6 oftendit
quomodo
,
ibi
ifta fcientia (e
qu6d ad eam folam
circa ens , probans
habeat
pettinc^?
coniiderare ens iriquantum ens. Secimd6 quali-
Secunda ibi Sns autem multts modk. Prima in tres , quia primd
ter fe habeat ad partes entis.
fupponit tur ens
non
illa
qu6d eft aliqua
,
inquantum eft
:
fcientia
,
quas fpecuia-
Secundo oftendit quod
ens.
aliqua particularium fcicntiarum.
Tertio qu6d
illa eft Metaphyfica quara intendimus. Secunda ibi Hsc autem nutli. Tertia ibi Qmniam autem principia,. Dicit crgo , qu6d e/i :
Ent f^ eiui fajfionesde-
hent ab »li-
quM
quAtiam fcientia
^
ens,
feienti»
(onfiderttri.
ejU(t
tjuei
,
fpeeulatur ens in(\UAntum
huic infunt fecundum fe
id eft
,
,
Ratio huius
ens.
eft,
quaetra6kata fuitcirca prin-
fiG,non funt de
fcieiitia
:
aUoquin deficeret nobis aliqua
quare oportet eile
X fistiuis •ziide
idem
i.l.qiio
flicatiu» du-
qu6d
ad denotanduii»
ratio formalis entitatis eft ratio formalis
fiibic<^ua huius
fci,entiae.:
ratur in ifta fcientia
,
quaens forraahter > vel
vt quicquid.confidc-
confideretur fubratione
Dcindc
rcduplicatiue.
cum dicit
Hac autem nulli i» parte Ji^arum eadem eji.
Altarum entm nulU intendit vntuerfali-
ter deentt
intjuantumens^verumpartem^ius
^fcindentes aliquam urca. hanc fpeculantur ipfunf accidens
,
Mathem4-
velutfcienti4r.um
ticd.
Oftendit qu6d
inquantum ens id cft
,
,
confiderans ens NulUfdethinparte diiiarum eadem, tiafarticuU-
talis fcicntia
non
eft
qn6d hori eft aliqua fdentiarum didbnim
particulariter:f«im pro qiiia
,
»«A«fcientia alia-
rum, fcilicet particularium fciepti^rum vniuerfaltter de ente inqtiantum ens
;
,
intendit
ris
confiderM
ens in -vniuerfnli in-
quMtu^ en(.
vtritm abf^
cindemesaltquampartem eitts > id eft , entis circa /74wfcilicet partem cnmfpecutantteripfttmaccidens
,
fiipple per fe, velut fcienti*.
Mathematictf
quarc fequitur quod fci^entia confidcrans ens cominuniter rion cft eadem aUcui partlcularium fcientiarum.
Notandum , qu6d nulla fcientia alia a Mpta- SoU Met»' phyfica confiderar ensinquanram efis communi- fhyfica confi' ter:quia
fic
confideraret dc
omni
derat ens in-
cntc, fcd confi-
quatum
en^.
dcrantdc aliqua parte fubiedfiua etftis , puta Mathcmaticade cnte immobili, 5c fic dc ahis &ra:
tione huius nominantur fcientii
particulares
reipedii fcientia: Metaphyficaj,quae confiderat de toto entc,& ideo K^Ietaphyfica nori eft eadem alicui earum. Deinde cum dicit
c^uoniAm autem principia (^ extremas
:
,
,
fcientia
quod eft inconueniens quandam fcientiam , qua: fpe-
&c paffioncs qua: per
inquapturn ens.
^ttartmus caufas
,
palam
dam ipfitmfcundumfe
cfuia,
natura cutuf-
efje neceffe efi.Si
ergo
(^ entiurn elementa qUterentes httc qu^fierunt
Notandum,qu6d ly inejtt/intum,&c qazlihct di-
frinctpiA neceffe (jr entis elementa effe non fecundum accidenSffed inqitantum entia^ vndc (jr nohis entis inquantum eji errs frim^ ,
£tio reduphcatiua poteft teneri dupliciter:{ciiicet
vcl redupHcatiuc
Primo modo
vel fpecificatiue.
fumitur , quando illud quod fequitur immediatc
libet.
Diciie redu-
>
,
inquantum ens
fe infimt enti
redupli-
paffiDnes entis, vt
& cognofcuntur in ahqua
nobis poffibilis haberi (culatur ^ns
quia
nota, nec defperata cognofci
fe
eirgo pofTunt cognofci,
De
&
ehs inquantuhi ens
fcilicec
:
accipitur rcduplicatiuc
pro-
prias paffiones quaj per fe infunt enti, inquantura
cipiura iftius operis in prima quaeftione
tura
redupiicationem
,
notatur efle caufa formaHs
tliciter fotefi
cundo modo fumitur , quando
fumi.
tur reduplicationcm immediate
iliud ,
quod
fequi-
accipitur tan-
tum fccundum fuam rationem formalem
,
fine
praecifione caufaUtatis inhacrentiae praedicati
fubie
&
ad
Exempkimprirai. Triangultu intfuan-
tttm triangultu habet tra
;
nara hic ly triangului,
qui fequitur ly intjuantum
eft,
formaUs
ratio
prxci(a inhaetentia: praedicati ad fubiedtum
forma
fpecifica trianguli eft
ratio
quod habere tra ,
CAufdifunt accipendts.
ad fiibiedium. Se-
praecifa inhsrentise praedicati
fprmaHs
,
:
&
nam
& prxcifa
triangulo
Probat qu6d illa fcientia^quae confiderat cns inquantum cns , eft fcientia Metaphyficac quam hic intendimus
&
prinias caufas, vt oftenfum^ft in prologo primi libri
fales
,
:
htii
:
hic
enim
iy
homo
,
qui fequitur ly inquan-
intendit talera rationcm: /Pf^»f' ^<>'*'
;
quae eft
infit
prima autem principia fimt caufa; vniueromnis entis. X)icit ergo , qu6d tjuoniam
:
quArimus
,
fcilicet in
caufoi extremat
ifta fcicntia,
principia
,
&
primas : paiam^uia ilUs neceffe f i? effe per fe cutufdam naturt , (dlicct entis in comraurii : quod declarat ex opinione ,
id cft
,
tum, non cft caufa formalis inhaercntiae pra:dicati ad fubiedum ; alioquin omnis homo nccellari6 eftet albus , fed accipitur tantum fecundum
^tiquorura dicens:y? ergo qutrentes, fcihcet anu-
iuam rationem formalem ,
fine illa prxciiione
ad
Eiufdcm fcientis eft confiderare principia entis fiderittionem entis inqsuutm inquantum ens , & ipfum ens inquantum ens tum ens. fcd fcientia Metaphyficx confidcrat principia cntis inquantum ens ergo , &c. Minorem probat, quia ifb fbientia confiderat prima principia ,
adxquata inhxrcns fibi per fe primo. Excmplum fecundi homo incjuantum homo eft al-
,
paflio
eiius
&
:
frth»t
Aiet»pkyfici
eft,
principiarcrum,^«
:;
:
Summ^ I.
Cap.
inquantum ens quia inprincipia emisnonfecwtditm accidenjjed inqHontitmfunt entia ; vnde
pdndpia
,
fcilicct entis
:
atia vero ejuia via
& nobit acciftendaft^cMtftfrim*
ptiones
tntis inifuaii'
,
aut cjuatitates
cipi duplicitcr vt didhim eft, fcilicet vcl fpecifi-' caduc, vel reduplicatiuc. Primo raodo accipitut
negationes^autfuhjlantia. ^uapropterdr rto»
quod cnris inquantum ens funt Primx cnim caufz caufant pro-
pric entitatem
:
om=
quia fuUt cauHe vniucrialcs
fy
fiimuwr y^#- caufant tale vel tale ens
,
non omne ens,ncc
ali-
quando cns inquantum cns fi autcm ly inquan^ tum ens , acciperetur rcduplicariuc ; ergo omne ens haberet caufam , quod eft falfum quia proceilus infinitus ef|et iii caufis &caufati5 dc hoc :
:
:
amplios
tns
ejfe
non ens dicimus,
,
ens fant prim* caufx, nis enritatis. Sccundaj enirti caufte infcriores ioquicum naagis caufant talitatcra cnris,fiue cntitaris : quia
didum
fiiit
in prima" quxftione circa
principinm huius Ubri
qua^c
,
ibi-
Dcinde
Qhxa.
dicic^
Etts autemtnultis tnodis diciiur
yfedad non
^
vnumy(jr ad vnam al$qu4mft4$uramy ar^ttiuece.
Arguit ad propofitum, fica confidcPit
fciiicct
Oftendic qualiter Mecaphyflca fe habeac ad partcs cnris
,
inrendcns
,
qu6d
confidcrat
omncs
tam lubfkntias quim acdquod duo facit , quia prim6 pramitric quodda^ ncccflarium. Secimdo arguit ad
partes enris, ,fcilicet dcnria. Circa
propofitum ofteadcndum.SecUnda ihiiSedquemadmodum, Dicit ergo , qu6d ens dicitur multis vwdis non tqniuoce ^ fed- ad vnumy ad vnam ali<]uam naturam, id eft , fccundum quandam atfributionem,& analogiam ad aliquod vnum.
&
Notandum
,
quAd duplex
eft mulriplicitas
&
iufUx.
quxdafn fignificatorum , quafdam fuppofitorum. Pritna mulriplidtas eft aequiuocoium,quando fcilicctaliquod vnum eft commune pluribus, fine aUqua communitate , qua: fit ex partc rci. Sccunda mulriplidtas eft vniuocorum fpccics enim babct molta indiuidua fiippofita fibi , non .•
obftantcvniuocarione ad fiu fiippofita,
& fic ac-
quarum Secunda ponitiu: ibi :
:
parte intendit talem rarioncm
confequens ad iftam.
Primo
proccdit.
ergo
;
& pcr
Circa hanc rationem
fic
Sccuuclo fubiungit probarionem confcqucnriar. Tertio condudit ipfum confequens. Secunda ibi: J^«#>«admodum ergo. Terria ibi J^alam ergo. Antecedens autem dcclarar pcr fimilc ad fanitatem ad fanariuum. Dicit crgo , qu6d tjHemadmodum fa:
&
adfanitatem
cundum quandamatrriburionem,
,
fe-
hoc ejuidem, di-
tfttnJitur, , ficut dista : iUud ^no'jiliud vero quia ejifignum fanitatis,vt vcritas hoc autem quia efi fufceptiuumilHm, id cft, fanitaris, vt animal ,fimUiter
oiEtione, ficut
:
medicinate
,
id cft
,
cfFe€tiuum medicinae fe habec
ad medicinam , iecundum quftndam attriburianem hocenim dicitur medicinale in habendo me:
dfpinapi;vz medicus-.illud vero in exifiendo, fufce-
medicinam ; vt homo aptus ad habcn-
ptibile ad
dum mcdicinam medicina
:
aliudveroperaStus exiftentium
vt fimt infhiimenta
,
,
pcr quac racdici-
nam minifbat '.fimUi(er autem potejr dici diBu,ficat fumitur in ita vero
&
iftis
:
ficut
ergo
ens mHltipliciter dtcitur
tn aliis
eft in iftis, :
omne
{c
vnnm
principium reducitur,fcilicet ad ipfuinensincommnni , vel ad ipGim fubftantiam, ad quam omnia alia enria habent attriburioncra; vndc fflbdit , htc enim dicuntur entia , quia funt ens ad
:
illavero quiafuntpaffunesfHbftantiai
via adfubftantiam, aut corruptiones ,aut priuationes qua: funt via ad non eJfe fubftantis: aut tjualitatis , qiuc funt effeEHut aut generatiust vc motus
,
tjuia fitnt
& generationes
,
:
ArguitMetaphyflcam confidcrare omnia cntia , fiue ens dicju: conccptum vniuocumomnibusentibusv fiue non:& fiue
, aut ad fubftantiam diBorum , vtfimt quidara qualitates accidenria adiua , itcrum mgationes quorundam horum , quac falicet habent habitudinem ad fubftanriam aut ctiam ip^
fubftantii
&
:
& vnum dicant vnam naturam, fiue non. De quo Do^r hic q.i.
cns,
fius fubftanriasfupplc
ejHod non ens
nitatem-.hoc
coferuatione:atiud
*vero in aStione:atiud vero
nitafis
:
Ijoc
quiaejtfignumfa-
autem quia illius ejtfufceftil>itey
vero in exhibendo bene natum ad ipfam :fjr atiud per a£tus medicatiua, Simititer autem
^ aliafumemus his di^^,
Ita vero (^ ens
multipltciter dicitur quidem\fed ;
non ens
ncgarioni
,
omne ad v-
hac quia fubsiantioi etiam
Scoti Oper. lom. IV.
:
clle,
vnde dicimus
quod non
cfiet verura,
&
:
butionem ad ipfum
C^ medicabite ad medicinam i hoc enimin habtndo medicinam dicitur medicabite :Hlud
num principium
eft
dicuntur
non cnti aliqualitcr corapetcretipfiim ens:omnia cnim jprx^ih. diomtur aliqualiter entia quatenus habcnt aUquam attri^
ntfi
falubre omne adfaSEd quemadmodum quidemin
Ambitut lOs tafhyiict hie
citur falubrc in conferuatione
vero in
vc accidcncia : alia
Dcindc cum didt
Omnia ciiria ha-
praonittit antccedcns.
fubftantia
:
entia Mctaphyflcc loquendo.
:
Dcnc atcriburionera ad aliquod vnura ens omniaentia pcrrinent ad vnam fcicndam ,
km tmtibm.
:
6 Troh*i UttMfhyficam
: Omnu autem cOHfideraet Prima in duas quia primd prxmirtit »m»es f/srttt rationem. Secund6 fbluit quandam dubitatio- emu. nem. Sctundi ibi Vbitjue veroprimi. In prinu
nes,
generis.
dpitur in propofito,cum didtur ens dieitur mul~ uecum »mm- tipliciter quia ens vere cft vniuocum ad omma
^nsejlvni'
qufid Metaphy-
oranes partcs cntis per duas rario-
iubreyid eft, finatiuuniyc habet
UdtiflititM
ad
fubjlantiam diitorum y aut horum cuiufdam
2ifaK:entii primae caulx.
S
aut
,
aut generatiua fubHantist^ aut
,
ens, potpft ac-
ciim hic dicitur
Tex.coni.t.
ad fubjtantiam , aui corrU"
aut priuationes
,
effeBiua
:
inquaotam
dicuntur: itta verc qura paftones fubBantide:
quam fic eft , pecefe ejl ejfe
tum ens. Notandum/ju6d ly inquantum
111
I.
modo
ens, vel ad fubftanriam
prscxpofitcTjIicet fecundura alium
,
& alium gra-
aum,vt patet intucnri» Deindc cum didt
^uemadmodum
ergo
^ fatitbrium
nium vna ejtfcientia^ta hoc
^ in
enim folum eorum quafecundum
atiis
,
omnon
vnum di-
^
ilorum ejt vnius fcientist fpecuiari:fed diiiorum ad vnam naturam , etenim hoc modo
quodam fecHttdum vnum dicuntur.
K
i
Sub
eftvtiua.
:
ejut.
Metaph.
Subiungit probationcm confcquentiac
&«ar-
,
nius efi fcientid genere : fpecies autem fpe-
tfi
mfiJerare iSa
:
:
Liber IV,
111 S(tentU
:
attri
l>uu>uur ad
fuMm obte-
Erafdem fcientia cft coniiderare ea,quaE habcnt ordincm attnbutionis vt fcientia? medi^[^^ omnia falubria fed omnia entia funf huiuf-
cuit
iic
:
cierum.
,
:
^^j^
^^ ofl.enP,m gft
.
^
ergo ad
vnam
fcientian»
fpcdatconfiderareomniatntia. Maiorem oftenditexhoc qu6d vnins foientice eft confiderare non folum illa quae dicuntur ad vnum aliquid, quod formaliterparticipant vniuoce, fed etiam
&
ad aiiquam vnam naturam dicuntur fecnndum rationem attributionis. Exemplum primi, omnes numeri ad vt omnts lincac ad lineam ,
qas
&
Ponit iecundim raticyienn ad probandum,qu6d Metaphyficaconfiderat omnes partes entis , quae Metafhyfiea («"fij^rat iic poteft formari Ea quac funt vnius c;encris,& :
ynius rationis,vt licpertinent ad'vnam lcientiam: ^^ ,^ fed omnia en:ia,vt nc,funt vnius gencris,& vnius x«/i. rationis gcneraUsjergo
pertinent ad
omnia emia,vt
vnam {cientiam, quas
»«,id cft,omnium eorum,qus funt
ad ens. Sccundo modo ad fubftantiam. Dfcit ergo , quod ^uemadmod^m omniumfaluhrium ejl in aliis : non enimfofum vniui vna fcientia, ita
ftens fpeculatur omnes voces
&
quai dicuntur vniuoce ad
rmn ad vnam naturam , butionem aliquod
vnum
,
id eft , ca
vnum ,fed ttiam
dtEle->
fecnndum attrienim quodammodo dicuntur ad
talia
:
vnum
icilicet
ratione cuius vnius fcientiac eft
,
omnia illa fpeculari. Deindc ciim
vna fcifntia ,{\cvifv'\(v\s eft Grammatica vnaexi-, de omnibus vifibilibus , eft
,
&
,
^uapropter vnit^
Jrientiagenere, id eft generaUs e{i,fpeculari cjuaf-
cunque fpecies
inquantum
entis
ens
eft
,
(frfpecicf
fpecterum, ideft,qu6d fpecies, id eft,partes fubieikiax entis fecundiim rationes fpeciales faciunc ffientias particulares.
Ex prsdidis patet veritas ilUus qua:ftionis,qua querebatur in
vtriim vnius fcientias
j.
derare fubftantias
dicit
vnitts generis,
&
& vmufenfui
fcientid fpeculari dtllorum circa
funtentia,
Metaphyfi-
ca, vt probaturn eftfupra. Dfcir ergo ,quodoi»-»
numerum. Exemplum fecundi cmnia falubria ad fanitatem. Eniia autem primo mododicuntur :
eft
& accidentia
,
fit
confi-
quia ollenfum
.•
eft,qu6d ficvt patct ex praccedentibus.
Palam ergo,quia (jr I*«
e»tia vm/ts efifcientia
W»"-'
inquantum entia.
fpeculari
SVUUM
Oftendit confcquens Al^x confequentiae principalis : ^<«/<«7W,inquit quia vniHs fcienttA eft fpe:
culari entia tn
quantumfunt entia ,
gendo quod ly inc^iiantum , riue. Deinde ctim dicit
cx quo aliapendent ,
ejf
fcientia
,
(^
& propter quo^ dtcun-
ergo fi ett: hoc fubfiantiafubjlantiarum, oportet frincipia (jr caufas habere philofo-
tur
:
diCwiTvOtas, fiuc
Sohiit
quandam dubitationem quia :
dixerat
Dubitaret aUquis ytrum sque primo confideraret dc omni ente ? ad quod refpondct quod no,fed principalius intcndit de fubftantia , cums ratio eft entia pertinere ad Metaphyficam.
& fic dc reliquis paflionibus cntis, qusE
fimplicibus funt verum, bcnum, S>ic infcrt,
exphcat
quacanque fcientia quod eftyctf«fjrf propter quod dicuU' J>ri7tii,,sx quo alia pendent, tur,\$i eft,inpluribus confiderat de iUo primo, ad tHi,
in
&
.quod omnia
attribuunturjer^o/ hoc primum
alia
ejl fttbftantiA,oportet
Metaphyiicum
,
primum PhtlofophHm,id
habere principia
,
eft,
& caufat fub-
ftantijE.
^uomtdo %ietetphyfic»
yrmcipaliter
de fub. iantia efi
ifto
,
quod
cftin loco
primiis Philofophus agit principalius
{\cnt ens
,
cumtoc
.•
feu Metaphyficac diftingui
,
fccundum partcs vnius ,
& maximc fub-^
ftantia:.
igitur ens
S/
^ vnum idem ^ vna natu,
ra:eo quodfe
adinuicem confequuntur^fi-
ne
caufafednon vtvna ratioNtl autem dijfert necfifimiliter
ofienfa.
,
fufctpiammfed
(jr
operapretium magis.
Poftquam Philofbphus
oftendit circa
ifta fcientia
,
vt circa fubieftum
dens qu6d circa ens
,
&
verfamr
qu6d
multa,idem,
pafHones
circa partes
ifta fcientia
,
quod often-
cmis , nunc
verfaturcirca
vnumSc
& diuerfum, &c. huiufmodi,vt circj^
cntis.
de fubftantia,vt denobiUori parte lui fubicdi pri-
Ad cuius eiudentiam notandum qu6d pafllo--
ficut di6fcum fuit iuxta princi-
nes entis funt in duplici gcnere. Quacdam funt vnics, qu2 vno nomine defignantur,& iftx fim-
mi , quod
.'
piii
eft
ens
,
huiusUbri.Exquopatet, quod argumentu ilifto voiunt probare,qu6d fub-
,
lorum,qui ex loco
pUciter funt conuertibiles
fubiedum primum huius fcientiac ,& non cns inquancum cns , non vadit ad mcntem
fimt difiunfta:
ftantiafit
Philofophi. Deinde cijm dicit
Omnis autemgeneris vnimfenfus efi vnus, fpeculatur voces.
^apropter
gnantur , biles
atque fcientia,vt Gramm^tica vna ensomnes
&
entis tn-
quantum ens quafcunqUefpecies fpeculariV'
9 ^*^*' '«'"•3'
cut principium,^
oftendit
Notandum , quod inrentio Ariftot.
»
quoc entis , quod ben^ deindc partcs prima;
,
E)o<3:or
PhilofophisB
attributionis, principaliias confiderat il-
lud ad quod omnia aUa attribuuntur,cuiufiTiodi eft fubftantia inter omnia entia^ideo dicit quod vbi~ quejiA
vnum
vnius
quia fcientia confiderans aliqua plura habcnria
ordinem
non.
Oftcndit duabus rationibus Metaphy» ficam confidcrare vnum.&c fpccies vnius^
fint partes
omnia
II.
SFMMARirM.
hic coflfidcrari
fhum,
CAP.
confiderare pafHones entis , fiuc
Hapc fcientiam
ficut intelli-
accipiatur redupUca-
Vbiqueverofrofneprimi
SECVNDiE
cum
&
hae
ente
cum
ente.
Quacdam
quae difiundis nominibus defi-
,
;
non
funt fimpUciter conaeni-
fed fub difiundtione ,per
quam
difiundionem circtimloquimur vnam paffionem cntis innominatam nomine proprio. ExcmpUim primi rnum,bonum,&c wr«ffj.Exemphun fecun:
di:Idem,\e\ dmerfumicontingens, vel neceffarium: a^Hs , vel potenfia ^ &c. Secundianj hoc ergo ifta pars
T»ftones e». tudupiicis^
:
Summ^II.
Cap.
Quia primo oftendft^uod
pars diuitlitur in duas.
&
fpccics v««»«, Metaphyfica confiderat vnum , pet vnHtn dans intelligerc alias paffiones fimpli-
ciinquc duo przdicant fubffcmriam alicuius rei. •fimt idem realitcr:fed ens,& vnum funt huiufmo-
Sccunda ibi
:
Seamda '^r.idem
iungit cius probarionem.
Dicit ergo,qu6d ens
natura
:
cipiuin^
,
&
,
nec fifmiliter accifimMt,fed
«perapretiton ntagu , id cft
Notandum,quid duplidtcr dicunt aliqua can:
TridfipiMm
plum
quid.
& prindpium:nam cadem & principium, fedfecundum
primi, vtcaufa
^MtmtJo
& aliam
rarioncm realem
:
nam prindpium
di-
vnum dtur rationc primitaris:idcm enim dicoprimum,
/• 'iintidtm)
& principium, ex fa rationc
dandi
fcquitur aliud
cx natura
rei
,
,
.Pofter.text.f . fcd
i
e(Ic
quia caufa
:
eft
didtur cau-
ad cuius
& rarioncs non & vna cft prior alia
cfle
,
ficutpatet.
Primo modo fimt idem ens,
cunque fynonyma.
&
vnum ,
tur inferius
,
:
Qus-
eftvnum,&cns,
di:quia fiibflantia vniufcuiufque
non fecundum acddens,fed'per (e,
licct difFeren-
^
'*litmiM rti,
>«.
ter quia eft vnum per fe fecundo modo fed cns per fe primo modo ergo vnum & cns fimt idem :
:
frt^cMt
fitbfiMntinm
'
"**«»
"'
;
realiter.
Dicitergo
quod ampliHsfkhftantia cu-
,
iufcumijue eftvnnm, non fecundum accidens
per fe fecundo raodo
ejtens,
•.fimiliter
;
fed
cuiHfcHmqHe
non fuppleper acddens,fed perfe primo
modoJDdndc cumdicit
^uare quotcunque vnius fftnt fpecies ytot
^ entisy de
^^
quihus quod^quid e^i eiufdem
non (ecundo modo
in quaeiHonc quadam.
,
vt oftende-
Deinde
c^
didt:
jJem emm vnui hom^^
Jcientia genere fpeculari. Dico autem de eo-
^
homo , e^s homo, fjr non diuerfum iUquid osteaditfecundum diStionem repetitdm : homo , (jr ens homo c^ vmu homo. Palam autem , ^uia (jr
nia rfducuntur contraria inprincipium.
Speculatafunt autem a nobiSy^ in eclog4 xcxt.co^.
antrariorum. Concludit cx praedicKs,qu6d ifHus confiderarc
vnum
,
necin
,&in vno.^a-
ficut
fcienriac eft
& cns. Circaquod duo
,
quia primo fadt,quod didum cft.Seamd6 etiam condudit ex di(SHs,qu6d partcs primnc
facit
:
Philofbphijt difHnguimtiu: fecundii partes vnius, &ctiam fubflantix , quat cft prindpalior pars fui
Et tot partes funt. Didt crgo ,quod fup.quia fic cft , qu6d vnum,&" ens dicunt eandcm naruram, fequitiir,qu6d quot funt fpecies,iA eft,partes vnitti^tot fHnt,& entit,de (ubieai priiliL Sccunda ibi
qmbits quidem
,
ftonfeparantur^ nec in generatione corruptionefmiliter autem
autem om-
dem.,(jrfin$ili,&aliistalibus.Fere
funt eaedem
ifta»
Exemplum {ecnndi,vttunica,&veftis ,&qux-'
&
talis cft
,
aJiait»,
CMuf» quid. rcs eft caufa,
qus
Ponit fecundam rarionem
8c diftindrioncm rarionum rcalium
,
cx natura rci.Aho modo,quia funt idcm fecundumrem , fecunddra rationem rcalem.Excm-
&
ttr.
ejt
fiip.
dem naturam vno modo, quia habent idcntita-
dem n*tMTMm emtin- tcm realem
ens,(y
quod primus modus
,
magis eft in propouto.
idcnritaris
dufliti'
entm.
& vnumfunt vnum & idem
quia confetjuuntHr fe adinuicem, vtprtncMufa ,fed non vt oftenfa vna ratione :
nihitjtHtem dtffert
git
:
quod huius (cicntia- eft confiderare de vno. Sccundo infert quidam corollaria ex di£tis.Sccunda ibi ^iuardquot. Prima in duas , quia prim6 proponit intentam condufionem, Secundo fiib-
& conirarias.
,
di-?
Quoniam
:
tM»
didt
tattem vnitu. Prima in djus,quia primo oftendit,
& vnicas. Secund6 confidcrat paffiones
,
iiundas
J)lc*rt
homrnem, & firailiter dc comimpi. Dcinde cum
t^mplius autem cuiufcumtjue fuhffanttA vnum non fecundhn accidens :ftmiliter autem dr quodquidem ens.aliquid.
ces
iitm.
m
II.
eft
:
fpeculari etHfdemfcietiigenere,
id eft, gencralis quab"s eft Metaphyfica.
Dico au-
&
tede eodem, fimHi,& dijs talibui, qux (dlicet (unt pancs vnius addit etiam , quod/rr^ omma contraria refenintur , id eft , reducuntur ad illud, fdlicet ad vnum, vt ad primum principium. Spe:
re
palamy
qftia additio in his
^ nihil aliud vmmpraier
idem
oflendity
ens.
culata aMtemfunt iftainecloga contrariornm Llmiia vt
t.
d.i.
nendo
i.frtn-
cifdU hnbet Scoi.
Probat intentam conclufionem pcr duas rariones, quarum fccunda ponitur ibi : Ampltks autem vniHfiuatjue. In primapane intendit talem ratio-
& cidem
ncm Quscumquc
vni
cadcm
eadem
:
inter fc funt
Idem funt vnut htmo,
num
(^ tns homo.
homini,& cuiaimque
,
funt huiufinodi
liter inter fe.
:
,
rcaUtcr funt
reaUter : fed ens,
& v-
quia funt eadem rcaUter alteri
;
ergo funt idcm rea-
Minorem probatex hoc quiacfuarinfeparabiUa quantum ad (uum efle, :
cumque fimt & fuum non efle , illa funt idem realiter fed homo & cns homo, & vnus homo, (unt huiufinodi; crgo,&c. Didt ergo,qu6d idemfunt vnushomo :
&
&
non ditierfum aliqmd oftenditur fe~ CHndum repetitam di^ionem ipfiim quod eft hortfOy «ns homo
&
palam autem quod dieft vntu hom»,& homo £hun cft/dHcct homo, & ens homo nonfeparantur
:
,
nec in generatione , nec in corruptione, id
nec quantum ad cffe
,
nec quarjtum ad non
quod vnam non poteft cflc unc
cft,
efle,
SLiioiftmiliter
au-
cft
,
in traftatu Elcon de contrariis
quano
huius.Dicit autem/Jrr^
s
,
,
cealiter cft vnltm- prtter
nerari
,
ens'!^
iAcxa
enim cftgCr
hominem ,& vnuiatoroincm,^ Scoti Ooer. tam.
IK
cntcra
,
id
qui ponimr
quiacum inom-
nibus contrariis alterum habcat priuarionem inclufam rc(pedu alterius, oportct omnia contraria reduci ad primapriuariuainterquae ipfum
vnum
prasdpuum quatcnus concludit quandam indiuifioncm mulritudo criara quac ex vno caufa-
cft
:
tur,cft caufa diucrfitaris,differenri2
,
& contrarie-
tatis.
Notandiim,quod quia ens,ic vnum eandcm fictmttum. naturam , oponct tot fpedes , id cft,tot ji^ F^^ entis, fibi in- vniut f»rtipancs fubie£Huas effe vnitujixoit uiccm corrcfpondentcs ficut cnin>-partes chris htutntu. (xmtfHhilantia , quantitas , qualitas, fic & panes vnius Cant,idem,aquale,ftmflr.nam idem,dk. vnurn gnificant
&
:
in fubflantia;x^«<«/f,vnufn inquanritate;&y»w»/r,
vnum in qualitate tcs enris poffunt
;
nomina impofita confiderare omncs
fecundum alias parpanes vnim , fi etfent
fimiliter
fumi :
,&ie habet 4* vho tjuare palam tjuia addirio in hif, cum didtur homo, vcl enS homo vel vnus homo hoc oftendit & nihil aliitd, (cilicct tem
.
,
^
aliae
ficut igitur vnius fcienria: cft
cmnes partes vwiw/cilicct idera,acquale,& firaile. Dcinde cumdidt;
*
partes entis,& ita
£tt9t fartesfittt PhiUfofbiA quot fihf
^
Lib. I V.
114
Metaph.
fidntU : quare mcejfariitm efi aliqudm pr$~ mam, dr habitam i^fis tfiatim enim exiliunt genera habentia ens, (^ vnum.-^uapropter
&
fcientid hacfeifttitntur: efi entm Phihfophus^
Ah condudit ex didis quacdara conrraria.SeCTinda ibi Palkm igitur ex his. Prima diuiditur in qua-r tuor , fecundum quatuor rationes quas adducic :
ad propofitun» oflendcndiim. Sccunda ponirur ibi Et Philofophi de omntbm. Tcrtia ihv.Stgnum :
vtLMathematicui diitus etenim hac partes habetyCJrprima quadam, ^fecunda efifcien-
aHfem. Quarta ibi eyfmpUus contrariorum. Pri-
tia^cjr alia confequenter in (JH/tthematicif,
addit
Concludit ex dictis,qu6d partes primac Philo^ /bphix diftinguurjtur fecundum panes vnitu ,
db refumit rationem
:
:
ma in
trcsiquia rangit
quoddam
de priuatione,& negatione. Sccun-
tia confiderat '"
&
eatis,Sc fpecialiterfecundum partes fubftantiae.de
qua pfincipaliter
intendit,vt de principaliori par-
te fui fubiefti primi. Dicit crgo
partei PhtlofophU, id ti*
,
quare a^tqftam
hahentem
,
eft,iftius,
,
qu6d
tttftmt
quot ftnt fHbhan-
&
eoi ejfefrimam , id eft, quia partes huius Philofbphiae necejfe eji
diftinguuntur fecimdum partes fubftantis
tione
vntM &
& ens,vt in confidera-
vnum
habent pro genere
panes
entis diuerfe
vniuntur ita quod licct omnes tamen ad vnam :
qua:
,
;
inde in Afathematicis, id cft
,
quarum vna
Mathematica habet cft
prima>
& prifici-
Arithmetica : alia fccunda, vt forlan Geomctria : alia fe confequentcr habens ad iftas,vt Mufica,perfpc(liua &c.fimihter autem in palis,vt torfan
propofito licct non
merica
fit
omnin6
fimilejquia Arith-
&
,
Geometria funt fimpliciter diuerfac vna autem eft fcientia de oranibus fub-
fcientiae
:
ftanriis,
quac cft Metaphyfica, licct habeat diuer-
Cns partes.
De
Notandum , quod Mctaphyfica
vBitatc
Metaph.
de iafi.in
tf.
Mltaph
elt
vna
eft
fcien-
vna (juaedam quae eft dc fubftantia fenfibili , de qua ^g^^""- 7'^ S.huius & ifta pars cft prima primi^ tate do^inje nam omnis dodrina incipit a no-
vi- tia
vnitatc generis
cuius partes funt plures
,
:
:
f.
•0»« tmit^te
:
AHa
pats eft de fubftantia infcnfibili,
generii hahes
tjoribus.
fluresfartei.
immateriali,dc qua agitur
:
fcd
vnum &
qppofita confidera-
pluralitas funt oppofita
ergo
;
lius fcientia: eft confiderare pluralitatem
ipfum
eft confiderare
vnum
phyfica,vt prasdidhn}
de ratione vnius
eft.
,
1
2.hiiius,&
pofterior pofterioritate doftrinae
,
ifta
&
pars eft
licet fit
prima
primitatc dignitatis,& intenfionis iftius fcicntiae:
veruntamcn quia omnia fcita rcducuntur ad ens vnum,qaa: funt genera, id eft,gcncralia gencraliter de omnibus pracdicata j ideo \^xc fcientia
ta coHjiderH' ff.
il-
cuius
ifla autem eft Metar. Addip eriam qubd quia :
& negatiojideb hacc &
eft priuatio
fita fpeculari,& vnieft oppofita pluralitM;iteTam
quod declatat a fimili in Mathematicigiw/w» Philofbphiadi£b MathemaricaA/i^tfr/^rfmj quarum vna fcientia eFl prima^& a^ta fecunda,& alia dediucrfas partes,
re
fcientiae eft
fubftanriae fint diuerne;
& hafcientia confeqtuintur,
quapropter.,
hoc , quod vnius
fcientiam pertinebunt:
&
ftantias
&
concludit intcntum.Tcrqiundani cauillarionem.Spcundaponitur ibi:Sedvnipluralitas.Tenia. ihii Quare<]uo- Vnitu fcitit. niam multipliciter. Vis ergo primac rationis cft in tit, eft opfoji. tib cxcludlt
de priuarione , negatione. Dicit ergo,qubd quoniam vnius fcientix eft oppo-
iftius (cientiaE
ide6 fubdit. Exifiunt enimftatim genera ens , vnum habentiafe, {cilicct aequaliter ad omnes fub-
Al. rcftc.
pfimb virtutem rarionis,& quod ha:c fcien-
incidens,fcilicet
fcientia confiderat
quia fupple vnumimportat,vel implicat negatio-
nem,&
priuationem:ideb vnitu fcienttaejifpecu-
negationem,&
f r»«
derario vnius, decuius rationccft
uatio:nam
negatio&
pri-.
w«w dicit quandam indiuifioncm op-
pofiiam diuifioni,quac pertinet ud mulritudinem, qucB vni opponitur
;
ideb fubdit
vnias,negatio aut prtuatio
quia non
ineft tUi
,
,
cuitu
,
fciliccf
qualis eft negatio cxtra gcnus,
aut alicui ^f«m,qualis huic quidem
:
aut fimpliciter dtEla
,
fcilicet
eft
negatio infra gcnus,&
vni adeft difterentta propter
quod eitin negatione, id eft , propterquod differ^ hoc vnum in negatione qiua ncgatio tantum dicit abfenriam alicuius fine hoc, quod dcterminej :
fubiedlum ; ideb negatio abfoluta potcft verificari tam de ente , quim dc non cntc:priuatio ve-. rb connotat fubiedum dcterminatum ; ideb dicit , qabd iUitti ahfe;itia negatioeH, in priuatione vero fit cjuddam fubieSia natura , de ejua dicitur priuatto.Ex
quo patetjqubd cum ncgatio, quae in
ratione vnitu iricluditur
, fit
negatio in fiiDiedbo
v^um poflet dici de non ente ) fequitur quod vnum differt aneg.atione fimpliciter,& ma(
alias
gis declinat
ad naturam priuationis
&
io.huius,text.co.5).& inde.
habet vnitatcm.
ti
Notandum, qubd
,
vtdicetur
ex hac rationc,& praccecien-
ledtionc patet, qiibd huius fcientia: eft confide-
vno , tum cpia.vnum dicir eandem naturam cum entc, vt patet modo pra:expofiro tum rarc dc
c^oniam autem vnius esi cppofita Jpeculari, vniautem opponitur pluralitasy negapriuationem vnius eHfpetionem autem culari-.propter vtroqtte modo fpeculari vnumy
»5
,
cuitts
^
negatio^aut prtuatiOy autfimpliciter di-
6ia quia non ineB illi^aut alicui generi. Huic
quidem ergo vni
differentia
adeH ^praterid
ejuodeH in negatione-.illius enimabfentia negatio
efi.
In priuatione vero fubieSi^
quadam
.
» „
Poftquam Philofbphus
oftendit
phyfica confidcrat de vno
tmnti
vnum alias paflioncs
paf-
fieH4tdifiu7%.
Ov tntts.
,
,
qubd Mcta-
dans intelligerc per
enris fimpliccs
,
& vnicais,
nunc oftcndit,qu6d Metaphyfica confidcrat omncs pafEoncs cntis difiundas
quod duo
facit.
qubd propter vtrumque
& ideb dicirur fort^
,
harc fcientia fpcculatur
&
vtrumque pojfit alitcr exponi , forte melius , vt iam expofitum eft conftruendo
vnum
-y
licet ly
literam.
Notandum etiam quacdam
,
eftfimpliciter,
abfolute dicitur
,
qubd duplex
eft
negatio:
Kegttio dif txtra ,
& extra genus,per quam
qubd hoc non eft
illud
:
flex
Cr intra gi-
aliacft
nus.
negatio in genere , fiue ipfinitans , per quam aliquid ncgatur non abfolut^ fed intra| metas alicuius gcneris,ficut csecum dicitur, quod non ha:
fit natMra,de quapriuatio dicitur.
mCiierMe
;
quia opponitur pluralitati
& contrarias.Circa
Prim6 probat intentum. Secua-
non tamcn omne non h.ibcns vifiira cxcum fed in genere animaUum , quod natum eft habcre vifum. Vnde ncgatio cxtra genus poteft vcrificari tam dc non cntc , quod non eft bct vifum cft
:
;
natum habere affirmationem,quam de cntc,quod cft natum habere & non habct. Vndc tam chymera
->
,
:
:
Summ^ II. piera,quam lapis,quani eriam
non
vidcns
non
:
poteft dici
autem dep riuatione^quac eft
fic
segatio intra genus
homo ,
Cap.
non omne non videns quod eft aptimi na-
quia
,
poteft dici caecum} fed folum
tum habere yifum talem negationem,
vel priua-
:
rioncm includit ipfum vnum,vt prsdi(flum cft.
Notandum etiam quod licct fupcrias probatum fucrit, quod vnum forte dicat aliquid pofiti,
Pkum dich lugttufum
uum : tamen hoc nonobftante , indudit aliquara negadonem non formalitpr/ed quafi confcquenter quac quidem ncgatio fundatur fupcr illud, quod dicit pofiriuum. Veruntamen fciendum, qu6d ifta ncgario, vel priuario quam importat ipfiim vnum , non eft :
priuario multicudinis:quia ciim priuatio
pofte-
fit
rior habitu,lequerctiir,quod mulritudo eflet prior
vno, quod eft falfum
ipfi>
pium
mulritudinis
vnum nam
per
:
,
cum vnum fit pruici-
,
& ip(a mulritudo
mulritudo
cft
denniatur
quxdam aggrega-
famen vnius omnia
tM
fruiMui-
mi/ffrmUit.
dcfiiijrionibus.
Iddrco dicendum , quod
iniportat priuationem diuifionis, non
*""°"'^ qiiantKatiuac,cum
ifta
vntm
quidem di-
ut detenxunati ge-
neris;(ed priuarionem diuifionis formalis,qux fit per oppohta , cuius radix eftoppofirio conrradi-
Aoria ita fe
:
nam
adinuicem diuiduntur , quic
illa fic
habent,
quod hoc non
cft illud.
Prim6 igiSecundo
tur cx natura rci intelligicur ipfiim ens.
non
ens. Terrio incenigitur diuifio.
Quano con-
Non
eji.
al-
dum
tur alterius tunc. ^uoniam vero omnia ad frimum referuntur vt quacunque vnum di" cuntur ad primumvnum:Similiter dicendum ,
ejide
eodem (Jtde diuerfo,& contrariisfe ha-
bere.
Ergo diutfum quotiens diciturfngulum
fc reddendum
,
Hxc autem
diuifadi«fio
poflimt habere rarioncm mulrimdi-
illorum attribuatur priiis rado autcm priuarionem, vel negationcm quac cft indiuifio i fe , confeqmtur fe-
nifi cuilibet
in hahendo illud:
illa
vero in faciendo
:
alia
verefecundum aliquos dicentur tales modos. Palam ergo , quod in dubitationibus dijfum eji,quia
vnius eB de his,(^ defubHantiafer-
monem habere qua
hoc autem erat
,
vnum eomm^
in dubitationibus.
Exdudit quandam cauillarionem diceret aliquis
,
quod cum
:
fortc
cnim
, ficut & ipflim vnum a quo non cft vnius faentix confidcrare de ipfis. Ad quod refpondct, qu6d hoc non obftante , quod talia dicantur mulripliciter; nihilominus pertinent ad eandem fcientiam , quatenus
cantur mulriplidrer criuntur ; ideo
dicuntur ad aliquid tributionis.
vnum fecundiim ordinem at- QmnuU vm^*^ «i»*, qu6d quoniarn vnum di-
Didt ergo
^*^ t^ & diuerlum,& talia etia ^ J^nio
^itur mtdtipliciter,ic ea,fcilicet quac determinan-
id cfl,vniuoee,»*c
ti^nes taliu referuntur,tanc
ad vnum,
j^
cffvjita dt£tis
diuerfumque y
^ difsimile, ^
quacunque alia dicuntur, autje-
ifidijualeydr
cundum eadem , autjecundum pluralitatem^ vnum eji dicftt cognofcere fcientidt, £^orum vnnm quidem aliquid contrarietM eHf: differenti^ enim qu^dam contrarietM eH
^
autem
differentia
& intcntum condudit di'
ccns, ({uod vni oppanitur pluralttM fupplc vnius
dift^ re
firienria: eft
firientiae,fdlicet
vtrumque quare
{peculetur
:
fj^vtia.
i^tuT
oppofita fpeculari : ide6
Metaphyficq
igitur
:
cum
eft
cognofce-
fupp.ifta urienria
vnum & fpaies •yw/«*,fcilicct idcm, fi-
mile,& squale. SimUiter ofoact,quod fpcculetur oppofita diclistfcUicet diuer/um,dijfimile
,
<^ ind-
quale,& quacumque aliadicuhtur,id eft,rcducuntur ad ifla,aut ad pluralitatem,& vnum : quorum vnum, fcilicet eorum quac fic reducunmr ad pluxalitatem
qufdam
,
eft contrarietas
differentia
,
Sc
,
aatn contrarietas efl
maxima
,vt habetur lo.
huius,text.com. 1 3 Mjferentia vero efl quadam dilterfitas,e%.
quibu^ patet, quod ad iftam fdenriam
peninet de contrarieute fpeculari. Deinde
cum
quoniam
falicet analogicc ra.
de talibus funt diuer-
vnum,
fcd funt purc acqui-
de talibus inquam funt fcientia; diuerfacj ficut de cane caclefH confiderat Aftro!ogia:de cane veromarino , vel latrabili confiderat Phyfica, fed fic non cft in propofito ; idc6 fubdit. jQuoniam vero ad frimum aliquod omnia referuntur, uocata
:
vnum ad aliquod primum vnum, id fignificantur per hoc nomen vnum reducunrur ad vnum primum licet fint
vo qu4tamque eft i
quaccumque
*•
;
multa,& diuerfa firmliter oportet fe habere,& de eodem,& diuerfo,& contrariis. Sic ergo in talibns procedendura eft quia Prim6 videnda eft eorum mulriplidtas , quot modis vnumquodquc dicattir. Secundo inuefliganda eft comm redu(9io,& ordo attributionis ; idc6 fubdit ; ergo diutfum quoties dicitur fingulumfic reddendum , id eft , reducendum eft ad primum,quado aliquid adaliiid reducicur in finguUs tahbus nominibus qus dc pluribus pracdicantur^ dicuntur , puca qu6d hoe ibi redudtur ad aliquod/^imMm ih habendo i/Iudi iUud verofaciendo:alia vero fecundum alios modos dicunturM eft,reducunmr,Vlrim6 cpilogatqu6d :
vnum multipliciter
palam eft quod dtEium efiin qiuSHonibus , fdlicct terri Ubri ^»»4 vnius vt hmus , fdlicet fcicntiac, j
:
eJi hahere fermonem
his quac 6xdc3. funt
vnum dubitatorum
dici-
iuryC^ hac multipliciter quidem dicenturyat'
l
:
,
id eft
fi
,
confiderarionera dc
& de fubflanria ,hoc enimerat ,
id eft
fpueatarum ibidem.Deinde
didt: .^Ujire
j
:
diuerfitas.
Refumit carionem ,
Orio tfMnP-
nm
fx fdcntiacVult dicere,qu6d de pluribus,quac nec habent vnitatem vniuocarionis, nec vnitatem attriburionis ad aliquod
VniautemflitrAlitasofponitur , ejuare^
efi
emnia ci^nofcereScAicct Metaphyficae : non enim funt fcientiac diucrfz fimplidter fup. de his , qu«e mulripliciter dicuntur:/fiyi nec fecundum vnum,
primam
cunda negario , quae eft non idcnritas , vcl diuifio abomnialio. Deinde cum didt
*7
prxdiifla oppofita di-
vnius. Iftam ,
-
adprimum infmgulis praad illud dicitur.hoc enim
ejt
dicuntur multipliciter : attamen vnius fcientia
cft diuifio.
'«
dicametis quomodo
nem.<^int6,& vlrim6 intclligitur mulrimdo, de
nis
trikMtitnis.
cognofcere
emmftmultifliciter ,fedf necfecunvnum , nec ad vnum rationes referan-
tur ab vno,fcilicct idero
modo non
*t-
115
fcquenter intclligitur v/iMm , quod priuat diuifiocuius rarione
eetUtns
1.
terius
rio vnitatii : fi autem mulritudo eflet priorquam vnum,poflet ipfum definire,& fic dlctcirculus in Fkaoif imptT'^
1
,
vna qusfUonum di«
cum didt
Et Philofofhi eB de omnibus poffeJpeculanamji no» Philofophi^quis erit qui inue» K 4
:
xcn.co.«.
,
: :
Metaph.
Lib.lV.
116
i^m Socrdtes & Socrates fedeth \
fiigAbitJl
afttfivHnm vni contrariunftaut quidefi contrarium aut quoties dicitur ? SimiUterautem^ CJr
aliis talilfus f
Ponit {ecundam rationem. Circa quod duo fa-f cit. Primo fub quaeftionc projpoiut quod iftius fcientiac,6f non alterius,eft conudprare de prxdi-
i8
,
de
-
^
^s. Secund6 format
rationcnl
Secunda
ibi
Munt- -^»»?»^'» '^S" vnim. Dicit ergo quod Philofophi, fnsHUi fhi- id cft Mct3phyfici,qui primus Philofbphus antonomaftice 6ip.tvi,eft fojfe jpeculariM omnibusSd-' UfifffU*, licet prjediais
:
nam fi non
efi
Philofophi quis
fcilicct afius quiinteSigat, fi eH-
eft,
idemSocr.& So-
crdtufedenj ? aut fivnumvhi eft contrariumyaut tjuid eft contrarium aut quoiiens dicitur ,fcilicet
& de
co»trarium?fimiliter autem
hts talibusftmafi
diceret,qu6d nullus eft alius,qui fcilicet cpnfidc-
rptde praedidis (
tpontrarijs
&
puta deeodcra&diuerfo,
j
& dc
(^ entis inquantum ejiensy eademfecundum fe pafiiones funt ^fed non ipquantum nume-' ri^ aut linea^ aut ignis, palam quia iUius
^ quidfunt cognofcere ^
eH ,
dentia ipfius
intendebant
j
^
acct-
(^fic nonpeccant qui de jpfis
quafi hoff philofophantes :fed
quiaprius his eji fubBantia^dequa nihilpror^
^
fus intelligunt. c^oniamficutfunt (^ numeriinquantum numerus propria pafiiones , vt
,
,
(jrhac fecundumfi
funtnumeris adfe inuicem i id eft fub difiundio-ne : fimiliter a^temfolido , id eft corpori mobili,& immobiliigraui
,
&
propriae paflioncs
leUi funt aliapropria, idcft, :
& fic & enri inquantum ens
fimt q^asdam propria,^ eafunt de quibus eft Philofophi perfcrutari veritatem,
Noamdum,qu6d
licct
vnum fit vcre pafHo en-
&
quia vniim
eft
prima pafiio
hacrens ipfi enri, mediante paffiones
;
&
immediatius ad- ^,-^"'
quodammodb faabct rationem omnium aliorum , vt fic dican-
6c ideb
fiibiedi i:efpe£hi
tur aqualiter paffioncs cflc eacdcm vtriufque,
Deinde cumdicic:
^
Signum autem: Diale0ici ^amque Sophifia eandem fubinduunt fguram Philofopho:qjiia Sophifiica apparens folum efifophia^
^ Diale^ici deomnibtts dijputant
, omnibus autem ens commune eB, Dijputant autem de
his videlicet: quia Phikjophi^funt ipfaprom
fria
:
nam circa idemgenus verfantur dr Socum Philofophia :fed ah hacquidem modo poteHatisiab ilU
fhiliica (^ Diate6fica dijfert
vero vita proharefi. Eff autem Diale^ica Strphiliiea
quidem apparins
eH fciensi ons ver9
,
non. Ponir tertiam rationcm quac talis cft Circa idem vcrfantur DiaIc6Hais , Philofbphus, & Sophifb fed Dialedici Sophifta difputant dc praedidis omnibus, quar funtcntis paffiones;ergo :
&
:
quantijm linea,& numcrus inquantum numtenisi ergo Metaphyficaquac confiderat cns inquantum
quomodo conueniant.Dicit ergo cjrtodfignum
ens,confiderabit praedidbs pafliione? entis. Dicit
foliimrquia efi apparens,&
,
^
qua infunt omnes alias
Dialeaici
^
diIputnnt d» Sofhifit
p»{ltV»^nn
,
talis
fcientis eft confiderare fubieftum eius
gj«> finfu
tis,tamen Philofbphus hic dicit , eafdcm cfle paf- ^'cuntur ejfa flones cntis vniiu , qiiod dicit pro quanto, '^^mf^ffio-
& Philofbplius. Hanc rationem declarat oftendens qupmodo Dialedious & Sophifficus difFe-
Ponit tertiiam rationem qua»
eft:Eiu(Hcm
&
pafliones
&
paflioncsieius : fed ens inquanergo cns habetproprias pafliones , ficutlinea in-
tum cris
&
inquantum vnum , Conftdtr» ^^j^ inquantum ens , funt tademfecundumfepafin imiuerpili fiones,c^ quidcm nonfunt linea; aut numeri, aut crgp qu6d tjuoniam
imtfm'
, commenfuratio aqualitoi excedentia,& defeilus,& alia cjuafecundum fe in-
dr
/jr defeifio
tatem,
faffiutes.
&
imparitas &paritas
excedentia
tum efiensfunt quadampropria ^ &eafunt de quihus^ ejt Philofophi perfcrutari veri-
habft
,
ihqus^ntun>
tentatiua,de quibus Philofophia
^
£w
quantum numeri
ens
quoniam ficut rtumeri infunt propria pajfiones , vt :
imparitaSyparitofy commenfuiaiio, aqualitas^
(^ adinuicem infunt numerisfimiiiter autem (^ defolidOi& immohili, (jr mohili , c^ leui^ enti inquan(^ graui,funt alia propriafic:
19
quomodo
declafando
ens habet pafliones
hoiuimodiJDcind^ ciim dicit
aliis
e^Moniam ergo vnius inquanium eft.vnum^
fcientidiy
WxepA
*g"" inquantum
vnitts
talja
;
nam
pafliones cntis in-
quantum ens,nullius infcrioris funtpaffioncs pcr fc primo,5c inquantum huiufrn6di;quare inquam fic eft palam , quia iUimfcienHa , fcilicet MetaphyficaB
eft
cognofcere qutdpftfubiefium
&
&
,
fcilicet
&
ideo ynum, eorum accidentia \ ipfUm ens non peccabant qui de eis intendebant , c^uafi non philofophantes \ fed quia principium eftfubftantia
de qua nihilaudiunt, id eft, quia ens inquantum ens. habet quaidara propria , quas fimt communiaj ide6 confideratio dc eis pertinet ad Philofbphum ; ide6 illi , qui de cis intcndebant , non
&
peccant quafi non philofbphati fiint ; fed quia dimittunt illaqu* pcrtinent»ad confiderarion^m primae Pbilofbphiac quia fubflantiae obliuifcuntur , cum tamen fubftantia fit principiilm , de qua Philbfbphus- principalitcr inrendit. Subdit :
rant aPhilofbpho,&
&
tem habet apparcntiam
quam fimilitudinem cum
non exiftens:quodau-
alicuius rei
,
habct
ea ifimiliter autem
Di^tleSiici difputant de ommbus
:
ali-
&
quia habent ens
commifne pro fiibie^o : quia comtnune omnibut eft ens : difputant enim Dialedici,fcilicet de his {)racdiftis communibus,quit funt communia Phi-' ofbphia». Et redditcaufam di(ftorum , nam circa ImjuihuseSidemgenus verfatur SophifHca& DialeEiica cum ueniunt f^ Philofophia , ranone huius habent ad inuiccm diferunt Phi conucnientiam : quia quslibct fcicnriarum ifla- loJiphfu,Dia lecHcuf (^ Tum verfatur circa totum cns, in quoconueniunt Sophifta ,vidt bmnia , de quibus qiiaelibet iftarum fe intromit- CtmmitmtO' rit, Sed dijferunt, quia fupple Philofbphia difFcrt rtm hif. ab hac , fcilicet Diale6tica , mddo poteflatis : nam
&
maioris virturis
dl
cofideratio Philofbphi; quam
pro qnanto Philofbphus proccdit dc praedidis omnibus deraonftratiuc , pec certitudinera. Dialedicus ver6 ex probabilibus quae fblum habent opinionera generare ab Dialc(^ici
,
&
:
ifta
ver6
,
fcilicctri Sophiflica difFcrt fupple
Philofbphus
Summa^IT. Philofophus vittprohtrejt, intcntione
finis
dit veritaterh ris,
:
id cft
Cap.II.
eIc<^'one, fiue
j
quia fiipple Philofijphus inrcn-
:
Sophifta ver6 apparentiara verita-
non fi:iat.Subdit
vt firilicetvidqatur (cire, licct
autera declaratione ditfce difFerentia: dicens,qu6d
Diale^a eji tentatiua de cjuihw Thilofophia efi /cienr.quh confiderat de cis pcr demonftrarionc, quas habct geneiare propric fcientiam -.fophtftic* quidem
vija^ ens vero non, id eft, apparens 5c
cxiftcns
:
cum tantum
lo quod non Philofbpho. jj 'Dialeaiea
«y
SofhiftieM
fu^ux.
iciat
dam cft vtens
non
intendat apparcrc fcircda-
proptcr quod diitinguitur a
,
Notondum, quod diftinguuntur
Dialc<5tica
& Sophiftica
,
quia qiia-dam eft doccns,& qiuc-
,
illa,
vt ha-
betconfidcrarc de proprio fiibicdlo, dando
modu
:
dicitur docens"hsc,vel
Sc artcm arguendi, reotcr
& fyllogizandi
rcddendo fingula nngulis
,
tens hacc vcl
illa
,
:
:
:
vere,
:
& appa-
ied dicitur v-
quando modo arguendi adin-
dudturad plura: quics verb inquantum habct rationcm vniformitaris &:ciuufdam vnitatis,rcdu-
Nam
vnum.
citur ad
quicfccre cft
non aUtcr fc
haberc nunc quam prius ex 6. Phyfic text. com. ji. Tcrrib vtens opinionc anriquomm omnia dicit edc contraria , vcl cx contrariis : fi crgo contraria
ra
reducantur ad cns
& non ens,vnum & plu-
qu6d omnia
fequitur
;
entia Jlmilitcr rcducen-
tunnam cum principia rcducantiu" ad vnura & cn$, pcr confe ]uens principiau , fcquitur quod omnia entia quxcunque funt , eft vnius fcietitia: fpeculari. Dicit crgo qubd atnphUs alia co'eleme>i~
&
&
omnia referwitur , femper enim duorum contracnris : rionim altcrum habet rarioncm habitus altcrum verb priuarionis non cntis , qiiatenus tatio coyitrariorum, prinatio
ad
ens
& non ens
:
&
&
priuario eft fbrmalitcr
non
quasdam negario, quae
eft
fenmdb ahqua reducuntur ad
cns. Similiter
& non pluralitatem vt ftatut, id dl, quies rarioncm vnius & ww«/plura-.
vnum
ucnto vritur ad areucndum vcl ad concludendum ahquid in aliis fcicnriis. Primo modo qusHbec
qua:fcilicet habct
leanimhabet aliqualiter rationem fcienria:,quatenus circa proprium fiibicdum quacHbct modo ali-
phi anriqui confttentur entia& fuhftatiarricomponi ex contrariis , vt fdlicct Philofophi omnu ^ui-
qualiter dcmonftrariuo fpeculatur.Secundo autem
dem dicunt principia
modo
nam
recedunt i rarione
fcientia:.
Philofbphus
prgo comparans eas in loco ifto ad Philolbphiam, diccns fi)lam Philofbphiam clle fi:ientiam, accipit eas vt vtentcs
:
fic
enim ex prob.abiUbus
vcl ex
apparenribus verfanmr circa oraiieensjvndc Dialedica hxc dicitur rcnuriua,pro quanto commu-
Vlterius
litatis.
vt Pythagoras
didum eft
ria
di^undas
cntis confide-
hac fcicntia, inferens hinctria
in
,
illi
:
qua; clarc ponuntur.
AMplius autem cot$trariorum altera coc" elementatiOyprittatio^ & omnia referu^ (jr
non ens^
(jr
ad vnum^
litatefH^vt fiatsti 'unius^^
dr plura-
motm pluralitaiu.
'Bntia vero
^fuhfiantiamconfitenturex con-
trariisfere
omnes componi : omnes enimfrin^
cipia dicunt contraria : hi
far nitum :
illi
namque par d^ i^"
calidum ^frigidum
:
alij
autem fi-^
amorem (^ odium; cmnia vero (jr alia videntur redu6fa ad vni dr ptutalitAtem :fumaturcnim ipfa redu^Ha a nobis, principia verOy omnia qus ab ahu infinitumj alij
(jr
^ & ingenera hac cadunt.
:
Primb quomodo contraria reducuntur ad ens & & non cns j inquantum alterum habet rarioncm
qnomodo
&
& altcrum rationem habitus. Sccund6 aliqua rcducuntur ad vnnm & plura,vt
quics
:
&
:
&
ita
videntur reduci ad
vnmn , a»-
fupponatur hic a nohis ipfa reduBio : quia fupple longum cftet oftendere dc fingulis cotrariis : tamen hoc fit manifcfhim, qubd omnia omnia contraria reducimtur ad vnum &c cns tam principia qu^m principiata inddunt aut in ,
.•
vnum,aut
&
in tn%,\deo 6ic\l,principiavero
& quc
funtprxter alia,\d eft,prindpiata reducuntur fupplc ad vnum ens quafi genera non qubd funt vera genera , fed ratione fui communitaris dicun-
&
:
omnia
&
communia:fi igitur
contraria funt principia vel cx principiis,
oportcr qubd ad
vnum &
patet ex praediiSis
inqgantum cnim motus habet
rarioncna alteritatis 6c diuerfitaris cuiufdam, re-
§lit»m»d»
m^imitm fum ^enerMi
ad chs reducannir;vnde ,<jubd contraria habentdupli-
cem redu£tionem ad ens, vnam rarione priuarionis, aham quatenus contraria funt principia,qus habent redud ad
vnum
&
ad ens, quafi ad
gcnera.
Notandum, qubd omnia enumerata
quod
patet
contraria
vnum & pliuralitatcm, inducendo nam imparitas habet aliad
aliqualiter reducuntur
:
i3 Frtidia* cqtr*ri»redutit
quid vnitatis rarione fua: indiuifionis:paritas ve- *d "vnmn in. rb pcrrinet ad pluralitate quatcnus habet homogcnca congrcgare:caIidum habet rationem vnjtatis
,
frigidum vcrb perrinet ad pluralitatem ra-
, inquantum habet difgrcgarc homogenea , commifcendo & congregando hetero-
&
motus
& infinitum,
tione oppofiri
Ponit quartam rarioncm qui talis cft Quae^ cunque reducuntur ad vnum ens, pertincnt ad connderationem huius fcienriaE,quae verfatur circa vnum & cns ; fed omnia prajdida funt huiuf^ modi ; crgo , &c. Minorem declarat indudiuc.
priuationis
& impar, & frigidum, vt
vtro calidum
turgenera, ideft,gcneralia
tur ad ens
licet difFcrenter
in prirao libro:/*/* j
ad ens
tem, id cft
Philofophus quatuor rationibus oftendic
coroilaria
Plulofb-
,
Hxc cfl: altera pars huius capiris,in qua
jrari
,
fcilicet
& rmdtitudinem & pluralitatem :fumatur
SFJHMARIf^M,
paffiones
contraria
,
rcducuntur ad ens raodo prxdido. Addit auficut fupple prsdida contrariaredu-
<;Untur
omnes
omnu
odiH, amorem vt Anaxagoras.Ex quo patet,qubd omnia contravt
e^anea applicat ad Deiode cum dicit
{(jenriis.
fere
Parmenides : ali)fnem,iA eft,finitum
tcm qubd
aliis
djm
hi dicunt talia contraria,fcilicet par
nes intentiones quas cofidcrat tanquam quaedam
propria in
6^'efceitf
qiud.
gcnca : finitum eriam habct rationem vnius infinitum verb pluralitatis , qua: poteft augcri in infinitum amor autera habet radoncm vnitaris,fi'» cut patct : odium vcrb rationem pluraiitatis pro quanto habct feparare. Dcinde cum dicit :
:
Palam igitur (^ ex
his,
quia vnius
efifci-'
tnquantum ens fpeculari; omnia namque aut contraria aut ex contrariis,prin' entiit eius
cifia
vero coutrariorum
vnum
(^ pluralitM.
:
;
Lib.IV
n8
Metaph.
Aftum vnius fcitntu^ftue fecundum vnt fiicuntur ^fiue non , vt forfan habet veritas. f1
4t tametfi multifliciter dicitur vnum ad primumy tamen ali4 difuntur j (^contrarii fimiitter^
Concludit crgo trla cOroUaaa ex prsdi^s. Secundiim ponitur ibi Et propter hoc. Tcmum ibi : Ergo qHMvmtu» Priraum coroUatium eft ad confirmationem didi fupri in prineipjo huius quarti,quod fequitur ex nunc diftis, fcilicet qu6d vnius fcientia eft confiderare ens inquantum ens,
&
qnanto acdpit ea, fupponit k primo Philofbpho inquantum fibi eft ncceflarium fimiliter inteUigendum eft de aUis ijcientiis particularibas* Peindc ciira dicit :
£liiod quidim igitur vnhs fcientia efi ens inquantum ensfpeculari^ e^ efUAinfunttis'in quantum efiens manifefium. Et quia nonfolu
^
:
quod
C\c patet,
ant ex contrariu
vnum&
omnia namque aitt funt contraridt : contraria autem rcducunnu: ad
qubd principia contrariorumfunt vnum aut pluralitas :fed m, fcilicet pluraj ide6dicit
& plura,
vnum
vnitu fcientia conftderarcy vt
efi
fequiturergoquod vnius fcierix fitxonfiderare omnia entia,^ hacfiue vnum
prius oftenfum
eft;
& ens dicantur fecundum vnftm, id
verc vni-r
eft»
&
tioce , fiue non,vt forfan habet veritas : attamen adprimum alia difi vnum dicitur multiplicitery eentur, id cft
,
reducentur
& contraria
,
&
quod cns vnum non fit de omnibus, quale eft gcnus
Sc propter hoc, fcilicct vniuerfaliter
propric
:
didum
aut ens
fit
fimiliter.
fubfiantiarum , fed accidentium eadem efi theoria^^ dediiiis^^ de priore,(jr fofieriores
& de genere
mum
:
;
,
(jr rofo,
drfarte^
(jr
Ponit tcrtium coroUarium, dicens qu6dw4»»fefium efiquod vnimfcientiit efifpecularientin-, quantum tnf ex quo ctiam manifcftura cftqu6d :
eadem
theoria
,
id eft
,
confideratio e&.,non folum
fuhfiantiarum,fedetiarnaccidentium efi
eadem theoria diclontm
eiufdem [& diuerfi fed etiam de priori,
&
toto,
munia ens,
& parte,dr funt enri,
, fciliceft
8c firailiter
:
fuperius,putji
fimilis & difnmiUs &c. & pofieriori genere, &fpecie,
,
,
aliif talihtu,
qpa: flipple cora-
& confequuntur ens inquantum
& per confequcns de ipfis
oranibus conucnic
ipcculari.
feparabile ficut pofuit Plato,
hoc quidem ad vnum priver6 in co qu6d confequenter (e habent ad illud primum. Vult dicere fiue vnum ,
non eft
vt forfan
(jrfpecie
,
aliis talibus.
(ed
SVMMA. SECVNDA
illa
:
/iue ens funt genera uerfalia feparata
,
,
fiue
non
:
& fiue funt vninon ; tamen
vt ait Plato , fiue
oraniaentia dicuntur ad vnumfalterafecundura attributionem, de quibusMetaphyficaagit prius, TollittnfiM-
& principalius
tiam de tcjui- quenter
:
:
vtitur
dc
aliis
autem
& confe-
vero poftcrius
ifta litera bis
,
ifto
ftocatione tn-
bio dubitandi, fcilicet/orpwiquia fiue ens
tu.
«ocum oranino ,
aduervni-
fit
non, ficut forlan eft verum, loquendo de vniuocationc Phyfica , qua: toUit fiue
omnino ordinem
& proportjonis
analogijE,
:
fiuc
ctiara vniuerfalia fint {eparata,fiuenonj ficuto-
H
ftendctur y.huius^nihil refert ad propofitum,quin
dc ente inquantum cns , fpcculeturfcicntiavna: ex qao omnia entia habent ad aliquod vnura analogiara fecundura ordinera attribiitionis.
Son fntia
Notandura , quodcura ait Philofcphus omnia fmt entia vel e(Ie contraria, vcl clle ex contrariis , lo-
orrfila
foatraria,»nc
fx contrariis, ait voliit tii[Mt,
an-
quitur raodo antiquorum entia traria tiae
In hac fumma per fex capita contenta fuse agit Philbfophus de principiis de-
inordinead confiderationem. Primo difputac dcprincipiisomnibus communibus. Secundo fuse impu-
monftracioifls
gnat ncgantes prima principia, vt conccdentes contradidoria fimul vera, vcl falfa, &c. examinans quibus motiuis in talcs errorcs incidcrunt.
In cap. i.vfquc docet ad Metaphyficum fpcftarc confiderationem de fub-
ibi. nifi Phyficorum.
ftantiis,
&
,
quifblurapofucrunt
,
C
corpora fenfibilia, qua: vtique funtconvel compofita funt cx contrariis fubftan-
fiint
principiis, feu dignitatibus,
quas fcientcs patticulares fupponunt.
ilia
A
p
V T
I.
:
autcm incotruptibiles,&
modi
1>e principiorum cognitione.
corpora cxleftia
fiuit contraria,
iraraateriales, cuiuf-
Ad Philofophum
& Intelligentiae,non
,
pertinere confiderationem de
omnibus comraunibus
principiis,
ncc px contrariis compoflta. De-
Dlcendumautemy
inde cura dicit
vtrum vnius fcientiaj
Tcxt.co. 7»
autdiuerpi de vocatis in LMathematiEtpropter hoc : (^fi noh
efi ens^ aut
vnum
idem in omnihus^ autfeparahile, vtforfan non eH^fedh^c cjnidem ad v»um\ illa vero in eo quod confequuntur. Et ideo nonefi Gcometra fpecuUri quidcontra-
cis
dignitatibus ^(^defubliantia ?
vniuerfaliter y (^
rium^ aut perfe^um^ aut
idem^ aut diuerfumy
vnum
,
aut ens^aut
ntfi exfuppofitione.
Poftquara Philofbphus oftendit, quod
ifta fci-
inquantum ens , & circa pafHoncs entis , nunc oftcndit quod ifta fcienria vcrfatur circa prima principia demonftrationis, cnria verfatur circa cns
qu2
dicuntur dignitatcs. Circa quod dub facir.
quia, Prirab oftcndit propofitum de
omnibus iU communiter. Sccundo fpccialitcr intentum de primo principio, Secunda ihi j Congruit autem maxime. Priraa in tres, quia Prilis princij^iis
Ponit fecundum corollarium diccns propter hoc quod didura
eft
,
, qu6d non eft Geomctrae
Ipcculari, fcilicct dc pracditSbis, quae futjr
commu-
nia conieqiientia ens inquantumens, vtquideft
contrarium
,
aut
perfedum
,
aut ens idem, aut
diucrfumj nifi cx eonditionc,vel fuppofitione,pro
m6
proponit quaeftionem,vtrum
fcicntiae confidcrare
fcilicet fit
de fnbftantia
comraunibus ,quae dicuntur
,
dignitates.
fubiungit quasflionis fblutioncm.
vnius
& principii» Sccundd
Tcrtib ponic folutionis
*J
:
:
:
:
Summ^ II.
Cap.
Palam Atttem, Tcnia ibi Omntbw tmm. Didc ergo <^b6. di^ ctndum efi , vtritm vniut fcttfitutsMt tlmer/M Qi £>laUonis rationetn.^ecimcia ibi
:
:
& tU vocMu digni-
fupplc fpcculari dejliifiditut tatwttt in ALithemAticU f
fysrt Mffr» friMMttr di-
jnttMtetU»-
Notandum
quod
,
prindpia magis appro»
ifta
Marhemitkis
priantur
hantur
f\
:
tamen
n6
prindpia contra-
ifta
& appliccntur ad propria, ftc aliqualiter &
pima. Dcinde cum didt
contrada
efi^
^
& ciits tpttt
Ponit quzftionis folutioncm, diccns
^uu perfcruratu)
fcfhim
efi
Philofopht^d
intendiKus. Deindc
hn
de
vnmmr eis quantum eis fuflficit,& ,
corum
fubic<£feum
proprium. Exemplum:
Geomctria quandoqflC vritur illo principio fi ab 4UjuahliMt aijuatta demat , &c. conrrahcndo ip:
cfTe
fum flc
mani-
ifiidf a^uMthut limis
efi vniitt fcientia
Metaphyfid,
eft,
cum
vtdidtiieft ad propria alicuius fcientia?,
fic fcicnrias
tcquirit
PhiUfrfhiy qutt de his ferfcrutatie.
fnmafrlnn- eiutytfu^ t'*'
communibus
ex
fuas demonftratiunes in ifta principia fimplidtec
efi
cifidtrmre
omnes
rcfolucndo
,
Palam autem, /fuia vniia
UetMphfiet
dum fubftantiam:(cd tancum fecundi;m virtutcm, ^^»^^,„„1 pro quanto omnia prindpia particularium fcicn- nifi c«ntratiarum firmantur pcr ea,& roborantur. Ratio hu- bamur.
(ccundum fubftanciait^ ingrcdiuntur demonfbadoncm : non quidem in. fua communitate, Ccd
principiis per fc notis
jftis
«fi
commimia , qu« dicunnir dienita- Sff^* ^p'*' non ingrcdiunair dcmonfbarionem fecun- '"V'^'*"^
ifb principia tcs,
ius eft, quia dcmonftrario proccdit cx propriis
aliis^ua-
& manifcftiijs vcuntur
tenusccrtius dcjiionftrant
'
quam
fcicntiis
QB^
I.
quam
dicic:
didc
Ftide nullus particulariter intendentium
*•
Omnihui entm infunt
exllfentihus^ fed noa
generi altcui fefaratim ah
aliis
-.
(jr
vtuntur
quantum eft ens, vnumquodque autem genf*s em In tantum vero vlitntur inquantum eis jttffciens efi;hoc 4Utem e^quantum centinet genus de cfuo de-
pmfies, ejula entJsfunt in
.
monfiKitiones ferunt.
^are cjHoniam
mani-
fefiumefuodin quatumfunt entitiy infunt ommhus,hoc enim efi eis commune de ente in
quantum eH ens cogaofentis ,
^ de
eis efi
mtitur dicere deeis alitjuidfi vera nec Cecmeter^ nec ^rithmeticus.
Ponit fecundam rarioncm fumpcam a figno di-» qu6d nullM i.vtendentium parttculariter , ^5'^"' P""* ,
cens
niUlus tradens faentiam dc aliquo parricu-
id eft
,
lati
nititur di<.ere aliquid de eis
,
modi
prindpiis comm\a\\\)\iS
tur
iftis
prmcipiis
tria facit.
Sed Phyficormm. Tenia ibi ^ma igitur Philo~ofhi. Prima in duas fecundiirn quod dupliciter :
probat didbam fblutionem. Primo a caufa. Scdo ^ fjgnoibi : V/ide nuUits. In prima pane intendit calcm rationem
:
lUa quae communirer confe-
quuntur x«ine cAs, pcninentad hanc fcientiam PhilQfophalem , qujc eft deomni entc fcdtalia prindpia communia funt hiuuTmodi; ergo, &c. :
omnes (cientiic vtuntur ti& circa-quoddam ens parricularc, dc quo confi-. derant, fecundum quod fufScircis quod non effct , niii con^cquantur cns in quantum ens. Dicic ergo, quod fupple prindpia communia , qua dicuntur dignitatcs, infunt ommhut exifientthm . id oftendit , qaia
:
& non alicui generi & omnes
& fcoriuih «^ tuntur
&
eis
,
,
vt pra:di
cft;
vnde
ipfis pcrtinct
ens,qualis cft Mcuphyfica.
eft fl-
ad fac-r
aliis,
eo
,
tfuia
Reiicitcrroremeorum, qui negabant fubftancias infcnfibilcs
dida
,
corum
&:
,
quac
dc primo
principio.
quidam meritofacientes Nffi Phyficerum foU namcfne putantur
de tota nat»-
hocy
^deeme. Sed
raintendere Phyfii
genus ca
aitquis efifuperior ,
tjuoniam adhnc
vnu enim aliquod
entis tfi natura^vniuerfalisfane
primam
(^ cirde
fithfiavtiam theoriTantes,
his vtiqueperfcrutari hahehunt.EH
phia quadam
1'hyfica
^
^
autemfo"
fed non frima.
ent
ifmttntuih
:
omncs facnrix vtunnur
Excludir quofdam
errorcs
drca huiufmodi
quod duo fadt quia primo cx-
principia. Circa
:
fis ,(\mzvnumeiHod<juegenUt fubic6him fcientiae
cludit errorcra illonim, qui fc intrDmittcbant
efi wj,idefl,rccipit
diftis principiis
prsdicationcm enris: »w tan-
titm vero vtuntur fcicnria: parriculares
dpiis
illis
prin-
communibus
dutem
in tfuatum eis efi fufiicienjihoc efi in tjuantum continti genus,(c\\\ccz fubie-
,
cum ad
eos
nequaquam
de
ncrent.Secundo crrorem illorum qui de ipfvs cradabant aUter quam bportet de eis tradarc Sciriida iAi\:Quicumqueverocona>7tur.D\c\z crgo quod
qutdam Phyficorum hoc facientet,fc\\\cei cradbn-
fta prindpi^ infunt omiibui in tjuatum funt entia^
funt hoc faccrc
tesdc prindpiis communibus nifi, id eft,conari ,
& hoc
merito
contmune quod funt drcaens : quia lalicet confequuntur ens in quantum cns : manifeftum eft ergo tjuod fpeculatto de his principiis
tantur intendere de natura
efi fnentia cognofcentia^ ens \n
lem
efi eis
Notandum, qu6d fte.
text com.x4.
flcut
quantum ens. habctur ex primo Po-
cap Jllo.Dx/^^c»/* autem
efi
nofc
:
foli
& de ente
namquepu:
vult dicere
quidquidara antiqui Naturales opinari funt nullara efle fubftanriara ,
&
fcnfibile
flc
&
prsternaruralem fenfibifccimdura cos , cura oranc ens f\t
& naturalc, idem eftintcndere dc natura
& dc coco entc,&
fic
28 i.n*r
^
dmfUx
f^'* **
perri- ''^*^^'*
&,\im,de tfuo fdcntis parriculares/frwwf ipfas demonfiratio tett quare mantfefium eft,qu6d fupradi-
koc enim
J
demonftrarc volcbanc. Oftcndit fpecialitcr hanc fcicndam cflc principia
fcilicet fdcnrias.v-
funt entis in
rcddit caufam quare
eitis feparattm
cum dicit
Dcinde
SyMMARIVM,
Prim6 quod didum cft. Secund6
exdudit quofiiam errores circa huiufmodi prindpia. Terud concludit intcntum. Seainda ibi
cntibus
,
gnum, quod confiderare dc tij
cft>
fu^onant^' huiuf^ prima priacipia. fi funt vera aut fcilicct
,
non } nec ertam Geometria nec Arithmetica , de quibus magis viderctur ; eo quod maxime vtun-
Ponit radonem drca datam (olutionem. Circa
Minorem
aut non,
riam qua: confidcrat de entc comraunitcr in quan-
ffeculoM.
quod
,
ad eos perrinerc conflderare
dc
*
**"*
;
Metaph.
Lib. IV.
120
dc primis principiis qu« habeht confiderari ab fcientia , quac confiderat de ente fed hoG
-;
cadcm
:
exciudit tanquam falfum dicens : fed qHonUm ad^
huc efi aliquis Philofophas />mr P^^ylirOjfcilicec Metaphyficus nam ipja natMra,id eft,res naturaiis mobilis efivnum alicfuodgenMs entisvmuer:
&
falfi text;
probatum eft enim alibi fcilicet 8.Phyfic6 com. 4.8. j 3. & 78. quod omne enS immo-.
:
bile eiVnobilius,
& fuperios entc
mobili
,
dequo
de quo ente pertinet confiderare ad illam fcie»dam,qufi confideirat ens in communi quae erit alia i Phyfica i
confi^erat Philofbphus ndturalis
:
qu2 etiam confidcrabit dc ralibus prineipii? eom-f munibus -ideo dici^ quod ipfias lciiScet fdeftriae ;
vnifterfalis /cih'cet
theonsiantu cireajtrtm^tmfubftatiam,
immobiIcm,m> vtie}HeffecMldtifi,& de his
vtiq»e fcilicet principiis eojnmunibus Phyfica enim efifophia , id eft , qujsdam parricularii Philofijphia , fednon frima : quae lcilicet confiderat ens inquantum ens , &eaqi'j'.communitcrens :
confequunnir. Patet ergo -ex prsdidis quod illi Philolophi naturales intromittentes fc dc huiufipodi principiis communiWus, ?xccdebant limites
proprios
-i>,;xj i
,
cum tamen ad
non
cbs
perrineat, licct
merit6 hoc ftcifsct fuppofita hyporhefi qiiampor nebant, ftilicctqtjodomne ens efietnaturaie:qui^ tunc PhilofbpKia nirurafis eflet prima fin^liciter
&
ficuc
Verumtamen eorum
habet 6. huius, tcxt. co. ?rat
.fuppofituni
3.
feHurn,
Deindecumdicit;,
dc de veritatequo ofortetmodo recipere, fro-^ fter ignoranfiam analyticorum hocpciunt.
Excludit fccundum errorem
eorum
qufde
,
communibus pcrcradlabancalitcrquam volcntes
ipfa
fcilicet
demonftrafc,
quod
cjuicunque dicentium ^uidem de
veritate didkorum
prindpiorum eonantur dicere, ejuo oportet modo reciperc
Dicit ergo,
&
id eft , demonftrare
Oportet pra p^op^fr ignorantiam analyticorum, id
:
&
de demonftration?
,
faentijE
eft,
quae- cradiciir in
Logica
:
eportetmimprduenire, id eft, praecognofcercs^r*fcientes de hu , fcilicet principiis communibus
&
mn
cfUArere akdientes
,
id eft
,
quod
illi,
qui ac-
qu6d
& ipfbs difcipulos audientes,
id eft, inftruendos in aliquiafcicntia,
quarrere de his ficari,
demoducendum fupppne-
vt fcilicet quasrant ca fibi
,
fed oportet qucmlibet
nerc ipfa
nonoportet
'^
»»»»w.&c.
Ttrmini c»m'
rarione cius
;
fta principia
confidcrat
autem Metaphyficus
non dcmonfbrando;
miiitoMhi dcclarando, vtquidfittotum, fitpars
,
.&c.quod
di-
fed rarioncs ter-
&quid
facitin qttinto, quibustcfmir
nis notis,flarim intcllcdkus allentit veritati talium principiorum in virtute natiualis lumi}iis inteU le
Tunc
fequitur
illa
pars
maxime cognofcentem cir* vnumquodque genus habere dicerefrmt^iy
Congruit aufem ea
P
ma rei principia.^are dr de entibui ihqUan" tumfunt
hk
entsa ontnium frmipma^eH auttftt
Phihfophus
Vbi
tpfe.
oftendit fpecialfrer,
quod
ifta fcienria
ver- p^^jj
^*f^M
&
In quocunquc gencrc
fcientiae illcj cft
cognofccns* qui nouit firmiflima
,
maxim^
& ccrriflima
eius printipia: fedMctaphyficus eft
cognofccns
vt patet cx prologo huius libri,& intcr
cft primum prindpium , eft /firmifBmum ; ergo Metaphyficus maxime confidcrat illud primimi principium. Dicir crgo,qti6d circa vnumejModijue
maxime cognofcentem dicognofccrc firmijfma rei prineipia : cerritudo cnim cognirionis dcpcndet ex prind-
genui foentiat congruit cere, idcft
,
piorum cognirione
& cerrimdine
,
entibus incjuantum funt
:
^ior* e^ de
oponct fiipple principia praecognofcere omnium firmijfima eji fntia
,
:
aut^em hic Philofophus ipfe,, qui fcilicet tfouittalia , & maxime quod piumint^ ipfa.Deinde cum
principia
s
yM
MA
eft
primum princi-.
dicit
R I
r
M.
Ponit trcs conditidncs primiprincipjj» quas optim^ cxplicat Dodor, applicans casadpropoficum.
Flrmi/imum
autem pfincifium
mnium
ejt circ^ quod impifibile eft mitirv.notif--
J^od quidem igitur
Philofophiyijir
de om-
nifubHantiafpeculantis, inquStum congruit^
^ de omnibus
fyllogiHicis frin^ipiif efi fer-r
fimu enim
ejfe tale eji neceffe^nam circa
ea qu*
ighorant decipiuntur omnes, (^ nonconditio-
nale.^uod enim necejfarium habere quodcun-
fcrutari palajn^
que entiuminteUigente,hoc vero non conditio-
Concludit intentum dkenspalam^fi ^uqdPhilofophi, fcilicct Metaphyfid efi perfcrutari de om-
auemcunque cognofcentem
mhHs
bentemejt
nale
prinqipiis fyllogifiicis fpecnlarttis etiam
pmnkfGiencia inqua/tHtm' (fi -^ipiis
de.
huiufmodi
de
prin-i
:
quod autem
cognofcere efi neceffarium ,
^
tjenire ad
^uodquidem
neceffe.
jirincipium omnittm
ha-
igiturtale
eSffrmi/imumpalam.
communibus,
Nocaudmn
«
q'464 huiufinodi priq?ipiacom-
p^
£tur circa primum principium fimpliciter. Cirta tipium fii^ quod duofadt:.qniaprim6 innuirrationcmpro- t^id**^ *^ banrem, quod ad Metaphyficum fpedat illi^d primum principium fecnnd6 incipit dcfermina- "^r*"'*^ fe,& exequftur de eo. Secundaibi : Etfirmi/fimic omnium, Inprima parte intendit talem rationemj.
& habcre in mcnte,ficu£ habetur piimo
Pofteriorum. Deindccumdicit;
i»
quitum tn-
&
prseueniant ad cognofcendurn huiufmodj
principia commimia
v
„•
FnnctptMf'
gncfdmm
milia,&quia huiufmodi termini communes per-r ""**'• tiiient ad confideraticncm Metaphy/iel , pcr cohfequens huiufinodi principia fufit de confide-
quirunt fcientiam per dcfnonftrationcm, oportpc
'
.
principia communia,& Mctaphyficalia illudjquod
^eberent
**'•'*
.
hon audientes quarere.
principiis
^P**'
.
•
I
maxime ,
fj»
prima prin-
•
•
Oportet entm de his fr^ftniihus mtnire^fed
;„
FogoofccriE
munia funt communiter nota omnibus, co quM . _ A termmi eorum cadunr m conceptionc euiufcunquc nam componuntur cx tcrrpinis cotnunibus, qui funt noti prius nobisj tt rel="nofollow"> quod noftra cognitio incipit a communibus & confufis,vt habctur r. Phyfl text.com. 3. ifliautcm termini commitnes funt cns, tofum , pars, aequale, inaequalc, fi^
:
'^ticunque vero conantur Mcentium qui-
Tc«t.cpni.8
:
Jpcipit dpterminarc
;
&
o«cquitur de ipfb
modo
}l
::
Summa^IT. modo
Cap.II.
declarariuo oftendens<juid /it,& quale
fir.
121
contrariM opinionts qui de hoc
eft
mentitw.
Secundo detcnninat de co modo defenmio defendens ipfum contra negantes difputans contra
Secimda
cos.
ibi
Sum atttem quidiim. Prima di-
Prim6 enim przmitric , qus
oiditur in duo. CMfJititMts
:
(iint
conditiones principij firmifllmi. Secuodo appli-
Quui verhfit
fritmfrifui-
cat eas ad propofitum.Secunda ibi
titrts.
iSud.Ponit ergo tres condirioncs prindpij firmif-
:
Prima conditio cft , qu6d circa ipuim non fonungit mcnriri,vel errare ; idco didt,qu6djfrfimi.
plijfimum ftrmijp--
omnium principiorum efl idfciluet circa
quod impojfihile enim pro quia ,
eft
menttri.
Cuius caulam fubdit,
tale fcilicct iprincipiara firmifli-
nium necejfe eft tffe notiffimum ; ex quo {equimr, qu6d non conringit decipi circa illud , cum circa AlMsftum »i ttgnittim tX fllfrptfitso.
ea qut ignorant decipiuntHr omnes. Secunda condirio eft,qu6d non ut conditionale, id eft,notum ex fuppofitione,v?I condirionc, fcdfup. fit per fe
nonimjideo dicit/juod fimiim oportet non
ejfe
fiapplc
principium fumif-
conditionale.Cvdvs caufam
langitrquia illud prificipimn, quod neceffkriumeft
hahere inteSigentem quodUhet enfium hoc npn
conditioM cft,non "Eiddemttx
ejl
habitum ex condirione,vel ex fuppofitione/juafi non fit pcr fe notum. Tertia eft
conditio eft,qu6d flipple principium firmifliraiun ftecejjarium efl cognofcere
benti ipfum,
neceffe efi venire
CT*
,
ha-
non fupple pcr demonftratioiiem,(ed palam ejfe , quod
notis tcrminis,poftca concludit tale
principium,^aod
habct «mnes diclas
fcilicet
condidoncs^y? omniuTnfirmiJftmum. Deinde cum didc:
^uodverhfit illudpojidkdmms.
Idem enimfimul ejfe^ <^ non
Tcx. com.5.
ineffe eidem,
&
^fecundumidemimpofiibile , quacumque determinaremus vtiefueficut determina-
alia
ta
ad Logicas difficultdtes.
U
Adaptat ifH prindpio i\dci% conditiones. PriSecundo fecundam. Tcrri6 teniam. Secundaibi:|^.
mo primam.
:
fcqucns cft faIfum;ergo antecedcns,
quens nullum contingit decipi
,
& per confc-
vel errare circa
hoc principium. Comequentiam probat ex hoc; quia contraris opinioncs funt ill2,qu£ funt contradi<5tionis
Perihcrm.
,
fi
vt habetur circa fincm fecundi libri
JmpoffibiU efi
altqnem
exifiimare
iJctgJiwul
ergoaUquisdiccret,qu6dc6tingeret ejft.&no»
ahqucm opinari idcm fimul efle , & non efle, fequinir quod iIIc,quod fic opinarctur , haberct fimul contrarias opiniones. Didt crgo,qu6d idem,
tff*.
fcilicct prindpium,quod nunc dichmi eft. Sftfirmijfimum omnium principiorum : hahet enim di-
Bam determinati9nem,id eft,primam condirioncm fupradetcrminacam:quod primo ofteiulit diccns, quod
impojfilfile eii fu/cipere,idc^,Ofimn quemidem effe,& idem non e(fe ,ficut quidam dicunt Heraclitum hocfu*Jfe opinatum,(cd licct hoc dixerit vocc, non tamcn opinabamr mcnte ideo dicit, qnod aon eft Jic quemadmodum quidam putant^eizcMramdictxfjionenim est necejfeea,qu£
Ithet
:
aliquis dicit, fdlicet voce,ea
& fufeipere,id cft,o-
pinari racntc;poftea tangii rarioncm ad oppofitii
dicensfivero non
, fupplc venim fit,qu6d didhim quod contingit eidem contraria fimttl wrj^jdetcrminenu- ergo nobis eadem,idcft,quod
eft ,fequitur
oftendebanir propofitunvpropofirione confiieta, quat fdhcctdcckrata eftinLogids , fdlicct in 2.
Perihermaiias,qux eft ifla,quod contraria quidem efi opinio
go
fic
opiniani,qu£ efi contradifiionis,c^ma. er-
e(i,palam quia impojfihile esl eundemfimuL
fufcipere ejfe,& non
Applicat di(fbs condiriones ad propofitum de primo prindpio. Circaquod duo fadt quia pri-
efie, enim pro quia , fi fic, ifte quidem mentitta hahehit contrarioi opiniones,c^\iod
fupple cft impoflibile.
:
Notandum , qu6d, vt
m6 dicit quid fit illud
piimura prindpium. Se^ondo adaptat ei didbs conditiones. Secimda ibi: IUudeni^nfirmiJfmum. Dicit ergo , quidfit illud, fcilicet principium firmiflimum,fcilicet pofiea di-
camM,Sc pofito, qu6d fit ipfiira, fcilicet quody?mul ejfe,cr non efe eidem eft impoJfihtle,dr oportet addere qiticunque aliafunt determinata ad Logicas difiicultata, id cft, oponct addcrc alias omnes condiriones requifitas ad incompofEbilitafnmtfin ffificifiMPi.
tem
Elenchorum c. 3. aliquid eidem inei^
contradiciionisjpofitas
i.
fcilicet quod impoflibile eft fecundum idem ad idem fimiliter :
& huiufinodi
tempore,
,
&
qux ponuntur
in
eodem
in defini-
rione elenchi,qiii cft fyllogifinus contradi^onisi
Deindccuradidc:
Hoc aut^m omnium firmifsimum efl prinhahet enim dicfam determinattonem. Impofsibile namque quacunejue idem exiftimare effe,(jr non efie^quemadmodu quidem quidnmputant dicere Heraclitum non enim eft necejfe^qu/t aliquu dfcit hocexiftimacifiorum
;
,
re.
Si vero non,contingit ftmulineffe eidem
contraria-.determinatafint
autem a nohis
httic propofitiom confueta.
Centraria vero
,
^
Sicoti
Oper. tom.
I
V.
bonus,&aIius opinatur,qu6d Socrates eftmalus,non ellent opiniones prim6, per Ce contra=riac/ed quod vnus opinenu-,Socratcs cft albus,& alius opinetur^ocrates non eft albus : fi iginir vnus opincnir Socratcm elle bonum , idem opinetur Socratem non efle bonum, nmc erunt opieft
&
&
m'ones contrariac per fc,-& prim6:fi igitur aliquis opinaturidem funulcfle,& non eile , opinabitur «iuo contradidoria circ fimul vera
eft
,
&
pcr confc-
quens habebit fimiil duas contrarias opinioncs; quarc cidem fimul incrimt contraria , quod cft impofHbile. Dcinde cum didt
c^apropter omnes demonsirantes in hanc
reducunt vltimam opinionem. Adaptat diclo principio fecundam condirioIllud, ad quod refbluuntur omnes demonftraripncs,non lubcnir cx
nem,& innuit talem rationem fiippofitione
principium
,
cft
fcd cft per fc
huiufinodi
quafi concludens cx didris ple
qu^ contrdiiclionU. Palani , qaia impofsibile fimul exisiimare eun4cm ejfe, cr non ejfe idemfimiil enim habebit opinio opinioni
probattir i. Pcriherme-
duo haberent duas opiniones contrariaSjifhe opinioncs non funt contrariar prim6,& pcr fe:fi enim vnus opinamr,qu6d Socrafes nias, iuxta finem,fi
fic cft
,
quod drca
, :
:
notum
crgo
,
fcd didhim &c. Dicit crgo :
quapropter, quia fup-
illud principiura
non con-
tingitmcntiri, ideo omnes demonftra/ues reducunt in eam vttimam opinionem, id eft,in iftam propo-
fitionem,& dignitatem vlrimam,qux digniutum. Dcindc cui» ilidt
L
eft diguiiai
N4tur.i
35 Ofinimies contTOrii tri' plitet.
:
:
Metaph.
Lib.IV.
122
Ndtura tfAmque pincifiufn dignitatum hac^emnium.
,
^ al/arum
monfl:rationem^&quorum ter
Adaptat ad didbiim principium tertiam conditionem,& intcndit taJcm rationem lUud quod eft notum in naturali lumine intcUedus non ha-
quidem
enirn
omnium
mn oportet\totalidemonHratiC"
ejfe
nemejlimfofihile.nam in infnitum frocede^ ret^vt ncc itaforet demonfratio. Si vero quo-
:
Htmenjlra«fidetgnotit.
per dcnionftrationem ,quia demonftratio fed di^^iun primum principiun» ^f^ jg ignotis efthuiufmodi ; crgo , &c. Dicitergo ,qudd diftum primum principiHm eft natura, id cft, natu-
\)cuv[
:
raliter prius,
& haec fciHcet propofitio, vel digrii-
rundam non
ofortet quarcre demonfratio-
nem quod volunt magis ,
non hahent
ejfe tale frincifium
dicere.
Ponit (ecundum errorem volentium
,
fcilicet
iS
primum principium demonftrare.Circa quod duo facit quia Primo oftendit primum principium nonpofle demonftrari fimpliciter. Secundo qu6d :
aliarum omfiium dignitatum fupple prior, ex quo (equitur , qu(id non habetur per dcmonftrationcm qualiter autem prim^ principia fiant nobis nota in lumine naturaU intelledus , declaratum fnit in quadam quaeftione in prologo pritas ejh
:
mi hbri,& do libro.
in
quadam
quaeftione poiita in fecun-
poteft aliqualiter demonftrari,accipiendo fcilicet
impropric demonftrari. Secunda demonftrare. Dicit ergo,
id
dignum
eft,
iudicant
,
II.
iri
Contra dicentes , contingerepolfe idemeftp,
eft
enimineruditio non
nam in infinitum proce-
demonftratpr,veI fiipple
demonftratione,
poflibiIe;idcc> fubdit
ftratio
;
eflet circu^
quorum vtrumque ejuare nec ita fieret
eft imdemon- Non omniura
F MM A R IVM.
;
oportet igirur aliqua cfle indemonftra-
monftrabilia
,
vt did-um cft
,
quod dignantur tale
mo , rciicit duos errorei de primo principio explicans quomodo dici poflit ali-
ejfeprincipiu-/n,fcilkct indemonftrabilc dicerenon
qualiter demonflrari.
& 6. idem non demonftratur per feipfum, fed pef aiiud:nam aliter idem eflct prius, & pofterius,norius & minus notum refpe6hifuimet,cum demonftratioprocedat ex prioribus & notiori-
,
^ Vnt autem exifiimare ita
quidam,(jui^vt diximiu^dice-
:
habent,(c\{iciix.
prxtcrmiflb illo,qu6d fit primum.
Notandum , quod
ficut
habetur ex
pofter.
i.
text. 5.
j^ hant contingere idem ejfe^
(jr
non
ejfe
,
&
Vtuntur autem ratione hae
omnia
eflent demonftrabilia
,
accipimtts quafi imfofthile exiflentefinml effe
proccflum infinitum,quonim vtrumque improbat Philofbphus I. pofter. fi crgo oportet dare aliqua
&
tnttfftu ie-
principio
ftnfiuw.
quale
,
Ph ilofbphus determinauit de primo
modo declaratiuo
oftendens quid
,
&
nunc procedit ad dcrenninandum de ipfo modo defenfiuojdefendens ipfum contra negantcs ipfum difputans contra cos. Circa quod duo facit 3 Primo enim taiigit & excUidit duos crrores circa' primum principium. Secund6 re--
primum errorem
xe contra ipfum. Sccunda
ad omnia. Prima
ibi
:
difputans proli-
Principium vera
in duas (ecundijm duos errores
quos ponit primus eft negantium iecundus. eft demonftrare volentium illud principium ibi hoc. Dicit e^go > qu6d/««f Tritmt trrer Dignantur autem cireMprimum quidam qui , vt diximiu de Hcraclito , dicebant frmctpum, f^ontingere idem ejfe, non ejfe,etenim exiftimaret id cft,opinari, ita ejfe,hac autem ratione, vel pofitionc , vtHntur multi eorum , ejHifunt de natura, :
:
&
&
id cft
fimpliciter indemonftrabilia
,
multi Philofbphi naturales, iicut inferius
dicetur: nqs autem accipimtu nunc (juafi impojfibile exiftente aliquid fimul ejfe non ejfe , hoc
&
4;nim fiipponendo
; per hoc enim oftendimMi, quod principium firmijfmum omniumeftf\t patct cx przcedentibus. Deinde cum dicit
illud
Volunt autem dr hoc demonBrare quidam
enim ineruditio
frofter ineruditionem ,
efi
non cognofcere quorum
ofortet qudrere de-
,
multb magis
,
vel
pri-
mum principium,de quonunc eft fermo,erit limphciter indemonftrabile : qiua
fi
iftud
non fit
in-
dcmonftrabiIe,non habemus dicere,qubd aliud fit indemonftrabilc
fit ,
greditur fuper
d^mojfra
'''/"/!/«"'»•
vcl o-
porret efle circulum in demonftrationibus
mmffe:^ profter hoc oflendimm^cjuiafrmifimum id frincipiorum omnium efl.
Tdemnmf»*'fi
,
bus:fi igitur
mHltieorum , (^uide natura. Nos autem nunc
Poftquara
demon. *f'
Si vero ejuorundam non oportet qutrere de- Ja l^fjf monftrationem, id eft, fi oportet aliqua elTe indcbilia.
:
4
:
efle.
In hoc capite vfque ibi Ampliusfi ho-
j
fubdit
eft impojjibile :
deret,(ci\icti
lus
t»«^
indifcipli-»
quorum oportet demonftrationem quxrere,& quorum non oportet:omnium enim ejfe demonftrationcm
S
demonfirare hoc, (cilicec
cognofcere
SVMMiE SECVNDiE
non
,
er-
"''•
fiue ignorantiam artis demonftrandi,
quod exponit cum
&
Efi autem SecuHdus
:
principium propter ineruditionem , vel
nationem
Cap.
ibi
quod ejuidam dignantttr,
,
cum de illo magis videatur ri^-. cum dicit:
tione fua: primitatis. Deinde
Efi autem demonflrare elenchice, (Jr de hoc:
quia imfofibileffolum aliquiddicit qui duhitat.fverh nihil.derifo efquarere rationem
ad nullam hahentem rationem ^inquantum non hahet rationem :fmilis enimflanta talis inquantum talis iam eli. Elenchice autem demonsirare vtique videbitur farum differdemonjhare, ^uia demonflrans qut-
re, (jr
dem quod infrincifio ifednec tali exisiente ,
caufa , elenchm vtiqueerit^(jr no.n
demon-
fratio. Oftendit
quomodo
aliqualiter potcft dici di-
£hun principium pofle demonftrari. Dicit ergo, qubd eft , id eft , conringit demonftrare de hoc , id eft,principio,f/r»c/?»Vf,id eft,argumentatiue
:
^mm
idem fimul cfle,& non effe; ex hocyJ iUe,qUi dubitabit^fcil. de dido principio; folitmaliquiddicitfid eft,dummod6 aliquid npmi-. nc fignificct:yJ vero nihil fignificet,Tpernomcn,dcrifio e(f qurtrere rationem ad nullam habentem rationem, inquantum non habet rationem, fcilicct in impojfibile eft^ fcilicet
Ipqucndoi
i^
:
:
Summ^ II.
Cap. IL
ttdu^Jhmlis
loquendo
i
tdlu enim
efiplantdt
:
quat fdlicct nihil fignificat vocc
fignoaliqao
itt
ejtutntifm eji
bruta enim aliqiud
:
,
,
vd
vcl pcr voces,
vd pcr figna naturalia fignificant cxponit autcra modum quo primum principium potcft dcmon:
Trimi fri»' eipiMmftttfi
,
diccns,qu6dW#ffdbicr,id cft,argumentariuc
ftrari,
tliijiiMiiter
tUmonfirare, fcilicet
primum principium:
dtmmftrM* tUmonihttre , fi fiipplc fimplicircr »x qiu ftqiti tem dijferre , •videtm.qutd opinabitur Jic demonihrMrti • quia qtureret , quod
&
tmMiutnf*ufi
*jfi »li-
qMslu dt' pjeafiTMtit.
Vult dicere
tfi in principio.
,
qu6d miJtum dif-
fen demonftrare primum principium modo argumcntariuo, modo denchico , demonftrarc ipfum fimplicitcr nam primum non eft inconucniens. Secundum autem cft impofllbilc:
&
&
:
primum principium demonurarc,videtur petcre prindpium quia non podet quiafialiquis vcllct
:
acdpcre ad eius dcmonftrationcm , nifi auquid quod cx virtute illius prindpij depcndcat (ed :
& non per
quando
fit
modum
clcnchi, Sc fyllogifini probabilis,non (c-
dcmonftrario fimplidter
,
quitur illud iiiconuenicns; vndc fubdit^/f^iwc
VtmmfirM' titdtifUx,
ibi
:
Sfl autem ab eadem opinio. In ptima fep» cos, Prima fumituf cx
tem viis proccdit contra
nominis fignificationc. Sccunda cx tcrmini , vel nominis prsdicationc. Terria cx rcrum difHn-
^one. Quartaex
ccrritudinis cogm'rionc.
Quin-
Scxta cx rcrum fuqa,
ta cx vcritatis condirione.
& detftione. Scptima ex falfitatis compararionc. Secunda
ibi
:
Omaino vero dejirHunt. Tcrtia ibi
argHmentatio erit,(fr non demonihatio.
Notandum,qu6d primum prindpium non podemonftrari , cum nihil fit pius eo potcft tamen dcmonftrari impropric ,fi:ilicct modoareumcntatiuo, fiue fyllogilmo Elenchico, qui efl (yllosjifmus contradi^onis,& hoc fupponendo , quod vnum aliquid fignificct hoc cnim tcft fimplicitcr
:
aut habere. Scxta ibi
:
f^nde maxime. Septima ibi;
^mpliiss fi ejuam maxime. Circa primum cedit.
modum
Prim6 cxpom't
fic
pro-
nac "prindpiuih Sccundo arguit
quo contra eos argiicndum fir. contra cos fecundum datum modum , & principia. Secunda ibi Primum ergo mantfeiium. Di38 cit ergo, c^ubdprincipium, (cilicet proccdendi, ad bteifitdijfio' omnia talia,id eft,contra omnia talia inopinabilia, '*'* eemtra "' non difnari,id eft, non e(Ie dijmum dicere altquid f""""" Ttremfrtm» rr ir n ejje, OMt non ejje, id dt , non oportet accipcrc pro (ommitniter :
prindpio aliquam propofirioncm affinnatiuam, exfrim» via vcl negaciuam hoc enim forfan aliquis opinabi- ntininisfig**/***'*•'*•" tur.qitod eli aprincipio qu^ere, id eft,quod dlet petitio principijjficut diclum fuit fupra,/fi oportct fupple acdpcre pro principio , fciliccty5gw
:
:
vnum
eft
:
^mpltiisfi contradiEiionis. Quarta ibi jimpltM autem circa omnia. Quinta ibi : yimpltits igitur
1
»4/» cAufa in dcmonftrarionc fimplicitcr,*Ar»j?f«tt
da
111
principium
primum
principium conrra negantes ,
vtpatebitfbcim
infra.
Dcinde ciim
fcilicct loquitur
,
fcilicct cui
loquitur ,
&
necejfe eftfi aliquid dicat,
:
vel Icx^uatnr '.fiautem non, id cft,
non concedat
fi
vnum aliquid fignificare , cum tali non eritfermo, nec ei ad feipfum,nec adalium quare fupple cum ;
tali
dicit
,& alij
ipfum audit hoc enim
derifbrium
cft
loqui
,
vel difputarc •.Jedficjuti
dederit boc,8c concclldric flatim erit demonjt-iatiot
Principlum verb ad omnia talia non velle^
37 Tcx. co.
10.
aut
ejje alitjuid dicere
forfan vtique
,
aut non ejfe
quU opnahitur
,
:
hoc entm
(juod a frtnci-
fio fetere ; fedJigntfcare quidem aliquid
^
Hoc enim neceffe efift dicat aliquidfi enimnon^cum talinon vtique eritfer' VtOy nec ipfi adfeipfum, nec ad alium. SiquU AUtem hocdederityCrit demonfiratio-.iam enim trit aliquiddiffinitumyfedtamen non demonfiram ^fedfufiinens .'interimens enim ratioiffi
dr
,
alif.
contra cos
iam enim altquid
difputans
,
id
hcx: fadendo non eric demonflrarc fimpli-» primum prindpium fed erit tancum rario fliftinens, & defendcns primum principiiun concitcr
,
tra ncganccs ipfum, ille
cnim , qui
fuftinec rario-
ncm,(cilicec veram,deftruic rarioncm falfam.quafi
contradiccns fibi,vt pacec. Dcinde
cum didt
Primum quidem igitur manifesiumy quid verum efi quod fignificat ncmen
effeyaut
primum errorcm
ertt definitttm
qu6d
hoc idem
nemyfu^inet ratione. Rcsreditur fupcr
:
cft,difKn6himafuo contradidorio ; quod per vniun fignificatur , ficut patebit,infra yftd caufam ntn demonfirans , veritm pro fed tfitfiinens, id dCt,
non
,
cffe-.quare
non vtique omneficy(jr
nonficfe habcbit.
prolixc contra ipfum.
Ad
cuiua euldentiam
principium, Impojftbile gjfe
notandum , quod
efi
idem fimul ejfe
,
ifhid
& non
&
multum dl affine prindpio, fciiicet,Df e}uo-
dum quod dupliciter arguit. Sccunda ibi Am-
vera affirmatid, velnegatio : namquafi cx fequitiir , &r in illo virmaHtcr continetur. Se-
quod fi nomcn aliquid fignificat, vt fupponicur , hocprimum elt manifeftum,ejuod hoc quidem verum eft , t^ued vnttm fig' nificat hoc alujuid ejfe aut non ejfe , id eft , quod hoc erit manifefb.un,qu6d hxc propoficio eft vcra, qu6d vnum aliquid fignihcat , & cius contradidteria , quam negat , efl falfa quia faltcm hoc habcmus , quod non omnis afnrmario eft vera
,
libet eji illo
Arguit contra eos fecundum danim princimodum. Circa quod duo facit fcam,
pium
cundum hoc hsc pars diuiditur in trcs. Primo enim difputat contraponentcs contradidcriadle fimul vcra. Sccundo difputat contra ponentes ea fimul efle falfa rarionc mcdi) , quod ponuntinter
duo coutradidkoria illud principium
gatio.
Teni6
nexos
,
:
,
&
per confcqucns ncgantes
de quolihet affirmatio
difputat contra
,
vel ne-
quofdam errores an-
& his opiniomlaus communicantes.
Se-
:
pliitsfi homo. Dicit
:
cum fua negatione:ide6
,
quiaprimo facit,quoddidum cfL Secundo oftendit , adaptat opinionem Pythagoricorum ifU pofidoni negantium primum pryicipium. Secun-
&
Scoti Oper. tom.
IT,
cum dicic;
SFMMARIFM,
quia prim6 difputat contra cos
commtuiitcr, Sccimd6 magis fpecialitar. Seauida ibi : SJi autem non idem modtu. Prima in duas,
concIudic^ijiMrf non vti-
qut »mnefic,& nonficfe babet. Deindc
:
in duas
,
,
cundaibi:e^ri»*ro nec contradiilionts. Tcrria ibi, auxta finem huius quani His autemdeterminatis.
Prima
crgo
Nomen
vnutn
fignificat
nacuram fcu
vnum quid,non autcm vnum
, &c non v^ vndc conuincic nulli , conucnire poiTc iimul cfTc, ic oon cfTc. Am L z
num
;
39
:
;
Metaph.
LiberlV.
124
Al^pliusji homofigmficat
mimAlbipes. hocfihoc
homo
efi
hominem ejfe,
^fifit
Tiit
aufem
d/ffert
,
efi
necfiflura
quis dicat fignificare ,folum autem definita
;
fonetur enim vtKjue finguLts rationibus alterum nomen. Bico autem , 'utfi non dicat horninem vnumfignificare ^fedmulta , ejuorum
vntHS quidem vna
ratio
animalbipes:funt
Autem dr alix piuresfeddefinits numero,Voneturenimproprium nomenfecunaum vnam-^ quamque rationem : fi autem nonponaturfed infinitafignificare dicat palam quia non vti,
que erit ratio:nam non vnumfignificare^nihil fignificareefi.
Nonfignificantibttiautemno-'
mtmbtts aitferetur adinuicemdtfputarefecundum veritatem autem,c^ adfeipfum. Nihil
enim contingit intelligere nihtl intelligen-' tem vntim •.fiautcm contingit ,ponatur huic reinomenvnum. Sit itaque ftcut kprincipio
Tcx.eom..ii
dicium efifigni-
vnum.
ficans ali(juid nomen.,&fignificans
ficat
intelledum
Ponit rccixndam rationem contra eos. Circa quod duo facit quia primo praemittit quadam neceiTaria. Secundo exillis arguit ad propofitum. :
Secunda
ibi
:
Prima
Necejfe ttAqite.
intelledlus
,
&
non homo , non fignificantvnum.Secunda ibi uVff itacfue contingit hominem. Tertia ibi : Si atttem non /ignificat. Dicit ergo , quod /i homo ftgnificat vmmfit hocvnum animal bipes hoc enim :
vnum quod
nomen ,
fignificat
eft definitio rei
&
autem hoc vnum figfiificarefihoc cft homo hoc efi hominem eJfeM cil, fi animal bipes eft quod quid cft hominis , hoc erit fif^nificatiim huius nominis homo. Ad probandum autem quod vnum noraen fignificat, in-
quiditas
,
ideo fubdit
dico
:
;
nuit talem rarionem
plura ,auc finita
,
quia
;
fi
aat infinira
;
nomen fi
finita
fignificat ,
habetur
propofitum i fi infinita , pefibit omnis difputatio. Ideo dicit , mhtl dtjfert vtft quis plura dvat figmficare folttmmodo quod tantkm definita , id eft, fi illa plura fint finica ;ponatur enim in fingulis
rationihiu ditterfum
libet quiditati
nomen ^
quod cuipoteft impo-
id eft
& rarioni fignificatse & diuerfum
,
autem vt fidicat aliquis hommem non ftgnifirare vnum.fed multa, quorumvnitts quidem vnaratiofit animal ni
nomen prpptium
bipestfunt dtuerfe.
&
plnres
,
.•
dico
fcilicet alise ratio-
nes C\^\nfiC3Xx,fed definita numero
:
ponatur enirn
proprtum nomen ferundkm vnamquamcjue rationetn-, Sc tunc redibit id quod prius, fciHcetqu6d
vnum nomen ,vnum
quod
intelligentem
:
fedfi conttngit
,
id eft
,
quia
fic
vt a prinr-
didumeft, ipfum vnum ahquid fignincan$
vnum fignifica^is
cft
Hum efi fignificans
-.ftc
itaficut
a principio di-
& figntficans
alt^uid
vnum,^
fupple funt idem,
Notandum , quod cum
Ariftot. ait,
quod cum
fignificat
,
;
num nomen plura fignificet nihil difFert fblumr modo illa plura fint finita quia cuilibet illarum ,
:
rationum plurium poterit nomen proprium imponi,& rcdibit idem quod prius:vnde patet quod
nomen ajqniijocu
non
eft
vcrum , qiiod & fi plura non nifi in quantum funt aliquo modo vnum,& fecundum vnam rationem,vnde & pofllt inrelligere ficut
intelligit,
eis
imponi Vnii nomen tantum. Deinde cupi dicit^
Non itaque
contingit homini ^ffifig^ifica-
re^quodquidem non ejfe homini fihomofignificat
nonfolum de vnofed
hoc figntficat
& vnu. Non enim
vnum fignificare quodde vno
quoniamfic vtique muficum,& albttm^& ho^
mo
,
vnumfignificarent
;
erunt Jynonyma : namque
quare
vnum omnia
& non erunt
ejfe
&
non ejfeidem, niftfectmdum aquiuOcationemy vtfi quem nos hominem vocar^tif,altf non ho-
minem vocent. Dubitaium vero hocnon contingit
idem effe
,
&
noN
efi
efifi
hominemje-
cundum nomen.fedfectindumrem. Ponit fecundum prcEmittcndum, fcilicet quod hoc nomen homo fignificat idem, quod eft homi-
nem
elle
mnfblum
non
efie
de vno,fed
\\ominemfi homo fignificat eft, quod fi hoc
& vnum, id
verum qnod nomen fignificans vnum non (olum fignificat de vno , & fubdit quod ide6 dicatur vnum;quia de vno fcd fignificat id quod eft v-
eft
num fimpliciter,& fecudtim vnam rationem,hinc eftquod ^owofignificatid quod cfthominem fe,
quod non
fignificat id
quod efthominem non
e(Te:nonenim dignamur, ideft, camiis fic
in
ef^
vnum fignificarequod
nondignum iudi-
eft
dc vno:quoniam
muficum,& aH>um,& homofignificarent vmim, quantum fcilicet omnia de vno verificantur :
tio eft:quia album dicitur de homine & proptcr hoc eft vnum cum hominc , eadem ratione erit idem cum lapide, cum dicatur dc lapide ; ex quo fequitur,qu6d homo & lapis erunt vnum idem cum fint idem vni. Terri6 quia quac funt eadem vni & eidem eadem flint fibijnuicem;qudrc fequirur , qu6d omnia namina erunt fynonyma ,
fignificabit
:
vnum fignificare,
:
:
nihil eflfignificare
:
ftd non
ficrntficantihus nominihus aufertur adintticem dif-
putatio
dl, ad
&
ad ipfum , id (jr fecundkm veritatem hominem. Quod autem non fignificarc
i.^uppof.
efte tantiani. Dicit ergo, nec contingit itaque
hominem
quare (ec^mmt c^\oAomnia eruntvnum. Cuius ra-
non
Vtie Se«»,
vnum fimpliciter.hitendit ergo Arift. qu6dnomen fimpliciter vnum,fignificat vnum &fecundum vnam rationem:quaie etiam addit quod contingit vnum plura fignificans,
y?
Tmum.
41
tantum loquitur Nomen iini-' uecum ejl C5( inrenrione de nomine vniuoco folum , quod fimpliciter patet :tum quia infra fupponit , quod fi aliquod nomen t/. nomenfignificat plura , hoc erit fecundum sequi- num. uocationem tum quia hic ftatim dixit quod fi v-
vnum nomen vnum
fienificare finita , fed vidctur ^e.ifi;mfi- antem non ponatur ca.tur rr infignificare infinita,palam , cjfiia non erit ratio , id tell'iiMr,eJi ^!^ ^ locutio vcl difputatio quod patet fic nam
quodlibet
telii^ere.
nihil conttngit intelligere nifi
quaj intelh'gitur,t/««w nomen,S)C
cipio
fed ninil
vel fub ratione vnius:quia
ahquod vnum mx.e\\i^CK,iTnponatur huic
contigit rei
:
Sijnificnt igi- fetjuttMr «»-
iUud , quod intcUigit , ab aUis diftin-
guit^ideo dicit
vnum
fi
;
nihil lignificatur
,
figui-
:
in tres fe-
cundum quod tria prxmittit. Primum,qu6d nomeu vnum fianificat vnum. Secundum eft quod fequitur ex primo,qu6d hoc nomen iowojfignificat id quod eft hominem eire,non autem id quod cft hominem non cfle. Tertium eft qu6d ^owo,
o
fiue
vnum ,
intelligitur nifi
tantum
j.Sappof.
,
tur nihil intelligitur
altquid homo, hoc
hoc quianomen conceptum mentis
vnun!,fit niHiljprobat ex
;
&
:
id eft.
Htc nomen^
homo,
tttn-
tttm fignifi ca.re
efi
hoc quod
homintm
cjfe.
:
:
:
Summ^II
Cap. IL
id eft,qu^d fiignificanria eandcmrem in mMtune; cum ergo eflc non efle verificcntur de eodem, fecundum negantcs primura principiumroportec
&
tamcn qucSd aliud fit id quod cft horoincm eflc, id quod cft homincm nonefle;ficut id quodeft album,&quod cftmuficum, eft ahud & aliud (ccundum rarioncm: Ucctdecodem dicantur,puta de Socratc; Idc6 concludit quod non erunt idem
&
tjfe
& non
ejfe,
poflit
vtrumque xquiuocc
fignificarc,
vtfi
tjuem nos hominemfignificamMi:alij,Cd\icct inalia
lingua »0« hominem vocent : fed hoc non eft modo
duhitatum vel quaefitiun ,ficontingit fimul idem non effe hominem fecundum no~ ejfe haminem , w««,rcih'cet aequiuocum,y^
&
&
quod hoc nomen homo, ita fignificat hominem efle,qu6d non fignificat homincm non cfle:
patet
& accipitur hic
ejje
hominis pro quiditate homi-
quam fignificat nomcn, nam ratio quam figuificat nomen eft quiditas rci , quod per defininis
,
cum
jtionem exprimitur. Deinde
dicit
^
Si dutem nonjignificet dterum honto non homo , falam cjuia non ejfe homo ab ejfe homini non erit alterum : qaare erlt homini ejfe non homini ejfe:vnum enim eritihocenim injignijicai ejfe vnum vt veHimentum
^
,
41
dumentum Ji ratio vna.
vnum,
Si veroerit
gjrvnumjignt^cat homini ejje^& non.homir-
m :fed oHenfum
efi
quod alterumfignificat,
Oftendit terrium prjcmittendum,{cilicet quod
&
&
tton homo non fignificant vnum idcm, homo jlom d* »»» Et intendit talem rarionem homt fignificat id komet nonfi- quod cft homirtem cfle, id eft,quod qnid eft hopti^cmt idf. niinis,& non homo id quod non efle hominem,id :
fi igitur homo & cft quod quid cft non homo non homo idem fignificant ; ergo cile hominem & Mon efle homincm erunt idan & nojn aliquid :
diuerfiun
,
& per
confcqucns
vnum de alio prjc-
dicabitur,& erunt idemfecundupirarioncm^ficut
&
indumentum quia idem nomqi veftimentum puta io;w<»,vtrunque fignificarct:cuius oppofitum non homb non pracoftenfiim eft ; ergo homo idem. Dicit ergo qu6dy7w« lignificant vnum non hemo.falam <juia fignificat diuerfum homo :
&
&
^
nonejfe homine non erit itiuerfum,ah efle
non hominem
homine:
heminem, id eft, pradicapraedicabitur vnum dc alio in quid , tione dicente, hoceft hpc , vnum enim erunt Ce-
^uare
erit ejfe
hocipfum animalbipes , hoc effe tmfopbile non efie
enimfignificat^ necejfe
hominem.kon
igitur contwgitfimul
verum
&
ejfe
,
&
&
minem, Arguit ad propofimm ex pritmiflSs. Circ? facit. Prim6 cnim ex praedidis fo^mat rarionem.Secund6 fubiungit cniufdam fupp6fiti
quod tria
probationem. Terri6 excludit quandam cauillarioncm. Sccunda ibi : Nam hominem ejfe. Tcnia ibi:5i reffondeatur
ad
interrogatii.ln
Neccfle
intendit talem rationem
:
mo fit animal bipcs:ha:c
cft ratio
cat
,
hoc nomen homo,\t praediAum
eft neceire efle
,
non contindt non
primapanc quod ho-
eft
quam
fignifi-
fuitiled
quod
efletquia
iftjE
xquipollent, fcilicctnecefkeft efle,& non con-
no elle vel no poflTibilc eft non clfe^fi iginon poflSbile eft non eflejergo impolTibile cft hominem non cfle animal bipcs. Ex quo patet ^"P^ "" quod non contingit affirmationem & negationc ^^llgU^Jli^ nmul efle veram de hominc, fcilicet quod homo moMiftm' fit animal bipes , &qu6d non fit animal bipcs. Dicit ergo qu6d necefie eft itacjue vertm dieerefi tiiigit
:
tur
(juidem, cjuia
homo
animal bipesihoc enim erae
eft
ijuod fignificahat homo : fed fihoc necejfe non con-
non ejfe hoc ipfum , animal hipes hoe enim quod eft impoffibile non effe : quia illae propofitiones sequipollent : non igitur contingit fimtd veru ejfe dicere idem hominem ejje, tingit
:
fignificat necefje ejfe
e^ non cft
ejfe
hominem. Addit autem qu6d eadenijrorejfe hominem : quia fcilicct neceflc
& in non
non hominem efle non animal
confequens non contingit non bipes
,
bipes
efle
,
& pcr
non animal
& flc vlterius vt prius.
Nota^dum, qu6d ea qux prxmifla fuerant,fic valentad iftamxarionem:quia fi daretur qu6d homo 8c non homo idem fignificarent , vel qu6d hoc nomen homo fignificaret vtrumque iUomm, fcihcet hominem cfle & non cfle homincmypof» fet negari illa propofito ,fcilicet quod necefle fit hominem efle animal bipes; ex quo homo & non homo idem fignificarent vcl hoc nomenhom» vtrunque fignificaret, fciHcet id quod eftelle homincm, & id quod eft non cfle hominemJJcind?
cum
dicit
2(am ejfe
^ non homini
ficatifiquidem album
rum
,
multum enim
effe
ejfe dr
alterumfiigni'
homine
e[fe alte-
opponitur ilLud magis^
quarefignificatdiuerfum, Si autem (^ alium
hominemelte,& homi-
lapide , idem dicemtts quod^ prius mine diSium eH , quia vnum omniafunt, (^ ne» folum oppofita. Si autem hocnoncontingit,
&
vero eruntvnum, cfle
,
(cilicet
& vnum
,
raojignijicabit hamfnem
fedoflenfum efi^A
eft,
firilicet
ejfe
,
nomcn puta ho-
& hormnem non
fiippofitum
tanquam
effe:
fiipe-
j,
:
rationem : nam hocfignificat ejfe vnum, indumentumfi ratiofit vnaifi vt vefHmentum cu|iduit\
nem non
Xcxt.cu.
nen efje hoidem hominem effe, minem : endem autem ratio in non ejfe ho^y effe dicere
tio eft
SuDpof-
homo >.fedfi hoc necejfe , non
ejfe
nififecHndumiiqHiwK*tionem'.c^cA
ad fignificandum qu6d homo non fignificat vniuocehonunem cfle,& nonefle hominemjcfto
dicit
quod
quodfignificahat
contingit,non
125
dixerit fignificare
& vnum ratione cum ho'
&
quod diffum
rius oftenfiim.ijw'/* diuerfum ftgnific^nfxi^ctmm.
contingit
enim qudd hoc nomen homo fignificat homi,nem efle , »0« home fignificat non efle homljiem. Ex quo patct quod no fimt idem cfle homi-
Subiungit cuiuIHam fuppofiti prob^itioocm, probando cnim qu^d hoc nomen, home, non fi-
efi,
eft
&
nem , & non
efle
homa , non idem tum. Deinde cuni
hominem c^xaxthomo :
fignificaJbuiit
quod
eft
Sc non
inten^
dicit
gnificatid quod eft non efle honunem , dixerac quod id quod cft efle homincm , & id quod cft non clle hominera funt diuerfa, datopetim- ^f'^»^ pofllbile quod diccrentur dc codem & hoc eft Ig^ homM ,
Necejfe itaque fi tfuia
homo ^nimal
verum quod eH eJi bifes ; hoc
Scori Oper. tom. lY,
dicere,
enim ernt
quocl hic vult probare pcr talem rarionem gis
opponuntur
§flc
hotninem
:
Ma-
& non eflcho-
#/»
Wi««wi
^M^ftur-
;
;
Metaph.
Lib.IV.
ii6
homo, & albara opx
rnuiero, quJmi
fimt Aiaer^
.dcntta,
&c6fcquentia.Patct igitur ex diftis,q«64
& non cfle homi-
nonfolum iddequo 4ua:ritur,eft refpondendum, & nihil corum qux accidunt quasfjro ; fimilitcr
magis erunt diuerfa.Minorem oftcndit ficut prius aucendo ad inconucniens, (cilicct qu6d omnia crimt vnum. Dicit crgo quod ho-
^iopodto : dato quod milltef idem ejfet homo, &nonhonfo, int(rroganti,fi eft homo,non e/i refpondendum qui^ eft fimul Cupple homo, n^
fccmnduBn rationem, non obftante quod Cnhipdxf
;
hominem,
crgocfle
fint ide
ncm mult6
&
non ejfe hominem ejfe,diHerfumyQ:i]x~ minem ejfe cctTunt multum enim magii opponitur id quani :
& album
fupplc homo
quarefignificat diuerfum.
,
Si autem album idem dixerit M.<{\iisJ^nificare, fc\\ fT cum homine vnum ratione : idem dicemtu quod pritts difium ir/?,fcilicet qtiod omnia
&
}t:,
&
vnumfiunt
non
& nonfolum opponitur, id
,
crunt oppofita
dedudiim
fuperius
,
fed
fuit
cft, qu6d omnia erimt ynum.vt
ifiautem hoc non
igitur in
& & alpa quicUqueaccidik
:
homofinon pro
nifi:nifi
fefpondenda qu^cumque funt,autnon funfji fnimhoc nonfacit, non difputat , quia vt pracdlr Oo\sa cft , vel omnia accidentia funt refpondenT da, quaecumque funt , aut non funr, fecundiim quod intcrfogatio eft affirpiaitiua , vel negariu^, vel niillum eft rcfpondendum, aiitcr nuUa eflet
fttnt
difput^tio.
contin-r
quod efle , contingit quod diBum eft, fcilicet hominem, & non.cfle boraincna funtdiuerfiu Deindc cum dicit
SVMMARIVM.
fit
Si negatio
& affirtrratio verificantur de
eodem,omne pracdicatum Si refpondeatur adinterfog4tum. Si aute
4fponat imerrogati Jimpitciter drnegationesy non rejpondetur ad interrogatum.Nihil ehim frohibet
idem
ejfe
(jr
hominem^
& album,
(jr
alia mille fecundum pluralitatem. K^ttamen
interrigantefi ejfe,aut
^
tum
verum
eji dicere
hominem
&
^
ExplicatbencDodorvariQsmodospr^dicandi per accidens.
OMntno vero dejtruunt
gnu;etenim impofiibileinfiniu entia acciden-
,
quihoc dicunt Tcxt.c0.u.
fubjlatiam^^ cjuod tjuid erat ejfe^om-
hoc
nomrefpodendum ejl vnum ftgnijicamaalbum non addedum^quia
efTet acciden-r
cale, oftendit confequentis falfitateni.
namque dicere
nia
vere homtni
cjfe,
accidere eis
aut animali
Poftquam Philofbphus
ejje
(^
non ejfe,
difputauit contrane-
tiapermeare,aut igitnr omnia permeetur^aut
gantcs priraum principium pcr viam , qua: fumi-
mllum. Similiter aute ^Ji milties eji idem homo^& non homo,non eji correfpendendum interrogantiji homo eji,ejuiaejifimul& nm
turex nominis fignificationcnunc difputat contr4 cos ex fecunda via , qiw? fumitur ex tcnnini, vel nominis pj:a:dicatione,& intendit talem rationem : Si afnrmatio negatio funt fimul vera ° ,. r j II n de eocjem; ergo nuilum erit prccdicatum f ubftan-
quacumque acciderunt , dr funt correfpondentia quacumquefunt,aut non homtf , Jinon
fttntfi
alia
autem hoc mnfecerit^ non
difputat.
Excludit quandamcauillationem,quapoflet
44
refponderi adprzdida^aduerfarius enim int?riogat^ an neccflarium fit hominem cfleanimal !>ipcs,& non elfe animalbipes?poflet refppnderc dandp affirmationem,& negationem hoc autcra
&
.
I
1
& in quid, fed fblum per accidens confequcns eft falfum; ergo & antecedens.<;irca hanc tiale
,
:
confcqucntiam fic procedit. Primo proponit fpfam confcquentiam. Sccundo fubiungit confequentiae probationcm.Tcrtio oftcndit falfitatcra confequentis. Secundaibi Namfiquidfuerit. Tertia ibi Si vero omnta fectinditm accidens, :
:
Dicit fergo,qu6d
illj,
quihocdicunt, fcilicetquod
:
Philofbphus
^pncm
e.xcludit, dicens
fequi; idco dicit,a\ii>d firefponderetur
imerrogatitT/t
ilrum
,
prididtam conclu-
ad
fequirur uipple propofitum no-r
>
fcilicet fic vel fic
:
vel fi appanatur inter-r
roganit fimpliciter de aftirmatione velit, rcfpon-
& negationes,non videtur refpondere
dens addere
ad interrog^tum, pliciter
de affirmationc
hegationem in
do
id eft,quod
praedidlo
fiia
,
interroganti fim-
fi
velit
refpondens addere
refponfione,vt didtum eftmo-.
non rcfpondet ad interrogata,quod
:
declarat {\c,nihil enim obefl idem,^uta. Socratcm, ejfe
hominem,
pluralifate,
cere
apamen
hominem
ejfe
interroganti fiverumjit di-
hoc , aut non
:
puta elle albiim,
non efle 3\h\xm,refpondendum eft rantum vnZ fignificatmn,& non efl addendum : quia efi album, O" nigrum , magmtm, & huiufinodi alia quia /lipple oponct alia accidcntia alicui refpondere fiittul, aut nuUum fed omnia fimnl npn pofllint, cumfunt infinita, etenimimpolfibile e(i,qit* funt
&
:
:
W*
„ cttmrtt .
.
i»fittit» ftr-
trnnfite.
.
/.
;
•
1
1
•"
n
'
-i.
*^P"if^ Mctaentta permeare , id elt pcrtranlire aut igitur omnia permeentur in refpondedo fcili-. ,
cet dut
mnino
nuUum dicimtur autcm accidentia alinon fimplicitcr.fed quoad nos:
deftruunt fubftantiam, id
& quod quid erat
fiibftantiale,
eft,
ejfe,
prasdicatura
id eft
,
prasdi-
catum in quid necejfarium enim efl eisdicere omniaaccidere , id eft, omuia prxdicata eflc per ac:
cidens
,
&
non
prsdicatum
ejfe
quod vere homini ejfe, id eft, quid eft homo,<««r con-
fignificans
uenit animati
ejfe,
id eft,nec efleprazdicatum fi-.
gnificans quid eft animal
fcd fupplc
:
dicata efle pet accidcns,vt prcedidum
cum
& album,& alia huiftfmodi mille in
vcl
_
affirmatio,& negatio fimul verificentur deeode,
omniaprxeft. Deindc
dicit:
Namfi erit quod vere homini ejfe hoc non pon homini effe^aut non effe homini^quaha negationes huiui vnuenim erat quod
erit
uis
;
fignificabat,
^
erat hoc alicuius fubjiantia,
Significare verofuhfiantiam efi,quia
quid aliud 'jpfi. Si autem erat
ipfi
non
ali-
quod veri
ejfe , quod vero non homini ejfe,aut quod ver} non ejfe homini, aliud erit. ^are
homini
dicere eof efi necejfe
,
quia nuUius erit taiis
ratiOyfed omniafecunditm accidens'yhoc eninf
:
cuius cfle infinita
determinata efifubjiantia dr accidens.album
enim infinitaacciduntcidem, faltem feciidum rclationem , comparationem ad infinita acci:»
vere album,
fic
&
enim
accidit
hominiy quiaefi albtttjed non Probat
At.ponenttt cS/ratlia«ria tjjt
fmutl-vi
^*'
^^ """^
"^*
'•*
termtnt
.^*/
nc^ninit
frtdicmoni,
Cap.
Summ^II. ftobat di<£bm confcqucnriam
hocmodo (ciH-
(Xt quia ad opporinim confcquentis fequitur oppofitum antecedenris. Dicit et^-.rmmft ^uidfue-
hominu ejfe, id cft,
rif.cjttvd efi
confequentis
nim
,
quod
fcilicet
in quid fignificans cfre
tninis
,
& hoc fcilicet talc
non haminem
fit
dctur oppofirum aliquid przdica-
& quod quid predicatuni
non
aut
effe
fi
,
ett
ho-
noH
ertt
hominem huim
cflc
:
hominera lunt du£ prsdicte non efle negatwnesy fcilicct non hominera efle hominem cx quo patet, qu6d fi aliquid fit quid eft homo vcl efle hominem, id eft , aliquod przenim
,
fcilicet elle
&
:
dicacum di£tum in quid de homine , qu6d affirncgario non verificabinir de eodcm, tnario
&
qoia (cihcct de eo quod vcrificatur
eft cfle
ho-
efle
:
vult diccre quod probarum feft fupra, quod hoc quod fignificat nomen eft vnura , iterum dichim eft , qu6d illud quod fignificat fubfiantiam,eft aliquid rei, & non aiiquid aliud;ide6
fuhllantia
,
dicit, c^o6. fignificare fubftantum efi
quod non
efi
cum Socrati,quacunque verhfc non accidenti accidumfed qttacunque illo modo , cptare non emniafecundum accidens dtcuntur.Erit igttur
dUquid& vt fubsfantiamfignificans^fiautem hoc oHenfumefi quia imfoftbilc prddi,
cari contradi^iones.
Kon omnla Oftendit fidfitatem confcquentis dicens, quod trUicMt» omaia prtdicata dicuntur fecundum acctdens, fequitur quod nuUMm ertt pradtcatum vmiterfale, \f^^„,^ id cft,nullum erit prxdicatum pcrfe,& fecundum fi
quod ipfum accipiturenimhjc vniuerfale
,
ficuE
prirao pofter, fcilicetquod incft per fe,& dc
om-
:
ni,
& lecundum quod ipfum
poflibile
efle
hominem , vel cflenon hominera conquod crit quoddam altcnim a fc quare ne^ :
;
ceffe eff eos dicere
quart nuUiM
:
eft,diffinitio fignificans
mmiafecundiim
talis erit ratiofiA.
quod quid
cft cfle iti,fed
accidens, id cft, quiaoinnia pra-
VtfftrpuU dicata erunt per accidcns \fed hoc enim determi'
nata
efi
fubfiantia
& accidensM eft,qu6d in hoc
diftinguitur pracdicatum fubftantiale ab accidentali
:
quia vnumquodque
dicaro per accidens
quod vcrc fit
illa
:
quod dc
eft vere, id
fubftanrialiter praedicanu:
:
fed
non
fic cft
cft
fed quia albedo vel al-
,
albus denominatiuc, (ed
nonquiaalbedo. Exquibus omnibus
przdicamm quod pracdieatur poteft cflerealiter
accidens
non
ipfo
dc pri-
nam homo dicitur albus non
albedo
bum fibi accidit:quia
frifi
vnum
eft neceffe eflc
;
patet,
quod non
fubftanrialiter,
eft ira-
fit de fubiefto autem femper ftc-
quod feraper przdicatio
,
,
quod
&
&
cuUns prtdi- tio cxri non con~
cfle
aurem
&
fit
pracdicatum fiibfl^riale
tum. Dcindc
ncgatio,puta efle
cum
& fn
lantum vnura rcahtenaffirraa-
hominem , non
lingit.
hominem
funt rcaliter
dicit
fed
hoc
impoffibile
eft
compleEHtur, id
eft,
&
non
vnum pracdica-
quod
-dens accidenti,nifi quia
ambo eidem accidunt : dic9
autem aut album efi muficum rjr /jc;-/cilicet muficum eft album, cconuerfb c^uia atnho horrtini accidunt. Secundus modus pcr accidens eft, quando accidens prxdicatur de fubie
eft
muficus,qux
eft pr.-edicario
:
ambo accidunt alicui fcd fupplc quia vnum, fcilicetmuficum, muficiu, quia
tes, ita dtcitur :
:
:
s
conuenit inpnita
effe fuperius,
a fubie
:
album
:
:
vt
ii
dens
det,nifiquta
dicatur
non
& Socrati alho accidtt ex albo cft
*«**
**"* "JJJ*'
fubie^m
v-
alterius accidenris
&
& hunc modura
:
excludit dicens
,
quod
conringit talia prsdicata per acd:
vt fuperius dicebatur
:
vt
fi
&
fic irt infinimm , hoc aurera eft non enim fit altquod vnum , {ci-
impoflibile
:
per ie ex omntbtu indiffercnter : quia
fubiaio
»'' ?"/•
fierct v-» xi.jibo.
Socrari albo infit aliquod aliud
:
w
fTtdicatiemi-
ali
qu6d
accidtns
licct
quod
Socrates albus eflct fubie-
ita
elte infinita
:
,
:
tangit Philolbphus >
fleffitur. Accidens
diceretur
nam hoc haberet efle duplicitcr. Vno
€tam vnum fupple
J^J^'Jl^
afccndendo,fi:ilicct ,nfinitnm
nura albedinis
enim non accidentia acciambo eidcm accidunt^dico autem vt album^muficum^dr homo albtn, quia ambo homini accidunt. Sed non Stcrates muficus ita^quia ambo acctdunt altcui alteri quoniam igittirhacquidem ita iSa vero illo modo dicumur accidentia , qu/ecunquefic dicuntur vt 4lhum Socrati , noff contingit infimta effe in
in neutro autera
modonun per acddens
conringit przdicarionim proccdcre in infininmi quia oponet ftare ad fubiechira ; vnde dicit : queniam tgitur hec quidem ita,iUa verofu dicuntur acctdentia , id cft,prxdicata pcr accidens qutcunque fic dicuntur vt alhum Soctati qui fuir feamdus raodus , nen
iftonira
nullum frimum erit vniuerfalefi autemfem^
fed imfopbileineque enim plura daobus com-
pcr
acddens,non quod ambo accidant tcrtio,(ed quia alterum acddir alteri ; ide6 dicit fed non Socra-
peraccidens de fubieilo aliqao fignifcat fr/t(/?,
frtditMtte
pracdicario ac^identaHs
modo fic quod cx Socrate & num , & fic ficut Socrates
dicationem^ in injinitum tgitur ire neceffe
fed,
tantum duos modos in quorum ^^j^_ nuUo cft proccfllis infinitus , vt dicetur. Vnus §iuand» ^ modus eft {ecimdtim quod accidens pracdicatur qu*literac'''"* '^/f* de accidcnte, & hoc ideo quiaambo accidunt ci- f dcm fubieclo ; ide6 dicit quod non accidit acci- *^^^"'
quidaltud Si vero ommafecundum accidens dicuntury
qiutenus
compldffcitur
Socrari accidlt
i
:
verum pro
:
nen enim plura duebus
:
accidit alteri fcilicet Socrari
nec
,
negade aliquo fimul verifitetur affirmario non efle horainem: rio , puta efle homincra quid,djun illud
cidera polfunt acciderc infinita
diuerfo
tantura
ii
crit
neceffe efiprtdtcationes tn infinttum ire
fed praedicarumpcr
igiturex praedicris probarioconfcqucnds
quod nuUum
diciv.fi
vnum
per corifequcns fubftanrialc fcd accidcntale, Patet
46
hoc autcra
cidens de fuhieilo aliquo figntficat prtdicationemy
ftat
Tex.co.14.
:
quod vere efl non homini cffeant quod honMni:(equiturqu6d c(t homini aliud m>,fcilicet a fe:vult dicere,qu6d fi illud quod eft cfle hqminem,fiuc quod quidcft horao fucrit,vel effe"\\\\iA
noneflc
itadntaU.
vt muficum ; nihilemm magis illLquam illud huic accidit, Etfimul determtnatum efi , quia hac quidem ita accidunt , hac autem vt mufi-
aliquo per accidens-,idc6
non
fMUi»lit »b
btis.Necalbo itaque aliquid aliuderit accidens
iUtudiffieffefiigiturfnit ipfitjuodeH vere htmi-
ni
frtdsanifub.
vt Socrati albo alterum aliquodfit aliquodvnum ex omni^
,
accidenSyHOn enimfit
homincm non
non hominemeflc , aut non
cuius probarionem fubdit : vrmm erat qued figntjicubdt fubftanriam,<^ hoc erat aticuim
mincm
fuperlus
117
II.
& accidente
Socrates albus
itaqueamhe
,
fit
:
non ex
vnde non poteftdici,qu6d
vnum fiibicchim,idc6 fubdit nec
fcilicct
fiibiedo
& acddenriii^xtf^
aiiud erir accidens vt muficum
L
qu6d fdlicet do ambobus 4
:
,
,
.
-
:
;
LiberlV,
128 tmbobus
quafi de
qu6d
feaberet eile
fic
vno iicut
przdicaiur.
Socrad
ioeft
Metaph.
Aliojnodb album : iu
albo ineifet aliud accidens, putarauficura,
ipii
in infinituni:5f hui>c
&
Tnm prira6,quia non cft rado quarc muflaim accidat aibo , qiiam cconuetfo j vndc noi^ ordo inter album Sc muiictmi quantum ad Tationem fubiicicndi : vndcquaqium ad hoc vidcntur zqualitcrie haberc ; ide6 dicit : ttihil enim mt^is hoc Uli ijuim illftd htiic Mcidit. Tum feerit
curido ,quia definitum
&oftenrum ,qu5da'<
eft
modns pracdicandi per
accidcns eft
illc
,
in
quo accidens prsdicatur de accidcnte ab illo, ii> quo praedicatur accidensde fubie<5to,vt muficura de Socrate , ideo dicit, qu6d jd cftjdctcrminata
:
& fimul finita
fitntt
quia, h
quando icilicet accidens praedicatur de accidente : hoc auiem vt muficum Socrati : quando icili,^ctaccidens prsdicatur dc fubiedorin illo autcm modo,de quo nunc pft fermo, non accipiturpracdicatio per accidens
prspdicetur
quia accidens dc accidente
:
modo quo
fed illo
:
prius locuti fu-
mus}idc6 dicit,qudd qudcunque vero fieM eft,illo modo praedi^Sko qu6d in praedicatione per acddens. Secundo modo non cft proceflus infinitus^ de primo modoper accidens non videtur Philoibphus faceremcnrioncm,fedtamcn potcft pajere expradidis^quod ncc etiamiij primo modo
&
eft proceflus infinitus
,
ibi
enim praedicamr
acci-
dens de accidente:quiaambo praedicantur de vno fubic£ko:quia dclcendcndo h prasdicato ad fubic^um, eft deucnire ad ipfum lubicwlum vt adterminum : ncc eft vltra pFpccd^rc , fed oponct ibi ftare
:
Itione
eft, qu6d in
manifcftum
igitur
fic
tur:erit igitiir alicjuid
& fitbftantiam fignificans,
id eft,aliquod praedicatum fiibftantiale xfedfihoc
verum,ofienfum
ef},
quia impejftbile
efl
contra"
diElionesfimul pradicari fupple de eodem,qua: ^cft
conclufio prindpalis.
Notandum quod Philolbphus primo Pofter. J5. diftinguit trps modos praedicatipnis per accidens, quorum duo funt qui mc ponuntur,fei:
^lodiprtdi-
candiferactidens funt tres.
jtext.
licctquaiido accidens praedicatur de fubie
Exemplum
G^uwetacitit
accideus de accidente.
yhilofophm
eft albui. Exemplum fecundi muficum eft a[bum. Terdum autem modum ponit , quando fcilicct
hic tertium
inodum
prt,-
«licdtionisfer
HCfideiu
i
primi
:
hotno
:
futie^Sbim pracdicatur de accidente
muficum
eft
diiudicari iftutn
,
homo
nam
,
;
:
vt
fi
dicatur
non tamen propter hoc debet modus reducitur ad
ille tertius
quando acddeps
nam conuerfiuus eft
praedicatur de fubiedo
&
quantum ad propofitum non refert Ipqui de ifto,vel de ill6:quia codcm modp probatur noq cfle proceflum in infiiftius
niwm in iUcficut nec in ij(bo ce Philofbphus |fto,
& propter hoc for-
non aurauitfaccrcmcntionemde
vnum ,
crgo omnia funt
ndn
funt diftindta
,
eiTe
vnutn
& per confequens entia
conlequens
cft
fdliim
;
crgo^
& antccedens.Circa iffcun rationem fic procedit. Prim6 pracmittit rarionpm confequentiac. Secundo poniteius probationem. S^cundaibi iSed dicendum
eft eis.
Prima in duas
,
quia prim6 fadt
quod didum eft. Secund6 adaptat hanc confeqtientiam &eius falfilun confcquens ad duas opiniones Pythagoras,fciIicet
da ibi
:
^Quemadmodum
r^dampHus fi
& Anaxagorx. SecimDidt ergo,
eft necejfe.
contradiEliones fimul vert, deeo-j
funt omnes ,palam
cjuia
omnia erunt vnumi
erunt enim vnftm triremis,id eft,nauis habens tre? ordines rcmorum , murus , vel ficut habet alia
&
&
\itctz,vniremK,& homo,
hicfupple omniaerunt t>num , fi omnium contingit aliquid affirmare C^ rtegare.Deinde,ciihi didt
^emadmodum ejt nece(fe tionem Pythagorx
;
dicentibttsra~>
R , fi
jy M, contradidoria
dcncur iimul vcra. Hincreiicic opiniones Pythagorac,&: Anaxagprac.
homo , palam quia non efi trire^aare dr efi fi contradiffio vera , ^fit vtiefue quodAnaxagora fimul res omnes ejfe vt nihil 'Vere vnum fit, Jndefinitum igitur effe triremis
9nis.
videntur diceredhfutantesens dicere de mtf ente dicunt : liatnpitefiate ens dr non tni}
&
Adaptat didam confequentiAm , inconue- DeveritMtf niensadduas opinioncs,quarumvnafuit Pytha- app»rentium
verum ; idei rel="nofollow"> omnia efle
gora:,qui dixit quicquid vidctur cfTe
didi,c^od fimiliter
vnum
eft neceffe, fcilicct
ii
Mfltus fi contrAdi6lionesfimul di ifr
Jt\.dem vercfurit crnnes, falkm quoniam m»i4 erunt erit (nm idept trirem(Si& mtt;
'f*'**'
^y-
^**^"**
dicentibusrationem, id cft,opiniQncm 'Py-
thagora :
nam fi videtur alicui homo non trirtmis^
&
falam quia non eft triremis:quare eft fi contra-di^oriaveraM eft,fi aHcui videatur contradidoria eflc fimul vera de eodem , & per confequcns omnia crunt vniun , vt prius. Secunda opinio fuit Anaxagorac , qui pofuit omnia eflc flmul , 8f quodlibet ficri ex quolibct ; ide6 dicit : quodfit itaque jinaxagora fimi^ res omnes ejfe vt nihil Opinie Anft. *^*^** verefit vnum diflindiun,fcilicct ab aliis;fed quod
omnia funt vnum in qaadam confufione ; ide^ dicit,qu6d indefinitumigttur videnturdicereSci-
&
ipfum ens,&/?«?
fequentes eiun
ente,id cft,de ente in potentia, ficut dicetur infra
in
hoc eodemquarto, nam ens potfftate,
id cft,in
potentiaindefinitum eftde Ce,& non ens frrfxtX""-}
i<^
eft,ens in
a<^.
Notandum,qu6d ifte Anaxagoras
vt dicitur
i,
aliquod vere
vnum in
cflcnt
zStxx
fimul,& n6 cflet
& ab diis diftin^tunfH
vnde Anaxagoras credcns loqui de cnte pcrf<:£lo f'* ^^«. a<5tu, magis loquebaiur de ente impcrfedto, '1:^^^^* quod eft ensin potenua quia omnes tes fiint in materia fj;on in a£tn diftind6,fed in potcnri3& in confufionc quadam fic |iginir fecundum Anax4-' goram omnia efl^ vnum modo prac^xpofitp,
& in
:
:
Tc«-f»'if'
i^
nam alicui ji videtur non
quod fi verii fit,omnes rcs
sr M M A
xertiaviatx
phyfi.tcxt.co. 3 1. pofuit quolibet cflc in quolibctj
T^unc fcquitur illa pars
Omnia
eos,quaE fumi-
rcrum diftindione:& intcndit ralem ratio- rerum difiinnem:Si contradicSboria funtfimul vera de eodem;
pr jedica-
per accidens,non cft proceflus infinitus. Ex
quibus omnibus concludit Philofophus , ejuod quare,inqait,non omniafecundumaccidens dicun-
eft
ybi ponit tertiam viam contra
tm cx
magis
iius
rus (^ homoijide omni aliqttid 4Ut affirmAre^ aut negare contingit.
modum tangit, & exdu-
djt dupliciter.
47
:
Deindccilundicit:
At vera dicenda eB iffis de omni affirmati»
,:
:
Summ^IT.
Cap.II.
Mut ttegatity inconueniens enim fivnicuique
fua negatio ejuidem inefi
jo
qux vero
:
alteritts
quod hoinefi^einon inerit, Dtcoautevtfiverum eH dicere hominem quia non hemo^falam quod cr non triremis:ergofi affirmatio necefft (r negationemfi autem non exifiat affirmatio
quam quafua;
negatio inerit magis
,
fi ^
^
inefi^ inerit
ill-a
autem hoc^^
qu<e
iffif*s
ergo
triremis :fi
Hac erg» contingunt
affirmatio.
hanc dicentibus rationem, Probat praefiitam coufequentiam. Circa quod duo facit. Primo facit quod didbum eft. Secuntrthttfontn
etm contr»ver»
diiiori/t
ie ttde cogi tidponidum,
»mni»
effie
do addit quoddam inconueniens quod iequitur ,
contra
iftos
:
& poilet elfe ratio per
non
V»ftin.
falfic efl:
fcilicet
,
&
ncgationes noncnmt veraq, iimul de eodem. Secunda ibi Et quia Dicit crgo qu6d fupple ex quo ipfi po-
quod affirmationes
kd
/e
:
& negationem fimul vcrifi-
nunt, aifirmationem
caride eodem;Diccndum eftcis gencralitcr qu6d dc emnifit veraaffirmatio,& negatio quaecunque, inconueniens enim
gatio ineft <»'
:
:
efi
fi
qua vero
vnicuicjue fua propria ne-
eft
alterim quidem non ineft
magis enim videtur quod dc vnoquoquc prac-
dicetur negatio alterius
quod exponit,cum
quam negatio
,
&
homo eft trircmis;
pracdicamr affirmatio
quam
rius magis
,
pracdicabiturnegatio alte-
negatio propria, iae6 dicit
ied fi xon eft affirmatio,negatie inerit magii
fua
;
ficut
fi
trircmis
non
&
inerit,
;
fcilicct
ergofi ipfa,
cjut ipfius
quam
prasdicatur de horaine,
praedicamr dc eo non triremis, mult6 magis
ncm homo
triremu
quam
propria negatio
vt u hoc cft
,
verum
qu6d homo no eft homo,& hoc crgo erit verum, qu6d homo non eft trircmis fi autem hoc, igi:
tur' affirmatio,Ccilicer.cm6(i
crgo
negatio praedicetur;
fi
& affirmatio fecLmdum tCj qui ponis vtraq;
verificari
rcmis
dc eodem
homo
,
eft
:
fi
homo non eft tri^eadem ratio erit dc
igitur
trircmis
:
quia nec homo necnon homo erit^nam duorum
du* negationes :fiautcm vna ex vtrifquejH^ dr hoCj vna vtique erit ofpcfita, Addit quoddam inconucnicns, quod fcquitur ad didtam opinionem, fcilicct quod affirmationcs negationes erunt fimul falfa:,& pcr confequens
&
qu6d
illaopinio includit repugnanriam contra-
didionis. Dicit ergo
,
qu6d non fblum pra:di£U
inconuenientia,fupple fequuntur ad hancopinio-
&
negarez n«n,fed criam quia non eft necefie dtcere quia riec affirmario nec negatio crit vera,fed amjj^ falfac:quod probat Cicjnam fi verii,Ci\pp\c ed dicc-
quia
re,
fcilicet aliquid fit
homo
& non homo,pala^
quia nec illud erit homo, nec non fcomo,vtraquc
iftorum duorii quac fcilic. fimt
crit falfa:na
homo
& no homo,funt dus negationes fcilic.no homo, & non homo, reddcndo ungula fingulis fiautem :
vna ex vtrifcfue.id cft , ii ex vtrifque affirmarionibus primis fiat vna affirmatiua propofitio,puta dicendo Socrates eft homo & non homo,(^ ea vna erit oppofita id eft , qu6d crit vna negatiua illa
,
oppofita compofita cx duabus negariuis, fcilicct
qu6d Socrates non
cft
homo, ncc non homo,ex
quibus fcquitur qu6d nec aflSrmatio vtraquc
crit vera,red
propria,
autemvt verttm eft dicere , quia homo non eft homo ,palam quia magis vcrum erit dicere, qu6d homo non eft trirerniSyVt ficut conceditur ab adupdario, qnod homo eft homo no eft homo:iti cria c6cedaturqu6d fubdit. 'Dico
129
,
nec ncgatio
falfa.
Notandum, qu6d Philofbphus in loco ifto ac- §iMd
afi>-
mtuiu» de dc prardicato infinito,tanquam frtdic»t»\innegatiuam , cx eo quod a:quipollet ncgatiuar de finit» tqui^ pracdicato finito vnde infert iftas duas Stcra- Maltt rtegntes non esl homo:Socrates no eff non homo, negatcs tiut, vt hic. cipit aflirmatiuam
:
;
& falfificantes has dvoi^Socrates eil homo tu
homo quia amba: funt
eFi non
:
:
Socra-
affirmatiuac
cet valcant quantimi affirmariua
;
li-
& negatiua dc
praedicato finito.
Notandii etiam,qu6d ifta ratio fiait etia& quatda fcqucntcs videtur pctcre principiii:nam aduer- Quod farius ficut conccdcret has affirmatiuas tes eFi
homo
Socrates efl non hotno
:
dcrct oppofitas negatiuas
:
ita
:
Socra-
& concc-
& fimiliter cconuerfb:
,
nes
ratio'
Fhilo/i-
fhi hicfetit
fnncifiMm.
concedit enim contradidoria fimul vetificari de
eodcm
,
& ide6 ex veritatc negatiuarum non po-
teft inferri falfiras
affirmariuarum ifH aduerfario
verum quia Philofbphus fputariuo
ficut
,
:
modo diidco quzdam
procedit hoc
& in tenio libro
,
rationum non multum cogunt, ficut apparebit in fequenubus rarionibus , ficut didum fuit in
&
tertio libro
valcnt.
,
ide6 quaEd.im
Tunc
harum rationum non
fcquitur illa pars
quoHbet alio:"quare omiua concludit
ellent vnum. Vnde qu6d dicentihw hanc rationem, id eft,
oprnioncm, ea
fiipple
qu6d onjnia
fcihcct
cflent
vmmi,quodefteui-
dcntcr falfum, itagu
foteft
verific»ri ttltquo
tio
de
ntg»-
alterim
qufi frtfri».
Notandura , rationcm in hoc confiftere, qu6d eft vera aCrmatio negario propria, mult6 magis crit dc co vera negario altcrius, quod eft diuerfum ab eo vt fi vcrum cft diccre qu6d homo non cft homo,mult6 magis eft verum fi
&
de "quohbet
&
Negationem
afHrmadoncm non omnibus ne-
poffc verificari fimul de
,
que de aliquibus; contra afTcrtorem vtriiifque membri fusc difputat.
:
dicere
,
qu6d homo non
eft triremis
:
&
hpmo erit
trircmjs,
de quocunque
alio
& eadcm ratione poteft argiii :
quod
fcilicet prjedicatur
de
prsdicarione dicente, hoc eft hoc, & per confequem omnia crunt vnum. Deinde cura alio
AMplius autem circa omnia itafe hahet^
&
fcd per tc,
qui ponis affirmationem negarioncm vcrificari dc codem,fi homonon cft triremis,fequirarqu6d
nonens que^
album
efi
,
(^
&
$x
& non album^(jr ens.dr Te«;co.i^,
circa alias di^fiones negationefi
modofimili
qutdem,
,
,
circa
aut non:fedcirca
quafdam
quafdam non.
,
dicit
5»
SFMMARIVM,
inconuenientia continguttt,
:
Et quia non neceffe aut namfi verum quia homo
dicere aut negare
^
nori.
bomo^ patam
Vbi ponit quartam viam procedendi contra eos,quac fumitur cx certitudine cognirionis.Circa qua fic procedit. Prim6- pracmittit quandam diui-
fioncm.
amda
Seamdp arg«it contra membra
ibi
:
€tfi
ciiss.
g)^^^
Sc- »«
quidem non. Dicit cigo quod ampliuj
;
7xter*itud,*.
""•
lygnitig.
:
ampliuj fopplc
Metaph,
g^aii,„„^
fi
affirmario
,
p quidem mn circ4 mnes :ha vtiqu^
primum
ibi
,
ncr-
,
patetcx i.Prio-
ficut
& inde. Deindc ciim dicit
Si vero negandofimiliter \
,
^ quacumque
aut verumdiui-
denfem dicere,vt quodalbum^cjr iterum^quod non album , aut non,
5» vero circa omnes. Dicit crgo
:
qaodjiquidem non ejlverum quibus non
/Impliciter,
re^uirit negatiuam
negare dicere neceffe de his
Arguit contra membradiftac diuifionis,& pri-. xcih contra fecundum mcmbrum. Sccundo con-
gatio
fam
rum. c. j.
cum dicit
trutit confeffa,
icilicet in
vnde condufio
affirmariuam: quiaex puris negatiurs nihil fequitur; fed conciufio afhrraatiua nullam prxmif^
non: Dcinde
tra
;
^ „g„ albHm, & eus,& mn enj,& circa affirraationcs, & /tegationet aut circa aliqH4fftc & circa alujuas
:
,
:
^icuius affirmatius
ricace
gariua femper rcquirit alteram praEmiilarum ellc
codcm
alias diatones, id cft
fe hahent
& ncgatio fimul ^e-
atttji habent ctrca 07nnia,vt
J[rgmhira rificantur dc fuScimti di-
Et
:
Lib.lV.
I30
'^^'
,
: :
& abfolutc
quia affirmatio
circa
omnes,ha vtiq;
verum , fr«/7t confejft, ita qu6d ilc crit vera nc-
cft ,
e-rit falla,
& cconuerfb & ,
nc faltem in talibus habctut propofitum , qu6d ncgatiovcta dc codcm. non erit affirmatio > Deinde cum dicic
&
Arguit contraprimum membrum, Circaquod duo facit quia primo fubdiuidit illud membrum. SccHnd6 arguit con^tra membra eins ihi: Et fi :
quidem non. Dicit ergo, c^odfivero negandofimi-
qmbM eft negare;de hi^ necejfarium eft dice-
literde
re,id eft,affirmare
hoc cft,quod
:
fi
dctur primurn
membrum,qu6d dc quibulcumque
funt verz ne-
gationeSjfint verae affirmationes.& 9conuerfb,hoc
Si vero circa emnes iterum
aut de quihf
,
^
de efmbufcumq', cumejue dicere dr negare^ vegare, dicere^ aut de quibtu tjuidem dicere^
&
^
tton de
negare ^ fed de quibufcum/^ue negare
ommbfu
quia piim6 fubdiuidit illud primum membrum. Scctmdi arguit contra mcmbra fubfacit
,
:Et fi fic. Dicit crgo , quod jJ hoc verum circa ow»«a,rcilicet quod contradidoria
diuifionis ibi eft
Hoc
verum dicealbum ,
&
re diuidentem, id eft, diuifim, vt ejuod
quod non alhum\ aut non fupplc diuifim, fed fupplc coniunftim, id eft , qu6d fi femper z£~ iteritm
,
firmario,
& negatio fint verae fimul
,
aut hoc cric
quod vtraque fit vera feorfum, puta qu6d fit vcrum dicere feorfum, qu6d homo cft albus, & itcrum feorfum , qu6d homo non efl albus , aut fblum eft vcrum coniundtim non diuifim, puta qu6d ifta copulatiua fit \ttzJhomaeii aldiuifim, fcilicct
dicere,
primum membrura. Circa quod
Arguit contra
duo
poteft efle dupliciter : quia aut hoc efl
&c
bus,
homo non
eil albm.
Dande cum
dicit
i
iterum poteft efle du-
Etfquidem non verum diuidentem dicere^
vno modo, fcilicet cfuod de quihufcMmque icihcet eji verumnegare Jit etiam verum dicere, id eft , affirmarc , & e conucrfo , id cft , qu6d dc quibulcumque funt verx negationes , fint ctiam verxaffirmatioucs, & c conucrfb, aut alio modo, qiiod de quibufcumque. eft verum diccre, id cft af^marc, fit verum,& negarefed de tjuibMfcumque negar^ non de omnibw dkere id cft , affirmarc, id eft , qu6d de quibufcumquc verificanturaffirmationes,verificentur negationcs fed non ccQnuerfb. Deinde cum dicit
nen^dicet hoc,(jr non eft nihtl^no entia auteni\
de codcm.
jGnt vcra ph*citer,
:
,
/4
quomodo vtiquefronunciabunt^ autibun>> Et omnia vtique erunt vnum^vt dr frtus diHum eji^&, idem erit,& homo,(jr Dem,(^triremis, dr ipforum contradiffiones.Si autemfmiliter de vnoquoque , nihil dtfferret aliud ab alio:
nam fi
differret
erit
,
bec
&
verum
frO"
frium.
:
Argiut contra Etfific erit aliquidjirmiter
eritpma opnio ,
i J
non ensy
& hac
(t
ipf*nt
^ifam ofpofta negatio.
primum ibi Similiter autem (JT.Prima in duas, fecimdum qubd illad membrum ducit ad duplex inconucnicns. Secundum pom'turibi Et omnia frunt vnum. Dicit crgo, quod ficjuidem verum non :
fft dicere
mcmbra huius diuifionis,& primb contra fecundum membrum. Et fccundo c6tra primum ibi Si vero negando.ln primapart? Arguit contra
:
inrendit talem rationem,
r/I
:
notitraf.
ducit ad hoc inconr
quiayiyZ: :fequitur
Htn notior affirmationc
psn»tune.
&
qubd ncgatiocrit quod eft fiilfum. Dicit crgo, c[\iodScfific,fdliQCt qu6d dc quibufcumque funt ygj.^ affirmationes, funt verx ncgarioncs,fed non cconucrfo t fequimr qubd non ens, id eft, negatio
iieniens tJegttth
,
erit alicjuid firmum, id eft,
certum
& ea eritfirma
ppinio^ciux (ciHcct cft
dc propofitionc negariua.
Cuius ratio
feff
non autem non
effe,
eft
:
quia
id eft,
negatiua crit vcra,
ide6 dicit,qu6dyi ipfum noncg^^^io, firmum tjuidemfity
affirmatiua
;
&
quam affitmatio ,
fed hoc eft enim eritdiEHo,id eft, affirmatio , cjuam negatio. Rario huius cft : quia ycritasalicuius negatiuae fcmpcr depcndctcx vc-
tum
,
fupple magis
fidfum. Idc6 fubdit
:
membra huius diuifionis:& primembrum. Secund6 contra
contra fecundum :
non ejfefrmum notuminotior vtique erit di^io
^
aliquidft,
&
m6
notior
diuidentem
,
eft
pcimum inconuenicns
quia nondicet ea id eft,non afieretaffirmationem,
& negatione,& funt nihil,quafi dicat,quod amb? cnmt
falfs
,
fcd nton entia quomodo pronunciabit^
aut inteUiget f quafi dicaf, quod nullo modo:quia nihil eft vcrum , non potcrit dici, nec intelligi. Secundum inconueniens ponit , cum fubdit. Et fi
vnum , vt prius diilum eft ,
pmnia erunt
denri rarionc; fequitiir
&
triremis,
non homo, fi
& eorum contradiilionef, &
affirmatio
{juoefue
,
enim quod idem
,
non
triremis,
in prsceerit
fcilicet
quod fic
& ncgatioyr«i»/ dicantur
homo,
quod
quia de vno-
patct
;
tunc nihil differrvnum ab aito:n3Xtt(x
, quod aliquid diccremr de vno , quod non de alrero dicerctur ; idc6 dicir, quod fimiliter dc vnoquoqucnihil difTcrt aliud ab
difFetrcnt oportcrct
sJio
:
nam
id eft ci , 3p?
&
,
fi differt,hoe
ertt verurn,
^'" .*.""*• *''*
:
& proprium,
qu6d aliquid efiet vcmm dctcrminanon proprium vni , quod non conuc^ nircc
°
*
:,
:
Summ^II. >uret alteri
:
tur aflErmatio
,
difFcrunt
Deinde
verificaretur
& ncgatio
:
,
illa
ille
certum
ibi
Ampltitf fi quando
:
&
VMMARIVM. &
:
mario eft;
erit falfa
tio
ideo dicit
vera
efi,
^conuerfb
affimure
fan hic
pcticioncs.
:
,
,
qiua tunc dicit eflc
:
quod ampltus
Slmiliter Mttm Tcj.
<^fi
,
ejfe ,
nem
diifum
&nefare vere
dicit
,
menti^ntur, (^iffeidemjiiffumfalfum
Simul autem Palam ,
cere conftetur.
nitionem veri ,
cet
,
:
dicere
,
(jr
qife
,
fed forfan
quod a frincifi»
membrum
inconuenienria
,
fofi-^
ducens ip-
quorum
(ecun-
tx
to
,
fimiltter
qu»d fiipple dicatur primo modo,{ciIicet quod diuidentem contingit verum dicere , id eft , quod non (o-
negatio n»m lumconiiintlim vera fit affirmatio , Scnegatio de iMXtum c*n- eodem fed etiam diuifim fupple fequuntur , qua-
.tmSitH ,fid diuifim fint vtrt d*
fupple ifb pdfirio fignificat ipfum diSlum
fidtm.
demonftrat hoc
tuor inconuenientia
quorum primum
:
eft,
quod
:
:
ad aliud
,
vt fuperius dedu-
Secundum inconueniens eft ihi:A dhus quia fcilicet omnes verum dicent nam quilibet,
€tim
fuit,
:
vel dicit affirmationem, vel negationem
:
&
& vtra-
omies etiam mentienturmam que ponitur vera, hoc contradidorium eft eius, quod quiiibet dicit efle verum,& per confequens illud, quod ipfe dicit, eft falfum fscundum Ieg5 contradidoriorum, idem etiam homo confitetur feipfiim fAfum di-
&
ctre,
nam cum dicitnegarionemeile veram,
dicit
fedixifle falfum, cumdixitaflirmationem.Terrium inconueniens eft ibi Similiter autempalam :
adhuc, ffuia de nihth nunc
efi perfcrutatio
,
id eft
,
quod non poterit effc perfcnitario , vel difputatio ; non enim poteft difputari cum iilo, qui nihil concedit ita
,
non, id eft trit
ideo fubdit
j
nec non ita dicit ,
fi
,
:
nihil
fed
non omnia
ita
ifla
aliquiddeterminatum,itz
enim dicit; necenim non ita : iamfi
,
, fit
vera ncgario,
& ccon-
vel
;
&
neget
:
nam
erit diuifim,vel
cnniun<3im, fi coiun-
quM
omnia erunt vnum ficutprius. Secundum quol omnes verum dicent , & omnes menrientur, & idem homo confitebitur fe dixifle falfum. Terriii eft , quod tollitiu: omnis perfcrutario, & difputario. Quartum quod probatur ex definitionc & veri , & falfi , fcilicet , quod affirmario negatio fint vere fimul , quod eft impoffibile. Notandum , quod ex his poteft patere idquod fupra dicebatur,fcihcet quod aliquz harum rario,'
id eft
,
efle verum^quod immediatc di£him eft , fcilicet qu6d omnia funt vnum hoc enim modo affirmario , & negario diceretur fimiliter , & de vnoquoque quia non
erit difTcrenria vniiis
:
fequuntur quatuor inconuenientia.Primum
autem fi
agirm»tto,cr
niM
aliis
fit
:
:
qu6d
quando, Dicit ergo ^^utfcqMUtur fi
.g
:
ponitur ^\\
,
defi-
^m^^equunturduo incouenieria:primu eft, qu6d ille non afleret affirmationem , & negarionera,& qu6d ambo erunt falfa fecimdum eft, quod omnia erunt vnum fi dicas,quod verum eft diuifira,
Aihuc (tutem. Tertium ibi Similiter autem palam. Quartum ibi Amplius conuentettM
ponit contradidio-
:
negare vere
Arguit contra primum
a
falfi
vera affirmario
fit
uerfb
quia vel hoc
/um ad quatuor
rum qui
veram,non concederet hanc
&
efi
enim diccre , quod hic
non conuertibiliter , fcilicet quod dc quocumque cft vera affirmatio , fit vcra negatio, fi fecundo modo, fequitiu: fcd non econuerfo quod negario erit cerrior, & norioraffirmationc, quod eft falfum.Si primo modo adhuc dupliciter:
^fi hac
tumefi.
dum
quod
facit,
veray affrmatio falfa, non erit vtiquefimul dicet vtique hoc effe^
autcm quod/br-
fi detvu: primum mcmbnim, verumin dmnibus. Vel hocerit verum conuenibiliter , fcilicetqucdde quocum-
magis quam in
non ita. Ec iterum hac negat- amboy tjuia nec ita, nec non ita : namfnon^ iam erit vtic^wt ali'juid determinatum. K^mflitisfi quando
idem
:
addit
nc^tio funt veras de eodcm, aut hoc crit verum mentum ttti de omnibus , aut dc quibufdam; fi de quibufdam, ^Jj^*"'"* non videtur rario, quare in quibufdam fit vcrum,
de
nec enim ita^ nec non ita dicityfed ita (^
fiffrmatio ejl verjy negatio elifalfay
poflct
:
:
aduerfmus^efe , quod
fcilicet
praccedentibus poteft integrari vna ^tMigit ntotalis ratio,qH? talis eft diccndoiSi afHrmario,& ftluie Mrpi-
di^^'
cjuia
non
Ex omnibus
adhuc ferfcrutatio nihU enim di-
nullo efi
cfTe fimul
eft.
Adhuc aute quia omnes verS dicut,(jr omnes
c. 17.
quoil
&
eft petitio principij
dimdentem contin-
accidit tjued
,
quando affirma-
efi
fimilitcr fupplc negatto efi falfa : non ergo contingit fimul dicere,id eft ,
principu pofitum
verum
;
fimiliter econuerfb negarione cxiftente vera,affir-
.
git
faJfi
:
ncgaA{rerentcm affiunationem , tionem dc eodem , non tantum coniundeducit ad di\xxi , fed etiam diuifim quatuor inconuenienta. Dodor coUigit omnes praffatas rationes, ad vnam incegram , notatquc aliquas earum effe
S!
Vtnm quid &/•!/>"" i-
*»«^/» , quod fumitur eft,cum enim verum ex definitione veri , dicitur eflc, quod eft vel non efle, quod non eft: fidfum autem eft, cum dicitur non ellc, quod eft, aut effe , quod non eft. Ex quibus dcfinitionibus patet , quod affirmaiione exiftente vcra, ncgario cTit falfa tunc enim dicitur non efTc, quod eft: niens eft
funt
cum dicit
S
n^
dicat , vel nouerit aliquid determinatc veruni, quod eft contra fuppofitum. Qainiun incoiuic-
verificare-
vnum, qu« nullo modo quare fcquitur omnia eflc vnum.
autem quod
eft
Cap. II.
non de quocumque
qaia
'
.
numnon cogunt.fed magis petere
videntur:
nam Tetunt
fUduo membra , id eft , fecundi inconuenientis,fcirumqueargm qu6d idcm ho- menttt huiu* licet quod omnes mentientur ,
&
mo
coufitcbitur fe falfum dicere, negaret aduer-
non fequitur , quod fi contradidoriii alicuius , quod quis loquitur.eft verum, quod di&am fuum fit falfum quia ifhid concedit adCicrfarius
quia
:
:
farius,
contradidoria
primum nec :
marionem falfum
,
elle
cum
aflerit efle
efle
fimul vera : hoc qitt»ad
quod fi aliquis dicit affirvcram , qu6d confiteatur fe dicerc
fequitur,
dicit
negatiuam
fimul veram.
quia vtramquc
;
Quanum etiam incon-
ueniens non fcquiturficutipfcraet dicit, fed perit. Dicendum ergo , vt priiis , quod aliqus hanim
rarionum non concludunt
,
fcd adducun-
tur modo difputariuo, ficut
& ratio-
nes tenij libri,vtibidera fuit
didum
fufficicuter. );(
vtique
qu6d fequitur,qu6d
SVM
A.ftcutx.
fuj^».
3.
:
Metaph.
Lib. IV,
^2.
tiegat,
sy M M A R
I
r M,
& affitmat '.fiautem nihil determinate fup-»
ple fulcipit, id exifiimat,
KMxttts vixcontraponcntemGontradidoriafimulvera. Vna cxrationevcricft conformitas ad rem j alia , quae
jtatis
quod ncmo debcrct vnum contrqidi<9:oriorum inagis appetcrc , quam altcrum, Tcrtia ex comparatione falfitatis , quia no.n magis mentirctur diccns , quatuor quinqup,
cifc
quam effc millc
mentitm eji: qui autem ambo^verumdicit pamfi verum dicit , ejuid vtique erit , quod nonverumdicityfed magii verum
dicit t<jui
mente opina-
vocc : tjuid vtiejtte dijfe^ k plantis ? quafi dicerct, quod nihih
nam
bruta etiam anjmalia habejit aliquas ap-
prehcnfionas,
& conceptiones detcrminatas,
Notandum, quod haec etiam quintaratio pctit: ^"«'/w /» v» ftat ci)im in hoc, quod fi contradidtio, vcl altcra Mfnte "' per vocem fivera ficut pars contradidionis eft , gnihcamr , lequitur, quod ita jrit m rc , & pet „^ con(eqnens negare hoc
fimul vera
dii5toria clle
Dicendum grgo
:
fed aduerfarius
concedic enim contra-
:
tam
in vocc
ratione
cft .dp ifta
didum
prasccdentibus
falfum
eft
,
Tunc
fuit.
quam
in re,
fiaitdealiis fequitiu: ilU
pars:
Vnde O" maxinie manifefium efi^quia nulr ita di/ponittir, nec aliorum,
If/s
hanc rationem.^uare namquevadit domumy
& non
^nen quiefcit putans irc? Neq',fiatim neque
nonverum. Siautemfimiliter,& fimtd , vera dicent , necfroomnes rnentientur , nunciandum , nec dicendum efl tali;fimditer
tingitfed videtur timens tanqnam nonfimir
bunt entia
,
,
iam
^ hoc verum vtique
erit,
&
&
tnimhoc,^ ciftt
,
nonhocdicit.Si autem nihilfuf
fedfimiliter exisiimat
Himat^ quid vfique flantis
,
& non exi-
difjerenter habebit
a
?
Hic , vt dicebatur,po»iit Philofbphus quint^m yiam procedendi contra ponentes aramiationem, negationem fimul verificari de eodem , quae
r.'.t
'« i'ione
autem non
melit^s.Si
autem hoc in bonOyCi^
no bono,necejfe esifimiliter ejfe,^ in aliiSy(^ hec quidem hominemyhoc autem no hominemy
^ hoc qnidem dulce, putare necejf^ eli
:
autem non
illud
non enim ex
dulccf
omnix
<equo
lius
fiue
eft
vocem, quaj profertur
vefa
nuntur fimul fufcipiens
efte vera
id eft,
,
:
:
ille
:
quod
fequitut
qui opinatur aftirmationem
veram , aut non habereyid cft, ille qui opinatur tantum negationem elle veram mentitus eft ejui vero ambo fupplc fimiHter opinatur tantum
eflc
:
'verum dicit
;
nam fi vcrum
quod
fit ,
ita eft in re
quod ita eopinatur , qui amboj opinatur namfiverum dicit quis,vtique
ficut in opinione,vel in voce, fequitur rit
in re
,
ficut ifte
vera: ideo fubdit
verum
erit ipfum
ttum natura,
:
ejuod dicitur
,
id eft
,
:
determinata,
quia
talis efi en-
& qualis dicitur
non patiatur verum efte oppofitil eius, quod dicitur, & per confcquens, qu6d nonpatia-
fcilicet vt .
hic
quarit dr exifiimat.^ando enimputans me.^
nam fequimr fi ergo ficeft inre. Dicit ergo, quod ^fHpH"^ igttur fi fiipple affirmatio,& negatio po-
Al.zftinians
literputans, non bonu effe imiderey& bonum; palam ergo,quia hic quidern melius exifiimatt
fumitur ex veriratis conditione , quae fciUcet eft conformitas fiue correfpondentia rei, ad opinio-
vox
&
negationemfimul^yTwro 'turararmationem , non verum diciti^t fi:ilicet qui opinatur affirmationem , negationem fimul efte veram : fed magis verum aicit,qui illo modo veritexifiimat,
&
quod tantum affirmatio, & tantum negavera fit ad hoc fuppie manifeftum eft, qu6d
aquam bibere,^ hominem vidcreydeinde
ea quitrit : quamuis oportebatfi idem eratfi-,
homo,^ ncn homo:fed quoddi£tu efi^
rniliter
r^ullus qui
vero non.
non videtur hac quide timens,illa
^are ficut videtur, omnes exiHi-
mant habcrefimpliciter ^fed non circa omniay fedcirca melius
,
^ deterius.
Vbi ponit fextam viam procedendi conrra eos, fignum manifeftum, quodnullusopinaturidcm efie
bonum
,
&
non bonum, non eflefimul
excludit falfam refponfionem. Secunda ibi
quod
ex hoc
,
aliquo
moQO
qu6d hoc
Et
differt a plantis,w
& negationem
mantfefium e!i,quod
fimul verificari de codem,wfc di-
centium hanc rationem , id
idem
:
eft,
opinioncm,«*<: i^ia
quare narnque vadit ad ire
:
vult dicere,
ad domum & non ire domum & non quiefcit
eft ire
vadit ad
:
quare aliquis in
,
demum, quod (i
vno loco
?
negatio ponitureflc vexzsfedfifimiliter, &omnes ,qui fimul dicunt, vel vtramque partem con-
patet
jnentiuntur
, ,
alteram tantum cffc veram
& vera dicunt
nec dicendum fium, noc
vel
efi tali
loqucndum
Jpniltttrfnim ea,
,
,
nec pronuneiandum,
id eft ,
eft
cum
& non
qu6d nec diipuuntali,qui
ea dtcit
,
hoc ponit:
id eft,
eadem
fiautem
&ocantcc.
nuU
nam fecimdum eum idem cft ire & non ire; ex quo igitUr aliquis vadit ad domum,& non quefcit,
uadidionis
Al.
elt^ime^
fimul tradat affirmationem,
Ifu itadifponitur,\t
verum detcrminatei & non fimul crit verum, & non>erum : ex quo fola affirmatio , vel fola
erit
&
quod vnde, id eft, quod homo , qui fic opinatur,non
& non quiefcit putans fe
eft,
:
Sexta viaex rertimfuga,
finem. non fcientes. Dicit ergo.,
tio
dicit,f(pilicet
& per confequens
vcra. Circaquod duo facit,quiaprim6 prxmjttit rationem.Secund6
contradi(5toria
aliquis aliorum
dcterminate,& hoc verum
& ele6tione,quaceft
quae fumitur ex rerum fuga,
fcilicet
entiafe hahebunt aliijualiter, id
Text.co.iJ,
diluculo vadit inputeum, aut torrentemfi coy
^
nem
«
necdtcentium
altqualiterfe habe-
fUo modo exijiimat
^MtA
ftd, fimiliter
;
fcilicet
ficut fiipple profert
:
renter hahet
namraifivero
dicitur: quta talis efi entium
mente opinatur
iftam illationem negarec
A Mplius tjaidem igttur^ qui aut exijiiJ^jnans habere aliijualiter,aut non hahere
'
tur
eft,
& non exiftimat,
,
quod putat
ter forfan
,
aliud efle ire
,
,
& non irc
:
fimili-
nec aliquii vadit redtc viam
,
quac
ducirad puteum, aut torrentem.Ratio huius eft, quia incidere in puteum,vel torrentcm
fiipple
non fimiliter putat ejfe honum, (fr non honum nam aliternon magis vitaret , quam eligeret q^ia igi:
:
(ui vitat cafiun
:,
& lypn cUgit,palam quia accipit, id efl.
§}jiilihee
tat fibi
vi'
nO' cinum, (^ eli git magii am itenieits.
Summae 11.
Cap.
opmatur , hoc efuidem ejfe melius , fcilicet non caautem non mettHs , fcilicet cadcre in puteura:
W
dere in pmcumifedjthoc,
hoc quidem
fcilicet eft
veruiTi,qu6d
non honum,Jimilir-
meiius,illud vero
ter fupple eji in altis:cmiz, fcilicct necefe efi fufci-
pereMled, opinin,e}Mod hoc quide dttlce^iUHd aute nm dulce. Cuius probationcm fubditiwo« enim ex ttijuali omnia tjuarit, fufcipit quatido putat ejfe rneiius atjuam bihere , fupple quam non bibcre, dr hominem videre, fupple quam non videre. Vn-
&
de ex ifta diuerfa opinione lequitur , quod deinde (a ^«<er»/,{cilicet determinatc
tc tamen fupple
eadera
,
vnum,&iK)n aliud,
opinaretur
fi
contradicloria elle
puta quod idemeffet homo
,
& non homo,
quod vtraq; aequaliter quzreret, puta dulce,& non A\Acc:fed quod dUlumeJt, nuU
cporteretSd^icet
lus
qui videatur htc tfuidem timens
eji,
,
illa
vero
non timens cjuarejicut videtur omnes fufcipiunt: :
id eftjopinaijtur, habere fimpliciter
idem non (c
fit
efle,&:
non
eftc,&
(cilicetquod
,
omnes opinantur
habcre veritatem, vel in affirmatiua,vcl in nenon vtraque (imuXjaut ft non cir-
gatiua tatum,
ca omnia
,
&
hoc fcilicet opinantur, fed faltem cir-
ca meliora,
& detericra
id eft
,
,
quod faltem hoc
opinantur in bonis,vel in malis
,
vcl in mcliori-
& dcterioribus:ex tali enim diucrfitate opi-
bus ,
quod omnes homines aliqua timent , & fugiunt,& aliqua profcquuntur, Huic I]]ic4xnrpt. iiationi affaruit , & eft fimile quod dicit Auicenmtentitm A' na, fcilicet quod negantcs priroum principium nionis fequitur
mittnm*.
,
deberent tandiu verberari rent
&
,
& confiterentur
non
vcrberari
verberari
;
,
quoufque cognofce-
,
quod
,
quia
aliud eft verberari,
vnum
fugiunt
,
fcilicet
& aliud eligunt/cilicct non vcrberari,
Dcindc cura
dicit:
alter mtnus-.quare magu
Ec
Si autem nonfcientes.fedopiHJinteSymulto fincin
neacicnces.
msgis curAndum vti^ue
erit
de verttate.
^uemadmodum infrmo existente, quamfMEtenim epinans adfcientem non falubriter difpcnitur ad vtritatem. no defanitate.
$9
quandam falfara rcfponfioncmjdicealiquis, quod homines quasdam eligunt
Excludit rct fortc
tanquam bona quxdam fugiunt tanquam mala, id eft,non bona,non quafl fcientes veritatcm. fed qu6d non fit idera bonura , & qiufi opinantes non bonum , licctidem fit fecundum rei veritatem hoc cxcludir Philofbphus dicens , quodyi fupple cft venun , quod hotnines non funt feientes fed tpinantes , multo magis curandum
,
:
,
fcilicet eis,
I
de veritate , vt
fcilicet
addifcant veri-
tatem quemadraodura infirrao raagis curandu eft dc f'anitate,quara (mo^etenim, pro quia : opinans,
non vctam,ad fcientem,id eft, in refpedhx ad fcientem , non falubrtter diffonitur ad veritareOT.habet cnim fe ad fcicntcm , ficut infirmus ad
:
dr vtique fi non
efi
(anum quatenus opinio videtur quidam dcfedlus
^ ratione remoti vtiqtte
mui incondita
(jr frohibente
,
quod homincsdcbent
tct Igitur
tti ftiiti»m
Vbi ponit feprimam viam procedendi contra \^ cos,quat fumitur cx falfitaris coraparationc Dicit
airare de inue-
&
illa pars.
Ampliusf tfua maximefe omniafic habetx
^ nonficfed magiSy
(jr
minhs^ verumejtin
natura entium:non enim vtiquefimiliter di~
cimus duo effe paria titus ejl cjui
puUe.^i
(jr
triatnecfimiliter men-
quatuor Trt vre opinatM ef,(jr qui
igitur
non fimiliter ^ patam fuia
Scoti Oper. tora.
I
V.
fMifitMh
eifaraiinu.
quod amplius fi qium maxime fe habct ita, quod omniafic J'e hahent , nonjic , id cft,quod omnia flmul vera fic fint , & falfa: fed tamen in crgo,
&
naturaentium hoc magis
,
&minus
*ntm fimiliter eUcemus duo paria
,
ejl
veruminon
& tria
,
id eft,
quod non fimiliter fe habet ad vcritarem dicerc, quod duo funtparia , & tria fimiliter funt paria: quia alrerura cft verum,& alterum eft falfum,^irr fimiliter metiretur.qutjic opinaretur,quod cjuatuor
funt Titn
eft,quinque,^ ^uod quatuor mille^
id
quod tamen falfum
mnt falfa,ldlicet
eft:y?io/>«r,fupplc nofimiltter
dicerc,qu6d quatuor fimtquin-
que,& quod quatuor
funt raillc:fedquod eft rai-
nus falfum,aliqualiter eft rnagis verum; quatenus vero eft propinquius, ficutminus nigrum dicitur propinquius albo,& qiufi magis album, ideo diciv.quare magis vtrum , fubdit :fiergo ejuod magis
A^nius,erttMtquod verum fimpltciter,{ci\icet cui efi magisverii,id eft,qu6d non cllet aliquod afiinius,vel propinquius:nih eflet aliquod
affinius.quod
verum cui propinquius , vel afhnius Etenimfi , & minus falfum, non efiifed iam effet aliquid firmius , verius, id eft, quod dato,qu6d per diOtaxn rationem non fefimpliciter
magis verum
ellct
&
fit
fimpliciter verum,iara ta-
habemus,qu6d aliquod fic vcrius,& conformins aliorum, & pcr conkquens non fimiliter fe habcnt affirmario , & negatio ad me,fcilicet fimphcitcr
veriratem,& certitudincm,d' a rationeM eft.opi-. nionc , vel pofirione remoti erimus ,noncondtta, fcilicetpcr ifiam rarionem alias ta,
nunc ditbm,& etiam non condi-
pr«cedentes,a pofitione inquam
& prohibente mente definire.
enim definitio confideratur in affirmadone & negarionc,vnde qui afHrraationem,& negationem fimul dicit ede vcrarfi de eodem , exPriraa
O^"»'*
Mh
f*^***-
cludit oranera definitionem,fiue dcmonftratione:
vocatenim hancopinionem non conditara,id cft, tcmpentan>:ninc cnim opinio eft benc temperata,qiundo non imphcat repugnanriara cura autem implicat,mncopinio non eftbene temperata; :
talis
aute
mul
verifijjari
eft
opinio
,
qux dicit contradidoria fiTunc fequitur illa pars.
de eodem,
SVMMARIVM. Ex didis opinionem Pythagorjc refu-r tat afTcrcntis
quaecunquc apparent cflc
fanitatis:pa-
nienda veritate,quod non ellet , fi fimul cfl^t alinihil cllet detcrminate quid verum,& falfum ,
venun. Tunc fequitur
eri'
aliquid mente
determinare.
:
defedus
yfed iam aliquid eflfir-
mius, (^ verius
fcilicet
SfMlittrtpi- fcienti2,ficut infirmitas eft nie ft hahtt
verum dicit. Si er-
go , quod magis affnius erit vtique ali^ quid verumyfuiaffinius, efuodmagis verum,
quatur,qu6d aliquid A!.
II.
vcra;quiaiiinc fcquerciur contradidoria
fimui efTc vera.
Eftautem dr ab eadem epinione Pythagor^ ambas^aut ejfi,
ratiOyfjr neceffefimiltter ipfas
aut non effe.namfi qua videntur omniafunt vera, (fr apparentia/ieceffe omniafinmlvera,
^falfa effe.^ Multi namque contraria inuicem exif/imanty (^ non eadem opinantesfibi ipfis menttri putant. ^are neceffe idem ejfe,(jrna effe ,
(jrfieft hoc neceffe putata
M
omnia vera cffci
Tex.co. 14»
Metaph.
Lib. IV.
154
nam^ue imicem opinantur menr
ejjcflppojita
horum ben}
dr vernmdicentes ; ergo entiaftftc fe omnes, ^odquidem
ttentcs^
hahettt, veriim dicunt
eodem funt intelkHu vtraque rationcs palam.
igituraff
curabilis ignorantia.non
s^icunque vero orationis caufa dtcunt
&
Opiaio Ty-
thagor^
4'
Zltmium.
tionis^dr
eitts
qua in
oftendens
S"0^
dumcontraJiuerfos,qui exdiuerfis
ncgario fint fimul vera,vel faira,& per confeques quod omnia fint fimul vera, vel falfajficut feque-
errores inciderunt.
pit,
(\ubAab eadem opinione
tio Pyrhaffora
& necejfe
,
Pythagoram,& eum qui
& hoc eft quod di-
eft r&tio efi eos
id eft pofi-
,
amhos
,
(cilicet
difbe opinionis
eft
7««/;>fr,fupple ponere, aut ejfe,aut
non
effe,
ft~
,
id eft»
omnia elfe fimul vera,vel falfa,& per confequens quod contradidoria fint fimul vera de eodem, quod fic oftendit:ff4w>y; (jut videntur omniafunt vera ejfe
c^r
appare/itia
&falfa
elfe
neceffe
,
quod
,
eft
omnia fimut vera
fic patet:7W«/r»
namque ho-
mines co/itrariafibi inuicem fufciptHnt, id eft,conputant mentiri traria fibi inuicem opinantur , nondeea opinantes fioi ,id eft, quod putant mcn-
&
traria
fiue contradifboria fimid verificari
,
dem nunc ,
difputat contraeos magis (|)ecialiter,
quomodo diuerfimodc
Circaquodduo
viis in
didos
facit.
Prim6
ide
effe
& non
ejfe,
id eft,qu6d
hoc eftverum
,
fi
fequitur
Secunda ibi Venit autem dubitantibus.Dicit ergo^quod non efi idern modm homilta, id cft, popularis allocutionisjvel fecundum aliamliteram c6:
cft, ordinats difpofitionis,vcl peromnes, fcilicetdiiflas dpiniones qu^
ftrudionis, id fuafionis,-«
funt vel de veritate contradi61:ionis,vcl de yerita-
apparentium
tate
j//»'z;«-o
nami^ue perfuafione egenti dupliciter incidunfin
hi
:
wfecundumquod
opiniones quidam ex dubitatione, quidam quidem ex proteruia efuicunque enim ex dubitadiiSlas
:
opinantur:cum occur, ad quas fc-
tione ita fufcipittnt , id eft,
runt eis aliquae fophifticae rationes
,
:
vifa,id eft, apparentia elfe vera
Pythagorae
:
oppofit^
opinantur mentientes
,
namqHefibi inuicfm homines verum dicentes , (]i\iz ex ,
&
hoc quod oppofita fibi inuicem opinantur fcquitur qu6d quilibet eorum mentiuntur fecuncundum vevitatem , & quilibet eorum verum dicunr,ergo entia fi fic fe habet, fcilicet quod con:
tradidloria fimul de
eodem verificentunfequitur
quud verum dicunt omncs:vt quicquid detur,
fit
alicui vr-
ergo ab eo-
verum:vnde concludit^^Wftrf
dem funt in iiitelleBu vtnque rationes, id eft,opiniones, palam ; ex vna enim aliafequitur j vt diftum eft.
:
:
lies,
SVMM.£ SECVNDiE C A
P.
III.
ex aliqua dubitatione eos ad hoc inducentc:
fed causa orationis
volunt
tales
eodem,& airerentes omncquod opiiumur,& apparet, verum eire.
SVMMARIVM. In prima partc huius capitis vfquc ibj: Similiterautem , oftcndit alios ex dubitatione , alios ex proteruia in errorem incidcrc ; primis id cuenit in propofito Alij
fponte
volunt,
tales opinioncs,licct impoflibiles, defen-
derc. 61
E^
non idem
modm
id eft
tenere propter feipfas contraria
,
ex
quadam
proteruia
,
ex eo
fcilicet
quia
&
eorum
hon poflimt demonftrari horum mede:
la efi.argumentatio,quAefl invoce orationis
nomintbits
,
id eft, ex fignificato
nominis
modo arguebatur contra eos in prima cum dicit:
,
,
& in
& hoc
via de fep-
temfuperius. Deinde
Venit autem dubitantihtu hac opinio ex
^«<e qutdem
contradiSiiones, tfhfts
:
eius
qnod fimid
^ contraria exiUcrc viden-
ex eodemfaHa contraria.
Ergofi nan
ambo ens , vt Anaxagoras mixtum omne in omni ait,c!r Democritt^:etenim inaney^plenumfimiliteryfecundum quamcunque partem prttextHere. ^amuis hocquidem horum effe
mn ensftllud vero ens. Jiic excquitur dc int^nto.
Ad cuius cuidentiam notandum , qu6d contra eos,quiindidum erroremex proteruia incidcrunt argumentatum eft fupra cx nominis fignificatione,& idc6 nunc tantum proccdit contra eos, qui cx dubitatione in runr. Circa
T 4«/^«»
,
opiniones impoffibiles defendere,
contingitfefi non ens,prxexiTtit fimiltterre$
Contra ponentcs contradidoria fimul verade
fcnfibilibus.
&
id eft, qui profpquuntur dicSbas opinio-
fa dtcunt,
fenfihiltbtts,
ex
primum
princfium.
ponit intentum. Sccundo exequitur de intento.
talibus OTpinionibusiquicunque vero orationis cau-
efi
alicui videtur,
opinanttur^fed econuerfo,
tet
proceden-
eft
qua: fuit opinio
quare necefe
eadem
etntra negd-
de eo-
quod vtrique mentiantur,& vtrique verum dicat; & fic qu6d idem fit & non fit:quare fequitur ad opinionero Pythagorac quod contradidqria funt fimul vera & fi hoc fequitur , necefle eft omnia
eos ', qui non
quicquid
*
commimi- ^"'^Buui
qnuntur didta: opiniones nefcienres eas foluere, concedunt conclufionem, hornm bene , inquam, id eft , efi curabilu ignorantta : ?ion enim obuiatto eorum , id eft ^ quod eis non eft obuiandum , ad orationem , id cft, ad rationcm , quam ponunt fbfhiiiiccim,fedadmentem vt ftilicct fbluatut de mentibus eorum dubitatio, per quam in huiuf^ modi opiniones deuenenint tuncrecedent k
tiri
Al.quidatn.
difputauit
goras pofuit oninia qux videntur alicui e(Ie vera: " ve'^""> ^'^' "'^'^^'^^ ^^ ^""'^ aftirmatio &f
,
ho'
& generaliter contra eos, qui concedunt con-
ter
didam pofitionem
,
eitis
Vbi adaptat opinionem Pythagorac ad pracdiftam opinionem. ^Vd cuius euidenriam notandum, quod Pytha-
batur ad
/fd
qu£ invocecranominihm.
Yumargutio curatio:
Poftquam Philofbphus 60
enim
orationemjed ad mentem obuiatio efi eorum,
homilia ad
cmnes : hi namcjue perfuafione
egent^illi
vi-.qmcunque enim dubitaffeexiHimauerunt^
tat
didum crrorem deuene-
quod duo facit
contra eos
,
:
quia primo difpu-
qui ponebant contradidtoria
fi-
mul vcrificari de eodcm. Sccund^ contra cos, qui opinabatur omnia apparcntia cfle vcra.Sccuda ibi
:
Smtliter autem. Pritpa diuiditur induas: quia
6x
:
Cap.in.
Summa^ II. quia prira6 eornm moriuum
& rarionem pr«-
,
mittit. Secundo ilHus ranonis folutionc fubiungit.Secunda ibi: jiieos ^uuiem igtturex hu. Di-
crgo quod ea opinio^ax
cit
id eft, quac cft
de cotradidoriis, qu6d contradidoria flmul fint
,
eft
mo-
veTi:venit ^utlntfdtm dubitantibtts^A cft,pcr
dum dubitarionis vno
&motus' videmus
ftptumfrimi cionis
P^f*fn-
ex fenfi>tltbm\ vbividemus ex
fadla efle c6rraria,id cft, pcr
aqiu,qua:
eft
cnira
modum gcncraquod cx
terrafit
frigida,& acr qui cft calidus; ergofi
pro quia;quia no conuenit firri non enx prdfitit Jlmiliter res amho ens, id cft,quiaomne quod fit,fit cx prius exiftcntctquia quod non eft,non contingit
fieri
:
cum ex nJhilo nihil
cos oponet quod prius habcns in
ide6 {ccundum
;
res ex qua fiunt contraria
(eambo
rione contradidloria !
dum
fiat
contraria
nam
ficut
:
, fic
& eadem ra-
cx eodem fit cali-
& frigidum,ita cx codem frigidum & no & hic fiut rario morioa illorura per fit
lirigidum
quam
:
,
criam rationcm pofuit Anaxaeoras omnia
inifccri,quatenus vidcbat auodlibct neri cx libet, putans nihil polTc
fieri
ex alio
quo-
nifi ptjiis
:
Democritus ponens principia rcrum plcnum &• vacuum, vt didum fuit in primo libro, idco dicit Philofophus,qu6d ifti fupple mouebantur ex dida ratione vt etiam AnaxavarMait omnia elfe mixta in przfuillct.
Iterum huic rarioni
alfentit
:
nnnibuiyfp- etiam Democritus,hic ttentm, tcilicct
Democritus , inane
,
firilicet
vacuum
,'
& plenum
pofuitfmiliterfecunditm (juamlibet partem, cct corporis,
Tc«.
c.
10
& etiam hac horum efeens
,
(cili-
(cilicet
Jdeos ejuidem Igiturejuiex his exisiimat dicemus: quia modo quodam re£}e dicunt, (jr modo quodam igr.orant : ens enim dupliciter
E^ ergo quomodo contingitferi alt-
quid ex non
autem quomodo non,
ente,efi
(jr
fmul idem e(fe cootraria,a^u t/ero non.
•
i
i
•
quod obuiandum eft ad mentcm
fta funt,lciHcet
qui ex dubitarione in didos errores inciderunt:vcl cx his,id eft,ex pracdida ratione dicimus ilHs,
ad fufcipientes dicunt
,
id eft
,
clTe fimul vera
:
tjuia
opinantes contradidoria
,
modo quodam
reEli fciltcet
& modo ejuodam ignorantc^mSi fupple di-
amt. Ens enim
dtcitur dupliciter
,
nmi
non ente
quaiitum
cft
defe
:
quc funt concraria
in potentia,ex ente au-
omnc quod
puta cx
ma-
nulhim enin
a(fla
&in
&
taH ente in potenria
vdnon
fit
,
contradicioria fimul
aifhiaHtcr {cd potcntiaHter
:
re<^c,&
quodammodo non rede.vnde fubdit aliejusd fieri
ttiarn i]uomodo »o,quia fciHcct ens
adu , ente autem non
cftens,
in potenria
:
fit
-,
esl
exnonente, ex
non ente
vnde idem fimul
& non ens in a£ka:contingit nam^ue
poteffate tdcm
ejfe
contraria
;
pcrfcdc ver6,id
eft,
in a(5tu non omnino,
Notandum
,
materia enim cft in
Notandum huius
duplex
,
eriam , quod vt hahct dcclorari 7. eft porentia qu.intum ad pr«ien$
Primapo-
fpcdatjcilicetfubiedliua &obie
nominat fubie<5tum potenrii .Sccunda poPrimo modo
tcntia
tentia norninat obieifhim potentix.
matcria
non
eft
ens in potenria.
Seamdo modo
ria
:
fit;
fokuionem iftam datam eflcper enim arguebant,qu6d ex non
quare crgo ex eodem himt conrra-
oportet vt videtur
in iHo
vno ex quo
tjaria fimul eftc in
illa
fiunt
,
contraria prafcxiftcre
& per confequens con-
eodem,& eadera
Scoti Oper.iotH. I y^
64 TitentU ndtit
^
fmmt
dHplUct. ^ljt^^re q.
9.
huius t» it»'
rofa
cxiftens poflSbilis produci, eft ens in poten-
ria:quia igitiu" potcntiac opponitiir achis,idc6
duvnus qui opponitur potentix fubieftiuac,& ifte eft a(fhis formx:aHus qui opponitur potenrix obiediux , ifte eft a(5his plex fimiliter eft aftus
:
&
exiftenrix,qux cft ipfa rcsa(fhialitcr
exifteiis.
mo modo accipiimtur hic adhis, &
potenria,non
(ecimdo modo:verumtamen a(fhis
Pri- Qffsliter at'
& potcntia pri-
mo modo fiimpranon fimtdiffercnrix cntis communitcr fumpri,(cd fccundo modo fiimpra ; vndc quando Philofbphus ^.huius capitulo de cntc diuidii ens pcr adiim potentiam , non accipit potentiam fubiedtiuam aifhim' ei oppofitum., fcd potcnriam obie(fHuam a^im ci oppofitiim ; vndc diuifio de ente pofita in loco ifto eft
eifit
fhiUfe-
fhtu acium (5- fttentmm {
.
metm. etcm
tiiitiilu
tns i»
ilis.
&
&
&
pofita in 5. huius
illa
ilHus diuifionis:nam
fubie
,
,
text.com.14. qnin-
membro omnc ens fiuc fit in potentia adu fibi oppofito eft ens in ,
quod oppomnir potenrix obiediux vnde ;
prima diuifio vidctur fubdiuifio dc,cum dicit
ifta
illius.
Ddn-
Amplius aatem dignifcemus ipfos exiitt' mare^ d* aliam fubHantiam effe entium , cni necmotusexiHitynec corrnptiOf necgeneratii Ponit (camdam folutioncm , qux eft pcr inftanriam fiue intercmptionem, dicens, qiiod ampliits
autem dignamur,id eft, dignum iudicanuis,
eos fufcipere, id cft,opinari,
aliqH^m fkhjtantiavt entium,id eft,numero entium, cui nec inefimotus, nec corruptio , nec ge^feratte omnino , fupple ficut
probatum
eft S.Pl^fic.text.cqra-
pofito,patet
,
qncd non
45 .& inde.
quo
poteft concludi ex eorum
ratione,q'.i6d tali fubftantix infint coinraria
contradi(floria,cum cxca nihil
fiat.
,
vel
Deiiidc cijm
dicit;
-
S
FM M A
R
I
y M.
Rciicic fpecialiter afiTcrentcs
apparcntia cfle vcra,&
omnia Democritum te-
nentem
dcrcrmmate
nihil cerco
,
&:
ciTc
crum. De quo agit Do
t^ qut circa apparentia Tcr.
quibufdam ex fenfibthbus venit: verum enim non pluralitate iwlicari pittant^ njeritas
d<.ftinftionem,ciim
cnte nihil
,
potenria ad vtrunque.
:
^mmltier
ex
teria/ju.T eftcnsin potenria,&
fciHcet ens in
achi,& ens in potcntia cum ergo fupple dicunt, l"^'^ ^^ "°" ^f ^ "O" fif cns , quodamodo dicut
deetdem,^ ergo quomodo contingit
cx-
ponicui.
cmnino.
Ponit didbc rationis (blurionem. Circa quod Uimt m«tf t^uo facit, (ecundum duas {bkitioncs quas ponit. mmm awi- Prima cft pcr diftin(5Honem. Secunda per inftanfHtrHm d». tiam fiue interemprionem.Secunda ibi:^OTp//«/ pUnter. i' •• ^ V-.\ » autem aignamur. Diat ergo,quod ex his quac di-
«ml(C^itTMri» dicmmmr
eft
potentia,fit
imiTi6 tota ifta diuifio cadit fiib altero
fimul ejfeidem ens.d" non ensfednonfecundumidem. Ens poteslate namque coatingif
^lsalittr ex
temin
aliaab
primo huius. Deinde,cum dicin
ent»
:
//.vcnmi
f\en\xm:illud vero non ens, (cilicet vacuum,vt iara fuit in
tx mo» Hihil ft
Re/j>onderiu' di-
fuit.
ftingucndo de ente:quia quoddam cft cns in potentia cum ergo dicitur , quod ex non ente mhil
didhim
dicitHf.
tns imfUx.
tradidoria , vt przdi^nTn
T?5
rarione con-
oportet necpaacitJte. idern vcro his diilcegu^
fiantibus
rum.
ejfe
videtttr auidem,illis vcro
ama,
^uarefi omnes laborauerint , aut om^ ncs defpuerim ^duc Mtem,vel tresfanifnt^
co. ii
:
Metaph,
i.Lib.IV.
17,6
4Mt tntelleSfum haheant
,
hostjuidem vidert
Amflius
lalforare,dr deftfere^alios verh non.
autem multis aliorum animalium contraria nobli^ &iffi autem vnicuitjue nd 'videri non eadem ficundum fenfurn femper feiffum videri. ^ua. igttur horum vera^velfalfa non manifesium : nihil enim magis hac quam ilta vera^fedfimiltter. Propter quod Democrittts aifyaut nihiiejfe verum , attt nobis non mani-
&
feUum. Contr» ponites omftia
ap-
faremi»
ejfe
vtra.
efle vera.
mittit
Circa quod duo
facir
:
corum motiuas rationes. Secundo fubiun-
&
hanc. Prima Secunda '^wJslits aittem quiaprimo ponit vnum motiuum,quod
mune eis,&
jn duas: erat c6-
praecedentibus de contradidtione
Ci-
vera.
:
&
fenJibilibus:\\\\sSc\\ictt
qui
nonex
proteruia, fed
cx hac dubitationein hanc opinionem dcueneriit:
& hoc ide6,quia dc eifdem fenfibilibus pontrarit de
eijdem habentur a diMerfis trifli'
Vno modo
a diucrfis numero,cifde
quod vnus homo
iudicat
tamcn
iudicat dulce
,
fpccic,
alius
homo
illis
verh
habentur contratix opiniones a diuerfis non fblum numerojfed etiam fpccie:quia^liquldo quod eft fapidum brutis, eft hominibus praui ;
ideo dicit
,
aliorum animalium
Alio
dem
quod ampliits autem multu contrarid videntur
habentur contrarias opiniones ab eifnon fblum fpecie,fed etiam numerojvt idcm
homo fccundum
tempora,& diuerfas diidem nunc dulce,& nuc amanun, nunc album,nunc higrum ideo dicit,qu6d ftiam fuimet vnicuique adfeipfum non eadem fediucrfa
fpofitiones iudicat
:
cundftmfenfftm videnfur Cu^picfemper^qutt igitur horifm vera jit,aut falfa, ideft fit
dicenda vera
fejium:»ihil enim magis
,
ejt
,
quae iftarum opi-
aut falfa »0«
quam
illa
eji
mani-
vera, fedfi-
mtltterM eft,qu6d non eft ratio,quarevna earum fir magis vcra quam altera quia oportet , quod acqualiter ambcc fint veras,aut ambe fACx-.propter quod ait Democrittti,attt quod nihil eji verum,Cc\:
detcrminatein
licet Tellunt
rebiis, <*«/
fi
eft
,
«(»« ejlnobis
in-
manifeffum.Sed quia poflet aliquis diccrc contra Aantiam anhanc opinionem, qu6d poteft dari aliqua regula, tiqtfifMO Tttoqua potcft.difcemi de conrrariis opinionibus qus
40.
fit
:
& infanire
:
tUos
& multos,»o»,id eft,qu6d multi reputarentur fapicntes, & pauci infipicntcs:fimiliter intclligcndum cft de lanitate, & omnes
t-^rojfcilicet
il-
li
ifti
xgritudine
ex hoc ergo volut
;
gis crcdendum eft
dc
reddendo fingula
tis
ifti
quod non ma-
fanitare, vel veritate iudicio
fingulis.
vera inter eas,vt fcilicct dicamiis,qu6d illud
fit
yerum iudicium dc fenfibilibus, quod dant fani: Hon autcm quod dant in6nni:fimiliter de vcrita-
natus
veriun dererminate in rebus,
eft nihil elTe
quod latet hos, e6 quodnoftra cognitio autem fenfus non eft : fudicium determinate vcrum , cum non femper vnjformiter iudicet quia non videtur aliqua certitudo ^andofen. aut
fi
eft
cx fenfu oritur
elTe in
nobis de veritate
:
vt determin?ttc pollet /«* deciptun-
vcra,& oppofita determinate ^"
dici,harc opinio eft
motiuumnullum
; tum quia lenlus nunquam dccipitur circa propnum obie(Stum fibi proportionatum ; tum quiadato, quod
eftfalfa:fed iftud
^ '^"^
habetdoa.x d.uti.^,
fenfus decipiatur cx aliqua improportione,fiue cx
partemateria?, fiue cx parte obie(^i, fiuc ex partc
medij:tamen non
cft rjeceffarium
tel]e(5tumfempcr decipi:nam
propter hoc in-
intellciSbus,
cum fi;
potentia fuperior,pofIet corrigcrc errorem fenfus; ficut
di(^um
go primi
quadam
fuit in
libri.
qua;ftionc in prolo-
Deinde cum dicit
Omnino veropropter exisiimare fruden-
& hutfc autem
tiam quidemfenfum ,
ejfe
al-
terationemy quodvideturfecttndumfenfum
ex necefiitateverum
Secundutf Ponit motiua propria iftorum,qui opinati siit motiuum efTc vera,& funt duo : quomm
^
omnia apparcntia
primum fumitur
cx partc
Sccundum ex
fcnfiis.
opiniones.
Prima in
tres,quia
fen-
Secund6 recitat diuerfbrum opiniones,qui iri didlam caufamconcordabant.Tcrtio arguit confus.
eos.Secunda
tra
ibi
:
Ex his. Tertia ibi Aut & :
grauijfimum. Dicit ergo
quod cmnino
fuppfe ab antiquis fufcipitur,id
eft,
opinatur pru-
dentia cfTe fenfus,id eft,qu6d fcientia nihil eft nifi fenfus
:
non enim
diftinguebaiit inter fenfum
&
autem efe Jecundum fenfum
int9llc(fium,quare inquain fic eft, hunc
per alterationem quqd videtitr dicunt de necejjitate effe veeum
, id eft , quod c iim quandam alterationem,& immutationem afenfibifi ide6 videtur quod co-
cognitio fenfus
fiat
per
:
gnitio fenfus correfpond^at naturz rei fenfibilis,
&
fic oportetqu6d ill&d fit vcrura quod apparet fecundumfcnfumrquia igitur fecundum eosom-
nis cognitio cft fenfitiua,fequitur
qu6d omnc
il-
ponit iudicium fenfiis nunqua decipi,quod falfum
diftjnguitur inter fensu
& intclledtii;tu quia fup-
nam decipitiu: frcquentcr circaobicda-com-
cft
iicariex pluralitate,nec expaucitate
munia,& pcr accidcns, dccipimr ctiam quadoque
vt fcilicct
& fal-
quodvideturpaucisrquia aliquando nonefl
(icfauitas,;iutfceritudo,fiue fapientia,& infipien-
tia,qaianbn vidcntor
aliter difTcrre
quam
fecun-
Al. (juibut,
«/fro,quarc
enim, qitod verum,
,
dupUx.
primo ponit caufam
motiuam huius opinionis fumptam ex parte
id cft, certum iudicium dc veritate,»o« debet iu-
verum,qupd videtur mulu> ,
tjl
partc fenfibilium,quod ponitur ihv.Herum autem
fum aliquo modo. Notandum, quod iftaratio dcficit;tii quia non
illud dicatur
'"
'
& &
iftius \\tcix:dicunt
'
'
dicunt.
ludfit vcmm,quodapparetalicui:fecundum fen-
|n princiio
{* '
effe
vcrumiudicium,quod dant fapientes, intcIIigetes:non autem quod danp infipicntgs, ignorant;es:ide6 ipfi refpondent ad hanc obicftionem:quam refponfioncm ponit Philofbphus
,
'
7«''^'""'"''.
eft
tc, illud fit
liim
^^
Notandum,qu6d ideo forfan Dcmocrims opi-
& nobii.
modo
nionum
:
iudicant fupple videri lahorare,
amarum.AUo
modo
(aporis
duo autem,v(l tresfani ejfent^ut intclleElum haberent hos quidem, fcilicet duos, vpl tres
amarumjidco dicit^quod idembis quidem
gujiantibtu videtur dulce,
iittr.
habettu:
& hoc triphciter.
opiniones contrariae a diuerfis, vt
& fatui
:
Sectmdo popit motiua propria iftorum ibi Omnino vero. Dicit crgo, qu6d ficut fupple ppinio ponens cotradiftoria eflc /imul Yera,vcnit quibufdam ex fenfibilibus modo pra;di(Slo:y&w»/»ter quA ejt circa apparentia veritas, id eft, opinio, dc veritate apparentium venit quibufdam ex
tpintones
qmaji omntt
nes infanirent, ideft , eftent infani, vel infipicntes
quia prinjft prae-
git earu fblutiones difputando/cilicet contra eas.
mul
:
velplures laborarent, id eft,eflent infimii , aut om-
Iani,& fapicntis,quam iudicio aegroti^^ infipicn-
omnia apparentia
Difputat contra opinantes
6j
& paucitatem
;
circa obie(3a propria , vel propter improportio-
ncm obiedki, vel propter indifpofitionem
& inde
cft
qu6d
feofibili alitcr
organf,
quandoque iudicar de quam'fit in re. Dcindc cum dicit; fcnfus
S
F
M
JJeeipJtur
fenfu* pleru-
^uey^ quare
& Ctrca qK4,
Summ^ II. SVMMA RI r
Cap. intellcdus:quia habct
M.
157
plusinhomincquamin "'***'
^
panibus vniuerfi:quia fcilicct in hominc illa yimis intelligh: proptct detcrminatam complexionem mcmbrorum : non fic autcm eft in aliis aliis
Quatuor opiniones Philofophorum cum earum mociuis.
devericatc rerum, 6j
III.
X hif ettim Empedocles (^ Bemocritus \_^& aliorum vt confequens eft dicere^
"IT^
j
rebus, propter quod debet intelligi,qu6d intellc-
^s fequatur difpofitioncm xioncm , vt
fic
nou
& compleDcindc cum
corporis
diffcrat a fenlu.
dicit:
vnufcjuifjue talibus opinienihus fa6ii funt
Anaxagord queque pronunciatio recorda~ ad quofdam fociorum eius,quia taliaipfis
rei^etenim Empedocles permutantes habitum
fermutare
dicit
prudentiam.Ad pr
confilium augetur in hominibus
(jr
,
in aliis
tur
erunt entia^qualiavtique exiftimauerut
dicit.^ia quantum alteri transformatifunt^
tantum
ipfi
^femperfaferealtera
affuit,
P6nit tcrtiam opinioncm quae
ad auofdam amicorum
recordatttr
&*diuidit in quatuor par-
riua
concordabant
tes
fecundumquatuoropiniones
,
,
Philolbphus, Secundar-ponitur veri. Tertia ibi
fedoclU
J^^ft
,
& fngtili
opimombus,vt
eji
eorum
haberi ex
,
re, ideft
cum fus
:
,
,
quod ex
Democritus
aliorum faBi funt
htSf
& Em-
rei taltbus
dfcere, ideft, probabiliter poteft
di(3is:ffM»»»,pro quia:quia
pedocles permutantes habttum
nemcoi^oris
Parmemdes
:
Dicit ergo
rationibus prididis
»p- fedocles
fMrent.
ibi
dicit
,
ideft
,
Em-
di(po(itio-
palam prudentiam permuta-
fupple intelletStum, cuius eft pt udcntia,
fequatur difpofitionem corporis ficut ien-
nam fecundum eum prudentia crefctt ad afparens,
homi-
quod per hoc qiiod aliJiuid apparcce incipit de nouo ipil komini , pereOdo fcicntiae fit in hominc,cx hoc quod dilponibus
fitio
ideft,
sorporis variatiu:
, Cr in aliis , fcilicct locis, Empedoclis, quod quantum ad alteratuh-
icilicct
nem transformantur tem, qua
,
idcft
,
iecundum quanrita-
homo transformatur
firionem corporis difficile inquit,id
,
ad alteram diipotanta eifdcm leraper curare
cft,quod totcuraE fiue fblliciw-
prudenus hominibus adiieniunt,quot variariones funt in corpcn:c:ex quo {equitiir quod dines, fiue
ad transformarionem difpofirionis corporaHs quitur ttansformatio prudenti2,quod intelligere
fe-
difficilc eft
tanquam falfum. Dcindc cum
dicit:
enim quicunque habuerunt membrorum complexionem^multdflexionis
(jr
ad
memoriam
idemenim
quod quidem
efi
&
gentia.
Ponitfeaindam opinioncm ad idem , prenidis f/ttis fiAtilu.
^juae eft
Parmenidis. Dicit ergo: quod Parmenides eodem
modo enunciat , fcilicet de veritate rerum ficut Empedocles. Dicit crgo, quod ficut quilibethomo habet complexionem membrorum circunflexorum: :
ita intelleElus adefi homintbusiqazCi diccret,
in membris hominis eft
quod
magna diuerfitas & cirmcmbrorum,
cunflexio ad hoc vt taUs difpofitio
conueniat operarioni
intellc(5tus
,
qui fcquimr
complexionem membrorum didit enim quod, idem efi cjHod fdpit de natura membrorum (-r :
1»
tett
Deiet,
utrft
in
vni-
partibus
vniutrft n»-
tur»
fic in homine ih:
:
cjuod efi in uerfi, &:
quo
cii
:
quia talia erunt
eis
entia qualia
ita
qubd fccundum
vcritas reifequatur opinione.
Dcindc cii didt:
{ufcrpiunt
,
id eft,opinannir
;
&
Homerum videri hanc Dicunt autem habentem opinionem quia fecit He&orem tanquam in ecsiafifuerit aplaga iacere aliitU fapiintem^ ianquamfapitntes quidem fipientes^
ommbus
,
id eft, fingulis
eriam in homine
:
uerfbilla virtus diciturDeus
panibus vni-
quod
ita :
in toto vni-
in fingulis vcro
partibus dicitur natura : in homineautera dicitor Scoti Oper. tom,
I y.
& de-
fed non eadem. Palam ergo quodfi
^ entii fimulfic, ^
vtraque prudentia^
nofi
ficfe habent.
Ponit quartam opin.quaE fuit Homcri dicetis, qu6d dicunt fupple quidam Homerum videri ha-
bentem eandem opinionem,quiafecit, id
°5>
^'^ ^*'
cft,pofiiit
in fua opinione //(f^orwB iacerevtin ecftafiab
ipfaplaga
,
id eft, vulnere inflido fibi
,
& aliud
cogitantem quam priiis quafi non cogitantem, id eft,quafi fapientem quidem fapientem
,
id eft
,
&
in illo ftatu, in
tans
quo
iacebat percuirus , ellet cogi-
& non cogitans,id eft,f-ipicns &: non Cipicns
erat,quamuis fecundum
illa
quac prius lapicbat
&
nonignorabat,non cratfapiens. Vlrimo epilogat quanmm ad iftas opiniones dicens , quod palatn ervo ftvtnque prudentia , id eft , opiniones contrariac fecundum quas opinatur hic contraria , mutatur ab vna difpofitione corporis ad aliam,
r"'i'*''
&
habent
,
qubd entiaftmul fic fe ita qubd contrarix
& non ficfe habent
opiniones
fint
:
fimul verac,& nulla eariim
Notandum , qubd
intelleSius ho-
fapit membrorttm natura hominibus (^ emnihus omni. ^uod enim plus, efi intelli"
Opinio ?»r-
,
Ams-
locutus cft ad fuos fbcios,& amicos reducens eis
fupplc funt verx, fequitur
Parmenides vere enunciat eedem modo^vt
minibus' adeft.
id cft
,
opini» ^^X*^*»
Anaxagora^ quoque.Q^axz ibi:
& HomerHm.
Dkunt "Em*
Oi>inio
:
quas rccirat
,
AnaxagoAnaxagora
fuit
Tae,8c dicit C]Uo
mo-
Rccitat quafHam opiniones, qiuc in di£hi
ipfi.
ifte
Homcrus
fit falfa.
dicitur fuille
Pocta, qui in fuis carminibus pocticis loquens de
quodam bellatore, qui di
amens
&
alienatus a fenfu
,
dixic
qubd Hettor iacebat aliud fapicns quam prius, quia mmcfibi aUa videbantur quas nimc fapiebac & non pritis , pucans quod quicqiud apparet fic venim;& fic He
& ecftafi apparcbant.
Notandum etiam quod duat prima fciUcct
opinioncs intentu Par-
EmpedocIis,& Pannenidis ad hoc tendut
quod intelledus &
fenfus funt idera, ita qubd in-
complexionem corporis quod proprium fenfus. Alia: verb diuc opiniones quaj funt Anaxagors & Horaeri ad hoc tendunc telledhis fequatur cft
quod orania verafintqua:apparent, intucnti.
Dcinde oura
ficut paiec
dicit.
^uare <^ grauifiimum accidens cfi : nam maxime contingens verum viderunti hi autem funt maxime qu/trentes ipfum (jr
fiqui
M
3
atnaatej:
'"'""''*
&
P**^*"'
:;
:
Metaph.
Lib.IV.
1^8 dmantes : hi
habent opinioms
tdles
enunciant de veritate
,
& talU
quomodo non eH
di^
^num dr rejjfuere philofephari conantes. Nam volantia perfequiy erit veritatem vtique in-
phonim
pofitfo
;
licct
habcat
aHquam
probabilf-
tatem,& magis qukn opinio Epicharmi loquennon tamen vera ponit pro tis ad Xenophancm quanto negat \ rebus omncm determinatam cognitionem. Deindc cum dicit; :
quirere,
Amplius autem omnem videntes hanc
Arguit contra didos Philofophos dicens,qu6
idcft,quantum contingit poll fe ab homine videri, hifunt , fcilicet prxdidi Philofophi qui id, id eftjverum funt maxime qutrentes hi tales habent opimones,& talia enunciant de veritate, quo-
&
motam naturam : depermutatione autem ni' hil verum dicemtu. Circa vera omnimpermutans ntn contingere verum dicere ex hac exiliimatione pullulauit opinio dt^orum :
fumma qua eji dicentium
Heraclitiz,are
,
:
^ ni-
fed digitum
modo inquam non eft dignum dolerc iftos fic refpuere phtlofophari:c[\iaCi diceret,debent dolere de
hil opinatui efl oportere dicere
hoc quod eorum ftudium fruftratur,/! veritas inueniri non poteft:nam fi fccundum eos > nuUum verum poteft ab homine determinate fciri , quas-
centemjbis in eodem lumine non
rere veritatcm eft quaerere impoffibilc , llcut ille qui fugat volatilia quanto enim magis perfequitur , tanto magis ab co elongantur ; ideo fubdit:
Ponit fecundum motiuimi fiimptum ex fenfibilium oiutabiHtate , inftabiHtate. Dicit ergo, quod amplius naturam autem videntes, fcilicet
:
tiam veritatpnqutrere
cum Text.co Lt.
qualem Cratylus habuit. ^ui tandem
eft
volatiliafugareD&aAt
dicit
autem opinionu cauja elf : quia de quidem veritatem intendebant:entia autem putauerunt ejfe fenftbilia folum :in his Huitts
entibfts
vero multa quaindeterminati naturaexiJHt^
dr qua entisficut diximus , propter quod deeenter quidem dicunt^non vera autem dicunt. Sic
enim congruit magis
dicere
,
quamfcut
Epicharmus ad Xenophanem.
,
mouebat folum. Et Heraclitum increpuit diipje
efi intrare\
enim exisiimauit necfemel.
Philofbphi totam hanc naturam fenfibilem
efle
motam de permuttbilitate. ideft , de pcrmutabiH, & mobiH, nihil dicitur verum circa omnino vtrh femper permutans , ideft , quod circa naturam rerum fenfibiHum permutabilcm omnino permutant j ira quod nihil in ea fixum contingcre verum determinate eftc poteft de taH natura fecimdum eos quac autcm eorum fuerint motiua,pa:
hoc nam ex ea opinione puliulauit dollorum Philofbphorunxopinioextrema, id eft, qus vcnit ad extremum ilHus fciHcet fihem , qua eft dicentiurn Heraclitiz.areM eft, fequi opinionem HeracHti, qua habuit HeracHtus, qui fciHcet nihil efle depofuit omnia continuc moueri , tet ex
:
&
Ponit motiua eonim fumpta ex parte fenfibiIium,& funt duo quorum primtun fumitur ex :
fenfibilium infinitate
,
fiue indeterminabih*tate:
cum
eodemflumine non
intendebant quidem veritatem
ipfi
,
iciHcct
opinati fimt entia
ejfe fenfibiliafoliim :
eft,
in his veroy
id eft,in CenfihilihasmubaexfHitnatura infiniti,
ichoc
eft rationemateriaj, quac de fe eftindeterminata in potentia ad omnes formas:fimiHter vt diximns in fenfibihbus eft multitm fupple de
&
natura
entis,fcilicet
rcrum fenfibiHum videtur
fic,
indeterminati : puta quia efle
habet ad diuerfa
(e
:
quiavni
& alteri aUter vel alitenquia in fenfi-
biHbus eftmultum denaturaquae eftcntis,quatenus,ficut diximus,fbla fenfibiHa fiint entia,fciHcet
fecundum eorum opinionem eft, probabiHtcr
ipfique decenter, id
quidem dicunt , fciUcct
prasdifti
Philofbphi, propter di<9am rationem:yi^ non ve, quod nihil ponunt deenim congruit magis dicere
ra dicunt in hoc fciHcet
terminatum ficutfupple
cfle ipfi
:
fic
dicunt,aut|pro qua^^M^yJcwr^pi-
ch^xm^ 6xnx.adXenophane,'c^\ formasdicebat
immobiHa ,
& neceftaria,& ccrtitadinalitcr
Notandum , quod dc
fe, fit
Materia deformas, ttrminatur
ftrformi^ tum frincip»liu4
^ un-
fiitatnr.
fciri.
Hc^t materia, quantum
indeterminata
eft
& indiffcrens ad omnes
tamcn dcterminatur pcr formam ad cer-
modum
,
& 'gradum exiflendi
;
cum nihil
C\x
formaUter quia igitur rcs magis cognofcuntnr per fuam formam,quam pcr mateadualitcr
eagrtofcitur
ficut
cfle
riam,
no
,
fiuc
eft
:
negandu quin de re poffit haberi co-
gnitio determinata
;
ita
videtur
hotum
Philofb-
OfinioHerncliti
nihil
oportere dict re,
fed tanttt
digitu tntture.
terminate vcrum , qui fcilicet HcracH'tus ex taU opinionc tandem fupplc ad hanc dementiam per-
fed digitum mouere folhm , fciHcet quod volebat vnde Ariftippum prohibuit, id eft, rcprehcndit diccntem (^uiahis in
cognofcere de omnihusentibui ,putauerunt,id
etmpefitum
&
Secimdum fumitur ex fenfibiHum mutabiUtate & inftabiHtate. Secundum ponitur '^v.Amplius autem totam. Dicit ergo , quod caufa opinionis horum,id eft, diftorum Philofophomm fuit quia :
7«
&
uenit,qu6d opinatm
vcrbo exprimere
efl
nihil oportere dicere,id cft,
,
&
;
:
homo bis
poteft
efl
intrandum,id eft,quod non
intrarc
:
Putabat cnim
ifte
Ari-
quod antcquam homointraret fecundo fluuium,prima aqua fluminis iam defluxerat nec eadcm quac prius is e>jim,fci\ic€t HeracHtus ftippus
,
:
exiftimauit fciHcet <]uhd nec femel poteft
homo
eundem fluuium intrare:quiaantcquamfemel etiam intraret, dicebattoram aquam defluxille. Notandum, quod motiuum iftorum Philofbphorum pro hac ophiionefuir,quiaopinati func totam naturam entium cfle mobilem , & continuc moueri , de eo \tih , quod mouetur, vt fic, nihil poteft dcterminatc verum dici nam quia in
:
omncquod mouctur, fit,&
continuo fluxu habens aliquid de vtroque termino; idco non potcft dici hoc, vel illud determinate.ExempKim yideiJ.yq. 4.1» Seo. dc ifto,quod mouetur ab albo in nigrum,nec efl determinatc albiun, nec detcrminate nigrum fi igitur omncs res funt in cotinuo motu, fluxu, eft in
:
&
non
poterit dici de rebus aHquid determinate vcrum;ex quo fcquitiu:, quod veritas opinionem non fequitur, dcterminatum modumeflendi in rebus fedmagisqu6d hoc fit efle verum vnum:
quodque , quod apparet cognofcenti,
& veritas
ex hac igitur radiceona cft TenHtes omopinio iftorum, qua: pcruenit vfque ad opinione nia moueri, rei ftet in
apparere
:
HeracHti:qui etiam pofuit omnia cile in cotinuo
fltuu,& moueri,
& nihii determinatc eile vcrii proptcr
/itHeJfeinci-
tinut fluxu.
.
Cap.III
SummasIT. ©ropter quod opinams eft non debcrc loqui , fcd fblum digirum moucri ad exprimcndum conccp-
tum mcntis. Puubat enim , qu6d vcritas rci quam cxprimcre volebat prius tranficrat quara ,
vox fiuc orario profertur;vndc Ariitippum diccntcm , quod in codem flumine non conuenit bis intrare, redarguebat Hcraclitus dicens, quod nec conringit fcmcl propter conrinuum fluxum aqu^: fimiliter ad propofitum diccbat, qu6d non foliun
homo dicere aliqua,aut loqui; fed ncc cdam icmel proptcr continuum fluxum rcruro. bis poteft
SFMMARIFM. vidcDod
i.
dc An. q
9.
:
pcrmutabile habet ideft
num.3 1.
vbi cx Philofopho docet, non omnia cfrc in continuo motu. h^nc (judHienem dice-
J[\| mu£:quiAfermutAns quando permutaty quandam ifftus veram rationem non
hdbet
€xiHimari ejfe. Poftquam Philofophus praemifit moriuas ralubiungit /Wi»u, aoncs de apparennum vcntatc , nunc mffffut. earum foluriones , diiputando contra eos. Circa quod duo facic Primo difputat contra hoc quod
UtttUM
^
de termino in
,
.,
dicebant de mutabilitate fenfibilium. Seamd6 contra hoc , quod dicebant de veritate apparcnrium. Secimda ibi : De veritate vero qMod non.
Prima in fcx fecundum fcx rariones , quas addudt ad propofitum. Secunda ponitur ibi:£r quidi eft diibitatijfmum. Tertia ibi : Sed hacfrttermittentes. Qairta ihi; AmpliHS autem
:
vcre poteft opinari,& cnunciari de eo,quod
mu-
quod non eft , nec hoc , nec illud. qu6d nosautem dicimus ad hanc oraidcfl,opinionem ponentem , quod de eo,
vt probatur 6. Phyfic. text.
com. ^z.
omne quod
fic
omnc
fiidum
,
non
nihii poteft vere dici:tj uiapermu-
dum ^m»«f
do ^Tmnzztniyhabet (juandam oraticnem. fdlicet veram eis, fcilicet fecundum eos, fciUcet non exiflimari ejfe. ideft , quod non cxifHmetur aliquid effc flmphciter , & ideo faltem quantum ad hoc ,
& deierminata vcritas in rebus.
Deinde cum didt:
ejfe:nzm
& drcitcr. prarcedit
ficri
:
fi fit,
corrumpi, fcd in idcft
,
fi
aliquid
tjuo fit, ideft,
in tnfinitum
ejfe
:
probatum .Sc
cft
cnim
fecuiido
inde, qucd nec in caiifis
materiaUbus nec emcientibus cft proceffus in infinitum. Patcr igitur ex prxdidis , quod de eo, quod mouctur,poteft ahquid opinari,& aiuncia;
tum quia
eatur
in
omni eo,quod mouctur,& gene-
& corrumpitur,eft aliquid de vtroque tertum quia in omni genetatione & motu
,
mino ;
,
oportetponerc fubie<5lum,& agcns gcnerans, vcl
mouens. Deindc cum dicit:
Sedhdcpratermittentes
eji
duhitatijjimum
:
abiiaem
tnim hahet aliquideius quod abiicitur , cjr eius^ejuodft iam necejfe aliquid ejfe omnino: ,
^ufi corrumpitur^extJiet aliquidens, (-rji ftexquo Jity (^a quo generatur^necejfe eji ejfy atque hoc Al.a
non
effe
in injinitum.
eji
tem
,
quantitatem quidem igiturjit idem non
&
P»/Ji «Ziipti
'ilT^f„
ma-
tienSyfedfecundum fpecte omnia cognofcimus, Ponit terriam rarionem, quac redcobuiat caufe motiux diifbe opinionis.
Ad aiius cuidenriam notandum , qu6d didH Philofophi poncntes omnia fenfibiUa continue moueri,mouebanturex rebus,qua: augenmr videntes enim , quod aliquid per multum tempus, putaper biennium crefcit feamdum modicam quantitatem , credidemnt , quod motus zxxQcx eflet continuus , ita quodquanritas fecundum :
'**'*
gwfTutti j.,i
fit augmennuTi,diuideretur proporrionabiliterfecundum panes temporis fic,vt in qualibet optnt» ptmit parre temporis hcret augmenmm alicuius quanctntititatis.cuius proponio ellet ad tota quantitatem, *> BU€ mtutn.
^^
:
proponio parrium temporis ad tomm temficut igimr ifte motus eft infenfibiHs , ita fi-
militer putauerunt,
quiefcere
quodomnia,
quac videntur
mouentur conrinuc;licct motu
infcnfi-
biH,fiue imperccpribili. Iftaaute opinio de
augmeri/ciUcet quod
fit
oftendit Phiiofophus S.Phyfic. text.c.i exeph'i
gutta
motu
conrinuus, falfa cft ficut j.
ponens
vkima quodammodo
in virtute prjcceden-
rium amoueat partem lapidis;non tamcn dicendii, quod ifla amorio fierct in toto tepore praeccdetiret ifta difpofirio
qus
fit
mnc fie-
ad amorionem,vel cauationem,
per vltimam guttam. Similitcr in propo-
fecundum Philolnphum ibidem non eft imaginandum fi aHquid crefdt fccundum aliquam quantitatera, puta per palmu in aliquo tempore, puta in biennio , qu6d ille moms augmenri fiat fito
modo pr2di£ko,fcd
&
lempore aliquo praccedenri , qu6d in vltimo illius temporis fit augmcnttmi quanritaris : conccflb lamcn , quod ita ellet de motu augmenri , ficut ipfi opinanmr , non tamen
fit
difpofirio in
fcquitur ita cflc in
verum determinate dicctcA opinari dc
dida {xmx.^ta dtcamus,quiaXciiicct,non tdem did-
quod
§^od»
(*»*** de gutta aquac cauantc lapidem:nam Ucct j*"'
cp"^-7-& 87. vndeipfius fadi, idcft, eius quod fit neccflc eft iam aiiquid efle ; ergo fahem hoc eft eo,
**»•;
quam
conrinuc in toto illo tempore
Ponit fecundam rationem.qux taUs eft:Omne quod mouetur, habet aliquid de termino ad quc, quia vt fic panim eft in termino a quo, parrim jn tcrmino ad qucm , vt probatur 6. Phyfic. text
7J
illa dicamu(,qui/i
idcm permutarc fecundum quantita(^ fecundum qualitatem : Secundum
nOH
ri,quo cadcbant guttx prxcedentes:licct
Et qtiidem
om-
ens quia fupple.fi eflct in
& illud ex
,
'^
fictrrumpitur, aJt/jutd
&
huius, tcxt. com.cap.5
pus
erit aliqua fixa
omnin6
^
fadi,
matcria,& a quo generatur,id eft,2cnerans,
ficut
tans ideft.pcrmutabilc
fiebat,& ante
&
exifiet, id eft, erit aliquid
tatur, fcihcet
tionem.
eire
nin6 non eflct , iam non corrupto cffe fimihter
Dicit ergo
quod mutatur
ijuod ahtuiiur.
,
quem permuiatur , &
ideft, etus, t}U4>dfit necejfe eft irnn alujutd
ri
TVT'^ ^ dutem dd
jx
alttfuid etus
:
tabilitatc fcnfibilium rcfutat fcxratio-
nibus.
moueturJ)idt ergo,quod fupple DuhitatijfimMm efiy ctiam contracos,qui ponunr de eo^quod mouctur nihil verc pofle did nampermutans^ ideft,
gcneratur,»7<«j7' tfieffe
Opinioncm Philofophorum de mu-
159
(bphus contra eos
omni mom. Dicit crgo Philoqubd prdtermittentes hac <]ua ,
M
4
mus
'*
;
Metaph.
JLib.IV.
140
mus, fermtttare fecMndurn ciHantitatefny& Jicu»-' dum qualitatem : nam ifti motus alteti funtjerg» fecundum ejuantitatemfi »on manens , id eft, non Cit quie(cens ilUid quod augctur fecundum quantir^temifed tamen fecunditm ffeciemM eft,quaiifatcm, vel formanT, omnid cognofcemui. Vult di-
'*^'P
licct concedatiu: eis,quan;iuis fit falsfi,
ccre,qu6d
qu6d motus fecundum quantitatem flt continuus in rcbusjtamcn fecundum qualitatem,vcl formam non oponcr opinia continuc moueri quare cum :
rcs
magis
fit
cognoicibilis
perfuam formaqu
pcr fua quantitaiCj^equitur quod cognitio dcterjninatahaberi ppterit dc rebus.Deindc cum dicit:
Tcxt.c
JmfUus autem digmm
15-
efl
increpare Jic
quodfenfibilium in minorihtM numertim fcientes fic hahentem de toto calo
exisHmafites
74
,
Nam circa nosfenfi-'
fsmiliter enunciauerunt.
{ocusM generatione^ dr
hilis
corruptione per-
feueratfolum ens, Sed iHe , vt dicaturnulU fars efi omnU.-quareiuHiusvtiquefrofter ilik
Ponit quartam rationem dicens,qu6d ampliiti ejr
contemncre ,fic reci^ quod ejuiain mi-
incrcpare, idcft,
.
fcilicet naturara:^w>t/«tfr
tefauctrum /infibilium,
$nferunt,om-
""^
moHnt'
ifti
& de tote
coelo
enuncia-
renuedi funt ex hoc,qu6d
omnia fenfibilia putabant continue moueri cx hoc, quod numcrum paucorum (enfibilium inue„£^„0,; f^^ f^ habere;cum tamenmulta fenfibilia, fcilicetcorpora;ca'leftia fint
quam motu id eft
,
practer-
,
nam locuifenfihtlis circa nes, qua funt circa nos in loco fiue
locali
fenfibilia
/pha;raadiuorum,
& pafliuorum,ejf»/^<> ensfolum
funt in iftolocofunt generabiha^&corruptir-
bilia :fed tHe locus , vt ita dicatur efi nulla pars omnis, id eft,vniuerfi,id eft>quod nihil oft reipedu vniiierfi
:
^uareiujiim
ritifuijfent,
id eft,
quam
quod quia omnia
,
lium;ide6 ftultura videtur dc tota natura fenfibfli
iudicare propter
ifta
pauciorajvndc intolcrjbi-
lius eflcr,quod tota naturafenfibilis diiudicaretur
propter
ifta
pauciora,
Norandum,qu6d
Hottt de
quam quod
ifta fenfibilia,
fjat
econuerfo.
quae funt circa
^HMtitMte nos dicuntur elle nihil,non fimpliciter,fed rcfpcnucorporum fenfibilium , qux funt ^^^ vniucrfi mer» fenhbt\. -j i v a -n quantitatis ; idco ait Ariitot. vt ita dicaniaxjme iium infertoomnis,id pars eft eft,vniucrfi, tur ifte nuUa locus fma. ferr*.
^
&
.
.
•
•
•
& hoc fic patet:nam ficut probant Aftrologi,tDra terra fe habet ficut
centrum refpedtu
coeli vl-
cimi;rcfpe(5ku cuius,vr dicunt,non habct fenfibil6 quantitatem,quod probantcx hoc ficut patet in fex figna Zodiaci apparet trad.de fphrera c.i.quia ^ /.' j° 'ureTtole- /rT r v '^"^pcr fupcr tcrram , quod non ellct lialiquam m't.um prim» cceli ipfa terra notabilem nobis occultapartem ^lmarefii. ret:quando ergo dicit Philofbphns fenfibilia, :
a,
qux fimt circa nos elTe minora.& pauciora fccundura numcrura > videtur loqui irapropric de uumero:quia fecundum di6b,illa paucitas accipicnda eft pro paruitatc quantitafis continuac, non pro paucitate numerali:vel forte pqlTet dici,qu6d
&
etiam
ifta fenfibilia infcriora
rccundum numenira , (Sc
fi
funt pauciorq
illis
numerentur oranes cocH,
oranes circuli fpbacraru, puta oranes defcren-
ea-
oUendendum
ipfis
,
&
credendum eis. '*
Ponit quintam rationcm diccns,qu6d amplius palam tfuia ad hes, id eft,contra hos , dicemus ea-
dem diilis tlim hoc eodcra^.
nam ejtpa
eft
jd eft
,
ea quae fupr^idida fimt ii»
quod
fcilicet riatura
,
quadam natura
&
eft
quasdara na-
mouentis primi:
immobilis,dicendum,
credendum eft , id cft, debcnt hoc credere tanquam proba-
f/?,fupplc contra cos
quod
,
fcilicct
lib.
tura iraraobilis
ipfi
,
eis
tum,fcilicet in 8, Phyfie.tcxtxom.^j.&inde^qua-.
re falfura eft dlccrc
tu,&quod
onmia
efle in
continuorao-
de rebosvere enunciari,
nihil poflit
fiue opinari.Deindcjciira dicit
Equidem
contfngit fimul dicentihus
effe^
omnin quam moueri : non enim ejl aliquid in quod fermutetur.nam omniafunt omnibus. magis
efje^ quieffere
-dicere
Ponit fextam rationem dicens, quodfupplc, ^!""**"*»' , qua dicunt omma raoucn,repugnat defttuunt #-
lita politio
quae ponit
illi
fcilicet
,
comradidoria de ^dem
pinionem,ca-
fimul vera:nam dicentibus idemfimul ejfe,& f^diciori» non ejfe , centingit dicere omnia cjuiefeere magis '^'1^"^^''
efle
quam moueri : flon enim eft illud in quod alicjuid permutatur : nihil enim permutatur ad quod iam fibi ineft
:
nam habitibus praefentibus
& ^neratlo
vt dicitur
cellat
mo-
de Generationc, texr.c0m.5y, omnia auteminfunt omnibus,fi idem contingat cfTc fimul , non cflc, Vt" fuperius tus
,,
i .
&
oftenfiim fuit
quia omnia cflent vnum. Ita igi-
:
tiurpofitiovidctur a fcipfb diflbnare,& r?pugna-r re.
Tunc fequitur
y
S
quafi
nihil refpe£tu illorum lenfibilium incorruptibi-
ctiam fecundum nuraerum,
hilu natura quaedam
illa diiudicai;etur,
corruptibilia funt
iftis
Ampitus autem palam^quia (^ ad hos
eft,vt propter illa hocreue-
proptcr hccc
flclla!,
dem olimdi^is dicemus.quodenim efiimmo-
:
& corruptioneiColz enim lenfibilia,
in generatione,
qux
immobilia
omnes etiam
Deinde,cum dicit
noribut numerumfenfihiliMmfcientesfic habentem, ..f^^^t^^
funt plura
illa
pientes,id eft,opinanres,(cilicet,
tx^^mM^U' ueruntyiA eft,qu6d
:
quae funt innumcrabiles:fic etiara fortc fenfibilia
^ non
trrauerunt.
& epicycli
tcs,& aequantcs
hocreueritifuijfent, quarepropterhoc deiilis
dignnm
:
illa
MM
pars:
A R
V M,
I
Probat f?pcem rationibus , non omnc Quod hic tangit
apparcns cffe verum.
Dodorjfenfum non decipi intelligc circapropriumobiedum poficisrequifitis, & ablacis impeditpencis , de quo vide euni q. i o. de An. & ibi commencarium ;
,
De decepcione fenfus, &l qualicer
con.y.
viide cundem .Qgod ait etiam cexc.z y in
corrigicur per incclleftum l d. 3
.q.4 n.
1 1
,
fenfum non effe rcflexiuum vido tradatum q.9, dc An in comment, finc
,
>
DE
veritate
parens
autem , quod nonomne ap-
verumprimum quidem :
^^'•"''
*•
quia
neque fenfusfaljus propr^efi , fed phantafia
non idemfenfui, ybiPhilofbphusdi^utatcontra hoc,quoddi-
7» argutt
* cebant de veritatc apparentium. Circa quod duo contr» Mtt^. 1.11 V r f/^' Facit:quia primo dilputat contra iUos, qui cx ali- auos quo*d qua dubitatione , vel rationc in didam opinio- veritate »f~ .
.
•
nem dcuencrunt.Sccund6 contra ilIos,qHi ex proteruia in ibi:
eandcm rationem
inciderunt. Secunda
Sunt aittem aliejui. Priraa diuiditur in fepte, rationes , quas fabricat contra
fecundum feptem
eos.
pMrentium.
Summ^II.
Cap.lII
Secunda ponitur '{bi:Deindt digmm, 'Terria ihi:^ rnpliits atue de futHro. Quarta ihi: Amplitfj AUte infenfibtlilftu. Quinra ibi:i^rwm tn eodem
cos.
fempore. Soita. ihv.yierum
& hdc. S?ptiraa ibi
ex toto. Dicitergo, quod
fiipplc
fum eft,qu6cl non omnia fcnubilia
Vidc
j.difp.
funt in conti-
tbitcium frt-
a fhinon i
utnit tafim
ftnfH.
ali juis
fi
dubitet
quibus fiint ligari
fcnfiis
,
aut tjiulia videntur
vi-r
ohic£ti,fed phantafia ejua non eft idemfenfui.
cllc icqualiter vcra
numquam
(enfus
circa proprium obie(fhim,vt
dccipitur
obiedum cft,vtdici-
quod non
:
dubitant, nec opinantur ;
exiftimant, id eft,non
enim
eor
ideo fubdit fic
:
omnia
nam
jithenis ens in Lybia,vadit »d Lyceum.
ccrc,qu6d
fom.i 6o.poteft decipi circa obic^fhimex eo, fciJicet<^iK>d ad phantauam aliquado non rc^c pcrueniuntimmutationes fcnfuum , propter aliquod
ceret talia,qualia faccret
ma-
Philolophi hanc
ifti
diueriitatem iudicij attribuebant fennii,iecudura
quam vnus
iudicat ientire falfum de
verum fcntit^rrarionabilitcr
quo
alius
fecerunt. Si vcro di-
catur,qu6d aliquando circa propria obiefb accidat error fen/iis dicenc^um eft , quod fuppofita :
proportione obic£H ad (cnfum ,
&
diftantia conueniente,& proporricnato organo,& medio,talis
error
non e^cx
fcnfu
,
fcd a phantafia, ex cuius
difpofitione accidit aliquando
,
quod obiefhim
du-
iudicLi
quia non
opinaj\tm,palam:nullut
non eft idem fenfui , ied eft motus fadhis a leniu fecundum aftu,vt dicitur z.de Anima, text.
fbmnis
fi
um fifufciptt ,id ek,opinzmi,de noHe ejff
tur i.de .'\nima, text.com.6j. ledbeni phantafia,
fenfm gis ex phantaHa : quia igitur frtfTM
mirum cft
quia cx conun a^kibus patct
dit circaienfibilia,non prouenit exlenfii, led frr»r
Simil^tcr
verafint cfnalta vtdentur dormientib«j,ia
,
bitant dc pridiiflis
impedimentum:diuerfitas prgo iudidj , qujc acci-
tiTcm
magnx
vtrum
autem quia mirum eft
quac
I.q.4,
ffis
gtlantthus ? Exponit
,
fiutm.
Et
nuo nioucri:nunc fupplc oftendendum eft de veritate,qHia non omne apparens eft verum.VnmMsn quidem , ^«»4 fenfta non eft falftficabilis proprij
Notandum qu6d dtctfti» ft»-
:
poftquam oftcn-
141
fi
Vult di-
aliquis exiftens in Lybiaviderctur ia
Athenis,fiirgcns a
fibi efte
fbm^ non fa-
hoc vidillet; cnim ad Lyccum , id cft , ae quendam loaira ficdidhim,qui dl Athenis , fi in vigilia' fe viderct efte Athcnis quod non facit quando hoc fialum in fctmnis videt. Ex quo patetquod non opinatur equaliter eflp vcrum,quod vidctur dormienti, quod vidcturvigilanti.Similitcrautcm poteft argui de aliis quasfrionibus praedi
Ci
iret
:
&
:
{enfus aliter perripiatur aphanrafiaquam a (enfli, ficut pacct
de phrenericis habentibus bcfum or-
ganum phantafiac. Dcinde cum
cit
diciti
Deinde digHum mirari ,^ hdcduhitant: vtrum tant£ funt magnitudtnes , (jr colores tales,tjuales a remotu videntur,autqftales de prope ? dr vtrum qualiafan^, aut qaalia laborantibus^,
Et grauicra vtrum qualia'debili-
bt*s,aut qualta robuHis lia
dormuntibtis
>
Et vfra vtrum qua-
aut qualia vigilantibui\
,
ft
rtmttiks ,
tttnti
dtbiliiif.
Ponit fedidarn rationcm diccns,qu6d dignum mirarifi hic, fupplc aliqui quzruRt,vel dubitat vtrtim tantafunt menfura , id eft , quanritatcs,
&
fimiliter colores
vtrum fint
tales tjuales videntur
&
modo immutant fenfum de propinquo quam a remoris:fimiliter eriam mirum
quo:quia pcrfcdiori
eft,h aliquis dubitct vtrum fiipplc aliqua funt tadici^rum oritnr tx 'Vdrie- Ita cfualia videntur fanis,aut <]uaUa laborantihusi ti«»Mm.
Pom*t terriam rarionem dicens , quod mipliut dicit Plato , de futuro fimtltter non eftpropriay
id eft,firma,veVa
& di^^,credo opinio medici, fcir
medidna
Ucet cxpcrri in
medidnam de hoc futuro
,
& ignorantU
,
fcilicet
(upple infirmos forefa-
nos,aut no defitturo.Kzdo huius eft,quia mcdicus ,
caufas acgritudinis
,
potcft
quod non poteft imperitus & ignorans medicinam. Ex quo patcr falfam eftc opinionem, qua: dicit omnes opiniones acqualiter cfle veras. Deinde cura didt: ,
eft
gnitudines ergo, vel colorcs.tantx, vcl tales funt iudicandx,quant«, quales videntur dc propin-
difptfi.
vt
expcmis cognofcens
:
t*tt
c^ ignorantes velut de futuro f^nts fnnon defuturo,
iudicarc vcre de (anitate futura
a remotif, aut cjuales videntur propinefuius c6ftat enim qu6d virms agcntis pro quanto vidctur remorius agerc, ranrodebiHus agit , ficut ignis minus poteft ignire remotus quam propinquus,ma-
VMmtu I».
,
78
ff , aut
ergofi putaueritfe de nocie Athenis effe ens
77 »git
nio
^tod quidem enim non putant palam.Nullus in Libya. vadit adLyceum, •Agtns qiun-
Amplius autem defuturo, vt (^ Plato di~ , nequaquam fimiliterfropria mediciofi-
Conftat enim quod fani rcde iudicant de fenfibilibus.quatcnus habcntorganadifpofita rcdpiunt immuutioncs fcnfibiUum provt funt ; non
&
de infirmis propter caufiun oppofitam,quatcnus habcnt organa fcnfuum indifpofira infic eft
&
feda:fimilitcr
mirum
eft,fi
aliquis dubitet
vtrum
dij^fle poiidera fH>7t cjualia videtur debtlibus,
aut Conftat enim qu6d robufti verias iudicant dc ponderibus quam debiles : nam ^ualta robufttt.
ip dcbilibus eft difiicultas ad fuftincndum
pon-
Ampliits autem (^infenfibilibus nou fi- Tm.co.
t|.
militer propris alicui (^ proprij aut propinquiy
(jr
eius
quod ipfius: fed de
coloribtes
qu(-
dem vifius^non gujlus-.defaporibtti gufiut,non vifus,
Ponit quartam rationem dicens, qu6d ampHiu senftu 999 infenfd>iltbusnoneftfimiltterpropria,idc(t,zcniz- iiuHtt de •*'«5f<» Uter vera cognirio proprif obicdi «^»»* alieni : ficut
&
non
fic
verc vifus iudicat de fono
xeifimUtter non
eft
acqualirer vcra
ficut de coIq- ^"^ '"** cognido (enfus ,
refpcdii proprij ebie^i aut propincfui prij obie«ai,
quac cft
&
eius tjuod ipfius,id eft
id eft, pro-
, ,
fubftanrijc
obicdum
per accidens:nam iudiciii fcnfus fempercft verum de proprio obiedo , fed eft falfum quandoque de obiedo communi:quod cft
&
magnitudo , numerus,& huiufmodi , qua: ponunnu- fccimdo dc Animal text.64.& 6^.Sc edam de obiedo pcr accidens quod eft fubftanria, puta diarij filius:Jecipitur cria plus circa
obieda
alie-
&
na, qua? funt propria alrerius fenfus, quantum ad hoc fubdit , quod de coloribus quidem^vifus
fupplc
^ ^''
Lib.
141
IV.
Metaph.
fupple iudicat ytTc,nongHfius:defaponhHs^Mflus, non vtfur.cx quo patet qubd dicere omiiia iudicia
fenfuum
omnino cxtra ra-
ellc vera iqualiter, cft
tionem. Oeindc
cum
quitur qu6dnihil crit ncceflarium ,quin contin-' gat aliterfe liabere
dicit:
c^orum vmfquifijue i» eodem tempore circaidem nun^uam dicit f fimul ita (jr non ita
haherefed nec in altero temfore circafaf
autemfutajdem cjuidem vinum videbi'
in rebus,«o«y^ habebit ifa 0" non ita.
tem noneffe dulce fed ejuod non dulce tjuale ,
nunquam mutauit,fedfemverum dicit , (jr efiex necefiitate
fer de iffo
futurum tale
dulce,
Ponit quintam rationem diccns,qu^d quorum,
numjuam
Cdlicct (enfuum, ^«
in eodem tempore pirca idem,CcilicetohieQxim,dP' cit
fimul ita
dicit in
& non ita fe hahere
enim non erit : neque
igitur fenfihiliA
effe,nequefenfationesforfan
verum ^fentien^
eodem tempore aliquid efte
nunquam
accidit ex
iudicio fenfus circa iplam paflionem (cnfibilem gitam
iH t-
de
dichritf
etiiem in eo-
^{^
obiedumjaut pro fed
:
circa tjuod, ideft,
^jj.^^ fubie(5l:um,c«» accidit pajjlo ^*"^*
*^'"' "^i^um videtur aut
:
dico
autem ve-
OT«r4r«w4deft,quod
idem cidcm guftui aliquando iudicatiu elle dulce, nondulcc hoc eft a mutato corpore, id eft , organo guftus } quod aliquando eft infed:um aliquo humore & (apore prauo;& ficquicquid guftat, videtur fibi non efte dulce vel mutato corpore , id eft, vino ip{b,quod eftfubiedum nunc dulcedinls,nuncacricatis,yf^«(»« dulce qua-
demtemfore, aliquando
:
;
le e(i:cjuando fuerit
nunquam
nuncjuam mutatur,id eftjquod
fuum , quando in obiedo quin
guftus mutat iudicium
dulce tale iudicat quale percipit
'
80
nunquam iudicat
album & non album,vt prsdiDeinde cum dicit.
ergo nihil
eft nifi
fequentia eft euidens
vt eft fcnfibile in adu;
:
& antecedens. Con-»
faliitas
cdnfequcntis patet
ex hoc,quia tunc nihil ellet ,nifi
per confequens
quia
nifi cflet
obiedum
tu, prius
eftet lenfus
animal quod :
^
,
cum fit mouens fenfum, omne mouens eft prius mo-
autem
non dcpendet
in fuo priori
po'
&
:
quhd fi fenfibile folum efi,id eft,quod
vniuerfaliter fi
nihil
verura
fit
nifi vt
& opinioncs diikx,quemadmodu auferHt
nulltus eJfefiibf}antiam,idc9:,pKdica.tii fubftatiale
non exiUentibus animalibus animatis:Jenfus enimt fupple non erit,Cmc znima.li,nam fenfibilia cet in adtu
,
non
forfan verum
ejfe
efi
fenjibilia
,
:
,
fcili-
fupple fine fenfu,
: nara efle fenfibile in adu , efl certumeft enim qu6d nihil a6ba
fentitur fine aliquo
adu
fentienre :fubieEla verv,
ideft.obieda, qu
non
tia
,
vt
reflexiua
cet
zOi\i
fentiuntur
;
fed vt funt in poten-
vt funt pofTibilia fentiri:quod
,
patet, quia Pofethteiif'
fic
qubd ferri potentia fetifus no ef vt fentiat Cci^Cum,fedefi aUquod,Ccili- fotenti» r$eft
obieAum dimtCum,prAter fenfum^quod necejfe
efi ejfe
prius fenfu
moto:z.ddit
:
rnouens enimprius
efi
zutcm, c^uod fi adinuicem dicantur, id
;
& motura adinuicera re& per confequens vjdcantur fimul clle:
nihilominus cadem fequiJtuf quantura ad.propofitum : qu6d fcilicet raouens prius fit raoto
quantura ad fuura uens
& motum
,
efte abfblutura:licct enira
fenfibile Sc fenfus
mo-
Ftrte Philom
fophui
aeci.
fit hic pritrL
femper refe- tatemnMHrA
rantur propprtionabiliter accepta, puta fenfibilc pre prioritate fenfibile originie. in potentia, ad fenfiium in potencia ,
&
&
adu
quod fi fenfus non fitaclu, qu6d fcnfibinon fit in adu eilendi., cum quo a^u ellendi ftat quod non fit fcnfibilcin adu , fcd tantum in fequitur le
potentiavtnuUo
ncc eflc aliquod prxdicatum neceflarium necejfarmm enirn efi c^uod non contingit aliterfe babtre , nara fi onui^ quod eft ita , non
per confequens v jfibile ellet quantum
vifi.iexiftentenix ellctalba, Sc eft de fc.
:
&
fiexind.
natura
qu6d licct mouens
vt prxoftcnfum fuit,ita ponunt nuncex necejjitate :
Al.totaKtct*
fentitur,qu6d, nthil erit
cconuerfo , Sc per ad fenfiim in a<5tu , confequens vtficfuntfimul natura ; tamen non
Ponit fextam rationcm diccns, quod omnes ha
ejfe nihil
a
nec pcr confequcns remouctur ad rcmofi fupple tionem pofterioris ideo dicit : di6b opinio vcra eflet , fequitur ex toto , id cft, fteriori,
in
non hahebit ita dr non ita. r^riow^/
&;
,
eft falsu:
fenfibile
eft prius fenfu , ficut
f(jrantur
^
&
;
confcquens eftfallum; crgo
^um fiut.
hahcre. jQuare (jrfiquidemefiex necefsitate^
^
:
fenfui
eft,
quemadmodttm fubFiantiam non e(fc nulUui : ita nec ex necefsitate nihil : neceffarium enim non contingit aliter , aliterfe
^K^'
Ponit feptimam rationem, quae fic formari poi. Si nihil eft verum nifi ex hoc quod apparet
teft
aliquid fimul ellc
^uamttis (jr hdc h^ rationes omnes dcfiru-
Tnde
minus,
fenfusnon efifuimet:non cnira fenfus
unt
A\.
Mouens enim moto prius efl natura^
:
tem,qu6d dulce , fiue natura dulcedinis fjt talis, qualem iudicat lenfus guftus, & per conlequens quod aliquid fit in rebus determinate vprum, vlterius fequitur quod nunquam contradidoria
&
funt vcra de eodem:quia (enfus
effe
(jrvtiquefi adinuicem dicuntur hteciffa^nibil
pajfio fentientis
&
^^
neceffe
ipfum eile dulccivnde fubdit;<««f pro ied, fedfemper de eodern dicit verum, efi ex neceffitate futtirum tale dHlce,id cft,qu6d guftus de ipfa dulcedine femper verun^ dicit , eodem modo. Ex quo patet quod fi.iudicium (enfus fempcr efCct verum,vt ponebant ifti,fcquitur per ncceflitaiudicet
.
vero non
efifiibteffa
non enim fenfus fuimet efi,fedefialiquid aU terumpr^ter fenfum^ quod prius efie fenfu efi
enim non fimul album
fionem duhitauit,idett. , quod licct lenlus indiuerfis temporibus videtur de eodem obici^o oppofi-
itnfumnHn- qujg
enim pafsio hac
tis
qu<efenfumfaciuntjC^finefenfuimpoJsihile:
vifus
;
& non album;{ed nec in diuerfo tempore circapafta iudicare;tamcn dubitatio
Deinde cunj
Totaliter quiafiefifenfihilefolum^ nihil
dulce^ quandoejue au-
eJly<]uando fuerit
ided
»
vttque eritfolum non extifentthtts animatu; fen/ifs
ejfe
fequitur
necejjitate, fcilicec
dicjt:
tur vti(jue, aut mutatum,aut corpore mutato,
quandocjue ejuidem
quo
& fiquideji ex
quare
:
fed iftud confequens eft fal»
;
& antcccdens cx
ergo
;
fubdit
fionem dubitauitfedcirca id cui accidit fafio: dico
contradi£fcoria,vel contra-
difborias opinionts elle fimul veras de codem,fe»
fum 79
ponunt dicentes
ita,vt
,
................
....
SVM
'
Summ^II
Cap.lV. bilcs
vtritm dormimiu nunc, velvtlgilamtu : omnesaute
Cap. IV.
radicc proccdunt hi cnim dignantur ejfe , id efl, tanquam dignam volunt ejfe omnium rationem,
tales dubitationes valenttdem,c[\i3icnus ex eadera :
rentia vera efle.
In toto capitc tradic qualitcr obuicnin opinionem dc contradi, qui fimul vcris
,
ex protcruia incidc-
rant,& rcfutantur duplici ratione. Concludit ergo impodibile elTc contradi^oria efle
fimul vera.
ferfitaforum :
q»i duhitant hoc
ha^ rationes folum
,
fcilicet
dcmonfliarionis
quarunt cnim, quii
pra:di
nam
alia
& alia faciunt, & fecundtim iudicium &
habifum dormiendo, vel
eji
di^
qui iudicat
vtrum dormimus nunc , aut vigila-
monHrationem
accipere ': quicuntfue
quidem
^
ratio cji
;
efi
demonflratio.Hoc igitur bifacilecredentjid eft,
quod eft quod
dicitur
:
Hiquidem
enim non
igiturfacilchoc
diffcile fumcre,
;
:
uam re<ponfionem fiue rationem:cuius etiara falfitatem tangit. Seamdo exponit eorumintenrionem. Secunda ibi : /« fermone autem. Didt ergo quod fiipple przter ilios , qui in di3:am opi-
nionem inciderunt ;funt
aliqui qtti inierrogant
ferfuafos, id eft,deceptos in his Jcilicet opinioni-
bus,vt fupple eos retineantin deceprione ItlMpt M»ti- folitm fupple rationes
&
has , habent pro confirmarione
^uomm fu- fu2 opinionis.has inquam rariones quac dicentur: teruM, nam fupple fi eis dicatur qudd de contrariis opinionibus fit magis credendum f^s quam innrmis
:
quam infipienribus & vij;!quam dormienribus qturunt enim quis
&: fapientibus
lontibus
mo,
fnMdttm.
eft
hoc autem vtrura nunc dormiamus
,
vel vigile-
,
mus & vtrum flraus fani vel infirmi , eft per fc norum & oponet fupponere ficut principium ,
,
demonfbarionis. Deindle cura
dicit:
,
fapiens ab infipiente,& vigilans a dormien-
& fic breuiter in omni diuerfitate, opinionum
quis
Si.
In fermonc aatcm vim folum qu^ercntes quarunt : contraria namque imfojjibile dicerc dignificant Jiatim contraria
dicen-
tes.
eorum
fit
:
nam aliquis
qui rcde iudicat :
detur fapiens quibufdam
cxifKmatur
Expom*t eomm intendone,dicenj quod iHi qui quaruntvim infermone folu,iAcik,c^odn6 mouebitarionis, fed
fblum innitunmr verbis, putantes
omnia polfc dicerc , licct ea probare non pof^ fint:& hoc dicunt propter proteruiara:ifH4nqua, quarunt impo/fibile contrtiria namqtu dicere di' a J J gnantur rette contrarta a«-fwfe/.quia mtendentcs, fc
:
•
•
fimilitcr eft
,
qui ab
de
aliis
aliis
iam ex didis,& Deinde cura didt:
fua pofirione implicantes,vt patet patebit
iam cx
Si autem
diccndis.
non omniafunt ad allquid ,fed
quadam funt (jr iffafecnndumfe non vtique eji omne quod affaret nam quod affaret , aiicui affaret. ^uare qui dicit emnia :
;
qua affarent ejfe vera , omnia qa^funt facit ad altquid, Prcfter quod (^ obferuandum vimin fermone qaarentibus , fimui autcm (jrfusiincrc fermonem dignifcantibus quod non affaret efifed quod affaret ^ cui affaret, vt. Si (^ quando affaret:(jr inquantum Autemfuslineant quidcm fermonem , non fc :
^
autem fuHineant ,
accidtt iffs contraria citi
contingit
enim eidem fecundum vlm
praedidis
:
dicere
:
fum mel affarereyguHui vero non.
Et
oculit
duobus cxiHentibus non eadem vtique vifui fifintdifsimiles.
ter olim
^oniam ad dicentes frof-
di^as caufas quod affaret verum
vi-
infipiens tales
verof fupple, dubitationes, fupple funt irrariona-
Ojw»«* e^ue vidt-
llifert
^^
prtttnto
& volentes contraria fimul efle vera,dicunt redc p^iiUtrt. contrariam repugnantiam & contrarietatem in
:
cjl (fuiconualefcentem iudicat , dr omnino iudicantan reEie circaJinguUjid eft,quacrunt quomodo poftct difcemi cerritudinaliter fanus ab infir-
fer-
:
cur ex aliqua rarione nec difiicultate alicuius du-
Poftquam PKilofbphus diiputauit contra cos, qui ex dubitatione , Cue ex aliqua rationc in opinione de veriute apparentium deucnerunt, nnnc dilpuut contra eos , qui in eadem opinione c% proteruiainciderunt. Circa quod duo facit. Primo facit quod dichim eft, Secundo epilogat circa determinata. Secunda ibi Ergo tfuoniam quidem iff»r«r.Prima in duas,quia primo exponit eorum pofitionem. Secundo fubiungit eorum improbationem. Secunda ibi Si autem non omnia. Prima in duas , quia prirao ponit eorum mori-
re
j^,/|^^.
enirawa fupple per deraonftrationem hoc ars cnim demonfbandi oftcndic adcredendum
fatis facile
dificilefumere,
demtm-
demonHrationis enim frincipium non
demonsiratio,
crcdentycji
qmmm
id
:frinci^itim enim quarunfydr hocfer de-
non ferfuafi funt manifeffi,funt in alfibus.Sed qued diximus hac ifforum fafio efy rationem entm quarunt quorum non eji
Trttertuitu-
eji
proceftum in infinitura in demonflrarionibus:
cffe
ymtsuim.
,
tem?Talesvero dubitationesfmilesfunt du-
mus j Pojfunt autem dubitattcnes omnes tales idem omnium enim rattonem hi Mgnifcant
fenentit Mf-
autem
demonflrarionem, quarunt quorum non ratio: Hmtmmimu
cft,
:
fMrrntium
vigilando:ii
faJfioeorum,Cci\icct infinnitas:quia rationem
omnium non eflc demonfbarionera ad virandum
hitationi
fMlittrctntTM
& iliud accifert
circajingula re£fe iudican-
fanum,(^ omnino
Pi».v frind-
:
demonfhatienem : quod tamen eft impofIibile:quoniam ergo quod non ferfuafifuntfiA cft, mente de veritate op^Cwi^rnanifefli funt sia in a^tbus fuis ,fecunditm quod diximuj , nam vc
namilliiu quodepfnnafiumdemonflrationisnon '5*
SVNT aatem ^quidam centium
,
fctlicet fer
dum iis £ioriis
id eft , deraonflrarionera zsqit^tntnt enim princi-
fittm
SFMMARIFM.
8i
fcilicct dubitarioni,
SVMMiE SECVNDifi Contra faftinentcs cxprotcniia,omnuappa-
Tcx. co, t€.
namfimiles funt iB ,
:
145
cjfe:
(^fropter hac omniafimiliter ejfefalfay
(^ vcra. Ncque cnim emnibus eadem affarerc contingit.
Ncque iffi femfereadem fed ,
multolics
:
'Lib.IV.
144
Metaptu
fecundum idem tempusi enim duo dicit in digiterum variati»ne^vifus autem vnum^fed non ijuidem iden^ (^fecundumidem fenfui^ ^fimiliter , 6" i»
fnultoties contraria
ta£fus
Teu-co.i.7..
^are
eoJem tempore.
hocvtitjue erit ve-
rum:fed forfanfropterhoc neceffe dicere his^ qui nonffoper duhitationemyfed orationis caufa dicentibtis quodhocnpn eji verumyfed huic verum. Ponit przdiftorum proteruorum improbationem.Circa quodduo hicit,quia primo oftendit /quomodo eis obuiandum fic apparcnter , quaii
fecundiim diuerfos fenfus appareant hom!-
ticct
nibus cpntraria
:
cundum eundem
non tamen eidem homini ic f&' fcnfiun & fimiUter in eodem :
tcmpore videturquod hoc
fit
necejfe dicere
fbphis
id eft
,
,
c6-
vcrxlm,fcilicet
iUudtra^
traria fimulefIe:additautem,^«o
refpondere fic di6tis Philo.-
dicentibus hoc non propter duhitationem,
,
fed orationis caufa , id efl rel="nofollow"> propter pjoteruiam: quia hoc non eft verum , fcilicet fimpliciter : fed
hocpft verum fectmdum quid:quia fcilicetqu6cl hoc videtur vni , poteft altcri non vidcfi verum; fedhzcnon funt contradi6toria , quia hoc con-
non
ceflb
fequitur contraria , vel contradidboria
fimui vera. Deinde
cflp
cum dicit;
4eftruendo eorum pofirionem. Secundo qualiter
«
obuiandum
fit
& fecundum verita-^
eis exiftenter
tem. Secunda, ibi Etficut pritu dtBurn eft. Dicit ergo quod verum pro fed, id eft,non omne quod :
apparet,efle vetumifit verum,y< non ommafunt ad
aliqmd,ffd qHtdam fecundum (e Bie ohuitn
& abfblutaw
&
ide6 hocquod eft quod apparet,alicui apparet, apparere,includitrelationemq«andam quiaqui :
omnia
frotermt,
dicit,
MMifutrifm.
qu2 funtjid
quae apparent, efle vera,facit
eft,
omnia entia eftc ad aliquid, id eft, rcfpedu adfenfum velopinio-
nes,quod fupple
in fermone-.fimiliter tjHOijHe,
ep"
&
&
t
quid,non fimpliciter. Cuius rationem fubdit,
quod
Vide i.q.\.
ita
necertt nihil,
faffum
nionem. Oftendit qualiter praedidlis Philofbphis
rcfpondendum
fit,
dicens ,
(ci-
verum
dtHum
vw«»». Dicit ergo qao^ficutpriits eftfacere
ceffe
omnia adaliquid,
nihil nullo praopinante
,
enim
fi vero
hoc fupple
alicjuidfa[lum
eft
:
cft
falfum
& erit
,
& cft
fcilicet
ftatim dicere contrarium, id eft>concedere contraf ia ellc fimnl vera : contingit enim eidemfecundum vifutn', flipple mel apparer^,\p\ forfan propter fivnilitudinem coloris,puta quia eft T\iheum]gHftui
vero
,
fapple
non apparet
diflimilitudinem fiiporis
:
illud efTe
mel propter
& fimiliter, oculis exi-
& diuerfis
non eadctn eft vifio, \vc\c^\c,fedfitnt dijfimiles quandoque,puta (i alifiHtrt ocuqiiando vniis oculus fit infedus aliqiio humote lni »liqHAdo nigro : alter ver6 humore puro pcr infe^^o iudicat »m ni» efpe nir oculum infe(3tum apparebunt omnia nigra, non tr». vel alteautem pcr alterum : fubdit autem caufatn, cetorii flMi quarc hoc quod ditSkum eft fit obferuandum, fuiinaf i&tr cuftodiendum. Caufa enim huius ad ipfbs di^ ftentibus duohus
,
per impoflibile vel poflibilc qu6d nullus
:
&
verum
dlas caufas eflc vera
:
efle
,
quod apparct propter iam
di-
quia propter hoc omriia dicunt fimul
& falfa,quod non omnibus eadem appa-
rent,nec eidem s^per
eadem
:
fed multoties con-
&
hoc fup-etiam fecundumidem ternpus , ple fecundum diueribs feufus , vt praedi(Stimi eft. Patet etiam, qubd vifus iudi^t efle vnurp , tadus traria
autem duo, vt patet in digitorum variatione lapillus enim vnus duobus digitis inconflcxis zvr paret ellcduo fecundum taftum , vnus autem fc:
fundum
vifnm:aut pro fed,fed nullatenus eidem,
& fecundum idem
fcnfui
:
ellet
opini6,nihilominus multa eilent fadta, ,
,
qu6d multa
qux nunquam fuerunt cognita fenfum,puta qux funt in profiindo maris vel
funt in vniuerfb
per
circa
centrum
terrae.
Deinde ciim
Ampliusfl vnum
advnum,
dicit
aut addeter-»
minatum. Etjiidem c^ dimidium.(jr aquale„ fednon aijuale ad duplumy neejue dimidium adaquale ad opinans:itaqueJi idem eji homOy
,
&
centes
verum qu6d
aliquidy , ^««4 non erunt omnia ad ad opinionem,& ad fenfum. Pofito enim
& fierent & forte ita eft de fado
enim
genitiuii
nante palam
omnia apparentia accidit
eft,ne-
nullo fciHcet prseopi-.
fimplicirer concedentes
,
& fimiliter in eodem
tcmporcvidctur,qu6d hocficvcrum, id eftjquod
ai^
tiqtfmtm.
pro ablatiuo more Grscorii qui carent ablatiuo:
nem
cum dct^rminationibus fupradiAis
frotertti*
vel vt habct alia Uttcra,
nec erit nulliuspritopinatfSjZgcwit
fenfiis,vcl
eft,ccmcedunt fupple
Iffe obuiat
ixi/ienter
&
concedunt fermo-
ita datit,id
ob-
ad f(nfum;ft fupple quod apparet, verum ex quo fequitur, quodnonfaEium eft , nec erit
nem iit,
fedifed qui dant,iA eft,qui
vera:& non
fit
fcilicet4<^ opinio-
prq elle
ejl y
quiamn erunt emnia ad ofi-.-
ducit contra eos. Secunda ponituribi:-<^w»p/»«/y;
quandOi& vhi , id eft , quod non debent concedere abfblute qu6d omne apparens quando fit verum,fed fblum illi cui apparet vbi apparet hoc enim eft elle verurn (ecundum licet
aut eritfpalam
,
Si vero
praopinante.
ad afi^fen-
omnia forma-»
efrfermonem dare dignanttbtu, id eft,fi aliquis di-r gnetur cis concedere {ermone, id eft, opinionem quam »^y?ponunt, cusiodiendum efieu, id eft,cauendum,quia fcilicet »on apparens eft:fed appares cui apparet,
nullo
,
formaHter abfolutiij
ijuapropter quacretibus,id eft, praedidis Philofo-
vim
^are nonfaSiume^
ftim.
neceffe
,
uiandum exiftenter,& fecundum veritatem.Circa quod duo facit,fecundiim quod duas rationes ad-
eft falfum,f<:ilicet
phis,<7«> qusrilnt
eji
^ ad opinienem
omnia
relatiua,{cilicet in
literelle rclatiua,&nihil efle
Et ficut prius dritum quidfacere emnia^
(jr
opinatum non
ejl
homo opinans^fedopinA'
tum.Si vero vnumquodquefuerit ad opinans,
adinfnita eritfpecie ofinans. Ponit fecmidam rationem , dicens
:
jimplius:
vnumadvnumreferturtantttm,n6 adquodcunque vnum,fed ad determinatum , quod patet: at}ualr,nan dicitur ad quiayj idem e(l dimidium duplum inquantum aquale ,fed inquantftm dtmi-i dium.-veritmfi idem homofit opinatum& opinans^ non dicitur opinans ad idem inquantum homo: fedinquantum opinatum, id eft , qu6d fimiliter fi tjuia
&
homo qui cft opinans , fic etiam opinatus, homo ad opinans inquantum eft opinans vel homo , fed inquantum eft opiijflem
ilon refertur
vero vnumquodque fuerit ad opinansj , fi inftmta fpecie erit opinans , id eft , qu64
natus
ad fi
onuiia. enria
inquantum fimt
huiiifrnodi,refe-
ad opinans inquantum ^ft opinans , fcqtucur qu6d ipif opinans non fit vnmn , cuta ad runtiu:
vnun*
Fmi mult* funt fenfibi. lia nun^fMitn*
cognit»
fenfmn.
fet
:
,
:
;
:
Summ^II.
Cap. V.
vnutn tantum referarar , Ccd erit infinita fpede» cum infinic^ ad ipfum refcrantur , quod cft eui-
Bx quo
denrer impoffibilc. cft
,
patet
quod bmnia ad opinans
omne illud
confcquens quod
quod falfum
referantur
fit
,
& pcr
vcrum quod ap-
0dtrmmmv*l
Notandum, quod qualitcr vcruin
Fid*
^infTidicmmtMit fgfjUrtU'
de ad aliquid
,
:
qu6d v-
quia ho^ vd^um cil
& per fe vnum ad vnnm
quod prim6
tj.ii.
§tfdUb€ti.
fit,
numad vnum tantum refcratur,dicetur in quinto in capitulo
tgremtinpt,
tantum rc-
: pro nunc ver6 rario Philoiophi intcndit qu6d(ecundum illos omnia entiacflent formali-
fcrtur
ter
anncxam
ad aliquid
,
& ficut entia {pedfice diftinguun-
altcrius
;
ic cx
hoc habet
priuauoncm:)? »r»>«r impojfihtle negare vere, fcquitur,qu6d
eff affirmare Jtmul
eft
tamcn
:
non
inefle fimul
quo4d cft, fecundura quid que,vel quo,id
eft,
:
ambo
cft
pofliibile
fimpliciter, fed
vel
fecundum quid,
altei
um ver6
Exemplum primi,fi aliquid fii album N««tt»*f«fecundum vnam partem,& nignim fecundum al- '^^n^^*i tcram tunc enim ambo contraria infunt cidem ^-^^ ^J^^ non firoplidter/ed fecundum quid ficut patet in ritrnm dih. Uraplidter.
:
:
& medietas nigra.
fcuto cuius medictas eft alba
Sc ide6
cum idem fccimdum eandem
primo ,
& per ie non
Exemplum fccundi , quando altcrum contrarionun ineft fecimdum pbrcs panes , vcl principa-
cundum
relationem
eidem fcoporteret quod quot fimt
,
fpecics cntium, tot eflent relationes oppofitx in
& pcr confequcns infinit^, faltem
ipfb opinante,
quoad nos, &cum ipfum opinans ellet eriam formahtcrad aliqnid , fequitur quod non elTet vnum (pecie,fed quafi infinira
falfum. Dcindc
fpede/juod c& cuidentcr
cum didt
'*»
contraria
& relariones habercnt fpecificc diftmgui, relationcm
'
quandoque , vel alierum quando-
tur, fic
poflit referri nifi
"""''
&
impojfihtle tft contrarta fimul inefjt : quaiCnus vnii didt priuarionem fiue negarionem alterius,vt di-
ftum
porct.
^»mmrtf*rri
riomm
145
efl impcrfeAius altcro
liores
,
,
tUtam*
"-
alterum vcro fccundum aliquam pancm, ficut patct de J£thiope, qui
minus prindpalcm,
niger eft fimpliciter,albus autem fecudum quid
hoc cnim duphd modo
non
eft
inconueniens
eidem ambo contraria
onmin6
efl
ddem
inefTc contratia
fimpUciter autem ineflc
:
,
vd anjbo contradidoria.
impoflibilc.
^odquiJem igiturfrmtpm/i opinio omxiumnon ejfefimulveras
^ quidaccidit
SVMMiE SECVNDiE
offtftas ciiciioneSt
ita diccntibHi ^(jr
quare ita
CA
dicantftotfunt diSfa, ftfert
tm-
Epilogat drca determinata,& fadt duo : quia
dmf*atmi9' primo concludit conclufioncm prindpalem.
amd6
Jhmil non
effe
|)ofirioncs
veras ofpofitM diBiones, id
cft,
aue contradidtioncsi^M etiam
ita dicentibm
,
pro-
accidit
fcilicet contradidloria firoul efle
vcr^.C^ quare ita dicunt, id eft/juae fuerit
caufa,moriua ad
dicendum
fic
«
eorum
tot di£iafunt.
Deindc cum didt
^omam autem impofihile itionem
pmul
effe
eji
contradi~
veram de eodem , palam
^mia nec contraria ftmul ineffe eidem contin:
contrariorum entm alterttm
ej} priuatio
no minHSifubJlantia aute priuati» negatio ejl ah alinjuo determinato genere. Si igitur imf9fiiile ejlftmulafjirmare
,
^ negare veri
impofthile (^ comrariafmui inejfe
niji,,
aut
filiquaexparte amho^aut alterum quidemalH
qua ex pa/t(,alter»m CnttrMris
M»
iafiMt
tiJtmpmtU. eitir,^fiwml,nec i»tff*
ptftfU.
SrMMARIVM.
infert cx
:
V.
Conti^ p<3ncntcs medium inter eontradidloria.
Sfr-
caquoddam corollarium. Secunda ibi Quoniam AHtem impojftlrtle. Didt ergo, qu6d quia cunElorHm tft opinio Jirmijfma , qu6d faiter omnes opiniones,ifta eft firmiflima, fcUicct
git
.
p.
In hoc capite primo refutat feptcm rationibus ponentcs contradidoria efTc fi-
mul falfa
rationc medij
,
,
quod inter
Secundo ponit motiuum
ponunt. opinionis
,
&
commune medium
omncs opimones prsedidas
,
illa
taiis
contra
dcclarans e-
tiam ad quas opinioncs Philofophorum didx opinioncs confcquuntur.
AT
vero nec contradicfionis
medium ejje
aut negare
vnum de vnoquoque. Palam aU'
tem primum
quid verum ^(^ namque ensnoneJfe,aut
dejinientibus
quidfalfum. Dicere
mn ens ejfefalfum\ens autem efffy(ir non ens nonejfeverum. C^uare (jr dicens e^e, aut no» effeyverum dicet aut mentietnr \fed neqtte di" eit
ens non ejfe,aut ejfe,neque non ens.
verojimfliciter.
Infen quoddam corollarium ex conclufione
Poftquam.Philofbphus difputauit contra po- BiediJfMMt nentes contradidoria fimul e(Te vera de eodcm, ctmtrtpon*»'
nunc conclufa dicens quoniamimpoffibtle eft contradilHonem fimul ejfe veram de eodem , vt nunc
& per confequens negantes illudptincipium pri-
J*alam quia nec contingit contraria ftmul eidem ineffe,cnim caufam (\ihAiv.etenim pro quia , alterum contraricrum eft priuatio: non auttm fitbftantia priuatio , id eft , qu6d licct
efle,nunc difoutat contra ponentcs contradido^
:
di(fhmi
fiiit
priuario
fit
ftarim.
qusdam
negatio fubfUnrix
,
ab
ali-
^ud determinato genere , ideft , inaliquo fubic^ determinato
, vel in aliquo dcterminato genere: quatenus priuatio eft negario infra genus , vt di-
^m
fuit fupra in
tamen
^3
contingit yfed necejfariumy aut dicere,
hoc eodem quano,nihiIominus
ficut eft in aliis oppofitis,fic eft in contra-
rijs:qaiaaltcrum contrariorum indudit priuatio-
nem,fiuenegarionem alteriusjlicet aliquid pofiriuc addat vltra priuarionemjalterum enim contraScoti Oper. tom.
IF.
mum,quod Impofllibile eft idcra fimul efle,&non ria flmul efle falfa ratione
inter contradidioria illud
,
medii
mtntis con-
trmjUafrin tjft
Jimml
quod ponunt
,
& per confequens negantes
prindpium:Dequolibeteft affirmatio vera,
quod duo
Prim6 cnim Secundi contra moriuum pofirionis. Secunda ibi Eue~ nit atttem quibufdam. Prima in feptem fecundum quod fcptem rariones addudt ad propofitum. Sccunda ibi Ampltits autem medium.Tttria ibi AmpliMS autem omne intelie£tuale.Q^suxz ibi Amplius prater «»»«».Quinta ibi Ampliks in quibufcwtquo. Scxta ibi Ampltus autem in vel negario. Circa
facit.
difputat contra ipfbrum pofidonem.
:
:
:
:
:
:
N
infi
AI.intelK* gibilc.
:
Metaph.
infmtttm. Scprima ibi ^mpliusautem ejfUAfidt. Dicit ergo , prim6 qiiare ncc inter contradi(330-
vtriu(que,& alterius gcneris ab extremis ; ergo C\ fic eft ifto fecundo modo , fequitur quod aliquid
ncm
non mutatur, quod
:
Jnier ctntr»-
diSori» non
dsrtmedium.
e(Te contingit, kilicet
mediura :/id neceffa^
rium esi,aut dicere^ id cft, aut affirmare , aut negare vnumquodijue de -vnoquoque , vel vnum de quocumque palam ejl.primum quidem definientibus
fcilicet
],
nam
Vnde
verumy&
nobis quid
ex dcfinitionc veri
tum.
,
&
falfi
quidfalfum,
patebit propofi.r
fubdit definitioncs vcri
,
& falh di-
quod falfum eH dicere ens non ejfe , quod eft: effe, id eft, efle , quod non e^ : veYum non autem eftdicere ens effe , id eft , quod cft : ens non effe,id eft, quod non eft aut non efte vcrum dicct,aut mentietur,aut fupple fi dicet vcrum non dicit ens , id eft , quod qui dicit verum non dicit non elle.quod cft.: aut elle.quod non eft:fed cens,
aut non ens
&
"Dtfimtit V0-
:
fupplc oppofitum : qui autem*dicit falfum , patet cx prsdidis^quod vel dicit non e(Ie,quod eft,vel efte quod non eft. Ex quibus definitionibus patet, qu6d quidicitverum oportet , illud efle verum, fi dicit illud efle
lud
efle:fi
eflc,
fi
,
& non cfTc
fi
dicit illud
non
efle:
quod qui dicit falfum,oportet ildicit illud non efle,& oportet illud non
fitniliter patet
,
dicit illnd efle
j
ergo per neceffiratem
crit
vera affirmatiua, vel negatiuarquod negat qui inter contradidoria ponit
affirmatio
,
(ed pollent
nec negatio
medium quia tunc nec :
eflet
de neceflitate vera
ambx efle falfs. Deinde cum
dicit
nis^^cfuemadmodum pallidum albi aut
,
ijui.
& ^-
Siquidem igitur jic non fermutabitur,
nam ex non hono in bonum permutatur
,
aut
ex bono in non bonum : nunc autem non fem~ Non eji enim permutatio nifi in contraria ejr mediafi autem ejl medium (^fic njtique erit aliqua in album non ex mn Albo
fer videtur.
permutatio
4«rr»i,fiipple
fi
contingit mutari:confequens eft falfumj :
medium inter aliqua duplicitcr contingit efle vno modo quando medium participat aliqualiter vtrumque extremorum
cum extremis.
Alio
,
&
modo
eft
ciuiHem generis
accipitur
medium
per
&
eft alterius gencr abnegationem extremorum , ris ab extremis. Exemplum primi , vt rubeum nigrum. Exemplum fcft medium inter album , /ecundi , vt afinus poteft dici mediiun inter cquum,& hominem : quia ncc eft homo,nec cft equHs. Si fecundo modo fit medium inter contradidoria , patet quod tollitur mutatio inter ca : quia omnis mutatio eft intcr ca , qiijc funt ciufdem gencris, oportet prius permediitm tranfire. Si primo modo , (equitur qu6d fit motus ad
&
&
album,& non erit ex non albo qula non tantiim :
motiis ab extremo in cxtremum, (ed etiani cx medio ad extremum hoc autem videtur inconneniens , quod fit motus ad album ,qui non crit fxnon albo. Dicit crgo , quod amplitu fi fupple intcr contradidtoria fit medium,aut talc medium pontradiiSlionis etiv.quemadmodumviride cd medium alhi quod eft medium eiufclem ge«'J'"'. neris cum exrremis aut quemadmodum medium frft
:
&
;
hominis,& equi/^MoA
cft
'^**
'*"
modo ponatur medium inter
tatio ex
enim
non bono
bonum,
in
eft permutatio nifi
quando fit mu-^ non media,
vel econucrlb
inter contraria,
&
:
jbn* ,i^«,
^
-^mmtm&
mumedium eiufde generis fcd fi inter contradidoria non fit tranfitus per medium, fequitur qu6d non potcrit cfle mutatio ab extremo contradiiStionis in me-
quac fcilicet funt eiu(den^generis:quiaomnis tatio eft
ab extremo in cxtremum,vel in :
dium, quod ponitur elle alterius generis , nec per conlequcns ab extremo in cxtremum fcd fi eft medium inter contradi<Soria primo modo,Icilicct medium eiufdem generispanicipans natiuramv:
triulque extremi,fequitur
album,& no in
alburru/Ar
quod ellet
quod
erit
gcneratio in
aliqua generati»
album non ex non alho,nunc autem non videtur,
qu6d aliqua generatio terminetur ad albtun, quae non fiat ex non albo nam taie medium ponimr cfle neutrum inter duo extrema,fcilicet quod nec eft album, ncc eft non album. Deindc ciim dicit
Amplius autem omneintelleSfuale, UlitgibiU mens aut affirmat
autem ex
,
:
87
hoc
palam efi cum verum
definitione
,
^ando autemficcompo-
dicit^aut mentitur.
nit dicens
^ in-
, aut negat
aut negans ,
verum dicit , quandff
autem nonfic/nentitur. Ponit tertiam rarionem dicens eft,omne quod
intelligit,
:
omne inteBgi-
aut Centizaut af-
Al. intclle-
etaalc
firmat,autnegat,hoc autem eft palam ex definitio-
crgo anteccdens. Probatur confequentiafic quia fU».
ifto
contradidoria^wa^/J/^rfW^Iciiicct
fonnari po-
inter contradiftoriaeftmedium, ergonihil
omnino
*"*.
cludit ncgarionejfine priuariohem ^rerius. Nunc
/^»>J«r,(iue
teft:fi
omnis
Termini pri.
mutationis funi nabitus,&priuario;vndc cum cft mutatiq intercontraria,alterumcontrariorum in-
»f,fcilicet vcri fic
cnim
cft aliqualiter inter contradidioria,
vcl priuatiue oppofirajnam termini primi
bile,i(i
generatie^mnc ataem non videtur, Ponit fccundam rationcm,qucC
Nam pmne quod
:
aut cx hoc fcilic.gx non bono in ^»M.-omnis
(^ nigri,
quemadmpdum neutrum hommis ,
probat
fic
pefmutatur,aut/'fr;»»r«r«r ex bono innon bonum;
:
Jmfilius autem medium erit contradi£fio^
S6
Jtiedium du-
;
:
V.
Lib.
146
,:
medium per negationera
&
fiXCv.quia
verum dicit, aut men-
affirmet fcilicet, fiuencget, quandoqui-
demintelle^sficcomponitdici, id eft, affirmans, aut negani,ficut fupplc eft in te,verii dicit,quandu vero non fic,me»titur
:
cx quo patet,qu6d oportet
affirmationem , vel negationem
efle
vcram
,
ficut
dedu(Sbum fuit in prima ratione, quae non videtor ifta differre multum,& fic intcr contradidoria non cft medium aliquod. Deinde ciim
ab
Amplihs prater omnes oportet
effe
diBiones nifiorationis caufa dicatur (jr
necverum
dicet aliquis
dicetfC^ prieter ens,
fi
quadam
nec non
& non ens
prater generationem
mutatio
,
,
(jr
erit
,
contras
quare
verum
quare (jr
corruptionem tranf
erit.
Ponit quqirtam rationcm,dicens,qu6d ampliijs eft in contradidione , oporrer hoc di-
mcdium
inomnibus contradidbionibus , fcilicet qu6d omnes contradidiones fit aliquid vcrum, quod eft medium intet'ezs:nifidicas caufa orationis, id eft, cx proteruia , & abfque omni ratione, quia fic diccrc placct quare fequitur fupple qu6d non vcrum finr qusdam conrraciim vcrum di(£toria , crit aliqyid quod non efl verum necfalfum qnod patet eflc falfumcx definitiope veri,& Sinuliter fequitur , qu6d falfi fuperius pofita. ccre
praetcr
:
&
prater
Aldiceas.
:
:
Summce VlJt Sett. »'
frtttrens,& non ens erit
gf^ prio
nam cum
:
gencrario
non
in infinirimi
fic
eft
fecundum
,
quia
in infini-
inconuenicias. Dciivle
Amplius interrogante
f efalbum
,
dicit
quia non nihil aliud negauit qukm ipjumeffe:
neque imfttr, neque non impar numerus eritfedimfofibile^ ex diffnitione vero
tum,quod cum dicit
&
,
quam modo ponantur
cilent plura
efle,quod
cum dicit
JmpUus i» quibufcumque generibus negatiOy&contrarium tnfunt , f^in hU erityVtin tmmeris
quoddam- quintura
147
terria tranfinu-
tatioad illudraedium intcr eflc,& videtur abfiirdum. Deinde
^ comt-
ad efle,& corru-
fit
adnon e(Ic;e(Iet quacdam
fit
& non qiudam
cura ens,
aliqiiid,
:
Cap. V.
II.
fiMttMmi.d. gns fint concradicaoria : quart fcqmtitr 4.(y jtf. 4.1. tr4nfmutatfopr£ter generatifnem,
ftionem
;
,
negatio vero esiqua non
ejje.
Ponit feptimam rarionem qugp
ftat in
hoc:quia
aliquan , vtriim cygtius , vcl aliquod aliud fit album,vel nOn,per neceflitatera vel refpondens aflenrit quod fic, vcl non fi con-
fi
aliquis interroget
:
palam:
vcram elfe fi nonalfenrit, patetqu6dncgatillud , quod intcrfencit,ergo conccdit affirmarionem
gD
Ponit quintam rationem diccns,qu6d amplius contrarium in qHihHfcumque generibtis negatie intfi.vel infen fecundum aliam littera,ideft,qu6d
&
in
omnibus genenbus
negatio ineft
,
vel faltem in
quibufdam
vel ponitur loco contrariac difFe-
,
eodem gencrc cum altero contrariorum nam contraria funt in eodem genere,
renriac
8c crit in
,
:
&
per confequens negatio
conrraria: difrcrerix, crit in
qiuc accipitur loco
,
eodem gcnere,fi
inter
affini-jarionem,& negatione cft aliquod mediiun,
(^in omnibus hisertt,
fcilicet
mcdium, vt
in nu-
:
rogans interrogauit ; crgo refpondens neceilarid habet concedere affirmationem , vel daic negari-
uam,&
per confequcnsinter iflanoneft mcdium.
Dicit ergo
,
quod amplius qnoniam tnterrogantifi
eSlaliquid fupple <://'«7w dicer/s,id eft,refpondcns
quod non,«»«»7 aliud negaait quam ipfum ejfe, de quo fcilicet inrerrooans interrogauit:«
quam
relpondens
negat lUud album
fcilicet
mn ejferqvh
Azx.,efi efle.
Deindc ciuu
dicit:
merii erit aliquis numertu neqMepar^neque impar;
Tar^im-
fedpalam
tmitmii
effe impoflibilc
e(i
ex diffinitione paris :
nam
potcft diuidi in acqualcs partcs fic
non
,
& imparis hoc
par mmierus dicitur
,
qui
impar vero , qui
:
poteft diuidi^^Tiicuiquc videturnon pbfle
fumi medium crgo nec erit medium inter affirniarioncm,& negationem. Dcinde cum dicit ;'
Venit autem hxc opinio quihufdam ,fcut (^ali/einofinabiliuw.
non poffunt
9o
^ando enim folitere
orationes contentiofas-.annuentes
confrmant verum e(fe quod efifyllogiz,atum. fft quidem igiturpropter talem cau' oraticniy
fam dtcuntjfUi vero propter omnium ratienem Amplius in infnitum vadet^f^ nonfolum Iterum iifjuoXia. qu£ funt erunt ,fed plura.
enim
eft
hocnegare ad diifionem
^ negatio'
nem ^- hoc erit aliqmdi namfubsfantia qutdam ipfius alia, ,
efi
, quz ducit ad duplex cpod amplins autem fi fup-
Ponit fextam rationcm
Sj
inconueniens, dicens
ple inter affirmationem
medium emnt
,
quod non folitm
fequitur
hiM^ouit
,
& negationem
fit
dare
ea qut. funt
id eft, fcfquialtera proportione ie4
plura,c^ in infinitum vadet. Vult dicere qu6d po-
inquirere,
^««oKMa*» Declarat motiuum huins pofirionis. Circa ^uod tna facit. Pnmo enim prxrmttit motiuum ,„<^^i,
&
huius pofirionis. Secundo fubiungit moriuura Btnaepfi^ principium procedendi contra eos. Terrio expo- mulfdf», nit aliquas opiniones Philofbphorum dicbam o-
piiuonem fequentium. Secunda ibi Pnnciptum autem ad hos. Tertiaibi:^^«*r autem Heraclitit :
Dicit ergo, cut (t
att.t
cetur
;
nem, habent ponere quoddam tenium prster illa duo,intcrquae iecundum aliquosalteriusopinionis non eft medium tria autem ad duo fe habent
id eft
,
medium
inter affirmationan
:
in fefquialtcra proporrione. Secundiim ergo opi-
nionem eorum
,
qui ponunt inter affirmationera
& negarionem mcdium in primo aipectu,apparet quod
proportione ad opinionis quia
offinia erunt in iefquialtera
ea,qu2 ponuntur ab non folum erunt affirmationes
aliis alterius
affirmare,contingit
mareifla
:
& negariones
nam omne quod
& negare
tria efle fcilicet
:
eft, ficut
alijcopinio-
modo quo
di-
&ponitduascau(as:prima eft,quia ^«/*«
verum
cft con-.
quod efi fyHo^iZAtHm,id eft, quod concedunt concliifionem Sophifticc fyllogiwtam. Sccunda caufa eft , quam fubdindicit igimi,propter talem caufam, qux fcifencientes
licecdi«^ nls
,
,
confirmant
eft,
ejfe
dicunt, fcilicet aliqui
iUi vero, id cft, aliipropter
di«3:a:
opinio-
omnium rationcm
:
,
fed
eriam media earum,& hoc eft primum inconueniens. Sccyndum inconueniens cft , quod erunc plura in infinitimi
opinio euenit qiithttfdam,fi'^
nes de numero inopinabilium hoc
& negatio-
nentes
qurd tfta
inopinabdiutK, id
contingit
fcd conringit affir-
affirmarionem,& nega-
&
rionem,& medium;crgo contingit ncgarccquia' igitur negario eft aUud ab affirmadone , fcquitur quod erit quoddam quartum ptaetcr illa tria crit
quxrere probantemde omnibus:qu.-un igitur pro-
bare
non pollunt , nolunt concedcre , fed ncgant,
Deinde cijm dicit Prineipium autemadhos emnes ex defni-, , defnitio veroft ex ipfofignifcare aliquid neceffarium ejfe.Ratio namqur,cuius no-
tione
men effgnum^defnttioft,
:
Bhftqmtm quoi negiut»
ftrm^itaum
cnimfubfkntiaciusj&ratio aua a praedidis,ficut ratio negationis eft alia ab affirmatione ideo fub^{x quod if fr«j» enim erit hoc negare ad di6iionem, negwonem,Sc hoc cric ^^ ^^>^^ affirmarioncm :
&
ab •g(rm0-
^upplc c^Vizxtmaxnom fuhSiantia
uatt.
alta, fcilicet a tribus pracdidis
gcret negare
illa
quatuor
,
&
^oti Oper, tm. IV,
quadam :
efi ipftns
fimiliccr continilla
ncgario cflct
Defcribit
modum
,
principium procedcn»
fiue
di cotra eos, qui fic de primis principiis opinatur,
dictn%c^\xodprincipiumadhos omics,id eft,contra omnes iftos , fumitur ex definitione veri f-ilfi,
&
definiti/t
enimfit ex
ipfis fignificare
aliqutd necef-
fariumeffe, id cft,quod necc(larii;m eft eis conce-
dere renun dcfiniriones
:
fi
conccdant nomina
N
z
aii
:
LiblV.
148 aliquid fignificarc.
namtjue cmtu ntmen vcro fupple negent no-
^jRjttio
tfi jignum-definitio fit
menaliquid
Metaph.
Ci
:
/ignificare
ifti,
ficut
fonfequens pofle fimul cflfc falfa ; hunc difputat contra quofdam>errores ahnexps , pradidtis Or piniQnibus communicantes. Ad cuius cuidcntiam notandum-, qti6d crror qui eft circa cfle non cfle, accidit circa verum falfum , ciim verum fal|Mim habeant d^finiri per efle nom effe , vt patet ex priEdi<^s : verum autem falium fu|>ponuntur .confidetantur a X-ogicO , qui verfatur circaentia rationis verum
nec
,
eft
omma e(fe,^no ejfe^omnia verafaceri. Aftaxagora
ejje
aliquid meditfm
^'* , quare omnia falfa^ quando mifcentur^nec bonun/y nec non bonurr^, contradidiionii
(fimixtum^quare nihil diciturverum. Exponit ad quas opiniones Philofophorum didaj opiniones confequuntur. Dicit ergo
,
qu6d
oratiqM eft,opinio HeracUti dicentU omnia effe,& non ejfe,& omnia efle in continuo motvidetur
ueri
ifta
:
inquam opinio
fequitur vna pofirio
quam omnia mo-
videtur effe ad
iam dii5b:nam
fi
uentur,&: perconlequensconringit idem fimul efte non e(Ie , quatenus omne quod mouetur
&
habetnon elle admixtum cum efTc,fequitur quod omnia fint vera , quae fuit vna opinio de pradivero efi AnaxagorxyiA cft,opinio Anaxagora ponit ali^uid ejfe medium contratttilionify quare iequitur fecundum eum omnia ejfe falfa : fuit enim opinio AnaxagotiE ,ficut patetprimo phyficonim,tex.c. 5 2.& inde,& didum k\\x etiaiti in primo huius,qu6d qupdlibet fit ex quolibet, {kis:quit
fimnia
*jfe
efif
Videtur autem f/erdclitt quidem ratio di-
^tu vero
naxagtrt
hoc impopbile
contra ponentcs contradiiSwia fiipul cflc vefa,&conp:a poncntes intcr &|itradK3:oiia efle medium,& per
cevtis
SiifuUurex
(jr
didlum foitjnon
cum eis loquiendiun> neque difpiitandum. Dcindc cum ^licit differunt a plantis
tpinione A-
fa^^ftorfum-dicit rationem vtramquerquari fifunt imfopbilia itla ,
&
quodlibct
eft in
quolibet:quod autem
eft fic
per-
j
ideo lub-
Aiunam quando mifcentur,Cci\ket omnia fecudum £um,illud mixtum nec f/? hbnum , nec e^ non ho}
verum, fed ommedium contradiifiiohis mixtum nec eft bonum nec eft non
eiuare nihil contingit dicere
nia elle falfa proptcr
nam
fi
illud
bonum,nec riis
,
i
,
dulce
eft
fequitur
quod
contradidoria,
,
& ficde aliis
erit
contradido-
quoddam medium
& per confequens
,
inter
fequitur nihil
verum , fed omnia falfaefle j namfecundum veram opinionem , nihil ponitur nifi affirmario yel negatio Ci igitur tam affirmatio quam negatio ponitur efte f-alfa , per confcquens omnia l^-
difputauit'
&
&
&
&
& &
&
:
autcm
& falfum proppfitionis, (de quo mbd6 cf^
fermo)font in mehte,vt dicitur 6.huius
&
circamotum &quicrerti nam quod mouctur fic, quodammodo non cfi:nam motus eft adu?
ror vt
:
entis in potcntia,3. phyfic.tex.co.6.
&
inde.quod vero quiefcit vt |ic quodammodo eft. Improbatis crgo erroribus circa effe,& non eifcnunc improbat iftos errores confequeates
;
& prim6^ errores
&
drca verum falfum, qus funt de cofideratione I-ogici. Secundo improbat errores circa mbtum,
& quietem.quifuntdeconfideratione Phyfici.Secunda ibi Palam autem :
c\uia nec.
Primaiii duas,
quiapri?hc> prsemittit opiniones falfas circa vc-t
rum & falfimi, Secundo fubjuitgit carum impro^ Amptius autem.Dicit ergo quod
mixtiun, non eftaliquod extremorum
nurn
Poftquam Philofophus
;
M.fimuf.
,
eft
clle
manifeftc falfum:& ficdicunt omnia effe fal-
fii, Illi ^cro,ideft, alij dicuntomniaefie vera:& h^ namqueorationes,id e(i,opinionesfHntfere e<(dem
:
fa crujit,
&c.
ipfm
Heraclitiyid eft,quodconfequuntur ad opi-
niotieni Heracliti
idem fimul efle niaefle vcra
SVMM^ SECVND^E Cap.
VI.
nec omnia vcra Item non orania quiefcere,ne
vcra,&:
falfa,quatuorrationibus,excludensquandam falfam refponfionem.
re dicuntfic
omnia
ejfeyjicut
diametrum Com-
llU veroomnia vera ifere namqueipfis rationes e<edem Heradito : nam effe.
qui dicit quod omniafunt vera
:
(jr
fubdit ^\.\tem,nam qui dtcit
enim
aliquis diceret,
quod
prster etiam duas opiniones di(Sbs,eft etiani tertia, fcilicc!r quod omnia funt fimul vera vel falfa;
fimt impoffibilia
omniafal-
,
neceffe eft
poflibile, id eft,illam tertiam
& illud cffe im-
opinioncm. Deindc
ciimdicir:
Amplih autem
eitidenter cOntradiSiiones
S>*
funt,quas non efipofsihilefimtdcf[e veras,nec falfas
"r^Etermiuatis autem his, falam quod \ J vno modo di6ia,^ deomnibus, impoffbile efi ejfeficut quidam dicunt, Hi quidem nihil dicentes vcrtim effe^nihil enim frohibemenfurabilem
& falfa
:
In hoc cap. vfque ibi. Palam autemytcfa -
VI
qui dixic
quod omnia funt vera &omma falfd,S<. hoc fupple C\mal,& feorfum dtcit orationem vtramque horum:quare fiilla fHnt%mpolfihitia,& hocimpoffihile
illa
efTc fimul
,
ad quod quafi tacite refpondens dicit , quod qui hoc ponit, vtrumquc prsdidiorum ponit quia fi
SFMMARIVM. omnia
vt pra:didiim fuit
efie;hoc eft;.quia forte
Non omnia efle falfa,
tat alTerentes
,
& non eile,ad quod ftquit ur om-
omnes
,
& hoc quidemputabitur magis
contingere ex diclis. Subiungit improbationes diiftarumopinionum.
Circaqubd quatuor facit,fecundum quodquatuor rationes adducit adpropofimm.Secunda ibi:
Sedad omnes.Tertiz ihi: Accidif ttaque.
ihi: Ampliits fiomne.Q^Yta.
Dicit ergo,qupd amptiits aute
patam, quia ft^t atiqua, quas mn falfat
:
,
fcilicet contradi^tones,
fmut efie v^ras : necfimulefie fupple funt vcrum & non verum;
efi pofiihite
ficut
ens
Imfugnuio dicierum er-
:
:
:
Summ^II. ons Sc non ens fitfgtre
:
&
id eft
,
Cap. V. maps co/t-
ftiam fut/ihitur
iioc
ex pradiBif
"quod eft maiiifcftum
,
;
:
iftis contradidionibus alteram ncceflecftaltcrampanem efleveram , tcm ellc falfam , patet quod nec orania ftint vera,
veram ,
centraria
149
enim non
ipfam
dicit
tjfe
veram, Qtu vero omniafalfa (^ tpfo fetpfum.
cx prxdi(kis. Si igicur in
&
nec omnia funt
Deinde cum dicit
falla.
Sedadofnnes tdlesarationes rere
qnemAdmodum
bui dictum ejt,aut
qu^-
infuperioribus fermtni-
aliquid , aut non
ejfe
ejfe^
c^areex defnitione
fedfigmficare diquid. difputandum
oforiet
•verum aut falfum. Tc1.co.19.
verum dicerequam
negarefatfum, impopbil^ omniafalfa heceffe contridiSiionii
efft^efl
partem alteram
yeram,
ejfe
niens
,
Ccilicez ftipfas deftruere
& hoc eHfama-
',
tum, id eft, famolum didum de omnibus tklibus opinionibuS , fcilicet orationibus, quod probatur qui dicitomnia ejfevera,facit veram
contrariam Cux rationis , id
veram
eius non
^i autem nihlt aliud
enim
Sedfi auferant. Dicit crgo , quod acaidit etiam, ad omnes didas opiniones hoc inconue-
fcilicet
fic •.Jtam
accipientes quicffgnificat ejps
,
Ponitquarfam/ationem , circa quam fic provli*Sm. cedit,quia ptimoponit veram raiionem. Sccun- /«?" ''*• d6 excludit falfam refponfionem. 'Secundaibi ; ^^«"*-?J**
eft,
opinionis
& contradicit fuac opinioni
nem,
Ponit (ecimdam rationcm dicens,quod ad omh(i tales orationes, id £ft,opinioncs o^orr« ^uarere
^*"^"*'
1***^*'^'^'^'*^ *" fuperiortbMi dtiium eii
,
ejfe
veram, idcft, qucid cohtraria fuac opinionis facit, quod fuaopinio non eft vera ; crgo qui dicit illam contrariam cile veram ,dicit fiiam opinionem non efle vctam , quia deflniit fuam opinio:
qui vero dicit
omnia ejfe falfa,dr feipfum, fuppledicit ^j
ejfe
quare
eam
contraria enim non dicit
,
>
falfiim;quare
de
cum
fc fic elle
& iftc ficcontradicit fibiipfi. Dein-
dicit
fupple
TmL pr"m*
concedendum efe aut aliquid ejfe, aut non
id
Si autemaccipiat ^hic quidem contrariam
frimcifiM,
eft,aliquam propofitionem affirmatiuam, vcl ne-.
quod non vera fola efi ^ille vero fuam prp" priam , quodnuifalfa ^ihilominits infinitas
gaciuam
effe,
, hoc videretur hoc fupple oportct petere,
quia vt fupra dicebatur
:
p^terc principiiun/ed
difputare, fcilicet contfaeos accipientes quidfigr.ificet verum falfum, id eft , dcfinitioncm veri
hoc autem in infinitum vadet.
&
falfi
,
falfi
nam ratio quam
:
prsdiilum
rum quam dicere, aliud
eft
nomen
eft
de-
fuit;/?
efl
ve-
fignif^cat
id cft aflSrmarc,
ijuam negare
,
&
iterum
&
falfurn nihil
fupplef, falfiun
non eft aliud qtijm affirmare illud quod negare, venun cft,& cconuerfb, feqoitur quid impofthle omniafatfa
«i?
ram fartem
ejfe
:
efi
enim contradt^itonis alte-
veramj quod vcrum non cft aliud qnam ^y^grc efle quod cfh& non efTe quod non eft:falfum autem dicece efle ^uod non eft , aut non efle quod cft. Ex quo*patcl quod verum eft dicere illud elTe quod faJiijm efl dicere non efle vel veriun eftdicerc non cfTcquod falfum^idft dicere ef^ necefiario ejfe
.Nptandutp
qui dicit veram orationent'^ verus e^;
:
dpit ab
autem
falfiim
.
eft diccrc iliud efle,
quod verum eft dicerc non eflervel falfum cft dicere npn cfl^, quod vcrum eft dicere cfTe. Ex quo patet per dcfinitioncm veri & falfi qu6d nec omnra funt vera , nec.ompia funt faifiu Deinde ;
fiauferant, id
necejfe,vtraquefalfa
nif eft vera.
ejfe impofitbile ejlyaitera
efle vera,ex-
fuam contrariam:fimifalfa exdpit fuam opi-
cfTe
eft,
fi
cxcipiant, hic fcilicet contra-
:
vero
,
qui ponit
omnia
cfle falfa excipic
fcilicct
,
fuam propriam opinionem quia nonfalfam : fl inquam ficdicattir, hihilominui
gct eis quarrcre
veras
:
id eft, repetere infinitat orationes
& falfasmam qu\
dicit
vham tratimem eflc
veram, hoc etiam ininfinitum vadit
vult dicere,
:
quod fi refpodetur modo praedido, fequitur quod continget eis repeterc infinitas orationes veras,
& falfas,& hoc contra ponentes omnia cflc vera, & omnia efle enim dcmr vna opinio falfa, falia:fi
vt dicunt ponentes
,
omnia :
elle vera,fequitur etiara
firaiUter
fi
detur yna opinio
vt dicunt poncntes omnijelle falla,
quitur etiam infinitas eile veras
nam
fl ifla
opinio
eft
;
quod
vera,Socratcs fedet
vera,Socratem fedcre
verura
&
fe-'
fic patct, ,
& ifla
namquepars contradihionis efifalfa.
erit
P°"*t tertiam rationem dicens quod amplius ntcejfe efi omnf aut dicere, id eft, aflSrmare vel negare , ex eo , icilicet quod fuperius probatiim eft
rum,& fic in infinitum femper enim qui dicit do oratione vera, quod vera fit verum elt & vermn
eft
:
fi
ifta eft
vera,ifta vlterius eft vera, Socratera federceftvc-
:
:
,
efle medium inter cpntradidtionemzquia inqnam CicefbimpofiibiUeit vtrafque,(a.licci pancs
dc orationc falfa, quod fit falfa,falfumeft;& hoc poteft procedcre in infini.-i tum, putaqui dicit orationem falfam eire veram,
contradidionis
fiilfum
nOn
ejfe
falfa^ : altera
cqntr^iSiontfeftfalfa,
quo fa.
Ad hunc
qui dicit omnia
riam quidemfua opinu>nis,dicem iUa^i non vtram folam, ille qui fciiicet ponic omnia efle vcra ille
infinitas efle falfas
dicit
jimpliusfiomne, aut dicere , aut negare oft
tontrtuiiSi»-
ille,
vniuerfahtate
qui dicit omnia
litcr
vtra efle
Altnn f«rs
ifta
nionem:hanc refppnfionem cxcludit dicens, quod
:
frtniliter
cum
Excludit felfam refponfion6m:diceret fcnim aliquis fbne,qu6d
,
',
fe
Nam
&
finitio vt
f»{fHm quid.
veras (^ falfas,
& concedere,nomen alitjuid fignificare.qup conex dej^mtione veri & oportet
cefli) , fciljcc^t
Vertm qwdt
,
acciJit ipfis petere orationes
patet
nonomnia
Deindc cum
namque pars
& altera fupplc vcra
efte
vera,qecomnia
cfle
;
ex
tura.
eft& falfiim dicit, Deindc ciim dicit
hl-
s
dicit
Accidit itaque (^ famatum esi de omni^ ''^^"^^ oratiottibus , ipfasfeipfas d^ftrut^*^ ir,'Hb!i"' re y nam qui omnia vera dicit orationis , tex
contrariam veram facit , quare Scoti Oper. tom. I V.
dicitjfimiliter qui dicit
&
fut fuam non
r
& fic vlterius in infim-.
u u AK ir H.
Non ononia fempcr moucri, ncc fempcr q«iefccrc ncd omniaaliquando niaucri,ncc omnia aliqiiando quicfccrciqu^ ;
omnia Doiloj; clariffime cxponic
N
\
Falkm
94
:
-p\ Alam dutem
hocy quia nec qui
Metaph. omnU onh
quiefcere dicunt^verd eUcunt^trec qu$
Jl rtia
moueri.
Improbat erroccs
circa
motum,&qiuctem
;
&
primo errorem diccntium orania moucri icmper , vel omnia quiefcere femper. Sccund6 crrorem dicentium omnia aliquando moucri non lcmper, vclaliquando quiekercnon femper. Sccimda ibi Sed nec omma. Prima in duas , quia prim6 ponic crroneam opinionem. Secund6 iubT^am iunj^it eius improbationem. Secunda ibi ijttiefcH»t. Dicit ergo , quod ex praididtis cft fi manifcftum , quod nec opinio dicens omnia mo:
tm. Dicic ergo , qu6dyi T/^ro dicatur, qutd mnni^ fempermouentur ,Ceammt qu6d nihil erit vertmf fed omnia crunt fal/a; cuius ratio cft , quia omne quod mouctur,vt fit nondum eft:quod autcm vcrum cftjiara e&.:fedoflenfum eft fiipra (cilicet qu6d hoc
eft impojfibtle, firilicct
dlc vcrura. Deiivie
cum
orania
ueri,ncc opinio diceiis orania quicfccrc, vcra
cft,
dicit
cflc faifa,& nihil
dicit
K^mplius ens permutari ejt neceffe j nam
9 (,
€x aliquoin aliquideft permutatio. Ponit ijbcundam rationem
:
Deindc cuxn
;
;
Lib.IV.
I50 5j
;
plius neceffe
orane,
eft
,
dicens
,
ens vnum permutari , id
quod permutatur
eft
ens
qu6d am- e^»i mutM' «"cft, quod ''»'.1"^
nam permutatio
:
ex aliquo in aliquid ita fcilicct quod fubic&iim motus habet aliquid de vtroque termino, & manct idem fub vtroque tcrminorum quare quod mutatur, cft aliquid manens quarc non omnia raoucntur. Deinde cura dicit
eft
**'*''"'"»* termimo.
:
Nam fi quiefcunt ommajemper hdcvera, (^falfa erunt, Videtur autem hoc tranfmutatum : nam qui dicit aliquando i^fe n$n eratf
oplm» hutranf-
jnutatHr ,
»0»
efl (inbi-
litu fnbieao.
&
:
5» vero emnta,
qu6d /(?«»««<« ^«wyf«»f
cit crgo,
,
fcquitur
Di-
qu6d
omnia erunr femper vera,& falfityii cft, lcquituf qu6d quicquid eft vcrum,femper cft verum ,
&
quicquicl cft falfiim.fempcr fit falfum
:
nam pofi-
qu6d omniaquicfcant, nihil mouebitur a fua diipofitione in qua cft illud autem antccedcns to,
^m dicit
uetur,vel quiefcit :funt enim qu^dam qutfemper mouent mota, vt funt corpora caclcftia , eU alim
&
& magis cxprefse ex 8. phyfic. tex. c.zz. & indc,
,
id cft
,
:
homo qui opinatur , vcl profert
propofitioncm ipfe alicjuando non ertu, &iterum aliquando non erit : fi igitur ip(e homo opinans, vcl profcrcns propofitionem muutur , quia alifluando non eft : quid mirum fi ipfa opinio , vel propofitiomutctur ? Deindc cum dicit
Si vero omnia mouentur,nihil erit verum; ergo omniafalfa:fed hocojienfum ejtquiaim" fofibile
quiefcercnon femper ; idc6 dicit , quod nec hoe verum, quod omnia qniefcant , aut mo' ueantur aliquando,femperautem 77J/;i7,fuppIc mo-
fupple,c(i
vcl propofitiotranfinutctur inametiam,
cft,
nis tranfinutatur ,
,
quod vcritas, vel falfitas propofitioncc hoc cft irrjitionabilc, qu6d
falfum,ide6 fubdit,qu6d videtur hoc tranfmu-
tatum,id
opinio
omnia aliquannon {cmpcr , vel omnia aliquando
Iraprobat crrorcm dicentium
do moueri
quodprimum mouens, quod tiiidtmipfiim immo' hie, {cilicct quod cftiraraobile femperidem manens,& hoc cftpriraum mouens. Notandum, qu6d vt potcft haberi cx loco ifto,
'
cft
femper autem mhil. Etenimeji
frimammouens immobile iffum.
omnia quiefccrc. Sccu|id6 quantum ad aliam,
^^ pomt omnia moucn ibi
,
aliquid quodfemper mouet,qua mouentur,^
primo quantum Improbat di£him errorem, ad vnam partcm, vcl opinionem,qua: (cilicct po^j ^
Jt vero necomnia quiefcunt,aut mouentur aliquando
(jriterumnonerit,
man»
:
ejt.
hoc non cft verum,qu6d omnia fcraper raoucantur ^
fit
dare aliqua iramobilia
nec
}
eft
ve-
fit
multa
verum,
,
qua: fcrapcr raoucntiu-
nec
:
cft
dare
qu6d omniaaliquando quiefcant, aliquandomoueantdr nam eft dare aliqua,qus fcmpcr mo- -*%«f/<»»uentur,& nunquara quieftunt,& aliqua quae nun- ^f ?«««/««»» MttliMfim!• o n. •/! quara raouentiu" ; eft ifla vcntas , quod aliqu^ :
&
•
1
ieraper raoucntur , vt corpora taslcftia
,
& aliqua
nunquam moucntur, vtprimum mouens, quod cft
Improbatfecundam partem, vcl (ecundum errorcm , qui ponit omnia qioucri {emper,pcr duas rarioncs , quanun fccundaponitur ibi; jimplius
cum
rum,qu6d omnia fempcr quieicant , cum
Deus
,
&
Philofophi
moucntur,
:
eriam Intclhgenria: fccundum viam aliqua autem fimt
,
quae aliquando
& aliquando quiefinmt
,
vi
omniagc-
ncrabilia,& corruptibilia, &c.
L
I
B E
R
fermtiatHr.
::
,:
:
^Si
QVINTVS.
LIBER Ntequam de
iffis
Summam
tantum
num
rebuj
( qui 'zmicam
diuifam ) quorumdam nomi^
continet in 19. cofita
ad
[^eSlantium
traSetffnemittit in toto hoc Ubro
conjiderationem huitu fcientia
i
acceptiones
ex
s
maxime defendtt. Imprimu notitia tra^anderum ^ariat acceptiones frincipij > 'T^t comparatur ad rerum co^nitionem
quorum fonit cap.i.
generationem
njeritod
f^ fadtionem.
,
primo ponit modos prinquod prindpium comparatur ad rcrum cognirionem.Secundo ponit modos prin.» dpijjfccundum quod principiuin comparatur ad renmi gencrarionem, & fa£boncm, Tcnio ponit jil.Mdrmim tntttMtl vtl modum vnum prindpij fecimdum quod com-
primum tria
SVMMA
VNICA.
Koonullorum nominum
di^orum
fecit;quia
dpij, fecimdiim
multipliciter
jignifcationes di-
,
paratur ad rerum
liinguuntur.
jiltudvndefrtmumgeneratur. Terria
ibi
ibi '.jiut^
pUm vndenotareiS^i\xnx'm. duas, fecimdura mo-
CAPVT PRIMVM. Dc
Seamda
cognirioncm,
quod primus fumitiu^ flmplidfeamdum quid,& ad homincm. Secunda ibi Aliud autem vnde. Dicit ergo, qabdpT^cipiumdiatur aliud ifutdemM cft, vno modotVnd^ aliquis mouet frimitm iffam re dos prindpij ter;
principio.
,
ita
lecimdus vero
:
Tocom.1.
PRincipium alitjuiJrei
dkitur alind
^mJem vnJe
mou/hititrprimum,vt longi-
tHdims,& vid. Hinc tjuidem hec principiumj ex cppofito autem alterum.
id cft
fe extcndit confideratio Metaphyfica,
nuncin
y.
ne laboret in cquiuocis, diftingirit intendones , flue acceptiones , fiue fignificata no-
libro
,
minum
,
quae
fiibfiinc
confiderationi
huius
fcientia.
fum dns
Ad cuius enidentiam nocandiim , quod ficur diftum eft in 4. lib. qu^libct fcicntia vcrfatur drca tria confiderata , fcilicet circa fubic
tfklHtrdi-
$mf»rUt,
guit fignificata
,
fiue intentiones
Iignificant cauias fiiificant cns,
,
&
noininum,qua:
principia;fecund6
& pancs enris,quod
eft
qus fi-
fubicvKun
uius (cicnrisjterrio qua: fignificant paffioncs
Secunda
cnris.
nim fadt ,
ibi
:
VnHm
duifur. Tertia ibi
Prima in duas, primo cquod diftum cft. Secund6 diftinguit
ferfcElum ver«
dicitur.
Vnum nomen
fignificans quoddam confequcns ^ufas,& principiajcilicct neccllarium,nam cau-
(a neccflari6 influit ad eflc caufati.
Secunda
ibi
NeceffMriiim dicitur. Prima in
quatuonnam priino difHnguit hoc nomen frincifiuvt. Sccundi hoc nomen caufa.Ttmo hoc nomen ekmentum. Quarto hoc nomen natura qoorum quodliber fignificat fuomodo rarioncmcaufalitari^ Sectm4a ibi Caufa veri. Tertia ibi i Elementum vera dicitur. Qoaru ibi Natura efnidevt, Prima in :
.'
:
duas,quia primo diftinguit djuerfbs oxxios pritidpij. Sccundo reducit eos ad vnam communera
cadonoD. Secuqda
ibi:
Oinniian igitur. Citcsi
fttum-
dttm
ximm
pars magnitudinis, vnde prirao ind-
illa
moucri
vt in longitudinc,
,
& in via
j
hinc ejuidem hoc prineipium,ecentraric vere diuer-
fum Poftqiiam PhflofopKus in quarto huius declarauit ambicum huius (cientix, oftcndcns ad quz
,
pit illa rcs
Trinfifi^Mem ceptie
;
parte
id cft
,
illa cft
panc ver6
quod in longitudine, fiue in via,cx prindpium k quo motus indpit cx :
contraria diucrfumjideft, finisvcl
terminus motus.
Notandum , qu6d Phyficorum tpxt. com.
ficut
habetur ex ^.4.8^6.
com. 70. text. com. 99. V»d$ fnmiinde. fccundum prius , 5. tur frim pofteriiis in magnitudinc , fiue fpatio, fumirar ftfitrim im prius,& pofterius in motu, in temporc. Ex ifto temfmrtt ,
text.
&
&
&
crgo
quo
modo eft
^ ^
prindpij accepto penes fpatium in
motus
,
poteft
principium in motu
illa
accipi correfpondenter pars,
qux
rcfpondct pri-
&
ma: parti fparij ; prindpium in teraporc illa pars,qux refpondct prima: parri motus, fparij, Deinde cura dicit
&
Ly/liud vnde vtique optirtefet tfuod(jue,
vnum-
vt doclrind non a pimoreiprinch.
pio alicfuando inchoandum
eH \fed vndefa-.
cilUme addifcet,
modum diccns, 4/fW, id eft, mododicitur prindpium;vff«/f opportunejit vnumejnodtjuey id eft, illud vndc quis opportune a/m aeeifii» incipit irioueri, vel optimc, vt habet alia littera: «^«•«^j* vt efi difciplinarum, id eft, ficut vidcraus in dif^ Ponit fecundum
alio
dplinis
:
nam
ibi
diquando non
dum fcilicct addifccrel prirao rei
cft
inchoan-
prindpio, S«d
vnde factleaddifcet , id eft, quod quandoque aliquisindpit addifccrc, non ab co ,quod eft prindpium fimplidtctprimum fccundum naturani> fed ab co,quod cft magis notum qnoad nos.quod eft quandoque pofterius feamdum narurum , ex hoc patct, quod dicebatur in diuidendo:quia
&
primus
*
'^
:
LiberV.
151
Metaph.
primus m»dus cftprincipii iimpljcitcr acpepti ^ led fccundus roodus cft principij acccptilecunsd homincm : nam illud quod ^um--ii°i'!i >
^
modo
iftp
cft
:
:
'.
primum , eft quandoque
poifterius
fimpiiciccr . vt patct ex frxdiiUs, Dein^e
ex
bellum enim oritur ex con* prQuocan^ bellanres ad bcllandum ; finaJii-»
eomtlcio incipit
tticio
:
rer eft in ajiis njutationibus naiuralibus,& qiiod
illuddiciturprincipium motfi^ extrinfccum, yndc cft iUe miotus initiatus. Deindt cum dicit
.dicit;:
Aliud ficundum cuitu voluntatem mo-
K^lmd v»de
primumgeneratiir inexi-r
vt hauUfedile,
fienre^
& domuifunddmen-
tUms^ animaUum alij cor
cerehum,
ali)
,
41^ quodcunque fortjantur tale-fut^nt.
Mentur,qu
&
poteftates imperia
fia dicunfur nicd
Ponit njodos prinripjj
id eft
alio
,
modo
dicitur principium
ret in^xifiente
vndtprir-
}
e& 3
id
,
illapars
principinm generatioijis cx quarei gene-
rei'eft
ratio inch6atur
:
vt TiatiisfediU,& dmuufHnda-
mentHm. In naui enim prim6 tcr in
fit
fedile
,
idcft
6ft quaii
liumali) fufcifiunt
y
id eft
,
opinantur illam par-
temcde cor,alij cerebruptt alii tjuacuntjtte taltum, fecundum diuerfas opiniones. Notandum, qu6d ficut habetur i. & 2. de Anima,tex. co.iy. "& tex.co.i ^.animal diftinguitur
non animali motu,& fenfu principiumaurem motus eft k corde,vt habctur in Hb.dc Somno-,- feiVigilia. PrincipJUm autem fenfus lic^t )^
:
Miima etiam fita corde
,
tamen ope-
vt ibidem dicitur,
rationes fcnfus rnaximc'apparcnt in capite circa
in gcneratione animalis. Aliqui vcro confideran-
cxparte fcnfus dixcrunt , cercbrum
t^s
efle pri-
mum in gencratioue aninrulis* Aliqui etiam con-
mHtauturmHtahilia, vt fe, cunditm ciHitatemdiomtm principia principatMSf
&poteftates, &,imppria : ngm fx voluntate iftorum fiunt , mouentur fcmnia inrer ci-
&
cire^^in arrificialibii?
pofle dici.
Circaquodfcicndum,quod anificiatorum dicuntur artes pit
motus ,
rum
&
adio
artifici)
,
principia fupple
quia ab arte inci-
coi^ftmendi
,
& ha-
artium architei^onics ma3^irae,fup-
(cilicet
PrinciptM mttificintorum fitnt sfrtes.
ple dicuntor principia : nsuft 'ars architedonici
prindpiatur
,
& iraperat ahis fibi feruicntibus,fi-
cut declaratura fiut in prkno libro. .
Notandura , qu^d principiatus
dicuntur
efl[e
ciis particularibus
&
,
& poreftates
in ciiiitate, qui praeferuntur in offi:
put)l Vicarij, Ballini, ludictfs,
huiufinodi Dicuntur autem imperia
dorainantur ciuitaribus,
Deinde cura
illi ,
qui
Principsim,
^
poieflMes imperia qMf dicuntur,
& iraperanc,putk Reges.
dicit
Amplus vnde cognofcibilis haedicitur principium
rei
res
primum,^
,vt demon^ratio-
num fuppcjitiones
: toties autem (^ cauft omnes enim caufa princifia.
Ponit vnum mpdum principii in ordine ad rerum cognitioncHB dicens, quod amplins fu^plc dicitur principium illud , vnde pnmum fit -nota res , illud tale dicitur rei principfum, vnde rcs
fecundum vero (ententiam Ariftotclis prima
:
Somno
j. >
;
Sc Vigilia
ad
de Animali-
ficut patet 3.
&inde non longc :
a principio,
nam omnes
a corde fiimunt originein
ipirinis
jdunt
,
& dc
auima:
,
6c
& inde va-
alias p^rtes corporis animalis.
cum dicit
Dtinde
&
primoinnptefcit
& vnde frincipium (jr
fermutatio
vt funt fuppofitiones.,id
,
principia demonftrationum. Dignitates cninf,
,
metM
inexilifente,
natus initiari^
vt fuer ex fatre , (^ ma-
heUum ex
conuicio^
fupple
»
& quot mbdis dicitur
(tmnef enim cauft, funt
cauia.
cipiura cxtrinfecum rcperitur in naturali&us
rerum
n^QbiIibus,& artificialibus
cuiits fecHndum.
Dicit crgo
:
,
:
fe-
Qmnium igitut principierum commund-efi
,
funt, iHa vero extra
j
cognofci-
^uidem inexiftentia
(juafrofter, (jr ndtura
Secunda
frincifium,(jretementum,(jr.mens,(jrvotunibki:
c^nbAaliu^y
modo dicitur principiuni illud vndt fit frimum non inexiftente , & vnde motw nOtm eft (ji initiari primitm
:
rep<;-
.AUt iut ne- i^ eft>alio
qai
"'^
'*i'""*»"*'
licct
Deindc ciim dicit
tur : horum autem hac
cundus eftfecundum quod tale pruicipium
,
:
modos,quorum primus cftfecunduraquodprin-
ixi
'^
non eodcm mpdo namiu plus lc nab
frimum effe vnde aut efi,autft^aut
jiliHd
dpij in oriU^
&
principium
quMiam principia
Ponit inodos principij fecundum quod prinpipium fadHoiiis cft extrinfccum , &ponit duos
ritur
eft,
.
Acceptiepri»
ruppofiriones- dicuntur principia deraonftratio-
ries
fre, (jr
\
num* Addit autcm ,eriam dicunmr caufk^quo-
t
Aliud vndeft frimum n$n
fttncifij.
Addit, etiam fimile
ues.
cipiura animalis, vthepar,aut aliquod huiufmo-
Duscap.
itptionts
timaliv
bu*.
&
moHentur mohilia
£derantes animal', fecundum aliquas operationes dixcrunt partcm aptara illi operationj efle prin-
pars animalis eft cor
At. 9»raU'
mo- M.
vbluntate
dicuntunt
di
***•
eft, alio
m/«
cercbrum. Aliquicrgo Philofophiconfiderantcs
mim*- animal ex parte motiisdixerunt, corcircprimu
iu.
arnficialibus'dicens,qUod4/»«
,
fundamentum nauis; fimilidomo prim^t fundamentum, Scanima-
carinaquJB
Pore^prim*
harum architecio»
maxime,
do diciturprincipium,/tfc«»^«wi
ncsfnncifij.
fars
dr tyrannidirs. Princi-
Secund6 ponit aljos modos, (ecundum quos principium eft extrinfecum. Secunda ibi AliMd autem vndc. IDicit ergo, quod aliHd
^Ut seeeptio mumgate^atHr
tionis
,
artes,(f
Ponit fccundum modum prout principium cxtpnfecum fadidnis reperitur in mobilibus fiue'
:
(ipio l*nera-
^.
comparatjone ad
iji
intrinfecura.
nes d$ prm-
,
rcwnv generation*rri, , & fa£Honem. Ciirca qndd 4uo^acit .Priipo enina ponit ynum rnodum , fecundum qiiem J)rincipium fiidionis eft :
Varit. »pinio'
mu-
vt fecunditm guitates princ/fatus ^
tantttr,
tai (^fubHantia,^ quod cuiw caufamultOr cognitionis y (jr mott^ fri/icir rMmjenim fium efl bonum, (^ malum,
^
vt ptter expatre,& matr^;
Cmt principium Cux gcn^rationis ,
&
bellitip
Reducit omnes modos prindpi) ad
vn^m com-
munem
:'
Summ^ vnicas
Cap. II.
raaonem^c^,quod omttittfnfrincipio' OmnAm munem prJEdidbarum raodonim
frinfifiuci-
mmne
*fl tjfi
rum ejl
id eft
,
hoc
,
oranium
cmmme vnum
,
primum, dut
lcilicet ejfe
4Ht fit ,Mtt cognofcitur, idcft.aliquiddicimr primum,vel quannim ad efte ficut prima ptf s rei
eft,
mtiUtm.
M.
X. j.
4-
quanturn ad terriura modum : vel quan^fcm ad neri , quanmm ad primnm,(ecundum^uanum, quintum modum , vt patet intucnri : fiue quan-
tum,ad cognitionem » quantum ad vldmum modum hacc autem fcilicet principia hac quidem :
modo ,
funt inexiftenria, vt in terrio
harc
aOtem
&
pmnibus aliis modis quapropter, natura, elementum funt principium intrinfecxmi , vt inferius patebit, mens , id efli intelextra, vt in
:
&
ledhis
&
,&vlunt4U
,
quac funt prindpia arrificia-
liiun, fupple funt principiiun extrinfecum-%
ftdmia etiam , id fcilicet finis
eft
,
forma
intrinfecum,& tjued
jfulf^
prindpium, cuim cauft,id eft,
dicitur
eft
dicimr etiamprindpium,(Jedextrin{ecum
quod probat , quia multorum cognitionit
& motnt
,
id tjuod
eft eft
:
)d eft
,
inms
cxiltentc, v\
15?
xs ftatuac,& argentura
horum genera. Notandum , quod aliquid didtur
:
:
gjcndo ; onme.ergo prindpium rcduciturad rarionem priraitaris nam idcm dico principiumj ^.priraum, vt patct i;' poftcriorum.
fieri
ex
ali-
Titri
*x aU-
quo,non tantimi ex materia , fed ctiam ex priua- f «• citin^ dmfUaitr. conuario , vt dicitur primo Phific. text. tione inde. diffcrcnter tamcn nam ex com. 43.
&
priuarione
& & contrario
:
non
aliquid
fit
vt ex exi-
non albo, vel ex nigro, ipfum nigrum, vel non album , non manct, •nec ijiexiftit ipfi albo quinimmo c orrupuntur ftente ,tiam
fl
album
fit
ex
:
fed ex materia
ad generariouem
albi
vt cx inexlflcnte
nam xs manct
:
,
fit
aliquid
& inexiftit ipfi
fbtua fa^ cx jere,& fimiliter argenmm phial^ non fblum autem ifbe funt de gcnere cauuc mareriaiis
fcd etiam
,
conun genera.SirJt igitur
«iidtur materia fbtuar,
etiam metallum funt genera
&
flatuac
acris ,
& argenmm p^hialz
fic
cum didt
&
modc J^edes
"jero
aes
,
phial«.Deinde
K^lio
:
& corpus & huiufraodi quas & argcnri poffunt dici gencra
,
malum finis antem habet rationem boni, vt dictxm capitulo fequenri bonum auiem dicituJr prijidpiurtj in prolcquendo , fcd malum in fu-
..
&
phialac
& & etiam
Principium
vonum
,:
:
7
exemflar ^
quod quid erat ejfe, huius genera , vt eius quod diapafo» totaliternumerui^^ far^ duoadvnumy
T)£e autem ejl ratio ipfius
^
^
qu€ in
ies
ratione.
:
Exponit Ipecicm caufac fbrmalis diccns,qu6d modo fupple dfdtur cixSa.fpecies, id eft, forma , exemplar hac autem eft ratio ipfius quod quid erat effe fonna enim raaximc pcrtinet ad
Alio
SVMMiE SECyWPiE CAP. U.
&
:
:
&
quod ficut genus matcriz reduciiur adcaufam materi^em : iic genus formx ad caufam forTnaTcm quod de-
quiditatem rd,
DeCaufa.
eius genera, id eft,
Tliaf*f$»
fuidfit ).
:
SVMMARirM,
clarat cura fubdit, vt eius <juod eft diapafon^ fiipple eft caufa formalis, dno ad vnum, id eft,pro-
Ponit varias acceptioncs quatuor cau^ farum , qu<e ad multas difficultates foL ucndasdeferuiunt ,de quarum proprietatibus
fpeciebus
,
&
,
leliqua parte capitis
modis
fufius in
vt fuis Ipcis nota-
,
duonun ad vmim tradunt enim Mufici quod quando duo fbni fe habent adinuiccm in dupla proporrione, didmr inter eos eile conlo-
porrio
:
nantia,quac dicitur diapafbn,& ideo dualiras/iue
proponio dupla, qux oritvu: ex
ma
ipfias diapafbn
,
&
dualitare, eft for-
totaliter
numerm
,
qui
genus dualitatis , eft eriam fupplc forma ipfius diapafon iterum parta tjua fttnt eft
fcilicet
bitur.
:
g Tez.oom.i.
^^K^FSAvero duiturvne
mO' V_>^* fx ^ue jit aUquid incxilient: ^vt ds fiatud , xir ^rgentum phiaU , horum ijuidtth
^
in ratione
Poftquam Philofophus diftinxit hoc nomen , runc diftinguit hoc nomen r««y^. Circa quod duo (adt. Primo enim diftinguit cauiarum (pecies. Secundo cau{arum modos. Secimda ihi: Afodi vero caufarum.Vnmz in tres primo enjmdiftinguit fpecies cau(arum.Seamd6 dcclarat quafdam conditiones , & proprietatei
con(fihuentesi'pfarumcau{arumfpecies. Terrio,
in definitione
,
Notandum , qubd forma
&
&
,
generatione vniuoca
:
fectmdo fpedem caufae formalis terri6 fpeciemcaufac effiaenris quan6 fpeciem caufac
leriaiis
:
:
:
Alio vere modo jpecief. '^^^ ^^ Ampliits vnde principium. Quaru v
:
,
vt
fomia gcneran"
fic ipfa
rei
tfftmtia.
quoddam exemplar,ad cuius fimilimdinem ipfum genitum vniuocc generatur i ita etiarn &c
tis fit
dus, Scquod non quin materia pertineat ad definitionem rd , & quod quid erat eilc rei, ficur fx)rma appropriatc vocatur rario
quid erat
efle
,
eft
iarum prira6 enim exponit (pcdem caufz ma-
txtmflAr.
Ferma »Pfrt 8c diftinguimr fpecifice a quocunquc. frJMe dicitar Vocatur ctiam exemplar quatenus eftprindpium tfucd tfmd eafHmilandi genitum generanri>in tat e^e o» generandi ,
Omjtes vero caufa. Prima in quatuor (ecundum quod.dilHnguit quatuor fpedescau:
ttici-
turfftcits,^
,
vult Philofbphus 7.
Tertia ibi
fupplc lunc
vocatur fpedes, Form»
rei
eft
vt fadlior appareat eius do&jna, rcfumitfpecies exemplihcans caufarum rcduceas ad quatuor, de ds. Secunda ibi : Accedit autem multotiens.
&
,
fpecificandi principium cflendi vnaquarque res ponitur in fpecie per fuam
quatenus
formam frincipium
id cfl
criam formac.
nam
^enerA.
,
infira.
& 8. huius text. com.
text,co.6.& 9. cxprefsc, fed
qiiandam
appropriationem
} }.
&
Nota Jefar* tikm fttma^ libjti.f^
m»-
tenaUlmtrf'
hicdidtur pcr
quatenus
fomu
prindpalior pars di£nirionis,& principalius
faciens ad quiditatemrci.
Notandum etiam , qu6i panes rd fimt in duplid gcnerc, ficut didtur
7.
huius text. cc»n.}4. :
& quardam funt
Mjtttfia
Dicunmrautem panes fbrma-
ferm^dH
qu^edam funt pancs formalcs partes materiales. les ills
,
,
quac pertinCnt ad fpeciem
^ecificam
rei,'
vt quiditas eft,
& quiditatem
& hoc modbcum
matcria pcnincat ad eflc fpcdficUm rd,vt; ibidcm
probac
f'
tefidia fsrt rti.
;
:
:
V*
Lib.
154
Metaph.
probat Philolbphus,t!ext.com.i.& inde. non tsmtimforma, fed etiam mareriaeftparsformalis
Scd dicitur pars materiali? illa , qus non rcCpicit , npc pertinet ad quiditatem fpecificam rei, Vt (becifica eft,(EH magisvt indiuidua efti& hoc modo , vt ibidcm dicitur , femicirculus eft pars materialis circuli, &^ non formalis. Quando er-
rci.
funtfnls
dcfinitionis rei,
com. 9.
&
cum raateria fit
,
j
dc ellentia fpeciei> pars vt habetur fecundo Phyfic. text.
& inde. & 7. & 8. huius, text. com.6.&
j.
quinimmo
forma-
ip(a materia ficut eft pars
lis rei, ficpote(t dici forma rei ifto modo, vt per partem fxjrmalem intelligamus partem eften-
tialem
rei
modp
,
Dcinde ciim
pra:expofito.
organa : hac nam-
aut,
que omniafnis gratiajunt. Differunt autem
ab inuicem tantfuam entia : organa
vero vt ofera
tlla
:
«ufrimum , ter fueri
,
aut quietis, vt con^liaterdr fd-
(jr
omnifto effciensfa^iy (jrfer^
mutans fermutati,
t
mermedia fiunt finii , id cft , quod omniaqusiunt media inter primum moucns, & vltimum finem,
vufuente alio funt, gratia finis
funtgratia finis, Guc fimt adfincm
ConfilMtor dicitur cau(a
fueri
:
&
om»ino
,
'
tum
fater dicitur cauia
id eft, vniuer(aliter
Notandum, qu6d '"j^a-^^a-
&
effcient
,
& fermutans fermutati.
faEii,
int» dt tfi-
,
cau(a efficicns diftinguitur:
&
&
^^^ quaedam cft vniuer(alis,& qiTKdam eft particularis.Qumtum ergo ad cau/am principalem (ecundariam dicit vnde primum principium ita
quod per primum principium
intelligatur caufa piincipalis,
caufa iecundatia.
&
ticularem
macia
efticiens
Quantum
vniucrfidem
,
,
id cft
medicina laxatiua,
,
tans'
dicit, patcr pueri,
faflij&permutans pcrmutati
qukm pater , permutans , quam efficiens
&
:
entid
,
vt habetur
:
dutdfitcauj^jtua M,
:
illa
quod purgatio &
huiufmodi menta.
,
:
clyftcr
vero vt ofera,
attenuatio dicunt
ver6
quydam organa ,
Notandum, qu6d
ifta,
fit
& lanccola fiue
inibn-
qua: eniutJcrata funt,(e
hab^t (ecundii qucndaordine ad ip(am
fanitate:
nam
(anitati
attennuatio
eft
propinquiflima
organa ver6, fiue inftrumenta, (untquibus pharmacia miniftratur Vltimo epilogat quod caufa
iq
:
fere toties dicantur fi^iper
2..
(a:
:
& dicit ferc (ecundum Alex
Phyfic. text. com. 30, propter cauias
per accidcns
:
nam omnes
cauiae didls (unt cau-
per fc ; vel hoc dicit propter
modos cauiarum
futamui
cum
Dcindc
inferius ponendos.
dicit:
SVMMARl VM, Tres conditioncs
,
feu proprietatcs
quaj caufas confequuntur, cxplicanturi
dc quibus pulchrat habct
Dodor nO"
tatjones.
ACcidit
autem multoties
^ multas eiufdem
;
,
fter ijutd ambulat? vtfanetur; df dicentes
5
quo mi-
vt clyfter
,
& lanceola, qua
hac qtiidem vt organa
&
efficiens
& commu-
;
Txflie»»
organa, id
&
Jmflius vtfnis hac autem quod eft cu'^ caufa vt ambuUndi fanitoi namfreita
phlebotomia : hxc namque omniafunt gratia finu,id eft, (anitatis xdifferttnt tamen ab tnuicem tanquaTm niftratur pharmacia,
vcro adcaufam par-
primo de gcnerattone ,texx:om,z5 .capitulo de taftu. Deinde cum dicit
crt r.q'
vtfanitatis,
inftrumenta per quar miniftratur aliquame-
,
& pet confiliatore
Cnira eft vniuerlalius
tum
:
:
vt confiliator ,
lib.j.
J"^"*-
purgatio vero eft pcr quam acquiritur attcnuatio;
quaedam eft feqnia quacdam e(t principalis , coadiuuans.Itcrum poteft diftingui, cundaria ,
&
ji'/"*'*'
(cilicct gratia.fit attenuatio,aut furgatioyaMtfhar-
qua(tlam operationes
:
UecUrai mt-
^M*liter
vult diccre
:
Patet etiam
Exponit^eciemcau(as efficientis,
cjuidem vt
ergo caufafere
Dctcrminat dc his qiuc funt ad fincm oftendes fe habent ad fincn"» diccns quod qiuiun^ue
qux
dicina ad (anitaremordinata
K^mfliu$ vnde frincipium fermutatio-
h
;
toties dicuntur.
cft
dicit
vt fanitatis attenuatio.aut fur-
,
gatiOfOUt fharmacia ,
go dicit Philo(bphus qu6d omnes partes definitionis funt formx, non intendit excludere materiam
,}
:
ejfe
diifis caufis
;
caufas nenfe-^
^
cundum accidens , vtftatuafiatuafactiua nonfecundum aliqutd aliudyfed in quantumfiattia , vcrum non eodem modo ifedhoc quidem vt materia illud verg vt vnde
£s,
reddidijfe caufam.
^xponit fpeciem caufae finalis. Circa quod duo facit quia prim6 determinat de fincSccun^^ de his quat(untad ftnem. Secunda ibi £f tjHicun^ue miuente. Dicit ergo quod amfliui; :
:
motus.
:
fupple dicitur cau(a, vtfinis euius caufa
,
;
hic autcm
vt ambulandifanitas
:
nam
intcrrogctur , frofter quid ambulat
?
eft
fi
quod
fupple
dicimus^ vt
confcquentcs
da ponitur
ibi
multoties
quod
fupple per fe
&
re(pondi(Ie ritur
:
,
& hoc
Dcinde
&a(figna(Iecau(ameius quodque-
modo fanitas
eft
<;;auf2i
ambulandi.
cilim <jicit
E/ qudcunijue msHentf
alio intermedia
:
di<3:as
Et
cau^s,
adinuicem. Tcnia ibi
flius autem. Dicit ergo
fanetur;& dtcenter^iA eft, re(pondentcs itafutamus reddidijfe caufam : ex noc crgo probatur, finis habet ratioi)em cauiai ; quia ad quaeftionem fadam propter quid , quse quserit de cauia , re(pondemus per finem, putamus nos
& propricta& (unt trcs^ccii-
Dcclarat quafdam conditiones tcs
,
ylm-
:
,
non fecunditm accidens
,
effe
(ed
vtftatua. ipfa vcsftatuifaEliua, vcl
ftatus fador,vt liabet aliahtcra,^ etiam as,
non fecunditm
alicfuid
ftatuft, id cftjiion
aliud
,
fed in quantum
per accidens (ed per (c,fednon
eodem modo funt caufx;fed hoc quidem,fcilicct acs, vt materia : illud autem (cilicet ftatua: f3.Qtot,vt vnde motm , id eft , vt cauia efficicns. Dcind?
cum dicit
'^ e»»dtm rtm concnrrunt
iffb caufis diEiis eanft.
vt praedidlum eft, accidit multoi
caufas eiufdem rei
iplae
qu6d
:
plitru
,:::
:
:
Summ^ vnic^ £/ adinuicem cduftfunt^vt Uborare ciufi hdc lahorAndiyfed non eodem tfi euexid ,
modo : verum hoc tjuidem vtfnii^ illudverif
Ponit fccundam condirionem,diccns qu6d
qus funt Cduft, adinuicetn caufa euextA , id
ejl
eft in fanitate
eft
(cilicet
,
ali-
qu«
icd htjc (}ui:
illud vero, ,
id eft
ifta
autem difpofirio
eft id
WMtrut
qu6d
,
ficut efficiens
& finis fibi
&
tunuerf».
efi
tmuf» fnrnt,,
l^iamutrfii
hoc modo corrclpondent , fic etiam matcria forma efficicns enim cft caufafinis,& ecoucrso, tamcn differenter nam efficicns eft caufa finis quantum ad elle , nam producit formam qua: cft :
:
nonquantum ad cfTe, fed qultum ad caufare,quatcnus nnis mofini';;
fcd finis cft caufa efficicnris
uet efficiens ad caufandum appcritu finis
&
econuers6
,
;
caufa maccriae,
cft
quantum ad cfle, quatcnus
c»-iam
efte
,
nam loquendo
:
ficut cft impoflibilc
materiam exi-
&
forma , fic formam fine materia. Qualiter autem aliqua duo poflent fibi inuiccm ftere flne
efIecaufae,non obflante
quod
qu^m caufatum
;
ex
caufa
fit
prior fim-
quo vidctur
fequi,
mentafyllabarum (^ materiafa£iorum,vt t^ igf*is, dr terra^ (jr talia omnia corporum : (^
:
quiderat effe^ vt tesum
& compoftio &fpe~
Sperma vero , medicus, dr confiliator^ omnino effciens omniafunt caufa vndt principium permutationis^aut Jiatm -.ilia vebpnum aliorum , nam quod ro vtfnis , cies. (jr
^
optimum (-r fnis altoruvult ejfe, Nihil autem differt dicerefue bonumfiue aptot parens bonum. Caufa quidem tgiturha. cuius caufa
^
funt jpecie. Rcfiunit oranes didas fpecies caufarum,often-
dens cas
elle
quamor tantum,cxemplificans de
dicens,qu6d omnes diSlt cauft cadunt in quatuor manifejiijfimos modos : nam elementa , id cft,
&
Wxxcxx fyUabantm rificialium
,
ignid
,
materiafaSlormm, put3.it-
& huiufmodi corporum &
terra,
dc
eft
:
car
i^mplius aiftem (jr idem ^uandotfue contrariorum ejl caufa : quod enim pr
ius caufa
deperditioniSyCuius erat pr
vtraque vero prajentia
^(jr priuatio
caufe funt vt mouentes. Ponit terriam condirioncm caufarum diccns, qttod hoc idem quandoque ejl
caufa contrariorum
enim pnfens efi caufa huiusy hoc ahfens , caufamur, id eft, accufamus, id eft, dicimus quandoque ejfe caufam de contrario, id cft
,
:
i^Hod
quod idcm quandoque quod
nius conrrarij per fui praefcntiam, rius pcr fui
im
eft
cauia v-
caufa alte-
& priuatio
vt mouentes
,
id cft
,
:
dicit
eft czuta.perditionis,
erat prAfentia caufa falutis
fr
eft
abfemiam , quod exponit cvam
vt ahfentia guhernatoru
:
cu-
vtraejueverh
&
id eft, abfenria,/»«r cauft
de genere caufae
efficienris
hoc autem
dicit nc fone aliquis credcret rcfcrendiun elle ad diuerfa gencra caufarum,ficut duae
prims conditiones, Eft autem attendendum qu6d quado idem cft fic caufa contrariorum non eft eodera modo,fed
&
vnius^ft caufa perfe, alterius per accidens r r r^ r gubematot per le faluat naucm , fcd per f» emtrari»accidens perdit,quando non eft praefens. Deinde Tkm i ,
,
cum
emm
dicit
,
& fic exemplifi-
dc gencre caufa: materialis,
primo
eft
de caufa
raateriali dicens
ejuodhorU
hsc fupplc habent ejuafifubieBum , &matcriam vt partes &
fiipplc
ex quo res conftituitur
,
:
caeiera fupradicla.
Secund6 cxemplificat de caufa
formali,dicens,/^^i
illa
^uod
:
ejuid er^t ejfe
totum,compofitio
,
,
id eft
id cft
fpecies.
,
alia fe
,
habent vt
vt formalis caufa,v#
Terrio exemplificat dc
caufa cfficientejdicens^y/^fTWM vero
& medicus,^
O" omnino efficiens, omnia fupplc haec funt caufe , vnde principiu permutationis aut fiatusyid eft, quieris. Ponit autera fperraa inter cauconjiliator
quod amplius autem
Txemflifieat
quatutr generataufari
eis
fimplidiun clementorum, etiam partes totiw, fnppofttiones, id eft , principia refpedu condufionis : omnia fupple i^afuntcaufs vt ex quo, ij
lutis
Tcxt.cij.
nam ele-
auodidcmrefpedhieiufHcm fitprius & poflerius «mplicitcr , fecundum naturam , patebit in quafbonc infcriiis ponenda. Dainde ciim di-
&
ij<^.T tdem ejt cau-
:
& aftum fpccificum
matcria ver6 fuftenrat foraiam naturaiitcr
,
& cfficiens agit cx
,
forma
fimiliter
:
forma dat matcria:
pliciter
quatuor ca-
ex quo caufefunt. Horum autem hac quidcm quaji fubiecfum vtpartes illa vero vt quod
Notandum efi
dici/t in
dunt modos mantfejliftmos
partes totiui,(jrfuppofitiones, cohclufionis ,vt
ad quod labor ordinatur vt ad fincm.
I^iens
OMnes vero cauft
difpofltionem effcdiuc raalos humores
:
corporis confumedo;
II
caufamm ge-
cfTc
labor enim moderatus caufat
cfEciens
bonam
fed
cauia vtfinu
eft
vt principium mottu
fcilicct laborare
caufa
y^rxm pro
,
euexia
Quatuor tantum
ncra, 8c cxcraplificat in fingulis, cui apponit Doftor optimas notas.
cauia lahorandit
eft
M A RJFM,
vt laborare
,
bona: difpoficionis
,
& hic euexia
,
fid non eodem modo
dem
fibi ipfis
FM
S
&
v/princifium motsa.
m
Cap. 11.
,
fas efficiences rarione virtutis
fperraate;
ma
viri
adius, quae
eft
in
nam fecundum fuam opinionem fper-
habet virmtcra adtiuam in ceneratione fsmini fe habent vtma-
fstus : menflrua autem teria,
& cedunt in fubflanriam faetus
:
de quo v-
trum verum fit , vel non , habet declatari in 8, huius.Quan6 exeraplificatdecaufa finali dicens, honum alioqu6d alia caufa fe habet, vtfinis, rum nam ejuod efi cuiui cauja,efi optimum intcr
&
:
aliz,& vulteJfefinua[iorum;vuk cfle, id cft,habct aptitudinera, vt fit finisaliorii:addit autera,qu6d
honum ,ftue apparens bonum : hoc autera dicit fl forte diceretur , qu6d non Bonu dMplex Al. frtfigmt, femper finis bonus cft:nam aliqiundo aliqoi prae- vel pttfii. ficiunt fibi raalum finera quando inordinate a- tuuat. gunt; puta iatto, vel homicida ide6 dicit, quod nihil differt, fiuc ille finis fit bonus cxiflenter, nihil refert dicere
:
;
^-
t
fiue apparenter
;
nam omne
agens agit ptopter
quod fibi apparet bonum, hoc enimperfe intendit ; licct illud fit malum fecundum efle bcro autem intendit dicati,& homicida vindicare illud
,
iniuriam*
,:
:
iniariam
,
oppofita
:
C;
icis yidencur bona tnagis qu!un nuilum enim agens agit reipiciens pcr
Ad^uidentiam prims partis fciendum, qu6d modi caufarum poflunt quadrupliciter combina-
vltim^ epuogat, qu6d cauft,
Prima combinatio cft > vfl funt propriae, vel communes. Secunda,velfuntpcrfe,vclper acci-
:
tjHi-
dtm hi fMnt,& tot Jpecia, ficut didum eft. Notandum , qu^d omnia enumejrata in priroa
13
rcducuntur ad caufam materialem materia fyllabarum,patetde (e,^ ipateria arrificialium,pHta lignum, vcl lapisjignis Goniifuntin aer, fiintmatjpria coretiam , t^rra , aqua, g*n*u cnMft ponun mixrorum , partes etiam ; nam qu<eainffficieniii, fluMliter
ftincifi» rr fieBu concl»
parte
nam
:
literae
litcr^ fiint
&
&
^
que quantitates
pntiri^lfi.
,
feu qugntitatius,
& materiales
lunt materiii totius. Praemifla: etiam dicuntur
maieria conclufionis
medium
fiderare
vna
,
na^i^ iu pra:miflls eft
:
con-
& duas extrcmitates,quarum
concluditur virtute medij,duod
dff altera
n6
&
,
minoris
quac funt partes conclu-
j
Notandum etiam, quaricum ad fecandarn
parr
&
compofitio & fpecies anter,& totum , fecundum quo4 materia fumitur triplicjin diuerfis quaedam cnim eft matcria fecim-
xlicitur
aliter
tcr
:
dum
compofitionem
domus
,
,
vt lapidcs fiint materia
& ifH correfpondct forma^, quac didtur
dmerfis tritheiter.^tt»
compofitio. Alio
jiensfttmiim
cerationcm
frrtfm.
eflc raateria corporis
modo
quandam > ,
eft
matcriafecundumal-
&
ifli
matf-
rix correfpondet fbrma, qua: djcitur fpeciesaiam
alimentum corruptum
(peciem,& formam
»
&
conuerfum
Aliomodo
aliti.
fiifcipit
accipitur
materia fccundum altcrationemfimtil,&com-
pofitionem, vt qiutuor elcmenta funtmateria mixti , eo modo quomanet in mixto,& ifti mar tcris correfpond^t
qu^ potcft dici tomelle fit qupddam totun^
forma
j
fum , ficyt ex aqua, & quod dicifiir hydromeli.
FM M A R
S
& czpkales funt pauciores & hi qui fequuntur dicuntftr enim caufe multipliciter & earum ,
con-r
fpictaliiim
fupple eft aliquadiucrfitas
,
pxopria
t
&
coi^inatio caufarum, quod cxponit
medicus
quia altera,
prius,& altera eft pofterius,id eft, illc cft primus modus , prim^
eji
&
,
eodem
id efb, caufarumj qu£C funt in
,
propria
eft caufa
munis,ficut patet,&
,
cum
fubdir,
& artifex, fcilicec
artifcx caufa
com-
caufk pertinent ad genus
ift^
caufae efficientis ifimiltter fiipple tpfitu diapafbu efl caufa
duplum
&
tero, K\ix6Afemper fe
habent
numerus
:
dupium
vt caufa
& numerus, vt communis. Addit au-
propinqua,
^iu func CQitintntia fingularia conimunes* 5f vm-
fiipple ficut caufae
uerfales.
Notandum , quod modi caufarum hic traditi vniuerfalitcr nam quilibet
fumuntur multum
:
eorum habet fub fe multos modos,quatenus pof^ fiint accipi fecundum diuerfa gencra caufarum:
Meii ianr affigntuipof.
fknt 'vlteritit fubdiitidi.
&
de per fe, de pcr accidens; iterum per accidcns funt duo modi, tamen ducunmr ad vnum communc, ad vnam comfimiliter cft
pcr
fe
&
SiC
,
&
binationem. Iterum caufa: dicuntur mulripliciCcr
non foluiii quantum ad diuerfitatcm echeris,
vel fpeciei ,
fed etiam
;
quanmm ad caufas partir
quac reducuntur ad idem genus : bene
ergo dicitur,qu6d modi caufaruni
r M,
Primo ergo
xa. Dicit ergo quod moii caufarum multi quidem numeroy capitulati vero , id eft, principsJes,
culares
I
uimplius autem , vt aciidens t Tfnia ibi : Prtter omnes autern. Quarta ibi : jfmfltuautern compU'
vt cibus alteratus djcitur
vel fanguinis,
caHftriifMnt
Quano quartiun. Secunda ibii
Terti6tertium,&
vt caufa fanitatiseftmedicus,
tem litercP , qu6d forma comparata ad nuteriam
nes medorum
primum modum. Sccund6 fecundum.
eencre
fcd
)(Ionis.
fumi in
vel funt fimplioes, vel _^complexae.
cxponit
fupplc caufa
:
nhina Cttlo^
dcns. Tenia,vel funt zQca, vel potentia.Quarta,
intrat conclufionemjpraemiflae igiifurpofluntdici
funt materia conclufio|iis ratione ^xtremifatis
3{»ttri0pt.
ri.
cauia cfficicns conclufionis ratione medij
maioris
ftfi
Metaph.
S3i
quae
malum
ad
V.
Liber.
156
mero
:
fed capitales
,
&
flint
multi nu-
fub compendio accepti
funt pauciores.
Varij modi, feu combinationcs caufarum ; funt cnim communcs vel pro-
per fe,vel pcraccidcns,a£l:u vcl popcnciaifimpliccs vel compofita: : quorum
priae;
duo mcmbra oppofitacontinct,
quilibct
& vari^ fubdiuidi poflfunt; quac bcnc cxplicat
Notandum criam , qu6d caufa communis, & eodem genere caufa duphciter fumi
propria in .poflunt
,
fecundum communitatcm velfecundum communitatemprae-
fcilicet vcl
caufalitatis
,
nerant
rnodo
MOdi
tifunt
j
eapitulati vero^
res. Dicuntur enim
(^ hifaucio-
cauft r^ultipliciter^c^ />-
^
farum fpeciei eiufdem frius foHmus alia quam alia^ vtfanitatis medicuSy^ ar^ ,
.
,
& homo eftcaufapropria,& paiticularis.
tifex
,
(jr
numerui
,
quod efi diafafon duflum,<^ femfer continentia qujcunquc
eius
^
& me-
qu6d artifcx de me-
dicoprardicatur ; norl Sol de homine, ficut patct:
ytroquc autcm modo commune fe habet,vt pontinens,& proprium,vt contentum,licct diflbrmiter.
Vniuerfalia
feriora, illa
enim,&eehera conrinent fua
in-
& virmtcs caelcftes conrinent inferiores,
conrinenda , qua: compctit caufis
ter ordinaris
;
praetemiiffo
,
cxemplificat dc fecundo.
cflentiali-
auiem primo modo
Demdc cum dicit
K^mflius autem vt accidens , (jr horum
fngulariuv».
Poftquam Philofbphus difUnxit caufarum fpenunc diftinguic caufarum modos. Circa quod tria ficit ; qqia prim6 ponit quatuor moflos , fiue combinationes cauurum; fccundi repics,
flucit eos in fc inuicem. Tertio ponit quoddarh docurnentum circa praediiSb. Sccunda ibi ^ttMmen omnia' Tcrtia ibi : Diffierunt in tantum. .•
genera velutifiatua aliter Poljcletus^ (^ aliterfiatuafaUof , (juia accidit fatuafaifori Polycletum ejfe. Et continentia accides, vt ho-
mo
dufUfita.
:
dicus vt prqpria.Patetautem
yero caufarum numero quide mul-
munis.dp fnt pris fumitur
Exemplum primi Sol &homogehominem Sol eft caufa communis iflo
dicarionis.
Exemplum fecundi,arrifcx, vtcommunis,
Dodor.
6*ufk MOT.
caufafiatua,aut (jr totaliter animal,quia
Polycletu^
homo,(^ homo animal.Sunt autem
(jr accidentium alia aliis
quius , vtfialhus
,
remotiui^(^ propin-
^ muficus caufa dicantur
fiatua,(jr nonfolum Polycletus^ aut homo.
Expo
Centintntin dufltx.
:
Summsevnic^ t6
Exponit fcaindum modum dicens,quod Am/>/MK/,fupple eft c^£Aamc».v£^vt Mcuiensy& hori gentra
:
fupplc pet fc vetHtiJidtUA: aliter
quidam
proprium VK Socrates :& MltterJtdtMttf^iior : namfupplc ftatujt fadlor fupplc cft caufa pcr fc^olydctus vcr6 caueft
caufa Polycletui
fa pctaccidcns:fic
homo
Ijfclctum, vt
:
nomen
efl:
& vniucrfalia contincntiaPo& animalj ide6 fubdit, qu6d
& contintntia ver accidenj
,
id cft
Cap. II. flai
,
Vt in fu"bicdo
pradico
non
:
Kcet altera
funt nifi vnus intelledus vj;
in fubicdo, in
;
ddens ftatuz quior,
&
in intcUctfbi
tnfUtam
rcaiiter taroen fr»aiem, i^
albedo autcrn cft JpecMUiium
:
quo non eft
f^diua -ySc ideo hcet vtraquc
tua:
:
157
fit
altcra in (peculariuo
,
in corporc,
fit
ars fta-
caufa pcrac-
^^
**'
i^
tamen cft caufa propinalbunvcmotior. Ddode cum dicit :
hauflciun
Pfdter omniA autem , (jr proprie diBa.
caufam pcr
,
accidcns,funt uipple caufa pcr acddcns : vt honto eft CMufMjiatHt , aut ex tato , id cft , vmturfaltter animal : tjuia Polyclettu homo efi,& homo animal.
:
:
,
^
fecunldum Accidens^h^ce^uidem^tpotentid drcintur:
iffa
vero vtagentfa,vt ippus ddifcarh
^difcator^ aut sidtjicans /tdificator.
Subdit ver6,qu6d/ic-«<^«*KW,idcft,caufarum pcr zccidH,aliafunt remotiora aliu,aliapropin^ui«ra, vtfi non foVum Polycletus aut hmo, dicantur fupplc caufae per accidcns ftatu*
:
fed albui,& mufi-
modo nam
cus etiam dicantur eaufafiatiu ifto
fupple albas,
:
& muficus funt caufic pcr accidcns
quam Polyclcnis, aut hotOo. Notandum ,' qu6d pcr fc caufa ftatux cft ipfc
remotiores, ftatux
fador,nam habet propriamformam, fcili-
qus pcr
cct artem,
& Aediit 0rtU quidfit FolyeUtut,
eft fibi
ordinatur ad talem
Exponit tenium modum caufarum. Citca quod duo fadt , qii^j prim6 facit , quod didum eft.Sccund6 autem bftcndit iffos modos , & iftas
&
combinariones fimiliter repcriri in cauf is, efTcibi : Similiter autem. Dicit crgo, quodprster omncs huiufmodi caufas diitas proprie,id eft,pcr (e,& fecundum accidens adhuc fupdibus, Sccunda
plc,W ^«M/flw,(cilicct
eftcAili,
eft,
principium quo formalc : ipfi autcm (ic accidit', qu6dfitPolyclccus,
eft,
(e
cauiae dicuntur potentia,{A
funt caufae in potenria:<(/M vero vt agentia,id funt caufie in adu , vt tdificationii adificator
ftatux fadori vt
cftcau(a, fciUcct in potcnria:4«f criam adtfcans,
vel Socrates:nam dato,qu6d non cflet Polyclctus,
fdlicet cft cau(a in
vd Socrates, nihilominus poflct faccrc ftatua pcr artem quam habct,& ide6 vt ftat fub ifto attributo , quod eft efle talcm anificcm accidit fibi ctrc Polycletum : ficut antem cauia per fe diuiditur in
cat
adu
:
aidificator
a
cnim fmnifi-
fiei,
%nl
Sffcrattt.
vniuet falc, riusiita
& parricularc, fiuc m prius, &: pofte-
etiam caufa per acddcns,
non
lcilicet
fo-
lum Polycletus , fed eriam homo, vel animal. Notandum etiamjquod/^er acctdens poteft du17
plicitcrfumi
Ttr Mteidens parte caufas. dnfUattrfitmititr.
,
ex pancefTedtus, vcl cx
fcilicct vcl
Primo modo didtur, caufa pcr acci-
dcns rcfpedtu eius , quod accidit effedui per fe, quodpoteft ctiamduplidterimelliei.Vno modo, quia nabet ordinem nccellarium ad cfFcdum pcr ie , ficut remorio impcdimenri habct ordincm propter hoc agcns neceflariuAi ad elfcdum , xemouens impcdimentum dicitut agens pct acci-
&
dens.Exemplum
:
aperiens fenefbra
domus,&
minationis
eft
caufa illu-
rcrhoucns trabem
eft
caufa
Alio
defcenfus Japidis exiftcntis fupcr trabem.
modo potcft efie, quando cffcdus pcr accidens habec aliqucm ordinem ad ctfec^m pcr (c non raroXxemlum,vt inucntio thefauri ad^flSonem fouc«,&
ncceflarium,nep,vt in pluribus,fed vt
tloc modo cafus & ,
fortuna dicuntur caufz per
accidcns fecundo Phyficorum
c.
, t.
50.
& indci
cau^ pcr accidens cx panc caufae: quando fcilicet didtur caufa cfFcdus id quod acddit caufa pcr fc. Exemplum, hoc modo album, muficam , & etiam Polycletus dicuntur caufi: ftatujB pcr acddens , quia quodUbet corum accifcd dicitut
&
dit ftatuac fadiori, vt ftattUE
fador
eft:fcd funt ibi
gradus fcgundum propinquius,& rcmorius iicct Polyclctus,
album
per accidcns iplius
&
,
& muficura
>
:
finc caufie
;
muAcum magis idem cum ftatuae fa(^orc, quam album & muficura nam Polycletus cft fibi idcm realitcr, ,
:
:
&' pcr (e
:
album autcm
,
&
muficum
(unt fibi
idem per acddens , & non idem rcalitcr iterum album , & muficum intcr fc habent ordincm :
propinquioris,
in
& rcmorioris,qiutcnus mufica cfl
eodcm fubic(£k> proximo cum an? ftatuae fafti-
Ua,qu2 cft prindpium forroalc pcr (c ipfi arrifid; nan^ tam mufica quam talis |rs funt in intellc^StotiOper. tam. If^.
Similiter autem dicuntur taufefufit caufe
,
zdificarc asdificandi.
& in
^uihtst
diBU , 1// huiusftatua
jtatua,^ omnino imaginU,aut arU
,
aut
huitis.aut
arU^ aut omnino materijt t&in accideatibm fmiliter, OftenditditfiosmodosfimilitercflcincfFedi-
,
.
^
hnsd\ccaSy(^bA.fimiliterdiceHturcaufd.,&in ijuibiufunt caufe, fcilicct cfFcdus diBis modis,vt
fupple a:dificator parricularc,
eft
caufa buiusfiatu* ,
quod cft
& pofterius, autfiatua, quod eft vni-
& prius, & omnino imaginis, quod cft magis & magis prius Similiter cft aliqua caufa huim aris, quod eft parriculare, & pofterius, aMtaris, quod cft vniucr(ale, & prius, aut omnintt falc,
vniucrfalc
materia,
,
quod eft
in accidentibusy id
nam
:
vnivLtc(3^\3.%,fimititerautem,& eft,
in cfFedibusper accidens
1.
fupple ftatuae fador, qui eft caufa ftatu2 per
fc potcft dici cfle cau(a
per accidens albi,
& nigri,
quae accidunt ipfi ftatuae, vtcaulantur ab ipfoftatuae fedkorc.
Notandum,qu6dficutcau(a potcft cialitcr,
adhi,
&
& gcncralitcr; pcr
fc,
accipi fpc-
& pcr acddens; in
& potenria,(Imiliter & cfFedus.fcd de adku,
potcntia tacuit for(an Philofophus caufa brc-
uitaris.
Deinde ciim didt
nam
nihilominus caufa propinquior quam quatcnus Polyclctus cft
flaru«e fa^loris
tafncn Polyclctus eft
album
habentem habitum quo potcft autem fignificat adhun iam Deindf ciim didt
acdificans
&
Jmplius autem complexa hacy iUa dimntur^ vt nec Polycletus,necftatuafa£lorfed Polycletttsjittuafador.
Expom't quartum
modum
dicens
,
qu6d am-
&
plius (upple dicuntttr caufac
quardam complexa f"'^*]^!^ bac, ilUy fiilicct pcr fe, pcr acddensy& diamtur fupple criam incomplcxe , fingulariter, vtnec Polyclettu
&
&
2m
&
&
plexc:
ASo modo
fimplicitcr
,
& incomplexc. O Exiem
:
:
Metaph.
V.
Lib.
158
^xenjplum primi. Polydctus ftatuac fador , hic enim lccipitur fimulcaufa pcrfc,&pct accidens.
Excmplum
fccundi
ddifcio.
Ou^autemfecundumpotejfatem non
fcmper : corrumpitntur enim nonfimul domus
ipfc Poiyclctus accipiiur
, fi
&
fcorfum , vel ftatux faftor fcotfum , combinatio caufarum. Ddndc cum dicit
ifta cft
(jr ddificatoY.
Ponit quoddam documentumcirca diftas combinacionesxlicens,
MM
y
S
A R
V M.
I
quod fupple licct omncs cauia:
diuidantui' per potentiam,
& a<3^im, tamen difi-
runt intantum quidcm quod agentia
Omncs prxdi£J:os caufarum modos rcduci ad vkimum fcilicec aftum & po-
ria, id cft, cauiae in a.£tu,
& nonfufit, & ipfa& quoruTnfunt
,
15
,
&fingitla-
& fingularesy/ww/ywwr,
cfFedbus eis correfpondcntes
cauf^L, ideft,
vt hic medicM cutn
,
tcntiam , hunc camcn docec cacteris dif-
hoc conualefcente
ferrc.
cinam,
Attamen omma hxc funt fluraliter fix, dupliciter autem diBa-.aut enim vt ftngularCy
funt fecundkm poteftatem non femper, id eft,quod caufc effedlus acceptijn poreptia non femper fimul funt,& non funt neh enimfimul cqrrfimpun^
ant vtgenusycjr ipfiusfecundumfe:autfecun--
tur etdificium
,
qui
fcilicet fit
fanus per raedi-
& hoc adtficans cum hoc tdificio
: ejua
vero
:
dum accidens,aut 'vt genm
accidentis^ aut
vt
coplexa hitc^aut vtfimpli(iterdi£ta:Amflius^ •vt
Ad
& combinationes cau-
notandum
cuius euidentiam
ficium poteft manere corrupto xdificatore, conuer{o,fed impoflibilc cft aUquid nififit aliquis aedificans
agentia^ autfecundump>tentiam.
Reducit didos modos, {arumin fe inuicem.
SV qu6d
,
& ddtficator: patctcnimquod asdiadu,
UUS
&e
acdificari adu,
& huiufmodi.
VNlCiE
tres
Cap.
combinationes de prsdiftis poflunt reduci ad aliam,quae eft tertiajnam proprium communc,
III.
&
per
fe
& per accides,fimplcx & compofitum,fi«e & adum,
complexum reducuntur ad potentiam
De
cumquodlibetillorumpoteftdiftinguiperpotentiamj a(5him:cum ergo fint tres combinatiohcs
S
&
modos,quofum a6him,& potcntiam ; ex qu6d omnes modi fic multiplicati
redudla: ad aliam,tunc habet (cx
quilibet diftinguitur pcr
quo
fcquitur
,
erunt duodecimjVt dicit Commentatorcap.^.huius:idc6
Aicix.
c\vihAatta?neoTnma,c[\ix di(^funt,
fitnt pluralitateffx:fed dHpliciter di£la:ex licct f««/i»-
mtro.
pg,-
,.
quod quilibet illorum modorum
eo
fci-
diuiditur
potentiam,& zHnmiaut enim dicuntur caufar,
vtfingHlA, aut vtgenui,id cft,Iicut ungulares,aut ficut
nem
generales,quantum ad primam combinatioaut fecunaitm fe,am fecundum accidens,ant
;
vt genui accidentis, quantiim ad fecundam combinationem qux fiue fecundum quod caufo
&
accipi
gerius
pct ic
accidentis
per
vel
,
accidens
aut vt complexa
:
,
Ponit in hoc capite vfque ibi , transfhdefcriptionem elcmcnti, diuerfos modos cius,& iuxta quatuor parcicu-' las, quac conueniunt, fecundum quartum modum eius,Do£lor contraD.Thomam odendit cfTc matcriam fccundam,
& adum, vt ptxdidum eft ideo fubiungit amplius fiipple omnia prsdida dicuntur vt agentia, id eft, cauli ncspoftiuit diftingui per potentiam, :
in a£bu, aut fecunditm potentiam.
Notandum 'DifiinSio
'^i^'*'^
circa pra!dida,qudd alia cft diftin-
Q^q caufatum per ipecies, fi^alia per modos didtos
:
nam
prae-
diftindio per fpecies eft quaii per
difFerentias cflentialcs
quatcnus fiimitur penes
,
diucrfas rationes caufalitaris c6ftituentes diucrfas : diuifio ver6 per modos accipitur ppnes diuerfas habitudines cauiarum,ide6 eft
&
explicatur dida dcfcriptio tribus cxen\-> phs.
ELementum vero dicitur^ex cjuo componi-
In
ifta
partc, vt dicebatur
,
difKnguit Philofb-
phushocnomenelementum. Circa quodduofacif. Primo enim ponit diucrfbs modos elementi. Secundo exponic iftoriim modorum connenientiam oftendens quid habeant commune. Secunda y"""^''*"* ibr.Ommum autem commune.vtimzm duas lecun- 6/,„>,^ diim duos mo4os elementi.Primus modus eft proprius. Secundus modus eft improprius , tran-
&
Sccunda ibi Et transferentes. Prima quia primo prarmittit elementi propric
luraptiuus.
:
"Defcriptit in duas , fumpti rationem quandam fiue defcriptionem. *i"^et"prt.
quafi per difFercntias accidentalcs
SccandzibiiFtvociselementa. }n dcfcriptione aute'm elementi ponit quatuor parcicidas. Pijma eft, quod elementum eft td ex ^uo componitur, fci-
fiint in his,
quae habcnt
nam
^
qux fpeciem
tales habitudines
eandem rationem
elTendi
in genere, vel in ipecie, ficut funt per fe per acci-
dens propinquum, didlos tuenti.
modos ,
& remotum,&c.ficut patet per
fiue per
diAas combinationes in-
Dcindc cum dicit ,
quedagentia
^uidem ^ftngulariafimulfunt,
& i^f't& tjuorum cauft hoc conuakfcente & ,
,
^
nonfunt^ vt hic medens cum
hic adtfiator
cum
hoc
defcriptionis declararionem.
licetres,pef quod apparct,qu6d
elementum per-
&
diftinguitur a forad caufam matcrialem, raa; ex cjuo^Aicii habitudinera caufas materiahs. Secunda eft, Prtrno , nam elemcntUra debec eflc f inet
priraura ex
Differunt autem intantum
c. 4,
in altamfpeciem,
Secund6 fubiungit
:
T.
turprimo inexiltente tndtuifibili fvecie
{pecies cau(arum
caufx non diuerfificant
*o
&
hac
:
autem vt fimpliciter diEla , quantum ad tertiara combinationem, & quia omnes iftae combinatio;
FM MA R I VM.
rentes,
:
pofluix
Eleraento.
,
quo aUquid fit,& pcr
hoj: diftinguitur
elementura a raateria proxiraa di(j->ofita;qua: non cft prima in compoficione ; nec pcr confequens vltima in refblutione , & proptcr hoc corpus organicum non cft propric eleraencura honu'nis
:'
nara etiam corpus eft,rcfblubile in aliquid prius puta
^"'j'*"'^"'
:
Summa^ vnic^ puta in primam matcriam. inexiftente
exiftens
icunte liccr
,
cft diui/ibilis
Argmt eitra txftptttntm
nam
quasUteradiuideretur eflcnt vnius rarionis fpeci-
fieri;
ficc.
,
vel a priuarione
:
ex contrario, vel priuarione dicatur res
clcmencum debct
cftc vtiius rarionis indiuiHbi-
lis in pancsaltcrius rarioms,& pcr hocdiftinguiJmpugMtur guitur a toto hctcrogcnco. Ex iftis coUigitur,
txfofitu
7h«m,hU.
qu6diftaratio elcmcnri propriccompctit matexix primz, vt patct di/currcndoper {ingulas parriculas , vnde male dicit quidam expoHtor, qui materiam primam dicit clie expertcm ab hac ra-
rionc elcmenti
mentum eft
,
ex hoc, quod ilcitur , qu6d ele-
indiuifibilc {pccie
quia materia non
eft in
,
& ide6
,
vt dicit,
(pccie,non eft propric clc-
mcntum /pecie /pecie,
, fcd hoc non valet , quia squiuocatde non enim loquitur hic Philofphus de qua: dicirur eflc gcneris fic enim matcria
:
:
non cft in gcncrc , vel in fpedc,nifi pcr rcdudboncm,fcd accipit fpcciem pro fubftanriali,& ratione formali , hoc modo materia prima eft in-
&
diuifibihs
:
quia eius fubftanria
bih's in principia fiue ih
Vlterius patet:
quod hatc
pancs
non
cft rcfolu-
altcrius rationis.
ratio elcmeti
non con-
ucnit primoquatuor corporibus vocaris clemen-
illacorporapuu ignis,aqua,tcrra,&c.vtifunt refblubilia in materiam,|& formam quae
risjquia
Tr4f»t* riuio
?^uc
gltmtnti ntn
unt altcrius rarionis vt patet i.phyf t.c.i.& alibi frcqucter,& flarim infra dicctur ihi.Similiter am-
tiHtnit f «M-
tutretmmuKtbnt tlttneatu.
iem
& corporum dicnnt ele7nent*,{ci[iccz anriqui;
Philofbphus nominac ea non elemeca fimpliciter, fed vocata elemcnu : fic cnim dicebantur ab anriquis qui
nia, vel
ponebant
illa
quatuor copora, vel
quidam efle rcrum
etiam vltcrius rcfolubilia in
om-
alia priora.
Dcinde
in qud diuiditurvltimo. lUa vero non ad-
huc in alias voces ab ipjisjpecie diuerfas , fed &fi diuidatur,particuUfunt eiufdemjpecieit
vt aqu£ particula aquajed nonfyllaba. Dcclarat didam rationem, & fpedaliter quanrum ad vlrimam parciculam pcr exemplum , &
panes,fecundum tria cxcmpla, qua: adducit:Primum eft in vocaIibus,fiue in fermocinaUbus. Secundum eft in naturalibus. Terrium eft in fdeniialibus. Secunda ibi : Similiter autem carporttm.T ertia. ibi: Simtliter auted<jue diuiditur in tres
AL & qu« nutum.
&
diagramato. Dicit ergo,prim6,quia didii eft quod
clcmetum eft indiuiubile fpcde:patet,quia fupple dicimus vocis elementa ex quibm vox componitur, Hltmtnta vicu.
fcilicct
prim6,(^ in qua dtuiditur vltimo
:
litcrx
enim dicimtur clcmcnta vocis,quatcnus cx literis prira6 voces componunnir , $c in Utcras vltimo refoiuunturj quod enim eft vltiraum in refolurione, cftprimum in compofirione ,fed iUa, fdUcct elementa vods non/upplc diuiduntur in aliaifpeab eii fpecie diuerfat, a.t pro Ced,fed ft dtuidanparticuU funtconformes, id cft,eiufdem tuiomsivt particula atjuaeji aqua,
cies
tur, fcilicet ipfs Uterx,
»J
nam pars fyll^bje non eft fyUaba. eft vnum dubium:quomodo fcilicct
nonfyliab*
Sed hic tera
fit
S.
iMaM.
Scd contra, tum quia fccundum Grammatiduo tempora, vel vnum,non comperit litcrz, fed (yUaba: non cnini didtur vna litcra Ionga,alia breuis inquancam,diuifio in tcrapora,fiuc habcrc
:
tum litcta cft, fcd fi fic,hoc ef]t,vt liicra per fe fadt fyllabam,& acccntum:comperit autcm fyllabq pcr fc tura quia cfto , quod ita cflct, adhuc non eiret ad raentcm Philofbphi, quia tempuscum fit :
menfura cxtrinfcca prolationis litcrx,vel fyllabs, nec Utcra, nec fyUaba poteft diuidi in tcmpora,vt in parriculas habcntcs rationcra elcraenti
elcmcntura
eft incxiflens.
nara
,
Dicendum crgo
Vkfitmfrt'
alitcr,
quod litera cft fimpliciter indiuifibilis in aUas voccs ; nec habct quoad hoc rarionem elcraenri. Sciendum tamcn, quod aliquando bene arguitur, & oftcnditur vcritas aUcuius non folum ex pofi-
batur dmfU-
tione poflibiUs, fed eriam impofTibiUs. Exemplu, LUtra »• tfi irapofjibUe eft horaincmnoncfTerifibilcm :fed ditiifibilit.
iUo pofito adhuc rationalis
:
quia
eile poflibiUs
modum quod
&
;
cfTet
verum^ quod homo
homo non ellet non
eftet
per
rifibilis
fed raagis fortc c conuerfb
loqucndi feruat hic Ariftot.
:
hunc
cum dicit,
Uterx diuidantur, fupplc poncndo unpoflibilc iUz paniailac litcrarum cilent conforfi :
quod non poteft dici Deinde cura didt
racs vnius rarionis fpcdfice:
de fyllaba
:
ficut pacet.
:
Similiter autem
^corporum dicunt elemenqua diuiduntur corpora vltima. lUa autem non adhuc in aliajpecie differentu
ta dicentes in
corpora^^ftue
vnum fiue plura talia hac ele-
menta dicuntur. Ponit fecundum exemplum in naturalibus dlqaod femiliter autemdicunt fcilicet anciqui, iJla elemtnta corporum in qua diuiduntufcorpora: cens,
Et vocu elementa,ex quibttivex copomtur,
funt diagta-
&
principia prima, nec
ciimdidt:
fjr
expofitorc,qu6d Utcra in prolarione
fecudum tepora, quatenus litera longa habet duo tcrapora;breuis vnum, hoc modo parricul* in
cft:
non tamcn priuatio, vel contrarium incxiftit rd; qua fit,vt didhira fuit capitulo de caufa. Elcmentum autccn oportet mancrc. Quarta^arriculaeft: tndiuifebili fpecit in altdm ffician , id cft , quod
S.
is'^
t\cmcnXMm cnim eft principium in& pcr hoc diftinguicur a maceria cran:
vel a concrario
,
Terria parricula
Cap. III.
Scoti Oper: tom.
IT.
ple in parriculas confimiles ignis cft ignis
;
:
ficut quxlibet pars
& fiue talia elementa dicantur
ejje
vnumfiuemultaCtcnndxxm diucrfas opinioncs de principiis in primo Ubro tradlatas. Deinde ciun didt Similiterautem,
cuntur elementa
,
^ quadiagrammaton di-
i4
^ omnino qu/t demonlira-
ti»num:namprim
fyUogifmiprimi ex tribusper
autem tales
medium vnum.
tertitUT» excmplum in fd*entialibus , diqaod fimiliterdicuntur elementa,& ejut diagrammatum, id eft, dcraonftrationum Georaetricarum omnino.id cft,vniucrfaUter demonftra-
Ponit
cens,
:
&
tioncsfupple
,
(juafunt inexiftentes tndemonftra-
tionibus dicuntur elementa,funt
autem talesfyUo~
gifmiprimi, fupple concludentcs aliquid extribtu tcrrainis^fr aliquod medium.
Notandum;qu6d
(
UMadera.
vt dicebatur in j.Ub.
moftrariones Geometrica: ciiqua: demonftrariones
:
diuifibilis,vt Arift.innuit.Dicitur
illa autem non adhuc , fcilicct diuiduntur in alia corpora 'differentia fpecie ; fed fup-
vt in vltitna :
,
de- gifmitpnmu, vniuerfalitcr qua:niffimis, femper procedut cx O" ^fnun)
&
non
&
li-
fimpUdtcr immediatis, fed accipiunt quandoque
aquoda
pracmifIas,pr2fyIIogizahiIei,& illx priores demo-
O
i
ftra
J*''*"^'****
:
:
160
pofteriores ex jUis prioribus virtualitec
&
coponuntur, in cas vltimorcfbluuntur.Exemplum fit prima demonflratio i{iz:Om»u homotjl rifibilii
Primxdeinonflratio-
ncs immcdiacx funt
:
Socrates
eft
homo\ ergo Secrates eft rifibi-
Ida demonftratio accipit maiorem mediatatn poflibilem demonftrari pcr aliam priorem dc-
lis.
monftrationem , accipiendo promedio dcfinitio^ elemf ta me- nem fic Omne animal rationale eft rifibile : omnU 4iatarum,di- homo eft animalrationale ergo omnu homo eftrifir' jcunturaue bilis : fupple pofito quod illa fecunda demonftra:
,
fyllogiuni
primi.
rio procedat ex primiflis fimpliciter immediatis:
ipfaajrguit ex tribus terminis per
vnum medium:
fcd prima demonftratio procedit virtualiter ex quatuor tcrminis, quatenus accipit maiorem mp-
diatam includentcm quartum terminum,quod eft medium : ide6 fecunda demonftratio cft elementum prims, qaatcnus prima in (ecundam refoluitur vltim6:& ifta vkerius non eft refolubilis in aliani priorcm, ideo dicitur fyllogifmus primus. Similiter diccndum elTdt de rainori propo-
&
&
fitione prims demonftrationis , dato quod ellet mediata;na eftet demoftrabilis per aliam priorcm,
*J
:
Metaph.
V,
Lib.
Arationes diciintur elementa pofterioratn iqua« tcnus
:
&
tunc prima demonftratio procedit vjrtualitcr cx qiiinque terminis, tunc idem, quod prius.
&
J^uoniam ergt vocata. Dicitcrgo, qu6d fupplc,e5t Co,qu6d aliqui fic tranfumptiue accipiunt elcmet\xm:v(nit
^cquod fupplc
habct diccrc, maxime
§lua
rulmi
cjuia
vnumtjuod^ue eo-
& fimplex.
Vniuerfale enim
dicSiur
dicitur vnum fecimdura rationem:dicitur finiplpj
ment».
vniuerfalia
effe
rum eft vnum
element*
ens
,
ratione abftradtionis
,
"vniuerfaiia iti-'
quia quanto abftraditfs multis,& hoe fiue omr,
:
fianto f\mp\icivs:ineft ettarn
& ens aut quamplurtmisy & propter hoc vniuer-
m^M, ficut funt vnum
:
ficut funt alia vniuerfalia:
fale poteft dici eflc vtile
ad raulta. Subdit autcm,
candem rationcm vnum&punSlumvidentur cfuihufdam effe prtncipia, fmc clc'mcnta quia fcilicet vtrumquc iftorum eft vnun»
quod
fuppte per
:
Sc fimplex,
X6
& vtile ad multa,
Notandum , quod nec vniucrfalia, ncc vnum,
Nec 'vniuer' proprie particjpant rationem ele- f»ii» nec , menti:vniuerfalia quidera,quianon habent ratio- vnum, nut
nec pundus
ncm
,
materiae, ex quibus particularia
copiponun-
funciui par-
loquendo,fed magis pr^dicant corum ticifdt rntiunem elementi quiditatem ; pundlus ver6 non eft materia lincti^ preprii. tur,rcaliter
rum
:
non componitur ex pundis,
quia Unca
Vnitas vidctur forte pofle dici elemcntum numc-r ri
nam
,
vnitati rcfpei^u
numeri compctunt om^
nes particulae pofitae in defcriptione clemena,
Dcinde cunxdicit
S
MM
V
A R
I
V M. '£htoniam ergo vocatagenera vnluerfalia^
modum
Explicat fccunduim
&
vna enim eflipforum ratio )
improprium elementi , & iuxta cum duas conflufiones, quas clarc explipatboftor, &:
elementagenera dicunt aliquif^ '^^i^ quam
quomodo elcmocum diciturindiuifibilc,
nusi n.am cui diffetentia inefl
indiuifibilia
(
^oniam vniuerfale magis ge-
diffcrentiam.
& genusfequi-m
tur ifed cuigenusynon omnintr dtfferentia.
ET
tramferetes atetem elementum vocant
hinc quodcunque 'unum ens
^ faruum
,
admultafuerit 'vtilii^ quapropter (jr paruum\ &fimpieXj(jrindi»ifi,biledicitureUmefttum. Ponit fecundum modum elementi, vt fiimitur a quibiifilam impropric, fiue tranfumptiue. Circa
quod d,UQ
facit.
Primo enim ponit ijlummodum,
Secundo iuxta iftum modum
fic
acceptiim a qui-
Dufclara,infert duas conclufiones ibi
maxime. TrMHfumpn u» *(ceftio eleintnti.
Dicit ergo,
qu6d
:
yhde venit
/>iw, id eft, cx
miila rationc, fiuc deicriptione clemcnti,
prs-
quidam
transferentis vocant elementum, ad fignificandurn
& paruum <juod ad
fupple qttodcunque vj^umensy
multafuerit vttle: quapropter fecund uro eos iiiud,
quod plex
,
&
paruum , fcilicct in quantitate , fimnon compofitum ab alijs , indiuijtbile^
cft
&
ftilicct in alia diuerfa,
elementum dieitur.
Notandum , qu6d ex
eo,
indiuifibilcfecundiim ipecicm,
%'^Tui'" '•"* "^^'
& paruum
^^' ^'^'^.'^P'^^^"^
modo prarexpofi4 aliqui, qu6d clementura fit vnum
quod eft primum, quod fit fimplex , cx eo autem , quod ex elemcntis alia fiiim, dixerunt elementum efleadmulta vtile. Deinde ciim dicit j
f^cundam c6clufioiicm,dices,qu6d qiio-
ipfa vniuerfalia, qua: dicuntur gencra
fupplc magis vnhierfalia
,
& indiqifibilia
fpecics:w«OT x^/or«TO,fcilicct gencrura, eft tto,Sc fimpicx:quare,inquam,fic<
nera
:
funt
quim
vna ra-
dicunt ge-
elementa,& magis cjuam dtfferettam,cmx
effe
fcilicct
,
conftimit fpecicm:tjuoniamgenuseftmagis
vniufrfale,
nam cui (itfferentta tneft, fequitur^uod
&genw, quia dc quocunque pra^dicatur differen-'
&
genus fed non conucniturr Sed cuigenus non omnino differentia. Notanduth,qu6d genus dicitur efle indiuifibile, habere vnam rationem, quatCnus genus, quod nullo modo eft fpecies , non poteft habere ratiotia
praedicatur
,
ideo fubdit
:
;
&
nem,
vcl dcfinitionem, qua: ex genere, vel difFe-
vndc dcfihitio hOn eft nifi Vnde & fi aliquod genus,puta fubaltcrnii
rcntia corhponatur fpeciei.
;
dicatur dcfiniri,hoc eft,vt habet rationein /pcciei:
quod elementum cft
^are dici-
Infcrt
niam
f^d ex co,
& ideo hoc
fpecies eft proprie diuifibilis:&: propter
dixeruntifti gcnera eflemagiselemctaquim'
fpecies
renria
,
fit
&
etiam
quam
difFerenria
acque firaplex,&
genus, de qub
alias.
Ex
his
foirte
;
licct difFc-
fimplicior
quam
omnibus poteftpaterc
folutio cuinfcfam qusftionis
,
qua:
fiiit
in tcrtio
libro t.c.t.&indcdifputata, vtrijm fcilicet gen?-
r^ fint magis elcmenta
?
Dcindc cum dicit
Vnde venit maxime vniuerfalia element4 effe^ quia vntimquodque eorum vnum ens , <jr Jimplex in multis inejl^ aut omnibui, aut qua-
plurimis.
Et vnum^
& punctum priHcipijim
quihufdarn videntur ejfe, luxta
modum
elcnienti (xz
Omnitim autem commune eft elementum quodprimo ineftcuique.
effe cuiuslibet,
commune omnes didi qa6d omntum, fcilicct di6lorum modorum,ri? hoc commune quod eletnent«m etiam cuiufUhet, dtcttur effe id (juod ineft priOftendit quid habent
modi elementi
acceptum
,
infert
duas conclufiones , quanun fecujida ponitur ibi
,
dicens
ma cHicun^ue,modo pra:expofito,&;c.
SVM
^omede '^'''''erfaliue
*flfi"'P^'"'*''
ty magie
ele-
mentnm i
:
:
,;
:
Summ^ vnic^
Cap. IV.
i6i
Primo pora't illum fnodura. Secund6 quia
fapra
mencioncra feccrac de nafd j exponic quid fit pro-
SVMMiE VNICiE CAP.
pric nafci.Siccunda ibv.Nafct vrro Jfte
IV.
autem tcr-
modus eftidem cutn natura definita i. Phyfl Lcj.per hcx: quod eft principiu motus,&quietis, &C& hoc cft quod diat,qu^ amplius fupple dirios
De
S
Nttura.
FM MA R I VM.
m
In hoc capite vfqucibi.2Vi/fi ww.ponitur triplex acccptio natura;. Tcrtia coin-
qui egrotat
i8.&:4.d.43.q.4.
principiumjfed ineft
N
&
cura aegrocus
niedico fc, fcd
ifta
modos
naturae.
atttibuutur.Secundaibi:
Ex dt^ii igitur.Pdrai in
duas,quia prim6'iacit,quod djchun
cxponit ,
cft.
Secundo
& declarat magis quofHam illorum mo-
dorum. Secunda ibi Natura awtm materia priiM.Prima in duas,quiaprim6 przmitrit quinque modos acctpiendi naniram. Secundo conciudic :
ex his,quid
fit
habcns naturam:Sccimda
ibi
:
Na-
j.w^ tura quidem igitur. prima in quinque (ecundum du. quinque modos naturs. Secunda ibi f^no vero. Tenia ibi Amplitu vnde »wr«f.QuartaibJ:>^>»Nafei efl -wpliM autem »atura.Qwmz ibi: AmpUm aute alip littium du»modo. Dicit crgo, quod natura dicitur vno modo mituT
:
:
gerreratio naftentiim, id eft,natiuitas viuenriuna:
nafci.cnim propric
eft
viuenrium
,
quae dicitur
«atura generaiio autem non ^uentium non dicitur proprie natura y quod ipfum nomen (onare :
quis extendens ly v Aiczt phyfim. Notandum qiiod phyfis ^gnificat nacuram
videtur,vt
fi
& quando acdpitur pro gcn&rarionc viucntium habet primum^ produ6hun.Si vcth pro principio accipiatur , ucut commimitet vtimur ifto nominc, habet priraum^ brcuc. De-
nstmni Lati- apucfGraccos,
mdc ciim
dicit
non
fibi
inquanrum medicus:
fa-
non inquatum medicus,fcdinquan-
Alura vero dicitHr vno quidem modo
Secundo reducit eos ad vnum principalem cui
mi.
:
infirmus efhquia alias umni$ infirmus haberec tale
nafcentiumgeneratio.
quia primo prxmittit diuerfos
fhyfis Grtci,
z.Phyf t.c.}.& inde,vndelicct in medico infit principiura fanitatis , puca ars medicinae non carocn incft fibi perfe inquannira difFufius
natur autem
pane, vt dicebaxur , dilHnguit Philolbphus hoc nomen natnra, quaeetiam habcc rationcm prinipij, vt dicetur. Circa quod duo facit In
flttumju-
qua cft principium motus,& qtiiecis inexillic mobiH per fe, & non fecundum accidcns,vc habcmr
ciditcum diffinitionc cius.i Phyf.in j.eft quictis , vbi benc , notat Do£tor fumi principium pafliu^, non aftiue, de quo agit q. i.prol.&z.d. principium motus
17
dtur natuta entiurt» Jiladivnde efi pnmiti mottu quolAeti& exifiit in ipfo inefuant-um ipfton efi,dicit autem in ipfb inquantu ipfura eft:quia natura,
;
eft
&
ide6 principium fanacionis in principium mocus fanacionis pcr
pdr accidens
,
& pcr confequens cale prin-
non eft in eo, nacura fic accepca. In itfnitim» Sed ^uercendum quod hoc principium raocus HMurthie, quod didciu: natttr^, a qiK> didcur mocus natura- &i.fhyfK. Us diftin(Shis contra vioIeiKuin,accIpitur non pro fitmttitr cipiiim
prindpioa6huo,vtquidam dicimt led pro prin- principiaiQ primo fic:quia lutu- J>»ftue. ralis mutario eft fecudum quara paffum mutatur Vidc q. T. ficut aptutn nanira mutari eft a quocimquc agcte. proIo.& dynde8.Phyf.PhiIofophus aflignans caufam quare i8.z.&d.4j. elemcnta nacuralitcr moucntur ad fua loca , guta leuia fturflira, &graui9 deorfum; didt qu6d caula hiiius eft, quia fic apta nota funt raoueri/ed nunquara pa(!um cft flc aptum natum, proptcr principium a£huum inexiftcns fibi , fed proptcc prindpiura paflluum , quo fic naniralicer inclinacur 19 :
cipio paflluo:quod probatur
crgo
ifta
namralitas cft cx
pane
principij pafHui
nacuraliccr inclinaci. Pcstcrea fecundo lutura, vt eft
principium raotus
& mutarionis naturahs, eft
principium intrinfecum:quia tus
eft
principium
mo-
& quictis eius in quo inefhfed natura refpe
principij pafliiii eft principiura intrinfecum
,
&
non ratione principij a(£Hui ergo ifta natutahtas acdpienda eft expane prindpi) pafHui , & non a^ui. Minor probatur ex fecundo Phyfic.t.c.}.& indc, vbi dicitur qu6d acddit infirrao, qui muta;
tur ad fanitaterajquod fit mcdicus, vcl habeat arteiti,
qu£
nmc
fanaretiu
prindpium adtiuiun fanitatis : quia inquancum medicus, quod eft falfum accidit enim infjrmo qui fanatur cfle raedicum.Prj^ci'caterri6 hoc idem parct ex de6nitione naturz quia natura efi principium mottts eft
:
Vnc vero ex quo generatur frimo j quod Htifcitur inexiHente.
:
tfuietis eiui
Ponit (ccundum ro
,
id eft
,
alio
modum
intxifiente generatttr i.Aeetftio natwrA.
diccns,qu6d vnove-
modo dicitur nanira id ex quo vt prtmum fupd
quano : quia hic
8c ibi capituc
proraateria vt patebic:fcdiaracn potcft dici,qu6
& iftc raodus diftingiiuntur ficut fpeciale &
ille
,
commune: nam fccundus raodusiiccipit naturam pro principiQ intrinfeco,erquo qoodcft in rebus nafcenribus, qualia funt fola viucnria , vt dichim cft ; fed quartus raodus accipit illud princTpium generaliter in onuubusquoraodoIibetgcnerati«>
Amplius vnde-motm primui in quolihetnatura entium in ipfo inquantum ipfum exiHit.
%.
Mectfti»
»Miirt.
Ponit terrium jnodum. Circa quod dilo Scott Oper^ tom. IFl
adiuum motus
fit
qu6d principiura inmoto prim6 & per fe quia motum concurrant in codem
&
acddit ; quodpatet
:
,
quia poflimt fcparari ; ergo
natura fic accepta non dicicur de principio adtiuoj
ergo de paflluo. Deinde
cum didt
SVMMARJVM. Explicatur quid -ditiones
&
tres coa, Item alrx dux navna qua fumicur pro
flt
nafcentium
nafci
;
turx acccptiones , materia > dlia pro forma.
vtpatcbit. Deindccumdicit:
X%
& & perfe,t\ fccundo
Phyfic.t.c. j. fed impoflibilc eft
quod mouens
nafcitur.
Notandnra, quod ifte lccundusraodus nonvidetur diftingui a
in ejuo inefiprimo
facit.
Nafci vero dicuntur quacunque augmen-
tum habent per alterum in tangeado-.connafci autemd^ adnafci vt embryo, Btfferttnt autem
O
}
cen
Ntuunvt eji
frincipiu
motut ntuu' r»lu
efi
in-
trittfttum.
:
:
Metaph.
V.
Lib.
16 X
fonnAfientidii idlfit:hk ^nim mhilfrater tdr
0um dlterum
Jnftmul dutem
neceffe efi ejfe.
ndtisefidliqitidvnumid.em in dmbobus,Gluod
&
'vnum effeft' fdcitpertdngifimul nafci cundum cvntinuum <^ qttdntum ,fedn9nfe-
cundum tSondiiionet
n»fcentiiun tres.
i.eiufdnMf tenti»h»heMt 0uj^mentttm.
natura
3u^mentatur,nec coniunjStuq» vnitur generanti fed diuifum, vt cum ignis gerteratur ab ime g
formam,fed habettranfmutari ab cxtjeriori agcnr tt,yt as dicitur natttra Sifltut , &vaforitmareo7
autem viuentium eft, fit
quJB propric dicuntur
,
per
quandam vnionem
^
&
^.^uediSud
quanti ad quantum facit augmentumjideo iAg?}>eratione viuentiuni videtur efle augmenturn quoddara. Secunda conditio eft,qu6d illadicun-
ttugmtntMm
tur nafci, quae habent didum angmentum per al-
biiititnt ftr
terum
,
id eft , per appofitionem alicuius alterius
diuerfi,
& per hot diftinguitur iftud augmentum
ab augmento proprie fumpto, quod eftdiftinda ^ecies motus ; nara in augmcnto dido proprie augetur aliquid in feipfo , per hoc quod iliud quod additur tranfit in fubftantiam cius q^od au* getur,ficut,alimentumtranfitin fubftamiam alinutriti : fedillud quod nafcitlir , non tranCt ti
&
in fybftantiam
illius
^
quo
nafcitur
:
diuerfiira,vt patet apponitur tanquam alterura in exemplo di6to. Tertia conditio eft ,qupd tale
augmcntum
fit
in tangendo
& in connafci & an^-
Omne eriim faciens augmen-
vt embryv.
fiat per taliU
nafci
t^connttfcen
tum poteft
tiam.
^um,vel per fblam connafcentiam, & codptarionem vnius alteri in ^ xtrcmis. Exemplura primi:
,
fieri
dupliciter
parics additus parieti. li
z
vel per fblum conta-
Exemplum
nati ex capice:in generatione
vtraque
fit
fecundi, capil-
autem viuentiiim
appofitio, vt patet in embryonibuS,
qui non folum tan^gunt matricem, fed etianvalligantur
& connafcuntur
:
dtffert atttem illa ^>«-
htc enirn fcilicet in tnSta nihil
Stu.drcen'
nafcentia a taSiu
pafcemia.
alterum efinecejfe eJfePratertaBumM eft,nihil ef^ neceffarium praetcr t^gentia quod faciat ipfa efle
h\ pro ta-
;
vnum;fed infimul natis, connatis, vel annatis efi aliqttid. idem vnum in ambobus cjuod facit pta tan^»,ideft,loco tadus firmleanafci, id eft, coniun
&
&
^HantHmrfed no/ifecunditm tjuale, quod dicit propter hoc quia illud vnum, quod eft ligamcntum :
adnatorum:nonoportetqu6d difpofiuonibus;& ide6
alterct ligata i fuis
licet faciat ipfa effe
vnura
fecundum continuitatem quandam quantitatis; non tamcn oportet qu6d faciat ea vrium fecundum qualitatcm. Deinde cum dicit
M
,
immutabili afua propria poteftate , id
qu6d ipfa
eft,
dc fcanordi- Slucd matfr ria efi nattf, pco quanto ^aret de fe omni
tnateria exiftit iniiatura
quodd^
r0P^enfitt.
foGna;ipfa tamct^ eft immutabilis in fuapQteffar tc : quia ipfa non potcft feipfam tranfiniitarc zi
rum , dr lignum ligneorum aliii.
:fimiliteraittem
& in
Exemplificat autem in artificialibus dans Moituio.,
natoaIia:mos enira cft |^hilofbphi adducere notiora ad notificandum minus pota:materia ergo cx qua prim6 rcs fit, dicitur natura rei
intciltgere
t^vnttmquodque faluatA prima materia ^hoc^mmrpodo natura exiflentium ligno, quae funt raateria
dicunt fupplc antiqui elementa effe natura , ««/^ ignem,al^aqHam, alijterram^ alij aerem, altj aliquod dliud tale dicentes, putk ^liquod mediiun in-
ignem flt acrdnrvel inter aercm & aquam:
cunt.haec elfe elcliienta
cundum
&
materiam rerum
pofitas in primolibro.
Notandum.quod vt tacilum fliit in primodibro parum tctigerunt de forma fub-
antiqui nihil vcl
&
eilc
:
& inde. & ide6 fccimdura diucrfas opiniones,ficut diucrfi cidentia funt vt dicitur 8.huius,text.co. j .
diucrfimodc opinjlta-funt de principio materiali, fic denarara rerum:quanlponebantfblam cfle
&
Terram cninl nuUus fhilofbphoram pofuit eflc principiuro feorfura , fed cura aljis, vt Empcdocles , qui pofuit principia rerum quatuor elemcrtta. Deindg cpnx marerianralij igncm,alij aercm,&c.
dicjt
Amplius diutem
alio
modo
dicitur natura
exifientium natura JuhBantia
,
naturamprimam compofitionem
e{fe,
fedocies dicit quod natura nullius
vt Em-
efl exifieny
tium ., fedfolhm mixtio ,dr fermutatio pcrmixtoritm eH. Natura verfiin hominibus no~ minatur quapropter (jr quacunque natura :
funt,autfiunt iam exiHente ex quo natafunt , aut effe , non dicimus naturam haberefi non habentfpeciem (frformam.
fieri
Ponit qnintum modum 6.ictn%,c^bdaliom«do
pofitionem ipfbrura
(jr
in
,
(jrvaforum <ereorum asnatura
lignecrum lignum.fimiliter auiem
alits.
Ex his enim efi vnumquodcjue
faluataprima materia:hoc enim modo
^ exi-
eft
,
,
id
forma vt dicentu naturam primam effe com,
fcilicet
raixtorum , vt
Em-
pedocles dictt qu»d nullo exiftentium-natura fupr
ple
efl
aliquid afpofitnm, fedfalitm mixtio,& per-
mlxtio mtxtorum.-natMra vero in hominibni nomi-
natur hoc modo,vt homincs,quifimtdiucrf^
pcr-(
mixtionisjdicant habcrc diuerfara naturam:fubdit
ficntium naturd elementa dicunt effe ndturam :
autcm rationem qua
al^ ignemidlij terram^alij aquam^
mam efle naruram rei,dicit quapropter qHtcunque
alij
aerem^
H
vt dicentes
exifiente (^ immutahili ajitafroprid pofefia-
vtfiatUA
IfHoginatio
antiquorant de ftihjiantia
rerum putauenmt rerunt.qMatn matcriam femper manentcm faluatam:for- pofturttnt f«mas autem cfle quasdam accidcntia acfinatura- limattriam. lia eflent quacdam artificialia , quorum fomKe acftantialijfld totatn fiibftanriam
dicitur natura exiflentium naturafubfiantia
dicitur^ fjy
fe-
diucrfas opinibnes de principiis rcruin
Amplius natura dtcitur ex quoprimo dut efi , autfit dli^jutd entium naturd , inordinato te^
cendi Arift.
&
raodo. Idc6 fubdit:**' his enim, fcilicct xxt
ifto
fed raagis ei
&
JJiffernnt ta-
&
qu6d nafci tHcuntur freffie tjtidXHntjue habent aHgmentHm r difFert enim gcneratio viuentium k gpneratione non viuentium:quia nop viuens,noa
vtdi^lum
4. AeceftUi nstMrt,
^
to
principium generationis,fic5Utcumin arbore riafquia additio fitur frudu$,vcl ramufculus j
^odjnle
Ponit quanura modura dicens, qu6d ampUits , alio modo dicitttr natura id ex qtto primo, aut efl , aut fitalitfHid entium , hxc cft prima id eft
, 8c quantum ad pfle,&quantum ad fieri exiflentemtutz inordina-
&
neratio
j
quaddm
Exponitqujd fit propric nafci , de quo fecerat ponit t|:es condijiones. Prima eft raentionem :
nafci,
Augmentum
aliudtale jdicentef alij
horumydUj vero hac omnia.
matcriaj quac eftprincipiumrei
qudle,
:
»l(erum.
al^' alitfuid
vfi
funt ad
probandum
for-
natura
Tcrma tft ttatura.
S.Acceptio natur$.
:
Summx
luttWdfmtt , MU fiif»t, non dicimus habere natuiam,i4m »xifiemte,Cupplc prindpio maEeriaii» Ttrmsejt tx ^u» ntttnjunt fieri,AMtejfe fi non hayent fpeflM{ii MMtu- ciem &formMm, id cft, qa6d nulla rcs dicirur namttm^ natntam ex hoc iolo qu6d habec materi^m
n
^^
exqua '"';nifi eriara habeat (pecicm & formam, quod eft idem : vnaquaequc enim resdidtur ha-
namram & fpcciem pjincipalic^r Dtindecum dicit
berc propriam
Cap. V.
vnic^
pcr iuain formam.
C^ omnis omniio fubfiantia nmufa dtcnnt frofterharlcy quia dr natwra fubftanti* qua-'
dam
tjttiJem
igifr
qwdtx hii vtrif-
que r^, vt amm/Uia dr. eorum fartes. Conclttdit cx pracdidHs quid
nJ^s f/frsm
mt-
qmd
f
Exponic quintmn roodom : dixerac enim quod eft nanira : hic dicic quxdam dc fv>rma>
"^
&
&
qu6d
ipfa eft ^ccies, fubftanria rci> Al <^ MaN» tenninus Kimulis gcncrationis : quia H^ X.tjO»» fotma eft fubftanria rd ; ideo /ecimddm ueuf.
fciliccc
'finis,id eft,
quandam metapboramcxtcn(am, omms fiibfta* da eft natutaJDidt ergo qu6d fiipple forma qiue
&
habens natuforma, ^ natura didtur de matcria fit
^^^ & ^uiturqn6d illud quod eft ex hts Ttriiquc, eft quidcm nattira , id eft , ens naturalc , Sc habcns naturara , vt aninulia , & eorum partes, puta ofta 8c camcs, & huiufiuodi. Dcinde cum '
efi,
forma
illa
Natnra
i6j
dicimr naiuca quinto modo cdfptctes fuhfia-' tia;hac autem efi finti fentraxionifi , metaphora
hancM cft,propter
formaip quje qatura,id c^^orma,fuiifian(iiaqtta^
dam
efi.
Notandum/}u6d,vt habet dcclarari in 7.huius, ccxc.
jdidcr
& omnino^d cft.vniucrfaliter omniifub-'
vero iam
ftantia dicifur natnrm profter
34
generarionis du- TentuMmt fe
com.17.^31. cerminus
ntrmiMMdm plex eft : qiudam formalis ^uo quidana prind
Natura atttem materiafrima, 35
^
hac dit-
aJ iffum prtma,aut omnino frima, vt oferum areeritm, ad iffum quidem frimum as totaliterverkftrfa» aquajitmtpltciter
i
.ittt
ejua
;
Notandam etiam, qa6d hanc literam exponit Arput tStrm cotius , qus cft ipfa !coDTb.finmM talis quidiras & fiibftanria rd fed hoc non vi- d* qiut hit quidam dc forma
malitjitabitia atjua.
:
Bxponit &declaratquo{Ham'roodos prardi^bv 4Bterexf»- -tum , {dlicet qnartum quincumj primo quartmmsiijbSe toro , {ecund6 quinturo ibi : Sfeciet autem fttifiofttia, Dixcrat cnim dc quarto tnodo, qu6d natHTa didtui id,ex quo prirao aiiquid fitihzc eft matcria, mmc exponic ly frimi : nam prima maUaterittfrim* dufUx. teria, qux didtuc natura.poteftdupUcitcraccipi; matcru prima quia vcl pritna fimplidtcr, vcl prima adaUquid : quiafcilicet immediau& proxima huic. Didt ctgo quod frimamutttria dicifttr natut^ dHfliciter , id eft, quod prima poteft did duplidter , Mut qnod ad ^fumfrima , id eft,
&
&
&
A-
dctur bene di<Ehim ; quia forma, de qua loquitur hic Philofijphus , eft terminus generarioni$,vt
ip^tUiur
patct ex linera
qniditmterti.
: quiditas autem-vt quidita^ eft, ab otnm' generarionc nam equinitas eft tantum- cqimiitas fccund^ra AmVennam, qoincO Mccaphyfice fiuc cap, 1. Demde ciua
abftrahit
Tift
h»n
tffe
:
diit;
:
re(pc
ma,iA
,
aut
ommno
vel ex tqto fri-
fimpUdter prima> vt operum ereontm ad iffum quidem frimttm at^d eft, quod refpc£tu artincialiiuh , quz fiunt ex xrc, prima materia eft JTs,
cft,
id eft,raateriaproxima dc^imme^haza^itotaliter
aittem
,
(ecundum quid, puta nutcria imnvproxima eft acs materia autem prima
pliciter, led
&
A^
aquam omnia liqua-
fcibluuiiturjum vt habetur qualto Meteo-
&
inde. omnia illa qux liefi roHim, texxqm. i8. frindpimm qucfi:unt,calido,& indarantur frigido, fiint aqua cmniitm menugis. Vnde cmmium metallorum aqua vidctur taUeri
m»-
ttryde.
cllc
que quia huims efi fmfcefttua
effe
tura
generari
,
(jr
generatoinis
;
(jr
dicitmr x
ntU qmid
&
funt ah hacmotus frincifium motus natura exiHentium , hac ejl inexiHens, autfot^-» fiatt^amt a^m.
Redndt orohes modos luturac ad vnom prih-dpalero,inteadens quod omnes modi naturae rc-^ ducantur ad naturapi, qux eft formaiforma enim
:
fimplidter eft aqua.: quia in bilia
hemium infe tn quantum iffa. Materia nan-r
id eft, vniuerialiteryor/iw tujua,fiomnia
titjuahilia aqua, vult dicctcq^od rcfpeohi eonun qiuc fiunt ex acrcpcima materia, Jcilicec non fim-
diaca
Ex Ji^is igiturfrima natura^ &frofrie diSa efiftihjiantia tffta prtncipiam motia ha"
primum ptindpium
inaterialc.
Ddnde oim
didc:
eft
magis natura,vt patet 2 Phyfic. huteria cnim
quia fufcepriua formac nariuicas omnes generariones diconcnr lucucaiquia funt ad fontum vt ad terminum, vel vt funt a forma vt k prindpio fomuli quo ; dicitur natura
ver6
&
,
;
Tex.co. 1». indc
&
vniucrfalitcr
quia <wnne agens agit proptcr
tcm fonna
formam
:
ipfa au-
prindpium motus in rcbus, vd in potcntia, vel in adli , non enim mouens fem"per moucmr adu. Didt ergo quod ex dj^hs igi-. eft
cur paccc,qu6d/>rw»M natura,
Dcclaratur fufiusnatuia fumpwpro fprma. Dodorrciicic cxpofinonem D,
Thomae de forma cocius. Reducuncuc czceri modi naturaeadhunci quia for-
ma
C&.
maxioQ^ nacura.
&frofriediSa, id forma rd , ^ua efi principium motm rentm habentium in fi tnquoftum ipfa , id eft , qu6d ipfa fofroa eft pcr fc prindpiu motus eoru,quaf in fe habeit principiu moras coru,ciuufmodi funt omnianaturaliajvnde ad formS otnnes raodinafur? rcducutur; ideo fubdit materia namque dicitur efie natttra, cfl,
pnndpalizcTyeftfultfiantia, id efl ,
:
ETjfi&ies,
6'fuhfiaHtia,hacautem r/?/-
niigeunatianis. iMetafhoravero
iam
tjttia efi
fufceptitta buittt
neratt»nu CTfeneran
,
fdlicet forau;,
& re-
Otmtesttmtit-
re rtdtnititr
Iwnuiter tjutafunt m»tHi »df»rmam^ ab ir4Cj,ideKj, k focma, vt aprincipio, quo ,
O
4
<*•
;
;
:
Metaph.
V.
Lib.
164
:
<^ nAtMratfiprincipium mottu txijientiMm , id eft, rcrum exiftoiiium rccundum luturam hoc eil inexijlens, aut petefiate, aut aQu : forma enim non fonper facit motum in zQxi quia poteft impe-
honum non
Etjine efuibm homini
centin-
aut aliqHod malum «rx-
git,aut eJfeAtttJieri
;
feUere^autpnuari
veluti btbcre pharmacttm
-,
:
diri vel propter
extrinfecum prohibens vcl pro-
pter indilpofitionem matcrix
vcl quouis alio
,
modoNotandum, quod cum forma dicitur hic principium motus , yel poteft rcfcrri ad principium
a^iuum vt expofitum eft,
vcl ad principium paffiuum k quo morus (brtitur naturalitatem , vt diftum eft:nam formaquandoque,vtpatet,eftprincipium pafHtium , ficut patet in omnibus uibieflHoiftrm» ftis rcfpcdhi propriarum pafllonum nam elle rifetefl Ma fibilg compctit homini radone propri* formac, derccndere deorfum comperit graui propter flft^m m»ideo qitod hic dicitur non ft^ ^fiMt/tt. fof math propriam , repugnat illi quod prxdidum eft , lcilieet quod :
^
&
'''
natura ^ qua dicirur motiu naturalitcr dicitur
principium paffiuum.
'^
neceffarium vJ nolaboret,(jrad*y£ginamna-
uigare vtpecuniam recipiat. Ponit fccundum
priuari ali^iiodmalur» eft
,
A
De
f
vt bibere pharmacum
,
id
:
:
:
cum qui
dicitur jtgina eft necclI*ariimi:non quia ""/"' «'' poffit efle homo , fcd quia fine hoc '^^"^'P-
fine
hoc non
non
pofl!ct
bonum
aliquod
nauigatio
talis
fibi
in
eft fibi
Deinde cum
adipifci
puta pecut»
,
loco darerur;& idcb neccflaria vt pecuniam retali
dicit
V.
.
K^mplitss vimfaciens
^ vis
quod prater impetum
^ pr^uoluntatem
neceflario.
MM
r
,
^. tueeptt^
ntceffar^.
non fcbricitet ahquis eft enim hoc necellarium , non quia fineiioc non poflit animal vfuere fed quia finchoc non poflet bene viucre quia hoc confert ad cxpellendiim vel vitandum maluro, putaxgritudinem ,-t^ nauigare ad yE^w^m.fupple hoc eft neceflarium , vtpecuNutffarium niamrecipiat , id cft , quod naui^are ad illum fo- Mud quod
efi
S
qu^d fupple
,
lahoret, id eft, vt
cipiat.
C
diccns
ftiedicinam laxariuam,eft necejfarium vt nort
niam,qux forfan
SVMMiE VNICiE
modum
ncceflaria dicuntur illa ,fine quibHs non conttngit aut ejfe,aut fieri alitjuod bonum,aut expelUre , aut
AR
I
impediens
V M.
:
hoc aittem
& prohibensy vioientum enim
ne-*
cejfarium dicitur. \tk toto hoc capitc oftcnditur necejfarium(wm\ quatuor modis,quo clariffim^
cxplicat
Dodor
& rcliquos trcs reducit
,
ad quartum^reiicicns
Thomascxpo-
JD.
iitioncm. T«.c.<.
tingit effe aut viuere rejpirare
,
&
,
quafi concaufali,
cibu^ animali neceffarium
trifie.
Dicit ergo,
fiucfignificata
& principia rium
nominum qux
fignificaijtcaufas
nunc
diftinguit
hoc nomen
quoddam confequcns
necejfa-
caufas
&
Circa quod
tria facitj
Primo cnim prx-
mittit modorum ncccflarij -diftindioncm. Secun-
fubiungit illorum modorum reduftionem. Terrio coiteUidit cx didis multiplicem conclufionem. Seamda ibi : Et fecundum hoc neceffa^
d6
Tcmixhi: Hocquidemitacjue. Prima in fecundum qu6d ponit quatuor modos
rium.
(*ff»rij.
i^uatuor
ncccflarij.
Secunda
ibi
:
Etfine efuihus.T^Ttiti :
concaufa:t<; rejpirare,& cibus
animali
mal
;
:
,
efi
violcntiam faciens :
;
e^
vnde vio-
,
& prohibens
id eft ,
,
conrra
viotentnm
NotaJidum, quod vt declaratum fuit in primo quidam eft appetitus natnralis , quidam rarionahs primus ipperitus poreft dici quidam imlibro
namjtne his
refpirarcenijn
efi
quod mouetur fecundijm talem apperitum mouecur quadam neceffitatc & impetu naturx , vt grauia mouentur libcr;vnde
deorfum propter apperitum
ttun necejji*-
hocautemSciii-
aliquid impedims
& prauoluntatem
non cft
*cctpth
qu» violcn^ rittm dsciiur.
&
petus quatenus
}•
necejfarij
centri,:
37 Appttitm duplex nutH-. ralii
^ ra-
tuin»li4.
fccuhdus ap-
petitus poteft dici prxuolur.ras vel propofitum: quia eft ipfa voluntas qu* eft appetitus rationa-
hs
illud Qrgo
quod
prohibet vel impedit illa idtm j, funt ftipple fecundum appetitum naturalem 2thTe. (»(.x. vcl ratiohalem,cft violentum dicitur necef&:
qux
&
rium
ifto
modo. Deinde cuin
dicit
ibi:
AmfliHi vim faciens. Quarta ibi .AmfliHs non contingit. Didt ergo , c^abAhecefiarium dicitur, vno mbdo iWaAJine quo nen co»/t«gtV;fcilicct aliquid viuete aut effe quaficoncaufalt j id eft , quod licet non fit caula rei principalf s , eft tamcn qux-
dam
cet violentia
eft,
quxdam ncceffitas
eft,aIio
eft,vioIentia,
appetitum naturalem rationalem tnim necejfarium dtcitur.
principia, quatenus caufa necefiari6 influit ad efle
i.aetepth ne»
quod amplius,id
:
,
fignificans
caufati.
lenria dicitur
praterimpetum
Pijftquam Philofophus diftinxit inrenriones
j^tmtnta^.il-
&
:
namfine his ejfe ejiimpofsibile.
Vii* J9
pter
vimfaciens, id
fme quomn con-
dicitttr^
facit;
modum. Secundo cx illo infcrtduplex coroUarium. Secunda ibi: ^apro-
modo dicitur neceflarium, vis, id
NEceJfarium mt
3;
Ponit tcrtium modum. Circa quod duo quia primo ponrt illum
^apropter dr trifieficut Zenonus aitiom^ enim res neceffaria trijiis ejt ^vis necefsitas auadam ejh, vt Sophocles dicit.fed vis nis
,
me hocfacere coegit.
necejfarium
irnpojjihile efi ejfe
ipfimrani-
& cibus hcct non fintcaufap
InfcnduplcxcoroUarium cx dfdis. Seajndum ibi £r videtur ne.effitas. Dicitergo ,
ponitur
:
tamcn quxdam concaufx, quatenus finc refpitarionc, qax eft ad contempe-
quod^Wiii/^ro/^/w-.-quia fupplc heceflarium dicirur ifto modo ; ideo omne violentiftn »/ trifk, ALZcnoiHis.
ramentum
namrah's,& fine cibo per quem reftauranir ah'quid deperditum, impedirur tojahs confumprio humidi radicaHs , aniaiai vifleie
flebilc ,ficnt ait
non
i^uadam aecejfitas,vt SophocUsdtcir,^mdaw foet^
principales vitx
,
funt
caloris
&
potcft.
Deiudc ciim
dicit
&
poeta
fic
Eneus , quidam PhiIofophus,veI
didus cuius-mba fubdit
reffiecejfariatrtfiif
e^,
& vis, id
:
ontnis enirn
eft, violentia, efi
fic
4
1
:
Summ^II. Gc diAus j cmus verba ccflitas,w/ vMentU
:
didt impcdirc voluntarcm dc his
qiiat
,
ne-
btcfacere coegit. vt prardidum eft , violentia :
:
qux
vero
illa
contraria voluntati contriftant -<*f 14.
w, id eft
me
Norandmp, qu6d vUUntiam
fubdit fed
Cap. V.
nam
fiint
triftitiacft
accidimt nobis nolcntibus
&
;
idco
omnc ncccflarium ifto modo qnod cft violcntum cft contriftatiaum. Dcindc cum didt: Et
ejje recfe
:
contrarium enim motaifc'
cundnm frduoluotatem
^ fecundum cogitA-
tionem. Infert
>8
non pro eft primus adus quod eft /camdus a(fhis:nifi conicqaentcc &quafi pcr acddens. Alitcr crgo diccndum.quod quarcus modus eft ab(blutus ; alij vcro duo prirai modi ad aliquod bonum intrin(ecum,vel exctincrgo pro viuere quod
(ecundum coroliarinm , dicens , quod modo dicla, videtttr ejfe dtqtud non
neceJfitM^fio
re^e : quia efi contrarium motuifeatnditm prMMoluntatem, fecundMm excogitationetm.
increp/Jnle
&
Notandum , quod non redc culpomur nifi dc qaz voluntaric fadmus. Vnde Auguftinus
;
viuere
(ecum acquirendura,vcl malum poiEbilc euitanTerrius per compararionem ad agens extrinfecumviolcnmro. Sed quarms modus acdpitar abfolutc,& in fe,ficut patet. Dcinde cum didc
dum.
ntn aliqntd incrt'
vsJetttr necefsitdu
fMbile
Etfecunditm hocneceffarium
^MliH.Ntttfsittu
n*»
efianrtfshi-
his
, quod pcccatum adeo cft peccatom , voluntarium , quod fi non cflct voluntarium iam non eflet pcccatum , ideo didtur communiter , qu6d neceflitas magis meretur vc-
didt
&
niam , quam incrcpationcro fquia igitur ncceffitas violenriz cft contraria
gitarioni
,
qa6d talis
&
prsuolunuri rcdc ; idco
exco-
dicitxir
vt prardidhim cft
neccfiitas.fiuc violenria,non eft incre-
fati tunc
,
I
Antflius
ifttod
non
here necejfarium dicimttsficfe baiere. c^oA.amplius,
4. aettpti» 'teeffMrii.
Ponit quartum modum,dicens , id cft , alio modo dicitur ncccf&riomL, quod non
V.ThtmMt contingit aliterfe habcre
:
talc
didmus
necejftt-
pL deeUtrmt,
riumfic fe habere.
eui eoneerdst
modus diftinmodus cft umplidtcr, alij vcro fccundum quid , quod fic oftenditquidam expofitot :didtcnim quod ncceCfitas abfoluta compcrit rei (ccundum illud quod
Notandum quod ,
Jtltx4mttfir.
illc qtiartus
guitur a tribus primis: quia quartus
cft
intimum,fiue illud
ipfa rei ellenria:ficut
fit
forma, fiucmatcria,fiue
didmus animal ncccflc cflc dus materiam,in-
corruptibilcquia hocfeqnitur
cft compofitum et contrariis. Iteram dicimusqu6danimal neceflario cft (cnfibilcrquia. hoc fequitur dus formam. Iterum dicimus animal neceflario efle fubftanriam animatam fenfibilem quia hoc eft cius cflcnria. Sed ncccflarium (ccundum quid non ab(oIute,cft illud cu-
quaoriim
.
:
ius neccflitas depcndet ex cau(a cxtrinlcca : pota
tx fincvcl cx effidente : finis autem vcl cft ipfiim efle abfolutum , vel cft aliquod bonum haberc. A. primo fine fumitur necefliras primi modi , a (c-
cundo veto ImpugHMtdi~
Smm
^
;
mo-
finc accipitur ncceffitas fectmdi
qux cft ab cfficicnte, pertinct :nam violcnria eft , quando mouetur ab exteriori ^gcnte ad id ad
/cd neceflitas
tcrrium nuxium D.Th. ad aliquid
imfetum frofter cogens ,vt hancncctfitatem exiftentem ,fropter ejuam non contingit ali» concaufUihm viuendt ,
ter: (jr in
,
^ 'jffi'*^
bonum:iUicvero viuere necefiaria
eH
hac ,
alitjuibusz
quadam
necefsitaiis
h£c.
Redudt omnes modos necejfarij ad quartnm ficut omne comparatum reducitur ad aliquod abiblutum. Circa quod duo fadt. Primo cnim rcdudt omncs modos repcnos in rcbus. Sccundo modos rcpertos in adibus intcIIeChis,
modum
,
AmpHits quod fecuaditm hoc (cilicet quano modo dicunSecimda ibi
necejfanum
Didt crgo
ditffaim,
omma alia
tur alujualiter necefaria
:
,
:
violentum
enim dtcitur neceffarium autfacere, aut fati tunc quand» non contingit , fiipple tfecundjtm impedi«Kwrw>»aUter z§£re,propter coeens, id eft,propter violcntiam agenris,vt fupplc talis,nccellarium habcat, necejfttate exiBente, propter quam non con-
Oitntes
m-
detnettffMii
?2^!^^ ,g
^ ^,^
refents w#-
dastmttbuf.
&
iftc fiiit tcrrius modus. habcrc (ecunCon(equcnter oftendit idem dc primo
tingit aliter (c
:
&
& in concaufalibMt viuendijcpantum ad primum modum & fimiliter in caufis do/]icens,qu6d
,
(ccundum nam btc dicuntiir necejfaria , citm aon contingit hic tfuidem bonum : quantum ad (ccundum modum iB.ic vero viuerc ejfefine ali^uibut , quantum ad primum modum caufaaam hxc fine qua fiipplc non conhonf,qaantitra ad
:
t
:
&
j ^
:
ringit cfle,vel viuerc
lum
vitare,r/?
,
quadam
vel
bonum habere, & ma-
necejfuas, vt
cx hoc
fit
pri-
ma rario neceflarij quia impoflibile cft alitec haberc Deindc dim didc :. :
K^mpltus demonfiratio
fe
neceffariorumefi,
40
non contingit aliterfe hahere,fi demonJhrtttum efifimfliciter : huiiA autem caufa efi, tjuia
qiufrimafunt ,fi imfofsibiU aliterfe habere ex tjuibus efifjUogifmus. Rcdudt ad quartum modum modos nccefllta- Reduat ai cis,rcpcnosindcmonftrariuis,inquibusinuenitar quMrtianmo.
&
dufiones^^MM non
(ed intrinleciiquia viuerp ;V^ucndbus cft cflc
i:entiam danoniharionis ,
eiuartM^Mtee-
An.n^7»Nifi
ftie difHn-
prirao,(ed pro (ecundo
htt frimtt.
^ caufa
prinms modus. fimiitur-. per cnmpararionem ad, : viuereautcm ,.etu habec fbrfan rarionem fi^isino tamcn finis cxtrin(ed,vt ifte ima^natur,
vijuv:rf:
tri-
& bonifi-
Nam cum non contingit hk ijuidem
militer.
quantum ad ^*" ***T* necemtas, quantum ad prindpia, condufiones. Didt ergo , quod «m^iiav/ fiipple ^rmtwfrati-
:
gnitmr i
aut
ex propria narura tion poteft habere ^ritudinem. Sed ijla expofitiq vidcnir deficere nam
quod
39
,
qkando non contingit fecundhm
demonfiratt».
contin^it aliter fe ha"
violen-
ntceffarium dicitur autfacere
icilicct in demonftrariuis.
p^)ilis^ue rcprehenfibilis. Deindc cum didt
:
tum enim
,
quia
^ alia di-
,
cnntur aliqualiter omnia necejfaria
,
xMVkjtrt.
165
dicas qucidaccipitiu: viuerc
a^
,
qui
eft ip(e
:
z.dc
efi fimpliciter
:
quod didc ad
qu£
non
motus
per concluditur nccdlarium
ahmentumiumerc quod cft neccflarium (ccft neceflarium. Acdpic
cundo modo, ifto modo
demonfiratitm
no pro
vit2:(ed hoc;non didtur ad re:quia etiam reipirare, 5^
tiemonfirati» efi necefianorum , quancum ad con- «(, coatingit aliter fehabertyfi
eft
ad
fimplidter, in qua deraonftratione :
huittt
condufionis demon^batz caufa
difle-
hominem non (em-
atuem
(ciliccc
qtufttnt prin- Otmtenfiratio cipiafi imfojjibile efi aliter fe habere principia, dt^Ux. €x qiubut efify&ogifmm , (cilicec demonftratiuus. efi
Notandum,
:
:
Metaph.
Lib.V.
i66
Notandum, qu6d demonftratio
fimplicitcr eft
ex neceirariisjvt patet primo poftx:riorum,tex.c.8. quia pracmiirae fiue principia demoninde, ftrationis funt caufq conclufionis,vt ibidem dici-
&
uidi in
duo acccpto mcdio,ciim
demonftrabilis. Deindc
cum
fimpHcitet in»
fit
dicit
&
Tur
;
ideo oportet
& ipfa efle neccftaria non con-
tingentia aliter fe habcrc:quia ex
non
non neccflariis
cfua funt fempiterna
^rgofi nihil
(^ immohilix
vioientum^nec etiamprater na^
illis eji
turam.
necertario (equitur contrario neccflariajficut
non
caufa
non caufat cfFcikum
neceftaria
nccct-
Ponit teniam conclufionem , quac fcquitur ex quia enim eft darc aliquod primum necefrarium,quod non fe habet alitcr aliter:fi qua fecunda
farium. Deinde cum dicit
:
&
SVMMARIVM.
lentum aliquod,nec
Ex pracmiflis dc modis colligic concluflones
non
funt huiufmodi necefTaria^ibi
tum eft quod contra naturalcm,vel rationalem ap-
bpne txplicacas a
petitum mouetur ab aliquo extrinfcco agente;& per confequens iam illud non cft nccellarium, vel
fcmpirernum , vel immobile. vtiquealterA cauft ejfen-
di necejfaria^horum autem n»lla,fedpo-
funt
& immohilia,vt
nihil efi
violfntumf
illis
ntcpr&ter naturam.
fter hac aliafunt ex necefsitate.
SVMMi£ VNICiE
Concludit ex przdidis tripliccm conclufionenijquarura fecinida cx piiina:& tenia ex fecun-'
dafecundumquendam ordincm fequitur. Secun-
C
da ibi:^<<jr^ prtw«m.Tertia ihi: Ergo fi qm funt. Prima ergo conclufio eft quod quia,vt immediate ftatim didtum cft , principia conclufioncs demonftrationis fimt nece(raria,vt patet
:
A
vno,
rMM A R
S
princi-
VI.
p.
De
&
&
,
«/*
"*"*"
qu4
Dicit^^r^o fi
fiipple neceff3.nz,fempitema
funt fubftantia: feparatac
^**«»*»' f"'*^*'
naturam:nam violen-
praeter
necefTarij tres
Dodore,
HOrum cfmdem
poteft cllevio-
Sempitemit
& imtnobili-
V
1
M.
pia autem fimt caufae conclufionis;ergo fequitUr
quod neccllariorum quadam Neeejfaria tut duplicia,
^«1»
cat^
taurata. «/4/«.
caufata. Dicit
funt caufie,qua:dam
ergo,qu6d horum
quidem,iA eft,nc-
ceftariorum alia funt quorum,^/rfr<«
caufa ne-
efi
autem nuUa, fupple cft cau^* > j '^ propter hac aliajunt ex necejjitate , id clt, quod funt aliis caufa neceffaria eflcndi. Deinde
ceffaria effendi:horum
cum
dicit;
Sl^nre
primum (^
quidem fimplex ejl
:
necej/arium
Hoc enim non
,
proprie
In priori parce liuius capicis vfque ibi: Secundumfe , cxponic nomen ens , eitlfque partes
que vno vide Dodorcm,
VNum quidem vt
Pc«iit
aliquod
fecundam conclufioncm
enim
,
qua; fequitur
&
i. di.1.3. di.ztf,
dicitur aliudfecundum accidens^ Tact.com f
Cortfcus (^ muficus
idem enim
:
muficum, JS:/*
per
De vcro-
aliud fecunduinfe xfecundum accidens
muficus
ieniam enim plurihus rnodis vtiaue hahere,
& primo varios modos vnius
n.48 &2..di.i2..qu.i.&: 3.di.2.q.2.n.io.
conttngit
plurihtu modis habere-.quare nec aliter dr ali^
,
accidens ,& partes vnius pcr fe.
,
^
Corifcus
eli dtcere Corifcus
,
quia
& Corifcus muficus ^ muficum (^ ,
iulium,(jr muficus
(jr
Omnis
iulius Corifcus.
necejjanum
ex prima
trincipium,
aliqua funr effe£bii,
f^ primum p-fmplex.
in infinitum;crgo aliquod cft principium ncccfla-
enim hac vnum dicuntur fecundum accidens; iuHum quidem muficum ,quia vnifuhfian-
riu,& illud oportet
tia accidunt
:
fi
fupple,iy«»4 fic cft
aliqua neceflariafunt caufa:,
& in caufis non eft proccffiis elTe fimplex.
Dicit ergo,qu6
primum proprie necejptrium
efi
ijHodfimplex efi , quod probat quia ca quae funt compofita funt materialia,&pcr confequcns pof:
funt pluribus modis
& aliter &
aliter fc
habere»
^
num
&
<5» in
que
fi
Cic,iam pluribui modit vticjuefic fe haheret;
omnino
vtrif
eft
deuor
oratione
,
quia
vt muficum Corifco , c^
quam
Corifco
:
quia vtriufque
;
nihii
enim
differt
muficum accidere.
Poftquam Philofbphus
:
oportct efle fimplcx fimpUcitatc fibicompefente: quia in ordinc incomplcxorum fi fitfccimdum
fecundum intelledum^eft.deuenire ad aliquem
primum terminum diccntcm conceptum omnino
&
nificantia principia
mina
diftinxit
nomina
fig-
& caufas,nunc diftinguit no-
fignificantia fubicdum,fcilicet
cntis,quz fimt fubicftum huius
ens,& partcs
fcientiae.
Sed ftatim occurrit dubium:quia cum vnum fit , vt oftenfum cft in 4. huius, videmr
paflio entis
qu6d non dcbeat hic poni
inter
nomina
fignifi-
Refpondeo, quod loquendo iargc,vt fubietfhim accipitur pro matecantia fubieftum huius
fi:i5tix.
ria,ficomniaconfiderata in fcientia dicunturflib-
fimplicem , irrcfblubilem in alios conceptus, qui crit conc^ptus fimplicitcr fimplex , puta ens.
icftHm,& hoc
complexorum cft deucnirc ad pliquam propofitiohem afErmaduam primam fin>plicem,id cft,immcdiatam,qu± non potcfl ^-
ter
Similitcr in ordinc
,
ef-
Notandum , qu6d neccfTariorum quafdam fimt complexa,& qusdam incomplexa, & in quolibct ordinc cft deucnire ad aliquod primum & illud
fit
Cortfcus
quia alterapartium alteri accidit eorum
pars eidem vni accidit
ad aliquodprimum rem aliquod cft primum ncceflarium fimplcx omnin6 indiuifibile, pura prima Intclligcntia:fi vcr6 pmpltx. pire
:
quA funt in
pluribui modisfe hahere,^uare nec aliter,^ ic idc6 oportcc primutn neccflarium
fomplexa
(jr
alterum alteriaccidit. Similiter autem (^ modo quodam mujicus Corifcus cttm Corifco v*
fe fimplex.
incomplexa,
muficum vero
muficus Corifcus iufio Corifco
quia
ifecejfarh
:
quod cft contra rationem ncceflarij;idc6 dicit,W (Cnim, fcilicet primum ncceflarium , non contingit aliter:
4*
modo ipfiim i/wKOTjpcrtinct ad c6-
feientia;. Contra quia fimiliomnespafnoncypertinent ad fubiciShun huiiK pcr confequcns ifta pars non diftinfcicntiat , guitur ab iUa. Pcrfcitum vero dicitur , vbi,vt di-
fidcrationem huiiis
:
&
cebatur,
43
:
Summ^vnic cebatUTjdiftinguit
Uttd beni ^u»m*d* v-
ntm
emmfit
Diccndum quod
nomina
Cap.VI.
ius fcicntiae^ pcr
hu-
quia muficum accidit Cori(co,cui ineft iuftum,& ide6 vtraqae pars tctmini complexi acciditeidcm
or-
fubiedo,(cilicet Corifco
fignificantia pafliones.
inter iUa, quas fimt materia
confequensfubioflum
eft
,
do : quia quacdam funt principalius , & quzdam dicitnr fnbie- minus principaiiter confiderata. Intenrio enim SumtVtl m» Mctaphyfici prim6 & principaliter cft circa ens, terishtum fecundu principalitcr circa vnum , qux cft paOio
f*/po tntit
fci*nti*ficjM
m
ie Mliit f»ffttnibmen-
immediaiius adha:rcns ipfi enri , vt didum eft primo, 4. huius. Tcnio princip>alitcr eft circa
ttt.
Jiobiliotem partem fui fubiedi primi ; ali^ autem
&
& re(pc£tu hu& pro tanto ip-
paiCones ab vno funt pofteriores ius tninus principalitcr intcnts
fum vmtm potcft connumerari
j
iqj
nomina fignificantia fubie
:
Patet autem ex
dus.
diftinguimtur inter
;
&
ifte
Deinde
(e.
fiiitquartus
cum
mo-
modi
qualiter ifti
pracdi(ftis
dicit:
Stmiliter autemjiHe in genere^Jiue in vni-
uerfaUs alicuitis
nomimbm
^
vt (juia homo idem
dicatuf accidenSy
mujicu^ hemo,aut enimy
quia homini vni exijfenti fitbjfanti^ accidit
mujicum ejfe^ aut quia amboJinguUriii alicvi
tamen non eodcm modo ambo infuntyfed homo quideforfanyVt gent*s,
accidunty vt Corijco ,
(jrfubJiantiaiillHd
vero vt
habittts, aut p.ifiio
Ergo quacumquefecundum
fubjtantia.
acci-
dens dicuntur vnum,hocmodo dicuntur.
:
:
en/.
Tcrrio fubfiantuim , quae
quomodo
ha-
ic
Scctmda ibi : Eni dicitur. Tcr
eft.
:
uifionpm.
Scamd6
membra ibi
exponit
Secun-
:
dum accidens quidsm.
Dicit crgo, quod vnum aliud diciturfecundumaccidens& aliud fecundum
Deinde cum dicit. Secundum accidens tjuidem. Exponitmcmbradi£bcdiuifionis,& prim6 primum de per accidens. Secundo fecundum de per fe. Secunda ibi Secundumfe vero vhum. Prima in duas quia prim6 exponit illud membrum
fe.
:
:
in tcrminis lmgularibus.Secud6 in tcrrainis
Wtumfernccide»squ4(irMfUx.
44
com-
munibus. Scamda \hi:SimiUter atttemfiue in genere. Scntentia primae panis eft qu6d vnum pcr accidens dicitiu: quadrupliciter. Primus modus cft (ecundum quod vnum accidens comparatur ad fiibie(5him:vt Corifcus muficus. Secundus cft cum vnum acddcns comparatur ad aliud,vt muficum iuft^m. Terrius eft ctim accidens compa-
&
fubiedum complexum ex fubiedo , , vt Corikus & Cori(cusmuficus}
ratur ad
alio accidente
vel ^conuerfb
Quartus
eft
,
vt muficus
& Corifcus
cum complexum
muficus.
comparatiu: ad c6-
plexum. Exempliun vt Corifcus muficus ad Aliicit.
Co-
hsc enim omnia fiint vnum per accidens & lloc eft quod Aicixm fecundkm accidens quidem fupple dicitur vnum, vt Corifcm rifcum iufhim
,
:
Tnujkm:idem enim
Corifcum muficum muftcuyySc ifte fuit primus modus ; eft dicere
& muficum & iuftum, & muficiu CoriftMs
ifte fuit
(ecundus
iuftui Corifctts
modus omnia enim hic ;
,
& & & 8c
dicun-
tur vnumperaccidens:iujium(juidem& muficum, funt vnum cjuiavni fttbflanttt accidunt , fcilicet
Exponit quod dixerat in terminis commimibus ; poilimt accipi quatuor modi correfpondentes quatuor pra^di^s , licet Philoibphus non
&
exprimat nifi tres modos:vnum
cum res comple-
xa comparatur ad fimplicem,vt fi homo muficus cornparenir ad hominem ; ideo homo , homo mu(icus funt vnum per accidcns:alius eft fi accl-
&
4; ExplieMntur dtfiuo •v»rij
mcdift h»bendi vniits
fer ticcidtnt.
dcns comparetur fubicdo , vi muficum homini: comparantiu: tertmius eft cum amboinfimt, tio,(cilicet tcrmino fingulari, puta Corifco ; vt fi dicatuf Coriicus eft homo muficus. Dicit ergo,
&
qu6dy»»>/trrr autcm accipitur
,
vnum
fiipple
per
icddtniyfiuein generejiue in nomine alicuius vniuerfalii dicaturaccidens,id eft,fi ip'fimi
nomenac-
cidenris accipiatur vniuer(aliter,-vr tjuia homo ide,
& muficus />om
puta
Ci
dicatur
homo
muficus
ciidus modas:aut quia 4m^o,(cilicet
,
& ifte eft fc-
homo & mu-
ficus,accidunt alicui fingularium,vt Corifco, puta fi
dicatur Coriicus cft
homo
eoeUmmodoinfunt:cim3i
, non tamen homoineft Corif-
muficus
fcilicet
co,vt przdicatum dibftanriale
:
muficum ver6,vt
accidens. Ideo C\ihS.t,fed hoc ejuidemforfan.vtge-i
nus:pmz fi accipiatur animal loco hominis,
&
itt
fubftantia,id eft,vt pracdicatum fubftantiale:»//»*/ verij
m\iCicum,vt habitus,velpaffiofuhftantii:con-
dudit , ergo cjuacunque dicuntur vnum fecunditm accitiens,duuntur hoc modo. Deinde cum dicit
Secundum vera vnum dicforum
alia diT.coni.8,
cuntureo quodcontinuafunt,vt onus vinculoy
lignumcum vifco : Et linea etjirejlexajit, vna dicitur,Jicut ^partiumfinguU tibia,(^ brachium. Ipforum autem magU (jr
continua,aut
:
fiibiedoquantum adfccundum modum mufictu vwtfd^CorJ/cw, fupplefuntvnum quiaalterum
vnum eontinuum
naiura
quam
arte
:
conti-^
:
:
quantum ad primummodum:& in hoc tangit differenriam primi modi ad fecundum. Poftcaaccedit ad teftium modum dicens, modo quodamfunt vnum mufifimiliter autem alteriaccidit,
&
cus Corifcus,
cum ConCcoitjuia altera partiumal-
teri accidit eorum tjua
termino complexo:
w
funt in orHtione »»«(/if
,
id eft
modus. Addit au-
tem quantum ad quartum modum,qu6d fcilicet
eft
vnum
in
ww,quodammod6 ac-
cidit Cortfc0,8c ifte fuit tertius
Cortfcus
,
Corifco iufto
;
mufiettt
cjiua vtriufjtte,
termini complexi, pars eidem
v/ti acctdit,
nuum
dum fe ,
(jr
non popbile
cuius indiuifibilis
dum
:
aliter
indiuijibilis
:
vnus autem autem fecun-
tempus.
46 exponitiecundummembfumdiMt^ vnita facit, quia prim6 ftrft retdi; diftineuit modos vnius per fe. Secundo modos fui ter ttcctfti oppohti qudd eft multa. Sccunda ibi Ptdam au- funt 5. friuejua multa. Pnma in duas;quia prim6 di- dfnUs. tem^ (tinguit modos vnius pef fe (ecundum diuifione, qua vntun diuiditur realiter. Secund6 fecundiim Declaratjfiue
£bc diuifionis. Circa quod duo
:
&
puta futie«fto,vnde lubdit, nihil enim diftertyCup-
diuifionem,qua
hoc diccre , quam mujicum accidere Corifco: pro tanto cnim iuftum & muficiun funt vnum:
ihi: Ampliiis
ple
vnum fecun-
vero dicitur cuius motus
vnum diuiditur Logicc. Secunda autem aliafecunditm numerum. Pri-
ma in duas,quia prim6 facit quod di(5him
eft.
Se-
cundo
:
Metaph.
Lib.V.^
168
cundo reducir omncs illos modoyad vnum prin-
contta motum^nauis, &iiihilominus per accidcns
Secunda ihi:f^»iterfalirer enim (jHdtcmrque. Prima in quinque , {ecimdiim quinquc modos. Primus modus cft , vnum continuitatp. Sc-
mouetur ad motii nauis:di£nit autem continuum pcr motum,& nonpcr vnitatcm tcrmini,ad quem panes continui copukntuir,vt in lib,Praedic3men>{prum cap.de Quantitate,quia cx diflinitione da^^ ta ex parce motus poflimt fumi diuerfi gradus Vrnitaris in diuerfis continuis,vt patebitinon autem
icipalem.
vnum fubic^o. Tprtius, vnum gcnere. Quartus,vnuro diffinitionc Quintus,vnum indiuilibilicate. Secunda xhv.iimfliks autem'alio mo~ 4o. Tertia ihv.PicHntMr autem vnttm. Quana ibi: Ampliits autem vnum. Qgjnta ihi:Omhino verc.
cundus, tmprofria Acctftio
V-
pitn fecuntlii eotninmttnt.
AI. contt-
nuatip.
tls,quorum primus
eft improprius icciidum quod ad contiguitatem. Sccundus ver6 eft
ham 6.Phyf t.c,3 j. probatur qu6d tempus diuidilur lecundiam
propri^ fumptus. Secunda ihi:SecHndtimfe autem cominua. Dicit ergo,qu6d diftorum, id efl|corum
eft
vnum iccundiim
fe
:
alia dicuntur-i
\n\xm:(o quod continua dicumur.
Primo
continuiun per aliquod,^
o;7aj, fuppli'
ligno-
fum efl vnum, mpple vinculo,quod ligat onus,CJ' ligna cum vi/co: bgnaenjm conuifcata ad inuijcem dicuntur vnum propter vifcum ,quod conquandoiecundum Jineam i:eCtam,quancloque fecundumlincam rcflexam,& hoc modo partes animalis dicuntur vniim continuum ficut tibia cum coxa , & brachium .cum ylna:hscenim ficut parct coniunguntur p«r iungit:ied
que
talis
hoc contingit
dupliciter:quia
contiguatio ligatorura
fit
:
quandam
reflexionem;ide6 fubdit,qu6d linea
jdi<3»
:
fubdit ver6,quod ipforum fupple,quac funt
continua per aiiud magis funt vnum , qtu futtt continua naturaquam qt^t arte.-flam illud vnum
pcr quod fit continuo , per naturaru non eft cxtraneum a natura reijeft enim inter vlnam,& bra-
chium
meum
aliquod coniungens
,
puta aliquis
neniusjvel cartilago,vel aliquod huiuimodi,quod £ft
quid de natura cius,quod continuatur ; non
fic
autem eft in his,quas coniungumur arte:nam vinculum , fiue viicus , fiue aliquodJiuiufiiiodi, eft pmnino extraneum a natura eorum , quae liganmr. Ex quo patet, qu6d ca»quaE naturaliter ligantur,magis accedunt ad ea,qu2E vere funt continua
quam ea,quae pet
artcm coUigantur.Vnde a4 maiorem£uidentiam,pra:di(Slorum fubdit diffinitionem veri continui : diccns , quod continuum efi cuitu motus eft vntu fecundum fe,& non eftpofiibile aliter fc
habere:impo(Iibile eftenim,qu6d par-
tescontinui diucrfis motibus moucantur. Quis
autem fit moti^s vnus oftcndit cum fubdit , vnttj autem fupplc cft motas,qui eft indtuifibiW.indiuifibilis autem fecunditm temftu ,yt fcilicet dum mouetur vna pars continui , fimul & alia moueatur:non enim poteft cflc , qtiotf vna pars continui moueatur aliaquiefccnEC,ncc in diiterfis tcmporibus
diucriae partes continul
moucantur.
,
j
Continuum flupUx fltxikile.
cr
xibilf.
infii-
nuum
^
habet motum indiuifibilem , quantum omne^uaspanes:non ficcft de continuo flexibfeli,& (ccundim lincam Eeflcxam,vt p^v:t,incxemplo fuprapofito. Dicit autcm , qu6d conrinui cft vnus motus fecundiim fcnam poflibilc eft contiT nunrn moueri vno raotu ppr fc, & alio motu,vel pluribus aliis per accidens. Excmplum, homo in tOQx exiftcns^tcft qwueri pcr fc n^ocu proprip
fpatij
,
&
mobiUs
fpatiii cft indiuifibile, vt
fed
,
pro-
batur in eodem fexto , t.c.4.& indccrgo ncc aliquod tempus menfurans motum, Dicendii qu6d Dubium. motus dupliciter poteft fumi:vnomodoabfolut^ Motuifumi''
&
in fe
:
modo in comparatione ad
alio
aliquod
tur dupliciter.
decermirutum fignum
,
quod
fignatur in fpatio: Vide
Primo modo loquitur hic Philofbphus,
& fic ve-
rurn eft,quod dicitur,qu6d vna pars continui
i.W«.t,
non
Sccundo modo De qiu mttu verum, loquitur 6. Phyfic. nam illud fignum fignatum in rft quod vna tranfit prior fpatio pars mobilis magnitudincvel pars continui in priore parte temporis , licet fimul moueantur non pritu in» caeccrx partes mobilis , fi mobilp concinuum fit. cipit tnoueri qMttni »lidi Dcinde cian dicit priiis iacipic
s
moueri quam
alia.
r M U A R ir M,
Modus vnius per fe de continuo pro^ ,
prie
fumpto vt diftinguitur a contiguo, ,
cxplicatur.
QuQd hic norat Dodor tex.
9: aiiqua poflfe continuariindiueriisrubic£kiS;difficile eft,
de quo dixi Schol. 5 a4 .
quacft.zo. lib.y.huius.
SEcundumfe
autem
conttptua tpt
non taitufitnt vnum:namffonis fe tangentia ligna,non dices hoc vnum ejfe^nec lig^
num,nec corptd^, nec aliud continuum nuUum.
^a itaque oninino funt continua vnum di^ cuntur, quamuis refexionem habeant,
cjr ad^ huc magis qudt nonhabeM refiexionem, vt ti'
bia, aut crus
quamfemur :
vnum effe motum femoris jfexa magis
quia contingit non ,
& uffa quam re& angulS
vnum, reflexam vero
habentemvnam,dr non vnam dicimus quia. contingit nonfmul e^emotum eius , drftmuli :
^ nulla farshabens
recie verofemperfimttl ,
magnitudtnem^ hac quidem
quiejcity
hacau^
im quidemmouetur,qnemadmodum reflexa. luxta
Notandum qu6d coutinuum cft duplcx, ficut potcfthaberi cx 4. Mct.tex.c4i.& indcquoddam Bexibile, vt virgalignea quoddam inflexibile, vt latcr,- aut lapis. Primum <;ontinuii cft conrinuum fecuudum lineam reflexam. Sccudum continuum cft fecimdiim lincam rcdam , tale enim conti-
diuiaonem
uuUum mobile,vel
etfi
, aut vaa dicitur ficut finguU partium animal,vt vlna , (p-brachium modo prx-»
refiexafit continua
47
con-
fe extendit
fiippleaccipiendo continuum pro coiiciguo,quod
tfcctpti-
dicitur Jcilicet
tinui cfle motuiti indiuiubilem feciidiim tempus;
/cilicet
finui proprii
Sed videtur dubium,quod
Prima in duojfecundum duos modos continuiia-
quas dicuntur
piffirutio co-
0x diflSnition^ data per termini vnitatcm.
primum modum
, quod cft vnum vnum modum impro-
ynius
continuitatc,cxquo pofuit
45
prium , prout continuum fc extcndit ad contiguum ponit (ecundam modum' , vt continuura propri^ acdpitur dicens^c^xibdfecundiitn fe autem propHa se, dicuntur continua , qHtctmque nonfunt vnumfolo cepti^ftntir taBu : quod dcoiarat' per exemjpU.,>iamfi ponis li-* »«». gna fe tangentia , nondices ea eff« v/i8i» ligniun, nec vnum corptti , ntcaliquod continHtm vnum, id :
eft,nec aliquid aliud quod de gcncrc continui. Ex quo patet difFercntia inter continua, & conriCix.
mz^ijua itaquefitnt continua omnino vnumdicun' fur,(^uamuis habeant refiexionem rcflcxae
continuatz ad
confticuunt anguliun
;
,
puta duae lineae
vnum
pun(5bum in quo ttdhue magis , fupple JUint
:
;
Summ^-vnic^ illa continua , <ju* non hahertt reflexwvt tibU (corfum , dr crm feorfum qnamfe»B«r,id dl.compoficum ex dbia,& crurc,vel coxa fimul. Ratio huius efljquia iinea redb non poteft
fnnt vntmi ftem
wen fttji h» iere nifi
3
habfere nifi
vni
vnum motum,
fed reflexa poteft
mo-
puta U vnapars intcUigatur quiefquia tutvtn fUh- cens,& alia mota,vt patct in cxeraplo dato coxaquicfcente potcft tibia moueri,vel cconucrref. ueri pluribus
mtmm.rejle'
,
:
&
idc6
, non fic eft continuum (ecundiim lineam redbm cft magis vnum,& continuum,quam fccundum lineam reflexam,& hoc eft,qiiod fjbdif:^«4rf coniin^it non Vnum ejfe motumfemoris id cft,compofiti ex tibia, crurc,vel coxa,^ reEla funt magis vnum ejuam angulum reflexa.rejlexam veroScilket lincara,
fo
de tibia (eorfum accepta
;
&
habentem vnam
fupple
& nonvnamiicimm-.c^uia contin-
cft
motus
eius
quantum ad omnes
partes
& nulUpars,xA\s lincXy habens magnitudi-
fiias,
qmdem quufcit , hxc qwdem mouetur quemadmodum reflexa (ed omncs fupple parccs
t:em
:
hac
:
firaul
moucntur,vel
firaul quiefcunt.
continuo irapropnc accepto,quam propric,poteft diftingui continaum (ecundum lineam cciim,& •
mt»m reciMm vtrobiquceft mafecundum lincam rcflexam , ffi m»gu Vmum CBtimtt gis vnura continuum.quod eftcontinuum (ccunfteundum rt. diim lineam ic€tam : vndc continuum 'ccundum ftK*m, Ijncam reflexam in (ccundo modo non videtur differrea coruinuo fecundum lineam reflcxam in primo modo,vt patet per exempla , qux vtrobi'
&
quc eadem ponuntur. Dpinde cuin dicit
fecundus
modus
vidctur
.^
nain aUqua pollimt
:
in fiibie^ (untdiuerfa
& forraara, puta raraus ficcus
ramo
vircnti in arborc,& manus arida coniundla brachio viucnri:talia cnira funt^num primo mo-
non (ccundo.
do,
rens (pccie
Dicit autem fubie
eft Ipecies /ccundura (enfiim per formam (cnfibilera dans intelligerc ctiam formam fub(Vanria'cm, vt pcf notio,
cuius indiuifibilis
l
:
ra intclUgantur ilb
Deindc cum
,
qusfunt mntus nota nobis.
dicit
SFMMARirM. Alij duo modi vnins,fcilicetfecunduin genus,& fccundum difFercntiam cxplicantur. Omnes alij rhodt ad vltimum reducuntur Dodor oflcndit horum modo,
lum fufEcienciam.
Dhuntur autem vnum^^ quorum genus
Tcx.
c«. lo.
vnum differensoppofitis dfferentiif^f^ vnum,
hac dicuntur omniavnum.quia genta quodfubiiciturdifferentiis
,
vt homo
,
equus^
caniSjVnum quidem,quia omnia animalia,(^
modo itaquefmiltficut materia vwa. Ponit terrium raodum vnitis circa quod duo Primo enira ponit illum modura. Secundo
§lutdieitU'
vnum
facit.
tur
iUum ihi: Htcautem quandoque. Dicit crgo, quod dicuntttr alio modo vnum (juarun ge-
Itutrti
fubdiuidit
nm vnum eSi dtfferens, id cft,diuifum oppofitis dtf-
Text.c.j.
modo dicitur,
Ampliits aito
eo tjuodfuhie-
litjueres
,
omnes vnum dicunturj vt oleum^
modum vnius
h/tcfunt, dicens
,
quod
,
fcamdum (peciemcuius
Notandum,qu6d iilaqus dicuntur
nara
fi
fpecies fenfibiUs
alicuius fubiccki
fit
alba
,
&
alia
non erit vnum,vt hic loquimur. Subdit autem,qu6d iftud fubic^M fit vnum, poteft accipi dupUciter,dicens yfubteElum autem,
aut eritprimum,
id eft, proxirrium
ad (incm,
(irule ad
id cft
,
re(blutionis:vi/7iM«
:
aut vltiraura
quod penicuitur in
enim feorfiim .icccptum
fccundiim fpeciem,
vnum intjuantum
fine
omnes aittem liquores in
ftmiltter
aqua, dicitur
fecundumfpeciem: omnia vt oleum , vivum quia omn.um efl idemfub-
indiuifbilts ,
fiuida dicuntur vnum :
ieSum vlttmum
•*'
^
quo refoluuntur nam :
ornnia
aut fu'it acfua ,aut aerjc^x eft radix omniura humidorum , fcilicet aqua : facit mentiDn^m de aere
licct
matcria autcra
non fit materia,qua-
proprie
cft pars
&
fignificat
totum:
tamen gcnus fiimimr a
,
rcjfiuc a realitatemateriali&determinabilitdifFc-
rentLivero aforraaK&dcterrainarina:fimilis
go modus ifti eft
ille
,
quo
er-»
aiiqua funt vniun ma-
Notandura,qu6dctiam
aer fit principiura omnilim fluidomm fecundum opinioneiTi fuam , fed forte (ccundivm opinionem aUotrunu
iftc tcrrius
ucnit in aliquo cum (ecundo
moduscon-
& in aliquo difFem
,
conucnir , quia ficut aiiqua dicuntur TOum , quia fubieifhim eft vnum,ita hxc dicunnu: vnum,quia
gcnus
eft
vnura
,
quod
cft
fcd difFenmt in hoc.quia
fubic£him
di(Ferenriis;
m illo modo
(ubicdhmi
manct vnum indifhndiun (ccundum formam;(cd in ifto
modo
rias,ficut
genus diftinguirar per difFcrcn-
quafi-^
diucrfas fbnpas,
Deinde cijiq
dicit!
quidem ita vnum quandoque vero genere fuperiorc
ffac Autem quandoque dicunttir
,
quodidem
diciturfifint vltim/efpectes gcne-
ris fuperiores his ,
funt vna
vt
ifofeles
^ eadtm figura
^ ifopleurof amho
trian"
Sulxiiuidit terrium nnodDm qu6d hxc,ii qua dtcuatur v/nm gencre,i(a vt d^ura
cft,aIi->
,
quia
gulus^fed tnangutt non idem.
non qu6d
Scoti O^er. tom.
IV,
etnMtuiunt
&
&
enim
dici-
turvnum,ex eo, qu6d omnes partes eius communicant in aliquo fubiedo prirao,quod cft indiifcrcjis
ma-
,
teria.
cft,quan-
non diuiditur in aiStu:
vna pars
vnurti
icnm tf ttudilbnguuntur pcr formas , ficut genus pcr ttrt*,tyd^' difFercntias , idc6 aUquaUtcr eft fimile iucc ftnatt. teria
indi~
nigra,tale fubicftum
•
funt vnum, quonun raate-
illa
tenus ptsdicatur dc fpecie
do cadcra
dtTHm itqu»
animalta, ficut
ria eft vna.
iectum.NAm aqua,aut aeromnia
uiftbilis eft fpecies fecundumfenfum, id
Jladix humi-
i(ba
ibi;genus
vero fupplc dicitur
rtfoluttt t
:
fubticitur huiufmodi dfferentiis,
vinum,^ fluida:quia omnium vltimumfubPonit fccundum
mi,in
vnum tjuiagenm
vt horoo : etjuus/:anis,runt vnumyquia (unt nm/na
aut primum
twrVK^tmrm ampliits alio modo dicitur vpiun , eo quod fubiettmeJiAie&i clumftfpecie, id cft,fornaa indtferens:indifferens tMmprtmt^ ipuunvl^'
dicuntur omnia
tjuorum indiuiftbiliif^ecies fecundum fenfum:
^
imd/fftrentit
& ha^
vnum quod
eft
adfnem. Vinum enim vnum dicitur,df ^fiA vna inquantum indtuifibile fecundum fjfeciey
i£«im-
ferentiii,
Itumjit fptcie 'ind'ffcrens\indifferens vero,vt
fubie£ium autem aut vltimum
0««
ifte
primum
qux lamen
efte continua,
fccundum fpecicm
patet cx przdidisjtam in
Notandum,quod,vt
49
Notandum, quod aliquid adderc (upra
169
&
git fimuly^y Konfimul effemotiu «w,quantum (ci licetad partes fuas ; reBe vero linettfemper fimul
CtntinuMm faeundumli-
Cap. VI.
^
P
:
quia fci
i«
fcilicct ^"^
Omnmff
vnum ^en\is,<]uandoe]ue vtrofttpe-
habent
idem diatur, id eft,qu6dquandoque dicuncur aliqua vnutn genere quod idem dicitur , id eft , ciun idem genuj praedicatur de multis fpeciebus yjifmt aht]U£ vltimt jpecies ge-
rtore atnere cjuod
IfhrceUs
&
jfofUuras iHt
«tfr«,rciiicet
jj^,5
primi/w/^emmii^^fupple
inferiori-
gulm.
qualia,c^ Ifopkurts/id eft, iquilaterus,/»»^ t/»^
Cr ejidem figura,qma ambo funt triangul(u,c\ai eft vnafpecies fupf riorj primi generis quodeftfiguacquitXyfed triangttU non idem l
&
eadem figura. ex eo quod conueniunt
fpecie fupremi generis, qui cft triangulus
vna
in
figura
:
gcnus fupremum continens fub le fpecies diuerlas , put^ circuluin , quadratuin,
enim
eft
vnum
trianguluipj&c.
Ratio huius didi
:
quia
duo trianguli, non diuiduntur
ifti
& asquilatcrus
(cilicet Ifofceles
pcr difFerentias
^ft
,
quibus diuiditur triangulus
5f diffcrunt
quia illud dicitur idem,a quo aliud non difFcrcntia, ideo polTuntdici eademfigura,
cum
&
Dpinde cum dicit
vnum
^mpliits aiUem
Tcxf.ep.ii.
cuncjtie ratio
,
dicuntur (juorun-
quod quid
qu.e
:
y»Ww,& illa qux
fic
funt
vnum,non pojfunt fejpa-
rari nec tempore,nec Ipco, nec ratione ,
^ ideo funt
maxime vnum,& horum quacttyique fubjlantia , id eft , quod id quod cft fic indiuifibile in generp fubftantixjcft maximc vnum; quod poteft dupUexponi.Vno modo
citer
de genere accidentis
tamen
quia
licet indiuifibilft
nor»,fit in fe
compofimm,eft quo
fic,
modo
eft
compofitum quia quod vpre eft, nuUJ com.26.& 17. AUo
modo
exponitur vt \y fttb§iantia,{it ablatiui cacrit fcnfus, quod licet aliqua dicantur
diffinitioncm ,fignifican-
efi dtitifihilis fecundiim fe
ratio, id eft, :
nam orpnis
&
habens partes , vt dicitur 7. huius obftente, vna diffinitio dicitur indiuifibilis abalia:quandoaliquaduo hajjcnt eandcm diffinitionem : fic enim augmentadiffinitio efl
9.
enim fupple hoc non
tum & diminutum funt ynum vna
diffinitio eft
diffinit;io
funt indiuifibilia fecundum tempus, locum , vel rationem tamcn illa maxime di-
vnum,quia vcl
:
f untur
vnum
inter ifta,
qux
funt indiuifibilia (cn
pundum fubftantiam, & redit idem quod prius, Notandum,qu6d ifta qux fic dicuntur vnum quia eorum intelligctia cft indiuifibilis,fimt pro-
& fimplicia
,
aliquibus principiis intrinfccis
non compofita cx i
& fic inteiledtus
,
:
^«»4 ratio, id
fcilicct
cft,
communis,
habere intellc(5him indiuifibilem modo prxexhoc etiam niodo conccptus cntis,& conccptus vltimarum difFerentiiirum habent vnitar tem , quatenus funt conccptus fimpliciter fimpliccs
&
,
irrefblubilcs in alios conccptuspartiales
exquibus componantur. Notandum ,qu6d fufficientia horumquinqu?
modorum vnitu ne vmtii,e{i elle text.com.i.
tem
poteft fic haberi
;
quia deraticH
indiuifibile,vt habcturio.huius,
& .inde. & hic in litera
:
aliquid au-
efle indiuifibilepoteft efte duplicitcr;vcl fim-
fecundum quid
plicitcr,vel
:
fi
fimplicitcr,fic eft
nes alijreducuntur vt patcbit:u fccundum quid,
,
flcx.
dici
cft
gcncris
&
libet indiuidua eiiifdcm fpccici
vnum
diffinitionem
:
aliqua vero di-
diffinitione,quia habent
communem
,
puta
candcm
homo & afinus, nam ficut
& quxlibct fpecies fub eodcm genere
:
communis omnibus
indiui-
duis eiufdem fp^ciei jficdiffinitio gencris
omni-
difnnirio fpeciei eft
ifta indiuifibilitas attenditur pcnes quantita^ tem, aut penes naturam,& quiditatcm rd. Si pri-
aut
Si fccundornodo,autifba indiuifibilitas in natur^
;
vnum diffinitionc,quia habent vnam diffiniPlato,& qurctioncm primo modo,vtSocrates cuntur
quem om-
&
qua: efl fpeciei
, ;
principalisad
aliqua crgo pofTunt
diffinitiode rc poteft aflig-
propria
fcilicet
communis, qux
eft
momodo,ficcftprimus modus:continuum enim , tamen fccundiim fc indiuifibile vt fic. acceptum eft quoddam vnii
nitionem,quae eft fuperficiei,vt fupcrficieseft. nari duplex
bus fpeciebus fuh generc Philofophus vcr6 folum cxemplificat dc fecundo modo , vt patct in
licct fitdiuifibile fimpliciier
&
tei attcnditur
penes fubie(5tum rcalc,& ficefVfc-
cupdus modus aut pcn^s fiibiedumconceptibimatheiTuticum,& hoc dupliciter quia aut le pencsfubieAumconceptibile commune,aut proprium: fi primo modo , fic cft tcrtius modus : fi fecundo modo,fic eft quartus modus. Et hoc patet quf!id fic diflinguuntur quinquc modi vnttu :
&
qvii
:
didi funt.
:
lirera
;
licet vcriori
modo fint
vnumdiffinitione,
vnum diffinition? primo modo magis dnim funt vnum iflo modo Socratps & Plato, quiun homo & afmus. Deindc cum dicit qiiz funt
efi
iudiuifibiiu.
pofiro;
tmiedin (psimtatc, ficuteliinfujperficielffu,eiu<e quod omnesfiiperficies funt \ft vna Jpeciei, id eft, vnum iflo modo:quta omnes habent vnam diffi-
I>i$ai(u du
i»-
telligittit
ptu irrcfblubili attingit eonim quiditatcm, ficut fortc fehabent prirna materia,& prima forma, in
vltimus niodus , qui
,
QMmm
eorumquiditatem non cothponit dif-i
quatenus vtrumque rqouetur feaindum motum,
Notandum qu6d
n
fus,& tunc
&
tem quid erat ejfe rei:ipfa enim omnis ,
int*lligitt«r.
gcncrc rubftantix,& pundus in gcncrc continuij vnitas in genere ntuncri; qux omnia videntur
vna,
Ponit quartum modum dicens , qu6d amplius dicitur vnurn <juoruncun<jueratio, id eft, difnmtio qua: dicit cjuod qutd eratejfe efi indiuifihilisM eft,
diffinitio
mk vtfumtVt
:
acciditex primo Phyfic. text.
finitionem dc eis ex diuerfis principiis/ed conccr-
fpeciei
ik
gfnere fuhfli tii,eft (naxi-
cft;fedindiuifibile de gpnerc fubft.-intix neutro
intelligens
qu£
I».
compofitum,fcilicct fubicAo in
altcri
erat e(fe rei, ipfa
^adem ad
j
Ponit quintum modum dicens ,qu6d omnine, maximc pcrfede dicuntur vnum quorum Qu»i #/! diuifibtle fntelleHui intelligens quod qutd erat ejfe eSt inditti-
indtuiftbit,K eji
ferjiciebus
.4.
& nonfOr
id cft,
prie indiuifibilia,
er*t effe dicity
ad altam fignificantem ejuid enimfecundum fe omnis ratio diuifib'lisftc vero augmentatum (jr diminutum vnumfunt j tjuia ratio vna.ficut infu-
5^
,
que fubfiantia.
:
non iden» cadant fub vna differentia figursE , triangulus cum cadant fub diuetfts difFercntiisi trianguli.
quid erat effe
tefifeparari neque tempore , ntque lfico,nequi ratione,maxime hoc vnumfd^ horum qu^cunr
.
:
'Vero tfuorum intelligentU indi'
uifibilis intelligens
^^j^ jm^c fupplc in vna illarum fpecierura fednSidem,^ fuperioris multx inferiores fpecies conueniunt, necvnut tna vt Ifofctlts, ideft,triangulushabensduolatera2,
.
Metaph.
V.
Lib.
170
,
:
:
j
Vniuerfaliter ejfim qu^cunque non hahent
diuifionem
vnum fic^
,
in quantum
tamen non habent
dicuntur y vtfi inquantum homo
non habet diuifionem vnushomoifiveroin quantum
Suffiuttttui
MtabiUt
5
m»dorum vnitu rt*Ut^tr futnfii.
:
Summ^ vnic^
Cap.
^4»tum ammal,v»um ammal^cjrf inquan^ tum magnitude, v»a magnitudo.
dem
Flura
^uid ejfe vnum.
aut hahere , aut adali-
,
^a autem frimo dtcuntur
quorumfubjiantia vna
ejft vnum
:
vns vero
4ut continuatione,dutffecie,aut ratione : ete-
nim numeramus vtflura^aut qua non
conti-
nua,aut quorum non vnaffecies, aut quorum ratio
omnes modos ad quintura modum. Scamd6 iddit vnum modiun , qui cft quafi idem primo modo, (ed aliquid addJt,(cilicet perfe(fium clle lecundilim fpeciem. Tenio facitrprimo
cnim
rexiucit
dat quiandam proprictatcm ipfius vaiMt proprie
& principaliter
tUs diattv-
mim Md
j.
frind{»Um,
Amplius ^**'"" *fi- Tertia ibi rni vero effe. In prima panc intcndit talem rationcm Illc modus v«/««,cuius Secunda
accepri.
ibi
:
:
:
participatione dicimtur
vnum quaBcimque
ciarat diccns
:
vmuerfaliter enim qutcunqtu non
hahent diuijionem, inquantum homOifunt j»w,puta Socrates vel Plato
,
vmu ho-
qui non diuiduntiu:
in rationc hominis :yi x/fr» inquantum *nimaly
fupplc aliqua non habcnt diuifionem
animal, puta
homo
,
funt vnum
& afinus ijimilirer Ji inqttan-
fum magnitudoy vt omnes magnitudines
:
fimili-
inquantum menfura,eft vna meniura. £x autem modis vniw oriuntur quidam alij;idcd fubdit flura quidem dicuntur vnum per alterum aliquidfacere, ficut plurimi homincs aedificantcs domum dicimtur vnum, vt fic aut quantum ad fati , vt multi homincs parientes tenianam dicuntur vnuin,vt fic aut quantum ad hal>ere,^i\tz duo homines poflldentcs vnam rem diciintur vfi\im,vx~&cuiMt quantum ad altquod vnttm in exifiendo , puta mulri homines albi dicuntur vnum: fi
his
:
:
:
& fic de aliis;^M< 4«-
quatenus quiHbet eft albus, tem primo dicnntur vnum ,
Ponit fcxcum
modum vnius coincidcn-
tcm fcrc cum primo. Itcm proprictatcm vniui proprie difti ncmpe quod fic prin,
cipiumnumcri, fiuc fumacur vt aliquid dc gcncrc quantitatis , fiuc vttranfccndens quod cxplicat Dodor , vidc cum :
hic
q- 4.
modos fecundarios,/«i;r illa,quorHmfMhJlanfiantia eji vna:aut continuatione , quoad primum taodmautut Jpecie, quantum ad fccundum& terrium , fecundum quod vnitas generis habet aUquid fimile
vnum
cum
aliqua
:
vnitate fpcciei
,
vt
vel ex vnitatc fpeciei
fic ,
dicantur
fiue rationis
4«f fupple quorum eft vha fubflantia quantum ad quanum & quintum moxium. Ex hoe patet,qu6d illi quinque modi priiis didi funt primi & principales omncs autem alij funt confeqnentes & annexi. Probat autem quod in genere ratione
:
,
:
quinque modis dicantur aHqua
fuumoppofiium quod
vnum
per
multa,diccns , etenim, nuineramut aliqua vt plura : aut qua eft
pro quia , non funt aminua , pcr oppofitum ad primum modum : aut quorum non eji vnafpecia , quantum ad fccundum tenium modiim aMt quorum ratio non efi vna , per oppofitum ad quar(um Sc quintum. Deindc cutQ cHci;:
&
AMflius autem in quocunque vnum continuitate dicimus ejfe ,Ji Jit CJr
:
quitntum :
ejl
nonffecicm haheant
,ft
vnam,vt non videntes vtique dtcimuAfmiiiter
vnum
quahtercunque fartes comfoftas
c»lciamenti,nif froftcr continuitatem. Sedji ftt,vt calciamentum (jrfpccicm hahe-it aliqua
iam vnam ^aprofter (^ quacirculimaxime t}na linearum^uia tota ^ferfecia ejt. :
Ponit fextum modnm vniHs,(^\ eft quafi idem ^. Aatttio primo,addens hoc quod eft cfle perfetfhim fccun- vnim. diim fpeciem , dicens quod ampltus autem eft qiiidem fuppie •vmvm,qHodcunque continuitate dtcitntu ejfe Jifit
quantum dr continui.m
primus modus fecundum
vnum
quem
cx fbla continuitate
:
ri?
non habet fpeciem vnam;
&
iftc eft
autem vt non , fi ^^um^taa hoc cft,fi y^^^J^,^
& ideo
ifte
:
modus
ad-
rmiitMtem,^
dit vnitatem fpeciei
vltravniutem conrinuitatis, d*hkittm*r^ vt videntes vtique qualitercunque parta calcia- ^^'**M»far"**^ menti ejfe compofitas , non dicemus fimiHtcr cfle vnum nifi tantum propter continuitatem , vt acci-
piturvnumpro conrinuo,qui
fiiitprimus
iedfife habet vt calciamentum, fic
aliquam vnamfpectem
modus:
& habeat iam,
tnnc fupplc dicimus ora-
:
nes partes calciamenti
cfle
vnum
iilo
modo
;
cx
quo concludit vnam contradi^onemjdicens^^jM'^ frofter
& qua ctrcult
maxime vna
id eft
,
linea circulariseft,
,
linearum.xd eft,inter lineas, quia e^
tota dr ferftBa.
Notandum , quod Hnea drcularis non vna vniute
{blijm x,„,,, ^rtu-
vna vnita- Imu 'fifrite cuiiifdara totalitaris perfe
icft
conrinuitaris,fed etiam
&
&
:
dum fpeciem, qux pcrtinet ad iftiira modu|n,non eft vnitas fpecici,fiue generis fblijm qiiae pcrrinct
ad fccundum cxiftcns in
modum
;
fed eft vnitas fpccici vt eft
quadam totalitatc,
reqnirens ctiam dc-
bitum ordinem parrium,vt patct in exemplo pofito de calciamcnto requifita pro ifto
;
modo ,
ita
taterafpcciei requifitam pro
patct intuqjri,
qu6d
vnitas fpecici
addir aljqmd fupra vni-
fcamdo modo, ficut
Dcindc cum dicit
K»i vero efftfrincifium
jr^
,
aliqua dicuntur
nonfitaliquod totum, id eft,perfcdimi
ejfe.frima $coti Oper. tom.
..
continuum
autem vt nonfmon aliquod
totumfit : hoc autem
quantum ad
fcilicet
iftos
iUis
M.
funt
vnum,eft modus principalis, ad qucm omnes ah'j reducuntuniedquintus modus cft huiuGnodi, ergo, &c. Minorcm in qua flat virtus rationis , dc-
ter
V
1
non vna.
Poftquam Philofbphus diftinxit modos vnim di«^ fcctmdum fc , nunc rcducit omnes illos modos vnim ad vnum principalcm. Circa quod tria
J4
FMM A R
S
171
ejui-
igitur.vttum dicuntur fcr alterum ali-
quidfacere , autpati
VIL
efi
alicuinumero
namque menfurafrincifium altcHt
ejje efi : nam quo cognofcimM frimo hoc efi frimn mtnfnrA cmufi^et generu. FrinP i cifium
Tert.c.»»i.
V.
Liber.
iji
Metaph.
cipium etgo cognejcihilt circa efuodltbet
v-
num. J^on idem autem in omnihus generibus vnum-.hk enim eFi difcrimen-.illic autem vofatis,aut confonans:grauitatu autem alterum^ gir
motus etiam aliud. Vhique vero vnum,aut
quantitate
,
aut ffecie indimjibile. Secundum
& intjuantum quan-
ffuantum quidem igitur tumindtuifihfle. rto tale^
^uodijuidem igituromni-
t^fine pofitione dicitur vnitai
4Utem omnino
tale
quod
:
(^ pofitionem hahens pun-r
(ium : efuod autem fecundum vnum Unea; quod verd fecundum duo fuperficies : omnino vero (jr tripliciter diutfibilefecundum quan-r titatem corpus eftfa^ta vero conuerfwne dua-^ tjuidem diuifihile fuperficies ; vnic\ au~
litef
\e,efilinea:qHo3.autemfecundiim duo, id cft,fccun-
dum
duas dimenfiones e(kfuperficia:omnino auie
& tripliciter
,
fecundum
id eft,
tres
dimenfiones,
diuifibile fecundum quantitat'em eft corpus:&c illa:
defcriprionesconuertuntunnam pft
ficut
fecundum vnam dimenfibncm,
omnis linea
fcilicct
longi-
tudinem:ita econuerfb omnediuifibilc fccundiim
vnam
dimenfioneni
cft linea,
& fic dealiis
;
idco
qu6dy<«^4 conuerfione dualitatfs quidem diuifibilis efl fuperficies.-vnice autem Itnea nuHatentts autem diuifltile fecunditm quantitatem,vnir fubdit
,
i
tas ($ punElus Hcct diflferant, quia hoc quidem,(cilicer vnitas eft
iciljcet
pun£tus
non habens pojitionem
:
iUudvero^
habens pofitionem.
eft
Notandum, qu6d ficut didum fnit quemadmodum eft duplex vnum , ita
in 4. huius eft
duplex
numerus fibi correfpondEns:dc rationc crgb vnius pft quod fit principium numjri fibi correfpon,
tem linea\nullattnus
diuifihile
fecundum
quantitatem pun6ius d^ vnitas hoc autem pon hahens fofittonem vnittu^illud vero ha^ •
bens pofitionem punciits. Panit quandam proprietatem vmus proprie
jy v»/«* eft
effe
prmapimn.
qnx eft, quod de ratione cfle principium numeri ideo dicit quod
8c prfncipali tet accepti
ProprietM
ynius eft
alicui numero
ejfe
principium,
quo4 CX
hoc patet quia prima menfura hahet rationem hoc qu6d menfura cft principium cognc^endi menfurataniam rcs mendiratx cognolcuntur permenfuram ; vnum autem habet ratio:
principijytx
nem
menfuraejrdeo dicit '.nam illudquo primo co-
gnofcimui,hoc e(t,prima menfura cuiufibet generU entis,principium ergo cognofcihilis (juodlihet eit vnum;v\ih dicere
menfuratur
,
fiue noti circa
qu6d illud quo res
& cognofcitur, habet rationem prin-
cipijrquia res per fuaprincipia cognofcitur
;
nam
vnum eft principium cogjnofcendi in quohbct genere entis:hoc tamen vnum quod eft principiu cogno(cendi,n6 cft idem in quolibet genere:ide6 fubdit,w« autem idem in ommhut generibui vnum: htc enim , fcilicet in confonantiis illad vnumeji Piefu ^uii
?
difcrimen yel dicfis
;
diefis
enim,vt dicitur,eft fe-
eft
vnum •.^rauatU autem
alterum,id £ft,qu6d in grauibus,& in ponderibus eft etiani
proprium
vnum , quod eft Jjrihcipium,
& rnenfiira in uli genere, puta vncia, vel aliquid qu6d in moaliquod vnum , qbod cft menfura
huiufmodi:& motus alterumjid tibusetiam
eft
omnium motuum > qui
eft
m22li'*
eft,
motus fimpHcifltmus, motus primi mobiHs , vt habetur fecundo
de Coelo vtre RAticmenfu-
firilicet
cieM eft,qu6d in omnibus iftis eft hoc commune 5"^<^'l'"d quodhabenr pro menfura prima, eft fecundumquantitatem,vclfefundiam C^ecicmifecundum qnantitatem igitux.& inquantufH qudntum indiuifihile ,id cftjilludquodcft indiuifibi}e,&
primum in gen^e quantitaris,^ w
quidem omnino, Ccilicet
&finepoautemom^ino pofi^ tfonem habens eft pun6iit/ : licct enim tam vnitas quam pmidus fit omnino indiuifibile fecundum
fitione,diciturvnitM
Lirte». Suferjieies
Corfm.
magis exprefsein tio
i
fitut hic dicitur
o.huius,tcx. C0.2.& inde.
menfura: primo competit v»i quod
cipiiim numeri
,& ex hoc trassfertur
hera.v t fcilicet aliiid
eft
,
&
Ra-
prin-
ad alia ge-
menfura in quolibct genevnumin compararione ad nui^erum habet dupliccm rationem , fciliccc rarionem menfurantis per applicarionem , rationem detlarantis & dantis cognitionem de nu-» fit
re.Vbi adaertenduni,qu6d
&
Be rMtinu mero;vnitas enim aliquoties fumpta adaquat omvnius ad nie•nem niuTjerum datum,& menfiirat ipfum : pcf vmerum eorn-
nitatem etiam cognofcitur,nam pcr vnitatem habet niunenis difEniri ; ex ip/b crgo vno transfer-
:
cft indiuifibile,
qitod
&
qiiantitatcm,tamen pun(fltus fuper vnitatem tddif pofirionem:<^»M^ autem fecunditm vnum,id eft,fe-
cundiimvnamtant6m(limeafiohem,
cftdiuifibi-
farntifuttt
tur ratio raenfuraf, vt fic in quolibet gencre illud , quod habct alteram harum. rationum refpe£tuomnium,qus funt inillo gcnere. Exemplum pdrritur ; albedo ponimr mcnfiura in genere colorum , patet quod non eft dicendum , quod albedo per fui replicationem aliquo^
dicaturcffe menfitra
&
ties
funipta,menfuret omnesalios colores;& ide;6
fedlior color
,
fibi illa
prima
ratio vnius
:
habct
& habens quafi ratione habitus re-
fpedu aliorum colorum,cft apta nata darc notitiJ
59
de aliis coloribus.Similiter fe habct ip aUis gene- Demenfura ribus vt illud dicatur menfura in quolibct genc- ferfeSionis (^ quanti re,quod habet hac,vel illam rarionem vaius, ficut melis. :
cubitusjvel aliquod tale dicitur menfuta in gcnere
pannorum quia per
: fui replicarioncm aliquoties fumptusjdat notitia de panno. Dcinde ciim dicit
S
quantitate,aut fpe-
indiuifibile,vel
FuhHm.
principiumalicuius numeri.
fit
,
& Mundo,tex.co.z8. & circiter. Vbicjue
vnum eft indiuifibile,aut
iodiuijibiii.
VmitM.
rwiweft qu6d
Notandum etiam quod
tamcn rationem mefiirx^quatenus albedo vt per-
magis vocah's propri^ .i^:\iu
rio
num
vocaluaut confonans, fed fupple
fiue tranffif
entitatum. Bene crgo dicit Philofbphus qu'6d ra-
non compctit
eft h'ttera
numert fiut quttntitAtiui,
eft
mitoniuirunam tonus diuiditur in dlio iemitonia inacqualia,quorum vnus vocaturdicfis in muficis: Mic autem, fcilicetin vocibus illud ptimum v-
&
..
vnum crgo quod
ejl
de gencrc quantitatis dentu. cft principium numcri ; qui eft de gencre quantitatis : qui fciiicet caufatur ex diuifionc continuij v>7um vcro quod conuertitur cum ente,eft principium numeri tranfcendentis , qui eft numcrus
;
^^ ^j^
^^^
,
dcnris,
Vnum
frincifium
y M M A R IVM.
Vnumxliuiditur Logic^ , in vnum gcncrc , fpccie, numcro proportione dc qua diuifione Dodor hic agit q.^.Impugnac S. Thomara ai^erentem materiam cfTe principium indiuiduationis Dc quo
&
;
lat^agit z d.5 q.f .6 &7.huius,qi.Explicatur Kabitudo iftorum modorum ,
&
quomodo oppofitum ta,tdt
vnius
nempe mul-
modis dicitur,quot ipfum vnum-
AMplius autem aliafecundum numerum funt
vnum
j
alia
fecundum fpectcm ^ silta
i
::
:
'
Summ^ vnicx
Cap. V.
mUa fecundum genus ; alia fecunditm MdUgiam ; numero quidem,(juoram materia vna\ jfecie.^quorum ratio vna genere, tjuorum ea;
i»
Vbi
vnum fecundum
diuidit
difpofirioncm
Logicam. Circaquod duo fadr:quia primo ponit illonmi modorum diftindHonem. Sccundo conim muruam habitudJnem redu^yonem. Sccunda ibi Semper itaque. Dicit crgo, quod am-
vmtm fecundttm nitmerttm
alia funt
alia
>
/ecunditm jpeciem;alia fecunditmgenttf;alia fecun-
dum
analogtam
rum materia efi
numero ^uidemfunt vnum, quo~ vna, ideft jdiffeientia , fiuc pro:
prietas indiuidualis,quae eft prscifa cauHi indiui-
ml'emum no '
vnum, quontm ratio , id vna : diffinitio enim propric cft
duatiorusj^^fc/V verofunt eftjdiffinirio, efi
aliquando genus
puta fubalternum
,
lioc eft vt habct aliqnalitcr
di£him
,
;
ens pcr fc
qua:dameft
:
matcria,quac opponitur forma: torius,
& ipfi qui-
ditati,
& pcr confequcns cft cxrra ratiqncm qui-
ditatis
rd
formalitcr,
& hxc eft materia
,
qus
:
quac eft
cft
poteft nominari haccccitatis.Cum crgo dicit Phi-
rarionem fpeciei,ficut
ab
aliis
ficut omnes qualitates pracdican-
,
fiuc proprietas indiuidualis
lofbphus quod
illa
fimt
vnum numero , quorum
vna , loquitor de matcria non primo modo, fed fecundo modo dida , quac congrue
,
puta vrina
& medicificut fc
ha-
terimm
cft
eft caufa indiuiduarionis
, vbi eadem idcm indiuiduum fed cadcm eft
& corrupto ergo gcnera& corrupmm erunt idemindiuiduum ,quod ;
&
&
& & fccund6 generata efTct cadem falfum
,
formaliter ad formalem quiditatcm
rci
numa-o
,
quod
quia tunc pernaturanjcorrupta pofient rcdire eadera numero.
,
&
ifta
cmufm indimi' duationit.
expofirio confonat literac Philofophi:fubditcnim
quod
illa
funt vnura fpcde,quorum ratio cft vna:
quidem fpmitur pro quiditate , quac dicitur fbrmarcfpo^efle indiuidualis. Deinde cu didt
ratio
Semper itaque
polferiora pracedentiafe'
&
^uacunque verogenere non omniafpecie^fed fropottione
,
c^ quacunque proportione non
Oftendit iftorum
mocorum mutuam
habitu-
dinem,& rcduftioncm, quae eft ifla, quod in iftis modis fcmper poflcrius fequitur ad praccedcns, & npn conuerritunquaEcunque enim fimt vnuni numcro,funt vnum fpede,fed non conucnitur,& uc de aliis;& hoc eft quod dicit,(\u6dfemperipfa poiieriorafet]UHnturadpracedentia,vt^uacunt]ue
Qualittrfo infertmt ilUh'
modi ^^ ^^^ tut*
funt vnttm numero, funt vnum fpecir.fed quacun- vnim Lt^ici quefunt vnumfptcie^on numero fupple funt vnii: diiufif
fedomniafuat fpecie
:
vnum gencre,qu4ainciue funt vnum vnum genere, non omnia
ijutcuncjue veri
funt vnumfpeciejed proportionr,id cft,qu6d qua» cunqucfuttt vnum genere,funt vnum proportio-
nefed qutawtque, funt \nmaproportione,nen om~ nia fiipplc fiim -•naxmgenere. Dciude curo didt
;
Prsterca
,
quod
caufa diftindionis
:
caufa indiulduarionis cft fcd matcria non eft canfa di-
eft
.
Palam autem (jr qtt*d multa oppoftedi' cumtur vni.njm alia non exifiendo continua, if$ habendo materiam diuifthilemfecundumfpeciem autprimam^ aut vitimam^ aliA
quia adus diftinguit ex 7. Metaphyficx,tex.co.6.i9. matcria non eft adus;crgo, &c.
alia
Practcrea,materia eft de cffcnria fpcdei,vt probatur 7.huiiu tcx.com.j j.& S.huius tcxt.co.6.29.
in hahend» ^tuitnes plures quid erateffedi-
ftincaionis
Cimmtdo
pcrrinct mmteri» tft
non
:
euidentcr falfum. Confiimatur : C\ vrymb ex aqua gencretur Ignis^ , fecundo cx ignc gcncretur aqua,f ^et quod iaqua prim6 corrupta , aqua fecund6 gencrata habent eandem materiam, font' eiufdera fpecici;er^ aqua prius cptrupta eft
& materiali:non autera
quia, vt di£him eft
omnia genere,
fingulis.
roateria in gcnerato
tum
:
fedquaeunquefpecie non omnia numero^fed genere omnia vnum quacunque fpecie,
duo diucrfa.vt
alia
quac eft alterapars compofiri,eftcaufa indiuiduationis. Sed contra iflam opinioncm arguitiir,quia
materia
in elle formali
modo cxponitur.vt comparanr
Notandum , quod ex hoc loco quo dicAur quod illafunt vnum numero, quorum matcria eft vna,fumunt quidam argumentum, quod matcria,
fi
&
^uuntur, vt quacunque numerofpecie vnum:
& & vtrumque fignifidat quietcm quandam,
materia,ibi crit
cfl
fanitatem,altera vt fignum,al-
duo diucrfaad
FrobMtmm-
wr.
cnm forma vnum
& ha:c eft
caufa propria haccccitaris,& indiuiduationis, quse
modum prxdicandi,diftinihim
rcddendo fingula
imdimidm^ti»
tuens
,
Mmtma itt-
cflenriak rd confH-
in cflc vltimo fubiicibili,
rione,
r.tn
qus eft prindpium
fi
bet ferenitas adaerem:fic rranquillitas ad mare;& ideo ferenitas tranquillitas umt vnum propor-
tffe frineifiii
materia,quac opponitur formjejparus
Ttrma dmfltx.
cft fltx.
caincnto:quodlibct cnim Pracdicamcntum habct
tur
x.d j.<^ 7.
quiaquacdam
propric vocaturmateria,quatenus conflituit rcra
tera vt caufa.Alio
«»
Similiter matcria cor-
ref{x>ndcnterdicitur duplicitCr «
dicationisfid cft,quaccunque funt in codcm Pradi-
dum diuerfas habitudines
mdt im.
qux eft altera rius , qu« eft ipfa quiditas.
materia
nacomparanturad
Amerrtis,
pracfcns fpe-
forma partis, pars compofiri ; vel pro forma to-
ftat)accipitur dupliciter,fcilicet pro
materia ,
Gi
& reliquum,ex primo To-
Forml autcm(quanrum ad
Vnde
modura fbrmar informantis. Secunditm veri proportionem , id cft , fccundum analogiam dicuntur \n\xm,qutcunqtteficfe hahnt vt aliud ad aliud. Quod duplicitcr exponitur vno modorvt duo comparantur adVnum fecun-
flHtdfupTin tifimm indimdMMioniSf
pic. c^ii.
diffiniatiu:,
tur de fubie<5lo per
(3*
rum,toc modis dicitur
dc Elcmento. Genere vero dicuntur vnum,'qKorum eadem esl figura prd-
Praedicamcnris
7h»mt,
ceitatem,fiuc indiuiduarionem:nec audoritas hic pofita cogit,nam hicacquiuocc capitur materia.
diffcrenria
fuit fupra capitulo,
proprium
60
ergo fpccies,fiuc natura fped-
& diffc-
mifi
fpecici , cum diffinirio confter ex gcncrc vtbMhtt r»' renria,ex quibus proprie conflat fpccies. tinumff*-
Opinic D.
;
poteft per matcriam contrahi ad ha:c-
Adcuius cuidentiam notandum, quod matcria
Jfliits
ffinitmr
fpecfci
non
& forma opponuntqr relariue, cx 1. phyfic. tcxt. com. 26. & quoi modis didtur vnum oppofito-
&
fnb
,
demfigura frxdicationisfecundum proportio-
:
Ctnm
fica
mem : quacunque fe hahent vt aliud ad aliud, jHmJuT.tgi'
s» "vnitu
dc rarione
173
,
fcd quodeft dc efrcnria fpedci,noneftcaufa indiuiduationis , quia tunc fpcdes eflet ftidiuidua ,
hacc:ergo materia
non
erit
&
caufa indiuiduatiom*s.
Confirmatur,quia fanper contraftiuum
«rionem cius quod contrahitur Scoti Opcr. tom. IV.
:
centis. Diftinguit modos oppofid
diccns
palam
vnim quod eft multa,
multa dicuntur oppofua dicqpturraulta non exifiendt
cflc cjuod
eft cxtra
vni,nam
fcd materia eft
continua
,
Sc hoc COntra
primum modum
P
5
;
atia
fupple
6x
:
Metaph.
V.
Lib.
174
fupple dicimtur multa in habendo materiam dir tiifJffUem
/fcHnditm Jpeciemafit Primam
ftat rcfolutio
j
id eft,
nnalem,ad
pi'oximam,<(;
vltim6
,
quam
&hoc eft contra fecundum
& tertium modum vniti)
comparandb accidcns ad fubftantiam dicendo homo albfis , vel accidensad accidens, vt dicendo album muftcum , & fic eft ens per accidens ; circunfcripta autem ifta comparatione , putk acci-
homincm fcorfum,vel albedinem
per diuifioncm
enim
piendo
proximae materiae dicuntur .multavinum
& o-
fumjprit cns pcr
:
leum,{ed per diuifioncm vltimae, riae
vinum
dicuntur niulta
&
fecundo
lapis
modo & tprtio modo vnius
:
ali^
:
qmd
(fmd erat ejfe
;
8c
modus fumitur per oppoiitioncm ad quartum modum vfiim. Notandum,qu6d vt praedidhtm cft,& habetur
hic
primo Topic. pofitorum jgitur
,
quot rrlodis dicitur vnum opmodis dicitur reliquum quia multa opponunmr,ide6 iuxta mor-
c. 1 1.
&
tot
vnum &
:
dos ipfius v»itu accepti funt modi ipfius ntttlti: pra;terquam de quinto modo:cuius ratio affigna-
tur,quiaquod opponiturquinto mo
&
:
fuit propter aliquid
rum
,
quod
dicitur
vnum vnitate
ex hoc autem qu6d per oppofir aliquid diuifibile , nori propter hoc eft
indiuifibilitatis eft
Secundum
fi
vero dicuntur multa, in habettdo ratimes plures, id eftjdiffinitiones dicentes
(*i*ns,
(eor-
dici?
& finalis mate-
oleum &
ergo materia accipiatuc larg^ frtro fubiedlo , v?! pro gcnere,patct quod ifte modus»j«/rt opponitiu: illi
Dcindc cum
{5.
tUm,iif> «#•
:
mujicum
ejfe
quidem
accidens
dicimus ,
vt iuHum
,
^ hominem muficum,
& mujicum hominem ,Jimiliter dicentes, vt mujicum ddifcare^quia accidit adifcatori mur, ficum effe , aut muftco adifcatorem , hec enim effe hoc^fignificat
autem
actidere hoc huic. Sic
3* in diBis , quando hominem muficum dicimusyd^ muficum qUando hominem^attt album muficuni , aut hunc alhum, Hoc quidem quia ambo eidem auiduntnllud vero quia enti ac-r ciJit,hoc autem muficum hominem, quta huic acctdit rnuficum ^fic autem dicitur e^ effe alqutdem^ bum , quia enim accidit illeefi. igitur fecundum atcidens efje dicunturfic dicuntur , aut eo quodeidem enti ambo injunt,
^^
eH
aut quia illudenti ineH ,aut quia ipfum cui ineByde
quo ipfum prsdicatur.
&
multa fimpHcitcr , nifi in potentia , fedmdum quid : fic enim quod eft vnum primo modo,eft multa, vt oppohitur quinto modo, vt didum eft,
Dcclarat
difbm
diuifioncm,
In prima pane ponit dens. Primus
SVMMJE VNICy£ C A P. S VMMA
1
y
tres
modus cft
modos
entis per acci-
74 Modi entit ?"" "("dene *"''
cum accJHens compara-
tur,& prasdicatur de alio accidente, vt cum dicitur , iuftum eft muficimi,. Sccundus modus cft ciim accidens praedicatur de fubied:o,vt dicendo:
VII.
R
Prim6 quantura
membrum de fer accidens. Sccund6 quantum ad mcmbr um \tperfe\hv. Seeunditm fe vero. ad
homo eft mufieiis.
M.
Terrius
modus eft cum fubie-
drurn prjedicatur de accidente
,
vt dicendo,mufi-
modi quomodo diftcrantfpccie littera. Dicit ergo , qu6d fuppleyf-
cus eft h6mo:qui
£ns diuiditur in per re,& per accidens, hoc fecundum in cres modos quibus
(k
,
Dodor alios duos addic Secundum cec ens per fe,in
fcili-
omnia , qua: in prxdica-
mentis continentur. An veroensben^ diuidatur in decem genera tradat Do,
dorhicq
y.
An hacc decem diftinguan-
turrealiter,q^. vbi yide Scholia.
ipfe tangit in
&
fecundum
tum ad
:
modum:^ mujicum ejfehominem,
tcrtiimi
modum:quod
qul-
declarat per fimile
in caufis pcr accidens, dicens •.Jimiliter dicentes,
fupple ens per accidens,^'? muficum
nl quod
fupple ide6 dicimus miificum aedificarc
,
eo
:
muficum ejfe,aut econuerfb miiienim effe hoc, id eft,muficum sedifiaLie, fignificat hoc accidere huicfic autem in diElis , quando dicimut hominem effe muficum,
accidit adifi atori
Tejtcoij.
ENs
dkitur , hoc quidem fecundiim acci-
Ew JufUx,
Poftquam Philofophus v»«»»,nunc diftinguit hoc
itctidentf
diftinxit
hoc riomen
npmcn ens, 8c duo fa-
quantum ad primummodum protanto cnim ilbum & muficum funt vnum,quia ambo accidunt
quae
fiint
nouem
di-
entu
infuhft/M-
fcilicet
mujicum
effe
album
quantiim ad primum modum quorum difFcrcntjam fubdit diccns , qu6d hoc quidem fupple dicitur cns pcr accidens , ^uia ambo eidem accidunt :
&
tcrtio, fcilicet [nhicSto:iUud vero
quia enti,id
eft,
fubic<3», accidit i!wc,fcilicet accidens quod praedi-
carur,quantum ad fccimdum modum:aut diccndo muficum efl^ hominem,^i«i« huicCcilic. homini, accidit effe muficum,c^x.\3m ad tertium modum: pro tanto enim cft veru qu6d muficus eft nomo, ipsumuquia ipfum rtiufidi accidit homini^yil;
& fimilitet fubftantia dicitur ens fed cntis inper fe & per accidens eft fecun-
ficum dicitur effe albii,(juia cui accidit,(ei.muficHm, ineft albjtm , vt iam didhim fuit cxponendo prir
citur cns diuifio
:
fccundum qu6d ens abfolut^ conficnim acf idens in {c cottfidcratum di-
diuifio entis in fubftantiam
eft
deratur:fic
a
cconuerfb hunc
:
pracdicamcntaaccidcntis. Scicn-
dum igitur qu^d accidens
uifione
album, efe mujicum
fecundiim.accidens:iUud vero fecunditmfe.
:
difftrt
:
Notandum, qu6d ifta diuifio cntis in per (e,& per accidens,cft alia ab illa , qua diuiditur iri ftibftantiam & accidens quod patet , quia ens per fediuiditur poftea indecem praidicamenta, inter
diuifio
quantum ad fecundum rnodurn,c^ muficum homi-
»m,quantum ad tertium uut
quoniam prim6 diuiditeris in ens perfe,& in ens per accidens. Sccund6 fubiungit diuifionis dccl^M^ationem. Sccunda ibi Secnndum accidens tjuidem. Didt ergo , qu6d ens dicttur hoc quidem cit:
:
piBa
fico adtficatorem,hoc
^
denSyillud vero fecundum fe.
,
dum quod
:
cns confideratiir in rp(pc<3;u
,
puta
primu* »»«-
cunditm accidens dicitur cns : vt cnm dicitur iu- dut entit '^"^'^^' ifte eft primus modus o" ftum ejfe rnufteum , etia/n dicimus hominem ejfe muficumiqaantxaxi ad
&
mummodum. Coricludit crgo^M« quidem
igitur
dicuntmr
per
:
;
Summ^ vnic^ iicuHtttr ftcnnditm accidenj
tiut
cjuU entt, id
fubiedo tSud
eft,
quod
^jdtum*- candamutMt ^uut
accidcns
eft
»;?/i»,fcilicec
Cap. VIL
(fmd eidem
ambo tnfunt , quantum ad primummodum
pradicaturo
J( tntii ftr sttidf»s.
Mtttto
,
enti
inefi
:
fcilicct
,
quantum ad (efubiedum quod
,
poniturapaneprsdicati «j'/«i!Wc»t w«r^, icilicet accidais , de quo ipfum fuhieflum prsdicdtur , quando fdlicec acddcni poiytur ex parte fubicdi , hoc eft quantum ad tcrtium mo-
&
dum.
Notandom qu6d
poflcnt etiam addixluo
mo-
vnus qxundo tcrminus c6plcxus pet accidens praedicator dc tcrmino in-
di entis pcr
acddcns
:
vt
&qti6d praedicamcnta rcalitcr diftinguantur,& qu6d non finc pluraquam dcccm, neque paudora quando omnc ens pracdicamcn-
Nihilenim refert,homo conualefcens ejl^aut
sutem, dr
liter
illis
non curauit.Dcindc cum
cxplicice
TeK.c.i4'
ejfe
quticun^
enim
dicitur ,tettes ejfe figmficat:
ergt pradtcatortim cant; alia tfuale
;
alia tjuid
non
ponicur, vc cum didcur
j
efi ftgnifi-
;
^tia vl>i
horum vmcmque idem
(cili-
Circa quod duo facit , (ecundiim duas diuifiones , quas ponit de ente per Ce. (e.
deccm prxdicamcnta.
Primacft, vt
(ifiiiditur
Sccundacft
,
vt diuiditur per potcnriam
fti» dteem, Sccundaibi
:
Trim»
fo
Jitd-
tntis ftr
videUettgt-
mr».
in
& achi.
ccrc
,
homo
vadens , aut fecans
eft
,
remouet quoddarn dubium. Terri6
quandam diuifionem
incidentaliter addit
,
fiue
&
non ens extcnacceptionem entis,prout cns duntur ad ens non ens rationis. Scomda ibi
&
&
NtMenimrtfert. Tenia ihi:ylmpltus ejfe efi. Pidt ergo qaod feaindumft dtcuntur-ejfe qua'cun(jue fignificant
figwM pradicationts,id eft,
uer{a praedic^.enta aliquidefte, toties fignificatur ens
:
cjuoties
di-
enim ^»f»>«r,{cilicet
id eft , tot modis Pr *dicamentorum atia
ejfe fignific^t ,
ejttonnim
vel fecare:Jimiliter autem,& in
Vult •dicerc , qu6d in omni praedicarionc
nam
:
ibi
fi
, imphcite, vel exphd.. ponitur aliquod vcrbum,illud re-
{biuitur pcr parricipium
dicere
cft
mo
,
homo
conualefcit
}
&
,
& per
dc
fic
aliis..
didt:
K^mplius autemy (^ ejfe fignlficat quia verum ; non effe,quia non verum,fedfalfum, Similiter in affirmatione negationej vt quod ejt Socrates ymufutis , quodefi verttm t^t qued eji Secrates atht*s, quod ejtverum ,
^
ad aliquid ;
vnicuiqtu ftgmficat
ejfe
aliafacere, id cft,
idem, quod
eft di-
eft dubium ciim coramuniter ponantur deccm Prsdicamenta , Philofbphus
Scd
iioe\.enM-
&
non cnumcret nifi o<Sio. c.14. huius. Rcfpondct Gommentaior , qu6d id fecit causa brcuitatis. Contri, quar ptolixitas fuilTet "dicece duo verba, paaximc
cum
fincneceltaria,nonvidetur-Vndc
quod
tleatu.
nec
I>e mfmero,
do deccm cnumcrat.Vndc occafionc huius qiuerunt aliqui vcrum fint pluravelpaucioraquam decem Prsdkimcnta : quaerurit criam iuxta hoc, vtrum per iftam diuifioncm, qua ens diuiditur in decem Prardicament^,ipfa diftinguantur realiter: fcd quia nencra harum quaeftionum pofTet breui-
^diHinSi»»* Trtdie»
mentorum.
quod
eji
fatfum.
quandam
Inddcntalirer addit Cftris,
&
pCout cn s,
non ens
rarionis
fignificant, ejuia
acceptionera
& non ens extenduntur ad ens, d»cens
,
,
qu6d rffe ,SceU
verum, id eft,aliqua propofirio,
& aliquod didhim eft verurrawow ejfe z\Jitem,quia
iti
toca Mctaphyiica inucnitur,
tcr pcrtradUri
,
aliqua-
jdc^ caufa brcuitatis vfquc ad
Vidt Sttjm dif.6.q.
I
ifiM
»fftLat
ejfe
in frefofit»
jyntMego-
nonverujn ,fed fatjum; 8c \iocfimiliterin affir- remttcum, HtefMtn» matione negatione,([ui3.Cme propofirio fit affir-
&
mariua, fiuc ncgariua
Cgnificamus ipfara
;
cum
efle
dicimus ipfam cfle, cum dicimus
veram
:
&
ipfam non efle , fignificamus ipfam effc falfam veram,vt dicentes affirmando qu6d Socrateseft
dicimus t^ucd eftfatfum
efle
ScQt. futer
hecautem non eft diameter cemmenfurabilift
rum
ant^ id cft,fubftaiyiam; 4/(4 efuafe^
&iim dcnominariuc ab entc.
itiMt
,
ad:ionem ; alut patt \ alia vbi ; alia i]uando. Ho~
tft fignifi
:
alia ^uantum-y alia
Wat
vnde idem quod hoDcinde ciim
eft;
conualefcens
eft
muficw, quia boc verum eft ; negando eriam diccndo, quod Socratcs toon cft muficus : quia hoc verum cft hoc autetn dicendo j quod diameter nonefi inc^menfurabtiii.CciUcA lateriquadtaci
quid
qmtft. habet
:
aut di- tiiam. vel dicere ho~ :
ponitur verbum eflendi
&
Amplius autem ejfe fignificat. fadtquod Hidimi eft.
Pfjj^^ j„ rres,prim6 cnim
Secundo
66
eft ,
homo am-
conualejcens, aut horno conualejctt
,
Profequitur de alio mcmbro diuifionis,
,
atia
;
ejjefigni-
fcat.
cct dc entc per
enim qua:-
/•
eft
cjuoties
atia tjuantum; atta adati^
quidi aliafacere ; atia pati
qnando
,
^oniam
qiiia
riones non pcrrincrcnt ad prajdicarionem enris: t^P""* «»hoc remouet dicens , quod nihil refert dicerc,Afl- /_ lij^
tc
queJignificaatfguras pr/tdicati«nis
:
bulac, forcc crcdercc aliquis, qu6d tales pridica- ^" •utuifrt-
aljis.
Secundum fe verh dicuntur
aUu.
prxdicanrur , in quibus hoc verbiira
mt/iem vadere
didt
i*i
Rcmducc quoddam dubium
mo
(an Philofbphus de
didc
homo conualefcif.velhomo vadens ejf^aut fe~ ttns^ vel hominem vadere-^autfecare.Simi-
quanto ad
rcducuntur, ficut patct, idco for-
Ddnde cum
cacur.
dam
iftos
,
in aliquo iftorum dcccm,vcl faltcm rcdu*
fit
complcxus per acddens comparatur &przdicaturdealio fimilitcr complexo, vt fi dicatur , homo muficus eft homo iuftus. Sed quia per iftos modos tres pofitos in litera , poftiint etiaminrclHgi ifti duo modi, pro ,
/chola
:
talc
homo eft homo muu-
ais. Alius eft,ciim tcrminus
175
fupponendo cum com-
aliud tempusdiffcrantur,
muni
;
complexo exemplum,
::,
:
fuf. in 4. (s defiaitttni'
bm
vtri
rV
falfi.
:
falfijm cnim eft diamctrum non cflc incommcnfurabilcm ; & idco fic ncgando didmus faIfilm.Similiter poflumus darc cxemplum quando affinnando criam diciimus cflc falfiun , puca diccndo hominetB efle :
afinum.
Notandum , qu6d ifte iftodus acdpicndi cns difFcrt
ab cnte acccpto in prima diuiuonc
enris,
61
prout cns diuiditur in decem gcncra rquia ibi £»» accipitur cns
rcalc,
&
cxtra
intcUcdrm hic :
autqn acdpitur cns intcnrionis prout fcilicet 6griificat habitudincm prasdicati ad fnbicihun in propofitionc £ta
:
quac hOT^tudo capitur ab intcllc-
componcntc,& diuidcntc&.comparantcier-
Hiinura fubic^hmi
,
& illa habitudo «idttir cfle,
vcl non cffc ipfius compofirionis fccundHtii
P
4
quod
^ropq
dupttx.
Htt Metifittfi^ dimfitf iimA etuit im tmt rialt, titmif.
(^ M*
:
;
Exquo patet , qiiW
propofitie eft vera.vel falfa. ifte
^^,. Metaph.
V.
Lib»
176
primu
aecipiendi pns comparatus ad
modus
habct ad ipfum ficut efFc<5kus ad cau(am : quia ab eo, quod res eft, vel non eft, oratio vera, vel fe
hoc modo
^uc!,*dicitut
formalis
falfadicitur, vt habetur in Pr»iitanienti$.Dtin-
ficus
de cum dicit
lis,
qui eft ipfa forma
,
r
I
pofitum
fic
,
enim
rentisB entis.
,
maliter
Sed contra, quia omnediuifum fed ens
:
quia
,
quxdam
cft diuifio
&
demfotejtate dicibileuUuti vero ejuod
horum enim diShrum terminorum4(fe
quod animal quoddam
mrum,
,
diftrahens,
ejfejignijiait
(^ ens, hoc tjtfir
c^ quodfatejtate diciblle ejl termiquoda£lu^ ^fcirefimiliterj&pO"
^
,
(jr
vtens,
quiefcens,
(jr
(^
irrationale. In
homo pi£tui
homo
efi
linea ^
(jr
frumentum nondum.ferfecftim.
c^omodo vero potens^& quando nondum,in determinandum.
;
ficut
&
ttijit
entit
teflate, id eft, in potentia, illud
ferfeperft' fentittfn
hoc quidemens
autem
^
iicilicet
ejfe
&
,
efl
dicihilepo-
vero aEiu
fubdit
:
qu6d horum diSlorum terminorum , qyi decem Predicamenta,
fignificant
quod
efi dicibile potefiate
& quod aSiu
,
quoddam
enim
& ifta,
autem
,
entis per a<9aim,
diftra(Shua diuifio te
di<9:o
:
eft fal- tur
homo mor-
fuper dittifumdt
animal : diuifio
:
& potcntiam eft omnino
nam
potentia diftrahit ab en-
& ide6 non fequitur quod ens in potentia
;
diy
uidentt.
quia animal fiue ra-
fiue irrationale,eft vcre
fit
Quando ergo arguitur, qu6d omnediuifum
praedicatur de per fe
ejfe fignificat, quoct
^ ntn
dfftrahent.
diuin.im praedicatur de vtroque diuidentc,
tionale
ens.
Ponit fccundam diuifionem entfs per (c,prout a£him,diceos fcilicet diuiditur pcr potentiam
diftrs-
qtttlibet
vc patec in exemplo
medietatem
:
tutu efi homo. In fecunda diuifidne cory:edo,qu6d
liter autem,^ infubjlantiis .
Etenim Mercu^
eft rationale
dicatur de diuidentediftrahentejifta
qu6d
ejfe , (jr
hens,
prima diuifione,diuifurn non prx- NmfrtuUca.
cuiiam inejt tjuies, dr fotens tjuiefcere \fimir-
rium in lafide dicimtu
DimfiedM-
fUx
:
fa,
tens vtifcientia
Seetmda di-
non
cum
quaedam non. JExempIum primi, fi dicatur quod homo quidam verus , quidam piftus nam eflfe pi(5lum diftrahit homincm,ficut enemortuum.Exemplum{ecundi,vt cum dicitur,
dicimus
aliis
diuidentibus
(e
alicuius eft duplex
ALMpUus :
,
& potentia funt diffe-
non ens; namroianoncxiftenseftfornon ens, & nihil; ergo cns non diuiditur per talem potentiam. Re(pondeo qu6d diuifio iniid^iit
4<J?«
cum Phi-
& per pocentia, & a<5him fibi op,
prxdicajur de cnte in potentia obie
&dift.i^.ad'3.pr<JGoffre-
potcntia.
modo,quan-
propofirum
a<£his,
prsdicatur de per
do.Notatctiamdiuifam hic nondicide jncmbri$,quia alterum cft diftrahcns,
nempc
Ad
exiftit.
potcntiam obicdUuam
accipit
aftum. Doftor ben^ cxplicat potentiam obiediuam 8c fubfediuam de quo agit,
autem oppo-
&c tunc dicitur aliquid e(Ie ifto
loibphus diyidicens per adbum
M,
Explicatur dhiino cncisin poteciam,3£
%. d.ii. q. I.
a<Shis
:
pot5ci$ obieoiuz eft at^us exiftentix ±(kaz-
do adualiter
Sr 2d M A R
cflc in potcntia. Similt*
duplex adtus huic duplici potentix oppofitus,a6his oppofitus potcntis fubicitiu^ eft a
qu6d
fal-
fiim eft de diuifione fadla per diftrahens , qualis '
^ft diuifio enris
per a<3:um
& porentiam
ferenriam primae diuifionis entis per
:
fc
ad difprout
decem genera , quia-verum tns diin decem Prsdicamenta , iccundiira
diuiditur in ftinguitur
diucr{bs,^c.
& adus diuidunt omnc ens , & omne Pra:dicamentum , qHodexponitperquacpotentia enim ,
$y
damcxefttpla, dicens, cjyibdfimiliter aliquis dici-
tmfiire, veiquia cApotens vtifcientia
,
&
ille
cui
iam intfi
tjuia in
adu,
&
t^ui
Dc
(fipot^ns quiefcere :fimiliter autem,Sc fc habet in fitbfiantiii,
.
&
(imiUter in potentia
:
ficut
omne^
^connumcwt opini.or)em
quod iftaiji
nondum 'plen^ reprobauit
xfmilitir
frumentum nandum perfe(tupta]^\;ita.c{uando eft in heri;>a , dicicur fupple frumentum in potencia. Snbdit autem qu6d quando aliquid Rtpoteffs, Id cft ,in potenti^,
&qua^do non ,
in a(^.« in aliis determvtandum
68 fftintis »-
^
duflex
phieitink, (
fithiilHtt»
d*t duplex »iitt»fimilittr.
pono
ied fuppl^ eft
efi , fcilicec
in
hui.us.
Notanduoi , qu6dfiGUC,di£in^
fuit in
quarco
&
libro , duplex eft pocencia fgilicccobie^Uua, fubie<^iua,^dicicur poccncia fubie6tiu^ refi>e-
(£bafubie<5li , vc cum dic;^us,qu6dfoiTnacftin potcnq^ nutcrix vi^d^ici^urpqtcntia obic6liua rcfp^i^ teimini in comparatione ad agensii:
|u)c
mo4o
roia.non ex
Subftantia.
Explicatur in toto hqc capite diuifio
partes conti-
intcrifubftantias, cx cp,
VIIL
SVM MARl VU.
etenim Merpurium, ideft, imagincm
Mercufij dicimtueffe in lapidef\i3^^\t inpotentia, medietateni linea fupple dicimus eftc in Jinca,
nui fuijt in continuo in potentia : quia ver6 fuit opinio quoruiidam Mathematica e^ fubftantias^ vt didhim eftin |, libro,idc6 lineam hic
M VNICiE
Capyt
vel quia
^ft vteni, fcilicec in ^du^fimiliter dicitur aliquis
quie/cens,
UU
rubftantiae in git
primam, &fecundam;tan-
aliam acceptionem fubftantias recun-
dum Platonicos,itcm qu6d accipitur pro forma, rcdmpibcamcnquatviorhosmo-
dosadi.&^.' SVhJlantta, terra
,
dicitur (^fimpUcia corporayVt
&. ignis
i
&aqua,(^
qttacunque
Text.c«i.ij.
ex his eonfijle^ animalia , (^ damonia^& partes omtia , nium horum;hac autem dicuntur omniajubttantia^ quia non defubieB$ dicunturfed de talia, (jr vniuerfaliter corpora
&
"
his alia. In
ifla parte,
vt dicebatur diftinguit Philofb-
phus,hoc aovacnfttbflanti4,<{\i3f
cft
pnncipalier pars
:
:
:
Summ^ vnic^ Circa quod duo modos fuDflantia;. omnes modos ad daos. Secun-
pars fubie^i primi huius iuhfi.tntis
JumitMT 4. fMdit.
facit
:
libri.
quia primo diftinguit
Sccund6 rcducit da ibi .Accidit ita<jue. Prima diuiditur in quatuor,(ccundum quod quatuor modos fiibftantia; ponit. Secunda ibi Jilio vero modo. Tertia ibi .AmpUits cjHtcunejMe. Qiurta ibi yimpliits quod tjnid erat ejfe. Dicit ergo prim6 tC^c Afubjiantia micitur vno {cilicct modo ipd^pUcia corpora, :
:
:
vtterra, ignis
,
uerfaliter corpora
fiuc mixta
&
,
& qutcitnqtu talia,&
aeftia
qtUcunque fint
fimt homogcna,puta camibus iufinodi
fiue fimplicia,
criam animalia cenflantia ex his ,
corporibus fimplidbus
(cilicct
,
v?ti-'
,
vcl mixtis quac
& oflibuSjiSc nu-
,
& dsmonia & partes horum, hac autem
,
pmnia dicuntur fubflantia: qula non dicu/ttur de fed aUadehts dicuntur haec eft defcri-
ftibieSlo,
:
pdo primae fiibftantix data in
Pracdicametis , cap.
dc Subftantia. Per quod Philofbphus dat intclligere , quod per iftum priihum modum intclli-
primam
git
fiibftanriam
,
quae eft fubftantia par-
ticularis.
NotandujT» , quod pcr daemonia Philofbphus Dtnunts » haec intelligit idola , qua: vt Dij ab antiquis pofMd Pbilofo-
Cap.VlII. fkniflcMites fecundinn eos
tjuibut deflruElis de*
,
flmitur totum , vt fnperficie tcrminatiu^ deftrafta,
numerm
videtttr ejfe tatis
nihil ejfe dicunt
,
fiipplc
qua corpus
& corptu (cilicct dcftruitur:
Otnruum rerum
ftantia
167
,
fcilicet
nam
:
qubd fit fubnumero
deflruilo
& terminare omnia fupplc di-
cunt ipfiim numenim.
Notandum , qubd fccundiim enim
linea eft
illos
& fuperficies corporis dicebant componi ex pundis & fupcrficics
pars fuperficid, lineas
:
,
&
&
text.c. j
.&
inde. ex
quo fequitur,qu6d pii£b efset
& linea fuperficiei, & fijperficies
fubftaria Iin«c,
corporis. Iterii fccundii hac opinione videtur nu-
merus cflc vniuerfaliter fubflantia omnium cntium , quatenus remoto numero, fecundum eos, nihil remanet in rcbus:quia quod non cft vnum , nihil
& fimilitcr
cft;
quar
,
non
fimt pluta, nihil
funt,Numerus edam didtur terminare onmia : ex hoc quod omm'a per numerum mcnfurantur. Sed tamen ifhid moduum eorum nullum eft non enim fequitur ,qubd illud,fine quo res :
cfle
non poteft
fit
,
fixbftanria illius rei; fed poteft
cflealiqua proptietas confequens rei fubftanriarn:
funt inteHigi duflieittr.
fe
ponebant , fif eftc fimilis fpedci cum.homirribus , feamdum aliquos , vt diiShmi fiiit in tertio huius, vnde quidam,vt dicitur,vocatus Apuleius
paflioncs ad fubicdla propria. Peccabanr etiain
,
fof-
DtmSqmit Damiones
Datmones , inquit , ani, mcnte rationalia, animo paffibilia^tempore xtema. Deinde cum dicit: fic
deffmit
:
ftcmiMmJt- malia fimt corporc acrca
fnUinmf
i^/w verh modo quodcunquefuerit caufa exifiendi inexiHens in talihus ifue
non dicuntur de fuhieih
:
qittecun-
quant um ad numerum,nbn diftin- Vnu vnum,quod conucrtiturcum entc, & quod eft principium numeri:nam benc verum cft, qubd nullum ens poteft cfTe non vnum,quod eft paflio cnris,Iicer fit non vnum,quod eftprindpium numeri , qui eft de genere Quantitaris, dequo loquebantur poncntes Mathemarica etlc ifH fpccialiter
^'"'^^ inexiflens in taUbtts tjuacunque
rum
mis quac non dicUntur de (ubiecko
**"*'
dupUtex
guentes inier
rcrum fubftandas , de qua opinione in primo huius. Deinde cum didt
fuit dit^hua'
vt anima
,
modum diccns, quod allo
*'^o dicuntur , id
ftAfiMti»
habent propriae
eft diffinitio^dr
mo^
ejfecuitts ratio
hac fuhjlantia dicitur vniuf
cuiufque.
dicinir fiibflantia quacunqtte ftierit caufa ef-
ffMtiale »licdicitttr
le
i^mplius quod quid erat
Ponit (ecundum
t^fecifnh'
quemraodum
recundiim
animalis.
^°.
"^ ^
^V*!'J^^
cx lineis , corpus ex luperhciebus, dc qua opi- ftrum. nione habetur prolixiiis 5. de Cxlo, Mundo,
ncbanmr vel intelligit qusdam rarionalia animalia, qux Platonici, vt eis imponitur , duo cC-
fhum
7/
°^^"
cft,
non deftib-
in pra;di
&
dicit.in-
Ponit quattimi id eft, alio
rat
modum dicens, qubd ampUus,
modo,dicifurfubfbntia quod quid
ejfe, id eft ,
quiditas rei
:
, ad remouendum caufas extrinfecas;vnde fubdit, quod anma fupple eftcaufa eftendi inexiflens<w7»»Mii, etenim dicitur efTe fubftanria
dicitur fubflantia vniufcuiufque.
animaL
Nam
exiftens
Notajidiim , qu6d ad ifhmi modamfubfVanpoteft rcducimiateria, quateft principium in-
riat
exiftcns primas fubfbnrias^poffunt eriain ad
moduni
ceptu fbrmali, cix.
hunc
reduci fecunda fubftanrix, quac de cori-
i^mflius quacunque fdrticuU
exiften-
tesfunt intalibus ttfminantes,(jrhocaltijuid :
tjuibtis
deHru£lis defiruitm to-
tum, vtfuperfcie, corfus, vtquidam dicunt^ ^fuperficies linea, S" totaliter numerus vi^
detur effe quibufdam
talis)
nam dejtru6ioi ni-
hilejfe^ (jr terminare omnia.
Ponit tcrrium modum, qui cft fecundum opinionem Platonicorum & Pythagoricorum, diccns qu6d AmpUits fiippte dicunmr fubfbntia ,
quacuntjue particuU funt exiflentes in talibHt, fclicet in
prididbs fubftanriis
tf*»ta, id efta
,
id eft
quomodo
,
quam
fignificat diflSnido
difFcrt ifte
fecundus
quartus
modus
,
&
hac
Ex quo patct modus a fecundo.
accipir fiibfbntiam pro
forma parrisj iftc verb pro forma totius, qua; eft ipfa r« totalis quiditas , comprehendens non tantum fbrmam, fcd ctiam materiam. Deindc ciim didt:
& intrinfeco funt primx fubftan-
Deinde ciim didt
fignificantes
nitio
TtrtnaJue-
cuitts ratio efl diffl-
,
qux
teiminum eanim
funt termi-
,& hoc aHqmd
Accidit itaque fecundum duos modosfnhJtanttMH dicifubieifum vltimum, quod noa adhuc de alio dicitur, (^ quodcunque hoc ali^
qmidens , (^.fefarabiU niufcuiufque
fiterit
:
tale vert
v-
forma (jrffecies.
Redudt omnes di<2»s niodos ad daos, dicen$ fub^antia vno inodo eft.fccimdijmquam dicitur fubleEium vtt^mttm, i
& & feparabilefiterit, id bus
juiis
:
taU vtro
,
eft,
diftinaum ab onmi, alio modo didtur
id eft
&
fubfbnria vniufeuiufqut forma flwies ficut ctiam diAura fiiit , in quo concludit fccundum, Sc quartum
naoduhunam
ta
:
fbrma parris ,qakn forma
fUx.
,
^rraa torius , didtur forma,
Metaph.
V.
Lib.
i68
& fpecies,ficut etfi
idem
inpraecedemibus jdiftinguendodc prout opponitur fon-nae partis, vel for-
didum
fuit
materia
,
:
:
potcft dupHcitcr aecipi, fciHcct per fe,& pcf
Prim6 ergo diftin^uit idem per acci^ dens didbum. Secundo idcm perfe di
mae totius. Sed tertium modum prstcrmittit pro co , quod eft fecundum opinionem aliorum
cunda
falfum.
dens.
ibi
.Alta vero
:
MM
V
C
A
YN
iE
Sc differenti. Itcm dc fimili, Itcm de oppofitis , contrariis
Pe codem, diuerfb,
& diifimili.
&
:
&
IX.
y T
p
Cifi
I
Prima in
fe.
Sccundo infert Sccunda ibi .Quaproprer, In prima panc ponit quinque modos ciijfdem per accidens. Primus modus eft,cumaccidens dicitur idem accidenti,puta dicendo,qu6d miilicum fiint idcm.Secundus cft ciim album, accidens dicitur cfle idemfubie6lo,puta m^ficum efle idem homini. Tertius modus cft conuerfiuus fecundi , cijm fubiedum dicitur idem accidenti puta homo mufico. Quartus modus eft, quando accidens incompicxuiTi idcm dicitur cllc copi-r
prjedidis.
S
fecundUm
modos eiufdem per acciconcluflonem quandam ex
duas, quia primo ponit
djuerlls (pecic.
srMMjRirM.
plexo ex fubiedo
,
&
accidentc
,
vt
fi
^J ^^'"f^*'''' ,
mdk!
rpuficum
idem homini mufico, Quintus mocum terminus complexus dicitur eflc
dicatur elle
In hoc capite vfquc ibi
,
ContrarU dU
funtur. explicantur nomina , idcn^ per fe,
&
pcr accidcns
fcilicct
cuiufque oppolitum,
,
diuetfum
,
,
fcu differcns. Iccm
fimile,&: diflimile. Ponitquatuor
corumque
oppofitionis,
quo
&
quseft. 37.
3 8.
Dodorem
Vidc
cap. de oppofitis.
modos
fuffici^entiam,dc
dum
de Pracdicamentis.
7m^
"''
4ccidens
,
vt album
,
^ muficum & mufi-
f*w,^«w alterum alteri amdit (^ muficum autem homo quia muficum homini accidit , j
,
^
horum vtrumefue illi\
:
feorfiim
vel ipfi mufico feorfiim. Dicit ergo
,
quod dicuntur hac ejutdem fecundUm accidens, vt alhum , mtificum dicuntur idem quia cideit}
&
:
fcihcet fubiedto accidunt
mus. Pro tanto
& ifte fuit modus pri-
,
vera:album
ifta eft
eft
muficum:
in
quo fiint
& muftcum, id cft, quod
iierum/jowo,
muficum prsdicatur, & ni per accidens
,
dicitur efle
idcm homimuficum
,
&
iftc fuit fe-. , fciHcct homini : cundus modus, vbi prsdicatum accidit fiibie6to. Iterum mnficum ffr homo,id eft, qu6d homo praj-
accidit alteri
dicatur
& dicitur efle idem munco <juia mufi& ifte fuit tertius modus,vbi .•
,
cum acrtdit homini
:
^ muficum
fubiedtum accidit praedicato. Iterum vtrieiue,id eft, termino compfexo exfubiedo , accidente
Poftquam Philofbphusdiftinxit nominafigni-
quod dc illotcrmino prxdicatur,& illc fuit quartus modus, puta diccndo, homo muficus eft miificus. Iterum horum vtruntcjue, id eft , terminus complcxus cx vtroquc dicitur elle idem iUt, id cft, termino in-
etenim homini mufico,(jr homo^ ,
idem
n
,
vnum:&
fdem, ^uta eidem acciduntidr homo,
vtrtque autem hoc,
eft
quia vtrum(]ue acctdtt alicui tertio
EAdem vero dicunturjhac quidemfecunhenscom.fei
dus
idem fubicdo fimpHci, vcl «ccidenti fimpHci vt fi dicatur , quod homo muficus eft idem homini
dicitur,
dr
hu illud.
ficantia fiibieibum huius fcientixjnunc diftinguit
nomina fignificantia partes fubiedli. Circaquod duo facit } quia primo diftinguit noraina fignififrantia partes vnius. Secundo nomina fignincantia partes entis. Secunda Primain duas.Primo enim
&
dicitur efte
idcm hoc ,
id eft,accidens,
complexo , & iftc fuit quintus modus , puta dicendo homo efthomo muficus. Poteftautem
Potefiat dicitur.
accipi ex partc fiibie^ti
quod didum c(l.
vt
incomplexus fignificans fubiedym, vel accidens. Ideo fubdit, qu6d homini fcilicet fcorfum,Cr mufico,fcotsu dicttur effe idem homo,cr muficii,Cimui t^/)«,fciiicct homini muiico, ///«
dc vno. Secunda ibi Priora cr pofieriora. Prima in duas Prim6 enim
muficu^,quando accipitur econuers6 fecundum qugrtum modum. Deinde cum dicit
Secildo diftinguit fcihcct prius
vnum
:
,
ibi
:
facit
nomina fignificantiaordinem
,
& pofterius, quod confequitur ad
nam vnum
elle eft principiiaii cfTe
,
di<51:um fuic fupra capit.
:
nomina fignificantia partes vnitu, & quod eft multa. Secundo diftinguit qiuedam nomina fignificantia quafdam fccimda-
,
vt di
diftinguit
fui oppofiti,
rias partes multitudinis
diuerfum
,
& difFerens.
,
quas reducuntur ad
Secunda
ihi
;
oppofita
dtcHfitur.
Ad C«»JiderM
cuidcntiam primae panis notandum
qu6d vt didtum
eft,
fuit in ^uarco huius,partes vnius
fuomtdtt.l' fimt idem ,fimUe , (ttjuale ; partes autem mulfmtfnrtesv. niui.cum tor- titudtnii funr diuerfum, difiimUe , &: inAejuale. In men\.%. ri- loco aut^m illo eft, vt dicitur, vcl dicuntur, quia
&
ftlutionts
funiiturfHfer vnitMe ietu.
in eis efl nobis occulta muhiphcitas
hoc ergo,
ifla
pars diuiditur in duas
:
fecundum qoia primb
hoc nomen idem, Sc fuum oppofitum. Secundo hoc nomen ,fimile & fuum oppofitum. Seciuida ibi Simtlia autem dicunfur, Prima in duas quia primo difHnguit ipfiim idem-Secun:
:
d6
(jr
emnia hac vniuerfaliter dicere quod
omnis homo idcm^cjr muficum : nam vniuerfaliafecundum fe exifiunt : accidentia vero non fecundum fe , fed infingularibm fimpliciter
dicuntur : idem enim videtur ejfe Socra-
dr Socrates muficus/tam Socrates non in multis j propter quod non omnis Socrates teSy
ejfe
mnficus neque Socrates dicittir,qtiemad-
:
diftinguir
eiiis
^apropter
non dicuntur-.non enim efiverum
oppofItura,fciHcet diuerfum.Scciuida ibi:
DiHerfa vero. Prima in duas , fccundum quod
modum
omnis homo
,
dr ^^c quidemfic di-
cuntur eadem. Infert cx
di
quapropter omnia dicandi
,
accidens
quandam conclufionem,dices,
in qiuTsus ,
non
omnibus modis pra;fcilicct prxdicamr idem per
h<£C
,
in
dicuntur
vntutrfaiiter
:
non timi
74
;
;
:
:
Summ^ vnicx .j.
.
p^fe rr ftr
,„
\ii
iteeiMts in
truui»
gumcntum
nts honto cft
rciario rcalis
verum dicere {c\\kcx.ncx.c^3.dh^Mod om* ulcw,& muJicumAd eft,qu6d omnis homo fit idem mii/ico cuius caufam fubdit :
vntuerfalta fecu^dk
m fc extftunt
:
acctdefitis
quod
,
;
non
non fit duo
idenritas numcralis
nara relario
cxtrcma diftinda
17^ requirit
rcalis
, idem autem a fcipfb Deindc cura dicit:
rcalitcr
diftinguitur reaUter.
psM- autfm non fecnudumfe ,
**"^
id cft, quod in propo/lqua ptffdicatum dicitur dc
vniueifali in
tione
fubiedo vniuerfalitcr , pridicatura comienit non ratione finipd vniuerrali fecimduro (c, gularium : non lic autem eft vbi prjcdicatura eft
&
idcm
lecundura accidens fubicdlo:quia talc pra;-
dicatum non
incft
{ecundum
fc
ipu vniucrnj.li
,
catum praidicatar /ed in ftvguUribM ftmpliciterdicuntur, tdeenim videtur
&
Socra^ iubic(^ : Soertues, tes muficM : nam Socrata non eJl_im multis , quia /cilicet non eft vniuerfalc^/ro^/^r quod n»n dicirur
effe, fcilicct
omnU
& hic
Socrates
eft ratio
:
,
^uemadmodum omnishomo,
quia pracdicatum idcm per ac-
cidcns non praedicatur vniuerfalitcr dc tcnnino , quia fingularc hon cft vniucr(alc:licci piJEdiccmr fimpliciter dc eo quia taha accidcn-
fingulari
:
&
modis.
,
emnino etdem
offofite
aut (pe-
,
aut ratto fubfian-
EMftinguit oppofitum
Circa quod duo
facit
:
fWH«,quod
quia
fam diuerfum. Sccuud6
quod
cum
:
D.fferentta vcro,
vno modo , homo, & afinus :
dtturfa dtcuntur
qHorumjfecittfuntfluref, puta
&
potcft acipodo tjumrum materiaeji alia. pro fubie<^o, vcl gcnere, <Sc fic pofAmt fumi duo modi diucrfitatis iuxta olictatcm
alio
cipi materia
modo
matcris. Alio
dicuntur diucrfa
ratio fukflantut, id cft
&
alia,
fubdit
MtA vtrofecundHtnfe cie.
,
,
c^Morum
diffinitio fubftantialis eft
,
quod omnino diuerfum opponitur modi$
aut
'vna.autfpe-
mmero e^dem dfcumur ,
facit.
Seamdo
,
&
qi*orum
quia quot modis dicitur
vnum op-
& reliquum correfpondcn-
cum dicic
uerfa funt idem aiiquid entia
&
,
nonfo^
lum numero ffedfiecie^ aut^enerCj autfrofortione,
eiu(
Primo enira
Circa quo4 quod diftum cft.
pcr
facit
(e.
infen conclufionem qoandam cx prz-
Quarepalam. Dicit crgo qu6d alia vero fiipplc dicunmr cadcm fecundumfe, (fuem' (ulmodMm, vnum , id eft, qu6d eifclcramodis, 2uibus dicitur vnura pcr (e, dicitur & idem pcr etenim eadem dtctmtHr ejuorttm materia eftvna,aut fpecie , aut numero & in hoc tangimttir duo modi ciufcicm pcr fe correfpondcntcs fcamdo, & terrio modis vnius, dicuntur criam cadem ijuorumfubjidntia cji vna, Sc in hoc tanguntur tres modi eiufciem pcr (e, corrcfpondetcs primo, quarto, & quinto, modis vnius nara fubftanria vna potcft dici , vcl rationc conrinuiuris, quoad primum- modura ; vel rarione vnitaris in diffinidonc& rationc , quoad quartum, & quintum modura. Dtindc cum dicit diAis ibi
:
&
;
Deindc
:
,
Difierentia vero dicuntur quacuntjue di.-
(jitemttffmodumcj;'
: etemm tjuorum materia
DifHnguit raodos
duo
ipfum idcm ter.
v>»«w
^^-f^l^
^ y^^
ipfiim differens,c[\iod cft
qnafi idem ciuti diuerfo ibi
Dicit crgo
dlMerfum,
eft
pofitorum,tot modis
eademjic duutitnr. Dcii^de
<w**«»*»fm
pnm6 difringuit ip-
go , qudd
iiac
du
dicitur
tterfum.
fidem, ide6 tot modis potcft accipi, quot
fukfiAnttA V»*,
7j
Et
tia,
aut materia
tia primo infunt fingulari , cx confcqucnti dicimtur incllc vniucrfali; idco enim homo cft albns , qiua Socratcs eft albus. Concludit cr-.
^ di^
Diuerfa vero dicuntur tjuorum cies flures,
*
de quibus illud prardifimpticitcr ; idc6 fubdit i
(ed ratione fingularjum
fp
:
Cap. IX.
t/tim efi
rt/tm
:
:
Diftinguit ipfum differens. Circa quod tria Fadt. Primo cnira ponit vnum modum. Secund6
:
.
fint diffcrcn-
Secundaibi : ^mpliiu. Texiiz. ibi; Etcontraria. Dicit crgo qu6d dtfferentia dicMntur (jm*cunqtu dtcuntur dtuerfatdem alicjMidentta,\deA, in aliquo
numero
non
,
vno conucnientia ,
fit
mali
, :
;eat.
vnum
tamcn funt idem in Socratc fiue idem in fpecie, vt Socrares,& Plato,qui :
conneniunt in horainc nere
fit
^^ dtmt^h
vt Soctates fcribens difFcrt a Socrate
(cribcijte
illud
fiue illud
vt
homo
fiuc iliud
quillitas maris,
,
fiuc illud
:
& afinus
fit
fit
vnura ge-
conucnicntes in ani-
vnam proportione
,
ficut tran-
& f^rcnitas aeris, qax differunt,
& tamen communicant (ecundum quandam proponionem in hoc quod cft cf^ quiccum* Dcindc cum didt Amfitus quorum dii^rfum genus.
^arefalam cfuia identitat vnitas qua4am plurium effendi , aut quando vtitut vno , vt
flurthtu
iffttm ifft
idem
;
,
veluti quando dixcrit
nam vt
duohus vtitur
feamdum modum dicens qu6d ^m^ , alio modo dicuntur differenria quo,
rum genut
eJidtMerfum
cnria in aliquo
,
& ide6 non funt aliquid
vno
fpecic, vel
fcd fortc in aliquo tranfccndcflte
eodem.
r
Ponit
fltks, id eft
idem
& quanritas in cnte.
,
gcnere
,
&c,
vtfubfbmia,
Dcinde cum didc
Infcrt ex di£Hs conclufion? quandam.diccs*^*/* ^(Te-.ejuia
identitat ejt cjm (di vnttM,atu pluriief-
fendfy id eft,quando iUa
plura fecundum
vUein^ hu
efte,
qua
&
tamcn dicuntur
Etcontraria ^tftt^cMnqMehaheMtimfui-
Bantia diuerfitatem.
idcra
mqiianmm in ahquo conucniunt,aut quiafunt vnum (camdura cftc, & taracn intellc
Mu^ cMr*- vtiturvio tanquam duobus *"**•
dicuntur idcra,fimt
: veluti quando di, xeratipfum tdem tpft,na eodem vtitur vt duobjtt, puu diccndo id^ fibi idcm. ^x itxK ibfoiw ar-
Oftcndit quar propri^ funt difTcrcntia
quod
cofitraria
& cjiucMncjMe
tia diMerJitatem
Ccut
^
^^'^'*J"^
ria.
,
&
qus propric
aliura. Terri6 oftcndit
T>lfertmi
diiae
,
,
diccni
habent in fab/lan-
fupplc funt propri^ diffcrcnria,
fpcdcs fub gcncre : quae duabuS^con-
tfariis diffcccaoiSi
& fubflamialibus diffcrunt^^^ COQUQDiunC
-*
;
:
V.
Liber,
176
Metapli.
fonupniimt Ib genere portct tamen tota ifta lifeia prxcedens c^cponi fic ,qu6d totum fit vnus mo(iu»,& ^emplincat de ditierns quomodo fint :
:
difFcrentia
i
Sc aliquid
Notandum, quod
idom entia. v^: Ci(-
npn rc%i^iiit
j^ diHerfitM aliquan) tjonupniipntiam , (c
^
ctnHtntMnt,
diuerfum.Circa quod quia primb diftinguit modos oppdfitionis.Secundb dat documenta ad cognofccndum, Moii m»««
duo
facir:
aiiqua efie oppofita. Secunda ibfll Et ex c^uibHt. Diflinguit etgo qiutuor modos fiuc fpeciesop. :
ficut potefi elici exlitera,
Diferenti» diucifa propri^ dicuntur qua:
&
reducontur ad diffcrens,
'\AekyCOnxxz6.iOionz,&contraria&ad &priHatio,
alicftiid, id.efl,rela:tiua,
cienun oppofitionis potefl: fic haberi quia o^ pofita,velpoHnntfc,vei cxciudpntfe.Siprimo
quarto
modo
iiuius
;
fpd
vno
^iiiquo
;
&
fiint
fed ptiam conuenientiam in ide6 dicuntur diuerfa idem aiir
piunt diuerficatem
,
quid entia> vt ditSiun
efl.
Deinde cum dicit
:
do,vei vtrumque hii
Similia dicuntur qa^cumaiue idtmfajfa ^ quorum , aut diuerfa ,
^
^ plurxidempajfa
:
Ci
non funt:fi feciuido moextremum ponit aliquid,vel ni-
vtrumque ponit
aliquid,fic funt contraria,
eodem genere dicunt duas naturas pofi-r maximc diflant^ s fi verb vtriimque non
fiib
tiuas
:
eflaiiquid pofitiuum,fedalterum negatiuum.vel eft
qualit^ vna,
»>Y'"''*""^' funt relatiua, quae ratione mutuac de- ^'J"'""*'
fic
,
negatio fimpliciter
,
funt contradicloriaj
fic
vei cft negatio in fubiedo apto
Hic
liocnomenyJwi/f. Circaquod tria facit. Prim6 enim ponit modps fimilis. Secund6 oftenditjqux debeant dici maxime fimilia.
diflingiiit
Simili» di-
funtvr
tri
Secunda ihi
Et fecttndHm quMHnejHt.
:
Oppofita vero. Innuit auteni tres mo? dos fimilis dicens , quod fimilia dicmtur vno Tertia
modo
flifittr.
ijpi
:
fnnt omninoidem paffk, putaduo patientes febrpmfimiies dicuntur: alio mododicuntur fimiiia aliqua plnra qut funt pajfa idem ,
•n
cjua
,
(jr
cjuacuncjue vero
no
continguntfitnuladeffe amborumfufceptibili,
hac opponi dicuntur aut ipfa , aut ex quibtts Nam pallidum (jr alhumfimul eidem
funt.
noninfunt
;
propter
^uod ex quibusfitnt^op-r
Ponit duo documenta ad cognofcendum aliT. qua efle oppofita. Primum in comparatione ad motum,vt fi aliqua duo fic fe habent , vt altprum fit terminus aquomotus,&mutationis,& alteru
ifleefi:
C\
patiantur diuerfa, puta vnus febrem,
modo
dicuntur fimiUa,
vna , puta duo equi albi j & proprius modus ad qnem reducuntur etij eft
quardam
,
tjnalitM
pro quanro
qualitates
cit fimile.
:
iflae
paffiones pofTimt
did
vnum enim in quaiitatu
far
Dcinde ciimdicit:
:
pi*ximt
tates, in quibus
fir
terminus ad quem
,
illa
erunt oppofita
:
cum
fint
alt^ratio
habet,aut magii prapria,
nam
omnis motus eft ab oppofito in oppofitum; ideb dicit, qubd illa ex cjuihut , vt \ terminis a quibus, ad qui vltima, vt ad terminos ad quos , vtgenerationes
,
& corruptiones fupple funt oppofua.
Secundum documentum fnbia^rum.
:
eft in
comparationc ad
nam illa quac fimul non
eidem fubie
fe
poffunt inef^
ipfa,vel ea ex
e[i
;
multac contraric-
horumejuodplura
huicfimtle, id efl
,
iile
pofitadicuntur, aHtipfa,vt funtextrema, puta al-
bum, & nigrum; aut ex qHibuifunt , fupple roedia contrariorum , quas etfi non fint propric oppofita,funt tamen oppofita iftaex quibusiunt> nam pa/lidum , albumfimtd
fcilicet ej^trema
&
:
milis.Exemplum primi,vt duo iiomines quorum
eidem non infunt propter quod extrema fciiicet, ex quibut funt , kilicet media,opponH»tHr his , fcilicet mcdiis nam fic cx incompoffibiiitate
Vterquc fapiens^vterque
cxtremorum arguitur
qui
aiteri fimiiis
recundum
plurescontrarietatcs,
aut feciindBm njagis proprias,efl
maxime
iHi fi-
&c,Exemplum fecqpdi^aqLiaeflmagisfin^ilisacri ,quam ignis, pro quanto afllmilatur eft princip^lior
,
&c
ct4
cognoftendi
:
Oflendit qua debent dici maxime fimilia^dicensqubdy^f«»<^«w ^udcunejMe contrariorum cot tingit alterariy id efl,
fit
notanda
quibus funi ideb dicit qubd ejuacumciHe fimul non contingit adeffe fttfceptibili amborHm hac op-
fimtlibtts dipmilid.
Siitis iicitur
Doeumem»
.
&
Btfecundhm tjuacumejue alteraricontingit (pHtrarioru^ horum quodplura habet ^t , magu- propria, huic ej^ fmile oppofita vera
liberalis,
fibi
in iiumiditatc
,
quac
maeis propria qualitas acris,
guam caiiditas,, in qua fibi afliniilatur ignis. Vltimb innuit diflin(Sfcionem diffimilis diccns,qubd dijfmilia dicunturoppofitafimtUliHi,
& ideb iuxta
modos fimilu poiTunt accipi pcr ofpofitum modi dijftmtlis. Tunc fequitur ilia pars Oppofit4 dicuntur contrarta, contradiBio^
& Adaliquid, (^priuatu> & habitus. ,
yg
Bt exejuibui,(jradqua vltim4,vt genera-, tiones,^ corruptiones^
fed etiiim
prxdidi
i
cum
dicit:
ponuntur his,
ejHortm
fi-
nato,& detcrmi-
funt oppofita priuatione.Dcind^
fic
^Mt diuerfory ficut duo liomincs dicuntur fimiles non fblum fi patiantur idem, puta.ambo teruana: aiius v?rberationcm:alio
"«^ t
nato,&
Terti6 inuuit diflindtionem dppofiti quod cfl
dijftmiU.
iupUitntia
pendpntias fimul funt,&
qu*
77
& habttHs.
Notandumi qubd fufficientia ifiaquatuor fpe-
vitima: difFercntix,fecundum
quod fuit oflenfuin differentia, non tantum refpi-
4.
pofitionit, diccns,qubd oppofita dicuntur contradi6iiones,
jiiav,qiuc in niiilo flmpliciter cbriucniunt,funt
propric diuerf^,& dicuntur primo diuerfa,vt
fitiouk.
Vbi diflinguit quxdam nomina fignificantia guafdam iccundsuias partcs multiwdinis , quaD
:
ipfa picdia cfle pppofita
«xtremis.
Notandum , qubd
fignantcr dicit oppofitaiila,
non pofrimt inef^ fimul eidem fufceptibili amborum quia aliquando non oppofita pofTimt fimul efle in eodem fubieilo , pro quanto illud fubiedjrum non eft fufceptibile amborum,vt albcdo & fcientia :qu2 habet fubiccla diftindb, qii^
:
&
ideb ex iftaincompoffibilitatenon arguitiir,qubd ipfa fint oppofita,quia ifta incompoffibilitils non cft
ex eorum oppofitione,fed ex carentia fub-
itfti
dicit
fiifircptibilis r
ambonun.
Deind^
cum
19 Ntn onmm qu4,
nonfiMt fimul tn eodi fuhiea»futtf tfptfit».
Summ^ vnicx S
F MM A R ir H.
Cap.
gcncrc circa idcm obicdum
,
Iquo fc
:
fanum crgo
mb codcm eenerc ,
ncnt ,ad candem fcicnriam , fcilfcct mcdiciham: plurimum etiamdiflant.Qeindc diiu dicit:
MiA.vero contraria dicuntur hacefuidem ;
in Xalia hahere
aut agentiayout pati*ntia,aut ahie^iones^atit
diatntttr qu/tcunijue
nonfof-
eundumgentu
^ qud flurimtm differunt
:
timum differunieorum^^udin eodemfufcef-
modos contrarictatis in' fecund6 , qu6d alia vero dicuntur cdn-
traria
dicens
,
alia
dicuntur cfle contraria,pro eo c^bAfuntfttf-
Primi diftinguit raodos contrarietaprim^ contrariis. Sccundi in fccund6 contrariis. Terri6 rcmouet dubium. Secundaibi: Omtrgri» AUa vero. Tcrria ihi:.QM«mam autem w/.Ponit autem duosinodos contrarictaris vnum imptoiMfUdn, prium,alium magis proprium , dicens quod contraria dicuntur vno modOiquacunque non pojfuni adejfe eidem diferentittm fecundMm genus ,id eft, tria facir.
'
in
ris
:
licet difTeraht gcncte>
do,
vr u diceretur , qu6d albe-
& {cicnria funt contraqa
,
ncc poftunt
eodcm {ubie>^:ii^ cnim modus
cft
eflc in
improprius:
fanatiuum &SEgrotariuum
zgritudiius
:
pot^tia
alia in.ejfe pajfiua talium,ic cfle afentia,aut patitntia in
potcnria rarionalis,5r.huius,text.com.
&
&
:
mi,cdfefadiuum ,
& frigefa£Huum
&• frigcfa^bilc.
Excmplum
& frigcfaciens adlu
:
ncrationes contrarionim ,
ifimaxima
ter
,
aHtftmpliciter,aMtfectmdum
aut fpeciem,(\vioA exponitur
fic
& cQrruptionis,omnia ifta dicantur c6trari^quia per compararioncm ad ipfa prim^' contraria fed eriam gcnerado albi uatio albi
,
mdtum
coeli
,
puta
pgh^s Orienris , &
puivfbis OccidcnrisilecundiJrt gcnu» ver6, id eft,
in
codem
gencre,id
eft,
dujcipcciesper duas dif-
fcrentias diiiifiuas generis conftituta;
(pcdem autem , dentales
,
:
fechmdiim
vt duo indiuidua p«ff dtus acci-
&contrarias differcntias dioerra.Alitcr
cxponitur 6f magis ad rqcntcm Philo(bphi,videtur, qu^d differcntia maxima fecundiim fpeciem intclugatiu' in
duabus fpcciebus
,
,
vt
dicantur contrariaj
& gencrario nigri,& fi-
itemm priuari6-nigri;& pri&c. omnia cnim pr.rdida dicimtur
fecundum aliquam habitudincm iflam» vcl iilam ad prim6 contrairia. Deindc cum didt;
conttaria
^uoniam autem ens
^ vnum
multiplici-'
ter dicuntur\fequi eft neceffe.,fjr i^id quacun-'
fjr
idem^
quare
:
contrarium vtjic diuerfurnfe-
cunditm vgamquanque Categoriam.
^fimplici-
quidem , vt in motu locali duio pun<5b tcrmi-
nanria
,'
ncicontrariorum,qux fimt tcrminigenerarionis
que fecundurr^ hac dicuniur
,
•
*
aut habitHSt
& habitus & priuauo*
diuerfum
rentia
,
aut priuationfj ejje taltum,in quo tangit qu6d ge-
cpntrarierum qu6d comcaria funt.^iMrj*»»
genus
calcfadibile
caleiadnm &infi:igidatum
inde.vha cmn> fcicnri^ cft contrario10. 3, rum^fubdit ctiam quandam rarioncm gcneralem diffe^
:
fecundi calcfaciens
tQca:aut ahie£iiones,aMt acceptiones
militer corruprio,&
qu« dicitur
altcrum
:
hoc in potcntia aut a^hi.£xemplum pri-
fcns qu6d (upplc contraria dfcuntur
qut pluritnttm differunt etrrum qut funtineodem gerjert:& epta plurimum dtfferunt eo quid in todtm fufcepti^»,lcilicet habcnteflcrC^ efHaplMnmttm dijferunt aorum quafuntfuh eadem-potejiate,iA eft.rcicnitia,
quorum vnum
fanitatis
non taiKum album & nigrum
,
,
alia funt contraria in ejfe aciiua,
nara rontnria pre^ric acccpu oportet cfleih codcm gencre. Seamdum modum fubiungit di:
primorum:
ceptiua taliunf, fcilicet cbntrariorum
cft fufccpribile in
DiiHnguit modos contrarietaris. Circaquod
$<9
8i S*f «*/o
contraria,quia alteraeft humida,&1altera eft ficca:
ficut
ciin,autfecundumfp
effe
««h quidemin bahere taiiaJcHicei verc c6-» '^*"* *^' fupradifSb , fcilicet aqua &-terra dicuntiu:
trariajotc
,
talium^
ant hahitm , aut priuationes
,
Diflinguit contrariis
qu£ flurimum differunt eorum qux funtfuk eademptefi4te:(^ ^uorum difftren^ tia maximayOUt ficundum gentts, dutjimfli'
effe
talirnn.
(orum^ (fudfuntin eodem genere;(jr quaflu-
tihili:cjr
,
inalHuay alia inpafiua
dcceptionej
%
alia in talium fufceptihilia
tjfe:alia
funtjimuladejfe eidem differentiumfe-
dfffUa-
fieri
,
ficae diucriitatis.
COmraria
tm
169
cxpclluriti Sdabcadcm fcicntia confidcrari. Ponit quatoor modos fpcci-
mutuo
ttr.
X.
& a^grum funt vere contraria: & habcnt circa idcm fubic^lum,(cilicet animalis & perriria
quia cadunt
Cohtrarioruoiduomodi cxpoountur, &: modi contrarictatis propri^ dift«^ ad quamtria rcquitunturj fcilicct in codcm
I
fiue differentiis
fccundum gcnus in duobus gcneribus fiabaltemis fimplicitcr autcm ih duobus generaliflimis,& in quibufcunque quomodocimque maxime dilbnribus, Notandum,qu6d ex drfcriprionc fccandi modi accipicndi conf riria , qui eft proprius modus, colligitur qu6d tria funt de rationc contrariorum,{cilicct eflc in codem generc,& haber^idera fubic
Rcmouer quoddam dubium qnxrcrct cnim :
forte aliquis,quarc prxdidb, fcilicet
idem
ucrfura,&c. dicuntur mulrismodis, ad
pondet diccns, quod qtioniam ens pliciter dicMntMr,vcl intelUguntur
& di-
quod rcf^
& vnttm mttiti:
ideo necejfe efi
fequi ^uod atia ^itacunqMejicundum hac dicibMr,
etiam multiplidtcr,fcilicet idem& diuetfum,&c. idco fbbdit, ^iMT^ idem &diMerfMni,& contrartu vt efi quoddam diiterfMm, fupple diomtur multi-
diucrfum iiuidsxvitfeciidltm vnamqManque Cat^goriamM cft,in vnoquoquc ProKiicamento, Dcinde cum dicif:
plicitcr,vt fic
:
Z rel="nofollow">« rftitn*
t$»tT»rimim
fimtri*.
riraum,vt cxcludat gcncra eontrariorum, quibus Ctfi conucniant tres 6iQtx condirioncs;non tamc diflant
pliirimum:& ide6 non fuac vcrc-contraScoti Optr, tont,
IK
Diuerfa vero Jpecie dicuntur aujtcunque
etujdemgeneru exifientta,nonfuhtnutcefunt, dr/jiuacu/tqtte in
eodemgenere exifientia dif-
ferentiam hahent trarietatem.
^
quacunque hahent con, Et contraria dtuerfafunt ffeci»
ah inuicem^aut dmnia^ aut diSlaprimum , c^ quoruncunqueinfinaligeneris fpecie rationes
^
equtts indtuidua genere , vt homo dr rationes eorii diuerfe. Et quacunq; in eade
diuerft
Q^
fuhfiait
^'"
& "»*
^ ^horim fsjintf,
.
176
MetapL
Lib.V.
.
(^friftcifU.in vnoqttoque ^ner.e
mo
entU diprentiam habenf : eadem
fubjiAnUa.
frofinquiusquidemfrimifio
verofiecie his pffofite diSla-
nato autfmflititer^ auf jiatfird ,
8i
Diftinguit
modos
fpccificac diuerfitatis
nim primus eft,quando
,
quo-
&
&
:
uicem
tiis,
&
,
fme
quando aliquafunt
eodcm
in
diuiduntuf contra inuiccm differcnnon } ide6 dicit,qu6d
fint contraria fiue
diiicrfa (pecie
dicumur , efUMunque
in
eodemge-
rationanere exiftentia diferentiam habent , puta Je,&irrationalc; bipcs, &quadrupes tertius moduseft,quado aliqua habftcotrarietate infub-
icdo.vt ca quaf diuiduntur difFcraniis contrariis, fiueipfafmt cohtraria, vt alburn &nigriim, difgrequs diuiduntur pcr congregatiui^m , gatiuum ; fiuc non fint contraria , vt homo
&
equus nale
;
,
quaf diuiduntur per rationale
ide6 dicimr
,
&
& irtatio-
quod etiam dicuntur diucrfa
ipecie qudcunque in fubftantia habent contrartetatern, modo pracdltio. Et fubdit c^hAcontraria diuerfa ffecie ab intficem , automnia,aut di-
funt {iafrincifiu7nM eft,qus principaliter dicuntur. 0li$m* Quartus modus eftquando funt duce fpecies fpen»mittiiu» equus,qu2 diftingumitur. : vt homo cialillim* TUUur. dimnitionibus;ide6 dicit, propriis difFerentiis
Speeies J^eci-
indi
&
&
quod
diuerfafpecie
dicumur ,
cjiioruncunque fuftt
Pqftquam Philofophus diftinxlt nemina (ipanes vniM, nxmc diflinguit nomina fignificantia ordinQm , fcilij^et prius .&.|?ofterias, quod confequitur ad T;»«»»,vtpiaEdi<Stiim eft.Circa quod. duo facit, Piimo enim primittit quanpodaro commnncm rationem ipfius prioris fterioriis. Secundo iuxta illam rarionem diftinguit diuerfbs modos. Secunda ibi Ft h4c ejuidemfe-
8|
pofteriocundiim locum.Dkit ergo c^nodprigra ra dicuntur qu
Triut qnid
&
:
&
tuncfuppleilluddiciturprius quius iUi principio determinato
pltctter in natur* filij
,
quatenus
funt indiuifibiles in vlteriores fpecies
:
vnde
&
Yocanturquandoque fpccies atoms ,id eft ,indiuifibiles. Qaintus modus eft,quandp aliqua acfimul , modo f idcntia funt in codem fubiedo quodicetur in quacftionCiidpo dicit,qu6d diuerfa ipecic dicuntur qutcttnque exifientia in eadem fubftantia diferentiam habenfSuhdit ^utcm quod eademffecie dicuntur oppofite his , id eft, per op-
pofitum ad di£ka:quia quot modis dicitur reliquum. Oppofitum,tot modisdicitur
vnum
&
SVMMifi VNICi£ C A P V T X. De priori , & pofteriori.
SVMMARIVM. Explicat in hoc capicc varios inodos
fccundum locum, , & poftcrioris tcmpus,motum, quantitatcm difcretam, cognitionem , & rcrum fubftantiam , feu
prioris
,
,
reduccns rcUquo? mpdos
ad hunc vltimum cap.de
priori,
,
de quo vide ipfum
& Dodorem^q 43.dc Prae-
dicam&hicq.S.
exifiente aliquofri-
principiam
eft
,
ixs
comparatior
&
ram
velpotcftefle
:
fic
principium quo ad perfcT
& dignitatcm,vel aliquo quouis modo: aut poteft effe prius & principium/ra««i«»» vbi^ dlioncm ,
(tut aliquibui aliis
Notandum
cft
quod primum
,
modis.
rationem prioris in hoc confi- in que etnfiquocunquc gcnerc eft ali- ft'trati0frig,
inillo gencre
didum
vel fimpliciter, "'i
,
cft
:
& in compara-
rione ad illud primiun dicetur aliquod prius : vt illudquod eft propinquius primo,eft prius : fimiliter
intelligcndum
tum,vt
de pofteriori per oppofiquod eft remotiut
eft
illud dicatur pofterius
a primo. Deinde
Gum dicit.
Ft hoc qitidemfecundum locum inexijien--
g
dofrofinquiui , aut natura alicui loco determinato,vt medie,aut vltimo, autficut euenit
quodvero remotius fofieritts. Diftinguit
modos
datam ratio- ^^^ Prim6 ponit niodopojierioru Secundo corum re- fumitur tri-
frioris iuxta
nem. Circaquod duo
facit.
.
ScAfodo itaque quodam. Prima in trcs pofterioris potcft fecundiim quod ordo prioris fumi tripliciter.Primo penes reram quantitatem.
cunda
ibi
.
^
rum prioris diftincbioiicm. dudionem ad vnum principalem modum.
f^teiter.
:
&
Secund6 penes rcmm cognofcibilitatcm. Tcrti6 penesierum fubftantiam& entitatem fiuc quiditatem. S^cimda ihi: Alto vero modo. Tenia ibi: Alta verofecundum naturam. Prima in duas fecundum quod quantitas eft duplex , continua fcilicet & difcreta. Prim6 ergo diilinguit iftos modos pencs quantitatcm continuam. Secund6 Secunda ibi: pencs quantitatem difcretam. Alia fecunditm ordtne?n. Prima in trcs fecun-
dum
tres
modos quorum primus }
accipitur fe-
Secundus penes tempus. Ter: u4liafecundum .Alta fecunditm motum. tempui. .Tertia ibi Continuatiu: crgo fic , didum eft qu6d prius eft
cundum
(^ fosieriora dicuntur ejuadam
quidem , tanquam
id eft
,
ne ad aliquid quod non eft primum fimplicitcr, fecundum jiaturam , fed poteft efTe pofterius naturalitef ,pu:aquodcft principium quantum ad cognitionem,quomodo principiata funt prius nota,& notiora quo ad nos,non fccundum nam-
tius
PRiora
fic
;
puta pater
,
aut ad aliquid
,
vel ad aliquid&c. vt
fpecies fpecialiflimas indiuidua
e^uvd efi propin-
,
illius
uiduagenere,&eorumrationesftintdiuerftt;voca!C
&
>
qu6d talis orquod cft propinquum principio,aut cft fupple tal^-principium ptimum j(»»»-
do principij,&
ftere,quia, vt fupra, in
quidicatcm
adali-
gnificantia
diuerft rationes infinali, id cft , in fpecialillima equus qutfunt indifpecie «reneris , vt homo
autem
,'auf
aliqua funt in c6dcnl gc-
dulccdo fubqualitatc:liccrnon di6idanturab incontrariis differentiis , vcl oppofitis. Se-
gcnere
quod
quidydut vbi^ut ai aliquibfis,
iUifr qm» ncrcnon tamen funt fubaltrfna;idc6 dicit , qu6d titflUitir. diuerfa ffecie dicmtur qu*cuneiuee3t;iflentiaetHfdem generii nonfuntfuh inuicem , cuiufinodifunt homo afmus fubanimali vpl ctiam fcientia
cundiis moduscft,
,
Alicui determi-
iocuni.
penesmotum. Secundaibi :
quod
Moiiprttr omHtbus enumeriui fHnt
1
0.
:
:
Summ^vnic^ ^uod dl propinquius primo jII.
/»
fine
,
t/t
Cap. X.
hoc (juidem in-
'xijiendo propinquifu fecttndum locum ,aliquem
dcrerrninanim,fiue f>ri'js
loais
ille
fit
dcterminatus
kcundum naturam^-Guead
iibdit
placitum
;
clle
idc6
aut e(Tc fupple propinquius alicHi loeo
,
determinMto natttra,id eft,a naturaj vr medio,id eft, centro;i««^ t^/rjwo.ideftcirclmfercntisirfwr fupple
dcterminatoyZr«r euenit
tmn:c}uodvero
Notandum quod
frineipiitm loeo
ffi
dufltx.
(ccundum placi-
,
locus ceniri
& circunfiprcnquoddam
principium in motitlocali,vtgraiua mouentur ad
eft pre
ftnqHtnf pri
ma
,
tii funt loca determinata a natura , vt
&
medium ^ttd
id eft
fecumium locum.
icim\n3XO,eft poftertHs, r»
,
remcttus,Cdlicet a tali loco de-
eft
didtur
leuia a medio aa vltimum : fi crgo , centrum accipiatur pro primo principio in tali
ordine
,
quod eritproplnquius terrx,erit prius,&
rcmotius
erit pofterius ,
acrpriorigne
frim.
:fi
puta aqua prior
aifre
,
&
vcr6 circimferentia cceli acci-
piatur proprincipiq,in taliordinc crit econuerfb:
aliquando vcro iftud
primam principium
eft
de-
terminatum fecundiim placitum non a natura, fecundum quod in aliquo loco vel magnimdine poflunt homines fignincare , vt pkcet aliquam partera efle erit
primam quam volunt ,
propinquius illi,
Deinde
crit pofterius.
life
erit
& tunc quod
prius,& quodtemorius,
eo quodremotiora
nunc, vt infactis :J>riora Medis quia remotiora nunc:
Tjroica
hoc autem eo quodprofinquius nunc,vt infu^ turis:priores
enim pr^terea ludi
louis
,
ludis
Jpollinis ejfe dicunturquia propinquius nuc^
(^
nunc,vt in princffiOidr primo vfisut.
ipfo
feamdum modum acceptum
Ponit
Trior». fecu-
penes or-
diim tempus dinem temporis,dic(?ns quod alia dicuntur priora dictmtur du- fecuitdum tempMs licct difFctenter : hstc quidem eo fliciter
,
funt fropintjutor*
rtune
frtterito ifii*
^
ritinc
frtfenti.
quodfunt remotiora a
praefcnti
171
Alia fecundum motum :propinquius enim primo mouentie^ prius yVtpuer virOyprincipiufn autem (^ hbc quoddamfimpliciter. Alis fecundum poteHatem excedente- enim pote;
eB
ftate (^ quod potentius,eH prius: talevero
cuius fecunditm prauoluntatem Jequi eli necejfe
alterum ^poHerius,adeo vtnon mouen-
teiUo non moueatur^
& mouente moueatur,&
eB pr^tuoluntM principium. modum acccpnim penes ordimom,dicens, quod 4/1A fupple dicuntur prioTzfecundum motum : prepinquitu enimprimo Ponit terrium
nem
ZS
in
mouenti eft prius,vt ptter v»r0,quia fcilicet propin-
quior
autem
eftjprimomouenri
fcilicet
,
tjuoddam fimpUciter, iion ad plures
:
,
&
:
:
hoc
princtpium
eff
fecundum naturam ,
ficut euenit
inprimo modo
generanti
fcilicct
primum. gencrans,
&
vt dicebatur de loco
,
iuxta etiam iftum modum
dicuntur pTioi3,Cci\icet fecunditmpotef}atem,vt in
moribusvoIuntariis:nam fiipple inter homines in potcffciribtis eft
confKtutos excedens poteftate
potentiHf,eftprius : tale vero
eft
& qttod
fecttnditm cuius jn^e cmfir-
prtitolMntatem^d. eft,propofitum \mpeTam,neceffe matur mrgutftfequi alterttm:& posteritis , fcilicet quod habet f^f^tum Sco,
cum dicit:
Miafecundum temfus :hoc qutdem enim namque
.
nunc, vt infa^isy
id t^,\nipTxxeiit\%,pr'ioranamefue funt Trotca
,
id
Troiana MedisM eft> quambclla Mcdorum,atque Perlarumrrario huius eft,quia bella fcilicet Troica funt remotiora a prafenti nunc ; alia vero diamtur priora quia funt propinquiora 8c
obedire vt non mouente illo,non moueatur
/-11
,.
,
m
r.
& mo&
f"^ ^ , lofofhos
."
d«
uenfe mouetur,qualiter (e habetRex regno, centingentU Princcps in ciuitate, hac prauoluntas eft princi- rerum
&
refpedu ciuus quod eft propinquius , eft prias,& quod remotius,pofterius iftc eft ordo
pittm
:
dignitaris.
Deinde
cum
&
dicit
y^ltA fecundum ordinem^hac autemfunt qudcunque ad aliquid
vnum
determinaturn
diBantfecundum rationeWy vt %J^r«7»f Tor«CTO«/ »p')Tffor,«) -s^rijTii, r»T»f
;
t^ »-
hic quidem
enim qui fumitur , hac autem qu£ medis \ h^c quidem igiturpriora dicun-
principium
tur hoc modo.
cftjiaella
:
DifUnguit modos priores pcnes quanritatcm difcreta;& eft vnusmodus,dicens,qu6d alia fupplc diammrpriora/fc««
raagis afiiniapr
inuenitur inquibufdam rebus
nim eft Nemea Pythiis :nomiva. funt feftorum futurorum vt (i dicatnr temporc Pafchali , quod
quadam
:
prius eft,feftii Afcenfionis,quam fefttim Penteco-
m
qoia propioquius pra»fenri nunc vnde tali ordiuc vJifitniScilicet homines ipfo nunciprxfenItes,
:
ti,vt principio,
mus nomina
& primo. AMa. litera,vbi nos habe-
di(Storum feflx>rum,habct fic
:
prius
funt qttacunijue ad aliquod diftant fecundum rationem
,
id eft,
fecundum
ali-
quam proporrionem detcrrninatam vtparaHata :
& tritoFlata:ita quod paraftata
eft prius, tritofta-
ta pofterius. Paraftata dicitur ille, qui flat iuxta
TMrMftjua
& dicitur a i^ quod eft
f *•* didturi
aliqucm, puta
Rcgem
:
flata dicitur ille,qui ftat tcrrius
ctt
raftatacft prius
Z).7w»i<«,vterqiie illorum erat practerims: in
autem
vnum determinatum
enim Menelaus Pyrrho, fed eft, vt dicitur , litera comipta quatenus tempore Ariftotclis , Stc di:
no conrinuaris,fed
difcreia ordinarionc ordinaris:^<ef
*uxta,Sc
'iTtiiJnftofiat,
quam
quafiiuxta ftans tritofbta
ab eo ,
:
cum
:
(ed trito-
& ideo pafit
propiii-
autem non eft prius quod ^ft propinquius praefenri nunc , fed quod cft remorius , vt dichun e(L Sed poflet litera faluari , fi Mcnelaus Pyrrhus aeciperentur pro duobus hominibus futuris quorum vnus propinquioc eflct przfenti hunc , quam alius ;in taii crgo ordine vrimur
quius
illi
ifhmi
modum
ipfo prsfenti nunc,vt principio in temporerefpe-
& idco cordac mcdiar habent hic locum prindpij,
pfiteritis
&
:
^u cuius
dicafur ahquid prius
,
vcl pofterius, fe-
cundum propinquitatem,.veI remotionem:&r hoc habuit dicere Ariftoteles ponens tempus niim, quo pofito
m temporc
non
potefl dari allquod
aeter-
primum
aliquod nunc inrer prajteritura Sc fumrum : ciim, ex hypothcfi tcmpus fit iufuiitum ex vtraque pane.Deinde cum d Jcit ,
nifi
Scoti Oper. tom.
IV.
primo
puta Regi. SimiUicr feamdura paranett fitnt priores netis. Vbi ,
fciendum quod in inftnimcntis Muficis chordx graues dicuntur hipati:(ed acutac dicuntur netz:
medis autcm mefac, paranetx vero dicuntur
quac funt iuxta netas propinquiora mefis,id cft,nicdiis
quibus propinquiores priorcs cfrc cenfcntur, lcilicet paranetEC ncris.Et ex hoc dat diflTcrenria interexempla data 6\ce%jntc <\uide enimScMcxtv^
&
tritoftata iHe qui eft fummus,puta rcx habet rarione principij:<wf autechorda qu* eftme^ dia eft principium. Cocludit ergo quod hic quidf dicuntur pricr4 hoc modo. Deinde cum dicit:
raftata
:
TritofiMta
quM
i
:
Lib.
171
V.
Mie vero modo quod cogmtione
§7
vt
Metaph. ram qudcunque contingtt fffefine nonfineillis
&
pofterioris fiimptos Ponit in<>dos prioris penes rcnim cognitjonem. Dicit alia modo quod filpplc dicinif aliquid prius , qnod eji cignkiow pnusyViifimpUfittr priu^ id eft,qu6d tale eft fimpliciter prius , cum res per fua princjpia cognofcatur:& non eft prius fecimdum quid , vt dc ioco dicebamr in primb modo. Dcinde ciim dicit
Horum autem
aliter
,
nam fe-
cundum rationem vniuerfalia friora '.fecun"
dum autemferffumfingttlaria. Etfecundum fecohomine.
mu-
toto frius:vt mujicum
Non enim
eji ratio
totafine far-
te:equidem non contingit muficum
ejfe
noH
,
exifeente aliquo mufico:amplius friora dicun-
vt reUitudo
;
hoc enim line^ fecundtimfe pafsio
autem effe multipliciter dicitur: primum quidem fubltantiamfrius deinde alitor qu^fecundum pctentiam,(jr fecundum a£fum : nam alia fecundum potefiatem prior^ \
funt^aliafecundumaifum^vtjecundump^eftatem quidem, dimidietds
&
Ponit modos prioris poftcrioris , fumptos OrJepritrii penes rerum fiibftantia»i,fiue qniditatcm. Dicit pojieriori$ ergo quod alia vero fuppic dicuntur priora , fe- f"'*^i*f
&
cundum naturam
lenitate^
eji
:
iltttd
ejt
quiditatis naturas in elTendo
pliciter.
Vno modo
eft
fius
iy
illiut
vniuer-
f*Vu per fe »»« tquefri-
m
*"*
qutcun^ue contingit
illis
,
;
citur in Prasdicamenris
&
cap. dc priori.
hoc modo accipiendi priijs Plate
(jr pofieriora.
Subdiftinguit iftum
alitcr
onitjo
,
quod
«orww»
eft prius
coenitione.
lcihcetquzlunt pnpra
,
cognitione,4/>rf r/w^f, fcllicct priora, qtia: fccunT-
dum rationcm, id eftjcognirionem
intelle£tiuam,
g^ alitet ^u<e fecHnditm jenfuf»i Et ponit trcs
dos
quibus aliquid
,
eft prius
mo-
cognirioneintclle-
(k{\iztfecuhdum rationem priora funt vmuerfalia, izngularibus \fecundum autem fenfum fingulaHa.,
& ifte cft
primus modus cujus ratio eft iqui^i non ffcntit vniuerfalia nifi per accidcns , vt cognofcendo Socratem cognofcit hominem, qui ,
/enfus
in Socratc includitur
:
intclledus autcm per fe
intelligit v!uuerlale:fingularia
autcm vel non
in-
non aequc primo & ide6 vniucrfalia ilmt priora fecundum intelledtum ; fingularia fetelligit, vcl
cundum efi
;
lcnfum. IterumfecHndum ratioftemprius
accidens ipfo toto
,
fcilicct
Sto &c accidcnte, vt muficumy ptine
,
cuius rationem fubdit
compofito ex fubiecft :
prius mufico ho-
»ow enim
erif tota
hominis muficiy»«f parte etenim muficum ejfe non exiHente aliquo fubicAo w«y7(rtf;ide6 crgo tota ratiohominismuratio
,.
fcilicet
:
rton continffit
fici
fc
non poteft cognofci fine rationcpartis quafecundum rationem fimpliciora fimt priora :
cuius oppofiturn eft aliquando
jn fenfu prius cognofccnte fimplicia
& partes & iftc ;
ytmpliits.Tcnio
Ifnitate
:
iii
compofinim , quaril eft f^cundus modus.
modo dicuntur priora fecunditm
raiionem paffiones priomm, vt reEtitudo h^c enim
,
fcilicct re£titudo
,
eft
prior
efi
&
perficie ,re(5ritud6 crit prior lenitatc cuiu$ oppofitum quandoquc accidit in fenfh cognofccnte prius pafliones compofitorum pofteriorum, qu.Hm pafllones priorum. Concludit ergo quod :
&
W
ijuidem 'itacjuefic dicuntur priora
Mjftilicct iccundiim
Deiud^
ciuin 4icit;
:
bus; ideo dicit,qu6d qitoniam^e,iAtfyfivis dici^ tur .multipliciter, feilicet de.fubft3ntia,dfe qualitate
&aliisa€cidentibus
,
ilumefiprius
,
,
modo
ifto
primum quidem fubieproptcr quod fubftan-
:
Alio
tia cft prior acpidente.
modo
dicuntur
fic
priora ^««7* habcnt
&
id eft,dimidiunvrci,.quam tota res;& pars toto;
&
fecundum potentiam aElum , id eft , fetundum quod ens diuiditur pcr potentiam &. aiSlum ; ndm alia Junt priorafecuaditm potefiatem, alia fecundum aElum. Secunditm potetlAtem quidem priora fimt, dimidietates toto, materiafubflantia.id. eft.fonna. Patet cnim.quod
hzc omnia comparantur ad illa, quibus dicuntur priora, vtpotcntia ad
^tentia
adum nam
refpc(5tu totius,
&
&
: partcs funt matcria rcfpcdlu foir
mae. Secundttm aEtum vero pojierins,, id eft,omnia prxdida funt pofteriora; nam diffoluta fecunditm ailum erunt , id eft , qu6d prsdi(5ta non funt in a£ku , nifi per refolutionCm in qua refblutione ipfum totum cft prius ; nam refbluto toto in fuas :
partes ipfspartcs funt a6hi potentia.
Modo
,
qua
prius erant in
Dcinde ciimdicit: itaque
quodam omnia pritis
fterius diilaficdicuntur.
^ddam
^ po-
%
enimfe'
cundumgenerationem, quafine aliis effe con" tingit , vt totumpartibus : hac autemfecun-
dum tern
cprruptionem
(jf
,
vtpars toto:fmiliter au-
alia,
fecundum
paffw linea:tllud vero , fcilicct lenitas eft ideo quia linea eft prior fufa.ffio ftiperficiei ;
fe
vniuerfalia fint priora ii> efIendo,quam fin-
fupa;ficies;&
:
fompofitis
&
proptcr lioc
numcrus quam omnia alia qucmadmodum di(3aim fuit capitulo de Subflatia.AIio modo dicuntur fic priora fubftantiae accidenri-
& aliter ieamdum rarionem & fn& ideo fecundum quod variatur co-
quod
Dicit ergo
fcilicet
&
autcm funt aliqua priora fecun-
Variatur illud
volens
di^-
hac po-
eularia;& fuperficies quam corpora;& line^ quim
fenfuih: ,
,
quo
vt
modum. Vbi fciendum eftr
Qji^ j cognitio eft duplex fcilicet intclledkiua •'
a
,
nonconucrtitur fubfiftendi confequentia ,
nipU^"^
effefine
& Ulud eft prius
fterius, vfiu efi
telle(fhiin
jingularii
nonfine
& hoc tri-
diuifione„iAck,
dum
Senfu*
illa
:
vero fuperficiei : hacquidem itaquefic dicun-
time inuUe- ^"^tiua fHua.
& fubitantiamyid eft,fccundum
ordinem
turpriora Tripltcher
micfuid
totOy (jrpars tote^
pofteritts,nam diffoluta fecundtumaSiu erunt.
qu6d **
iptadiuifione vfus eft Plato.
j
^oniam
aliii,&
turpriorumpafsiones
tt
aliis ,(jr ilU
^ qutt feftmdum & materiafubfiantia :fecund)im ailum vero
:
tAtionem (^ c^uafecundumfenfum
rationem accidens
Aliaverofecundlkmfubfiantiam (^natu-
eji frius,
efiftmpliciterprius.
& pofieria-
ordincm cocnitionis rerum.
&
Reducif omncs modos pribris poftcrioris nc gcncralitcr ad priad hos modos vltimos mum , fecundiim quod dicitur qu6d potcft cflc :
&
non cconuerfb. Dicit ergo,qu6d moAppVte» di(5ta. fecimdum prius po- vbiqueadttfecundiim hoc dicuntur quxdam enim tum ^par-
fine aliis,&
&
do quodam omnia iferius
:
poflimt cfle finealiis
vt totum partibus
tum
cft, partes
;
,
fecundttm generationem tem
nam cum totum
non flint
nifi
^
eoru
identitatem
gcneradijliniiiein potentia:& ide6 ntm. fecuodijm
&
1
Summ^vnic^ iccundum gencrationem rotum
Cap. XI.
poteft cfle in
&
efle
ftcundMm corruptionem panes poflunt in adhi fine toto in : flmiliter autem, Sc
alia
,
achi
:
a^
id e(l
dis prioris
quod
,
habet in
flmilirer fe
mo-
aliis
& pofterioris. Prius enim in fuo prio-
ri,& vt prius
non depcndct
cft,
a pofteriori
,
fed
magis econucr{bi& ideo priori non repugnat eflc finc poftcriori
fed poftcriori repugnat efle (ine
,
magis dcclarari
priori:qiK>d habct
ftione de prioritate Subftantis ad
huius,qua-
7.
omnia aliaeii-
fccundum tempus.
tia
Prima
ro poteftate.
modus
tuor
in
potcntix, quos ponit-
Htc autem ah altero.
Tertia ibi
pertinct ad potenriam a(fHuam
De potentia
quidem principium
(cilicet
,
modos potcntix. Dodor
:
do
& (eparatum ab agcnte,& tunc
cft diftinduro
,
;
vnde exemplicat d: vtroqoc
i
rciicit
o.
D.
& 9. hu-
Tex.eai7. -rsoieffaf tHcitur alU quidtm frincipigm aut in altero;
:
principium mutationis
aut
,
inquan-
:
Quantum verc dicitur. ifta aflignario
qus
obiecliua, vt nulla
fit
de afhi
di&um
oppo(ito
i^" fM
(je
Qjjp
&
(it illa
licct
diiFerenria enris
,
,
eft
erjp tottdtterpoteftanUcitur princp-
,
a^uum , mutationis in tdterojOMt
(cilicet
intjuantum alterum.
iacicnda
magna vis
intcnrio Philo(ophi
ifto
modo di^,cft quoddam
vel mutarionis in ,
eoquod mutarar ,
capimlo
(ccundum
non
in propoflto
,
:
vcl cft in
& fic
non
dummodo
&
&
potcnds poflibilis & impodlbilis. Sccundb reducit omnes ad vnum primum principalc^ecunda ibi Qutvero fecundum potentiam.Viimz parj in duas quia primo jxanit modos potcntiae. Secundb modos impotcnriae oppoiitx. Sccunda Impotentia autem eft. Prima in duas , qoia ibi primb ponit modos potenrix in abftizSto. Secimdb modos potentix in concrcto , puia modos poienris,fiuc pofllbilis. Secunda ibi : J)t&4 veScott Oper, tom. IF. :
:
(cilicet ipfa
vel aliquod principium formale ficiit
;
mows
leuis (equirar
ad
furfum
formam
&
ad
,
erauis
deorfum
;
& &
hoc principium non poteft dici potenria adHua , ad quara perrinet iftc moras : quia omne
quod mouetur,ab
mouetur nec aLquid mo; inquantum vtia. parS mouetaIiam,cx 8. Phyficor. tcxt.com.i8.& indc Potcntia ergo (ecundum quod eft principium in eo in quo e(t , non comprchenditur fub potenria adiua,fed fub pafllua. Sed ifta cxpofirio vel non cft ad intentioncm literx,vel exponit literam de alio
:
uct (cipfiim nifi pcr parres
potentia pafllua,& tunc miniis valet eft
:
tum quia
contramentem Philolbphi: quialoquitur hic
de potenda adiua
&
,
fic
diftinguitur (ectmdus
forma grauis non ut principium aiSHuum moras grauis , (ed
,
:
:
9 illa potenria principiuro motus, I>.2i«».
fopra
hterac habeatur. Sccimdura hoc ergo hzc pars diuiditur in duas quia primo diftinguit varios modos potcnti* im:
cxpofitor alitcr ex-
ponit ilhun literam,dicit enim qubd
modusa primo
omne ens
vel
vt dicitur (c-
quar proprie eft
potenria poflet dici
quatenus ,
,
& fortc
ifta
potentia de qua hic agitur eft
limilitcr
:
potentia dc qua
potenria
tamen largo modo
gij^^ diuiiionem entis
capitiilo
Gbi condiuifb nihil hic
vtdichmi
,
potenria
de qua potcnria
fiiit (iipra,
qu6d
Poflct dici
hic agitur , non dimpontm D.jlMm.fti difFcrcntia enris .
:
mentio in prx^enri
(ibi
^•'^'
non videtor propria quia
eft differenria enris, eft
,
& tunc potenria
com.j.
a^uaeftprincipiimfi tranfinutandi altcnim non fimpUciter , (ed inquannim altcnim. Vnde
materia
Poftquam PhiIo(bphus diftinxit nomlna fignificantia partes vmui , nimc diftinguit nomina Iignificantia panes cnris. Circa quod duo facit. Primp ^cit quod didhun eft , (ecimdiim quod ens diuiditur per potenriam & adhim. Secundo vt diuiditur per decera Prxdicamcnta. Sccunda
potentia
wn/itum.
icxt.
quod (cquitur moras
Sed
ohieit eStr»
cundo Phyficorum
Notandum , qucdquidam eft.
motui^iitcitttr potejfds inaltero, aut
ibi
ad (anandura, exi-
putacum medicus eft infirmus & (anat (eipdim : timc enim ifta potenria eft in(anato,yr<^ nan inejuantum/anatum,c^ma me-
concludit
fednon inquantum fanatum
vt
vtiqtie in (anato,
ftit
pium ,
tum alterum.
—
cinalts, tjuaeftooteftat, (cilicet
Mut intjuaHtum aiterum
medicindis foteUas ens exiffit vtique
,
qua
eft
&
teHas
: vt ^difcatiua foqua non exiHit in Jtdificato. Sed
,
ideb eft principium extftit tn Mdificato , tranfmutandi /Imphciter altenim. Sed ars medi-<
dicus per accidens fanat (eipfum
Aut mutationis
diceiis
xJificariua poteftas, puta ars xdificandi
ius,qu2fl.i4.
totaltter
,'
aliquando verb illud pafliim
:
(eparatum
eft
feipdim
a fe moucri,
de quofuse agit i.d.xquzft.
Ergo
^*
&
& podlbilL
Thomam ncgantcm grauc
,
adtiuum moras, auc
muurioms , aut in altero , aut inquantum alterum paflum enira mobile>vcl mutabile,aliquan-
non
infanato
Pttewtis fu-
pium trandnutandi alterum , non tamen umplidtcr : quia idem inquantum idem non agit in
Tn prima partc huius cap.cxplicatqua-
durs
defcribit,
nec alterum (impUciter ab agente :puta ciira aliquid agitin (eipfo, vel mouet feipium ; ttmc potentia atfhua cft princi-
SyMMARIFM.
ejl
quam
,
diccns qubd potenda, id eft, pote(bis, dicitur hoc u^tur 4. >#•
non
Cap. XI.
;
autem.
:
potentia a&iua eft principiura fimplicirer tranf-
SVMMiE VNICiE
\_ mttus
Adhuc
:
*9
Secunda ibi:
Quarta ibi .Ampltui ^utcun^ue. Primus modus
mutandi altcrum
tuor
\ji
quamor , (ccundum qua-
ponit fallum
:
,
vt patebit
quod
:
tum quia
fiip-
(cilicct
' '
imfmgmst
qubd principium rootus (cquitur ad eam,qnafi ad d^SMn exp*nuteriam:naro oftendcrar 9. huius , qubd grama ^'*"" & lcuiaraouenrarafcipfiscfFcdhue ram quia Sti'*"*-
*
:
mouentibus
pium
(c
cuiufinodi fimt animalia
,
princi-
a£dua moras eft in toto , vtcuiitf oppofitum dicit ifte : ram quiaaliquod indiuifibilc , puta AngeIns , poteft fe ipfum mouerc cfFcdiuc , vt vcri Theologi tradunc , tamen non habet partcm parrem , quaram vna mouet aliam : tum ,
fiue potenria
patetex 7.
& 8. Phyficor. &
&
quia contradicit ro poteRate
fibi
ipfi,nam infra ibi,
DiSa ve-
quodifteprimus roodus po(^ fibilis accipirarcorrefj>ondenterprimo modo potcndx , iftc modus eft de poflibili, fiue de potcnic adiuc fumpto, vt ipfc idem dicit. Deindc y
6icit
&
ciim
dicit:
Q_3
H*c
:
,
;
V.
Lib.
»74
Metaph.
H*c autem ab aher» inquantum alterum^ Secundum (juam enim fatiens patitur aliquid quandoque quidem ',ft quodcutique pati
9*-
quadoque autem nonfecundum omnemfafionem,fed^
Jit pcfibile-.dictmus ejfe <«/««•<»$«?,
uantur.dr omnino corrumpttntur.mn perp»P-
fefedper nenpofje,
qualiterfe habere.
Ponit
ttrectntmgit
'
Ponit fecundum modum , aui pertinet ad po icniimi pafliuam dicens, quod htc autem , id cft, alio moflo didtur potentia pnnopium motus, vel mutationis , ab altero , aut incjuantm akfquia aliqviando
!
mouetur ab altero fimplicif aut inquantum alterum , puta cum moueter tur vel patitut a ieipib , vt praedidum fuit 8c hxc potentia eftpotentia fecundum qHampapaflTum patitur vel :
quanum modum, dicens qu6d ampliuj, modo dicuntui: poteftates, id eft po-
id cft,aIio
tentiac tjuicun^ue habitus
id.eft
,
formae fiuc dif-
& immutabtlia, vel omnino, vel non factle mobi««/'««/teaenimquae in peius mutantur,magis
hoc habcnrrationc impotcntiap , quam potcntia;; ideo dicit,qu6d corruptibilia
Cupiplefranguntur
,
& conteruntur, & curuantur, & omnino corrum-
;
tiens altquid patitur ; nam illud principium propter quod alicui corapetit pati , vel tftoueri ab aliquo, eft ipia potentia pamua : haec autem
poteft efle duplicit?r
aliqitandb
:
qmcquid
tur pati fimpliciter
quidem diciquod po-
illqd
fit
bonum , fiue malum aliquando hoc quod potcft pati non malum , fed
teft pati fiue fit
ver6 cx
dicit
& meliuss& hoc eft
quod iecundum pot^ntiam padtuam
,
patiens aliquid patfitut fibilefit pati
,
quandoque cjuidem Ji pof-
bonum,
quodcuncjue ,fcilicetfiue
ue malum,dicimus tciis pafliue
tale
Tton perpoffe, -id eft
quandoejue auttm uon
,
fecundum omnem pajftonem
fecundum ali-
fed
,
quid excejlentius , vt fi fit poflibilis ad aliquid pelius. Ratio huius eft , quiapolle pati aliquem
defedlum quandoque attribuitur impotentjac, vp :
damnarur fuper
Illa
ea.
patj tales defe6tus
"•2"'*
'"'
qu« non^polfunt & paulatirri , vel mo-
vero
aut vix
,
ertt
/^'^ribui '
&
dicum patiuntur habent hxcpropter potentiam, j
ide6 dicit
pirum poft , vt pofte vinci , vel non pati,attribuitur potentiac, nqn potcft pptens dicitur. Deinde
cum dicit
^uod impajfibilia talium aut vix dr id cft , tardc aut modicum patiuntur: ,
,
paulatim
,
accidit fupplc eis propter potentiam
&
propter habere alicjualtter pojje, id eft,;^Iiquam paflionem,
perfedionem , qua poflunt refifterc concorrumpenti & forfan ifte habitus,vcl dif^
vcl
trario
:
, vel impotentia, qux cft de fpecie fecunda qualitatis,{ecudum quam (anatiuum dicitur, quod habet potcntiam ad fanaiir
pofitio eft illapotentia
dum
;
&
impotcntiam per oppofitum. Deinde
cumdicit;
STMMJRIFM.
&: pofllp
vt qui vinci
MhbU
ratione potcn- intpotetUde-
&
patebit infra fuperari
non
,
tia: , fefi per non pojfe deficereinaliquo , puta ^** quia dcficit-eisaliquodprincipium,perquod pof- ^" funt refiftere corrumpenti , ide6 corrumpens ti^.
i\-
ivro^Tnt^U, id cft,po-
c;ire,
fiuepatiens
,
funtur
:
aliquod bonum^xcellentius
quod
j^
,
poCitiones, fecundum cjuos aiie\uafunt impojfibilia
lia
rum , quod dicit propter hoc
Imvix , aut (^ modi-
deficere in aliquo.
cum patfunturpropter potentiami,(^pojfe ali^
admeliy*' tattAml-
&
pafibilid vero talium aut
Quatuor modi poffibilis, feu potendae Itemmodihis oppofiti fcilicet impoflTibiiis feu impoin concrcto, declarantur.
u4dhuc atttem vt bene hoc effieiatur^aut ftr
j,l
tentijB in cbncreto.
lum vtique ambulantes ,aut loquentes non
potentia logica
ne autem\ aut non vt vellent poffe loqui
aut ambulare
,
& infati. ciendi aliquid
modum
,
hnom^fiice,
fimiliter
autem
dicens
,
quod adhuc
non quocunque modo
efficiatnr
tem, id cft,{ecundum
tM't\n-
he-
non dicimus
dicitur potentia fupple principium fa-
vt benehoc
^
,
:
:
fed benc, aut fecundkmprituolunta-
quod homo di(pofuir,quod
exempla ad oppofitum
declarat pcr
'"^^ folum
vtii^ue
ambulantes
:
quandoque
aut Iqquentes,
,
""^ bene aut non , vt vellem , non dicimus pojfe aut ambulare ; S>c ideo fupplc per oppofitum bene ambulantes , loquentes dicimus Loejui
_^,
&
polle loqui
tem
& polTe
,
& in pati
,
ambularc
:
fimiliter
au-
vt fcilicet illud dicatur pofie pa-
quod poteft bene pati & non pofle pati, quod non poteft bcne pati. Exemplum , dicimus Jignum pofle comburi quod eft bene , & dc faCiTiI combuftibilc , &: non pofle comburi quando ti ,
malc
quomodo
hic tangit
Do-
dor, vide eum d 7. num.7,8<: d.io.rcducuntur caeteri modi potentijc poflSbilis
&
Dl^a quidem modo
vero potcliate toties, dr potes vno
ttts princifium.,
dicettir
quod habet mo-
AUt mutationis. Etenim id a
quoftatus quiefve prcfictfci potefl^^poiens ali-
quid in
altero , aut inqnantum alterunu Vno verofi quid abipfoaliudpotesiatemhabet
talem. Ponit irodos potentiae in concrcto,
modos poffibilisjfiuc tuor
facir,
fcilicet
^
Circaquodquaponitquatuor modos,
'^'
potentis.
fecundum qiK)d
:
,
&C dc difficili combiuritur.
Deinde ciim
dicir
Amplius quicunque habitmfecundum qiios impafibilia omnino
& immutabilia, autnon
ftcile in peiui mobilia poteHates dicuntur:
Franguntur autem
44H
De potentia & im-
ad primum,quieftpotcntiaea6biuje.
Ponit tertium
autem
^
,
,
cundumvoluntatem^ ^uandoque enim fe-
I
O
(jr
conteruntur
^
mr-
pojftbtlis
vel potentif
,
correlpondentes diftis qua-
tuor modis potentiac, Secunda ibi :Vno autemfi habet. Tertia ibi : Fno vero in ne^ habendo.
Quarta
ibi
:
yimpliits
autem hac omnia. Dicit
ergo primo quod di£ia potaflate , id eft , potentia quatuor fupple modis, toties dici^utpotenSj,jSc poffibile , quod pro codem habetur vno cjuidem :
modo dicttur, fiipple potens, qttod habet , fupple immcdiate& de fe , principtum ,fcilicct a(5tiuum, motus
& mutatidntj-.etenim fiftitiuum dicitur,ia-
mcn pouns aliquid in
alteroy
aut inquantum alte-
rum.
'
^.
tur^.m«dM,
Summ^ vnic^. Vm
vere eUcftur,{{c potcns ^fiquid aliud Al. alio te- tenm. somoiO' in hoe tangit hahet ab ipfo talem poteflatem ,
&
duos modoipoflibilis , nue potcntis, (ecimdum potentiam a£tiuam:nam potens adHue didtur vno modo, quia per feipfiim potefl: immediatc agcre, vt fiftitiuum,id eft,potcns facercftarc
&
:
Vno autemfihabetfermutari in quodlibet fecundum poteBatemJiue in peiWyfiue i/r me^
9;
lius
etenim corruptibile videtur
:
corrumpi
ejfe poj^ibile
aut vtique non corrumpt
,
Nunc autem
impoftbile,
^
fi
erat
difpofitionem quan-
dam habet,(jr caufam,(^ principium talUpaf altquidvidetur^aliquado per priuari tale
Si autem priuatio
ejfe,
aliquo modo:
ejl habittti
omnia in habendo vttque erunt aliquid.^tqui-
,
,
dicit:
Vno vero in non hahendo ipfius potefiatem^ , inquantum efl altud
aut principium tn alto corruptiuum.
Ponit tcrrium raodum pojfthilis , fmc potentis, TerttMMeetp» correfpondentcm quano modo po/entiac,qui crat "" ^l^ ff' non pofle corrumpi,nec in pcius permutari. Dicit potenti* nott »w non hahenergo quod alio modo dicitur potcns potemti t»r' do tpfius,id eft,in ipfb, poteftatem^ut princtpium ffp*' in alioyinejuantum aliud corrupttuum, ex co fcili-
cct
quod habet virtucem, vt non
corrumpi Dcindc cum
poffit
ab aliquQ extrinfeco corrupriuo. dicit:
Aliquando tjuidem igiturper habere
fionii.
175
I.
krgo modo poreft dici habinis ficut dicituf fbrma primo Phyficorum, vt fic habere priuationem fit quoddam habere. Deinde cum uationem
vcl hiftcrc
,
immcdiatc alio modo dicitur fic potcns , quia agit mcdiantc alio , aii potentiam fuam comoiittit , ficut Rex agif mediantc BalliU0. Dcinde ciim dicit: aliud per fe
X
Cap.
Ampltits atttem hjtc omnia accidereferi^ autnonferi
aut in bene
;
in inanimatis inefl talispoteH/ti
,
96
infnlum
attt
:nam
vtin
or-
ganis aliam cntm dicunt poffe fonare Ijram^ :
uoce ^ero dicimu4 ens^quare in habendo habi-
Aitam vero nonji non eftbenefenans.
tum quendam (^ principium ejl pofibtle , (^ habendo huiufmodi priifationem
fi contingit
habere friua tionem. SeeundMMf Kptia p^Jfihilii ctrrefpoti'
dtns ptttntU faffiu*.
Ponit fecundum modum pofllbilis corrcfpondcntcm fecundo modo potcntiae , (cilicct potentia: paflSuXjdiccns quod alio modo , fupple dici-
pati
,
fimpliciter :4Mf inhene
bus inanimaris namin inanimatis eft talis poteftat vt in organii , id cft, in inftrumcnris muficis : di-
corrumpf.Sc hoc
ejfe
eft
in peius clle per-
aut nen vticjuc corrumpi, id
:
corruptibile per oppofitum
j
non cile
,
fupple
quod
habet tjuandam diffoficaufam in/e talis mutationis , qux icili-
Hahert ftin- eft poffibile aliquid pati
&
vonem
,
,
, quod dicitiu: potenna paffiua. Subdit autem qiiomodo iftud principium pafsiuum poteft incflc pofsibili, dupliciter, fcilicet vcl pofitiue, vcl priuatiuc:ide6 dicit quod
cct eft principium paticndi
aliquando itaque vidctur fupplc aliquid efle pof^ fibile ,per hahere aliquid aliquando per priuari :
tale
Exemplum
ejfe.
primi
mori per habcre in
bilis
,
homo
dicitur poffi-
principium
fe pofitiue
:
ficut exemplificat in rc-
:
funr, fcilicet mufici, aliam fupple lyrampojfe fonare.-altam non pofle
fomicfi eft non bene fonans,
Notandum quod
fierat impojfihile,
corrumpi:;r««f autem illud
fcilicct
cft
t/tlfMtitiuiu.
funt aut infolum accidere fieri, aut non fieri
tur potcns, vcl poflibilc,y» habet potefiatem, fcili-
mutari
dufUeiter.
omnesdidi modi pcnincntes adagere&
fdcft,
cet pafliuc permutari in quodlihet , fiue meliusfiMt in peiu4:etenim corruptihile videtur , hoc modo
poJfihUe
dtittm pafliuu untingit
flMMrtM MtPonit quartum modum poffthilis fiiiepotentis corrclpondcntcm terrio modo potentis , qua ali- ceptio ttrrtfponitns pO' quid dicebatur potens ad bene agendum,vel bcne tenti* Md btpatiendum ; idco dicit quod amplius hac omnia, nt Mgtndum,
,
quid potcft
ficut paiet
cx prxdidis,ali- Ftttnt a*ert
potens agerc,vcl quia^teft agcrc fimplicitcr,vcl quia potcft bcncagere. Simililitcr potens pari duplicitcr dicitiir , vel quia podici
teft pati fimplicitcr litcr pari
vel quia potcft
,
bcne&
eliffliet'
ttr.
faci-
& hoc pettinet ad ifhim modum poffi'
,
bility \elfotentis.
Deinde cum
dicit:
^
Impotentia autemefl prittatio potentia^ talis
•vtl pMti dicititr
frincio^ fublatio
quadam
ejualis diita
aut omnino , aut in apto nato habere , aut quando aptum natum efl iam habere non enim dicunt flmiliter impofsibile generare efl
:
:
, puta mareriam, vcl aliqucm inordinatum humorem. Excmplum fecundi ; fi dica-
corruptionis tur potens
vinci
vel fuperari, propter priua-
,
tionem fortitndinis naturalis. Aliquando aurem ifti duo modi paticndi in vnum reducuntur: fi aurcm inquit , pnuatio aliquo modoefthabi-
tm
tunc
,
omma
fupplc erunt vtique poffibilia
&
hahendo aUquid : fic vterque modus erit in habcndo aliquid , quod erit principium paticndi. Subdit autcm probationcm quomodo priuatio i:i
largo
mus
modo dicatur habitus:/<7Mi«or^,inquit, dici-
ens
,
fcilicct
&
dc affinnatione
habitu
& priuatione
,
huius
oanj negatio
& priuario non
:
vt
naturam
cntis formaliter
nihil
&
;
idco folo
didum ,
cum
nomine
negationc,
fuit in
quana
participanr
cuntur habitus qucraadmodum pri-
UMtieeJl habiius
Cf
gatio ens.
"<•
cXaAiv.cjHare
,
modos
irDpotcntiae in abftradto. Secundo in conSccunda ibi:£r tmpojjihtlia. Prinu in duas, qujE prsminit quandam rarioncm communcm huius quod eft impotentia. Secundo innuic modos impotcntige. Sccunda ibi : yimplius autem. Imptttmtitt Dicit crgo primo quod impotentia ejt priuatio po- qmdf buo rtifuirS. tentia quod probat ex duobus , quae funt de ra-
creto.
:
rionc priiutionis proprie dicSb: tollat
habitum
,
aliud eft
;
vnum
quod
formalitcr fint
minatum
eftfuhlatio talis princtpij, c]Vio6. eft
&
fcilicct vniuerfalitcr
hahendo cjuendam hahitum
DifKnguit modos impotentiae, quae opponitur Circaquodduofacit. Primo diftin
potentiac.
entia dicuntur,
& fic nequiuocc loqucndo negatio & priuatio di§!uande
fuerum,(^ eunuchum,
cns; idco con,
pojfihtlt eft in
& princtpittm
,
<^ ha-
here huiufmodipriHationem,ficontingtt habere fri-
fubie
& hoc cft
ttar
cft
quod ntm
requirat detcr-
dicitquod impotcntia
quzda
potetia;
primum
rcquifirum ad priuationcm: propter fccundum addit quod fupple talis fublatio rcmotiopotcntiae, aut omntno, id eft , vni-
&
verfaliter
vt
fic
quaecunquc remodo potcnrix
impotcnria dicatur
:
aut in apto nato bahere
0.4
,
hi cft.
Mdrnti^
tttnit.
prin»'
Lib.
176
,
Metaph.
V.
folum tunc quando fubiedum cfl; natum hapotentiam fecundum tempus determina-
l>erc
?um
quod
,
(cilicet
virum FriuMfi»
flex
fna
,
.
m:nus
pr»ptiiSma '
v"'
:
ijuia nonjimilitcr dicHnt,
homines puerum
impojfibile gtnerarc^
&
^ eunuchum.
Notandum,qu6d hic tanguntur tres modi priPrimus eft fccundum quod priuatio di-
tri-
impro.
declarat
uationis.
^j jy^ qiiaccijque fublatio
habitus fimplicitcr, vt
fi
non dicit aliquod principium , quo quis fit potcns,fedfufhcit fola non repugnantia tcrminorum ; vt pofito quod nuUus homo cflet ,nec aliquod agcns potens hominem producere in elTe, 11 ellct aliquis intellc
Tertius eft.vt priuatioeft fiiblatio habitus infiib-
mi pro eo quod per
iedo apto nato,& {ecundum tcmpus dctcrminatum, fi:ilicctquando iaip eft aptumnaturn habe-
refpedus
fi
homovel
fimplicitcr frigidus vcl
prius.Tcrtius propriifllmus.Deindc
cum
dicit:
Jmplius autfecundum vtra^que poten~ tiam ejt impotenttA opfojita ei, quafolum motiu4f&ei qu£ hene motiua.
uum
quttiet
fi-
tenti^.
,
mmi,vel vt eft principium agen& impotentia pcr oppofitum poteft totidem modis fumi ; idc6 dicit qucid amplttufecundum vtranque potentiam eji impotentia oppojita ei , cjua folum motiH*,& ei qut hene motiu^: vel vt habet alia lidupliciter poteft
di, vel patiendi fimpliciter,vcl vt bene:fic
tcra, drfolftm tnobili,
ad
tia a(5bina,qux eft
benc mouendum
& bene mobili,id eft,potenmouendum fimplicitcr
& fimiliter potentis
:
qu« eft ad fimplicitermoueri, ne. Demde cum dicit: Impofsihiita vero hac
97
vel ad
,
vel
pafliux,
moueri be-
lis
quidemfecundum
,
^
'
J^^T
'
quorumpdmus eft
Secundus Logi' trunquemul. cus. Secunda ihi: Aha alio modo.Tiicit ergo quod fifltx, impojfibilta h*c qmdem dicuntur fecundum hanc diuifa in quatuor; impotentiam , qua: didka eft ^^^^^
&
quatuor modis , fccundiim quod potentia dicitur vtraquc duplicitcr , vt cft adiua , vel pa3Jua ;
&
principium fimpliciter , vel principium vt ben^, hacc cft impotentia realis , a qua denorainatur
&
Deinde cum
ex
:
dicit:
,
&
impofihile
necefitate
furahilem
verum,vt diametrum commen-'
effe eji
impofihile.quiafalfum tale
non folum verum , fed(jr neceffe non commenfurahilem effe \ erg» com^ ptenfurahile nonfolum falfum^ed ex necefscuiui contrarium
modum
impojfibilis cjui cft
.
Ad cuius cuidentiam notandum, qiiid potcntia eft
/«,cr 4ui>lx$
rcalis.
&
quacdam quardam eft Logica , Potcnria Logica dicit qucndatp modum
duplex
fe fignificat
proximum agendi
illud eft
:
vcl
,
Similitctimpotemiapcr oppofitumcft duplex, Imfaipttti* Logica realis, ita quod impotentia Lo- iufUx. gica eft quidam modiis compofitionis fadae ab
&
repugnantiam rermino-
intelle£hi fundatus fuper
rum vtdiccndojhomoeftafinus. Impotentia lis eft
,
qua aliquid non
dicitur duplicitet
&
;
impotentia
ficut
&
fimilirer
,
eft
impoflibilc
vcl impoflibile reale
:
rea-
potens ad agendum,
eft
realiter patiendiun
duplex pcr oppofitum
,
vel
im-
Logicum ,de quo agit hic Philofophus. Secundum hoc ergohascpars diuidituf in trcs. Primo ^xo^onil; quod pojjibile impojfibile ac-
poflibilc
&
cipiuntur alio medo a prsdiitis
impofnblle
fit
quid
&declarat quid
;
Secundo oftendit
per oppofitum.
poflTibile
fit
modo.
ifto
Terti6 inci-
quendam modum potenrix
dentaliccr addit
metaphoricc fumptcB. Secunda ibi Contrariuim Tertia ibi Secunditm metaphoram. Dicit ergo quod alia alio modo dicuntur , puta pojfihile tmpojfibile , dida fupple denominatiuc a po:
vero,
:
&
vCl impotentia Logica.
,
Jmpcjfibile eji
hoc modo cuius contrarium eji ex necejftatt verum , vt diametrum , fcilicct quadrati , ejfe
& ergo
:
falfum
,
commenfurabile
ImpejfhtU Logicum.
e(fe,
fed ex necefitate falfum:
& tale falfum cft impoflibilc hoc modo.
Deindc
cum dicit: Contrariorum alia huic impofihile quan:
do non
98
corttrarium falfum
nectffe fuerit
effe , vtfedere hominem pofthile eji: non enim ex necefitate non federe eji falfum. Brgo quidem fofsihile vno modo yficut di-^ £tum eji ,quod non ex necefsitate falfumji-
gmfcat:alie vero
verum
ejfe
,
alio contingens
Oftendit quid fit poflfibilc pcr oppofitum , di- VftSihiU'eLo. cens,qu6d pofIibile,quod contrarium habet , fci- Itcum.&ijt licctimpofIibile,de quo diftum eft,dicitur quan- trifUx. do eitucontrarium nonfuerit de necejfitatefalfum,
vt federe hominem e(i pojfibileiqinz ipfiim nonffeji de ntcejfitatefalfum. Ex quo fubiungit , qu6d poflibilc ifto modo potcft fumi triplidere non
citcr;vno
puta cius
Logicus. .
relati-
quod eft ipfe quod connotat , & deproyimum fundamentumta--
cft
&
ffilicct
modoeft
gir^^re»-
M*t.
vel poteft fu-
modo quod cft
falfum
,
non tamen de
ncceflitatc:ide6 Aicii,ergo pojfibileftc diElum,
tatefalfum. Ponit fecunduni
d.i,
verttm iam^
modo puta pofihile impofi^ quidem cuius contrarium
Aliaalio hile
•}.
realis.
& ideo correrpondentcr poteft accipi impoffibile
impoflibilc.
nomen
eft
nomen potentia ,
commenft^rabilem
Ponit modos impotcntiae in concreto. Circa quod duo facit, fecundiim duos modos inipofll-r
Vide
paricndi.
tionfoliim eji ,
correjpondes,
vel pro eo
relationis,
tentia
fotemiamhanc dicuntur,
quia potentia
idc6 hoc
;
nominat quod
nec
modos impotentis. Ad cuius euidentia fcicndum qu6d ficut potcntia eft duplcx, fcilicet potcntia aiSiua &pa(nua vtraquc etiam iftarum In"»!»^
&
patiendi >
impetHti» hit
Homo eritt ifta eiret poflibilis quatc-
nus tcrmihi non rcpugnarent. Alio mododicitur potenria realis,qua; eft principium agendi,vel
eunuchus dicatur priuatus potentiagenerandi. Primus modus cft improprius. Sccundus minus impro^
fttiesffimitur
& potentia hoc modo
rcpugnantia extremorum;
^<^^^^ '^pi^ caccus. Secundus eft , vt eft fublatio infubiedo aptonato,nonrefpiciendoadtempus detemiinatum,vt fi catukis ante nonum diem dicatur C2cus,& puer priuatus potentia generandi.
rc, vt
tmpitentis
non
compofirionis fadbc ab inteilcdhi , quac eft
,
hominem
quando non fcdet nam verum neceflari6. Alio poflibilc , quod eft verum , fcd
Icdere
oppofitum non
modo dicitnr fic fupple
,
non eft
vn^
quodfkntficat faljumnon ex necejfitate„
non de
:
cft
HeceflTtate
falfurp ncceirari6
:
,
quia eius oppofitum vt Socratem federc,
quando
«
Summse vnic^ quan
Cap. XII. modo
i*m commgtns verwn , id eft, qu6d licct nondum verum fit , ramen contingit in proximo ipfum eile veium. Deinde ciim dicit. dicitur iropofCbile
177
opponimr potenriac prim* ic ide^ conduquare proprie dtfjimtto primt potemia erit vtiqtteprinctptum permutatiuitm in altudintfuanquat
dit
:
:
tum tUtud , h*c cft potenria
ackiua
,
"vt
TMentU «• Skitt jimi? *
patet
di
Secundum MitAfhota metriA dicitur potentia
tiutgm, (JM* in Gei-
:
Hdc tjuidei/t igituf
S
Honfecundum fotenttAm^
fofsibiliA
V
M M iE C AP.
Addit incidemaUtcr quendam modum potcnux metaphoricc fumptx. Dicit ergo quod fctefitta eitu dicitur in Ceometria efi /ecundiim metttphoram ; vnde htc ^nidem dicunt poJfihilU aon/eTntnttM in tSMrhfm»ti-
at
qui.
,
(y
S VM
in potentiaad nouenarium. Ratio huiuscftqux-
4.d.
In hoc cap:tc ponitur dcfcriptio quan-
,
fMtfi
im^u»dratu,
^
tfrnariiti
cx eo,quod fic
cx
potendam reakm nam :
illud,quod eftaifhii
eft in potentia,fit
dudu alicuius
quadratum eius
in fcipfam
lineat
(ioit
,
rcfultat
confurgitnoaenarius
:
nam
tcr tria
nouem
funr,
& ide6 dicimus.quod linea poteft in quadratum, & teriurius potcft in noucnarium & ifta potcnj
modo reduci
tia poteft
aliquo
gicam,vt
ficut pofllbile
,
ad potcntiam Lo-
lcm,
fic
nec poflibile meuphoricum
qu6d talia tentiam
99
:
idcddicir,
,
dicic
^a vero Jecundum potentiam omnia dicuntur Ad primam vnAm-.hoc autem efiprincipium mutAtionis in aUo inquAntum Aliud: alia
nAmque dicuntur
pofsibiliA: hoc tjuidem
etrum in hAbendo AdAliquid aliud tAlempotentiam fic
;
illa
vero in non bAbendofiaaliain
hAbendo ^'fimiliter Autem^ impofsibilia.
^nare propria diffnitirprimapotentia vti^ tjue erit principium
pefmutatiuum in alio in-
quanturH aliud, ,
& poflibilis
ad primum modum potentix , quac eft potentia ducuMur ad adbua fimiliter omnes modos impotenus, Tt'
fMtmttJt
:
f»ttnti»m
sdiMMm
,
cr
imfo/pbiltM tul
imfcttn-
ttsm
tffofi-
tamillt.
&
modos. Rcfoluic de ccmquoipodo ad quanticaccm
accidcntalicacis
pore ,
& loco
,
fpcdant.
QVantum
vero dicitur
bile in ea^c/ua ,
quidnatum ejl
infunt
,
,
e/uod efi diuifi-
^uorum vtrum.
vnum aliquid, (jt
que autfngulum
hocali-
ejfe.
Poftquam Philofbphus difKnxit nomina fipancs cntis , prout cns diuiditiK pct potentiam , &a(Shim;nunc diftinguit nomina ligniiicahria
gnificantia partcs en£is,provtens diuiditur in dc-
cem gencra.
Ad coius euidenriam notandimi,qu6d mifsa fubftantia,de qua fupra aclum
eft,
prjcter-
capitulo
dc Subftantia,omnia alia membra poflunt reduci ad tria raembra vniuerfalia/cilicer Quatiritarem, Qualitatem, Relationem : nam Przdicamenra
&
alia a tribus
primis
fiint
fotmaliter rcfpedhis qui-
dam. Secundum hoccrgo Philofophus triafadt. Primo diftinguit nomen ^»w.^ri/^r*j.Sccund6 no-
mcn qualitatit.
Reducit omncs raodos potentiac
Omttts tntii
1
1
I
non {ecundum po-
podibilia diamtur
modo prx cxpofito. Deinde cum
Terrio
nomen
relationis.Sec\inA%
^uale dicitur. Tcrtia ihi:y1d ali^juid dicunHir. Prima in duns quia prim6 przmirritquanritaris quandam communem rationem. Sccund6
ibi
:
:
qua: opponitur pirima: potentixiex quibus vlrimo
iuxta illam rationem fubiuugitquantitarisdiftin-
concludit diffinitionem potentiz a(^uae,quodeft
(fHonem.Secunda ihv.Aiultitudo ergf.T)iax. crgo,
principium tranfinutandi aliud, inquantum aliud. Dicit ergo , quod ea. quAdtcMntitr fecundiim po-
quod quantum dicitur,cjHodeft
tenttam,Ccilicet rcalem
yomnia dicuntur advnam
prtmam potentiam,quje,{cilicct cft potcntia adiboc autem eft princtpium tranfmutationii in inquantum aliud : hanc redu£tionem dccl3i3Z:alia namcjue dicuntur peffibilta eorum : hoc
ua
:
&
tdio
tjuidem in habendo aliquid altttd
taUm potentiam.
fcilicet a&iuam in ipmm, & talc cft poflibilc Cccundum potcnriam pafliuam Ula veroin non ha:
bendo
, fcilicet aliqliid aliud talem potenriam in ip{a,& hicfunt poifibilia torrio modo poflibilis, quae fcihcet non polfunt corrumpi ab exteriori
corrupriuo:<»/i4 dicuntur poflSbilia, infic haben-
do
,
qiuK
vt funt poflibilia in quarto raodo
poflJibilis,
habenr potenriam,vt bcnc agant,vel benc patiantur fimiltter autem impojfibilia , id cft, qu6dficutomniapofl[ibiliarcducunrur advnam primam potentiam , fcilicet adiuam fic omnia fic
&
:
impoflibili^ ad aliquanv primam.
impotdidam}
JOO
c us diuiflo-
& hic q.p.Si o. Explicat ben^,quancuin pcr fc, & pcraccidcns, fccundum varios
& impolSbile Logicimi
dicuntur non iccundum aliquam potaitiara rca-
& varix
«
&c ex dutSlu tcrnarij in (eipfum
,
,
& fubdiuiiiones dc quibus Dodor o q.i & de PrjKdic. q. 7. 8.&: feqq.
ncs,
;
Umt»
MARirU.
tijfcu quancicatis
fimilirado ad
XII.
DcQuanto.
cundum potentiam.-CciUcet tealem. Notandum , quod in Geomctricis &zmtax quandoque potentia,cum dicitur quod linea eA in potentia ad quadramm & quod ternarius eft
dam
V NICiE
«luorum vtrumtjiu, aut fingulum
vnum alitjuid,
hoc att^uid, id
eft,
ti,
vtl fiun-
titJUU.f^
tsMii
ML
tittf
txfiptio.
dtuifibUe tn ea ijut
tnfunt:id cft,partcs fuas proprias
effe
Ratioetmmmtit qustt-
,
& incxiftentcs:
eft
aptttm
natum
ciufdcm rationis : &efft indiuiduum quantitaris.
id eil
Notandum, quod in ifla ratione, liue dcfcriprione quand,pommtur tres paniculs. Prima cft qu6d fit diuiiibilis inpanes,quz infimt;per quod
llde
Crn-
j. /. 1. ».'•
7.
hu'tM,cr !''(•
TUmetu» differt a diuifionc. corporis mixri nam corpus cintintntur mixtimi,etC rcfohiatur in elcmenta, elcmenra tatMtitm z/irmtn non inexifhmt mixto , quia non fint in eo tualiter 19 :
a^,fed virtute & in potenriatantum \ eo modo quo formiE imperfceliorcs continentiu vinualitcr in fQTraa perfediori:& hoc modo forma clementoruin conrinentur virtualitcr in fbrma mixti ,. eo modo quo loquitur Philofophus x. dc Anima, tcxt. com. j l quod negaiiuum eft in fen* firiao, ficut
uigOBum in tetragono.Secunda par-
ricola eftvqu6d
v^aque
pars ,aut iinguL-i,in quas
diuiditur quantum,fit vuii aliquid:id eft,eiufdcm
radonis
mixte.
Metaph.
V.
Lib.
178
Et per hoc difFcrt a diuifionc corporis hcterogenei:naiii quantum, ^^ qiuntum,eft tbtiim homogencum nam quac-
fluMetpMi rationJs in toto,& qH»nri eft quant*.
in partibus.
:
libet pars quanti eft quanta. Tertia particula eft,
3\ibd vtraque pars fit apta nata c(Ie hoc aliquid e fe,& per hoc difFcrt diuifio quanti adiuifione compofiti in partes eflentiales ,
fcilicet in mate rel="nofollow">-
riam,& formam:nam hec matcria, ncc forma eft indiuiduum, apta nata elTe de fc hoc aliquid > Deinde cumdicit:
&
merus eft numerabihs fed infinitum non pdt;eft numcrari; ergo omnis muhitudo eft finita qnid:
:
fitinfinita? iamnon eft numcrus.Similiteromnismagnitudo eft mcnfurabihs,vt.didHm eft : fed infinitum non poteft mcnfurari ideo omnis magnitudo ?ft nnita:fiuc fit Hnea,fiue fupcrficies, fiue corpus. Deindc cum dicit;
fi
•,
Tange
inftX-
tiam de line» infinit» 6.
Top.c.l6.Vi4t
8 di.l.^.x.
&
Jmplifts atia dicuntur fecundum fe ejuanta quxdam-.alia fecundum accidens
vt linea^
:
cjuantum aliquidfecundumfe: muficum vero Multitudo ergo quantum diquidji fuerit
,Qi
fecundum accidens.
fiumerabilii;magmtiido autemji menfurahilis Ponit fecundam diuifioncm quantftatis. Circa Secunda fuerit.
qnod duo facicquia prim^ ponitcam. Sccundo
Pofita defcriptione quantitatis, fubiungft cf us
diuifionem.Circa quod duo facitjfccundiimquod ibi:
dicuntur cjHanta:tjUAdam fecttndum fe:aiia fecun-
AmpUus alia. Prima in quatuor nam primo di-
dUm accidens vt linea ejuidem eft quanta fecun-. dum fe muficum vero per accidens. Deinde cum
ponit duasdiuifioncs quantitatis.
Secunda
:
continuam & difcretam. Secundo defcribitmembra huius diuifionis.Tertio fubdiuidit alterum membrum- Quarto addic ftinguit quantitatem in
Trim*
diul-
(uqu»ntit»tis
in conti-
Kuam, (^
di-
fcretam.
tio
quoddam neccfiarium.Secunda ihy.diatur autm. Tertia
§iua»tit»ti
comfetit r»-
mtnfurt.
&
eam dcclarat exponit. Secundaibi:£or«OT vero quitfecundumfe. Dicit Qrgo,qu6d ampliui alia
ihi: Adagnitudinis vero.
autem. Dicit ergo
Quarta ihi'.Eorum
quod multttudo
,
eft
aliquid
<ji$antum. id eft quantitas difcreta ,Ji fuerit
nume-
rahilii-.magnitudo autem, fupple dicitur quantitas
continua,y/y«m> menfurahilt4,dc hoc inteUigendum eft paffluc^nam paffiue numerari pertinet ad quantitatem diicretam,& menfurari adcontinua: h'cct
menfurare adiuc dcriuetiu: ex quantitate di-
fcrctaad continuam, vthabetur 10. huius, text.
com. 3.&inde. nam
ratio menfiira: prius
petitquantiutidifcretcc.
Deindecum
com-
dicit;
Dicitur autem multitudo quidemdiuijibile
non continua magnitudo autem ;
tem
flf*"*
eft
,
quod cft
djuifibile in continua.
Deinde
,
quanta
q. ffr
accidcns.t
:
Eorum veroquafecundumfefunt, aliafecundumfuhflantiamfunt , vtlinea quantum quid
:
nam in ratione qttid ejl dicente
qttan-
tumquidexiflit. Exponit propofiram diuifionem.
Circa quo4
duo facitrquia prim6 exponit mebnim de per fe. Secund6 dc pcr accidens. Secunda ihi:Secundum accidens vero. Prima in duas fecundum duosmodos,quibus ahqua dicuntur quanta perfe. Secun-
AUa paffiones. Dicit ergo , quod eOrum da ibi qu£funt cpmtz fecunditm fe,aliafunt fecundum :
fuhiiantiam, ideft,fignificanturpcr ,
& fubiedW
ftantiam, id
vcl aha funt
:
eft, fubftanrialitcr
mo modo dicendi
pcr fe
,
§lua»tapff fe dupUda.
modumfub-
fecundum fub-
quanta,
vt Unea
eft
& in
pri-
quantum
in ratione, id eft, diffinitione Hnea: di-
ccnte, quid efl,exif}it
Defcribit membra diuifionis diiSbB,dices,qu6d Uultitudo rnultitudo dicitur , quod eft diuifihile poteHatei quid > uagnitudo ij eft,in porentia,<« «0« continua : magnitudo au-
ta perfe
:
dicit
qutd:nam
quodin continua.
tatis,in^uan.
:
ftantia:
fotejiate in
di-
uifio ifuanti -
quantum
poni-
tjuidi id eft,
tur quanritas:nam Hnea eftquanritas continua:fi-
mihter eft de aliis,puta defuperficie,& decorpore:nam Cx ifta diffiniantur, ineorimi diffihitione habct poni quantitas. Dcindecum dicit:
cum dicit: Aliapafsiones (jrhabitus talis funt fub-
Magmtudinis verb quA quidemadvnum continua^longitudo;qu<e autem ad duojatitudo;qute autem ad tria^ frofunditas. Subdiuidit alterum membrum,fcih*cct quantitatcm continuam,in tres (pccies,fecundum quod Tuam.fuptr- magnitudincm elfe diuifibilem in continua po-
Continua diftiditur in li-
'
^^^
tlrpM
^^ tripliciter, lccundum tres fpecies magni-
tudinis-: ideo fubdit
dem
eft
continua,
qnod
JtantitCyVt
multum^^paucum^
e^ breue.c^ tatum(jrftri6fum,(frprofundum leue,^ atiatatia:funt C^ humite,drgrafie
&
^
autem (j^magnum (^paruum, (^ maius minus , ^fecundumfe (fr ad inuicem di6fa quanti pafsiones fecundumfe
j
transferuntur
etiam(^ adalia hacnomina.
magnitudinisytjua qui-
& diuifibilis ad vntfm, id eft, fe-
pundumvnam dimenfionem, eft longitudo ,id eft, autem ad duo, id eft,ad duas dimenfiones,eft fuperficies:^«< autem ad tria,eft profunditat,id eft,corpus. Dcinde cum dicit: linca: tjua
Ponit (ecundum
modum
dicens ,
quod alia,
per fe pcrrincnt ad gcnus quantitaris, hahitus talis fubftantia , id tiux Cunt pafiiones fupplc
&
eft,talium
qusfunt
fubftantialiter quanritas,puta
linea:,fuperficiei,&c.'Z'r
muUum,& paucum
funt per fe pafHoncs n\xmcti;& produElum
Horum autem
lox
pluratitas
quidem fnita^
fjumertiiifed longitudojineaid^ latitudo ,fu-
perfciesi
Omnis m/tgnitudo
^
tmrrterui
f"'*-
sitt
dr frofundum, corpm.
ue, quae funt pcr fe pafsioncs linea»
qu.T
& Utum,&
JlriElum,c^\ix funt paffiones (u^CTficici:& profun-
4um
& humile qus funt pafsioncs corporis & leue, & aUa taUa qux funt pafsiones ,
graue,&
Addit quoddam necefTarium dicens, quod ho-
:
,
& bre:
,
rtim,c^z dida fant,pluralitai quidcm,id cft,mul-
corporis : non f^cundum vcritatem , quia magis pprtinent ad genus qualitaris, vt dicetur infra ca-
lixado finita dicitur ni*merus:fedlo/>!gitudo,(ci\ictt
pite fequcnti
finita,dicitur/;«tf/<;(^ latirudo iinitn fuperficies;&
profundum, finitvxn corptts. Ratio huius <^uia ficut di(5him
10}
& produhum
didti eft:
fuit>omnis multitudo^fiue nu-
: fcd fecudurh opinioncm aliorum, qui dicebant multitudincm fupcrficierum , vel atomorum,caiifare grauitarem in corporibus ,
&
eorum paucicatcm
caufarc leuitatem:de
qua opinionc
Varit pafftquanti-
nes
tatis
proprie
diHi., fccun-
dum
triplici
eiut
dimea-
fionem.
:
;,;
:
Summ^ vnicx
Cap. XIII.
|iiofteiab«<arprolix^ }.dcCJelo&mudo.5«f<«»-
&
&
&
tcr fpedcs quantitaris
nium
infuffidens propter fecufidu.Dicmir
,
qualidtatfim ^/f«»<^w»»/*,idcft,abfolutc
1i©c raodo pcnlnerc ad genus quantitatis.
Hxc &in
mim diifia aliquando fumuntur abfblutc ^,aliquando in rcipe^,puta cumaliquid dicirar paruum in comparatione ad aliud : magnum dddk autctn, quod hsc nminA quandtatis trtutr-
&
ferwMr quandoque etitim *d mIu, puu cum albcdo , vd duiccdo didtur magiu vel parua, vd ,
huiufmodi.
Notandom, qu6d ifli duQ roodi Hc difUngoun«ur
;
quia
^cundum primuln aliqua Jicxuimr per
(c pcrtincre ad gcnus quantiutis diredc
,
vt (ub-
ieCu fccundum autcm modum fccundum diciHitur petiincte quxdam indire^, vt paffiones. Pa«ct per exempla , quac inducunmr, nam linca (upcrficifs funt (ubicdum, (imxlitcr numcrus paucum multum,produ
&
&
&
&
Secundum accidens verfi diiforum quantoriwi h9c cfutdemjic dicitur , ^cut diifum esi:
qujd mujtcum quantum dr alhum fer quAHtum aliquidcuiinfunt. glMWlM» fersccuUms dtiflts.
quia ibidem in Pr*dicamfcniis loeora ponit ia-
magis Partnan tem fiMaliter mAgnum iHinmjcpa fcilicct funt pamones communcs om-
diB* 4d MuicemM eft^^latiii^ difta^hacc inquam fijnt iccundum (e paiHonc? quantirquaredicunmr
104
179
fibi
:
hicautcm tacet dc loco
contradicere proper primvmi,
& ^tis benc,
qu6d ratio primi cftiquia m Prardictmcntis Philofbphus diflinxif fpedes quantitttis iectuidum diucrfam rationera mcnfute : tempus autem habct aliam
^i
3
radonem menfufs
a msgnitudine rel="nofollow"> menfura -cxttinfeca : magnimdo autem rci eft dus menfura intrinfeca ; ideo ponitur ibi tcmpus alia per le fpccies quantiuris : hic antem con/idcrat fpcdcs qaantitaris modo Metaphyfico fccunji^ cfTc quanritaris qux igitur habent efre quanritaris cffedHue ab
<juatcnus tcmpus
nonponuntur per fcquantiutesi
aiia quanritate
huiufinodi funt tempus^ modidum efl,& dicerur amplius intju^ftione.
fed per accidcns tus,vt
cft
:
Rario fecundi eft : quia locus habet diftin^iam rationem men(tii:^i& idc6 in Prsdicamcnns ponitur fpcdcs quanritaris
non h^>ct difhnAum
,
& non hic ex eo,qUia
eflequaritaris a fuperfidc?
quia locus cft fuperfidcs, cx 4, Phyfic. text.com, indc. propter rarionem oppofitam moJ9.
&
&
tus etiam ibi
non ponitur fpedes
quatenus non habet
quam tempus ,
quanriuris,
rarionem mcnfiirar vel magnitudo. aliara
ejfe
Exponit fccimdum moduro de per accidens,& ponit duos modos, quibus aliqua dicuntur quan."
u per accidens.
vidctur enim
SVMMA
VNICiE CAP. Bc
Sccundusponitur ibi://«:
XIII
QualL
Didtergo , i^uod.ai5lorMm fHMntorHm, id cft, eorum qu«c dicuntur efuantA ftcwtdum Mccidens hoc qutdemfic dicitur , fcilicet quantum per
SrMMARlFM.
acddcns , ficut didum efi : quia muficum didtur ejuantwn dr alhitm fimiliter fer ejfe quAntum e]ui~ dem cui infunt, id cft, per lioc quod infunt fubici9dloquantOj& ideo dicuntur quanta ratione fub-
Qualis, fcu Qualicarisjfcdeos rcdudc ad duos. Dequibusvidc Doftorcm 4 d.^.
motU4.
:
iccli
:
quia quanta eft iupcrfides
c(fe dices
,
tantum album
vt didtiir in prxdicamentis cap.dc
,
Quantitatc.
k^ilia vt tnodi quantA
Ponit in hoc capice quacuor
&
dc Pracdicam. q 50. 56. omifit PhilofophMS hic quartum modum,quem
q. 10.
dc Qualiucc , r^Cionc a Do-
Dcindecum^at:
pofuic cap
motw (jr temfus
Gtoit adignaca.
-,
etenim huiuf-
quadAm dicuntur (^ continua^eo
quodHla diuijihiliafunt/iuorufmfunt hafaf Jionestdico autem non tjuod monetur,fed quod
motum eH namfer effe quantum itlud cr jnottts eH quantus temfui vero fer iffum^ :
,
:
QVale dicitur vjio
Ponit fecundummodum, fecundum quem ali» qua dicuntur quanu pcr acddens , vt matus tempHs : etenim pro quia , hui^fmcdi qu4uiam dicuntur tjuanta contwua, to tjuod tUa funt diui-.
&
quiJem modo diffe-
Caf. jj.
rentia fuhBantia, vt fuale ijuid homo
animal : quia Ififes , fed (jr equus cfuadrufes^ ^"** **
^
circulus
gura
fcilicet motftm
modos
:
tjuia
*
^
quidem tqualis : c^uia quadamfiagonon
,
quaft differentia fecun^
dumJuhHantiam tjualitate exiBente. Fno quidem itsujue m«do hac diciturqualitas differentia fisbHantid.
&
quorum funt hs pajfionfs : nam motus cft quaedam pafEo mobilis , tempus eft paflio motus , tempus enim cft diui/ibilo , continuum proptcr motum:motus autcm propter magnitudi-
fihilia,
&
&
ncm mobilis, & fpadj in quo cft raotusiidc6 fubditu^ autem qu6d fupplc motus & tcmpusfimt Btef»titfr»
quanta
& diuiubilia proptcr aliud, non tptid mo-
non proptcr mobile,quod mouctur, fedfecundum quod motum efi, id cft, proptcr fpadum in quo eft mot\is:namper ejfc cjuantum lUud, uetur, idcft,
pU.
id cft,
fpadum,?^ motm
fupple
eft
efi
tfuantw
quantum per ipfum
,
:
tempHs vero
fdlicct
mbtum.
Scd occurrit duplcx dubiiun, Prim6 quia Philofbphus in libro Pridicamcntorum cap.de QuaIVflMWitmt.
cnumerat tepus intcr quantitatcs per fe, hic autc ponit ipfun; quantiute pcr acddcns.Secud6
titatc
Hic, vt diccbarur , d.'flinguit Philo(bphus notjualitatis. Circa quod duo fadt , quia pri-
lOJ
mcn vai>
difHnguit quahtaris modos. Sccundo redudc
eos ad duosprincipales.Sccuda Tbv.Ferevti
Quaru
ibi:yi»tpUtu ficundit virtute. EHcit ergo
quod vno modo rM,id
dicitur quale dtferentiafHbfian-
cft, difFcrcntia
fuhftantialis.qua lubftauria-
ab aliquodiftinguitiu, &ex hocdiffcrcntia didtur pr^dicari in qualc,vtii qu^amr qualci*»»iitcr
mal
Aettftit
i<7»M.rcfp6detur qu6d tjuadrupes, Sc qua- qttMlitMtit frt d-fert»lis figura cft <;ircHlus,refp6dttm qu6d agonon, id tia ^tmttMH cft , carens angulo: quafi diferentia fecundkm fiAfiutiM. efi
fuhfiantiam ex^fiente tjualitate id cft , quod cx hoc patct,qu6d diiFcrcntia fubftanrialis cft quxda ',
qualitas:
'
:
Lib.
i8o
Metaph.
V.
qualkas t4iam illud per quod refpoHdetur ad i»^errogadoncm fadam per quale,videtur efle qba:-
dam qualitas. modQ dicimr C, dequali-
Concludit ergo
,
quod vno
itaque
qualifoi dtjftrentif^fubflantiaM cft,
eft fubflarttia nuraofiific intcttigpndo,
•tus
:
:
/c^undum quam attcnditur cius
duibium quarc iftum modum quaiitain Pracdicamentip fis , ponit hic Philofophus, praitermifif, Dicitur qu6d Philofbphus in Prx-
multiplicatio', fiu^du6:us
Sed
eft
^icamentis agltde
qui
Prscdic^iientis,& de his,
Pradicamento contincntur quia igitur
in
:
modo non continetur
ijualitas ifto
pento
ipfis
fub Praedica-
qualitatisjidco ibi praetermifit iftum
mo-
dum hic ^utem quia agit de fignificatione nominum pertinentium ad cojifiderationem huius :
fcientiae
(pum
ideo loquitur de qualitate
;
nomen
qualitatis
reniiara fujaftaiitialem.
modo,
ifto
vno modo fignificpt Dpinde cum dicit:
difFc.-?
Alio autemmodo,vt immobilifl (^ M^thcT
^nonfolumadvnum
entes,fedquorum imitatio fuferficies dum-.hi verofunt quoties quanti
quotquanti
,
,
&
Vnde fub^it
foli-
aut quoties
nam dicere numerum
feftio
qMli-
modum
Ponit fecundum
modo
fiipplc
hilia, quae
dicere ipfiira efle eft
quod
fofitusj^tn-
^ra
tomfofitm-
tusdicitur
ta^]albedo
jTierus
:
abftrahunt a motutmagnitudines
primo
libro
,
,
enim
in quibus
numerus incompofi-
quem non menfurat ,
aliquis aHus
(edfola vnitas,vt tcrnarius
compofitus dicitur
numerus
,
>,
quem
:
nur fed numcrus
menfiirat aliquis alius
& o6fcofiarius
ficut (enarius
,
qui non
menfurantur fola vnitate : fimiliter dicuntur numeri quales , quorum imitatw eft fuperficies , folidum, ideft, fecundum quanda^n imitationem luperficiei >qu£habet duas dimenfiones ; longi-
&
&
inquantum numerus ducirurin numerum eundcm,-vcl alium vno duftu,vt diccndo hii duo^hfi m
qualitatis
,
tiKa hoo aliquid ponflans fii
vel
(jr
nigredo;grauitas ^leuitof
*o7
^
:
dicuntur
mutaricorpora permutantium. Ponit tertiummodum, dicens, qubdamplius, id eft
,
alio
latitudijiem
,
:
id eft,quatum ad iftum
vnum dudhuntfed ad imi-
tationcm corporis , vel {blidi quando eft duplex dudus , vei eiufdem numeri in feipfum , vel diiicrfbrum in vnum. Excmplum primi ter tria
modo dicuntur qualitates qwecunque
earum fuhflantiarufn, quttmoufntur ,
&
Tertia see*pti» fro pafste-
nibMsfubfid-
ttArum qu* alterantur feciuidum huiufraodi paffionps, vt ca- rwuemur.
&
fuit in
modus
ifte
qustcunque talia fecundum qttx
lor
,
& nonfolum ad vnum entes:Cicat enim di-
,
qualem,&
AmpUas qu<ecunque pajfiones earum , qu£ mouemurfuhHantiarum^vt cAlor,&frigidif
ali^
dicens
vtimur nomine qualis:y;c numeri quidem dicuntur tjualcsyquemadmodum id eftjinquantum fijnt comppjfti
eilc fuperficialem,vel foli-
quarta fpecies,qUdE.ponitur in Pridicaiinentis,
fcilicet forraa
dicuntur qualia Mathetnatica immo-
^ nuraeri funt quaedam Matheniatica Numtriu eo-
Al.funt,
.durn,quadratum, vel cubicum, vel hiiiufiTiodi,eft
pafftones
Junt:fed quafemel:fex enim femelfuntfex.
ttuit.
fcilictt
,
,
(^ totaliter pr^eter quantitatefft
quodfemelfVt ipforumfex^no qua bis,aut ter Seemia M'
namffthftantia cuiufi^bet
quodfemel dicitur , vt ipforum fex, fupple fubftantia eftferacl f^x :fex enim eftj^mel fex,& non quod dtcitur bis aut ter, id eft,bis tria, aut tcr duo,nam hoc pertinct ad cius qualitatem; aiuracri eft
infubHantia:na fuhflantia cuiuslibet
exifiit
,
qualitas, dicitur
numeri in numcrunu
gura. Dfinde cttiTidicit;
mAticajicut numeri c^uales quida funt:quem-
admodumcompojiti,
qu^ fub-r
numeri dicitur ipf? numerus feroel prolain hoc , quod dicp. tria quantitas autem
ftantia
Hifferent:» fijbftMitialis.
&
io6
tcr quantitatcm ipf^m, quae dicitur qualitaseius,
& frigiditAs,& albedo& mgredo,& grauitas leuitas,
& qu£Eciinc|ne ta.lia.^fecunditm qua cor-
pora permutantium,
id eft,de
numero perrautabi-
\iam,dicuntur perrnutari raotu,
nis,&
ifta eft tertia
fcilicet alteratio-
fpecics qualitatis,fcilicet paf-
fiojvel pafllbilis quafitas.
Deinde cum
dicit
^
Jmpliusfecundiim virtutem vitiumt omninobonum malum, (^ C^ Ponit quartum modum, dicens,quod /w»/'/>«/, aliomodo dicitur qualitas ,vel qualey^cundUm vtrtutem, omnino bonum vitium , malum. id eft, ifta dicuntur qualitates , pcr quac
idcft
,
&
&
&
Sunrta Me^ eeftiofro UIq
qu» diffenitur quit ptr
vitium
&
&
intcUigitur perbonn malii.fcilicct per fcieaegritudinem; riam,& ignorantiam fanitatem contincntia incontincntia;& h^c cft prima fpc-
&
;
&
cics qualitatis,quac eft habitus,vel difpofitio.
Notandum,qu6d hic Philofbphus practermittit fecudara fpecie qualitatjs. Cuius ratio eft:quia fpecies eft potentia
,
velimpotentia
,
qua
illa
§iu»ri feem-
d»m ic
difponitur ad feliciter iis
autem potentia
,
agendum,
co
eft
ifto
vel paticndu:ta-
prtter-
mitiit.
vel impotcntia,poteft reduci
ad tertium,vel ad quartura
£lum
fpeeiem
^ualitatis
aliquis
modu potentiac,vt di^
fuprk capitulo de poteftatc;& ideb in lo-
ipfam praetermittit. Dcindc
cum
dicit:
:
ter, vel bii triabis.
(ccudum bis tria (juater , 8c ^iuntitacl quoties quot quanti
Exemplum (ccundi , dicendo
Fere namquefecundum duts modos dicere
^ut
quale eji^^ horit vno principalifsimo : prima
nuraerus confi-
quidem qualttasfubltanti^ differentia.huius autem quadam pars,(jr qut in numeris quali-
hoc
Al.
:
fic
eft,
enim
quod
&
dicit
:
dcratur quafi ad tres dim.enilones corporis. addit
quod
totaliter prtter
Ee-
quantitatem exifiit in
ordhiationc numerorum confideratur aliquid per modum fubftantiae fic ipfe numerus qui ducitur in alium puta
fubilantia, id eft,quod in
taJi
:
tria,Sc aliquid pcr
modum quaiititatis,fcilicet ipfe
dudus numeri in feipfum,vel in alium, vt dicendo bis tria , binarius fignificatyr per modum qiuncitatis mcnfurantis
numcri,
;
quae etiain cft qualitas
& \y ternariusfet modum fubftantiar:il-
U]d cnim quod
exiftit in fubflantia
numeri, pracT
<J»
aliquid difponitur, vcl per vitium, vel yirtutem, virtute, ^e.
tas
:
nam
differentia
quadam fubfiantiarum
eji^ed aut non motorum ,aut non inquantum
funt mota\h/t autem pafsiones rnotorii inqua-
tumfunt mota,(jr motuum differentiaxvirtus vitium pafsionumpars quddam efi, autem differentias enim oifendunt motw (jr a£{us
&
fecundum quosfaciunt aut patiuntur, aut bene , aut praue , qudfunt tn motu \ pofthtle nstmque
io8
Summ^vnic^ nam^ne Jk msuni aut
Cap.XIV.
dgere
henumi quod
Mutemfic (jr contrarie frauum.
Maxime au-
SWUUA
^ malum figmfcant ^uaU in & horummaximeinhabenttbm
tem bonum animatii
y
C A
froharefim,
ihtmjuit»
iu quotl
alij
duo ad
iftos
rcducuhtur ;
XIV.
P.
aUquid.
SVMMARirM.
i!w-
»d VKm aurem dicitur qualitas vno raodo frincipa~ mf- Itjfme, fciiicet/v/fflr* eju^ditoi/^nx fccundum pri-
VNICyE
Dc Ad
Rcdudt (li(fh}s modos ad daos principales dicens^quod/rrf itaquc iKUur ejUaU ftcundMm itms
tpu tftAUmodosy
i8i
reducitur I
tyfcilictt
difiremtuim
tjftmi^Um.
roum modum
dicitur diferentia fpeci«,id eft,differentia fubftantiabs fpccifica ; ad hunc mo-
&
&
dum reducitur quaiitas, qu« eft m numeris,
& in
iVIathematids
aliis
licet
modi
ijumtri^
:
efi
nam
; ideo fubdit, quod bntM, fcicjutdam pars tjualttM , tjut efi tn
dffferentta
tjHtdam ftthftamiamm,
id eft,qu6dhuiufmodi qualitatcs funt dilferentix
fubibntiales
Mathcmaticorum ,
& dicuntur ma-
thenuticz fubilantiac fonc fecimdum opinionem Plaionicorum , Pythagoricorum , qui Mathcmatica rerum fubftantias pofucrunt , vt didum
&
primo Hbro. Sunt autcm huiufraodi qiuliutes fupple differenns fubftantiarum, aut non motarum , aut non inquantum funt mota : fiiit
in
quod
didt proptcrhocquodquannimad propofitum, non diftert fiue Mathenurica fmi qusdam fubftantia per fc cxiftetes feparatac a moru,fiiic infint
Tres modi rcladuorum, in hoc capite ctplicantur. Primus fundatur fupcr vnicatc. Sccundus fupcr adionc, &: paflionc. Tcrtiusfupcrrationcmcnfura:. Dc qui-
busvidcDoaorc.i.d.j.q y &d.3o.&hic Prxdicamq.:. y .& fcqucntibus.
&
q. 1 1.
AD
aliqutd dicuntut altaperfe
,
vt du-
plum addimidium, c^ tnplum ad ter-
tiam partem ,
^
totaliter
TcI^Lo.
multipluatum ad
multiplicati fartem
, (^ continens adcontentum. Aliavt caUfaaiuumadcalefaaihile,&
feaiuum ad fefobtU ,
^ omnino aHtuum ad
paftuiialia vero vt menfurabiU admenfura^
&fcihiU adfcientiam,&fenfibiU adfenfum.
fubftanuis
mobiUbus kcundum efrc feparatz autcm fecundum confidcrarioncm nam primo modo eircnt qualitares non motarum fecundo vcro motarum ; liecr non inquantummota. Subdit autem quantura ad fecundum modum principalcm dicens ha autem fupple dicunnir qualiu:
:
;
:
&
tespafiortes rhotorum inquantum mota etiam , dtfferentit »wf«r»f» quia fdlicct fccundum cas differunr alrerationcs , qus funt fccundum hulufmodi qualitates , puu calcfieri , infrjgidari .•
&
lecundum caiidum,
modura
ViTtnt>
&
vitiimqiad.
reducitur
& frigidum. Ad hiuic autem iHc quo vinus & virium
dicitur qualitas: hic cnira modus eft qusdam pars paflioniuB , reddit caufam : quia fdlicct
&
virtus
& virium oftendunt
quafdam dtfferentias motm, e^ aatu fecundtlim bcnc,& mslefecMnditm qnosmotm fdlicct aatisfaciunt^utpatiuntur,
&
^t^bcne, autpraue quafunt tn motu nam virtus Clt lecundura qaara aliquis fe benc haber ad agendum , vel pauendura : virium aurem fecundum quod raale idco didt , quod pofilttle namqueftcmouert, aut agere, fdhcet fccundura virtutancft bonum , tjuodautem& :
:
Sjulitttts
0fltm»ttrMm ptkiUtrts.
contrarie prauum.
Et fubdit quod maxtme bonupt malum, id eftj habiras fccundum quos aliquis difponitur ben^,
&
vd male puu fdenria& ignoranria ,
;
fanitas
&
?cgntudo v^mefi^ntficant tjuale , id eft, qualitatan tn rcbu? antmatis : quia maximc in hij rc-
penunmr,
ficut parer;C^
horum maxtmi mhahen, cledionem cuiufmodi
ttbm proharefim , id eft Junr amraalia parridpanria
aiumau
iftafunr
:
urionem nam mrcr :
magis capada talium ha-
t)iruum,vr apparer quanrum maxime in
habmbus anim^,
fiue fint
t4es, fiue inrcllc-
mor,
ca
DiftinguirPhilofophus nomenrelationis. Cirquod duo fadt. Primo diftinguitmodos relati-
uorura,qus funt relariua pcr
fe
primo.
Secundi
corum qu^ non funr pcr le prim6,{cd pcr aliud & per accidcns, Secunda ibi Secundum fe quidem Mȣ rtUti;
Prima
igttur.
in duas
quiaprimo proponit rrcs '^>»f*r fi modos relariuorum. Seamdo cxponir & ^'^ *^*** profcquirur de eis. Secunda ibi Dicuntur autem. :
:
Ponir
modos relariuorum quorum primus
rres
fumirurpenes rcnim quanrirarem fiue numerofiurem. Idco didr , t^abd ad alttjuid, id cft,rclauua dtcurttur, alia tjuidem vt duplum ad dimidium , dr triplum ad tertiam partem, totaltter ^ruisut vt
&
multtpltcatum, id cft
,
mulriplex
ad multipltcaH
^
partem,idc^, ad fubmulriplex , <^ «;,nW contentum,\deii, excedcns ad excefrum:nam omne cxcedensfccundum quanriurcra quodaramodo contmer illud quod cxccdirur quia
,
tundera
eft
"«^«*' '^'^
un-
& ampUus.Sccundus modus fumirur pc-
nes rcrum adioncm,
& paffioncm,fiuc pafllbili-
tatem& adiuiurem. Idco
fubdir qu6d alia fup. vt calefaatuum ad calefaathUe quanrum ad a£rioncm paffioncm natax3lem,&fe£ltuum adfecabtU.c^umtum ad adHoncra araliaalcm, geneuliter ple dicunrur ad aliquid
;
&
&
paffiuum.
Tcrtius
omne oBtuum ad modus fumitur penes rerum
pcrfecfaonem & menfurabilem vnde rubiuneir quod alia fupple diomrar ad aliquid, vt menf^a^ btUadmenfuram, fcthUc odfitenttam, :
&
&/„. '
fihtU adfenfum.
Noundum nu6d vt didt quidam cxpofiror: ,
mcnfura
& menfurabilc
non acdpiimturhk fc-
cundum quanriutcra propric dicflam, quarcft dc generc
modum
,
vbi cft rclario
murua
cundum coramcnfurarioncm
)
fcd accipirur f<^
eirc
rd
& variuris. & vcri>
VT vcnras fcienri* menfurarur a fdbih tas fcnfus
ab obie
Parcbir infcnus
,
& proptcr hoc
.
ve
modo non eft muraa rem quo ddidt hoc diOum , dicctur iiw ni. JJcinde cum dicit, ,
in ifto
ktio^cd
R
m
D- r„n,m,
Liber
181 1.00
Metaph,
V.
Dicuntur datemfrima ejuidem fecundum ftumerum , autftmflkiter aut determinate ad ipfos,aut
advnum,vt dujflii quidem ad vnum
vt numerus dtterminatits. Multipliciter vero
fecudum numerum advnumpon determina-
tum autcm/vt hunc^aut hunc. HemioUumautem ad fubhemioUumfecundum numerumad pumerum determinalum fuperfarticulare ;
autem adfuperparticulare , fed indeterminatos, vt multiplex ad numerum. Prolequitur de didis tribus modis. Primo de primo. Seciindo de feamdo. Tertio de terti9.Se-
cunda
ibi
:
ABiua
vero
& pajjiua.
Terria tibi
Secundntn vumerum cjuidem.
Ad
euidentiam primx partis notandum, quod modi fundantur fuper aiiquid
jLeUtiottft
relariones primi
frirr:imodi
je gcnete
fHndintur
^ de gtnere ffu»n:itAttt'>
j^j^
^^
Quantitatis.fciUcerfupernumerum,
ccntinuum prius tamen reperitur rela:
modi lu niunens,& meft dupliciter:vno modo comparando numenim ad numerum , ita quod oportet vtrumqne extremum etfe numerum.Alio modo comparando nun^erum ad vnum, ita quod folum alterum extremum cft num^rus, tio iftius
&
fic eft
multiplex proporrio fecundijm primum iftis aurem difcreris deriuatur ad con-
modum:ab tinua,fed tis
quae
,
tamen aliquareperiturrelatioindifcre-
non reperitur
poftea. Ratio huius eft
:
in continuis ficut dicetur
quiain numeris
men-
cft
fura fic , quod vnitas aliquoties replicata reddit ^terum extremumjfed in corinuis non eftfic/ed
^liquando eft proportio incommenfurabilis, ficut diametri ad coftam. Secundum hoc ergo haec
quia prim6 profequitur de yelatiuis primi modi, (ecimdum quod conicquimtur ipfum numemm. Secundo prout fequunrur
pars diuiditur in duas
:
ipfum vnum,quod eft principitun numeri.Seciinda ibi Et amplttu aejuale. Prima in duas. Prim^ :
fi.cit
quod diftumeft.Secund^ rcmouetquoddam
J
Continens autem
& conten-
tiplex comparabatur
ad vnum
ih dxcmplis pri6s.
Ad cuidentiam huius litterae notandum, qu6d ciim omnis m.enfuratio,vel proportio in continuis DupUx fraderinetur a numeris, vt pracdidum eft ; ideo om- fortio vni-
primi modi, quac attribuuntur
nes relationes
&
:
& excellum
ftrtionihut
vel minus.
,
quod
Sciendilra eriam
ipfum iruequalccxcedens , vt tradunt Arithmetici.hab)et quinquc fpecies, quarum diiae recitandae fimt folum pro exemplis Philofbphi pofiris , vt aliqualitcr intelligantur. Vbi (cicndum qu6d numerus maior relpedu rainoris quandoque eft muItipIex,quando (cilicet aliquoties continet numerum minorem , ficut lex continent duo tcr &fi quidem contineat ipfiim bis,dicitur duplum, qnemadmodum fe habeht duo ad vnum, fenarius ad 'ternarium fi continet ipfiim ter dicitur tripUim fi qiiater quadruplum , deinceps , ifta eft prima fpecies. Vlterius fciendum , quod numcrus maior quandoque continct totum minorem femel , & vltra aliquara partem eius ; tunc dicitur fuperparticularis minor ver6 contentus dicitur fubfiipcrparticularis. Et fi quidem mediam parrem eius,vocamr continet torui^ fefquialter ,fiue hemiolius,quodidem cftficut fp habent fex adquituor: fi aurcm rertiam, dicinir
&
:
;
mm
&
fubdit exemplapro vtra, aut ad vnum que parte dicens, quod duplum quidem ad vnum, vt numerui determinatus , id eft , quod fi duplum com.paretur advmun,tunc cft comparatio numemultiptex vero fecundum numeri determinati rum ad vnum , non dettrminatum , attt ad hunc, wl ad hunc, id eft, quod fi muhiplex fcamdum Rumerum comparctur ad vnum, tunc eft compafatio muTieri mdeterminati nam niunerus mul' ;
:
:
tiplex
non
dicit
hunc vel
illimi
numeram detcr-
minatuiji. Subdit etiam excropla prout nuracrus
ad numerum comparanir,dicens, quod fi Hemio(tum comparetur ad fubhemioltum , cft fiipplc
f omparario fecHndUm numerum ad numerum de~ terminatum Ci vcro comparetnrfuperparticulare ad fuperparticulare , ertt fiipple comparatio fecun^ttnt numeros indeterminatos , vt cum mul:
hu.
vide Boet.
&
init.
&
&
fefquitertius, ficut fe
habet quatuor adtria
ro quartam,dicimr fefquiquartus
:
ficut fe
& fic deinceps
quinque ad quatuor ,
:
fi
ve-
habent
Sc ift^ eft
,
fcctmda fpecies.
Notandum etiam, qu6dprima fpecies proporcomperaenim eius fpenumero refpedhi
rionis, fcilicet multiplicitas confiftit in
tione numeri
,
ad
vnum
:
quaslibet
primo in aliqiio duplum enira prirao conuenit binario
cies rcperitur
vnitatis
:
corhparatp ad vnura fimilitcr proportio tripla temario refpedu vnit.-iris, fic de aliis : quia igitur proporrib dupla primo reperitur inter duo :
&
&
vnum
;
ide6 accipit indc
ifta
proportio denomi-
&
raaipr duorura
:
quia
talis cft
fe
proportio qualis
habent fcx ad
tria;
ide6
qu6d relatio dupli per hoc eft , qu()d comparanir numeras dererminatus ad vnum non fic dicit
:
cft
de
aliis
proportionibus.
De tribus fpeciebus
aliis non eft cutandum:quia nihil faciunt ad propofitum prsfens , nec ad fenfum lirerac ; fed apparet ex didis , quod fi comparetur mulriplcx ad vnum.eft comparatio numeri indeterminari:fi vero coraparetur duplura ad dimidiura, cflrcom-
numcri determinati : nam duplum cfb quacdam detcrminata fpecics, vt didura eft. Apparet ctiam quod fi comparerur ninneras fe(quialter,vel hcmioliusad fubncmiolium,cora-> paratur nuraeras dcterrainaws ad determinaram: fi ver6 compatetur fuperparricularp ad fubfuperpartiailarcjcomparatur numerus indctcrminaras paratio
ad numerum indetcrminanira, vt patet ex di(5Hs quia fupcrparticulare eft quoddain genus indifFcrcns ad raultos nuracros , in ifb fecunda fpecie : firailircr fubfuperparticulare.Deinde cu dicir.
&
Centinens autem adcontentum omnino in-
determinatum fectindum numerum: numertti cnimcommenfurabUis.Secundum non comenfurabilem
{.
Arith.e.li,
:
diiorum ad vnum,ficut
Ideo dicit quod talia prima relatiua fecimdum jiiunerum dicuntur mtftmpliciterM eft, indeterminate, aut determinate ad ipfos , fcilice t numeros vt quando numenis comparanir ad nume-
hMhet
&
quodlibet poteft efTe dupliciter quia vel eft vtrobique fecundijm compararionem ad aliquod determinatum , vel ad aliquod indeterminatura. :
hic prolixiut
&
nationem:& diciturproportio duorum ad vnum. Vndequicimquc niuncras dicirar duplus ad aliu, fempcr minor numerus habet rationcm vnius,
rum
numerorum, Sed D. Tho.
:
tum. Dicit ergo quod relariones fiue relariua prima, id eft,primi modi dicunturcfuidemfecundum numerum , fcilicet prout numerus comparariu: ad numerum, vel comparatur adipfiun vnum quo:
Mtrfttlit,
numero. Proportio au,tem numcralis diuiditur in duas, quarum vna dicimr inacqualitas, altera aequaUtas. Insqualitas Notttbilit doRrin»dtfrohabct duas fpecies, fciHcet exccdens , vel maius
.quantirati,apprnpriantur
irz
Summ^vnicce
Et amplius
firakiletn SMtem nutmerum ditBntur.a>fitines
^
XV.
Cap.
183
dtjuale, (frfimile,^ idem,fecu-
um-
dum alium modumfecudum enim vnum di-
autem indetermindtatofuodcun^ue tnim euenit, efi Aut dqusle , Aut nen dtfUdle:
fubfiantiaifimilia vero funt ejuorum tjualitds
hdcigiturdd /Ui^uid omtsia fecundum nu^ merum dicuntur , numeri d" f^ft^ftes.
Vnum autem numeri frincipium ejl (^ metru\
enimad contentum ttntum quidejl flius : hdc
&
eunturomniaieadem namque quorum vna eH
eji
vna
:
mmerum ^idcm,non tamtn eodem modo, Profequitur de relariuk primi modi,vt funda-
ritjo adifcrctis ad continua dcriuatur rcrcdcrct
tor fiiper
quod vniformitcr eflct Kic & ibi vcrum , quia, vt didkum ^t,«liqua proporrio eft hacc in difactis , qux non cft in continuis:conrinuas cnim quanriutcs conringit habcrcproporrioncm ad inuiccmrfed non fefbrtc aliquis
,
riua
:
vnam dicais, quod ampUkt fecundum
modum a
prxdidtis dicuntur fupple rela-
atfuale, dr
fimde,& idem,omma enimhae vnum eadtm namque tUcun~
alium
(cd hoc noncft
aqualta tjuorum ejuantiiMS ejl vna,
hac omnia ad aliquid dicunturfecundu
tfuare
Rcmouet quoddara dubium quia enjm didhi dl& innuit in litcra qu6d proportio &m£n{u-
:
dicuntur ftcuttdum
cundmn numerum aliqucm determiaacum, nec indcterminatujn. Nam licct onmium quanriutum fim*tanim fit aliqua proporrio,n6 tamcn omnjum cft proporrio materiaUs , fcd aliqua numcralis quorumlibct cnim duorum numcroru cft Vna menfura communis , qux aliquorics fumpta rpddit qucmlibet numerum danim non fic in^
:
tur,quorumvna efl fubftantia: fimtlia vero tjumi tfualita* eft vna a^ualiti vcr6 quorum quantitat tfi vna. ynum autem eft metrum, id cft, menfura, principium nutneri , tjuare hac omnia dicuntur ad alitptid ftcundum numtrum, id eft , :
&
fecundum
genusnumeri,
aliquid pcrrinens ad
:
:
coptinuis
:
{cd fimt
quaedam quanriutcs incom-
mcnfurabilcs ficut diamctrumquadrarifehabet btus quadrati. Cuius rario cft , quia non cft
nOn atttem eodem modo : quia
primx
S
proporrio diametri adlatus, ficutproporrionu-
wuttr
fft
i»
cttnmtnfitrii
4 Vidt^.i.6'1. hliscofii.
fr»f«fiMmn 10. Eitdidi*,
merum,
id eft,qu6d
cum iij quanptaubus vna di-
&
maior alia fc habet ficut contincns ad contentum , non folum aliquando ifta proporrio non attcnditur fccundum aliqdam fpccicm dctcrminatam nuraeri:fcd etiam nccfecundum aliquem numerum fimplicitcr. Cuias caufam fubdit nnmertu enim fupple omnis cerrtmenfwaMir. quia, vt didhim cft, omncs numcri habcnt vnam
fitur
,
:
convnuncm fcilicet vnitatcm • fcd continens ad qpntentum non ffcmpcr (upplc dicitur fccundum numerum commenfurabilem ; nam continens dicitnrad contenttm.
;
qmia
ejl
tantitm
& ampliitt
j
autem efi indeterminatum : vtrum fcilicct fit commcnfurabili§:^M«^c»m^w« enim euadit,id cft, qu6d quanritas qujccunquc accepta f^ ttjualiiy tutt non aqualii cftoqu6d non fit commenfurar bilis concludit ergo qu6d htc igitur omnia dicittur ad alit^uid fecundifm numerum,& numeripnfIfoc
:
di^hmi
eft,
fecundum nuraerumcoparamra ad numerum , vei ad vnum: iflx autcm runt fimpliciter fccunduro vnum. rclarioncs erant
^
Bmefattt mcri ad numcrum. Ide6 didt quod conthfftt mL qmaiitrrdi*- CQntentHm omnino indetcrminatufn fecunditm nu-
ficut
rM MA RI VM,
Explicac relaciua fbcundi modi ,'qux dicuntur fecundum potenciam a£kiuam paffiuam;hz relacioncs non fundancur
&
fuper aftionc
&
paffione
Dodor,& cenec o,A. fed fuper paifio
,
1
3 .q.
ipfis pocenciis
func ratio
,
;
vc nocac hic
,
ad quincum; adio aucem te i
.
fcu difpoiicio funda-
j.^
cionis.
ACtiua vero ^pafsiuafecundumfotentiam aifiuam nes potentiarum Ittbile
,
ejuia
,
(jr pafstua funt^cjr
"4
acliO"
vt caUfa6ituum ad calefa-
pote^ ,
(jr
tterum calefaciens ad
quod c4eft , fjrjecans ad id , ciuod fecd" catur tanquam agentia.
id,
:
fiones,\d eft,c6mmefurationcs, fiuc proportioncs.
Nota^idum ad nuiorcm euidenriam huius litcrx, qu6d quia proporrio prim6 quidem repe^»ttfreftr- rimr in numeris, n;^ omnes numcri funt matu6 ti»n*s Hiun»- commenfurabiles, quatcnus omnes communicat in prima menfura fcilicet vnitate funt autem va:
ris proportioncs diucrfi
uiecra
:
numcrorum fccutidum quod
numcri diucrfimodc comparantur ad innam alia eft projxjsrio trium ad duo,qux
dicitur hemioiia, vel fcfquialteraA alia quatuor
ad tria, quz dicimr fefquitcitia,vt przdidum cft; tamen-quiaquantitatcs conrinux non rcfblumitur insulquodindiuifibile
,queiaadmodumnu-
meri in vnitatcm ; idc6 non eft nccefTarium omncscontinuas quanritatcs cfle adinuiccm commenfurabiles
tMtes cotimsu
h»bemt p$*mfmrmmi tttm-
mmmem*.
;
(cd contingit efle aliquas,quarum
vna exccdit aliam, quz tamcn non habcnt vnam coramunem menfiiram , vt didum eft de diamctro quaecumque autem continna; quanritatcs habent mutuam ptoporrioncm, ilcut eft proportio numeri ad numcrujillx habcnt mam comuhl menfura.£xemplum,fi vna fit triu palmorum,aIia :
quitubnvtraq; n^cfuratur palmo JDdndc cti dicit:
Poftquam Philofbphus profccutus eft de prirelariuorum , nunc pro/cquitur dc fccundo. Circa quod duo facit. Primo facit quod
mo modo
^^^
,
^2w/#-
di<3uraefL Secund6oftendit quodpriuatioredu- emnim »•#dtur ad habitura ideo ncgatio ad affirmario- dm rtLuiuf nca\i ideo ad hnnc modum reducit relariones "'' didas (ecundum priuadonem potcntix. Secunda ibi ; yiptpUuj quadam. Prima in tres, quiaprimo exponit illum fccundum modum. Secund6 diftinguit ipfumaprimo. Tcni6 fubdiuidit illum per compararioncm ad tempus. Secunda ibi Eorum qiiafunty Tertia ibi iorum autem tjua feeundum potentiam. Didt ergo prim6 qu6d a;
&
:
:
lfiua& pajftuA , qux funt relatim,fccundo rtiodo dioxntut fecundum potentiam aiiiuam &pajfittay
& ftcundum aEliones potentiarum,\c\ fupplcpaf^ fiones
,
qux
funt agcrc
,
& pari
:
vt calefafUuum
ad calefiUhbile,Qip^\c xefcrtai:<]uia poteft, id eft, feamdiim potenriam adiuam , p^uam; nam calcfadibile didtur , quod poteft caleficri. CaiefuStiuu ver6, quod potcftcaIef^cerc:(;^ iteri calefaciens ^dxm ad illud, efuod caUfit, fecari ad tMud qttodfecatmr, tantjuam'afentia,,id cft,fecundui adus poteciarii a^ux,fcihcct ic pafltux.
&
&
R.
1
Noraa
V.
Liber
184 Notandum,
Metaph.
Ifecundi
modi fundentur
adionem & paffionem. Sed contra, quodnon cft,nihil fundare poteft ied tranfeunte pcr fuper
yide in 4.i.
jj^.i.e^-f. ix.quo^lib.
;
adtipne
& paflione manet relatio, vt patet de pahuG
ti"e& filioinam tranfeunre adtu generandi,ad
Tund.tmtn.
ium proximS, ficHndi fn^di
relatiuorum
no gtneratio, ftdfptenti»
manet paterftitas, quandiu manet fiHus, & econuerib. Refpondeo quod relationes fecundi modi non fundantur fuper adionem & pafllonem pro-
& paffio & necellario
prer rationem dicfian^rverimtainen
aciix)
funt quaedam difpofiriones prasuia;
,
ad huiufmodi relationes
requifitae
potcnfia;fia£l:u,adu:ps.ter
fi
:
potentia,
enim dicitur ad fiHum,
quia in ipfo prxfuit generatio a($biua:fiHus etiam dicitut adpatrem, quia in iplb pracfuit generatio pailiua ; hoc modo intelHgit hic Philpfbphus
&
fundamentum in littera fi proximvirp harum reladonum dicituf quod ipla ?rgo quxras quid
:
fit
:
potentia a«ftiu4,vel paffiu^. Deinde cjim dicit
Eorum vero quit funt fecundum numerum
"5
SVMMARIVM,
qu6
nuere cjuod rclation? s
nonfunt dBtones :fed cfuomodo in aliis diejt : c[uod autemfecundum motumfie^ xiones non txijlunt.
iium
Diftinguit iftum fecundum
modum a primo
Profequitiir idem,cxplicans tertiummoT
dum rclatiuorum ab
aliis
eiiifquc difFerentiam
,
duobus,
SEcundumnumeru?n quidem igitur^rpotentiam di6ia ad aliquid: omniafuntad aliquid\e)rqttffdipfum
,
quod efi alterius ^dici-r
tur ipfumfjuidem ,fednoneo
^
altud. Menfurabile vero,
quodad
,
illud
fcibile ,(^ intelle^
quod aliud ad ipfum
Buale., eo
n6
dicitur adali-
nam intelle^uale aliqtfidfgT
quid dicuntur ;
mjicat quodipfus inteUeStus
eji.
Vbi prorfequitilr dc tertio modo relatiuorum, Circiquodduo facir. Primb diftinguit ipfum a duobus primis, Secundb remouet dubium fiue errorem. Secunda ihv.Non autem intelleiiui. Dicit Crgo , qubd dtcla igitur ad aliquid /ecu/tdum mt-
tnerum
,
quantum ad primum
modum ,& fscun-
dum potentiam,c^dX\ium ad (cc\mA.um:omniafunt ad alicjuid eo.quod ipfum quod cjuidem
efl
alterius
quod aliud ad illud vult dicere , qubd relatiua fecundum duos primos modos referuntur mutub non ex eo,qubd propcer hoc aliud dicaaliud tantum referacur, tur ad. ipfum referri multiplcx cnim refcrtur ad cconuerfo , &, calefadiuum a4 fubmultiplex , ipfum quodefi, dicitur,fednon
eo,
:
Jtl. relfttiuO'
run>.
qubd eorum , fciiicet relationum c^uitfHnt fecundum numerttm qui fuit primus modus, non dicens,
,
funt
aSliones,
,
hoc autem. a^uojnoio fit dtButn
4/t«^,fcilicet in 2.
in
Phyf.tex.com.iS.&circiter.vbi
quomodo
pftenfum"eft
efi
M^thcnjatica abftrahunt
a motu ; ideb lubdit , quod adtiones
CHndum motum non exiJiuntSdlkct
qM<e funt fe-r
in
Mathenu-
ricis.
A^ioiupleM.
&
:
calefaftibiie tertio bile
& & ccoimerfo
,
modo; ideb
:
non
& intelleEluale
Notandum , qubd in Mathematicis non flinp cum ficut di£lum. eft , abftrahiint
adiones rcales
;
mocu;tamen dicitur communiter,qubd ibi fun? adiones mctaphoricc dida: , pura multiplicar?, diuidere,&c. Dpinde cum-dicit
i»te/le£iuale
,
eft.obiedum
id
f
fe
ad
refpedu fenfus
non
j
ipfa,
;
:
quodfecit adfacium^ (^faifurum adfacien-
dumfic e?ti)n pater
filij dicitur pater :
hoc
Subdiuidit iftum lecundum mocjnni in comqubd eorHm, fcilicet
paratione ad tempus, dicens,
'c^ax(v\r\ixt\:[.l\\.\2.fecnndum'potentiam
cundus inodus
:
qufeftle-
:
cundum tempus
aliqua dicuntur ad aliquid fe-
prajteritum,
^'f
cjHod fecit dd fa-
cnim quantum
haec
:
fimilicer aliqua di-
cuntur fecundiim tempus futuruin (tdfaciendum. Deinde
,
vt fa^ururn
cum dicit
& quacumquejic di-
inniiiliJe,
^
huiurmodi
g
:
terfunt
fton eft
Hon eji autem inteUeSfus ad h^c
^
von cuius eji vifus-^uainuis hoc verumjit
ad aliquidtaLe, lUo
vero modo bii idem diceretuf quia
Rcmouet dubium
& ci:rofem,pofIet enim
,
vt impojftbiley
&
J>uta impofllbile, vel inuifibile equitur illa pars.
huic vcl ilH. Tunc
aji-k
re-.
primo adipfumfcibile:itaper fcpriref^eratur ad ipfum fcientcm, vcl intclligente,
fertur per fe
inteEe^ui, id eft,a6lus
inrelligendi «tfw,fupple dicitur ielleElus
nam fupple ciin^ iam
:
,
& per confequens
fimiliter
(j^e fccit/idum pritiAtionem potenti*
vifus
quis crederequod, ficiK fcientia,vel intclle<3:us
cundiim priuationcm potentije dicens : qubd ammodo quacun-
e^ quitcunc^nefic dicuntur,vt inuifihile : nam inuiimpofTibile dicuntur refpeftu alicuius, flbile
efi
cuius eji vifus.
plex efle
pli^s fufple -dicuntur relatiua illo
cuius efi
enim idern iti£ium vtique eritj Jimiliter autem (^ alicuius vifusejtvifus,
modum relationes di
hunc
mutua
inteUe£ius:bis
dum Rediicit ^d
Sco.vbiqu*^
duobusmodis. Deinde
ii)tclligibilc,fequiturqu9d
cunturjVt inuifibile.
de
ifta differentia
modo relatiuorum
quod excludit,dicens,quod fotentfttyVt impofstbile,
eft
eum dicit
mo
Amplius quctdam fecundum priiationem
me-
& intelledlos ad
puta fenfus ad fenfibile, Cbnftat ergo in hoc
relatio, ficut eft inprimis
pateradfilJumiquiaille genim,iftege-
nitus e'ft,& aliquid paflum cft
tertiui
ad ipftim:nam
-,
dum tempiii nam llti/n-.^utd
,
dicuntur tam ad aliquid fecun-
J»iu»diffr^
fupple
referuntnr , nifi quatenus alia referuntur
quia in tertio
cfni-
dem enimfecit^iUadautempajfum quidejt,
;
eft irt
& fci-
dta relattMirum a du»intelledualeyi^«»/fbuiptimis,^ fimiHter eft dc fen- tfi intentio
intelligibile.
Eorum antem qua fecundum potentiam,(^ fecnndum ternptts iam dicuntur ad aUquid,vt
ehim
dicuntur ad alicjuid
|ion de fcjfedquod alterum dicitflr
a
hnpol^bile.
fic
fiibdit,qubd menfurainle
:
ciam
adhoc cuiut
efi iti-
refcraturad ipfum
idem
his
vtique erit di-
quod idemhaberet du-
efle relatiui fit
ad aliudfehaberc:
autem vifus non efialicuius vifus , id eft, \idcntts,quamuis hocfit vevum dicere, quod fcilicet vifiis eft vidcntis
;
licct
non
vt corrclatiuum,
fed vt a<5lus,vel Accidcns:fed fupple,vt ad corrclatiuum dicitur vifus adcolorem, vel ad aliquod tale
:
quod
qux non
dicit ex fiint
hoc , quod multafynt vifibilia , vc habetur 2. de Ani-
coloxata
Hu:
yide^.q. quodlib.
Summ^ vnic^ W»a
tex.com.71.
:
&
inde. iHo vero
vifus refemir ad vidente
bu tdem
modoi fdlicet : quia fi
diceretur
eiicxalh pane ipfiui,Cmp\c
vifus
eji viftts,sr. correlatiui.
vifibilis, CMntt
Tunc lequitur
illa pars.
Secundum fe ^uhlem igiturdicfa ad
U7
Cap.X V.
ali-
quid hac quidemftc dicuntur.Ula veroftifforum genera funt talia,vt medicina eorum qua
ad aliquid:quia
iffiiu
genus fcientia videtuf
minus duitur. pcrfedunrfumi tribus modis, quos reducit ad duos. Exponit etiam modos perfcdi fecundum refpciflum.
Quod ait hic Do<5tor ex Philofopho dari terminum magnitudinis
eorum qutt ad aliquid.AmfliusJecundum
quacun(jue>habentia dicuntur adaliquidy vt aqualitas, tjuia acjualey (^fimilitudo quia ft-
mile alia vercfecundum accidens
,
:
vt homo
PErfeiium
ctderit iittdi fel*tl-
merttm efM»fi fer Mtddent
Vbi
eidem al6um de
agit
relatiuis
quidem, Tc«.«o.ii.
accipere nul-
aliquod quodfit huius temports pars.
Poftquam Philofbphus
nomina
diftinxit
fig-
1 1
g
& principia, & nomina fignincantia fubiedum & pancs fubicdi huius lcicnnfficantia cau/as,
,
duplum.
peraliud,& quafi per acquorum primus eft,
cidens. Et ponit trcs moidos,
cumaliquid referturrationefui generis ifte vtique modus cft per fc , fed non primo , vt didura cft:(ecundus ri
eft
qite^nen qu»d
(jr
vnum
non efi extra aliquid
tix,nunc diftinguit nomina fignificanria qtiafdam condirioncs enris , quae cxtcnfb nomine poftimt , vel quafi paffiones communcs enEt diuidimr in duas panes. Primoenimdi-
dici pafliones ris.
:
pnutrtt.
KeUti»
ei duplum efe:hocanad aliquid^ vt albumfiac-
ejua
*vero dicitur
i
lam particutamy vt tempus perfe^lum vntufcuiufijue hoc extra quod non accipere temptts
ad aliquid:
in naturalibus,
tradit i.di.q.p &: ^.d.io q.
ettitta
ejfe
185
refer-
tur.
modus eft cum aliquid
in abftrado
:
diciturrefer-
quia refertur in concrcto
8c iftc
,
quidem modus eft per aliud , & quafi pcr accidens,& non pcr fe. Relatio cnim inabTbafto puta fimilitudo , ita habet rationem tjuo , quod non habct rationem (jnod.Tcmas modus
propri^
eft
Sed eenfider» pcr accidcns , put>cum fubiedhim dicitur rcferri ratione accidentis fibi inhasrcntisjvt cum dicitur inftMti»! frefter rela-
ticHtscemmm
nes^u4 in *mni ente fundantur, lege,.dift.
CtnfUt.
albedinis,quac fibi infimt. Dicitcrgo ,qabddiila
condiriones confequenfes rationem pcrfedi. Secunda ihi:7ermittui dicitur.Primi in duas. Prirao
,
vel
:
aliquid
/J
ipforumfunt genera talia
dicantur ad aliquid
:
,
qu^
fcilicet
vt medicina eorum
tjua
ad
& iftc fuit primus modus:
tera
:
:
diftinguit
modos pcrfetfH fectmdum quod
dicuntqr pcrf«(5b fimpliciter
aliqua
& abfolutc. Seam-
d6 fccundum quoddicuntur pcrfcda
in refpe<9xi.
ampliHs fecundum cjutcunque habentia dicuntur
Secundaibf:-^/Mt/fro.Prima in duas:nam primo pra:mitrit modorum perfedi diftindionem. Se-
ad altquid, id eft,.iliqua abftra£bdicuntur ad aUquid quia concreta habentia abftrada dicuntur ad aljquid vfaqualitat , fupple dicitiu: ad aliquid
cundo eorum rcdu^Honcm ad duos modos principales.Sccundaibi: Secundum fe diSia.Vnmi. in trcs fecimdum trcs modos,quorum primus fumi-
:
:
&
^«»4 tquale, drfimilitudo quiafimile ; ifte fuic fecundus modus. Alia vero dicuntur ad aliquid fccundum accidens , vt homo dicitur ad aliqmd, quia ei accidit duplum effe:hoc autem fcilicct du-
plum
efl
eorum qut, dtcuntur ad aliquid
,
vt etiam
album fuppIc:<^«M
&
duplum ei accidit,ita fupple dfcatur fimilis ,'quia album fibi accidit. Differt autcmdicere fundamentum relationis & fubiedum. Fundamentum dicitur illud, in quo i;eIatio immediate fundatur, putafimilitudo in albedine fubiedum vcro dicitur id , in quo fundatur mediante fimdamento proximo,putafimilitudoin homine mcdiante ai:
Dedine:fundamenrumautcmper fe refertur,albcdo enim pcr fe cft fimilis:(cd fubic^um pcr accidcns rcferturjidc6diciturhic,qu6d
homo
per ac-
cidcns eft fimilisj,vcl duplus.
mr pcnes cnrium quantitatcm dimenfiuam. Se« cundus penesentiimi quantitatcm pcrfediuam. Tcnius penes enriiim perfeftionem vel terminattrfeBitm tioncm finitiuara. Secunda ibi Et quodfecundum. Tertia ihi:^7nplius quibut. Dicit crgo,qu6d ^^'^'^'i' perfeElmn dicitur vno quidem , id eft, vno modo, cuius non efi extra accipere quidem nullam parti:
fulam,vt temput vniufcuiufqtu dicit perfe5{um,hoc eff
extra quod
nort eft aecipere
huitts temporis,\z
fi
temptu quodfitpart
dicarar annus pcrfcSlus,
niam
nulla pars anni potcft cxtra accipi
ficiat.
Deindc cum dicit
quo-
qux
dc-
Et quodfecundum virtutem, (^ quod eius quodbeneyHon habens excedentiam adgenus^ vt perfeSius medicus
,
perfeiius fifiulator,
quAndofecundumfpeciemproprist virtutis
tt$
nullo deficiunt.
SVMMiE C
A
P
Ponit fccimdura
VNIGifi
VM
M
A R
I
proprie,- vel tranfumpriuc.
VM. ibi
,
qui fumimr penes
Ter-
Secunda
ibi:5»f
autem
qu6d fupplc alio raodo dicimr pcrfcdum quod fecundum virtutem
transferentes.
Oftendit in hoG capitc vfque Scoti Oper. tom. ly.
,
quod duo facit. Prim6 ponit illu modum. Scamdo aflignat caufara civiS.Sccand&ih\:6tvirtusperfeSHo. Primain duas , fecundura quod illc raodus potcft accipi
Dc perfe
modum
rei quanritate pcrfciaiuara.Circa
XV.
V T
«^
riaentis perfe
ad aliquid fecuadftmfe; hac tjuidem fic dicuntur, vt prididum cft lil^ffro^ideft^aliadicunturad
vcl fimiHs,rationc quantitatis
rum , quAad aliquia
tienit dt§t-
&
:
& partialitatcra. Secunda ibi Exaliquo efi. Primain duas quia prim6 facit quod divfhim cft. Secund6 diflinguit nominafignificantiaquafdam
homo duplus,
altquid:qH'ia ipfiui fenu* fcitntia videtur effe eo-
TmndMmen' tmm,(^ fmhitSmm reltk'
nomina fignificanria pcrfedionem cntis. Sccundo nomina fignificanria dcfcchun imperfedioncm enris. Secundaibi Falfumdicitur. Ad euidentiam primx parris fciendura , qu6d tomra & pcrfcdhun funt quafi idcmex 3. Phyfic. text. com.64. Sccundum hoc ergo harc pars diuidimr in duas.Prim6 diftingiut nomina fignificanflinguit
Dicit ergo
R
3
00«
Lib.
i86 vt nlicfHiA
non
hjtbet hyftrhoUt^ id cft
jd eft,ad
hoc quod
betje,
aHmfeeun-
fiM^ii eft.fecundum illud
difm virtute
dicMi
in MlitjHOge-
exccdetitia eiut quoi
,
bene , ad gegenus vtperfeilM wje-
aliquid
dicitur perfe-
Metaph.
V. :
nem
& perfeElui fi(fulator,t]tta»do fecundurn Jpe-
diim virtutem in aliquo genere
cui nec deficit
,
fecundum illam virtutem,ncc habet excedentiam ad hoc quod aliquid bene fiat nam vt aliquid
:
dicimr fecundb pthic.cap.y.dicimus ilhidbenc fe habere fecundum quod non habet plus nec mi-
nus quam debet habere
habcntcm
perficit
&
,
:
enim
virtus
bonum
opus
eius
eft
quac
reddit.
Drfindccymdicit: 119
Sic autem transferentes dr ad mala dki^ mus, calnhtniatorem ferfeStum y d^ latronem
ferfe^uM : cfuoniam (^ bonosdicimus ipfos, calumniatorem bovt latronem bonum , num.
^
.L
honum mali f^
econtrtt
mjferit,
Oftendit
quomodo
ifte
modus fumitur quan-
doquc traniumptiuc,dicens,quod/K' autem trans^ ferentu , (ciUcet riomen perfedi, ad rnala dicimtu
&
fycophantam, ideft, calutnniatorem perfeSium latronem perfe^um , quando fupplenon dcficiunt ab ahquo , quod eis conueniat inquantum'huiufmodi iunt,nec fnpplc hoc mirandum ck^quoniam etiam tpfos dicimtu btnos , vt honum latronem : fi igitur iftos cum fint mali,bonos vocamus, riimirum Ci ea quje fbnant imperfeftionem perfedta vocamus. Cuius ratio eft quia ficut boni fe ha-
Ponittcrtium
fuis operationibus.
_
fuis
bonis
Deinde cum
fic etiarri ifli
,
in
qu6d ampliits,
:
id eft,
ideo in malit
qui autenKconfequitur in malis finem tft miUor fuum.magis mereturdici imperfedus, quam per- ^^^potentt»^
perfefta
fcdhis.
:
Deinde cum
dicit
^are quoniam finis vltimorum
aliquid
„,.,14
eji,& adpraua transferentes dicimus perfe6te
& perfeife corruptum effe:quiA
nihil deeji corriiptionis
& mali^fedin i/ltimo
^uapropter &• mors fecundum Uetapho" ram diciturfnis,quia ambo vltima : fnis auejl".
tem dr cuius caufa
,
vltimum.
quomodo iftc modus
Oftcndit fiimptiue
fit
diccnt
accipitur tran-
quiod quoniam finis eft aliquid
,
vltimorumddeo fupple iftum modum ad praua, id eft,ad'mala transferentes,dicimus aliquemperfeiie
perditum eire,& perfedc corruptum
efte,
quando
& mali fed in vltimo eadem ratione & mars dicitur finis
nikil deeft corruptionis
quapropter (fr
eft
,
fecundum Metaphoram.
tnim tuncferfeStum^&fub^antiaomnis tunc :
pcr-
€^are quoniam finis.Dicit crgo, atiomodo , fupple dicuntur ftihiki,quihus inefi finis , id cft,qu:e iam peruencrunt ad fincm:fi tamcn ht ^nis fiudiofus, id cft, bonus, puta homo , qui iam adeptus eft felicitatcm. Secundum enim habere finem dicuntur talia
yc. Secunda ibi
dicit
Et virtus qttadamperfeSiio-.vnumquodque perfeEta
modum, qui fumitur pencs
feftionem , vel terminationem finitiuam.. Circa quod duo facit:fecundum quod illc modus poteft accipi dupUciter fcilicet propric, vcl tranfumpti-
:
bent in opcrationibus
j^q
entmf'
ferfeila.
ferditum effe,
„
inefi fnisfludiofus^hjtc
dicttmur perfe£}a ,fecundum habere
ciem propri* virtutis in nullo deficiunt.-vvAl diccre , quod tunc aliquid dicitur perfeftum fecun-
tUTt.
Amplih. quibus
fiat
quando fecundum fpeciem propria
virtutis nulla defecerit pars eius quafecun-
dum naturam magnitudmis.
Sed quiaambo,fcilicet tam perditio,quam cor-
non fiint, cuius caufa aliquid fiat^quta natura non intendit malum nec corruptionem. Notandum qu6d, vt fuit djdum fupra capitulodc ruptio
& bonum idem furit:quod ergo habct rationemmali & non boni,nori propric habet rationem finis raors crgo & corruptio licet fint
cau{a,finis
Tinit (J. be-
num,idem, fed qualittr, qu*re Scot. q.j.prole. ftnt.
;
Aflignat caufam huius,diccns Cttiuslihtt
H»turt.efi Je
,
quod virtus ejl
qnsdam perfeilio:na.m virtus perficit rem, & ideo
haec eft caufa quare ahquid dicitur perfectum feterminata quMtitm fe- cundum virtutcm vnumquodejue enim tunc efl cundum AUg- ^fr/f^«w rel="nofollow">,cum fubftantia eius eft pcrfecSta,^' tunc :
meruum,cr decrementU.
Vide X. d.r..
eim fuhfiantia
efi
-ferfeBa quando
nitudinis:^ux fecunditm naturam 4-?.'.
ei
nuUa deficit
pars fecundum fpeciem propria virtutis eius mag-
Notandum, quod
ma
efl.
vt habetur fecundo de Ani-
,'tcx.cotn.4i.omniumnatura conftantiumeft
cenus tcrminusmagnitudinis, {ccundumaugmetum & decremcntum , ita quod qua:libct rcs naturalis habet determinatam quantitatem virtutis fuac naturalis:eft
enim aliquaquantitas dimenfiua quam nuUus
qua:dam vltima nis,
quatenus
,
non ramen habent rationem
fiint
qusdam mala
fi-
in natura:ad ra-
tionem autemfinisnonfufficit fola vltimitas,nifi etiam adfit ratio bonitatis. Deinde cum dicit
Secundum di^a^uidemfic ferfeBatoties dicuntur^ alia quidem quiafecundum hene in
nullo defciiint^nec hyperbolenhabent ,nec ali-
quidextra accipitur ; alia omnino fecundum iwii,a#f
quod omnino non habent hyperbolen in vnoquoque genere,nec aliquidejlextra. Oftendit
quomodo omnes modi
perfefti re-
fimilitcr
ducuntur ad duos modos principales. Dicit ergo, 3u6d perfeSla quidem diEla fecunditm fe tnies
eft aliquaquantitas
dcterminata, citra quam nul-
icunturJjzJlicet dupliciter:/i/»<« quidemCujpiple di-
lus homo procedit
in paruitate
determinata in fpecie humana,vltra
homo
protenditur in magnitudine
:
;
&
fimiliter eft
de
virratc naturali hominis:quia eft aliqua virtus in
natura humana,qua maior in
nuUo homine
repe-
eftaljquaitaparua,qu6d nuUaminoreft inaliquo homine.: ficut igitur prirnus mpdus ac-
ritur',&
cipitur ex
hoc , quod
tate dimenfiua fibi
de quantinaturaliter compctetc; ita fenihil deficit rei
cuntur
pcrfefta qu
cuntur nd duos tnodos.
hene in nttUo defi-
omnino nihil deficit de boninec hahent hjfperholen, id cft,cx- Deus
ciuntyid eft, quibus tate Cim^iicitcr
:
ergo efl
mtuitt cedentiam ita fcilicet quod in bonitate a nullo quo cogit»ri non exceduntur , nec cxtr
:
&
nam in eo
cundus tnodus accipitur ex hoc, quod nihil deficit rci de quantitate |>crfediua , virtutis fibi dcbitac fecundiim propriam luturam. Deinde
vero
cuin dicic
ipexCcik& fet^undi quod
&
Omnes modi perfeiii redu-
deficit pcrfcdtionis
fcdba bonitas ,
id eft
,
,
:
qua: a
eft
fumma
nuUo excedi
fecunduro aJium
& pci;
poteft
:
alia
modum dicuntur
invnoqueque gengre deter-
minato
Summsevnic^ minaro
ttoa
cedenria
:
hahent, fciJicct hyperb
nec eJialKjuid extra,(]ax
fecundilm illud gcnus
homo
,
,
puta
fi
fibi
debcncur
dicanir pcrfedus
nihil dcncic dc pcrfe^bone,
vd bonitate
competentc homini , ncc cxcedirur ab aliquo ipcde humana. Dcindc cum dicit
iii
XV.
Cap.
187
fercntiam termim* communJlk, puta
c
terminus viueniium
effe
fi
diccretur
nam
:
u-
infra
lcm terminum mulu conrinchnu,qux (imt cxtra ipfa viuenria:alitcr exponitur/>r»OT>,cx co fdlicet quod contingitiliud quod eft vitimum primi cf^ ficut nunc quod eft ie_ principium fccundi. Itimum przteriri cft prindpium futuri. Dcindc
TxftjUit
n.
Tiftm.
:
o//m verh Um fecundum ipfa, aut inficiendo aliquid tale , aut in habendo,aut con-
gefendo tali , aut in aliqualiter did adfrimo
ciim didt
Et quodcun^uefueritfpecies magnitudinif^ dut habentis magnitudtnem.
diSaferfeila^
&
&
diftingaitmodos pcrfoJH fccundum quod aliqua diamtiu: perfe
ponit quaOK»' . Diftinguit modos temiifti ; Scauidus modus ponitur ibi Et finis. Terrius ibi : Cuim caufajQmztas ibi : Et fub(iantia.Di-
MMEperfe^ mIui vero lupplc dicuntur pcrfev2a, non fecH^\m
citergoquod
f fiipfa,ide(i, abfolutc, fed fapplc in rcfpcdu, juumoferjt (^^^^^ pgj. compararioncm ad eaquz abfolute
fuertt fiecies taagnitudi/iif, aut habentis magnitu-
1"^^^
ftmt perfccia : dut in facitndo alitfuui tale, id
c(l,
cx eo quod faciunt ad perfc
mc-
diciiia dicitur
pcrfe^bquia inducit fanitatcm:/»»?
in habendo^Ceiiket aliquid pcrfc
homo
nir
:
vt
dica-
fi
perfe
dinem, id
aliqualircr dici ad
quod etiam
primo
:
ant in
di(2a pcrfcAa, id cft,
perfcdum ^uaiitcrcunquc referatur ad ca , qua: fecundum (c primis modis dida funt perfcdit. Tunc fequitur illa.
nus,vt
fi
magnitudincm
dicitiir
'^"f"*
termi-
linea
&
fii-
perfidcs corporis,vei eriam hominis,vel afini ha-
magnitudinem corporaiera. Deinde cura
benris
didc
:
Et finis cuiufque. Tale vero ad quodmotus
^aUm (^non a quo,dr quandoque amho ^ a quo drin qu«d,
modum dicens, quod
Poni» fecundum
fupple
terminus didmr alio modo finis cuiufquei/4/* aEh4s,& ttott a vero eft iiiud ad quod efi motiu (jtto, id cft, terminus ad quem,& non terminus a
quo
:
ficut
terminus generarionis
fi
& nort: non cflc Explicatio tcrmini &qoatuorraodorura quibus fumicur; explicatur ctiam pzrt\c\ih,fecundumtjuod,6c quatuor ctiam
modi quibus fumitur, de quo vide Dod,
&.Quodl
4. d. ii.q. I. ar. I.
Al.confc-
'^.°*
qu6d in quoiibet fpcdcs magnitu-
&
srMMARirja.
inentcs. qoenccs.
TcnniDac acctpitor
dicitur aliquid
pars:
Tcx. co.ti.
1j
:
& rcpracfentat hominem pcrfeihun
ncm
cft,
didturvnomodo qtudcunq;
finis
dinis, vcl iiabcnris
ftam aut in cengerendo tali, (cilicct perfcdk) vt fi imago diciturperfedbkquz habet fimiliradi:
1
:
cflcj
tfuandoqiu tamen ambo a quo
&
ad quem
&
cum
dicit
:
Et cuiys caufa,
q. 3.
tlT^Erminus dicitur quodeft cuiufjue
:
vlti-
mumy ....
(^ cuiusextranihil efiaccipere J[_ ' ^ frtmi, cr cuius infra omniafrimi.
JljoUeuim eft vltimum Ponit terrium modum dicens qu6d alio modo, intitimus fifit cuitu aliquid tcrminus caufa fupple
&
&
di3m efi mo
Deinde cum didt
tcrrainus.
tm,cye-
Vbi
dam
diftinguit
nomina
fignificantia quaf-
conditioncs fignificantcs
Et fubBantia
rarioncm pcref[e
Ad
euidcntiam notandum, quod vt pacx prsdi<£s perfe
&
cuique. Cognitionis
aurem cognitionis
enim
hic
terminm
j/?
(jr rei.
Ponit quanummodum
quod
tlicens,
alio
mo
terminatum ab{olumm,non depcdens ab alio , fed habens ca quae fibi compemnt {ecundiim propritun genus,& non priuatum ahquo fibi c6-
do, fup^plc didtur teTmimis fubftantia cuiutlibet,
{ccundum hoc crgo ifla pars diui
hic enim
in tres.Prim6 afllgnac rarioncnr communem tcrmini. Seaindo iuxta illam diftinguit modos.Tcr-
rem quatenus^claudit omnia quac res cognofcitur perfe
comparat ad prindpium. Seainda ibi Et ^Modcun^ue. Tertia ibi ^ia palam. Dicit ergo
magis
petente
:
:
ri6
:
:
Tenmnfu
cuiuslihet,dr quod quid erat
quod
fuidl
eiM,
tertnifim cuiusUbet rei efiquod eft
& extra ejuod
ttihil ejt
vlttmum
accipere primi,& cu-
primi omnia funt infra : vult dicerc quod iliud eft tcrminus rd , extra quod nihii cft pcrrinens ad iliam rem ; intra quod func omm'a iiu
&
percinenria ad incegricacem rei cerminaca.
autcm primi
,
id eft, adacquati
Didt
& prxdli, ad dif-
& tjuod (juid erat
ejfe
ftantiaiis cuiusiil>ct
terminm
efl
&
cuique, id eft.dcfinirio fiib-
rd,indicans quid erat cfTc cognitionii
:
ft
rei:
autem cofni-
em'm expiicat prindpia eflentialia & intrinfeca rd quibus res co enofcirur vnumquodque enim cognofdtur per
tionis,erffo
rei. DiflSnitio
§imddii^, reUi ttrdidtmr yidei.^ ti0
mimm 6.
Tfu.
:
:
fua principia;
& iclco diflSnirio didrar tcrminarc eflentialia
rd, per
Notandum/}u6d eft materialis
ficut patet
,
Deinde cum
^are citur
,
falam quia
toties
qufities
(^ terminm,
(jr
frincifium di- Tcxtco.1).
adhuc amplius
frincifium entm terminus eft quidamfed ter-
mmtunon omnis princifium. R.
4
Com
j
j
Metaph.
V.
Lib.
i88
Compnrat terminnm ad principium conclu-
,
dens cx pracdidis palan\ efle vide Sc».in 4
tur principiiini
W.ii.«r.i.j.
ampliijs :quia
«•
,
totics dicitur
quia quoties dici-
:
tcrminusj& adhuc
omne
principium eft tcrminus quidam,(ed noii omnis terminus principium.Pa-
Gmnino vero ipfumfecundum qttodpari^ exijiit : namfecundum quodve-^
ter^caufa
nit,aut cuifii caufa venit dicitur^^fecundum
quod parai^gi^tum ef,autJyllogi:^tum
enim ex pracdidkis quod vno modo accipitur matatio, tcrminus proco , ad quod eft motus tamen non qui dicitur terminus ad qucm poteft dici illud principium motus , vel mutationis in aliisautem modis omne illud quod dici-
aut cutu^ caufa fyttogifmi funt
lur terminus, porcft dici prijicipium , flcut patec
canfa exiftit , id
inducendo omne etiam principium poteft dici cerminiu largo modo. Tunc iiequitur illapars ;
caufa
tet
&
:
logifmi,
&
:
:
Ponit tcrtium modum,diccns qucid omnino,
Secuftdum qutd dicitur multifliciter
i
^
quidem modo fpecies fuhflantia cuiufquerei, vt fecundum quod lionum ferfe ifonum,
Vbi
diftinguit h.ocr\ame.n,fecundumquod vel
Circaquod tri^ facit. Primo facit quod didum eft Sccundo diftinguit modos pcr fe, & fccundum fe j quia hasc ambo funt propinin eo cjuod.
.
qua. Tertio quia ipCam fecundHm quod vltimo
modo
fignificat
tcbit
ideo diftinguit
>
cundaibi
idem
:
nam
eft
ac
fi
fi
cft
nomcn
diipofitionis. Se-
jbi:
Di-
Jpejitio dicitur,
Ad cuidcntiam primi, npt^idum quod/ffw»dum cjuod vel in eo (juod quod idcm eft , dicit ,
quandam reduplic^tionemrvnde diftindio ipfius fecudu (juod poteftapplicari ad omnes didiones, vel modos rcdupIic3tionis,maxime quatu ad tres primos modos:nam quaslibet reduplicatio poteft reduplicare quodlibct genus cauiae. Ponit ergo
quatuor TTiodos ipCms Jecundum porritur ibi
lil"
"
Secundiim
quod
Jtccipi-
tur qu»din$-
/ '(fff '
QH'"'^^ *^^
.Alio vero.Teitia ibi
:
•
t^uod, :
Sct:unda
Omnino vero,
^rnflius fecundum ejuod. Dicit er-
g^ Quod fecunditm ejuidetn
,
tot modis dicitur
i$.
&
,
quot
quxratur fecunditm quod venit quaeratur cuius cauja venit &C ;
-.fecundum
aut fyUogizjitum
eft,
quod
toties
paralogiXatum
aut culus caufa fyllogifini,
:
aut paralogifmi funt,aut
Notandum,qu6d
ejttod
fa
funt.
modus includit duos priores & addit aliqs duos; cx eo cpodfecundum quod , vcl in eo ^«o^,notat,& rcduplicat non fchlum caufam formaIem,veI materialem, fedeciam cfficientem & finalcm,vt fi dicerctur quod homo cft fecundum quod ordinatus ad beatitudinem, quantum ad caufam finalem;vcl fecundum quod tertius
gcnciratus ab alio horaine generante,quantimi ad caufam efficienrem. Deinde cum dicit
iij
difpofitionem quandam,vt pa-
X^uarefecundum fe. Tcrtia
:
ipfum fecundum cjuod
eft, vniucrfaliter
fimiliter. dicitur
fvno
eft^
aut parA'-
,
efuod dicitur multiplicit(r,vno
modofubftantia
& fpecies cuiuslibet
rei
,
(^mplius autemfecundum quod quidem fecundum pofitionem dicttur , vt fecundum quod Hetit , aut fecundum quodvadit : hac namque omnia fofitionem fignifcant df locum. Ponit quartum
modum diccns:qu6d amplius,
modo fecunditm quod
id eft,aIio
:
fignificat
qu6d
ficundum pofitionem dicitur, vt fecundttm quod ftftit, autfecundum cjuod vadit hac omnia namlocum : fi enim dicaque pofitionem fignificant tur, ifle ftctit fecundum quod hunc aut vadit fecundiam quod hunc eft fcnfiis qu6d ftat aut vadit iuxta hunc, qu£ j^uandam pofitioncmfccundum locum dicunt.
j„
Uimiue
GrtcoilltnM dutJiiMt.
:
&
:
:
forma fubftantialis rci , vt fecundum opinioncm Platonicam ipfum perfe bonum , id eft jdca boni eft i\\\idfecunditm quod eft aliquid bonii, Secundum iftum primum modum , \y fecundum <juod,not2iX. reduplicat caufam formalem, vt ii id eftj
&
dicatur
qu6d homo inquantumrationaIis,veI in & iqtelligens. D?-
co quod rationaIis,cft homo,
cum
indc
dicit
SFMMJRIFM, Quinque modi pcrfe fe,
quatuor raodis tur etiam quid
^lio
pofitis
Dodor. vidc eum
;
vero in quo primum
^ aptum na-
tum eft feri y vtcolor in fuperficie. Primo quidem ergo di&um fecundum quod fpecies f/?. Secundo autem vt materia cuiufque cjf
fecundum
fit
i,
Poft. cxplicac
i.
Pofl. q. ly. explica-
difpoutio
& trcs ac-
,
Qf^are (^fecundum fe multipliciter dici eH
que Ponit {ecimdum modum,dicens qu6d <«/w
feu
ceptioneseius.
vno quidem enim modo quod quid erat effe vnicuiquod quid erat ejft vt Callias , necejfe
fecundum fe
fuhie^um vnicuiqueprimum.
,
explieantur;quomoclo corrcfpondent
:
:
,
^
Calliam,
dicitur fecimdum quod , in <\ho primum natum eji aliquid fieri, vt color infuperjicid,&c hoc
rnodo
modo \yfecundiim
cjuod notat,
& reduplicat cau-
modos ipfius per fe , vel ^'^ ficumquod videtur propinquum ipfi ^*** J* ''"'*
Diftinguit quinque
fecundum
fc
,
fam materialem , vt fi dicatur quod corpus eft coIoKitum fecundum quod habct fupcrficiemt nam fupcrftcics eft matetia fubiedum primiim
fecunditmquod.Scamdusponimiioi-.yiliavero. "
& proximum coloris.
Dicit ergo, quafi concludens ex praedi6fcis
&
huius fecundi
ad
libri
mo modo ^uidem fpccies eft, id eft,
igitur diilum fecunauTet
quod
fomia. Secundo autem modo vt
materia cuiuslibet, quc.
Vnde fubdit difFercntiam primum ,dicens aahdpri-
& fubieHum primum vnicui-
D^indc cum dicit
Tertius ibi pliits cuiui,
re
:
^mplius autem, Quartus ibi -AmQuintus ibi Amplius qutcunque. :
:
& fecunditm fe necejfe
eft
:
qua-
dici multipliciter,vno
modo cjuidem dicitur fecundum fe, quod quidertt ejfe,
&
id eft, diffinirio vniufcuiufque
quod quid erat ejfe Calliam
tota diffinitio incft
;
focundum fc
:
vt Callias
,
hoc ?nim modo rei
cuius eft diffinitio
"
Summsevnic^ i-A
vs«
fnido
:
Philofbphus autcm non corat dc cxctn« Callias cnim cura fit /ingulare
quandoquc
plis
pon habet
propric diffiuitioncm
teft
vcl
:
cum
habet
fi
didc
,
vt dicitur 7.
tamcn comodo quo
tcxr. co.jj.
illa ineft fibi
,
poDeindc
diffiniri
per fc.
:
oY/w vera tjt$£cuntfue in eo^efuod^MiJe/i
^^^
exiHunt : vt animal CaUhu fecundumfe : nam in rgticne ineJlanimAl : animdlentm quoddanf CoIUm.
,
quod
alio
modo didtur &aindum Ce tjH^CH/i^He exijiunt m eo, quodquid ^, id eft , quxcunquc partcs poficz in dimnitionc rci, vt CaSUm ejl animal fecundHmfe : nam in raticne^ eft diffinitionc CalLa ,
ponitur anitna), CaUiat tnim dicit
Potiit
funt
& in tjuantttmfolum
dumfe
alba
,
c^Moddam animal,
ejl
:
^ viuensfecundum fe
anima namtjue
f>ars
quxdam
ejl
homo
hommis
in
(e :yJ»»»
ipfo ofievfum eji fi
primo, aut in
aliquidfit in aliquo ficut in
fiibiedo primo, vel toto, vel in aliqua parte fiib-
vt fuperficiu
ie
efi alha. fecundiim fe
pards in
:
'cjua
efi
quod
,
iftud fc-
:
aiiquid Coli inellet
,
vt diffinirio,
& propria paf-
lio liibictlo.
Notandum quod ,
duo primi qui
iftorum quinque
modorum
vnus , pertincnt ad primiun modum perfe pofirum i Pofter. & reipondecur primo modo iplius fccuijduTn quod ficut patet intuenri. Tenius autem modus redudtur ad fccundum pofitum. Pofteriorum. text. com. 14. Quarms ver6 ad quartum hcct cxtcnfb modo. Sed quinms ad tenium liccr aliqualiter
anima nam^ut quadam efi pars hominii, primum efi ipfum viuere , fciUcct ficut in
primo. Et accipitur hic viucre, vt nominat aAum fecundum, qui eft opus vitac talis enim a<^us conuenit homini pcr animam in qua
impropric quatenus
.
vt in fiibiedo proximo ficut poteft eriam acdpi pro
:
etiam
ille
riuc eftc
,
eft ipfim intelprimo adhi,quia
coniunflo communicatamen per animam commmiicantem viuere corpon quia viucre viuenribus vt babetur z. dc Anima. Dcinde ciom licet infit tori
ineft
:
&
eft eilc
:
,
dicic:
Text.c.s7. tfi
:
Amflius cuius non aliqua alia caufa hominis enim multa funt caufa animal
hifes.
mo
%^ttamen fecundum fe homo
DiJJ>o/itio dicitur
fecundum
cauftalia: ficut
,
ho-
modum diccns quod ampliks :
fe illud
eft
cuuts non
efi
aliqua
propofitio immediataperfe
nou, quae non habet medium quod
fit
caufa in-
licct
entm ho-
mints multa funt caufa, fdlicet animal
& bipes,
hacrentias przdicati
ad fubicftura
:
I.
af-
fjCui €»rrtffidit qmim-
qut mffditfr ctmdi ft hie tniimeTMu.
nomen
habentis fartes ordt^ difpofirionis propter cau-
fam didam. Circa quod mitrit rationem
tria fadt.
communcm
iuxta illa diftinguit
U7
Primo prx-
J>iffptif
Secu- quidi
diipofitionis.
modos diipolirionis, Terfuppofitum. Secunda ibi
yintfecunditm /ocKwi.Tcrtia ihi:PoJitionem enim. Dicit ergo
quod
dijpifttto dicttur
habentium partes j id tibus pancs.
eft
,
habitits,& ordo
ordo panium in habcn-
Deindccumdidt
K^utfecundum locum , autfecandkmj^e" , aut fecundum potentiam,
ciem
DifHnguit tres modos , quorum primus eft fe- Moii dij^ cundum ordinem partium in loco, & fic eft Prac- ftitnis trtt. dicamenmm pofirionis , vel fitus. Sccundus eft Viie Cemem^
ordo parrium fecimdijm potentiam, id eft, virratcm naturalem fic cft fpecies quaUtaris fc;
cimdum quam
&
zgrimdinem , ex eo quod panes dus habent ahqucm ordinem in virtute a(^ua , vd pafHua. TertiiK cft ordo parrium fecundum fpeciem , fic eft difFcrcnria quanritaris, quac didtur pofirio, vt dicitur in Prxdicamcnris : qnia quantitas quzdam eft habens pofiuonem,vt fuperfides:quqda non,vt tempusJ)cindecum didt:
nit
,
&
Pojitionem enim oportet
fcut
(jr
quandam
iffum hoc nomen dt^ofitio
ejfe
ejiendi$.
,
qnod
fcihcct
ipfum nomen oftendit, ideo fiippofitum ifhid probat diccns, qubd dtfpofttionem aportet pofitionem tfuandam difjxjfitio
fignificet
ordinem
ficut
&
ejfe
:
pofitio
autem ordincm didt.
SVMMi£ VNIC^ C A De
P.
XVI.
habitu, pafConc,priuarione,& haberc.
SrMMARIVM. i^mplius quacunque infunt foli S" i» ^uantumfolum quiafefoMtumJecundumJc.
qtri
exf*~ fed hic
tarem, vel
qui funt caufz intriniecaE hominis,4f/4OT<w hom» fecunditm /« efi homo :vnde nullum medium cft ad probanduro iftam propofitioncm , homo eft homo , quia quacrerc quarc ipfum eft ipfum, nihileft quarcrc , vt habcmr 7. huius, capitululo vlrimu tcxc com, jj. Deinde cum didt
tattrem aliier
ahqiiis dicitur difpofirusad fani-^ f»tisfuMu,
Oftcndit quoddanr: fuppofinim dicitur
tef.ir.
ibi accipiatur fblitarium.in-
eH.
Ponit quartum
Aiferft
complexe: hic autem coraplcxc. Deinde ciim didt:
:
eft,
f^mUtor
rcalitcr funt
1
lo«-
vtuens fecundt<mfe(lipTp\ezztione
rubie(3x)
ligere
Al in^moMii /•^«
totam:pri-
mum enim Iubie
id eft
:
u6 oftendit quoddam ctmdum
ampliits
ejtucumque loU in-
fecundum fe dick altquid ffparatum pcr hoc crgo ifte modns diftinguitur a 'priccdcnribus,in quibus non dicitur aliquid inc/Te, vtfblumibi
do
modum, dicensyquod didrur (c-
aliijuo ipfiiu^d eft,
ic
:
DifHnguit :
quafrtmo ejl iffum viuere. Ponit tcrtium
,
qu6d
dicens,
cundum fe dicitur rarionc (oHtudinis quia ipfum
aut in ipjius altquo vt fuperjkies ftcun-
:
modum
fnpple dicunrur (ccundum
jfmpltus autemjiin ipfo ojienfum ejffri^ fno
quintum
189
.
Ponit (ccundum modura dicens
Dcinde cum
XV.
Cap.
In hoc cap. vfque ibi. Pafsip vno. cxponic
Cit}.
i»
^lii*»nt'ttMt.
Lib.
190
V.
Metaph.
ponic trcs acccptioncs habitus. Quo4 )aic Dofl:©r , aftioncm fumi pro rcada,
pane paticntis.Vnde alia translatio habft pocfis, I^^ *** ff quod fignifical facflioncm , vt fi tranfeatur ab *^.^^]J^
ij.q i.num. 11. i?.. vbi probac adione de gcncrc .^dioniSjfumi pro refpc£tu cxtrinlccus aduenicnte. Vir
acentc in patiens,eft
yidccum
4. d.
dc cum qu.
7.
&
de An.
ibi
commen-
i&us
eit
u8
HAhittu
'verovnomodo dicitur quidem tancjuama^ioquddam hahe»tis (^ haffiti,vt qtiidam aclus aut mottti : uam quado hoc quidem facttyillud verofty eftfaHioin-
manifefum^quad non contingit hahere : tn infnitum enim vadetf habiti
tgitur
habitum
medium fadHo aiStiua, qua htt^^Jed tiver6 a patiente in facicns , tum f ««««• dt.
deretur ex parte habctis intelligiturquafi vt adio, fignificatur per
hoc , quod dicitur habcrc
habit» , ^c intclligitur,vt
parti? rei
dampamo motus
;
^
fic
:
fi
qUiC-7
dicitur habcri, jdeft,fi.T
hoc,quod eft haberi : habims autcn rel="nofollow">
gnificari per
hoc modo didhis cft vnum dc deccm Prxdica-i mentis. Dtindc cum dicit
^
&
habita habentU vefiem^ termedia ; fic veftii eft intermediui habitui. Nunc quidem
fi
medium hOdo paffiua. Similiter intelKr gcndum eft in propofito de habitu, qui fi confiT
vcr6 ei Tpx. cxj.
:
fic cft
&
tarium.
facicntis
o///tf vero modohabitus diffofitio dicitur
fecundum quam kene , velmale diffonitur difpnfitum^ (^ aut fecundumfe, aut ad aliud, vtfamtoi hahitm quidam diffofttio |?
fufrit habere babitum, lu
hoc noPrim6 quod quaedam alia no-
vt dicebatur diftinguit
ifta parte,
men habitus.
que
circa quod duo
facit.
Secundd diftinguit mina habentia propjnquam confideratiouem, habitudinpn ad habitum. Secunda ibi Pajfio di'didbum
eft.
&
:
citur.
Sed occurrii dubium^qu^rc hic
^Mre hic cum fgitmrde hs hitu
i
HotU h»hitHs
trti.
traftat
dc his
(ecuridum aliquam Praedicamenta pattes
diipofitio Sc habitus
,
& fuam acceptjoncm , fint entis. Dicendum qu6d, hoc facit propterquafda alias acceptiones , fecimdum qius non fignificaj Prxdicamenta , fed quafdam alias conditiones, qua- funt quafi quasdam paffiones eiitis. Prima pars diuiditur in tres fecundum tres modos habitus. Secunda ibi y4lio vero Ttiodo. Tertia ibi ^mplius aHtem hifbitus. Dicilti^o ,qu6d habitut dicitur vno cjuidem modo tanquam aSiio qua-
talis.
modum
Ponit
modo hahitus
ftcundum
dicitur
qu6d alio fecundum quatn
dicens
,
dtfvofitio
Setund* ^f*'/""
^*'*
ipftim dijpofitum difponitur vel bene, puta fanitatc
& fcientia, vel male, puta xgriludinc & igno-
: fubdit autcm quod vtrumque fcilicet bene&: male difponi dicitur :*ut fecunduwft, abfblutc, aut per rcfpedum ad aliud, vtfani-
rantia
,
&
tas efi ejuidarn
& abfolutc. Poteft etiam accipi
diipofitum infe,
exemplum pro curfbr dicitar liquid dicit
: nam fiipple eft taUs djquam aliquidruppleeft bene
habitus
ipofitiojfccimdum alio
mcmbro de
re{pe<Shi
;
nam
qui cft bcne difpofitus ad ar
,
agendum, puca currcndum. Deindc cum
:
.*
dam
habentis
rie
nam
:
& habiti, Sc loquimr firhilitudinaquoddam medium
ficut a£tio eft
Amplius habitas quidem tus habitus
inter
& palfum^fic habitus ifto modo cft quoddam medium intcr habcns & habitum licct ha-
agcns
:
bitus
non
fit
adtio
j
ideo fubdit , qu6d habitus
fupplc eftjW aflus quidam, aut motui
nam ficut
:
qtiando hop quidemfacit,illudverofit,efia£lioin-
termedia
;
ita habentis
vefiem
& habita
vefiiseft
autcm quod habitum (cilicet vcftem manrfefium quod non contingit habcrc habitum alium fic,fcilicpt quod adhuc fit habitus intermedius : addit .-
alius habitus intermedius inter
cum qu6d
,
vel intec
habitum
,
veftem
& habi-
& ipfum habicum, fic
habitus habeat alium hmsitum
: in infimti ,reihabitx fuerit,
enim vadet
fi habiti,\At^ id eft,contigerit habere habitum
:
homo enim
fic
habet ipiam vcftem hajjitam , quod non dicitur habcre habitum rci habitac, ficut agens producit fathmi mediantc fadtionc , non tamcn producit ipfim faftioncm adio cnim ficita habet rationem quo, quod non habet rationem quod ; :
fic
habitus ita habct rationcm
^«<», quod non
habet rationem quod , vt ip(e habitus dicatur iiabcri.
119
& pafllo funt idem mo-
tus,vt dicitur 3.Phyficorum,tcit. com.18. &i:ir-
^.(5« »# ^*citcr here (^ Aw
,
accipiendo
adlionem pro re
a,6ta.
:
^ fartium vir^
quidam eft,
Ponit tcrtium
modum diccns , quod ampliits
dicitur habituifi efiparsjalis difpofnionti
propter
& virtus partium
lum
efi
,
qua-
ejuiAam difpofitio
qu6d habitus etiam dicitur non
vujt diccre
,
Tertis tutp, f***"
:
fb-
difpofitio totias, fed ctiam difpofirio partis,
quae eft pars difppfTtibnis totalis
4ifpirl^,ld^.
fiue fit difpofi- flex,(^tT».
rio corporalis , fiue animar. Primo modo bonSB ?«" ^dhut difpofijioncs partiumanimalis funt.partesbona: ^*/"^*'
difpofitionis toiius gnimalis,puqi fanitas capitis,
Secundo modo vinutcs parrium anivt temperantia , quae cft in virtute concupifcibili, prudentia in raiionaU pane animacjvnvel hcpatis.
ma:
,
de patet
,
qu6d
ifte
tcrrius
parsfecuhdi modi. Deinde
modus eft quxdam
cum dicit
SVMMARIVM. Paflionem fumi quatuot modis, quod benc cxplicat Dodor. Itcm priuationcni fumi quinquc modis , dc quo vidc Seot. I
Notandiun,qu6d adio
dicit^rfi eftfars
diffofttionis talis:quafroper
.
d.
1
8.q
I.
& malum i
d.
quod tangitur, inter bonum, medium. probac Do^or.
dari
41.
Ced
,
tntetligt nc-
diffcmnt in hoc : quia adho
eipiend» h*-
gentc,
hi'ttm
autem modo
fr»
fubllril-»:fed fermttliter ip
fum
intelli'
& paffio
,
ab avtroque paflum,
jdicitur, vt eft
vt rccipitur in paflb
:
& fiue fignificemr,vt aftus, id adiue & ex partc agaitis fiuevt mocus, id cft pafllue, & ex eft
medium intcr agens cft,
:
,
Afsio vno
quidem modo dicitar qualittu
Pifecundum quam alterari contingit,vt album
& nigrttmydulce ^amarum,^ grauitas
(^ leuitas ,
ejr
quacu»que alia
talia.
piftinguit
.j.^^^
^
Summx vnicsE Wftinguit quatdam nomina habcnria propfnhabitudinem ad ha,
&
quam confiderarioneni bitura.Circa
quz
quodduo
Secund^ ea
nis.
facit.
Prim6 difHnguit
ca,
modum oppofiriomodum cfFc
reTpidunt habitum pcr
qux
,
per
minarionis. Secunda ibi
:
Hahere
quatuor (ecimdiim
quamormodos
paflio-
Alia vero. Tcrtia ibi: Et ma^tji f»fu- xime tri^es. Quarta ibi yfmpliw. Dicit ergo , 4« qu6d pari modo dicitur vno modo qn*lit4i fccunaMm ejuam contingit dlterAti, vt album mgrum, Secunda
nis,
ibi
:
^
:
& leuitod & qu^u^unque
4ulce amarum.-grauitM alia talia.Sc
hxc
dicitur pafllo
,
& paflibilis quah'tas in Pr^dicam^qua fpcdc
cap. de QuaHtatc, in
ris,
propric
glteratio CPXt.
com^i^.
Qualitas qua:
eft rertia (pccies,
di(5bi
& indc.
qualitatis cft
vt probatury. Phyfic,
,
Deindc cum
i^m. Amplius horum magis nociud
dlttrationes
Ponit
^ mottu.
natum fic hahere, vt
DifHnguit hoc nomen priuatio , quod rec^c opponitur habitui. Circa quod duo facit :
nam
priuario non fblum includit in fua rarione negarioncm, fcd ctiam apiitudincmfubic
Et <juotiens. Prima in quamor fccundum quamor modos fic acccptos. Sccunda ibi Alia „ ibi
:
:
f/rri.Tcrria ibi
mUittt
rtf-
modo
vnam
paflio cft
Praidicamcntxmi diftin-
vt calcfieri, dealbari
,
:
Amplitu
fi
aptum.
Quana ibi
:
i-
.
.
^,,,^ tx*»T-
jlmplius autem. Dicit crgo quod /"•i»<<«m
rum haheri,
id cft
nata haberi
,
etfi
, aiUquid corum, qui funt apta pro quamuis , ipfum nonfit navtpianta dicitur priuart oculis :
tum habere illud, oaili cnim funt apti nari habcri licct non a plata ,quz dicimr oculis priuari,& ideo ifte modus fiimitur fecundum quod aptitudo confideratur non ex pane fubie
&
alterationes, Sc do dicuntur paflloncs attumes motus horum,id eft didlarum qualitamm: & hoc
Stam
oculis friuari dicitur
flantd.
Pcindc cum didt
frr-
/**«*•
Tcxt.co.»7
ieamdum modum diccns,qu6d alio mo-
f» funt
MgyjL, p^r
vno quidem modo non
Priuatio dicitur
hahet aliquid natorum haheri , etfinonfit id
:
dicit
jllh verh modo horum a^iones (^ alteratioftes
191
multipliciter
Prima in duas. Primo agit dc paflionc* qux videtur opponi habitui per modum impcrfcda. Sccundo de priuarionc , qu« dire^A pcr (e opponitur habimi. Sccunda ibi : Priuatio.Vxv'
dtcitHr.
ma in
Cap. XVI.
:
inquanmm
tan^cn
K^lio verofi aptum hahere aut ipfitm^aut
1
1
gentd^t& "^^ habety vt aliter homo cacus vi-
&
talpa : hoc ^uidemfe^ fu priuari dicitur cundum genus, tllud verofecundumfe.
dicunt iilum rcfpe(flum, qui cft paflS, vt tranfmu-
&
ad agcns,vt tranfmHtans:pafIio enim ficut adHo fimt formaliter refpcdlus nam &fi dcalbari , & alij motus non accipiantiu pro difto rc/pe<^i , fed pro ipfa forma flucntc, quac cft ipfa res a£b Sc produda fic moms cft in cpdera gencre cum rc,ad quam motfs eft,ncc fic facit Pra:dicamenrum de /c , fed eft iri eodcm genere cum tcrmino,vt dicatur 3.Phyiic.text.comwf. indc tari
modum fiunpmm
Ponit fecundum
ex parte Vtdeii.d.i.
:
;
&
Pcindccum
:
feS*
'
iJio
.
efi
u-
tittfeTfeBi»
modum , dicens quod
nociua
;
fiipplc
,
modo dicunmr
^*"* qiuccunquc
pafliones didae alterationes,
fcd
,
diccns
C[\xb6.
maxtme qu2
fimt
& hoc modo non dicimr pari
&
,
,
trijles
&
qui fanat,
:
hoc quidem, id
fecundum genus
autem,id
cft
,
homo Cup\>\e,fecundxmfe,
priuari vifu pro
habcre vifum
puta ad fanitatcm, vel albedinem,magis dici-
quam
pati
:
nam
talis
formaqus per
hanc alterationem acquiritur , eft qu^edam perfedio mobilis,& pafli. Deinde cum dicit
i^mpliits magnitudines
caUmitatum^
,
quanto fccundum
Ponit quanura
modum,
dicens
lamcntanrium rium paffiones
,
quod
& trifiium
fiue
& etiam
quaccunquc alterariones nociuac
magnimdincm nocuraenri
fed
fi
habcnt
vt magna: triftiriac, maeruc calamitatis : hoc ctiam raodo dicunturpaflioncs magnac kctitiat , quatcnus cxecflus l^titiz cft nociuus : vndc quandoquc aliqui irtfirmati , inuenri funt mortui propter excefliuamljfritiam. Deinde ctun dicit
&
"Fidtij.d.i.
,
&
:
apms
&
quando aft% AmpUusfi aptum natum, natum habere , ^r non hahet : Cacitas enim friuatio quadam eft :fed cacHs non eftfecun-
dum omnem atatem,fedin bere^fi
non habet
:fimiliter
cjuantHm
autem
(jr
eft
ha-
in cjuo,
(^ adquod,vtfi non ha-
aftum natum.
^m,
magnimdines exuhandicnntttr i vult dicerc , quod quia ca , quac parua & modica fiint quafi rcputantur, ide6 hoc quarto modo dicuntur paflioncs non ,
fe cft
Dcindcciim didt:
bet
fltus magnitudines calamttatum
lEud
dicitur
& non tantum fccimdumgcnus.
(jr fecunditm quod ,
trijiium fafsiones dicuntur.
talpa di-
cft,
fiipplc priuari vifii :
:
li,
FriuMtitft'
:
f«M« p»Jfi». fed qui infirmatur quod nou habct rarione matur perfici
altomodoSujp-
aptum efthabere , aut ipfum , autfuum genus, vt J^r*""*' altter homo ctciu dicitur priuari vifu , aliter talpa homo enim (eamcltun fc cft nams habcrc vifum , talpa vcro fecundum fc & fecundiira rarionem fpcdci non eft nata habcrc viftun fed quiafiHim genus fciUcct animal cft natum habccitnr
..
,
pledicitur aliquid piivaiu,ft non hahet illud quod '*^^'*^ x»-
rc vifiim; idco dicit
tri^es nociua.
Ponit rcrrium.
fiibie<5H
:
dicit
Et maxime
aprimdinis
Ponit tertiiun tc fubicth
modum qui fimiitur non ex par-
tantum , fed etiam tcmpons,
& auaru
_
.
.
.,
»,^ inparttt
diuerfMrtm , quod amplius fupple dicimr aliquid priuatum,yJ no habet <juod na- nremnjtMm-
cirainftanriarum. Dicit ergo
tum eft habere^c^ ifuando^c^uzntum ad tcmpus;& in quocunquc fcihcet loco fuerit , & fecimdum quod fcilicct quantum ad panem ; & ad quo
modum Iiabcndi:<:4cc(r4/ enim eft
quadam priuatio , fedcacusnon eft fecundum omnem atetem , puu catus antc nonum dicm , fcd fi non habcc in acutc in qua cft aptus habcrc ; ftml^ttr
"*'''^-
Lib.
191 rimiliter
&
4Mtem
(i
V.
Metaph.
non habet aptum natum,
&
tn cjUocunijHefHem ,quaiitum ad circunltantiain
funt arajjo fub
dicitur pjiuatio in loco vbi nata
quod
luxjvnde nondiciturefle in locis,ad quos lumen Solis non confueuit peruenire,putain
dicit
occultis cauernis montium &terrarum, &fecundum i3^»o
(^mpliits dr eo quod parum habeat , vt non igneum : hoc 4utem efipraue ^liquo mo~
loci left
:
ficut
nox
eire
in oculisjf?dfi noi) habet in parte
illa,
:
fatis
quila.
ciido,pro quato paru habere eft
j
Notandiim, quod iftorum
fium
mo.dorum
priuationis primus cft impropriiflimus, fecandus eft
minus proprius,fed tertiiis Deinde cum dicit;
cft
propciiflimpac-
ceptUs.
fo
ple quia habct
innuit
Amplius
quod
cotinetur
fiib (e-
*
dicir:
fer virn Ablatie frtu4'
cuiftf^tte
Amplius quodnonfdciie^ aut non bene,vt
Ponit quanum moduni , dicpns qu6d /fmpUm dicitur priuatio cmufque per vim ablatio, fcilicet
& voluntarium, vt didum fuit fupra,
n$n folum quia nonfecatur ^fed
quia nonfaci/ej aut quia non bene,
impetum
Violentia enim eft contra
Ponit quartum
modum, dicens quod ampliks^
fupple dicitur pfiuatiuc, vcl negatiuc quod non
capitulode Neceflario; &ide6ablatio violenta
factle aut non bene
dicitur priuatio eins qu6d quis natus eft habere, fecundum impetum , vel appetitum hunc vel illum. Deinde cum dicit
non iblum quia non facile, aut
Ia neg.ttiones dicuntur ,toties
nam
(jr priuationes
insquale non habere squali-
fatem aptum natum dicitur.
modos
lecatur ,
,
eft
fcilicet dicitut
w!a
A
fcd quia
non eft
«vt4wMi
{cilicet
fecatur.
-mSn^
x^mplius omnino non haberc, c£cus enim dicitur monoculus , fedquiin ambobus
pon
non habet vifum. Ponit quintum
priuationis ex parte nega-
vt infecahile,
non bene
quia
modum
,
dicens
aliquid priuatiue
fiipple dicitur
Diftjnguit
,
Deinde cumdicit
Et qaoties ab eo cjuod zpriuatiua particadicunrur :
modus
:
fnj^cabile
naturalem,
illc tertius
,
tiQ dicititr,
e^ yjg^^ violcnza..
&
:
qnodda praue,vcl tarp) tcr habere'; vbi autem nos habemus non igncum , litcra Qraeca habet a-nvfov & cft nomen Grxcum , & idem eft nam iTufov Grae- ^^/?'' ^*"^ '•'^ pcidem eft quod nonigncum Latine. Di^indc
cum
r<«.
qu6d amplitu
diccns
quod parum haheat„vt nan igneum dicitur fupmodicum de ignc addit quod hoc autem efialiquo rnodo praue, hahere, per quod
Iji
,
modum
Ponit tertjum
fupple fignificatur aliquid priuatiuc,vel negatiuc
fi non magnus ficut vnus mons & vt quantum » quoad circunftantiam modi , ficut homonon dicitur caefus fi npn vid?t ita acute ficut a-
dicitur paruus, nec priuatus ftatuta debita,
.
»M
do habere.
&
fit
p
cmp
imjuit Utterje proceflus. Deindp
;
in qufi
ad cjuod /quantum ad citr natus habere cunftantkm termini determinati, vt homo non eft
f.jl
modus incidit cum primo, & poCvno comprehendi, fecundum
(ecundus
iftc
quod ampliut vel negatiuc
,
omnino non habere Ciecm enim hop modo non di:
jionis
qua in
priuatione formaliter includitur.Et
quinque modos. Inuiflftle t/fro.Tertia ibi Ampliui
i4od,i friua-
diuiditut in quinque {eciindum
tinnisexfnr-
Secunda
fe
^ntgtuit-
w-iS.
ibi
:
citur monocultti
fed ^ui in antbobtti oculis
nm
:
^ M.Quarta ihv.Amplitts qttod ww.Quinta ibi Ampltus
,
hahet vifum.
Propter qtiod non omnis homo bontis
omnino.
Ad euidentiam iftorum,notandum quod Graeci ytuntur hxc pr2pDfitione,a,ad fignificandumnegationes priuationes in compofitionibus,ficut
AUt malti6
,
aut
iujltts
iniuHus
,
,
fed dr me-
dium,
&
nos vtimur ifta dicit
qu6d
prjepofitione,»/?,
&
hoc eft quod
quoties dicutur negationes
ab
eo quod^fl
particulapriuata pofita a principio dictionis per
compoikionem
toties
dicuntur
& priuationes:
fiam inxquale dicitur non habere ipfum aptum na-
tum tcjuaUtatem , id eft , quod insquale vno mododiciturquodnon habet azqualitatem fi apfum n^tum eft habere. Deinde cum dicit
Vltimo infcrt quoddam corrolarium diccns quod quapropter, quia fupplc non cx quocunque dcfcdtu bonitatis aliquis dicitur malus, vtpatet prsdicStis ; ideo non omnis homo eft honns,vel malui , aut iuftus , aut itjiufttts ;fed eft dare medium. Cuius ratio eft, quia bonitas virtusnon uedium ter ftant in punfto ; ied in quadam latitudine, Sc ttbnegAtititf
ex
&
& ide6
n aliquis parum rcccdit a virtute,vel bononAatim caditin habitum contrarium. Vnde fecundo. Ethic. dicitur quod aliquis non vitupcratur ex hoc quod parum rccedit «i medio yirtutis & ideo talis non potcft dici ncc omninobonus, nec omnino malus , fed eft ficut carens vno oculo, vcl vno dare medium nitate,
(^ eo quhdno habeat ompino colorem,^ eo quodturpiter,^fnepede, Indiuifibile vero
C^ eo quod non habeat omninofedes,^eo quod turpes.
;
:
pede j
,
Ponit tertium
hentur x, d* ^^'Pplc
jinim».
priuAtiones
modum
bety ficut
dicens
& negatione^s
iuuifibilis,fW e» qttod
vt vox dicitur
,
,
huiufmodi
dicuntur puta
omnino non habeat colorem: w qmd turpiter ha-
,
vel prauos habens oculos dicitur ;
.
inuifibilis.-i/f/
etiam fine pede
,
eo quod non
, & eo quod turpes, ficut Aducrtendum autem quM
habeat omnino pedcs claudus pcdibus,
dicitur
,
vcl pedes
omnino caecus , vel priuatus pedibus nec omntno vidcns ncc habercpcdes, /cd eft dare mcdium Tunc fcquitur
ncc
illa pars. ):(
;
boni <^ datur.
m»U
C*hvltitno
Summ^vnic^ FM M A R I VM,
S
Quatuot modi
&ide6
uifa;
195
continenria torius habcnris partas-
peninct ad hunc modumJDeindc
cum
dicit:
verbi^/i^^^r^cxplican-
Dc odo modis cflcndi in
tur.
XVL
Cap.
,
quois hic
Doftor rcducit ad quatuor ipfius hahtrc. Vidc cum ^.Phyf.tcx.r 3 .c dc Loco.
Amplius (^prohibertsfecundumfuum impetum ali.juid moueri , aut cperari habere dicitur hoc ipfttm
vtcolumn^ponderofafuppo-
:
Atlaniem coelum habere tanquam cafurum fuper terram cfuemadnfo^
fita^vt PoetJifaciunt
Vm tjuidem
Hahere multipliciter dieitur. Tcx.
c
iS.
modo ducere fecundum fuAm naturam^dutfecundum fuum impetum : frofter ijuodfebris dicitur habere hominemycjr
TyrAnni ciuitates,
fir vejlimentum induti.
modos ipdus habcre.Scctmd6
modorum
fdtdi knhtr*
fu^mtr.
innuii fimilem di-
eflendi in, dc quibus agi-
tur4.Phyficcap.de Loco t.c.z}.Secunda
ibi
:
Ex
Prima in quatuor,(ecundum quatuor modos. Sccunda ibi •.,Alio in ^Ko.Tcrtia ibi:-^/w
aliquo
ejft.
tur hahcre hoc ipfum, {ciHcetquod prohibct , vt columne dtcuntur habcre ponderofafuppofta, ex eo fcilicet
quod prohibent
cimdum fuum impetum
illa ,
mouen deorium
ic-
vel appetitura natura-
lem, Jicutctiam Poiete faciuntMt(i,'f>onnnz Atlantem habere calum ttinquam cafurumfuper ter-
ram
fupple Atlas coelum fuftincrct
nifi
,
:
Atlas
dem modo fupplc eft habcrc aUquid, ducereillud fecundumfuamnaturam in rcbus naturalibus,4«f fecundum Juurn impctum, quantum ad res vohm-
gigas fuftinens ipfum caelum nc fupcr terram ca-
titiis^opter (juodfehris dicitur habere hominem,
fitura ex elementis, vtEmpcdocles, per conlequens ponunt ipfiim efte corruptibile aUquando,
&
luntatis
Tyrannomm
aguntur res in ciuitatc: vc-
&
ALAJfmla- ftimentum ctiam affignatur ipfi induto, trahi""* tur ad figuram eius ad himc criam rtiodum pcr:
homo fecuncum
rinpt habere pofteffioncm,quatenus
dum
vpluntatem vritur rc poflcflL Dcindc
Alio in quo vtique alitjuid extiterit, vt in fufceptibili, vt ^ts habet (peciem
frmitatem
Batua,
^
fit
corfta.
c^.
tuturalium dicunt
&
& fic corruptura cadcret fupcr tcrram. Notandura , quod, vt dicitur, ifta fidio habuit ex aliqua veritatcinam Atks didtur fuilTe quidam maenus Aftrologus, qui fubriHter motus cnmium csleftium corporum perfcrutams eft,ex quo diiShmi cft ipfum totiun coehim fuftinere. Patct autcm cx didtis quaUtcr ifte modus diftinguitur a primo nam ibi habcns cogit habitum, vt fequatur fuum impe mm , cft ei caufa motus
ormm
^37 Atltu quts ,
yij^ pii„
&
:
/
j.e»f \6.pL^ «'*«* Oiodor.
:
'•4^'"' J*"*^
hic autera ipfum habens prohibet ha-
& eft ci cauia quieris
bitum a fuo mom naturah, violcnts. Dcindc ctim dicit
"^
v\
Hoc autem modocontinens dicitur
haberc illud in
t.
quidam
in^^
Ponit {ccimdum modum,diccns,qu6d «/to n^io<Jq dicitur
quod
-^l^ttt*
quemadmodum tjutdem Phyfiologorum , id eft, , ponentes caehmi clle compo-
dat,
violenti
dicit
finxcrunt
^<3'*f**ticak
ficut
& Mundo,
&
ctftUhabtre.
Dicit crgo, quod amplius ipfum prohibens aliejuid tnoueri,aut operart fccundum fuum impetum dici-
quidam Pocta:
&
*
Scca.\\^2.'^i'.HocaHtemTnodo. ^
ctiam dicitur iecundo dcCcclo
&
ac-
Secundo comparat ipfum ad ^*rtaatci-
ipfiun.
modum.
vt cotJtinens.Qusinz ihiiAmfflius prohtheni.Dicil crgo.qaod hahere dicitur multipltciter , vno ejui-
cx co (cilicct quod febris diftrahit hominem a trahit ducit eum , fua namrali difpofitione , difpofitioncm febris : hoc etiam ad naturam, induti habent modo Tyranni habent ciuitates , veftimentum, proquanto (ecundum impctum vo-
B*ami»
Ponit quammi modum. Circa quod duo facit.
Primo ponit tertium
Vhi diftinguit ea qus refpidunt habitutn pcr modiun cffc<^s denominationis , (cilicct ipmm habere. Circa quod duo facit. Primo diftinguit ftln^ionem
:
dum Phfftologoritm ejuidamdicunt.
cjho vticjtte alitjuid exi-
eju* con-
tinet hahere quafifeparatd vtique fecundum
fuum impetumfinguU.
fiitvt in fufeeptibili, vt as habet jpeciem fiatua,&
corpM habet infirmitatem : nam xs ft2tu£,& coFpus infirmitaris,
Dcindccum
cft
fubieftum
& fimihtcr dc aUis.
Comparat himc prohibet
dicit;
modum
iUimi ad iftum, dicens ,
ad renium reduccns quod hoc modo contincns
ficut patet in vaic continente vinimi
prohibet enim lcparari ab inuiccra partcs vini.
136
AUo vt continens contentum-.nam in quo e[i contentum haberi ab hoc habere nes
,
dicitur,
humidum dicimuSy^ciuitatem homi-
(jr
nauem
autem dr totum
naiitas :fic
Dcinde
cum
habetfartes^
Et in
aliqtto
Tnti» aee*' pi*.
CCt
effefimili
modo dieittir
Innuit fimilcmdiftin£rioncmmodorum cflcn-
modum, diccns qu6d aho.firili-
modo dicitur habere vt continens habet connam contcntum dicitur habcrf ab hoc in
tcntimi
aatem
vt confequenter ipfi habere.
di in, dicens
Ponit tcrriunj
dicit
vt lagenam
:
quo
cft , vt lagcnam dicinuis habere humidum, puta vinum, vel aquam, ciuitatem dicimus haberc honrincs,& ruuem nautas; ficautcm fecundum hunc modum totum habct panes.
&
Notandum,quQd
vt habctur 4, Phyfic. cap. de
Loco,t.c.}4.& circiter,totum corinet partes ficut loais Iocatu;fcd eft diffcrentiainhocquod locus cft feparatus a locato
& diuifus
panibus,vnde locatum
cft
Scoti Oper. tom.
,
non
fic
totum a
quafi quaedam parj di-
IV,
ter
qu6d
&fimtli modo
ejfeinaliquo dtcitur cenfequenipfi hahere.
Notandum.quod ^.Phyfic.cap.dc Loco,tx.i}, modi ellendi in aUquo,quorum
diftineuutur o<So
duo funt prout totum integrale eft in parribus,& c conuerfo aUj duo fecundum quod totum vni" :
ucrfale eft in parribus fubie£tiuis
Quinms cft fecundum quod forma fiuc
fit
&
um quod moucs eft in mouctc,& effoShis
regnum in rege.Septimus fecudum quod aliquid didtur cflc in mo fine. 0(ftauus, eft fecimdum quod aliquid eft in vafc conrincntc» S & in cfficicntc,vt
'"
*"'**?"
c conucrfb, ^^j^j hahtr» cft in matcria,
forma fubftanriaUs,fiuc accidetaUs.Sextus
eft feciid
i-M»di*ffem
/fe
Metaph.
Liber V.
J94 omnind in
loco,
Ifti
autem
o<5ko
modi
elTendi
Upidet :finif enim ejiforma iferfe^um ver}
modos ipfms habefny poiFunt rcduci adquatuor etiam oftauus redure : nam quatiior primi , jamtur ad habere tertium.Quimus ypr6 ad fecun-
hahensfinem.
dum. Sexnis ad primum. Septimus autem ad primum, vel quanum, feamdum quod ex fine mo-
cet
&
^cmur,
vel quiefcUJit res,quae funt
^fi fe cft
manifeftum.
ad finem ficui
tcniummodum,
Ponit
dicens,
viam
refbUitionis, vt
fus ex Iliade, id
eft,
tx
ex domo fiqnt l^pides
iitcr
fam
XVII.
fiibdit
:
c^uiafinu
efi
In priraapartc huius capitis cxplican-
turfcxmodi,quibusvnumcxaUquDfieri dicitur: quatuor primis modis aliquid fit cx alio pcr fe , &: proprieac primo: quinto modo,pcr fe,fcd nonprimo.VItimo modo: impropri^t.antum.
:
ynus compofitiuus
aUus refblutorius
,
alfijuo ejfe dicitur
vno quide modo ex
X^^ cfuo efi vt materia, t^ hoc dicitur autfe^
cundum primum genuSy.autfecundu vltimam fpeciem,PutaJicut qu^dam.vt omnia liquahi-
aqua
:
efi
Al. hsbens finem.
autem veluti ex arefiatua.
In n/uura ejl ficut frocejfu* du-
:
igitur in
primo ptoccflu tbtum dicihir fferi ex
partibus
ita in
tur
;
fccundo e conuerso
ex toto refbluto
fieri
:
parte^s
flex.
dicim- Vi4e
J8.d.t,
nam vnumquodque re-
componitur quia ergo forma eft finis generatioftis ide6 perfectum eft, quod habct formam: nam perfe(9iim dicitur cum attingit finem , vt iam diftum eft, fupra cap. fbluitur in ea cx quibus
:
Ferma tft dc pcrfedo. In proccftu ergo rcfblutqrio cum ip- finu : perfe-
fum totum pcrfedum refbluitur in pancs eft moforma ad matcriam ficut in proccflu compofitiuo efte conuersb:nam cum partes componunt totum , cft quafi motus a materia in fortus, quafi a
lia ex
modo, cuius qau-
ifto
forma : perfeUum yero
Notandum, quod in natura cft duplex proccf-
& partc.
SFMMJRirM,
EX
com-
dicitur hahens formam.
aliquo,
flis
Tcxt. c. i?.
ex quibus
,
ponitur,ficut totiun refoluitur in partes,d" fimi-
SVMMiE VN IC M De cx
& ver-
toto fiuntpartes,
ex tota hiftoria Troiana,qua:
dicitur refblui.in multos verfus
Cap.
qupd Wwfciii-»
modo fit aliquid ex aliquo, vt ex corh^ofito ex materia,& forfna,ic hoc modo fiunt fimpHcia prt
mam
&
;
clutn ejl
ha-
bes ferrifaitf.
;
ideb
ifla
prspofitio ex, quae fignificat
principium,conipetit vtrobique:quia in proccflu
compofitiuo defignat materiale principium:fed in procetlu refbUitorio dcnOtai formalc principium,
cum
Deinde
dicit
PoftquamPhilofb^^jhus diftinxitnominafigni, nunc diftinguit nomina fignincantia eotis totalitate.m & partiaiitatcm. Er primo fignificatia partialitatem.Secundg fignificantia totalitatem. Secunda ibi TstMm dicttHr. Ad euidentiam primi notandum , qu6d totum ipium dicitur efle cx partibus, ideo primp diftinguit modos ex ^ho. Secund6 diftinguit no^ mcn partis. Secunda ibi : Pars dtcitur. Prima in fex fecundum fex modos.Secunda ibi ^Uo vero. Tcrtia ibi Alio exoppofno. Quarta ibi Hoc autem, vtexparte. Quinta ibi Alia vero fi fecutjdum. Sfixta ibi Alto vero pofi. Dicit ergo, quod ex alicjuo dicitur ejfe aliquid , vno quidem modo ex ejKoefiyVtmateria. Et hoc duyltciteryaut fecundum prtmum genus , id eft, accipiendo materiam remotam & communem : aut/ecHndum vltimam
jcantia entis perfedibilitatcm
Hoc autem vt extarieffecifiJpecieSyVtha"
mo ex bipede.drjyuahaex elemeto:aliter enim Hatua ex are.namex fenfihili materi/t
hocj c^
:
Moii tjfmdi fx aliqu»
:
fhntfex.
:
:
:
:
Mtttfri* iu' flex.
jpeciem
,
id eft
accipiendo materiam proximam.
,
Exemplum primi, puta quadam funt vt omnta H^uahtha ex aijua. Aqua enim eft materia remota, nam in &: communis omnium liquabilium aquam vltimo refoluuntur. Exemplum fecundi,
41-fitii*
:
veluti fiatua tuae
efi
ex are
proxima. Deinde
:
xs cnim
eft
materia
fta-
cum dicit
efi
compofitafuhsiantiayjedcrfpecies exfpe-
ciei
,
ex parte fcihcct fpeciei
,
quopugna ex conuitip:hoc enim princifium tugna.
pugytt.
modi ad primum
dicens
modum
:
:
aliter
fiantiii compofita
quantum ad iftum modum concludit ergo,qubd :
hdc tjuidemfic dicuntnr.
Notandum, quod
vt habetur ^.huiuS, cap.
MSI .
dc
partibus diffinitionfsjt.c^ 4.& indcpartes rei func :
qusdam enim
dicuntur partes
& formales:quxdam indiuidui & materia-
autem partes formales & fpcciei,quae compctunt rei fecundum fuum efle quiditatiuum Ies:dicuntur
& fpecificum, & hae partes fimt quae intrant difbam,
:
ficut fc
habent elemcnta adfylla-
& materia & fbrma vniucrfalitcrfumpraac! :
partcs
acciduntrci,
&
autcm materiales dicuntur, quae hoc modo aescftpifs Ihtuae,
hominis. Diflinguitur ergo
primo quia primus :
,
& & digltus eft pars
ifte
quartUS
modus ^
accipit partcs, materialcs cx
quibus res matcrialitcr conftat
^forma^vt tx toso partes.,(jr ex lliade verfffSy& ex demo Alio ex compoftto ex materia
&
ex fenfihiU materia , fcilicetcx ;.v materia fpeciet,
femicirculi funt partcs circuli
i
hoc,
xie-.fcd fpecies componitur
vr exc[uo:hoc enim fcilicct conuitium eft prtnci-
enim & iniuria mouenhomines ad pugnandum. Deinde curn dicit
efi
:
fpecicm
tiu:
enim
quod pcrtinct ad primum nam ipfa fiipple ftatua efi quzdamywt-
aUterftatua-efi ex tre
Ponit fecundum modum dicens, qupd alio{t\licec modo dicitur ede aliquid ex aliquo,w ex pffimo principio rnouente, vtpugna efi ex conuitio, pturn pugna: cx conuitio
vt homo ex
&
finitionem rei
(vnuitium.
,
pars ciTentialis : fubdit autem difFcrcntiam huius
in duplici genere
aUo vero ex primo mouentf f>rincifio,vt ex
& cdentiah
qux fupponitur differcutia hominis fpccifyllaba ex elemento , quod etiam eft cius
htpede, fica
diatntur.
quanum modum dicens, quod hoc, id modo dicitur ahquid ex aIiquo,vt fpecies
Ponit eft,alio
fpeciei
C»uf*
H^cquidem igiturjic
materia.
:
quaTfus autem
partes formales, qua: dicuntur partcS fpeciei.
indc
De-
cum dicit j4Ua
ttirtes
infU-
Summ^vnic^ Atia vtrofi[tcundum fartemaliqHamho-
rum aliquis ^titerit modorum,vt£x fatre
&
matre fuer^e^ tefrafioBtdf^i^ eic 4i*f*i* farte itforum.
&
:
cnim , quodpucx Jion
fit
cx tota fubftanria
fit
ex aliqua partc fubftanrijc
eis miniftrat«ySc planta
Deinde
terra:.
fimiliter
fit
Vbi difHngnit nomen fartis. Circa quod qua- '*'* V*j^ fecundum quod ponit quatuor modos, L^"*'
cuoriacit,
quibus^pars dicimriSecun^^ ibi
Tertia ibi ttjuafunt.
AmfUus in qus.
;
Amflots in-qut. Quana ihiiAr/tfltus Prima in duas, fecundiim quod primus :
&
fuat dicfa.hac autem eo (luhdfecundum temfm^ (j- confe^uenterfoOim^ vt ex aquinoElio fiebat nauigatio, CJ* ex
in ejuam vtujue quantutn diuiditur quantumcunr
que, id cft,quantacunque fuerit
quiafof d^uinoSfiumjiebat,
Hionyfiis
Thargelia,quiafoH Dionyfa.
Ponit /extum
modum diccns,qu6d 4/jV{cilicct
minor
quanritas,
quom maior diuiditur femfer entm ablatum a
in
cum dicit
ex ferenitate hyemt, tfuia hocfoH hoc.Horum aatem hac ejuidem ejttia hahent tranfmutatio^ua nunc nem ad inuicem ita dicuntur,vt
:
ejuanto inquantujH eft quantum dicitur fars 'quanta lUiui : vt duo dtcuntur aliqualiter fars trtf.m,
& haec eft pars non aliquota
:
quiafcilicetaliquo-
fumpta non rcddit ipfum totimi.Dcindc
ries
c^
dicit:
Alio vero modo qu^ talia menfurantfolum : frofter tjuodduo txiumfunt tjuidem^vt dici-
turfarSyfunt autcm vt non.
fit foji
Oftendit quomodo potcft accipi aliter iftc primus modus, dicens, quod idto modf, fupple dicilux }^axs,qka folumM tft,prafcisc menfttrat totum:
temfore, vt ex die fit nox dr ex ferenitate hyems: g^ |(^e modus ficndi hoc cx hoc dicit folum ordi-
h^c dicitur pars aliquota:^rit^ftfr quod duo sit, vt dicit fars trium, fcilicct primo modo,/i
modo
fupplc aliquid cx aliquo
fit
citur quod cx die
fit
quia
:
Cum aiim di-
'^^™' rcilicct ^«»4 hoc fit fofi hoc.
fit
nox,eft fenfus,qu6d poft diem
nox:addlt autcm qu6d horum qut^ fcilicct
habent, quod
vnum
fit
ex aliquo
fic fe
modo con-
ifto
hsc quidem ita dicuntur quia hab:nt ad inuicem tranfmutationem : ita quod habent ordinem non folum (ecimdum tcmpus fed etiam fecundum motum, vt qua nuncfunt diSa ringit dupliciter
:
:
quiafcilicetconfequutur terminos motus,{cilicet
& die, hyeme, xkaxf.hM autemM eft,aliadicuntur eo quodfolkm fecundkm temfus fe hahent, conicquenter fupplc, &: non habent ordinem terminoriun eiufdem monis-jVt fi dicatur, quod nauigatio fiebat ex aquino£iio, id eft, ftebit poft xquinocliura patet enim quod ifta non funt termini eiufdem motus ficut diuerfa vbi Solis, vt patet de node
:
.. priora, fed pertinent ad diuerfbs motus:hoc ffMT» , ^. DtonyfiM.id '^ n'r r / r -ia fodoex Dtonyjmpunt 7hargelta,cjuta lcilicet foft . Bdfch»n»li». Th»T. Dionyfia.noxnins. funt Gra;ca,& fignificant fefta,
^
,
t(l
quorum vnum jyj ^^^^ £x ^
poft aUud celebratur
;
vt
fefto San
Sanfti Francifci, quia
141
dicttur,vt triumdut
iltitti
vero modoiDicit cigo^xibdfars dicttur vno modo
:
principium cfFc^uum fiq^iliter ncc plantx fiunt ex
Alioverofofi^uodttfore^vtex die nox^df
^•«w
tjHantuTfi efi,fars
modus poteftckipliciter accipi..Sccunda ihi: AJio
cx aliqua pafte
gelt» ludt ia
entm ablatum a ^uanto , vt
gencrarionis pucri
parcntum ab
fu^ceTetord» n.uu rel="nofollow">A.
•.femfer
patris,vcl matrisiqaa: funt
tota tcrra, fcd pucr
mti$
tfuantum quffcunque
diuiJitmr vtitfue
moio
alupi^mfartm
bontm, id eft, didonim raodornm oGijMii extitematre,& fUnrit, vt fuer cHcitur denixpAtre f€ ex terr* .-quia fiuiit cx aliqua pane ipTorum
lT»e
Pofr/ dicitur/piidem vno modo in quam
alik fuppie di-
PQnirqaintum mocfara , qu6
trtMMT» fit ex nthiUei-
195
fan^/fuodammodo dkuntur,
cunturficri ^x aKquoy?/r«wciifl»
patct
XVH.
Cap.
Notandum , quod
fit
ifti
fi
dicere-
fit
feftum
poft illud. icx
modi
pradifti
fic fe
quia fecundum quamor primos dicitur
habcot
,
aliquid
fieri
cx aUquo pcr ie,
& proprie,& prim6:
fecundum autem quintummodum per fe quidem, fed non prim6 , quia fblum fccundiiq;! panem. Secundum autcm fextimi modum fit aliquid ex aliquo impropric, quia fieri aliquid ex aliquo non fblum dicit ordinem, vt quia facit hoc poft hoc, fed
edam
(ux
illa
dicit
caufam aliquo raodo. Tunc fcqui-
FM MA
ttmvt non ifto,fcilicet fccundo modo. Notandum,qu6d pars quanta rei quantac ..^ duphciter
;
quia
quzdam eft pars
^*"
dici-
aliquota,
&
trtumy
& quatttor fimt pars ipfbrum/f.v ^ idc6 ait
PhiIo(bphus,qu6d duo funt vno fcilicct pars fcilicet
non
non aliquota
:
modo pars trium,
fimt autem vt non,quia
fimt pars ttium aliquota
ptxdidis. Dcindc
,
vt patct ex
cum dicit
Amflius in qua diuiditur vtique jpecies huim dicuntm ; , ^hafartes
fine quantitate
quartf^ecies generis dicuntur effefartes. Ponit fecundum moclum^dicens/juod amflius cenut
iini-
fupple dicunmt partes,ilb,i;7 qua aliquid dtuidi-
diiur in Ip*-
turjine quatttate,& hafartes dtcuntur illin6,quod
cies dnrifi^..^
fic diuidirar
generis.
,
qualiter jpecies dicuntur ejfe fartes
Gcnus enim
cUiiiditur in fpedes,
non
'/"'"•''•
cU-
uifione quatitatiua,fed formali,& elfcnriaUjquod
pcr difFercnrias fpecificas. Deinde
fit
cum dicit
Amfliits in qua diuidituraliquid: aut ex uibt^ comfonitur totum, autjpecieSy autha-
;
(jr
ejl
materia in quafpecies^
angulus fars.
fnpple cUciinu: panes,iUa,i/y qtta aliqutddtutditur,
coincidcrc.
oHt ex qutbut tatuta cofonuu} :fiut\\\\.\tiftt jpeciesi
IF.
\iiqHua.
:
Pars fumicur quatuor modi^ ; quos bcnc expUcat Doftor,oftendeHS cos nan Scoti Ofer. tom.
iiffUx,
/"""'*•'"
quaedam non aliquota : dicitur pats aliquota,qu2 diquoties fumpta reddit,& npenfurat pfxcisc totum , fiait duo fimt pars quatemarij & fenarij: nam bis duo prafcise faciunt quatuor, 8^ terduo fcx dicitur autem parsiion aliquota qiue aliquoties fumpta non reddit pra:cisc ipfum toturo, fed vel plus, vel minus , hoc modo duo funt pars
asfars hac autem
RI FM.
4»
&
ensjpeciem^ vtffhara area^ aut cubi arei,^
pars.
S
1
Ponit tertium
mbdum
dicens ,
quod amflius
S
2
aut
.
sT
hahens ffecttm,^\K& itidiuiduum
i^Ht
jcniinfupra
qu6d qusdart funt
,
& {pccici:quacdam matcriales & eftparsfphdrt
fufif.
aut cubi trei
<erf<,
:
didum
eft
partes formalcs ihdiuidui ,t/f ts :
hxc aHtem
ma-
id eft, pars materialis in <jHa, fcilicet rpecies recipitur , vel hxc autejn, id eft, indiuidua> puta fphjcra 2rca,& cubus 2rcus,funt vt matcria,
terid Wscpofitio^f
Metaph.
Liber V.
196
efi,
id eft,materialia
in quibusfpecics inclufa: refer-
,
uatur indiuidua :
quae contrahunt fpeciem
enim
aliquamdifFerentiam indiuiduilem, dipunmr argc materia , vtdi(5iiim eft fupri capit. de Vno}
f>er
&
anideo dicuntur materialia refpe^u fpeciei , fbmialis ipilus trianguli gului eft pars {peciei,
&
JDeinde
cum
Secund6 in fpcciaU dc quodAm toto fcilicet Secunda ibi Gentis dicitur.Vtvm^ duas:nam«tim6 detcrmin:)t de roto. SecuQd6 de cins oppotfp^, Secunda ibit Colohmdicitur. Prima in duas nam prim6 aflignat quandam totius communem rationera. Secund6 iuxtaiUamrarionem declarat modorumtotius diftindtionem. Se- Tttum \md cuhdaibi '.Hoc autem dupliciter. Ppnit ergo ra-
ni.
eft gerlus.
'.
.>
Primumpeninet
tionemtotius,qufe includitduo.
ad totius integritatem, Secundumadeiusvtilita-
tem
dicens, qiiod toturn dtcitur cuitu nulla parf
,
ahefi ex ejuibiu totum dicitur
tMtura, id eft
,
id eft, conftituitur
fecundiim naturam propr jam
,
hoc fuit primum
didt
m
:
:
,
&
iterum.totulTi eft contmens con-
tenta, id eft partes, quae fe habent, vt contenta;ad
Amplius (juxfunt in raticne vnumquodcjue pjlendente
quod
(jreapartesfunt totius
,
& genfct
fpeciei
,
propter
efl
f»rs fpeciei '^ e centr»
Diftinguit modos touus. Circa quodduo facir, Prim6 prsmittir quaiidam biracmbrem diuifionem. S?cund6 fubdit membrorum ^ius declara-
vmmquodejue , & hoc quidem modo genus & difFerentiafunt/^^rff/j^fciei
&
tottus.
Et quia fupra in fecundo
modo fpe-
cies Hicebarurpartes generis:hic aute dicitur e c6-
ueifo
;
quod hocnoji
ideo fubdit,
eft pars generis fubiectiua
ipeciei mtegralis,
eft
eodem mo-
,
fpecies
genus autem
:
aliter
autem
eft
pars
& eftentialis.
Notandum , qu6d ifti quatuor modi fic diftinguuntur:quia iu fecimdo modo accipitur pars
memhyn non fub;c6kiua, vt fHendit.
•
Ponit quartum modum , dicens ,qu6d ampliiis (upple dicimtur partes, pa, qtufunt in ratione, id
do, diccns propter ejuod gentu pars fpeciei
eoincidunt
Hoc autem dupliciter 4ut enim vt vnum, autvt ex his vnum.
quodque vnurn
autem fpecies dicitur parsgeneris :
^ltuliter
contentaywr aUtjuid vmtm in
& hoc fuit fccundum. Dcinde cuin dicit
temfpecies generis pars,
fHMerfimodt t/Kien.
fcilicet vt illa
toto,
pars dicitfir: aliter 4u-
eft, diffinitione ofiendente
CttUU
hoc
diAum
pars integralis
pitLir
,
eft
;
fcd in aUis tribus acci-
difFerenter.tamen:quia in
primo modo aCcipitur pars integraUsquantitatiin tertio vera «modo pars integrahs ellentialis rei in fe confideratac in quarto autem modo
tionem. Secundia .
ibi
:
Vniuerfale quidem.
ergo, qu6d hoc , fcilicet
enim vnumquodque ,
Dicic
tomm eft dupliciter : aut
fcilicet
contenmm a
toto cft
totum continens:«i«f e.xhis, fcilicet contentis conftjmimr ipfum 'y»«w,fciUcet totum. Et per hoc dat intelligere duplcx tomm, fcilicct totum vniuerfale, cuius qusliberpars eft ipfum totum,quatenus tale tomm praedicatur de fuis partibus pracdicatione diccntej hoc eft hoc aliud totum integrale quod ex fuispartibusconftituitur, tamen nuUa eius pars eft ipfum totum qwia nullum tale tomm defuis partilnis praedica-f tur. Deinde cum dicit «>/«wi/»«7B,fciIieet
Totttm du^''f /"^*«'
"fy^^tfgrlu.
:
jia i
Vniuerfale enim quidem,
:
pars cf!entialis integralis rei confideratae vt cft
quoddam difiinibile.
SVMMifi VNICiE Cap. XVIII. toto, & multo, & gencrc, De S
rM
MA
R
V
I
M,
In hoccapitc vfque ibi Amplius quantc dcfcribiturtotum, 'k. diuiditur in vni-
cjr
quod totaliter
vt totum aliqtiidens:ficejl vniuerfalc quafi continens multa in pradicari de vno-
dicitur,
quoque, (^ que, puta
H5
vnum omniaejfe , (jr vnumquodhominem,equum^ deumque , om-'
animalia.
fnia
Eicponit membrapr£Bdi(Sa: diiufionis,&
primo
membrum de toto vniuerfali. Secund6 de toto integrali.
quod
Secunda
ibi:
Continuum vero. Dicit ergo;
Totum imiuerfttle
quodf
vniuerfale ejuidem,& quoddictturtotaliteri
i
;
uccfalc,&: integrale;& cxplicatur vtromque membrum quod tangit Do£torfecundam quofdam antiquos , caelos efle :
dubitarunt eriam qui, dc co damSanfti; ncc ratione conuinci poreft
animatos
oppofitum;dc quo X^oQiot.i d. 1 4. qujcft. I.& ibiSchol.5 fccuiidum membrum fubdiuiditur in continuum per natur^m,
& continuum Textji.
pejr
artem.
TOtum dicitur (jrcutus njflUpArsabeHy ex quibus diciturtotum natura,^ cmr tinens contenta , vt vnum aliquidfint iila.
id eftj
prsdicamr communiter,
totnm, drftc fciticet efi
efi
dicitur
quoddam
vniuerfale ejuajimulta continens^
vt paiTcs fubiediuas ex eo
pradicabtle de vnoe}uo<]ue,id
,
eft,
fcilicet
quod
de vnaquaque
contcntamm fic qu6d vnumomnia ilia contenta funt id vnum, quodque fciiicet totum vniuerfale , puta fi animal dicamr
iliarum pattium
:
&
ifto
modo cotinere hominem &equum &Deum,
qnaz
omnia
fiint
animaUa : animal enim
praedica-
tur de vnoquoqueiftorumpraedicationediccnte,
hc-ccfthoc.
Notandum, qu6d
ficnt
didum
fuitin
i.lib.
ctiamjn 3. alfqui antiqui pofuerur^t corpora Lunam , alias ftellas leftia , puta Solem
&
cae-
& & eflc & quofdam Deos:aIij dixemnt, vt Platonici, efle quxdam animalia, & da;mones
corpora animara,
y^fi^ i„f„^ »#-
pretatio
appcllabant,& vt Deos quidem colebant aUjau- minudeorum :
m
nomina fignir ficantia entis partiaUratcm,nimcdiflinguit nomina fignificantia entis rotalitarem. Circa quod duo lacit quiaprirn6 determinat dc toto incoramuPoftqdam Philofbphus
:
diftinxit
tem ponebant quofdam homines cfleeiufdem fpecici incorniptibiles
appeUabant
:
cum
tamen
horum
deificatos
&
hominibusfcnfibilibus
& pcrpetuos
;
Deos , quos autem opinione vtimr Phi
f"^""'^"*''
'""'^""'
Summ^vnic^
Cap.XVlH.
Philofohus hic non curans de cxemplo compu-
Dcum
tans
inter animalia.
Contifiuum verb ali^uitJ explurihus
Deinde cum
dicit
,
medium (^ vltimum. ^orum qutdem
energia.
(jr
non facitpofitio differentiam , omne dtcitur
:
&
ctzp^h^ontinuHm
nifeftufn,quod dicitxir J)icit
(frfinitu^A cft,perfedum totumintcgralcdicitur,
xime jH,
vnum aliquid explunbM qu* infunvjnd-
ejuidemfi infunt in potentiaifiautem non (ci-
httcrier
potenria,qu6d in/int energia,\6. eft,in
iicet funt in
a£hi
:
idem enim fignificat cnergu,quod in adhi. Phy fic. cap. , quod vt prbbatur j
Notandum de
infinito.
t.
66. infinitum magis habct ratio-
quens dc hoc toto Tkrtesi»i»t$ .
^bU^it*'"^' dufUciter.
& ideo Philofophus lo-
integrali dicit ipfura conri-
& infinitum.
'
'^'^^f' poJ^unt accipi dupliciter ,
& pollunt elle
in toto dupliciter fcih'cct vel in potenria
adu
:
verc
vnum
in potenria quidem fimt in toto
Phy f. circa
:
vt haDerur
finem ,
t. c.
huius
7.
,
t.
,
c.
,
vel in
quod 60.
eft
& 7.
37. fed partes funt aSta in
quod nwi eft verc vnum, nifi ficut aceruus; magij autem eft vnum & per confequens totum, quocl habet panes in potentia, quam quod habet toto,
omne. Sunt autcm hac
fitione.forma verono,vt cera (^ vcfti-.etenim
totum
omne dicuntur hahent enim ambo.
(jr
:
Aejua vero dr quacumque humida funt
omne quidem dicnntur
numertis^
numerus dr
;
aqua non dicitur nifi meta"
tota
phorice.Omnia vero dicuntur in quthitf emne,
vt in vno, in his omnia, vt in diuerfis\omnis hic numerus ; omnes ha vnitates. Ponit fecimdam diuifionem diccns, quod amquanto habente principium mediHm,&
plius, ipfo
vltimum
lecundum
,
fi:ilicct
quendam ordinem
«mne
:
quorumpofitio r.onfacit differentiam,omne diciturz talia autem funt omnia humida, vt dicetur:panes D? ^mbt0 enim aqux quocimque modo tranlponantur non »»"" o»'»»
faciunt diflTerenriam in fubicda aqua
& idco in
;
:
infunt
f ftet in frontc
autem
cnim
:
&
:
&
ellet
& cor in manu
,
hominera
fic
&c. impoflibilc
,
polfe viuere,vcl ftarc
;
&
poteJfate,Sc poftea fequitur litcra noftra:fcd vt di-
idco taUsdi^pofirio facit diflTerentiaminfi^ftan-
cirur,& benc illa
riahominis fimilitcr
&
tcrac in
vnum coniungerentur.Dcindc ciim dicit:
:
eft
de domo,&.huiufinodi:
& non omne : vt domus , & non omnis, accipiendo aliquem, homincm, vel aliquam domura:
in talibus ergo dicimus totiun,
totus
homo, &
tof a
qudcunque vero ambo dicunturScilicct
Horum vero eerundem magifyejutifunt narura quamatte talifl,ijueadmodum cr in
vno
dicimu4 tanquam exijleate totalitate vn^one
bus
ambo
accidunt
in eis differentiam
mus , totum
:
quod
illa in
qui-
Icilicet pofitio facit
quodammodo
:
in talibus did-
(^ omne : funt autem qfiprum hac aliqua natura, fcilicet rnateria manet eadem vt ,
:
aliqua.
cera
Hic fubdiuidit fccundum membrum poftquam ipfum expofuit. Circa quod duo facit, feamdura quod innuit duas diuifioncs. Secunda ibi u4mpliiis quanto. Dicit ergo , quod horum eorundem, :
fcilicet continuorummagiifiint talia
,
fcilicet tota
qut funt fupple continua natura cjuam qna arte : in vno fiipra cap. de qucmadmodum di.ximiUy
&
Vno, vbi diftuni per naturam
,
cft,qu6d illa,qua: funt continua
funt magis
vnum quam qus
funt
continua ab art^j tantjuam totalitate exiftente vnionealiejua,iA eft,ac fi totalita^ fitqu^dam vnio,
qu6d magis totimi cft & magis vnum ex his habemus vnamdiiiifioncm mcmbri illius/cilicec qu6d quacdam funt continua pcr naturam qusdam pcr anem. Deinde cum dicit
ita
:
:
S
FM M A RI
VM,
Totum integrale,feu c6tinuum,ratione politionis, diuiditur in tres fpecies de Scoti Oper. tom. IV. ;
'**" '^cttdi-
lahbus ad fitmificandum totalitatem vtimur hac r* "^ fum. didHone,oOT»«,dicendo, omnis aqua aHorum 4«-
ma.\-ime ejuide perfisHione, id eft,in iStaifin
potentia
eft
funt in a(ftu,
&
CtmituM»
totiim
conrinuum eft quanritas habens pcfitionem hoc inquam fuppofito horum , fcilicetconrinuoriim,
habet,
quod continuum
cum
lirera fuperfluit,& fuit fone virium transferenris,qui forte inuenit duas Utcras traftulit vtraque, fic fecit errorem,vt amba: li-
H7
^
,
totui vera
alia litcra fic
oppoiitum, afpicicndo ad partes
quam cum fiint in »*t»uit.
(jr
vnnm deplurtbm qud.
fit
n.im pancs magis habent elle Thom.
dicuntur (^ totum
^uorum natura quidem eadem manet tranjpo-
tem fupple pofitio facit difFcrcntiam, dicimus totum (^ mn omne ficut patct de hominc , de domo huiufiTiodi:non enim eft horao qualitercunquc partes hominis ordinentur , putl fi pes
in a(2u;hcct
S.
:
quarumverofacitytotum:(jrqu^cumqueamho
pofitionis in parribus conttnui:nam
.Notandumetiamqu6dpanes,cxquibustotimi
.
"*
.
c.
nem panis, quam totius, nuum,
;
tjutt
Exponiticcundum mcmbrum. Circaquodduo facit. Primo ipfum exponir. Secund6 ipfum fubdiuidit. Secunda ibi HorHm vtro, Ad euidentiam primi notandum , quod licet totum integrale non tantum fit in continuis , {ed di(crcris;cxponit tamcn ctiam in non continuis illud totum in continuis,vbi fbrfan eft magis ma-
ejuadofit
vna dicicur omnc de alcera , totum ; dc tcrtia vtrumque nomen.
^ fimtum quado vmtm AMplius {juanto hahente principium ^ infunt^ mAxime
eH
quidem potentia^fi autem non
146
I97
& veftis,c^\x
fi
tranfponantur in fuis parribus
mutata figura.matcria tamen manet eadera ; licct. in fe quantura eft de fe retineant propriarn figuram ; quod non eft de aqua ,
&
:
&
fcilicct
quod
differentiam
,
pofitio in cis
&
diffcrunt ab huraidis
membnun
quodammodo
quodamraodo non ,
:
facit
& pcr hoc
quaj cadunt fub priraum
&
quod aliqtta vero qtucuaquefum hHmida,& etiam numertu dicHtur qui' dem omne totn* verh nHmexut, tota aqua non diQitur nifi metaphorice , quod dicit fbrte fectmdura proprietatem Grarci idiomatis licct apud nos dicatur totaaqua, & totus numcrus addic autCmquod oin;ri4f £4 dicuntur in qutbMdicimHi omnevt in vno , nam in his dicuntur omnia vt in j
ideo fubdit
&
:
:
:
diuerfis
i
di(93onc
vult diccrequod in quibus vrimur hac ,
omnit
:
ficut
vnum
ipfum totura
acceptura in fmgulari dicitur
omne S
;
3
fic
&
parces
''^
Metaph.
~xib:v.
198
tio Philofo^hi oftendere
quid
poteft dici de pactibuseius,omnes aquae.
truncatum.Circa quod duo
facit
&
:
:
Ex
his patet
148 CfntinM qu6d
vna
diuifio tcimembris
,
fcilicet
quzdam flmt continua quorum pofitio panium non facit differentiam in fubftantia , vt
ttiflicia.
,
iunt numecus
&
,
omnia humida ,
& in talibus
vtimui hac diftione, omnit. Et hota quod de ratione talium funtduo pactibus
aliud eft
:
pciam figucam gucaj
,
:ymimeft,qu6d
& fi^urentur femper ter-
mino alieno quaedam funt continuaquorum po:
pactibus facit diffecentiani in fubftantia
fitio in
& in talibus vtimuc hac di(5tionc totum,
Et nota
quod de catione talium eftquod fint tota heteco^enea,vt homo&;afinus,& huiufmQdi.Qusdam funt continua , quocum pofitio in partibus quo-
dammod6
facit differcntiam
,
& quodammodo
&
non, in talibus vtimur vtraque didione, fcilicet, omnis totttm. Et nota qu6d de ratione talium fiint duo vnum eft,qu6d talia fint tota ho-
&
:
mogenca, vtdicebatur dc primis lyom-
:aliud eft
qu6d
&
propriarum, non femnu Apfliettper termincntur tcrmino alicno , pcr hoc ditnr homogeniii, e^ lyto- flinguilntur a primis. Et cx hoc patet caufa huius tmm htterO' diuifionis quia enim haec didio omnis , eft difint retentiuafiguratum
&
,
:
fentit.
ftributiua ; ide6 in tcrmino cui additur
multitudinem , vel in adu pinqua quia crgo humida, :
,
,
requirit
vel in potentia pro-
& ea qua: funt homo-
.
h*abcns partes quantitatiuas
,
,
m
quas
quod colobon dicitur quan^ torum id eft, qu6d fit de numero quantorum per hoc diftinguitur a toto vniuerfali , quod non eft diuifibile fecundum quantitatem & ide6 fublata vna parte fubiediua , non poteft dici colobon. Secundum eft , quod colobon non dicituc quodeunque quantum , fed quod fit partibilc in ide6 dicit
;
,
:
&
;
&
totum conftitutum qu6d non quodcunquc fupple quantum eft tolobon , fcd oportet $otu: illud ejfepartihtle per hoc diftmguitur colobon a partibus homogeneis , in quas totum hcterogeneum diuiditur,& ide6 caro, vel os,non poffimt dici colobon , licct fint quanta. Tertium eft, qu6d colobon non poteftdici aliquid habcns paiTcs altecius rationis
ex diucrfis partibus
;
,
&
duas partcs
,
fit
idc6 dicit
&
altcra tollacur
fi
:
quia pars ablata k
colobon non dcbct cfle xqualis refiduo ; idc6 dicit quod duo, puta numerus binarius nonfunt co- Hl. relujm». loba altero vno ahlato : quia colobonia,id eft,pars "^'- '^nfitat ablata , reliquum quod remanct,non cft atqua- 'i"**^ lis, ideo opoctet qu6d femper rcfiduum fit nja-
&
&
Quartqm cft,qu6d fubftan-
ius illoquod aufertur.
aqua funt miiltae aquae, licctin potcntia
hoc numerus non poteft eflc colobus quia ablara quacunque vnitare ftatim variatur fubftantia numcri,ide6 dicit qu6d nec totaliter, id eft, vniuer-
vno numcro funt multsc
:
ficut in
vnitatcs, licet- etiam in
ndn
eilet
pcr fcvnus,
tia
colobi raanet etiam amota parte
faliter nullus
rus , omnis aqua &c. Propter caufam ver6 oppo-
pro
dicimus tamcn totum
non dicimus omnes,
cx eo qu6d totum pcrfe€him requirit- flmultatem partium , taliafunt huiufinodi tota cft
,
,
& & pcrfcftio non
quorum ratio,
cornmunicabilis alicuide partibus,& idc^di-
cimus toiuni nomen
& non omnc. Dcinde cum
numerus fapple efl colobus : etenim manere fubfiantiam, fciliccr colo-
(^uiaioprtet
bijficut
fi
calix truncetur pede,adhuc
idco dicit qu6d adkuc oportet ,
id crt
adhuc idem,
fit
colobon
non
,
fcu diminu-
tum quod cfl oppofitum totitu ad quod ,
,
feptem rcquiri, bene oftcndit Doftor atque tria rcquiri ad partcm diminutam, fcu colobam.
Dlmlnutum vero d'icitur<juantorum mn qu»dcunqHe.^fed fartihilc oportet illud
H9
(J[ey& totum:nam duo nonfunt diminuta
aU
vno : non tnim vnquam id cuius ablatione diminutum quippiamjit^(jr id quod ter» ablato
rejlat
,
aqualia funt. Neque omnino quifque
numerui ofortet
eft
dimintttm etenim fuhjiantiam :
manere ; fi calix diminutus ejl,adhuc
oportet effe calicem.
Numerta autem adhuc
non idemfartefublata.
,
colobus
:
:
eft
oporcet
Explicatquid
manet calix;
calicem fi calix
fcilicct
:
modo partes
tius dualitatem
SVMUAKIVM,
effe
numerus autem non manet ablata vna parte. Quintum eft qu6d colobon dicitur habcre partes difnmiles licct non conuertatur nam numerus
fit colohon
habet aliquo
dicit.
& propter
,
:
& proptcr hdc in talibus dicimus, omm's numcfiram in tbtis heterogeneis ,
0nin}»l-
truncatur.
gcnca, funt diuifibilia in partcs eiufHcm rationis: quia quaelibct pars aquae eft aqua ; ide6 in vna
potentia:aIioquin numerus
^l. totum
quod
:
diuiditur
vt fint cetentiuadc fe alicuiusfi-
colobon, vcl
prim6 narrat ca
Secund6 ea quae rcquicuntuc ex pacte pactis trun^catae, & quae a toto deficit. Secunda ibi Adhuc autem. Quantum ad primum cnumecatfeptcm, ^'' totumfu *"' **' quae requiruntur ad hoc quod aliquod totum fit " ^* colobon. Primura eft, vt illud totum fit aliquid
quantum
toto
eft :
quae rcquiruntur cx parte totius
&in
fcilicct cationis in
(ed termineniur
,
fint tota
;
quod de fe non habcant pco-
homogenea,eiufdem
§itttrt
vnde alia littera habet quan, truncatum tumdiminuTum, veldefe
dieunturomnia itiplurali :vl
tamen
di (limiles, puta quina-
& trinitatem & tamen numcrus ,
colobus
;
ideo dicit qu6d adhuc fupple
fttrtesdijfl"*'!'"
fwt
'""**•
qu6d coloba fint diflimilium partium,nCc
haec orania,
qux fcilicet habent
fimiles, fiint fupplc coloba,
pactes dif^
numems enim
parteS diflimiles, vt dualicatem
habet
& trinitatcm & :
tamcn humcrus non eft colobus.Ratio huius dicfH affignatur , quia in toto homogenco , quod eft fimilium partium , ratio totius faluatur in qualibec parte, ide6 H. vna pars auferatur, reliqua non dicetiu: coloba opoctct ergo colobon efle totum :
hetecogcncum, &diflimiliumpactium. Qualiter
autem
fit
intelligcndum qu6d numerus habeac pcr confequens diuifibiles, vt
partes difllmilcs,
hic dicitur,
&
diAum fuit fupca, capitulo de Quan-
Scxtumeft,qu^dcoloboji oportet
cfle tale,
-^lP^rtisfi-
quod habcar detecminatam pofitionem partium, & ideo illa in quibus pofitio non facit differentiam ,non poflunt Jici coloba ; ide6 dicit, qu6d
t^''^^^ "'* "*
to.
totaliter
,
id eft, vniuerfaUter
corum,quorumpofitionon oportet efle
talia
nullum
eft
colobon
facit difFerenti.-im:fed
qua: habent in fubftancia pofitio-
nem,fcilicet determinatam,vt homo,cquus,& alia
Peterminat dc oppofito /orwquod t^colohon.
lion omtU» qut. habent
tota heterpgenca.
Septimum cft, qu6dcoIobon oportet
Summ^vnic^
Cap. XVIII.
©poneteffc totumconrinnam, non diicrctnm; ideo hannonia , qu£ coraponitur ex numeris muficis,non poce/l did coloba,eftoqu6
&
:
monia
ut cx
licet
qua: {imt dillimilium par-
eis,
& habent pontiQt»em(quod didt pro quanto voccs acutae & graucs non quomodocunquc
tium,
,
h^c , vel hflnc harmoniam Jinon habcat propric poCrioncm,
ordinatz habent cct harmonia
quod itcmm non
inquam
fit
non
&
.•
omnem fupple partem oportet ejfe > fed cum non hahet generationem ablata a toto , puta ficut funt manus, vcl pcdcs,idc6 infcrt cjuapropter calmi non funt colobi
: fi
fupple capilli debeant itcrum rc-
nafd,vtcum aliquis cx infirmiutc perdidit pilos.
Tunc
fcquiturillapars:
SrUMARIVM.
co-
Explicantur quatuor mo<Ji quibus fu-
quod nonell concinua,fcd diC-
loba,ez eo fdUcet cicta.
tamen harmonia non
iic fit,
;
fi fic,
propterea dicemr colobon : ideo dicit qu6d htc part , fcihcet a qua diciturcolobon non
qiUE eft ditFereiirial|uanritaris,ncut ncc numerus) Jicct
rcnafcatur
199
quod
Dcindccum didt:
mirur gcnus. Priroopro concinuagcncSccundo pro primo moucnrc. Tcrtio profubiciSo.Quarto pro eo quod primum incft in difHnt onc, quomodo rarionc-
K^dhuc autem
,jo
e/jipartium difsimilium
hxcomnia diminuta dui fejfunt-.nunierus enim eji vt difsimiles hahent fartes^ vt dualitatcm (jr trinitatem. Sed totaliter quorum nonfacit differentiam pojitio ,nullum
Jintynec
ejl
diminutumy vtatjua aut ignisxfed oportet qua in fubjiantia fo/itionem ha-
talia ejfe
beant. Amplius continua Jint oportet eji
fartium
& fofitionem hahent
,
eis
;
nam
tantum
dicitur hic eam.mii^iftrarc
teriam ,
& fortc quia cius
gis maccriale cft,
ma-
fcmcn maminufquc aftiuum.
qua funt difsimilium
harmonia
ex
fumitur apud Logicos. Quod innuitur hic matrcm non concurrerc adiu^,non ita cft, vt benc probat Doclor 5. d.4.
:
diminuta
GEnus dicitur
hoc quidem fifit generatio continua Jfeciem eandem habcn-
autemnonjit. Adhuc autem nec qualibet tota, nec htc cuiufcunque particuU friuatione di-
tium
minuta funt eteaim diminutum nonfaciut^ neque qua frincifaUa fubflantid nec qua
genus
:
,
vt
,
(jt ,
Teit.c.5J
,
dicitnr donec vtique
quia donec
eji
homtnum
geaeratio contif
ttua ipforum,
vbicunque entia/vtji perforeturcalix non di-
minutia ifed anfa,vel extremitas aliqua: f f^ honu dicitur diminutus^non fi carnem,aut
fplenem , fedJJextremitatem , (jr hancnon quamuis , fed qua non hahet generationem shlatafta^uapropter caluinon fu»tj»ec di
f»wttm
re-
mmmurtrU
^'^
pofunt coloba : ita ncc hoc totum dicitur colobon ex priuatione cuiufcunquc parriculs non enim oportet ncc quz '*'** fiipple 6dci
fcilicet
:
propria, vcl principalia fubflantiac
oportet partcm ablatam
non
,
clle
id eft
,
qu6d
prindpalem
fubfhmtiz rci.Ratio huius cft,quia vt di(ium
eft
fupra, oportet
colobon etiam manere ablau parte fublara autem parte prindpali rei, iam non remanct res , vi homo truncato capice. Sccunda eft, quod pars ablata debct efle in extrc-
Vbi
agit in fpcciali de
Circa quod duo
gcnus.
quodam facit
:
toto,
quod cft
^^ '
quia primo di-
Seaind6 modos quibus Sccimda ibi : 'Diuerfa genere. Prima in duas. Prim6 fadtquod dichim eft. Secimd6 lefumit illos modos & concludit intetum. Secuda ihvGeniu »g»/Kr.Prima in quamor lecundu quacuoc modos gcneris. Secuda <^^«w IMudvero.Tcnii ibi: AmpltMiautern.Qmxibi
modos
Itiffguit
generis.
ahqua dicuntur
dilFcrre gencrc.
:
^-
J^***^*'
Amphm
vt in ratiombtu. Dicit ergo , quod geniu dicitur hoc quidemfi fit generatio conta ibi
:
ttttua
aiiquorum habentium candemfpeciem
ita
:
quod talis generario conrinua dicimr genus vt cum dicit donec vtujueft geniu hominum ,
\d eft, ifte
donec
eft
generario conrinua iplbrum
primusmodus
eft
,
,
&:
prior,(cilicet mulritudo
hominum ad inuicem,& ad vnum primum prindpium habimdinem aliquam & rclarionem habens, vt omnes Romani ad Romulum. Deindc cum dicit
:
mitate colobiA non interior nec vhicMnque entia
runmr , non Itx
:
,
id eft
,
,
ideo dicit
quod
ifta
,
qu6d
quac aufe-
funt \hican<^\e yVt fi perforatur ca-
6c fupple de
medio eiusparsaliquaaufera-
tutjfcilicct calix,non erit colobus : fed pauferatur auris, iA eft, aliqua parricula calicis,ad inflar
auris, aut aliqua eius extrcmitas, tunc fupple di^ cetiu: fi
colobus
:
firailiccr
amittat carncm,id cft,aliquid de
vel brachij
,
aut
fi
partem interiorcm
JL dthtt.
homo non
arainat, puta manum
colobon
camc pcdum,
amictat fplcnem :
eft
:
aut aliqua
C^ ,
aliquam extrcmitatem aut aurem. Tertia condi-
rio eft,qu6d ifla parricula in cxtremitatc,ex cuius
fubtraitione dicitur coiobon
,
dicitur efle talis
lllud vero a quofunt primo mouente
adef
fe fic enim dicuntur Ellinesg enere,^ lones^ ;
quia hi ab Elline; illivero a loneprtmo gcnerante^ Cr magis qui a gencrante
materia
vt&
:
dicuntur enim dr *
quam
qui a
famina gencre
.mm\
Vyrrha,
Ponit fecimdum , diccns, quod illud a q$u vt a p^imo mouente ad effe, id eft , a prirao ecncrante funt , id eft, proccdunt aliqua, dicimr lupplc gc-
nus •.ficetnmdi,cimturiii\c^i Elltnet genere
& lo-
EHine,& iUi l>em»m/m»a lone vt a primogenerante. Addit aute quod ma- ^' f^'"l'"' f* * r gis dcnominantur a patre quam a macrc ide6
nes
:
(juia hi fcilicet
Ellincs Cui\tab
;
didr quod magis quidem a generante ^uam a materia. S 4
"
200
Vv^
Lib.
m4tfrUM eft.quam
Metaph.
a matrf,id pftjquaminiftr^t
quandoque accidat pppofitum, fcilicet quod denominantur a matre ; iae6 dicit , quod etiam difuntur kfamina generty •pt 4 Pyrrha fupple dicuntur aliqtii Pyrrhani v^l Pirrhadcs. Peinde cum dicit
nwteriam generationis
l/t
;
licct
Ampltits autem vt fuperjlcies fgurarum ge-
nusfuperfciaUum,(^foUdumfoU4orupt:fgu^ rarum enim magis vnatnuaque hac quidem fuperficies talis
hoc
,
autemfoUdum tde \ hoc
atnem ef, efu^fubiicitur differentiis,
eitifdem fpeciei
Ponit tcrtium
modum,
fupple dicitur ge^
eft
,
qijantum ad primum
modum
:
primum mottens , jd eft, gfnerans eittfdem fpeciei quanrum ad recundum ^'^*' f*modum altud vero , vt materia quantum ad ter- f*'/**"^« tium modum & quanum:genus enim fubiedum %u^'f'*'^ ,
:
cftmateria accidentium genus etiam prxdicabile :
tum qu:a fumitur a re,fiuc a reamateriali rei tum quia ficut mareria eft in
dicitur matcria litate
:
:
& determinabilis per formas,
potentia,
nus per difFcrentias lcilicet generis
vt genus accigiturpro
quod 4»?^/»«/,
di£ium
ergo totifs dicitur,vt
aliud quidem fecundum
fuhieRxm fubiedto, dicens
genw
djces,quod
aliud ejuidem fecunditm generationem cantinuant
,
fpecificas
&
fic geide6 iuhdii,cutHs,
;
dtfferentia eft qualitas
:
hoc eft
quod dicimm mareriam fic enim fe habet geniis ad difFerenriam , ficut fubiedum ad ,
:
qualitatem,
XiV&tVt fuperficiei dicitur genH4 figurarHmfnperfi-
fialiHjn,^ foltdHm,id c(i,corpiis folidorumM
SVMMARIVM,
eft,
Caufam autem huiufmodi
figurarum folidarum.
quod vna^uit^ue figHrarum hac ijHtdem efi fHpirficies talis ita qu6d fuperficies
fubdit dicens
,
Duo modi, quibus aliqua dicuntur di-
\
talis
prsdicatur de figura fuperficiali
id edifoUdum taU pft
:
ita
:
hocautem,
quod ip{um (blidum , hoc
corpus prasdicatur de
n^rfa genere
Dodor
explicat generis
tali ngura,fcilicetfolida:
autem quod hoc autem , id eft > fubiedaim cft , ^Hod fuhticitur differentiis & in hoc tangit duplicemcaufam, quareprpprium fubieftumdiSHhUSum catur genus vna eft, quia ficut genus praedicatur fubdit
Dluerfa verogenere dicuntur, quorum di-
,
uerfurnprimum fuhie6}um,^non refoL uttur
:
tZ'tu/du!*' frffter tfn»
;
& logici diffcr^ntiam.
Phyfici,
&
&
de fpecie , ponitur in eius diftinitione ita proprium fubiedhim de accidente nam fuperfides prsdicatur de figura fuperficiab',& ponitur in ;
aUerum in aherum, nec ambo in idem,
vtfpecies
materia diuerfum genere.
(jr
:
cius diffinitione
&
,
alia caufa eft,quia ficut
propirium fubicdiim fehabct
riis differentiis
;
ad accidentia
dicitur
:
fic
|ida eft talis folida
;
folidum de foHda genus fiibiicitur contra-
fimiliter
&
enim quod hasc figura fohsc fisura fuperficialis fef^
talis fuperficies,quafi figura
folidum
dicatur de fubiedo in quale, ad tfM^:^
modum
vt ficut dicimus
;
8c
prae-r
difFcren-
animal rationale , itadinjmus. fuperficies quadrata , vel triangularis ; ita liiCvj
\rX
fitqu.-Edam difFcrcn-
ria qualificans fuperficiem, vel
quod fubicdlum
fubiicitur accidentibus
difFcrenribu^ ad
,
modum g?ncris.
,
(upple
Deindecuip
modos, quibus aliqua dicunturdifCirca quod duo facit, fecundum quod ponit duos modos. Sccunda ibi £t cjUdcun-
nere dicu»-
Dicit crgo,qu6d dtuerf4generedicHntur,quo-
tur duflici'
Diftinguit
fcrrc gcnerp.
:
<jue.
rum primum fubteiium eft diuerfum,Cicm dicitnus, quod primum fubiedum colorum cft fuperficies, & primum fubiedum fapotum eft humidum Sc ;
& fapor diftinguuntur gcnerefubiedo, quod cft genus Phyficum & ideo fubdit qu6d ;
talia fimt
K^mpUus vt in rationihus^cjuod frimum quod dicitur in eo, (juod quid ejt bocge^
nuSy cuius differentix dicunturquaUtates, Ponit quartum fSenuf^ft pri-
ip»p*rs fif. htxttttmaj
fini(i(ini4.
modum dicens, qu6d amplius,
&
;
&
: itcrum rcrti6 oportet idem aliquod refoluantur , vt fpecies, id cft,/orma, materiafunt dtuerfagenerctx co quod fecimdum fiias proprias ^nritates non habent aliquod tertium commujie in quod
,
refblui in ipfas
quod nec arnbo
in
&
&
Att tertio modogeneris
cjuod quid
quod dtcttur
& hoc
,
id eft
,
eft, diffini-
pracdicatur ineo,
eft genHS,CHiui dijferentid
ciim. D<^ind^
ifte
modus,ficut patct corrcfpon:
quod
eft
genusPhyfj-
prinius cft quiditatiuus,qui eftconceptus gencris:
ftrtMli.
alius eft qualificatiuus,qui eft conceptusdifFcren-
Bt qu/ecunque fecundum diuerfamfguram Categorid entis dicunturuUa namque quid efi
fignifcant entium;
aUaquaU quid,aUa aUud
tiaj,& ide6 difFerentiae dicunrur riales qualitates,
1/3
Deinde cum
quaedam fubftan-
vtdiuifum efiprius necenim hjtc refoluunneque inuicem , neque in vnttm aUquod.
iur^
dicit
Genus igitur toties dicitur ; aUttdquidem fecundum generationem continuam fpeciei
aUud quidem fecundum frimum mouens eiufdemfpeciei ; aUud vero maieria fiufdem
;
:
Cuiui differtntia enim (^ quaUtas efl, ffoc fuhie£fum quod dicimus materiam.
eft
Ponitfecimdummodum
dicens
cunditm diuerfam figuram Categori^
quod fupple
qutd eft, id
cft,
lcilicet alii?
,
idcft, prac-
Alia namcjue entiurfi fignificant fubftanriam, aUa quale quid: alia^
dicarionis cntis
:
mqdis, vt
efl
pri^s
,
(cilicet capit.
de
cnte diHifum,nec enim hsc refoluuntur in inuicem:
vnum Pracdicamentum non continetur fub
3uia
Refumit diftos njodos, &concludit intentuin
,
diuerfa gcnere dicuqtur quicunque dicurfturfe-
lio
:
nec rcfoluuntur in alicjuod vnum,
quod
fci-
licet
efk
Thyfic» 6* frldicabilf
cum dicit
:
tiHH*.
Verum
refolutiont
di-
&
qu»lit»
fecundum illam opinio^ componi cx fuperfidc-
quaz ponit porpora
eft^ primo ponitur in rationikus, id y•i»l II-* -in
cuntur qualitates : omnis enim diftinitio conflituitur cx duobus conceptibus , quoruip vnus
M.
bus
,
rcfoluuntiur,
,
refoluitur in alte-r
&
id cft,alio modo dicitur genus,^ «o<^ primum ine/i,
tiombus
,
quorum alterum non
rum : 8c hsc eft fecunda condirio requifita , propter hoc figur^ fuperficialcs , folidas erunt diucrfx generc nifi fortc dicatur, quod folidun»
nem ineft,
ter.
ideo color
rcfbluaturinfuperficies"";
I
Hiuerfitgt,
»;4
Summ^vnic^
XV.
Cap.
201
quano modo gcneris«quod cft genuB Logicum primi autem duo modi gcneris non mukura pcrtincnt ad Phyficam, & r^lem confideradonem , & ideo de diucrfitate gcneris ilUs roodiscorrerpondentc Philofophus non curauit. "Notandum , quod ficut hic tangitur, & habct declarari.io.huiuSj duplex cft genus :quoddam Phyficura, quoddam Logicum gcnus Pnyficura
*^ primo difbnguit oomen falfi, vt falfiJf^" Sccundo vt reperitur in rarione,fiuc diffinitione. Tcnio vt rcperitur in homine. Secunda '^v.RAtit vere. Teriia ihi:Homo antemfalfw. Prima in duas feamdum duos modos. r»lfnmm Scamiia ibi : ty€lia vero qiutfunt. Dicit crgo, ''^»";»* quod falfum dicitur vnomode , vt r$s fdfa hunu, fcilicct rei iA^Tt-fioe ^uidemper non campo- !^^^ hi , id eft , qHod rcs dicitur falia, vno modo per hoc,qudd orario fignificansremincongruc componitur vclquia non cft compofita , puta fi fit
attenditur pcnes (Iibiedi identitatem, fcilicet pri-
falfura
KMfiemgt
mi, vt illa dicantilr idcm gencrc Phyfico/juas ha-
omnino componi
ueTM
bcnt idcm
licct
(it
canim
non
gcnus
:
nam licetens fit commune przdi-
ompibus generibus ens tiimen genu5 iftc autem modus , ficut patet,
in qiiid dc
eft
;
:
oorrefpodct :
Cmu4 dit-
;
pUx.
£«*
furu
Tiiyftci
candem matcriam (c& qu« non, non genus au-
fiibie(fhinv, vel
d"?**^'"' amdiun rationera , tcm Logiaira amcnditur pcnes identitatcm ali-cuius rcaiitaris vnius dc pluribus vniuoce prxdicabilis, vt iUa dicantur idcm gcnerc Logico,qu
&
trcs
qtifa
:
tas repcritur in re.
&
:
contingens
vel quia
;
impoflibilc eft
omnino imdiajnetnm effc com^ »i*«/«r4^»7«w,quod eft cxcmplum feamdi;4»f te poflibile
gens
:
:
falfum
ficut dicitur
,
federe,Ci tu fupplc
primi
fit
fi
non fedeas,quod eft cxcrapliuii vcl non fedcrc, eft conrin-
nam te fedcre,
horum enim hoc quidem efifalfum femper, diametnmi efte commenfurabilcm iilud
fcilicct
:
Vtro ^uando<jue,
fcilicct te fcdere
fcdcas,contingit
tamen
cimrur non tntia
,
:
quia
te (ederc : fic
quia
(cilicet
nbn
otarioncm.
ficut exprimitxu: pcr
&
&
eft
C A
^
nonfunt
funt aliquid quidem,fedn»n qnorumfaciunt
Res ergofalfafic dicuntur : aut
fhantaftam.
quia non funt ipfie , aut quia ab eiifhantajia
non entis
e/l,
fiipple
qu« in fc
funt entia,& apta natafunt , fcilicct aliquid ap parerc , vel videri : aut pro fcd , qufnonfunt, id eft,
De
ij^
vt pi&ura (^fomnia i hacnamque
,
alia dicuntur falfa in re quafunt, id cft,
XIX,
P.
cum
Alia vero qu£ funt quidem entia , apta natafunt videri,aut non,qualiafutit^aut qu£
Ponit fecimdum modum, dicens , quod
SVMMi^ VNIC>£
in re,
f Ic
Deindc
dicit:
:
&
non
enim hac di-
&
:
licct
qualia
non
funt, vt
dicitur fciographla
FalTo,
,
fciographia& fomnia.
id eft
,
&
Steumium
littsi. vmbrofa defcriprio MltMm quandoque cuius cft
vmbra enim videtur efle res vmbra , vt fi vmbra hominis videtur efle homo fimiliter eft de fbmnio htc namque funt quidem
SVMMARIVM.
:
In hoc capitc vfquc ibi : homo autem, Explicancur modi falficatis , prout in rc contiBgit dupUcitcr. Itcmvt contingitin diffinitionc
,
& oratione. Rciicitur Anti-
qui dixicnihil poflc did dc aho pra^ccr propriam diffinicioncm. In quo ftencs
,
fupplem.dc An.difp. 9 vidc Doftorem6.huiusq 3 ibi
cofiftac fallicasjdixi 3 .fcc
&
Scholium fecundum.
f"^ Alfum
X Tex.
e.
34.
,
fednoniViz quorum phantafiam
,
id eft,
apparentiam faciunt. Vkimo comparat didos modos dicens,qu6d res ergofic dtaintur falfaiaut tjuia ipfe.
aut
tfuia
nonfunt,
ab
eis
quantum ad primum modiun;
eftphantafia
,
id eft
,
apparentia
quod non eft ; licct illa res fit aliquid in fe , qnantum ad fecundum modum, NorandiuB , quod vt potcft haberi ex litera, fccundus modus diftinguitiu a primo duplicitcr; vno modo quia primus modus refpicit res complexas fccimdus autem modus rcs incomplexas. Alio raodo quia primus modus ancnditur drca res , qua: fimpliciter non fimt fecundus autem modus circa res, qux fimpbciter vtique fimt , fcd non funt fecundum quid f quia firilicet non fimt
non entis
,
id eft
,
eius
H-
^
:
dicitur vno modOy vt resfalfa
^
huiiti hoc
quidem j>er non com^oni, aut
ferimpopbile
componificut dicitur dia-
ejfe
aliquid
metrum ejfe cemmenfurabilem, aut tefedere: horum enimfalfum\hoc quidemfemper\ illud
:
quales, vel
quomodo apparent,
T>iftrmrj ii-
* ^* '^* '*f^'''
& hanc differcn-
riam tangit Philofophus cxprefsc. Deinde ciun dicit:
vero quandoque •.ftcenim non entia hac. Poftquam PhilofophusdifHnxitnonunaCgnlficanua enris perfedionem nunc diflinguit nomina fignificantia enris defedum impcrfe<SHone.Circaquod duo (acit:prim6 diftinguit nomen falfi. Secundo nomen accidemit. Accidens enim :
&
comparatimi ad fiibftmtiam dcfe€hiro quendam includit.Secunda. ibi : Accidens dicitMr. Prima in
Ratio verofalfa , qua efi non entium in^ quantumfalfa.Vnde omnis ratiofalfaalterius
quam gohi.
cuius
eft
vera vt qua circulifalfa ;
Cuiujibef autem ratio
eft
quidem
vna quA cjl eit*s , quod quid erat effe
tri-
,
vt
: efi
au-
tem vt multtt : quoniam idem aliqualiter ipfam, d* ipfum pajfum , vt Socrates tjr Socra^ tes
M7
'"
20X
Metaph.
Lib.V.
mufcm ^falfa Autpm ratio nuUitts eUfim-^
tes
diffinido cft vera dc rc cuius eft
crgo de nullw
: fi
potcftprxdicari nifi ptopria diffinitio fliciter ratio.
nomen^yJ prour
Diftinffuit
tione, veftiiffinirione. Circa
rcperirar in ra-
Stcaxii».ih\:
Quaproptcr Anti-
Ad euidentiam primi notandum, quod difEni-
-.j»™ ,„ ¥*lfum i
tontingitdth.
"""
flicittr. *
&
tio
^cneraliter oratio dicitur falfa dupjiciter,
fcilicet vel fiifipliciter, vel
tem falfa fimpljcitcr tiam in partibus fed eft penitus
illa,
ad aliquid, Dicitur au-
non entis. Exemplum ,
fi
dicatur
am'mal infenfibiie incorporeum haec oratio eft falfa fimpliciter, quia in fe claudit rcpugnantiam terminoium. Dicitur autem falla ad :
omnino
aliquid, quse
quidem in
gnanriam includens
;
vera
fe
&
nullam repu-
eft,
ideo eft alicuius entis
quia tamenattribuitur alicui enti cuius non
Exemplum,
idcirco falfa dicitur.
minis artf ibueretur equo
&
,
diffinitio dicitiu: falfa, ^«<e eji
citcr
:
ratio
effe:eft
iTiod6
autem
qmdem
licet
:
efi
vt vna
& multt,
oratio eft
qualiter tpfum
:
que pr.-Edicari non folitm fua ratione, id eft,fecundura fuam propriam diffinitionein ,Jedetiam ea, quA efi alteritts: falso quidem omnino eft au-
&
tcm, vt
& verc, id
oninino falla
pla ratianedualttatts:rmo enim dupli ftat in proportione duonim ad vnum , ficut didhim fuit in
falfaalterius, vt dif-
,
eft
capitulo de
talis
Ad aliquid c
prxditatio
:
aliquo ta^
oSto dicuntur
du-
autem , vt funt du, quactenus in duo
o<5to
plum , aliquo modo fiuit duo xqualia diiiiduntur
concludit ergo
:
,
quod hxc
quidera ita dicuntur falfa., Deinde ciim didt
SyMMARIFM.
quid erat
tjuteft, <Juod ,
id eft,
fubiedum
praecise
:
:
&
:
non
vniuoci addit
eft nifi vifica
Hominem c^t
,
&
fe, diffinitio
vniuerfali-
fiat
non
qu6d oratioyCiuc
&
&
,-
qu6d fi hoc
eft,
mcn modo potefteile vera,j7c«r
non entium intjuan-
quomarn, pro quia fcilicet
,
^
per
conringit vnumquodejue dicere, idcd^devnocpo-
ter
tdem efi alifumptum ipfum paffum, id eft, cum pafllone fumSocrates muficm fimt enim prum, vt Socrates per fe, fed per accidens idem, non fimplicitcr certum eft autem,qu6d alia eft diffinirio Socratis Socratis mufici amba: autem dicuntur efle eiufdem aliqualiter loquendo tamen proprie cxponit dicens
U
Addit quoddam notabile, ad maiorem euiden^/ improha. tiam praedida: diuifionis, dicens, quod eft, idefl, tionts.
qu6d quodamfunt etiam multae diffinitiones vnius: quod autem, vt
ratione,
id eft, diffinitio propria cniui
, ,
00 dupla dualitatis
(jr
,
quifiem igitur itadicunturfatfa.
cft,
finitio,quae eft ciraili efl falfa trigoni,id cftjtrian-
guli
ficuf
ho-
& hxc eft falfa ad aliquid non fimpli-
vnde omnis oratioeft
;
diffinitio
fi
talis
entis inquantum'falfa;ide6 dicit,
tumfalfa,
Bfl autem vnttmtjuod<jtte dicere non folum fua ratione fed (fr ea qua alierimfalso quidempenitw , ^. aliqtfa etiamexparte vere
quae includit repugnan-
& ideo orario nullj competit,
,
dicit
,
ftbenes.
diffinitio/fe
erit
quod duo facit.Pri-
mo facit quoddi£tmiicft.S?cund6excluditquendanv errorera.
nuUa
,
& per coniiequensnon erit
propohtio nifr vera , mentiri,Dcinde c^in
:
git
,
falfum
quia
,
fibi eli-
vel quia alios docet falfas opiniones.
Hinc
eandcm
reiicit afTcrentcs
nem efle verara & falfam ,
oratio-
& hominem
,
voiunrarie praua facientem
eire
,
mclio-
rem quia hic moraliter peior eft eo qui nolens praua facit poteft tum quoad ;
,
;
fcientiam efTe pcrfedior.
aatem,qu6dy^//
pofito.
hxc
eft falfa fimpliciter
Deindc cum
modo praeex-
dicit
HOmo
autem falfn^
,
qui promptus c^
^59
eleBiuus talium rationttm^ non propter
^*apropter Antiflhenes opinattu efifttue ij8
nibil dici dignatHS, nifipropria ratione
in vno , ex quibm accidit non
effe
vnum
contradice-
re^fere-autem neqtte mentiri.
aliud aliquid^^fedpropter idipfum. Diftinguit
ndmen
facit. Prim6 facit quod didum eft. Spcund6admaioremeuidentiamimprobationisaddit quoddam notabile. Secundn A)i £fi autem vnumquodijue. Concludit crgo ex didtis , diccns
quod duo Al.
prtulistt
dluiftanif.
"Error
Anti
fihtnu.
:
quapropterAntifthenesfatue^fi opinattts nibil di-
gnattu
dict, id eft, prscdicari
vnum
de re nifipropria ra-
&
Quare inHippia. Prima in , ibi duasfecundum quodponitduosmQdos. Secunda Hemo fttlfiu ibi Et cjui aliis. Dicit ergo, qu6d homo dicitur dicitur duopiniones
Excludit ex didis errorem quendanl. Cjrca
/^///prout falfitas reperitur
inhomine.CirA.quodduofacit.Prim6fecitquod diftiim eft. Secund6 ex diftisexcluditquafdam :
:
falftti, t^ui
efipromptm ,
num; fcilicet fairamm. reticus,
&
fliciter.
eletliutis taliurn ratio-
Alia litera
,
& cftideiTi,quod elediuus
de re in propofitione , nifi eius propria diffinitio : ita qu6d de vno fubiecio hun-
pter deledtationem aftus occidendi
vna
:
voluit
:
poffit praedicari
quam
dicatin: nifi
vnum praedicatum
:
cuius im-
piobarionem fubdit dicens : ex qmhusdccidit non effe, id eft, non contingere contradicere :fere autem ne- mentiri,c\\ioA fic patet quia {\ de homine praedicatur animal, quod eft de ratione eius, non potcrit praedicari de ipfo non animal,nec formari :
propofitio negariua, Similiter
& fic non erit contradicere.
non contingerc mcntiri
:
propria
nam proha:-
&
idipfum : habitus etrim
in
,
eledio dicitur. Homo ergo falfus tales eligit orationes , non propter aliud quidem, fedpropter
refis
enim ifte Antifthenes, qu6d quia voces fimt .figna rerum , ficut res non Habet/iifi vnam, & propriam cfTentiam fic nihil tione
habet proh.T-
deletflat facilitat opehabens habitum operetur , non propter aliquid extrinfcaim , vt homicida pro-
rantem
,
vt
i\c
:
nam Ci
occi-
dat propter aliquodextrinfecum, puta,vt furetur, magis cft fur, quam homicida : fimiliter in pro-
Occidmt vi furetur
m»-
gtieftfur quam homicid».
pofito ilie, qui eligit falfum dicere propter aliud, puta propter lurrum, vt funt quidam mimi ma- §luU prefrii gis eft auarus quam falfus : falfus proprieeft, qui f^lfM. :
eligit falfas orationes,
non proprer aliud,fed pro-
pter idipfum
fcilicet
:
quia
menricndi. Dcinde
cum
deledtaiur in arte
dicit
enim
Et qiii
Summ^vnic^
didt, Se mentitur ;
Et qui aUIs taliumfa6}or rAtionum :Jicut rei dicimui ejfefalfas quacunquefalfam fa-
Ponit {ccundum modnra, ratiofjum f-ilfoi
eft
,
,
icilicet
apparentiam
,
cum
«liccns, <ju6
faHor talium falfarum ; y«wr dicimw res ejfe
(ACxis
qiuu:unefue ,
fimpUcitcr
,
iftj
tamen opinio non
quia vitiofus nuUus dicitur,
eft
vcra
nifi
qui
& ex ele^onc malum opcratur quia (Ihoc facit contravolumatcm & ex neceflltate voluntate ,
:
,
qiii
altu
ejl
non eft fibi imputadum: nam necefllitas violentiz non eft incrcpabiUs, vt didum fiiit fupra, cap. de
Keeejpurii
peceat in t»,
qued vitMT* nenfttefl.
Neceilario, Tuncfcquitur iilapars.
falfam factunt fhantajiam , id vt dicfaim fuit fupra. Dcindc
SWUUM
VNIC>£
dicit
C A
XX.
P.
Si^Are dr in Hiffia oratio refutatur^ vt ea-
|6e
dem vera
^falfa:potcntemtnimmentiri 4f-
De Acddentc.
hic autemfciens (^frudens.
SrMMARIFM.
cifitfalfum ExdtUit
203
,
tiunt fhantafiam.
homo ctiam cft
XX.
Cap-
Excladit cx di<SHs opinioncs quafdam
ofi
nitnts »lio-
*'/'*'*•
,
& funt
quanim fecimda ponitur ibi Amflius vo~ quod fup-
dua:,
nmdtkomu
:
:
le„tem. Dicit crgo concludens ex didis ple, quia
homo cft
pcr accidcns,&: dupliciter exponitur. Sc-
quodam libro Pbtonis fic (cilicctopiniones ponebat quod ca-
cundus accidends per fc, pcrquod incetligitur omnc aliud quod non eft de cilcn-
nio in JJtppia, id
dem
,
quae
qui facit
& ide6 tejiificaiur ratio^ cft,opi-
falfas rationes,
di(5lo
falfus, qui. eiigit, vcl
eft,
in
,
& falfa
ratioejfetvera
:
dicit cnimilIa.op{-
& accipit hominem potcfitentmentiri ejfefal-
nio,
fum
fed fupple
:
hoc
eft
inconueniens
:
quia hoc
homo /<:»>»/, & homo prudens , & fic ho& homo (ciens eirct falfus. Notandum,qu6d cum idem homo pofEt menriri & vcmm dicerc, (cquiturquod idem homo poteft
mo
prudens,
,
fit .
.
vcrus
& falfus ex hoc,qu6d poteft mcntiri, & fic finuliier eadem ratio erit vera & :
fit falftts
falfa.
la hoc capicc pcr cotum cxponuntur duo modi accidcncis. Primus accidentis
De aliis acceptiontbus accidentis, vide "DoSt 4.d 1 2 .q. i .& 7 huiuis q. i Dc modis hic poficis vidc eum de Vniuerfal. tia rci-
.
quacft.3r.31.
ACcidfs dicitur quod inefl alicui^ ^ verum
fi
;
Cilm igiturhomo fdens
& homo prudcns
poflit mentiri , ellet vtique falfos , quod non eft Aftjfe »i diccndum :;quia non facit , neccligir opiniones,
tft n*n re-
qMturfem-
fiue rationes falfas
f**'
homo didtur falfus. Dcinde cum didt
:
cx qua ratione,vt di£fcum fiiit
tatCf
161
efdicert: tamen neque ex necefi- Tctc.3j.
netjuefecundum magis ,putaiam aliquHr
fodiens platttoifojfamthefaurum inuetrit. Hoc igitur accidnns fodifnti foffam inuenite the-
faurum : nec aut poji hoc
enint :
ex necefttatehocex
hoc,
nec vt fecundum magls fquis
plantat thefaurum inuemet.
K^mpliMs volentem praua meliorem : hoc autem accipitfatso per induBionem:nant VO' luntaritts claudicans
non voluntario melior
claudicare dice/fs imitari claudicaniem
:
tjuom
fiiam Ji claudits voluntarius deterior forfan ficut in
more dr hoc,
Exchidit aliam opinioncm,qaacdicebathomi-t
:
&
Accidens accifitHT
dn-
fliciter.
VidtScot.fii'
accidcns poteft attendi penes fierf, vel penes eflc. ferTnfhyri»
cicntem praua vohmtaiie e({h-meUorem
vtitjjte.
fcilicet ifta oi^inio faifs
,
:
aciipit
quod ponit per
indu^ionem, (cilicet in aUis fimiHbus nam vt dicit voluntariu4 claudicans ejl melior non voltirrta:
rio, id eft, illo
qui claudicat contra fuam volun-
tatem,dicens,ifta fcilicet opiniopraua fiipple agcIP, imitari
ipfumclaudum
vtrobique
:
:
vt (ciUcct
fit
umiliter
quaniamficUudm voluntarituefide-
tertorforfanficut in more
& ibof.Vult dicere,qu6d
3uodammod6 eft verum,quod
dicitur:nam clau-
us vtiluntate eft deterior quantum ad morem : quia facit opus fatui tamen perfe<9ior cft quantum ad virtutem progrefliuam. Similiter hoc, :
&
id eft, in propofito, qui praua agit voliintatc, eft deterior q6antiun ad morem : quamuis fone fit perfcxfUor
quancum ad aliquam aliam potcntiam,
vel virtutem **•'•*•
per accidcns. Secundus pcnes accidens per fe. Secunda ibi Dieifur aliter. Prima in duas , quia prim6exponit illum modum. Secund6 afHgnat caufam eius qjiarc fic dicatur. Secunda iby: Ntc efi altqna. Prima in duas fecuuoduro quod
nem, qui fadt tnrpia , vel mala volens, efle meliorcm quamqui fecit nolais. EHcitergo, quod ampliMS hoc falfinn cft volentem praua, id eft, faautem
yWe «.Phy-
Inqua cUfHnguit nomen accidentis ,Sc diuifecundum quod ppnit duos modos accidentis Jrimus modiis fumitiu: pcnes accidais dit in duas
:
quemadmodum
dicens falfum, licct
fit
ramcneftperfc<93or, ille
,
peior
&
etiam voluntatc
quantum ad morem,
magis intclligcns
qui putat fe verum diccrc
,
quam
^ tamen falfum
Primo ergo exponit iplum peucs fieri.' Secundo
cnf.dttrtfi*
Et fiquis
(y Accidite.
cKponit ipfum-j^tjs.elle. Secundaibi
Didt fcfgo, qu6d acctdens dicifur vno mo-
do, tjuod inefi alicui,&-^uod aflSrmare qucxl nriUcet incft tate
,
t
efi :
veri dicete jideQ:,
non tamen ex necejfi-
ne^uefecunditm wM^«,id
cft,
vt frequenter,
fed vt rar6 ipttta ciimaltejuis fodiens fojfam plan-
ad plantandum aliquam plantam
te.iA eft;
thefaurttm
quod
eft
:
iriuenit
hoc igitur efi accidensfodtentifojfam
inuenire thefaurum
:
:
quta nec ex necejfi-
tate efi h^c ex hoc , fcilicet qu6d fouea fit caufa necefT^a inueniendi thcfaurum : aut pofi hoc,\t fit qua:dam confequentia, vel ordo neccflarius, vt hoc fit poft hoc,ficut dicimus, quoddies eft poft no<9:cm , licet nox non fit caufa diei nec efi vtfe:
cunditm magii, id eft,vt frequentcr,vty7^«tf plantat inueniat thefaurum
vt rar6.
Deindc cum
,
fcd fupplc
hoc
^ft
&
fit,
cUcir.
Et quis vtique mufcus
erit
albus :fed quo-
niam nec ex necefitatet necvt fecundum magis hocfty Mccidens ipfum dicimus.
Exponit
161
^^
204
modum accidcntis, vt accidcns
Exponit iftum
attenditur penes effe
prim6
facit,
Metaph.
V-
Lib. ,
&
diuiditur in duas
quod di<^m
eft
:
quia
fecundum quod ac-
cidens attenditur penes efl'e,in{ubie
vt fcilicet muficus
fit
albus ; ideo ipfum di-
(ubiedo.
cfte in
enim
t^.ginam, id
alicni venire
eft,
ad ciuitatem
motum , vt ad talem locum venivet :fed expulfui
mujkut eritalbus :fed qmmam necex necejfttate, necvtfecundum magis , id cft, yt frequcntcr
cimm ejfefer accidens penes indc cum dicit
&
(i-
€jMe
fjocfit,
eft,
vti-
:
&Ji qui^
accidentis,fed contlngens,
talis
contingenter,& a fortunar^rfc aut' »»,id eft, caufa contingens , i fortuna eft quoddam »»determinatum : ficut patet per CAempla , accidtt
id
diCtimfi non propter hoc adtunit , vt illuc veniat, id eft,quod fi non propter hoc incepit llium
cunda ibi Uuare tjMoniam. Dicit ergo, quod militer fupplc dicitur per accidens
caufa determinata
De-
fic
ab hyeme,
id eft,
commouit laMt
tempeftate maris,quam
ipfiim deduxerunt
dens
:
a latronibpu
captttt :
fuenit
qmdem
&
hvems
qui fupple
,
eff
quia firilicet prxter intentionem
;
per acciideo fub-
inquantum ipfum,/ed inqua»caufam extrin/ecam hyems enim efi caufa ventendt, fupple ad locum non quo nauigabat:h'tc autem erat iy£gina: quia fiipple non incendebat ^tginam nauigare. Deindc cum dicit dit,<««f,pro Ced,noh
tttm alterum, id eft, propter aliam
^are quomam ett extfiens alicfuid,(jr alieuhi
(jr
horum (jUAdam^
doque quodcunejue
&
extiterit
alicubi,
^
quan-
quidem vfednon
:
qui^ hoc^ aut nunc, aut hicaccidens exifiit. Dicitur (jr aliter accidens
modum
pcncs cflc quantum ad jfeddens ff alias circimftantias, dicens c^hA.ijMoniam alt^uid fmdum va- ^jf gxifiens fupple non tantum in fubiedo : fed
Exponit iftum
niu ruu
circuactrcun-
^^j^ alicubi, quantum ad locura horum lcilicet :
fitmtiiu.
&
criam ^«4»^^«f quantum qu* funt alicubi , ad tcmpus inomnibus iftis trontingit efle per accidens : fi non funt fccrmdum quod huiufmodi ideo dicit , qu6d quodcunqueexttterit tjuidem didmus fed non quia hoc, quantum ad fubieftum, puta fi album dicatur muficum quia muficum non cft in albo inquantum album:^«r »«w,quan:
:
tum
ad tempus
puta
,
fi fit
magnum frigus in
Canc hoc enim accidit quianon acinquantum sftas eft aut hiccpmtuiji ad iocum vt fi leuc fit deorfum hoc erit per accidens quia leu? non cft deorfiun inquantum aeftatefiib
:
:
cidit in xftate
:
:
:
tale.
tis
^*'. '
>
Deinde cum
vt qu/ecunque ,
non in
fubfiantia entia velutt triangulo duos re^os ;
habere effe ,
in
,
^T hac quidem contingitfempiterna
iilorum verh nullum. Huins autem ratia
aliis.
Ponit (ecundum
modum accidentis, qui fumi-
ie «0« in fubfiantia entia, dc eftenria illius cui infunt,
vnicuique jfecundum eft,
quod non
fint
id quidem
&
per hoc oftendit , quod tale accidens pertinet ad iecundum modum dicendi per fe , non ad primum:nam in primo modo praedicatum eft dc eflentia fubie£ti non fic in {ecundo modo vt :
:
,
ficut accidens
proprium. Addit autem ad difterentiam primi modi, quod hdc quidem , id eft, accidentia fecundo modo contingit ejfe fempiterna : femper enim
tum» Accidit entm alicui Aginam venirefi non frofterhoc aduenit^vt illuc veniatfedab
triangulus habet tria
fiyeme expulftfs , aut a latronibiu captnsieue-
ratio habetur in aliii
quidem (^efiaccidens,^ non inquantum iffum ,fed inquantum alterum j hjems enim
(ecundo Phyficorum t. c. 48. J.&: inde, inde. Patet autem ex prajdi£kis , quod accidens
nit
non quo nauigabat , veniendi.
fftc
Affignat caufam catur ,
talis
quia fimt vt rar6
t.
,
accidenris
,
quarc
fic di-.
dctcrminatam i idcp dicit, qu6d nec
efi
aliqua
fcilicet acci-
,
lempiternum didum eft huius autem
nullttm eft
ficut ,
:
fcilicet in
fcxto huius,
&
&
c.
primo modo opponitur
do non opponitur
& cft quia talc accidens non habet caufam
tllorum vero
:
dentium primi modi
gis i^Ci fubfiantialiter
autem erat Agifta.
.,
tuf pcnes accidens per fe : dicens quod aliter dtci- f^a *^ici\gj tur accidenSyVt qudcunque inextfiuntyidedyiaCunt quod ineji
triangulo inefi habere duos reEios
dicit
Neeefi aliqua caufa determinata acciden' indetermina, fed contingens : hoc autem
efi caufa
'^5
,
fecundum fe
inexifiunt vnicuique
:
ipfi
perfe,
& multo ma-
fcd accidens fecundo
mo-
ipCiperfe, fed tantiim ipfi fub-
nam proprium accidens fic per fe fubiedo , quod tamen eft extra efrentialcra, formalem conceptum fui Cvhi^dL
fiantialiter
:
ineft
&
LIBER
rei,
'^o^J^fm ftntla"*'
i05
LIBER Ojiquam trASidtum lib.y de
efi
SEXTVS. in libro quarto
nomimbuJiqudjMbfunt eifAi con/iderationt j in hocfexto ,ferduas
Summoi contentas^tradtt modum confiderationti ex§quiturin
R>ecialiter
*
^
ad qua/e extendit hac/cientia i
Summa
prima ;
eiuj circapriediSIa,quod
in altera excludens altqua entiay
qu£ non confiderantur ab hac fcientia. Inprincipio cap.u njfque ibi : Ncc dc ipfo. ^ocet principia entis inquantum ens ab ea confiderari , reliquas 'Zfero fcientiai confi' derare aliquod particulare genus entts.
qu6d
ponit ex quarto b^bro. Dicit ergo
SVMMA
& cauft entium quiruntitr
PRIMA.
autem quod
^eclaratur de quo ente prima Philofo-
in tjuantum entia fnnt
pcr alias fdcntia^
enim
eji
:
principtM
in ifta fcientia,^<»/iw»
aliqua,
quod
,
patct
caufafanitatu
&conMalefcenti*, quamfcilicet confidcrat medi-
phia confideret,ex difiincfione con-
cus
/i,pcrqu2
di aliarum fiien'-
Mathematiais procedit^e^ «-
fcilicct
taliter, id cft, gencralitcr omnii fcientia inteUe-
tiarum,
intelleEl Wj^uta fiuc fit
Rualt! participans alitjuid (cientia fpecuiatiua
CAPVT PRIMVM.
principia
De differcBtia Phyficx a quibufdam aliis
efi
,
talis
vel praftica
,
:
circa caufoi
fciUcet fcienria
:
aut
dHphcifcr cxponitur
:
vno modo
&
fcilicet
,
principia fint certiora aut fimpliciora
illa
,
ra
vt per ccrtiora
quoad nos,quia
fenfui propinquiora
;
Jl lam autem quod inquantum funt entia; eB enim aliqua taufa fanitatis S" conualef-
priora
Sunt etiam Mathematicoruin princi^
,
,
^ caufe.
Et totaliteromnis
fcientia intelleStualis participans aliquidin-'
^ principia
telleSfus circa caufas
effj
aut cer-
tiora,autfimpliciora,
tica
,
quae firapUcitcr
&
riora dicantur
,
& fecundiim naturam
AUo modo vt
notiora.
fimt
principia cer-
quae funt magis nota
& cxquifi-
autem qus magis fiiperficie tenus inquinmtur, vt funt principia moraha , qua: fumimtur ex his quae eueniunt vtfrequentcr. Notandum autem , quod principia cntis inquantum ens pofliint intcUigi vel incomplcxa , vt funt fubftantiz feparatx vel complexa , vt funt prima principia demonftrationis , qux dicuntur ta
fimpliciora
:
;
Poftquam Philoibphiis in ^.libro dcclarauit ambicum huius (cientiz, oftendcns adquaz fecxTcndat confid6rado Meraphyfica;& in
$. libro di-
nomina , qujE fiibfunt confidcrationi hununc in fexto defcribit modum (cientia:
(Unxit ius
;
ccnfiderationis huius (cientiae eirca praedicba
cit
,
:
iiue dubitationcro poflibilem oriri cx proEdidkis.
Sccunda
Sed ejuoniam ens fimpltciter. Circa primum ficprocedit:prim6enim proponit qiundam conclufionem iam pofitam in quartc libro. Secund6 comparat hanc fcientiam ad alias,vtex hoc vcnctiu: modiun proprium confiderationis huius fcientiac. Sccunda ibi Sed omnes ifia. Proponit crgo hanc concKifionem juod huius (cienibi
cns
:
:
principia cntis
& intcndircam probare
tali
inquantum
ratione
dem (cicntix eft confiderare fubie£tBm& pia fubicdli
:
quantum ens
:
Eiuf-
princi-
/ed Metaphyfica confiderat cns in-
&
proprium fubie^im ; crgo confiderat principia entis inquontum ens. In ifta ratione primo pracmitrit conclufionem. Sccu"n-
d6
oftcndit
ibi
:
'»''*
dupU-
"_*'"'^P^"^
^'
'""^^
:
Sedomnes iB^ circa vnum quid, cjrgenus aliquod circumfriptte de hoctraciant.fed ntn
de entefimpliciter,necinquantttm
efi
ens.
;
Cmelufio prmcif*lu,4. fir 6.Aietatije cft confidcrarc t^fi'*'
, de quibus diifhun eft in quarro Ubro: de vtrifque tamen verum eft quod hic Philofb^ phus proponit nam fcienda Metaphyficse confidcrat ha:c& illa. Deindecumdicit
dignitates
^ Prindpi*
ad
Circaquod duo facit primo faquod didiim cft. Secundo remouet errorcm,
qua: ie extcndit.
,.
per fim-
plidora autcm intclliguntur principia Mathcma-
pia elementa
^*""'*
cp.06.
T) RiftcipU c^ caufdt qudruntur entium^paeentitt.
ixpffitie s.
intelligantur prindpia naruralia, quae fimt cenio-
rcienciiSjquaehic expcimuntur. Tcxxom.1.
Mathematicorum ,puta figurarum
(\mi\iicz
:
& numcrorum/wwr principia & elementa & cau-
fiderationis->f£ modi dijfinien"
,
vt
maiorcm per
fimile in aliis fcientiis,
Ejl enim aliijua caufa.
ScotiOper.
tont,
Minorcm autcm
IV.
fup-
Comparat hanc fcientiam ad aUas
modum
habeat proprium
Circa quod duo
fcientia.
,
vt cx
hoc
confidcr.uidi in ifta facit.
Primo enim o-
ftcndit differentiam huius fcientix ad alias penes
& hoc in gencrali.
fubie<5him
primum
exponit
difFcrentiam magis in fpcciali. SeQutniam vefo Phyjica. Prima in duas,
,
Secimdo
illain
cunda ibi quia ptimo :
facit
quod
di(fhim
Secundo ex
eft.
difFcrcnria difta infcrt tresconclufiones.
Sccunda ibi Nec de ipfo quod <juid cfi.Dicit crgo quod omnes ifit fcientiae particulares, dc quibus mentio :
eft hdi2i,funt prafcripta
minatqc circa aliquod culariter
vcl
:
& de hoc
,
id eft
vnum
traclant
magnituomc :jfd non de
,
prxcifac
gcnus ,
& dcter-
cntis parti-
Ccnfiderm ''1*/^''*-
puta de numcro, ,^J!'T11T
ente fimplicuer
T
,
id uerf»U
eft.
Liber VI.
206 vniuerraliter
jcft ,
:
nec inefnarjtum tns
efi
Metaph.
fed (e-
:
cundun) parricularem rationem inqUantum fciJicet magnitudo eft (blus antem Metaphyficus tradat de ente fimpliciter inquantum pn? cft, :
:
Deinde cum
dicit
SVMMARIVM,
diftinAc cognofcerido
rendum. Cum enim t^s ratio fit via diuifiua,ex fccundo Pofteriorum,t.4, inde,quae deber incicipere a communifIimis,qua:certum eftinelle illi cuius cfuid quaritur, quatenus iUa cornmunifllma
&
a
Metaphynco
ab
difFerentia daca huius fcienci^e
liliis, ad eam tantum fpedaf agere de eo, quad quid eft. ExpUcat bene Doftor, quomodo ha?c,& aliae fcicntiae agunt de eifdem obicftis. WiviC infert primo non effe demonftrationcm de fubftantia:fecund6
non diccvcfi eftyiaccquid eft fuorum fubieftorum.
&
:
etiam qiiatenus
diuidens in proceiTu' fuo dirigitur per qujedam principia Metaphyfica commu^iia
vt dequdliber.
,
ttff.rmatio,vel negatio,
Sed contra iftud inftatur;nam Metaphyficanon Videtur ita neceflaria quin quicunque artifex
\x,
.ensLogica,cuius vfus eftcommunis,etiam Metaphyficc poflit quod cjutdeftCni fubiedi inquirere.
alias fcientias
NEc
:
fubiedorum fpecialium
eft
^^^ foUundo
frintitMU,
confiderafttur eatenus Metaphy'ad facienduitn rationem dc ^uod cjuid
ficus iuuat
£x
rationem facit, prouteft V^,''[^'^' ad quod quid eft inqui-
,
poflibile rationem fieri
Refpondeo , qu6d in eft artifex
quia
',
inquifitfone nullus
tali
ifta inquifitio pra:cedit
omnem
procelliimfxrientijE^qu^ eft perdemonftrationem:
de iffo quodquid efi vllam rationem
faciunt
Jedex hoc alij cjuidem fecun-
;
dum hocfacientes iffum manifeftum
al^ fer
,
fupfofitiones accifientes quodtjuideff ^fic
qua
fecundumfcinfuntgenericirca quodfunt de-
fuppofito cfuodcjuid
ftm£to
fubiefli, fiue confufb,fiue
eft
fed in diuidendo Metaphyficus eft
:
:
&
quoad procefTus rationis,Logicus eit. Contra fi procedatur per conceptus eftenciales ad Metaphyficum non fpedanres, vt percon' ceptus cbrporis i^tcquam diuidendo iiabeatur ^«»(ifubie
:
monftranty aut magii necejfe, aut inftrmiu^.
taphyficus,'vel natiuralis
Ex data difFerentia infert
rum
fccunda ponitur ibi
tres c6clufiones,qua-
Quafroper palkm.
:
Tertia ihv.SimUiter autem. Dicit ergo, qu6dquia fupplc
Trima conflujit.
qu6d
fic eft ,
ifta fcicntia
tradat de ente,
inquantumens, &quia eiufHem Cciemix eft tra£laredeente inquantum ens, & de ipfb e]uod ejuid eft , pro quanto vnumquodquc eft ens formaliter per fuum proprium ejHod ^uid eft ideo aliae :
Al 4e boc.
rcientiac ficut t7ec
de
ncc tradant de ente fimplicirer,
ideft, determinationera ^fed
quid (tlij
ex hoc, fdlicet quod
e(t,alij e^uidem facientes
id cft
,
fic
ipfo qttod cjuid eft mttletm faciunt rationey
ipfum manifeftum,
fuppie ponentes vt principium ex fenfu
vero accipientes ipfum quod quid
pofitionem
,
fcilicet
«ft
per fup-
ab aliqua fcientia priori
fupple fupponentcs ipfum
quod quid
eft,
;
fic
demon-
ftrant cfut fecundum fe infunt generi, id eft , proprias pafHones quae per fe iniunt generali fuoie-
^o, circii qnod negociantur aut magit necefarii :
aut
infirmitts
:
nam
fcientia:
Mathematica: cer-
tiiisdemonftrant:naturales autem infirmius,quia
procedunt ex his quae non funt femper,fed vt fre14»ihcm»ti- quenter. Patet autcm quod loquitur hic de cjuod ficHi excedit
Thyficum in certitudifie
(tcmerfjira-
tifVK.
ejutd eft fubiedbi
,
quod eft primum medium
in
auod
tt
t/y
, nifi
abiicerec :
(hd qui
notitiam acquirit ex aliqua paflione nota vii
fibi
fenfus,
vnum abiicit & aliud
quibus propofitionibus tenus
illis
fibi
aftumit.
Vel ex
ali-
aliunde notis,& qua-
vtitur talis.artifex, eft talisqualisillead
quem illa: propofitiones fpedtant licct imperfedc fit talis omnis autem inueftigans ^uid per di:
:
uifionem, etiam
Ci
non per
orrinia
intermedia
procedat, Metaphyficis vti oporret : nuUus
eft ita
particularis fciens praecisc, puta Arithmeticus,vel
Geomerer, vcl Phyficus , nifi q\,u pr^cisc confixfam notitiam fubicdti accipit cx fenfLi, ifto fup-
&
pofito , pafliones oftendit
illi
inefle
notitia poteft de eo oftendcre.
Arithmecicus
perfciflus
fciens, quia
etiam ipfiim
pcrfedlc nouit ftantia
ab
& an
:
fit
illo abftraxit
:
fi
,
,
Et
quas ex
tali
licct talis fit
eft t.iuien
imperfede
numerum binarium im-
enim ignorare an
poteft
cns,
fit
fub-
nunquam conceptum entis
& hoc intellige, nifi indemon-
ftrando vtatur aliqriibus principiis
abftrahere.
Ex
his paret
gnofcibiliscflcnti.iUor
communibus,
particulari ad ri
fit
quod cum
cognitio
illa,
rei
co-
quae eftin
cognofcendumipfiim in paaicula-
& diftinfte, & de quocunque fubiedo fpedali»
nec in Metaphyfica } quod quid eft fui fubiedi fupponunt ex fenfu fi tantum confufam cognitionem illius requirunt , puta ad fciendum binarium cfte parem , fufficit quaclibet cognitio confuse accepta de binario 3 fenfu ; cum quo etiam flat ignorantia , an binarius fit accidens , vel fubftantfa, quamitas, aut qualitas^: aut quod eiuideftCmCub-
prima cognirio habeatur in fcientia propria de ipfb. Secundb autem ih Metaphyfica, eflencialiJis
iedi accipiunt aliupde , id efb, a Metaphyfico , fi diftindam eius notitiam requirunt , puta non fcietur quqd homo eft animal perfediflinuup,finc
rum talis:& fic expofit^
nec in
alia fcientia, fic
aliac fcientiae
notitia fubieairan
fit
fubftatia vel accidens,& fic
Meta- procedendo:& hoc aliquo
phyfict, (Jitcd
nihilfaceret
,
& aicciperet conueniens
difconucniens,
munes
eft
:
fjuid clt Logi
&
procederet diuidcns
vtrum autem lioc habeat veritatem magis proprium confiderationis LogicaC,
fed
de inutftig*-
^id naturaliter no-
de fiibiedto quam quaccunque paflio,f?d non nobis , ideo fi ordine natiuralis notiiiae rius eft
pro quorum intclledu oporteret conceptus com-
iicut
tione
?
pracdicatu in
;
demonftratione potiflirna,vt hic dicitur exprefsc;
Notandum autem,ad euidentiam hiuus literas, quod eius cjuod quid efi non eft demonftratio,
Kota totum
Refpondeo
taphyfico
:
modo accipirur
3.
Me-
qui Metaphyfic^s de eo tjuod qutd
efi
cognofcit quxlibet fcicntiafpecialis (^uid
CvhieSA
quam
,
etiam fine illa
non
ifta
fic
,
Metaphyficus.
perfeclus eft
nam
:
mopd)
Mctaphyfic^s
fed^particulatis fine
applicando Mctaphyficam ad
notitiam confufam titia
, poteft perfe(3:ior haberi nodc fubie(io,quam habeat parricularis inquan-
Dcindp ciim
videtur litera Philofophi,
dicit
^apropterpalam quia non eB demonftrstiofuh(^antite;>jeceitef ^uodquideHex tali ir;-
du^ione,fed quidam alius modus
oftentionif,
ronic
Summ^ I.
Cap.
&
ftioribus indpiat , primo coraparat diftinguit Phyficam i fdenriis pr^dicis. Secund6 ab aliis
Ponit iecundam conclufionem , qose {cquintf ex prima quia enim tjuad ejutd eft eft principium demonftrationis.palam eft ex tali indn(iHone,quia ron cft demonftrauo fubftanri<e nec cius qitod
Sennda «»• tiufio.
:
iptid eJi,Cci\icet fubiedii (cdeft
oftentionis
quidam
puta via diuiuua
,
&
:
alij
tetautem. In
momodi
:
ejfe
ihn
ipfum quodquideji ma-
(equitiu: ex di-
:
cft in
eft,
quod quid eft. , quod vt habetur (ecundo Pofteriorum t.i.& inde,& fpecialitcr,t.8.quaEftio quid
qua eft principmtn motui (jr ea,palam q^iafm eftfa-
mstitrmtii
^iuid i
quicris in
nam
:
nam
idemjsA.
id eft , elcAio ^ua obie^um agihile
,
&
quia citca idera verfatur adio
:
& ele-
eft aliiMa, autfaHtua, quarura vtraqueeft przHiic^, auteft neorica, id rh^p,^,f, cft, Ipcculatiuaj PhyjKaent tjuadam TtJeorica, id /ieeMJMiuMm
Gdo:
(peculariua -, &non prafkica "./edtamcn talis Thetrica qua verfatur circa-tale ens quod eftpdffl-
ergo fcienria f^ fui fiibie(fli,rault6
cft,
eft : fi
magis fupponunt ipCumfiejf: ham qui fupponit hoc eft quod ponetius magis fupponit prius inde,qu6d de dicitiu: primo Pofteriotum , 1. 1. Cibie^ oponet praifupponerc fi cft , quid eft, Peinde cum dicit :
a^ente
eligtBUe
Notandum
fupponit qusftioneray»
id
ple principiura eftprobarefu
ipfum genu J fubicAum
parriculares fupponunt^«i
,
SuVteUim fhil^rj^y^
:
eius eft
& &
hilemoueri,
& circa fubftantiam
rationem non
eft feparabilis , fcilicet
efitndit.
quafecundtim
,
4 raateriafwivt fecundum magis, id cft, vt in pluribus : quod dicit propter aniraam r^tionalem , quae alifibili,
&
qualiicr cadit lub confiderarioncra huius kfcntiae
fecundo Phyficorum,
naturalis, vt patct
S VM
fed
principikmfaBiuarUm eft infaciente, puta#«r*/J#ilm:aut «rjjqua: cft habitus pradicus rntclle«5his, aut potentia quaedam , puta potentia exccUtiua, qua mediante artifex operatur hzc enira.tria concturnmt ad fa(5kionem. AEiiuarum autejfi fup-
rationem de eo quod quid cft umiliter nihil dicunt, nec fi eft,aut non eft eenus fubie
tft
:
Rina, nec a^iua, quae funt ftienti* praclicaE;
Po^it terriam conclufionera quac
iboc,(cilicet
eft fuhftantism, in
ftatus
€tis; ficut enira nulla fcienria oarticularisficit
& fieft
& quictjs
quo cft principium motus & quieris ; ergo Phyfica non eft fcicntia ptaSdca.. Dicit ergo, qu6d quoniamfcienHa PhyJicA eft cirta quoddamgentu entis : r.nmcirca ta-
nifeliumfacerei (^fielihoc.
feftum
•
quo Phyhca
vcrfatur circa fixbie
drca ifuod verfintur^quicquam dicunt frofter
Tertis et»-
parte intendit talem tarioncm
non cft principium motus
dicit
Similiter autem necji eB^iut non ejlgenus^
ttMfit.
ifta
Scienria praAica veriatur drca fubie(fhim,in
17. ca-
:
eiufdem rationu
di&-
alius
qui {ccundo Pofteriorum pertEadantut Opportet autcm tjHomod» venari pitulo illo
cum
coUigitur
rentia huius fcieniiae
Metaphyficxad sdias quantum adraodum confiderandi. Scrunda ibi Opor-
1.
Deinde
Ex quibus
fcienriis (peailatiuis.
:
dm
I.
MA RI VM,
drciter,
&
tamen eius
t.c.i6jSc
fubftanria cftlimateria
fenfibili ieparabilis.
PonicdiiFercntiam intcr fcientiam prafticam,
& Phyficam, quam benc Dodor
Quod ait naturalitatem motus fumipenes principiumpafliuum- Tradac declarat.
Notandum , quod omnia (cienria pra;iica vd eft a6tiua,vel
vel fadio
dicitur
QVoniam vero Phjficafcientia gentts quoddam entis
;
eH
circa
nam cvrca talem
eHfuiJiantiam, in quaejiprincipium motiti,
^ Hatus in ea
palamquia nec aStiua , nec faciiua eB:faBiUarum enim infacienteprin,
cipiUm., aut intelle6iui
,
aut ars 3 autpotentia
K^6iiaarum vero qua agenteprO' harefis : idem enim agihile,dr. eligibile. ^ua-
^u^edam.
refiomnU fcientia aut
aSiiita
,
aut faHiua^
qu^dam eli taleens quod eH pofiibile
Aut Theorica. Phyfica Theorica circa
\
moueri, c^ circa fubftantiamquafecmdum tationem : vtj^cundum magis, nonfeparabi-
iemfolum. Exponit magis in fpeciali dii^am differentiam huius fcientiae ad alias.
Ad cuius euidentiam nptandum,qUod quidam antiquorura , vt didhira eft in primo libro, opinantes nuUum ens elfe praetcr enria fenfibilia, neceflario habuerunt ponere
omni ente, & per confequens
Phyficam ellede cffe
primam Phil6-
fbphiara : ienuhiUa autem funt nouora nobis, |>er
,
&
eft a£fa'o,
SeitHtia fra-
^^* dufUx,
actio operaiio imrna-
& eligere
ideo fcicntiae actiuac dicuntur
,
ifta:
fiue velle. ,
Ec
qua: dirigunt
Aaie^b-fa-
&
funt fcienriae mora, quae eft adio, ait qiudi puta prudenria. YiiSdo vcro didtur opcratio
tranfiens in exteriorera materiam, vt afdincare&
&
ideo icientisc fadHuae dicuntur, quie di; rigunt in praxim, qujc eft faiStio , vt funt fcicnria:
fecate
mechanicajjputa
ars.
&
Notandum etiara, quod
prinfipium niotus TrintipiMm acdpi a^uc paffiue (ed taraen mttMs prindpium a quo didtur motus, vel mutariona- 9*""* dtt'*" turalis , de quo hic loquirar Philofophus, cft ^
&
quieris poteft
^
:
&
firindpium paffiuura, vt probatum fuit in quinto i;^^^^ ibro , c^pitulo de Natura. In hocenira diftin- motmpenet guuiitiir naniralia ab arrificialibus , quia omnia ^uid Mfcndi '» naturalia habent in fc prindpiura.pafliuum , quo ^^'^ haturalitcr tendunt inclinatur ad formam na- ^"/^**^*'**" turalem induccndara anifidaha aiitera non ha-
&
&
:
bent talem inclinarioncm
tificiMlAuT'
;
fcd vel funt in poten- diffenm.
neutra : vel habent inclinarionem ad oppofitiun : ficut parei in afdifidis, vbi grauiaponuntur
tia
furfum, quod
Jl. fatntia.
autem
nens, puta intelligere
les,
^
:
in praxim
bcne.z.d>i8.
fed Theorica
:
fadiua ficut omnis praxis
grauis.
eft
contra naturalera inclinarionem
Ex quo apparet falfiis
intellcdus illorum, Vidc
& firailibus,volunt arguereeilc
qui ex hoc diSto,
inmateria aliquod fnchoariuura formx coadtiuura , ad generarionera ad namralitatcm generationis
&
&
faluandum, de quQ araplius dicetur 7. huius.
conlequens enria Phyfica : vt etgo a manifcScoti Oper. tom.
IV,
T
»
SVM
1
iA^
2o8
Metaph..
VI.
Lib.
non ponitur aliquod cotpus fenfibilc, puta
SVUUM
SECVNDifi
Cap.
II.
&
modus Difff rentia Phyficsc ab aliis Theoricis, definicndi Metaphyfici, confiderandi,
&
nafus,
&c. nam abftrahit.a quofibet tali. Eft cnim concauum,cuius mcdjum cxit ab cxtremis qnodpoteftcopetcrc non fbliim fcnfibiUbus materiahDus , fed etiam Mathematicis:fubdij autem Modtu di§. pro quia igitur omnia Phyfica dicuntur,id eft, niendi fi, vel pcs
,
:
diftiniunttur fimiliter fimo
fcilicct
,
fcnfibili, ficut patet in partibus
cum materia
Fhjf^
ftci.
animalis,^ nafut, cft, genera-
oculM,facies, caro, os, 8c totaliter, id liter
Pofita in primocap,difFcrentia Phyficae
a fcicntiis prafl;icis
modus
capitc aliis
,
,
nunc ponitur in hoc
& difFercntia eiufdem ab cx quo habctur modus
fpeculatiuis,
proprius confiderandi Metaphyfici
poniturin mitio huiu^ cap. vfquc
qui
,
ibi-
^i
/"^ Portet autem ejuodquid erat ejfe,(jr ra-
^^
tio»em quomodo
quam Jine hoc quarere
eFi
,
no» latere :
nihilfacere fit.
tan-»
^iffi"
^
nierttium autem ifforum quod quideH : h
^ '
fimum nafus
concauus
,
concauitas verofine
materiafenfibUi.Si ergo omnia Phyficafiimili-
terfimo dicuntur^ vt nafuSyOculus^acies,carOy os, totaliter animal,foliumiradix,cortex, to-
taliterplanta: nulliusenim ipforumfine
motu
ratio,^femperhabent materiam,palam quo-^ modo oportet in Phyficis ipfum quod quid esi Ideoque cr de anima eli (peculari Phyfici qudcunque non
quarere dr diffinire.
quadam
fine materia eli, Ergo quia Phyfiica efi Theori" ca manifefium
efi
ex his.
Poftquam Philofbphus diftinxit Pliyficam a pradicis , nunc diftinguiteam ab aliis
g
(cientiis
fcientiis Theoricis,reurpeculatiuis,pcnfes
diffiniendi,
& confiderandi
:
Prima in
modum
icientiacPhyficaj.
Primo enini exponit
tres.
&
confiderandi
fcientiae
Metaphyficae.
diffiniendi
Secundo
&
:
crgo
,
qu6d
^ rationem, fjt
oportet
non latere quod quid erat
jd eft, diffinionem
:
ejfe
cjumodo (ciHcec
affignanda in qualibet fcientia ad videndum
Cuius ratio eft , quia vt didum fuit, omn^s diuerfum modum obferuant in diffiniendo ; &c fi^bdit quod dtffinientium ipfiirum quod
fcientije
^ econtr». iimum ^ concauum qu
pniuntur.
,
&
dijjinire
&
id cft,
eorum
dem itafiint vtfimum
;
quae diffiniuntur illa
:
htu: ejui-
vero vt concauum : dtf-
ferunt autern , cjuia fimum cjmdem eft conceptum cum materia fenfthili : nam fimum efi nafiu concaupu
,
concauitas vero fupple eft fumpta
& con-
ceptafine materiafenfihilt ; &c ideo diHinitio fimi erit ciun materia fenfibiii non autem diffinitio :
concaui ,
nam
id
cjutd eft
cum materia fenfibili.
quia
:
Phyfici eft fpeculari
anima non eft ConduAittr^oc^bAmanifeftumeft Phyfica eft cjuxdam Taeorica , habens fcilicet
fine materia.
ex his cjuhd fupple proprium,
& detemiinatumiiiodwTi diffi-
niendi, qui prsdicSkus
eft.
Notandum,qu6d vt habetur i.Phyfic.t.c.z6. & circiter,confideratio Phyfica extendit fe ad omnes forraas, qua: habent clle in materia, & vltrk non procedit;&ide6 tcrminus eius eft ad formam rationalem , non inquantum feparabilis eft a corpo- ^uaUter^ re , fed inquantum eft adus corporis &ide6 fe- quare, ^ d* cundo de Aniraa t.c. 6. & inde, diffinitur anima, qu» »nim» quod eft adus , vel forma organici corporis , & confider/u ;
rhyfuttf.
ideo fubdit hic Philofophus,qu6d Phyfici eftcon-' fiderare de anima,cfuacunque non eft fine materia\
& ideo de formis feparatis vt fluit non amplius feintromittit dunt confidcrationem
Intelligentiae
Phyficus,fed tranfcen-
eius.
Deinde cum
dicit
Sed efi cf Mathematica Theorica , fedfi immobilium efiy^^feparabilium^nonefiadhuc manifeFium. ^uia tamen Mathematica />-
quantum immobilia,
^ inquamumfeparabi-
liajpeculatur palam.
Exponit proprfum
modum diffinicndi,&con-
etiam fcientia Mathematica
enim eft
in diffinitione concaui, vel curui
eft
,
feparahilium,
adhuc non
eft
,
fa6Kua,cum abftrahat a motu: man^eftum fi eft immohilium
&
(cilicct
eft
fecundum
fuit
&
cifeicfuod
quonmdara ,
,
fcilicet
puta nuraeri
Plaionis
,
quod
& magnitudines
,
ef-
fecundum ciTe a motu & i materia fenfibilJ. Ponebant enim ipfa media inter ideas fenfibiha ; fed quia haec opinio nohdimj eft im-
&
probata
,
ide6 haec
& pertraftavfquc ad, fiib
M^
thetmtid.
fecundum efte, id eft, quod , vtrum illa circa qu;£
tamen fcientia Mathematica Jpeculatur cjutdam inquantum immobilia,& inejuantum feparahilia,palam eft. Notandum,qu6d vt didkum fuit in prim6 jibro, opinio
niendi
oftenfum
verfatur fcientiaMathematica fint immobilia, feparata
/mmoHlis
qu6d ^ f*f*rahiTheorica : non ^fj J*fji dicens
a£liua,vel
fent feparata
re.
diffi-
qutrere
Mathcraatica
eft,
,
ipfo-
:
quomodo oportet in Rhyficis ipfum ^uod
difFerentiam fcientiarum mhil fit face-
quid
enim
rum quas di(3:a funt ratio, id eft, diffinitio eft fine motu,& femperhabefitmateriam , fciHcet fcnfibilem , & mobilem quia inquam ficJeft ,palam
difFerentiam fcientiarum tancjuamfine'hoc qu<£rere, fciiicet
& tetaliter
nullius
fed nec adhuc
MaTertio Mathematicae. Secunda ibi : SeA thematica. Tertia ibi Sivero efi immehile. Dicit
nitndi
-'
nem quandam ex prxdiclis. Secunda ibi Duhi' proprium
modi
omnis planta
fiderandi fcientia: Mathematica:
tahtt enim.
vnritttnem
generalitcr
dus proprius confiderandi huius fcientice. Circa quod duo facit. Primo exponit huiufinodi difFc' remouet'dubitatiorentiam. Secundo mouet, :
J^rtMtur
,
etiam in partibus
fimilitcr
modum
exquo habetur mo-
&
fiiemUad
eft
:
\tfolium, radix, cortex,
:
Ex hoc infert quod ipfius quadum deanima ^uaciiejue,
vero. Tcr.c.1.
totum animal
plantac
1
3.
&
14. libros
j
dubio reIinquit.PhiIofbphus,diccns
non elTe raanifeftura vtrura Matheraatica fint iramobilia & feparabilia , fcilicet fecundum cfle \ matcria fenfibili,hoc taraen eftraanifeftura qu6d de ipfis confiderant fcicntiz MathematicT , inquantum funt immobilia , & feparabilia fecundum confiderationem , dato qu6d non fccundum efle. Et pcr hoc patct difFerentia inter Mathe
^q
Summ^vnic^
Cap. Notandum
Mathem aticam ac Phy ficara rcienriam:nam Phyconfidcrat
(ica
fenfibili
teria
,
mum (juo lUfert
IH Thyficm k
^ihtm*"**
:
& diffinit conccptacum materia
Mathematica autcm abftrahit k talima-
vt ficuf diftinitionesPhyfica funt fiait fierunt ficut , ita diffinirioncs Matemaric*
concauum.V nde ficut Phyfica funt in matcria fenfibili fecundiim efte,& fecundum cofiderationera, ^jj. Mathematica abftrahunt a raatcria fenfibili fecundum confiderationemjic^t non fcciidum cflc.
cum
hicq.
vbifufiuscxplicatfuffi-
i.
cicntiam diuifionis in Phyfica
fcicntiac fpcculatiuac,
& Diuinam,
Mathcmaticam,
fcufupcrnaturalcm, idcft, Mctaphyficam. Vidc ibi Scholium quartura- Rcdditur triplex ratio quarc ha:c vocatur Theologia-
non eft vcrum de omnibus;, ficUtenim dicimr Phyfict.c.16.
vero eli immbbile dliij»id,&fepardiUy quia est Theoricd
(jr femfiternum,falam
idnofcere, non
&
indc, aliquac funt fciemiat
,
z.
pur^
Mathcmarics, vt Geometria & Arithmetica,quae
non applicando illa &' idc6 verfanturcirca immobilia quacdara non pnre Mathcmatic^ , quac qaidcm ^pplicant quidam Mathematica ad motum, ficut vcrfantur circa Mathematica
momm
ad
w
:
,
Aftrolo^a,
/
•_
^ <^/^.
& talis Mathcmarica non vetfatur
Notandum, quod fiait probatur i.de Generat. «xt.com. 10.& i.text.com. j^.adfaluandiunpctpeautatem gcneratioDis/jponet dareprimas caulas generarionis
tamen eH Phyftc^t:nam de mo-
& corruptionis efle fempiternas, & motus folis in Zodiaco,
vt funt prima matcria
.
ide6 dicit hic qu6d neccffe eft omncs caufas/cili- .e„^Mionti intcr cas maxime arguit perfecct primas, f(;mpitemas cfle,
&
^s quae
fcilicet
tmt^
funt immobilcs,& immatcrialcsi
c»m-
vt funtfubftanriacfeparata:,dcquibusagitfcienua f^frirntetns.
Metaphyfica:ex quibus etiam fortitur primitatem dignitatis, vt propric dicatur
prima Philofophia.
Notandum eriam, quod ex diftinclione harum trium fcicntianim fpeculatiuarum, qux aflignata eft
S/
quafcfam
circa immobilia.
Exponitur modus confidcrandi MCtaphyfici, &: quomodo ab aliis diftinguitur. De quo opcimas notas ponit Dodor. Vidi
<Jt)od figriificanfer dicit
,
fcicndas Marhcmaticas cfle circaimmobilia, quia
eft
SFMMARiyM.
209
II.
^*
pcnes earum iubic(5U prima,patet caufa diftin-
ftindionis huius,
quam
ponit Ariftoteles in
lite-
modos dimniendi j.idcoenim MetaphyCcus diffiniendo omnino abftrahit a matcria^quia
ra,pcnes
&
immobilia.Neceffe vero cjuidem omnes caufas fempiternasjdr maximi ha^^ha namque caufe
quodlibet Ron dlfiinficut cns,quod primo confiderat,ita inquantum fub eius confiderationern cadit , non ^«*»« modi includit materiam , fecundum quod difhuti eft '•'ip"'»*' tnum Thee^ •\ •»# 1 primo huius m prologo Mathematica veto qma ^ic^rum ntconfiderat fubflanriam corporcam fub tali <;oncc- t»biln. pni , fecundum quem includit principia propria quantitatis ; ideo neceflariS requirit matcriam ; licet non vt principium potentiale , fiue mobile ; ideo Mathematicus fempct diffinit cum Inateiia , non jnquantum eft principium moms
funt manifeliisfenfibiliunf.
Phyfica ver6 quia confiderat fubftanti.-im corpo-
bilibus ijuibufdam
eH Phyfica.Nec Mathema-
tici,jedfrioruambarum ; Phyfica namcjue cirCA infefarahilia quidem , fed non immobtlia,
Mathematicd autem (juadam circa immobilia quidem.fed infeparabiliaforfan,verum quafi in materia. Prima vero circa fefarabilia
,
&
...
:
&
:
ream
&
Exponit modiuTi proprium confidcrandi , «iiffiniendi (cientix Metaphyficae , de ^a nunc
&
iptenditur dicens, aabdft/fi aUcjHdd immobile feparabiU, fcilicet lecundum efle , &: pcr con(eT***'***?^* qaes fempiter»Mmypalam quianofcere /j«w,ideft,
!uM*U' *hf*e»,
^^^^ ^^^ 'fi fcienriae Taeorica, fticac : nafti (cientia pra£kica
fic*
cum fit
a£tiua
,
nis
efi
entih\xsmohilthui,ne<:eaMn eft AiathemaMathematicacnim non confiderat feparata fecundum efle, fed iblum (ccundum confideratio:
fed fupplc confideratio de tali ente erit ali-
cuius (cientiz prioris amharum,cmas caufam fub-
Phyfica nanujue verfatur circa entia infefarahilia, fcilicct a materia fcnfibili,yf^ non immo-
dit
^hieaTciS0*>ni»crdi. fiittaio trium frim»r$tm
:
^*^''*
^"'"^ abftrahit a materia nec a motu.
"°"
'
autem quidam fiipple verfantur tirca immohilia quidem , fed tamen inffparahiiia, Mathematic^t
a motu & materia fenfibili^r/4« verum & dicit forte forfan propter canfam iam di-
fcilicet
cft
:
ideo per materiam
;
fed matariam
& operario-
Deinde ciira
moapud
fecundum confidcrarionem
contratbam, fecundum tus.
moms,
diffinit,noiiqu6d
fic
diffinirione,quia ille cft paflio
quam cft principium jno-
dicit:
£litare tres erunt Philofophia
Mathematica
de ijuibHfdam,
:
nem
j
eum
,
,
ftam quia {cilicet veritas huius nondum erat determinata: prima vfr^icientia Theorica verfatur
, '
Phyfica •-'
j
Theorica,
^d
huctix-
tum
Theolo^ia. -^
efi
qut-
fiioi.Ub.6.
Concludit ex pracdidis numeram fcienrianmi
fcilicct
tica
inquatum in conceptu , quem de corpore
tum ponat in
:
le,& fempiternumy74OT Phyfica
,
habet, includuntur principia
vcl
non abftrahit a motu «ow f 4WJtf«
fa
& non alicuius pra-
.
,
quod duo facit. Primo faSecundo probat quoddam fuppofitum in conclufionc. Secunda ibi Non
fpcculatiuanmi. Circa eit
quod
di(fhim
eft.
^
Nirwurift
pr,maruiit.
:
enim immanifefiHm.Dicii e^^o,quare fupple patet ex pr2di<5Hs » quod tres erunt Fhilofhphid Tneorif<e, id eft, fpeculatiuac,fcil;cet Afathematica,Phyftca
& Toeologia
,
fcilicet,
Metaphyfica
fbphia prima. Deinde ciim dicit
**
& Philo\
No» enim immanifesfum , qmafialicHbi diuimm exiliit^n tali natura exifiit.
tosjoT
:
fupple circafeparahilia, fcilicet
immobilia
:
addit
autem quod
feamdum cfle & neceffe eft
omnes
quidem caufM fempiternas efle:& maxime hai,Ccilicet qu2 funt immobiles & immateriales:fc
cauftmanifefiis fenfihiliHm
fcnfibihbus nobis
,
maximc manifcftis. IT.
Scoti Oper, tom.
id eft, ipfis
Probat per duas rationesqua: fuppofucrat,hanc -^^ f**''» ***" fcientiam dici Theologiam. Secunda ibi : £.t honorahilifiimam. Inprima partc innuit talem '-^^l^ ,^ rationcm r-Scicntia d"c diuinis poteft dici Theolo- Sidiciiiri
^f^
fcilicet
fed Metaphyfi«a eft huiuimodi,efgo &c.\tihoremtangit, dicens quod non eft immanifeftum:
gia
;
ejuia
fi alicHbi
,
id eft
,
in aliquo gcnere eiioum
T
j
exiflit
dicimd Muinum
fXffiit
VL
Lib.
210
tdi nMuray
in
exifiit
y
Metaph.
&
iramobilij, natura cntis,& fempiterni , imnutenalis , dc quo tradat illa fcicntia. Dc-
fcilicct
&
inde
ca
,
h
fedfi, pro guia, efi aliquafub-
:
&
:
non Phyfihxc fcilicct
per confequcns
fcihcet fcientia erit prior
vcl
-.
Metaphyfica , qua: traftat de tali fubftantia , erit prior , prima Phtlofophta ; per confequens
cum
&
Et honBrahiUpmam fcientiam «portet cirCA honorabilifsimum
genuf effe\ergo TheoricA
aliisfcientiu defiderabilioresfunt
hMautem
,
&
vntuerfalu ex co trit jpeculari
quod
cjutd
&
de ente
efi
vt
,
&
huitts vtique efipnma inquantum ens, de tpfo
cjuia
,
didum
prjncipium
fuit circa
iiuiusfcxti:&ctiam confiderabit ca
deTheoricis.
cnti tncfuantum ens
Ponit fecundam rationcm,quaE
»3
& naturale
ficum
fiantta immobilis
formaripo-
fic
6him fuit
iu 4.
^«:e i»/«»f
id cft, paffiones entis
,
,
vr di-
Ubro , vt
fic jfta fcientia fit prima quatenus confiderat de ente
Nobiliffima fcientiaeft circa nobiliffimum fabie£l:um:fed Metaphyfica eft nobiliffima ; ergo
primitate dignitatjs
nobiliffimum fubieftum nobiliffimum fubiedum funt tres diuina ; ergo Metaphyfica
quatenus confiderat de ente vniucriahtcr inquantum ens cft nam eiuidem fcicntis eft conhderare de ente in commimi , 8c defubftantiaimmateriaH, immobih', vt de no-
teft
,
:
eft circa
:
derebus diuinis,& per confequens poteft dici Theologia, &diuina. Dicit ergo quod bonorabilifiimamfcientiamoportet ejfe circa. nobilijfmum cft
gentts entti
ad quod genus pertinent res diuinx. addit pro minori maior rationis
,
fuit
quod
fdienti* Theorica funt. honorabiliores aliis
:
h
:
mit»i«-
;
vniuerfalitatis
,
:
&
panc enris ,,vt declaratum fuit in primo hbroj&per hoc foluiturratiotadaip oppofitum. bihori
&
Ha:c
fcientitsid eft,pra£licis
Jhih/opCia duplidpri-
& diuinp & primitate con^ixjunitatis
immobili
&
^^'f*thf<:<*
SVMMA SECVNDA.
Meta-
phyfica,eft honorabilior aliis fcientiis Thcoricis,
& per confequens ipfa
11
liflima
Tex. com. j
honorabi-^
eft fimpliciter
,
aut circa aliquod
enim idem mo-
genuSyiir naturam vnam, non
dm
nec in tJMathemAticii ^quia Geometria,^
aliquam naturam funt , illa vero vniuerfaliter eff omnibuscommunis. Afi.rologia circa
Remouet quandam dubitationem ex praediCirca quod duo facit quia prim^ mouet
iftis.
:
dubitationem. Secund^ fubiungit dubitationis folutionem. Secunda ibi
ergo,qu6d dubitabit
cit
ma
Philofophia, id eft
,
:
Di-
Si (jjuidem igitur.
&
&
&
tangit rationem pro 'determinatam : parte negatiua , dicens,no« enim eft idem modw, Dubium dt fupple huius fcientia:, vt in Afathematicis : quia rtufiderMis Geometria Afirologia,c^^2£. funt Mathematicac,
&
^
'
f-irca aliquam determinatam naturam funt illa vero, id eft , prima Philofophia eft vniuerfaltter ideo confiderabit de ente omnthns communis , in communi. Rarionem pro parte oppofita non
&
,
fed poteft haberi ex prjedidis
taphyfica eft de ente
tur.quod
fit
i^
immobiH &
:
nam
feparato
alicuius natur^ determinatae
deomni cntc.
,
fi ,
Me-
vide-
& nou
&
.
A
que eritprima fcicntia ,fedji h^ec prior
,
efi
atiquafuh-
& Philofophia
frima,(j)' vniuerfalis fic.
£/ quia prima de ente inquantum ens , huquid , tuncetiam
&
ius vtique erit fpeculari
efi
aliojua altera fub'}antia
prater naturas confifienfes, id tias naturales
,
dequibus
vtique entprima
,
eft
eft
quia tunc
cnji
SEdqnoniam ens diiftim fimpliciter diciturmultipUciter , quorum vnum esi qui-
&
demquod fecundum accidens aliudquod vt verum , non ens ejlfalfum. Prater hac ,
&
autemfunt figura categoricx ,vt q^id, quale quantum, vhi, quando, &fi quid aliudfignijicat hoc
modo.
Amplius prater
h.ec
omnia
Poftquam Philofophus dcfcripCt modum con, nunc rcmouet erro-
fiderationis huius fcientia:
rem ,
fiue
didis
:
,
praeter fubftan-
Phyfica
qmne
dubitationem
oriri
pofllbilem ex pra:-
didum eft enim nunc proximo & in prin-
dpio huius ,
fexri
,
& inprincipio quarti & alibi ,
quod huius
fcientia: eft confiderare
ens inquantum ens ex hoc aliquis poflet crcdc:
qu6d de omni ente eft huius fcienriae fpeculari hunc errorcm cxcludit Philofbphus oftendcns quod dc non ente non cft huius fcicnrix fpeculari, & hoc eft quod intendit in fequcnti litcra demonftrare. Circaquod tria facit quia prirc
:
ens.
Ponit didtae-dubitationis folutionem , dicens,
quod fiqmdem non
I.
accepriones.
frequcnter
flit& quafunt inquantum
V.
Excluditur a confideratione huius (ciendz. per accidens fccundum varias cius
Si qtiidem ergo non eli aliqua alterafuh^ Itantia praternaturaeconfiftetesxPhyfica vti-
Tcx.cojn.4.
:
vfquc ibi , hoc. oftendit hanc fcientiam non confidcrare cns pcr ^cidens, cuius duplex ponitur acccptio. Latc probatur indudiue, de quo difputac Dodor hic q f Primo agit de ente per accidens, vt opponitur enti per fe diuifo in deccm Genera.
quodpoteftdte,&' quodactu.
Deinde cum dicit
Jiantia immobdis ,
qua: ab hac
non cxtcndit coniideratio liuius & fecundum hoc in primo cap.
fcientijE
:
ponit
,
In Iiac fumma declarantur illacntia,ad quac fe
Metaphyficaylir vniiterfa-
vnivt fciUcet confideret ens commune naturam, jicrfale : aut ftt circa alicjuod genus
*'*t y-
cntis /pecies
vtique-aliquif vtrttmpri-
lii,
ynam
quzdam
fcientia fecluduntur.
Dubitat enim vtique aliquls , vtrumprima
.
philofophia fit vniuerfalis
*
Dcclarantur
& nobiUffima. Deinde cum dicit
:
Thyfica
ens ellct Phy-
:
mo
feparat a
confiderationc huius fcientix ens
per accidens. Secundo ens vcrum. Teitio cpilogatcirca determinata
& continuatdidadiccndis. Sccunda
i
J
Summ^ vnic^
Cap. X.
Sccunda ibi : ^ut dutem *r verum. Tcrria ibi .^ia quidem vt Acciderjs. Imt p«r tuddtnt i-jilex.
ciuam
Ad euidcntiara primi notandum eft qucd ens
:
com.15. opponitiir cnri fecundum
fc,
quod
diui-
, inducendo in fcicntiis pradids. Secundo induccndo in Theoricis. Secunda ibi Eodem vere medo. Dicit ergo,qu6dy^gnum eft fupple,qu6d circa ens pcr accidens nuSa
bat intcntiun pcr fignum
decem Gcncra:quia talc cns pcr accidens vnum conceptum quidiuriuum , pcr quc poflct in aliquo vno gencrc collocari. Dc ifto
efl fpeculatu>,c[mi
^»«4,quanmm ad pra£ricas
cip.de
acddcns habcrc^KOii qtiid efi-ySc itcrum,tcx.com. 10. indc tjtud tjHid eft non cft idera ilU. Alio
&
modo
dicitur ens per accidcns
dens
non
,
fam
prout ly per acci-
,
fcd in compararionc ad aliquam cau-
& Gc dicitur ens pcr accidens rc
,
cuius caufe ad cuius
ficri
ordinatur cflenrialiter
rioncm ens
,
priuat pcrfcitatem in enritatc rci fc-
cundum fe
,
,
vel eflc talis caufa
caufe aliud intendcnris
talis
non
fed cucnit prjctcr intcn-
& talc cft
,
fbmutum & cafualc. Sccundum hoc
ergo ifta
pars diuiditur in duas quia prim6 feparata confideratione huius Cdcntix «is per accidcns , di:
modo. Secundo , (ecundo modo , oftendens qu6d ncutrum, vt ficpcrtinet ad confi-
&um primo
&
per confequens Mttsmtu dcrarionem alicuius (cienriaE , ncc huius. Secundaibi : Attendendum ejf. Prima in duas : quoniam primo refumit quafdara entis
dutmdum *fi-
Secundo acccdit ad
di^ifiones pofitas in quinto.
probandum H^umit
di-
ifa^jue.
intentujcn.
Dicit crgo
,
Seamda
em €Mts.
ibi
^Honiam
:
<\ubd tjMomam ens Jimpliciter
id eft, vniuerfaliter di^um tftiorum vnum ejuidem erat
*^fi*y^
,
dicttur muitipliciter:
,
(juod cjuid eft featn'
dum accidens , & aitud quod vt verum, rum
propofirionis
autem in
& non
,
id eft, vc-
,
iubftanria
&
Am-
plikt quarto prtterbac omnia fiipplc dicimr ens,
1
3
.&
& quod a6ht
inde» Deiiide
:
enm facims domumfacit,
domum dfc ^adam , his quidem voluptuofam^d eft,dclccbbilem ad nianedum , illii atttem nociium:altii atuem vtilem^^wtz qui in domo aliquid vtilc acquirunt itcrum ipfam doraum, vt prohibct
:
1
g^ ^^^
alterMn.xd cft,diflrunilcm ab omntbM enti- ^/,^„ »,» ^«•.{dlicct domibus ; quorumnulltus, fcilicctquac eft de aca-^
eft clfc
acddunt doraui eft faEiiua ars, id eft, sdificaiiua: cura cnim talia fint quafi infiniia,non poflimt caderc fub confidcrarionera anis riua folumeft xdificatiua fibi
pcr {c in fimt
A
:
ars ergo ardifica-
domus
,
&
'"^" 'J^''*'" pi,y^
^^\
fici.c. j«.
eonim qux dicit
Eodem autem modo nec GeometriajpeculaaUerum eH tri-
turftc accidentiafguris:necft
gonum^^ trigonum duos reiios habens. Oftcndit idem inducendo in fcientiis Theorids, dicens, qu6d eodem modo nec Ceometerfpecuiatvrftc acctdenttafiguris, id cft figuris per
acddens fed fupple :
fe infunt:»fc etia fpcculatur
,
ca qua: funt in
illa,
qua:
fibi
p«
^ alterum eft tri^ovu,
hacc accidunt triangiJo,vt triang Uus eft,qu6d
vcl xrcus
,
dcns
infiuit,putaqu6d
fibi
,
fit
& fic dc aliis, qitac per acd»
lapideus
fit
magnus,vel albus,
SFMMARIFJ^.
cum dicit Scicntiam non agerc dc cntc pcr acciefl non ens. Probatur dupliciDodor bcnc cxplicat quod ait Phitcr, dcnsjquia
fendum^quod nttlU
lofophus, Sophiflasmaxime vcrfaricirca fallaciam accidentis. Vidc cum fuper lib.
esictrca iUudJpeculatio.
Primo proponit intcntam concUifioncni. Secund6 fubiungit conclufionis ptobationcm. Secunda Wii: Signum autem. Dicit ergo, qu6d (juoniam ens dicitur multipliciter,\t didhun eft.
Primo dicendum ejl de eo,efuodfecundum acci-
4ens,id
nulU f]c
6.Elcnch.q.4 y.&fcqucntibus.
facit.
eft,
de cntc per accidens
,
eft fpeculatio alicuiuSjfcilicct
qttod circa iBud
fdcurix. Dcin-
cum dicit
EThoc rationahiUter accidit
Signum autem : nulUjaentia enim neque eH deeo, neque
Theorica.
Non enimfaciens domumfacit qua-
{uaque accidunt domui fact^ : infnita enim funt i bis quidem enim voluptuofamjUis nc-
quemadmo-
Probat propofitum pcr rationem , qux tabs eft: Omnis fciaitia fpccubtiu cns , quod cft ens fc-
cundum rem fed ens per accidens non eft cns fccimdum rcm, fed folo nominc ergo nulla fcicn:
;
tia fpcculatui ens"
d^iua^eqttefacliua iiudiofa
:
dum entmfolum nomine accidens eli.
per accidens. In
ifta
rarione fic
quia prira6 ponit virtutcm rariotiis. Secund6 probat minorem ihv.yhde Plato. Klaio-
proccdit
:
rcm autcm fi'pponit tanquam vcram, & manifeftam in omnibus fdenriis realibus. Dicit ergo, qu6d (7 hoc quod didum eft , fcilicct quod dc cnte per accidens nuUa fdcntia fpcculctur rati*nabititer T 4 ,
^ ^
non alicuius eonun.quz do-
mui per acddcns incxiftunt. Dcindc cum
hxc enim quatuor
Accedit ad probandum intenmm. Circa quod
»ml
non
^oniAin itaqae mutuplkiter dicitur ens trimum de eo^cjuodfecundttm accidens ejt di-
^^J^* j^'^ duo latft feiiti».
,
qHiCttnque accidit domuifaHa^infinita entmfunt, id cft,ca,qu2 pofliint domui accidcrc : nihil enim
diuifiones cnris pofitac fiint in 5. cap. de Ente.
[cxxom.
primo de-
eft,dc cnte per accidens,quod
clarat in pra«5ticis
fpcculatur,qu6d triangulus habct tres : fcd non li aliquid alteru,puta lapis vel^s cft triangulus:quia
id eft
:
,
de co,id
& trigonuduos retos habes:G&yvnetct cnim vriq;
& quantum & vbi & quando & Jiquid
poteftate
nec Tneorica, qiian-
prtter
;
aliud Jignificat hocmodo, fcilicet ipfum cns.
quod
:
tura ad fpeculariuas f^y?i«^/4,ideft,inquifitiua
cateforic^, putatalcs
ens vt falfum
lemofigurt
htcfu/it
qux cns diuidimrw quid,
quale
m»mtd*
nuBa fcientia,nec atliua^necfa-
ditur in
Entct.c.i j.&c.deVno,tcxx.7.dc eoeria eft (crmo pcr 7. huius, rex4:.ii.& inde,quando negatur ens
jll.
:
fton habct
mtc pcr accidcns loquitur Arift. 5. huius,
^
Probat propofitam conclufioncm. Prim6 p« fignum. Secund6 pcr rarioncm. Sccunda ibi : Et hoc rationabiliter. Prima in duas, quia prnno pro-
&
homoquantusjvcl albumquantum vel cx rebus
^
& aUeram
bus entibus^quorum nuUius ejtfactiua.
,
intermcdiorura, vt album dulce , &" talc cns pcr accidcns , vt patet ex j. huius cap. dc Ente tcxt.
autem "Jtilem nihUprohibet effe , vt ejl dicere ah omni-
aliis
faHiuam ,
pcr accidcns duplicitcr accipitur. Vno modo vt ly rci fefer accidens , negat vel priuat pcrfeitatem hoc cft ens pcr accidcns, cundum fe acccptae aggregatiun ex rebus diuerforum gcncrum , vc :
:
211
17
Lib.
111 kiliter accidit
,
VL
Metaph.
<juemadmodum tnim aecidens , \A
eft ens per accidcns ftlum
ejirtomine
&per coi^"
fequensnon eftrealcj dequo habct
efte
rcientia realis,& hacc pft virtus ratioms.
omnis Deinde
per acctdens
,
tur a Platonfc.
non cns pona-
vt fic
Deinde
Paiam autem
(jr
cum dicit
ex huiufmodi rationibm:
'^•^
nam alio mode entium generatio (^ corruptio.
cunrt dicit
Eoru vero,qu4funtfecundum accidens non ejt.
Vade
Pldto
modo
ijuodAtM
non male
,
Stf-
enim Sophiliicarum rationes circa accidens , vte^ dicere maxime omnium : vtrum idem aut di-
fhiHkam circa non ens
uerfum^miificum
ordinauit ifunt
& Grammaticum
(^ mufi-
;
Etfiomne quodeli, nonfemper^faifum efi. ^arefi muftcm ens Grammaticus efifaSitii <^ Grammatictts Ccrifcus (^ Corifcm.
ctis
&
ens muficfn
Probat eandem minorem ratione.quae eft:Entium realium
eft
go, c^iidpalam fiipple eft
gencratio
& corruptio;
ens rcale. Dicit erintentum ex huiufmodi cft
rationihHS,c[a\has fupple vtuntur Sophiftje
entium alio modo generatio,
,
J5>
talis
gencratio &corruptio:fed
ergo ens per accidens non
fcilicet
quam
nam
:
per accide,ns
& corruptio:eorum vero
,
efl
cjua funt fecun-f
dum accidens
non ejitnzm ficut diftum eft fupri, aliquavna generatio mufici, Grammafed altera altera feorfum entisautcm per
non
nurn funt:videtur enim accidensfropinqutim
tici,
quiden^ ncn enti.
fc eft
(jr
non
entis per accidens
qit£cun(fue alia tales ratio-
,
eft
&
cft
&
:
vna generatio,vel corruptio, & ideo ens per
quoddammodo dicitur non ens,vel pro-r pinquum non pnti. Ex praedidis apparet quod Philofbphus hucufaccidens
Probat minorem
i8
rate.
Sccundo
fiiae
rationis.
Prim6
au6tori-
Secunda '^\:Pala.m autem.
ratione.
quod ens per
Dicit ergOjquod/Tij^rer hoc, fupple
eft quodammodo ens folo nomine;ide6 Plato modo quoclam r,on male , fed bene ordinat Sophifficam ejfe circa non ens : nam vt diuerfas
accidens
(cientias ordinaret circa diuerfa
fubieda ipfam :
MsSophifii- Sophifticam {cientiam ordinat circa
f»
pTjLcipue
•verfatur cir-
M accidtos.
non
ens.
Cuius caufam fubdir, <\uia rationes fophijiicarum maxime,vt eft dicere omnium,y««f circa accidens, id eftjcirca faUaciam accidentis
mos maxime latent^ s cap. 4. dicitur
facit.
,
quae paralogif-
Vnde primo Elench.
quod fccundum accidens
,
fapien-'
que vbiquc locutus
fer 6, ilen.
&
tdem aut diHerfurn,muJicum Gramrnaticum S: formetur fic paralogiflnus Muficus cft aliud a Grammaticorfed^muficus eft GrammaT ticuSjCrgo muficus efl aiiud a fe. Hic enim committitur per aocidens , quia maior eft vera per fe: fint \
:
minor autem per accidens;&£ ided ipfi mufico, vt eft aliud a Grammatico accidit,qu6d fit Grammaticus. Sccundus gft Vtrkm mujicus , CorifctUy
&
:
fint idem,vel diuerftim, &c fomietur fic
Corifcus
:
Corifcus
mufico:fed Corifcus eft muficus
eft alter a
; ergo Hicenim committitur ac-
eft alter^ fe.
Tertium paralogifmum tannon femper , fiqmne cjuod eji faflum eU : quarefi muficns ens Grammaticus efi faEitts, Grammaticus ens muficus fbrmetur pidcns ficutpriiis. git
cum
dicit
&
opponitur enti pcr fe diuifb in decem Pracdicamenta;tum quia cxemplificat de tali per accidens;
nam domus
deleitabilis eft
iic
:
Omnc
:
&
& non femper fuit, eft fa-
quod eft ,
hocmodo ens
per ac-
cidens,& firaiUter figuraalba, vel nigra, &triangulus lapideus , vel ajreus tum quia tale ens per :
non ens, quod non eft ita veru de ente per a,ccides fecudo modo,vt patebit infra. accidens dicit efte
S
V MM A R IVM.
Ens peraccidens cafuale,fcu fortuitum & oflenditur de eo non dari
cxplicatur
feientiam.
,
Probat
variis
exemplis ; quae
bene explicat Dodor. Vide eum de Qiw cafuali in Qt^iodlib.
effe-
& hic q. i.vbi do-
fic de enrc pet Vidc ibi Schol.
cet,quo fcnfu fcientia
ac-
cidcns
fe-
feu cafuali.
,
cundum.
ATtamen dicendnm eli ampliks de
&
&
quod
hic accipitur ens per accidens
,
etiam maxime falluntur i Sc exemplificat de quibufciam paralogifiiiis accidentis. Primus eft,
Firhm
de ente pcr accidens pri- Haifenus tU
,
dum quod
tes
yideSc9t.fu-
eft
mo modo:tum quia in principio capituli refumit f" ^'"^'"*' ^'^"^ ^ diuifiones entis pofitas in quinto ad oftenden-
acci-
quam caufam efi. Simul enim
ttira,^ propter
forfan palaerit,dr quare eitis non eritfcientia.
;
Poftquam Philofbphus feparauit a confiderationehuiusfcientia; ens per accidcns didum pri-
altcra ad
fecundo modo. Circa quod duo facit. Prim6 facit quod didtum eft. Secundo excludit quandam
Grammaticus,& non fcmper ftiit ergo muficus Grammaticus cft fadus, quod eft falfum ex eo , quod milla vna generatio terminatur ad e(fe muficum,& Grammaticum:fed &.mr\
:
fed muficiis eft
cHeGrammaticuni,&altftra ad eflemuficum. Hic enim committitur accidens,quia maior eft vera dc ente pcr fe:minor autem accipit ens pcraccidens. Et
.iddit
qaodfimiliterfunt cjUttcun-
que altarum rationum.-tale enim accidens videtur fropinquum ^uidem non enti. Ratio huius afligfic vnumquodque cft ens inquantum Ex duobus autem , quorum altcrum ,iccidit,non fit vnum nifi fecundum nomen,
'natur,
qui^
vnum
eft.
alteri
prout fciiicetalterum dc altcro praedicatur
,
dicaturhomo Grammaticus ,vcl econuerfb
vt :
C\
ita
quod ex
eis non fit proprie vnum aliquid,& ideo cns pcr accidens dicinir non ens , vel propinqufm non enti quia igimr fcientia Sophiftica eft appa.-
fens
,
& non exiftenS
:
maxime verfatur circa en$
Text.con».j,
dente .finquantumconuenit ,qii/e eii^f na-
mo modo
nunc
,
opinionem
,
per
feparat ens peraccidens di(5tum
quam remouetur ab
entibus per
modo. Secunda ibi S^ot autern fint prmcipia. Prima in duas Primo proponitintentum. Secundo exequimr de intento. Sccunda J^aniam igiturfunt. Proponit ergo tria diibi cenda de tali enteper accidens, dicens, qu6d amaccidcns ifto
:
:
:
plius
attendendum
conttngit
,
efi
de accidente inquantum
fciUcet tradare de ipfb.
Primo
eiusnatura. Secundb propter cjuam caufam
mul enim ex
2q
cjUitfit efi {fi-
his fupple erit tertium manifcftum,
fc\\,& cjuare eiui noefifctentia.Deinde
^oniam igtturfuntin entihus
cum :
dicit;
hac qui-
demfemperfimiliterfe habentia,(jr ex necef fitate
Ptofeejiutur
^'
^" ^^""
,^0^/"'*'"^'*
Cap. I.
Summ^IT. fitate
ijuod
nonfecundum vim diStA^fedfecunium dicimui in non contingere altterilU ve-
fit
iUudvero nen.
:
cundum quod
215
Secundum exemplum
conaimmt
plura
compararione ad fubicftum idc6
dicit
:
roex necefsitatequidem nonfunt^necfemper^
fed ^uaffecundum magtf. Hocfrincifium^ hdc caufa eH eitu,quod ejt accidens effe.
hominemeffealhumaccidit:<\uii
bum
Excquitur dc propofito. Circa qiiod facit tria. quaerit de entc per accidens ifto modo^ius caniam. Secundo cius naturam. Terrii cx his concludit qu6d cius non cft fcicnria. Seaucunda ibi : ^are ijHoniam. Tcrria i&i :
^ia
temfcientia^timzin duas. Primooftcndit, qux Cit caufa ralis enris pcr acciden?. Sccundo expom'tquod dixerat pcr cxcmpla ibi : jQuia enim non fempcr. Dicitergo primo, quod quoniam in ettti-. htufunt hac quidem vera [cm^ci fmiliter fe haex necejfitate mn fecnndMm vim dfila, tentia
&
id eft,non accipicndo ncccflitata pro violentia:y<4
fecunditm ifuam dUimui in nen contingere aliter, id eft, (ccundiim quam non contingit fc habere alitcr,puta
hominc clTc rifibrlc:»£« veroM cft,alia
ex nerejfuate quide non funt, nec fanper:fed
fecundUm magisM eft, cipium,
& hac
modo
ifto
cft
ejuafi
vt in pluribus hoc efifrtn-
caufa eiM,quod eft ejfe acctdenr. aliquis efFe
nicns vt raro : cx co , quia eucnit praeier intenrionem alicuius caufxjad quam comparatur;idcirco
&
princicontingcnsjvt in pluribus dicitur caufa pium taliscnris pcr accidcns,quodeuenit vtraro.
^r
Cane cft vt in plujUmuf^- ribus:eft tamen quandoque quod eft frigus,& hoc 4omtdt itu> frigus fub Cane cft quandoquc vt r«r6>& cft cns Excmplum,qu6d iit
._
pcr accidcns
ifto
calor fub
modo
:
pluribus dicatur pcr fui
vt
fic
conrin^cns ,vt in
dcfcdum
eftc
caufa
,
Sc
ens pcr acci, quod cft tar6 , & modo. Deinde cum dicit:
homo
tor,iea mcdicus.
ardificator per accidcns
hoc
Quarrum cxcmplum cft in com-
fiue faporofitatcm in ciho,facietvtiejuealicuifaIttbre
:
nam
cibus (aporofus cft quandoque (anus:
fed tamcn hoc non facit fecundkm artcm pulmentariam talis cnim ars pcr fe intcndit faccre ci:
(aporofum quod autem fit falubris hoc c(V prxtcr eius intentioncm , e^tiapropter dicimttt e(pt per acctdens. Et fubdit , quod fupple coquus fa-
bum
:
cibum Canamieft
cicns
vtfacit, (cilicct
(eamdum
quid ,fimpltctter autem non quod enkn euenit practcr intcnrionem agcntis , euenit per accidens. Idco fubdit , qu6d aitorum , fcilicct enrium quac funt (cmpcr , vel frcquenter , funt ^uandoque ali:
c^ax faH^tua potentn, id
eft, artcs
,
quas potentias
horum vcro
pcr accidens nuBa
ars nec potentia determina-
eft
ta, fed fupple indctcm-^inata
caufa
&
id c(l,
,
cx eo
,
eftedhis proporrionantur
;
fcilicet
quod
idc6 fubdic,
<^u6d entittm aut fa^orum fecunditm accidens
caufa fecunStm accielens
,
vbi nos habcmus
Alia litrcra habet op(bpoeos o\9-n»t\f
Scd
eft
co-
,
& cft idem,
,
coquum fignificatapud Gnccos. dubium quia fecunexemplum pofitum eft de ente
his fic didisjoccurrit
dunv&
tcniura
:
pcr accidens primo
Ccu fit.quod hic agitPhilo(bphus de cnte per acci-
cum adificatorem
effe,
Et cotjuus voluptatem
conie6tans,facit vticjue alicjuifaluhrefednon
fecundumpulmentariam. ^apropter aceides dicimm^S' f^ vtfaciiftmpliciter autem non.
Aliorum autem alia. quandocfue potentia fa^ Hiuafunt :horum nec vlla ars , nec potentia determinataxnamfecundum accidens entium, AUtfa£forum\caufa
eft
fecundum
accidens.
Exponit quod drxerat pcr cxcmpla , dicens, qudd illud quod nec femper , nec ejuafi fecundum magiiM cft,quod frequentercft hoc dicimM ep accidens, & ponit quatuor exempla. Primum eft :
fccund^mquodplurafimulconcurrunt pcr
acci-
dens in comparationc ad tempus:ide6 dicit.vr fub caneM eft,in diebus canicularibus,y//«mf hyenis &friguthoc accidere dicimus : fed nan fi futrit aUuatio, id eft
,
ficcitas
& calor
femper ataftcutiditm magis ,
:
e^uia hoc ejuidem
id eft
,
vt frcquentet
-^l- ratittia-
^"-
cnrium
rcalcS vocat 9. huius,
Camfuerit hyems^&frigw hoc accidere dicimmfed nonfiaHuatio calor.quia hoc tfuidemfemper autfecundum magis ^tlludvtr» non : (jr homtnem album efie acciditynec entm
facere ^edificatorfedmedicus:fedaccidit medi^
i,«
quia non inquantum sdifica-
,
magis eft : hoc dicimtts accidens effe , vtfifub
feeunditm accidens. Et ^dificatorefanitatefacere fecUnduaccides efi,quianon eft hoc natus
^^Ja*^ """ tUdt "" Meei
8c per
paratione adcfFc
quus
femper^necfecundum magis:ammal vero non
flu»i ntc
:
inducit (anitatcm
qtua
&
ftmftr, nee
eft
adificatorem
dens
^odenim necfetnfer^nec cjuafifecundum
11
.,y
cft , atiintal non fecundum accident, vcrum fempcr,& cx neceflitatc. Tcrtium cxemplum eft in compararionc ad aliquod cfficiens;idc6 dicit qu6d adtfictuoremfacerefattitatem eft accidens : quia tdificator non eR natttt hocfacere ,fed ntedicm^accidit autem medicum fffi
fupplc
principium cius ifto
&
qu6d
hominem cilc al-
nec eflfemper , nee eftfecunditm magis ,fed
,
quia hoc
Primo cnim
cft (c-
pcr accidcns in
modo cum tamen priiis ,
11
di-
dcns feamdo modo. Re(pondeo,vt dicitur primo Prioriim cap.40. exempla ponimus, non vt ita fit,
&c.
& frequcnter Philofophus non multum
rat
decxemplis:(ufficitcrgofibiqu6dprimura
cu-
&
ad propofitum de entc pcr accidens (eamdo modo ita qu6d Hcct apdiftindc agat de cnte pcr accidcns propriatc ,
quanuin cxcrriplum
clfet
:
&
(umpto,hic& (upra.ponirtamcn exeramixtim noij curando de cxcmplis. Dcindc
fic,vel fic
pla
cum
dicit ^
Qudre quoniamquidem non emniafunt ex ncccftitateye^femperyaut entta, autquafiunt,
fedplurimafecundum magis.Neceffe effe quod fecunditm accidens eft ens , vt necfemper nec fecundum magis , albus muftcus eft , qucniam veroftt aliquando fecundum accidens erit,
Agit de natura
talis cntis
pcr accidens. Circa
quod duo facit Prim6 facit quod didhmi cft,concludens cx pracdi<Slis qua fit natura cius.Secund6 rcmouct qua(dam dubitationcs. Secunda ibi Principium autem. Prima iri duas:quia prim6 proponit intcritum. Sccimd6 pro^at quoddam fup-
pofitum ibi
:
Si autem. Dicit ergo
prim6
,
con-
cludens cx di£Hs, ^uare quonittm qutdem non omrtitfunt.ex neceffttate,&fetitper,aut entia,aut qu4 fiunt, id cft ,quantum
ad
clle
& qoantum ad ncufed
Metaph.
Lib. VI.
214
^^i:fcd Cjnt pluritM fecHndHm magli, id eft
qu^ntcr
••
quia inquam
fic c(i,necejfc eft
fre-
,
cjued ens
Acctitns fe-
#»tf
'
fecundHm Mccidenf nec femper , necfecundiim ma"""^ ^" fitjvcl fiat^vt hoc quod dico alhM eji muficMi: quoniam vero fit alicjuando vt rar6,& non fempcr, jfrit fecmdHra accidens. Deindc cum diciu
efiperfautandumioponct enim hic fiipponcrc al^qua cflc Ijbmper inferius cnim,{cilicet in duodecimo , probabitur aliquas fujjftantjas eflc fcmpjternas. Deinde cum dicit :
^ia autfcientia non efi accidentis palkm, fcientia
Sidutemno»,omnia ex necefsitate erunt, QuAre materia erit caufa contiffgens frater^HAm/vt iHplur^us aliter accidentis» XI
diffiniri ,
Probat quoddam fiippo(itum,{cilicet qu&d cns per accjdens fit aliquando:^«Myi non^omniturunt ex necejfitate : quia tunc nullum cns eflet in pau-
permagis
tfuia vtile
melicratumfebrictT
tantivtfecundum magis.
^od autemprater
cioribusinec vt rar6.Subdit autem,(j«o
na^aut emmfemper,autinpluribus ,
erit
canfa contingens ipfius; frsxer quod vt inplurihm aliter aecidentii,- id eft, ,
ipfius accidentis vt rar6
,
quod
Notandum,qu6d,vt patet ex
pracdicHs, Philo-
qu6d dicit hic matcriam,
fcilicet indilpo^
&
vel frequentcr
:
cft fcicntia vcl
funt/cmpcr,
fcd ens per accidens nec eft (em-
non qu6d amem fcientia non
Principiftm autem hoc oporfet fumere , a/<trum nihil efi nec femper nec fecttndum ma-
gis
,
cundaponitur ibi:^f^ vtriim. Eft crgo prima ^^^^^^°>
vtrum omnia
"'^'^
femper, nec vt fi-equenter;&
non
^"^
qijia
,
cum
du-r
cntia fint pcr accidens,
quod
illud
caufa entis per accidens
eft vt in
fijluit
&
eft
&
quod
pduribus
opoitct eift
:
quod eftfemper ,& illud quod
fit
illud
vt in pluribus.
Prxmiitit ergo qu«ftioocm,dicens, quod princifium oportet htcfupponere , id eft, fialutionem harumquxftionum oportct fupponere in propofito , tanqtiam principium & fubiungit primam :
quacftioncm vtrttm nihil efi nec femper,nec fecun'^'*"* fol^^i'^-^^^ fupple omiiia pcr accidens t)^c!c*phsi vdtAictm, aitt hoc efiimpojfihile y^zo^iaca.xiCam j^2. :
&
iara Ai(kam'.efi igitur cjuod contingit pritter vtrun-
& praeter vt frequen& hoc p^kfecundum acciaenj. Deinde ciim
^ue, fcilicet prster iempcr, ter
:
^
perfcrutandum.
eftatcidentis,\(\ eft,enris
ppxzcdAem,pa,lam cnira
per iftam rationcm omnis namqttefcientia aut eft ettu c^ned eRfemper ; aut eius ejuod fecundmn ma^ :
quod probatdicens, t^uomodo enim docehitur, aut docehit atium ? quafi dicerct qu6d non. Vult :
ferius, icilicct iw
,
quam
dicit in-
duodccinio huius ,c{Te pcricru-
tandam,& eft,vuikn omniafiiit poflijsilia neceflarium, ncc iempitcrnum
q"o«I vtrUm hoc tjuod
femper nuiU
inefi
:
ita
efi
,
nihil
&
fit
& ni-
ide6 dicit,
vt inplurihit/
qu6d
TMoguihU omnia fint vt in pjuribus
;
,
,
& tjuod
iempcr fed
poffibilia
:
,
autjint
^iittdamfempiterna,de hii ^Hidem igitur pofierius
^'
»»*tftr
dicere,quod aiiquis,non potcft doceri ab alio,ncc ^"^'*' f*docere alium de eo quod non eft femper , vcl frc- ^*" quenicr:oporffr enim difiiniri iHud, fupplc de quo t^do{kxin3.,aut per femper,aut per magis, vt tjuia
melieratum,id cft,aliquid confediun ex commixtione mellis aquar, confert Cvpplefehricitanti,
&
efi
vtfecunditm magis
diflinitum
,
&
,
&
in pluribus
ens determinatum :
&
quod autem efiprater
hoc ,id eft
, prastcrillud quod euenit ferapft , vei frequenter, quale eft ens per accidcns, »(?« hahe^ hit aliciius docere,tjuando fcilicct fit, vel fiitputa
noua Luna, id eft, quod fic, vel fic fiat in nouilunio:qaia quidcm fupple dctcrminatur efle in noua L\ma.,aut efifemper, attt inplurthui : accidens
&
aittem efi pr/fter hoc, id cft
, practer ens femper, Ha;c fuitminor rationis. Vel forte hoc quod dicitur de noua Luna poteft
prsEter ens frcquenter.
exemplum eius , quod determinatur ad fempcr , vel frequenter ; puta qudd in nouilunio fit pluuia. vel aliquid huiufmodi. Vlrim6 epilogat quid fit accidens , quantum ad fuam naper quam caufam, turam quia eiusnon efi efle aliud efle
:
&
&
efi
S,F
:
haec
enim
MMA
R
I
r
ac-^
Af.
Rcfutat opinionem tcncntcm cuiuflibet efFedus dari caufam ncccfrariam ,
Ponit fectmdam quaeftioncm
fit
,
tria de entc per cidcns fuerunt propofita,&oftcnfa fupra.
Sed vtrum hoc quidem vt inplurihtts , quodfempex nulli infunt , aut funt ijuadam fempiterna, 1>e his quidem igitur poFierius
hil
ergo
cft fcientia. Dicit
fcientia,di^um
dicit
'
eiusdtHumefi.
pcr,nec frequcnterjergo dc entc per accidens
cfle
Remouct duas dubitationes quarum {blutior «es oportet fupponere in propofito , quarum fe-
''*
£^od quidem igitur efi accidens , & pro~ quam caufam^ ^ quiafcientia non efi
caufam contingcntis in paucioribus: proptcr materiam indiipofitam agcns dcficerct ab iiitento , fi elTct vinutis fuffipicntis. Deinde cum dicit ,
accidens,
aiittr
quod
rarionem:Ea quorum
ncc
gis^aut hac imj/iphile, Efi igitur aliudfr<eter hoc tfuod vtrunque contingit ^dr fecundum
^
(jr
hoc,
ter intentionem talis caufs aliud intendentis,
nunquam enim
JlllttrVhyfi-
noua Luna^accideny autemprater
Oftendit tcrrium confidcrandum dc tali cnte pcr accidens, concludens quafi ex prxdi£tisqu6d entis pcr acpdcns non cft icientia, facit talem
litam
fu4,
ant perfemper, aut
lecnndiini fe^fed incomparationc ad aliqukm caufam,modo praecxpofito : qniafcilicetcuenit praeobftat,
»4
vt
Ub.e.
i
pter
fophus loqQitur hic de entc per accidcns , prout pcr accides non priuat perfcitatem in entitate rci
accidtns.
,
docebitur, aut docebit alium
Tcx. com. «, ^'^^'*"f '*«-
hoc nonhabebit docere,(juando puta noua Lu-
ab acci-
cft aliud
dcnte vt in pluiribus.
Kcn »mm»
per,aut etus quodjecudum magts;€tentme]uo-
modo ejuifpiam Oportebit enim
fcilicet indifpoiita
(ueniuntftr
namqne omnis,aut e(t eius auod fem~
&
omniumquacfiufit,&corrumpUntur,dari caufam pcr fc quia hinc fequitur tolli contingentiam quod probatfus^, pci: cxcmpla,quod bcne cxpFic^^t Dodon Oftendit effeftum pcr accidens rcduci ad caufamper fc vltimatc , caracn fxp^ cius rcdudio fit in caufam pcr accidcps. ;
;
&
Infcrc
IftfJ^hr
tnt.
Summ^II. Infert Dodoir cx ipfb hinc ponebanc Facum.
T^ conj.7.
Cap. L
falli.
eos
qili
,
&
^ corrftmfifalkm. Poftqnam Philofbphus fcparamt
3i
confidcra-
rione huius fincnrix ens per accidcns
,
fccundo
modo di
ifto modo.Euit enim opinio quotimdam , quod ad caufam poiitam nccc{Tari6 (e-
tns pcr accidcns
ouitur effc
qu6d omnium qtuc
fiunt
,
&
corrumpun-
tur,eftah'qua caufa per {e',(equitur ncccflarid <]u6d nihilHt conringcns
vclpcr accidcns
,
:
(cd
caufa
illa
gis ad prxiens »ww:quia igitur omqe finitum rclccatur a qiiodam finito aliquotics fumpto , vt dicitur primo Phyficorum,t.c.47. contra Anaxago-
ram,Tcquitur qu6d fic
quia prim6
facit quod didum cft. Scauid6 cx didlis infcn quandam
deinceps
quod ponit mtnc
&
,
cef&tate,
:
IfM >ut*lf*^ n) Miutw qmubet ife-
«(«Ln
cimi*,
tferft.
:
^
cMH^t. fenerahilidi
& corrHptibHut, id cft,poni&
non in ^tftHe renerari corrifi , id eft , abfquc hocquod cfic^his ponatiu: ncccftari6 efle , vcl non cflc , iu qu6
Si enim noH hdCyOmnid
fi eins quodfit
eie
neceptate ermti
& corrumfitur non fecundum
dcddens cAufam aliquam neceffe eH
ejfe.
&
neteffttate.
fitl
neccflario ponitur effedhis
,
vel
,
proccdendo ab efTedu ad
illa
caufa ad eius caufam,
finituro:vt fic pcrueniatur
fic illc
non ponitur:
addendo ah'am propofirionem qu6d omnis eius quod fit,vcl corrumpitur , fit caufa pcr fc ,'& non pcr accidens ergo omnia eflent dc ncceflitate:
dicit
hic moritur infimiitate, aut vi xfi
exithoc:autfifacitfedhocfialtud;(^ ita ve~ niet
ad cjuod nunc eft.
quid^vtfifitit
:
Aut infd6lorum
confequcns eft faUumjcrgo fic
procedit
& anteeedens. In jfh
qu6d prim6
cantia Sedhocautefi,aut non. iluaretxnt-
mmetur^tut non mortetur.Similiter fifuptrfilut alicjuis adfaaa, eadtm ratmiam enim eH hoc in alitjuo dico autcm fa£lum. Ex necefsitate ergo omnia erunt (jua cefiitate
&
autem
:
funtfutura,vt moriturumfore vtutntem. lam
enimfaHum eli aliejuid , vt contraria
in eo-
dum nifi hocftifumfuerit, Dcclarat dl£bm probarioncm confequcntnr, jytdaratio inducendo pcr cxempla,dicens quia fi fijpplcom- txempUris nis cffedus habet aliquam pcr fc caufam,ad quam '•^•««•/''«v ncceifari6 fequitur.oportet infimiitate
fdlicet prarraitrit
,
aut vi, id
domum
fiiam
cft, :
ita
quod
htc moritur,aut
pcr violenriamy?
quod
exitus
e.xity
domus eft
cam. Sccund6 probat eam, Sccunda ibi : Firum enim erit. Didt crgo , qu6d penim non eft verum
caufa motris dus,quac poteritaccidcrc, vel cx infirroitate , puta (\ exiens dorouro propter afturo,
hoc , fcilicet qnod pofita causa , vel non pofita, non neccflario fit cffefhis , vcl non fit , fequitur quod ex tiecejfttate omnia «runt ,y? fupple addatur qu6d eitu qubd fit, vel corrumpitur , necejfe efi offe
vcl frrgus,incurrat in febrcm, proprer quaro moritiu; vclexviolcnria.putafiexiens domuro in-
ueniturab inimicis,& ocdditurab eis, ita quod exitusdomus , vt didtur erit caufa mc« tis huias:
quod ex
alitjuam caufam nonfecundum accidensffdperfe.
autfifacit
Deinde cum
aliquaro cauGro,puta quia vult rcpctere pecuniam i creditore : ita quod repctitio
dicit
Vtrum enim erit hoc , aut non -.fihoc fat, eritfiautem non^non. Hoc autemfi aliud trit
&
ita
manifeftum,ejuiafemfertemfore abU~
tp afiniio temfore veniet
vfque ad nunc.
,
id eft
teiti.
Circa quod Primo ponitprobarionctnconfequenSfecundo deciarat cam,inducendo pcr cxem-
facit.
Secunda
ibi : ^uare hic moritur. Dicit crgo, fupplc ftquaftawr dealiquo vtrum boc erit futurum auf non : fcquitiu: fupple ex pradicHs,
pla.
quod
qu6d daco anteccdentc , qtiod onme quod fit habet caufam per fc , qua pofita nccclfc cft ipfum ficri,qu6d alterum fit v^rum de neccfEtatc quia fi hacfiat, quod fcilicct ponitur eius caufa, fcQui:
receflitatc exibitdo-
pccuniaecrit caufa cxitus domus.fedhocfialtudid cft , qu6d fimiliter crit dc nece(litate,qu6d vdit rcpetcre pecuniaro proptcr aliam caufam piita , propter neccffitatem , lcilicet proptcr indigen-
riam
Probat didfcun confequcnriam.
duo
,
muro propter
&
;
fupplc ptocedendo ab effedu ad tjuod nunceO., id cft, ad aliquod
ita
caufaro veniet
z6
ali-
hoc quidemfi comedtt mordi^
;
confcquenria
ad przfens dc ncr
vlrirous cffcdus eueniet
Dcinde cum
^are
&
aufcrctur totum tcmpus futurum,
demcorfore. Stdfiinfirmitate, aut vi , non-
Probat propofitam conclufionem , intcndic omuia talcm rarioncm:Si pofita causa pcrfe,vcl nonpomtniuntdt
Km
fic
& itcrum ab
:
cund6 fubiungit conclufionis intcntam probarionem. Se<^da ibi Si enim rton hoc. Dicit cnim palim cflc cx diccndis.fcilicct ejHod fint principia
futurum quod poifi quiafemper
&
ergo hanc opinioncm
,
fit
tumm accipiatur,fiuc poft vnum annum,fiuc poft ouatuor,qu6d illud tcmpus cft finitum,intcr prxlcns nunc, terminum illum. C^mz igitur caufa przcedit tcmpore cfic^hiro in talibus , oportet ^u6d procedendo ab cffedu ad caufam, aufcratur aliquid de icmpore futuro appropinquando ma-
caufam,
proccdit
futura:fi aliud
Iit
**
akUto tempore a tepore finito,vemt vfque ad nunc. Con^t enim quod quantumnmquc tcrapus fu-
;
Cic
quo quiritur vrrum
nitur cius caufa:?^ ita manifefium
quod omnia cueniant de ncccmtatc cxcludendo ,
illud fiat,de
futurum -.fiautem non^o/i. Hoc autemfi aliud mf,id eft,qu6d fimilitcrfcquirurquod ncccflari6
^
fcilicct
qnod
ii5
fit
/^^\ yfid Mtemftnt frtncifU^ c^^ft* g^' \^„^erAbilU corrupibiltii,fiuegenerAr$
jtf
tur fupplc
ad
przfcns. Aliud exempluro ponitur,quod vidcrur concordarc litterz fcquenti, vt dicatur ifte cxirc *J«f*'**' domuro propter aliam caufaro , puta , quia vult haurite aquam : fcd hoc criam propter aliaro caufam/cilicet quiafitit :& fic venictadquod eft
:
& cft
Borum , dt
,
id eft
quod prius aut :
ptartcritoniro
in alitjuid
fa,
vfy< dicanu-quod comedit in prstcrito mordicdtiuay , aliqua acuta , vcl falfa , qui inducunt fi.,
iftc fitit
id
nunc
idero' ,
:
tjuia
tim :f(d boc autefi
,
aut non
,
id cft
,
qu6d
talis
caufa
''
AtjttAy ir
Metaph.
Lib. VI.
2i6
caufa amcccdens fupponitur ^^e
ptorMcanti»
^«4r* fequituT qu6(l
Hml^'
^**"
,
non
vcl
*a: necejfttAte iftc
eflfe
mortetury
ita quod de neceffirate effedus non fucuros. Additautemquud
"^" worw»»- :
Crit futurus
,
vel
jimiUtereH eadem ratio ,yj aliquis fupple proccdcns ab effcdu ad czvSam fHperfdiat, id eft, tran(cat adfa^a, id eft , praeterita reducendo, fcilicet $fFe(5him futurum non (blum ad caulampra.{enrS {ed etiam pratteritam. Cuius catjfam fubdit, qui^ hoc quod dico faElMm,id eft,praeteritum
iam
eft in
iam eft fecimdiim aliquem mo» inquantum faAiim , vel practeritum;
alitjiuoM eft,qudd
dum,{ciUcet:
enim diluuium non flt modo vt jn praifentamen vt praeteritum, quia verum eft dicere nimc diluuium ^ uille. -Et iicut iam ponitur aliquo iicet
ti;eft
modo caufa antecedens, li
ad
quam
necellario fequitur effediis
,
ex conditionaer^o ex necejfitate
: eo modo qub diciviuentem aliquem moriturum fore , (cilicet abfblutc , quia fcilicet iamfaElum efi alicjuid,vt contrarta fhnul effe in mixto : ad quod necclTari6
fe caufa:nunc quxrit ad efuaU prineipium &cjualefn caufamfiet reduEiio tali4,iitTum ad »»*-
teriam,aut ad (juqd cutus gratiai id cft,ad caufaRji finalem, aut vt ad rnouens, jd ?ft , ad caufam effi' pienrem,/^ hoc maxime perfcrutandum efi.
.Notandum/:iu6d in iftacnumcratiDne praetercaufam formalpm ; ex eo qu6d incidit in idem numerocum fine,vt dicitur z. Phyfic.t.c.70. ide6 per finem dat etiam intelligere fonnam. Hanc autem qu«ftionem hic foluer? praEtermit-
&
pt,fupponens iblutionem eius,?x
mo epilogat dicens termittatur
de
eo,iIlo fcilicet
,
&
Philofbphorum , ponentium Fatum
Prouidentiam dixerunt enim quod contingcntia, quae hic fiunt,& videntur per accidens euenire , reducun:
quam
Fatum vocant,per cuius aitionem ea quae vidcn-
Deinde curo
dicit
ergo quia tffque ad aliquodvadit
autemnon ab hocai
aliud,
vtcunque euenit ipfum^
&
caufagenerationisipftui nulla.
tur
fieri
Infert quandam conclufionem ex praedidlis quia enim ens per accidcns dicitur fic pcr aliquam
comparationem ad caufam per accidens,efto quod immediatc reduci ad aliquas caufas pcr le , vltima tamen reduftio ftat ad caufam per accidens,quae vltcrius in aliamnon
ordine produ-
C»rur»pf^ nentes Tnt^
ordinem prouidenrix:vuIt enim hic Philofbphus non omnia qua^ fiunt reduci in caufam pcr fe, ex qua neccilariq fequantur alirer omnia cflcnt dc :
neccflitate
,
vt
ifti
etiam habent diccrc
opiniones penra
altioris eft
;
fed iftas
negocij
J
ideo
CAP.
SVMM.fi SECVNDiE.
11,
Quomodo excluditur a confideratione huius fcicntia:,ens
verum.
SyMMARIFM.
omiaia per fe eucniuntrvltra incidit in latro-
"" > ^9^^ cxiuit domum : hxc eft caufa per accidensrnon enim exiuit propter hoc vt incideret in
&
ide6 mors huius cupnit per accidens. ; Dicit ergo, c^u6d palam ex diftis, quia fupple relatrones
dudio effeduum futurorum
,
& contingentium
in fuas pcr f&caufas vadit vfcjue
(ipium , qiiod
fcf licet eft
autem non adhtfc ad
ad alicjuod prin-
caufa per accidens
aliitd fupple
fcilicet fit eius caiifa
per fe
:
:
W
reducirur,quod
erit ergo
eim quod
vtrunejue ^«^«jV^ideftjeffcdlusfortuitij&rper accidens,
»/»/«»1, fcilicet
,
fcilicct
fc caufa.
cauiaprior
Dcinde cum
Id hoc capite vfque ibi , j^oniam auDeclarat cns verum effe circa com^ pofitionem, &: diuifionem , faepe con-
tem,
&
non effc in rebus. Circa quod ponit Doftor bonas noras , & fuse tradathicq. 3. VideibiSchol. z.inquo varia cius loca adduco quibus de hoc agitur. De quo Jate egi fupplcm. De Anima^dif^.fec/ 8.9. tradicere faIfo,&
,
principium, &caufagene-
rationis tpfim, fcilicet caufae pcr accidens crit
cum quodam
cuntur. Similitcr qui ponunt prouidcnriam di- v?'"'*'^' cunt ea quae iuc aguntur ordmat?. efie fecundum
reducitur. Exemplum , vt ifte moritur quia iuguj.ffiBui tnfMlu,velper latur ; iugulatur autem , quia incidit inlatrones: j^^,^
per accidens
,
Theologis dimittafur.
cfFeftus per accidens poflit
,
quae fcilicet
fit
:
nulla
QVodautem vt verum ens^& non ens vt
cius per
ialfum-.quoniam fecundum compofitto-
dicit
nem (^ Sed ad princifium qude , lem redu^io talis ? Tex.fom-8.
efi,
pofEbile
tur in aliquam virtutem corporis cadcftis
erit ergo eius ejuod
& ft»-
eft
f ft necellarium , ncc habet caufam dererminatam necellariam: mfihocfaEhumfuerit, id eft , de qua pofHt dici quod ifte morietur,nifi talis caufa fue-
princijfium^hoc
tum Met.
de ipfb
pter infirmitataTijVel violentiam,w«^«»?,fcilicet
Palam
clens
enim determinatum
mado ,quo
Notandum , qubd ex fententia Philofbphi in loco ifto,patet falfara efle opinionem quorimdam
rit.
^peracct-
ergo de entfper accidens prt-
;
fufiicienter
:
determinaic.
infirmitate aut vi, id eft
iucidtns cau-
2. Phyfic. text,
com. JO.& circiter, vbi oftenfum eft cafiun & fortunam , quae funt caufae talium entium per acci^ dens , debere reduci ad caufam cfficientem. Vlti-
mus
corrumpendum ryr^ y? quod ifte moriatur pro-
if
mittit
erunt ornnia tjux funt futtira
/equirur tale corpus ellc
»8
qua pcr
^ caufam qua-
affirmationem in compofito habet-.negationem
Ftrum vt ad materiam , autad quod cuitn gratia,aut vt admouens maxime perfcrutandum. Brgo de ente fecundkm agens pratermittaturjeterminatum efi enim fufficienter.
Mouetquandam quafftionem:quia eivm
diuifionem\totaliter vero circaparti-
tionem contradi£lionis. Verum quidem enim
flatim
diftumeft quod caufae entis per accidens rpducuntur ad aliquod principium , cuius non eft ali-
vero in difiun^o. Sedfalfum habet pavtithnis contradiclionem.
Poftquam Philolbphus tionchuius
fcientia:
fcparauit a confidera-
cns pcr accidens
,
nunc fepa-
verum. Circa quod duo facit:quia primb inquirit quid fit tale cns. Secundb excluditipfum \ confiderationc huius jfcicntiae. Secunda ibi Qmniam autem compilatio. Prima in tres. Prjmb enim facit quod didum eft. Sccundb mouet rat ens
quandam
30
Summ^ 11.
Cap.
quandam dubitati6ncm. Tertio prftbat quod Secunda ibi: Quomodo autem.Tema ibi: Non enim verum falfum. Supponendo crgo quod cns dicacur vno modo dc vero, & non ens de falfo dicit quafi duo dc tali cnte ex quibus
dixerat.
Verum <^ f/tlfum
(y>
ee-
ditient! eeri
&
;
:
hic pertr0-
poteftaliqualiter intclligi quid
didum eft quod lale ens
tale ens:priraii
fit
copoficioneni
eft circa
& diuifionem,& hoc fiue vocum^fiuecoccptuum; Secundum didtum cft.quod ve-
Hcct dilFcrentcr.
rum
& falfiim
patiuntur fibi contradi(5kionem,
&
altcra falfa. Dicit erquia altcra pars cft vera nen ens.vtfalgo, qMd ens diiium vt verum ;
&
&
clle fiibicdo
,
in-
vbi prsdicatum notatur in-
per diuifionem vcr6 inrelligitur
:
& diui-
di a rubic6ko:fiuc talis compofitio, fiuc diuifio
in vocc
,
&
in orationc, vbi cft veritas
vt in figno:fiue
fit
in conccptibus
fit
& folfitas
mends, vbi
eft
primumdidam. Et addit proptcr fi;cundum q^6d totdliter,id eft^vniuerfalitcr tale ens,vel non cns, quod cft verum vel falfum , fimt circa farticipattonem contiradtEiionir. tiam verum & folfiira omnem contradictionem fihi partiuntur , ica quod altera pars eft vera, & altera falla ; vndc fiiboit quod ipJHm vernm habet in fiibie(2:o,&
hoc
fuit
affirmationeTM in compofito
dtJiunElo
:
ied eft
negationem vero in
;
oppofitum dc
Notandum , quod cum
C.5.& indc. cx aflSrmatione AgirmMi»
fiilfb
;
ideo dicit;
Perihecmenias poflimt
fiirai
,
:
contradi(flio conftct
& negationc afiimatio &
fi;iUcet
ncgatio dupHcitcr
vno modo
,
cirra terminos
:
§>uomoJove- firmatio erit vcra ritm (^falsS modo affirmatio eorttriuU-
Sienem.
Primo modo
nam
,
&
negatio
& negatio
,
erit
Alio
falfa.
pofiunt fumi circa
&
terminos difiundlos in re , vt homo equus fi ergo cx his tcrminis formetur vna contradidio, dicendo, homo eft cquus homo non eft equus, :
:
tunc
erir
econuerib:quia affirmatio
negatio erit vcra:& fecundum hunc
rum
& falfum paniuntur
vt dicitur h>c in litera
:
fibi
crit falfa
modum
&
,
ve-
contradidionem:
nam verum
&
falfum
propoficionis de quibus nunceft fermo,non poffiint ellc circa
habent
voccs
efle circa
,
fed
compofitionem &diuifioncm,
fiuc affirmationem tes
& conccptus fimpUces
& ncgarionem,qua: funt par-
contradidionis.Deindc
cum dicit:
componens, vel
& non fecundo modo, inteUedus intelligat hominem & rilibi-
fi
:
c^omodo autent quodfimul, aat quodfeparatim
intelligere accidit alittifermo.
aute ijuod(lmul,& tjuod feparatim,
Dico
vtmn in
eoqu9dconfequenter.,fedin vnit aliquodferi.
intclUgat
tionem ea vt
vel diuifionera
,
, fi
fticuitur
:
ficut
inteUcdus incelligcns panes aU-
cuius torius, inceUigit
ea"s
vt
,
vnum inquantum
inrclligendo eas, imelUgit ipfum totum
gendoenim hominem , non priilis
:
intelli-
inteUigit pe-
dcm,poftea manunr, poftea caput &c. fed intelli^itomnes parres finniljVt cx cis vnum aUquidfit: limilicer in propofito intelUgit fimul pridica-
^ura
& fubieihira,vtex eis viu affirmatio,veI necum dicit
gatio conftituitur. Deinde
&
Non enim eH Tertim
falfum in reht44, quod qiitd verum bonum:quod autem m
ijt
:
circafic ens
,
(^ nen
ens poHerins perfcrutandum. Probat quod dixerat
(ciUcct
,
qubd verum &
falfiim funt circa compofirionera
& diuifionem,
quod probat per quandara diuifionem , dicens: Nm (» rehm quod verum fdfum nonfunt in rebtu, vt tjuod fed in inteU ^uidem bonum verum.-ijuod autemfalfum malumy UBu fitnt id cft , quod non funt in rebus , fic intelligendo verum (f quod verum fit quodda bonum, quatcnus verum falfum. perfedioncm quandam dicit, & falfiim fir quod-
&
dam malum
quacenus /alfura
quendam:non ergo cftjin intcUedii
defedum
dicit
fiint in ith\\s,fed in
circa vero fimplicia
mente, id
&
qutdefl necin menteefi, id cft, quodciim intellcdus habeat duas operationes , vnam qua inteUigit fimplicia,& quid eft:aUam qua componit,& diuidit, ,
& intelUgit complexa
:
non tamen verum & fal-
fura eft circa primam operationem ftus intelligit fimplicia
& quid eft
:
,
guia intellefed circa fe-
cundara : reUnquitur crgo per locum a diuifionc qu6d ex quo vcnun falfum non fiint in rebus, nec in mente circa primam opcrarionem , quod
&
iecundam,qua;
eft
compofitio,ve] diui-
mcntis,& hoc principaIiter;confequenter funt circacompofitionem diuifioncm vocis,qua: eft fio
&
iignura
mends
:
autem
addit
oportet fpeculari ctrca ens pofieritu
perfcrutandum
efi
cnim dicuntur dc
,
qubd tjudcunque
& non ensfic acceptura ,
fciUcet in aliis Ubris:
S V M A R I r M. Ens vcrum,fcnfu cxplicato,non confiderari ab hac fcicntia,alio tamcn fcnfa confideraturabca de quo optimc Dod,
:
ma:&
exponit dubitationcm.in quo eriam innuic folurioncm , dicens
&
«diquid fieri.
Scod Opcr. tom. I V,
3»
lumfalfum , fcd in mente. Circa verofirnpli^ ergc qua~ , (^ quod esi , nec in mente.eli
dcbet elle phirium:eft ergo dubitatio cjuomodo indiuiduntur vtritmfimul autfeparatim , alitu efi fermo : quia hoc magis fpe
telligind» tt-
tum.
quod intelligat vnumunquantum ex eis vnum aUquid con-
cext.c.ii.& inde,& multa alia in Ubrislx rel="nofollow">gicalib.
&
fonenti* in-
autcra .formct ex eis
& diuifionem:omnis autem compofitio & diuifio componuntur
tfut-
funque com-'
eaduobus con-
aliqua
quje
or g-ne-
rttlirer
non formando compoli-
,
Mouet quadam dubitationem:didimi cftenira quod verura & falfum funt circa corapofitionem
telleElui intelligit ifta plura,
nts
quodlibet fcorfum,& fccimdiuu fe,vt funt quq-
dam duo:fequitur quod
fint circa
M
quo-
& confequenter fe ha-
intcUe<5tus
diuidens intelligit plura
le
finiul cflc in loco,
loca funt propinqua
benria.
primo
vt dicitur
,
&
bi
duo homincs dicantur
cunque eportetfpeculari
coniim£tosin re:ficut homo animal : fi igitur ex his tcrminis formetur vna contradi6Ko,diccndojoomo efl animaljoomo non efianimal tunc af-
fartiuTUur f-
fi
rum
cia
c^oi. falfum habet partitionis contradiElionem.
f^ dufUx.
&
c6pofitionc,veI diuifione oportet
qu6d per compofitionem
ita
Siinul Atcipi'
cum
& diuifionem
:
fignifi"
dicimus aliqua efle limu' tuT dMpUciter ^u*d tntelUfecundum tempus,quajfimt in vno eodcra nuc £iHi ftmuiinrtemporis:quandoquc fignificat quandam propin- telltgit ixtrequitarcm eorum qua: confequentcr fe habcnt, vt ma coplexievt
,
cepiibus fimpUcibus
ncgatiojvbi prsdicatum notatur feparari
rtegatio
Notandum,quod effefimul quandoqne cat vnitatem
diutfiofum.ejuoniam fecundum comfofitionem nem , id eft , habent elfc circa compofitionera
lelligitur affirmatio
Al fmrtinM.
217
1
2
1
.
& inde
,
cap. vlt.
tali
ente, 5).huius text.c.
&aUqua
tenio de Anima,
M
j
agithicq.3. VideibiSchol. z. Epilogat difto hoc libro dc cntcper accidens ,ac cnte vcro.
V
^o
l\t Lib.VII. hunc QVjtmam autem comflexh & diuijto
Ad
«Mtcnoi cft
menU (jr non in rebui.
in fta ens
Metaph,
alterum ens a fropriu : aut quia quid
fft^aut quia quale
quantum
aut quia
,
Vbi epilogat
efi
^od autem
ens verum ergo,
rum
Excludir tale ens a confidcratione huius (cieno
•
•
i>
•
i
r.
i
Ens de quo con-' fiderat ifta feentia , eft ens reale extra animam: fed ens verum non eft huiufinodi, ergo &c. Dif it ergo qvj6d cjHomam complexio diuifio de tiae:& ujtcnxiit lalem rationem
fffnhderat.
33
.qua niinc eft fermo, eft in
ideo fequitur
qu6d/M
:
mente
&
qu6d
efi
,
id eft
fiibftantia
,
quod ^uid
r^ale eft
,
aut quia
quantur/f, autfi <juid aliud copulat mensaut diuidit : intelledtts enim componit, veldiuidit entia realia vt fiint ooncepta,
Tiuic fecjuitur
Ad hunc textum <J
& inteUeda apud ipfum.
illa pars.
cft,
4. lib.6.
^
^uia quidem vt accidens quod vt verum ens pratermittendi^caufa enim hui$ts }
quidem
indefinita
,
illius
vero mentis aliqua
ftftio^^jr vtraque circa reliquum genus entis
dr non extra : oHendunt dutem aliquam naturam entti Quapropter ea quidem pr^tter"
dit fub arte
vt
eft
multipliciter di-^
quodquid eft.
LIBER :
&ide6non cft
vt fic
non
SVMMA
caufa mentis
comppnentis,
P
eius pats
fit
extra intelledhimjlicet quasHbet
ens per fe,loquendo de ente per acci-
densincomparationead caufam a quaficdicitor, non eft en? per fe extra , quatenus euenit prster intcntionem quia fic eft
talis cau(ae,fubdit
ea ejuidem
,
prttermittantur
da
:
&
,
autem, <juapropter entia,
ContinuMi
ad dicen-
tiiif». diciJit,
fcilicet talia
contfniwt
fe
&
quod perfcrutanda fitnt principia cauft entis perfe , inquantum ens , fcih'cet quod eft ens per le , dc quo palam eft in qtttbus deter,
dicens
miiauimus de tjuoties,id eft in y. libro,quem nominat librum de quories:ex eo quia ibi diftinxit
hoc quod quiiefi
,
lib. j.
}««•
tiesi
Text.co.ij,
&
in
,
& fignificationes nominum, quqties
enim vbi detcnTiinatum eft quoties dicitnr di<Slum fuit quia ehs multipliciter dicitur , ficut patet in cap. de Ente , hoc modo profequituc in principio feptimi , vt ;
ibi
vnumquoqqe
:
&
^
,
tkmpe de
ideo pracipue in hacfcientia con"
Trima
ergo
duplici-
Summa hu-
quodquefic pradicamentorum. Toties autem ente di6io palamxquia
I.
Significat
enim
hoc aliqutd : illud vero
quod quale^ut quantum,aut aliorum vnum-
Textcom.».
,
fubliantiam.
huius
primum
horum
primum ens efi quodquidefi^ quodfignificat
pofiiit
V T
quoties. (jr
§lHare dicittir
traMandum ejfe. Secunda traSiat,
multipliciter dicituT,ficUt diuifimus
qua de
leefirtnU.
,
vnum
ens per (e
ea
,
,
extendit confidetatioMctaphyfica
modum
j
& in qiunto
nominum,quaE fubfunt con-
fidcrationi huius fcicntiae
proprium
& ex-
qux eft fapientia ( nam in quarto ambitum eius, oftendensad quac fe
(cientia:
declarauit
,
ContinuMtie^
qu£E fe tenent ex parte confiderationis *^
diftinxit intentiones
in hts
in^
ijuantum tn-
,
fttpvimum ens inprimaparte capitisprimi
omnium cntium.
Tcxt.con).
ens pe*
accidens
SEPTIMVS.
PRIMA.
Subftaniciam multis modis efle
ENS
&
ens rcale.Tangit etiam vcriufque , dicens
Poftquam Philofbphus determinauit
A
meeeusverU
patebir.
DefubHantia agendum ejfe cum fif primum entium.
C
ca-
ens etiam per accidens, aliquam naturam entis qijod fit
dicit
aprimitate produSiionis^fcilicety f^caufation^,
ius librt proponit de fubliantia
non
vere, id
i/ltus
&
\fabliantia\quia hac ejipracipuum ens,
ferprobat
(cilicet ali<]ua
hoc libro incipit agere depr^ecipuo huitu fcientia fitbieBo
{fideratur\ quod^uero
,
ftec ,
alicjuam naturam entts
caufe,^ principia inquantum ens. Palam autem in quibus determinauimus dequoties
N
fuprk
qa6d vtr*que,(dL\\ctt tam ens per accidens,quan> cns verum oftendunr, velfunt circa reUqttuni genus entis ab ente per fe , non extra , oftendunt
intcntiones
citur ensfigntficatenim hoc
di^um fuit
pajfio, id eft,operatio intelledus
dicantur
vnumquodque dicitur^ quia
,
peraccidentis,cft caula
indctcrminata , &c id^a
entis veri efi
,
mittantur. Perfcrutandx verefunt ipfius en-. tis
w^*
eft,-
vnam rationem communem
aut quia quale
,
fcilicet entis
,
indefinita, id
non in rebw,
ens, id eft, tale ens efi al-
hoc aurem ens
^pllogU4»
quidem vt accidens,& ensvt vefubdit caufam dicehs:
ens
&
&
:
&in
&
diuidentis,
teru ens aprgpriii^ id cft,ab his quaEfunt proprie fnria extra anitriam , dc quibus Metaphyficus
confidcrat
ifto cap.
efi pr
(jUod huiuf
ver» thyftc» non
prsdfdain
,
fcientia,& poftea continuat fe ad diccnda. Dicic aiftjt
,
fjuod altud copulet aut diufdat menj.
pe entt
circa
oftendens qu6d ensperaccidens, , funt extra confiderationem huius
praicedenti
;
& in fexto defcripfit
confiderandi in hac fcientia.
Ex quibus omnibus
poteft coliigi fblutio qua;-
ftionu difputataru in tcrtio,tenentium fe cx parte
confideraiionis huins fcicntia: )
nunc in fcptimo incipic
*''**"
""'
""
Summa^I. Jncipit detcnninarc
qus
dc rcbus,
(oluiio qiueftionuni
(ubfiint conli-
Ex quibus
derarioni huius (cientiar. ligi
Cap. poreft col-
Ad cuius
euidenciara
iam diflum
nocandum , quod
eft
in quarco
tat frituifA- fcientia verlatur
dt£9 irii
lAtt ctnfiie-
httrfn*.
& quinto
,
ficut
,
quzlibet
,
in gcncrcfcilicet circa
Alia vero dicuntur. In prima parre intciidit talem rarioncm Przdicarum limpliater in quid :
quam
z.
i
Vel in principio
Dt fuhftMtut 1 1
tiM circa prixapui.
Sccunda
.
Tcrna
qutdem Iheorui.
^^a <}itidem tguur ftpicnPrinuinduai
quia primd
:
dctenninat dc ente , vt diuiditiu in decem Prxdicamenta. Secundovtdiuiditur pcr potentiam
& atiumzhoc
cpim duplid modo dinidinir
vt patct inquinto huius cap. de ente.
ens:
Scamda
in
&
principio 9. tcxtxom.15. ind«. Defrtmoiti' tur ente. Circa primum duo facit : Prim6 prscmittit
quandam conduConcro qium
prindpali-
Sccundo excquitur dc intento. Scamdaibi Dicuttr Autem fttbfitimtA fi 7^.7 mttltiflicius. Condufio quam intendit cft ifta qucd tct intendit. :
:
cum
hmms i.^tt»i
Mctaphyfica intendat de ente inquantiun ens,& per confcqucns d^ omni enteiprindpaliicr
MttMfl^ff*
tamen intcndit de
fn»tif»ltttT
hsc
fubftantia
pars diuiditur in duas
:
:
& (ccundum
hoc
quia pr imo przrait-'
& probat ditflam condufionem.
Secund^ dat Secimda ibi: Fidetur Mttemjuhffantiti exiflere. Prima in duas fecundum quod duplidtcr probat didam conduConera. Primo quidem pcr rarionem,& a rei vcritatc. Sccundo a rei iudido, fiue ab auiioritare, confiietudinc anriquorum. Secimda ibi Et qu4>d olim nunc. In priraa pane intcndit talem ric
ordincm procedendi drca ipfam.
&
:
&
rarionem
aiuum
;
:
Subftantia eft
quod
primum
cns in generc
eft
prius in aliquo gcncrc prindpaliter in,
qiue eft de illo gcnerc:
quia ergo Meraphyficus confiderat de ente inquantumens ,fequinir quod prindpalitcr intendit de fubftantia , fi fubftantia fit primum ciu.
Circa hanc crgorationem
C\c
procolit
:
nam
pri-
mo prormitrit antecedens. Semndo ipfura bar.
Mlitru
tfiendk.
prsdicarura in quale qiud vci quanricas
,
vel
fed fubftanda cft
:
pro-
Scamda ibi nam
Tcrrio ipfum cxponir.
clfe priraura
libro , vbi oftenfiun eft quories huiufmodi ,
enim pro quia
,
hoc
nomi-
{cilicct
cns
fignificMt tfuod <]uiJ efi,& hocali^uid, id cft , fub-
ftantiam : iBud vere quod quMe, tntt tpuintitm^aut
vnumtjuodque fic Prttdictimentorum : Mttem ente diBo, id eft , cum ens todcns
altorttm
to-
tiens
di-
catur^
:
tjiUd
Nam tfuanJo dUimm tjuale tfuiJ h$c
:
aut
honum dicimtu, aut malum-.fednon tticubi.tum , aut homincm : quando 'vero (juidfH : nec alhum. neccalidum^ nec tricubitum , fed bominem aut Deum. I
V.
cft
:
fubftantiam
nam quando Scimus dc aliquo
iciliccr fi^nificat
quaHtatem ,fednon tricM-
bitttm, id cft,quanritatem 4«r
ftantiara
:
hominem^A. cft/ub-
& ideo fupplc quando
dicimus qualc
non diciraus tricubitum aut horainemiquttndo vero didmus dc aliquo^iM
,
aut quid
edc album
fiipple ipfiim
quz fignificant
,
aut caliditm dtcimus,
quaiitatcm: nec tricubitttm,
quod
fed hominem aut Deum, fiibflandam fignificant. Vnde patet cx his,
«gnificat quanritatem
quz quod
jUjttittortttt.
,
fubfhmtia eft prardicatum fimplcx in quid:
autem enria (unt prardicata complcxa,(cilicet AL ttmftfiin qualc quid , ont inquantum quid , &c. Rario t». hm'us eft , quia acddcns przdicaturde fubftanria QuMrefMhm denominatiue & in concrcto concrctum autem fiatiMefifrtacddencis includic duo, fdlicct ipfum fubiedum, ditMtutmfiufradone cuius didt qm'd. Includit criam ipfam vtri i*mf *f formara accidenris,rarione cuius didt qualc, aut quantum,& huiuGnodi & propter hoc dicuntur przdicari in qualc quid , vcl inquantum quid. Ddnde ciim didn alia
:
:
Alia vero dicufttmr entitt entis
:
et tfucdtaliter
,
hac cjuidem qualitates
quantitates
,
alia pafiones
,
3
ilU veri
effe
alia aliitdqtiid
tale.
Pcnit {ecundam rarioncm fumptam ex primi- ftutkimiJi tate caufalitaris,quam intendittaiem cft
Illud
:
quod
Mtademtitam
caufa alterius in aliquo gcnerc eft prius co in imiemtr*
illo
gcncre quia caufa prior
eft
:
caufaro
:
omnium acddcnrium in gcncrc crg9 flibftanria crit primura cns refpctfhi alionmi de illa radone fblum ponit rainorem vbi cft virtus rarionis. Cicca qtiam fic proccdit,quia primo propouit eam. S«rund6 prol>at cam a cnris
,
quodam figno ibi f^ntle quod mUm fcilicct cnria ;
,
& vtique,
Didt ergo,
a fubfUnria
,
dicuntur
entia inqttantum taliter vel totalita entis
,
id cft,
inquantum habcnt iubitudincm ad talc ens,quod eft fubfbmria , vt ad caufam hac quidem quanti:
tatts effe : ifia vero qitalitates
aliqutd aliud tale talis
cnds, id
:
alta pafitones aut
omnia enim huiuiraodi funt
efi^fubftantiaE
&c. vt
:
fiii
,
vd quanritates , vel
fiibiedU
& caufic propriz.
SFMMARIVM. Probat fubftantiatn cfTc priorcm accidcnce , quia hoc ncquic fcparari a fubftantia nara de fe cft aptum akeri inefrci idc6negat feparari pofTe a fubftantia, no :
quod
hsEc
fccudum ipfum,
fit
dc ciTcncia
accidcntisifed quia pofuit ordinc caufaru
ncccflariu
,
dc quofusc
V
Dod ^.d.i i.qr. z
m-
fed flib- '*•
ftanria cft caufa
horumpri-
Ddndecumdidt:
Scori Oper. tora.
:
quMle quidfitj/oc dictmus aut bonttm, attt malMm,
quod
qualitatcs,
mum ensefi,quod quid efi,quod fignificat fubUanttam.
ens
:
Tcnia ibi: Multipltctter tjuulem agitur. Didt crgo, quod ens dicttur multtpliciter ficut diximm tn hii,qHd de quotiesyid eft,in quinto tjHMndo dtcimm.
na dicimtur
&
:
crgo Mctaphyficus dcfubftanria prind' : confcquenria eft cuidcns : quia
'tenditur in illa (dcnria
/P*Sm
,
le quid,vcl inquancura
palitcr intcndit
fuhJiMtti* Tt-
qualitnS
dicOTS quod fupple raanifcftura
in prindpio
FrimitMttm
quam
eft prius
primis principiis enhs inquantum ens,
in prindpio lo. yfium cfuia Tnuitir tmtUs,
fiMtiit'
ibi:
przdicarum fimplex in quid : alia auccm in quaquid ; fic dcaliis , crgo &c. Maior parte , quiafimplexpriuscftjqnam compofitum przdicatum autem in quid eft Cmplexrcfpcdu prxdicari inqualt quid ,vcl quanttira quid : dc ifta rationc folum tar^t virtuicm
:
C»»tlMp4
Secunda
tate caofarionis fiue caufalitaris.
Seoindum hoc crgo totxnn hoc , quod iequitur in toto libro Mctaphjnc^ diuiditur in ues partcs qub prim6 dc ente , quod eft fubiedhim primu hiiius fcicntiat. Secimdo dcvno Sc dcaliis paflionibus entis inquantum crn. .Tcrn6 dc
fubiediij&circa pafEones fubic
friucffttlt^
Probat didhim anteccdcns dupliciter. Prim° FritnitMt dit» fUxfrtdie*cx primiute przdicarionis. Secund6 ex primititaittirt*t^
ibidcm difpucatanuti,
tcncntiuns fc ex parte rcrum confideratarum.
SdtatU yu-
219
I.
y,M
»
Lib.VII.
Z20 "\
Ai hunc I.
<
vtrum va-
,
Y
uxtumeft futp.
T Ndt & duhitabit aliquii
Metaph.
.7.
dere&fanarCi (^federevnumquod^^^ ifforumft ens aut non ens : fimiliter autem ir in
enimifforum eflj
aliis talibus nihil
necfecundumfe aftum natum
necfefarari
,
: fed cantummodo hoc aflerit PhilofoulfptL^ilii quia ponit ordinem caufanmi fimpliciter Jc7ii^s nm neccflarium ita quod prima caufa non potcft cau- fojftfepmrim ,
caufatum fccunda caufac fine caufa fecund^K fubiedhimautem habet aliquam caufalitatem rcfpcdu accidjcntis , loqucndo dc natiirali ordine farc
fopbile afubftantiafcdmagisfiquidem va-
caufarum,& ideo
dens entitim alicfuidefi^ (jrfedens ^fanans.
fii2 caufalitatis,
Hsc autcm magis
apparent cntia,quia
efi ali-
hac au-
quidfubicBum ipfis determinatum , vnumquodque quod tcm esi fubHantia , qutdcmin categoria tali affaretjbonum enim *»t fdcns non finehoc dititur. Palam crgo quiafropter eam (^ illorum fingulafunt, ^tare frimum ens , (jr non aliqtfid ens^
^
i«t.cora.j.
fdutum
phus
fedensfimfliciterfubshntia vtique
erit.
efle
&
,
fine ifta caufa pofita in ordine negaretur a Philofopho accidens pro tanto i. Phyfic. text. com.39. dicitur
contra Anaxagoram
Probat quod dixerat a quodam
Aantis
modo
alicjuii
vtrum vadere,
prardicto.
Ex hoc vtique
dubitabit
& fanare & federe vnum& in tAli-
quodefue ipforumfit ens:(imiltter autem
proquanto,vt /ic non fi, vel dependentia ad Et ideo eft forte dubium apud ali-
r/<^>fumptis in abftracto
cum
gnificant
iubftantiam.
quem vtrum
entia vel
fint
caufam
fado: nec
non
fcibdit,
non eft impofTibile ; fed includat aliquid repugnans prima: rationi quiditati accidentis abfoluti
eorum eft natum quando fumuntur iubftantia feparata
qu2
,
in abftradko
videntur
,
:
ipfum
ret
non
ctdentm
entiH^^^iMm eorufiiMrna». vide q. I huiut 7. in
.
»coto.
i<^
,
e^uod
& propter ac
:
non
quia
entia-, :
efle
&
quidem in
Jtientum Subftantiac
autfedens
,
fi
eftent a
cfle entia
efi alie^tifid
qu«
:
fiint
iali categoria
j
&
fubie-
ira ifta
&
non vacuum,&
pnificet folam
C
& includere
in
w« hoc
cnim accidens con-
accidentis
;
,
fi-
nam album
fignificat, vt dicitur in
quod eft fubftantia:
quia ergo fic eftpalam : quia propter earn , id eft, propter fubftantiam funt fingula aliorum:quare ,
fequitur vlrerius
Ji^ni
quid
,
,
quid fubftantia
aliijuid ens, id cft
& propterea
5.
A
P
SVMMARlVti. Probat fubftantiam
Notandum
txpofitio no-
^
^jjj^^
quod Philofophus hic
frequcntcr aflerit,qu6daccidens
teft efle fine fubic<Sbo
rum
:
dicit enim
in litera,
nonpo-
quod hihil
ipfb-
ncc aptum natum, nec poffibile /eparari a fubftantia : non quidem quia ponit fubiedhim dt eflcntia accidcntis : imm6 ex qs conftituitur ens pcr accidens ; ncc quia de eflcntia accidpitis eft,
abfoluti ponithabitudinem,vcl
primum
cns
&
Doftor hlc quxft.
z. de aliis duabus, duas fequcntcs quxftiones , inqui-
bus rem optime explicat. Vide ibi q. z. Scholium tertium, hic & ibi ad mcntem Philofophi/^m.f tcTnpore explicat Dodor, pcrcfiTe feparabilc
ab acc-dcnte,quod eft
cfle prius ipfo natura.
M
Vltipliciter quide igitur dicitur iffum ^ \frimum, fcd fubHantia omniumfri- eft
,
mum ratione, (jr notttia
,
^ tempore, (^ na-
,
q.i.& 4I
^^•'^-
tura.
Poftquam Philofophus probauit fubftantiam Frimitiufubprimum ens , quodfuit antecedens princi- A«'«^'i?'-
,non ens (ecun-
Phyfic. t?xt. com.7,
aurem gcneratio (ccundum quid. ,
e/Te
tcmpofc, cognitione, &r diffininone. Dc prima parte huius conclufionis habct
efle
paIisrationis;nuncexponitiIIudanteccdens,qua- ^a
• F. {.., /-LrL r ljtcr,talicet lubltantia nt .
notabilu. Vt-
II.
erit vtitjuepri-
generatio in fubftantia dicitur fimpliciter gcncratioralteratio
V T
Pridi-
& ideo non dicimr
ineft;
/ine hoc, id eft, fine fubiedo,
mo ens,& non
eflet nulla.
& variae
prsedica-
cap.de Subftantia, nihilominus tamen
connotat fiibiedum cui
M. frimum.
quiftio
Probat variam primitatem fubftantiae , de fubftantiis opiniones refcruntur.
alias
accidemia concreta
fotmam
folam qualitatem
jlUUtrum.
fic
SVMMiE PRIM.E.
apparet,
Etcnim pro quia , bonum
<^^;f«r, id eft,fubftantia:licet
,
&
hypothefi pofita refpondendum efltt ftatim quod fpacium illud efrec vacuum , ,
&fanans,
cretum, quantum ad principale fignificatum
camencis
tunc ex intellefhi pocorpus ibi non
ibi cfle,
hoc
hoc autem eftfubflantia\
importare
cft, vidctur
:
pofJit efle nifi corpus,
natum-.nec
vnumquodque talium accidentium
w- concreto
efle
:
,
haberctur corpus
fiti
funtaccidentia accepta in concreto:/»
ideo
vacuum ii aurem ex prima inqnod eftcolorem ciXt intelligein fubiedo cum fubiechim ems
illud ellet
accepta in
fic
aliquid ens entium fedens
Uum eis determinatum
&
fiue
:
quia vnumquodque
alteri inefle
tem magis apparent Conpret* ac-
,
etiam fecundum
,
Ariftorelis nam 4- Phyfic.cap.de vacuo, texr.com. ;8. quarririftam quarftionem Ci eflet fpacium in quo tantiim eflet color , aut fonus,
propter hoc entia accepta in concreto magis videntur elle entia ; ide6 fubdit , quod magiifiefi
quod
mcntem
^uia nihil ipforum
eji fecundum fe aptum
fojfibile feparariAfuhftantia :
quidem
qiiafrens
ericqua:-
,
habitudine
abftradtoxiiius efi,de
inrelledtiis
rens impoflibilia
telligenciaeius vnde(\nisi fupple fic eft,quod taliafunt entiafiib-
qu6d
fegregationempafTionumafubftantiis
vtrum
figno dicens,
»fubfianttei
rcfpcdum quem-
cumque ad fubiedum , quia cfTet contradi^flio, quod per fe in ratione abfbluti includatur aliquis rc^cdus , tanc enim cflct abfolutum & non ab-
Circa quod duo
mitatc.
•
.
facit quia primo proSecundo probat ipfiim. Secun-
ponit intentum,
da
^
o pnmum ens,& qua pri:
Altorum enim. Ponit ergo tres concluqu6d fubftantia primu ens triplici primitate,dicens,qu6d mulibi
:
fiones poftea probandas, fcilicet eft
tiplictter cjuidem
dicitur,cfuodprimum,id eft,quod
primum dicitur mulnsmodis,vt patet cx
;.huius
pom. i.fed ftibftantia eft prtmum omnitim,(\\^^\t entium ratione.id cft,difcap. de principio, text.
finitionc,
& notitia,id eftjCOgnirionCjd' tempore,
Dcinde cum
dicit:
Aliorum
*
"* ,
*ft trtpitx.
Summ^
Cap.
I.
AlUrum tnim categorematum nullum eji
ftum primum intcllechis : quia idrur alia Prxdicamenta noafunt enria nifi per /ubftantiam,
&
fefdrdhile : hac autem foU fefarabilU ef.
qiiia taliter entis,ide6
*^„* *^
Probat propo/itas conclu fionesrdrca quod tiia quia primQ probat fubftantiam efle primitMt um- nuim ens prmuutc tempons. Secundojprobat ^
•
fiidt
:
fiibflantiam eile
ftrn.
primum
221
II.
ens prinutate dimnido>
nis. Tcrrio probat iubftaittiam efle primura ens primiate cognirionis. Secunda^bi Et ratiofu. lertia ibi Etfiire. In prima parte probat hanc conclufionem , quod fubftantia eft priraum omnium entium tempore , tali ratione : Illud quod non cconuerib , eft cft ieparabile ab aliquo , prius eo fecundum tempi^s fcd fubftantia cft hulufinodi rcfpedu oranium alionun entiura crgo (ubftanria eft primuni omniura cnriura fccundum tempus. Dicit ^go, quod Jdtorum cattgore:
inquantum
dicuntur cognofci ptoprie,
modum
aliqualiter parricipant
co-
gnirionis fubftantijt:quodeft cognofcere quid cft
vnumquodque, putaquid cft quale , aut quid eft quantumi Ex quo patet , qu6d fubftantia eft pri-
mum cogniturri primitate perfe
dicit
;
&
:
matum,
tk,VrzAicaxr^x.omvi\,nullHmefiJifA-
id
Et quodolim,c^ quod nune ,
quodfemper quafitum , ^femper dubitatum efl quid ens.hoctfi qu^ fubflantia-.hoc tnim hi qtudem
Tcxr.com. j.
c!r
7
vnum effe dicunt:illi verh plura quam vnum, ^ua-
dr hi quidemfnita^ illi vero infnita,
profter nobis maxime, (jrprimum^ (^folitm,
vt eff dicete deficente fpeculandum quid eji.
r^ile, fdlicetafubftanriat htc autemjolai^cWicct fubflanria
cum
fupple fiparabilis ab
eft
Ptobar.vt dicebatur,CQclufioncm prindpalem
Deindc
aliis.
intentam a
dicit
rci
iudido,fiue ab audkorirarc,
fuetudine anriquorum, diccns
Et ratione hoc primum
6
,
necejfe
enim in
AJ haae vniufcuiufque ratione fuhjlantix , ratienem tcxt.eftq-}-
efe.
lib 7-
TrieriUi ^f-
Probat fccundam conclofionem, iubflanria cft priroam
{cik'cct
omnium entium
qu6d
enim,
&
eft prius illd diffinirione:fed fubflantia eft huiuf^
omnium aliorum cntium crgo cftprimum oraniumcnriura diffinirio-
tnodi refpe
;
ne. Ideo didt,qu6d
& hoc
primum omnium aliorum
r fcilicet
fubftanria
ratione, id eft
,
eft
difEni-
rione:etenim pro quia: neceffe eft in rationtvniuf' cutMftjue effe rationem fuhftantia.
Notandum, quod
diffinitio
& diffinitum
funt
agirritim fi-
perfede idem ; idco vbi ponitur vnum , potcft uome cut etiam poru reliquum quia igitur fubfbnria pormtitfwtt
^
^
fcilicct
vnum
dicunt effe
inter iIIos,qui
quod
cns ,
nifi
ponebant plura ,
/b»
hoc
:
vnum
,
&
ejuidem fjiita:
&
&
&
riam rcrura ponentes vnum tantura,vt Thalcs Anaximencs ; quidam plura , quorum aliqui po-
nebant
illa
infinita
,
cum
fic
vt
plura finita
.•
Anaxagoras
vt Empedocles
& Democritus.
Qu^apropter nobi*
dicit.
,
aliqui
Vlrimo
& tnaxime, ex an-
cft,qu6d fubffcmtia eft primum ens, ideonobit
quoniam tunc horum eorumdem ftngulafcimtii.quando quid eji ipfum quale, aut quan-r tumfcimus. Probat terriam conclufionem
,
, fcilicet qu6d primumomniumenriura cognirio-
& intendit talera rarionera
norificat
:
,
:
lUud eft prius
iuflibet fuhftantiam.puta
^uam
quid
eft
h
fupple quando cognofcimos tjua-
ie,aut quantum,aut vbi t^,quoniam^xo quia^rwc etiam horum eorundem , fdlicet acddenrimnyJwgula raaximc fcimus ijuandojcimtu quideft ipfum ,
maximi
& primum, id eft,prin-
&
,
eft.
qu6d
licct
Metaphyfica maxirac
aut ipfMm quantum.
Notandum,qu6d res eo modo quo cft ens, eft fmtur rei enintclligibilis mMtnf. cognofdbilis , ciim ens flt obie-
&
Scoti Oper. tom.
I
K
Lieet fritteipttlirer
principalitet confideret
dicitur
pfura
&
,
diftura
fiiit
dc
fubflantia
confiderat cifnUrat Mt-
dc toto cnte,& ide6 fignanter ait ArifVorcles :/ff/«w», vt efi dicere de fic ente: hoc enim, quod dicitur , vt eftdicere, eft addirio dirainuens.qua additione folemus vti in his,quiB non habent oranin6 veritatem. Tunc fequitur
de fubftanria,cum
fit
illapars.
SVMMARIVM. Manifcftum bilcs
;
eft dari fubftantias fcnfi-
libro
dc fubde quibns didum eft
&: ponit varias fcntentias
ftantiis fcparatis
,
primo,& plus dicetur lib.i x.
Vldetur autemfubfantia inex''fere manifeBiftme quide corporibuswnde ani-
malia,^ plantas,(jreorum parttsfubstantias effe
dicimusxf^naturalia corpora^vt igne
aquarftydr terram^
fnb-
ft4Utti»m,no»
in 4. huius circa prind- ttimen foUm
non tamenfblum ncc prxdsc
;
,
vt hic
fcd fubftanria cft huiufmodi refpeifiu
omniura aliorum cnrium ; ergo &c. Minorem , dicensqu6d /£!>< etiamfingula, tuntmaximi putamu4,qHando cognofcimm cu-
auale
quid
Notandura
quod eft magis notum & magis rem
oftendft in littcra
eft ignii,
eft
cipaIiter,C^ fofum^vt eft diceredefic ente, id eft,de
autem tuncftngula maximeputamuf^
cognirione
de /utr
tra£bntes dc cnte ad fblas fubftanrias intendequidam illud principium , fubftanbant ,
pefcrutandum
ne
Vttrit tfititt-
nes
fccundum dinerfas opiniones illivero infinita ftMUi» de principiis rerum pcttradlatas in prirao libro: quac principia poncbat rerum fubftanrias,& ide6
in ratione vniufcuiufque poni fubflanria rario-
fubftanria eft
cjnx
hi tjuidem
,
dpaIiterHntentam,dicens,^iM^ro^f«- quia fupplc
Trioritm co-
AL
nihil fubftantia.
dc fubftantia
eft fubflantia
vero plura cjuam
illi
,
poni diffinirio fubftantiai , accipiendo rarionem pro nomine:idco aif ArifVotcles qu6d necefle eft
^uando quidejl homo cognofcimus, dutigntf, magts quam cum (juale,aut quantum,aut vhi:
-
id eft
:
fubffcuirit,
.
,
tecedente probato concludit conclufionera prin-
Scire
.
& ntuic quantum &
niturin diffinirione accidenris , fimilitcr potcft
ncm. Deinde cum dicit
fnitimu.
,
hoc eft tjuid fubftantia
:
idtm.
_
,
quajrcbant,nec dubitabant
diffini-
rione , mtendit talem rationera : Illud quod ponitur in diffinitione alterius;& non cconuerfo,
ir
quantum ad pnteritum
& con-
illud tjuod
ad ^t3^(en%,& femper ejuafttnm femper dfbttatatum eft , fupple apud anriquos Philolophos quidfft ens
ftuti*»u.
Jiiflmhi»
olim
quod
,
^ taliumfinguld, V
3
(jr
,
^
qu^h
cunque.
titfhjfiat.
Lib.VII.
Z22
ex hUfunt, aut
cu>t/jufydut p4rtes cortfm, aut
fArtibtu^aut emnibits^vt caelum &fartes eiM
vtaHra,& Luna^&Sffi-
iidtfm
diftum fuit in ^.hiuus. ^mplius fop- .A/ttiquaruitp opinio bifurcatur:qiiia hiquidem, fcilicet vari/t opinionesdifukfiM. Pythagorici nonopinanturahquidralium ejfepraiittrum
ple
, v.t
ifta
i/itr
vt Platoponens ipf^s fpeciis , vel rmste. Mathematica duMfpecies ,idc{i , diios
teffenfibtlia
^te
Al. pff-
fttponi
,
fed
Vbi poftquam Philofbphus probauit intentam conclunoncm , dat modum procedendi circa ipf.im. Circa quod tria facit. Primo offendit dc fubftantia quid manifeftum fit. Secund6 quid dubium fit. Tertio quid dicendum fit , declarans ordinem procedendi. Secunda ihv.ytrHm vero ht. Jerti^ \hi:De hiiigitur. Dicit ergo quod fubftan-
quidem mamfeBtfftmc exifiere vtdetur in corti» efuid mt- fortbtts ; &c ideo kibltantmm efle manifeftupi eft, plantM , nifepuirf fit f^/de ammalia , eorttrn partesfub.
"
j'"/^^'-
t^a
&
esltndtt.
jiantias
(orpora
ef[e
&
dicimm
,
& Jimiliter
alia natPtralia
vt ignem,aut acjuarn.atit terram
&fingula talium quod djcit proprer opinionem quorundam,qui, vt di£bumfuit in primo libro,ponq,
,
;
fcant tias
elementa raedia. Et etiam dicitnus fuDftancjuicunque fimt autpartes eorum.[ci\\cct€Lt-
mentorum,vt lapis,
Scc. particularia mixta:4«^rjr
omnibus,\t tota (ph2:raa
&
.**»u.
&
ple dicimus efle fubftantias natural£s.Deinde
cum
dicit:
Vtrurtf
j>
al't£
vero hafoUfubJtantU funtuut
aut horurn qttidem nuUa
:
alterA
&
autem
qua dam perfcrutandum. Oftendit quid dubium
fit circa (ubftanriam quja prim6 proponit dubium. Secund(S exponit ipfum cx diuerfitate opinionuri).
& facit duo
:
jjefMitntU ^'^canda.ihi f^identur autemefuibufdam. Dicit Mtd dutium ergo ,qu6d licct manifeftum fit fic efle fubftan:
I'4inuifi'>gM.
f^tritm vero
tias naturales.
foU
lum ab
,
fupple
fit
iftis {cilicet
fcilicet
&
ali
horum qmdem nulaltera autem cjutdam
vel etiam
:
fubftantia
:
fint fubftantis
perfcrutandum
eft,
tanquam dubium quoad przfens. Deindp
cum dicit;
&
ponebatea magis entia quam'fenhlMlia,qua fuht corporalia : quia ver6 ponebat duos or(iines illo-
rum entium, fcilicet ideas
mim,vtfuperfcies, &linea effe fubfiantia
,
& Mathematica intcr-
media:vnumaurem tanium ordinem fenfibilium: ide6ponebatillaefle plura fenfibilibus.
fippw vero qui vt
Speu-
& nepos eiusfilius fororis
tenu.
i^oCmt plttresfubftan-
,
ri<«,id eft,ordines fubftantiarura,fw/7£>
id eftjin vnoquoque ordjneponens vnum principium omnium fubftanriarum illius ordinis;& fie
ponens principia cuiuflibet fubftantije fupple pri-
m^ipias
ideas. Jilitid cjuidem principium pOf numerorum, qiios poft ideas ponebat fubftantias orimas ; aliudmagnitudinum , quas ponebat fubftanri«s iecundas;<^»»//
corporacorraptibilia. Quidamvtr^oJCvc^^Xt dilFerentes a. Platone,& Speuf ippo, dtcunt fpecies , id ^'^\dt:x%,& numcroshabere tandem naturam : 6f fic non diftinguebant inter ideas primum or-
&
dinem Mathematicorum
,
fcilicer
numerorum:
jiUaver^oomnia dicunt effehabita, id eft , confe-quenter fe habentia adnuracros,puta/wM &fitperficies vfque ad primam fubftantiam cceli ,. alia fenJU>ilia,C[i\sc in vlrimo ordinc ponebant:fic crgo ex diuerfitate ifbrum trium opinionum patet,quiddubium fit circa fubftantias ipfas. Deiiide cum dicit
&
De his igitur quid diciutr hene , aut non hene,& qu£funtftibftanti£,&vtrumaliqua.
&
ter-
puniftts,
magis cju^mcotpus
& &
isU quomodofunUEt vtrum efl aliquafitbfiantia
& quomodo
autnuUa
,
fraterfenfibiles, Perfcrittandumcumdefcrif-
non opinantur effe aliqnid talium-iUi vero tlura^&magis entiafempiterna\vt Platofpe-
quod de his igitur , fcilicet de prsdiftis , quid dicttur bene^aut non bene, dicendttm eft : iterum qu*
& Mathematica^ duasfubflantias.
tiamfed Speuftpptnpluresfuhfiantias ab vno
& principia cuiufibet fubftantia
incho-ns , eff:'
dtxit
;
aliud qntdem numerorum
ryagnttudinum^ deinde antma protendtt fttbjiantias,
,
;
aliud
& hoc modo
Ouidam verofpecies
& numeros eandem dicunt habere naturam: aiia vero lineas
&fuperfcies vfque ad pri^
mam caelifubstAntiam,&fenftbilia.^fectindas ajferunt fubltantias
>
quod efutbufdam videntur
corporii termtnt,vt fuperfinu,& ltftita,& punSiw,
& vnitof
effe
magii fubftantia qtfkm corput
&fo-
...
dJlidtTh. f{ntftibftapti£,&vtrHmCuppkM.athe\Tnmca,8c n»miA »f,l idexfunt altiju£fubftant:<tpr£ttrfenfibiies, aut gnaturhit, nonfunt , t/?rfdato,qurd fint fubftanria: , ejuo-
&
modo funt etfi
,
fupple
id eft, ifta
qaem modum eflcndi
Wathematica
prxter fubftantias fenfibiles fubftanttafeparabilis, fcilicct
^uare aut e}uomodo,aut nulla fenfibiles
ix.lib.&:
tiam
,
,
&
ideac
vtritm
,
habent,
non fiint aliqua
eft
fecundum
efle
,
&
eft fubftantia />r<ef«r
: hoc qutdemperfcrutandumefl, fcilicet vltTz.cumprimo defcripferimtu fubftan-
fcilicet
fenfibilem cjuid
hoc feptimo,&
eft :
quod
facit
iij,
oclatio huius.
effe.
Exponit propofitum dubium ex diuerfitate
opinionum dicens
Tcit.conL7.
ferimuspriusfubfiantiam quidefi. Oftendit quid fit circa ipfam fubftantiam dicenclum , declarans ordinem procedendi dicens,
Tcrtiam veio ferfibiUum corporum f^bfian-
lO Tc«.com.tf.
&
funt prater fenfibiles , attt nonfunt ,
jolidHm. Amflius praterfenftbtliaiht cjuidem
ciesipfaa,
Sptufipput
dicitur fuit fuccelfor Platonis, fuccejfor Fl*-
feparabilu., C^ quare
Videntur atttem cfuihufdam corporis vnixas
,
prdines fubftantiarum fcparatarurn. Tertiamverofubfta>mam ponit corporum fenfibtlium:Exivoc ergo quod ilk entia funt feparata per confequens
j7nt fubUanti^,
vt pofiierunt antiqui Naturales, aut
xerunt Platonici
ideas
,
SVMMA SECVNDA Dc
ipfa Subflantiapertracbtur.
Ponic 4iuifioncm fubftantiae in qua-
Summ^ IL
Cap.I.
& coincidit cum cius diuifione;in primam & fcc< ndam, de qua tuor
mcmbra
jcap.
dc Subftantia.
,
pium.quod eft in genere pcr rcduftioncm quiditas autcm non eft ordinabilis in Przdicamento: :
,
Defcribic primani
,
fubftantiam, fcu fubicfti
m & diuiditin ,
formam & compofitum de quofecundo dc Anima,tcxt. i.formam materiara
;
,
223
quia vt
nec
ncc
fic
fj>ccie9sncc
aliquod principium partiale, nec paruculare,ncc genus, nec
pft
cft vniuerfaic,
vnum,nec multa;fed equinitas
cft
tan-
tum cquinitasjfecundum Aoiceniiam j. Metaph. Deinde ciim
dicit:
aitpriorcmeflc matcria, &.compofito,8i
A
V T
P
eft
tx
de quo ai/a dicuntur,
(^ illudiffum non adbuc de dlio:frofter quod
hicq^.
C
Suhieifum vero
Dodor
pcrfediorcm matcria , dc quo
frimum de boc determinandurft ejl-.majcimle namque videtur effe fubfiantia fubie^um
I.
frimum.
Quot .modis
dicntur fubftantia
Sc quas
,
propric fubftaiiriailtjdcqucfubftancia rcnfibili
& in-
,
&
tclligibili.
Dfdtur 4utfmfuhffj»tiajf plicius
de tjuatuor
tjuod quiderat
ejje
nort multi-
maxime
,
& vniuerfale
,
Exponit vltimnm membrum huius diuiffonis, dicensqu6dy«^«fff«m efl HlHddeque alia dicun-^ id ipfumnonadhHcde tur, id eft,principalitcr , altfi dicitui ,propter quod de ipfo prtmo determiSMhitSum «» Tjandum efi. Cuius caufamfubdit ;name]ue pro
,
etenim,
(^ genus
faifiantia videtur effemiufque ;(jr (juartum
frepefito
qimtfuineflHm. id eft, parricularis fubftantia, ma-
&
paliter Sc
horumfuhieilum.
maximc fubftare dicitur.
Nbtandum,qu6dprsdicatioeflduplcx quxper fe, & qucdatn per accidens , & illa (\uat
dam
&
probauit ift£ Poftqua Philofbphus praemifit conclufioncm,qu6d (cilicet ciim Mctaphyfica intendat de entc inquantum cns,& per confequens
II
de omni ente principaliter tamen de fubftantia: princi, detcrminans
jiunc exequitur de intento
dc
paliter
Circa quod duo
fiibftantia.
facit:
quia primo prsmitHt quaedam vtilia.& nccellaria ad intentum. Secundo procedit ad inten-
mm-
Secundaibi
Et primi dicemuf.
:
Prima
in duasfccundum qiiod^rffmitrit du^s principadat ordincm lcs diuifiones de fubftancia ;
&
&
modurn procedendi
circa
membra^ partcs
«
^n3<
quxdam
de inferiori: quaedam eiufHem de lc. Cum crgo ait Philolbphus , quod fubiedum , id cft , prima fubftanria non adhuc dicitur de alio , nonintendit ncg.'ue quin prima fubftantia poffit prardicari de alio per accidens , vt dicendo:hoc aJbum cft Socratcs; vcl quin etiam poflit praedicari de fe ipfa diccndo: per fc
eft
:
Socrates eft Soctatcs
eft fupcrioris
,
, qu6d non non habct inomni modo in-
fcd vult dicere
pra:dicatur de aliquo inferiori:quia ferius fe,cum
fit
comraunicabilis.
fimpliciter
,
&
TrMMtMtio dujlexftrfe
&
ptr
§luettttdo
primttfuhfHti* pojjit dt Mliofrtdic0rri
Dcindecum dicit
diui-
Secundaibi Confitentur autem.Primz in primo prxmittit \aiam dc fubftantia diuifionem. Secundo fubiungit alierius membri fub diuifioncm.Secimda ibi Taleveromodo. Prima induas:nam prim6 ponit vnam quadrimembrem diuifionem. Secund6 exponit vltimum mcmbrum diuifioniSjibi Subienum vero efi. Dicit ergo c^oA jHbfiantia fi non dicatur mHltipliciHs.-dicitur tamtf maxime de cjHatuor : etenim ^uid erat ejfe, id eft quiditas, fiue forma totius, dicitur vno modo fubftantia:alio modo dicitur vniuerfale fubftantia , {cilicet fecundum opinionem,illorum, qui ponunt ideas efte quajdam vni-
fionis.
fuitti
Ktme videtur fHhfiantta ; vnde inJPrardicamends princi» dicitur, quod prima fubflantia propric
Tale vero modo quodam materia dicitufy
:
:
^
alio
modo fqrma
vero quod
ttrtio
j
exhis.
:
:
t. Diuifio
fiihn*nti£.
Subftnntia
,
Mfitur qu*(IrufliMer.
uerfalia
,
& fubftantias
bus prxdicata. Alio
fingulariiun de fingulari-
modo^eww videtur
ejjfefub-
fiantia cuiHf(u^iijfte,id eft, prinjum genus,vt funt vnum 8c ens,qu2 quidam ponebant maximc fubftautias vniufcuiufque zcv.quartum
ieilum, id eft,quod quarto tur fubiedtum, id {ubiicitur Viuifiofuifttuuit hic
<9
(y
PrtuUca-
fuperioribus.
Notandum quod quafi eadcm cum illa ,
ifta diuifio
,
fiilicet
fubftantis f ft
quae ponitur in Praedica-
,
mentis
modo fiibftantia dici-
:
&
SuhdiMt/U /"*/***»»*
Lfe»*» ctft*.
forma.Tertiovero (juodex his,id eft,compofitura,
& eft
illa vulgata diflin(5Ko
fubflantix,qua: poni-
tur eriam i- de Anima,text.com.i
quod fubftan-
quacdam eft maferia,quasdain forma,qu:cdara compofitum. Deindc cum dicit ria
fubftantia particulasis,quaE
eft,
omnibus
horum efifub-
Ponitiftiusvlrimimembri fubdiuifionem. Se-
cund6 comparat membra eius ad inuiccm.Teni6 declarat qualiter agendum fit de membris , fiue pardbus huius diuifionis. Seamda ibi Quarefi fpecies. Tertia ibi: Attamen tjua nnnc. Prima in duas:nam prim6 proponitfiibdiuifionem.Sccundo cxponit eam per exempla. Secunda ibi : Dico autern materiam. Dicit ergo qu6d tale vero , fcilicet fubie»Shun quod dicitur prima fubfbntia, alio modo vno modo cjHodam dicitur materia ,
quod fubftantiarum
alia eft pri-
Dico autem materiam quidem asformam
MUtem fguramjpccieixquodautemex
n
his Jf^-
tuam totam.
mentis pojita *fifere t*de.
ma,&:
alia eft
ligitur
hax
vniuerfale
,
fecunja
fubftantia
:
nan> ppr fubiet^um intel-
prima
;
per gcnus ver6 3c
quod videtur ad (pecies
pertinerc in-
jcUiguntur fccundae fubftantias. In Praedicaqicntis
autem przmittitur primus modus hic pofitus,
^x co in «:ft
,
qu6d
ibi loquitur
de fubftantiaordinabili
Prxdicamcnto r^oc autpn vel eft genus , vcl fpccics, vcl indiuiduum , vcl aliquod princi:
Exponit di<Sbam fubdiuifionem pcr cxcrapla, , Dico autem materiam ejHtdem as.formam
dicens
autem, id c(k,figuram fpeciei, id eft,dans fpeciem ejttod autem ex hn compofitimi, fciliipfi fktuac :
cet totam fiatuam.
Notandiun, quod
ficut
diftum
fuit alias,
lofbphus quandoquc non cmat de exe^ipiis
V
4
Phi- ^xtmtU 41, nifi TiJUtttii. fU^
quod
224
V II.
Lib.
Metaph.
quod (enriat qui addifcit q6ia igitUt attificialia quantum adfuas fotmas funt nobis notiota na:
rtmufut
p«rti»nm„
^
tjr
non identit»-
ttm
imfcr-
tsmt.
tutalibus } ideo datam diuifioncm de fubftantia explanatjdando exemplaartificialia : fedfecuitdum rei vcritatem fieura ftatuse,& alixfoim* artifitiales i^on
tia,vt
fumfubftanti*, fed
habetur
per ha?c,
qus
huius
8.
j
ii»agis
text.com. j.
&
acciden-
vnde
iz.
hic dicuntur de artificialibus intel-
ligcnda eft materia,& forma fiibfbuitialis,& compofitum in naturaHbus.qua: vere funt fubftantiac,
&
primae
fubftantias
fingularittr fumantur.
fi
^arefifpecies materia eji prior,^ magis
^
,
iffo qmd ex vtrifque frior erit pro-
pter eandem rationem.
e/i
DThpmam eam efTe cns adualc,
^propriam habere cxiftcntiam.
ET aliis
enimfublatis nihilprateripfam appartt
rcmanens
for-
;
nam
quidem corporumfunt
alia
&
faShiones
,^ potentix.
Longitudo vero , (^ tatitudo^, &profunditas quanti-
quxdamfunt,fednon fuhHanti(t,^uanenim nonfubjlantia , fed magis cuiin-'
tates
:
Secunda ihv.Nunc efuidem igitur. Dicit ergo,qu6d m* materU yTy^fa>j,id cft/orma y;,pro quia,forma f/? Pnor Prior
concernpntes eam , probans
difficultates
contra
pafionei^
Comparat membra diftae diuifionis ad inui& primo fecundiim opinionem propriam. Secund6 f^cundiim opinionem antiqiiorum ibi: Et matena fubfiantia. Prima induas. Primd facit,quod didkum eft. Sccund6 remouet dubium.
cem
Doaorcmhiequpeftv j, &: x.d. ix.q, i. vbi optim^ difcutit naturam matcriie , &:
adhuc materia fuhHaptiaft fi enim : non ipfafubHaniiaquaeJlatia diffugit-,
Deinde cuni dicit:
ens
fit fubftantia rcrum , &: iuxtacara materia dcfcribifur. Contra quos oflcndit,materiam npn cffe maxime ens. Vidc
tcria
titas
funt hdc ipfa primHmyitlud eji fubfiantia. j at 'veroablata tongitudine
latitudine
,
& pro-
fundo , nihitvidemtis remanens , niftfiquid
:
C
comfojito.
ptateria, id eft,qu^m materia,^.WM|g/> ens, feqoi-
-—
tur prOpter eandcm rationem,qu6d eritpriof ipjh ^uod eft ex vtripjueM eft,compofit6. Ratio huius eft quia matcria eft prior compofito , ficut
^arematertam
determinatum abhis.
ejt
necejfe videri fotam
fubftantiam
fic
inten-
dentibfii.
:
principium principiaro
,
,
,
,,
.,
eft prius
priore eft prius pofteriore
s
:
compofitum
& ratione huius poteft dici
ciicit
eft
"lagis cns
iiione
nop- genetationis per
exillit
Deinde
,
prior;
Dicitur autem forma
fed perfedionis
:
.
non pnontate
quia eriam ipfa
formam communicantem
fibi
eile.
cum dicit:
»4
Ipfum enim hoc immanifeHum.
Remouet dubium:fortc enim crederet aliquis, qu6d diuifiones datae de fubftantia fufficiant ad cognofcendum de fubftantia quid fit , quod excludit dicens cft
quia nunc quidem igitur typo
quodam
in
,
:
generali,
e/iquid fuhffantta Jit
:
,
id
& vniuerfaliter
quia fciHcet fubftantia eft
quod non de [ubieBo prxdicatur fed de quo oportet autfm non ftilum, JMjfiriHcet diffinire fubfiantiam, »0» enim eft fufficiens:hoc enim ipillud
alia
fum eft immanifeftum. Notandum , qu6d prxdidl^a notifi/ratio de pri-
ma fubftanria qu6d ffciHcet denullo dicitur , fcd ,
ipfa,
vidctur quaedam definitio
,
fiuc de-
Logica , fumpta penes modum praedicandij fed noc non fufficit ad fciendum quod quid efl fubftantix ; nam pcf talem defcriprionem Logicam , communcm non exprimuntur cflentiaHa principia rei,firie quibus, quod quid eft fcriptio
&
non
fed:impojfibile.
aquam,aHj aefera,&c. vt paret ex primo huita qu6d lecundiim eos mareria eratmaxime fubft£nria& enB;ide6 fbla mareria erat tota fubCirca hoc ergo fic ptoccdir:quia pri-
ftantia rei.
m6 prxmitti* huius opinionis rationem.Secund6 hoc fubiungit marerix defcriptionem , ibi: Dtco autem materia, Dicit ergo qu6d ntateria ALali* fubftantia fit , fupplemaxime fecundtim opinionem antiquorum : quorum rationem fubditrfww, proquia :finon ipfa, fcilicet vAa.xcx\a.,fit fubfianiuxta
&
A^
tia dtjfugit, fcilicct a nobis
SVMMAR.
J
V
M.
,
quod fola ma-
qutt eft alia
,
fciHcet
:
bus
fiibftantia cft
di(ftum eft
quam
ple
;
maxim^ manif«fia
,
vt fuperius
nihil apparet rernanens praetcr fup-
matetia
:
vam aHorum a
materia,
aliae
quidem funt pajftoner corporum , pma. caHdum, frigidum,album,& dulce, &c. ali£ fiint faBiones,
&
puta generationes corruptiones,& motus: ali* funt potentia ,^niz<\viz\viaxts de fecunda fpecic, vel potenrix , id cft , artes , fiue habitus pradtici, qui potenria: rationales nominantur , de quibus
omnibus clarum
eft
quia qualitas non
modo
,
quod non
funt fubftanrixj
cft fubftantia, fed niagis illo
primum infiint haec didx dimenfiones , fcilicet diStx dimenfiones,fciHcet quanritates nam primum fiibipfa
,
eft fubftantia illud,cui
id eft,
:
mui quid
Scntentia antiquorum
,
fubftantia prxter mareriafci altis enim , fciHcet a materia fubiaris,fupplearebus fenfibihbus.in qui-
iedtum
poteftperfedefciri,
IJ
:
omnium
eft fubftantia
hngitudi»e,latitudine,
rt^.
:
ah'j
:
:
aHa de
ibi
pofuerunt totam fubftantiam rerum efle folam materiam: hanc fubftantiam aHj dicentes ignem, ius
Nec quidem igitur typo di0um eji cfuid ef fubHantia : quia eftid quod non defubiedoi fed de quo alia. Optrtet autem nonfolum ita:non enim fufjficiens,
contra eos. Secunda
Philofophi ex debiHtate fortc' intelleftus non pertingentas ad notitiam formx fubftanriaHs,
ri».
Tcxt.com. 8,
:
prior compollto,propterquam
& prior quam materia
perfe-
&
Ad euidentiam huius notandum,qu6d antiqui
,
fcilicet eft prior materia.
prior
forma
;
ma-
includit
Comparat ad inuicem membra didae fiibdiuf«lecundum opinionem antiquoriitn. Circa quorUJemaquod duo facit Prim6 enim facit quod didum teria ^fubeft,&adduciteorum rationem. Secund6 arguit /'»»"'» rerm. lionis
qu6d propter eandem ra-
Ariftoteles
rionem forma
m»te-
forma eft prior
quicquid teriam
quim
igitur
qu6d fi prior compofito quia
ideo
nernttene,
fi
fcquitur
cft alia ratio,quatenus
-
:
,
materia
,
:
at vero ablata
& profundttate mhil vide-
rcmanerc , nifi fnpple fubie<5him fi detenninatum , id eft , diftinfkiun ter-
fcilicet efi
niinatum ab
&
his
,
fcilicet
dimenfionibus,quod
eft
ipfa
Summ^ ip&matena:quia ex rauone
nu,
II
didut, fic intenienti-
fcilicct anu<^ais necejfe eji videri
rtMm
ejfe,
Cap.
fcilicctfuhfiM^rum-Sed
foLm
mAte-
ifta ratio fcfel-
qu6d , vt didlum eft, non deueneruntin notitiam fbmiz fubflantialisi antiquos
lit
,
cx eo,
{cilicet
&
ideo ibla accidentia pofucrunt fbtmas rerum, ipiam materiam totam renim fubftantiam (brc aibitrantes. Deindc cum dicit
&
225:
& duflem generis
quardam intrinfeca
cum
I.
pars pr»licatur dc toto
,
puta
totum dc partc quando vtrumquc eft eiufdcm gencris, excmplum homo eftanimatus , vel antma eft httmana. Et cft diffcrciuia inter has pratdiaarioncs deno,
vcl
:
:
minariuas: quiaillaqua; cxrrinfcca cft , non conucrtibilis
cft
nam licct benc dicatur bomoeftal-
:
bur, non tamcn cconucrfb proprie didtur : idbedo efthumana fcd illa quar eft intrinfcca vtique po:
Dic* autrm materia qud
Ad hunc
texnuncft nulUtentts^neque quiJ^
ejl ftcnnXvm-fc
neque quantitMy ne^
<).5.1ib.7.
16
q»e altquid altud eorum dicitur ,
determinatum ,
tfi
quittia ens
entm quoddam de quo
efi
fradicatur horum quodltbet cui efi effe alte-
namqut
riim,(jr categoriarum *tfnicujque,alia
defuhfiantia frttdtcantur 'yhacvero de mate-
^(^re , quodefi vltimumfecundum fe^ neque quid y neque quantitat , neque aliud ria,
altquid efi , neque negationes
erunt fecundum accidens. culantihtti
accidit
& entm hac
,
Ex
his ergofbt-
fubBaHtiam
,
mate-
tfft
nam ficut bcnc
homo eft humana. Hoc
didtiu
:
eriam roodo compofitum prsdicatur de matcria, vt hic didtiu: ; cconucnb materia de compofito , vt patet quinto huius capitulo fcxto , tcxt. com. 11. Quando crgo ait Philofbphus qubd dc
&
horum prafdicatur Pracdicamentonim vnumquodquc non intendit dc Pracdicauonc eflcntialijfed denonainariua:alioquin magis conduderctur quod matcria cflet fubflanria.vcl quanritas &c. quam quod nullum corum clIct:loquitur raateria
crgo de prjcdicarione denominariua.
Attendcntame qubd aliter alia prardicamcnta pracdicantur denominariuc de fubftatia, v;l dc matcria,
dum
:
Subiungit iuxtapraedi<3amopinionem mate-
nariue prardicarione cxtrinfcca : fubflantia vcrb
autem materutm lecundum fuam quidi-
pracdicatur de materia denominatiue prsdicatio-
qua fecMndkm ft
,
,
dicens. dico
id cft
,
tatcm , nequt efi quid , id cft , fubftantia , ne^ue qualttM , neque aliquid altud dicuur aliorum ge-
ncrum quibus ent eji determinatum , id cft, pcr (e diuifum. Vnde fubdit quod fupplc ipfa materia, eji quoddam de quo quodltbet horum frtdiElorum fradicatur
nutcriz
,
denominatiuc
(cilicet
eft effe
alterum
,
:
cui
fcilicct
,
& vnicuique tategoria-
rum przdidlarumjtaquod
materia,
qu«
fubiici-
habet diuerfum cfle ab his , quae de ipfa denominariue prxdicantur : ad cuius declararionera fubdit , alta namque , fcilicet genera defub-
ne
intrinfeca
&
;
poteft inferri
ideb ex hac przdicarione
qubd materia non
non
dc cflentia lubflantiac corapofitz. Dcindeciun didt
^
Std
^*^ impof^ibilt: etenim feparabile hoc '"T ' } ^ Kxtiim eft, -1 ff r I rT^
j
/
fit
•
maxime
aliqutd inejfe videtur
fubliantia.
q.<. iib.7.
Quaproperfpecies (jr quodex ambobtufubfiantia vidtturejje magis
quam materia.
aliis
ftantia prtdicantur, prjedicarionc denominariua:
hac vero,
id eft,fubftantia
de materia pra:dicatur,
fcilicet denoniinaiiue:fIcut
cnim accidentia pra:-
dicantiu dcnominariuc de fubflanria,vt dicendo,
de mate-
lapis eft albus,flc fiibflantia przdicatnr
ifta materia eftlapidea. Ex quo qubd Hlud quod eft vltimum fitbieciMm, fcilicet materia , de qua omnia alia prsdicantur (ccundum fe , id eft, fecundum fuam quiditatem; ,
vt dicendo
eftquid, id eft, fubftantia, nec quantitas
fiec
:
ntc
aliqutd aliud: quod per
lc fit in gencre,& non fb non cft aliquid tale , fed nec itaque negattones : ita qubd materia fit formaliter nega-
lum rio
,
matcria
vt negationes de materia fbrmalitcr pra;di-
Cuius caufam
enim , pro quia: ha , fcilicct ncgationes erunt per accidens,Cupf\e in materiajquod fonc dicit ad excludendum opinioncm Platonis , qui non difHnxit inter matetiam priuationem , vt didtur , i , Phyfic. tcxt. com.79. Vltimb concludit c^miL fpeadantibusex ccntur.
fiibdit
,
&
:
,
fcilicet pracdiftis
materiam
rationibus acctdit dicere
effe fubftantiam; fcilicet
fblam
& maxi-
vt fupcriiis diccbatur.
Notandum qubd ,
dam eflentialis
,
prasdicario eft duplex;qua:-
& quxda denominatiiia. Exem-
plum vnmv.homo
«;7
&
cum
non eft maxime
ens vnius gencris prardicatur de en-
tc alterius generis.
Excmplum hom^ :
eft
albM,
jS
qubd
fubftanria per talem ra-
tionem:Dc rarione fiibflanriz videntur efle duo, fcilicet qubd fit fcparabilis ab aliis , qubd fit
&
non cft huiufrnodi; ergo materia non eft maxime fubflantia. Dicit ergo ,fed impojfibile, fdlicet eft,matcriam elTe ma-
Ojlendite$u-
ximc fubftantiam , aut fblam matcriam
mMtrrim n»m
hoc, aliquid
;
fed matcria
efTc fub-
flantiam hoc altud
etenim pro quia : e({efeparabile
:
:
fupplenon compcrit to pcr
&
;
fbrmam
:
rnatcria::fed raagis
amiqtM
trm
msximk
tjfe
ejfe
ens.
videtur inejfe maximefttbflantit,quod
compofi-
De
TMimtt
fmlilMiiti*.
quaprapterjpectes, id cft,fbrma,
& quod ex ambobtu, id
eft,
compofinun, videbi-
quam materta. Notandum qubd maximc proprium videnu
tur
ejfe
fubilantia magis ,
eflefubftantiar,qubd
non eft
fit
feparabilis:nam accidens
naturam a fubflanria, fed fubffcmtia ab acddente irerum alia cnria magis fignificant qualc quid , quam hoc aliquid , fubftanria autcm proprie fignificat hoc aliquid,neumun autem horum competit matcriar fecundum fe. Naro materia ncc eft feparabilis , nec eft hoc aliquid forma autem licct non fit feparabihs hoc aliquid:tamen quia pcr formam fit compofifeparabilc pcr
:
&
:
tum
ens a
fic
& hoc & compofitum
poteft ellc lcparabilis
aliquid;ideb fcquip.ir qubd
forma
fintmagisfubilantiaquammatcria.
,
Deindccum
Attamtn tam qua Bantiam.
Tatma
,
(J»
ctmfofttum mtgtsfithfii* tim
qmMm
iftMteriM,
TcxtxoiiLf,
didt:
eft
:
ris,puta
Argiut conrra ^Qtas opinioncs,oftendcns matcria
:
fequitur
bis
:
animatus.-itz cconucvCo zanitnaeft
fiibftantia dc matcria quia acddentia pridicantur de fubfbnria,& de materia dcnomi-
riz de(criptioncm
ria
conucrri
& aliter
riam.
tur
teft
nttnc
Dico aiitem
ex ambohits ftth"
tam qua ex materia
e^forma dimittendum. PoHerior enim
efi
(^
attna
Lib.VII.
Zi6
Metaph. ^
madfertd:mdmfefid autem efi aliqtialiter teria. Itaque detertia autem ferfcrutaudum
^.iT"*
*'
Stt #V m«ttrisfrmntf.
nam
hoc feptimo, &in odlauo feqncntl induodecimo
in
Sccimdum qaod proponit eft quod cum vno modo dicatur quodquid eft rci vt pracdidum eft ,'dc ipfb quod quid eft fiibftanri;c fpeculandum eft idc6 dicit qu6d (^ttoniam i'n fubflanria
;
'
principio huius capituli diuifirntu tjuot modis
:
& forma
ex materia
,
nunc id
eft,
&
,
filbftanriis intelligibilibus fcpa^
raris.'
agcndum Hc de membris, (Jyg panibus prsccdentis diuifionis dicens, qu6d lic^t fupplcforma&compoficum fiot maeis fiibftantia quam matena attamen jHbjtanttam qu* qut ^d compofita 'ft f^ ambobtu,dico atttemeain Dcclarat qiulitcr
frefequttur
:
agit dc fubftantia lcnfibili, fcd
dcinccps agit de
e^ hac nam maxtme dubita9ilis. frimcifMlittr
tcbit
ad pncfens, di-
mittendHm. Cuius duplicem caufamtangit :tum quia eftpofierior , naturaliter quam materia
dcr-
&
terminauimut fubftantiam , horum quidem vnum vtdttur effe (\uod quid erat efft, de ipft/ fpe-
cum
cftlandumeft. Deindc
dicit:
&
forraa, ficut principiatum principiis,
gnitio matenae
& rorm« pracccdit
lubftantix compofitac pofita
e/i
aptay id
iacet fcnfui
eft,
rari.
'Etaddit
fcilicct
tanttmi drca ipfam
fub-
immo-
qu6d materidetiam aliqualiter eft
(cilicet in
,
tum quia fubftanria com.-
:
manifcfta ciim
& eft confefla ab omnibus antiquis;
:
& ide6 non oportet pufnifeH^a
& idc6 co-
cognitioncm
opinione anriquorum
,
qui
poncbant
;
tertut fubftantia
,
fciliccc
de forra3.per/crutandum fit fupplcpotius
& prin-
(blam matcriam
fiibftaiitiam
qu6d de
rclinquitur
&r idc6
cipalius.
Notandum, qu6d hoc dicit fpecialiter ad improbandum opinionem antiquorum,qui formam lubftantialcm 'tanquam min^s notam omnin^
Oper^ pretium enim tranfeundum ad quod nus nota natura adtiota magis , (^ hoc opus cfi
eft fcientiajdicit
qu6d de ea pcfcrutandum eft quam maximc; vv^it quiamaximi eft dubitabiliit Tunc feqiliturillapars.
Sr MM A R IV
M.
,
quemadmodum
bona :fu ex
in ailibt^s facere
ipfis
notiorihus
qua natura qui-^
dem nota ipfi nota : qua autem jingulis nota^ ^prima multeties debiliter nota > ^ parum Attamen ex male quidem nofcihjiihus ; ipjiautem nofcibilihm^ qud omnino nofcihilia nofcere tentandum; frocedentesficut diiium efi fer hac eadem, aut nihil entis hahent.
AfHgnat caufam didl
,
quare
fciiicet prius
,
&
pracparatorium ad infequendum , id cft> ad tranfeundum ad illud quod eft nottta , fcilicet Orio ttfnoffecundum naturam : cuiufiTiodi funt fubftantiae *^*"^'
rium
inteliigibiles
^lias dari rcnfibilcs
intelligibilcs,& prius tradat
,
alias
dc fenilbili-
bus,quia notiorcs nobis , &: ^c via difciplina: priorcs : aliae vcr6 quia rcmotiorcs a fenfu, minus nobis notx func : cid in fe notiorcs.
:
nam
ex fubftantiis fenfibilibus dif^
ejfefenfir-
bilium quidam:quare in his quarendum frius.
"XWJClo.
biles
G^oniam autem in
frincipio diuifimus
quot modis determinauimus fubliantiam^dr
horumvnum fpeculandum
Cuius caufam fubdit:^»fVt itafit difcipUna emnibttt hominibus , fcilicet procedendo per minits nota naturaad notamagis.•omms cnim addifcens
..
videtur efl
de
ejfe
qnod quid erat ejfe
Vbi ponic lecundam
diuifionera prijicipalcm
piiteip^ de fubftanria. Circa qu«i fic procedit quia prim6 proponit intcntum , fecund6 affignat caufam 4i£ki. Secundaibi: Opera pratium. :
iupUx,
MMto ordinit mftnfihitH,
Ad euidentiam primi notandum, quod Philofbphus hic fupponit
vnam
diuifionem de fub-
qu6d fubftantiarum quzdam fimt fenfibiles quaedam intelligibilcs qua fuppofiti proponit duo. Primum cft quod de fubftantiis ftantia:,fi:ilicet
:
:
fenubilibus
,
qux
funt manifeftx magis
cefnc ab omnibus,cft prius telligibilibus
tur, fupple
lium, id
,
& con-
aeendum,quamdc in-^
& feparatisjidco dicitqu6d confiten-
omncs effe quadam fuhsiantia fenfibi-
cft,
quapdam fcnfibilium
quare priits quarendum
cfle fpbfbnrias;
tanquamdenointcUigibilcs non om-
eft in his,
quia fubftantias hoc ordincprofcquiturvt panesconfitentur tioribus
frequenrcr ,
ex quibus
conim , qus fimt notiora fccundum naturam, & fibi minus nota:cuiufmohoc opm facere di funt magis remota a fenfu ,
&
e^uemadmodum ex ahibut humanis vbi ex bonis vniufcuiufcjue hominis partieft
ncccilarium
:
cularis/«//r totaliter, id eft
,
:
&
,
vniucrfalitcr t)ona,
& pcr confequens vnicutcjue bo>,a:(\c\xt per militare huius & militis peruenitur ad victo^ illius
riam totius exercims
commune •.ftc in
iffo,
fubftdntit.
SubftMiti»
qux
prajcognofcit aliqua fibinota,
funt minus nota lecundum natiuram
,
quod
quoddam bonum
eft
propofito ex notionbus
licet addifclti peruenitur
.
intelligi-
de quibus principalitcr hic intcnditur.
,
proccdit ad notitiam
COnfttentur autemfuhHantias
19
dc
acendum fit,diccns,qu6d hoc cftoperatprerium , id eft ,quoddam pra; fieceflafubftantia fenfibili
ponimur ad coj^nofcendum, fubftanrias
Sabftan(ias
ex
bonii totaliter bona fingMlif
vniufcuiufque
dimittebant,& ideS ad videndu vcritatem de for-
ma fubftantiali,de qua veriflime
lo
enim itaft emnibitsper mir-
notius:difciplina
ad ta
ipfi,lci-
ejua funt not»
nafium poftea nota in fine quae autem funt' nota firnpliciter primo, fcilicet quo ad nos : funt multoties debiliter nota, fcilicet fimpliciter fccundum naturam ; rario huius cft, quia ca qua: funt notiora nobis ; parum tura
&
ipfi
,
fcilicet addifccnti
&
:
&
aut ftihilhabent entis vixumquodqueautem ficuc ens fic eft cognofcibilc, attamen hoc non obftante , ex male tjuidem cognofcibilibus , fcilicec :
cft
fecundum naturam tentatjdum eft nofce nofcibilia omnia , id eft , fimpliciter & fccundum naturam procedentes ficut difium
eft,
per hac
,
fcilicet ipfa
nobis ad intclligibilia nobis mini^s nota : dicit autcm eaqux funt nobis mifenfibilia notiora
nus nota
eflfe
debiliter
,
nota fecundum naturam
eft nam quandoquc communiter diciturjCsidcm funt noriora nobis & fecundum natiuraro, vt Mathcmaticiiqux qula
multoties, quia
non fcmpcr
:
vt
abftrahunt
Summ^
Cap.
II
fcnfibili runtno* r» Mmtkt- abftrahunt a moni,& a materia cadera funt ctiam tiora fccundum naturam : terminu eui- „obis notiora. Patct cfiam dc jprimis principiis
&
m*tieii cr tx
^^
'cmi
^wT
»ot»
«M^M <^ »4tttr^.
Qttarta ibi
Scuontam
Horum OMtem
:
i;eto
dt^mtto
& in fc & etiam quoad nos/iiira fint ficut fbrcs
a difiinirionc
:
Idcirco fignantcr didt
huius.
<jo
nullus delinquit, vt habctur fccun,
quod
roul-
,'
&
duas
qaid,& per
&
tfttid efi
^
primi modi
fc
difl&nitioncm
C *
Dc
A
dum
Secunda ibi Nec
fubftantia fenflbilij
de ejMod
eft
fiibdit
eft.
*J
Logice often-
eo
,
eft tfttod <jMiderat cire rei
quod vnumijModij fte,{ci\icct
effe:efi tjuod
SVMMARlVIi.
agen-
fiipple
tjMtd efi fubftanriz fenfibilis:
dendofupple quid
& quod quid
f**^f«^
:
kfeo prtme dtcemm tjMtdam de
II.
?.
.
perrinent ad ejMod modifmittit
,
rei.
etiam htc effe. Wcit ergo quod quia
SVMMiE SECVNDiE
/itbnMittMrg
:
pcr aecidens, Secundo prsdicatum pet fc fecun- j>»,a^ »^^ diraodi s ex quorclinquinir quod fola pracdicata iluiit» frtmi in
tonc3.
Scxta ibi:ii«*- ^„,^ qmdtt
e/t.
quia prim6 remouet ft^{>>»^Mm"^*"' a <jM«d tfiud efi rei prardicatum
tet dicere. Firima in
domo, vbi
ratto
mam de fMhfionria.Septima. ihi:.QMtd autemopor-
complcxis,que funt notiflima fccundiim naturam in
227
II.
dicitur fecMnditm fe
ideft
,
,
&
erat
tjttod qitid
quod ac*
,
dpit praedicata per (c,nam przdicata peraccidcs non perrincnt ad quiditatem rci ideo l"ubdit,ww tnim mMJicum effe efi tibi effe , id eft, non pertinet ad ninm cffc quiditariuum:«f entm tu es mMficiit :
^xplicat quod quid cft fubftantiac fcnfibilisjcxcludcnsab co prxdicatum pcr aGcidcns,& propriam pa0ioncin,&: fusi
probans cns pcr accidens non habcrc
quodquideft
JDodorcm
,
fcu diffinirioncm. Vidc
feeunJitm pcrtinct
XI
dans per
teiffum
;
Poftquam Philofophus
pracmifit
& neceflaria ad intentum
qiuedaravd-
ui. ibi
Mttafhyfu» ^*%"*
&
jtpu 0JJUUS,
Ex
tii£lis
,
puu
tjuiaadefiei hoc. In
(^ leni
fe
fit
"'m^
quomodo
t6'inquirit
>
fe
de caufis generationis fubflanriarum
fenfibilium, fiue de ipfius, tjttod ejMtd
rione
,
vtrum fcilicet
paratum , tonici
,
Quar-
ijued
^uid
& caufa genetarionis
vcl non:& vtrum
fit
efi
eft fit ,
vt
genera-
aliqnid fc-
dixenmt
Pla^-
gcnerabile, vel non.
Quint6 inquirit ex quibus parribus conftituatur. Sexto inquirit vtrum quod quid efi fit aliquod ,
vniiierfale feparatumjpracdicabile air Plaro.
de fuppofito,vt
Septimo ofbcndit quod
tjtu/d tjuid efi,
:
albttm eJfeM eft
effe,
ciei
non
vnum. pracdicatafcctmdumi
K«t «w»#
fecundo modo. Dicit f**^
quod eft
fr^d*-
fe
defubiedto,
tjMod quld eft fiiperfi-
albi
addit
,
album
:
fed nec
eflc:
& albedinis •.Sz
quod non fbliim albiim eCc non
ijMtd eft fupetficiei ,
vel
,
qnia alia eft quiditas fuperiiciei
eft
ejMod
,
ipfum compofitumfMperficiem aibam efl efi
ex vtrifqMt , qMod efi efje quod ^Mfdefi, vel efle fiiperficici fimplicitcr fumptz Ci qnzras tjnare, reipondctur , ^Mia adeft ei :
hoc
,
id eft
,
quia album adhacret
qium extfinfecum
& propter
fiiperficiei
,
tan-
fcwtnaliter eflenria: fuperficiei
hoc totum
iftud
,
quod eft
fuperficies
a!ha, non pertinet ad cflentiam,fiuc ejuodqMideft fiiperfidei.
Subdit ergo,quc>d
finitio in ejua ratione
non
illa
inexii
rado,id eft,dif-
ipfMm
,
fcilicct
fiibieAum dtcente» id cft,difEruentc ipfuin,id
eft,
pratdicatum^y^tc ratto erat ipfins , ejMod quid erat
modo
ytrifm autem idem.
,
ejMod ejuid
eft
efe fingMlii.
:
(jr
non enim fiipple ineft alicui fecundumfe: : ejuia non efifuperficiei
habet rarionem principij:& caufac refpe£ku eoru
viam veroftim. Tertia ibi
hac r£tto eius
:
vt fuperjiciei inefi^ibum
qua
funt fubftantixjfenfibiles. Secundaibi:.^o-
tjuaref
inerit ra-
eHfuperficiei effefemper , alb»
effe^ idem erit
ficut pratdicata per fe
fubdit
ipfiim
habeat ad illud cuius
^^^ diuetfum ab eo.
,
effe,
& tamcn no pcrtinet ad diffiniuon6fxibie£H;ide6
:
Tcrtio
1»
Quare f fuperfi-
quia propria paffio pr^dicatur per
quod quid erat efle quia fciUcet Logicc loqucndojcft quoddam coUc<5hun ex prsdicatis in quid, & per le primo modo. Secundo inquirit quonim
^^^ ^^ ''^^"^
diciti
ergo quod nec ettam hoc omne ^itod, fcilicct prar'^*i/^Jji. dicatur pcr fe , pcrrinet ad tjuod quid efi efle rei: ttttt rn.
fcptimus liber habet deinceps feptem capitiila iriquiritquid
effe^
Remouet a ^uod quid efi,
igttMr fiiogizjtrc oportet.
Prim6 enim
alba
ciei
&
{Jf_
cum
^ua igitur non
tione ipfiim dtcentem ipfum
Secunda in principio oda-
&
^^'
Dcinde
tjuodquidetatejfe ftngutif,
via pracdica-
ideo Metaphyfica conuenienriam habent ; aliquando in inquifitione vcritatis induitmodum Logicij&aKquando econuerfb. Prima ergo pars diniditur in feptem , fecundum quf d iftetotui
Diitifiotitiitd
rci.
:
Notandum autem quod Metaphyfica & Lt>gica quodammodo circa idem verlantur ex quarjQ huius , tcxt. com.j. ideo magnam affinitatem
principalia.
*l[*.
prctdicataergo peraccidens,
exvtrifque vt faperfictei alba
efi
,
iabftanriac fenfibilis.
rei;
p^^z-T
^f,^ cemm»' mttr ftr h*e
Nec etram hoc omne:non enim quoditfifeeundumfe vt fuperficiei album : qaia non efi fuperfciei ejje album effe 4/ verl» nei\ue quod
& diuifioniS;,& huiufmodi. Secund6 ma& per principia fubftanrialia
Mctaphyfic-o
efi
...
"7;
&
nunc procedit de
,
quar dam principia communia
ps
^.
communiter
hoc raodo loqucndi , fcilicet boc effe, , intclhgere folum efle eircnriale
perrinerc ad eflenriam
mtento Hcterminando dc quod quid eft fubftantiat fcnfibih's- Circa quod duo facit. Primo facic quod diftum eft , modo quodam Logico & per donis,
Ariftotclcs
qutd ergo duiturfecu/t-
dumteipfum.
lia
per fe,& non per accidens.
puta rauficum efTe,veI album clTc^quia fimt cxtrd rarioncm cfTentiam rei ; ideo non videntur
enim
mufcum ejfe , n$n enim fecundum
es muficus
iliud
,
fecun-
ly effe
& quiditatiuum
XZtfgice^ quid ejt cjuod.quid erat ejfe v/tum-
tfi tibi effe
id eft
,
in toto fequenri ad defignandum quod tjuid
dicemm tjutdam de iffo Lt-
^uodqfte qu/fd dicitur fecundumfe^nen
eft,
Aduertendum quod rci vritur
TTJ' T prtfw
te^fum
adtuum ^uod qutd
dum rcipfum,id
Mc q. 7. Vbi tradat dc ifuod
^uidefi. Text-c.ii.
ipfMm, id eft.per fe:fcd per accidens:
te
tjMod erro dtciturfeeundum
"Vuk diccrc quod quia in fecund6
pridicandi pec
HeSitri»^
lubiechim poiiitur in j f" T**' difEnitione pracdicari:nam paf£o,q^ux prxdicatur fe
fecundQ
*"
Metaph.
Lib.VII.
iz8
{ecundo modo , habet diffinkionen;i ad addimfflj jiam fubie^him ponicur in diffinitionc paflionis: in primo aute modo praedicandi per fe,eft econuerfb : nam pr«edicatum,vel eft diffinitio,vel ponitur in diffinitione fubie<5ki:quia inquam fic eft} ide6 illa diffinitio,quje accipit prxdicata^in quo»
rum
diffinitione
non ponitur ipfum fubieAum:
icd magis econuerfo,illa erit t3x\o,quod ejuid era^ cfle pra: fingulis
,
quae diffiniuntur.
.
Concludit
autemex prsdidis nam ex quo ^Aquodefuid :
elTe rei
non pertinent praedicat?. per
prsdicata per
fe
ejt
accidens,nc<;
fecundo modo,reiinquiturquod
pemnet ad cjuodquid f/?rei:quac prsedicantur primo modo per fe,in'quorum rationc,id eft,difilla
finitione,non ponitur fubiedum-
probationcm
prxdicata per ejtud ijuid
eji
Subdit autem
duccndo ad inconueniens
,
fe
modo non
fecundo
,
quod
pertinent ad
tus
fttffic-
eiufdem
fi^itai.
fubicAum compofitum ex fubiedto
eft
accidente
'.fit
quod quid trat
&
albo homini
ejfe
,
id eft, hah^a.t,(iK0d quid eft inquaiitiim huiufinodi ; quia albus homo cxprimitui per duas.di-
&
dioncs, propterquod videtur duacrcs
tionc, idc6"fiibdit
quod
quod
alicui
efleht
& idco non poffent diffiniri vnadiffini-
,
nomen ipfi
ttaque
ftt
:
homo
gratia excmpii:albus
& tunc redibit quxftio quid tft'vtjtii habeat
,
quod
,
qtttd tft
&
fubiedo
vel ex
veftis,
tjft, fcilicet
ficut igitur
:
& forma fub-
quoddim compofimm ex
ftantiali, ira veftiserit
fubftantia
vtfiis.-itA
vocctur
accidentc
:
ficut
album & lene , & huiufinodi paffiones funt fuperficiei eadem autcm ratio eft de omnibus huiufiiiodi paflionibus, & dc vna, vt
vtrum
ficut
albedo pertinct ad quod quid
eji fuperficiei,ea-
qux
,
vni
& cidem li
igi-
fimt eadem, inter fe funt fuperficiei cfte eft
albam
idem cii quodtjuid quod quiditas albedinis & quiditas lenitatis fit vna , quod eft eiSidenter falmm cx qao fcquitur quod propria paflio fiuc quiditas proprix paflionis no pertineat ad fubieciVe:e]uod ejuid eJh^a.Sioms,Cit
fubicdi
ejt
;
fequitur
:
;
(^i
fliciter.
quod
igiturfubftanriacompofita diffinitur,eftqua:ftio
eadcmjfequitur quod
Ariftot. dif-
&
ttiafiineji his tpfum.quod cjuidtrat tjft, quod per difnnitionem exprimitur , vt fi albo homini,
vrrurri veflis
cundo modo ,
quiditatem.
cum
Notandum etiam proptcr fcquentia,qu6d Aride hoc, quod eft, ^uod ejuid erat ejfe , nam quandoque per (juod ^uid erat effe , intelligit ipfam rationem fiue diifinitionem exprimentcm rci eflcntiam ; Logicc tunc loquitur magis iecimdum :
&
haberc diffinitioncm.Dcinde
veflis potpfi
Vtrhm e»t per acdd,en,
hjPt
diginiri
^ "tam
ip.
xToluti
//<>»«.
djcit;
At vero neque hoc
ex eoru numero^qu*
e(l
^
ferfe ejfe dicuntur , aut ipfum non fecundum fe dupliciter dicitur,
(jr
huius elialiudquide
ex additione:aliud vero non. Hoc quide enim €x eodicitur idquod diffinttur , quia ipfum vt fi alhoeffe dtffiniens dicat Hec autem eo , quod
alij adiicitur y
albi bominis rationem.
veHis alhum homi^ veHe,vtalbum. Albus itaque homo eH quid alhum non tamen quod quid aliud ipli
nemy
ftoteles sequiuoce videtur loqui
«1«^
vniufcuiufque earum,
inetle plures pafliones,qux prxdicantur per fefe-
tur
cipitur tfpud
ejfe
fubftantia compofita cfi ex materia
ejfe , erit vnum & idem efIe,quod cft falfum. Notandum , quod eidem fubieclo contingit
fi
qiiid
tiua ipjim qttodcjHid erat
&
:
crat. cflc »c-
& ^itantitati ,& quando, & vhi, &
cji.
dem ratione& lenitas,&huiufiTiodialia:quia
Quod
,
moHert&c. qujdinquam fic eft, quodeft aliquid compofitum cx fiibic(5to & accidentc ,perfcrufandum tft ergoji ejl ratio,id cft,diffinitio cxpofi-
femper, id eft,vniuerfaliter alho
:
leni
flures
vt qualitati
ici,diccm,efuia /i fuperficiei albit
fuperficiei ejfe
Ijji emtingit
ItUum ci^utixd eft,vnicuique aliorum generum,
,
vtfifignificat
dijfiniat
:.
erat
alho effefed veHi
e(fe
quiderat
ejfe
Brgo efl quod
efie.
aliquid^aut totalitery aut non.
Subiiingit propofitx quxftionis fblutionem.
•:
qucm modum
locutus eft nitnc
quandoque per quod quiderat ejfe
in propofito:
*3
quas adducit. Sectmda
ibi
:
fblutioncs,
etiam aut.
Diffinitio
ipfam rei eflentiam,quz per diffinitionem exprimiturj& tunc loquitur magis realitcr Metaphyficc, fe-
primo prxmittit quxftionis folutionem. Secundo excluditquandamcauilla-
ciuidum quem modum loquitur in feqaentibus frequcntcr. Deinde cum dicit;
quandam conclufionem.Sccunda iWv.Quare quod
intelligit
&
Tc«.co,xi.
Circaquod duo facit,fecundum duas
Quomam verofunt ^ fecundum alias Ca"
Prima
in tres:nam
tioncm.
& concludit
Tertio ex prxdidis infcrt
quid trat
Tertia ibi
efie.
:
Non
erit ioitur nulli.
Prima induas namprimo proponit folutioncm. Sccundo probat eam. Sccunda ibi ^Quod quide enim. Sentcnria ptimx partis confiftit in hoc f,l.J*'J-l quod nec vefiis , puta homo albus , quod eft cns ftnitur per accidcns, nec ipfum pctaccidens , qux cft ^l- fimiHter dt *ff'Jf»ttintera pars , puta album:habcnt quodqutd eft, :
:
tegdrias compofitaigjtenim aliejuodfubieilum cuiejue qualitatiyCJr
vhiy
^ motui.
iffius
,
quantitatiy& cfuando^^
,
Perfcrutandum ergOyji ejl ratio
(jHodquid erat
effe
cuiufque ifforum
effe,^ inefl his ipfum q»od quid erat effcy vt 4lb» homini quod quiderat albo homini :fit
namque nomen ipfi veHU , quid efl veHi ejfe. quorum fit diffinitio,& quod quid cft. Circa quod duo facit quia primo circa hoc proInquirit
:
Inqulrit
Seeundo fubiungit quxftiou4t vere nec feSecunda ibi
ponit quaeftionem.
quoru quod nis fblutionelTi. quid erat cundumfe. Dicit ergo cffc.
:
qu6d qttoniamfunt aliqua
&
diffinitionem. Dicit crgo
fecundum
veftis cft
dicuntur ens perfe albus
quod
,
accidens
huius
,
,
c.
:
fo
,
qttod nec hoc
,
fcilicet
didorum jd c(k,eorum qua
fed pcr accidcns
fignificatur pcr
nam homo
:
veftis eft cns
&
per
&
prxdidiun cft , hic in quinto de Ente. Et fubdit , aut pro fed ipfum vt
fupplc nonfecHndumJ(:Ccilicct,Ccd quod
pcr accidens dicitur dupliciter diciturpcraccidcns
:
nam
homoalbus,
homo
eft
alio
vnum modo
& alio iiiodo
compojita fecundum alias Cate^orias,i(i eft,fecun-
cconuerfb albus
dum
quidtm eft aliquid, hoc quidem tx additione:illud vtro non:nam in diffinitione hominis non necef^ lario additur album, nec eius diffinirio:fcd magis
Prxdicamenta aliaaSubftantia : quianon fblum in genere Subftantix eft aliquod compofitiun,qiiod dicitex eo,quia
tem fubftantiarum (itac
:
enim^to quia,fupple
tis eft raateria
hanc
inquirit quidita-
fenubiliutn, quac
funtcompo-
in fnbftantiis
fubiwSla fonnac
:
fic eji
compo-
aliquidfub-
^
;
ideo
fiibdit,
c^aodhuius
, quod homo fit fubie^um quod fiipple horum duorurq
cconuerfb fuppofitp albi
}
ide6 /ubdit
qux dicunturuonfecundumfe^Aof ^uidemf
Cc\licet
"
-^"
hUx.
^^
Summ^ II.
Cap.
]icex.homo addttur tjuod Mffimtttr,id cft.in nitiDne albi
quandocunque
:
diffinitur
:
^uare qaod quiderat e(fe,
diffi-
nam
in
que ratioefi diffnitio
w
fubiedum , fi rationem , id albo efe di^nierrj dicat albi hominu hominem eft qu6d diffinitio albi complcaetur non album.vt fit quafi diffinitio hominis albi , & diffinitione accidentis ponitur
lliss diffinitip erit ifedfi primi
quod quod qutd erat non eft fupplc omnium habcntium qualcmcunque rationcm notificatiium nominis:fcd om-
nium quorumcunque ratio
diffnitio cft,
albui ho-
num ejfint
termini , id
quia
vnumquodquc nomen quod
,
crit
cft
,
diffimttones
:
cttilthct
ra- qut,.i,vt fn-
&
poni tantum vnum nomen,vt huic quod cft homo ««/^««jimponebatur hoc nomen , quod cft veftis
:
bct aliam diffinitionem quam illam , qux cft albi hominis quia ciim in diffinitionc accidcntis po:
rr^o
quod auid erat
eji
aut non, id
eft,
ejfe
homo
,
aliquid
vt ,
didum eft
atft totaliter,
,
id cft
compofitiex homine albo,pata vefHs,
tum
,
aut
;
,
quod cx prsdidis fequirur , quod
diffinitio aut cft ipfius totalitatis
fius albi
diffi-
,
totius
& non ip-
albus
,
hpminis ,quod
:
vel
enim quid erat effe,eji iSud quod aliquid erat ejfe. e^ando vero aliudde C)uoi. quidetn
tunc folum
eft diffinitio
iufmodi funt genus
non ell^quod quidem aliquid hoc homo , non e(t quod vere hoc
&
Non erit igitur quicquam non
cidens.
:
,
:
cft aliquid erat elfe
:
hoc aliquid proprium
rum ergo ncc habct quid ;
cft.
hoc quod quod quid erat effe
fubicdko
quidyVt
ejfe :
fcilicct :
non
cum
,
& cflc
quia aiiquid erat cfle
eji
cft fubflantia-
Dicit crgo
,
qu6d
idem,quod id quod
quando vero aliud de
alio
pcr accidens ficut accidens de
quidem aliquid,vel hoc alidicitur albMS homo non eji quod quiesl quod
dem aliquid{vel hoc aliquid:Jiquidem,\\oc aliquid felitm inefi fubjiantiis : nam homo albus vel al,
bum rnagis fimificat quale qujd.
quid ,.quim hoc
ali-
Exquo icquiturquod non habet,(^uod quid
prat efle.
Dcindccilm
(^
non
erit
tUec quod quid erat
5«//«« hn^ Concludit cx prxdiftis quandam conclufio quia enim diffinitio eft, qux accipit prxdi- ^^'** /f '"f? :
& per fe primo modo, puta genus, &
cata prima,
Ex hoc
difFercntiam. ,
&
fequicur
,
quod
{^^^/,^„ ,«
ibla f}'c-
dijjiniiio
,
o*
nihil aUud, habeat propric diffi- hoc profrit fola fpecics eft qiix habet pro- ^q"*»*^-
nitionem nam , difFcrentiam. Dicit ergo , qucd pric genus fupple quod quid erat ejfe, fiue diffinicio non erit nuUi : quod fcilicet non eji e.xiflens Jpederum ge~ neris ,id eft,dc numcro fpecierum exiftentium fub aliquo generc proptcr caufam di(5fcam : fed :
&
hiifolum nitio
,
fciUcct fpcciebus fupple inerit diffi-
,
& quod quid eft
dc gcnerc
cics
,
:
ha namque
fcilicet fubftantix
fecundum partieipationem pajfionem
,
dtci
,
nec feiundumaccidens
,
fcilicct
ipc-
videntur non
^^
nec fecunditm
bilia
,
,
qux
tria vi-
dctur impoffibile
habcre diffinitionem pofle
&
,
quod qutd
dicit
ScotiQper. tom. I f.
erit cuiufiihet
aliorum quid fignificatfi efi nomen , qtiia hoc huic ineH , aut pro fermone fimplici (crtior.
cics generis
ftcndit fic:
^5
^fed his
& paponem, nec vt ac^
Sedratio quidem
Quod non eft aliquid etat elle non habet qutd eji fcd homo albus vcl album non
&
genertsj^eejje
H£ namque videntur non fecundum
ncm
:
,
fcili-
,
cierumexiHens quod quid erat
intcndit talem Probat datam fblutionem , rationem Quod non habct quid , cius non eft, diffinitio : fed homo albus , vel quod quid eji , album non habet quid ; crgo , &c. Minorem o-
aliqutd erat
primo modo , cu-
& difFerentia:r<j/w vero,
:
4'-
dicitur
ftfuerit altcuitu primi,
diamtur id eft, przdicantur per fe non co,qu6d aliud dc alio dicamr, fciiicet per accidens , ficut album prxdicatur de homine,vcl cconucrfo. Deinde cum dicit
Diffinitio vero
eji
compofi-
cet prxdicata funt qutatnque
aliquid-.fiquidem hocfuhftantiis inefifofum.
vcl
,
id cft,alicuius pcr fc prxdicati
aliquid^ vt alhtu
,
at.
de bcllo Troiano ertt dtffinitio : nam totus ifte tradams eft vna ratiocxponens bellumillud: fed
participationem dici,
aliquid
»»'»
ms
folum.
dicit
alio dicitur^
&
"fH*""" "'
totius ,fcd alterius partis tan-
non
cft hoc aliquid fcd album non eft hoc aliquid ,fed tanttim quod eft fubftantia. Deiiide cum
fcilicct
homo homo
alias fequitur,quod Jlias,id eft,tradatus
^ ^^^ ^ j^y,.
.^^^
idem:r\m\ cuilibet raticmi poteft "^
tioni fignificabit
quod hoc modo
diceri,^ hu-
enim pro j,^
ww.-licct
natut fubie&un/)ponct , niatur album ficut albus
yHeptr tff«jftum huim
:
quid eft albi hominis. Itcrum concliidit, quod fi album habet, quod quid crat dfe non tamen ha-
^ti qiud.
:
non folum fi talis ratio fignificet idem cum hominc quia fic omnes r.ttiones expofitiuac nomi-
ejjk
crgo album przdicetur dc albo hominc, nontamen cftidcm,^ iw^ quid emt efe ipfius albi, ipfius,quod eftalbus homo,& ita non cft, quod
*;
vero efi,nonJi nomen rationi idemfignificet, id
fuppofitum eft
clle diffiuitioncm acci-
,
effe
;
hoc coiiipofitum, quod
«-
dcntis,quod cxcludit,dicens,
:
eftjfignificat
Dicerct Nominafi-
cauillationem.
quam rationem crcderct
vtnimqua Ex quo patet , quod albm vttita quod album prxdicatur de horainc albo, dicendo, quod albus homo eft albus,& etiam cconuerfb timen hoc ipfum, quod fcilicct,vt
quandam
Excludit
CRim" aliquis , qood ficut inuenitur aliqua ratio "•fi**""* rum.nen «^* nominis fignificantis fubftantiamjita etiam inue- defwitionts accidens, fignificantis mum. nitur ahqua ratio nominis
nerc
qux
&
^are
alicMusfue-
eo^qucd altud de alio dicatur.
&
:
efi^
von
Talia verofunt qutrunque dictintur,non
rit.
dcns non cconuerfo , vtfi ipfi albo indiffinitionc , vt pradi^m cft: veftii f^nifcet album homin*m, nam fiilic qui Mffinit vejicm diffinit vt album : cut in diffinititaic veftis oportet ponerc hominem,& albiun, fic in difiinitionc albi oportct po-
jtlbo ejfefedveftisejfe
Tcxt.<6.i j.
quorumcunvero
nomen quodcuilthet rationiidem.
hocatttem, fcilicct in fecundo modo pcr accidens hoc, fcihcet albirm : additur homini pcr acciadditur eo quod aliudipft, id cft, quia homo
album elfe homincm,wo« ef qutd quid erat
efi
diffinitio
nomen rationi idem fignificet : omnes enim rationes ejfent vtiqtte diffnitiones:erit enim
:
eft
:
Ji
tantum albi fupple ponendo fempcr , vt didum albi:qui3 eft, quod homo fit proprium fubiedum exeraplis; de curat non frequenter Philofophus
cjne hoTito ejl albui
229
II.
aliis
rtfjn
a fpccic
:
efi
ratio
vt dicctur
fed fupple
:
,
in
quidem erat ejfe cuiufitbet altoquia hoc huie tfi nomen
qutd fianifieat fi
;
X
inejlt
tri»-
difini-
Juui
z^o
Metaph,
VII.
Lib.
in omnibui fed nonfimpliciter,fidhuic quid ^
fne^, id cft,qu6d in aliis a fpccic poflet efle ratio
nomcn , quod fit vno ^podo , quandonomen minis notum exprimitur
declaratis
Heehtritre
fi^nificatum nominu contingit iuflifiter-
quid
fignificat
frimum, iliis vero confequenter ita (jr quod quidesi fimpliciter quidem fubfiantid alio rvero modo aliis j etemm qualitatem dicemus :
;
per aliud nomennotius:quiahoc ineft,id eft,qu6d de co prcedicatur, puta u hoc nomen Philofophiu
exponatur p^r hoc nom.en fttfiens fic intellieendo,qu6d ratio exponens nomen,puta Philofophum fumitur a nomine notiori,quod de eo praedicatur,
cuta ab
hocquod 6(tfapiens,vt
fic
exponatur nor
men minus notum per nomen m^s notum. Aut aUo modo, quando proferr/io/iefimplici,
fupple
fit
id
ad exponendum
eft,
vnum nomen
fimplex
fii-
fedmnt qutd
ali-
pojfe
Mffiniti.
^are & qualitas efl^orum
quid eli.
quaquid eH ,fed nonfimpUciter : fedficut de non ente Logice dicunt quidam ejfe non ens^ mnfimpliciter^fednon ensfic^ qualitatem, Poftquam Philofbphus pofuit vnam
nem
per accidens polte
iimiatur hacc raiioiamatorfapientix.difinitio vero
per quam negauit ens
diffiniri,
nunc ponit fccundam cfle diffi-
non
ertA,{ciIicct tahs ratio
erat
ejfe
illud,rcilicer,quod per talem rationem expri-
uct quafdam dubitationes ad affirmationem datae
:
necfrit
cjtiod cjuid
Notandum,qu6d
videntur poflc
impedire aliquid diffiniri. Vnum eft fi illud de quo aliquod genus praedicatur participat illud
aqueum aqua enim (ecundum quandam extrinlecam participationem & idco lignum non po,
lignum
licut
dicitur
:
;
teft diinniri
aquam,cum Ipecies autem non
per tale genus,id eft,per
aquanon fit de eflentia ligni
:
hoc modo genus , fed per eflentiam fpecies eflentialiter eft genus 5 non Iblum
participat
nam
&
participat aliquid eius. Aliudeft alio prsdicatur,
fit
vt
fubiedum
fi
illud,
quod de
re(pc£bu propriae
&
homo prxdicatur de rifibili , tahominis non eft formaliter quidita? rifibilis:(pecies autem non fe habet, vt paflio ref^ pe6l:u generis , fed ficut illud cui ipfum genus eft idem per cflentiam. Aliud tikSi iIlud,quod de alio pafIionis,ficut
men
eflentia
prsdicjitur
,
accidens eius
fit
,
vt
cum muficum
hotpine:homo enim non eft eflenipfum muficum ficut fpecies eft eilentialiter ipfiim genus nullum ergo trium prajdi(5torum eft genus illf us de quo praedicatur , per confequens non poteft , vt fic, proprip, diffiniri propter autem rationem oppofitam fpecics habct proprie diffiniri ; ide6 ait PhiIofbphus,qu6dhaJC ^raidicatur de
fialirer
:
:
&
pamquefcilicet fpecies de genere fub1lantiae,quae fola:
Secunda ibi
fblutionis.
tria funt,qua;
prsedicatur de ligno
fecundum eum hic proprie
diffiniuntur
:
vi-
denrur non fecundtim participationem dici pafIionem:nec vt accidcns,modo prsexpofiro.
&
Cap.
:
Hahet autem
tempalam. Dicit ergo,qu6d aut etiam, fuppledi-
cendum
modo quam
eft alio
III.
a fubflanria competit dTffinitio
aliis
?
(fuodquid esi
dum
quid
quod beuc
,
diffinitionem
,
fen
competerc tantum fccunnon fimpliciter , fcu primo, ,
cxplicat
Dodor.
Vide eum
&
&
&
niuocefiib-
quACunrum, fcilicet quantitatem, qualitatem fttHuit^at' que talia \ficut enim ipfum ens exiftit in omni- cidentijlc «^ htu,\A eft, pr.Tdicarur de omnibus generibus \fed diffinitio. nonfimiliter,id eft,non aeque prim6 ifed huic qui-
&
dem,id eft,fubftantiae primum-.illisvero, id eft, aliis Praedicamenris confecjuenter
& pofterius
:
ita
&'
quod quid eft Jimpliciter quidem comienit fuh/fan-' tia alio verp modo aliis,id eft,fecundum quid , non fimpliciter refpedu fubftantiae:quod probar,
&
:
quia etenim qualttatem dicemtu g^at^jpura^quid eft
dulcedo ? dicemus qu6d eft qualitas qualitas eU eain aliis Prsdicamentis quare rum,qua habent c^odquid efl : non quidemfim:
&
;
plic'iter;fedftcut
fimiliter eft
de non ente dicunt quidam Logi-
fi dicatur, quod non ens eft, non quidem Jimpliciter : quod fcilicet non ens fit ens; fed quod efl non ens,hc hoc eft efle ens fecundum
quid
& negatiue
:
& qualitatem
Jic
mus efle ens,& habere quid
,
fupple dicc-
eft fecundum quid,&
:
quod
\ Vt& diffinltio ficut & quodquid esi ,
jL\.multipliciter dicitur:etemm cjuod quid cfi vno
quidem modofitgntficatfuhfiantiam^fjr hoc aliquid : alto vero modo quodamque pradicamentorum quantitatem <jr qualitatem^^
& ens
iS
in omnihtts eft Ji-
mile,idemvtique ertt,&non exemplum.-nece^Se
eft
& pofteriorisjfubftantiae, & accidentis,in par-
ticipatione entitatis pliciter prius
&
:
nam fubftantia eftens fimquam accidens non
pcrfedKus
:
autem qu6d accidens non fit formaliter ens, ficut non cns non eft formaliter ens:nifi loquendo Logicc modo prasdido ftar ergo folutio in
fic
hocqubd
enim
§luomod» atctdentia hubent quid ?
ce non ens effe, vt
:
hic quaeflionc feptima.
alia qu<ecunque talia.Sicut
a4
ipfum quod Sicut ens (jf quid efl:nam fupple ipfum quod quid eft, vno qui- qaod quid eft contingit hoc aliquid: , demmodojignificat fuhftantiam analegici v, alio vero modo quacunqite altorum Pradicamento-
ris ,
X. Silutio
qftdfiionent.
quqd
pnim in exemplis confiderare & fimile & difl^imile:(ed hoc dicitur ad denotandum ordinem prio-
SVMMARIVM. AJiis a fubftantia
prius fcilicet
diffinitio dicitur multtpliciterjicut
7j. vt fuperius dicebatur
QttDmodo
dubitatio-
nem. Prima in tres:quia primo folutionem ponit. Secundb eam exponit. Tertio eam probar.Secunda '^v.Oportet quidem igitur. Tertia ihUI/lud au-
non fimpliciter. Notandum,qu6d cum dicitur qualitas efle cns, eo modo quo Logice dicitur non ens efle , non eftomnin6 fimile:exempla enimponimus non vt ita fint , &c. Vnde fecuiKlum Damafcenum, cap.
SVMMyE SECVNDifi
i7
modo
fblutionem,qu2 concedit aliquo
nitioncm vcftis,& accidentium. Circa quod duq facit. Prim6 prxmittit foIutionem.Secundo mo-
geiuis
•Tm. c6 14
folutior
,
quaeftionis praedidae
mitur certior ratio.id cft, aliqna ratio magis nota: puta fi ad exponendum hoc nomen PhtlofophM
mitur,fiue exponitur. Tria^ud^im-
fvtique
exifiit
cut
& ens
quia diffinitio dicitur multipliciter, ;
fi-
Tiiffinitio
per
fe frtmo con-
uenitfubft»» titfecundario
vero acci'
dertti.
& princi& quafi fe-
ide6 ficut ens dicitur prim6
paliter de fubftantia,fecundari6
cundum quid de uenit fimpliciter
fic & diffinitio con& per Ct primo ipfi fubftanria::
accidente ,
vero
:
fecundum quid vero ,& perfenon prim6 conuenir accidenti. Deinde ciim dicit Oportet quidem igiturtntendere,^ quomo- T.com.i do
j.
Summ^II. circa vmm(jt$ode]ue:nOft ta-
do ofortet dicere T.com. I
j
^^^ ^^^^
.
^ nunc (jr
Cap.IIL
^^^^^ quomodo habet ^afrofter .
dum primam , vcl lccundum hanc fcamdam lutioncm
manifefium
^ftmfliciterfuhfiantia-Jeinde
aliif,
folutionc conccditur accidcntia haberc diffinitio- Mcceftat.
nem
erat ejjefedqualitatiyaut quatitati quiderat
quid,vt
enim aut aquiuoce hoc
ejfe dicere
entia,aut addentes, aut auferentes.
^emad-
:
ifortet
modum & quod non fcibile fcibile-.quonia hoc quidem reifum efi : neque aquiuoce dicere:nec eodem medo.fed quemadmodum aliquid me-. didnaUyo quod ad idemquidem dr vnu;no» idem autem (jr vnum:attamen nen aquiuoce: nihil enim medicatiuum corfui^&opf4ij(jrvM
vnumfed ad vnum. Hoc quidem igitur quocumque mo-
dicitur^nec teqmuete^nec fecundum
do quis velut dicere dtHtfilMM-
,a
&
intedere tjuomodo oportet dicere,id eft,aflignarc
&
quid ejl conucnit fubfUntiac , accidctibus modo ^rz6\^:oportet ejuidem igitur
,
circa vnMTrKjuodque diffi-
non tamen magis ejuam tjuomcdo fe habet cft,non aliter quam habet fc rei vcritascquam ctia nibile,
{e habct fccundiim zeta.quapropter
& manifefium
quod nuncdicitur , fcilicct quod quid erat ejfe accidcnti. /imilitrr,Cd.]icet conuenit fubftantiz
&
Frimton quidem ftmpliciter ineritfubfiatit, eieinde eft,
fimpliciter:yf
altis : non quemadmodum quid efi no
fimpliciter quiderat ejfefed fupple
cum
determi-
natione,W t*Malitati,aut quantitati quid erat ejfe: H'u ar£u>iii' oportet enimaut tqutuoce dicere /70c,(cilicct cilen^*^ ^'^^ fubftantia acddens, per confcques Utilnuu'' M» coglt aquiuocc habere diffinitionem, quod quid eft:
&
fii mfi cum vninacMione li*** **
^^
& &
aut addentet aut auferenta,id eft,(ecundum tnagis g^ minus,vcl
fecudum prius
& pofterius:vt fupple
accidens dicatur cns.quemMimodMm nonfcibile,6s-
IHnmfiibiU citvifctbile
:
non
fcibile
cnim
fcamdum
dicit:
palam quia qua primo ,
<^
,
ejt^fjr
Probat folurioncm datam^ primo eam rcfuSecxmdo cius probarion€ fubiungit, ihi:Non enimefi. Didtergo,qu6d iSud autem efi palam ex quod prxdidi5,& etiam dicendis,quiadiffiftttto rait.
&
&
fmiplicitcr qutd erat efie.-c^ax quidem efi prim6 fubfiantiarMm,Jimiltter efi altorum , fdlicct.acd-
dentiiiiverMntamen nonprimo. Deinde
cum dicit
diffnitionem
dicitur fcibilc,non
ejfe
quod vtique
idem
rationi
fignificatffed cuidam rationi;hoc autefivmus
noneo quod continuum ^ficut lliai,aut quacumque colligatione \fedfi quoiits dicitnr vnumwnitm vero diciturfieut ensiens autem
fuerit.^
hoc ejuidem hoc aliqaid, aliud vero quantita-
tem , aliud qualitatemfignificat. c^apropter erit
albihominis ratio (jr dtffnitio
;
vere
alio
modOyCJr albiy&fubfiantijt. Subiungit probationcm didlx fblutionis in
hoc conflftit
num
fic
habet quod quid
cns pcr acddens ficut fimpliciter
,
igitur fimiliter
&
& v-
Sc diflinirioncm:fed
efi
homo
albus
fecundum quid
fed
qux
,
ficut vnumquodqne eft ens
:
,
non cft cns
& pcr
acddens^
correfpondenrer compcdt ci
efi & diffinitio , & hoc cft, quod dicit, quod non efi necejfefi hoc ponimtu hmm difilniti»nem ejfe, qnodvtique identfignijicat, id eft ,qu6d non oranis rario idem fignincans nomini , quod
quod quid
exponitur cft diffinirio dus.ncc nomen cxpofitum
fimpliciter,quia hoceflet contradidKojfed fccun-
erit diffinitum
dum quid,quatenus de non fcibili fcimt hoc,qu6d
rarioni:fed fupple efle diffinirionem conuenit dc-
ipfum non fcitur,vel non poteft fciri.Subdit,^iw«»4»» hocquidereElum efi, fcilicet quod ens,& per quod quid eft dicatur de confequens diffinitio , fubftantia accidente:«fc tqutuoce, nec eodemodo^ eft,xquc primo omni modoifed quemadtnodMm medicinale,({i^^\e dicitur de diucrf is,quodam ordine :itxxihvLUOnis,eo qtud adidem qMidem& vnum,id eft,per aliquem refpedlii adafiquod vnum non idem autem vnum, id eft,no omnino squc primo de omnibu5,de quibus dicitur non tamen nec aquiueceiCcd fupple quodamordinc:n»ibi/ enim •ptjmtif ei- nudicatiuum dicitur corptts, qubd cft fufccptiuum medicins,&opiu quod cft medicinam exercerc,^ fetit tMm tw ndin,quam ^as per quod medicina roinifbratur , hacc inquam
terminate cuida rationi,c[uq (ciUcet fignificat vnii,
*JlfciMtt».
&
&
&
:
[mptntt^ »
dicuntur medicatiua:;?;^»; quidcm aquiuoce^c^iz in acquiuocis
non
intelligendum
confequcns
eft
eft in
diffinitio
ordo attributionis:fimiliter propofito,qu6d ens ,
& quod quid
efi
,
& pcr
conuenic
&:accidetiinonquidem xquiuocc, ncc ffquc prim6, fcd quodam ordine fccundum prius
fubftanticE
Alifiasdaas folutioucs
& pofterius.Vltcrius cum addit
Hocqutdem igi/«r,potcft dici.quod approbat iftam fccundam folutiouem datam,dicens,qu6d habet quidcm igitur quocumque modo velit quu dicere,Q:ilicet vel lccuScori Oper. tom. I V. :
T.coauii.
ejuod quid erat ejfe
(jr
nonfolum \fedetiam aliorumfimiliter ejl:veruntamen non primo.
fubflanttaxum
confequenter &pofterius inerit
quidem
&
poftcrius
eft
przdldum cft. Dcindc ciun
lllud autem
tSl,
id
intclligendum
Non enim eji necejfe ,fi hocponimus huius qu6d quia
,
diffinitio &: (juod
accipere diffinitionem
,
fimpliciter diffnitio
differt nihil.
Exponit datam folutionetn dicens
Vecl*r»tit
DiilMifil»-
qu6d accidentia non habcnt diffinirio- "*"** "* ncm , intclli^endum cft per fc prim6 & fimplici- ^^, J^^^" tcr rcfpcchi (ubftantia::cum auicm hic in fccunda ^ vtrtun^iM
quemadmodum quideJi.Nonfimplkiter quid effe
fb-
nihtl differt :n2m vt diccbatur in priraa
fblutionc,
quoniam^quod dicitur efi
ejuod quid erat eJfefimiliterinerit.Primum
quidem
231
:
quia
fcilicct fignificat
idem
tali
Ide6 fuhdit,Hoc autem fifueritvmw, id eft,vnius entis per fe,non quod fit vnum,fo quod continuum, id eft,vnitate continuitaris
ad vnitatcm
diffiniri
,
vt
;
fic
quia hoc non fuffidt eius rario pofEt
did
diffinirio:y»£-«/
IliM,id eft,poema,(iuc tradlatus dc
bello Troiano,
quod fuit fadtum in quadam connec , non eft fupple diffijiirio qu6d fitvnumquodque coUigatione:
tinuitate temporis
eriam ficut
fufficit,
:
domus, vd onuslignorura xfed fupplc tunc v-
ratio erit diffinitio ,y/fignificetf«or/f/ eUcitMr
nMm
per
(e
,
& fubdit qu6d
fupplcySrwr ens pcr fe
:
ens
hoc qMidem hoc aliqMtd.id vere qnalitatem,
&
fic
de
vnum dicitMr
autem perfe cft,
aliis
fubftanriam :
totiesy
fignificat :
altMd
quia igitur dc ra-
tionediffinitionis cft,qu6diigni(icct vnum:fcqui-
modo quo aliquid eft vnum, eo hkv do habebit diffinirionem quapropter eru alhi ho^ minis ratio, id eft,diffinitio fecundum quid & p€r accidens alio veromodo albi fMbfiantia:Abi quidem fimpLciter & per fe , licct non primo:
tur qu6d eo
:
&
:
fubftantia:
vcro per
fe
&
prim6.
Notandum, qu6d fccimdiim mentem Philofbphi fcmenrialiterae flat in hoc , quod priu)6 &
X
1
fira
50
Metaph.
Lib.VII.
251 jI
fimpliciter diflinitio Sc quid crat dlc fubftancia-
Rfeflligif re-
rum cft > & non folum fcd aliorum fimilitcr cft: non tamen primo, vt dicitur in litera & probar, qiiar^tio fignificans idcm nomini non cft diffi-
tmrn neceffe palam facere ,
:
;
filmidi^s.
nirio
fcd
;
vnufci
:
fecns
:
quid
,
fi
vnum
vcro dicitur ficut ens, intcllige pcr
quidem
aliud quantitatem
hoc
fignificat
rario
Nequevt album Cal-
fio nafiyfedfecundumfe. lia^
aliud qualitatcm ,&c.
,
dr nonfecundum
hocefi,
aut homini,
cjuia Calltas albus cui accidit
hominem ejje. Sed vt mafculinum animaliy (jr
qitantitatiaquale,
(jr
omniaquacunquefe-
eftvnum per feens , & ita ratio iftorum eft hoc eft qiiod concludit ^uapropter
cundumfe dicuntur exishre. H^ec autemfunt inquibufcunque exifiit , aut ratio^aut nomen, cuius hacpafsiojdr non contingit ofienderefe-
& ratio,& aliter albi &
paratirnficut albumfinehomtne contingit,fe4
diffinitio
&
;
:
Habere dHfT '"' "^^' hominis dtjjimtio nttlonem co-
Hum^eo qtibdhocin
ali-
quod verum eft de ente pcr fe , quoddiuiditur in decem Genera,ex j. huius,cap. de Ente, tcx.c. 14. crgo quodlibeciftorum eft vnumper fe ens,& ita
autem vt eli
accidenSyneijue concauttas, nequefimitas vaf-
illud cuius per fc eft ratio, cft pcr Ce
cns autem hoc
dico
nafasy(jr concauttaSydrJtmttas,ex duobus di^
fubTic.ntijt
,
quia fubftantiie
per (e primo,albi
erit
& per (e,ied non primo
tingit tripU
fimpliciter
cUtr.
fecundum quid,& per accidens.
:
albi
non fasmininumfine animali.
hominis
Mouer duas dubitationes ad afHrmationem dat£& fblutionis
autem
SVMMyE SECVND^ CAP. Dc diifinitionc accidenrinm S
f^
MM
A R
1
IV.
,
quarimi fecunda ponittir
ibi
Eji
:
& alia dHbitatio.Vnma.in 4uas,quiaprim6
pr^mittit dubitationem. Sccundo fbluit eam,
&
applicat ad propofitii.
Secunda ibi:.Quare horum. Ad-cuidentiam huius prxnotanda funt duo. Primutn eft quod quidam dixerunt nullam diffinitioncm elle ex additione:ita quod nihii ponitur
copulatoriim.
V M.
Exponit accidens copulatum
,
id eft,
in diffinitione aliaiius
,
quod
detcrintuatum,reciuirensfubie£tum;non
diffiniti;quorum fortefuitratio nwriua^quiacum diflSnitio indicet
optime explicat Do(ior,quod adducit
in
quidit^tem
ditatem
ide6 nihil poni-
rei,
di.*finicione, vt videtur,
quod fit extraqui-
diffiniti.
exemplum^jn difHnicione albi non poni homincm,fed animalponi,in diffinitione S Francifci &;S Patricij, non leue argupicntumcft Dodorem fuiffe Hibetnum, quia fimul eumpatrc &: patrono fuae reli' gionis, adiungit patrem, &:patronum nationis, hocinreralia multaad huncefFedinm adduxi c. i virae Scoti, vt moralem
vel aquilinum.
perfuafionem ,quia fi Anglus fuiffct S. FrancifcoS. Gcorgium fi ScotusS. An(drcam,vcl S. Coliibam adiunxiffct. RefpondiT quidam, hoc didum cffe , non a
fiipplexfcorfumfumptum fine fubiecSto , puta vt cum dicitur fimum,vel aquilinum. Accidens aute /- L \ r ^ copulatum cum tuminircum lubiecto, putacum dicitur nafiis fimus,quatum squale, numenis par, huiufmodi primo tamen modo videtur loqui
,
:
Scoto,fed Antonio Andrca Aragoneo. Salua pacc tanti viri dixcrim,fallirur toto CJelo.Siquidera Antonius AndreasMeta
phyficam edidit diftinda,quarftion.iriam tamen,&-cx vScoti quaeftjonibusinftar c5pendij, rolledam cxpofujoncm vero in textum nunquam edidit. Haiic ftitcor j
quac Scoti
cft ordinaiiit, cxpurgauit, &: ^dornauir vtfatcrur Mauri ius,in eius ti-
IpfeScotuseam citar in qujKftionibus,& in Thcologij vt in prarfatiouc notaui;cius nomuie edita efti& ab omnibus
tulo.
citatur.
Scriptores bibliothecarum
nes ,eam
jpfi
tribuunt
refpondenti'; cam
jpfi
;
om-
fola imaginatio
aufcrt,qui in aequi-
Secnndumnotandiimcft,qu6dqusdam
quxdam
accidentia fimplicia,
pliciter intelligi poteftrvno
funt
mbdo
vt dicatur acci-
"^**'
curuum & concauum,& alia materialia;fed dicitiir minacum,(5nequo non poteft diffiniri Alio
modo
ficut fimu,
vt dicatur accidens
•
1
&
^
AriftotelesdeaccidentecopuIatOjVt patcbit.Dicit ergo, quod habet dubitationem Ji cjuii dicit ratione
ex additione non
ejfe dijfinitiofiem
cuius erit difi-m
}:itioipforum,fci\ictz zcciAenti\im,non Jimplicium,
fed copulatorum
:
lk\': facere,(ci\ictt
ex aiditione enim
necejfe efipa"
diffinitioncm acciddntium co-
pulatorum,ciini fine propriis fubieftis diffiniri.
no poffint
Exemplum,afrfo autern vt efl naftii,& co-
,& fimitas. Si enim accipiantur ifta m'ai qnod concaiiitas noil eft accidens copulatu, quia non determinai fibi aliquod fubie6tum;cum caMitat
patet
poffittronucnire ligno,& lapidi,
& circuIo,& na-
copulatum cum refpiciatfubieftum Jeferminatum,fcilicet nafum; fb
:
fimitas autein cft accidens
ideo
fiibdit
,
,
quod Cupflejimttof
Etum ex duobui,eo quod hoc
erit aliquid di-
in hoc, id cft, eo
fignificat accidens in fiibiedo
quod
dcterminato
tamen nec concauitas^ nec atjuilitai litera
,
& melius
copulanim
,
:
&
vt habet alia
,
quatenus aquilitas eftaccidens
,
tas,vel aquilitas incrit naCo,vt albuni,ine(iCaliia, , inquantum Callias cft inquantum eft albus,
aut homini per accidens albus,fcilicet cuiCallia,
dtt
Accidens
tc
fi*i»tum p»~ '1'' j!"^^'^* duphctter (y.
fimiltterlimflex^
:
nafiy^er Acci^iens-.fed fecundumfcnec fupple fimi-
Ex addiiiene
^'
accidens copulatum quod habet fubiedtum deter-
qflc fpoliat.
fmplicium , fed copulatorum.
"^'''^fimpltx
dens fimplex,quod non habet fubiecfhim dctcrmi- f natum , quod ponatur in cius diffinitione ; ficut
de quo nunc cft fermo , non auteni c6cauitas:nec ergo aquilitas,nec fimitas etitpajfio
X
zt jicddem
copulata;quod du-
uoco multum afrerens , fcd indc nihil ^ut parum mctcns;nc Scotum Hibernum agnofcerct hoc pracclaro operc euro inif" '^ Abet atttem dubitationem Ji quis non JidHAt dtffinittonem effe ex addttione rationem cuiufnam erit diffinitio ipforum non
peraddittoni
cxtra cflentiam
fit
poflcdiffininfind additioncfubie£ti,quod
turin
-^""j v^^:
effe
linum animali,& aquale quantitatt
&
omnia , qiiMHnque
i'I>tthium.
Summ^ II. ijMtCHrtcfue dicufitur aJicui exifiere
Cap. IV.
fecundMtHje,
(ccundo raodo/icur pafllo incft fubic
firilicet
:
cam ad propolitum. Sccunda
quia igitur in diffinitioDC paffionis ponitur fubi^him , poteft criam poni diffinirio fubiedi , vt fi dicatiir quod rifibile cft homo habens apritudincm ad a£him ridcndL Et fubdit,
lAtet.\y\c\x.
er^o,qu6d
quod
vbiamque enim ponitur
:
diffinitio
:
noyi contingit ofiendere feparatim, id cft, dif-
nnire aliquod acddens copulitum, ficut contingitalbum llne hotoine:fed.nonfimininu,fine ani-
niminMt Se»tm.nui*-v-
^/j
^l^nmRtligi»nu,MUer
Sandi Patricij nccclTario ponitur animal,ficHt fubicdum in diffinitionc proprix paffionis. Dein-
fatrUiffim.
dccumdidt;
cnim
{„ djflinirionc
.
j.gj^j5
homo
^are
»}
Ponit (ecundam dubitationcm. Circa quod i.D«A«wi, facit quia piimu ponit eam. Secundo (bluit
duo
&( applicat
poni
duffs hte
faris.
diffinitimi,potcft
fajfu
H«
:
albi
non ponitur nc-
fed in diffinitione Frandfci
vcl
,
lcilicetde accidentibus copulatis
(juod
quid erst
ejfe
,(^
efi
fui
& concautu nafm
,
,
quc auferatur , quod tamen eft falfum vt vidaur: fiantem wow.fupplc funtidcm nafus fimus, & nafus concauus,ita quod fimum non fit ideni quod concauum.cxeo fcilica , quia impofiibile efi dicerp.id eft4ntelligcrey»»»«OTy«7tf re, id cft, fubietto
eft
fccundum
fc
,
puta finenafo
neatur
primum
qu6d nuUa
di<5him
ex additionc , qualis
(upple te-
: fi
diffinirio fit
cft diffinirio fubftantiarnm:
dutfiefi ipfbrum diffinitio
dmthrum-.quemadmodum
:
aliter efi
,quam
fub-
diximM,(cilicet in hac
fecunda foluiionc. Sotnrio ergo dubitarionis
cft
quod nulla talis diffinitio cft cx addirione non tamen hoc vcnim eft vniuerfalitei ,nara ac-
jfta
,
cidentia copulata habent vrique diffinitionem, (ed alio moido quam fubftanriz
:
quia habent ex
additione,& ideo pcr pofteaus,&
non
acque pri-
mo.vt fupcrius dicebatur.
potcft dici fine nafb
VM
MA
R
V M.
I
:
ita
quod fimum habet plus
femper enira loco nominjs poteft poni
in dififinicionc accidencis copulaci
finiri
poceft
,
,
{ine
nuUum accidens dif-
De
fine addicione fubiefti.
quo vide Dodorem
^.d.ii.
q.i.num.i
i.
& ad cercium & hic q 7^
cerc
idem diqubd nauis concauus,idem bis dicetur,quod
cft inconucnienSj/Tfl/^rfr
videtur taltbus
quod inconuemens
tnejfe ejuod ejutd erat ejfe
:
eji,
vt
accidcnribus copulatis
fcilicet
,
fi
autem non
fiipple
hoc
habcatur pro inconuenienri , qubd talia accidenria habeantquod quid eft , fequitur quodfunt in
,qubd
infinitumj id eft
fietin infinitum eiufdera
pominis repetitio : namque pro quia , nafojim» adhuc altud inerit, idcft, addecur itenun nafus:& fic in infinitum fumpta ratione pro nom;ne:nam dicendo nafus concauus,patet qr.bd loco concaui poteftacdpi fimum: nam concauitav in nafb eft
& loco fimi iterum poreft accipi nafus & fic in infinirum ,palam itaque, quia
:
efi
dtfiimtio
:
nam
(i
aliarum Categoruirum, id eft , aliorum Prsdicaraentorum , necejfe efi ex addttione ,fcilicet eftet
fubiedi efle ris
,
:
£korum
:
& tthpa-
vt eft diffinitio aqualitatis
qux habcnt fumi ex
addirione fuorum fubie-
non enim fupple diffinirio imparis
,
fine
animafjemininum enim eft qu<edam palfio animali lis fi verb fupplc eft diffinirio aliquorum cx addirione,fequitur qubd idem bis dicctur ex additione enim duo in quibut accidit bis dicere,ficut ia
numero:nec
^«^
diffinitib
efi fcminini Jine
:
:
ESt
Autem (jr alia dubitatio de eis'Jienim idem efijimus nafuSy dr concauus nafus^
idem erit fimum
(jr
concauum. Si vero nonz
quia impofibtle eH dicerefimumfine re cuius
eH papo fecundutnfe,^ efifimum concauitxs in nafomafumfimum dtcere
hU idem
diffinirio
concauus,
quomodo poniturfubicaam
nugacione,& quare
nafum:fi inquara
nominisrfi ergo diccndo nafus fimus,eft
vt videcur foltm fubslantiA
Exponic
<}kia
qubd non efi, id eft, non conringit dicere nafHmJimum , aut ieiem erit bu di~ Rum nugatorie , fcilicct nafm nafm concaum :
fimitas
S
:
concauitM in nafo:Ccd fupple concauiun
fic dicatur,fequitur
accidenrium copulatorum
quia fupple auc
lequicur q-aod uiem efiji^
eJt,quemadmodum diximus.
icilicet
:
mum & concMHum, cum idem, fdlicet nafus vtri-
quam concauum,fcilicet ipfum
:
Scd
&
diffinitiOyaut non eFf alicuiuSy autji efiy aliter
&
:
nafiis concauus, idem dicerc naius fimus , aut non •.fi enim idemfupple efi dicere fimm na~
fimum
herum
ibi
cr alia dubuatio de cis^
efi
cft
cuitt» efipajfio
applicatcam ad Soluit illam dubitarioncm , propofitum,concludens cx pracdidhs qu^re patet au6d non eft diffinirio , fcilicet abcuius horum,
Tcr.co.i8.
233
verum , non copulatorum erit vt numeri im-
erit
,
aut non
eji,
:
his quae di(9a funt
licet
:fi
vero hoc efiverum,c[u6d fci-
fequatur hcx: inconueniens
m rel="nofollow">n. crit diffinirio accidcntium
:
fequitur
quc4
copuUtorum
,
vt
numeri tmparis. Deindc cijm didt
aut
diiium: nafusnafus concauus:
Sed latetxquia non certedicuntur
rationes;
nafus enimfimus nafus concauus erit. Propter
Jiverofunt Cr horum termini
quod inconueniens ejt inejfe talibus quodquid erat ejfe:ji autem non in infnitumfunt nafo namque nafifimum adhuc aliud inerit, Palam itaque quia folius fubjiantia ejl diffni-
funt ; aut quemadmodum di£lttm eH multi-
:
tio.
aut alio
mndo
fliciter oportet dicere ejfe diffinitionem
qttodquid erat erit diffinitio
ejfe.
,
^
Quarejic quidem nuUius
ynec quod quid erat
inerit ntjifubHantiisJic
Namjlaliarum Categoriarum necejfe efi ex additione ejfe vt dqualis cjr imparis non enim eftftne numero,necquafitntir>inieftfine
:
autem
ejfe alicui
erit.
-,
Ter. C0.1
34
9.
;
animali, ex additione vero dico in quibus ac-
ciditidem
bis dicere ifcHt in his \fi Scoti OpcL torji. I V.
verohoc
&
Soluit dubitarionera , cam applicat ad propofitum, dicens, qubd latet, fcilicet fic dubitao,xcm,quia rationesnon dicunturcerte,\d eft,ceniaidinalitcrquafi vniformiterj& aeque fed fupplc fecuudii prius
ptimb didlx,
& pofterius:vt j^ixdiSta X
5
eft;
3
j
VIL
Lib.
254
Metaph.
horumy fcilicct accidcnrium copuiatotumfjtnt termini, id eft, aliqnx rationcs,/»»f fuppletales termini, aliomodofunt, quam diffinitio-
pes
aut quevittdmodum diHum efi oportet dicere quid erat effe multipltcitery dici: ,
:
&
diffimtionem ^uiafic
prim6 nuilitu
qmdemM eft.per fe
erit dif-
qutd erafeffe inerit alicui, nififubr confcqucnfiantitsyfic autern,\d eft,non prim6,&
diuidualcs.
& pofterius * n^fupple alionjra a fubftantia.
Notandura , quod ficutdiiaum fuit in princifubiedum ponitur , vt additum in diffinitione accidentis quia accidens ciim fit forma pio,ide6
:
inhacrcns,& dependens , dc natura fua non poteft peifcac concipi,nifi cointcliigatur illud cuius cft nituracci-
forma,& ad quod dcpendct
icdum
itHum.
perfedum concepmm
:
illud
,
autpm
eft
fub-
quia igitur diifinitio prbpria cxprimit
densperfnb-
rei
,
&quictatiuum
intel-
ide6 nccefrarioinditfinitioneaccidentis additur fubiedum. Non fic cft dc fubftantia,nam fiibftantia in fua natura eft ens abfolutiffimum, ledtus
;
&
idc6in noninhaerens^ncc dependens ad aliud, cius diffinirionenon oportct-addJ aliquod iniper-r yid* it. d. 4.
Ad
tinens, ad fui quiditatera.
cx
pra:di(5tis
propofitum patet
quod cum dico , nafum fimum ,non nafumconcauum loco fimi : quia
oportct fumere nafus
non ponitur in
&
extrinfecum
Simum quM' cauum idem funt liter dijlin-
giiituracon-
e*HOi
diffinitione fimi
additum rcaliter
nifl ficut
,
&
convndc fimum & ad fe , licct ipfum fi:
mum addat vltra concauum quandam nem ad fubicftum determinatum
,
&
habitudi-
in fubiefto
determinato,quod eft nafus,nihil differt fimum h. concauo, nec opor tet circa nafum ponere ahquid vltra concauum loco limi:& fic non oportet accipcrc nafum
concauum loco
firai.
Vhirao cum
dicit:
rciiciuntur idcz Pla-
<]uod cfuideft
tantum pofitac funt idcs.
VTrumautemidem efi aut alferum quod
finitioy necjue
tcr
Hinc
, indiftindum ab eo ciiius eft,fufficit ad fcicntjas , ad quas
quia
tonis,
,
^ ^numquodque per-
efi,efi
enim ali^uod operapre-
tjuid erat effe
ferfcrutandum
Tcx.co.io.
tium defubfiantia ad perfcrutatipnem. Poftquam Philofbphus inquifiuit dtcjuodcjuid & quorumfit j nunc inquirit quomodo fe ha-
efty
bet ad illud cuius cft,vtrum fibi
fit
idem, vel di-
uerfum.
Circa quod
tria facit
:
quia prim6 proponit
quacftionem. Secundo fubiungiLeiUs folutionem.
Tcrtio addit eius defcnfioncm
,
docens foluerc
fophifiTiata i>of]ibilia fieri contra fblutioncm. Sc-
cunda ihiiSitgulum. Tcrtiaibi :.Sophiftici autem Elenchi. Dicitergo , c\n6d perfcrurandum eft v-
Deidentit/itt
trumidemeft c aut alterum ejuodquid erat effiey& quod quid cfl cum *• vnumtjuodque , fcilicet cuius |eft , qued quid erat tffe
& fubdit vtilitatcm quxflionis huius, dicens
:
enim pro qui^ , fupple hoc inquirerc eft aliquod operxprettum , id eft , quodam praparatorium neceflariiun ad pcrfcrutandum de ftibftantia,de qua vniuerfalia fint
^oJ
cfuidem igitur
eU
diffinitto tfUA
ejje^aut folttm fubJI-Anttarum e^,
<^ maxim}^
termitutt hit.
,
de identitatc quod quid
eft
m.7.
cum
eo cuius eft Deindecum dicit
Singulum enim non aliud videtureffeX (jr quod quiderat efiedici^
fuimet fubfiantij^
Soluit quarftionem propofitam. Circa quod duo facit:quia prirao pracmittit folutionem. Secundo fubiungit eius probatiopera & declarationcm. Sccunda ibi In diitis vero fecundum fe. ilutdtiutd Priraa in duas quia primo facitquod didum cft. Secundo obiicit cohtra fblutionem. Secimda ibj: tfi.eftidem cum ee (uiitt In diElii quidem vtique. Dicit ergo , qu6d fingu eft. lum non videtur effie altud k fuimet fubftantia:fed :
fjrprimum,drjimpliciterpalam.
:
Epilogat circ^ datas fblutiones dc principali quarftionc huius capituU,dicens,qu6d/'<*/^ igitur f/?,qu6d erat
effe,
in-
turfingulifubfiantia.
tjitidem ipftus cjuid erat ejfc rgtio^& tjiuiderat
ff^loguf.
,
^ de-
:
partes diffiniti intrent diffinitioncm eius, ad quae eftvtilc vidcre
gfi
quirit
inquirit cnim infra v- Adhimettx tum efi «,7. rcrum fubftantiae & vtrum
fcilicct infcriiis intendit
trum
citiM4
diffinitto cjuiteft-ratio ipfiiu ejuod <]uid
aut folum fnhftantiarum
folutio habct
,
aut prira6
&
eft , ficut
prima
fimpliciter e(l fub-
ftantiamm,& ahorum per pofterius
& fccundum
quod quid erat effe ; dkitur eiVe fubftantia finguti, id eft, vniufcuiufque cuius eft quod quid eft ; ergo quod quid eft non eftaUud ab eo cuius cft ^ &c hxc cft vcritas quaftionis propofitae, quod vnumquodque eo raodo quo habet qu»d
quid,vt dicebat folutio fecunda.
qtfid eft
SYMMiE SECYNDiE.
CAP.
V.
quid eft, habet ipfum idem Dcindecumdicit:
In In quibus quod quid cft , idem eft cum eo cuius eft,inquibusnon?
;
fibi , vt patebit infta.
di£fis itaque fecundum accidens vidt-
37
biturvtique diuerfum effe, vt albus bemoy al-
terum dr albo hommi ejfe,fi enim idem homi-
SVMMARIVM.
ni effe
(jr
albohomini idem , idem enim homo
dr albus homo vt dicunt, quaredr albo^homi-
Quodquid cft,feu diflfinitioncm non ,
ni df homini.
^iftingui ab co cuius cft,fcu a diffinitojdc
quo traftat Dodor hic q.7. Vidc cum 2,. d 3 qy.adtcrtium. VbicxplicatPhilofo,)hum diccntcm,'» hahenttbusmatertam, non e(fe idem ejuod efuid efi cum eo cuius eft. Vt fcnfus fit , habcntia difFcrcntias indiuiduacs, quas mtcUigit pcr n^atcfiamjnon cfTc pcr fc primp idcm cum fuo ,
quod quideft
,
quia addunt
ci rationcs in-
Circa quod duo ohiiSit,
Obiicit contr^ fblutionera. facit
:
quia prim6 ponit rationem fbphifticam
contra fblutioncm datam. Secundd foluit eam ibi Aut non neceffe. In priraapartc intcndit pro:
bare
quod
in.
didis fecundum accidcns
idera quod quid eft cura co cuius talera ratronera cft
:
Si in diftis
idem^uod quid
eft
cum
eft
eo cuius e(i;et^oquod
cum hominc con-
quid^ft horainis albi
eft idera
fcquens
cuidcntcr
eft falftim
non
Et intcndit fecimdum accidens cft.
:
;
crgo
&
antcccdeQS.
Summas:
cum
Confequenria probatur, quia
dcn5.
homo albus
Cap. V.
II.
alhum non habct rarioncm {iibftandi , nili ratione hominis : quia accidens non fubiicitur altcri, nifi rarionc fubicdi ; & ide6 hoino albus non (ubftat quiditari hominis albi , vt idcm fibi, niii rarione alterius parris, puta hominis, quac eft fubftantia & ex hoc volunt aducrfarij quod idem fit homo & homo albus fi ergo jjttod quid efi hominis albi, eft idcm cum hominc albo cm'us cft , fcquitur quod fit idcm cum ipfb ly
:
:
:
iiomine,
quod cftabiurdum,
Dicit crgo in diiiii
^uid
tft albi
235 ^^ f^**
& mufia*,funt idem per accidens,fci-
hcct in CvkiicQto cui accidunt tanquam mcdio
fubiedura cnim
:
quoddam mcdium intcr duo
eft
l'*»''*.'^*''*
.^,,,^
^ci-
non vniuntnr nifi
quia duo accidcntia dens tlicuim vnitate fubicdH ; crgo ficut aK f-ineSi dt
bum & muficiun
quac fimt duar cxtremitatcs rc~ *«•"»{/**'*
quz
accidenria
infunt
fibi
,
:
hominis fubie^ funt idcm pcr accidens. Sic intelligcndum cft in prt)pofito,modo prxexpofito : videtur autcm non fimiliter fe habcre lecundum rationcm aduetiarij przdi^lam. Deinde (pc<5hi
ciun
dicit
itaque ficunditm accuUns vUUhitur itatjuednur-
fim
^ucd quid
ejfe, fcilicet
efi
fubdit
homini
ejfe,
'.fi
&
enim idem
vt prardiftum
eft,
:
vt
ejfe,
id
cft
Cuius probatio-
hominis.
eft, (jutdcfuid efi albi
nem
ab co cuius
& haminialbo
albtu homo videtui alterum,
homini
ejfe
idem enim
&
& albo
efi
hofno
albm homo vt dicunt , fcihcct aduerfarij, propter caufam iam di^m ifuare albo homini homini erit fiipple idcm tfle, qtiod cft falfum. Si-
&
:
&
militer intelligcndum cft dc aliis qua: dicuniur fceundum accidens. Deindc cum didt:
j4ut
Hon
neceffe eli tjutcunqne
fecundum
4C(idens ejfc eadem, cum perfe exisientibMs : nen enimfimiliter extremiiates fiunt e/tdem^
fed ferfitan illud videtur accidere extremita" tesfieri eafdemfecundum acctdenSyVt alho effe
(^ mufico : videtur autem non. • '
Sokiit di<£hmiobie£Honem quiaquicquidfit dc conclufione , dc qua patebit inferius, non ta:
men eft ibphiftica, & peccat fi;cimdum accidens.
Ad cnius euidentiam notandum qu<Sd eiuod ifuid horoinis albi comparatur
efi
^ft
idem pcr
fc
,
primo
ipfi
albo cui
& vt quid, vt dicctur infra
dianteautcm albo
ineft homini:ita
mequcd lyalbum :
&
inter hominem , quod hominis albi tamcn illud quod cjuid efi ^"c'' i"^^ medio , fcilicet ipfi albo, &r aliter ex€<M»i auid trcmo , fcih'cct homijii, quia ipfi medio ineft vt #/iww»K mlh dliter im quid pct fejcxtrcmo vero ineft, vt pcr accidens; *^' n ergo arguatur fic album ineft homini, Sc ejuod •^ ttr mim. qjti^gj} hominis albi ineft albo vt idem fibi,ergo
quodam medium
eft
quid
^
:
efi
&
:
.'
hominivt idemhomini
inquam nc arguatur j eft accidens variando medium non enim fimiliter funt idem extremitates , (cilicet ineft ipfi
;
fi
:
quod qnid efi hominis
cum
albi
,
& homo & medium ,
altero extremo, fcilicet ipfiim
tjuid
hominis
efl-
albi
:
album,& ijuod
uer(ationim
:
pra:di(fbi
ad-
quia peccat fef undum accidens. Si
autem medium vniformitcr fic
modum
hunc autem
arguendi implicat virtualitcr rario
cxtremitates (unt
i
accipitur
,
ita
qu6d
Jem ficut,medium eft idem
extremo:tunc fequitur qu6d
ficut album eft idem homini pcr accidens fic quod quid efi hominis albi & homo funt idem per acidens , tnnc nihil mali fequitur. Sit homo A,album B,quod quid efi hominis albi fit C,nunc enim fi B eft id em A, etgo C ?ft idem A:non tamen ciim quid,nec cum pcr fe, fcd cum pet-accidens , & hoc eft quod dicit quod aut non neceffe efi quacunque fecundkm :
&
:
accidens
tadem
,
fupple
diammr de aliquo fiibie<Sto,
ejfe
de quo dicuntur : nonenimfimiliter extremitates fiunt etdem, fiipplc ficut mcdium cura iUi
cxtfcmo, fed forfitan iSudvideturaccideretzn-
quam
vcrura
,
fcilicct in propofito,
extremitates
fieri /ecundum accidens , vt patct in alio cxemplo quia albo e^e mufico efe, id eft, quod
eafdem
:
&
Jn di£iis vero fecundum fefemper necejje idem effe : vtfitjujtfuntfubfiantidquibus alter£ non funt fuhfiantia , nec alter^ naturd frifires,quales dicunt ideoi effe
enim
m
erit
effe cjr
alterum ipfum honnm
animali
,
(jr
quidam.
Si
(^ quodboefuod animali efie , (^ ,
(^ quod enti erunt aliafuhfianti/i^ (jr natur£ , (jr ide£ frtter diBas , friorei
ens
,
^
fubFiantidt illisfi quod quid erat eJfefuhsiMti4t eff.
Probat datam foiutionem quajftionis date.Vbi
notandum eft , qu6d eorum funt pcr
fe,
qiue fimt
qu^dam
,
& qu^rdam per accidcns, ex
5
huius,
.
Primo crgo probat quomodo cjuod quid efi fit idcm cum eo cuius eft in entibus didtis ^cundiim (e. Secundo quomodo fe habct in diCds (ecundum accidens. Sccunda ibi Secunditm accidensvero. Prima in duas quoniam prirao facit quod dicSbum cft. Sccund6 cx probatione
:
:
:
:
talem rationem eft cfuod
:
Si in di(%'s (eciindum (e
qutd efiab eo cuius
cft
aliud
,
efgo fubftanriis
,
prioribus erunt alix fubftanrijc priores
confe-
:
&
antccedcns. quens eft manifeftc falfum , ergo Confcqucntia probatur ex hoc quia ejuod quid '***** J*"'' prius eft eo cuius efl , fi ntijfn]^' efi fubftantiarum eft , :
&
aliud
ergo aliquid
fit ,
erit prius ipia fubftantia qu«d
quac fiipponitur e{Te prima.
Dicit crgo , qu6cl in
dtaisfec undum fe femper eft neceffe
tdem effeSci-
quod cjutd efi cum eo cuius eft , quodpatet vt fupple fecimdijm opinioncm Piatonis , Ji qua licet
funt fubflanti* fupple fcparata: a fcniibilibus, quihui nonfunt altere. fubfiantiapriores eis, quales
ponenipfum quod bonum effe, id eft,idea boni quod honum quod quid efi illius idex , & Jimiliter animal , quod enti ejfe, fi inquam fic animali ejfe. ens
dicunt
efie
tdeaa ^M<(^
tes idcas (eparatas
:
Si entm alterum efi
&
&
&
&
&
quod cjuod cjutd efi fit aliud ab eocuius eft> 6( hoc gencf alitcr in omnibus,& per coniequens in nc^idcis , (equittir quod erunt dlta fuhfiantia cft
&
turapreter diilM paratas cjutdefi ideis
;
:
,
fcilicet ideas a (enfibilibus (e-
iSa fubfiantia
,
quac (cilicct erunt cjuod
ipiarum idearum erunt prtores
quac
tamen ponunrar
fiibftanrisc
,
fcilicec
prima:,)?
pro quia, quod (juid erat ejfefuhflantitffi, fcilicec vt pnuslpia fubftanria cuius eft nam quod cjuid eftek illud a quo fiibftantia rci dependet,& habec rarionem principij, vt dicctur intra in hoc 7. ca:
pituL vitirao. D>einde cura dicit
X
4
Et^
qmd efi
in entibui per
/'
'11'
''^y*
" '*'*' '**
Metaph.
Lib.VII.
236
Etfi quidetn abfolute ab inukem
,
quidem non entia, Dico autem abfoluiyfinec bono iffiexifiit effe boni,nec htttce(fe honumifcientia entm 40
ctHiffiihet fer
hoc (juod quiderat illi
effe^ (jr
in
& in aliUfimiliterfe hahet.^arefinec
hono^
honum, nec quod enti ens , nec quod vni vnum •.fimiliter autem omniafunt , aut nullum quod quiderat effe. ^areftneque bono
effe
quodenti ens,nec aliorum vllttm^ amplitticui nonineji beno
Probat quod ipfum cjuoi quii Si
(itioi ejuid eji eft
quarum
quid ergo res
efi
non cft
cft ntnfojfe
feparabile ab eo
^uid
eft c^Hod
fepa-
eft
non
cuius cft> funt (cibi-
nec formaliter entitates confequens eft falftfarariab fum , ergo antecedens. Circa iftam rationem fic to CHtm cft i quia primo ponir confequentiam. Scttlitu rti h»- procedit bem quoi cundo exponit antecedens ibi Dico autern. Tern»n effetffi- ti6 probat con{equentiam,qiuntum ad vtramquc bilit nec forparicm ibi Scientia enim, Dicit crgo, qu6dy?^««malittrMs. dem erunt ahfolute ab inuicem , id eft, quod ijuod quid eft non foliim fit diuerfum ab eo cuius cft les,
:
:
:
:
/cd etiam abfblutiun
& feparatum: fequitur quod
non eritfctemia
:
quarum
quod quid eft iterum fequitur quod h£c quo-
harttm, fcilicet rerum,
dc idcis Platonis vocare ipfas
fc cxiftentiam
vt dicfcum cft
Necefife igitur
nigno efie,
cft
terit,
:
etenimhec fufficiensfi.e.xti-
quamquam nonfintJj>ecies,magis autem
forfan etfifint fpecies. T.cii, Simitlque falam-, quiafifintided, quales
qttidam dicunt^non
erii fuhsiantia fubie6iumx
has enim fuhfiantias
effe esi neceffe
Ex his itaque rationibus patet vnum ^ idem non fecundum accidens effe iffum vnumquodque.,^ quod quid erat effe, (jr quodfcire
vnumquodque horuw efi quodquid ^uare fecundum expofitionem
erat effc fctre. neceffe esi
vnum aliquidejfe amho,
Ex probationc data infert conclufionem intcn-
fciti
id eii,qHod quid
:
vt fic quod quid eflbo-
inteliigatur feparatum
ab idea boni,
fed etiam a particulari l?ono : vel aliter
ijmd
qttod
ejuidefl
boni
infit ejfe
qmd eft boni inrelligitiu:
bono,
ita
:
nec hutc,
bonum:\iixcnt
feparatum ab ipfb
e conucrfb.Pofteaprobatconfcquen-
tiam , dicens , fcientia enim vniufcuiufcjue in lioc fiipple confiftit quod fciatur quod quid erat eftc iUi eflentiae, vt fe habct in tcr
:
fi
igitur tjuod quid eft
& in aliis fjmili-
bono fit
feparatum a re
,
fe-
quod non fcietur inefTc illi rci, & pcr coniequens illa res non erit fcibilis, ideo fiibdit:^«4fluitur
fic cft
,
effe
eft
benignum
neceffe eft
:
&.benigno effe, id
,
bcnigni:C^ bonum
&bono effeitA cft,
cjtu
non dicuntur fecundu aliud,id cft pcr accidcns,
fed
prim6 pec
dens
eftfufticiens
&
fc
:
quia in didis fecunduai acci-
ad hoc,
fcilicet
formalitcr cnits.fi hoc
qu6d
rcs fint fcibiles,
ej(titerit
fcilicct
,
tan- infertemclp-
quam vcrum quod fupplc ejuod ^uideftCit idem cum eo cuius e^,ejHamquam nonfiht fpecies,id eft, ,
ideai
cffent fcibiles propter idcas
,
qiiiditati
boni
ineft
bo-
efl,quiditati cntis incft ens:
vnum: fimiliter autem omniafunt aut effe, id eft, qu6d cadcm cft ratio in omnibus quod omnia,vel nullum fit idem cum fiio quod quid eft quare fi netjue <]uod enti ens nec altorum nuHum , id eft , qu6d fi ipfum cns non ineft ipfi (juod cjuid eft cntis, ergo ncc e con:
uerfo (juodcjuid ei?entis inerit enti, federjtfepa-
ratum
& fimiliter dc aliis,fcilicct dc bono, & de
:
vno , de quibus praedixcrat. Si igitur vnaquiequc res fcitur pcr fuum i^jUod cjuid eft , fequitur quod nuUa res erit fcibilis, fi fuum efl feparabile ab eo, quod fuit primum inconuenicns, Dcindequod fecundum inconucniens fequatut,oftcndit dicens: amplius cui non
quod
fi
ineft
qi(od ejuid eft
feqiiitur
bono effe non
boni
quod quodcfuid
eft
eft
(cilicet formalitcr. Similitcr
aliis,qu6d cui
cjitod
rcfequitur qu6d nuUa fuit
bonum,id eft,
feparatum a bono,
boni non eft Sonum, inteUigendum eft dc
no ineft qtiod cjuid entis non
malitcrens:fi \g\znr
quod
eft
quid
cft
for-
feparatu a
res erit formaliter cns,
fecundu incouenics: vnuquodque cnim
cft formaliter
pcr fuii quod quid
eft fibi inexiftcs.
"*"*'
fupple
eft
& formalitercntes
,
magis autem forfan, hoc fufliciens ad propofitum, fcilicct qu6d
participationc idcarum
ejuod
fionem intftim
quas Platonici ponebant,proptcr hoc vt rcs
quid
eftfit
:
idem cum eo cuius
cft
:
etfi
mo
tjuiafifunt idea,ejMales, e}uidam,Cci\icet Platonici
id eft
tttk
eft,vtdicctur:& CuhdiUetenim hoc
alia ratio
nec cfmd vni
,
fUtt-
T"*"*""
tjuod tjuid efthox\i:2iC fimiliter eft dc 'Au%,quacun-'
nullnm cjuod quid erat
effe
num;wf qmd entiM
Arijl.vecM *'^"*">
*"*
eft,
quamuis, fint fpecies, id cft,dato qu6d idcas eftent, formaliter ens pcr magis cnim eft res fcibilis , coniun(fhim,quam idquod f-bi cft incxiftcns , per id quod eft ab ca feparatum fimnlciue palam
refi nec bono
4«
ticipationem.
<juod ejuid
:
non de
,
fubiecio autem^ alioquin eruntfecundumpar-'
dens dico autem abfolmfinec bono ipftM eft,ides exiftit effe boniyid eft, cimd ejuid eft boni nec iterum /?«»c,fcilicet particulari bono infit effe bonum,
icilicet
quacun^
(jr
que non fecundum altud dicuntur fedprimo
flutniam fvnumquodgue perftiie
fblum
^ he-
vnum effe henignum
bonum^bono effe,
(jr
igiturvnum
ni non
exponendo
Uttcram. Dcindc ciim dicit
maliter, haec fuit confequentia. Exponit antecc-
:
puta
rale,
& ide6 hic in littera ideam boni
,
bomim ,
vocat ipfuin
tam , dicens qu6d fupplc quia
boni
ipfum
,
rum eft quod quid eft »on erunt entia, fcilicet for-
eft
,
ipfumhominem,vcl ipfum equum,&c. pcr ly ipfum volcns intclligcrc earum feparationem,& pcr
^'fecundumfe
rabile ab eo cuiiis eft;& intendit talem rationem:
Quod
propter litteram praeccdcutem
,
qu6d conlbctudo cft Philofophi,qi'ando loquitur
,
non honum.
effe
Notandum
harum
eritfcientiaihac autem non eruut
& &
:
dicunt
effe,
(equiwr qu6d fubiedkum, id
cularis fiibftantia,«ow erit fubftantia
:
eft,
parti-
Has
enim,
fecundum de fukieiio autem : proprium enim non de fiibicdo dici erttnt enim
fcilicet ideas necefte eft effe fubftantias
Platonicos,wo/z eft
fubftantise
:
fecunditm participattonem,id eft,qu6d vt
ait
ftantiae
Plato
ifta (cnfibilia partialia
,
fi
idear fint,
^runt fiib-
fecundum participationem idearum
,
&
per coiiicqucns illae idex crunt de fubiedlo quia fi non , vt oportct dicere , crgo parricularis fub;
ftantianoneritfiibftantia: quia
fubftantiam idealcm. tet C[n6d
funt vnurn
& idem, non fecundum acci-
dens ipfum vnu/ncjuodejue vniu(cuiu/q:ie eft fcire
qmd
,
,
&
ejtttd cjuid
ejuid erat effe cius
effe
& cognofcendi
,
ejuia fecundmn cadcm funt prin:
vt patct ex di£tis,
neceffe eftvnurn alicjuid,fctlicet effe
qHod
erat
& cjuod fcire vnHmejuodejue eorum
expofitio/jem iftam,fcilicctqu6d
cipia cirendi
non participabit
Ex hii itacjturationihm pa-
ambo
,
fcilicet
t^uid eft 8c cuius efl.
Notaa
tpilcgum,
Summ^ II. Notandum, quod Tldtouii fru-
cx epilogo
firi ftitiutir.
cft
ipfe pofuit ideas
,
ideas,
tionc
innuitur ira-
illo
probatio Plaroms ponentis idcas:
Cap. V.
nam ficut
di£ku
ad hoc vt res {cirentur per
& Cilcnt formalitcr entes eanim participa:
fi
i(^tur ad
quod
icilicct
hoc
fufiidt opinio PhilofophJ,
tjuid efty eft
idem,& coniundum
illi
ponantur idex,fiue non ponantur, magis ctiam fiifficit hoc quam idcae,efto quod ponantur, manifeftum eft qu6d vanum eft pone-
cuius
eft
:
fiue
&
& ideo, vt dcrifbric dicimr primo Poftey. idez gaudeant & qaitlcant monftra cnim funt. Vnde & dus rationes hic addudbe eile idem & ad probandum ipfiim quod quid re ideas,
riorum
:
t. j
,
eft
non feparatumabeocuiuseft
,
(peciaUter inua-
dunt opinionem Platonis : primo quidem
,
quia
tunc idcae non eflent primae fubftantiz , quod eft contra Platonem {ccundo autem , quia tunc res non eflent (cibiles-, ncc formahrer entes, quod :
lamen Plato volebat
In ente per accidens
Dodor
,
non
Quod bcne
eft.
itcrum duphcitcrpro-
batur,in cnte per fe,idcm efle
quodquid
cum co'cuius eft, &: ratiooem regrcf-
cft,
accidens vero
diSumvt muji-
:
:
diffinietur
,
homo albus. Vnde fuperius
ficut
,
^
ipfam : nam homini (^ albo homini non idcm, fedfa^ioni autem idem.
&
:
dicitr
ejfe
:
erit
enim (^propter itlud aliud ei quod
didtis
pcr acci-
dens de propofita quzftione. Circa quod duo fa-
Primo fecitquod di6hira eft. Secimdo regrediturad probandum quod fupradixeratde cjuod quid eft in diftis fecundum fe , quod (cihcet fit idera cum eo cuius eft. Sc<;unda ibi Abfurdum cit.
^
idiijl
quod
quid cft «jiU$U eiuns efif
:
vero.h\ primapaneinteiidit iftam conclufionem,
quod
ejfe
equo alterum.Et quidprohibet (^nunc ejfe
quadam Jiatim quod quid erat e(fe :Jiquidem fubBantia
eji
quod quid erat eJfe.At veronon
vnumjed^ ratio eadem !pforurr.;Jicut
falam eHex diSiis: non enimfecundum dens vnum quod vni ejfe vnum.
non
in ente per accidens
eft
idem
cfuod
Regreditur ad probandum quod (upra dixerat; quod in di
quarum fecunda ponimribi : Amplius fi aliud. Dicit ergo, quod (iipple dicere quod qtud eit , efle aUud ab eo cuius dkabfitrdum apparebit ,fiquis nomen vntcuiqzu ipforum quod quid
intpofuerit
eadem rznoncprtt-
quod quid erat ejfealtud erit : addidit vni ci quod quid erat e(le : Ex quo fequitur quod ipfi quod quid erat elle A, cum fit quacdam res,fit ^uod ^utd eft,&calteTuvo^ah A,(equitur eadem ra-
ter tilud
quod huic quod eft e^uo efte erit aliud ejuod fi dicamr quod tjuod qutd eft ipfius A , non cft aliud ab A , ejuid prohibet nttitc ejfe
^uddamftatim
cjuod cjuid erat eftcjid eft,qu6d
dum cft in primo.qua flaretur in
& accidcns , qiuc funt duo iwn habentia aUquod vnum quid- Dicit ergo, quod ens diclum fecundum accidevs, vt mu-
lcihcet {pbftantiam
diuerfa
§luom»do eoncrit» Mci- ficum alhum accepta fciUcct cumfubicdk), noa tUmitim dno eft verum dicerequod idemftt e^uod qutd erat ejfe: figiufeMnt(^ &ipfiira (cihcet cuius cdpropter duplexftgnifica-
&
nara
&um
homo aibus duo
cui accidit efie
ideo conciudit
,
fignificat fcilicet (ubie-
album
:
& ipfum accidcns,
t]uar$ eft cfuitiem
vt idem: eftauipfum , (ci-
tem vt non idtm tjuod qutd erat ejfe iicet in dictis per acidens
fum,
& albo homini fimul
€d non bi
:
eft
:
,
nam
&
ipfi
homim
(eor-
rationefciUcei fubie-
fimm quod ejuid erat ejfe, quafi diceret quod nihihquia eadem ratione flandit
:
pajjioni
autem, id eft, ipfi accidonti,putaalbo,
Notandum,
(ecundo,&
^nfplmnr f'*"^ '* S. •""*'*•
fiib-
lud cuius
forum
cft fuqt
vnum quomodocunque, fed ip-
ratio eft eadem,(c\\icex. rcalis
ficutpalameft ex cunditm acctdens
dtEiis :
,
non enim
fed per fe
,
& eflenrialis,
facit
vnumfic-
& reaUter vmtm & ,
quod vni ejfcy idcft , quod quid curadicit:
eft
vnius.
Deinde
i^mplius Ji aliuderit in infinitumfunty hoc quidem quodquiderat
vero vnum : quare
& i»
ejfe
^odquidem igitur in primis fe diSiis vnicuique effe^
idem
^ vnum,palam.
vni
illis erit
(jr
,
ejfe
j
eadem
illud ratio.
(jrfecundum
vnumquodque efi
Ponit fecundam rarionem, dicens,qu6dyi m/ c^md quid tft ab eo cuius cft ininfi-
«/»»
quM qda homo albus fignificac
prim*m
at vero, fupple nonjolkm quod quid eft,& il-
tdem, fcilicet quod quid eft horainis al-
«ft idem.
hiu
fcncittfioTietn,
quid erat €fte;cp6d
quod quid eji idem fibi (ed ens per accidens non habet c^uod quid eft\ ergo non habet efuod quid eft idem fibi, ergo, &c. Nlinor probatur,ex hoc,quia ens per accidens, puta homo albus, incluc'it duo, :
Hf^^ p^,
tione
a principio qusdam fint
:
:
acci-
^
quideft cnm co cuiuseft,& intcndit talera rarionem Quod non habet quod tjuid eft, non habet
re
4)
quid erat ejfe, vt equo ipjiqnod quid erat equU
erat ejfe:enim pro quia,fupple
Oftendit quoraodo feliabet in
£• diSisftewtimn »tdfHs qiuditmr idem non
di-
ihim eft quod albimi eodera modo diffinitur ficut veftis , perquam fignificamrhomoalbus, ^uod qutd eft ergo non eft idem enti pcr accidens cuius eft, nifi fortc (ecundum quid & per accidens, ficut nec habet efuod quid eftnifi fecundum quid, per accidens vt di&um fiiit. Deinde cum
^
cum 4Uf dbum quod qnid erat ejfe idem ejfe dicere vere non licetifropterea quod duflexjignsjicat idinquam cui accidit, (jr ip' fum quod accidit. ^are ejl quidem vtidem : ejtautem vt non idem quod quiderat ejfe ,
4i
:
folum
fus ailignat Dodor,
SEcundum
:
Abfurdum vero apparebit ^Jiquis vnicuique nomen impofuerit ipforum quodquid erat
efmtdtjaidejl.^
idem cum eo cuius
cxplicat
257
dicatur quod ipfum tjitod efuid tft ^uod qiuA hominis albi fit idem homini albo dupliciter efieruisfer poteftintelligi, (cilicct vel quod fitidem horhini *^^"Jl^* albo firaul , vcl homini albo (corfura non poteft 'fffii^jluin' dici quod fit idcm tori coniunAo , quia illud non dufUdter. habet ejuod ^uid eftvx di£hi cft:nec quod fit idem homini (corfum, quia (libfbnria non laabetdiffinitionem ex addirionc (ed poteft dici quod eft idem ipfi albo (corfiim nam cum albimi habeat diffinitioncra ex addirione fubiedi eodcm modo fi
laluare pcr ideas.
SFMMARIFM. cfTe
duo , \t patct
nitum funt, id eft,proceditur:namtimceruntduo,
&
44
j
1
vni efe, id eft, : iUud vero,
6c hoc tjuidem efuod quid erat
ejfe
quod alterum erit, tjuod cjuid
eji^nias
id cft
aliud erit ipdim
,
eadem
ratio
:
tjuidefi illius
&
fic
Metaph.
Lib.VII.
258
nam erit
,
vnum qu^re&iUii erit :
tcrtium
fecundi.quod
eft
quod
,
crit (juod
quodquid efi vnius,
in infinitum,quod eft impoflibileiide6 con-
cludit
:
iiuod
quidem
fe dt^u vnum cui<jue ejfe
•,
igitur i/iprimis,& fecunditm
& tdemfunt vnum^uodque & vni-
cientiam benc cxplicat Dodor alia diuifio
,
currunt
vt hic
efi,efk
Orum autem {juafuntjjsc tjuidem natu-
&
-y
C, aut
igitur
fit
B, ip-
ejuod ejuid
C eft idem ipfi B,aut aliud
:
fi
In ifto capite vt dicebatur,inquirit Philofophus Ad huc text, de generatione ipfius ciuod cjuid efi fiue de caufls cft.q.8 Jib.7, generationis fubfiantiarum fenfibilium.
idem, ftandum fuit in primo quod fcilicet B eftet idem A,cuius eft, hoc dicit prima ratio:fi vcro eft aliad ab ipfo Bjergo habebit aliud ejuod quid
Ad cuius euidcntiam notandum quod Plato propter tria dicitur idSas,fiue fpecies pofuiire:tum
qusra vtrum D fit idem ipfi C,& fic hoc dicit feciida ratio. Notandum etiam,qu6d neceflarium fui: Philofbpho redire fuper illo, quod prius probauerat, (cilicet qu6d tjuod quid eft in didis fecundum fe, cft idem cum eo cuius eft ^nam rationes fiiperiiis
tiam , tum proptcr gencrauonem horum fenfibi- rlMtpofuit lium dicebat enim ideas neceflGurias , vt per eas "'"^ frtpter
&
C
efi:Cit
D,tiic
&
erit procelTusinfinitus,
;addu<Sbe fiimptx fimt fupponendoideasPlatonis,
quas poftea improbauit:nunc autem indu6be funt rationcs propric accepta: ex panc ipfius cjuod qutd ffi i ficut patet ex didis. Deinde cum dicit
,•
fcilicct
autem Elenchi adfofttionem hanc falam ejuod eadem foluunturfolutione , vtfi idem Socrates,c^ Socratis effe^ nihil emm dif-^ Soj>hiJiici
propter fcientiam
nec ex quthasfolutiones fuerint.
Quomodo quidem igitur cjuod quiderat e(fe idem , (^ quomodo non idtm vnicuique dtiium eB.
cipalis oftendens
quieftionis prin-
quomodo poflimt (blui fbphifti-
ca poffibilia fieri contra (blutioncm,& dicit qu6d
eadem
folutione
qiu
fcilicet foluta
eft
quifho
ptxdiStayfoluunturfophifiici Elenchiad h*nc,\A eft , contra hanc pofitionem oftcndentcs , fcilicet
quod quid efi non eflc idem cum eo cuius eft.Vnde fi arguatur fbphiftice Socratcs cft albus;ergo album Socratem efle funt idem fit cnim accidens variando mediiim nani ipfi Socrati , vt cft idem cum fuo, quod tjuid efi , accidit qu6d fit albus ; ideo fiibdit, qu6d »»'^»7 differt nec ex quikut interrogabit altt}uis,nec ex quibtufuerit vtitjuefoluens, id cft , qu6d nihil difFert quin ex data fblu:
&
:
:
uiliMiofus.
"°"^ habcatur, & quomodo oportct interrogare, ^^ c^ > opponcre contrifbphiflicc obuiantes ,
quomodo eis
& rcfpondcrc
&
,
ad
vtrumque enim habetur via ex data fblutione ijuaeftionis^principalis. Vltim6 epilogat quod dieft quando quod tjuid erat ejfe efi tdem , 4jttanda non idem vnicuique di£lum efi.
^m
fi tptt.
oporteat fbluere
&
:
habeatur,& vtearum
principia generationis
qtum ergo
rerum
fenfibilium.
qu6d non funt ncccflariae ncc proptcr fcientiam, nec propter exiftentiam, nunc in praefcnti capitc oftendit Philofophus qu6d non funt neceflariac propter gencrationem oftendens qu6d non fiint ,
caufx generationis fenfibilium
facit
,
quia prim6 prasmittit quaedam
:
fed ad
vtilia
,
&
ad intentum. Scamd6 dcclarat intentum Secunda ibi Quoniam ah alitjiuofit.]?titm in duasjquiaprimo prsmittit quafdam diuifiones de rcrum generationc. Secund6 exponit eas ibi: Et generationes autem. Priraa in duas fecundum duas diuifiones, quarum prima futnitur pcnes res ncceflaria
:
& penes modum generationis. Sccun-^
da pcnes requifita ad generationem. Secunda ibi ponitur : Omnia vero. Dicit crgo, qu6d eorum qutt fiunt hecjfuidemfiunt ab arte : httc quidem a natura alia autem a cafu > fiuc tiuTo/^eiTeK , quod idem eft, id eft, a per fe vano.
Rtsfiunt
tri-
f^wttr.
-y
Notandum quod fiifHcientia huius diuifionis a quodam cxpofitore. Quia caufa
fic affignatur
generationis, vel eft caufa per
vcl eft caufa pcr
fe,
accidens:fi eft caufa per fe, principium motus,vei eft in
eo in quo eft,
& Cic efl natura,
fiim ,
&
qiiia ars
quod
fit,
fic eft ars
accidens,
:
-vcl
non eft in
extra ip-
zdificato,
fedinasdificante: fiverQcftcaufaper ^*^>H**tex^ fortuna , quae ambo hic j^l^'"*' ^' cafus
fic eft
&
fub cafu comprchendit. Sed contra
:
quia vel
iftc
expofitor inrendit affignarc hanc fufficientiam pe-
nes caufam effcdiuam generatipnis,vel penes paf^ fiuam fi penes efTe^uam; ergo male dicit,qu6d :
fi illa
fit
caufa,vel principium
in re
,
fic eft iiatura
:
motus
& gcncrationis
nam illud
principium
&
motus quictis namralis , quod eft in re & i quo dicitur generatio naturalis non compctit :
Ci
eft in 5.
autcm p^ncs caufam paffiuam
ergo
j
&
& ahquid SVMMAR 1 V M.
fiierit.
principium fit exmale dicit,qu6d C\ illacaufa trarcm quac generatur, lic eft ars;nam arsad caufkm efficientem pertinet, ex $. huius cap. de caufa, ide6 non vidctur loqui vniformitcr de cauAlircr ergo dici potefl , qu6d fufficientia ifta fa. fiunitur penes caufam effe(Sriuam nam caufa ge-
&
:
nerationis, vel eft per fe
modus generandi a natura , ab arte , & a cafu, quorum fufHPonitur triplex
hoc
Circa quod dup
fufficiunt agentia particularia.
huius
Entium alia natura, alia ane,alia cafu,omnia ver6 ab aliquo, ex aliquo ,
Poft-»
in praicedenti capitc oftenfum eft,
principio a(5kiuo,fcd paflluo, vt oftenfum
SVMMifi SECVNDiE C A P V T VI.
'"**
participatione res fenfibiles exiftercnt,& vt eflent
generatas,
Docet defenderc folutionem
4^
proptcr cxiften-
:
:
fertjtec ex cfuihtis interrogabtt vtique aliquii,
tum
,
fcicnriadeiftis fcnfibilibus
idcae
phifiica! ca.
x.c. i %,
/rafunty hacautem arte, tlla autem cafu.
aliud ab eo cu-
imponatur fibi vnum nomen fum vcro cuius cft fit A : tunc B habet
.,'
benc oftendirur difcurgcncrandi modos.
illos
palam efi.
Fomiari poteft.Si quod ejuid
^^
,
rendopertrcs
,
efi, fit
rcquifitorum ad generatio-
ncm, fcilicct ab aliquo cx aliquo, &: aliquid; qua; tna in omni gcncrationc con-
Notandum quod hac diue rationes quaH integrant vnam totam rationem & perfe(Stain,quae fic ius cft
rcicAa
,
cxpofitionc D. Thomaj. Ponicur criam
;
accidens,fic eft cafiis
de
,
vel pcr accidens
& fortuna
neceffitatc, vcl a propofito
:
:
fi
:
fi
pcr
pcr fe,vel agit
Si primo modo,fic eft
°?'*" P"*'
SummxU. Ctnf» gentTMtitmn *f
'^^*'
Cap, VI.
fi fecundo modo, iic ars : ad hos enim raodos agcndi rcdudtur omnc agcns per fc indc Dcinde cum didt cx 1 Jhyfic.t.c-f9.
natura
eft
:
(luoj
&
OmtiU vero qudfiunt^ah alujMfiu»ty(jrex 47
ali(juid:hoc autem
^ut aliquoydr
altquiddui
fecundum qamlihetCategoriamyOut enim hoc^ d»t quale^ aut quanutm, aut quando. B.eqmjitM si Ponit fccundam diuifionem fumptam pen^ gtmtTMtMtm reqoi^ta ^d gencrarionera,dicens/juc>d emfiia qua /«M tn*. ^^^ ^y diquofiunt , idJicet a gencrante aliquo;
& ex aliquo
;
(cilicet
& etiam altqui^
ex materia,
qaod eft tcrminus generatioiiis. Et fubdit,qu6d hocaliquid dico fecwidum quamltbet
eft
quod
fit
Catcgoriam
,
:
attt
enim (upple hoc aliquid fignifi, aut quantum , atu quaU,
cat, id cft, fubftantiam
aut qua/rdo, Scc.
Notandum , qu6d generalius acdpit hic A#c quam fuperius nam fupra aft, qu6d hoc
Hec aliquid ftamitmr dttftitktr.
tiliquid,
aliquid proprie eft in fubftantiis
hic
:
autcm huius
dens. Suffidcntia
quia in
(e,
nihil
:
vel pcr acci-
diuifionis fic
omni generationc
de potentia ad adhun
Przdica-
efle gencratio, vcl fimpli-
dtcr, vel fecundum qiiid ; vel per
fumi
tranfit ah'<|uid
autem
tranfit
de po«
tcntia ad adlum, nifi pcr aliquod cns a£tu,vtdid-
& hoc eft agens a quo res
cur 8.huius,t.ci5.
potentia vcr6 conuenit matcriac ex qua rcs
adus vcr6 rd, quz
fit
\
fit
Ddndc cum dkit
fit.
Omnia vero quafiant aut natura,aut arte habent materiam-.popbile entm &ejfe dr non ejfe eorum quodlibet : hat autem eft qud im •vnoquoque materia. Probat quod dixerat,(cilicet qaod
quedlibet eorum
ntn
:
,
perire ab aliquo,
in gencratione naturali eft re^
&
gencratione
& & a cafu
cx aliquo,
artis,
aliquid
quod fit;
fecundiim hoc
:
quiaprimo facit quod di(fium eft.Secund6 ex hoc infcn quandam conclulionem. Tertio remouet quandamdubita-' tionem. Secimdaibi Quare ficut dicitur.Tcmi Ex quo vero vt materia. Prima in tres quia ibi prim6 oftendit propofitulh in gcneraiione namergo hafc pars diuidinu in
tres
:
rali.
:
Secund6" in arafidalL Terri6 in forruita,fiuc
in cafuali. Secunda ibi
:
G enerationes vero
CtntrMtu
alia.
Tenia ibi 5» vero a cafu. Prima in duas quia primo cxponit quid imponemr nominc generariom's naturalis. Secundo oftendit propofimm, qmjj intendit. Secunda ibl Hoc auiem ex quo. :
:
:
Mut >
Dicit ergo,qu6d generationet ^uidem naturalts ba
pmtyquarum generatio ex natura eji,iA eft,quarum prindpium eft natura & non ars , vel intcllcchis} vt
cum
generatur
a"cr
,
vel aqua
,
qiiac fic fiuni, edfojfihile ejfe
vel aliquid
hu-
iufmodi. Dcinde cum didt
,
cft illud
quod in vnoquoque
nam matcria eft in
potcntia ad
,
Hoc autem ex
quofity
:
quam dicimta mate-
hoc autem a quo eorum
,
flanta, velaltquid aliudtati»m,qud maxime
fubfiantiM dicimtts effe. Oftcndit proj»fitum quod intendit Ixfpnit pr£' mijfaddtmjumes,
:
& diui-
quod didum eft, Seamd6 probatquod dixeratquantumadvnum trium, de quo magis dubium eft. Terrio compaditur in tres
,
quia primo
facit
mate-
J'*"»^»/
^^ '^ "2*l!m *
didt:
Vniuerfalitervero
(jr
ex quo natara.&fer
cundum quod natura. Facfum entm hahet nd~ turam,vt flanta aut animaL,Et a quo qu^fe-
cundum ^ecitm
diSfa natura
,
49
qu^ eiufdem
: hac autem tn alio : homonamque ho~ minem generat. Sic igiturfiunt,qu* fiunt fro-
jpeciei
fter naturam.
Comparat omnia alia
tria
ad naturam
,
often-
quomodo quodUbet eorum poflct dici namtura: &didt c^uod vniuerfaliter, illudfiippleex
xlens
quo eft generario naturalis,didtur tuturarvt etiam probatur
1.
Phyfic.tx.y.
& inde. Itemm illud (e-
cundum-quod generario didtur naturalis,didttir natura , puta ip(a fbrma generari , quac terminat
^,
gencrarionem fachmi enim, id eft, res generata, j. habet naturam , (cilicet formam, , vt planta , aut fecwttU Oitdanimal : generario enim dicitur naturalis,quae eft fitnu reOtivia in naturam, qua: cft forma, vt dicitiu: 1 J*hy- "«»'«»•*'/«cim» '*"*"' t"fic. t.c. 1 4. Iterum prindpium a quo fcilicet fit gcWM. nerario , vt ab aqentc eft dicka natura, (^cfecundumfpeciem qua fciUcct eft eiufdem fpedei fupple aim natura generari autem eft in alto^ :
:
qua natura aliquidfunt ; hocautem aliquid,vt homo^vel teriam
efi
formam, qua
&
:
48
&
& ad priuationem ,qua non habet omnin6 in omni gcncrarionc requiritur materia, ex qua rcs fit & generarur. Deinde cum
:
:
,
hcc <«/«w,quo (cilicet ahquid poteft c(Ie
ejfe :
& non cfte j^ia
Exponit di£lasdiuifioneshocmodo,oftendcns
quomodo tria quat ponit fecunda diuifio,reperian
vnum trium,
prindpium ex quo res dmr , requiritur in omni generarione non (blum in naturali , vel in cafuali,(cd in artifidali:quia dc aliis duodus patcs cft. Didt crgo,qu6d omnia qut fiunt,aut natwa^ aut arte hahet materia.Cmus cau(am fubdit:quia (cjlicct
rcs habetefte,
Bt generationes autem naturales hdfunty quarum generatto ex natwra eB.
fic in
'
'^
mcfuntfubftantix, vt didtur in t^gdicamcnris. Deinde cum didt
efle
fdlicet
:
:
autem didt
intelligi quodUbet
mcnttim, in quo potcft
:
omnia alia ad naturam. Secunda ibi Otmiut Tetda ibi f^muerfaliter vero. Didt ergo prim6, qu6d in generarione naturaii hecexqueres fit,e& quMm dicimtu materinm : hoc autem a ^«*,fciUact fit aliquid eontm qua nttturafunt , quod (cilicet didtur agens,^(?c autem aliquid, quod (ciUcet fir, cRhtmo, aut fUnta,aut aliquid talium, qiu ma-' xime dicimtu ejfe fuhfiantias : nam ficut di<^hmi fiiit drca prindpium huius feptimi , cap.de Subftantia , mbftantia; narurales maximc confe(& funt eflc (ubftantiac ab omnibus , parriculares criam fubftantia: , circa quas cft gcneratio maxirat
:
pcr hoc aliquid pofle
poceft
259
W
fecundum numerum homo namque generat hominem , & tamen certum eft, qu6d homo gencrans, & homo genitus non (untidemnume-
fcilicet
ro
:
:
qiiia nulla res eft,
qux fe ip(am gignat
vt
fit,
fccundum Au(^fhnum lAc Trin.cap.i.funtergo. tantum idcm (pede. Vnde i.Phyfic.t:c70.didrar qu6d forma Sc finis generationis inddunt in idem numero generans inddjt cum eis non in idem numero,(cd inidem (pedc Concludit ergo,qu6d :
fic igiturfiunt,
qux fiunt fropternaturam.
Aduertendum autem, qu6d hoc quod hxc dicitur.
240 eiunniogi-
^ge.
nernns
nitumfHnt tdtm ^ecu
quod principium ^crans eft ciufHem fpegcperaco , non eil verum vpiueriilitfer; ^j tantum in generatione vniuo», niff identitas
'ur
,
cum
cici
fumatHr largc, pro quacunque conformi-
^pg^jgj
etiam in gcncre,vt dicetur infcrius.Vndc alia cfHofecundwnfpe-
tate
fit
a cafu,vt dicctur iufra,
git in aitaficut irifaEHs
minis aflimilatur fcilicet
natutra
& fine fpermate, & tunc dicituV fieri a ca-
Qi: dehis quidem igitur perfcrutandum
ciem diBa natura aut conformii.Dein
tius, fcilicet in
alU dicunturfa^ionesi,
tifiddii
i
natHr»li
i
efi pofle-
hoc capite eodem, Sedoccurritdubium,quomododid:umPhilQ-
(bphi vcrum
fit
,
(cilicet
mate,puta per putrcfadionem.fint gcncrata a ca-
teHate^ aut a mcnie.
fii
:
yidemr quod non
:
^^Q\x,^^
artificia-
quod duo facit:quia primo diftineuit ge>-
nerationem attificialem a naturali. Secundo exequitur de generatione artificiaii.Secunda ibi
Primo
:
^h
quod didtum cft. Secufido ponit quoddam notandum circa generataab arte. Secunda ibi: Harumautem arte vero fiunt.
Prima
in duas
:
nam
,
puta
aut a potefiate,aut amente
ab
ornnes
,
,
ad opus,& a men-
operante,& a poteftate,id eft, potentia exequcr te hsc enim tria agentia concurrunt ad opus armodo agendi , tis quodlibet in fuo ordine te
:
&
&
omnia tria fimul conftituunt perfeduiii princir pium in artificialibus. Notandum , quod licct fortc iecundum pro,
.
^
per accidens,n.ec a cafujfed eft per
,
generationes
vt funtartificialesjdicuntijr
,
aliat
a
appro-
te
,
pata ex putrefat9:ione,
ralis fit
operatio tranfiens,
& non (emper immaignem &
ncns dicimus enim , quod ignis :
fijcit
caufam
k cafu
nam
:
generationem t^is animalis, tendit virtus
quemadmodum in-
quK.eft in fpermare
; CeA relata ad caufam vniuerfalem, qux eft virtus ca?Ii,®itiua omnium quas fiunt natnrahret hic inferius,
non euenit
,
a cafu
;
fed eft per fe intcnta
intenrionc vniuerfalis caufa: eft , vt
qux
funt in potentia matcriae refle
:
j4b arte
r^am de
ad aftum deducomparat ea
,
igitut Philofophus
arte fiunt his
Deinde cum
:
omnes formje
,
qua: a natura generantur.
dicit
ve/ofunt /juorumcuntjue fpecies eji
in anima :Jpectem autem dico (juodquiderdt
afinus afinum.
SVMUARIVU. Generationcm
aliquando fieri a cafu pracccr intentionem artificis,vrcontingit ctiam in gencratione naturali.Itcm ab artc fieri fpccics,id eft,idcasquarum-
cumquc rcrum li3C fint
referatur ad
calor qui cft inpucrefado,non intendit naturaliter
qux ab
cum generatio natu-
fi
f articularcm, eucnft per accidens &
xis;
:
,
ard";
ejfe cuiuf(jue
& primamfuhJ^antiarn.Ettnim
cotrariorum
modo quodam eademjpeciesipri-
uationis
entmfubBantia
,
cfuafubjiafitia efl
,
&: cxplicatur
quomodo
principia generationis,&:
quod in
generationc artis, principium ad intra5& adextra , fumitur oppofito modo.quse
omnia,optime explicar,& quomodo vltimuminintentionc, eflprimumin executione,& econtra.
oppofita,vt fanitas infrmitatu
:
enim
illiiu
abfentia ojtenditurinfrmitas/anitas autem,
quaeliin anima^
ratio ejlinjcientia.
Exequitur de generatione
modum
generationis
talis
,
artifidali,
oftcndens
cjr
a
fortuna :J/militer vt infaSlU a natura.
T.c.tj.
fnate
funt
enim (^ illiceademcjr ex jper^
&fiae Jpermate.
De his e^uidem
igiturpojteriti^ perfcrutandum.
principium ciFeAiuum quia de materiali iam dixit. Circa quod duo facit;quia primo defcribit :
quid
fir
principium
adiuum
Secundo oftendit quando a
in tali generatione,
tali
principio
fiat
ge-
neratio artis.Secunda ibi:Ftr itaque fanitas. Dicit ergo,-qu'Nd ab arte fiuntejuorumcunquefpecies, id diVyfpeciem autem dico, cjuod (juid erat
mam fuhfiantiam cmaCque addit
quoddam notandum \
.
circa eenerara "
;
,
^
1
ncm
,
fuam.
&
Vndc cumaliquis
fcilicet artificiati.
riorum,
fcilicet in
anima. F.temm pro quia
ftanti.i,id eft,fpecies priuationis efi
&
:
(]uin ^bfentiaillitu
^
quaedam
ratio
& fcientia
,
fub-
Ariftoteles les ip ipfum exemplar,fiue
cx hof prspter eius it^centionem euenit fanitas:hoc
,
id eft, fanitatis,
qua: cft ipfa res artificialis
:
efi Al. in
fcihcet obicdiue per
intendit Ce confricare,&
practcr
,
eadem fubfian-
ent infirmit K.famtoi auteTn<jU£ efi in anima
quam cognofcitur vtrumque. Notandum , quod fpecicm
,
frineipium
vnum »rtifiEt «'*//« 5«^?
pereadem fpeciem cognofcitur faniras
& infirmitas
inrentionem
euenit alius finis
& pri-
tia, id eft,fpeciei, tjua eji oppoftta.vt fanitas infir-
ab /• CenerM* ai ^_^„ jiartc, dicens , quod harum , lciiicct cenerationum . M-reJnmaH^ ^ j r r ^ ^ nunt ab zvte^qmdam punt a caju afortupUm. ^P''^ na, quando icilicet artifex intendit aliquem fi.
,
effe
quod modo cjuodam cft eadem fpecies contra-
mitatis:ni
Ponit
5x
maxime quantiim ad
eft,exemplar,p/? in animaScilicet artificis. Et fub-
Arttm AUtem qutedam funt a cafu
H'^xdam
* ^*^'
&
cantur
Grsco pratamen apud nos benc vtimurnomine facftio-
•^*"*
relata ad
priatc fadiones,qu2 fadtiodicitur in
nis in gencratione naturali
fe inrenta:fed
gcneratioaiicuius animaliseenerati fine fperma-
arte dirigente,& inclinante
naturalibus
ic. , vt etiam vult Commet>iatorii.huiBs.cap.i8.Refpondeo,qu6d _, "'"' nihil prohibe; nliquam gcucrationeiT» efl^ per fc, * &c(re cafualem,& per accidens,rclata ad diuerfas f^j.^ caulas, txempium , lanitas gcn^^rata ex confncaT ratwpgteft tione pr:cter intentionem confricantis , fi refcra- i^i"ferfe tur ad naturam regitiuam corporis , non euenit ^^ ^cctdens
fcilicet intelligendo,
,
id eft, generationes artificiales funt
prietatem Giaeci Idiomatis
aliqua gcnerata fine
per
\e\ funt ab arte,
alix, {cili-
artificiales i dtcunturfa-.
Riones:omnes autemfa5iiones
quod
&
intentionem confricanris euenit per accidcns, a cafu, ficut etiam didum fuit.6.huius cap. de Ente per accidens : fimiUter in propofito,
quidam. Dicit ergo,qu6d generationes cet a naturalibus
facit
*'"*
*
quod gcneraf a fine fper-
Omnes autemfa6Honesfunt ab drte^aut apo-
Oftendft propofitum in gencratione ijlert
infr^ Illic enim, qiucdam cadcmTiunt a
arti.vt dicetiu:
in fadtis a natura
,
fpcrmate funr naturalia
/»^««
& hoc fimiliter contm*
a natura.Winns cnim fe-
litcra habct^quod/^rtwfj^tjow**
Getterationes vero 5 **
Metaph.
Lib. VII.
artificiari
vocac
idcam artificiati^ pofiu in intellcAu obiecliue.
"^
fcio»
Summ^ 11. gwi/
Mrtifi.
tiatumin tjfa ohieautot^
^Ta^
obic
domus
Cap.V I.
cognito,puta ip/a fanitas, vel
e(Tc
intclle^, vcl imaginata;
& hxc vocatur
prima fubftantia/juia ab ca,vt a caufa fadiua (umitur prindpium ad producendum in rc cxtra
er»t tft (^
i^fam arnficiatum,tanquam aliam fccundam fub-
fmbfiMti»
ftantiamrvocanu: ctiam tjuod ejuid erat
fnmMy^ idl
jpf^ eft quiditas
tttrMnfnm.
tjfe
:
quia
& fubftantia rci fiends poiita in
^^ jj^ ^ ^ ^^^ cognito obiediuc:harc
autcm eadem contrariorum pcr quod dificrt a (pede, fiue a forma narurali , quac non cft vna
ipedes
eft
:
contrariorum cuius rario eft , quia forma natuproptcr dare cftc:forma cognita eft pro:
ralis eft
pter cognirioncm
:
quia igitur
perdit elle propter aliud
gnofci
,
vnum contrarium
non taraen
perdit co-
quoniam vnOm contrarium pcr
:
aliud co-
hinc cft^quod forma: reales naruralcs lunt contrarie contrariorum:fed formain clte cognito poteft efle vna contrariorum. Deindc cum gnofcitur
:
dicit
Fit itaquefanitas inteRigentia itaiijuoma
hacfanitas necejfe
eftfi fanitas erit hoc exi-
s}ere,puta regularitatehtfedfiboc
calorem;^
itafemfer inteUigit donec vtitjue adducat in hoc , qubd ipfe valet
55
vltimum facere deinde :
iam dh hoc motus faiiio vocatur adfanandum. ^are modo quodam accidit exfanita-
^ domum ex domo fme
tefanitatemferi ,
materia materiam habetem-.medicinalU enim efl&dtdtfkatiua f^eciesfamtatU dico
(jr
domutx
autem fubHantiam fme materia , quod
tfuideratejfe,
Oftcndit quoraodo a
tali
prindpiofit genera-
Circa quod duo facit:quia prirao oftcnditquomodo (anitas , quaeeft in anima fit prindpium {anitaiis extra. Secimdoquomodo in gcnc-
tioartis.
rarione arris diuerfimode fumitur prindpium-Sc-
cunda 'ihv.Generationumvero. Didt ergo fanitas fcilicet cxterior jJf ex intelligente ,
cft,
quod aliquo
nitas efi
arrifice
,
qu6d
ita
,
id
intelligciuc^^wtfm^my^-
htc^mz ad«quado,
fiue rcgularitas
hu-
ItHtftu yi- morum.vcl qualitatum naturalium. Vndififtunntndi vi» tos erit, id eft , debct elle , necefle eft hoc exi/lere, tnttntttnis
nis
^%"Z
p^f^ re^uUritate,fed fihoc fdlicet regularitas de-
^"^ ^^^^' <^^h^"" fupplc
necelfc eft eflc,per quem
&
regulantur,C^ ita ^UitMrti/icU- foh^cct humores adiqiiantur lihHs. fetnper procedendo , fcilicet a pofteriori ad prius
Tnmttmtn mr//;^i»:fupple idquod cftindudiuiun caloris,& ^*^
^t^ti^i^Lt' xtattttite.
*" hoc vlttmHm^quod ipfeftatim valet facere,futa.
darc talem potionem, quod quidcm in intenrione
:
eft
vltimum
fed priraum in executione. Ideo
quod didhis ia mottu
qui eft ah hoc,(ci\icct \kimo,vocatur fa£Ho ordinata odfanandMm-.^mz ab ifto incipit cxecurio fanarionis ex quo confubdit,
:
cludit
,
ejuare accidtt
hemem materiam,id
modo cjuodam fanitatem ha-
eft,Qxiftentemin materia ex-
ira fieri exfanitate ftne rifoteria
qor (dlicc: eft in
anima obie
& & adificatma
ars medtcinaiis
, reddendo fmgiila aMtem,fu^^c talem {peciem Scfuhftantiam fiiu materiam ejuod qutd erat effe vt cxpofitum eft, Dcinde cura d/dt;
fingulis, dico
241
^uidem a principio (^r ajpeeie intelligentia\ qua verit ah vltimo intefligentia fa^tofimi-
^ in aliU intermedtis
autem
liter
vnum^
quodquefit. Dico autem vtft conualefctt epor-
quidighur efadaquarihccjm , hoc vero quid efl hoc^exiliit autem hocpoteBate , hoc autem iam in ipfo. Faciens itaque df vnde inchoat tetadaqtiari^
autem
eritfi calefallumfuerit
motui fanandi quidem ab arte ,fi qua in anima.
,
esifpecies
Oftcndit quoraodo in gcnerarione anis diacrfimode fumitur principiura didt quod genc:
& moriuii quaj fdlicet
rario
fiint in
auc, htc
tjui-
dem vocatur inte/ligentia:ilU vero,i
&
'"'^««*» afpecie reifienda , puta ipfa excogitario artificis vocatur intelligentia:& ifta vt diftura eft exten^J^JJJJ" ditur ab illo quod eft priraum in intenrione, di^Ux. vlrimura in cxecurionc viquc ad illud , quod eft
&
primum in cxccutioncA vlrimum in intcnrionc. llla ver6 qux cconuerfo incipit ab vltimo melligentit, id cft,ab illo ad
quod prima aOdo
citur intcUigentia.vlrimo
qu«c di-
icrminsxm,vocatnr fa-
, &hoc eft ipfe raotus cxccurionii ad quoddara opus exterius. Vna er^ a^o eft in arrifi- ^^'* **^'^ *^"** ce imraancns quafi intenrionalis , qux incipit ***
Hio
&
ab co quod
priraum in jritcnrionc,& vltintum terminatur ad id quod eft primura in exccurione,& vlrimum in intcnrione, eft
in cxecutione
,
&
&
hsc
cft ipfa difix)firio
fiue excogitatio artificis
,
de re facienda , qu?c vocarur intcUigcntia. AU» opcrario eft tranflcns realis/juae ccontrario in-
&
cipit
ab co quod
tltimum eft
primiun in exccutionc
in intenrione,& tcrminanir ad id
primum in
rione:& ha:c
intentionc
cft ipfa
,
,
&
quod
& vlrimum in exccu-:
execurio arris
quac vocatur
:
Et addit, quod fimiliter vnum^uodefue ftt
fadrio.
& in
eft
aliis
fodHone
intermediis ficut fupple
arris refpe(fhi
didum eft de
formx vltimo induccndac
pcr operarioncm ztxxs:dtco autem vtfi conualefcit, id eft , ad hoc vt conualefcat oportet adtquari, fcilicet
humofes , vt
ducat fanitatem
,
ficut
medicus ad hoc vt in-
incipit a confidcrando quideft
fanitas:fic vt inducat adxquationem,quod eft ma-» xime propinquum fanitari , oportet quod fciat quid eft adatjuatio.-quia cft fupple quacdam dcbita proponio humomm, hocautemfifiterit calefa-
Generationum vero (^ motuum hacquide ,
tlla
Scori Oper. tom.
I
veiofa^io ;
V.
^a
Al.ad?quari.
ff«»i,fcilicet corpus,fi quis infirmctur ex dcfeilu caIoris,& iterura fiipple oportcx fcire hoc,fdlicct
quid
eft caicfieri,puta
fi
dicatur
accipere calidam medicinam.
quod
'
calcfieri cfl
Hoc autem/cibcet
'^*'*-'
dare talem mcdicinam exillit in poteftate fcilicet mcdici:hocautemiamin ipfo ,id eft, in potcftatc vt talcm medidnam miniihret. Condudit ; ergo qu6d faciens itaque id efto^rincipium facaiuum er vnde inchoatur vutut fanandt : fiquidem ab arte fiipple fanitas inducatur ivfa cius
fpectet
eft
qua eft tn a»ima,fmc fit fpecies fanitatis , fiuc intcrmediorum pcr quae famtas indudtur pcrartem. Deinde cum dicit Si vero a cafu ah hocquod quidemfaciendi eHprincipiumfaciens ^h arte,vt quodin me*
deriforfan a calefaSiione primipium
:
hocam-
temfricattonefacit^ intelligentia vocatur
54
&
Agit.dc gcncrarione fortuita.fiuccafuaU. Cit-
cftquodduofidt; Prim6 oftcndit propofimm
Y
quQ
f f
1^1 quomodo QMtnedo
fie
^ChIiu*''* Vidc I. di.i. P4tt,t.
VII.
Lib.
fiunt generationes cafuales.
Metaph.
Secund^
concludit conclufibnem intentaip^bi : Cabrita?"'• DicitergoyJt/irroiM/J* fupple Tit fanitas,
^«w ah ah
hoc cjuod facienti
arte, id eft,tunc
nitatem
principium faciendi
fccundumartem
illi,qui
cadcm enim
eft
fiunt
fa-
facit fanitatem;
&a cafu
ab arte
:
quando icili-
cet principium eft in materia,fine arte,quod eflTct princjpium motus faAionis , fi idem fi^ret ab arce:& hoc inteUigendum eft principium fadionis,
quod
eft
vitimum
in intentione
,
cxecutione, vt principium c^uod cft
in
,
Sc
primum
eft tn
in
mederi, id
medicando ad fanandum animal a cafu
forfan a calefaSiione , hoc autem facit fricatioaey itaquod fricatio eft principinra,'vnde incipit fanatio
cum aliquis
cum
fanatur a cafu, quia ex confri-
cationc excitatur calor prajter inteniiot^em confricantis,qui calor inducit fanrt atem.
,
exi^Ut palamxmateria namque pars
enim (jr fit
duo. Primum,calorcm indudum a cafu , vel ab arte efle fanitatemjvel partcm fanitatis:fecundum,omnia quae gencrantur,fieri ex materia;quae clare cxplicatDodor atque ctiam quom*odo materia ex qua aliqua fiunt prjedicatur de ipfis,non in abftrado , fed dcpominatiue. ;
,
tis
efi
,
hoc',fic
igitur
aut pats eftfani^
autp^uitur eum alicjuiiitale^tiod
pars fanitatis,aut per plura'.hoc autemvl-
& quodeft itapars eftfanita'
ttmumfaciefjs,
domui^c^
:
eft
inefi
cjr eorum qua in ra-,
quid fant , t^ materiam dicentes^ quia AS ; (frfpetiem quiafigura talis^ hoc cireulos
&
eftgentttin quo primo ponitur. ^rett^ itaque ctrcult^ habet in ratione materiam.
Concludit ex prsdiilis quandam conclufioge, fcilicet quod in difHriitione omnium ncrabflium oportet accipere materiam. Dicit cr-r
nem
tmpoflihile efl alic^uid effe faSlii fi nihil niliii fit
lam autem quia illud cfuod quod pnxet,<]uia inefl,Cd\kct
pr..exinit pars
:
eft;
rei c]Htfit,& fit hoc:
qiua materia de potenria rcducitur ad adbum igitur fupple ficeft
qu6d materia
eftpars rei,
ifi
Materia
&
necejfttria
efi
quond ejfe
^
rutlium
Q»
inexiftens, igitur efl eorum quxinrattone , id eft, definittonem de numcro eorum quae ponimtur in diffinitionc rerum m»te-
Exemphun
rei.
fblum ponitur in
diffinitur aereus circulus
fi
circulos quidfunt,
& fpeciem
,
non
diffinitione eius figura,vcl for-
ma , fcd etiam ars quod eft materia
id efl
idfe6 fulpdir;
>
,
formam
,
natur»lium
C^
,
artifici*-
lium.
eft,diffinimus areos
& materiam dicertes
:
cjuia as
quiafigura talis
:
hoc, fcilicct HguT!L,efl genus incjuo
&
primo ponitur,
& primo coIlocaturcircuIus£ereus.e/£re;«z><»^«e circultts
alia aliorum.
fecundum com, Pa-
munem fciiolam omnium Philofophorum
quod vtrocjue rnodo dtcimMs,id
tis^vt lapides
cd 14
Vtroque autem modo dicimtt^ areos
tione.
c6muniter
diftis
itacjueirt corpore
Tcxt.
fi mhilpraextiterit. Quod qtiidem igitur pars tx necefitate
prsexifHf.quia. ex nihilo
CAlor
ejfe
go, cjuare fiippie (\ma.fic efl qu6d omne quod ge^ neratur ,generarurex materia:ide6 ficutdicitur
SVMMARIVM. Infertcx
Dcinde
vel coiicomitans fanitatcm.
dicit
^uareficut dicitur impophile faHum
principium faciendi
principium generationis fani-
ab hoc quod
tatis fit
eft
cfl fanicas
hahet in ratmie
id eft
,
,
in
diffiniuone
materiam,. Similitcr inteiligendum.eft de omniInfert ex didis
quod cabr
quandam concliifionem,dicens
itaque in corpore indufbus, (cilicet vel
per c6fricationem,vel a cafu, vel per mcdicinam,
bus naturalibus quod diffiniuntur per materiam; ficut didum eft 6. huius , primo Phyfic. circa
&
finem. Dcindeciim dicitj
Ex
vcl ab artey*«r eflpars fanitatis,aut fequitur, fcilicet
calorem
in-
duBiuum t/ttatis
fa-
quod
efl
pars fanitatis^
non iramediatc inducat ianiratem; fcd mediante aliquo quod confequitur calorem, puta dillolutio malorum humonmi , qus fit per calorem , aut per plura , id eft , quod hoc poteft f^eri non tantum per vniim fed eriam per plura
puta
Vltiwum
alicjuod tale
fi
calor
mediaquas fcquunturcalorcm, puta ficaiorconnon fumi: malos humores, prohibentes meatuscor-
fars fitu fcnnalis fed virtualif.
,
quibus confi.imptis corpus
ipirituurp per
efl ita
,
:
ordinatus fluxus
fit
autem vltimum fa-
hoc
fjilicct.immediatc inducens
intelligi
'4ufli4;iier.
qtto.
Excludit
quandam dubitationem
circa
quam
primo dubitationem proponit. Secund6 eam foluit. Secunda ibi Caufa vero, fic
procedif, quia
Dicit erg(),qu6d illud ex
^m
eft
dicitur hic in littera
pars fanitatis
:
vel illud quicquid
quod vltimo eft indudliuum fanitatis , intelligcndum cft quod eft pars fanitatis virtualiter non forraaliter nam calor continet fanitatem, non tamen fecundum vltimum cius gradum fit
:
formaliter fa
,
fed excellcntiori
modo
zquiuoca ; ideo illam caufat
:
,
Cic
ficut eft
cau-
etiarn
aliquid jfr
,
vtma-
ipfis
vt dicantur efle iiiud, id eft eft,
denominatiuc
:
,
non in
abftraiflo
materia, fed
illius
vtflatua non dicitur
quandoque non eft fic:quia homo conualefcens non dicitur tllud fciiicet laborans ex cjuofit:licez enim conualefcens fiat cx laborantc non tamen recipit praedicationem eius, lapis,fed lapideaifed
,
:
etiam in concreto, vt conualefcens dicatur laborans, vel infirmus:eft ergo dubitatio qua: fit caufa huius.
Dcindc cum
dicit:
poteft virtualitcr
Caufavero quiafit ex priuatione ^fibie£io quod dicimui materiam : vt homo (fr
contineri in aliqua qiialitate abfbluta rcdufti-
agrotansfitfanus. Magis tame expriuatione
ua aliarum ad arqualitatcm , arqualitas autem, vel
dicimits.^vt ex agrotate fanus ,quam
in omnibus genitis a cafu nitas
,
:
de qua exemplificat
patet ,
enim quod
fa-
,mf\-^
^m^^
teria,cjuidam dicuntur cjuando fiunt non illud,fed illiMi modt,id eft,qu6dmateria ex quaaliqua fiunt
modi,id
,
tefi
:
rum arrificialium fimiliter. Notandum quod cum qixod calor
^^
illius
,
quandoque prsdicatur de
:
efl
&
po •
di-
modi vtfiatua non lapis , fed lapidea homo autem conualefcens non dicitur illud ex
pars fanitatis fimiliter eft in aliis artificialibosjt/» domus funt partes lapides alioianitatem,
ttlicuiM
quadam :
:
poris
ciens:& (juod
Tlfe pnrtem
fit
cUntur quando fiunt non illud fed
:
eft
quo vero vt materia
,
ex homi-
Tcxt.cdij.
Summ^
II
ne. Profttr qaod ^t^rtaMS quidam quifanta nen dicitur ,fed homo dr homo fanus. ^o-
rum vero priuatio non manife/ia
innomi-
(jr
^ lignU domui^ex
ribtdi
ex
dtgrotante.
his videturfieri , vt Proper quodftcut nec ibi
neque quod ex ligno ftflatuay aut quodex latertbus domusjiquis valde in-^
permbtationem feri ex quOyfidno» permanente propter hoc quidem ita dtcitur. Soluit cU(Sbm diibitationcm,dic5s quod caufa Ahtpaiju txali^oiM- huius eft:quiafupple dupliciter fit aliquid ex aliquo,{cilieet ex priuatione
pis.
non faitttas
,
Ratio huius cft ,
flcns rci
&idc6
,
uationis
,
quatn fupple ex fubicdo , vt ex lahorante fanns^ quam ex homine : fed fupplc hoc fieri hoc magis dicirnus in
homo
fubie^, quam
quod quia
fic eft
quod
in priuationc:vt
quam laborans
&nus,
fit
fiat fanus-.propter
Ubptans quidem non dicitur ille^ nugis homo,8c ecoij-
fciiicet quifanus.-Ccd dicitur
&
non de prinationc, , diccndo laborans eft {anus:& quia in quibufdara priuatio eft ignota immanifefta ; idc6 fubdit; quorum vero priuatio non mattifefia (fr innomina-
uerib homo dtcitur foftus
&
bilis
,
vt
priuatio
eft
tcs
ex
phuacio aiiuflibct figura in are
«imur
lignis
;
priuario eft manifefta : vt ,
,
&
idco fupple
materia loco priuationi5,dicen-
aliquid fieri vt iHic ex laborante
his
nr ex xre
Te11.c6.11.
&
domus in latertbus,
jn talibus
tmiMtiu» d* mMerint». klc 9. hutas
fi
dicamus quod
& domus cx lapidibus & lignis
:
ft.itua ,
ficut
SVMM^ SECVNDy£ C A Hon ficri pci fe
non dicitur,id eft,n6 pradicatur quod fit , quia non dicimus quod fanus fit
SFiiMARIFM.
teres
;
fed non permanente, id
eft
,
fiunt ifta ex
illis
&
ligna.
,
:
ficut aes
ex
enim
co fit ftatua fimiliter laConcludit cxgo propter quod qui-
tgitur,ita dtcitur ,id cft
,
fic talis
prasdicatio
Notandura , fblutioncm iftam in hoc quia dupliciter
fit
aliquid cx aliquo.
cx priuatione, vcl contrario,
modo
creto.non tXtit/B
in ab-
i.
QVoniam
vero ab aliquoft quodft :hoc Autem dico vnde principium genera-
tionis
ejt,
^ ex aliquo,ft autem nonpriuatio
hoc , fed materia.
,
ftare;
Vno modo
&
tunc vtimurhoc loqucndi:qu6d hoc fit ex hoc.-&c non hoc efl ^of.-quia vnum oppofitum non inexifHt altcri;& ideo vnii n6 pracdicatur dc alio,etia denominatiuc,pr?dicatione dicetcfcoc efi iHtus modiyvelillius.
Alio
nififecundum
fphara
J^emadmodum
efi,(jr
accidem Jacit , quia anea
illam facitinam hoc aliqiUdfa''
cere^ ex totaliterfubieffo hocfacere efi. Dic» autem quia as rotundumfacere efi non rotun-
dtfm^autjpharamfacere^fed atterum aliquid: autfifeciem hanc in alio.
modo
fit
Poftquam Philofophus cpflaria
aliquid ex aliquo
qiiod dicitiu: materia
:
&: ninc
Scoti Oper. tom. I F'.
,
vt cx fubictto,
vtimur hoc roodo
pracmifit quasdam ncad intcntum.nunc accedit ad propofitum,
volcns oftcndcrc
qu6d idcac Platonis
, fi
ponan-
tur,non poifunt eflecaufa gencrarionis : vcl quod non eft ncceflc cas ponere proptcr gcnerarioncm,
Circa quod
tria facit
:
quia prira6 oflcndit quid
quod pcr fe tcrminat gcnerarioncm. Secimd6 oftendit propofitum qu6d fcilicct ideaj non funt ncccflari6 poncndae proptcr gcneratxonem. Tcni6 qujcdam dubia detcrminat pofllfit
friujuitnt ko
«»-
1
qu6d pcr ali-
&
cum ex
frtdicittur de
estur in
cum,&idem habctd. 3.^.1.^.17. & d ^S.q.t.&fuschicqio.
:
in pradidis.
frtdi-
;
,
hoc ex hoc:<jutaoportet permutationemfieri
cjuo
dem
,
Vtprobct idcasPlatonis noneflc ncad gcnerationem oflendit noa gencrari pcr fc maceriam nec formami fed compofitum. De quofusc agit Do£toT hic q. 8. &: 9. Vidc fum. z. d 3 q tf. num. 11. vbi dicit ideas non requiri ad generationem,&4 d. iiq.^. num if. vbi docct quod gcncratur efTc compofi-
cefTarias
ram ,
tranfmutatur
,
fed
fed producitur, fcilicct abftra
aliqu6 permutato &• non permancntc
&o vel rnM-
,
vtrifquc.
necfubiecfum^as inquamipfumfc , necfphtt-
ex
teria
formara , vel materiam
compofitum cx
lahorans:(>4 nec hic d\c\ma%c^uhd ftatuafit lignu,
quam permutarionem
vt fuhie
VII.
P.
quodcunque euenit aliorum.
illo
fieri
fit
non dicimus qu6d ftatua fitxs, domus fit Lapidcs, fed cx la-
de
terihus,no vtiq; fimpliciter dtcet intalihus,(c\\\ctz
ex quo
vt
priuatione:iUud
:
eo; fed
:
lam enim dtffnitum eji quomodo hoc dicimus , (^ quomodo ft hoc\ aut crrculus , aut Hoc autem eji fphara
&
Ix(juetdi-
potcft dc rc prxdicari faltcm in
fcd cx sre:nccqu6d
vbi
dicimus,qu6d fanus fit ex laborante^/ropfCT- quod ficut nec tbi ex quo hoc , fcilicet fil aliquid , vi ex
&
^uidfit -vt tx
,
eftparyinexi-
& codcm modo loquendi proptcr carH
dem caufam
cimtit
4it»tKritno-
:
qilia mattfria
& denonunaciuc:quando dutcm prioi-
concreto,
& exfuhieEio,cjuod di-
mAtenam,vr homo fit fafttu,(\uod eft fubic€tam,Sc laborans fit fanus , quod clt opponmm: magii tamen dtcinms aliquid fieri ex prittatione,
O*?"*"'
vtcum dicimus:Homo 8c flatua lapidca Aon la-
crcto,vt diicitur in littcra,
pidibus , vcl produccndo abf^adium in iJoncre' tura,modo praecxpofito.
^oniam
*** ** 'f'
fcd in con-
lateritia^ednon lapides.
oportet
ilMeri* frt-
,
rio cft immanifcfla,tuc vtimur fubictlo loco prj-
f^exerit ',non vtique fimpliciter dicet: quia
fliater.
quia non praedicadonc in abflraclo
ex quo hoc illudnon dicitur\ nec htcjiatua li^ gnum,fedproducitur lignea non Itgnum , (jr dinea non £S lapidea/ed non lapu^ (jr domui ;
Tcxt.CQ.iS.
253
1.
loquendi,qu6d hocfit ex hec,Sc hoc eft iUius ffiodi'
cft fanus
nahilis,vt in /erefgura cuiujlibet^ aut in late-
illic
V
Cap.
illud
:
biUa
oriri
cx pra:didris. Seciuida ibi
f «r.Tenia ihi:
Dubitabit aiaem
:
Ftritm
aliiftiis.
igi-
Prima in
quia prim6 probac qu6d forraa non gene, fed rantira per accidcns. Secund6 quod compofitum ex matcria forma pcr fe
duas
:
racur per fc
&
gcneracur.
Sccunda ibi ^/£ne40H verofphtram. :
Y
z
Prima
f®
folam
effc,
cam pro-
voca^re
formam
Ij^^taro,
Secunda ibi
coridudit.
T*J!'P^J^_ Tertia ibi uitns quL>
quodnec fpecies,^ut qutcunque opvrtet
Prijrn intrejtquia primo conclufiohcm iritentam'
proponit. Secundo! eatn probat. Tcrti6 Terminus gt,
Metaph.
VII.
Lib.
254
Palam
:
ofteniitni cft
crgo.
Namfifacit.
:
qu6d
Dicit ergo
pnus,qHod fit^b ali<juo fit- : hoc au-
temdico Ttnde
efi
princijtium generationis
hoc /fed materia
non eft ipfa
aliquid dt
nnim
do
,
dijfiffitMm tfi
hoc dicimHt
teria aliquid
,
t
,qu6d
id eft
id eft,
,
^Bis , iteruro fit ex aliqno : fit autem non rto
ficut
illud
iterum
:
eft
ipfumquodiit ,quod eft terminus generationis: hoc autem efi autfphxra, aut circulus , aut quodcunque euenit aliorum; ha:c cnim tria conairrunt jn omni generatione,vt di(3:um eft prius. His ergo pracmiflis fuppofitis , fubdit quod quemadpiodum {upple nec ipfum agens facit fuhie£ium, id eft, materiamquae eft a;s, fic necfacit fphsrapi,
&
id eft , formam fphaericam , nififecundum acciillam facit , id eft, dens ; quia xnea fphaera eft qu6d facit aeneam iphaeram, quod eft compofitum :&quia jenea fphara cft iphaera, habct formam IphaErs : ideo agens facit per accidens
&
&
ipfam fbrmam
iphcerae.
re hocaliquid
,
efifacere hoc ex aliquo fubieiio to-
taliter, id eft,
quod
Vndefubdit :«4»?^«-
vniuerialiter eft
4iHttm quia facere £s rotundum
,
verum dtco :
id eft
rotunditatis uon efifacerefph((ram,id
,
eft,
formara
formam
compofitum: autfpeciem hanc in alio, id eft, formam in materia,&: hoc eft facere compofitum : nondrgofit folrm^ Siifi pcr accidens. Deinde cum dicit fph,xrx,fed alterum aliquid, id eft
,
Nampfacit cj( alitjuofdcit alio : ho( tmm fubiiciebdtttr^vtfacere Aneamf^haram. Hoc AUtem
ita
,
tjitia
&
ijuiafimiliterfaciet
, (jr
ibunt ge»erar
fiones in infinitum,
ferfe ittn^e- (.efliis infinitus »
in materiis
& formis:confequens
gftf^f;jjn5erg(iantecedens.Confcquentiaprobatur ex hoc, quia
omne quod fit
,
fit
ex aliquo
exmateriia, vtfuppofiturii eft prius
forma.fietj fict.ex matcria, crit
&pcr
:
nnitum
&
forma formje,
,
vt
igitur
confcqucns
& tunc & fic in in-
compofita cx materia'& forma
auacreretur iterum de
fi
j
cum omne
gencratura-habeat raatcformam. Dicit crgo namfiCnp^le agens ,
riam ex aliquofacit , fcilicet ex mateaUquidyk-<> , ria : hoc enim fubiiciebatur ,id eft , fupponebatur
&
agens dicitur facere anegm fphdram hoc autern ita : quia ex hoc , quod efi «s& materia : facit hoc , quod efifphttra Anea: igitur facit , '& hoc ipfum , fcilicet ipfara prius
,
vt fiipple
,
id eft
eft pars
,
a quo-
rci.non ge-
VmMerfalia ficHt
^
foT'
fuum quod quid m» geniranipfaautem fpecies vniuerfalis tur per MCciquid quod nam fpecics habet , efi per fcpriefi ( dens. m6 ) non generatur nifi.pcr accidens , fcilicet ad gcnerationem finguIarium,quorum eft perfc ge-
&
primo nuius gencrato enim Socrate, homo , & quod quid efi ho-
neratio,ex
non
:
per fe gcneratur
fed per accidens
rtiinis',
quod nec
fit
;
ideo dicit Philofophus,
forma fenfibilis Deinde cum dicit
fpecies, ncc
efiam quod quid erai
^neam
verh
effe,
fpharam
enimex^re (jr fphara
:
ejfe
nam
facit
:
nec
,
facit
61
in hochanc fpe-
^ haceftfph(er4
ciemfacit,
:
hoc autem
fph^ra ejfe^ eiiu vero tjuodeftfph^ra effe, omninoft eft generatio^ ex alicjuo aliquiderit. Oportehit entm diuifibile effefemper quodfty dr
tjfe
hoc cjuidem hoc
, (jr
hoc hoc.dico autem
hoc quidem materiam^illud vero fpeciem. Si igitur eftfphxra ifts
ex medioftgura
acjualis
hu'
,
hoc ejuidem eft^in ejuo erit quodfacii, hoc
autem in iUo,hoc autem omne qttodfaifum tji ,vt (tnea fphxra. Palam igitur ex di£lis, ,
quiaquodcjuidem vtfpecies , aut vtfubftantia dicitur,nonfit ,Jjnodtts
hanc dictaftt
c^
eft
,
^in omni
autem fecundum
generato materia
hoc quidem hoc,(^ hoc hoc.
qu6d ex quo materia non gencratur nec forma, quod compofitum eft illud quod prim6 gcneratur , diccns quod aneam vero fpharam Oftcndit
facit
&
intendit Probat conclufionera propofitara flHod form» talcm rationcm: Si forma per fe fiticrgo erit pro-
6q
anatura, aufapetefiate
neratur nifi per accidens,propter rationem dida:
ineft,
paiam
hsc
:
enim, fciUcet tortna.& quod quid efi„.~ id quodfit tn alio, fcilicot in matcria in aliquo compofito ^guiari:cuius cft per fe generatio,& hoc aut ab
ex hoc cfuod eji /es, hocfacitt
qttodejtfphara, Siigitur (^ hocfacit tffum,
per accidens
nifi
Qunque agcnte generaUter. Notidum,qu6d fotma qu?
:
non
icilicct matcria,
,
,
artfi,aut
iam parum antc , ji«i«qu6d aliter Ht ex ma-
& aliter ex priuatione
in fenfibtlt
generatio
jn-itta--
priuatio,fed materia
fcilicet
eft eius
exquo:
fciUcet
,
nec
fit,
effe
;
facit enim ex txe
,
id eft, cx materia
&
fphara, id eft,ex forma,quae eft termiuus formalis gcncrationis nafn facit hanc fpeciem,id cfty for:
mam,
fiue
figuramfphsrx in hoc
,
id eft
:
in aere,
quod eft materia,& hoc e[t fpht^a anea , quod eft Al. id cft, compofitum , hocaute?n, fcilicet figarzfph
cfl/plueae,
&
partem,& panem,quod cxponit , dict, autem,qttod hoc quidem materia, illud verofpecie, id cfl,e(Ic
id c^,fomum,fiigiturefifph*raexmediofigura
4quaUs, fit
id cft
,
qu6d
fi
, qu6d mcdio omnes li-
fofraa fphsra; eft
figura, fciUcet fblida acuius
:'
fi
(otm3xn,palam quiafaciet,
TcK, C0.17,
Ad huc tcxt. lib.V,
fcilicctcx
aliquama-
& ibunt generdtiqnes in infinitum. Dcinde
teria
,
cilm
dicit
oportet vocare in fenfibiUformam:»ec
tflemmgenerati» buic.hoc etiim
tet
quod huiufinodi fupple fphasrs aenea: hoc
^cOTjfcilicet materia, efiilludin
facit agens
,
eft
,
nec cjuod quid erat
cjuod in aliofit
,
effe
aut ab arte,
fcilicet
Ucet forma,quae
auiem omne,
Falam trgo qmdnecfpeciesft , aut quod^ f.,tjiquf
neac dutSb: ad circunferenciam funt qqualps,opor-
forma
cft figurg
id cft,totum
.•
quo
erit
hoc autem in
illo,
cx medio zqualis
quodfa^um
qui-
iBud,quod
,
fcj-
hoc
tnea ipfiim compofltum:vltim6,ciim efi,vt
quod eft Palan igttur, cocludit quantum ad ifhid capitulum,diccns quod quia fiipple omric, quod fit opcrtctelTe,fiippIc diuifibilc , igitur palam efi ex
fphtra, dicit
Conclu^t probatam conclufionon
>
dicen<
accidens
fiue
ejt
quod quidem,vt fpec\es, autvtfubfian- primrti ter~ tia,id eft,quod quid eft,vcl forma flibflantiatis rei minus genty nori fi\,fymdus aute fecundum hanc diita, id cft, riUiontf. dtSlif,qjua
aut a naturaydut poteHate.
Totum
perfsfiuepet
compofitumj
Summ^II
Cap.VlII.
&
Sijic erat hec alitjuidfed tfuia talejignif'
dccenninamr a tali nnmge- «ompofitvmi , quid dicitur fons^.&fubftanriaHt, e^edampalam eft^uM tft 0tMt*ris tir i/t amni rentrdtione ^jtudem tfi materUt efi hoc ftrm». g^ ^^ y ^f^^ habet duas partcsyquarum y^^ 2,
furat»
eft
(OS
&
^
vna
materia
hoc auttm dr determinatum von
,
facit (jrgeneratjtx hoc tale
neratum
& altera eft fbrma.
(jr
Socrateseji quemadmo'vero fjf
;
animal
tjuemadmodumffhdtra aneatotaliter.
SVMMiE SECVNDiE vin.
^J
Arguit ad panem ncgariuam quaefUonis , &C talcm rationcro Si ideac, fiue purs forroac fcparatac, funt caufjc gener.itionis, ergo geni-
inten<}it
N«n dari
{fed
autem eji omne.
ejt\ efthoc talejhoc
hoc.CalUas auttm
eft
tjuod tjuand» ge-
,
dumffhara anea hoc homo
Capvt
257
aliquam formam ^fingulanbas
non
frtpter gent-
hoc aliquid compofitum confc- rMitnttmfrt^ quens eft falfum crgo antecedcos. Confequen- ***• da probatur quia gencrans genitum afl; milanir fed ideae fi fint , non erunt hoc aliquid ; fed qualequid :'quia non cflent aliquid determinatum,fed commune vniuerfale j ergo ipfum gcm'tura erit quale quid,& non hoc aliquid. Alirer fbrmatur rar|o,& eft idem quia fi fic,ergo ideaefeparatx. erunt hoc aliquid : confequens eft falfiim:quia non funt aliquod dQtcrminatum/ed turo
feparatam.
»^„^ ^-Ij^^
:
erit
:
;
SVMMAKIVH.
&
:
:
Ideas non cfTc neccfrarias:prim6 quia
non cflct hoc aliquid; iecundoquianon funt Ttilcs tcnio non alioquin gcnitum
;
pofTunt cfTc caufae c^cmplarcs gcncra-
Nota quomodo
lionis.
ncm mali
cfTc prxtcr
dicit gencratio.
naturai^ dc quo
Dodor.t.d.37.q.i. Nota ctiam
modo,dc quo vide Doad primum fic 4 di(i
iibiiimilc aliquo
dorem
% d. i^.q. x.
igitur e(i eju^edam ffhjtra fr/tter
hfic tcxt.
«ft
qa. II.
lib.y.
Poftquam Philoibphus oftenditquid
fit
illud,
quod per fe tcrminat generationem , nunc oftcndit propofitum,qu6d (cilicet ideac non necellari6 funt ponendz propter gcnerationcm. Ad cuius euidentiam notandum , quod vt iraponitur Platom",dupliciter pofiiit ideascaulas gelicrationis,iciIicet in rationc
gcncrantis,& in ra-
Prim6 crgo
tionc exemplaris.
agit contra pri-
inum.
Sccund6 contra {ecundum,ibi:/;> (jutbuf^ DufiSdttr' damverc , Primaintres , quia priro6 ponit inftfuit VUt» tcntum fub quatftione.Sectuid6 areuit ad pancra 6l
idtM eMtpu rtnerstitmk.
ncgariua, fcilicet
quod ideaE,vcl
rorraac fcparata:
Anftt »U^M non pofllmt poni propter gencrationem. Teni6 ftrm» vni- CQncladit propofitum probatum. Secimda ibi: tt*rf»lii frt.'
ter jinjpdA-
Si fic
erit boc alujuid.
Terria ibi AIanife!ium ergo qiuEftio, vtrum igitur efi qutdajn fphtraprtter has , id eft , vtrura fit aliqua foTma vniuerfalis prartcr fingularia,vt
quod fit quatdam
fphaerafeparau a materia prarter has fpha:ras fingulares , quae funt in materia ; aut Q.t aliqua d^
mui
fcparata \ materia
fcilicet oarticularcs
faEla
efi y
fcilicet
pnter Uteres , ex quibus
conftruuntur
aliqua
talis
:
aut nuncjium
domus,
vel fphicra
qnititr
de
tftMthtttutt*-
przdidum
perid quodprius
aflimilantur
:
,
eft.
hoc
Confequentia pro-
quia gcneraiis
& geni-
genitum autem cfLhoc aliquid
& determinatum, vt Socates
,
ergo gaierans
erit
aliquid determinamra.Dicit ergo (^nodjific,
ideftjfiponantur formac immateriales caufac generationis
«fi
tale,
,
forma fc-
erit hoc alujuid, fcilicet illa
non effc^M quid tale,id
fdUcct fbrraa vniuerfalis feparata
fupple falfum cft , quia
J ^
eft,
fi
,
;
quod
-i,
generatum eft tale hoc,
id td, hoc alicfuid determinatum, tptodfacit (^ ge-
quando nerat aliquid ex hocj id eft,ex materia, generatum cft, efi hoc tale , id eft, hoc aliquid dcterminatum , ita qybd generans geijitum fimt hoc aliquid : quia aflmiilantur , vt diduni fuit
&
&
,
&
dicit:
Manifejium ergo
cjuia ffecierum causa,Ji-
eut confuetifuHt (juidam dicereffecies,Jifunt
quadam frater (ingularia ad genirattones fuhsiantias nihtlvtiles
,
^
neque vtitjue erunt
frofter hocfubfianti* fecundumfe. Oftendit propofinnn, dicens qiibdfijunt fft' Jiet mtm itcies
quadam praterjtngularia,
generationes
fcilicct Platonici eonfueti ,
nihil
vttUsfunt ad
& fttbfiantia^ rcrum -.fuut qttidam»
id ell,ad
funt dicere fpecierum
hoc vt ponanmr fpedcs
,
id eft,
Notandu.quod licct Plato non poneret formas artifidaliumfeparaCas , vt didtur x. Phyfic tcxt, com. 9; Philofbphus tamen mouct quiefttoncm in arrificialibus , vr pet arrifidalia , quae funt no-
nee vtique eruntPrtpter hoc ftihfisntia fecunditmfe , fcilicct exiftentes feparatJKvna em'm
riora
nerarionis,
idcac
:
caufa;quare Plato pofuit ideas,eft,vt elfent caufac
1
,
intelligatur efte quacfitum in naturalibus,
quorum ponebat vtrum
fit
homo
Plato formas feparatas
vniuerfalis priter
cames
,
vt
& ofla,
ex quibus confbnt homines parriculares. Deinde ciim dicit: Scoti Ofer. t»m.
l r.
•
prindpium huius capituIi.Qubd autera gcnitum fit hoc aliquid probat cum fubdit:fctfc atttem omne, fcilicet gcnitum hoc » CaJUat autem Soerates 'efi.quemadmodum hicfphara anea, quotiun quodlibet cft hoc aliquid dctcrminapMn: hamo vero vel ammal,cjMemadmodum ffhara anea totaliter id eft, vniuerfaliter dida,non flmt fupple hoc aliquid determinatum, perconfequens non furit hoc aliquid generatum. Deinde cum
iuxta
CMtsa
feparata.
^tstntnlt'
tum
,
:
igitur. Eft
rUf
batur
&
quAmfa^A eft,
Ad
quale quid,vt
quale qmdjignificat hoc autem determinatum non
haiy Mut domuifrdter Uteres,aut nun-
T.c6.i8^.«.
:
parata, fiue idea:fcd
44. q. x.infine.
VTrum
&
gencrarionis in n;bus:fi igitur
non^unt caufae gc-
vanum eft ponere ideas. Deinde cum
didt:
In qitibufdam vertfalam
,
^uiagenefans
quidem efttfuale generatum , nec tamen idem nte vnuto numcro ^fed vnumffecte^ vt
tale
Y
3
in
feriuttmt
ad
l""'*^*'
Metaph.
Lib.Vli
Z58 iH Phyficis
i
mfi qmd pr^ter naturamfint , vt ecjuus muT lH>n>& f^ ejuofjuefimile,(juod emm comjnisfie efi fuper equum dr aftnum , noneji neminatum proximum gentHtfunt at*tem ambo fcrfan velut mului. Quare palam , quia non pportei ijuafi exemplum.Jpeciemprobare,
xime enimin
his excfuirerenturformdt
fubfiantidt maxrme
ransficere
CalHoi
Socrates, dr dtuerfa
(jr
qutdem
namquetdem ver»
fropter materiam^dtuerfa
Jpeae, nam indiuiduxfpecies. /ff
Olkndit qu6d
gintfUto-
nt geiitrnns genitum fly> funt fpecie
I
ideae
non
,
fiueaf-
palam eft: licct forte in aliis fit dubium quod gemrans eft quidem tAle,quale e[i gfmtum,non tamen idemynec
idcm non
tmmert.
,
dicens
(]uod, %n
cpiihujiam
vnuni numero ,fed vnumfpecie Phyftcis
,
,
vt di£tum cft in
X. Phyfic. text.com.70.
quod generans
& genitum non incidunt in idem numerojfed in idem
(pecie
,'
homo namcjue hominem generat. Si-
militer inrelligendum eft de aliis rebus naturalibus j quod quxlibet res generat fibi fimile infpecie , nifi fiat aliquid prccier naturam, vt cum ge-
^oiiiner»-
equus mulum. Dicitur autem ifta generaprajter intentionem *tlJernJu- ^^'^ ptacter naturam ; quiaeft ram G'qun- naturac particularis nam virtus in femine equi Uter ' incendit producere naturaliter fimile in fpecie j^^j.^^
:
^f'^*
" ^;
eqno gcneranti
,
quia tamen non poteft propter
fimile quod po^"l^^n^rVlu inobedientiam materi^, generat teft vnde in generatione muli cft aliquo modo bicplttr». Ncminetur fimilitudo gcniti ad gencrans ; idec^ fubdit gentu i!li4d hoc quoquejtmile , efl enim altquod ge^uiproxi;
:
iHmenium.
mum
&
cammune fuper tquum aftnum ifunt aut-em ambo forfan velut mului : ita qu6d continentur fiib aliquo genere proxirno c6muni ic equo Sc afino cotinetur etia tnulus fiib illo generc , in quo genere fitafinus, ,noiinominatum
,
quod
eft
&
:
&
afiimilatur aliqualiter generanti
fic
/lia
generata aliquo
dura,qu6d omnis gencratio
;
om-
ergo
modo aflimilantur :
quare
fi
fic eft
particu-
palam q^od
m» oportet probare fpeciem, fi:ilicct aliquam ieparatam
^nt
:
(ittafi
exemplum ad cuius firailitudincm rnaxime enim
res generatac,vt dicpbat Plato,
in his
,
kilicet naturalibus exquirerentur
pxcmpla:;;*!»» h
,
talia
fcilicet fiibftltiscnatiuralcs
ma-
^cirne funt fubiT-anti.t,reC^eStii, fciiicet artificialiiii
fed tn his fu^ctens eft generans, Cdlket particulaiii^facere,Cd\ket talem iimilitudinem effe cau-
&
fam
fpeciei, id cftjfbrmac in
matcria,quod
eft ellc
modo
diuerfa quidem propter mat
namque
fupplc matcrialiter ; idemx/ero fpecte eft , lcilicct geniti namindiuivtraque forma gencrantis
&
fluumcft pcHicre Jde0 non
tjt
(xetjfpUr
tn
f^^ caiifa
^j^^
i^W»*'** (,t
:
cft,forraa cft alia,/cilicet& alia
it\
quo patct, quod fuperaliquamfbrmam (cparatam,que ,
ex
wcncrationis rcrum in rationc exempla-
^^^ aflfimilantis
,
cum
,
ratio
gtntm
efi
vtti*
H*ca.
quia agens fuperius
etfi non fpn-naliter. Notadum,qu6d ex hoc quod hic dicitur quod
yiJe inproa
putrefadionem, generans
& genitum funt
le.fen.tj.Jin»' li
sdfinem.
diuerfa propter i«ate-
riam, volunt aliqui raatcriam elTe caufam diftinindiuiduationis:quaE opinio Ctionis numcralis
improbataeftj. huius,cap.de
ad hoc
fufficiat
forma
agcntis pafticularis,qli2 eft in raateria.
h]otanduiTij^u<64PhilQfu^VU
Uc
in Uttet»,
pro
dicitur,nihil facit
eis,fi
Vno
:
quodhic
fed
Videiitt.i.i,
bene inrcUigatur.
q.6 .itd finern,
Ad cuius
cuidentiara notandurri,qu6dintentio Ad generttPhilofophi eft qu6d ideac non funt ncceflaris tionem imipropter generationera : quia tam iiftindio gi- leocam rr^wf-
gnentis a genito
cum generantc
:
runtur 1. quara etiani ailimilatio geniti §iuomod» generaquae duo rcquiruntur ad materi» ,
tionem vniuocara,poirunt haberi fine jdeis. Ages enim particulare cx forma fua habct vnde alligcnerans genitum,& cxmamilet fibi paflum
*fi
frittcifium
&
qu6d
teria habct
principaliter
qu6d
fir
materiam non fuam
;
aflimiht per formara :
numentlii. jtl.formit.
,
quia
fed aliam perficit per for-
,
mara terroinantem gcncrationera tcria iam ^eikQiz eft formaliter
quam fuam
non
diftiniiiottii
tatpen iequatur neceflari6
licet
;
diftin6lum a gcnito
diftinguacur per materiam a genito
aflTirailat
.
fua
:
enim ma-.
& cx hoc qu6d
aliam raateriam
& ita fua raateria alia cft ab illa quae
priuatui forma
tali.
Cuiufcunquc
eft
autcm
jtfpmiUtiiM diftinSli'
<j>
uum
alia
proprii
(^ princip»liter eft for•
materia
,
ex
quo
ipfum
cft aliud
rionis
,
mareria eft pars cflenrialis rci,
ab eo
dico tunc
:
quod
aflimila-
ipfa vel fimilitudinis principalis ratio eft
forma imer gcnerans
cundum
& genitum:& hoc non fe-
vnitatem,vel identitatem indiuidualem, forma eft hoc : fed fecundum vnita-
ma
;
"vero
proprii
^ con-
comitattr tft materia.
inquantum
jtpprepriati
v*r» ajjimi-
inqUantum Urt ift fortem, velidentitatemillam minorem, forma eft.quac eft vnitas aliqua minor vnitate nu- mt,^ diftingutrt mnt$' fecimdum hoc eft ratio generandi. merali
&
Formaetiara
prius eft principiura diftinaionis
quam
raateria,quia ficut forma cftiUud priacipa-
lius
quo compofitum
,
eft
quam
materia
ri*.
ita
;
vnum,
etiam eft principalius,quo compofitura eft ab alio per confequens in fe indiftindum , diftinchim. Appropriatctamcn diftinguendoin-
&
&
ter aflimilatiuam
& diftinaiuum, forma eft
aflTi-
non milatiua: itaqucdnonmateriapropric:quia accidcntalis:raatetia eft qualitas fubftanrialis, vel autem
eft
diftinaiua appropriatc loquendo:quia
fitiim a
&
& genito
mpdo vni-
generatio
generatio vniuoca
fupplc aliquod determinatii fingulare, vt Callias genitum funt Socrates Sc fupple gcnerans
&
gcnerance
aliquo
non eft fimplicitfr vniuoca,fedtanttim fecundum quid. Ex quo coUigitur , qu6d f tiam in putrefsuSkiis cft aliquo
non formalilcr,& tiyic
neceflari6 ex
:
dua fpeciesyid
cft
:
caufam compofiti omnino vero iam talis fpecies, offibui , cft id eft, forma qux eft tn hts carnibus
&
eflc ali*
uoca nam omnia fiunt aliqualiter ab vniuocc: quia agens vcl habet formara , qiiam producit formahtcf in fc,& tunc gencratio eft fimplicitcr vniuoca ; aut habet formam iUam in virtute Omnit
:
laribus generantibus
gencrationcm
cuius cuidctiim fcien"
&
funt neceflariz pro-^
pter generationem in rationeexemplaris fimilancis
quo modo vniuocam. Ad
vniuerialc virtuaUter habct forraam geneaiti pcr
talisjpecies in his carnibus
Omnis vero iam cfibtts
nam
,
caufam effe in materia.
Jpeciei
(jr
m^-
ejl gene-
ht,fedfufficiens
omncm
yJdetur conccdcre
homo namqi*< homwem generat^
hoc quod
caret forraa,diftinguit
illa materia quar praehabet formamj3c
ita
ab
comjx)-
compofito. AUtcr poflec dici breuiiis, diftinguendo de raateria, vt in 5. huius,provteft altcra pafs eirenrialis conftituens tis
vnura per
fe:
&de
taU
non
cum forraa par-
eft fcrroo
hic,ncc
indiuiduaUs diftindioni? : vel provt marcria dicit proprietatcm indiuidiukro : q"* fic vtique gcnerans eriam materia poteft dici , diftinilum per gencrat aliud ,quod cft aliud cauia. talem matcriara quac cft indiuiduarionis meUus faluat littcram refponfio meliQr
ipfa eft caufa
&
&
Prima
vidctur. Philofophivt ^
&
SVM
MatcTia.t.
Summ^
Cap.IX.
II
SVMMiE SECVNDi£ C
A
ftc tamen vtiejue
:
potentibtts eis
moaeri nifiab
impofiihile fic
&
igfi^- Propter hoc,
,
aut ab aliis non habentibm
artem^ aut exparte.
tcrminare gcncra-
r MM A R
GtmtTMti»
< c Soluitdubitationcm.
tioncm.
s
,
hacquidetn non habent Jtne habente artem^
omnia Aliqua ab arte,& cafu ficri,alia non Item cx vniuocogenerari , &c compofitum , non
formam
,
ali»
h*c autem erunt :ab his entm mouebuntur non habentibtts artem quafi artem , moueri vero
IX.
p.
vt lapides
terla
259
y
1
Ad
M,
.
I
I
cuius cuidentiam (ciendum
qua generantur vniuocc
Vc foluat dubitarioncm. Quarcaliqua fanifiunt, nunc ab artc nunc a caf svt Nodomus. vt tantum artc tasjalia ab ,
,
tajiHum cx Dodorc quacdam gcncrari immcdiatc, id cft, iinc feminc quzdam mcdiate, feu propagarionc Dc quo vidc ;
fum r.d.iS.Notactiamcxcodem
i.d 2.
&
ciufdem fpcciei, vt cxpcricntia conftat in
ali-
^M-vmtMcca, ©• hte im-
primi homo gencrans hominem. t^**^7 Exemplumfecundi generatio vcrmis cx putrcfa^aionc & corum eriam quac gencrantur vniuo- ^ ®^ °^ "j c^ , quxdara gencrantur immediatc , qusdam ^^ mcdiatc. Excmplum primi ignis gcnerat ignem vidc.i S.ii. :
:
:
Exemplum
medio.
fine aliquo
fccundi:afinus gc-
ncrans afinum mediantc feminc. In generatis i^itur vniuocc non immediate rcquiritur nccenario :
fed
non
rcquiritur neceflario in
gencraris immediatc. Rario huius eft
{eminalis ponit quoddam
&
genitura
quia ratio
:
medium inter gencrans
vt eriam abfente gcneraute poflit
,
generatio continuari
mulris plantis.
quod
,
8c aliqua acquiuoce.
,
Exemplum
ratio (eminalis
q.z. num 17. gcncrata pcr propagationcm , putrcfadionem conringcrc cfTc
mUMtanuica
^
:
fcd abfentc gcneranre
me-
mafcula , conrinuatur gcneratio in vencre femells afina::abfenre autem generante immcdiatc, puta igne non continuamr generatio ienis:(cd ftatim aqua rcdit ad fuam frigiditateni, ficx aquadebeat ignis generari;crgo in gcnerads
diate, puta afino
Tcrt.c6.19.
autem ali^uif (juite aliajiunt , vtfrnttas , aiia non
Dvbitahit
,&a cafr
arte
eap-9-
vt domm.
immcdiatc non requiritur neceifarid AdhSctext. eft
qu.
111x7.
1 1.
Poftquam Philofophus probauitquod
ideac
funt neccllario ponendae propter genera-
non
tionem
:
nunc detcrminat quaedam dubia
pofli-
Et diuiditur in duas iocondum duo dubia qux remouet. Secunda Non folum. autem. Prima in duas : quia ibi ex prsdi^ais.
bJlia oriri
:
primo mouet vnum dubium ex data folurioiie concludit fuperius pracoftenram.
& foluic
Secund6
quandam vcritatcm ibi Paldm ve-
Secimda
:
Prima in duas quia primo proSecimdo fubiuneit cius Seaindn ^i Caufaveri eft. Didz
ro ex diBU.
:
ponit dubitarionem.
foluaonem. erco , quod duhitabit aliquis , efuare aliqua a cafu , vt fanitM raliavero fiunt ah arte , non, vt domui , quod fcilicct fic fitab anc quod ponfitacafu. Notandura , quod ifta dubitario oritur cx przdidis didam enim fuit fupra qu&d ab anc funt ca qliorum eft fpecics inanima anificis , vt fanitas induda per artem medicinx. Di<5him fuit etiam quod eadem quac fiunt ab arrc , fiunt :
&
:
quando eft principium in matcria fine arre , quod elfet principiiim motus fadionis , fi idem fieret ab arte vt fanitas caufatur a calore cxtrinfeco per confricarioncm hoc criam a cafu
,
:
crgo
,
fed ab arte (b-
ejt ejuia
hoc qnidem efimaterui
incipiens generationii in facere
rei pars.
ab ea
H^c cjuidem ilU vero non
,
potfns
,
,
hac autem
ijue po(funt
:
rit
femen
,
& non in generatis immediatc. &
Patct
non in illis rcquiritur nccc(^ ergo quod in his, fario ratio feminalis,eadem rarionc,nec requiritur ratio feminalis propric in gencraus squiuoccj
tum quia ibi non foitc generantc
concurrit (emen:tum quia ab-
non continuatuf
illa
generario,
&
meIn gaieraris igitur naturaliter in quibul^ diatc,vt (lint animata communiter , dam gencratis arrifidalitcr , exigirur in materia ficut patet.
&
quacdam virms,& rario feminalis, vel aliquod
fi-
mile,qnod dicitur propter gencrata per anem, in quorum matcria cft quandoque aliqua virtus adiua,quafi tenenslocum rarionis (cminalis,quara virmrcm vocat hic Ariftotelcs partcm rci non :
qu6d
iTt
pars
forms gcnerands
,
vel inchoario,
(ed cft quxdam virrus, fiuc rauo (eminalis in gencrarfs naturalitcr.vel aliquod fimiie in generaris :
&
dicit:
Caufr vero
auideerum
patet dc do-
dubitario qua; eft quifa huius.
cft
Deindc cum
^^
tnctpiensy^d^cet vt princtpium feneraticnis in fa-
,
;
non conairrit fcmen,
ali-
mo qus iibn poteft ficri a cafu lum
ibi
^«-< ab arte inejua exijtit alitjua
verum in omnibus.vt
eft
Confirnutur,quia
RMtitffmin*lu qmd > In quibia
nec concurrit ratio (eminalis:nam rario {cm'nah's rctjuiritur ^^cft aliqua forma feminis , inquanmm eft femen, naliai nufcminis,fiue,quod fubftantialis fiue fit forma gis vidctur, fit aliqua qualitas coniequens necefratio crgo fcminalis non j[ari6 formam feminis PaisicLx. cft fine femine ; fed in gencraris medbte concur-
ab anc qux virtus continet virmalitcr formam generandam,eo modo,quo hic infra,& (upra erii dixit calorem eftc partcm (anitatis. Vbi ergo eft huiufmodi pars,p6flunt talia non (blum ab ane, (ed etiam a cafu gcncrari , vt f)atet de (anitatc , vbi non,non;vt patct de domo. Dicit ergo quod cauja di(fbc dubitarionis efli quia horum tjuidem qua fiunt ah arte , materia ejl
:
autem non
nalis.
rario fcmi-
eji
^ feri
ialis f (? ejuaiis
moueri
O" huitts hac ejuidem tmpotens , multa nam,
cere
&
fieri
quidem ab
ipfts
moueri fed non
^orum i^itur
talis efi
ma-
materia exifiit fupple non fempcr fcd quandoquc aliquapars rei , (cilicct aliqua virtus, vt ratio Qminalis quandoque fupple non exi(cilicet
ftit
,
,
in matcria talis pars,
cet materia
ii
sUqMM *lia '**" aliquid eerttm qua (unt ah arte,in qua *f *^*
:
Jic putafrltarc.
figsrtMli,
eMdtm i^ ai»rti ^ c*fM,^
,
& ideo h\( quidemy^cWx-
talit efi, qualii
Y
pntens mouert ab ea,
4
idcft.
s«/*i»# i*iii
gg
26o
Lib. VII.
id aft>a rdpia
Metaph.
vc quando-fcilicet habet didatn
:
calorinmotu, hoc vniuocationis gradu
panem tei:iU4veriino/i^ua.h(io (ciiicct non habec .Exemplum
iUani partcrn.
qiuxJ eftmacetia
(anitatisexiititquancioquealir-
,
quavirtus adliua
,
& lignis non exiftit aliqua quam talis njatcriapoillt feipfan) moueread formamdomus:&hlnceftqu6dhoino potcft fanari noa fblum ab arte , fed etiam i :
te formatiua foetus,de
putacalor, vel huiufinodi pet corpus poteft {«Dfum mouere ad famta-
quam cem
gcneratur, Sc cqdcm modofpcrma con-, currcrc ad genesationem,quadam virtu-
humano,
in corporc
aeit Do-
(ed inlapidibus
per
talis virtus,
cafu propier illam virtutem inexiftentem
fibi,
non autem domus
talis
propcer carentiam
fic ,
PAlam vero
modo
materiapoteft feipiam mouere
moueri
,
nam>
,
hente aliquamfartem
prxdidlo,
virtus corporis
hutpani,
iimilitcr aliquid agitad fanitatem ficut 3Lts:^Han->
doejue non fotefl fic a /g mouerificut mouereturper 0rtem,puta tripudiare :muki enira funt qui igno-
vniuo^
intelle6iu: ,
aut ha^
nifi fecunditm acci.
,
densfat.
Ex
data fblutionc concludit qutndam vcritaiam fuperius pracoftenfam. Circa quod duo facit quiaprimo ex prasdidHs concludit conclufionem. Secund^ fubiimgit eius declaracionem. tcra
'
:
moucre quidcm
Secunda ibi:Caufa namque, Dicit ergo qu6d pd^ efi ex prddiEiii,<juia modo tjuodam omnia fiik ex vniuoco : fciliccc tocaliter fimpHcitcr, quemad-^
bcrent
modum naturaliayn
rantes faltandi artem', flue tripudiand»
>
poflunc
feipfos , fpd non fic ficut fi hadidam artem. Concludit ergo propofitUQi , qu6d illa quorum talis efi materia , quales lapides funt materia domus , impojftbilefit motteri
nifiab alio cx eo , quia carent illa virtute adtiua, qua: eft principium mouendi feipfum fi t^men :
:
Mique
&
igniiy ideft,
quod hoc etiam habet ve-
ritatcm in namralibus, ficut inartificialibus:nam
non poteft generari nifl ab alio cx eo,qiua in matcria ignis non eft illa virtus a(9:iua feminalis , quia poteft >materia feipfam ad formam ignis
:
tranfmutare in abfentia generantis yScPropter hoc htc qnidem, fcilicet artincialia , qua: fcilicet non
habait illam partem
rei
,
qux dicitur ratiofcmi-
nalis,vel aliquod fimile in artificialibus,«(»« erunt
fine habente artem, vt eft
domas:hac autem
,
qu«
fcilicec habent
tal?m partcm^frwwf fupple fine ar!Ce,& a cafuimoHebuntur enim fiipple cof ii materi^
ab
&
agentibus no habentibui quafi artey etiara fupple habentibus , ctim poflint ficri Afcf,(cilicct
Vtroquemodo tentioHi eis
,
;
tem, id eft
,
ide6 fubdit c^hdymoueri verop^t-
ab agencibus finc arce, conaut ab aliii non habentihui 4r~
fcilicct
tingic duplicicer
;
quod vno modq poflunt
etiara
mo-
lam
mo ab
ignis genitus
ab igne,& ho«.
homine aut exparte vniuoco, :
id cft
non
,
totalif er. fcd in parte
vniuoco , vt domtft , fciUcct exterior,& in matetia, ex ^/omo/cilicet in mcnte, fine materia:/i«f ab intelle£iu , fcilicet fomiato pcr fpeciem domus,fiife habim arris faciendi do^
&
mum ; ars enim qu
Omnis geiurahccvcl in materia:4«r ex habente,Ccilicct mate- ratie eji >v»i. ria , vel gcncrance alicjuampartem , cxponendo f^fea/fedJi, parcera non formalem,fed vinualem , modq quo uerfmtde. calor dicicur pars fanitacis:& fubdic
,
harc incelli-
genda efle nifialiquid fiat fecundum accidens. tunc enimnonoporcetclle fimilicudineln vniuO-
&genitum , ficut volupdelcdatio doraus nam faciens domum peraccidens facit eam deleaabilcra , fiuevolupcarionis iQcer generans
tas, fiue
:
tuofam ad habicandum, vc dicitur6.'huiustext. com. 4.
Notandum, quod
hic tarigit Philofophus Graitugent. gradus generacior>is vniuocx. Priraus cft, ratienit tjniuocd trcs. quando generas cenitii affirailanciu: in forma, tres
&
& nori
& in modo effendi form?:queraadmodii fe habec
^ feipfis: vt illa fcilicet quat non hab^nt illam partem rei, putafl ex xre hat fl^ma ab aliquo agenje non habenteattcm;4«f exparte,id eft,alio mo4o poffunt a fcipfis moucri , vt qua: habcnt dipartem rei , vt corpus huraanum mouens fcipfumfinearte ad f^tatcm.
naturalia:nam ignisgenerans&ignis genitusha^ bcnt eandcra formam in fpecie , eundem mo-
ucri materiae ab aliis excrinfecis fine arje,
^m
&
dum
efIendifopnac:namvrerqpc ignis habec for-
malicer
&
realiter formam ignjs. Secundus ,quando generans & gcnitura habent firailem formam ,non tamen fecundum eundem
modus
eft
modum eflendi forma:
,
quemadmodum
artifex
habct ad arrificiaha : nam licct domificator hab^t forraam doraus quara facintaracn forma fe
Tangit trcs gradus vniuocjc gencra^ ponis Primu5 eftquandogcnerans &gcnitum conueniunt in forma fpccifica, fic inodo ef!cdi,vtcum ignisgcnerat igncm. Sccundus, cum conucniunt in forma,fcd
non efTendi modo, vt domus traj ijuia intra cft
fcd cxtra fUalitcr
,
^uid vniuocus. ,*»
<3« « 'jS?»».
Tcrtius quando gcnc-
formam
& hic
intra &c cx-^
tant^mintcntionalitcr,
rcalitcr.
rans habct
cft
Tcx. co.jo,
t^uem-
quandoque poteft
flcutper artem moucretur :.ficutpa-
tet in fanatione \
mdoqm^
;
vt domusex ftomo \ aut ab Ars enim fpeeifs efimt ex parte co
contingit dupliciter : qqia pcr illam virtutem inf rinfecani,quac dicitur pars rei,
qitia
,
,
Subdit autem quod huiits <juidem h)tc autem imfoteffSyid eft,qu6d quando
virtutfs.
di^is
Cfc
dam omniafiunt ex vnittoco 4dmodum naturalia aut ex J>arte
fic ptttniyhdc
fic
quo bcnc
tantum vir. tantum fiscundiim
gcniti
Dcclarat
quomodo
domus cxifHt in domificatorc modo quafl inten» rionali non rcali domus autem extra habct rca« liter formam domus. Tertius gradus eft , quando generans non habct finiilem formam in fpc:
cum genito : fcd habet formant gcniri non formalicer, fcd vinualiter fbliim : qus virtus vocacur htc pars J^ci , flue illa vinus , •vefpars fit
tie
in
generantcputa inSoIe:fine inimelligcntia gcnerante ranam ; fluc f« in materia cyi a rali agcnrc <^ immifla aliqya vis a
nerari ^ matcria putrcfadia h^bentc in fc ali-
quam vim atSiuam accepta \ SoIcPrimus modns cft
Cap.VIII
Summ^ II. cft propriifl&nc,& fimpliciter vniuooiS. Secondas minus^ropricjtcrrius (bluci fecundutn quid, vt didhim fuit fupra. Deindc ciun dicit:
cedit in
fe fAfs : cdlor enim in motu cdorem in c&r^ forefdciti bicvero eji^ autfanitM , autfars, dMt fequitar eum fars ali^uafanttatis fanitoi ipfa : frofter quod
aut
^
& dicitur facere\ &
quia illudfacitfanitatem cui confequitur acciditcaUr. e6. }
I
.
^are tjuemadmodum in fylhgifmis om^ niumprincipium efifubsiantia
qutd eftf/lUgtfmifunt
nam ex quo
:
^ hic generationes.
$c pra
operarione ex cptod <]uid
fiia
cenj}ituta fe habtnt
artt
obic^',
& qna funt natura
Similtter itaque his
qua ah
eft
Deinde cumtUdt:
fiuc (ubicdH.
Caufd namque fdciendifrimA fecundum
70
T«.
telle<£his (pccuJariui
250
nam fperma facitficut
:
hahet enim poteffatefpeciem,
:
71
&
a quOyfperma ef aliqualiter vniuocum : non enim omniafcoportetquarereyVt ex homiue
homo : etenim foemina ex viro vnde mulus non ex mulofedfi non orhatio fuerit. :
lUvtrtmt*
Dcclarat prarmiflam veritatem in naturalibus, femmms ht»c dicens quod ficut fupplc in anibusy&w/iro-y* ftfmMtflmr»
hahent quafMnt naturaconftitMta hii, quae
(cilicet
inferri.
fiunt ab ineytamfpermafacit, id cft/ rel="nofollow">pcrarur ad
Circa quod
Occlarat prxmiflara vcritatcm. tria facit
:
eam in
quia primo dcdarat
arrificiili-
bus. Secundo in naturalibus. Tcnio comparat genetata per naturam ad gencrata per artcm. Se-
cunda ihv.Ssmiliter itaque. Tertia ibi. ^JucuntjMe Muem 4 cajk. Dicit ergo , quod frimA coMfafa-
UrtjtmmMu ciendt aliquid ftcundkmfe, eft pars forms geneqmtmtd» randz partcm modo prsexpofito: ', acdpiendo tft f»rs cmUfolor enim in ymtu calorem in corparefacit : ciim nt m C0ff0ft ^cMmfmtim enim per motum generatiff calor in corpore,ip(c
^
calor eft quodammodo in motu non formaliter, {>atet , fed in virtutc adiua , qux didtur pars ca-
vtitMc»}
oris
,
vt
fic
calor cxiftens in raotu virtualiter ge-
neret calorem exiftentem in corpore formalitcr, quac eft generatio vniuoca fecundum quid:*^ veroy id cft.calor in corpore gcneratus k fanitOdipCz, aut pars {anitaris
Jtrmagtiu-
motu
eft
aut
,
aut feejuititr ettm,
,
(cilicctalorem pdrndiijMa fanitatu,MU fanitM ipfa. Vult diccre , quod ifte calor induccns (ani-
roMti* adftr-
tatcm,aut eft ipfa fanitas formaliterjaut pars fanimdftttfici- tatis non fbrmalis, (cd virtualis. Et hic (ccunda farari qaapars difiundius eft vera: fi calor immediatc indrmfUcittr.
ducat (anitatcm,vt caufa
parrialis:fi
aliqua alia rc-
quiratur, aut fequitur iplum calbrem pats aliqua fanitatis,non formalis,(cd virtualis
:
quando
frili-
non immcdiate,{ed mediante alio, puta mediante difiblurione malorum humorum V9I
cct calor
:
aliquo alio inducit fanitatem
non
aut cft (anitas ipfa
:
formalitcr,fcd virtualiter,fi calor inducat fa-
nitatem vttotalis cau(a-
Hoc cnim
quadrupli-
dmodo potcft intelligi (c habere calor ad
fanita-
tcm^ropter quod fupple monts dicititr facere finlicct (anitatem:^«t4 tUud facit fanitatem cni conaccidit ex fequUMr , id cft , quod confcquitur motu, fcilicet calor^ ita quod motus mediante ca-
gcncrationcm, yK-Kf in hit qiu funt ab arte : nara
hcut (upple aitifexnon habet formam domus in a£hi (ed in virtutc
tnim
:
cum
ttUeSm
fft-
in fyRogifmis prtncipium
eftfMhftantia
id cft
principium
fraditi.
omntMm rci, quod eft
^MemadmodMm
Hmtftfet fyllogiCni
,
,
,
quod quid eft
& medium in deraonftrarione Cnlicet demonftratiuiyiw/
hic generationet funt ex
,
nam
^W quid
quod quid
irftrri qiiid
eft : ita (^r
qood
bcutcnim intellcdhis (peculiriuus procedit ad demonftrandum paflioncra de (ubiedo cx ip(b
quid cdfmkUatfit
mtiimm
dt-
miftratiomu.
eft:
qMod (jMtd eft ; fic intelle<5his praifJicus proccdit ad opus fiuc ad gcncrariones opcrariuas cx ip{a (pecic arrificiati , qua: eft fupple prima fiibftantia
,
^Mod
tjuid eft
,
Scin hoc
eft
fimilitudo
in-^
non adhi
, :
propofito
id eft
,
:
habtt
formam
ani-
Sc fubditqu<jd illud
ci
quod
fit
Et fubdit
ex (pcrmatc.
:
qiiia
vniuocum non entm omnia fic oportet qtitrere qu6d fiant , (alicct totaliter vniuoce, vt homo ex homine, etentmfatmina fit ex viro , vnde ctiam multu non fit ex mulo , (ed (upple ex afino,vel cquo intcr virum autem & (xeminam,& equum vcl afinum & mulum , non eft dixit aliqualiter
:
:
Tacmiwa n»n vKiutci efi htimi fimflictftr
,
fuMt
vir.
fit aliqualitcr , vt prsdidura c(fc& fubdit quod fupplc id quod dicfhun eft , (dlicet qubd \ qoo cft (perma oportet eflc
totahter fimilitudo ; licct
aliqualitcr ftierit
vniuocum , intcliigendum
orbMio, id
(eminis:vt
cft, defes^iis
cft fi non naturalis in virtutc
quando ex inobedicntia materia;
fiunt
monftra in naturx
Notandum , qubd in (emine
eft aliqna virtus
Diffii lU vif'
tmtts
fmna-
formariua,quic fiqcomparatur ad ip(am naturam tima'i»matmconcepti , ficut forma domus in raentc artificis ralitmf^ comparatur ad lapides ligna , |cxcepto qubd artifina kh .
m
&
vimis autcm Gttttratittx fnmmtfmali(eminis cft intrin(cca:quia verb gencrario aninuttrvmimte». lis ex (emine non eftabip(b (crainc ficut ab vniuoco , quiaipfiim (emen non eft animal fotraaKforraa arris eft cxtrin(cca matcriat
:
quo cft decifiim ipfiim (emen, vniuocum vel fimplicitcr , vel aliqu.-diter ei quod ex (emine gtnerarar. Ddnde cumdidt: tcr
;
tamen
illild
puta animal
,
a
eft
^acunque autem a cafu
,
7»
ihift qttorum-
matena potej} afeipfa mouert hicmo~ quofperma mouet. c^orumcunque vero
cunqiie
tu
non , ea tmpofibtlta funtfieri aliterquam ex iffis.
quam diflblurionem confequitur (anitas. ^are motaUUs i»-
& in
fic
(upple animal, a qtta fperma,eft aliqualiter vniuo-
vel alitcr proptcr
calorcm didtur (accre (anitatem , quia illud (adt ianiutcm cui coniequitur , vt acddit (cilicet (anitas ; vt quando calor mediante alio , (dlicet diflblutjonc humonun , indudt (anitatem , ad
,
fpermz fpeciem
malispoteftate8c
&
lore didtiu faccrc (anitatem
(iipple
Comparat generara
|>er
naturam ad gcncrara
pcr ancm,diccnsqu6d ficut^
ihi-,
(cilicecin ar-
qubd quacMntfMe fiMni a cafM ejMorMmcMnque mMeria poteft afetpfa moueri eo motu qno (cilicet mouctur ab arrc quando vcrb non poteft fic moueri , tunc id quod fit ab ane, non poreft alitcr ficri qiiam ab artcjimiliter in naturalibus Jdrc
,
;
:
licct aliqua
(cilicet
ip(a
poflimt
fieri
a cafu,
& (ine (pcrmate,
quxcunquc quorum materia poteft
moucri hocmotM cjuofpermamoMet ad
a (c'^cne-
*» MatmtaU-
rationcm,(dliceranimalis,vtparetingcnerariscx *** putrcfaihonc: tjuorumcunque vero (uppJc materia
aliqma.
^"^" '
Lib.Vn.
260 txfemint:»'
non poteft
tMtum
fiertatiter tpiavf
femine
ex ficut
fko modo in artificialibus,
^are
leni' ptrfurre-
k (eipl^ moueri
ex
Metaph.
impojftbitis fttnt
|>cr ft
fcminibus, pula
xotus lapis.
,
homo vel cquus,vt fupjcrius diccbatur. vt praecxpofitum fuit fupra
Notandiim
t» (cdvtreferuntur adcaufaHionem di- aca(u,nonfimpliciter, eantur acO' fiun particularem , refpcftu cuius accidunt ; quia idco per accipraeter intentionem talis caufa: ;
&
& a cafu
dens
licct r.efpc6lu caufic
;
fc
&
,
ctiam quod hic
vniuerfalis
Ex hoc
in rationc caufae.
dficitur
,
patct
Sed proprium fuhfiantia ex
illa
:
quorum materia poteft a fcipfa moucri eo medo quo fperma mouet,putaputrcfa6b, dicuntur ficri
cueniant per
fbrma lapidis , nec matcria cius , {ed Deinde cijm dicit
ifla
ipftft Cdlicct
qu6d nec omnia
&
eft: tjuia
fuhfiantiam' a6tu exifentem (^ud facit ^ vt animaiyji animal nafcitur. Quale vero (jr
(junntumuon npceff^triu nififotefiatefolum. ,
&
Affignat ditferenti^inter fubftantiam accidcntia,dicens c^^itprofrium fuhfiantia, fcilicct rcfpcdhi accidentitun exhis accipiendum eft:quia
fupplcquando
rationonJierifpeciem)fedde omnihHsfimili'
vt quantitate <^ Categoriis .ft enim velut
ter prtmis
commanis
quditate
^
,
aliis
ratio
,
eeneaffharayfed nonffhara^necas :fedin dre
Semper enim
fifit.
ofortetfr^texisiere mate-
riam^ (^fpeciemy (^ in (juid&in quaUtatey in aliisfimiliter CategoC^ intjuantitate,
&
riis.
Non enimft
quale , fed quale lignum
neque cfuantum , fed cfuantum liffium
tem,(}u
^
accidentis.
Hincfequi' tur quod accidens no attittgit
formi^
ffthftantialf
fubftantiam:w//f
tcnriam matcris agenris
:
,
& fnbicdi
gnat differentJam inter
potcftefle nifi fubftatia:principiumautcm accidcnris poteft cfle fubftanria
Secunda
ipfa.
ibi
A
p
y T
non
fit
id eft, Ptxdiczmcf\tis:fit
,
quod fi ipfa fphxra
enim velut
fiat
modo;
aliquo
fimpliciter,& per fe,fed// in are, id cft,in
jnateria,quod
eft fieri
per accidcns ifemper
oportet prxexifiere materiarn
& Jpeciem
,
emm
&
&
& in jQuantitate,& in Qualitafe, & ngn enim
fit tjuale,
jd eftjqualitas;/?*/ tjuale lignum, ideH,
compofi-
in ahis fimiliter Cate^oriis
tummecfit cfuantum, id
tum
ltgnurn,aut
eft,
:
Quantitas,yf
quantum animal, qu£E fiint com-
pofifa ex fubiedto
& accidentc.
Aducrtendum taraen , qu6d ficut didum fuit non curans de excmplis,ppr armwiter funt artificialia dat intelligerc naturaha per hoc ergo ^ artifidali- quod dicit, quod non fit per fcipfum aes> nec ipfa hui tanquam T.xempla
faEpcjPhilofbphus
:
iphzra, fed fphxra acnea quac eft quoddam artificiatum , intelligcndum efl fimiliter decompofito naturali
,
vt
qu^d
in gcneratione lapidis
,
,
& an eartim
rationes in totius ratione
ponantur:
SVMMARirM. DiffirMtionfem habere partcs feu
ccptus, quiditatiuum,
Quxrit an
eon*
& qualificatiuum.
partcs iint priores toto.
6lor optime dcclarat terminos
,
Do-
fpeciem,
totum,materiam,partcm. LittcrasefTe dc j:ationciyriabae,incifK)nestamen
, fcu fcmicirculos non eflc de rationc circuli,
cxphcatur Itcm p.irrcs maicriales , v; farncm & offa effe de ratione indiuiduorum,non tamen de rationc fpcciei , cuius rstiorcdditur.
VideDod i.d.z q.i.n.^.
id eft,
formam eo modo quo partes efTenriales prascehoq dunt naturaliter generationcm compofiti; in cjuid, id eft , in quod didlum eft , verum eft Subftantia,
X.
Anpartcs fint priorcs toto
Sed
:
mn folu?n
, id eft , compofitum , fed ^onfit fph^ra, forma nec #/,idcftjpfa materia:(^ in arefi
fit, id cft
zCcvaxt.
& non accidcns.
SYMMiE SECVNDiE
ratio fiiperius CnfkioflenJiit defubfiantia, id eft,
ideft,
ad potcnriam
fiue
\
de genere Subftanticc nonfierifpeciemy ideft,forinim,fed eji ratio communii yjimiliter de omnihus trimisM eft, Pracdicamcntis qua: funt prima getiera, vt de .Quantitate,& Qjialitate,& aliis Cafphara
,
nam principium adiuum fubftantigE non
iectujdunj
frofriumfuhltantit. Dicit crgo,quod
,
crit nccef&riii
qu6d pracxiftatquale, aut quantnm adlu, fcd {blum in potenria;fiue ifta potenria referarur ad po-
aut
,
&
:
&
C
tegoriii
^ qiio {ciUcci
,
dentibus,quando genetantur, non
dubium circa pratdi<5b: didum fuit fupra quod forma non gencratur fed compofitum:po{I'etcrgo hic efle dubium , vtrura hoc fit venim tantum dc formis fubftantialibiis; autetiam de aecidentalibiis , & hoc dubium hic remouere intendit. Circaquodduo facit :qnia primo oftendit clle vprii in vtrilque.Secundo afli-
Remouet
magn m-
nerattmet
fuhftamia
quantum non rtecffjariumnifipoteftate folum , id cft , quod ih quali & in quanto in aliis zcd^ ,
animal.
in
Art.t,
generatur rquando (cilicet eft generatio animahs per propagationem , cx feminc tnuale vero
dicit:
qu. 10.
^*
tis.
4
Diferuntgt-
Animal,opertet praccxiftcre anima!
fijpra.
&
jtrtftot.com-
dift.
text.com. 3Z. vt prolixius didliun fuit
Noff felum autem de fuhlUntia ofiendit
73
yidtSe 0t.it.
fubftatia generattu: neceffe efi fem- produ^Mt. fer fraexiftere alteram fuhftantiam aBu exiftenr
Ai huc Kxt.
t.Vubium.
his accipere
necefe priexifiere femfer aliqUam
fine feanimalia poftimt gcnerari c» /eminc , mine, vt dicitur Auicennapofuiflcmec nullapoffimt vtroque modo generari vt ait Cotpmcntator,
Peinde cum
cft
ipfi»
ncc
fit
Q
tio
Vomam
autem dtffinttt» /
rattoeft ,
^
/
ommsfattofartes habet : vt autem ra-
Texr. c6. jj, cap.io.
74
adrem , &fars rationis adfartem reifi- Ad hcc tett.
militer fe hahet. tet farttur^
Duhitantur iam acepor- ^''V^^^-
rattonem effe tn tottus rattone^ an
nonun cjuihufdam enim
v^idetur ejfe ; in qui-
hufdamnoninamcirculiratio non hahet eam qudt.incifionum.^
quA elemeniorum,& tamen diuiditur inincifonesy vtjjiilaha in elementa. In ifto capituIo:vt dicebatiu:, Philofbphus inquiritexquibusparribus confHtuatur^wo^J ^uitl eft.lLi
diuiditur in duas.In
prima facitquod didiu eft.
.....^
vMtm
Summ^
Cap.X.
II
eft.In (ccunda, oftcdit quomcxlocx cis fiat vnnm. Sccunda ]hi:Nunc *Htm dtcamHs. Vnmiim. duas; quia primo proponit qua(
Aut multtplictter dicitur. cimdum duas
Pijraa pars in duas (e-
dubitationcs
,
quas prpponit ar-
&
jimplmt cbntra. Scqinda ibi gucndo pro dutem. Didt crgo, quod qnotit^m dt^nitio eft.rdcompofitio noniitio , id e(]t , qaacdam oratio num:quia vna 6i&xo non pQteft propric cilc difontnii oratio hMret pArttr, ita quod fifihitio , :
&
ALntio.
&
cut oratio
fe
habet adrem
pars orationis ad t. ZHtttw».
idco duhitatur
Jlnfmrs v*l tmtdiffnuio
^fitUttMi)
fiue
ejfe
:
pancm rei
iaman
itx lc :
oportet,rationem p^trtium
poni inrationetttitu Sc arguit ad quac:
ejuibufdam videtur
ortiim:
& in c^ut^ufdam
ejfe
non quod fcilicct in ratione fiue diffinirione totius ponuntur parres fiue diffinitiones partium: nam circuli ratio, id eft , diffinitio non hahet eam :
elementorttmM cft,Jitcranmi:rum fyliaba :
vt
vox compofita cx
fi
qu6d
diqatur
littcris
&
:
fyllaba.
tamen
cir-
culus dtuiduurin incifiones , ficiu fj/Uaha in el<~
menta,
ttutn fecus fi rtti^rtei
,
O»
fitfiiidifat.
Notandura , qu6d quia diffinitio & diffinitum funt pcrfedcidem,idc6 vbicunquc vtimur vno, polTumus vti & reliquo idcm crgo eft quacrcrc dc diffinitione & diffinito , vtrum pancs ponantur indiffinitione totius:diffinitura cnim oponet :
&
formali,vt patceffe compofitujn cx maccriali bitmagis in 8.huii)s ; cum igimr diffinitioexpri-
mat
principia diffiniti,oportet diffinitionem efle
&
compofitam habcrc partes conftat enim cx duobus conceptibus:vno quiditatiuo,& aliofluaiitatiuo
,
;
qui expriraunt principiura materiale
forraale ex
phusquod
pane
diffiniti
ficut fc
diffinitum, fiuc
,
ideo flcut
habet tota
ait
diffinitio
rem diffinitam
tionis ad partes rei.
,
&
Philofb-
ad totun^
panes
fic
Deinde cura
diffini-
dicit:
,
frior erit acutus re6lo 'videatur autem illa
toto,
^ dtgitus,hominis\ dtgitus homine^
(jr
ejje priora\fecundum
tiontm namque dicuntur ex illis,
&
ra~
inejfefi'^
ne inuicemfriora.
& notr econuerfb dlgitus
,
^rtor tot» vtl fftitMtrft.
quia digitus abfciilus non
:
,
diccns
qubd
atnpliks fupplc eft dahiiatio, fipartesfunt priores .
^ fupple videtur qubd
fcilicet
angulus eftpars
fic
:
(\mzfi acutus,
reEli anguli,C^ dtgttus cft
pars fcww»>/«,(cquiturqubd acutus eritpnorreiio,
&
digittti
homtne
:
quia fupple fimplex eftprius
compofito:dicitur autem angulils acutus pars re-
ex eo qubd anguhis recbus poteft diuidi in duos acutos vel in"J)Uires. Et fiibdit arguendo ad oppofitum:vJ^r;7r«r aurem illa ejfe »r/ffr
fti
,
re
homo digito
,
proptcr duplicem
rationem nim ejuia fecundiim rationem dicuntur ex iiif*»:acutus enim digitus dicuntur fecundiim rationem , id eft , ditfinitionem clfe ex illis, :
ejfe
id eft,ex hofninc
cft
gito cflb prior
:
f^ilitcr
& dc rct^ & acuto an-
gulo. Deuide cura dicic:
yiut multtfliciter dicitur pars vnits tjuidem
quorum
,
modm ejt qui menfurat fccun-
dum quantitatem.
Tex.c&)4>
Sed hic quidemprtetermittatur, ex quihtts vero fuhffantia eft vt partibus perfnutandum ejt. Si igitur eji hoc quidem materia^illudverofpecies,aliudex his,(^fubFtantia eft
Circa qood Se-
Soluft propofitas dubitationes. tria facit:quia
primb pracmittit fblutionem.
cundb fubiungit rionem. Tenib
eius expofirionem
quandam
fbluit
&
dedara-
dubitarionera
Secunda ibi DiDubitatur autemerito.
poteft oriri ex praedidis.
Hum eft tgttur. Terria ibi
:
Ad euidcntiam littcrz
:
fequentis,vt plenius,
& Sy* "•*'• """ *"*
citiuseiusintelledushabcatur,prarraittotresne-
Primacftqubdfpcdcstri-
ceiTariasdiftin(ftiones. pliciter accipitur a
Philofopho:acdpitur vno rao-
'
'
sftdtt
tri-
flieittr tKti'
^*^do fpcdes pro forraa , qui eftaltera pars intrin7 fcca compofiii de qua habetur 5. huius , cap. de
Caufa,&
hicflatira pbft. Afio
cies ipfa rei quiditas
raodo dicitur fpc-
& forraa torius, puta hmtiaautem
nitas:de ifla fpedficc dicitur ixikzjpectem
vbi eriam vult Philofo-
dtco qttod tfuid erat
effe
phus qubd materia
cft pars fpeciei.
:
Alio
diftingiiitur contra parricularc
Ariftotelera eft
pbft dicetuf
:
primb
tjuod
ex quihus
modo
quod fecundum quid eft.Nndt parum
accipitur fpecies pro vniuerfali abl^rado :
,
cuius
non con-
ratio
eft fpeciei
& vocat concauitatera formara parris, & infra:vniuerfalis & fpeciei eft diffinirio.Sccun-
cauitatis
,
:
eft
de raateria qus
nam hoc modo
eft altera
pars
tripliciter accipitur
materia a Philofopho: Vno modo vt non eft contra(fbper aliquod fibi aducnicns/ed folum abfblure accepta
aiius
eft,
,
vt eft principiura potentialc
illius
& fic eft perrinens ad quiditatera rcrura
Alio modo accipitur ^**"^ "' , vt dicetur. '"^" priiis,(ed vt contra- ^"'^ vt vniuerfali in non materia daper indiuidimatem provt fcilicct acdpitur f„ Mcdiemt
materialium
:
Ponit fecundam dubitationcm fota
ex 5. huius cap. dc Briori:
,
vt dicctur infrjuquarc homo.vidctur di-
materialiter
xTinVuim. Anfttrsfu
tura
:
hpmo autem poteft eftc fine digtto,
text. cora. 6,
da difKn<Stio
Ampltus autem pprioresfunt partes S' fe^i acutus ejtpars
quod po-
;
&
dicuilturprioraiUis
compofiti
V
alio
& non econuerfb
,
quia in effefine adinmcem funt prioraM eft,qu bd non cconucrfb illa quz polfiint eftc fine aliis ,
qux
eft
cft
giftrmittr
autem videtur prius
^ut
diffinitur per litcras
difiniumtter-
illud
materia ^Jpecies.
,
:
4iffi»itutltv-
:
nitur in eius diffinitione
pordum f irculi incifarum, fiue diuifarum a circulo, vt funt duo fcmicirculi, vel alis partcs minores eius fcmicirculus enim vcl diffinitio eius non ponitur in diffinitione circuli : diffinitio autem qux cft fyiaba hahet eam ijua inctfionum, id eft
D^fimtit (^
ponitur re
horao
habct umilitct
quia inquam Cit cfb
{Honem oftendens vnde dubitago {umat tjuia in
ti
261
&
& redojnam in diffinitionc acu-
Alio
,
Alias nuraeraliter
modo acdpitin:
& inparriculari.
dttfUx.
materia magis coiitrade, f^*"* *^"f-
"**"j-'^' vt contirahitur per accidcns, feaindum qnod maexiftenriam per hoc dirolidcontrahitur teria r,f„ul t^ :
tcr
:
ficut
&
^
quiavel pcr acddens,ncceflarib rcquifinun, eft pars
integralis
non remota eo modo :
quo fcmicirculus dicitur pars materiafis vnde fcmidrculus no cadit in diffinidone
draili;
drculi,
tame materia drculi* oili magis propinqua quara xs , vd fcrrum : tale cnim accidcns eft neccflarib rcquifitum vcl alio modo, qui cft tenius , acdpitur magis pet acddens ad qnod contrahitur matcria , fdUcet acd-
fed vt fic accidit drcuIo:eft
:
dens prster necc(Iarium, eomodoquoccra , vel quia fyllittcra: cercjc dicuntur materia fyllabx :
laba poicftcflcime
illis
,
& aonuetfo.
Tertia
diitin^iio
tius.
Metaph.
Lib. VII.
z62
de fimul toto:nam fimul totum,
ali-
accipitut ab Ariftotele pro compofito hovniuerfali.vt infra text.com. 55. dicetur fic ,
qiundo
mo
vero
& e^uM, & quacunque ita conjiderantur
tn fingulanbus vmuerfaltter ante nonjunt fuh-
totum ipfum compofitum ex materia & forma vniAliquando accipitiir/»»»/ uerfalirer acceptis. totum pro indiuiduo fubftantiae , & hoc dupii^jjgj. fgcunduin quod indiuiduii fubftatiae dupli-
fianttay id cft, formaliter, fed fimul
vniuerfale
Indiuiduum fubfi/mtUpottfl
confide-
w.
dupltct.
modo large, provt fcilicec
^^^^^ accipi:vno
^.^^^
&
indiuiduum fubftantis abftrahit ab exiftentia per conf^quens indiuiduum fic acce-
tempore;
&
ptum
fe eft in
per
duum
Praedicamento
&
,
Scftmul toturn ftridc
ftentiam
ncc
ficut
,
modo accipitur indiuiduum fub-
vniuerfalia.Alio ftantia:
fe
provt includit exi-
,
& tcmpus;vt hic homo exiftens & hic ,
77
cum
quia
:
abftrahuntura
vtriim fint,vel non
eft
:
eorum
ta-
qua: eft comjwfita/^rfr/
,
fcilicet ipfa
<e/,
quod
eft
materia eius :
autern quod dicitur fpecies, fiue fonmfiatUiC non cft pars/ciiicet
ipfum
aes.
Deinde
cum dicit: 78
Bicendum inim fieciem:(^ inquantum habetJpeciem vnumquodque ,fed materialc nunquamfecundumfeeHdicendum. Oftendit quid prcprie pertinct ad eflcntiam fpecificam rei.Dicit^ergo,qn6d dicendum
ciem
Vifis
iftis ifta
pars diuiditur in duas
quia pri-
:
efi
fpeciem
,
ditatiuum
&
rei
fpccificum
mareria vniucrfaUter fumpta
& ideo
;
,
efle
qui-
fomia
&
qux funt partes ef^
&
petunt
rei
,
com-
puta qua:
fecundum cfle indiuiduaie,omnia
dicuntur mareriaiia
& quafi pcr
accidcns
for-
talia
nam primo oftendit
dicetur; ideofubdit, fedmateriale nunquatn fe~ cunditmfe efi dtcendutn, fupplc ad fpeciem perti-
&
prasmittit
oftcndit cuius
pars,
fit
:
pars elfentialis
eft
raateri.a
Sccundo
rei.
& cuius non.
Tertio quid
propric pcrtinet ad eflentiam fpecificam rei. Ser»rsfumitur cunda ihv.Efl quidem vt materia pars.Tevtia ibi: dufliciter. Dicendum enimfpeciem. Dicit ergo , qu6d pars T. com. 34, quArum quidem vnus modus multtpliciter,
^ii-iifiy
quod rnenfurat fecundiim quantitatem
efi,
,
id eft,
pars qu.intitatiua,ficut binarius dicitur p.us qua-
partibus quantitatiuis
,
fcd de
partiljus quidit^tiuis.cxquibus conftituitur diffi-
nitio exprimensfiibftanti.-im ,
illud
:
veroforma,
& fpecies funt fupple partes fubftantix ler.aliud ex his
efi
quam
fic eft
id
fcilicet
,
compofitum
,
&fubfiantia
:
quia in-
materia &fpecies,
efi
horum trium
fitum quodiibet
di^um
fuit fupra.
Et ijuod ex
Kis,id
eft,compo-
erit fubftantia
Deindc cum
,
vt
dicit:
tatis
hac
<ej,c^ h^cparsjyllabii quafi materiafenfi-
Ex prarmiflis elicir folutioncm fpccialitcr prims. dubitationis. Circa quodduo facit quiaprir
75>
tts;etus
ejl
,
in quaft-.fimi-
Sccund6 cx
con-
ipfa
da
ibi
:
Aliis quidem inerat
,
vcl
fecundum aiiam Prima
aittem
quidem
quod (jr
fpecies
:
efi
autem non
,
fcilicet
forms
pars :fed ex cjuihtu fciiicct matcria
rattofpeciei
fic eii,ratio circuli
»«w2.-partcs
enim
,
puta pars caro , vt per
fciiicet vniuerfalis,
hominis, vt concamtatis non
efi
non hahet ea,qutt
circuii
non
efi incifio-
intrant diffinitionc
biorii
du-
^fpe-
ci»ltttr
fri..
mi. §luare liter*
fonuntur ia
drcu\.i,fed ratio,feu diffinitio,^«<e efi fyUah£,hahet fytlaht. (y- ni earn qua efi elemetorum^ld cft,Iitterarum:cuius ra- ftmicirculi i»
tioncm fubdit
nam
:
fpeciei, id cft, partcs
&
compofiti
pic
Selutio
.
diffinitione
totius
(jr
cuius non, Oftcndit cuius fit pars materia, qu6d materia tjuidem efi pars alicutus, cft altcra
mo prsmittit folutionem.
chidit toroilaric quandam conciufionem. Secnn-
"^Y.Etenim linea.Didievgo, quapropter.-qaiafiw-^
diccns ,
:
vt
bilium'
quidem^vt tnateria pars
dicitur Fiatua^non.
& forma
verohuiufmodific partes, vt materia in qui-
autem vt non. Sed ex cjuivt concauitatis noneji pars
his ejt
vero pars altqua
fciiicet
elementarationis par-
primo ponit ipfam foiutioncm. Secimd6rcfp6dct ad oppofiram rationem. Sccunda
namque materia efi
fiatuaparsefi
qux
nam
in duas quia
busfpeciei ratio :
;
tranflationem:Aor»OT quidem igttur inerit
alicuifts dicitur.eji
care
clementorum
tesfuntficut Jpcciei (^ non materia^incifiones
:
forma fimiUter quod cx
cft,
efi
Et fubdif,/Jpro
rci.
ergo hoc qiiidem materia
eutem
^iapropter circuli rationon hahet ipfam., quA esi incifionum , fed quA fyllab
quando in /trefit rotunditas.Bfi autem vt neque elemeta omniafllaba in ratione infunt, vt h^c cerea , aut quaftnfin £re. lam enim
ffantia rei,vt partibus, id eft,qu6d
quia
dicit
nunc perfcru-
hic
:
non de
;
husfiunt ^propinqtttus tamenfpeciei qkarn £s
Sed
:
dus partis prtttermittatur, perfcrutandum efi modo ex quihus,Cd\icet efifuheft
Dcindc cum
,
qutdem mofcilicct pro nunc <juia
ternarij,& cubitus bicubiti
tandum
nere.
ejfentiturti
& pcrtinens adrei
quod compctit rei fecundum
ideo materia contrada ad indiuiduationem eft pars matcrialis rci:nccpcrtinct ad rci diffinitionem, vt
quod
..
fpe-
nio prsmittit quiedam ncceflaria pro folurione. Secundo exponit ipfam foiutionem.Sccrmda ibi: circuli ratio. Prima in trcs fccunjQuapropter tria
^
& inquantum fpectem hahere vnumquodque,
id eft,quod illud eft fpccificum
extra eflentiam fpecificam rci
in abfentia potcft eirc opinio.
dum quod
pt»teri»i
materia in cjuafit
fenrialcs fpeciei,dicuntur partcs fpccifica:
men
Cuiutfitpari
fcilicetcaro
efi
forma -.fimitatis aliqua vero pars efi, , & fimilitcr totius efi quidem fiatun
males,quomodo ioquitur Phiiofbphus in j.huius capitulo de Caufa tcxt. com. z. quod omncs partes diffinitionis funt forma::illud autem quod eft
fenfu,ignotum
'.
fpecics, fiue
& corrumpuntur & dc taUbus non eft fcientia, necdiffinitio propric
«
caro
fciiicet
Lipis exiftens,& taiia funt,qux per fe generantur ,
%.«
,
concauitatisjfed fimitatis: ideo fubdit,f
quare
;
repuCTnatfufcipereprsdicationem naturs, &c ipfius quod qutd eft ; vnde talia indiuidua non fibi
gcnerantur , nec corrumpuntur per
,
indiui-
t.ale
fua rationc
nihil incUidit in
& pcr compofitum ex concauitate & carncputa nafus cauus caro crgo non eft prjrs
nem materia
coucauitatem inceliigitur forma
,
Sc per car-
diim fuam fpeciem
,
elementa funtpartes rationis conuenientcs fyiiabas fccun-
&
nitn
materia,
,
id eft
,
non
funr partcs marcrialcs : incifioncs vei6funt partes fic
,vtmat^ia huius ,
fcilicet circuli particularis
in 9«/^«/ partibus J?«f ,vel funt fuppie circuli particula;:cs:fcmicirculi
/lones
,
nifi
cnim funt extra
r.-iTione
fpe-
quia circulus non refpicit incifccimdum eile indiuiduaic , idco
cificam circuli
:
&
dicuntur
diffinitione ctrculi
Summ^ II.
Cap. X.
dicunrur circuli partes matcnales :tamenpropvftre fit tjuiHsfe hahent jpeciei cjMam tu <]uando
incifioneSy efi
w
rotHfiditas, id cft, circulus
barur
,
:
namque
dicitur circuluSy
quifimplictter dicitur ^finguli
& pro-
cum
aliquis qut concipitur
materia : tequiuoce
nam vt fuperitis dice-
femicirculus eft matcria fuperior
enim
265 quia nen eli
:
froprium nomcnfingulorttm.
pinquior,& magi^ neceftaria circtili,quam zs,vel rerrum,qua: func materia circuli remota &: prster neceflaria, fubdit etiam JJ»ttTt» tir-
Soludone data condddit quandam conclufionem, dicens,qu6d horum qutdem,\c\ aliis qiiidem,
quod eft,id eft,contingit,
vtnec omnia elementa,ide(iAitcixJintinratione fyllaha , vthttc Ittera cerea , vel terrea ant litcrac :
cttlidfipltx.
tjuafunt in tre prolata::w>B ewjVw C^ M,id
e^ parsfyllahtt
litcra
§2««
litert.
ftrttntnt
»d
Jijfiaitienem jyllab*.,
^
qHA non f
enim
materia magis remota ,
&
pofiro liters terrear
potcft eflc
vel cfercz funt matcria per
,
accidens 8c prstcr neceflariae fyllabac
quatenus
,
fyllaba fine talibus literis poteft
eflc:quianon
peninet ad eius rationem. Dcindc
cum
:
.
mjifi>2t ceace- ,^,J^
cum
vel fimul fumpta fcilicct
,
81
eft,ipfis fpecic-
ineffe
mareria indi-
vcl fint contrada ad indiuiduationem.
,
non fint de p^^,^,,^,. narura fpecifica contrahamr ridesetfin»»
Licct cnim talcs pancs materiales
pro-
ita in
;
materialium altu vtro, id
uiduata
& per accidens,quam fe-
quo non
fine
fcilicet
fta
materia prster neceiraria citculi ideo aes eft ,
a-s eft
compofitis cx panibus inerit ratio partium
busvniucifalibus, «o««P<Jrfff
cjuaft materiafenfihilis: ficut
quia circulus poteft efle flne zre micirculus
eft, talis
fcilif et
ra-
oone
fpcciei
ad
hoc; funr tamcn de rationc ipfius compofi- fint de ratioIde6 fubdit nampropter hoc qnx- »*fpeaeinee
ti
effc
nifi
,
particularis.
:
doM,
fciUcet parriculariacompofita/ioTf.^v his I'*'"^^!'*" ^/irrw/amaterialibus, alias^!»wi^»*f, tn<\utcor- menderati»»
dicit
riipHntur:efuadam vero non funt XciMcez cx talibus nefimul t»-
Etenim UneA nwfiin dimidia corrumpitur^ aut homo in oJfa,aut neruos (^carne.'.Propter qttod O" funt ex hlsfic vt entihus fuhjlantiA 80
fartihusfedvtex materia-.etenim ejuidequod fimul totum partes ^Jpeciei vero (jr cuim ratio
mn adhuc, ^apropter nec in rationihsts,
partibus materialibus:ergo tjuacunqiu funt conce- *""•
fcilicct particularcs/»wf, id ci^
aneus circulHs
tutt
hac, id
gr»les,
^
mMeriales
inqMntum taUs ncn ptnuntur fs diffinitiene
UrtttfhyfuA.
:
fupra,qu6d ficut fyllaba diuidinu: in clemcnta, circulus in incifiones.Ex
quo videtur quod
fiones funt pancs formales circuli
fic
inci-
& intrant eius
diffinirionem ficut elcmenta (yllabaf: ad
quod re-
Ipondet dicens,qu "dfupple hoc non fufncit: »0« enimjilinea diuifa in dtmidia, id cft,in diias parcorrumpitur, ficut homo fupplc reiblutus, vel
tcs,
diuifus in offa
,
& in neruos, & tn carnes corrum-
pitur,non propter hsc funt,fcilicet linea
fx
his taliotts partihui,vt
& homo
expartihfu entihw fub-
quod carnes & olla fint partes fubftaneft, formales hominis,& fimiliter dimi-
ibntia;,ita tiales,id
dietates linex
fed
,
fiint
cx his quaji ex materia,
id eft,vt ex partibus materialibus
quod quidem
eius
funt ifts partes
ejl
<ju£
vero non concipiuntitr
quiditatesy^fo«, vt
eft,
flint
non totaluer, cies
enim
fcilicet
per
eft
,
,
nec
:
omnino
fiint
panicularis,
quod per
fe
corrumpitur.
fubdit, t]uare iUorum fciliccc particularium
pofitorum,
cjtui funt
fub ets ,
vniuerfalibus, funt partcs
in-
Vndc com-
cuihs fpeciei ell
eft, diffinicio:«o/7
:
,
"^Jg^j"
r^„t cm-rupti-
fcilicer fiibfpeciebus hiUs
& principia,fcilicet hu-
,
""»
iuspartes materiales :fpeciei vero vniuerfalis, nec
funt partes necprincipia,& ideo conipofita fiipplc
corrumpunmrjVf
cet panicularis in
«.r;
lutea fiatuaSciWcet
& Callioi tn carnem, &
^'fy
"^*^
offa: pitJr, Becics
autem circulHs fcilicet paniailaris i»in- vaoperaec*. , efi enim altcjuis fcilicet circulus parcicu- dens, qued
arnpliits cifiones
laris, cjuifimul concipitnr
cum
materia
fcilicet in-
y^*^
'fi
d*
diuidua. Et fubdit, aquiuoce namque dicitur circu- fuc^^ Itu iUe,cjui fimpliciter, id cft, vmuerfaliicr J»ci/Kr, ^ecieprefn-
^
qiua non
eft'
eft ,fingularis
cuius rario
,
nomen proprturn fingnlorum
ratio horum vero nonoportet ineffe ,fi non fuerint fimul fumpti nam propter hoc quadam quidem ex his , vt principits funt in quA corrumpunttir qumdam vero non funt.
parricularium circulorum.
^^cunqueigiturfimulfumptajpecies
fe
,
cft, tionaliter.
id efl,
:
Notandum conclufionem
:
teriafunt
,
vtfimam , aut aneus
circulw
,
hoc
quidem corrumpitur in hoc , e^ pars ipferum tnateria. ^acunqtte vero non concipiuntur
cum materiafedfine.,vt rationesf^ecietfolum: h/tcnon corrumpuntur, aut omnino ,aut taliter
S^are illorum principia quidem cr par-
qutfuntfuh
ipfis
nec principia h^ec ftatua in lutum
in carnem (^
,
,
offa.
:
fpcciei
vero necpartes
,
c!r
Callias
Amplius autem circulus in
Scoti Opcr. tom.
I
V.
:
quia licct parres matct iales
non
fint
de ra-
tione fpecicijfunt t.imen dc ratione indiuidui,fiue
& quia vnumquodquc pcr & refbluitur in ea ex quibus pcr fe
compofiti fingularis
corrumpitur
,
componitur , ideo panicularia compofita pcr fe cornimpuntur in talcs partes matetiales.puta Calliasin carnem &ofla fpecies aucem,puta homo, :
vel cft ,
...
omnin6
incormptibilis, vel
,
.
\
bilis in talcs partes materiales
fcilicet
,
non
corrupti-
r j nui pcr accidens,
ad cormptioncm panicularis hominis.
Notandum etiam,qu6d aliqnando panicularia fub fpecic habenc propria nomina alia a nomine
,
df ideo corrumpitur lutea
^ fphara in af
ftare
8z
Philofbphi in hoc
,
:
tes
fpe-
fed
& fingnlariter, id
non.
:
aut equus,ncc
fblum peraccidens corramfcilicet ad comiptionemy»»»/ totms , id
corrupribiles
puntur i
homo,
vniucrfales, pura
fimt omninocorrupribiles
omnino aut
fed per accidens
fc,
particularia
ijuidem igitur inerit talium par-
tium
ipCc fpecies vniuer-
[ales,folitm hic non corrumpHntur aut
^xtticxihris corrumpitur in lMtMm',& fphira,Vci\i-
particulare
Deinde cura dicic
Horum
cum materia:
fedfinemateria, fcilicetindiuidu3,i/r r/irM»f/, id
&
ampUns fupple quapropter nec in rationthus, id diffinitionibus fupple ponuntur tales partes,
propria ratio, id lunt tales partes ,
,
:
cx quibus coih-
,
matertaXciliccz in-
efi
enim proquia,
j^^frjfj-vfro lcilicetvniucrfalis,
,
t^ix diuiditur contra fijigulaie
eft
:
Jtmul totum
& pars ipforum
ponunnit,
cnim
,
com-
funr
fomia, vt fimum, hic quidem corrumpunrur in
in partes mareriales
eft,
qu6d
,
&
pofita ex materia paniculari
diuidiu Soluit oppofitam rationem dicebatur
Tartts inte-
& materia
pta,pvni compofita parriailariay^ff />/
fpcciei
:
nomine
aliquandonon habenr fpcciei.
Excmplum
homincs.puta Socratcs
,
lcd :
& Plato &c.
cundi:paruculares circuli,qui
nominantur
primi particularcs
Excplum fcnon nominacur nifi nominc Z
^«ntpefitum
*'
^y"^'' *^*
materiaUs.im quat refolm'tr,qued
nm
''•"'/'*'"
1"""
diiatt,nifi
p„
tucidens,
Metaph.
Lib. VII.
a66
quae cft ipfa matcria fpecifica,
qux non. Secimda ibi Sedrationtipartes. Prima in duas quia primb (bhitioncm proponit. Secundb per exempla cam cxponit. Secunda ibi jQjioma veroammalium.Dick ergo,qubd idquod
sqmiuce spe- prxdicctur jequiuoce dc indiuiduo; fed prout
fuperius in fohitione praedida cft dichim, fcilicet
aet, dfindi-
difium
notninc circuli quando igitut cft fccundo rttodo, nomen fpcciei dicitur conucnire acquiuoce ipfis :
ifottuH ff>ec't-
partibus
ticomtettit
rcm
:
non qu6d nomen fpeciei quantum ad
fignificatara
,
(^gnificat hoc indiuiduum, inquantnm huiufmodi ; licct cnim diccndo Socrates cft homo , ly homo , non fit xquiuocum ad Socratcm ; tamcn il hoc noa^jpn home imponatur alicui indiuiduo , Vt nomen proprium , tunc «quiuocjc conucniret fpeciei, & indiuiduo fimiliter ii> propofito, no:
men
citculi acquiuocc conuenirct fpcdci
culo 'Jndiuiduo, vt
ait
&
cir-
Philofbphus in Htera.
tius,&
:
:
&
hx namc^uc priores funt
ditur
,
fcihcet difHnitio,
qubd panes, qux po-
aut omnesyaut cjuadam
,
nuntur in
aUcuius funt priorcs ip(b
diflfinitione
ita
eam quaefi
uiditur,(cih"cct»>
Quac partcs funt fimul cum
totb,
gulus
quac in definitione,
lit
& quac non & ,
& quae non?
»•« diuiditur in ra-
efi
toi»,(fy'
qff4
tt*nl
ne nec cft prior ipCofimiliter autemfe hahent cir.fului dr hemlcyclus, id cft,(emicirculus
micirculus
rcfoluicur, effe priores diffinito fccus eft
dtffinienrenim
§lui, parttt fuitt prifTtf
pars redi,pon tamen ponituf in cius diffinitio^
eft
media pars
fi
:
femicir-
dif atut
qubd fe-
circuli, dr fimilitcr di->
^JfwcJifKnitur tofo fuppl.c hornine
feu in quas fpecies
,
reiii,
acutidi-
efi
dicatur,qubd acHttts anw»»wrrtfifo,quamuisergoacutusangulu5
qubd digittu eft
Partcs cflendales
qud
reiio,v't Ci
cului enim dtffinitur circule, vt
SVUMAKIVM,
priuium dm(^um.
:
Acutum vtitur
SECVNDiE.
eti»trf
qu^unquefunt fartesrationis,&i/i cjH^e ratio diui-
ratio vere reEliScWicei an^uli
Ca». XI.
licft
fnngat
nunc tpfum veru/n,id eft,quo4 illud diduni cft tn fe vcrum,Cr tamen ^mpttus ret perentes dicemus manifefiitts, Et fubdit nantejue efi igitur
tietiem acMti>,{ed c conuerlb,ratio
SYUUM
Solutie. \,
dubij
fupple
pritis
talis
,
vt
fi
dicatur
patshominisy quare, quia
didum cft
, qubd partcs formalcs non partes materiales, quae
funt partes rationis,&
j
de partibus incegralibu ,fei4 remotis, vel parcium parcibus, quas magis fpcdanc ad parricularia non ad fpeciem. Nocac ca;
mcn toco
parccs principalcs ,
,
fimul cffe
quia iinc ip(is cocum pecir.
cum
Notac
eciam compofitum fumiin vniuecfali, &: nngulari,concludens materiain effe par-r
tem
eius vtroque
modo.
fcihcet compctuntrci fecundiim efle indiuidualc,
&
conrra(fhim ad cxiftentiam
nunc qubd
cietipio diffinito ratio/iis
:
di(fium cft ctiam
partes rationis folae funt priorcs (ciU:
i^Httcurt^Me vero funt partes
&fuhfiantid,
qux efifecundura rationem,
id eft,quiditatis,q'4^pcr diffiriitionem cxprimitur,
fnnt priora fcilicct diffinito
Notandum
,
qubd
aitt
omnia dut qutuia.
diuifio totius in
paaes
fit
dupliciter, vcl in partcs propinquas, vel in paites
remotas.Voco autem pancs propinquas, qua: immediafe conftituunt lotum remotas verb qua: mediatCjputa partes partium principalium.Exem-r plum primi : anima corpus refpcftu hominis, Exemplurri fecundi pes manus, & hHiufinodi :
DlStum
T.C.H
efi
e^uidem igitur^ntmc iffum
verum dr tamen ampiius (jr manifeAihunc Kx- Jflus dicemits repetentestnam qu4tcunque funt eft qi J rationis partes^ c^ in quas diuiditur ratio, hafuntpriores^aut omnes aut cjUAdam:re£ii vera •
Sum.z.c. 1
&
re(pcftu corporis
•
1
non diuiditur in acuti rationem\fed cjus efi acuiiin qua fH reitiivtitur enim diffinies ratio
acutum
re6to\
autem
&
minorenim
recfo acuttts:Simi-
(jr
in qu
:
^xcunque
vero vt rationis dr
fubfiantisfecundum rationem priora^ autom-
&
iterum vifus
& auditus &
& funt fimpliciter prior & illx immediatc intrantdiffinitioi^em fcaindx parrcs dicuntur matcriales & fimt
tes dicuntur Formales
res toto rci
:
,
,
,
immediatc djffinirionem poteft totumcile , idcb non
poftcriores, nec intcant :
quia fine
eis
circulus,
^uare ejtt£cunquefunt partts vt materia ,
;
huiuimodj potentix relpe£lu animx. Primx par-
rei
dr femicircultu fe ha-r hent : femkirculus tnim diffinitur circulo, (jr digitus totortalis enim hominis pars digitus. liter
&
:
&
funt fimplicitcr neccllarix
vt
fi
,
n«fi copditionaliteif
homo eft pcrfe6his vnde non intrant diffi:
&
nitionem rei propinquc , fed remotc mediate, pro quanto pancs principales intr.int,'quarurn iftx funt partes',idc6 ait
PhiIofophus,qubd parres omncs,aut quxdam,
diffinitiouis fimt priorcs,aut
Dpindc cum dicit
^oniam vero animalium anima tfiforma
nia aut qu^tdam.
ipforum,h<ec enimfuhHantia tli animati,qua 83
Poftquam Philofbphus pofuit (blutionem,nunf & dcclarat ipfiun nondum pnim dixera'^
exponit
:
&
de prioritate,quando panes funt priorcs pofteriores cbmpofito:de quo quxrebar fecunda dubiutio,& idcb nunc fupplct quod dimifcrat. Circa guod duo facit: prim6 ponit di^fohitionis dcr clarationcm.Sccundb folutionem dcdaratamadaptat ad propofitam quxftioncm.Secunda ibi InterrogAtiont •yfro.prima in duas:quia primb ponit ca quac (pectant ad folurionem fecunda: quacftionis dc prioritate pofterioritate partium ad totum.Sccimdb ca,qux.ad primam quacft.qux (cilicctpanes diffiniri dchcnt poni in diffinitionc to:
&
ftcundum rationtmfuhHantia tH , &JptcitSy (jr quod quid trat effe taii corpori,vniufcuiuf que tnim parsfidiffiniatur henty nofine opere diffinietur, quod nonexifiitfine fenfts. ^are hniufmodi fartes priores aut omnes, aut qua-
damfimultoto animaii, (jr fecundum vnumquodque itafimiliter. Corpus vero huiuf-
&
modi partes pofierioresfubfiantia hac (^ quod diuiditur in hac^vt in matcriam nonfubfiant.id,fedfimui totum.
Exponit dida fblutione.Circa quod
tria facit-
Primb
84
Summ^IT. Prirai enim facit quod didlum
eft.
Cap. XI. Secondii
rationem in oppontum qOarftionis fa^am. Terti6 ad declarationem 6i€d addit quxdam no> ibluit
VetUrtuU tanda^ Secunda ibi ixtmpUrit
Eo
:
tfuidem iptitr,t]Mod fimttl
iiv.Qiud4tm vero fimiil.Dicit ergo,
totitm. Tcrtia
qu6d qitoniam timma
ttfiifndliitm efl
fpeciet
y
&
<\itod cfuid
qaod anima
eft
erat
forma
ejfe,
&
tali corpori
fubftantialis
,
,
id eftj
per
quam
& exprimi cjitod ^uid
principaliter habet diffiniri
animatis
etiim corpus animalis ,quod eft organicura,quod probat,quia
id eft, propria opcrarione dtftinietur,
,
quod fcilicct
opiis, vcl corpus, (cu pars corporis,
nihm,cum
»mm*p*T
cum in di£nitione parrium corporis i
fjf
etmtrs difimMttir.
fartittm frttcedentinm ffeciem,
& hoc
difftnitia eft
vnwit
eomm
fer qua Sjfoluitur quaflio frtctUSa, Hatc Coraraentator. Deinde cumdicit
^adam veroftmuiquacunque fr^ncifalia, t^ tn quoprima ratio , drfuhHantia , futafi hoc cor, dut cerebrum : nihU enim dicitur
vtrum
tale.
func pancs fimul
motu , vel aliis operarionibus paniura animae. £x quo patet qu6d
terpMi
dr ideo
,
&
fars ammalU,st oculus,pcr quam videt, pcs,pcr quam ambulat, fi bene iifftniatitr , non
fine efere
in difiniti»-
vniuerfalem
tjutlihet
,
tale corpus, fcilicet
fi^ui circulm
tton
Addic qua;dam notanda ad dcdararionem difunt duo, quorura fecundum ponitut ibi , Jfomo ver» tqum. Didt ergo, quod ^w^i^cT»
eft
Hic videtitr
*ft
,
&
circulum
dttali, (fr ideo fartes eirculi fracedittit
htdiuidualem
fupple prior
manifeftum eft : h*c enim fcilicct *nimz eAfithftantia qfufixMnditm rationem toto animali
267
non
exifiit fine fenfu
anima
,
,
vel fupple
quod fartes huiiu ,
oporteat vri
animz ,fitnt animali , quod cft
Grilicet
frures intcgro, fiuc fimul toto compofitum aut omnes, vt in am'malibus perfe€as habcnribus omnss partes potcntiales animx Miu (juadam,yx. in animalibus impcrfoftisc^yMBi:
litereftfecundum vnumcjuodtjue aliud, cet
&
panes formales
toto diffinito
corput vero
:
qu6d
fcili-
diftinitiuz funt priorcs
& buiufmodi
,
&
dri
&
hoc
,
cum
qnantum ad
tpto fupple
quia ficut panes non poftunt
ellc finc
toco
puca animali,fic nec e conueHOjhuiufraodi autem fimt quttcunque frima
,
id eft
,
tahiU diSo-
ntmdotUnttimttm.
prindpales partes
corporis,(^ in qua frimo eonfiftit ratio &fubftantia, id eft, forma, quac eft anima , futafihoc cor^ aut cerebrum : nihil enim differt ad frofofitum
vtritm tale
,
id oft,
vnum tales
partes principales
ccrebrum,fecundum diueri&sopinioncs tadias , fcilica in j.huius cap. de Prindpio t,c.i.vnde quantiim ad hoc, quodeftnon poflc efte fine inuicem tales pancs fimul func cura coco. Deindc cura dicit fjnt cor,aut
fcilicct
corporis Partes pofleriores funt eafubflantia alias
ffomodutem^aut equus,(jr qua ita infingu-
hac fubjrantia, id eft, forma, quxcftanima, ci^ am'ma di£niat corpus ic panes cius , vt di^him eft,Cr ideo quod dtuidttur in htc, {cilicct,in partcs corporis vt in mueriam,non eft fuhflantiay idcft , ipla foamfed intc^znt fimul totum quod ipfipn parricokre compofinuQ. Deinde cum
lis-yniuerfaliter autem nonfuntfubHitia,fed
^
dicici
fimul toti quoddam ex hac mdteria^^ hacrd' tione vt vniuerfaliter.fingulare vero tx vlti-
ma
U
materia, vt Socrates iam eH, (^ in dliisfi-
militer. Pars
quidemigitureH (jrjpeciei: fpe"
ciem dutem dico quod quiderat
BdqitfJem
igititr tjittdfimHl
hac eH vtfic ,
elt aittem
fofiunt ejfefeparata
,
tttnmfriora,
vt nonyneque enim
enim cjuocumjite
netiue
modofe babens digitus animalis, fed aquiitO'
totius eius
efie, drfimul quod ex fpecie dr materid iffa ejt.
Ponit fecundum notandum,fdb'cet quod corapofitum poteft acdpi vniuerfalitcr parriculari-
SetmtdMm
vai,6xccx\%,(^o^homo&equiu,&qua'ixac<m£viit,-
'"^ J^ '
&
rantur cfle in ftnguLaribm vniuerfaliter fupple di-
cus qui mortitus.
*^jf,
funt fuhftantia,id efl,forma tantum,puta aninu,y^
Soluit rarionem Silttit
mmitti
quzftionis
X.4Mhi),
fa^m ad oppofitum
priores toto
ucut fimplex
,.
huius
,
quod panes fiint
eft
prius compofico,
arguebatur enim
:
quod (bluit dicens, quod eo quidem tfuod efl fimul totitm Tititm ir f»Ts,
(5*
pri»-
ritM(^p«ftt-
,
id eft
,
compofiram
,
hac
,
fcilicet
panes,
puta panes corporis funt prigra eftvtfic,eft atttem
vt non
:
qiiia fupple licet fint priores
prout com-
ritritiu timl-
parancur ad toEunl,ficut firaplex ad corapofitum,
tifUx.
vel aliquo alio
modo,
vt dicecur in noubilijnon
tamen omni raodo, nec enimfepttrata poffitnt ejfe, (upple finc toro animali , & omnin6 non funt priores eo modo quo dicicur efTbprius illud quod
&
vniuerfaliter
anima
:
homo enim
didt corapofitum ex
& corpore:non autem ex hac anima, & hoc
corporc -yfingulare verh vt Socrates eft iam fcilicct compofitiim ex vltima »Mrm4,fciIicetindiuidua»putaSocrarcs cftcompofitum ex hac anima cx
&
hoc corpore;i^
in aliis fcilicet fingularibus eft fi-
quod materia eftpars ta quam indiuidui,dicens:igitur fiippIe,/»4/tff
militer.yltimb concludit fpccici,
quidem quod materia efl farsffeciei :ffeciem autem dico tjuod quid erat effe , id eft, ipfara quiditanon folum formam j>arris:itetem fpcdficam,
ittUrit matt,
cunque modo fe habens eft digitut animalit , nifi ^M«»d tftr»' titntm, fttm dtfuiuoce qui eft mortUM : digitus cnim mortuus qtttttd ftrmi fbparacus ab animali non manet digitus nifi
rum cft
"*^' v
•r^anitMm.
dui, fed eriam
poteft efie fine alio.
Vtntm
Vndc
fubdit nec enim quo-
efi
&
acquiuo?^.
Notanduip quod Philofbphus
,
ficut patet
&
cft,
indiui-
& matcria indiuidua-
U non folum ergo matcria eft de :
fpedd. Deinde cura didt
liccra
&
:
:
&
adformom ftilicet temfort indiiitiScQti C^cc tom. I V.
ritate mattria
,
Partcs fpccici, f cu foraialcs, cfTc par-
non autcm partcs tnatenoo habec difiinicionem , dc quo vidc Doftorcm x. d. 3 .q 6^d tcrtiu Docct etiam materitm (ecundum fc efTcignQtam, quodben^
tcs diffinitionis rialcs,
,
fcu indiuidui ; quiahoc
cxponit
Do^c hic,&^i .d.
i
!**—
tttam. '*J!!. mtuom ell^ntla indiui- ria fari.
SyMMARIVM,
ex
loquicuf dc parribus marcrialibus , qujc , compecunt tori fecundum cfle indiuiduale , contradhun ad cxiftcntiam calcs aucem panes func fimplicicer poftcriores, nec percinenc ad diffiniiionem rci ; vnde Conunencacor fupcr loQim ifhim ait fic Totum pracedit partem magii quam fars totum : quoniam prittt efi totum parte prioritatefvrmit ad matertain, pars e/i prior toto frio-
pars intcgralisyw/«/ totim, id
dui compofiti ex fubffcmtia
Nednm fit^-
x q, i
Z
X
SU
168
Metaph.
Lib. VII.
Reddit caufam cuiufdam
SEJ ratioHu verh
quare
jfcilicet
eff ipfui vniuerfdis : circulo
qu d materia qmdem quam fcilicet fingularia includunt , ignota eft fecundmn fe , & ha:c eft ratio
ratio
fnaticoSyfjr ftnfihiles
vt areos
(jr
Ligneosihoru
autcm non efidiffinitiofedcumintelltgentia, aut fenfu cognofcuntur,hoce(hcuma6lu vide-
Abeuntcs vero exaila nonpalam.-vtrum
^uidemfunt, aut nonfuntyfedfemperdicun^
& (Ognofcuntur vniuerfalts ratione,
tur
:
fmgularia funt ignota abfentia a fcnfu
fnim e(fe (jr circulusy (^ anifn^ 'lffi& ^nimA idcm , c^ totiui autem , futa circuli huius (jr JinguUrium alicuius, autfenfibiluy aut inteU leliualis : in'clleciualcs autem dicovtMathe-r
tur.
di<5ti
pdrtes ijutejpecieifolumfuati
quare iingularia abfentia funt ignot.a:
dicens,
& fubdit,
& alia intelUphi:fenfihilu cjuidem,vt as& Itgnum &
quod matena li*
,
alia
eft ffnfihilis,
tjUtcuncjtte
aliamateria mohilis;inteUigthilts vero
cjut.
Singulari» cxtftit tn tnaterialia «
fecundum c(Ie/ed non incjuantum/enfihtUa,{ciiicei fecundum confiderationcm, vtfunt Mathemattca, & in omnibus talibus raateria vtroquc modo fecundum (t cft ignota. Notandum, quod ficut dicttm> fuit fupra, nutcria dicitur fecundijm fe ignota,quia non eftpri-
fenfibiUhui fcilicet
ma
fenfu tia
^eun-
funt im.
manifejla.
ncc potiffinia congofcendi ; fed magis eft ctiam caufacognofcendi matcriam;
ratio,
forma,qua*
Ponit ca quae fpedant ad folutionem primaj
quod duo facit. Primo enim facit, quod di(flixm eft. Secundo reddit caufam cuiufdara didi.Secunda ibi Materia tjuidem. Dicit quxftionis, Circa
Jtt/rum per-
tr»3at folutionem i.du-
H
:
crgo,quod quia fupple oftenfiim eft,quaE fintpartes fpeciei, & formales & qus partes indiuidui, & materiales ideo dicendum qabdpartes ratio,
;
quafunt fpeciei,&c nor> fupple partes indiuidui ; cuius rationem fub»ftf,id cft,diffinitionis
€}Ui.p»ries
fertinent
»d
quia ratiotid
dit,
funt
illa;
vniuerfalis
eft, diffinitio eji
,
&
quod quidsjl etiam quia diffinitio quod quid eft debet efle ir qu4 non. idem cum eo cuius eft,quod eft vermn folum de
&
vniuerfalibus
quod circului
,
non de fingularrbus ; ideo
& circulo ideft & anima & anima ,
effe,
ejfe,
>
vcl
idem
funt cum fumuntur vniuerfaliter:t«?
fimul fotius,iA eft4ndiuidui,non fupple eftdiffinitio
id eft
,
primo,
mo
,
ficut
non
fibi
per fe fe pri-
eft
vt ctrcuU huim particularis ,
,
idem
nec habent diffinitionem pet
e]uod /juid eft
<«/;f«/w.nullius
enim
& fingulanum
talis fingularis eft diffinitio
propric, aut fenjwilis, aut
intelltgibili6, id eft,fiuc
& matQrialia,fiue fen-
Sirtgultrium
fingulariafint intelligibilia
PO'i eft difi-
fibilia,quod exponens (v^idiv.inteUe^iua vero dtco
nitio nee
vt Mathematicos circulos
fcietuis.
aneos
,
& ligneos,df horum non
per analogiam ad
:
tur de cognitione rcientifica,& de materia contra- §luarem*ttr 6ta ad cfre exifteiitias : talis quidem matcria eft ria dtcitur ignota fcientifice,& eft caufacontingentiae in re- iputa.
bus;ide6
non facit cognicionem fcientificam
gularimn quorum
eft
habetuf de
opinio.
eis nifi
quoTnodofe habet de toto pofteriore
ditium
eft:
quid hic tenendum
fin-
non Vltimo epilogat quod
fed abftrada a fenfu
,
& parte ,& de priore & cuim ^x prasccdentibus Deinde cam dicit
fit.
Interrogationi veroobuiareeB neceffe,quaB.g
do
cjuis
interrogat
vtrum re6ius ,
(jrcirculusy
(^ animal priora, aut in quiu diuiduntur,aut ex quibusfuntparteSyqitia nonfimpliciter.Si^
quidem enim eli (jr anima,animal autanimatU, aut vnumquodqae vnicuique dr circulus ,
quodcirculo
effe
,
^ re£ius quodre£io
fubfiantia reiii quod quidem
ejl ,
effe^ (^ (^ quomodo
dicedum eftpofieriusfputa his^qua in
ratione,
cum
materia qui aneas re^uSy^ qui in lineisfigu-
vel imaginatione,
ralibusxhic autemfine materia his,qua in ra-
quantum ad indiuidua Mathematica j aut fenfu quantum ad fenfibilia cognofcumiir : hoc eft cum fl^lu videntur,abeuntes,3liis abeuntia^t^f ro
ex aElu
tione poHerion Eis vero
qua infingulisparti-
autem non dicendum. Si non eH anima animalis^drfic
busprior;fimpliciter
&
fcilicet
fentiendi,quantum ad £enfibilia;vtl imagi-
vero altera,
nandi
quantum ad Mathematica j »0« eftpalam,
hoc quidcm dicendum\ hocautem non dicen-
,
Vidcii.ij,
patet
(^ qua re6iovniuerfali.etenim hic quidemeH
eft dtftinitio,fed ,
eft cognofcibifis
& finftbilia vt
ficut
iatelligentta, id eft, phantalia
matcria
formam,ex i.Phyfic.t.c.fip.VclPhilofophus dicit mareriam elTe ignotaiti fecundum fe qufa loqui-
fubdit,
diffinitio
rjuod quid eft circuli,
nam
vtrumfunt,aut non funt.fed femper dicutitur,
&
dumficut
diHum
eH.
cognofcuntur in ratione vntuerfalis. Tcxijtentia efl
du^lex.
Notandum,quc)d Philofbphus loquitut hic de contrado ad exiftentiam , fiue mturaIcm, & rea!em,fiue imaginariam;& de tali verum
fingulari
cft
qu6d non cognofcuntur vt fie , cognitione corum non fit diffinitio;fed fblum
,
fcientifica,cum
cognitio aliqua fcnfitiua:&: ideo
cum funt abfen-
^tuimtdo tia ab adu fenfus,tncertum cft vtnunexiflant,vel jtn^u^ria non cxiftant : fciuntur tamen in ratione fcienJci^lUf i tia fui vuiucrfalis, noninrationcpropria fingula-
&
ris.
Deindccum dicit
Adaptat folutionem declaratam ad propofitam qujeftionem prius,dicens,qu6dfupple perprafdidam fblntionem neccffe eft ohuiare interrogationi,
&
8/
ria vero aliifenfibilis^alia intelleSlualisfenfihilis
cjuidem vt as^^ lignumy& qualibet mo-
hilis materia; intelleSiualis
hilibus exisiit,
vero quainfenfi^
non tnquantum fenfibilia , vt
Mathematica.
T.cj^
^omodo igitur habet de totOfC^parte friore
^poHeriore diSium eH,
dr
&
bus aut c cormeT^o partes in quas diuiduniur , ex quihui funt, fint mpplc priorcs ipfis totis, quia :
rcfpondendum fimphcitct; fed fupfecundum duas opiniones jfujuidem anima eft animal, aut animatum, fccun{iipple w»eft
ple fub diftindlione
diim
Materia cfuidem ignotafecundumfe\ mate-
&
quanda quis interrogat vtrum reUus angulus Applicatio animal fint prtora fcilicet fuis parti- ad ^uxiica. circulus ,
vnam opinionem,quac
forma ,
&
tota fpecies , ita
qu6d ideaefimt qu6d forma eft tota
dicit
1.
Opiniod*
quod quid cft reriim».^
tirialium.
vtanima fit totum aniiaalututvnumidem cum forma,quae vnicuicircului fit idcm quod eircuh effeM qut ineft re6lm quad relio effe, cft,cum forma circuli: Vtnempmis fubftantia reiHM cft,forma Ttdd:Ci inquam fic eft, ftntfrUres dicendum^ id cft, dcterminandum qutei quidemfit tot^iuxta diquo fit ^f^cnus, puta , quia fupple uerfatopim»pofterius , netl iecundum hoc panes tnaterix erunt pofteciores, eflcntia rci,
quodque
fcilicct fir :
&
&
&
&
his
Summ^II. l)u tjUAfMTtt in ratutne
&
,
tjuti
reHo ,
funtpofteriores ipfb xtGto commoni
Cap.XII. CuilctX
cjuia.
& vnhKrAli>
& priores recbo paniculari;idc6 (\i\>dii,etertim htCt tmem
quidcm cum matemt fcili-
pradictis^diftinxerat enim prius intcr par*
tes fpedei formales
,
& partcs indiuidui raateria-
re^s vniuerfalis , qui e^fine materia fecundum
nunc ad niaiorcm euidentiam inquirit quar fint panes fpeciei & quar non. Circa quod tria fadt:quia primb pertradat didbra dubitationan. Secundo oftendit quid vltra dccerrainandum ab
hanc opinionem
fcilicet
his reftat, quac determinata funr. Terrib capitula-
nam partes
rim colligens , qux dida func de tjMod qMid efi 8c de diffinitionecpilogatcircadcccrminata. Secunda ibi f^tritm aMtem efi. Terria ibi ^ttid tgttttr
qui
efl
reHM.-eR.
cet (cnfibili,(^ iUe qui
efi i» lineis fiftgMlttr^M,cii
/lipple in materia intelligibili
TMrttsdufU-
quandam dubitarionem ©riri pofHbi-
determinat
lem ex
269
parribus forma:
httctuttem (cilicet
:
erit pofierior his
quidem,
qudfMnt in ratttne
,
:
diftinirionis priores fimt difl£nito,y^
qntfunt infingMlu,id eft,
les
:
:
:
Prima in duas :quia primb pro-
in flngularibus ifimpUciter aMtem non dicendum.:
tfi cjMod tjMid
nam lecundum hanc opinionem
ponir dubirationem
oportet diftin-
&
partes formae , 8c Ori» Mmhi- guere inter panes matcris , ideo inter materiam communem &indiuidualem, iii ftciaidMm
cum materia excludat
a rarionc fpeciei. Eft ergo
ifte ordo (ecundum hanc primam opinionem, qu6d panes materiales erunt pofteriores panibus
rarionis
qux
,
funt panes forma:,
& iplb ctiam
comrauni,quod diffinittu::ip(ura autcm commune diffinitum erit
bus,
qu2 funt
quidem
prius partibus materiali-
cum fuacaufa.Sccundb acceditad fblutionera, Sccunda ibi ^actmque tjMi:
dewt.
Didt ergo, qubd iupple proptcr
^ua non ; ftd fimul fumftt,
non
fpeciei
tjModtfue
:
difterentia
&
autem hanc opinionem non (blum oporret diftinOrltfttnm-
dum ficmt- guere inter partcs fornuE , fed ctiam inter marci»m t^ymio- riara communem & particularem,fic em*m matentm 5 iM tft ria & forma in communi funt panes ipeciei ,
&
priores ipfa ipccie ipeciei
;
raateria
umt partes
quod
:
dicitur funul
^"^^fidMMm
dtffinitio efifpeciei
,
non fupple fingularis
:
fpecies
:
propric diffinirur , quia ipfa conflat ex generc ,
&
enim
&
quae funt conftituriua diffinitionis
fi igttMr non fuerint manifefie tjua partiMm fMnt vt materia, id eft , materiales qiu non ; fed
&
fupple funt panes fpecifica:
& formales
tto, id cft
m> manifefla nam
difiinirioy^*c»^i
,
:
nec ra:
qubd in diffinitionc ponunair partes foimales, & uon materiales. Deinde cum pra-didhun fuit
,
didc:
intrant eriam diffinitionera
,
& forma in parriculari & pofteriores ipfa ipecie,
autem
indiuidui
panCS
id eft, quac fimt
fed indiuidui
enim pro quia
ipfis parribus rarionis : ita quod ip(at panes radonis omnium erunt priores. Si vero lcctmdiim aliam opinioncm ,anima efialtera , nonidem
*ptodantmal totiim,tuncy*c hocejuidem dicendum *fi:hoc aMtem nonficMt dt£lMm efi pritti.Seaindiiin
,
furaptura,& fubdit caufara dubitationis : tjMiabec ''""^fi>^ iMmftum. -' a r a I /r rton extjtente mantfi/to,ne conuemt dtpntrevnumvniMerfalis
,
ea,qucE di-
&ai sut merito dMhttatMr, quafunt partes fpeciei,&
(cd erit pofterius
partes fingularis
efi.
,
^/ecunque quidem igiturfaifa in diuerfs J^ecie^vt circulus in ttre (^ lafide
^
ligno;httc
nec intrant diffinirionem fpedci, vr prsdiAum eft ; idcb fic difHngucndo de parribus , hoc quidcm diccndum eft, hoc autera non dicendum de parribus fi interrogemur vtrum panpsfunt
fuhftanti*
priores toto,
frohihetfimiliter hisfe habere^vtfi circuli om-
&
c^ia nihU circuli
manifeBaeJfe videntur, tes ,
neejue lafidesfrofterfefarari
ab iffs:qute vero non 'videnturfefarata^nihil
90
nes videantur teneii nthilenim vtique minus
SVUMM SECVNDyE C A Qui partcs
XII.
P.
funt fpedei, quac
non
difEnicione,
&
:
& recapi-
ftat
de duplici matcria
fpecies cfle nequit
mine
;
alia qua:
,
aliis,
;
vna cft
igitur
^ funt fartes huiusffeciei dr rationu, & i» alia
Accedit ad fblutionem dubitarionis,& diaidi> primb proponit fblurionera ahe-
fine
qua
& ofTa in ho-
pcr accidcns requiritur
lignum in circulo. Rcfutat eos qui in vniuerfum ncgabant matcriameflc vtacs, vel
|>artcmfpeciei,tribus rationibus.
nam.Sccundb fblutionem propriam.Secunda ibi Slitare omnia redttcere. Prima in duas:quia prima przmitrit aliorum fblutionero.Secundb fubiungit cius dubitationera. Secunda ibi
DViitabitnr aute mtritfi^cjuttJ^ecieifuHt
Caf.1
«.
&
tjutt
non,fedfimulfumfti:hoc
tnim non manifeHo exijlente non esi diffnire vnumquodquei vniuerftLis enim (jrf}>eciei esi
^teigiturfuntfartiumvtmatC' riay& ^ute non,fnonfuerint manifeste , nec ratio erit manifeHA qutt rei^
diffnitio.
^ccidit
itatjue. .
:
videtur.
culiti
EHcit crgo irt
,
qubd
tjuacuntjue vidcntur
diuerfu, fcilicet mztenisfpecie,vtcir-
qui fdlicet inuenitur
fieri
inare& lafide&
ltgno:hic quidoH, fcilicet zs,lapis, &Iignurayi«Tr
manifefia
:
quia nihil fubfiantta c»-o»/»/cilicct fe-
cundura namram fpecificam , nec as , nec Ufis, Cuius caufam fubdit : propter feparari ab ipfis
.-
n-jt-if
nihil enira poteft feparari ab eo,quod eft de rario-
u^
ne fu« lutur^ fpcdncac quia igitur circulus poteft feparari quohbet iftorum:cum poffit fieri in
ti»fumt infi. farMhUi*.
:
"3.
(iiuerus raateriis;ideb ruillum
&
Poftquam Philofbphus pofuit dcclarauit IbUuioncm dubitarionum prsdichmim ; Qunc St»n Oper. iom. IF.
:
Prima in duas:quia primb ponit aliorum fblutio- ^t ^. nem quanram ad fenfibilix Secundb quantiun ad ^^ miuad Mathcmatica. Sectmda ibi ^uoniam autem hac ftnfikUia. ejfefaila
parte:
'^*
aut nonfed materia : fed quia non
tur in duas:quia
funt fpeciei, tra-
vt caro
hoc autemftrre mente non esi
Jiunt non fojfumus fefarare.
SFMMJRIFM. Vt conftet qux partes
:
hominis ffeciesfemfer in carnibm
dffaret,^ opbus^ (jr talibusfartibui. Ftri/m
diclorum de tjuod qMid efi, Sc
tulatio
erit tisffeciei
difficile,vt
eorum
cft pars
fub-
fknrialis,vel fpecifica drcuU:in
tahbuf ergo,qu« indiucrfls matwis polfimt ficri, manifeftum eft, Zr
5
(^ubd
d^H^-
Metaph.
Lib. VII.
270 spibd matcriinon
fartes ^ccici hominis,nec
dic:^M<e
quia fiiblato continuo
eft pars fpeciei ipforum.Et fubverovidemur aon feparataM eft.qiue non
poriunt
fieri
indiucrfisraateriis fpecie,fcd in
tcria propria, a
qua non vidcntur
feparata
:
;
ria fit pars fpeciei
:
vt fi omnes
£»ei:mhilenim ytique
fic
mate-
erit t*jpepiei,id eft} qqod
te,\A eft,intelleciu,eft difficile,c[ma.
tamen jfliauidefi
feparari
mente
quia
:
xs
:
poflet
cirailiis poteft intel-
non
aes
pars fpeciei,
fit
circuli : {ed hoc eft' nutd vel pars fubftantialis »»1 tmfQ0- difficile, vt videtur,fcilicet intctligerc feorfum ca, dtffieiU
Mf.
quae
,
,
nihil rcftat, nifi vnitas
,
vcl
vcl
numerus,
vnam
; ita rcrerunc omnes fpccies ad numeros qu6d numeri funtfpccies omnium Mathcmaticorum, ex quo negant lineas efle pancs fpcciei. :
ica
Vnde
racioiiem duahcatis dicunt cllc rationcm
rcd* , quatcnus linea rcifta habet duo pun«a & ifti fic opinati fucrunt Platonici. Deindc cum dicit
linca
pro
fcihcct
,
termiiiis
:
ex hypochcfi
circulus feparetur a6hi ab xte
ab(que aer^^cum
^gi
fi
a circulo
quacenus criangulus habet tres lineas, Sc circulu^
non feiTiper erit pars (peciei, dato, qu6d circulus nunquam fieret nifi in xtf.hocautemauferreme»-
nunquam
:
,
ficut
videAntur
circuli
& lapis circjli &
triangulo
non apparet nifi in carnibus & qux inquam fic funt mhilprehtbftjicfi
hahere his,Quac dida funt,vt fcilicct nec
acs
vel linea
ma-
fpccies hominis
odlbus
,
nunquam exiftunt feor{um,liGCtlioc fit pofli-
f/ ideds dicentium hi tjuidem ipfammet linedm dualitatem : hi autem Jpeciem linea quidam entmjpeciem eandem, (jr cuiusjfiecies
91
vt dualitatem (^ fpecifrn duaUtatis,in Unea vero non adhuc.
bilcrquia intellc^kts ben^^diftinguit inter ea, qu£&
Aflignat
non feparantur in a£hicxiftcn
Madi 'partih$ti^^te&
tgitur
hacfunt
fartes fpeciei,& raticnis,id eft,diffinirionis hominis,aut non-jfed materia, id eft Jicct finc parres maXtxisXtsifcd
quia fupple fpccics hominis,& (pccies
circuli, «on^««r»«
parribusmaterix, fed in
matcria determinita , vt praedidum
eft
,
ideo nen
pdffiimfude.fic^ifeparare fufplc pcr inteUc<9:M,
E ft ergo
fpecies a fua ftjateria deterrainrja.
lales!
quodmaeerianulla Dcinde cum dicit
fententia Jiuius opinionis
modo cft pars
fpecici.
,
qiondam
ponunt lincom mcdiam aUam ab idca lincae : hp MntbemMiautem , id cft , alij dicunt fupple dualitatem eflc *''• non lineam ; nam Hncam ponunt ffecitm linea, quoddam medium^ ita qu6d dualicas eftipfaidet dia a linea Machcmaiica iaccrmodia , $r fubdir quod tfuidem. eorum eandem dicunt efle fj^tgiem, id eft, idcam, illudl cw«.< e^ fpecies,vt dualitatem,&fpeciemM efl:4dcam duaLttatu.Cum enin» ponerenc idcas cllc qioiHam numeros , ideo ge-
&
&
ner.ili:er in niimeris
^uottiam autem hoc lAdetur contiKgerCf
T.c.jf.
imtHAnifeHum quMdc. DubitdJtt quiJam' iam
^ continuo
&
ift
cireulo
^
iff
fed omnia hxcfiniiliter dicr^acfi Lafu cirfint carnes (^ ofifa hominii^ ^" as ^
^
cttlii^ referunt-^mnes
rationem
dicebant non differre rdeamj
& illud cuius eft idesi; inliaea
vera
fcd fiipple ponebanc djfFerrc lincam,
trigono^ (juajinonjit competens lineis diffiniri
9«
differcnriaai inter ifto3,di-
oens qu6d dicentiumideas hi quidem ipfam lineam, p^,^^prg. dicunt fiipplp efle dualitatem idealcm : quia non ttnietrum dt
adnumeros
adhut
noffi
&jdeam li-
nc£e,vt di<Shim fuir etiam ioxta principium huius
feptimi:nam poft idias quas diccbaiit «fle
nume-
&
poncbanc alia habita,fcjhcet fuperficies linca^ vfque ad priinam fubfbntiam caeli, fcnfi-> bilia Deinde cum dicit ros,
&
y& line^ Accidit itaque
eam^ud dftorum efife dicunt.
vnam muhorum effe ffe-
ciem, (juorumfpecies videtur ejfe attera^
rum qnoad
Ponit fblutionem aliop^im quantum ^d Mr.thcmatica , diuiditur in diias quia primo ponit
H»thtvta.-
corum folutionem.Secund6 affignat
$»luti» alif^
&
:
Et
Secunda ver6
fiftum eft autcm qUando (cilicet hoc contingit idc6 (juidamiartt^dubitaneiftr^enon folumde fenT3)ilft>,us,fcd etiam in Mathcmaticis: vt in cir-
diucrfa fpecie habebunc
& irigonoyid eft,triagulo:<7K,fHpplefecun-
diim iRos,nonfit competens diffiniri,fd\icet circulum trigonum lineis,& confinuo,c[i\x funt matcria Mathcmacica:cum fcilicct tK>n firit pars fpeGeiifed hec omnia fimtltter <^»bj,fbpple in comparatione ad circulum,vel trigonum,/f«f c<»r»« as& lapis circuU. Et cjfa funt panes hifminis,
&
&
&
fubdit, cies
qu6d ifti , fcilicct referunt
ad numeros,
ofnnes ifiaifpe-
& ratimem line* dicunt
ejpt
eam
!cm racionera
;
culus,
non difSnitur linei,vel cortrinuo,cum non
flnc parccs fpecier
,
iicut
nec carnet
& ofta fiint
anteccdens. Cotffc-
:
diuerfa fpecie parcicipanc ria,
vno numero,verbi ^ra-
vnus numeruseft in criangulo propter
trcs li-
iieasi& in fyllogifmo propccrtrcs rcrminos;&*ih coilpore propcer crinam
xAiym iftorum
qu«
,
dimenfipncm ; eigo om-
ilcuc patet, differunt fpccie,
cflet vna fpecies, fiup idca. Dicit ergo,
dit
quod acci-
multorum ejfe vnamfpeciem,cjuorumfpecies vt-
detur effe altera,qu6d, fciUcct inconucniens
qui
fcilicet
,
non
tfccidit,fed etiam Pythaforicii,
numerum poncbant rcrum fubflan-
& naturam. Dcindccum dicir
Bt
Mathcmaricis,
ipfum continuum.puta linea,vcl fupcrficics:& ide6 dicuntqu^d triangulus,vcl cir-
&
qucntia probatur , quia cunc quaecunque participarent vno numerp, parciciparenr vna fpccie fcd
tiam
eft
vnam rpcciem:c6fcqucns
manifefte foliumj crgo
eft
impri^it diatrttw.
Si fblinmiieri func fpecies/ ergo
Notandum,qu6d ifti quonim opinib recitatur, qu6d ucut matcria fcnfibilis non cft pars fpeciei in ffenfibilibAs, vel naturahbuSjita necma-
cuius materia
&«-
ratio ponirur ibi:£f contingtt. TerQuAmuisfic. In prima parte intendit ta-
:
iblum Platonicis
Cpinit Ilattnieerumrt- terii intclhgibilis eft pars fpecici in
tmni» in
tia ibi
qtra duorttm, id eft, duaUtatiSr
diccbant
,
guit per rres rarioncs,quarum prima ponicur hic.
quod cjuoniam. hac videtur conttngere in aliquibus,qudd fcilicct materia non eftpars fpecici, Kcet fpccias non fiat nifi in matcria illa immani:
tutmertt.
Ponit improbationem dids folutionis
difFeren:irat)
ideas dicenttum. Dicit
^rgo,
cul^
i^od
Accidtt.
:
inttr eos. Secunda'ibi
filutntiitm
& Pythagoricii
contingit
vnam omnium facere per Ji
ffeciem : ^Ua vera nonfpecies. Ponjt la
fcamdam
rarioncm, quac
maccria cft pars fpecici
omniura
crit
talis cft:fi
vt dicebanc
nul-
crgo vn» tantiim fpccics : confequens cfl ,
ifti
,
faliiun}
•»
Summ^ II. feiratn
;
ergo
& antccedens.
hocquod
bacux ex
Cap. XII.
Conreqacnti»pt*r
fccundutn Platonicos hocno»
men diuilitas attribuitur materiae , & vnitM ciei
crgo vnitas
fola
:
eft
fpe-
(pcdcs dualitas vcr6,& :
numeri non eruni {pccics:quatcnus matcriam fic vna cft tantum fpcdcs omnium rerum.cum omncs res ponantur quidem numeri, ideo didt,qu6d{upplefecundum iftam refponiiotnem contingit facere omniumperfe vnam fpeeiem; alta vero £o iila vna fjpecic noit crunt ffecies. alij
&
includunt,
Deindecumdidt:
fid
nomcros,^ auferre
271
w*f«rT««»n,(ciIicettotalircf
kC^^c-.ijuadamemmfarfanfunt hoc in hac^i eft, forma in matcria:
&
&
pondcnte,
& ideo farabela efuam confueuit dicere OjUmdkima-
Sccrates n»wwr,vel rainor,id eft,PlatOj de anrmali n*T€
Tcx.c6.3>-
^amuisjie vnum omnia enttrt. c^od cjuidem igttmr habent duhitationem quandam,<jU£funt
circa dtffinitMneSy
^fro^
ftcr quam camfam dscium efl.
nium eft vna (pccies, ergo or»nia (unt vnumjialtem (fcundum (pedcm , quod eft cuidcntcr falfum:ide6 diciz,<juamuii, (upple hoc pofito,r»w»4 vnupt , fdlicet fecundum fpeciem. Vlri-
fic eritnt
mo concludit, ^uod cjuidaH quanJam
hahent du-
bitationem, qua funt circa dt^nitionts
& prepter
quam caufam diilHm
eji
:
nara omnia pridiifka o-
ftendunt difficuicatcm drca ip(am di&nitioncm»
5FMMARIFM.
.
&
;
tionis.
quarc femicircuU non funt pancs djfiini-
affignat
fimiles partes
Yide Dpdoremiam citatum.
QVare emnia
reducere ita
quafi fitxonttngens hominetn
,
hoc non
&
,
eft Jimile :
^
ViferitM
tamoi Gc cft in propofito fenftbile namque ali»atia»li»4k qmdforfan eji aninal,&fine mkrw.id eft,fine ma- MailnmaA' :
teria
cnim
mobili
& fcnfibili
difh^nguit
auferre
,
homiKtm ejfe flne farttbuificutfl-. nt^re cirtulum. Sed hoc nonflmile fenfihile namque aliquidforfan animal; e^ flnemotu non eH difflnire : quare necflne partibus fe habentibttf qualitercunque : npnemim femper :
hominis efifarsmani*s -.fedfojevs ofusferfi:
non anir
mata veronoitfars.
diAum
Circaquodduo ,
facit.
Primp
Seaihdo (blutionem
eft.
concludit
ftorificans
nec fatttbiufe babetnibm qualitercunque
modo ad motum
aliquo
ipJiun
datam
eam pcr cxrmphi. Sccunda
&
:
Sccunda fris ^MtMd
mtMtmmm.
ibi
:
Circa Aiathemaiica.
quod quia (upple
animal cu qu* ad
:
poteft fapplc
id cft,
,
anim^ ef-
d'ff:»iticnts,
t.i»nui ah-
fcjf» •#» #/f f»ri hcmimm.
fc,Yel diffiniri:»»» entm ma^iu omnino,ii eft,quocuhquc modb, eftfarj hominis.ftd quando eft fer-
manus
:
&"
prindpium talis operarionis, idco fubdit, quare manMt, fupple exif(«is , aaimata erit fars hominis , non animata vere, pucaniaousabfdila moicua, non. cft
&
eftfars.
Platonis aufe- §lifare dUit p*r*h»Um vocat parabolam deri(jy ^Msrt $*foric, quatcnui affimilatur fabulx quas cx para- cratem iubdlis meuphoris compom'tur , vt in j. huius nitrtm.
Notandum , qubd opinionem
rcftris
matcriam a fpecic
,
:
&
di»fhun fuit. Vocat ctiam Platoncm Socratcra
,
iuniorcro, ex co , quia fuit difapu-
& fecutus eft doibinam cius. Patct
TMTtetf^itf
ergo cx praedidbs quod pancs neccfTariae ad opcrationes fpcdei exerccndas , funt partes fpedci mediata:
& remotz, quarenus funt pancs prind-
paliura parriun^, puta animae vcl cotpods.
DciM-
de djmdidt: Circa Mathematica
autem quare nonfunt
9
fartesrationes rationum^^vt circmli hemicycli:
non enim funt fenf^iles.
Ifoc autem nihil enimmateria qaorundam, non fenfibilium, (^ omnis quodnon efi quod quid
^
differt:erit
erat
ejfe^
eademfecundum ,fed hoc quidem igitur nen erit eim
crffecies
aliquid. Circuti
qmi vniuerfalis ,fingulartum vero eruntfarferia,
Efi enim
ma-
hdt autem fenfibilis , h/u autem inteOe-,
lioalis.
quod
facit
Patam autem (juod anima. Prima in duas: quia primo ponit fuam folutionem quancum ad naturaba. Secundo quantum ad Mathemaria.
ibi
dtffinire
us ha yficut diSfmm eHfrims.
Ponit fblutionef&propriam , intcndcns qiiod matcria eft parsipeciei,quod prsditfia (olutio negabat.
>'«'' efi
anon animali motu&(enfu:f»br
tingensfit
94
:
de fua rarione cns (cnfibrk : 'luia acs quod cft matcria fcnfibilis non eft pars ff>cdei dus : non
lus Socratis
Et parabola de animali quam confueuit Socrates iunior dicerey non benefe habet.abducit epim a veritate , (jrfacitftifp^cari quafl con-
^are animata exifiens fars
przdidhim eft fed licct drculus non
qubi fupple
fit
minorcm , vd
materiamftfferfluum eflztjtuidamenim forfan hec tn hocfunt, autflcut h^c hahentia.
cere.
ejfe fine farttbm,{ci-
ofTibus; puta line camibus ficut coBtingit circulum ejfeflne are : nam xs non licet inaterialibus
ficerefotensofm compctcnter, fdlicct quia hoc non poteft flnc anima , quac
Matcriam percinere ad quidicacciQ matcrialiumjdcquoDoftDr hicq i6 6c $ d.it. dc parabola Socracis iunioris , id cft, Platonis, quara hictarigit Vidc Doftorem z d i q i. num.3 vbi cam cxpUcat rationcm
&
pcrtinet ad (pedcm circuli,- vt
Ponit tcrtiam rarionem,qua: arguit cx inconueniehri conclufb in (ecunda rarionc:nam fi om^
ad
fc*mon btnift habet : quia abdncit a veritaie, id eft, dtiMtm mjfp facit fuf^ari, id cft, opinari tenabmm.
cxtra vcritatem,
Dicit;
ergo,
6i€tx inconuenicntia (equun-
tur ad diiflam opinionem:i
Ponit fblutionem fuam quantum ad Mathe- StUtitfn, dicens , qu6d circa Atathematica qusre frm ^u» »d non funt partes rationes ratimum tpcorum, id eft, Mathtmati'
tnatica
parrium non funt panes ipfbvt quarc hemicycli, id eft, fcmicir-
qtiarc diffinirioncs
rum totorum culi
non enim fupplc
pra
;
noq fupplc ponuntur ,
in diffinirione
drcuU:
hcmicycli funt fcnfibilcs ficut marcria fcnfibilis j dixcrat emm fu-
fcilicct
2CS eft
qu6d animal
fenfibile
non
Z
poterat diffiniri
4
fme
***
171
Metaph.
VII.
Lib.
fincmatcriafcnfibili, ficut drculus poteft diffin
aercquod
ri finc
eft
matcria fenfibilis
i-
& idco ne
;
hoc exclu-
poflit dici fimilitcr in propofito, idc6
ditjdicens fcmicirculos, fiue hemicyclos, nonellc
materiam {enfibjlem :quare ergo (emicirculi non
&
intrant diffinitionem circuli
: foluit dicens r aut nihil dijfert in pcopofito vtrum partcs fint
quorundam
fcnfibilcsjfiuenon: erit enim materia
non fenJUium
:
matcria
fcilicet intelligibilis
,
&
tahs fiipplc rrjateria ,quac noneft pars Ipeciei:fm
omnis
eiitty
cjuod non eft cjuod
quid erat ejfe,& Jpe-
funt fartes
eademfecundumfe.fed hoc aliquid, id pik.,\ndiuiduum dererminatum. Vult dicere , quod indiuiduum quod non eft ipfa fua fpecies,quatenus
dif^nitionis
addit aliquid fupra (peciem,
(ircHli.
non
cies
Qusrtfimifirculi nert
idcm
& eius quod quid
numeros aut aliquid tale perfcrutahdum efi huttu enimgratia dr defenfihili:
pofierttis
efl priits
,
id eft
,
'
fingu-
jarticularium circulorum
fcilicet femicirculi yficut
hoc non
Sc propter
:
vniuerfalii
diBum
intrant diffinitio-
falam enim quia res vna , res vere quomod» vna partes hahens fpeculandum efi pofierius, Vbi oftendit quid vltra determinandum reftat, ab his qux detcrminata finit de fubftantia,& duo funt:
riam,id
cft,
eft
quod
dicitur
,
fcilicet
quod
par-
funt partes
^ tjuoddnima
Palamautem
eji
qu^dam
uerfale,fed Socrates autCorifcm vtfmgulari^
Siquidem igitur anima dupliciter dicitur, alijnamque vt animam , alijvero vt toter.
^
corptts
hoc,vt quidem vniuerfaley(jrftngulare. Concludit daram fblutionem ipfam notificans palam efle quod anima quidern eft fuhfiantia prima, id eft,forma fubflanualis corptu autem materia : homo autem aut aniper exompla dicens
:
:
ptal qtiod
ex vtrtfque vt vmuerfale
efi
compofitum rifctu
,
vt fiyjgulariter
Cuius caufam fubdit dupliciter
,
& compofita
, :
,
id eft,
autem vt Co-
vniuerfale: Socrales
fingulafia.
fiquidem anirna dicitur
fciUcet in vniiierfali
& in particulari;
&
ergo eadem ratiope ipfum compofitum:& hoc .etiam eft verum fecundiim vtranque opinionem prius di(5bm : alij namque , fupple dicunt homi-
nem
Sc animal
,
vt
animam
tota ellentia animalis
compofitum
alij
ita
quod anima
vero vt totum,id
& non animatum :fi
teranima hac fale
:
,
eft,dato
anima
fit
fcilicet in vltimis libris
difiinire
nam
:
fupple de
fic
illis
immatc-r
& corpus,dicuntur vniucrfaliter &
Tunc
:
Vnde
propria dc fcnfibilibus.
efi
Ph-\fic£,
,
&
fubdit
& fecunda, Phi-
circa fenfibtles fuhfiantiai fpecu-
Phyfica cnim
eft
fecunda Philofophia
&
&
circa fub-
prima autem vnde de fenfibilibus immateriahbus inquantum huiufmodi, non confiderat, nifi quatenus dicnnt,& iuuant ad cognitionem fiibftantiarum immraterialium. Et fubdit , quod non folitm oportetfcirf Phyficum dp materia, fed ettam de ipfa qut efifecundumrationem, id eft , de forma magis fupple , quam de flantias fenhbilcs
materiales
Philofbphia circa immatcriales
:
;
&
&
mareria: quia vt probat
1.
Phyfic. tcx.com. 12.
&
natura magis dicitur dc forma quam dc inareria. Iterum fecundo reftat determinandum, inde
,
in diffinitionihm
quomddo fe hahent partes , qus
funt in ratione,id
eft,
diffinitione,^ quare difiini-
vna ratio , cum fupple ex multis partibus componatur Valam enim quia fcilicet res qua: diffinitur cft vna , & ideo diffinitionem inditan-r tem ipfam rem oportet eflc vnam ; quomodo vere res hahens partes efl vna , pofterius fpeculandum primo enirii quaeritur dc eft^ fcilicet in 8. huius tio efl
:
:
:
vnitatp diffinitionis,fcilicet cap. fequenti.
Sr MU A R
quod aninial fit com, d ipfa iimplicia,
vt patet ex prafdiais.
,
huitu enim gratia, id eft, proptcr
eft,
quod compofitum iic dicatur:fimiliter fecundum aliam opinionem, quaj non eft fecundum mcntcm philofophi , fed ,
fcilicet fenfibilium;
non prima : propric autem negocianir
vero fimplicir
£articulariter,fcquirur etiam
Platonis
pofierim
;
quoniam modo quoddam
fequitur
illa pars.
I
r M,
Rcpctic diftaiquarc fcilicctfemicircu-
pofjtum cx anima &corpore kilicet
efi
lofophit optts
& corptishoc,vt quodquid vniuer~
&fingulareM
immaterialis:ita c^ub^oportet qu
fcientia?
tentamus
latio
quod efi ex vtrifque vt vni-
tum ^fi verofmpliciter anima hoc
de quiljus adliun
aliqua fuhfiantiarum prseter mate-
rialibus eft propria fpeculatio huius fcientia:
ftihsiAnUaprima,corftti autem materia^hemo "jero aut antmal
quod
fubftantias immateriales defuhfiantHsfenfihtlthus
non
96
,
diuerfam fupple a materia fenfibili , vt numeros aut aliquid tale,put3. ideas,vt quidam dicnm perhuius
verum
praemittit, dicens
quandamfuhfiantiam eorum,
forutanduni
modo prididto non Ipeciei. Deinde cum dicit
ijr comfofitU.
quorum primum
vtrumprdLter materiam talium, id eftjpr^terfub-
tjutdem fenfihilis : hdc autem inteUeEiuaLis,&c vtrojjique
Phj-
(^ magis. In diffinitionihus vero quomodo partes quain ratione , (jr quare vna ratio diffnitio^
jiem circuU, quia diffinitio eft vniuerfalis fppciei, yt prasdidum eft. Etfubdit , efi enim rnateria htc
tes materialcs
^ pmi-
oportetfcire
efi,
fe
eft
quoniam
ficum ,fed c^ de ea qu4 fecunditm rationem
eft ,fit alia
per
,
Phtlofofhta
opHS circa fenfibiles fuhBantias fpeculatiOy
mn folum enimde materia
ftantias materiales &fenfibilcs,
larium vero
liter corpui
diffinire
eruntpziics circuli eiui qui
fibi
ermt hxpartes,
fUx
tentamt^
modo quodam Phyfica (^fecundx
primo , vt diftura fuit in pr^ccdcntibus tale inquam indiuiduum habet partes materiales , puta contradas ad indiuiduarionem , vel ad exiftcntiam , quae non funt panes /peciei , ideo fubdit, quod fupple femicirculi non eft
:
jinima du-
:
ht46 fuhijtantils
non func parces diffinitionis circuli litcrx camcn fimc parccs fyllaba: Doccc primam fubftanciam effe idem cum fuo quodquid efi,(td pcr primam, non incclljli
,
:
git
parcicularcm , fcd fubflanciam
morc
Placonico , iuxca cuius doftrinam cocum
Vtrhm autem prater nMteriam talium aliqtu ftthfiantiarum. aliaj (jr oportet quxrere fuhfiantiam ipforum alteram
quandam vt
hoc capuc cradicur. Rcfolucio eft, nacuram communem cfTc idem pcr fe fcre
primocum
{liQquodquidefiy fcu difHni-
"^*^®™ 4ff
Summ^ II. tjoncj indiuidua ,
Cap. XII.
qu« intclligic Philofo-
phuspcrconccpta cum nuceria, id
idcm cidcra, hic cxpUcac Dodor, func
diflFercntia indiuiduali
pcr fe fccundo
& A 1.
fius
97
3
.
,
vc
quacft. j
.
cft,
ad ccrcium
&: hic fii-
,
q.7. igitur eji tfuod
quid erdt
omnt dtclum ejt. Et qudte horum quidem ratifi qu£ eius quod quid erat effe hahet fdrtes diffiniti : horum AUtem non. Et quod infubfidnti^ quidem ratione qud ftc fartes vtma.. non inerunt : neque enimfunt illiusfar^fed totius ; huius autem eB
fes fuhffantid
aliqualiter ratio (jr rton efi
:
nam cum mate^
non ejt^ indeterminatum enim
autem frimapt fubjiintiam
duTif
ejl
eji
,
:fecun'
vt ho^
minis qua anim£ ratioifuhBantta namque efiffecies
^ materia tota
qua ineB ex qua
diciturfubHantia,vt concauitas
j
cf nafoyjimus nafus, ^fimitas T«.c6.4i.
nam ex hac
ejl ^his
enim
C^ hisineritnafus. In totaverofubBantia , aut nafofimo ,aut Callia ineji (jr materia,(jr quodquid erat effe,
^ vnumquodque in quibitfdam idem vt frimis fubBantiis , vt curuit/U ejfejifrima
tOHcefta
in
curuitati
(jr
Dict autemfrimam qudt non
ejt,
diciturfer aliud in alio
materta.
ejfe
,
vtfubieffo , vel
^uacunque vero vt materia , aut cum materia non idem nequefecun^
dumaccidens vnttm, vt Socrates c^mujicum,
hac enim eademfecundum accidens.
?/«•?«.
Capitulaara colligit quat dida funt de quoi quid e^, de diffirutione,& epilogatcirca deter-
&
tninara
,
dicens
,
quod fupple dxQum
efi cjuid eil
quod quid erat
ejje,dr cjuomodo, fupplc quod quid de omni , didhim ,fecwidMmfe quare etiam ratio quod quid erat ejfealio-
&
cft prasdicatur
cft
&
:
rum haherpartes difjimtijiorum autem.id eft,aliorum «o«,puta literx ponuntur in diffinitione (yllabx
,
& non
quiadi
{emicitcuU in
eft,
diflfinitione drculi,
quodin ratione fubliantiaM
indiffiniiione fubftantiali
,
cft,
quaficfuntfartes , vt
materia nonfunt, non enim panes maierialcs,/i«r fartes fubfhantia fcibcet indiuidui
illius :
,
id eft, (pedei ,fed letius,
huiM autem, (cilicei indiuidui
& aUqualiter
efi altqtMliter ratio, id cft,diffinitio,
Tion
:
nam acceptum cum materia ,
duaU non eft fupple diffinicio teria
quoddam
indiffinitura
{ciUcet indiui-
enim cum ma-
:
crit
,
& indeterminatum:
fed fuppleipfiusindiuidui accepri, fecundumfri-
mam fubslantiamM AL qoam fpccicL
eft,fpcciem, eftfupple diffi-
non enim indiuiduum habet aUam diffiniriooeni quam fpcdcs. £t fubdit , qu6d homif,y ^^ anima ratio,id eft,qu6d diffinirio honunis
niiio
:
cft iUa,quae eft
aninue:hoc eft,qu6d in diffinitione
horninis ncceftarid ponitur anima,non exdudcn-
do tamen corpus,& pancs prindpalcs {bphus
eft
,
vtex parribus,
& fupple ,quod nafus non
fit
pars
concauitaris inditia in eius rarione : patet,^ »m bis
eunafas,
erit in
fi
fupplc dicatur nafus concauus:
cnim didtur proprio nominc , Sc (cmcl vt includerctur in concauitatc & idco proptcr nu-
ienoel
garioncm vitandam,
& quomodo tffumfecundumfe de
fjft',
ria
{ovmx,& nafo vt cxmateria
ttom ex ta vt ei
[imitat, vt eft quoddara compofitimrexvtroquc,
;
QVod quidtm
feria
275
dixit \fubiiafitia
namtjue
e/l
,
vcl nafi fimi,
ris,
uitatis,
ip(c nafus fic eft pars fimita-
quod non
nec econuerfo
;
eft pars ipfiu.<;
ideo fubdit
,
conca-
quod in tota
verofubjlantia.fdlictt compoCiu, vt in nafojtmo,
conclnditur fupplc ipfe nafus , vt materia aut Callia
& materia indiuidualis
ifiefi,
:
enim ma-
ficut
&
madc rarionc fpedci:fic tcria indiuidualis dc rarione indinidui :Subdit quia quod cjwd erat ctiam quod didhun eft ,
tcria eft vniuerfaUter
&
effe^ fingulum, faUcct cuius cft in (jutbHfdam efi idem, vt tHfrittMfubfiantiii , id cft , in fpcdebus vniueriaUbus
quod quid
,
vt curuitat
& curuitati e£e,
cft curuitaris fimt
cft, fi ctiruitas fit
idamjifrima
prima fubftantia
& fpcdcs.
exponit quid vocat primam fiibftanriam
non fubflantiam tis
;
id^cft,
id
efi,
:
Et
ideo didt : tUco autem frimam quodnon dici-
tur ejfeperaliud in alio,vt materia,id cft,qu2
non
&
&
matcria fignata habet fbrmam in fubie<^, indiuiduaU qtucunque verofunt vt materia, aut :
concefta
atm materia,
fcilicct indiuiduali,
vt fimt
nonfunt idem , fciUcct quod quid eft cum eo cuius eft : nec etiamfunt vnumfecundMm Accident , vt Socratem muficum : hac enim funt fingularia
,
&
eademfecundum accidens, fciUcet Socrates & muficus omnia cnim ha:c dctcrminau funt in prz:
ccdcntibus,
Notandtmi,qu6d hic pcr primam, (ciUcet fubftantiam
,
uerialem
,
vcl intelUgit Ariftoteles fpcciem viii-
vt difKnguittir a parriculari
,
quae
non
eft
,
diffinimr
cotupoflujV^ coneoMitat,
,
totafubfiantia
im
habet hoc in hoc,id cft,fbrmam in matcria figna- ttft txf«m ta , co modo quo diihim eft in cxponendo litc-' dt^Udttr. ram. Vcl alitcr poteft cxponi ,qu6d per primas (ubfUntias intelligit ideas (eparatas ,morePIa-
tonico
,
qui eas primas fiibflanrias appellabat ;
non habent hoc
&
hoc , id cfl, materia, cum a Platone ponantur pu-
tales fubftanria:
in
fbrmam in rzibrmz , quanim eriam cft diffinirio fecundiam eum , & fic curuitas idealis crit prima (ubftancia, & non curuitas fenfibiUs,veI Mathcmarica. Notandum eriam, quod cum ait Philofbphus, quod cjuid efi efle idem cum eo cuius eft in prirajs fdbflanriis, & non in conccpris cum materia,
§lSOM*do i» ftA-
friimis
,
fiMMtiis dtmit
taxatfuMt vel per primas fubflanrias intelligit fpedcs vni- idemc^MKA
uerfales, vt
di&um eft> & per
teria intelUgit ipfe indiuidua
cum maqua non habent,
1
concepta ,
Cl(l»t tfii
flerttnt^ue
^Mod quidefi, idevcvfihi pcrfe prirao ficut(pccie$, nurt Plato» vtalias didasm fuinvel loquimr more Platonico, nif» fjy rttiper primas fiibftantias idcas fignificans ,& pcr tatimi iMfuinara-> tur ArifiMt^ concepta ciun materia oram"a fcnfibilia
&
ralia
:
fi
enira cjuod cjuideji
,
fit
prirao per fe
Us. illa-
rura fubfbanriarura in ilUs fbliim cflet idcm, cjuod
quid eft,
cnm eo
cuius eft per fc primo.
Ncc mi-
cxponatur : quia totum hoc capitulum vidctur Platonicum, pauds improbarionibus interpofirisi
reris,
fi
tcxtus vcl
fic,
vcl
ficut patet ex (t
fic
przcedenribus
attendis.
cft,
quz eftquxdamfbmuu
98 PrimafutJlaiUtM
fT»fcfu$fo-
fattna qua ineJiSciUcet materis, ex ejua forma-&
materia dicitur, id
tifUx afmi
parricularcm,vt in przdicamen-
vt Philo-
JpeciesM
FrimafmkfisMtia mml-
quia
SVMM^
Lib. VII.
274
Metaph. Scamda ibi Oportet autem v»um Prima in duas fcamdum duas rationes. Prima lumitur ex hoc , quod ex genere difFcrcnri» non fiat vnum. Sccunda ex hoc , quod non cx pluribu? difFcrcnriis, Sepunda ibi Si vero par^ I"<^'^"'"onc cnim ponuntut gcmis p»riemneg*''f^'*'* difrerentia quandoque vna,quandoque plures, vt '«««»» qttefi' "• dicetur. Dicit ergo , qu6d in hoc namque homo albumfunt multa qutdtm , & non vnum cum alterum non infit alteri , fed accipiuntur fcorfum. Hiariuam.
SVMMiE SECVNDiE C
A
XIII.
?.
:
efie.
&
&
:
Quopadlo cxpartibus diffinitionis
fiat
vnurnPvbi
dc diffimtionibus fecundum diuiflo-
nem
,
&
multa.
SFMMARIVM. Argnic dupliciter contra voitatem pcr fe diffinitionis , refolucns eam cfTe pcr fe vnam , cuius perfedibile fcu materia , eft gcnus i pcrfe6tiuum , fcu forma , diffcrentia.
Tcr.
C6.41,
Cap. ij.
NFnc
autem dicamus frimum inquantum in Analyticis de diffinitione non di6tum efijin illis enim dubitatio didfa opera-
fretium rationibua de fuhfiantia eSi. Dico autem hanc dubitationem quare cfuidem v-
99
num efi cuius
rationem diffinitionem effe di(imfts, vt hominis animalbipes ,fit enim hoc iffius ratio.
^^r^
igitur vtique hoc vnum
gfi^ecundum non multaanimal^dr hipes. inquifiuit ex quibus
&
diffinitio integratur;
,
quod quidefi,
Fhum
nunc inquirit quoroodo ex partibus diffinitionis vnum, ita quodcapitulum praicedens dic^ttur
fufcipit
vnitate diffinitionis. Circa quod tria quia primo proponit quaeftioncm. Secunarguit ad quaBftionem. Tertio fubiimgit qua:-
Sccupda
ibi
:
In hoc namcjue,
Tcnia ibi Oportet aHtan intendere. Dicit ergo, quod nuncprimo dicamtu incjuantHm in Analyticis non di^tum eji, id eft,illud quod in 1. Pofter. :
de dijpnitione non diEltim
eft,
in iUisenim
,
fcilicct
,
&
eft,
albedo:quando,
: tunc enim fit fcihcctper accidcns &: non per Ce,& eft albut homo. Ex hoc potcft accipi maior rarionis
vnum
fX
,
fic
:
fit
vnum
qixorum
illis
fed
;
difFerentia
vnum non
fic eft
ide6 fiibdit: hoc
;
non
ipcft alteri
in propofito dp generc
&
autemcum dicimr
animal bipes,rf/«r«»?, fcilicct animal nonparticipat altero , fcilicct bipede f»cut homo panicipat albo '.genus enim nan videtur parricipare dtfiicren-, tias. Cuius caufam f\:hdk,nam dijf^retit funp contrarix qnibiu differt, id eft,diuiditur /f««j„& non
idem gcnus panicipat contrariis difrercntiis^quia quararione parricipet vna, eademrarionc rcU'qua. Dcinde cum dicit
^
eadem ratio fifunt grefiuum bipes nen ala^
particifat
differentia ^lures,vt
tum.^are namque hoc vnum,fednon multa.non enim quiainfunt
:
eft
inefi
Patitur, id
fibi a(5tu inharret
erit
ftionis fqlutioncm.
<^
albedo
capituUim de partibus diffinitionis;& pra:fens capitulum licct fub illo contincatur , dicatur capi-
d6
diffimti.
homo aliquid
fiat
facit
finitionu
cft
hanc paflionem , quas
fcilicct
tulum de
nmitxte dif'
verofunt quando fupple album
fubie^um quod
Si vero
Poftquam Philorophus partibus
,
namficeis omnibfts
vnum.
Ponit fecundam rationem, dicens •.fivero dir tamen , qu6d genus parttdpat difFerentia
catur
:
fupple adhuc eft eadem ratio ad
probandum dif-
finirionem eSeMiamfi plures differentu funt, i4 cft,ponunturin diffinitione vt ifhe tres grejfiuum, bipes,non alatum,$c ponantur in diffinirione ho-
mims:quare namque htcfunt quafi dicat
non
vnHm,& non muUa^
videcur ratio:«o« enim poteft af^
Analyticis , dubitatio qutdam fupple de difRniAUiufrofter tione diflraM eft, mota cft,fed non foluta , operxgiud quid pretiumenim , id ?ft, praeneccftaria , rationibuide
rado ex hoc, quia infunt, fupp|c vni fcilihomini , namfic ex omnibus erit vnum quia omnia eflent vnum inter fe cum fubiedo ,
itlud cuitu
ctiam pcr
r»tienem dif' finitionem ef-
fe didmus efi
fubftantiaM eft,{pcculationi de fubftantia,de qu^ in iftafcientia principaliter intenditur:<://£-o
tem duhitationern hanc, quare diffinitionem vniufy dicimus
rationem
vnam , cum fupple com-
'VHum.fciliet-
rgi
quod quid
ponatur cx multis partibus
cSk,qu*dfei' licet per JAf-
fnitimem fignificatur idifjinitio
e(f
ejfe
ammal bipes : fit
ejfe ipfius
,
vt diffinitio hominis
enirn, id cft ,
ratio,\A eft,difKnitio
.•
fupplequaeritur.
fupponatur , hoc quare igitur hoc,
vnum e/f,fed non Dcindccum dicit
vt fcilicet animal bipes
ho-
multa, hic
fignftti
cet
^ alhum multa
&
^
homo. Hic autem non participat alterum alUro-.gentu enimnon videturfarticifare differentias ifirnul enim contrariis idem partici-
faret
:
fc
vnum , puta i£tIiiops & ineft,&
nam differentia lontrariafunt^ quibm
difert' genus.
fic
&
primi ad partcm negatiuain , fdilicct quod ex eis non fiat vnum. Sccundo ad partem oppofitam , fcilicct affir-
& &
coruus , quibus nigredo
&
:
loj
&
vnum , non tamen cum
videtur quod cx pluribus difvnumproptcr iftairt rarionera. Dcin-
dicit
Oportet autem diffinitione
vna,
:
vnum
diffinitio
(Jr fubsfantia
effe
quacunque
itt
enim ratio quadam eji
vna^ quare vniusalicuius , etenim fublian-
oportet iffam ejfe rationem
vnum quidem vt diximus.
tia
(Jr
hoc aliquid fignificaty
Arguitadpartcmaffirmariuamoppofitam,dicens ,
,
:
proccdendo omnia
quod
oportet
rjo,w,ponuntur
Arguit ad quaeftionem
fic
cflent ynum dato ergo per impoflibile quod genus participaret difFcrentia , fic ex generc difFcrentia hcrec
tfui-
demfunticum alterum non infit aUeri-.vnum ruero quando inefi fatitur aliquidfuhieitumhomo tunc enim vnumfit elt albus '.
vnum,quia
loquimurde vno vlterius quia accidentia cadem accidunt diuerfis fubiedis fequitur quod diuerfa fubftanria cflcnj
dc
In hoc namcfuehomo,
:
&
ferentiis fiat
minit, &c.
lOO
^
-^
&
:
vnum efe qutctinquein diffini-
cmmpro
da vnaratio,& fubflamia,
auia-.difimitieej} qua-
lcihcet rei
quam
iiidi-
cat eft vna,quarc rationem ipfam oportet ejfe vnins /t/iVK*Kj,& per confeques ipfara efle vnam:««»»»»
fubsia/t
.
.
.
fartJm^^fft-
mmuam.
Summ^II.
Cap. XII. &
boe fubftMtia ejuam indicat eft vnum tjuidem, olicfMid figKtficat, vt dixtmm, (cilicct quia oftcn-
fum
eft,qu6d diffimcio
Deinde cum
fubftanuaruro propiie.
eft
id eft
, fi
animal bipes,a»ttnal
efi
animal
Oportet dutim frtmum intendere de hist Tex. C0.4}. Ad hunc tcr qu^t fecundum diutfiones diffinitiombus : m'tlib.7.
hilenim aliudefi in diffinitione quam frimum diBum genus dr differenti^ alia vera :
generafunt frimum,(jr cum hoc comprehenfe
frimum animal,hahitum vero
Jifferenti/tyVt
diffinitio aflignctar pct aliqua
animalhipesiSr iterum animal bifes non ala-
tum ,fimiliter autem ^fiperfiura dicantur. Omnino vero nihil differt fer flura autfer
duo hoc :
ijuidem eft differentia,iUud vero genut.-vt etm «juod
autcm (cilicct
dicit
275
vlcinia.
(jittdem
eftgenm ; altentm
bipes cft differentia hippofito luod
gcnus proximum Deinde cum dicit
fit
,
& bipes diffcrcnria
Si ergo genusfimpticiter non tjud vtgeneris fpecies
materia e^
:
:
vox enimgenui
ferentia autem ffecies
efi prater
^
eas
103
quidem , vt
autfi efi
mitteria^ dif-
elemcKta ex hae
(jr
faciunt palam quod dffinitio est ex dtfferentiis ratio.
,
fauiiora dici , quare nec fer fauea , aut fer duo, Dttorum vero hoc (juidem differentia:
dt
Accedit ad fblurionem. Circa quod duo fa: quia primo oftendit quomcdo cx generc
&
diffcrcntia fiat
vnum
;
& diffcrentiac non impedit diffinirionis vnitatem: & hoc eft quantum ad fecundum modum diffi-
fcrum.
niendi.
Ponic qujcftionis fblutionem. Circa
lOZ
facit:quia
primo
qu^duo
quandam diuitioncm.
pracmittit
Secundo acccdit ad qua:ftionis (blutioncm. Sccunda ibi Si erge genm. In prima panc intcndic dus alfigns»- quod diflSnitio duplicitcraflignatur. Vno modo di dtf^itioex genere primo gencraliflimo &r omnibus diffenemvkifm* hoc eft quando ger^nnis vfque ad vlrimam , nus proximum cft imiorainatum tunc cnim circumloquimur ipfam per gcnus rcmotiim & difI>mflex0>4-
:
&
:
omncs commimcs vfque ad vlriniam:& tunc gcnus rcmotum tenet locum generis prooumi cum omnibus difFcrcntiis pracccdcnribus & communibus. Sccundomodo affignatur diffinifercntias
rio cx gcncrc
proximo
& vltima
hoc quando proximum genus
eft
vlrima difFcrenria eftnobis nota. Dii, vt
fl
difFcrenria
Excmplum
pri-
quod genus
woximum ignoretur. Excmplum fecundi dicacur quod homo cft aniraal rarionale gcnus proximum
fic
&
homo eft fubftanria corpo-
dicatur quod
quod animal
,
nominatiim Sc
rea,animata,fenfibiIis,rarionah's',dato
,
vc
:
daco
& rarionale
fi
fic
eft quod dicic quod primum intendere ad vidcndam fcilicet vmcatcm diffinirionis de diffinitionibtu efua, fcili-
vlrima differenria. Ec hoc
,
ofortet
ttnmm^id.
quod pluralitas gencris
illudvero genus , vt eius tjuod animal bifes, animal equidem genuifdifferentia autem aU
Sccund6 oftendit quomodo ex pluribus vnuro ica qncd pluralicas diffe-
differentiis fiac
Camtfmial
ita
cct
sffx^mxMX fecundttm diutfianes
ris
in differpnrias
:
:
enim aliud
nibil
fiipplc eft
genp-
in diffini-
tione <juam primumgenm:& dtfferenti£:alia vero, (cilicet
prjmum gcnus genus enim quam primum ge-
gencra intermedia funt
& cum hoc comprebenft
dtfferentia
;
intcmicdium nihtl aliud eft nus, id eft, «craotum cura hoc includit :
&
vnam
rcntiam ahquam
vel pUires, fry»
diffe-
primum
:
rcntiarum non impedif diffinitionis vnitatcm,
hoc eft quantum ad primum modum.
&
At vero oportet. In prima parte intendic ta]cm rationem; Ex proprio perfc&ibili &: proprioperfc
:
ficuc cx potencia ria
& a£hi
func huiufmodi
genus
:
:
vt fcilicct
per duas differcnrias, vel per trcs,icmper circumloquimur gcnus proximum pcr intcrmediurn primi generis fpeciei nam genus proximum
&
:
nihil aliud cft
quam primum genus
comprchenfx
diffcrentis
,
&
cum hoc
vt animal nihil aliud
quam fubft«nria,quod eftpriroum cum aliquibus diffcrenriis nam animal eft fubfbntia anieft
:
niata fenfibilis
:
& fic omnis diffinirio
refoUiitur
primum genus & aliquas diffcrentias. Et fubdit quanrum ad lccundiira modum duorttm verc.
diffcren-
&
&
&
&
:
exquibusdiffinidointegratur,fit
fimpltctter
,
vnumpcrfe;
&
ergo gvtm non efi fi pro quia : fiipple aliquid prijer eas Jpecies quz
hoc eft quod
dicic
:
ri»
,
differai-
:
:
& matena
,
fcilicet htteraruni
,
quod patet quia :
differentta, fupplc vocisadditac voci ctes
,
fcilicct
vocum &
litteranim.
,
faaunt jpe-
Quod criam
materia patct, quia fupple diffcrentta faciunt elementa,id cft,lincas,«* l»«i£^,fcilicet ex vocc quafi fit
ex materia quia inquam :
finitio eft ratio, fcilicet
fic eft
vna ex
palam quia
dtf-.
dtfferentiis, fciUcec
Ex hoc patct quod rario ad oppofinon concludit ; licct cnim diffcrcntia non infit gcneri eo modo quo album ineft homini: quia diffcrenria non prardicatur dc gcnere ficat sJbum de hominc, quatenus genus non panicipat conftituta.
tura
differenriam fotmaUtcr nec cconuerfbmihilomi-
nus tamen differairia aduenit gcneri vt proprius adus & pcrfcdHo propriac potenriac,& perfeclibi-'
vmun per fc. Notandum , qubd ncgantcs pluralitatem :
fbr-
hinc volunt fumere argumcntum,qubd
Videii.ai. 4.q.5.achic I.q.
hoc , qubd gcnus nihil eft practcr gcneris fpccies , faltcm fccundum cflc quiditariuura. Scd hoc non eft vcrum quia acdvnitas diffinirionis cft per
:
pitur audoritas truncata
:
nam
fcquitur
:
^raM
non eft prater eas qua funt generis fpecits^autfi eft qutdem, eft vt materia, Seamda parS difiundioiiibdit
Al.difllQ.
vndc ad illud fecundum membnim ^oni*. excraplum vox enim genm eft materia,
nis eft vera
,
:
&
&c. Eft igitur intcnrio Philofophi qubd illud quod importatur pcr gcnus , nihil cft nifi potcnnalc rofpcdufpecierum.
in
:
GtnusftbMvtmuut-
het
funt generii:aut fieft qutdem, vt materia eft : ge- ti» xvri vt nus enim habec rationcm materix cui diffcreu- jorma. riaaddita conftituit fpecicm vox enim c^genm
marum
:
&
fed genus
proprium perfc
tual bipes non alatum-.fimtliter
tum fiper plura aut pauciora dicatur
:
crgo, &c. Klinor pacct:quia
eft vt
li;& idcb confticuit
autem etfi perpluradicantKr,id eft,fi aHquod gcnus pcrplurcs differenrias dicatur quia nihil differt ad propoli-
,
diffcrcntia
genuseft animal,habitum vero, id cft,confcqucntcr fc habcns animal bipes , iierum terrio ani-
&
&
Secunda
srM
Lib.
Z76
FM M
S
J R
Metaph.
VII. I
&
r
nam^ue funt dijfertntiapedis , fcilicet fciffum, nonfciffum nam fciffio pedis eft tju^dam pedali-
Af,
:
& ficfemper vult procedere
tas,
Quod
pluralit^s difFcrcntiarum
impcdit vnitatem fciflio
non
Quod ait
diffinitionis.
pcdis , pcdalitas quaidam cft
,
non
intclligit fic,qu6d differcntia inferior in-
?'"
cludat fupcriorcmjfedquod diuidat,fum. dc quo fuse Doftor 4. d. ii.q. j.adpri-
jnumpro prima opinione,nu.48
& Mc q.
ij.&qp.&ij.dc Vniucrfalibus. Vbf
&
Antonium Andrcani vidc Mauritium hic q. if ex pluribus tamcn difFcrentiis cxper accidens , non fit pcr fe vnum,
diffcrentias
tiam
:
id eft
,
, fcilicet diuidens donec vtiepte veniat ad non dtfftren, ad diftercntias vltimas non habcn-
tes viteriores differcntias
:
autem
tu>ic
fpecies pedis, ejuot dtfferentia, tia pedes ^qutiUa dtfferentiis
tot
erunt
& animalta habennam
:
quxlibet dif-
ferentia vltima conftituet fpeciem animalis ha-
bentis pedes.
Notandum, quodcijmdicitur quod fcifllopequa:dam pedalitas , non cft intelligendum qu6d fit praedicatio per fe primo modo & qu6d differcntia inferior includat fuperioremrfed quod dis eft
:
Nee p»fk inclmdititr r ,.
tur difffuntim fuftritr
.
&
exemplo De rationc per fe vniu? videDoaorcra z.d.ii.q i & Ubro ofta-r plicat
.
uohuius, q
ferentUm vt animalis
differentiA efi
Item animalis hahentis pedes dif~ ferentiamfcir6 oporlet inquantnm habenspe-
tum
tez
eft q.
»7.1ib.7.
huiufinodi,
'» y»'uerfali
'' "^^*9ru
per i(iia!l;)i^iO:si,fciJfioSiCpedaUtM. Deinde cijm dicit
:
^uare non eH dicendum hahentis pedes alatum^aliud non alatum^fi cfuidem bene dicit fed propter non pojfe factt hoc -.fcdfi aliud habens fciffes pedes aliud non fciffos
nalis differentiafulfiantia rei erit^dr diffinitio
non
yfi
oportet mtdtoties
ead^m
btis
nam
y
bipes; nihil altud dixit ejuam
habenf,df duvs pedes habens
:
pedesih<e narnejuefunt differentixpedis :
nam
quadam efi ^ficfemfcifiio fer vult procedere donec vtlque veniat adnon pedispedalitas
,
Tunc autem erunt
differentiam.
totfpecies
fedis,ejuot differentix.^^pedes habentia
ani-r-
differentiis.
ejuando dicit animal habens pede$
filiud
\
dicere in
ierminisfiuperfiuum enim accidit hoc dicenti -
des,
PhIm ^qualia
inquan-
,
& hanc diuifjonem pcr fe innuit
Si itaque htscficfe habent ,palam cjuiafioportet 4if*idi drfferentU dif^
vedalitds.
I04
tum
4.
ATvero &
Ad hunc
inferior pcr fe dat diuidere fuperiorem
animal pedes diuidat
(jr fi hoc
propria diuifione multoties dicet
,
iqj
scjuali-
(jr
ter differentiis ffiquidew differentia. differentiafiat
& fub-
^vnaerit qua finalis fpedes
^antia, Oftendit quod
earum
fi
diffcfentia: debite furaantur,
non impedit diffinitionis vnitatem. Circa quod duo facit quia primo oftcndit propofitum. Secund6 concludit intentum. Secunda ibi Quare palam. Prima in duas:quia prim6oftenditquomodo ex multis differentiis fiat vnum , li diflferentise per fe fumantur. Secundo quod hoc npn erit (i per accidens fumantur. Secunda ibi St vero fecundum accidens, In prima parte intendit talem rationcm candem quas prius: pluralitas
:
:
Poftquam Philofophus gencre &difFerentia
quomodo
ex
vnumiita quod plufali-
fiat
& differentiae non impediat dimnitio-
tas gencris
nis
oftendit
vnitatem;nuncoftenditquomodoex pluribus vnum,ita quod nec pluralitas d|f-
difFerentiis fiat
:
&
I^iftreHti^
funtdupiifet.
ferehtiarum impedit vnitatem diffinitionis. Circa quod duo facit quia primo oftendit qualiter
Ex adu
in diffinitione multa: differentia: funt fumenda:.
ordinatc fumptje funt huiufinodi, ergo, &c.
Secundo oftendit qu6d differentis fi debite fumantur, earum pluralitas non impedit vnitatem difiinitionis. Secunda ibi:S"» itai^ue hitc fic. Dicit
finalis differentia fc nor probatur quia vltima differentiit perfedtio ad po- perfefit habet ad prasccdentcs vt adus fer
rentit funt
ergo, qirod at vero oportet ,flipple in diffinitionibus vbi habent poni multae differentis , dtuidi
fumetidi, in
dijferentifi
mate &4)erfe£tiuc:& omncs alias fiant potentiales refpecbu-eius omncs enim praccedentes cum genere primo circumloquuntur genus proximum, quod fe babet vt mareria refpedu finalis diffe-
:
flures diffe.
dijfinititme.
diferentiam. id
eft, differentia
primam
animalu communis,
in differentiom {ccmi(iam:vt> dijferentia efl-
pedalitas
:
8c quia eft differentia
num
fe
& non per accidens:ide6 fubdit
,
cjuare non
efl^
dicendum e^uod hahentu pedes aliud efi alatum, alterumnon alatum : fi cjuidembene dtcit,id eft,fi homo vult benc dicere diuifionem differentiarum, quia habpre alas accidit habaiti pedes nec :
pft eius
pcr
fe
differentia:& Cvhdiv.fed propternon
pojfefacit hoc,\d eft.quod
quandoque propter ne-
ceflitatcm:quia difteretiac per fe fiuit nobis igno-
earum vtimur differentiis per accidens,quatenus ah*ud non polfumus:& fubdit modum quo per fe diuiditur hic diffcrentia pedahtas t£e;ideo loco
dicens:qu6d Al. fi/los.
datur:fic
(i
fupp)e anim;il habens pedes diui-
quod altud eH habensvedes
non haber.spedes
fciffos
:
tunc fupple
fciffos,aUud fit
benc h* :
fit
per fe v-
MiT^xpluriita
&
:
&
tentiam
,
cvxn
fit
fubftantia rei
& diffinitio vlti-
fe vnutn.
:
rentix.
ideooportetipfam diuidi per aliam differentiam, (^uxfit difierentia antmaltshabentispedes.-inquantum habens pedes , id cft, quod fit differentia per
potentia eiufdem generis
fed multjc per fe differentia: in diffinitionc
:
Ideo
dicft •.(^odfi.itaque hacficfe habent,(ci-
licet vt di6fum cft
,
quod
ne accipiantur per fe,
differentias in diffinitio-
&non per accidens
ejuiafinalif dijferentia efi fubftantia rei tio
,palam
& dtffini-
pra^dido modo. Qu^dpiitem differentiafinavltimatc
lis fit
& perf ectiuc tcta aiffinirio & fiib-
ftantia rei, patet
,
quia
alias cflec
nugatio in diffi-
nitionc;ide6 dicit,qu(jd fi non oportet in terminis, id c(i,in di^ninon\h\.\s,eademdiceremuhottes:lu-
§l!{*literdif.
ferentit.plH^
&
niigatoriu:quod '" '» perfiuum entm erit, fupple hoc di^i. iic patet quia ciim dimnitio habeat vnitatem cx tienepBjtt^ dehrnt 4ccipi aliqua differentia ,ergo vcl a finali , vel ab aliqua ,
a finali,habetur propofitum:
alia:fi
fi
abalia, vol
tbfqitenHg»tiene.
vna
ifta eft
gatio
:
fi
duobus per
fe-:
cii finali,vel
funtdurcifi vna,ergo
dure, ergo diffinitio
in
&
non
eft v/ia
:
nu-
quia cx
adu vltimato & perfe^o non fit vnum eft quod dicit acci4it autem hoc,
hoc
:
fcili<;et
Summ^II.
Cap. XIII.
falicct inconu«ni*ens de nuffatione nam ^uandd ALqutenas. fupple aHquis didt, id eft , djflfimt ammal habent fedes, bipes': nihil Mliuddixtt cjHdtm animMl pedet
srMUAKiru.
:
duosfedes hahens : quia bipes nihil aliud ita etit nugatio pedes habens , 3uaiiter, ly hipes vidctur includere ly habere pe-
hahens eft
,
&
quim duos
esySc funt quafi
que ponitur
quod
cft
eadem
nugatio
erit
,
diffcrentia:&-ita :
fi
vtra-
6c fi h»c
firailiter
bipcs diHidatur propria diuifitne, id
eft,
non pcr accidens muUoties dicet,& tqualifir dijferentiis , id eft , qu6d idem
per difFcrcntiasper toties dicetur
fe,
quot funt
vltima difFerentia
non
retdiffinitio vnitatem
uidatur
:
difFercnti3t:nin fupple
pata
,
wes digito,saut in quatuonfempcr
cnim mulriplicando
difFerentias «ultipljcatur
didum
repetitio eiuldcm:nifi,vt
habet vnitatem non includeret prsce-
ferentta dtfferentiat accipicndo (cilicet plures differentias
106
vna
,
erit
qua
efi
& fub'
finalisfpen*
Notandum, quod negantes pluresformas hinc argumentum quia fi finalis dilFerentia quz dicit ratiOnem formz didt , toum fubflandam rei,ergo non eft ibi alia & alia fotrai^ qua:
zum prima fumatur geous,& difFerentia da,quia tunc diffi;rentia vltima
Sed hoc
fhudittr yl-
ftantia diffiniti.
$ifM tUft-
poteft incelligi
rentt»
vliima difFercntia
'*
7
iiMi»
WCf^-
addcndo fupcriofcm difFcncquc tx
rcntiara infctiori-.vcl c contra
Jhocquodnon
fit
^ diffinitionc
:
qu6d :
non
i fecun-
ellet tota
nihil vatet
;
fub-
non enim
tota ratio quiditatiua
fit
in
tunc enim genus fuperfiueret
quia fola
vhima difFcrentia
cflentiam rei «xprimeret
quod completiuc eft
:
;
ordo inccr difFcrcntias,
vt vnaincludat aliam,fcquitur non eflc plurcs formas in compofito. Vt bcne cxplicat Doftor hic , dequo latc agit 4 dL ;
3.num.
ir. q.
&:a.num. 33.&hicq.
x%.
vltima.
PAlam autem
erit ^Jiquis
totara
fcd dcbet fic intelligi,
tota fiibflantia rei
,
ficut^
hsrma vltinoa complctiue eft tota cllentia habentis forraara. Deinde cura dicit
107
tranfponat tales
diffinitiones^ vt eam qua efi hominis di-
cens
:
ammalhipes, pedes hahensyfnperfiuum
enim efi habens pedes diifo bipede ;fed ordo non efiinfubHantia, quomodo namque opor,
tet intelligere,hocquidemposieritts,
illudve-
quidem
igiturfe-
rti.
fiimunt
eft /*-
dcfumi cx vltima i alioquin fcqucrc-
tur nugatio
qua
eft,vltima a
dentcs,ide6 fubdit, qubd fi^uidem igiturfiat dif^
fiantia
Vnitatcmdiffinitionis mulds difFcrcntiis,
bipes vlterius di-
fi
dicendo quod bipes aut habet pedes
(ciflbs,id eft,in
diffinitio
ab
includcntc priorem habe-
277
roprius. Dejiffinitionihus
cundum diufionestot dicantur primum, quaquadamfunt,
les
Probat diftam conclufionem, quo^ nalis difFerentia
aiuc
fubflanria,
fit
& vltimatc
alioquin vt
:
nitione efTet nugatio
,
fcilicet fi-
flwiUier
& diffinitio pcrfe-
eompUmen.
didum eft,in
ficut patet
diffi-
difFercnriam priori
nugaiio fimilitcr
erit
,
&
^y digmiti
^ «/ ** "^^
non
^ M"**"
ordo quantum ad hoc in fubftanria , id eft , in his quz fpedant ad fubfbntialem rarionera
nofitndi »».
,
conucrfo addendo priorera pofteriori :quia cft
&
Mtim ttr-
diffiniriuam rei:(cmperenimerit nugario pracpo- zMitntm.
habeatispedesydtud album, tdiudnigrumitat
& nihil refert , vcl poftponendo negata hoc prius hocpofterius, ideo didt,qu6d palam erit (cilicet quod conclu(uro eft ,fi <juis
quot vtique feliiones fuerint,
tranffonat tales diffinitiones
vt fi dinidatt
i,aj,itntii
difFerenrias:nam ficut prius,addendo pofteriorem
nendo
Si verofffunditm accidens ,
'^^1^"*l^
tranfponendo
:
dicere
:
,
,
id eft
,
difFerenrias
pofitas in diffinirione vt aliquis dtcat fto»,fciIicet
fit
"ExfUribitt
diffneMjit
Xmtitptrfe
« multis difFcrcntiis
non
Oftendit
quomodo
vnum ,
(limantur per accidens ,diccns qu6(i
fi
diffinirionem qua eft hominU
fi vero fecunditm accidens , {u^!p[c aliquis fumat difFcrentias:vry? diuidatjjabentis ftdes, aliud at-
fitperfiuum enim
bum^aliud nigrum
pede : fed non
tiafinalesy^itot-
:
ttfnc
fupple tot erunt differen-
vtujue fuerint feQiones, id
eft,
di-
vna non fubordinabitur aheri; nec per confcqiiens facicnt vnum per (c : ex hoc patet quod ratidfiiperius fzdti ad oppofitum non concludit : proccdit enim de difFerentiis fumptis uifiones,quia tunc
per accidcns, qu«-non faciunt
&o tantum, qus Bcra.
vnum , nifi fubie-
vnitas no)i fufficit ad diffinitio-
Dcinde ciim dicit ratio efi
qus
ex differentiis c^ harum ex Jinalijecun-
efH
:
4um re6ium. Concludit intcntum. Circa quod duo fadt quiaprim6 ponitconclufionem. Secundb manii^htiit \»-
fcftat
eam per quoddam fignum, Secunda ibi: J^a-
Vam oHtem. Dicit ergb,qu6d fupple ex prxdidUs e(i,palam ^uod diffinitio efi
efi ratio, fcilicet vna,^M4 ex dijferentiis,& harum^fdXictx. difFercnriarum
fupplecft vnitas ex finali.di^erinxizfecmndMm re-
i}um,id eft.quando fumuntur difFerentiac ordina-
minus communis fub cdmmuBiori,& non fumnntur a larcrc,& pcr acddcns.
te
:
vt differenua
Scoti Oper. tam. IV".
animal bipes^e-
difFerenria pofterior, ponitur prior eft dtcere
eft
qus cum
ftantiali diffinitione
namque oportet
,
,
fit
ideo fubdit:
habens pedes , diBo bi-
ordo infubHantia, id
eft,
in fub-
modo iam dido quemodo :
inteUigere,hoc
quidemprius
;
iBud
veropofieriut :c^azfi dicat,qu6d non, u ncgetur
fi-
nalis difFerenria effc fubftanria rei compleriu^,
Vltimo epilogat dicens
de
,
difiinitiontbus igitur
^f*l*guK
fecunditm diutfiones,id eft,qus accipiuntut fecun-
&
dum
difFediuifionem generis in differentias rcnriarumin difFepntias didum eft : ^uales <jua-
dam funt di£ia primum
^arepalam quod difjinitio
ejfe
des habens:\\>i tranfponirar ly 1»»^«
partes fbrmales fpecici
qux di£b funt
quz
(cilicet
accipiunt
& per (c pracdicata & alia
8c often(a
piimum
in pracceden-
ribus.
Notandum,qu6d negantes plures formasjiinc (umunt argumcr»tum:quia fi non cft ordo in fubftanria,
ergo non
cft ibi alia
& alia forma:quia
fi
ordo in fiibftanria rei (ecundum ordincm formarum:(ed hoc nihil valet ad propofitum : Philo(bphu$ enim ante immcdiatc voluic quod fi eft nugatio addendo difFercnuam priorem pofteriori, pari rarione «it ni^ario cconuerCo non enim eft talis ordo tn fubfbuitiis : hoc eft , in his qux pcninent ad rarionem fubflanfic^am
cffct
:
tialem aUcuins
>
nue
diffinitinam
,
quod
Aa
alius 8c
aUu»
loJ Vidc in 4« Tbi fupia.
ordo
alius
Metaph.
Lib.VII.
178
nugationcm
Si tollat
fiat
;
Vndc non
Philofophi qu6d diffinitio non pof^ per multas difFerentias non dari pcr geims ,
cft intcntio fit
&
mUfad
fe
fccundum nugationem:
inciudentes
non
fit
:
hoc
:
qn6d ab vltima
cft
vnitas rci
:
quia quandoquc
fl
&
ca excompofitum aut
emnt vna
;
vnum
& & & tunc, aut erunt duac,
:
vna,erit nugatio
fi
cum
,
vtraque
& aUud, & vtrunque inadu,&
ponatur : fialiud,
in adu vltimo non fit vnum , fequ6d ex illis duobus non fiat vnum. Exemplum huius patet in littera , vt fi diffinitio
ijuidtrat
,
compofittun ex vtroquc ,
Ynomodo
vt fubicftum paffionibus;
modo vt matcria fbrmac,ide6
animal pajponihui
6lum
lia
,
& vnitas diffinitionis, non cft inciudcn$ for-
jfnaUter difFerentiam priorcm,qua: cft
habens pc-
teria fubiicitur liis
quidem
maforms fubftantiali ; de eft fupri , quando oftenfiim
4«ff:«t
di(flum
materia
eft qualirer
&
& partcs materiales pcrtinent
ad fpeciem,vel ad indiuiduum. principium
:
quod quid
cft
traElemHi
agit
:
Et
vnde
& de hoc
maxime
ejfe
& fupple non
fibiiibus agit in S. huius, ad
quem
ifte fcptirau^
Notandum, quod
diuifio fiibftantiz
cum
:
tcr vniucrfalc
ibi
pnim pofuic
ejfe,8c
vniuerfale,
IV
M.
&
ab illa , rc eadcm Probat duplicifubftantiam,
44.
c(t, ciux. 1 8.
109
Tcxt.c6.45.
redeAmus
:
ferfcrutatio
diciturautemfi'
^^f ftthiecJum pdffantia e(fe
,
& quod quid
erat effe , <^ quod ex hU S" vmuerfale. De duobui (fuidem igitur dicium efl etenim diclum cfuod cfuid erat effe\,& defubieBo : qui^ dupliciter fubiicttur , aut hoc alitfuidens , vt :
animal paftombtts^aut vt materiaaSfui. VidelHrautem dr vniuerfale caufa quibuf-
dam effe maxime fale/unde
&
,
(jr
ejfe principium vniuer-
,
inquircns vtriim vniucrfaija
continuat diftis intento.
,
enim hicvni-
natum eji. Cuius hocerifiaut enim omnium aut
ergo fubjlantia
mllius-.omnium autem non eJipoJ?ibile,vnius
autemji erit
,
dr alia huius erunt
,
quorum
enim vnafubfiantia eH y& quod quid vnum,&ipfa vnum.
erat
Excquitur de intento. Circa quod duo facit: qnia prim6 oftendit qu6d vniucrfalia non funt fubftantiac , co modo quo dixerunt quidam^ Se-
cundo exponit quid dixerunt
fic
dircftc
& quid non dircA^
ponentes. Secunda
ihi: Sed Jpecies
di-
primo oftendit gencra-
impojfibile,
Manifeftum autem.Vtimz in duas fcaindi^m dua^ vias , pcr quas oflcndit propofitiun ; nara primd
Qrca
ibi
:
VtdttHf-
emm
qu6d quoniam de fubftantia
eft
per-
fcrutario, (cilicet in ifla fcientia:>/«-»7» redeamut,
rcfuraendo
ejtj dicitur
&
flnt.
Prim6 proponit intcntum diccnda. Secund6 excquitur de
Secunda
Dicit crgo
commune
fcilicet diuifionera fubflantiac, vt
ap-
jie
qua vniufcuiuque,fro- Ad hunc ta
fria vniufcuiufque^qua non inejl altf^vniuer-
non efle rerumfubftanrias. Secud6 oftcndit hoc fpecialiter de vno & ente , qux maxime rcrum fuoftantiae ponebantur. Secunda ihi: .Qupniam verovnudicitur. Prima in duas:quia prim6 probat qu6dvniuerfaiia non fint fubfbm-» tiacSccundo qu6d non fintfeparata. Secundaibi:
vniucrfale dicitur fujjftantia i quibuf-
quod fack duo.
fubflantiam
diHorum j fri-
litcr vniuerfalia
&
daro
effe
ejuodcunque vniuerfaliter
centes. Prima in duas:quia
de hoc traStemui.
In ifto capitulo , vt dicebatur fuperius , agit tjuod quid ejl fccunPhilofophus dc fubflantia
dum quod
Videtur enim impofibile effe
dicit:
uerfale quod plurtbtu ineffe
QVomam verb defubflantia ef-yiterum
:
fale vero
ratibnis primae rcfponfjoncm.
huc tcxt
,
modi fubftatia: qui prxdi(5bi funt. Deindccti
mum enim fidffiantia
(
expludcns
furait vniuerfalc Platonice ,)
Afi
ejft
&
cfle.
cfiTc
qua: hic
quac ponitur
:
Dodor
non
,
,
iiia
quar tenus , vt patet ex przcedentibus , quod quid eft maxirae fetenctcx paneformac. Itcrum genus vniuerfale hic fub vno comprehenduntur, quatenus genus eadero rarione ponitur flibftantia qua, rcmanent ergo quatuor vtjiiierfale, vt dicetur
Rcfumit diuifioncm fubftanti3C,quam pofuic in initio iiuius libri;licet enim hsec videtur;vt notat
frnnt.
& genus,& fubiedum:fubie(ium autem fuixiiuiditur in matcriam, fbrmam, & corqpofitum Ccd
Vniuerfaiia Platonice accepta fubftan-
diuifio verbis diffcrat
nihm^u$4
ordinatur.
hic loco formas ponitur tjittod quid erat
R
&
fciiicet vniuerfaii
,
quatuor, fcilicet cjuod quid erat
C AP VT XIV.
Sr M M A
quodfiA-
iicitur pAjffi»-
caufa fubiidtur
fbium materia
circaprincipium huius feptimi
non
ctt
cnim deinceps in hoc feptimo de autem compofitis & fen--
rcfumitur , redit in idem
tias
qu6d
fufc>dit ,
SubitStnm inflixfcili-
vniuerfali:de fubftantiis
des:aiioquin fequuntur inconucnientia pracdida.
SVMMiE SECVNDiE
aut fup-
& fimiiitcr quodlibct fubic-
:
vninerfale videtur eiuibufdam
animal habens pedes bipcs , iy bipes , ^ qua completiuc cft fubftan-
:
paflionibus fuis &: accidcntibus:4«f vt
eft
dicit
pie fubiicitur,t/r ibof alujttidensXdlicet in zStaivt
cum cx duobus
hominis
ttr dititiir.
& itcrum defubieflo,qma dupliciter
effe
fubijcitur.
aiio
id eft
,
quitur
finalis difFerentia
T«. co.
&
bare,{cquitur nugatio
&
Cap. 14-
&
quarto ftcundura quofdam dicitur fiibflantia vmuerfale;de dmbw qnidem igitur horiimquatuor diEtum efl : etenim pro quia , diEium eft de quod
genus fit remorius, diatur pcr multas difFercmias: fi crgotunc vnitas non c(l ab vltima differentia, cum vnitas compofiti fit ab vltima difFerentia, cum hxc non fit vhima , erit ahqua alia vltima cijm multz fint ibi,tunc de illis cCCdt adiVs ab vhimus adus , aliqua difFcrcntia vltima, '
quid dicendum reflat,&
ijuod ex his
differcntia
'
fit,3c
autem fubftantia
dicitur
ejfe ficut fuhieStAftauiiM iiumyid eft,materia,quaE form«c fubiicitur,& aiio qMMdmflki' modo,tjuod quid erat ejfe, id eft, forma, tcrti6 :
nam
fhponantur in diffinitjonc multac difFcrcntiac ordinat:?,non fequitur nugatio;fed fupponendo oppofitum illius, quod vuit Philofophus pro-
'*
pareat quid diihim ful)di.t
probat intcntum pcr rationcs fumptas cx parto pracdicationis , prout vnjuerfaiia vt vniuerfaiia dicuntur pracdicari de inferioribus.
Secpnd6 ex pane
"^ 1«"«'« lib.7.
Summ^IL parte compofirionis
prout infcnora dicunmr
,
componi cx Tniuer(alibus. Sccunda ibi yimpUuj Autem impoffibtle. Prima in duas quia primo pracmittit rationes. Secundo excludit cauillofam Tcfponfioncm- Secunda ibi Sed anjic. Prima in duas iecundiim duas rationcs. Secunda ibi .Am:
&
:
:
:
mpojftbtlevidetur, (cilicct cx Scendis-.quodcMn^ue
VttiutrftU
fuidi
vmuerfaliter dtUorum
fubfiantiAm
effe
:
primum
tnimfubslantia qutt vniufcutufque propria cet eft
illi
cuius cik.,efutnon ineft
communt
alij
non proprium enimdtcilur vmtterfale,quod natum vero
CMtiu
rtbiu,
fr^tf,(cilicct
vniuerfale
eft inejfe
:
hoc
eum
tra
fic
licct fimplidter,
;
:aut enim omnium,
erit fubftantia
cft poflibile:quia,
cftjdibftanria vniu(cuiu(quecft propria
5c per confequens plurium plures funtfub-
:
& di\ictfx:vniHt autem eortanft erit, lcili-
cet vniuer(ale fubftanria
quod omnia
(equitur
:
, qu6d omnia quibus vniuer(ale ipfum vnum, cuius ponirur eflc fubftanria:quodprobat:^MrKm enimfubftantia vnum eSt , qnod qMid erat effe vnMm , (fr ipfa vnum funt relinquitur crgo cx prsdiiftis, quod vniucr-
erunt hoc
ifta rario
con-
& alias airumat maio-
dicit
Sed anfic cfuidemnen
contingit
,
vt quod
animal Ergopalam ijuia qu/edam efi ipfim ratio/. differt autem nthil : necfi non omnium ratio efi eorum cjuafuntinfuhflantia. Nihilenim minusfubfiantia erit hoc alitpfo 'autem exifiit,vt
in homine,(^ equo.
cuitti
vthcmo hominUin quo
,
idem
accidit
iterum
,
exifiit
;
,
^ ,
qu^re
enimfuh^antia in
erit
, vt anirnalin quo efifpecies, vtproprium exifiit.
illiids fubfiantia
Excludit quandam, rcfponfionem cauillofam, qua pofletobuiari primi rarioni , vbi didum cft omnia efte vnum, quonim eft fubftantia, & quod ,.* _ f. qtttd eit vnuni diceretur enmi ronan quod vni.
,
.
»
f.
.
,
:
vtdi^um ftantis
przdicabiles
,
bcne procedit
plu-
illorum pliuium hoc, id
aut nuUiw,omn'mm autem non fibi
:
icili-
,
alicuius
eft Sc
cftjVTUucrfale
III
& realiter (epararas
de inferioribus:&
quid erat ejfc.in
eft fubftaritia.
:
tUttnem.
fecundijm ellc,
eft.
:
ergo vniuerfalc nuUi
,
:
timt ctMtTM
ffuU fU-
Plato autem ttnu,ftdmm pofiiit vt fibi imponitur, fubftanrias vniucrfalcs 'ff"*'^
proprium
Minorem declarat quia vniiierfalc pluribus ititum cft inelle aut ergo erit fubftantia omnium, autnullius non omnium,quia fubftanria eft propria illi cuius eft, crgo nullius. Dicit crgo, qu6d
eftfitkjU»-
279
loquitur Philofbphus
in Prxdicamentis, vt allegatum
rem faKam. Dcinde cum
&
mtrfalidMt»
modo quo
ce loquendo, co
In prima partc intendit talem rarionem:Sub{lantiavniu(cuiufqueeft propria dbi nulli alij ined Ted vniuerialc nulli cH
fltMs fubftdntid dtcitur.
m€Ttdiv»l-
XIV.
Cap.
id eft
ineft, crunt
&
uerfaienon
quod quid
eft fubftantia
quac
fit
,
firilicct
fubftantiam ,vt tjuod quid erat inexiftit
,
J"'*"»**^ tnxm „,^_
rttit^
propriavni, vt
erat c(Ie:quod cxcludens dicit
fic^qutdem non contingit
1 1
^xtludneita
:fedan
vniuetfale efle
: effe
in ipfo
fupple eft fubftanria inexiftens
,
aMtem
vt ani-
&
mal (juidem in homine equo. Vult diccre quod fbnc poftct obuiari diftac rationi , dicendo quod vnii^prfale non eft fubftantia , ficut quod quid
&
:
fale nullius
{iibllantia.
(It
Notandum quod
iil
,
Philofophus non intendit
fimpliciter negare fubftantias vniuerfales
contradicerct (ibimet
:
nam
& fpccies in
genera
f^rsdicamcnto Subftanriz ponit efle fubftantias ecundas,vt patet in pra:dicamenris:(ed negat fub-
Cimmtit Thiltftfhut ttecipit
nam
:
hic
ftanrias vniuerlales
tmiMerffUt
modo quo
eo
Platonici po-
hebant,fciliccte{Iealiqua vniuerfalia
•fimdu.
fubftanria,& qttod qMid realitcr feparata
quiditas
&
:
cft
,
qua
fingularium
hoc cnim
eft
;
crunt
& ab eis
impodlbile
:
nam
& fubftanria cuiuflibct cft propria
fibi realiter inexiftens
,
ficut
probat
ifta
fibi,
prima
erat effe,\ich fitfubftanria e.xiftens in parribus,vt i^j^^"*" animal in horoine,& cquo:natura quidcm animalis
non
eriam ergo
palam quia
ipfittt
,
Ampliits fubFUntia dicitur fubieifo^
tjujt
non de
& vniuerfale defubieiio Aliquo
di-
dtur femper.
de fubicdo Dicit ergo
:
:
Slantia,id eft, in diffinirione fubftanriaU rei
,
alitjMo
,
&
vnitterfale
femper
dtcitttr
de
fMbieQo.
fubftanriar pracdicantnr
de fubie
vt didnu: in
,
Prardicamcnris, cap.de Subftanria. i
Re(pondeo;poteft dici quod realiter loqnendo
(ecundum
quia
eflet proceffus infininis in diffinitionibus:
nihil
enim minusfubftantia erit alicuttts hoc,
fcili-
qu2 poritur non habcrc diffinirionem, quam
haberet vt homo hominis in qtto -exiflit : quare idem tucidet iterum quod prius:mr enimfubftanfi
id cft , quod ifbfubfbntia comraunis;Ucet non ponatur propria alicui infcriorum:oponct tamen quod fit propria ilUus oommunis vt animal in qMo eftjpecies proprium extftit, id eftjficut animal ;
,
fi fit
quacdam fubftanria com-
prius pndicabirur dc illo
cius erit propria fubftantia
,
fiue
fit
communi
,
&
diffinibilis fi-
ue non : Ci ergo taUs fubftanriacft propria aUcui vni, nonpotcrit pracdicari de pluripus, nec altcri
elTe
S
V MM A R
1
V
nulb cft
Scoti Oper. tem.
communis, verum Logi-
(ubftantia
quac dc alio prxdicctur, licct hoc
IV.
fit
H.
Quatuor rationibus probac vniuerfale non efTc rubftanciani ex panc compoii-,
tionis, qnafi hacc, vc infcrior
Sed occiurit dubium,quomodo verum fit qu6d fubftanria non didtur de fobied» : nam (ccundx
&
:
tunc
incHe,& fic idcm quod prius.
ergo vniucrfalc non eft fublbmtia. qubd amplius /Mb[tantia dicitMr qtu
mn defitbieSo
,
dtffiert autem nihil , id cft , nihil ad propofitum ,fi non eft ratto ,id eft , diflinitio omntumeorum qu* funt ,id cft, ponuntur /wyK^-
Ponit fecundam rarioncm , quac talis eft : (ubftantia non didtur de fubie«5k):vniuerfale didtur
ir
qMtdam id eft , aliqua ratio quod ponitur fi!ibftantia
tia in iUiusfMbftantia
Tcx. C0.46.
qittmti» no
eft
fcilicet aniraalis
communis
munis
fukieti»
ei propria,cum ad quod excludendiun fubdit:
aptum,& non repugnat fibi vt vniuerfale efle pluribus coramunicabile quandoque enim (blum habet vnicum fuppofitum aclu fub fc, vt patctde phcmice , dc Solc, & de Luna , vt dicetur infra. Dcinde cum didt
dicitiu:
:
frUiMKrit
:
autem vniucrlalc quod natum eft femper adu de pluribus praedicatur:(cd hoc accidit fibi:fufficit autem quod fit :
£(Ic in pluribus:nec
fmiJUnti*
homine, quod fit
in equo
cet
ratio
k
eft fic in
fit
,
illud inclu-
vcfupcriuscomponcns. Do
non fcquicur
difiinicum
non efTecompo-
ficum.cx realicacibus , quia raciones proccdunc concra vniucrfalc Placonicum
cancum.
Aa
1
ArrK
'
28o
VII
Lib.
Texte6^7.
AMplius AUtem impofsibil(
Metaph.
inconue-
(jr
niens hoc ejfefuhsUntiam ,Ji ejtex ali"
qmbw^npn exfnbFf^ntiis
effe^
nec ex eo quod
hocaliejuid,fedtx quali ^frius enim erit noft
«H
fubfiantia
quod
,
(^
fnbjlantia
cjttalU
eli impofsibile
tepore
,
,
ipfo htc
(^
,
nec enim ratione , nec
nec generatione pafsionespofsibile
eH
friores effefubHantia, erunt enimfeparabiles.
tttnpofitioHts
frtbnt vni'turfalia
n»»
effefub/fa/f,
tw.
Probat qu6d vniucrfalia non funt fubftantias ex parte componrionis , prout inferiora dicuntur
componi ex NTiiucrfalibus. Circa quod duo facit primo adducit rationes ad propofitum. Sgpundo dubitatjoncm quandam excludit. SccunAccidit autem cjHod habet dubitationem,
:
Prima
in
quatuor,(ecundum quod quatuor ratio-
nesponit. Secunda ibi ibi:5»t aHtem.
:
Amplius Socrati. Tertia
Quarra \h\:yimplimaHtem. Inpri-
raa parte intendu talem rarionem
funt fubftantia»
;
ergo fabftantia
ilantiis;confequen5 eft falfum res eft
,
funt priora
&: fic
:
:
:
Si vniuerklia
ex non fub-
erit
fupra
quia fubftantia
:
prima omnium
eft
diflSni-
ejfe
ex
non ftih/lantiis nec ex eo <jHod eft hoc altefuid : fed ex qualiy f d eft, ex his qu«e fignificant quale quid,
Ejftfrius
tempore »lio in fropefttt
^uidi
&
quod probat, quia tunc , non fubftantia quale ent pniu ipfa fubHantia quod eft impojfibile : nec entm ratione, id
eft, diffinitiohe
generattone,poJfibile
Jiantiaiqma ftanda,
li
quod
tempore alio
"J
eft
,
nec temporey nec
pajftones efe prioresfub-
CK,erunt feparabtles, fcilicet a fubeft impoflibile hoc enim prius eft :
,
quod
fcilicet poteft elle
feparatim
fineillo,vtdidifn f ft circa principium huius f^ptimi } tunc fiipplcndum eft quod ea ex quibus aliquid componitur , funt priora gencratione
&
&
tpmpore,& quandoquc
etiara diffinirione
tur vniuerfalja figniricant quale quid, dici qiiod fint fubftantis, ex
fi
non
:
igi-
poteft
quibus conftituitiu:
hoc ahquid. Se i
non videtur concludcre,
& fpecies in
paedicaqento
Sabftantioe.cajp.de fubftantia, Hcec
non
hoc
fignificent
aliquid, fed quale quid,vt di-
citur in Prajdicamecis,non
tame
lignificant qualc
frocedit »r-
accidentaie,ficut paflioncs, fedqualefubftantiale:
gumentum
;:a:io
tionibus nullius.
fubftantia ,
autem Philofophi proc6dit ac
fi
vniuerfaHa
lignificarent quale accidetale,ficut paflioncs.
Ref-
pondeo , qu6d rauo Philofbphi concludit contra form» (^Jim Platpnem ; nam fi vniuerfaUa fint quxdam res eo fUciter efi modo,quo ponit Plato,fcilicet quod fint res ali? a tet
non ex
ergojimiUs
tx hypothefi. AJ.rtibiedis.
ipfis exifterei
Ejf his itaqueJpeculantibus
^
(fuia nttllum
communiterpr^r
dicattrumfignificat hoc ali^uid/ed tale,
Ponic fecundam ratioriem,quaE ucrfaha funt fubftantiac
fiagnlaribus,& per confequens
fi
fienificant
quale accidencale:nam
omnis qualiras quae eft res ali^ ab co cuius licas ,
& eft in co cuius
gualitas accidcnralis
,
eft
,
eft
eft fupra quod vna fubftanti^ eft propria vnius tantum. Confequentiapatetexhoc:quiatunc ho-
mo erit
,
qu6d
opqrtct
patct 4e albedinc refpc<5hi
fignificcntqualc accidenrale
Hypochcfi quidem fcquicur inconuenies^lcd non fequicur ^d opinionc Philofo/ingulariujijofica
phi
:
quia ipfe
non ponic
jdccrius nacurac
ji
vniuerfalia feparaca,n9c
fingularjbus.
Deinde
cum
fubflantia Socraris
prit fubflantia fic
&
,
fimilirer
anim4
hominis,& per confequens Socra-
in Socrate erunt dua: fiibftantia:, fciHcct
& animal, & ita vna fubftantia putaanimal erit in duobus, puta in hominc & in Socratc. Ideo
,
dicit
quod rf»2^//«/
Socrati inertt fubftantitf
fubftantta : id eft,ipfum animal tia
hominis : qui etiam
cratis
homo
quod pft
fubftan-
efl fubftantia
So-
^«
:
duorum. Ec
fiibdit
liter, accidtt
non fblum
quod totaltter, id eft,vniucrfaomnibus tanquam vcrum &
hoc in
:
in Socrate,quia
homo eft
fi
& quacunque itadtcuntur, id
cft
>
fiibftanria
alia qua: fic di-
cuntur fpecies funt fimiUter fubflantis : fequitur quod nthil eorum qua in ratione , id eft, in diffinitionc fpecierum ^onunt\ir,nulhttieJfejMhjianttamt nec potcrunt extjterefine tpfis in quorum fcilicec :
diffinicione ponuncur, nec tn alto, fcilicec exiftont;
dico
autem vt non
qttoddam antmat praterali-
effe
animaeorum qua tn rattonthtu^ id cft,in diffinicionibus ponuncur:hoc enim genc-^ ralicer verum eft de omnibus vniuerfalibus , quae ponuntur in diffinirionibus fpecierum , fiue linc ^«4,fcilicec animalia,id eft,pra:ter fpecies
\is:nec aliqirod
aliud
nullii
genera,fiue difTerentiac
:
quia nullum corumfub-
modo quo ponebat Plaro. Ratio patec ex didis quia cum fpecies finc fub-
ftanria eft
eo
:
fequicur quod ea qua: ponuncur in diffinitionibus fpecieriun funtfiibftantix;& fic erunt in finguiaribus plures fubftanriac, vna fubftantia eric plurium , vc dc Socrate oftenfiim fiiic. Concludic ergo qutid ex hts itaqtte
fingularium
ftancia:
,
&
palam
Jpeculantibni
eji
,
quta nthtl vntuerjalifer
exiftentium,id eft,nulliun ens vniuerfalc,(^y»irftantia,
id eft
& quia nulium com/nHntterprd^dicatorumy
corum
nificat hoc
de cijm
,
qua:
communicer
prajdicancurylj^-
aliqutdfed tale, vel quale quid. Dcin-
dicic
Sin autem alia quoejue multa accident tertius
,
(jr
hemo.
qua-
ficuc in llibicao eft
cocporis. Vniuerfalia igitur qujc ^Platonepoiiutur fcparata,& pcrcon^ucns alix res a fingula-
ribus
vni-
;
qua-
htatem fingulariu,oporcotqu6d intot cis,vtfubftanriis,&r (ic fignificabunt
talis eft:Si
ergo vna fubflanria cri« in duobusjconfequens eft falfum : quia oftenfum
Th''lcfoph''iid
hominem, i-
cjua tn ratione effe
falam quia nihil vniuerjaliter extfteiium eft
huius
rario Philofophi
quia fecunda: flibftantix.puta genera
§iuom»io
homo,& cjHacunque
eorum
nihil
dicin
Ponk
^^ ^g^
-ve-
necin aiio. Dico autem non ejfe (juoddamanin malprater ali(jua,nec almdeorum qu/t tn ra-
homo
inquam talem fuhftantiam
impoffibtle eji
'explic*tur
:
nulliusjubfianttam, necjuefine
os:&
tempore. Confcquentia patet:quia vniuerfalia magi? fignificant quale quid : fi igitur fubftanris conftent ex vniuerfalibus : fubftantia f rit ex non fubftantiis. I^icit ergo.quod amplitu
triflex.
iia dicuntur
fubftantia erunt
&
tione
Jlamid iierU
ro acctditji eltfubliantia
quia eaex quibus
non
priores fubftantia,cuius oppofitum oftenfiim fuic
Trimitiu fub
fubHan-
duorumerit fubdantia-.totaliter
:
/da ibi
lii
Amplitts Socrati inerit fubflantia iia-.quare
ceniamraclonem,qua:taljs
eft
:
Si vni-
uerfalia funt fubflantia:,ergooporcecdare terrium
homine:confequcnseftfalfiim:crgo Dicit crgo,yw aUtemfxd eft,qu6d
fi
& antccedes.
non detur pri-
dida conclufio , fciiicet qu6d nullum vniuerfale fignificac hoc aliquid multa quoque alia accidunt inconuehientia,& fupple quod
eft terttpu
h<mo.
Nocandum, quod hcut didhim fuit alias , hoc inconueniens quod fequitur dc tenio homine,
quod
Ii6
,
Summ^ II. ThftUxtxf»fitic
hmus
qmtd ift tertwm
*if*
*•
fequirnr ad Platonem
qaod
Cap. XIV.
dupliciter exponi-
,
modo vt pratter duos Gngularcs homines fit tettius homo qui eft communh. Sed hatc pri^^ expoiitio non eft ad mentem litter» quia li-
nir:vno
inconueniens darc
homincm communem & fingularcm, oportcbit poncre tcrrium hominem; cum homo communis & fingularis conucniant innomine
& rarione
ficut
,
duo homines fingu-
Ures praftcr quos ponitxjr a Platone terrius homo communis ; ex hoc quia conucniunt in nominc ratione , ttmc lequitur cadera rarione ;
&
&
ouod fit dare quarmm & quintum homincra , ucin inHnitura. Dcinde cura didt
&
t^mplius dutem eB ita matiifeFlum , imfopbite enimfubHantiam ex fubFiantiis effe inexiiientibus fic vt aifu du« namque fic aHu , nunquamfunt vnnm ailu,fedfi fotefiate duofuerint^ erunt vnum^vt qua duflum ex duobm dimidiis
fotefiate , nam aHusfe^areffubfiantia vnum,non erit ex fuhfiantiisinexiBentibus , (jrfecundum hunc
farat.
modum (juidem diiit
Democrittts reife , tmex duobus vnum, aut ex vnoduofieri ,magnitt/dines enim indtuiftbi-
fofiilHle enim ejfe ait
les fubBantiasfaciunt,fimiliter igitur mani-
feHum,quia
^ in numero hahebitfiefinume-
rus comfofitio vnitatum ftcut dicttur a qui-
hufdam^aut enim non vnum dualitM^autnon
ita eft vuimfefium, fcilicet vniucrfalia ,
quae
non
e(Te
fbrmari poteft
fic
Impoflibile eft ex piuribus exiftcnribus in a£hi
vnum, quia adus
fieri
diftinguit
vniuerfalia funt fubflanriae in
crgo cx talibus fubfbntiis erit
vna aliqua fubflanria
ExdMbmin quod
fubdit
,
,
& fcparat
3.€oi
cxiftcntibus
exfHbfiantiifficHt inaElu exifientthm
vnum
^itefic
benc potcft
fiinSi.
ifate: ita
non
& hoc cft effe
:
:
ab
dHfU, fcili-
dimiditi prte-
in adu,puti^ dupia
,
be-
&
aiio per propriimi
aftum
& fotmamj
fua pofirioncfcilicct
erit
iientihm aEiu ,
;
fequitur
adu
, puta parricuiaris , eft aiiquod ex fMhfiamits , fcilicet fibi inexi-
& idc6 fuppie fieft ex vniucrfoliquod
vniucrfalia
vt diccbat Plato.
non crunt fubEtfubdit, quod
modum quem didt Democritm, reflMn hoc didt au emm wipofifthtle ejfe ex duohm fieri, vnum aut ex vno duo. Cuius didi
&
:
,
rarioncra fuixfit : magnitudines enim indiHtfihiies factunt iciam fHhftantias , icilicct Democritus
&
didum eft
fcquaces
dus
tudine
fimiliter tgitur manifeftutn Scori Opcr. lonu IV.
:
,
ficut
rcrum
aiitcr
,
rerum po-
qu6d
fuppofita
quod magnitudincs
&
fubftanriac,
fic
Hahet autem quod
indiui-
fcrapcr clTc in
aftu,redc dixit quod ex cis nunquam fiat per fe pofita hypothcfi. Dcindc cum didt
vnum
accidit dubit ationemfi Txom.jo.
emm neque ex vniuerfalibus pofsibile eH effe necvnamfuhfiantiam
,
propter talealiquid:
fednon hoc aliquidfignifitare.nec exfubfiancontingit affu efie ; neque vndmfnbfiantiam : incempofita vticfue ertt fubsiantia omnis : quare nec ratio vtique erit netjue vnius tiis
At vero videtur
fubHantia.
omnibits
,
n8
(jr
diffum e^ dudam aut foium fubHantia effe terminum,aut maxime : nunc autem nequefi huiufmodt : nuilius igitur
erit diffinitio
-.
aut
modo quodam erit modo autebtquodamnon. Manifefium autem erit quod diciturmagis i» ,
Excludit
quandam dubitationem,diccns,qu6d
quod accidit
illud
bttationem
:
,
fcihcet ex pratdidis habet
fienim vt
didum
eft
nec
vnam
du,
id
efe ex vntuerfalthm propter tale aliqutd ifed non hoc aliquid figmficare, id eft, proptcr hoc quod vniuerfale fituAlivafuhftantiam pojfihtle
eft,
eft
&
non hoc aliquid:wc eriam rupple ficut didhim c{i,ex fHhftantits aSiu contin-
gnificat qualtj quid,
git ejfe:nec vnaM,id fic eft
,
eft, nuBamfHhftantiam, f?inomnufHhftontia ertt vtiejue incom-
: ^uare nec ratioM e^^^diffinitio-vtttjue erit^ Kecvntm,id cft.nuUius cxii fuhftantix : namdiffi^
cum fit ratio habcns panes,non poteft dari de fubftantia compofita at vero, oppofitum
nitio nifi
:
fupple videtur
tmmhm, & dudum didum eji, aut
folum fubftantia efife terminum , id eft , diffinirionera;4«f maxime:nMnc autem concluliira cft fiippie qu6d nec huim, fciiicct fubflantia: eft diSinirio
dit
ftanriac in
TMtitmtm.
nuntur indiuifibilcs. Vci
tio.
non
fecMndttm hunc
Democriii
raulra in potcnria:cx quibus fubflanri^
quarefifuhliantia ,
;
;
vnum bus
t»ufirm»tfitJi
hoc fuppofito ttOch dixit ; volcns qu6d fivnoin adhi non funt multa in aAu quia iam non eflct vnum vt didura cft ita ncc lunt rias,&
cut in
fofita
:
nc conftat ex duobus dimidiis , qus funt in ca in non in adu fubdit caufam difri ; ailm enim feparat , vnumquodque cnim diflin-
gmitdrfif»- guitur
Ttr dicimm
&
aBu : fed fifuevmtm nam vnum in a»flu
quod vnalinca
:
gucns intcr potentiam aftum , ponens criam magnitudincs indiuifibilcs cflc rcrura fubflan-
quara
adu ex duohm
potcncia
fitfrttfMtt.
Notandum eft didhim Democriri taic forte hamoriuum quia fcilicct ipfe non diftin-
duo nam-
cfTc plura in potcnria:rf
cet linca, quae eft in
mtutrit, -vt
fed
aEiu nien<juamfMnt vnum
rint duopotefiate erunt
re*littr di-
r»t ylicttnf.
:
enim fuhfiantiam
mdm ntn fit
frtfrientmr
:
adu , fccundum tc;
vt tu dicis
imfojfibile efi
,
&
:
Ponit quartam rarionem,diccns,qn^ ampliki,
&
fubftantias hac ratione
JIBtudiftin-
:
foHerioribm.
effvnitas in iffaaffu.
fmppl*
non eftvnMmJic fimilitcr nec quicunqucaiius
litat
fibiies fint
:
Us *8ms (j« vltimMt 0»
vmta-
quia tunc aut dua-
buiffc
fit
nitur,vt lcilicet prarter
fifimtfcrm»-
:
neccdarium fecundum Platoncmde idcis, &idc6* nihil concluditur contra eum. Aiitcr ergo expo-
fecundum yeritatem
;
"7
\\iAxhit,finttmerm eft cempofitio
homincm communera (eparatum, Piato tamcn hoc non rcputarct inconucnicns imm6
cct
terrium
Tcx. c6.4>.
fc
tHm,ficut dicitur a tjmhufdam
numcrus atu vnitM non efi aHu in ipfa , fdiicct duaiitate , & hoc vcrura cft aboquin duaiitas quicunquc aiius nuraerus non cfTct pcr fc vnum, fcd fbium aggre^arionc.vt aceriius.
:
tr»FUtmi.
numero
281
;
:
igitur fcquitur
quod nec nuUim
quta
& in
ticntm
difti-
tx rt»litMilmffMifiib- trm vtl froniti
erit dtftini-
Et tangit fblutionem dubitarionis cum aut modo qModam ertt , fcilicct fubftantia cx
ptrtitHoiHiit
modo autim quodam ntn;tnanifeftMm "* autem erit magis (jMod dicttur ex pofterionbm, SolMtit. fcilicet infra in hoc eodera feprirao eriara ci Cap. fiibftanriis
:
:
odauo
libro
:
quia
fubflantiis
iix
licct
a£hi
;
fubfbmria
cft
&
taracn erfui^'
fl^ntiis in
potcntia cxiftcntibus in toto. ):(
Aa
.-.
15,
non fit cx
fupple de magni;
D-jfniti* ar-
guit cempofi-
SVM
.
Metaph.
Lib. VII.
z82
ex gencre & difFerentia puta homo & c& huiufmodi tunc aniiml quod c genus, aut eft vnum &• idem numero in homine & equo,
pofitae
SVMMiE SECVND^ C
A
V T
P
,
quus
XV.
ll
:
aut alterum
neutrum poreft
frd
:
dari
ftntfuhfi»n-
ti*f*f»rMA
A»*^-
fpecies
, fi
& compofitae ex genere & difFcrentia, crgo, &c. Circaiflam rationem fic
funt fubftantis feparatae
Inconucnicntia qui fequuntur coijtra aflerentcs ideas fubilantias e(le,& feparataSjatqueex ge-
& dilFercntiis conftarc
nCre
fupple feparata:
fienimfufit Qiecies
,
gulare etiarn incorruptibile
quod eft genus,eft
in
S
& idem numero,
,
earum
fi
Secund6
homine
&animaly
,
& in equouiut vnum
flipple aniroal eft in
vtroquc,4M
enim quod genus cft in pluribus fpcciebus. Dcinde cum dicit iUterum.-conikax.
r MM A R IVM.
£x didis infert
maiorem.
pracmittit
ftantias feparatas Platonis.& fin-
di^ibilia non e0c.
ideas
Primo
procedit.
probat minorem '^irRatione nam^tte. Dicit ergo,
Itena fub-
fUtione namquepaHtm quia vnumteandem
inconuenicncia contFa
fpedes differencia quia
affercor teneac
componi ex genere & genus cunc non effec idem numero in variis fpeciebus, quod fuse probac>noquc eciam diuerfum in eis,& hoc quacuor racionibus quod inconuenicns ex comparacione gencri; ad indiuidua fenfibilia» •,
enim
dtcit rationfm dicens in vtroque
eH aliquis hopio ipfum fecundum fe
:
liO
ergoft,
hoc ali-
quid , (^ feparatum , neceffe ejt ex quibus, vt animal,
& bipesjhoc altquidfignificare^^
effe
feparabilia,^fubfianti^-.quare (^ animal.
:
clarius fequicur.
Piobat minorem rationis. Circa quod duo faprim6 probat vnampartcm minoris, fp-
cit:quia
lieet quod
non fit idcm animal in homine
,
& in
cquo.Siicundo probat aliam pancm,fcilicct quod
MAmfefium autem ex hls ipjls^quodeuenitidtM fomntibusfuhfiAntiag 115
farabiles
effe ,
cientibtts
^
& fi-
^pmulffeciem exgenerefa-
non alteriun.Sccunda ihi:Sedfi alterum. Prima in
improbationcm.
differentiis.
Poftquam Philofophns probauit
vniuerfalia
non eflefubftantias, nunc probatquod vniuerfa!ia non funt fubftantia: fcparatac. Circa quod duo facitrquia primofacit quod didum eft. Secuud^ addetemiinandum dubitatione quandam quam fupra dimiferat ijifolutam. Secunda ibi Mamfefittm eft autem ^ttod ffihftatitiarum. Ptima in du;is:quia primo oftendit quod vniucrfalia non funt fubftantiac (eparatac. Secund6 quod dato quod fint , non fimt diffinibiles , vt dicebat Gluomam vero fubftantia. Plato. Sccunda ibi Prima in duas quia prim6 oftendit propofitum comparando gcnera ad" (pecies. Sccundo comparando gcnus ad indiuidua. Secunda ibi Amplius attteru infenjthilibns. Primain duas:quia primo proponit intentam conclufionem. Secund6 fiibiungit eius probationem. Secunda ibi Si enim funt fpecies. Dicit ergo,qu6d mamfeftum eft ex hii ipfts, qux di6b fimt ,& qux diccntur,accircgreditur
^"/^ '^^ff".
duas:quia prim6 innuit probationem minorisicifJMrMjJiud licetquoddcbeatponiidcm. Secundo addit eius efft^gmM
Secimda
ibi
Siiptidtm igitur.
:
Dicit ergo,qu6d r<«/«)«f ,id cft,per rationem probabilem,cft palam quia vnum , fcilicct animal cf^ in
('"tri^
TUt»*
"*"*'
homine & in equo eandem entm cxhibct >«quod fi afHgnctur :
(lonem dicensin vtroqfte, id eft,
ratio animalis,vt aiumol dicitur dc vtroque, fcili-
&
cetde hominc deequo, eademratio affignabitur , puta quod eft fubflantia anjmata fenfibihsi nam genus rccundum vnam rationem dicitur dc
:
fpeciebus ^liqufs
, ficut fpecies de indiuiduis ; ergofieft homo ipfumfecunditm fe hoc aliquidfepa-
ratum, id
eft
,quoddam dcmonftrabilc
fubfiftens
feparatum:cx quo fupple ^pcies fecundiun
vnam
:
:
rationcm de indiuiduis prsdicatunnf«jT^ eii pari ratione ca fx quibus , fupplc fpccics conftituitur vt animal, bipes , qu^ funtgenus,& difFeren-
&
:
tiaefle hoc aliquid
ferioribus tesiquia
:
&
& feparabilia,(uipj)le a fuis in-
ejfe fubftantias
&animal
erit,
,
fcilicet
fupple vnum
per fe fbn-
numero per
:
Coneiufio
quam
inten-
dit in hae
dcnSjid eftjinconueniens <]uod accidif ponentibus,
farte.
id
eft,
fe exiftens quod de homine&de equo pra:dicabitur.Dcindecum dicit
Siquidem igitur idem (^ in equo -^ficttt tu : quomodo inJeparatim extjtentibus
dicentihusideMeJfefubftantiaffeparabileSf
drfimul
cum hoc facientibtu, id
cft
,
poncntibus
&
differentiu, hxc fpeciem componi ex genere inconueniens ducunt ad coniundta , vt nim duo f
inteipfo
^ Deindefiquidemparticipationebipedis ^ Tcx.caji,
vnum erit i Et quare non &fine ipfo erit ,
animalhoc>
patebit.
Notandum propter Jtktu ff*cit'
rumdunt».
KM
ptfuit
rlatf.
ea quae {cquunoir
,
qu6d
ponebatPlato ideasfpecicrum ; nonaurem gencrum,vt dicebatturtertio huius,proptcr caufam ibi ide6 quaedam probationes fequentcs didam j
&
multifedis, impofiibile aliquid accidit-.contra-
namquefimul inerunt ipfi, (jr huic entifin autem quis medus quando dicit aliquis vti-
ria
que animal effcbipes , aut grefiibitefedforfan
ducunt ad hoc, qu6d lcilicct fi (pecics funt fepagcnera, contra Platonem. Dcindc ratx , ergo
componitur,(-r copulatur^ aut mifceturiverum
ciim dicit
omnia inconucnientia.
&
Si enimfunt fpecies,(jr animal in hominey
^ equo^aut vnum
(jr
idem numerofunt, aut
Oftcndit iftam partem minoris
lcm
tripliciter.
Tum primo
eflet in exiftentibus
atterum^
,
feparatim
eflc impoflibi-
quia idem nuniero ,
quod eft impofli-
bilc;ide6 diciv.fiqutdem <^//«r:fupplc idem nume-
^d vni-
Probat propofitam conclufionera
,
& intendit
mrftUia nta talcm ratioucmiSi fpecics funt feparat£
&
com-
ro animal
eft in
temettpfo
,
hominc
quomodo
,
& in equo
,
fUut tu
m
in feparatim extftentthui
vntm
1
1
Summ^II. vnttm
erit
?
Quafi diccret hoc
cfle impoffibilc
nam;dcx fecundum Platoncm ponuntur abinuicem fcparats:ficut ergo tu non cs nifi in tdp{p,& non iii pluribus, fic nec idem animal numcro poteft cllc in diuerfis (eparads. Tum lccund6 , quia §^ed idem eadem rationc haberet poni idea gencris, ficut fic mnimMlpt m idea (peciei contra Platoncm homo cnim poni:
»umer»
in
fUtrihtu
i^- tur feparatus
tiehm tMqui
tum
im^J/tkii*
ponitur
mal
y
ucriis.
AL jan.
,
quia
vnum
eft
dc multis praedica-
non eadero ratione animafix quo in equo,mf nontmiin homine
qttAre ergo
:
Tum
vnum
&
ftanriam hominis
,
ad fubftantiam infinitorum vidctur impoflibile, hoc eftquod didt :fedfi fupplc dicas quod alterum animal efi in vnoijMoqMey id efV, in vnaquaque fpcde ergo vt confeqttens eft dicere ifti pofi-
&
:
qMorum eft fMhfitintia animai : homo enim conftat ex animali non fectmditm acci-
xiotdyinfinita/unt
fum animal , quod
,
quia fpcdes compofita cx gcncrc
quomodo
vna
cflet
Quia
?
hoc
aut
quia genus partidpat difFcrentia j aut quia
aut copulata vt compofita vt domus fcamnum aut mixtavt lapis primum non, cum genus non partidpet di&rentia quia tunc idem numero genus panidparet contrariis differentiis, & cidem ineflent conaaria lion (ecundo modo, 2uia illa quae fic fadunt vnura , fiue per compo^ ;
:
:
:
tionem, fiue uer copulationem, fiue per mixtu-
& &
,
pam equi. Quod autcra aliquod vnum penineat
&
tertio
;
UmU vmitd-
,
densyfed fupple per
eflent
tkimimis
cuiuflibct /pedei
28?
& gcnus eft fubflanti* & flc animal pcrrinet ad fub~ & eadem rationc ad fubflan'
cics funt quafi infinitx
quod fupple ponitur vniim numcro in diQuafi dicerct quod non poteft did ratio.
dlffercntia eflet ,
XV.
Cap.
ria fpcciei, vt
fc
quarcnus
,
didum eft Tum
eft
eft gcnus , erit mMlta , ficut fpedcs funt raultac j nam animal fubftantia eft vniufcuiufque fpedd de quibus prafdicatur in
non
quid,
ficut
dc aliquo diuerfb a lua fubfbutia,
& hoc eft quod didt mtdta
quod
,
cft
AmpUits ipf^m ammal ertt
:
inconucniens
a/iimal enim eft vnaquaquc (pc-
:
fttbftantia in vnoqtuqiUy id cft, in
dc non :
enim dicitur, id
cft
,
pra:dicatur dc fpc-
de alio, id eft, ficut dc alieno^ autem no/iy fcilicet pnedicetur dc fpcdc vt dc alio fequitur cic, vt
:
&
{emper /e habent ficut panes, non prsedicantur de tott) genus autcm diffcrentia prsdicantur de fpecie. Iterum in illis vna ca-
quod homo erit ex tia ,
dcm
numero non potcft cfle in diuerfis genus autem ponitur idcm numero in homine , &
quod videtur inconucnicns. Tum tcrrio/juia omnia fupcriora,cx quibus componinu homo,enmt
ineqtK),&hoceftquod didt Demde fi ijMiiiem,
idcx,puta animal
fupple fjjccies conftat ex genere
nem, qui fblum fpederum pofuit idcas vt df£hun eft tuiK ergo non crit vcrum dicere , quod vni-
ram
,
:
&
pars
:
:
ticipatiene hipedtt
&
conftituat
homincm equum ;
dis conftituat
dem
accidit
.
& difFerentia,^<«r-
tmtltipedis
mal participationc bipcdis
& ;
,
ita
,
quod
quod
ani-
cft difFcrenria,
parriciparione mulripc
impojfthtie dliqnid
ejiti-
cotnraria narrtqMe fimul inentnt ipfi
& hMicentiM eft,animaU,quod poninu' vnum
vni ens
numero dcmonfbanun
fiat
per
modum
ifiaiftem non fupple
paniciparionis
:
citm alitfuif vticjtu dixertt animal ^rejfibtle
:
(\Mis ejfe
modm erit, bipes
,
conftitucns fupple fpecicm aliquam
&
/cilicct
vnum
alteri
&
de his duobus
vnum
,
& ex eis fiat
altero iftorum modorum trium veritm pro Cedyomnia fitnt ificontunientia propter caufam di^hxtL,
erit
:
Ddnde cum dicit
fdlicct aniraali
, vt cH confequens dicere ejuorumfubBdntia animal no» enimfecundum accidcns
erunt
:
ex animali homo.Amplius multa eruntiffum , fubfantia enim in vnoquoque animaL- non emm dc alio dicitur ; f autem non ex Ulo erit homo (^genus iffius illud , am^ animal
&
omnia ex quibus erit homo \ igitur non (juidem alterius erit idea , alteriusvero
fltus idea
ttttijL
:
,
& ipfum genus erit multa
& bipes,quod cft contra Plato-
:
uerfaUum aliqqa. funt idex : aliqua fiibllantia idcarum , vt ipfi dicunt. Confcquenria patet ex hoc : quia cx quibus funt dioerfa animalia,(ecun-
dum diuerfas
(pedes cuilibct (pedd refpondcbic
aliquid proprium de fubftanria animalis
gcnus
cft
,
&
,
quod
pec confequcns animal genus crit
idea.
£t hoc eft quod didt , quod ampliki omniu qMibut homo
non
ideo idea
,
lcilicet
potcft did
componitiu:
quod
,
altertiu
ejc
erunt idex
quidem
erit
& alteriut eritfttbftantia: impcfjihile namqMt
eft hoc.
Plato enira ponebat quod vniucr(alium quacdara funt idcjc, vt (pedes;quxdam fiibftantia
&
ideanim non ideac, vt genera difterentiac: concludit ergo quod tpfum igitur animal , quod eft genus , erit vnMmtjModqtte eorum (jMa fuut i»anit tnaltbus, id eft, qna: conrinentur in
SeJjialterum in vnoqntKjur^ infnitaergo
:
genm ipfiut, fcilicet hominis quare flipple d
fpcdcs funtmnltjc
attt
vna cx his duobus: quafi diceretqnod nonpoteft dari modus. Et fubditj/fti/iryiw/upplcdicctaliquis , ^Mod componitur copulatur mifcetitry
121
dc fubftan-
fecundo, q!iia ip-
malis.Tum quart6,quia tus tia
cft
(pedebus
ahir-
homo ponatur fcpara-
ab anim^', quomodo animal erit dc fubftandc compofitione hominis non videtur
&
:
pofEbilc eft
fi
,
& hoc eft quod dicit
:
amfliits fupple
dubium, ex <jiu comporutur hoc, fcilicet quod homo, qucmodo ex ipfo animaii,f€T (c fup-
&
ple confHtuitur
; aut <}Momodo pojfihile eft animal qMidem fMhftantiam , (cilicet hominis hoc ipfMm, id eft, homo^^rw ipf^m animal, cum homo Ct quid feparatum prastcr animal: quafi dicc-
effe
rct
quod non eft pofHbile. Deindc ctim didt
fubsiantia : imfoftbile namqite. Iffum igitur
animal erit vnumquodque eorum qua tn ani' malibus. Amfltus ex quo boc, iffo animali,aut
^ quomodo ex
quomodo fofbtle esi effe ani-
mal , quodesifubsiantia hoc tffum frttter if-
fum animal. §l!iedft $Jl
^
JUH tUud *nim»l in
•mmihm
fttU
f>ecxAmi fr»-
Probat fecundam panem minoris,fcilicet quod fit altcrum animal in hominc cquo;& hoc quadniphdtcr. Tum primo , quia vnum genus, puta animal eft fubflantia infinitorum : quiafpe-
non
&
Amflms autem dunt
,
in fenfibilibus hacacci^
& his abfurdiora :fi itaque imfopbile
fic fe hahere
falam quia non rum^fuut quidam dicunt. ,
1
ij
eli idea iffh-
Probat propofitiun,comparando genus ad fingularia fcnfibilia, dicens quod ampltitj hac, fdlicet inconuementia quac dicb funt, acadMnt
-.
m ^f^ ^ tge
fenfihtlthutyid eft, in fingularibus,^^ tn hisabfMr-
diora
: fi
fdlicct gaKta
& alia vniucrialia ponan-
fiAfU»-
t***f
tur fubflantia: fingularium^ficut ponuniiv: fpede- '"'
Aa
4
rum
284
Metaph.
Lib. VII.
.
&
rum quatenos natura gcncris magis diftat ^ fingnlaribus quam a fpccic :fimturimPoJfihUe efi
variationem. Cirtiam propter eorum motum ca quod duo facit : quia primo probat intentura
ficfs hahereypalam quia nett ejftdea iffomm, fcilicct {enfibilium fIng;ularium,yZwr qutdam dicunt,
^ priori,
& per rationem. Secundo a pofleriori,&
^ figno. Secunda ibi
.Quoniam propter qutd nul-
:
fecundnm quod addiKit tres rationes fe mutu6 fupplentes. Secunda ibi Necejfarium vero. Tertia ibi ^jtemadmoeUim igitur. In prima parte intendit talem rationem:Nullum Prima
lt4i.
rcilicet Platonici.
in tres,
:
SVMHAKl VM, AdmifTo vniucrfalia
;
cflc fubftantias
fcparatas,tamcn erunt indiffinibilescon-
Platoncm , qui proptcr difiinitionem
tra
tc fcicntiam
>
pofuit idcas
>
quod probat;
quia iftx ide^ funt (ingu'ares , H admittantur, quia pcrfc cxiftentes,&dc fingularibus
quod
non
cft fcientia
nec
,
difHnitio,
fingulareefldiffinibilc
i
fcicntia
& diffinitio, nonper fe primd, vt
QVoniam verbfuhfiantU altera^^ quod Dico autem quia fimul totumy & ratio.
boc quidemfic eBfubfiantia cum materia concefta ratiOy illa vero ratio totaliter,
^dcun-
que quidem igiturita dicuntur^horum quidem efi corruptio
,
etenim generatio huiui^ rationis
autem non efi ita vt corrumpatur^ neque enim
eB generatioinon enimfit domui effefedquod huis,
domuit verumfine gcneratione
^
^ corru-
nonfunt ; oHenfum eli enim ftionefunt , quia nuUits hicgenerat necfacit,vnde ^fubBantiarumfenfihiUumfingularium,necdiffinitio, nec demonHfratio efi
,
quia habent ma-
teriam, cuitu natura talis eH^vt contingat efie,(jrnon effe. ^uapropter corruptihilia
(jr
om-
pia
fingularia ipforum ; ergo fi demonfiratio neceffariorum, dr diffinitiofiientifica^ non
^
,
fint,
funt fin-
fe exiflentes
lia
d»te que4
:
nico.
:
&
riam quA
:
rcs poteft
non funt
ria
non
efle,
prgo
fingula-.
diffinibilia.
Dicit ergo, quod qtuniamfuhfiantia dicitur */-
& tjttodfimul totum, id
cfl
fingulare
,
dicitur fubftanria ratio
id eft,
,
fbrma
ponit, dtco autem quod hac quidem flantia compofitayic efifuhfiantia
forma concept,acum materia
cft,
U4
com-
& forma,& ideo & alio piodo
pofitum ex materia
id
T.c,JJ.-
per
non eft de corruptibilibus , ficut nec nec demonftratio fcd fingularia funt generabilia quia habent matecorruptibilia fcicntia
cft,
bcn^ cxplicat Do^tor.
,
diflinitio
tera,
quonequit effc fcientia,quia poteft cffe, & non cfTe fed dc fingulari, abftrahcndo ab cxiftentia, potcfl cffc
fi
nofi
ergo fonantur more fUto» idcae non erunt difGnibiles. Maior probatur,qiiia gulares
fusc probat. IntcUigitdefihgulari
cxiftcnti,de
fed ideaj
:
cum ponantur
tttrjalia
fiint dijfmbi'
:
,
:
quod ex-
id eft
,
flib-
quia ratio, id ilUvero ratio,
:
illafubflantiaqufE cft forma, eft ratio tota-
liter,
ideft,pure formaliter,
riam
,
nam materia fic
non eftpars
non includens mate, quod
eftpars compofiti
SinguUre
fn
form«e, vt iam didhun eft Cuptx.qua- frgmertuur
cunque tgttur
ita dicuntur
qu6d
fcilicet fubfian-
& corrumfi' tur.
compofltae horum quidem efi corruptio:etenim
tiiE
:
pro qaii generatio huita
idem
ratio fiint circa
mas
ipfius
non
,
efi
:
nam corruptio & gene-
rationis
;
autem, id
ifa vt corrumpatur
:
for-
eft,
quia nec
generatio
mui
effe
,
id eft
huic dornui, id
monentmfit doforma domus :fed quod quid efi eft, tota domus compofita verkm ,
:
& corruptione funt & non
pro ^t^^tne generatione funt efi
,
fcilicet ipfae
fupra in hoc
format
eodem
quia
nullttt
nam
ars pradfcica eft
hac
fcilicet
fimplices:(>/?f/7/«wj
enim
ftrjtmttett eji
generati»
feptimo;t.c.?,7.& circiter, nec corrupti»
formas generat nec facit : oftenfum eft cnim
fcilifetferff.
fadiua
fupri,qu6d formae non fiunt pcr fe , fed per accidens , fcilicet ad generationem compofiti quod perfe
fit.
Et iuh6\t,propter hoc autem,\c\\\ctt quia
fubftantiae fenfibilcs fingulares flint generabiles
^ corruptibiles ideo fuhfiantiarum fenfihtltum & fingularium nec dtjfinitio, nec demonfiratio
DefinguUri-
.-
iontingitfuutnecfcientiam^quandoquefcientiamy quandoque ignorantiam effe. Sedepinio tale
quidem efi^
ita nec demonfirationem, nec
diffimtionem^fed opinio
efi
contingentis ali-
terfe habere , palam quia non vtique erit ip^ forumy necdiffinitio , nec demonfiratio , non enim funt manifelia corruptafcientiamha^ bentihusjdr citm afenfu ahfcefiferint,(^falua~ tis
rationibus in aniroa eifdem
diffinitio amplius,
,
non
erit
nec
nec demonfiratio. Propter
quodoportet eorum ad terminum Budentem^
cum aliquis diffiniat altquidfingularium,non ignorare , quia femper auferre
efi
^non enim
efi
.<
quia hahent materiam
cuitts
,
natura
bui fenjibilib$u non tfi
talis efi vt, fcientta nee
quod habet talem materiam contingat non ejfe : vnitenz enim ratione priuationis ejfe anne xac machinatur ad malum , vt dJcitur primo fcilicet id
diffinitio.
&
Phyficontm.t. c.So, quapropter
ornriia fingularia
omnia de numero ipfbrum fenfibiliqm,ex eo fcilicet,quia habent eorruptihilia funt ipforum,\A eft,
materiam^f mt corruppbilia iergofi demonfiratio
& di§initio fcientifica
eft
medium
dicitur
,
id eft
,
demonftrationis, neceffariorum
primo
,
&
efi,
vt
qua: facit fcire
MateriMefi caufit
conu-
ftionis.
libro Pofteriorum: t.;.&
14.& irctxxmfi non contingitfi.ut nequefcientiam quandoque tgnorantiam effe , fed opinio tale quidefl : ita ScietttU tft nec dcmonftrationem, nec diffinitionem quod- neceljMrieripm libet enim iftorum cft de neceflariis, quas fempcr duMMXM. :
contingit diffinire
,
nec itaqufideam
nuUam
eB diffinirefingularium enim idea^vt dicunt,
vcra funt
(jr [eparabilts efi.
fe hahere
-.fed opinto
quod
fupple
contingentis altter
nunc poteft efle verum nunc poteft effc falfum f\ inquamita cHpalam ,
fcilicet
frelfen.
:
Oftcndit
qu6d vniucrlalia ponanqu6d tamen non eninc contra Platoncm. Ex hoc
forum, fcilicet fingularium fcnfibilium corruptibilium non enimfunt mdnifefia corrumpi, ideft,
vt dc eis eflcnt
corruptibilia hahentihtu fctenttam Ae c\s •.citm
qu6
,
tur fubflantiae fcparatz diffinibilcs
cnim
,
quod
cfl
,
Platonici ideas pofuerunt
diffinidoncs
,
& dcmonflrationes vt de neceflariis:
liam dc icnfibilibus pon^bant non pofle eflc fcieh-
quia non vtique
erit diffinitio, nec demonjiratio ip-
:
ahfcefferint
afenfu
,
quo cognofcuntur ; & idc6 corum in
faluatis eifdem rationibtts quiditaduis
antma.
Opini*
efl
emtingentii.
Summ^II.
Cap.XV.
tmimMy quibus fingularia cognofcuntur
nde
7. q.
^tudq.
ctn-
diffimtio, nec demofiflratio
de cis nec
ad terminMm ,
;
non
erit
ejtupropter
:
ad diffinitionem eorum , fcilicet (ingularium quando tjuis diffinit ali^uodjingularium non ignorare : fed fupoportet fiudentem
tittjitne X.
ple debet fcire
:
id eft,
ejuiafemper efiauferreM eft,con-
corrumpi manentc illa diffiniiione, qnam fingit. Et fubdit concliifionem cum minori dicens,{cd nec ideam nuUam efiyid eft,con-
defitalia fupcraddita cfTcndat. Rciicic fo-r
lutioncs
Jjf* lum
tjt
tiiigit
hxc eft
diffinire :
dicunt fingularium,iA eft
eft,
:
idea enim vt
de numero fingularium
6iomx. feparabilis efl
qiiia vt
:
conclufio
&c pcr fc exi-
,
NEceJfirium
Notandum quod loquitur de
gniari hnfu*'
dk.
ejfe
ra-
:
fniens ; ignotum enim
tommunia
erit
Ergo
omnibtts.
quod non
dc co ncc (cicntia, nec dcmonftratio,nccdiffmirio : quia ibi immanifeftum eft,cum abfccflcrit a (enfu,vtriim cxi-
non
ftat, vel
pft
exiftat
tangit Philofbphus
eft
& ad hoc facit ratio, quam
t
demonflratio inquit
:
&
fariorum,Sc diffimtio
efl
necef-
& non cotingit
fi:ienria:
nec fcientiam qnandoquc fcienriam , quandoque ignorantiam elle,ita necdcmonftrarionem, nec difnnirionem , fcilicet quandoque contingit ficut
neteffe ineffe
^
hacy vt fi quu te diffiniat animalydicet gracile , aut albufp, aut aliquid aliud, alij
&
hanc rationem. Circa quam primo prxmittit rationem, Secundo cxcludit falfam rcfponfionem. Secunda ibi SitjHt* autem dicat. In prima parte intendit talem rarioncm Diffinirio debct conueni cum diffinito fcd dc fingulari pet confequens de aliquid -fccundum fic
proccdit:quia
:
:
&
:
idea,quac ponitur fingularis
concludit
finitio conucrribilis
quandoquc nonelle talem. Et ex hoc palam autem ipfbrum, fcilicet fingularium corruptibilium neque fcicnriam , nequc :
diffimtionem
elTe
non enim/rtntmanifeflacorru-
:
,
non
cum diffinito
Dicit crgo
rationem, id
diffinitionem
eft,
,
ejfe
non expt imit totam cllentiam diffinierit : cum enim omne diifinitum fit compofitum , oponet quod diffinitio expliccc principia eius,vt perfcde cognofcaturjquod non
Ci
de contingcnti, vel de comiptibili ,
vel demonflrario
:
,
vt
cum illud
quandoque elle, quandoque non efle tamen ratione in anima , fequitut quod f flet quandoquc fcienria de ifto obiedo, quandoque ignorantia quandoque demonfbario , quandoque non demonftratio, quod cft impoflibile , ex quo habctur ifta propofitio , quod cum ratio in anima podit mancrc eadcm non manente cxiftentia a£huli obiei^i , fequitur , quod cxiftenria, vtexiftentia, non eft per fe ratio obiedi vt fcibilc eft : quia rario (cienrifica non poteft manetc eadem in am'ma , non manente codem, quod eft per fe fcibile, vt fcibile cft. Siue autem fcibile poflit exiftere in re, fiue non faltem rario eius, vt fcibi.Ie eft, potcft manerc eadem in anima, non manente exiftentia ita quod non includit eam in ratione fcibilis loquendo autem de fintale pollit
ialuata
&
&
:
;
:
:
gulari abftrahente ab exiftentia,vtique poteftefle diflSnirio, dcmonffa-ario
non pcr
fe
primo.
& fcienria, de tali finguRario huius
eft
eft in praecedentibus,fingularc
,
quia, vt
nihiladdit
vltra fpeciem.quod perrineat ad eius quiditatem,
&
idco non habet aliud quid quam fpeciei : nec aliam diffinitioncm adiffinitione fpeciei &quia :
diffinitio fubiedi eft
potiffima, per
quam
quod de
fingulari
fcientia,
quam illa,
S
VM
mediiun
in
demonfhationc
non
fit
alia
demonftratio ,
&
quac eft fpecici,
MA
R l
V
fieri per vnum nomcn tantum Et fubdit quod pofita x«rfm,fcilicct nomina,quas ponuntur in diffinirionc , oportet e(Ie communia ommbttf,
poteft
:
fcilicet fingularibus
: quia fupple alias fi eflent propria fingolari eflent fynonima, idem omni-
no
ugnificantia
rei intrinfeca
;
,
& & fic non explicarent principia
ergo neceffe efi /j
nomina,
qua- poncrentur in diffinitione fingularis inejfe alij, cum fintcommunia, per conlequens diffi-
&
nitio eflet aliis
nem
communis.quod
diffinitionis,
gularis
:
vt fitjuis
dicct, fcilicei
aut album
,
eft
contra rario-
te dtffiniat,atti es fin-
qu6d tu
es,
animalgracile,
aut alitjuod aliud quodfit in alio
,
id
eritcommunc aliis. Notandum , quod omnin6 fingulare contraftum ad exiftentiam non poteft proprie diffiniri, vel quia eius diffinirio non efRt conuerribilis, eft,quod
SlngtiUrt
frimt tUf^
puta fi diffinitio fpecici attribueretur ei , vel quia habet dari per accidentaIia,addendo fcilicet communia accidentia , per quae fimul fumpta apparet
ab aho
cfle aliud
vcrae diffiniiioni.
:
quonmi vtrumquc rcpugnat
Deindc
cum dicit
Airumptum probat, quia
conucnitur cum
diffinico
Si quis autem dicat nihil prohibere , feparatim quidem omnia multis ,fimul vero huie
;
con-
"7
ucniret cnim cuilibct fingulari alij ciu(*dem fpeciei : vel ficret per aliqua acci-
Remouct falfam rcfponfioncm. Circa quod duo facit quia primo proponit rcfponfioncm. Secund6 excludit ipfam ibi : Primitm tjuidem. :
Dicit crgo , quodyJ quis autem dicat, id cft, qu6d ^•V*« pofTct aliquis dic^ie nihilprohibere omnia quidem^ id eft quodlibet
eotum, quae ponuntur in diffinitione idex finguIaris,conuenire yJ^prfr^rtw multis: Jhnul atitem accepta inejfe vnifoli , cuius {ciUcct afligiutiu: diffinitio.
Dcinde ciim
dicit
:-
Primtm
mS
ftttjlftr ft
foli inejje,
M.
tcrnccillasidcas.etiamfidicauturincordiffinicio
eft,
Xwignotum enim
gencratur fcicnria, fequitiu:,
Probat fusc fingularc , etiam incorraptibilc,non efTe diHinibilc,& confequcnrupcibiles efTe.
tum^d
t»
d^^nit*.
ex nominibut
rcquod
tale, cflct difiSnirio
utrtibilit
;
^\\inh\is:nomen ^ «f «n,fcilicct vnum n»n facit diffinitionem: fi pro quia , nomen non facit diffini-
& faluatis rationibus eiufdemin anima.Vu\l dicc-
df
btt tft ctm-
ergo idea non quod necejfarium efi
potcft diffiniri.
,
Di0niti»
poteft dari dif-
pta fcientiam hahentibtu cum efenfu ahfcejferint
didum
1x6
Ponit fccundam rationem , qua: fupplet pri* mam:diccfct enim Plato ad primam,qu6d. arguit dc fingulari nutctiali corrupribiIi,qualcs non po- Alergo hSc nuntur idca:, ideo nihil concludit : addit crgo recimdam
cfle talem,
lari
^*J^
pofta autem
:
Ariftotcles in tota ifta litera
fingulari contraiito ad exiftentian»,
verum
tali
tmr Thiltfofhtuj^itt/li^
vero ex nominibus
tionem nomen autem non faciet dif-
quodinalioftt.
ftens.
& de
ad hoc,quinquc rationibus,con-
firmans fqam fententiam.
tingit fingulare
difititif.
285
286
Lib. VII. Primum /juiJem quia ^ amhobtis vt animd hipesy aaimali bipedi^ & hoc in ater(jr
Excludit hanc rcfponfioncm per quinque ra-
.j-
0M»lunem.
Et necejfe , quarum fecunda ponitur ibi Tenia ibi Deinde efuia priora. Quarta ibi Deinde autemfi ex ideis.Q^nia. ibi Amplitts de multii. Dicit ergo, quod primum quidem fupple tiones
:
ejfi.
contra dii3:am reiponfionem
qmd & amholtu,
eft
quod diffinitio aflignata alicui idez eft communis pluribus , pura duobus , vt fi fupple id eft
,
idei hominis
diffinitio
fupple duo conuenicnt ideae animalis
,
&
a^iimal bipes
fit
ammali
haec
:
& hipcdi, id
,
ide.e bipcdis
quia
:
iftae
eft,
dua:
iimul fumptx erunt animal bipes ; quare ifta diffinitio non crit proprie idex hominis hoc eft fupple inconueniens,(^«o^ cjuidem fequitur infem-
&
;
«
&
bipcs non c contfa auferuntur ad ablationem, fcilicct horainis. Deindc
c^
:
Deinde autemflexiieiside^ymagu enim mompofitafunt ex quihus diquid confiat.
^'^' ^ ^'
:
:
^^j
Vfro,fcilicei ammai dicit
nis quidem. ...
Metaph.
piternii, fcilicet in ideis, quae
fempitema. Dcinde
ponuntur fingularja
cum dicit
Ponit quartam rationcm
qua: etiam explicat
,
quod animai & bipes funt priora homine dato eciam quod non fint feparata ab homine fed cx eis homo componatur ita quod
f£cundam,fcilicet :
:
Simf>lici4
priora compom
fi^ii.&partet
:
&
Wo,fcilicet
idca hominis coponatur ex ideis animalis bi- ntuur* iiol pedis, eft rario talisrincompofita, vel Cmplicia «ripne.
&
&
priora funt ^opofito:fed data hypothefi,animaI bipes erunt magis incompofita fimplicia quam
&
homo,crgo priora. Dicit ergo, quod detnde fiex idcis, componantur idet ; ita quod animal & bipes componant hominem, & non ficut feparabiiia ab homine , vt praccedens ratio prxtendebat, adhuc fupple habetur propofimm nam magis
Al.
minu^
compofita.
:
&
Et necejfe effe priora exiffentia , (^fartes
funt incompofita per contequcns prioratanimal fiipple bipes ex quihtu homo componitur quara
&
ipfe
homo. Deinde cum
dicit
FOmpoftti:ejuimmo(^feparahtliaJihomofeparahile, aut
enim nihil,
igitur nihil
amho.
atit
Si ejuidem
non eritgenus fraterfpecies
,
,
/
veroerit d^ differentta. Ponit (ecund.im rationcm dicens, quod fupple diffinitio ides hominis conueniet
non {blum
&
didum eft,/f<^ etiam neceffe animal bipes efe exifientia priora homine, ejfe partes compofitt hominis , qui componitur ex vtroque, cx hoc fequitur, quod difhnitio hoanimah
bipedi, vt
&
&
P^"'
alteri
...
,
qnod
quam
diffi-
fcihcet ani-
Sc bipes eDmzfeparahtlia fupple
ab homine homoefifeparahiUfupolc
ahis anima.libus : fi ^^ indiuiduis : quia fiait
homo
fuperius ad
eft
&
i"<^» -"'dua , fic animal bipes ad hominem aut enim nihil,id eft,nuUum commune erit feparabile, :
& bipes erunt & ani-
aut ambo prxdida, fcilicet animal etiam feparabilia fiipple ab homine
mahbus
...
ifi ijuidermergo
geni^ non paratum,
fir
aliis
,
dicaturquod mhil,id
feparabilc
:
erit prater fpecies, id eft, a
Ipecicbus fe-
& per confcqucns genus non fignifica-
ret fubftantiam
fecundum Platonem
feparatum a fpecie ergo ejr
:
eft,
quod
fequitur
nus erit, rentia
fcilicet
-.fivero gedijfe-
cum fit fimiliter communior fpecie,
ranc habeturpropofitum
,
quod
nis prius conircniat bipcdi
&
homiDeinde
diffinitio
& animalL
cum
Deinde *^^
idea
effe pariicifahilis,
Ponit quintam rationem,dicens qu6d ampUits non folum fequuntur dida inconuenientia ifed
etiam egebit, vel oportebit prtdicari de multis
nullum vniuerfak .
Non videtur aufem , fed
t^uam de vno.
omnu
quod /cihcet prius conueniat
&
Jtimis funt
cari
idea hominis componitur
mal
^
"vt
minis prius conueniat animali bipedi , quam homini , quod cft contra rationem diffinitionis, nito. Et fubdit:at ven^ fpquitur
frlores (f eotnuniorts dif-
oportehit (^ tUaprdtdi-
animal hipes , fn autcm ^uomodo cognofcetur ? erit enim idea quadam cjuam impofihile deplurihm pradi,
&
eft,
difi.
Amplius de multis cariex quihiis idea
tjuiafriora ipfo effe
,
hdc ver« no»
confequenter auferuntur.
illa
,
ex quibus
vt animal
,
non fblum
fcilicet
&' bipes,
,
dicebat prima ratio praecedens ; f ed etiam coniun<9dm Camptz-.fitautem^uomodocognofcetur? quod fcilicct animal bipes fint idca; , qua/i di-
&
ceret
quod non
i
quia xunc
^'^^^/''""plu-
niM^uf*^'
qu^darn idea, tjuam impojpbile efi pradicari depluribus quam de vno : non videtur autem hoc cfTe verum: ,
fed omnif idea multis
,
&
ejfe
ideo
,
erit
participabilis fupple fcilicet
tam
idca animalis
poreft de pluribus praedicari.
quitur ad propofitum
,
quod
pluribus communicabilis
j
quam
II
bipedjs
Ex hoc vlterius
/e-
fi
quarlibet idc"a eft
ergo
& idc.^ hominis,
& pcr confequens vt fingularis eft,non erit diffinibilis
:
quia quicquid addimr formx, fiue namra:
fpccificaccontrahcns ipfamad efle fingularc,illud pft extra eius formalem , quiditatiuam r.itio-
&
ncm, & fic vt
fingularis cft
nifi diffinitioncfpeciei, vt
,
non
eft diffinibih's,
di(^m cft.
Notandum , quod Ci animal & bipes fumpta coniundim non poffimt de pluribus prasdicari, non cognofceretur , quod fint ideac ipfius homi- Difermis nis-: pater enim quod idea animalis potcft depiu- "ddit* gnu"'"' .''"''^* ribus prafdicaf i fi crgo hac duo coniun(5b,fcih'ctt animal & bipes non pofTunt, nifi de vno prx- ^^^'^^'^^ dicari , fequimr quod bipcs reftringeret & contraheret animalad vnum, ita quod illa alia idea, qu£B eft bipes , prxdicatur de vno tantum , quod *"'
:
Ponit tertiam rationem , quae cftconfirmatio fccundx probationis, fcilicct quod animal bi-
&
pcsfmit priora homine, quae talis eft iila funt priora aliis ineffc , quibus ablatis alia aufemntur $ignu prim- Qcnon c conucrfo : fed ahlatis animali bipede, :
t*tu uatar^
aufcrtur
homo , & non c conucrfo
faluari in alio,
nc funt animal tangit,
putaingallo
& bipes
;
&
:
quia poirunt
igitqr priora
homi-
hanc rationem breuitcr dicens, Deindeq\i6d fiipplc animai bi-
&
pes Cinzpriora in ejfe
ex boc quia fupplc
:
ipfo, fcilicet
eis ablatis
homine ,
aufertur
patet
^a
fupple feorfiim, vt
contra rationcm ideac : nam idea ciim ponator excmplar , participabile eft a multis : nam multa poffunt procedere ab vno cxcmplari idfa. ergo fineularis nullo modo eft diffieft
:
nibilis gropter rationcra
prardidam.
homo^W
srM
Cap.XVl.
Summ^II.
287
tingunt in alio dlc, vtfifiat alter talitM eft,aliu«
SrUiiAR I
Sol
VM,
fimiliter in
Singularc ctiamincorruptibiIc,& vni-
cum in vna fpccic adhuc non pofTc dif,
finiri,quia calis diiHnido
tur
cum eo,
non conucrtcre-
quia non rcpugnat dan aliud
Excmplum
fingulare ciufdcm fpccici.
ponit de Solcjfcd fingulari
idcm cft dc quocunquc
etiam
,
notat hic
fpiritUali, vt
Dodor,&probatq.i
huius&z
3
d.3 q.7-
vbi agit, an dari poflint plures Angcli
tfuia Sol erit:
com'
vtnquc >oii ifed Sol erat, id elt lup-
IJ«
Vidtq.ii.
numcro finguU- kmm&cttJk diffaitiom* rium , vt Cleon aut Socrates. Ex his ergo patct fiaguUrm. quod podato poflimtdiffiniri quod idea: non , ponebantry7«^j»/4nK7»,id cft,dc
nantur fempitcmar, &: vnica fub vna fpcdc.
Notandum, qu6d commimicari
pluribus fup-
rcpugnat
pofiris nulli naturac fpccifice
:
imo ncc CemmtatUaMitat
tft
nanirz diuina: , de qua minijs videtur, cum fit dc f»0« matmA fc hsc. Vnde miru cft qaod ab aliquibus ncgatur imquMmitm poflc eflc fub vna fpede plura indiuidua in fcmpi- taiit.
cum ncccflario tamcn habcantconccdcrc , & eflc gommuncm tribus. Ad propofitum , dato , quod fiib vna {pccie non fit nifi vnum fineuIarc,non tamcn retemis
ciufdcm (^ccici.
fpcdc ipalam
,
nattiraradiuinam commimicari
QVemMdmodum
erg» dilium efly Utet
impopbile diffmreinfemfrter-
efttod
pis:mAxim}vero quduunqtte vnica^vt Sol^^
Luna Honfolum enim peccant :
liS, quihui
additione ta-
ablatU adhuc erit Sol^fiUa terram
^rans,aut no^le ahfconditumfienirn Beterit, dttt
pugnat naturacjpcdfica:,vt (ub ca fiat aliud fingu- Vid» ^ljf, lare tunc dimnirio dara dc primo fingulari dlct 7.&X.I. vtriSmdUk. ipfius (pecid communis, per conlequcns
A
&
apparuerif, »on adhuc erit Solifed ahfitr^
Jumyfi non ; Sol enim fubjfantiam ^uandam fgntfcat : Amplius quacuntjue in alio contin^ guntyVtJialiterfat talUypalam quia Solerit.
Communis Soly
ergo ratio
vt Cleon aut
,
erat jingularium
fed
Socrates.
&
non conucrtibilis que commimis fingulari , pim altcro eonmi, Dcindc cum dicit
^oniampropter tjttid nuUus ipforum tet'
minum profert ideafiet enim vtique manife-
Bum tentantibus. ^are verum quod modo di^um eH, Probatconclufioncmprindpalem a figno ex ^^ '^*^ *^ (cilicct quod nMUus ponenrium ideastcntauit aliquando idcam difinirc. T)idt ergo : ifMoniam pro quare ,propter tjMid nuUus eorttfn , qni (dlicet frim afritri fonantjdas,profert terminitm, id cft, diffinirio- ofi*»4*t, hoc,
Ponit tcrtiam raricmm prihdpalem,qu2^pplct criam praccdentes.
1}0
Prima cnim
rario proce-
dit ex corruprione fingularis,qu2, vt
di^hun
cft,
OfaAkim- contra Pbtoncm non concludit. Sccunda proceftfhibtsttm dit ex communitate parrium diflSnirionis , q«r dsfmitnnit etiam non concluderct , vt vidctur,quando cfTct .
fm fer
ejfenti*-
tmr.
rtcm idea : enim pro diffinire
qitia
,
tentantibtu fiipplc
rMmfit tjMod ntinc diBum
efi
fcilicet
,
idea poteft propric diffiniri
mina
Patct ergo cx pracdidis, quod idei
non conuenirent
fiimpta in diffinirione
Ideo Ariftoteles addit hanc rarionem tcrtiam,qu« confiftit iahoc ; quod qualitercunnifi vni.
ftantiac leparabilcs,
quc fingulare diftiniatur, cfto quod fit vnicum in vna fpcdc nihilominus diffinirio illa pcccaret ris
ipfimi di£Snitum
acddcntalia vel :
diuiduum
;
fi
mancret
fiib illa
quibus ablaputa fi detur pcr
talia, ,
fpccic ficret aliud in-
nec
,
quod nuUa
vt poncbat Plato,
non funt fub*
diffinibiles.
SVMMiE SECVND.E,
,
duplidtenquia vcl daretur per
ds
aliquam ideam^ifrff manijrfittm tjuiave-
tantum vnum fingulare fub fpecic nam tunc no:
ftt mcci-
^^^ -^
C AP XVI. Subftantiam componi ex parribns
quatcnus formi (pedfic^ non repii-
potcntia. Item, cns
gnat pluribus communicari , tunc illa diffinitio cilct vtrique fi ngulari communis , dato quod pcr
,
cpx
fimt
ii|
& vnum fiibftan-
riam non
cflc.
SVMMARIVM,
fola eriam cflentialia darctur,ergo cum nullo cflct conuerribilis.
Didt ergo, qu6d cjttemadmcdurnpradiHttm efi , fdlicet fic opinantes proptcr rationcs iam di(£^as, quod impojjibtle efi diffinire in femfitemis,
latet
id eft fingularia (empiccma : Tnaxime vere in
illis
vna
(pe-
fiipplc qiucMntjMe fM?jt vnica
,
(cilicct in
dc, vt Sol,& Lttna : non folitm enim peccant/im hocputant addttione taliMm,tjMtbfts ablatis adhttc
Subftantiam componi cx partibus exi, non in adu , quod benc cxplicat Do£lor,quod aitdc animaUbus anuloflsjquod corum animxfint di>
ftcntibus in potcntia
uifibilcs,&r
pluresinpotcntia in quoliber,
Solem dicatur,qu6d cft
primo de Anima, tex. 9 3 &.c.z. tex z o.de quo vidc in noftro fupplemento de Anima difp j fedS.
•rtfl ynt lir, id cft. terramgyrans^itt rvtTixfutify Stemnbim id eft,no<9c abfconditum Ji enim ftetcrit Sol non
MAnifejium eH autemiquodfubjiatrti/Ue
erit Sol
: fi firilicet
dentalia, vt
{\
diffinirio Solis
diffiniendo
gyrando terram ; aut apparucrit , ablcondatur in no£te , non adhuc diceret,
quod imo
crit.
Vndc
dcturper acci-
traditur
.
ita
quod non
rum effe exiHimatarum plurima pote-
erit
Sol quafi
BatefitntyVt ipfepartes animatium,nihilete-
:
fiibditquod abfur-
dumfinon : nam iftis ablaris , quae acddunt SoU adhuc manebit Sol ejtua SolfMbfiantiam tfttajtdam fignificat:\\\a. autem fiint accidentia,pcr qus diffinitur. ^mpUtti autcmfupple pcccant ifti diffinicntes Soicm:quia acdpiunt^tM^iM^K^cm-
nim feparatum eH:quando autem feparatd fuerint
,
terra^gniSyC!'
Mr
,
nifi vt
cumulua antequa digeratur, &fiat aliqutdtxipfis vnum.Maxime autem vtique eji:
^^^^'^
vt materia omnia lojcLjl :nihilenim tpfprum vnum
tunc entiafunt
:
Tx.%6.
aliquis
^
^
*
Cap.i 4.
288
.sLib.
VII
4iiquisanimatdrumfuJpicMt»rfartes
Metaph.
^ eas,
tiiitalenamque, fcilicct
qu4t animtt frofinqua ambds fieri entes , cf a61u ^fotentia,eo quodfrincifia habent mo-
Profter quod
tus dh aliquQ infuis iunkuris.
quadam animalia
diuifa
viuunt/fedtamen
fotentia omnia erunt quandofuerit vnum &
continuumnatura,fednon vi, aut cofulatiope }
namque
tale
ram nam :
talia
dubitationem
,
quam
Notandum,qu6d ficut habcuir i.&;..de Anima
pQn^mjjjr
fupra dimiferat infolutam,
diuifa cft,fiunt plurcs
fjnt:
f*fiti»n4jub-
fubftantiarum
iium.quia cnim habent
extjhmatarum,({ual^i funt fub-
ftantiae fenfibiles,& carum partcs,qu3E ab omnibus confcflae funt efle fubftantias , vt didum eft
Alium
in-
quam fubftantiarum /'/»»'»'»* /««'/'^^/'«'^^id
eft,
circa principium huius fcptimi.t.c.49.
}n potentia
& fimilitcr
non in a6tu,vcl ip/i panes animalium, cft de aliis partibus & quod fint in :
potentia patet
quia nihtl ipforum eftfeparatum,
:
&
per ab inuiccm fed funt vnita in toto, confequens non funtina(3:u,cun\adu$diftinguat feparct , vt ptaedidum ieft : quando autemjepaAL Onmiaratafuerint mutuo per refolutionan totius, tunc fcilicet
:
&
quidem erunt entia , fcilicct in a(Stu non quocunque modpjfcd omnin6 , vt materia partes enim feparata:,lic"et fint a6tu,non tamen adu partcs,{cd
terttm.
yt funt pancs mixti a^\x
:
,
non in adu, non quidcm
cxiftunt in potemia,
feparara ve.r6 exiftunt in
vt partes/cd vt materia:»
clcmentorum antcquam
& tranfmutetur,& licct
fiat
digcpatur,idcft,alrcretur
ex ipfis aliquod vnarn,(d-
mixtum nuUuminqUam ipforum cft vnum, :
cum
fed vt coaceruatio , id eft, ficut ?ceruus, velcumulus , qui non eftajiquod vnum ilurttiUeffe tlememtrHm fimp!i(;itcr,fed fccundum quid,puta accruus milij. inmixtt. Vclaliter nihilipforum , id cft, nihil exipfis eft .
.
-
fcilicct
alio
:
licct omnes partes fint maxcnxmaximetamen altquis fujpi-
vnum.Subdit autcm quod in potetia,vt
4Himatorum,& easp^rfes, quafunt animtpropinqutan^as fieri entes c*riM^tiaM eft, cabitur partes
Netahile de
^^^ &
potcftatc,id eft,p6tentia
coquia viuunt
id eft
propinqua adui,
ex hoc
quod qusdam
(tnimtlibit*
frx
anuUfis
animalia diuifa viuuntj vt fent anjmalia anulofa
(jy
partiiftf eo-
nan.
,
,
partes crgo animae in talibus animalibus,quae fic diuifa viuurit,
& ciam partcs organicje animato& in potentia propinqua
rum,vidcntur cfle in adii
a6bui:quatcnus habet principia diftin6baium opejHiquaJUri vnMtp cwfingit trifli fittr.
rationum.
Vndc qqandoquc vna partc quicfcente
& aliquid opcratur
hoc remouet,diccns qu6d fupplc licct tales pancs anima: animatonin) funt propinqux 3£km:attamen omnia aiia
mouetur
:
fcd
&
trunt in poteftate,id cft,in potemiz,^uandofuerit, icilicct
ipfum totum
V»"» & continUum
natura,
id cft,pcr naturani:/?*/ non vi,id eft,violcntia,puta fi
animalium ligarcnmr fimul, vcl complamationc , vt qUando
partcs diuifo'rum
aut copulatione,
furculus inferitur plantac,aritequam vniatur plantse,exiftit
in adu,poftca vnitui
& exiftit in potcn-
Ttmc fequitur
iUa pars,
SFMJ^ARIFM. Ens
&
vnum non cfTc fubftantias du»
plici ratione
probat:explicans quid rcdc,
& quid non reft^,4ixerunt Platonici. Dc omnibus, Vidc Dodorem q. i §• liu, vbi difputat an dctur vniuetralc in rebus, & zd.j q.i.&.6.
his
ius
QVomam vero vnum
diciturjicut
(^ ens^
(^ fublfantia vnius vna , (^ qttmm vna numero, vnttm numero , palam quia nec
vnum
,
nec ens contingitfubjlantiam
T.C57,
effe re-
rum^ficut neque elemento effe aut primioifpio:
fed quarimus quidemprincipium^vt ad notius reducamus. Mdgis igitur horum fubfiantia efi ens
cjr
tum,
&
&
&
vir- ^"f" f"*'?^'*-
ad quas rcquiratur diuerfitas organorum j ideo requirunt modicam diuerfitatem partium j cuius oppofitum eft in animalibus pcrfedis propter op-
:
vt materia exiftcns fub priuatione formae totius igne acrc,quae in potcntia,vt patct de terra
animam imperfe£ta;
tutis,non pocentcm habere diuerfas operationcs, "'*""^*f*^
Uxbftantis exiftcntes in potentia,
ejf(
quando autem anima, j[^'\o[ animx numcro>qux tamen
, quia hoc e^odi» »niimperfedionem taliumanima- mMihutMrm-,
pofitam rationem.
adq. Dicit crgo,quod mamfejtttm eJt,^uod
JtitmMrum
»n
ijj
a6hi,fed plures in potentia;
oftenfum enim fuit quodncc poteft componi ex paflionibus, nec cx fubftantiis a£tu exiftentibus y ^jj gnim quod pancs ex quibus fubftantia: com-
non
natu-
in animalibus,qux diuifa viuunt,eft vna anima in
;
tvlJilMione
violcntcr,
lam naturz,
:
fcilicet qualitcr fubftatia componatur ex partibus
Kipredifur
vnum
funt vna fpecie cuius ratio affignatur
eji orbatio,
Poftquam Philofophus difputauit contra Platonem oftendens, quod vniucrfalia,fiuc ide2,nou funt fubftatiae feparatat,& dato quod elTent^quod non funt diftinibiles j nunc detcrminat quandam
.a.
cft
*/?,id eft,c6ntra
non fiimt vnum fecundum regu-
accidit proptcr
-^
qu6d
aut complantatione orbatto
vnum quam principium ,
(jr
Vbi
df elemen-
caufa.
oftendii fpecialiter
vnum & ensnon fimt rcru duo
»M
facit:quia
,
vt dicebamr
,
fubftantix.Circa
qu6d quod
prim6 proporut intentam conclu-
fioncm. Secundo fubiungit conclufionis proba-
tibnem.Secunda
ibi
vnumdictturficut tibilia
:
Sed nec i>4.Dicit crgo, quod
& ens,ex eo,qu6d funt conuer-
& deomnibus praedicantur
, (Jr
fubftantia
qu6d vnum ficut & ens praedicat fubftantiam rei,ita qu6d vnius rei vna eft vltcrius quorumfubftantia eft vna fubftantia : numero, illafunt vnum numero : quia inquam fic cft, palam cjuia nec vnum,nec ens, contingtt ejfe revnitu eft vna,id
cft
,
&
flBidinge. nerali froka-
vrH-
uit de
utrfalibtu,
hoc in ipetit» li
de vno (^
erue fertr^
rumfuhftantiam , fed fnpple przdicantur dc fubftantia ficut de fubieito '.Jlcut nec elemento ejfe princiaut principio,id eft,ipfa ratio elementi, pij, dicitfupple fubftamiam rei , qux eft elcmen-
&
tum, vel principium :fed cjuirtmus ejHid fitprtncipium, id eft , illud cuicomincit cflb elementum vel principium,vf ad nottus reducamtts, fcihcet ad fubic(9-am fubftantiart:fubdit autem quod ens vnum magis horum funt fubftaynia cfuam princiratio huius eft, elementum, caufa : pium, quia propinquiota funt fubflantix rerum qiiate-
&
&
&
&
,
&
Tt$s ($• 1»»* caufa formaliter nus elementura, principium , furu intem» dicunt fclam habitudinem rci ad rcm nam func rehm rtott :
nomina rclatiua : fed vnum & ens fignificant id quod conuenit rei ratione fuz fubftantix licct :
ens
& vnum co modo qiio dc eis Plato kxjueba-
tur ,fcilicet qi:od efleiit feparara a rebus,non finc rcrum fubftantix , fed oportet qujercre vltcrius aliquam naturam fubiedam , cui conucniat efle
ens ro.
& vnum:nam fubftantia rei non ^il feparata a
Deinde cum
dicic
eifi
rerumfubJiMUittJint,
Summ^ 11. Sed tuciBafitHt ,
I j4
fi nec
dUud cmmutu
quicqi^m fuhHantta Jit:nulli namijue fuhHantia.fedhuic
(jr
imefi
habenti iffamcutits
ejlfuhjiantiu,
Probat pracmiflam conclafionmi duplid ttti6ne,quarum (ecunda ponitur ^v.AmfltHs tjnod VfiHm. In prima parte intendit talcm rationcm: Nullum communc eft rerum fubftantia:fed ens
&
vnum {imt quxdam communia imo commonifiima,ergo &c.Maior patec.quia di&um fiiit fupr^ :
quod fubftantia rei nuUi ineft > niH illi cuius cft propria:c6mune autem pluribus ineft ; ergo nollum commime rei fubftanriaeft. Didt ergo,qu6d
&
ensfunt fupple rcrum fei ntc «/?4,{cilicet vnum fubftanri* :yi pro quia, neejuealiMd commune nihil eftfMhfiamia : Cuius probario eft,^Mm»iZi,{cilihdcet alteri inefi fuhfiantia , (cd (blum hnic
&
cuius
benti ipfam
efi
Deinde cura
fukfiantia.
Caufa vero tjuia ntn habent reddere qu^
fuhHantia funt incorruptihiles frate/ ftnfibiles'.ergo faciunt eafdem fpecie corrufttbiUbus : has en:mfcimus kvTo
fingulares
^
^
hominem iJJa etjunm addentes fenfihilibus verhum ipfum^ Afllgnat cau(am didi^quarc, fcilicet Platonici UMimi tlaponebant fubftanrias fcparatas cum hoc ellc in ^^'t^ f^ mulris JDicit crgo,quod caufa vero huius didri clb rgp,^tum.
&
quia fiipple Pbtonici probatcs pcr rationc, quod
oponct
cflc aliquas fubftatias incorruptibilcs
^arepalam,quia nulla vniuerfa-
&
incorporeas:^KM nonhabent yxAcA^ non poflimc reddere i\c\ aflfignare tjHa/unt tales fHvfia-itia
& fenfihi-
incorrupttbiles , prater ifiMfingtdares les
,
ergofaciunt
,
id eft
,
fingnnt (iipplc ipfas cfle
eafdem fpeci* iftis corrttpttbilihus : ita quod ellct ahquis homo (cparatus ciu(dcm (pcdci cum hocorrupribili,& fimilitct in
di^crentcr de
AmfliHS quod vnum afudmulta non er^it Jimul:quod autem commune fimulafudmul-
289
I.
tales
minc
didt:
fa exisiit,
V
Cap.X
illis ,
aJiis
:
(ed (iipple
& his loquebantur:^i<^ enim,
(dlicet (iibftanrias (eparatas (enrimus (upple
ex
do^'tu Pbtonis:diccndo «'vt> hominem,& dvr» (^M«i»,(dlicct pcr (c
homincm,
& pcr (e equum:
addentes fenfibtltbus ,Ccilicet (iibfUriis hoc nomen^ vcl di(fhoncm dvre
ItMm exiHit prater fingulariafefaratim.
addefignandum, (alicet (iibdvro fignificat idcm qnod per (e. Ex quo patetquod Plaro voluit fubftanrias leparatas eflc ciufdcm fpecici ciun iftis (enfibilibus,& diftcrrein hoctantum:quiaiIlis (cpararis addebant hanc di(5rionem dvro quod idem cft quod perfe adde(ign.-mdum pcr(eitatcm exiftenftantias (eparatas:nam
Ponit (ecundam rarionem qua:
cadonem vnius
eft effc
cft:Contra
talis
fimul in multis
,
fic intel-
ligendo vt dicebat Plato,falicet quod ipfum vnii fit
(ct
qmcdam fubftaiiria pcr fc exiftens quia fic efvnum numero (ed comrmme -eft in multisi :
:
ergo vnum,quod pooitur
vnum ,
teft cfle tale
ftensjvt
fic
commune, non po-
(cilicet fubftanria
pcr
fe exi-
poncbat Plato. Didtergoquod amplikt
quod eft vnum non vrique erit vnHfnfimul apud multay fed commufiefinml exifiit afud multa. Vltimo cpilogat quantum ad totum capim-
riae,& (epararione in ilUs (iibftantiis, vt fic
homcK
homo,& non homo corrupribilis. Deindc djm didt:
(eparatus dicatur pet fc gularis
fin-
ipfiim
f.}iUiut.
lum prsccdens,
dicens:quare fupplc ex prscdidHs
falam efi,<jma nullum vniuerfaleextfHt jefaratim frtter fingtdaria.
j
g^
Tunc fequitur
illa
pars:
Sedffecies 'dicentes htc quidem relfe di~
8.
cuntfefarantes eas yfifuhHantiafunt
Autem non
re£}e, quia
:
illic
vnam inmultis dicunt
^amuis vticjue fi
non viderrmas
i
aFira,
J^
non minus exifiimo forent fuhfiantiafemfiQuare (^ ternapofi eas quas nos videmus.
nunc ,fi non hahemus qua funt , tamen ejfe quafdamforfan efi neceffarium.^od quidem igitur neque vniuerjaliter di^oium quic-
quam fuhHantia neque vna ex fuhjiantiis, ,
manifesium eH.
ffeciem.
Vbi poftquam Philolbphus probauit vniuerlalia non efle fubftanrias feparatas,oftendit in qiio Platonid dixcrunt rcdc , & in quo minus rede^ Circaquod triafocit:quia primo prxmitriteo-
>}f
rum di^him. Sccundo Tcru6 oftenditerrorcm
dixtrut
"""
ttmiei
4».
caufam di<^.
& moriui.Secimda
Caufa vero. Terria ibi : ^uanmis vtujue. crgo primo, quod fupple Platonid dicentes rU- fpecies 8c idcas, hac quidem reBe dicunt ,feparan-
^imirtSi «^ qmd
fiibiungit caufat
ibi
:
sM Didt
»fUn*
tes easfifuhfia/ttiafunt
,
id eft
,
ponentes eas (e-
paratas quatcnus ponut easfubffcmriasfingulariu
(enfibilium
:
de rarionc enim fubftanris
«xifterc fcparatim:idea
iccxiftens
,
nifi eflet
autcm non
eft prac-
poflet efle per
a fingularibus feparata,nu-
ximc ciim ponatur communis pluribus fingtdadato crgo antecedentc
Oftcndit crrorem huius C9ii(ac,vel morim' diccns,qu6d hoc non cft vcnim, ^ttamuisvti^ue fit fimilis,(iipplc crror : ficnt fi pofito quod non videremstt afira, nihilominMs exifiimo, id eft, Opinor
forent vuque fubfiantia fempitern£ ,prxter iUas
quas nos videremus : quia fupple conftaretnobis per rarioncm efle alias fubflianrias iiKoauptibiles : quia ctiam ctfi nunc non habanus dicere quae (unt tales (eilicetfubftantiac {v^ztziscuameit
forfan necejfartum W/? ejfe quafdam , (cihcct fubftanuas a (cnfibiltbus fcparatas fupple altcrius :
fpedd ab
cis.
Notandum fenfum ,
promotiuum
ponendum
(eparatas,& ciufdcm fpcciei
cum
buit fimilem crrorcm.ficut
fi
,
(cilicet
:
quia
nondum (eparatas
huius litterz efle
Platonis ad
quod idcz
:
:
probacum cft aliquas dle lubftanuas yfqac ad i z. librum.
redc dicitur quod fintfeparata: iBic vero, id eft,cx alia pane nonreEie dicum:f «w in multisvnam fpeciem idcam efle dicunt : hacc
ribus
(unt fabftanriac
&
Dicjt autcvaforfan
,
quod
(iibftanrias
fcnfibilibus hanos non vidcremus
&
cnim videntur rcpugnare quod aliquod vnum fit in mulris , & quod ut pcr (c cxiftais (cparatum.
ncc aliqua coroora incorrupribilia , tanobis pcr rarioncm cfle aliqua corpota incorrupribilia , diccrcmus illa dlc ciuidem fpecici cum comipdbilibus , puta dicen-
D(inde ctim didt
do quod
Scoti Oper, tom.
JK
aftra
,
mcn innotcfccrct
&
eft.
&
quidam homo incomipribilis , quidain B b
Ofiemdit '^?***
^
tfto-
_
*
xgo
VII.
Lib.
i^uidam afinus,
quod quid
eft rci
,
& hoc dicamtu vltra facientt
cft
aliud princtplum
:
quiafupple prius Logiccjnunc
& huiufrnodi, & tamcn hoc noa vcrnm quia dato quod non viderpmus aftra, :
&alia iijcorruptibilia; nihilorninus
iiw
tencluficKts
^Qk '^i*
tales fubftan-
fempiternae erunt prscer has, id eft
tiac
jufert
Metaph.
,
alterius
ab his quas nos videmus. Vltimo conjjyjjt intentura quantum ad duo , qiue patent
fpeciei
^^ praedidis in ifto capiruio
;
quorum vnum
eft,
autem magis
realiter loquimur,/<»r/iff
ple cx dicendis de fubflancia fenfibilium,
palam ertt
& de iUa
efu
lihM fuhfiantiis fefarata: nam,vt pra
fubftantia? fenfibiles
,
qu6d nulium vniuerfale fit fubftantia:(ecundunii eft quod fubftantia non fit ex fiibftantiis in a6tu.
titiam
Dicit ergo,qu6d ejuidem igttur nihil ntc diEiorum
cum dicit
non
haUendum de
emm, fup-
& quod
quid
cft
afenfihi-
efi
didum
fuitfu-
multum iuuant ad no-
fiibftantiis feparatis
fint ciufdera fpcciei,vt dicebat
;
licet
Plato.Dcinde
vniuerfnlitery id eft,nullum vniueriale Citfuhfiantia,
quantura ad pjrimum nec vna, id eft , qpod fubftantiaeft ex fuhfiantiisj &:ilicetmzihi
c^oniam ergofuhjlantia (jr principium (^
:
nuUa
caufaquttdam ejiyhmc
j 3 jj
eji procedendum.
jnanifeilffm efi cx praedidis.
Exequitur de inteiuo. Circa quod duo facit: Cmdufio. quia prim6 pracmittit intentam conclufioncm,
Secundo fubiungit eius probationem. Secunda ^v.Qusritur autem ipfum propter <juid. Dicit er-
SVMMiE SECYNDM Cap. Quid
fubftantiam
proprie
go quod qmniam fuhftantta, id eft,quod quid cft rei principium caufa qutAam efi , fcilicet ref-
XVII.
camque non elementum
,
&
dicere
oporteat,
non compoiitum,
Deinde cum
ied principium efle.vbi dpquaeftionc propter qui4
ferfic
&
poflet formari quacftio,
quacrens propter c[utd:(cd quacftiones tales i
propter quid aliud altquid alij alicui
Nnm qu^rere propter quid mHjicm ho-
mo , mufictfs homo eft^aut
Traftatquomodo , habct caufac,quia principi dccius rationcm j, <juod ejuideji
in
,
ineji.
SVMMARIFM. non
dicit
^ttritur autemipfum propter quidfem^
latiiis.
incxiftcntia
ped:u eorum, qux per fe infunt revMnc, id cft,ex dicendis efi tranfeundum , id cft , oftendendum.
fum rcducuntur. Npta dc quatuor
quaeftionibus fcibilium quac-hic dicit
I)odor,& vide r Pofter. rcxt i.8£ ipfum ibi,q. 4 vbi agit dc praccognitionibus ad
quod dtdlum e^
ejl
quarere propter quid homo mufcus
eji
,
aUt
aliud-.nam quodquid esi propter quid tpftim eJJ ipfum^nihil eji quscrere.
Probat prsmifTam conclufionem. Circa quoj oftendit quod ipfum quod : quid efi eft principium canfa. Secundo cuius
duo facit quia primo
&
modi fit principium & caufa. Secunda ibi iluo-< niam vero ex altquo. Prima in duas quia prim6 :
:
,
primum
ibi
:
Reducit qtt^Hiofiem propter
quidy adtjuxJlionev$qaideJl^(^qu<eBtonem
quia eJt,adqu/tf{ioncmfieJt.
probar didiam conclufionem. Secundo remoue?
dida quandam dubitationem. Sccunda ibiiLatet autem maxime. In prima parte dicir talem rationem Illiid de cuius inexiftentia non circa
:
quajrens caufam &cproipfum qujeftiones qua:8c propt^r quid rcducuntur , ha-
poteft formari quaeftio
>?7
QVidautem oportet dicere,^ qualc quid fubHatJtidrn
Tcx.co. 59-
facientes dicamtt^.
;
iterum aliitd principtum
Forfan enim ex his
,
,
fed potius in
rentes dc caufa
,
& caufac quia cx quo eius non eft caufaquare inexiftit,ipfiimeftcaufa aliorum quare ei inexiftiint cijm caufa & caufatum
bet rat ionem principi j erit
palam^& de iUafubliantia qua ejifeparata a Cap.17.
pter cjutd
fenfibtlibui fubstantiis.
:
fufficienter diuidant ipfiim ens
&: qtiod cjuid efi rei efl
Hoc
eft
vltimum capitulum huius feptimi,vbi,
vt dicebatur
quid
e{i
caufae
:
,
,
Philofbphus inquirit de ipfb, cjuod habeat rationem principij
&
qnomodo
& neccflitas huiiis capituli fic oftcnditur:
jnexiftentia
tur
:
nam
rerum fenfibilium,quam fubftantiam pofuit Pla-
principij
,
ncm ftatim improbauit;& quia de efi
,
nonduiT» locutus fuit
nifi
quam
opinio-
ipfb quod quid
tpodo Logico
,
ex
quo nondum plene patct , quid /it quod cjuid efi^ idc6nuncde ipfb ad habendum pleniorem notitiam,oftendit
quomodo quod quid efi habet
ra-
&
caufx. Circa quod duo facit: tionem principi j quia prim6 proponit intcntum continuando ai(fka diccndis. Sccund6 cxcquitur dc intento, Secunda ibi .Quoniam ergo fuhfiantia. Dicit crgo quod fupple improbata opinione Platonis, diccndiim eft quid fccundum vcritatem 5f tjuale :
tjutd oportet dtcere
fubfianttam
,
id eft
,
ipfiim
fed fiibftantia :
qiua de eius
cuius eft,non poteftformari qua:-
omnes tales quaeftiones qiiid
& ideas feparatas
illi
:
huiufmodi
qusrens de caufa Scpropter quid
ftio
quia in principio huius feptimi promifit Philofophus fe traibturum dc fubftantia,^ quod cjuid efi to vniuerfalia,
:
,
fcd potius
caufae in ipfimi
reducun-
ejuod quid efi eft principiiuTi propter
demonftrationis quare pafJioncs inflmt iub-
iefto
;
ergo ipfum quod quid efi habet rationem cau(x.Maior eftcuidens;fed minorem
&
ipfc probat ex
quid
homo
eft
hoc , quia nuUus quaerit propter homo , vel ipfum eft ipfiuTi , fed
femper quaeftro de caufa&. proptcr quid conucnit:quare ipfum eft aliquodaliud:Probatio autem minoris ftat in duabus propofitionibus:primaeft, quod qux^io prop^er quid quacrens dccaufa nimquam quacrit de fubftantia , quod quid efi , vt quare ipfum cft ipfum:fecunda eft quod quajftio propter quid<\vtzm quare ipfum cftaliud. Circa crgo probationem minoris , in qua ftat
&
tota virtus rationis,fic proccdit Philofbphus:qr.ia
primo raanifeftat primam propofitionem, fcilicct
quod
qiuEftio propter
qkid quaerens dc
cartfa,
nunquam
Cap.XVII.
SummsElI nunquam quasrit de
fubftanda
fecundam propofitioncm prepter <juid quacrit
,
,
&
,
e]t$cd
quid
efit
fubdit
(cilicetqu6dquacftio
id
quare ipfum
Se-
eft aliud.
cunda ibi ; S^ret amem aliciuu. Prima quia primo prc^nit propofitionem. Secundd in duas:
probat cam
ibi
crgo,qu6d
:
Oportet enitn ipfum
Dicit
tjuia.
tpfutn propterquidfemperfic<]uari-
tur, id cft,quod ipfaquaeftioncpropter quid
fem-
/m qiulli»»*'
per vrimur,quando qu^rimus tjuare alitfuod aliud
kw
ifteft
f^t'"
f*'^ >/i'**
mMdqmd,
alicui',
ip^f^niet
»w ffi
;
& non fupplc proptcr quid ipfum
nam
re quare mujtcus
fit
qutrere propter cjutd muficus ho-
muficux homo.aut
homo
diBum
eji quod
eji,
aut aliud,id
potcft intelligiduplicitcr
<}uare-
efi
cft quacftio
Vno modo
:
vt illud
,
quod di(5him cft quacratur , puta fi de hoc toto, quod cft homo mMjicus qaxTitai hoc totum,quod homo muficus. Alio
cft
dealio
,
modo ,
eft,
quodiftacaufacoincidit
quod vnumquodque
cct
qui
,
eft
erat vnum ejfe, cum prima , fcili-
&
eft vntini
idem
fibi:
^*!^^
nam vnum effe eft in
j
indiuifibile efle, vt diifhim eft 'ffrftwum. huius:addit Cli3xn,fed hoc commune:<juia di-
.
&
, eft auod breue , id cft , quod qu6d hxc fecunda ratio cflct alia a prima i nihilominus hoc crit commune omnibus: quia vnumquodque eft indiuifibile ad (cipfum,
citur de omntbus
concclfo
& hoc cft hreue, id uumin
eft,
qu4ntitate,&
principium aiiod
maximum
cft
par-
in virtute,vt ha-
&
idco eft per fe notum , ficut cfinalL bctur i. Elcnch. aliaprincipiacommunia, quac nullus debet ignorarc non igiturpoteil quacri proptcr quidipfum :
eftipfum.
SrMMARIVM.
vt quafratur aliud
vtfcilicetdc horainc
muficus
quzratur non propter quid fit homo, (cd proptcr quid muficus. Vndc ftatim excludit primum modum intcUigendi diccns:nam hoc quidem fupplc quarere propter qutd ipfum eji ipfum,mhil efi qu*totura de toto , vt propter , puta fi qua:ratur fimiliquid muficus homo eft homo mufi(;us , huiuf^ icr fiquacratur quare homo cft homo, rere
& &
modi. Dcinde
homo, fed vnumquodquc autem , quod hoc autem
fft
Sccundo manifeftat
vt quarc ipfum eft ipfum.
291
affirmatnr dcfeipfo:
cum dicit
Oftendic quaeftioncm prepter quiel^ qu^rere quare ipfum de quo eft,cft aliud, non autem quare ipfum eft ipfum j quod cxplicat
Dodor. Oftcnditetiamdubium
quid rcfpondcndum ad quacftioncra in fimplicibus quacrentcm quid efthomo , vel fimile , fine prxdicatione vnius de alio ad quod Doclor dat duas cxplicfTc
j
»40
entm ipfum quiA quod ipfum effe exiBere mAnifeliti entia. Dicoautem vt /juis Oportet
,
Lmnapatitureclipfm. Ipfius autequia ipfum
cationcs. Concludiccorollariain fimpli-
cibus non cfle quxftioncm
ncc doftri-
,
in omnibus , prop-
namrquod cxplicat Dodor reicda explicatione D.Thomac.
quidhomo homo , aut mufcus homo ffytji^ cus , niftquis dicat quia iffdiuifibiU ad ipjum
QVaret autem aliquis propter quid hom»
vnaeB ratio <^ vna cauft ter
,
vnumquodque;hoc autem erat vnum ejfe^fed boc commune , quia de omnibus (jr quod
lam , quia non quarit
hreue.
mo
eji
esi.
animaltale
quacftioncsjvt habctur i.Pofter.text. i.fcilicetyf efi,Sc
qutd ej},8c
<juia eJl,S< propter quid (r/,quaru
&
^"* ^""^ fimplices , fcilicet fieft ,hc quid eft , K*r« •ntiMptntm qu»- alis duac funt compofitac, {cUicet qiua eft, 5c prottm qut^i»- pter quideft; quatuor quacftiones miituo intfcibiltMtn. f. praefupponimt : nam quiacftio (juid eft, pracfiip-
& i^
ponitqilieftionemy/f^ eft
,
quid
,&
quacftioncm, quia eft eft
qua:ftio propter tjuid
&eriam quacftionem
,
3c ppr confequens quajftioneray»
quod quacftio fupponit
:
propter quid
,
eft
omnes
pracfupponebatur ; idco dicit
:
:
ita
pix-
id cft, ipfum fi eft , exiftere entia maquod exponit 6ictT\s:dico autem,vt quare
ejfe,
nifefta:
Luna patitttr eclipfim : oportet efle manifeftimi: quia Luna patitur eclipfim alitcr quacftia cflet nulla. Vnde fiibdit ipfius autem quia ipfum: :
:
id eft , quia ipfum eft ipfum eft
vna
eft
ratio
& vna
caufa in omnibus,<^ix fupplc nulli latct
vnumquodque
idem
:
vnum fibi
quia
, vt homo propter quid mufxus eft mujiciu,»ifi quis fonc dicat , quod caufa huius eft , quia vnumquodque eft indittifSfile ad feipfum y vt fcilicct propter hoc non poffe diuidi jujt negari idem i (cipfo,puta dicendo,hoino non
(cilicct
propter ejuid homo
cft
eft
Scoti Oper. tom.
,
&
IV.
feUum effe namfi non
,
ita
,
nihil quarit ,
vt
propter quid tonat ,quiafofiittifft in nubibm:
aliud entm ita de aiio
efl
quod quaritur ,
fropter qitid , puta lateres (^ Lapides
(jr
domus
funt. Paldm igitur quodqu^rit caufam : hoc
autem ejt quod quid eratejfe,vt ej} diccre Lc^ gice , quodin qutbufdam quidem cuius caufa^ vt forfan eH indomo , (jrin leBo.in quibuf-
dam vero quid mouit primum nam caufa (^ (jr hor,fed ulU quidem caufa inferiquaritur (^ corrumpi,alterA vero, (Jri» ejfe.
,
quacritur ptopterquid oportet ipfum quia eJfeCr
ipfum
home,ho'
^ia vero exiIiit,oportet mani-
:
cum iam quod fupple c6m
cft ipfiim eft nihil qu«erere
eji
:
f/?
alias
ex quibus patet,qu6d quacrere propte^
quid ipfiim
quare, qui
Aliquidergo de aliquo quarit propter
quidexiliit.
Probat diiiam propofirionem. Ad cuius cuidenriam notandum eft , quod cum fint quatuor
hoc quidem igiturpa-
:
Oftendit fecundam propofitioncra
,
lcilicct
quod qusftio propter tjutd quzrit quarc ipfum eft aliud, dicens , qu6d quxrct aliquis pt opter quid homo cft animd tale hocquidem igitur palam, qu6d non quxrit proptcr quid qui eft horao eft
,^|
:
homo,id cft,propter quid homo cft horao:aIiquid
fiuemttl» t^^pttf quid
igitur de aliquo quacrit propter quid exiftit: f*^"^*^» quia non quacrit idcm de feipfb, fcd aliquiddc l'Zd7muL*' aliquo propter quid aliud incxiftit alteri:quiavc-
ro
exiftit
oponct
cfle
manifeftum
propter cjuid pracfiipponit ipfimi ita nihil cjturit
pter quid
homo
;
vnde cft
fi
aliquis
aninui
nifcftura quia eft aniraal
;
:
,
nam quxfHo nam fi non eft :
quacrat pro-
oportet cfle
fimiliicr vt
fi
wcfropterquid efi tomtruurmvoxn fiipple Bb i
ma-
qusrar
fonut
29Z
foni4s in nfthibus
ita eritn
:
aliud de alio
tumSc\\kcx (onitus de nubc fropter e^uid huiufitiodi
domtu jlUter
T.cii-
tfl cjutfi-
fimilitcr fiquaeramr
:
& lignafujit
vt lateres
,
Metaph.
hoc enim eft quajrcre ahquid de aHquo,
:
domus de
fcilicet
vn.
^^Lib.
lateribus Sc lignis
femper quneftio propter
qu6d
ita
:
cfuid quaerit aliquid
de
ftu (^ *litir fditafhyftcui
sXic^xo-.palAm »^j>»r:quia fupple ifta quxftio «7«*-
fonfiJ.er»t
rit
caufam
efi
Loqicf dtcercs, id
attcd quifl
Logicus
:
hoc auttm
dam
cft
ejfe
,
vt
loquendo Logice nam omnem caufam :
,
eft artifex rationalis,qui
ad c^uod
^c\x. pertinere
quid
erat
eft cjttpd cjuid
cjuidem eft cuini caufa
vt forfanin domo aut
caufa
eft
,
id eft
,
:
\n cjuibuf-
caufa finalis,
ergo quaeritur
in le£io:cam
propter quid lateres Sc hgna funt
domus
poteft
,
re^onderi per caufam finalcm,vc, fciHcct defcnab ahis nociuis ; in damur a frigorc Sc vcnto , quibufdam verp ejuod mouet primnm, id cft , caufii
&
cfficiens &c
mouens:«<ew caufa
caufi efficiens vtique ptcr qiiid lateres
& hacM cft,qu6d
eft caufa,vt fi
qu^ratur pro-
& ligna funt domus
ponderi proprcr aedificarorem
:
finis
,
f^ jinitltm f»uf»m.
diffinite, cjuia
quo, puta
fblum fupplc
& corrumpi.
in fieri
non
Sc
efje
Ratio huius
mutandi formam ad materiam , quod fit in ipfo corrumpi ; fed finis inquantum raogenerari uct agentem poteft etiam dici caufa in gcncrari corrumpi j fcd inquantum res habet efle pcr fuam fonnam, qua eft finis gcncrationis , poteft
&
ipfe finis eft caufa ctiam in cfle
,
cum
Sed occurrit dubium ,quia videtur
ad
ipfc finis ^tiam eftcauf^in
,
cjuid efi,dick pertincrc fir
intrinfccum
fiue exirinfecum
ftio cjuid cfi
rrM«do eori.
fiderat
quod
quid cft.
S>c
,
,
ad tjuod quidefl rci:fiforma, vt matcria
&
vt efficicns
&
Vnde fe-
finis.
cundoPofter. dicit,qu6d cjuod cjuidefiSc
rionis rei:
pro rncdio demonftra^
& pcrtinerc hoc modo ad c^uod
,
cjuid efi
fed Philofopbus rcaHs ,qui confiderat rei cf-
icnti.xm folas caufas intrin{ecas,dicit ad cjuod
cjuiil
beneergo hic ait Philofophus:ba:c caufa de quaqua:rit c^x^io propter cjuid, quaecunquc^t, erit quodquid crat cfle fi Logicc di(;atpr. Dcinde cfim dicit
hu qu£
maxime quad (jumtur
mn de aliu dicuntur
efi cfudritur
;
,
m
vt homo quid
nupri,
dtffnite quia hoc aut hcc. Mtutt d-AT hium circ»
R.cmouet quandam dubftationem,circa quam fic proccdit ; quia prim6 proponit eam:fccund6
^''
corrigit
&
cxcludit
:
terti6
corrigemes.
quod
Tcnia
ibi
quoddam
Secunda
corollaric concludit, :
ibi
:
ex
Sed
diifiis
oportet
Palamtgitur. Dicit crgo,
illud quod.quacritur
,
fciHc^t in qualibet
quacftione vbi dicituir quaeri aliud dc alio
>
latet
1.
fif
Al.transfot-
:
homo idem eft homo
cft
;
quid
ergo eit quarrcrc quodam, &c quaercre proptcr quid
Socrateseft homo, vndcfignatcrait Philofophus qu6d hoc ficit dubitationem quia in quaeftione non diffinitur,vel additunquia hoc aut hoc:quia fupplc fi addcretur , non latcret qu6d cadcm cfl ratio in qusftionc , qua qu.xritut quid eft homo, :
& in ahis quajftionibrs fbphus
cft locutus.
de quibus fupra Philo^
,
Dcindc cumdicit
Sedoportet corrigentes quarere
ft
,
autem
mn^fommune etus cjuodnthtl quarere^c^ etus
efi^
hic, aut corpus hoc^ tdte hahens
tur caufa materia
efie^ :
^ hom»
quare qudri-^
hoc autem efijpecies
,
^
quia
:
vt domus hac quare:qui4
huius exiliunt quoderat domui
qua
aliquid efi,hac auttmfubHantia. Excludit
qu6d
cens
& corrigit didam dubitarionem
oportet ad
,
di-
cjH£rere,id cft,pr^di6Vam
quaeftioncm corrigere , vt fciHcet loco cius qua eft nomo , quacratur propter quid homo ifiautem non, fiipple fic corri->-
qusritur quid SocTates eft
gatur
,
quod
efi
fequitur
qn6d aliquidfit commune
nihil quirere,
cuius
,
& quodtfi altquid quArere\
quod dupHcitcr exponitur. Vno modo fic quia dichim eft fuprk qu6d quaercrc ipfum dc ipfo efl; :
nihilquaerere
,
in
fcdquarere aliquid de ^iliquo
efl
c^ikio propter quid,
&
<jua;ftio qua quaeritur aliquid de alio , efi , in qua non videtur quajri aHquid de
quid
praedido
nifi
,
modo
inuicem communicant tur
quod
qua
nihil quaeritur
aliquid crit
Alio
quaeritur.
,
exponitur
non corrigatur
fi
eft
fcquitur inconuenicns
,
quod
cft
:
fibi
,
vt
licct
aliquid quceritjur
corrigatur
didum cft , fequi^ commune quaeftioni in ,
& quaeftioni in
modo
ifta quaeftio
quando
,
quod
fic
,
vp difhirh
didum
fit
qua aHquid
fic
:
nam
fci-
tunc
quaefHo dc aliquo
tunc ver6 nihil qua;ritur quando
quaeftio dc
ep quod non
fiitne quid efi
,
^^^
cxcludendam fupple didam „^,,7 'jn^
dubitatiopcm corrigentes
alio
propterftmpliciter dici^fednon
»ffi,
:
aliquid qusrere:quia igitur
Latet atttem
fum
net.
ncm propter qmd nam quacftio tjuid efi : quaerit de quidirate pioptcr quam id de quo quaeritur
:
, .j
tfi
Jnde.
,
cxtririfeca potcft accipi
^
efi
quodammodo inci-
propter quid
dunt in idem,vt prcbatur fccundo Poftcr,& idc6 Text.
diffini-
medium in dcmonftratione , 8c oftendit quomodo per omnes caufas poteft dcmdnftrari; fiue intrinfeca , fiue ita quod quxcunque caufa
Su*fii«n*t
quid
propter quid
quacftio qutd efi poteft tranfmutat i in quaeftio-
tio cft
^i
&
fermo dc qua:ftionc propter cjuid , non de qusftione cjmd efi. Dicendum qu6dquaffafttis eft
materiam quare
pra:dicandi:ide6 quicquid poteft rcfponderi
ucillud
fhilofephM rexlis non eo-
dubita-
exiHere ipfum e(fe:palam itaque quia quarit
dum
Logicui o>
ifla
non clTe ad propofitum:nam fupra
crdinatur ad finem
Notandum, quod Logicus qui confidcrat mo-
iadc.
de Socrate ,8c dealiis fuppofitis
quod quarere aViquidfit. c^oniam i/ero bportet habere
eflendo.
T.I-&
vnu
quaeftionc profertur
tali
loquendo ctiam dc finc cxtrinfeco poteft dici,qu6d inquantum res pcr fuam formam inexiftcitrei:
finu dMplex.
homo
tio Philofophi
&
quod
hoc aut hoc,id eftjqu6d caufa huius
uenit fibi id cjuod rcfpondcrur ad quaeftioncm
difFerentiae aflignatunquia efficicns cft caufatraf^
dici
homoy
& effi-
cnim
quaritur in
efi
hominis.
mod6
,
vcl praedicatur
vt cktn dicttur quid
fimplex vt homo, Sc non quarritur aliquid dc ali-
quid
fcilicet finalis
:
latcnti^ efhquia in
autem differentiam inter caufam cfficicntem finalem,dicens quod talts t^uidem caufa, CciVicet cfficicns cjHaritur tantum in fieri O" cerrumpi:al,
non quasritur ,
& hoc fupple latet propter fimpliciter dici\fed non
ciens funt caufa: ellendi formac in matcria. Sub-
tera vcro
in quibus
,
aliquid dc aliquo
eiuid efi prsdicatur de quolibct fuo fuppofito; proptcr hoc enim Socrates eft homo quia con-
& "Difirenti»
cibus
non fimpH-
ejut
fcilicct in quasftionibus
potcft rcf-
dit
in ejjicieKtem
de altis dicuntur,
qmd f/?:quod,{ciHcetquod
,quod communirer
eft
maxime, id cft, habct dubitationcm in his
eft
:
fi
fit
icitur in qua-
non oportet aliquid fiipponere , & aHud
dubitatiene,
Summ^ II. »Iiu3 quacrcrc de iUo, itz poflct
fieri
Cap.XVII. iiU ^uxftio
dc non enreficut dc cntcrquarc quxftio , jttid efi de aliquo &de nihilo: fada communitcr
&
erit
prima tamen cxpofitio videtur probabilior. Subdir autem : .Quonutm vero , fupple in bac quzitione qua quarritur quid eft homo, oportet hsbere taneftuim notum exifiere tanquam verum ipfum cflc, id cfl;, hoc ipfuro cfle, id cft, hoc ipfiim quod cft efle hominem:Alias qa«ftio eflct nulla,
&
quia,vt didhim
quarftio ejutd eft pra:(iipponit
eft,
quxftioncmyf f/wjuia inquam fic cft, pdlam ita^ue e^iua materidm ^turit propter (juid eft , id cft, qu^ communitcr ^o^rrr q«id, fiuc ipdim qttod ^uid eft ineft alicui fuppo/ito , quod cft quafi maceriale refpedhi eius
nam
de quo quarritur
tfuid
eft:
vt di(ftumeft (iipra,corrigendoqu£ftioncm,
idem eftquxrere quid
cft
ptcr quid Socrates
homo
cft
homo, &quxrerc pro:
Similitcr
fi
quarri-
inus fi eft domusjidem cft ac fi quzraraus proppterquid ha;c,(cilicet lateres ligna,fintdomus: qtua fcilicet propter hoc,quia funtpancsdomus: exiftunt tjtud erat domui ejfe , id eft , propter hoc
&
quod
quiditas doraus eft in talibus partibus
fubflanrias fcnfibiles,
cft
aut
fi
id eft, fic fe habens , puta corpus organicum,cft homojcorpus enim organicum cft materia hominis , ficut latercs ligna funt materia domus:^«4rf fupple in omnibus talibus
&
quid fcilicet ma-
quod
diffinitur
,
&
de quo qiueritur quid eft hoc
de
A
cet
eft,forma qita aliquideft:htcautem
forma
,
eftjuhftantia, id eft,
nam de fiarma
torius
quod quid
,
fcili-
eft rei:
quac eft ipfa quiditas
,
,
eft
Cmchi^t """*^ fermo. Ex his ergopatet conclufioprinciijuod , fciUcetquod fubftantia , MMum. quid eft rci habet rauoiiem principij caufiE,&
&
trhuipMUin- paUtet intenta
&
quod omncs quxftiones quaerentes de
caufa , in i^(\im<]uod qiiid vltimo reducuntur. Dcindc eft
Aliter ergo
diccndum
Palam
ejuomam injimplicihus non ejiqutHio nec do^rina^edalter modus qua-
Concludit quoddam corollarium ex prsdidKs: quia enim ofteiifum
eft
quod
in
omni quxftione
^uasritur de aIiquo;vel de caufa matcriac,quae eft
rorma
;
vcl
& efficiens igitur
qaod
de caufa formx in mareria^vt eft :
ficut paret ex prardidis
inft>eciebus
,
;
finis
idco palam
id eft,in terminis
incom-
plexis vt (ic/ien eft quaftio , fcilicet propter qdd, nec doElrina, fcilicet demonftrariua,y^
diu qudftionis ,
id eft , inquifiriom"s talium , puta quia innotefcunt nobis vcl pcr diffinirioncm, vel pcr fenfum,vcl alio modo.
^^tfiti» s.
Notandiun,qu6d iftam litteram quidam expofitor aUtcr cxponit,volcns
per fimplida int? Uigere fubftanrias lImph'ces,non compofitas cx materia fbrraa, quia enim in omni quzfHone ali-
&
quid
eft
,
quod per
fimolicia
, de quibus vt fic non cft quzftio determinabilis per dcmonftiationem : do<5hinam fylIogi(h'cam: nam demonftiario dodrina fy Uogiftica fehipct
& &
eft de quacftione qua: eft complcxa concludit cnim pafnonem de fiibiedbo pct medium ^ro^ffr quid , diccns caufam ; fed eft de eis alius rnodus :
&
quacftionis
nam
ficut
oftenfionis
fdlicet diffimriuus:
,
dcmonfhario dlcomplcxi; ita&difli-
nitio eft incomplexi.
SrMMJRIFM. &
Explicatquale principium caufa Gz quod ejuid eFi rei. Vidcnir
fubftantia, feu
ponerc quod fit natura ex partibus compofita , &ab eis re diflindaquod exemplificat in fyllaba ex litteris compofita. Do^or bene rem cxplicat. An vero to-
tum fit tcrtia
entitas a partibus vnitis rc
diftinda,difficilis quxftio eft
Dodor 5
ftat
di.
.
Vide huius q 4
glofretur.
Sed
,
quam
tra-
i quzft. 1. vbi affirma-
eam
tiue vidctur
refoluere
nifi aliter
,
Scholium noftrum.
ibi
&
8. in fine, i .Phyfic q 9. negatiuam partem habct quod confirmac
iliam gloffam.
vt vnumjit omne,fed non vt cnmultt^^
igitur
Bionis talium. CmlUrium.
eft
inrelligunrur termini incomplexi,quicunque
QVoniam vero compojitum ex aliquoff,
ciim didt
144
:
eis fcibiles
:
ciet, id
.
rtnfbJtfi it
&
quarratur propter quid hoc
tfuaritur caufa materit: ptopter
"»
"•^**-
,&
corpm hoc hahen/,
teria perrineatad nanira eius
ducunt C****»
dhinam demonftrariuam.
cum quarrimus , quid eft horao, quarramus propter quid hic , puta Socrates, homo, quia fcilicet ineft ei quiditas hominis: eft,
aliqualitcr
nihilominushabentaliquas qHijlttnt per dcmonfh-arioncm; cmfUx». altcm intclledhii potenri eas cognofccre , vt oftcnfiim eft in fcxto huius,& per confcquens potcftfbrmari de cisquzftio propterquid , tctmi-' nabihs per veram demonfh"ationcm , pct dotrinfeca eflcntialia
!»roprietates
Ci
aut etiam, id
qu^ nos
carum cognirioncm. Sed contra;nam fubflantia: fimplices fi fint fimplicei quantum ad fua in-
in
umih"tcr fupple
ac
29?
ni$,quatenus cognofcuntur per efre£him,puta pcr
notum,
& ahquid ignomm quod quarri-
tur,idc6 talcs fubflariacno fubfuntquzftioni:quia vel tots cognofcuntur,vel totat ign6fantur,& ea-
jedvtfyllaba,(^ jyllabA, ba, non ejl elementa, nec idem h,& A,nec caro^ignis, terra : diffdutis quidem enim , hac non adhucfunt, vt caro , &fjUaba , elementa veu>funt (jr ignis
&
&
Ef igitur
terra.
ignis
&
terra.,aut
facit
:
,
& (juod qutd
quoddam
neccfla-
diftincftionem compofirionis alicuius ex pluri-
bus
dicens
,
quod
id eft ttus
ejitoniarn VCT-o,aliquando fiipplc
hoc modo vt omnct vnum per fe fed non vt acer^ ,fed vtfyUaba : cum fupple in omnibus ta-
compofttufn ex ,
altejtto fit :
:
totumyir
fit
tes \
modus qua-ftio-
&caufa fit ipfa
Circa quod duA
eft rei.
quia ptimo ptamiinit
qu£c
IV,
14^
rium. Secund6 declarat propofitum. Sccunda ibi: Si igitur necejje, In prima pane tangit quandam
libus ipfiim
Scoti Oper. tem.
nonfo-
calidum,autfrigidumyfed
Inquirit cuiufinodi principium fiibfbnria
rarione dc eis
propter quid; fed talium eft alius
,
^alterum aliquid.
dcm
non cft do
aliquidjyllaba
lum elementa vocalis &• confonans , fed & alterum aliud alifuid. f / caro non folum,
compofitum
:
fit
aliquid prxter par-
ide6 fubdjt -.fjU^^a autem non
id cft, ipfac littcrae cx quibus
eft
elementa,
componitut mec
Bb
}
ifla
fyllaba
Comfefitio
% dm^x Hie etMHui
294 fyllaba,/it,eftidem ffi
Antrrois
fentr»dic*r» fibi.
i.Thjff.c.ij. pifi
frh^»"-
ti»litrr txpo-
pMMT
hihc
i»d*.
In comfefiper fi d»titr 3 . *»-
titM,
MetapL
& ipfum b, ex
qnod ipfum a,
&
quibua conftat : rtec wrojpft idcm quod ignii terra, quod probat :tzam difihlutu ,id cft,,diuifis ijiis partibus,ex quibus fitcompofitio adinujccm} haccquidem,id eft, coippofita nonfuntwt caro& fylUha:elmenta verofunt, fcilicet corrupta fyllaterra, fiipple manent , corrupta igvU , ba j carne ; eft ergofyllaha aliejuid prxter elementa:& mnfolitmc^i^Ca.elementa: fcilicct littera vocalU
&
&
quia
:
ruv'
cam9
fcilicct in illo eritaliquid prae-r
tcr elcmenta ex quibus eft,& de illo alio, itcruir^
rcdibit qusflio quae prius ,
vtrum
xnenmm ,
aut ex elementis
,
Mifinitus.
Dcinde cum
dicit
fcilicpt fit clc-
& fic crit proccflus t
Videbitur autem 'vtiejue effe alicjmdhoc dr
fubfiantia autem vniufcuiufque hoc : hoc enim
dum
;
Scconfonans quac ,eft
,
per quae fcilicet plemelhta coramifcentur
& alteranturjcum calidum &
frigidum fint qua-
adiuae ,fed etiam fuppleipfa caro
eft ali~
Per hoc ergo fubintelligitur alte-
Compofitum
cjHid alterHm.
rum membrum diuifionis,icilicct quodaliquando compofitum non cft aliquid vnum , nec aliud a partibusjfed eft ficut cumulus, vel aceruus, quod non eft vmin) nifi aggreeationc. Primo cf go modo compofitum eft iimpliciter & per fe vnum,& aliud a fnis partibr.s
;
fed fecundo
modo
ipfiuTi
compofitum non eft vniim fimpliciter &per fc*, fed fecundum quid , nec eft aliud a fuis partibus. Dcindc ciim dicit
& illud aut elementum
Si igitur necejft
aat ex elementis
ejfe
iterum eademratio 146
& infyUaha
,
nonfolkm eikigfiis,aHtcalidMm,& terra autfrigi-
a
ferfe -jnum
ntm.
tx plurfbus elem£Htis,vt oportet dicere
(lementumyCJr caufa effendi : hoc (juidem caro^
eft
litsics
<^ 1;»«;?» ptr
fit
funtin hoc eandem dtcemttt rationem; ficut in
b ,fed etiam efi alicjHid alterum prxter el^ienta. Et fimiliter caro
qux
tiont
VIL
Lib.
(^terra
:fiquidem elementum
erir
erit caro^df
,fx
hocenim^
hoc 'vero fyllaba
caufaprima
nitum ibit, Si yero ex elemento ; paUrn quia non vno,fedfluribits aut illud ipfum eritt
fim^iiter autem
& in
H7
aliis,
effendi.
Ponit didx dubitationis fblutioncm. Circa quod duo facit:quia pritno ponit folutionem,qua: s»/«m mh^ vidctur danda prima facie. Sccundo corrigit ip- fiiortu.
fam ibi Qjiomam vero cjiH
ab clementis
prima facic
videbitur vticjue
,
fi;ilicetqu6dnon
effe alpcjuid,
fit
ex clementis,fed
&
hoc ejfe elernentum caufa ejfendi hoc cjuidem carnemjnoc verofyUabam:fimiliter aHte& in altis: :
& iterun\ fupplc videbitur quod hac fit fubftantia id eft quiditas & qliod quid cft
vniufcuiufcjue
,
,
vniufcuiufque hoc fOT»j,fcilicet fubftantia,&
quid cftrei efiprima caufa efsedt Dcinde
quod
cii dicit:
^oniam vero quxdamnon funi fublian-'
/^»^,
ddhuc alio : quare in infi^
:
rerum fed quacanque fubFiantiafecun'
tia
;
dum naturam nififiabtttir
(jrnatura conliitHtafunt.ma'
,
vttque quibufdant hac natur^
,
quare rurfum in hoc eandem dicemtts ratio-
Declarat propofitum. Circa quod duo facit: primo praemittit vnam quaeftionem & arguit ad eam. Secundo fubiungit quaftionis folutionem. Secund^ ibi Videbitur autem. fift ergo quaeftio, quia cum oftcnfum fit quod in carne & /yllaba :
trisdtcla de).
0fsitMe.
elementa
eft aliqiiid practcr
iqittir neceffs.ed illud
elernentis
:
quia
aliud
:
efie
omncquod
quia igitur
ita cft,
elernentHm aut ex
eft,
qu£
,
efi
non elementum; fedprin-
cipiumy elementum vero efi in quod diuiditur
nem.^itaincarne, velfyllaba.
&utjiio con-
fubfiantia
videtur efle aut
inexifiens
,
vt materiam yputafyllabaquod
a^&b, Corrigit cft
didam fblutionem
quantum ad hoc quod
fubftantix
,
ficut in fyllaba
ftantia; fed pertinere
&
ceffus infinitus:vnde (uhdk, ficjHidemelementum,
Aliud in quo corrigenda
,
fi
illud aliud
qucd
eft in
carne
& fyllaba
& clcmentura;i/fr«WJ eadern ra& de ifto & de aliis elementis ex quibus
prxter clemenia tio erit
CDmponitur:conpumerandum cuim aliis cnv.caro enim
erit corapofita^jr tgne
& terra,& ex
i/lo
alto
quod ponicur clemcntum prxtcr clementa & cum probatum fit qu6d in omni compofito pcr ;
fe vno,eft aliquid aliud praeter
elementa ,
erit ea-
dem quacftio adhuc de illo alio quod fi eft elementum aliud,illud tale clemcntum erit compo;
fitum ex fuis partibus,& ctiam aliquo alio aliudcft
elcmentum praeter elementa,&
mentum atiam aliquo alio
:
crit
ex fuispartibus
,
:
iHud
iftud clc-
& adhuc cx
& illud aliud cflet clemcntum
pari
orario
fubftantix,
:
qux non
videtur fub-
fed eft vejrum in rcbus qiuc funt
& hoc loquendo ftride de fubftantia.
ad hoc, quod- illud
eft folutio, eft
qnantum
prxter elementa dixit eflc elemetum:non enim propric dicitur elementum, uia
tale
elementum pertinct ad genus caufx materia-
is,vtpatet ex ;.huius cap.dc Elcmento,tcx.co.4.
ll:
fed poteft dici magis proprie principium effendi, hoc eft quod dicit,qu6d cjuoniam c^u&dam reru
&
non funt ftihfiantta,fea ({HAcunc^uA funt fnbfiantit, fecundiim «^r«r
per naturamfo«y?j/«r<ey«»rquantumadfieri:
enim maximc confefla funt caufx fubftatix,vt diitumftrit circa principiii huius fepti-
naturalia
rai:quia
inquantum
fic cft
quod hxc natura , dc qua
:
manifefiabitttr vtitpt»
fcilicet
nunc eft fermo,
eji ftfbftantia in i]uibttfdamScilicet in
naturalibus
modo,\j7- Jic in infinitum. Si vero dctur attera pars
& non fupple in omnibus,& hoc fuir primii corri-
quod illud aliud practcr cl^menta non fit plementum,fed ex elemehto,vcic\ elcmcntis , adhuc fequitur illud inconueniens:^
gendu,&
fcilicet
clemeivis:quia
(i
vno tantijm elementOvfequetantum illud elementum vnum: ex
quod cfTct quodcnim eftcxignetantum,tantum ignis pft:ex yno uon fit aliquod compofitum tjuareCi fupple retur
:
^.'^"i" /**•
magis ad genus quanritatis,
ficut
id eft
duobu«:vnum quod eft
prxter elementa cHe lubftantiam vniufcumfquc quia hoc verum eft non in rcbus qux non fnnt
clemenrum.aut cx clcmentis fedquicquiddetur, videtur lcqui inconi!eniens,fi:ilicet quod erit pro:
in
dixit ilkid talc
fubdit
quod ad feciidii,^«<e,fcilicet natu-
ii,noefi elementUjfed principiii,Capplc forma.le Sc quiditatiuij:f/f»J«« wro efi illud in cjuod dtuiditur
fjuid cft*^e-
alicfutd inextftens vt rnateria,
''''•
pHta elcmenta fup-
plc huius fytlih£ cjU£ cft ab:funt a,
& h,Sc ex hoc
habetur fblutio dubitationis:quiacii didii princifit formale,&quiditatiuii,non eft elemcnrum,
piu
nequc ex elemcto, loqucdo propric de elemcino.
LIBER
Tpjum
quod
LIBER OCTAVVS. N hoc
libro
agit deprincipiu entunaturaluyf^ jic nfidetur ad Thyficum
fertinerCiijerum magu adMetaphyficum , quiafitb confideratione '
ex diSiu
phyficit ifia traS^at,
lib.
de quo
lib.i.
buiu^, quali.i.O* iib.9. quafi. 4. Incipit
quafi Logice de fubfiantia
l.
Meta-
traSiare de
,
eadem magu
realiter,
tanquamdenobiliori parte fidjieSii huiusfiientiai cuiud ponit ex iam diSiu^-uarias acceptiones.
Sumitur enim pro quiditate^
alios dicitur
fitbliantiagenw magii quamj^ecies. tAdditur hu opinio de ideu.
SVMMA
K^iiM vero accidit ex rationihus fubsian- ^"" "'*•**
VNICA.
tias effe cfuad quideratelfe,& quod fubijcttur:
tdhuc alitergenus magisfpeciebus
Jitprm^piU fub^Afttiarum fen(ibiUum , >W4teriafcilicet
(jrforma.
,
Textc&r.
ciTe.
'T7 ^ pradiBU itaque fyllog:z,Are oportet (^ j^coUige»tescapituluwfnemimponere. Poftquam Philofbphus in fcpjimo
libro inqui-
de fubftanria,& quod quid «r^fubftanris (cn-
&
communii nunc inquiric fibilJs , modo Logico de eodem magis re:^ter , & per principia, applicando ad fubftantias fenfibiles ea quac in feprimo Logice Gint di6la:Circa quod duo facitjquia primo prxmittit fuam intentionem. Sccund6 cxequitur de intento. Secunda ibi : Senfibiles enim fubriantii. Prima in tres qitia primo proponit iuam intentionem in generali. Secmdo replicac :
quxdam
fupradi(fb in fpeciali.
Tenio conrinuac
Secunda ibi : Di^um efl itaque. ^Moniam autem quod qutd erat ejfe.
didla dicendis.
Tertia ibi Dicit ergo
s
quod
expr^diii:^ vtiquefupplc in fep-
rimo, vbi inquifitum pft Logice de (ubftantia remmyOportet jyitogizAre , appTicando {ciiicet difta ibi
Tnmittit
ad res naturaliter exiftentcs.CS' recolligentesca-
pitulum,id eft,(umroatim
& in capitulo rcfumen-
fitam , tntm- tcs quac ditia funt , oponet^wf»» imponerex^i^Sy tiontm ingt- \^ eft,tradatui de fubftantia quod fiet addendo , utTAli,
hoc o5auo eaqua: fuerunt
cum
didja priixs,
Deindp
dicit
Diffum
fpcciali
,
dicens Mttgphyftcm conJiitr»t
di£iitm eft itaque
,
ieptimo, quia
(cilicet in
efi
itaqne
fubsiantid vero
,
^uoJ fubBantiarum
^ principia ^ elementa:
h
tjuidem confeff<e.funt ab
cmnibtts ^fedde quibufdam (ingulariter tfui^
dam enuHciauerunt 'confefft
tjuidcm
pliyfcdt^
&
aliafmplicia corcf ^q**^ j pora. Deinde planta partesearum^ ani«// ignisyterra^
^
^
multa ejr partes animalium (^ tandem ceelum ^partescali. SinguUriter vero quidam y
fnbiiantias dicunt
frineifmlittr
& elementa fuiftantia-
fuhHtnu-am
liter
,
rum
:
caufe &principia,
cnim Mctaphylicaconfideret de omni ente inquantum cnsjprincipUter tamen confidcHcct
de
primi
cr Mathe-
(jf
prhutfa-
lijpme
im-
m4ttri»lttB.
fubftanria, vt de nobiliori parre fui (ubicdi
diAum
vt Cxpc
:
eft;& pcr confequens de
prindpiis fubiUntiz : (ubdit eriam qu6d)«iy?/»«-
ha ejuidem confejft funt ab omnibus.-vx. funt
tia vero
iubftantiz naturales i fed de ejuibufdam fubftantiis
enunciauerunt
fepdmi
:
vt didhim
,
ftiit
quod exponit cum
,
fcilicet
De quibm
& non omncs
dicitur
fub^
circa principium
Jltuiti»
gene-
tjuidam fingulariter
,
;
flibdit
confejfa tjui-
:
ralittrah onv. ttitut
dem PhyficayiA
eft,qu6d fubftanria: naturales
fiint
6rfp*-
i communiter ab omnibus, vtignuyterra, fUtONdt, &aqMa,& altafimpliciacorpora;deinde fecundum ordincm nobihtaris/?/4wr^c^^<«rf« earum ; ani~ malia , partes animalium ta/idem calum parta ccelt , puta Orbes Sc StcWxfingulariter ve-. ro quidam dicunt ejfe ftdtftantias fpecies , id eft, ideas Afathematica de qua opinio di(^um cft confeflac
&
:
&
&
&
;
in prirao libro
& aUbi frequenter
,
quandam diuifioncm,
fiue
modos
flanriam diiflos in prnecedenribus
accidu
altas fuhftantiai
erat ejfe
,
id eft
flantia quiditas
cjfe
fubdit etiam
:
accipiendi fub-
quod
dicens
,
ex rattone qtud
ejuid
quod vno modo dicitur ipfafubrei, qux per rationem, id eft, per
,
iicitury id cft.ipsu fubicchi.fiuc
fubftanrix fcilicct
:
hacc
qu6d
enim
eft
vna
fubftantia dicitur
ipfum (uppofitum diuifio fiibftantiae,
& de quiditate, &
£t fubdit , quod adhuc fupple fecundum opinionem aliorum dicitur fiibHmtiagenus magis fpectebMs , id eft , roagis quan) de (uppofito
fpecies
;
quiditaris.
& vniuerfalefingMlanbHs
generahter vniucrfnle
dicitiu:
id cft
,
,
quod
magis fubftantia
quam fingulare (ecundum illam opiiiioncm.
Sub-.
,
ejfe fpecies ,
tnt
frikt
lupple in iftafcienda f««er«fffwr/cilicct principa-
diftimtionem exprimitur.AHo modoySc quodjub-
qtaTHfttur caufx
tnatica.
^
nam fecundum
:
Rcfumit quatdam di£b in
quod
rat
/luit
(jri^niuer-
vniuerfali vero
eandem rationemfubSiaHtia videnturejfe.
& matcriara fubftan-
tiam
:
generi c^ idea copulantur
CAPVT PRIMVM. Sjobftantiai diuifio,
fale magisfingularibt^
aitetiamqu6d
vniuerfali vero
opinioni fecufidum
&generiy
qunm genus
dicuntur fubftantia,r«>/?it/4^r»ir
&
uie^i,
id eft,
vniacrfalc
\A eft,opinio
dc idciSynamfecundum eandem rationen vidtnttrr
Bb
4
e{je
eisUter
ejfe
vri I.
Lib.
296 Jhhftantii
Dcinde
vniucrfalia fcilicet ideaf.
,
Metaph.
cufli dicic:
Quomam
dute (juod quid erat
effe fubfta,'
fia eft;f/uiui autemratio^diffinitio.propter hoc
&
de difftnitione, defecundumfe diffimtum G^oniam autem diffnttio ratio eft , ratio
fft.
autem faries habet
^ departe erat
necejfs
,
qu^enom amplius autem , hdc opwfunt diffihitioni CJr necvniuerfale fubliantia^nec genm. De ideis
confiderare qiiafubBantidpartes^fjr
vero
dum
^ Mathematicis poBerius perfcrutaninam
;
eft
prater fenfibilesfubFiantiafy
tjuidam dicunt eas
effe
,
nunc autem de con-
fefiis fubHantiis traiiabimut
j
hji
verofenfi^
&
form^im. Secunda ibi: J?^ vt in fubftantiis quidem. Prima in duasiquia prim6 probac qu6d omnis fubftancia fenfibilis ha-
becmaceriam. Seeundo probat hoe idem de forma. Secunda ibi .Quoniam autem qu
Omnitfub'
:
Prima in duas:qiua prim6 declarac quid
mace-
fic
ftafiiia fenfi-
bilu fnrtici-
ria,diuidens earncontra aljas accpptioncs fubflan- f/U mattrid. tiac,& cum hoc pra:mittit intentum.Sccundopro-
bat quod materia
cft
cUnda ibi
:
oftenditcx
omnium
fub-
& corruptibilium,
Se-
principium
ftantiarum generabilium
Primum autem
J^uia vero fubftantia.
hoc ,
quiafubftantiafenfibilisnon eft
cum
adujnec forma,
materia
,
cxiftens
& feparabilis realiter,& non fblum racio-
ne
ficuc
ciim
fit
formajergo
& formam
tcriam
ma-
cercium compledens
eft
Dicit ergo
;
pcr fe
fit
SuhUantia
quod
,
fubftantia omnes habent materiam
fenfibiles
qiiatenus fci-
;
Continuat diAa dicendis
,
qu6d ijHomam iup-
ple oftenfuracft in fepcimo ^uod qutd erat
ejfe eji
autem ratio di^mtio (r/?;per diffinitionem enim exprimitur quod quid eft rei ,
fubftantia.-huius
vropterhoc de
diffiriitione
& de fecunditm
tenus diffinitio conftat ex prsdicatis per
modo dijpnitum eft ,
fe,i^\ia.-
fe
primo
ibidem in ieptimo, autem dijjimtio ratio eft:ratio autem ha-
quomam
het partes
tCy id eft
&
,
j
fcilicet
ideo necejfe erat conftderarey& de par-
de partibus
funt partes fuhftantia
difiinitionis
diffinita:
;
&
:
qu
ejux.
,
fcilicet
non
&
.•
fi
hxc,fcilicet partes diffinitionis diftinitioni opus ftnt, id eft, oporteat diffinire:vel
"litteram
,
fecundumaliam
vtrtim eaedem funt partes diffinitionis
& diffiniti:4w^/t«/ fupplc oftcnflim eft quod nec vniuerfale,nec genui
Cii
fubffantia.hxc enim
om-
nia pr^didta pertraftata funt in feptimo.Et fubdit
&
quantum ad dicenda,qu6d de ideis Mathemar»c«;quas fupple quidam f^neularitcr enunciauerunt efle fuh^nths , pofleriusperfcrutandum efty (cilicet in
decimotercio,& in decimoquarto,libris
ma-
tripUx teria
&
hiles. Ctnti»u*ft9'
nere fimul maceriam
,
form»
licct omncs func mobiles pcr confequens ha- Cr cotnfofui. benc maceriam:*")? autemfubftantia aliter quidem, id eftjvno modo materia qu* fuhiicitur:materia^
autem dico:quod non eft hoc aliquid ens <«ff «,fciii-
quanmm
ccc
^«i^.-matcria
eft
de
cnim
fe
:
poteftate vero eft hoc ali-
potcncia ad omnes adus
cft in
formales:<e/«fr vero^iA. eft, alio
& forma,quia
ftancia ratio
eft
modo dicicur
eft,ensadlu,fiue adtus feparabilis ria
;
licct
fupple
(juod eftex
generatio
non
/j/ijjfcilicet
fub-
hoc aliciuid ens
7 (rtium vero
realitcr.
id
,
quidem amace-
compofjtum cuius folius
eft Soliitt eomf». eft
& corruptio,fcilicet per fc:quia materja
& forma non generantur nifi per accidens ex 7. huius & ed feparabilisjenpliciter, id eftjpotens per fe realitcr exiftere feparatim, & fubdit quod ,
,
fiti
eft
gene-
ratit (jycor-
rufti» ferfe, 7-
fiuius,
Text. co.tj
Adde plura forma- »e videatur :
fubftantiarum fecundum rationem
id cft,
,
imfUcinie
ht( quidem funt feparabiles , vt funt formae &f»ru tnttf. Machematicas , non quidcm fecundum rem , fed
rum:/7(£
fecundum rationcm quxdam verofunt infepara:
hiiej
,
vt fupplc funtforma: naturales
nec fecundum rem
,
qua: vtfic
:
ncc fecundum rationem fc-
parantur a materia, vt patec ex fexco huius, texc.
com.4. Deinde ciim
dicii;
Tiam prAtw fenfibilesfubftantias quidam dicunt eas Platonici : nunc autem,Cci\icet ftatfm traBabimHs de fubftantiis , fcilicet ab omnibus confeJfis:ha verofunt fenfihiles, id eft,naturales,vt fic ex nocioribus ad minus nota procedamus. Deinde cumdicit: ejfe, fcilicet
« ,1«. «
.'
Senfibiles
Text.c.). 5
fiam habent
^uod verofubliantia eft materia palam: nam in omnibmoppofitis mutationibtn eftali-.^ quid quod fubiicitur mutationibtts;vtputafe-
autemfuhliantia omnes mate-
cundum locum\quod nunc hic tterum (^ alibi: (jr fecundum augmentum (juod nunc quidem eft tantum,iterum mintts aut rnaim:^ fecun-
autem fubftantia quA fubiimateria , materiam verh
iterum agrotat:fimiliter autemfecundumfttb-
,
eft
citur^aliter ejuidem
dico qu/e nOn hoc alitjuid ens a£iu
-,
poteTiate
Hantiam^quod nunc quidem esi in generaiio-
^
ne,iterum in corruptione:(jr nunc quidemfuh~
autem eft hoc aliquid ^ aliquid vero ratio forma , quia hoc aliquid ens ratio feparabite eft. Tertium vero eft quod eft e.x his , cuiuf^folitts generatio
dumalterationem,quod nunc quide e/ifanum
<^ corruptio (^feparabile fim-
ieSium
^ hoc aliquid
3
itcrum autem qttod
fubiiciturftcfecundum priuationem.
Probat quod materia
eft
principium
pliciter,namjecundum rationem fubiiantia-'
fubftantiarum gencrabilium
rumhd quidemfeparabiles,ill
Circa quod duo eft.
Exequitur de incento. Circaquod duo facic: qnia prim6 oftendit qu6d materia forma
&
(wTLt principia
d6
fubftanciarum fenfibilium. Sccun-
inquiric de ipfarum
vnione ^dinuicemzSecun-
da ibi De dubttatione Vfrh di[la. Prima in duas: quia primo facic quod didum eft. Secimdo detcrminacdc eis figillacim. Secunda ibi Oportet autem non ignorare, Primain duas:quia prim6 fapic quod didhim eft. Secundo concludic cx prsmiflis quod diffiniciones perfedlxc debenc conci':
:
&
omnium
MMteria #/F
corrupcibilium, frincifium omniumfui-
facic. Primo facic quod didtum Secund6 quia locucus fuicde mucacionibua
ftantiarum generabilium
naturalibuscomparar eas adinuiccm.Sccunda ibi,
&
Et han c fequuntur. Dicit ergo,qu(Sd quiafubftan-
biiin,
tia
eftmateriaM eft,qu6d matcria
fubftantix fenfibilis
n amnibus mutatione
oppofitis ,
& mobilis
mMtationibus
fit
principium
palam
, ,
id eft
eft ,
Hom
in omni
qua: cft inter terminos oppoflros
aliquid quod eftfubieElum, fcilicec titione fecundum lecum
,
cft fup{)le upt
commune quod nunc
eft
communc mu-
tationihpu, id cft.terminis mutationum,z//
ic6tum
:
ihmu-
aliquod fub
eft,hic , eft
&
iterum alibi.
corrufti-
& ha-
rum
mut*'
tionum fubieiium
mum.
fri'
SummxVnicx. mliht tatitnm fuo-
,
& in mntatione fecundum
aliquod fubicdlum quod nunc
augmentum e&
&
&
iterum in corrupnone;mzzcTiz cnim
&
generationis
ple matcria
efi
fubieftum corniptionis:^ nunctjuidem fup-
fubtecium hoc aUquid,iA
foniu fccundum quam
& tterum
cft
cft
adu
,
fub
eft,eft
II.
297
SVMMARIVM.
&
itttantum , Ptmtmlium. rum minut fi fupple diminuatur^nr maiusJH augq.S. huius c mentetur , (^ kemm fecundum alterationem fupIX. i.Ph^fic Tex. c6. 69. ple eft aliquod fubic<3sim quod mutc eftfanum M*d$u r*tterum laborans.fimiUter autem in mutatio^mtfcenii ne fecundttm fuhjianttam , cftfupple aliquod c6m*»*ruuu. roune Cobicihim,<]ued nu»c efi tn generatione, eji
&
Cap. Formam
de fubftantia
eflc
fenfibi-
Democricum ponenrem
lium. Reiicic
corporaindiuifibilia, efle rcrumprinci-
de quo lib.t. Pcr difFerenciasintelliformas a quibus defumuntur, & qui-
pia, gic
dcm
fubftantiales
,
lic^t
cxempla ponac
in accidencalibus.
& hoc aliquid;
fuhieilum fecundum fnuattonem, matcria enim nunc cft fub forma , nunc eft fub priuatione quac funt tcrmini primi mutationis in lubftantia mutatio cnim fedt cognofcerc materiam quatcnus nunc eft fub vnorcrmino, nunc efi
Q
Voniam quidemvtfubie&a,
^ vt md-
teriafubliantia confeffa
h^c autem
qune foteliate
relitjuum
,
efl:
eam qua vt
fub alio:quod c(Tctimpoflibile-, ni/i eflct aliquod tcrtium a tcrminis rcaliter diftindum, Deiiide
(um dicit mittationes :alia-
rum vero vt vnam aut duoi^hoc nonfeqmtur: non enim neceffe.jiqmdem materia habet localem^hoc
OnUm$HMtionum
dtfferentiafimpliciter feriy
dtbum efi.
Coraparat adinuicem mutationes naruralcs» quibus fccerat mentioncm diccns:qu6d hani,
fcilicct trii
ttttfrMHt»
& generabilem ^ corrttytihilem ha^
^denim
nonftmfliciterjtn Phyftcu
(jr
mutationem
ntutationes
rupribilc bile
:
c[mcc[aiden\m
oporfct
,
(ubftantiac
qu6d
fecimdum locimi
eft
fit
,
fe^uttntur alia
& cor& muta-
gencrabile
artcrabilc
& fecundiim
dicere quideji.
Poftquam Philolophus probaiut matcriam principjum fubftantiarum (enfibilium nunc probat idem de forma. Circa quod duo facitj quia prim6 prxmittit intcntum. Sccund6 cxequitur de intento. Secunda ibi Democritiu cjuidem. Dicit ergo,qu6d tjuemamfubfiantiaiC^vix quidem cft vtfubiecia,& vt materia confrjfa fj?,fupple ab
ftantia fcquitur ad omncs alias : aliquid enim eft tnobiie fecundum Iocum,vt ccelum , aliqualiter alterabile ffcundum illuminarioncm &ob-
&
fcuritatem, licet
ccelum nec
cft
non
fit
vera altcrario
& tamcn
,
gcnerabilc/iec corruptibilc
:
:
:
omnibusaiitiquis,vtpatctinprimo Ubro, qui (blam materiam dicebant cfle fubftantiam omnium ; hac autem , id eft , fiibftaniia , rhateria efi' potefiate, id eft,cft cns in potentia
ficeft
,
cum
:
quia inquam
relttjuum efi^fuhfiantta fenfihtUum,qut
vt afium
qiuntitatem;
td non conuerrimr,{cilicct quod mutario in fub-
id cft
,
,
e(l
fotma, dicere quid efi. Dcindc
dicit
Bemocritus quidem igitur tres differentias
ftmul effe exiHimauit , namfubie£fum,corpus fecundum materiam , vnum^tdem differt, aut ^gfjLu' quod efifgura, aut r^ezr^ quod comfofitio^aut iia^iy^
ejt
quod efi ordo.
ide6
quod altarum vero , {cilicet mutationura, Aut vnam , fcilicct fecundum locum ; aut duoi;
Excquitur dc intento. Circa qtiod duo facit: quia nrimo probat hanc conclufionem,qu6d for-
modo praedido,
maelt prindpium cllendi fubftanriarum fenfibilium. Secundo remouct dubium,quodpoflet oriri cx prxdidlisjibi Suhfiantia quidem tgitur \n tota prima partc intendit talem rationem : lUud
fubdit,
puta h*c
fi
illumjnatjo eftalteratio
mutario in fubftanria non fcquitur: mnenimefi necejfe fi ejuid habet materiam localem, id eft,mobilem fecundum locum, hoc gererahtlem corruptihilem hahere, id eft , fubic,
fcilicet
&
&
dbm generaooni & corruptioni:materia.cnim eft vrique generabilis
declai^lum
fuit 7.
& corniptibilis fubiediue huius
,
in
,
vt
quadam quacftione.
Subdit autem , quod ^ua Cndtfferentia interftmnon fimpltciter , Ced fecundiam ,
pliciterfieri
&
quid t in Phyficii enim
,
id eft, in ^. Phyfic. tcxt.
com.yadcm i. V)x)Cic.x..c.6iM^um efi ibi cnim dicitur qu6d fecundum fubftantiam fierj eft generario nmpliciter , (ed fecundum acddcns heri cft gencratio fecundum .quid hoc autem addit, quatcnus locutus ftietat tam dc mutarione in fubftantia,qu2 eft gen
:
Alt^&am.
eft
cfte
Ethanc fequuntur alia
here.
fubsiantiafenfibilium
modum dc mutarionc tctario
in accidcnribus, vt fimt al-
& mutatiofccundiun iocum,& fccimdum
quanritatem.
SVMMifi VNICifi C A P. II. Formam
de fubftanria fcnfibilium , nitiones compledri matcriam,
eflc
&formam.
:
principium eflendi rebus, aiius diftindio
eft
variatio facit diftincflionem in efle
A
:
,
&
quia :
;
&
ide6 circa probarionem minoris infiCirca quod duo facit. Prim6 pra:mitrit g. f illius minoris prolixam probationem. Sccundo Z7 pJntipii conduditintcntamconclufioncm. Secundaibi: effendi^iiPalam itaque ex hti. Circa probationem mino- jlitgiftidi in ris fic proccdinquia prim6 recitat quandam opi- {*'^|?']^ cxiidens, ftit,
•
nionem de diftindione rerum,& improbar. Secund6 ex illa improbarione infert minorcm quam intendit. Secunda ibi Quarepalam. Vnroa fn duas;quia prim6 opinionem tccitat:fccund6 cam imptobat. Secunda ibi Fidentur autem, Dicit cteo , quod DemecritM quidem igiturfimul extfiimauit ,id cft^ opinatus eft, tres, fcilicec (fedtferentiasM eft, qn6d omnes differenrii re-
-'"V**''^'
:
:
fum ad
& diffi-
rcmm
eadem funt principia eflendi diftinguendi fed fonna eft huiufmodi crgo &c. Maior cft pcr (0
ircs in
fubleiium
&
J'
acitu
:
:
~*^°™'
gencre rcducxmnu:
:
& matertam dicit fupple
nam
corput
vnum^ idem fecundum naturam : diferunt autem aut ,
cflc
quod efi fotentiaf qucd efi ordo. Nocanduro , qu6d , vt didluro fiut in primo
fviffx^ id e{i,figttra,aut TfoTri,
4Ut
J^tti^tylf
Lus,
„
.
,.
^"^''^'^
V II
Lib.
iqS
Metaph.
I.
huiiis Dcmocriti quod cor» opinio e^at pora indiuiiibilia &c atoma eflent renim principia , qu£C corpora ponebat in genere caufe cire vnius naturse quantum eft de materialis ,
fttundu De- li"i«is
dlia cemplexa,alia ligata^ alia injpiffata, alia
taocritn
aliis differentiis
dif-
ferunr.
&
fcddicebat ea diff^rre triplicitcr,fciiicet figu, ra,quatenus quacdam illorum atomorum ponebat fe
:
triangulacia
qusdam
,
fphacrica
& huiufmodi.
,
quatenus quacdam erant furfum, quacdam deorium^qujedam ad dexteram,quxdam ad finiftram. Aho modo differebant ordine , quatenus qnardam corum podifferebant pofitione
Aliomodo
,
&
iecundum nebat priora : qujcdam pofteriora , has difterentias in atomis,volebat aflignare diiFerenttas in rebus.
Deindc cum
dicit
iuncia,vt manus^autpes.
Infert probationem minoris quam intendir. Circa quod duo facit prim6 facit quod didlum eft fecund6 ponit quoddarii notandum circa diftam. Secunda ibi Sumenda igitur. Dicit ergo, :
:
Viferemtim
:
concludens ex
prseditStis
quare fupple, quia didas
^ 'jf^'^""'
rerum conftitutiua:,/'**//*^, fcili^ cet quia effe , fcilicet rerum toties dicttur quotics fupplcdicuntur difFercntLx:nam difFerentu con-
differentije (unt
ilituit, &diftinguit limesenim efitnferior : quia ponitur ita, ipfumfic ponifigntficat efje , id eft, propriam ipfius rationem , firntltter cryflallum :
&
&
ipfum fic infp}ffart:quorundam vero effe in omnthushis dtffinietur, id eft , quod efle quaruneffe eft
Videntur
7
auUm mulu differentU ejfe , vt
alia quident comffifttione dicuntur materia,
dam rerum
^u^cunque mixtftra , quemadmodum fnelicratum : alia autem Ugatione , vt captis ligatura alia vifco , vt liher : aliaclauo , vt
aliafunt mipita
ficut
:
arca. Alia influribus njt
horum
alia fofttione^
:
liminare inferitts,& fuferius:hdc enim i»
fofttione aliqualiter differunt
dr prandium ; alia
fut coena^
^lia fenffbilium pafionibus
alia tempore
?
loco
vt
,
vtjpiritmt
,
durttie
,
^
e^ raritate ; ^ftcci" hnc Et qftidem horum,in humiditate. tate^& omnino alia quibafdam-.alia omnibus his ] moUitie; ^f^ifitudine
,
&
tnocritum. Varie.
Improbat diifiam opinionem f
mocritum
rerum tur
ejfe
,-r
eile
oftendens De-
,
^j
j-
multadifferePttU in rehM.(][.\x'f\ipp\c
now
reducimtur in praediftas.-yr alia cjuidem dicuntur fed ncciden- f^;;,^j,y;jjo*r»?4fm<, id eft, differunt fecundum diuerfos rriodos compofitionis in partibus matet\3MhvisJi<:ut qmcmquemixtHra,\A eft,qu6d quo-
jrundam partes materiales componuntur per modum m\\l\onis,cjuemadmodHm Melicratum:yilia ligatura,qu(t, fcilicet aliquo vinculo colligantur, vt ligatura capitis : alia vifco , vt Itber-.alia gom-
pho
,
id eft
,
clauo
,
vtarca
:
alia
difFerimt pofi-
tione,vt lirninare fuperius,& inferius:h
namque
fofitione ali(^uaUter differunt:aliatempore,vtpra-> ,
& cwna
:
prandium vero dicitur comeftio
cpena vero vefpertina. .Alia differunt loco,vtfpiritus^d eft,ventus:nam ventorum alius
rnamtina flat
firniliter aliit^zxics
proprias diffeientias
,
i
ab Oriente:alius ab Occidente,&
fic
quibus difFerunt
&
,
dc
aliis^
ficcitate,
dem horum quthufdam : alia veri omnihus his: fecundum quodhabent plures , velpaucioresde :
& omnino, id cft,generali-
alia difrerunt {upjple fuperahundantta
,
alia
dcfedu, quatcnus omnespracdi£kae fenfibiles pafflones reducunrur fecundum antiquos ad fuperabundantiam 3<:defc6tum, vt dicitut i.Phyfic, tcxt.coip.3%. Deinde cum dicit
^are palam , quia, & effe toties diciturt limes enim inferior
eji
,
quia ita fonitur ,
effefc ipfum ponijignifcat
JicipfHm
injpiffari.
, (jr
,
puta
fi?-
quod
fi:i!icet
cllendi
ideo quod hic dicitur dc diffcrentiis,
,
difFerentix
vt
funt principia diftinguendi
intelligendjam eft de formis fpecifica:
plurimum
ignotae
;
:
,
&
quia vero
nobis
fubftantiales funt
ideo Philofbphus
^1. fomull.-
°^^'
non cu-
rans de exemplis exemplificat de differentiis acci-
dentalibns
qua: funt notiores,vt per eas
,
fimiliter fe
habere de difFercntiis
,
intelliip
& for-
mis fubftantialibus , quas funt nobis minus notae, Deinde ctim dicit;
Sumenda funt igiturgenera differentia^ rumy hxc namque ertint prtnctpia effendi , vt
&
cryHallum effe
^uoiundam verh effe , (jr
fimnibus hi4 diffnietunquia aliafttntmixta^
9
mmuSyaut (fffo,^. raro, (jr omnia namque hdc fuperabtindan-
qu<e in r//agiSy (jr
taltbus
:
tia,^ defeSfusfunt ,fiquidem, autemfigura, aut lenitate cttruo.his
non
,
aut afperitate
autem
erit e(fe
,
aut reSlo
,
aus
miferi, oppofite vero
effe.
NetMhile th'
Ponit quodda notabile circa di(3:a,diccns,qued ca dicia. forma: rerum confti- Al, iiffeie»' quia flipplc differentije , tuunt
,
& & diftinguunt cfle rerum.
Ad maiorem
tiariun.
euidentiam diCtomm fumenda funt genera differentiarum : reducendo , (cilicet pofteriores differentias ad priorcs communes hM namque,
&
:
fcilicetgencra erunt principia effendi intotoillo
& & & & htimiditatei& hac ejuidem fupple differunt qui-
ter
&
,
ma
aut miniis,aut fpiffo.,& raro,&
diffcrentiis prasdidis,
,
cundum quod ordinanrur ad operationes anims, Notandum quod difFerentja fumitur a for-
generc,i/t fupple indiffcrentiis
mollitie,(fr fpiffttudtne,
contpm
quae habent fuas
,
u4lta diffcruntfenfihtltumpafftonihus, vt duritie, raritatt,
aI.
alia perata.
,
plunhm horum.
niodorum przdi6torum:^w etiam
dium
(juia
:
alia complexa, alia ligata
-j
r rr mlufhcientem,dicens quod vtden^r
diferentit,
taltt.
,
alia altts differentiis ficut rnanus
,
&
,
gamus
Jitperabundantia, alia defeifu. , , , _ fptprebMtVe-
infptffata
pedes
didis modis omnibus
difFert
qutfuntin magis,
Dapturgenera cies
aliis
nar>ique hac funt ftiperahundantia
,
talihus,omnia
& defeUus ad
quJe reducuntur :^w»/»/er fiquidem
aut lenitate
,
aut afperitate
,
id eft
,
,
aut figura,
fi
quae perti-
&
curuo , id eft, nent ad huiufrnodi aur reEio , curuum quje fimtprireducuntur ad redtum , mae difFercntiae figurac , adhuc his autem erit effe mifceri.-oppofita vero non effe, id eft,qu6d etiam :
& &
aliaj
reducunrur ad mixtum ex eo, quod quaedam
funt,quorum
eflc confiftit in
non efle eorum oppofito
,
quodam milceri, & nop milceri.
fcilicet
Peindecumdicit;
Palam
itaque ex his
,
quia fifubBantia
vnumquodque , quodexhis ejt quarendum qua eff caufa ejfendi horum vnumquodque, eaufa effcndi
ConcUidit
(j* fpe^t
i» dife^
rentiu.
Summ^ Ynicx.
Cap.IL
Concludit cx)nclufioncm prindpalitcr intCTH
CMtlmfu.
exhu
txcn,dicens, paJamuatjuecde
:qubi fi/itlr-
poflet oriri cx^prsdi-
£tis:qub enim loqiicndo de formis,fciIicct dcdiffcrcnriis folum cxemplificauerat dc accidcntalibuSjcredcret fonc aliquis,qu6d ea,quac difia funt
non
crtent vcra de difFcrenriis
formis fub-
fiuc
,
nM
&
hoc remouet diccns quod Inixtmflu €ptidcm igirur horum ejua dida funt , t^fubftantia ftancialibus
tft
frtftrtio Cr idititof.
cjxircamc-
,
nec combtnofum,
afHne:quod
i.
fcilicct fit
aliquod
perrinensad genus Cahibaiiixuutamen proportionabile in quoUbet , id eft , quod ea quac dida funt
dc accidentalibus,intelliccQdum eftproporriona^ bilircr C\c fe habere in fubftanrialibus. Et cft cxpofitio Comm£ntatoris,qui in ifto loco dicit fic;
liium.
&
difmaniftftum eft ergo,icc^d cft,cijm nomina ifbc difFcfinitioncs funt per has differcntias , renriac fcquuntur formas (Iibftanriales entium:
&
manifefhiin cft,quod fbrmz fubflanti^cs funt fc-
cundum numerum cit
hoc, quia
tia
i
iflac
iftarum difFercnriarum:& di-
difFercntiar didae funt acciden-
fed accipiunmr loco difFcrenrianim flibftan-
rialium propter latentiam difFcrenriarum fubftanrialium. Hacc Commenrator. Hoc eriam di£hun fuit in quodam notabili. Tunc fcquituc
Ulapars:
.
fc
me in diffiftitiombui aliorum gcncnmi :vt fi eft 0pM diffintre limen inferiudydtcemus ipfum efte lignum aUt lapielemfic pofitum : nn qnod \i^um,
Diffinitiones comple3:i
re diuerfas :folos eosdiffinire,qui rias
& formas
,
matc-
aut his sequiualentia con-
&
nirionibus
aliquando enim
:
,
TT^ T vt
in fuhsiantiis id ejttodde materi^
aHm ipfe (jr tn alia maxme vtftltmen inferius
X^frtidicatMr diffirtitionibui
,
.,fic
efi
^
oporteat d.ffinirt,ltgnum,aut
Uptdemjtapo^
fitum dtcemus^^ domttm lateres,^ Itgnafic quodcuttu caufa in quifofiti : aut adhuc^
^
hufdam
^fivero cryHallum acjuam conge-
efl
l.itimyautJpiffatam^itAinfimphoniayautaci^-
tif&grauis commixtio talis. Eedem quoque modo,(jr i»
plc oponct diffinirc
cCftaquam quod aqua
d*
i*tlujv>ne
mltefil'i» eiuuU'.tie
mattriMliitm.
8c
fotmam
cfle principia
^ mam
,
fiibfbmriarum fenfibi-
quod
diffinirioncs pcrfe-
debcnt compledi fimul materiara , &: forvndc Commentator^dicit hic , cap. 6. in ; ,
,
Sub-
ayffatlum , dicemus ipfum CrjStaUms
congelatam
ita
cft vt
materia
,
aut in^ijfatam
y
&grauu
ita
quod Philofbphus intcndit
declarare
quijd pancs compofiti funt panes diflSniuonis,&
quod diffiniriones pcrfcdz
funt
nent omnes partcs ex quibus
eft
illac
quac conti-
compofitum ,
&
hic eft forma , & quod cft in cnte quafi materia. Circa quod duo facit quia primo concludit ex prxdidtis quod dichim eft, & cxpLuut per exem:
'**
'
& modus congclario-
,
qu6d fymphonia cft
«emus,
talis
tli-
^'^
?* ***
commtxtio acuti,
itaqu6d acutum &graHC funt vtma-
,
tcria;& talis comraixrio acuri,& grauis vt forma:
eodem
ejuoejtu
modoeft in
aliis.
.
Notandum,qu6d ciiraPhilofbphus didtquod
a^s
ipfe
,
id eft,forma
,
vtl prsdicatut de materia, differwtiM de fntuerim
ttturt qmMli. , non eft intelligcndum de prccdicationc in abfhaciojdicentCjhoc cft hoc, "^ ytdUo'
vel diffijrcnria dc gencrc
cum
fit omnino altcrius rarionis (cd cft intelligendum dc prajdicationc denominatiua,eo modo ;
quo animal didturrarionalc,& fic addendo difFcformam matcriac,confHtuitur perfeda rci diffinido. Deindc ciun didc
jrcnriam gcneri, quafi
tio
**
ex his,quia a^ta alius alte: aliorum ehim compofi(^
itaqtie
rius materi/t,
rdtio
aliorum mixtio,(^ aliorum aliudquid di-
ilorum.
Infcn cx pracdidis duo
tditts
corollaria,
quorum fc- f^"**^ f-
aihts
,
eCi
ex his,<]uadichiCum,e}uia
& ratioy id eft,forma
cft altcrius
ma-
^' *''-^-
q^
^ ^^_
rituieme tna-
diucrfanim materianun diuerfac fimt ""* /'"' »* "»'"'*• enim fupple adhis forras cft *f?^ compofitio, aliorum eft tntxtio aliorum aliud quid diBerum fiipra. Dcindecura didt teri*.
:
nam
formz
:
&
itliorum
,
Propter quod diffnientium hi
quidem //-
centes,quid efl domus:qma lapidesjateres,
ligna poteliate
que
heec,
ttliis.
lium:oftendic cx didris
principio
quo dcpendet
nis vt fbrma:fimilitcr diffinicndoj^^wp/wwMm
&
domum dicunt:materia nam-
lUi vero
vas prote£iiuum pecunia-^
& corporum^ aut aliud aliquid tale ad-
ailum dicunt. Al^ namque ea amho ^eam qua ex hisfuhliantiam.videtur enim qua quidem per diffedentes
menrum
a
dit ctiara alia cxcrapla ad propofimm:// t/fri/up-
rum,
Vbi poftquara Philofbphus probauit materia,
HtHe Mrpi.
finis
neccflitas formac,ponitur in diffinirionc rci.
citeigo,^u6d palam ,
'
r4:itaqu6d Iatercs,& ligna fe habcnt vt mareria, pofido talis fe habet vt fbrma. tt addit, aut adhuc,& cuitu caufa, finis cft in ejutbufdam diffi-
cundii ponitur ihiiPropter tjuod diffinientium.Di-
iungunt.
''"
'
pofirio fc ha-
:
Palam
matcriam 5i
talis
, vt forma & fimilitcr C\ fit opus diffinire domum,dicemus qu6d eft lateres,& Itgnaftc pofi-
SVMMARIVM, forniam:materias diucrfas, formas habc-
& '^^**
habet vt matcria ad confhtucndum pcrfcdara diffinirione rci:yS: fe hahet maxi-
quod
,
aut lapiSjfe habct vt materia,&
Remouct dubium,quod
Scctmda f*r ftnrtnt
vt infubftan-
quemadmodum
bebit
Txcbidu dm-
p*K
Palam ergo. Didt crgo, quod
gcncri
Ddnde ciiradicit
quolibet.
TO
^trtni»
fecando infcrt
:
&
ex hii eft , tjutr.endum ejue eft caufa efendi vnumquadque:<^\Zy fcilicct illud cft fornu
;
:
ibi
demateria praduatur , ipfe ^fc„^*^ *5i«,idcft,qu6dyJc«ingcnercSubflanrijcdittc- y^, f^fwforma, adi**nit timuUittT. rcnria qus fc habct , vt adus ,
nlm
SubfiantU quidcm igttur nthil horum ntc combinatum attamen frofortionaU in
corollaril
pla
tiis,
ftantia, idcft,fornu;& difFerentia fubftantialis efi caufa , id cft,eft principiura ejfendt vnurruiuodqMe
eflcntialis rei.
quxdam
299
,
componentes tertiam^
rentias ratiojpeciei, ine.xijientibus
& a£lus
effciquee
materi^ magis.
verb
eji
Similiter au-
tcm cr quos ArchytM approbauit terminos, fimulenim vtriufquesiit,vt quidejlferenitas? ,
quies in aeris pluralitate.aer qtiidem materia:
aBfts,^fuhHantiaquies, quid eft tranquillitas^rnaris
aquitas.SubteBum quidtm
'teria/nare.acius
autem^&forma
vtma-
aquitas.
Ponit
Lib.VIII.
300 Seeundum toreiUrium.
Metaph.
Ponit fccundum coroUarium , diccns frefter auod fupple quia ita cft , qu6d in diffinitione vnu ie habct,vt a(^iis,aliud vt materia;u^o hi qmdem diffinientium dicemes quid efi domHStquia, (cilicec lateres laptdes
& ligna potejiate domum dicunt:
,
&
formam feparatam
per fe primo , fe* cundario compofitum. Scd fccundura
ipfum
fpccies per
prim6
fc
fignificac
(compoffcum.
ba namquf funt vt »Mrf rM,id eft,qu6d diffinienrcm pcr fblam matcriam indifiicicnter diffitalis diffinitio non notificat rem, nifi non vt habetcfle quantumad cfle poflibilc , a(5tu:t//t v«ro,id cft, alij ditfinicntcs domum quod
tcs
OPorfet
niuDt:quia
&
f^effiiUliif-
qui
finiunt
cft
VM proteSliuum pecuniarum,
& corporum
aut
,
m»ter'iam jy aliejuod altud tale addentesSc\\icct'm diffinitione form»m, vel hif profortio- d.om\xs aUumy id eft, fornum dtcunt tantitm j
&
nahili»
cott'
ideo iniufficienter
diffiniunt:<«/»/
tes ea
fiibftantiam,i^
materiam
verocompleBen-
& formam,tertiam
eam ejuttex his,
id e^, fubfiantiam
eompofitam diffiniunt,& ideo perfedlc diffiniiit. Et fiibdit, quod ratio,id eft,difnnitio qu* quidem efi ex differentiis tatum:videtur ejfe fpeciei,id formac,^ ^f^Mt.-quia fblumexprimit formam
efua vero efi inexiflentihtu
trinfccis
,
id eft
m-
& materialibus tci^etiimagu materiA:ex. quam forma
:
licctaute rl
fint partcs inexiftcntcs
men appropriare dicitur matcria inexiftens cenus ipfa
fic diffinitur
:
quod
eft
,
:
ta-
qua-
cx qua res
fit
jHVu ferenl- ciam inut,cx $. huius cap. de Caufa , tcxt. com.i. tsi quid i 4. Subdit autem, c^uod Jimiliter fe habent^termini , id eft , diffinitioncs quos Archytoi reccpit
&
fvel
approbauit
tam
materia:
plcdhintur
:
quim
multo acre:quia fi pau-
& in hac diffinitionc
,
aer qnidem eft, vt materia : fuhftantia autem, tran- aSius, id cft,forma,eft ipfa ^Jw.-fimiliter
fi
&
dicendo quod eft maris dquitas-yfubie^a quide vt materia eft mare,aBus aute, aquitoi.
Ex
his crgo patet
quod
prsdidadiffinitiocompletflitur materiam,& for-
mam .« wv
propter hoc cnim laud»tur hic Archytas. Vlrim6 c6mdicit: :
Palamitacjue ex diSiis cfttx fit fenfibilis
& quomodo hdc quidem vt ma-
fubFiantia ,
teria-.Ula ver)>
tem qu* ex
vtforma,
(jr
aifus ; tertia au-
his.
Concludit totum pracccdcns,diccns/>4/4f» cfTe quomo-
^otn hee lec*
fertittmtnti- fxpr.adiSii4,qHd^fttfenfihilisfuhfiantin,(^
tatem. £p.ilp£tu.
^g gj} jj^ ^f materia:illa vero vtforma quia a£ius. Tertio vero qua ex his, id cft,fubftanria compof;ta
compofitis^ aut a6f(is
tum dine
(Jr
:
linea
;
^ f^eciei
vtrum
aut tjuia duaUtas
?
tjuia
,
tegmen-
dualitas in longitu:
cjr
animal
,
vtrum
quta materia anima in corporeiaistanima hac
namque
fubfiantia
,
corporis ali^
(jr aifits
cuius,
Poftquam Philofbphus probauit quod materia,& forma funt principia fubftantiarum fenfibi'-
&
lium:nunc determinatdcmatcria, formafigillatim,& vniuerfalius quam prius.Circa quod duo facit:quiaprimb determinatdc forma.SecimdA de
materia.Sccunda
ihi: Demnteriali
aHtefubfiantia.
Ad
euidentiam primi notandum , qubd hic Philofbphus inquirit de fbmia iuxta caquas Plato pofuit de forma.
Plato quidem praecipue vi-
&
cx vtrifquc.
Tlato Mttrihuit ideis fiu»
formis t^.p^ prietatttt
:
tem.
Ad cuidcntiam etiam prjmi notandum qubd
diffi-
fHiUtMqHifif niatur tranquUlitas,
& fortna ipfa
;
autem formas rerum cfle ideas numeros fecundiim hoccrgo hicparsdiuiditur induasrquia primb inquirit Phiiofbphus de forma in comparationc ad ideas, vel fpecies. Secundb ih comparationc ad numeros. Sccunda ibi : Palitm au-
:
cfle fercnitas
14 Tc]ft.com.r,
fubHantiam comfofttam , aut aBum , cJ^for^ mam vt domus vtrumfignum communis, tjuia tegmentitm ex lateribu^^ffr lapidibusfic
formse quia vtrumqup com-
Aeris pluralitate, id cft,in
M»ra
nomen
fus eft tangere principium formale rerum:pofiiit
,
cus acr,puta inclufus in ore quiefcat:non proptcr
hoc dicitur
ijuia alu-
,
ftgnificet
fcilicet
vtriufque etenimfunt
vt,<jiiidefi ferenitoi: cjuia efi quies in
,
vtrum
latet
rei:
ex partibus
,
co, quia folum cxprimitrei materia raateria,
eft,
autem non ignorare
quando
,
Plato pofuit quatuor de formis
rnum
,
fiue ideis.
Pri-
nomina fpccicrum fiue idearimi, lignificant tantiam forman^, & non formam cuni matcria. SecundiUTi eft , qubd forma eft aliqujd praster partes materiae poncbat cnim formas fc^ eft,qu6d
,
:
paratas.
Tertium
eft,
qubdformaeftingenerabi-
lis,
& incorruptibihs.
cft
cum fccundo
Quartum eft ( quod idcrn qubd fcilicet form.-E funt a fenfibilibus feparats. Secundum ergo hoc , hsc pars diuiditut in quatuor. Primb enim inquiric vtrum nomen fpeciei fignificet folam formam, vel compofitum ex materia & forma. Secundb vtrum forma fit aliquid pra-tcr partes materialcs. )
Tcrtib ytrtim formae rerum
fint ingenerabiles,
&
Quanb vtrum fmt feparatae Sectmda ibi Non videtur ita^ue^
incorrupribiles. fenfibilibus.
"i
:
Terria ihiNeceffarium «><*^««.Quarta ibi: St autem
funt corruptihilium. Prima in ttes quia primb proponit quaftioncm. Sccundb fubiungit Plato:
nicam fblutionem.
SVMM^
VNICiB
intcnrionem
C A
P.
III.
J4on fbrmam,fed compofiwm per fc gencrari, itcm fblam formam non cflc totam rei qulditatem.
r
MM
AR
I
puta racntem Platonis.
:
&
formam tavtUm; vt hoc nomen domus vtriimfitfignum communis id eft^ fignificet aut a£ium
,
r
M.
Tfadat quomodo fecundi^m Plato-
ncm nofncn fpccies fignificacideam, fcu
^^ Htminr
fcilicct fpcciei fignificet fubTlantiam cornpofitam ff$titiftgnifi-
ipfiim
s
Tertib exponit quafftioni?
Secunda Erit autem vtique. Tenia ibi : Sed hoc ad aliquid. Dicit ergo , qubd oportet non ignorare: quia aliquando fiipple latet aliquos, vrrwTO nomen ibi
,
€X
commune compofitum
lateribus
,
& lapidibus
:
quia tegmentum
fic compofitis
:
quia la-
tercs,& ligna fe habcnt vtmateria:fed tcgmetum,
& ipft modus compofitionis tegmenti eft vt tna : aut fupple didlum nomen
fx)r-,
&
fignum aSius fpifiei,id cft, fonnaE,puta qubd fignificet tantum fit
ipfura
fttur tMtum,
/*'*»*'
Summ^vnic^.
Cap.
III.
301
fpfum tegnentMm:itentm vtritm lineaftt dualitM in IwigttudtneM eftjquod fignificet dualitatem in
c6pofm,& homo nonfunt idem nift,& anima homo dtcatttr, fcilicct lecundum opimoncm PIatonis:yJc
longitudineraut ^uut dtuilitM tdntitm.id eft>vtrum
autealicui cft fiipple idem, tptod qutd r^,puca ipfi
tantum:& vtitur hoc excmpio modo Platonico , qni pofiiit numeros formas in magnitudinc iu qaod linea nihil aliud fit ^u^un dualitas in longinidine Hc quod dualitas ut fbrma, Sc longimdo raatcria linex. Eft crgo qtueflio vtrum hoc nomen liaeti (ignificet tan-
prindpalitcr formac : altcui vero non
(ignificetrfualitatcm
:
:
tum
formam aut dualitatemin formam in mareria itenim
dualitatem quafi
longitudine
quafi
,
:
:
hoc nomen amm/t quid
mam in corpore
,
id cft
ngnificet
formam
,
:
tjitia
attt
in materia
ani:
attt
animam, id cft, formam tantum:^^;7ipn^«r,{cilia&tu fubftantialis , id cet anima ejl fuhjiantia
&
puta corporis Phyfici
eft,forma corfiru
alicttitu,
organid. Dcindc
cum dicit
Erit autem vtitjitf,
1S
mm vt
vna
pofito cx materia,&
puta
,
com-
forma fecimdum opinioncm
Platonis.
Notandum, quod iflam quacfHoncm dc figninominis, Philofbphus non profequitur nili Pbtonicc , nec ipfc hiccxprimit fuam intentioncm. Vndc fdendum quod ad quarfliorem alircr diccndum cflet fecundum viam Platonis,& aliter fecundtira viam AriftotcUs , nam fecundum Platonem refpondendum cft,vt fiipra ih\: Eruautem vticjtte. Sed fecundum Arifh)relcm,dicendum eft qu6d nomcn (pecici fignificat compofitum cx ficato
materia,& forma : cuius rario eft,quia ratio quam ficnificat
nomcn eft difinirio
16
Al.
Itaqne
Stlntitq.ft-
cwtdianThi' Ufophum.
cx 4. huius,t.c.i8.
autem fpecid, & diflSnirio includit materiam,& formam,vt patct cx pra:dickis;ergo noracn fignificat compofimm ex matcria,& forma.Confimutur , quia illud cft per nomen fignificatum ellcntia
& in
vtriftfue animal,
ratione diSium
fed quafi ad
;
vnum.
quod pcr intcllci^m intelligimr quia rebus inNimenfiputelledis nomina imponuntiir,fed ^uodtjutd eft rd feeMtrei^eneft obicdnm intcUedus , cx tertio de Aniroa, & ti*m. tjuod tjuid eftrei cft compofirum ex materia , & ridt i.di.4. forma,ex 7 Jiuius , & cx hoc eodem oclauo, ergo :
Ponit Platonicam folationem qnac ftat in hoc, t*»iutn«m*n Quod" cum forma feparata fit tota fiibftantia rci S»Imm TU'
frimijisnt-
ju»nfirmi
(ecundum eum \ idco nomen per prius fignificat forraam,& fccundario compofitum dicunt cnim Platonici quod homo qui cft compofims ex materia , & forma , dicitur participatione hominis idealis, qui eft forma tantum & ide6 nomcn dicitur dc vtrifquc non zqualiter ; fed fectmdum |mus, poftcrius, & fectmdum quandam analogiam , attributionera hoc cft quod dicit, qiiod animal,id cft,hoc nomenam'mal erit vtitjut in vtrifjue, fcilicct dc animali ideali quod eft tantura forma j & de animali compofito non vnn :
(^
c*mf»fiti
nomcn fpcciei fignificabit compofituiu.
& &
:
&
&
ratione diEhtm fed tjuafiad vnum , fciUcet fecundum attributionem modo pricxpofito. Dcin;
de
T.cf.
cum didc
NOh
pojitio, (jr
fitio, (fr
pofitto.Jed
ejfe
idemjhominis
effe,
&
non in compofiris, pro quanto compofirio dit efi
materiam ,
,
incluqua: eft cxtra rarioncm ejuod quid
& quiditas fccimdum opinionem cius
quiditates ponebat puras formas
J>* iienthatt
quod quid eft emm t»
:
fi
ergo
nam nomen :
folam formam fignificat erit quod cjuid eft idem cum co cuius eft nam per noraen fignificamr id :
cuius
non
effc fi
autera
idcm
nomen fignificct compofiram,
&
quid eftcwn eo cuius eft cmmtjlfihoc eft quod didt ; fed hac fupple qu
ejuod
:
ftionem verofubftantia fenftbilia ntbit,
modo prz-
expofito. Et fubdit ad quid tendit qusftio fecundum mentcra Platonis : nam tjuid erat effoy cxiftit, fcilicet
xdtmfpeciei
^d & aSuiJid
nam anima, & anima effe, id
idm :
eft
,
eft,
com-
comp€~
,
vt limen pofitioney non ex limine
magis hoc exiUa. Nec itaque homo
eH animal y^ hipe.<\fed
aliquid opcrtet ejfe
quod auferentes matcriam dicunt.
fcili-
cft fentcnria ifta , quod ad , propofitum de fubflantia fehfibili , dc qua nunc a2itur,tiihil valet ifb quxftio fecundura mentem Pktoniszquia in quibufdam Jcilicet in formis fimplidbus idc eft tfuod tjuid ejl cum eo aiius efbfed
cct tendit quajftio
e(i
quodpraxer hoc efiji hoc materia,neque autcm tlemeptum, neque ex elementis yfedfuhsianiia,
Exponit quasfHonis intendonem,ad quid
mixtio ex his efi tjuorum
mixtio. Similiter autem net aliorum
fetitynam anima^fjr anim^
vero non.
deeUrnt.
videturitaque tjuarentihttSff/ffahd
exelementu,(^ compoftionCynec dcmus
quiccjuam
c^ homo non idem^nifie^ animahomodicatur. Sic dutem alicui quidem , alicui
qiufHtnii
M.
ScntcntiaPIaconis folam formam cfTc tocam rei quidicacem , reiicicur, quia forma cft pars , crgo non tota fubftantia.
nam quod ^uid erat efejpeciei, dr affui com-
Inttntitmtm
r
iateres,cjr topofsio^C" hoc reffe^non ehim
Sed httc td alitjuid aliud quidem conferunt: ad (jufjiionem verofuhfantiafenfthilis nthil:
vero
FM MA R I
S
;
formz,
aniraz quiditas
bomini vero efe, id eft , quiditas hominis Scoti Oper. tom. fF.
Inquirit dc fccundo aliqiiid
,
vtrum
fciUcet
forma
prstcr pancs materiales. Circa quod
f«t
duo
fadt : quia primo ponit circa hoc Platonicam opinioncm.Secund6 tangit cius improbarionem. Sccuqda ibi : Si ergo htc caufa. Ad euidenriam priminotandumeft,qu6d ctmi Plato poncrct formasrcrum feparatas ; idco dicit
formam elle aUquid,praeter partes matcrialcs, ita quod f)'Ilaba non erit compofita cx litcris , quae
»7
^„^
Ttnn* tft , funt panes materialcs,& ex compofirione,qua: eft aUqttidfrd-
forma,tanquam compofirio eflct elementum, vcl "^ fartot pars matcrialis ficut literx ; flmiliter de aUis ***^**^* compofiris ; ideo didt/juod fi horao componitur p/^,,--
&
&
bipcde , vt ex parribus materiaU, bus , qn6d homo critaliquid pnetcr animal , bipedem, nec erit elementum , nec ex elementis: quia forma non eft cx clcmenris,puu compofirioj vcl mixrio non cft ex his partibus matcrialibus, cx animali
&
quarum
eft
prarter eas
compofitio,vel mixtiojfed eft aUquid hoc ide6dixit, quia a quiditare
,
&
t« omnin6 matcriAm
aitfcrebac
:
didt ergo
Cc
noa
Metaph.
Lib. VIII.
^oi
tion videtur itdcfue quirentibui, \A. cft , Platonicis jnoucntibus iftam quaeftionera , quod fylUba, fit
& compofitione
cns exelementii, J»ofitio,quac cft
icut
forma
(yllabac
:
quod com-
ita
clfanentum ciur
Cxx.
quod (UmM
litcrx '.nec fupplc vidctur cis
fitUteres, &compojitto ,vt fiipple domus confti-
quau ex partibus
ruatur cx his
He
& hoc re-
matcriae,
corum opinion?
ria Piiilofbphi,qui
rabiles,
dens
:
:
demonftratum autem
eft,
&
cft,formam,nullus facit,ncc gcneratur,fcilicet pcr eft,compofitum ex raat;cria,&; forraa:
fe,fed hocjid
caufajiuius oftenfa cft in 7. Dcinde cura dicit
,
Jitio,dr mtxtio rupplc-conftituiturjyiJwi/irer autcm
nec aliorum nihil
idcb fubdit
declaratunty fcilicet in fcptimo, quia fpeciem, id
»9» enim compofitio,& mixtio ex hit quortm eji compofupplc diciuit pofita
;
ponit formas in materia gen^-
& corruptibilcs, non pcr fe,fcd pcr accji-
19
SiautemfuntcorruptibiliumfubFiantiafffarabiles
nondum eBpalam,
quiaomncm formam ponunt
Iminare fupplc infcrius fornu : non autem e conucr(b pofitio ex liminari ; fed magis /;<er,{cilicet raatcrialiafunt ex ilta,id. cft,ex forma: necitaque homo ejianima,& btpesCi ponatur qu6d
Inquirit de quarto vtrura, fcilicet fQrmac fint a Foratjitnt
praEtcr partcs matcriae,i/r
conftituitur ex pofitione, qua: eft eius
animal, Sc bipes funt matcria norainis/^*/ aU^juid ,
quod homo
erit aliquid aliud praetcr hoc (^uod eji
materia ho-
oportetejfe tjuodpraterhoc eft, id cft
fenfibihbus (cparatae. Circa quod
duo facit quia primb pra:mitut opinionem Platonis fecundb poniteius impugnationem. Secunda ibi : Attamen tjuia quorundam. Dicit ctgo, qnod fifub/iantia, id cft, formx feparabiles fftnt corruptibilium, jd cft , rerum corruptibilium , vt dicebat Platb, non eftpalam. Deindc'cum dicit :
:
fif^rMtfr""*^'*"* f^^' *
""*
minis, nec autem lupplc horao crit eUmentum,nec
ex elementis, ied fubftantiavid eft, compoiitio vt forma tfuod dicunt , fcilicet Platonici (fuferentes materiam a rcbus. Dcindcciim dicit :
Si ergo hac caufa iffnti
j8
hoc,
effe
(tdtntif.
aliaeffe
^& fuhlianUa
iffam vtiqitefubfi^ntiatn noH
dicent.
ftat in
&
&
& fortna erit quacdam pars,pars autcm vt
,
vt domum , aut vas.
Ponit didbe opinionis irapugnationcra. Cfrca
quod duo facit quia primb ponit quandam im- Imfttfnati^ pugnationcm apparentcm , & cxcludit cam : fe- *^»^ntticundb impugnarionem veram ibi J^are dubi-r ' '"' tatio. Prima in duas quia primb cam ponit fectmdb eam excludit. Sccunda ibi Forjan quidem igitur. Dicit crgo, quod hcet fupple Plato ponat :
Taneit diditas opinionis iraprobationem , quae hoc, qu6dufbla forma eft fubftantia tota, quiditas rei ; crgo compofitum ex matcria meUiaitfrt- fbrma hon erit illa lubftantia : quia tunc quiditas
iiai PiatonietrHtn im-
Jttamen quia quorundam non contingit, palam quacumque non pofiibile efi prater ipff
:
:
:
:
non
formas rerum corrupribilium fcparatas : attamen
totam {ubftantiara corapofiti ; vnde dicit quody» ergo hod fcilicet forma cft caufa ipfitu ejfe
quia quorundam, fcilicet corrupribiliiim non contingit fupplc formas cfle fepaiaras,^/i/i>» eft,qua-.
fic
dicit
fubfiantiam, id
quid hoc , id
cft,
eft,
teria& forma
,
principiura eftcndi
,
fcquitur
particularc compofitura exiiia-
tpfamvtique fttbftantiamnon di-
cuntjue, fcilicct
non eft pojjibile prxter ipfa,{cilicet
m!Ltcnalia.,e ffealia
impoflibile eft
vt aomum,aut vas.-qaia. fcihcet
formam domus,aHt vafis,e(Ic k fua
propriamateria feparatara. Deinde
centj fcilicct Platonici.
SVMMARIVM. Concra Platoncm formas efFe gcncrabiles corruptibilcs/ed non pcr rc,qiiiiji compofitum tantum per fe gencratur, de
&
quo c. 7. huius, tcx. 17. &: ibi fusc q. i o. Platonem ponentem formas feparaf adduccns contra eum didumAntir
cum didt
Forftn quidem igitur^ necfubTUntiafunt\ Tx.f. , nec aliquid aliorum qu/e-
nec aliud ipfa hoc
cunque non natura cpnFlitutafunt naturam
20
,
enimfolam vttque quis ponet eorum
,
qud in
corruptibilibtstfubitantiam.
rciicit
ftlicnis
ncgantis diifinitioncm
,
quia po-
pcbant quiditatqs rerum fimplices ^ fed vtrpmque.
fciicit
Excludit iftam jmpugnarionem
forfan
di(5be funt , nec
ra, id cft
N:nam
itaque hanc
,
aut fempiter-
effe,aut corruptibilem^fne corrum-
autfaSfam effe^finefieri. Monfiratum autem eit, dr declaratum in aliis , ejuiajpeciem
pi;
nuUtisfacit^ nec generatur \fede^citurhocfit
autem quodex his. Uattfeinfi-
vt vo^ernM ^^ luit
Flatofed
gentrabtUt. ^corruftihitti
cU Arijl.
rnmer'»Us ftrjnMtfft.
Inquirit dc tertio vtriira, fcilicet,fof mae fint ingencrabilcs
,
&
vnam diftindtionem
:
incorruptibilcs
,
rerum
&:ponit
cuius prima pars cft fecun-
Jum opinionem Platonicara:fecunda vcro fecundum Qpinionem Ariftotclis , Sc ha£c fecunda cft tenenda tanquam vera. Picit ergo, quod necejff-
rium eft itaqiu hanc,
fcilicct
fonpam atu effefem-
piternam, vt dicebat Plato ponens formas rprum elTe
quod
dicens
,
per naturam conftituta, id cft
,
nuUum
pcr fe exiftens
;
ruptibtlem fine corrumpi,
&faliam ejfs, id cft,gchxc ^ft fentt:n>
nit.
& ideb feparari non
poffunt ifolam enimttaturam, id
eft,
formam nar
turalem ponit vtique quis fubftantiam eorum
,
id
earum formarum tjtta funt incorruptibilibitt, Notandum,,qubd forma; arrificialcs funt acci- Tttafttltfiint. dentia ; ita qubd tota fubftanria artificialium cft ti» artifiti*liumtfi teri eorura materia : nihil enim habet rationem fubmMtria. flantix in ipfa arca, nifi lignum ex quo fit:formaB cft
autera natiirales funt de gencrc fubflanrix
;
&
ideb Plato fblas forraas fubftantiales pofuit cfTc feparatas a materia, proptcr quod quia impugnatio praedida proccdeb^t
de
artificialibus
,
fcilicct
qubd forma domus , aut vafis non fit ^ matcria ; ideb non vadit contra Pktoncm quia hoc ipfum ipfc conccdit ; igitur illa impugnatio
feparata
:
folum appares,non cxiftes.Deinde cum
dicit:
Sluare dubitatio quam AntiHhenici y
(jrfic
fuit
fpmp Jtcrnas,& k raatcria fcparatas;<M«r ejfccor-
nciziainfi»efieriM eft,gencrari,&
JmpufTuttitt
aliorum tjMacunque nonfunt natu- imfHptatit-
aliorum arrificialium, necfunt fubftantia,nec dli(jUid, fcilicct
Eceffamm
,
qmdem igitur, nec ipfa, fcilicct form^e qua:
indodi dubitauerunt, habet tempus quoddam quod
TUto fm tton fofitit
artificialium.
Summ^vnic^.
Cap.IV.
i^imJ non efiipfum^eiuideH diffmre\terminu
tnim ratienemejfe longam^fed quale quidefi contingit dicere^ficut argentum quidem quid efi nott^
&
quia autquaUyftannttm.
xjuod
fifwnetn fl*-
nem
duo
t«nU dtfep*rationem Antifthcnis : fccundo foluit quoddam rMtontfor0i»rum. falfum fuppofitum in rationc : (ccunda ibi .Qm-
21
cuidentiam autcm huius
,
vt pacct cx pracdidis.
cflc,
SVMMiE VNICiE
:
re fubfiantta.
Ad
fpccics rtrum cflent forfnae fimpliccs, vt
fi
poncbat Plato,earum non conringerct diffinioo-
Arguit cxiftcnter contra PUtonem.Circa qaod fecit : quia primo inducit contra Platoncra
JmfHpuUf»-
noundum cft,
Cap. IV.
quod Antifthcncs pofuit omncs quidiiates rcrum clfc
iJ.l.q.x.i»
folmum*
fimplices,& cx hoc negauit diflSnitioncm torebus ; quia diffinitio cft oratio longa fi
taliter a
ergoquiditas
vndc
diffinitio aflignctur
tum
quod fi alicuius rei non indicabit quid rci,
dixit, illa
,
fcd qualc, id eft, fimilc
An-
SVMMARIVM.
fimplex,non poteritcxprimi per
fit
diffinitionera;
tiflhtnu dif-
Quo pado fpbftantiz numcri dici pofluit.
:
pint.
Ttjlii»
vt
:
Forma comparatur numcro/ecundum quacuor c5ucnicnnas,quas bene Doi^or, &£. confequencer iiludaxiomaquod hic habetur formafuntfuut numeri , dc quo z .d. 5 q. 7. ad certium. I mpugnat Do£tor opinionem DThomac de vnitate numcri
dicatiu:,quod argcn-
i\
non
diffinitur; ilb diffinitio
indicat quid
fit
argcntum, fcd alipuid fimilcyputa ftannum,&: fic dc aliis. lam rationem inducit Philofophus con-
fimiii*nem irtf»9f»t-
,
Platonem : nam Plato non negauit diffinitiO' ncm ^rcbus , tamcn pofuit rcs illas fimplicex, quarura ponebat cfte dimnitiones, fcilicct quiditatcs fcparatas. Dicit ergo ^«yi fupplc ponan« tra
&
& fuam clar^ ponit,de qua vide cum. X4.&
:
tur formae fcparata:
vt diccbat Plato
,
3
, licct in hoc vidcantur quoddam fupple contra Platoiiera:iyKi4 non efi tf>fum quid eji dtffintre.hxc enim fyjt dubitatioillorum , qu6d nihil contingat diffinire diffinitionc
JHffiniti» eft
Un%0.
Cap.4.
^
ttumerifuhftantia,ficfunt,(jr
:
nam omnis
huius
t.
c. j 3
,
diffinitio
non
,
eji contingit
(icut
.
diffinitio
& ideo iupple
^ in
id cft
,
,
argtntum quidem quid fit
,
fi
dctur
;
.,
meros.
non fupple indica-
Et nota,qu6d hic Philolbphus loquitur de for- SMimertu
& dequiditate rci
ma proutdicitur de fubftanria, exprefla per diffinirioncm,
Pcinde cum didt
quam ^uarefubBantid eBquidem cuitts contincomfofit^.^
quihta hoc , non eHfiquidem
quz
forma
cft
totius
:
Plato pofuit fimpliccm,& a (cnfibilibus (e-
pararam.
fiuefenfibilisfueritjftue intelle^uatis :ptmo-
rum autem ex
kA banc Lb.8.
fed (juia aut tjitaU
& rationem^vt
'i*
tex.eftq.i.
tale.
Poftquam Philofophas determinauit dc forma per compararionem ad fpccies , Cuc ideas , nunc dctcrminat de ca per comparationcm ad nu-
puta fiannum aut aliquid huiufinodi.
git effeterminum,
vtr^f^fitm-
f^* "** ^^*^
7.
aflignetur aliqua
cui aliquid cft firailc efi
dif-
indiuifebilia^non eniminfinitd rationes,
numerus daiem
indicabit quid eft yfed quale qtud
dtcere
bit cius diffinitio
quid
habet pancs ex
fi
nonfnnt^vt
ftnitionumeritiquidamefiy
:
T.c.io.
qutafifint aliqualiter
quidam dicunt vnitatum mulitudo: nam
diccnte fuid (r/rci:cuiuscaufam fiAdit quia terminitm , id cft , dtffi»uienem oportet ejfe rationem
longam
.d
dttbitati»
,
& ficindo^i, id PAlam autemy indo
cft
i
d zi.num.i8-
tjuam dithitdttcnutt Antifthenict,
tt^ti»
loi
materia;& diffcrentiamjqua: (e habct DtgmitUhivt forma.qtuc rclpondent duabus rebus.vcl faltcm ^^" "'^ duabus realitatibus ex paac diffinitiujuarum vna "^l^/^ alia formalis. £x quibus patet, eft ma;terialis,
fc habct,Vt
^
f»rma tonut'
^**.^**" "'
^^
Circa quod quatuor facif , (ecundum
quod cornparat quiditates rerum ad numeros fecundum quatuor conucnicntias , quarum prima fiimitur pencs formam,& numeri diuifibilitatem: iecunda penes eorum imrautabLlitatcm tcrtia pencs eorum pcr fc vniutcm qnana penes eorum inuariabilitatem. Secunda ibi Et quemad' :
aliquidde altquo
,fignificat ratio diffinitiua:
dr oportet hoc quidcm vt materi^m vero vtformam,
ejfcy
:
lUud
:
oportet.
An'ijihenem
Dicit ev^o.quod palame(i,quafi fubfiofitia.idefk,
yldfimx. d.
quiditatcs teaimfint aliqttaliternumeri,fic/unt,
^*'"^'
& ita poteft de eis diffinitioal1ignari,diccns
niii.
ItHiuefifts-
m»n
dtfimbtU».
indiuifibiUa : non enim rationes,id cft,diffiniriones
&
fabdit
,
fiue intelle£lualis
quod
ca.
:
omnis enim Ec
primorum ex quibtu: ^^c, fcilicet
fubftantia compofita
quida dicunt
efi
fimt tnfinita
,
:
habcri 4. Phyfic.
»0«
quQ nupicramus
,
,
non
ideo
contingit ea diffiniri
Viffimiti» cuiuscaufam fubdit -.fitfuidem pro quia,r
&
tjuidem vt materiam
omnis enim
:
diffinitio
illudvert
,
vt formam effe
:
complc^^iur genus , quo4
Scoti Oper. ttm.
IF.
c. ,
de tempore,
id cft,
abiolute fumptus
:
fcilicct
numerus
qui hic
numcrus
fimplicitcr
,
&
nominvur numcrus
vniuwm.
Alius nun>erus eft applicatus ad res, qui potcft did numerus rerum , puta numerus
deccm bpidum ergo rerum
fi
vel
,
homimum,
Quiditates
numcri non erunc fed rcnim ; quatenus diffi-
aliqualiter funt
numeri "vnitatum ilirio
.
^H^^fl^
numeriti autem aliquid tale, fcilictt
quod eft diuifibilis in indiuifibilia. Notandum,qu6d duplcx eft numerus,vt|>otcft
vcl diffinitio conftituimr,
funt fimplicia
qm».
& non vt
diffinitionem, puta cor/ipofitet :fiue ifta fubftantia fubftantia diffinibilis necelfario eftcompofita.
im »d
haberi cx prxdi<5ris,
, icilicct Platonid, quod funrfiipple numeri vnitatum:nam difiinitio indicans qiiidita- PrimA nnquidam mtmerMs qui eft diuifibilis in *""^'«» tem rei
fupple ad fbluendum dubitationem Anti--
fthenis,
fueiit fenfihilu
Jm di^niti»-
fcilicet ficut poteft
oponet diccrequ6dy«t^/wf><eftquidcm rationem,id cft, cuius contingit e^e terminum ,
V- quare
titnem difi-
:
rerum non funt fimpHces, fcd compo-
quiditates fitac,
Hifuiti»
ibi
Excludit fuppofiwm AntrfthcniSjoftendesquod imfngn»*.
put eamfofi-
Et numerorum Quana ihi: Quemadmodum nec numerui.
moditm nec a nitmero. Terria
indicans
,
q^ditat^
rei eft diuifibihs itt
C
c
X
4ao;
UinmeTti» *iim*
vmua-
'ff*^ '*'***•
'"*
Lib.VIII.
504
vt marcria, & aUod cft,vt & ifta diuilio diffinitionis affimilatur di-
duo qoorum vvxxm cft
pof&nt
itoiva^
alioquin
:
;
uifioni
numcriinam Hcut diuifio ijumcri non pro-
in infinimmifed ftat ad aliqua indiuifibilia,
Cffdit
pura ad vnitatcs diffinitiones
:
& diuifio difiinitionis: nara
fic
non procedmit in
infinitum.
Exem-
vt fi diffinitio hominis diuidatur in aliqua rationalc ficut a&c b 8c duo, puta in anirnal , jterum a diuidatur mc &cd ftabitur aliquaiido ad
plum
&
aliqua indiuifibilia
nam in caufis
:
materialibus,
vel formalibus non contingic procedere in infinitum ex i. huius,t.c.f .& inde, propterquod diuifio
hominis adunilatur diuifioni numeri ,
diutfioni continuf
finitum.
Dcinde
quod
j
& non
poteft procedere in in-
cum dicit
tex.
huc idem numerus ejt^fednlter,€juamuis mini-
mum auferatur^autaddatur,Jic nec diffnitio, nec quodquid erat
ejfe
necadhuc
,
erit ablata
X.
Conue-
Ponit {ccundam conuenientiam , dicens, quod quemadmod»m,*rec anumero ahlato ali^HOiaut addito, ex ejuibtii efi numert4s,non adhuc eft idern numerpu , fed alter : ejuamuis quantumcunquernini^
mumaddatur, quod
& auferatur
cjuid erat ejfe
:
fic
non adhuc
nec diffinitio,nec
erit
,
idem
fupple
ablato aliquo aut addito.
ficut eft
magna,
in
ftarc
numero quod quantumcunque
numeri addatur , vel fubanumero, ftatim variatur fpecies nume>ri patcc cnim quod addita vnitatc quae cft minimum in numero ipfi temario , ftatim fit quatervel parua pars
trahatur :
§iu!ditMes fteut
fy^
nu-
tneri conji-
narius
Jlunt inindi- cies a ftijiliili.
ro
,
fic
,
& fublata
numeco
fit
binarius
ternario,ficut
cft in quidicate
Excmplum
,
quce funt ahae fpe-
&
diffinitione rcrum.
hominis
:
fi
vcrofubirahatur
ftatim conftituitiu" quiditas
ly fenftbile diffinitio
,
:
inquam eft in nume-
fubftantia animata fenfibiHseft qui-
ditas, fiue diffinitio
Ex quo
plantae.
eft
eftet
vna,
per
/j^ecifica rei in indiuifibili
per^ vnu^n
aliquid
eft
genere
ic in
&
,
fijpple per (eifimiliter
hochaberit dtcere ,c^\.iidi (ciUcct diffinitio
etufdem
ita
vnum
autem nec vna,iUi
fit
eft ratu>ni6 cfuodfuhftan-
quiditasquara fignificat diffinitio
fia, id eft,
pcr fe
ficut
,
)
fimiHcer
& hoc me-
(cihcet qui negarit ipfam per (e vriara, rito acctditic^uia.
eft
,
numerus fed non fupplc
pun£itts, zt
fiuc
,
quod quiditas confiftit. Deinde cum patet
AI. l'e
hancpet
vnitas c6-
uenit <]uidi-
&
tacibus
dittinitionio
bus&nurue* risptopor-
;
quiditas rei eft vna,z'<- vmto/s (ju*dam exifte/is,aut
quidam dicunt
quod
fcihcet
,
[ionabiiitei.
vna
fit
& indiuifibihsjficuf vnitas, vel puntius sfed vn.i quaEqucfcihcet quiditas entelechia
,
cx materia
rei
&
e^natura cjmdam , compofitus
id eft, a(5lus quiditatiuus
&
j
forma.
ncut aceruus per fe vna
eft
fic
,
& quiditas rei
ficut
,
oltenfum
Vnitate diffinitionis,t.c.42.
,
fiiie diffinitio,
huius cap. de
eft 7.
& inde
14 D'ffiuitioi/l
eratio longs,
tamen
eft
xina.
ex eo, lcihcec
quiadifFerentia c5pararur ad genus,vt
adus proSed
prius ad proprium perfe(3:ibile,& potentiam.
occurrit
vnum dubium
a
qua vnicatcnumerus
fic
quodam expofirore, quod numerus eft vnus ab vkima vnitate:ira quod onmes aliae lunt parres materiales:{bla aucem vltiDicirur a
Dubium df vnitiue numeri.
&
ma eft formalis,
completiua omniiim aliarum; Opinio D. vc ficut diffinirio eft vna ab vltima difFerencia fpe- Thomt refu* cifica,fic
numerus fir vnus ab vltima
Sed
vnitate.
tMur.
contra hoc:quia ^.huius, capit.de Toto,t.c.3 i.dicitur
quod in quibuicunquc pofitio non
ferentiam in fubftantia
Notandum hanc conuenientiam in hoc quod
dt^nitio
non
vnus formahcer.
altquO) aut addito.
niemia.
numerus ergo
:
Notandum, hanc conuenientiam ftare in hoc, quod ilcut eft niimerus per ic vnus,& non cft vnus
Et quemadmodum nec k numero ablato ali^uo,aut additOyCx quihm numerus efi,non ad>d huc
Metaph.
.a>-^^
,
vel in figura
facic dif-
,.ibi dicitiu:
& non totuni,& exemplificat in liquidis, &numeris ; ergo fi prima vnitas fiar vltima, & e
omnis,
conuerib
meri
,
nulla
,
quod
fiet
difFerentia in fubftantia
impoflibile fecundum te
eflct
niam vltima vnitate mutata, cum
& formalis
fit
:
nu- Videxi.d.i.
quo-
f»rijienjit.
per te fpcci-
&
aha forma, per confequens alius riumerus. Vel formatur ficquia fificj ergo vltima vnitate mutata mutabitur fubftantia. nmneri confequens eft falfiim, tum quia eft contra Ariftotelem vbi fupra tnm quia per folam mutationem relarionis ordinis fieret aliud,& ahud abfblurum , quod eft falfum confequcntia patet fica
,
,
fieret
:
:
:
ex pra^didis. PrajrereaomnesvnitatCsconftituen-
numerum polfunt ellc
xes
aeque primae natiira
&
dicit
tempore, puta fi multa indiuidua eiufdem fpccici /imul crcarenrur qusro ergo quare vna earura
Et numerum oportet effealiquid quo vnus: tjuodnuncnon habent dicere^ ejuo vnusftqui-
eft
:
dem ejt vnus\aut enim non ejlfedvt aceruus^ autftquidem eH dicendum quidy quod elifa^ ciens
vnum:ex multii
vna eBJi-
(jr diffinitio
militer autem neque hanc habent dicere
hocmerito accidet : eiufdtmenim rationis fubfiantiay
dam,vt
^
qu^dam exifles^Autfun^iumy natura vnaquadam.
^
Ponit tertiam conueiiientiam,dicens quod nu-
Cenue-
mentin.
,
(jj-
vnum ita^ fed non, vt dicunt qui-
vnitOfS
fediv^tKiyiitt^
3.
,
vltima natura, quod non habes dicerc. Si di-
quod vltimo
cas
accipitur a numerante.
quia poflum faccre c conucrfo, fuerat vltima.
Praeterea
Contra
& erit prima quae
forma
eft
formalitcr in
non ficrec vnum per fcex cis:fi rancum cftet iuxrapofitio earum fed vltima vnitas non eft fbrmalirer in aliis vnitatibus; igitur non eft forraa aliarura. Dicfendura ergoaliter quod in numeris pft cpnfiderare vnicatem in dumaceria, alioquin
:
plici
gencre
:
quia quacdam funt vnirates matc-
riales, cx quibus raaterialitcr integracur
vniras a
qua nuraerus
nuraems
/pccie
:
,
puca quinarius
haec aucera vnicas eft
&
,
vnus
Vide-inq.
hutHi q 9.
confequcns forniam ; ficut vnusfua forraa, vel vnicace confequen-
fpecifica, vel paffio
mcrum oportet ejfe alicjuid quo vnum, id eft,per fe vnum quod nunc non habent dicere fi numerus eft
te, vt paffio fiiara forraara
vnut
loquuntur
ponit in numerura cura quinarij vniratibus quin-
dc numcro , fcihcct fic ac fi numcrus non fit per vnus aut entm fiipple non efl fimpHcitcr vnus, iedquxdam aggrcgatio,cum (cilicctcomponatur
que materialibus quianon cft materialis & h.TC vniras eft rotalis a qua dicitur totum denominatiuc
vnum
cx muhis vnitatibus
haec
autem vnitas propria quinarij
/e
,
(jnofit
vrnu
ilh
,
qui
firihcct fic
:
:
zutfiefi vnus, fcihcet fim-
fhciter, dicendum quidefifaciens ipfum
•vnum cx multii vnitatibus
,
quod
ipfi
numcrum
dicCre
non
horao
eft
:
haec aurera vnitas
ra
:
,
&
in fecundo
fimilitcr eft in aliis
non
;
:
modo diccndi
nftmeri dttplex.
cft
forma
eft
fiia
Opinitprt' pria-.vnitof
per
fc
innominafpecicbus nuraerorum. eft
Deindecumdicit:
Et
J.
Summ^ vnica^, Et tfuemAdmodum nec numeruf hfhtt nu»J
gUfaut minui:nec efU£fecundiimffeciemfuhffantUfedficfuidem qudcum mateha.De generatione cjuidem igitur,&corruptitne diifa^
rum fubjiantiarum
quomod»
,
contingit
&
,
&
de redu^ione adnu» ^uomodo impopbiie, merum^fit vfque ad hoc determinatum, 4,
Cmhw-
Ponit
qaanam conueniendam
dicens
>
qabd
^Meadmodum numertu nec hahet magii nec mintu ; Jic nec fuhfiaritia fecundum jpectem,\(i eft, natura, fiiie
quiditas fpecifica
fed fiquidem talis fupple
;
fubftantia habet magis, aut quiditiUis
JkJcipiipU
m»gi*.& imums.
Zfiltim.
minus aua
cttm mate-
Cap.V. :
,
&
licct prindpia materialia rerum gcncrabilium , fit eadem materia , vt princtpium his ijut fiunt
dicit quatenus materia non (blum eft prin- MMttriafncipium quanmra ad elTe , fed eriam quantura ad '^^ P^'
fum fuhfianttarum
nem cum
qnia
t
fdlicet
fcilicet
fbrmalium f KffffW*
& corrumpuntur,^ quomodo cet eas gcncrari, Sc corrumpi
:
cuiufiihet,rei,vt
nt,tamen
ita
phlegmatis
efi
phlegmaterarionc humiditatis : ffco/rr*
tmpojfihUe, fcili-
pbundanris caloris confumentis humiditatera funt
& ficca,& rarione hiiius habent cum cho-
c^ida,
lera firailitudin5,& propinquitaie;& fubdit
fiu»i dtfmr' 01* tttim-r^
(ium conuenientias prxdi^bs. Notandum,qubd exdi6tis patet,qubd iftxfittub'tudines non intellieimtur de forma , qoz eft
nenfartis rn-
pars, fed
ttligi iebent
hoc probant omnes nmilitudincs non cnim for-
de forraa totau, qiuc
cft eflentia t ei:quia :
ma panis refoluitur
, nec diffinitur nec ei aliquid addirur inquanfotma : quia rcfpc^ additi fierct matcna,
quoad primam
tum
in diuifibilia
:
quoad (ecundam nec quo alio ab ip(a , ficut :
vnitas
formx
eft
ab
^^^ p^
eft,proxima,& difpofiu ipfa dulcii aut crajfa : cx xim* chtlna eo,ldlicet quod taliahat-ent quandam GmUitudi- fnu ?
di<5him eft de reduQione earum ad numerum leam-
di3t ctmpM-
'
al^qua proprta
efi propria matcrta, id
quia pcr fe:itcium
efi :
ncn hcct mquam
Vfro fupplc prooria materia/ip/r*w
per accidens generantur,
^^^^
quia prim6 inquirit,
primo prindpio matcrialijputa cx prirna materia» aut ex eifdem vt Primis , {cilicet principiis matcrialibus ; vt fi nnt plures primx materix , puta quatuor elementa qux communiter ponuntur
quod
:
Omfarat
Prima in duas ^, mmmmm vtrum omnium fit vna matcria , vel plures : (e- fit vn* tmactmd6 quomodp c conucrlb funt plures matcrix »«»•• vnicx. Secunda hi-.Fiunt auiem. Didtcrgo, quod de materiali autem fuhfiantia oporttt noni^t-, tere : quiafifco quamuis , omaia fint ex eodem quidem.
riaNvXi dicere, quodlicct naturafpecifica,vt fic, ncc fufcipiat magis aut minus : tamen cum matcria,id eft,contrada ad eflc indiuidualc,& matcriale poteft fulcipere magis,& minus. Vltimo epilocat circa determinata,dicens quod vfque adhoe (k aeterminatum de generationey& cormf/tione dtSacontingit
30 j
rarionem ad alias caufas : tcrrib vtrum matcri* vnifonnitcrfitinomnibusfenfibiiibus. Sccund* ibi : Contingit iautem. Terria ibi : In naturalthm
quod
wW-
forfan h^cfdhcet duoamara,& 6.\Adsiexeodem, ^'fi jd eft , (unt ex aliquo vno primo.principio mate- •(^^,^^^]^ riali : omnes cnim materix proximx refoluuntur Ct.^;^ prima iri vnam primatn, qux eft valde primimi,& pro- mMttriM fn-
&
corrupuo- fin^-* t»prium fubicdum generarionis , his , vt didtur primo de Gcnerarione & cotru- "^ j(^!|!^ prionc, tx.i .& indc. Ddndc ciam didt
ali-
vnitas niimeri eft ab ali-
Finnt dntemplures materid,einfdem\quan-'
quoalio prxtcr vnitatcs, quoad tcniam.Ncc valct dicerc , qubd forma non recipit magis fecun
do alterius alterafuerit, vtphlegma cx craffo,
(^
ex dulci : ex cholera ver» inprimam materiam:
dulci ,ficraffum
per
refolui choleram
dnpliciter enim htc ex hcci aut quiaprincrpiU frit
SVMMiE VNICiE
:
aut quia ex refoluto in principium.
Oftenditquomodo c conuerfb (unt plures ma- EtMfdtmptJfqubd eiufdem fiunt plurts ma- f>tnte0tflm"* '*'*"*• teria quando (c habent ordinatc quod altera efi diUci,& matcria alterttu, vtphle^ma ex crajfo, crajfum efi ex dulci : crairum cnim , fiuc pingue,
Cap. V.
terix vnius,dicens
SFMMARTVM,
&
QuQmodo variac fiot matcriaB ncmpc (
fccunda;) variarum rcrum
,
& quomodo
cum fit (apormedius
vt patct lib.de Scnfij
,
,
&
dulce,& amaFum eft ergo ifte ordo quod phlegmaeft cx craflb fiue pingui : craflum autem cft ex dulci, fic ciufdem , (cilicet phlcgmaris erunt dux matcSen(ato,habet
fieri
^x extremis,qux
(lint
:
fintplurcs materiac ciufdcm.
T.c.ir.
DE
&
materiali auiem fuhflatia opertet non
t6
rix ordinatx, (alicet craflum
,
& dulcc, quorum N^* frofriM
eodem omnia primOy aut eifdem^aut primisyfjr eadem materta, vt
alterum
hu qiidfunt^efi tamen aliqua pro-^ pria cniuphet,,vtphlegmatii eHprtma mate-
leraminprimammateriMn. Dupliciterautem fit „0^5^ hoc ex hoc.aut quiappimum (rit,aut quia ex refo- mixti.
latere-.quia etfiex
principium
ria dulcit dlta
,
-.foxfan atttem
ex eodem^
materia altcrius : addit autem quod ex
cholerafapple didturabquid
Notandura
qubd duplex
:
cciTum
,
eft
ficut
of^fura
fuit in 7.
proceflus naturx
:
hQins
fit
aliquid cx illo
ter in via gencrarionis
;
quod
&
eft primii naturali
hocmodo
fiuntprin-
&
dpiat^ cx prindpiis, compofita cx fimplidbus: fic cholera nt ex prima mat«Ta (camdum
&
:
autcm procelTura
primo inquirit dc matcria per compararioncm a4 Ca quap fiunt mat<jria fccundb pcr compa-
funt prindpia cx principiaris,& fimplida ex
:
^
ScQti Oper. tom.
:
ir.
:
vnus compo-
fccundb modo dubitatiuo. Scamda ibi Hahet autem duhitationem. Prima in trcs : quia
nariuo
cht-
& alius rc(blutorius:fcCTmdii primiipro-
f^riuus,
Poftquam Philofophos determinaoit dc forma SrwMirtM. pQ. comparatiopem ad ideas,& ad numeros hic dctcrminat de matcria. Circa quod duo facit quia primo dcterminat d^ nuteria modo determi-
fieTi, perrefolui
*l^i^^'
luto in principiiim.
aut craJfa\choler£ ver^ amara^ aut
quadam
eft
aliura
fit
aliquid ex illp qitod
cftvlrimum in via gwierarionis pofltis
:
vnumquodque
:
&hoc
ttiodo,
com-
enira refoluinir in ea
Cc
)
tf.
quibaf
fr»c*ffm
m^
ftirMlif *ft
dMflex.
Metaph.
Lib. VIII.
go6
&
hoc modo ex cholcra
Notandum , qu6d hanc parrcm ideo phiiS introducir
:
£x quo forfan
nutcria prima omnium.
folutioncm in illud principiummaterialc.
Philofb-
quia prius dixcrar qu6d vtia
dubitaret qualiter ex vna matcria conringit
SVMMARIVM, Conttngic
teria, nonprima, fcdfecunda, quacx agentc diuerfitas rcrum orjtur de quo :
opinionu.9.& i d.4. 3 refpondendum quomodo explicac 4 q quaerenti caufam , per fingula caufaruni
Vidc4d.43.q
§.5
autem vna materU exiftente
^feri diuerfa propter
motientem caufamy
vtputa ex lignOfdr arci^& leSitti-.quorundam vero altera materta ex necefitate Hentibtts,vi ferra
lofophus quod diuerfitas in rebus cuenit ex Alx.Pliy. eriam ex matcria non prima : caufa efficiente ,
&
fed proxima , vc paccc cx praedi^tis. Deindc
alteris exi-,
non vticjuefet ex ligno,nec
,
alia rnateriafacere.
mouens idem:namf y Cr materia altera ^ mouens.^ (jr quodfa6fum eH.
(JT
28
ad
Dererminat de materia per coraparationem ComparAt m»teriam ad alias caufaSjSc prim6 per comparationem ad a^es quae
:
quidem comparatio
eft
fecundum
quod materia eft principium generationis.Securido per comparationera ad omnes caufas gcneraprout materia
Sccunda
ibi
:
principium cognitionis.
eft
Q^anAo
itajjue aliquis. Dicit
ergo,
quod v^ia materia exiftente contingit fieri diuerfa, fropter mouentem caufam:\c\ quia fuppie eft alia, aiia cauia mouens vel quia eadem caufa mo-
&
G^idautem vt mouens f equidemjper-
ma.Gfuid vt (peciesfquod qutderat ejfe-^id cuius caufa?fnts xforftan
autemhacambo
:
alias
caufas, prout materiacft principium cognitionis.
Circa quod tria facit quia primb oftendit qu6
Oportet autcm proxima
:
Tcrtia ibi
:
Cwca nattt^
ergo,qu6d ^uado ttacjue quii cjUAfierit caufa, id eft, quid fit caufa aIicuius:^»o;;M»»
rales. Dicit
tjuid
plurthui rnodii dtcuntur cauft,oportet dicere,id
eft,
efl
bcnt omnes caufas:verumtamen naturalia,& macorruptibilia habcnt omnCs ximc gencrabiha,
&
caufas, vt fr quaerawr,^»»*^^» caufa hatmnii vt ma^
mo modo eft in aiflione naturali. Secundo modo
terta,
hoc fecundo mcmbro exemplificat tantum dicens vt puta ex Itgno inadiione
artificiali,
&de
fuppie fitab artifice arca,
&
le5tt*t :
fubditetiam
quod quorundam vero ex necejfitate efi alteramaterta tpfis exHhntihui alterit ita quod diuerfitas rerura non folumeftex parteagentis; icd &: ex ;
partc maierix:nondico primae materiae eft
:
quia
ifta
vna omnium; fed materiae proximae:non enim
formacoincidunt in idem numero ex
rum,
70. dicit a.utem forfan
t.c.
finis coincidit in
:
2.
ferra non ex ligno vticjuefiet: necin mouente caufa hac ; id eft , quianon eft in poteftate artificis vc
ratio
immanens , puca felicitas fed efl vcrum de qus eft forma geniri. Deinde
hoc
fiat
:
fieri
ex qualibet materia
nunquam enim candem
,
materiara attri-
lu,
:
Tinif
duph\
idem numerocum formarei, (yfrim
finis cxtra
natum
materia-
Phyfico-
quia nori omnis
puta
eft
rei
dicendamecjutdem <juodmenJirtta:t]uid autem mouens, id eft,caufa eSicieni,e ejuidemfijerma: qutd vero vtfpecies, id eft, forma, equidcm ejuoi quid eratejfe, id eft, propria quiditas , fiuc forma hominis : efuid autcm vt cuitu caufa,efifints, Sabdit autcm c^ubdforfan htcc amho, fcilicct finis, &.
vt
quodlibet
Hlnt arph
mtntum c«n-
refpondere omnes caufat conttngentes, id cft, qux- tra M^antei materiam cunque conringunt effe caufs iliius rei,cuius caufertinere ad fa quaerirur : quod dicit quatenus non omnia ha- quod quid
uens poteft ex eadem materia facere diueria. Prieft
Yid*. i.i. 4-
hominif^qua caufa vt materi^fequidem men^ firua.
Agit dc maceria per comparationem ad
vt
Palam,(fitia ars,drprincipium quodelt
*5»
fa ? quoniam pluribui modis dicuntur cauft, omnes oportet dicere caufaa contingentes , vt
idem.
,
c^m
dicic
vt
lirer
'j^'**"*
,
ex lana aut ligno ••fergo idem contingit ex
tantum
.
,
in mouente caufa hac ; non enimfaciet ferram
1.
:
^ando itaque aliquu quaferit quidcaUr-
COntingit
sfitu caufri.
diuerfas
& dcHfitatcm vt patct in primo huius: t.c.43. & inde ad quod rcmoufndum oftendit hic Phi-
gencra^
T.C.1
fieri
nam antiqui
namralcs toUentes cau- £),-^ijy^ fam agentem , attribuebant haec ficri a cafu , po- „},^ entni» nentes ex vna materia fieri diu^fa pcr raritatcm, ex canfa
;:ps
eadem ma-
diucrfa cx
fieti
eft
aliquis
vcl eriara finis intra,qui cft ope-
ad'
huc dufltx.
:
fine generationis
cum dicit
buit cuilibet o^cvi-.non enim faciet ferram ex lana,
&
Ug.io
:
mollitiern
quia etiam materia
non
eft
apta ad opus
talis
propter fui
(errje
,
diaidere,& fecaie dura. Ex hoc coUigitur
quod ifta
eft
con-
qu6d diuerfitas rerum eft ex mouente & ex materia licct non femper ambo concurrant. clufio
:
&
mouens, oportet Identitatii
identita<e efficientit
^
materia vel alteriitt ttiTtr
idem : nam fimateria efi almouenj,id cft, agens eft alterum:
cfle
& fimilitcr & efuodfaQum
tfra,
eft,
id eft
nccellari6 diuerfus.Ex
,
cffcftus
,
fupplc erit
hoc habetur alia conclufio,
qu6d idencitas effedus ^ft ex identitatc cfficienris, & materia; \ licct identitas vtriufque non fempcr
tum.
n? ceflari o concurrat ;
Y'de. 45.
fum
4J-
,
non ignem
,
aut terram
,
qua
fedfro-
friam.
,
Subdit autem, quody* igitur contwgit facere idern ex alia, alia. mdteriaficut fcyphum cx ligno,& argento , palam (juia ari,& principium ejuod efi
tfeHM tjl ex
Oportet dutem proximtu caufas dicere
materia
fi
autcm vtrunquc
& cffcdus crit diucciiu.
fit
diucr-
Oftendit quales caufas oportet refpondcre
:
Mattri» dtt-
quia fciliccc proximas. Dicic crgo, quod oportet fUx. dtcere , id eft , rcfpondcre fupple ad qusftioncm
quaerentem quid fjt caufa rei, proximat caufas: vt fi quaerarur quidyZf materia fupplc homim's , non
debemus refpondere ignem, aut terram,c^ux funt matcria communis omnium gcnerabilium &corrupribilium ,fed propriam mareriam , puta qu64 materia hominis eft corpus organicuni flc v^ fic complexionatum. Notandum, qu6d cognitio rcnira dependet ex
cognirionc
cauwrum
:
ficut igitur
pcr caufas primas»
Cap. V.
Summa^vnic^. Csmfs gmitU
primas
(*r «»-
rti
ibf
& rcmotas
,
habctur cognirio
rci
,
/ic
per
lumen
cauias proximas habetur cognirio rci ,& pcrfisdb,
^**
& impcrfcAa & noririam dc rc caufas primas
,
habcndum
idc6 ad
:
pcrfciftam
non (blum cognofccrc oponcc
& rcmotas
Ced criam caufas pro-
,
pTias,& propinquas. Deindc
cum dicit
307
terra.
?
c^od autem
^odvero
cuiui gratia yforfan
nerabiles neitffefic verftri^fi quis reffe ver-
fatur. SifrofeB^o
hd cduft, &t*4 ydr
ofertet
cAufas cognofcere.
ratto hac.
Som~
ni vero non manifefium quidfrimum fatienSy fed quod animal etiam frimum , verum hoc
fecmndum quid , c^ quid
efi
frimum
,
cor
an
aliud alicfuid, deinde k quOy deinde quidfaf-
, dicens quod circu fuhnat:trAUs,& gefter*ytles necejfe eji fic verdi£hira t^yfi quu reQe verfmtur , vt li om-
Epilogat circa dida jl/iftttM fttriyW.
efl.
fiaftnon concaufafuerit rattOyVt tfuid ecltfftt fnuatio luminis. Si vero addaiur a terra in
medio obieffayetiam concaufa Circa naturales ifiidemfmhfidntidUy^ ge"
IfiUpii'
»on
vtfpeties ?ratio,fednon manife"
pro quia: frofeSohefunt cuuft,& »f ,vt prxdi£tum cft : oportet cuufas cognofcere , fupple ad habendum ncs cius cauHe proximat afligncntur
:
fio,qu£ iUius,(Jr non totim tdlis
,
quia immohilitnt
vtiquefed hoc feraliquidfati quodfri-
mum.
fi
&
noritiamrci:tunccnimvnumquQdquc trvnur,cumcognoicimus eius caufas.
fcire arbi-
Inquirit qaoroodo matcria fit in acddenribus. ^~'^* Circaquod tria fadt. Prim6 oftcndit quod ach»*»*. ddcnria non habcnt materiam ex qiuiStd inqua, 3» 6c hoc modo indudHuo fecundo oftcndit idera roodo probariuo tcrrib concludit quandamconclufionem cx przdi^s. Secunda ibi ^Mniam vero /ine generatione. Tcniz ihi Nec omnit rei. _^_^ ht »edie*tim Didt crgo , quod fupple non fbliim fubftantiz httnomell fempitcmar non habent materiam;fed nec qujcun- mMterU tx
^
:
SVMMARIFM.
:
:
:
Tangit an materia coelcftium, fi danir,
fiteiumcmrarioniscum matcria fubluiiarium:Dodtor
z .d. 1
4.q. i .oftcndir iuxca
calcnnt maccriam non dari,camque fccundum vcritaccm dacam,e{reciufdcm rarionis cum matcria fublunarium dc quo bcn^ cradic ctiam q. i y dc Anima. Accidcns non Kabcrc matcriam cx qua, tripliciccr probatur dc quoDo^loi hic,
ipfum
:
qut,natura tjuidemj id cft,fccundum naturara funt q»*.f»d nonfubftantia veri
,
id cft
,
non tamen funt fub-
m
f**"
ftanria.fcdfupplc acddcnria,»«/x
matcria cx qua,fed quod fidmcitur fubfiduttia
,
id
eft,qn6d habcnt raatcriam in qua fcilicet fubfbm>
riam,quz fubiidturacddenribus,& protanto didtur matcriaacddcnrium puta fi qu*cfatur, qua eft caufa ecliffis vt materia non cnim eft afHgnare ntfi fubie^mm fcilicet Lunam qua efi fubieSnm quod fatttur,Cci\iccttz\em pafGoncm. Caacorfa autcm qux efi vt mouensM eft cfficiens, mmpens lumen cft r«T«,fdlicet inrerpofita intcr ;
,
quzft.i.
"TN
90
nuturulihm ijuidem femfiterms
X^fubftuntiis aliu ratio .-forfan
,
aut
enim quaJam
non hahent materiam, autnon taUm \fedfo^
^mfecundum mobilem.
&
Solcm,& Lunam cxiftenrcm Btahsijorfan non
Poftquam Philoibphus
quaffiuit
dc materia
fttiMUttrfit WfUeri» •*
tdUfiihm.
vtrum matcria vnifbrmiter (tt iii omnibus icnfibilibus. Circa quod duo fadnqaia primd inquirit quomodomatcria fit in fubftanriis fempirernis. Secundo quomodo in acddcnribus. Secunda ibi ; Nec qu 'cunqiu itaque. Dicit crgo , quod infubjlantiit naturdltbui
& fempitemii jVl
,
corpora cacleftia, aliarutio cft
matcria in
illis
quam
bus,& corrupribilibus
:
aut
fi
rioni
,
id eft,
Cvait
quod aliter
in fubftantiis gcncrali-
ferftn emm qMadant,Cdli-
cct fiibftanrix fempiterns
Uturr.bic.
efi
habent, non talemy
,
non habent Tuateriuin;
qui
fit
(ubicvba gcnera'-
& comiptioni,/^/^ /»/«»» mobilem fecur.dHm
non fint mobilia iecimdum fubftanciam fimt tamen fccundtim )ocum quia igitur tranfrnutario fccit cognofcerc raateriam;ideo eo modo habcnt materiam quo funt tranfinutabilia quod qnomodo fit intelii/ocjwB.-corpora enira ca:lefUa !icct
:
gendum dicetur
infra in quarfUonibus.
Dcmde
ciim didt
Ad hac text,
^
*!"*•
'
•
AVc quacuntjue itaque natura quidem,non fubffantia vero,non
efi
hts materia ^fed e^uod
qua caufa ecliffis qu* materiayHon entm eflfed Luna c^uodfa-f titur y quM canfa , vt mouens i (^ corrutiifens
fuhiicitur fuhHantia,futa
TaucS.
1 3.
cau-
efi :
cuius caufa afllgnatunquia
dcfediHn in natura non funt pro-
ptcr fincm,ncc videntur intenta a natura;fed cuc-
niunt,vcl cx dcfedhi naturs, vel caufi agcnris,vc
&
drciter. Didt habetur i. Phyfic tcx. com.8 1. mxccaforftn , quia diti'dlis cft confldcrario caufarum drca ea , qui contingunt in moribus cxlofum. Ei fubdit:^»0<^ vero vtffectes, id eft,caufa fbmulis eciipfis,;^ ratio, id ed, diffinirio dus{ fed ilLa ratio non efi manifefia , fi ratio iBa futrit c«r<(«/4,ideft,nifi caufa eclipfis
diffinitioncvt quid
cxprimatur in dus
efi eclipfu:Ct
dicanir quod fri^
uatio lumints:)\3cc erit d'flanirio, fiue caufa:yJ ver»
addatur, ^acdcd priuario luminis,* terra in medie obteQa, id eft, interpofita : hac ratio erit quafi
^*^*V^
concaufa, Sc tunc eius diffinirio crir magis manifefla.
Ponit ctiam aliud excmplum in acddcnte, diccns, non efi manifeilum quid
quod ea/ouutm,
;
:
,& in
:
illa,quar dicunt
pcr compararioncm adea qus fiunt cx matcria,& per coftipararioncm ad alias caufas : nuncinouiric
in capitc
da Draconis quodautem cuiui caufa, id eft, caufa
fit
frimitm fatiensyid eft,primum fubie<3iunyMifc
m,fed quod <M;nM/,fuppIe fit fubicdlum fbrani v#rum efi veritm pro [cdfecunditm quidfrimum, id
&
an cHifrimo hoc, id cft, fotnnus infit animali, quidem tale frimum fit cor.-vel aliquid aliudtale, fcilicct non eft manifefhmi. Detnde , fupple vixLmaaifo» dendum eft , a quo , fciUcct fic fbmnus vt a caufa (himcfi; agentc vtriim fcilicct ab cuaporarionc alimcnri, vcl ab alio huiufiBodi. Deinde , fupple oponct :
conCideizrcquidfit h
&
noat^timfCaii^et animalis cui primb
Cc
4
non incft;
Metaph.
Lib.VIII
308
(bmnuscft qazdamtalisimm*^ BilnMiJed hic fupple compcrit animali, ferfati filiquui quod eji primum , (cilicct fubicdum talis muiarioni$. Ex praedjdis patct quod pclipfis , fbmnus , & fimiliter alia accidentia non habenr materiam ex qua, (eA foliim in qua , quod cft ip^
ineftsquia vrique
&
fum primum fubieftunj eoruro , quod debet poni in eorum diffinitione. Smntts qtud Notanduraj quod ficut habctur lib. de Spnmo fit ^ fubienoatamcn itum quo^ Sc vigiliajfomnus eft paflio animalis; quod eiu4 M- animal eft primum fubieiShim cius fcd aiiqua ;
gue
eficiens.
pars animalis, cui prim6 inpft fomnus , & per illam conuenit toti animali eo modo quo dicimusi. quod hoc eft intelligens p?r intelle<^rn, cui pri-
«ott habent fnateriara ex
Rcfpondeo qubd non raonftrationis lus
non eft manifeftura qua? fit, ytr um aHqnod aliud quiad^ hoc
cor, vel ccrcbrum, vel
:
ftmt opinionesjfbmnus autcm,vt oftendiuir alibi
quxdam jmmobilitas , vel qujes parris nam in {btnno perfed:o oroncs
(upra, eft /enfitiiue
anima:
fcnfus quiefcunt riendi.
5"«
.
co,i 4
^^ ?*
;
,
&
ceftant ab operatione fcnr
Deindecura djdc
^uomam vero qu^dam fme generationet
^ corruftionefuntf^ nonfunt^ vtfun£tafi~ ijuidem funt <^ & forma: totaliterffecies
y
inconucniens de^
imrao nec tunc
ptopric circu-
cft
huius capit. dc Caufain
.
f
quod
Potcft ergo dJci
ri
,
pri-
&a
:
:
fropter quid,8c caufa per cfFedtum demonBrattona
quia
,
Deinde curo
fine aliquo incpnucnienti.
dicic
Necomnis materia efhfed querum generatranfmutatio adinuicem. ^uacun-
tio efi (jr
que autemfine tranfmutatione funt faut von^ non efi horum materia. Concludit quandam conclufionem ex praedi£Hs,diccns,qu6d nec
mm
eft
funtfine tranjmutart tienria
,
&
fcilicet
,
per
fe vt
cfl.
,
^
funt accj-
& alis quaramquc formac^, horum non
Ptatfria,y% pracdidturo
Concluditeif
materia omnis rei,fed ifto- P*^'^k Ito
tranjmutatto adtn, quorum ejt generatto, mcem.icmcet oet [e-.quxcunejue autem funt,(S' no»
eft
Tunc fequitur illa pars:
SVMMAKiVM.
^
Duo dubia; primum, quomodo materiafe habetadconcrariafccuncjum, qua-
&
vinum non eft materia accti, viuen$ mortui agitur de regrefTu a priuat onc adhabitum, quodbenc cxphcat Doftor,
rc
ex nigro,
non
hic autem fecimda cft tjuta,Sc a poftcriofic enim demonflratur efFedus per caiifara, &
priori
,
ex nigro homine , dr albunf
cft
rna ratio pofita iu feptimo edpropter cjutd
npn enim albumjit^fedlignum album, aut ex aliquOy aliquid , omne quodft ^fit. 7(o» omnia vtique contraria fient ex inuicem ,fed ^liter albus bomo
,
vt oftenfiim fuit
,
quadara qujeftione.
,
ucnit fomnus
per fc
nionftrarc circularjtcrfecundum aliud geiius de-
mo conucnit intclligerc & per inrclleihim conuenittoti honiini:illa autem pars,cui prim6 con-
aua^o qu6d
generantur.
:
Oftendit quod accidentia non habent mate" riam exqua modo jirobatiuo , intendit talcra rarionem Illud quod non eft per fe generabile,& corruptibilc , non habet materiam ex qtia: quia omnc tale generatur ex materia , corrumpitur
&
:
&
in materiam
:
non habent matcriam ex qua. Minorationisoftendit,diccns quod quoniam
accidentia
deg^neriuio-
rem huius
fione »cci-
qu/ulamfunt,& non ftfntfine generatione
(tentium.
ruptione,id eft,fine hoc, quod ipfa p?r (e gencrcn-
corrumpantur manifcftum :
prarcedcntibus pu-.iSia
;
fiipple cft
cx
& exemplificat \x Jitiuidfm funt
& totaliter
,
ideft
,
generalirerj^fcw/
,
&
quxcunquc fint : non enim albKm,(app\e fit perfefed iKrnum album:cums caufam fubditrqui^ omnequod fit,fitff^<*/»^«o, quodeft matcria,
&
Stlim com- fit alie]uid,Ccilicet ad Je gcnfrati», tsr ctrrhptio.
quod gc-neratio terminatur, quo labetur quodomne ejuod perfe fir eft corapofitum cx materia, & forma,& ideo puras fomi.r per (c non fiunt. Ynde fubdit, non wic^neomnia contrana fittnt ex fe inuicem\fed altterfit homo albm ex nigro bomine : quia fcilicet 6c illud eft forma,ex
per fe iJomtnt canfreti
aceidi-
t»lie
du pro-
,
& aliteralbui^ ex nigro
accidens. Vult dicere, ria ficrj
,
quia fcilicet per
qubd cum
ex fc inuicen):alitcr
(t
dicitur contfa-
habet in compofi-
ris,& in fimplicibus:quia ex hominenigro
frii (yfigni-
moalbos, quodcftquoddam corapofitura
ficMtiuporfe
per /e
fumitur tell^git
;
fcd ex nigro
fit
fit ,
ho-
& ita
per accidens album,
itt-
Phi-
lefophfu for.
fn*m
fit
aed-
^itt/tlem.
bet
,
vt
ft.corfui
potentiaftnum
quoH fignificat fblam formam quia :
vero infirmit aifanitatis
,
5
csntrarium
tuncambofotentia.
Et aqua fotentia,dr vinnm^dr acetum.
,& cor^
formdt.
fnfiti eft pof
35
contraria materia vniufcuiufcjtte fe ha-
fed accidentia funt huiufiiaodi,ergo
JHtt» vhique
tur,fiue
HAbet autem dubitationem quomodo ad
forroa
non
Vbi dctemiinat de materia modo dubitatjuo.
\.I>uiuHt^,
Circa quod mouet duas dubitationes , quarum fccunda ponitur ibi Dubitatio autem efu£dam. Priroa in duas quia prirab prsroittit dubitatio'.
:
nem:fecundb addit folutionem. Secunda ihi: Aut huiui quidem.
Dicit ergo,
nem quomodo materia
qubd habet
dubitatio-
vniufcutufcjue fe habet ad.
contraria:\tViim fcilicet asqualiter,& ffquc carftufit in potentia fanum,8c
primb indrmum-.nam con-
trarium iifirmitati eft faratas , tunc fupplc, vt videtur,ipfum corpus cft inpotentia ambo,Ca^p\e zqaalitcnfanitas cft quxdam squalitas
&
iufirmitas
tcro
quajdam
qubd iqualitas, &
inasqualitas
:
Sanit/u
fj^
infirmittu ,
humprum,
yidetur au-
incequahtas acquc primb,
&
aequaliter rcfpiciant fubieifburo
eft
infotentia
finiilitcr aqua acetum : nam vinum,& midwi tMacetum fimt contraria,& aqua cft materia eprum; ttei*. ficut etiam pmniura humidoruro quare videtur cadem rationc qiu prius qubd fit arqualiter in poienria ad vtmroque. Deinde cum dicit
vinum
:
&
:
nt per fc,fikl pcr accidens.
Sed videtur quW
ifta ratio
Philofbphi
cularis;nam Cipra io fepiimo tex.c0m.z7.
&
fit
cir-
& circi-
tcr,probatum cftaccidcnri^ , formas quafcunquenon pcr fe gp nerari,eo qubd non habentmateriam ex qaa gencrentur ; hic ver6 prpbatur c conuerfb qU^d accidentia, 'fonnac quscamquc
&
Aut huitn quidemfecundum habitum , (^ fecundum Ipeciem materia illius verofecun,
dumfriuationem^
^ corrifftienem frater
na-r
turam. Ponic
di(kx. duhicacionis
ibludoDem
,
dicens,
qubd
Sebuift
Summ^vnic^. ^u^d
mm
huitu tjuidemSd'
snuicem, admateriam oportet redire : vtfiex
mortuo animj/fin materiam prtmam , ieinde
non
dum fftciem
:
cft itaifed
vcro folicet accri fectindum
tUttu
ftriuMi»/tem,& corruf>tt»nem prtter ruuttramy\xsk.
/t^uMfum*' dicerc qu6d forma vini (c haoet , vt habitus quitm»c»mmit- dem& fpccies,rcd fonna aceti vt priuario,& cor»ifvi»i,(y
Mteti
nm t»-
ruprio vini
fnm*i»f*tenti» fnfinqnM »d tMntmfHt.
j
& fic
materia
quam acetum
viniun
tum vino mediance icmper
,
&
comparatur ad ace-
fic
eriam materia prius
ficut
;
ipfum
priiis refpicit
habicum quam priuarioncm. De-
refpicit
cum dicic
inde
Daiiuti» dutem quddam emcrgit^f^ quare vinum
tum
ft animaliC^ acetum in aquam^eindeftvinum, Condudit ex didH«,dicens,quod quacunque jk trMnfmufantur ad inutccm Jicut, fupple accmm £c cx vino , mortuum cx viuo , puta ex animali,
dr viuens
,
fotentid mortmus: Ponit (ecundam dubitarioncm. Circa qood prim6 pracmitrit dubitarionem fc~
Citr
:
cundo addit fblurioncm conclnfionem. Sccunda
vinum m»-
tttn efi
vinttm non
tttm
ibi:
crgo duhitatio\(\^:tjtiM~ (upple mMteria mar~
eft
dinerur ad accrum,
:
vinum
vi lcilicet
& viuura ad mortuum
,
or-
ficut
Rario huius dubitarionis , cft, quia (cilicet iUud
potenria ad a(9Tim.
quam
Terti?
nort.
materid aceti,nec in fotentia Mce-
eji
,
tui,
tui}
infcn quandam
ibi:-^Kr
& cjuare viuentnon & in pttenttM mortutts
tert» ncttt,fy
vintnstntr-
tcrrio
:
Ettjufcttnejueita<jite. Eft ^,^
tangit Philofophus
ex quo aliquid,videtur cfte matcria illius,eo modo quo lignum ex quo fit ftatoa.dicitur materia ftanurciim igiciu' ex vino fiat acetum, cx viuo
&
mortuum
dubitarur quare
,
vinum non
mateDcinde
eft
nec viuum cft matcria morrui.
ria accri,
id cft
,
quod
fiet
,
per
fi
dcbct
r
Biiu htitt ^iuiliterfo reftUitit
Md
nem Md primMm materiMm : deinde didt , vtfi ex mtteriMtm mortuofit animal : quia (cilicct corpus , mertuum fnmtm im elcmenta,& cx dcmcnris pcruenitur ad gencrarionem animMlit^, (cctindum debitum proceflum tumrz:firailiter fi fupple ex Mceto, di-
f*««»'* »»'»» *****
^ *"'
Tttttitttt^
vinum,opc«tct vinum rdbltii,*» aquam vimim. Notandum , quod vt comrauniter didtur ali-
dtur'fieri
tria facitrquia
J4
Md materiam,
neri conucrfiotranfmutarionis
& deinde t.Dtiitim.
jj
&
oPtrtet redire
refoluttur in
non materia aceti^ necpotentia ace-
tjuamuis ex iffojiat acetum
,
309
magis cH fecundun habitum , &fectui~
Hjpple
licet vini
Cap. VI.
cumdidt:
quando
fit
a priuationc
aliquando non
fubiedbim mediante forma.
Tunc
ad habimra
priuario
:
regreniis,&
eft
enim aliquando
mom
rcfpicit
aliquando mediante
,
enira priuario re(pidt fiibiedtura
roediantc forraa,
quando
aliquid eft inforraatura
§lmditerM frtHMittutd
ftrmtm eft rdpcdhi cuius poceft fibi priuario foj[H„lM encnirc- Exemplura,oculus inforraatus vi(u po- grefit. tcft priuari vi(u pcr cacdtatcm, fcd tunc priuatio ^""^tio du'^*" refpidt fubiediun mediantc mom : quando aliquid eft priuanira aliquo,& potcftillud acquirere mcdiante raotu. Prirao mbdo eft in ptopofito:fic mormura viui; cnim acetum cft priuario vini : &intalibusnunqnaracft rcgrcflus ^ priuarione in habinmi , nifi fiat rcfblurio in priraara raareriara ctiius rario coraraunitcr alfignatur quia
aliqua forma
,
&
:
:
quando matcria (ecund ura ordinera
re(picit di-
uer{a,non poteft efle reditus a pofteriori in prius
Aut non^fedfecundum accidens corru^iones-.animalis vero materia
hocfecundum
ruftionem mortui fotentia 4<|riM acetiifit
,
& materia
Mtunoa aceri
,
c^
nem
;
,
quod vinum
viuum mortui
diccns,
,
fit
materia
& mMteriM mortui fecundum corruptio-
& aqua fupple eft mareria accri ,
:
fit^
enim ex
& ex viuo mortuum,
vt ex die nox. ntfittuetum
vt tx
Notandum
vi-
diejit
tttx-.^ fimi-
tnt^vittr.
hanc Iblurionem in hoc
t
inquantum
ex materia eins.
materia fphaeia:
eft
rtcmfend^dy lun iatxi-
tcr in propofito ri,
,
fit
fed
ex {btua per acddens,
«s
,
Vnde
ftatua
vel ferrum
vinum non
eft
:
eft
materia
materia viui.
monui
,
aon
& formis.
tcm maccria re(pidt priiurioncm
prac-
Quando
au-
fine tali ordi-
ne : vel priuario relpidt matcriara non mediante elTe regreftiis in
nebris ad luccm
habimm :
,
rali
priuacionc poteft
vcl formara, ficut ^ te-
quia tenebrac nihil aliud
ab(enria luminis in
medio:&
eft nifi
fimiliter a priuario-
ne formz aquae poteft fieri regreflus ad fotmam aquac pcr gencrarionem naturalera.
SVMMiE VNICiE
viuum
C
A
P
V T
VI.
viuorfi referantur ad vinura ,
puta animal, fecun-
:
Dubitarionis (blurio. Quac caufa eft vt diffinitio^ ncs,& niuneri vnum fint in rebus omnibus,
& vnionis msterix ac fomue S r M M A R IFM. diffimrioncm cfTc
itaquefic trdftfmutantur ad
?
Pofita duplici rarione
dicit
Et qnjtcMiqae
,
modo
tales priuarioncs
fimili-
formas tunc hacc pracpofirio ex dcfignat ordinera tantura,& eft fenfiis,qu6d in eadcra materia poft forraam vini eft acetum:& poft formam anunalis cft raormura , eo raodo quo didmus quod ex die fit nox:quia fcilicct fit poft diem. fuas
l^eiude cum
rocdiancibus habiribus
fed elementa qua: fimt
ipfiim, vcl ad ipfura viuura
dum
dido, quatenus matcria refpidt
Cum ergo didmr acemm fieri cx
vino,& mortuum cx
aceto in vinura,ncc a roortuo
in animal,ncc a csdtatein vifum:nifi
matcria ace-
led nuicria vini quz cft aqua. Similiter
non
non fit rcgrdTus ab
flare,
corruptio vini,ide6
Iphxra
ntMttrit ttr-
fitattt.
cft
teria eius;ficut fit
& ex (anguinc
Et proptet hanc rarionem.
rarionis per naturara.
forma,(ed mediante motu:a
non fit acetum ex vino,& mortuum cx viuo ficut cx matcria, nifi fonc pcr accidens , quatenus fic ex ma-
quod quiaacctum
iiterdtmtr.
languis,
fiat
primam materiam; quia cuiudibctrd eft dctcrminatus modus gene-
,fedfecitnditm Mtadens
hisScTMcex acetum ex vino
Qiud tx
&
vt (dlicet ex (emine
corrupti/)ner.\ixc vero mMteriM^ qua: eft aninial cft
potentia
nifimodopnedido. Excmplum , in gcncrarione animaUs ex dbo fit (anguis,& ex (anguine femen, ex (eminc animal:ift£ ordo non poteft rautari: dbus,nifi pcr re(blurioncm in
,fiipplc fic eft
vel
,
enim ex bis,vt exdie n»x.
Ponit diftx dubitarionis (blurionem
Stbttio.
cor-
cft
vnam
pcr fc potcnda ,
pcr fe quia ;
ibi
& pcr fc adus. De qua
3°
Lib.VlII.
310 quo Dodor
Metaph.
&
i .d. i i.q. i hic q.4. cxpUcat id ipfum in Mctaphyficis.
Tcx. c6.
Ad
1
j.
hfic tci(_
DE
.
iecundumopinionem Platonis dubitatione verh diSfa circa diffni-
numeros , qua caufa ejfendi vnum deinceps dicendum ejfe videtur omniitm enim qu£cunque flures fartes hahent, tiones
(jr
,
:
Jib.8.
efl
in corporibm his
quidem ia^us
vnum
verh vifcoftof,
ejfendi
:
aliis
vna non
llias
:
•
;
^
:
Poftquam Philo/bphiis oftendit qu6d
ca quod
tria facit : quia primo praeraittit quandubitationem. Secundo addit fblutionem. Terrio excludit multiplicem opinionem, Secun-
dam
daibi: Palam ita^ue.Textia ibi:Propter hanc-vero. Prima induas (ecundum duas rationes , qius adducit ad oftendendum iftam qusftionem efle dubitabilcm. Secunda ibi Aliterqite fi eft.
&
:
pius
dupUx
f-c.9
^ lo.
idemin
7,
Dicit ergo
qubd de
,
dubitatione diSia
cap. (ieforma.,circadiffinitionesy
caufa
eft ejfendi
vntim, id
eft,
nieros qukmdiffinitiones e(Te
fuperjus
quid faciat tam nu-
vnum hoc :
,
&
ipfum quod
cft toturn
;
fed fupple participatione
animalis,& bipedis,
eft, vniuerfaliter
fi
frit aliqufd
,
non
eft
&
vnum]ffd plura, fcilicec amrnal hi,ergoopi^ione Platonis, meritb da-
bitatur quomodo niali 8c
homo
fit
bipede conftitutus
ali^^uod
,
qux
duo. Deinde cura dicit
Palam itaque
quidem axceptanti-
quiafic
bus vt confueuerunt djffinire
(^ dicere non
,
contingit reddere,drfoluere dubitationem. $i atitem vt dicimus, hoc quidem materia^ illud
verbformaxc^ hoc qutdem potentid, illud vero a6lu'ynon effe
adhuc dubitatio vfique videbituf
quod qumtur.
Ponit folutioncm. Circaquod duofacit quia tangit virtutem folutionis. Secundb exponit fblurionem.Secunda ibi Eft auternhac dubttfttio. Dicit eigo,palam e(Ie:quiayJf ejutdem acce:
primb
ptantihfu
,
vt confueuerunt
diffinire
aut aliejua
talis al-
terapaftio,am aliquid aliud huiufmodi diffinitio wrojfupple certumeft qnbd eft vna ratio, conftir. :
tuta fciiicet ex plaribus, non quodfit
vnum
Eiione,i6. ejfe
vna coniuneft,aggregatione paitiiim,<juemadmodum
JliasM eft,poema,fiue tracStatus factus de hiftoria Troiana, qui eft tantum vnus fola aggregatione parrium,vt didum eft in feprimo, fed (ciHcet diffinirioeftvna fimpliciter/^fr-ywtw
,
quid igitur
nMm,&c
quod faciatTjommem
eft
ejfe
v-
fimilicer eius fupple diffinitionem,dr/?ro:-
pter ^uid funt
vnumfed non multa ,puta animal, ^//'f/,quafidiceret:qubd cum animal,& bipes fint qu^dam duo ex quijjus conftituitur homo,
&
,
& dimnirio
hominis , meritb dubitabitur , quare
homo non eft plura, cum dicit
fed aliquid
vnum.
Deiride
,
& ajferere,
ponenres vniuerfalia
,
homo
fit
du-
vnum quia tunc fupple iion pofHt reddi caufa huius vnitatis :fiautem e§l vt dicimus , fcilicec vt :
didum
fuit
,
qubd
fcilicet
in quiditate
vt materia,il-
lud vero vt forma:& hoc quidem ,
fcilicet matcria formar/? a^u : nou adhucvidehitur ejfe dubitatio quod quaritur , fed ftatim erit manifeftum.
t^,potentia illud vero, id
eft
,
Notandum , virtutem huius folutionis in hoc §luareJi0. ftarcyt magis p.itebit infra/qubd homo. qus- nitio „„„ o» ^rf .^ jjplibetdiffinitio eft per fe vnum,quateinis compomtumferfe nitur ex materia , '^•num. fcrma, (icut ex potentia,
&
^
&
&
adu, nec eft quierenda alia caufa Jntrinfeca quare
vnum , nifi quia hoc eft vt potentia, verb vtadus. Deinde cumdicit:
ifta faciant
illud
Bfienim httcdubitatroeadem^ &fi terminus vefiimentifit rotundum £s :fic enim vti-
que/ignum nomen huius rationts. ^are cum qu
dum,
(jr
£s
?Non adhuc vtique
dubitatio vi-
detunquia hoc quidem materia ,illud veio forma.
Quid
igitur huius eaufa efi : fctln,et
quodpotentta ens a^ui fit prxter faciens in
non tUa
tera eius
homo efi,& eruntfecundumpar-
ticipationem homines non hominis
:
vniusfed duorum^fcilicet animalis., dis
,
(jr totaliter
vtique nonerit
fcdplura^animal,^ Oilf
bipfs,
^r neque (jr
homO
quibuigeneratio>. nulla
quod
eji
Jj>httra,fed hoc erat
bipe-
vntin^,
l/i
aliquid per fe
Aliterque &fiejl^vt aifint quidam,ipfum aliquidanimal,(jr ipfum bipes:quare namque ipfa
Solutio
membru.
& quidi-
tates fcparatas no>f conttngit reddexe ,& foluere
rei,fiue diffinitione: hoc quidenKcft
qutfufficienter indtcut
vnum ex ani-
vid^ntut aliqua
fuperius
eft
vifcofitas,
ALvtiqoc
hoc erit verum qubd homo non
hitationem, quare fcilicec
:
eomm:alii4vero
duorum,
& totaliter itaque, id
nitatem, tatitu
tis
a1. erunt,
/'f/.-fuppofita
fcilicet Platonici
caufa ejfendi vnum , id eft , in quibufdam corporibus contadus eft caufa vnita-
J7
:
iffum ani-
& pcr fc exiftens:
quacaufa,qux fcilicet ipfa facit efle vnum quoniam ia anporthm his,id eft, fic habentibus v-
&
ret.
fcilicet Platonici,cft
alKjuid, lcilicet feparatura,
fupple
aceruitfifed toturn efi aliquid prater partes.eft ali-
piffiaitio eft
ali-
:
,
& numerosquit
confideratum.qubd omnium ^utcunque hahent
eft
plures partes
'vna, vnitate
qubd
dicens
firailiter
alicuius vnitts
raateria,
&c formd funt principia elTentiaUa fubftantiarum fen(ibilium,nunc inquirit de ipfarum vnione,inquirens quomodo conftituant per fe vnum. Cir-
I>ubium e^
mal &c
feilicet
Diffinitio vero
talis.
eomunSiiorie quemadmofed per vnius effe. C)uid igitur efi quod facit vmm hominem fropter quidvnum ,fed non multa-.puta quid ^nimaly^bipes»
dum
probakilita^
vt quidamaiunt,
,
quasftio dubitabilis
ifta
^oniam
ratio eji
v-
fupplc oftenditur
fumpta,& tunc homines , fcilicet particulares efkm fecundum participationem non hominis , nec
aut altera aliquapafio
pione m»te-
,
nir
caufa
ru^formi,.
ter
tpfum btpes : fi inquam fic eft , quare namquenon illa ipfa homo eft, id eft,qubd mcritb Quiritur , quar.e homo non eft illa duo fimul
non ejl vt aceruu-s quod totum ifed inelf aliquid totum prdter partes , elf aliqua caufa,
S*rt»e de
Ponit fecundam rarionem oftendentem iftani quasftionem dubitabilem , qux ^uidem prdcedit
namque ejl caufa al-
poteHate Jphara a6iu
Exponir di£lam fblutionem. facit.
db
efie
quodqutd erat effe ytique.
Primb exponit eam
Circa quod
in naturaUbus.
in Mathematicis. Tertibin
tria
Secun-
Metaphy ficis, putain
h%
Summa^ vnic^. Secunda ibi Eff aurtem materui. Ttmsiibv.QMcunqueveroJiidtttgo,qu6d htc dithitano ptzdidka. efi eadem , fupple cum ifla,fi qua;ratur,quare ve^tmentttm efi vnum ZxptptU ii' T9tMndum:i\ porutur quod termintts, id eft,diffiniB* foUaitnm tio vefiim«nti Jit as rotundum, vtitur exemplo afta In fubftantiis feparads.
ihypt».
tificiali,& manifeftiori L'a
,
:
eft,
: «ow r»»>» curat de exemplis yfit fupponatur quod hoc nomen fcilicet
esrotundum fitfignum rationis
id eft, fignificet
,
diffinirionem veftimenti:^»>4 citm qu^tritur (juid
&
caufa ejfendi vnum rotundum , as non adhue videbitur vtique dubttatio:quia hoe quidem, fciliefi
cet 2s eft vt materia:iSud vero, (cilicet cft vtfinTmtf nulla
rotundum
enim eft alia caufa huius
nifl
,
agens coniungens forraam materiae quafi a
}
ide6 fubdit,^*!^
'^*''"''
icilicet <}uod ens inpotentiafit ^ltfjtrtex
id eft,agcns in ejuibufcunejue
f.^
caufa
buitttf
oQu prater'facienst
efi gtnerano,
id eft»in
omnibus generabihbus, &c naturalibus, quafl dimatertM cr fmns fit per ceret,qu6d nihil aliudiideo flibdir nuUa emm efi ? altera canfa , fcihcet ab agcnte huius , <juod fi vnum :
jigens
efi
efi
a^
fphtram : agens enim
ttntungens
fi>hiram potefiate
ftrTnam cnm
eJucendo formam de materia
ejfe
conftituit ens in
a6lu,quod fuerat in potcntia:nec oponct quaerere aiiam caufam intrinfecam,quare ex fbrma ma-
&
tcria fiat
vnum.
quid erat
qu6d ex
Ide6 ^oncludit:y«
vtrujue
efie
,
cis fcilicet fiat
fcilicet
matcrix,
& formaB
vnum, quatcnus vnum
j)otcntia,& aliud adus. Deindc
_
eft
rdbilihus exisientibus frdterfingularta. Exptfiti» Exponit eandem fblurionem in Metaphyficis, puta in fubl^tiis feparatis dicens,qu6d cjuacun- Meti^Lyfita frtfMtMfibh qite non hahent materiam inteiledualem,Cic\it Ma-
themarica : nec fenfibUem,Ciait naturalia, puta vt fant fiibflantiac imraaterialcs ,fiattm vnumcjuod' efi cjuod vnum alicjuid
que
:
cum matcria nenda pcr ageps,ficut cft in his,
ma*
quac habcnt matcriam
:
quod exponit per quod--
dam fimile quemadTnodum{iac^t}& quod efi en$ :
alicjuid hoc cjuod qttale,
&
hoc, qued cfuantum , id eft,qu6d ficutcnsdefcendit in<Jcccm Gcnera flariin
:
nec oporret expei^c aUquod
medium
flatim eft Subftanda,vcl Qualitas.vcl
;
fc4
Quandtas,
& ita in propofito talia entia immaterialia flatim funt
vnum nec oportet ahud expe<^re ;
:
quo
ex
iviCen-.cjuapropter non efi in diffinitionibiu, nec ens,
SubfiamU nec v««OT:quiafcilicet ens, &; vnam non funt ge- fefMMt* fiatimfiint ens nera, quac pcr aliquas difFcrendas mediatas ad dc-
ccm Prjedicamcnta contrahantur': fubdit criara qu6d c^uod ^uid erat ejfe , fupple in talibus fubftantiis feparatis in imraatcrialibus
,
flatim
efi
md"
non
a^usefi^ vt
circuius fgura
horum alicjua alia caufa , fupplc exvnum, necejfendi ens, quafi illa, fdlicct caufa agens , fit neccflaria ad coniungenefi nullt
trinfcca
,
efiendi
dum formam materix
aliafenjibilu,
& femper rationU, id
eft, diffinirio-
cx quo talis fiibflantia ha-» beat vnitatcm,& cntitatera : quiaibi non cft matcria,vt fupponimr,idc6ad
quodcjue
efi
& ente, & vno, id
Ta&\htc cjuidem efi viateria;illMd vero aBut, vtcir-
genere
qu6d vnura,&
:
diffiniatur,
qu6d efi figurafuperfi^
quia fciUcet ly figura
vt forroa
crit
,
& ly
Notandum,qu6d materia
fenfibilis cft
materia
naturahs,qua:fcilicet cft fubiedia qualitatibus fenfibilibus,
puta cahdo,
& frigido, & huiufinodi k
quibus Mathemadca abflrahunt fcd materia inIn quibmt co' telle<Shialis eft Mathematica puta lineae, fupcrfi, m*munt (jy cies , gcneraUter ipfiim conrinuum , a raU diferuM Vhy materia non abftrahunt Mathematica;fed ficut i|i hiaficM^ diffinirione naturalium oportet poqere materiam themtic» i :
&
fenfibilem
&
;
fic
in diffinitione
Mathemaricorum
oporret ponere materiam intelligibilcm,ficut patct in diffinitione circuli prxdi<3ba eft caufa vnitaris diffiniriotus
:
eadem
igitur
haec,& ibi:quia
fci-
licet
vnum eft,vt niatcria,& potenriaialiud vt for-
ma,
& a<5his
cft proprie
,
excepto qu6d in Mathemadcis non
agens coniungens
ficut in naturalibus.
Deindc
extfientibits,
nec vnura
fuperficies,eii vt matcria.
formam
cum
materia:,
didt
vnum-r
ens aliquid,& vnum aliquod non vt in
culm fi fuppte cialts
,
eft,
non fic intelligcndo
ens fint gencra
:
nec feparabtlthuf
fdhcet nec etiam intelligendo,qu64 nec ens fint cxiftcntia fcparata prtuer
Jingularia, vt Platonici putaucrunt.
Notandura, qu6d
ficut di
&
quinto huius:Ucctcns contrahatur ad dccera Gcnera , non per vcras difFcrcndas , proprer hoc non habcat veram radonemgencris multoties
&
:
tamcn dcfccndit pcr raodos cflendi ab ente faltcm : nonenim fimt eiufdem raconaahibilc,& contra
forraaliter diflin
rionis
:
mm
litatem,&c. fed quafi feipfis
quiafCTlicet per modos intrinfccos cflencU flatim fiunt quid,vcl qua:
&
quanmm, &c. ira in fubflantiis fcpararis fimpUdbus quia non eft nureriaquafi expe<5bns lc,vel
:
aduenmm
forma: , vt faciant per
flatim funt
ensA vnum.
fe
vnum
ideq
;
^tucunque vero non habent materiam^ nec intelleifualem^ nec fenfi>ilem,ftatim qui-
demvnum aliquid ejteorum vnumcjuodque, Quemadmodum , ^ quod ens aliquid hoc quod ejuale,velquod quantum:quap,ropter,(jr non inefiin diffinitionibus,necens,nec vntfm, (jr quod efuiderat ejfejiatim vnum aliquid ^Hyficuty
fjyvuHUt.
v-
fenfibilis^fir femperrationiSy hoc (juldem
eMtiuftUm
T«,c6.i«.
non vt in genere^^ ente^dr vno.,nec vtfepa-
oportet expe
ItathemMti-
fUx.
horum^
aUa
Exponit didam fbludoncm in Mathemaricis, dicens,qu6d materiadia tjuidemefiinteHeElualis,
M/utnadu-
ejfendi nulli
num aliquid,ficut,& ens aiiquid:qma. fcilicet non
cum didt
fuferfcialis.
ftitttiOMif»
vnum
neque ejfendi ens aliquid'.fiattm enim vnumquodque ens esi aliquid , dr vnum aliquid,
Ejt autem materia alis intelUS^udis^
teria ; illudvero
Txptfitio
aliqua alia caufa
?ii
vt per ardficialia natura-
intclligamus
cnim, id
Cap. VI.
^ e^s aJiquid.
^aftofter non eji
5
rM
li
A R ir M,
Rciicic opiniones Platoniconim
,
do
&
caufa vnitatis difHnitionis compofitij rcfoluens nullam cflc huius caufam in-
trinfccam,ncc cfFc quarrcndam rationcm quarc matcria , &: forma faciunc vnum: datur
&utmti»ttts fttffo
efi
qHciUibet FrtJ/t/itmen-,
(^ qutmudtnttt.
ftri,
Lib.vni.
311
camen caufa excrinfeca agens,vel vniens formam.
clacur
PRopter
Metaph.
rcilicct
,
trigonum, id
hanc vero dubitAtiontm hi qui-
dem farticipationem
dicunt
,
^ caufam
aliquam participativnis,^ tfuid eji participa-
Hi autem coexiltentiam anim^;
re dubitant.
Jicut Irfcophron ait effe fcientiam eius^efuodeft fcire, (j^
anima.
Altf
vero compofitionem
aut
,
& /anitatif & fimilirer at
plc mcdia 4»/»^« ,
,
eft, compofitio,
ejfe
fciUcet Mecaphyfica,
ans &trigoni, copulansfciHcecfiguram crianguU cumacrc,quod-eft maceria,& fimiHter albunt ejfct ertt cQmpofitto,Cci\icct me
ww,qu2 omnia fcilicec apparenc e(Ie
& albedi-^
faifa
:
quare,
& iHud erit falfum,quod viuere, vcl quodcunquc ahud
fit
medium coniungens animam cum non eft ahud quam ellerci
f)orc:viucre enim.
ulans cx coniundione anima: mcdiaiis.
Dcindc cum
,
&
corporis
cor-
pul-
noa
dicit
(oniunBionem anima cum corpore vtuere, Caufa vero quia potenti^ (^ aHus qu£,
Excludit quardam opiniones contrarias hi^
Circaquod
quae didafunt.
iria facit
:
prirao eas
proponit:{ecundo eas iraprobat:tcrti6 caufam erroris manifeftat. Secunda ibi: Et cjuidem eadem. Tertia ibi Caufa vero. In prima parte ponit tres opiniones,qua intendunt,qu6d cx materia,& for:
ma
vnum
mcdium intrinfecura vniriuum eorumtquod mcdium primaopiniodifiat
per adiquod
cebat participationem
;
(ecunda cocxiftentiam;
compofitionem, vel coniundionemjnomi-
tertia
nantcs concretura nomine abftradi, volentes di-
qu6d
cere,
illud
medium
eft
quoddam participa-
4»
runt vnumfaciens,cjr dtfferentiam-.ej} autem^
vt diclum eli , (^ vltima materia , (jrfirma idem,dr hacpotentia, h^c aStu. G^arefimile
eH tjuarere di
:
vnius^cfuxcaufa, e^
vnum enim
vnum effen^
aliquid vnumcfuodque
,
(^r
ijuodpotentia,(jr ejuoda6lu,vnum alitjitaliter eli,
^are caufa nullaalia nifi ^vt ejuafi mo^
uens ex potentia ada£fum\quxcunque vero non habent materiam omniaftmpliciterfunt^
quod vere entia aliquid.
tiuum,(iue cocxiftcns,fiue compofitum, vel con-
_
,
.
tkcludit dudit
%.
iimilnm. Dicit ergo tionem-, de qua nunc
,
quod propter hanc duhtta-
fcilicer eft
rermo:i» cjuidem,
3
epmienes tr.
/cilicet Placonici dicunr participationem,
qua
fiji-
roneat eirc»
licet inferiora parricipant fiiperiorr.,puta hic
ho-
*^4.
mo
hominem,
tant
id cft
,
,
& homo animal & bipes, & dubi-
inquirunt, caufam ali(juam, (cilicec
meAhm participatiotjti, & cjuid fit participare,vt cx hoc
pedc
fcilicet patefccret,
fieret
jientiam
quarc cx animali
&bi-
vnum aliquid:/7J4«/«w,idcft,alij coHxicum corpore, puta dicatur
<«-7«»»
animatio, dicunt fiipple cauiam vnitatis hominis: ficut Lycophron,sdt,
ejfe fcientiam, fupple caufam, /& mcdiam,eittf quod eft fcire,& animt,<\VL3Xt (ci-
licet
vniat
anima copulatur ipfi
animam cum
fcirc, ita
firire: alij
qu6d firicntia
vero compofit-ienem
aut coniunilionem anims cum corpore,puta viuerc, fuppledicunt elle cauf^m vnitatis hominis. Dcin-
decumdicit:
Manifeftat caulam erroris in didis opimonibus,dicens,qu6d caufa vero auart fupple talia dixerunt eft:quia ejuarunt ejuid fu faciens vnum potentix,& a£lw,&c etiam differentiam corum quafi fcilicct
medium ficut
tamen vt dtiium e^,vltima materia, id
Et quidem eadem
ratio in
0mnib$u , ett"
as
effe
Bt trigonum compoftio arU^f^ trigoni,(^
albtmvnum
effe ctmpofttio fuperjiciei
^
&al-
bedinii.
Impiobat
M
ii
rit
pitUuUns
exformt,
/r
^
didtfis
opiniones
,
dicens
,
qu6d
&
verum eftde anima, & corP^'^^ *!"°° "^ aliauod mcdium vnitiuum , eadem ^^tio eut inomnibM aliis , qux fcihcet fic fe habcnt, vt matcria, & fgrma , &ftcfanum ejfe erit, 9«'<^^w»
fi
fupplc hoc
ptaten^ tentunaionf. ^„f coiexiFfentiayaut colligatio^t CQniun^to^ fiip-
ojlendit.
vnum proxi-
:
rere ejua cauja est vnitts
efi quec-
T»dem eft caufa ejjendi
&
quarcrc O" vnum,id cft,quare illa res CitvnxvnumejuodqueenimeJi vnum aliquid inquantum fciUcct eft , quod petentia,& tjuod ,
fcilicet rei
vnttntit.
eft C3i\Cz,eJfendt
&
ailu
vnum, id
efl aliejualiter
potentia
fit
vnum
:
eft
,
fadens
vnum
vt meuensex potentia ad aEiunp, eft
icntia ad
quia cx
adu
,
&
e^uare nulla alta caufa, fupple
intrinfecafcilicct cft
:
nifiid quod,
id cft, nifi
agcns
veronon habent materiarn.-omnia funt eft,
entia-.quod
per feipfa
&
non pcr aliquam cauiam , fiue intrinfccam , fiue extrinfecam coniungentem formam matcrirejfed ftarimy«w/ aliquid ens , vnum per fe cxiftens, vt didum fuitprius.
&
Notandum, quod ficutcolhgiturex nulla eft caufa media,
prardidis
& iutrinfeca, quare ex ma-
teria,&forma fiat vnum quafi yinculum coniungens matcriam cum forma ; fcd huius vnitatis vriquc cftaliqua caufa cxtrinfcca,puta agcns proconiungeiis eam matcriae rC' ,
ducens formam
&
ducendo ens inpotentia adai^ura.
L
I
non haift caufam intrinfecamnee
rcm dc po- mouentem
adum. Addit autem quod auacunque
vnum fimpliciter, id
Itttmateris' lia
txtrinfecian
caufa cxtrinfeca rcducens
vere aliquid
gatio.aut coniun^io animA,(jrfanitatis,
eft,.
potentia,& aliud ficut z(his, ejuare fimile
fupplcquae
diciari
epinionintt
ea.quae funt adtualiter diftinfta;fed
ma,& diIpQfita,^/or»M «ww,propria funt,jr/m, &potentia hdc aElu, id cft, qu6d vnum cft ficut
quod
vtmfanum ejje erit,aut coexiflentia.aut colli-
oporteat cos copulari per aliquod
Caufam er» roris
B E
K
entit»ti(,(^
vnitMu, fed teneextrinfecnm frodu* eentetn.
mmx-
LIBER NONVS. ^
^
potentiamy RoPonit dicenda,tn hoclibro agit de diuifone entis in aSinm notioribns quia a rebuj mobilibw in , ef pTius agtt de hssyrut conjiderantur nobu j ordine do&rina ^enitur ad magis ignota. DoEior de hac materia,
dilfutat exaSiiJftme huius operis. In
15.
quaftiones hoc Ubro^f^longe refolutius,
prlmaautem Summahuius
aSiUjde quibus fuis
buSfde Aclu
CAPVT PRIMVM.
DE
frimo quidem igttur ente ,^ ad quod omnes aU* dtegori* entis referuntur^ diBum efiMdelicet de fubHAnti^-namfecundumfubsiAniui rmonem duuntur dia entia ,
(^ aliafic diSta
;
omniA
namque hahehunt rationem fubBantid
,
vt
incipit
nonus liber , vbi poftquam Philo-
&
primiproponit intcntumifecupdo cxeALqaod qoi quitur de inrento. Secnnda ibi : QHta ergo multidcm ctgo. fltciter dtcitur. Prima in duas qnia prirao refuinit quid iara didum fit : fecundo oftendrt quid facit,quia
:
Secunda ibi Quoniam vero dicitur crgo.quod deprimo quidem
rwj-.Dicir
RtfwmittUa».
&
di^um
tionem:ontnia tia,vt
namque hahebunt rationem fuhsian-
diximtu in prtmis fermonihu^,Cci\ic6z in (ep-
timo huius,tex.c.i.& indc.vbi oftcnfum eft,qi!6d ad frimS. in rationcm,id eft,in diffinitionem accidentis ca-
fnbftitntiam,
Tx
di^ ncceflari6 fubftantia propter dependcntiara,
quara accidcntia habent ad fubftantiam , vt ad primum cns:omnia enim alia reducunnir ad fiib-
vtad primum, vt oftcnfiimiuit quarto, (eptimo huius,t.c.i.& indein vtroque. D^inde
ftantiara,
&
cum dicit Adfaunctcx
tom
cfi q.
xJib.Q.
&
ctiam q.t.
£luoniam vero
dicitur, potcntia lcilicet reram natiualium,& pofllbilium moveTi;non tamen ejjl vtilisad
xime proprie
:
potefbs,
& aSm eorum (juadtcuntur foium
fecunditm motum,id eft,vt in plittibus eft inrebus mobilibus :fed direntes de eajCdlicet de potenria, aiiu fupplc,vt funt jn mobilibus , dicemus in-
&
quam in determinattomhus (cilicet iftis ofiende" mus,& de «i»«,{cilicet de potenda & adu, vt rcpe,
riuntur in
aliis
rcbusa fciifibilibus,
Notandum, quod potenria, confiderari jxjflunt.Vno
& mobilibus.
& n(fbus duplidter
orHiu df co- aruit^tm«^w* folum "*
modo genecaliter,vt
fequuntur ens inquantum ens
&
,
fic
non
&
im-
repcriuntur inrebus raobilibus
,
(ed etiamin
& intelledualibus
,
vt patebit infra. ^cUer.
mobilibus
,
parricularitcr,(cilicet vt rcperiuntur in rcbus fen-
& aUaJic dicla dicu^tur fecuMditm fuhftantia ra0d
determinahimsts depoietia,& aHit^
Et quod ad fubftantiam
:
OmvM Ttft'
fic eft,
temda.
&primum de poteiiate,id cft,dc potenria,^»* ma-
Aliomodo potentia,&; adus'confiderantur magis
orania alia eniia reducantur, manifeftat,cum fubdit nam alia (cilicet entta QjutntitM.,Qualita4j
Tfitttur
inquam
^ ofieudit ii-
&
,
f/?,fcili-
entis referunturyiA eft^reducimtur
cct in prscedcnribus.
&
id e&^otentia,
fophus dererminauit de ente, vt diuiditur pcr deccm Genera;nunc determinat de entc.prout diaiadum. Circa quod duo ditur per potcntiam,
dicendura.
Oftendit quid dicendum , quoniam ens dicitur vno modo hw: quidem in eo.cjuod tjuid^id eft,Subftantia,4«f ^alitas, aut ^antitas, autverofea£lum fecundum oput: cundum potentiam nam vt dicetur infra , hoc nomcn aBiu dcnominatum eft ab hoc nominc opm, (laeoperatto^c^ni,
rium:
dixtmus inprtmis fermonibus. Hic
oHendemus^^ de aliis.
j
De diuifionc entis in aaum,& potentian^.
quantitas qualitas
in fecunda de^
j
eerum qua-dicuntur fecMndHm metum fotum. Sedckm dixerimMS de hacin determmAtioni-
PRIMA.
De Potentta.
l
agitur de potentia
in cateris libris
locis difiinCiius infra,
SVMMA
TCT.COIZLI.
libri
quam
fibiUbus,& mobilibus.prout
adus
'^J^^
moms diffinitur eflc
entis in potentia,3.PhyCt.c.6.
Philofophus
ergo prius agit de potcnria,& adu,prout funt corum,quaE funt in motu:quamuis potcntia in pluribus reperiantur:quia
& adus
tamcn principalis in-
tentio huius fcientiae eft confidcrare de ente in-
quantum cns ,
& de
aliis
qux con(equuntur cns
idco potenria,& adus.vt.confideran- Mttaphrffua tur (pccialiter in rcbusmobilibus,diamtur non pfimoime*-
neccflario
;
efle vrilia , nec pcninerc ad id quod nunc volu- ^'^'^*'* mus,idcft,ad prarfcntemconfiderationenr: quia V^ndTdc magis pcrtinent adiftam(cienriam,vrc6fequun- c^nffftentt-
tur ens in communi,& repcriuntur etiam in rebus hi* immobilibus:quia taraen a norioribus ordinedo-
dicitur ens hoc
quidem
eo
quodquid^dut quantitoi^ aut qualitas : altud jfecundum potentiam,
&
^
aclurri, fecundups DctermiHahimus de potentia,(^ a£lu e^ frimum depotentia^qux dictturquidem maoptts
xtme propriei»o» tamen vtilis eftadqvodvolumus nuc.in plus enimeft potentia,^ aSlus Scoti Opcr. tora.
I
V.
drinz pcrueniturad minus notajidco prius agcdum c(t de potentia, & adu , vt funt corum qu« dicuutui (ccundiim motum qua: funi nobis notiora,& poflea agetur de eis , vt funi in rebus im,
mobilibus (puta in fubftantiis feparsttis) quz fiioc minus nota,dcquibgs in ifta (cientia principalitcc intcndiiur:per fenfibilia infcnfibiliujvt
enim iuuamur
in noriria
didum eft in 7.huius,t.c.4.& iiide.
Dd
SKM
ikm4.
Xib.IX.
5^4
UA RI
S VM.
Metaph. modofunt,& non funf.dicixur emm pofllbilc Logicuni , cuius contrarium non neceirc eft falfum
VM.
Dluidit potentiam in fua fignificata; vide Dbftorem dc. variis acceptionibus eiuSji.dj.nu.j &d.io. &hicq.i.vbiin Scholio primo alia k)ca ipfius cicantur»
QVod quidem
J
Tex. c6. X. Ad hunc tex
tum
cft q.3,
|ib,7.
tia
in ains
,
c^ fpjfe determinaturn
eji
a nobis
quiuoce dicuntur potentt£ pratermrttantur,
c^Adam entm fimilttudine quadarn
dicun-
tur,qnemadrnodum m, Geometria,^ pofibili^
^ impofsibilia
quod aliquo modo non funt, ^u<ecunque autem ad ean-
funt.attt
k&
hiTc text
c.1q4lib.7. Sc vfquc ad
dtcimits^eo
'^^^IP^^^^^jO^^c^ principia qu^damfunt^^^
adprimum •vnum
dicuntur , quod esi princi-
pitfm tranfmutationis in alio
inqttantum
,
'
aliudeji.
Exequitur de intento. Circa qaod duo facit: quia primo determinac de potentia, adu ab(b-
&
Jute,
& in fe
J^oniam
:
potenria, vel impotenria dicitur elfemodus compofirionis remiinorum fimphcium fundatus fu-
per repugnantiam, vel non repugnantiam terminorum , vt oftenfum fuit his crgo prastermifns :
igiturmultipUciter foten-
harum autem cfudcunque quidem x-
:
, impofnbile cuius oppofitum neccflari6 eft vcrum,vt dicitur quinto huius, t.c. 7. tahs enim
elle
Secunda ibi
fecun J<S comparatc.
auteni ipfum pntts.
Prima pars in duas:
fubdit de
qua potcntia agendum
fit, diccns : fed quL.cuKque, fupple pocentia;, reducuntur ad vnam Jpeciem^patA quia,omniafunt qujtdam princtpia,& Tame de p»dtcuntur , id eft , reducuntur ad vnum primum ternia reali
qued efiprincipiurn tra'tfmutationn in alto inquan-
tum altud:dc omnibus fupple
&
potentia autem reaHs Hcet dicatur multipHciteti
omnes tamen modi reducuntur ad potentiam adiuam , quce eft principium tranfmutationis in aHo , inquantiim aHud , vt didum eft in quinto,
& dicetur ftarim, & detaH potentia
text.com. 17.
nunc agendum eft duabus Deinde cum dicit
prastermiffis,
aliis
cundo
pafsiua ab alio inquantum aliudeji
quorum
eft. Secunda Prima in duas: quia prim6 agit de potentia fecund6 de impotentia quar potentije opponitur. Secunda ibi £> in potentia. Prima in duas:quia primo refumit de potentia quafdam diftindiones podras in quinto, oftendens cum hoc dc quibus hic fit agendum: fecundo infett ex praedidis quafdam concluiiojies. Secunda ibi Palam igitur. Prima in duas: quia primo intentum proponit:fecund6 de intento exequitur. Secunda ibi Nam hocpattendi. Ad euidentiam primi,notandum, qu6d^oten-
in relatione ad ea
^uoniam ve>o
in inanimatis.
hic dettr-
miiMtMm.
potentiaautem Logica metaphoricanon diciit aliquod tale principium , vt patet ex praedidis.*^
quA in
:
eft
Notandum,quodpoi;entiareaHs diftinguitur k 4 potentia Logica,fiue metaphorica, per hoc qu6d T)iffirentia porenria reaHs nominat principium adtus reaHs diciaruin fotranfmutationis , fiue adiuum fit , fiue pafliuum: tentiHTHm.
prim6decerminat de potentia : fecundo de adtu. Secunda ihi: Q^Honiamvero 4tpotentia. Prima in duas:quia primo determinatde potentia in Ic^feibi
agedum,
talibus eft
Nam
h£c quidem patiendi
rius^,
potentia,
hacau^ qua in deteC^ corruptionis ab alio inquantum aliud
tem habitw impafsibtlitatis
:
eji
ipfo patiente prtnciptum mutationis :
eius
:
Sermo dept-
* /i""'*
:
apnncipio tranfmittationis. Jn hisineftom-
mbus termmis primx autem
ciendi, aut patiendi
in
harum
potentia
pot^ntia dtcuntur
h^e
,
ratit>
iterum
;
aut folumfa-
,
c^are
aut ipfius bene.
rationibuf infant aliqualiterprio-'
tes rationespotentiarum.
:
Tttcntia
tri-
tia tripliciter poteft
fumi,vt patet cx quinto huius,
Exponic quod di'xerat,quomodo , fcilicet om-^ nesmodi potentis reaHs reducuntur ad vnmtjj
yide-j.d.\.
t.c.17. fcilicet potentia
rcalis,&potentiaLogica,
& potentia metaphotica.
Primo modo eft verc potentia aHis duobus modis dicitur potentia squiuoce. De potentia igitur primo roodo agendum eft , fed alij duo modi potentiae^praeterrait:
tendi
fiint
&c
;
hoc eft,quod dicit,e}uod
(juia poten-
fcilicet
cft
,
dicens nam modo dicitur potentia patiendi^ id
ad potentiam adliuam
hac,id eft,vno
potentia pafliua , ^us,
eft
;
:
in ipfo patiente eji
principium mutationis paffiu
mutatur,&
fic
aliqualiterpotentiapafliua reduci-
& referturad adiuam.
Alio
modo dicitur
tia.,&poffe dicit\irmultipltciter,determinatum eji
tur
mbu tn aliii, fi:iiicet in quinto huius harum
potentia difpofitio quacdam,ex qua aliquid habet omnes modi quod no poflit pati tranfinutationem tn dererius, fotentit, rea-
au-
;
tem, fcilicet potcntiarum
,
quacunque, fciHcet di-
cuntur aqHiuoce^otentix prdtermittantur , vt |icet cft
fubdit
:
fci-
&
Logica potentia, metaphorica ; ide6 cjHtAam enim dicuntjtr , fiipple potentia:
quadam fimtlitudine,quemadmoduitt in Geometrta €0
modo
tum
qito
eius,
dicimui potentia hneae clTe quadra-
& quod Uneapotcft inquadratu fiium;
& fiinihter
in numeris dicimus
poteft in noucnarium
quod
,
quod
ternarius
quadratum eius, eo quod ternarius dudlus in feipfum facit noucnarium:nam tcr tria nouem faciunt fic etiam ex ,
eft
:
linea Vqu£e eft ridix quadrati dudta in feipfam
quadratum
:
fimiiiter eft in nun>eris
«^uadrati afsimilatur matcriac ex
;
fit
vnde radix
qua res fit,& ide^
quaiam fimiUtudine,& metaphorica
dicitur pof^
fe in quadiatumjficut materia dicitur pofle in rc,
& ha:c
cft
potcntia metaphoricc didla. Et fubdit
Quantum ad potentiam Logicam , quod quadam 4tcimud pojftbilia j impojftlfilia , eo quodaltqm
&
,
ficutpatet inbenedifpofitis
& fimilibus
mentc, vcl corpore,
ideo fubdit,qu6d hsc autem hahitus
;
impajfibilitatii eius corruptionis
rius^Sc fupple
,
qua eji
in dete-
eo quod aliquid non poieft pati ab inquantum aliud,
alio princtpio tranfmutattonis
quod cftprincipium aftiuum,
& ideo ifte modus
potentiai reducitur eriam ad porentiam ficut
& primus modiis
bus his terminis, id
eft
adiuam, omnt-
;
vndefiibdit:;7
,
difHnitionibus vtriufque
modi potcnti^ ineft ratio prirnapotentts, fcilicec adliua;! namper eam habent ditfiniri vt patec ,'
cx prxdidis
:
iterum potentia dicitur alio
non folum propter hoc
modo
quod cft polle agere, vel pati fimpHciter fed ctiamper hoc. quod eft polle bene agerc, vel pati:dicimus enim aHquem pofle currere non ex hoc , quod pofiic currere fimpliciter , fed quod poflit benc currere;fcd dicimus eum non pofre,iinon poctftbcne, ,
:
puca
Reducuntur
lisadvttum,
(^ qualiter^
Cap.
SummjEl. pnta
fi
claudus
dicimus figntnn
fimilitcr
:
di-
cflfe
uifibile,eoqu6i poreft bene,& faciliter diuidijfed
ferrum dicimus non pofie diuidi, quia non benc, nec faciliter diuidicur;& illc etiam modus poientiae
reducitur ad potcntiam primo modorquia in
pofle benca(ftiuc,vel pafliuc includitur poite fimpliciccr;& per finiri
;
potenuam
fimpliciter habcnt dif«
idco fiibdit,qu6d iterum hd potentU prtAi-
Eia dicuntur A\i^\iciltt^t folMm factendiaut
ab(blutc,& fimplicitcr, aut
tiendtt (cilicct beneyijtutre in
ipfarum rationihus, id
nibus, infunt rattoneSyid
potentiarum, id
eft,
cft,
fA'
ipfitu
cft,diffinitio-
diffinitioncs^»<»r«»»
potcntiarum fimplicitcr fiim-
ptarum;parct crgo cx
praedi(5kis
di potcntiaE rcducuntur
quod omnes mo-
& rcfcruntur ad potCn-
,
tiam a<5liuam,& pcr cam habcnt diffiniri quare autcm in diffinitione tam potentiz adiuae quam pallini ponitur , quod cft principium tranfinuta:
non
tionis ab alio,vcl in alio
quantum
aliud
fimplicitcr
fed in-
;
dicctur infra in quxftionc
,
qu£
I.
315
lem matcriam qua: cft principium patiendi tali pafIIone,quae eft combiui fimilitcr cedens fic, id eft, qu6d fimilitcr illud quod fic cedit , puta tan:
gcnri
vt rccipiat aliquam tmpreffioncm ficut eft
,
^xptStltfnt-
potentiam aax cft prin- guUru. patiendi ifimtliter fuppofitum fic im-
ccra, hahet fupplc talem
cipium
fic
poflibilc,id cft,
qaod fimiliter ahquod
puta mafculum cunuchiatum
gcncrandum
,
& eft
fiibie<^n proprium huius
paffionis,quae cft cunuchiari^fimilitet
aliis:fempcr
fuppofitu,
impofiibile ad
eft
enim potcntia
autem,& in
pafllua cft in patientc:
alia vcr6,id eft,potcnriaa^ua cft in faciente aliquid vt calor,& ars adtficatiua : alia namquc po-
tcniia,fcilicet ars efi in adificattuo, id cft, in aedifi-
canteyit/i4i/ciUcec calor cft in calefaQiuo.
Deinde
cum dicit ^aprofter inquantum fimul natum efiy Ad hunc tcr nihilpatituriffumafeiffowHum enim,& '"^ib^*^' non aliud eft, g
lequitxir,
S
Ponit fecundam conclufioncm
MA
rM
R
I
F M.
cx prima
Comparat potentiam aftiuam, fiuam intcr
fc
& vidctur velle
,
& paf-
cas
iti
re
Sed fufficit diftinftio formalis; quod bcnc probac Dodor i.d.i j ad tcrtium principaleivide eum ibiad primum diftingui.
.
:
quia cnim diihim
cft
,
qux
fequitur
quod potcntia a-
&
stcmdum fniteuu
«fliua, pafliua funt in diuerfis ; ide6 infert quafropter incjuantum fimul aptum naiumefi, nihil idem patitur a feipfo, id cft, quod nihil eft aptum
natum agcrc
in fcipfum
vnum,& tdemftbi funt in diuerfis
,
vcl pari a feipfo
,
fed potcntia adriiu,
;
,
fed eft
& pafsiua
crgo nihil potcft pati a feipfb.
Dc inde ciim dicit
Goffrcdi,&: d.t.q.io.&c late hic quacft.r^.
PAlam igitur
Et imfotentia, efuia efi
quidem vt 'vna po-
tentiafaciendiydr patiendi.nam popbile
ejly& habere iffum potentiam patiendi,^ eo
quod Aliijuidpatipotefiab iffo : efl autem vt enim in fatiente,propter hahere enim quoddam frincifium, (jr effe materiam quoddam principium,patitur patienSy(^
alid-.hac quidem
aliud ab alio. Craffum enim comhufHbile efl, cedens dutemfcimfrefibile
ejl •.fimiliter
au-
Hoc autem infaciente, vt caloryc!r adtfcatiua , hoc quidemin calefaCiiuOy hocautemin adifcatiuo. tem^^jr
iff aliis.
TrimMmft-
Concludit ex diifHs duas •conclufioncs , qua(ecunda fequitur ex prima. Secunda ibi ^apropter in^uantum. Dicit ergo,palam efle cx
qutns.
di
rum
,
ai5tiua,
ijuia potentia faciendi
& pattendi
& paffiua ejt ejuidern ejuajivna
confideretur ordo
modo
id cft,
fcilicet
fecundum qucm vna
dicitur
per rcfpcdum ad aliam
quid vno
,
: fi
pcr
fe
modo,
nam pojfibile dicituv
:
,
ali-
& per habere potentiam
quod aliudab eo, id eft, eo quod habct potentiam,vt ab eo aliud patiatur, tenti» «citM hoc modo potentia adiua coinddit quodamf»fsiu» etineidSt ,^ mod6 cum pafliua:nam cx hoc aliquid habet popatiendi,8c alio
eo
§iu»ndtpo-
^
&
qiuutd» Cr qmUittr nont
tentiam adViuam , quatenus habct potentiam , vt ab co aliud patiaiur : alio autem modo potentia
adiua,&
palTiua
non funt
vna:fi fcilicct confide-
rentur pcncs fundamentd,vel fuppofita in quibus fiint;idc6 fubdit
tcntia adliua,
&
autemquafiaHa,(ci\icti popafllua : htc namquc (cilicct po:
eft
tcntia pafHua cft in patiehte:etenim pro quia, patiens patitur,& aliud ab alio,{cilicet ab eopropter
&
habere , fcilicei in fe ijuoddam prtncipium effe tpatertamprincipium quoddam : materia enim cft
fnnci^iumc^nopatiens patitur -.craffum enim, id ejf comhufiibUe, fcilicct quia habct taScoti Oper. tom. IV.
cft,pingue
imfopbile
(jr
demy
& qu£
,
fotentia contraria etff,friuatio ef
tali
quare eiuf-
;
& fecundum idem omnif potentia
efi
in
fotentia,
autem
Priuatio
dicitur multifliciter ,ete-
Tcxt.com.j
nim non habens,& aftum natumfinon habet, aut omnino, aut quando aptum natum esi, (^ autfic ,futa ferfecie ^ aut faltem
quocumque
modo in quibufdam verofi afta nata habere :
non habeant vi,priuata
ejje
hac dicimus.
Agit dc impotcnria qus potcntiae opponitur,
&
qu6d impotentia impoffihile , fcilicct diftum fecundum impotcnriam qui efl contraria diccns
impttenti» quidi
tali potentiA,c^\xs difkz efi,priuatio f/?.impoflibilc
cnim
priuat potcntiam:ex
fotentta,
quo
infert qiiod omnis
& imfotenttafunt etufdem &fecundum &
idem. Ratio huius cft quia habitus priuario habent ficrifecundumidcm,& circaidcm;idc6 ic quot modis dicitur potcntia , tot modis dicicur impotentia. Vlrimo , quia mcntionem fctciat de :
priuatione
pofuerat in
:
tangit y.
modos
huius,
t.
priuationis
,
quos iam
etenim,modo non habes,
puta
fi lapis dicatur priuatus auditu:quia nohabct auditum:alio modo dicitiu: priuatiun aliquoy? efi aptum natumMhercid cft, ,
-rt^^^-^n,
c.zy. diccns,qu6d priuatio
dicitur multipliciter :\no fcilicct fimplicitcr
,
PrtMMie fut.
finp hahet-.c^nod poteft elle duplicitcKvno modo, tufUx. fi non habet omnino, id cft,gcncraliter,puta fi catulus dicitur priuatus vifu,qiioniam
non habct vifum gcneralitcr:aut alio roodo fi non hahet,ijuan~ do aptum natiteil hahere, puta poft nonum diem. Et hoc eriam contingit dupliciter,
Dd
pn
Lib, IX.
316
priuati Aliqin/i apta rtata,
fum
Metaph.
hahere aliquid, 8t
quac confcqunntur corpus
non hahent v% j>riuata,c^\.\:inAo fcilicet per violentiam perdiderunt ea qus eranr habere aptanata»
modo priuatio
lioc
SiC
,
& ctiam qus conre-
quuntur animam aliam a rationali potentix autcm rarionales funt tantum in rcbus animaris fc:
tundum animam rationalem tantiim , nam ipfa dominium fui adasj& fccundum hoc omncs fcientis pradicx, fiue carum opcrationes
accipitur pro violenta.
fola h.ibct
SVMM.E PRIMiE
CAP.
iranfeunt inmatcriam exteriorem
II.
•puta fabrilis
& coriaria
:
,
vt funt artcs,
uue non tranfcunt , vt
funt (ticntis morales,puta prudentia : omnes intales dicuntur potcntis rationales : funt
De diuifioneporenti± in rationalem,&
quam
irrationalem.
S
,
cnim habitus animje
rationalis , fecundum quos animal rationalc multa opcratur;idc6 funt prin-
VMMARIVM.
cipia rranfmutationis in alio
inquontum
aliud.
Diuiditurpotentia in rationalem,& irrationalem ; explicantur membra ic
Deindccumdicit;
quomodoprima fitoppo(itorum,fccunr
Bt quA qttidem cum ratione omnes contranorum funt e^ dem,a- qu^ irrationahiles vna
;
'
^Mfliil
l.
*
vnitu^vt calidum caleftciendifofttm-.medicatiua autem infirmitatis,^fanitatis.
liabcc pulchras notas.
QVomam autem haquidem tn inammd-
7 tum
cft q. I 5.1ib.9.
Ca|>.
Cpmparat mcmbra dicla: diftindtionis ad fnuicem. Circaquod tria facir:prim6 oftendit differcntiam inter didas potentias. Secundo
tU infnnt principia talia ; al:a vero in
A<1 hunc tcx
animatk.^^ in anima,
i.
(jr anim£ inrdtionem habentc:,palam rjuia ^potentiarttrn aiu erunt irrattO'nales\alia cu?n rattone\quaproptef om-
parandam quofdammodos potcntiae fupcrius iam
nes artes
prxmiCfbs. Secunda ibi
,
(jr fcientia facfiu<e
afli-
gnat caufam
aU»
intjuantum aliud.
e^tdemcontrariorttm
Poftquam Philorophus determinauit dc potentia in ie:nunc agit de potentia in reiolutione Sermo de pctentta com^"
*"
*
ad ea quorum
eft.
Circa quod duo facir
diftinguit potentiam penes ea quorum eft.
do
inquirit de fimulcatc potentise
,
Secun-
& a6lus
in ef-
lidi,confumir,&dcftruk ipfum caiidum,&
talia principiafunt in inanimatif,
tentia rationalis,vt pr:Bdi6bumcft:eft«7/fnw/r<«r^, /""*'
ill
:
frigidat con(e({VLentet:mediHna
vero in ina-
& in anima & ariimA in habente ratio-
&famtarii. Eft ergo
,
^^''f'*''^-
inquam fic ^tt:,palam ejitia potentiarum irrationalesialit cum rattone. Et cxponit
qux fuHt
potcntiac
:
,
patet
:
(tidtfltnaionis dt fottn""•f-
in-
ifta difFcrentia
qu6d po-
Caufa autcmquia ratio autem eadem ojiendit rem
namt^ue pro quia
ejl ,
fcientia
(jr
:
ratio
prittattonem;
&
non tamenftmiliter, e(l vtamhorum-.ejt autem vt exifentis magis\quare neceffe,^ tales
.i6linx'.
Notandum, hanc elle diftindtioncm qu6d potentiatum quaedam funt rationale«:qua:dam irra-
fcientioi
namcumpotentinjlint principia agendi,& patiendi,vt didtum cft:q.uaEdam talia principia funt in rehus inanimatis, quaedam in animatis,& in anima, quod dicit, quia animara componunrur ex corpore,& anima : principia autem agcndi,& paticndi , qua: funt in corporc anirharo-
cundumfe ; etenim ratio huius quidemfecun.dumfe;illius vero (juodammodo^efrfecundum
ticwiales
inanimatis
illis
qus
ratfonahbus:itcrum quia plures f int animx, omnes aliac,{cilicet ab anima rationali,non diffcrunt
&
in agendo, paticndoab inanimatis quatenus agunt impctu naturaf , ita quod magis aguntur
agant,vt funt anima vcgetatiua,& fenfitipartes earum;ide6 ctiam talcs potcntia? pcr-
tincnrad irrationales;ide6 dicit quod taliaprin-
&
anima , animac in habente rationem:potentiar?rgo irrationalcs funt in rebusinacipia funt in
iiimatis,
&etiam animaiisquantumadpotenfias
cfuidcm contrariorum
,
effe
verh
veio nonfe-
Nam negatione , ffr ablatione ojlen-
dit contrarium
,
etenimpriuatiopotentia con-
traria',hac autem ablatio alteritn.
c^oniam autem contraria nonfunt in eode^ fcientia attte efi potentiain habendo rationem^ (jr anima
mottn habet principi», Salubre qui-
defanitatemfolumfacit,(^calefa£fiuucalidi-
:
quam ua,&
accidens.
fint inrcbus
& idco coincidunt cum fiotentiis ir-
;
ejfe
huitis qtiidemfecundumfe-yillius
:
rumnon diftinguuntur ab
^modoca-
ad oppofita : irrationales autem non.fcd ad altcrum oppofitorum tantum. Dcindc cum dicit
cum ratione,dicens quapropartes,& fa^iua,id eft.pradlica; fcientiit, puta mechanicx, Sc ctiam morales, potentixfunt^ quod
fic
autem qua: cft po- Udumfrift'
tcntiar rationalcs fe liabent
ter omyies
aliud,c\ax fuitdiffinifio potenti.t;
_
tionalesnon.
&
funt principia ptrmutatiua in alio inqHantum
JDecUratio
;
crgo, quod (jmmam fiipple potentije funt principia'.agcndi,& patiendi, vtoftenfum e(i:h<equidem
fcilicct rationalcs
notahilis di-
fed per (e loqaendo vna cft
habent»dop-
irrationales, fofitaiirra-
vna vniwyid cft,non fc habcnt ad op-
pcr accidens,fcilicct vcl quia apcricndo poros cxhalat calidum interius vcl quia confumcndo humidum quod cft marcria ca-
»f«z.-quia
tionttiu.
pofita
r/t,
fn'gefacit,nifi fortc
:
nimatis,
Ut,»U» trra-
autemfunt
nifi
quia primo pra^ponit quandam diftindtionem. Sccuncto fubiungit partium eius comparationem. Sccunda ibi:5^^ ^«-c cum ratione. Dicit diias
Petentif^Hm rMien».
cjut
non cft
PottHt$4
tionales ft
,
fendo. Sccunda ibi:5««f autem tjuidam. Prima in
^iltA
:
:
rantum ad vnum cfFcaum, quod manifeftat per excmpla , dicens , vt calidum , quod habet potentiam irrationalem eft foVum potentiz calefactendi : calidum cnim pcr fe loquendo tantum calcfacit , non
prim6
:
Terti6 rcucrtitur ad com-
Caufa vero. Tcrtia ibi: Palamautem. Dicitergo,qu6dpotentiaE^««, fcilicetfunt cum ra,ione,id eft,rarionalcs omnesfunt
potentia /itnt;
frincipia namcjue perrnutahilia funt in
difFereti^e.
.
tatem^^frigefaetiuufrigiditatem,fcies vero ambo,efi enim
amhorum quidem ratio, nonfi-
militer autem ,
tjuare
inanima tjughabet motta ambo ab eodem principio
ad ipjum
copulans ,propter quodfe-
principium
mouebit
cundum
;
(jr
tationem
potentia finf ratione potentibtu
Tcx. co. 4-
Summ^I. fotentibus faciunt contraria.
Cap.
Fnum emm
lamtangit
Aflignat caufam huius difFerenria:,diccns,qu6d canfa, fupple didae difFerentiae eft , qab.fcientia,
tentia rationahs eft
eft
ti» nitionalts
0fftfil:i
&
&
dt'
dmrM.
licct
cadem
non
fimiliter
fit ,
& rei,& priuationis,tamen & magis & per prius raanifeftat ratio,
,
ipfam rcm exiftentem , qus le habet pcr modum habitus,quam ipfam priuationem:^«w neceffe eft
Stiitia frius
g^ hMbitu*
quidem contrariorum.: ejfe vero hutfu (juidemfecundUmfe : lUim vero, id eft,alterius non fecundum fe ,etenim proquia,rrfrw , fciUtales fcientiM ejfe
qmim friu»ticntt.
:
rei,fciti in anima,
ctx.
lius
modo quodam
vero
,
ejuidemperfe
& fecundum
»7-
:
accidens\
&
&
vnde medicina per /e , prius cft cognitiua , cffcdiua fanitatis , pofterius autem , &: quodam-
modo per accidens, infirmitatis. Subdit autem, nam contrartitm oftendit negattone , & ahlattone, etenimpriuatiopnma
contrarium
efi
,
&
tpfa
&
enim prius locutus fuerat de nunc tranftulcrat ad contrarium;
remouendum ifubium
idco ad
eadem
,
eft ratio
, vult dicerequod de contrario,& priuatione nam
ablatiojita
eftqusdam negatio
,
vel
etiam,& contrariumjnam priuatio
vi-
detuf primum contrarium
quia,vt dicetur in decimo,t,com.ij.prima contrarietas eft priuatio,& habitus : omnium enim contrariorum vnum :
eft
/icut
peffedum
&
Oftenfo ergo, quod eafubdit caufam di-
,
fcientiam, habet pnnctpium
motus , hinc eft cpod falubre cjuod fupple habet potentiam naturalem irrationalem,yi/i;*»»/rf«>/rf_
mtatem
&
calefaBtuum caltdttatem,& frtaefa, iiittHmfi-tgidttatem,cadem fcihcet ratione :fctens vero ambo , fcilicet oppofita facit , tnim pr o quia, ratioc^nx eHin animar/?
Tfia e}ttA
efi
tan-
«ffofitorum.
caufam
ralis eft fblummodo principium ailimilandi vni titfilMtit dioppofito limilitudine naturali;ficut ipfa eft ipfa, 8»rum. non oppofita forma autem intellechis , puta fcientia eft principium aflimilandi oppofitis fi-
&
:
militudineintentionali
,
ficutipfaeft virtualis
ra-
Vult ergo dicere Philofophus quod quia res naturales agunt per formas fibi inexiftentes:imtio.
pofnbile
eft
nas;hinc
eft
tentia:
autem eidem
ineire
formas contra-
quod res namrales quorum funt poirrationales non polfunt facere contraria,
lcd faciunt
vnum tantum
:
potcnria autem ratio-
mhs,
puta fcientia quatenus eft conirarioria;idc6 fciens habens talem potenriam poteft in oppofita; Iicct non fimiliter , vt oftenfum. Ex quo infert ^uapropter ipfa fupple anima ab eodem principio, quaE.eft potentia rationaIis,puta Ccientiz^uebtt, id eft,faciet ambo,fciIicet oppofita-«
fcili-
cct principium terminans vel copulans,\ttaxnqac
kihcet operationem,veI motum:quatenus fcilicet fimilitudo ilhus principij faliutur in vtroque oppofitorum per illud principium in efre produdonim. Concludit ergo;vnde pofnbilia.fuie potentiafecundum rationem,id eft,fecundum potentiam
rntionalem faciunt contrariafine ratione pojfibiltfiu : nam poflibilia fecundum
potenriam
Sioti Oper. tom.
JT.
Al. intcntio-
fi-
lulis.
militudo oppofitorum cognitorum, cum alterum
oppofitorum includat priuationem alterius:agens
autem illius eft adiuum:quod potcft fibi aflimifecundum formam qua agit,idc6 vidctur Ariftotales poncredidam differentiam. Sed contra tum primu, quia forma naturalis poteft e(Ie principium etficiendi virtualiter- op.pofita,ficut patet de Sole,qui dilloluit glacicm,& lare
:
conftringit lutum.
Tum iecundo;quia folummo-
Oiiieit
tutam'
felttit
trr.
do
intelledlum, velfcicntiam videtur ponere potcntiam rationalem, quod falfum eft:quia volun-
magis potentia rationalis , vocandopotentiam rationalem , qux poteft in oppofita nam :
voluntas rationc fux libertaris m;igis potefl in oppofita.
Refpondco.de hoc dicetur amplius infcrius in qu.Tftione ; tamen ad prsfens poteft dici
quadam
breHiter,qu6d porenria rarionalis debet
irrario-
Petentit r*tienalit
fic intel-
ad oppofita, qu6d eft oppofitarum adioiiiun fiuc adionis , negationis cius,puta quod
&
poteft agere
, & non agere ;
fic
quid
dtbtt
tntelli..
ergo loqucndo de
&
potentia rationali propria, completa, voluntas eft tantiim potentia rarionalis , vel faliem nihil
Ad primum ergo,cumarguiturde Sole,dicendum qii6d forma naturalis fi cft illuminata & ,
principium oppoficorum in diuerfis pofit)s,cuiufinodi eft
determinatc:ficut
illa
iriateriis
»*-
tuin*
ligi cfle
concurrente voluntate.
VM habendo fupple
n*lu
Ariftoteles videtur
complete habet rarioncm potcnria: rarionalis noij
funt in eodem,& fcitntia eftpotentia,Ccilketrationalis in habendo ratienem;Cci\ictt in anima,^ ani^
titm vtuus
Notanduro , qu6d
quas eft ablatio altcrius. <Sbe
§luiirepote»
vt often-
alterum flcut impcrfeaum rcfpedu alterius;putanigrum refpeau albi,& flc vnum contrarium eft quaft quxdam priuatio, ,
dem fcientia eft contrariorum ,
iia trratio-
nam po-
,
huius difFcrentias ponere talem:quia forma natu-
:
Jicut priuatio dicitur,&:
:
vna oppofitonun
tas eft eft
ablatto alteritts:(p.[a.
priuatione
oppofitorum continetur ratione
l««iMw
fiimeft.
quadam ratio,
anima eadem autem ratto ofte/tdit rem, pnuationem eitur/ion tamenftmtliter eft vt amhorum , fcilicet rei, &: priuationis: eft autem quafi exiftentismagis. Vult dicere.quod (cilicet rci fcitx in
fehabee»d
eji
317
nalem non pofHintnifi vnumtantutr!:huiuscan, vnum enim princtpium , qaod fciUcec
frincipium continetur ratione.
ouae pouitur in anima rationali
II.
Potenti» r*tionalie tfi
duflex.
Toftmis nstur/Uu
tfl
d»
op- fUx.
forma SoHs , fic eft illorum forma qua: eft vnius oppo-
fitorum eft iUius detcrminatc:nara prafentc pailb receptiuo huius formac , &ilhus,noneft in poteftatd fua altcrutrum iftorum:ficut nec elfct fi efTcc vnius tantum^pr^fentc cnim paflb,neceilari6 Sol SeUvoliitat conftringit,& neccllario dilfoluit , necpoteft fuffotenti* eft
pendere fuam adionem : voluntas autem a
r»iionaltscifletiueftdti.
non eft Cne voluntate. fecundum,dicendum,qu6d Ariftotelcsnon excipit voluntatem a potentia rationaU nifi vt tas vel non,vel
Ad
:
potenria rationalis fumitur incompletc telledus vel fcicntia, quaj nulUus
,
puta in-
extrinfcci eft
fada determinatione aliunc[e,fciUcet k voluntatc.cligcntc. Deindc cum dicic caufa,nifi
Palam autem cjuia ipjitts hene potentiam fequitur folumfaciendi autpatiendipotentiax hancveroilla nonfemper: neceffe enim bene facienternfacere/edforuTHftciemem non ne^ cejfe
benefacere,
Comparar ad inuicem quofdam raodos potendiaum cnim fnitfupra qu6d
riasiam praemhros duplicitcr
:
aliquid
habct
potcntiam
vcl quia poteft agcrc , aut pati abfolutc
^d
}
, ;
fciUcec vel quia
potcft
j„ ^i^ *fi
fLere
muaw htni
por.cft
facere.
qt*ta
Pl •" «»
bcnc agcre^vel
pati. Dicit ergo,
^gpj.^^ ^gj '^?'
n^nUcet!
tur
p^^
jjgj^j^ ^
;
^
non habere nonabifcientem altq«ando:aut enim ob!iuione,aut pajiionealiqua^auttemporre;non enim viique re corrupta Jemper emm artem, Iteefi , quando cejfauertt non habebit
palam ep,
fequitur potentiafa-
betie
fotentiam tpfiui
ciefidi, aut pafiendt folum
furtihtlitfr
Metaph,
Lib.lX.
3i8
quicqu jd enim potef^
:
fequiiur quod poteft agerc,
partem in materia Cequitotum jnmodo,non tamen conuertitur ; ideo
pati ablolutcuiaiti ad
rum quifiatim
fubdittf/iwyfro/cilicet potentiam,qiia: fupple eft
qux
pollc abfolnte,wo«yc/«/»fr (equitur
illa,
cet eft polTt ben.e-,benc facientem
enim
facere,fed folum facientem ahfolute neceffe
bene faccre,st per
II
fe eft fatis
adificabtt aUqualttet acaptes,
Improbat di£bm opinionpm,& ponit quatuQt
fcili-
necejje efi
imfrthMt
tnanima-
^
<**'» »/"*•
/
noufemper efi manifeftum.
parte nitcndit talcm r^fi impojjibfle. In prima tionem:Si nihil habet potentiam,ni(} quando adlij
operatur
ergo nuUus
;
:
PRIMiE
quandp
cft acdificator, nili
adu acdificat confcquens
SVMM^
ibi: Et
rationcs,quarum fecunda ponitur
falfum
cft
;
& ati-
crgo
tecedens. Confequentia eft cuide>is,riam «edificator dicitnr, qui poteft aedificare:fi ergo nullus ha-
C
A
P
V T
III.
lus eft ajdificator:nifi
Contra ncgantes potentiam eft in adu.
nifi
cum les
tas
pUcans poflibilc,& aaun>.
cunda
eam
dicunt vt MegaquanT folum pojfe do nonoperatur nonpojfe \'vt non tedijicantem mn poffe adifcare ,fed adijicantem quando ejin
&
rici^quando
in aliis.
eft,quia
eam poftea habcre
fi
aliquis habet
"^^ ^^
quomm
funt
:
nunc
inquirit
potentiaCj& adhis in eficndo. Circa
de fimultate
quod duo fa-
primo excludit opiniones fal&s. Secundo determinat veritatein. Secunda ibi Omnibus autem potenttis. Prima in duas fccundum duas ppiniones, quia primo excludit opinionem , qux (dicit,qu6d nihil pft impofllbile njfi quando eft ir^ adhi. Secundo excludit opinionem quac dicit e f omicrfo quod omnia funt poffibilia } licet non ^nt in adu. Secunda ibi Si autem eft quoddiilum eft. Prjma in du^ quia primo facit quod didura cft. Spcundo determinat qua{<Jam veriadum. Secunda ibi tatcs circa potcntiam , £ft autem pojfibiU. Prima in tres. Prim6 prsmittit opinionem. Seaindo a^dit eius improbationcm. Terti6 ex improbatione przdida conSecundaibi; ciudit conclufionem opppfitam. citrquia
adtH.
:
,
:
:
&
Gljtibut accidentia. .
/•/!-..
ItmHltmttO'' t^ti4^
aSu*.
(y
•
lic
„
vocan f •
eiut
, t
.
Tertia ibi
;
5» er^o non contin-
Qnbd runtquidam vt Jl^^arici dtcunt , iupple quod tunc tantum
Dicit trzo
fit.
.•
,
•
\
n
•
f
rt
cftaliquidmpotenti;^,quandoeftma6tu^utaali-
quid tunc folum pojfe qt^ando operatur , (cilicet in adca'.& quandt non operatur non pojfe vt non adificantem , {cilicet in aftu dicunt non pojfe adtficare: fed adificantem quando adtficat , dicunt fupple portc xdificixc:fimiliter autem
& in
aliis.
Deinde
ciim dicit
difficile
agere,frobat.
artem
,
non poteft
dificare
,
,
fe-
crgo afdificatorquando inciperct acr tunc dc nouo acciperet anem , vel ad-
tc
;
difcendo
,
vcl inueniendo
aedificare
,
perderet
quando
6c
:
definerct
eam aliquo diclorum modo-
manifvftc falfum. DiMegancis, acctdant accitnconuententta, non ejt dijficile vi~
rum,quorura vtrunque
eft
cit tTgo,quibui, fcilicet
ficcft,»*''/
efiadi-
ficatorfifion adificat, {cilicct in a£lu;cuius probationem fubdit;»
care
:
fimtliter
cundum eos
autem
& in
aliis
arttbta
nullus pflet asdificator nifi
ficaret :&:fubdit propofitiones
i
ideo lc-
adu asdi-
probantes
fallita-
temconfcquentis, dicens ,fiigttur tmpojjibilf eft tales habere artes, fupplg illum qui priiis non h^- Seitnti» ijm!het,nondifcentem aliquando, &acciptentem : haec mtiUferdiftiit
bile
prima propofitio ,
»0« habere
:
&
fimilitcr eft impoffi-
fupple illum qui
,
bet «0« abijcientem aliauando
:
ha-
priiis
fi:ientiam
:
& fubdit
:
nonenim recorrupta,id
cft,
tio rei qua: cft,fcd quac futura
femper entm
eftix%
, firilicct
,
ik qivr fienda
cft:
quae eft
qua
artificis
,
pantmjvnde ars non ppor- ^^^,-^ <juodcotium]p^iatadcorruptionemrei,Cicutac- neturrufti* cidit in aliis:nam Socrate non fcribentc ,deftrui- rehM.
^,
poteft ficri aliquid per tet
tur opinio quae opinatur Socrktcm {criberc Haec fuit
fecunda propofitio.
Ex quibus
quiefcet,Cn^^\t aliquid aedificarc
,
infet t, (juando
non habebtt ar-
ff»»:quod eft inconueniens:Iterum
ille
qutftatim
„id cft,incipiet sdificarc, quando inci}piti,ftatim artem non noueritiquafi dicerci,qu6d adtficabit
;
& tamen erit fecundum tc aliDcinde ciim
dicit
efi
Bt inanimata vtique ffniliter.
Neque
i»
enimfrigidum , neque calidum,neque dtUce, neque omnino fenfibile quicquam trit non
4liu artibus. Si igiturimpofitbile tales habere
fentientihui,quare Protagora rationem eis di-
fjfi
ejfe,efi
potentem adificare '.fimiliter autem
artes non difcentem aliquando
(jr
a1. habuit,
attt enirh obltutone
qu6d habens artem non oportet quod perdat cam per corruptionem rei;quia ars non eft cogni-.
quaiiier accipiens.
viderezpalam eriun quia non efi ^di-
ficatorfinon stdificef.nam adificatorem
""
aut paJfione,id eft,infirmitate aliqua;
crit impoffibilc
£luibus accidentia inconuenientianon
nifi accipiat
modo ipfam abiiciat,aut
dere;palam enimejuia fupple,fi
Po-'
,
addifcendo,vel inueniendo. Scr
potentia raiionalis, nifi quando ea vtitur
dentia, fctlicet
Poftquaqi Philofophus diftiqxit potentias pc-
*
M*
per obliuionem,aut pcr infirmitatem, autquouis alio modo:fi igitur aliquis non habct anem,quae cft
SVnt autem (fuidam, operatur
poteft
amittere,nifialiquo
cundum
^"^u't
.
^
tem , non
rationibus concludens oppofiturp;&: cx-
tenti*
v
<^'>^
Falfi-
confequentis probatur ex duabus propolitio- gar,„,„i non habet ar- fruiie cum
cam dc nouo,vf 1
Refutat in hoc capitc ncgantes potentiam nifi quando adu opcratur , quatuor
(jr
quando adu xdificat,
nibus. Prima eft,quia ille qui prius
fVMMARIVM.
/tdifcatijimiliterautem
_
betpoilI'c,nifiquandoa6buagit,fequiturqu6dnul-
^ accipientem
cere (ontingii.
Pomi
1}
Summ^I. qux talis
Ponit {ccundam rarionem, crgo frigiduni non
fi fic ,
eft
Cap.III. cft
:
quia
frigidum , nec caii-
dum eft calidum
, niC quando aclu (enriuntur : conicquens eft falfum quia mnc rediret opinio Protagorz de veritatc apparentium. Confequen:
hoc , quia pracdida funt principia H/f rmtU a£riua,& moriua fenfus,&; pcr confequens habcnt patct cx
tia
frtct^tetm- potaitiam faramd»ff»
Al.
crgo potenria non ineft
fi
:
quandoagit, (equitur quod nihil erit dum fenritur ,& adhi immutat ienfum : fimiliier eft dc aliis fenfibih"bus. Didt ergo.quod itianimMt* fimiliier, fciHcet oftendunt ipCun jpfum efte falfum nec enimfrifidMm/iec CMltdum,
fibiU»df€» fmm.
cffe
adiuam
motum ,
319
femper e/rimfiaru fiacft , po" tcrit flare ,fifedens , id eft , quod non habct po~ tcnriam ad furgcndum quando eft fcdens , (ecunf!r
generationem
& fedens fedehit
hit,
dum cos
:
& ita non eft pofribile eum furgeres &
:
pcr confequens impojfihtle intelligendum
liter
:
non enim fiahit, id
eft
eumfurgere. Simiii-
dc omni
eft
alia
mutauonc.
Deindc ciira dicit
alicui, nifi
calidum, niu
&
Si ergo hocnon contingit dicere^alam quia potentia,
c-r
a6ius altcrumfunt. itU 'uero ra-
tiones potentiam,(jr ailumidemfafiunt,pro-
:
falCun.
nec dHlce,nec amarMm,necomniirpnibileritfenft-
n«n fentientihiu fupple nobis
htle
ets dicere ProtMgor^ rationem
tcm
:
cftutre
continget
M
cum dicit
vero nec fenfum quicquAm habebitfi
nenfentiat , nec oferetut , fi erga cdcum non habens vtfum^ aftum vero natum, (jr qudndo
& ampliui ens,iidem erunt
dptum natum eHy
deBrttere.
c^are contingit pofiihiU quidem aliquid T.C7. non effe autem (jrp/fiibile non ejfe , efie
qui pofiiit veriU'
,
rci ftarc in (blo apparcre, vt di
buius, tx.19. Dcindc
pter qttod, (^ non paruum aliquid qudrunt
cdciftfe die vno^ (jrfurdi.
effe,
,
dutem, Similiter autem, (^ in aliu CategortU pofibile efi vadens ejfe^f^ non vadere,& non
vadens pojfibile
ejfe
vadere.
Concludit cx przdidis oppofitara coikIu/io: fi ergo »0» contingit btc eadem fci-
ncm, dicens licct
inconuenicnria
du. ere
qux
di^ funt, id cft,
^**" «"*•»•
Ponit tertiam rationcm qus tah's eft Si nulhabet potentiam , nifi quando aifhi operatur, crgo non adu fentiens non habct potenriam fen-
voluraus vitarc di(fb inconuenienria , palam "^^ ,J^^ quiapotentia, afiiu diuerfafunt : iit vero ra- funi diSt tiones,id d\, prtdidtx o^imoncs faciunt idem^o- »fit*i»*m. tentiam , (^ oQum , cx hoc fcilicet qu6d ponunt
/iriuam : confequens
tunc tantum aliquid
fi
Itu rMi» frtctSt c«m-
fMrMtnUfe» ijiadftMtirt.
:
lus
eft
falfum, quia tunc animal
dormiens non erit animal Dicit crTO
nira.
,
,
cum non habeat (en-
quod nequtfenfum ejuicquAm
habebit ftnonjenttt, necoperatur adhi ifiergo ca-
cum
efi
nonhabent vifumyaptumvero natum
tjMMndo aptum
cum hoc
fit
eft
ens
,
hahere
& ampUui ens, id
:
& cxiftit aptum habere
&
,
cft,
fequi-
:
&
quod idem vna die erit ftpe furdtu caau, fcilicct quando vidcret adu , & quando audiret viui, & auditu, & quando non non otamen tur
"
:
:
&
cflct aptus
natus haberc, tunc eflct ca i, furdus : accidit enim quod in vna dic fx^ c ncc audipius adu, ncc videmus. Dcindc cum dicit
Ampltus
fi impopbile quod priuatum po~ tentia:efuodnonfit impofiibileeritfaeium effe^
T.c.«. j>.
fed quod impoftbile efifaaum effe,dicens.,aut
14
effe,
autfuturum
effe
mentitur , nampofiibile
hoc fignificanit. ^uare hjt rationes attferunt
fc
motum,
& generatioaem ^femper enim Hans
ffabit, (^fedcnsfedebity
fedet, impopbile
nonenimfurgitfi
namque erit fnrgere quod
nonpoteHfurgere.
&
in
aOu
:
cflc in potcntia quando eft nonpantum hi , imb fiipple qmrunt dtfiruere : quia fcilicet
propter quod
magnum aliquid tollunt monim &
gencrarionem a rebus
,
fupplc hoc cft falfum
:
,
tjuare
quia oponet dicerc
quod
aliquid tjuidem
contirtgit
&
tentim imf»f.
fkiUeJlofe. rmri.
qucns cft falfum , quia tunc aufcrtur omnis mows, Sceeneratio. Confcqucnria probatur , quia impombilc eft opcrari priuatum potcntia operandi
Hu
TMti»
frueiit,c»m-
:
lcd
non
adhi operans
non habct potentiam
opcrandi fecundum te , crgo impofEbile operari,
f»»»niomn' id quod
eft illud
&per confequcrts nunquam
potcrit
non
;
dum faBum
eft
fodum.
EWcit crgo
fieri
ampliiis
tmpoffibile, id eft, imporens cft tjuod prtuatum »d fieri fiaurum velfr^ potefiate, fequitur quod nonfa^um tmpojfihtle ftnt.
fi efi efi
: fed dicens effe autfuturum efe (juod tmpofiibileefifim,mentietur : namimpo^ihile hoc fignificat , fcilicct quod eius oppof itura neccirario cft
fieri
vcrum cflc
:
&
per confequens ipfiun non contingit quarc ba rationcsM cft, opinioncs auferunt :
tamen
non efti ; tamen poJfihUe fimihtcr altquid efe, non ejfe : fimiliter autem, in aliu Categoriis, id cft , pra:dicamenris vadtns tmm pojfihilt tfi non vadere, non vadtiu pojfihiU tfi vadert : in con-
^,^
&
:
&
ringenribus cnim illud quod non eft adhi,eft poflibile efle
,
& quod
Dcindc cura
a
non
eile.
dicit
Bfi autcm pofitbiU hoc cuifi extiterit dlfus
cuim
dicetur habere potentiamy nihil eritim-
poJfibiU.
Dico autem, putafipoJfihiU federe^
(^ contingerefedere, huicfiinesi federe^nthil erit imptffibiU, ejr
Hfatui aut Hatuere, aut effe, atftfieri^ dut effe,
IJ
**' moueri, aut mouere,dut
nom
aut nonfierifimiUter.
Ad
cuidcntiara ditfh^rura deterrainat quafdaro
veritates circa potcntlara,
Ponit quartam rarionem, quar talis cft : quia fi fic, crgo impoflibile eft non fedhim ficri : confc-
&
ejfe pojftbile,
&
1
& a^ra
;
8c diuiditur
I.
forifoi.
induas : quia priraoponit defcriprioncm poffibilis. Sccundo oftendit origincm norninis huius quod cft oBus. Secunda ibi yimit autem dBus, :
Dicit ergo, quod hoc OHtem tfi pejfibile cuifi extittrit
aQtu
cuitu dicitur habtrt pottntiam , id cft,
qu6d fi ponatur ntn
in
a<^ ad quem
trit impoftihiU : dico
&
eft
in potentia,
auttm vtfi aliquid pof-
&
fihilt tfiftdere, contingere federe, huicfiineft federe, fcilicet a
fimilitcr cft in aliis
ftatui , dutftatuert
, ,
aiu moueri , aut mouere
aut
tjft autfieri,
autnonfieriJhnUiter. Dcindie
,
aut non
dut tjfe»
cum dicit
Venit dutem aSlus nomen qui dd enteUchii compofitus^(jr ddalia
deturaclus
ex motibus maxime.Vi^
maxime tnotus effc^qudpropter.&
Dd
4
nen
TtfhiU fittdi
^^
Metaph.
Lib. IX.
310
non exlFientibtu non afignant moueri , aUm autem quafdam Categorias futa intelleBuAlia, (-r concupifcihia non ejfe entia^ mota verh nonjhoc autem ^uia non entia a6fu^irut a6i», non entium enim quadam potentiafunt , non
^ impoJftbiU nam nunc & non impoffibiU,
eli idemfalfum,
te
j
Harefalfum quidem elt,
funt Autem quia nonenteUchiafunt. Maiiifeftat (,.
VtrttM.
aUui quod
dyquidfigni-
originem huius nominis quod eft impofitum ad fignificandum ente-
& ad alut,^ma. formam & perfedlionem,
lechiam Vnde hoc notnen adus,
cft
huiufmodi a^tus inquam fecundum nomen venit maxime ** >«on^<« ; nam ex motu habuit
&
:
originem hoc nomen a<3:us videtnr enirn a^tts non exifier.tiffiaxme ejfe mottu quapropter hus, id eft, rebus quae non exiftunt, non reddunt vel non affignant , fciUcet omnes homines ipfum :
fic»t.
&
:
moueri
altas
:
autem quafdam Categorioi
,
g«jt Trtidi-
quasdam aUa Praedicamenta , attribuimus fupple
cament/i con.
non exiftentibus,^«w »0« entia dicimus e(fe intel-
ueruunt run tntibitii
ligibilia
Non attrthuitur aSfus
»«nf»tibm.
,
& concupifcilfilia
mota vero non
:
dici-
hocvero ideo eft , quianonentia ablu erunt aSlu, fi fciHceteistribuereturmotus,ciimmotus ^u^idam entm fit adus , quod tamen eft falfum
mus
:
:
non entia funt inpotentia, non autem/M/z^id eft, non ptopter hoc dicuntur elfe : quia nonfunt en-
fiorum de Berr»inea,i^\is
^fignifitato
eitf«.
daibi
Similiter autempalam. Dicit ergo,
:
impofitum
nomen
eft
tranflatum
,
aBtti
:
&c ab eo ad aUa eft
propterquod motusnonattribuitur
rebus quae non funt qui^ cum motus fit adus, (equitur quod ea qux non fiint a»3:u , ellent a£ku, :
quodeffet contradidio manifefta.
Tunc
fequitur
jUa pars:
dicere , fupple quod quidam diquod vnumquodque eft pofnbile, 5c non erit , id eft , quamuis nunqiiam fit futurum quia impojftbite ideo ejfe fugiendum : vel vt habet ejfe
cunt,fcihcet
j
aUa
traflatiOj-yf impojjibilta ejfefic diffiigiens. Yult
quod per hanc pofitionem impoflTibiUa TalfumdM, toUuntur fccundum eosqui hocdicunt dtcoaur t^'x. dicere,
:
tem vtficjtiis dicat pofiibtle efie diametrum,Cdlicet quadratum commenfurari, fupple lateri quadrati quia tamen haec pofitio quantum ad ah'quid dicit verum , & quantum ad aUquid falfum , idc6 fubdit, quod mhil prohihet poffibtle efie aut fieri , non autem ejfe, aut nonfuturum ejfe : multaenim funt poflibilia' ^fle
non
UUM
y
S
PRIMiE
Cap. IV.
fit
,
neceffe efi expofttis
iila
;
eff cjuod
di6ium eH pojfibile in-
S/quantumfecjuitur le hoc
;
palam cfuia non con-
verum effe aliquid dicere :
non erit autem, vt dr
:
tjuiapoffibi-
impojftbtlia effe
dicatfof
diametrum commenfurari j non tamen commenfurabitur , non cogitans irnpoffibile
Jibile
(ffe
cjitia
:
nihil prohibet poffibile aliquodent
ejfe,
autferi non tfft vero
ejfe.
SediUud neceffe ex peftufit ,{jr fuppona-
mus
:
ejfe,
,
aut non futurum
autferi cjuodnon esi cjtudemi pof:
JibiUauter/iy^uia nihil eritpoJfibiU.Nonenim
,
:
licct
hoc
fubdit ifed tRud
ex didis fuperius
,
Sc
eft
,
quod oportet fupponerc non in efle non fequitur im-
pofitis
Ex quolequitur impugnatio
opinionis,
quod fcilicet diametrum elle commenfurabile non eft pofTibile quia eo pofito fequicur impoffibilc & ideo non fblum eft falfum , fed etiam impolfibile , qua: mulcum diftant ideo fubdit, :
,
;
non enim efi idemfalfum
efie (fr
non poJfibtle,id
eft,
T»lfMm A> imfofftbiU ""'' 'onutr"*"*'"'•
nam
teftare-: nunc quidemfalfupple fedcs : non eft tamen impojfibile: :
multa enim funt falfa , fed non funt impoflibilia. Notandum hanc opinionem partim falfam Refoluti»^ efle,& partim veram : nam eorum quaj non funt, ^«rum.
quxdam eife
Jic diffugiat. Dico autem^ptttaftquis
id
tamen
ipfis
,
fum eft, fi autem tingit
,
impoffibile efle
poflibilc.
id eft
,
erunt
tantiimpoflTibyiaefle, aut fieri,qua: iicct
poflibile.
Contra afTercntes omnia efTe poflibiquia diamecer nequit commcnfurari Jia cofta:. ExpUcac bcne Doftor, quidfic
nunquam
fupponamnf, id eft, oportet fupponcre efie,autjitturum efie quod non efi cjuidem pofiibiU , aut non
fint
SFMMyi RIFM.
qua:
verum de omnibus , ideo
erit impojfibile
Contra ponentes omnia efle poflibiUa.
T.cJ.
quod
tllud cjuod diH^um eft inc^uantum fefi pojfihtle efi cjuitur, fciUcet quod fi ponatur efle in a6tu , non
qmd verum
;
0/"'»m ex-
circa confequentia polTibiUum manifeftat.Secun-
fequitur impoflibile, palam cjuia non conuenit ali»
conceptuum , inteUedus prim6 ilUs nomina imponitqujB primointeUiguncur; Ucctquandoque pofteriora fintfecundiim naturam motus autem qiutenus fenfu percipitur,maximc eft nobis notus inter caeteros adtus & ideo monii prim6
*•
*'*''"'"•
:
Notandum, quod modi fignificandi fequuntur modos inteUigendi ; & ideo quia nomina funt
:
fiefolutlo di-
Vbi excludit fecundam opinionem, qua: ponit omnia efle efle pofl[ibih'a; h'cct non fint aftu. Circa quod duo facit quia primo hanc opinionem impugnat. Secundo quandam veritatem
telechia, id eft,actu.
figna
l6
Latus,
id eft,
,
fimt poflibilia eflc
nondum
qui
eft
:
puta Anticrhriftum
,
qusdam vcro non funt
pofTibilia , pura diametrum commenfurari , vel afinum efle rifibilem. Ifta crgo opinio , quantum ad id quod dicit falfum , impugnatur cx diffini-
tione pofl^ibiUs prius pofita,
fupponcre
non
:
nam (\
fequitur impoflibile
efle rifibilem
,
quam
hic oportet
poflibile eft,quo pofito in efre, ,
& fimilia
fequitur fit
qu6d afinum
irnpoflibile
,
cum ad
ea pofita in eflc fcquitur impofhbilc.Deindc cura dicit
Similiter
Cap.V.
Summ^I.
: b fi efi z^eceffe effe
autem falam : tjuiaft a ente^fte^
Similiter Al. fimul an-
"^' Tx.1
b
cejfe
Et j)o(tib:U ente
fffc.
^&h necejfe eH
nihtl prohibet non
e(fe poffibde effe :fi
b
ejfcfederat primum imfrfthile^ ergo
&b
fibile
Ji qtUdernftcfe habebant
,
&b
neceffe
quibus h
^
hocftgnifcatfi fitz& (juando,
&fe-
erit
fhile
ejfe ,
& illudtunc quandam
Manifeftat
&
JiecUr$t »#-
ftJimt^U^
Piato videt
poffibile vt opponitur
fi
fi
b
non
eft poflibile,&:
;
en^o Platocft animal:
modo
impofnbili,&
fic
probario Philolbphi, ficutpatet. Notandum,quod didum Philofbphi uerritur, fcilicet quod
ex impoffibiii
;
p^j»v-,
:
fic
tiffe
aliMd
'"^toff^'
enim verum eft quod fi antcccdens eft polfibilc qn6d confequens etiam fit poffibile : uimendo
& h confeqiiens. Tunc arguitut fic « non,da cft poflibile ef
,
pnmo libro Priorum, cap.i 8.
loquitur ergo de poflibili fecundo
a anre-
fit
commune conringenri &ne-
:
cft impofllbile
:
J i
&
podibiie :Ted pofiibile : intendit ergo iftam veritatem , quod in condirionali veta fi anteccdens
tMemven- oppofitumj ctgo 'pffikiUitm.
fic eft
non cflc Exemplum, fi
conre-
cedens
r$
hoc modo , fcilicet conringens eftc , aliuaqwdem & tamen confequens crit neccfiarium. tffenuurnt-
poffibile
ita ejfe neccffe.
cft poflibilerfronfequens erit poflibile
fit pofliibilc;
Primo modo non loqnitur hic Philo(bplius de poflibiii : quia poteft efte quod antecedcns fit
^^^^ fof-
vcritatctti circa
»
^ ^
vt opponitur neceftario,&
ceftario, vt patet ex
dixet at
:
ipfum ^
;
.,
poflibili,&
enim quod pofliex hocquodadipfumnonfequitut im-
quentiara poflibilium bile eft
effe,
(jr "^*
^
hoc modo poffibiie dicitur quod conringit cnc, & non cflc. Alio modo fumitur poffibile vt opponiiur im-
eH b effcynam pofb ejfefizfit pofsibiley
necefsitate
&
eft poffibilc,
vno modo,
foffibik effe.fteH a neceffe
ex
fupple
h^quod fi z eftpofli-
Notandi'm,quodpoflibiledupliciter fnmitun
b, non eBpoffibile b, ita nec a< b habebit i/t pojitum eH^ etji a. pojftbili ente , neceffc ejf b
fibile tffe
emm figntjuat
crgo, &c.
Si itaqueficfe habentibttf a,
e{fe.
boc
&
fofergo 1 eme,
,
:
fiefl zefi
quod h necdfario cft poflibiic, fic iniclligendo quad fiefiA& quadt>,& vt erat pofiihile ejfe iRud, fcilicct b tunc, & ita neceffarto ejje efl, fcilicet poQibile; itaquod fcamdiim circumftantias
,
fopbiU, ergo quando a pefihile erit effe^fifonatur a nihil impoftbile Cjfc accidit : b autem fiecefje effc,federat impjhbile. Sit itaifue im-
cundum. Si igitUrfit zpojfibtle,
nam ex neceffitate pojfthtle efi
yfizefi poffthile
cum dicimr qu6d
autem
pejfibile,etjf impofibilenecejfe ejfe z^neceffe
effe
bile
ejfeprpbile \fi enim non neceffe effe fofibile 9.
b
321
per confe-
quens impoflibiie-, fed fi h eft impoflibiie ; ergo ^ qiii^ ^^ oppoficum coniequeniis,(equitur oppofitiim antccedencis (ed pofitum erat a efte poffibiie ; ergo oponet quod fi/i eft poflibile,qu6d b fit pofllbiie , hoc vniformiter , vt ficut a quando a eft pofllbile, fimiliter b. Dicit ergo,
plnm lis
:
:
fi
i
fi
non con-
impoflibile ; crgo a
^ tmpo0i.
quod fimiiiter c conucrfo fit: nam „/*?£^^f* poteft feqiu neccflarium. Exem-
homo eft cquus
fi
eft
procedit
,
ergo
enim ad confcquens
homo cft fciifibi-
impoflibiie fequitur
antecedens impoffibiie,non oponet fic efle c con-
inexempio daco.
ucrfo, vt patec
:
SVMM.A PRIMiE.
&
&
C
&
quod
fimiliter aut paiam ijModJi zente
exiftente
,
necejfe efi
b
ef/e
Sc pojfihile ente a id cft efi
b pojfibile
ejfe :
tis, nihtl prohtbet
fi
a
ergo
,
,
fcilicet fcquitur,
non ejfe pojfibile
:fi ttutem a pojftbtle erit
ejfe, {cilicec
,
vt fupponitur
ponttun
tftiando ipojffbtle efi ejfe :fi ejfe,iiihil accidit impofjihile ejfe
:
fic
;
ergo
m
(cilicet
enira fiiperius
diffinitum efipojfibile b autem necejfe, id eft nccef-
emfrquentu
fatio (equitur
fiyHg
nam idem eft
,
id eft
SVMMARIVM.
ip-
jtdtppolttnm
fffitiemM-
Quomodopotenrix ad a<5him Teducuntur ?
quia detttr oppofititm confequen-
fiim b,8c per confequens ipfum rf,quia ad oppofi-
feqiaxitrep.
ad a vt fiipponitur ; fed erat impof, ipfum h fupponituT impoflibile :
efte impoflibile,
quod
eft
non pof-
tttedeatii.
fibiie '.fit itaque impojfihile
impojfihile, neceffe efi ejfe
,
V.
p.
eft poflfibile cff(z,necejfe
tum confequenris (cquimr oppofitnm antecedentis
A
id eft,
,
(ciljcet
id cft
ipfum h
& fi
, quatenus ad op-
Explicat potentias naturales,& acquifltas,
docens
illas
dari a natura
,
has vero
Item potcntias irrationalcs reduciadadumftatim, applicatis adiuo & paflRuo rationales vcro non ita, nifi vciit potens quod bene explicat Do^lor, & quod tantum voluntas eft po-
cxercitio acquiri.
,
:
,
tentia rationaliscomplcta,
eumhicq.
dequovide
17.
pofitum confequentis fequitur oppofitum antecedentis, necejfe le
fed erat
:
,
z&h
efi
id eft
,
impoflibi-
OMnibtes atttempotentiu exil/etib/es hu
fupponitur quod pofito a ne-
quidem cognatu, "vtfenfibu<:hii autem
effe, (ciiicet
celle efte(leb,ergo^r»w»Kw efi iiapoffibtle
tHndum quod
& fe-
quod liabet rationem ptiotis in (ecunda illatione ; ergo& ftcundum, fcilicetipfum a crit impolfibile , quod eft
fciiicet
h
eft
impoflibile
contra fuppofitum opportet ergo :
quod u <» eft polfibiic & h erir po(fibile f\ quidem fic (e liabebaht quod a ente,nece(Te eft h ellc Jic itaque fe hahentthud a, b quod fcilicct ad a fequitur h non efi pojfibile b ita, (cilicet fe habebere , quod fit impofnbiie exiftence^poffibiii: re
:
,
:
([mzfific ; nec a,b fe hahehtt vt pofitum
quod ad a {cquitur ^, crgo.y» a poffthile ente,necejfe b ejfe poffibile ejfe , vt oftcnfum eft oponet quod :
confuetudine,vt cjua eflfiHulandi-.dltis autem
,
fic (e iiat»e-
tx 10,
difciplinatu necejfe eos
,
,
vt tjua eli artium : hae tjuidem
(jui
pracxercitati fuerint^ habere
tjuacunque confuetudine,<^ ratione:non tales
autem^ C^ eoi qu/efunt inpatiy non neceffe.
'^
^
Poftqium Philofbphas cxclufit quarundam © ^ opinionum falfitatem nunc dererminat veriu- di de Jin.Ml tem. Circa quod duo facit quia prinio pramit- tM vel prt, tit quod aUquando potenria prxccdit a(Jhim, ali- t^fif^if*tf quando fequitiu:. Secimdoinquiritquomodopo- ^^***"©* tcntia prscedcns adhim ad aiStum reducatur. Sc:
:
cunda
Metaph.
Lib.IX.
5ZI
cunda ibi ^uoniamvero pojftbile efi,. Dicit crvo, :
qiiod
cmmhus
generatis
potentiis extfientihns his e^Hidem
id cft
,
,
naturalibus vtfenjibw
enim funt potentiac Al, cognius
fendis
:
naturales in animalibus : his
fcrenter, tcI
autem confuetuding , id cft, acquifitis per confuetudinem , vt ars tjuit efififiulandi , aut tibizandi alits autem fcilicet potentiis more , fiue difcipli'
fongcncra-
natu , id
vel conatis,
id cft, indif-
tis,
id eii,
naturalibus
per diiciplinam
eft,
acquifitis, vt >
vclconnatufalibus.
doArinam
fiue per
artiumAd eft,ncut artes,puta
cjutt efi
&
,
aliac:iftarum fupple potentiarum
quod Vidc7.ir. cnim aliquid poteft, non poteft jlludquocunque tempore indifFerenrer , ficut mafculiis non potcft PofTc confiderare etiam circunftantiam remporis:
quando
modo poteft
:
adusjvnde in
nam
ac-
adus praecedit poten-
his
habitus gencrantur per adhis : alias tales quae fcihcet funtgenera-
tae,
& ejut.funt in pati
»0«
ntcefii efi
nam
,
,
puta potentias (eniiiiuas,
quod fciHcet adus praecedat, poten-
non tamen Cic eft in potentiis naniralibus nonenim audiendo acquirit aliquis (enfiim auditue (ed ex hocquod habet
:
fiderando
fiftulando
fit
fit
aUquis nftulator,& con-
aliquis fciens
:
:
;
potentiam auditiuam , fit poftea audiens : ficut crgo in primis potentiis adfcus prxcedit potenriam,
fic
m
iftis
vel habitibus acquifitis ex confuetudine, vel
tiis,
adus induplici genere:quia quidam funt generatiui potentia: , quidam mnt tnorCjCft confiderare
eliciti
k potentia
excepto primo illius habitus,
non
;
&
a<Slu
fortc hi
,
& :
nam ille folus
abhabitu. Inquantum ergo
elicitur
quantum vero
,
prascedunt potentiam
j
a(!^us
ifti
inquan-
& &
Contra quia nihil idem eft caufa , effedus refpcftu eiufdem ; quia fic eftet prius pofterius eodcm. Refpondeo , verum eft fecundum idcm , fed non eft fic hic nam adus gcnerariuus potcntiae , excepto prinio adu, elicitur , :
&
eft
gradus praccedcntis in habitu^ ge-
eflfeclus
nejrat
tamen
& eft caufa gradus
fequentis
aftus elicitus augmentat nabitum,
nam
:
Deindc cura
diffinitione, id
puta
fi
ali-
^oniam atttem popbile aliquid^pojjibiley
^ cjuodafKmodo ^ qu^cun,
que alia necejfg adejfe in difpmtioue , (^ hxc quldem fecundum rationem pdff^^nt meuere^ (jr
potevtid ipforum
cum
ratioae
:
httc
tllas
quidem
necejfe
inamtmato
effe
:
:
has
vero in ambobus. Inquirit
quomodo potcntia
oftcndit
jjxponit
praecedens a6Kim
Circa quod duo
quomodo
circa
inuicem potentiac rationales,
cundo
in difHnitionibus rc-
&
& huiufinodi.
mento ,
Aliyd quod prasmittit
quomodo
potentiac rationalcs.
hoc
facit
:
:
hticautern,Cci\ictt pofTibilia funt irra-
tionahilia,"^ potentia ipforum funt irrationales:& iilai
^uidem poteiitias , fcilicet rationales necejfe inammato : quia non poffunt cfle in rcbus
efi efie
animatis eas vero :
,
fcilicct potentias irrationales
& irrationales.
Se-
rcducantur ad a(£him
Secimda
ibi
j
Necejfe ergo
:
rationc, id cft^diflinitioncpoflibilismul;
Toffthtle
^
in ambobfu, Ccilictz in rebus animatis, &c in iiiani- fottnttM du-
renticE
non
omnes po-
fltx.
foluin corruptibiles,fed criam animre,
&
prjcterquam anims rationalis , quae fubfunt imperio rationis , cadunt , Si computantur inter potentias irrationales, Dcinde ciim dicit
Tales quidempotentias neceffe quando vt fo^unt a5iiuum,(^ paffiuum appropinquant-, hoc quidemfacere
non
,
Xt
illud vero fatiy illas vero
neccjfe.
Subiungit didanmi potcntiarum difTcrentiam, dicens,
quod
rionales,
tales quidern potentias, fcilicct irra-
^uando vt pnffunt, id
txpcdit,ailiuum
eft
& paffiuum appropincjuant
cefle cft hoc quidemfa. ere
ideo dicit >qu6d <jMoniam
Dijftrttttia
fccujidum quod diSarum fo^ :
ne
tentiarum.
tllud vcrb pati.
Ratio ^cliuo huius eft , quiapotcntiac irrationales funtpotenpafftuo aptis, quac non habent dominiumfuiadus.&adi- froximatu, uo , paffiuo approximatis , puta igni, cora- efuando n«:
&
:
t/latvero, fci- cejfariofe^Mititr #9i».
, fciUcet ratiomlts non neceffetd haberc non enim nccelle eft fiftuktorem :
eriam pracfente paflo. Rario liuius eft, quia potentiac rationales habent dominium fui adas, ratione voluntatis concurrentis , vt dicetur fiftulare,
iufra.
Deinde ciim dicit
I/a quidem enim omnes
ua
:
illa
vna vnimfaSliautcm contrariorum quarefimulfa;
cient contraria.fcilicetfagerent
approximata
Uocautem
impoffibile.
AfHgnatcaufam di(kx difFercntiac,dicensqu6d
hx
, fcilicet potentiae irrationales omnes fic fe habent, qu6d vna eftfaUiua vnitu , ide6 fupplc praefente pallb , fcilicet conuenienti poteft face-
&
re illud
vnum
;
i/lt t/tfro,fcilicet
potentiae rationa-
les funt contrariorHm,\t fupcrius di
re fupple
fi
prafente paflb potentia: rationalcs
qnorum funt fa^uac , fefmui factert contraria fed hor efi impQJfJftle, ficut patet de fe, nam tunc medicina fimul induccret acgruudincm , & fanitatcm. Deneccffario facerent, ea
quitur qu6d
inde
^
&
buftibili,neceflari6 fequitur adlio
quia
: Primo ad hanc difFcrentiam affignandam quaedamnpccflariapriminit. Secundo diAai'um potcntiaram difFcrcntiam fubiungit. Tcrri6 caufam dida: difFercntiac cxponit, x.Tftambu' Sccunda ibi Tules quidem potentias. Tertia ibi H* autem omnes. Prxmittit ergo duo : vnum eft lum.
qu6din
lum.
&
rationales
difFerunt ad-
diuerfum. Prima in tres
ta funr confidcranda
eft,
c^hdalia cjuidern pojfunt mouere fecunditm rationem, potentit tpforurn funt cum ratioie fcilicet
faffiuo ftne aliquo determinante.
ad a(5kum rcducatur.
prim6
qux
dcrcrminare oportet : fimiliier in diffinitionc poflibilis , puta quo loco , aut quo inftruT r.Trtambih
autem
irrationabilia ^potentid, etiam irrationales
C^
,
fum
fic fe
i^ ijuandocjue
rrmo.ii itliud
profittquMM*.
eft,qu6d oportet confideraie has,
licet potentias
dicit
^,
,
fequuntur potentiam. Ra-
cliciti,
:
10
vcl pati-
&
tio vtriufque patet,quia caufa prarccdit efFe£tum.
alt
flanttonatS: velfic, »Iih4
,
funt Jdem,
illi
primum gradum
geherante
qui dicitur potcntia
funt generatiui
h»biti$ i
non cnim quocimquc
:
matis,vt expqfitum fuit fuperius:nam
(equitur.
N6tandum tamen , quodloquendo de potcn-
neratw
pofnbilis
aliquid agere
& alias circunftantias
id cft
,
fnceduitt
nerat,(jfgt-
&
rationem, necefie efi prxagentes habere
tiam
f^aut 6" g^-
eft vir,
modum
dcrarc
in,
^i pcttniU
flualiter ide
tOiMi nlfolutnm, ejuor»(/do,id eft, oportet confi- sliud circun-
fempcr gencrare,fed tempore determinaro,fcilicct
has cjuidem qntcuncjue funt confuetudine,& ratio-
riam
dMflicittr,
pofiibilc^uu fcribercair-
& <^iando,id eft,quando oportet
ne, id eft, quas acquirimus p^r confuctudinem,vel
mcdicina,
vero potentias non
fsripoffitnt
efi alic\uid
rere,vel cintarc,
quis poteft fcriberc velocitcr,non tardc,vel c conuerfo : fimiliter cju<cunejue alia necejfe efi adeffe
quiri per
fiitit* confidt-
vero poffibile
;
cum dicit Neceffe
Vidc i.q. prolog. fent.
& hicq.fi» nali.
i
Summ^II.
Cap.I.
Neceffe erg» /ilterum aliijuidejfe tjuodpr»'
Remouent enim hoc eorum qiu in determinA^ tione apponuntur quadam.
frium eH. Dico dutem hoc appetitum, autproffdrejlm : cjuod enim defiderabit frincifAliter hocfaciet quando vt poteH extiterit,dr appro-
^arepotensfecundum
pnquauerit pajjiuo.
rationem omnenecejfeejiquand» dejiderat c»-
veritatc oftenfa cxdudii
tur ibi
:
du6 dubia
pcfli-
przdidUs : quorura fecundum poni-
bilia oriri ex
quando defidcrat nccefuri6 agit prarnon addidit fi nihil cxterius prdhi- i- DuHum hoc rcmouet , dicens quod nuBatenm ^T*-^*'
tia rarionali
fcnte paflb
tefacere , fe autem nonfacere, nonpoterit.
oportet drterminare^dc&,3.ddere,nullo exteriorum
,
duQ fadt quia prirao prjcmittit
veritatera intcn-
:
ti,
oftcndens pcr quid ad adhira reducatur,cx quo
non
palli. Sccimdo ©x vcriduo dubia poIHbilia oriri cx
approximatio
fiifficit
latc oftenfa excludit
Secunda
prxdiciis.
ibi
:
NuUo
namefue exterio-
rum. Dicit crgo, quod quia fupplc potenria ratio-
&
nalis (c haber communitcr adcontraria , a <^o™™^' "O" procedit cffcdhis dctcrminarus, ^^'r»ti*r»tt* ^auu nifi fit aliquod detcrminans illam caufam ad .mmUtrtdtthunc cfFcAum , magis quam ad illum : quia intmmtur tU
quam fic
eft
:
fcilicet practer
ergo nesejfe
efi
quid diuerfum,
effe
potentiam rarionalem,^K«<^ efipro-
priMmJA eft,aliquid quod approprict
bcrct
&
:
,
: quia didum cft qubd ncccfte eft agcrc habcat potcnriam fuffidcntcm ad agendum ideb 6icit,cpcd potentiamenim habetvt efipoten-
prohibertte
propofitum de potentia ratioiiili, fcilicet rcducatur ad a<^m.Circaquod
Oftcndit
CmfMdia* quomodo
T
cnim duquod potens potcn-
Propter quodnecfijimul. Poflet
bitare aliquis, quare ciim ait
dr vt hahet hocfacere. Habet autem prafente paJfiM,fir itafe haben-
ius habet potentiam
^*^
Ex
i^i
Sc detcrmi-
net illam potenriam ad alterjim contrariorum dico Mttem hocappetitum , id eft, voluntatcmyotr
fi
tia facitndi
:
ejf
autem hoc non omnino
,
id cft,
modo :Jed habentium aliquo modo,id cft, quando habet potenriam debito modo , & fuffi-
quolibct
dcnti in
{juibui didis
detcrminantur vcl exclu-
dumur qua exterius prohihent : auferunt enim hoc, id cft , cxtcrius prohibcntia quasdam eorum qu2 funt exiftcnria indsterminatvtne, id rionc
,
fcilicet pofEbilis
,
cft,
vt videhcct
^ ^^
in difhni-
qubd
talc
poflibilcprohibitum perexterius prohibens, non fit
&
non pofllbilc tali modo , qubd per ea qus fupcrius funt
pofllbile tunc, vcl
alia huiufrnodi,ita
di<3a debcrc attendi in diffinitione poffibilis, remouentur impUcitc exteriits prohibentia , Sc
ideb non fuit ncceflarium
modb
addcrciilud.
Dcindc cum didt
prohtrefim, id cft,ele£Konem quo eftadlus voluntatiS,
qwfd enim altquis dejiderahit
,
hoc
maxime
facict,ejua»do Jicut potefi exifiit, id cft,quandocft
in di({X)firione,qua eft potcns faccre,& appropin-
cnim criam rcquiritun^ifc»reom»e pojfibile,vel potens fecundum rationem ne-
quaueritpaffiuo: haec
cejfe efi :
tjuod
fi
faciat (juandc dejiderat
uu habet potentiam vt
ejificfacient.
dctcrminatum
contraria facere, cura aliquando dcfidcret con-
potenriam,
traria
rio agit przfcnte paflo
•prt.
enim itafimulhahent ipforum potentidm.nec efifimulfaciendipotentia^ quoniam quorum
per apperitum neccflario facit illud cuius habct
re,qu^
rif
aut CM-
Rcmouet fecimdura dubium di(!hmi eft enlm qubd potens potentia rarionali,qu.'mdo dcfiderat ncccllarib agit, cx quo vidctur qubd poffit firaul
Cmuamtn-
rii»»ecejf*
,
habet hocfacere.Yalt dicc-
ti» fttnti»
rumdia*-
iBud cu-
PropterquodnecJiJirhulvolunt
fiunturfacere duo, aut contrariafacient. Non
nali
ficur
quando defidcrat
,
:
itapotcns potcnriararioid cft
,
cft
& eo modo quo habct: W autempra-
fentepajftko
tem
potcns potentia irrarionali necefta-
,
c^ itafe habente potcft facere :'jiau-
nort,facere
non poterit.
Notandum quod, vt dicebatur prius,& dicetar magis in quzftionc,poteniia rationalis eft voluntas, vt hic loquimur de rarionali : vel faltem non fft fine vohintate vnde intellechis vel fcientia non cft potenria rationalis , m'fi incompleta quando Philofbphus communircr loquinir de po:
:
:
faltem fecundum apperitum fcnfiriuum,
quod rcmouet
fiiiemedein miitur avoluntate,cft potcnria tfi
timl^^
fence pallb
;
fimul contrana faciant
:
quoniam quorum
efi Jic
fadent contraria,ficut habcnt potenriam, vtfcihcet alterum contrariofum pof^
faciet, id cft,fed fic
fint
facerequod magis defiderant.
etmfUtm <^ voluntatem ad achim,
^^
ccllario exit
cum
de
liher.
tatt velua-
tu bu.
indetcrminato
fe
:
fuum imperium poteft fufpendere non folum
pcr confequcns a(fhim praffacum
intclledus
arris
,
etiam praefcntc paflbX)cinde
:
&
De
diuifione
I.
&
adus , vt aliquid eft in 'potama proximc rcmoie.
&
fiuc diri-
gcnrisjfiuc cxequeris,&ided xdificator poteft
non
SVMMARIVU.
cum dicit:
enim habet vt ejl potentia faciendi. Ejl autem non omnino :fed habenlium aliquo modo ; tn
Agiturdcadu, qui Mcraphyfic^ eft primum &rccundum ; aliquando cfl: coniunftus porcnti3e,aliquando non vt in videnrc in c5rinuo auccm &: vacuo, fcmper eft aftus
quibus excludentar qu/e exterius prohibent.
coniundus potenrix
NuHo namijue exteriorum prohibente ad'
a&a.
C A P.
voluntas cnim
adum propnum, Ctd etiam adum
ardificare
De
qua determinationc fiSta. nein adhim quantum eft de fe : nifi fbr,
*' fan pcr voluntatem rcfr^nctur
pcr E/ dt
SVMMA SECVNDA
pix-
ideo oponet qu6d determineiur pcr
JetenninMtuT poflit in oppofita
& umflttHr
fui a£his
hucadiungere nihil adhuc
oportet.
Potentiam
^*"***r
>
g
J^^f^
dicens : propter ejuod nec fi finttU fettru.t,^
mcrc riaturalis,ncc
habet per confequens dominium
T>u^Mm,
volunt,antcupiunturfacereduo, aut contraria, f*temtiamp. non propter hoc facict : non enim ita habentpo- '"'dtatU. tentiamjlmul ipforum,Ccilicet contrariorjm qubd
tcntia rationali."Quia igitur intellcdus vt diftin-
feiuam
*•
exiftcrc rei; diuiditur in
,
,
;
quia potcntia ad a^him
:::::
adutn diuifionis
Metaph.
nunquam
& euacuationis
,
,
tia
quia auferetur vticjue, id
:
fupple erit in adru
dum motum dicitur^di^um eB^de aBu detcrminemiii quide$ia6im^
&
cfuale
etenim fofibile JimulmamfeFtum
in potentia
erit diui-
& ttine
&
non
patet
quod
,& aliterres eftin aftu.
aliterrcseft
Deinde
cum
dicit
nohfolum hoc diximtti pofihiquod aptum natum efi mouere aliud , aut moueri ah alip^ autfmpliciter, aut modo quo-
Palam autem indu6tione in fwgularihus quod dicerevolumus-.^non oportet omnis rei
& aliter
fed^
;
:
terminum quarere :fedproportionaie conffiice^
quaproper quarentes df
rei^uiavt.ddifcans ad^dificahile^, (^ vigi-
hufuperueniemus.
lans
Poftqnam Philofbphus determinauit de potentia nunc determinat de adu. Circa quod duo facit Primo prpponit inrentum. Secundo exeSrrmoietBu quitur de intento. Secunda ibi Efi mtem aHui, tibfo.ute. Dicit ergo , quod quoiuam diUmn tft de potentia di^afe^nndtirnmotum qjiA fcilicet eft in rebus :
gattim ex materia admateriam
&
quid
eft
:
ipfHmpojfihtle,id
tibm 8.6tus
,
cum hoc
fcilicet
eft,
non folum
eft
& «^naU
,
Rcmouet dubium
erit
tare
;
ex quo paret
potentia fumitur abfolutc
quod
adtus
aliter
,
fupple fumitur potens
fecundum ordinera ad a<^um quapropte^
& de
<}iure;/tes,
;
,
a motir
^£j,|^j
j.^-
& hoc fine motu
ram ,
.
vno modo vt abftrahunt a motu: raodo vt ip-cludunt motum. Primo modo dicuntur Metaphyfice , ita quod adius dicit aikura elTciidi fiue exiftendi cui opponitur
dicit
vt i» ligno Mercurium
e^ in toto medietatem quia auferetur vtique,^ ,
,
;
fcientem, ti
& nonJpecuUntemfipote HJpecula-
hocaSlu.
&
pars prit ad:us
&
,
quodcx huiufinodi
mus eognofcere quid
altera.pars
ent potentia
:
frofria niti»
;
diffi-
fcd
flur» rotificunturper eis properticn*bilitt.
fic
(ingularjbus exemplis poflii-
indlidiuc de potentia
,
& adu
fint. ,
quud
ficut
didum
fuit 8. huius,
rci poreft dari diflinitio:aIiter eifet
Refolutio di'
proceifusin infinitura in difKnitionibus:cft enim iiorum. deuenire 'ad aliqua prima fimplicia finipliciter
Potentia ergo
& adtus ciim fint de
primis difterentiis, fiue pallionibus entis
,
diffi-
non polTunt cum non habeant aliquod prius fe, perquodpollunt diffiniri , fed ma-
niri propric
nifeftari polfunt per
ducendo
,
eo
exempla, in fingularibus in-
A
fimpliciter fimplicia, igitiir diffi-
oibilia.
modo quo pradictum eft. Deindc
cum dicit
Exequitur de inrento.
Primo
quia ficut,
&
indiffinibilia.
a^us exiMere remnon ita fcut
fotentia dicimus
:
id eft,
duorum
ad ipfam materiam , ad hoc quod non eft paratum , vcl non elaborattitn : huim dijferentta, altcripartiumfit atiiu determinatm,& alteri pofiihtle, id eft, quud in omnibus iftis altera
Notandum
£/? autem
rcilicet lit aftus
,
vel per artem fe habet
non cuiujlibet
cum
fej proportionale aliquorura
x6
id eft,
,
&
modo
eis vt dicuntur Mctaphyficc. Deinde
terrninum
mutuam
quid
,
,
lcilicet
,
ret
bium.
maniquid fit
eft.
fe
dicuntur Phyfice , dcterminato ergo de potentia, &c a6tu vt dicuntur Phyficc , dicendum eft de
autem
indufltone,
& fimiliter r^3.'C3.ium.,& elahoratum
hts tratiabimus.
Secundo
quod
habens tarnen vifum , fegreoatum ex materia ficut forma edudta de mareiia , vel per natu-
fcilicct
:
obiediua.
dicens,
& non oportet omnts
&
alio
potencia
aliquis dubi-
vtgt- Non 0mniuta habet adificans ad adtfi^cabtle, lans ad dormiens , vtdens ad clitudens oculum, efi tjU4irend».
niQjy a£tiis enim, &; potentia duplici-
ter dici poifunt
quod remouet
eft confpicert
quod licct nomen aEtus fumptum vt pracdidum eft ; tamen non iolum
,
,
fupple
Not.-indum, fit
,
:
per proportionem
quodam,^ma. cum potentia fumitur cum detcrmijiatione huius quod eft benc agere, vel bene pati,
fedetiam
enim
per indudionem in fi.^q^ularibu!
diffinitionem cjuarere
aut rnodo
:
poftet
fcftum quid dicere volumus
quia potentia dicitur ad a6tum, non/blum hoc diquod aptum natum eft mouere aliud aiXmc, aut mouen ab alio pafllue, aut fimpUciter,
cum
:
quia per diftinitionem non exprimit quid Remeuet dua
fit a(ftus
citur pojfihile
pura
,
id eft
:
inuenitur in rebus mobilibus,
fed etiam in immobilibus
^
tem poSiL
aAum nam fupple
nobis ipfum
elaboratum
pafliuum
manifefium habens potentiam diuiden-
etenim ftmui
cjr
qui-^
(jrfegre'
,
eH aliud , huius differenti^ fllteripartift aUus detcrminatus : alffri au^
ddillahoratum
:
mobilibus principium adiuum , nunc ditermi-iabmu-i de afiu , ^uid
ad dormiens.,^ videns adclaudens
dem oculnm: vifum autcm hahens
:
^
,
dentihus: quia
dam
tcnti» Ati-
:& fimiliterfcientem
Pex quibus
fpeculatur
quid
le
^*'*'
eft poffi-
fpeculantem dicimus fupplc elfein potcntiajyi/^ofeft jpeculari : hac vero a£lu , quando fcilicet a6tu
QVoniam autem de potentia qtiAfecun-
ABuf & po-
quod
eft,
bile vt illa pars dimidia auferatur a toto
i.d.i.q.9.nu 11.
14
dicimus dimidietatem c0e in potcn-
liter in toto
in his
Dc quo vide Doftorcm
ccfTac
:
:
Lib.IX.
324
T.C.II.
:
Circa quod duo
facir.
Secundo quoraodo At. quando aliquid eft in potentia ad adum. Secunda ibi aliquid. Qmndo vero potefiate. Prima in duas primo oftendiC' de a£lu quid fit. Secundo diftinguit ac^um. Secunda ibi Dicnntnr autcm a^u.Vnmi jiciit* Metn- in duas. Primo facit quoddi(iiuraeft. Secundo remouet dubium ibi In fingularihus autem. Difhyficus Huid fapple Meraphyficus, efl cit aurem quod Oitliu rem extfte^-e ita quod exiftentia cft .idlus rei noa Videin 4.d. antem ita edficut dicimut altejHtd fiipple e(Ie po. ll.»rt.l.q.(, eft, potentia : diciraus autcm potcntia iuxtn frlnd- teftate, id oftendit quid
fit aiftus.
Dicuntur autem affu non omniafmilitcr\ fed autproportionaliter, vt hoc in hoc : aut ad
:
hccfic hoc inijlo aiit adijfitd.
Hac quideenim
:
:
vt motus adpotentiam:illa vero vtfubjlantia ad aliquam materiam. Diftinguit adlum
:
i
,
;
fium.
1.1
tn lignd
Mercurturn
:
,
&
no/i in
aflu
:
& Jimi-
duas diuifiones
quidam
,
eft prinuis
fecundus
,
qui
,
&i potentiam
quarum prima
eft
&
,
ponit
a1. Jiftin-
quod adus forma rei quidam
dioncs.
opcratio. Secunda diftindio
27
,
qui
eft
eft
;
quod adtus quidam eft coniundus potentia:, quidam cft feparatus. Secunda ponitur ibi eft
ylliter
:
Cap. I.
Summa^II.
SFMMARIVM.
Alner MMtem. Diok er^ quftd non omma dteuHai{M,fed fupple diucrfimcxleiquz diucrfifubit: tas apparct pcr diucrfas proportioncs:idc6 hoc cft fed aut proportioneydicendo quod fupplc tur
ift
ejfe
Quomodo aliquid cft in potcnda,proximc
m oculo^ta auditus «^
vifiis eft
hoc.^na. ficut
in aurc Aut-alio modo,vt fi dicamus adhoc tid vidcneft,ficuc/i habet hocjtd hoc, puta vifus ad
dumata hoc ad hioc , puta auditus ad audiendum: hac enim fecunda propomo ejl vt motiti , fcilicet comparatur ad fotentuoHi fcilicet motiuara & fcilicct
fbrma comparatut fu^ple adalujuam mMeriaminain fomu colligitur fic eft in materia , ex quibus omnibus prinudiftinOio aftus , quM fcilicet quidam
proportio dkvtfMbfiantiaMcik
g^ -iu-
,
vt
^
fUx^^Hmm
^ fittautm.
primus , vt forma;quidam fecundus vt opera-
eft
Dcindecumdicit
rio.
& 'VAcuum,& dicuntur fotentia & aSu
AUttrdUtemt& wfnitum, ^uacunque
talia
,
multis eniium vt 'videnti,& vadenti^& vi^ fihili
:
hac quidem enim contingit &fmflici'
ter verifcari Mitjuando ^ufjt
h»c enim vifihiUy
:
vidttur:iUudvero, tjuia videri pefihiUy
fedinfnitum non
ef tanquam
ita potentrd
alfttfuturumfeparabtU ,fednotttia, eo enim
qmdno» iia TcT, co.
I
defciatdiuific^oJiendunt ejfepoten-
hunc a^ium^infeparari veio non. quid eji c^odquidem igitur aSu,
&
X.
auale ex hu.&fimilibui
ihfimtum,& vacuum
jtaurnn *. potefiate Ut* ctniun-
& aEiu
,
qu6d
dicens
,
& ijudCMftque talia dicMntnr dicunrur
alitcr fupplc
,
&
mamfeBH eft nohu,
Ponit fccundam diftin
,
&
aUm f$f*ra- ^„g contingit ftmpliciter vera "^'
fcilicet
deri
:
effi:aliquando quod,
aliquando funtin potenria tantum , aliin a£hi hoc enim efi poJfihiU vi-
quando tantum
:
videtur
tjuia
iiudvero quia
,
& tunc
efi poffibile
eft
tantum
videri;
dente te
,
iOM:
in
& tunc eft tan-
tum in potcntia:fimiliter intelUgendum ,
in potenria
eft
dc vi-
tanquam aSiufMtuntmfe-
parahile fcilicet a potentia
,
quod infinotitiaM eft, quod
ita fcilicct
nitum fit tantiim in a.&.n:fed bcnc aftiis.&potenria in infinito diftinguutur cognidonc-jvnde fubdit
U diuifUnt
eo
enim quod non
& in q!
iJjuius.
quod fanatur ^ quando nihil prohihet eorum do^ qu£ in ipfo. SimiUterautempotentia mui nihil prohiheat eorum qua in his , ,
fi materiafieri domum^c iici,
&
&
eft
quodoporteat ad-
autremoueri, aut permutarihtc domus in aUisfimiliter quoruncunque ,
fotentia
&
extrinfecus principium
eft generationis
&
,
^^-
quoruncunque etiam in ipfo hahente. cunque nuUo extericrum impediente erunt
feripfum;quaUfterma nondum-.oportet enim in alio , &permutari , quandovero iam per
fuumprincipium efttaU,iam h^c eft potentia, iUa verl altero egent principio , vt terra
nondum
eft ftatuapotentia
fermutata enim
,
eritds.
Oftendit quando aliquid eft in potentia ad Circa quod duo fadt. Primo facit quod
deficiat di-
19
aftura.
quod nuteria fub qua dif-
ditSkum cftjoftendens
pofirionc exiftens eft in potentia ad adhira, Se-
cundo
oftendit
quod
raateria
Cc difpofita
,
& in
potcnria prsdicatur de raateriato dcnominariuc, Sccunda ibi. Vtdetur autem quod dicimus.
Ad euidenriara prinuc parris notandum, quod didhim fiiit 7. huius, cfFe£his quidam natus eft fieri a natura,& ab ane vt fimitas:quidam non ficut
domus & iicct fanitas cffa^s per fc comparatus ad caufam naturalem , nihilominus tamen di-
cft nifi
ab arte (blura
eduda pcr naturam
vt
,
;
fit
Vfietas efe'*"**'
f*»'^
^„^^ ^ fe ^ferae«i»»*.
citur efle pcr accidens
puta ad anem, qua: illum efFe
:
nunquara eftira adhis (cparatur a ,
&
fit
to-
cucnire per fe
"^ poicnriac:quia
diuerfas cauias
fcmpcr
cft vltcrius diuifibilt.
, ,
Didt ergo
locum euacuari ab hoc , vcl ab illo corporcnunquarri tamen totaliter euaciutur quin rcmfneat plenum alio corpore,ita quod in vacuo
id eft, in potcntia
fit
comparctur ad cau(am,
efi:nec
,
&
relatum ad ^^ *^
per acddens
vt oftenfiim
fiiit 7.
& 6. huius.
quando vnumquodque efi poteiiate, quando non^determinandum
Similitcr eft intelligcndum de vacuo', licct enira poflibile
, fi
&
j^j^ diuifura in a(Shi:fed femper adhis cft coninn-
&
enim quandocunque, id
eft,
quod non qua-
litcrcunque difpofitum aliquid poteft did in po-
Ex his quod
tcnria,t/f terrageneratione eft potefiate homo^d eft,
quidam adhis cft (empct coniunifius potenria:, quidam vcro eft ieparatus,quatcnus aliquid, puta
liomo?quafi dica:et,qubd n6:ide6 fiibdit aut non
vifibilcquandoquc a£hl videtunquandoquc non,
homo
fempcr
eft a£his
coniundhis potentix.
coUigitur fecunda diftindio adus
fed eft poflibile videri.
,
fdlicct
Vjtim6 cpilogat diccns :
qu6d quid igttur efi aEiu,& quid efi atlus U,ex hii,& fimilibMs de cum dicit:
efi
& qua-
nobis maaifefium. E)«in-
Scoti Oper. tom. I V, j
^uidquodpofihiU eft^& hoc e^fanumpotentia. Terminus autem eitts quod ah irJeUeclH d£iufit ex potentia ente, quando volitumfii nullc exteriorumprohibente , ibi autem ineo
iHMm ipfum ejfe cum potefiatefimMl,fepAra~
potenria,vt fdlicct quandoque diuifio
q- 9.
fatfierma :fed neque hoc fimpUciter forfan. ^uemadmodum igitur necamedicatiua omne vtiquefinahitur, necaforiuna,fedeft aU-
^**"^
tione vero non
Vid/i"di'i
non enim quandotunque vt terra generatione eftpotentia homo,aut non,fed magu citmtam
puta in infinito (ccundura diuifioncra ofien-
tontinm in •(Sk* centtm-
,
Mifio,
infinitum
eft
efi
fjue
& vzdenzcfed infinitum non ita efipotefia-
id eft
matcria
eflc in
poteftatc&adumulris, ideft,quamm«/M4/t4 vadenti,& vifibtli htcnam-
amfotentU, entium,vt videnti
;
QVando autem potentia vnumquod& quando non,det€rminandum:
comparatur prima
alia opcratio
quaccunque
fiihiliter
& rcmote & quomodo
,
przdicatur denominatiuc dc matcriato.
:
ad potcntiam operafiuam:»//<'wro,
l^S
nunquid poteft did qubd
hoc
tcrra
fit
in poteftate
oportet:/^
nec hocferfan efi fimpltciter in potcntia tur
:
potcnta
citm iamfitfperma cx maceria przccdenti:
vnde
fiibNdit
quod quemadmodMm
fupplc qualitercnnque difpofitum
,
e
yt dice-
nec omne,
fanahitur a
meaicina,nec afortu»a,\d eft,a natura
E
,
modo
prs-
expofito
'
'^T
"
:
Lib.IX>
^26
Metaph. quod
cxpofito:/r
poJftbiU ranarijfcilicet
ab arte.vel a natura,
&
hoc eji falubre potefiare,id eft,fanabilc in potentia.
Vuit dicere qu6d cuilibet adioni rcfpondet dcterminatum paffumiita qu6d illud cft inpotentia propric , quod vnica aftionc potcft ad auci:vt illud dicatur
ca adHone
(anum
in potctia,
quod vni-
reduci ad siOba
artis, vcl naturac potcft
faiiitatis:vndc
adum re-
ad huius cuidentiam fabiungit dif-
finitionem huiusr poffibilis rtfpedu artis,vcl na*»- f urac, dicens qu&d termimu, id eft, diffinitio eius tiiinpttmtia quod a menteM eft,qu6d ab intelUBuy fcilicct ab piffinitio
f» (^dtnt tU tuTAtn.
ex ente inpotentia
^xttfit cnfelcchia,id eft,in««/?«
t{k,quando volibile vel volitumSciWctt artificc fit
fupple in
adfai
nuOo exteriorum prohilrente:8c tunc
dicetur
fanum
tionem
artis fiet
in potentia:quia per
(anum
vnam opera-
autem infanato, id cft,in illis qui lanantur per naturam , tunc fiipple dicitur aliquid faijurr) i^ potentiji quando nihil frohihet eoirum qua funt in ipfo,id cft,quando non cft interius
:
fcilicetdebeat priis tranfmutari
quim
virtus na-
& (anans poffitcfficcre fanita-
tem;fed poteft per vnicamadionem:fubdit enim alia
exempla in his qua:
ancm
fiunt pcr
dicens:
(jvdafimiliter tunc materia eft potefiate domus j fi nihil prohibet fieri domii eorit qudfunt in materia
& in hii
,
pitta lapidibus
quod oportet
& h'gnis
adejfe aiit abejje,
domum potefiate, id eft,antequam
domum
in potentiajin
:
nec efialiquod
autptrmutari htc in materia quae eft
transformctur}& propter
hoc lutum proprip non
domus, quatenus oportet ipfum prius tranfmutari vtcx eo fiant latercsjjqui iam pracparati poflunt dici in porcntia
domus
:
fubdit
cft in potentia
qu6d fimiliter efi in aliis
&
principium generationis : in ipfo habente qutdlibet, id eft, uue habeant principium
epctra qux. efi
fuac gencrationis extr^,vt funt artificialia,fiue in-
tra,vt funt naturalia:& tunc fiipple fimtin potcntia ad adtum , quando nullo exteriorum impediente eruntper ipfum, id eft, polTunt per ipfum propriu
{jrincipium ad adhim reduci
,
quale
nondum
efi
fperma : oportet enim in aliud permutari , (cilicet iplum fpcrma, vt fic mediantibus multis permutationibus ex eo animal generetur
^j
:
quando vero
f «4
alis rt-
nu>ta.
fimfliciter quodpoHeriui
efi^ vt arca non terra^nec terreafed lignea.hac enim potentia arCAymateria arca hoc :fimfliciter ejuidemiffius ; huius vero hoc lignum : Sf vero aliquid efifrimumquod Min adhucde
iffumfimpliciter
alio dicttur illinum-.hac frima materiaefii
vt
fi terra aerea efi^ (jr aer non ignis,fed igneus, ignisefifrima materia hoc aliquid exiliens;
inhocenimdiffertvniuerfale^ (^ fubieSium
fer effe hoc aliquid^auf nen. Oftendit quod materia fic difpofitapracdicatur
de materiato denominariue. Circa quod duo facit : primo facit quod didlum efl. Secund^ compara^praedicationem hancad praedicarionem paf-
de fubiedo.Secunda ihi:Viputapaffionibus,
fionis
Dicit ergo,qu6d videtur aute fiipple tnateriatura quod fit ex matcria quod dtcimtu efe non hoc , fed
•'^-
^^
fUinut
"^'
/*-
iUinum, c^od materiatum
non praedicatur dc ma- KVh2ft!' \ teria in abftrafto pracdicarione dicetc hoc cft hoc; impum. icd prxdicatione dcnominatiua, qu« dcfcribitur perhoc quod cft illinum didhim denominariue ab hoc quod eft illud vt arca non dicitMclignum^
fed lignea
: nec lignum dicitiu: terra,fed terreum: iterum terra fifit, id cft, fi habct aliam materiam
priorem,»fl»dicitur
quod
eft i/iud.fed illinum,
femper illud fotentia Jmpliciter, id cft, fit
in potcntia fimpticiter
didto
quodfofierius
illud
&
quod
& propri^ modo pracr
,
id cft
, praedicatur dcnominariuc de eo quod eft immediatc pofterius, vt arca non dicitur ttrrea , vel terra , fed lignea. :
efi,
Ratio huius cft, quia terra non eft proprie in po- SuMlittr tcnria ad arcam , vt fiipcrius dicebatur, quia non ?"* m/ueru^ poteft vna fola a^Stione tranfinutari in arcam : li- ^*''«f««»'«^
^
gnum autcm non
eft in
potcntia arca
& idc6 tcrra
j
poteft prxdicari de arca,nec pracdicatione
denominariua
nec in abftrado : lignum autem potcft pracdicari denominariuc, vt arca non dica,
'"*''"'*'' ^
/^ i x.
,„i-^^
huiiu%.
«•«•7-
turterrea,vcl terra,fed lignea; ideofubdit , quod hoc enim , id eft > lignum efi in fotentia arca
& proport ionabiUtcr
&
^rtpmie ejl , quia arcx in ^"»"^'<"*'»
materia arca
vero qu
arcs in paniculari lignum fimiUt?r iii uerfaUt^'' parriculari;ide6fubditqu6d hoc quidem fimfli- &finguUrir citer, idcft, lignum didhim vniuerfalifer,i;?/7«/, '*"•
folam zQdontm^gent alteroprincipio,fcilicct adiuo pracparantc materiam:quod interdum eft aliud a perficiete quod inducit vltimam forinam:qqod llir^pTJphn-
fu^non diudfedillinu^^femfer iltudpotentia
ferfuum principium, Ccilicet adiuum iam efi tale, fcihcet proximc difpofitum iam efi hoc in totentia:illa
,-
30
terrafi
illic
aliquod impedimentum fanitatis quod
turalisintrinfeca,
mn lignumjed lignea:(^ lignum non terrafedterreum. Iterum
fedillinumyVt arcA
nondum efi in potenvna a£lione,nec vno agente,
^^^^^'^^ C""^ Cvhdit,vr terra fi^ fi<*f ^t^t^non enira
rcducitur in afturajvnde id^if.permutata autem, fcilicet
per naturam erit <«/,& tunc
fiet
ftatuapcr
Notandum
,
qu6d
aliquid efle in potpntia ad
aliquid eft dupliciter:fcilicetvel in potentia propinquajvel in potenria rcmota. Primo modo alicft in
potentia propri^
,
&
fic
loquitur hic
Philofophus:non tamen intcndit negare,quin prima matcria fit in potentia faltcm remota ad formas,ad quas inducedas requiruntur multae tranfrnutationes prsccdentcsrfic
enim lutum
eft in
po-
&
fenriadomiis,& fpermaeft in potenria animal, fic de aliis quibulcunque,licet non fit in potenria
yidftitrautem
qmd dicimns effe
hoc\
;
&
trs'i!!'^'
huius vero in particulari hoc lignum in parriculari. Subdit etiamy? vero efi aliquod frirnurn quod non ad-
huc de
ifio
dicitur illinum,id eft,
quod de
aliquid
«/(««ifcilicet efi
acr
fit
& pracdicctur tct
aer non
quod non hab?t
ipfb pracdicetur denominatiu^,
materia frima,vt fi terra efi aerea; materia terr^,vt dixerunt quidam,
dc terra dcnominatiuc
efi ignis,fed igneui
;
ita
:
& fimilj-
qu6d
ignis
fit
roateria aeris,& prjfdicctur
dc eo:fimiliter fi fupple ignis non dcnominatur ab aliqua matcria priori,iV/7« eritfrima materia hoc aliquid exifies, id eft,
a
fit
hoc aliquid exiftcns,& parriculare ad in hocinim dijfert vniuer-
differenria vniuerfalis
fale,&fubietJum fer dicere Philofophus
:
ejfe
hoc aliquid,aut non.\\.\\i
qu6d
licct
primum
vniuer-
fale prajdicemr cft
c(Te ignis
non
vniuerfaliter
fcilicet Arcx,fimfliciter,id eft, vniucrfaliter :
didtum
primomodo. Dcinde ciim dicif
Kgnum
fimiliter
ita qu6d
^rtem.
quid
vniuerfali cft materia
:
,
vi^iuerfalis
de aliis,& alianon de ipfo , ficut de priftia materia , quae fupponitur gratia exempli ; idco ad differenriam oportct addere
qu6d materia prima 6t
q.^^ ,/J'"'
„^''*"
:
;
-
;
Summ^ II. 5
aliqiiid
cnflens
Deinde
cum dicit
,
quod non compedc
Cap.
1
117
1.
Tt)Iuet&lL
SVMM^ SECVNDyE
Vt putA fdponibus quodfubiicitur hom»,
1
Ca».
(^ corpus (^ animd :pafio autem mujicum^(jr album. Dicitur autem mujica aducniente fe-
^
cundum iUudn^n mufica ^fed muficum > rion albedo homo , fed albnmmec ambulati»^ aut moltu \fedamhulansy Aut motum, vt illi»um, ^dcunque quidem igiturfic,vltimum
I
fuhFiantia.
II.
Adum priorera efle potcntia
dapUci
prioiitatc.
SrMJdARlVld. Adum priorcmcflc poccntia, diffinitionc,& tcroporCjfcugcneratioDC id ta-» :
c*nmnitim frtiicMitnu
^itMUBoh' mattrit
d*
(fliKmMt»,
Comparat
di(flam prsdicationcm materix ad
prasdicationem paflionis de fubiedo,& facit
tria.
P^° comparat recundum conuenicntiam.
Sc-
cundo fccundum differcntiam. Tcrtio aflignat cauiam didH. Sccunda ibi : ^jucunque tjuCdent. Tcrria ibi
Et reEie itaque.
:
Dicit crgo
,
id cft,qu6d ficut id quod fubiicittir fajfi0mbHs,vt
homo,& corfm,
&
anittut
4//»«w,irafiipple
£to dcnominauuc
:
pajfto
autem mujiatm,
quod paffio dicicur de
fiibic-
autem iUud, fdlicct {vLhv:8aim,adueniente mufica non mufieajed mttficufft^& homa dicitur non albedo.fed album : nee dicitnr amhulatio
,
:
dicitttr
aut mttus , fed ambulans, aut
motum,vt iUinum, id eft,non in abftrado , fed fccundum prsdicationem denominariuam : ficut edam dicebatur dc pracdicarione denominatiua materiac de matcriajo;& idpo quantum ad hoc cft firailitudo hic
& ibi Deindccuradidt
^acnnquevero nonfic fedffecies qu4t^
dam ,
&
hoc eliquid quod pradicatmr viti^
Goraparat hanc ad illam prxdicarionem Ccdifferentiam , diccns , qu6d quacunque quidem igiturftc , fupple dicantur ficut acciden-
BifftrenM iia»rttmfT* 4if*tionMm.
ipfis,eft fubftanria, fdlicet
quod
compofi-
quod
re£}e itaqae accidit illinum, dici fecun^ :
ambonamque
indeterminata. I j
^ando quidem igitur aliquid tia,dr
\
: etenim natura in eodtmfit in eodem enim generefotentia, principium cntm motiuumfednon inAliofed in eodem inquantum
tattuo
idem.
;
Omni itaquetalipriorefi acfut
Rm h
efiautemvtHon. Poftquam Philofbphus dctcrminauit de potcn& adhj abfbUite^nunc determinat de eis com- S«Tm$ itfO' parate. Circa quod tria facit primo comparat ttiui» cr »Om ttmfmrm' potenriam , & aftum pencs otdincm prioris , ti O- frimH pofterioris. Sccundo penes bonura & malum. ftttts frim Tcrrio pcncs ipflim intelle£him. Secunda ibiz (^ ftjterim Quiaautem melior^Temz ibi Inttenitur itaque. Ptima in duas. Primo ponit intentum. Secund6 ipfum probat. Secunda ibi Ratione quidemDicit ergo, qu6d qtioniam determinatum efi , fcilicet iii qa,
:
:
:
caufam didi,diccns qu6d reSe itaque
nam
pro quia,4»j^o , fcilicct tam raateria : quara paflio , qua; prxdicantur Cunr.indeterminatammi
&
acddensdetcrminatur, di£Enicur per fubic«aumzmateria autem p^r id ad quod cft in potcnria ,& ratione hpius.nec hoc,ncc illapradicatur prxdicatione diccntc hoc cft hoc , fcd folum de-
dem
tgitur
dtcendum altqmd
^UH.fdo non,dtclHm
:
quod quandoqui-
ejjein potentia
efi.
Scod Oper, toin. I V.
text.
citur ipfum priui
quia aHus mut/ttionof {>rius
,.
&
coment.
palam
,
,
modis di^
16. qtiot
fcilicet
ex dicendisz
; non folum iRa dequt dicitur principium per"
prior potentia
efi
,
m jtlio,fnquantum aliud, quae di£la efV
potentia adiua, fed totaliter, id eft
,
vniuer-
dc omni principio motiuo,aut immobilitaticft,fiuc fit principium moriuum,fiuc princi-
alitcr
iw>id
pium immobilitatis , puta quictis , aut aftionis, Triorftat m^ 8us rtffeSm qua: cft flne motu , puta intelligerc , & vcUc :
fubdit, etenim naturafit in codepi
,
cimi potenriay w eodem enim genere
fcilicct efi,
&
gener^
fupple na-
quia fiipplcA?trunquc
cft
prin-
dpium motus vpdc fubdit quod natura e(ij>rin~ :
motiuum, fed non
cipittm
^at"fs"^„Z ^"^'^^,f'"*"'^'*'"^f"'i^'»&pajfionesdici iUi"""» > Jd cft,fieri praedicacioncm denominatiuam: tutMnttr.
nominariue. Vltim6 epilogat
ratione
drpthHfaatia, tempore vero ejl quidem vtficy
rura,ipfi potentitt:
efipoten
quando non,dicium efi.
-Affignat
3*
palam quia
nonfolum determinata,qua dicitur principiii
tfrminata fuperius
materiam , (^ papones
dicitur;
fermutatiuum in alio inquantum aliud fed tlttaliter omni princifio motiuo,aut immobtli-
terra,aut lignain:vlti7num,Cdlicet in talibus
&
fubftemitur omnibus aliis efi materia , fcilicet prima,& futftantia materialis,qu2 fupplc non eft compofira , nec dc fc in aihi , per quod differt a primi^. Dcindc cum didt:
Tex,co..
tum quot modu
prior efi aElus potentia. Dico autem potentia
quinto huius,
"Bt
ia
QVomiam autem ipfumprius determinar
^>^ ^" adu:quaccunque vero nonjicpradtcantur, fed illud quod prasdicatur eft quadam fpecies , hocaliqmd^A t^,a\.\({U2.fubfiantia materialis,putz
dum
obiedionem
,
nmdum
tia,& paflioncs defubiedojv//«w>«»,(cilicet
potcncia:. Soluic
&
mum materia,cjrfubfiantia materialis,
fubftemirur
omnis
cfTc rcfpcftu
concrarium.
quod fic
fupple prafdicatxir materia de matcriato.vf ^«/
f^
men non fcmpcr vcrum
quamum idem
in alio;fed in
eodem in-
inquantum huiufmodi, vc habctur i. Phyfic.text.3. Ex quo patct quid cum natura nonfblum fit prindpium motus,fed etiam quicris
,
qu6d
,
id cft,
non fblura cfl prindpium imHoc prafmiflb/ubJit quod intcndit fimilitcr potenria
prindpiura motus mobilitaris.
quod omni
;
fed cciam
fit
itaqtte talt potentiapriorefi-a^turoir
tioneM cft,diffinirionc, &fubfiantia,ide{t perf<;dione tempore vero efKicUm efi, vt fic, efi autem vt w»,ficnt patcbit infira. Ddiidc cura dicic :
Ratione quidem igitur quia prior palam, , itamfercojttingete acJu efiepofisbtle Ee X
cfi,
quol primi
fotttuis tri^ flext
:
frimo pofsihiUy futa dico ^eMJicatorempoten* 'temdMJicare,rJrfjf€cuUtoremffeculari,&vi-
videri^eadem autem ratio, (^
iff
quare necejfe ratio/fem prMexiliere ^
&
Jtkile poteffs
aliu
,
:
:
Metaph.
Lib.IX.
518 ^..
:
notitiam notitia.
«nen hoc
cft
verum fimphcitcr ; vndc
fubdit :fed
funt priora temporealtera entia in aSiu {cihcet agencia ex cjui-
qu^exiftunt in potentia
his,Cci\\cet
bus faBafunt
h
qus
,
ifta rediitfla fiint
ad adum,& ideo fimphcirer loquendo ens in adlu eft prius ente in poremia. Vnde fubdit vnani bo/^ r b onam propoiinonem Jemper enirn ex ente pote•
:
Circa gifod
Probat intcntum.
tria facit:quia
prim6 probat prioritatcm dimnitionis. Secund6 temporis
difjini-
tiont gfiedit.
fiftit
ratio
poiHbiJis.
aBu ak aSu ente,(]uod
ipfum agcs, homo a5tu:
&
mouens autem, id eft,agens eC^iam ens in aU:u:di-
Illudeft priusalio
quod
,
& perfedionis.
& diffinitione pcr & non cconucrfo fed per aftum & non econ-
ratione
,
,
aliud habet diffiniri diffiniri
:
crgo &c. Dicit crgo , palavt ^uidem igitunquia /iipple adus eft prior ^ftam potentia ratione,nam pojfibile eji quod primopojfibile per €on~
uerfo
,
ejfe aBtt, id eft, qaod prjma ratio pollibihoc eft,qu6d conringit ipfum agere,vel efle
tingere lis
in
in a£tu,puta dico qni tdificat ejfepotentem
r^difica-
& fpecnlatorem Tpotentem fpeculariy& potens videriyeadem ratto & inaliis.-quare ne,diffinitionem zibispr^eefirationem, id ratione potcntiae & priorcm extfiere id
vifihtle
re,
efi
eft
cejfe
efte
cft,
,
notitiam notitia tentia,
}
id eft
qaod
atShis fit
&quantum ad diffinitioncm,
ad notitiam.Deindecum
prior po-
& quantum
tc
primo reducicur fupple ens in poictia ad
Rum autem
efiinfermonibui de fubsiantia, id
vt ab agente,
&hoc
fit in potentia ; tamen fimphciter aliquod ens adu, puta agens , quod ponitur idem fpecie cum genito , eft prius tempore quam ens in potentia. Qualiter autem tam in generatione vniuoca
re
quam inarquiuoca eft aliqua fimihtudo intergcncrans,& genitum,vt fic gcnerans,pollet dici aUquahter idem fpccie cumgenito, diftumcftin fcpcimo,& habet in 1 2. adhuc amphus declarari: Deinde cum
dicit
dicit
quidem homine iam entefecundum ac{um,& frumento,& vidente pritis ejitempore mate-
nam
(Jrfemen
,
& vifum, qua potentiafunt
homo , drfrumentum,(jr videns^nondumautem a6fu yjedhis tempore priora altera entia a6iu ex quibui hacfa£lafu»t. Semper enim poteltatc enteft a6tu ens ab a£iu ente, vt homo cx homine,mificHs 4 muftco ,femper motiente aliquo primo , mouens autem aiti»
ex
^
ejfe
videtur impofsihile
iamefi.
ViSium efiautemin fermonihtM de fuh^ quia omne quodft ex aliquo , (^ ah ,
Jlantia
aiiquo,& hocfpecie idcm.
quam aut citharadum
dtfcit cithari\are ifmiUter
autem
& in
Declarar intentum in quibufdam
aliis,
potentiis
quod
&(kims,dicens,i]uapropter,<]a\z fupple fic eft
quxdam
potentia:
puta artes acquiruntur pcr
,
adus, vt oftenfum fuit fupra;ide6 videtur impofftbile ejfe aliquem ddtficatorem ejfe , qui non
qaod
in
iftis
j ^^^
j^
huius 9. -^^ui
eft
f"'"' '""?<>'''
^^^']f fifn
"[-i^
tmni.
a6lus prxcedit potcntiam, ;
vnde
addt-
fiibdit:;7
fcens cithariz.are citharizJins, id
eft,
exercitans fc
in aftibus citharizandi addifctt cithartz.are:fimiliter
autemcfi tn
tencia
&
qui non cithariz,auit:
,
addifcens citharizare citharizans ad-
altis, fcilicet
infert ex praedidis
Probat quomodo adus (It prior potentia , tcmpore,& generationc,& quomodo non. Circa quod duo facit:prim6 oftendit inientam concluupncm.Secimdo remouet quandam obiedtionem. Secunda ibi Fnde SophiFftcM. Prima in duas; prim6 declarat intentum in potentiis paOuiis: fecund6 in quibufdam adiuis.Secunda ibi:^«<«propter , &videtur impojfibile. Dicit ergo, qu6d
34
effe,
qui non adificauerit quic'
,
etiam in cifHem numero Text.c.14.
cum
efiidem fpecte ,fcihcet
eo , quod tit , vt ibidem expoutum fuic. Ex his ergo patet,qu6d liect idem numero prius tcmpo-
adificatorem
,
eft,
ex aliquo, Ccilicetvt materia(^ ab altquo, fcihcet
Tempore vero priusfpecie ide agensprtHiy fed numero non, Dico autcm hoc , quia hoc
ria
adlu:
in7.huius^cext.c.ii.& inde,<juod ornne quodfit,fit
^afropter j5
eft
fcihcet in potentia fit upple
ihi:7 emporevero. Tcrtia ibi : y4t vero &fuhftantia. In prirna parte intcndit talcm rationem:
potentia habet In quo con-
,
muficus fupple in potentia/f muficM in aiiu , seper mouente atiquo prtmo,id eft,ab ahquo mouc-
prioritatem fubftantiac
tiam
Tcrti6
gencrationis.
vt homo
Secunda
prioritateivi
feitr* po'tn-
&
fiate fit ens
N*f**»'»«/w. potftio.
^ '
muficum
:
fic
artibus:hoc autera
didiim enim xCtn
fuit
muficum
,
,
quod po-
a mufico in
adUjDuta addifcendo a doftotemon potcft autem addilcere arcem , nifi exercendo adus arcis , fic eciam in eodem numero a6tus prarccdit potpntiam. Deindc cum dicit
&
:
Oflendit
ifuandt
nciM fupple a6tus
frtcedit tem-
^^g„j ^y^^ „g„ numero, id eft
*
prius
,
agens vel ens aftu
non idem numero eft quam ens in potentia , quod exponit cum
quofieft
V^ftlm
idem efi prior potcntia temporejpecte
>'iei" fpecic ,"fed
Dtco autem hoc : quiahoc quiuem horntne Cimilitet frumento, iam ente ffcundum a^lum , materia leC^edM vidente pritti efitempore,
fubdit
:
&
&
Ixomims,
& & femen refpedu frumenti & vtdens; ,
nondum autem adlu
, reddendo fingula fingulis. Vult dicere qu6d rcfpedu eiufdcrn in numero potcntia prarc(?dit adhim temporc:prius enim materia fujt »« potentia ad hominem,c^im elTet adtu horao , & funiUtct cft dc aliis cxcmplis non ta:
Vndefephiliictts
elenchtn faSit4i
efi
:
quia
non hahens quis fcientiam faciet cuius fcientia : addifcens enim non habet.
efi
Remouet quandamobiedionem. Circaquod duo facit:prim6 obiedioncm pracmittit:fecund6
& excludit.
Secunda ibi Sed quia vnde fupple ex prxdi«Sh's Obiicit confaBus efifophtfiicus elenchus , id eft , fyUogifmus "a diaa foipfam foluit
:
eius quodfit. Dicit ergo,
verirati concradicens apparenter,
quem
ponit di- P""^"*=-
cens:quta non habens quisfctenttam faciet id cuius efi fcientia:addifcens
obiedio
;
enim non habet :fotmetm
Addifcens artem operatur
adum
fic
arcis
te : fed addifcens artem non habet artem:ergo non habens'artcm operatur ^ftum artis:
fccundum
quod
videcur falfum. Deinde
cum dicit Sed
:
Summx 11 SfJ quia eitu
}S
^
tjuodjit
,
Cap.
faBum efi altquid
quod mouetur motum efi ali^uidipatamautem in h^, <]Utt de motu hcc,(jr totaliter eitts,
difiente necejfe habere aliquidfcientiaforfan. T.com.1
5.
Sicigitur
(^ hocfalam , quia (^ a£lusfit
,
frior fotentia
Umpus Stlutto ohie-
Sitnu.
fecundum generationem
,
didbm obiedioncm
auie {bUitio In hoc:nam ficut ptobatur
6.
:
ftat
Phyfic.
facerc opusartisjlicct
non
fa
ficpcrfcdc.ficut
bcret pcrfedam artcm:ficut illud
quod
fi
calcfit
hapo-
rcft aliqualiter calefacerc , quatenus iam aliquid habet acquifiaim de calorc ; licct non fic perfe&e calcfaciat.ficut fi pcrfcdc habcrct caloremA: eflct iam in tcrmino motus.Cum ergo dicit qii6d addifcens artem non habct anem,cft vt ficcft vt
nontnon habctquidcm fccundum qradum pcrfc6him;habet tamen aiiquid de arte lccundum gradum imperfedum;& ratione huius poteft facere opus artis:h'cct non ita perfcdc , ficut fi haberct
Non ctgo fcquitur conclufio , qua qu6d ahquis non habens ancm faciat adhim artis. Dicit crgo , quod quia eiiu tjnodfir,
totam artem. infertur
,
aliijHid facluTn efi,& totalirerM eft,vniuerralitcr, eiui qttod Tnouetur,alitjMid efi
hoc
iit
fhun
de motu, id
ipfij
eft
,
Phyfic. text.com.7.
6.
inquam
fic cft
motttm,palam autem
quod hoc cft manife-
& text. com.jz. qiua
necejfe efi difcentem habere
,
ali^uidfcietix ad quam/cilicetmouetur
cerc adhim anis. ConcUidit ergo Efihgut.
fbrfan
quantum ad
to-
&
tumprsccdens qnare fi igitur hoc, fupplc verum cft, falametiam: quia aBu4 fit prior potentia fecundum generationem,& tvnpxs. A3tu frtaNotandum , quod non cft inconuenicns cundentts hMhitut tfffeque- dem aibum fpecie circ a potcntia habituata , tesfunttiuf- non habituata , licct non asquc pcrfedum , vndc :
&
ene exMtniiMbit.
ritate rarionis,
prio-
a
& prioritatcm temporis
,
fiuc ge-
primus adhis generatiuus habitus eft elicitus a potcntia nor» habituata nihilominus tamcn cft eiufdem fpcciei cum adibus (equentibus, qui cliduntur apotentia habituata:nam adhis habct fpc:
cificari principaHtcr
cx obiedo,
fi
MSm
,
tenria,
intcntum pcr rationem furoptam cx
aliquando in
fumptam cx
a<Shi
:
fcamdo per rationem
parte incorruptibiUum, qua: fcmpcr
fimt in a(^,vt ad corrupribilia comparantur. Sc-
cunda ibi Atvero,& nmgisproprte. Pri.ma in duas fecundum duas rationes , quarum fecunda ponitur ibi:£r quia omne. In prima partc iutcndit talcm rarioncmcUlud quod cft pofterius gcne:
rarione
,
cft prius fubftantia
& ptrfc«5h"one
,
zdaxs efthuiufinodi refpedu potentiarjprius cft
gcncrationc aUquid in potentia
adu Ergo &c. Dicit :
eft prior
fit
in
ergo quod non iblum a£his
potentia ratione,& tcmpore fed at vero, §^tmtdtpo-
&fMbfiantia, id
nam
quam
fcd
:
cnim
cft,
pcrfedione primum ejuidem:
pertorM gene-
&
TMiione fumt
pofieriora qeneratione funt priora fpecie
fuhfiantia,id eft perfcdione, vt virpueTit,
,
&
frrtrM pnftho- Qiene.
mofpermate:hoc M»»i,fcilicet vir,& horao iam habetfpeciem,\A. cft,perfe
fe<5ti ad perfc
potcniia;crgo crit prior potenria perfedioiie.
Videturautcmpropofitio Philofbphi fa:quia
Ci
efle fal-
Prtceffuiper-
ficjergo accidens eft perfecHus fubflan- feSionit n».
da , cum fitpofterius generarione quam fubflanria. Diccndum quod prius, & poftcriusduplicitcr fiimi polTuntjVcl in eodcm gcncrc,vel in diuerfb:
turMlis quitf
propofitio crgo Philofophi intelligenda eft dc Trius (^ / rel="nofollow">«• pofteriori qujc funt in eodem gcncre: fterius hMbet ,
&
priori
enim, quod eft poftcrius gencrationc eft prius pcrfedione nam natura procedit ab impcrfedo lic
confidrrMri duflititer.
:
Videii.d.^.
ad perfe
de fubftantia,
Deinde cum
fito.
& & accidcntc in propo-
dicit
& idco mancnte
codera obiefto erit idem adus fpcdc:hcet potcntia varietur pcnes habcre habitum , vd non haberc:fed
fiuc
Oftfdtl prio^
rilMtrm
nunc probat prioritatcm rubft,antiar, ftcunJu per^ feiHtnem rtperfc€bionis. Circa quod duo facit:qiiia pr ifpedufotitiM,
ncrationis
& quam
addifcit, 8c idco fupplcratione huius poteft cxcr-
tMtnen
(iem, illud 'vero mjj.
partc corrupribihum, qujc aliquando funt in po-
quod ante omne quod eft
ita
de tcrmino ad qucm.id eft,dc anc illaqua addifcit:noncft inoonucniens fialiqualircr potcft
?uod
'virpueto.c^ ho-
qucm
e{Ie,&:
fpeciei,
ftint prioray-vt
mo probat
&
dem
& fulfHantta
text.c.7. 87. omne quod mouctur partim habet dc tennino a quo^&panim habet dc termino ad i
36
mofpermatCyhoc quidem enim iam hahctfpe-
Poftquam probauic Philofcphus dc
& «xcludit
,
nabct aliquid de tcrmino, de fadlo eile, fcilicct inpcrfcdc.quia igitur illudquod fit , &: mouctur addifcendo aliqiiam artcm,aliquid habetde fadlo
mrtem ^»Buntiin,
AT
c^
&
difc€»s hMhtt
319
vero (^ fuhfiantia primum quidem, quia qud generat ioneposieriora,Jpeciey
:
Soluit
II.
quzratur vtrum primus adhis generaopus anis , dicoquod non , fed fi-
tiuus arps ui
f/
quia omne
ad frincipium vadit quod
37
fit,&finem;frincipium enim cuius caufafinU vero cuius generatioifinis autem acius.c^ buius gratia fetentiafumitur,
roilis.
Ponit fecundam rarioncm
SVMMiE SECVNDiE C A A£him priorem aiSionc
lcm
III.
P.
cfle potentia
,
nnmancnte,&
,
& dc
tranfeuntc.
&
potcnriis. Scoti Oper. tom.
,
Timis p*T-
ponit radonem:fecund6 probat minorcm,fcilicct
quod adus habct rarionem finis. Secunda ibi: Non enimvt vifum.Dkk crgo, quod etiam fup-
SVMMARirM. quam
intendif ta-
lilud
&
perfcdHonc
Aftuni cfTc priorcm potcnria , pcifcdionc, probat duplici rationc , induftione tam in aftiuis
quam
quod habet rarione finis eft perfedius feHior his his, quac funt ad finem:fed adus habct rarioncm qut, funt ud finis , potenria habct rarionem cius , quod eft ipfum, ttiam mSus perfhad fincm:ergo,&c. Circa hoc fic procedit:prim6 Uior t*titi». :
in pafliuis
ple idas eft prior potenria,pcrfc
yadit ad principiHm finem-.etenim pro quia,/»» cMttticaufa fupple aliquidiit princitjModfit
&
efi
piMm : namvtoftenfiim
eftin y. huius,t.c.i.& i.
fiiiishabct rarioncprincipij,&caufarjidc6 fubdit,
E
C
}
quod
Al.
quod
cif
adusficfinis potcntia: cr-
go prior& pofterior.
;
;
:
Metaph.
Lib. I X.
j^o
&
idco finis habct feneratio efi caufa fifiu j tationem pcrfedioris :a(it*saMtsm eft finii pote»fia : ex <j\io feqiiitur qu6d acSb^s fit pfior pocen-
qu6d
xiajcrgo perfe(^ior.
Deinde ciun
Oftendit propofiftim a(5tus cft finis
reddidtjfe
dicit:
,
No»
etfim
vt vifum habeant, vident ani-
Probatminorem rationis. Circa quod tria faprim6 probat a£him habcre rationcm fi-' (ecund6 probdt hoc idem jiis modo indudiuo roodo fignito , id eft, a figno terti6 probat hoc idem modo fyllogiitico ducendo ad inconuenies.
eft:qu6d
fic
Ar^mt ai '!'""
^"* foientix\ide6 docentes putant finem
id eft
ad fincm perueniile
fe
,
ftruxerLmt agentem,id
maliasfed vt videant,vifum habent.
modo fignificatOjid eft,k
figno, dicem-.quapropter^c^xxiz fupple
*f*V*h
"'
cum inr
difcipulum operantem
,eft,
a(Stum artis,!T »
ouando confequitur , & attingit a(Stum,& hoc eft fignumquod.adus habet rationem finis. Dcindc
cum
dicit
cit:quia
:
:
TtttutU ra- Secunda ibi
:
.Quapropter
& docentes. Tertia
ibi:
tioTuAtUsdu'
j^amfinon. I^rima in duas primo oftendit pro&tAd,»aM pofitum, inducendo in porentiis irrationabiUbu? :
ptfiuu f*titit.
tftendit
ide i. Ethic.
t*t *•
naturalibus:fecund6 in rationabilibus acquifiris, Sc vtracque fimtadioae tentiis
pafl[iuis.
:
tertio
Secunda
ibi
:
inducendo in poStmiliter autem.
Tertia '•^v.Ampltiis materiaJDicit erpo,qu6d
fiip-
ple bene di£kum eft
qu6d
non enfm animalia
vident,vt vifiim habeat,id eft
a6tus cft nnis potcnti^:
potentiaiTi vifiuarrt;fed vifixm
habent , vt videant
id eft,qu6d potentia ordinatur ad a6tum vt ad finem,& noneconuerfo. Deinde cum dich
Similiter
j3
autem ,
^ adificandi fcientiam
^
Theoricam vt fpeculentury vt adifcent , fed non fpeculantur , vt Theoricam habeant niji meditantesM autem ntnffeculantur^fed inquantum fic , atft quia non egent ffeculari.
«» fttettu aiir Jfn^»^'*»*^
ittt
probat
inducendo in potentiis adiuis rationabilibus acquifitis,dicens q u6d fimiliter au^^ hommes lupple habent Jctenttam adtjicandt, Oftct)dit idera
latiuam, ,vt fpeculentur.fed non econuerfofpeculanturrvt habeant T%eoricam ,nifi meditantes , id eft, quando addifcunt, &meditantur ea qujepertinent ad fi;ientiam,vt fic acquirant eam:^t autem non inquantumy^tf£-«/<»«/»r,riipple fimpliciter,&
perfe6te
;
fed inejuantumfic, id eft, imperfe(Stc,
fecundum quid vt pra:di£tum
fuit
nis
:
men
autem
afltts
Prepterquod , dr no~
opus.
dicitur ai^ttsfecundum opus
&
^ tendip
,
versus entelcchiam. Oftendic qu6d a(5tus habet rationcm finis mor doSyllogiflicoduccndoad inconueniens. Circa
quod duo facit primo facit ipod di(ftum cft fecundo quia raentionem fecerar dc operationc &:
:
&
operationem in tranfeuntem in ihi: ^uoniam vero efi horum. namfi non efi ita, fcilicet qu6d finis
a(Stu,diftinguit
manentem. Secuiida Dicit ergo
:
& perfedtio fint in a(Stu,fequitur fupplequodnon apparebit difFerentia intcr aliquem fapicntem &
In ttxtuGr^r
aliqucm infipientemiideo
EVSc
dicit qu6dP
quidam ihfipiens , erit Aiercurius qui fuit quidam fapiens non cnim manifefius fupplc erit
fuit
;
non eft propter aliquam indigentiam (cdeft iam fcienria hab:ta & acquifita non fic autem fpeculantur addifcen esjfed proprer indigentiamicientias acquirendse. Deinde cum dicit: ;
vti
Text-C.i
6.
:
jim.pt ius materia potentia efi^donec vfniat
adjpectem , quando vero a£lu efi tuncinfpecie
:fimtUter autem
^ in
^
aliis ,
interius,
quemadmodum
ille,
id eft,
quod non crit
manifeftum,fiue habeat fcientiam interius quantijm ad cxteriorera,ficut nec
illc
:
fiue
quan-
Pafronos. Ratio
huius eft;quia non per potcntiam, fed per a(ftum fcientis manifeftatur aliquis id cft,operatio efi finis
,
efife
fcies:ofus
entm
fcilicct fcientiae fa(3:ius:
Ofus autem,id efl.opcratio cft quidam a^^us. Pro^ fter quod,vt di(5tum fuit fBpra , nomen ailus dicitur fecunditmofus, id eft,fijmiturab operatione
& motu, & tendtt entelechiam
,
id eft
,
id eft,ad
,
deriuatur inde versits
formam
quaz' dicitur ente-r
lechia, id eft, a(Stus.
SVMMARIVH' ^.n 3z
qi. &; qiiodlib. 1
QVoniam
fotentia donec veniat adfpeciem, id
eft,
formam:
^uando vero aEiu efi ; tunc efiinfpecie, id eft,fub (otma.: fimiliter autem efi in aliis, cfuorum mofttsefi fifiis, id eft, qua: mouentur proprer finem: jiam omnia ordinantur ad a(5tum,vt ad fincm mo-
&
Patet ergo cxhis,
Deinde cum
quod
a
dicit
(ffienderint^putantfnem reddidijfe,
.
.
art.3.
ver)> f /? horum
quide vltimum nul-
a vifu opus. Aquibufdam ve^
aliquid ab opere,vt operatum,vt ab adi^
domus prater adifcationem tamen non minus hic quidemfnis hic autem magis
fcatoria^
:
:
fnis fotentia
efi
:
nam adifcatio in
ttdifcato^
(^ fimulft^^ efi cum domo. ^orumcunque igitur aliquidalteriiefi, quodft frater vfum. hornm aSius infaclo efi, vt adifcatio in adificato^& contextio in contexto -^fimiliter autem,& in aliis, totaliter motus in eo quod
^
Profterquidficut docentes oferantemcum
r^fimiliter.
3
•
vftts^(jr vifusviftOyfjr pr^terhanc
rofit
tix.
(&
liimfil alterum
Oftendit idgm induccndo in potentiis paflljiis , dicens qu6d fupple Amplius materia efi itt
-ius.
immancns & tranDoi^orem i d. 5 q. 9ad3.& ^.dio.q y.&d.ii. q
Explipatur aftio
fiensjdc quibus vide
quorum
mtftus efifnis.
& natu-
habetur
Pafpnos
Mer
curiitf.
Mercurius in fua fcientia,etfi exterius fcientia aut
(jiiianon egent fpectilari, id eft, (peculari fimpliciter
co
:
aut pro (ed,
:
59
,
rumada(ftum fpeculandi interiorcm
quod diSum vtitdificent,& Theoricam,id eft,fcicntiam fpecu'fi'
Namfi nonfit ita^Paffonos Mercurius erit. non manifeHumenim dr fcientiafi interiui aut exteritts quernadmodum ille,optt^ enimfi-
mouetur.
^orum vero non efi aliquodaliud
opus prxter aiiionem in vifio in
vidente
,
ipfis
exiHit aifiOy vt
f^fpeculatio in fpeculantey
&
Differemia fafientis
^
infipieiif
at-
tenditur /«-
»«
eptrari.
Summ^II. ^ vita in anima
tjuare
:
Cap.
&felicitaf
,
,
vita
riamque (jualis ejuxdam ejt. T.c. 7-
manifelium eji quodfuhliantia^ eji. Secundum hanc ra-
c^uare
1
Jpeaes^a^fts tjuidem
ficri;non dico ficri fuccefRuc,quia operatio cft indiuifibilis
;
pendcntia
cft
vfjuead eam qu£ ejifemfermouentisfrtncifium.
idcm,
Quia locurus
40
fuerac de operarione
dlftinguit
,
ipfam in tranfeunjem
& permanente. Dicit quod
quomam
id eft,
vero horum
,
potentiarum adtiua-
rum,vel adionum,vel operationum^«i^CTw vlti-
mum vJm jlclionii aliit
"Verumtamen opcrario quandoque adtio nominamr:habet cnim duas conditioncs, in quibus conuenit cum a6b'onc. Prima eft qu6d femper eft in
a£fttif>otentia^
quod vltimus finis eft folus potenris,& non aliquid exterius opcratu,i/t
vfus
id
,
fcd fic eft in ficriquia in continuade-
ficut cft
nis in
nam adio
jiens,ty'
auibiifdam
litas.
fupplepr^-
teft diuidi in
immanens habcns rationem
•y^Ojfcilicet potentiis a<£tiuis/f altud,
ipfam adtionem, vtab a.ne adificatona fit do-
ter
tamen mn mimagis finis : hic autem quod pr^ter hanc difFe-
mus prdter
quidem
finis
potentiie
efi
rentiam
potentiarum
id eft
,
,
fubdit,
adiuarum
ipfe
,
acShis
non minus eft finis hic quam ibircuius caufam fiibdit: nam ttdificatio fimul fit & fimul efi cum /iomo, ex quo patet quod fi dorous, fiue quodlibet
ad cau-
M'
OperMtU citur
tt&i»
propter
dnt.
Vidc3.
&
:
tranficns cft verc aftio dc
generc a
modo
Alio
aitio dc generc
adtionem immancntem
fit
nerttem
(^ tranfeuntem
& tranfeuft-
ficatitnts alie
m*do gtneru in ffecits.
fcd etiam eft
indudam in ipfbmct agente.llla cnim
ad formam
forma
nU i>t imtn»'
verc qua- vn» modo eft voeif infigniadionispo-
:
;
4
eft
tem jficut fuperius in inferiora quia non folum adVio dc genere a£tionis cft ad formam indudam pcr monun in paffb alio ab agcnte
ia
quodl. q.i}. an,}.
Diuifio oMi*-
intclli-
fi fic
gatur,noncft gcneris in fpecies;fed vocis in fignificationes
Uter diffe>ut.
& feciHidum
tei confetuatac
tranfeunrcm,& immanentcm,
immanes vifmvifio, &prner hanc, (cilicet vifione nutlum (y ali» nan- alterum opmfit a vifu ideo; ifta operatio eft ; finis:
depcndcntia
,
pofitum in fuo clTe;& propter iftas duas conditioncsoperatio poteft dici adio, ficutpropter cafd^ dicitur a£his fecundusi& tuc ifta diftindio acho-
.eft ,
&
ad eandem caufam
fam conferuantcm. Secimda conditio cftjquod opcratio tranfit in obieftum , ficut in tetminum, licct non accipicntem ef!e pcr ipfam;fed prarfup-
efi
qua-
ii\
quia /cilicec ipfum opcrans pcrfidtur vltimate.
vtitjue t^uia priorfuhfiantia ejt
tionemfalam
1 1 1.
abfbluta, quae cft opcratio inamancnsciim
quod
noiia,oporrct
nis propric di
fic
ccnninus alicuius
a
quam accipic elle. Quando
,
ah'ud sdincatuni cft finis
adus fit etiam
:
non
finis potentiae
:
extluditur quin
fubdit etiam
quod
quoruTKcunque igitur potentiarum eft alicjuid al-
quod fit prarter vfum,id eft, praeter ipfara a(^ionem , hoaim a6tus,id eft, adio , efi infaBo, terum,
& contextio in contex& inaliis, & totalitcr, id cft,
vt adtficatio in adificato to
:
fimih'fer
vniuerfaliter
rum
autem
,
motuseft in eo^quod mouetur:^>willis potentiis , quarum non efi
ver6,id eft,in
ali^uod aliud
optti
prtter aElionem:in ipfis,CciUcet
vidente,& Jpe-
figentihas,a5iio exiflit, vt vtfio in
culatio in fpeculante
,
& vita in anima
pervitam inteUigaturfecundus adus
,
,
ita
putaopcra
yiix.quare &: fupple faslicitas eft operatio
efi
imma-
namque pro quia,fiipple/i/
nens in agente
quod
;
&
&
&
cnim.
Non
efialiquidaliud
eft
rationcm;& fequicur quod, vifio in vtdente:
:
habetur crgo ex prsdidlis quod o-
pcratio quasdam eft imraancns liens Efiloim.
,
,
quod mamfefium eft quod fubflantia,
eft,perfc£tionc,(^ /^c«w«i«»» rationem, id cft,dif-
finitioncm,d" etiam tempore, vt diximut : femper
aBiu alius anfecundum qucm lcilicec agens eft in adu , & hoc vfque ad eurn aElum , qut eftfcmper mouentU primum primum cnim mouens eft in adu tantum quia nihil tranfit de potentia ad a-
enirn prjtaccipitur,vel prarcxigitur
4il Al.piincipiu. //J
aclum pu-
rum
dur.tt-o-
&
P^rfe.
ciione
omni-
"' bui
pricrem ttrminatur
altum
,
potentiartem jj>
»ciuum titudo.
miil-
iftis
exiftit
aEHo,vt
fic
ccnninusproduc^ius.
probatur ex con}«
cfle potcntia
paratione ad corruptibilia.
SVMMARIVM. AftumefTe priorem potenti:E pcrfc<3:ione , probat comparatione incorruptibilium, ad corruptibilia , refpeftu quorum funt ficut a<Stus Explicat potentiam contradiftionis,qu2E fecundum quid tantum competit fempiternis. Inferc cx didis quatuor conclufloncs.
:
:
,
nifi
per ens
quendo adus
cft
adu
&
ATvero,(^ magis proprie,namfempiter'
ideo limpliciter lo-
napriorafubiiantia funt corruptihili-
priorpotcntia,etiamtcmporc,vt
Itbus lejiautem nihil potentia fempiternum.
;
4i
patet cx pr^didis.
Notandura,qu6d dupkx eft aClus quidam cft produdus. Primus a£bus ; quidam :
smnium
A<5tum priorem
qua:dam tran-
&fpecies , fcilicct formac/? quidam atlMi : palam etiam quia abtus eft prtor potemia fubftamia , id
te
in
exprimic quod vifionera
Cap. IV.
, vt in fubicdo ; tranfiens autcm in ipfb operato.Vltimo cpilogat quantum ad prajcedcn-
disens
facis
SVMMiE SECVNDt^
pcrante
tia,
aEtionemt
vocac a(5tioncm immancncem,non auccra aliqujjn
& quod opcratip immancns eft in ipfb o-
,
vbi
aliam,cuius vifio
&
erit in farlice
optts prtiter
id cft,aliquis cerminus operacus pr<jccr ipfam opc-
:
piendo vitam,firailiter pro fecundo a£hi:confiftit eperatio (^ enim in fpeculatione ex i.& lo. Eth.c.9.& c.io. vit*ferfii}i. ideo fup.cum opcratio fit in operante,faElicitas VelifitM
crgo forma cerminans a
produdliuus
propric dicitur aiius produdiuus:fecundus
a(2:us
propric dicitur opcratio intrinfeca,& imraanens.
Poftquara Philofophus probauit adura
&
priorcmpotcntiafubftantia, rationcra
fumptam ex parte coiruptibilium
aliquondo funt in poteniia
,
aliquando in
£c
cffc
°J^^"' 'J^ ,^^.
perfe<Slione per ^^^^^
4
,
qu;e
a
iiunc
ruftibiUitm «feratitu.
:
IX
Lib.
3^x
;
Metaph.
idem per rationem rumptam ex
niuic oftendit
cft finuil
git non ejfe-.hxc
vt ad corruptibilia comparantur.Circa quod duo facit:prim6 oftendit veritatem propofiti intenti:
autemnon
fecundo exdudit falfitatem cuiufdam Platonici didi. Secunda ibi Si ergo alic^uAfmt. Rrima in tres prim6 facit quod didura eft fccund6 concludit ex di£bisquafdam conclufiones tenio ex-
gerenon
:
:
:
:
ponitqnafdam comparationes inter corruptibilia incorruptibilia,de quibus fecerat mentioncm. Sempltema Secunda ibi Nec eorum qm. Tertia ibi Imitan^ frior* cirrru- f^y autem. In prima parte intendit talem ratio-
&
:
:
^^^
Sgjjipiterna funt priora corruptibilibus (c-
.
&
perfe6tioncm : fed femciindiim fubftanriam , pitema comparantur ad corruptibilia.vt adus ad ad potentiam quia (empiterna funt femper zQx\, nonin potentia;corruptibilia vero funt in poCtrruptibili» funtinfoten- tentia ad e(Ie,& non elTejergo adkiis eft prior poti» lU fjfe,^ tentia fecundum fubftantiam pcrfedionem. **" '»*' Circa hoc fic procedit:prim6 ponit rationem:{ecundo fubiimgit minoris pirobationem. Secunda :
&
&
ibi
:
Ratio vero. Dicit ergo,
prius
;
quod
veroy&ma-
at
fupple oftenditur fupple
gii proprie
quod dicit pro tanto , quia in
fic
ifta
quam
ratione
& potcntia in
quae {equii:ur,non fijmuntur adtus
enim duo aequipollent:c-w»w^f«/
ejje ejt
& fecundum quid contin-
puta aut fecundum locum ; vt fi contingit aliquod corpus non eftc in loco , tunc cft ejfe,
fccundum locunvfimilitcr autemfecHndum (^uantum^ut fecuy/dum ^«4/f,quodlibet Omni» fim' fiterna fri~ cnim horum modorum eft aliquid corruptibile ter primum fecundum qwd:Jimpliciter autem, cjuod fecunditm funt eorruptifHhJlantiam, fiipple poteft clle,& non efte. Con- biiiafuHndi clud) t ergo intentum quod nihil incorruptihilium quid, ticet corruptibilc
fimpltciter tet
ejl
quod omne,quod
ex didis
quantum
h'.u'ufmodi
eft in
corruptibilia virtu^uiter.
ficut fixpple fiint
,
& in hoc tangic totam
,
Deinde cum
rationem
uerftliier lo-
quatur prop-
fi
ter InitHiiitiiu.
fubditautcmquod alitjuxdiomingit, id efkjfecundum cjuid nihil prohthct , fuppk ipfa incorruptibilia elTe in potentia , vtfecu»dum quale, autfecunditm vhi. Patetenim quod Luna eft in potentia,vt a Sole illuminetur , & ctiam Sol eft inpo-
quando
tcntia
vbi Orientis,qu6d
eft in
in vbi
fit
Occidentis:o»?«<^ igitur fupplc fempiterna,& incorruptibiliay«»?
minor rationis
a^u
vt huiufmodi
,
:hxc
fiiic
principalis.
Notandum , qu6d duplex
eft efte
,
lcilicet efle
& fimplicirer,& elTe accidetale,& fe-
tia contradi-
dm-
iiitnif
poteft dici in pp- flex.
tentia contradidionis-dupliciter correfpondeter, fcilicet
velquia poteft
efle
,
& non elTc fimplici-
SempifemM noncflc fccundumquid non fint in potentia con- funt in fo-
ter:vel quia potefteflc,&
Scmpiterna crgo
dicit
& hoc
,
fimplicirer fumicur,id eft,fecundi!im fubftantiam:
cundum quid:fimiliter aUquid
fempiternum in potemia
potenria in-
eftcorruptibilc
,
6iccns:mm fempiterfiafttf/t priora nihil
rhiUfofhMi nonita vni-
ens in potentia Jimpliciter.nun pa-
fubftanriale,
fuhjlantia, id eft,fecundum Cahfkaniizmieji autem
duflex.
corruptihtUyaut fmpliciter , aut
hoc tpfum cjHod dicitur,
eodem ffcut prius,fedindiuerfis , &arguitur per rationem magis euidentem.Ponit ergo rationem, corruptihiUbits
CorruptlbiU
contradidionis:quia pofflhile ejfe eontht-
parte incorrupribilium,quaE femper funt in a£tu,
pttmbHs.
:
etfi
,
tentia
Ratio vero httc omnls potentia. Jimul con^^ tradiSHonis
^c^uod quidem enim non poffi-
ejt
bile exiFiere^non vticjue exiFiet in ali^ucpof-
fibile aittem
omne
idem igitur pofibile ejfe,^ non
wro non ejfe ,
contingit
non
:
funtmobilia ad vbi,
pofibiie
autem non ejfe corruptibile,aut fmpliciter aut hoc ipjo quod dicitur contingere nonejfe , aut feiundiim loQum^autfecundum quantum^ aut fecundum quale fimpliciter autem quodfet
,
aut quale , aut
quatuor conclufioncs,
Concludit cx didUs
quarum fccunda ponitur
ibi
:
Nec
Tertiaquac fequitur cx fecunda
femperagit 5o/.Quarta ibi
:
ibi-:
vtique mofus.
quod
ratiovero hac
,
{cilicet
ad
probandum,fciiicet nihil (cmpiternum cfle in potentia nisy
&
quia omnis potentia ejtftmul contradi^io-
:
;
loquitur de potentia pafliua
,
poteft efte,& non elTc,vel fimpliciter
tirnen-
qu6d non folum fupple
nihil
led nec eorutn cjuifunt ex necfjfttate,
&
qua ah'quid ,
vpl fecun-
quidcm ipfaprima,id eft, prima inter omnia namfi
cuius caufam fubdit,^
qu6d neceflaria
funt
Notandum,qu6d
ncceflaria
non
tur de fempiternis incomplexis
bus corporalibus funt plexa,puta
animal
non
,
quidam
;
fi^lum dicurt-
fed etiam in renecelTaria
com-
hominem efle rifibilcm,& animal eflc eft, quod
& huiufmodr,& de his verum
funt in potentia contradidionis :
fiint
enim
dfm. non
enim praedicatis neccflariis , tolluntur prajdicat^ pcr acddens. Vel poflet hoc referri , aid inconiplexa nccelTa?ia , t^lia autem funt Intelligentiac,
ria,
efi poffihile exiftere
vult dicere
non contingit vtraque
quia qiiod n6
non vticjue
qu6d vbi non eft
exiflit in
talis
poten-
pars contradidionis:
nnnquam erit:qiiia non pofljbile acquipollet impofllbiU , & impoflibile non ipfi neccfle efte. Et fubdit omne autem eft poflibile efle
:
fticuntur eo- pojfibUe Contingit
non
^,/^ efe.contiufit ejfe
J'''"^ 'If''^
"""
#
ejfe
a£lu
,
quae
,
quibus ablatis
fuiit
alia
prima cntia,quibus
auferuntur
j
fublatis
ablatis alia auferun-
tur:qu2 etiamnonfuntin porentia contradi<9ionis ad cfl?,&
non
eflc,patet,
Dcindecum dicit
quod ergo efi pojji^
& nm ifitur paC^ ^"° patet,qu6d poientw ejfe-.idem
efi
(jf»
hd£ non ejjent,mhil ejet vticjue aliorum.
prima
:
cejfarium econtra.
:
dumquid:quod probat per oppofitum:^«o
Primumfcquenf.
Propterquod
Non ejiauiem
&
;
actu. Dicit ergo,
fimpliciter
,
44
fupple aliquideft in potenria:quia ncceflaria lcm- Omntfemfinon efle: ternu fftntper funtin adu, non poflunt clTc ,
&
^
ipft
incorruptibilium fimplicitef cft cns in potentia
efi ensfimpliciter:
:
tn^u4liHm
(jn
bilium fimpliciter potentia
Probat minorem rationis,& arguitur fic:omnis Omniipotm- potentia eft potentia contradi(ftionis fedfempifm efi eontra- tcrna non funt in potentia contradidionis ergo dieiitnif. non funt in potentia , per confequens funt in
btnutimes
necefiitatefunt,
ejfent^nihil vtique effct.
dum. Dicit ergo
vbi-.aBuergo omnia^
Hic introdn-
Nec eorum qua ex
frima;namfihacno
cundttm fubliantiam. Nihil ergo incorruptialiquid autem nihil prohibet
^
Aftronomi^ omnia Deindecum dicit
ejfe.
contingens
:
vtpatct ex praedidis deLuioa. Et fimilitcr eftdc qnid. aliis corporibus ccEleftibus,nam omnia funt illu-
ejje;
^ non
ejfe
effe
,
minabilia a Sole,vt tradunt
contingit non aciu
quodergo pofibile ejje , contingit
efte in
con-
tamcn nihil prbhibet ca tradiiiioni* potentia contradiftjonis fccundum quid, fecundum
tradidionis fimpliciter
Neque vtique mottis ,
Ci
quis
efi fempiter-
nui ; necfi quid motnm fcmpiternum non i^ ffcunditm
NeceJfariuiH
(T fcmpiter^
mum
dttfltx.
:
:
Summ^ II.
Cap. III.
fecundum fotentiun motum^ nifivndeqtto:
autm materiamnihil frohibetexiHere.
huius
nts ccrli aliqaando inccpit
Apflictt ^uoii dixermt
dt sipiterau ad moxum (j>r tter-
enobile
motu {cmpitemo quod dixcrat dc fubftatiis fcmpirernis, dicens, qurd nec vtitjtu mottisfi ^uis efi fempiternus : necfi cjhH efi motum fiempiternumi ita quod femper mouearur non efi fecuntlum potentiammotnm, fcilicerquMnec talis motus^ec in potcntia;^»/» v»
nttm vbi pon-
quod moeetiir tali mow,cft
dir»
^w,id eft,nifi vt ab hoc vbi tranfcat in illud vbi: idc6 motus enim eft adus entis in potentia , oponet omnc , quod moucrur cfle in potentia ad terminum mo:us : licct non fitin potenriaad ipfubdit quod huitts autem , quod fum moueri , (cilicet mouctur raom {empitemo, nihtl prohibet eo modo quo cxpofitum cft materiam exifiere S.huiusjin quadam quxftionc , efle matcriam in cotrlo , fecundum viam Philofophorum. Dcindc
ly
fL
&
&
355 aliquando fime
naturs corporis coelcflis quantum cft dc non repugnctcontinu6,& pcrpctuo moucri.
tur:licet fe
Ponit fccundam conclufioncra, concludcns dc pquens.
&
,
SFMMARIVM. Corruptibilia coniicniunt cuni fcm-
pitcrnis,qu6d fcmpcr agant cx partc fua: diffcrunt ab cis,qu6d fintin potcntia fc-
dudionis. In bonis aftus cfl mclior,
& in
malis prior potcntia.
IMitantur autem incorruptibilia , tranfmutatione funt entia ignis
Tcx. c5.
i
».
vt terra
,
etenim hacfemfer agunt
:
^ qua in
, (^ namfecun-
,
dumfe,dr in feipfis hahentmotum.
-—-*>
-}'
,
cura dicit
frntpttbtltu
comparat ca pcncs conuenientiam fecundo pePotentia vero. nes differcntiam. Sccunda ibi
tibilium ctr-
:
& aBra^ (^
Propter quodfemferagit Snl,
totum carlum.
:
Dicit crgo
quafunt tantur
Tertittmft-
Ponit tertiam conclufioncm , qua: fequitur cx
fccunda quia cnim illud quod mouctur motu ^uens. Vide^t.i^. fempiterno, puta coelum, & aftra , agit mediantc (J.i. motu , & ideo fequitur propter hoc quod Sol , ;
&
afira
,
hoccx
& totum calum femper
agit
,
&
propter
perpetuitate motuscoeli, probat Philofb-
phus perpetuitatem generationis,& corruptionis, vt patet fecundo dc gcnerauonc, icxt. com.j6. inde.
4;
Dcinde cum
dicit
tptent.
,
tjui
:
efi timtndum, neejHondo fiet , quod de natura , fcilicet quidam natiurales ,
puta Empcdocles
,
&
fui fcquaces,
mundum quandoquc
di fcraper agunt luas opcrationes naturalcs:cuius
caufam Cuhdivj^am fecunditm fe,& in ipfij;id eft, in feipfis habent motum, quarenus fcilicct habent formas proprias , qua: funt principia naturalium motuura : alfimilantur crgo coroperarionum poribus ^incormptibilibus , qux ctiam fempec agunt vt przdidhun eft. Dcinde ciim dicit:
&
Potentia vero ali^ detjuibus diffinitum
corrumpi,
potentia:
aliac
,
hititts efi.
& potentia
,
non
Vultdicercquod caufa,qua-
cum labore
,
eft
:
quia
non funt in aftu ; fed in potcntia ad moueri , & non moueri,nec habent ex natura,vel ex fubflanriafua, quod fempermoueantunparet enimquod animalia in moucndo fatigantur funiiitcr & de :
aliis.
,
id ,
eft,
qubd qubd
Difertnti^
etnmdem.
de quibus
orrtnesfunt contraditHonis\
cuius oppofitum oftenfiim cft dc incormptibilibus,& jJiis fubftanriis fcmpitemis, quac non funt aliter in diuerfis porentiis
.
dicens,
rcrum cormpribilium
fupra declaratmn fuit
in potentia contradidionis
3
46
efi
nam pofsihilefic
omnis contradiBionis funt ,
huius:& fubdit, quod etiam htc agentia, id cft, corpora cotleftia,qiuc femper agunt,id eft mouentur, nec Uborant in eofcilicet quod mouentur, non enim inefi tpfis motus fecunditmpotentiam contradicltonis,vt amicitia regnat,vt diftum eft i.&
re corrupubilia raoucntur
*« ventmi
hac
,
przfcnte pallb,& fimiliter terra,& alia huiulmo-
quandoquc generari fecundum quod nunc lis:nuc
ailu caufa
dtttrmi-
fcilicet corruptibilia
Comparat ea pencs differentiam
fubdit : namfubfiantia materia,
&
,
potentia alia ex quibiu diffimtum efi
quandoquemoueantur,& quandoque non ; vt ejt in comtptibUtbus , qu*E habent efle per motum vt continuatio motusfit in ets laboriofa.cuias caufam
t.xtnfitt
:
puta ignis , femper agunt, ignis cnim quantum eft de fe,femper i^it
etenim
quae criam fe-
non
qui pofaenuit
flillofophum
& ignis imi-
corpora incorruptibtlta
quia cnim cotrlum fcmpcr
,
ponan.
Mon centradicltonis erunt tadcm.
nonaSiucaufa huius,
Ponit quartam conclufioncm quitur ex prsdi<^s
incerntf'
(3«
fciUcet corruptibilia
in tranfmutatione,vt terra, fcilicct ipfa
,
,
mouerepotefi (^ nonfic^tiutecttnquefecunditm
Pliilofbphi
UborMtUl
ea entia
rationemyirrationabiles vero per aliud efie ,(^
mouetur
f*ttgdtio in
quod
Liboriofdfit continuatio motus-.nam fubfantia
timent
Yttde fu In titum»ltim*
,
Non eft autem timendum nequandojient quod timent qui de natura , neque laborant hxc agentia , non enim ineji potentia contradiSlionis ipfis , 1// corruptihilibus motus , vt tnateria,(jr fotentia
§liutrtimfe'
&
Conueniitia
Comparat corrupribilia fcmpitemis,de quibus quod duo facit:quia primo
fuerat locutus. Circa
rationem,\d
eft,
;
:
tamen ahter
cft
&
nam pojfibtlefecufitiitm
fecundum potentiam rationalcm,
potefific,&non fic rnouere, vt di(9uro fuit fiipra,& hoc modo funt contradit^onis:«>r
& non
}
etdem contradiEHonis per adejfe, dc fe fcmper opercntur vuo
Potentia ra> tradiilitmif itliter contte-
nit libus
rnti^ttn-
(^
sli-,
ter irrMionm-
libns fttttitt.
licct fupple
modo.
Notandum quod abfque ,
exceptione
omnes
potenti.T pafliua: ex fc funt contradidHonis,
& lic
loquirar fupca Ariftoteles : pottntiac vero adHuz,
de quibus eft hic femio,funt contradi6honis,ficut non : quod fi exponit Philofbphus per adeflc
&
intclligatur fic
pallb
poteft elle contradidionis,
tiliundejii intelligatiu
& non;fic
non cx fe ; fed dc impedimeto quod poteft
Notandum aufem,qu6d Philofbphus loquitur de perpetuitate motus fecundum ca , qux nouit
adefte
per viam naturalem:licct nulla eius rario concludat ncccflario rquiafccundum rcivcntatem mo-
turalcm aliam a(fHuam:fed nullanaturalis fiue
omnis porcntia
aifliua ruturalis
corrupribilis cft impedibilis,eriam per
rationaiis
Sorum
caufam nair-
ex fe habct poile oppofitas adiones cliccre
iti^
tttta^
biltttVide q. vlt. httiut 9,
paffiuoapproximato^&non approxi- »dfincm.
oranis a(ftiua cuius aCHo dcpendct i
mato; ,
Rtftltiti»
:
Lib.IX
354
drca iderorfiue ex
elicere
non : qa©r
(c agere,vel
modo pocencia rationalis
cfl
ex
Metaph.
•
fe contxarictacis,
vcl concradi£tionisjvc fupcrius cxpofiturn fuicin fic paccc qualicer poccncia ,
&
qiudam quacftione
& irraciooalis aftiua cft Qpntj:Adi<3io-
tacionalis,
nis difFcrencer.
Deindc cum dicic:
Si ergofunt diqit/t natura tdles
47
,
autfub"
BantU quales dicunt,qui in ratiembiu ideasy ptulto ntagUfciens vtique erit aliquid qitam
per/efcientiay
^motunfquammotui
, hic
entm aStm magU,illa autem potentiahorum ^uod quidem igitur ejl frius a6fus fotefitiaj omni principio mutabili^pal^m.
&
Ex pndidis
Ctntr» pIa-
concludic falficacem cuiufdam
Placonici didijvnde dicic qu6dy/ ergo funt aliqudi
tanic»}.
tales naturdt aut fubftamU quales dicunt
qui in
,
rationibus ideoi. Placo enira,vc fibi imponicur,di'xi« efle
formas feparacas
.ef1e:poncbac
,
quas diccbac maximc
enim fcicnciam fepararam,quam di-
cebac pcr fe fcicnciam ,
fcibilium,& fimilirer
& efle primum in gencre
mocum
fepararumieile
pium ingeneremoi)iIiu:fi,ficinqua, to magis
fupple
,
vc pacec ex praedidis
primum ingcnere
;
pn-
dicatur,?»»/-
erit vtiquefciens
fcibilium
,
quamperfe
fcientia. id cft,quam fcicncia feparaca
,
& motum,
id eft,mobile quod mouecur quam mottu,
fcilicec
htcenim fupplc fcicns,& mobile quod rao\xKaXy{x\3nx.magis a^us.-ilU autem, fcilicec mo-
/eparkus tus
quJim potcncia in bonis. Dicic ergo eft ex his,quod a^ttt eft melior,
lior
manifeftHm
hoc
norabiliorftudiofa potentia,
bonum
quM
& hor
poccntia qu«
cft,
poc^cia efl ad concraria, Sc ide6 fubdit : quecunquf enim dicuntftr fecunditm pojfe , id cft , habenc pocenciam in bonis idem eft potens ad contraria;vt quod dicitur pojje conualefcere idem eft,& laguens fimul, fcilicct in pocenria eadem emm eftpotentia contfaljfcendi,& lahorandtM cft,infirmandi , quiefcendi, eft
ad
:cuius racio eft,quia
:
& & adiftcandi
mptundi,c!r tdificandt,& deftruendi,
&Cftrruendi pafliue.
Pat.et ieitur
qu6d pojje quir- Jil.^tUJlr
,
dem contraria fimul exiiiit:\\m\A enim eft pocen- Wf Crftrrta. tia
ad cox\iiaxix.fed cotraria fimul exiHere in zQax
fanum ejfe,& lahorare : qftare hor rum , fcilicct contrariorum necejfe eft alteriim ejje bonum : fimilitcr & fupplc alccrum efle malum: eft tmpoJfihile,vt
vtrumneutrum Iwbct fiipplc in aftu: aBtis ergo eft melior. Vulc dicere'qu6d concrarior rum alterum habcc rationcm boni , puta cfle fanum ; aliud vcro habcc racioncra mali, ptira eflp acgrocum:fimiliter,& in aliis:ad:us crgo in boni;, pura efle fanum,eft fimplicicer bonum j pocenria verf>,quiacft fimul ad concraria, & ncucrum ha-
pojfe vero, id eft, potentia c{i,fimtltterad
que
aut pro fcd
:
bec adtu
,
non
,
eft
bonum
fccundura quid,
nifi
,
altcrum concrariorum,quod Iw- Tttmitt efk bec racionem boni:camen fic vteft bonum (ecun- ftcMndS. qni^ bonu m»dura quid cft bonum adraixcum malo quatenus
quacenus
rcfpicic
^
:
etiam
refJ)Jcit
fimul alterpm contrariorum,
quod
:
habec racionem mali. Deinde cum
dicit:
& £cicMia.p0tenti£ Mr«»i.-oftenfufl;» eft auccm
prius
quod aftus cft
prior poccncia:quare
didum
Placonicum eric nuUum. Vlcim6 cpilogac qu6d quidarp igitur a6lus eft prior quam potentia om-
&
aEium enim fotens
Neteffe autem.^^ in fnaliifinem.^id>
deteriorem potentia
effe
,
qttod
49
idem ambo contrariai
ni princtpio mutabiliy id eft,pofIibili pailiuae,^^-
Jppiloguf.
/
ex
dictis.
Tunc fequitur illa pars:
Probac qu6d in malis aAus
fic
pcior porencia,
& inrendic calem racionemilUud quod eft fimpii-
^od autem
T.com. 1 9.
c^ melior ,
,
fiudiofa potentia
^ honorabilior
a^m ex hU ejlpalam
,
quA-
cunque enim fecundumpoffe dicuntur y idem efipotens contraria, vt conualefcere idem
k>-,.
efi,
quod dicitur poffe ,
dr languens
,
f^ deHruendi,
(jr
^
^fimuly
eadem enim potentia conualefcendi , randi, (^ quiefcendi ,
^ labo-
mouendi,ddifcandi,
& ddifcari ^ ,
corrui.
foffe
ejfe
bonu,pojfe
caquod duo
aHhs
pettff
^
facic:primc) vericatcm praEmit
it
cuiido quardam coroUaria concludit.Sccunda
;
feibi:
Palam ergo. Prima pars in duas:quia primo probac quod adliis eft fimpliciter melior poienria in fecundw cconucrfb in malis. Sccunda ibi: Necejfe autem. In priraa parrc inrendic talera rarioncm:Id qupd eft fimpliciter bonum cft memixlius eo, quod eft fecundum quid bonum, tura cuni malo : fpd aftus eft huiufinodi refpeftu potentia: in bonjs , fcilicec quod adus cft fimplicirer bonus:potenaa vero (ecundum quid bona, ,
&
^lirrem
1>t-
ffliuia in
ht-
intffrobat.
»S^
/''***'•
&
quorura neurrum habct adu; ide6pomalura cft fccundura quid malum : eft admixta bono , quatenus refpicic alccrura
,
ccncia ad etiaiTi
quod habet rationcm boni:
contrariura firaul
,
adus aucem
firaplicicer raalus.
eft
Dicic ergo
idem eft fupple in potcnria,^/»^^ contraria,
&
&
bonis
AHum tff*
fimul
Palam ergo^quia non efi aliquid quod malum pr^ter res,poHerius entm ipfi natura malum quam potentia.
,
mi-
ergo&c. Minorprobar
vero meliorefi.
tentU
hontun , imtUtm.
;
& runc vt prjqs. Deindc cura dicit;
fmriuimti fo-
*^
teti/t ejft
cur:quia porencia eft ad vcruraque contrariorum
horum verofimiliter vtrum-
ybi poftquarn Philofppbus comparaui.c aftum ad pocenciain,pcncs ordinem prioris pofterior ris:nuc comparac ca penes bonum malum.Cir-
f^
porentijE
huiuf-
ccntia,
vtfa-
,
,(jr laborare^quare neceffe eft
qi4e,aut neutrum^aclus
cottt-
modi rcfpedu
eft
ria vero efiimpofsibilefimulexisiere effe
iai„,giif
malum,peiuseft eo,quodeftfccundumquid ^orem
pialum,5c mixcumcura bono:fedadus
quidem igitur contraria fimul exiffit, contra-
alterum
48
ciccr
(^aod necejfe eftfinem,& aElum in malis ejfe deteriorem potentia^quod enim pote:^s cft, id cft,in po-
num
StrfM
rejim/liciter.
& mixu cum malojcrgo adus eftfimpliciter roe-
Condudit qusdam coroUaria Gundimi ponicur ihiiNo.v ergo
quod palam
go,
eft alicjuid
cundum
,
& funt duo fein /;«.Dicic cr-
qttoniam id quod
praterres
naturara
tiec
,
eft
trlmumjkr qttens.
malum asm
fcilicerquje flint bonje (c-
fliarajica
quod
intellig.itur ali-
quid fcparatura malum a rebus:cuius caufam fub6.iv.enim pro quia,malii ipft naturapofteriw quara p,„^jj „.^ potentia,id cft,qu6d malume^ raagisclongatura nihil, etism a pcrfeftione narurz, ^uam potentta , ex quo (c- ftcuntlum Aqiiitur,qu6d cijra pocenoa res.
non
fif
aliquid prarccr "J^*^*"»-
Deinde cura dicic
Non ergo necin eis
,
qu^aprincipio
,
^
fempi
Summ^ 1 1. quicijMAm ejtyneque
fitemu
Cap. V.
maium neque ,
feccstum , neque corruftum» etenim cerruftjo
maiorum.
qaorura primum
3?S
dc pafllone trianguli dicens* vt fiipple fi quarratur frofter ijuid duo reilt trifonumyi. propter quid triigulus habct tres anguTos xquales duobusre^s:& fubdit caufam ^uia cirea vnum funilum fimt anguli eujuales duobus cft
:
Stctpuum Kerarrtftrti
Ponic fecundum corolUritim,quo
primo
quia cnim roalum
:
cfl poftcrius
dtionc naturz quim potcntia, rfnUfcfhM f€u»tum i» in tthus fempitemif , nihil erit
"i
pcrfc-
& potemia tioh
efi
pudum nec fecc*-
fU tum nMtttrd nec corruftum ,id eft, corrupdojcorfmtfrimeifiis ruptioenim eft de genere nudcrum^ autcm hoc j/»g*li*
ftMftrmittr
intclligendum de comiptione fimpliciter
nam
,
& in
fecandum quid , puta f^cundi^m vbi,aat rcctmdum quale,nihU prohifubftantia
:
corruptio
bet eHe in rcbus {empitcmisjvtprzdidhim fuit,
reilitft ergo edttceretur id eft
gulus/cilicct extcrior qui latus trianguli
ejl
,
protenderctur an-
iuxtacosiam, id
j t.
LittUdk.
cft,
videnti vticjue ftdUtmeffet falam,
,
quod triangulus habet duos redos. Secundum exemplum eft de qualitate , & redtirodi-
•fcilicct
ne anguli defcripri in fcmidrculo
vt fi , diccns fupplc <\nxizxm profter quid angttlw fupple dcfcripou in femictrculo ej} vnttterfaliter reQut : &c fubdit cauCun : quta Ji aquales tres , <$ qitt bafet dua,
:
& tjiuex medtofuferjians-re^a.falam enim
videnti ^ui tlludfciuu:cp6d fcilicet
talis angulus femper rct^his :concludit ergoinccntum : qitarefalam, quia entia infotentia rcmou reduila ad ailum inueoiunturj id cft,vcrad" ceicognofcunruf.
SVMMiS SECVNDiE C Adum
A
feroicirculi
V.
P.
fit
priorero clle potcntiat
perfedione. 5» euidenriam primi ThtmMGeoi* excpli defcribamtTria- metric»
Ad
Aftum cflc priorcm potcntia
duobus cxcmplis gcometricis optime oftcnditur pcr tetum fcques caputtione
T.com. i».
Magrammata a£tu>
Xnam
diuidentes inueniunt , ftvero ejfent
diuifa,
manifcBa ^tique ejjent, Nunc autem
infunt fotemia ,frofterquidduc relfi trigoy
quiaqui circa-vnumfun^umanguU
coBam , videntt vttquejtatim
lam frofter quid in femicirculo uerfaliter^
,
qui
effetfa-
reifiu vnit
quiaji aquales tresyqua kifes dua,
&
qua ex medio fuferHarrs relia videnti, falam enim Hludfciuit^quarefalamyquiafotentia entia
ad ahum reduifa inueniuntur.
Sermt cmfar^timu
Poftquam Philofbphus comparauit adum ad potcntiam pcnes prius,& pofterius, pcnes bo-
frttnttt.
num,& malum:nunc comparat cas
(^
&
^™' ^^<^* ^juo^i
penes
intellei-
prim6 comparat m^tdmi!* adhim ad potentiam pcnes a6him intclle£lus,qui eft
<^iio
C
A trianguli
facit:quia
intellieere,velcognofccrc:fccund6pencs vcfalfum j qiue funt circa adum intellcduj.
rum,&
quod
5, trinfccum in pun£bo cft
triiingitl»
^
f.xjfitntbtu
eius nutrt i» frimt elemi'
&conrinuum:tuncigi- ttrnm Etuli-
& protenfa cum latcre
,
dtt.
C , conftimet angulum exC qui xqualis cftduobus ,
intrinfecis fibi oppofitis/dlicet
angulo y*,& an-
cenum eft autem quod duo anguli circa pundum , C , quorum vnus eft extrinfecus triangulo "B gulo,
dquales duoiiure^if ^fergo educeretur
iuxta
cAyi ,C,in dirc£him, tur harc bafis protradb
(jr
& pro-
tendatur bafis eius qu?
,
T uutniuntur autem^
num
gulus jiy^B, C,
cogni-
,
,
& alius intrinleciM xquipoUent duobus re-
«ismam fecundum regulam Gcomctricam, linea reda fupcr aliam rcdam qualitercunquc cadens conftituit
duobus
li.lueliiUt.
duos anguIosrcAos, aut xquipollentcs
re€fa's
:
ex quo fequitur quod angulus in-
trinfecus conftitutus in pun(!io
C
,
nrni
aliis
duo-
& angulus "B, qui erant
bus,qui funtangulus, Jl,
aquales angulo cxtcriori circa pundtum C,omncs fdlicet tres funt ncccfiarid scquales
duobus redHs i idc6 ait Philofophus , quod caufa pcr quam probatur qu6d triangulushabct duos rcftos , efl,
pundbm C , quorxom vnus eft extrinfccus producendo bafim trianguli: fbrim vtique vidcnti fcilicct talem difpofirionem quia anguli drca vntmi
figurx, cflct
dups
palam quod fcilicet triangulus habct
rcdlos.
Secunda ibi : J^uoninm autem ens. Prima in duas fecundum quod duplicirer oftcndit qu6d a^us habet magis rationem cognofcibilis quam potenria : primo oftcndit hoc induccndo in exemplis: fecundo probando a caula priori. Seamda ibi: TAifrMmM» Caufa vero. Didt crgo , qu6d diagrammata , id 3*4}
eft
:
defcripriones figurarum
Gcomctricarum in-
ueniuntitr, id cft,
cognofcuntur pcr inucnrionem a£bt4d eft,quando fiunt adu:;;4m dtuidentes,Ca^ plp Geomctrayjuta lineas,& fupcrficies,<««^»»jwr, kilicetvctz efIeea,qujE quarunt:patctautcqu6d diuifio cft rcdudriua ad
adium cius
,
quod
fuit in
potetia;panes cnim funt potenrialiter in toto:vndc fubdit :Jivero effent diuifa fupplc fecundCim
Ad
euidcntiam fecundi cxempli defcribatur bignutfait. A,G,F,&c in pun
fcmicirculus
que cadat in femicirculo,conlhtuatur angulus,cui fiibftcmatur bafis ji,F, qiuc eft diamctcr drculi:
quodcxigit inncnrio vcritaris
dico crgo
efjent
bario clt,quia cumTinea
: »M»i^j?/i vtique »^,fdlicet qu^ qu«runtur:«j«7c 4«rf /cilicct
ante diuifionem tn fotentia
;
,
& rcdudrionem
ad i€t\xm fune
& ideo fupple non ftatim
quod quxritur , quod
dcclarat pcr
fit
nomra
duo exempl^
qu&d angulus, G, cft redus
cxdijOportct
A,F,
qu6d tranfeat
H; producaiiir crgo linca
cuius pro-
diametrum drpcr ccntrum quod cft, fit
;
igitur linca
//,(/,eft iqualis lincx //,./4,quia sut
dudx acc-
•//,
<J,fic
wtttntt.
:
:
Lib.IX.
llS
tro ad circun^rcntiara.
^y ^ G i
Metaph.
Ducatur criam linca re-
quae conftitucc triangulum
y
Ay G,
//, zqualis eft angulus partialis« (7, quia omnis trianguli , cuius omnia latera ftmt xqualia , anguli qui flint fupra bafim funt^qualesrduoergoanguli icilicet angulus, A, jfto,
angulo
A
,
y
& angulus,(7, fimul fumptifimt duplil foliusanguli
C?
,
exterior
:
,
fed angulus, eft
G, H, F, ex hoc quod
eft
xqualis duobus angulis parrialibus
oppofiris,fcilicetangulo,
anoulos G,H,F,
A & angulo, G ,
:
redb
G , H;
,
tuncprobabitiurficutpriusquodangulus F, efl angulo G , huius fecundi trianguli , qui
aequalis
Cj,jF,Mcoqu6d duoIatera,fcilicet//,(7,& H, da<5l:a a centro ad circunferenriam,& angulus exterior A, H, C? ,eric
cft
F,
funt asqualia ciim fint
^qualis vtrique intrinfeco oppofito,fcilicet angu-
\o,G,Sc angulo guli
,
G
,
omnibus
Patet ergo ex
8c angulus G , //, F, funt aut recti, aut xquales duobus re6ris:quia lincz,G,H, cadit fuper lineam, u4,F, ergo angulus, G, totalis,qui eft in femicirculo,eft redus , hoc eftquoclait Philofbphus, qu6d caufa per quam demonflratur efle redus
&
eft in femicirculo,eft;quia tresfcili-
cec lineae aequalcs funt, fcilicet duae in quas diuiditur bafis:putahnea ,
A, H,
,
& linea, M
F,
&
quae eft media iftarum duarum fuperftans
re(Sta , fcilicet linea , H, G, proieda fuper bafim a centro ad circunferentiam:qua difpofitione fa.«'4"'*;
£b videnti
eritpalimfcienti illud, id
angulus
,
eft
,
fcientf
erit
dicit
Caufa, verb quia intelligentia eli aSfus*
^ propter hoc fa-
,
cientes cognofcuntipoHerius enimgeneratione
qu£ fecundum numerum
&
Probat intcntmn \ priori , a caufa,& intcntalcm rationem Obie6tum potcntia prot*tem ttiitff fed intcUecStus eft quidama6his; in r»tio»e co- portionantur gnofcibilii a ergo obiedum in a(3:u eft magis proportionatum dit
&
:
:
ipfi intclle<5tui
&
;
per confequens magis co-
gnofcibile ab intellcdu. Idc6 dicit
,
qu6d
caufa,
t/fro,fcilicetdi6ti praecedetis eft;^«<4 inttlligentta, cft, inrellccStus
efiaBHS; vnde concludit:^«
exa&u cognofcitur potentia, ria
,
mentale.
QVoniam autem ens dicitur,^ non ens,
cum
magis cognofcitur
& fropter hocfacientes, id
rcducitur ad adtum:
eft,
:
SVMM^ SECVND>£ Cap. VI. fit
co. z i
meproprie, aut verum,autfalfum.
Comparat adtum ad potcntiam pcnes verum,
& falfiim
,
qu2
funt circa acStum intcllc(5his
,
in-
&
tendens quod vcrum, fafiim funt proprie circa ea qux funt a(5tu , magis quam circa ca quic funt in potcntia. Circa quod tria facit. nit intentam conclufionem.
Prirao propoSccundo addit eius
probationem. Tertio ex didtis infert quandam conclufioncm. Sccunda ibi : Hocautem inrebus. Tertia ihi:Palametiam cjuod. Dicit crgo qu6d Coparat que-
&
quomam ens & non ens oppofitum
dicitur, fiue di-
vno modo fecundumfiguras categoriarum, idcft, fecundum deccm Przdicamenta:»Z?«(^ vero, fcilicet alio modofecunditm potentiam aut aElum:zm. horum eontraria,(ic exponendo qu6d horumM eft, tam entis , quam non entis contraria , id cft , fiue acciuiditur dupliciter
,
hoc quidcm
id eft
veritatc&falfitatc adlus
prxftantior potentia
?
autem,fcilicet
quod
eftinadtu, fiue ens,fiue
qu6d vcrum , & falfiim propric compctunt rci quando eft ,eo modo quo eft, & eft in acStu , fiuc enSjfiuc non ens,fiue vnum contrarium , fiuc aliquid,quatenus vtnmque contrariorum contingit cfle
& in potcntia,&
in a(5lu.
»i.
intellecllk
n^um adfotentiam hoc
falfitatem.
Diuifio entit
duflex.
Verii (irfalsii
ctmpetunt proprie ^ttt.
componi.Mentitur autem econtrarioje habens atque res ipf
non efi quodverum dicitur autfatfum : hoc ferfcrutandum quid dicimus. Non enimfrofter nos exiHimare te vere album effe , tu aU buses:fedpropterte
verum
ejfe
album nos hocdicen-
dicimus.
Probat di(Stam conclufionem. Circa quod tria Primo probat conclufionem quantum ad
facit.
vcrum,& falfum in fubftantiis compofitis.Sccimd6 in incompofitis , & fimplicibus. Terci6 recapitulat quod dixerat de vcrifque. Secunda ibi: Circa incompofita vero. Tcrcia ibi : Ejfe vero vt verum. Prima in duas. Primo proponic rationem ad prbbandiun incentum. Secund6 ex di(3:is infcrc quandatp diucrficacem circa vericacem falficacem in opinione& oracione. Sccunda ibi: 5» igiiur hocqutdem. In prima partc inrendic calem racioncm Verum, falfum func circa compofitionem diuifioncnn intelledtus^ cui corref^ pondet
&
:
&
&
his
funt in
adu.
Deindc cum dicit
Hoc auteminrebus eficomponiaut diuidi, Vnde verus efl diuifum diuidiyf^ compofitum
tes
^ ^
quoinl
vtritatem
non
reduccntcs aliquid
ad a6lum cognofcunt , vt patet in dcfcriptionibus {upradi£tis:«»;m pro quia, aEita eft vofierius generatione quam poccntia ^«<e fecundum numerum; id eft,in codcm numero, vt fiiperius didum fuit.
Quopadtoex
Tet,
qutdem fecundum fguroi categoricas : illudvero fecundum potentiam , aut oMum horum aut contraria, hoc autem maxihoc
a£tus.
Probat priori-
id
plicat firigula
cns maxime proprie Aicitnt verum aut falfum-fm
eft in
:
quia dr ex aBufotentia
fritri.
Dodor bene ex&quidvcrum & falfum
plicibus,& complcxis.
& reduftionc ad adiuTi modo pra:didto.
Deinde cum
s^
Exphcatur diuerfitas de veritatc in rcbus,& in orationc:&: in fim-
piantui: z(hx,vt\ potentia,qua: funt contraria:hoc
qui
«^
funt potcntia.
inquam palam , quod femicirculo cft redlus fada
principia Geometriae diuifione
M.
&
his
quod duo anguli intrinfeci , fcilicet Ay H, G, & angulus, G, H, F, funt duplum totius anguli , A, G^H, fed duo anguli.fcilicct angulus A, H, G,
tertia
y
& pcr confequens duplus an-
F,
intrinfeci.
angulus,qui
1
Verura falfum eflTc. magis propric circa ea,quac funt aftu,quam circa ea qu?
ergo
duplus anguli G, par-
totalis eft
SimilitQT fubtrahatut linea
rialis.
SVMMAR
cum
& linea, HtGt ergo in triangulo ifto
lintz.iA,H»
.
Si
,
:
Summ^II. PHrHtm
^
fdfu-n p-
pondct copofitio autera & autem,
etmptfiiie *t-
qut
diuifia
dufltx.
,
;
compofitioncm
£tus. Dicit ergo,
CMuftm vtritMM &f*lfitmtu in epim»itt intelle'
&
diuifio in rKcopofirio
& diuifio in re important iOxim 6c non ergo fimiliter vcrum & falfiim fimt
potentianj circa
Cap. VI.
vel diuifionem intelle-
,
quod hoc Mttem, fcilicervcrum, cemfnmnHT d*Mtdi , fcilicet
ia!i(\ixain rtbiti eft
ipfas rcs
vnde
:
diuidi diuifiun
aliquis pucans
verum efl, id eft, veram habet opinionem ,
vt qui
&
fimiliter qoi Smejlcorrt- putat aunura non eflc cquum : ^tndentis compofitim» componi putat , mentitvr autem e mSiuilu ex cofitrario fe habens, &c. ideft.falfam habetopirii.
fsrte
non dlc anlmaL Vult dicere, quod ex hoc quod vcrum & faUum in rebus non eft aliud quam iplas rcs diuidi mu cotnponi : ideo qui putat diuidi quod eft diuiftan nionem ,
vt qui putat afinum
res
,
res
qiiam
id eft
,
:
qai in fiu opinione habet c contrario habeant in natura fiia, vt qui opina-
qualiter eft in ejfe
ejfe
album albttm
Refiilutit ii-
Notandum , quod ex his patet verum eflc , quod Philofophus dixcrat , fcilicet quod verum,
Htntm.
&:falfiim inrebus cft ipfas rcs
componi
& diui-
&
enim, falfitas qux cft in opinione, fiuc orationc compofita , vcl diuifa, reducitur ad compofitionem vel diuifioncm rci di firilicet.in adujveritas
iu a<£hi vt
cau^am
ad.
vnum
quia igitur
:
mat compofitionem
rcfpe<^u alterius fe habet vt formale,
puu
&: vt alteri
inexiftens
{k\x fubieffti
;
titnt cerre-
puta in fubflantiis compofitis,
iptndentm»-
intelle
fumendo duo quorum
,
frttUcMtum ittenund*'
txtrx.
,
,
ideo oponet
& &
quod ex fit
,
igitur htc ejuidem fcmper componuntMr, fcilicet in
& funt tmpoffibilia diuidi, puca homo, & ani-
mai, hxc veto
id oft, alia femper funt diuifa
,
impojjihttta.componi
,
puta
& afinus
homo ,
,
&
Imcc
:
id cft, quzdam alia contingiuu conttaria, puta ambulans , qiucenus horao quandoque am-
autem,
quandoque non ambulat
bulac,
;
&
alccrum
cum
fubictfbum, puta
(c
confiftit
quidcm
ejfe
:
quam
cat
dicitut
cum
orarionem : ab eo enim quod orario dicitur vcra
homo
eftani-
per
format
,
fignificat
,
non componi ,fedplMra
efft
',
fnifi:at.
%ffe (f nt» in efe quid >
id eft
toUit compofirioncm,CJ: ponit diuerficacem
:
quia
inquam fic eft, patetquod cirsaconttn^entiatjuidem igttur qux , feilicet jx>ffunc componi , & diuidi eadem, fcilicet nuniero, opinio, fiue oratio,fit
&
vera ,
&
&
:
&
vel oratio ^/f^
puta
homo
go ex
rcm
his
qu2
vera ed, femperveraeft,
,
&
animal puta afihus
eft
femper falfa
:
^«<
falfa
eft
eft equiis;
,
eft
Patct cr-
quod
fecundum trinam diutfrfitacompoficioncm , diuifioncm in
&
circa
re oritur trina diuerfitas circa veritatem falficatem in opirHone, dicit
& oratione.
Deinde c
Ctmfefifi» (j-
diMzju^
veritof
(^
fnlfitMi di-
MtrfifiesBtnr trtflidttr.
& m
:
res eft, vel noii eft,
cum
quidem ejfe aut non : non enim eH com-
quidem quando diuifumfueritt vt album lignum aut incOmmenfarahitem diametrum, necverum^ (jr falfum fimililer
pofitum.,vtfit
exijlet
adhuc dr in altU.
Oftendit oppofitum quantum ad verum
fiuc
voccm format
vel falfa dfe. Deindc
,
efi
:
ejfe
ffft & verum^ ^falfum
habet vt materia,
inrelleiius :
^
diutdemtt
•vtrittu 'jtl
compofitio intellcdus aut
Circi incompofita vero
:
intra fe, fiue excra fe
inteHtclu cS-
ftnentt
&
compo-
mal , vcl hqmo eft albus oportet enim hcc etle compofiu iii re , fi vera debcat cfle compofirio, vel propofitio
ultem/uim
componi vnumejfe, id eft,'fi£jmnquandam compofitioncm & vnionera w» vero in quo fupplc confiftit diuifio , & nega-
parte rci,
aliqua
aliquorum duorum ,quorum vnum fe habet forma , fiue accidcntalis , fiue fubflantialis ,
cflencialis
tflitdim
prazdicatum refpc^
fitio
vt
:
aurem repcrimr
in rebus
contingit quandoqMC veram ejfe, fala : quandoque falfam ; puta hacc opinio , fiuc oratio homo ambulat , eft vera , homine ambulante; faWa, homine quiefccnrc : ctrca vero impoffibilia aliterfe habere , puta qu2 fempcr componuntur, vei femper diuiduntiir , non fit ali(juando vera tditjttando falfa , fcilicet opinio ,
cft, fcilicct
& falfitatis in opinione, & oratione, & non c conuerfb.
m rebm
:
dicimus perfcrutandum
ia vcritati$,
mali
& falfitacis quar cft in opinionc &
tio
nos dtcentes hoc,verum dtcirniu.iQi cnim eftcau-
ttriaU crfor.
quam rc,
tt
femferdiwft: diffcren- ^utdtm vero
tur afinum elTe equuro , aut afinum non elle animal tjMondocurHjue eft aut noneft : quare ^uod verum dicttwr autfalfum , hoc perfcrutandum quod dicimtu, id eft, quod quando aliquid eft, aut non eft , tunc diciiur verum Sc falfiim , & hoc quod
t» es albui: fed e conucrfb propter te
StAieBMm fy
fit
fmnt {tm!>tfi-
diffcrcntia, ft hnhtHtts f^ frt ftttncxprimit l^liilofisphus dicens :fipro quia, ti» nllttr i»
oratione
quo fupplc
ft
& orationc,
,
& diuifionis qux cft in rd>us,
rionis,
ria^vcritaus,
orarioniscft
,
opinionc
quod fccundum diSBrentiam compofi-
ve-
rebus:;7av enimpropternosexiftimare te
i4
fa veritaris, Sc falfitaris in
fequitur
mentitur autem e conuerfo habens
m. tc,aMt componi-q\io<{ cft compofitum in re
rura putai
ii7
vcritatem, $c falfitatcm in opinione, fiue orario- t.trwm qntne ; quiacnim compofitio,&: diuilio in rceft cau- dnmfemper
&
bus, quales fecundum Ariftocelera funt fubfbnriz immateriales. Citca
quod
tria facit.
Primo prx-
mittit quod noncodem modo eft verum
dicit
,
& fimplici-
falium, in fiibflantiis incorapoficis- ,
& felfum
in fimplicibus,ficut in compofitis^ccundo oftcn-
Si igttur h^c cfuidemfemptr componurttur,
& n0n impofikilia dtuidi:hac verhfemper nifa., (jr
di-
impophilia componi : htec autem con-
tingunt contraria.Ejfe.cjitidem eff componi^^
vnum effc •r.c.1
effe,
,
^ non
effe
non componifedflurA
Circa contingentia quidem, igitur
fitfalf»
y
(^r
verA opinio,
(jr
eadem oratio eadem : (jr
conttngtt cfuandocfue -veram effe , (^ contingir quandoejtte effefalftm : circa impoftbilia
vero aliterfe habere nonfit aliquando verum
diquando falfum fedfemperhdcvera \
,
(^
hdcfalfa.
dit
Infert
cx didHs
quand^
Scoti Oper. ttm.
IV.
diucrfitacem drca
quod
,
&
faifiim fint in fimplici-
dixcrat adaptat ad propolitura
oflcndendum. Secimdaibi Sed eft ventm cfutdem. Terria ibi Et omnesfunt aSu. Prima in duas fecundum duas rariones , quas aflignat, Prim» :
:
fciiicet fimplicia non fimt compofita Sccunda eft, quia non codem modo lu- Ouid non fu bent dle ficut autem rcs fc habct ad cflc ficad vo-w» ^y. /» veritatcm. Sccunda ponitur ibi f*lftm Ac fic nec verum. Dicit crgo , quod ctrca tncomoofita vero vt fi'^f'1'f^
cft
,
quia
ficut illa.
:
:
fiintfubflanri^immateriales,
&
fimpliccs a»»^
»Je, Cr non ejfei& verum, cr falfum. id cft,qu6d in taiibus non eft vcnim, falfum proptcr compofitioncm , aut diuifioncm qu;c fit in rebus,
&
fed
sr
quompdo vcrum
bus. Tcrrio
ptfr
non
hoc quod cognofcitur dc eis quid eft , aut Ctmi cuiju inteiicckus attinqic
cognofcitur,
If
iJ9'ft>m$t^
fitit
ofitndit.
:
:
^tHUS fimpUcum vero non attingit fed
cogtiofcendurn quod efuU eft
ff^fiendi
pmfUfi*.
Metaph.
Lib. IX!
358 Mtim t*- ad ^5
:
tunc
^
gft
vrrus
:
;
fortc anribuit Cihi aliquid aliud, tunc intelledus
autemcaufara didi:^fl« eftim
eft falfusrfubdit
compofitum fupple in rebus finapUcibus
eft
iiuaniieefue fit
quidem compofitum ,
,
vt
& non
fitj
quandoquediutfum fuerit.-ficut lignum alhum,tiHt diametrum incommenfurabilem , quod dupiicitejr
Vno modo
qu6d in fimplicibus non eft compofitip vt poflet dici qu6d quaijdo res componitur,qu6d umc intcUeftus compones ciret verus, vel quando res diuiditur,tijnc inteUeAus componens elfet falfus. AUo raodo fic,qu6d in fimpUcibus jion eft compofitio ; ita quod cum exponitur.
fic,
:
eo quodfit
dicitur de
eius compofitio
;
fignificetur affirmatiuc
,
& cum dicituf de eo qu6d non
fignificctur negatiue eias diuifio ficut in re-
iit ,
bus compofitis verbi gratja , cum dicitur lignum eft album, fignificatur eius compofitio cum dicitur quod diameter non eft commenfii:
:
&
rabiUs,fignificamr eius diuifio : vtraque expofitio
ad idem tendit
prinja
;
cUidit ergo PUilofophus, fion
adhuc fimiliter
bus
,
ar in
tamcn plariior. Conqu6d verum , 0'falfum
exiftet tn hisScilicet
nliii , fcilicet
fimpUci-
compofitis , vt patet ex
prazdidJij.Deinde ciim dicit
rat
& fubdit
}
decifi enim, id eft
:
ejmd
circa ejHod
#•
pter «quod videretur i:ju6d
cerc fallura
,
aut decipi
ad effe fic " ad 'vtritate. ret
non
attingcrc cflet di-
& tamcn hocnon dixit,
:
^«o
Anima tcx.com.i6. dicituf, quod
fempcr
obicdum, eius proprium
fic inteiLe6his circa ejuod e^tiid eft
obicdum non aut intell^us
ficut lcn-
verus circa proprium
eft
decipitur. Ratio huias eft
vcre cognofcit quid ett res
:
quia §lutrt plmra ad hic y
,
& tunc aut non attingit &
artiiigit ejuod ejuid eft rei
;
tuncnon apprchendit iUam rera;quare circa eam non verificaiur,nec decipitur. Notandum , ^uod , ficut diftum fuit 6. hufus 57 cap. de vero, tcxt. com. 8. vcrum in inteUeftu eft duplex , fciUcetverum inccmplcxum , & verum Verum men^ complexum, fecundum duplicem op.erationem rale duplix intelle^kus, fccundum quarum vtranque natus eft ^ differenconformari obie^o, vt mgnfiiratHm men!urae,cx 5. huius, cap. de AUquid text.20. Eft autem in^
vna
falfiras;fed ignorantiai
quod allcgatum eft tertio de Anima, te5c. com. 27. qu6d intclle
iyxia illud
eft vjbrus
{enfibile;&
proprium
ficnt fenfus circa
:
hoc intelUgcndum
prxi^ipuc circa
eft
cum dicit
maliter falfum
&
tia etrum.
difFcrentia:quia vcritati in-
conceptum fimpUcitcr fimplicem. Et yoco conceptum fimpliciter fimplicem , qui non cft reiblu-
:
^
id.i.
;
idem verum in his, fciUcct fimpUcibus ftcut habent cfie fimpUcia quam compofita , fequitur quod aUtcr in eis eft verum nam ficut rcs fe habct ad efle,fic fe habet ad veritatcm, ex 2. huius. Patet igitut cx dupUci falfum non eft codcm hap rationc qu6d vcrum, modoiii compofitis ficut iii fimpUcibus. Deinde
fie efl
Sieutf*h»het nec ejfe:qaia. igitur aUter
declpi, ftd
ftd quod oon attingcre cftignorare:cuiuscaufam tangit ; quia non contingit decipi , fupple circa
femper Afllgnat (ccundara rationem dfcens, qu6d nec *
id
eft,
aut pro niiifecundiem acci- ignorarc tffoni 'ur vtrp dens. Hoc autcm ideo didt , quia dixcrat quod in fimpliti' attingcre fimpUcia pft diccre vcrum in eis , |)ro- kus.
teriftas veritatcs
Aut ficutnecverutf» in hU idem ,Jic ncf
diccre folfiira ^tcfoMnee
eftrfion comingiv.fed
complcxae non opponitur AI.Ac.
,
fimpUciiun non
fft , fcilicet
bilis in alios
conceptus ,
ficut eft
concepras entis,
& conceptus vltimarura differcnriarum. ergo conceptu verum
nam
De tali
de Anima:
eft ijlud rerrij
Fslfitas
du-
fltx.
nen non pofljt eflc fortamcn efte virtuaUter fal-
intclkdtus fimplcx circa coiiceptnm
fimpliciter fi^nplicem
,
poteft
,
licct
fus vapprehendcndoicilicct aliquidfub determi-
Sedefiverum^uieUm autfalfum attingere ifuidem
y
&
refrajentare
verummonenim
idem affrmati» , fjr re^rafentatta ; tgnorare 4utem non attingere :decipi enim circaquod quidefi non eB , fed aut fecundum accidens. Similtter autem , &circ4 com^ofttasfubiian' fias,nonenim eH
natione non conueniente,(ed repugnante
hoc mododicitur ^.huiuS tap.dc
quod
aliqua tatio in fe falfa, puta ifta
tamcn
:
Sc
illa ratio
animal
:
in fe falfa
eft intclUgibilis fimplici apprehcnfionc;licct ip(a
non
includat aliquod
nif.
Sccundum hunc modum
tcrttio
decifi,
eft
rationale inyenfibile^&c
fibi
Falfo, tcx.c.54.
cfHid,vii(\
forte
,
ejuid
nomi-
poteft exponi in-
Philofbphi in capit. praclcnti , vbi ipf^vi-
detur diftihguerc dcintelligentia fimpUcium, in-
&
falfum in Oftendit quomodo fit verum, §!u»mtio tuerHm «/1 in fimpUcibus. Dicit crgo, qu6d verum quidem aut fimfUeibiu* falfumeft fiipplc in fimpUcibus hoc modo attin-r gere ejuidem, fciUcet
vcrum
eft
:
mcntc ad ipfum fimplcx hoc
quod eft
in fimplicibus
,
&
fubdit
&
idem aftirmatio , dtBiofiue reprx/intatio,q\iod dicit ad rcmoucndum dubium,quatcnus rcprajfentatio fiuc diftio, quandoquc fumi»0« enim
eft
pi9i» vtl nir pro affirmatione,vt patet 4. huius,t.c.i6. vbi ^etrt acfi- dicitqr quod diftio cft notior quam negatio:non
ftntȴt vfl dictre fy a-
^iudtf^mt»-
:
cadit deccptio per accidens:quia
fitum
eft
narum
faccre
tcr fimpUcem,in
fic
^ttingcrc autcm, fciUcetmcntcipfumfimplex,eft
omnino ignorare\Curvf\tx cnim.quia non eft compofitum , non potcft finri /ccunduita quid fiii , & fccundiim quid fui ignorari ; & ide6 qui non at*tingit ad quod fuid efi eius, ipfum onmino iguo-
(irilicct
compo-
aecidtnt.
quo poteft cadere
falfitas virtua-
Jitcnnon ficaurcm in quid fimpUcium:fi cnim, ¥t §iatre AUx. oicir quidjun cxpofitor, intelligcret pcr accidens, dt tlltxand. ftilicet in attribucndoaltcri iilud quid , non eflet hic. difrercmia ; quia ita in quid fimplipum poteft intelied^us fimpiex cfle falfus per accidens ifto
veritati
mo-
SeamdJE autem ,quaEeftvcritascomplcxa, opponimr ig-
vniumur
:
dcceptiont
conceptum, non fimplici-
ergo vuU Philofbphus qu6d attingerc mcntc,& reprasicntarc voce Ipftim quid tft rci fimpUcis, cft eflfc vcrum in fimpUcibus:non ied reprafintare
Expofitie.
iiorum dt
&
do,ficut in quid compofirorum.
;
:
Mud rtfrt^
compofitorum nam
.
limpUcium, circa quid tffe quod circa ejtiid compofitorum quid efi per
(fuid
autem fumittur in propofito fed hoc dicprc, idem cft quod rcprz^ntarc , fiuc fignificare pcr vocera quacdam tamcn littcra non nabct dicercj
fitmr dnflici' flc ter.
quantum eft circa
1
Refolutio di-
norancia priuadue fcilitet
,
ca
& fakitas cQntraric qux
in rc
non
,
quandk}
fimt
Alitcr cxponitur ly deeipiper accident:
vnita.
nam «irca
qutd «/?nQlliis decipitur, nifi componendo aut diuidendo:quod quidcm contingit dupUciicr in fubftanriis comp6fitis:vnoraodo componendo diffinitionem; ci|m re diffinita aut criam diui*e^twd
:
dcndo , puta dicendo : mortalc
:
aut
homo
afinus cft animal ratkinalc
noii eft aniraal rarionalc tiiocta
i.Expefitio. S.
Tkom.
:
:
:
Summ^IT.
Cap.VI.
mortalcrpatct crgo,qu6d vtrobiquc eft falsu.AHo inodo fi diffinitio conftituatur cx parribus rcpu-
nino non habeat
animal inscfibilc faira,quia noeft huius.
gnatibuSjputa dicedorhoino
eft
Primo modojdiffinirio cfl: Secundo modo , cft fal(a in
fe
modo diffinirio eft
:
hoc cnim duplici
fal(a,vtpatct ex 5.huius,ca.dc
quod fignificatrf d* veritMe vno modo dicitur in c6- &f*'f"''f
ple fignificat vt verii,($' nonejfe
primo modornara ijuod tjMtdeft ipCovjm non cft compofitum cx pluribus circa quorum compofitionem portct falfum accidcre: prima tamen expofitio fubrilior verior vidctur^ con-
re tiiud qtiod fupple coponit intellcdus:^oc
c.
&
cradicit iRi fcciindz, vt ibi
polius quod
qmde
eft veru.fi coponttur,lcihcei
libus.y? vere ensfic
ejf, id eft,
quod
tiic eft
ccprio fccandumquando,quodcxplicat
rM
efi
tpfa intelligere:falsM vero noefi ibi,wc dece-
ptioyfed ignoratta,vt fupra expofitii eftj& exponit
qualis ignoratia fit,dices no cjualis ctcitas, na caccitas eft priuatio potctiaE vifiuac
/imilis cacdtari elTet,
T^ T omnesfunt aEtu nonfotenna\generd-
{uhdiv.tacitai
que
:
homo n6
fi
haberet intelie-
poflctilias fubftarias intelligcrc;ide6
enim efi vt vtiqiufialicfuii no haheat
Ex hoc apparct manifeftc qucd Comi*i-ittm feciidumjnete Ariftotelis intclleftus humanus no ""^'^omnino
intelUSiii.
poteft attingere ad cognofcedii (libftatias fimplices,
^dcunque igiiurfunt quod vere
quoraodo habeat vcritatera. Deinde cum
quid^
(jr
ejfe
enim
acfuy circa hoc non rfi decifi ; fed aut
intelligere aut
non.Sedquod quid eji quxritur
de iffis^fitaliafuni autnon.
Ea qu«
adap^t ad propofitiim oftendedujfcilicet qu6d verura magis eftin adhi quam in potentia:oftenderat enira hoc drca compofita. quatenus
dixerat
verii eft circa copofirionc,
qua: aftu dcfignantur ibi eflc
quatenus non
eft in eis
;
& diuifione,
fed in fimplidbu$
falfum ; fed venim tatum:
AppTieaM proptet quod non funt in potentia , fcd in zStxx. Dicit crgo, quod o»iw«,fcilicct fubftaiitiac fimplidiamim. .ces,& immatetiales/«;7f
oBu non petenttA. Cuius
&
caufam fiabdit,«;7(m pro C[\:^z genertrentur corrMmperentMr,cum porentia fit contradi£Honis:ff«c auteipfum w/,fciljcet iimplidter,«o^f»«-' nec corrupitur:ex alujuo enim vtiqMegeneraretkr,Sc iJc
&imraateriales,dequooftenfura cftilhuiusj
Palametiamdr
quia de immohilibtfs
dicit
noneH
deceptiofecifdum quando.fi qua immobiiia^vt
trigonumfi non permutarifutat^non opinabitur quandoque duos reUos habere,quandoque
non\ permutaretur enim vtiquefedaliqnid
parem numerum
quidem-.aliquid vero non,vt
primum effe nullum
:
aut aliquos quidcm ejfe,
aUquosautenonefie,circa vero vnurit numero
aliquem
nechac, non enim aliquem quidem
,
vero nonputabtt,fed verum
aut
tietur,
men-
c6clufionen\,diccs
qMod immobUtbia non
di tjuado-.vt fi quis immehilia putaret ejfe mobtlia,
nittttabiUm,
& c6cingctia aiitet fe habere
fecundii quado:quatenus
que igitMr/itnt quod vere aliquid ejfe,& 45F»,puta quiditates,& formae, fiue fubftaruis fimplices
tenus
&
tMaHttr igno immatcriales:drc
tu'^='**' ""'^
•'
f^d fupple penitus ignorantur,fi
attingatur mete,
turde
ipfis fi
licct in eis
decipiM eft,efte fi metc attinga-
& fahAiv.fed quod quid
non
efi tjuari-
taliafMnt,aut non. Vult dicere,qudd
non cotincat decipi fcciidura fe;cotin-
tamen cum de ipfis quxtitur efMid «'',vtrii finc falia vel nonj& hoc eftdecipi per acddes:puta fi qujcraturde aliqua fubflantia fimplici , vtrum fit terra vel aliqua fubftantia corporea , aut non quod fi dicatur qu6d fic, proptet taiem compofitionem crit falficas peraccidens, quafi firaiii mogit
,
:
dojvt induccbatur. Dcinde ciim didt
^•.
q^ centlttfit-
efi
geribus enim coringit dccipi fcciidtim quado,qua-
&
^fg^g^
deceptio fecH-
ejfe
ximccofiftit circa a6hi;ide6 fubdit,qaod ejMocMn-
eflet
J
vtfemperficfe habente.
Ex prsdidis,infen quanda palam
dicet,
copofitum, quod eft c6tradi£Ho manifefta: seper ergo adufunt: quiaveru ma-
ens fimplex
jfntrttntiti
vnde ignoranria dmfUx.
rumpituri ex aliquo emmvti<jue generaretur^ ,
non
fupplc verM:x\tc intelledus cft verusjvndc ve-
ftii,per
nunc Autem ens ipfum non generatur^nec cor-
finffUr.bns.
verum
efi
Doaor. y^rentur enim vtique (jr corrumperentur
proptrtit'
ntUittr in
ens,i
plcx,fic eft ficut inteiligitunyjfcri no efiita,
Subftantias fimpliccs cflc fcmpct adu, A: totalitcr fcirijvcl totalitcr ignorari.Infert indc quod in immobilibus non cft dc-
m ^
autem
falsM finoncoponitur, fciMcci inK.f^nH aMteM eft, alio modo eft fupple in fimplicibus,& immateria-
quandoid quodcft vcrc
didhun fuic
SrMMA.RJFM.
teRiguntHr.
Recapitulat dc vcro,& falfo,ta circa copofita, 11,^^^»/«fimplicia,dices quod ejfe vero quod fup- tio dtatntut
qua drca
falfMm.-vnii qMtde,id eft,
t.
ilens.nifi
Smflict» aut
aliquis.
34.1n fimpiicibus vcro fubftantiis non poteft cfte dcceptio circa quod <jmd efi per acd-
falfo,
cg
iv)
citM enimesivtvtiquefiintelleSfiuum om^
n6 seper
:
tunc poflet decipi
non scper funt:in c6tin-
funt,puta fi Socrates fcribit,& hoc
aliquis opinetur
:
poteft aiius decipi de eo
^^'^""^
quod .^j
j
^ j,
opinctiu- ipsii n6fcribereqiiadofcribit. Similitcr tfuHmt ctneft dealiis
conringentibus,quod nonconringit in , fi quis putaret ea immobilia
tittpti
rebus immobiiibus
vt trigonMm.fi quis non putat permutari : fcd non Opinahutur ipsii, fciiicce trianguium, quandoqMe habere dnos reBos, (cilicct ejfe,
fupplcefle iraraobile
acquipolietcr
,
enim pro quia,
& quadoque no hahere duos re^os, iara vt patet
permutaretur vtique,
fupple triangulus:fiibdit iatem,fed aliud quidem, , quod in rebus quandoque fub- aiiquo coramuni acdperc aliquid quod fic fc habet, & aiiquid quod non:ficuc puta fub triangulo aii» quem aiquilatcrum, & aliquem non & firaiiitef fub nuracropari aliquera numcrura priraimi.aiiquem non : & cenringic dubitare de nuraero pa-
altud quidem non. Vuic dicerc iraraobiiibus conringit
:
Ejfe vero
vt verum,
cjr
non effe vtfalfum,
vnum qrtidem efifi componitur verum.^ hoc autemfinon componiturfdfum.vnum autem fivere ensfic tfifiuero non it^,non elf. rerum atitem intelligere ipffalfum verh
non eH^nec
deceptiofed tgnorantia.non qualis cjtcitas,cAScori Opcr. tom. IV.
ri
:
vtriim nulius
fit
ptiraus, vcl aiiqui primi
,
&
aliquinon; idcodicit , vtparem numerumnMU lum ejfeprtmMm : aut aliqitot qMtdem, aliquos aMtem non dicitur autera nuraerus priraus , quem fola vnitas menfurat : hoc raodo irKcr mune-
&
Ff
2
ros
Kumermt pritntu qttt*
*
Metaph.
Lib. X.
340
*os pares (olus binarius cft priraus,& nuUus aliorum. Hoc ergo modo cojitingit vtique crrarc dccipi circa immobilia : accipiendo aliqua plura
&
inero hon diuiditur in multa : eft ergo eon- In mmfiiU' clufio Philofophi quod in rebus immobilibus bi44 arc» idt in ^ecit sefi quis- ea putet immobilia circa idem numero, contingitdecipi ncc fccundum quando
iidertptttft
fub aliquo primo.
non
vnum mmcro
hoc contingit, fcilicet errare aut decipi, quantim iioc : vnius caufam fubdit : no» enim fupple in
fccundiim luppofita , cum iliud idem numero circ» idemin fcmper fimilit.er (c habeat ; licct circa diuerfa nu- num*ro. mcro contingat dccipi modo prsdifto. Pateter-
«/f^a« fuubit altcjHcm tjmdem habere, alt(]Mem vero non ,fed verum fupplc dicet aut menttetur , vt femperjtcfe hahente illo,
go ex omnibus prscedentibns concUifio princi, qaod cum immobilia fint lemper aifhi, quod verum magis pft circa adtum,
Subdit autem , quod circ* fupple in rcbus iramobilibus , nec
ad
codem nnmero {ic fc
fupple
vno fecundum numerum
:
quia vnum nu-
,
nec
decepti»
,
tiom
palis huius capituli
quam circa potentiam.
LIBER DECIMVS. Vamm l.^,c.6.trASiauerit de vnOyreJumlt tamen Hlum traSiatum hic T^hi e^ paJ/wnibM iliud canfequentilfM,diJputat;pomt quatuor
fujius de vno,
'
modos vniusy fecunditm continuitatemifi)rmam-,Jpeciem,feu ^niuerfaky
numerumfiu indiuidualitatemtquos reducitad^namrationem indiuife^oniturduplexmodospradicationkrynms .feUicetdefeto quod quid cft,
bilitatu.
agit de vno infe confiderato s fecunda de e^ de aliur. Primaergo fumma huiuj libri ipfo reJJeSiu multitudinis. id eft , principales primoru
SVMMA PRIMA. De vno infe confiderate.
CAPVT PRIMVM. Quatuor modi qttia
tuor
multu modii
dicitur in di-
cjftoties,
primorum
,
^ Jeiunctum Je
om-
pU confidtrat tri».
Sicutdicebatur in principio (cptimi huius,quaevna fcietia vcrfatur circa tria,ficut circa fub-
libct
iediij
psUs vnius ptrfedequi-
patet j.huius capitulo de f^no. Deinde ciim dicit
-'*''*
& partes eius,& circa pafliones fubiedi, &
,
uifihilior
motui ejt,
^ magisfimplex.
Exequitur de inteijto. Circa quod duo facit: quia primo ponit modos vniiu qui fumuntur pcncs indiuifibilirate motus,vel mutationis. Sccun-
do modos qui fumuntur penes in duas:quia primo facit
fophus in pracccdentibus determinauit de ente,
infert
quod eft fubie
indiLiifibilirate ra->
tibnis.Secunda ihi:Hxc autefi ratio fit
ctil.circaprincipio fubicfti. Poftqua ergo Philo-
quod didtu
quadam conclufione ex
vna.Vnmz
eft.
praedidis.
Sccundo Secunda
fcientiac,nunc de-
ihi:'Siuarepalafoefi.Pdma. in duas /ecundiiduos
vnumy ens.Circa quod
modosiSeciida ihi:Ampltus tale. Dicit ergo,qu6d fupple vnum dicitur continuum,aut fimpltctter,id
teniiinat de vno,&; de aliis cqfcquentibus,
qujE funt padiones entis inquantii
modo
facit. Primo dctcrminat dc vno in fc,& ab(blute.Sccund6 in coparationc ad fuum oppofitum,
eft,vniuerfaliter,quocunque
$ermo de yno
quod
cimdum naturam eft continuum,i&' rion taHu
ifhfolute.
main duas:
duo
eft
w?«/M.Sc'cuda ihi:0.pponuntur aute. Priquia primo agit de ipfius vfiim mul-
Secundo de eius quadam proprietatc. Aiaxime vero. Prima in trcs quia pri-
tiplicitatc.
Stciida ibi
:
mo prxmittit modorii
vniits diftin£tione.Seciid6
ponit omniuni modorii
vnim
redudkione. Tcrtio
expojiit ipfms vnius prajdicationcm.
Picitur ejuidem vnurn. Tcrtia iatelligere.Vtima. in
Dicit prgo,
ibi
:
Sccunda
ibi:
Oportet autem
duas.Prim6 proponit
Secunda
rnultijs
ibi
vno
;
aliquid c6-
aut
eft
dc aKis modis,quibus aliqua non
naturam ,
fcilicct illitd prius
cuius motus
,
& magu
eft indiuifibtlior,&
Notandum,qu6d
efi
vnum,
magts ftmplex.
vt dicebatur in
f .huius,R<J.8.
(ecimdum lineam Condnuii primo modo,cft infledibile; ide6 habet motum indiuifibilem, quantum ad omnes fuas partes: non fic continuum (ccundum lineam rcflex^im ; (ed conringit vnam partcm moucri alia quic(centc ; ide6 in ratione vnius
,
quae pertinent ad hanc
inquam didum
eft
,
quia
vnum
cjuatuor
tamenfunt modi
capitalest
X Contintam
a natura,ied ~ab arre continuantur , fiue ligantur, dufUx. puta clauo , aut vifco , aut aliquo huiu(rnodi. Et fubdit quod horum,qux (cilieet funtcontinua pcr
quod priiis in diuifis de quoti<;s,
modis dieitur: di£to vero mutipliciter,Cci\i-
cet ipib
tcUigendum
MoAm.
eft,qu6d ie-
aliquod eft c6tinuii feamdiim linea re6U[,vel ctia
& intcntioncs nominum ;
fit
id
ligatione,ficnt cftf^fciculus lignoru.Similiterin-
intcntii.
id eft, in quinto huius,vbi diuifa funt fignificata,
Icicntiam
tinuum,4M/ maxime tjuod natura,
ihi-.CotioHM
Sccijdc) excquititf de inteto.
fmm.
^** tnttndit
me c]uodnatura, (jr nm tailu nec iigationt; (jr horum magis vnum, ^prtus, cttius indu
di^orum
vnum ^JednonJecundum accidens. Scienttn
modi principales T/H^w.accipiendo vnit quod priino ^ per (e dicitur,& no per accidcs:quia vnu per accides habet fuos modos,vt
Vmits cxplicantur.
diSium eHprius. Mul^ tipUctterverh diffo capitales modi Junt quade
uijis
tuor funt
feciidum
Continuum enim autfimpliciter,aut maxi-
VNum Tcx.cS.i.
&fecundurn fe diEfprS d qua- ^^^. ^^,„^.^
vnil,fed non(ecudu accides. V ult diccrcqui
circularem:aliqua funt cotinua reflcxam.
&
quod
'
:
;
: :
:
Summ^I.
Cap. I.
quod cft vnum conriauitare, cft dare gratkisrpftv ptcr quod didt PhiloTophus quod illud cft raagis
^^^ ^
vnum,cuius motus cft indimfibiiior,& magis fimplxx,quantum (cilicet ad fuas partes. Conrinuum enim dicitur, cuius motus cft vnus fecundum (e, C0iuiMmim Sc indiuinhilis feamdum tcmpus cuius ergo •^ r0i motus cft magis indiuifibihs,illud cft magis con-
P^^
:
diMium & pcr confcqucns magis vnum dum contioakatcm. Dcindc cum dicit ,
fccun-
primum modum aut ficMt
& m*gis Utum^ b*hens maxime autem dlitjuamformam, & Amflius taU,
(jr
:
ftqmdnatura ejitalt,& ncn vi^vt qujtcunque vifco^ aut cUu9 , aut coniuulfione \fedhaket infe tjuodejl caufafhi vtfit continuum: tale vero eo quodin
motum vnum effe^
(jr
indiui^
Jihilem loco, dr temfore.
'''•*'•
:
vnum quod cft continuura, & vltra hoc eji (jModddm tetum hahens alf^nam vnam famutm^ fpeciem
,
iuquod
iftc
modus
fupra vnitatcm cond-
, fccundum quam tocum habcns (pedcm , puta cum dicitur animal vnum , vel honjo vnus , ab vnicatc fonrur. Subdit eci^, quod maximi JUcitur vnum , fupplc ifto raodo tfi lutd efi taU natura, non vi , vt ^Mdcunqiu TMum ctmti- id cft, pcr nacuram , Mi dnfUx. vifco aut cLauo ,Mtt comtmBione aliqua vni untur /ed illud quod eft vmira per naturam babet inft caufam vt fit coTftimutm : qim fcilicct pcrnaturam fuam Sc non aliun(^, per confeqacns »0^5 vnum. Addit cciam qu6d talevero, tiimlbiAm iuppic vnora concinuuro eft eo ^uod i» uutu ^iffif aM^y.
naitads addic vnitaccm ibnrue res cft aliquid
&
&
^
&
vnum effe &
indiuifibile, id cft
vnus moras
& indiuifihiUs
ilitcUigendo
,
,
loco
co quod eius
cft
& tempore
fiq
,
:
loco quidcm; quiaversiisqaara-
conquc diftercndam lod raouctur vna pars, raa.oetur & alia tempore aucem , quia quandocunquc moyecur vna pars, & alia. Hoc auccm addipim poteft rcfcrri non folum ad iftum (ccundum TooSjmvHitu , fi^iedam^dprimuratvcrobiquc :
^m
vQ^om
fft
qu6d
moras indinifihjlis Deindc cum didc
,
vnus concinuum,
ipfius concinui eft
fi
pcrfcdc
iic
Hdu antem ji rdtis vnafucrit , talit ver» funt quorum inteOeifiua^ taUa autem fuorum indiuifibilu, indiuifbilis vero
^udfefalamft
cjuid pernaturam
motm
Ufionif circulationem , tjuare hac prima ma£nitudo vnai hoc quidem itaque ftc vnum f^ntinuum^ aut totmm.
lare indiuifibiU,J^eeie vero
habet per naturam princtpitfm primi m^ tM, illud fapplecft primum vnum hi magnitudinc j fubdit , vt puta dico l^tionis circuUtio-
4]itid
&
f'^"^
*""
^^ '•*'
»«»
;
Trindfinu
4mI€x.
:
fummc aprara moucri mofiuc principium adiuam quatenus
paflSuumiquarenus ra drculari
:
qu§d infcibili (^
fcientid.
Ponit modos vniti/ qui nimuntiir pencs indiuifibihtatcm fadonis. Circaquod duo fadt : Primo p«iit illos modos qui funt duo. Sccimd^ infcn
auandam conclufioncm cx pr«di
).6>4.ai
nius.
dicumur vnuni firatio
alia
futrit vna:talia vtrofunt tjMontm inteBtgentia cft ^"«f" **
^^j*
vnayquz fcili<;^ vna& firoplid apprchefionc ab aninu condpiunrar ralia aMtem funt tjuorum, icihcct inteiigemia vna, ^Montm efi indiMifibilis indiitifibilit veri eim ^itod efi indimiftbiU Jptcit, aut numtrt , pcr quod taneit duos modos ; vndc fu1>dit , qaod numtro in^uifibilc efiftngulare : soVm ^*tm fpecit vtro cognofcibili, &fcitntiaM cft, quod cft *f fatmi* vnuro fecundum noddam fecundibn faendam, :
.•
&
naro fdentia
propric dc fpccie : nec fingularia func fdbilia ahtcr quam p«r fdcntiam Ipcdei; cft
(oqucndo pcopric de fdenda. Dcindc
^4re vnum
vtitjue erit
cum didc
primum
qts^d
fubHanUitcaufavnitu. Infert ei prxdidUs quandam condu/Ionem ^ quia cnim fecundum hos roodos didcur aliquod vnum,proprcr vnitatera radonis;fubftantia amem cft prior
radone oronibus
fc^uitur
qu6d
modos
cric
vnum
aliis
endbus; cx boc
vnum feamdura
prirouro
fubfbntia,
iftos
& pcr confcqucns
illafubfbntia^uaEcftcaafavnitadsaliis,fcilicct
primum ens
;
ide6 didt ;
^rt primum
vmtmtrit, ejuodfubfiantiittfi Cns primum. Dcindc
cttuja
xm /n'— tfifnmmm *»««!"»
***
l^^j^
vtitjue
vnim j calc cft
cum didc
tinuu njituray
^
tttum-yfjrjingulare,^ vniuerfaU : omnia enim hac vnumper indiuifibt'
U ejfe
,
hfrum cfuidem motum : iBorum auteim
intelltgentiam aut rationem.
omnium przdi^orum
Ponic rcduiJHonem
quandam conclofioncrti oc prxdidis aau^Ji quia cnim di
**^'
eim cjuodindi-
numero^numero verofingu-
Dicitnr quidem igitur vnum iot mcdis con-
babet princifium primi primum, vtputa dico
^l^mȣt
r«raa»,quantiim ad fc-
:
anttm, di cft, quzdaro *•
tfiUfrn.
cimdum. Dcindc cuin didt
:
Popit {ccupdura modum,qui fcilicct addicali«|ui(i fupra primum hoc cnim modo didrur
,
341
VlcHn6 cpilogat qu6d hac efuidtm itat^ut f\c diCMnturvnum , autJicMt contifiuttm , quartlum ad
uifihtUjpetie, aut
f} rel="nofollow">eciem
:
:
cft
fonc
,
:
rcfumendo crgo quae di<^
didc c^vuiidvnum
fdlicec <]uacuor.
^
tjuidem dtcitur tot modtt,
^nmo continuum rititura.
Se-
cund6 toTum , & Temb finguUre , Quarti vmuerfaU > quod fcilicec eft fpocies : »»»»»4 dtcun..
&
vnum pcr efTc indtutfibtU; & i
turtffe
roodi
cft racio indiaifibiUcads
:
horum quidtm iupple advmmtrm-
quancum ad primos duos modos per ctfc mn- ^*"^ f''^ ^fi^ tum» fciliccc indiuifibikm tUorum autem tnttUtJ" :
lentiam
^****'
,
4««;
rattonem
,
cflc fciliccc indiuifibi-
& hoc quancum ad alios dups modos. Dcindecumdiac:
Icm,
,
&
lubct Intdligentiam fibi incxiftemcm, appropriatam motriccm fui. ent prima vuu mofftttitdo. Scoti Oper. tom.
modorum vnim
IV,
Oportet enim inieffigere quia Mnfmiltter
dicendnm qutUta vna dicnntnr
Ff
<^ quid
,
j
efi
vni
^^^
;
:
Metaph.
Lib. X.
341
vnum
w«»»«,fi:ilicet elcmcnd^veleaufse rtddtntem ter-
modiSf^ vnumqttodtjue erit vnum horum cuicunque extiterit horum aliquu modo-
7»t«*»»,id eft,diffinitioncm,puta afKgnando ratio-
vni
ejfe
dr ipfim
,
ratio
:
diciturfnim
ttt
rum vni autem horum effe qutdemhorum alicui inerit
quandoejue au-
,
tem alij, efuod-, ejtjfro
&
tentia veto
& quandoque
:
:
mdgisfropinquum nomini illa.
ipfius viiius praidicationem,
Exponit
& intcn-
quod vnum alitcr prxdicatur de fuo quod tjutdeji quod cft indiuifibile eire, vt-didura
rio rua eft
,
8c aliter de aliis fpecicbus
eft,
bere vnitatem du-
fUtiier.
qua^ dicuntur ha-
,
namde fuo ^uod
praedi-
cjuid eft
idtm de eodcm, & diffinitum de diffiprimo modo dicendi per fe de aliis autem rebus pracdicatur non per fe primo modojfcdper fe fecundomodo &:quafi peraccidens eo modo quo dicitur habere rationem accidentis vnum enim eft paflio entis.Circa hoc duo facit Primo proponit intenmm. Secundo manifeftat per fimile in elentento & incaufa. Secimda caufa. Dicit ergo,qu6d ibi : 5"«:«^ de elemento
Vnum prt- catur diearur
:
ficut
nitione
quafi in
;
:
;
:
:
&
oportet intelligere
qnod nonfimiliter
dici, id eft, praedicari, qualta licet res alia:
&
quid
eft
eft
fumendum
mumdicuntur,
fci-
qua: participant rationem vnitatis, tffitts ratto quod eft indiui-
,
vnieffe
&
Vultdicere , qu6d vnum non fimiliter de aliis rebuSj prsdicatur de fuo qttod quid eft, dicitur enim vnum tot modis , fupple vt prafdifibile efle.
&
Aliter defu»
quod
cbum
&
eft;
vnumquodque
eorum,i3i
t^ , ictum
quid quae panicipant voitatem, vnum horumcuicunque
eft CT *i'itf de tntihm frtdicMur rjnum.
extiterit aliquis iftorum
modorum,
id eft dicimtur
didVorum modorum, puta vel vnum continnuitate, vei vnum ratione , &c. vni autem
vnum aliquo horum effe,
dem
id eft, indiuifibile ei\c,quandoque qui-
hortim altcui inerit
Vult dicere elfe,
licct
,
quandoqtie autem
vnum ,
& aUtcr
alij.
vel indiuifibilp
tamen
praediceturdealiis rebus; dediuerfis
quod in omni indiuifibile magii propinquum nominiM eft, nomini vnitts
ah'ter effe
quod
,
,
fciUcet
primo modo pet fe
txp*fuitpn-
tanquam idem
fibi in
lularis.
ro, id eft
rcs in potentia,
illae
,
denominat
:
quatenus
illa
vt-
alias res
& qus participant rationem vntw & potentiale vmui vt pafEonis.
funt filbiedum
Deinde Cum
:
,
dicit
Sicut de elemento,dr C4ufafi ofortet dicere
in rebus determinatem,fjr nominis terminum
reddentem.Efi quidem enimforfan^vt elemttu ignii-.eU autem fecundumfe,& infiaitum.,
aut aliquid aliud tale^ efi autem vt non
:
non
enim idem igni,(jr elemetoefifefiedvt quidem re.df natura ignis elementum-.mmen verofignificat eo quod hoc acciderjt ipfi,quia eB ali-
nem
elementi,vel caufac,aliter dicetur de fuo tjuod
quid eft,
& diffinitione & alitcr de ignc ;
,
vel de
quacunqne alia rc,quas ponitur caufa,vel clcmcn- iur dufliii' ttr. tum: na de fuo quod qutd efi diccrctur quafi idem dc eodem, & quafi per fe primo modo;idcu fubdiv.eft quidem entm tgnis,vt elementum, fecundum Opituenet opinionem eorunr.,qui pofucrimt ignem eflc prin- v»ri*. de eltcipium rcrum e(i autem forfan fupple elementum metu prinfit ;
infinitumfecundumfe, id eft, feparatum,
& per fe
(jr
corum , qui pofuerunt infinitum feparatum clle clementum omnium , aut aliquod tale fecttndum diucrfas opinioncs de elementis,
rum,
& principiis rc-
autem vt non.Nwh dicere,qu6d ignis,aut infinitum, eft vnomodo ialem quod clementum : alio modo non idem quod exponit diccris non enim ideigni,& elemento effe,}d eft,non funt idem eftentialiter, in primo modo diccndi per fe; fedvt quidemre,& natura ignii elementumeA,iA eft
:
;
&
eft,
quod
ipfe i^nis qui eft
quaedam rcs,& natup» enim denomina-r
cui competit efle elementum:eft
tiue,& fecundo
modo diccndi
qu6d nomen fupple
per fe;vnde fiibdit,
elementi,vcl caufae didom de
igne figntficat eo cjuod accidit
ipfi,(ci\\ce.t
igni
ignis igitur elementum,vel c^ufa:^««4 eftaliquid
hocprimo
quo fit , fcilicctaliquid vt ex quod eft diffinitioelementi,
ex
fcilicet ipfe ignis
intxifter^te,
vt patet ex
f
efi effe.
lihui, ficut fupple
& in v»o, & in omnibus ta-
didimi
eft deeleTOcnto^/^ro/^ffr
q»ed,& vnum'ep,fme vniejfe,e(k effe qttodquidemhecCuf^^Xe com^tix^et modo, enri, infeparahili , id eft
&
indiuifihile,
RMit vlhut fecundo fUti
fe
indiui-
rei
&
aut loco, aut fpecie, aut mente, aut toto,& dtterminato , fcilicet ad fingularitatpm fecundum
fibili,
modos vnius. Notandum, fententiam Philofophi , & fimile, quod addHcit,in hoc ftare, qu6d ficut nomen tlediucffbs
menti,\e\ caufe alitcrpraedicatur dc fuo quod quid
de hoc, quod eft efle illud ex quoaliquid fitprimo cum infit; quod eft quodquid eft, ipfius
clementi,
&
alitcr praedicatur de re cui conucnit elementum, vel caufam,puta ^e ignc,vcl infinito:nam dc fuo qitod quid eft pracdicatur,vt\^idcm de eodcm per fe primo modo.De ignc autem pr^-
effe
& pcr fe fecundo mo& ipfum vnum defuo quod quide/f, quod
dicatur quafi per accidens,
do
;
fic
cft indiuifibile efle
,
praedicatur cfTcntialiter
,
&
modo de rebus autcm quibus conuenit efic vnum , quatenus habcant rationem
quafJ per fe primo
:
indiuifibilis, aut loco, aut fpccie, aut aliquo
mo-T
dorum •yw/«/,praedicatur quafi per accidens,& per fc f^cundo modo cx quo colltgitur qu6d ipfum :
dc diucrfis diuerfimode praedicatur.
SVMMiE PRIMiE
^odquidem
C
boc enti^(ir infeparabili,aut loco^autjpecie^aut
mente, aut
&
P.
Vnura habere rationem
vw pcr fimile in
ir.
& caufam fecundumdetcrminationein
fcilicet aliqnam rcm, putaignem,vd aliquam dicimus eflccaufam, vel clcmentum,
^d res.prout
&
,
&
mcnfurat
SVMMARIVM.
&
dieterminantem dicere f« rehm, id eft,accipcre cle-
menfiirae
proprictatcs «xplicantur.
clemcnto,& caufa,dic«ns , qu6dyif uipple eft dicendu dc viio ficutde elemento, caufa.-fi oportet rocntum ,
A
toto, (^ determinato.
Manifeftat qupd dixerat dc
EUmtntum quidi
.huius,t.c.4.& (\x\>A\x,quodfic, idcfl,
fimiltter eftin caufa,
vno,(jr talibus omnibus ipropter quod,
vnt effe indiuifibilt
rerum.
cxiftens,& hoc fecurjdum opinionem Pythagori-
efutdex hor^vtprimo inexifientefic,& in caufia,(jr in
firfMfs/Kcifiwitur fj^ denomiiuiit^
Vnum maxime haberc rationcm mcn& quod efl: primum in vnoquoque
riirx,
gcncrc, cfTc mccrumcxterorum : de qub
Doaor
Refelutio
Borum.
M-
:
Cap.
Sutnmxl.
vmtm
qnaprofter
racionem meofura: ad alia deriuantexplicacquomodo racio menfurz conucniac
dum quodnumerus.
Cap.
1.
mo
numcrus,hoc
cognofcititr, (cilicct ipfe
fum vnum.quapropttr vnum
tfl
cft
,
^J^^
ip-
principiun nume-
efi
cum
rifecundum qttstd numerm. Dieinde
metrum , etenim efi quo quantitM cognof fcitur , cognojcitur vero , aut vno,aut numrrt
tmtim
quod numfrus cognofcitur , & ^"^^1*^
mcnfuraitu: vnojidc^ concIudit,qu.6d ex quopri-
eo^mdefi metrum effe frimum vniufcmufiutgeruris^& «wxim} frofrie quantiutis , hinc enim venit*d in
"jerff
345
Infen ex xlidis condufionem quan<}am : quia cnira didura eft
MJxime
II.
mtmeri frincifmm fecun^
Do£h)f i.dSq. j.num.i^.Itcmabi/w
grauicaci^auc vclocicaci. 8
;
;
dicit
dlia
quantitas imjuantum quantitMyftumerus
JIincd»tem,&
tem omnis vnoyjuare omnis quantitas cognofcitur inquantum quantitas vno.
trum vniufcuiufque
metrum Ta.caj. mc-
in aliis dicitur
quoprimo vnimquodque
att-
cognofcitur, fir
vnum in longitudine,in
latitudine tinfrofunditate
ingrauitate
,
,
^
velocitate,
PoftqiMm Philofophus dctcnninaait dc ipvnim rationc fcilicct indiuifibiliiate, & ciuA
Unmitfr^ frittMtt, T-
fius
niusfwa
dcm
efi
tffemtnfH-
multiplicitatcinuncagitdeiprius-wwiwpro^^^^^^.t , oftcndcns quomodo vnum habct pto-
quod duo facit: qu6d vnum quod cft dc ccncre
pric rationcra mcnfurac. Circa
prim6
oftcndit
Quanritatii habct propric rarionem mcnfijraE,
&
:
habcat in gencre Subftantiac. Sccunda ibi Secunditm fubfiarttiam verh. Prinu in duas prim6 oftcndit propofiti veritatem fccundo excludit k :
:
:
quandam impropricutcni. Sccunda
:
Grauitat enim. Dicit etgo.quid * j
rt
•
•
ibi:/« omrtihiu
antem hii. Prima in duas:prim6 propric mcnfura, , quod eft
quod vnum
&
&
dcriuatur ad alia gencra
fccundum quod
atuem
,&in
aliis.
Scamda
parrici-
Hinc Prima induas: primo fadt
pant rationem quanritatis.
ibi
:
Quod didum cft ftamd6 infcrt cx didis conclufioncm quandam. Secmid3.ihv,Et ex ijuo. Dicit ergcquod illud quod cft primnm vniuicuiufquc gcneris eft maxime in eo,(fuod efl metrum ejfe.-c^ii. iUud quod , eft primum in vnoquoque genere efi maxime menfura aliorum in illo gcnerc:& fubdit quod hoc ck^nMximt froprium tjuantitatis : htnc enim ad alia venitM cft, quod ratto menfurd pri:
mo
coriucnit quantitati,& cxindc
dcriuatur
:
metrum, id titas
,
cuius caufam fubdit eft
,
menfura*^
fupple quaecunquc
:
ad
alta gcncra
etenim, pro quia
tjuo cognofcitttr tjuan-
fit ,
fiuc quantitas di-
roenfionis, fiue ^iit€doniyxognofcitur vero quatitas
intjuantum qtiantitat
,
aut vno aut nttmero,
Menfurart puta vno, vt cum diciraus:vnun^ froprinm
ro vero, vt fubdit
:
pahnum:Numc-
cum dicimus duospalmos ,vei tres,&
omnif autem
numenu
cognofcitur vno
i
enim numerus menfuratur vniute aliquories fumpta,ex quo infen qtiare omnii qttanquilibct
d^ix. '^HMHtitMt
tfntfdtwr dtifUeiter.
:
titoi
inquaatttm qtiantitai cognofcitttr vno
:
dixit
autem intjttantum qttantitat , vt hoc intelligatur de menfura quanritatis , nara res aiio modo funt :
frimawtenfiam^MMUi. tatttm vmitnt.
tfl
& u..
•
cognofcibilcs tur
vt
quam numero
,
puta fi confideren-
fdcundum alias fiias proprictates a quanritatc>
quod homo cft
rifibilis,&
quod triangulus ha-
bcttres,&huiufmodi. Deinde
cum
dicit
Ex quo primo cognofciturhoc iffum vnum^
****" r^^*** fmrttrMis-
nefcttftr,& mctrttm vniufcuiMfque, id cft, menfiira in
vnoquoque grnerc
cft
vmtm,id eftjiabct ratio-
vnius in ifto gcnere, put4 in Lmgimdine
nis
,
,
,
in
qua: pcrtin^tadgcnas.dimcnfio-
& fimittter in grauitate
&
quantiim ad gcnus
,
gcncrc,& fimiliter cft inaliis. Dcindc ctun
&
^MMHtitMis.
hincM ciL j
velocitate quantum ad gcnus mppondcrum , tuum : in quoiibet cnira horum g^ncrura illud quod eft menfura , hab^ rationcm vnius in illo
cft dc gencre Quanritaris difcretxrquia cft prinquodcxinde deriuatur ad ali^ jcipiumnumeri , gcncra. Secund6 cxponit , quod dixerat fcilicpt quomodo rario vnim mcniurac cxtenditur ,
eji
•
proprietates mcnfurat,qus funt notandac. Secun-
oftendit
^
•
profunditate
da
'
vnius
aurem. Primain duas;prim6 facit quod didura eft fccundd cxponit quafdam :
tmntgtntrt
&
tn ex vno quod cit pnncipium nuraen, dtcuur ftrturadaUa aliii , falicet generibus untrum, id eft , mcnfura tx -vnitmi vnii\icuiuiqu£ illud ejuo vnumquodque primj> cog- ii» nnmsnt,
nem
ihi: Etfcientiam
Uetifi$r» in
^
{ecundum qu6d p^^xicipant rarionem quanticatis. Circa quod duo-fadt; prim6 facit quod di^hun cft.: fecund6 rcmouet dubium qupd poftec onri $x praedidis. Sccunda ibi
cxindcdcriuatur ad alia gencra fecundo requirit {pccialitcr qualitcr vnum quod eft mcnfura,(c
propofito
Oftendic quotnodo rario mcnfurae dcriuatur ad aiia gcncra
Granitas enim
,
dicit
^ velocitns commune
efi
im contrariis ; duplex enim torum vtrumque vtgraue, c^ quod efi qu4»tamcunq»e hsAens
incUnationtm ,
& quod
efi
habens exaffim
inciinaiionis ,^. velocitns^fir quantumcunque
^ e.xceffum mettos tnim ^ tardi
motum habetts , velocitas quadam
,
efi
le-r
,
uioris.
Rcmouct dubium,quod polTet dis:Iicct enira
oriri cx prxdidc dimenfionibus qu6d pet confequcns quod cis pro-
ccrtum
fint quantitatcs ,
&
fit
prie conueniat mcnfurari
dubitare dc velocitate
,
;
vidcntur qualitatcs:ad quod dit
tamen
poftet aliquis
&crauitatc, quac magis
rcmouendum
quomodo pcrtincnt ad gcnus
often-
Q^anricads,
&
quoraodo cis conucnit rario menfurac. Dicit crgo c^6dgraui»ai,& velocitas habcnt fupplc commurne in contritriis
,
id eft,
quod vnura contrariorum
fiunliter vil»
Mtnit rntio
menfiftti
habct aliqualitcr rarionem altcrius , puta qu6
&
dcm abfolutc/ed in refpofhi, quod
dcclarat
cum
vtrumqttetnimeorumefi duplex,vtgratte Grantirvi-. dicitur fupplc vno raodo abfolutc , qttod efi lox Mtdfi fubdit
:
&
fofmudit.
qttantamcunqtie haberu inclinatioaem
, fcihcct vt fcratur ad centrum,non confiderando vttiim mul-
tum.vcl parum habcat de tali inclinadonc. Alio modo fupple didtuc c6parariuc4>uta qitod efi hakes excefsu inclinationisTcfpcSta altcrius^vt
fi
di-
&
caturqu6d tcttacftmagisgraius quam aqua ; fcnum quam fHpula. £t eft intcUigcndum quod
Ff
4
primo
fUeittr.
:
^rioDo
Metaph.
IILib.X.
344 modo
jQuaniitatis
fcd fecundo
,
gr&tHta«
ncc
fibi
modo
non
ad gcniK
pertiiiat
conucnit ratio menfursj
rationc
excclfus habct
talis
aliqualifcrrationem qua^titatis
,
& menfune.
Et
fubdirvtiuomodo fimiliter eftdeyclocititc,na ve/««//«f dicitur vno rnodo abfolut^ ejuantHcunqin motum hahens:a\io modo toparatiue, puta vt ha~
^
bens excejfum motu» , intelligendo ficut prids dc grauitate,qu&d velocitas primo modo non pertr-
net ad gentis Q^intitatis
,
vt
conuenit ratio
fibi
pienfurs ; (ed fccundo modo conuenit,& fubdit: enim pfo quiiyCjMddam velocitat , fopple rq>eritur intardq reipediu tardioris,& (uniUiei^rauitaii» leui refpedu /f«wr«. Expmplun> primi fi lignum :
dicatur velociter mojicri mrilijiv relpcAu bi, quodcaEteris paribus
plum-
rardiusmoueturfurfum.
Exemplum(ecundi:fi dicatur aifr
grauis refoe-
cft
6^1 ignis,licet fitleuis refpe<^u aqttsejideo dicebatur fuperius
qu6d grauitas,& leuitas habent com-
mime ip contrariii.
^gantttaf ait» dimea-
ptftm^
vnifomntatem vel
homogenejtatem. Secunda ibi Nonfemper autem. Tertia ibi iSemferautem cognatum. Prima jn tres : primo pracmitrii illam proprietatem , exponit in dimenfionibus : fccundb in motibusc fbnoris. Secunda ibi tertio in vocalibus Et :
&
&
Vld€ l.d.l, ^»r.
1.(^48,
:
motumautem. Tertia ihv.Et in mufica. Dicit crgo,qu6d in omnthus his, ad quas fupple deriuatur princir ratio menfiirac, illud quodeft metrum,
& indiuifibtle
&
quoniam in lineis, id eft,in commenfiiratione linearum vtun/«r,fcilicet homines, linea pedali quafi indtuifibi-
fium efi aliqui4vnum,
:
H
: ita qu6d Jinea pedalis menfiirat alias xvbiejue namque quarunt, fcilicet homines7Wfrrxa»,id eft,
&
vnum indtuifibile hoc 4U- i.Prcfrietaf tem eft altquod fimpUx aut quali , aut ejuanto , id menfurt ejt indiuiJSH^' Cftjvel fecundum qualitatem,vel fecundiim quantOi, ritarem; puta fi^diceretur fectuidum qualitatem: albedo eft illud fimplex quod eft menfura colorum;vtinferius dicetur. Secundum quantitatem menruram,
.•
Norandnni,qu6d quantitaseft duplei:quaedam
vero vnitas in numero
,
& linea pedalis in lineis.
dimcnfiua, quacdam perfeftiua. Primarquantitas
Subdir autem caufam
,
quare menfura debet
Hoibm eft in genere Qtiantitatis fecunda ver6 in in omni fbrma habentc gradusj othni genere, hoc modo rtpcritur quamitas in grauitatc, huiufmodi ; vnde comleuiutc, &Velocitate, par^a ad inuicem habent rationcm quandtatis,
quia fcilicei menfiira debet Cfle cerriflima. Dicit ergo,qu6di/ijV/i^^«tf qui- Menfuraderbetiffectr' 4em,yidetur, (dMcctejfe alicjuid a quo noncontinr
:
&
fiHaaliaftr-
diucrfitatcnrutestia pcnjjseius
&
&
&
(ecundum qu6d mutu6
(c
exccdunt jn gradu ra-
iis
formac, vt hic vult Philofophus.
tet
qu6d
rario meniuro; per
quantitati difcreta:
;
k
Ex quo pa-
prim6 conuenit
& principalitcr va»,quod eft &
difcrets qiiantitatis:per fe principium numeri, autem non prim^ competit omni alij quanritati, fiud fit quanritas dimenfionis , fiuc fit quantiias
pcrfedionis in quocunquc generc aiHgnetur.
aliquid indiuifibile
eile
,
tifsima.
git aliquid auferre, aut addere
,
hoc efi ctrtum
,
id
eft,cena m^nfura quapropter numerus efi certijfptum, fupple inter menfurata ; vmtatem fnim,^et quam fcilicet numerus menfuratur penunt , fcilicet homines omnino indiuifibtlem:iia.c^u6d vnitas non recipit aliquam addirionem , vcl fubtrac^o:
nem
in aliis verp, generibus mcnfiiraE fupplc eo-
:
tam,imitantur
r^/c, fcilicCt
vnum, quod
eft indi-
laduSiu}
&
ex eo fcilicetqu6d fumuntpro raenfura a figrto dfclttrttt frimm aliquod mihimum , prout poflunt a qlio (cilicct uifibile
:
propriet/Uettf
nihilpoffit latenter amoueri, vel addi
S «5
FM MA RI VM,
&
,
diuerfitatem^
&: vniformitatem jfeu vnigenitatem,explicantur, vidc
Dodorem x.4.2..(]U2eft.2,,
artnun:}.io.& 4d.48.q.z.
INpium vnum
^ frincir & indiuijibile
omnihui autem his metrtwt ,
II
niam (^
aliquid,
,
vnum
indiuijtbilej hoc
igitur videtur
ali-
autem quod
pondera, &i yfw/>rr fimiliter a maiore laubit vtique,& additum,& ablatum magis quam aminore: quare illiid a quo prirnum fecundum fenfum , fupple perceptibiliter non contingit , fcilicet aliquid ^ddercvel auferrc , hoc omnes metrum facihnt ,& humidortim,iA cft, in hunlidis, vt funt Qleuro, 5f vinum, &ficcorum, id eft, in ficcis, vt funt grana Cimilktrgrauitatis, quantura rritici,vel milij , ad pondera;^ magmtudini6,cp.iii.\xxim ad dimenfiones; tunc putant co&nofcere cjuantuvi, ideft, quantitatem rei , cjuando tognofcunt per hoc me-
&
&
trum
,
quod
eft fcilicet
Vbicunque
non
ejfe
auferre aut
& a quo
noii
merui certifsimum , vmtattm enim fohunt
verum
In
aliis
vero imitan-
vcl
,
Notandum , qn6d lic^t dmnis menfura habcat rarionem indiuiflbilis
indiuifibilem-
,
addcre.
addetejhac e^ certum metrumiquafropter ««-
emnino
minimum
contfngit fecundijm fcnfum aliquid auferre
Jtmfticiter, aut quali, aut quanto.
quidem
^«fl-
in lineis vtimur cjtMfi indiuifibili
fedali vbique nam/jue metrum
quidquArunt,(^
ideo fub- menfur».
talento : quoriun pridit , quod kfiadio enm, rnum pertinet ad longitudines , & fecundum ad
Trcs proprictatcsmenfurae/cilicetfe-
cundum indiuiiibilitacem
;
, tamen difFercnter eft hoc numeris,& in aliis , ad qua: transfertur cx numeris raiio menfura nam in numcris vni-
in
1
:
omnino inver6 generibus illud quod cft
ras,quae eft menfnra,eft fimpliciter,&
tur tale,\ a Badio enimfdr talento
^
(jrfemfer
in aliis
ablatummagis quam a minore ^quare a quo
Mm ad placirum
frima fecunditm fenfum non contingit , hoc omnes metrumfaciunt,^ humidorum, &fic-
vncia
iri
libet
cum
futant cognofcere quantum quando cogn.of ,_
eft fimplicirer indiuifibile ,
fic
&
dc , de aliis:quoruro quod-
quoddam continuuin
erit diuifibile ih infinitum
:
,
aliqualiter
homincs taracn
&
Exponit quaflam proprietates menfiirx , funt tfcs:quarum prima attendittir penes eius indiuifibitiucetn: iecundapcncs eius vnitatcm» vel
ritur TMti»
menfttra. Indiuifibile
vel rninimu
a£ci-
&
piuntpro menfura aliquod indiiilfibile , minimurti prour poffunt ad faltiandum certitudinem menfarac, propfer hoc , vt dicit Philofophus,
mimerus
m$ru f^im
fed (o- in alitsrtfe-
vt patct de linea pcdali
ponderibus,& fit
;
&
(untferhoc tpetrum.
p*mfiKt.
:
menfura non
corufn,& graultatis,^ magnitudinis^cjr tunc
Troprletates
diuifibilis
maiote latebit vtique dr additum aliquiddr
Veriks hntu-
certifrimum menfuratum , qiutenus habet certiflunam menfuram. DeJndecum eil
dicit
Et
ttiiduflex.
:
SummcE Tcx. C& 4.
:
Cap.
I.
&
velociftmetum autftmflici moiu , Parutpmum enim hic habet tempm: ^uapropter in Afirologia tale vnumfrimifium , (jr metrum : motum enim regularem fuffonunt vtUapmum eum qui cali adquem
.^t
mo.
&
&
huius affignatunquiavttradunt Gcometrae, nunquam quanritas ignota inucnitur , nifi pcr duas quanritaces notas.
Exponit cens,qu6d
^JlTlZ
ncs aliquo tnotu
fOM.
oJ}trHo:hoc
(ii<5Uin
propricratcm in motibus di-
& metum aut fupple menfurant hpmiid eft,vnifbrmi,(^ velo-
rmpUcK
enim faruifftmMm habet tempus cuius motus casli ; ide6 fubdir, quapropter in Ajtrommia, accipiuntfupplc homincs tale vnum prin:
eft
& Taetrum-.fupponuntenimmotum regula& veloctjftmumeum qui id rootum
cipium,
rem, cant
eft
cali,
,
&
>
pcrqucm alioj motus ittdimenfurannillc enim motus habet ratio-
ad qutm
carli
,
id cft
,
nem rainimi rationc fiix vclociutis. Dcinde cura
quodcognofimus ex qutbus
"Et
in muficA
diefts
,
minimum
efi,
(^
& hac omnia vuum ali-
itfvoce elementum,
quidita
tjuia
non vt commune aliquid quod v-
ffumfedficut diifum »H. Exponit T*rtih imf»-
i
vere indiuifibile ad fenfum volunt ,fitut di^um efi iam, namforfan omne continuum efi diuifibile.
fmpristanm duUrst,
di(flara.
propricratcm in vocalibus,
&
quod ciiam in muftca iiefu , cft fupple priroa mcnfura:^»M minimum diefis quod cft diflfcrcntia duPrum femitonorum:tradut enim mu£ci, quod tonus diuiditur in duo fcraironia xqualia illud autem in quo vnum femiconium cxcedit alrenun dicitur diefis , quod eft quid mi:
nimum
:
fimiliter,C^
mcnWa,& tit»tkit3i»-
voceelementumXupplc
fubdit,quod hae omnia, id
mcnfiirz ifts fimt ExtlmJit tth
irt
ita
,
eft,
eft
omucs
alitjuidvnum, non vt com-
mune altquid quod vnum , id eft , non fic intelligcndo qu^d aliquid vnum fir communis menfiira omnium } fed ftcut dtBum efi , fdlicct quod quodlibet genus habct aliquod vnum, quod cft fiuspropria menfura. Deindc
No» fimper autem
cum
dicir
,
cuiurcaulara fubdit:quia fupplc v»wm efi illud ad quod terrainamr rd diuifio , qua cognofctmus ea,
ex quibus efifuhfiantia , cuiuflibct diuipanes fiue fini panesyicunditm quantitatem,autfecuvdum ^eciem,vx ma-
{cilicct
numcro^
teria
& forma & ,
vnum me-
^ vocesplures quibus menfuramttt ^ ,
diameter duobus menfuratur^f^ latm,^ magnitudiaes omnes.
panes elTcntiales ,
ali?;
& ideo
quod fupple per fc cft vmtm cft indiuifibilt, cum fir menlura per quam rcs cpgnofcirur : ^«14 illud fupplc quod efi primtimfingulorum:DTimum, vlriraura , fcilicet in fcUicet in compofirione , per hoc , vt didura diuifionc cft indiuijibile , cfyiabet res cognofd. Addit autcm , quod non iilud
:
& &
fimiliterefi indtuiftbile
omne, fciiicetquodhabet
rarionem racnfiuae, vtpes,& vnitas ; hoctfuidem, {cilicet vnitas omnino «r/"fupple indiuifibilis:«Z/«
horaines
adfenfitm,Jicut
cflc, indiuijibtle
£lum efi fupra
,
iam di-
puta quia ad placirura infkitutum
efttale aliquid pro
eontinuumefl
mcnfura
Ucet
;
non
fiifimpli-
:
qiiandoque vnius rei funt plures menfurz ; vnde uibdit : veritm pro (ed , aliquando funt plttra^bcet mcnfuranria , vt dtta diefes , id eft , ficut in Tpufids funt duo femitohia ,qua; mcnfiirant to-
num
diuifibtle.
quiaeft aliquod coifGnuiun rainimum,
& inde
thcmaricum
wtnr }er
tur y mcnTurarur per diuerfos pedes >.& diuerlas
quod non
,
tamen oranc continuum MaDeind^
cft diuifibile in infinitura.
puradidc:
Semper autem cognatum eH metrumxmagnitudinum quidem enim magnitudo , fi-
^
cundum vnumquodque
»J
longitudinis longitu-
doy latitudinis latitudo, vocis vox,grauitatu
grauitas^vnitatisvnitas
ific
enim oportetac^
,fidn*n quod numerprum numerm,(jr quidem oforteb^t fifimiUter ,fid nonfimili-'
cipere
autfivnitatum vMitates
tenditur penes dus vniforraitatera
&
'
:
tia,qu£ cauiantur ex diuerfis proporricmibus nuracrorura : fimilitcr , voces funt^plitres qtubiu
cum quanritas racrri cxamina-
vcl titmfrtftfi-
,
ter dignificdBt ,fid
meiifmramns, puta
,
puta continuura naturale, quod cft minimura naturalc nara eft dare rainiraara camem,& minimum os, vt habetur 1 . Phy-
cft vltcrius diuifibile
, vel aliquod huiufinodi , tfua nonfccunditm auditum fuppledi(cemuntur,quatenus fenfus non peicipiat dinercntiam in numerus p^iuotamfed tn rationibiu, id cft , {ccimdum diuerfas rarioncs proporrionum difcemitur fupplc eorum difFcrcn-
tgnct» inue-
omne IVcMrpmi'
Dicit autcra forfan
proptcr opinioncra quorundara poncnnum mag- ^^^^nitudincs indiuifibiles , vt fuit Dcmocritm ; vel
fic. t. C.3 6.
Ponit {ccundam proprietatem menfursc , qu« x.trtpritttu artendimr penps eius vnitatem, vel diucrtitatem. nMnfmrt, qM* Circa quod duo facit:prim6 prxmittit illamprotjivnitiu, veldiiterfitiu prietatcm : (ecund6 cpilogat circadida. SccundecUrMur da ibi Sic itaqtu mttrum. Didt ergo ,qu6d lihu. (ct fupple menfura habeat radofiem vrmis : non tamen fetnper eft vnum mtmtro metrum : quia
fiumtitiu
:
dtcrindiuifibilc ;vndefubdit :»<w>yiryi«
tfum ; verum aliquando flura vt diefes du^y qu4t non facundum auditum ,fed in rationibu^
Epilogat drca di6ti,fi: itaque cft manifeftum Efiltpu. id cft^mcnfiua omnium:
quod vnum cft, metrum,
dtntis, icilicct totum in
/bnoris, diccns,
,^
efi fubfiantia:di-
uidentes aut fecundhm quantitatim , autfecuHdumJpeciem\& id^h quodvnum itjdiui^bile quia quod primumfingulorum indiutfibiU:nonfimiliterautem omne indiutfibile, vt feSy C^- vnitds'yfedhoc quidem omnino : illud
dicit:
,
Deinde cum didt
metrum emnium , quod vnum
Sit itaquf
M
545
dia- j^^gMti. fyliabas longas,& breues^firailiter autem, mttrum menfuratur dttobus,Sc fimiliter latus qua- ttueiutiM. drari , gencralircr omnes magnitudines : rario
slios iudicant. Sttunib mMibtu **»-
II.
dign^carent metrumfid non vnitatem : nu-
merus autem pluralitas vnitatum efi. Pojiit cerriam proprietatera raenfurx, qiuc at«
tatem id
cft,
,
dicens cp.bd.femper
,
metntm eil cognatum,
vnius gcneriscum racnfurato
menfura , uiagnitudmis
efi
.
&vnigcnci- ^^^^77»* ;
ficut fupplc
ejutdam magrtititdo,& fccundjtm
efi-vmftnm-
'»*& v»«f*"*'*''•
:
:
Metaph.
Lib. X.
346
fecHtditm vnMm<jHod(jiMemcn£\it3tum vc qaod ^4longitufitMdinis,C\i rupple menfura UtitMdo ,
&
dinislongitftdo, tii
y
& vox vocis, & grAMitas graMits-
& vnitM vnitatis
:fic
enim oportet accipere
fi
loquamur ,/ffii «0« ^Mod nMmerqmeniura nmnerut : nam numcrus non ha-
iiipplc proprie r«TO,fit
bet rationcm mcnfiir^ proprie,fcd vnitas;&4de6 ad defienandum vnieoieitatcm debet dici vnitas cflc
•
menfura vnitatum
& non numerorum & »
,
iubdit.quod^iyK»*/*»! aportehit Ji/imiltter,id
tum.
vniras nuraerorum
Nott n-jmt-
concederetur
fimiliter acciperetur
fi
,
nonfimiltttr digmficam,iA
-jfed
nitz func mcnfiira: ,pcrquas poflumus perdpere
ytrum per fenfura , vcl intcllcdum aUquid vcre cognofcimusmam afto.s fentiendi, &fcicntiafpccumiua in nobis caufatur a rebus aUtcr tamen aL :
de fcientia q;iac cft caafa rcrum , vt fcientia diuina ctiam fcientia artifici? : nam talis fcicntia cft mcnfura rerum , vr tunc rcs dicatur perfedb, quando attingit ad ftmiUtudinem talis fcicneflct
rpeciaii-
tcr.
&
tiac.
Dcindc cum
dicit
eft,
quod feciindum rei veritatcm oportet conccdere quod numcais fit menfiira n jincrorum,vcl etiam
Al.vnita-
:
:
vcl eft,
fythagoras vero hominem ait omnium ejfe metrum ac vtiqueftfcientem diceret aut fen~ tientem, hos autem quia habent , htc quidem fenfum^ ille verofcientiam qua dtcimtts effe :
menfiiram vnitatum , & numerum numerorum , v^l etiam vnitatpm numeri.propter differentiam qus ^^'g"""' iudicant aliqui (upple vnitatem efle
/***
eH me». fitr» numtri.
vidctur cfle inter numeriu-n,& vnitarem:quod reprehendit.dicensquodfiippleattcndere hanc dif-
?erenriam,ide eft acy* ^^^'^i^/trf "^r ideft,di^num ejfe metrMm, id eft, menuiram vnitatMmfed non x;///r«r«»,quatenus fcilicet vrtitas videcur difFerre ab vnitatibus , ficut fingularc a plurali fimilis aurem ratio cft dc mcnfura vnitatum;& niuTicri ; igitur pari rai.ionc poteft concedi, quod vnitas fit mcnfiira numcri:c«w nnme-
iudicarent vnitates
metra eorurnqutt fuhtjciuntur.
Nihil itaqtte
dicentes fuperahttndans videmur aliqutd dtcere.
Redarguit Pythagoram,qui afTcnticbat prxdi- Htnmejlmtimproprietari , dicensqund Pythagorat vere fi*ra rerttm ait horniiem ejfe metrum , id eft , menfiiram om- fieuiitm Py(Sta:
nium, nHtfctentem.aMt fentientem
tum
eft fciens aut fenriens
:
inquan.-
,i6. eft,
:
rus nonfit aliMdqMamplMres vnitates. Vultergo Philofophus , quod non obftante vnigeneitate
Kumerut
menfuracum poteft concedi , quod menfura numeri , ficuc conceciitur
menfiirjc ad
vnitas eft
quod vnitas tur
illa
eft
fequi-
Mtem melrum
rerum
idem : quiA cognofcimiu dicjmdipfis ^quoniam menfuranturmagis cjuam menfurant, Sed accidit nohis ve-
16
menfurante cognofcamut
luti ft tn alio nos
quanti fumui per cuhitum ad tantttm nofiri addifcere'
Vbi Philofbphus
ExeluMt
dam
quMdjtm
exchidit a propofito quan-
improprieratem,
& falfitatcm.
Circa quod
primo facit, quod didum cft fecundo rcdarguit Pythagoram qui allentiebat pr.TdiAa: impi'oprietari:terti6 epilogat circa dida. Sccunda ibi Pythagoras vero. Tertia ibi Quod ijMitria facrt
frlfitattm.
:
:
,
:
:
dem igitMr. Dicit crgo, quod quia fiipra didum eft , quod mcnliira eft per quam cognofcitur rci quantitas
;
(i^f
propter idem dicimMs fcientiam,
\UnfurMtur &fenfumefle w^r«i», id eft,menfura rfr«»j tjMia if ne^ mcn- ipfis,Cci\icct Cciemi3i,& fenfn aliqnid cognofcimtts: .
furAnt fciin- 'quia fciUcet fenfibiUa ti* '&finfitt
ir Kobu.
fcientiam ple
hoc
:
per fenfiim
t.
& fcibiUa per
dicitur impropric:i9»0/}Mm
menfurent, ficut patet ex
mus
,
hoc aurem rcmoaet diccns,qu6d fup-
gis fbpplc menfMrantMr fenfiis
quid :
c.
10.
non enim
1.
,
pro quia,mM-
& fcientia
fic cft
tjnam
Ad ali-
huius cap. de
econucrfb
;
vndc
fiibdit ,
&
&
adlum
,
:
obic-
& non
fed acddit nobis,(ci\ictt fcicndo menfurcmur per :
tes txxxiyVelMti fi alio nos menfurante cognofcamn*
veri
,
fcnfibih'um
cognita
:
,
, fciUcet vt obieda eorum redargutionem , qubd
fjsbijciMntMr
cjux
& fubdit
nihil ita^Me dicentes, fc\\ictt Pythagorici, /»/>«««-
Notandum, qubd,
vt dichim eft 4. huius, Py-
& cius fequaccs opinati funt de verltate
thagoras
apparcntium qubd
res eflcnt tales qualcs
apparent , vel quia
fic
mur
ca?
fcntimus
proptcr quod fcnfum
:
,
nobis
vel quia opina-
&
fcientiam po-
&
pcr hoc dicebant nebant rhenfiiram rerum , mcnfuras rerum ; pcr hoc dicebant homincm cile mcnfiiram omnium , puta per /enfum om-
&
nium
fenfibilium
«Sbum
omnium
,
& per fcicntiam
fcibilium
,
fiue
Philofophus autem conniimcfat
,
Cur
pofiiit
Pythagfraf htmir.e rnen-
fttrartrum.
fiuc intcUe-
intelUgibiUum fe
cum
dicimus,ficut,& in i.Iibro connumerabat
eis fc
,
vt
cum
Platonicis :cx co,quia quandoque fuit fecutus philofbphiam Platonis , Pythagorac. Deindc
&
cum dicit
G^od quidem igitur vni ejfe maxime eft fecundum nomen , quod determinat metrum quoddam , maxime quantitatis deinde qualitatis,palam : erit autem tale hoc qttidem
^
18
;
fi efHndiuifibile (ecundum quantitatem,iUud
autem ft fecundum qualitatem ,propterquod indiuijibile eft autfimpliciter, aut
inquantum
vnum.
quanti fumus per cubitum ad tantum nofiri adVult diccre , qu6d fi aliquis nos mcnfurct pcr mcnfuram cubitalcm appUcatam nobis
quod ejuidem igitnr vni ejfemaxime eii fecunditm nomen, ^uoddeEpilogat.circa di£la dicens
&
vnitts maxime cft qtibd fit mcnfiira , hoc efi maxime proprium quantitatis , deinde (jualitatis,
& fimiliter de aliis gencribus^<»/4»» fupple cft cx prasdidis
ixtrAfiutst
trum
cognofccrcmus quanti fiimus fccundiittj quantitat«m corporis : fic rcs fcitx, vcl per fcnfiira cog-
:
terminat metrum qHoddafh,id eft,qubd d& ratione
Qti»mti« res difcere.
dt itnuhiti
iUe
:
&
in re quia nos fci-
fed magis cconuerfb
j
cp.hA in fenticndo
fU (T fintit.
fenfum
Spiltgm.
aut fentimus
ftum enim mcnfurat habiium
mtnfi4r»fiii-
hic cjuidem habet
sfuia
:
fciemiam, cjux fciljcct fcientiam , fcnfum dicimtts ejfe metra eorum id eft , rcrum fcibilium , 8c
dicere.
dici-
mt4^ &feftfitm propter
j.
nium
hif.
rpenfuram oin-
efle
bundans, id t^,m;iq^n\xm:videntur tamen alicjuid «iicwp^putaquia latcnter innuunt qubd vohint
pars
Et fcientiam Tcx. c6.
Tunc
mcnfiura vnicacum.
mines dicunt Pythagorici
thitgoraqucd
imfrtbatur
hos <«; (rw»,fciUcet ho-
:
& fubdir, qubd hoc
erit efuidem fi erit indiuifibile fecMnditm qMantitatem : iUud autAafifecHriditm tjualitatem, ,
propterquod id quod
eft
vnum,efi indtuijibile aut fimpli
.
Summas Jtmpllciter^ puta vniras,
Cap.
I.
aut intfmwtMmwtim, id
nas ditUra-
cft^ut iecunduni quid, Sc inquancum vnumjicet
t^mtm^rtU.
non fimpliciter , vt didhim cft demcnfiiris aliorum scnerum a nujtaerGw Hic ergo duo Gmt mamfe/uta ex przdidis, fcilicet qg6d ratio mcnfuIX maxine conuenit vni , 8c quod illud vnum quod eft n^nfura , eft indiuifibile vd fimpliciter,
vd recundum quid,& ad Notandum ,qudd
XMtU mXfkf£pripic dif-
tc.iS.Scio.Sc tangitur furae
tilMt ititUe
aiJa
sliu cStumt.
cipium numeri
rtf^t-
Smnmmm fmut ibu.
hk in
genera cransfenur
:
:
,
ratio
men-
8c cxindead
nam vnitas,quz cft prin-'
nu:quiaminima&indiuifibilisfimplicitcr tas
hmus,
maximc mcniuracft , Sc ceniin>
,
:
vni-
autcm comparata ad numcrum , qux menfu-
quo numerum coquo numerum pcr rcplicationcm mcnfuramusrnam vniras, & facit cognofccre numerura , &: per vplicationem fuialiquotics fumpta rffddit omncm numeruro datum. Ex his auipm duabus conditionibus vniutis tranflata eft pct quandam fimilitudincm rario menfursc ad alia genera quandoquc cnim dicitur mcnfur» inaiiquo gcnere iilud , quod per fui replicarioncm sdiquorics fumptum reddit qaodlibct inillo rat,habet rationcm prindpij
gnofirimus
,
&
quodvnum eff^
III.
Sc
547 „
quomodo ofertet deetfrf..
ciferc.vtrum velut fuhftantia dltqua exijie»' ttiffo vnojftcut iffi Pythagorici dicuntfrius, (jr PUto pojferiui : AUt magis fuffoaitur aliqua natura y^quomodo oforieat notius dtci^ (^ magis ficut qui de natura : tUorum entm
aitus amicitiam dixit ejfe^
litera
pcr prius in numcris repcritur
C*ittbti»mes
mias
placitum.
,(iaitdi£bim/uit'5.
erttt 4fnM»-
,
:
quod vnum
,
altus
aerem^aUusinpnilum. Poftquam oftendit qnod vnum dc gcnerc cxindc deriuatur ad
strmt dt
&
Quantitaris hal>et proprie rarionem menfurce,
tdo ^mtad »•*«<» 7**-
aiia genera nunc ipcdaiiter vnum/juod eft meniura fc ha- V**[^' '*'''^* bcat in ffcrierc iubftanri«e. Circa quodduo facit: primo ftcit quod di£him cft iecundo comparat :
inquirit quomodo
^
:
vnum , dc quibus fuerat locutus. Sccunda tbi ^uia vere tdemfigmjicat.Vxi'ma in tres prim6 proponit vnam quseiHoncm: ad inuicem tns, Sc :
:
fecund^ fubiungit cius ibiutioncm icni6 epilogat drca dcrcrminata. Secunda ibi Si itaqu* :
:
nuUum. Tcrria
ibi
:
^uod
(juuiem igitur.
Dicit
Trtpmut
:
Mtnfiir»jM
fUx
:
QmM»titMti-
& rn magnitu-
m»,^ftrft~
gcncrc, puta in pondcribus vncia,
aim».
dinibus cubitu$,vel aiiquid huiufinodi
quandoqueautem dicitur menfura in aliquo generc, non qu6d menfutct alia per rcplicarioncm ; Ccd quia tanquam notius in iHo gcncrc facit cognokcrc
AWtd» re
tjl
tpt»-
alia in illo genere.
mtmfm- menfiira
Jm»ttyrmi
iftomodo
Exemplum in gcnere
:
aiios coiores
:
,
alljcdo ponitur
colorumrquatcnus
Sc mpnfurat ifto
quia color lanto
modo omnes
p^fe^or, quanio
ntagisad albcdinemappropinquat. Mpnfuraprimo modo nominatiu mcnfiira qoantitariua ; Ced
mcnfura jccundo tionis
,
&
modo
perfedlionis.
didtur menfura cogniVnde ergo ait Philo{<>-
phus , quod rario mcnfurx primd rcpcrirar in pumeris,& exindc ad aliagenera deriuatiir,iecun4lim aliquam fimilirudiucm modo nunc dido.
SVMMiE C
A
&
aliis
gcncribus
id cft
fublfantiam
fit rei
III.
P.
fubibntia
VH M A
ie liabct i^(i\m
eft,
vtro modot
vnumftcundum icilicet
qMemad^
modum troQauimtu in duhitatiomhm,Cdlkct in }, huius,t.c.i.& inde.& fubdit qu^ilionemifta quid
&
«
tjt boc iffum fuod vnS, quomod» ofortet de fufcifereM cft,opinari,ideft,rrr« i^/i vno exifiett
ali^uafitbfiantia pcr ic exiftente feparata,
Pythagorici dicttnt friut
,
/0«?
& Plato fefierim Ce-
quenseos
: aut magif ipfi fupplc \mfuffoniiur aliqua »i«r«r4,fdiicct fubfiftcns ipfi vni , t^uo^
&
modo ofortet notim dict,& magts.id cft,iecund6m qua naturam fubieda niagis deijct dici illud vnii vt per norius,yJn«f diciit,tjuidenatMra,id eft,Philolophi naturaies, lUorU enim ipium cjuidevnum aliuj dicit
amicitiam, puta Empedoclcs
ejfe
,
pofuit quatuor elementa prindpia matetiaiia
qui Ofimie maU ?*•»*«
,
&
^
duo prindpiaagentiaprioraillis,icilicetamorem
/**/***'«•
& odium,intcr quae amot pratcedit,vt pcrfc
"**'
,
PRIMifi
prindpium didtur vnii,poiuit qu6d ip/um, quod pft vniun cilct amor , '& quia ctiam amor habcr vnirc, ^r dicebatur
,
ipfiiiique
ad ipfum
ens coroparario.
S
nimc qu^rendum
& naturam rerum
,
jilius autem,
An vnom
:
quomodo
,
:
plus parricipans dc iumine,eftquidnotius,& per»
redHus colorum
ergo,qu6d quia fupple iam patet quomodo vnunr. '"'^ ^'^r"il. quod eft menfura ie hat>et in Quanritate , in 'o^*J^
I
F
M,
vnum text.
Intcr varias opinioncs fupra lib. 3 dc rarionc vmms rclacas , quas bic Dc^or
connumcrac approbat cam,qux tcnec cns, vc vnum, non c(^c fubflantiasr«rum
2.& indc.
huius, tcxt.com.
airem : fupplc efle illud quod vnum,quatenus poiuit aciem prindpium omniinn. Ali*u,Cci\icct Meliilus didt ittm finitum
S.
j.
puu Diogenes,
quod vnum:poiuit cnim
fupple iliud
effe,
dicit
ens immDbiic infinirum,vt patct i.Phyfic,
com.
ij.
&
quomodo vnum
& naturas
inde.
Eft crgo.ifta
habcat
fc
quaiho
ad fubibnrias
rerum vtrum ipiiim vnum :
fit
aliqua
fubilanria per ie cxiftcns,vei recipiatur ficut
;
dens in iubieilo in aliqua natura natur. Deinde ciim didt
quz
d
acd-
iubilcC''
cxiitcotes pcrfcjvel fcparatas:prira6quia
iiuUum dacur vniucrfalc cxiftcns:fccun<J6 quia cns , & vnum , in omni gcncrc habentur.non tantum in goncrc Subftandx de hoc vidc Dodorcm, 4. huius qa. :
& ibi Schol. 4 & f
T.C_6.
SEcumetttmftthfiAntidmverh ,
Si itaque nullum vniuerfalium
Jtantiam
ejl
fubjtantia
,
effe
fuh~
foftbileficut in fermontbus de
^ ente diiium
fubjiantia niji
vnum
fofsibile ejt effe
\
ejl ,
nec iffum hac
aliquid frater multd
commune namque ^fed ficut
fr^dicatumfo!um yfalam quod nequt iffum vnum: nam ens <Jr vnuni vniuerfaliter fra^ dicdntur mdxim} de tmnibus , quare necge-
uerd Mdtufd qudddm
,
&fubjiantidfe^arabi. les
»0
:
;
Us db
X?
Lib.
348 dliii
vnum
funt nec :
Metaph.
genus cdntingit
froftereM caufis jfro^terquof quidem
effc
iiecfubfiantiam. S»intuqutfi,
&
diuiditur in Ponit quaiftionis folurionem , duas iecundum qu6d dupliciter probat qu6d ens , vnBm non funt aliquae^ fubftantia: recum
&
ftr fe
ejfe
«jfi-
prifno per rationem
:
prima parte intendit talem
\\\
nem NuUum :
ratio-
vniuerfale di(3:um de multis eft :
(fed
ens
,
& vnum fiint ;
,
,
nullum vniuerfale per
fe exiftens eft
quia
eft fubftantia:turn
commune
vnum
multis communita-
ergo,qu6dy? pro
te praEdicationisjergo,&c. Dicit
quia
itaque nullHm vniuerfaliur^ pojfthile eft
,
effe
;
namque , pro quia ,commHne
num ifed
cft fiipple
aut pr^dicatum folum', id
eft,
ip-
fum vniuerfale eft aliquod conjmune pridicatum de multis. Palam ergo,quia nec ipfum vnum, eft fupple aliquid feparatum exiftens nam ens, vnum rnaxime vniuerfaUter de omnibtuprttdi-
&
e(k,palam quia,& totaltter
fic
admodum
& cjuid ens
,
ex quo fequitur
;
tur.^lttve »-
fubftantia fubfiftpns
qu^
non, funt aliqua quare nec genera funt cjuit-
:
,
dam natur£y& fubfiantiafeparMes, vt ponebat Plato nec vnum , fcilicet quod nec hoc dicitur pro tanto , quod vnum contingit ejfegentu quia llipple vnum non eft ^enus,ipropter eafdem cau-
:
id eft,ge-
quod vnum:quem,' vt tanquam non fit fuffi-
quAredumefi quid
neraliter
,
eft
quod cft vnum vnum dicitunopor-
ciens dicere,(]uod hoc ipfum, (cilictl
cui
fciliect
qusrere aliquam naturam fubflratam, competac efle vnum , cns. Deinde cum
&
dicit:
i^tvero lor
in colorihtu
efi
aliquid quod co-
vnu6,puta albi^s ; deinde al^ ex hoc etiam
nigro videntur geniti albi,(jr
vt
:
nigrum enim priuatio
ienebra \ hac eitim efipriuatio
lucis
:
&
fed texMiter fonare viie- cantur
kU.
:
inquam
ipfum v-
quod
eft,
omnibus gene-
ergo quoniam in qualttatthtu efi altcjutd qnod vnum, dr alttjua wrf/«r4 fupplc dicitur eflc vna denominatiue •.ftmiliter in quantis : quia
ribus
tet igitur
tex.com,45.&
& fpecialiter dc fuSftari-
quia inquam fiic «ft > nec hoeipfum , vt vnum aliquod pojfibile efi effe fubfiantiam prater multa:
liqs expofito-
prasdicantur eujualiter, fcilicct de
flantia,&
ente, fcilicet in 7, huius,
& vnum dicunturM
aflignat diccns,ejHia ens,
^natura ipfitti quod
tia
res
:
Jubftantiam, ficut diiium epinfermonibtis deftfhinde, vbi agitur de enre,
tfiftnguUru,
rationis
habere in omntbusyCdiicet g^eribus:cuius caufam
:
maximc vniuerfalia dida de omnibus ergo efts, vel vnum,non eft iiibftantia per fe exiftens.Maior patet tum ex 7. huius vbi probatum eft quod
Jitc expofitio
minorem
ttm fimiliter.
fe exiftentes feparata:
fubftantia ppr ie exiftens
fienttm.
£;irca hanc rationem fic procedit:prim6 po-
tiae.
nit rarionem:fccund6 declarat
fumptam a caufa, & a priori {eaind6 per rationem fumptama fimili. Secunda ibi ^dhuc au:
Hee tns nec
&
,
pcr exempla plura: tertid infert conclufiorien» principalem. Seeunda ibi jit vero in-coloribm, Tertia Thy.jQuare fiefuidem. Dicit ergo, quod adhuc necejfe efi , fcilieet jpfum vnura fimthter fe
per
vnum
pcrfeexiftens.jquimmni6 eftaliqua natura flib* ftrata denomihata ab ipfb vrio , quae quidetti natura cft vna menfura omnium,<Jd4 funt ih illo gcnere;ergo fic fe habebit, &1n genere Subftan-
lucis
; quarefientia effent cdores , effentvti-^ qtiemmertis quidam entia yfed quorum, pa-
lam vtique quia colbrum^(jr ipfum vnum effet vtique
diquidvnum ,puta album.
Simili'
:
teraittemfi mdpdixeffent
,
numertu vtique
:
fas propter quas.ncc ens fupple eft gtnn$,nec fubsiantia , fcilicet fubliftens.' Vel aliter , qu6d nec vnurn^\A eft,nullum genus contingit efle fubftantiam per fe exiftentem , proprer eafclem caufas,
&c. nam cadem ratione omne genUs fale
,
negatur elfeiubftantia ficut &ens
rario
generaliter concludit
quodfcilicet
& vniuer& flc ifta
& vm*uerfale ^M
uibftanria per fe exiftens.
Notandiim, quod
ait,
diefim equidem
:
;
fed noa numertis
^ ipfum vnumeffet vti^
que aliquid cuitds fubfiantia no itfum vnum;
fed diefis '.ftmtliter autem , (jj- in fonis mentorum , vtique ejfent entia numerus ipfum
vnum elementtim vocaie
reiftlines ,figttrarum vtiqtie effet
& ipfum vnum trigonum
;
AdhucAt{temfimiliter in omnihus necejfe ejtfe habere.
Declarat minorem rarionis per plura exempla, quod in aUis generibus qusritur aliqua natura ralis cui conuenit eflc vnum primb in
atjttaliter
ens ,
^ vnum.
Brgo quoniam inqualttatibus e(t altquidquod
vnum,
(jr
aliqua natura ^ftmiliterin quan-
tis,palam quia^
^
totaltler quarendum quid., quemadmodum.dr quidens, tanquam nonfufficiens quod hoc ipfum ipftus
& quodvnum
:
natiira.
quod at vero
in colorihus efi ali-
quid quod efi color vuui,puta album, fcilicet quod menfur"a,& primum inter colores quia tanto :
color eft perfeditior, quanto appropinquat ad albiim fubdit , quod deinde funt alij geniti:ex
&
Hine argw htgro , vt flint medi) colores, mentum pro ex quo patet qubd fuat pofteriores,& fubdit,^«oefb efipriuatio albt vt tenebra luct^:hac compefinone entm tenebratfi priuatto lucit : quia igjtur album friediorum.
hoc fcilicet atbo
efl
id
quod
ideo fubdit lores
:
&
dic fonfe, cft primiun vnwn ix\ coloribus; fed quenter. qu6d^«/«rf //owjwM entia cjjcntco-
entia vtiejueejfent
quorum , :
num in aliis generibus quia ens
,
&
hiberent qiiendam
Ponit fecundjim rarioncm fumptam a /Imilij quam imendit talem Sicut fe habet ens ad v,
,
fic in
eenere Subilanris
& vnum acqualitcr de
cantur fed ficeftin :
vnum non
aliis
funt ipfa
oranibus prsdigencribus quod ens' ,
naWa,vcl
&
fubftantia rei
11 i.Exetnfi,
:
coloribus dicens,
:
21
ra-
IfiUcet
cft
Dicuntur autern
numerus^
eadem autem
nullum comniune,quod
excludendum commune fecundum caufalitatem: prima enim caufa , quae maximc eft communis communitate caufalitaris efl per -fc fubflftens. Deinde cum dicit
7.
,
in aliis gcneribus.
tiOtCJr
cftpraedicatum efle fubftanriam fubfiftenrem, ad
T. com.
ete-
^ ^ fifigurA
,
;
contra PJatonem,
nuUum commune,
effent
JubfiAntidipforum ,
fcilicet
que cjuta colornm
tunc ,
qmdam numerui
numerum eflet
-yfed
fi
,
id eft,
quarratur
numerus palam :
vti-
& non fupple aliquarum rerum
&
exiftentium feparatim , ipfum ^ue alfquodvnum , fcilicet quod vni vt alhum ^ftmtliter aittem dr
vnum
cffet
vti-
fiibiiceretur ipfi
fi omnia fupple encia, ejfent melodta, ejfet vttque nutneruif fcHicet
mebdiarum
:
ejfent
equidem diefes
,
aut aliquid JiuiufiTiodi,
jliiedt
eH
menfrira ct-
ierum eim
Summ^II.
Cap. IIL
huiurmcdi , pota toni t,ftd mtmenu nm eJfetfiJh' ipfum vnum ftantU ipfontm , fcilicet cnrium
frtMJUittft wigrti*.
&
:
Exemf. f.Exemf.
X.
vtiquealiquid
cflet
,
puta
diefis
,
cuius fubftanria
Bon vmtm , non fic quod ipfura vnum (tznriijlddiefts.fptiiliterdutem vti^tte
ejfet
fob-
fi
omnia
tcra vocalis
quae eft prima litterarum, quatenus
,
non pofluntfonarealiac Uttcrx mnilitcr, omnia enria ejfent figurs rtSHline*.' fi fupple tunc vrique cftet numcrus fiptrArum , quafi fcilitpfum vnum ejfet cet aliquorum fubiedorum , fine ca
:
&
^tMmf.
&
quiavt traduntGconietra: , cft prima figura rcctilinca , quatenus in triangulum omncs figurx rcdilineac refoluuntun in altit generibm quia eademautemeftrdtto , /rigo»»o»,idcft,triangulus
:
&
{"cilicet
ftratum
;
rendum eft ipfum, aliqucm colorcm vnum vnam,
& ipfum vnum,id
ftantiara,dc
aiiquam
vnam
Circa pracdi^b poflet occutrerc vnum dubiura, x^ qua: fit ifta vna fubftanria, quac eft prima, LDHiwnr.
fciiicet
&
Didtur a
racnlura oraniura fubftanrianmi.
:
nara tc-
& impcrfieiaionis rdpcdu
alterius.
Dcinde
Philofophus aliquam
ftantiara,quae
effc
maifiira
fit
vnam primam
aliarxira
;
& vult Cora-
condudit in finc quareJtquidem in pajfionibus ,& qttantitattbus ipfum vnum aliqualttattbus ,
& in quantitdttbtts^
(jr
(jr
in
in qua-
motunu-
meris exifientibiti,(jr vno alujuo in omnibitf,
& ipftm vnum ali^ quidvnum \fednon hdc ipJiuifubHMtia, & quorundam,
infubBantiis necejp: ejijimiliter fe h^ere-.fi-
e^imfe habet in omnibm.
quod vnttm\fed non hoc
ipjius Jiibfrantia,&
infub-
SUpraquani
Infcrt
fi
:
;
primum eft
ficut in aliis generibus
gencris, ita primus
SubftanriaE
condufioncm prijjdpalem dicens qufa ita eft fupple in omnibus generibus, :
,
^uzi in pajfionibiti/^ in qualitatibits,& quantitatiiftt, in motunumertsexislentibui y&vnoali-
&
tfuo in omnibitt
fum vnum DerumtnMt*«
& **»
'/-
finttaiiter^
:
numeritt qui
eftalicjuod
efi
quorundam
& ip-
vnum,fed non ipjuts fubftan-
quod in omnibus talibus inuenitur nu-
tia, id eft,
merus,& vnum,& ira qiiod'numerus,& ipfum vnum non funt fubftantia illorum,de quibus dicun-
,
quod
motor eflet
aliquid de genere
erroneimi
eft
aliquid illius
:
quia Dcus
igitur eft raenfiira
deo
,
conucnit vnitas cft
prima
illius
generis
?
fita
:
illius
generis
,
fe<5tiorae}itia,quira
acddenrium qux funtremo-
tor eft raenfura intrinfeca-Tunc fequitur
quac dicatur vnum:quia i\erihus,necejfe
eft,& infubftantiis Jhniliter fe ha-
dumeft. l
V M.
vnum Jignifcant
^luia vero
vnum
(ir
,
,
ift
pars:
aliqualiter
ens , palam per ajfequi
na , vtneque
illa
jttjuali-
non quod ipium vnum fit quiditatiue ipfanatura. Itcm cns & vnum non diftingui rcalitcr.
vnicuique
QVod quidem
igitttr
vnum in omni ger
Vf„ere ^"^
&
nuUitts nae(} qu*dam natura. ^ , i^ r j r tura hoc tpjum ejuod vnum^palam;jeajicut t»
/
Scori Oper. tonu IV.
^"'
^
*'
cf ejuia non funt in vllc vtjuid eji^ nequeinquale ,fed
quod vnus homo non pr^edicat alterum ab homine aliquid quemadmodurn necejfe prater quiddam quale , dr quantum ^ cr "vni effe td quod
In omni gcnerc cflc naturam vnam,
^freprtum fwW,
nullius taraen genetis priraus rao-
ter Categorids
Sr MM A R
ZfiUgtu in omnt genere
;
ec-
bere :fimiliter cnimfe habet in OTnnibttt, vt pratdl-
nec
ficut
Notandum , quod quatenus primus motor eft
fum vnum
aliis
stlutio.
cui
menfuracxtrinfeca oraniura,ahquo modo cft ira- MtnfnrM dtf raediatior raenfura fubftanrianmi , qux funt per- f^**-
(^ vnuta
inquam fic cft in
,
tft
aliorum.
frdditMntur.
aliquam haturam fubie(^am,
Rcfpon-
ntn
'" !"»*"•
non autem primus motot
men£bra intrinfeca
riora ab ipib
requirit
non ^'"t
Quid
aliqua fubftantia illius generis prima
wr;/f <^ numenti dicitur dt quibufdam zch\is,& ip-
tici numeritt
.uem^
Commentator verba prjcallcgata:
primus raotor poneretur raenfura ipfius generis Subftanri2,hoc ipfura vnura ponereturme fiira quia primus motor propter fuara funmiam firaplidtatera rault6 vcrius cflet hoc ipfiira vnura, quara idea Platonis. Tura quia fi uc ergo (ed
cadit in generc propter fui infinitatera.
fiquidem
\
:
&
litteram ponit
^areji ejuidem ittpdftomhui ,
fub-
mentator qu6d illa fit Dcus , vcl priraus raotor. Sed hacc expofirio nulla eft:tum quia non videtur habere &itentionem AriftoteIis,qui,ficut patct ex littera , quzrit an in fubftantiis fit aliquod vnura quod fit racnfura aliorum:an hoc fit iplum vnura: Sif^fi^fi^ 8c probat ex intentionc contra Platonem quod "*'|-'^^^ non fit iplura vnum , icd aliqmd cu: conuenit ip^ fura vnura,ficut
ftantiit Htcefe eft Jimiltter fe hahere.
CQlodicit:
ttmiti-
f^tdtiJ.t.f.
^fi^^
cit
dicitaliquam naturam pofiriuamtfed pro tanto nigruHi dicitur priuario albi^quia paracipat minimum dc lucc , qiis eft fubftajitia colorum}& idcd comparatur ad album ficut defedus quidam,cDmodoquo comrauniter dicJmus,qu6d contrariorum alrerum habet larioncra priuano-
fert etn-
fub-
^•fi^***^
rum fcrapcr
miltter
eft,
qua dicatxuvnura.
Coramcnto,alias in 4.vbi di-
nebra nihil dicit pofiriunm ; nignmi autem dicit colofriMAM d»- aliquid pofiriuum, cura fit qaaedam fpccies ris,&contraria albo : vtrunquc autcm contrarioflex.
eji
&
toris hic in fcprirao
»i*i
numertti
Jtc
fcd (empcr quxritur aliquid fub-
imti» aihtdi-
liutibtti,
,
quarcndum c{k,fubftantiam
imfubftantia fupple
& eft fentenria Commenta-
flon qu6d fit
nis
dtur vnum.non qu6d ipfum vnura fit ip(a naturi^ fcd quia didtur dc ea ificut erge in coloribm qut-
,
vd ipfum vnum non eflet
Notandum,qu6d nigrum dicitur priturio albi, ptdaejipTi-
&
natura hocipfum ,quod (cparatura vnum , id cft, quod in onrmi genetc eft natura aliqiu, dc "qua di-
quodara cxpofitorc
,
vni,\e\ numcro.
ipfi
Epilogat drca dctcrminata, dicens , palam ejji nulhue quadam natura ,
tfuoa tn omnigenere eft
fub-
numcrus
ftantia rerura
:
tjudrendum iffum
quodvnum\Jic infubjiantiajub^antiam vnam ipfum vnum.
& infonu,
anxii^efent {
puta
vnum
eoloribus ctlorem
349
Jimititerfe habet Jicut ens ^<Jr per hoc
,
effe.
Comparat ad inuicem ens,& vnura, de quibas fuerat lucutus, dicens-.palam
cant
alitjitaliter
eft quta
vnum,& ens, &
quia idem realitct
,
non tamcn
i^
idemftgmji-
didt alujualiter^
IdentitMttm
»idpra forraaliter, »»"^ c^
Gg
quod
:
Lib. X.
350
Metaph.
quod probat triplicitcr tum prim& , quia ficut ens non eft in aliquo Prxdicamento ,fcd confc:
triflicittr.
quitur omnia,'fic ple
&
vnum
& vnum
:
ideo dicit, quipd fup-
ens idcm fignificant per ajfeqm a-
qualiter Cattgori^u^ id eft,Praedicamenta
:
&: (piia
nuUa vna Categoria vt nec in qnid efi, id eft,in Subftantia,«ff in quale,8c fic de aliis •,/ed fimiliterfe habetficut ens, quod fcilicet noncft in nonfunt
dicat naturam
Tum (ecund6,quia ficutcns
prae«-
& vnum tor
oninium gencru;n,fic
luip dc quibus prjedicatur j idc6 dicit , quod fupplc vnum,& ens idem fio;nificant/»rr hoc , quod v-
nushomo non pr^dicat alterum aliquid ab homine, Sc Aicit non <»/w«7w,{cilicctrealiter
formalitcr prjedicet
5
licet altcrura
tjuemadmodum mcefie , id
:
vm
Poftquatn PhiloC^hus determjnauit de abfbliite , dcterminat rtunc de ipfo vno in
&
in fe
comparatione ad fuum oppofitum , quod eft multa. Circa quod duo facit : quia Primo deCcribit eorum mutuam oppofitioncm. Secundd expbnit eorum mulriphcem acceprionem. Se-
&
candcm naturam realiter , non taraen eandera formaliter tamen hoc fufficit ad inteniionem Philofophi , quod vnum , cns fignificcnt idem ,fdlicet realiter. Tum tertio, ,
licct prasdicet
&
quia
vnum
efle cft efle
rcccdit ab vnitate
,
ita
vnicuiquc
:
nam rcs ficut
& ab cntitate
;
ideo dicit
,
nam
primo probauit vnum, & chs non cire rerum fubftanriam; hic autem dicit quod non praedicaiit
:
&
oppofitioi^is ifta oppofitio rcduca-
da
ibi
:
&
&
&
rat, dicens
,
quod
illud
quidem quod
eft
,
aut<^»-
Uifum , fcilicet a6tu , aut dmifibtle , fcilicet de propin^uo .multitudo qfttdam dicitur : indiuifihile
vnum , fupple dicitur. vnum & multa plufibus
vero , aut non dtutfum
Ex quo patet qu6d
licct
modis opponantur ,vt
dicetur infra
ficut indiiiifibilc
;
vno
huiufraodi , quatenus appropinquant diuifioni, propter facilitarem apritudinem adpoflediuii.
eo
modo quoponebat
fcilicetperfe cxiftens feparata:
Plato,
enimvniucr-
fic
faliacflentprimae fubftanriz perfe fubfiftentcs;
nihilominus ftantiara
qu6d
aliqua feparata , fed exiftunt fccundiim
efle in ipfis
indiuift-
btle
e^ eori du~
oppofita
flici»fimt.
dcns
Multa dtpliciter dicuiur.
:
&
quandam raultitudinera important;vnde dicimus mult^ra aquara , & muitum acrem, & fic dc di,
aliis.
Deinde ctun
dicit
tamcnens& vnum fignificant fub-
rerum fecundum viam Philofophi ; non
fii>t
Indiuifumf
^
nuntur.
aliam nanu^am ab his de quibus pracdicantur.
,
ti detlttrMur.
ta-
Dicendum quod fupcrius arguebat contra Platoncm & verum eft qu6d vnum , & cns non funt :
Ofpaptio Vr nius (^ ntulr
& diuifibile oppo-
Notandum, qu6dea qu£^ funt diuifa acSfcu, euieft quod multa funt diuifibilia autcm facilitcr, vt funt multa humida puta acr & aqua , & ,
rcrum
fHttH*.
cunda ibi Efi autern vniui quidem. Prima in trjes. Primo oftendit fecundum quid eft accipienda oppoutio inter vnum multa. Secundo ad
mcn modo
qu6d,C^ vniefiee/tid quod vnicuique efie, Scd vidctur Philofophus fibi rcpugnare
fubftanria
Sermo d*
vno comp»-
tur. Tfirtio
:
%r
autnon diuifum,vnum.
rempuet quoddam dubium. SecunijQuontam ergo oppofitiones. Tertia ibi JDicitur autem ex contrario. Dicit ergo, quod vnum multa opponuntur fecundum plures modos^quorum vwjkihcct modo opponuntur vnum, plura vt indimftbUe diuifibtlp,c^noA deda-
tis
x6,
multitudo qHadfimdicit§r findiuipbile vero,
cet Subftantiam,aut^«<«/tfrf«f (juantum.
^
Sflffth.
dtmfihi-
diuifibiUj
quod genus
Adiicrtendum tamen ,qu6d non eft omnino ^iittr vnum fimile de ente , &de vno : nam eus pradicat eanfrt.dic»ntur de quoUhet, dem naturam realiter , 8c formalitcr omnium quomode Generum , de quibus quiditatiue praedicatur. Vfunt idem num vcro , quia cft paffio cntis , cuiuflibct en-
Jnfimtti^'
ktffuodquidemenim diuifunr^aut
cft,ens fupplc prjcdicai a\(ct\jm prMer quid, fcili-
Jlkerens^
non idemi
nnm &multit»devtindiutphUe &
in
aliquo gcnere.
^
:
hngularibus
, licet
per intelleaum
abftrahantur : abftrahentium autem non eft daciura,fccundo Phyficorum, tcx.com. 18.
mcn-
^uemam ergo efuatitor modis dicuntur
,
&
oppofitiones
horum fecundum priuationem
dicitur alterum , contraria vtique erunt
neque vt
contradiSiiH)
,
neque vt
,
17
&
ad allquid
diSia.
&
Oftendit quo gcuerc oppofitionis vnum raulta opponuntur, dicens quod quomam oppofi-
SVMMA SECVNDA.
tiphes dicunfur quatuor modt^, \tpa.tet ex j.huius
De vno reffe^u multitudiKu,& de con*"
tcx.com.carente,
ditm priuationem
trarietatihtu plurima.
& horumaherumdicitur fecun,
manifeftumeft quod contraria vnum multa, vel indiuifinec vt contradt£iio, nec vt ad
&
vtique eruntSdWcpt
CAPVT PRIMVM-
bile
& diuifibile & ,
alicjtiid diEla.
Dc
variis
modis vniia , 8c multitudinis , conlequendbus ipfa.
&
&
Notandum , qu6d vnum multa non oppoHuegtntn nuntur contradi(5torie , quia nec vnurn nec multa 'PP»!""»^ polfunt dici dc non ente 'patet,& tamen de ente. '"'^,'"
t
:
S
FM MA RI VM,
ucdcnonente,fempcreftveraaIteraparscontradidionis^iterum altcra pars cbntradiftionis eft
Vnum & multa
opponi
variis
modis,
quos ben^ explicac Doaor. piodis accipi
Itcm variis vtrumquc fumit idcra , fij
& aequalc quafi ^zttc^vnius, cxplicans idcntitacis trcs modos & quatuor milc,
;
modosquibus ,t
r.cora.5.
aliquid dicitur fimile. Vi-
dcf.huius, tex.13.
pura negario, fed vnum,
& multa
aliquid pofiriuum. Similitetpatet
,
vtrunque dicit
quod vnum, Sc
multa non opponuntur relatiue , fed vt ficdicunad /e:non etiam opponuntur pro-
tur abfolute
&
pric,vt priuatio,& habitus:nampriuatio formalirer nihil ponitr/ed vnum,8c multa,nranqn(dick
formaliter aliquid pofiriuum , vt iam didum cft: quarc relinquitur a diuifione:quia fi opponantur,
opponuntur vt conrraria , non enira funt plurcs
/^ V^
cundumj/lttres
&
vnum multa fimodos , quorum vno v-
Vpontintut autem
quam quatuor fpecies oppofitionis. Notandum criam , quod licet vnum diuifibiic
& indiuifibile
,
tx
fic,
&
multa
non opponantur
modo
nuntur.
:
:
:
Summ^II
Cap.
relariao nihilominus ramcn feaindum qu6d habenc rarionem menlunE , Sc meniurari,
modo
',
vnum muItM
& indiut/ibile diuifibilt vtiquc op-
,
cum didc:
ponuntar modorelauuo. Deinde Dicitur autem ex contrario
iffum vnum ex diutfihili
^ ojienditur
,
indiuifibile frofter
mAgisfenfibilemmultitudinemejJe
& diui-
,
qukm indiuifihile ; (judre ratione t prior
fihile,
multitudo indiuifibiltfrofterfenfum. B.tmvHet cit»m
Remonet quoddam dubium
ftr-
Mt-
Swntm.
qu^ vnum dimfihile
cum
:
habim
qiulritudine
vnum
,
& priuario
natura poftepofterius
fic
& tamcn fuperius ditfhim eft, qu6d & per quod cog-
;
principium ex quo
eft
fit
quaidam
fit
qu6d vnum
fequitur
,
enim
diierar
igitur indiuifibile
priuatio dioifibilis lior
:
noiiritur roulritudo.
,
Ad quod
cens quod iffttm inSuiflnU
&
,
ref{X)ndet
di-
,
& vntm dicitur, & &
cognofcimr , diffinimr, ofienditnr ex fiio nmrarvfy ex ipfb diuifibilit hoc^fupplc ) propter mafit ejfe fenfibilt jpfam pluralitadiuifibtle tjtikm indi^Cm , quam(fiipple}vnum id cft
i
&
&
uiftbile : diuifibili
quia ,
icilicct ifft plHrMlitds efi
non fecundum natutam,
prior in-
fed fiicundum
fenfnm.
a8
Notandum qu6d •,
priora
,
&
tainus nota,
vt fircqucntcr ea
,
& pofteriora quoad nos.
Secand6 de parribiis multitudinis. ScQMttre palkm cjuod dtMerfum. Prima in duas : quia primd oftendit quot modis dicitur idem. Secundo quot modis dicitur fitmli. Secunda ibi : Similia vero. Dc tujttalt vcro non vnitu.
cunda
,
quia non habct aliquos
Vndcpri-
quatenus cadunt fiib ienfiim,prius fimc nobis noca : fimplida vef6 fimc nobis pofterius no-
& {ccundum nacuram
Botumu
Simiiitcrin propofito , lic^ fecundiim mcuraro >& fimplidtcr , ipfiun vnam fit prii^s
notum quim
&
pluralitas
ide6 ipfiim
vnum
,
non tamcn quoad
ex priuarione
diuifionc mulriradinis dimnitur
vt hic didt Philolbphus litas
fiun
T<x. c6. 1 o.
,
nosj
firilicct
Sc diuifibile
E/l autem
eft
cx
& cognofdtur,
quatenus jpfa plura-
,
qu^m vnum , & indiuifibile. Deinde cum didt ,
magis
vnta quidem
fenfibile
ip-
^ficnt (jr in diui-
fionecontrariorum dtfcripfimm , idem , (jrfimileydr £<jude,pluralitatu v(r\diuerfum^(jr dittifibiUfXJr
^* "^^
modos , feamdum quos
Prima in rrcs , fiicunmodos. Primus eft idem numcro , uibic<%o. Sccimdus eft idem numero fpccic Terrios eft idem ipede tantum. Secunda ibf: Htc Mutemfi rattone. Terria ibi Ampliits audiuiditur in
dum
fiias
fpccies.
&
trcs
:
Didi ergo , qu6d
teiH
fi ratia. multifltciter
vno quidtm modo
inaquaU,
ipfo
eodem diilo
^rofiquitur
idtm ft-
^^J^'"
dtcititr
cundum numerHm , puta qux funt idcm fubiedo, iJentitMem dlo quod non funt vnum fcamdum racionem, <jttt cft trivtalbum & muficum pura fi idem homo fir al- f^"' bus , & muficus:& fubdit qu6d talc idem ftatn:
dum numeritm dicimtti aliijuando ipfum puta fi dicarur qu6d homo eft ipfum album , vel ipfum ;
mufiomj
:
cuius rario afngnatur
nomen ipfim
,
, quia hoc prorelariuum fupple idenijtaus:
cft
AUi
relariuum autem fcmpcr rcfen idem fuppofitum; idc6 vbicunquc ponitur hoc quod dico ipfuthj
&
idem ciimdidt:
dcfignat
efle
Noc autemfi
numero fuppoficum.
ratione
,
Deindc
^ numero
lO
vnum
fiunt yVt tn tibiipfiy^J^ecie,(jr materta,
vnum.
fica ,
>
i
:
fiint
mo Phyficorura didtur,quod confafa,6ccompoca, licct finc fimplidcer
ibi
profcquitur,cuius rario afilgnanir , vt diccbanir quinto huius ; vel quia modi dus fiint ignori, vcl
quac fiinc
nou {ecund^ naturam
magis
?5i
I.
&
habet ad mulra vt indtutfibUe md
(t
:
Ponit fccundum modum,dicens, qa6d hoc aumodo didtur idcm ft fiurit vnum
tem, id cft,alio ratiane
& numtroyiza. quod ndn tancum fubiedo,
vt tu tecum idc6 didc
&
ts
,
fupple idcm
quod fupple
numero
tu ttcum ts
&
.
&
rarion^
vnum &Jpecio
&
materia fpecie , id eft , nacura fpedfica \ materia, id cft, in fappofico, indiuiduo. Dcin-
&
dc cum didc
K^mpl.us autemf ratioprlm^fuhFiaptis vnafuerity vtatjuaUs Une^reiia eadem , dr aquaUa, &ifogonia^ &tetragonia, etiam
&
flura:fedin his/equalitas vnitM. Ponic tcrrium modum diccns , qu6d ampUus aucem fiippk dicitur idem firatio, id cft,(pcdfica
AltMMeeep^ ti*
idcndta-
frinufublianti*, ideft,fuppofiriparucukrisyw«.
O" ' *
mtdti
fuppofitum non fit vnum, vt
tragonia, id eft,qaadraca,
i\>{:D'tQo vero eodem.
y«r«f
tquatitat
dtfcripfimm in diuifione contrartorum , fdlicet in quinto huius , text. non habcntc commenmm.
exemplis
&
Pmetvmim
vna
Exponit ipfius vniai,8c raitlti muldpUcem acCirca quod d^o fadt. Primo diftinguit vnumy multa in fuas panes. Secundd cxcquitur determinando de panibus. Sccunda ccptionem.
qnod
&
:
ftanria
;
& fimile vnum in Qualitatc, zquale au-
tcm vnum
in Quanritafc
;
pkiralitaris
fupplc ^tti.dtHtrfHm^dtffumlt, fiint
,
tdtm , fimile , &a^uale, fupple pancs eius nam idcm eft vnum in Sub-
ipfitu vnitu tfi
ficut
Dicic ctgo
contraria pracdidis. Dcindc
vero funt
& intqttaU,c^
cum didt
rtt
;
iiccc flipplc
vnum fpcde , diftinda camcn numero, vt aquaUs Unei eadem,(p- M^ualia ifogonia, &tequac func
efi
& etiam plura^ii/ in his.
vnitas.
Nocandura, qa6d Philofbphus non curans de RefotMtio vltim» diStri , vricur cxemplis fecundum opimoncm illam,qusc ponic quanriuccs cfle rerum fubfbn- d* ideittitM» tias : fic cnim plures linex redfcc eflcnt quafi plu- J^fie». ra fuppofita fubflantiaE conuenienria in
vna aliqua fpecicjputainvnaaliquamenfuracommuni, h fint xquales:quia fccundum hunc modum niult2 UncJC reda, &. aqualcs eflcnt diuerfa fuppofica numero idera tamcn in vna rationc fpccifica. ;
Bt&overo eodemmultifticiter^ vnoamdem modofecundum nunutum^quod dicimm aUquando iffum. Exequirur dcterminando de parribus. Circa quod duo fadt. Primo dcterminat dc parribus Scoti Oper. totn. IV,
Similitei etiam plttra tttra£oniM,id eft,figurzha-
IfogmmM,ir
bcntes quatuor angulos \frnirtttr ifogonia,id
tttTMgutia
cft,
2qualiamangtiIonim,putaplura quadrata atqua' iuidi lia in quamitate, curmir idem ifh>
& a:quales aiigulos habcncia di-
mo^o ; ica qi|6d sequalicas cfl in ds,quaedam fpcdficavnicas ; lictt fmtmuncto difrigda.
Dcinde cum didt
Gg
t
Simi
1
:
1
Similia vero fi
.
Metaph.
nonfmt eadem fimpticiter
entia;necfecuncium fubjlamiam in differentia
alhum valde,dr mrnus ^fmilia dicuntur effei quix vnafpecies ipforum,
fuhie£tiua\fedfifecundumffeciemeademftnty inanjt maiu4 tetragonum minorifmile ,
&
io
quales re6lx\ha namcjuefimiles quidem
Ponit tcrtium modum,dicens,qu6d tur cllc
:
e^cfto
vero fimfliciter mn.
dem
:
Lib. X.
351 Tex. c6.
:
vna
fimilia.yi/iif
qu6d
alia
dicun-
3 • tdodiu,
& eadempajfio in fvecie,
pariicipent illam
&
fecundum magis , ejt vna fpecitt,
minus:dicuntur enim fimilia:^»^
\d eft,vna qualitasi/»/w-»»»quamparticipant;licct
Oftcndit quot modis dicitur )»»»/*
quatuor modos autem. Tertius
,
& ponit
Secundus eft ibi Alia, Alia Jt ftt. Quartus ibi
{imilis.
ihi
:
fecundum magis & minus. Dcinde cum dicit
:
Aliafi plura. Dicit ergo ,c]v6dfimtlMvero dicuntur vno moAo finonjtnt eademfimpliciter enrw.id eftjfecundum fpeciem fubftantiae nec funt
Miafiplura hahent eadem quam altera, qua inpromptu , vtfiannum argentOfVel auro igms,aut ruhicundum,
autfimfliciter : aut
:
tnodi 4.
'»//'-
gttamur.
indtjferentiafecundumfuhftantiamfuhteSiam , id
quod nec funt eadem in fuppofito:y«;7f tamen eadem fecunditm fpeciem , Cdlicet Qualitatis , vt maitu tetragonum minoriftmile, xA eft, minori teeft,
tragono, qu2,fcilicet anguli,
& lateraeorum funt
proportionalia,& conueniunt infigura tetragoni,
aut rufum. Ponit quartum modum,diccns, quod alia fupple dicuntur fimilia ft hahent plura eadem cjHam altera , id eft, non propter conuenientiam in vna qualitatc tantum ; led etiam in piuribus ; puta fi conueniant in pluribus quam difFerant , hoc aut fimpliciter, id cft , fecundum rem aut ^utin promptu , id cft, quantum ad ca qux in promptu
&
:
lunt fupple tunc ficut fimilia. in fpecic IHnguantiir fuppofito. Iterum
&
inttjtiales
,
;
licet di-
r*£?<e,fcilicet
linex,
hoc modo, qua-
fuht fupple fimiles
tcnus habent reftitudincm, vel naturamaliquam, ht > ide6 fubdir
quafl \inam qualitatem in fpecie
namque
S^d identi' tctf
^
tjuid
fmilitudo.
fciUcet lineae
,
,
:
xtOae inaequalcs
fcilicet
rationem pcrfeftam ipeciei poteft dici identitas: quando vcro eft vnitas non fecundum totam rationem (peciei, poteft dici fimiUtudo ; puta fi diceretur quod ea qua: funt vnum in generc , funt
dem
;
quae vero funt
vnum
modum nunc autem tetrago:
na inaequalia, & lineas redas inaequalcs , dicit fiinilia,non eadem fimpliciter.
qualitas
,
&
ficut
quantitas fundantur in
iubftantia;ide6 vbi cft vnitas fiibftantiae^eftaUquo
modo vnitas qualitatis, &'quantitatis tamen :
illa
vnitas dcnominatur a priori ,fcilicet a fubftantia,
& nona quantitate vbi
eft vnitas
,
cres
modo difFcrc a
modos explicatur,&; quodiffcrenci.
QVarepalam quod diuerfum, ^ difiimilemultipliciter dtcitur :
vel qualitate
;
propter
3i
^ hocquidem
aliud oppofite^dr idem ,propter qtiodomne^d
omne,aut idem,aut aliud.
milis correfpondet tertio
enim
Diuerfum quod cftoppofitum eiufdemt
fccundum
efle
Notandum eti^m , qu6d iftc primus modus fi^ modo eiufdfcm. Quia
Mtduiji'
rubeum
SVMUARIVM.
,
,
iibcundum tertium
auro, aut'croceum,&
eft fimiltf
{pccic,dictmtur ea-
& ide6 Philofbphus fuperius lineas reftas & tetrggona aequalia dixit efle cadcm
;
iquales
mAitudinit.
Iiter»^««
dicontur fupple fimilia ifto modo.
fimt quafi Cum\es:fimpliciter tamfn non etdem. Notandum,qu6d quandoque vnitas fecundum
fimilia
l,
apparcnt nobis,vt ftannum dicitur propric fimilc argento quatenus in plutibus conueniunt;& fimi-
quod
fubftamizjibi cft identitas,& aequa-
Hic dererminat dc
partibus multitudinis. Cir- rertrxll»t dt dtjfimili, fartibus muL'
ca quod duo facit. Prim6 determinat de
&
dc diuerfo, Secundo de
differenti. Secunda vero,& dtuerfitas. Primain duas. Primo ponit modos diuerfitatis. Sccundo remouet dubium circa dida. Sccundi ibi Diuerfum quidem. Prima in trcs fecundum tres modos. Secundus ponitur ibi Hoc autem. Tertius ibi:7ffr-
ibi
:
Dtjferentta
titudinu
o>
,
frimo de
di-
Mtrfo.
:
:
^nre identitiu
a fub~
ftantia deno~
litas > vel fimilitudo.
Oportet ergo ad fimilitudi-
nem,
vel aequalitatem adefle fubftantia; diuerfita-
ijem
& ideo bcne ait l^hiloibphus
:
,
C[u6dfimilia
dicuntur ea quA non funt eadem fimpliciter entia,
&
multiplicfter.
mile, idem
Ratio huius
eft
ftcnfum
cft idern &cfimile
fecundum fubftantiam, id eft, fccundum fuppofitum fcd funt eadem fecundum fpecicm,
fequitur
quod diuerfum, &
:
fcilicet qualitatiSjVt
tetragona inaequalia,& lineac
retiae inaequalcs, vt
prxdidum
dicit
cfl.
Deinde cam
dicantur.
,
qvdafimile
& diuerfum opponuntur
fcilicet,{ecundum fpecicm fubftantiae, nec in differentia
r
tium autem. Dicit ergo , qu6d palam , fcilicet ex pr£di(3:is , quod diuerfum dijftmile dieuntur :
fi
& di/f'
ergo vt o-
dicuntur multipliciter, dtjftmile multiplicitcr
Nam vt habctur primo Topic.
cap. 12.
quando vnum oppofitorum dicitur multipliciter,
& rcliquum.
Subdit primum
modum diucrfi, di-
I.
Modus
iliutrp.
, quod hoc quidem fupple dicitur diucrfum, quod eU aliud oppofite , id eft , per oppofitum ad fiuttre tmne ens friini enti idem:c[uapropter omne ad tf;»w,fcilicet comparaefHdem ,vA idem aliud:Cicat cnim diccaut tura eft idem, aut tUutrfum. batur omne quod eft ipfum ipfum autcm eft re-
ccns
:
Aliafieandem fpeciem hahentia,in quihus magis dr minitsfit:necmagisfiunt,nec minus.
:
Poriit %.
Madut,
fecundum modum,dicens:qii6d
tcm dicuntur tia
Cimilia. fihahentia,id
edndemfpeciem c^vi&litaxis
ijuihus
fit
magis
,
tcnfa:talia
cft,panicipan-
minius
quae qualitas po;
ipfa
tamen nec
qu6d participent illam gradu;pura duo alba «quc in-
fiunt magis nec minitt in acquali
&
au-
puta albedinem in
magu,& minks, ideft,
teft fufcipere
fcrmam
,
alia
;
ita
enim diciitur
fimilia.
Dcinde cii
dicit:
4liafifit eadefn fafiio , c^ vnaffecie ,
v(
latiuum idcntitatis diucrfitatis,& ide6
diuerfum
ficut
eft
^clatiuum
omne ad omne relatum, auc
eft
idem,aut diuerfum,
Notandum , qu6d modos ipfius dijftmilii Philofbphus cilitcr
praitcrroittit
proptcr hoc forte, quia fa-
apparct quomodo
modi dijftmilis fumendi
funt pcr oppofitum ad modosy&wi/^.Dcindc
cum
dicic
JJoc
autem
^fi
non ,
^ materia & ,
Ctgnlt»
ratio
vnt
cfpt-
:
:
Summ^ tjlvHA gHfiitin (y TtUqiuim.
:
e^uafroper
& tK
,
-
Cap.
II. &frepinqMUS
di-
Ponir fecundum
modum,diccii£, qu6
modo dicuncur fuppLe
diueria ,fi dl/uppoflnmi,?^ riW»#,{upple talis in-
id eft, alio
mMerU.id
diuidualis,w« y/r vn/i
Sc
:
hoc modo umt diucrfa
numero duo indiuidua ideo fijbdit; (juafrofiter tu,& ^optntjMus tibi e$ ditterfiu^ non cs di;
&
ucrflis/cilicct a te.
cum didt
Deinde
Tertium aittem vt qu^t^m Mathematids.
modum , dkens quod tertiian
Ponit tertium )
.
U*itu.
,
aHtemM eft.tcrtio modo dicitur diucrfumjW tjiu in Aiathematicif puu Ci lincz inzqualcs dican^ cur diuerfae
indc
& mmlitcr dc aliis huiuimodL
:
De-
cum dicit
^
fium , f^ ens i
rum idem eff genus dicitur autemgenns fecundum quodamho tdemdicuntur Jecundum fuhHantiam dtfferentia contraria vero dif:
non enim ccntradtEito
;
ejt eiuf-
cjuafro^ternon dicitur iff non entihta,
non idem autem
In entihuj
dicitur.
'vero
om-
nihm dicitur:Aut enim vnum aut non vnum vnum. Diuerfum dftum natum, f^ ens ,
^
tjuidtm igitur (jr idem ita offonuntur.
\
ferentiafunt ,(jr contrarietMf efi differenttd
quddum. Detcrminat iedifferenti. Circaqu«d duo
facit:
priro6 dctcrminat de difFcrcnri in generali
com-
Earando diflercns ad diucrfum. "Secundo fpcciatcr j^t de quadam fpecie difFcrenria:,lcilicet dc contrarieutc;nam contrarietas eft quzdaro diffchabct fpecialera difficultaccra. Scnmrcntia , Trtftmnittm da ibi Quoniam autem differre eontingit. Prima de^iSaad. indiias. Primo comparac diffcrcns ad diuerium. onoi
&
;
Secundo probar quod dixerac induc^iue. Sccunda ibi : .^uia autem hoc bent. Dicit crgo , quod differentia vero
noD
f/J
nntTuti-
id£
BtTXHm eiuC-
uet dicens
,
dinerfum tfuidem igttur aut idem pro-
pter hcc omne dicitur tjuacuntjue eUcuntur
num,&
ens
& ntm fupple
j
eft
verum
in
&
t/-
non enti-
bus:cwus caufam fubdit non enim eji contradiEiio fiiu idcm, eiufdem diuerfum iffim , id cft , qu^d idem imdem plm nonopponunnu: contradi^loric quia incontta-
dcm i;*/ ip-
:
&
&
:
tfi
non idcni
renj vet di-
verum eft quod femper altcra pars eft vcra tam dc ente quam dc non ente idco fub-
uerfum
dicfiMprfl^rfr (uppic idem,
f
M» difFey
diftinflnm.
di&oriis vtiquc
:
& diuerfum non dui-
utrfum : fed fupplc ceffe
,
&
enim vnum aut non vnum aptum tiatitm eft,& ens,& v"itm, id cft, quod onme ens, vnum in fe fi comparetur alteri ; aut cft vnum fibi, tunc erit idcm : aut non eft aptum nanim cfle vnum fibi, tunc erit diucrfum. Concludit ergo , quod diuerfum ^uidem tgitur , idem ita
&
&
&
^
opponuntur, vt
pro
difFercnri;fed
,
non
quando diucrfiim eft nccefle,
quia
accipinit
omne dif-
non conuerritur quia ali& non aliquo diIHnguuntiv; vnde fubdit, omne namque quodcun:
diucrfa funt fcipfis toris
que efi ens,auteft itUm, aut ditttrfum. Patct crgo quid fit diuerfum propric fumptum. Different veroah alit]uo,eft dtff^erens aiitjuo,& aliquo fupplc conuenicns : quia neceffe eft tdem alt^id , id eft, vntnn aliquid effe quo dtfferunt , fcilicct difFcrentia
:
hoc autem quod ipfum idem, id eft,illud quo , eft aUquid idem in illis qux fic illud quod eft idtm in pluribm
non diflTerunt non difFcrunt
:
&
&
que nondifferunt , in quo diHcrcntia difFcrunt ALqtx>diK>a ef^yaut genm, ajitfpecies : omnc namqtu dtfferens eHjic otaizdiffert
aut genere aut fpecic,genere<jtadem,e^uoirum
non
materia commtnii
eft
,
nec gmeratio
ad
inui-
&
:
dcndo nomcn fubfiantia ad dlentiam cuiuflibct cft
, fic
omne cns omni
enti comparatiHn
idem,aut diuerfum. Dcindc cura dicit
,
uerfum enim ce^e alicjuo
,
ejfe
(^ a quo
ejl
diuerfum
j
diu^rfum non »romne namque aut
diuerfum^Aut tdem quodcunque efensxdifferens vero ab ali(jHo,aLtqitofanedtffert , quare neceffe
ipfum idem aliquid effe quo differunt :
hoc autem idtm ipfum gtntu ,aut Jpecies,»mne
namtjue eie;
tegoria,\6.
eft.Prardicamcnri
:
ifta fiipplc
autfpe-
Genere quidem, ifuorum non efl communis Scoti Opcr. tom. IV.
ditFerunt
generc, nec habcntadinuicemtranlmuiationem, vt iimt fuperficies &dulcedo:non cnira
do cx
fit
dulce-
fupcrfidc, ncc cconuerfb. Specie verofunt,
fupple djfFcrenria tjuorumidtm
tft
genm':
Drftnu*
dicitttr dufltx.
autem genm fecunditm cjuod amho ,fcilicct difFcrcntia Ipcdc dicuntur tdem differentia tamtn fefcrenriam fpecificam
verofunt tLfferefitta,
quadam , vt cumdidt:
:
& fubdit
,
fbrmam,^ dif quod contrarid
Al.
Iccudum
fuhitintiain
& contrarietM esl differentia coanarict4S di&icqeil
inferius amplius apparcbit.
Dcindc
tia.
^uodaulem hoc henefupponimut ^palam exindiUitone:omniaenim differentia, dreadem videntur^ejj" nonfolum diuerfaeniufed hac quidem genere diuerfa^ hac autetn eadem quare in eodem genere (r in eademJpecieiJeterminatum effautem in
copulatione Categorta
aliis
,•
qud funt genert eudem^aut
35
diuerft.
Probat quod dixcrar indu(5Hu^ discns , quod j^^^gi^ ^ OMtem bene fupponimm hoc , fupplc quod diSum fietuiitqMid cft dc diffcrcnri ,palam eft ex induRiane : naro dt diftrtMamnta Gg j ,
differens^differty 4ut genere^
no
aut
i
Differentia vero^c^ diuerfiias aliunde^ di-
T.com.it.
teic aliud
rc^acns.
cft genus Phyficum : qu«c autcm non communicant in materia, non habentad inuiccm generationem , vt tjuorumcuntjue eft aliafigura Ca-
cuntliimfpecitm, id eft, fccundiim
Notanduro, quod Hcec idem, diuetfum flri«ciTura ««»• £te loquendo fblum fint in gcncrc Subflantiic: fif^WUdM. nam vnum in fubflantia eft idcm tamen cxtcncnris
V-
,
didum eft.
Idaii(9>di-
nttijicMt
quia criaro diuerfa poffunt aliqno difFerre,
& aliquo conuenire
qux
&
difftTtnt^
uerfa fe toris difHngui pofTunt. Et dicit non ne- trMM^Mt.
cem. G«ius eriara in Logids umucur a materia,
uerfiun': aut
34
nam di-
:
di«2um eft, fed contraric apn idem autem quod fcilicet opponitur concradidlorie ipfi cidcm dicitur fupple de non cntc fubdit , in entibm vero ommbus dicitur fiipple idem , di:
ide 19^1.
fc toris (unt diucrfa
ctts vtt fars muitittulmu.
entm OmfaratdiMtrfiam ad
:
necejfe efi aliauo effedt-
tur in non entihm.aon ciiim opponuntur conrradiwh>ric, vt
fUcittr.
funt altud
diuerfitat
fcrcns eft diuerfum,fed
Remouct dubium circa dida:di6him eft em*m quod omne ad oranc comparanmi eft idcm aiit diuerfum:poflet quis dubitarc an hoc cflct vcrum in non cntibus ficut in cntibus ; idc6 hoc remoStt* iiacrefi
&
pro quia ,diuerfum non
qua
fei
T.com.t).
tft^'
DiMerfum qnidem igituraut idemferhoc dd tmne dicitur, qu^cumqiie dicuntur , v-
dem
355
miteria,nec generatio adinuicem, vt tjuorun-
cunque aliafigura Categoriafpecte vero^quo-
uerfuf.
/fl»»,
I.
;
354 tibus
frtm
pmnia dijferenHa
hxc
ff-
ejfe
Mctaph.
Lfb. X.
^
&
videntmy
fcilicot in'aIiquQ
,
eadem,Cciiio?tin^i<{\io,& nonfolHm di-
uerfa entia
,
fed cciam in aliqUo cOnueniunt
&
:
quidem funt diuerfa genere^hM aneodem tcfn in cadem copulatione Categorid,iA eft, genere yputa (^ecies , quae in vno genere conue(uhiXit\fed hac
^
w
nii4nt,& d^fFerunt fpccificis diffcrentiis^
eft alteiua
fnaxma
gnator
quia
tum ,nifl
&
& fubdit,^K4t/«»r eadem genere vel diuerfa,deter~ minatum pitul.
efi in aliis , rcilicetin quinto huius cade oppofitione, text.com.carente. Patet er-
go induciendo quod hiunt
&
difFerentia in aliquo (coriue-
in aliquo diffeifum diuerfa ver6 :
&
proprie
prim6"f^mt diuctfa,fef
,
quas
totis diflinr
eflet dar^e
&
indc c,um dicit
& in ea-
difFerunt difFerentiis indiiudualibus;
Ratio huius afH- Z>«/«r«Mu»procedcrc in infini- *"* differea^ aliquam maximam differcn-' *"'
differentia.
aliter eflct
tiam , qua maior nequit cfle , vbicunque ergo eft maius minus , ibi eft darc maximum. De-
Et hanc dico centrarietatemiquia verp ma- ^* pofit^uiH
demjpecie,pwa. indiuidua, quae in vna ^ecic con-
ueniunt
,
ximaeB differetttia,palam.,exindu^ione:genere namejue diffsrentia non habent viam inuicemifed diiiantntagis c^ incomparabiliter,
exconvltimortm vero di-
differentibus 'veroffecie, genefationes trariis ,funt
Hantia
vt vltimis
:
maxima eH ^ i^u^re , dr quacontra-
riorum.
guuntur.
Ponit diffinitionem contrarictatis,dicens,qu6d
SVMMiE SEGVNDifi C A
P.
A4W, fciiicct maximam differcntiam rietatem
II.
quomodo vnum
vni contrariatur
, i8f
SFMMARIVM,
:
d
trnriettttu.
quam diffi-
^erif ipfa, fcilicet
maxima differentia, palam ex induQione : differentia enim,id eft,iljaqu2 diftpriint gencrc, noh habent viam ad inuicem, id eft, trinf-
;Contrarietas efl
eft
maximam e0e cancum incerexcrcma explicans eam eife perfed;am difFerenciam,& quomodo ^num tancum vni eft concrarium quia eoncrainduftiue,docens
&
,'
Vna diftancia cuius cancum duo po^untefTe vlcima cxcrema. riecas eft
^Q
diffcrentia
J7 Diffrutio
mutationem;/i^ diftantmagts inconferibiliter ,id
DcrcribicconcratiecaccmjCxplicacque
:
maxima
nitionem exponit,dicpns qudd
?
dico contra-
haec ergocft diffinitio eius,quiafcih'cet
:
cpntrarietas eft
Contrarietatem cf& pcrfenSam difF^rentiam ^«s*
tiuuTihifi!^ t»^*^i**'^'-
,
qux
ea
idcft
lia,
quam
diffcrimt generc non funt confcribir comparabilia mutu6 ; fed diftant plus
,
oportet ad hoc
qu6d ineis poffitaccipi fecundum magis & minus , Sc ad hoc Hengener» quod poffit efle via , fiue tranfmutatio^ mutua ab fed fpecie differentihus vno in aliudjnec per confcquens in eiseft maxi-
differre
cemfar/ut»
ma
differenria:inter ea eriim qua;
diffe-
^ tranfinw
runt intelligitur quaedam via tranflnutarionis ttuie^ repugnantia mutuae , pcr hoc qupd prius magis diffcrunt ,
&
poftea
minus;&
fubdit quod in differentibtu vero
/^"^ Vomam autem differre contingit ab inV^ Luicem differentia plus ,& minus , eff
fpecie,op<met fupple efle
aliquamaxima
ex contrariis rnutiio
differentia,
maxime
cuiijs
ftnurttf^.
maximam differentiam:
caufam tangir, c[mageherationesfiuf/t &funt ,
vt ex vitirnii;quod dicit pro
quandoque gcneratur mcdium ex ex- Extremomm tantitm eft tremojVel cconuerfb , puta rubeum ex albo,vel c mtximtt di' conuerfb quandoque genpratur mcdium cx mc- ftahtia (y ridio, puta croceum ex liuido, vel cconucrfb : iftjc puptsntia: tamen gencrarioncs non funt cx vltimis patet, minima vero tanto,quia
Semo de
Poflquam Philofophus determinauit de difFcnunc determinat de contrari^-
fontrarietate
rcnti generalitcr
qut
tate
tftji*-
ties differen-
,
:
quxdam
qua: eft
Circa quo<|
diffcrentia.
duo facit. Primo oftendit quod contraTietas cfl maxima difFerentia. Secund^ inquirit qiialiter contraria differaiit : vtrum fcilicct eenere , vci fpecic.
Secunda
ibi
:
lyiiterfa vero. Prirttxin duas.
Primo determinat decontrariisquantum^extrema. Secundo quantiim ad media. Secunda ibh
Quomam verh contrariorum. Prima in duas, quia primo inueftigat quae fit natura contrarietatis. Secundo excludit quaedam dubia circa diib. Se-: cunda ibi; Quoniam vero vnum. Prima in duas, quia primo inquirit de contrarietate in fc,fcilic^t quid fit. Sccundo dctcrminat de contrarietate per comparationem ad alias fpecics oppofitionis. Sccunda ibi Trima vero contrarietas. Prima in duas. Primo ponit diffinitionem contrarietatis, Secundo reducit omnes alias diffinitiones :
contrariorum ad diffinitionem contrarietatis fup-
Secunda ibi Necejfe autem alios terPrima in dius. Primo praemitat contra-
pofitam. minos.
:
Seamd6
rietaHs diffinicionem. Sui^pofitum
r^ecejjurwm.
corollaria cx prardidis.
manifeBum.
quoddam
Sccunda
ibi
Prima in duas. Primo
:
qua:dam
^t
vero
prjemiftit
neccffarium. ^ecurido ex illo conclu-
dit diffinitionom contrarictatis.
fjanc dico.
infert
Dicit ergo
,
Secunda
differemia, id eft, ea quae diffcrunt
inutcem differre
pltts
,
ibi
:
Et
quod tjuoniam prp quia,
&
nttntu
,
>
contingit ab
fequitur
qu6d
:
:
quia potcft vlterius procedi vfque ad alterum medioTwn mutito. extremum ; ideo dicit qnod generationes.ex con- Maier ttutem trariisfunt vt ex vltimis
, vt ct(m ex albedine ge- herum (^ ueratar nigrum vel cconucrfo ; &• fubdit quod extremorum. vliimorttmvero difiantia maximaeft: quare [\m-
ple
& differenria &
diftantia
, e]u
contrario-
rum,^{i firiiilitcrmaxima,& habctur propofitum.
t)eindcc6m
dicit:
maximum in vnoquoque geneperfeBum , maximum inim cuiw non elt excefjui,& perfectum cuius non efi adhuc exLy^t.vero
re
trafumere aUquid^ofibile,finemenim habet perfeeta differentia ,ficut
nem habeant perfeffa
&alia,eo quodfi^
,
dicuntur
,
nihtl
extrafinem^vltimum autem in omni,
autem
^ con-
tinef^propter ejuod nihil extrafinem, nec eget alicfuo ejuod ejfperfe^um.
^pd ejuidem
ergo fontrarietsts efl diffe- T.com.14.
rentiaferfe6fa,exhis palani.
&
Infert cx prjedidtis qusdam corpllaria , funt duo. S ecundum ponitur ibi liis autem entibus. :
Prima in duas:quiaprim6 concli|dit cQrollarium. Sccimdo- cxcludit quoddam dubium fiue ponit
quuddam
38
:
: :
Summa^ quddiiara notjndutn.
:
:
Cap.II.
11.
Seamdaibi
MultipUciter
:
quod contrarictaseftpcrfedadifFcrcntia, quod probatur fic nam illud quod cft maximum in vnoquoque iim*»s:eitrMperfcdum fcd concrarierutM dum- gencre,eft idem, quod tMxMt tft fer- tas eft maxima diftctentia, crgo cft pcrfeda diffea»diftferentia. Maior patet cxhoc ; quia maximum dirpttis. citarquia non exccditiir, perfedum dicitur extra quod non poteft aliud fumi : nam omnia dicuntur pcrfcda cx hoc , quod pcrueniunt ad (inem : cxtra autcrri fiiicn} rcr ninil cft. Ex quo patet MMJcmttm quod cadcm vidctiir diffinitio maximi & pcrfcfj^ferfeamm idtnt,^qiuti fti. Dicit ergo,qu6d at vero mttximmm in vno^ito^mtem MBu. Primum coroUariiun
vnirate cotBrntmiori
merali
eft
355
quareft minor vnitate
,
ha;c eft vnitas naturz fpecifics
:
» fic
nir-*
enim
albcdo in fpccie contrariatur nigredini in fpede>
& cft vnum vni contrarium. Dcindc cum didt
:
:
mum
eji
;
patet
hithetfinemftcMt
6ltt
ijuodhttheant futem
^WM Tinis qitid
dr
(endittontt.
re
contrariatur.
,
& idia dicnntur perfeHa <•
id eft
,
,
duorum
idquod perfeiium eft eget tdiquo. Concludit ergo quod quidem contrarietatperfeiia e/l differentia , palam eft ex hisy
maxima. Deinde
cum
Multipliciter Mtem diiiis conttmisfee^ue-
tur
ctttim
dttitii
omnia contraria
remouct dicens i\um riis,
vt vti<jue extiterit
perfede difrcrenria
ttntrnritrum
eis effe contraria,
tUtttmr irn-
quia quibufdam
dttf.
(ecundario,
,
fcd
fcilicet
& perfcdc difFerre
per prius
:
quibufHam
;
& per pofterios. Deinde cum dicit
(jr erit
nec enim vltimo
;
vtique aliquid^necJiJiantU
vnitts plura fitnt
Deinde ciim
Neceffe autem,
&
terminos effe veros
*ltos
feSta differentia. Genere autem differentthus
non eH magis extraaccipere his quajpecie; oftenfum efi enim quia ad ea qtia funt extra genus nonefi differentiaxhorum autem hac maxima in eodem genere plurtmum differentia contraria : rnaximanamque differentia horum quaperfeSla , qua in eodemfu^ fceptihili plurimum differentia j eadem enim ,
qnam duo vltima.
^
differentia
maxima.
Rcdudt omnes
diffinitioncs datas
Seatntlttm
vnum tantum
vni
contrarium
cft
ftqittnt.
quod probat per duas ibi
VntAi tXiMm
:
Totaliter autem.
lem rationcm Vnius :
,
rationes.
de contra- RtdMthalt^
&
neceffe eft aittemalios terimnos, id eft,dLffinitiones
,
diffi-
etenim pro qaia, , perfeila dtfferentia
pturimum differt. Per hoc innuit primam diffinitionpm contr^riorum , quac eft , quod contraria funtqu2plarimuradiiFerunt:hoc cnimapparct cfle verura cx praedidis oftenfiun cft enira quod
fcilicetquod
& non plura
\
Sccunda ponitur intendit ta-
diftaniis funt
tantum duo
tem differentia
facit
plurimum
iro quia, in differentibm genero. non
eft
contrarianu. Dicitergo,
rura : cx
:
palam quod
fercntia eft
rimum
maxima
quo
patct
,
quas fcilicet eft contrario-
quod contraria fimt qu« plu-
diffcrupt. Secundadiffiniriocft.qubdftf»-
traria funt plurimum differentia in
vltima,
eodem genere :
Notandura, quod ex hoc kxro potcft furai argumcntum ad probandum illam vnitatem naturae fpccificz, quz eft twnor quam vnitas numeralis,
hoc eriam verificatur ex diftis namque Mfferen' tia horum , qux fciUcet fimt fub eodcm genere, autcm
mincri nu-
de qua dic^um cft quacfHonc de vniucrfali : nam vnius conttarictatis funfduo cxtrema, vt hic di-
mernli.
citur
fed certum eft quod ifla cxtreraa non funt duo feaindura fblam vnitatem numcralera quia tunc hoc album huic nigto ellet tantum contrarium quod eft falfura oportet crgo qu6d quodUbct extremum contrarietatis fit vnum aliqua
re
ttr
tx diau
tii9ttmtm
fm
•vnitMtt rtnli
;
:
;
:
Dijp»itio.
:
id cftjin his qua; difFeruntfpcciei,hacc fcilicct dif-
quxdam diflantia vl-
:
Infert nct*n-
•
tra accipere, id eft,non conringit aliauid accipcre
magis differens,& his quje fpecie oftenjum enim, fcilicet eft tjuiaadeatjuafuntextragenut noneft differentia , fcilicct fed diucrfitas , horum autem,
vldraa : fcd contrarictas cft
eft
'Di^nitio.
:
rimorum , cuni fit maxima crgo habet tantum duo vltima & pcr confequcns tantum vnum vni didhun
>••
namtfua magis ex-
wi ctntrn-
quam duo
^'0»iti9.
perfeda au-
,
differre
fitUitr.
non contingit plura
'•
:
Inprima parte
id cft, fit fe habcnribus vt
^
ad diffinidoncm contrarietatis fuppofitam, I^^^^J^ dicens quod per illara oranes aliac verificantur, trMri^mm Mtl funt quatuor,quarura priraam ponit,dicens quod «m» datMim. riis
contrarictas eft difFcrentia petfe<5b
Pom't fecundum corollarium
i9
40
^
contrariorura effeveros per priraara, fcilicet
His autem erttibtts palam quodnon cotttirtgit vttipiura contraria effe :
qu6d contrariapcr confequcns
& timcidera quod prius.
:
nirioncm
vlteritii
&
,
contrariorum : etenim plurimum differt per-
cum contraria
eoraodo quo corapctit
compcrit, ,
differentia
effe
dicantur multiph*citer,non«qualiter omnia erunt In differentin
autem, id
drca vnumgenus qua vna, inquihiss perfeifA
Vult dicere, qu6d
ipfis contrariii.
totaliter
multipliciter diHii contra-
ita/jue
:
per confcquens vnura vni tantum
quafub eademfoefi materia contrariis , tentiaplurimum differentia , etenimfuentia
,
vt dicetutinfenuSjfetjuiturtjuodpeffeQeeft
fupple diffcrenria
jT^"**
^go crit
quod
eflent pcrfe<3a diffcrenria :
txeindtnt.
;
^
ipfis.
Ponit quo^dam not^dum , quod poteft eflc remotio dubij : crederet eium fonc aliquis qu6d ^ttiAile f*-
difFcrcnria
dicit
pertingant ad finem
<^imrf extra finem nihileftnec
eft
^S*rit't* «#
talis eft diffe-
Ccd contrarietas eft
Didt crgo, quod
pafeEla
tas eft
extra finept nihil eft : vltimttm enim in omni iiud quod continet rem \ r/^fupple finis:
ex hoc fciHcet quod didt
& maxima
:
tcntia ver6 eft duorum;fcquitur
&
,
duorum
^tactiliiet ficontrarietas eft dtferentia , diffe-
cft,
quia dtfferemia perfc'
:
,
&
duorura",
ali^Hid extrs
eft poffibile atihitc
qnod
alicjuorum
eft
qflxdam vna
;
feiium cuiiu non
contrariettu dife-
duorum , quarc , dr
Ponit fecundara rarionem quat rentia
&
fiimere
eB
ferfeSla.
perfeBum quo
tjkegenere
njtntm^it*.
TotaUter autemfi
rentia : differentia vero
:
qu2 eft pcrfcda difFcrenria contrarictas oftenmm eft eft Dcrfeda diffcrcnria, ex quo patet quod contraria funt in eodcin gcnc-
eft
illa
,
:
vt
plurimum
,
differcntia.
Tercia diffinirio tjuod
fupple contraria/iwf tfUM in eodem fufceptiuo plu-
mum
: hoc cnim verificatur cx enim pro c[vdi,eadfm eft materia contrariu, cura habeant ad inuiccra tranfmutationcra , vt
di^Skh
funt diffcrentia :
Gg
4
prx
j
: :
prx
cft
idem
4. SijlfuHno. circa
Mctaph.
Lib. X.
356
&
:
per confequciw habait efle
Quarta
fufcepriuura.
diffinitio cft,
quod fupple ccxi[t3nifurjt ifH
eote»tia,id dijferentia
cnim
fcientia
:
huius
nalis, vt patct 9.
rificatur cx praedi<5l;is
in
hacc autcmdiffinitiovc-
:
etemm pro quia ,
genere, vt oftcnfum eft,
eodem
eft mcdiorum eft perfc
fcicntia, vcl potentia
;
cum aliqua fic maior ijla,
& fub vna
&
maxima , cx quod contraria funt quae fub v^na i(cienria, vel pocentia funt plurimum difFerentia.
cere
hufc
cjuidem per habere
autfa^iua effe
,
neseffe^
(jr
:
alia
abi(iiipnef
cft
F M,
^d quam comparatur, fccundum conuenientiam & difFcrcntiam. Vide j huius .
non omnem priuacionem
cfTe
concrariecatem , fcd benc c contra,quod
quomodo vcrum fit, bene exphcat Dodiot & quz contraria habctic, ^ qux ca;
irenc ipcdio.
Cap.
PRima pliciter
}.
enim
quod alia autem conalbum
&:
habcntinfe incluCim priuationem illa vero perfacere, putadealbans , id eft
ejfe,
,
,
nigrum qux &: habitum :
MuUipU» contrarietof deriuat/t
ex
priuMient fndicia.
& denigrans,
& habitum aut quod habent vir>:
per hoc
41
& habi-
,
dicitnr prtuatio :fedqu/tcunque
ferfecfa fuertt.
:
&
ri,
aut, quia funt ahicEiiones, id eft, corruptiones,
horum, put^ corruptio albedinis gtcdinis,
& fubdic
:
&
corruptio niaut aliorumcontrariorum , id
pofteriorum a primis. Vult dicerc, qutid non Citrari» per folum dicuntur contraria aliquaex hoc, quod ha- habitudinem ad ctntrari^t bent dicStas habiiudines ad dicfia contraria; fed p»fieri»rA, cciam fi habent eas ad contraria pofteriora , qua: fequuntur , puta fi cygnus , vel coruus dicantur contraria ex hoc, quod habent album, nigrum, qux dicuntur contraria pcr hoc quod habitum, eft,
&
&
vero contrarietof hahittts \ (^ frihatloeJt;fed non omnu priuatio : multi-
5.
coniraiietatc,
habitus raodo praedifto aHa
&
:
T.C.1
&
tum, vt dealbatiuum , denigratiuum alia aurtem per acceptiones ejfe, puta dealbari, denigra^
Contrarietacem dicere priuacionem
19.
horum t aut aliorum
tutem, qua polfiinr facere priuationem
& habitum & diftingui a concradidione tex.
illa,vero perfa-^
quomodo cx prima
prjuatio
per failiua
I
;
autemper acceptio-
qua: a6ku faciunt priuationcm,
c contra.
R
*'
contrariorum,
hoc quidemper hahire, (\c\iZ
&
MA
/'"^^^*
quae
traria dicuntur fecundum hoc , Cr hoc dtfferenter,
&
VM
dtf
Alia autem contraria fecundum hoc dicen^ tur,
contraria deriuentur,A.\ctns
habitum, Contrarietatcm diccre priuarionem, omnem contrarietatem priuarionem
S
fcilicct
Triitatie t^'-^
raodo pracdiftojficiu ait Philofbphus i» Htera ficut patct. Deindc cum dicit
qux
SVMM.fi SECVNDiE C A p. III.
non
quz non
cootrarij
Dftendft
,
,
& talis habct rationem ^ ^"^*
fluo colligitur
cfle
illa
priuatio
talis
fcientia
& fubdit in tjuthM, fcilicet
contrariis ej} perfeBa differentia,
nam
ad extrcma ,
cxtremi ad cxtremum ;
«ft
vnum 'genui.-contxinz ai\tem
au<e ejl vna.tfi circa
nmt
,
dicitur potentia ratio-
pciuatio habet rationcm contrarij, puta
Ex
pripationem includunt.
his patet
,
quod
contraria multipliciter dicuntur,vt fupcrius dice-
batur in Htcra. Deinde
cum dicit
Si ergo epponuntur^contradi^io,priuatio^^ contrarietof , ^r ad alitjuid:horum autem pri-
41
Poftquam PhiIoft)phus detcrminauit de contrarietatc in fe oftendes
quid fit.nunc determinat
de ipfain comparatione ad alias fpecies oppofitionis. Circa quod duo facit Primo propoiih in:
mtim contradi&io
;
contradi6iionis autem ni-
hil efi medium.contrariorttm autfm contingit-,
tjaod ejuidem non traria
idcm
contradicfio
^
,
con^-
palam.
tentum. Secundo probat ipfum quantum ad aHoftendens quod contrarictas
parat contrarietatem ad priuationcm.Sccund6 ad
per talem rationem;Contradi(5li6ni repugnatha-
contradiiflioncm.
Tertio
tionem ad contradidkionem. Secunda tur opponuntur. Tertia ibi
Prima
in duas
:
:
ibi
.
..
frmctptum (intr»ri(tatit
funt hnbitta ^friuatio.
:
fi
igi-
Priuatio veroejuidam.
prim6 proponit quod priuatio,&
habitus fimt principium contrarictaris
exponit
_
Comparat contrarietatcm ad contradi(Srionem, non eft contradidlio,
quid quod dimiferat non probatum. Secunda ibi: itaqu» geaerationes. Primain trcs. Prim6 cora-
fi
quomodo
contraria deriuciitur. _^.
.
:
(ecund6
ex prima contrarietatc aHa
Secunda \
.
ibi
:
Alia auV
'"" contrana.
Dicit crgo, quod prma vero con-
trarietos, id eft,
principium contParictatis
I
cft
ha-
& priuatio
quatcnu$ (ciHcet in omni contrarictate includitur priuatio , habitus cx co, quod vnum conirarium habct rationcm imperfehitui
&
& priuationis rcfpeftu akcrius vt nigrure refpedu albi & fiibdit xfsd non omnis priuatio <^i
,
,
;
habet fupple ration(?m contrarij multipliciter enim diciturpriuatio \fed t^uacuntjue, (ciHcct pri:
patio perfeHa fuerit
, illa
fupple habet r^tioncm
contrarij.
Notandum qu6d ftride
medium; habere mcdium
bere
ple opponuntur
non omnis
trarietatit
;
fer non hal"re,(^hjt-
,
vel ucut contradet^io
priuatio^vcl vt eontrarietat, vel vt
cnim
& con-
fed contrarietati
tradidio, Dicit ergo finio quia, igitur aliqua firp-
ad
bere tModii.
vel ficut
,
alicjuid haec Species ffpo^
; horum autem primum-efi contradtEiio. Et fubdit contradiUionts autem nihtl eft medium : contrariorurfl au-
funt quatuor fpecics oppofirionis
tem conuenit , (cilicet effe medium ex qno concludit , quod quidem igitur contradtciio non eft
Jitionii
qu»'
tuor.
AJ. cotiiigit.
:
contrarietas,
palam efl,
Notandum,quod contradidio dicitur
mum
inter fpcciet oppoficion(s cx
concludicur in
aliis
oppofitis
:
bum
includitur in nigrcJ
vidcns includitur in cico,
& ex
hoc
,
quod
,
,
ficut
&cconuerlo,
noq al-
&non
& c conuerfb, &
force accidit
,
oppofita rcpngnant (imul efle
,
:
eftepri-
hoc
nam vnam oppo-
ficum includicnegationem alcerius
aliis
lo<juendo,
non repugniit ergo contrarietas non eft con-
THferentit^ contradiiiio•»«>
quod
fic
dc
qua;Fibet
ficut affirraatio,
&
^laalitneon. tradiiiio efi
prtma
optafi-
t:onum.
:
:
Summ^II. & negado nanquam fe flmul pidumur. cum
Cap. III. Deinde
Mquale vero aut inaquale, quz tiue oppofita
aicit
fcilicct
fimc priua- Utditm
omne nififeium infufctptiuo
fion
,
557
Priuatio vere contrAdiSlio quadam eH-.aut
enim quodimpofibile eFitotaliter habere, aut Jiquodaptum natum habere , non habeatpri' matum, aut totalitery aut aliqualiter determinatum eji: multipliciterenim iam hocdici' mu^yjicut diuifum efianobis in aliit,ergofriuatio quaddm
eH contradiBio
aut infoten-
,
tid determinata, aut concefta cumfufceftiuo.
Comparat priuationcm ad contradidlionem penes conuenicndam,& difFerenriam.Circa qiiod duo facit prim6 facit quod dic^um efl fecundo concludit quandam conclufionem ex przdii5tis. :
:
Secunda
ibi
priuatum efi C*mf»rat Jiter priuMtienem
Quapropter contrddUHonis. Dicit
:
quod ^r>iM/M7 eji qtuulam
ergo,
:
puta
ant quia impojfthile
,
fi
contradiEiKt eji
dicatur lapis iiifipiens
,
,
quia
^
differentuu.
foteft.
;
:
&
&
&
intcr fanitatem
&xgritudinem contradidoria
,
:
modo carcnt medio , non enim cft
vero vtroque
formamedia
nec aliquod fubiediun , de contradidoriorum. CttimprUiaCum crgo ait Philoibphus , quod alicuius priua- *'^'* ***.^ ^' "ffdiit. tionis cft mtfdium , inteUigendum eft de mcdio, ,
verificctur alterum
non {ecundiunforraara,ied iectmdum fiibietfhim; non enim omne fubicdlum eft acquale , vel inacquale, nifi de fubieclo apto nato fufceptiuo;squa-
cum dicit:
liuds JDcinde
& fic de aliis determinario-
Si itaque generationesipfi tnateria ex €0Htrariisftunty aut exfpecieyf^ exjpeciei habitu,
dicimtts, (c\\icei priuarionemyiifMr diuifum eft a no~
aut priuatione aliquajpeciei, c^forma,palam
videns czcus dicitur,
& in ^.huiusj t.c.i7.t.c.}.
vnde concludit quod^iMm ergo e^ cjutdam contradiEiio , aut in potentia determinata, (ciiicet ad Triuatit
lapis eft quoddam fubiechim,quod nec eft videns nee caraim iterura nec eft patcr ncc eft fiilius, nec eft fanus, nec sgcr, tamen non eft dare aliquam formara mediam intcr vifum , cascitatem, nec inter patemitatcm , filiarionem, nec
nibusiideo fubditquod multiplicittr enim lam hoc bis in /i/iAf,(cilicet in 5.
jnid.
&
quo non
minato, vel quia imperfe<Sic habet, vt imperfedl^
con-
fiibie(2aun.
aliqua
flictter fitmi
CHndum
ueni»ti»s
;
Primo modo eft meditun inter quxdam contraria. ExemDlum, inter albedinem, nigredinem cft aliqua forma media,puta rubcdo, & palledo. Secundo moio eft medium intcr priuariue oppofita, & etiam inter concraria imraediata , non autera primd modo. Excmpluro, diun
bahere tota-
Trimatio tri-
etnrradi-
Sionem ft-
Notandum , quod vc di^um fuit in 4. huiuSj medium inter oppofita duplidter poteft intelUgi; vno modo (ecundiim formam alio raodo (ccun-
vel priuatus
fapientia:4Mr alio medo quod nm baftet quodctinque aptum natum eji habet e, puta fi homo non habec vifiim,& hoc poteft ellc dupliciter,/i«/ vt totaliter, id eft,quomodocunque non habca.t:aMt alicjualiter determtnatum,id eft,fi non habeat cum aliquadcterminadone puta.fi non habcat tempore deter-
Md
quia contrarietas priuatio quddam,
ex praedidis patet
quod priuario eft qus-
dam contradhftio nam aliquid dicitur priuatimi ex hoc, quodnon habet ; priuatio tameiji non eft :
&
contradiddo fimpliciter, abfolutc , ied contradidio qu2dam.Cuius rario eft,quia contradidio,
quantum eft de fe, verificatur tam de ente, quam de non ente vere enim dicitur quod non ens non :
videt €i\o,
,
& quod lapis non videt & ideo contradi,
quanttim
eft defe,
non
requirit exiftentiam
priuado autem necellarid requirit fubiedhim, vel firaphciter , vel fubie£tumapnim,
fubie<^ apti
:
Probat quod prius
dixcrat,(cilicet
quod priua-
& habims eft prindpium contrarieraris,quod
rio,
non probatum. Circa quod duo primb probat intentum fyllogifticc; fecimdo indudiuc. Secunda ibi Palam autem per in~
fupra dimiferat focit
:
:
^i(^(0/7«772.Primainduas:prim6facitquoddi(5him eft
:
(ecundo oftendit quod rfon oimiis priuatio
eft concrarietas
:
hzc enim duo fuerunt
lupcriijs
In priraa pane intendit talem rarionera : quibus fiunt generationes funt contraria
»«1' fjftfrin.
illa
ex
nam "f^^ '*"-
,
&
Philoibphus quod priuatio
ex priiurione
diminut/t
determinau cum aptitudine,fcihcet ad habitum, aut ialtem conceptacum fufcepriuo , ideft, cum
qui» negatio ingertere.
fubiedlo
,
efta
habltum,eo
quodnonhabeat
modoquo lapis
ideo priuario
aptitudinera ad
dicitur efle c«ecusj&
contradittio non ab(blnte
eft
,
fed
contradidio quaedam, vt dicit Phiiofophus in tera.
Deinde
cum
^apropter eft
li-
hahitnm
tjyfrinatio-
tontradi^i*
aut erit in potentia
b-^w «
c^
propofita. Secunda. ibi iPriuatiovero non omnis.
omnis motus, mutatio eft inter contraria , vel media prout habcnt rarioncm contrariorum : (ed
,
45
& vtique
& ideo non ens non poteft dici cscumjideo dicit
friustioejl
-.
omnis,
habitum,ii«r concepta cumfufceptiuo. Vult dicerc
quod
efl
dmfUx.
aqualitatii.
4J
»p-
fejitonm
tas.
& habitu fiunt generarioncs
,
&
gopriuatio,
Didt ergo
;
er-
habitusfiintquasdamcontrarie:fi pio
quia
,
itaque generationes
finnt ipfi materia, vt (ubie
,
vt ex
quia fupple omnis gcnerario , aut erit fiipple exjpecie , id eft, forma , aut babttu fpecitit tenninis
:
quod eft idem , aut ex priuatione aliqua ffecieit forma : quia inquam fic cft , palam eji qui* oimnis contrarietas erit quadam priuatio. Deinde cumdidt:
&
dicit
quidem non
contradiciionis
mcdium,fedpriuationis alicuius:eft aquale
namque aut non aquale omne aquate vero aut injtquale non emne , nififolum infufccp:
Priuatio vero non omnisforfan contrarie-.
tas , caufa vero , quia multipliciter contingit
priuari priuatum
,
ex quibus enimpermuta-
tiuoaqualitatis. tiones extfemis,contraria. I^*tt4m tx **•
nu nen efl mtdinm, pri~ ustionujk:
Condudit quandam condufionem cx dicens : quapropter , quia fupple
praedi-
quod contradidio verificatur tam de ente quam de non cnte:priuatio autem fupponit fubiedum ; idco contradtuiontj non ejt medtum : namcfue pro quia, """" fiipplc tam ens quam non ens aut eft aqUale aut non tquale ; qui firilicet funt contradicloria: €tis
fic eft
qu6d non omnis priuario fit contraContrarictas eft maxima djftanda , (cd non omnis priuario cft raaxiOftendit
rietas,
per talem rarionem
:
ma diftantia nam
media includunt priuarionem
extremorum
non maximc diftant ; erquod non omnu forfan priuatio
,
go,&c eft
,
a quibus
Dicit crgo
contrartetat : caufa vero eft
:
quia muhipliciler
uon omnit friuati» co»tr»rietm.
:
:
:
Metaph.
Lib.X.
358
ter contingit priuatum prittari {upple, vel fine di-
ftanria vltimorum,vel
medioram ad vlrima ;
fiue
eriam mediomm inter fercontraria verd funt hzc ex qHAMsfiunt fermutationts , vt exfremis, id eft» vidtnis. Oeinde ci^m dicitc
minatam^alia autem non. c^arepalam
dum priuationem, Ex
didris infert
qu^ndam
veritsltem
sfuapropterCai^ipl^ quia fic eft
^
Paiamd»tem,(^periffJu^ioffem,omfiu enim cotnrarietM habetfriuationemalterius fontrariorum , fed nonfimiliter omnia , nam in^qualitoi aqualitatis tudinis^
,
difiirmlitudofimilif
& malitia virtutu.
Probat propofitum induifliu^. Circaquodduo quia prim6 oftendit propofitum in finguiis contrariis inducendo : (eetmdo ad prima conSecunda ibi Sufficit autem. traria reducendo. Prima in tres primcS manifeftat propofitum : fecund6 probat quoddara fuppofitum : terrio ex TrehMtindu. didis infert quandam veritatem. Secundaibi: aiMit»ndem Differt outem. Tertia ibi : Quafrofter horum. etnilufitnnu. Dicit ergo , qu6d palam autem per induBionem fiipple qu6d contrarietas fit priuario , omnis enim :
:
contrarietoi habet priuationem alteriufcontrario'
rum : didum eft enim fupplc qu6d vnum contra;dorum habet rarionem ipperfisdi, & priuarionis yfed nvt jtmiliter omnia
,
id eft,
qu6d non eft fimiliter in omnibus c6trariis:qu6d fcilicet
vnum
eft priuatio alterius
&
^
fubdit ad
probandum indudHue, qu6d vnum contrariorum ut priuario
alterius
prjuatio aqualitatii,
& ntaHtia
virtutii.
:
nam
intqualitM
efl
fupple
& dijfmilitudo fimilicudinis,
Deinde
quod
dicens
,
:
cum didt
84
priuatio di-
:
parem aut impaxera:Subdic qu6d fequitur ampIiCis quod alia quidem
fiipple numeriuii efie
fiicit :
alteriiis
,
uerfimode includitur in contrarietatej ide6 fequiquitur qu6d horumquidemSd]icft contrariorum, Qummdam quia eft contrttriorum eft medium,(xipflc fecundiam fubiedhim aliquis homo nec honus nec malut raliorumvero dMurfubie.. contrariorum non eftXciiicct mcdiumfed necejje eft Hum mediU etiam
re(pe£lu
qma
femper alterum contrariorum diciturfecun-^
,
per sbnega-
tionem
:
slit-
ru vero no»,
contraria hahent fuppofitum,idcA, fiibiecflum de-
terminatum, alia vero non:8c concludit quod
par-
lam, quia iemper alte*-um contrariorum /lUciturfe^
cunditm priuationem refpefhi
alterius.
Notandum, quod inter bonum, & malum dicitur efie medium (ecundum, fubie^tum; quia horao bonus dicituf (ecundurt virtutem:virtus enim eft,
qu<e perficit
h^bentem
,
& opus eius bonum
rcddit; i.Ethi. c.j.nonomnis aurem,qui virtute , eft dicendus malus; quia puer non dicitur malus quamuis careat virtutc:diccretur tamen malus fi in actate pcrfedla virtutem non haberet, quam tamcn deberet habere. Patet ergo qu6d ex
carct
diuerfitatc priuarionis
fecundum quod aliquid
poteft dici priuatum, vel fimpliciter, vel in aliqua
partcaut tempore det€rminato,accidit quod contrariorum quaedam habenc
fubic^tum
,
medium fccundum
etiam fecundiim fubicdum
,
fecun-
djim quod funt apta nata fieri , vt patei in exemplo diSto quacdam non habcnt tale medium, vt Innumerk impari circaniunerumf cuius atrmnd*patetdepari, caufa eft , quia numcrus impar dicitur , qui non tnr mtditm. :
&
Differt
autem , vt diStum efi hoc quidem ,
enimfifolumpriuatum , hot autemfi^Ji , aut quando , autinquo, vtfiatate aliqua , aut principali, automnim.
Probat quoddam fuppofitui]i,(cilicet quod non
^j
fimiliter eft in fit
didum TtiuerfttM
priustiprntm
fnarratur.
omnibus contrariis , qu6d vnum qnod dijfert autem,vc
prinario alterius,dicens :
*'**<^
eft
cuius cau&tp fubdit
:
:
enim pro quia,
fupple dicitur-priuari a\i
"^*"""» ^^ ^ft, cx hoc qu6d eft priuatum quocunque modo hoc autem, id eft,aliud dicitur priuatum fi alitjuando, id eft,fi fic priuatum iecundum aliquod determinatura tcmpus aut in quoM eft, iecundum aliquam determinaxam partem. Exem:
:
pliun primi: vt fi in atate aliqua fupple
fit
priua-
tum:dicitur enira aliquis priuatus potenria gene-
& tempore determinato ut impotens ad generandum, & non, in state puerili, randi
fi
in actate
,
habet paritatem fimplicicec, &quocufique modo detcrminacum. Nocandiim eriam , quid^cx hoc quod prius di49 £tumeft,qu6d fcilicec quaedampriuado determinat fibi fiiDie<Stum;quacdanl non determinat;nam Tuercur non di(fium eft
uacum
, fi
qu6d quandoque aliquid dicicur prinon habcc aliquidquod cciam non eft
aptumnamm habere
:
cx hoc, inquam, fequitur,
dicitur rrMr iHt.
Sicttt
friuM*
qu6d concrariorum , fiue habent medium , fiue tiuhofpofitO' non, quacdam dctcrminant fibi fubiedhunqua:- rum it/t (^ 4am non puta fi dicatur qu6d bonitas vinutis contrariorum ,
:
determinac
fibi 'fubie<5him
aecace perfe(5b,
,
puta
hominem
in
non
erit
eft
quia cum priuatio irrcludatur in contrarieta-
te
, ,
quttdam dt' termin/tnt
& fimiliter eius priuario:tunc pucr fibifuhieiium
neque bonus, neque malus. Caufa huius qu^dam ntn.
umile itidicium eft de contrarietaie ficut de Dcinde ciim dicit
priuatione.
fi
Exemplum
fccundi
:
aut priuari
,
icilicet dicitur
priuatum fecundiim partem determinatam fi fic priuatum in Aliqua parte princlpali aut omniho^d eft,
in toto. Dicitur
ne,non la oculi
fi 5
enim
aliqua eiuspars fed
fi
,
fit
non
alba,puta pupil-
puta tota facies non
fit
alba.
Exdiuerfitate ergo priuationis,quz includiturin , patecqu6dnon fimiliter in omnibus contrariis vnum contrariumeftpriuatio «Icedasi. Deinde cum dicit
altero contrariorum
c^uapropter horum quidem fteejue
efl
medittmsfed
honus homo neemalus,aliorum veronon
ejt^ed necejfe eji
autem , drfiprincipia , ^genera ^-^-^7'
que ad.hac reducunture
aliquis priua*:us albedi-
plures, vel omries eius partes, aut
aliqua principalis
Stifftcit
contrariorumiputavnum,(jrmulta,alianam-
efife\aut farem^aut
imparem,
ampliua aiia quidemhabentfuppofitum deter-
Probat propofitum reduccndoad prima condicens qu6d fufficit autcm fupplc ad pro-
traria,
bandum,qu6d alrerum contrariorum fit priuatio;
&
genera contrariorttm, fupplc fiprima, bcant, quod vnum fit priuatio alterius
fic fe
Vnum
»V
ha- niulta/i««
, vt funt prim» citro' »dqu* S" multa : alia namque , fcilicet contraria "«. «»•»"» *^»* htcc reducuntur quafi ad genera. Patet cnira
vnum
,
ad quod ad vnum
& multa omnia aha rcducuntur, puta fimile & diffimilfe, idem & diucrfinn & fic dc aliis igitur vnum & multa fe fic habcnc ,
:
fi
,
,
qu6d,alccrum includat priuationem altcrius quatenus fe habcnt vt indiuifibile
,
& diuifibile vt
pracddiftum fuit ; fCquitur qu6d eodcm
modo fe habcat
reduamtier.
:;
:
Summ^ habeac in
aliis concrarits,
quac ad vnutn, &niulta /imile
&c huiufrnodi habenc rationem
,
,
&
vmm
fiindantur
enim fuper vnum : diucrfum autem,&
difEmile
& iruequale & huiuimodi habentra-
,
:
Cap. IV.
II.
quod idem, &
rcducunrar. Patet enira
squale
:
,
cionem multiradinis, quarenus diuetiicatcm
di-
cunt, Acut eft per fc manifeftum.
:
&
Secundo dcclarac eara a priori, Secunda ibi Sed hoc tnde venit. Didt crgo,qu6d vtritm emm.id eft,hac didione vtritm cxeraplariter.
a cauia.
:
^<»M« ym^^,
C
A
pofica
opponacur ? /ic
SFMMARirM. Arguit
opponi maad oppofitum faltem
triplicitcr a:quale
& paruo & ,
,
quod non contrari^
rcfolucns
;
& ntgrum^
quz
:
vtritm vero ftt alttjHid
homo, & albura,quau homo,&album elfencop-
Qu5 pado aeqoale m^no , 8c paruo
gno
,
homo aut album : eon dtcimttt nifi ex fitppofitione fupponendo fcilicec quod ahquid non podic eflc
IV.
p.
,
& vtriim fit album ant non alhtan
qua: func concradidoria
SECVNDifi
_
y^ ^^^^
id eft, vciraur in oppofitione.vt intffcfittf
vtritm aliquidfupplcyir^i/^wm func concraria,
SVUUM
^$9
condudic concUi/ioncm. Secunda ibi Si itaejKe. Prima in duas. Primo declarac iftam maiorcm
quod pri-
:
& cunc
homo
,
vei
quarentes
album
cft
:
vcriim (ciUcec aliquid
f«pple fimilc : vt
fi
qua:-
rawr , vtritm venit Cteon, aut Socrates fupponendo,icihcet quod non veniant ambo fimul •.fed hoe non efl fecundHm necejfitatem in aliqtto genere,
quam fupplc in
oppdficis , in quibus de neceflivtimur hac didHone vtritm. Dcin-
tacc quaerendo
de cum dicit
uatiue opponuntur,
QVoniamMtem vnum vni contrariu dubitabit aliquis
vn»m^(jr multa^
Sed hoc inde venit : nam oppofttafoU non e/ty
quomodo offonuntur
& aquale, magno,dr paruo.
„
contingitfimul exisiere, quo,(Jr hicvtiturin
eoquodvter venit?Si enimfmul contingerety ridiculofa erit interrogatiofi vero
Poftquam Philofbphus dctcrminauit de naranunc dctcrminat qusdam dubia oricntia cx prsdiftis Circa quod duo facit Primo proponic diibia. Secundo exequicur de ipfis. Secunda ibi ytritm enim. Dicic crgo, quod VUttnr tun tMtttmvMtm quonUmvnMmvmeftco>ttrariitm,vtpTxo&£nC\im
literincidut in oppofitionem
tmtcgntrM-
qua:
ra contratiecatis
:
aut multa^vt vtritm
51 ''
c^ ita fimi-
inidquodvnum
ambo venerUt^atit alier ?
:
:
fiMticotttr/t
diaat.e.14.
diquii entomodo opponwttur vnitm, /• I v '»*'* > cuin lupple mulcis opponanmr pauca fimihrer quomodo «quale opponarar magno paruo. Vidctur ergo ex his haoere inftanciam quod didlum eft : quia tara mtdta quam Mquale vidcncur opponi duobus fecundum concrariecatcm , non vni cantum : nam multa concrariantur vni , pauco : aqttale vero magno , paruo. Deinde cum dicic fi^aXydubitahit
11«
-JL.
&
&
&
&
&
&
&
Declarat idem a priori , Vtx Ttrum i caufa , ponit »» talem racionem quia hacc di^o vtritm eft vir- f«^' '^^'^" cualicer difiundiua ; idco fblum vriraur ca in his
&
:
'*^
non contingic firaul efle vera oppofica ancem fimc huiufinodi , quod non palara conringic :
fimul efle vcra
; ergo hac didione vrritm vrimur tantum in oppofiris. Dicit ergo,quod hoc inde ve-
ftit ,
quod ipfa di(ftione vtritm vrimur in non in aliis nam oppofita fola non
fcilicct
oppoficis
,
&
:
contingit ftmul exiftere \(frhoc eft quo vtitur in e»
quod vtritm venit , id eft , ifte qui quasric vctura veniae Cleon , auc SocTztes fi emm fimul cantin-^ :
geret eos , fciiiccc CrmulvcniTcderiforiaforetifttt
Ftntm emimfemfer in oppofitione dicimtUy vt vtrum allfumyautnigrSi S". vtritm alhum, aut non album?(jr vtrum vero homo,aut albu?
non dicimus niji ex fuppofticne^dr quarentes vt vtrum venit Cleon , aut Socrates ?fed non neceffe efi in
vno
aliquo genere hoc.
Exequirar de prasdidHs. Circaquod duo facic: percradlar dubicacionem dc oppofirione atqualis ad magnum , paruum fecund6 aliam
primo
&
:
dubiurionem de oppofirione vnitu ad multM. Secunda ibi : SimHiter autem , de vno. Prima in duas quia primo circa hanc dubicarionem pro-
&
:
ccdic arguendo ibi
:
:
fecund^ decerminando. Sccunda
Reftat igitur. Prima in duas.
quod acquale opponicur paruo. lciliccc
aliquo
Primo
arguic
modo magnb
Sccund6 arguic ad aliam panera
,
,
&
quod
non opponicureis concraric. Secnndaibi:
Sedaccidit.
Prima in
crcs,
(ccundum
cres rariones
quas adducic. Sccunda ponicur ibi : Ampliiis in^uali. Terria ibi : Et dubitatio iuuat. In prima g«ii4^iai# parte intendic talem rationem
diOionc fed hac didUo-
:
Ifta
"'"^^^^oluhi vfiwiwr »« oppofitui : 'i^^mMg»*,&fMrue "^ vtrum vtimur in his cribus , (ciliccc aequah', magno , prtbMt. paruo; crgo ifta cria oppohunrar. Circa iftam racionem fic proccdic: quiaprim6 probac maiorcm. Sccundo addic fibi minorfim,
&
&
tnterrogatio
:
fi vero ita eft
(Saonc vtritm vrimur in
,
quod fcilicec hac
mul exiftere:fimiliter incidet fupple in oppofttionem
di-!-
hi?qu2 non conringicy^-
quae eft incer
di(flaquac(lio
vnnm & mulra ,
vt fupple quacramus dc Cieonc , Socrate vtrhm veniunt ambo aut alter : ifla aucem quzftio paccc ,
&
quod eft fecundum oppofirioncm mulcoruro ad vnum:fuppofico aucera qu6d alcct tantijm veniat, ranc rcftac quarftio, vcriira veniac CIcon,auc So-
nam
*^<
*
CIeon,& Socrates fe habcnt quafi oppofita refpcdu adus vcnicndi. Deinde cum dicic craces
:
faiSb hypothefi
Siitaqme inoppofttisfemper efi ipfitti vtrum interrogatio
minus
?.
j
dicitur
autem vtritm magts^ aut Tx.i 8.
aut aquale ? aliqua oppofitio adhuc
aqualis : non enim alteri foli contrarium
,
nec
ambobus : quid enim magis aut maiori aut minori ?
&
Addit minorcm rariom's, concludit conclufionem,dicens^ itaque interrogatio ipfiits,vtrifm,
Mii*tr>.
eftfemperin oppofttis :)xsc fiiit raaior : dictturautemvtritm A*cfupplc fic magis alio aut min'us,aut
^uale:hsc eft minor; fccjliicur quid eric quadam eppofitio tquale ad hoc , fcihcecadmagnum, & paruum lijec cft conclufio: & fubdit quod fuppie iplum :
QmclMfio.
«
;
:
:
:
Lib. X.
360
magno tantum, vel paruo .tantum
^uta
,
nec ttiam
:
&
ambobtu {dlicct fcorfiim, eft idcm quod prius: j& fubdit rationem huiu$ : quid enim fupple magU aequale , erit contrarium /*"' minori , aut maioriy quafi diceret,qu6d nuUa eft caufa,& ide& vel nulr S,
Tf/tm.
£
contrariatur
4fnbobHd
ftec
,
vel vtrique
aliter
:
exponirar ly
referendo ad pracdjfta, vt
:
fit
fenfus
qu6d fecundum przdicf^ videtur , qu6d aequale non fit contrarium ambobus , cum vnum vni fic contrarium prima tamen expofitio videtur ma:
Deinde cum dicit
gi$ texere cextum.
Maior vidctur manifefta, tam ex iinitione contrarietatis
xima dij
,
jimplms w4(juAlt contrarmm efi atjuale , ijualefignificatidemfimulamborum erit
quidem
,
ad cxtremum non
perfeEia
fcilice;
,
:
opponimr
co-
^pmnuf^'
&
contrarium ambobos, Didt ergo,qu6d jimfliits aquale eft contrartum asquale
IniqHMe
&
de magno paruo : quia paruiim eft inaequale ; ergo
qu^ ,
eft
& non in vno, vel quam in vnofi vero amhorum ,
intquale ftgnificat idemfimul
qu6d
(tilicet
& parui, quiade vtroquc dicitur,fequitur
magni,
fupple aquale erit vtique oppofitMmambo-
hu6i fcilicet
& paruo. Deinde ciim dicit
magno,
quod medium
,
id cft
Et dubitatio iuuaf dicentes inttquale dualitatem '
Ponittertiam rationem
^kt^^li^nte
&
,
quac procedit fi^un^ ,
qui inaqualitatem,
& numero & identitatem numero
alteritatem actribuebat dualitati
P^" * *q"^'tatem autem,
^dtirittttt, iwpari
:
acquali
;
formatur
,
ratio:i£quaIe opponiturin-
fic
ied inaequale competit dualitati
acqualeopponitur duobus.
ergo
:
Hanc rationem tangit
brcuitcr, dicens, c^uoA&cdubitatio illorum, fcili-
cet qui funt dicentes in^quale ejfe dualitatem, iu'
uat
fcilicet \n
cum
propofico
,
vt
didum cft. Deinde
dicit
parui?amborum igitur negatio priuatiua,quapropter
ad ambo vtrum
Sed accidit vnum duobus
ejfe
contrarium >
Arguit ad oppofitum, per duas raiiones , qu6d aequale
fcilicet
& paruo
nonopponiturcontrariemagno,
lecunda ponitur
:
ibi
:
uimpliks
acjMale.
Prima ratio talis eft ynum non eft contrarium duobus } fcd magnum , paruum funt quaedam ni» duo ; ergo aequahe non contrariatur ambobus. :
VitMm
dicitur
,
ad alterum
vero nonivtrum maius^aut aquale,attt vtrum aquale, aut minus ^fedfempertrid. Soluit dubitationcm. Circa qupd tria facit. Primo expraedidis infcrtqu6da:quaIcopponitur magno , & paruo alircr quam fecundum contrarietatcm. Secundo oftendit dctcrminate fecun-
diim
quam fpeciem
Non
&
/4
oppofitionis.Tertio ex didis
quandam conclufionem. Secunda
priuatio autem.
Teriia ibi
:
ibi
^uapropter praedi-
Tieterminatie dubij
de
offojitione
&
par- *qtMlis »d uo, aut vt ncgationem,aut vt priuationem eorMm: m»gnum^(^
&,fubdit
,
quod
jiitur y trique,
citer.
lc
fit
parui
altcro iftorum
modorupi oppo-
& non alreri tantum, & hoc dupli-
Turn prim6,quia noneft ratio quarc aequamagis ncgario , vcl priuatip inagni quam ,
vel e conuerfb
quod aUeriut qnid enim magis ma-
ide6 dicit
;
,
fttruum,
Ntn
reUtiui
nec contrArii offonitur aquttle TtMgnt
quidem igiiur non contingit ; (^ f»ru0 gni aut parMi edfa^ple ipfum aeqiule negatio, quod vtrivpl priuatio. Quafi dicerer, qu6d nuUa amborMm'igitHr erit negatiopriMatiMa.
, (jjff
que
eft ratio
Tum
:
fg-
cund6 per fignuqi quia hac didVione vtrum vtiraur qua^rendo de afquali in refpcchi ad vtrumque, per quod parer,qu6d atquale opponimr vrrique,cum rantum in oppofitis vtamur hacdidione vtritm, vt pracdiftum eft. Dicit ctgp, quapropter adambo, fcilicet magnum & paruum:wr«7» dicitur , ad aherum ver» non vr non qtiaerimus fupple vtritm hoc fit magii aut aqnaU illi aut vtrum fit aquaU aut minMs,fsdfemper f rwjfcilicec :
quodeH infpofiibile. Argumitum 0d opfcfititm.
qufdem vtique ita-
alterius
que non contingit;quid enim magis magni aut
mediMm. Dicit ergo, qu6d reftat igitnr ex 6lis, fcilicct ipfiim xquale opponi magno
efie.
dum opinionem Pythagorac ofinioTy.
eorum quae habent inter fc
,
aliquod mcdium. Deindc ciun dicit
concludit T.c.ip.
cpntrarietas exiftens mediatio
mediorum ad extrcma
inaequale erit inplurihiit,aut
*''*?'' '*'*-f''*'''ipfiMn
id cft, non,
ContTMrittiif
Refiat igitur aut vt negatignent opponi,aut
:
^am magnum
:
vtique
Ponit fecundam rationem,quac talis eft aquale fft contrarium ina<juali (ed inacquale verificatur fi;ilicet
eft
; fed magis contmiezzs femperhabetfHimet ali-
eft,
vt priuationem ;
,
ma-
autem meraaxima quia extrcma
:
offofiturn ambobus.
de ambobus
{c,qiiam ex dif-
conirarietas eft
magis diftant. Dicit ergo , qu6d amplikr tejuaU perftff» eft qMidem videtMr ejfe medtMm magni, ,& parMh, con- tatum extrttrariatio autem inter medta,\d eft,medjj ad extre- mortim. ma : netjue videtur , fcilicet ficut patCt de fe nec eftpoJfibiU, ficut patet ex di^nitione, fcilicet contrarietatis. Conclydit ergo, qu6d non vtique ertt alicMim, id
quare in flurihus eritaut in vno :fivero ina-
nam
:
$c perfedka diftantia; diftantia
ipfa, firilicct
5*
;
Metaph.
ipfum MfuaUno/t eJtcMtrariMm dlterifdi vel
:
;
(^ nt» , duntnx»t ofpon»alteri
turtjltndit.
;
,
ponimusjfcilicct vtrijm
,
aut rnagjs, aut minus,
fit
aut aquale.
fontrariatur
^Mohus.
Dicit crgo
roagno
,
,
&
dMobMi,<jMod
qu6d
fi
paruo
,
eft
fiipple acqttale contrarietur
accidit
vnum ejfe
contrariMm
impojf^le, vc oftenfum fuit prius.
Deinde cum dicit
Notandum, qu6dhoc Ariftoreles inferr ex pracnam primx rationes probant qu6d squalc opponimr magno & paruo fccundx ar.tem quod non vr conrrarium quarc reftat quod opponandi6bis:
:
:
tur alio
Amplius aquale quiderft medium videtUY effe magni, (^parui, contrariatio autem inter fftedia neque videtur , neque ex diffinitione
n
pofitbile
'.
non enim vtique eritperfe6la me-
diatio aliciiius exifiens,fedmagis
babetfem-
Ponit fecundam rationcm , quac mediHm.
& circumfcripra op-
& inxquale opponunrur, & non aequale ad magnum & par:
fic
enim arquale ,
,
uum ad
;
talis eft
:
Me-
dium non contrariatur cxtremis; fed aequale eft quoddamn^edium n^agni, & parui ergo,&c. :
§}uomodt «• quale ofpon»tur uJtnH,
relinquimr crgo quod cquale opponarur gnum, f^
magnum,
priuatio.
& paruum, ficur eommncgatio, vel
Deindc cum
dicit
Non priuatio autem ex necefiitate:non enirn
perfuimet aliquodmedium. JPeiuttl* efi
modo oppofitionis,
pofirione relariua
omne aquale quodnon maius aut minusifedin quibus aptum naium
quodnequf
magnum
efi effe-.eft ,
itaque xquale
neque paruum^ aptum natnm
fnruum.
;
Summ^II.
Cap.IV.
uatum magnum Aut fdruum <Jfei& opfonitur ambohui vt negatio friuutiua.
561 *^^
nonunata,quqdaminnominat3tajeft ifta:nam me^^^~^ dium includitpriuationcs duorum coBtrarionmi nominMtum extremorum quandoquc ergo amb« illz priua- Mliomm vtrh tiones cadont fuper ahquod vnum detcrminatnra in»«mtaMtm, :
Dctenninat {ccundum quam fpedcm oppofi5f Sectadttm tionis opponatur acqualc magno,& paruOjdiccns, tuiMtienem
quod noy
id cft,hacc
panicula {non)c[ux induditur
frtMMtiMm t^ nmahfi-
in ratione zqualis,quatenus zquale dicitur
Imsm
ncc
,
offo-
nittir t^tutle
msgno cr firu*.
cft
maius, nec minus
non
cft
ncgatio fupple
Ratio huius eft:quia ncgatio &nplicitcr dicitur gcneraliter dc quoli{impliciter, fed efifrtMatio.
non
bet,cai
jf-qu/tU
:
quod
non
incft fua oppofita affirmatio; fcd
»0« enim ejmnct ; vnde fiibdit quod non eft maitu aut miniu efi aqitale ; fed ift ijMtbtts efi aftum natum ejfe, firilicet quod fit mapropofito
cft fic in
ius aut minus:f/? ita^ue atfMoie
&
ma-
tjuoi nec efi
,
priuationcs diffiniuntur
aliac
onanis
:
enim
Enuatio connotat fiibicdhim aptum natam,& pcr oc diffcrt k negatione fimplicitcr. Ex hoc ctgo
qu6a
concludit
ipfixrn fiipplc
ambobitiCcAicit magrto
uatiud, id
eft
priuatio eft
rM
iGquale
eflc
& tunc eft vnum tantum mediura,
cx ncc minus:quia habet vnam ; eandem quantitatcm. Qiijndoque ver6 illud fufcepriuuro/upraquod cadit vtraque priuario contrariorum, dicitur mulriplidtcr,
hoc enim
eftaliquid
necmaius
:
,
&
& non eft vnum tantiim
fufcepriuuro
priuaripnum coniundbrum
vnum nomen tant^mjfcd
,
ambarum
& tunc nbn
hs^htt
rcmanct omrrini innominatum, ficut quod nequc dlbonum , nec malum:vcl habet diucrfa rtomina, ficut hoc quod eft, nec album,nec nigrum:hoc enira no eft vnnm tantijmifed multi colores medi) , in quibus cadie bsc negario priuadua : illud cnim quod nec cft
album , ncc nigrum Deinde cum didc
,
eft
vt
fic
rubeum
,
aui paUid\irt3,
aquale opponitur
& paruo
,
SH^^i ^ff fe^e
vt negatio prP'
vt negatio quac cft priuatio
negado
s
2C
,
,
& potcft faciliter nominari, ficut eft aequalc
:
gHum, tuc efi fantttm , aptum natum iffe magmtm aut ftntum : hxc cnim eft diffinitio squalis , ficut
fufceptiuum
:
nam
increfant ofinantcs Ji-
militer dici omniUyVtft calceiy&
in fiibiedo apto nato.
dium^quod neque calceuSy neque manus^. quo-
M A R ir M.
niam quidem , <^ quod neque bonum , neque malum,boni,(ir mali tanquamomniumfutu-
medium
ro ttliquo medit.
intcr
magnura,
^y
mama me-
paruum:& vndc quzdam media fune
innominata ,
alia
non-
Excludit quandam dcrifbriam obieiHoneni. Circa quod duo fadt primo eam prsmittit : fe\ cund6 eam excludit. Secimda ibi: Non efi autem, Ad euidentiam primi fciendura:qu6d quidara cmiflgtjt cx hoc quod neque bonum , nec malum ponitur derifmMemtmedium inter bonum, malum , dicebantqu6d *r» frtdi^Mt cadan rarione poflet poni medium intcr qu^cimqucputa medium inter raanum,& calceum,quod nec cft manus.ncc calceus. Didt ereo, ^uare fup:
SVapofter
,
& medium
eft,(jr
quodne-
malum neque bonum offonitur innominatum ; multipliciter fed , enim dicitur vtrumqu<,dr non efi vnumfuf. (fue
^
ceftiuum,fedmagK (jucdne^ue album^que nigrum:vnumvero non hoc dicitur,fed determinati
coloris in
gatio hac
x
quibus dicitur priuatiue ne*
nam neceffe
,
aut fallidum
,
aut
rubeum e^e^auttde aliquid aliud. 56 JEqti»li
Ex tjt
ptetUnm inttr
mfnum
Circa quod duo fadtiPrimo concludit conclufio-
nem Secund6 exdudit quandam dcrifbriam ob:
fjy
fvuutn. Aftii»rttm tdiuti
didis condudit conclufionem quandam.
nctni-
MMtitm idind
mtmnintun fed
tiuuitm
ftr
MbnegA-
iedtioncm. Secunda ibi:^
go , jHafrofterCn^fle : quia fic eft, qu6d acquale nec eft raagnum , ncc paruum aptum namm ad vtrumquc , fcquitur quod ajquale ^ft roedium firilicet inter magnum & paruum, nam quod tali
modo
habet ad contrada
fc
eft
,
medium
in-
tiMtm didS. ter ipfajvt quod nec malum, nec bonum, offonitur
&
AL nomiiatnm.
&
ambobuj , cft fiipplc medium intcr malum , bonum;ergo,&sequale erit medium inter magnti,
& paruum
fed cft diffcrentia : quia non eft noVult dicere qudd h«c cft difFerentia: quia quod nec eft magnum,nec paruum , eft nominatiun : didtur enim zquale fcd qudd nec ho~ ;
minabile.
&
qu6d eft aliquod fiiicepriuum natum eflc vtrumquc cxtremorum in his,in quibus medium affignatur per abnegarionem vtriufque cxaemi:ide6 patct qu6d ncc reiie tncrefat, id eft,
ple:quia ficeft
detident ofinantes fimiliter duromnia
dium calcei ,
,
vtftt
mc"
& manus qu6d nec calceus ncc ma^
nus : quoniam-^to quia, tfued ne<}ue bonum nequo malttm ponirur fupple mcdium boni,& mali,tan^ tjuam omnium ftauro alujuo medio , fcilicet focunduon cosDdnde curt^ didt
Non neceffe autem accidere hoc : hae qnidem enim offofitorum connegatio efi^ quorum ejl medium aliquod cjr dtRahtis aliqua nata efi effe : horum autem mom ,
eii differentia
:
nam
tn alio genert qut-
rum connegattMes , quare n$n vnum quod fubiicitur,
:
ftum nec malum , efi ittnomitiatum : cuius caofam {\ihdiv.multifliaterenim dicitur vtrwn^ur,& non ifi
vnumfkfieftiuum
vtriuftfue, fdlicct priuatio-
nis contrariorum -.fed magis
tjitod ^tec
album , nee
nigrum:vnum vero non
hoc dtcitur,Ccd fiint »»f damcolores ali^ualiter determtrtati in tjuihtttdi-
cititr friuatiue
hac negatio
,
fcilicct
ncqucalbum
ncque nigrurarnam ncceflc eft, aut fub album, id eft,
^HJtteiUi-
^Mtrttm con-
ruheHtn,autfalUdumtffe , aut alicjuai tale.
Notandum , qu6d ratio quam tangit Philofi>, quare quxdam media contrarionim iunt
phus
Scoti Ofcr, tom.
IK
efi
Excluditdi£bra obie&ionem,di«ens,qti6d non ataem ntcejfe hoc aecidere, fiibcet quod ipfi di-
cunt,etfim pro quia connegaiio^d
eft, illa
£tio negarionura flmul quae conflituir
ttetbtdit di-
f^J^^
coniun-
medium
per abncgariontm vtriufque,eft oppofirorum.^w-
rum e(i aliquod medmmwc abncgarionem,& aliqua difiantia nata efiefe intcr ip^ fdlicctquafi ,
inter cxtrema vnius cencris,vt di<9aim
fiiit fiipra,
^^
tftntm <««f«»qiTac4ciucct lUa acapilmt, puta caludiftrmer cd manus fimilium non efi diferentia , id j^«« rta^ cfMiftanaa talis : namfunt in aliogentre tfttontm fonitm
&
&
nli
cutme
:
Lib.X.
7,61
connegati0Hes,\A eft, fimul
Metaph.
amb^ negationes «ccf-
piunturfiipple abcis pro medio-.quare non eftvnu
muita opponuntur vni, fequitur quod vnum eric paucum. Dicit etgo jquod ampUits duc funtmul-
pthieitttmfMfceptiHUM^ fcilicet priuationis vtriuf-
tafi ^\:o(\\ii2.,duplex
ue extremi,& per confequens
lunt habere,
medium non poC-
C
SECVNDifi A
V.
P.
,
ntulta,
Quoqiodo vnum & multa ,
itctij
««/-
tum Hc paucum opponunruf ;benp explica-
da inter multum
autemneceffeftdm funt multa,
Dodor benp
&
Probat falfitatem confeqoenris fic:fi vnum paucu funt idem:ergo vnu, & multaeruntidem,
Slmiliter etiam,
(^ de vne, d" multis du'
:
fojitione vi-
eft
euidcntet falfum. Confequentianl pro-
Poftquam Philofophus pertraftauit primam dubitationem dc oppofitione aequalis ad magnii,
&'paruum , nunc pertradat dubitatiopem iccundam dc oppofitione vniHs odrnMlta. Circa quod duo facit quia prim6 procedit ad quxftionem :
arguendo (ecundp veritatem determinando. Se»d mult»,^ cundaibi : Fno quidem modo. In prima pane inpMcoru »d tendit talem rationem. Si vnum multa oppoinult». nuntur ; ergo vnum,& paucum fimt idem:confedelicet vnifd
pafliones longitudinis
:
fic
funt paffiones pluralitatis
,
multom :
fed
& brwie funt & pjucum
:
&
brcuc
cf^
tiam,vtdicetpr : A ergo vnum eftpaucpfti,& pc? confequens multum , fequitur quod vnum crit multa:circa hoc autem fic procedit : quia primo ponit iftam ratipncm. Secundo exponitqu«ddam
Secunda ihi:Sed forfan. Dicitergo, OtMttis fiutt ca mttlt», t^ fi fic (c habeht multum!,& paucum omne multi in pluralitatc c^abdpr^du^Mm , hreue in Igngi- multa frttir tHdine,& ^tiodcunqueffterit MuUum,& muUa.-Sc qu*m ifi hur fuppofitiun.
qu6d ampUus
&
econuerfb ,quod eftmuUa
confequenris, Sccunda ibi : Ampliiisfi vt in longitudtne. Prima in duas fecundum duas rationes.
humida paucMm
Secunda ihiv.AmpUnsduo.Vtima. rario
t]M(tdam pluraUtdi fitiMidtm pro quia-fupple ip* : fum vnum fupponimr i» confequente qu6d fit
:
ftat
in hoc:
vnum vni eft coatrariiuii;fi igitur multa opponantur vni fimpliciter abfque aliqua diftin«Stione/equituf qu6d vnum , pauca funt idem, cum ipfi ntulto eriam opponatiu: paucwn. Dicit prgo,afl:gnans primo rationem dubitationisqudd jirniUter autem dubitahit vtiijuediijuii de vno, de midtis qualiter fcilicet opponatur;«
&
&
ppponuntfft paucis
:
nam^tte fj:o (ivda,muUaetia ppr confequensynum
&
&
paucaerunt idem, cum vnii vni ppponatur cotraric,
adimptfr
quacdam longitudo; ergo omne paucum eft qus:? dam pluralitas,& quodda multum, fi multum, ergo multarnam omne multum eft etiam multa; nifi forfan inquibufdam humidis habeat fnfkn-
nopto
erit paftcat
dit
fthiU,
,
omne
quens eft faifum , ergo amecedens. Circa hanc iequenriam i\cprocedit, quod prim6 probat conie^uentiam duplici rationc (ecundo falfitatem
namvnum
y»Mp>eJff pauett eften-
&
fnulta,^ paucis opponuntur.
TnfeeimtHr fccimdil dubium detp
quod
batcx hoc quiaficutprodudhim :
hitahitvtaliquis\namfi multafimfliciter
vni opponuntur , accidum quadam infpophilia nam vnum paucum, autpauca erit : nam
5«
,
quadam efi,fiqui2em efi.dr faucum, hoc
tudo
cradiC
T- c. xo.
ferant in continuo henetermi,>ahiti ,paucum multitudo erit quadam quare vnum multt^
turrde varia acccptionc muhi^ diffcren&c multa,
autem
aliquid effc mulriplexj
Amplius/icut in longitudine^^froduilH*
MA Ki y M.
yM
eft mukiplex. dicitut
fcilicct ^
& hreue^tc in multitudine multum ^ pau~ cum,^ (fuodcunquefuern multum^S' & multamultumfi non ad Altquidfon^^dif-^
Quo padlo vnum,&multa opponuntui^ s
,
efHare vnum erit efiam pauctt»t:Mi ejuid rntmfuHt duo muUainifi ad,vnttmy& paueumfc^wfi diccret, qu6d no\v.non enim eft minus aliquid flipple duo^us, nifi vnum. Deinde cum dieit
vt patet ex przdidis.
SVUUM
fecundikn duo
h fiipcriuscfcducebatuf. Dcinde cum
cjicit:
nifi,i.nifi
eft
muUKm
etiam
fone aUsfuid dtjferat
kene termmahiU, fcilicet termfnoalieno :
paucHm :
cum
fi
inquam
erit
fic eft
,
fequitur
quttdam plMntUtas
hoc autem
qu6d
eft necejfe fi dno fnnt
cebatur, Deindc
:
midit.
,
vt funt
quod omnc
qnare vnttm
eft
vnum^t pau-
fcilicet
mklta ^ yt
cum dicit
:fi
in conttnuo
fupcriijs dir
i
Sed forfan mulia dicuntur quidem
,
vt
^O
Multumfed vt differens, velut aqua efi multumimuita autem non;fed quacunque diuijs in hts dicuntur.
Exponit quoddam fiippofiium , fcilicet, quod omne quod eft multum eft multa & cconuerfb,
Ineanttn
beni
termi^l
Ttabili
,
,
cprinuo bene terminabili, vt fimt humida. dicititr indifi' Dicit ergo ifedfirfan in quibufiiam , fciliccti/»- ferentermulcuntur muUa quidem vt muhum indifferenter; tum,(^ mutnifi in
&
tn fed fupplc ih quibufckm eftdiferens,fcilicet mul- t» dicitMr. tum , multa vclutf aqua , qu« fcilicet dicitur :
Amplius
ipfa duofitnt
mult4 , fi duplex
multiflex:di(itur autemfecundum due:quare
vnum
paucum:ad quid enimfunt multa
duo,niJt ad vnum
ipfa
^ faucum ? nihil enim
efi
Ponit fecimdam rationem^quae talis eft Malta opponutur paudsjfcd duo funt multa,quod patet; quiaduplpx eft mulriplex:pcr locum il coniugatis; crgo duoQpponunturpaucisJed duonon polfunt :
|5
multa ad aliquod paucutnxiifi ad vnum:quia nilul eft minus duobus nifi vnura : ergo fi' efie
&
mulia fi fit voa conrinua , nondicitut multicj fed qiMcunque tn kisfiint diuifa , f^iUcct in aOu dicimtur fupplc indifFercntcrmuItum mi^lt^.
&
Notandtim , <ju6d
minui.
M$
&
huiiifm(xli
humida qujc
dj-
fltuirt tm
cuhtura Philofopho bcne fcrminabilia tcrmino eotinu^t hitmidis dicititr alicno,yt vmurn,aqua,acr,& huiufinodi humida, multum, no» quae fic fe habcnt qupd in ipfis eft aliquod cop- mitlta, in arinuum',& dicitur nlulnim,puu multa aqua,mul- Um vero nm.
nim vinom;&
hoc,quia'propter fecilitaiem diuiiionis funtprtjpincjUa mulritudini,vtiupcrius di-»
&3xm
fiiit.Vcruntanicn quando aliquid
corum cft continumn
:
Cap. V.
Summse 1 1. fic dicitur efle mulram (mgulariter, qubd non diciturmulta pluralitcr, puta vnaaqua continua dicitxir multa aqua,& non multse aqu^: fed in aliis non eft fic quia non dicimtur multa, aifi adhi fint diui(a:lapis cnim continuus non dicitur multus fed magnus fada autem eorvun diuifionc non (blum dicitur qu6d fit multum , fed eriamquod fitmulta; & ideo inaliis continuis
continuBtn,
:
:
excepris humidis,quac funtbcn^ tcrrainabilia ter-
mino alicno,non rcfert dicctc multum, aut multaiex quo lcquimr conclufio prindpaJis , quod fi ynum pft multiunjcrgo vnum erit multa quod cft «uidcnter ftJfumJDeinde
cum dicit:
Fno ejuidem modoftfuerit multitude habes excedentiam^utftmfliciter,4Ut Ad aliquid;& paucumjimtlitermultit»da defeilnm habens'.
& oppvnitur vni
hoc autem vt numerus,quod
folum.ita enim dicimm vnum,aut multa,vtji quis dicat
vnum^
(jr fluraliter
fjr alha,(jr menfura bile:fic (jr
vna.aut alhu,
& menfura-
ad metrumy
multiflicationes dicuntur
:
multa,
enim vnufquifque numerus quia vnum , (jr quia menfurahilis vno vnufquifqueydr vt quod ofponitur vni wtnfauco ;ficigiturfunt multa^(jr ipfa duoivt autem multitudo habes
vt dicctur infira. Et fubdit, quod fic,id eft
,
aut ad altquid,aut fimplutter
nonfunt ifedmaltitudo funt primumpauca fimpliciter ipfa duo, multitudo enim efiquod
JefeBum habensprima. ^i
&
vni ,
& patuo.
Secundo cxponiF
qualitcr opponitur ipfi vni. Terrio epiiogat circa
di(^. Secunda ponitur ihi:Opponitur itaque vnu.
Prima in duas.Primo przmittit veritatem. Secundo ex dis^s exicludit quandam falfiiatem, Secunda ibi:.^i«^yo-
Tenia ibi
•.AiHltitudo autem.
pter non reBe.
ti«
M
diAuatio-
it tffopvnius
Ad euidcntiam prinue parus/cicndum,fenten^^^ nuius parus m hoc ftare , quod multum poteft confiderari dupliciter. Vno modo vt lignifi-
& fimpliter puta vt & hoc modo opponi-
time
cat
Cr mulu ,cr
fUciter tuct-
quidamnumerus ^^ """^' ^ ^^' P***^" ^^ criam modo dualitas cft quaedvn mulritudo,& duo funt multa- Alio
fitontin^t.
modo
Mulrum du-
multitudinem abfolutc,
eft in fe
:
,
•'
potcft confidcrari 7w«/r«»»
,
vtfignificat
mulritudincm in refpedu^finlicet fecundum qua-
/lconue-
(ci-
mulris : namtfiu pro quia, vnufquif^ue nu-
licet a
fcamdum quem-
meruseft multa ifto modo;idc6
ftumctum didtur aliquid muhiplex,vt a binario duplum , atcmario triplum , a quatemario quadruplum. Et fubdit cau(am:quia quilibct numcrus didtiu multa ^ia vnufejuifcfue vnum, id cft , rcfcrtur ad vnum:(^ quiae^ commenfurabilis vno ; hec fupple multum opponitur vni , non dttofunt multa:vt m«/f4,(ciiipauco:fic enim , cet opponuntur vni:& dtio funt numcrus quidam: . vt i
:
&
&
t
:
&
fcilicet ipfa
mum
,
duo e^quidem pluralttas habens pri-
nitUttitdo.
&
pcr confcqucns , primo defeEium ; prima paucitas:quia nihil eft paucius duobus:quia vnum non cft paucum,cum paucum ,
id eft
dualitascft
Gt pluralitas defe«fhim habcns, vt prsdi(fium
Notandum, c^hdmultum vt cft
cft.
pluralitas ha-
^* bcns cxcedentiam poteft imelligi duplicitcr, falicctvtdidt pluralitatem exc^cntem fimplici- ^**^ f*** tcr , vel pcr rcfpoflum ad aliquid : fimpliciter ^^^ "^i^
quidem quando
aliqnid diciiur
multum, MuUnmditi-
cfle
quatcnus cxccdit pluralitatem, quac folct
inucjiiri
in rebus aliis fui gcneris,puta
multum
dicatur
fi
:
communem curfum:fcd dicitur pcr re^e<Stum ad aliquid puu fi frigus
,
quando
eft frigus vltra
tur per re/fe-
^'"" *^ P**' **'*•
decem equi dicanmr multi per refpedum ad quinquc cquos. Dcinde cum didt
^apropter nec reiie dejHtit Anaxagorss cum dixiffet , quodfimul omnes res erant in~ finitA^^ multitudtne,(jr paruitate : oportebat aute dicere pro (jrparuitate,^ paucitate : no»
enim infinttet quoniam paucum nonpropter vnum,vt quidam dicuntifedpropter duo. z
Ex di(ftisconcluditquandam tjMopropter
Anaxagoras non
falfitatem,dicens
re£le affirmauit
fiuc
,
Cotia Aaa-
"goram.
deHitit a prius di6lo,dicens, vel citm dtxijfet.-quia fimttl res omneserantinjintta
& plttralitate^d
eft,
pcr additione,<^ paruttate,id eft,per diuifioncm: fupple poftea corrigcns fe dixit,qu6d oportebat
&
&
&
autem dicerepre paruitate , paucttate tunc fupple cUxit maleinon enim funt tnjinitx,
,
&
fci-
quomam pro quia, paucum vnum, vt quicbm dicvmtyjed prop^ ter duo:\hi autcm cft dare primum, non eft pro" cedcre in infinitum;& ideorcsnon cflcnt innni'
licct rcs in paucitate
:
damexccdentiamad aliud,vcl fimplicitcr, vcl pcr refpedum ad aliquid , vt dicetur & hoc modo multum opponitur paucojnow vni^hoc etiam modo duo non funt multa , (ed pauca. Per hanc igi-
non
tnr diftin(^onem
NotaiKiu,qu6d,vt di^aum fuit primo huius, A- /'"•i"'*"' naxagoras dixit gcneratione reru fieri pcr mtellc- Oe rerumrefcgregantcm rcs ab ipfo vno chaos cofiifo, ntrattone. in quo pofuit gencrarionem infinitam dcinccps i^j»*i"» «^-
;
nicntix.
fecun-
:
Detcrminatvcritatemdubitadcmis.CircaquDd tria facit. Ptimo oftcnditquod tnultum aliter , aliter opponimr
,
dum hanc acceprioricm dtcuntur multtpjtcia,
:
excedentiam
^65 &
ter:aut album,& alba,& menfura ad metrum, menfurabile : quatcnus , fcilicct menfuratur vno:
de multo
ceftat contrarictas
controuerfia: fupradidas^fada in argucndo
:
nam
squiuocat de multo fic vel fic accepto,ficut patct. Dicit ergo , quod f^pple ipfa multa dicuntur vno
eji
propter
?
1
^J
m'tx,vtciicebat.
^m
:
modo fi fiurit pluralitM hahens excgden•^liter multiam^ut Jimpliciter,aut ad alttjuidy& paucum fitit^o »ctimtltter,dicetMrpluraltta4hahensdejfeaum, ideA, faitur vm "'^^'^"^ ^ pluralitatc excedentci/joc autem id eft, •liter vt ^lio modo dicitur multum fupple abfolute vt rtueppomtitr merus , qui dicitur qua:dam mulritudo abfolutc: tjuidem
&
P4UCO.
^
jyjjj.
fupple rnultum opporiitur vni foli,
& non
fupple pauco:quia fcilicet multum,fiuc multa,hoc
modo dida sut
quod
eft vntt:
, quod itaquc namque dtcimus vnum multa : vt ficjuis dtcat vnum,& vna pluraliScori Oper. tom. lY.
ideofubdit niit
quafi pluralc huius
mixto habcre infinitaqu6d ante difUn<^onem rcrura omnes
dixit res exiftcntcs in illo
tem
,
fic
res fimul exiftcntcs crant
pluralitatem
&
infinitx
fecimdum
&
paucitatcm quantum ad hoc rcdc dixit:nam in quanritate continua repc,
:
fccundum diuifioncra quam quidcm infinitatcm iutciligcbat per pamitatcm fed in quantitatc difaeta rcpcritur infinitum fecundum additioncra , quam intcliigcbat pcr piuralitatem cum crgo hoc dixiflct re(ac,dcftiriiab Iioc diOio,Sc affirmauit oppofitu no rc<3:e;
ritur infinitum
:
:
:
Hh
2
uam
^*'.
"ZJ^'
l^ii^ttietu, tenditur,
nam
Metaph.
Lib.X.
364 poftea
vifijra fuit flbi
quod loco eius » qu6d
dixerat paruitatem,dcberct dicere paucitatemrfed
corredio eft non reda :
illa
nam
tes
non poflimt
elleinfinits paucitatc,.cumfitdare primura vhi
efi
frimn
iilud ntn ej{
infinitum.
cum ,
duo.
multum,vel multavt praedi(5him
vnum
aliter lequeretur qiiod
patct
eft,
eflet
multa:
ergo aliquidellct minus vno,quod
ficj
cum.i !!£,&
,
quia
quod
eflet
(^
paa-
& itcrum illud eflet multum eadcm ratiofic vlterins
per infinitura
»
quod
cft
non fiimde numero eonnn,qiue
,
fijipfa
Deinde, cum
funt ad aliquid.
dicit:
pan-
VIm auiem eft dare primum,in infinitum procedere no contingit.Qu64 autem ipfiim vnura non fit paucum , ficut nec (cilicct ipfa
relatiuorura
fecundum
uu.
ajbfiir'-
dum ponere.
Vnum autem effe minus aliquo ^futa duobw,nihilprohibetinon enimfiminus, d; p-aucum:muititudo autem quafigenus efi numeri: efi
enim multitudo vno menfurabilis i
-,
hocthoc autem menfurabile:fic opfonuntur.
Tangit probationemdi(9ar coi;cIufionis,& in-
vnum men-
tendit talem rationem. Illaquorum
& multa opponi
relatiue tcrtio
modo relatiuorum ad eum modum quo ,
fcientia,
^ op-
ponuntur altqualiter vnum,(^ numerusy no» vt contrarium fed vt diSiumefi eofum qu/t adaliquid qu£dam:inquatum enim metrum
SrMMARIFM, Vnum
Ci
& fcibile. Item maltum
opponi
paucOyYno modo } z>m yero duplicimcido.
furat aliud,opponuntur relatiue
:
(ed vnum
mcn-
furat
ipfum multum , quod
pft
nam
nuinerus
memUrabilis vpojcr-
eft pluralitas
quidam numerus:
govnum,&multa oppc«iutur rclatiue.Dicit ergo qu6d nihil prohibet vnum ejfe minui aliquo vt
Numertit quidi
duobus,hoc autem dicit,quia de ratione menfurae T.com.ii.
64
OPponituritaque vnummultif vt y
iw^-
trum menfurabilhhocautem vt qu^e ad aliejuid quAcunque non fecundum fe eorum ^ua adaliquid. Diuifum auteanohuin aliis: quia du^liciter dicuntur qua ad aliquid:alia
namque vt contraria iile
i
:
alia vtfcientia adfci-
quia dicitur altquid aliud ad ipfum.
cft
,
qu6d
&
rum quk fitntadadaliquid,id
eft,non
fic incelli-
gendo,qu6d fintad aliquid (ecundum fcipfa
:
di-
Hifum autem eft a nobis in aliu, fcilicet in y .huius cap. dc Ad aliquid quiadupliciter dicuntur ,eju* :
T.com.io. p.flaiiM du-
funt
ad altejHid :
vt praediftum eft,qua:
nnmerus
fertur
»d
fcitntinm.
fe
;
& haec dicit efle ad alirefc-
&
fcibili
..
nam fcibile non
rcfertur ad fcicn-
tiam,nifi quatenus ad ipfumfcientia rcftrtur.
Notandum , quod
cum
fint tres
modi
vt declaratum fuit f. huius rclatiuorumj in folis duobus
mutua, non fic in tcrtiomodo; g^ jjg^^ relatiua fecundum duos primos modos funt relatiua fecundum feip(a,quatcnus vtrumque boc ipfum quod eft ad aliud dicitur , quare relaprimis.eft relatio
In fvlu duo-
d
^""l"-_,
^rum
eft
mutuitas. v,
&
mul-
tum ferttnet ««rn«OT#-
menfurara vnojita
ens indi,uifibile,conucrtiturcum cnte autera
tiua fccundum tertium modum non funt relatiua fecundum fcipfa proptcr caufam pofitam quia :
j-^jyj.
^fj^m
^^^^
& multa
menfurabilc
, ,
vt
fc
habcnt
ficut
mpn-
referuntur tcrtio raodo
:
S.Thom,
66
fecundura
qu6d accipit rationcm menfurae determi-
natur ad genus Quantitatis ueniturratio menfurae.
cundum qu6d fignificat
,
in
qua proprie in-
Similircr pluralitas
entia diuifa
,
non
,
fc-
detcr-
minatur ad aliquod genus:fecundum autem qu6d fignificat aliquod menfuratum, determinatur ad genus Quantitatis , cuius fpecics eft numerusi,
quod
:
numerm eftplureditas menfurata
pluralitas -eft quafi
fimpliciter
conuertitur
tia,
quam
fimpliciter dicitur
aliquidjnon quia ipfum referatur, fed quia cconpatet de fcien-
& numerui, non vt contra-
pluralitas
eft
;
,
vt relatiua
quod vnum fecundum qu6d
runtur non mutu6>fed altertim eorura dicitur ad ucrfo ad ipfum aliquid refertur
vnum
non
nihil aliud eft
& qu6d
qu6d
:
vno,&opponun- trumnumerk
&
ide6 dicit
id eft,
, quac opponitur vni, genus numeri eft enim Vnumeftme-
mutua \fed pcut di-^ flum eft opponuntur , vt fcilicet cjuadam eorum quafunt ad aliqHid,c[\ix fcilicet non mutu6 rcferunttu:; fic autem fupplc opponuntur vnum , numerus, fiue vnum , & vivXh&inejuantum vnum eft metrum:hoc autem eft,menfurabile, fcilicct numerus,fine multum. Notandum , quod quidam expofitor expones iftam littera , dicit qu6d pluralitas,vcl multitudo abfoluta ,qu2 opponitur vni , quod conucrtitur cum ente , eftquafi genus numcri rquia numerus eft,
alia vero funt ad ali(imd,vtfcientiaadfcibile:quia
ad ipfum,
eft
pluralitas menfurahilps
quid,vt contrariapropter mutuitatem relationis: dicitur aliejuid aliud
vtre-
contraria, id eft,
vt mutua relatiua,vt funt, pater,& filius,qua: mu-
tu6 rcferuntiu:,& per
fliciA.
Scihile
namque vt
alia
abfblutc siipta
vero,(ci\icex.
tur aliqualiter
Exponit in quo genere oppofitionis opponitur multumvni. Circaquodduo facit:quia prim^ oftendit quod multum opponitur wJrelatiuc.Secundo comparat iftam oppofitionem ad illam qua opponuntur (cibile,& lcientia. Secundaibi: SmiUter autcm diEta. Prima in trcs. Prim6 proponit intentam conclufionem. Secundo tangit probationem. Terti6 concludit quoddam corollarium ex praedidis. Secunda ihiiVhumveroeJfe. Tertia ihi: QHaprofter non owwe.Dicit ergo,qu6d Vnum , t^ oppomtur itatjue vnummuUfSvt metrum , ideft, multa oppo- menfura menfurabili : hxc autem otponunturvt nimtur rela- adahquid : nontamen quacunque funt ter fe eo-
&
,'
rium, id
tiui.
aliquomodo vnum minimum ;
fit
quia dixerat fupra qu6d vnum non eft paucumj trohat vnam quarein plus fe habet minus quam paacum , <^ multa ofpaHCum eji cjuoddfl minus,8c addit qu6d pluralitoi foni relatiui.
fit
vno,
genus numeri , non
genus. Sicut enim ens
genus propric loqucndojfic nec
cum cnte-,
non
vnum ,. quod
nccpluralitas ei oppofita;
de ratione communius. Harc ille. expofitip dcficit quia numerus non
fed eftqnafi genus:quia habet aiiquid gpncris,
inquantum
Sed hfCC
eft
:
foliim reperitur in gcncre Quantitatis cct caufatur ex diuifione continui
;
,
qui
ImpugnMtx-
fcili- fofttiortttn.
fed cft etiam S Thom*.
^
numerus tranlcendcns , cuius principiura cft Sumerus vnum Mccivnum,quod conucrtitur cum ente, vt didlum fuit fiuntur difcap.dc Vno.Jalfum ei^go 4.huius eft diccre,qu6d fliciter. vnum,vt eft mcnfura, & pluralitas , vt eft aHquid mcnfuratum,fint detenninati generis:quia in quolibct ctiam gencrc eft aKquod vnum , quod eft mefura.Omnis ergo multitudo,quocunquc modo furapta , eft quidam numerus , & vnum principiiun
:
Summ^ 1 1.
Cap. V.
^gy»*»^ pium nameri,& per confequcns raenfura. Didtnr ^'fiZmt- ^^^^^
pliu-aliias efTe
genus numeri non proprie;
& ideo dicitur quafi genusrfed fbrfan pro canto,
rit
quia rario pluralitaris videtur abfblurior ratione numeri quia numerus videtur addere rationem
365
titudoexcejft multitudinu,neque ipji vni om-
ninofedhoc quidem,vt diBum
e/l^quia dtui^
pbile^dlud autem,quta indiu/fibile, hoc vt ad aliquidy vt fcientta fcibilififuerit numerus..
:
mcnfurabilis fupcr pluralitatcm : licct oranis nu-
merus
fit
pluralitas,& omnis pluralitasfit
nis aliquis
faltem tranfcendens
,
vnum verometrum.
numeEpilogat circadi£b,dicens,qu6d multitudo,C\-
tcncarur crgo
:
uepluralttM,\i habct ajia
prima expofiuo. Dcinde ciim didt:
^7
mn omne ^aodcunque faerit
Quafropter
vvu, numertti efi,pMtaftquid indiuifibile efi.
fiipple
efi
contrariapattco.fcd
opponitur vni,vt przoftenfum
fed, A»M-, id cft,
f)ro
litcra:fi
& fm^\icitei:,nec
abfblutc,
pauco,quod
mm-
GiunUttr mttLium fmtt' et fimflititer.
vni
&
mulcum opponitur vni duplicitcr. Vno modo quod hoc qutdem, fciUcet mulmm, cft dititfihtle:tllttd t/fro,{cilicet vnum,^»M indtuifihtle ,cr hociA eft , alio modo quia vt ad aliquid, id eft, opponunmr rclariucji/f yc»rn/i4 opponituc
pcndenriam,quia vnum poteft
CHmqtufutrit vnum^HTnerHi fi
fequitur
eflc fine altero
,
quod nen tmme ^tud-
^mtuT CtlMrM.
ficut
flictltr tffC'
titudinis fe-
i-
:
nec opponitur fupplc
"6 cconuerfo,ide6
vnim^un
multum
pluralitat oxeedenj oppomtur plttralitati exceffa:
meri.vel mul
tjfe
verkm
:
Concludit quoddam corollarium ex predidlis, dicens qiutpropter quia fupple ita eft/juod vrmm, »w»/M,fiue niunenis, non habcnt mutuam de-
& tlfe
cft
fignificat pliira-
itatera exceffam, opponiturtupfle
Ai
tfiltjMt.
fnpple fuhiatiir
efi, id
eft,qu6d iicct
vnum;non tamen cconuerfo , qu6d vbicunque eft vnura,eft numceft
numcras,fequiifur,qu6d
rus.vf
fi
quid
eft
fit
indiuifum, vel indiuifihile,^\Mz
piuwfhis, vel aliquod aliud
quod
,
vnum
cft
enim eft vnum non tamen numcrus
:
:
ibi
per oppofi-
tura intclligendum cft de relatiuis , qux mutu6 rcferunmr.nam ibi ncutrum poteft efle finc reli3UO non enim eft filius line patrc,ncc cconuero. Deinde ciira didt:
ifhim eft
,
modum:&
ipfi
vni omntno
:
fecundura
x-tro
du-
fubdic,/r<^ hoc ejuidem,vt diElttm niturl
fcilicet
,
:
fcibili,,
& hocy» fupple multum^fm pluralitas.-
quac eft numerttr,
vmtm vero fueiit metrHm.^6. cft, vnum & multa lc habcbunt,
menfura;tunc cnim vt menfura
& menfuratum & pcr confequens
,
,
eruat oppofita relatiuc:iuec
autcm omnia oftcnia
funt fuperius.
:
z
Notandum , qu6d ex pracdi(Jiis patet ifla conqu6d idem potcft oppomcidem alia &
clufio,
SimiUter autem diifa fcientia
ad fcibile
nonfimiliter afignatur; videbitur enim vti^
que fcientia metrftm
ejfe fcihile
,
verQ quod
menfunttnr,
F/iicmvtii
diuerfmttii
,
fecundum aliam,& aliam
alia fpecie oppofirionis
rarionem accepta:nam
vnum , & multa oppdnun-
«fftni tinpt.
et»'
tur contraricjhcut diuifibilc,& indiiufibile,& ab-
fblutc concepta habcnt hiiiufmodi rationes licet cfle diuifibilc, vel indiuifibile
,
,
fci-
qiue fimt ra-
tiones ab{blut^,opponuntur ctiam relatiuc,fccun-
Comparat oppofirioncm, qiuc
&multa ad SietU fcienti*
eft inter
vnura,
illam, quae inter fcibile ad fcientiam.
temm
fm» non tamenfirmltter
affifnatttr
,
fcilicet a
fupple Pythagorids fcientia menf\iix.fcibtleverOy
effe
metrum
SVMMifi SECVNDiE Cap. VI.
quibuf^
dam,quia,vt dicebatur [\i^nvi%,videbttur vtiqtte, ,
Media contrariorum
Accidit autem fcibile ejfe tfuia
,
quidem fcientiam omnem non effe fctentiaWy
fcibile vero
modo quodam fcientia menfuratur fci-
qu64
acci-
alicuiiu fcihili6\ ita
qu6d
Affignat caufam dii^
fi
omnemfcientiam
cft fdentia,
non omne
qu6d
effe
effe
,
dicens
oponet quod fit
,
fcibilc^/fii»/*
fcientiam: quia,fcilicet
SVMMARIFM,
fi
nttdtf
cconuerfb
;
flcut
fi
cft
fi
eft
;
fed
vnum , non ncccfle eft dle
a numerum,fed bene cconuerf6,vt prius
ntn ictntr».
contrariis, atquc eiuf-
tionemperfc tantum
cfife
intcroppofi-
QVoniam autem contrariorumcontingit medium necejfe
ejfe
aliqmd,(jr
ex contrartts
quorundam efi
T.com.a i,
^9
ejfe.
eft
StiemiMtd menfuratHr fctbili i nunc autem fic eft, qu6d quv fcihilt menfuca , non necellc cft eflc mcnfuratum
mtnfitrM, (^
Mediacflccx
dcm gcncris cum cxtremis. Itcm muta-.-
vero
non fequitur
aliquodfdbile,qu6d fit fcienria dc c6: cuius caufam fubdit , quia fcientia modo tjttodam
tltftitdtt
ipfis
ipfis
ta:& intcr oppofltionis fpccies, fola con* craria habcre media.
bili,
dit
ac cx
,
componi
quod menfttratur:hocaa.ltm. fuit. Dcindc cum
dipt;
a
eodem gcncrc cuga
in
contrariis efle
id eft,
falfum , vt uipra oftenfum
cft
MenfwratmH
& al-
Circa quod duo fadc Primo proponit vcrita-
tU fdhiUfie tem. Sccund6 affignat caufam didH.Secunda ibi: nnmerus »d Acaiit autem. Didt crgo , qu6d ipfa fcientitt vnttm ftmdiiia ad fcihtle fimiliter,fiaii fupple diciturmulfmrMnr ,ftd ta,vel numerus ad vnum fecundiim rd veritatcm, PythMgtrtu pfftftti
vnum habet rarionem menfurz, habet rarionem menfuran.
diim qu6d
di<5fami eft.
Ex quo fequitur quod fcibile fic menfiira fcienti^, & non econu^fo , quod eft concra Pythagoram. Peinde cura didt:
Poftquam Philofbphus determinauit de conquantim ad cxtreraa , nunc agit dc con.. j^^, ^ ^_ trarionmi racdiis. Circa quod duo facit. Primo dHs coruTnproponit intentam conclufionem. Secund6 ex- ritrum. equitur eius probationem. Secunda ibi Omnta namqne medta. Dicit ergo , qu6d ijho- Meiiaexe^ niam contingit aliquid effe medtum cantrarto- trsrnsejftrfi **"0*rttm , Cr qHorundam , icilic^t contrarjomm trariis
:
eft
Multitudo autem ntc pauc»
efi
contraria,
fedhuu quidem multumficut excedem muU Scori Oper. tom.
I
V.
medium
fic eft
,
vt fiipcrius
neceffe tfi
mcdia
di<^m efft
$x
Aiit:quia inquanx
contrariis.
Deinde
ciim dicit
Hh
i
Omnia
:
Metaph.
Lib.X.
366
Omftia namtjue medU in eodtm funt gemere,cr quorumfuat media ^ mediA enim hdc dicimus in cjUAcumc^uefermutArifrius efi necejfe
qupdpermutAtur, vt
nifttrarfit per
hyfatein neten,
alr
minimam rationem, frius ve-
niet admedtosfonos. Et in coloribus fi veniet
tx alho in nigrumfrius veniet ad puniceum, flumbeum, quam adnigrumifimiliter aih
^
Vltim6 infert condufionem,dicefts,qu6d media,& extremaejuorumfunt merdia^n egdem genere ejfe. Deinde cum diciu
neris.
neceffe efi ergo
Jt vero quorundarn
otnnia ,
ex
his
media funt 9ppoJitorum enim folis fecundum fi
ejtpermutariiquapropter impopbile
effe
71
me^
dia non oppofitorum,t^tt tnim ptrmutAtio^^
non tx
oppofttis.
Um,(jr in aliu.
^cundum przambulu neceflariu.
Citr
ca quod duo facit:quia primo oftendit qu6d
me-
Probat Circa quod duo faciti <juiaprim6 probarquaEdam pracambula necfcflaria ad di(5bm conclufionem principalem,quam prx-
Exequimr dc
intento.
jnifir. Secund6 pra»oftenfis
quibufdanj neceflariis,
accedit ad oftendendun? conclufionem principalem,quaiii intcndit. Secuinda ibi : S» vero funt in
eodem genere, Prima in duas : quia primo prob^ qu6d media fimt vniuj gpneris cum extremis. Secundo quod media fiint tantum inter oppofita. iifdiafunt Secunda ibi:/if vero otnnia mtdi», In prima par^ufderH ge- te intendit talem rationem Omnis mutatio efl: neris atm exinter ea quz fimt eiul^em generis fed medium tremis. Mecft illud per quod , vel inquod iit mutatio in cxdinm quidi trcmiun ; crgo media funt eiufdcm gcneris cum extremis de ifta ratione primo ponit niinorcm. Secund 6 maiorem. Tprtio conclufionem. Secun:
;
:
fi
aliquis tranhtii^ hypate in neten pcr
mediam rationem veniet priutaa medios fonos. Ad cuius euidcntiam nota, quod in fonis quidam funtgraues, & quidam acuti,& quidam medij
&
,
fecundum hanc diftindioncm fijnorum
jdiftinguuntur chordae in muficis inftrumentis: illac
enim chord« qux reddimt graucs fbnos
cunmr hypatp:ill« ver6 qux rcddunt tos diciintur nete eji
,
fijnos
di-
acu-
vt etiam di6him fuit quinto
huius, cap.dc Priori:tcxt.com.i6. fi ergo aliqui? ordinate \ muficus vult de(ccnderc paulatim , fonis grauibus ad acutos , quod eft tranfire pcr median} rationem,oponet, qu6d prius veniat ad
&
mcdios fonos. Sccundum exemplum
eft in
ribus diccns,qu6d incoloribttsjiveniet
,
colo-
ideft
,
fi
aliquid mut^tur ex alho in nigrMm,priits venietad
puniceum,
& plumheum quam ad nigrum :ftmiU-
teraMtemeft
,
c^ »/; 4/1» fiipple mcdiis. Dcindc
^umdicit:
vt habetut primo & $. T.coi».itf. & inde. & alibi faepe,omnis & indc.
Notandum , quod Phyfic. text.c0m.4j .
mutatio
eft
,
interoppofita, pcric loquendo
alio
gtntrt in aliud
genus non efi niftftcundum accidtns , vt tx colort infguram ^ neceffe tfl trgo media ,
^
quorumfitnt mtdia in todtmgtntrt tffe. Poriit maiorcm rationis dicens
^j,^^^
,
qu6d non
eft,
lencreferac- ^'^ cft , non coiiungit permutari ex aliogenere in fideni mma- altudgenm, vt ex colore in figMram , niftforte per riftntin^. ^ccidens, puta fi mutationcm in colorc concomi-
tatur .c
muutio in figpra pcr fe autcm fit mutario
colorc in coloretn
album autcm non
,
*r'*
pcric loquendo,
^
"'
nigrum ex quo nigro
idc6
ait
,
,
:
,
& a figura in figuram
:
cx
Koc crgo habcrur maior rationis , {cilicet qu6d pmnis mutatio eft inicr ca quac funt eiufdem ge-
'^
quatenus dulce contingif
,
eflc
Philoifbpnus
MMutitftr
ex
fi
fitex dulci
per accidens
:
& cx amaro dulcc:
fit
ex oppofitis fecundum
per fc album
ex hisfblitm
<\uod
le eft
,
idpft
,
,
,
8f
id eft,
condngu
pcrmutari. Dcindc curh dicit
Qppofitorum vertt contradilfionis quidetm
medium non
eft,
hdcenim
tfi
contradi^ioop-
pofitio,cuius cuiufcunque ajterapars adefinoft
haientis vllum mediumy carerorum vero alia
4d aliquid,
alia vtpriuatiua
,
alta contraria^
torum auttm qud adaliqucd quacunqutnon contrariajton habent mtdia^caufa vero,
qm4
non in eodem generefunt,quid tnimfcientidf f^fcibilis medium?fedmagnft& parui. Oftfndit
quia
fcilicet
quorum oppofitorum
funt media:
contrariorum , 6c hocdcchurat indu-
ftiue, diccnsqu6d eppofitorumvero ipfitucontrttdiEiionif
qMtdem non
efi
medium:h4tc
enirtf
7» Ctntradi^ rum ftud I
contra-
dillio efi oppofitiOf cuius cuicunque alterapars ad- ^erum tpmedium vUufn, fiue cnti, fiue non ptfitorum (Urefi non hahentis tur mediun^ cnti , vt didum fuir fupri. Contradidloria ergo
non hnbent medium caterorum vero oppofoorur» alia fttnt ad aliqMid,alia prittatioM cft, priuado 6c habitus alia funt contraria : eontm autemqua funt ad aliquid quicunquenon contraria , ideH, qnaccuiiquc non ftiutuo referuntur »0« hahent medium : caufa vero huitts eft : quia talia reladua nonfunt in eodeth genere : alia autem non mutua dicuntur non efle in eodem generc:quatenus :
Permutaft vtro tx^
j
quod cft falfiim.
oppofitis,
nifi fortc
diccns, vt
'txtrem»
proquia, ex hisfolis^d eft,ex oppofitis f/F^id efl;, contit^t fecunditmfepermutari:quapropter impoffibileefi media effc nonoppofttorHtn:c^ia. fupple (i non ellet oppofitomin permuutio , tffet ex mtt
etiam extrema fupple tjitorHmfunt media,/itnt in eodem genere : cuius probationem fubdit : mediA fnim hae dicimm in qMacHnque permutari priiu eft necefft quod permutatur , fcilicet ab extrcmo in
cxtretnum:hac autem fuit minor rationis, quam declarat in duplici exemplo. Priipum eft in {bnis
ffr media-
oppofitorum fint. Scciindaibi:Op/?o//fo'^«i» vero. In prima pane intendit talem rationpif ; Omnis opptptemm mutatio eft inter ea, qux funt oppofiu : fcd nic- eft duntuxat idium cft eorum inter qua: eft muudo ; ergo me~ n-dium. dium eft oppo/irorum. Dicit crgo, quod at vero omnia mediafmt quorundam opppfitomm : enim
nigro enim pcr fe nt albuiti
&
uete nuidi
Secund6 oftendit quorum
4a ihuPermutari vero, Tcrtia ibi Neceffe efiergo Dicit crgo prim6,qu6d omnia namtfHe medta , :
70
di? fiint opppficorum.
fecMtdi ftt. m*m,(lfqMt-
nmntm
:
alterum tantum fcciidum ferefertur,& alteru noj ideo fubdit, quid enim eft mediittnfcientia,&fcfbilii ?,quafi diccrct
parni ,
qui
,
-.fed
magni,&
fupple
medium
qu6d nullum
funt contraria
,
eft
dicebamr. Notandum,qu6d Philoibphus loquimr hicdc
zquaie,vt
fiiperius
Refoltait
autcm mcdio ca- Htrum. rtnt contradi^loria J carent cti^ relatiua quxcunquc
medio fccundum formam
:
tali
M-
Summ^ ninque Huc Cnt contraria, cct de
non
Cap.VI.
11.
fiuc
non comrariadi-
contrariis probct hic Ptulo(bphus
irt
Priuatiuc eriam oppoHta carcnt ctiam tali medio, vt faperius
&
coRtrtrix habcntes fupple aliquod idem gftnuc, puta co\orcm:eJi Mtttem hic efHidem , id eft, albiHH dtfgregMttHHs coler:tHe AHtem, id cft ,nigrum con-
gregattuHs coior oportct
nia contraria funt
fupra.
,
,
& proptcrquod vnuinquodquc & ipr
Bt reliqud ,
alia priora
,
&
fpccics niedias habcre
mcdia Iccm mcdia componi ;
cx cxcremis,quod criplicicerprobacur.
C[
^ ver» funt in eaAem genere medU^ vt
j3 oBenfum ejl , (^ medid c^ntrmwmm^nt.cejfeipfd
cemponi ex his contrariis
erit aliijuod genus
quam fpccics
,
cum fint
prindpia ipfarum :dt vero frtpt^ quid etiam dtffertntia contrarta erunt magis contraria; '^i>^*"^1Ht quatcnus icilicct funt caufa contrarictatis ipfis contrariac
m^^,.^^
(ummagis. Dcindecumdidt:
r M M A R ir M.
ria priora fe
Cd-
inuicem prioraxjuia, (dlicec
f
fijcdcbus
fiiit
,
Ucctquam album,vcT nigrumjqnarc ,quia fiipplc hic & ibi cftcontrarictas, (cquitur quod h«c om-
diojdidhun
Spccics coocrarias habcrc alia contra-
7j
dtferenttt J^i^icet
difFcrentix concrariac funt priorcs
,
s
T.com.ij.
quod
congregattMHm,&dtfrregattuumfintpriores
quod pmnia taliamcdia fiint contra.rionim:qualitcr aurcm tam rclatiua,quam priuariue oppofita habcnt medium (ecundum fubiedhim,& qualiter contradi&oria cacent omni mc-
{o cflvcru
367
;
nam ant
ipforum 4ut nullum
:
(jrj!
^ medid exgenefe erunt
74
S*
,
quicunque colores dlbi,^ nigri
differentiis.-vt
funt tned^^ oportet hos exgenere
dici
ejl
:
4»-
temgenus color^i^ex differentiis qutbufdam, hd vero nonerunt primd iontrdrid :ftdutem, non erit vnnfquifque dut dlbmt , dut nigeri dlterd igitur mediajergoprtmorum contrdritrum hd erunt. Oftendic qu6d ipedes mediz habent criam
mtdid
Sfteits
.
quidemgenm erit^ts vtjit frius aliquid con-
^qua priora fe cx quibus
trdriUfdifferentidfrtores cfintrdrid, eruntfd-
reh^us media erunt exgenert , dtfferentiis : cx eo , fcilicet qu6d media fimc fpcdcs eiufdem got
dentes fpecies contrdriaa vt generis:ex gene^ re enim^
^
differentiisffecteStVtftdlbnm^fJr
dutem hic quidem difgregdtiuus j illevero congregdtiuus color : hd t$igrumcontrdrid
:
eji
differentid^congregdttuum,^ difgregdtiuum
^dre hdc contrdrid inuicem priord:
friores,
dt vero contrdrt/i differentU mdgisfunt com-
ncris,& omnis fpecics conftat cx genere,&r diffccencia,vf ^uicunejtucoUris funt mtdij edbi,
& ni-
gri,oportet hos dtci, id cft,confticu}, &difGniri
genert
:
ejt
amem genus color,
& etiam ex
dam dtfferentiis , icilicct conftirauncur \ozci:ha vero
,
ex
tptibu/K
mcdij
co-»
{plicecdiffcrcnciac cx quibus con-
{ticuuntnr medi) colores , non eruntprincipiacon'
difFcrenricquar conftfniow: fpe- M.frimav4
cft,illac
album, & nigrunv :_/? amem medius non erit aut dlbut, primae diffcrendz , puta con-
tics conrryias, puta Pracmiffis quibofdam ncceflariis aconlit ad oftendendnm conclufionem principalem. Circa yjuod duo fadt. Prial6 oftcndit,quod omnes fpecics contrariac habent aliqcu contraria priora (e. Sccundo oftendit,qu6d (pecies mediz habent.aUqua raedia priora \t. Teni6 oftendit,3u6d hulufroodi media funt compofita cx cxtremis,quod eft tjfumtuua principalitcr intcntum. Sccnnda ibi Et relujud *^*' nudid. Tcrria ihi.Prinm duttm dtferentid. Didt crgo, concludens cx pracdi^'s qubdjivero medid
eji-y
&
todemgenere
cum
extrcmis
vt eSienfum iterum mediafunt conttMri^rum £o\hm vt
in
autniger, quia illz
gregariuum, cft
& difgregatiuum cnm gencre, quod
color,nbn conftiuiunt
altera igitur
,
nifi
album,vcl nigrumi.
qu6d
id cft > qut6d oponet igicur
liifferenDac confticuentcs
mcdiDS coIorcs-^nMr
media primorum contrarierHm^cmus rario cft:quia fic fc habenc differencis ad difrprencias/icuc fi)C-
c(i,necejfe eft
ctmponi ex his contrdriis
ipfaSciMcet mcitia»
(cilicct
,
&
J!J^
cojjtraria priora fe, erit aliijHod gentu
dHt nHllum-y
nuUum
,
ipfomm
,
{cilicct
:
nam aut
qa6d
msdiie istcf
concrarias dificfenrias:quac prima c6craria dicun->
&
& ideo inccc
congrcgariuum vifus , difl grcgariuum,dacoqu6d iihc differcnuac conccailx tur
}
conftirariuz albi
A
mcdiofum
,
qudd
, ,
c^m
Primd dMtcm
diffetfntid eongregdtiuMm,
& difgregdtii$um,qitid hdcprimdfunt.^d-' rendum dutem qudcnnque
genere , ex quo medid ipforum ,meceffe enim
,
j tta
vt
fit ali-
fdlicct genusioportet
quod dijferentU connaxiz priores ,lalicet (pedebus contrariis erunt facientes, id eft , conftitncnxcsfpecies contrarioi vt generit, id eft,cx ipfb yno vnit gencrc : ex genert enim differentiis fpecies fup^
&
ple copftituuiitur,
quod
patct per
fialbjon,& mgrHmfunt contraria
excmplum ,
C
dife,
rtmtiA.quMn »e» tmmtt diff!rrtnti4
Jwu
frtfri^
etmtraris.
ficuc
m'fieorum,qu2 funt eiufiiero ge-
oponpt dicere
fie
A, fi, C, Dcinde cuch didt;
eft;&yi efuidtm eritgeniUy {cilicpc
ficut
imitm
nigriierunc^aliquz^flretentif
mediac confticutiuz colorum
fit
tjHidprius ipfis contrariii
nnfihmntr.
difrcrcnriac ccmfticutiuae finc
didum
contrariorum
Species
eorum
Sietu
Jfteitsmedi»
contrarionipi
eftdiccndum
quia tunc non habercnt medium
medilim non ncris,vt
cx quibus conilant
& fupplenon
igicur colorcsmcdij funt fpe-
,
cxtremis : hsec spta*tem- cft conclufio principalitcr intenta : fubdit, trant hMbet oftcndcns qu6d {pecics roncrariac habcnc aliqua '**'
dcs ad fpcdcsiquia
cics mcdiac incer concrarias fpecies;fcquicur
:
etiam ptobatum
fnfrid.
quilibcc, (ciliccc color
:
funt
hdbet mudiu fritrM,
&
traria,\A
trdrid,
quod
conftanc,diceus,
,
vt
id c", ipcdcs
contrdfid
non i»
qudfunt in eodem genere ex incemfofitis ^
,
dut inctmfofitd
effe
,
ceatrariA
admqne incomfofitd funt 'ex innicem ; qudrt frincifid.
Oftendit qu6d huinfmodi mcdia contrario^ funt compofica ex excrerois , diuidicur
&
rum
Hh
4
m
tres.
75
:
Metaph.
X.
Lib.
^68
trcs, fecundumquodinnuit ttcs rationes adjpror fcandum intentum. Sccunda ponitur ibi Sed tju* siamedia.TtmzihixQuonui aute nonfunt altera^ :
JdedU
een-
tr»riorumco-
foni extremtf frob*t.
i^ ^imn partc intcndit talem rationem. funt fimplicia in
vnoquoquc gcncre
componentia aliorum in contrariorum
Illa
cxtrcma ;
cr-
&
pcr confcquens rocdia contrariorum go &c. crunt compofita ex extremis. Probario minoris: quia extrema contrariorum non funt compofita
maximc
ex inuicem, nec cx mediis:quia iam non
quod fnmd, autem
&
&
Jjj^
tem quje funt in codcm gencre facilc eft hoc vie/t ea cju^ ; vnde fubdit,qu6d necejfs ntfmqtit
media erunt quare (^ inferior^. media ex primis con:
trariis erunt,
componuntur cx contrariis omnia, palam. Ponit tertiam rationem qus taliscft lUa quae Comfonenti» funtfriorain ynoquoque gcncrc funt principia fttnt fri«r» :
componentia poAeriorum
eodem
& :
quo funt fimplicia,& per confequens componuntur media. Deindc cum
comfefitisj.
fed extrema contrar Omnesfferiorumfuntpriorain fuogenere; ergo &c. Dicit cies tiufUera crgo,qu6d quoniam nonfttnt alterapriora contrar gtnerit funt riorum eiufdem generis, ideft , quam contraria in *x cftttrariif.
erunt ex contrariis
fubdit, conmaior rationis, traria namquefunt incompofita adinuicem , quia vnum non componitur cx rcliquo quare eniiu
media
& contra-
omnes fpecics illius gcncriS| quam medix erur^ cx his contrar
contrariae
riit,id cft,
vtiqtte
ex quo concludit vlterius,
:
fiipple ipfb gencre,
ria,& medta.id cft
tam
quod omnia
genere,fequitup
& infenora,
quare
:
,
ex primis
enim quod
difFerentiis contrariis; fcqui-
principia ex
tur
fi
fpecics mediae funt cx fpeciebus
ex
contrariis:fpecics
autcm contrari^ funt ex primis
ipfis
difFcrentiis contrariis
dicit
^£ aute itttermedid,aut omniit
7^
contrariis verhfit aliquid
lum:ex
fpccies ,
aut
nuU
(juare erit
:
trafmutatioin hocfrius quam in ipjfa;vtriuf-
&
magis : medium
igititrerit hoc contrariorum
dlia igitur
que enin^ (^ minUs
erit ,
?
dr
omnia compojita cfuafunt media: nam huiui quidem magis : illius vero minus compofitum eji aliqualiter^ex illis quorum dicitur effe.hu-
Tu»iu.i4,
;
funt in eodem venere aut componi ex incompofitii, id eft, ex fimpHcibus, aut incompofita ejfe , id eft, fiiit
jj
,dr contraria,dr
dere
fimplicia:h2C
*^
pmnia,
^ed quidemigiturmedia & in eodem
contraria nonfunt in ge^frincifiMZ bet fic , quicuncjHe vero nere ex aliquo stit mediorum,vel ipforum,in his au-
?
contrariis
^enere omnia.,^ intermedia contrariorum^cjr
qupd qu^endum autem qwcun^ue contrari^ "°" *"g'"'^' exquo media ipforum:Aia. altera ha"Imlrua^X principi»,
^oniam autem non funt aiterd priora eiufdem generis contrariis j omnia vtique ex
diftrentia fupple in ge-
,
ncre colorum funt dtfgregatiuum,& CQgregatium, pcr con(c({\\tns, h Ac funt Prirna cx quibus, fcifuntfimplicia licc^ componuntut omnes Ipecies generis.Et fubCoHtraria
compofita ex contrariis fimplicijjus,
& extremis. Deinde ciim diciti
& hoc cft quod di-
dillarentjcrgo funt fimplicia cit ,
aliqualiter
sut principia
illo gcncrc:fed
fimplicia in illo gcncre
fiinr
qua
r$m dicitur effe, huius ejuidem magit,HliHS veroi*ii-' nits , ex quo patet quod media contrariorum funt
;
ergo gcneralitcr omncs
tam mediac,quam
contrariac,
&extrcm£e
crunt ex primis contrariis difFcrentiis. Vlrimo EfiU^m. epilogat,dicens,qu6d quidemtgiturmedia fupple
&
fint contrariorum , quod in omni eodemgenere funt omnia media contrariorum , quod omnia componuntur ex contrariis , palkm efi , fcilicct cx
&
diais.
SECVNDi£
SVMUJB.
quidem magis.iUortim vero minus.
ius
Cap. VII. Ponit (ecundam rarionem , quac talis eft Aut omnia mcdia fiint compofita ex extremis , aut t
TrMnfitm inttr contrnri» fit per mediii
nmne
*ijM»li-
t*r
partici;
fds,nunc inteju»ltt«r tfirtpt4.
&
DifFcrcnriam
,
feu diuerfitatem fecuncii^ra
fpeciem contrarietatem
aliud fed alinullum:quia quaratione vnum, quod mcdium cft compofitura ex cxtremis : quia :
efle.
SFUMjiRIFM.
mcdium
vnoextrenjo
quam de alio
aliquid de vtroque
go &c.
,
,
vel faltem aequalitet
puta in puncto medij
er-
;
& hoc eft.qifod dicit,qu6d ^ua funt me-
aut omnia fupple funt compofita ex extrenuUum, quia cadem eft rario deomnibus. tt fubdit,quomo4o aliquod eftmedium excxtremis , diceris quod aliquod fupple medium fit ex dia
,
tais,aut
Explicac quid cft efTc diocrfum fpecic
;
& intcr oppofira
fola cDntraria cffc
,
ciufdcm gencriSjfed diuerfa fpecie. Spe^ cics autcm ad fuum genus comparatas ncc effc ciufdem,ncc diucrfac fpecici.
:
contrariii e%x.itmis'.quia erit tranfmutatio priits in
hoc, id cft,in
medium i}Ham
^raria extrenia
magii, id e3(tr(euao
:
in ipfa
vtriufque ettim
,
fcilicet
& minus
con-
erif
,
&
quod participat aliquid de vtroque fccundum magis , 8f minus cum enim eft,
minus album , vcl miniis nigrurn , quam
berfedtc album, vel nigrtun,
Ex quo
infertjcrgo
&
Voc tait in quod , fcilicct pritls vcnit minus , quod patticipat cxtrema (ccundum magis, &mi^ nus erit etiam medium contratiorum ; ergo (equi^ur,
fum
quod
talia
omnia quafunt mediafunt compo-
fita,\c\\\ctt cx extrcniis,na illud,fcili)cet
mpdium
quod huius ^KMi«»,'fcilicetextremi cft mafuriBitu vero minitSf efi compofitum diqualiter ex
tJlis
quo-
efl
,
autem ffiecie ab aliquo diuer-
^ oportet hocamhobus
vtfianimal dtuersu
ejt Jpeciexambo
ineffe^
animalia.
eodem genere ejfe diuerfajpeenimgenus v»co,quo ambo vnum,
Necejfe ergoin
:
aliquid mutatut de albo in nigrum,vcl econucrfb
prius fit
Dluerfum
cieitale
&
idem dicuntur,nonfecundum accidens hahtns differentiam ^fiue vt materia ensftue aliter: non fotitm enim oportet cemmune exiBere, puta ambo animaliafed alterum vtrilibet hoc ipfumanjmal,(jr hoc quidem equum-.illud vero hominem , propter quod hoc commune
^
diufrfum ab inuicem
eft Jpecie.
fecundumfe \ hoc quidem
tale
Erit itaqu(
animal , illud
78
Summ^ \ero tdUjVt hoc^uiJem
Cap.VIL
II.
eijuus, illudvero ho'
mo. Necejfe ergo dijferentidtn hanc dtuerjita-
enim generis differentiam diuerjitatem ^u£ diuifum facit hoc
tem ejfe generts ;
dtco
iffrm.
Poftquam Philofophus determinauitde natuTX contrarictatisjoftendcns quid eft dilFerentia
maxirna;mmc
fit,
quia
inquirit
,
fcilicet
qoac diffc-
renria,vtrum contraria difFcrant , fcilicct gcncrc, vel (pccic Circa
qnod duo
Prim6
facit.
dcter-
'
Secund6 oftcndit
tur. Dicit
crgo,qu6d diHerfnm vtrofpecie, id
eft,
.
f>e
&
tsuncn quoid intcr fc inuiccm diftingenerc , guannir,f f fi animal eft diuerfum fpecieM cft,
,
amho
,
homo
fciiicct
,
& &
ambo
homo,
fpccies
,
fdlicct
,
qujc funt di-
& cquus dicum vnum idem
:
non
tibus (occicvtambofint animalia : ficut aliquod indiuifum coatfnunc pluribus ; fed oportet alte^ ^j^ -vtrtque ipfum animalM cft,qu6a ipfum ani-
^
di-
& alius in diucrfis.
non
*.
1
non fignificat totuni compofitum,nec prsdicatur
com.
eft illud:vt patet
X4. genus
enim
matcria,vel a realitate
rd tamcn dicitur :
cx 7
A
fignificarc
totam fpeciem
,
&
prxdicatur dc fpcde,pracdicarionc quiditariua,& diccntCjhoc eft hoc. Et didt Phiiofophus
ecnus
eft
,
qu6d
iubcs differenriam,& diuerfificaturpcr
:
ens, vt materiaifiuc aiirer quom'o-
non cft omm*no fimiic dc mate-
& dc gcnere,vt eft didtum. Deindc cum didc ContrarietM igitur erit hac,pal}m autem^
fojitis.
& & adiuifione.
Oflendit contraria differrc fpccic duplicitcr.
Prim6
indu<5riuc
,
hoc Sc-
^"[*"*
Didt ergo, qu6d/?W
%[*"
igitur fupplc differenria di-
ipfum genus modo AiOio , cft contrarietM,palamautem, ex indu[lione:omnia namque fupplc gcnera diuiditur per oppofita,&c non-
:
illud
vero
vnum fecundum vnam diffcrenriam-, $c aliud fecimdum aliam ; ex quo infcn , trgo necejfe eft hanc differentiam , falicct feamdum fpcdem ejfe eft
diuerfitatem generis,S£ cxponit quid intclligit pcr
diuesfitatcm generis,diccns:f« enim diffierettam
inquantum facit,vel quafactt dinerfum hoc ipfum, (cihctt genus. Notandum , quod cx hac littera colligitnr duplex conclufio. Vna eft , quod genus non eft ali-
generis diuerjttatem
nifi
pcr contraria:quod
fkr
oficnditur
:
quia con-
tradidoria non funt neccflario in eodera gcnerc, "'«/*''»»
aliud
quam negario in fubiedo.
Reiatiua ctiara
<5lu
eft/ed
dem
illa
pcr qua* gcnus diuiditur/unt duf-
gcneris^crgo gcnus
fita
vimite,patct.
Notandum,qu6dcaufaquarcgenasdiuiditur 5 Thom. tantum pcr oppofita afCgnatur ifla:quia Cis , quas ^mtv omnit non opponuntur , non repugiut fimui cflc in eo- diit$fio tUtitr dem:fed ca , qiue fimui poffunt dlc , non poffunt f"' •?*/"* *cfle diuifiua
generis,cum ca per qua: gcnus diui-
ditur fint neceflari6 in diuerfis,& ide6
omnis diuifio,etiam cuiufcunquc communis.opbnct qu64 fiat per ea , quac aliquaiitcr opponuntur,& rcpugnant.
Deindccumdidc
Bt ejuod contraria in eodem genere funt
cuius aliquidefi.
pofiiit vniuerfalia feparata;
communis non diucrflficctur in
«-
**""
non funt in codem gencre, nifi qua: mutu6 rcfcrunmr,& taiia funt aJiquaiiter cocraria, vt pradi-
diftinguitur,& diuerfificatur pcr fpccies,quod eft quafi ipfa natura
S*la tffopta contrmri» sSt
cumncgario,fcilicetnihil ponat:fimiliter, &pri- *^^ uariilc oppofita , nam priuario formaliter non cft
contra Platoncm,qui
realiter
**"
&
oslenfum eji,namcontrarietas erat differentis ferfeitay differetia vero qudfpecie omnis ali-
quid fcparatimi cx quo notusa gcncris
M-
^'
uerfificans
tioncm tangit Pliiiofbphus^ncctangit cam,nifiin
erit
:
CtnfrMrittO' '*»» *S*
amd6 fyilogifHcc. Secunda ibi:^ quod rStraria.
quaj fub vno generc condnentur:hanc autcm ra-
j-ommunc diucrfificatur in fpcciebus fecundum fe hoc quidem tale animal
80
^ ex indu^fone, omnia enim dtuiduntur o^
itaque
diuerfum ab inuicem fpecie :
^•••i*''
fumatur a rc qiuc cft matcriali , quac eft cxparte
contraria diuidanu:,qu^ fadimi difrcrre fpccie ea,
eft
nusi
licct
nam
^^ genus
ejfe
^. .f^
&
equu:
ucrfificatUm in ambobus.vf hoc quidem
,^
9.huius:tcxt.
vero hominem:quapropter hoc commune, faii-
^^^ ^^ gcnus oponct cffe alterum, & di-
atntnmtm*'
de materiato pracdicarione quiditariua,& diccntc, Txom. 1/. ^** mfitf. hoc cft hoc; fcdpraedicatione denominatiua ,
non diuiditxir pcr oppoauquo trium modorura pracdidlorum ; crgo r^ linquitur per diuifioncm , quod eenus pcr foia
^
&
"f*!'"^
.
omnmo, vt matena:nam matena
habct
ria
taU,vt hoc quidern equtu^iBud vero homo,ita. qu6d ipfum commune , quod eft animal , fecundum fe
S»ntm.
vnus infc,
tamcn vt
Notandura eriam, qu6d licct gcnus fumatur ^ S^o^wi» d-
cet fpedcbus diucrfis:hic cnim duo rcquiruntur, qu6d fcilicct diucrfa fpcde conuemant in vtfo
ilbid
tiiptlittio di-
fit
&
quia
:
79
:
falfum ex prscdidis.
fit
:
qmtP.
oftcnfuin
:
Secunda conclufiocft,qu6dipfum genus cft rcalitcr difhn^hmi in fpedcs, vt tadhim cfhcuius oppofitum aiiqui pofucrunt, diceiucs , qu6d anima fcnfibilis a quo fumitur gcnus animalis, non diffcrt fpecificc in hominc, equo, quod patct cflc
docunque
uerfx,vt
lauru
fpccicrum
ftinguitur in fpedcs cft alius,
lpccies,fiue
ficundum accidens. id cft,qu6d ptzdicatur de ambobus , & diuerfificatvu» in ambo nonfecundum Mcident , quod fupplegcnus cft habcns diffcrendam, fcilicct nonftcundum accidens , fiuc fupplc ipfum genusfit ens vt materiafiue aliter.Ei fuWit cxpdncns quod dixerat , fcilicet quod genus cft illud quo ambo diffcrcnria fpccic dicimtur vnii & idem non folkm enim oportet ipfum fupplc genus exiflere cow>w«»*,fcilicct ambobus differcn-
DitterjitM
& alius a concepribus
fdlicet genus diuerfificatum inejfe ambobus, fcili-
co genus quo
ieeitbus.
ncris,qu6d licct conceptus gcncris
(ccundum fpedcm,illud quod eft diuerfum ab aliqu»-eft diuerfim,& oportet hoc, in diucrfitatc
eqavafint ammalia; ergoea quafum diuerfafpecie/iecefe eft ejfe in eodemgenere:talt namque vo~
Gmm lUuer-
cft
quzfliohc dc conccptu ge-
diccntc^ioc
equum
ALVtrilibet.
,
J^are palam.Primi. in duas.Prim6 oftcdit quod difFcrcntia fcamdum fpccicm eftproprie ipCus
quod
*
quod tamen falfum
,
in 7. huins
materia, velabco, quodcftnuterialcinr^;
qu6d contraria fimt huiufinodi' , quac diffenmt Im iimtrfitMt* Sccundaibi:Cow/r4mfArf^ijLdJtTiHe fccundum fpecicm.
^^ ^^^
cnim cft
minat veritatcm. Sccund6 mouct quxdam dubia circa didla. Secunda M-.DHbitahititMtem^ujuis. Prima in duas. Prim6 oftcndit quod contraria differunt (pdcic , non gcnere. Sccund6 cx didHs Sccunda ibi: concludit quafdam condufioncs.
gcncris diftindi pcr fpccies.
tentwrmat.
inferioribus
^69
ambobtiSf
^are hoc idem,(^ genus ia
quare>&in eadcm coeUmentatione
"?****"•
:
^^
Lib. X,
370 fimftia
.
efu^cufftjue J^ede
c»»trarU CategorU^
differcntia^&
Metaph.
m» genere^diuersaq; ab inuice
maximi^er/effa enim ifforum differentia^(^ ftmul imticem nenfunt, Ergo differentia confrarietoi ejt^hoc enim eft diuerfa effejpecie in
eodem generCyentia contrarietatemhalfere en^ tia indiuidua , eadem veroJf>ecie qu£cunifue contrarietatem non hahent indiuidua entia,in
H
^arepalam, quia adid quod vocaturge^ nus , necidem necdiuerfum Jpecie quicquam ejleorum qua conueniunt vt gpneiris fpecierti^
nam materia negatione oHenditur, genus autemmateria,quod dicifur genus^non vt Hera^ clidarttm \fed vt in natura,
Concludit cx didis duas conclufiones.SecunSptcies nef daponitur ibi Necadea ^«<«»o«.Primaconclu- idem nec di:
diuiftbne
enim,dr in mediis funt contrariet^-
•uerfum
ffi~ quodlpeciescomparatje ad fuum gccit eft afit» nus ncc funt idem fpedc, nec diuerfae ; hoc eft genere quod quod dicit quare palam,quia fupple ipfas fpecies npflittt plecontentae fub geperg comparatae ad vocatum ge- rumque. nus , necfitnt tdem nec diuerfumfpecie : enim prp Materia nt-
fio eft ifta
,
&
tesprius quam adindiuidua perueniatur.
:
&
jntendit Oftendit propofitum fyllogifticc , Ilkqus habent conditioncs ad eenditicnes talem rationem dtferenti* PifTerentiam {fcundum Speciem requifitas, verc fftcU qu*i 4ifferunt fecundum fpeciem : fed contraria funt
81
:
huiufmodi {pecie.
genere
;
er^o contraria diiferunt fecundum
Probatiominoris,»4»i.mr<»rMy«»f tnvntf ,
& fub ifto fupt r/saliter
difFercntia
contr4rietai efi perfe£la diffjerentia
:
fed
;
ifta:
jquod dicit quod ojienfum
&c.& hoc eft,
,
& hoc genus fupplc ide
efi
in amhohiti,
fccundura fpeciem:^«^rf id eft
,
ineadem coelemen-
fiint ,
in
fcqiti-
codcm gencrc ^flt,
,
vcl
contrariay»«t
ruptibile,
&
oftenditur
,
incorruptibile, de quibus infcrius
quod
fint diucrfa
ab inuicem
liccc
;
in ecnerc:*»*»» pro quia, fuppl?
contrarictas efiperfeEta differentia,& ftmul tnui-
cem non fit ; ergo quia fupple fic eft , qu6d contraria habent didas conditiones fequiturquod contrarietas efi.differentia, fcilicet fecundum fpe;
dcm
: hoc enim efidifferri , fiuc cllp diuerfafpecie Diferenfia /periequ*} entta in codem genere hahere contrarietatem entia
indiuiduasjid eft,(peciaHfIimas,qua: vltcrius fpecifice
non diuiduntur ,
genere ;
& tamen exiftunt fub vno
& fiibdit.quodfupple per oppofimm di-
cuntur eadem fpecie qudicunque entia indiutdua:
& & in rnediiifiunt contrk-
id eft ,finguUria non hahent contrarietatem addit:
nam
in diuifione
,
,
priufquam ad indiuidua perueniatur, Vult dicere, quod contrarietatcs non fblum (iunt in diuifione fiipranorum gencrum;fcd etiam m^diorum,5c fubalternorum priufquam veniatur ad rietates
,
fpccies indiuidiias
mas
,
fcilicet fpeciaiiflimas
,
& ato-
quac vltcriusper diffcrcntias fpediicas
non
diuiduritur.
^
alittr.
Geniu
liif
plex.
&
accipit gcnus,non ,
quod didwr dc genera-
puta gcnus Hcraclidarum
,
vcl
&
Notaiidu, eijnq;
habcnt
qu6d illadicunmr eade fpecie qUa:-
vnam diffcrentiamifed dicuntur djr
§lMt dicStur eade (^ qu^ differentia
uerfa fpccie.quae diuerl^ &oppofitasdifFerentias fpecie,i
ab omni
cum fe
habeat ad diirerenrias , vt matcria ad formas ; ideo genus comparatum ad fuas fpecies , nec eft cumeis idemfpecic, difFcrentia
,
cum dicit:
nec diuerfum. Dcindc
Neque adeaqua non in
epdent genere^fed
differunt genere ab ilUs,fpecie vero ab eis
qua ineodem genere , contrarietatem enim necejfe eji ejfe differentiam , non differrefpecie , hoc autem ineji in eodem genere exiJfentibus
i„dinidua,\A eft,qu6d difFcrant fecundiim fpccies
qui.
j""^""'
co-
gntfiitHr.
ne^tioncm omniumforma-
Alcxandrinorum, huiufinodi^fcd accipit gcnus provt in n^turarerum reperitur.
non conueniant
liter^^Mien
cogriofciturper
eft,
nomaxime dtuerfa ah inuicem in genere :[ioc x^ttm addit ad cxcludendtmi cor-
'"'
:
fccundum fpeciem omnts efi alicuiui ali<jutd , id f ft,alicuius differentis abaliquo,vt pr^didum eft:
Pracdicamento : ejuacunque, id
fmrticuUrt*
,. id eft , non eft de numfro ujecierum conuenientiura in genere cuius caufam fubdit:«««»j materia cognofcitur negatione, idr
rum, cum de feipia fit informis:^^»«* autem dicitur quidem vt materia, vt fuperius dicebatur ; exponit f^ de quo gcnerp loquitur , dicens genus non quidem Ueracltdan^m;fed vt innatura,id cft,
differentiafpecie,&
&
fpecierum vt generis I
quod
tatione Categoria
Sfreitf
conuenientium
tionc honiinum
tur quod omnia contraria
fte
efi
perfetlardtfferentia vero tjuafpecie, jd cft, quae eft
fcilicet differunt
7E.»dem ffe-
ipfum-genus nihil
in eodem genere^am contrarietoi erat dtfferentia
iftfare
M^^.-X:
fcilicct
funt
c^uhd contr^rtafunt
efl
,
quia
conditiones requifitae ad difFercntiam fecundum
fpeciem,vt patct cx praediAis,crgo
gatipne
uia
Ponit fccundam conclufionem quae
eft ifta:
ficut patct
cx litera,nomen
na
& fpccics fpccia-
inditiidui arquiuoce fumitur,
lifiimac,&etiam particularia dicuntur indiuidua, :
quA nonfunt in eodem genere : fed differunt genere xat gentre ab tUis : fpecie vero fiipple difFerunt ab eis qua sUt proprie. Hic habet in eodegenere:cums caufam fubdit:e/7»>« pro quia, quod relati» contrarietatem neceffe efi,tffe differentiam non dif- eftqito.^ni ferrefpecie
:
id eft,non fic quod contrarietas dif- quodinfimi-
ferat lpccic,& habeat
quo
rationem quod^iCcd cftillud
forraaliter aliqua difFcrunt fpecie;vndefub-
ric(as, inefi/olitm exiflentibUs in
eodemgenere;
idco proprie loquendo contraria ,
&
& difFerentia
fccuhdiim fpcciemfunt in eodem gencre.
quiafpccies fpecialifnmasdi.
, non obftantequ6d diuidantur per difTerentias indiuiduales*, &quafimateriales,
cuntur indiuidua
perquaguaprafpecifica diuiditur:& contrahitur j^d hicccitacem , fIucindiuiduationem:fed particularia dicanturindiuidua,quatcnus nuUo modo fimt vlterius diuifibilia in aliqua inferiora patet.
Deinde cum
dicit
,
ficut
Sicuf eontrO'
quod difFerentia fecundum fpeciem eft propriein rietoi ita, ^ fpeciedifferfcifHem genere,& non in diuerfis genere.Dicit er- tia eft eerUgo, qu6d fupple nec aliqua diiFcrunt fpcde ab eis dem dumta-
div.hac autem, fcilicet difFercntia,qua eftcontra-
Notandum,qu6d,
^'J aliter,& alitcr
folum.
SVUMJE SECVNDiE Cap. VIII. Quae
contrarietas
fpecificam
, ,
facit diuerfitatem
&
quae gc-
nericam ?
SKAf
li.
:
:
Summ^ 11.
Cap,Vni.
Wro mm.vt amhtttitiuumi& v^iatitntmifed
SVMMARIVM.
dihedc, dr nigredo non.
Mouct dubia, ad fccundum conttaria formalia facerc diucrfa fpccic maccrialia
non quod bcnc cxplicat Doftor.-mitcriaIc autcm hic fumitur, pro diffcrcncia nuiDcrica,feu indiuiduali,de quo Dodor i. d. 3. qu.^. cx hoc ad primum dubiunu oftcndicur mafculum 6c foeminam noa diflfcrrc fpccic,
T.pom.tf.
Dvbitdhit
slitjuu ^ttsre
fttminA 4 ^iro nonjpecie difficrt
«metam
Additqoandamqusefrioncm 2djepetidet foKitio quacftionis
prindpalis
uod^ dttbitatio eftfere eadem
;
vt
fi
,
exqiia dfccns,
quarratot
DwHum
Mtu
II^^]|]^^
,^
g««rry«*,vt arhbitU- ^**» **^friuum,&i/olattit$m fadunt fupplc diffeir fpede ^f^^j^T^ ipfam animal'} fed albedo,& ni^edo nen : animal slWvm vtf^ jpple quare hac tfwdem conrrarietat fncit, id cft,
coiifkixuit diuerfa fpecie-.hec
dute
ntin
^
cnim album cxhoc quod albam non differt fpede 2b animah nigro tiunquam enim duo homines,qaorem vnus eft albus , & altcr tuccr differunt fpedc ; vobrilc autcm , & grcflibuc conftitnontdiuer^ fpcdcs aniraalis,& taincn tam h^ :
Uc^t ftoccontraria.
oMtem vtiqui
371
,
con-
quam
iUa funt concraria.
Ddnde cumdidc
trario mAfcuiino,<^f^tmintno exiHcnte,diffe-
64
4utem
fentia
contrarietate.
Neijue dnimai
mtfcutinumy&fcfitninum diuerfum eftffecie^quamuu fecundum fe animalu hacft dif ferentia,(^ pon vt alhedoaut nigredo^ed i»-
^uantum animal mafcuUmtm
,
drfoemini-
contrarictascftdifFcrcntia (cctuidum fpe:
ita
quod conparia
&
Secund6xju6daliqua difP:runt eenere. Sccunda ibi Qtiomam. vero contraria aiuerfa. Primain duas.Primo prannittitdubitationcs..Secund6 fubiungit fblutioncs. Secunda ibi : Aut quia hacquidem. Prinu in duas. Primo proponit duhitarionem,quamprincipaliterlntendit. Secundo oflcndit quandafn aliam qua:ftionem annexaip, tx cuius folurione dcpcndet folutio principalis. Sccimda ibi:£/? autem duhitatio. EHdl ergo (^od I D/wKm» dubitabit oMtem aliquu ejHore foamna non dtffitn. friaeipMU. flMr$ m»f- fptgie fi viro contrario exifieBte mafculwo ^^^ fct' ^^r minino: id eft, cum foemininum ^ mafculinunx '"^^ contrana ; differentta antem fit conrranttat*i^ ftntHtfptat. cie.
"^
&
jd cft
,
cum
ex contrariccatc caufetut differenri*
fccundum 4>cciDTi v; prididii cfL Itcrum quarg netjue anijnal mafcHlinum,& faemmwum eji tftuer-
fum fpecte^uaiHMu
ma^
^uaprefter hominis alhedo
mnfacit nec nigredo:nec atbi hominis ejt dif" fecunStm f^cciem ad nigrum homir nemmeefivnum nomen imfonaturtvt mate-
enim henito
ria
-,
nonfacit autem differentiam
diffcranifpccic, &: funt
;
hzcfit fecundui^ fe
diffitrentia
mdteria.non enim hominisjfeciesfunt homi"
nes.Profterhocquamuisdtuerfacames , e^ hit \fedftmut totum dioffaex quihus hiCf
^
uerfum quidemffecie vero no diuerfum-.quid in ratiome non eft contrarietaa , hoc autem eft
vttimum indiuiduum. Cailias vero eA rati$ cum materia, (jr athus itaque homorquta Cal" lias
atbui, fecundum vero acctdens homo al-
mo alhui) Nec areus
itaque circulus
gnems , nec trianguims aremt
^
,
,
neeli-
ciraUite /#-
gneuffrofter materiamfpeciedifferuntyfid quia in ratione ineft contrarietof. Soluit didas dubitarioncs,
& primd dubitjirio-
ncm anncxam fbluit. Secundo didbm folurioncm appUcac quaefHoni prindpali. Sccunda ibi: .
Primo Secundo rcmouet quandam
ttimmLiftfct.
contrarictas eft diffcrentia
Prifna quia
cft aubitabilis.
fedtn^um fpedcn^. Sccunda oft quia natura gencris diuerfificatur In fpepes per diffcrciuias per fc gcncti^ prufculinum , focminiiura fint per
&
paty vel pftfEoncs animalis
,
,
xum crgo
fe differpn-
& non pcr acddcnsj
&
caufara fubdit
: illa
vcr6 miniis propriz
^ueniam pro quja^f/?
ro a fbrma,& propicr hoc ttir
per fe ad
fonnam
propriac gcncris,quac
quae vcro rcfpiciunt
;
,
:
quia materia ordina-
ideo ilbc funt diffcrcnti*
fumuntur a diucrfis fbrmisj
r^ fecundum
cflc matcria*'
lc,& indiuidualc funt diffcrcnrix miniSs propri^ quapropter prinuc fadunc differrc fpedc:fecund^
autem non;ide6
fiibdit
qiticunque qttidem contr^
^
indioiduale nonfadunt fupple diffcrentiara fecun-
quare hac contrarittfs fadtfftcie diuerfa , kat
vd iplamptoprietatctuindiuidualcra vd ipfara
,
frrma : atia gMtrialu i!f numeraUs 4
cuiils
cft, fccundura fbtmamj faciunt differerrtiam ffecie : qua vero in concepa cum materia , id eft , fccundum efle matcrialcySc
eadem
aUaformsBt
h^ quidem
vndcperfeinfunt ipfi ammali ficutriflbilc honjini , mcritd dubitatur quare non diffcrunt lccubdum fpcdem. Odnde cinn.didt B/l iuttm hac duhititio fir^
gtnt»
DfffertmtuuH
obicdHonem. Secuhda ibi: Vtritm atttem materia. Dicit crgo , qu6d aitt fupplc ideo qiuedam cotttrarictas f^t diffctrc fpede , qu«cdam non: quia hac quidem, CdHce^conxianifHnt frofrie
ratii>,^fmna ; hfc autemmateri^, diffcrcnria ve*
h^c quaefHo mcrico
Fjtfsi*
ponit (blurionjem.
fcenwtinum.
Noundum « quod duplex tangitm ratio qiurc
mnMxi. rifOiffUx.
pajfionet^enerii
Anim»linHHtmtum »-
S»luti0 iiAii
Aiafcitiittvere,& faemina. Prima in duas.
4nimalis,& non fupplcie habcnt pcr acddcns ad animal, vt alhedo t aut nigredojfedaimoAmtjuantum ammal, id cft,pcr & efi Tnafculinumf
&
8i
faciunt differentiam\qua in concepto cum
ferentia
idem gcncrc : nc igitur crcdar ahquis hoc efle vcrumin oranihusgencrahtcf ideooftcndit qudd non \ fcd funt aliqua conttaria quz non diffcrunt /pcd'c,& aliqua ctiam quac difFcrunt gcncrc Circa quod duo facit. Prim6 dubrtando inquirit, oftendit quod aliqoa contraria non differunt Ipe.-
mMfcidiMim.
dem ratio , hac autem materia. ^acunque quidem im rgticnefunt contrarietates ffecie
Poftquam Philorophus oftcndit qu6d comrar faunclum fpcdeui:nunc moucc quzd^m dubia circa i^Qu. Pi£hun eft coim
quod
(jy
hac ^ide funt propria fafiones eji hac qui-
iHa veri miniti,quontam
teria nonfaciunt.
aem
i
,
num e^. rictas eft difFcrcncia
m » intan
jlut quia
generis
rietatetfunt in ratione,ii
^ura fpcdcra:
Vocat ejuro hic
ipfara matcriara, ,
vetam
MMteria
:
0tapi
pettfi.
'''^ "*
V
Metaph.
Lib.X.
37Z
ycrara tnaceriam ,quae
cft pars edentialis
:
tatnen
vt concracba ad indiuic!uationem,vel etiam ipfum totum indiuiduum ,quodeft quoddam materiajc
f''
7 Ifi^!'^
^efpedu fpcciei:difFcrentiaE ergoqus coniequuntur
rem (ecundum
elle indiuiduale
non
,
faciunt
difTcrrc fpccic;vndc fubdit, ^uapropter albedo ho-
minisnonfacit, fcilicet differrc (pecie Tiigredo
nec
:
imponatur,puu
nec
:
homo albus
Cl
homo
,
&
;
nomen imponatur
ei
apparebit magis aliquod
,
ynum homo
:
,
paniculares
{cilicet
propter hoc qu^tmuis fint di-
uerfa carnes,& offa, ex efu^My(ci\ictt conftituuntur hic hic homo;fedfimul ror »m,{cilicet ipfum
&
&
indiuiduum ponftjtutum ex materia , forma paniculari eft quidcm diuerfum : fecundum vero fpeciem non efi diuerfum , fcilicct ab alio indiui:
i]Hia
contranetas ejua
indiuidua,puta fie,
id eft,
,
confequitur
fcilicet
album,& nigrum non
ft>rraai
fiue particularis
:
hoc autem
horao
eft
,
in ratio-
efi
fcilicet indiuiduale,
vltimii,& indiuiduum,
quatenus feilicet vltcrius non eft diuifibile , nec iccundum difFerentiasformales.npc indiuiduales;
& fubdit quomodo
in indiuiduis
lic^t nori forraalis
dicens
,
,
fic
tiam indiuidualem, &raarerialera;& idco fupplc forraales faciunt difFerre fpecies»
formales facimit diffcrrc indiui-
dMlts , nu-
fic differentia
ntttt.
dua:& fubdit quod homo fupple vniuerfalis efi ita-r ergo
tno non
eft nifi
bus
,
per accidensjquia fciUcct hic ho-
& niger non
difFcrunt fpecie
nec circulns Aneui
,
:
fubditetiara
& ligneus fupple difFd-
&
Acclderstia
fubdit qudd nec etiam itta, fupple funt fpecie : totnmunia trimb in di- *1"^ diftiriguuntur fecUndum fpeciem differunt Hiduis dtin- fropter materiam , id cft,propter difFerentias mafieciehM terialcs vc ttiangulus aeneus
,
& circulus ligncusj
per acctdtns
yj^ quiaefi pontrarietas inratione, id eft tantHm rcntnsformalibus.
&
dijHttguutur.
87 §lHt, differt-
*- /*«»«"» diferrt £>e(it
:
in difFc-
,
ftcundum
qut, non, le
:
confeques faciunt difFerre
fpccieni vt funt rationale,& irrationa-
voiatile cciam
qQxdam aucem
,
& grcffibile & huiufraodi: ,
difFerentiae cojifequuntiu-
rem
fc-
&
Tbm.
cundura fuura clle materialc , indiuiduale , vt albedo,& nigredo,& hiiiufmodi quae prira6 corapetunt indiuiduo, ex confcquenti.&per accidens fpeciei,vt didurn eft , tales non funt differentix pet fc^ generfsjfed per accidens ; ncc per confequpns faciunt difFerre fpecie. f.%ihfiphm Aducrtendura autem quod non oportct hic fumit m»tefuraere argumcntum, qu6d materik, qux efi pars S.
&
&
apio indiui-
CfTfcntialis^fit
dmtMm.
expbfiror
:
uit. Secunda ibi : Aut efuia eft in ratione. Dicic ergojouod aliquis fupplc poflct obuiando quircr tt,vtrum yerum fic quod materia,iA eft,difFerecia
m'3.Kn3\ii\ens alieiualiter nonfacit dinerfa fpecie,
aut efivtfacit
,
id eft
qu6d
videcur
,
rnaccrialis faciat difFetre fpecie
difFcrenti*
nam
quare hic equus particularis efi diuifumfpecte ab hoc homine parriculari
,
Quafi diccret quodnon videtur,nifi
?
pcr difFferenriam materialera. Vndefubdit
:
*^«>^
OhHeit ttth diaa.
'w
dem rationes ipfbrumfunt cum »i4/CT-»4ifcilicet indiuiduali,cum ipfa fint quxdam indiuidua vndp ;
videtur qutSd difFercntia materialis, lis
& indiuidua-
caufent diuerfitatcm fpecificara, cuius oppofi-
tum dicfbatur. Dcindc
curn
dicit;
^ut (juia eft in ratione contrarietas-.etenim albihominis,^ nigriequidiuerfitas
fednon inquantum hic alhm
quomam
eflfpecie;
^ hth ni^eri
,
etfiambo albi ejfenty tamen effent
,
fpecie diuerfa, Soluit
quidam
caufa indiuiduadonis,vt ait
auia xquiuocatur de mareria
hanc obie(5bionem, dicens , aut pro fed,
fupple hic
homo, & hic equus non
:
accipit
pnim Philofophus raateriam prb differcntia indi-
gg
difFcrunt fpe- itUttie tUtcie propter difFcrcntiam matcrialcra;fed quia con ehenis. trarietas ipforum efi in ratione
fbrmam^fpecificara
quia , hominis
,
&
albi,
,
id eft,
vt patet in
firaili
fccundura enim pro
:
eejui nigri efi diuerfitas
fpe-
fed non incjuantum hic , fcilicct homo cft aU bui, Sc ille, fcilicet equus e^niger : (juoniam pro quia , etft ambo effent albi : nihilominus taeie
,
men eflent
Vult crgo Philofb-
diuerfa fpecie.
phus , quodficutdiuerfitas fpecifica inter hominemalbura , nigrumcquUra eft propter dif-
&
fcrenrias forraales
Notandum,lolutionem in hoc ftare,qu6d dif-r fisrencix quacdam fequiicur rem fecundum fuum elle fon-nale,& fpccincum,& cales func per fe differenciae generis:& per
Remouet quandara obiediionem. Circa quod facit. Prim6eam ponit. Scctmd6 eam fbl-
:
mo particularis eft homo albus, & ideo horao alqu6d
fequtdemrationes ifforunp cum ma*
homo eft al-
ex quo.patet quod album , vel nigrum non funt differcntiac formalcs hominis,(ed indiuidualcs,& materiales : quia ho-
bus fecundum accidens
pumertlittr
efijpecit
qu6d CalUoi vero efi
qite alhui:quia Callias efi albut;
facit diuerfn
diuerfic^s,
Diffntntu ratia cum materia, fcilicec concradla per differen-
^*^*^^ diffcrcntiae
nm
^uidenimhic e^uus ab hec homine diuerfu4
duo
funtfpecies hominis
dt_
Vtrum aatem materta
fpecie ens ali^ualiter, aut eft/utfacit. Propter
niger efiquaji materia , modo praedido materia autem i>on facit differentiam , fcilicet fpcundum
fpeciem : »0« enim homines
(^entlniiiti-
inquintohuius,text.com.ii.capinilo dc vno,
& in feptirao frcqucnter. Dcinde cura dicit:
teri4t
:
fi''
eft
ergo albus,& hotno nigernon differunt {pecie:cuius caufara fubdit:«4w homoy (cU licet parciqularis cui euenit qu6d At albus , vel :
fi'^^'
lion faciunt difFerrc fpccie:de qua matcria di(3aim
fivnum nomen
dicatur
homo niger fimilitcr boc autem addit quatenus homo albus non vidctur aliquod vnum •.fiautem
(duo
&
quoddam materiale, per hoc habct intentum qu6d difFerentix contrarix confequentis jrera fecundum eflp materialc, id eft, indiufduale
ciei eft
differentia fecundHm fpeciem albi
eft
hominit ad hominem nigrum ^'"
necetiam
j
uiduali,vel proipfbindiuiduo,quodrefpe<5hi fp«,
albedinera
,
,
& fpccihcas & non propter :
& nigrcdinem
accidentales ,
& materialcs,
patet ex hoc, quia
fi
qux
funt difrcrentiaB
vt didhim eft
aipbo eflcnt
ferret fpccic:ita fimiliter lic^t fint
,
:
qubd
adhuc difhichomo,& hicequus,
indiuidua concepta
cum
albi,
materia, non
difFetimt fpedc propter difFcrentias materiales,
& indiuiduales,(ed proptcr difFerenrias fpccificas, & formalcs. D^inde cmn dicit MafculMs ver^, ^fcemina animalisfunt froprie pafeiones ,fed nonfecundumfi^Ifan-
tiam
,
wrum inmauria^ (jr corpore
,
propter
quod idemjpermafeemina , aut mafculus fit fatiens pafsionem aliquam; quid quidem igiturefi effe diuerfumjpecit,(^ quare alfa runtfpecie^alia non^
diffc^,
diStum eff. Applicat
g
|
y:
Summ^ 99 duhinmfrin' df*l*.
ii*fhinnmm ^fetmini-
Mmn
fuMt
fM0iom4t MMt-
mslif mMtTisUstMnen.
principalcm, dicens quod TrutfcHliu
,
& fmnxna,
mafculinum , & ftrmininum funt fropne fafjiones ammalis ; vndc,& animal habct poni in eorum diffinitionc ; fed tamen non fupplc conucid cft
,
niuntaxdmalfecunditmfithJiantUm.Sc formam, veritnpro Ccd , i» materia , cerpore , ita qu6d
&
(um
difFcrentiat matcrialcs
quod probat
:
di-
vndc tdemfpermafit fcemtna , aut mafcuImpatiens alicjuam pajfionem : quia fl fit calor ccns
fufnciens altcrins ipfum
tiura
trarictaris
,
fict
mafculus
:
fi
vcr6
nafcmpcr intcndar gcncrare mafculum tan-
quam
pcrfc<3ws
licet
,
fit
fccmina
:
licct
quandoque impcdiatur
pcr infufficientiam virtutis. Vndc foeminaefl animal occafionatum,vi dicitur libro i8. dc Animalibus, cap. 3; quafi przter intentioncra natur^ gencratum. Epilogat crgo dicens^ quid qtti-
fp*eit
d^rretui»
mnf^eiMiU'
& quare-alia, & quare honJU-
4<em igiturejiefe diuerfum fpecie icilicet contziiiz difirunffpecif,
:
iinpatenriam
quia inquam
Notandum , quod cx di^s habctur conclufio fbcmiEx ttiem prima: qiuEftionis, nam fi mafculinum, Aerm*txc»n- ninum ttnt paf&ones, fiuc ciiCcrcntia: matcrtales, lifitienequatenus tcncnt fc cx panc corporis { diffcccntis ran msfciM antem raaterialcs non faciunt difFcrrc fpccic , vt velfoetimtM praroflenfum cft, foquitur quod nufculus , &iix-p ^fiutrtf jnina non differant rpccie, licct fint contraria.
&
Notandum etiara cx hoc quod idcm fpctma Aucrfiraode alteratura&diucrfimodc.alterans fit
& fccmina, apparct qu6d.mafculus, &
mafculus,
foemina non differunt
matc non poflunt nerari
:
fpccie: quia ex eodcm fper-
diuerfa
in fpcrmate
enim
fecundum fpeciem ^ecft vis adiiia
,
& omne
agens naturalc agit ad fpcciem determinatam quia produdt fibi fimiie, inquantumpotcfl.Tunc iequituriliapars
& incorruptibilc diffcrrc
&
&
& fcnfibilia corruptibilia.
QVvnUm vero corrMptibile
contrdria diuerfa Jp(cie
/mtem,
(jr
incorruptibiU
contrAru :prittatio enim eH inpotentia deter^
minata , biUf
necejfe
t.DuUitm
diuerfum effegenere corrufti-
^ incorruptibtLe.
cm
ncra. Tcrtio coroUaricconcIudit Platonis rcdar-
T eriia qood
matcria ,
fic
}
Scamda ihi:Nunc
igitur diximut.
ibi : Patam igitur quod non. Dicit ctgo^ (juoniam vero contraria funt diuerfa fpecte,
Vt prxoftenfum cft corrupttbtle autem, ruptibiU funt contraria , quod probat , :
& incor-
nam pro gaia\ inpatentia efl priuatio determinata, oflentom eftenim s>. huius , t, c 2. indc , qu6d in,
&
potcnria oppofita potcnria: detcrminata: eft quaedam priuario:fed priuario cft principium conScoti Oper. tom.
IV.
diftrtmtiavt ctrrmftHilt
& potcntia refpiciunt ip-
quod conttarictas , quz cft fccundum potendam , facit differenriarafccungenus
proptcr
:
dum
gcnus;
mam
facit diffcrcntiam
contrarictas fecundtira for-
ficut
&
fecundura fpcciem , idco cprrupribilc incomipribilc contrariantur {ecundura potcnriaiQ , impotentiam , vt di-
&
&
Ocaxn
efl.
Notandum, qu6d comipribile , bile contrariantur
tenriam, licct diffcrcntcr
:
nam
tur prout fe haljct ad poflc
mnc
& incomipri-
fccimdum potcntiam,&impo,
tiam
:>fcd
fi
cotruptibilc dicctut
potentia fumitur
pari aiiaudd deterius
,
vt dicit
,
fic cft
(^
incerritftikiU
vel pari fotentiMm (^ imfttentitm
fccundum potcnriam, &incofrupribiIcfccundumimpotcn:
$uaitttreti^ ruftibile
potentia fiima- fecMndMm
fi
aut agere
,
efutrariatuit
non pofle
e conucrfb
:
corrupribilediccturfeamdumimpotenriam
quia ,
&
incomipribile fccimdum potcntiam,vt cft euidens
de
fe.
Deindc cum didt
Nuncautem diximtu de hu nominihtts
corruptibile
vniuerfalibus
vt autem videturnon
,
quodcunque
lei
neceffe eji
& incorruptibtle di-
uerfafpecie^quemadmodum neque album^ ne>que ntgrumyidem enim contingit effe,(irfmul fifuertt vniuerfalium
,
^ttemadmodum honto
vtique&aibu^^tjr niger,(irfingularium:
trit
idem^^ niger^equi-
nigro.
Exdudit quandam opinionem. Circaquod ifMtnmdam duo facit:quia primo opinioncm reciut. Sccun- iie cenptjfibfd6 cam imptobat. Seeunda ibi Sed contrario- litMcorruftibilu rttm. Dicit crgo,qu6d , mtnc ergo dieimM tie his imtrmftibivmuerfalihusfermonibut, de corrupribili enim, Vh in eadent incorrupribili dichim eft fecundum rauonem ^ci* ^pc norainum vniucrfalium , fecundum quod alte- dt aUit ctU' trariit. rum fJ^iificat potentiam , altcrum impotcnriam vt aorcm oflcndetar non rncejfe eft, fcilicct iecundura quofdam, ejuodcuncjue corritptibile , :
^
&
&
:
&
incorruptibile ejfe dtuerfa fpecte , ejuernadmodum ,
nec album , nec. nigrum fuppic
eft necelle differre
fpecic : contingit enim idem
ejfe, fciiicct
nigrum , tamcn
,
faltum ,
diffcrenter
aibum
&
qaiiftfuerit vrtiuer-
, de numero vniucrfalium , Jimul album, & nigrum propter diucrfa, parricularia; qucinadmodura bomoertt
id eft
erit fupplc
Vbi inquirit de fccundo , oftcndens qu6d aUqua contraria difFcrunt coam^encre. Circa quod tria fidt. Prim6 proponit fuam veram intentioncm., Secimd6 cxcludit quandam falfam opitiiogirionem.
etU'
non Logico. Conciudit autcm qu6d diffetant reencrc , quia ficut fotma , & adus rcfpidunt
fdlicet
priMeifsig.
&in-
Dmum
trari» genert
Ofim»
gcncre Pliyfico; reiiciturquacdamconcraria opinio , concluditur indc ideas non dari, quia non differuntfpccic, multo minus gencre , a fcnfibilibus j t4rocn fecundum Platoncm funt incorru>-
loo
&
& per confequcns fimt contraria
dem album contrarium
SVMMAKIVM,
pdbilcs,
,
fit
& inoor-
fic eft, neceffe efi corruptibile,
erit enim nonfimul dibut
:
Corruptibilc
fcd corrupribilc,
fjfmctrrucorruptUrtle ejfe dtuerfum gertere, Phyfico fdlicct, ftAilt.
fimplidter
Sttfneft.
:
opponunmr fecimdura potentiam
rupribile
&
QMMr*
37?
crgo fequitur qu6d in pptentia
,
contrariimi potcnriz
:
infuiEcicns ad alterandum,
:
Cap. VIII.
II.
Applicat datam (blutioncra ad quaeftionem
Aff'ietui»
HBfrumtd
:
vtique albus fupple niger
fi fi
&
fupple Socrates fit albus , erit fupple Socratesfitnigcsitaiiacnim
acddcnria compctunt vniucrfaii proptcr fingularia. Et fubdit qu6d, fingularium, id cft,fi illud
&
quod didtur album,
& nigrum fiicrit dc numero
fineularium,»a« erit idemfimul album,& nirrumy licct fuppie pofTct efft vtt unquc fiicccfliuc^:
&
dein album
cft contrarium nigro ; idco non pof^ funt cidem pamcuiari fimulincffe, iicet fiiccefli-
uc codera raodo dicebant iili quod in eadcm fpede poffimt fimul eflc quzdam cQrrupribilia,& :
quzdam incorrupribilia ;
&
idem eriam parricuquandoque cft corrupdbiie, quandoquc incocnipribiic non fimuL lare
,
I i
Notan
:
:
"
374
Xw^
Lib.
Metaph.
Notandum, qa^d , quia acci(iens per accidens compcdt vniuef fali propter panicularia ex hoc enim homo eft albus , quia Socratcs eft albus; & cx hoc eft higer , quia Socrates cft niger, idei
Mffilutio di'
5«r«Mw.
:
'
homo in
vniucrrali fimul poteft efle albus,
:
& ni-
quid
,
quod ell in fubftantia vnumqaod-
fcilicet
que enim
:
eft corruptibile
per naturam
ius,t.c.zr.& addit incorruptibili,
nam ambo, (cilicct corruptibile ,
corum qus tur, &fecundum quod primum
ijniutrfali
^^^
SI40 contrmrt»
ruptibile habent oppofitum
„ mcorruptibm &
:
Mi»OT
P«
flniilitetergo dicebant eflede corruptibiU,
,
.1
.
enun-
fojfe
-i-
10 t^ f modo prxdi6to. Demdecum •
1
,
qmdem corruptibtle
perCchoc ficut
vnde
,
:
,
id eft
,
JOZ
autem
hoc
:
primo,
id eft,
necejfe efi ipfa
&
incor-'
-
.1
tioncm.
opponuntur,
,
tali
&
fcilicet efe diuerfa
,
genere, fcilicet Phyfico, qyatenus
Sed eontrariorum hdc quidem fecunditm
eft,cie
quae infunt aUcui inquantum
illa
primo
accidens infunt quibufdam/vt qua nunc di6fa
&
niimcro infunt cx neceflltatc inqttantum igi-
incorruptibiley««f exifientium, id
\
didc
tiMri,
hu-
quod eadem vero ratto efi,& de
qu6d aliquis homo particularis eft niger, &aliquis albus tamen eft impoinbile qued idem homo panicularis iit tiraul aibus, & niger, licet poflet eUe vtrumque nunc vnum, nimc alte-
ger ex eo ,
quac eft
,
lubftantia.vel eft de fubftantia rei ex feprimo
non communi-
Ccmtptibili,
& '"eorrut"''"*''^*-
cant in materia, vt dicetnr in quaeftione. Deinde
cum dicit
funt,f^ alia multa:hM autem impofihile quo-
Palam
rum efi corruptibile , (jy incorruptibile : nihil enim e/l corruptibitefecundum accidens; nam accidens contingit non exisiere^^ corruptibile ex necpKitate exiflentium efi quibus ineH: aut ertt tdem, cr 'vnum corruptmle^O' tncorruptibile^contingit non exiHere ipfi corruptihile
aut fubfiantia igitur
:
aut infubjiantia
,
fpecies
,
,
equidemjpecie eadem dicuntur
tffe
& non aquiuoc£, diuerfa verogenere quam quajpecif.
pltts dijtant
ex neceptate cnim txiHentium ambo
fpecies, id eft, ideas quales dicunt cjuidavi, Kilicet
,
(jr
funt : inquantum igitur, fjr fecundum quod primum hoc quidem corruptibile hocautem ,
mo idcalis
nu.
hotamcn vt ipfj dicuntur equidem ejfe eadem fpecie bic autem, fcilicct
:
erit incorruptihilti
diaint Jpecies
genere
iiipple
diuerfa.
CeroB. eontr»
idtM Plato-
Platonici; etenimvtipfidicunt hichoipo,(cilicet fenfibilis efi corruptibilis
incorruptibile habet oppofuionem:vnde necejfe effe
lOJ
mo hic quidem corruptibilu hicautem incorruptibilu
de incorru-
Eadem vero ratio
ptibilium. :
quod non contingit efi/pe-
dicunt quidam.ertt enim ho-
Condudit ex praedjdlis quandam conclufione, fiue impugnationem , fiue redargutionem Platonis , di cens , palam igitur quod non contingit ejff
,
necejfe eji inejfe corruptibile vnicuique corru-
ftibili
igitur
cies taleSf qualcs
,
8c
cum fenfibilibus & non aquiuoce,, fiipple nomen fpeciei de idea, & de fingulahoc autem patet etTe falfum ex pratdidis nam
prxdicatur
Improbat difkam opuiionem,dicens quod cen-
ImpuffMtta
ri
:
&
diHt, tpinio-
trdriorum hac quidem,id cft,aliqua injitnt quikuf-
corruptibile
"*'•
dam
Scper confequens ipecie
titnt
in du-
flici diffo-
renti*.
P"^* de quo fupta
&
&
didum fiiit
,
& multa, fcilicet
aha
fiiSdit
quod
qua funt
,
incorruptibile differunt genere,
& plufcjuamfpecie;ide6
diuerfa vero generepltu dtfiant quam
diuerfafpecie.
quo verum eft quod dicitur, icilicet quod polfunt fimul eflein eadem {pecie,&in eodcm iingularifuccefliue: hac^utemy
Notandum quod omnia cotraria faciunt aliqualiter differre kcundum fpecicm licct oftenfum fit quodquafdam non faciunt difFerre fpecie,
contraria funt in quibus hoc
& quaedam faciunt differre genere, & hoc refpe-
•o«/r
id
eft, alia
bile
CtrrHptil^U,
fecundurn accidens vt qtununc diElafunt, nigrum in funt homini , equo, album ,
;
ita
qu6d
eft
eft impojji-
impoiHbile ipia non inefle illis,
biUwxStfih
quibus infunt dc munero qitorum funt corrHptibi^'*^ incorruptibile : nihii efi enim corruptibile/e-
^naturaliter
cundum accidens,
id eft, contingenter,
infunt qui-
dens contingit non
exiftere, id eft
hitt infunt.
jj^j jngft,
numero in
eft :
idem
,
^ corruptibiU
eft
,
acci-
non inefle qui-
extftentium, id eft, de
inexiftentium de necejfitate
aut
nam
d fupple hoc non elfet
:
illis
quibui
fequitur quod
& •onumfit corruptibile & incorruptihile, ,
,
:
licet cnim alnigrum nonfaciantdiffetrefpeciesanimalis faciunt tamen fub eodem genere coloris fimiliter mafculinum,& fcemininum faciunt dif-
€tu alicuius determinati generis
bum
:
ferre fpecie in genere fexus
fubalternaE
ris,
cum omhis
faciunt
fuiqut
aut iginir corruptihile necejfe
eft inejfe
vni-
corruptibUium, v( fubfiantiam,autali-
:
fimiliter differentia:
& infenfibile ,
etlaro effe
fpecies
genus rcfpedlu infcriorum
bile etiam
re
illa
,
&
differre
Logico
,
licct
incorruptibile fpecie
,
:
corrupti-
modo
lub
genevt
dicetur.
I
B E
Trineipium
fit diuijiuutn
poflct
non fub generc Phyfico
L
Jpecie diuerJtjictuiu».
aliqiio
faltem
tr»ri»fitnt
quoquo tnodt
tamenifta
differentia diuifiua generis
fpeciei :.licet
Otnnim eou-r
licet
;
genera fubalternata fimt fpecies generis fuperio-
qu6d quia corruptibile non ineft fecundumacci;
,
faciant differre genere fubalternato
conftitutiua
dens
puca fenfibile
,
fucceiEue:)» corruptibile contingit non, exifiere ipfi , fcilicet cui ineft , hoc autem confequens eft impoflibile per naturam. Ex quo infert icilicet
:
Sc
R
ep
conJittMtiujh
:
:
17S
LIBER VNDECIMVS. N hoclibro nihilfere a^turfrdter refetittonem eorum qua infiperiorihus an^na
traSiatafint^iunSiumultuin Vhyficadi^utatu.^xrtt prtmo \
10
fiienita tradatur de prindpiu rerkm^ anplures ^ Solutio eftquod njna.iex
diSiu tertio hui/u
,
locu a DoSiore hiccitatu. Secundo quarit^ an '^mita
fiientid fit tradere de principiu demonfirationu ^ f^ refpondendum
cum DoSiore
quodfic ex 4. huiuj. Tertio quarit , an ^niwfcienti^fittradere de omnibujfubftaK' fiu ^ refiondendum affirmatiue, quodT)oSior explicat ex 4. huiw. Diuidiufr au-
^
tem ifte Liber in quatuorfummas qua infrafms locu explicantur. vtrum
SVMMA
PRIMA.
confideratio huius fcien-
habct circa prindpia , Secxmd6 drca qu* prindpia,
& drca fubftanrias. & quas fubftanrias.
Seamda ibi Sei ntc circu diSidu. Prima :
elf fermo.
CAPVT PRIMVM.
in duas.
Primo ponit dubitariones dc confiderationc huius fdemix drca principia. Sccundo circa fubftanrias, Secunda ibi jidhuc vtrim omnium. Prima in tres. Primo fupponit quimdam vcritatcm. Secundo iuxta hoc mouct qusftionem dc :
Mooentur dubicadones circa confiderationem huius Cdcnax , quz fapienda
quomodo
tia: fe
VMbitationes Je quihus in terti» lihro
hdbf/M
Primainduas. Primoponit
tptrtet peni.
qua;ftiones
dicicuTt
confideratione huius (cicnrix circa prindpia re-
rum.Terridmouct aUamqua:ftionem deconfidcratione huius fdenriae drca prindpia dcmonftrarionis. Secundaibi Dubitabu uutem. Tertiaibi :
QVodqmJem igitur ptpientia circdprimeB , pAlam exprimis in quibus dtAitAtum eH ad difii db dus dcprincipia fcientia
T.eaf.i.
tipiis,
Adhuc fpeadari ^uidem eft
demonfirutiua. Dicit crgo tjHod
palkm exdidisinprimoUbro , <»
igitur ftpienti* eji circa principta
exprimu, id
eft.
qutifui dubitatumefi addiciaabalitsScilicet
Phi-
Jofbphis, di priacipttf, fcilicct rerum.
difputatum UetujJirJtea , quod in primo Ubro conaa opiniones antiquorum de priiicipiis rc- T'^^*'^^^
Notandum Dicebacur in prindpio
fepriroi
huias quod
ifta
{cicnria ver(atur circa tria in gencre, fcilicct circa
fubiedum,& partes fubie<Sti,quod eft ens inquantum ens. Secundo & circapamones,& terri^ circa principia fui fubiedi. Poftquam ergo Philoibphus expediuit fe de duobus primis: nunc accedit ad determinandum dc terrio. Circa quod duo faS/nM hnim
cit.
tt.tA.efirt-
quzdam
frmfttum
di^ftiim
^frMinbw uAtHfttSu tx.^firti prtftereM c»-
TttCMnm4ntit AjtmtU.
Priroo rcfumit
,
& recoUigit fub corapcndio & in
dctcrminata fuperius in hoc libro,
Ubro Phyficorum., quae funt vriiia ad principale intentum, vt fic duponat fe ad tradandum de fubftanriis fepararis qu^ funt principia enrium inquantum ens. Secundo profequitur detcrminando dc principaii intento. Secunda ibi in prindpio duodcami. De [uh^ttntt* tjuidem tbea.r rcqollirU. Primain^es. Primorefumit, git dubitariones diiputatas in tcrrio Ubro huius. Secimdo refumit quod dixerat dc arobitu,& mo:
cft
rum, Sc ibidem oftcnfiun eft, vt patet in prologo, ^J^J^J^ nobiUin- tmm t»ln
ma
fcienriarum vcrfatur-circa primaprincipia; quia circa caufas altiflimas , qu£ iunt principia entis
{cientiae in
quaao ,
&
iu
principio fcxri huius. Tcrri6 rcfun^it quod. dixc-
&
Ubro
de cnte imperfcdo in 6. de fciUcct de entc pcr accidens , ipotu, infinito. Sectmda ibi QMonutm Mutem Philoftpbi fcientui. Tcrri^ ibi ^uoniam autem fimpliciter ens. Prima in duas. Primo refumit duhuius
rat
:
in
&
Phyficomm ,
&
:
:
bitarioitcs
tcnentcs (e ex parte confidcrarionis Scamd6 tencntes (e ex parte
huius fcicnriz.
icrum confideratanmi. Sccunda ibi : Aut Adhuc Scoti Oper. ttm. IF.
talia.
inquantum cus. Ddnde com didt
Dubitabit autem vtiquc quis vtrum vnam
exiHimare
opertet effefapientiam
fciemiam
,
aut multas FSiquidem enim vnam ,vna antem cftfemptrcontra/iorum.principia autrm »on contraria
:
ft
autem non vnawy quales oportct
ponerehdi?
&
do coniiderandi huius
&
quod
Mouet quacfHoncm dc (cienriz circa principia bttabit vtique alt<}uu
,
confidcrarionc huius
rcrum ,
Qlfdjlutut gemrjUts.
quac fciUcct confiderat priiidpia,oponct extjitmu-
vnamfcienttam, aut multaSilA eft,vtrum fcien- Tnm* q. i» e»jideraticnt ria qu2 cft Meuphy fica/ju2 confiderat de omniM: tafhjffttt taiigit ra- eirc» frnuibus caufls rcrum , fit viia, aut non ; rionera , quod non , diccns •.fiqmdem tnim vna fin nrtum
re
&
non , fupple poteftdle qtuavnafctentia efifem- ^UAttitmf^ fi$M mMuta per camrariorum : prtnctpia ataem renum nofifunt tmift» fsnt contrana , quia fupple fi dfent contratia , non fitfrai»frvipofienc fimul conucnite ad conftimrionem fifi*,}Mk. :
prindpiari
;
crgo fcquituf quod fapicntia I i
i
,
qujc
con
:
Kram prindpia, non crit vna
confiderat
aliud
ad
;
fcientia:
tatio fic:Conndcrarc contrariaeft vnius
formatur fcientiz>
Metaph.
Lib.XI.
576
nam vnum contrarium
facit
cognofcere
ergo quae non Cunt contraria,nonfpe£kant fcicniiam : (ed principia non (unt con-
vnam
didiun eft ; ergo, &c. Poftca innuit racionem ad oppofitum, dic^hstji 4utem non vnam,
iraria,
v^t
fed fiipplc plures fcienrias
,
fiti,
mare circarerum principia , quales oportet fonere diceretiqu6d aon contigiteasallignare. Veritas huius qusftionis eft quod vniivs (cientiae eft confiderarc omnia genera caulkmm , vt
& indc, & patet de
declaratum eft
}
Philofbphia
Phyfic.t.c.i8.& indc,& de Meta-
2.
phyfica, quae
Caufa nec
huius, t.c.i.
eft (apientia y.
ratio
:
fbluta eft
.
huius , oapitulode
m contrarium concludit
& arguit a
:
diffcile eji afignare
,
nan»
deftrudtione antccedenris,
ficut patet,vt vuli coramentfator
vt
,
iam diftuiji
eandemfcientiam
Mouct
dubitationes dc confidcratione huius
quis
,
quarum
ifta fcientia Citomniumfubaut non f Et prjmb innuit lationem,
,
qubd confiderat omnes fubftantias, dicens, qubd Jiqmdem enim non efl iannium,dtfficile eft ajftgnare qudl'.um
fciUcet iubftanuarum
,
non. Secundo
innfiit
&
iit ,
quaUura
deomnibu$ fqbftantiis. atttem fpecuUri demonHratiua.
S^j^frincipA vnitis, autplurium , y? ^«/dem enimvnius y quare magis huius tjuam tuiufcunque? Siautemplurium quales opor-
fit
vnius fubiedigeneris,
omnibus fubftaniiis , nonfecun:
cuius eft confiderarc de cnte
,
quantum cns,& omnes partes entis autem dc fubftanitia, vt de nobiliori
&
quia
,
in-
principaliter
:
parte (ui fub-
nec ratio ad oppofiium ooncludjt, Metaphyfica , ctfi confiderat pliires fub-
primi
:
non tamen fecundum plures rationes,fed fecundum vnam , quae eft r^tio entis , vt Aiikaa\ eft Deinde ciim dicir: flantias,
:
Adhuc vtrum circafuhBantiasfoIum, aut (jrcirca accidentia
Mouct quaeftionem dc i»nfideratione huius
fiderationt
fcientice circa principia
Mtt»phyficA
quod adhucCap^lc dubitabitaiiquis 'vtiutn fpecu-
demonftrarionis
,
circa
dicens,
tias
demonHratio eJI^Ji enim
accidentiademonHraiio ejl^circafuhjlan-
non eB\Ji autem
altera
,
qua
vtraijue (jf
jitvniuifcienti*,aut plurium.Vtt principia autem
vtra fapientiaf demonliratiua quidem fapientia, qua circa accidentia , hac 4utem ciff4
demonftrationis accipit hic prima principia,quas
prima quafuhfiantiarum^
,
iieiii^fnerit.
,
easponere ?
lari, id cft
VhMeJlfeienti* •vniutfu-
Veritas autem huius qusftionis patet,vt patet ytritM qu»cx quarto huius,t.c. i .& i.quod vniusfcientii eft fui.
iedti
%. q. dt can-
titu.
,
Metaphyfica
tet
MetaphyficA circafubfian-
cum fupple vna
,
ex 4.huius. Tertio an hic tantum agatur de fubttantiis fcniibiUbus ? Refppndetut
Dhuc
ecnfi-
rationem ad oppofitum, dir
dum quod fubftantiae fed fecundpm rationem communem , quae eft ratio entis haec cft (cientia
A
i-ijl.di;
deratione
non eft manifeP:ftm quomodo fandem
confiderarc dc
confidcrarc principia demonfiratiua
dicuntur dignitates
,
vt Impqjfibile
idemfimul primo innuic
efi
&
eJfe,&non ^,&aliahuiu(modi rationem quod non fit vnius fcientiae taUaprinr
Mouft (ecundam quaiftionem , dicens , quod 4.qadHet9, adhuc fupple dubitabit aliquis t/trum demonftra-
cipia fpcculari,dicens ifiquidem vnitu,quare
mahuiwyqukm cuiufcunque ? Qgafi diceret,qu6d cum omncs fcienrix vtantur talibusprincipiis,
tioi\A eft,(apientia
gis
tioifqlum
non
dicens,y?f«»w» demosflratio efl circa accidentia,fe-
:
videtur ratio quare magis huius fcienriae
ifla principia
fit
fpccuiari,qna cuhifcunque alterius,
Sccundo tangit rationl ad oppofitum, dicens , fi .piurium , fupple fcientiarum cft dida principia fpec\iia.ti,qualesoportet hasponere? Quafi diceret,
non
contingit aflignare.
?•& indc,& dicctur infprius, qu6d eiufdcm ftientiae,fcih'cct
Metaphyficae eft fonfiderare huiuftno-
modi dignitates;namcum fubieikum huius fcientis
fit
ens inquantii ensjideo eius
talia principia
eft
confiderare
communia quae in ente,vel
ribus entis fundantur
,
in par-
vt patet de primo princi-
,
demonftrariuayAt circafubftan-
aut etiam circa accidentia.
innuit rationem
,
qitod
denria de
f iibietkis.
demonftratiua circa fubftantias,
confiderent
commuqi eft
cuius eft
Mctaphyfica,
illa
communia
Ddndc ciim dicit
fpccularithzc
fit
fcien-
& alceracir* vtraque &
dubium eft qua fit , vtrum faptentia, id eft,quae earum dcbeat nominari fapientia & dicit quod d^onflratiua quica accidentia
:
ALreta.
:
dem
fapientia eft quae circa accidentia
cflet
&
ide6 ; de accidenribus, fapicntia , ciim fcientia dcmonfbatiua necef^
videtur
,
qubd
fcientia
,
qus
eft
dcmonfhat j fed qubd ciim fubftanria fit
farib confideret accidcntia, qua:
tias,eflet
quod omnes
quod fuppl^
Secundb innuit rationem ad
nam licct omnes fcienriae vtantiu di£y s principiis, fequitur
:
OY^oC\tntn,^\cen%,fiautemaltera fupple
ex alia parte vidctur
a;qux ptimo ipfa ; fed accipiunt ea ab vna aliqua
Et primo
eft circa accidentia,
quiturfquod non efl ctrca fubflantias
pio Citnp\idtet,ci\x6dc&impoJftbileidem^ul ejfe, 0" non ejje : ncc ratio in contrarium concludit,
non tamen
non
videtur falfum,cum dcraoiiftrario concludat acci-
fia
Veritas huius qusflionis eft,vt patct4.huius,t.c.
jlii.
fiint duae,
Quafritur fccundp, au hacq fcientia confideret omnia gencra caufarum ? fic lib.4.
Verttiu qutr
&
:
vtrumXdlicet
jtantiarum
ftientia
jfratiimii.
,
Adhuc vtrum circafubftantiat: Dicit ergo, qubd adhuc fupple dubitabit klifecunda ponitur ibi
fcientiam co^tingit ejfe plurium
Quseritur primo, an detur fapientia etiam de accidencibus > afHrmandum Cx
fi» iemon-
emnium vna
e(fe.
fcientis circa fiibftantias.
ftantiarum,
SVMMARirM.
iircn princi •
autenf
cens,fikutem vnafcientiafit omnium,Cd\icet fub-
eft 3.huius,t.c.3.
?
fi
,
non manifefium quomtdo contingtt plurium
fupple oportct exifti-
ib/M.-quafi
ytritM qui-
Adhuc vtrum omnium fuhflantiarum aut non ? Si tfuidem enim^non omniumu quattum
,
primum entium, fcientia,quae fnbdit
efiet circa fiibftan-
primaj& perconfeques fapicmia;&ide6
qu6d hdc
efl
Siientia de
fubflantiarum eft circaprimaprincipia, cum fijbftantiafitprimumcns. Patet ergo qu6d remanet
ffiffi^nti» eft
:
f''""'*f'^'^'"t
dubiura,quaeillanimfcientiariunciretfapientia. ^ Vcritas
:
:
Summ^I.
Cap. I.
Vcritas huius quacftioniscft, vt patet cxquarinde, quod fapicntia de2. to huius, t. c. 1 .
Vtritm jm»-
&
&
monftradua cftdeentcinqUannim cns,&defubde accidcntibus,inquantum funt entia: ftantia, XttMfh^ftt» fcientia c^itnifiik- nec ratio ad oppofitum concludit ; quia demonftratiua uc eft de accidendbus:qu6d «iam eft dc fubftanriis, licct diffcrentcr : nam de acdftd alittr. de fubdendbus eft, vt quat demonftrantur ,
&
&
dc quo dcmDnftrantur. Tunc fcquitur
ftantiis, vt
in Phyficu CAufasqudt^
Jitamfciffitiamfonendum
,
netjue enim circa
tjuodcuiiu gratia.-taleenim bonum,hoc autem
in oferaBilihus
exijiit^
& exifitntibus in mo-
frimum mouet^
tUydr hoc
tale
enimfinU^ pri-
mum autem mouens non eH in mobiltbm. Vbi mouetquxftiones magis fideraiione huius fcicnd* (ubftantias
A-^.d* tmpier»titmt
MttMfhrfie» tiraiautfat
,
& circa
Circa quod duo
fcilicct circa
Primo
fpectes, id cft, ideas, autficut fcilicet aliqui pofiierunt
c^bdfpecta tjnidem, eft,
AOuhematica, qux
intermcdia
id cft
&
,
fL'bdit
non futit palam
iiicz
,
fdlicet ex Ubris prxcedentibus
:
de Maihcma-
:
Attanitn iubttationem.
Quarta ihvTotalittr autem duhitabit. Prima crgo
fpe^ ad cauias fubftantiarum
quam ponit ,
qudd Mctaphynon vt fimt fenGbiles , vel mobiles ; qoia hoc modo carmn fpeculatio perrinet ad Philofbphum namralem , fcd conliderat de ds , vt funt fubftandx , & habent radonem ends ; licct prindpaliiis conliderai dc fubflandis feparatis non qua: funt idez, vel Mathemadca m^ia , fcd quz funt morriccs orbium czleftium ; ideo rado ad oppofitum cft
^
^,^^^
,
fica confidcrat^fubflantias fcnfibiles,
^^.
&uM^tTfMk.
fi»*^
/«»-
-^^^* Afi*-
:
phrSem
>
nihilcogit.
SFiiMJRrFM.
inquirit circa quas
drcaquz prindpia,ibi:I>»-
duhitatitnem. Tcrtia ibi
,
quod non drca altcras ; quia fi eft ctrca alteras, cft fupplc dubium drca quas aheras:aut enim erit circa
qualcs
:
lium
fed fupple
\
&
decon-
httahit atttem.
quzftio
eikd.zca.fubjiMit'tas ferfilnUs, autTton
circaalteras fubflanrias : Sc tangit rarionem
qualia principia Ipeculatur.
facil.
fubftantias. ScciBidb
,
fpccialcs
Prima in quanior, iccundum quafmb^MttMniM tuor quatftiones. Secimda ibi TotaUter aiuem ftMfltiitm,
577
Mctaphyficaquidcm
eft,
autem flatim dicetur. Veritas huius quzfUonis
Sednon drcadUfof
f^etudtt.
qoam q<ja:rimus, id
rids
iilapars:
§ljujh»»tt
tia,
fenfibi-
dicens : fed neque (upple vi-
decai ponendam qtufititm fcientiam. id eft , iftam
fdentiam ,qaam quanimus circa di^as coHfatin Phjfficii , id cft , drca qtiatiior gcncra caafanHn, de quibus habetur {ecundo Phyuconnn: tx.i8.& inde , cuius caufam fubdit nec enim cirea tfu«d cuitu gratiay id eft , q]ix naaxime videtur cflc drca caufam finalem , quz cft potiiCma ; tamen pon cft drca illud , quod eft cmus gratia , id eft, drca caufam finalenKquapropter tale enim^d eft, :
Tcnia principalttquacftio , an de Machemacids fcparatis fic hzc fcicntia i A d quam diccndum ex^.huius, non dati
Quano principaHtcr quz-
talia fcparaca.
ritur
cuius fcicntiac cft inquircrc
,
,
dc
&
quibus agic Machcfcs } refpondctuc cx 3.qudd Mctaphyficz. Item quseric de quibus principiis agic hxc fcientia, refpondccur de incrinfecis {Imul, 6C
&
cxccinfecis.
&
puifa finalis,quz efbcuius gratvi cft ijiuddam bo-
nim.-hoc
fcilicet
bonttm exiftit in operabitibm,
&
& boc fcilicet bonum, &
fi-
exifientibiu in motn
>
nis mtttaprimiim
hoc fcilicet e£5cicns tale enim e&finis , quod fcilicct mouet ipfum agens primum autem motunj non eft in mobiltbiu tamen :
:
j
dc immobilibus confiderat ifb
&
fcientia.
Vericas huius quaefHonis cft,qu6d
ifbi fcientia
omnia gencra caufarum , vt didbmi eft quano huius nec rado ad oppofkum cogit: quia confidera
fiti.
:
Al.J.TeJ$:r
§lM*Utirhit tmfhffiem amfidttat
tamfm.
Metaphyfica confiderat caufas, vt quzlibet in fiio genere dat effe circumfcribcndo motum. Licct
cnim caufa agcns non agat quandoque uendo, taracn rado dands
rd >
vt
rado
finis
claratum Deixtde
clle prior eft
di^um eft primo huius. ,
& boni
eft
nifi
mo-
ex natura
Qualiter autem
m
fit rebus immobilibus deterdo huibs, in quadam quzfHone.
Totaliterautem dhbitaMnem hahetfVtrum
quidem circafenfibiles fubHantias esi quafita nunc fcientia , aut non ? circA quds , aut
&
alias ffientm circa alias, aut circajpecies,ant
quidem enim qupd
ntnjitnt^ palam.
^f
quis ipfts ponatfrofter
Mouet fccundam qua^onem de ^^**"®
befy
(§-
tiat tipbUtt.
in aiiis quorumfuntJpeci(s, Dico att^
tem quia LMathematica quidem intermedis jpecierum ponunt (jr fen^tbilium^velut tertid ,
quadaprttter f^cies
,^ qua hac. Tertius att-
tem homo non
nequt equus
efi
:
,
prater ip-
fum, (jrfiiigulares. Si autem iterum non est^ vt dicunt^ circa qualia ponendam negotiari (JMathematicum : non eH enim vtique circa ed qust hic horum enim nuUum esi , quale iJHathematica qusruntfdentiarum. Neque enim circa L^fathematica quafita nunc efi fdentia :feparabile enim ipforum nuUum :fed ;
nequefenfibiliumfubHantiarum,corruftibiles
Moiict aliam quaeftionera quafi inddenter , quiaenimdixit manifefhmi efle , quod non funt fi,2matiut idez feparatz;iae6 mouct quzftionem de Mathc- fepsrMim ff madds, dicens, quod attamen hahet dubitationem uidit vtl » vtrum Mathemarica fint feparata.Et prirao arguit
m
quod non,diccns '.fiaam (fnisponat ideas feparacas
confidcra-
fubftantiarum fenfibiJium, dicens,qu6d
JfojfAv/iM orcMfmhJU»- totaltttr
^fi ejfe
non quemadfnodum in LMathematicisficha-
raca d* cim.
,
quidquidem \
enim.
cum didc
circa Mathematica :Jpecies
ATtamen dubitationem habet
antem vcl adhuc.autcm habct dulhtati*nem,vtrum tjHofita nunc fdtntiajid^^^Q^faScod OpcL tom. IV.
mcdia
,
8c vltra
inier ideas
,
ipfas,{ci\ic€t
hoc Klathcmadca fepa-
&
fubftandas fenfibiles
non fic fc habct , & in aliis quorum funt fpedes,id c&^dexiquemadmadum in MathematicisM eft, quarc magis in Mathemarids ponutur media fcparata,^ in alitslc^ edam
propter ^uid ^uidem
:
1
1
3
habeiic
:
bAbent
Metaph.
Lib. XI.
378 ideas.
Vndc
autem , qmtt ^ui-
fubdit, dico
4ampohunt AdathematicaejUitdam wtermediafen-
&
&
&
velut qu*idcarum , fpetterum, fibiUum, fupple damtertia entia praerfpectes, Scideas, renfibilia particularia,^»* hac funt puta,quia po-
&
n^nt lineam mediam prster hanc lincara fenhbiaddit terttus autem lineara idealem ; lem ,
&
&
:
Non enim
videtur ratio quare
non in
folum in Mathematicis intermedia popantur, vt Platonici dicebant. Sccimdo arguit in iftis
fed
;
oppofitum , dicens '.fiautem non eflita vt dicimt, puta quod non fint Mathematica feparata circA qualiapojfihile efl Mathematicttmnegotiari.Q^nidiceret
fi
quod eft
,
difticile affignare
:
,
linez, vel talescircuH, quales firientix
ticx dicunt
efle
;
&
ideo vt videtur
,
Mathema-
oportet po-
&
quafdam lineas feparanercquofdamcirculos, tas. Vltim6 redit ad quaiftionem principalem, dicens
quod non fblum fupple non eft cirta
,
ftantias
quaftta
quae ponuntur idcz
,
fcd nec efl circa
;
ifta (cientia
,
quod nec
ftantias
M.athemattca : enim pro
,
id
vidctur efte circa fenfibilium fub-
ejuiafuntcorruptibiles.
:
Vcritas huius quaeftioniscft,quat Aida. eft,fciTeritM qutr licct
quod Mathematica nonfunt realiter
fepara-r
fiti.
de fubftantiis fe9 paratis. Nec ratio ta£ta ad oppofitum cogit,qu6d Ntneftfcim- fcilicet non fit dare talcs magnitudines , qualcs a ti» ie M»fcicntia Mathemarica quaeruntur quia eft dare ta,nec de ipfis cft
ifta fcientia,vt
:
aliquas fic in rc fe habentcs circulus tangit
planum
in
vt dicebatur tertio huius
pugnat
fic
,
puu quod
:
aliquis
& fic dc
pundo ,
aliis,
vel faltem eis i^on re-
fehabere,vt in i.Phyft.c.i8.dicitur,&
fumcit hoc ad veram fcientiam habcndam
,
quia
vcra fcientja abflrahit ab cxiftentia. Qjjod autem
quod
shftr»hit»b
additur
fjciftenti».
fenfibilibus,
ifta fcientia
co quod
fiint
non
eft
de fubftanriis
corruptibilcs
iam re-
:
{ponfiim eft quod verum eft,vt funt corruptibiles, fiue
mobiles;tamen fub ratione qua funt fybftan-
tiae,
vel ens,de eis pertinet ad iflam fcicntiam fpe-
culari.
:
& fubie6kum
fuppomt
inejuifitionem faciet
fiones de fophiam ,
fcilicet
tionem de
,
quod
demonftrando paf-
ipfo. Relinquitur ergo propofitam PhiloVeritas
Meiaphyficam facere confidera-
Deinde cum dicit
tae
quaeftionis.
Tunc fequitur illa pars:
ah aliqmbus elementa.Hsc autc emnes inexiflentta ccmpofitisponunt.Magis autem vtique 'videhitur vniuerfa lium oportere efft qutfitam
&
fcientiamiomnis enim
ratio, omnisfcientia, c^ fon extremorum. ^are erunt njtiquefic primorum generum,
vniuerfaltum
,
Vbi mouet quaftiones circa quae principia ne-
t.q.vtl i.
& funt tres.
huiits f»rtu.
gotictur confideratio huius fcientix,
Hac autem fient. Tercia ibi:Adhuc autern fi mdgu, Dicit ergo, quod dubita-
Secunda ponitur ibi
:
bit vtique quis,fi quafitam fcientiam,\A eft, Meta- Hic inquirit phyficam oportet qturere circa principia vocata cire» qu» (^ qu»li» prirtelementa ab aliquihns. Etprim6 tangit rationem cipi» tft ^mad partem ajnrmatiuam ex hoc,fcilicet qu6d omfider»tio Mines ponunt huiufinodi priricipia incxiftetia com- t»phyfif4.
pofito
;
ide6 dicit,qu6d htc <*«/«».fcilicct princi-
pia omnesponuntiriexiflentia,id cft,ititrinfecaco»»pofitis;Sc
ideo oporiet ipfa cognofcere ad cogno-
fcendum
ipfa compofita. Poftea tangit
rarionem
ad oppofitum, dicensyqu6d magis vtique videbir tur hanc ejnafitHiii fcientiam oportere ejfe vniuerfaliumi enim^ro cpia, omnis ratio,& omni* fcientia efl
vniuerfalium,
& non extremorum,fiue exterio-
rum,idcft,panicularium,^«<«rf erit
ifta
vtique fic primoritm generum
fuppfc fcientia Vniuerftlittm :
vocat autcm dimt»x»t
panicularia extrema, quatcnus diuifio VriiuerfaVeritas huius quaifHonis cft,qu6d confiderat
ifta fcientia
tam de principiis communibus
fecis, vt funt fubftantia: feparatae,
qau cuius
ififcientiA duhitare de Mathetnaticorum ma-'
Ntque enim Phyftcie, fropter circa ha-^_
teria.
hentia in
ipjis principium
motus ,
naturalis omne effe negotiu,
quam
y
gen$44
^
nibus cxtrinfecis
quantum
extrin-
quietis
enim inquifitienem fdfiet.
S
de
principia
confiierationem facere.
VM
MA
R
I
r
M.
de quo fcientiae Mathemaconfidcrant, dicens:qu6d totaliter autem
.
:
Item,
& didum cft quod non,
3
.hu-
An gcnera finc magis principia
quamfpecies ? de quo ctiam
lib j,
fcientiae fit inquirere, ticae
mMfrii Ma- dubitabit aliquii cuiui fcientia ihem*ttc9rk.
quae funt principia entis in-
Dux aliac quacftiones proponuntur dc ptihcipiis. Anens&vnum finc
Relinquitur igitur propofitam Philofophiam
Ponit quxfUonem quartam, quae quaerit cuius tUtermmMre
pu-
commu-
fcientia-.circa
ius.
rjltuit. fit
,
illis
efl
dubitare , id
inquirere de materia Aiathematicorum, id
quo confiderant fcienrix Mathcmaticae Joew efl
PhyficA , id eft
,
:
HMcautem vtiquefient ens & vnum ,
eft,
eft,
de'
nec enim
naturalis fcicnrix propter
,
hac enim maxime vtique exijiimahun' tur cotinere entia omnia,cJrmaxime principia videri.
^iaprimanaturdfunt.
Verittu
qiiM
fiti.
criam dc
ens.
rcrum
ipfis
& forma; licct prius dc
tamateria,
Neque etiam in-
tendentis de demonHratione,
hoc ipfum
&
ffiiti»»muit.
lium ad particularia terminatur.
principiis intrinfecis,quaB dicuntur clementa,
Totaliter aatem duhitahit vtique
qm^-
fiti.
Mathematicis, de AL conjfickquo debeant cognofcere. Et haec eft veritas quar- ure. ipfis, fcilicet fcientiis
fub-
dumciTcfedneeiuefenfihiliumfuhflantiarum eft,
quia ipfa fup-
:
ponit dc fubicdo quid^efi ; ideo addit quod ctrca
nunc-
nuUum ipforum efl feparahile, fi;ilicet {ecun-
quia,
fuppenunt
demon- Mrraphyfic» Mathcmaticorunt, oftendtt.
fcilicet
Duhitahit autem vtique quisfi oportet qn<e-
enim horum eflquale ejutrunt Aiathematica fcientiarum , puta quod non fiint tales
fe'enti»
&
,
fcientia
rere qu/thtam fcientiam circa principia vocata
bilibus:;7«//Mm
Suodali» fcientitpr».
ius dubitationis efl fciehti* intendentis de
ftratione
emm
circa Mathematica fenfibiHa,^j<<ey«»/ hic,\n (enfi-
Ver»
& ide6 de ifba dubitatione non
curat. Ittravnnec-etiam amplius confideratio hu-
id cft,
non
vtique fupple negotiatur circa ea qua hic
ftfnrntu.
mottis,& (5f«j>f«,cuiufmodi funt
;
hoc geniu, fcilicet matetiam,
gulares.
quod
omnia naturalia
Platonici ideas appellabant,vtdi(^m eft fcptimo
& prater fupple hominem,& equum fin-
,
fetpfis principium
quae cftipfa fcientia Mathematica
:
cft
tota confideratio naturalis eft circa hahentia in
homo non eflynec tertitu equM prtter ipfumjid eft, per fe hominem, &perfe equum,h.oc enim modo huius
thematicis
fctfc,qu6domne naturale negocium , id
CorruptiSy
Prineipiaimtrinfec»
Vr
c»ntur eU-
ment».
:
Summ^I.
Cap.
€n:m tPfts cointmmuntur relujiia:omnia enim Secundum qu^dautem diffetns,(jt vnum
II.
frincipium generibm , id cft
,
Secundo arguit in contrarium
differentU autem nulla genere
iffa genera
:
farticifat.
Sic nec vticfue videbitur ofortere
,
qiu: cft-,vtnkra
& principia rerum.
efis,&
vnum iint
primo
tangit rationem ad partem affirmatioam,
genera,
dicens,qu6ci hac it«r«»,icilicet ens,
Et
& vnttm fient
&
principia rerum enim vtu^tu iupple genera , pro quia , hac vtupte tnaxttnt extfitmdiiuntHr continere omnia entia,i^donc {cilicet fu* communi:
& maxtme foffunt viderifrincifta:qMia na-
tads,
turaM cft,namraiircryw»r^»M enim pro
quia,
;
iffis
comfptn confequenter
id cft.corrumpuntur,
reli^tta cointerimHtur,
& intcrimantur:»wwTM enim
funt ens,& vnum : auferunmr cnim reliqoa non cconucrfo , crgo nia ip/is corrupus ,
&
primanamraliter
,
cum
confcquenria clTcndi.
ctes cointerimnntur generibitt, id cft, corruptis gc-
MtUflrm^
ncribus, quarcnus intcrempto gcnerc interimitur
8i*ntimfTia-
fpcdcs;idc6^*wr4 magii affitntUntur prtnctfiis: ctfijftqminm mUman itprincipium cnim cft quod cointerimit , id cft, firtuti». <]uod co remoto alia aulcruntur ; ideo gcnera vidcntur magis prindpia. Veritas quacftionis vidctur cflc , qaod gcncra Vtrit/u qtu^ fint magis prindpia quam fpedcs,pro quanto fu».
&
iffafCni genera^neque frincifia. Ponit fecundam qiucftioncm
ipfa gcocra.
(fuia dtttem jfe-
:
.
rentids iffis necejfe fArticifsre ,fifonAt quis
379
qoam
omfiint
ab eis non conuenatur Sccund6 ponit rarionera
Trtmafnm funt eriam prindpia fpcdcnim:propter quod autcm vnumquodquc talc,^: illud magis. Vnde gc- dmfUx. nus,& diiFercntia funt principia fpcdd, & quantum ad cfle, quiaexds coniponituri &quantum
Nec ratio ad
ad cognofci, quia pcr ca dimm'tur. oppofitum cogit, quia fpedes non
immo
compofirior ipfb gcncrc
;
eft
fimplidon
mn* fimfliCtMtfftdt
vndc
licct fit
magisindiuifibilis diuifione fpedfica ,cfttamcn
<J»
icoittTM.
IndimfiyiU
magis diuifibilis diuifione rcfblutoria , nam fefb- CniimifiMf luimr in gcnus , difTcrenriam cx quibus con- dmfUf. ftat. Vlrim6 cpilogat,diccns,fiM qtiidem ergo du-
&
bitatianem^habent
:
hac,&
talis alterafunt^d efl,
hxCjSc alia huiufincKli,quz
modo non dicuntur.
ad oppo(itum,dicens :fecundifm autemtjuod dtfferentiM
cntc
,
necejfe efi farrictfare iffis, CciUcct
fiijuis
fonat iffa
genera
effe
dtfferentta fdrticipat genere fic vtujtte
vik),&
nuBa autem
quia inqium
SVMMiE
fic cfl,
C A
videbitur non oforterefoni iffa-Xc\\iceX
ynum,
& em,genera
jn hoc
,
(ed eft
:
:
attjite
Rario
frincifia.
Proponuntur dubitationcs dc iis,quae in hac fdcntia confiderari dictmtur.
:
panidpat dc cntc
&qacns oon cflenr prindpia,
& vno, & per con-
,
fl
S
gcncra funt prin>
dpia.
,quod v««w , & non funt gencra,vt oftenfiim cft 3. huius,tex. Com. 10. nec pcr confcqucns funt principia , eo modo quo Platonid pofucrunt , vt probatum cft 3 huius Idem 10. huius, t ex. com 6. nec rario ad oppofitum cogit non enim omnc communc habct rarioncm gcncris, & prioris ^fcd vltfa communitatcm plura alia requinmmr , qua: non funt in vno , & hi cnte , vt poteft patcre cx prsdidis. :
:
Dpnde cum didt
t^dhuc autem ft mdgls
enim:genera autem in flura
differentia diuiduptur
:
,
(jr
magis vtique frinci-
^ia
fium videbuntur effefpecies generibiu,
autem cointerimuntur gtneribus Jpecies ,genera frincifiis afimilantur magts
fium enim quod
10. f.vr/i. generm.
:
frincir
^a quidem
cointerimit.
dari talia,! 3 tex 7. bc feq. & 1 7. tex.4 y. Secunda,anpr3Etcrformas fcnfibilcs fin.
gulares , iic poncnda aliqua feparata Sc dicendum nuUam fenflbilem feparatam poni pofrcjbene tamen lubftanciam feparatam,& immatehalem. ;
ADhucvtrumofortet fonialiqaidfrdter
guUria genera
Poftquam Philofbphus
rum
mo acguit qu6d
,
qoac cft
,
vtrom
fpcdes. Et pri-
magis prindpia , dif»gu quiim ccns , quod adhttc autem iUud quod eft ,fimflifpttUsftner.cifti efi magii frincifittm , eo quod efi minits tale, i»fifmtfnn» id cft , minus fimpiex vltma autem eorum qtt* tift». ex genere : id cft , qu6d illa vlrima ad qoae tcrfpcdes
fint
:
minamr
diuifio gcncris, vt fiint f^pccies funt fim-
flicu/ra generihut,<}uatenm Cdlicct non autem
diuidituritt
vtique j^ectes magjfs
vtdfkunfur
vltcrius in alias fpedes :geni4i
flures J>ecies
,
diuidutur
:
fed neutrius
fropter quid
refiimpfit
dubiuriones
tencntcs fe ex parte confiderarionis huius icicnris
quim
autjpecies Junt
horum quajita nunc fcientia , enim imfofibile hoc diclnm eji,
altera.
Ponit terriam quatftionem
Tcxxat.
fingiUaria, aut non :fed horum quajita fcientia.fed^hacinfinita. e^jt vero frdterjin-
igiturdubitationem habent hac^ (jr faliafifnt
principia fim maeis gencra
An
hac fc encia,(ie q.iiibusl 5 arc tex.i. Pri» ma, an pra:ccr iingularia , agac dc aliquiIi>usper fe exiflcntibus & did^um eft non
frincifium qitod
eoquod mmtu tale : vUima autem eorum tjua ex genere fimfliciera genertius, fimflicius
indiuifibilia
FM MA RI r M,
Mouet quseflioDcs circacondderata in
Vcritas huius qu^efHonis cft
ens
.
II.
P.
flat
quod nulla difiTerentia parricipat gcnus; omnino extra eius rarior»em fcd omnis
diffcrcntia
PRIMifi
:
nunc
refiimit illas quac fc tenent ex partc rc-
confideratarum ab
ifta fcicnria.
Circa quod
QmtftitMtt tx fartt rtri tomfidenum-
namttfmmit hit.
dao fadt. Primo mouct dubitationcs quae «fpidunt fubflantiam. Scamd6 mouct dubitarioncs refpiciunt principia. Secunda ibi Adhuc Mutem fiquidem, Prima in duas fecundiim duas Qiufiiot, dubitarioncs. Secxmda ibi : Etenim totaliter. Di- An ifmr dt ergo , quod adhuc aatem fupplcdubitabit ali- fnifi*mti*ft fmrmt»Mfin qmsvtriim freter finguUria ofortet poni altquid, Ifdafiimi fcilicct pcr fc cxifiens aut non. Et prim^ argui-
qU2
tur
qubd
:
fic
;
Mctaphyfica
quia fi non
,
horum^A
tjttafita/aentia
,
id cft,
&
dc fingularibus, fimilitcr quzlibct-alia : fcd hoc cft fupplc impof^ fibiip^«M iriCjfcilicet fingularia funt tnfinita : dc ertt
eft,
li
4
infiuitis
::
4»infinitis
autem non
(pmuU.
ar-
quens ifta fcientia eilet de genetibus , aut (pecie* bus,quod falfum eftjideo rubdit:y^^/7Mr»M/ herumefi ^uijtta nttnc fcientia : propter tjmd enim hoceft impoffibile di^um eft qnia fcUicet nec ge-
tiam feparatam,quam aliorum animalium,«JKf totaliterM eft, generaliter inanimdtorumlQmCi di-
nera,nec fpecies videntur eflc principia, ifta fcientiacirca
huius,text. com.45.
Alkerrtt
eft a fiaguiaribus
^ «-
lit*r inieUi'
&
tjut.
,
feparatum, vr ait Plato, ponens
ccrct
quod non videtur ratio quare
nes
& cquos fcnfibiles,fit homo & equus fcpa-
,
ratus,
magis
quim in aliis
,
fiue fint animata,fiue
inanimata nec fiipple poteft dari altera pars, :
qu6d
praeter
fcilicet
fubftantia fcparata
:
omnia
quia
fenfibilia fit aliqua
ratio ad oppofltum cogit quia flcut iam (aepe di&um eft,modus fciendijvel intelligendi,non .omnino fequitur moclum elliendi , exiftendi multa enim {eorfum intelligimus,' (cimus quae /eorfiim nonexiftunt, Deinde cixsxi dicit
quia tunc ficut
,
Etemm totaliter
dubitationem habet
,
v-
trttm oportet aliquam,exiJHrn tre fuhfiantiam
fefarahilem praterfenfthiles fubftantias tdt qu^ hac
,
aut non ^fed hac
ejfe
circahacfapientiam exiftere.
entia
;
(^
,
(^
Gjuarere^ui-
dem enim videmur atiam ^uandam , df profofitum
eft
hoc nobis
:
dico
autemfcirefi qui-
dem feparabilefecundumfe
,
(jr
numero
^'"^^'^Ti^l*'
homo eft corruptibilis,nc erit hor
mo incorruptibilis, & iimilitcr afinus
Sc leo,
,
&
de aliis,quod videtur eflc extra rationem ide6
fic
:
dicit
quod conftituere
fuhftantias perpetuas
les fubftantiis fenftbilibtts ,
& corruptibiltbtts
vi-
Deinda
cum dicit Si autem npnfeparabile a corporibus quafitum nuncprincipium eft : c^uid vtique aliud quis ponet magis materia ? hac tamen aBu quidem non eH ;potentia autem eft , magif-
j/
que vtique principium principalius hac videhitur ejfefpecies
nullifenjtbiftihilis.
hum
fub-
fcilicet corruptibilibust
detur vtique cadere extra rationabtUa.
H
tjon eSe hIIt
^««w
tun(; fequitur qu6d fub- ^*>»i»»>fe-
fhntiae feparatae perpetuae fint aequales fubfhintiis fenfibilibus
& &
homi-
practer
,
vniuerlalia (ibparatajde^quibuspoffit e(Ie (cientia; :
ipfamM cft,fubftan-
mines,aut equos,ponit aliqHts
fint
vt patct ex 7. circiter,quianihilrealiter
nec
turfUrun-
& tamen
principia verfatur.
Vctitas huius quaeftionis eft
VerittU qUA'
txiftit
qu6d praeter quafdam tantuin , 6c non : cfuid enim magis prtxer ho-
practer quafclam
:
.-
fui.
cet poteftdici
^»»4 «a ^tufunt prMerfi»gulMrU^Ht funt gtnera,Mt ffecies ;& perconfe-
guit ad oppofitum
tb »rtf rtli»-
Secundo
eft fciemia.
:
Metaph.
^Lib.Xf.
380 i»ftut»jitUo
:
:
exiftens.
,
(^forma. Hacautem corru-
^are totaliter non eH perpetua fub-f-
ftantiafeparahiliit& fecundumfe,
Mouet fccundam
quarftioncm.
Circa quod
Siitifi.t.An
duofacjt. Prjm^ proponit quaeftionem,
fufontn4»
ftioi^i?
(3fi^J:
pontri. Secunda ibi
ftbilibtu frA-
ier ttu
I
quac-
fif
&
necefntatem. :
Secundo arguit pro , Adhuc autem fi prtter.
Dicitergo, quod etentm
totaliter habet dubitationem vtrum oportet exiftimare alitfuam fubftan-
tiam ejfefeparabilem praterfubftantias fenfibiles, eas cjut htcfunt : puta prastcr fubftantias par-
&
ticulares,
ceiSria
t
qi;ia fi
nuUa eft praetcr fubftantias icnfiquod fpla fenfibilia fint cntia}&
Arguitad partem affirmatiuam,
lem rationem
per confequens ciim fapicntia fit fcientia de entc,
drca fola fenfibilia^dci Aicix.\fed hac,
itn(i\ii\ize[fe entia,
fcilicct
& circa hxc fapientiam exifte-
quod fupplc non vidctur , quia in ifla fcicntia quacrimas aliquara fubftantiam fcparatam : idc6 Neetjptatem fubdit , qu6d ^uarere quidem videmur , flipple in re :
iiHim
,
j.
ofieadit.
^fta fcicntia ,
aliam quandam fubflanti^m
gff ^gj,^ propofitum .fcilicet
,
& hoc
intcntum : dico autem
rabileperfe cxiftens,
,
eftaliquod/J-t»*-
& nullifenfibilium,id
nullofcnfibili exiftens.
eft,in
Deinde cum dicit
eft aliqt^a alia
pthftantia^prater quas
fenfibilesftth^antiat oportet ponere hanc
^idenim magis prater homines quam
fihtlibus
,
?
ejfe.
aut equos,
aqualefquefen-
^ corruptibilibusfubftantiis perpt-
tuas alteras conftituere^extrarationabtlia videbiinr vtique cadere. Argumrtum iukd ne>f.
&
Arguit ad quacfHonera , prfmA ad partem ncgatiuam. Sccund 6 ad partcm affirmatiuam. Se-
cunda
ibi
:
Siautem non eftfeparabile. Dicit crgo,
qu6d adhuc autem ift
non
erit
ahqua
fi pnter fubftantias fenftbiles
aliqua alia fubftantiajcemanex fupplc
dubium
fratfr qtiales fenfi/ilium oportet poncre hane,
fcili-
Argumitim ^uQiiSe.
aliquod pri-
principium fempiternum : confcquens cft faIfum,ergo,& antecedens. Circa iflam rationern fic procedit : quia prim6 proponit confequcntiam. Sccund6 probat falfitatem confequcntis, ibi : Sed inconueniens, Dicitergo:^? aoneftftparabile
a corporihus , id eft, a fenfibihbus qudfitum , ideft , primum principium, dc
ttunc principium
quo
quaeritiu: quidjit : vtriim fcilicet fit materia, vel forma,ex quibus duobus fubftantiz fcnfibilcs
componuntur
: fi , inquam , fic eft , quid vriqug aliud quisponet magif materiaM cft,qudd vidctur
prima facie quod materia poflct poni principiura magis quiira aliquod aliud , ciim fit primum fubicdkum fcrnper majiens,ficut primi naturales Philofbphi pofuerunt : fcd fupple hoc :
idc6 fubdit
qu6d hactamen ,
non
potcft di-
fcilicet
materia
mneii qnidem aiiu, magis autem edpotentia : & tururfupplenduni cft qu6d cum afhis fit prior namateria non poterit eflc
primum
1
3.& ind?.
principium,/J
magis forma , quae eft a<5us ide6 fubdit : magif^^ quidquc. tjue vtique erit principium principaliits hacM cft, :
qukm materia.videbitur ejftjpecies,& forma fcd nec forma fupplc poteft cSc principium , cum fip j
,
aliorum animalium ponet quis ipfam^
aut totaliter inanimatorum
& imoadit ta^
eft praeterfenfibilia
turaliter potcntia cx $. huius,tex.cora.
i^dhuc autemfipr/tterfenfibilesfuhftanfMf
non
mum
ci
feire, id eft, fcientiamyi^«;W*OT
Si
fubftantia feparata: ergo
biles, fequcretur
erit
:
corruptibilis ideo dicitqudd hac autem , id eft, forma fenfibiljs eft corruptibilis : quare fi fupple fonna fenfibiUs ponatur primum ptincipium , fequitur quod totaliter non eft aliqua fubftantia feparahilis,& fecundumfe exiftens, quod eftconfequens. Deinde cum dicit :
Sed inconueniens:videtur enim^ (^ quaritanquam exiHens
tur fere a gratiofifsimis
quoddamprincifium,(!rfuhftantia talis .^uo-
modo enim erit ordonon exiftentealiquofrincipio perpetuo,& feparahili^(jr
manente
?
Probat
:
;
Summ^ II. 1
cft inconucnicns,qu6(I fcilicct
fiantia pcrpciua fcparata aaS,
Cap.I.
Probat falfitarcm confeqncntis, ScensiCed hoc
€
4]M4tre
:
non
aliqua fiib-
fit
&
enim
vidcntr
fcrc
iflHrtbH4,Cc^cct PhiloCophis gratioj^imut
& authenticis
id cft , famofis
,
tMnqtum
exifieru
&
^MoAcUmpriHcipium, fMbftMtid t*lui fiulicct pcrpttua,& feparat* : cuius rationem fiibdit:^«^ modo enim erit ordo , icilicet entium in vniuerfo,
mn exijttfjte alitjuo prihcipio perpetuo
,
& fcpara-
& permsnente ? quafi dicatqudd non,
bili,
quia
non poflct fcruati , nifi caa(arctur ab aliquo primo principio permanaitc
ordoperpcruitatis
Veritas huius quaeftionis fiimitur cx fcptimo,
VeritM 0M4'
com.4y com. 19. tcx.
yj#.
.
&
& indc, &c cx duodecimo huius, ter. Nam
inde.
praftcr fenfibilia
non
eft
&
ponere aliquas formas ienfibiles firparatas hoc ptobat prima ratio,qua facfla eft cft tamen pone:
:
re aliquas fiibftantias immatcriales
,
(eparatas
,
&
perpcnias,(cilicet Intclligcnrias motrices orbiura
ca:leftium
,
inter quas eft principaliter priiTium
moucns, quod f\c
eft
,
primum rcrum principium
:
&
procedit fccunda rario fada ad quajftioncm.
Tunc fcquitur illa pars
581
hoe enimyiiecax i*iC9rrMeniens,qu6d
dem
principio
firilicet
quzdam non :fi autem
ab co-
alitid tjtd-
dem principium efi corruptibilium , aliud autem perpetuorum , hoc fupple poteft cfle duplidter.
Vno modo quod prindpium pcrpetuum
,
corrupribilium
& pcrpctuorum,
ficut
fit
modo
Aiio
quod principium corrupribilium fit corruptibilc, & Ttrunquc improbar primo primum , diccns fiquidem principtum, fcilicct qaod efi corrupttbi~ :
perpetuMm fimiliter ditbitabtmm : propter enim principio exislente perpetuo , non funt
tutm^fit ijuid
perpetua, fupple ea qua; funt fub prindpiorQuafi diccret quod non videtur. Secundo improbat (ccpndum mcmbrum , dicens cormptibtli autem exifiente, fcilicet
prindpio comipabiliimi,(equi-
quod huim prtncipij fit aliijuod principtttm,
:
huius concfcqucnriz affignatur : quia illud prindpium corruptibilecrit generabile:omnc au.ario
tem gencrabile nabet prindpium
,
& fic
illius
principij crit principium in inhnitutn.
Vcritas huius quaefHonis eft, quspatct ex iz.
& inde, quod prindpium pri-
huius,tcx.com.i5).
mum,& primiun moucns e(l vnum omnium (cd ab eo proccdunt quaedam incorrupribilia, quae fibi funt propinquiora , quacdam corruptibilia, quaf fibi funt «moriora;in quibus gcncrarionis, :
An vnum fit prindpium corrupribiiium & incorrupribilium dc quo i z hu.
ius
&
3. tcxt.
1.
inquicitiuxca opinio-
& Vnum fint principia rc-
ncra qudd cns
ium,an
j[y
fignificanthocaliquid.
Ub.$. ccx.i5.&iib y.cex
Pequo
& corruptionis eft caufa media,putaca:lum,qucKl cft incorruptibile
fiantia
,
^
efi
aliqua fuh~
principium tale fecundum
naturam^quale nunc quarimus^^ hoc vnum^
omnium^^ idem perpetuorum^dr eorruptibi^ lium : dubitationem babet propter quid qui-
4em eodem
principio exi(tente
funt perpetua eorum qut
:
hac qutdem
fitb principio
:
git
dubitamus : propter quid enim non per~
fetuo principio exiffente,df qua fub principio perpetua
:
corruptibili
autem extHente aliud
aliquidprincipiumfit huius,drillius aUerum^
& hoc in infinitum frocedit. ^
^.
Vbimouetqu2ftioncs,quacre(piciunt princi/-<• /• n • \ «^irca quod tna faat. Pximo pomt quas-
GfuMlOU4t iircM^nei-
P*^
fitty-frimh
ftiones
tirc»
ttrum
quAlitMtem,
.
t
ciica
•
prindpiorum qualitatem
,
fcilicet
Tcnio coraparat ea quoad inuicem Cc habeant. Secunda ibi 5» aute^ aUquis rurfus. Tettia ibi Adhuc autem
tatera,(cib'cetqu« funt.
modo
:
:
vtTMm prtnctpta. Dicit ergo , quod adhttc aMtem fi quidem eft, id eft , datp qu^djlr aliqMa fMbjiantia,cr principiMm tale fecundum natMram , <jMale
nunc <]uarimus , habet dubitationem hoc , fcilicct principium vtrum lic vnMm,(p- idem perpetuoruniy tdem omniMm, efi fupplc diibium prepter qutd ^Midem principip exifiente eodtm : hac tjuidem fuat perpetua eorum qut funt fub princtpio thae autem non perpetua; fi
fcd va-
:
VnitmttUitm ejl
frimnm
priruiftMm incorrupribilis, proptcr em»imm, fed
&
prindpiorum intriniecorum:princi-
'uariomodo,'
piacriam lujn proceduntininfinitum,efto eflet qupd corrumpantuTjVt condudit vna rario : quia prindpia intrinicca corrupribiUum, quae ponun-
frtceiunt i»
tur corruptibilia
pcr accidens cx
7.
non comunpantut
,
per
(e
;
Frineipiarti
trtjiaitftm.
(e4
huius texxom.i6.& inde>nec :
per coniequens refbluuntur in aliqua priora,cuia fint firaplicia.
Deinde cum
dicit
Si autem rurfus aUquis putat frincipia
tmmobiUa effe
ens,
(jr
maxime
vnumponat,
primo quidemfinon hic, aUquid, (jrfuh^an^ tiam, vtrunque ipforum fignificat , quomodo eruntfeparabiUa^^ perfe : taUa autem quarimus perpetua , qu^t (^ prima principia. Si vero bacaUquid-f fjrfubHfantia vtrunque ip-
forum fignificat , omnia erunt fubHantis entia^de quibusenim em pradtcatur, dequibvf damautem^f^ vnum jubfiantiam autem effe omnia entiafalfum.
.
•
qualia funt. Secimdo drca printipiorum quidi-
& corrMptthiltMm;c^3i
:
:
hac
dutem nonperpetua, hoc autem inconueniens. Si autem aUudquidem principium efi corru^ pibiltum : aliud autem perpetuorum \fiqui~ dem perpetuum (jr quod corruptibiliumfimifiter
fccundum (iibftantiam
CcamAam^bi ncc ratio ad oppofitum conam ab podcm primo prindpio poteft cfle
riatur
diuerfitatem
ADhiu autemfi quidem
fiti.
&
efFcifhis corrupribilis
2,8.
»7 VeritMt qutr-
fiipplc eft
Mouctquajftionesdrcaquiditatemprindpio...^ .^^ rum. Cifcaquod piafacit. Primo quacntdequi- tMemfriad^ ditate priricipiorum (eciidum opinioncm eonmi, fitrmn <]Maaui ponunt vnum, ens cire prindpia. Sccundo "'• J f; O^ fecundum eos , qui ponunt Mathemarica media. ^j^l^f^ Tcnio fccundum eos , qui ponunt fubftanriam. ' Secunda ibi Si vero lineat. Tcrtia ibi Sxhibet autem. Prinu in duas , fccundum duas rariones, quas addudt ad quarftionem contra eos. Sccunda ibi Adhuc OMterp. Didt crgo , quod ntrfi
&
•
™
:
:
:
fMm
alttjMts
aliquis
& vnum^
ponat principia rentm ens
quaj funt principia
vtrum
maxime imrnohilia
vtrttfKjue
,
quacrere;
iUorMm fignificet hoc alt-
qitid,& fMb/fantiam,a.\xnoii:Ci nonvrrunque tpfo-
;
trJfM
»pi-
:
381
Lib. XI.
rum /igmfic4iMoc
aliquid
D* int*
Cr
Quafi dicetet
& fubftanriani, iqnomo-
&perft , fcilicct cxiftentia? qu6d non eiunt , quia nihil praEter
&
fubftantiam poteft fcorfum exiftere pcr fe , tamcn taliaprima prinpipia qutrimm^x (vaiiper-
petua ,
& pcr fe cxiftcntia :Ji vero vtriutque ipfi"
tttmfignificat hoc aiieiuid}, 8c fubftaBtiam
pxc
qupd omnia
fupple erit accidens : eaim pro quia.,
turde ponfignifi-
vnum autem,
omnibtts.:
,
fequin
&nihil enspradua"
entia erunt fubfiamta
u^ilicet
:
Metaph.
do eruntfeparabUijy ••
:
,
przdicacur
&dicit de quibufdapt ,c]aaxams fun: multa dc fone dubium cft <^ualiter>ynura prafdicaj^f {^j ^Q i^Qf. di^una eft 4..huius, qusftione de fubdit , omnia autem entia e(Ie fubftanVno j tiam falfixm cft, cum fint muka^cidcntia ; ergq vnum, ens non fignificant fubftaoiiain, hoc diquid. Deindf cum dicit
&
diuiditiir induas (c^ e(Tc principia , duas rationes quas adducit contra co.* Secunda ibi Adhucautem quoniodo.DicKat ergo , qu6dy» vere quis ponit prima principia.efle
termedia
cundum
:
lineat,
aut
his
habita
,
id eft
confequenter & ha»
,
bentia :dico Mttem fuperficies,& alia hutufinodi*
Poncbant cnim corpora componi cx bus,
fuperficie-
& fuperficies ex lineis & iineas ex pundis; ,
hac autem non funt fubfiantit Jiparahtles , quafi per ie poftent exifterc;quodprobar, quia funt de-r
Adhuc autem
ei]iones,& diuifiones linearum.
eMtfuhftMH- quibus
rum eorundemfunt
tiav.
(ninus linex
,
corporis : ex
quo infcrt qu6d omnia .h
.
&
&
&
&
termini
puta pundfais
,
linea fiiperficiei
,
ho^
eft tcr-f
& fiipcrficies extftunt
&
fabiedo , nuUum efi feparabilei^ per confequcns non erunc in
aliit
ficut fcilicet accidens. in
;
principia,vt
illi
Placonici pofuerunt.
Notandiun, qiiod pundus eftdiiufib lijiesc , iS
K^dhtic autem frimum principium quod vnum dicentihus-.i^ hocfuhjiantiam : ex vno autem,
& materia numerum generant primo,
xain.
tur. Dicitur
etiam temunus
enim neque qtficquam omnino
quia extremitates
,
ad punda terminantur,& eft diiFerentia interminatiuum j quia ter pundum diuifiuum , lineae
(ftus
adu
in linea
j
fed
pun-
qui diuidit eft fol6m in potentia
;
nifi
poft
terminantis.
Similiter intelligendum ^ft dp
Exquo
&
quo/huiufinodi
fequitur,
corporis.
Ponit fecundan? rationem,dicens, qa6d adhuf autem dicentibus, id eft,ponentibus primumprincipium ipfum quod eft vnum hoc, fcilicet vTmmciTefubfiantiar» , exvno autem , &materia generantnumerumprimo , id eft, vt primum efFe6lum,^ hanc, fcilicet numeri dicunt efiefubfianttam : iftis inquam fic dicentibus quomodo cornpetit qttod dicitur verum ejfe ? Quafi diceret quod iion quod probat ex hoc, quia fi numerus com-
jhematica non funt kparata
&
&
mcn eft impoflibile
vt videtur
idco fubdit:<^«<«-
;
tcrmini
remm non
:
cum
FM
MAR
y
1
quidem enim omnis generatio ejt :funRi atttem nof» eJl,diuifto enimfun6lum. Ponit fecundam rationem,dicens, qu6d adhut q^omodo ofortet exiftimare,id eft,opinari aliquam
qupd non €t\im fint
ratio
Dequiditateprincipiorum reGund^m Machematica. Itcm fe-
aflercntes eifc
& punBi
de quibus \. y art. tex.9. Itera an dar! pofllt fubftantiafeparata. De quibus omnibus adum eft 1. 5 •
vero lineas aut
fuferficies
hU hahita : diea autem
primafonat cfuis frincipiaihac
autem non funt fuhHantiafeparahilei. Decifones autem <^ dittiftones ha quidemfuferf" cierum:h^ autem corforum : funBa autem linearum. Adhitc autem termini eorundem horum, Omnia atttem hocin
aliis exifiunty
dr
fefarabile nuUurh ef.
:
fic
jntellicendo
,
quae fupple iricipit no-
pu»iium enimeft qu^dam
fupplegene-
diuijia
;
ita
quod
PunSa incifiunt efft fint gener*tio-
pundum
noiiitcr efle ne.qtiod tamtn htnt fine generatione fui : exquo fequitur quod punexnminahinon eft de fubflantia lineac,idcra intelligcnlinea; incipit
dum
dum eft
dc vno. Deinde
tuf confe-
cum dicit
quenter.
Exhihet autem duhitationem y& efortet quidemfcientiam ejfe vniuerfalium, (^ talu: fuhftantia autem non vniuerfalium ejfe j magis autem hac aliqutd, ^fefarahile: quarefi circa frincifia eft fcientia , quenMdo ofortet
fecundum QpjjiiQngm eorum qui ponunt Mathpmatica inInquirit de quiditate principiorum
IQ
frincifium exiFtimare fuhjtantiam ejfe ? Inquirit de quiditate principiorum
opiriionem eorum principia.
,
fccundum
qai ponunt fubflantias efle
(Tircaquodduofacit. Primo inquirit
vtriim principia.fint fiabflantia. Secundo vtrum practer primanifubftantiam ibi
i^dhuc autemvtrum
fit
eft
aliqua.
Secunda
aliquod. Dicit ergo,
vtrum fupple qu6d non quia ojnnem qHidcrn fctentiam oportet ejje vmuer-
quod iAathtmatt-
quafi dicerct,
:
quod vnum , & pimquaedam fubftantiac ; quod probacquia ;
eos qui dicunt fubftantias ciTe
principia,
SI
rtrumfrinch
Adhuc quomodo fuhftantiam exiltimare
uiter elVceftgeneratio, id eft,qu6d accipit efle per
M.
Mathtmatir c» ttonfitpt
ofortet vnita (jr fun£li ffuhstantia
ad diuifioncm
cundum
&
dicit
generationem ;pun£ii autem non
S
Ma-
quia dipifiones ,
termini ; nec per confequens eruht principia a rebixs fcparata^vt illi Piatonicidixcnim. Deinde
cmnii qnidem fubfiantut
dicere,vt videtur.
qutnnh,
dp.
fiint
hoc enim neque dicunt , nihil
nec efteisfdcile
littt*
fia.
fuhftantiam cfte vnius,
:
terminatium
ii-
feparantur a rcbus quariim
litatemenim ,&vmtmquodcjue reliquorum numerorum eompofitorum,fdlket ex vno.quomodo opar' tet intMgere vnum ? Quafi diccret qu6d non de fcilicet ipfi Platonici
tji
diuifiuit6,fjy
defuperficie refpedu
t
:
'9
PunHtn
&
eft
nearcfpedufuperficiei,
ponatur ex.vno,{equiti}f quddnumerus fitquoddam vnum : ficut quod componitur exmateria, 8c formaeft materiatum , formatum^quod ta-
%. cpiu. dt
diuidi-
fadam diuiijonem;& tunc iam acquirit rationem
:
^
fi
rum cornpofitorum quomodo vnumyOportet in-
,
nonre-
lignato infra lineam habet dluidi line?
&
pundo
pundlus qui terminat
telligere.de hoc
AI.huiic {ci-
Eft diuifio quideni,quia in
terminus.
t^ hancfubjiantiam dicunt ejfexquomodo contingit quod dicitur verum ejfe : dualitatem tnim O" reliijuorum vnumquem^tie nume-
dicunt,nequefacile ejt dicere,
licet
eft
exhibei autem dubitationem
fubftanriac fint principia.
,
Et^ arguit
faltum.
t. tfin.
de
fubjt»ntiM'
:
:
Summa^ IL {cilicet vniucrfalis
bet fcicnria
ie aliquo vniuerfili determimto
eft
t
:
:
2ualc noneft vniuer/alc
non fit
•principia ejfe
qn^ j
'fi
non
^
&feparalnle, id
cfle
altijutd
pcr
eft>
:
,
cjuomodo oportet exifiinutre/itbiiMittMm
principium
Quafi diccret,non.
?
Veritas huius quzftionis
quzftionum
.
:
patct
ex <juo fequitur qu6d de (libftantiis icientia:^»Mr<:7ypro quiz, faentia eft circa
exiftcns
:
futrum
itaqae qoali-
f*Uitm,& ralis,
de fubic«5h3 fiibftantiam autem de numcro vniucrfalium^ "w^'*
Vttitiu
Cap. I.
,
&
daanim quantum ad
adiarum
quod vnum, &
eft,
ens,
primam & Mathcmarica,quantum adfixundatn non funt rerum principia, nec fiibftantia: , vi po:
teft coUigijCx 7.
j
j.
&
14, libro
huius,tcx.com.i8.
& inde,&: ex
huius ; vbi iftam materiam Philo-
fophus prolixius pcrrradat Quoad tcrriam quacftioncra fi fit fermo dc principiis cxtrinfecis C\c aliqu2 fubftanriz feparats , puca Intelh'genrix :
^ vniutrfrU
funt principia
dufl.
Prmcifium,
omnium entium :
uipple
eft
l^i
dicens
,
,
quod adhue
§luifti»
is
dubitario,t//r«m princtpiajint eadem tn frtndfitritm
fiecte,aut numero, aut
non
:
& arguit ad quacflio-
ncm :fi enim funt eadem numero, om/tia erunt eadem numero, quod eflfalfum. Et cft fupplcnda
ad
inmiftfn
eofnrMtiett»,
latio ad
oppofitum : quia fi non eadem numero, quasrcK caufam diucrfitatis nuraeralis. Veritas huius au«fHom's habctur ex iz.huius, Vtrkai mu^ quia prima principia extrinfcca funt eadem nu- fti. reflat
mero oraniura : quia primum monens cft prindpiom agcns , & vlrimus finis omnium, vnus numcro cxiftens prindpia •iexb intrrnfeca funt di- Prindfia,^ ttrum idtttm uerfa fimpliciter licct fint cadem fecimdum protitat fumt porrionem , & fccimdum vnitatem tranfcendcn- iuo. tcm vniuocam» vt ibidemprolixiu$ dedudtur , & :
;
declaratur.
SVMMA SECVNDA.
vniuerfalia vni-
autcm intrinfcCr frinclfi*- ca in gcnere Subftantia: funt fabftantiac : in aliiJ titmintTimftfimilitcr iri eodcm gcncre cum rc tMfunt vni- Generibus funt principiata , eo tnodo quo ftmt principiara , uerfalitate cau^litatis
prfndpForam ad inuicem
principia
Proponuntur ea qua ad huim fcientia confiderntionempertinent.
&
De quibw itt 4. libra
traliatum
efi,
ijompofita intrinfec^, vt dcclarawra cft 8. huius.
C A
Deinde cum dicit
K^dhuc vtrum tfl diqmd pr/tttr fymlont quodcum aut non[dico tMtem)matcri4m
XI
,
&
,
SVMMARirM.
nare, in
Hoc igttur in
(^forma.
determi-
dtffictle
qmbufdam enimpalam non exiHens
primam
i^.itfnu'
Inquirit vtriim prjcter
^mtmqm-
qyjf gft fubftantia particularis
,
fit
fubftanriaraj
aliqua , diccns,
adhuc autem efifuppU dahitzno, vtritm efi hn*lt»amdt *3"^ '
pr^erfynohn, id eft, prstcr fingulatc,4«^ mn,Sc cxponit quid eft dichim fynolon dico au<jUod cum bac fingulare cnim tem materiam , ttliquod
:
&
pft
\
quoddam matcrlale rc{pe<3:u fpeciei » & comcum hac fcilicctmateriaindiuiduali,quae
pofitum cft
quacdam harcceiras
:
efi
,
& arguit ad quaftioncm: fupplc aliquid praeter (y-
polon compofitum cum nutcria onmia autcra, qua quidemfunt in materia funt corruptibUta 6c :
\
(tutem
efi
fpecies,
eflet
perpemum , quod
cft
falfum
& forma & tunc remanet dubium }
-.Ji.
,
quia
&
Ktn dmtur tUm enim palam tfi
efi
quod jpectes,
id eft,
forma non
exifiens feparabilii,^XA forma domqs,& fimi-
iiter
omnes
fotmx
alis
artificialcs
criam Platonicos, vt didhmi
fecundum
eft 8. buius, dc dice-
Vtritas
qnf
Vcritas huius quarfHonis flantias fenfibiles
ratimi
,
nam
vriiuocum,
i oftcndit omnia vnumcns,&: quod-
4. q.
.
cft illud.
QVoniam auttm
Philofophi fcitntia
tfi
^
inquantum tns vniuerfaliter nonjecundum partem : ens auttm multiplicittr , fir non fecundum vnum dicitnr modum, Siquidtm igituraquiuoctyftcundum commune auttm nihil, non tBfub vnafcitntia non entis
,
Tci.cj.
XX
enim vttumgtmistalium -.fiauttmfecundum aliquid communt y trit vtique fub vnafcitntia.
&
Poftquam Philofbphus recollegit , refumquafdam quaefHones,de quibus fuit h€tat mcrio in 3. libr. nunc rcfumit ea qua: dixcrat dc am-
pflt
quano,& in principio fexquod duo fadt. Prim6 facit quod SermoJtam,
bitu huios icientia in rilibri.
Circia
didum efl. Seamdo comparat hanc fdcnriam Utm(fm»d» ad
ex prsdichs. Secunda ibi
Omnis autem Primo often» dit quod huius fcicnriac eft confiderare de omni ente. Secundo oftendit quod eiuseftconfideraalias
fcientia quarit.
tur etiam in iz.
P^
1.
contraria rcduci ad
cfTc
aliquid,prxieT fynolon,illud vti^neerit
,W,fcilicet forma. in ^tfihM efi fupplc feparabilis, in quihits non,difficile efi terminare : in cjuihuf-
^Ji:^
&
Docct cns
logiacntis.
:
fi tjuidem enim non
tunc nihil
In hoc capitcrcfumitquxfusetradide obiedo huius fcicntiac, ana-
dit 1.4.
de quo Dodor
feparabilisJpecitSfftHa domtts.
ente, vt en«
eft,& de principiis demonftrationls,
hac;fiqmdem enim nonyquit quidem in mateomnia, Si autem efi aliquid^
qutbus efi,(jr in quibu^ non^
I.
Hanc fcientiam confiderare de omni
riA^orrttptibilia
f^ecies vtique erit
P.
,
eft,
quod practer fub-
& fingulares eft aliquid fepa-
pota fubfUnria: immatcriales
,
quac funt
moucntes cjclos;non tamen fifijt feparats fbrmac rerum,fcnfibiles,necidear,velnumerus, vt Platonici putauerunt, vt
iam di6him eft fuprL Deinde
caia didt
Adhuc vtrumprincipiafpecie , aut numero eademfi enim numero,omnia erunt tadtm.
/e prima principia demonftrarionis. Secunda ibi:
^uoniam autem,& ALahematicm^nvaz in duas, Primo oft^dit quod omnia entia reducuntur ad vnum communc. Sccundo quod ifta fcicntia detcrminatde omnibus cntibus fic redu£ris. Sccun
Mouet vnam dubitationem de compararionc
Priraa in duas.
:
e»nfitltrtmdi
:
Prima in duas.
Dtfiert
autem
nihii,
Prim6 proponit intentum. Secund<^
Mttafhiffica in ordint »d oJfMt fdkiof*
:
Lib. XI.
384 cundo Z>f VHttMte ntii in com-
VorMfn rtiuSiortt in ib-
;
Metaph.
Sccunda ibi Fidttur itd-
declarat ipfiim.
:
que. Dicit ergo,qu6ci ^uonianifcientia PhUo/bphi, id eft,Mctiip^yfici,
&
fft
cntu inquantum ens,& hoc
non fecundUmpartem, id ell > (cvnmerfaUter cimdum ratibncm alicuius cntis particularis , fed jGbcunduro raiioncra vniuer(aJcm,quac pft entis in-
fum.
&
quantum
cns. itgrum ens dK^ttnr multtpltctter non dicitur fecundkmvnum modum.-ff qnidem igi-
tur £<juiHoce Jli»c Mrgu-
mentum t^* c»x contr» ntgantes vpiuocatio-
ttmemu.
cft
,
quod
fi
;
ffiCHnduTif
commune autem nihU,
ifta njultiplicieas cilct
id
aequiuocatio,
&
entianon dicerentuj; fecunduri) aliquod comnjunctunc cas inquantum ens non eji, id eft, non caderery«i^ vnafcientia :non enim-taltum,{cilicet
cntiun) efl^t
vnum gentt» comnfune,aA quod rcdu-
cetentur,fi (upple asquiuoce dicereniur,
vnara {cientiam opprtct
clTe
& taraca
ynius generis
Gihie-r
autem efuiaefifa* autem modui inrelttjftis , qu£ attributioncm haiupple , ej} bent ad aliquod vnum:poflea applicat ad propo/itura, diccns , eodem vtique moda ejfe ens dicitur , quia £ipple oraiaa jpntia reducpntur ad ens coraraune aliquo modp etentm pro quia , vnumquodque ipforutp dicitur ei7s,vel tn eo quod eFlpaffio entii inquantum ens, aut hahttui,aut dt^ofitio^ atu motu6:aHt fic dicitur aliquid aliprum taltum: jpam onmia cntiay»c,vel ficjiabentattributionem ad ens (loraraune quod eft ens iiiquaniUm ens. Notandum qu6d,vt oftenfumeft quartp,& 7. huius,fimile non eft fimile omninoiquia iam non ellet firailc , fed omnino idem ; licct ergo fanitas dicatur xquiuocc de vrina, de animsili , quatetiutim fanitatii, puta yrina hoc
iltuumfanitatis , piua potio
&
;
&
animali
Jioc eft vetum,quia qaultiplidtas cntis eft multi-
cluditurjeft
non
qux nqn
tollit
^ft^. huius.
fignificatotum
:
fcd fuppofitQtutri,
vtiiuocationem (ntis, vtoftcnfun^
Deindc ciim
fanitas
jtiu§
&
formaliter
exiftit
tamcn
,
5
:
butionisdefanitare in animali,
fic
&
^oniam autem omnU entU advnum alir
^ commune redu^iiofit ^
quidy
;
taium vnaquaque adprimas
cffntrarie-'
dififerentids (jr
contrarietates reducentur entis tff^e pluralitas,(jr
vnumftuefmiittudo,
& dtfimilitudfr
frima entisfiot differentU :fue aliaaliquaz funt enim hafpeculata, Oftendit qu6domniacontraria rcducimtur ad aliquam primara ,dicens quod ejuoniam omnts entiffit redu^io,lcilicei
reducetur adprimoi dtffetenttoi
,
,
aut habittts , aut
aut aliorum aliquidta-
facit.
Primq
oftendit
quod omnia
cfitia re-
dueuntur ad vnuni commune. Sccund^ qftendit idcna dc ortnibus contrariis. Secunda ibi : QuoP»elar»t niam autem omnii entis. Dicit ergo,qu6d vidnur ei dixit Vtique fupple ipfum cns dici di^o modo fcilicet deleduaione vtdicatur fecundum aliquod comraune ^ftwM*;^ modum a/injiU dicuntur medicatiuum, &faluhre:.
etenim pto quia
,
^licitcr dicitur,c6
dy cnttTM'
& contrarie-
differtntiitri
reduSit ftdvnamfri'
fit
tates entii:ftHe fupple illa contrarictas Cnplurali-
&
dtjjimtlittido :qu* tM,&vnum,fiuefimiUtudoy /««tfHppIe differenti* entis : fiue aUquaaUtfint: enim pro quia hx fpecHlatafunt a fcientia fupplc,
qu«e fpeculatur ens inquantura ens.
Declarat intltum quod prppofiiit. Girca quod
duo
Sicut entium ftc
ad ens inquantura ens,vna- rtMTUmenfte-
tis
liumftydtcitur vnumquodque ifforum ens,
»4
attri-
(fuaque contrarietatum, fupplc diffeientiarum en-
difpofiio^ aut mottts
*«}'
i
ens perfedrius a.ccidente> Deinde cura dicit;
,
^tttiribu-
& in vrina
idem autem modttitS' in reliquis. Eodem itaque modoy c^ trts omne dicttur eoenimquoi ,
iJlfi*^^ tur.
prp tanto, quia ficut^r
quendam ordinem
nifcatiuumfa nitatiSy hocaut ?, quiafa^iuum:
entis inquantufft ens pafic
medtca-
& in vtroque formaliter in-
firaile
nitas dicitur iecundijm
quemadfalubrey etemm ho-'
tem fecundum vnumcjuemque modorum ,to quod hxc quidem admedicatiuam Ccienttam redttcitur alitjualiter , hdc autem adfanitdtem h^cauterH altter ad idem^aut vnumquodque , medicatiuuf enim fermo cultellufque dicitttr y eo quod hic quidem a medicattua fcientia fit , hic autem hutcvtilisft ,ftmiliter auteT»^(jrfaUlfre hocquidementm, quiafig-
tione entium
vrina,ficut in
iji
&
^'**'?'' "^*'
,
fttm vmtmcjuodtjue muLtipliciter ; dicitur aU'
.t-3-
non
taraen ens vcre dicitur vniuoct de fub-
flantia,& accidente
tia cft
fuodum medicattuum.,
;
^^ Aliter ent
fns dc fiibflanti^ ^accidente, quatenus fubflan-
dicit
Vtdetur itaqtte d't6i$modo dici
i/iem
&
£ti ijf autem ruppie thultiplicitas cntis eft fupple fecundum altifuod commune : erit vtiqueM eft,caiiCtfub fcientM>v^\xm fupple cns- inquantum ens,
tiplicita?
:
vnuraquodque iflorum multiqu6d hoc quidcm,id cft,medi-
catiuum alitct rcducitur ad.fcicntiam medicatiuam hoc autcm,id cft,falubrc, reducitur fupplc
Notandumqu6d,vt tadum^eft rentis (Sbc
,
,
fiue paffiones cntis
4. huius,difFe-
qucedam
fiuit difiun-
puta conringens velncceflarium
,
caufa vel
Tafsienwiif
tntu,»Ut vi» nitt, alfd
diJiunStt.
caufatura, vniun vel plura:qu£Bdara
aurem hon,(Sc
ergo omnia cnria babent quendam ordi-
iicut
nera attributionis ad aliquod vnum primura, puta ad ens inquantura ens,vt fic pofTHit cadere fub coniiderarionera vnjus fcienriasjfic fcrenti^c difiundbe
aliquam
que
,
&
& oranes dif-
contrariae rcducuntur
ad
vnam primara contrarietatcm, quzcun-
fit illa
propter eandcna rationera.
Dcindo
cum dicit
:
{dcundtmi vnumtjuemtjtte modorum^itet ad 4nitatcm, hoc autcm aliter ad idcni , zmvnumqHodquey id eft, fccundura qu6d hoc fic rcfertur ad fanitatcm,ho<; autcm, idcft,illud alitcr
;
taraen ali'
quod tdem efi ad quod vnum(\uod(]tu diuerfimode reducitur : qupd exponit primo de mcdicatiuo, diceps^ c^\ib^/nedtcatiuui etiam divitur ftrmo , etiam culteUus ,eo cjuod hic quidem, fcilicct ferraq
&
fit
afcientia medtcati^a
tcllus
po quod
:
hic autern
cft vtilis huic,id
Biffert autem nihil entis reduSfionem ad
ensyaut
efialiud.,conuertitur quidem
aliqualiter etiar» ens
Oftendit quid facit
cft,cidcm fcicntiat
drca
mcdicatiuas, ficutinfbrumcntum.
SecundQ expo-
;
ij
vnum entm ens
vnum.
cft illud
enria reducuntur. Circa
fcihcet cul-
,
ad vnumfieri-.etenimft non idem fed
vnunj ad quod orania
quod duo
fadt. Prim6 i.ntwm rt^ quod didlum eft. $ccund6 remouet dubium '*'*"' '^** dicba.
Secunda hi-.Qttoniam autem funt
*t^^J'
nit illud de falubti, dicens yqaddjmiliter OHtetn,
amtraria. J)idt eigo,qCi6d nihU differt reduaio^^nfi^. nem entit fiiri ad ens , aut ad vnum : etenim pro
^faluhre hoc qutdem dicitur , q^ia
quia
efi figtifica-
:
/ fupple
ens
,
& vnum non fimc idemfed aUttd
:
Summ^ diud , fupple
fbrmalirer
,
Ucct Cmt ideni realiter,
cx 4. haiusirdtmtn coniurtttur ejuidim j>*tdtmitMi* €Mtis%
^.^
fT " V*
^^^
quod
ijj
fint
idem
efi
vnum
Ucet
flnt
:
& dicit altijudtter
idem realiteritamcn ibrmaliter non func
idem : ratione ergo huius idcntitaris & conuercibilitaris nihil refcrt redudionem entium fieri ad cnsjvel ad vnum. Dcindc cum dicit
^ufiniam autem funt antraria fimnia «ittfdem
autem
,
Hanc
C
^
:
,
f^ vnittifaentid (pecuUri : dicitur
'vnumcjuodcjite ifforum fecundMm fri'
Et vtique quadam duhitahitaliquu quomodo dicuntur fecundum priuationem,quorum efi intermedium aliquid, quem^
ttationem,
admodum iufiij^ iniujti. Circa omnia vtique taliapriuationem ofortetfoni , non totius ra~ t
futa ft eft iuHtu fe-
cundum habitttm quendam
obedtens legibits:
nonfemferinittjlus eritytotafriuatus ratiene,
tunc ferfuaderi autem legihus defciens in ali^ quo. Et fecundum hacfriuatio inefi
dem S^MTt
etit-
fTMrierivn* Mfesfli»*.
atttemmt>do,dri»
ifft ,
eo^
aliis.
dubium
H.eraouet qiioddam
I Vli,
circa dicla
:
quia
cnim dixerat quod omnia contraria , perunent ad
rcientiam confidcrarc omnia
cncia,vc reducuntur vtfic,
quod
ad vnum,fcu ad cns,
oftendic indudiuc infcrcns
, omnc ens quancumuis mulriplcx, fecundum vnum aliquod commune.
indc dici
QVemadmodum
autem Mathematicus eaquaex abUtione Theoriamfacircumtotlens enim , omnia jenfihiliaj^e' circa
tit,
cuiatttr,futajeuitatem, (jrgrauitatem^^ duritatem^(jr contrartum,adhuc autem caltdita-
tem
,
& frigiditatem, df aliasfenfthiles con-
Sotkm autem derelinquit quanti/y , horum quidem ad vnum , horum adduo , horum vero adtria , (^fafiones horum inquantum quantafunt , (^ continua^ dr non fecundumaliud altquidjffeculatur, (jr horum quidem eas, qua adinuicemfefriones trartetates.
continuum
(jr
tionis fedvlttmaj^eciei
R
385
emm pro
& cconuerlo ens quia ens & vhHm a
:
FM M A
S
vnum cum
conueriibiiiter
II-
•
Cap. I.
II.
conftderat (^ in his exi/ientia
,
horum autem
commenfurationes , dr incommenfurationes,
horum verorationts. Sed tantum vnam eandcm fonimus fcientiam Geometriam
dem modofe habet^^ ctrca
, ^
(^ ee-
ens.
conjiderattonem vniut fiientia:cmas rario.eil:
i6
quia vnum ^ontrarium
,
Oftcndit quod
hahet rationem priuatio-
qux cognofotur per habitum ideo cft duefumotUom bium quomodo contraria , qua: habent , medium
nibus enribus
ni» tontrMri*
tria fadt.
nis
ft hiAtttt, vt frimtti» , ir
h»bitm cim
aliqM
fint
tnedtMt» dtelsrat.
,
dicunturfecunditm priuationem
,
cum
priuario,&
lcilicct circa proprium fubicAumicuius rario cft: quia contrarium includcns priuarionern ifto mo-
priuat toialitcr totam rationcm habitus,
bedit':
fi
dicit
medium inier
ipfa,lcilicct
qui in
& in aliquo non obedit, Et hoc cft,
quAd quoniam autem
contraria funt
vniui,dr eiufdemfcientia/fecMlari
:
dicitur autem
vnumquodtjue ipforum , kilicct contrariorum fecttndum pTiHationem,& idei vtique dubitabit ali-
quomodo qutdam contraria diCHntur fecunditm friuattonem ; iUa fcilicct ^Horum ejl aliquod intermedium quemadmoium iuhi ,& imufli. Ef quii
fubdit folutionem, diccns ,qu6d circaomnia itaquetalia priuationemoportet bpponi non totins ra-
ALtonc.
,
id eft
,
:
niam autem ens Dicit crgo,qurd quemadmodum Afathematiciufacit Theoriam^d eft,confiderario-
enim,id c(i,circum!J:vihcns,omniafenJibtlia,fpecH-.
aliquo obedif
tionis
often-
ver6 accipcrctur contrarium proprium,
legibiti,mru:'<:ih
quod
,
dens quod non altcrius quam Mctaphyficat. Tc^ri6 infcrt cx 6idd% conclufionem intcntam. ScCimda ibi Huic enim accidentia. Terria ihi: ^uo-
nem,ctrca ea qux ex ablatione,id eft,qus funt abftra(5b a mom,& a matcria CendhiMycircumtollens
&
dnfU-
qu6d vm'us
qua: ad ens rcdu-
o^-
prDutcontrarietas dicit maximam , pcrfcdam diftanriam , vt dicatur imHJtM qui in nuJlo obedtt
dttr.
omnia
fcilicct ipfius habitus ; Ccd^vltima fpeciei, pcrfedionis eius ,puta fiefl iuftM fecun-
dum hahitum quendam obediens legtbut , non fem-
&
tes :foliem
autem quanttim,
& continuum derelin-
^«*/,fupple in fua confideratione
horum quidem, vnum, id cft, (ecundum vnam dimenfioncm , vt linca horHmautem S^utdraMMadduo .,puta. Cu\^ci£cics horum autfm ad tria , iiter etnfidt-
fiue
fit
:
fupple conx\n\i\xm,ad
:
:
puta corpus
:
& horumpajfio& continua & non
iterum fpcculatur
nes inquantum funt ejuavta
fuundkm aliquod aliud
,
,
id cft,
,
,
gibiu defictens in aliquo, fibi priuatio
,
id eft
,
,
obcdirc
&
le-
fecunditm hoc inefl habct rarioncm priuarionis
rcfpe
dem autem modo
,
efl ,
fdlicctcontrariis.
cum Sctti Ofer. tom.
habims
&
in alits
Dcindc
dicit:
IK,
&
:
,
eo-
TMt
Mtta-
fhyfieMt.
Vtde Emeli.
non pcr accidens, dem M
c.
^
quia non confiderat pafliones corporis lo.eUiiiemofccundum quod corpus eft ferreum , vel ho- rnm. firilicet
neum
inquanmm quanmm ', vcl hmilitereft de Unea, fupcrficie,& itcrum confiderat horum quidem eat , aua ;
fed prxcise
continuum
:
aliis
id cft
trtiiUtMit
trariumXciMcct mollitiem,i«
funt ad inutceni pofittones , puta confidcrando figuras itcrum in his e:ciftentia , id cft , acddcn-
dicA ferfuaderi ,
fonftderare mttTibtau, (ji
lerminM mi-
Machcmatica,^«M,circum{cri- etrum. hens,graHitatan,& leHitatem,duritiem,& eim co~
habims
fed
§tui)i vuiut
faentit.fit
latur, ipfa firilicct
fefiniHflm erit totafriuatui r4/jffw<,(cilicct ipfius ;
17
Circa quod
cuntur. Sccundo inquirit cuius fcicndac
.'
Iniufliu Kci-
ens inquantum ens.
Prinio oftcndit pcr fimilc
hocautem remoue.t intcndens ,qu6d contraria prout reducuntur ad priuatiua , fimt immddiara
non qui in nullo obcdit , fed qui in aliquo non
fititr
omvnum com-
determinat dc
fcicnria: eft confidcrare
(cdperfcdioncm illius , vtfiiujfm dicatur quia ferfeBe obedit legibm iniuftus priuariuc dicctur,
fUx.
muncquod eft
ifta fcientia
rcduftis ad aliquod
habitus fint immediata circa fiibiednra aptum:
do , non
triuAti» du'
fic
;
:
:
tia
,
&
etiam horum commenfttrationes
commenfttrationes
&
,
& in-
horum rat iones ,id cft, proporriones :fed tamen omniumpradiElorHm ^L ram.,.,. ponimm vnam, eandemfcientiam, fcilicet Geometricam,<\ax conCidcT^t de omnibus fiipradidbi. Er fubdit,qu6d eodemodofe habet ctrea ens, (juod ,
iterttm
&
fcilicet
aliquavnafcicnriaconfiderat de cntc,
Kk
& dc
,
:
de omnibus
quz
turDcindc ciim Jffttic
i.%
Metaph.
Lib. XI.
386
enim
adjens
reducunmr,& attribuun-
inejuantum
accidetitia
^ tontratietates alteritu fcientid
iffitti
quam
ens,
eji
farticipaftt
relinquitur Philofofhum
inquantum entia
funtycjfe circa di£ia (^(culatiuum. fit
^
eittt ttcci
quam Mcta-
ad Philofophiam ad DialeSiicamyde quibus magis
h3.t,quia hitc non pertinent neque
^m
qu6d naturdi, quidctri nonCnopXe, pertinet i.onfidera/^e entia , inquantum yidetur ; ideo dicit
,
entia,led (n^^Xefiquis difiribuet Theoriam, ideft,
&
funt accidentium,id eft,con/ideraqt accidentia entibus,non inquantum entia,vt fiint fecundae iptentiones:nec fupple (peculantur circa ipfum ens,inquantum ens ediquare relinquitur Philofophum^d eftjMetaphyficum ejfefpeculatiuum circa di£ia,ingr«4/:/«,(iipple (unt accidentia entis,
inquantu
ens,
Notandum,qu6dPhilofophia naturalis;& Dia-
Al.fiue.
ledtica
cum Sophiftica Videntur
^ftc fcientiae
ma-
nes feientit,
xime communcs , natuialis quidem Phiiofbphia, quatenus fecundum antiquos naturales non erat aliquod ens nifi (enfibile:fic cnim PhiIo(bphianaturalis eiTet de omni ente ; vnde 6. huius,t.c.3.di-
infr» Ateta-
<3:um
»tque Sfphi-
ftic»pmun-
turcommu-
fiiyficam.
rum,& differentiiigenere. Tunc
eft,
/ibilia,
ca
,
quod
fi
non
eflcnt aliqua entiarjifi (en-
Phyfica eflfet prima phiio(bphia, Dii\e€d-
& Sophiftica (quatenus confiderant quafclam
fecundas intentiones
,
qua:
omni
enti pofTunt ap-
plicari)dicuntur etiam (cientiaecommunes;fi ergo
A R
V
I
illa parsf
M.
Hancfcientiam cxtcndcre cipia dcmonftrationis ;
fe
ad priQr
qubd ciiain indu-
£biue oflcndituj:.
Mathematicus vtitur communibus ,proprie dr horum princir
piaertt vtique fpeculari prmje Philojophia:
riafacit Theoriam^pnta circa lineas,aut los
,
aut Humerps
,
vnum, aut duo,
que, aut
:
igitur ad iftas
non
multominus pertinet ad aliquam aliam (cientiam quod ad primam Philofophiam perriiieat confiderare de prsdidlis. Deinde cum dicit particularcmj relinquitur ergo
autem ens omne fecundum v-
num aliquidy (^ commune dicttur multiplici' ter dicium^
(^ contraria eodern modo : adpri-
mas enim contrarietates,<^
dtfierentias entis
reducutur, Taliaautempojfuntfuh vnafcientia effejijfoluetur vtique.quafecundumprincipia dtibitatio
dida. Dico autem in qua du-
bitatumeji quomodo erit multorum,
nntium genere vna
^
diffe-
aliqua fcientia.
Infcrt ex pracdiftis intentam conclufioncm,dicpns,qu6d quoniam omne ens di£lum,multiplicit(r
dicitur ftcundutn
vmtm oliqHod commune
,
& ea-
tria.
Philofophi4
horitm vnicuique aliquid accidit non intendi: circa ens
autem inquantum ens talium Vr
numy quod fpeculatur. Vbi poftquam Philofophus oftendit,qu6d ifta ad omne cns nunc oftendit quod extendit fe ad prima principia demonftrationis. Circa quod duo facit. Primo oftendit gpneraliter qu6d iftius fcientix eft huiufmodi prin-
fcicntia extendit fc
•
pnmo prmapio •
cipiuiTi
•
.^
:
cipia (peculari.,Secund6 fpecialiter determinat * ^ I n rt •
demonftranonis
1
,
:
'J* confidertr-
de ^'f^^^y•
quod eft pnn-
omnium fimpliciter. Secunda ibi
Metaplyfu^
riPtademon-
ftf^ft^u,
Sfi au-
tem auoddamin entibus. Prima in duas fecundum qu6d duphci modo oftendit propofitum. Prim6 per confiderationem in fcientia Mathematica. Secundo per confiderationem in fcicntia naturali, jbi
3 fcientiis
:
Eodcm autem modo. In prima
parte
Qliscunque comrnunia particularibus folum particulariter fu-. :
muntur,pertinent ad confiderationem huius (cieria:
communiter
ma .principia
,
& generaliter accepta
:
fed pri-
demonftrationis funt ,huiufmodi,
Minorem declarat in firientiis Mathe- M^hen maticis dicens,qu6d quoniam autem Mathematt- c» confidera ergo,&c. ctii
^oniam
aut
autem de hu,qua. in parte quidem inquantum
Secunda
iftis
angu-
quantorum,non inquantum autem entia \fed inquantum continuum ipforum vnumquodr
intendit talfem rationem
ipeftat confidcrare de praediclis, vt oftenfum eft,
in
aut reliquorum aliquid
aliqua (cientia debe^t confiderare de prasdiftis,
fi
ejl
omnibus quantis. Mathematfca autem idfumes circa aliquam partem conuenientis mate^
qua* competunt cnti inquantum ens,maxime vi-
detar,qu6d compcteret
19
MM
y
S
icquitur
relinquunturaqualta,commune quidem
ens,non eft alteritu /cientix JpecUlari
Philofophia, id eft,Mctaphyfica::quod pro-
&
Uittieiiict.
id eft,
n.Dico autem in qua du~
quantum e^
auantum ttt- coiiliderationcm magis inquantum, fciHcet entia, Itflia. I» motu participant:Dtale£Hca autem, Sophifiica
tJMttralui
qu* diila efi fecunditmprineipia,
quodenim ab aqualibus.aqualibus ablatis qu£
Mtt»- naturalem neque
''«^** »"/•»»*
diffoluitur vtique
phyfic£e>dicens,qu6d huic enim, (cilicet enzi^cidentia inquantum tfi ens, contrarietates eitu in-
quam
denti» in-
,
QVoniam autem
&
fhyfici eft ct
fic ell
ciduficninp intent»m e»
bitatum efi,quomodo ertt aliqua vnafcientia muUo-
huiufrnodi confide-
rare, oilendens quodnuliiusalterius
fiderare ens
quia inquam
:
iuxta principium huius
;
Al. Je quo.
eft
duhitatio,
auiem inquantum motu
Inquirit cuius fcientiac
fnm
inquuntum ens : non
Theoriam vticfue quis diFiribuet. DialeSfica enim entia , dr Sephijiica funt accidentium quibtts entibttt j non autem inquantum entia, pec circa ens iffum inquantumens eji quare
Soliut
: quia fiipple w»»»4 reducun^ turadprimas contrarietates , difereniias entis: talia OHtem pojfunt ejfefub vna fctentia, vt often-
Philojiaphidjpeculari.
Naturali qttidem enim non inquantum entia: tnagis
dtm modo contraria
&
dicit:
vtitur communibus, (cilicet principiis,/?ro^V, prtncipia de-
(ecundum quandam appropriationem , vt id eft, , ideo horum principia huiufmodi principia in fua communitateacccpta, erit vtique prim£ Philofophta fpeculari : quod dcclarat per exempla hoc enim principium , quod id eft
,
exigitfua materia
,
:
efi.fi
ab aqualibns
turfunt xqualia
,
demas , qus, relinquunquidem commune in omnibns
quantii in quibus, fcilicet aeqaale,
& inajquale rc-
Mathtmatica autem fcientia afjumeni, fupple ifta principia comunfa facit Tneorta,id eft, propriam confidcrationem circa aliquam partem cofuenientis materit,non enim cft aliqua vna (cietia Mathematica qua: confiderat ea, qua: compctuntquantilati tnquantu quantitas eft hoc enirn ppritur
:
:
pcrtinet
^*"^^^,*^'*""
ter:Met»phrfic» vero
v-
»tuff*iittr.
:
:
Summ^ II.
Cap.
ad Metaphyficam : fed fdentix Mathenuticx,quac funr plures, fpcculantur fcorfum ca, quas competunt huic.vcl illi quantitati, vt Arith-
fcrrirtct
mctica ca , qoac conucniilnt numcro
{him prindpium
applicat
;
& idc6 di-
tantum ad numcros,
Gcoractria vcr6 fpeculatur ca , qu« conucniuiit magnitudini ; ideo diAum principium applicat ad magnitudincs : hoc cft quod fubdit Philofophus quod Mathcmatica ieicntia fadt Theoriam , puta cirea linedu , vel trianguUs^ut numtras , MMt alujucd reliijuorum quAntorum : non *u-
&
tem, fupple Mathematica confiderat prxdi
^uantum funt entia : fed inquantum vnum^ttod^ue ipforum eft continuttm Mut vnum , id eft , (cr cundiim vnam dimcnfionem,vt linea aut duo,vt fuperficics:4«r tKia , vtcorpus ; Philofophia auran,id cft, Mctaphyiica non intendit qut in parte
387
11.
nium principium idem de eodcm non ,
,
poflc ncgari, &:affirmari:doccc conditio-
ncs primi principij, fusc difpucans concra , dc quo lace 15.vidcD0d.ibiq
ncganccs
illud
CCX.8.&:
ESt autem quoddam non pium., circa (juod
di(5lum
4.
, 1.
5.
in entthtn princi- ^P*
*•
efi mentiri-.contra-
^5
rtum autem necejjarium femper facere dico autem verum dicere^ puta quod non contingit
j^
\
3
*
idem Jecundum^'num , (^ idem tempus effcy non ejfe,(^ alia ipfs oppojita hoc modo.
&
:
^uidem, id eft,de enribus particularibus, mt^um»vnicuiijue eorum dlufuid accidit yfed /ftecuU-
tum
tur vnumtpiodijue tMliumyCdlicet continuum circa €fu inquMfttum ens. Dcinde curo didt
"Eodem AUtemhahet >«
modt,^ circa natura-
Poftquam Philo(bphus
oftcndit
,
qnod confi-
dcrario huius (cientiac cxtcndit (c ad prima prin-
dpiademonftrationis
:
nnnc
(pecialitcr oftendit,
primum principium dcmon- Strmodtpri(Irationis, quod intcr alia cft primum fimpliciter: 'nl^^t'* nam ficut omnia cnria rcducuntur ad vnum , ita omnia principia ad vnum primum principium. Circa quod duo fadt. Primo circa hoc prin-
qu6d
(c
extcndit ad
Umfcientiam Mathematic} naturalu enim
cipiura pracmittit vcritatem.
dccidentia^C^ princifiaJpecuUtur entium^in-
falfitatem.
^uantum mota,(^ non inejuantum entia.Primam autemfcienttam diximtu horum e(fefe-
duas (ecundum quod duo didt dc prindpio pri-
:
cunditm quod entiafubieifa funt^fed non alterum aliquid ; fropter quodydr hanc^fjr Ma-
thematicam feientiam partef fapientidt
ejfe
ponendum. Oftcndit idcm exconfidcratione Philofbphiae natutalis/liccns, qu6d eodem modo,(c habet circa rtaturalem fcientiam Afathematicc fcicnria
,
id cft
,
Mathcmadca;quia fdentia naturalis
culatur accidentia
&
liajed non fecunditm ^uodalttjuid aiterum^deik,
iccundum quod fubiiduntur,vel fupponuntur cfCe entia, & tantum fccundum illam rarionem , ex quo infeiXipropter tjuod hancScAicex {denriam naturalem , Mathentaticam fcientiam ponen-
&
Q
,
eft
,
quia fundantur in termim"s
&
communibus omnibus cntibus , vt fiint cns , non CBs;totum,& pars;aquale, & ina:qualc;idem Sc diuerfum quia igitur ifta communia funt dc :
confideraripne huius fdentis;crgo ^c hujufmodi principia , qux ex talibus terminis coramunibus
componuntiir
,
nusdidtur primiim ,quatenus termini eius funt cns , non ens , quac prima impredionc iraprimuntur in intclledu ; &c ideo de ipfo Metaphyfi-
vt patct induccndo pet fingula
SVMMiE SECVNDiE C
: de ifto crgo principio dicitPhilofophus,qu6dr/?4»fmw7 entibu» quoddam principium circa cjuod non eft, id cft, contin-
A
j.
:
dico
drca ipfum,puta illud principiura cft, ^uod non contingit idem ejfe , nonejfefecundum idem,&ftmul,Gr alia, qus apponuntur .Elench. vt dictum eft 4.huius,cap.3. iinpoffibilceft enim, quod aliquis opinetur mente iftud prindpium fCT-f,(cilicct
&
1
e(Ie
,
alioquin opinaretur contradicloria pcr confequens habcrct fimu\ ,
eflefimul vera
&
contrarias opiniones
,
vt oftcnfum eft 4. huius.
Dcindc ctun didt
Et de talihm fimpliciter tjuidem non
efi
demonliratiOyadhuc autem efi\non enim efiex
Ji
credibiliori principio hoc ipfo facere fyUogif-
mum., oportet autem,fiquidem
erit fimplititer
demonfirare. Ppnit fccundum didhun , vel notandum, quod primura principium cft indemonftrabilcfimphdtcr, dicens ^c^noddetalibm , id eft , de
prxdido primo principio
eft
II.
drca priraum prindpium non conringit illi, qufoppo-
falfiim diccrcredareuUntut
demonftratio fimplicittr ,
quod
MM
AR
I
ScotiOper.tom, IV.
&
confimilibus non ALadhuiic.
aufem adhuc , id
Quia autcm
hunc ,
fci-
vt patet ex quarto huius. eius non poflet eflc dcmonftrario ,
fimplicitcr oftendit per xalem rationcm
,
qui^
detfaon(b:ario fimplidtcr cft (yllo^ifmus
proccdcns cx-norioribus , fed nihil eft notius ifto prindpio ergo, kc. Idco didt , qu6d non eft, id
r M.
Hanc fcicnciam confidcrarc
,
: eft
poteft eflc d^monftrario ad
ad horaincm
omnis
fitum luftincbant.
r
a^tem faataem verum di-
git mentiri, fupplc menteicontrariorum
cerefemper eft necejfarium
licet
s
^ cmimt.
(cilicet
principia huius.
QsM
primitmfrim apiitm quod,
&
falfum
&
(cientiac
Secundo cxcludit Prima in
Ad dtcentem.
mo. Primum cft,quodcft infallibile, & non contingit mcntiri,& cft fcmpcr verum dicere. Sccundum eft , quod eft indcmoiiftrabile. Sccunda ibi: Et de talihus. lUud autcm primum principium cft , quod impo(fibile eft idem fimul e(Ie , & non efle,vt patet*ex 4. hUius, t.c.8. & indcquod eate-
Mctaphyficac,
co (cilicet modo quo fdentia particularis poteft did largo modo elle pars vniuerfalis fcicntia: , conimunis. Rario autcm huius,qu6d (dlicet prindpia communia pcrrincnt ad confidcrarioncrn huius
:
cus prindpaliterintendit
fpe-
, 0" principia entium inquannon inquantum funt entia. Pri-
efl ejfe partes fapientia, id eft,
ibi
ficut
tumfuntmota, mam autemfcitntiamM eftjvlctaphyficam , dfcimtu ejfe horum.id cft, dc his, qu« funt entiafubie-
dttm
Sccunda
:
illud pri-
non
conttngit facere fyUogifmurm tx alt^uo credthili^i, id eft, notiori hoc'ip(b principio cft
,
,
Kk
i,
&
tamen
:
XL
Lib.
388
Metaph.
fdmfn tf«rttt fuppl« accipcff aliquod norius)f^uideeritM eHiiPontinget fimplicuer demonflrare. Notanclun»,qu6d,vt patct .cx 4.huius,Ucct priZifitprimii
frindfium
tnum principium non
dcmon-
poflitfimplicircr
tamcn eius dcmonftratio
ftrari.poaft
ad ho-
cllic
nonpofit de
0>inem : vel quia conccdit aliqUid aUud; Hcct monjlrari md minus notum,& negat huiufmodiprincipium: hominetr}ft»- fit mtn
quia
potefi
pinm
ftrfusdcri.
conceftb oftenderctur
ifto
vcrum
elle
vel alio
:
princi-
fibi illud
modo
:
quia negando
norius in falhrate f^ltem (ccundum fenfum,quam ex illo conclu/It oppofitum primi principij ,
&
deretur ad impoffibile primiim principium eflc
vcrum. Deinde cum
dicit
^ii dicentem autem ofpojitas rasfimul ii
e(fe
,
di6i'tones
cfuifalfum id
ei
ejfe
r^-
oUendity
fumendum aliejuid tale ,quodidem quide
debitur autem
effe
que Jemonjirabitur ad dicentem eontmgere cppofitas dtSiiones verificari
illudprimum principium.Circa quod duo
fa-
Primo difputat contracorumdidum;Secun* do contra eorum motiuum. Sccimda ibi Solue" '*"' ^***'"* "Vticjue. Prima in duas. Primo prajmittit modum procedendi contra eos. Sccundo iuxta dt.
Cmtra
ne-
trincipifim.
:
modum datu
profequitur contra eos.Secunda
ibi:
Futuros itaque.X^dt ergo, qucd oflendenti,id
eft,
volmti oftendere
,
quod falfum
fit
ad dtcentem,
contradicentem oppofitof diEiiones, id eft, propofitioncs ejfe veroi , pcr confequcns neid eft
,
&
gantem primum principium,/»wc;f^«W7 c/?Jd eft, debct fumere aliquod tale,quod idem quidem erit ei, fcilicct principio , tjHod eji non contingere idem ejfe,& non effe,fecundum vnii,
videbitur autem effeidem, id
cit
& non
effe hoc^
& idem tempus:»on eft, licet talc
aftiim-
quod totaliter e^e di-
^are quodfigntficat nomen^
non dictt.
,
hoc non incjuit fignificare , hoc autem impofsibile. ^are fi quideni fignificat aliqutd effe
hocycontradi^ionem verificariimpofsibik de eodem. luxta modum datum perfequitur contra eos, Primo in generali. Secundo in fpeciali dcfcendendo ad opiniones quafdam Ipeciales. Secunda ibi iCito
,
vtitjue. Primaintres, fecundiira quas fabricat contra eos. Sccunda
yidhuc'autemfiquid. Tertia ibi
:
contradidoria funt fimul vera
Si Arguiteettr ni- tra nei»nttt
:
nomen
ergo
:
primum prtn confequens cft falfumicrcipium in^tr antecedens. Hanc rationem exponitdicens, ntr/tli.
hil diftinde fignificat
go
Adhuc au-
:
In prima parte intendit talem rationem
tem.
&
fcilicet
:
itatjue, id eft,
fi
aliqui
fignificare, aut
duo homines
communicare , vt
vnus rarioncm fuam communicet
difputando
,
alteri
oportel aliejuid ipforum intelligere, id
quod vnus ipibrum intelliget quid ab alio
eft,
di-
nonfa£io autem hoc, quomodp communicatia fermonis hit ad inuicem ? Quafi diceret , qu6d eft citur
:
impoflibile : quia tunc nullaefTet difputario
,
nifi
&
muru6 fe inrelligerent j ideo fupple ad hoc quod vnus eorum intelligat quid ab alio dicitur, vnumquodtjue ftominum ejfe notum, fcilicet Ntmint ttU% non quid imunt multafed vnumfolitm : fi autem plura Jignificat, ftgnificttmt' imptfsibtle oportet manifeftum facere, ad tjuod horum, fcilioportet
&
in iua fignidcztione, &fignificarealicjHid,
eftprimum
quo figninomine alioquin vnus non inquid alius dicere vellet ; hoc ergo dato
cet i\gnific3.ioT\xm,fertnomen, id eft,in
principiti
ficato vtitur illo
verffict^ri.
telligeret
:
quod nomen fignificaret aliquod vnum
,
fequitur
idem , non coiKcderet ipfum non concedit principium. Si
autcm non eft idera realiter,non concluderet pro-
id eft.quod illud vnumquod ineftafino, puta ani-
lupplc
videatur effe idem ifti principio
^«»4
videretur
fi
aduerfarius
pofitum
:
,
ficut
,
quia
primum principium non
probari ex aliquo notiori
;
poteft
& ideo vtrumquc ex-
quod fit idem & tamen non videatur ide; ideo fubdit qu6d fic emm folitm demonflrabitur
i)edit,&
:
contradicentem oppoficontradicloria contingereve-
pt'u\uead dicentem, id tas dtHiones, id eft
,
eft,
quod fcilicet illud quod fiiminon yiaeatur, eft idcm tamen conclufioeft,primo principio , quod fibi demonftra-
rificari
de eodem ;
&
mal
dicit inefle,
&
& nondicit ei inefTe
:
e^uare qui-
dem ejuod figniftcat nofnen non fignificat tem
efi impoffibtle :
concludit ergo
dem nomen fignificat ali^uid effe quod dcterminatum , impoffibtle de eodem
verificari
cum
,
,
hoc
:
hoc au-
quare ,
fitjui-
fcilicet ali-
ALnon la-
contradiElionem quit
vt oftenfum cfL
fignifi.
Peindc
dicit
tur licct pi, id
fur
& concladitur circ verum.
SVMMARIVM.
K^dhtsc autemfi qmdfignificat nomen^&' hoc verificatur , oportet (jr hoc ex necefiitate efft.^uedautem ex necefiitate efi,non git tunc
Tribus rationibus in generali refutat
non effe,
diSiiones
,
(jr
contin->
Oppofitas ergo non contingit
negationes verificari de eodem..
admittences contradidoria iimul vera, .-imtAhi
de quo lace tangic
adum ed c 4. a. in
Do&or
1 3
.
Quod
hic dc necefHtate confe-
quentiae,&: confequcncis , fuiius tradac l.d. 59.num.
care^pportet aliquid ipforum intelligere.
Konfaffo autem hoc , quomfdo
efi
communi-
ad inuicemfermonts ? Oportet igitur wminurff vnuoiquod^e effe notum^&ftgni-
quzex codem mc-
figmjicatalitjuid, vt fupponitur
neceffuate;
FVturos itaque inuicem ratione communieatiohis
Ponit fecimdam rationcm,
dio procedit, dicens,qu6d<(
19.
nom
&
itaquequod aliquis dicens tSJchoc, non efiehoc, putaqu6d afinus eft hoc animal, qudd non cft hoc animal, quod totaliter ejfe dicit , non dicit,
ptum non
5/
autem
debeant inuicem
Excludit falfitatem, difputando contra negantcs
que hoc,
({aoAfuturos
de eodem.
foium autem v-
Si autem plura fignifcet manifeFium facere adquod fert nomen eorum. Dicens ita-
ibi
idem :ftc enim folum vti~
,
num.
erit
fe yfecundum vnum,&idemtempWinen vi-
& non multa
ficAte allquid ,
tres rationes
fi,quod ejl non contingere idem tffe^^ no ef~
Jr^-X.»»-
,
:
& hoc
ejfe,
quo
,
& hoc vertfica^
praedicatur
,
ex
oportet
id efl, aliquod fignificatum
dc quo nomen praEdicatur fi propofiquod autcm ex necejfitate efi nom contingit tunc non ejfe : quia necejfe ejfe,& non contingens non effe squipolIcnt:concludit ergo quod ineflc
illi
',
tio fit vera
:
oppofitas igitur diBiones, id eft, aftirmationcs
,
&
negationcs, no» conringit verificari de eodem.
Notandum,
i^
:
Summas II. Notandum, qu6d,
Keaftm dMfUxit»»fr-
V**"** cr
Cap.II. Clto amtem vti^ue^juis
confequenrix yt v^^^jt """ ^ 4"*^ ^ neceflitasnec confeqnens jn ,
•
quando nec antecedcns
in fc
,
fiteri
vt
homo airrit,homo mouctor
fi
cifit
Po-
aliquod de-
;
qu6d
efi
Totaliter autemfi
il-
ejfe.
lud prxdicatum nominis ineft fubiedo : 8c pcr ctmtequens tunc non conringit non incflc,vt didt rhilowphus dedudt. Deinde
htl
^emadmodum enim,(^ diuifis iffis ni-
magis affirmatio
ctmfiexi
velut
,
(jr
magis
,
venm dicet. Fidebitur
Difputat contra negantcs
autwn minns verum dicerey
enndem ejfeyver» dicetiOffofitM enimfimitidicere. Aciidet igitur eundem e^uum, 4ut altorum dUquod hominemejfe, MMtmuiinm, Denunfirdtio ^uidem igitnr nmlU horum efifimflidter , ud fonentem tamem iereritventm
&
,
qu6d
Adhtt^
^i^j^
eft,qu6d afnrmatIo,& ncgatio funt fimul vera
Erw
:
quodomnis
pcr conicquens
Aliud
au6d
cft
A
propofirio eft vcta.
intcr affirmarionem
ncm fit medium
ncutra
cflet
& negario-
,
tando ad
,
quam ncgarionem cfle
vera:imro6,qu6d nuUa pro-
Prim6
pofirio cflct vcra.
cens Soaratcn non ejfeitominarKc^m. per te vtra-
arguit contra priraura,
fccujidura.
SccundaibJ
Adhttc
:
Didt ergo , qu6d quis interregattt HeracUtum hoc modo, fi:iDcct di(pu-
dtttemjinihil.
vtique iffitm
vera : videhitur uutem vtique tUcens tt»n ejfe etfttum m*gis ventm , uut (altem
hominem cito cogeret iffitm conjiteri HUHquam offofitdt diSHones effe fojfibile d« eif" dem verificari : nuncautem non intejligens feiffttm
nim miuHt vtntm d>ctre » ^iMMi.iile qui didt hojOiinetn nm eAc hominem : quia conueniens eft
contradi^loria verificari de eodero. Et fiibdit ra*
cft
quod alicui infit fua propria
affirmario
,
&
nega-
tio altcrius:fi crgo contradiifloria funt fimul vcra, (cquitui' ejfe
qu6d
tUcere
equum,verttm
eundem ,
dicft
:
icilicec
hotninem
JtmUtter offtJitdu,6.iQdo-
&
ideo accidet codcm ,m^ verum dicere ; hominem eundetu effe equum , uut dliorum nlittd ^*^^**" animalium,pisi raaonc Et fubdit,qu6d nullai#|T|^" **" rum quidem ejt demonjirdti^ JimfUciter.-tdmen ud
nes de
'''
fonentem
hoc, id cft,
fxiz tUtuonJhutioihoc
dum qoDd
nuila
,
ad horainem, qui hoc ponit autem addidit ad oftchdcn-
didanim rarionum
cft
demon-
,
qu6dhomo cft
afious
,
& quodlibet aliorum
amnuiiara quc videntur abfiirda. :
S
folicec
ipfo efi
& idem tcropus cflc & non cflc
\
hoc iffum vtique
non
,
Jicttt
enim
tfttod iffe dicit
affrrrutio
,&
fequitur erit
qu6d
ventm:
negatio tucefta feorfmm,
runtvera(ecundum te &firoiliter fi fumuntnc fiipul tanquam ezeis fiat vna affirmario, non minns erit vera negatio huius topus coropofiri ex ;
affirmarione,& ncgarionejvclnon magis veriEojtur affirmatio
quam negario , eodem modo ,& fi-
ytriufqite ,
& Jimitl
dam ^rmatione ,
fupple vera
comfUxi velut vna qua-
>
nihtl uutfit negatio
<
exijtente
qu^
,
:
totitm vt in
a^rmationg
Notaiidum,qu6d propoflriocopuiadua, 8c]xf~
& categorica & & idc6 contingit fimul acdpere dus nc-
potherica potcft cflc vera ficut, Ilmplcx,
,
gaduam:poteft autem tunc hypotherica com^ poni ex duplid affirmariua, puu,homo fedet , homo difputat. Poteft etiam componi ex duphd
&
,
&
Tro^fitisni
&
negariua,puu homo non eft cquus, homo non hgfttitetiutm cflafinus. Potcft etiam componi ex affinnatina,& f««»»^'^^ hegadua , puta homo cft aniraal , homo non '*^' eft leo
Pychagt)rr doccndumcoQ£ni
'
fojitum erat verttm.
&
VMMA Kir H.
Rcfbtat fpccialcs modos Hcracliri
,
i/fn»i»»,fdUcctconringereidem(ccundum vnura,
erit
di
hanc accifit ofinionem
rionem concra eum qua cogitur ad ncgandum.
Notandum eft , iftam radoncm in hoc ftare, Vm rstitmii iumi diMt i qood fi affirmario,& negario funt vera: de eodem, froeidtmt. jjqq minus diccret vcrum illcqui didt hominem
:
,
quod didt totaliter enimfi qmid dicitttr ab
mul
Qon cfle equum , quam ille qui didc hominem non efle homincm,& ptoptcr caufam diGtaia crit verum diccre, qu6d homo eft cquus , & homo non eft equus:cum fecundum te affirroario fit veca ficutnceario & codem modo poteft condu-
:
qmicqutd dtcit
umplidter.quia ca quz aflurount funt minib nou pQndufione intcnu,vt ia prsdi^ fiiit. ftrario
Utta* ««" i>^Ux,
A per con{cqucns,qu6d contin-
Secundo contra
mminem
I
^*^*^^
:
MMttmJi fiihil m*gii venficdtur diiH«, id eft, affirinado, quAm ftegutiffyagq diceus fupplc Socratcm efle htinifiem , ttihil m*iis ventm ^cit , qoiun di-
que pars
j
viJ^Mtm
fccundum quod Heraclitus duo di^ebat vnum-
f ^iam,&
tertfam rationem- , dicens
j8
contra HcracUtum. Sccund6 contra Pytiiagoram, ffedMii ttmSccunda ibi Swule uutem diStia. Prima in duas
gerct tarn affirmarioHem
hoc demon^atio,
Pomt
primum prindpitmi
kl fpe«3ali, dcfccndcnA) ad opinioncs quafdam in fpedalL Circa quod duo fadt. Prim6 difputat
^hn non hominem. St^are^ eqnum dicens
yj
affirmatione
negatioquam totum,vt
in dffrmatione fofitum verumerat.
htmimem , mm ntm
aittem vtitjue noae^iiiun ejfe dicens h»mi-
memy
negatio vcrifica-
vns quadam
exijlentejnihil magis
hdmiHem^mhil mdgis
quam
,
tureodemmodfydrfimnlvtriufque, (jrfimul
c^
9fgdti4 verifc4t»ry dkens
quod dici-
verum, neque vtitjue ipfum hoc
verum erit. Dico autem coutingere idemfecundum vnum , (jr idem ejft temfus , (jr non
&
,
ofinionem
tmr ah iffo
quod fignificatum notcrminarum fignificat , minis infit illi, de quo nomcn pracdicatur fcquitur ncccflari6 ncccuitatc confcqucnriz
,
cott-
of>fofitds diiliones fofitbile
de eifdem verificari. Nunc autem non intelligens fetffum quidquidem dicit, hancdC'
& h«c cft ne-
qu^ nomcn
ergo antecedcntc
mode cogerei
ejfe
hypotheticx,de qua dicitur,
oranis condirionalis vera eft neccflaria.
qu6d fito
:
nuntjuam
medium.
<^ ifjum fferd^
,
clitum hoc interrogans
cfle te cft neceflariurojtamen pofiio antcccdaitc vcro : ncceflarib fcquitur confcquens cflc verum:
oeffitas propofitionis
dari incer ea
0ul ciTe Tera,&
didum eft in quinta htt-
vt
ius,quxdam cft neccflitas confcquenris, vt quando confequcns alicuhis conrcqucnriz cft nccefla-
589
:
lemp«r tamen
pulariua vera
,
JHfi
hypQthcrica , fiue coacdpitur loco vnius affirmarionis.
Vnda qoi dick ipiam ojun quafi coqns
ifta
cflc falfam
tilius
,
acdpit ncgari-
copulariuz.
Kk
}
Hctaditus crgo
:
:
Metaph.
Lib. XI.
590
/crgo diccns fiojiJ cfle
veram homititetn
efife ,
&
hoc , vt vnam quandam affirmacionem vn4p cius negado etiam hoc modo eft .vera:fi crgo a^rmatio &n£gatio fint fimol vcra, yt ipfc dicit/cquitut ctiam,qu6d ncgatio hxc fit
pon
,
cffc.acdpir
de veritate apparentium in quano libro cft prtJixiis pcrtradata,& impugnata. .
;
vera,qua dicirar,qu6d
non
eft
vctum
nem,&ncgationem finjul efifc vcramicadcm cnim ratio cft in omnibus , & ide6 fi aliqua negatio cft /Imul vcra
cum
affirmatione fibi oppofita
j
ergo
omnes. Ex quibus patet , quod Heraclitus cogitur vcrc ncgarc» quod prius falsc affirmauit. Dfinde
c6m
C
exilfere. Si autem eftaliquid tfolueturvtique cfuod diciturab his qui
ram affrmationem ,
n
p.
I.
finxul
vcraAqui facilea rctrahuntur
,
taltbus pofiiionibus
& qui non
\
SVHUAKIVM.
x^dhitc dutem ft mhil eft vere affrmare, erit ^icere , nullam ve~
$alia ind^ant
A
Soluuntur motiua ponentiumcontradidoria cf6
dicit
^ hoc vtiquffalfum
i9
SVMMiE SECVNDiS
affiirnjatio-
^ fenitns auferentibfu difpu-
primnm motjuum affercntium quod nihil fitcx non cntc, quod bcn^ cxplicac Soluit
tio^confiderAntibus vride venit Argixitconrra {ecundum,qaod poncbat Contr»
fe-
qu6d nuUa
firilicet
affirm^tiofit vera. Dicit erga,
qu6d
adhuc aHtmfinihil eft vere affirmare,vt HcracHhoc ipfum vtique eritfalfum ditu? dicitjcr^ ttiti, cere, (cilicet nullam affirmationemveram exijlere, Videudi.i. nam qui dif it nullam affirmationem cfTe vcram,
&
g.x.filuendo fenultimutn
ff^ipsU.
fciiicet
qu6d vcrum eft nuUam
: ifti
&pemtuf airferentihHS
difputa-
enim per fuam pofitionerti omncm difpu-
tationem auferunt omnino. Nam fi nihil cft verum,hon potcft aliquid concedi cui difputatio in-
^rmatio,& ncgatio fintfimul
nitatunfimihter
mufert^
aier» inniti-
vera,non contingit pcr (ermoncm aliqnidfignificare vt prjcdidum pft:& idc6 HcracHtus vtfoquc
m.
diflto difpuution
fi
gantes
:
.
I
Primainduas. Primdfecitquoddiduru TMMintffh SecundA ponit quoddam notandum circa di- '*«»• da. Secundaibi Ad habentes qnidem. Prima vs duas. Prim^propooit intentum. Sccimdo excqui-
eft.
:
tur dc intento.Secundaibi Videtur enim quituj^ dam. Dicit ergo , ciu6d hac vtique dubitati» , q«uB difta eft , ex qua friiicct aliqui moucntur ad po:
nendum
cbrjtradidtoria cfle fimul vcra jfoluetur
confiderantibut
vnde venit principium
ftimationisM cft,opimonis. Deindc
Ituittt
exi»
cum dicit:
Dcinde cum dicit Videtur enim qitibufdam quidem ex Phy-
Simile diSiis eB^dr quod diffum eft aPy-
thagora.Btenimiffe dixitcmniumefte rerum
ptenfuram homtnem,ftihilaliud dicenSyquam quodvideturvntcuiquey hoc y^effefirmittr.
Hoe autemfaSfoidem accidit,^ ejfe , e^ non aliof ifecun^ efte\(j)* malum,dr bonum eftfe <^
dum
ofpofita* diBiones dt£fa:profter multo-
ties his quidem
videri hoe
effe
bonum, his au-
tem contrarium. Menfurarn autem e(fe , quod
Difpurat contra Pythagoram dicens
, qubdficfuoddiBnm eft k Pythagora diSt6 , fcilicet ab Heraclito poncntaaffirmationem ffimofrind' nwationcm fimul edc veian^ietenim pro quia, fk. iBe, falicet Pythagoras dixit hmninem efe menfu ram omnittm remm , nihU aliud dicensquam quod f^undum inr videtur.fox». fccundum fenfum ,
miieautem
e/t
&
&
tplleAum,vt difturn cft lo.hujus.tx.j. vnicuique^ hoc eftefirmiterverum: hocautemfa£io, id cft, fOi:)cc(K>,accidit idem ejfe,& non ejfcidem tjfe ma-
&
lu»i,& bonutn ftts
:
& alia fecunditm oppofitM diiiio-
diSlarpropter multoties videriM fft,quia
toticsvidetur
num,
id cft
hu
hoc
ftologorum opinione.Aliis vero,ex non eadem^ de eifdem omnescognofcere:fedhis quidem deleilabile hoc videri:his
autem contrmnm.
Exequitur dc intento. Circa quod duo facit. Primo rccitatduo corum motiua. Secundo di^tat contra ipfa. ente.
Sfcunda
ibi':
Nihit enim ex
rton
Dickcrgo ,ciu6dvidet^rtjuihufdamq\x6d
fupple principium di(flaE exiflimarionisfitVAf «p»nionf Phyjiologorum , id eft , Philofbphorum , qui
MttiasM^
Smtmred-
J^^^JJJJ etfistm.
ponunt nihil neri exnonentc. Aliisautem vide"
videtur vnicuique. Ccntrs rfL pienem PythAgortde
contr» »*,
exhii.
,
fut*tirnem
HifputMi»
^
ipfum, quod afHrmatur,cfit falfum. Et fubdit :fi
re
dif-
difputauit contra nc-
j
affirmationemefic vctam, Oc pcr confequens hoc
aliquid affinnat
qui talia infiant,
tmnem
Poftquam Phjlofophus
Tcr. x6.
primum principium , quantum ad corum g»ntei frimit didum nunc difputat qnantum ad eorum mo- prindpium Prim6 facit quod '***"'*^ tiuum. Circaquodduofacir. eorum mt1 11 11. diduoieft. Sccundo concludit qu^dam cotollJl- tittum. ria cx pracdidis. Sccunda ibi :JS^re manifeftum
autem e^aliqttid, id eft, fi aliquid diftum affirmatiue fil vcn3m,foiuetur vti^ue,t]uod dtcitur ab his^
HerMclitut
princi-,'
fiumexifttmationishuius,
tundum tr-
rtrim HtrMr-
j,
Dqftor.
Solueturautemy vtique huiufmodi dubita-^
tare.
Qf.
contradidoria fimul vcra:jicmpe
ejfe
mnl-
l>onum:his autem.contra-
,tna|um menfuram autem
ejfe
vntcui-
que cjHodvidetur, id eft,cx hoc qu6d Pythagoras Ipfum vidfri ponit Jncnfurain rcrum , vt fcilicpt uc fe habcat rc^ficut vidctur : opinio autem ifhi
tur fupplc,qu6d principium fit ex mn cognofcert omnes eadem de eifdem , id eft , ex hoc qu6d non omncs iudicant eadcm ex eifdcm fed his ejuidem :
hot videri dele5lahile:his autem contrariumM
non
cft,
quo fcquitur oppofita cflc omnc quod vidctur pQnatut cflc vc-
efTedele(5tabilc:ex
fimul vera,fi
rum. Deinde cum
dicit
1
Nihit enim ex non entefieri \ opmeautem tx entefere omniuin eft commune dogma eorum , qui de natura. c^oniam igiturnon 4/-
&
nequa-^ bumfit exalbo perfeSi^ exiftente , quam ex non albo. Nunc autemfaifum non
album jfiet vtiqueex n»n ente non albo.,quod fit mn album. ^are ex non entefiet vtique
fecundum illoSjfinon (jflfiit,non aibumtidem^ (jr
album. Difpqts»t
4»
:,
:
Summas II.
Cap. IIL
Di(ptmr contra pnrdiAa.moaaa. Ciica quod C«f» frmU duo ftcit. Prim6 difputac contra primum raowtfiiMmm.
Seamd6 contra
tiuum.
fccundura. Secundaibi
& jiimhter Mttendere.
Sed
Primainduas. Prim6 Secund6 ipfum (bluic
moriiuim exponit. Secunda ibi Non dtfficiU ^tutem. Dicit crgo, qu6
:
:
fyedMfMt
^
rcrt
tjuarc ex nen tnttfit vtiqut fupple
:
bum
:
non mI-
fecwjditm tSoj:finon txiflit non albumf
&
idem , dlbum , id eft , H non album , &'album cxidunt idcm ; & idc6 dicebant , quod eft album
& non atbtun. Notandum, quod quia non album Ht ex albo, eft non album , ftatim videtur prima fade, qu6dnonalbumfierecex non ence Hcut H dicerenuis , qu6d aqua fit ex non aqua ; & ideo ad hoc euitandum dicebant , qu6d in eo ex quo fic aqua fn latens aqiu, 6t etiam ex eo quod non
:
vt Anaxagoras
,
qui ponens quodlibet Beri ex
591
lusruppoflco ci digico,obicftum vnicum»
vidct duplum, probabilis cft,quam multi cencnt: alij tamcn probabilitcr putant, id
cx co cucnire
quia lincx vifualcs
,
axcs^ diucrfo fitu
,
,
fcu
ad vcrumquc oculum
tcodunt de quo vidc , quz dixi, fupplc:
mentodc Animadt.fcc 9 numzo.Cauiam huius mociui quinquc ratioDibus rcfutat,dc quo 1.4.a tex 14.
SEd nionibm & t
&fimiliter attendere vtrifque opi" fhantdfiis adiffos dubitan"
tium fiultum.
Pslkm entm ifforum alterot Palam autem hec ex his^ tfu£ fiunt fecundumfenfum. Nun/fuam enim idem videtur^ hit quidem dulce, hu autem contra^ mecefie mentiri.
rium,non corruptu^ &priuatif
alteris fecun-
dum organumfenfw,& iudicatoris di^orum faf^rum : hoc autem exiHente tali , alteroi quidem exiBimandum menfuram tffc , alteros autem nonfutandum. Similiterautem hoe
& in honOy
dico^
(jr
malo; dr fulchro,& tur-
Nihil enim
talibus.
(jr aliis
hec
qaolibet;aixit quodlibet cHe inquolibct. Simili-
fi,
qu6d fi non album fic ex eo , quod non eft non albgm tamen non album prarexiilit in eo ex quo fit non album quia illud ex quo fit non album eft al'bom , vt frxdi^taia eft ; fequitur (ecundiim eos, quod illud ex quo fic non album,e(l album fimul Cc tibn album nifi ponatur qu6d aliquid fiat ex non ente, quod ipfi abhorrcbant , vt didum eft,
fignificare quam <jua affairentfuhmittentibtte
ler in propofito diccbant
,
;
&
fuh vifu digitum^
differt
(irfacientibus ex vno vide-
ri duo, ofortere effe froftfr affarere
iterum vnum.
tantay&
Non mouentivus enim vifum,
^num dffdret quodvfmm.
:
Bc ide6 rarione huius tnoriui concedebantcon-
eodem
cradi£boria fimul v
idem inde
4»
StUitin tint.
fit
album
c6m dicit
Sc
non album^ &
qu&d fic de aliis, De,
vt
N»/f diffcile Autem itjfoltute duhitAtionem
eH enim in PhyficU .quomodo ex non entefinni fiujiunt^ (jr quomodo ex ente. hoc moriuum dicens, quod noneftdi§i-
auttm in-
Didt crgo, c^iAfimilittr (n^^\c ficut primum motiuum opinari conttadiiloria efle fimul vera deeodem ; itaftul^ tum tft dttentiert, id eft, aflenrire vtrift/ut opinionibiu Sc fhdntdfiis fupple Philofophorum duhi-
tantium dd iffos, id eftt,contra ipfos ex hoc fupple principio , qu6d opinantur omne quod vide:
appaicnzftcunditmfenfum: nt^ncjud enimvideturf bis ijuide dulce.hii dutemcontrarifi^dcCi,aiD»mm:
id cft,
t .
JUHum tft tnim
Phy fic. c c.75
Notandum, quod, vt habetur
& drdter, dupliciter per acddens & per fe
A
circiter,
in
i
.
Phyfic. t.c.6i,
aliquid ex aliquo {cilicec
fit
ip(a raaccria
eomra,
:
:
Per acddens quidem
fic
qiue
quidem non
eft in adhi aliquid
quae fionc ex ipfa:fedeftomniaillain lllud ergo ex
potencia.
& eft ens & non ens ,
:
eft
quo aliquid fic per (e, quidem ens in pocen-
non ens in a^. Non crgo oponct,vc ifti iraaginancur , qu6d illud cx quo aliquid fic, fit Ctmul ens 8c non ens in adu, ic contradidoria fint litqal veta de eodem per quod patet , qu6d mo'
da ;
fed
:
riunrn iHod
nuUum fiiic. Deinde ciun dicic
SVMMARirU. Rdftitat (ccundiun
dcm oempc ,
cur efte
non pro nifi
,
id eft
uatis, id eft, nifi in
,
nifi corruptis alteris
alterum eorum
fiat
,
ejrpri^
aliquacor-
ruprio aut priwn^o featnditm orgamtmftnftu ittdicatoris
,
id eft,
diBqrMmfaporttm, funt dulce fcilicet
prio
,
dtm ,
,
feciwdum fenfum, qui
quod
fi
,
^
iudicat
de didHs faporibus , qui
id.eft,
& amamm
:
hoc aUtem exifttntt tali,
in alteris
eorumcft aliqua comi-
aut priuario txiftimandttm
tft alteros tftti-
non ef^ ifta corrupdo efe qu6d corum iudidum dl acd-
fciUcet in quibus
menfura , id eft , -piendum pro menfura , &c regula veritatis : tUteros dutem non tft pufdndum, id eft , qu6d non eft putandum ita e(te de alteris in quibus eft corrupcio. Si ergo de aliquo eodem vnus iudicac/}u6d
&
dulce , puca fanus : alcer iudicat , quod fit arnarum, puta zgrocus, exiftimandum eft efte , vc
iic
modnum eorum-
id cffc vcrum., vclfalfum
quod fic apparct, vclapprcHcnduur. tio
dtm titttimt.
conueniens.
^«#-
y
,
f^mmodo
Totalittr
modo td , ifudfiunt ,fiunt ex non ente , fcilicecin (^ f«^n«/0rx m«, (cilicet in potenria.
:
aliqoid ex enceina£bi:per (ever6 ficaliquid ex UtMttriMtfi
:
verum : fdlahi tnitn , tjuod dlterum ipforum, fcilicct fibi contr£3icenrium ntctjfe tft mentiri :pdldm dutem hoe efl ex his, qtufiunt, id eft»
Soluic
cHefoUien hanc dubitationtm
a^
fUekir.
mociui. Secimda ibi
ipfius
ftultum cft propter
t
hdnc. Dtdum
Phyficis
AUnuiiftt tx (tii^M du-
&
Difpatat concca (ecimdum modoum, prim6 4J concra ipfum moriuum. Sccund6 concra caufam dtra ftam'
Ri^-
quam bic aflignat Dodor,qudi:e oco-
iudicac in quo
non
cft
Uccr
amem
tm
trrtr fntfm,
corruprio (ectmdum orga- (^ imttlUam ^qtuirtvd»
Dom fenfus :^ non vc iodicac ar^ocus. qui orgaDum fe&fiisliabet cormpcum. jBc fubdit , qu6d ficac fupplc
SgaltttrdifCtrtHtUUtt
didum eft de cognidoneienfus; umiboc dice ^x^ iupeno
,
& tndUf & pul-
Kk
^
chro.
rii diatrfi
m^
tiSta»,^ ftnftttMdi-
tant.
;
:
Metaph.
Lib. XI.
igz
thro,&turpiy& aliii ttAAm,<{w^ s€pa? pet mteHcftu cognofcuntuf ;quia,viclclicetjli alicui videtur
lecundum intcllcduin hoc cflc bonum , quibuf-
dam vcro ui
cllcmalunii
:
ftandum cft iudicio illius^
non habct corruptioncm
1cc ex praua
confiictudinc
in intelledu
,
necex praua
,
afFc-
nuo
his, quae
plc
non eft ftandum
iudicio ilHus oculi fic indif-
qui iudicatilla
pofiti,
duo
pter apparere
-,
eflc tanta, lciUcet
duo pro-
fed eft flandum iudicio iUius
ocnHbencdifpofiti, cuit/«w» apparef quod
efi
vnum. fiib
oculo,
aHquis ponit digicum
& mouet oculura, vnum obicdum vi-
&
:
&
autem ocuhis non tur efre
vnum
:
fic
roouctur
,
tunc
quia Hcct quodlibct
vnum videvnum obie-
Gaxca. diuerfas fpecies imprimat in duobus ocuHs^ fluafevmm tamcn concurrunt ad vnum Jocum communem, viJctur ^ vbi cft iudicium fenfus intprius iuxta cetcbrum
v-
&ide6 vnum
vnum
vidctur
:
quia
non reptacfen-
vnum. Tunc ergo iudicandum cft de vnitateobicdi fecundum iudicium vifus , in quo non eft aliqua paffio extrinfeca , puta cx digito
fUtMttr eius tant nifi /pecies vifibi lii
in no»
tntimidit.
fubmilfo
:_
aequaliter
ptioncm habct
:
nmiliter eft in aHis. Dicerc ergo, qu6d
credendum
eft
in fenfii, vel iriteUeftu,ficut iUi,qui
fimilc cft ac
fi
dicatur
vnum cile duo
oculo, ficut
didum
eft.
£>einde
&
,
,
& nun^juam ferma-
nentia in eifdemexhocdeveritate ii^Mcium facere. Oportet
ehim ex femperfecundum
ea-r
dem hahentihui^ (jr neejue vnam permutatioverum venari. Talia autem munditm hac enim non quA fecundum funt qitandoque quidem^ talia : iterum aufem alia nemfacientihfts
:
videntur , eadem autemfemf(r » &fermutatione MtSa particip^nt.
contta caulam motini per auinque
Quarta ibi AdhiupropterquidX^^Titz, :
ihiij4d>-
buc fi-ijuidem.
Ad .cuidentiam huius fcionduro eft, qu6d caufa tfi
quareponituromne,quodvidcturefIevctum,cfi contmoo *1"^ aiiqm putabant rcs omncs cflc
m
om- fluxu,
Aftronemi probant
quantitaris, vt
:
httc
enim
fci-
corpora csieftia non quando^uetjuidemtalia videntur , iterum alia; fed fempcr manent ea-
dem,
& & nuda participant permutatione.
Notandum , qu6d corpora caElcftia
Hcet pcr-
Ctrportt
etU'
mutentur quantum ad motum localem , mancnt Jii»,etfict>f: camen femper eadem quantum ad flibfbuiriam in- tinuo ttwiettturfemfer cormptam ; idc6 magis vcnandacft veritas dc tttmen titsnet rebus cx his,'qua5 femper mancnt , quam cx fcn- ittttnotA. fibilibus corruptibilibus, dato ,qu6d fintincontinuo fluxu, mutationc. Cuius contrarium ilii faciebant, vc pacet ex praedii^is. Deindcciim
&
&
dicit
:
&
motum aliAdhueautemfi motus eH , cMouetur autem omne ex aliquo , ad aliquid. Oportet quidem igitur, quodmouetur effe adhucin illo, ex quo mouehitur^ tfon in ipfo, Et ad hoc moueri , (jrfieri in hoc ifecun»
4^
quid.
dum contradictionem autem rton vtrificarifi' tundum
ipfos.
& quod nuUa natura
Ponit fecundam rationem quac
adhucfi mpttu eft,in
jftis
talis eft.
Qupd
fcnfibilibus,.vtipfi etiani
dicunt , oportct qu6d fit alitjuid rHotum , id eft, aHquod mobiie, qu6d mouetur ; omneautemmOr' bile mouetur ex aliquo , ad aliquid : oporttt igitur id quod mouetur ejfeadhttc inillo ex quomouebitur, id eft,in termino k quo,e^ nonejfein ipfo, id cft
,
in
termino ad
moueri ad ho^, ,
&
qucm
fieti
,
fupple totaHtCr
;
fed
fciHcet cronrinue in hoc:
dum moupturcontinuc tendit in tcrminum ad quem in quo nondum cft pcrfcdl^. Ex quia mobile
^vji-o: a:oV aljqua aftirmano, & aliqua nega-
quo patet,quod
tio determinate eft vera
funt de motii,
(
quia ea
qux nunc
vcmm cft diccre ita cfle.
Et
fecundum contradiihanem autem nonvtrificarife-
cundum
ipfos.
Vult diccre, quod
fi
contradi«Storia
iimul verificanrar de eodem, fequitur qu6dnihil
vfk
rcbus cflet fixa
,
&
Vnde fequebatur, qn6d rcm cfle tar
moueamr ad termihum ad qucm,in quo nondtmi : quia iam cflet ibi. Nam fecundiim aducrfarium veriim cflet diccrc qupd cflct ibi , non quod mouetur , &non mouetur , eflct ibi fic dc aliis comradidionibus quibufcunque. D&-
cft
&
:
&
&
inde ciim dicit
Etfifeatnditm quantum coniinue prafentia fiuunt, (^ mouetur,dr quu hoc pfinut^equldem
»/4 ftt^er
determina ta.
m$utn.
lctn,non c0et aliud quam y idcKLcfle talcm. Cotv tra hoc crgo ponit ptimam raaonem,dicens,
snon
qu6d toraliter autemeji inc»ntu»ie»t tx videri ijis
4pufeawd)anc»ntradiSiones etufdemfradi-
verum exiHent
,
^ /• AttferXttnttutn fenentt$
diif^ contr»dia»r^
fubdit:
moucrctur. Si enim idom cft efle in tcmuno ad quem,& nonefIe,non vidcturrarioquarealiquid
^^^f^^^^ CtHtr»eausM rariones,quarum fccunda ponitur ibi : ^dbuc aur». nutiM. temfimotttt. Tertiaibi : Etfifecunditmquantum.
tufitfMMo
re-r
fpcftu quorum ifta cormpribiHa nuUius funt quafi
&
cum dicit
Totdtter autem incoHueniens ex videri frsfentiapermutantia
iudifnrt
,
quae contincnt mimdtmi, vt corpora cxlefHa,
non
: qiua fic apparct diucrfis fccu»diim qu6ddigitusfupponitur,vel non flipponrtm:
/»1»/»*^«»
cft,
habenti aliquam corni-
vnum efle vnum
'*
& nequt, vnam, id
nuUam permutationem facientibits venari verum: talia autemfunt c^ua fecunditm mundum id cft,
:
tunc fpccies vnius vifibiHs dupUtdr in viroqutf quianon conucniunt ad Ibcum iadicij oculo ,
vnius ocuH reALab alio in cedit ab illo concurfii propter m^tujti vnius digiconcurfu. ti de quo didum eft primp huius in quadam quaefHone. Ide6 quacHbet fpccics rcpraeferitat obvhunl vidctur dua:quando icdtum feorfum ,
/lum cum du-
W' & vtrir
iudicare de tota natu- tiu mohilium
^
«^«mfupplc difpofitionem,
Cuius ratio aflignatur quia
ex fus V idetur cfle duo.
communem, cx hoc,qu6d ncruus
iudicMtur
ifla
dlent in conti-
licct
Notandum , quod cum
44
fic
,
faierieconuerfo,qu6dex ex immobilifempcr vnifoi;miter fe habcnt , mmatur but dependet, non i con^ iudiciimi de veritate rerum. Ide6fubdit, qu6d trtt. oportef enim ex femper habentibitt fscundum ean-
ra; fed magis ctiam
&
tur duo.
non oportet
ftione, nec ex
hoc fignificare quam diccrc fupplc, quod parcnt fubmittentihiu digitumfub vifu, id cft, ocv^o, facientibm ex vno videri dfto ; vndc fap-
ocmU 'vnum vide-
fluxu,
& iuxta nos
fiipple aliquis dicat
qua: ap-
digiti
rium. Dato cnim,iicct ntfalftim,qu6d omnia fenfibilia praefcnria,
:
§lu/ire
&
^afintia permufantia , nunefuam permarttntid in eifdem , vtfunt ifla fenfibilia iuxta nosfacere tx hoc iudicium. dc veritate fiipplc omnium en-
puta
akqua alia caufa. Erfubdit, nMm fi oppoiitHm,qu6d fcih'cct non magis credendum cft nis qviam illis nihil differt
/upptfititne
:
propter quidfecutjdum
^Kdle non manet-. Videtur eotm non minirnk
"*
v*rtfic»ri
'"""*•
;
:
Summx eari
xerforihm
,
frepter (^
ejfe tjttadricubitnm
idemy(jr non eJfe.SubHantia
quale
:
quidem determinat* autem indeterminatd.
Ponit terrijtm radonera. eft
vt
,
iam diAum
cft 4.
qu6d Hcracliras videns
gum
natur*.
, t.
c.
xi.
& indc,
aliquid augeri per lon-
annum {ccundum aliquam detcrminatam quanritatcm, putauit etiam , qu6d tempus,pnra per
in qualibct parte
•iigmcntutn
licf t
tempbris
illius
imperceptibile
,
ficret
aliquod
& in/enfibilc
proptcr paruintcm quanritatis, quac augemr. Ec hoc opinarus cft in omnibos rcbus fimilitcr le ha-
omncs rcs quz videntur quiefccn-
bercjvt fcilicet tes, rcalitcr
pribibter
:
continuc moucrentur,
cum
cus fentiatur.
licct
impercc-
longum tempus eamm moLicct aurem hoc fuppofitum dc poft
augmento /it falfum, vt habctur 8. Phyfic. t.c.3 3. inde, qu6d icilicct augmentum fiar continnc, ita qu6d in qualibet partc temporis fccundum
&
aliquid augmentetur
vmU
non cnim fic cft , fed pcr tocum tcmpus fit diipofirio adaugmentum &in ylrima panc illius temporis fit augmentum , vt ibidcm declaratur, Tamen conccflo,quW ju cftet dc mow augmcnri ; non taincn fequitur fic eflc fectmdum omnes motus & hoc cft , quod dicic
Ponit quanam rarionem, dicens : quod adhuc DfJhuMMt fupplc in rcbus non cft cfTc fixura,ncc quantum »rtem,ctmft^
cft,
iecundiim quanritatem jfrafentia, id cft,ifta fenfiJMj^^^w»»* bilia quz font iuxta no$ continuefiuuat, , mo-
&
dttU^
«entUTj
quis huiufmodi ponat, id eft, conccdat, equidcnon veriiexiJfens,ideA,\icct non fit vcrum Propter qMtdfecunditm qnaleM eft/ccudum sir
qua-
litate
quin dit
,
non maner, Quafi diccret,qu6d no
eft rario
mancrc fcctmdum quaIitatem.Et fubqu6d videtur enim efuod non efl minime , id
poflit
tft, non cft pamum , qux fecunditm contradiQiones eiHfdanprtdicari exiftimare <]uantum
non ma-
nere in corporihtu, propter ,
tttum ,
qu«
&
& eje idem ^uatrtcu-
non ejfe : vult dicere , quod ifta opinio ponit contradidoria fimul eflc vcra dc covidetur minirac, vci parum reccdcre
S»-«1ir ^^* ^ "— *^ m£!t,lUh ^k °P"^'one>qu« cxiftimat quantum non ma-
^^
&
^^ corporibus ; fed fupple idem opinatur: tiditi» puu. per confequttis , quod idcm fimul fit , non fic
fecundum mc-
&
quarricubitum opinatur. Et addit : fuhflantia autem fupplc rei determinatur fupplc Cccundttm quale
,
id cft
,
lecundum aliquam difFetcnciam
formam fubftanrialcm
,
, vcl quae cft qu^damqualitas
fubflanrialis ex 5. huius cap.
de Qualitate: tx.19. hoc quidem, id eft,quale fubftanriale efl natura dtterminatt, id cfl, eft dcterminatc; licet quantU fit
natura? indctcrminatz
indeterminata.
ncc quantum ad non dCcpropter tfuid iu- Uttm^d^vi-
&
Mut non
efl,
efl
fupple panis.- Quafi diccret.quod non,
,
id eft
,
licct
Conceflb crgo;
amrmario non magis eft vera quiun negario fecundumdidbmopinioncm. Quare nihil vtique habtbtt
id eft
,
^
,
aut non comedere;
W
(t
nthil diftabit comedere,
cxmitidecn.
Nunc autem
verum
dicentes circa ipfum, &exiflentem, fcilicct ezicibum, id cft, qu6d habcntes iudicium de flcntcs fcili-
AL&
vemm
&
dboquafi taUs fit, cxiftat,qualcm iubet medi- cctdbo. cus iujfo hoc cibo, offerunt hunc , qucm fdlicct iubet mcdicus ofFcrre, quamuit non oportebat , non permanente firmiter nuSa natura tn fenfibilihm» fed continue mota , jbiens nuUa cflct fixa : quia tunc non magis panis quam non panis ; non magis eflet ifte cibus , quamnon iflc dbus.
&
&
&
Deindc
cum didt
jidhuc fi cjuidem alteramur femfer
quanritasy&
licct fit (Jdfum,
nunquamfermanemus idem
:
,
^
tjuidmirahiley
finttnquam nebis eadem videntmr , quemadmodum lahorantihus ? Etenim his frepter nonfimiliter dijponi , fecundum hahitum , f^ quandofani erant^ nonfimilia videntur, qu/t
fecundum fenfus.
Iffa tamennuUAfrofter hec farticifantia fermutatiene fenfibilia.
autem alias fadeutta lah*tan' S" ften eadem. Eedem itacjue mede ha-
Imfrefiienes tibus,
here
^ diffa fermutationefa^a
,
,
forte ne-
autemnonfermutamur ifed fiidemfermanemus entes, erit vtique aliquid ceffarium
eft.
Si
mamens. Ponit quintam rarionem , dicens, qudd adhuc fi fupple fic eft, quodomnia fint ih fluxu:& nuUa fic veritas fixa in rebus; fcdhocfitverumeilc, :
&
rabtle fi nobis eadem nunquam videmur ; ^ueptadmodum laborantihm : id eft, infirmis non viden-
turfimUi^ ilU fenfus
tjuty fdlicet
perdpSunt fecundiim
qualia fupple vidcbantur ante agriradi- AI. diAwni, ncm fropter mnfimtliter dtfpani fecunditm hahi- cJ difpofi. ,
tum , id cft , fccundum difpofirionem corporis, doncm. quando fupfle infirmabaitur , quando fani
&
erant
bcnt effc fixum fecundum
fanitate dulcia videbantur.
qualc&fccundum eflc
Dcindc cumdidt
jidhuc autem propter ejuidiuhente medice
hunccibum offerre,offerunt?^id enimmagis ? (juare nihil,
vtique ali-
quid hahehit comedere , aut non cemedere, Nunc autem vt verumdicentes circa ipfum exisiente iuffo ciho hoc^ offerunt hunc, tjuamuu nen ofertebat ,.nen permaHente frmiter
49
quod eft videri aut nos fupplc homines, qui iadicamus de rebus fumus in cdrinuo tnora.aut no: fi tfttidefemfer alteramur,& nuntjua fermanU idem, id eft,eodem modp nos habentes : quid mi-
quia f upplc infirmiute aliqua videnrur eis amara , propter infedioncm gufhis , qux as in
fanU eft^aut non efl
^ nMwiMn
ftc tifaumtt$.
fi
quod fit conrinuus fluxus , & motus in rcbus fecundum quanritatcra, mhilominus tamen rcs hafubflantialc
48
cflc,
hente medtco offerre hunc cihum , offerunt fupplc uentium cm, fketudincm illum, non aliura. Itcrum quid magiipanis
:
%. 4. &.
:
^
fi
;
Philofophusquod^cryi/rcKwiiii»! tfuantum^A
mri
bm motis, ^fiuemihus.
ad
Vbi prznotandum
huius
J93
mtDd /tattfra infenjihilihm^fedfemfn omni-
autemfecundum
hoc
^antum 47
Cap. III.
II.
(^ exiBimare ejuMtnm non manere im
,
,
:
Ipfa tamen fenfibilia S^utrttddem fenfibili» »U~ imfrefftones facientta laborantibm,id cft, infirmis, ttrfomit mU. in ft
.
uuBam permutationem farticifantia : aliat
& non eadem, id
cft, qu6d ipfa fenfibilia non prohoc in fc permotamur , licet feciant diuerias imprdConcs infinnis quia hoc non cft ex rario-
ttrimfirmit
offortmt.
pter
:
ne obiedi ; fed ex rarione organi in infitroo eft
ahtcf
quam
habere
rium
,
comiptmn
priijs.
,
fenfititii ,
quod
& infcdnm habcns fc
lyiuirfitot
Et fubdit eodem itattUemodo iMdididtt». :
& ^m permutationtfMQa fme neceffa- dtm rotJH».
, id eft, qu6d fi ergo nos homincs , qui qooridie altcramur cx hypcKhcfi, de rcbu» diffor-
efl
nuccr
dUotttu.
:
Lib. XI.
394
Metaph.
miter iudiotfnus ; nobiseftputandum^&Bon rebus pari radone ficxit de innrmis diccbatur. £t fubdit quantum ad fecundum membrum difiuti£tiiix
dicens ifi atttem nos {uppie hoillines
,
:
:
,
eft
curatio, (bluendo
fcilicet illas fophifticis
De-
rationes, quae eis d^l^itationien) ingerebant.
^de cum dicit
»0x1
fermutMmur,fed idem entes fermanemm ; ergo (e-r 'quitur qu^d erit aliquod permanens inrebus : 9c per con^uens aliqua veritasfixadequapoili-
fxm ycihi & firmitec iudicare.
^are mdnifeffum exhis^ tingit opfofitas diffiones de
qUidnoncon^ eodemftcundum
vnum
neque contraria^
temfus
verificari
:
fecundum friuaiionem omnern contrarietatem, Palam autem hac adfrinci-
frofter dici
SrMMARlFM.
^
fium refoluentthtts ratiopes contrariorum.
ex ex proccruia,& horum erroincurabilepi , illorum non de
AIi,os in didas opinioncs incidere
^errore, alios
xcm effc quo 1.4.a cex
:
«.^.infcntrta coroilaria^Pri-
militer autenf-neque intfrmediorum. Tcrtiuro ibi
N^ec itacjue.
Quartum
ibi
omnes. Dicit ergo
Secundum, medium cum alcero cxcre. mo non vcrificari de eodcm. Tercium, jconcra Anaxagoram non quodlibec effe
quse (cilicet di£b (imt,
in quolibec
de eod^m. Cuius caufam
,
alioquin cbncraria diccren-
AD
haheMtes quidem igitur diSias dahi-
mnfonentihus aliquid:
& horum nonadhoc
rationem exquirentihm.Sic enim omnis ratio^
^ omnis demonHratioJit.Nihilenimponentes interimunt dijputare
(jr totaliter
^
rationem,
^are ad tales quidcnon efifermo. Addi^itantes autem ex datis defeiiihtssfaeile ohuia'^
^
<juare manifefium
,
qu6d non
tat diBiones, id eft^iffirmationem,
& QCgationcn}
vnum
de eodem fecunditm
flibdit/^ro/Tfr
w»«m
dici fecundu^ priuationfm , quatenus fcilicet altcrum contrariorum fcmper habet rationem priuationis. Palfun autemefi hoc
c^^^
i^
lodtmntn virijifari
fij
'»»'«
refoluentibus rationes contrariorum adprincipium^
nam vt didhim eft
10. huius,
t.
habi^us,
c. 15.
&
pruiatio funtprincipium contrarietatis,
Notandum , qu6d priuatio eft quasd^rn ncgar §luidfri^ tiol determinato
rio in fubiefto
habent rationem habitus fi eiufdem affirmationis ,
:
&
,
contraria
& negationi$.
affirmatio ,
&
ncgatio
non
autcm
priuationis quaSi ergq
de Deinde ciimdidt
poffiint verificari
eodeni; ergo neccontraria.
Similiter autem neque intermediorum vl-
Ponit quoddam notandum circa dida, dlcens, BMOfintofk- qu6d ad hahentes qnidem diBM dubitationes ex fil^ rtment- iatutney id eft , ex proteruia , qui fcilicet ex pertiti4r,(jx- i q$Unacia nihil conceduntpdc6 fubdit non ponentibiti 4- qitthiu di-
aliquid
:
& iterum non
exqmrentibm rationem
:
fed fupple pertinaciter adhaerentibus his qux fals6opinantur:ad tales inquam non t^faciledtjfolfupple huiufmodi opiniones. Cutus caufam
&
omnis demonjiraenim omnis ratio , exquircntiofit, icilicet concedendo aliquid , do rationcm de aliqup quaefito nihil enim panentes , id eft .concedentcs interimunt dtfputare, totaUter fupple rationem argumentatiuam , vel fyllogifticam : ^uare ad tales cjuidem non eftfertno per qucm, {cilicet \ fuo errore euellantur. Et fubdit quantiim addubitaates autem , id cft , H aliqui Hnt qui ex dubitatione , puta ex debilitate /Z:
:
&
:
&
:
Jngenij cadant in di<5bs dubitationes p^Mf^rr, fcilicet eoruro
,
faeile efi
tndnhnsexdatis defe8Hr
but,& facile efi dijfoluerefacientia dubitationem in ipfis, id
^ eodem.
Albo enim exisientefuhie6i4^ dtcentes iffum ejfe, neque album, neque nigrummentientur. Accidit enimalbum
ejfe
iffum
non
(jr
,
ejfe
iffo^
hoc autem efi contradiBio alli.
Ponit (ecundum coroIIarium,dicens,qudd non 1. Stquem, fbl^m fupplc contraria non poffint verificari de eodem;icderiamy&»j/»>fr , nec vllum intermediorum efi fojfibile pradicari de vno, de eodem, Atidium dc quo fcuicct alterum extrcmoruro pra;dicatur txtrimMm contrttriorum ^bo enim exifientefubieUo, dicentes iffum ejfe,ner di eodemfique album, neque nigrum^entietur : ita quod pcr mul nm v*ly nec album, nec nigrum, intdligit quodcumque riJicMri.
&
mcdium datum mcdium enim :
,
inter contraria
indudit negationem, fiue priuationcm vtriufque extremi : fiue fit innominatum , fiue fit nomina-
& hoc vno nomine vel pluribus vt patec & inde. Vnde rubcum eft color,
tum ,
,
,
10. huius, t.c.r6.
,qux poterant inducere opinionem fupradidam.
rionem fubdit efuiafific, acctdit enimalbum ejfe iffum,& non ejfe:enim pro quia, alterum coplexo-
ppinantes, id
cft,
in
Notandum , qu6d Philofbphus
:
innuit in his
rum
verbis duplicem rqodum quo aliqui in przdi*x ^cttrms, h'u dhimerrorem incidenint: quidamfcilicetex proyrri tx dibi- teruia, qui fcilice^ nihil c6cedentes fuz opinioni UtttftinttB* ide6 horum difficilis pertinacitcr inhaerebant \
albi.
ttie-
verificabitur de ipfo:hac
Vult dicerc, quod
fut hit
&
eft curatio
:
quidam ver6 ex dubitatione , puta
quia habentes aliquas fophifticas rationes , quas px debilitate intellcile^s foluere non valebant,
conduiioni earum aoriueb^nt
:
& horum
^lis
]
:
nec albus, nec nigenfalfum crgo cft dicere de aliquofubiefto albo quod fitrubeum ; cuiusproba-
(blutz funt dubitationes
^»
alterum enirn comflexorum verifcabitur de
eft/oluendo ea quac in ipiis faciunt dubiPalamautem efi ex diiiit , vbi fcilicct
tationem.
trrones
his,
temput , dC per confequens nec contraria, fupplc verificantttr verificari
lum pofiihile efipradicari de vno ,
tterej
ex
dijfoluere facientia dubitationem in
diUis. iffis. Palam autem ex
fubdit
efl
contingit offofi-
contrarietatem
tationes ex ratione nonfacile dijfoluere
f/,
Similiter autem nec
:
mum,concrarianon vcrificari de eodem.
tur de codem.
/0
&
Concludit qua:4am coroUaria ex praEdidlis, l.ieipun^ : quorum Secundum ponitur ibi; Sir
fiintquatuor
cft diccre
,
autem
efi
cotradiBia
de fabicdlo albo vcrura per confequen» quod ntrubeum fi
:
&
nec album, nec nigrum oponet qu6d vcrificctur de illo aliera par$ illius copulatiux complexar, puta neque album , quae eft conrradi^o ipfius pcr confcqucns idem fnbie(9ium cflet albij :
:
& & non effet album
album,
rradidlio manifefta.
:
qaae eft quasdajn con-
Deinde cum dicit
Nequ^
I
,
Summa* III.
Cap.I.
395
Uenue enim itatjMe fecundum Heraclitum antingit vera dicerr^neejuefecundum Anaxdgoram. Si autem non, accidet contraria de eo^
dempradicari.Cum emm in omni dicat^emnu effefartem : nihil
magu dicit dulce ef[e,quam
SVMMA TERTIA. Prim£ Philefofhia ah aliisfcientits differen^ tia
amarum, aut reltcjuarum tfuarumcuntjue contrartetatum. Sicjutdem in omni exiffit nen
Item ensfer accidens a nuUafcien-
:
iia conpderari
:
de quihus omni-
hiu in Ubrofexte,
petentiafolumyfedaffu, c^fegregatum. j
.
SeqMeni.
fimul vcra dc codem ; ergo nec ttaqut contingit todem fimml verum duere, dicenKsfecundMm Heraclitum, ttec did ex ofifecHndiim AnAxagordim, quia fiipplc opinio vtrinien* Hernquod dcclarat dc opiniotlitiy 6" -^- afquc iftorum eft falfa ; »dx»gortJe- ne Anaxagorac quia de Hcraclito iam patct cx przdi(ftis j idei fiibdit :fi autem ntn fupplc
Anaxagorat
falfa
fit
,
(.%.
&
&
aliud nihtl magii dtcit
dtdce
ejfe
,
primam ab
di&riie
aliis (cientiis
modo confiderandi, & diffiniendi
& illarum diuifio. w-^ii^-SwW
SFMMARIVM,
opinio
&
&
trMriomm ni
Pfailo(bphiam
accidit contraria prsdicari
de eodem : cum entm dicat , /cilicet Anaxagoras in omni ejfe partem omnts.-f^ma. (cilicet diccbat ita partcm camis quodlibct cfle in quolibet , partcm dulcis clfc in fangiu'ne, c conucrfo , cfle in amaro, c conucrfo ; idc6 fequitur qu6d Stnndtiu t*n-
l.
&
C*ntr»ri» de
ftdtMr.
CAP V T
Ponirtcrtiumcorollarium,dicens:qn6d fi fiipnegatio non func ita cft , quod affirmatio ,
pk
tjuam amarhm,
fed
in fotentut, in nStt
aut reliquarHm ejiiarumcunqne centrarietatum: fiquidem pro quia fccunduni cum fuppleomnc
dtmtnxMne
extjHt in omni nonfolitm potentia \fed etiam aliu,
Incipfc docere
modum
confiderandi
dc quo fusc egitl 6. Primo didinguic fcienciam nacuralem a pra£lica. Secundd Machematicam a nacurahuius
fcientiac
,
Tenio Metaphyiicam
li.
feu
,
Thco-
logiam ab iftis:de quol.^.cex. primo, tc recundo.
:
& fegregatum
quod dicit pro tanto , quia concraria cflc in codem in porenria, non cft inconueniens ; (ed quod fint in adhi diftindio , cft omnino impollibilc , vt patct cx di6tis. Deindc cum :
dicic:
Similiter autem netjue tmnesfalfoi , neque
veraa di£liones fofihile
effe.
Et propter alia
multa coUeEfarurn vtique diffcultatumfre^ fter hanc fofitionem. Et ejuiafalfis quidem exifientihtu
omnihtuneque hotiffum quis di-
verum dicet.Verisautemfalfas ejfe omnes
cens
OMmnis autem fcientia princifia & caufas
quttrit aliqua
circa
,
vnumqued~
que eorum quafub iffafcibillum ifuta medi-
^*^'
exercitatiua dr reliquarum vna, dr quaquefa&iiMrMm,& do0rinalium. Vnaquaque enim hatum circumfcrihens aliquodgenut
cathta
iffi^ circa
ens
:
hec negoeiaturtanquam exifiens^^
non inquantum autem ens,
Sed alterA
quadam hxc frater haa fcientias eH fctentia.
'
Di^farum autemfcientiarum vnaquaquefumens aliqualiter, qued quidefiin vnoquoque genere^ tentat ofiendere aliquu , 'debilius, aut
dicens non mentitur.
Sumunt autem , quod quidemeBy h4 quidem ferfenfum , ha autemfuffonen-^tes:frofter quod, (jr falam ex tali xnduifieeius quedquidefi,nem ne. qued fubHantia certius.
^Stqums. 53
diiliones, id cft, propofirioncs ejfefalfas
Ueqtu omnts vertu
Ponit quartum corollariam , diccns qphifimiUter autcm patet ex praedidUs , fietjfte omnet
,
nes
ejfe
ijfe
frwftfttitnts.
efl
collc^ ,
:
quac propter hanc pofi-
quod
rum
dicet
(cilicct ,
(cilicet
propwfi-
ipfurri, ejuod dici-
omnis propontio
eft fal/a
,
ve-
im^ falfiim. Iterum verii autem exi-
ftentihm omnihMi propofitionibas dicens omnes effe falfas , no» mentietur \ fed verum dicet ;
&
idc6 vtroque
modo illa
opinio
nat omncs propofitiones
^
tif demonHratio.
,
omnihns ,
fequitur quod nec hoc
mtts,
necom-
& in quarto huius &
fimt hic,
(juia falfis exiflentihtu
rionibus
,
poJfibHe,& propter multaaliarum
diffiadtatum colUQarum
neque m-nes tionem fnlf»!
veras
cft falfa, fiue
cfte vcras
,
fiup
po-
omnes
t(fe fal(as.
Poftquam Philo(bphus de(cripfit ambitum haius (cientiat,oftendens
extendit ,
nunc
,
54
ad quae confiderandai (e
oftcndit propriqm cius
modum
confiderandi,comparado hanc (cicnriam ad tlias. Circa quod tria facit J^rim^ oftendit quid habent
proprium (cienriatjparticularcs. Sccundo comparat adinuiccm ip(as (cicntias panicularcs pencs difFereriam.Tcrrio c6parat hanc fcietiam aialias, quod cft intentum. Secimda ibi Quoniam au:
Notandum,quc)d otnniaquz diffca (unt ab illo loco>: QHoniam autem Pnilofophi fcientia,8c cxtcra , iam (iint pofrta , & perfediius in quano libro ; & idco Ci quid omi(fam eft, fiuc quantum ad lit^ram Philo(ophi , fiuc quantum ad expofirionem linerac,qua:ratur ibi:quiatunC di<3a fuiit, quae diccnda occurrebant nec oponet hic :
4mplius diccrc, (ed
fu(ficit fticilitcr,
& qua(i fuperficialiter pertranfircj
&rc
qtudam de natura. Tertia ibi Quomam autem eft quadam fcientia. In prima panc ponit duo pcrrinentia ad alias fcicnrias parriculares. Primum cft, qu6d quxlibet quacrit principia , & ,^fZ^^'* cau(as circa proprium fubicdum. Sccimdum cft, /^^ ^,, qu6d quarlibctmpponit, quodquideftCmCahic- duo fruipiA Od , & hoc eft quod dicitur , qu6d «mnis autem ftbifrofna. tem
eft
fcientia quarit ali<]ua principia
:
& caufat circa
vntmujuodeiueeorumfcihiliumquafuh ipfa, id cft, quat fibi fubiiciunmr. Et dicit,
ncc
:
frimi fifi*
fri»-
& e»M-
fiufiAitSi qutrer*'
ncc omnc genus caufac dtcMtiua
qu«
:
:
& excmplificat,^«M w.#»
fdlicet confiderat de fanitatc, «^
exercifntiua: quae fcilicet confiderat dc exercitiis ordinatis adbonamdi(pofitione,vel valetudincm
corporis,& (imiliter vna<]ut
doihinaltuM cft,{pceu-
latiuarum ^cientiaru vnaqiuque enim ^4(r»,{cilicet particu^um circufcrihes fupple ab aliis entibus,
altquodgenm fubiedum ipfi, circa hoc negociatur tanqui extfienraxczaUquodens,[ed non inc^uantn c^fnbUai ens : hoc fiiitprimum. £t fubdit quantiim ad fttfuffmm. fecundum pectincns ad fcicntias, fcilicet particuSteundHm, quod quid
&
lares
dicens
,
fied altera
,
feientiat efi fcientia
ejutdam hacvrtter has
de entc inquantum
fcilicet
,
quandam
ens, pectinet ad
icientiam,
qus eft
alia
aatem ,&praB'tct, id eft aSdnx. efl fupple prin«ipium raotu$ non enim eflin agihili,fed magis tfl in agentihtu. f^ua auttm fupple funt ff icnrix :
Phyfics, verfantur circa hahtntta infeipfis prinutH dMtuf cipiummotiu. Coi^claditcxqfi , qttpdquidxmigi- mediumintir neceffarium
ex
hts.
cfi effe fcientiam
Enim pro quia , ipfam
hontm generum
appctere:fed
fubiedW,»» vnoquoque Fenerf,tentat ojlendere
f^uicur qu6d fit fpccu-
puta texere
:
tranfit cxtra
diftinguitur duplex fcientia pradtica
aut cm>«/,fccundum quod funt gradus certitudi-
dirigit in praxi, quae cft
demonftrahdo.Nam Mathematicac(cieniia:
tia,
:
vna quae
adio,& vocatur pruden-
& fcientia moralis alia quae dirigit in praxi, & vocatur ars. Pcima dicitur pra;
ccrtiiGm^ demonftrant naturales autem minus
quae eft fadtio,
ccnc. £t fubdit exponcns quomodo fcientiac fupponunt, ijitod quid efl fubiedti aliqualitcr, diccns, fumunt autem,\d cft, fupjponunt, quod qtfid efl:ha
dica a^ua. Sffcunda diptur pradtica fadtiua. Oe-
:
'
Secundum hoc ergo
vel aedificare.
,
inde cum dicit
(rrequirunt cognitionem fuppMSt, quidemper fenfum,^\it3.
£lHoniam autem,quodquidefl^ necejfarium
confiifam fubie<9i ha autemfupponentes , fcilicet
vnicuique aliqualiterfcientiarumfcire,dr hoc
quodquid t^fmfiAieai.
:
a Metaphyfico
,
puta
diftindbam fubiedti
Ex quo Qnod »#»
quid «/f
eUmenfirMti» fidefirttediii.
infert ipropter
^,ex tali quid
efl
fi
requinmt cognitionem
vt declaratum eft 6. huius.
,
quod
& palam
,
,
efl
Nam
demanflratio.
quod
&
quid efl fiibie^H fupponitur tanquam medium principium demonftrationis ; ideo non demon-
Dcinde cnm dicit
ftrat^r.
^onUm dutem efitfitsdAm denAturafcieerit.
Fa^iua qttidem enim infAciente,(jr non
infa6to mottu principUm.
agetibitsmotui.
bentia in
ipfis
Et hoc iBfiue ars
in agtbile^magis autein
cjiuaautemPhyficicirca ha-
motus principiii eB.
^odqui-
dem igitur ntquefa^iuamnequeaifiuam^fed Jpeculattuam necejje efl
oportet nonjatere qualiter dif-
naturatemfcien-
ejfe
tiam, palam ex his, In vnum enim aliquid horum generttm necejfe cadere ipfam^
cum materia dicitur ea
,
concaui^fine materia^
Simitas enim in na/o,
efi.
fcientias panicularcs
ad inuiccm
inkicemfcie-
penes difFerentiam. Circa quod duo facit. Prim6 diftinguit fci,entiam naturidem a feienriis pr^^'-
ti/u farticH-
cis.
Differre
Mb
''
^
Sccundo
tiatnra|i.
Mathematicam Quoniam autem qitod
diftinguit fcientiam
Stcandz^^ii'.
prima panc intendit talem rarionem: Scienria naturalis eftcircaea , quae habent in fcquid.efl. In
ipfis
principium tnotus
pra^ca
eft
huiufmodi
;
,
Sf qufetis
ergo
,
:
fed nulla
&c. Hanc
ratio-
quadam de natura palam
rionera exponit, dicens,qudd^i(4»ii4m efl Difiremia fiientia »Mt^r»lH
,
iciUcct panicularis
&
&
altcra , * praBica , afaSiiua , vt p^f pcatSticam intelligatur appropriate pra6h'ca
dr quia crit
fraOicMrHm.
,
adbua , 8c pcr caufam fubdit
:
fa
pro
principium mottu in facientt
noc
fcilicet
principium
aliqua alia potenria
,
,
Cuius
quidtrn efl
& non infaSo & :
cft ficut ars dirigens, fiue
puta cxecuriua.
Similitcr
qua
rei
\
qua autem
quod drratio ipfiuscum hoc diffa Simus enimeB nafus concauus. Manife,
fium eH igitur, quod tarnis, (jr ociUi, (^ reUquarum partium cum materiafemper ratio-
nem rfddendum. Mathemaricam ^ naturadicens , quoniam autem Vnicuique fcientiarum
Diftinguit fcientiam li ,
necejfeeflfcirealiqualiteripfutn,quodquidefl& hac vti, vt principio
,
fcflicet demotifbrationis ,
efl
"Differentim
uMtHrMlie
<J»
vt *f*'^nus'
praedidhmi eftjid^o oportet non latere qualiterdif-
finifndum
'"*~
naturali,& qualiter fumendaefl ra-
tiofuhflantia,id eft,diffinitio fubflantialis rci:quia
fupple fecundum diuerfum
diftineuuntur fcienrix litcr fcienria naturalis
Comparat
/^
ratiofkmenday vtrum vtfimum ,aut magis vt concauum. Horum enimfiriti quidemratio
aliqua^fiitealiqud aliapotentia. Similiterau-
tem,^ praSticanon
:
naturali j dr qualtter fubHantitt
fit propter
tia.palim qitia^tjr apraiiiicaaltera^fjrfaifitM
55
'utiprincipio
fmendum
fcilicet
induQione,quodfubflantut,& eiutquod
fupplc non
^
Ji^***
,
,
operatio tranfiens,
fa(5tio dicitur
qua,id eft,propcias pafuones de fubiedhs, dehtltus nis in
vej
,
pradtica, quia
& dicitu^aiftio opecatio,quz manet, operantem puta velle &
id eftpfupponens aliqualitef,^ ««
eft
c
eft
aliquoJ
^raCda
Notandum , qu6d, ficut didhim fuic in primo PrMxit dm» libro, &alibifa:pe,praxisquacdamcftadio,quaE- ''"•
tnfciimia fnnt tHprim»
•VMrtMfeien'
fcilicec fit
non
ftientiam
vnum
latiua.
dam fadio
itM
qu^d
ncc ai^ua nec fediua
&non
Vario mod»,
,
Si igimr
fpeculariua.
f i4r»>»,Tcilicet particularium,vw<»^«<«^«< fumensy
reti-
fcilicet
liaturalem necefft tfl cadtrt in
prxter (cientias paniculares.Difif<»'« autemfcitn-
tudiiue.
&
?'**'«*»» , fedfpeculatiuam naturalem palam efl ir*"'**"M
tur, nec aElittam, necfa£iiuam
M/uhemMti-
irMtbf eerti-
;
Metaph.
Lib. XI.
396
,
:
tet
viderc
gis,
diftinguiturab
qucm modiun
viriim fcilicet
modum
diflfiniat,
diffiniendi
& ide6 vt appareat qua-
j
aliis,
opor-
feruat in diflSniendo,
-
-,.
vt fimii diflinitur,aut mor mcdidijaii.
vt concauum:horume»im ratio,id eft,diffinitio
fimi dicitur cum materia ea,qiu efi r«,fcilicet ftnr fibilis.Ratio autem qua efi concaui diciturfine ma-
dtdiMerfiicat
f"'*''**'
teria fupplc fcnfibili : cuius caufam fiibdit : enim pro cpiz,Jimitas fit in naJo.Cicut in materia fenfibili,& detenninata,/>rflpr*r quod ratio.id eft,diffisimHmmmii
nitio ipfius eft
di^a cmn
materia (enfibilis:y>mMm
hoc, fcilicctnafb,qui cft
nafiu concautu,hc hoc £c fubdit ; manifefium efl igitur quodcarnis,&oculi,& reliquarH partiS reddedum efl
eft eius diffinitio.
efl
ratione^d eft,diffinirionem
&nfibili:& fimiliter intelhgcdum
eft
de omnibus thimMticm
tunc fupplcndum cft,guod in diffinirione concaui non ponitur matfria Jcofibirebiis naturab'bus:&
lis.
ter
g-^*"
cum materia fupple fimum, AU' "^*
cocMuum *'.'"
'""^
Ex quibus omnibus coJligitur difFerenria in- *^^j!f^\ fcicnuam Mathcmadcam , & naturalcm finetMii. :
quia
;
:
Summ^III.
Cap.L'
cuia mniralis diffinit per materiam fen/ibilem tradat dc his , qoa: concemunt ncut finura , materiam fenfibilem : Mathenutica aucem diflSnit , ficut concauum f\nc matcria fenfibili , vt
&
oftenfiun eft^tam 6. hoius. Dcinde ciim
;
didc
Palam igitur quod
397
tria genera fpeculati-
uamm fcientiarumfunt
,
Naturalis
,
5«
Mathe-
matica^ Theorica. Theoric« Cdnclndit ex djdis qoandam conclofionem fci6tiz ircj. qu6d palgm iritur , quod triafunt genera fcietttiarum (peculaauarum , fciUcrt ; Natttralis, tatem feiitU fe- M fubieSc. qua: (peculatur entia mobilia& raacerialia , dicens,
^enidm sutem eji (pt^tUm fdentU entU
57
fntjuaMtum ensydrfeptirdiile, cdnfderdftdum
vtrumijutdem naturdli eartde pone/tdum ejfe banc , Aut magis alterAm. Nuturalis quidem igitur circa habentia motuifrincifiumtn iffis
Mdtbematica autem ffeculdtiua quidem^ fjrcircamanentia quadam hac \ fed n»n fefa" ejl.
rahilia. Circa fefarahile tgitur ens/^
irhmo-
cundum
eflc,
Atathematica ,
;
cipalifiimum principium.
Ctmptrtu
s
da ibi : Optime qttidem igitur. Tertiaibi DHhitahit aMtem ali^iuis. Primainduas. Prirao facit, quod didbum eft. Sccundo infcrt ex didis quandam conclufioncm. Sccunda ibi Palam igitur qitod tria. Didt crgo , quod quoniam efi qutdam inquantum/fp4Jcientia entis inqMnttm ent, :
:
&
ad hanc fi:ieniiam pcrtinct fpeculari non (blum dc entc communi inquatum cns,(cd ctiam ,
dc ente feparato a materia,caara fecunditai fe , vt funt Intelligentis:quia
inquam fic eft, confideran-
dum efi vmtm ha»e fcientiam:q\ix dcrat dc talibus
,
ponendum
(cientia: naturali,
magis
fit
effe
(cilicct
ejfe
confequcns
quia in omni, quod moaetur oportet De quibm MMtltewuui- intelligcrc raateriam : Afathematica autem tfi
matcriam
MA
;
&
quidem fpecidatiua,0' circa qutdammanentia ; immohlta } fed non fupple ftparabilta a matcria fecundum effe licet fini ieparata fecundum conCdcrationem. Ex hoc infen ; igitur circa ensfeparabile fupple feauidum elle a materia,&<wwMaliqua aliafcientta ab hts duabttsfcientits,
quidem
rumgentss.
tima di(fa
,
&
talis nattsra in entibiu
:
qujc fdUcet,
{olicct habet talem
tdttMfhyfKMi
fit
fepar^i-
& immobihs:iof vtique erit alKubi^d cft,at-
tribucnir alicui fubftantiz
9( quthm
igitur f^eculatusa"
Harum autem ipfarum
vl-
enim e^
circa honorabilifiimum
entium. LMelior amtem,& deteriorvnaqua-
que dicitur/ecunditm propriumfcibiU. Coraparat iftam fcienuam ad aHas pcnes nobilitatem,djcens,qu6d^*«M< jpectdatiuarumfcie-
tiantm
efi
opttmum, id eft.qu6d fcienriz fpeculaaliis : harum autem ipfarum,
Metafhrficm »*hilijjiitta
^^^^
tiuz funt nobihores
fcilicet fpeculariuaru
Tbeoquod probat,quiaeft
vltima SiiaSdMcei
ricaeft fupple nobilior
:
circa honorabiltjfmum entium.
fcientia dicttur melior
,
Fhaqutque
emm
& deterior fecunditm pro-
prittmfubietium fc4tile:c^\z igimr ifta fcicnriacft
de nobiU(Iirao.fuhieLko;ide6 ipfa firapUdter. Deinde cum didt
eft
nobilif&ou
Dubitabit autem vtiquequis,vtrum entis
inquantum ensfcientiamvniuerfalem oportet foni, aut non?Mathematicarum quidem vna-' quaquecirca
vnum
aliquod genm determi^
natum efi.^a aute vniuerfali conueniunt dt omnibus.Si quidem igitur naturales Jubfiatiie
primaentitsmjuntdr naturalu vtiqueprima fcientiarum erit.Si autem efi altera natura eir fubfiantiafeparabtlis,
& immobilis
;
alteram
&• necejfefcientiam ipfitis ejfe, drpriorem naturali,& vniuerfaltm eo quodpriorem.
&
Mathemarica naturah,C^ hocfiquidem, id cft,fi tamen exifiit ali^ua talis fubfiantta ; dic« mutem feparabilis , fcilicet a fenfibihbus , imrnobHibtu, quod quidemtentabimm efiendert;{ci^cet inferitis in duodcdmo.£ry> quidem efi aliqtm (cilicct
lis ,
ir if, :
:
bile,efi
R
quzfl. prima.
ipfi
olteramfEt ftatim
WUteritiUdic eft,in feipfis principium motus, 8c per
Theolo-
confi-
eandem
probat,qu6d fit altera
Al.
Comparac hancrcicnciam ad aiias,pede , & VDiucrfalicaccm quo lib. fcxco,ccxc. i. Yidc Dodorem ibL
nobilitatcm.Terri6penes vniueriahtatcra.Sccun-
rabile
rM
ncs Dobilicacem
alias (cientias
particulares, ex
qine abftra-
&
Ottimum
Comparat iftam icientiam ad
quo haberi poterit proprius mosdpsniad*- dus confiderandi huius (cientiae. Circa quod t ria rts ftitmtuK fadt. Primo comparat hanc {cienriam ad ahas mfluitir. pencs fubie^ feparabilitatcm. Secund6 penes id*i»phjffia
quz fpeculamrcnria,
hunt a moia,& a materiafcnfibili nonficundum eflejfedtancumfccimdumconfidcrationem. Itenun eft Theorica, qua: verfatur drca diuina enria omnino immobiUa , (cparata a nutefia etiam fecundum cflc. Deindc cum didt
hile altera ab his ambabusjfcientiis efi aliqua:
Jiquidem exilfit alitjua /ubslantia talts.Dicp autem feparabtlit ,(jr immobilis,qttcd quidem Untahimut •Bendere. Etfi qutdem eft aliqua talis narura in entibm hoc vtique erit alicU' bi,& quid diuinum. Et hocvtique eritprin-
& & (ecundCun confiderationcm. Et
,
naturan
& hoc vtique ,quod erit
quid diuinura,
& ptimiim & principalijfimum principiitm.. Hxc autcm fcientia , quat tradbt de huiufmodi immobiUbus,& fepararis eft ifta fdentia vt alibi fzpc di^im eft ; vndc , Sc nominatur fcienda diuina» Deindc cum didt ,
Sioti
Opert tom.
IK
Comparat hanc (cienriam ad
aliais
penes vni-
uer(aUtatcm,diccns,qu6d dubitabit aliquu vtritm (npple hanc fcienriam,qua:
eft
de entibus diuinis;
oportet ponere fcientiam vniuerfaiementis inqtian-
&
ensyout non : probat quod ficper diuifionem.dicens , qu6d vnaquaque fctentiarum A£athematitarum efi circa aliquod vnumgenits deter' minatum,c[\ix eft fupple (cientta vniuerfalis cwwmuniter de omnibus^hc per conlcquens nuUa fdcntiaMachemaricacftvmuerfalisomnium cnriimi:fubdit : fiquidem tgitur fubflantta naturaUst fciUcet qua: flint mobiIes,& (enfibilcs/jtwf pnma tntium , (cquitur qu6d &fctentia naturalis erit vtique prima fcienttarttm : quia pencs ordincm Ll fubieao
tum
&
59
'
:
Metaph.
Lib.XI.
^98
SiUUet»- nibicftoram eft ordo fcicnriarum j? Mttem tft ; vni^ dUera rnitur*^ fubfiantla fepMnAilis , fapple i
&
fhjrfie»
0*rf/tlu,^i» 'tmiMtrfali
natur^ilibus,
alteram & & priorem naturali & etiam vniinonobilii^ecejfe efi iffius
amftiUrMM- ejfefcientiam, e*t prfprii
tpmmum», cimmmm-
^
,
uerfalem e» ijuod pri«rem:qma, cademeft {cicDaa, qust fpeculatur prima entia , puta fubftanriasimmateriales
.-
& qax eft vniuerialis conHdcrans de
omni fntp inquanram ens quia iftx fubiibptiaE ^aratz funt ca»ix,Sc prtncipia entis inquantum ens , vt iam didiim fuit&pc. Qgare igitur nec :
nequc Matheraatica
](iaturalis ,
eft (cientia
vni-
Depradlidscriamfdentiis patetqu6d earum eft vninerfalis : rclinquitur ergo a diuiiionc, quod ifta fit vniuerfalis conftderans dp
Exequtmr dc intento. Circa quoi duo facJt> Prim6 dctcrminat de en^ pcr accidcns. Scaind6 rcmouet tam ipfum, quam ens verum a confideratione huius fcienrix. Secimdaibi Qjm asuem vtveri^f. Adeuidentiamprimi notandum eft , quod, yt Eas :
didbim
eft in 6.
Vno tnodo vt perfdtatem entiutis rd in dupliciter.
priuat
rd non abfblutc,fed
com-
pprfcitatcm entitatis
pararionc ad aliquam caufam aliud intendemcm,
ente.
co modo quo inuentio thefauri dicitiu: pcr acddens in compararione ad fodicntem fbflam. Se-
II.
modo. Secundaibi: Quiaau-' Prima in duas fccandum quod duplidter probat , qu6d nulla fcienria eft dc ente per accidcns. Prim6 quidem hoc pro!batindudiuc. Secund6 fyllogiftiq^. Sccundaibi: tem neque
& cafu. Scicntiam noo agercdc cntc pcr accidcns,nec de cnte vcro,dc quo lib.^.tcx& 4- vide DoCt.ibi q.z.cxpiicatducsmodos cntis pcr accidcns
i
-contingens.
Nec inquantummujicum. Dicit &rgp,^uod quidem
SrMMJRIFM.
quomodo
Sophifta
xnaxim^ verfatur Circa fallaciam accidcntis , explicat ben^ Do£bor kic, Sc fupra , lib.6.text.4. /''^^ Vomam autemfimfliciter ens fecun.flures dicitur modos
,
cjuorum
vnus efi^cfuijecundum accidens dicitur^confi'^ derandum primo defic ente. Poftquam coUe^t quxdam de confidcrarione
&
Strmtdeentt huius fcicntis , qu^dam de diffcrcntia huius imperfeB»,& fdentiae ad alias:hic,vt dicebatur , refumitj& reprimo de enPhilolbphus qusc dixerat de entc ^.Qjjjgjj
par* diuiditur in duas:
ifta
,
accidens fecundo
P.
Nullam (cicnriam agere d? ente per accidens,nec de cntc vero , neque dc fortuna,
\.,J^dum
in
quia primo agit a proprictate loquendo de cntc per accidens primo modo. Sccundb deente per
TERTIifi.
C A
*^„j
aGocptac,vtpftcom-
nulla
SYUUM
60
pf accidens
fc
pofitumens cx rpbus diucrforuni generam.^^t homo muficus. Aliomodo vt \y per accidens priuat
cundum ergo hsc
Tejttcom.7.
ly
iierfalis.
omni
feratfir
dtnf dfpUHf huius , ens per accidcns fumitur-
iro-
ffa
&
in libro Phyficomm, pcrfcAo in fexto huius , Circaquodduofacit. Prim6 dctcmiinat dc ente per accidcns. Sccundo de motu. Secunda ibi:£/? autem hod*cjuidem. Prima in duas. Prim6 refumit qu2 dixerat dc cnre per accidens. Secundo ea qux dixerat de cau/a per acciden:; in z. Phyfl Secunda ibi : i3j*ia autenf gratia huius. Prima in duas. Prini6proponitintentum. Secundo cxequitur dc intento, ibi Quia cfuidemautem nuUa. Picit ergo , quod efttomam autem ensfimfliciter, id eft , communitcr fumpmm , dicitur fecunditm flures modos , «juorum vnus efi , qui dicitur fecun-
§tH»d auSa
nuUa traditarum fcientiarum negociatur circa ac- fcieniiwefidg enteftr MtL cidens,id eft,ens per acddens primo modo^alam dttts friap efi ex didris nec enim ars adificatiua confiderat nwto frcb4$. quidaccidet vtentibus domo , quam fupplefadt, dHflifittr, putafi habitabunt in ea homines triiit^ aut con:
trarie, id cft,delc
nec coriaria,nec coquinaria.fapplc confidcrant ca qu«c accidunt
,
puta vel vtenribus panno contex-
to,quantim)ad rextiuam
>
vel vtentibus fbtulari-
bus,quantum ad coriariam- Quod autem efiproprium , fcilicet fubic<3:umy*rt<W«OT ipfam fcienriam illud quoque confiderar vnaqttaque fcientiarum dcmonftrando , fcilicet proprias pafEones de hoc efi propriusfinis quem propriofubicdo fupple qua:Iibet fcientiaantcndit. Deinde cum ;
&
Tinis fcientia euii^fqi quis.
,
dicit:
Neque inquantum muficum^ (jr Grammaticum:neque exiHentem Muficum-.quiafaiius
6i
Grammatict^fimul erant ambo^prius non tns quod autcm non femper ensfa£fum , (jr hoci qnarefimulMuficmfaStusefi, cus.
Hocautem nulla qudrit
^ Grammati'
confejfa exilien-
tiumfcientiarum nifiSophisticauma accidens
enim hacfolanegociatur. Propterquod PUt4 non male dixit,dicenscirca non ens Sofht^i-
cam verfari.
:
ditm accidens,' id
cft,
ens per accklens confideran^
dum efi d« flc ente pcr accidens:/'»»», id eft, anteguam de entc per le^d efl:, de quo agetur in conr fequcntibus. Deinde cum dicit
^od tjuidem
Probat idcm fyIIogffticc,& intendittalcm ra- sulUfei rionem:Omni$ fdentiafpcculaturcnsfecundihn coftdertu aa rem fed cns pcr acddcns non eft ens fecundum rcmjcrgo &c. Probario minoris : quia omnc cns fccundum r(pm,quod nunc eft,& non femjper fuit eft fadlum,vt patet dc aIiquo,qui prius fuitMu-
nutta.
traditarum
ficienttarumi negociatur circa accidens ,falam.
^eque enim adtficatiua confiderat, quiJaccidet vttntibusdomo-.putafitriHe, aut contrarie ha^itabunt\neque textiua,coriatiua, neque
coquinaria, Quodautefecundum ipfam^frofriam vnaquaque harum confiderat fcientia'tumfolumihoc autem efi popittsfinis^
non fuit GramiQaticus i qam nunc Maficus Granunaricus,& priAs non fuit Mut
ficus,& prius eft
igitur
f
:
fjcus
ficus
Grammaticus:& tamcn non cft fadus MuGrammadcus:fed Grammaticus tanti^m^er-
go Muficum Grammadcum , quod cft quoddim ens peracddensprimo modo, non cft fecundum rem. Didt ergo , qu6d nec tMjuantum Muficum GrammAticum neque exifientem Aiuficum, id eft, qu6d Muficus eft Grammaticus non tamcn
inquanmm Muficus faiiui Grammatiat*
:
,
ejittafi ftipplc
Muficus
efi
fimulerit fupple Muficus
Grammaticus
,
1
.
Summ^II I.
^Cap.II.
Gfamraadcus ^mw hacc mn ens mAojti. eft, non
ambo
crantptitu hxc
Grammaricus
:
fapf\cfa£htm
cft
,
quodmoilo
Siu
,
giiilifattr.
efi
fimizl, fciliccc Muficiis
Mttem non femper ens efi ,6c oponct quod fic fadum : boc,
t^uod
(cilicet
cft
:
«jmare mHjictti fimttl
& Grarrmtaticm.fi fupplc modo
f*-
Mu-
cft
Grammadcus, & non fcmpcr fuit quod ramcn falfum cft, vt oftenfum cft qoia iam prxStphifHe» fuic Muficus:& idco non fuit fadus nifi Gram-* qnsm msximadcus tantum. Ex quo infcrt:/?«f ii«rCTn,(cilicct aw emfidnAt tns ftr »eci- f ns pcr accidcns , nulU efutritconfefte, id cft,maficus,&
:
:
nifcftc exifientiumfcientiarwn nifi SophifHca.-bttc
dtns.
Accidtns
eji
enimfola
,
{cilicet
Sophiftica negotiatur
t
fiipple
Itcm quam maxime circa accidens quia maxime vdtur sd decifitndmm ttid fallacia accidends : qua edam fapiences maximc falluncur ex primo Hlcnchorum : propter quod fMfitntts »ptij]i-
mm
PLuo non maie dixit
f.lUmeh^.4.
nfin ens verfari
dicens SophiiHcam circa
,
quatcnu*
,
ckca cns pcr
fcilicct
Notandum
,
qnod ifta
propofirio Philoibphi,
fiMOtiA eom-
qu6d omne cjuod mtnc ejh,<^prius nonfiiit^ailum
fofitt pr*-
r/?,videtur
fitit.
pliciter
ToBit tnJU»-
tamen
:
habere inftantiam in gencrationc fimfit fuSb,
quia licet fubftanda compofita
aliquid cius praefuit
,
(cilicet materia.
Sfd
a^
fcicndnm,qHod matcria exiftit no quafi etis, fi^quafi potoiitia cns:&quia eenecatio cenninatur ad compofitum per (c ex- ^.auius, cex. c.17. infra,ide6 toca fubftacia compofiu ad gcneradoAl-g^nenQoncm ter- nem cctminau didcur cfie nunc,& prius noti fuif-
&
fe
:
auia eius nuteria
, etfi
przfuit
non tamen
,
przniit vt aliquid eius,aifi folum in potenda.Scd in propofito vcrificatur propofido,vt Muficus fa-
i&us
Grammadcus
tittm
ejfe
drca acddens.
£t
399
fiibdit
quandam tri-
membrem diuifionem, diccns qu6d omne
itaque,
hoc
neceflariuraquod impofllbile cftaliter fe habere,
puta triangulu habcre
tres:talc
neceflarium con-
cludicur pcr deraonftradonc ex primo Pofteriorii text. f .
& 7. &
inde
:
hoc autem vt in plus, id Hictffum
quod quxdain func vc frequenter , puta qu6d ^"^' pluat in hycme hoc enim non eft (cmper dcneeft
,
:
fed efivt freqitenter : hoc autem , id eft, quzdamalia necfunt, vtinplus, id eft, frcquenceflltatc
ter,
,
necfemver,dr ex neceffuate \fed vt cotitingit,
id eft,vt raro,
CaneM eft,in diebus Ca-
putafub
nicularibus fiet vtiquefrigus
femper ,
& ex
;
necefiitate^/teque
fed hoc ncc fit vt vt in plus., id cft,
: aliquando tamen vtique accidtt vc fit Et fubdinf/? itaque accidens, id eft,ens per acddens quodfit ^uidem,non femper autem,neque ex neceffitate , neque vt in plus. Concludic ergo, quid iritur efi cns per acciaens di^m efi, fcilicet quod ncnon femper ; ncc frcquenter,(ed vc rar6: hoc per comparationem ad aliquam cauiam, qux alium effedum intcndit,& non illum.Deinde cum didt
,
przmit Muficus etiam in
frigus.
&
^ia non efi autem fcientia talis
,
palam.
quidem enfm omnit fempet entic autin plus : accidens autem in neutn A*mmejt.
Scientia
a^ & ide6 non eft generatus i
maticus, (ed
Muficus GramGrammadcus tantum, Ddnde cum
ds per acddens
^od AHtem Hetfue centingens (Jl cidentu fcientiam,mamfeBum
efeac-,
erit tentanti^
Omne itaque dicimus effe h$c quidem femper ex neceptate; hnsfcire quid efi accidens.
&
necefsitate
(jr
:
ex necefsitate t fedvt contingit
putafub Canefiet vtiquefrigw. Sedhocneque vtfefnfer,^ ex necefsitate.-neque^vt inpl/ufit.acci-
,
neque vt
inplsts.
quidtm igitur efi accidens diitum P« mt* ftr
^^'"«Ji
^ «yl/^J jJ4,
^"-
Prini6oftcndit
moda Cir, qu6d
nulla
de ente per accidens fecundo modo. Sccund6 remouet errorem negandum \ rebas taleens elTc per acddens. Secunda ihv.Quoniam
fcienti^ tradat
autem fectmdum accidens. dit talcm
ea
qua
ddens
rarioncm
In prima parte infen-
Omnis Idcnda
fpeculatur funt femper,vel frequentecfed ens per acr non cft fempcr,vel frequenter ; ergo nuUa :
fcienda fpeculatur de
Kiwr.
^md
ef.
Agit de ente pcr accidens fecundo
"*1"°^ ^^°
tali
ente.
De
ifta
radone
primbproponit minorem. Sccundd maioreipibi: ^ia atttem non efiDidt ereo,qu6d tentantikus, fftre ifuid efi accidens
mantfefium
,
id eft
,
cns per accidens,
quod nec erat contingent fcitaScod Opcr. tom. I V. erit
,
fdlicet icn-
efi.-eaim^ro quia
,
omnit
ens per accidcs inneutro
raro, vt prxoftcnfum eft.
id eft,
fcorww.-quia euenic vt
efi
Ex quo ^uijur
quM
non pric (jbicnda dc co.
SVUUA R
jr
u,
Rcfucac collcnccs omnino cns pcr accorumque rcfpon(ioncm rc-» ,
cidcns
:
,
det tamen aliquando vtique. Efi itaque acci4ens quodfit qUidem:non autemfemper , ne-
que ex necefsitate
palam
frequcntenhzc fiiic rcmovjuxidens autem,
autem nonfecundum violentiam
hoc verh nequevt in plus neque fimper
,
fcientia efi entis ejuodefifemper, aut inplus,iA cft,
dUta,fedfecundum quodvtimur , in hU qu€ jecundunf demonfirationes : hoc autem %>t im plui
cum conclufione, di-
Ponit maiorem rationis
pens, quia autem non efi fcientia talis
didt:
iiydfit tui
quidem femper , &ex f*^^?*^^^ '"^ neceffitate : non autem neeeffitate diEla fecundkm ^* violentiam ,fedfecu»ditm quod vtitnur neceffitate in hit ejua fecundum demonfirationes : & hoc eft
qaod dkydicimuj ef^
frequenter
accidens verfatgf
jlUqmifiA-
:
mouccquc
camcns pcraccidcns quam cns vcrum a confideracione huius fcicnciae- De quo adum cft ^«huius in fpcciali
,
cexc.
1
,
QVia autemfecundum
accidens enUs nom
funt cauft , (^ principia talia qualis quidemfecundumfe entu,palam.Erunt enim
omniaex necefsitate : fienim hocquidem efi huim entisxhoc autemhuius : hocautem ntn^ vt contingit , fedex necefsitate hoc erit caufa vfque
&
erit cum ad vltimum diifum cau^ :
fatum ; hoc autem erat fecundum accidens. Quareex necefsitate cmnia erunt , dr qucd vtrunque ccntingit , (^ accidere , (fr feri^ ftcn emninoex generati aufertnr,
&
Rcmoftct quendam errorcm quonicdam, qui acddens ab cndbus aufcrcbanc. Cir-
tale cns per
ca quod duo fadc.
Primo
L1
oftendic propofinim
X
Secund6
:
Metaph.
Lib.XI.
400
Secimd^ cxcluditcauillofamxcrponflonenn. Secunda ibi Etfi nen extfienf. Ad euidentiam primi notandum fft , quod, vt
&t neccflitatc. Hoc autem cxcludit
didum
exiftat prxfens,vel pr£etcrita,/f
:
Xxcludit er-
rtrtm »*?«-
tium
ens per
srcidens eMttd.0
nio
fuit 6. huius text.
fuit
quorundam
com.7. Sc
qu6d
,
circitcr, opi-
cuiuflibet cntis cflet
diccns,
eadem,^ci\icet inconueniciuia accidunt, exiflens
,
id eft
qu64
& finon
dato qu6d caufa futurorum "non
,
caufafup-
enim fiet ex neceui-
ponatur,Cci\icet futura,omnc
/*-
mcdi).
aliqua caufa per fe
qua
,
fcqucretiir cfFe£bus
pofita in ellc ncceflari^
quod
:
fi
verum elTet , tunc
nullus cfFedus cueniret pcr accidens intentioncrh caufae
;
& ide6
nec prarter
,
tollitur ens
pcr acci-
dcjis fecundo mqdo. Hunc crgo crrorem irpprobat Philofbphus pcr talcm rationcm: quia fi fic; crgo omnia euenircnt dc ncccflitatc confeqnens :
falfum, crgo Sc antccedcns.
efi
nem
cxponit Philofbphus
entis fecundum accidens
pia
M/><«,(cih'cet
.quia,fi
nonfunt cauf
quidam , palam
eft
:
enimnro
fupple ens per accidens habct caufas,ficut
dicunt
illi
ratio-
quod autem
per fcqualia funt entis fecildum
vt fupplc dicunt
fe,
Hanc crgo
dicens
,
erunt omnta cx \ecejfitate
,
:
quod
fic
dechtav.fi enim hoc cjutdem f/?,fupple caufa huita entis,
puta alicuius entis,puta alicuius cffecbus fu-
turi
hoc autem huius,id cft
:
,
ille
efFe6tus eft cau-
autem non vt contingit , id non quocunque modo ; fed erit ex ne-
fa
aherius
cft
,
cejfitate
:
hoc
id eft
,
,
quod pofita caula
hoc 4utem erat, id ponehztuteffefecundum accidens;&cper con-
ViiAetfrolHetinuenUnti «mtti» ex ne-
quod ponitur per accidens erit exneceffiQuare fequitur , quod omniae unt Aene-
fequens, tate.
& quod auferetur omnino ex generatUt
ef/ptate eue-
ceflltate
nire,efuod ta-
id eft, cx rebus quae fiunt
tnen ex diBis iiii alibi fe-
,
contingit quod vtrun-
:
^d vtrunque comingit,& accidit fieri.
(jue, idpft,
Qux omniafunt abfurda fecundum Philofbphia.
ffuitur.
Notanduni, quod vt iamdeclaratum to huius fe,
qua
cuiuflibet efFcdus ponatur caufa per
fi
,
fuit fex-
pofita neceflarib ponitur efFeftus,vt dixe-
nmt qutdam,omniaeuenitent de neccflitate.Nam ptopter iftam neceflariam.c6ncxionem pra:tcritum,vcl pra;(ens futuri,puta tc
fit
fl
fit
comcdere
cavifa fitis,pofita
,
domo, putapro
fl ifte
aliquod
caufa alicuius cfFcftus
velcomcdifle inotdina-
caufa
fecundum
rio ponitur cfFc^us. Irerijm jdi
fi
fitis fit
tc nccclfa-
caufa exeun-
Ijaurienda aqua:tunc vt prius,
fitit,neceflari6
domumexir. Iterum
exitus
domuscft caufa incidendi inlatrones , qur occidunt cumjcrgo a primoad v)rimum,fi ifte comcdit inordijiate
iftum
,
ncccflario occiditur
modum toUitur cns
&
:
omnia dc nece(I*tatc euenir^nt ; quod <jetiiens. D^inde cum dicit: Etji
^l
m» exiBerfs
fic
per
p^r accidqns a rebus,fieft
incon-
;
fedquxfit caufafuppo-
iatejiet,
Sienimcras
eclipfisfiet yjl
hoc autemfi alterum aliqu^fd , CJr
cjr
hoc fuerit:
hocfaliudi
hoc itaquemodo afnito tempore eo quod a
nunc
vfefue cras ahlato temfore 'veniet ,
qtiandoque ad exisiens,
^
ttam
fi
hoc fuerit
farum, ablatio tcmpore ab eft
quandam cauillofam refponfioncm, enim forte aliquis,qu6d caufacontingentium futurorum non eftiam pofiu,vt pr^fens.vcl Excludit
prxtcrita
,
vt priiis de praercrita
fupponitur;
fiti
& contingens & ide6 adhuc fiuit effedus contingentes & non eu^niunt
led adhuc eft futura
,
;
^
&hoc(i
tempQrf finito,qnod
eo
a prxfenti nunc vlque ad eclipfim fiendain
ventet efuandocftu ad exifiens
id eft
,
ad aliquaim
,
omne tempus finifiuc tollitur quoddam
caufam nunc praE(entcni:quia tuni finitur,& terminatur, finito aliquoties ablato.
id
cftjfi
hxc caufa
funt poft hoc
,
Quarefi cjuidem hoc efi,
pr^fens ponituf :crgo omnia
id cft
omncs
,
effetStus futuri
Tinititfinit^ totiis
ablitif
finitur.
cjuit
poft
iftam caufam i^txCentem fiunt ex'necejfitate:&fic
omniafiunt
& veniunt ex necejfitate & ideo fe-
,
;
quitur idem inconueniens
,
quod
Deindc
prius.
ciam dicit
^uod autcm i>t
vere ens,^ fecund^tm ac-
6^
quidem eji in corhplexionementis^
cidens\hoc
^pafsio in har, propter quod circa ftc quidem ens non qu£runtur^principia;circaautem quod extra ens,&feparahile ; hocuutem non necef farium , fedinfnitum. Dico autem quodfecundum accidens ; taluautem inordinata, dr infinit/e taufa,
Rcmouct tam cns pcr accidens, quam ens vc- T»m fir 4fr ctdens, quatn rum a confideratione huius fcientia^, dicens e^uod verii ens rtT autem efivt vere ens,i6. eft,cns verum, quod con- miuet a coU' in compofitionc,
fiftit
& diiiifione ,& etiain cns
fecundutnaccidens:hoc quidem, eft, id eft, confifiit in
feilicct
cns
verum
complextone mentis, id cft,in
&
compofiiionc inrelle
prtncipia
quod
efi
,
fupple in
tem
,
ifta fcientia
:
quta circa ens,
extra ammam,& feparabile:\t pr^didum
eft,fpeculatur fupple fcilicet
quod
tantum
eft
ifta fcientia hoc auCns per accidens noneftne:
cejfarium,fed infinttum,id eft,indetcrminatum:&
idco
talis
cntisfunt cauft ihordinat£
inuiccm,^
infinita, id eft,
tione huius
:
ifta fcientia
omnis
,
fcilicet
indeterminatx,
non
ad
& ra-
fpeculatur de tali
fcientia procedat pcr caufas or-
dinatas,& dctcrminatas.
Notandij,qu6d omnia praeccdentia ab iftoloOmnis autemfcientia ojUArit, vfque hic , habetur perfedius fexto huius,& quantum ad tcxco.
&
tum Philofbphi , quantum ad eius cxpofitione. Ide6 qusrantur ibi quia ibidem dida funt, qux :
circa iftam
materiam diccnda vidcbantur.
SVMMARIVM. ExpliciH bene cafum,
quo drccrct
propter aliquam caufam
altud:hocitaque wjo^OjfuppLe pcr iblationem cau-
ejl,
mllMiontm.
&
,
exiftcntcm: hoc autem fi ali^uid alterum,
^are ficfuidem hoc
omnia ex nece^itate cjtiApoJt hocfent , vt omnia ex necefttatefant.
caufa futura erit
a praefenti nunc,putayJ cras ecltpfis fiet : qua: fcimiiltorum futurorum contingcn-
cnte, cijm
vatur^eademaccident. Omneenirnex necefi-
ifta
licct eft caula
& hoc vfque
ad vltimum diElum caufatum :
quiafupple
futura in aliquo tcmpore diftante dctcrminati
neceflario fc-
quitur efFe£tus,cuius hoc erit caufa, eft.
tate,ficut prius.:
& fortunam, dc
6 tcxt.y.&: 2 Phyf vide Dodt quodlib.vlt.& lib.^.huius q.i .qui hic bcegit
1
ne explicat cafum correfponderenatur^ & fortunam propofito iteni candem caufam diuerfo refpe£tu, eife per fc :
,
,
&
pcr apcidcns.
Quod
fiderationt
Metaphyficif fed differittr.
^
:.
:
Summ^IIL Qrodautem gratia hutM naturaftutt
,
&
, it$
Cap.II.
hU
tjttoi
Infert cx prxdicHs quandatn.conclufioncm,
i
dicens-.propter
i mente efi.
401
quod quiafupple
fic
i^l^^'
eft,qu6d for-
tuna dl in fafitis fecundum clediorcm clcdio autem eft a mcntc, id eft,ab incclledu cointcUi^ -^ gendo voluntatcm,vt dcdaratum cft ^.huius , in fenun» efi quadam quacflionc;ide6 circa eadtm furt fortuna, ^ mtns. mens. Entm pro quia , eleiiio non efifine nunte. Ideo dicitar z. Phyfic. tcxt.com. 59. qucd fbr:
iefiamt di-
3*
tnPhjrfi*
cit
i* per
accidens />-
cmnio tnedo: feu dt fntum»-
Agfs
frofter
fimtmJimfUx.
funt %. Phyficor Je cau(a
qus di^fla
Rccolligit
per accidens,qu2
eft
fomuia. Circa quod duo fa-
dt. Prini6 oftendit dc fonuna quid ut. Secnndo qualis caula fit.Secunda &yi:CaHfaautem wfinita.
Prima in trcs.Prim6praefuppotiit quodda.Scciidd ex hoc venatur fortunz diftinitioncm. Tertio infcn quandam concluiionem. Secunda ibi '._FortMautem efi.Terxh ihi:Propter tfuodeirca eaiern. ergcquod iSmi quod eji ^atia huimy id eft,
tia
,
&
luna non
qaae carcnt racione
eft in his
lapides,plantae,
,
vc func
bruta,& etiam pucri,quamdiu c*-
renc vfu racionis.Dcindecurodicit:
.
Dicit
k
Caufd atttem infnitjt , a quihns 'vtiquefet
& qu2 fiunt a mente, id eft ab intelle
quod a fortuna. Propterqaodincerta human^
aliquid cllc propter finem eft tn hii qita fittm
natura,
nam,& agcns a natura,& propter finem
& indc.
<j9.
,
Dcindc cum
Fortuna autem
f>l
agens ^ propofito agimt
vt probatur i. Phyfic tcw.
efi
com.
68
cognitionixjr caufafecundum accidensfmfUcitcr autem
muUim»
dicit
ejuando ali^uid
horum
&
ens feiundum accidens. Sicut enim hoc autemfecun' : quidem fecundum fe efi:hoc dum accidens :pc (jr caufa. Fortuna autem
fuerit
fecundhm
caufa fecundum accidens infaHis
Oftendic de fbrcuna qualis
fic,
oftcndit tria de
Primb qu6d eft caufa incerta. Scctmd6 quando cft.bona,& quando eft mala.Terti6 qu6'd non eft caufa prima , fcd pofteridr. Sccunda ibi: Bona autem firtuna.Teniz ibi ^uoniatn autem fortuna.
ele^ionem eorum , qud gratta buim.
:
Tirtieta*^ Dicit CTffi , C]u6d caufa Junt infinita a quibiu vtique fiet quod fit afortuna , vt pacec in "*/* *"**''
nuSum.
exemplo dido nam aliquis poccft inucnirc che(aurum fodiendo ccrram,vel ad plantandiun , vcl inueniendam aquam,vd ad faciendu fepulchrum, fic de infinitis. Propterquod quia fupplc omne
'**
:
Ex dufUx.
Tcmns fuidi
praemifTo vcnatur diffinitionera fbrtu-
illo
, k:^o6. fortuna efi in his tjt^do ali' quid hcrum, fupple quae fiunt proptcr finem,/i<«t
nac
,
dicens
feraccidens :ficut enim^
& ensjooc quidtm
efi
fe-
fecundum accidens : fie caufoT/c^iXi. fiipple quacdam eft cauia fuppleper fc , quaedam pcr accidens. Ex quo infcrt diffini(ionem fortunae , diccns , c^o^ fortuna autem efi faufafecundum accidens in falHs fecundum ele-
(undum
&
fe
hoc autem
j
efi
Bicnem, id eft, a propofitp^ ««nwn, quafiunt fratiahutM, id cft, proptcr fincm. TtrtuMfr»' Notandum , qu&d cum natura, propofitum ffit$, ir c»- fint duat caufae agentes propter finem,& Imt cau-
&
infioitum
efi
fbmma eft tncerta hu-
ignotum:, idc6
&
caufa fecundum acnuBus Mttem efi caufafimpiiciter , id efl, per fe. Deindc cum dicit:
mana cognitioni, cidens
efi alitjtta
:
Bona autemfortuna, f^ mala cum honMm, dut malum euenerit.Profperitas autem,(ir in^
fortunium circamagnitudinem horum.
&
fms mMturt 0Trefpmdet.
{2 per
Cc
ds correipondcnt
,
accidens, (cilicet cafus,
aliz duae cauiae pcr
& formna
;
vt patct ex i.
quod fortunacorre(pondct,& redudtur ad agens a propofito;puca
Phyfic.tcxT.com. JO.& indciita
&
per clcdionem fodiat adiquis i propofito fbueam pro plantanda planta, & inueniat thefaurqm, ifta inuentio thefauri didtur effe^his fortuitus. Cafiis autcm reducitur , & correfpondet ad fi
natarale agens:puta
fi
.
tripes cadcns ftct
;
ideo di-
dtur 1. Phyfic. text.com. 60. quod tripes ccddit, a cafii ftctit bcn^ ergo ait Philofophus , qu64
&
;
fbmma
t
caufa pcr accidcns
eft
propter fincm »
,
in his qiue fiunc
& fixtuidum eledionem, id cft,a
propofito.
&
EmJc/h dd diutrft fom-
eadcra caufii £t eft aduerrendum, qu6d vna, comparata ad diueribs eftedus didtur caufa. per fMTAtn cnufm Ce, caufa peraccidcns, puu (bnuna , vel caius. tfiftrfe ir fer Mccidens Digiturcaufa perfe refpe£hieftedusquem.imenfrofofitum^ ditifcd dicitur caufa fortuiu, vel cafu^ refpedu fortun» vel eftcffhis quem non intendicXxempluin:idera do»Mur» (^ mificator eft caufa per fe domus,quia illam facere Plfiu, intcndit : eft fortuiu per acddens refpe(9u delc£binonis,vd ttiftiti^ qu2 acddithabitatibus
&
quando Oflendit quando forcuna cft bona , maU mala , di^-ensyquod hona autemfortuna ,
^
f*|****..*^
^^^
,
^^_
6xax\xt.cumhonum,aut malum eHenerit ,Cci\.icei uffuHmtsUti fortuicu.rcddendo fingula fulgulis id eft ,
eufbmmium , &
magnitudinem horum
lom quod tur
:
fi
:
puta
euenit a forcuru
auccm
fic
ixjiv/ia.
,
fi fit
m»imms.
magnum ma-
infbnunium
magnum bonum,
fbrcunium , ab eo quod didc:
autem
infortunium dtcitur eirca
eft
dici-
didrar ca-
bonum. Deinde cum
^oniam autem nuDum fetundiim accides friushis
quafecundum fe. Neque igiturcauftt
fer accidens caufis ferfe erunt priores. Si igiturfortuna, aut cafus caufa ceeinfrius inteUeHiss caufaj^ natura.
&
&
&
in domo quia illam non intendit. dcm caufa naturalis , qua: eft per fe ,
dhis €ta.
quem
inccndit
,
Similiter ea-
refpe
didtur etiam cafus refpe-
e^odus przter dus intcncionem.
Deinde
ciim didt
Frofter quod circa eademfortuna,^ptem, Bleffio
entm nonfine mente, Scoti Qpct. tom. I
Y
Oftendicquidfbrtunanoneft caufaprimafe- Ttr atcidtm *^ 'fi ^f*; fcd poftcrior, diccns quod quoniam nuUum fecundftm acctdens efi pruu hit quafuntfecundum li^lrjji^fe : nec igitur fupplc caufa pcr acddcns cft prior ridmt*.
rum
^^
fupple f iM»» caufa perfe. Si igicur fortuna , aCit caius,qu2 func caufae per acddens^nc caufa cali, vc
quidam andqdi puuuerunc friits finf
^aufa
,
oporcec
qu6d
intelleiius ,Sc
quae func caufae per
fc,
&adquas
cafHs,& fortuna reducuatnr^ vcpraeoflenfum fiut.
Ll
SVM
401 SVMMA Pe motH,
Metaph.
Lib.XI.
ikm htc quidem aSu folitmypmz primum moueny Vel magis (ecundum intentionpm Utterz:aliquod faabens formam in aftu,quod vt fic, folum eft in
Q^VAR.TA.
eiupjue diuifiombui,
dtfiinitiomiiiu slftiHorMm
&
infinito
termnorum
\
»
deqfu de
quibus itfi.&^. Phj/ficoTHm'
C A
P.
De motu , eiufque diSuiirionp,
&
y
.
;
Legc DoQiot. hic pumero 16.
& 4. di,
z
z. qu^i^ft. 4.
"T^ S T autem quidem
hoc 4^ufolum hoc iT^ autempotetttia : hoc autemfotentia , d£tu : hpc quidem em : hoc autem ^uantum: hoc autem reliquorum. Non eft autem aliquid wotns frater resipermufaiur entm /emperfe-r cundum et*tis CategoriM. Comune autem in his nullum eft , quod neque in vna Categoria. ynumquoJque atttem dupliciter exiHit omnihtds : vtpttta quod hic illud quidemforma Et fecundum iffiui : hoc autem priuatio. quale hoc quidem albumjioc autem nigrum. Et fecundum quantum , hoc quidem ferfeifum , hocautem imperfeSium. Etfecunrdum latfonem , hoc quidemfurfum , hocautem deorfum hocautem leue, hoc autemgi^i^ ue. e^aremotui^ (jr permutationis fotfpe-
y
:
&
nuUum
habct
adum formaUter,
fcd
&
x.Dimfif. ''
^^ rerMm. j
non eft diuifio,fedeftquodquod pra:mirtit:eft quod motut non efi ali^uid prtter res : quia , iciUcct non eft
dam
.liiuifio.Vel
fruniff^um
Tertia diuifio:imm6
"«'Jf*»'»*»».
neceflarium,
forma (ccundun^ motus reaUtcr eft ipfa formaflucns vt dicitCommcntator ?. Phyficorum cap. 4. Ide6 fubdit qu6d fupple vnumquodque Motut r^i^ permHtatur femper fecundum CategortM, id eft, 'T*'/^ /«"»»4 '^*"'^' Przdicamcnta entis his autem , lcilicct dccem aliquid rcaliter diftindhim ^
quam eft motus
;
ied
,
:
Praidieamentis nullum
eft
commune, fciUcet vt gCt
nus : quod netjue in vna Categoria
non fit in aliquo
,
w»k
fic
f ft in pura potentia ad formamrfimiUtpr quodlibet fubiedlum carens aliqua forma, quam eft aptum habererquia vt fic eft in pura pocentia ad ilJam formam. Hoc autem , id eft , aUud cft ens iij potentia , 3.6(0. fimul , puta aliquod fubieftum habens vnam formam z6t\x , carens aUa ad quam eft in potentja. Vcl etiam rcfpedu eiufdcm formae , puta cum aliquid iam mouctur ad formam , quia iam habct adhi aUquid iUius forma: , tamen eftinpotentia ad vlteriore gradu ad que tedit. Omne enim quod mouetur,partim cft in termino aquo,&partimin tcrmino ad quc. Secimda diuifio eftrquod cns di uiditur per deccm. Gcpera , dicens , qu6d hoc quidem eft ens fupplc fubftanna, hoc autefn cjuamum, id eft,Quantitas, hoc autem reli^uorum,Ccilicet Prsdicamentorum.
&
motu & mobili
Phyficorum Ponit quatuor entis ex quibus concludit motu$ diffinitionem,quam indudiu^ per fingulas parciculas ben^ explicat , & probat. j
iam habet. Hoc aHtem,\d eft, aliud eft pis in pocentia fbliim, puta prima materiaquantum eft de
&
SVMMARIVM. %?i
4iuifiones
a^ :iquia noii poteft efle in potentia ad id quod fe,qus vt
I.
Recapitulat difta de
U\u~
jcft
,
id cft
,
quod
Praedicamento; Si igitur motus
qu6d ftnon habent aliquod gcnus
in re aU*cuius Prapdicamentirfequitur
(cut
Praedicamenta
communc ,
fic
ncc
eft
aliquod genus
omnibus rnotibus nec motus camentum ab aUis diftinftum :
eft ;
communo
aliquod Pratdi-
fed eft in
aUquo
',
Przdicamentonim,faltem per redudionem. 4. Diuifto, Quartum quod praemittit eft quod vnumIn omnigent, quodque dupliciter exiftit in omnibus , id eft, in f*d»tHr per. vnocjuotjue genere, fciU'cet fecundum perfedJiione, fem^ ^^ ^ imm :
cies,
6f) jiteoiigit
S» m
Poftquf Philofbphus recollegit ea q uz didla ^- erantde ente per accidens 6. huius, nunc recoUi-
pfyfi-
rV mtbUi
quot entis.
gj^ (jyg,
ji^ fmjj jg motu,& de mobili ) .Phy/ic.
" ^^^^^ quod
tria facit.
Prirn6 determinat de
mo-
Sccundd de mftbili. Tcrti6cxponitquaedam cohcomitantia motum. Secunda ibi Immobtle
tu.
:
Umtdeme- aHtem. *"'
Prima
Tertiaibi
Stptul autemfecH.idumlocHm.
:
in tres. ^"'rimo detcrminat de motii fecun-
dum (e. Sccud6 de infinito quod eft quadam pafiio motus. Tcrti6 diuidit motum in fuas (pecies. Secunda ibi Infinitim autem. Tertia ibi PermHtatur autem. Prima in duas. Primo inquirit de motu quid /it. Secundo in quo.Ht. Secunda ibi: Et cjuod efimotusin mo^i/f. Prima in tres. Prim6 vcnatur difHnitionem motus via diuifiua. Secundo viaindu^iua. Terti6 via remotiua, fcilicet excludendo opinionem aliorum^le motu. Secunda ibi: .^m auttm vera dicimus.Temi ibi: .Quod autem kene diEium efi. Prima in duas. Prim6 prarmittitqua(
:
& inperfeftionem ftantiae
,
vt puta fuppleingnierc fub- feiffan^PiUf
hoc quidem ipfum eft vtforma
ipfius,hac *" li^^ftmo-
autem priuatio. Et fecunditm auale,\d eft,in gc ?**• nere QuaUtatis : hoc cjuidem album eft flipple , vt Mct^kt* perfedkum in genere coloris hoc autem nigrum, quod habet tarionem imperfe£H in eodem genere. SimiUter/fc«»<:/«OT quantum ; hocquidem efi jp«^ff»w;putamagnum;hoc autem imperfeSium, puta paruum. Etfecunditm lationem , id eft , in Vbi, in quo eft motns localis, hoc quidem efifurfum;hoe autem deorfum;hoc autem leue\hoc autem ;
graue,\t per leue intciligatur iliud quod aftu fupereminct^ pergfaiie id quod aftu fubfidet^
&
patet
quod vnum iftorum habet rationem im-
Ratio huius diuifionis affignatur : qui^ onmegenusdiuiditurper contrarias difFercntiasi, ex lo.huius text.com. i }.& inde:Contrariorum alterum femper Jiabct rarioncm perfeai,& habi-
perfcfti.
:
tus,alterum rationem imperfcdi, &priuarionis, vt ibidem oftenfum eft : text.com. 16. dfciter,
& & ide6 bene dicitur quod dupliciter aliqUid eft
ix\
genere, fciUcet vel ficut pcrfedum, vel ficut imperfe(5tura. Vltim6 ex omnibus prascedcntibus concludit: nuare tot funt fpecies motus,
& permu-
•
lic,& pariiro tt^vtrunf, partim
lic.
Dicitcrgo,qu6d(r^
tattonis <^uot
««/«
,
fupplc acquiiiti per
motum;
Uck
Totffttit$
motut
"""*"'
qutt "**'
:
.
Summ^I V. «M» Mtqmfui lic^ tram moras non q vitim.
St»t
infcri»is oftcn<Jec
ftft frtdit.
:
Cap. I.
in quolibet genere
fit
i
*t
auncn eo ip(b qa6cl motus non
gft aliquid ptacter res, diftindura fcilicct realiter,
totr«nt mo(u$,quot funt fpccics entisquodacj»;^> V*
iquiritur
pcr motum. Deindc
cum
dicit
qnod
eft
feamdum
405 :
^pia ficdl in
adu
tT
&
priufquam eriara incipiat moueri ; ficut eft in adhi antequam incipiat moueri , icaeciam eft in potcncia ad vlccriorcm perfc£lionem fed fecundiim qu6d eft in moueri,tendit ad perfedionem* :
quam nondiim Diuifi autemficundum vnumtjuoJf, gen$tSth»cijuidemj>oteHtia,hocAutema^u etM
7<*
feipfum
Mobile enim
habet.
duci ad acfhmi per
dicitiu' re-
mocum, non inquantuoa eft
potenria ad cerminum motus;quia
dum
in
mouecur,
:
quodfotentta C9
tale
e^ , 4^7«» <6-
metum.
acihuc remanec ih potenria ad
ied reducitur pcr
huic potendac
moium
^di
UrtMt
inquMtum
Ex
di£nitioncm motus, autem, fupplc cntc/ecundum
pracmiflis concludit
diccns,
quod
diutfo
vuMmtiHodejiu fenut
qmdtm
quia hoc
:
cft
a^m
:
AHm entis m
potentta,
intfuantum huiufmodi. Deindecumdicit:
^ia autem vera dicimui^ hincfalam. Ci (nim adifcahile incjuantum
tale iffum dicimus effea^iu itijuantum tedifcatur : (jr tft
hac ddificatitt :fimtliter doSirinati»
,
curatio,
amhulatit, faltatio, ^batio. Accidit autem fuerit a[fu eodem :
refpondct ,
quia per
adhi mouetur. Pacet igitur qualiter
rus eft a^his entis in
mo-
Dcinde cum
potcntia.
dicit:
A v-.'.avAl
:
diffinitio motus,fcilicet
quac eft pofle moueri
cns in
hocautem ailu : eitu tjuod , fcilicet eft in potentia inquantum tale eji , id cft , inquantura eft in potentia dtco motum. Hsc eft crgo
potentia
,
terminum motus:
motum ad adhim qui
m
^ nec]ifrtus,neqfofiertus:
iam potentia entit cum a^u ens operaturxnon imquantum iffum \fid inquantum mchile mitus fH,
Vico autem inquantumfic
:
efi
enim aspo-
tentia fiatua ; fed tamen non aris aclw, inquantum efi as/nottd6 eB,Non enim idem efie, ^potentid altcui. ^uoniamfi idem eratfimfliciter, fecundum rationem erit vtique
&
teris
:
altt46jmotm quidam-.non
aut^m idem. quidem tntm
efi
Palamautem in contrariis.Poffi
fanari , &poffe laborare n$n tdcm. Etenimfi fanari^& lahorareidemeffet. Subielium au-
tem , drfinum
,
dr languens ,fiue humidi~
^oniam
tM^jiue fanguii idem , {jrvnnm.
autem non idem quemadmodum neqtte color idem (jr vifibile fofitbilis , inquantum fofii' ,
hile fit motus via indudHua indu* oftendendo per fingulas panes
aSm motta efi.
Oftxndit quid
cendo
,
fcilicet
quod
,
vxc in tres
fecundura trcs paniculas pofitas in
,
quz
eft>mtf %n potentia.
inquaittum
n6
iftam
efl
qttid
fit trtttui
tiuf
^
di^itU-
titntm
ttffo-
nit.
Secund6
qu6d motm
efl
fic.
aSim. Secunda ibi Dtco :
Tertia ibi
ergo^uod palam efl htnc , id cft , ex djccndis quod vera dicimut , (cilicet diffinicndo motum,vt pra;di
quem in fftemtiA.
^uia quidem
:
enim. EMcit
^ficatwr,& SdUcet dr
iftara,qu2 eft,
tale,vel incjuantum hutufmodi.Tei-
autem inquantuM IniuSiiiii*-
fint
Ptirao exponit hanc particulam,
Jiffinitione.
eUrttt
bene aflignatz:& diuidi-
diffinitionis
efle
allu inqutmtum
hr.c efl adtficatio,id eft , ille
leducitur , vocatur zdificatio
in aiiis motibus, vt eft doQrinatio
,
:
adhis ad
fimiliter eft
curatio
,
am-
& orbatio. Accedit ««rrmjfiippie
bulatiofaitatio.
moueri talia cumfiunt eadem a^uM eft,cura hxc fiunt in a<^, ne^ueprtus, neque poiietius. £x
&
quo
Scet.qa.1.
quodlibet aR.1.
tjt
quod ciun
ica fic
,
fequicur
quod mo-
mo-
rti
:
non enim
efl
idem
effeari
ergo duta ducitur ad
fe
habet raedio raodo*
adum^non perfedc
eft in potentialad zdifidari
:
tur partim eft in adu, licet
:
fcilicet
cura re-
puta xdificabile
ita quod
dum nK>ue-
imperfedoi^panim
in poccncia quacenus ccndic ad pcrfedione adus,
fecundiun quera raouetur. Mocus igicur ipfius raobiiis,
&potentia
,
alicui,id eft, alia eft ratio a^ris inquanciim xs, 8c
Idem aifthit* fumftum, aliud. ^uoniam pro quia , fi fupple xi erat idem <^r» fttitta fimpliciier,& fecunditm rationem, fciUcec inquan- vel cifMitim aiia
inquantum
tum
cft acs,&
vti^ue,
inquantum
eft in
potenria flacua, vei aiiquod
inquantum eft in potenria:fcquicur mocus erit quidem aEius zris,fcilicct
cft a
non fecundum quod eft in adu^id
tttn
tfi
fir-
mmiiterideim.
IttintiA cen-
zs.ficut fupple eft s£tus zris inquan-
trnritnim.li-
cum eft in pocencia.quod
eft faifum. I^on autem eetjint idfm idem (ccundura rarioncm fic,vcl fic acccpcumj fubitBe , «M» quod probat ciim fiilxlit. T^tdam autem tn con- tamen ftr^ efl
trarits, id cft, in
dernfanari ,
&
potencia ad contraria. Pojfequi-
poffe laborare
,
id cft
,
infitmari:
Etentrn pro
idcm c&tfanari,& laborare : quia raadu , & licct fiipplc non fit eadem potcntia fecundum rarionem ad vtrum5iue contrariorum tamcn eft in eodem fubie<9;o, ;
idem contrariorum Ideo fub
in ft- a tjtio,ncc mouctur poflerius, vel poftquam eft in thi4i^qmM- tcrrtiino ad <}ttem,qmz cunc iara quie(cic:raouecur
Mcitur
tum efl as
tio potcnrix fumicur ex
Maut incipiat raoueri : quia tunc adhuc eftin tcrmino
71
&
quia, tunc
quam
fcttnii»,
:
inquantum ipfum , id eft , non fecundum quod a£tuseft fecundum fcipfum^ f^defl inquantum mobtle, id eft , poffibilc moueri , quod cft cilc in nihil raouctur pri£ls
Ixfenttfy inqminti t»
quod idem eftars, eft in potentia ad ftatuam tamen fecundiam^iucrfara rarionem, ide6 dfcit qu6d motu: non efl allus arii inquan-
tia flatua^xz
potentia operatur, idcft, reducicur adaftum, non
Notandum , qu6d
diffini-
enim pro quia, as efl poten-
non tdem funt fecundiun rationem.
emtit
d»
id eft,inquantum tale:
tus cft alicuius cntis in potencia, citm iatn ailu in
poccncia ad moueri.
fiiiMlittr
tm
infert
Exponit aliam parriculam pofitam in
done motus/}uac eft intjuantum tale, vel intjuantum huiufrifodt , diccns dicoautem inquantttmfic,
&
&
dhim fit aii(i\J3.humidttat
(ixxcfanguis in corpore Conciudit ergo qu6d qitoniam autem noneflidem, fcilicct fecimdum rationera pofle
animalis.
fanari,
& pofte laborare & pari racione non cft & in pocencia qutmadmodum nec :
idcm zs colorefl
acs
,
idem
,
:
,
& vtfAile, quod nominac pocen-
riam ad polle videri:icquiruc qu6d motiu efl ailus tnquantumefl pofllbtle, id eft,encis in po» cencia^nquantura eft in pocencia.
poffibtlis
1.1
4
Notan
m*U(er.
:
404
XL
Lib.
V ,, Metaph.
Notandum, c[«6
potcntia ad fomiatn ftatuac
inquantum xs
a6bus xris
ideo motus
;
(ed
;
non eft
inquantum
cft
in
potentiaad formam ftatii5:quialifetss,& ftatua idcm fint rubic(Sto;funt tampn diftinfta (fcundura rationcm/icut polfe fanari,
& pollc laborare di-
;
fiucfubftantialis
,
fiuc accidcntalis
j dam corum qua: ponuntur m
quos re(piciunt:licct flnt idem fubie(^o,quatcnus idem fubieftum eft potens fanari, Sc potens laborare. Ex quo patct quod motus cft a6his cntis ir)
fe tcncnt
non quocunquc modo,
fed inquantura
eft in potentia.
quod c5m dicitur pofle & pofle laborare non funt idcm Philofb-
ianari
,
,
:
phus loquitur dc potentia,vt dicit refpe6tum,noq. fundameiitum refpcdtus , quia fundamentum cft idcm vtriufque; pura aliquis humor, vcl fanguis. Refpcdtus autem funt diuerfi , aliascura relatior nes correlatiuorum commuUipIicennir terminiS| fequcrctur qu6d termini ad quos ifts potentiae dicuntur, puta fanari,
& laborare, eflent idcm, vp
cx panc fubicdi
ditatis ipfius
aUiu
,
,./r
:
& idc6 ^qua:.
•
diinnitione
motus
'^'ff^"'""
motus coMf„etHr f
quacdam ex parte qui-
motus. Naniprima particula quae cft
,p(Miitur in eius difnnitione quafi genus,65
pertinctad cflentiam motus,nam motus intrinfece,
AduertendVim autem
J
plex.
:
ftinguuntur ratione,vt patet cx*diftin£tione aduu
potcntia :
Pttent'
Mf ooniequens motuseft d/dus sedificabilis. Et fubdit eadem eft ratiotO" in aliis motibns. Paret igiturcx omnibus praedi(3;is , qu6d motus cft a.(5tus in potcntia, inquantum cft in potcntia. Kotandum,gu6d quia n^ofnaeft quacdam for^ §iu!d efen. mamobilisvt fubie(^ idco hapet diffiniri per fi^^f.&qmd fubie<5tum,vt pcr additum:ficut&omnisforma, *''«'«'«» «»
1&:
& eflcntialitcr eft ^us.
Aiia:
dus
particuls,
quac fequ.untur,liint quafi difFcrentiae cxtrinfccs,
& tencnt fc expancfubic(^ mobilis,quod?ften? in potcntia, ficut patet.
S
VM
MA
IVM,
R
Pi:obatdiffinitioncni datam , reiicien-» doaliorum opinioncs demotueorum(que motiua,
arguitur in littcra:Quod tamen pft manifefte fal-
(um. Deinde ciim
QVbdautem ben\ diStum
dicit;
eft
,
palam ex
quibus alij dicunt de ipfo:<^ ex eo quod
^od^uidem enimefthic:^ quod accidit 7*
tu»c moueti quando fuerit aEiu ftc frius necpoFferius
%
^ nec
falam. Contingit enim vnumquodque aliquando quidem a£iu ejfe; aliquando autem non : futa adificabilU in,
quantum adiJicabHe:^adificabilis aifus inquantum adificabtle , adtficatio efl : aut enim hac domus ejl^aut adificatio ailus:fedcumdo-
mus fuerit^non adhuc adtficabtle erit^ adificaautem
tttr
^edificabile,
Necejfe igitur adifica-
iionem aBum effe : adificatio autem motus quidaMade autem ratio,(jrin aliis motiffus.
non facile eft aliter diffinire ipfum Neque enim in alio aliquis genere voterit fonere vti^ "
.
que iffum,
&
flt motus, diffinitioncm mobenc aflignatam , remoucndo fciiicet improbatldo opinionem aliorum de motu. Circa
Oftendit quid
&
tus, elle
quod duo
facit. Prim6 propdnit intentnm. Se^ dedJ"""^, cund6 dcclarat ipfum. Secunda ibi Palam au- »pprobtitM. tem ex tjuibus Dicit crgo,^«o<^ autem.bene dtBum fi»ities( dk:
^y?,quid fupplc
dicuntM
fit
motus,^
eftjCx hisquae alij
motu,di£5nientcs ipfiim eji facile
ipfum,
:
dicunt^f
&etiam ex
fft /tilttt.
emmhicy
fciUcet motusr/?, fuppleadtus
tmc acetdit moueri, bili
:
;
inquantum adificabiU , fupplc poteftcfle in
potentia,vel a6tu:& zdificatiocftrfffjij tdificabi-
mus teti»
efl
lii
incjuantum
in fo- aedificabile;
»d dtto.
Al.contitigit.
ddificabile..
Dicitautem inquantum
quia materia domus
eft in potetia
ad
duo fiad foima domus,& ad hoc qimd «dificetur: &refpedu vtriufq; c6pedt ipfam qaandoq;cfIe in a<Stu quandoque in potentia;tame potentiaad hoc qu6d asdificetur, defignatur pcr hoc quod diciturj fdificabile.
timc
Quando
fit a(Stu
;
igitur asdificabile xdificatur.
& adtficatio
eji
:
JEdificatio^
flificalhlit eft
ft^iu eiut.
domus non cft
;
fcd fupplcforma
a(Stusaedificabilis
inquantum
jcdi-
cum domus ,id eft, cumforma domas fuerit introdu(5ta, non adhuc erit adificabile;
ficabile
:
ejuia
fed iam fupple erit acdificatum:acdificabile ardificatur ,id eft
Infert ergo
quod
,
fit
in a^Stu
autcm
cum acdificatur a(5tu.
necejfe efl igitur adtficationem
eJfeaEhum. ty£dificatio autem
motam
in alto
Palam autem ex quibtts dicunt
hi
quidem
4lteritatem^(^ inaqualitatem, (^ non ens. Deciarat intcntum.Circa quod duo facit.Quia opiniealierM prim6 pcrtra(fbt aliorum opinioncm. Secund6 de-motu^uo caufam opinionis. Secunda ibi iCaufa autem in »^f**»f" Mhocponendi. Prima in du^s. Prim6 proponit opi- .A»«'<w«w. nioncs. Secund6 improbat ibi Qupirum nullum. Dicit ergo, ^urid palam vid^^nr ex quibus dicunt fupplc ahj' , quod fcilicct motus non potcft aliref :
difnnirr:nam alteritatem
fupplc dixerunt
alij
: alij
inequalitatem
:
&
motum alij
cfld
non em.
Deinde c6m dicit
a^^us zdificabilis
inquanmm acdificabile. Vndc fubdit aut hdc domus, id eft , forma domus eft fupple aSus ip/ius adificaktlis , aut iipCzadificatio , cum cuilibet po-
nanfrrm* «- tentiae rcfpondct aliquis a(5tus
non enim
eo cjuod
genercqukm fupple ingenerca(^s vt di(Siumeft Deindc cum dicit:
mo-
<\mz,vnumquodqHe fupplcmobilium c«T/«gt> ali~ quando effe aBu; aliquando autem non;puta xdiji-
Materia do-
'"«»•
& quod
cfuando Jic fuerit aElu in
& necpriMs,necpo^eriHs,palam edienim pro
cahile
alij
t/>/tf,fciiicec
fcilicet aliter dfffi"ire:ne^ue
vtiquepoterit aliejuis ponere ipfum
Exponit tertiam particujam diffinitionis,fciliWxpmit quacetquod motus fit aftus , dicens , ejmdquidem liter motut
-^ 'Exdudenit "f^fiontm ».
efi
quidam motus.
^orum
nullum neceffemoueri. Sednec , neque ex hismagis^
permutdtio-.neque in hoc
quam ex oppofitis. Imppobat
opiniones dicens qu6d pr^improbMtit motus non funt conucnicnter diia^um *• _aflignat«, quia non conueniunt motui, ncquc ex f'»>o»Mm. parte ftibiedi mobilis qiiia Ci motus eflet altcritas,vcl inaequalitas, vel non cns fequereturquod omne alterum,vcl inaequalcVel non ens moucreEur quod faifum cft quia nuUum horum neceffe di(StaB
di(5tas
:
diffinitiones
:
;
:
:
:
:
Summ^ ejl
mdueri. Poteft
cnim
V.
I
aliquid dle alrcram
& fic de
Cap.
qnod
405
I.
quantim mauetnrex necejft-
id eft,in poteritia rjfe
qtMntum.
Itcrum patet hoc ad idcm ex parte terminorum motu« a quo ,
tnteynec etiam tjuod efi aiiu
qucm vnde fubdit , quod neque JfmnHtatio eft
tunc ^uicquid eft in;porenria ad aliquid; puta ad erte quantum,moBcrctur ad quantit^temt quod tamen non oportct , quia ctiam antequam
non moiietur
,
aliis.
&
nec
inhecj nec in htsmAgis e\tutm ex opfofitis : quia, non eft magis motus ad non ens,vel ins-
icilicet
quaiitatem,vcl alferitatcm,quam ad oppofita horum,nec econuerfb magis eft moms ex his,quam
cx eorum oppofitis:quia poteft eflc motus cx noA €ntc,ad cns,& ^conuerro,& cx altcritatc ad fimieconuerro ; & ab inzqualitate ad limdinem , fic patct econucrfo fimiliter : aqualitatcm , tam cx panc fubieAi quam ex pane tcrminorum
&
&
&
motus.diffiniriones iftasnon clle propric affignatas
cum non
,
cum
fint conoertibiles
Dcindecum dicit
di£nito.
Notandum qu6d
fi
j
tenti£
motus eflet
in gcncrc
po-
DeclatMtU dfStrum.
,
nioueri ad quanciutem cft in porcntia ad
ittcipiat
quannmi,& umcnnondummouetur. Similiter fi motuscflctin gcnere zOaxs, fcquitur qu6d timc quicquid eflct in zQta , puta z£h\ quantum moueretur ad quantitatem , quod tamen cft falfum quia cum eft a(^quantum , nonmouctur} fcd ia cft motus terminatus. Quia igitur non poterant poncre moium,nec in gencre a£tus, nec in
eflc
:
genere potentiaE:idc6 pofiicrunt ipfum in brdine indcterminatorum , priuatiuorum modo pra:-
&
:-
cxpofito. Deinde cum dicit:
Caufa autem in hcc fetiendi tjuia indcjinitum vidctur aliquidejfc motui. Altcrius :
coelementatiDniifrincipa:cjuiafriuatiHAfunt
indctcrminata. Ncquc
emm
hoc
,
ncqnc tale
n/llum ifforum , aeque reliquorum PradicA-
mentorum. Pertradlat caulam opinionum. Circa
quod duo
Secund6 eam excludit. Secunda ibi Mottifque aHtu. Prima in duas.Prim6 ponit caufam opinionum. Secundo motiuum cauuE.Secunda ihi:Cur atuem videtur.Dicit ergo, quod cattfa autem po?tendi,Cci\icct raotum in hoc, id eft , in tali gcnerc qu6d,{cilicet qujedam alteritas , aut inacqualitas , &c. eft quia mottu videtur
Primo cam
facit.
ponit.
:
ejfe
ariquid infinitum
,
id eft
,
indeterrriinata funt
fUterim coilementationu principia:quiafiint indeterminata , nec enim vUum ipforum fignificat hocid eft
,
Subftantiam, nec tale, id eft , Qualitatem,
reliquorum Prxdtcamentorum.
ttee
Notandum, quod
ficut di(Slum
fiiit
primo hu-
ius,Pythagorici pofucriit duos ordincsprincipio-
rum,& inquolibct decem principiaordinata:quorum vnura dicebant ordinem bonorum in quo ,
coUocabant illa quae videntur habcre perfecftionem,puta bonum,dcxtrum, malculum , quietcm. Alium autem ordinem dicebanr malorum,in quo collocabant illaquz videntur dicere imperfc-
Aionem,pura,tenebram,finiftrum
,
foeminam,
& &
motum. Qua: omnia dicebant eile priuatiua , indcterminata , nec aliqnod eorum fignificare Subftantiam,nec Quahtatcra, ncc Quantitatem,
nec aliqubd aliorum Generum quia igitur motum ponebant in ordine fiue coclcmcnfarione priuatorum : idco dixerunt motum cilc quandam priuationem , per cOnfequens quandam non
Motufque aiius quidcm vidctur
fc6ium quidpofsihile cuim efl aiius ,drf>roptcr hoc dtffcile ipfum fumerc qutd cfi. /ut enim in priuationcm neccjfc poni , aut in fotentiam,autin affumfmplicem horumaujjc ,
nullum vidctur contingcns. c^are rclinquir non a6lum tur qttod di£lum ejlcffc ,
&
cntit.atem
,
vel alteritaiem
Dcinde cum
,
Curautcm videdtur indeterminattUy caufa :
ejuia
nec inpotentia entium:neque in aSiu
ejtponere ipfum.
Ncque cnim pofsibilc ejuan-
tumcffc ^mouctur ex neccfsitate^ neque quod
qu6d mottu quidem videtur
3*. CMufA ffin.
Ponit
moduum
huius caune:quare fcilicetmo-
computabatur inter indeterminata , diccns qu6d cur autem mottu fiipple videtur interminatus. Caufa eft o^uia non vidctur poflibile ipfum motum ponere nec in potentia, necin aElu, id cft, nec in genere potetiac,ncc in genere adus. Quod probat enim pro quia , mc iUud <juod t^pofjibtle» tus
,
77 Excludit di'
xa^ Uam ciiufam tptniottttm
(jf^
:
re tjuid
Aut enim vt vidctur
efi.
poni in prittationem
neceffe f/? jpfijm
id cft, in genetc priuationis,
,
aut in aElum fimplicem,id eft,in genere fimplicis a6his,& petfeAiihorum autem nuUur» videturcontingens quodfcilicct (itmotns.Quare relinquitur aElum , fupplemotum efle <]uod diElumefi ,
&
non
aBum diSum ,
imperfedus,
fe6his,
;
tingentem autem videre
&
quod quidem
eft
tamen
&
V'^'e t»tem
efi
e»t*-
vidert
metm
quod motus eft a6his, ncrt t*me» noii eft adus fcilicet pet- imfe^l*.
id eft
Icilicct
,
difiicile efi
effe, id eft
poflibilc
:
,
videre
licct.fit
\
hoc
& con-
difficile
quia eo pofito nullum
fcquitur impoflibile.
Notandum, qu6d motus fe6his;quia
fi
eft
verc adhis imper- M»tut
eflct adhis' perfe(Sus aufertet
potctiani a mobili tefpec^ illius formac eft raotus ris
:
quia aifhislfyerfecSais non
in potcnria ad albedinem
:
eft
totam
adquam
8m
efi
f^ Mcim.
M-
nm
adus en-
& ideo timc moms
non eflet a^sentis in potenria,(edeutis ina<^: motus autem fic eft a^s mobilis,qu6d non aufen potenriam ab eo : quia quamdiu mobile cft in mom,tandiu cft in potentia ad terminum moMetmefi tus. Per motum tamen aufcrtur a mobili Ibla po- »iim ftdtmtenria, quae erat ad moucri non tameh omnino : ferftdm. :
mobile {emper
tnoueri Mttiitum di-
ejfe
aBiu.aliquis
men tmperfeSttts : caufam autem huituefi,quia ipfum poJfthileM cftiroobile quod eft cns in potctia, cuiiu motus efi aEitu , eft quid imperfe£kum dr propter hoc {cilicet quia morus eft a
(juia
aSiu quantum,
&
.
Excludit caulam praedidat opinionis dicc ns
vel inaequalitatem.
ditit
,
aSiumdiStumwidere quidem difficiUm ,cottrtin gcntcm autem cffe.
'.
&
aliquii^
impcrfcltus autcm. Caufaautcmyquia imper-
ucbitur
quia
:
:
eft in
potentia ad ainpli^s
omne quod mouctor adhuc mo-
vt probatur 6.Phyfic.t.c.7.&
5i.& drd-
cx quibus parerqu6dmoms fic eft adhis mobilis, quod cftaAus imp?rfc
&
praed)(5ris,
Tunc
fe quityr iila pars:
SVM
:
:
4o6
:
Vi
Lib.XI. SVMMAKIVU.
cio feu a£^us
ET
78
metw
i
& opera-
mofusih mbyHifalam,40us
qitod eji
emm huius a motiup. fit
vt in fld>iefto.
Circa quod duo facic.Prim6 oftcnditquod motus eft inmobili. Sccundo inquiritquomodo ie ha-
Secunda
bct ad raouens.
ibi
Et
:
motiui aHus.
Dicit ergo , palam eft etuod motus eft in mobtli, quod probat,f/7/w pio quiajfupplc motus eft a^ut
huius
id eft
,
Formetur
,
mobilis a mottuo
,
fupple caufKtus.
omnis a£tus eft in eo cuius eft forma, ^ckus ied motus eft a6tus mobilis, forma , vt patet ex didis ; crgo motus cft in jnobili. Deindecumdicit: ratio
fic
&
oportet qui-
Mm itu fe habet
moinns.
Inquirit
,
Circa quod duo facit, Secund6 probat ipfum , ibi proponit ergo duo vnum ,
id eft
nBu*
"°" ^ft alius,
(jf
cft adtus mobilis
fcilicet
{uppleefte aftum
:
;
&
Motittum tjuidemt eft quod motus eft
:
,
Aliud
mouentis.
motus qui eft
oportet
amborum
eft
motiiii
quideme m m ,
quod
& qui
,
motum
fcilicct ippbilis
,
&
dl~
;
cundum rationem ftaHricE,vt fe tenct
quia
:
alia
ex partc
/sft
ratio huius di-
vniiis, Sc alia vt fe te-
neccx patte duorum,& propter hocvtfetenetcx
duorum vocatur dupHcitas naxfi duo funt duplum ad vnum :vt aute ffe tanet cx parte vniu? dicitur diraidietas. Naai vnum eft diniidium ad
parte
:
duo.
Sirailitef
intelligendum
ftantia afceudentis
dc via
cft
,
H*»e hMittii qiiod
cMm
identitate
fiue di-
& dcfcendentis:quia licet
,
reali Jlat dir
fit fitniii»
eadem reahtcr, differt tamcn ratione. Etpropter hoc ille dicitur afcendcns , & ille dicitur defccn-
fg^
malit.
dens. Similitcr etfam inteUigendum eft in propo-
«to,qu6d lich idera motus reaHtcr
habct ad mouens. Primo proponit intcntiira.
:
vtohilis.
effe
& mobilis:di!Fert taracn ratione
quomodo motu$ fc
aSus motiui Jdttfi motit4
fiuc diflantia<«/^
n«n eft vnum: fecundum racionem ftmiliter fe habct , & in..rn9Ufntt tn mofo , quod , fcilicet idem motus tealitcr cft iOwi y triufquejicct differ^tt fecundum rationem. Notandum , qu6d licct fit eadem diftanria Re/clmio vnius ad duo;& econuerfb r^ipen difFerunt fe- ^prum.
:
Et motiui aSfus non alius eji : enim ejfe acfujn amborum.
tid
& defcendentis :fed
:
&
^MMlittr m»-
Etfimilitcreademeft via,
Co.
cendenttsi,
Vbi inquirip dc motu in quo
In quf fubefi
in mobili;
mouentis.
&
^dmodum
qjuia differunt
ejt
ieiiiue
idcm pcr excrapla dicens qu&d efutm-, eft eadem diftantia vnum ad duo ; duorum ad vnfm,id eft,vnius ad duo,& econucri^iobat
De tnotu comparato ad rubicAum, & ad moueas:e(l cnim
Metaph.
:
fit
mouentis,
quia vt
cft
uentis habetrarioncra,vt abhoc;vt autemcft
momo-
&
bilis habct rationem vt in hoc ; poteft dici adio,vel paflio. Quod non dcbet inteuigi loque- Sucmedt 4^ do de adione,& pafllone^qus funt rcfpedus for- &io, e^ fiafi;^ maliter;& conftituunt Praedicamenta forraaliter, funtidemfjf qutmodo noi rcaliter diftinda fed loquendo de a<Stionc pro 4-
&
rc
:
ada
& produda
q.i,
vtoftenfum cftp. hiuus, in 3uadara qaacftione:fic cnira eadem forma,qua: vt uens,cft ipfc motus,realiter eft a<3:us , yroduAa. a moucntc , eftrccepta in ipfo mobili , ,
;
c.i.
&
mouentis. Deiude ciim dicit
Motiuum (juidem enimejiin fojfe, mouens
&
&
palTb.
auteminoperari. §>M))i
mtuft
fft atlus tno-
*i#j ofiendtt.
SVMMiE QVARTifi
Probat quse dixcrat. Primo primum. Secund^ fecundum. Secunda ihv.Sed eft aEliuum. Dicit erqq ^ qued motiuum tjutdeenim , omne eft inpo^e, icilicet moucrciSc mouens autem in operari, (cili-cet in a(ftu
motum
,
,
cijm ergo
quift fcilicet
mouens
C De infinito,&
dicatur propter
p.
fit
poflibilc a6lu in
II. maeni-
cudinc, vel tnuldcudinf i
adu mouet , fequiturqu6d
motus cft a£his motipi : forraatur fic ratio Illud cft adus alicuius quo fit in a<5tu fed motiuum lit in adu pcr motunj , nam motiuum dicitur cx hoc qu6d poteft moucrc mouens autem quod adu mouet, &: opcraturjergo motus eft adus ajicuius motiui , cum fcilicet zQca mouet, Deindc
an
A
:
SrMMARlVM.
:
Pofitis- variis
:
ciim dicit
libile
quod detur adujfenfu
Pythagorge
Sed eft aifiuum mobilis. vnus amborum aitus.
^arefimiliter
acceptionibus
infiniti,
5^
& diflindis eius modis, docet cfTe impofj
triplici
PJatonis.vel
ratione
,
dequoj,
Pliyfic. egit.
INftnitum autem^aut quod impofsibile fer-
P^obat fccundum quod propofuerat , fcilicet ide fit Aaut qiiod morus cft vnus a£his motiui , Sc raobilis. motiui , Prima hoc probat per rationem. Secund6 per ^* cxempla. Secunda Ihh^uiemadmodHm eadem. In Ti^ilt fUattr, prima pane intendit talem rationem Motus eft adus motiui , vt priis didum eft : fedmptiuum
tranftre, eo
Ofieniitauid
^
:
facit illuni inotum qui eft in mobili,& non alium. Ergo erit vnus amborum & hoc cft quod dicit qu6d fupple moucns , vcl motiuum eft ailtuum mobilts.-tjuare fcquitur qu6d erit vnus aSlttsftmilittr arnBorum. Dcindc cim dicif
Quemadmodum vox inuifibilis, autfertranfitionem habens imperfeciam , aut quod vixy aut ijuod natupt eft habere,
^ non habet fer-
tranfttionem,aut terminurn,
Poftquam Philofbphus determinauit de motu
:
oftepdens quid fit:muic oftertdit de infinito,quod eft
tiijui.
adduc
diftantia ,
vnum
^
"'"'•
Circaquodtpiafacit. Prim6 praemitritin-
Sccund6 probat
eius adtua-
iera irapofIu)ilitatem.Tcrti6 declarat eiuspoten-
tialem diuerfitatem oftendens, fcilicet quoraodo
c^ duo ad vnum, dr aftiendentiSy dtfcendentisjfed effe non vnumfimiliter auif
cft in potentia diuerfiraode in diucrfis.
ttm in mouentejtjr in moto.
tfmnmidem, Prima
}
Sermodtinfi.
& cuiuflibet con-
quaedara pafEo motus, ficut
finiti raultiplicitate.
S^emadmodum eadem
j^
quodnonftt natum pertranfwi.
ibi;
S^parabtle qutdetn.
Tenia
ibi
in duas.
:
SecunJa
/nfinitum au-
Primooftcndit quoc
'^"fi»'fn> i» "^*"'!'"''
*f ur.
:
:
Summ^
V.
I
qaot modis fiunimr infinitum in adhi. Seaind6 quot modis {umitur infinitum in potentia. Secunda ihi: Adhuc *tuem eppofuifne. Pcnit autem quatuor modos, quibus poteft (nmi iniinitum in a^jdicens qu6d infimtMm /nttem fupple dicitur
Cap. qua
fiibftantia
mam
^Mod nofit natitm ptrtranfiri, tjtteTMdmodttm vox diatur innifibilis , quia folicet nec poteft videri, nec eft apta videri, cum non fit de genere vifibilium : taJe autcm eft infipitum negatiuc , vt pimdhiSjVel vnitas,quia,fcilicct fibi rcpugnat pertran-
fiipple infinitum tfe tjiudem alitjttodens feparabi-
,
eji pertttmftre, eo
aut ijHod impojfibile
& meniurari
liri ,
fimiliter
:
negatiuc,fibi repugiut videri.
tum fecimdomodo
& vox
inuifibilis
Aut^dxm infini-
habens pertranfitimem imper-
feilam : quod fcilicet nondum eft penranfitum, licct fit inceptum pertranfiri. Puta fi aliqua.via,
quz incepta eft eft,
non niuta
nondum
,
perambulari, dicatur infinita
non
vel
terminata. Pro eo
,
,
id
quia
le.fenfibile
Phyfic.vnde accepta
tranfibilis
quan-
ibi
ncn
hax.,enim
&
pro quia , fi infinitum efifubfiantia , nec erit magnitudo : necmultitudo:
(juod
do
:
efl
:
funt fubftantia/cd accidens
& per
:
Enim pro
8c tale eft infinitum priuatiuc fit
determinari,
&
:
quia
licet
tamen fiante hy-
finiri,
non habet talemfinem. Deinde cum
didt:
Adhuc Affofttione,Aut abUtieue,A»t vtraqne.
DifHnguit modos infiniri:vt fumitur in potcn-
dtcttur infinitum appofuione. trifUd- P^'
Vno modo vt
numcrus. Nam quolibet numero dato conringic apponere vnitatem hoc modo numerus po:
tcfi crefeerc in
&
infinitum
& hoc
:
eft
tantum
fe-
cundum
potenriam.-/^wdiciturinfinitimi fecundo modo Ablatione, id eft,diuifione, id eft, quod fitaliquod conrinuum,quod de fc eft in potentia, vtpoflitdiijidiininfinitum.
Attt
dicitiu: iniini-
tum tertio modo Ftroque, id eft , vtroqiie modo, Sicut tempus quod eft infinitu appofirione, quatenus habet rationem numeri:quia tempus
merus motus:&
pft
eft
nu-
infinirum diuifionc;quatenus
habct rationerp conrinui
quod motus, Dcinde cum
,
cum
fit
idem
realiter
dicit
diuiditur in
continuum
,
& difcretam.
Si
nifificut
ijuodensfeufihileautem nonpofsthile
ejfe,
Si
deSyindiuifihile erit.Qmd enim diuiftbile,aut
magnitudo , aut nvtltitudo. St autem indiuifibile^ non infinitum , nifificut vox inuifibi-
Sed nonfic dicunt neque nosfic qudri^ mus^fed tanquam imfertranfibile, Ptobat oflendens
,
adualcm impofHbilitatem,
infiniri
qu6d
€St
dicitur inuifibUit
vt pracdidura
fic icccfto-, fed
,
impoflibilc dare infinitum
nit» fiierunt duae opiniones.
Vna Platonicoru,& Pythaeoricorum:qui pofueruntinfinitum feparatum afenfibilibus, habere rarionem principij.
&
Alia fuit Philofbphorum natiuralium , qui pofu^runt infinitum in fenfibilibusuion qu6d efkc ali-
nmergofubiinnti»
erk
,
qu*B
cjU
Sed
ipfi
non fic
erimus dc infinito
qiucrimus infinitum tantjuam im~
quartum modum, Formetur
infinirura priuatiue didhim.
fic rario:Si
infinitum cft fubftanria feparata pcrfc ergo noneritverc infinitura:confcquen5
&
repugiutantcccdenri,patctiergo antecedcns eft falfum. Confequentia probatunquia tunc infini-
tum nec cflet magnitudo , nec mulritudo : &per confequens indiuifibile, ergo non verc infinitum: vtniic intendimus de infinito. Deinde cum diciu
K^dhmc quomodo contingit ferfe effe infnitumifinon (jrnumerus,^ magnitudo,qu0-
81
rum fafio infnitum ? TenerefmfPonit fecundam rarionem, dicens quod adhiu quomodo contingit infinitum ferfe ejjfe, fcilicet fe- fionim fitpn-
paratum:^; non,
matur
rario fic
r»tam /iihie3o non ente non:fbr- feparatc 00-
& mtmeriu,& magnitudo quorttm
infinitum efitajfio? Quafi diceret :
Subie(£h>
non
quod
cxiflente feparato fliau.
nocpaflioeritfeparata:fed infinitum eft pafEo nunieri,& magnitudinis numctus autem,& ma-
gnimdo non per fc exifhmt fcparata
:
vt oflenfiim
pHmo huius ci^ ncc iufinitum crit ,
tum. Deinde ciaa
fcpara-
dicit
Adhucfifecundum accidens./io vtique erit elementum entium, inquantu infinitu-.quem-
admodum neque indiuiftbiU loqueU^quamuu vox inuiftbilis. Et qued n$n efta^u ejfe infinitum , Palam. Erit enim qu£cunque iffim fars accepa infnita. Infinito enim ef[e,(jrinfinitumidem:fiqmdem fuhlfantia inftnitum,
drnon defubie^o. ^uare aut indiuifibiU,aut Multaautem
ininftnita diuifibtleft fartibile.
zSbx.
Ad cuiuseuidenriam notandum, qu6d dc jnfi-
fMa.
& tale cft infini-
cft.
pertranfibile, fcilicetfccundum
eft
enim net magnitudo rji , nec multitudo '.fubftantta autem ipfum infnitum (jr non acci-
bilis.
vex
tum negariuc
eft
qme. eft
titMit fafsiei
autem
:
Sepafahile quidem igitur ita^ue ipfum ali-
g»UtuUne'j:t
:
quiaelle diuifibile cft paflioquonritaris
exiftens,
^^^ P°"" °^" modos,dicens,qu6d Adhttcfup-
eow
M «M.
fijtu
quia id /ep»rnt» fw diuifibile aut eft magnitudo) aut multitu- fttxsilent. erit indiuifibile.
dtcunt ntc nos etiam fupple
:
Bttum. Injmitat
i»
quod
i»
Quia
3.
habet
aptum
injioito
eft ifta littera.
Et patet ex
fiipple infinitmn fit indiutfibile,non erit infinitum,
pothefi
x.Ofittitde
fuperfluere.
fc. Aiu dicitur infinitum quarto modotfModnatmmefi hahete pertranfittonem taxmim. fupple quantum cftcx fuo genere , talem »0«
&
80
feparatum a fenfibilibus.
frciuunm
efft^Mim^
mmitituponituryr«/J^i/e.Taleergo infinitum non tfipojfiditie:ig:tm «i bUeeJfe, itaqu^d fit quaedam fubftantia pet fecxenmenit diiftens:& non accidensalicui fubiedo. Quodpro- uiJUniUat
confcquens
fit
efi,
Vbi lyfenfibile videtur
tui,
Aut dicitur in-
tum eft dc
itr.
autem,id
finitum terrio
penranfita pcrfedlc.
fcimris, vcl mcnfuranris^licct
fitit*
.•
:
non acddens quia ifta non
eft
modo, qmd vix, fupple pertranfiPuta fi altitudo casli, aot prof-unditas maris, vel aliqua via longa dicatur impenranfibilis , Sc infinita pro eo quod tranfcendit facultatcm tran-
,
407
quoddam acddens alicui
corpori incxiftens. Primo ergo ptoccdit contra prioipim'onem , quod fcilicct nonfitdare infi:
nitum feparatum a fenfibilibus. Secund6 contra fec undam , oftenccns qu6d non fit dare adu infinitum in fenfibilibus.Secunda ibi:.^M autem in fenfihiltbus. Prima in tres fecundum quodtres rariones adducic contra primam opinioncm. Sccunda ibi Adhuc quomodo. Terria ibi Adhtic fifecundum accidens. Didt ergo , quod ipfum
no modo
^leHli^ZZ
fcd
II.
effe
iJe imfofibile inftnita.
^emadmodum
enim fars aerii aerftc inftnitum
inftniti:ft eft
fubHantU\(jr frincifium. ImfarttbiU igitur
&indiufJihiU.SedimfopbiU efta£fu infini^antum enim eftneceffe ejfe.Secundum
tum.
accidens igitur exiftit.
Sed fi fic diSum eft quod
Lib.Xr
4o8
.Vi Metaph.
non eentingit illud ejfe princifium ^fei
ijtthd
illud cui accidit aerem^ut parem.h^c (juidem
Ponk t^cundam Quia,
&
fi
raticmein qusc (bt ih hoc:
(e exiftens
aut
:
aut ponitur
:
vt accidens inhafrens alicui fubie
w* u-H
puta magnitudini,aut numero, quae fnnt leparata lecundumPlatonicos. Sed infinitumnon eft fub' ftantia per /e exiftens feparata,
nec accidens
Ergo &c. Minotcm
ter inharens.
flat tota ratio in
vinute probat
fetunditm accidensy id
eft,
qua
rationis in
dicens qu6dyi
,
ponat accidens:{equitur quod tton erit vtique eleTnentum : id eft , principium entium incjuantum infinitum: fedmagis fupple illud
fubiedum
cui
^uemadmodum fupple nec inui-
ineft infinitum.
principium loquels fed vox quamuis : ex eo quod vox eft fijbiediim
fibile eft
:
VoxyJir inuijthilis
probat quod non
inuifibilitatis. Vlteriihs
ftantia per fc exiftcns feparata,dicens
id eft
,
non contingit
infinitum
fub-
fit
quodnon efi,
ejfe
a^u
quafi
:
feexiAcspalam eft:enim ipicoc^\x\z,fiquidem infinitumCnfubffantia, non fiipple ^r^ixcmxidefubieUo.Quare lequitur quod aut erit indiuifibile:aut dimfibtle in infinitum. Si (lipple
fubftantia per
fit
&
autem cdpartibtle tia:vt
,
id eft
diuifibile,& fiibftan-
,
fupponitur ergo <]Uitcun^ue pars accepta ip^
fius erit infinita:idemenim eft infinito efte, gt infinitum : quia infiiiitum eft fuftantia ciufdem rjl-
& in partibus
tionis in toto
totam rationem
pracdicat
:
quia tunc infinitum
cius,
cft infinitum. Sicut igitur
& propriam quod
quslibet pars aqu^
eft
& quxlibet pars ignis eft ignis quaelibet pars ignis infiniti erit infinita & per confeaqua ,
fic
:
:
quens erunr multa pollIbile,f
quod
infinita fimul;
quod multa
eft
infinita conftituant
*": "''^
im-
vnum
7*Tji^"uf
parre.Ethoceftquodfubdit:A/«//<«rf«?f»j "^^* '^' ^^'"^ eft impojfibile a'er,fic
:
pars infiniti eft ihfinitum
:
&
fi ipfiim infini-
tum eft principium fubIlantiaCupp\e diuifibilis yt fijpponitur, Ex quo f^quitut quod infinitum non erit diuifibile;crgo erit indiuifibile ied non :
poteft efte indiuifibile. Ideo fubdit:5f<^ impojfibile eft indiuifibtleCapvle elle
pro quia,
diuifibile.
fupple infinitum
non
ejuantum
ejfe
Ex quo infert quod
eft fubftantia
edietgoaccidens exiftit;ide{\.
,
,
& fi
vt oftenfum
fequitur
qu6d
erit
gccidens : fed fific. Didhim eft quod non contingit fupple ipfum infinitura e(Ce principium ;fed ittud ctiiaccidit vtfubie5to,puta
dam
aerem vt dixerunt qui-
dixerunt Pytha; aut parem : vr Paretergominorratipnis, quod .icilicet
naiurales
gorici.
infinirum
fi
ponitur (cparatum
fubftantia, nec accidens.
,
non
poteft efte
Concludir ergo dicens
qu6d Hac ^uidem lii,
id eft
,
igitur inaui/itio eft vniuerfatranicendens conuderatibnem natuta-
lem:qualiter
fcilicet
inuehitur contra opinio-
nem Pythagoricorum,& Pfatonicorum, runt locutide infinito
hoc
vel praecise
sc
fed plus,vel mirHjs,fi
,
naturaliter
,
fi
fitpars aliquota:veI
(kam
cft f . huiusjcap,
momodo duo funt modo duo
non
fit
non pracci-
aliquota
ponentes
vt di-
:
de parte.t.c.?.5.& inde.Pri^
pars ipfius qtMtuor. Secundo fnrs
funt pats ^j«7w:quia
nunquam
reddut
duo praecise ip(a tria. Sed dicit pars improptie di£ta qus non hab^t aliquam determinatam habitudinem ad totum. Primo modo fumendo parte, patet quod pars infiniti no poteft eftc finita:quia finitum aliquoties fumptum non poteft menfura-
finitum
Phyf lem
& fic loquitur Philofophus hic,& in
:
t.c.30. licet fit
impofCbile parte
Crfrimo mode adhuc dU' fiiciter,
Vndefecundum
toto.
partem repugnat
rei
j.
efte aequa-
veritatem habere
Hahert partg repugnatinfi.. nito.
Secundo aurem modo fumendo partem.poteft dici quod pars infiniti eft ^x impojjilbi, finita:& hoc modo loquitur Philofbphus primo li quodlibet. de Carlo, & Mimdo. de parre infiniti. Pofiio er- Admijfo inr
go infinitum
infinito.
cfTc, licet
ut fimpliciter impoflibi-
cfnuenieHti
feqHHntttf
le,pars cius fic vel fic accepta erit finita , vcl infimult». nita:licet infinito repugnet habere partem:vt di-
6tum eft:dato tamen antecedente impoffibili non eft ntirum fi datur confequens impofHbile quia dato vno inconucnienti , non cft mirum fi multa :
Ex primo
fcquuntur.
Pliyfic.
SVMMARIVM. Non
efTe dabile infinicum in
magni-
tudine,vel multitudine:probatur rationi-
&
bus Logicis &: Phyficis, primo id probac de corpore tam compofito quam fimplici
j
fecundo idem fuadcccx parcc
loci &:locabiU^.
QVia autem palam. ciehtts
infenjihilihus non
eft^
hinc
Sienimcorporis ratiofupfrf-
determinatur, no erit "vtiijue infnitum
corpm^nequefenfihiie^ neque inteUeBuale,
84 Arguit contra fecundam opinioncm , qux poCtntr» antUl nebat infinitum in fenfibilibusivt acpdens inhac-
,
quos nMmrt^l
res alicui corpori fenfibili vt fubiefto.Circa
duo
facit.
Quia primb improbat
quod
les
ofienditj
iftam opinio- infinitum
&
probabiliter. Secundb Phyfice aSu n«n da. , fenfihitibm magis , realiter. Secunda ibi : NaturaliteraufHbieiiim^. ex hii.Vrimz induas. Prirab oftcdit qu6d tem infinitum non poteft eftc corpus. Sccimd6 quod non poreft elle numerus. Secunda ibi:Ne<jue nu-
nem Logicc
&
&
merw :Dicit ergo. Palam eSJe^hinc^d eft,ex
dice-
disquod infinitu,fnoexiftit in fenfibUibus.Ehim pro quia, /» ratio corporis eft tjuodfit determinatit fuperficiebus
:
fequitur
qu6d nbn erit
vti^ue> infi-
mtum^neejue fenfibil^M cft.naturalcwi^wf intelUrfif«<«/f.i.Mathematicii.Fonnctur fic ratio.NuUutn
Arift.
dupliei.
accipitur
fedhoceftcontra rationem partis propric : hoc ergo modo quaclibetpars infiniti habebit cfle in-
innuitmodum Phtlofbphi naturalis traiSans de motu,& de cofequentibus mofi^. Notandum , qu6d Philofophus videiur fi|?i
Hic autcm
,
ter
re,necreddere infinitum:nifi fortc dicereturquod finitum infinities fumptum mcnfurat infinitumt
& a {enfibiHbus l^paratum.
ipfura anaturalibus
8l
non
qui fue-
Thilofofhi.
:
adu infinitum. Enim
fiipple infinitum ejfe eft
per confequens
Coeliin diclit
Dicendtfm quodpars fu-
infi-
^^ ' conftituere vnum infinitiim eiuemadmodum enim pars aeris eft
'^'^
hic
frimo
&
:
'"^-
finita.
'vidttur
f^
mitur dupliciter,proprie ,& impropric. Pars quiT dera proprie accepta fempcr habct aliquam detcrfninatam habitudinem ad totum quia fcilicet aliquoties fumpta menfurat , reddit totum. Et
Kondatur infinitum. Cuius ratio eft:quia infinitum non cft ma- maius. infinito omne autem totum eft maius fiia
infinito
iUa erit
,
tali-
infinitum ieparatum
fi
&
finitum fupponit qu6dfi aliquaparsinfinitiacci'piatur
in6nitufn ^ft aliquod (eparatum
ponitur vt fiibftantia per
:
&
tamen primo dcCoelo, Mundo indcmonftrationibus addemonflrandum coclum non efle in-
igifur inquifith vniuerfalis,
%i
«fiflbnare.Nam hicy& in i.Phyfic.t.c.}7. &ind<;. SalwU tttrt" uerjiam qut dicit:Quod quaelibet pars infiniti eft infinita
infinitum
eft
detetminatum
gnat habcrctcrminu fcd :
;
quia infinito repur
omnc corpus
eftdctcr-
minatuitt:
In/lnitM r«r-j piiri
repHgtUt
:
:
:
:
Summ^ IV.
409
Cap.III.
Al.contentu ininatum
tionem
Capci£
inquanritate, aut vnura crit infiniram
fuperficiei ; crgo : quia contcntiuum nullum corpus ell inHnitum. Deinde cum dicit
Neque numerus, vtfefaratuSy^ infinitus. Numerale enim numerus , aut numerum habens. SuBmt numerits ziel
Probat qnftd infiniram non poteft efle numeEt intendit talem rationcra:
rus in fcnfibilibus.
rum e^in^ Quia omnis numenis , vcl habens numcrum cft numcralc (cd infijiitum non cft numcrale quia IHtmn. iam cflet numerando pertranfibile. Ergo nuUus numcnis vcl habcns numcrum cft infinitum. Dicit crgo, quod ntc rmmerm, vt feparatMt , infi:
:
&
nitm:\t dixcrunt Pythagoras,
:
poflct
& Platojvcl fupplc
exiftcns in rcbus lenfibilibus numeratis:
ri,
Notandiim
iftas
Phyfi-
cfTc
ergo im-
& non
effe
vnum ipforurn infinitttm. Vult dice;
;
Sc ideo infiniram corrumpcrct
Et fubdit
:
Stenim cuicunque
deficit vir-
Hoc autem addit
;
tincrct ad corpus finitum. Similker quantiim ad
fccimdam rationem quia qui ponerct multitudi-
to.
ncm infinitam , noji
finita;&:
:
rura
:
quia numcrus
vnum,cx
lo.
conccdcrct eara cfTe cft
numc-
multitudo mcnfiirata pcr
huius,t.c.io.mcnfurari autemrcpug-
nat infimto:vt patet. Deindc cum didt
uiUationcm taciiam.
& ira erit arqualitas;
datoquod alterara fit infinitum. Puta C\ dicerctur quod in corpore mixto cft ignis finitus , & a«:r infinitus. Et ideo hoc rcmouet, diccns,quc)d licct vinus vnius clcmeti quod ponitur infinitii,dcficiat i vinutc cuiufcunquc alrcrius quod ponitur finilura tamcn nihilominus corrurapctut ab infini-
quia hoc pcr-
Ezcludit cu-
quia poflct aliquis diccre
quJim clcmenrara infinitum;
:
PhffK.
quod corpus finiraminquantitatecft virtuofius
prin-
:
lenfiittt 8.
ttu alterim corporis corrttmpetur finirum ab infini-
com-
diceret ipliim termioari fupcrncic
'i^fi^^J^l^
omnia
& pcr confequens corpus mixtum non pof^
;
non proccdunt cx
munibus;qiix quidcm fimt probabiljajnon autcm Quod paret , quanriim ad priraam rationcm quia qui ponerct corpus infim'mm, non
Hincftttt ff^^^lo^Mur
,
proporrio
(ed ex qaibu(<jam
nccellarix
P^ffif *Jf*
'"/""«w»»*
fi
caSjfed Logicas:quatenus :
mixtum
vnum cxccderet, corrumperct alia. Si igirar vnum fit infinttum & alia finita non eflet Alioquin
cipiis corporis naturalis
fict.
.
probat.
quod non poteft vnum eorum cflc infinitum & quod alia hnt finira ; quia oponet in corpore mixto clementa, quz contraria runt,aIiquo modo adxquari , fi corpus mixtum dcbcat conleruari.
to.
duas rationcs non
dari, vt probabitur,
finitis
^
f^fcfwm
(ed ncu- »*"
re
let flare.
J)i8ti ratio-
;
fi-
compofitum eflc infinitum. Prim6 quantum ad fecundara panem,dicens quod oportet enim contrana £(jua-
poftibile poni. Enim pto quia , omnis rumertu aut habens numerum efi numerale:8c tunc fiipplcn-
minorpropofitio vt prius.
& alia
poflibiie cft corpus
alia
cft
componi corpus infinitum
trum horum potcft
VI dixcrunt aliqui Philofbphi naturalcs,cft/upple
da nesfHnt T$-
fit
,
aiioquin cx clemenns mulriradinc
nita
non
Maiorem
habit ntmt-
fiuc
Quia vel omnia crcmcnta erant infinita
:
;
Quod
/ic
patct.quia virtus finiti ncccflario cft
idc6 ignis finitus habcbit virratcm
fini-
tam. Si igitur aufcrarar ab acre infinito acr xqualis igni,
ignis
,
nabcbit vtiquc minorcra virratem quaii»
in aliqua taraen proporrione detcrrainata.
Sit igitur virrasigm*squadrupla virraris acris.Ac-
Naturaliter autem ex hispalam.
Necenim
&
compojittimfofibile ejfe^nequejim^lex.
8j Argtut rhyfiti
ad idtm.
Arguit ad propofiram per rationcs Pbyficas,& Circa quod duo facit. Quia primo arguit
realcs.
fumptam ex pane
aiftiui
& pamui. &
Sccundo per rationes fumptas ex parte locati , loci. Secimda ihi: Adhuc fcnfihile. Primain duas. Primo proponit intcntam conclufioncm. Secund6 fubdit conclufionis probationem. Secunda ihiiCompofitum tjuidem. Proponitergo duo infiu conclunonc, & dicit , ^viodpalam eji naturaliter,
tentalnmem- id eft, pcr rationcs nararales ex his qua: dicentur.
Enim pro quia, ntc cot^m fupple compofitum pof-
hrit.
fibileefi ejfe infi/iitum
j
necetiam coious fimplex,
Deindc cum diicit Compofiturn quidem
enimnon
erit corpus,
fi infnitafunt mHltitudine elementa, Oportet enim aquari contraria,(jr non efie vnum ipfo-
rum
infinitum.Si
ritis corporis
enim cuicunque deficit
^
eJfe.Corpus enim eft quodomnino habet dtfien-
fionemjnfinitum autem
infinite diHat,
&
tutcm in infiniram quara fit virtus i^nis ; per confequcns corrurapcret ignem , habctur id quod prius;impofl[ibiIe cft crgo quod in corpore mixro vnura elcmenrara fit infinitum aliis exi- 'i?^*"]^''* ftcntibus fim'ris. Secundo probat primam par- ^^';[, .^,^ tem minoris , dicens, quod vnumquodque autem, conjirmtt di-
&
clemcnwm , impojfihile efi ejfe infinitum. ^«"» doB. 5. £nim pro quia, corput efihahens omntnodtfienfio- % ^•""Utbeti, n««.-quia extenditur fecundumomnem dimen- ^*" fupple
fioncm, infinitum autem dtftat
infihite, id cft, di-
fecundum omnera dimcnfioncm infinitam, (juare corpm infinitum erit omnino infinitum, id cft,ex omnipanc. Etpcrconfcquens multainfinita non poflunt fimul cflc in codem, quiaaltcftcnditur
tum occupattotura,nifi darctur pluracorpora cffc fimul quod cft impoflibilc. Patct crgotota ratio. Dcindc cum dicit ;
alte-
vtrtus.,corrumpitur ab infinitofi.,
nitU.Vnumquodque autem impofibtle infinitii £lua-
reinfinitum corpus omnino eritinfinitum.
Neque vnum, neque autfimplex contingit infinitum
effe corpus.,
neque vt dicunt quidam
Non
frater elementa ex qua generant hoc.
enim eH tale corpusprater elementa. Omne enim ex quo eH,diffoluitur in hoc. Non videtur autem ho(xircafmplicia corpora,nec ignu^
u
v
vlterius toras aer infinitus habebit maiorera vir-
pcr rationem
Conclufio in-
quadruplum de acre , ab aerc infinito; fcquitur quod habcbit acqualcra virtutcm igni, cipiarar
Probat quod dixcrat. Et prirao quod corpus
compofiram j fiuc mixram , non potcft efle infinitura. Secund6 quod nec corpus fimpkx potcft efle infinitum. Sccunda ibi Nec vnum aut, Dicit crgo , quod compofitum cjuidem enim corpus
nec aiiquod aliv^d elementorum nuUumfine eo
quod
eli infinitum
quemadmodum
,
effe
aliquod ipforum\
Heraclttus ait omnta
,
ati^
:
tton
mf Jupplc infinitura
pofito
qu^d
:
fielementa, id
eft,
mp-
elementa corporum compofitorum
ftnt infinita multuudint. Scoti Oper. tom.
Et fubiungit talcm
IK
ra-
quandofieri ignem.
Eadcm autem ratie^^
in
vno quod faciunt prater elcmcnta Fhyfici. Omne enimpermutaturex contrario puta ex ,
calido infrigidum.
Mm
Probat
:
410 .^
Lib. XI.
Metaph;
Probatqu6dcorpusfihjplexnonpotcftcflcinr
87
finiturp:& ftat ratio in hoccquiaillud corpus fim-
plcx;Guc ponatur aliquod quatuor clcmentorum} fiuc corpas medium prattcr clcmeta,ficut dixcryt
NttUi eerput fimplex
poffe
t^t tnfitutu.
quidam antiqui,qui cx aliquo tali corporc mcdio dj^;ebant omnia alia gcncrari vt ex principio vt didhim cft primo huius fiuc inquam dicatur fic vcl fic cx quo idem corpus ponitur infinitum,& :
:
:
habere contrarictatem ad alia clcmenta fequitur quod corrumpetomniaalia , o<;cupabit totum vndique ex omni parte : pet conleques nihil :
&
&
vnum corpm
cflet nifi illud
quod
neijue
nitum
:
Dicit crgo,
fimplex.
vt dicunt quidam,contingit ejfe
quod
Quare fi quidem. Praanittit autcmduo; quorum vnum cft quod omnc corpui fenfibile cft Omn* eorpitt
ibi
:
alicuhi,id eft, in loco: &dicit/cff//^»/
corpus Mathematicu noncft propric in Ioco:quia in Uco. Secut Je Metapfy. nec habet locum,nec tadtum ni fi Mctaphoricc idco ad diftercntiam corporis Mathematici , dicit fico.
&
quod omne corpus fenfibilc eftinloco, Aliud quod pracmittit eft, quod idem efi locui totiui , partis.
Puta
omnia fefibilia.iVof»»»» Kon
iiUur
fimpUxvt Antiqui pofuerunt.
Vnumtfuod-
non
'*** ''/"''""
&
(fuibfu
&
:
poteftcfle infinitum ,dicens
com-
hoccirca corporafimplicia
,
non videtur autem
quia nec ignis,nec alitjuod aliud elementorum ««ATww fupple poteft efle infinitnmrm»» pro <{nu,fine eo quod eflinfinitum :
impoflibile eft
ejfe aUcfuod omne,id cft,quodcunque ipforum : quia fupple id vnum quod eft infinitum replet totum ex omni partc. Et fi fit finitum,id cft,dato quod efletaliquod corpqs finitum, oporteret quod aut eflet aut fieret aliquod vnum
Om»Ufieri
ipforum.
Q^ia
fciliccr
,
nullum corpuF pofle
uerfalicer
QVarefi quide eiufdemjpeciei immobiU trit,
autfemperferetur : hocautem im~
^id enim
nfa^is deorfum quam furfum,aut vbicunejiue^putafiglebdfttertt vbi fojsibile.
hocmouehitur.aut manebit, Loctu enimiffius connaturalu corporis infinttus.obtinebit igitur
totum locum:quomed('\ Et qua igitur manfio, moi usfi vbique manet non mouebitur. Si
&
fiutem vbique non igiturfiabit,
Arguitad propofitumcx prarmifl^sperquatuor Sccunda ponitur ibi : Totaliter autem
rationes.
HerMclitut.
impojftbile.Tema. ibi
&
fcilicet in contrarium,/»«r;i ex calido infiigidum: Cx quofequifurquod illud vnum corpus medium habet contrarietarcm ad alia elementa : quia fit permutatio ex illo vno ad alia etiam fecundum ipfbs. QUia igitur vnum contrarium corrumpit aJterum ; Tequitur quod illud corpus corrumpet fi
:
ponatur infinitum.
Notandum , quod Ucct corpus cileftc fit corpus fimplcx, aiterius naturae pra:ter elcmcnta : vt probarur primo de Cacloi, Mundo t.c.8.&
&
&
indc
:
Tamen
tionem
:
:
Philofophus menex co,quia Philofbphi naturales ponendc iftonon
facii
non peruenerunt ad noritiam huius veritatis qu6d CElum cfltt tes aliquod corpus infinitum a6lu
quafi quinium, tis
:
& natura
fed pntaucrunt
taris.
Et ideo
fingula-
:
hoc fuppofito fufficienter tamen in primo de coelo
&
Thtaltter nutem.
rationem cllet
:
trum poteft
dari
minorem
in
qua
Quana
pus bat
infinitum
cft
cft tota virtus. :
(^ fartis ,futA terra.
Prirao pri-
vel femper quiefceret : confequens eft fal-
& vnius rationis in toto, & in partibus vt & aqua,& huiufmodi fequitur qu6d erit irn-
neum,
:
mobilis, autfemperferetur, id eft,
mouebitur iboe autem efi impojjibile : vt patet ad fenfum. Et fubdit probationem huius confequentiae,dicens quid enim magis deorfum quam furfitm , aut vbicunque fupple mouebitur , aut quiefcet , putafi , id cft, :
gleba vel pars tettxfuerit vbthocmouebitur manehii, id
eft,
quiefcet
?
id
eft,
aut
Enim pro quia, loctu conaatu,
fupple infiniti e;it infinitm. ,
&
quomodo
quomodo potcrit
fiip-
&motMt^
fimul clle quics,
& mo-
qu6d noniQniifi vbique manet, eft, quicfcit , non mouebitur : autfi vbique fci-
tus ? Q|uafi dicat
duo facit. Prim6 praemittit quaedam Sccund6 arguit cx illis ad propqfi tum.
nam
Scamda
,
Quafi dicat quod vide-
licctmouctur; nonergofiabit^d
neccfraria.
ofiendft.
fum; ergo antecedens. Confequentiam autem deducit fic, diccns quarefi qutdem hoc,fciIfcet corpus infinirum fit eiufdern fpeciei, id eft,homoge-
id
gg
vcl finitum.
:
,
Probat miUum corpus cfle infinitum pcr rationcs fumptas cx panc loci , locati, Circa quod
&
;
neualiquod
fed-
Si autem dif-
plc hoc poterit ellc,cr qux igiturmanfio
totius,
:
Primam autem partem, fcilicct quod cor- CorpM infi. nitum nen non poffit elle homogencum, propofe ejfe hoex hoc quia u C\c , ergo vcl fempcr moucrc- mogeneum
rctur
aer,
ei!
^
De ifta ratione prim6 pro-
Obtinebit igitur totum locum
Adhttc autem fenfibiU corpus alicubi : (^
loct
infinitiUTi
ralis ipfius corporis
idem locm
.^rguit
purte
ibi: locaiinullHnf
fimile.
tur pofle afHgnari.
dicit
cffct
mam partem. Sccundo fccunda ibi
inde probat Philofophus pcr rainfini-
corpus
ergo impoilibile
;
efle infinitum.
quod cslum non
adu
omne.
In prima partc intendit talcm corpuiejfeia-
tioncs fcnfibilcs
^ft
Adhuc
homogeneum vel hetcroecncum
corpus bat
:
Si aliquod
Mundo r.c.}4.&
tum. Dcindc cum
*cj.
quatuor clemenelementa-
cfle naturae
ifta ratio
proccdit contra eos
AI.
alia a
ccrlum
,
& vni-
efTc infi-
nicum, pluribus racionibus fuadec..
conucrtcrctur proptcr cx-
cjuemadmodum ait HeracUtut omnia aliquando fiert ignem , id eft , conuerti in igem proptcr excedentiam virtutis ignis. Et fubdit quod eadem autem efl ratio devno illo corpore quodfaciuntPhyftci , ideft, quidam naturales ptff tcr elcmeta iam di6him eA,enim pro quia: ofnneqaodpermutatur: pcrmutatur ex contrario,
alia
t^detfu^
locointelli^
Corpus infinitum non poflcefleho^
mogeneum nec heterogeneum,
ignem inquit cedcntiam virtutis
:
tts
gitur.
SVMMARIVM,
vt probatur. Et fubdit
probationcm quod nuUum quatuor elemcntorum
tur in ta ex fonitnr.
pollct cflc infinitum
toiiusf^pgr.
eft
&
efldaietate corpui prater
:
quod
infi-
elementa.Qaod probat ^aa omntex ijho efi; dtfioluitur »// hoc, id eftjvnumquodque refoluitur in ca ex quibus componitur tamen fupple non videmui corpora rcfblui in aliudtjuam inquatuor elcmenra.Ex quo patct quod non cft aliquod corpus fimpiex practer elementa. Et dato quod elTet, :
,
Deindc cum dicit
rcquiefcit.
aliud k quatuor elementii
(cilicct fit
& fupplc partis cius
terra
Idemeflheiu
&
intelligcndum de loco naturali,ad qucm fcilicct corpus namraliter mouetur, in quo naturaliter
ah'quod corpus ftmplex ex quo generantur haec
f»rfu*,fcUtcet
:
:
cft, quicfccTt.
Notandum , vim ,
totius
huius rationis in hoc ftarc vt fuppofimm cft, idcm cft locus naturalis
,
&,
partis.
Iccntm apparct quod vnura-
quodquc
Sf
;
:
:
Summ^ IV.
Cap. II I.
«[uodqae corpus quiefcit in fuo loco naturali cim eft ibi iplam mouemr nawraliter cum eftex:
&
tra: vt patct
.cJc
i
Coelo,& Mu
tes eflcnt infim'tac in quanritate
&
mm eft fibi namrale ergo erit namrale cuilibet parti eius & perconfcquens tomm, Sc quatlibet
quanritate
non efteis
pars eius quic/cit. Si autcra
tomm infinitimi,
fequimt quod
naturalis
& quarlibet eius
fuum locum naturalem;& ner cofe-
pars cft extra
qucns totiij&quzlibet parseius fcmper mouetur. Et fic patct probatio c6fequentix.Si dicamr quod aliqua pars loci
abqua pars
fit
naturalis toti,
fit
& parti eius, &
innamralisJHoc n6 poteft eflc,quia
corpori infinito refpSdet locus innnitusjcii
corpus
fit
omne
in loco,cx prirao fuppofito.fcd in loco
numero,oponet qu6daliqua poffibilc.
,
ruptioex contrariu, id
quod
quod tunc alias
parres infi-
panes
finitas
qu6d non
vt
:
pollent
numero illa, ex quibus, vt diftindHs, conftimeremr corpus infinicum. £t fubdit
ad probandum alteram partem difiundtiua:
,
di-
cens,f autem funt infinitaSciUcet fpecie,&yi>»plicia, quacenus funt fcilicet prima: panes vniquas oportet efle fimplices : aut non ellent loca erunt infinita. Cu: fcquitut quod,
loco alrerius
aut
,
efie iinita
fpecie,
quod non
quam furfiim,
eft
fiiperius diccbatur. Patet ergo,
uerfi,
vbicunque;ficut de boIo,fiue de gleba terrz patct,
Qma ifuod eft tate,efi cor-
:
nitx corrumperent omnes
ptinuc
pars moueatur magis deorfum
im-
:
Ide6 fubdit
quia inter locu namralcm,& innamralera videmr eflc aliqua detcrminata diftaria,& proporrio quac uon poteft ellc in aliquo loco infinito.Ide6 dicit, quarc corpus infinitd,aut eius
earii fint infim'tae in
& aliqiuc fint finitz & hoc cft
inmiito non poteft reperiri rario taiis diucrfitaris,
eft ratio
poteft
habet partes alterius fpecici, nnitas tame
infinitii
,
quod non
:
poni proptet eandem rationem , qux prius : vel faltcm aliqua fit, aliqua non. Si igitur totum
totus locus vbi eft corpus
:
411
&
ius tatio eft,quia quodlibet fimplex corpus hnbct
locum proprium namralem ,
& ide6
:
(pecie funt infinita
,
fi
diftinifhim fpccie a
corpora fimplicia diuerla
&per
conlcqucns elementa,
qua: flmt corpora fimplicia : fequimr
quod
,
&
spenesloep'
rum
6
qman
terra cflet illud corpus infinitum.
/«f4«-«»r»wy5«i>4,&diftin(5kafecundum fpeciem.
J*"''* •»»-
namralis , non eft mouemr, vel quie-
"•*"•*
iUius loci eft naturalis,vel nullai& pct confcquens
Sed hoc eft falfiim quia fpecies locorum funt in numero ccno, quia fex icilicezfurfum:de9rjum: ante : retro dextrorfum : fimjhorfum : vt habetut 4. Phyfic.tx.4. & hic inferius. Itemm im-
totum corpus infinitum obtinebit totum locum
poffibile eft
pofito
Quia cum jrario,
locus infinims
quare
fdt magis hic
infinitum,
ei
fit
totii,vel eius pars
quam
ibi
,
quia vel quzlibet pars
& ideo vel femper mouebitur & per ,
confequens non quicfcet : vel {cmper quie(cet,& per confequens non mouebitur, vt oftcnfum
eft.
Deinde cum dipt
:
:
&
:
elemenra ellc infiniu vt probatur 1. de Generarione, tx.jj. inde, eftrario : quia mnc eflent ignota quia ad cognirionem rei perfedam oportet cognofcere eius prindpia , ele- ElementMmementa. Hajc cft ratio Philofophi i. Phyfic.t.c.j j. cejfanopmt» :
&
&
:
&
&circiter,c6tra Anaxagorain qui pofiiic prindpia /***•
Sf autemtotum dipmile^^ dtfimilia
frimum quidem non vnum niji taSfu.Beinde
loca.
corpua vniuerfi
auteminfnita hac erunt,aut
Finita quidem igitur nonfofenim hac infnita:hac autem non:
injinitajpecie.
fibile-.erunt
fiomne infnitum,futa ignit^aut aqua. Corruftio autem quodtale contrariu. Si autem imfnita
,
drfimplicia
(jr loca
j
infnita
;
& omne
fluam incendic,dicens:y/ a«r*wi hoc efi impoffibtle, fcilicet Ioca& elementa efle infinita:fequicur quod loca fint finita , per confcquens omne , id eft; totum coipus necejfe efi effe Jinitum. Patet ergo tota prima rario > quz muitum eft prolixa , ficuc
&
cum dicit
patet.Oeinde
^ erunt
infnita elementa.Siautem hoc imfofibile, locafnita,
Et fubdit quau ex oppofito confequenris infercndo oppofitum antccedencis,& conclufionc
infinita.
(jr
necejfe efifnitumejfe.
autem impopbile infnitum ejfe (^ locum corporibus , f omne corpus
Totaliter
corpui
,
fenfbiUy aut leuitatem,aut grauitatem habet.
"r^iT^h
Probat {ecimdam partem rarionis principalis. fcilicet quod corpus infim'mm non pofllt efle hetctogeneum,dicens,qu6d fi totu fupple infinitum
terotmeum
^^
frtbM.
alterius rarionjs.
CtrfiM
infi-
, hetcrogeneum habens panes Ergo habcbit loca dijftmlia. Et
diJJtmiU, id cft
primu ^W/,(ciIicctinc6uenies,quod fequimr eft Al. accrui
«xco.
quod
corpMs om»Uyid eft,rof <
w infiniti no erit vnu
niJita^uS?\ixz ficutalicuius exercid ab eo,fciIicet quia ea qux funt diueriarii fpccierii non vere fimt
vnum
continilii.vel
vnum (impliciter;puta ignis,
& aer,& fimilia. £t fubdit totum conflat ex panibus eruntfnita in patribus
:
fic
fit
qu6d
Deinde fi fupple illud
:
alterius fpeciei:aut httc
diuerfitas fpecifka, quae eft
in alitjuo
numero
certo
:
Ont erunt
infinita fpecie:yt fcilicet fint fpecies diuerfae infinitae illatum dari.
Vndc
partium totius
:
fed
neutrum pocefl
fubdit:F»«»f4 quide ifitur non efivojfi-
hile.emm proquia,riwc hic (juidemeruntinpnita, fupple in magnimdine hac autem non. Si omneM :
eft,totii dicitur ejfe infinitu
,
puta quod ignis,aut
Aut enimadmedium
,
aut adfurfumfertur.
Impofibile autem infnitum
aut
,
omne , aut
dimtdium quodcunqui iftorum pajjum efl. c^omodo enim diuidens ? aut quomodt infniti erit ? hoc quidem deorfum hoc atitem furfum^ aut extremum eft medtum. ,
Ponit fecundam rarioncm, dicdis, qu6d totali" rfr4«rm,id"eft,vniuerfaliter impojfihde ejfe
efi
infinitu,& locu corporibm^d eft,qu6d
corptii seJibUe.fiin loco.Si
corpus
cii omne Om»e eerfm
fupponatur,qu6d
omne
graucnec leue.ex primo Cceli,& Mundi t.c.i8.& inde. Et ide6 hoc ipfe introdudt fub condirione, 2uafi c6cefllim ab aduerfario Jicec fimpliciter non
&
c verum. Si igicur omne corpus fcnfibile, per confequcns corpus fenfibiIe,quod ponicur infini-
tum.cft graue, vel leue : iut fertur
ad medium,
R^do huius eft,
cft,dcorfum:ii«rywr/iw.quia fi
graue,mouebi-
fit
id
ratione , impoffibile eft aliquod infinitum confti-
tur deorfimi
micx parribus numcro finitis:mfi
fmtuM, aut mnnehd eft,totumy(Mr dimidtH tfuod-
Scoti Oper. tom,
IV.
vcl oimicspat-
effe
i»
Ueo
^
grMuitMtem,
habet grauitate,aut leuitate: vellemtMtim qu6d quide verii cft fcciidum antiquos namralcs, fartietpMre contra quos arguit : licct corpus coelefte nec'fit fteundmm lexifibile,aut
iKfua eflct fupple infinita,& reliqua criit infinita.
quia, vt dicebatur in prxcedcnri
90
corpus
:
fi
\eueSui(um.ImpoJJibtle autem in-
Mm
1
cunque,
4mtifm*t.
:
:
Metaph.
Lib.XI.
41 z
Omnectrpus, cunqueyiA. eft, partcm quamcuquc/^rfj^wKrjT? hoct 0Mt furfuin, fcilicet quod moueatur furfum.vel deorfumrquia sut deorfum fupple medium non inuenitur in aliquo corporc, ynoutturfecundum anfori injiniio
proportione aliqua ad extrcmarquia mcdimn dicitur refpedtu extremorum: vbi ergo non funt extrema , nec mediumerit:infinitum autem
repugnM.
caret extremis;crgo
tiquos,(^cQr-
difFerentiam \oci. Horum autem vnumtjuodcjue
& medio.Vnde fubdit
§1^0-
:
infinitimi
aut
,
minata:
:
datur in partes, non poterit
&
quod ipfiim
dici,
to-
tu moueatur ad extrcmum,vel ad mediu;velqu6d ,
mum &
illud corpusclTct
tamen oporteret,
fi
graue, aut leue, vt fupponitur.
Notandum , quod ifta ratio
9»
pojfe
neque concludit
fi
ponarur aliquod corpus tertium , quod non fit graue , vel leue ficut oportet ponere (ecundum :
mouerl
ad medium, ficut nec a
viam Ariftotelis corpus coclefte. Namtalecorpus fecundum naturam mouetur circa medium,ex primo Coeli, & Mundi,t.c.8. & indc Et tamcn
puta mot:t4 fecundum magnitudinem in qua moftetur^ aut alteratur,aut augetur.
dicit
corpui in loco
,
effeM cft cft: quia
autem
in corpore infinito hoc
talcs fpecies loci inuenire.
,
illa:
Cuius ratio
fex difFerentis, vcl (pecies loci funt
q^iacdam cxtrema dulantiarum infinitum aurem per con(equens corpus innon habet extrema, per confefinitum non poteft elle in loco , :
&
&
quens vlterius,nullum corpus tum. Deinde cum dicit
fenfibile eft infirii-
locumfnitum c!^'corpf4i impofibile. c^od entm in loco
Totaliter autemji impofibile ejfe
:
altcubi eft : hoc autcmfgnijitat
aut deorfum,
,
aut furfumy aut reltquorum aliquod.
autcm vnumquodquetermintu Ponit quartam rationcm tertia,quae fic
ne, (^ »itqui^ eiiu Ipecies
fonuenit
quod
;
fic
efte
in
,
Horum
aliquis,
quafi
Oftendit
formaripoteft : Impoflibile eftlocii
innnitum;crgo,& corpus. C6fequentia pater, omne corpus cft in loco, ex fuppofito ; ergo
corpus infinitum requirit locum infinitum. Si er-
go non
ficid eft,n6 poflit efte locus infinitus,ergo
corpus infinitum. Antecedens probatur Quia quicquid cft in loco crit in aliquo
ncc
erit
fic
:
nliqu» ^ecit
loco
fim.
animal
:
ficut :
quicquid
cft
anjmal
,
eft
quoddam
crgo corpus infinttum eft in loco
fi
in aliquo loco,fcilicct furfum, vcl deorfum vel rctr6,&:c.Scd impoflibile cft talem
infinitum
,
quia vnufquifquc
ius diftantix detcrminatac.
quAd flupd dent'
miniuur i
quomodo infinitum
in potentia eft
diuerfimodc in diuerfis, dicens quod infinitii autem, (upple in potentia, »0» eft idem in magmtu-
dine,& motus,& t^mpore:vt vna cjuAdam natura, quafi vno modd , vniuoce didlum de ipfis fed fupple fecundum prius, pofterius -.fed cjuod po-
&
:
totaliter
autem
&
ejfe
infinitum
ium
eji impoffil/ile.
,
fi
corptu
cft
erit
, ,
:
pow
magnitu-
ter
dini metui
(y temf>ori conuenit.
&
quod fecundum
fleriui dtcitur fecunditm prius,id eft,qu6d id
infinitum
eft pofterius inter ifta,dicitur
ilkid
quod
eft prius./^wf^
finitus feeundiim
fuit j. huius "De r/uioH4 conrinui funt eontinuijunt duo:puta pofte diuidi in infinitum:&: quod partes duo.
tcrminum commuprobatum qu6d motus formali- Alia nuan-
cius copulentur ad aliquem
nem. Et ter
fuit. ibi
& diuifibilitatem a
habet aliam quantitatem,
quantitate
vel diuifibilicate magnitudinis
,
:
quia
motus noeft quatus formaliter magnitudine;bene tamen quafi efFeftiuc,& confecutiue diuifibilitas motus eft \ magnitudine quia fecundiim diui:
fionem magnitudinis
ejuod
*lia
(^
magnitudinit formaliter li~ cet
htc ttb
ejl
in
il-
U efficiatur.
& motus:vt pro-
diiiiditur
6. Phyfic. text.
&
:
& intentionis,quan-
vel magnitudoperfedlionis,
tum ad motum alrerationis
:
vt hic dicitur in
lit-
Mitgnitudo triplex
cr
efi
fingulare.
Tempuc prt tera.Tempus autcm(renendo qu6d fit idem realiter quod motus, ) patet quod non habct diuifibi- formali quidi quaUter litatem a motu:quia cum forrnaliter fit n-.imerus, cotinuum di(cretum,non poteft e(Ie concon(equens per diuifibilt Jit. tinuum, nec per confequens diui(ibile,nifi prop-
^
&
ter
motum
cuius
dum,probatum
Quantum ad (ecun-
eft paflio.
fuit ibi
,
qu6d alium terminum
communem,ad quem partes eius. copuIatur,habet fpatiimi in motu locali & alium motus localis: tempus autem non habet alium a motu primo, :
cui cft
idem
realiter:(ed
ab
rcalitcr diftinguitunvt funt
aliis ifti
motibus a quibus
motus
in inferio-
res,& hocloquendo dempore communi.
SVMM.£ Q^VARTiE C
A
p.
IIL
fdlicet c(Te infini-
Enim pro quia ,
motu*t
tittu
com.j j. fiue fit magnitudo (patij quantum ad motura localem hue magnituhoc,vel magnido formae ad quam eft motus tudo diuifionis, quanrum ad motum quantitatis; batur
efte
terminus alicu-
Et hoc eftquoddicit impejfthile ejl locum ,
quadam quiftione. De rationc
ante
locum
hoc autem fignificat aut ejfe genere (y i deorfum, aut ejfefurfum, aut altquod reUquorum, ^ecit.z.Top, id cft > fccundum aliquam fl^cciem aliam : vel loco eft alicubi
Infinitat
tentialu ati-
^
eandem cum
quia
efi in
Itco, efi
Tempus
autem prepter motum.
Notandum,qu6d, vt declaratum
tione. iTnpojfihile eft
comu-
na-,
petit magnitudini,Seciid6 motui,Terti6 tempori.
Dcindecum
eft.
Ponit tertiam rationem,quae talis t^:Omne cor, vt fuppofitum eft xfpecies autem locifunt fex:vt praedidum eft in prima ra-
ttenit
^ motu,^ tempore^ vt vna quadam
loci
prxdi(flum
fHifenftbileefi in loco
Sieut cui cm-
(«''••'" '^'-
turafed quodpofleritts dicttur Jecudumprius;
in
non conuc'
diB*
Giifare
rationesnti'
Jnjinitum autem non idgm in magnitudine,
autemjpeciesfex. Impofihile autem ininfim-
potefteftein corpore infinitocvt
to corpore hoc effe,
muntfinito.
&
wwfwdiciturfuppleinmagnitudinem , in qua aliquid mouetur, fiilicetlocaliter, aut alteratur , aut augetur : ternpns autem fupple dicitur infinitum/fcunditm motum. Et idco ifta infinitas primo com-
mcdium non
Adhuc omne fenjibile
Species leci
dicuntur
:
&
& aliaad exire-
vna pars moueatur ad medium :
nm
infinito.
praedidfae rationes
ipjiui infiniti fupplc corporis,vel loci erit hoc qui-
dem deorfum^hoc ^utem Jurfum,aMt extremum,aui medium. Vult dicerc, quod corpus infinitum ocAl. quod a- cuparet locum infinirum:in infinito autem nec eft PJCI». ideo furfum , nec medium , vt praedidtum eft fme accipiatur totum corpus infinitum, fiue diui-
nitum
quod repugnat
quatenus/umuntur pencs adtiuum , paffiuum ; locum $c locatum ; quae funt pafliones proprietates corporis naturalis inquantum naturalecft. Deindc ciim dicit
naturales
rtt,cr medio,
infi-
:
9i
eft
fupple alicuius diftantia* deter-
,
Notandum , quod
§xtremii c»-
Corpu4
terminu*
alicjuis
nifi (it in
mod» enim dimdens fupple ipfum Sjuid earet
:
:
Mottun pcr (e diftingui a motu per accidens , 8? fecundum partem. Item quot modis dicititr aliquid in aliud mutari
Praedicamcntis
,
fit
& in quibus motus.
efi
Cui tnottd idemtem-
put non
^ ?
cui
:
:
:
SummaslV.
Cap. IIT.
srMMJRirM.
ftones^dr locus in quo mouenturmota qujt
non
caliditdi mottti .fed calefaSfio.
cjuidemfecundum accidens , vt muftcum Hoc autem eo quodhuius altquid
amhulare,
fermutdturjimflicitery dicitur permutari^u-
qudcunquefecundumfartes. Sanatur enim Efi autem aliqHtd ,
quiaocului.
quod ipfum frimum mouetur^
m.
<jr
hoceHferfe
Poftquam Philofbphus dctcrrainanit dc raotus , & dc ciiis paffionc, quod cil. infinirxim nunc agit dc rootus diuifionc. Circa quod iria facit fenmdum trcsdiuifiones morusie inuiccm fubdiuidenrcs. Nam (ecundacft fiibdiuifio primac,& tertia fecundar. Sccunda ibi £/? ttutem diffinidone :
:
aliqued jnoutni. Tertia ibi
Prima induas Jrimo tis.
tm.
Si ergQ?radicament*.
:
alllgnat illam diuifionem cx
partc raobilis.Secund6
tjyjiii/um
candem ex panc moucn-
Seomda ibi E^ autem aliqMid,& in mouente. :
Didt ergo, qii6d omne <]H»d permutatur,f>ermMtatur tripudtcr,<w quidemM eft, vno modo ftcundttm accidens
\
vt
cum didtur muficum amhuUre.
Nam muficimi non ambulat,nifiquia fiibiedum, ambuUt.Ad hutK modum reducitur , quod forma quxcunquc fiuc fabftanriaUs,fiuc acddcntaiis,n)Ouetur,ad motim) compofiri vt am'ma mouctur per acddens moto
cui ineft,ambulat.puta Socrates
:
Adhtu efi tcrriii
&
tus
:
& & ide6
&
dicit
quod
cahdicas
non
pars corporis:hoc
primitm,ids^ prim6
pancm
,
vt
,
vt
prim6 diuiditur contra
cum
&
aliquod toram mouptur lccunhoc efi mohileproprie , putacum
diim totura animal mouctut fecundum :
panes
fuas.
fc
totum
.-
& omnes
Deinde cum didt
£/? autem aliquid (jr i» do.
mouente eodem moMouet enimfecundum accidens. Hocqui-
demfecundum partem
:
Hoc autemperfe.
Ponit candem diuifioncm cx panc raoucnris, w itao (Jicens,qu6d &in mouente effaliqHideodem tuodo: fupplc eft raouens,quod fupplc mouet fecunttripUx ^"'^
dum accidens vt rauficus dicatur sdificarciibffc ^k»dem, id eft , alio modo mouet mouensy«o«r Jw» partem, puta homo dicitur impcUcre lapidcm fecundura pedem:/»f autem,id eft, alio raodo raouet /'fryf,ideft,iecundum fctotumvt aqua inftigidans,ycl Jgnis calcfadcns.Dcinde cum dicit
Scoti Oper. tom. IV.
motus,
Notandum
qu(d quia motus non diuiditur , panc modenris , fed magis ex pane terminorum a quibiis moius h:J>et fpccicm , & dcnomirudonem vtpatet $.V)xyf.tx..^.ic iudc, & ncc criam cx panc mobihs,ncc cx pane temporis^ fcd magis cx parte terminorum , vt di(2um cft idc6 fbne fblum cxemphficat dc terminis motus, fic quod pcr fpccics intclUgit fbrmas fubflariales,
ipccificc ex
tTimafoUttr femes tertmi' uts Mttemdi-
tmr^etift» Hmifiti
in quibus cft gencrario, Sc corruprio fimplidter
qiubus
p.-ifIiones
htatcs dd tcnia Ipcde
,
eft
aurcm
augmcntum & intelligi:
qua-
in quibus ftridc loqucn-
do, cft fblum alccrario: vt probatur 7J*hylict.c. locahs.
in
,
quo eft
Deindc cum didt
^d autem non fecundum accidens permutatio
94
nonin omnibus exifitt ifed in con-
,
trariiiy (Jr intermcdiis
,& tn contradiHtone.
Huiufmodi autemfdes ex induSione.permucatur entm quod permutatur , aut ex fuhuelo
infubuSum, aut ex nonfubieBo in nonfub.~ ie^um^ iut exfubiecfo in nonfubic^um, aut ex nonfubieilo in fubtecfum. Dico autcmff.bieiiumqued affrmatittne monsiratur. c^ure
eH tres effe permutationes, c^tt enim ex nonfubieclo innon jubieifum^tion esipermutatio : neque enim contraria eifyneque con.tradt6fto, quia non eft oppoftio. neceffe
Ponit ipfam fecundam diuifionem,quac
cft fub- %eenmdM didiuifio fecundi,&tcirij raaibri primac diuifionis: mifttmu-mt
qua: fdlicec cft
mutano non pcr acddens, fcd
cundiim partem,
fe- 6* efifmbii-
& pcr fcivd fecundum fc :otum
& pcr fc prim6. Diuidit auccm illam mucarionem pcncs tctminos.CJrcaquod duo facit.Prim6 proponit illam ditiifioncm.Sccund6 exponiteam.Sc-
cunda £/f autem aliquidmouens primum:efi autem
eft
(^d magis ipfa calcfvfrio.
i^.fed pcr locimi intelligit ipfura vbi
cft
tmttmt.
moueturmota quafunt mobtlsa.Et excmplificat de pafllonibus diccas,pMtafctentut, calidiias. Et addit : Efi autem motm non calidita/ , fed cultfaRio : &c hoc didt, quia quibufHam vifum fuit qiiandoque quod caliditas etlet ipfe motus alcetationis : non cerminus motimc cfTet motus,
motus
quia ocHlm {anatur,qui
tjt
id eft,quah'tates:C^ locut fiipple funt lermini tn e^uo
citttrJimpliciterptrmHtari.PHta <}HacuntjueCdlket
cnim cft moucri pct {c,(cd non prim6,iccundum qu6d Primo diuiditur contra pancm. Eft antem *^'1'*'"^ quod {dlicet tcrrio modo mouetur ipfnm
St tsUkat
^uo tefticMttfmait
eft terrainus
id eft,alio modo ali^Hidpermutatur.-Sc ex hoc di-
fcrmutajinii fecHnditm partts::corpm enimfana-
in
exquo.Lt quintii eft temiinus in quodM cft, tcrminus ad quem. Et cxponit duo vltima,dices quody^e««/,id eft form^i&paj/iones,
quanii
& etiam quanticates in
:
tempus
fdlicet
pore fit mutariorquia onmis inotus cft in teporcEt
decrcmentimi:per
modo quascmique pars moacddcns ad motum totius , & ctiam ;
^HIm"f**^**
mutatione fimt quinque. Primum cft.quia efi aliqnod monens primS:c[ma. omnis motus caufanir ab aliquo mouetc Efi autem fecundH fdiicct ahqiiid quod mouttur, id cft, raobile, quod eft fijbic<5kum
uetur per
tttr,
duo
oftendit propofitum.Secimda ibi:.^i<4e autem non etmaimmt in omni fiipplc quim^mt.
cotpore. Itcrum hoc
contentum ad motimi contincnris vt nauta ad jnotun) ruuis mouetur pcr acddens hoc autem,
1^^^
diuifioncm. Circa qood
fecunStm accides.T^cil crgo quod
motus. (-r
mohiU.
nifnntm*-
fcamdam
fiidt.Primo prxmittit quardam necdIaria.Secud6 Immmmimofm
PErmutaturdutem quod permutdtur. Hoc
^
mo^
biUafmnt,rmta fcienti4,(jr caliditMieJ} autcm
Ponit
druplici.
ta
n1»«M'Y
^ ex quo, (^ in quod, Species autem^ & paf-
&
cerfui
41J
Mtiquidquod meuetur. Adhuc in quo temperCy
moucrc triplicitcr Aliquid moaeri Pcr accidcns j fccundum pancm ; &c fccundum totum. Item quinque concurrcrc in omoi motu:& dc mucacionc qua-
9i
;:
:
ibi
:
^ua qmdem
t&a fermMtatio
qud non
tgitur.
Idc6
dicit,
efi fecundkm
Mm
quod
accideus; 3
fed
'"fi*
f^"^
:;
ftrmitt»ti» iiuer ijHas
fermincs *xi-
Metaph.
Lib. XI.
414
fed rupple per fc non exifiit in omnihm, id eft,intet quo/cunque tcnninos:/*
motus ab albo in nigrumiC^ etidintermediis cum eft motus ^ nigro in pallidum,&etiam depallido in riibeum
:
Uo in fubieElum fecundum
cotradiClione,id eft,qui
(ed ctiam eft permutatio fupple in
funt tcrmini c&ctzdiCboriy.generatio efi:Sc hacc eft
terminos priuatiuc op-
dvL^Xex^ifUJtdam quide fimpliciterfunplex:quadam
iiclarH
aute altcuius qitadam. Vulc dicere,qu6d gencratio
tMtionH funt gen*r»tio
contradi^one, id
cft,inrcr
poiitos, qui circa (ubicdhim
aptum
(e
habent, vt
c6tradi6tio:vt declatatum eft 4. huius,in quadara
eft
duplexjquaedam fimplex,puta
quacftioncVt ciim eft motus ^ non igne in igncm; vel c conuer{b:vcl k non albo in album;aut e con-
ex
non
uerfo. Idcd dicitjqu6d ^iM/imii Auttfides efi ex induEHove i^Ko^i^jfcilicct permutatio eft inter per fe
ratio in
terminos determinatos modo didlo.,^ omne efitod /'mTiMMrwr qnadruplicitcr , (eciidum
jfermtttatttr:
quod quatuor modis poflunt variari termini pcrCitinpt im-
murationis.^«r enim
ptfzinsri atir-
fulfieElHm.Vuti ex albo in nigrum,& tunc vterque
quid mutnri
Si itaque non ens.Tcith ibi : ^uoniam auteomnii motut. Dicit ergo quod cum (upplc fint tres permucariones: iUa quidem igitur qua efi ex non fubie-
tcrminus
4. mtdit.
fubie^o
nigrum
efi
permHtatio defuhitilo in
cft affirmatiuus,
in nonfukieStum.
& po{iriuus:4«r ex non Putaanon albo
non
in
&
aut a nonfubieEbo in fubieEtum : ninc terminus i quo eftpriiiatiuus, tcrminus ad que amrmatiuus. -Aut efi mutatio ex eft poiitiuus, :
do cns
cum eft mutario
fmp)icitcr pro fubftamia,
& tunc tcrminus a quo eft affirmariuus,' & termiquem eftpriuariuus,(iue negatiuus. Etcx-
ponit qu6d intcndit
'per fubieilum
,
tjuod affirma-
tione demonfiramuifVtfAtetex prasdidis.Conclu-
:
&
hsec eft dunonfubieclum efl eorruptio : pl£x:quaedam qnidem fimplicitcr fimplex;quaeda ieSlo in
;
:
Ttntumi, funt j^eciis mut»timis
fommimi.
Si itaque nonens diciturmtdtipliciter:
fionem contingit moueri : nec quodfecundum fotentiam quod fimpliciter oppofitum enti, c^uodenim non alhum^aut ncn bbnum tamtm
nec contradiilio
:
cjuianon efi oppofitio.
Notandum,qu6dcum (intpodts quatuorcombinariones terrainorum mutationis. Vna tarricn cft inutilis quia nulla eft per fc mutatio ^ non fubiedlo in non (ubiedum:quia iftac duae negationcs non funt contraria , nec contradidoria nec :
etiam oppofita quocunque
modo
:
quia poiTunc
cidcm incfle. Putanon album & non nigrum infunt cuilibet colorum mcdiorum rubeum enim nec eft album , nec eft nignim (i enim omnis :
:
&
promutatio cftinrer oppofita vc hic dicitur batur I. Phyfic.c.c.4j.& inde, (equitur qu6d non fit mutatio non fubicdi innon fubietlum. Quare :
nquirur quod funt tantum tres permutariones. vna Duae quidem /ecundum contradiAioiiem , quidem fecundum contr^etatcra in terminis. rel
flictternon hoc,nequaquam, Impofiihileenim
non en: moueri,Siautem hoCy& generationem motum ej[e,Generatur enim npn ens. Sienim^ (jr
quam maxime fecundum accidens genera->
tur.
Sedtamen verum
ens^
de generatofimpliciter. Similtter autem,
se
dr qufiefcere. Hacitaque accidunt difficilia. Probat quod
iftae
dua; mutariones
non
(unt
motus. Circa quod duo facit Prira6prtobar hoc de generatione.Sccundo Probat hoc idem de corruptione.Secunda ibi:iVirc itaque corruptio. Prinu in duas (ccundum duas rationcs.Secunda ihi: Etji omne. In prima parte intendit talera rationcm : :
quidem
igitur e.x
non fuhieSto in
fubieSium fecundum contradiStiones, generatio eB:qu£ qitidemjimfliciterjimplex,
qu^efi alicuius cjuadam.
pon fuhie^um^
Slffod gen$-
gcneration6 eft motus. Dicitergo,qu6dyi»f<j^»
rtttio
&
^d exfubieSio in
corritftio,
tiam, quod cere
efi
Exponit A\€tam diuifionem. Circa quod tria facit.Prira6 oftendit qu6d duae iUarum tpura tf\\xcorruprio. Secimdi tarionura funt generario ,
&
non funr raotus.
Terri6
pgf JQj.m^ adiuifioneconcluditqu6d terriamutatio
Jit
habct propric rarionem mocus.Secunda
ibi:
oppofitum enti fimpliciter. Vult di-
quod ens
,
& non ens dicitur vno raodo (e& diuifionem & talc
cundum compofitionem
,
:
non poteft raoueri , cura non fit in rebus (ed in mete ex 6.huius,r.c.8.Aho modo dicitur (eciidum potentiam,& adum:ita qu6d id quod cft ens z£t\i cft ens fimpliciter:quod autem eft (ecundum potehria cft non ens:talc ergo no ens,quod cft ens in pot5tia no potcft etia raoueri quia efi oppofituenti fimpltciter, c^od eft ens in a<Shi. Quarc aute dixit quodcns fecudiim potentia fitquod eftoppofitu :
^ns
^ n«»
e"! accipiuntur dufliciter
cum zdditujuod enim efi non album,aut non bonu cotingit moueri fecundum Htn ens accidens. Vult diccre,qu6d cns in potentia oppo-
cnti fimpliciter,oftcndit
fitum enri in
pfojjjt c[u6A illx duas
non
motfte freh^t
&
Exponit trcs rautationcs,probans mutationcs quac funtde fubicdo ia non fubicdum non e^Tc motus. Explicatur id, ejuod ^enerAturmn titin loco. Et quomodo fola mutatio qux eft de fubicdo in fubicdum, c(l propri^ motus.
QVa
Quod mouctur,& quod gcneratur, nfidu cft;ergo
ntcc^od efi ftcundUm compofitionem , dimfionem contingit moueri : nec c^uod fecundhm pqten-
SVMMARirM.
ft4(ttujtoms.
dicere,quodexifiit no»
1
&
Ix^y»/»* it-
enim
vtique homo, quod non alhum^quod autefim-
,
Pf
^
nec cfuodfecundum compofitionem , aut diui-
cetingit moueri fecundum accidens.Erit
:
CorrMpti$
iufUx,
autem alicuius quaedam exponendo (ecundum quid,& fimpliciter vt prius. Deinde cura dicit
pro quia : illa ^ua efi ex nonfubieHo in non fubieSium non efipermutatio : nec enim efi contra^ ria
CenerMto ittflex.
dura quid proon:mialiba(ubftiria:&ide6 mutatio a nonalboin albumeftgenctatio (ecundum quid. Et fubdit quod illa mutatio^«< efi ex fub-
dit crgo : ^uare necejfe efi tres ejfe permutationes: eninfy
^
(orruftio.
& haeceft gene-
forma fubftantiali. Quxdam autem eft generaiio (ecu^dum quid, vt quando eft rautatio dc non ente in cns (ccundii quid,fumedo ens fecii-
&
nus ad
mu-
cnre fimplicitcr in ens fimpliciter,fumen-
&
fubieSlo in nonfubie&u.Vmz cx albo in non album:
§iu*i Jm4
a(5hi ,
quod non cft ens
furaendo ensfimpliciter pro fubftanria , non poreft moueri : quia quod non cft albura in adu,
a^
non bodura in , poteft raoueri per .-iccidens qaatenus ipfixm non album non mouerur, fed fubiedhim quod cft ens adu , cuius cft
aut
:
&
ifta priuatio.
Idco fubdit
:
nm
foteftmontfiraplicitcr,
Eri^ enim vtique
rt
qMi»quoi
moM»tMr,efl.
I
:
:
SummsE IV. koiM qMd
ejt
non dbttm
Cap. W,
tfutd ttutem tfi »*m
:
id cft,w«« fimplictter, Sc in adiu, acdpiei«io fim-
fecundum fubftantiam, neeftu<}UAm pttefi
plidtcr
fdlicctmoucri. Si auicm hoc cft fupplc verKm:& generdttoBem , fupplc cflc motum , dl fupplc im-
SaiUSim
Enjm pro quia non ens
foffihile.
gem4rst$$mit,
guat cft fubic
fdliett mste-
id cft
,
,
,
matcria
& non cns
dc fc
rUgtntTMtmr fcd cft in potcntia ad onmc cns fimplidtcr : talc faktmfmkit- inquam non cns gcncrarux, fdlicet vt fubicdum.
Nam
gcncratio dcnominat fubie^iuni
,
ucut
rttur
& «^ukmmiunme[ecw-
Et fubdit. Si enim
:
Jitm tucidens generdtnr
fcd
:
tamcn ventm
ejl
di-
415
III.
ba, qnac dc (c non habct , qu6d fit in loco licit concomiterar fiibiedhim gencrarionis quanritas, :
& rc/pe
de
aliis
dus
fit
in loco
mucaricmibus
:
Non
vt arguitur.
qux omncs
,
fic
videntur
fiipponerc aliquam quanritatero infiibicdh) ratio-
nc cuius
cft in loco & pro , quod mouctur, non cflc in loco, quod generaturAt
illud
tantodicitur fiibie^nra.
&
gcnemotus : vt oftenfum rarioeflct rootus , ftqueretur qu6d non ens m*M«cft 7. huius. Si igitur
:
Neque
:
Dcindc
cum
it/ttfpe
ctrmptio
dipt
,
motits.
Centrj-
j^i
rtMm enim motui motus , dut quies : cofrupito
autem generationi. Oftcndit idcm de comiprionc , qu6d (dUcet s>m»de»rr cormprio non cft moras pcr talcm rarioncm Si JttimmSt corruprio eft motus ; ergo, & generatio. ConCe- tmctmt tfttm' quens eft falfum , vt oftenfiim eft crgo ante- ^*ccdcns. Coniequcntia probarar : quia quicquid Mitmcoum contrariatur motui, vcl cft motus, vcl quics : (ed trmridmur :
, dc marcria, quac fimplidtcr gcncratur faltem fubicdiue : quia cxiftit non cns. Hoc autcm addit , quia dixcrat qu6d non ens, id cft, matcria gcncratur. Et quia
cere de fimpltciter gener/tto
,
id cft
forCm aliquis diccrc , qu6d non cns tale non gencratur niu pcr accidcns , idc^ didt, quod SiAitSnm dato quod fic cflct tamen dc co, qao6 fimpluiter gtBtTMtmk generattfr.vx {ubicdhim, verum eji tUcere quid efi non ens .-quia matcria non cft cns modo prxdipoflct
;
do
&
:
pcr corifequens fubiedum generarionis, impoflibilc eft moucri. Et fub-
quod eft materia, dit
Hmentum
&
tfuUfcere quia non cns , nonmouetur , non quie(drquia
StmtUter Mutem
;
fimplidtcr ficut rootns
& quies
,
qmitftit.
cuc
id cft
,
Hdc
circa idcm.
ficri
,
inconucnicntia
fupplc gencrario ponatur efle rootus.
fi
:
N
97 Tjfi^im tftdtffltX.,
a quibufdam. cflc
cnim
Eft
non cfle referatur ad fubicdum vt fit quod mouctur cft,id eft , fubic£him mo-
:
,
adu perfedo , quantiimad
tus cft aliquod cns in Difeftmtid
& fpecificum
cfle fubftanrialc,
butrfnbu&iat mttm ^gtmtTti-
mr non
cft
nerarionis
mam
:
quia matcria qiuc
:
fcd eft
quod generafubicdum ee-
non eft cns pcrfe£hjm,ncc
cum
:
& &
dc ie i dter ,
iii
a£ku
,
de
& idco gcncrario & moras vi-
;
non
quics,parct;ergo moras.
git brcuitcr diccns
:
quod
dutem non eji ia Uco.
modo
prsdi-
Erit
,
in loco
emm
:
non ens
vtique ali-
tnhi.
Ponit fccundamrarioriem, qax talis dhQuod quod generatur non cft in cft in loco
quod
:
eft motus. Didt ergo: quod gcnerario non eft mo-
crgo gcnerario non fupplc patct
,
tus ,fiomne tjuod mouetur
efi
in loco
cet quia motus localis eft primus
id eft
non
,
efi
materia
:
:
cx co
Icili-
non ens autem,
eft fubic
Erit enim altcubi, id
in loco.
matcria
qux
,
cflet in loco.cifct in
cft,
qu6d fi
aliquo loco.
Hanc rarionem
efi in loco :
fi
intcUigitur pro fiibicch} ge-
Nam
ncrarionis,falfa vidctur efle.
nerarar ignis
,
materia aqux
nerarioni eft in lcxro
roaterianon Qualiter
fit
:
ficut
quz
&
fi
ex aqua gc-
fubiidtur ge-
ipla
aqua ; cura magnira-
feparata a forma, nec a
rentTMur
dc Gcnerarione. Dicendum ,qu6d fubiafhmi gcncrarionis non eft in Toco per aliquod , quod
mofit (0 Uco.
lubiicicur gcneraitioni, vej per illud,quod per ge-
Ir-
teUigi dtbel,
...
,
dinc
:
vt dicirar
crgo
,
quodfic
i
eft
.
intelligenda
ncrarioncra acquiritiu:
tanefi
Snim ^TO
^moniam autem omnis motms permutati§ quadam.
Permutatienes autem tres di&/i.
Harum autem qua fecundum generationem, (^ cermptienem non motum h^ autemfant,
:
«
:
^ud fecundum contradtcfienem, Neceffe ttmtem eam , qu£ ex fuhiecie in non fabiecium mutatienem effefolam. Subiecla autem , aut centraria , aat intermedia. Etenim priuatie penitur contrarium : (jr monfhatur dffir' matiene , futa nudum , (jr edentulum , (^
ni^um^ Condudit quafi per locnm
\.
diuifione
quia illa
cft iola
,
quod Sts^ftiim
P^^
*• mutario,qux fdlicet eft a fubic£h) in fubic- • ***" rarioncm moras,diccns,qu6d £him habet proprie r * 1,1 tmtt» ju fro_ quontdm omtiu motus ejt quttdam permMtdtto:per- ^,^ m*tm,
tcrria
•'
.
,
tres.
mbftan-
Hdntm dutem
-velfaltem
& illa qux cft
dff^rtMti
,
fccundum , corruptionem.,non funt morus : vt probatum cft. H^c dutem funt Jfecunditm contrtidiQionem , id cft , intcr tcrrrtinos contradi
™f**
^"*
;
&
firtuur dfiirmdtione : vt edentttlum
,
nigntm.
ALaffiunaVult diccrc, qupd licct priuarionon vidcarar cflc *** contrarium cum camcn fic monfliaturaffirmanignim , rcdudrar ad rionc ficut edcnculum , :
&
contrarium
Notandum,qu6d ifta pto^liido,J^odgenerdtur non
ttuO'
motus.
mutdtiones dutem dt^* funt
Etf/ omne ejuod mo»etur
;
ergo cor-
nec ita^ue corruptto
iBd qud eiifecunditmgenerttttonem
loco
fi
.
Deinde cum didt
mouetur
:
fe
denrar diftingui penps fubic<^m £to.
in aftu (pc-
nullam habcat forfed eft in potcnria ad omnes, quantum cft idco eft non cns oppofitnm cnri fimpli-
dfico fubftanriali
timit.
intcUigcnda qu6d
fic
vel
,
(cnfus
gencrario contrariatur corruptioni
rupriocft raoras, gcncratio crit motus, verquies:
,
habcnt
igitur tuetdunt dtfficilu
&
;
ex
;
quiapriuario cftpriraacontrarietas,
10. huius,text.
funt fecundum
com.
ly.
nomcn
Et ideo intcr talia
affirmariuc accepta
, ,
vt
&
monftrata poteft dlc nK>ras. Ex quo patet, quod CmtHudM vtaccipitur contrarietas prout (c cxtendit ad op- emmt mtnu pofita priuariuc,omnis
moras
,
& mucario eftali-
«ftt^irct»
quo modo inter contraria nigrum autcm didtur ^^*^ 9" '** priuario albi non fimplidtcr , cum dicat aliquam ,« primMti» :
naturam pofiriuara Icd ex co,qu6d
deficit a pcr- 4^-5. fripcrfcAe participat naturam ««'w* <»»^ fui gcneris,puu coloris ficut alDuro,vt prxdiftura "*^ :
fe
eft 10.
huius.
,
ncc
ita
Mm
4
SFM
:
:
Metaph.
Lib. XI.
416
momm nauis
SrMMARlVM. Trcs tancum cflc motus fpccics pcr fc, probat non eflc motum in Ad 4//^#/W,feu rclationcm, ncc in Adionem, aut Paflio* ncm Hinc non hab^ tur , ad relationcm cxcrinfecus aduenicntcm
,
,
DoGt.
&d.i5q
d-6.(|.io.
mo-
rion effe
cum fcu mutacioncm dc quo vidc |.d.i.q.i.&4.
:
Ad
fcd rclario aut
jufinodi,ergo,&c.
Minor
aliqtrid eft
patct,quia non
hu-
dc
fit
fi-
:
albedincm corrupca albcdinc in vtroque , vcl tantum in altcro, nuntambo diilimiles, qui prius crant fimilcs. Hanc rationem tangit dicens,qu6d ALvcraciter, t.xcludit f»l»ec in ad aliquid , fupplc eft motus eter.irh pro fum motiuH quia : altero correlatiuo permutato contitgtt ve-. de identitut* :
:
I.
funt yfub-
mucari alterum, velpcrmutari (ecundum ^juid abfblutum. Quare fe-
autfati^ad
cundum accidens eft motw tpforum ,
rificari, id eft,in veritace
igifur Pfitdicamenta diuifa
S/
^Jiantia,qualitate, loco,facere,
aliquid,
quando :
neceffe trps e(fe motuSyfcili-
Hic, vt dicebatur, ponit Philofbphus tertiam .
Tertia diul» Jio
motui qtu tationis
«fi fnbdiuifio
ftcUd*,
quoad
4. meiJtbrum
quz
diuifionem niotus, ,
eftrabdiujiioillius
mu-
motus. Circa quod Prim6 proponit intcntum. Sccund6
quaf
tria facit.
diifia cft efle
adducit probationcm inr«nti.
Teni6
cpilogat
circa di(^. Secunda ibi : SecHftditm fHbftantiam
Tcrtia ibi
vero.
^uoniam autem
:
necfuhftantU.
Dicit crgo,qu6dy/proquia :ergo Pr*dtcamenta
funt
diMifa,fubflantia,t!iualitateJoco,id c(i,\hi,fa-
(ere,aut pati aliis
:
aut
ad aUcjuid,
Prxdicamentis
:
motus
& quando,S<.
necejfe eft tres effe
de
iic
mottu
,
id
SptcitsiMtui
cft,tres fpccics
fropriifitnt
f«4»ri,idcft,Quantitatis:(^ loci,\d cft,in Vbi, In
tret
feeudum
his
tri0ftner».
enim
:
qualis, id eft,in Quah'tate:
tribus gencribus
dle motus. Dcinde
,
&non
in aliis potcft
cum dicit
Sectmdumfuhjlantiam autem non^po^ter
pullum ejjeJuf>Jianti4 contrarium. Probatintcntum. Circa quod JnfuhflantiS nonefft mo-
tum
efiendit:
tria facit.
Prim6
probatquod motus non cft in Subftantia. Sccund6 quod non eft in Ad ahquid. Tertio quod non eft in Adionc, &:PafIIone. Secunda ibi Nec ad Nec facientis. In prima aliquid. Tertia ibi parcc intcndic talem rationem. Omnis motus eft :
fed vide i.q. i.hMiuiDdS.
:
media: qux ctiam habcnt ranon eft contrariecas,nec per confequcns mcdiaconcrariorum; ergo in fubftancia non eft motus. Maior pacet: quiamotus.de quo nunceft fermo, eft ex fubie(fio inter contraria. vel
tionem concrarij
:
fcilicet rela-
(ed in fubftantia
reUttienu ac-
cidentniu,(!y
fund»tnenti.
qudre i.d.
tiuorum.
Norandum , qubd ex hoc loco fumunc aliqui argumencum ,quddrclacio non diflinguicur rea-
cet qualiSyquanti,(jr loci.
99
Al.ia altero»
non fimile, aut diinmilc, vcl cconuerib, nifi fadla mutadonc in diquo extremo iecundum quid abiblutti, fiue in altcro correlariuo. Excmplum Socrates , & Plato func fimiles fecundum mili
a fundamenco
licer
album
:
quia fi fic,compoficiii5
eflefalfiun
,
ellet rclacio diftinguituj
quam album fblum » quod videtur vt dicunt cum homo de non fimili
fimile,
IGO Al. Sed ftue
:
lealiter a fundam5t».
mutationc fa(fia in eo,fi- (lue fit idem Ec cx hoc probatur,qubd de quo alias aliquid non cft motus , qubd rclatio argum^tum,
poflit fieri fimihs, nulla
cuc dicimr hic in
quia in
non
Ad
licera.
diftinguitur reahter a
fundamento
de quo
,
Non
&c.abrque quia & non. a, Albumfi-
cogit argumentura. a. Ciim cnim qubd tunc album fimile efleccompoficius mile eompofidico qubd verum cft quia habec in fe a^Stum , 8c tiue, qukm potenciam puta fundamencum , & relacionera. MUfruith Cum dicitur qubd non , quia in Ad aUquid non eft motns, quiaaliquisde nouo fit fimilis finc fui mutationc, dico qubd hoc cft falfum. b. Vbi no- b, Mutitri tandum , qubd mucari eft aliccr fc habere nunc quid,(^ quih alias.
dicitur,
:
:
quam
prius
ad
vel ad alcenim.
hoc autem potcft cflc duplicicer^vel Primo modo mucari eft in formisablblucis. Secundo modo in relatiuis. Ad probationem dicendum , qubd ipfe ponic qubd fe
non
,
liter
;
eft poflibile aliquid fe
habcre
ad altc-
alicer
nunc »A
fe,nunc ad »lterum efiit contittgit.
Vtde
I 5
.q.
quilibtt.
habeat ad fe & hsc cft eius qubd in Ad aliquid non eft per fe primb motus. Solum crgo hic intcndic oftendere in quibus Prardicamencis cft motus per fe primb,& in quibus non. Confirmamtsquia etiam vult qubd in fubftantia non eft motus & tamen nuUo dubitantc in fubftiantia eft mucacio ergo ^x intentione eius non habctur,nifi qubd in Ad alfquid non cft motus , cum quo ftat qubd ibi fit
rum
,
ratio
:
nifi aliter fe
;
idcbdicit
:
;
mutatio. Deinde
&. qabdfecundum
cum
dicit
in fubieiSfcum, quae funt duo termini affirmatiui
Et hdc cft quod
contrari).
SuhfltmttA
dicit
,
fuhftanttam non eft , fupple mot\is propter nullum QuaHrer autem jntclejfe fkbftanti^ contrarium.
nihil efl con-
hgendum
trarium *d tnotnm re-
rium
:
cft
,
quod
& vtrum
fubftantia: nihil
aliquo
fit
gencrc Subftancia: , dicflum huiusinquadam qusftionc. Quacratur
trariecas in
quifitum.
rc ctiara ncgatur
contra-
modo poffic attcndi con-
motus clle
eft in ibi.
in uibftantia
modo hoc inccUigcndum fit , dicftum flionc praeccdcnti. Dcinde cum dicit:
eft
:
j
o.
Qoa-
& quoin
qux-
Nequefacientis,^ patientis vt mouentis^
^ moti:quianoneJt motus motus
ad aliquid
t
ejt
enim
altero nihil
fermutato verifcari alterum nihil permu-
^
tatum,
''
ipforum.
^are
fecundum
accidens mottts
A» Ad quid non
ejfe
perfe motS.
Ad
aiiquid
cft in AdHonc , duo facit. Primb proponit ^" f^^ft"**'* ')***""»» conclufioncm. Secundb fubdit conclufionis proY':^ Ucetnonmecj LT^ bafioncm. Secunda ibi : Dupltctter emm. Dicit ttu t^ftmiUcrgo, qubd necfacientis,& patientis, id eft, idio- ttr in Ai 1
.
;
& paffionis, vt mouentis, & moti, id quac quod mouens & motum,fcihcet cft moeft,
func idem tus
:
^MM,fcilicct ipfius,»jo/«» non
non
&
:
&
eft
generationis generatio. Igicur fupple
fnotm^etjue
cum
a^io,
& paflio fint vel motus, vel gcncratio,id cft,mucft
motus per
intendit talem raprim6 lcd pcr accideiis , tionem : Illud in qilo non fit motus , nifi fa.{ko motu in alcero,in co non eft motus nifi pcr accidens : ficuc iliud quod mouecur ad motum altcrius,dicitur moueri per accidcns : vt nauta «d fc
&
Probat qubd motus non
Paffionc. Circa quod
tario;fcquitur
Probat quAd in
»li-
neque ge-
nis permutatio.
nis,
}leque
:
nerationis generatio,nec totaliter permutatio^
quod
a(5tionis, vel paffionis
non fit
motus, vel mutario.
SVMMAR
1
V
M.
Motus nonpoirecfTe motum, nequc , nequc vc ccrmini , alioquin
vc fubiedi
dari
«^*»»^.
,
:
»
Summa^IV. dari proccffum ri,
Cap. III.
& fimul aliquid gcncra-
,
& comimpi.
DVflkiter enim conti»git motus ejfe motum.aut vtfuhieifiy iur:qui4 ex alho in
-velut
homo meue-
nigrum fermutatur.c^A-
refic,& motusy aut calefcit^ aut infrigidatur aut locum permutat , aut augetur : hoc autem
Non enim fuhiedorum aliqmd
imfofsihile.
&
:
:
MT,
motmell permutatio ex alio in tdiMd:& generatio, corrMptio eodem modo , verMntamen efi , fiipple ex oppofituJic,aMt non fic,piita. ex non cllc ad ellc: vel cconuerfo, noneft motus , (ed fupplc geocra-
qux funt inter tcrminos contramotM antem non fcd inter conrrarios,
rio,& corruptio, di(fh>rios
:
,
vtprardiclum
eft.
Si igitnr
,
fupplc
fit
aliquapcr-
in aliam
tgttur permHtatur
permuta-
grititdinem,& ex hac tpfapermMtatio:teSci\icct cx acgrimdinc,<« aliam, icilicct pcrmutarioncm.
do permucarionis cft pcrmutatio , nec
eft,
qucns a«fHonis videtur rcs
quia hic loquitrir dc
:
aifla
tus,& quod
qux
pailio.
cft
idcm
a^onc
rcaliter
(anitatc in xgritudinem:cx
fic
pro-
Primo probat primam pancm minoSccundo fccundam.Secunda ibi .Aut eo <]Hed :
quod
dupltciter contwgit,
fiipplc intelligcrc, motMs ejfe
motum : ant vno mo-
alterHm.
Dicit cr^o
,
quod
do, fcilicctvtdicimus,
horne
mouetur
:
quid
Permutatur ex ddht in nijrum, quarc fi fic,& motus,4i
mouetur , vtfuhieQMm. Hoc autem ^ttia
permutatfo non
Qorum , quod
efi alitjMid
eft
impojfihUe:
de nMmn-fffuhu'
(cilicet poflit fiibiici
calori^ut
fri-
& huiufinodi. Pacet ergo quod motus non motus vt fiibic^. Deinde ctim dicit
gori, eft
jiut eo quhdalterum aliquodfuhie^um
ex
fermutatione fermutetur in aliam ffeciem,
homoex languore in fanitatem.Sed aec hoc ^ofsihile nifi fecundum accidens. Omnis
'velut
tnim motus ex
alto in aliud eji
permutatio,
^
ctrruftio eodem modo. Ve^ (jr generatio , runtamen qua quidem ex oppofitis,fic aut non Jic^non motus. Simul igitur fermutatur exfanitate in agritudinem , ^ex hac ipfa permutatione in aliam, Palam autem quiafi lan-
gueritypermutattis erit in qualiacunque. Conttngit enim quiefcere^(j; adhucin non tomingentem femper , <jr iU^ ex aliquo in altquid
^are ofpofita erit fanatiOifed fer
aliuderit.
accidens
,
quamcunquc aliamjputa in dealbationcm, hoc quod muutur de
quod mo-
cedir, quia ris.
in
vel dcnigrationem,id eft,ex
Circa iftam rarioncm
veluf ex reminifctntia in ohliuio-
hac pcrmutatione popcrmutari in quamcunque aliam. Et fubdit,
tcrit
contingit
enim ^«j>/fCT-f,.aliquando, id
mino alicuius
in ter-
eft,
Hoc aiitem quod
prximprobat , diccns , quod aJhuc omnu, fiipplc muratio fit femper in non contingentem, id crt,in oppofitum ficut omni^ mutario fit in oppofitum »Zii,(ciliccttranfmutarioin qiu fic tranfiruSjfrir ex ^ujmo in alind, quare oppffitafanatio,id cft, quod de permutationelanguoris fict tranfiws in oppofitam mutationem,qua? cft (ana-
didhim
mutarionis.
cft
&
:
:
&
Ex quo (cquitur quod colUgitur cx prxdiquod oppofita pcrmutatio fiat in quamcunquc aliam:& quod non fiat nifi in oppofitarquod includit repugnanriam manifcftam- Ex quo .'equitur vlterius , quod dum aliquid mutamr in vnum oppofitorum,fimul mutcmr in mutarioncm, quz tendit in aliud oppofitum quod eft impoflibile,qub nunquam nacura intendit fimuloppofi-
tio.
Ais,
:
ta.
Et
fiibdit
,fed per acctdens
,
fiipplc conringit
aliquid mutari de vna permutatione in aliam cct
non per
(e,
vt aliquis
,
:
li-
i^ft^nm '*".'
y
permutatttrex reminif-
centia in ohliuionem,<]uiati!ud, (cilicct fiibicchim,
quxcunque quandoquc quidcm permutatur in
cui exiftit, (cilicet reminiicentia, vcl alia
mutario
;
fcienttam,qMandoqMeaMtem infoi.itatem, qnandoqtu in oyitMionem:Sc fic de aliisraccidit cnim quod
permutatione terminata
alia fiiccedit fiue oppoquxcunquc conringens. Notandum.iftam rarioncm in hoc ftarc brcuii oz ter , quod fi pcrmutationis cft permurario vt tcr- RffilMti* £mini ita quod vna ad aliam termincmr illa qux ^* Tuienu.
fita,fiue
:
:
fiiccedic poceft efte tetxir
nem fermutatur.quia cui
Ex
(ciiicct
ex languorc , permutatMterit in qitaliacumqtu ,'\A.
vt
,
in a-
exfamtate
quo infen,palam UMtem quiafilanguerit ,
confe-
'"^^
tenninis:quia mr)X3.no,e^Ma tfMtde eft
iii
tio:hoc habct clTc duplidtcr,vel vt fiibiedi.vcl vt tcrmini^fcd ncutrum cft pofllbilc;ergo nullo roof>er
i»nt i»
ali^m.vtlfi-
&
differcntia
tioncm ,fimMl
intendit Probat propofitam conclufionem ^*^^*^"'' talcm rationem Si pcrmutationis fit pcrmuta'P^^l^^iJ!.
^ .^^
languere in fanitatem. Sed neque hec eftpofiihiUt f^ nift fecundUm acctdens, quod probat : quia omnis mua»
muutio de vna pcrmutationc
fermutatie.
417
oppofita
:
puta fialiquid
mu-
a (anarionc in xgroracioncm:vel poteft eflc
exiftit idfermutatunquandoque quidem infanitatem,quandoque autem in fcientiam.
quxcunque conringens , quia fi aliquid mouetur de (anitate in xgrimdincm , potcft (ijcccdere, vcl quxcunque alia mutatio puta dcalbatio , vel infrigidario,vel quxcunquc alia mutario licct om-
Probat lecundam partcm minoris,{ciIicct quod
m's mutario dcbcat elle ad oppofitam, Si ioitur
:
:
I
oI
Cum umu motus non HM»i mut»-
poffic elle
motus vt
termini:ita
quod
aliquod fiibicdu mutctur ab allqua mutatione in
Circa quod quatuor facit (ecundum quaamvttermi- tuot rarioncs quas adducit. Scamda ibi : ./^
oluaum
«ili^""-
nus d-cMtmr
autem in infifHtMm.
fnut*r\>~>fie-
Quana ibi Adhuc oportet. Prima ratio fic for-
Tercia ibi
:
Adhnc eiMfdem.
:
dU qwd m» tm nm mutaturfrimo
m»d»m*e ftoni». Litit ptr ae-
tuUms nt» tamttn perfe
<*»tmptwt»-
mari poteft
:
Quia fi
fic,
crgo aliquod fimul
mo-
uemr ad oppofita confequais cft falfum;crgo ;
antccedcns.
Iftam rarionem
fic
&
declarat dicens
quod ant fupple alio modo poteft intelligi,qu6d motus fit motus,vt tcrmini^fo ^uod alterttm fnh*f^'*^ permutetMr ex vna permMtatume in aliam ^eciem pcrmutarionis , vt homo permutatMr ex
aliquid mutamr dc vna mutarione ad aliam
oppo-
fitam : puta dc fanarione in xgrotarionem
fcqui-
:
quod fimul moucmr ad oppofita, & pcr confcquens quod fimul (anetur & infirmctur. Nam vt patet cx (. Phyf text. com^.. & inde, mucario tur
,
denominatur a tcmiiiio,& dcnominat fubiedum. Vnde motus ad fanitatem dicitur farutio:& fub-
icdum quod
f ic
(anatur dicimr (anari
:
fimilitct
motus ad xgrimdincm didtur xgrotatio & fubicdum quod fic mouctur dicitur xgrotari. Si i
oninino
-^
:
;
omniop ,Kctra radonenn. Per
jMatMti* lU-
Metaph.
Lib. XI.
418
fe
crgo loquendo»
ptminstmr i viia mutatio non terminatar ad aliam licet hoG urmituiff contingat per accidens: puta (1 terminata fanadenominiu tione incipiat fubiedum dealbari : fed hoc acci-,
jHbii^ttm.
dit fanatiooi
quod non
quia po/ito
>
fuccederec
dealbatio, nihilominus fanatio eHet in £c perfed^
cum
terminata. Deinde
m
, (jr generationis generatio.
friorem fi fofierior iputafi quod fimplex generatio fiebat aliquando y ^ecejje igttur
, (ir
&
^uare nondum
fit fiebat.
quod fiebat
erat
fimpliciter :ft aliquidfiensfimpliciter,autfa'-
Bum, Si itaque quan nondum erat
cr hoc fiebat altquando, tunc genitum. ^uoniam
,
autem infinitorum non neque habitum
primum quare
erit
:
nequefieri igitur,neque
;
ueripofibfle efi^neque fermutari Pofiit (i fic j
:
& antpcedens.
Hanc rationem declarar dicens Adhuc autem :
gtntrMtio-
piseffetgtne-
infinittim ibit
rtuionimqud
num.
,
fupplc
fffet
aliquid
Itnitnm.
in
procellus permutario-
Siperrnutatioerit permutationtiy& genera-
terminaretur tio generationis ^licuim ge^ ner»ti» nec
ift^
:
&
&
fipofierior fit. Et hoc cft quod fubdit : necejfii efi i^ituv, 8c priorem , (cilicet eBt fi pofierior fit. Pufi
ponatur,qu6d generatio fimplex, quae
eft
ge-
neratio in fubftantia,/^ ^«f aliijuando,iu qu6d generationis
fit
quacdam
alia gcncratio
id cft, ipfagencratio, vel
/f^
firnplicitcr Vbiefipofltriitf,neceffe
tfiefft^iut,
quod nondurn
ipfum
firilicet
,
& quodfit,
gcncrationis
fieri
antea. ^<«r
erat cjuod fiebat fimpliciter
generatio fipipliciter
quod fiebat
}
,
id cft,
fecundum
(cd fupple erat
gcneratio ipfius gencrationis.' IdcA
dicitsquod «0«^«»» erat quodfiebat,iA eft,gcneratio Cimplieitcr,fedaUqHidfiens,id eft,quod fit,fim-
autfaiium , id eftj quod rcs non cft dum fed cum fa£b eft tunc primo eft. Si itaejue,
pliciter fit
,
& hoc ,id nondum fiebat,
cft
j
: quare tunc quando
generatio alicjuando fiebat
erat tunc genitum
,
id cft
.
& generabatur & fic in infinitum.
^uo-
:
niam autem infinitorum non eftprimum , fcquitur quod nontiiprimum, id eft, prima generatio gcnerationis.
jQuare nec habitum,hoc
& confequentcr fe habens eflfieri,
nec moueri
,
j
cft poftcrius
ergo neque ,poffihile
nec permutari nullum
:
quod
.Adhie,^iit ^todli.q.i%.
Adhuc eiufdem motui contrariun^,^ quies, generatto,(^ corruptio.^uare quodfit cum
&
fiat ifiens tunc corrumpitur :
neque enim con-
ple eft impofnbjlc
enim pro quia
:
nec confefiim
,
faElum,id. e{i,genetitum,nec pofierim, fupple corcft> quod nihil fir vt ftatimcorrumpatunwjwi pro qdia,ef[e oportet quod corrumpitur. Impofiibllt Cuius ratio eft , quia cum corrupiio fit rautatio efi aliquod de cfle, ad non efle , oportet illud quod corrumfimulvelim-
pitur efTe
:
& per confecjuens inter generacionem, & corruptionem qux
quae eft tnutatio ad e(lc ;
ad non
eft
diam
efle
inefle
:
,
,
necefTe eft cadcre quietem
me-
Efife
enim ^-
de generatione in corruptionem,vt in terrainunj.
Deinde cun>
dicit
Adhuc oportet materiamfuheffe
^ permutatur
qu/t tgitur erit ?
:
ei quodfit^
^emadmo-
dum alterabile corpus^
aut anima aliquid:fic
aliquid quodfit mottts
,
(^generatio
,
(jr
ali-
quidin quodmouentur, Oportet enim aliquid ejfe
eum
qui huiut
motum,
e:(
motum non
hoc in hoc
Neque enim
c^ualtter igitur ?
difciflina difctplinationif.quare
erit
neque gene-r
ratiogenerationis,
Ponit qUartam rationem
diccns
,
:
oportet materiamfubejfeeie]uodfit,&
id cft, permutari
qu6d adhuc permmatur,
qnod mouet quia in omni muquod mutatur. Qtu :
tationp oportet efle fubieftu
fi generatio generemr? tamen opor- Ir^omnim^-Quafi diccrct quod non eft dare: teret darealiquam ralem materiam. Quemad- "'»^''"*«f e^eoportet. I I modum emm efih alterabtle corpus , aut anima : aut aliijiuid , huiufinodi quodeft materia , mobile:
igitur erit /fupplc materia
&
.
^
,
&
&
genefic oporteret efle, altquid quodfit motus, ratio, quod eft matcriai& mobile fi motus eflet Inemnim»:
ad motum,
men
& generado ad gencrationem & ta:
moIterum in omni fupple mo-
huiufinodi materiam
non
eft aflicnare
;
conlequcns
eft
(aluimjquiaquod corrumpi-
(ed
quod gencratur non eft.ergo
tur oportet efte
:
*ntecedens
falfum ex quo fcquitur.
eft
Hanc ra-
VSJe % Thrf. t.e.6i.^ itt-
tionem declarat,dicens,qu6d adhuceiufdein,fci\i-
df'
cct fubic6ti,& motui, contrarius,(^ tjuia:& etiam generatio,
tuejfetermi. "'*"' ^/*''"'«
& generiitioni. tu & generatione oportet efle altquid in quod mouentur & ad quod terminantur quia omnis mutario ficut habet fubiedtum ita & habet tertui
,
,
j
:
,
,
minum, id eft , qu6d oportet
num
ejfe aliejtfem ,
termi-
&
quod mouetur , eft motum ex hoc in hoc : Sc illud quod termjnat non eft iTiotum:quia terminus motus non mouetur. ^aliter igttur, fupple hoc contingit ? Quafi diceret , quod eft eitu
,
poflibile efle. Ide6 concludit
:
tationisj qua: eft difciplinatio
Mutationit *<"' *ft
'»*
tatio nec
vt
terminut,nec
vtfubieSutn
Nec emmeritdtf-
cipltna difciplinatienis, id eft,qu6d huius
non
permu-
erit aliqua alia
difciplina difciplinationis.
fit
Quare
& corruptio, qux funtcontraria.
Nam
I
fcqui-
tur,qu6d nec erit generatio generattonts
Notandum, hanc rationem in hoc ftare, quod omni mutatione oportet dare duo, fcilicct fubiedum & terminum fcd fi gencrationis cfretgein
nerario
,
& mutarionis mutatio
affignari,nec
Ponitterriam rarioncm,qux talis cft : Quia fi , ergo fimul dura aliquid generatur,corrumpi-
tur
mediati,ge~ rterttri, (y.
corrupipi.
& per confequens non erit mutatio
:
fefiimfa^um neqttepofierius, fortet quod carrumpitur.
fic
exfffmtMf,
id eft,dum generatur, tune corrumpifftr^qaod fiip-
quafi
104
fi
mutatio,quae ad difciplinarionem terminetur:quac
euidentcrfalfiun.Deiiidecum didt:
cft
fup^r
ficri
quia tunc fiipple ad permutatio-
jiem non perueniretur , nifi per aliam permutaad illam pcr aliam priorem, tionem priprem ; fic in infinitura. ^jtare necejje eFi ejfepriorem
ta
.Quare
circa idcm.
mutcmr de gcneratione in corniptionem. Sequitur qu6d fit cumfiatfiens,
mutationi-
crit procefliis infinitus in
bus. Confequens eft falfura;crgo fji
mo-
nuUum.
fecundam ration£m,quac faEs eft Quia
ergo
eppofita habent
ple idcm fubiedum
rumpitur, id
dicit
i^dhuc ift infinitum ibitffi erit fermuta^ tionif permutdtio
.
j neutrum poflet fubicdum, nec tettninus crgo im,quod gcnerationisfitgcneratio, vt ;
pofubile
eft
tcrmini
aut totaliter mutatio mutationis.
;
SyMMARJFM, Motum propric didum tantum efTc ir\ quantum^ Vbi,& qualo optimc Dodior icfutataexpofitione D. Thomx, expomc quare
Refilutit
"«»»•
r/t-
1
Summ^IV.
Cap.IV.
quare Philofophus non cxclufit cxprefs^ motura a Quando, Situ, Habitu, ficuc
&
Pofitioncquat
aliis
tribus Pracdicanicntis.
eius^quodAdaliquidy neque etttsquod ejifacere^&fati auale,(jr
rum
relinquiturfecundum qutd
:
quantumy
& qua: eft Prardicamcntum
,
quxriraus
QVooiam autem ne^ue fuhfiA»tU»neque
& Vbi motum
effe.
ffo-
eft.
Dico
enim vnicuique contrarietds
tnim quale non quod infuhflantia etenim differentia quale :fedquod pafiuum ^fecun^ :
dum quoddiciturp4tiyaut impajsiiile ejfe.
Pracdicamentnm,&non difHn-
gucrc incerpofirioncm, qua: cftdiffcrcnria quantitaris
ab
eft
419
qux
,
dicit
cuius oppofitnm
, dc qua nunc ordincm parriiun ia loco,
ifte dicit.
Non ctiam valct fimi-
Ltudo ad ^»:quia rcducimr conita ipflim. Nam fi in f^t cft motus ; crgo& in Situ, fiuc in Pofitione cum fecundum tc non addit fupra Vhi nifi :
deterrairutum ordine parriura.
non videtiu:
Tum terri6, quia
valcre,quod,quia in
Ad aliquid non
motus ; crgo nec in Situ, necHabitu,nifi plus addatur ciun fint Pradicamcnta rcalitcr diftin-
cft
:
&
brcukcr:qu6d cum &i. Alitcr ergo poteft dici, illa tria gcncra, dc quibus quacritur , fint formaliter quidara refpcdus licct non fint de gcncre
Exptfitio frifria.
:
Epilogat circa dida, diccns
:
jQumum
aittem,
TMMtimnd fupple non eft raotus, netjue ftthjiantU , id cft, in generc Subftantiz Nec eim quod tfiAd aiujuid, ffimttm. id eft , in relationc : Nec eiiu tjnod eflfacere , ant
fn»gam»
:
fati.id
cft,
Adionc,&
in
Paflione
motiim t&,fecundHm tjMaLe,c[\xx fecunditm quantum nutio
cft alteratio,
puta augmcntatio
St fecundit m Fbi
:
Hornm autem quod
,
Relinquitur,
;
puta motus
:
Et
& dirai-
,
iocalis.
vnicui(\ue contrarietat efi
id eft,
,
in his tribus gencribus rcpcrituf contraric-
tas,qua: ad terminos
Jiico autem cjuale differentia
,
,
motus
requiritur.
non tjuod
Et
fubdit:
efl fuhfiantia:etinim
fupplc fubftantialis dicitnr quacdam
, tjuale ejuad efi Dajfiuumfecun^ 4itm quoddicitur pati aut impajfAile ejfe.
qualitas : fed dico
Notandura , quod qualitas dicitur vno modo de forma, fiuc difFcrcnria fubftantiali, vt patct j. Tautinn ad ^uMlttMtAi. fttciti efi
•WtfU,
huius,tCx.com.i9. cap.dc Qualitatc. Quiaigitut dixerat
nwtum
aliquis,
quod
li,
cffe
fecundum
qiialc
,
nc crcdat
intclligcrct dc qualitate fubftanria-
idco iioc excludit, dicens
fc
dc genere Rclationis proptcr candera rationcm. Nam ficut in Ad aliquid ncgatur effc motus:quia
non cftmotus,prim6 cx eo, qu6d nihil mutafccundum rclarionera , nifi hSta. prius rautarionc in aliquo abfbluto fic propter candcm rarioncm negatur efle motus in iflis tribus gcncribus:nunquam cnim fit mutario in Quando,vcl in Situ, vel in Habim, nifi fado prius motu , faltcm NtmiiuTdf locali vel in caclo, quanium ad Quando vel in tionis imel-
ibi
tur
:
,
:
:
partibus corporis, quantimi ad Situra
Uftfhuttmifit
i.vUima
.•
:
ritur
,
applicari.
vel impaffihile
teruslpccici
,
SVMMiE QJVARTiE
qua: cft paf-
vt probatur /.Phyfic. tex.
Notandum cnim, quod Philofbphus
C
fauiuc cap.
A
IV.
p.
Iraraobilc quot dicanir nwdis.
vidctur
SFMMJRIFM.
& Habitum,de quibus non cft locutus:Vm cis ht motus, vel non quare vidctor m-
Situm,
:
D. Thomas fufficientcr dixiflc. Dicitur a quodam cxpofitorc, in ptinc.
^txit PhiUftfhut i.vhi-
praetcrmififlc triaPr2dicamenta,fcilicet.Quando
trum
^^
vel in ve-
, quantum ad Habitum: ma genera & ideo in his tribus generibus non cft motus quead nt» prirao , ficiit ncc in Ad aliquid. Quia igitur ea- ttrminare dcm cft ratio non cfle momm primo in Ad ali- frtmotno» tuut. quid,& in his tribus, fufFecerat Philofbpho,fortc cau/a brcuitatis ,oftcndere , qa6d in Ad aliquid non eft motus primo cum eadcm rario poflct ad quodhbct horum crium gcncium de quibus qua:-
&
§lif*rt Thi-
:
ftimento,vcl indumcnto
Co,vcl paffibilis qualitas:in qua fblurn, flride io-
qucndo.cft altcrado com.14. indc.
taracn intclligimtur per relationcm
:
loqui dc quali fe-
aindum quod aliquid dicitur »4/» tjfe,\d eftjde qualitate
Rclationis
quod Quando
tcmporc:tempus autcm eft numerus motus. Et idco ciufdem rariofignificat cftc in
nis cft non efte motum in Quando 6c non cflc motum in A<93onc , & Paffionc quat fignificant ;
,
aliqualiteripfum
motum.
Nam
adio
,
&
paffio
Immobile duobus modis fumi.ExpIicatur quid
fit
efle fimul loco, feparari loco,
tangi, continuari, contiguari, &alia
motum concernunt
&3 &5 .
.
,
Phyf Vide
de quibus ibi cap.
1
y
.
qux
huius,
.
furnpta pro rc idta cft idcm rcaliter,quod motus. Pofitio autem, velSitus
non addit fupra
ordinem paniumdeterminatum:quia
Vhi, nifi
nihil aliud,
dctcrminatam rclationem partium ad inuiccm. Habitus criam impdnat habitudinem indumenri ad indutum, fic vidctur cfTe eiufdem rationis^quod non fit motus in Situ , &C Habitu, quod non fitmotus in Ad aliquid. Scd iflacxpofitio videtur deficcre. Tum primo , quia licet JtnpMgnat txfofutontm Quando fignificct cfle in icmporc tempus fit D.Thom^ numerus motus,qui eft idem,quod adio non fcDiprttem\ r CLquitur,qu6d Ii m adfaone non fit motus;ergo ncc fiuamotu in Quando qtua Quando eft aliquid diftindum farticuUri f^ aSiMtuL) realiter a tcmpore ficut refpcdus ab abfoluto,& nifi
&
&
,
i
^
•
:
:
ttfui» du-
tUx.
eft in alio
Prardicamcnto.
Tcmpus etiam eft
rea-
motibu» infcrioribus quos rftcnfurat. Non crgo valct In vno difKndqrum non eft motus rcaliter crgo ncc in alio. Tum fccundo , quia vidctur impropric loqui de litcr
diftindlum
ab
iflis
:
;
autem quodtotaliter impofsibile Ta.cj.
^ quodvixin tempore multo tarde incipiens, & quod natum quidem moueri: moueri,
non potens autem quando natum eH ,e^ vhi, cf vt,quod voco quiefcere immobiliumfolum: ctntrarium enim quiesmotui. ^arepriuati»
vtique eritfufceptiui.
&
:
reaUttr.
IMmohile
Poftquam Philolbphus determinauit de mom immtbiUme Vbi , & locutus cftde mobili nmK dctcrminat dfitur tride oppofito , fcilicet de immobili. Et ponit trcs f^*'' modos. Vno modo dicitur , /mrnobile tjuod totaliter impoffibile efimoueri. P \itz phmum moucns, & omncs IntcUigcnriz fccundum Philofophum, :
& hoceftimmobilc negatiuc.
Alio modo dtcitur immohile,quod vixin multo tempore efitardeinci^t«4/,fcilicctmoueri. Putaaiiquismagnus
mons, qui
:
410
XL
Lib.
&
eft
natum,&
:
Metaph.
qui tardc,& difficultcrmoueretur. Alio moioiii citur immobile illMd.quod eft natum quidem moueri.non potens autem mou.cri quando efi natum, vhi
:
vtM cft^cut natum eft raoueri,
&
vna
potcft fignari ni fi
menfuram autem oSextum dicens, quod Cofeejuenter
re«£ba
:
portet efteccrtaex io.huius,t.c.}.& indc. cft:quid
autem
fit
confequenter
eft, cfuo
poft prtncipium
hoc eft imraobile priuatiup. Ideo fubdit quod hocfolum non quiefcere de numero immobilium;
fpecie,aut altter qualiter determtnato
enim pro quia,f««« eft contrartum motui , (cilicet priuatiuc. ^uare fiipple quieserit vtique/>n«4lio motusfufceptiui, id eft , in fubiedo fufceptiuo priuatio habcnt fieri ytriufquc quia habitus
primum
&
:
circa idem.
Tunc
fequitur
illa pars;
Confecjuent er iicKQi illud
,
aut
erite pofittone,
,
quod
,
aliquod
eft poft
principium, fiuc attendatur ordo fccun-
dum pofitioncm
,
fecundijm fpcciem
fiue
;
ficut
quomodocunque
binarius eft poftvnitatcm-. f)ue
intermedium eorum, cjuAfum in eodem genere cuitu efi confecjuenter , id eft , quod nihil ciufdem generis fitmcdium inter illHd,quod
aliter,»:^ nihtl efi
eft
habebunt confequentcr. Et fubdit iorem declarationem diiSti,qa6d i[\ud,ciuod
efi
ram
confecjuenter, efi rejpe6lu alicmus confecjuenter
dr
continue permutans. Contrariumfecun, (jr fecundum reitum plurimum Confequenter autem eft , quo poft
etum locum diftans.
tcr (^Md f
eft.qHod
id
Simul autem fecundum locum qu/ecimque loco primum. Etfeorfum quAcunqne in alio. Tangi autem, quorum vltimafuntjimul. Intermedium autem, in quod n^tum eji priits peruenire , quod permutatur , quam in quod vltimum perrnutatur fecundum natuin vno
ronfequea*
confequenter
habens, vt
fe
confequentcr alicui
line
,
/u/r<e,aut vnitaies
domtii domo:nihil autemprohibet
ejfe
funt fiipple
vmtati,aut
intermedium
aliud alterius gencris puta
fi
fitmedia arbor
nihilominus
:
vel afinus
,
:
interduas
illa: fc
domos domus ad ma:
non enim vnum eft confcqucnrer daDrum:quiavnum non eft pofterius , fed prius quam duo nec vna noua Liina^ etiam cjuodfit altcjuid pofterim
:
:
frincipium ente po(itione,aut Jpecie, aut aliter qualiter determinato
nihil intermedium eo-
,
rum,qua in eodemgenere,(^cuiui confeque»' vt line<e line.t , aut vnitates vnitati, autdomus domo. Aliud autem nihilprohi^et ter eft
,
intermedium
:
^od enim confequenter omnis permutatio in
hdc autem contraria
ifio,cotradi^ionts aute
Palamqutdin
,
^ contradi-
nuUum intermedium.
contrariis
intermedium. Con-
iinuum antem quod quidem habitum aliquid. Vicoautem continuum cum idem fuerit ^(jr
vnum (jr
confequenter fecundx
ens
I
TMgit
9,
qutbm tangunty
vtriufque terminm
continent.
tut
motum
loc»km.
facit qiiod
jm/
didum
Secundo, concludit
eft.
qiiardam coroUaria expraedidis, Secunda ibi
In prima parte cxponit nouem.
J^are palkm. Prjmuhi
Simul
dicens
cft
:
quid ut fimul
ejfe
fecunditm locum,
quod Simulautcmfecundum locum dicnn-
tur ciwcuiicjue fttnt in vno ioco primo
&
Nam
&c proprio,
,
vno loco, puta multi homines in vna domo non propter hoc dicuntur efte fimul fecundum iocum. Secundumeft:quid dt feorfum (ccundum locum :dicens , qu6d fupple Seorfum , dicuntur cjuAcunijue adacquato.
fi
aliqiia funt in :
Seorsu qtudi
funt in alio loco Tertiumcft :quid fit tangi , diTaBgi ^Mi<^? cens , quod Tangi aufem dicuntur quorurn vltima
funt firnul
Mcdiu
qitifti
rum
:
puta duo ligna, vel duo lapides, quoiunguntur mutuo. Quartum cft:
fupcrficies
quidfitmedium dicens,qu6d/«/fr7Wf^;«»» :
dici-
quod continuc permutatur, prius fecu/idUm natura efi naturn peruenire, quam tur tllud in cjuqd illud
invltimumin quodpermutatur continuus
ab^
quam in C,& Contrarium fecundum Utnm.
,
ita
Habicunt C[nod habitum addit qittii
tadiim fupra confequenter, vt
fi
ordinata,& tangant feinuicem.
duo corpora
fint
0£lauum eft:^«o-
rumfit medium,diccns qu6d qHoniam omntspermutatio efi tn oppofitis. Haec autem oppofita in-
:
puta
fi fit
motus B,
in
(.'
prius peruenit mobile in
idco
B
cft
medium.
dt^orta,vt priiis
nullum
eft
eft
Quarc inquam e^i
eft
didnm e^-.contradiHtonis autern
tntermedium, ex lo.huius, tcx.com. ij. fic eft
:
Palam
,
quia in contrariif
& hoc idem oftenfiim 10. huius, tex;com.i4. & inde, inrer folacon-
tntermedtum tantum
traria elle
,
medium hoc autem :
inducit
quia di-
,
non
medium & ideo confequens erat oftcndere inter qux poflit efle medium. Nonum eft quid ,
:
:
:
&
&
nent
quia fcilicet partes continui continentur,
:
& tangunt fe in aliquo tcrmino communi & co:
dem
in
quo copuIantur,vt partes linex in pun(Slo.
Deinde ciam
dicit
c^are palam quod continuum in htsjit^ex quibfif
vnum
aliquid
natum
dttm contaElum. Concludif
ex prsditSkis. Sccun- PrimumfiEt quta primum. Tertium ibi ^*»»^jPuare non eii. Dicit ereo , quod Palam quod " ^*'*'** a tn hu Lnc vnum conttnuumf ex qutbui natum ejtperi conttnuum ejf fecundUm contaSium : hocpatetcxpracdidisrquia continuum requirit idcntitateni tcrmini communis. Dcinde ciim dicit
dum
tria corollaria
ponitur ibi
:
:
V
I
Et quiaprimum quodconfequenter^palam.
^uod enim (onfequer/ter, non tangit
:
hoc au-
temconfequenter. Etfi continuurn^tangii. Si autem tangit^nondum contimtam. In quibtis
punAa
autem non
portunt fignari infinitac linex circularcs,
& didlmiles inraaenitudinc&paruitate:fed
non
108
eft fteri fecun-
fecundum re<5lam lineam. Quia diftanria xtQts. non poteft menfurari fecundum lineam curH.im , quia intcr duo reElnm, id cft,
AI. cooneniens.
faconttnuum, dicens, quod Continuum autern eft, Continuum quod qutdem eft altcjHtd hahitttm : fed addit ali- qutdi quid ideo fubdit Dico autern continuum citm terminus vtriufque eorum,fciIicet quas fc tangunc idem in quibtis tangunt , contifuerit vnurn
Quintum eft:
quid eft contrartumfecunditm locum:dicens, qu6d Co itrarium fecunditm locum efi,quod efl plurimum (Itftans fecuidum
fiuorum medium.
ter quaf eft mutatio,aut y»«f contraria,aut contra-
xcrat qii6d conf^quenter fe habent,intcr qua?
Vbi Philofbphus exponk qusdam concomitantia morum-locakm. Circa quod duo facit. Pri-
mo
fcilicet fic
:
onfecfuenter tangit
eft
107
cum
:
Septimum cft quid fit hahitum dicens:qu6d Hahttum autem , dicitur quodcuncjue
prior lecunda.
:
^oniam
ens tangit. oppofttls
e(fe.
^/?,liipple
in
eft tacins.j
non
eft
connafentix
hti.
Ponir
:
,
Summ^ t.
Sequens
Ponit fecundum coroIIariura,
&
bai
:
quia non enim
tanglt
Ctmfrqtdfttr
:
tmngit
Omnc
(cd econuerfo
Nam conia£b
fequcntcr.
^MMm
omne , ijuod
fedadconfequenter, Et horum tfutdem inter^ medium aliquid , horum autem non,
eft ctnfet^utnter,
quod
tangit,eft
con-
oportet ellc otdinata
(ccundum pofitionem,& nulli earum eft medium. Ex quo patet,qucd in pliis eft confequenter (^yjMXi tanai.&c fimilitcr tangt cft.in plusquam continui. Nam quscunque funt continua , tangimt lc fcd
fmut mmt M,
:
non
& fi
cconuerfo. Ide6 fubdit,qu6d,
tiHum, tangit. Siautem tanrit
,
nondum
eft
centi-
eft centi-
quod fi eft continuum, oportet quod tanganquia quod eft vnum, nccefle cft fimul efte^nifi fonc in hoc, quod Afimul effcy tunc enim continuum intclligas pluralitatcm non erit contadum fed quatenus illud, quod cft fimul dft vnum,eatcnus omnccontinnum eft tanIdeo fubdit In tjutbuf CMMMfee»- gens fcd non cconucrfo. ttM tMMtm tfi autem non eft aElm , in hii non eft conttafcentta, ttuum, Dicitur autcm
:
:
:
:
i»mtti»MU,
id eft
,
,
qtuc propric cft in
& idco continutm
prsfupponit tangt.
naturalis
continQis
:
coniundio
411
Cap.I.
I.
Ponit tcrtiuni cotollarium, diccns: Quare fupplc patct cx priCdidis : quia pun^m noneft idem vnitati. Quod probat duplicitcr. Tum , quia
fcamdum ^nndoL cundum vratates. quidem, id
cft,
cft
contadhis
:
non autcm
Idco didt f»»»» pro quta
punftis intft tangi, id cft
,
:
J»
1 09 ^V*^^
fc-
his
conuc-
His autem, id eft , vnitatibus non : fed ad confequenter, Tum.quia interduo punda fcmper eft rncdium , fcilicet linea vt probatur 6. nit tadus.
.
,
Phyfic. (cd intcr duas vnitatcs
dom,
fcilicct
non
eft ncceftc
Idc6 dicitquod/xrrwm^wi- p„^,„,^ pundorum eft alujuid intermedium: TlMenUes d»
aUquidmcdium
horum autem, id
cftc.
cft
,
Hoc autcm f^ter
vnitatum »0».
dtf-
tcrtium corollarium inducit Philofophus contra
Platonicos efle
,
,
& vnitatem ^^/^^ ^^^
Nampundum (ccimdum eos non cft
idcm.
aliud
qui dixcrtmt pundum
quam
vnitas
pohtionem habens.
Notandum, quod omnia
fiipradida ab illo lo-
co-.Eftautem hoc <]uidem,v{({uc huc,acccpta funt dc tcrtio, &quinto I'hyfic.& ide6 quiaPhiloforccapitularim illa hic phus quafi incidcntcr ,
&
Pcindeciiradicit:
rcfumit ,
^uare run ejtfun^um huic vnitMi idem. His quidemenim inejt tangi : his Autem non.
& fufficit cum Philofopho breuitcr pcr-
: quia magis (pedkat ad libnun Phyficoruro,vndc acccpu funt^ftam matcria pettradbrc.
uanfifle
LIBER DVODECIMVS. N huifij libriprimapartirepetit
,
t^ recapitulat, qu£tradidit
i.
huiw de
[fuhfiantia^iufqueprincipiu. Primo proponit hancfcientiampracipue age-
J re defubliantia Vide DoSiorem
ibiyq.t^.
t£ probat quatuor rationibtu. T)e quo 7. huitu a text.4.
,
e^ 4.
^rima Summa huitu
libri agit defubflantiafenjtbilt,
Secunda de immobili. Tertia dcTJniuerftlfOttitate. tam conclufioneiB. Secundo addit conclufionis
SVMMA PRIMA
nrobarionem. Sccimda ibi : Etertimfitotum. Didt cr^o,qu6d TheoriayiA. eft,confiderario Ariftotclis-dlquod MetAphyficus agit principalius de
DefuiftantiaftnjStili.
C
A
P.
I.
Dcfubftantiafpcculationc cffeopor^ tcre ex
antiquprum edam opinionibus.
DEfuhHantia quidem Theoria efi. fuhHojttiarum principiatd
Tex. com.1
,
Nam
^ «j«yi
fmbftantui,yt dc nobiliori pane fui fubicdi primi, quod cft cns:ficut etiam intcr fubftantias principalius agit dc fubftantiis inunatcrialibus:non obftante,
quod
agat de omni cntc
quod Principia ,
Et idco fubdic
& cauft fubftantiarum
,
fcilicct
iunt, quac quaruntur in hac, (cilicct icicntia prin-
dpalitcr.
Dcindc curo didt
quxruntur,
Poftquam Philofophus in
dam
cipalc intcntura. Acctiit *d
1 1
Jib. rccoflegit qoac-
prius detcrminata, quae -erant vtilia ad prin-
Nunc acccdit , & profcquitur dc
intcntOjdeterminahdo de fubftanriis immatcriali-
frincif»littr
intttuumfci-
^^liT^ d*
fuhJlantiM
itt
timumi prt.
quod ejt confequen-
ter/^ ita primum SubHantiaydeinJe tttf >
^ali-
oMt ^antitas.
bu$,quz funt principia enris inquantimi ens.Cir-
Md ffe ca quod duo facit. Quia prim6 recollegit qu«tuUnditm dt
iictt
quUMm
Etenimfitotum quoddam omnCy Suhlfan- Tcx. co».», tia ejfprimapars. Etjieo
libris.
In fecunda parte incipit deterBunarc dc
fubftanria imraobib'. Sectuida ibi
erant fubflantia. Primain diias.
quod ad Mcuphyficum
:
Quoniam
Prim6
pcrtinet
trtt
ptscmittic
dctcrminarc
principia fubftantiq. Secund6 cxequitur dctcrmi-
nando de fubftantia. Sccimda T^yv.SubHantia ver» tresfunt. Primainduas. Primo proponit intcnScoti Oper, tom. ly.
Probat propofitam condufioncm,& diuiditur inquatuor/ecundum quod quadruplidtct probac
intcntum.Prim6 cx fubftanti^ primitatc.Secimd6 cx dus priiKipalitatc, vel enritatc. Tcrrio cx dus feparabiliiatc Quano ex anriquorii audoritatc Sccimdaibi : Simul autem. Tcrtia ibi AmpUus mhil.Q^2Xix hv.Teftantur autem. In priroapane intcndit talem rarionem:Subft^tiaeftprimum ens , ergo ifta fdcDtia prindpalitcr conudcrat dc :
Nn
fubftatvria
:
:
;
Metaph.
Lib.XII.
41Z
Confequentia patet
fubftantia.
tium edct quoddam totum , ipla fubftantia eflcc prima pars ficuc dicimus , qu6d cor eft prima pars anim^lis. Vel Ci omnia cntia fint ordinaca (ecundiim qiundam confequentiam fubftantia eft :
:
Subfl*miM f»tefi poni
frimum tium
tu;& hoc
en-
duflici'
Sicut
principalius in illo ordine. cft
qnod
Dux
dkit, Etenim pro
in excrci-
C[uii,fi omtie,
cntium eflec tjuoddam totii: ipfa primapars ,& fi eo ejHod confegMenter,id eft,quod fi etiam cncia Ce habeanc conid eft,vniuerfttas
fubjittntut ejfet
im»gt' nMide,
fer
JmpUifS nihil aliorumfeparahile.
^uia fcicntla
:
confiderans aliqua plura, principalius confidcrat deprimo ad quod omnia aliaordiriantur.Antcccdens dcclaratur per fimilr.quia fi vniuerfitas en-
lequenter,& ordinatc, adhuc Subftantia
cflet pri-
Ponictertiam rationfm quac eftin hoc quod Aecldttttim ; fubftantia cft per fe cxiftens.& feparabiUs ab aliis; funt infef^ accidenria
ftanriaeft pcrfc(5Hus
jftaratioprocedit per fimt-
,
Ordo
prinei^
in
palitatii
rehit* fenfibilihttt
du-
eft
plex.
Cor dicitur
frim» p»rs animalis.
Vno modo fecundum qu6d
palicaris dupliciccr.
p^rtes habcnc
ordinem
in toto ficut cor dicitur
prima pars animalis. Alio fiat
(ecunduni qu6d
modo
aliqua fe habent confequenter
:
liccc
ex
cis
non
verc vnumtocum,fcilicetper ta^um,puta ?x,
vbi
acies dicitur litate
Dux
dicitur efle
primum
prima,& alia ftcunda.
:
vel
vna
Sic in vniucr-
cntium Subftantia eft prirnum vtroquc fflo-
doper fimilitudinpm dato quocl tota vniucrfitas cntium eflet,vel /Icutquojddamtotumvnum,vel ficut quidam exercitus ft habens confcquentcr. Deinde c6m dicic :
Amplius
citer dicere hac\fed qHalitates^^ <jr
eji
Aut
non album,
Ponic ftcundam ratione,qu«
vero »liqua-
motus.
non album^^ non re£fum. Dicimus enim
fffei& hgcfusa
ti» tftpmpli-
talis eft:Scientia
dc cnte principaliter confiderat de eo , quod eft ens fimplicitenfed Metaphyficaeftfcicntia de cn-
re,& fuDftanria eft
ifimpliciter ens,alia
autem non
dicuntur entia fimpliciter , fed ppr attribucionem
liter.
Nedum »e- ad fiibftantiam tidentia
crgo Mctaphyfica principaliter fed confiderac defubftanria. Dicit ergo qu6dy&»»7»,
negationes^
ter
friuationes
autem cura
;
di(5ta
racioneeft eriam iftaad pro-
funt aliqua- bajidurn intencum:quia hac, id eft,alia ^ fubftanentia, cia,ncc func eadzfimpliciter, vt eft dicere:Ced Cunt liter fed aliter (^ e]ualitates,& «wrw.Etfubditquod ctiam noalbii, aliter.
ALquia
ful>-
&
mn reilum fuople
dicuntur entia
aliljualiter:
&
tnim pro quia, hoc dtcimtu ejfe : puta quia aliicdum non habcat quid eft non album. Hoc autem ideo dicit ad hoc, licec
clFc
fimpli-
citcr
,
habct
ramen
ali-
quodcflc pcr ipsu accid^s.
cum
enria,licct
non
Cijm
fint fimpliciter.
&
,. priuationcm ipfius cfld ipfum fubicftum magis deficit abeflc. Notandum,qu6d, vt didtum cft 4. 7, huius
&
fzpius accidentia dicuntur entia,inquantum
dentia
ter cntis, id cft, fubftantias
:
non quia
tali-
accidentia
dieii-
fint cntia formalitcr,& cntia pcr fc;tum,quia suc &fimi- caufata a fubftantiajtum quia no pofruntcxiftere negatit- f}ne fubflantia per paturam ; tum quia habcnt atpriuatributioncm adfubftantiam,vt ad primum. Vndc
turentia enfii, liter
nes
X,
T.C.4.
fcilicet
,
prster
k fubftanriaTf/^^-
quam fubftanria, Deinde
qu^rebdnt principia^& elementa,& caufat.
^iquidem nunc 'vniuerfalia fubllantias nam genera vniuerfalia qutt
magisponunt
:
dicunt principia, ^fubjtantitu
&
1*0^1.
vel flint qualitates fubftanris , vej motus,vcl ali-
quod huiiifmodi:hoc ctiam modo ncgationes,
&
priuarioncs habcnt attriburi6npm ad fubllantia,
& pro tanto dicuntur aliquahtcr tum
cft 4. huius,
t.
amplitis imniorari,
c, z.
& indc.
eflc,
Nec
Dcindc cum dicit
vt declara-
oportet hic
magis
ejfe
^i vero antiqui-
fropter Logice inquirere.
th particularia^vt ignem,& terram,fed non commune corpus. Ponit quartam rationem, dicens,qu6d antiejui Philofophi in fuo opere tejiantur hoc. C. qiiod principalis confideratio Philofophi cft de flibfta-
niufophi omrtet
de
friaciptiifub-
ftatiarS caittii.J
ta,&
caufas,Sc
non fupple aliorum
cerunt difFcrcnter.
fcd
:
hoc
fc-
Nam qui ejuidera nunc,\d cTl,
fif t>i
& eUmgraufam
hahuerunt
Philofbphi moderni, putaPlatonici ,ponunt vni- &fionaUoru licet ea varii Uerfalia magis eJfefubfiantiM, qukm fupple parti-
Namgenera qus funt vniuerfaiia
effe principia ,
particularia.
.
& fubftantias
fofueript.
dicunt
magis fiipplc quam
,
Propter Logice inquirere , id
eft,
ex
hoc qu6d de rebus Logiceinquirebant , proptcr qupd vniucrfalia abftrada fecundum rationem, putauerunt fecundijm rem abftradta efle , & poiuerunt ea fubftantias
&
^i
principia rcrum. vero antiquitkt particularia, id cft, quod anriqui Philofophi pofuerunt particularia , efle fubftan-
tias,& principia rerum, vt ignem, Sicut Heracliterrarn , Sicut Empedoclcs : plures alij:
tus
&
&
fed non eornmune corpm,
id cft, fcd
non pofucrunt
aliquod vniuerfale,vcl communc cflQprincipium:
puta hoc aliud.
communcquod eftcorpus
Tunc fequitur illa
Sobflantiarum triplex fenfibilibus
diuifio.
fit
,
vclaliquod
pars:
SVMMiE PRIMiE eadcm
Cap.
Et an
II.
m omnibus
matcria.
SFMMARIFM.
etiapriua-
cione fubie6ti,fcd difFercntcr : quia fubicdlum hafcd per ncgationem
g»»r* »cci-
M«> 1-hmm.
fequi-
dicit
tiones,& negationcs dicantur encia aliqualicerra-
fingulariter
tcr.
fecu. ditm rhiUf».
Tejiatur aute^dr antiquiopere.NafubJIati^^
vtfton vidcatur mirum,quQd accidcntia dicuntur
bet fingularitcr aliquod eflc pcr ipfum accidcns:
Al. fimplici-
nihil aliorum
r/i^//f eft;fupplc
cularia.
Smiliter autem nec entia nihil ejlfimpli-
T com
fitereris ali»
&nobihusens:cxquo
rai/ilia
,
repericurordo princi-
le in rcbusfenfibihbus.vbi
crcitus
Solafubftan-
& pcr confequcns fub-
T. C.4, & tur,qu6d fcicntia dc ente principalius de fubftan- Phyf. tia dcbet confidcrai:c:& hoc eft, quod dicit quia T.c.i 9. :
rnum:dcindeQjjalicas,auc Quantitas.
Nocandum qu6d
autcm non habcnt cfli perfc, ncc pof-
fuht fcparari a fubftanria,
Triplicitcr dari fubftanriam, fenfibilem
lem,fpnfibilem,immobilem
mobf-
& immarerialcm. De
quo hb.y.huius t.ib. explicatfubftanriam mobilcm , & cius occafione , naturam materia qua; , eftinpotcntia adterminum murationis , &fof^ cepriua contrariorurn de quo 7, huius text.4. :
SVbliantU vero tresfunt.Vna quidefenjibilis, cuius
aliaquidemfemfiterna^aUa,
corruptibilis,qua
omn£s conftetur, 'vtflanta,
& animalia. Sefiterna autem,cmm elementa necefe efiacciferefiue vnumjtue multa.Alia
vero immobilis. Hanc dicunt quidam effe fefarabilem. Hiquidein induodiuidentes.Atij in vnamnatttramjpecies ponentes,(^ Mathe^ matica.
Aly hltrum Mathematicafilum.,
Tci. coin.j,
Summ^
CapJT.
I.
llU quide natmraUs^cimitM gmmJiwt.Et
T. com.i.
ex contrario.
Vbi exequinu de mrento determinadodcfubftantia immobili. Circa quod duo fadt. Primo
incontrarietatem.
quandara diuifionem dc rub(lantia.Secundo exequitur dc parribus diuiiionis. Secunda prCTifittit
ibi
;
Sertfihiltt vero.
Dicit crgo
,
quod
Subjiiifiti*
vert funt trts.Vn» tjuidem fhiJihlit,cMitu,(aiicct
dax
funtjpartes. jiUtt tiuuie fiihfi*ntut efifempi-
temdyvz (unt corpora coclcfKa. Alitt efi cormptiquam omnes cenfitemur, vt funt plit£,& tutimalid£.t (ubdit,qu6d Sempitema ««r«m,puu ccrJum eft cuittt HementA, id cft, prindpia neceffe efi
itUis
Cnpplcdccipert in hoc libro %ufBiiittttn
iitfiicittru-
ofi fttijU
Quid
multa.
fict
qcue funt
tatis,
,
5««* vnitmfMnt,fiue
inquircndo dc fubftanriis fepa-
tam
prixna
moucntia:quam
eriaro
orbium ccelcftium , vt dicetur infea- -Vritur tamcn impropric nominc r/CT»*wri , cum clcmentura fit prindpium matcriale,& intrinlccum,cx y.
.fines
Vnde
addit
Hmc dicunt quidH cjfe fcpnralnlem, fcilicet Hi
,
, qui diuidunt flibftantiam (eponcntcs eam in duplici gcncrc C.
m
Ideas,& Mathcmarica intcrraedia, vt didum fuit j.Sc j.huius. Alifponemes fpenes.\. Ideas,<^ Mathematicam vnam naturam , non diftingucntcs
primii& ifti omnes fucrunt Pbtonid Alij autem dc numero horumi! Pythagorid folS inter cas.vt
Jl^uhematicapofueruttt, fubdit
qu6d IIU
& non fupplc Ideas.
Et
tjuidem' fHhflantia.C. (en/ibilis,
Cucfit scpicema,fiue corrupribilisf^ naturalis,Sc
per confequcnsdeconfiderarioncPhyfid. Cuius caufam fubdit:jE«HW pro quia, talis fubflaniia cft
cum »wf«;Naturalis aute confidcrar dc omni mobili fcd hac.C. fubfbntia immobilis :
ente
& fcpara-
bilis (fialterituS.de confidcrarionc altcrius fcien-
tiz.
kOi
M
ti-
fhy^.
JLtftlMtU di-
fhri dt
tri-
fliti/HkJU». fi*.
bilis.
Seamd6
£t hocyl nuUum principittm comune efi ipfis: pro tanto,quia fi fubflaiitiac mobilcs,
Quod didt
& irnraobiles
conucniant in aliquo communi,
confiderado de vtraquc perrinct ad aliqtia fdcntiam/jua: confidcrat illud coramunc. Vndc Philofbphia naturalis confidcrat de fubflanria
mobi-
rum cnriura.Secunda ihv.Caufa amte,& principia. Prima
in duas.Prim^ agit de raatcria.Secundo dc fiDrma.Secunda ihiiTres verefunt cauft. Primain
duas.Prim6 dc materia veriutcra oftendit.Sccundo ex dit2is quandam dubiiarione foluit.Sccimda
tranfmutationes Tcrria ibi .
Tcrri6qHoddiuerfi-
fit.
:
:
Si itatjue
Omniif vero materii
Didt crgo,qu6d Suhftitiafenfihilis efi mutabilis.yt iam di£hira eft:j^pro quia, mnis mutario efi ex oppofitis,& mediismo autcm cx ommbiu tfppofitis. Vbxenim efi non atbum , & tamen cum fupplc album dicitiu fieri cx nt>n aIbo,non fir ex vocc,/^<^fA:»«r«rM.puuexnonaIbo, quodeft m'grum,vel mcdium.Et hoc vemm cft in quacimque muutioncfiuc in fubftanria, fiue in accidentejoqhcndo de tcrminis concoraitantibus rauurionesjqua; funt ipfar fbrraa; contrariz,vcl mediz. <^a inquara fic d^.neceffe efifuhcfe (jutdem mu^ f^/*.Laliquid fubicdhim , quod pofllt rautari in contrarietatem.i. a contTario in contrarivi quod
hahet,
Tum priro6
,
eft
fcnfibilisA mobilis.
Quaedara infcnfibilis,& iraraobilis. Scnfibilis autcm cft duplcx. Quacdara ferapitema, vt coelum.
Quacdam
comipribilis.vt ifb infcriora:puu ani-
tnalia,& plantzJEt
fic
habentur crds fubftanriz in
generc De feparabili fueriitduz opiniones. Quia
auzdam diuilerunt earo in duo.f! in IdcasA M2icmatifa , quz pon^iant mcdia intcr Ideas , & f^fibilia. Quorum alij dixcnmc ambo tam Ideas quam Matheraarica eflc vnius naturz. Alij vcr6 K)Ia'Mathemaricapofucrunt,non diuidcntes fiibfiantiam immobilem in duo. Dc fubflanria autera sefibili coCderatPhilofophus natiualis,fed de immobili Philofbphus primus:qui etiara confiderat dc vtraq; fubfknria, inquantum ad aliqaod cora-
muncf^d
cns rodudcur vtt;^qj.Deinde
cum didt:
tem ntMtatic efiex effefifitis , Scod Opcr. tom.
I
V.
(jr
om-
mediis ,fed
Mjutri^t
etl
fentmdM nec*ff*n» fiA' '"** ^**/^ miuMttontt ti»afitHt
A>
tmaatt.
&
illud corriipitur.Condudit crgo,
quod £fi
quz
ignitr
mi*-
fit
\
Si itaijue tranfmutationes fum ^uatuor,autJe-
Tcx. 0101.7.
cunditm ^uid, aut fecundum tjuanritatem, autjicHdum
& decrememum,«iH£ fccunditm teratio
Et augmemii,
ijuantitatenf.
Al'
autem qtufccundumpaffionem. Latio
att-
tem ifuafecunditm locum. In comrarietatcs vti^ue entnt eat , ^ua fccunditm vnuvufuodtjue tranfmu^ tationes
:
necefe itatiuo tranfmutari
mat&iam
po-,
tentem amho. Inquirit de inateria quale cns tria fadt.
fit.
Girca quod
Pnmo
oflcndit#qu6d materia eft cns in potentia ad vttumq; contrariorii,& ad tcrminum
Scamdo cx hoc fbluit dubitarioncm anriquorum,neganriuro gcncrarione rctimi. Termuurionis.
adaput fuz pofirioni opinioncm quomndam aliorum anriquonrai afErmadum gcnerarionem. Sccunda ibi ^uonutm autem dkplcx tfi. Terria ti6
:
Senfibilis 'veit fubfiantia mntabilis. Si
"']))'** ''^'
tranfmutantur inuiccm : albedo enim non fit nigredo : ideo oportct cflealiquid tcrriura communc, quod cranfic de vno ad alterum, quod ncc rft album,nec eft nigru. Tum fecund6,qma Amplim in omni fupple muurione hoc ^uidem manet commuut.C. fubiedum, quod roancc fucccfliuc fub vcroque contrariorum. Alittdvero contrariorum non manet.C. quod eft in terraino a quo : quia
tacio,& illud c&materia. Dcindc cura didtr
quod fubftantiaquatdam
nn.
quia contraria non
dc fubflantia tam raobili, quam iramobili,inquatum conucniuntin aliquocommuni,quod cft cns. hoc,
jtimtMtit
»'j 'ft inttr
:
patct dupUdtcr.
ali^ttod tcrtiumpretercontraria^inicz
partis flarc in
fcnfibilt.
inquirit dc eorii idenritatc.Vtrum
li,& ftnfibili tantum.Sed Meuphyfica confiderat
Notandum/cntcntia huius
4 Strmt da jatvftsMtis
.f linteadcm principia fubftarix fenfibilis,&alio-
modc in entibus cxifHt. Sccunda ibi
parabilem
tmfh.
Exequitur dc partibus diuifiom's. Circa quod duo fadc Primo dcterrainat de fiibflantia fenfiDili,& mobili. Sccund6 de infenfibili.Secuda ibi: Sed tfuonitim trts erant fubfiantia. Prima in duas Primo determinat dc ptindpiis fubfbntia: fcnfi-
cund6oftcndit qualcens
fubftantia, qua; eft tcrti«,cft immebilis:
k fcnfibilibusrquorum opinio bipartimr.quia
Mf
fuid tertium frater contraria materia.
jiU* vero
^uidem diuidentes
itrtt
mmtantur. Amplius hoc quidem manet,aliud vero contrarium non manet. Efi igiturali^
principiaintrinfcca/cd cxtrinfcca c
qu6d
ftMti*t»»p-
quidem mutabile
Non enimcontrariatranf
ihi:Duhftahit autem vtujue. Prima in trcsj^rimo probat quod materia fit in rebus fcnfibilibus. Sc-
Sc hatc eft inienfibilis.dcqua opinio.
DttmmifiA»
Non alhu enim vox,fed
Necejfefuhejfe
ter!alcs,qux hic dicuntur elcracnu cacli>non funt
huius,cap.de Elcracntoitaracn fiibftanriz irama-
Trifltx «ftM.
offvfitis no $mnihus.
bMalteriusJi nullu iUis frincifiu cimune efi.
423
ibi;£f hoc
efi
Anaxagora, Dicit ergo,5i pro quia
itatiue tranfmutationes
funt quatuor, autftcuti-
Nn
z
dum
a^ ^
^
mmtri»
tfttudit.
Tr»nfmutinio ?**'•'''*
'y
Metaph.
Lib.XII
624
^^^ tjmdM cft.fccundum Subftantians:4«f yjrf «' dum i^ditatem,a»t fecundum Quamitatf,dut
tx priuatjont;
fecundu P^iiC[uodexvonii. Gener^tio qHidem,0^ forruptio fimplex , id eft , fimpljciter cft mutatio
matcria per fe. Materia aLuem
fecundum hoc , id cft , fecundum fubftanriam, \Augmentum 'uero,& decrementum, ^u* fecundum
tum eft de
^uantitatem. jilteratio,e}U4fecundum Pajfionemt Quae cft tertia fpccies Qualitatis, ih qua ?ft proprie alteratio, vtprobatur 7. Phyf.t.c.14.
Latto autem, id locum, id
omnes
eft,
eft, loci
& inde.
mutatio eft qutfecunditm
fecundum ybi quia inquam :
fic ?ft
fu* (untjicundu vnumqnodr) quegenus in qi^o eft rputatio cum omnis mutatioj vt didtum eft , fit a contrario in contranum. Ex quo inferi , Necejfe eji itaque materiam , quae :
fr.i
tn ftien-
^**
exhem'-
trmfmH-
rii
t/ttitnu.
ponitur tertium in mutatione tranfmuta-
fcilicet
ri>vtfubie(Skum,jporf«ffOT ambo, id cft, quaa eft in
'<*>'
cft in
omni
formam fubflantialem,nullam haquantum eft de fc fed eft in potentia fubieftiua, quantum eft dc fe ad vtramquc. bet
&
&
adum eft
per diicordiam, de quibus
primo huius. VoniAm autem Ja^lex
q; ,
eft
ens
,
iranf-
\mutatHr smne ex potentia ente i»
aliit
ens
vtfuta ex fotentia albo etiam
,
alfu album : ftmiliter autem in augmento,
df'
decremento^ quare nonfolumfecundum acci(iens contingit
fieriex non. ente^^fedex ente
funt omniaipotentiaquidem
pnte
,
cns in potentia
,
ad quae
,
quan-?
eft in potentia.
Et
ex
non
vcl ex cnte. Poteft dari vtrunque ifto
mo-
ex ente in potentia,& ex
non
do,fcilicet qu(Sd
fit
,
qu6d
vel
fit
^^^^
^j^
^
quo contingi$ dupliater. '^"•' »
^ ""*
dufltx.
Deinde
ente in aftu:& tunc nihil maHfeqiutiu.
c^ti diciu
Et hoceft jinaxagortt vnu. Dignius enim eft,quamftmul omnia. Et Empedoelis mix-» tura^ (^
Anaximandri ,vel vt
.
com.s.
Democrittts,
aut nobu erant omnia fotentta^ a6lu vero mi-
nime.
^are materiam habuerunt,
T.COID.IO,
Adaptat fuipofitioni opinibnem quorundani ^liorum, qui gerwrarionem affirmabant
dequa
,
habitum eft ip primo. Dicit ergo, qu6d iof,feilicet materia,qU2e eft in potentia ad omnia efi illud vnum Anaxagori. Anaxagorasenim pofuit vnii chaos confufiim
,
quo dixit orania eflc mixta a
in
& ex illoomnia generari per quandam efi
,
fup-
ple ponere matcriam,in qua Omnia funt in poten-
th/juam ponere otnniafimul, (ciMcet in
a<5bu,vt vi-
detur Anaxagoras pofuifle, Iterum matcria vidctur cfle ifla mixtura Emptdoclis
dri
,
qui pofuermit
il
principio
per amicitiam
,
difgrcgantem.
kerum vt
&
Jinaximan-'
omnia efle mixta
poftci generata per difcordiarp ait
Drmocritiu nobisf
qu6d omnia erant in potentia prius , aElu vero minime. Quare materjam vtique erant tangentes: ita quod omnes ifti Philofbphi aliqualiter teti-
MMtritftfi^ tio faUuit g€~ materis^licet gcrunt naturam imperfcftc, quatc- nertuitnetn. nus nefciuerunt diftinguere inter potentiam ,
&
enim oporret ponere illam mixiuram , in qua omnes res exiftercnt in a<5tu propter gencrarionem rerum faluandam:quia ad hoc fufficit materia , qu2 eft in potcntia aH
a£kum,ficut Ariftoteles,non
pmnia,vt fic ex ea poflint omniagencrari.
ri^
SFMMARIVM.
ente^exnonen-'
ganrium gencrationem.
^^
cuius euidcntiam fciendimi
qu6d
,
aliqui
tntionem an
anriqui negaucrunt gcncrarionem, vt tadhim fuit
tiquorumgt-
^.huius
fnrMtonem
Q^^
*
ct)rum
fed ex
:
vero aSiu,
Ex diAis fbluit dubiutionem antiquorum, nptoluit ifAi-
eft
fbgrcgationcm. Et fiibditquod Dignitu
negan*
,
tium generationem , adaptac fuae fententix opinionem Aiiaxagone , ponencis vnum chaos , in quo omnia func confufa) £mpedoc]is,ponencis omnia tSc mixta,& vnita per amiciciam,& generaciones
te
fe
Cum enim arguitur
ncm.
principio,
SVMMARIVM. Soluic rationem antiquorum
Tconi.S.
& fubiedo.
:
«\?
in
,
pcr accidens
fit
nrutatione
fubftanriali in
fieri
quidem
propter hoc foluitur ratio neganrium gencrario-
tam fubftantiali,quam accidentali:quia ficut corpus quod Et hoc verum
:
'ttv
vel ficut cx materia
& non eft aliquod tns in aAu
fubicdiua ,
potentia ad vttunque cxtremorum conuaviorum.
mouetur abalbo innigrum, neutrum habet<juatum eft de fc fic materia quac mutatur de form^ _^
,
priuatione
fupple di<^a tranfmutationes erunt vtiqut
in eas contrarietates,
Mttteria eft
Ex
{]
,
t.c.19.
& indc, proptcr iftam rationemi
aliquid eenctatur , vel
cx entc:non ex
fit
ex non entc,vcl
non ente quia ex mhilo mhil ht: :
nec cx cnte quia nmc iam eflet antequam fierct. Hanc autem rarionem fb|ufrper diftindHonem, dicens,qu6d quoniam ens eft duplex, fcilicct ent
Diftinguit quodammodd matcriam fublunarium , coeleftium ; non cameq hinc feqviicur diftingui fpecie j imofunt ciufdemfpeciei,vt habet Doft.r.d. i^.q. I .& q. ly de Anima. Vidc 8 huius cexc.
&
.
j;..
explicac
<^uompdo generacio
fic
ex
non encc,
:
iufotentia,& ens in
aHu :
idp^
omnp quod tranf-
mutat : tranfmutatur ex ente inpotentia in ens in : viputa ex albo in potentia , in album aBu: fimiliterautem inaugme»to,& dtcrememo.iluare non felum fupple in gcncrc fubflantiae conringic aliquid Htnfecundum Mccidens ex non tfrteM eft| cx priiurionc, quac cft non cnsifedomniafiunt ex fnte fcilicct matcrisLipotentia quidcm entf , ex nott attu
tnte vtro aiiu.
Notandum, qu6d vt |.Pb^f, aliquid
hic innuitur
m cx aliquo
,
& habetur
dupliciter
:
vel ficut
OMnia v0ro maferiam habent quacunque tranfmutantur ,fed aliant;(jrfem^ fiternorum quAcunefue non generabilia^mobi'
liaautem lationem.verum non generabilem
habentfed vnde,^ quo. Oftcndirquod materiadiucrfimod^in enribus exiftit,diceiis,qu#d
Omnia vero ^uacuH^ite tranf-
mutantur,habent materiam
:
fed aliam,
& aliam:
quia fi:ilicet ca qu« fuiu trafinutabilia fecundum fubflantiam habcnt materiafubiedkam ceneratio-
ni.& corruprioni:qujB ver6 nofic/fcd funttnobi|ia
fecundu lQcum,vt funt fcrapitema,non habet talem
6 Diuwfa diuerfis teria tur.
in
m»-
rtferi-
Summ^
Msttrut iu- t»lcm materiam : fed folara fabieftam mofui ideo fubdit, qii6d cjMMurKjiu fempitemorHm non fUx. {ant gener4lnlt4:CunT autemmolnlta Utione^d eft,
fecundum locum, non hahent matetiam generdbi' Um :fed vnde,^Mo, id eft, habent mateiiam quz :
potent ia ad tcrminos raotus localis
eft in
funt vhi, a quo motus indpit,
& ad qoem terminatur. gcndurfi
:
qui
& vh quo tendic,
Q^diter autem
intelli-
fempitcnia habere matcriam fubie-
fit
i£bm motui locali, di(fhim
ftiit
huiusquzft. de
8.
425
Cap.III.
T.
& illum
intelledum
quod ponebat eum
&non
materia
eflc virturis limitatx in eo,
Lieh cmtra
ad produ^onem. AnMxMferam poiTe producere ipfam , fed pr«- conel$uUt r«intelligere
Nam (ccundum veritatem quiuis in» teUe^us primus eft vnus quia tamcn eft infinitz
ti«
fupponere.
:
vinutis
& habet pluralitatem
,
tamen
fimflieiier
fiue infinitatem
,
idealium conceptionum.poteftcx cadem materia,
fhiltfofhi
tttn
nifi exf»lfit
fttffcftu.
, maximc cum agat liberc conomni a(^one. ad extra , flcut vcri
diuerfa producere
tingentcr in
Thcologi proteflantur.
materia in ccelo : nec oportet pto nunc circa hoc
W^plius morariiquxratur
T. com.
Deiade cum
ibi^
dicit:
SVMMiE PRIMi£
Dubitabit autem aliquuyex quali non ente j I
eji
generatio ? Tripliciter enim non ens,
itaque
Si
C
Mtamen nonex
eji aliquid fotentia.
tjuocumquejedalterum ex
Nequefuf-
altero.
Tria
^ontam quareinfnitafaStajunti
fednon vn»m?InteLle3m enim vntu. Suarefi materia vna affu
ctfitts
III.
p.
principia fubftantianun
fcnfibilium,
& forraasaliquas feparabilcs eflc a matcria, & quafclamnon.
fciens , quiajimul res omnes. Differunt enim materia,
cflc
A
Sr MM A
R
V
1
M.
illudfaSftim e^
,
materia erat potentia,
Dari cria principia fubflantiz.rcnfibi, matcriam, formam , & priuationcm, duo prima efTe perfeprincipia tcrtium per accidens. De quo i Phyf.c.7. Item folum compofitum gcncrari de quo vide
lis
Soluit quandara dubitadonem ex prsdidtis, S«UutiUMtMitntm ex dicens': quod duhitahit vtic^tte aliquii ex quali diSis irttun. iion ente eft generatio.
Didhim eft enim quod gcnerario eft tranfmutario dc non ente. Triplicuer
enim
Vm ens ejt triflex.
dicitur non enj:8c ide6 merit6 dubitatur ex
quo non ente fiat gencraiio. Dicitur enim vno modo no ens,quod omnino no eft, & ex tali non fit
gencrario
:
cum cx nihilo
Aho modo dicitur non
cns ipfa priuatio,qux fbr;
& ex taK
ijiud eftpri'
tuuiCt^m»teriafitgtneitertttio
,
tionem neceflariA
frimo peraecident, (^ ex nliofer fe*
Alio
requifita.
modo dicitur
non ens ipfa materia:quatenus de fe eft ens in potentia , non in adtu & cx tali fk ecnerario ;
Et idcA fubdit
tx pcr fc.
aHquid potentta
non
fe
:
id cft,
fi
Si itaque fupple
ejl
aliquid non ens eft cns
ex tali fiipple nou ente fit gencrario attamen non ex tjuocMnque , id eft , qu6d
in potentia
per
,
,
:
proptcr hoc
alteritm ex altero.
quodlibet cx quolibet :fed Vnumquodque cnim genera-
fit
determinatam materiam ex qua fit,loimmediata, , qiiicquid fit dc matcria prima. Etfubdit , quod Nec efi fufficies diccte
bilc habet
&
qucndo de materia pr6pinqua
ermniUi muueriAti de-
vt ait Ariaxagoras, qui pofuit omnia comraixta a prindpio. Nam trc s fupple differunt materia fe-
cundum quod fcilicet in diuerfis
ttrminMtneft teriae fmueri» fi-
ttmdM.
funt diuerfi
ma-
&
Qttoniam quarefaEia funt infinita, non vnum tantum fi fupple fecundiim Anaxagorara vna eflet materiaomnium. Enim pto quia, intel:
leHtu
efi
vntti
qucm
,
fcilicet
Anaxagoras pone-
bat Agtns.Quare fi materia efi w
quod materia erat inpotentia,Xii€&ara. eft, c. u. & circiter, quod fi agens fit vnum , & materia yna neccflc cft cfFcdum efle vnura tenendum eft ergo , quod generario fitex non cntcquod cft materia: non quidem ex quo-
id cft,ad
num.
8.
DoAorcm 7 huius q.S.^.Si: o. Itcra forloam femper induci quodammodo vnii
uoccjdequo ^.huius tcxt.30.
TRes verb funt caufe ^ ,
fit
vrique gcncrario,fcd per accidcns,quatcnus fit per fe ex materia , cui annexa eft priuario ad generaitm tnte
.
nihil fiatpernatura.
malitcr eft pura ncgario in fubicdlo
fx
&
huius t.
Duo quidem quidem
ratio
,
tria frincipia.
contrarietates,
Cuitu hoc
Poftquam Philofbphus dctcrminauit de mate- Sermedtftrnunc dctcrminarde forma. Circaquod duo m». Frinfifiatutfacit. Primo prjcmittit vnam diuifionem de retnrA tri*. rura principiis. Sccund6 excquitur dc altcro principio , quod eft forma. Secunda ibi Pofiea quianec fitmateria. Dicit ergo , qu6d Irtsfunt caufa,& tria principia,Ciip^\c fubftanriz fenfibilis. Duo quidem conrrarietates, id eft.duo contraria
:
:
&
lia. Cuius hoc quidem efi ratio ; fpecies , id cft, fbrma iUudvero priuatio,q\iz habct aliquo modo rarioncm contrarij:vt eftdidura 10. huius. t.c. :
<)•
& 15. & circitcr.
ria
quam
:
rioni, vt
przoftcnfum eft.
pia natiirz
per
Tertium autem
neccfle eft flipponi
fic fe
habent,
eft ipfa
omni
matt'
tranfrnuta-
Hxc autcm tria princi-
quod duo funt
principia
& forma, quz reahtcr inrci quam principiant & caufant fcd
fe,fcilicet raatcria,
exiftunt
:
,
priuatio eft principium per accidens.
Ex eo quia,
quod non inexiftit rei generatz licct fit adgencrarioncm naturalem ncccflari6 rcqiufita, pro tanto dicitur principium pcr accidens. Deiiidecumdidt: fcilicct
:
&
Tofiea quodnonfit materia nec ^ecies.Dico
autem vltima, Omne namque tranfmutat
cunque, fed determinatu ex materiadeterminata. Notandum , quod diftum Ariftoteiis non eft accipicndum fimplicitcr taquam verum:non enim
aliqmdy^ ah aliquo,(jrin qtUd. Aquo quide primo mouente cuitti vero materia. In quo
concludit
hic loquitar
,
,
forfan contra
Anaxagoram de quo
verofpecies. In infinitum ergofunt,fi nonfo-
qui ponebat
vnam materiam & omnium rerumj
4Ut ss. Necejfe
efteprindpb Scott Oper. tom. I F",
intelle<5tum
,
''
(jrjpedes. Jlludveropriuatio,
:
vnum
^^
Tertium vero materia.
:
nifi
T.com.i».
litm asfit rotundum.Sed
(jr
ipfum rotundum,
cfi itaqtteftare.
Nu
3
Detcr
PriuMtit cHT
dicMur frineiftnm fer nccidtnt.
;
D;ctenninat de alteroprincipiotquod eftfbmia Circa quod duo facit. Primo dcterminat de forma fecundum fe. Secund6 in comparatione ad
iubil^tiam compofitam, Seeimdaibi:5«^/?4»f»* autem tresfunt. Ptima in 'duas. Primo oftcndit, qu6d forma non fit per fc.nec generatur. Secundo quod (emper inducirur vniuocc aliquo modo, Stlum ton- Secunda ibi Poftea ejuia tju^ue. Dicit ergo, fojUum ftr ejutapoftea fitppic eft fciendum , qu6d nec matefe gtntrMur, fun trgo m»- rM,nec fpecies, jd cft, formajJ^ id eft , generatur feri* primin fupple pcr ie. Dico autem vltima. Quia intellinecformM. gendum eft de materia vltimaA fonna fimiliter; Jn emni trSf quod dicit pro tanto , quia aliqua materia , puta :
tnutinione
funt
trin.
»«•
uibic6bumalterationis,qusej:ft lubftantia fita,
ftjf^ri*.
per
fe
compo-
Et fubdit rationem
gcncratur.
Omne namejue tranfmutat aliejuid,id omni tranfmutatione
eft aliquid a
quo
di<Sti,
qu6d in
eft,
tranfrau-
&
ipfum mouens, ex aliquo^iA eft, fubredurn tranfmutationis,quod cft materia.^tw ejuid,{d eft,aliquod in quod,vt in iatur,quod
eft
quod
aliquid
Metaph.
Lib.XII
'426
eft
& defedhis horum, feiUcetaitis,& na*
priuMtionet
Nam func caufac per accidttis,&' reducun-
tturac.
& ad artem fiue a propofi-
tur ad agcfis naturale,
to, ex 1 . Phyficor." text.
forruna
eft
com.
& indc.
50;
Vnde
intelledus agens practer intenrionem.
Cafus autem eft natura agens praster intentioncnl Et ideo ea quac fiunt. i cafu , a fortuna , non
&
oponct aflimilari
fuis
rum dicuntur fic per fus
,
per
& fortuna
agcntibus
refpeftii
,
accidens gcnerarc,
quo-
cam ca-
fint caufac pet' accidens
,
non
fc.
Aducrtendum kufcrti,qucid de ane non pofuit Suomodogt, eft quafi per fe manifefhirn , quo- neraiio »rtimodo gcneratio artis efl ab vniuocb. Natn a;di- fi"*^'*^^ «» '^"""''^* ficator per fqrmam dpmus, quam habctin mente producit dotpum extca itaqupd exdomo finc materia fit domus in materia , vt diftum fuic exempla , quia
:
feprimo huius
tcxt. coni.30.
,
& circiter. Deinde
cum dicit
terminum,fit tranfmutatio.qupdeft forma,& hoc
SubBantia autem tresfunt.
Materia qui-,
primo mouente,cuiM vero materia,in cjuod verojpecies , id eft , forma.
dem hoc altquidfubliantia in apparere.Nam
Si igitut nvnfolumfitM cft„ gencratur as rotundum, quod eftcompofimm;:j(f(:/ etiam gcncratur
materia,
eftquod fubdit:>4 quo
tjuide
ipfum rotundum:c^oA eft
iozma.,attt as^
quod eft omne,
quMunque funt
non connafcenti4
Amplius qua efi ex his ftnguUris y vt Socrafei^
quod generatur generetilr ex
(jr Callias.
vt dicSxim
(jr
quid inquantum habitus quidam. tertia
,
ta^iu
^fubie^um. Natura vero boc ali-
roAtcnZfergo funt in infinftum.^Qnia.cum tnateria
Ftr/,ou X, cMfui i^uidt
eft,fimateriagencretur,generabitUr;ex alia matcria,
Sm froeetUturin
tum teriis
infini-
& forma.
Similiter
quam
fi
forma noua,
quac-cric
£c tuncquasretur de illa materia ex qua>& de forma
pars cius ad
m»formae ad ^for-
in
quam
generatio terminabitur.
gcneratio terminctur,
&
fic eflet
proceflus infinitus in materiis,&fonnis Ide6 c6-
mil.
cludit,qu6d necejfe efiitaqueftare, id eft,dcuenire
ad vltimam materiam,
non
& formam
,
quae vlterius
Vtitur autem exemplo
fanquam notiori telligamus
,
com.
artificiali
& circitcr.
17.
dc
arrc
rotundo
vt per artificialia,naturalia in-
firoilitcr
cuira
dicit:
^
Jlantid,^ alia,aut enimarteyaut naturafunty autfortuna
,
aut cafu: Ars igitur principium
in alioi Natura autem principium in ipfo.
Homo
namcfue hominem generat
\
reliqu^
vero caufe horupt friuationes.
fertn»
Materia quidem hoc riam anttepA aliquidfuhftantia inapparere, id cft , quod fub- arbitrati funt efe fubftitig ftanria dicitiir vno modo materia,qu2e quantum rertun. ad id quoil apparet eft fubftantia hoc aliejuid.
NamprimiPhilofbphi
modo
cc aliquo
,
dicens
,
quod
que taliu
Pofi-ea
fupplc eft
,
id eft
^
na-
fiir*.
tortim» eitfttt
^
^ut pri.
pitiones e»u-
f»rMm ptr ft.
forrnam quod probat induftiue. funt natura fuhftantut, alia, id
Nam
:
&
cunque
eft,
,
& qua
,
;
dicens
,
qu6d
yfr/ igitur
&
eft princi-
piumageneU extrinfecum, in alio. Naturaautem eftprincipium in ipfo , id eft , principium intrinfecum motus , quieris in eo in quo eft. Et fubdit Homo namtjue hominem generat , ideo
&
&
:
patet
quod generatio
Jieliijua
r,rM
vero caufx
naturaliscft cxvniuo<;o.
puu
cafus
'^am ejuiuuu-
tota fubftantia eft materia folaj quiaformac artificialium funt accidentia ex 8.hu-
idc6 putaueri^nt fimiliter efle , tcxt. com. 1 z. rebus naturalibus. Ide6fubdit Natura vera hoc aliquid , id ef^ , qu6d alio modo dicitur fubftantia ipfa forma , qus cft natura rei, hoc aliquid, inijuantumefthabitus ijuidam. AmpUuseft
ius
:
&
,
qu<e eft ,
ex his ftngularii
,
id eft,
& forma vt Socratet & ,
CaUioi.
S
r
MM
AR
I
FM.
Nam fuppjc or»-
agcnte.
nes fubftantiac, aut fiunt arte,aut natura,aut fortuna,aHt cafu. Et fubdit difFprcntiam.intct artem,
& naimram
;
Hem naturalem
qu6d quac-
fubftantia, fiue naturalis, fiue aha,fit fupr
ple ex vniuoco,id cft
fubdit
matt'
ria.
,
compofira cx materia
fcicndum.-^«M i]uxque,id eft,quaecunque fubftanmodo tiafit exvniuoco,\d eft,ex agentiC fimili fecundum
Differenti»
&
lotafubfiStim
efifua
& non connafcentia materia
tertiafublfantia
4rtit
,
, &fubiequod quia viderunt quod artificialium, qu2 fiuntper contadiun, & non pervnio-
Bum
,
ifuequo
vel ab vniuoco
naturalcs fblammatcria
&feptimo huius. tcxt. com.S.Quanim rarionem
inducltur •vniuoce
:
fubftantix (juidem tresfunt.
irt
Oftendit qu6d forma (emper inducitur vniuoQmnli
SuifiaiuU.
*Palam ita^ue, triflexfcilUtt Prima in duas. Prim6 pracmittitquandam diui- m»ttri», (^fionem. Secundo accedit ad inquifitionem, Se- form»,^ ci^ fofitum. cunda ibi In quibufdam igitur. Dic^it ergo,qu6d Solam^ m»ie' ibi
vtdiOumeft primo, com.i i. circiter, text.
ft*bBantia.
ejf
Secunda
dixerunt eire fubftanriam
Po^iA quia ejuacunque ex vniuoco ft Nam , qu£ natura funt fub-
T. com,!}.
cludit falfitatem.
ArtificiaUum
Deindf
habere.
fe
mo
:
generantur. Et haec eft ratio eadem quae po-
fitacft 7. huius cap. y. tcxt.
Dcterminat de forma in comparatione ad fubftantiam compofitarii. Circa quod duo fadt. Prioftendit circa hoc veritatem. Sccundd cx-
,
&
fortima fimt
Formas artificiales non cflc a materia feparabilcs;idcm efle de formis nacuralibus , fcu macerialibns. Verum formam racionalem feparabilcm efre innuic , etfi aliis locis , fatis dubius eflc videacur , dc quo vidc Po^orem 4. d. 45 qujeft. z. §. potefidici,
IN
I
;
Summ^ IN
16
ifuiiMfJam igttur hec ni
fofttdm fubBantiam
^onefi
,
ejt frdter COW'
'vt f^ecies
d^mtu
Nec eji generatto ^ nec
ar4.
Cap. II L
I.
quafunt natura. ^uafrofter non male Plato ait , tfui^fpeciesfunt ^uacunque natura. Siijuidem funt Jpecies alia
horum, vtignii^ caro,cafut:omma
entm materia funt , c^
eis
qu* maxirnefunt
fuhltAnti^ vltima.
,
& efficientes dicens
id cft, ciEcicntcs
velut priksfaaa exiftentes
corrufti»
horum. Sed alto modofunt , df nonfunt , vt domus ijuaftne materia,^fanttds^ (jr omne ^uod fuundttm artem. Sedftquidem in eis T.c6m.i{.
inter caaias formales,
Mouentes
:Ji
ipfi
compofitp,quod
fit.
,
-
^iu autem
vt
:
qudd
CtMt/tdfor.
quidem igtturcaufa m» fimuleft cum ctmpifi. id cft
Cuius
nciens cft caiifamotus, qui ad natur.
417 ,
prscxiftunt
t».
rario eft:quia cf-
Viit i.q.4.
rcm fadam tcrmi- Ttrmt
ratto, id eft , caufa
formaiis
HMturaltsnonfunt
&
fimul fupple eft , incipit fupple cfte cum ipfa ftparabtUt i materim prt,rc formata..^4«<^o enim homofanatur tuncfani- ter animam tateft,& figura t&ett fphtra Sc i^fafphera anea inttlUaimm, 'fupplefimul funr,& indpiunt eire. Exquo patet, »ifi fiAt tni-
qu6d formx non funt fcparati pofiris
non
:
quia
f\ fic,
eflrcnt
a fubftanriis
com-
fcmpitcmar.cum earum
raculttm.
Vidt^ijUft.
per fe generario,nec corruprio, vt didum VitU^^.i.4. eft : &per confequens pricxifterent fubftantiis 44. iift^ compofitis,& formaris. Perfcrutandum ramen liufitm (Jp fit
&
eft
Accedit ad inqujfirione de fortna. Circa
quod
duo facit. Primo proponit
in quibus cft/dubium, ccrtum de infeparabilitate form^ a fubftantia compoiita. Secimdo oftenditdc illij in quibus eft dubium quod eriam ibi eft impoffibilis feparario. Sccunda ibi Mouentts (\uidem. Dicit ergo , qu6d In (jHihHfdam igitur eft fupple
& in quibus
eft
:
:
TormttrtifitiaUt funti ntMiri» infe- raanifeftum hoc,\A f»r»bilts,n«n ittt
d*
eft,formam non ejfefmerfubftantiam compofttam vtfpecies, id cft, formado-
& fimiliter intclligendum eft de
muu- mus,
r»Ukmc*rti-
cialibus.
ttuU hsfetnr.
aliis arrifi-
autemnon eft
fcparabi-
Suhfianti» farticularii tfi
maximi
fuhfiiuui».
:
Notandum, quod alia: tellc(ftu
,
& voluntate
potcnria:
animc ab
&
non
ipfa
anima
fit
incomipribilis
idem.
anims
,
cui talis potentia
Et hoc intelligo de
rationalis:quia in aliis,
gcnerantur, nec corrumpuntur:& hocdicif de formis artificialibus , quac lunt in mente arti-
& planris totaliter anima eft corrupribilis,& quantum ad eflenriam & quantum
habentur quam per generationem,& corruprionempropric di<Sbim,pura per doibinam,vel inuentionem. Et fubdit:5»f «iam
ad operationem compofico corrupto. Solus ergo intelledus, comprehendendo criam voluntatem, remanct homine coriiipto.
in
Notandura eriam qu6d opinio Philofbphi,qu? hic innuitur, videtur fatis accedere ad veritatem
quia
:
eis
illae
aliter
, qu6d fi aliqua» forprxter fubftantiam compofitam,hoc erit de formis naturalibus,qu^ funt fubftanria:
tjuafunt natura, id eft
fint
J^apropter non male ait Plato : quiafpecies
,
id
t^ldts funt (onax qHecun^uefumnatHra,idc{\:, per naturam._ Sitjutdem fupple iecundum eum funtfpecies, id cft
,
formac leparatar
:
alue horum,
id eft,{enfibilium,z/r eft ignis^aro, caput.
Omnia
enimhacfuntmateriavltima. eius fubftantiac, ^«<e maxime,id e(\.,fkltftantia panicularis compofita:,
maxime fubftantia dicitur. Vult crgo Philofophus, quod dc formis anificialibus cft ccrtum quod non funt fcparatq^fcd de naturalibus eft dubium ciim Plato hoc dixerit. Dpinde cum dicit quac
puta in bruris,
,
fidei Chriftianar.
Namfcienria ciusvideturefTe,
qucd anima intellediua non fit corpus dicitur pofuiflc & hoc quidem vcrum
:
:
diftinguit
aniinam intelleaiuam ab
aliis
LMouentes quidem igitur caufa , velut frtusfaSia exiHentes. c^ua autem vt ratio^ Jtmul. nitas
^ando enimfanaturhomo, etiamja^ ejt,
&fgura area (^harajtmul^ &area
Jphara. T.C0B1.I7.
Si auterrtaliquid manet foBerius perjcru^
tandum eft. In quihufdam enim nihilfrohibet:vtfi efi antma tale\mn omnis , fed intelle6fus. Omne namque impefiibileftrfan, II tfficicns
Oftcndit qu6d eriam frt- funt feparatac,&
hoc
form*
,
non
^
horrunif
immortalis.
Vtit\-j.i.x.
formis,
quantum ad hoc , quia forma non pra-exiftunt compofito fed quia non manent corrupto compofito:quodn6 eft verum de anima intelledriua. VnumexhisvideturpofTe colligi quod opinio :
polllibi-
quem
c&ra Com.
ponit feparatum,non confbnat cum opi- mcnt. nione Ariftotelis quia tunc ille intelledus cum aninu li,
ponatur ab ipfocfle incorrupribilis,ficut remanet corrupto hopinc ita etiam prxexiftere homini: tunc f\ talis intellcdus ponatur forma homi:
&
nis , erit idem cum opinione ponente Ideas efle formas fcnfibiliura quam opinionem Philofbphus excludit. Si vero non ponatur cffc forma hominis , hoc vidctur eflc extra rarionem. De :
quo alias quia magis perrinet ad librura dc Animaiflam matcriara pcrtradare. Deinde cum :
dicir:
naturales
dcciarat dandodiifcrcnriam
Anima iti. telleSiuafe-
vt Plato cuniii Arift. quia efi ftrma
eft
anima creando infundituraDeo,&infHndendo creamr:nec eriam corrumpitur corrupto homine, vt quidam antiqui pofuerunt, putantes idem effe intclleaum & fenlum. Philofophus enim non
Commentatoris de intclledu agente,vel T,«om.\<.
in-
intcllediua funt potcntix
OfgamcaE
potentiis organids
in
ie
verum
corrum-
fentis negodj hoc pericnitari fcd fonc magis fpedbtad librum de Anima.
ejuod eftfecttndum i«rf «».quia falicet forma:
nue
nee
rema-
non tamen omnis znin\z,fed inteUeElHs , ideft, namque eft impojfibtle omne,id eft,qu6d omnis anima maneat cormpto animato. EHcit zmem forfan , quia non eft prx-
eft eflc efienrialiter
fids
puntur.
fcilicet
animaintclleiftiua. Forftn
mcnte arrificis eft gentratio,nec corruptiorfed alio modofunt,& nonfunt, vt domtu ejua eftfine materiay &fanitas, omne per
gtntrsruur,
quod
,
\6.i.i.
anipta fit alttjuttd tale,
ria organica non manet , nifi forte in radice , quatiim ad id quod fc tenet ex parte ara'm2,ciim
horum,id eft,formarura,neque artificialium,
&
Mnproprii
qu6d
Nec
nequeearum.quz funt
tt
,
: itaqu6d quslibettaUs dicit aliquod corapofitunj ex virtute anima;, &aliqua parte corporis , qua: eft eins organum : puta oculus in vifu,& ide6 fcparata anima a corpore talis poten-
:
:
mt-
nihtl prohibet
ifubiedo. Et fubdit Sinon art , id eft, qu6
Ttrrnt, srtifi-
hufdam enim
neat, t/fy7dicatur
Cuius rario eft,quia formae anificialiiun
funt accidenria:accidens
eiaits in
fi.&pofteriM/aliquidmanet, id eft, f\ aliqua forma manet corrupta fiibftanria compofita. /n qui.
Nn
Palam
j
.
dc
c.5;,
:
Palam
Metaph.
Lib.XII.
428
itaque quod non oportet frofter hec
Homo emm hominem generat.c^i
ejfe ideoi.
verofinguUrisJinguUriter aliejuem. Simili-
terautem
& in artibus.
,
ars ratiofanitatis
Excludit quaijdam falfitatcra. Dicebant enira ad Platonici elle BeceiTarium ponere Ideas , vt fubgenerMitntm ftantias {enlibiles fierent ad fimilitudinem , ntc nMur^li gxemplar Ideai^umiquod cxcludit : diccns:/>»/4«»
&
itatjuequianon pportetpropterhocejfe IdeM:c[aiA Nam agens fiue
fupplecaurapaniailarisfufficit. naturale,fiuc artificiale
g^nerat
,
fibi firaile.
Ide6
quod hofnogenerat hominem non fupplc
:
Iiomo vniuerfalis generat fupple hominem finguIzxtmxfed
rem
:
efui fingularii
4/»(j»m, fcilicet fingula-
& ideofingulariter. Propter hoc non opor-
ponerc hominera vniuerfalem, Et
tet
& in artibut
qaod fimiltter autem ,
tificis
id cft
,
:
fubdit:
medicinalis
ipfa fanitas exiftens in
mente ar-
eflccognitura,
quaedara Idea
,
cuiufiibet Categoriarumfimiliter
&
efi»
necijf»ru
flibdit
dr
Medicmalis enim
jittntnfunt
ptqut »rtifi' tUlem.
^
altera , aut eademfint princifia^ elementa fubflantiarum,^ eorum quafunt adaliquidy
vel fimilitudo fanitatis:
qua: fcilicet extra gcncratur:hoc idem
in 7. declaratum, text.com.30.
etiara fuit
& circiter.
Exequitur penradlando , d^clarando vcrif AI. qiueftio» nis veriurf, tatcm propofitam. Circa quod tria facit. Prinxd An emnium proponit vnam quaeflionem. Secundoarguitqu^- Prtdicamenflionem. Tertio exponit veritatis fblutibnem.Se- torufint eadi cundaibi Sed inconueniehs fi eadem, Tprtiaibi: vel »ltern principia. jiut vt dtcimus. Dicit ergo , quod dubitabit au^ :
tem vtique aliquis vtrum princtpia ,
&
:
C A
:
vt
plurimum
inhasrent fubftantiae nifimpdianti-
&
bus aliis generibus. Puta «cquale , inazquale, mediante Quantitate fimile,& diflimile, mc:
Non efic eadcm ptincipia fubftantiac qux
&c
principia
& aliorum
& quoi
fun-t
dMdi.
efl:
idcm
:
patcrnita*
potcntia gcneratiua
eirentialiter
cum anima
&
,
non enim
pqtcft
fundari in adWone generatiua:quia tranfit,
& non
/dare
:
;
eft fubftantia
& quod non eft
:
non poteft
fimiliter filiatio fundatur
aliquid fun-^
immediatc iii Deinde cum
filio.
Ex
Sed imonueniensfi eadem omnium. etfdem enimerunt Hantia.
quaadaliquid &fuh-
,
c^omedo igitur hoc erit.nam extra
Subfiantiam , (^alia Pradicamenta nihilefi commune, Prius autem efi elementum quam ,
quorum
elementum. At vero neque fuhfiantiaelementum efi horum^qua Adaliquid,
Au/a: autem ,
rutio
dicic
\)us cxplicac.
C!funt
tjt
nonpettfle£'e
?
Arguitur duplicitcr , non cfTc cadcm principia fubftantix,^ aliarum omnium. Refoluit cfTc cadcm ; quod in fcqucnti-
vt
vniuerfaliter
l
^luod noff
&
potentia pafliu^ gcnerandi in
SrMMJRlFU.
T.com.ij.
nitMis
:
manet ,
relatio fater-
pafliuum mediante , A6lione,& Paflione fimiliter de multis aUis.Tanacn non nego quin relatio poflit fundari imme-
patris, quae
eadem omniura,
Vbi fundntu»
&
diante Qualitate:a6tiuura
pcr confequens
IV.
P.
alia
Prxdicamenta quatenus habent efledebilius,nec
enim fundatur immediate in
PRIMiE.
quam
dentur efle magis remota a fubftantia
diate in fubftantia etiam in creatiuis
SYUMM
flementa
(p"
eerum eadem:am altera fubftantiarum , qui funt ad ali^uid , &fimiliter cuiujlibet Categonarum, \d eft , aliorum Praedicamcntorum. Notandum , qu6d vt dicitur ideo fpecialem mentioncm fecit dp Ad aliquid quia felatiua vi-
fint
,
efi,
,
^frincipia , alia aliorum aut vt non. Si quis dicat
(jrfecundumprofortionentea-
demomnium.
efi
nec horum atiquidfubliantite, Arguit ad quaeftionem, probans partem ncgaTrobatne» tiuam per duas rationes. Secunda ponitur ibi: eadem ejfe u4mplius (^uomodo contingit. Dicit ergo Sed in- frincipia omconueniens eft fi eadem , fupple principia fint m- "'*"" ^'"** '^'^ ' eonarum. ff... fj mum,emm pro qnia tunc ex etfdem fcuicet prmcipiis , erunt qu£ Ad aliquid, id eft, rclatiua , :
Poftauam Philofbphus dctcrminauft de principiis fubftantis fenfibilis:nunc inquirit titate principiorura
:
vtrum
,
de iden-
fcilicet fint
eadcm
cerct
extra Subsiantiam,
,
fi
fic,afllgnatis principiis fubftantias
aflignata crunt principia
omnium en-
tium aliorum. Circa quod tria facit. Prim6 proponit veritatem. Secundo eam pertraftat , de-
&
Tertio cpilogatcirca dida. Secundaibi: Dubitabit autem vti<jue. Tertia ibi ; .Quarere
clarat.
'iiier
aU»
t»dtm.
&
ens fuhftantia:ji]uomodo igiiur hoc
annon quia /tnfibilis
fntium qun-
:
principia fubftanriae fijnfibilis,& aliorum cntium, :
Trtnetpta
.
.
vero^cjuiprincipiajyicittT^,
quod cauftautem,
^ ^ prtncipia funt alia aliorum:t^ quidcm vt
efi:
&
autem vt non:vt fi quis dicat vniuerfaliter , fecundum proportionem omnium eadem. Vult dieft
cere
,
quod aliorum
fimpliciter uerfaliter
;
funt alia principia
loquendo.
,
& caufas
Tamen loqucndo
vni-
& fecundum proponioncm funt quo-
dammodo eadcm omnium
,
vt dicctur.
Peindc
cumdicit:
qu6d non
videtur.
erit.
Quafi
di-
Nam nihil ejfe commune
& alia Pr
:
prius
autem eft elementum quam quorum eft elementum. Ergo fupple eadem principia talia non pofTunt poni extra Subftantiam , alia Praedicamenta: quia tunc cflet aliquid prius , comnjunis Pracdicamentis. At vero nec fubflantia eft elementnm eorHm,ejHitfunt Ad aUtjuid: nec horum qus funt ad alicjuid funt , fcilicet e\tmtnt\im fubftanti*. Idth fiipple illa principiaeadem non poflent po-
&
&
ni in aliquo gcnere determinato.
fi
Notandum, iftam rationem in hoc flare;qu6d eadem principia fubftantiae,& aliorura,aut
funt
erunt extragcnus, aut in aliquo genere
gencre Subftantiae cfTe
primo modo
,
^
aut aliquo alio.
quia
cum
,
putain
Non
principium
poteft
fit
prius
principiato:tunc aliquid efletprius Praedicamen-
Vuhitahit autem vtique aiiquis
vtrum
tis
:
puta illaprincipia ,quae ponuncur eadem
,
&
extra
Sjfilutic r#-
''""*•
:
:
Summ^
L
Cap. IV.
gcnus;& pcr conrcqiicns aliquid eflet prius ^ men}um^a- P^^^jdicametis.-quia illud quod eft prius repcritur tr» tntu V- quandoquccomunius, vt animal homine,& hoc cxtra
mtucMitni
,
/id tu dutS' ftftittutr.
f^oportionaliter
,
429
quemadmodumfi quu dicat
Platonicos,qui vniuer-
quodprincipiafunt trta ,fpecies , CrpriuatiOy (ir materia ^fed horum vnamquodque alte-
ponunt principiamihil autem yidctur communius Prsdicamentis. Ncc potcft eflc fecundo
rum circa gevtis vnumqtitdque vt tn colore alhum , nigrum ,fuperficies tngenere dtftin-
modo quia ptincipia videncur clfe homogenea cum principiatis fcd impoflibilc videtur quod
^ionis temporum,vt tenebra, lumen^aer:Ex his
principium corum , quac funt Ad aliquid,aut cconucrfoi& fimilitcr cftdc aliis gencribus. Dcindc ciim dicit
facit.
maximc icquiturfecudum Calia
,
:
Subftanua
,
,
autem dies^ nox.
fit
quod duo ^l qMjlitni cadcm prin- vtrttttetn.
£xpo;iit veritatis fblutionem. Circa
Primo
declarat
quomodo
funt
omnium iccundum proponionem.S^ecund6 quomodo funteadcm iecundum vniucrfalitatcm.
cipia
Am^tius qaomodo contingit
Txoo^to,
T. com. ti.
elementa
ejfe
omnium eadem?Nitllum enimpofibile ejfe elementorum cum ex elementU compoftto idem.
Hic enim duo fuerunt
Vt
fecundum duos modos, quibus oftcndit omnium proportioncm. Sccunda ibi Ampliut autem alio mcdo. Prima in duas. Primo oftendit quomodo fint eadem omnium fecundum proponioncm. Seamdo oftcndit quomodo fint cadem omnium
ei (^uodeft
Ba ,5^ «ut A.
Necetiam intelle&ualium elementorumy vtvnumaut ens. Jnfunt enim ea fingulis com^ofitorum\nihil igiturerit eorum^nec Suh^
Hantia nec Ad aliquid \ fed neceffarium ,
pincifiafrofinqua T.
coffi.
Nonfunt
11.
igitur
effe
eft
diuerfa.
omnium cadem elementa.
Ponit fecundam rationem
qas
,
ftat in
hoc:
Principia, fiue clementa, difFcrunt a principiatis,
vt oftenfumeft 7. huius
t>iffiert prift'
dpiu k prin-
,
cap. vltimo t.c.6o.
hoc
do contingit
,
quia ampttkf <juomo-
ommHm ejfe eadem non
elementa ? Quafi
videtur:w»tf
efi pojfibile
efi idem
elcmentis:mhil cnimeft
tnim eorum
ele-
cum compofitotx
fui ipfius cau(a
:
aut ele-
mentum vt «,fcilicet fyllabae (jua eft "Ba, eft elementum P,aut A ,\i quibus fupplc rcaliter diftinguitiu.
Et fubdit quod nec etiam elementorii :
inteUe^ualiHmji^cli, vniuerfaHum:t/f fqnt v««w, aut ens , funt fupple idcm cum his , qux cx eis
componuntur. Hoc autcmadducit , quia didlum fuum forte vidcrctur falfum de vno , & dc Ehtc: qu« a Platone principia ponuntur quatenus quodlibet principiatum cft ens & vnum. Et fubdit probadonera didi ^wm ta , fcilicet Ens , Vnum infunt/ingulfi compoJitorum.-Sc tsmen fupplc nullum compofitum cx eis ineft aliis ex quo
&
:
&
:
:
quod difFcrant abinuicem. Concludit crgo qu6d nihil igitur eonam,id cft,elementorum, fcquitur
qu»
tfft
di-
niigi-
tm ^c.
erit
nec Subilantia, «ec
Ai aliquid
:
& fimiliter
ncc in aiiquo gencre:fed hoc cft impoflibilcciim necejfanum eft , fcilicet qu6d omne , quod fit , fit in aliquo genere : m>n igitur omniumfunt eadem principia.
Deindc ctim
dicit
fimplicitcr. Secunda ibi Adhuc prdter htc. Primainduas* Prim6 oftcndit propofitum,quan:
tum
ad caufas, fiuc principia intrinfeca. Secund6
quantum ad intrinfeca,& extrinfcca fimul.Secunda ibi: Quoniam autem non folumX>icit ergo,qu6d aHt,qaod eft nota folutionis,(/? quidem vt dtctmm vt eft:eft autem vt non. Qupd fcilicet fint eadem
omnium
ptincipia
fic
:
cnim
fuit
quod exponit dicens puta forfan f dicaxur qubd prindpia corporum fenftbiliumivt quidemfpeciex, id eft , formzftt calidi*m,& alio modo vtpriuatio
&
,
,
fofm^j& priuarionis
fubftantialis:
non enim curat de excmplis:ide6 addit:qu6d hac vero,& quafunt ex hii,cjuorMmfunt principia,funt fubftantia , fcilicct quod tam hac qui dicuntur f)rincipiaqu^m principiata,^K< funt cx his,intcliguntur.quafi fint in gcnere Subftaniiae. Puta fi intclligaturcomponi ignis ex calidoquafi ex forraa,& ex propna matcria-,& aqua ex h:igido,qua-
ex priuatione,& cx materia propria. Et fubdit: /foc autemfiquidem ex calido, frigido fit vnti,
fi
&
aut
,
aliquod
quod
id cft,
os,
fi
vnum fieri ex calido,
tis,vt caro,autosy»/«j(/« eft
terum ab
iUis
,
fcilicct
frigido. Infert ergo
etiam intelligatur
& frigido commix-
quodfahum efteffe
prindpiis
quod hic
& principia
elemcnta ,
,
,
puta calido
igitur funt
al~ ,
&
ea^^m
aliorum vero fupple funt
Fndeomnium qutdemdi~ cere qu6d fcilicet fint eadem principia fimplidter 4/»4,fcilicet fimpliciter.
non tjuii
of«/ igitur dicimus eft quidem vteftxeft autem vt non.fputaforfan fenfibilium corpo^ rum vt quidemxfpecies calidum,& alio modo frigidumpriuatto, Materia vero quodpoten-
tiahocprimumfecundum fe. SttbFtantia vero hac^(^ qua ex hu quorum funt frincifiaihoc autemfiquidem ex calido , (^frigido ft vaum^vt caxoyf^os ; alterum necefie efl ab
iti,fed proportionaltter ,tjMemadmodum fi dicat,c[uiz,ficutprincipia fupradida,fci!icct
eft
i
^
tllu ejfequodfaiifum eft. fforum igitur
eadem elementa, principia. t^liorumvero alia. Omnium autem ita quidem dicerg non eftjed
&
fhrci^s,& forma,& priuatio,
& materia.-iiz eriam
lupple in quolibet alio gcncre funt aliqua tria principia , qua: fe habcnt vt forma priuario , 8« materia : fed horum vnumquodque eft alterum cir~ ca vnumtjuod/jue cft
genm
fupplc ficut forma
fuperficieseft
,
vt in celoribus album, , Cr nifrum vtpriuatio :
vtmateria:&
&
funiliter
teptreaer
ift
& lumttt
efi fupple
materia : tesebra vt priuario
vt forma.
Ex hii autem trtbuinox,& dies condi-
;
tuitur
,
vt ex principiis. Eftcrgo fcntentia huius
panis
;
qu6d omniuro funt cadem principia pro-
porrionabilitcr
vt fonna
:
:
pr«-
Jimplicittr.
Principia trinftca
itt-
*m-
:
& priuarionis. Dicit autem forfan, quia vfus eft calido & frigido quc funt
vt caro
principitrum
portienem (^
fit fupple idquod nium gentrii primum ad hxc qux funt prtptrfrigidum materia cnim eft per tienMbiltter
fubiedhim forma?,
qualitates loco
pontndi
idtntitmttm
inpotentia
eft
funt calidum, fe
PriiriM modttt
didimi prius: ftcundu
calidutn,& fi:igidum,& mzieriafunt tria, fcilicct
l6
f,ti.
:
fitfrigidum. ,Materia enim
mtntorum
tttrfM
prius propofita Secunda
videre oportet. Primainduas.
fecundum fe
principia. Dicit ergo
ttr.
eipis prepin-
Adhuc autem
nium
diceret,qu6d
JU.ftdntuf.
:
idcm hrcreperitur:Si ergo cadem funt elcmenta Subftantiae , & aliorum generum , (equitur qu6d nullum clcmentu erit in aliquo gcncre, quod vidctur impoflIbile:quia omne quod eft,nccefle cft in aliquo genere cfTe^non crgo erunt eadcm om-
tipiMt» rtnli-
fnrti tftprin-
ibi
Ftrtr»a»t Vtrit»tlqtU'
& in quolibet genere efl aliquid
aliud vt priuatio,aliud vt materia
:
fgd
t»dtm
:
fim-
pUciter ler^b diittrfa dicit.
hte
.
XII.
Lib.
450
Metaph.
non runteadem fimpliciter omnium quatenu* v» jio , & aUo gcnerc cft alia,& alia forma:& fimialiamatcria
litcr
& aliapnuatio:patct in cxcra-
,
plis daris.
Notandum, quM Cx hoc tnodo (iimut quidam argumentum , qu6d accidcns non fit vcrc for-
»7 £Kcludit
iquorundam cxpofition^
intcientium e^ hoc tcxtu accidcntia
nu-
lUibere
nia firoplcx
:
fcd fbrmji compofita cx matcria
forma. Cuius oppofitum oftenfum
Namfccundum
&
Ariftotclemhic,ficut illaquac sut
in diucrfis gcncribus,funt fimplicitcr diuerfa : ita &eorum principia propriafunt diucria fimplici-
teriam pnctcr,& proportionabiliter tci fubicdu
eoium: quae-
,
huius.
cft 8.
ria,
forma
eadem,& hoc de mate-
& priuationp,& etiamde moucnte, vt
ingenere accidentis, nuiu5 habet proprium potcntiale principium componcs
ic in qu. 7-
Sc 8. in Scot. norabilitci
pio
dicemr:crgo forma, quac
eft
ipfum,& non tantum fubiedum,
& {u^«ftanriam,
iedum
,
illud potchrialc elle fub-
& accidens efle formam fimplicem in-
trinfecc, (atis faluatur Philofophus
percxempla
ponit,acr, tcnebra9& lumert. Vndc exempli-
Et
cat de fubiedo pro materia.
cum
dicitur,
quod fubiedlum non eft propriiun potcntialc, quia tiinc principia non cflcnt ita alia ficut principiata. Diccndum qu6d Philofophus ^.Phyfic. t.c.5). diftinguit inter aes inquantum 2S,& inquaftim potentiaftatua : potenrialc igitur in fiibftaiiriis nullius alterius generis eft aliquo modo : fcd
tantum generis
fubftantiaejlicet
pcrreduftionem:
potcnt|iuc vero in gencre accidenris, confiderapcrfcdibile , ibi cft in illo vt potenriale ,
&
tum
gcnere per redudtionem quia tamen finc
illa ra-
pcrfedum ens,
fcilicet
:
tione perfeftibilis
eft in fe
rum c^ux /itnt extraM c{t>C3uCx txmnfecx,vt puta mouens.qaii inquam fic ^^,palam <]Hia alterum
^jf^l^''
eft,id cft,difFerunt
principium,
& elementum:am-
prindpium motusrclementum ver6 eft caulamtrmlecaproprie loquendo jambotamen dicuntur caufa:. Etfubdit :qu6d />«»«£»«»»
&
Ex quo patpt , quod in
extrinfecas.
Et
fiibdit
:
elemtntuna principium ,
J(^od vero
fed
,
Prxdicamen-
ad finem. quod nihil
prohibet in diuerfis generibus numcrari.
SF MM A R
1
y
Numcrando caufas intrinfccas Crinfecas
cadctn
,
doccc quatuor
omnium
ttiajexplicans
cadem
,
,
& cx-
cfle principia
*'
^
ele- iMileUmihtttm.
non fupple elemcntum ; quia elemen-' intrinfecum , ex quo res fii
tum eft principium
cum iniit , ex 5. huius cap.de Elemento,t.com.4, Concludit ergo,ci\i6dfecundum analogiam, id cft, proportione tria funt elementa omnium.^mi matcria, forma, priuario. Priuario quidcm dicitur
&
elcmcntum,non per fc,{ed per accidens,vt pra:diftum fuit. Caufk vero, principia quatuor addendo firilicet mouentcm caufam pra^iiftis trir. bus elemcntis alia vero in alio, prima caufa, Ex quo inCenxQuaremouens eBaliudalij, id cft, qu6d ficut tria elemcnta dida fimt cadem omnium fecundiim proporrionem , diuerfa tamcn firaplicitcr.: fic ipfa caufa moucnsrquod decla* rat per exempla quia fupple in fanatiuisy4»ir<«
&
&
:
& :
mouens
:
;
ipfa ars medicatiua.
acdificatiuis.j^mcf fupple
corput
vtma-
S^d fupplc in
domuseft fotmz,inordi-
natiovero,talit, quae fcilicetopponitur ordini ad
domum requifito,eft vt priuario,/<»r«rw j^utem
vt
Tcaxcnx.moMens autem
Et
addit
M-
,
^conuerfo.
noji
teria
Ariftotelis exponitur illud
pmnc
3.
f '•»»"/'««. 6"
eft,aut
nitur in alio gencre. Sic faciliter,& fott^ ad procap. de qualitate
quidf Element*
plus cft prin- '""^*
quia
&
'^7""*""*
mouens autfiftens, &quie(ccrc<[^ quoddam princi-
.i.facicns fiftere,
pium,
':
eft vt foTtn^iinfirmitai vt priuatio
pofitum
cipium^^ropric,
bo vere fimt cauft^&c principium ver6 propric diFrirtcifitm citur caufa extrinfeca,quac eft mouen<,a qua (cili- *»/'^>?«'^
fubftantia, ide6 fccitridum lc confidcraturo po-
torum
Prtnepium, elementS
&
eft
fpondeo qu6d tcnendo
b7litereadem
<-
mentum
Sc in 4. fcnt.
2\ix
^*""*'»/"»*
ica^flc alia,ficut funt ipfa genera , (cilicet
cum fubiedlumfit idem omniiun accidcntiu. Re-
T.t
/«* tmnlMm
,
quam
nerum
alibi
& extrinfccas quatuor funt principia
cadem omnium, Sccundo docct illa quatuor reducere ad tria. Secunda ibi : JQuomam Mutem mo~ uens. Didt €rgo ,qaod (jHomam non /hlum funt
cipium,
accidentium
ibinouiii.
Prim6 oftendit,qu6d connumerondo caufas quam extritt'
intrinfecas
non vidercntur principia ge-
vt videtunquia tunc
8c contia dc copofitione
&
facit.
eft ipfa ars tcdtficatiua.
qu6d JPrincipium diutditur in
ea
id eft
,
,
in
quatuor pradidb. Patct ergo , qudd de omnibus caufis eft verum, quod non fimt cadcm fimpliciter
,
fed
fecundum proporuonem.
Deinde cum
didt:
quac rcduci poflunt ad
primum modum quo funt
^oniam
loquendo dc primis
dem homo\in
iimpliQiccr
,
autem mouensin Pliyficis quihis autem qua a mente fpecies^
Modo quodam
dr contrarium.
prinpipiis.
tres
T.com.x4.
^^
vtique
erunt caufe. Sic autem quatuor : namfanitds T.eopk»5.
QVoniam autem non folum ^U4
infunt
aliquaUter ars medicinalisi ^dificatoria.
elementum\caufdt vero ambo
Docet prasdidb quatuor rcduccre ad tria ex qu6dforma,& efficicns tam in naturalibus , quam in artificialibus incidunt in idcm
,
,
,
(jr
^
in hacdiui-
diturprincipium : quodvero aut mouens, aut jijtens,
principium
ejl
quodda,
^are eleme-
hoc,fdIicet
ipedc:vt habetur i.Phyfst.cTO. Pidt ergo ,
Quoniam in Phyficis ,
frincipia quatuor,aUud vero in alio,^prifna
uens quidem
eft
mente, id
,
eanfa.
e^aremouens aliudal^fanitas^infr'
frdinatio talu, lateres
mouens adifcatofia.
tt in ea diuiditur principium.
trinHt»» tM wtmftcit^
Oftcndit idem quod
quantum ad principia intrinfcca,& cxuinfeca fimul.Circa quod duo ^ priiis
eft
ab
intellcftu ,
trarium per cuius
fcilicet
artis.
ab artc , mouens etiamcon-
:
fiutmtde
erunt vti^ue tres cauft, '**/* ^"^O"
forma,& effidensincidunt inidem l^'^ i^^
jpede.5»<: autem. (cilicct
&
artificis:ir«r
rcmotionem induci-* Quia inquam fic eft fcqujtur
quod Modo (juodam fcilicct
mo-
vt homo : in his autem qua fiunf
mente
tur forma
quod
id eft, in naturalibus,
eft fupplcj^fc»>/in
prout 8
Et homo hominem generat.
tafecundum analpgiam tria, Cauft autemy(jr
mitasj:orpus\mouens medicatiua. Species, in-
1
^ domttsjpecies,
ftd eorum qua extra , vtfuta mouenSjpalam qma alterum principium cAufit
i.
alio
modo eriir quatuor.^pToyi
forma>,& ciEciens numeio diftinguuntur.
Nam
riu.
:
Summ^ ^am
jiUbimr*i!m nuntt srti^ /Jug tu ^m moio
/dftitdif Mli^itdliter
^j mediciftMlif
cf\.
S
Cupple ipfa fbtrna»
& fpecies
,
Cap. IV.
I.
,
id cft ,
pro habitu , fcd pro fornia rei anificialis in effe cognito,& obie£Huo,quat eft qusdam fimilitudo fbrmxjqua in materia indudtnr. Et fi]bdit,qu6d
homo generat homifjemiitz qu6d in naturalibus reformx intcr gcncrans, Sc genitum. Dcinde cum dicit
pcritur fimilimdo fpccifica
modum quo principia eadem omnium proportionc quadam,& fecundum vniuerfalitatcm. Explicac alium
funt
,
AMflius autem alio modo forfortionali-
ommum
hac vt frimum
,
& hacalia
tfuia
alits,& altter.ln
ijuibufdam tjuidem enim quandoi^ue
efi
a^u:
idem mouens omnia, Txwn.»J. ^upniam' autemfunt hac cjuidemfefara-
^uandoque fotentia , vtvnum^ aut caro , atit homo. Cadunt autem.^^ hacin diBascaufas.
autem infefarahilia iUafubJlanti^;
A^t46 quidem enimffecies fifit fefarabilis^
hilia
:
illa
f^ profter hoc omnium caufehdtc quiajine fubftantiis non funt fafsiones^& motuf. Z>f:
indehocerit omnia anirna forfan ^ aut intelleffus,
gai«i/
*»dem
funt
prinei-
fi» emnium eenemm fimflieiter ofien-
(jr
affetitus,
(jr
(fr
corfus;
corfus.
Oftendit qualiter fint ead^ principia omnium non (blum fccundum proportio,
&
fimpiicitg:
ncm
loqucndo,(cilicet dc primis principiis, quae
;
eadcm numcro omnium cnriumrquod Tumprim^.quia caufa moucns prima cft eadcm omnium:idc6 dicit , quod
funt ctiam
oftcndit triplicivia.
dit.
adhuc autem, id cftjprattcr didas caufas eft vnum frincifium ommum, qttodefi mouens omnia : quia
nirc
moucnrium cft dcuead vnum primum mouens immobilc , quod
cftidcm
inde.) in ordinc
omnium.Tum
fecundo, ex (cparabih"ta-
Nam quia fubftanria
te,&: primitate fubftanris.
prima,& eft cauia onmium cntium,ide6 prindpia fubftantia: cadem funt ctiam principia om-
cft
dteide»-
ttMm.
Nam
cum forma cft
roareria
caufa
omnium entium,ex
biliaj ptita
i
.Phyf.t.c.8oide6 didt,
fupple enrium hic quidemfunt
acddentia
vero infefarabi-
illa
iubftanri.-e
fcilicet principia fubftantiae
:
& frofter hoc,
funt cauft
ommum,
&
quia fine fubfiantiis nonfunt faffiones , motw: quae (cilicet accidunt fubftantia:.Tum terri6,quia in gencre fubftanrix eftdare aliquaprima principia
:
quo expqfitum
,
vcl criam corpus
Nam anima coeli Cura,
& animaca:
cft 8. huius.
iubftanrif erunt principia
f .1 3 (^ lih.il fiAHantiMtrbk.
,
,
Ica
qu6d
,
co
in gcnere
primaanima,&corpus:
& intellc«flus & defideriurh. ,
eo
non habec alias
modo quo
ponitur anima-
potcntias arumas, prastcr in-
tellediuam,& defidcratiuaro
:
vt dicit Cororoen-
Didt ergo, qu6d Deinde (tilicet principia omnium erunt animaforfan,
tator^ cap.if . huius
hacy
eum modo
puta corpora coelcftia, quic fecundum
funt fiibftantii viuences
Cctl.
1
1.
& corfus:aut inteUeiiui & affetitm ,&corfm, ,
modo przcxpofito. 20
Notandura , quod alis potcnriz aninuE abin& voluncace , putafenfus, non ponuntur eflc fn IntcUigcntia qua diqitur anima coeli , ex
Imetttffm^ telledu, iJtlMnrat
dit»xMtfiou in
tmtUi^tntim.
ter
,
(jr
frater hoc Sol
,
hoc.quia
cft
motrix
cotjli, licet
non fbluro dcferuiunt ad
non
(cienciaro
,
forroa
;
quia
fed etiam ad
& Scn&inde. Et idc6
neceflitatcm vita:,vt dicitur ljb.de Scnfu,
(ato,& tenio de Aniroa.
t.
c.
66.
(cnfus ordinantur ad conferuacioncm corruptibi-
quod fubftancia , & corpora incornon cgcnt potenuis fcnfitiuis.
liutn:propccr ruptibilia
(^ obliquus
,
Neque materia etiam
circttlus,
nequeffecies
,
,
neque
friuatio^nequeforma^fcd mouentia. Ponit fecundum modum , quo funt prindpia Steundmtmoproporrioncm.diccns dut fintndi
omnium eadem fccundum
identitAttm quod Amfltus alio modo , Caiu^dem frincifia fhncifitrum aitus vt omnium froportionahiltter , fotentia: fecunium ita qu6d adhis , & poccncia dicantur principia frtfmimem. omnium. Scdcft duplex difFerenria.Vna quidcm,
&
quia
alia potentia
& alius aftus funt prindpia
,
& porentia in diuerfis.
eciam dc caufis intrin-
efficientc, lcd
fiibftantix.
hominis
caufa.eUmenta^ ignis^ C" terra vt materia^f^ ffecies frofria, f^rfiquid aliudextra^ vtfa-
prima caufa lccis
quod :Quoniam
1,
^emadmodum
ffecies^/ed altera.
in diucrfis. Ided didt
feparahilia, puta fubftantis-,
Tidt
Hocenimefi, tjuod foteflfieri ambo. Aliter autem a^u,^ fotefiate differunt ,quoruni non quorum non efi eadem efi eadem materia ,
nium aliorum. Nam quod cft cauia caufW , etiam eft caufa caufari & hoc non (blum cft verum de :
Al
(^ quodex ambobtts. Priuatio vero, vt tene, aut lahorans. Potentia autem materia.
hrjt
& habccur infira, text.
(vt probatur 8.Phyf.t.c«45.
com.j f .&
T.cota.xt,
terfrincifia eadem^vt aiiu^y&foten-tiajctlicet
frttter
FM M A R ly M,
forma do'
^^ ^ j^^^ ^^ tdificatorM.-icdpiendo artcm non
Adhuc
451
cunda
Sedhtc alia
:
djfFercnria eft,quia aliter
Has autem dius fecundam
,
,
ejuaaliis.
alitet^ cft
Idco didc:au6d
dicens
,
quod
Prim6
aiiu
efi
:
aTia generabilia
,
&
qutbufdam quidem
in
quandoejue
autcaro,aut homo
:
&
:
iri
fotentia
fimiliter
corruptibilia.
fupplc fimc femper in a£hi
Sc-
adus
& aliter.
difFcrcntias manifeflat.
idem quandoque vt vinum
&
omnia
Alia ver6
& fubftanciac
caduntin duai caufas
,
fcilicet in
fTiutifiMtm-
nium
,ftd M-
Itter
(^mU-
ttr.
fempi- Al. eSfrim*
tcms. Ec fubdit quornodo iftc fecundus modus quo dicuntur prind^ia omnium proponionabi— Ijtcr cadit aliqualitcr in idem qu6d primus modus , diccns quod , Hdc, (cilicec aftus & pocenria
ABm ^
f». tentia ftau
&
roateriam,
Redueit huMt tnodum ftcMdmm Md fri-
formam, &priuationem, & efficicntem -.ffeetes, ToTMiMtem' id eft,forma eft quidam aElus, cfto quod fitfefar4^j/trvcPkconici dixenmc , 8c ejuod ex ambohus, ftfititm (^ friuMtie fmu id cft , quod criam compoficum ex maceria , & Mdm. forma,cfteriam
zStiis.
nebra autlaborans aliqualicer adhis.
,
Priuatio vero ,vt futa te-
id cft
Vndc
,
infirmum
efi
fupple
eriam priuatio nominatur
forma z.Ph.t.c.79.&cirdtcr,fed nocxprcfse.Qiicxl non cft incclligendum fimplicicer , fcd fecundum quenda modum fe habcndi, quia denominat matcriam (altem ptiazuue.Materia autem efi foten-r tia:hac enim. C maccria efl qua pote/i fieri ambo, xfub forma,vcl priuarionactiro fit in potenria ad vtruque. Patct igitur cx
di(ftis
quod atSus , & po-
idcm cum materia,& forma,& priuarionc:& etia quod potentia & adus in diucrfis alitcr & alitcr rcpcriucur. Sccimdo cxporut primam difFcrenciam, dicens, qu6d Aliter autem dijfmmt aiiu fotefiate , id eft , potcnua a£tas in -diuerfis qu^tri' non efi eadem matertr»^ tenria incidunt in
,
,
&
,
&
&
,
Triridfmm <j^
cAuft ho-
miuu i>:ti jy •JMti
XL
Lib.
431 & i^Miritm
cadem fpecics^.W
no>t efi
&
tcria aiirem
Metaph. Ma-
<«i/fr<«.
formafe habent vi aAus,& poten-
^tiernadr/iojum hom:>ns caufa vt rnaterta huiiifmodi. terra \
tja.
&
fiint c/f»je//w,piita ignij,
.
&
loqucndo.Cumomncs avflits,& Ex i.huius , vt
ris,& hocrealiter
fupplc patcr, fiue principium Achtllis.
7eleits,e(\:
Tui vero
c.iufaeft/»«ifertuus:&.hocB, particula-
BA cft lupple princi-
Sed fupple caufa vt forma eft fpeaes propria, moucns puta anima. Et caufa fupple fufficiens,
re huitii particularis
eJtJte}uidaUndextra,ide(^, aliquod cxtriniecura:
rum eft principium huius BA fimpliciter ,
&
mouens pro-
vt pattr
,
pinqua
& prxter hoc cft efticiens remotum So/,
c!r
.
qui
eft
caufa cfficicns &:
ohitijHM circuli4i„id eft, Zodiacus fub
quo Sol
planctae,quorum quilibet facitad generationem luo modo. Et fubdic quod fupple uiuirnodi principia /jeejue funt entia vt materia, jTiouetur,&
alij
neque fpecies,\d cfl,forma, tieque priuatio aliquod coforme eis:quia
,
neque
reducitur ad iftas
fcilicet
caufas.vt funt zCtas, &c potentia
:
fcd fupple funt
fj/llab
piumjtotaliter vero, id
eft,
vniuerfaliter
ftrincipia particularia
,
& vniuerfalium vniuerfa-
modo poteftdici quod principiafumpta vniuerfahter furit eadem omnium & addir: Deindequod Mwfupple
quantum tiis
funt
(cilicet
vt didtum
:
accidentia caufantur a fubftan-
Et fubdit,qu6d aliorum autem
eft.
catift,^ elementa:ficut diilum eji.Eorum
alit,
non funt
fonorum,
in
eodem genere ; puta
Et tunc fup-
eft.
illa
prima
Patet eriam
diffcrentia.
Tunc fequitur
illa pars:
Adhucautem videre ofortet:ifuod hoc •vniuerfditer dicere
efi
,
dem igitur quavniuerfalia
qui-
hoc autem non.
qttodailu
,
llla qui-
nonfunt. Princi-
pum enim fingulariumfngttlare.
prtterijiram proportionabiliter.
^
fingularium
,
numero
quia funt de numero
:
funt fupple diuerfa principia
Homo qui-
numero. Puta cjuia fingulanum efitua materta,& fpecies, id eft,forma, mouens, Ipccie
,
fed
autem aliorum caufe cfua
&fonorum
,
(jr
elementa ficut
non in eodem genere
drfitbfiantiarum
,
dr
quautitatii praterquam proportionaliter
:
(jr
eorum quafunt ineadem
non
,
,
jfecie diuerfa
fftd quia fifigularium aliud tua materia , t^(pecies , mouens (jr mea,vntuerfali
^
autemratione eadem.
:
quidem eft princiautem /70/7. Et fabdit quod Omr-tumettamprima princi/>»<«/upple didb vtiiuerfaliter, f.mt hoc quodaSiu primum:'s altttd tjuod potentia, id eft, qu6d adus fcilicet hoc
pium
fcilicet
lusM
,
quia/^r»»-
tcr funt principia
omnium
,
ita
oportet
quod
fe-
titer
.
enicm
lich
fmt
omniitm frofortitnabiliter.
Hittt argn-
mentum con-
cundum quod
S.
torum
principi»
,
defccndit cpmmunitas principia- tra defcendat etiam communitas principio- d«
Thom.
iudimduatio-
diucffa gencrc^fic
& corum qua: funt diuerfa fpc-
*-q.§luQdlib.
fpccie:& quaj numcro,
f-p- 7. huiiti
omnium fecundum promodo praedi»Sto. Itcrum vniuerfalium
numero:licct fmte.idem
portionem,
funt principia,& caufac vniuerfales
rium
paFficularcs
,
& particula-f
vt diGtam fuit etiam quinto
:
huiusjcap.de Caufa,t.c.z8. Deindc ciim dicit
^terere vero fubfiantiarum,
qu<e principia
(jr
ad aiiquid,
,
;
autelementa
(j)'qualitatumf
vtrum eademj aut diuerfa,palam'.quia multi'rtim vero non eadem ,fed altera praterquam fic:
^fic omniumquidem eadem^ aut
eo
qued
proportionaliter, quia niateria,fpecies, priua-
tio^mouens.Etficfubfiantiarum caufd,vt cau-
omnium,quia dejlrtmntur dcfiru£iis
f
.
Am-
pltus quodprimii entelechia. Sic alicuiaitera
prima quacunque contrarid,fi qua nec vtge-
iiafalc
:
& ide6 non
eft
^A quidemprtncipia fenfibiiium,^ quot Epilogatcirca di6b,dicens,qu6d Quarere qua fitnt prineipia,
aut elemtnta fubffantiarum,
aliqutd,& tjualitatum
,
& ad
vtritm fciljcet fint eadem
principia vel altera,palam
:
quiamultipliciter di-
ftor««i,ideft,qu6d ^tmci^izfunt multipliciterdi-
homo vniucrfaliter fubaliquod principium vni-
diuerforum,(upj^\c fimplicitcr, />r
hominis vniucrlalis,fed fingularc finguja-
T. com. t^.
(^quomodo eade,(ir quomodo aiteraydi^H efi.
ntd-
efi
cft,qu6d nullus eft
fiftcns fabfi-
ftcns.
cipia fimpll.
,
^adhucmateria.
non principium hominis vniuerfalitcr ;fed non ho-
& forma hominis gcneralitcrjfcd huius hominis h^c anima & hoc corpus. Hoc autcm adducit, vel addit,quia ficut avilus, & potentia vniucrfali-
nera dicuntur , nec vt muitipliciter dicuntury
ftipple maxime prima prjncipia omnium.qvia maximc vniuerfalia intelliguntur. Et fubdit://K<* ejutdem igttur cjua vniuerfalta m»t funt ,'\i. eft , quod zdtas &potentia
ciptum fingularium eji ftrgnlare.Gcut vniuerfaliii Vmuerfale vniuer^C. Homo cjuidem fupplc vniuerf^lis efi dupUx.
|no
Nam aniina,& corpus vniuerfalirer funt matcria,
vniuerfalia
lonici dixcrunr. Cuius caiifam fubdit
Taiuerralis
eadem.
& potentia f.inr
non fic dcbcntintelligi vniuerfalia principia omhium quafl fintper fc exiftentia feparara , vt Pla-
At. fed
con^
prm-
pliciter diCtorum funt vniufcuiufque,diuerfo-
Vbi oftendit quod funt eadcm princi pia omnium fccundum vniuerfalitatem hoc cnim fuit propofiium fnperius, Dicit ergo quod Adhuc ,
tKndkm vni- oportet videre:c\^\z
Herf»lijfiMd.
&
Ciint
fniliter
cic, fimt principia diucrfa
Jpecie
fiint
uifione principintorii
altttd fequunturji^
iuifyllab
colorum
ttnti»
non
rum:vt ficirt eonim qua: funt diuerfa genera,puta nu. colorum,fbnorum,&c.funt principia,& elemenra Vtdti.J.i.^
di£ium efi , eorum
frinciin-vni-
,
tatem (^di'
dcm homtnis vniuerfaliterjed non eji nulLui Verum Peleits Achillis:tui veropater , (jr hu-
alia
(s> pfi-
colo-
& fubfianttarurn, & auantitatis
diuerfa fpecie, fcd
vt diftum
frimumhoc,^ aliud ejuod potentia.
AUui
i
cx hoc patet
,
Omntum enim prima princifia.
cjitttdU
com.
Quia hoc modo ^d ctmmu* funreadem omnium, vtdi(3iim fuit. Et fimiliter nittuem particularieorttmqtt tfunt eadern fpecit , qua nonfunt fcilicet
dem
fterf»l/(afem
t.
principia ,ejUitfunt fuh-
& aliud mea.vniuerfaltautem ratione
f/tiiem
'us
plcndum quod alia ab homine habent etia aliam materiam,& aliam formam, & aliud efticiens &
portionem.
frincipitt fe
l/^i i-.fh.t.e,
ftantiarum,(vmi fupple vniuerfaliter omnium:in-
rum,&
qu6d fecundum hunc modum eadem funt principia omnium,non fimplicirer fcd (ecundumpro-
fmt
& fngi^l^ri*
:
fcilicet cjut
:
§iue4 ofaniS
Vniuerfalii •uniuerfslitt
accep-
Et hoc
ia.
principia moue/7tia,5c pcr confequens in alio ge-
reducatur ad a<3;um
T. com. 17,
B
id eft, finguUriasiit vniuerfaliter accepti:vt{cihcet particttlarium fint prmcipia,
nerc caufa: quamuis etiam principium moucns :
Ittprodmlt.
gcnerationes fint circafingulari.i.
€u
vniufcuiufcjue, ideo non funt
eft,niil
eadem fed altera
aliquo modo,id cft,fccundtim proporcione
tt
Summ^ II. Eadetn frtncifia
iff*
nn-
nutm coniuitit
inttUitm
triflieittr.
& vniucrfalirarem.
Idco fubdit qn6d
quidem fic funt fodem ....
'
Cap. I. Omnium
principia. Aut
eo qu6d pro-
*
•
r
i
n c
qoxftionem drca didbuTerrio <x detenninadone ilhus regreditur ad confirmandum veritatcm pr(jrJftenfaiP. Sccunda '^v.Quamuis dMhitatio. Tcrtia ibi Qttare nonfuit. Prima in quamor,(ecundum
L
po^^tfOfJMnttter : cfMui materta,jpecies,id eit,rorma,
friuatio, moMens\Sc fic in quolibet gencrc rcperi-
:
quod quatuor conclufiones probat dc
quod lc habct vt fontu;^udvt priuatio aliud,
tur proporrionabilitcr aliquid
materia;aliquid vt
t mouens.
Secimdo modo etiam fupple funt ca-
fubflanciis.^m/^/iM/tCerriomodofupplc funt
licet
omnium
principia
tjMod
primum ,
& tntt-
,
id eft
,
modo
funt alteraprima, id
non dicunrur
&
hoc enim probabitur. Debde cum
dicit:
vt genera,id cft, vt vmuocc:8c
modo conucniartt
fic
mul"
:
quia
funt f adem fahcm proponjonabilitcr:vt prxdidu cft.
dua quidem Phyftc* , id
:
t vna terria,quz tHjtmmohilit. De hac, Subjlamiam immobili dicendum eft.tjuia nectffe efteffe '^«wfc»^^ alttjuamfuhftantiamfempitemam, immohiUm: u^m.
& priuatio cum ipfama-
"UuhipUdttr fa.fimplicitcr loqucndp : nec ettam dicuntur dtcuntur ad- tipliciter c^uod nuMo i»f.
eft
& materiales:^/i quidcm fempiter-
iciiicet
Nam fuhlfantia primtt entium.Etfi omnes
modo inomnibus,cumindiu£rns fintdiucr-
vrio
&
& planti:E
fimplicitcr:quac nec dicuntur vt genera, nec 'Ot ma-
reria
fubftantia cft fctnpitcrna.
femper a£ku operans. Tcrria cft,qu6d cft eflcntiahter adus. Quaru eft , qu6d cft immatcrialis. Sccimda ihi: At vero fierit.Tcnii ihi: AdiiMc nec fiageret, Quarta ibi Ampliitj igitur tales. Dicit crgq , qu6d Quoniam tres erant fuh-
na,vt c«!um:Alia vcro corrupribiUs, vt animalia,
eft,
:
rm4,id eft,quc)d forma,
illa
eft
cft,naturales,
puta c^uacuntjue funt contraria,^\\icet forma,&: priuatio (fut in diucrHs (unt alia,& alia
principia
quod quod
ftanti*jVtprxdi{bim
:
autemy id c{^,alio
fub-
:
&
adus , potentia funt tali modo priiicipia hoc cnim triplici m6do odcnium e(k omnium cadcm eile principia. Et fubdit qu6dy
illa
Prima eft, Sectmda eft,
ftanria ad eius cxiftcntiam pcrrincntcs.
:
dcni principia omniumiquia caufn fwftanttarMm funt caufit omniMm,cjMia deftruuntur deftru^lisSci-'
cadcm
411
Vltim6 concludit,.^««e ejuide igiturfunt prin-
SedimpofJibile motum autferi , aut corrumpi : Semper enimerat. Nectemftu.^ Neeenimimpopbile
cipiafenfthilium,(i[m\timi ad fubfbntiam;?^ cjuot
prim^ (jrfoHerius
quantum ad numcrum,&
motni, Ergofic
ejuomodo funt
eadem,&
quomodoCsiai altera:diBum r/.fupple prius.
i5
corruptihiles^omnia cormptibilia,
cum nonfit temptt6 (jr vt tempus. Aut enim idem,aut nuttus efl aliquapapo. Motus autem non esi continuus nifi qui fccundum locum. Et huiufmodi qui circulo. effe^
efi continutts
,•
SVMMA SECVNDA De
fubftamia immohili,
C
A
p.
&
I.
femperque a(fhi exiftcntcm. Itcm adlum priorem eire potcnria.
&
corrumpitur pofterius. Dicic crgo , quod lupplcfubflanria immobilis cft fcmpitcrna. Nam fMfftantia funt prima entiftm : vt probatum cft 7, priori
SFMMARirM. Dari aliquam fubftantiam fempitcrnam. Ratio qua probatur falfum afTumit, fcilicet motum & tempus non incepifTc, probat illam fubftantiam efle
fcmpcroperantem;nempc quiaalioquin motus non foret xternus. Eadem rationc falsa projbat illam fubftantiam elTc atlum,
& immaterialem:quatuor illx conclufiones
verx funt , fed falfo nituntur, &c erronco fundamento. pofitae
,
: t.c.4.& indc. Ergo Scfi omnes,Cci\icct fubftanria fint corruptihiles;&: nuUafcmpitctna; fe-
Jiuius
quitur qu6d,C^ omnia erunt corruptibtlia. Sed hoc cft impojfihile, quia impollibile eft motum fieri,aut corrumpi , id eft , nouiter incepiflc, aut aliquando totalitcr dcfinerc.5«»^fr enim erat, Probatum cft
aiftem erant tres fiUtfidntU
aiu corrumpi. Cuius rationem fubdit pofphile eft
tempM,
dud quidem qu^ immohilis tft
>
effe
Phyfica
,
& vtia
qutt
de hac dicendum ejl : quta neceffe fempternanf aliquam fuhjlantiam ,
immohiUm.
,
&
pofleriut
ejfe
,
:
Nec enim
fi^^tU im.
terminac de immobiU. Girca quod duo facit.Primo inquirit , probat illius lubftantiae exiftcntiam. Sccundo dcfcribit cius prsccllenriam, in-
&
citm nonfit
&
tenipus,quam eflet:fed prius , pofterius non funt finc tempore , cum fint diffcrenua: tcmporis etgo tempus cflct ancequam eftet , efletpoftquam non clIet:quod eft impofllbilcj
&
;
ergo tcrapus erit fempitemum :& fi tempus; crgo motus. Ideo fubdit quod& Motui ergo fic eft
continuui vt tempus,
dit
,
aut enim idem
tempus,^
tu, aut fupplc ipfius
:
,
Cuius rarioncm fubcft fupplc t^mpus cum mo-
& hxc fccunda pars
fcilicet
conditioncs cius namrales.Scam-
da ihv.Mouet autemficut appetihile.Piimz in
tres.
Prim6 probat aliquam fubftanriam efte fempitcrlum & immatcrialem. Secimd6 mouet quaudam Scoti Op
TtmfM fiom«tut.
Uealit cirtMlarit ifi titr-
c6mmcnt. 98. & indc , MM. per confcqilcns fi tempus eft fempitemum ergo & motus. Et fubdit ; quod motus non eli continuus , id eft , fcmpitcmus , nifi motus ^yi , 4.
Phyficorum
,
e^
&
text.
fecunditm locum
culo.
tfi
id*m,vtlf*f-
aliqua paffio motus Solm mttms difiun£tiu2 cft vera
;
quircns
^tttrt tjft.
Vult diccrc, quod fi tempus aliquando aut aliquando defuiit , ergo prius non
:
^°^*1"^'^ Philofophus detcrminauit de fubSfrmo d 'h ^^""^ niobili,& de lubftanria fcnfibili:nunc dcmoyili.
,
prim
fuit i
Imftfsihilt
enim 8. Phyficorum, rex. comm.i. & inde,vt hic e^ motS vel fuppom'mr , quod mocus fit fempitemus. Nec ttmfm inte-eciam fupple tempu* eft pofHbile ahquod ficri, fife vtl dt'
incfepit
QVomam
uCtncUift»,
:
pari fubftanriam aliquam !mmobilem,perpetuam
& friuole
Probat conclufionem intentam per talem rationem Si non fit aUqua fubfhmria fempitcrna, ergo nihil eft aUud fempitcmum. Confcqucns cfl falfumc vt probacurde motu,& tempore,ergo antecedcns. Confequcncia pacet ; quia fubftantia cft primum ens. Si ergo onmis fubfbmtia fit coi;rupribilis, ergo omncahud ens , quiacorrupto
&
huiufmodi ^ui in cir, Vult dicerc,qu6d illud quod didtur dc
Oq
fcm
:
:
Metaph.
Lib. XII.
454
{cmpitcmitatc motus, intelligcndum cft de motu inter motus localcs de motu citculari locali :
vniuetfMianonmouent inquantikm talla,'qu!a 4«Stionesfunt fingularium. £t fubdit qu6d fi ergg
tantum:vt probatut 8.Phyficorum,t.c.55.& inde.
itec ipfa,{cilicci
&
*4
^itmuit ci-
Notandum qu6d ,
cnim fcquitur quod
quod
qnando
ft1>hitt hic ftt
jx>ftcrius,nifi fortc
CMS.
fit
vcrajali-
&
(luflO /JV«W»
ihifticapec-
conclufio
nus falfiim haberfundamentum:qu6d fcilicetmotus, tcmpus funt fempicerna. Nec ratio quam
fonit Philo-
tamfn tfi fo-
licct
quamjfcilicct fubftantiam cfTe rcmpiternam.tame ratio quam adducit Philofophus nuUa eft,quate-
addit cofTit:n6
vtra, ratio
incepit,
tcrapus ali-
fi
oporterct ponere prius,aut
imaginata
cxtra caflum nihil eft,ex
;
ficutdicitur
quod
8c Mundi:t.
primo Caeli,
folum imaginatum:& tamen extra,&c intra fic funt diffcrcn-
C.69. quia ly extra nihil eft reale, fcd
loci
tia:
;
ficut pritu
,
Scpojieritu funt differcntiae
non
temporis. Si ergo extta caslum
oportet po..
nere aliquem locum:fic nec antc tcmpus oportet ILathnes Ari
fiefjf
t.ter-
pitatemundi fuii'- fu^^hifti-
HpfccMtlet.
:
ponere tempus,nec poft tempus,tepus.AHxetiam rationes,quasPhilofbphus addncii 8.Phyft.c.«.&
&
inde, ad probandum fcmpiternitatem motus , temporis firailirer non concludunt quas recitare non cft prarfentis ncgotij fed magis fpedat ad librum Phyficonim aliunde ergo habet probari :
:
:
fempiternitas (ubftantts immatcrialis lias
:
Deinde cum
tur.
,
dc quo a-
quia hoc probare verisTheologis relinquadicit
At i>ero Jifuerit motiitum,aut ejfeSJfiuam, non operans autem aliquid , non erit motus, Contmgit enimpotentiam habens non agere.
Idcaeft/»j(^«w/,fupple ad fcmpi-
temitatcm? moius faluandam
}
crgo nec aliafub-'
fiantia praterfpfcies, id eft,Ideas:puta tica,
quac aliqui pofucruni feparata
matica, inquantum talia tus
,
& idc6 concludit
quod
:
non funt
,
:
Mathcma-
quia Mathe-
principia mo-»
Namji non egent, id
eft,
non ponatuc aliqua fubftancia , quae fit principium motus /ton erit mottu-.Sc ide6 oportet fi
ponere illam fubftantiam fcmper operantem
mouentem. Deinde cum
&
dicit
Adhuc necjueji aget:fuh/lantia autem iffitts Contingit
fotentia non erit mottts aterniu. eriim ejuodpotentia eji
non
effe,
Oportet igittfr
frincipium effe tale,cuitisfuhfiantia aifu^. Probattcrtiam concIufionem,fcilicetqu6d illa fubftantiafitcllentiahter
adus
;
& intendit talem
fequens
eft
falfjm,ex primaconclufione
,
antecedcns. Confequcntia probatur quia :
potentia,contineit tentia matcrias
&
fi fit
in
:
&
pcr confe-
qucns non moUebir ; ergo non crit. Picit ergo, quod adhHcJi non /ifc r.fupple illa fubflantia '.fubffantia autem ipfitu eft in potentia:non erit mottu Aterntu. Contingit enim non ejfcquod eH in potentia. Oportet igitHr ejfe tale principittm mouens,
aUns , ita quod nullo modo fit in potentia. Exhocpatet intentionem Ariftotclis eflcjin cxlo non effe matcriam:quia f\ lic, cftet in
immobilrrn
Probat fecundam conclufioncm, fcilicet quod illa fempitctna eft iempcr zQta operas. Circa quod duo facit. Quia prim6 probat con-
al-attam ffr
clufionem. Secundo exdiftis rcdarguit Platoncm.
pottntia
femptr o.ilu aptrmtem.
Secunda ihv.Nihil ergo prodeft. In primapartc in-
non efle. Cuius oppofitum ipfe tenet:hoc autem quomodofe habeat,declaratum eft 8,huius. Dem-
Su^dantiam
fubftantia
tendit talem rationem
:
Si fubftantia fcmpiterna
lcmper operans,ergo motu^ non eft icmpiternus. Confequcns eft falfum , cx prima conclufione,ergo antecedcns. Confequentiapatet ex hoc,quia cnm illa fubrlantia fit mouens, lcquitur opcretur, quod !i ipfa non (cmpcr moueatur ,
non
fit
&
quod motus aliquando celfabit.
^t verojifupple illa
Dicit etgo,
fubftantia fempiterna
qu6d erit
,
aliijuid mottHHrn ant eJfetltHumy id eft,potcns
mo-
uerc,aut c.^cG'cc:no;i operaKj aute alicjuid in aEiu, fequitur
quod non
Contingit
erit motMS.
te?ttam habevs non agere-Sc ideo
fi
illa
emmpo-
fubftantia
habet porcnti.im mouendi,nonoporcet,qu6d mo2cl:a:& per confequcnsmotus non femper ucrtt
m
erit. si igitur
motns debeat
eire
fempiternus
portet aliquam effe fubftantiam fuper
tcm,& operantem adu. Deinde cum
,
o-
mouen-
tias
femptternas, c^uemadmodum qu.Jpecies;
fi non
alicjua petens inerit
mutare
;
principium tranf-
non ergo neque ipfafufficiens^ neque
aliafuhjlantiaprdter fpeiies
j
namfi nonege-
rit,non erit motus.
Ex didis HetUrguit ideas Plaio-
fUs.qno
ad
ftmpitei-nit*.
tem motut.
redarguit Platoncm qui pofuit Idcas,
dicens,qu6d
N'hU ergo prodejl
ad faluandu
,
fup-
pjg (impitcrnitatcm motasivtJifacimtufHh^antiai fempitcrnai
:
Ampliits igitur tales oportet
:fi
f^-alicfuid aliudfempiternttm ailu,
Probat
quanam conclufione/cilicet quodfub-
rationem:
,
fiue
Illa ftibftantia
fit
vel
,
illaf,fi
pliures funt,
Anteconclufione. Confequcntia
funtefIentialiferadtus:ergo immateriales.
cedens patet ex probatur
:
tcrtia
aliquam ejf* immatertali.
quia materiaeft ens in potentia: quod
cfl in potentia, fed eft a£tus, non habct materiam. Dicit ergo,qu6d AmpliHs tgitur patct
crgo non ex diftis
,
qu6d
oportet tales fiibftanttas ejjefine
piternoi enim oportet tpfas
ejfe,fi
fempiternum. Puta motus
,
ahqnod altud
& tcmpus
efi
vt prxdi-
(Stum tftaElu igitur elle oportet iupple ipfas elle:
& hoc vltim6 concludit
proptcr dubitationem,
qux fequitur vtpatcbit. Notandum, qu6d licct :
ifta:
conclufioncs pra:-
tamen omnes innituntur ruinofb fundamento.Nam probationes earu procedunt fupponendo fempiterniiatcm temporis,& motus:quod tamen falfiim cft:vt prxdidhim fiiit. diibs vcrae fint in fe
:
SVMMARIVM. fubftantiam, fcu rerum prin-
adum non potentiamjpro &;
habcat
& potentiam tranfinutandi:
quod tamen fupple eft nuncur qiuedam Yniuerialia:& taineu
4. Ctitduf.
vna , fiue plures, Suhftsmiant oportet qu^d fit immatcnalis. Et intendit talem immobilem, ftantia illa fempiterna
cipium t{^e,
^liquod principium,
ejfe.
ejfe fuhfiantias
finemateria.Sempiternas enim effeopertet
po-
fj>/,ideft, Ideas:y/wo« inerit aliud princtpium
fubftantiae
non
dicit
Primam
illae
poteif
tia ctntingit
contingeret ipfum
qHemadmodum qui ponunt j^^-
fens trar>fmutare,\A eft,nifi
Omtu^i eft in
piateria:c[uii fitpple materia eft in potentia.5fwi-
dicit:
Nihilergoprodejl , necffaciamusfuh^an^;
de cijm
& per confcqucns
:
udum.
ipfamnon efle:cum omnis po-
conrradidtionis
lit
ergo
cuinsfHbJiantiaJit
t.Conelttf.
i.Ctneluf. Suhjl/mtiam
immobilem rationem : Si illafubftantia fempiterna non fit ef- aliqiMm ejfe fcntialiteraftus, ergo motusnon erit a;ternus:c6- eJfeMialitgr
impofIibile:quia Idex popatct, qu6
contra arguitur
,
&
tangitur dc initio
mundi fecundum Poetas Theologos, rcfoluitur cfle
adum
,
quia hicprior eft potcntia
Cancluftotut dici* vert,
fed probati*nes faifa.
:
.
:
Summ^ll. potcntia diffinjtionc
Cap.I.
&: pcrfcftione, cx 9.
,
huius,vide Dod.ibi q. i Videtur emm 4-
IGftur ifuamuis dubitdtie.
i6
gensquidemomrtefojfcfotejtvero non om-
ne agere. c^Arefriut
ejfefotentia.
Mouct quandam dubiutioiicm,quafi fiimcntem origincm cx przdidlis. Circa quod duo facic Fri-.
mo arguit
ad quzftioncm. Secimdo addit quaeftio(olanoncm.Sccandzihv.Potentiamquidem igi«r.Prima in duas. Primo arguit ad vnam pancm.
nis
Secundo ad aliam. Sccunda ibi At verofi /»oc.Eft autcm dubitatio:vtrum adhis fit prior potcntia,rimplicitcr,vt (cilicct primum rcrum principium fit ta-
&
plemoucbunt fcipfa ad gencrarionem anin-.alis,y
lccuius guit
a
prim6 ad panem negariuam
detur huiufinodi re(pc(fhj
cfiendi:vt pa-
t.c 1 6. fed potentia vi-
:
a<5his
j
Nmh omne agens
non omne quod poreft agere agit adu. Dicit ergoj, quod fiipplc fiibftantia {iempitema eft a£hi , vt conclufiun cft. ^uamHfs
a3u
vieUtur pojfe agere:Cai
circa
^*
fic:Illud cft prius
quo non conucnitur conlcqucntia
tct cx j.huius cap.de priori
'
prxdi
hoc
fit
dubitatio. Videtur
agens foffe, fiipplc agere. tentia videtur
frim
ejfe
quidem entm omne
^are iUud quod c^poeo
,
fiabcct
quod eft adu.
Dcinde cum dicit
feiplam ad gcneratione f\antx:fed genftMra,^ eft, femina plantarum. Qiialiter in gencrc animalis ic
&
femelkE Sc vtrum fc, fcmcIUc aliquid adHuc opcretur ad gcnera-
habeat fcmen mafculi
men
AtverofihoCfHihil eritentium e/tim
:
quidem fojfe ejfe, nondum vero
ccntingit
Et
ejfe.
ex no£iegenerant : aut vt Phyfici, erantftmul res omnes , dicunt idem imfofihile. ^omodo enim moue-
etiamjicut dicunt Tbeologi ,
:
rionem animalis , didum cft 8. huius. Notandum quod opinio poctarum Theologorum , quac hic tangitur in tatum dcficit , quia pofucrunt orania enria fine aliqua cxccpiioric eflc in pura negarione , fi tamen ita dixenmt : timc cnim
In
adum
reducatur de potentia ad
,
Non
enim materia iffafeifjam mouebit:fed te6ionica. Nec menftma^ necterra : fedfemina^^ gemitMrd.
Nihil redueitur de peten-
pcr aliquod tittadmSii,
niii
ntpfertili-
nullum cns ciret omnino, qued em ponant cns adu,pcr quod fiat ifta re- »Ru. ens aliquod dudio ad aftura. Si autein fupponatur aifhi,puta primumens, nullii cftincoucnicnsquod
cns a£hj
,
fequitur quod
cum nullura
per illud ex nihiIo,& ex pura ncgarionc ics ad a£hi reducantur : fi illud primum ens , iicut oportet divt dicetur infra.
,
De
opi-
nione autem Auxxagor? ponciui:; illud chaos confufum , didhim eft in r. lib. qualiter poiTu liabcrc Cuium intellcdum. Dcindc cum dicit
Profter ejuodfaciunt cfuidamfemfer a£fum
& Platofemferenim dicunttjfe
vt Leucifffts,
Argnit ad partem oppofitam. Circa quod duo Primo ponit rationem. Secundo oftendit
ofortet ctuidem aliquid femfcr exislere,
fed
aut ab intelle&u^aut altofc. Deinde qual/s
roy
eniminaftabiie quodcunque.
frior. D/ffert
qilomodo illi rationi aliqui Philofi)phi inhatfirrunt. Sccunda ibi Prpfter (juedfaciunt. In prima partc
At vero, nec Platonem fcfibile dicere quod
intendit talem rationem : Si potcnriaeft prior adlu fimpliciter, ergo aliquando nihil erft confixjucns
exiHtmat altquandofrincifium ejfe , quod iffumfeiffummouet. PtStertus entm , (^fmul
:
:
,
ergo
& amecedens. Confijqucntia pro-
quia q»od eft in potentia , conringit qii6^ nondum fit fi crgo prima entiafint in potenria: :
quod non fint in a<5tu:& per confirquens, quud mhil aliquando fit:vt qaidam antiqui pdfuetunc. Dicit ergo, quod At fffr«yf fuppic Aoceft verum , q«6d potcntia fit prinr atfhi > fequicur qu6d entium
erit
:
contingit
enim^uidem
fojfe
ejfe,
nonJum vero ejfe:&c tunc tedibunt opiniones anriquorum:quarum vnacft,qu6d muhdascftct generatus cx nihilo Ptett Th*»-
,
& ex
ftcntc vt dixcrunt
fimplici priuacionc piaecxi*
quidam Pocta: Theologi
:
vt di.
dlum eft in I . lib. ideo didt , quod /etfuitur etiam ItpvtOrfhiMt.^ alif. ficMt dicunt Theolo^ , qui generant , firilicct mtiijItfuie nntidum ex ttoSieM eft.crmliilo , Sc cx fimplici negatlurrum de
quaroraorc pocrico vcentestnetaphora noappcUabant. Alia opinio fuit PIulofi)pho-
inch»4tione
tione
tHMtUi confy-
Aem
IHtfiJtiMU-
nim naturalium
^jnaliter.
T.
co. jx.
cum coelo anitna^vt ait.
j
conringit
nihil
2S
mctum;fedquare^(jr quem,non dicunt, necftc^ nec caufam. Nihil entm vt contingit mouetur^
quemadmodumnunc natura quidemftc,vi ve-
facit.
liatUt
Mti-
qui.
tjui
buntur fi non fuerat aSiu aliqua caufa ?
eft falfijm
qiie Jefe-
ceripit
valerct ratio Philofophi contra cos:quiaciiranihil
ccrcfit virtutis infinitas
tj
Nem fuMt verbetStm.
femina, id
:
fiibftanria fit aftus.vt
4SS
fupplc vtrique dituHf idem in alMjuo confiifo , tmpojjtinle : qu6d fcilicct eirent omnia in potcnria Agenttm$iU' quandoquc:q> hoc fit impoflibile ^tnhM-Quor^" tti *e*eT.ni#1U eji neeefmouebfitMrSdlicct ad aau,««//pcr altquidens aSit: fanum. vtdicebatut 8. huius ,t.c.ii.& indc, Idcofubdit: Semen htibet Noenim OT4ffrw/ciIicetarrificialiiun tffafeiffam vtrtutem mo moHebitJed teElonica, id eH.zts.NecmenJirMa fup- tim*m.
,
,
qui fucnmt poftcriores
dcntcs ex nihilo nihil
fieri
:
qui vi-
pcr naturam , pofiierunt
omnia fimul cflc confii(a:vt Anaxagoras,qui pofiiic chaos mixtum , & confufL Vtrique autem pofiicnint omnia clle aliqiiando in potcntia non in achi. Ideo dicit , quod aut vt Phyjici , id eft, naturalcs, dixcrunt quod omncf ra fimul eraat,[cilicet ,
Scori Opcr. toxn. I V.
CenfirmMt Oftendit qnaliter didbc rationi quidam PhiloJiutm rationi fophi adha:fcrunt,dicens,qu6d />ro^/fr
a^wn ejfe:vt
Leitcippns,& Plato \femper enim di-
cunt mottou ejfexn atoraisquas ponebant principia
retum
,
& ante mundi conftitutionein
raoueri raoribus inordinatis^fed
pejitienefed eos defuere
elcmcnta plerunque
poftmodum
ojlendu. fiiifle
&
roduika ad motum ordinaium:yf<^ fiipordinau, plc licet bcn^ dixctunt afhim fcmper clle, defeceMeiMt eU' ruTK tamen non cxprimcntes quis eflet iUe moius, mtMtoTum fi jwctmdum dr qua effet caufa cius , Idco mbdir fed ijMaje, cr :
quem, id cft,
(cilicct
motum non dicunt nec Jic,pec cattsa,
ncc fimplicitcr narrando,ncc reddcndo cauNihtl enitn mouetur vt contin-
fiim ftrr pofitlonis.
pl
finealiqua aaCik deienmnzta.: fedoportet fem-
per alitfuid «xiitert: quod firilicct fit caufii motus: quemadmodftm nunc dicmius qu6d fupple quqdam rnouentury«- c^utde a natura.tlla vero
vi,i.
violcter
aut ab inteUeiht^aut ah aliquo altofic.Deinde fupple dcfccerunt quia
.fmotusnaniralis quis aiius.D^^ert
n5 dixeriic,.^«
vtsu,
eflct priijs,aut violcntus,aut ali-
emm
valde qt44MUM<jMcell.i.c[»od-
Oo
i
cuiiquc
tiquts
plex.
du-
XIL
Lib.
436
^nque horum dicarar.
:
:
:
Metaph.
Et fubdit cofitra Platoncm
fpecial{rer,dices,qii6d yit vero nec pojfibilt eji Pla-
tonem
dicere,\A cft, pofTc excufari cx
mo-
hoc pnim primum moues fcipfum pofuit animam:vt dicitur primo de mouet ipfum feip/itm
Anima cre»- Anima,t„c.x8.&
circiter.Et
ma fuit poiierius,
pofuit
animam
& Thcologi xd.i,
QVarenonfuit infinito tempore chaos, aut n$x,fedeademfemper ,
:
tamen,vt ipfe ait,Ani-
& fimul cum
ctlo. Ita quod non mundi c6ftitutioncm:{ed poft timdum FUjUam inordinationem motus , & flmul fa£lam cfle tonem. cum caclo,quod dixitcHe animatum & pcr confequens {eciindum eura aiiima non poteft efle prjncipium illius motus inordinati & per confequens fuit infufficiens illius motus inordinati allertio non
ttjimul efi fttm cdofe-
lorcs cius
hoc quod exi'
fiimat dVc aliquando aliud principium,Cci{icet tus, efuod
videnturjde quo S.Phyf ct aguntcxpofi-
ante
3«
atttperiodo, aut
aliter:fprior eji aSftts fotentta.
Vbi poftquam
fbluit
diftam qusftionem^regre-.
ditur ad conrirmandiim veritatem prsoftenfam.dc
immobih. Circa quod tria Primo ex folutione quasftionis quafi inferens
fubftatia immateriali,& facit.
:
:
affignans caufam. Deinde
Potentiam cjuid Xcoin.ji.
cum dicit
tem motus csii.Tertio ex
igttur exijHmare prior
eji
rem ailu eji qttidem vt bene :
ejl
conclufionem opinionis contrarias efle falfam concUidit perpetuitatem generationis , dicens generationem ellc perpetuam fecundum circulum. Secundo ex perpetuitare generationis arguit perpetuita-
autem.vt non
bene.
Di^um efi autemin quibufcunque huiuf
modi
quttjiio.
ftquitur
iS>
Sflntio duhij.
licet in 9.huius,t.c.i}.&
inde.Vbi oftensu
eft
quod
adhjs eft prior porentia diffinitione,& perfedione:
& etiam tempore,fimph"citer loquendo:h'cet refpe£tvL
eiufcfem generabilis
& corruptibilis
,
potentia
prxcedat aftum. Ratio autem in oppofitum non JUuiff ad par tem negMiud probat potentiam etle priorem , nifi prioritate cuiufdam communitatisj&fccundum rationem:Ucet filtfitMr. fecundum rem aftus przcedit potentiam modo praidifto.
Deinde
cum dicit
^uia atttem acitupritis, tejiatur i^naxa^ enim
goras. IntelleEltis
^ litem.
amicitiam^
a6ttts.
Et Empedocles
Etfemper dicentes mo~
tum ejfe vt Plato,^ Leucippus.
/cct
eft,
prior fimpliciter fciH-
potentia tefiatur A?iaxagorai'.c^iz pofuit intel-
ledum effe primum principium monens.IntelUBnt enim 4ff/«,fcihcet c^\xiAzmc!^.Et £mpedocles,ttia.m f<:ih'cet hoc idem teftatur qui ppfuii litem, amicitiam ejfe caufas mouentes^d" Leucippus,& Plato, fcihcet hoc idem teftali Cont,dicenta motumfemper eJfe,Ccilicct 3&u:&c fic femper adum prjecedere po-
&
tentiarn prxdi(fli
quitur
illa
pars
S
omnes
teftificati funt.
Tunc
quodpofuerunt antiqui naturales,
eludit perpe-
putafitcs
poten-
tiam (imphcitcr elle priorcm a(5tu:& ideb dixerunt
omnia fuifle in potentia quadam in quodam chaos confufb:& hoc per tempusinfinitum:autentis non nox vt dixerunt Poctae Thcologi, qui propter eandem rationcm dixerunt prafceflille pcr tempiw inflnimm antc rcrum produ(5lionem , ncgationcm fuit
fiue priuationem fimplicem
,
quam
tuitatem ge-
7itr»timis,(^
frioritatem
^SltU Ttjft-
ciitfttemit*
appellaucrunt
no6lem.Hoc quidem fupple falfum eft, fed fiipple oportet dicere qubd femper eadcm fucrint zutperiodo,aut aliter,fi hof efi vctum quod<«flw efiprior potetitia.
Notandum, fccundum opinioncm etiam Philofbphi,vt magis patet ex fccundo dc Gcncrationc,t.
c.j7.&circitcr,qubd quiaca, qus gcnerantur pro- Al.opin.cir< cedunt de potentia ad adum,oportct qubd cadem, Philofophi. quat funt a(Slu poft potentiam , fempcr fuerunt aliquo modo, fcilicet non eadem nuniero , fed eadem Eadem in cit fpecie
:
& hoc aut pcriodo.fcihcet fccundum gcnc-
cuitu generd'
tur (^ corrS-
rationem circularem proutea,quaE gcncranturfue- puntur perig.
non quidem numero
runt iam eadem
fed fpecie. doyvelfim-
,
do generationis ucut cum terra ex humedata generatur vapor,& ex vapore pluuia,& ex pluuia tcrra iterum hume(5latur.ltem ex homine procedit fe;
mcn,&ex fcmineiterum homo gencratur.Sic
crgo
cadem fpecic fiunt taU circulationc. Aut aliter, quod dicit propter opinionem aljorum, puta Anaxagoracqui pofuit prarcxiftcrc omnia in illo chaos, ex quo poftea dicebat rcs generari, & eafdem procedere de potentia ad a(5lum , vt fic cadem fierent poft potcntiam in aclu. Deinde
cum
pliciter.
Hicdeficit text. nous,
tranfiationit
correjpo^dem
textui,c-n. Traduilionit
Arabiatk
dicit
1
Itaque periodofemper oportet aliquidmane- T.com.)4r
:
VM
refemperjimiliter agens. Si autem deheatfore
M A R I V M.
generatioy&corruptio , aliud opertet agens
tatcm gcnerationis fecundum circulum, quod bene exponit Do<3:or,&; ex perpctua gcnerationcperpetuitatc motus ca:li:quia
vnum agcns conforme
& ahud
difforme Dodorexponitquscnafintifta fccundumPhilofophos&comparanturintcr fc, &: rcdarguitur Plato. Scd quac Mc dicit Philofophus de perpctuitatc gcnerationis & motus non folum contra fidem ,
prior
fe-
Infett ex rcfolutione pofitam pcrpetui-
requiritur
qubd
Exfalfititto
quam
potentia, optmonii-annon fuit in tempore infiniro chaos, tiqucrum c6-
eft fimpliciter
Quod quidem fit quadam circulatione,& in pcrio-
Confirmat di£lam fblutionem per pofitiones quorundam Philofbphorum , dicens , <\uod autem
aB fu, Cciiket fit prius, id
motus csli
& immobilis,
quod cft principale. Secunda ibi:5t itaejue femper. Terria ibi: £y? igitur aliquid.Dicit crgp,.Quare quia fuppleadus
Addit quxfKonis {bhitionem. Circa quod duo fecit. Primo facit quod ditflumeft. Secundo confirmat {blutionem per pofitiones quorundam Philoibphorum. Secundaibi:.^»
pcrpetuitate
arguit pcrpetuitate mouentis primi
;
funt , fcd contra naturalem rationcm eflc
aliter^fjr aliter. Neceffe eji
ejfe
igiturquidemjtcfe-
CHndumfeagereficfecundumaiiud. Aut ergo fecundum alter»m,aut fecundum primum. Necejfe
igiturfecundum
que cattfa^(Jr
Ex
hoc.
Citm enim iiittdipf^
iiii.
perpetuitate generationis arguit perpetuita-
tem motus
caeli.
Circa quod duo
perpeiuitatc generationis arguit
quorum vnum
fit
Primb ex
fecit.
duo
efle agentia,
caufa perpetuitatis
;
puta pri-
mum mobile.
Alrcrum quod fit caufa altcritaris, puta mobile , quod mouetur in circulo obliquo, vt
jfrguit ft^.
fttuitiuem
<
motutctU^\ fimiliter tx
lUo tpfiut ctl ftrfetuititlix
:
Summ^ 11. vt Sol,& alij planct«.H(jc
Cap.I.
enim duo funt ingene-
(ecundum via Philoibphi , fcilicet perpctuitas,& alceritas ,^nquantumgeneratio viiius cft ptrfetMit*iem itnt- corruptio alteriusin infinitum. Secundo cx didis r»(ifius rt^ redarguit Platonem,& infcrt fuam intentam conqHtritur du- du/ionem. Secunda \hi Ergo Jijic fe hftbent: pUx «gaper- Prima in duas. Primo ftdt quod didum eft. Sefetuum vni cundo comparat illa duo agenriaadinuicem often'vmforine,*^ rationc
M
:
&»l:»4dif.
fmnc.
dens, qu6d primum cft dignius,& nobilius (ecundo.Secunda ibi Dignins ergo primum.Dicit ergo, auod Siautem deheat fore generatio, StCcorruptio, :
in
lc [cilicet
oribus
infcri
iftis
aliud Agens aliter,& altter, id
:
eft,
oportet
quod
difFormiter in agendo vt agens uipple
qu6d
,
fcmper vniformiter agit quod eft primum cxlum:
hoc autc agens
hoc
tale
agens Neceffe
cflfic qnide igitur fecundu fe agere Jic verofecundit altudyiA eft,quod taleages quodimod6 agit (ecii-
dum fe,
expropria virtute quatenus caufat
id eft,
diuerfitatem generationis
dammodo oltcrius
,
agit
& corruptionis:& quo-
(ccundum
aliud, id cft, in virtute
quatenus caufat pcrpetuam generatio-
nem,& corrupuoncmXt
fi
fic
:
Aut ergo
cundum alterumM cft,in vinute alicuius velfecundftmprimMm,id licct
cft,
,
ait/i-
alterius,
in vinute primi,fci-
czliquod agit vniformitcr
& hxc (ecunda
:
pars difiundiiuz eft vera. Ideo fubdit:2Vlr«j(/i igitur,id cft,
quod
Ariftotcl. putaueric
alij
457
perfe£H Aftrologi
cxlu ftcUatum
licct
:
immobile vt patetinf.& z.de Cado:Et,inquam, hcet omnia concurrant ad iftam alccritatem
mcn,&
cflc
principalius ta-
,
cuidenrius ipfe Sol. Tale igitur agcns dif-
forme panim agit in virt utc propria,vt dichim eft: partim in virtuce primi ca:lu
cacli.
Quiacum primum
caufa perpctuitaris cuiuilibet motus. Er-
fit
&
go
eiusjquod difFormiccragic:& pcr confeques iluus,quod ab eo caufacur,fcilicec pcrpctux generarionis,& corruptionis. Deinde cum dicit
Digmits ergoprima.Etemm caufa illudipfitts femperfimiliter. Et ipfu^ aliteralterum-.eifts aute quod ejtfemper aliter,palam quod ambo.
quod
difFormiter agens eft corpus
niouetiu: (ub Zodiaco. Et
&
effe
habeat
ie
cont Ptolcmarus,
,,
:
caufct perpetuam generationem,
&
corruptionem fecundum hoc, id eft, in virtute huius primi/juod iemper agit vniformiter Illud enim , fciljcet agens quod fcmper agit cft caufa
Comparat hacc duoagcntia ad inuiccm diccns, quod quia fupplc fecundum agens agit in virtute
3} Dignim
ejl
f)rimi cxli,qu<>d fempcr vniformiter agit,ergo iU primum me-
ud primum
erit diffiitu.£ tenim
pro (\\.\ici,illud erat
cattfa ipfitu femperfimiliter, id eft
,
perpetuitacis,
& per confequens dignius. Et tpfiiu altter, id eft, altcritaris in
hile
mgtns fe-
cundo mgente
pruUae.
generat*ne,& corruptione,^/rfr«,
ag^s eft fupple caufa,eo qu6d difFcjrmiter agit, Eittt autem.qitod eftfemper aliter,id eft,amfcilicet
boru fimul,quod
eft
gcncrarionem
eflc
perpetna,
;><«/4,^«o
primum
fit
caufa perpetuitatis
caufa aJtcricarij
modo
:
& fecundum
fic
prasdido. Deindc cu dicit:
^^g*fif"^fi habetmotM,quidergo aliaopcr-
:
*pfi,&
iUi.
Quod
fcilicet difFormitct agit.
Notandura,qu6d,vt magis habetur principaltjnde, per circuitum ge-
5*
«er 2.dc Gener.t.c.j6.
tfftlMSoru.
nerarionis redeunt
&
eadem , modo pra;dido
tranfeunt de pptenria ad adiun.
,
quae
Si ver6 aliquid
manet idem (epundum circulum gencrarionis perpctus , oponetaliquid mancrc femper idem numero quod agit vnlformiter ad hxc, quod caufec perpetuitatem nuUum enim vnum generabile,& :
corruptibile poteft cfle caufa talis perpetuitatis,
quia vnicum gcncmbile non fcmper cfl. Omnia autem non fimul funt,vt probatur 8. Phyf^t.c.i.& inde , patet de fe. Oportet igitur quc-d fit aliquodagens perpctu6 , vnifbrmiter caufans di-
&
&
dam jperpctuitatcm. lilud eft primum mobile, quod fcmpqr regulariter,& vniformiter raouetur reuoluit omnes fphjcras motu raptus , qui eft motus diumus. Quia verp idem,vt dicit.z. d^ ge-
&
nerar,tic.57.non caufat nifi
idem ip gcncratione &corruptiqnc eft diucrfitas, quatcnris eadc qunadoaue gencrantur,quadoquc corrumpuntur; :
aute,
ideo ad faluahduni iftam alteritarem oponet po-
VnlftrmitM ex frimt m»' tu itfformitas
ex Zo'
nere fccundum agens, quod fit diftbrrac in agendo,& illud eft corpus , quod mouctur fub circulo obliquo , qui cft Zodiacus. Nam cum Zodjacus dcclinat
fecundum vtramque
fui
medietatcm ab
aequinodiali^ideo Sol,&alij planctx,qui fub Zodiaco moucntur,quadoq; appropinqiunt,quadoq;
v»rUfecundum hocc^uiatfuapropint»te,(^ m»t» elongantur , quitate,& remo.tioneconrraria : ficut apparet maplMerum.
tUMci
&
nifcft^,qu6d Sole appropinquante ad nos a principio Arictis vfque fere in finem Virginis, per to-
tum ver,& jcftate generantur &nafcuntur hcrbi: recedente autem Sole iii autumno,& hyemcputa i principio Librae vfquc in finem Pifcium,corrii-
punmr,quas prius erani; generata.Licct autcm otnCelumfielU-
&
nes planetaE ad ho^ concurrant , ctiam c^lum tnm mimol>iftcllatum,quatenus mouetur fupcr polos Zodiaci ie /ecMndum thilefofhum. motu propriojcontra motu primi mobilis , vtdi-
tet (juarere priircipiai
£luoniam autemita
co-
iingit^&finonftc, exno6ie erunt -.Jimulom' nia, exnon ente. Soluentur vtique h^c.Et ejt aliquidfemper motum motu
inceffabili.
Hac
autem qua circulo. Et hoc non rattone fsltim^ fed opere palam. ^arefempiternum erit vti-
queprimum ccelum.
&
Redarguit Platonem ex didis , infert fuam intcnta c6clufionem,diccns,£r^o <juodfiftcfe ha'Redsrptit hent >futM ccelt : quod fupple ex eis potcft faluari Ideat Hm». ppetuitas generationis,& corm^iiom^: Qutdergo nii. opertetjuarere alia prtncipia, pati ideas,vt Plato: aut lite,& amiriria vt Empedocl.Quafi dicerccg,
no portet,-^o«M7» pro quia,ita contingit,Ccilicec aflignarecaufam pcrpetuitaris, vt
didum cft, Et
non eft ita vt nos dicimus ; fequitur quod erunt ex »eae,& omnia ftmul,ex nen ente, ideft, qu6d fequaimr inconuenicntia,qu6d fcilicef omnia fiant cx nodke,id eft,ex fimpUci priuationc:aut qu6d omnia fucrunt quadoq; firaul aut quod aliquid fiat cx non cnte ad qua: inconucnicncia dudi funt Philofoptii antiqui , vc
finofijicid eft,
Ci
:
praediifKim ed.Soluentur vtique hac inconuenicntia,fcilicet
rarionis
qabd
fit
efl
diccndo,fupplc qu6d perpctuitas genecaufata a motu caeli : Et etiam patet
ali^utd femper
Jfiacautem
motum motu
efl,(\u€ tfl in circulo.id eft,
inceffabtli.
motus
cir-
cularis.£f hoc fupple nonfolitm apparet cfFc verum ratione,fed etiam palam eft opere, id eft,per effcdii,
& fenfum,qu6d fcilicct aliquid fempcr circulari^
mouetur.Concludit ergo Quare fcmpiternum PriminB rt vtique prtmum c«/i«w,quodTcilicet circulari- lum ftinpt temum. pcrpetu« mouetur. Deindc cum didt
ter erit
tcr
Ejligitur alitjuid,dr
autemquodmottetur^
quodmouet.^cniam
& mouens
Igiturejt aliquid quod non
(J;
medium.
motum mouetfem-
piternum^ &fubjiantia,&aeiu6 eas.
Oo
3
Ex
T.co. jf.
,
Ex ?^
Metaph.
Lib. Xri.
4^8 pcrpetuitate
mptus caii concludit pcrpetui-
&
immobilis,dicens,qu6d tatcm moucntis ptimi, TtrtetifW onrnc.fupplequod mouetur,ab alio mouctur: mobile,quoa motu4 rtU iequitur quod Ii elt caelum perpetuo ,
.
0x
&
ftrtetwtat*
uHtlu^m.
eft {empiternum igttnr aliqttod quod mouef , eft jn fubftantia exiftens a«au. Cuius caufim fubdit:
j^oniam autemxd fupple tantum
tur ifntur
quod
/««j.fedeft
quod eji
aliquid cjuod mouet non mo-
& ens^ afius
:
quia fupple
fi
, & mobilium eft dare aliquod infimum quod mouetur tantum:&aliquod,fupple,quod eft
tiimi
&
nullo modo motum ; & aliquodmemouens, dium,quod mouct & mouctur. Ex quo fequitur, Trttnuf m». quod eft dare aliqnod moiiens, fiipple,immobile tor '^'f^tMf omnino,tam pcr (e, quim per accidens:quia cum immohilu.
non
motis
fitproccdere in infinitiHn in mouentibus, ,
quod mouet vtapSccundo exequitur de
fcilicet
propofito. Secunda ihi:Intelltgihtlis autem. Prim:^
in duas, Prim6 proponit intentum Sccundo cxponit ipfum. Secnn^iLi^^i :Horumautemprtma. , quod illud fupple primum moucns: quod diftum eft cfte \mmohi\c,Mouet pcut appe- Trimum
Dicit ergo
bile,& mtelligibile,»»o«f«r non ;wo/
mouens tantum
natum ab alio moueri. Notandnm,qu6d ficut habctur cx ?.& S.Phyf. tcx.c.i .& inde.t.c.34.& circiter,in ordine mouen-
Mouens tri-
,
& intelligibile.
,&
eft
elTet in potentia,e(Tct
ftex.
,
ri^ouctur,& mouet. Sequi-
irnmobile,&:yf»»^«^«»w,&per con-
fcquens,fuhfta^tia
petibilc
tibile,& intelhqibtle:hAc enim folaSciMc^i appeti-
& aliquid quod
,
mcdium,fcilicet
aliquid, (]uod mouetur
ftanrix perfc£tionem
oportct ftare ad aliquod
&
primum mouens
immobile omnipo vt ibidem prolixius probatur:& hoc a Philofbpho fiipponitur tanquam ali:
bi probatum,{cilicct cx 8. Phyfl
quod
fecundii
mt-
mens mouet, •vt inteUigi-
^j/^^
^
^pcf,
tihi^.
mouet mobile, inquantijm amat,& moucc
defiderat,& intcUigit primii, ipflim primii ficutappctibile,& intelligibile
:
fcd primiicns,
&
fecunda IntcUigetia funt huiufmodi,ergo,&c J^inor patct,quiamouet ipsii amando,& defidprado. Notandum, quod , ficut patet ex j. de Anima, Ohiecium,^^
Mouente t.c>o.&
cap.de
?4.&circitcr,aliter eft '""f"^'^
:
principuim morus intcllcttus prachcus
;
& aiiter
.
^ffetttttim»^
ipfum obie<^um appetibilc.ODiediurn enim in fe uent,difformanens non motiim,mouet potetiam, puta vnum miter. pulchrum vifibilcaut pulchrum inteliieibile,mo- ^"^^'^'-'P uet appcticum ad profcquendum:& intelleaum ad j '^^ y^g intelligendum
:
& ctiam ad dirigpndum profpcur
tr»t^fit
fum
tionem,fi fitintelleduspradicus. Ipfe ^utcm in- commumdttelle(aus,fiueappetitus,mouent,& moucntur.Pri- «J«r«w»«-
mum autem mouens,quod eft prima
Intelligetis,.
moaere ficut appecibile , & defiderabile; quatenus motus caeli eft caufatus ab aliquo proximo mouentcquod cft aliqua feciida Intelligentia, quae mouet caelum propter ipfum primii mo-^ dicitur
SVMM>£ SECVNDi£ C
A
uens immobile,vt propter finem amatum,& defi-
II.
P.
Quomodo primum mouens
deratiun,vt fcilicet fccunda Intelligentia aflimilec
mouet. Itcm ipfiim
eireprimum appctibilium,&motum localem
caili
elle.
tibile
,
&
incelligibile
ficut
quse fola
appc-
mouent
non mota Videturyelleprim&mlntclligcntiam mouere mediantefecunda.Item inprimo mouentcappetibile,& intelligibilc effe idem licct in aliis communiccr non ita contingac. T.com. j
Al.
M
^.
Ouet mtemftatt apfetihile^^ gihileihixc
Sermo de perfeUitnihut n*turalthtu
'
fubJlAii imgtobilii.
enimjoU mouent non mota.
&
quibufdam cius conditionibusnaturalibus. Circa quod quatuor facit. Primo inquirit de illius fubpcrfedionali dignitate. Secundo dc eius naturali quantitatc. Tcrti6 de elus eftentiali in-
ftantiae
Al. mtdle-
^ualluce.
Quarto de
eius finali bonitare,fn-
&
quantum
€tum appetibile,&
intelligibile.
Deinde
cii dicit;
^
fforum autem prima eadem.ConcupifiibiU quidem enim ipfum apparens:voluntahiU aU' tem ipfttm primum exiliens honum, Appeti-
mui^quia videturmagis^cjuam videtur ; ^«/4 appetitui princtpium efi inteUigentia.
IntelU^iis autem ahintelligi mouetur.
quia de hoc infra fpeciaUtdr inquireturjnunc definquirit eius cxcellentiam , traiStans de cribit ,
telligibilitate.
gentia,dequa hic appropriatc Philofbpnus loquitur,eft primum mouens ,quod mouct ficut obie-
intellt^
Poftquam Philofophus probauit fiibftantis immobi- immaterialis cxiftentiam, fiue fit vna,fiue plures:
lis.
,
tionem inferiorum,vt propter finem:curn finis fit porior eo,quod eft-ad fincm. Prima crgolntelli-
SVMMARIVM. Primum mouens moucrc
caufando & explicet in adium id quod eft in primo mouente virtualiter.non cninx motus caeli eft proprer gencrationem , & corrupfe primae in
Exponit id quod propofucrat,diccns,qu6d hor rum autem prtma eadem,id eft,quod in piima Intelligentiaidem
eft
primurn intelligibile,& primti
qu6d licec apud nos quamouet ficutdcfiderabile,vel apperibile bonum;& aliud quod mouet ficutbon- -L-i o r num intelligibile , & vtrunquc lit mouens non
appccibile.VuIt dicere,
doque
aliud fit,quod
intelUgihiU,
& »ppetibil* bonumtnprimdlnteUi-^
r^^
motum:ficut apparet in incontinente , qui fecun- .^,;» 1,^1 «» diim rationcm mouetur a bono intelligibili fe- nohu oppofi:
cundum ^utem appctitum
concupifcibilem
mo-
uctur ab aliquo dele6babili fecundum fenfum
tumcomith^*''
,
li-
icilicec habet rationem finis , boni. Sccunda ^v.Vtrum Autem vnam. Tertia ibi:^« autem ctrca tntelUElum. Quarta ihi: PerfcrutandS
cct
e(lautem
Cuius caufam fubdit ^««.1 concupifcihtle cjuidem y^j^ iK.d *. ipfum apparens,id eft,qu6d concupifcibile fecun- <^ q.depr*dum fenfum eft apparens bonum.Primum autem *«»» ff't.
cjualtter.
Primainduas.Primoinquirit,
quod diftum eft ex partc modi,quo mouet.Sccund6 cxparte viitucis,qua mouet. Secunda ibi: Ofteiifum eft autem. Prjma in duas. Primo oftendit intentam vcritacem. Secundo excludit quandam falfitatcm. Sccunda ihi: Qutcunejue autemputant. Prima in duas.Prim6 priniittit quoddam quod cft radix, & fundaraentum ad oftendendii illius fub-
non
dum
fit
quid
primum
:
bonum fimpliciter , fed folum
fccun-
tamen in primo mouente eadem funt
intcllicibile
,
&
primum
dcfiderabile.
:
voluntahtUyid eft,primum ribile appetitu rationali
,
bonum,quod
eft
appe-
quae cft voluntas. Ipfum
&
honum : ideo fimplicicer cxiftens. yippetimui autem.Capplc appetitu rationali idem,
eft exiftens
quia videtur
,
fcilicet efle
bonum ,
magis fupple
quam
:
:
Summ^II.
Cap. II.
qaam ccontrario,{cilicet <}*od videtur honim^MU appetitur. Hoc enim inrercft inrer apperimm (cnidquod appentur appevidctur bonum quadoque co quod
firiuum,&:rationalc:quia titu (cnfitiuo,
Nam frequeoter concupifccntia fcnfi-
apperitnr.
bonum,
riua pcrucnit tationcm ^ vt videatur ei
quod eft delcdbbilejicct non fit bonum fimplicitcr, Scd id quod appcrimr appcrim rarionali,ide6 apperitur,quia vidctur bonii {ccundu ic.Vndc 3.dc An.t.c.f
5
.dicitur
doque fibi Ethit.
qu6d ifti duo apperims siit qua-
cotrarij.Et ideo fiibdit,qu6d frincifiii
fupplc Mppetitut rarionalis
eji intellirentiM
nihil appetimr nifi cognitum,
fi
quia
,
{cnfibile, (cnnbi-
liter; h intellc
&
Mtem
InteBigihflis
T^j7.
fecundumfe,
^
fimplex non idem. £/? autem vnum Vnum enimmetrumfignifcaf.fimplex autem qualtter hahens ipfum.
Rcmouct dubitationcm. Credcret cnim fonc quod Ariftotelcs cx hoc quod ait primum mouens efte fubftantiam fimplicem , incidcret in opinonem Platonis , qui ponit primura rerum principium,ipfumvnum intelligibile. Hocautem
remouet , aflignans cifFcrcntiam inter vnum & vnum rV fimplex , dicens , quod autem xmum fimplex funfUx difenon idem. Enim pro
cunditm quam
non
cflc
imtlligiUU,
aliis
& idco vnum & ^" *'"*•
:
,
fimplcx videntur fiarmaUtcr diftingui ficut rcfpe-
^uum,
& abfi)lutum.
SFMMJRirM,
alterd eoelementatio
uct. Terri6 ex parte ipfius appetcnris
quod
compofitum ab
fe-
Puta
MlicjHid aliejualiter fe habet.
(jr huiui cAufafulfJiantiafrimay
Profequimr de propofito.Circa quod facit fria. Prim6 inquirit perfediones illius fubftantias ex pane fiiimet , vt habet rarionem intelligibilis ,& appctibilis. Secondd cx parte primi mobilis mo,
& inrelli-
anima cacli , puta ipfa Intelligcntia, fiue fit forma csM , fiue motrix tantum, dequo habitum eft 8. huius. Sccunda ibi Mouet MMtem. Terria ibi DeduHio enim. Prima in duas. Prim6 inquirit eius pcrfis^onem ex hoc qu6d habct rarionem intelligibilis , oftendens hanc conclufionem , quod ipfiim cft primum in ordi$7 nc inrclligibilium. Secund6 cx hoc, quod habet rationem apperibilis , oftcndens hanc conclufionem , quod ipfa eft priraum in ordine appetibiCMtl»p«. lium. Sccunda ibi At vero, (]uod honum. Prigcnris,
&
quandam abtolutam
fignificat difpofitionem
Primum mouens bilium
IntelUaM
38
aliquis
^ huius qu^fimpliciter^ (^fecundum aSium. 0t» rel="nofollow">t*tur«i
458
clt ip(a
:
primum appctiimmobene explicac Dodor. efTc
& finem eius
bilibus, qua:
,
rcperiri in
ATverOy dr bonum, ^ quodpropteriffujh eligibile in eadem coelcmentattonCy cr optimum femfer \ ttut froportionale
quod primum.
:
Oftendit fubflantiam immaterialem
:
,
I.
&
:
ma in duas.Primo
oftcndit concIufionem.Secim-
d6 remouet dubitarioncm. Sccunda ibi E^ antem vnum, Jimplex.-Dicit eTgo,qii6d Intelltfi:
&
liAfiMnti»
bilis
MUtem altera
efi coiilementMtio
fecunditm je
:
& mobilia ha& coordinatio-
tmmdilM efi Vult dicere, qu6d ficut mouenria, frimnm inbcnt fuam coclementarionem , uiiiihiUum.
nem
:
fic
ordinario
&"
intclligibilia
vocamr
habent fuam
:
qnat co-
intelUgibiUs , quatenus,
intclUgibile cft principium intelligendi
vnum aliud
:
& cau(a mouendi: fieut igimr cx ordine mouentis & ficut
vnum
mouens-cft akeri principium,
,
moti probamm tiam, a6him
primum-mouenseflefobltanfic eriam arguit ex ordine intcUi^ibilium cfle aliquod primum inteUigibilc. Ideo lubdit, qu6d huiw, (cilicer coclcmentationisin-
&
I
cft
:
KMigihilisyfubftantiM eftprimM. Nam Metaphyficc loquendo fiibftanria eft primum cnrium cognitione.
Ex 7.
huius,
t.
c.4.
fi:untur per fubftantiam
Ordo inteUiXi^tium ex n»tura rei IdetMfhyfici.
Nam accidenria cogno,
quac cft
,
primum mouensjcfle primum in gencre appcribilium quia primum intelUgibile, & primum ap-
id
idem numero,
vel fe propoitio-
nabilitcrconfcquuntur.Circaquod duo facit.Pri-
m6
Secunda
Dicit ergo
,
pter ipfum
eligibtle, id
fe
Secundo remouet
oftendit conclufionem.
dubitationem.
bonum,&
tatione: quia
per
eft
,
.^ia autem
:
quod honum in
eft
primum
eft
gcnere
fupple idem
numerocum
intelUgibile
aut
:
pcr
eadem coeteme-
fcilicet in
,
efi.
& pro-
,
eft,qu6d illud quod
fe eligibile,eft
fempcr optimum
apperibiUum
quod
&
u4t vero
ibi
eft
co,
proportio-
in intelle<^:appetibilc au- fetibilium.
tem
vt
Cic, eft
fic,eft
in re extra : quia
funt in rebus ex 6. huius ,r.
bonum,
c. 8.
dicit,
quia frimum nf-
& malum
ideo dicit qu6d
idem numero , aut proportionabiUter licct fecundum rem primum imelligibile fit priraum appctibile. Et tunc fupplendum eft quod cum fiint
:
primum mouens , quac eft fiibftanria fimplex & a£his ; fit primum inteUigibilc , & eodem modo prirnum appetibile. Quare fequimr quod crit primum apperibile quod eft oprimum. Ita qu6d idem fit primum intelUgibile, & primuni appetibile.
Deindc ciun didt
^ia autem efi quod cuitts gratiain mobilibiss,
diuifoosiendit.
cuiusgratia ro
:
Eji
enimalicuiquod
quorum hoc quidem eji^ hocve^^
non efi.
:
&
mum in genere intcIligibiUum.Deinde cum dicit:
ejl
intelUgibile , vt
:
adum diffinitur ex 9. huius^t.c.if.&circitcr. Et mnc fupplendum eft quod ciim priraum moucns fit fubftantia fimplex, aftus, ipfa erit pn-
Suhfiantim
immtbiiu
Hoc autcm ideo
cft,
per
t. Conctufte.
nahile quod primum.
inter fubftantias prius eft intcUigibilc fimplex,
quam compofitum. Nam intelleciio compofitorum depcndet ab intellciHone fimplicium Iterum inter fimplicia in genere Subftatiz, adhis cft priiis inteUigibilis quam potenria quia potcntia
immobi-
:
petibile vel funt
pcr quara diffiniunmr,
Et huitu ejuafimplex , &,jecHndum aEium,
Al.
lcm.
Remouet dubitarioncm. Quta cnim bonum, & apperibile lubent rarionem finis , & finis non vidcmr dtc in rebus irnmobilibus,vt j hiuus,t.c. j. dicebamr , ideo crcdetet aliquis quod primum mouens Oo 4 .
Uifferunt
quo ad efe tntelUgiinle
^MffetibiU,
:
440
Lib.
XIL
Metaph.
mouens immobilc none(Ietappetibile,&bonura.
Hoc aiitem
fioii duplex.
remoiiet
cmw gratia,
quodefi
Tnobilibtii
,
dicens
,
jd eft, finis,
oftendit diuifto
E>Jtm pro quia, id ejttod
Quorum
eft,finis.
£«»<« autem iltud
,
qux.
,
efi
fit f.
tn rebus
datur de fine.
cuitu gratia alicui
hoc cjitidem
im-
finis efi, fcilicet
id
,
eius
quomodo Jn rebtu im- qui prjeexiftit.//oc vero eft lcilicet fipis rnobilihui re- qui noK praeexiftit.Vult dicete , quod finis eftdupj^^ fcihcct finis cuitts, quod eft ipfum obiedum ifte cft finis prscxiftcns, in quod renditur ; Alius eft finis (jtio fcilicet ipia operatio qua obie-
fttiturfinu fuiiti
&
etfi
non feiiptr
pnu que.
ftum
&
hic non prxexiftir. Primo potcft elle finis in rcbus immobilibus: quia
atcingitur
modo
:
immobile per
aliquid potcfttendere inobieclum
propriam operationem ficut de fado oportet concedere in beatis,qui per operationcm intelle€t\is,S<. voluntatis tcndunt in obiedum immobile quod eft Deus. Quicquid ergo fit dc fine cfuo , cum ifte fit productus per adionem de genere :
adionis, vt fanitas
,
& quscunque forma tcrrai-
motum tamen certumeftiquo4
pans
:
finis cuiut
SVMMARIVM. efie necefle eflc
quia
,
moue-
immutabile. Icem qua neoeflicate
alia
mouentur. Si qtudemigitnr alicjuidmottetur, continlatio (]u
^ a^ta efifecundum quodmouetur.
Ex hac
perpetuus,
efle
vulr habcre iftam
conclufionem.: quodprimafubftantia
fit
ncccfte
Circaqaod duo facic.Prim6 oftcndit motUm
primi mobilis cllelocalcm, Sccundo ex hoc oftendit
Quoniam autem quir quod fiipple primum mouens
fhtentum. Secunda
dem.
Dicit ergo,,
ibi
:
tnouet vt atnattim vt oftenfum eft:
& per
confe^
quens necellc e(t aliquid cftc ab ip(b primo motum, {cilicet primum coelum moto vero, fcilicct ^l.mouctur" illo primo mouentur alia : quia mediante primo mobili mouctur inferiora.Et fubdit
Trimiim mt- igijur altcjuid mouetur,(c)[\ct\. perpetu6:puta pria primo caelura. Vt fupponicur cantingit aliterfe ha-
mum
hile
tnotorc priion
tnotu, qui lotaiti t/l per-
fetue motteri.
quod oportet quod contingat ipfum alitcr & alitcr fe habcre ita quod femper fit m eadem difpoficione quantum ab fubftantiam licct variecur quantum ad motum,&di(pofitiones partium. Vt patet tr. 8. Phyfic6rum,t.c.73.& circitcr. Ideo fubdit jQuareJatio, id eft, motus lobere, id eft
,
:
,
:
:
cilis cfi prima
,
.ilios
motus a motu
^ corjuptionem, augmeritura,& decremcntum & ctiam :
puta /cciindum generationcm
,
:
alteiationcm opjrtc: :
"Differenli»
mctm nb
loc*lu
aliii.
&
:
:
Scd hoc
eft habici.
cftctiam rcfpcdu ius, jn prologo. lis
nihil valct
liabiti
Vndc & dc Deo,
iam habitodicitur
i.
fiiit
ini.huAnge-
a fandis
Petri. In
quem
Defiderium etiamre-
defide-
Et idc6 vtrumque bene
rant Angcli profpiccrc. dicitur
quia defidcrium
:
didum
,vt
*ft
Jr'"'* Ifbiti.
& quod mouet inquantum amatum &
,
,
Deindecum
dicit
Latioenim prima aufem qua circulo : hac
terfe hahereniiUatenuf.
mutationum :
huitts
autcm mouet hoc,Ex neceftiate igitur efi ens. oftendit intentum dicens
& intcndit
,
qu6dpri-
rationem Prima fubftantia eft : ergo neccfle eft elle. Confequcntia paiet, quia oppofitum confcquen-
omnino
talcni
:
ncc ahquis
is ,
alius
:
non
cui
ineft
quod
cundiim aHquod abfblutu
aliter
(e
habcat
fc-
fibi in exiftcns:puta le-
cundum
fubftantiam, vcl Qiiantitatcm,vel
litatcm.
Quod aurem mouctur localiter , licet
Qua(c
effe.
motusloca-
cum primus motus
fit
lo-
eftomnino intranfrau-
led prima fubftantia
:
Subfimti» iramobilti efi
oppofitiun amccedcntis. Antecedens nece£e
exhoc quia
firobatur
3. ftnclufic,
:
intranfinutabilis
ijifcrt
tis
41
fubftantia, qua: neceflecft cfle:
fit
non raouetur
locali
quia prrmum mouens non mouetur motu quo mouet. Ergo ncc mouetur aliquo alio motu. Et per confequcns eft omnino intranfmutabilis. :
Circa hoc autera tria facit. Quia prini6 oftendit propofitum. Sccundo exponit ipfum. Teati6 infcrt corollarium.
Tertiaibi tiiam le
:
Secunda
ibi: Etnecejfitoihene.
Ex tali igitur. Dicit ergo qu6d,^o-
autem cjuidem ipfum mouens
aBu
ens
,
efi
ens
immohi-
Ltuio
eft pri-
mui motuU.
i
hoc non contingit nullatenm aliterfe
Quia fcilicct eft omnino inrranfrautabiquod probat, quia, Latio, id eft, raotus loca-
hahere, le
:
prima mutationum
autem , fcilicet motus locales primus eftmotus circularis. Hac autem , id cft, circulatione mouet hoc , fcilicet priraum raoucns : §iMod nm pcr confequens non mouetur tali motu quo meuetur lo•mouet. Si igitur priraii mouens no mouctur moealitet nee tu circnlari, qui cft fimpUcitcr primus rriptus , cr- aliter. lis eft
iationis tjus circulo
,
httitu
:
id cft
,
intcr
&
& per confequens non poteil
go ncc aliquo aHo, aliter
bile
:
fc
cx
habcre
quo
:
fcd cft
infert
idcft, nccellc efle.
,
omnino intranfmuta-
igitur eft^w/ ex necejfitate, Immobile trgo neeejfeejft.
Deindecum
dicit':
(^ aUns fecunditrn cjuod mottetur,
rprimum mobilc, fccundum locah'
,
Notandum,qu6dquidam cxpofitor dicit,qucd, s.Thmiu ^, primum moucns mouet quafi amatum, quam quafi defideratym quia dcude- Al.amoiaurinm eft eius quod non habctur amatiun ctiam '^™-
ter
Inquirit perfedioncs illius fiibftantiae ex parte
eflc.
localcm
meliiis dicitur qu6d
tabihs
quod mouet. Et
& continuus pra;tct
circularcm tantijm.
lo-
cum^ cfji fsonfecundumfub^iantiam^
prirm' mobilis
nec aliquam forniam abfblu: oporcet quod moueatur
,
calis, vtptacoftcnfiimeft,
aiitcm continnt aliter hahere fecundum
40
igi-
fecun-
variatiu:
motulocali tantiim.AUterautem ptobatur S.Phyficorum,ex hoc fcilicer qucd nulllis motus potcft
Ex hoc
& aliterhabere. ^are
quod non
tam propric loquendo
mum mouens
MOuet autem vt amatumyinoto vero git,
dum fubftantiam
Quia
proprie loqucndo.
tur caelum fe habct fic
cancum , vel
effediui.
T.C.J8.
formam abfblutam,
^oniam autem eji quidemmotiens ipfum immobilc ens, a£iu ens, hoc non contingit ali-
Motum primi mobilis efTe localem, Sc
tur primum mobile j an finis
:
7nenfecundM7nfuhfianttam,ntc fecundum aliquani
inquatitum dcfideratum.
poteft in rebus imraobilibus reperirL
primum mouens
haheat aliter fecundUm locum ,^. fecundum vbi, non ta-
quae vidcntur qua:dam extrinieca locato
Et necefita4 henc^ drfcprincipium.
Nam
neceffarium toties, hocejuidem vi quedprater
impetum. jllud veth,fne quo non hene. Hoc
autem non contingens aliter fedfmpliciter. tali igiturprinctpio depetidet calum , ,
Ex
&
natura.
Exponit
Summas 11. Exponh quod dixerat, (cilicct qtut fit nccdE-
Sliufnntctf^ttas
Cap. III.
frms
taj
metartt dt-
cUr*t.
triflfXA
primi
rooucntis
inquantum
,
eft
duo.
Na neceJftriS dititur forw/.ttiplidtcr.H«
Deus,
eft
vno modo vi, id eft, fecundum volcntiam: quia fr^ter impetum , id cft, quod accidit prattcr impctum rci puta cum lapis fcrtur fijrfum.
quod
cflcnrialiter
id cft,
:
Jllud verotiA.
Jine
non bene
cjuo
animalis
:
neccflarium
fiipple potcft aliquid cllc, vfcl
ficut
:
dbus cft ncccuarius ad vita
& currus & equus ad pertingendum ,
finem, fiuc tcnninum alio
modo didmr
cft ,alio
habere fincm
modo
dicitur
Hoc OHtemM
itincris.
cft,
ncccftarium quod cft»»a
contingens aliter Ce haberc : fed fimpliciter cft,fid-
& (ccundum
licct neccflarium,
fc.
Et
fupplc-
cft
&
primuraaclumnon moacturncceffitatc abfoluta. Rclinquitur ergo , qu6d mouetur neceffitate icamdo modo dida , ita quod ncccffitas primi motus fit ncceffitas cx finc cx hoc quod finc pcrpctuitate illius motus non cflct ordo conueniens ad fincm. Primumergo mouens mouct vt gjjjj^ Vnde tcni6 infcrt corollarium,diccns quod Ex tali igitur principic quod cft primum moues, dependet cdlum, nofura. Vt fcilicct a fine & eriaro \ prindpio effefWuo cxlum quidem , & quantum ad fuam fubflantiara , & quantiim ad motum natora eriam , quatcnus omnia natutAlia dcpcndcnt a caclo,& a motu celi dcpendcnt a :
imtira dtftndtt ifti-
moiKMtrt-
&
:
:
:
S.
Thtm.
Exhisinfi:rtquidamexpofitorqu6dcura teTiwZ P""*°neccffitas primi motus non fit abfbluta : fed ex ttun ctli , finc qui cft primum prindpium, fciUcct Dcus : quMiterdi-
Ir
^
tuntfuhiMett v¥ti»t*tt }
:
fummc
& beatus. Secnndura efb
fcUx,
viuens
ibi
,
iHud autcm quod intcnditut pct momm cft affiad ipfum affiraflario autcm ad id quod
niilatio eft
:
inccUigcns
,
& volens
(
qualis eft Dcus, vt in-
diccmr ) attenditiir fccundum intcUigenvoluntatem ficut arrificiata dicuntur arrifid aflimilari , inquantum in eis voluntas ar-
feri^s
fctiam
&
:
rifids adimplctur.
qu6d
Quia inquara
ficcft
,
fcquirar
Et
:
vita autem.
Circa primum duo fadt- Primo quod in ipfo in-
& appetenre primummotum, cft ma-
tclligentc,
xima delc^tio, quae cft cius bearimdo, &r fclicitas. Secundo oftcndit qu6d in ipfi> obicdo intclligibili , & apperibili , quod cft primura moucns Icipfum intclligcns, cftalrior, ftario
& pcrfediordclc-
quam in aliquo aUorum. Sccxmda
ibi
:
Se-
ipfum autem inteUtgit. Priraa in duas, Primo pro- 4. Centluft». porut intcntum. Secundd probat. Secundaibi: In fmbfiamti» immehiU *ft .Quortiam autem, deleBatio. Didt ergo, qu6d
&
in Ula difpofirione oprima
littm fiS poffit
Cthtm <^
eft
Ex quo oftendit quod primum mouens , qui cft
Dcns fcipfum, ex 8. phyficoriira , quatcnus, fcilicct habet Intelligcnriam motricwn appropriatam
autem mouct {eipfum,habet in Cc qu6d moueri , non moucri ; fcquitur auod
45
& intelligcntis.
cft
fibi:quod
"*'*
Vnum
,
fecundum violentiam,fiint contra naturam. In rcbus autem incorrupribilibus nihil eucnit contra naturam ex 9. huius Text. com.17. & rirdtcr. Nec etiara tertio modo. Quia cum primum raobilc fit mofunt
:
2)^
Inqnirit perfe<5Hones illius fubftanri* ex partc appctcntis
'Deduilto
cxlum primo modo:quia quac
T.CJ5.
quidem impopbtle,
nobis
dum quod primum mouens non mouet ncccflario
»K &^"'*
autem
tempore nobu.Sic emmfemferilludejf,
pcimi^otus : oftendens quud eft neceflitas finis, dicens, quod EtnecejfitM cuitu
&
nectfttMifi-
DEduSfie
prindpium
441
qualis optima paru»
id eft,
,
quacdam delc£bbilis
/« optima paruo tempore
,
potcft fiipple ineflc no-
JUMd enim , fdUcet iniclligens
bis.
eft
femper
li
tjuod cjMidem n^bisefi impojfibile
:
tHMximm deItSMia , qttm
difpofirio
fupplc in ipfo dcfidcrante,& intclligeiuc,^>«t-
ftlitittu
ifl
iffimijf *ii«-
& defiderans
rum.
fic,id eft,in tali difpofitione dcIe<Slabi-
,qu6d
fciUcet
& dcledabiU fimus
,
T>tlt3Mtio
aMmtntmu*.
vinttrtt
fcmpcr:quod intelUeendura cft pro flatu ifto : alitcr didum Philofophi non eft vetura , quicquid ipfcfenlerit, quiafonc futurara vitara non
Dei (^ B*4ttru
utmm.
credidic
Notandum, qu6d fi primmn mouens,quod cft Dcus , mouetvt intelUgibilc,& amabilc oportct qu6d primum raobile ipfiun intclUgat, & amct, inquantum , fciUcet ipfaintelUgentia, quae rao:
uetcatlura, intelligit
& amat priraum roouens
,
:
cx qua intclle
dcle^rio ; ciim eius felicitas confiftat in amorc, Sc contemplarione mouentis primi. Quam felidtatcm , nos fperamus habcre , non pro ftatu
&
&
modo poffimus pro ftatu futuro licct habcre aUquam ralem dcle<Ebrionem optimam, alin paruo icmpore, Ucet impcrfedam ,
iflo,fcd
:
&
&
terius rarionis
ab iUa pcrfc^
,
quam
fpcramus.
Dcinde ciimdidt:
^oniam
,
dr delecfatio aSfus huius. Etpr»(jr inteUigtbilia, dr
fter hoc vtgilatio,fettfus.,
Jntelligentia
&
memorid autem qutfecun-
dele^abilifimum. Spedes veti , fropter hoc
dum fe
eitts quodfecundumfe optimum qud maxime eitss quodmaxime.
,
&
tota neceffitas prirai raotus diuin» fubia-
Probat quod dixcrat , quod , fciUcet in iQxx viit\J.i.^ huius confidcranris,& intelligcnris, primum nio- +'• ^-^' uens cft fiimma deleclatio, diccns : Quoniam
ceat voluntati.
&
SVUUJE 5ECVNDiE Cap. Primom raoucns
cflc
deleSatio huiu/ aBtts
quitur zStxxva intelUgcnris
UI.
fummi
,
,qu6d dclcdario
& dcfidcranris
:
Quod
pcr-
bonum.
lcra, ide6 vtvigUatio, tfi
deleSabilifftmttm
,
&fenfMs,&
id eft ,
qu6d
intelligentia.
raaxiraa dcle-
&
S
VM MA RJ Vli,
Primum moacns cfTe fumm^ fclix, &: bcatum atquc in co cflc maiorcm delc:
£lationcm,qukminVlloaIio. cxponic Dodor.
^
fc-
probat a fignO dicens : Et propter hoc , quia Cdlicct dclcA^o confequitur opcrationera adhia-
felix, viuens,
fedum,virtutis infiniuc
id cft
,
Quzbcnc
dario cft in vieilia , dura horao zGta fcnrif,aut /• /• 11 /\ .11 r* mtcllcctus athi mtcUigit : fcnfus emm , intclle£hun in pocomparanmr ad fenfum ,
& &
tcntia
,
ficut vigilia
quia aUa,puta fpedes
m •
•
Quod probatt in memoria; Vcl fcamdum
ad fbmnum.
aliam littcrara Specits ,
& memorit, funt fupple
deledabiles propter hoc, id
cft,
propter opcrario-
nem aliquara a^alem,inquantum JciUce: fpecie, vCl
.
.
"•"»*
Z.*^' m^nm
^tiO»
„ud« tUUfi4Mr«.
;
441
Lib. XII.
vel pcr (pcciem
irt
Metapii.
raemoria menti noftrat aliqux
operationes dele^biles prxterita!
aut futurjB,
,
ingeruntur quafi praefentes. Ex quo infert qu6d propter hoc , quia fupple delcdatio confiftit in adtu (enfus
fecmdumfe, huiufmodi JntfUigibiU ftnfibile,
dr
intelleclui
&intcilcdus
,
intetligenti^ autetn
,
id eft,adus intclligendi,inquantum
*/? eiui
quod efifecundttm fe opttmumy
quod cft bonum
intclligibile.
ligibile «xcedit
bonum
Nam bonum intel^
{cnfibiic
bonum
ficut
:
& vniuerfaic, bonum mobilc, & par& per con(equensdeledatio in aiflu in-
jmmobile,
fenfum '*'*- ricularc,
telle<Shis eft
quo
prior
illa,
qus cft in
& ^»<e maxime auod maxima &
infert
id eft
,
Ex
a<Stu fenfus.
maxime,
cjuod
efi eius
pcrfediffima intclii-
,
maximc optimi obiedi , quod eft primum ens , quod eft Deus , ad quem fequitur maxima dciedatio. Ex quo patet quod intelligcntia intelligens,& appeten? primum raoucns,quod cft primum inteiligibile , & primum appetibile, maxima fruitur deledbatione conicquente cius gcntia ut
Dcinde cum
feiicitatcm.
dicit
Seipfum Autem intelligit
intelleSittsfecun'
dum tranfumptionem inteltigAilu.
Intellip"
«Mif^".''
biiis
autemjit attingens,
^
re idem intelleSfm eniminteUigibile
(jr intelligens \ijua-
intelligihile-fufcejitihite
cjrfuhlfantia intelligen-
,
dum eft a6lualiter habens
c^uare iilud mdgis
.
ffio^quod 'videturintelleSius diuinumhabere, (jrjpecuiatio
.
;
dele6fabilifimumy(jroptimum,
gens inquantum attingit obie«Stum
Quia
inteUigibile.
MjtUr ItHeit-
qu6d intelle^ut fit aBu tntelItgens pcr hoc quod attingit obic^Stom: & propter vnumquodque , & illud magis , fequitur quod igitur flc cft,
quicquid djuinum , aut nobile
&
e^
exti''
fiui eft felicitM fnbftantit,
vt cft intciligere,
,
delc<Stari, inuenitur in intelle<Stu
primura
fiui,
perfe.quM
ttUeriu* (it'
atungcnte
iufquf.
Multo amplius inuenitut in ipfo primo intclligibili cdmprehendenrc , aitingcnte fcipfiim perfediori modo: & ideo cius inteiligibile.
&
deIe<^tio
eft dcledtabiliffima
,
& optima.
Ide6
Quate Hlud magis ifio, quod videtur eft inic[\t{kai'diuinumh^ere, id cft, qu6d intclligc.»
.fiibdit
rc
,
:
& quodcunqne aliud diuinum magis videtur
habcre iliud primum
,
quam quodcunque
alio-
rura. Etfpeculatio cuittseR.qmdernd9le£lahiliJfi-
mum
& optimum.
,
intelligibilcquod
Et fubcUt Si igitur primum Dcus -.fic hene fempier hahet :
eft
vt nqs tjuando^ue Dettsfemper mirabilis.Siautem magis-adhuc mirahilim hahet aliquis. Vultdicere, TeUtita* quod cum dele<Statio, quam nos habenws intcUigendo primum intcliigibilc.fit optima,Iicet eam Dei,(^tUiorum in ipeci*^ pon habeamus femper, fed quandoquc; fi Dcus Utione
&
habeteara fcmper , mirabilis tfteius feiicitss: fi eam iubet fempcr nobiiiori,& intcnfiori modo quam nos quandoqucadhuc eft mirabilior. Hoc
ipfitu
(onfiftit.
autcm fic, quod fcilicet illam dele6tationem ha^ bet Dcus diuturniqrcra quam nos,quia sternam) & habet cam perfe<Stiorem, & intenfioiicra , quia ipfe foius feipfum perfc<Stc infinito
»
comprehendit
& adxquato ipfi obie<Sto
fua propria eflentia,
a<Stu
gyod eft ipfa
,
Q^od dc nuUa creatura
dici
poteft.
Si igiturfic bene habet
vt nos , quandoque.
,
Deusfemper mirabilis. Siautem magu^adhtic
SVMMARirM.
mirabilius habet aiiquis. Oftendit quod in ipib obieftq
4i
appctibiii,
quod
inteiligcns
,
cft
aitior
eft
quam in quocunque talcm rationcm magis,
I.
:
intelligibili,
primum mouens feipfum ,
&
perfcdior delaSbtio,
Et quafi intendit
aliorura.
Proprer
habcnt dele-
aiia
primum
<Elationem inquantum attingunt ipfum ,
& illud
vnumquodqnc
Pofterionun t.cj. fed
per adiim intelledus
& appetitus
ergo multo
';
magis ipfum primum feipfum intcUigens , lcns habcbit dele6tarionem. Dicit crgo, telleSlus
fupplc alius a primo
cunditm tranfumptionem
iiitcUiiibUut
quod in-
intelligit feipfum fe-
intelligihilii
inquantum
i
j.Et criam de
aliud a le
enirn
fit
:
ideo fubdit
,
quod
intelligibilc intelUgibilii
fupple ipfc intcllc<5tus attingens
aliquod obie<5tuin.
&
kilicet
,
Ex quo infert: Quare idem , co modo quo Ici-
intelligthile
cxponit dicens, qijod
habct ad intelligibile obie<Sium ficut potentia ad a<5tum,& pcrfe<Stibilc ad perfe<Stione cuius eftfufceptiuiim: idco intclle<Sluscftfufccptiuusobie<StiinteIliintellc<SbJs fe
&
gibihs ftantia
,
& {pecialiter fubftantis
,
quatenus fub-
eftpropricj&primun) intclligibilc.i&quii
vnumquodque fit a<Slu , proiit rccipit fuam «Stioncm
:
idco intelle<Slus a<Sluatur
fcilicet recipit inrelligibileiede
here intclligibilium
perfc-
inquantura
autcm adtu
eft cftc inrelligibile
,
in ge-
fiue in-
& quia vnumquodquc agit vt eft a<Stu ideo inteKtUui agens, & opcrans, id cft,iatcllitclle<Stus
Aj.inteUc&u.
ETvita aatem vtiejue
:
:
efi
e:(iflit:
etenimin-
autem
telle6ly4 afiM.s vita,ji(ud
ipfe
aSius esi:a^fts atttem.quodfecundumfeiilius
vita optima^^fempiterna.Dicimus aute De»
animai effefempiternum optinram. ^uare vi~ ,
(jr
aterna e.xiHit
primp vcrum
inquanrum concipit obic<5tum
non
& pcrfedum non
& alios.
Deo : hoc enim Deus.
bile,
inteUigibiliS.
contra Pytiiagoricos,
tay dr duratio cojiiinua
intelligcndo aiiai<x
dicimus ficri idcm cx cognofccntc,& cpgnito. Qualitcr autcm intellc<Stus attingat inrclfigi-
ftlfu ingenere
,
Nam intclligit fc
iicct
au»ndo fit 0ciM,^ quid
bonum
excludenda ab illo primo principio,
telligibiie.
crit intelleUtts,
JnteUcHen
cfTe
& concipit in (e aliquod obie^m in-
3.dc Anima.t.c.j.&
queptciiofit
& vo-
Primutn inccll|gibilc,quod cfl:Dcus,efl*e viucns j Irem
tranfiimit,
cft
JnteUeBui
6f in-
Oftendit fecundum diatc di<Sto
,
quod
,
quod fcquiturcximme-
fcilicct
primum
iiitelligibile,
quod eft Deus, eft elTcntialitcr viuens,& quxdam vira, dicens^ quod vtta vti^ue exifiit,Cci\icet ipfe Deus,quod probat Enim pro quia, acltss intelle^w.puta injcelligcrecft quxdam vita. Jpfeautem Deus efl iXud vd idfalicctprimum quodeft
4(J ConclufU.
J.
:
,
Deus,eft
eftfuum
ipfc, fcilicct a<Stus intclligendi,quiaipfe
intelligere
gcndi in ipfb e^,
& fempiterna viuere,
:
aBtts autem, fcilicet inrelii-
(^ui fecundum fe efi
iiliifs.
vtta optima,
Cijra intelligere
homini
fit
& proptct hoc fupplc,X)Kr/>«*«fccundura
vulgarem lationem«& famaro, Deum ejfe (juoddam animal fempiternum,& optimum. Cuius ratioeft, quia vita apud nos in folo animaii rcperitur pianifefte
:
quia plarftx non
ita raanifeft^
quia igitur vita corapctit Deo ipinafur
:
continua
,
;
ide6 animal no-
co;iciuditergo, ejuarevita
&
xterna extfitt in
viuunt
Deo >
,
&, durMtio
id eft
,
quod DeiTS
Subftantis immobilit eft effenti^liter
vit» (^ vittens.
Intelliger»
Dei
eft
De$n.
fideq.i
efttod
li.di' t.d. 1
dift.x.Vttrifienfie.
:
,
Summce IT. Deas hocipfum lnttSigtr* buillifenti $ft
cjuod efi
& zterna
enendaliter
eft
,
Cap. flia
vita
nec ctiam aliud ipfc, Sc vita Confimutur fic ratio lUud cui eft idem
continua fua.
:
:
clTentialiter fiium intelligerc,cft eftcntialitcr vita:
mouens
huiufinodi
eft
crgo
;
,
&c.
Maior patet , quia intclligerc eft vitaintelligenti. quiaomnis pcrfe^o eft cllentialiintclligcrc autcm eft pcrfedio in-
Omnitptrft' Minor patet Mi* tjfmti*- tcr idcm Deo Uter tftitUm tclligenris.
:
:
nino
eft
adhi
:
eft opus huiuimodi ,
qui
vitaj
:
:
,
:
,
vt ficut viuere
pcrfedtum
,
qui
,
:
t^M*
vita
& quod-
,
:quia aftiis pcr-
hcet autem in
omni
Qnod ,
mtintfeftttm
ejuidemigitur eftfubftoittia oliqttA
& tmmobilts ,fep*rata a fenjibilibut, fdUcet
eft
^^
tx his.
SVMMARIVM.
quzdam
Primum moucns elTe virtutis
infinitac,
quia mouct terapore infinico. Ratio falfa, &: conclufio vera. Pulchra dubia
mouec
Dodor optime exponens Philofophum ,
ctfi
non approbec
cius
dida in omnibus Concluditur
fed in aliquibusreprobct.
Dcum cfTe irapalTibilem & immateria,
alio a
adus intcUigendi diftingiiamr rcaliicr i
lem.
& accidens pcr accidens tamen ipie Deus eft rea- OStenfum eB autem ^ non contingit habere hanc fubHantiam magnitudi^ ^ liter & eflcnrialitcr fuum intcUigerc aUoquin nem nullam. Verum fine farte indtuifibilis habcrct (e ad ipfiim ficut potenria ad aftura &
fnm idtm !atiatamt,
qusdam
cft in vita
fubftantia inteUigcntis, ciim
InfeUDet
,
:
& inrcUigcns a(fhi pct fcihiis
quam dormicns
primo
eft
quod
,
potenda :
feftior cft viuit
eft cflc
intcUigcre pro fccundo a6hi cft ipfe
intcUe(fhis a6h:s
dam
in potcntia deducitur ad
,
dicens
quidam gradus
eft
dcAnima,t.c.j7. ^ic intcUigere intelligcnti-
eftcfte
tjt
totiti».
,
vel pro fiMindo,
quantum ad primum adhim , viuentibus bus
A9u*
& in t^
& iUud primum agcns eft perfedum. Er- E/i nliifMJm gobonitas & pcrfedio non repugnat ptincipio, fnbftMittsm & minus orimo. Deindc epilogando concludit T^ZLv*'
,
elTendi pcrfc^nflimus in cntibus
1.
qnod ens
primum,& ens,
Nam intclhgere
intelligcrc.
quantum ad primum adhim
ex
p>er
efte:quia
prior potcntia fimpUcitcr, ora-
a6him,
& monere fc &
puta fcntire,
&
fic
fumi pro
ficut viacre potcft
adhi, qui cft eflentialitcr
fit
darc aUquod agens
fempttema
Notandum,qu6d primo
445
hoc ergo patec moriuum eorum nuUum ciam a£his
vita.
ied prinyim
III.
fit
qualitas,
,
:
:
itUeBi-
:
tamen oftcnfum cft, quod eius fnbftantiaeft adus nec aliquod accidens poieft fibi eucnire. Benc crgo didtur quod fubftantia primi cnris cft :
&qu6d
eflcnriahtervita, eft cius vita
artema
,
&
adhis eius intclKgcndioptiraa.
Dcindc ctim
(jr
autem omnis mngnttudofinita eH, aut infiniFinita quidem propter quod hocvtique
ta:
^icuntjue autemfutant , vt Pythagmciy Lcucippui optimum , nobiltfimum non
^
tudo. Inquirit perfedHones prima: fubftantia
inprincipio ejfe.^are.^ flantarumyCJr Ani'
malium principia caufefunt. Bonum verOy^ ferfelium in hU qnaex his^ non reSfe exiHimant.NamJperma ex alteris efi prioribui per^ fe6tis \ (jrprimumnon efijperma ,fedferfecfum vt priorem hominem dicat alicjuis effe
Non enim qui ex hocfit\fed alterum
fpermate.
€x quofferma. ^ia qutdem igitur efifuhfiantia aliafem^
T.C.41.
Mouet enim fer infihitum temfus e^ non
habet fotentiam infinttamfinitum. c^ioniam
non habebit magnitudinem : Jnfinitavero non , quia totaliter nuUa eFi infinita magni-
didc;
T.C.40.
efi.
piterna
, S".
mjnifeHum
tmmobilis feparata
afenfibilibstSj,
ex di^is,
esf
uenris ex
47
Jxcludit Tortm »nti.
&
nobiHffimum non
ejfe
motiuum
:
in
primo principio.
Quomm
Quia anitnaltum,& plancarum funt vtiijue cauft boni , & perfedH , non tamen bonum , perfeSlum repcritur in ipfis ptincipiis, fcd in prindpiatis. Vnde fcmina quae funt principia animaUum, & plantarum, finit imperfe€la, &
qHOTum.
fubdit
&
rationeputauenmt a primo prindpio debcre ^ pari * ' io c n. cxcludi bonum , perrectum quomm improc[uodnonrecte extjttbationem iubdit dicens, t*li non connenit imptr- mant. Nam fperma efl ex alterisprioribiu,& perftciit. feilis : fperma non eft primttm , fupplc prindpium fimplicitcr ,fetL aliquod almdperfeElum; vt fi altcjuis dicat hominem ejfe prioran fpermatt Trtneititfft fi,
-J
•"-
i
i
&
:
acdpit ex 8.Phyf.t.c,78.& indc-Omnis magnirado aut eft finita,aucinfinita: fed virms primi mo-
tur ex /jocfpermatc fcilicet
dedditur,
,
,
cum fitinfinitaexhypothefi, non
potcft
»1
magnitudine finita quia nuilura finimra habct potcntiam infinitam nec poteft elTc in ma-
cftc in
:
:
gnitudine infinita, quia illam impoflibile vt
probamr
& eriam
1
1.
3.
Phyficomm
non poteft
TrittiafiA'
primi moucnris in aliqua magni-
ftanti» habet
huius,t.c.40.& inde,ergo
cile fubftantia
eft dari,
capitulo de infinito,
mdine. Didt ergo, quod Oftenftm eft autem in virtiatm itt' jinitMm. 8. Phyficomm , Quia non contingit hanc fubftantiam , iciUcct priinam nullam magnitudtnem habere. Verum pto fcd, eft fineparte , id eft, impartibilis,& indiuffibtiis.
Cuius probationcm
fubdit:
•
:
&
non enim hominem
48
hoc quod eft fijbftanriaincorporca nuUam habens 6. Ctntittfit. magnimdinem.Circaquod duo facit. Primo facic quod dithim cft. Secundo cx omnibus praecedenSuhftantin tibus concUidit quod iUa fijbftantia fitimpalEbi- immthilti magnitndine lis, & inaltcrabilis. Sccunda ibi At vero,& quia mtiu tarrt. impaffibilii. In prima partc fiipponendo quod primum moucns fit potentix innnitar,quatenus mouet per tcmpus infim'tum,vl probatum cft S.Phyficomm ; intendit talem radonera , quara eriam
uends Exdudit qaendam errorem,& falfitatem quorundam qui impcrfedionem attribuebant primo enri, diccns,qu6d non redc cxiftimant^KifKw^K* Leucippm optimHm,& putant, vt Pytha^orki,
mo-
panc vinuris qua mouct , oftendens ex
fcilicet (jui
ft, id eft,genera-
fed alterutn ex ^uofperma,
& hoc eft homo geiierans.
£x
Afouet enim per tempns infinitum , firilicct cum moueat {empitemo tempore, vt prxdidhim eft,& finitum non habet potenttam infinitam.
^uoniam
autem omnis magnitudo tft fintta, aut tnfinita: Ftttita cjuidem magnitudtnem non vtitjue hahebit fropter hoc, fcilicet quod didum eft:quia nuUum
fimmm habet potcntiam rh, (cilicct Itter
tn ntn fotift tffe
in
mn~
infinitam. Infinitamve- jnitntUne.
magnimdinem non habebit, quia tottt-
nuUa magrtitudo eft
firtitt tnfint-
infinita.
Notan
::
444 x.q
XIL
Lib.
Metaph.
Notaiidum, qubd, vt didum e^,iftaconGlufio fua probatione fumpta eft 8. Phyflcoruin» i,vin»d Et oportet pam fupponere , licct multa dubia fn* 4?
Vtde in
i .W.
pr»h*nd»m infinitati,
^
d.Z.eiufUem
fy in
quddli.
q.j.dr Heric. Gand.qHtdli.
cum
Vnum
cludat.
eft,quando dicit quod
mo-
fcilicet
infinitura
fc-
,
cundum cum crgo quaelibet elfet virtutis infinierroncum nAforic dicatur qu6d , quod eft nullainferior
:
mouet tcmporc infinito,nifi in vir-
Quomodo
tontemne.
Mouct
valet illa confequentia
etiam
tCTTiporc infiriitOjCrgo eft virtutis,vcl
tentiae infinifaejdubium eft.
po-
Quantum autcm Ipe-
ad pr^fens, poteft breuiter dici,qu6d antecefic intelligendura eft : quod squc bene con-
(Slat
dens
: fi pofllt mouere pertcmpus moueret per infinitum:quiasquc oportet ipfum efre in adu. Sed illud polle patet de primo mouente quantum eft de fe.Cifct igitur jion moueat motu irjfinito , ficut Ariftoteles in-
:
tamenfi accipiatur ahtccedens illud,qu6d eft
ex parte iua potcft
verum
&
,
mouere
fic
acquc
;
ha-
fiifficiens
ad
qaod
poteftintclligicrc-
,
augmfentum magnitudinis
ex quo qu6d talis potentia extenfa per accidens, ?uamdiu eft in magnitudine finita eft intenfiue nita,& non infinita cquia infinitas intenfiua non :
fequitur
,
tur
intenfiuc :
nem quam probat
eflet
:
&
cxtcnfio eflet pcr
fi
accidens. Si ergo
non permittat fimul infinita efle, tamen caulk , quantum eft ex fe, fi poffit fimul in infinita , ex hoc fequitur quod fit infinita & ita de primo mouente videtur concedendum, quod fi poteft caufare fimul infinita , quod virtus eius fit
non
efeHuU per confequcns fi fimul habet virtuinfinita non tmnuit tem caufandi infinita:ita quod quantiim cx fe pof^ ^irtittem :
&
producere fimul
fet
infinita, licet
naturs efFedus
repugnet, adhuc concluditur infinitas virtutis Quotnodo Itx eius. Oportet
autemconcederequod fimulpoffit fe , ex quo quantum cft ex fe po-
quantum eft cx teft caufare
diante
motum
infinitum
:
quia faltem me-
motu infinito poteftcffeftus
infinitospro-
ducerc.
Aliud dubium potentia infinita
Qualitcr verum
eft.
poffit eflc in
Nec probatio Philofophi fic
in maiori magnitudine
non
cfle in infinita
nonfoffitefft
potentia infinita
Sed
iftud
,
:
8.
Phyficorum, videtur
quod maior potentia cft &ide6potentia
quia
illa cft
infinita
Nec poteft
impoffibilis
;
ergo
non erit in aliqua magnitudine. argumenaim non videtur concludcrc
quia aduerfaiius cfle
:
magnimdine.
poteft el^ in magnitudine nnita.
teti» infinit»
qu6d
qui dicit potcntiam infinitam in magnitudinc , poneret ipfam efle eitifdcm ,
rationis in tota magnitudine,
magnitudinis,
& in qualibet parte
& ita in maiori ficut in minori
qu6d tota potentia
infinitaeflet in tota
dinc,& totain qualibet parte
ficut
:
;
ita
magnim-
anima intel-
&
kftiua eft tota in toto corpore, tota in qualibet parte cius, nec eft maior in maiori corpore quam
Et
in paruo.
fi
iftam
animam confequcretur po-
tentia infinita intelligcndi
dine finita ficut in
:
,
illa effct
in magnitu-
& ita in parte ficut in toto:& in parua
magna,
quod potcntia
>
fcilicet
ifta
,
,
aliquid
extenfa per
potentia inlinita ponaturin
magnitudine,quaero quid eft extenfum iftaexrenfione magnitudinis
?
Non
ipfa potentia infinita,
probatum eft.Nec ipfa perficit iftam magnitudinem extenfam ficut forma matertam , qiiia
ficut
eft in rtiateria
,
ex conclufionc pra:oftenfa
ergo oportet ponerc matcriam extcnfam ipfa ma^iwdine , qux materia perficeretur potenria in-
magnim-
nnita; ficutcorpus noftrum extenditur
dine per
fe
extcnfa
;
& perficitur pcr animam
telledtinam non extenfam
in-
fed nullamateriaeft
:
ir^
primo habcnte talem potentiam, vt pr^oftenfum
Ex
eft.
ifta igitur
immaterialitate pracoftenfa a
Philofbpho Libet ratio Philofbphi efficaciam , cum hoc, quod intendit loqui de potentia non extenfa pcraccidens, vt probatum eft. Aliternon videtur concluderc ; fed difcutere de przdidis magis fpe£bat ad o^tauum Phyficorum. Notandum ctiam quod licct virtus corporis caeleftis moticat inferiora corpora per tempus
Infintta ratio
non
cogerc. Arguit enim
fit
fe exiftens
forma informans extcnfionem
tantum, quorum quodlibetrequirir aliquam perfettionem fibipropriam, illud concluditur elle pcrfciStius cx pluralitate eorum feorfum , ex hoc per confequens infiniquod poteft in plura tum, u fimul pouit in infinita, Vlterius etiam (i
&
prarcedenti capitulo
,
qu6d primum mouens eft fine materia, fequituc propofimm.Namomni extenfione ahquid extenditur
littu
in msgttttU'
fequitur
cia,noneftinfinita ffccundum efficaciam
vnum
:
dttu.
Ex quo
in parte.
quia
poien-
fed quamdiu intelligitpf poiens crefcere in effica-
poteft
:
naturae cfFeftus
fluMliter fo-
id eft, eflicacioris
diueftinmagnitudinefinita
Quia quicquid
:
frimofrinci-
quam
,
caete,
omnis tahs potentia extenfa per accideHS quam-
in aliqua plura fimul ita.perfed:e ficut in
oftenditur eflc probabilis
ff».
in toto
tiae
maioris
eiT:
magnitudine
de calore in igne
quod potentia infinita in efficacia , yel etiam non eft in magnitudine finita. Et tunc Vltra cum non fir aliquamagnitudoinfinita, pacet quodnuUa potentia infinita cft in magnitudine. Coniungendo autem huic hanc conclufio-
inferendum propofitum. Confequentia autem fic
in trah. de
Exemplum
rispartibus.
poteftede fine infinitate in efficacia ; ergo fequir
fi
jbetur antecedcns
^
:
finitum, ficut
tcndit
S.W.i.gF.i.
;
cludit propofitum
quantum
ttn infinit»,
eft
& hoc probat ratio fua hoc modo Qua:cunque potcncia eft extenfa per accidens , maior, dens
fcere in efficacia per
(^NominaUs tute primi.
non
potentia infinita
m.iiorignis
./iuer.delpice,
motu infinito
Quod
moueat fuum orbem per t^mpus ;
frobMurvir-
:
in magnitudine finita,puta dftro extenfa per acci-
id cfl, efltcacioreft in maiori
tx
Cfiftf*-
iHtendit, eft ifb
uens per tempus infinitum fit virtutis infinrts : quia fi /ic , ciim quaclibet intelligentia inferior
^q.i.fed delir»ment»
JncoifiptJJibt-
:;
:
Similiter diccmrinprbpofito,
infinita in
dem rationis in toto, &
magnitudine
,
eft dc fecunda Intelligentia qu£e«on motiet tempore infinito nifi in virtute primac.Nec etiam poteft dici
,
qu6d caelum fit
virtutis infinitae
,
licct
duret per tempus infinitum quia maior duratio :
nihil perfedlionis addit.
anno
durat,
dic tantiim. efle
,
non I
n
eft
caelo
Nam albedo
perfedior
quam fi
cnim non eft
,
qua:
durct
vno vno
virtus adliua fui
Vnde fi eius infinita virtutem, non tamcn ex
fed fbliim ftifceptiua.
duratio arguat infinitam parte durantis
ducentis
,
ipfum proDcinde cum
fed ex parte principij
& perpctuo confcruantis.
dicit
jtt
vcro quiA imfapbUiis, ^inalferabilis^
Omnes
emm alij motus foHeriores fmt eo^qui
efi fecundum
locum. Hactjuidemigitur mantf
fefia quia huncmodum habent.
cflet eiuf^
in parte.
Diccndum, qupd conclufio
duaHit
(y non proptcr hoc fequitur , quod fit non nrguit mhnita :quia nonmouet nifi motum, & ideo m- virtuem iitfluentia eft ex mouente primo , ficut iam ta
Ariftotciis
quam
Concludit ex pratccdcntibus , qu6d fubflaneia primi mouentis eft impaffibilis , inahcrabilis.
&
cottclufu,
,
:
Summ^II. niotus,ncc aliquis
efi
Cui non ineftprimus alius,quia remoto priori rcmo-
intendit talem rationcin:
Et m^iltt
primum moucns,vt
ucntor omnia poftcriora fcd :
MMsbtrMhiit.
prioftoifum cft,non mouctur motu locali,qui eft primus fimpbcitcr ; Ergo ncquc alio motu,& pcr conicqucns cft omnino impailibilis &inaltcraDilis.
mtouelwrmc mii»
Dicit crgo,
quod at vero cft fupplc
raanifcftu:
qm* & impa(Jibilu,& inaltnrabUu cft fupple
omnium
445
communicantium in aliquo coramuni ; Sc fubdit quod numeros enim dicunt idciu : hoc autcm addit,quia Platonici po«antur
cfle
rcrura
fiieruntldeas cflc numcfos:ex quibus forfan vidcretur, qu£>d cx
panc numeroru pofllt haberi ccru quod inucliitur diccns:
pluralitas Idearum,contra
Sed de numero
ejModoejMt quideficMt de infinitu di-
fub-
,CHnt:qMadocjfu vfcjue addtcade, id eft,decf deter-
primi.Ow;«f/ enim alij mottufunt
minatts.Yult diccrc,qu6dponcntes Idcas c(Tc nu-
fojlertores eoyCjui ejl fecMfidum locttm,Sc tunc fup-
mcfos non (empcr vno mododc pluraUtate nunumerprurn loquebatur,nam quadoque nnmeros diccbatefte infinitos (ecundum (pcdem,& hoc in
tml»c»li ,nec
mtu
mtuttiir.
Cap. IV.
ftantia moucntis
plcndum cft;qu6d cum non moucarur motu locacludit
confcqucnter.Vltim6 conquod hdc cjuidem igiiur manijtafMnt quia
ncc aliquo
Ii,ergo ,
alio
bahent modMm. Vc przoftcnfiun
eft.
SYMMiE SECVNDiE
,
IV.
opinantesquod/^ro-
fic
ftercjMa causa tatafit plnralitas nMmerorM,Cdlicct
imraobiles,ac
, qux ab cis moucntur , quarum motus inucftigat.
iphaerjc
S
vfquc ad deccm:;Mi;*/ dtcitnr ab coftudto demor,demonftratiuam.Guius/or(an ratio cft/|uia talis deiiwnftratio (^iccie-
ftratiue, id cft,pCr rationcni
numerodcaomi-
nomen tantum
numc-
funt tria
:
additis faciuQt leat
Secundo cfTc intcr fc ordinata Tcrtio co-
rum numcrum indagac Vidcturponcrc inteiiigi^ntias virtutis infinitXtfcu
Peosifcd non fatis conftat de cius mente. .
q- 5.
& quodli.7.
volucrit
licct aliquis adigiiet iftam ratio-
& & tria addita faciunt (ex:quatuor autcm
fuadct prima mouentia
efTe fubftantias.
:
,
rumex numcro cxlorum vcnatur.Primo
Vide Dodorcm i d. 8 dubium etiam eft an
lutioncui.
quia numerus denarius confiirgit cx pro- /l.progrefu cc^Tu numerorum v(que ad quaternarium, qui cft primus numcrus quadratus. Nam vnum, duo
ricm
Rcprehcnfis andquis probatpliircscfTc
cmne^i
lu
rumnumeri noncft (ecundum rein,(cd iecundum
VM M A R I VM,
fubftantias immatcriales,quarum
m «•-
finilii jpecifi^
Al.
Quot fint numcro fubflantis
eormm
rMiene
rorum detcrminari vique ad decem,& hoc quan- eefrocedere luet,iUnomi' tum ad numcrarionc:quia alij numcri poft dccem natiHe vf^ue videtur iterari fccundum nomen numcri denarij, addetemanvndecim enim vidctiu" ide quod decem & vnu:& ti^ni Jixere. ficde aliis.Et fabdit cotra
Cap.
numc-
infiniturquandoquc vcro diccbant fpccics
Innitmeris qi40»ii
deccm.
Sed vtrum
non cft pracfcnris ncgocij
iftaratio va-
Tunc
pcrtradarc.
quia ex quo poncntes (ubftantias iramatcrialcs maximc fucrunt Pbtonici
ergo fupplcndura
cft
,
poncntes Ideas , cum illi nihil detemiiiutc dixerint de canim pluraliutc Ideo nccefiarium :
ntuic inquircrc vtrura
eft
vna poncnda
fit
talis,
aut plures. Dcindc cum dicit
primum
&
mobilc a primo principio moucri fecundura Doftorcm videtur quod non. ,
Nohis autem exfuffofttis ,
^ determinatis
dicendum. Princifium quidem enim
(jr
fri-
mum entium esi immobile,^fecu}:dumfe,(jr T.c.4t.
VTrum autem vttamfonendum eB talem fub/iantiam
Cap.4.
M
,
aut flures
ofortet non latere :fed reminifci
, ,
(jr
(jr
quot
aliorum
negationes;quia de fluralitate nihil dixerunty
^iu enim circa ideas
4juodfit flanum dicere.
exiJHmatio nuUam ferfautationem hahetfro-
fccundum accidens.mouens vero frimumfemfiternum,(jr vnum motum. ^uoniam autem quod mouctur neceffe eH ab aliquo moueri^ frimum mouens tmmobile effefecundumfe^
^
(jr femfiternum
cadem
:
quandoque autem vt vfque ad de-
determinatis.
quamcaufam numcrorum , nthil
Profter
vero tanta fluralitas
e/i
diciturjludio demonHratiuo.
,
^
motum a femfiterno moueri,
^ vnum ab vno.
friam.Numeros qutdemenim dicuntideaa.Sed denumeris quandoque autemficut de ififinitit dtcunt
^•^•5'
Accedit ad detcrminandum vcritatcm.
Primo
Circa
quod duo
facit.
cfle plurcs
indctcrminate.Secund6 inquirit eanim ^Timut mo-
oftendit ilbs fiibftantias
numcrum detemiinatum.Secunda ibi: tem vero. Prima in plures.
Secundo
trcs.
Primo
Pluralita-
"^
^^r,
oftendit eas efte tternus
eas c(?e (ubftantias.
Tcrtio
cflc
&
vnm.tmius
oTdimtas.Secunda.ibi:Neceft'e& harumlattonum. terni mehi-
Hic.vt diccbatur jnquirit Pliilofbphns dc fubAl.inunobi> ftantiac immatcrialis numcrali quantitate. Circa lis.
quod duo
Prim6 proponit inquifirionis ncSccundo acccdit ad daerminandum veritatcm. Sccunda ^wNobis autem exfMfpofitii. facit.
Tcrria ibi:J^o
emm f^nt J*tima. in
duas.
Primo rcfumit aliquid cile vnum,primum,principiii,immobilc. Secund6 oftedit quod prjetcr illud
Sermodeaw ccflltatcm.
vnii primii funt ctia alia plura Scciida ihy.yidemui
mertfuhfi»n-
aute.Dicit ergo,qu6d fupple licct
tiarum immohilmm tm-
mattnaUMm.
DicifCfgo quod non ofortet latere ,fed reminifci,
^
aliorum negationer.o^Xi. fcilicct nihil dixerit de pl^alitatefMbJiantiarMm immatcrialium, qModfit flanMm dicere,id cft,nihil dixcrunt planum,& manifcftum^vfrwwi eft fonendu vnam tale effe fubfiatia tantum, autflMres:c{\\od fic patev. Exijltmatio
enim,id cft,opinio,^««
eft
circa JdeM,nulla habent
fropriam ferfcrutationem, quia fcilicct Idcje non ha bcnt rationem alicuins certitudinis , ciun pqScoti Oper. tom.
IK
alij
nihil dctcr-
minate dixerintdenumero hanun (ubftanriarii,vt di(5him cft: Nobis autedicendH eft exfufpofitis cr determinatis (ciHcetfupefius,& in 8.Phyfic.t.c^.j,
&
indc , cjMod frimutn frincipium entium efi<jMide itHmobile,& fccMndumfe fecundum acctdens,
&
&
mouens vnum motum primum, sepiternii.Cmas cauiam tangit.^o;7j< omncquod moMCtMr necejfe eft ab aliqMomoiuri, vt probatur 7.
quod
(cilicet eft
& 8.Phyf.t.c.
I
.& inde.tx.3 3
.
& circiter ncccftc eft Pp
fupplc
'*'•
:
:
:
Metaph.
Lib. XII.
446
fuppleeflc /'riwKW mouens ficundHm fcAA eft,<»wmotum femj>iternum moueri nino ejfc tmmohile :
&
&
vnum , fcilicet afemptterno fcilicet mouente motum Mh vno mouente. Ifte autem eft motus pri:
mi mobilis
:
,
quod mouetur
prima
a
intelligentia
id cft,naturaHter/m^»>«'w«M, ,
& fine magnitudine propter caufam pra^
diBam
:
quia
mouent tcmpore infinito:&
(cilicet
per confcqnens funt virtutis fnfinita::qHX in magnitudine elfe non poteft, vt prsoftenfum eft. Ex
qaoapparetjVt videtur {ecundum
motrice. Deinde cum dicit
VidemtM autem frttervmuerfijimplicem lationem^ cju/im mouere dicimu^ potenttam exiftentem htc fuhffantiam ,
& immobiUm Sem-
aliai lationes planettirum fempiternas,
dr inHabtle circulare corfus. in Phyftcis de his. Oftenfum eji autcm, ,
&
,
:
:
quam
Intelligcntiam cfTe virtutis infinit^ praeter
primam
,
Oftendit quod praeter primum mouens immo-
litera eft alitcr
Ad cuius euidentiam fciendum,qudd Philofophus venatur numerum fubftantiarum immateideo fec\jndum numerum riah'um via motus mobihum coeleftium opinatus eft efte mimerura
fit.
&
Quia igimr
Intelligenriarum.
praerer
primum
Deindc Q^ftra
primo
pcrtradlarc
,
quiadehoc
w-
*'*-{^*'^-i«
&
tunc parcbit quomodo ifta : cxponcnda, quam mod6 cxpofir»
inferins quxrctur
bile funt etiam alia plura.
:
t.de
fed ratione breuitatis fupcrfedeo pro f^ndfio.
nunc iftam materiam /}
mentem Philo-
quod non folum prima IntelHgentia , fed etiam omnes aiiae funt virtutis infinitae ficut hic vidcmr dicerc exprefse &perconfcquens, qu6d omncs fintquida di):licct vna fit inter cas princi'^ palis.Vnus tame Dodtor niritur,& fatis rationabif^*^ f"^' liter,ipsu excufare; vt (cilicet ip(e no pofuerit ali- qu^li^^,» phi
piternum enim
& immohtlesfecun»
dum fe
cum dicit
ejuidem igiturfntfublfantia^(jr ha-
T.C.44.
rum ejuaprima,drfecundafecundum ordinem eundem lationibus alirorumypalam.
motum primi caeli apparent ahj mocus,
puta plamouens primi cceli
netarum oportet primum ponere aHas fubftantias immateriales motrices :
orbium planetarum. Dicit ergo,qrt6d Praterfimpl'<-cem lationem vniuerfi , qui eft motiis diumus primi mobiHs vniformis , & fimpHcis (^uam Ccilicet lationem dicimm mouere primam fuhftatiam
Oftendit
qnod
fubftantias efle ordinatas,dicens, §luaio corput
illas
cfuidem evimfint fuhftantia immateria!es,&
ctlejie
ejlfu-
mouentes:£/ harum qvAprima,& qutfecunda-.fe
pt(iU4,eo mii'
CHidftm eurdeordine Utiotii afirorii palam efi :itz
ttrem h»bet effeciMm.
exiftentem htc immobilem. Viiemtti alias lationet prtnr motU fempiternoi ipforum planetarum, Quodprobat,
quod ordo fubftatiarum {cparataru,& im- OrdojubfttmmarcrJalium fit fccundum ordrnem motuum , & tiarum mtmobilium cileftium.Probat enimpcriti Aftrono- uentium ejt mi , qu6d oportet nunc fupponere quod quanto Jecundum or-
tnohtU , dr
corpus
:
^^j^ circulare corpus, id e{i,calum eftfemptternum, inftahile, id eft non potens ftare,aut quiefcere: tnum. fnnt AltAplurap»- quia eias motus non poteftquiece intenupirquia vinda. igiwr caelum eft corpus fempiternum , ideo femm^^uens trt-
&
motus non poteft tolH per cormptionem mobiHs & tunc fupplendum eft,quod cum pitcrnitas
:
mobiH refpondeat proprius motus,oporquod prster primum mouens , quod mouet
cuilibet tet
primum
ca:lum,erunt pKires aHj motores.Et fub-
dit, ijtiod
ofienfum
licet in
eft
autem de
his in Phjificif,Cci-
8.Phynt.c.48.& indc,&
fpecialiter,t.c.73.
& inde, quod(ciHcetcaelummoueturmotucdunuo,
& fempiterno. Deindc cum dicit
fcilicet
ij^itur corpora caeleftia
ah immobili moueri fecunditmfe ,(jr Jempiterna.Ajlrorum enim naturafempiternafubftan-
ejuadam ens, dr mouens fempiternum , c^.
frimum eo cjuod mnuetur, Et tjuod prius fubquc
ejje necejfe efi,
quod
Palam it4-
ejuod totfubjiantiaa ejfe neceffe eli
natura
fempiternas,<jrimmobtltsfecunditmfe,(^ftnc
magnitudineprofterpradtSiamcaufifm, Oftendit tali ratione:
Moutntia
ejfe e(tend''t.
fed
fubftanrias
mo-
eft prius flibftantia,
mouentia aftrorum oporfubftantias. Dicit ergo,qu6d vnannjuam-
funt
tet efte
qiu harum latiomtm di^arum eft necejfe moueri \ immohili fecundu fe:enim
(\x\3{iscnx.i3.rempiterrta,&
•verb. Seot.
j
a
^^^^ '^'"""f <'»?*' aftrorum Ant An- ?^°
ifta.
eflle
nifi fubftanriajcrgo illa ,
Jubfltntiiu
Nen
plura mouentia
Aftra mobilia funt fubftanria,&
ucnseft prius moto:Sed nihil
0mn'»t»p»rit
ftUliium
illa
'
a r ejt naturajem-
& fuhftantia quxdam ens, ergo,& motiens fempitcrnum & prtks eo <]Uod motutur &
piterna, eft
,
tjuod eft pritu ftthftantia
;
:
motrix
fiibftantia
,
&
fequitur
,
fuperioris orbjs
fit
& eflficacioris virturis: & perconfeqnens notior, & perfedior in fiatara. vniucrfaHoris,
Notandum qu6d,vt
poteft haberi ex loco ifto,
& ex fecimdo Cacli & Mundi, t.c.6o. & circiter. ,
Ariftotelcs, qui
non fuitmultumperitusin Aftro-
logia,non putauir
necejfe efl ejfefuhftan-
tiam :palam itaque qu6d fupple quot funt
latio-
ncs aftrorum, tot necejfe efi cffe ftihfiantias natura.
primum
caelum
quod fecunHum eum o<5laua
nonjuit
peritui Afirologut, errttuit
in mobiiipri-
raobiIe,& motor cius cllet pri- mo,^ nume-
mum principium.Vnde poft primum motum noa cnumerat hic
§iuia Arijltteles
e(Te aliud caelurn:pra:rer
ftellarura fixarum:ita
nifi lationcs
Tamen
planetarum,
re
mehilium
ajftvnnnd».
a peritis Aftrologis deprenenfus eft motus firmamcnti, quod mouetur contraprimummotum» fupcr polos Zodiaci in centum annis vno gradu: per confequcns fupt^ firmamentum oportet
&
dare
nonam
fphaeram
,
quae
rcuoluens totura cxlum
fit
primum mobile,
mom diurno ab
Orien-
&
illud cft mobile a primo Occidcntem moucntc. Sed cft dubium,vtrum primum caelum mouca55 tur immedlatc a pr imo principio.Dicendum qu6d Dnbium Mfecundum rei vcritate primum mobilc habet duo tabile de mtmoueniia:vniim feparatum, qui eft Deus mouens tort frimior-
tc
54
funt quafi inftrumcnta Uib- dendu*.
ftantiarum immatcrialium mouentium
iphxra,qu6d eftcaclum ftellatum,fiue firmamen-
Necejfe^r harttm Utionum vnam^uamcjue
Jtantia fuhHantiam
&
vniuerfaliorem,
tum,e(Iec
tia
dtnem m«bitantoJbabet effeftum lium, o« modiuturniorem,& prioiem:quia tuum »tteiH
caeleftc eft fuperius,
in
:
in rarione amati,
& defiderati:aUud coniun^lum,
bit.
quod cft fecunda Intelligenria immcdiatapoft Dcum:k qua immediate moueturinratione amatis. Et mcdiante prima, quae cft Dcus ipfumpri:
mum caslum mouet. Et haec eft fentcntia expref^ se Auiccnnae 9.
Metaphyf
cap.4.fed de intentiovnus expofitor , qu6d fententia fiia eft, quod primum caelura mouetur immeD.Jhom diarc a pritiio principio, quod cft Dcus. Sed hoc
ne Ariftotelis
dicit
non viderur , quia fuperius dixit , quod primum moucns mouet priraum motumin rarionc amati. Oportet
hic.
,
Summ^ II.
Cap. IV.
Oportet ergo, quod Gi dare aliud mooenSi quod moueat in radone amancis , de quo dist fupri. 8u ttU tft ftmnimn quod ipflim confequitur maxjma deledano , ex wMatimfUx hoc, quia incelligit, amat primura raouens : illud efl aliqua i^unda Intelligentia , qu2 voca-
&
&
lu^mtJe frifit0
tur
anima cacli, non
in rarione informanris
fnMO" in tarione motricis, vt oftenfum hacc eft cxpefTa fenrcntia
:da.
efl 8.
fcd
,
huius , -&
Comment. c. ii. huius
447
flibfbnriarum
nnmerum
dcter-
momum cxlefliura. Secundo iuxta hoc concludic numerum determinatum fubflantiamm mouenrium qux funt fubflanrix immateriales , & iramobiles. Secunda ibi ^uare & fuhfiantiai. Pri,
logia fbla fupplc/4c»r Theorica,id eft,c6fiderario-
fuccefliuus neceflario eft in tcmpore. Pofuit
ne de fuhfiatta/eftJibilitjMidem,fernpiterfja tuttemj
&
dat perpemo illam virrutem, ideo eft caufa perpetuitads in motu. Finitas autem vinutis recept«,fi
non eft aliud fccuridum mouens , cft'
T>MiU primMt
finita
iMttlligitiai
eft
ThiUfaph$tt
mom
fit,
:
i natura Angcli
quac
quia illi virturi
qui
caufa fucccflionis in
ponitur finita poteft efle
fi
aliqua rcfiflentia in mobili
refpedhi virtutis infinitat. Ariflotelis. Philofbphus
,
,
qu« non
pofllt cflc
Hacc videtur intenrio
tamen vtrumque mouens
vidctur acciperc oro vno
:
& illud prannitrit
in
computarioncm fubflantiarum immaterialium qiurum numcrum venatur fecundum numerum jnobilium cxlcftiura, vtpatebit infra.
SrMMARIVM, Tradit de variis aftrorum/cu plancta-
tiarum numcrum. Sed vt aduerdtDo* ftor, tam ipfc, quam A ftronomi, quos fc-
&
quitur, crrant dc numcro caclorum,
orbium dc quo vidc Dod. z d. 1 4.q.i addo crrafTe in co , quod putauit cx numcro cxlorum numcrum rntelligentia-
rum
colligi
•
.
,
cum
m^tttntiitm.
ma in ius
duas.
inquiflrionis.
:
"Dtntimtn ^^»»»«o»»
«^
'^^***
AfathemMicmrumfcietiarHm.id cft,inter fciencias Machcmaricas eji maximi propria PbUefephia ad hoc fcilicec inquirendii.Hzc enim fcilicec Ajlro-
id eft,de corpore cxle&iuiliavere fcilicec fcicnrix
Machemaricx,^^ nuUa fupple (ubflanria fempicerna confideranc in fpcdali ficuc fadc Afhronomia. Puta qua circa mtmeros , id cft, Arithmccica , Ceometria, qux verfacur drca magni wdines : numenis auccm, magnicudo func quxda acddenria. Ec flibdic, :^ed quidem igitur pittres fint la-
&
&
^4,,^,/^ frtfrie ie
mMtibm ceU-
fi'^
"*fi'
ierM : ide» si tff» MMmerumUui».
nmm df nrpiOT? <«mwf f /r»^»«,fciliccc fcicnria;: Machemaricas: f*T$tmtmlimm tionfs eorii,qua ferutur planetari martifefiit etiam
quia hoc fupple pacec ad fenfum. Ertim pro quia, *^"f^
vn a
ttn-
uenit.
quodcj; afirorU errranttit fertur, Ccilicet pluri-
bus larionibus quam vna. Dicuncur auccm planetx afbra errancia:non quod in fe irregulariter QMorej tUmoueantur : fcd quia prxter varios moms quo£ netdiicunrmr habent, non fcmpei feruant eandem pofitionem, fUHAerrMtiet figuram ad alias ftdlas , vnde propter caufam oppofitam alix ftellx dicunnir fixx , cum femper fint in eadcm diflancia, propinquitate. £t fub6k: ^uot funt ha y fciKcet lariones planetarum nuTK nosiUcemtu cjuidemfecundifmSdlicet ea^ua
&
rnm mocibus, vtindcvencturlntelligcn-
;
^"^^
g^n^ j^
:
tnediatc caufare motum proprie didhim^quia ciim
ergo duo mouenria ordinata : quia primum mouet mediatc , quia dat virmtem tecundz , quia
J6
Circa quod duo facit. Nam quia via motus procedic ad inquirendum earum plurahta- Acctiit md tem, ideo primi inquirit numerum mobiliura,& i^^reniMm minatura.
Primo proponit viam,& modum huSecund6 iuxta modura datum profcquicur dc incenco. Secimda ibi £<M/oArMf tuttcm. Didc ergo, quod PlitralttMtem vero latiomMm,iA efl,mocuum cxIefUum,oponec incenderc, id eft,acdperc & conflderare ex Afbologia , qua
fit
tiutmtraai» ZnttlUghim,
illarii
Vbi exponens Philofophum aflignat priroo ca:lo duplcx mouens,vnam coniunchm),& aliud feparatumHax enim videtur cxprefTa fcntentia ArifL S. Phyfic. t.c.78. & inde , quod potentia infim'ta non poteft immediatc mouerc corpus in tcmporc quia fl fic, aliqua potentia finiu pofTct moucri in squali temporc, co quod augmcntau virmtc moriua minuitur tcmpus in quo mouct.Secundum hoc ergo dicimr, quod Dcus nonpoteft im:
fT»v»*f«*it
Inqoirit
prinu Intelligcntia
omnes mouere poiTct.
&
dicunt cjuidam
MAthematicorMm,&
hoc attaionii
gratta,id efl,vt reddamur attenri,& vt mentifufci-
^'Wwrjfcibcct a nobis aliqua pluralitai determi-
nata illarii larionii.^W(^««m vrro fiquid videawr pratermodo pr^di^ ah eo tra^atibut^d eft, fi quid aliud apparct poftca prxter ea qux didirar,& tra6latur a modemisuiportet hoc auide t^uaretes ipfos,
id eft,vt
quxramus per
nofipfos. Ifia veroperfua-
deri a qtucrentihm,id eft
,
quod
in
hoc perfuadea-
mut ab his,qui dc talibus inquirutXt fubdit,qu6d
PLuralitatem
'vero Utioniim iam exmaxime frofria Phtlofofhia Mathematicdrumfcientiaram intendere ofortet ex AHrologia. Hacenim defubfiantia fenfibili ^uidem-,
fempiterna autemfacit 7heoricam
:
alia vero
de nuUafuhfiantia^uta qua circa numeros,^ Ceometria.c^ia quidcm igiturfluresjtnteo^
rum^qua feruntur lationes manifeBum eliy^ farum attingentibuiifluribm enim quam vna Asirorum errantium vnumquodquefertur,
T^j.
Sedquot funt hje?nunc quidem,(jr nos
gute
dicunt Mathematicorum quidam, attentionis
Amare fuideoponet vtrof(jue,Ccilicei ta eos quo- yUe i CtJ, rum opinionem fequimur quam cos , quorum f.r.ioi.(^ ;
opinionem (u^mus.Perftiadcri aute acerttonbtu, fdlicet nos oponet ; quia illi ccrrius vcritate cognoueriit.Rario huius poccft efle:quia in eligedo, vcl fugiedo opinione
no dd>ec homo duci amorc,
vel odio opinaris:fed porius ipfa vcricate:
& ideo
amare quidem vtrofque oponet, quia vcrique iuuanc ad inquifirionera veriuris idco iufhim :
eft
&
dicere grarias, vc habecur i.huius:t.c.i.tamen
oponet a cenioribus
pcrfuadcri.
Notandum,qu6d illud quodhicdicitur fcilicet quod alix fdentix Mathcmaricx ab Aftrologia,de quod didum
terminatafufcipiatur. Reliquum vero hoc qui-
K-Iathemarica cofiderat de fubibntia corporea, vt
dem
de fccundo fpeculabili. Tamen exponendura eft, vr ibidcm di^ra fuit , quod licct fecimdum veriutem fcienria Machemarica fit de fubflar.tia corporca ; tamcn didtut efle de quanritate con-
quarentes oportet
ipfos:illa
vero perfua-'
modo dicla ab
eo traStantibus:
amare quidem
vtrofquef perfuaderi vero a certioribus.
S7
nulla (ubftaciac6fidcranc,vidctur cflc cotra illud,
gratia dicimuf.zit mente aliqua pluralttas de-
deri a quarentibusfi quid videatur prater
i-^t-t^.6.
rinua
3
eft 6.
hnius.
vel difcreu, ex
hoc
Qu6d fdUcet fcientia
,
Pp
quia Mathemaricas. a
fupponit
ooxft.
1
:
,
no eft multum curadum in fe,quia hoc cft alterm negocij. Primam ergo opinionem recicans , dic: c quod Eudoxtti ijuidern tgitur Solern , &. Lunaiji
idco quadam appropriationc Mathcmatica dicitur dc quantitatc , licct rcaliter ftt de fubftaniia cor-
quodmotuni Solis, & Luuje dixit fieri in tiibus: ^arum primam fciUcet lationcm, vcl fpharram, tam Solis qiiam Luna;, dixii aftrorum applariQ.-
ncm.mcdiantcqua
c» difubfiantia
{^
,
in fubftantiam ;
acci-
dtntibui
(le-
termin»t.
porca, vt ibidem fuii dcclaratum.
Notandum etiam,qu6d
vltra
&
,
&
redus,quandoque retrogradus.quandoque ftationarius ftatione prima,vei (ecunda quod non po:
teft e!fe
fecundum motum fphsrae
omnino
motus Ptolema^us,
diuerfos
,
cum
ille iit
^t ideo ad (iluandum hos
vniformis.
&
alij pcriti
Aftrolo-
logi inueftigauerunt circlilos planetarum pra;ter fphairas, fcilicct deferentem
Et ideo bcne
,
& Epicyclum, &'c.
Philofophus
ait
errantium plures funt iationes inde
cum
xju6d aftrorum
,
quam
vna.
Dct
(^ Lunam
EttJoxm Utionem in tribus po[uit ejfefphig^
vtriuftfue
^uarum primam apflanorum aftrorum effe. Secundam autem fecundum eum qui Zodiacipermedium. Tertiam autem fecmdum rif.
obliquatum in latitudinem animaliu, In ma-
auiem latitudineohliquatifecudum quam
Lunafertur, quamfecundum quam
quefph<eris.
& iftc eft motus diurnus,quo mouentur ab Oriente in Occidentem motu primi mobiIis:quod Eudoxus dixit efie cxlumf^ellatum , vt prasdidum eft. Quia vero non putauit, quod non folum primum mobile fufliccret ad rcuoluendum fpha;ras omnes planetarum motix diurnojficut pof uit Ptolem&us,& ali periti Aftrologi, ideo ali'gnauit cuilibet planeta: fphxram propriam, in qua moucretur motu diumo. Et ad liunc motum caufandum pofLiit primam fphxram Sohs, &:Lunac. Secundam autem fpha;ram poluic fecufiditm eum 'cilicec motam,^«» pfipermediur^, rum,id cft,hxorum
;
j
&
Zcdtaci fub Ijnca ccliptica. Nam Sol , Luna muucntur per mediLim Zodiaci fub linea
fcilicet
ab Occidente in Orientcm
ecliptica
tum primum, qui
dicitur
mo-
conti-a
^arumprimam quidem, ^ fe-
cttndarif iUU eandem effe. Et eam qua eft apeam qutt flamrum, quA omnes efiferens : fecundum ettm qui per fttb ea ordinata ,
^
^
inotM?n eft,
ohUauatum in latuudtmtn ammaltttm
,
id
fignorum Zodiaci, qua: figurantur, vt inplu:
fecimdum enim
Eudoxum Sol, & Luna non femper
funt fub ecli-
quandoque declinant ab ea , nunc ad AquiIonem,nuc ad Auftrum:& iftedicitur moms fed
,
latitudinis.Quiavero
Luna, qua
ifte
,
motuimagisapparet:.'»
m 5o/f,quatenus plus declinat ab
ecli-r
mfupplc ohliauxri motum,fecufidum ^nem Lun^ fertur,ej»krnfecHndfim cjuern Sol.
Veruntamen
fe-
cudimi PtoIernxum,& Magiftrum in fpha:ra,IiccE Luna habcat hunc motum Iatitudinis,non tamcii Sol , fed femper difcurrit fub ccliptica. Eudoxns autem, vt ait Simplicicius, opinatus eft,qu6dSol
mediumZodiaci lationem habentemycommttneomnitie(fe^TerttA vero omniu eo in circulo
dcclinat ab ecjiptica, niic verfiis polum Ardicum, nunc verfus Antarfticum, m.otus ex hocquia Sol nop feniper oritur in eodem pundo , cum eft in
folas effe^qui per mediafigna tranfit.At quar-
Tropicis hycmali,
ta lationem per obliquuw admediiim circu-
mocum
lum
Ec dicitur quod hanc tertiam fphjeratn pofuitin Sole reuolui ad eandcm,partemcum /e-
huitis ejfe.
aliorttm
Tertiai "vcro ejfe fphtertt polos
quidem profrios } Veneris verOj c^
Merctir^ ecfdem.
&
faUianuum
arftjuali.
Proprer hunc erga
pofiiit tcrtiam
fphxram
SoTis
& Lunar.
cunda:fed in
Luna ad partcm candem cum prima quod Erranttum vero afirorura
iphsra. Et fLibdit
quinque planetaru ,pofutt fupple quatuor cuiHJlibet fphttft!, auarnm pri-
aliorttm fcilJcet
Profcquitur de intento iuxta
f8
modum
datum,
&
narrans opinionem illorum quos (equitur, qui tempore fiio crantmagis famofi in Aftrologia. Et diuiditur induas, iecundum duas opiniones, quas adducit. Sccunda ibi Callipus autern. Ad euidentiam iftorum notandum, quod Ariftoteles & hi quos fequitur,in multis erranerunt :
jtrifictel.
^
Jtflrologi
quoi imitattt* ejl
erra-
tternnt in
nu-
tnero trbium
CMlejlium
^
iirfulorum.
Tum,quia cslum ftellatu opinati funtcfleprimiim mobiie, & primum ca:lum fimpliciter & ideo poft iliud non pofiieriuit nifi orbes planctar^mi , quod falfum cft , fecundum qQ6d didum cft iam tamen quia negaiierunt circa Aftroiogiam.
:
:
cpicyclos,
& cxcentricoSjid eft,circulos deferetes,
qubrum vtrumque ponendum
magis periris Aftrologis cft rcpettum , vt iam diftum eft. Vnde per illos circulos faluant diuerfitates apparentcs in planetis , fiuc quantum ad quantitarem, fiue quantum ad figuram fiuc quantum ad veloeft
,
vt
«i
:
& tardicatem, ftationcm, rctrogradarioopinionibus & dire(5tionem-, &c. Dc
citatcm,
ncm,
iftis
motum
in
mam qHidem,& fecuyrdarn dixtt effe eandem,\A eft, eiiifde rationis
cH prima,8c feciidaSoiis,& Lun;?: quem ponebat efle ftellaruw
quia motus primus,
fixarum
;
& motus fecundus, qui eft per medium
Zodiaci (ecundum longitudinem.apparet eomuniter in fcilicet
omjubps plancris.ldc6 dicit quod Et eam
(phxra,aut iatione,<^«<« efiapplanorit^id eft,
ftellarri fixatuicjiut efiferes
omnesmotuf fcilicer ra >
ptus.^^r f^fcilicct ^^hxii,cju£
efi
ordtnata fub
C(t
dr habctem lation( fecudttrn eu motiuTi,^»; eft/^e»; mediii Zodiaci,dixiieJfe comunem oW/i?;* Et fubdic
quod
Tertt4iVero{^\\xxxomniHmy{c}X\Qtx. aliorum
quinquc
3
.
fphxra
.s
aciiibuic
:
ribus fignra alicuius animalis
prica
SoIi&Lunai Eudoxiiis
motus longitudinis &:
ptica.ldeo fubdit,qu6d in matori latitudine appaSol.
Errantium vero asirorttm in quatuor cuiufT.9.4^-
ica
ejfe,
ad caufandum iiunc motum pofuit fecundam (y>hxrzm.Tcrtiam autemfpharam pofttitfecunditrn
dicit
tjnidet» igitur Solenti
iori
vtriufque lattonem tn trtbns fph&rti pofnit
,
motura diurnum, moueripluu- qui eft motus primi mobilis , deprehenfum cft hm tnttihiu. pliircs eflc lationcs planctarum fecimdum inftrur quamenta Mathcmatica ; pnta aftrolabium , Planetam dranrcm , &c. Et etfam per rationcm quatcnus rtntingitfe motus planetae apparet quandoquc vclocior,quanhabere triplaneta quandoquc vidctur diflieiter. doque tardior; TUnttam
etaph.'
tanquam primam pafliocorporcam reducit oranes alias pafliones quantitatem autcm fupponit tanquam paflioncm per Ce notam ; Sc
(upponitqnantitatcm Mathim/ui
M
Lib. XII.
448
dixit ejfepolos in co
,'
qui
cft
pcr medtunt
animaliu,id eft,in linea ecIiprica.Hac aute tertiam fphxra pofuit ad causadu motu laritudinis.^s^rT
tamaute latione pofuit ejfe fecUdum obltcjuatu ad medium huitu, folicet tcrtiae (pji.-cras. Dicit cnim quod quia poneb.-it omncs (phsras eflccxceatricas , iequitur quod cx quo Zodiacus tianfibat per
Aliis ver^ quaadoque
fjuacuoi.
:
Summ^ II.
Cap .IV.
per polos tcrri* fphasrac , quod c conuerfb tertia fphxra tranfiret quandoquc/^rr^o/o/ Zodiaci cx :
quo
Cequitur
quod motus terttt fpher*
defcrret
ipfum planetam vfquc ad polos Zodiaci , quod tamcn nunquam contingit : &c idc6 fuit coadhis Communiter ponerc quanam fphaeram qux ipfum planctam , in »pptib.«ri-
dcferret
,
qus reuoluitur in contrarium
tertis i»
tcmpore, ad impcdicndumne plus diucrdf 1.4. Uuie- tatur feaindiim latitudincm a Zodiaco , nc f>e, t^ vtrbs cxcat cxtra latitudinem Zodiaci olufquam opotJiruliAt. qui tct. Et hoc cft.quod didt quod S^Moru Utionem, jieit tex.
hie
acquali
&
hMbetur non
f*rn»iIAttr.
qiurtum motum planctJe ponebat cflc fccimdiim quendam circulum obliqtiatim ad m«dium tertmfphtcrti , id cft ,conti4 tnaximom dus id eft
,
Humtriu
»r-
bitmt pLute-
t»ntm
xS.fe-
tunti appartntia, id ell, fi quis vcHt afCgnarc
mundo quarum v naquaeque habct mo:
lum proprium qux apparent
& ex
,
tem fphzrx fimt quinque
bet
illis
motibus caufanturca,
motus planetarum ifle aunumero 16. Nam cijm cuili-
circa in
:
affignarct quatuor
planetarum
onmes flmul funt 10. Quibus fi iun& j.Lunx qu2 funt6. Omnes limul erunt t6.Sic tamen qu6d corpus cuiuflibet planetac intclligatur denxum in vltima fuarum fphzranim venus ccntum mundi. Dcindc fphzras
,
3. Solis,
:
ciira (tcit
CdUippu^ autem fofitioftem quidemjphdra-
rum eandemfofuit cum Eudoxo.hocautemdiJlantiarum ordtnem.
Pluralitatem vero
^
quidem qut louU , ei qua Saturni eandem cum illo dedit.Sotu verCy(jr Luna duds exijii' mabat adhuc apponendas ejfejphtirtn , apparetiafi quU efi reddituruf.reltquU 'ueroplanetUfingulisvnam. Necejfe autemfimulfofitd
omnes apfarentia funt redditurafecundum quemlihet errant'uim:aUerasJphar4s
vnami-
ejfe reuoluentes , <^ ad idem reHitutnfretterpfimamfpharamfemfer inferius
nores tes
y
•rdinati aFiri.fic enimfolum contingit plane-
tarum lationcm omniafacere.^oniam igitttr in quibus quidem ipfaferuntur fpharu : h^
^
quidem oclo j hdt autemquinque , viginti funt.Harum autemfolas non ofortet reuolui in
rentem in hiotibus ,
Solis,
& tarditatera appa& Lunz reliquts veri :
Mercurio,
fphzraraaddcbat.ItaquodquiUbet habctquinquc firaul fadunt ij.quz u addantut przccden" tibus firaul fadunt 3 }. has omnes vocabat defcrentes :quatcnus fccundiuncas corpus planctac
&
illam autera vnam fphzrara addebac uibus planeris fciUcct Mani , Mcrcurio , Vencri, forte ad faluandara rctrogradationem,&
fcrebatur
:
&
iUis
quz
ftarionem
autem
apparent in planetis
iUis.
Vhra
iphzras dcfercntes poncbat aUas,quas vocabat rcuolucnics propter caufam , quz diceiftas
tur. Et hoc cft, quod flibdinquodyJoww/^fiippIe fphzrz fimul pofit* , id eft , ordinatz &fituata maxilfifit redtiuuraM eft debcant reddere,d" eauefiu funt
,
apparentia , fupple de raoribus
inquam fic eft,o/>«rrrt/upplePrztet fphzras defercntcs fiipradi(9tas , ponere tccundum
planetarumjfi
quodlibet errantium,(cihcti fecundura queralibet planctara alteras fphttras reuoltttntet,& ejfe minorts
vna
illis,
fciUcct dcfercnribus,&4«^ tdanrefti-
przter
tuerttes
primam fphzram femper inferius ponendo fphzras
crdinatt aftri : fic enim fcilicct
conringit folura facere, id cft,faluarc omnia:quac fdUcet apparent circalationera planetarura. Vbi ad cuidenriara Uterz, notandum,qu6d ad poncndum iflas fphzras rcuohientes,propter hoc
CalUppusfiutfbrfitancoadus,quiavlrimafphz-
quod
C^ ferentium
,
ginta quinqne.
Omnium itaqut
nnmerus,
^ reuoluentium ea quinquaSi autem Soli
,
(jr
Luna ncn
addiderit : quia quos dixitfiui mottts
fphara eruntfeptem, iitas
60
(Jr
,
omnes
quadraginta. Plura-
igiturffhararum tanlafit.
Narrat fectmdam opini6nera,qua: cfl Callippi, quae eft de plurahrate fphxrarum.Ifte lippus, vt ait Simplicius nis
,
fuit
antcm Calconucrfatus Athe*
cum Ariftotcle qui aim Callippo
corrcxit,
&
fuppleuit ea,quae inuenta fuerant ab Eudoxo.Vndc in quibufdam conucniebat cum Eudoxo 5( in
quibufdara differebat. Ide6 dixit,
quod Calbppm
autem fofuit eandem fojhionem ffherarttm cum Scati Ofer. tom. I V.
g.
_
...
aUquo a raotu primz f'**' *^7 «•*» hoc prima Iphzra louis vcrfiis 2^?!^" ^"
taraen dcficiebat in
f|)haa:z,& propter
firraaraentura,auus
poU
fphzra Satumi
,
infiguntur aUquaUrer in
parridpabat aliquid de :
& fic non vniforrai-
prima fphzra Satumi quia paaidpans in aUquo fempct defi,
ficut
:
quatuor,fexdecim.
61
ra fupcrioris planetj? verfus centrura,puta Saturj^rlroiLitni , parridpat raotum oranium fiiperiorura : ita tts fofkit
motu fphzrarum Satumi ter raoucbatur motu diumo
quafunt foHeriorum
puta Marri,
quz
reuoluunt eas,quxfunt pnmcrum duorumfex eas,
,
& Vencri,yi»j«/»»,tribus fcihcct vnam
vlrirna
quaante
,
tribus fcilicct qui reflant
quibus infine ordtnatumferunt.^a quidem erunt. Et
&:
A
fare ea ei
,
qux apparentcirca motus Sohs,& Lunz, ita quod Solhabcbit quinque fphzras Luna fimiliter quinque,quz fimul funt aecena. Has autem duas fpnzras addit forfan prorcddercrationem eorum,
flanetis
santur
Tx47-
&
poiiut vnicuiquc planctz diucrfas fphzras con-
cttttdnm Ett-
dexum.
:
ptet faluandam velociutcra
ccncricas
59
&
&
motum. Notandum , quod iftc Eudoxus ad faluandum praedidUs diuerntates , qu2 apparent in plarietis,
circulum, atquc
449
Eudoxo: hoc autetftM eftUecundum diftantiarS ortitne.-Qnii fciUcct ordinabat planetas,ficut Eudoxus , etiam motus , & fpharras llcut ipfc. Conucniebat ctiam , tjuta flurulttatem fdhcct fphxrarum ei ejutdem qut Iouts,& ei tjux Sutumi eandem dedtt, id eft^aflignauit cum illo fcihcct £udoxo quia vtique dedit quatuor fphxras, qua; f imul funt o€to, fcd differebat ab eo in ahis. Idco fubdit,qu6d Soli vero, Luna; duatfpharM exiftimahat adhuc ejfe apponendas : fi tjuts eft reddi-
dt a panicipato. Neccflc igitur videbatur ponerc aUamfphzram reuoluentemipfam, vt refhtueret iUud , quod ei auferebatur de velodute cx fphzris fupcrioribus & parirarionc oponcbatpone' rc allam fphzram reuoluentem fccundam fphzram louis , & terriara fphzrara rcuoluentcm tertiam fphasram louis. Non cnim oportebat poncrc aliquam fphzram reuoluercra quartam fphz:
rara louis quia raotus quanz fphzrz verfus ccntrura tnediura,in qua amxura crat corpus planetz :
Iouis,debebatcfIe compofitura cx oiTuiibus raoribus fuperioribus.Secundu hoc ergo lupiter ha-
bebat quatuor fphzras defcrentcs,
& rcuoluentes
quot defercntcs vna Hiiniis , vt ait Philofophus, ad idem reftiruentes przter priraam fphzrana ordinati
afW fcmpcr
inferius
:
quia in fphaen^
Pp
}
infit
^*'*»'^**»
iT^^J^ '^^^*
.
:
Lib. XII.
450
Metaph.
non refpondet
funt 0(^o.Si
ergoodo
aliqua reuoluens.
Qus non puto poile (ciri certe.
47.& hic
numerus fphaerarum qucm Philofb-
Tamcn qtiantiim
fpeibt ad expofitionem quia qnia efi :
phus concludit.
Jnferiori eft affiicum aftrum
philofopKi fuit
cui
i
&
fufficit fcire,
Callippus
,
propter cfutd quaeratur.
miflis accedit Philofophus ad
litteraB fic
His
cft
po-
prae-
coUigendum nume-
SVMMiE SECVND.<E
prius numeratarum,dicens,qu6d jQHoniam in tjuihm quidem ipfa , lcilicet aftrayf-
rum (phasrarum
rHnrurfph^rU^id eft,fphasra: deferentes:/»* ejuidem funt 0^0. Puta quatuor Saturni,& quatuor louis. /J
C Tot
fphxrarum defercntium 'Al^folM non oportet reuolut inejmbM in fine fertur ordinatupi, fcilicet aftrum ficut iam didbum eft. Ex quo infert, quod illae fphsraE,fcilicet fphaerac,^** reuduunt easScilicet fphacras quA cjjuidemfunt duorum primorumy
tur,
licet
hium /ecM»- fcilicet Saturni,& Iouisfw/fjf,fupple rcuoluendu ofinionem tes : quia cuiuflibet funt tres,vt didum fuit. Qjm
autem, reuoluunt fupple, eM fcilicet fphaeras, f funt ejuatuor pofieriorumy eruntfedecim, quae cum fex praediftis faciunt zi.quibus fi addantur praedidae n.deferentes faciunt j j. Ideo fubdit, qu6d
«<«
C*l(iffi.
Omnium 6i D.Thtmas.
numerm & ferentium & reuoiuentium eateji ^^.
itAque
fphxrarum,
,
fcilicet
Aduertendum autem , quod ciim poft Saturuum, & louem fint ali) quinque planef2,apparet quod prjetermittit vniun eorum.cum didtypojie^ riorum cjuatuor
:
meris
accidit in
nu-
vel fuit error fcriptorum,vt loco quatuor
;
debeant quinque, 8c loco/i-Jf , nouem, quia ex fubtradione vnius planetae fubtrahuntur tres fphacrae reuoluentes. Sed quia poterat efle du-
V.
p.
quot ccefos fccundum
cuius opinio compara-
,
& accornmodatur hac dc re.
sFMMAmrJH. Concludictot efle Iritelligcntias,quor funt ccEli.Scd.male concludic&erronee,
Quia ipillia millium miniftrabant ei , 8c decies millics centena milliaaffiftebat ei, Dan.7.Triaobieftafoluit:dequibusbenc Dodor ; qui in folutione tertij notat , ex Philofopho male intelledo,D. Thomam colligere,materiam efTe principium ihdiuiduationis, de
QVare
,
exifitmare.
quo
2 .d.3 .q.y
^fuhUantias , &fr'tncipia im-
mobilia
8c vt dicitur praemittit illum
vnum,vel ex errore qui quandoque
A
cfle IntcUigentias,
Philofophum
& &
Numerui or-
aufcrantur a jj.rcmanent
,
(Jr infenfibilia tot
t.c.^s.
ratienabile
Necejfarium igitur dimtttatnr
fortioribm dtcere.
fcribi
bium an Lunx,&
Soli fint addendac duae fphaerac,
quas Callipus addit : vel an vtique fint dandje dux fphajrac folum, vt pofuit Eudoxus. Ideo fubSoli non addit Philofbphus Si autem Luna,
&
:
diderit tjuts mottu quos diximtu
fcilicct
,
Callip-
pum addidifle, omncs fphxrd erunt 7.^ 40. Quia tam
Sol,
quim Luna habebant folum
ras rcuolucnres
quod
cft
:
;
quia
fi
a 55. fubtrahantur
quatuor defecentes, duac Solis totidem reuoluentes
numero
& dus Lunac, & qua:
ctlo*
rMm,fed vid* in Sctt. X, d.
fubftantiarum immatcrialium
tria facit.Prim6 concluintentam conclufionem. Secund6 excludit triplicem obuiationem. Tertio comparat quod di-r
dit
Numerum xerat ad antiquorum opiniones. Secunda ibi : Si lnteU.igentiiiautem nultam.Tenia. ibi Traditafunt autem. Di- rum ex tm:
cir
ergo,quia
ranim,
flimare. tot effefuhftantias
&
vtpoteft patere ex prjcdidis,
Callippus aflignat Saturno,& loui quatuor fphactrcs reuoluentes , qu« ras deferentcs, vt patet,
&
frimorum
& motmmcs\e^iuxr\yRationabileeftexi-
principia %mmohtlia
,
,
fcilicet
motMum
immaterialcs,
vt habet
alia
^
ta-
liU coTtcludit.
litcra,
fum rationabiliter quia ex audoritate aliorum, & non per neceflitatem. Ideo Cuhdiv.Neceffarium
Patet
,
mero moterii
cum ranta,fupple,fitpluralitas fph^-
qu6d non manent iiifi
,
di-'
dt
numerum
mouentium. Circaquod
47. Concludit ergo,qu6d pluralitas igiturfphg.rarufn tantafit.
Notandum,quod Sorum
,
quae eis rcfpondent
cludit
id eft, corpora cacleftia, quac mouentur. Dicit autcm rationahile ad denotandum hoc efle conclu-
fimul faciunt o{ko.
Hefolutit
fphs-
Et tunc verum
vt ait Eudoxus.
dicitur
tres
Poftquam Philofbphus inquifiuit numcrum mobilium , & motuum caclcftimn , cx illis con-
:
enim
fcilicet dicere
dimittatur fortiorihus, id
qukm ipfc dum. Deindc cum dicit
fubtilioribus
eft,
ciretadhocinueftigan-
omnes fimul faciunt i^.Poncbatenim reuoluentes acquales defcrentibus
& Lunac
vna min^s.
Soli autcm,
aflignauitcuilibctquinque defercntesj
&quatuor reuoluchtes, qus fimul funt, 18. Aliis autem tribus fcilicct Mcrcurio, Marti, Vcneri, cuilibet quinque defcrentes,& quatuor reuoluen-
&
tes, quac funt
mul
fimul 17.
Omnes
flimptaB faciunt 59.
igitur fphaerac fi-
tamcn quicquid
fit
in
numerare rcuolucntcs vnius plancquia non cnumerat nifl quatuor planctas poft illos duos, Hc dcficiuntquatuor rcuoluentcs. Quac fi aufcrantur 359. rcmanent 55. Vltcrius fi dujc fphairx quas caufa,dimifit tae
;
& alterius a Saturno, & Ibuc
addebat
ille
Ax
;
:
vnam Soli,&
alteram Lunacnon ad-
quia fccundum aliquos non fimt adden-
tunc auferentur a 5 j.quatuor dcferentes,duaB per confequens quatuor duae a Luna,
a Sole,
&
&
rcuoluenrcs
,
&
tiam impafiibiUm
,
&fecuiidumfe optimum
fortitam , effefinem oportet exifiimare : nulU erit
prater hoi alteranatura; fed huncfub'
flantiarum numerum
ejfe neceffe ejl.
Si enim
:
&
dantur
Si autem nullam popbile dicere lationem
non ordinatam ad ajiri latiofiem. Amfiius autem omnem naturam , omnemfubftan^
quac cis corrcfpondent
,
qua: fimul
effent alia
,
meuerent vtiquefines exiflentes
lationis.
Excludit triplicem obuiationem.
cunda ponitur Tertia ibi
:
Quarum
:
forfan aliquis dicere,qu6d funt quxdam ftantiae feparatar,quibus
aliac
^^
fc-
Sed alias tjuidem efje lationes. J^ia autem vnum cdlum. Poflet enim ibi
fub-
non correfpondent aliqui motus
'
f
•
o^''^'"-
*^*
fetefi.
'"]
,
:
Cap. V.
SummcE II. motas
csleftes.
Primo ergo ad hoc exduden-
tcrmittit
Utionem czlcftem cft alicuius pojfihle ejfe non ordinatam ad Utionem , fi oponct omnem aftri. Amflius OMtem , fcilicet
dum dicit quod 5» nulUm ,
naturam,
& omnem ftdiftantiam tmpaffibUem far-
titam opttmum efefecunditm fe, id
omnu
Tnttl-
liftMti*
fuam pcrfedioncm fecundum
omnem , inquam, talera
efi
jdiw /UiaiiM* Utitnii im-
mifaistuu tfi atcuert, Utet ntn fri-
ALexiflais.
fe,
quac habet
potentiam^/^orre f extftt-
alicuius lationis czlcftis,
mare efe finem , Capflc
naturafrtterhoiy
cft altcra
fetjuituraubdnu&a
cft,
& finc raotu- Si
fupple fubftantias impafllbilcs
qwc funt fines motuum
,
& imnuterialcs,
cacleftium -.fed necefeeft^
hunc efe nttmerum fubftantiarum fcparatarum,qui cft numcrus momum c«leftium. Si entm efentaItt
,
mouerent vttque
vt extftentes finu alicuius
,
Utionis.
Notandum ,quod ifta priraa obuiario cft cogcns,& Catholica funt cnim raultx fubftanrix ironutcrialcs,puta Angcli, qui non funt motores alicuius orbis , fiuc motus cxlcftis. Ncc hoc cft neccdarium quia polfunt' cfte quacdam alix fub:
Vidt ^tJ-A
51.
:
ftanrix fcparatz dignioris pctfcdionis
,
:
qui
fercntium,
fcilicct
funt
motus drculorum dc-
& cpicyciorum vt uadunt Aftxonomi
modemi. Vnde dato, quod numcrus Intclligciiriamm cflet fccundum niuncrura mobilium cxlcftium. Alitcr cllct diccndum dc numcro quam Philofophus pofucrit. Deindc ciim dicit
^ia autem vnum caUmymanifeHum. Si tnim pUres ejfent caliyVt hominesforet prirt- Txom.^». cipium quidem circa vnumquodque f^ecie vnum,numerovero multa. Sed quacttnque funt numeromulta multam materiamhabent.Vna enim, (^ eadem ratio multorum , vt bominis. Socratesveio vnua. ^ia autem quod quid erat effe non hahet materiamprimam, enteU-
&
Vnum igitur,dr ratione^dr numero primum mouens immohiU ens (^ motum ergo femper (jr continue vnumfolum, Vaum ergo foUm caUm.
chia enim.
:
tctriam obiedionem.
Remouet
forfim aliquis diccrc di,in
,
qu6d funt
immobiIe,quod efet circa vnumquodtiue,^Tinmm "^'* cx\am,fieretxmttmfpecie, numerovero mulra : ita *.*!** -^ quod eflcnt plura prima principi:^ fccundum numcram communicantia in vna (pede:quod often- ^ttnt vnidit efle impoflibile,diccns : Sed tjutatntfuc funt t/utm^umtfupple vnum fpecie, hahent ma- '«^i'f 'fmulta numero, rerMw», pcr quam fcilicct diftinguuntur. Multoru eadem ra-. «w«/dlicet iiidiuiduonun eft vna , mtbtUs tio fpedfica ,vt ez qux eft hominis. Socrates vero vmtMtm. ^^ J-f »• eft vnus , non folum, fupple , fecundum rarionem fpcdficam fed ctiam fecundum naturam indiui- f^-^-Cf^^-^dualcm, fcd primum fupple principium , quod eft quodquiderat efe, non habet materiam. EmmpTO quia/upple dus eflentia eft entelechia, id eft, primus adus. Materia autem indiuidualis fupponit potentialitatem in namra, quam contralut ad hxccdtatcm. ConcIuditcrgo,qu6d primum moucns eft imraobilc, eft igitisr vnitm,& rationeJJdetiam numero ; ergo ,Scmotumy Ucct fpcdfica, cominue, qui qui firihcet ab co caufatur/fwrp«r, eft primus raoms, oportct cSefolum vnum ; crgo
Namjifuerit Utio-
:
(^ iUam alterius gratia oportebit
^arequoniam non eftfopbiU
infinttum
,
ire
i»
omnis Utionis Utorum^
finis erit
aliquoddiuinorum corporum fecundum locum.
Rcmouct fccundam dubitationcm. Diccrctcnim aliquis fbne, quod in cxlo funt alix larioncs plurcs a prxnumcraris , quac quidcra non poflunt deprehoidi qnatcnus cx cis non accidit diucrfitas aliqua circa aftra , qux moncri pcrcipiuntur
mtnf^t. tft
,
fcnfu.
dem
Hoc ergo excludcns dicit,qu6d
efe Utiones
eft
Alias ^ui-
impoftbile prater diBas.
Er
pntiiUti^ quibusTcilicet accidit '^ucifitas circa aftrorum tMtm mott. ^Qjuj^ fi^ ^^gf„ exisiimare ratumabile ex Ur«,id eft,cx aftris
rens
,
qux
puta fphxtam
,
cuifts lati
fcquitur
,
qnae Cizgratiafui
,
Namftemnefe-
feruntur.
natum
pfopter iliud quod fertur
,
eft
gratia lati, id
& nrniis latio
cft,
eft ali-
quod nuJU erit Utio cxleftis, nec gtaria alicuius alius latib'
omnes, fiapplclariones funt gratia aftrorum, qux feruntur. Namfifuerit Utio gratia al-iUam oportebit efe gratia alteterius Utionis , fic in infinitum. Quare q:t»nUm rius larionis, nis
:
fcd
&
&
non
eft ire
in infinittm
,
fequitur C[n6d finis omnis
Utionis erit aliquid diuinarum corporum Utorum,
(cnmtai fecundtfmc^um , putaplaneCorpora enim cxlcftia vocat diuina , foae petmanentix xrationc incomipribilitatis , tcmx. Notandinn , quod vrique concedendum cft, nullum eflc motum cxleftcm , ex quo non pofllt pcrcipi diucrfitas in aliquo aftt o quod mouctur: licet lecundum vcritatem motus cxlcftcs non funt talcs , nec illi quos Philofophus pom't qui "°" ^^^ fcilicct iUarum plurium fphacrarum quos ponit in quolibct platiQta , Sc aliquos prx-
id eft,quac tx.
&
Ji dititku fhi.
Uftfhm,
Hoc crgo cxcluvnum calum tantum
U Utiofui gratia erit.nec alius alicuiut Utioejfe.
Tertns
& idco oportctponerc
numcro , & in cadem fpecic', vt funt plurcs hominerScc{\i\vxc c^oAprincipium, fupplcprimum&
nisifeddffrorumgratia.
a«!i£l*-
i.oUtSit.
Namji quidemferenSyUtigratia vatum ejt:& Utioomms Uti eft alicuius-.nulr-
nis gratia
f^Uftts tft
cnim
mun-
plures imnuterialcs fubftanrias.
dcns dicit :
^uod
.
obuai».
alij
Sed dlias quidem ejfe Utiones impophile p£ter di6lai Hoc autem exiftimare exlatU ratiortahile.
M*tm »li*t
Poflet
plurcs
quorum quolibct funt plures, &tot (phaa-x,
&motus , ficut &in ifto ,
\.
c,6
quam vt
dcputcntur ad aliquamczleftem fphxram. Vndc, plurirai funt Angeli bcari^uxtaillud Danielis: MiUiamiUuimmintHrabant ei. Deindc ciim dicir.
g-
451
moJiifeftum
eft.
autetn fU
Si enim efenf plures rdi
,
fupplc
&
^^^^*
&
^
:
&
&
per confcqucns,
Cdum erit vnumfeUm.
Notandura , quod aliqoi pcmertcntcs fenfiim 67 litterx ex hoc loco fumunt argumcntum , quod ExtlndU m« materia,qux cft parscflcntialis , fit cau(a indiui- ttUtSmm D.
Nara ... cx
duarionis.
qua concluditnr vni- PT'^^*"
ifta rario .
UerUitfrm-
o^ motons,& vmtas motons,non ^^^ imaiiatantum fpede,fi:d numcro,proptcf hoc/juod non dmuienit. tas cxli
.
vratate
habct matcriam,ncm videmr valere:nifi diftin£tio ^nteris nunicralis fieret per raatcriam fed non valet, x- f^"' :
quiuocat cnim de «wrmrf
,
ficut
fxpc
didum cft.
Concedo enim qu6d non ponuntur plurcs iBotores primi, quia in primo motorc non cft materiaf id eft,non cft in eo aliquod aliud:(cd cft dc fc hxc fine alio contrahcntc.Nam talis contradiifHo non ftat
cum perfeda
fimplidtate
,
&
ide6 quiditas-
Dd eft de fc hxc Excludit ergo Ariftotcles ^ primo motore materiam
,
iw
.
non (olum illam, qux
cft
alttfa pars eflcociaiis compofiti;fed illara,qux di-
P p
4
dtuc
JjjiMiems d^igx.
1
citiir
Metaph.
Lib.XII.
45 i
proprictas indiuidualis
uiduationis,
non
,
qust cft caufa indi-
eum qu6d
quoddam
necelfe efle,
hoc
Comparac fua fcnfa opinioni antiquorum accommodat^, & vidctur planfc Intclligcntias omncs , Dcos faccre, & confcqucntcr noa vnum tantum Deum agnofccrc Scd vari^ in hoc cxponitur.
';
,
;
Et de Ec fubdit qu6d vnacjua-
quacrctur flatini.
tjue ATte
;.
fit
& virtutis infinitqe, vt fuperius dicebatur.
V M M 4^ ir M.
s
per confequcns vidctur fecundum quaelibet Intelligentia
pritna.
&
,
ad pojftbile,
Philofophia inuentaf^pe
id efljfecund^m
hijmanam
poflibilitatcm,
rum corruptu. Has opimones illorum,
& ite-
fcilicct anti-
quorumpatet ejfe faluatttsvfcjHe nunc, quafireltquias. Vltim6 concludit , quod paterna cjuidem igitiu: opinio,& qu£ a primii t radita efi,in tanthm nobis ejl folitm manifejia
,
fcilicct
per
modum
far
,»
bulz,
TUadita funt autemafenioribui^dr anti^uis infabuUjigura dtmijfa fofleriori-
& continet diuinam na-
buf.quia dijfunt hiy
turam vniuerfalem. Relicfua vero fabulose iam addu6lafunt adperfuafienem multorum, (jr ad opportunitatem multorum , ad leges etiam conferens. Conformes enim hominibus hosy^aliorum animaUum quibufdamji^ ptiles dicunt
:
dr his altern confetjuentia ,
&
A quibus fi quis fefarans
id
di£tis jimilia.
accipiens folum,quodfrimum Deos exifiima-r
uerunt frimasfubfiantiasejfe effe diSlumputahit
tudinem. iquaque,(jr
ruptis
;
,
^
:
diuine vtique
fecundum
verifimiltT
Notandum qu6d quia Philofophus opinatus
mundum fuifk ab aeterno
re confequenter
1
quqd
rupta
:
,
ide6 habuit pone-
& Phllofb& iterum fipe cor-
qilzlibet ars
,
puta vel per bella impedientia ftudium,
vel propter diluuia.vcl aliqua alia accidentia.
Ma-
, quod ab aliquo homines Philofbphari, artes inuenirc. Videbatur enim irrationabile, qu6d per infinitum tempus ante , humanum ge-
nifeftum enim crat Philofopho
g^gis thiU-
fephut pofu!$ *»undi Ater'^'"*'*"':*'jf»
fonfequenttt fcfHit,
certo tempore cceperant
&
&
nus philofophia , aliis artibus priuatum extitiflet , fed nos quidcm illuftrati fide crudimus mundum incepiflc , nec oportet in hoc PhilofbphoalIentiie:quia& negato antccedcnte, oportec confequcns negarc.
&
Etf^pe inuenta adpofsibile vnaarte,^ Philofophiaidr iterum
& has opinienes illerum
Paterna quidem opinio
.
,
phia frequenter fuit inuenta,
,
cor-
quafireli-^
SVMM>£ SECVND^
quias vfque nuncfaluatas effe, T. com.
g
,
eft
,
&
cftia
C A
a primiSy
inquantum mbis manifefiafolum.
VI.
P.
Examinantur nonnullx dubitationes
circa primi
intcUedtus intclle6lionem.
Gomparat ca guae dixcrat ad antiquorum opinioncm,diccns,qu6d ea qm/upplc, di<5b funt dc
^z
fubftantiisimmaterialibus
quistraditafmt,
,
afenioribu*
,
& dimijfa polieriarihui, infigu-
rafabuU fcilicet, (juia hi quidemfitnt quidam dij: & quod illud quoded dmin.wa,continetnaturam Antlqmrum vniuerfam:&c hoc ttiam patet cx pnediftis epinion*
R»
,
di-
def$4b-
flxntiis
im-
pt»ttri»libut
(Oi^mat.
fi
om-
ncs fubflantiae immaterialcs dicantur di) , vt vidctur Phiiofophus fentire. Si ver6 fblum pri-
mum principium dicatur Deus , tunc crit tantum vnus Deus. Et fubdit qu6d relitjua verofunt iam adduElafabulose Sci\icct antiquis adperfuafiontm multorum, qui fcilicet non pofluntcaperc difficilia,& intelligibilia,& hoc fyiit,confere»sadoppor-
tunitatem multorum,& ad leges^ iupple lcgendas,
& obferuandas tionis §lH4rtM9tigui plttres Deospotts-
kuu.
,
,
pro
vtilitate
humanae conucrfa-
vt icilicct ex talibus inuentis
multitudini
,
cxcrcercnt.
Hoc autem fabulosp
vt vitia fugientcs
,
fuaderetur
virtuofa opera,
,
traditum expo-
nit dicens,qu6d />w,fcilicet Dcos, dicunt ejfe conformes hominibui , fimiles quibufdam aliorum animalium : hiaalia fimilia,& confequentia di-
&
£ifs ftmiliter
lia
,
&
pofucrunt : ponebant enim quofHam
& quaedam fimiliter animaqu<e Deos appellabant & aliaqua: cx his fe-
homines
deificatos
A
: ejuibuiJJzihQet didis antir quorum,^y2 cjuistd accipiat folitmfeparans, id efl, rclinquens alia dida, quodprimum , id «ft , quod
prim6 oflenfum efl a primis Philofbphis , primat fubfiantiasM eft,immateriales , Deos exifitmauerunt ,putabttvtitjue effe diSium diuine, &fecun-
dum
verifimilitudinem.
Vnde hk Philofophus
vidctur apertc confentire opinioni
pmnes
,
fubflantias immateriales efre
hocaflerit efle
Primum cns cffc adu intclligcns & fuum intclligcrc, fequc habcre pro obieftomotiuo: dcquo Dodor i.d.i q.z.n. ,
§. quarta 0»f/*//<», nu. *4. Quodaitintelledum primi non intelligere aliud a fCjbcnfe cxponitDodor, fcilicet,qu6d fit obiedum adxquacum,vel motiuum eius, omnia tamcn aha intcUigit , vttermi-
-
-
-.
natiua.
QVa
vero circa intelle£ium,habent quaf-
dam dubitationes. nim apparentium vero habens
Fidetur quidem e-
diuinifsimum.
talis erit,
vtique habet
^uomodo quandam
difficultatem.
Hic , vt diccbatur
,
inquirit dc fubftantiae
materialis intelledualitatc
,
im- sermo de fuk
vcl intelligibilirare.
jtatit.
immt-
,
,
quuntiir. £t fubdit
SVMMARJVM.
& anti-
quae dicebac
Deos
:
quia
didum diuinc , & verifimiliter, Sc
Citca quod duo facit. Primo praeraittit inten- *»'« intelletum. Secund6 cxequitur de intenro. Sccunda ibi; ***"'*'»• Namfinon. Dicit crgo primojquod Habent quaf-
dam difpcultates, caTiippIc, teUeSlum
,
fcilicet
tjuttfpe^ant circa tn-
primi mouentis
,
& fubftantix
immaterialis : Vtdetur quidem enim apparentium, id eft,inter «a, quae
hominibus apparent, primum jQuomodo
fupple principium efle diuintffimum.
vero talis
,
fcilicet fiibftantia erit
vtique
habet enim tjuafdam dijfcultates
,
fe
hahens:
vt dicetur.
Deindecuradicit:
Nam
;
:
:
Summ^ II.
Cap. VI.
quemadmodum , vtfidor-
miens :fme intelltgentiaxhuius veroali/juid frimcipale. Non enim f /? hocfua intelligentia^ fedfotentia titk.
:
non vtique ertt optima fuhflan-
Per inteUigere enim honorabile
inefi.
Excquirar de intcnro. Circa qaod duo
7P
Prim6
hoc
^uiio iuuat ad
(blutionera quicftionum princi-
X. ThAitMti*.
palium. Secunda ihi:Ergo vtrum differt. Prima in
duas fecundiim quod mouec duas
l*Sm frimi m-
tntellii»t
quacftictnes.
Quarum prima furnicur vc incelle^his primi com-
Sufemper (jf paracur ad adum.Secunda vc comparacur ad obicM» fmtim in- dlura.Secunda ihv. Amflius autemfiue imelleilM. ttHi^ere fit
feipfum ?aut alierum aliquid ? aut idemfemfer^ aut aliud >
Mouet fecundam qiurftioncm, qux fumitur vt j\ intcUcdhis primi comparatur ad obic<5hmi. Dicit z.intbittie. ergo , qubd AmpUits autem fiue fupple dicarar, ?[ubd
pracmittic
llTMm
inttl-
tiaftue intelligentia,quid intelligtt?aMt
fiicic.
quafaam dubicaciones. Sccund6 accedic ad earum foluciones. Secunda '^Y.Pnmum tjuidem igitur. Prima in duas. Primo mouec quaiftiones principalicerintencas. Scciindo quandam quacftionem annexam. Cuius iuxra
455
Amplius Autemfiue intelle^utfitfuhjianenim
Ndm^non ifttelligat^^uid vtitjtff erit i»Jigne ifedhabetfe
::
:
intellecitu
primifit fuzfubjiantta
iibftantia primi
fit
quidam
inteUigentia, idcft, ipfiun iuieUigcrc. (5his
intclligcndi
qubd
ita
,
intellc«5bus
Siue
:
quod
fit
dft a-
,quodquxrebatprimaquaeftio,
cjuid inteBigu ?id cft,adhuc rcftat quicftio,quid ha-
bet pro obie6lo,quod incelligit:4«r enim intelligit fi aliquod alte, aut aliquodalterum :
&
feipfum
rum,4«r mtcWim femfer idem ,vel aliud. Puta nunc hocnunc iUud. Deindc ciim dicit differt ttliquid,aut nihil inteU
Aut vtritm
ligere bonjumyaut contingens
?
^
Dicicergo: ^''/«wyi incelle(^s,fupple, primi non
i4empbi. inteUigat, (cilicec in
adu
:
vel in habiciv^Mki vtique erit infigne
,
& venera-
Quafi dicac,qu6d no cntffedhabetfe ejuemadmodum^&fi darmiens. Vult dicerc quod bonibile.
tas,& pcrfedtio
ex hoc
incelle<5his eft
,
quod adhi moucn-
primi
Si igiciu: inceliedus
incclligic.
Mouet quandam anncxam quaeftionem
(ed,fupplc in pocenria,
non incelligat in adu , (ed in pocenria (olum , non erit quidem infigne, & vencrabile, (cd
tis
habebir fc vt dorraicns quia inccllcdus incelligens (blum in pocenria fe habec ficuc dormicns, Nam dormicns habet vtiquc pocenrias ad opera vica: : puca (cnfum, inccllct£tum:licec opcra vi;
cuius
,
i
Vuhitati*,
folutio iuuat ad quacftioncs principales. Circa tfttnadema^ ''
quod cria facit. Primb proponic quaeftioncm. Secundb addiceius fblurionem. Terrib infcrc ex di€ds duplicem conclufioncm. Secunda incoTtueniens.
Tercia ibi
:
Palam
vtrum fupple ad nobilicatem
quacftio
^onem inrellc<Shis
dtffert aliejuid
teBigere bonum,id cft,aliquod
bonum
aut contingens, id
;
:
:
,
Aut ergo
& pcrfe-
aut nihil in-
obiedum nobile,&
cft
tingit indifFcrenter.Dcinde
ibi
ergo. Eft
,
quodcunquc con-
cum dicit
&
tx non opcrecur. Vndc fbmnus didcur dimidium vita: , non per opcrarioncm a(^ualcm , fed (blum potenrialem, fecundiim qu5 non diftinguirar fclix ab infelicc,nec virtuofus ab viriofo. Et addir: 5i«f/upplc dicacur.quod intelleElut primi intclligac
,
adhi
(cilicec
huitu vero aliquid priftcipaUy
:
id cft, a6his inccUigcndi fciliccc cft aliud
quia cius
intelligentia
id eft
,
quod edfaa
tton efi hoc,
,
ab ipfo,
nGtxxs incclligcndi
,
fcilicec lubftancia
:
fcd,
fupplc, fua fubftanria comparacur ad ipfum , fup-
ad adhim , Sc pcrfcdibilc ad pcrfe<5iioncm. Si inquamyS: dicatur, lequicur ,qu6d, fupplc , primum incclligcns ple incclligcrc vt potentia
non quia
,
fciliccc
vriquc crit optima fubUantia
per imelltgere inefi
,
fupplendum cft.qubd nihil biiiflimura
aliud a
,
quod
cft
eft
nobile
,
,
:
opcimum,
&
vel
no-
cft
intcUigcrc
tutfttnmi»tdligere ctntittgitfe
hM-
ipfum intcUigere,&
fit
qubd non
Alio raodo,qubd intellc
&
intelligens ai5hi,fic taraen,
ttr.
fuum
habcat ip-
Alio modo quod habcat
here trifUei-
qubd tamen
potcft triplici-
fcd folura in potentia,
,
in habitu,vt dorraicns.
fit
,
Vno modo qubd non
bUtlUaum fum intcUigerc in ada
intclligere
idera rcalitcr
,
diccns
:
Aut
meditari dt quibufdam, fcilicet
quod non quia
,
Soluti* ^. in-
quz
funt vilia:
cfTec,nifinobilitasobie6ti intelUgibiUs
facercc ad nobilitatera intelle
quoj
:
inconuemet?x "^*"'**"'
a<Shis
Rario hiiius
fpedficatur prindpaliter ex obie-. i!£»nte ne-
£h):& idcb quantb obiedum nobiUus : tantb no- ^^** *^^ *^ bilior adus. Ad nobilitatem crgo intelleftus J^,^'^* cfl ,intclligerc obieid medicari , multura refcrt (Shjm nobile,vel vilc. Deinde cum didc
&
Palamergo^ quod diuinifimum , df honO' rabiltjsimum intelltgit. Infcrc ex diAis dupliccm condufionem. Scaindaibi Et nontranfmutatur. Dicic ergo,qubd quia,fupple,multum diffcrt adnobiUtarem intellcdus,intelligerc bonum, aut conringcns palkm
x.centlHfto,
:
:
ergo,
qubd
liSimuSyintelligit
rabiltjftmum.
cum
fit
nobi-
obiedum dtuintffimum,&
hono-
inteUe(Stus,fupple,primi
Deinde cum
dicic
fed aliud realiter,
fic intelligat
in adhi,
quod fuura
intcUi-
,
efi
quodam figno
honorabilc pcc
Nocandura , qubd inccllcAus comparacus ad tcr fc habcre.
Ponit fblutioncm volens, qubd difFcrat
dedarat
Sc Ciinc
fe,
fuum adum, quod
inconueniens meditari de quibuf-
Enim pro
honorahile
ei
o/*/ dam.
Et non tranfmutatur. Jn indignius entn^ non tranfmutatio. Et mottet quidtm iam tale.
gere.Philofophus crgo proponens dubitarionem,
probacqubd inceUcdus prirai non poteft fc habcre ad intcUigcre primo modo. Quia fi fic.haberet fe vc dorraiens non cfTec quid infigne,& vencrabile. Nec fecimdomodo quia fi fic, cflct
&
:
fubftanciapcrfe«aibilis ab alio a fc
quens non eder oprima dare terrium
fubftantia.
qubd rcalitcr, & cffenrialitcr fuum
oftcndctut.
,
fcilicet
Dcinde ciun
,
& per confcIdeb oportet
intellcdkus primi
fit
inteUigere:vt poftea
dicit
Ponic fccundam conclufioncm. Qu;c fequicur ex prima diccns
,
qubd quoniam , fupplc
qnbd incellcdus primi
,
inceUigit aliquid diuinif-
fimum,& honorabilifllmum. Ideb
71
fic cft, ^Cenetufio.
fcquirar,qubd
^f^-^'^"*
^,
trxnf-
nontranfmutatur , (cilicct de vno obit(fto intelli- muttuur lU *^*gibili a
^
f
upple, ciim intcUigat 6bie<Slum dign;(Iimum,ef^
fcr
tranfmuttaio in aliud indigniut, c^nod
left
comoeterc intclle
:
non po-
quia tunc tendetct
**"
:
Lib.XII.
454
tfindcrct jn dcfc£tum.
Tum fccundo.quia taleScl-
dc vno obiecko ad aliud,e(l ide6 non poteftcompetcre pri-
cft tranfire
Ucetqijod
qutdam
Metaph.
mottts
&
\
mo mouenti,qtiod eft immobile omnino. Notandum , quod
Solutie t.
fnrtii X . dttiitati»nit
tims partis qua:ftionis principalis, qua quaercbatur vtrum iniellcdus primi intcUigcrct ialiud,& :
ofteiifum cft,qu6dnontranfmutatur, Id*m C' "** aliud. Quia fcd femper intelligit idcm obicdkum digniflittlittd inttlli'
Dem.
miun,& honorabiUflimum. Deindc ciim dicit:
Primum quidem
igitur Ji
non eft intelli-
gentia,fedpotentia^rationab{le eftUaboriofum
continuationem intelligentieff
ejje ei
num. Circa quod duo
pnntA
facit.Primo facit
Quod
ilte ,
ipfi »«rftfjj;f«f»,eciam,fupple,obiedhim<«-r
dignijjlmum. ^Quare hoc, id
adu
tale inrelligere in
(cft,
Etenim pro quia
efi fugiendHm.
Ex quo fcquicur qu6d ipfiirp obie(5tum fic dignius adu incclligcndi." Cum igiciu: oftenfum ObieSum ejl fic,qu6d primum incdligens fit eflentialitcr fuum diittittt aHit.
quod
dj-
intelligcre
fequitur qilpd aUquid aliud eflec no-
,
qu^ndam quacftionem aliam
Philofbphus, qu6d ftipfum ergo
ide
fubftitnti*
eitu.
cunda
ibi
:
qiup reftabat. Se-
Adhnc atttem refiat, Prima
in duas.
JnteUigentii
etrftbftM-
Nocandum,qu6d
gcntis non intelltgentiaid eft,{uum inteUigcrc:yff
gendo
fe intcUigit alia
beant
efle in fe.
/icut ad perfcdtionem aliam a Ce:rationabile
continctpcrfcdionem,
probabilc
,
efiM non neceflarium , Lahoriofum ejff
continuationem intelligentii. Continuationem eft
,
continuus a6tus inteUigendi
cric
Nam
adsquatum
nobiUori
:
& intelli-
& entitatcm cuiufcunque
Vnde eriam res,fimplicirer loquendo,nobiIius
cfle
habcnt,vt contentas in eflentia diuina , quam
Mod6 perfecStiflime ,
habeantinfeipfis.
obieda vt in fpeculo perfedo:& ideo ipfe
cia
tcrminenc
adum
f^tde q.j.fro' Ifg.
rcs.
intcUedio beatifica Angcli,& cuiuflibet beati fic diff erens ab eius fubftantia:non taraen continua-
diuini , non camen mouenc ipfum ad intclligcndum,cum omne inouen$,vt fic,fit prius,& dignius
tio perpetua eius eft eis laboriofa
,
immo fummc
ipfp moto,
Videcur tamen confcqucntia Philofophi probabUis , quatenus potentia videtur eilc
Et ideo
inteUedus primi fe habet ad fuum intelHgcre , vt potcntia ad adium, poteftquantum eft de fe,inteUigerc, non inteliigere j nec habet ex fe,quod continue inteUigat, per confequens continuationcm iUam haberct ab alio quod autem acquiritur ab extrinftco, &: cbntradidionis.
&
:
natura
fui
labore,licct
V M M A R IV
S
M,
fi
&
,
rationabile cft
,
qu6d
hoc non fit neceflarium:
de motu dependeat ab cxtrinfeco motore
ficut datur inftanria
DujB obiefliones , quodprimum mo^ uens nop
fic
fuum
inceiligere
Exponit bene
foluuntur.
&
velle,
Dodor duo
qua^ hic tangunturrquomodo fcientia
idemcum
fcito
:
&
fit
intelligensidemcum
intellcdu.
caeli,cuius continui-
non cft tamen cum labore:vt didumeft 5).huius,tcx.coin, j 7. & circiter. Deinde ciim dicit tas licct
afe,^ tamS
incelledus
crearae licet fortc
reicum
intelli-
«Slifllmc repr^fcntancur incclledui diuino in eflen-
Notandum , qu6d fignanter dixit hoc elle ranon cft necellarium. Licet enim
infit
mi
git alia
tantiim fe.
Sc diftin-
tionabile , quia
non habetur ex
Declarat
quomodo in^ telleHiu pri-
modo,quam ha-
cflentia diuina vinualitcr
rei.
dele(fiabilis.
tit.
inteUedlus primientis intcl-
feipfum,vt obie<Stum
potentiaM eft, habet ic in potentia ad inteUigere,
Thilofophttt
rio concludit
:fi qui-
dem,pto quia,?/? potentiJftmufn:Sc ideo in co idcm
ligit
ei laboriofus.
fdentitntem
Ide6 concludic
intflligit
mum (jHidem »^» rel="nofollow">«r }» fuppie fubftantia ilt inteUi-
ei
necejfa-
fe.
pcr ellenriam fimc incelligens,& incelIc(Stum.
inteUige, id
Kon
intcUigercc aliud a
fi
Prim6 foluit quaeftionem. primam. Secundo fecnnA^m ihv, Dewde palkm, Dicit crgo,qu6d Pri-
cft,
efi
nonfifit
cciam ex nobilicace ob-
licas ipfius incelligerc fic
frincif*lii.
efi
:
lum intcUigcre eflct fiigiendum. Quia igitur aliquod inteUigere fugicndum cft propter indignitatcm fcilicet obie
biUusco,
Intelligere
dtgmtu
optimum intelltgentiaM eft,qu6d hoc non effct d Intelligentia ellet quid qptimuro > nam tunc mil-
dumeft, Secund6 iuxtadatam {olutionemttiouct
frimi
,
^Uitdam non videre,<]uam videre in aBu
dubit»ti»nU
,
fcilicct inte!U->'
t^attv.Etenim pro quia, intelUgere,cr intelligentiaM eft, adlus intcUigcndi fic
iefti.
Accedir ad folutiones principalium quaftiq-
7J Solutio
tjuam
erit dignitu
Utu obiecturn. inerunt
cxhoccoUigiturfoluiiovl-
priucif»lu.
lit
quod aliud
,
ETeft intelligentia intelligere intejligenti(t,videtur
autemfemper alius Jcientia^
(^fenfus.,(^ opinio,dr medttapteitpftus autem
in accejforio.
Deinde palam quia aliud aliquid erit dig' :
nius
quam intelleitus ,fcilicet intelle6tiuum.
Etenim intelligere , &inteUigentia erunt indignifsimum intelligenti, ^arefugiendum h^c eadem. Etenim non videre quidem qu*-
dam dignius quam videre, nonfijit optimum intelligentia.
Seipfum ergo intelligit
^ftqui-
dem eft poientifsimum.
Obiicit contra datatn fblutioncm. Circa
duo ihi:
facit.
Aut
qu6d
quod
Primoobiicit. Secundo fbluit. Secunda
Prima in duas, fecundiim
in cjuibufdam,
Secundaibi : Amplttufi
obiicit dupliciter.
7S I.
Obieai»
ttntra dtti folmtontm.
In prima pacte intendit takm rationem: Primum mouens inteUigit feipfum fecundum te: fed ipfum primum eft idem quod fua inceUigenaliud,
tia
,
vt
prsoftenfum
eft
j
ergo intcUigcntia primi
eritintcUigcntia inteUigencice , quia eit fui ipfius, Soluit fecundam quacftionem. Circa
74 Solutio i,dul>itationii
frincifalis. Intelle[it-.m
frimialitid a
fe non intelligere ojledit.
quod duo
pnmittit fblurionem.Secund^obiicomra eam ibi : Efiintelligentia, Vult ergo,
facit.l-^rimp cit
quod
intelledus primi
non
intcUigat aliud a
fe.
Et intendit talem rationem. Si inteUedus primi , ergo abquid eft dignius eo. Conlequcnsefl falfumjcrgo imtecedcns.Hanc rationem exponit,dicens:D«/7<:/f, fcilicet poftfblutionem primae c^ax(i\oms,palarn eft qHia fi intelinteUigit aliud a fe
le^^us primi intciJigit
aUuk a fc,fequitur qu6d ali~
quod cft idcm quod
fua inteUigentia.
Hoc aucem
videcur falfum,?icucpacec in fhuiii:quia adio fcn-
rus,&
fimilicer fciencia
altcrius.Dicic finc
,
fequiciu:
,
Scc. videncur
ergo,qucd
qu6d
telUgentia,c[\L\od
femper eflc
Formalitates Seot.
toUnnt
hanc
tbie-
ciioKem, ii,
fupple, praEditiia vera
Jmelligere
ejl
infelltgenHA tn-
fupple vidccur falfum:quia/f
t'ta,& fenfui,& optino,& rneditatte videtur fem_ptnr ejfe
aUui, id eftjalicuius alcerius. Ec
tpfius
autemM eft, fui
dicae, qupd
fi
fiibdic.
Quod
A£liu reHtu eji
ipfius eft in accefforto.
Vult
concingac quandoque quod fcienria.
princifa-
ln reflexiu actejjoriuf.
:
.
:
Summ^ Iir. da,&
Cap.
&c. Sit&ii ipfius,putafi aliquis/cntit fe fentircvel fcinfe fcirc,& uc dc aliis, hoc cft quafi acccflbriutn , id cft, minusprindpalc quia
Notandum, quod
fcnfus,
:
acfhis principalij Tidctur lcnipcr cflc rc(pe<5hi al-
Si ergo inrelligcrc primi
tcrius obiccH.
nifi inrelliecnria intelligcntia:
,
non
fit
fequitur vt vide-
tur,qu6d (uum intelligere non crirprincipalc, fcd
quau acccftbrium. Deinde ciini dicit efi intelligere^
(^
hic tanguntur dua* propofi-
tioncs,qua: ctianr aut fimiles habentur 1
:
tcllcdu
habet
elTe vniuerfale
ria
cum
dinem,vel conucnienriam habet ,
& eft in
,
in-
Refelutio di-
Bofum.
faltem obieftiucildet) aliquaro fimilitu-
,
Non enim ide
intelUgentid, cjr intelle^o.
Ani-
f
intelligi ,fecundum quidei ipfum bene inefi? effe
.de
3
.& inde. Vna cft,qu6d in fcparatis a materia idcm eft lcicnria , & rcs fcita accipfcndo fcientiam non pro habitu , fcd pro oBicdo feamdHm eile cognitum , eo modoquo di<3:um eft. Poreft etiam dici , quod habet veritatcm accipiendo fcientiam pro habitiu Nam quia ma. text.com.
rcs fcita vt lic,
Ampliitsfi diud diquid
455
I.
inteUigen-
& cum fcientta cxiftente in inteUcdu
qiix
,
Caufa,& fimiUtudo,inclinans ad eius confidcrationem:& pro tantopoflunt dici aliquaUtcr
cft eitis .
quz
Ponit (ecundam obicAioncm,
OhieSio.
qu6d
ftatinlioc,
aliud eft intelligcreA aliud eft inteHigi. Si
&
ecgo primum eft fuum inrelligerc , cft ipllun •quod intelligitur. Reftat dubium , cum fit quod-
dam optimum,fecundumqaid cft
bene
quod
efle eius
Vtrum
eft intelligens
telle<5tum.
^ere
?
aut
:
incritci hoc,qifod
(cilicet
fecundiim hoc,
m-
fecundum quddeft
Ideo 6.\dv.Amj)UHs ft dtHd
efl.inteUi-
& inteUigi fecu>rdkm qutd
ei quidem ipfum Quafi dicerct , qu6d eft dubium. Et addit Non enim efl tdem ejfe inteiltgenti^i , intelleSlo. Vult dicercquod fi quandoquc idem fuit fubie£to intelligens , intellcdum , non tamen funt idem fectmdum eflc,& rarionem quia aliud ,
Tfene inefl
?
&
:
&
:
&
inteUedo licct-qnandoprimo idcm fit intcUigeniia , & inteUeDeindc cum dicit
eft eflc intelligcntiE,
que vt «5fcum.
:
in
idem
,
prima taroen expofirio
funt feparata \ matcria , quatenus abfb-.-^.hit a|)
terialibus
exiftenria,&
obie
icitaj& fcienti«,vt
Aut in cfuibufdam fcientiA
res
infaifims
:
^
Kon altero igitur
intelligentia.
exfiente
^
cfiua eius,quod inteUigiturvna,
didum cft,
tenria intcUc(fHua.
flienum. Scientia du-
icienria
pUx.-viJe
im,fAEliMis,Ciae pradicis, dicens,qucd InfaEliuu ejuidemft/te materia, id eft , rcs fcita accepta fine
quod probatinducendo. Primo
obiedo fecundum
Hoc cnim modo domus fine cetobie(5Hue,id
eft,
in
mentc
elfe
fic Ii»
quibus
fcienti*
^
fcitumfunt idem.
accepta c^fubslantia
ipfius fcilicct rei fafbe.
,
cognitum.
materia, vt artificis
ars £Edificatoria,quod patet. \^«
,
eft fcili-
poteft dici
& ars, fupple,
fiue ijuod
quid erat
Omnis enim
artifex
effe
cim
agat cognofcendo,operatur cognofcens,^«<7<^ quid efl rei
nendae.
Secundo inducit in
,
fpecu-
quod rario diffinitiua,hue ipfa rei quiditas inteHcArtifex eegrufcettdo efe-
da,qua: potcft dicifcientia modo pr2dido:& ide quod potentiainteUc
&
rttir.
rei
J»iimttMterinlikiu
^
nutximi in frimo idem fttnt intelti-
i*re (^ intel-
feSum.
rarionem in
efle obie
Ideo fubdit quod in his, .Quacunijue non hahent materiam/ton exiftente altero eo.quad inteUigitur inteUeilu,Cdli-
&
cet in a
uente
,
quod, fupple, in primo mo-
cuius fubftanriaeft
&
maxime iramaterialis,
tdemerunt , inteUigeMia eius quod inteUi^ttur vna,id cftjpfum inteUigere intellecfbiBti ; fic
&
vna eftinteUigentia tcUigentiat.
rcs
fcire
quomo-
do in cre»tHrti etiam sOt
fed eriam ipfa^po- idem.
qu<M idem funt intellico modo quo f:t vnum cx
,
,
:
intcUigibilc cltin intcUe
inharrcntcm intcUcdlui. Si igitur in
taliter
nibus
om-
quod in fcparatis a materia ,.& non fblum fecundum confidc-
eft fic,fcquitur,
fccundum cfle
cm idem erit inteUigens cum inteUigat fcipfum. Et cx hoc rarion
,
&jnteile
,
foluuntur pr^-
enim quod
in folo
Deo
&
eft idem inteUieentia,& intelleduro » pcr confequens idem eft inteUigcnria-intelligenria, in-
&
tcUigentia inteUigibiiis:cum idem
fit
cum quaerebapur:fccim-
re,&
intelligi a feipfo.
Et
dum
quid
fiium bene efle
dicendum,qu6d in hoc,quod
eft
telligemia (j» ir.telie3t4m.
Per intelU-
intclligcns, gentiAm
& intcUigfbiie & idcmetiam eft in eo intellige^ fibi ineflet
InfeUTtet fur.tidemin-
?
Vidciur
intelligere:cum
fuum
itteft
bene
efe primo,
indudend» •voluntate.
quod vrrum
non excludendo amopem,quo
cundiilime fruitur,
S
VM
fcilicet
fua eflentia iu-
fummo
bonp,
M A K I V M.
Primum mopens non fc intclligere pcr modu compofiti triplici ratione probat, ,
fcd per
A
modum firaplicis & incomplexi.
T)huc autem refiat dubitatio,fi comto^
fitum
efi
quod inteUigitur ?
Mouct quandam quacfHonem circa fbluriortem datam , & facit duo. Pnmo quasftionem mouct. Secimdo foluit. Secunda ibi Tranfmutabitur :
fcientiis
qu6d In Theoricit vero rationes,& id eft , auod ipfa res fcita eft idem,
latiuis, diccns,
intelligentia
non folum
Ita
cognofccntc
in fcien-
materia, eft ipfa fcienria:.iccipiendo fcilicet fcientiam,vt didum eft 7. huius,t.c.ij.& inde,nonpro habitu,fed pro
^
& irttclleftunn & c6gra'to quia faltem funt vnum fubiedo, & per accidcnsi ex hoc, qu6d obicLium gens
tas,
3
ma-
condirionibiis
cft
ObieBiem
fcicntia potentu»,^
in inteUigenria fuieeflentia: confifbr eius fcHci- efiformaU-
Soluit has obiediones, dicens,qu6d »« quihufdamfcientia r«,id eft, quod rcs fcita eftidequod :
quz etiam
omnis
:
eo^
qaod intelligitur , inteUe£lu , cfuacuncjue non materiam habent.idem erunt^ (^intehe-
ttlutio ohie-
aliis
idcm
,
miflae obiedioncs. Patet
quidem flne materia.Subfiantiatnim,fjr (juod quid erat e(fe. In Theoricis vero rationes ,
rcalior videtur.
,
Alia propofirio cft,qu6d in thcoricis,
&
intcUe^ai, &inteUigentia in-
e/iim.
Ad
cuidcntiam primaj patis notandum , quod
aliquid dupliciter poteft inteUigi.
Vno modo per
modum fimpUcis,& incomplexi,cum inteUigitur tjuod quid efl tti. A lio modo pcr modum compofiti,& complexi, vt ciatio.
Cum
cum
intelligitur aliqiia
igirur di<5tum
fit ,
quod
teUieit feipfum,reftat dubitatio
feipfum per modura fimplicis compofiri. Ideo dicit
:
dubttatio fi comfoftturA
, ,
priraiun in-
vtriim inceUigat aut per
modum
^uia adhuc autem efl,
enun-
reflat
<juod intelitgiturDeVi-
dccumdicit:
Tranfmutabitur enim inpartibus totius. Soluitqua:ftionem
,
probans per tres rationes» j[e per modum com-
qu6d priraum nou intelligit
pofiti
78 ^„„,., InteUtgere^ifi ^,,
inteuJiiutn
dupUx.
:
;
Metaph.
Lib.XII.
456
pofici. Sccundaratio ponitur xhixAut indiuijihile. Prtfnumao» lcmzihv.Aut qModquidem. In prima partc intnteUft fe ^^^^^j. ^^\g^ ratloncmrSi primum moMcns intclli' . per moAutn r i_ raodum compoliti,ergotranImutabitur tempUxi,
SVMMA
d" S" c*mpUx'i,& in intcUigcndo. Confequcns cft falfum , vt praeejl ftnguUru antccedens. Conftqucntia oftcnfiim cft, crgo docinna. probatur ex hoc : quia in obicAo compofito funt
De honitate, (fr natura vniuerji.
'^P^'^
&
partcs,qu2 poflunt intelliei feorfum. Exeauu volat,prout eft
pliires
C
cius,puta /««»,potcft intelligi feorfum,& ly voUt,
Ex quo
aliquod compofitum
,
SFMM4RIFM.
patet,
poteft
ab vna parte in aliam , intelligendo nunc illam,nunc iftam.Similiter ergo eflet in propofito:fi primum moucns intclligeret feipfiim , vt
Primum moucns eflc finem extrjnfevniucrfi 6c quomodo totum
rranfinutari
Hanc rationcm breuiter aliquod compofitum. tangit dicensiTranfmutahitur enim inpartihtu tatim.Ci fupple fe intelligeret vt compoutum. Deirt-
de cum
I.
principiis.
:
intelligit
P.
Refutat diuerfas opiniones de rcrum
vnum intcl!c(5tum, nmul intelligatur tamen pats potcft fimiliter intelligi feorfum.
A
Primum mouens efle finemcxtrinfecum vniuerii.
plum,licet hoc cofnpofitum,
quod qui
TERTIA,
•
.
diicit
j4ut indiuifibile 0mne,quod non habet
md-
cum totius
;
Vniuerfum habet pro fine ordinem. Dc prima parre fiise tradit Dodbr i.dz.q.z.
num. 17. probans primum ens effe jnum finemomnium.
PErfcrutandum autem totius natura
ieriam,vt humani4S intelle6fus.
bonum
efi
vlti-
qualiter habtt T.com.ji.
^ optimum:vtrun$
feparatum quid^f^ ipfumfecundum fe.autfe$implm tuttu
in-
omnta
""•
'
Popit {ccundam rationem, qu« cft talis:Obie£ltim indiuifibilc, fimplex non poteft vere in-
(undum ordinem.
&
tclligi,vt compofitumrfcd primum cft indiuifibile,& fimplex cum non habcat matcriam;ergo non poteft fc intelligere vt compofitum. Hanc rationcm tangit breuitcr , dicens , yiut indiuijihile eii
omne , quod non hahet materiam
:
& tunc eft fup-
HiCjVt dicebatur,inquirit Philofbphus dc fubftantix immaterialis hnali bonitatc ,
quomodo
habet rationcm finis,& boni in toto v- lis. Sermo defub' facit oftcndendo quomodo tmbonurn eft in natura vniuerfi. Circa quod duo fa- flanti^
niuerfb.
Primo
cum dicit
ibi
:
^ttcunejue vero
altijuo
in
temfore.Non enim hahet ipfum hene in
hoc aut in hoc : fedin toto quodam quodopti7num,c^eas aliud aliquid.Sic autem habet ifftfuiipjius intelligentia toto Aterno.
Ponit tertiam rationem, quac dius ircclligens
talis eft
:
Intelle-
compofirum non habec fiiam per-
&itotnt rel="nofollow">do er-
hoc,]'')'
hocpritn, noc
& hocfer hoc.
Confidcri*
Ulis.
Prima
in duas,
cft,finem proprium
:
'ytritm Ccilicct fepa-
ratum quid
& ipfum fccunduniyi
ordinem, id
cft,
, aut Jecundum bonum, & optimum aliquid feparatum a fe: vcl quod habcat bonum,& optimum in ordine fuarum panium. Notandum , quod ifta inquifitio habct locum ytdt in Thtq. cx hoc,quod prius dicebatur , quod primum mo- rem jcotnm. Finie dupUx ucns mouet vt bonum, & amatum:bonum autcm intrinfttta, habct rationem finis,qui potcft cfte duplex. Nani (^ extrinftquidam cft finis extrinfecus , comodo quo obie- ctti.
vcl quod habeat
tum qnandoquejergo non
generati cuius
ficum.
tium cum fit forma totius habentis vnitatem ex ordine partium,cft fini«,& bonum cius. Eft erga
&
finis zdais eius.
Alius cft
modo quo formadicitur finis cft pars:hoc etiam modo ordo par-
finis intrinfecus,
eo
quaeftio vtriim natura vniuerfi habcat finem
num,& optimum aIlquod,quafi
feparatum,
quod illud quod non habct fuum bonum , vel fuum optimum in partibus , quae feorfum fumi
trinfecura \ fc:vcl eius bonum,
& optimum
,
ordine paniumvniuerfi.Deinde
cum
bo-
& cx-
ex quo fequitur,
fed partcs funt priorcs toto
:
Utrfi.
vtroquemodo.Dicit etgo, qu6d Ferfcrtttandum ejf qualiter natura totttu vniuerji hahet honum opti-
^um potentiae dicitur
intelligit fe y t compoMaior cgrediturcx hoc ,quia intclle(9:us .intclligens compofita , nen habet fuum bonum, perfcdionem in ifta parte, vel in illa,fed in to-
bfnit»te,ordi-
circa hoc moucr dubirationcm. Sccund^ fubdit dubitationis fblutionem. Sccunda ihi-.Aut
fe^tionem remper, (ed quandoquc:fed incellcitus primi Kabec fuara perfedionem fcmper, non tan-
cenfeqnenter, co
ly fiUutt diifum Ariflo-
impoffthilia.
in
Prim6
mum,id
Aut quod quidem compofitorum habet
hoc i»
quomodo fe habet bonum
natura vniuerfi fccundum opinioncm propriam. ne,(^petft. Secnndo fecuridum opinionem alicnam. Sccunda Hione i/ni-
primi. Deindc
iMmodo
mohilii fia»li
inquirit
vt humantu imelleHMi. Quod poteft intelligi vel fecundum fimilitudinem,quantilm ad ipfius indiuifibilitatem , vel potius quoad diflimilitudinem in intcUigendo , cum intcUigat compofitum ,
&
(y-
Hoc autcm
cit.
;
gofcics Detti,
80 ALiounobi-
plenda ratio,vt prius. Et ponit exemplum,dicens,
pon fbliim fimplcx quia fua incelligibilia accipit a materialibus , quod non contingit de intelledu
79
& oftcndit
fit
in
dicit^
pofTunt/ed intotocx partibus conftituto,non habec
fuum bonum femper,
crgo,qu6d
fcd
quandoque.
Dicit
Aut quod auidem compojitorum,id cft,
incellc6kus,qui eftincelligibilium
compoficorum,
hahetSapple, fuam pcrfedioncm in alnjuo tempore , non femper. Non entm hahet tpfum hene in
&
A l.eius op-
Aut vtroque modo,ficut exercitus. Etenim , dr Dux exercitus , dr magis ijte. Non enim ijieprofter ordinem\fed
in ordine ipfum bene
ille
propter hunc efi.
hocaur in hoc,id cft, in hac parrc, vel in illa -.fed ens. opfjmum , id eft , fuum optimum eft aliquid aliud quod eft in quodam toto:(td inteUigentia,(ci-
facit.Primo fijlurioncm proponit. Sccundo eam cxponit quantum ad vnam partcm fcilicct quan-
licct priini,quae cft ipf* f**iipjit** tjic haliet toto
tumadbonum
t inuin.
terno
non
:
<<-
quia fcih'cet,ajternaliter intclligic fcipfnm,
vt compofitum,fcd vt fimplcx.
Ponit dubitatibnis fblurionem.Circa quod duo
Dicit ergo
,
ordinis.
Secundaibi:Om»t4f;^0.
qu6d Aut fupplc ipfum vniuerfuni
hahet vtroque modoScHictt boniun,& ^ntm,ftcut exerci
%l
I
:
Summ^ Bfnmm v»ttttrft
io
confijUt
fepATMt»
tntt,^
trdi-
tJcercitHs: etenim pro c^\2.^pfum
cxercitus eft in ordine
,
hnttm
& ctiam Dxx
Duce ipdus exercttHj:c^o6.
Cap.
III. ,
.\.'v^xx&
id eft , in
Nonentm ille,
probac,
fdlicciDux ejipropter ordtnem , quaii propter fincm } fed mAtis cconucrfo iVk , id cft , ordo e^ frofter hunCy icilicct Duccih. Finis autcin potior cft in bonitarc his,qux funt ad fincm.
BMnm ixerciim i»
flstf
I» txtrcitM hntii iu-
*fi
^ fimi-
fltx
littr i» tterf»,
Notandum,qu6d rarc duplcx
ne
ficut in cxcrcitu cft confidc-
bonum vnu quod confiftit in ordi:
ipilus cxercitus
tui principatur
,
& aliud in Duce,qui cxcrci-
:
potius
bonum Ducis, ordinatur ad bonum
tamcn
quarcnus ordo cxcrcitus
xmi- Ducis,vt ad finem
,
fcilicet
cft
quia ad
complendum
drv' voluntatem Ducis pro vi<Soria profcqucnda : fic ftin vniucrfo cft bonum vtroquc modo. Nam
trtbiqite
tiii4 bttii eji
&
eft aliquodbonum feparanun, putaprimum,quia quim intrity- moucns, cx quo, ficut cx finc & bono appcrihili,
«xtrinfeettm
ftcum,
T.
C.38. fau-
&
liherii, idcft,fiHis,
nitcafiiaUter,& finc ordinc
fcilicct
quia
plus diftant a redorcdomuSjCjui intcndit bc
m-m
primum moucns,vt
propter fincm.
Qua-
oponct, vt fic a primo moncntc fit totus ordo vniuerfi, ficut ordo cxercitus non foKim eft propter Ducem,fcd ctiam cft ab ipfo Durc,lcilicct
&
Dcinde cum dicit
cc.
cx eo,
cuiuflibet principtum ipforttm
diccre :
qu6d
ficut in
domo
do fccundiim mandatum Uas
qui
,
Tale namcue
:
natura
efl.
Vult
datur in familia or-
& Icgcm patrisfami-
,
domo ad exequendum, fcilicct dincm domus fpcdanr.ita natura in
qux ad
ea,
quod
qu6d
ficut
competit de ordine vniucrfi.
fibi
Iia
domo inclinatur ad aliquid per lcgcm,&: mandatum re^rum domus:ita natura cft quxdam
mo moiicnie,
verit coordinatA fitnt alitfudliteri
, vt nonfit alteri ddalterum nihil \fed ejlaliquid. Advnum
^ltnta. Et Honficfe habent
quam
incHnantur,
Nam
tur in fincm dcbitum.
& ordinan-
a
primomouente
in finem diriguntur,& ide6 dicuntur a^cre propter fincm,in
quem naniralitcrjnclinahturXt ide6
namra non
agit, nifi
mota
a caufis fupcrioribusi
Dico autem puta
:
iMt
felmtie-
quantum ad bonom ordinis. CirPrimo oftendit quomodo par-
partem,(cilicct
ca quod duo
facit.
habent ad bonum ordinis. Secunmagis in quodam fimiSecimda ibi Std tjuemadmodum. Dicit ergo,
tcs vniuerfi (i
do quod li.
dixerat xieclarat :
Omnia vero qus funt
q[u6d
fupple
,
in vniuerfb,
funt aliqualiter ordi.iata:fid non fimiliterhahent
alia
communicant emnia ad totum.
fic funt ejuihus
Vult dicere,qu6d Ucct orama fint ordinata , non tamcn fimilirer fc habent ad iftum ordinctn.
Nam cft vtiquc diquodcommgne omnibus,qu'a nantur
Exponit didam lbluiionem,qiuntuni ad vnam
T>itlMrMti»
&
fimilitcr ordinata,n6 taxnBJicfe hahent,vt
vtium corum non p^ineat ad alterum,fjed
eft ali-
& ofdo alterius ad altcrum, Nam plantx funt proptcr animdia & brota propter
qiia aflSnitas,
Quod probat,quia Omniafunt ordtna-
ad vnum , fcilicet ad nnem. Et ideo inuicem quodamotdine connetiuntur.Dcinde cura dicit: ta
ter if uatttraliter.
dencit in aliquo. Scd
:
1
7.
ordineni fiunt, vt funt corpora coclcftia
& circiter.
,
&
Quxdam ver6 fufit qus quan,
doque deficiimt
a debita
,
& propria adioncna-
turali ; vt funt corpora inferiora,*in qiiib(]S multa eueniunt prxter nacuram, a cafu jdeo non habent omnia fua comrounicantia ad totum.
&
:
&
Notandum fimile.quod adducitur, in hoc ftaficur in aliqua domo ordinaca,funt diuerfi
,
homines.
erdi-
nata- merali-
rcnim tamcn quaedam alia fic fnut,qu6d yniucrlalitcr hoc habenr, quod omnia quar fimt in eis , communicant ad totum, id eft, ordinanturad bonum communcrotius hocautem rcperituc in illis , in quibus nihil eft a cafii, ncc prjcter natutam t fcd omnia fecundum debi-
non
tum
nonfit alteriui ad alterum nihil ; fed efl aliquid, id cft , qu6d non ita fe habent ordinata , qu6d
fiTunt
tias,& qiuditate$:& quantum ad hoc ordo
fiibftantix immaterialcs:vt dicebanir 9. huius t.c.
omnia
ijuibits eo-
diftin&as,& ctiam quantiim ad ph)prias fubftan-
omnia,fupple,ordine/cilicct natatilia,& volati-
fupple/M»y»wf
In
ueniunt fyi inquibutlUf-
omnia in hoc conucnire,qu6d difcerquantum ad operationcs proprias , &
lia,& plantti.EtC\ihdit,c[u6d
licet,
tJi.
res naturales licct
non cognofcant fincm , tamen
neccfic eft
tfuidem enimomnia coordinatdfunt.
Vide
q.u
lcx inditarcbus naturalibus a pri-
pcr
ad difcemi quidem neceffe omnibm eHenire,&
OmntA
or-
in rcbus hatu-
ralibus eft principium cuilibet cxcqHCndi id
vt ait coramentator. Et fubdit
fed 9onfimliter,idr itatatiltay (^ volatilia^^
gra-
prineipium vnicuique ordinatorum
cft
quafi
proptcr
:
communc in tota domo. Et fubdit
ucrfum habetbonran ordinis , &bonum feparaOitn. Sic tamcn , quod boiium {cparatum cft potius in ipfa bonitatc quia totus ordo vniucrfi cft :
ttiuerfi
vero,& befiiis\efKipantm^Midem, fiipplc, partici- ttinu cecent^ mici. pant de ordine,qui cft ad commfi»e:mMltum vero, ALconacnit. fupplc habcnt dccp, qvod conitngtt , id cft, eue-
illc,qui eft in
&
nonlicet facerequed conttnpt,
fupplc cafualiter (\nt ozdincfed omnia aut plura, dntper fimi' eorum qu^ fcilicct faciunt funt ordinata : ferttis Utudinem or-
dcpendet coelum , natura vt prius didum cft. fic vniIterum in panibos vniucrfi cft ordo , :
457
I.
re;nam
5radus,puta
dus
eft
quod
fiib
83 DeciMrMtit
patrcfamilias primus gra- fstrabeUfrA-
liberorum, fecimdus
eft
ieruorum, tcnius
ctdentu.
iumentorum,& bcftiarum,qi'^ feruiunt in domo,puta afini,& canes, & huiufinodi. Hi autem gradus difFercntir fe habeht ad ordinem domus, eft
Sed tfutmtdmodtim in domo licet
ra ordinatafunt : feruis vero
rum ,
V
liberis
non
quodcontingitfacerefed omnia velplu(juod ad commune
:
,
^ beBiis pa-
multum vero
tjuod
contiHgit. Tale
namque principium cuiufque
ipforum natura
efi.
communicant omnia adt^mn. Manifeftat
g^ DeeUrMt-
er-
tiinem'trdi-
tMtentm
v
quod
^"0™°«!°
fcilicct
limilitcr
diccns
,
totQ vniucrfo
,
inftituitur a
giibematore
& patrefamilias
,
non compctit
libcris
aliquid faccre
&
omniaordinate ferui autem , bcftiz mulra prxtcr ordincm faciunt quandoque. finc 6rdinc,fed
:
Sic ctiam intelligcndum eflc in toto vniuerfb:vbi
Dico autem puta ad difcerni neceffe quoque omnibm venire , cjr aliafunt fic /juihits
T.fcfl,
qux
domus.:quia
dixcrat in
quodam
fimili,
nOn qu6d fopplc , fic fc habcnt in quemadmadum in ehtno , vbi omriia funt ordiiiata, licet
Scoti Oper. tom.
IK
fub primo mouentc
dor
vniucrfi
,
,
qui
eft
paterfamilias,& rc-
funt iromediate
& corpora CQcleftia
,
Intclligentiar,
quafi primus graduslibcro-
rum:funt ifla infcriora gencrabilia,& coiruf*tibiUa,quafi fcciidus,7cl teniiis gradus.tanquam feruorum.atquciumentoru. ItaqUodin primogra-
du omnia cueniiit ofdTnatc:in fecundo autc,& icrtio
in
gradu plurima inordinatc:licct conncniant
omnia quantum ad diftin(5Honem propriarii opc-
Q_3
ratiorium.
Be ratieu* erdinu junt due.
:
:
Metaph.
Lib.XIl
4S8
i:ationum,& rubftantiarum/iue quiditatum. Hacc enim^luo videntur efle de ratione ordinis:fcilicet
ordinatorum,& communicantia eorum ad ipfum totum. Quantum ad primum eft ordo ad in omnibus indeficienter. Quantum autem
diftinftio
fecundum, eft quidem ordo indeficienrer in quiproxim^ bufdam, quae fcilicet funr fuperiora , primo principio, vt funt corpora coelcftia,& fubftantix immaterialesjin quibus nihil euenit prz-
&
rer
naturam
nec a
,
cafu.-in
quibufdam vero
fe
erunt ex contrartis. Deinde
Jmpafibilia enim funt contraria adinuicem ; Nobis autem foluitur hoc rationabiliter,
eoquodtertium
dum quidem
Soluitur autem
multa.
habente
,
multa eueniunt
naturamj& a
praeter
SVMMARIVM.
Rcfutat poncntes principia contraria
omnium. Itcm ponentcs fubftantias que
defecifTc
& in
,
fe-
oftendens vtrof, quibus defecerunt.
paratas eflc principia
bonum efTe priij-
QVttcuftque cidunt
ejl contraria.
vero impojitbtha
omma ac'
aut abfurda aliter dicentikt^.
,
,
ad mareriam reducerentur,non poilet
fccundum opijjionem alieoara. Circa quodduo facJt.Pnm6 propomt mtentum. Secund6 exequitur de intento. Secunda ihi.Omvniukrfi
ergo , quod Oportet
noH latere efUicunque impoJftbilia,aut abfurda acordicidunt aliter dicentibw, fupple de bonb,
&
non latere
(jualia, fcilicct
:
& iterum opor-
dicunt gratio/iuj di-
centes, id eft>iUi qui melius loquuntur,
bus minimae dubitationes,id
eft,in
& in qui-
quorum
dubicationes pailcidimx videntur
^fte.
di(5tis
D^inde
cum dicit
rils re{fe.
Nec in quibufcunque contraria , no»
vtique ex vno contrario,
fit
aliud contrarium
,
& fic
Et flibdit: vero alterum contrarittm faciunt materiam,
& non aliquid tertium, praeter contraria, <]uemadmodum qui tri4,quale itt]uali,aut vni multa. enim qui pofuerunt fcilicet
ifla
Ifli
coutraria ellc prjncipia,
^qualitas,& in^qualitas:aut
Materia nvlcitrarin
li efl
fed
fnbie-
eft
8um
contrt-
rierum.
vnu,& midta
attribuebant aequalitate,& vnitatem formaeiinaj-
qualitarem autem,
& mulritudinem materije
patet de opinionc Platonis in
primo hufus,
,
vt
text.
com.54.IiQet natur«les Philofophi ponerent cont trarium,dic^ntes materiam elle vnam,forraas au-
tem
&
contrarias. Et fubdit Hoc , didlum eorum foluitur eodem modo : quia
eile diuerfas
fcilicet
materia ejuA
:
vna,nulli eft contraria,{ed eft fub-
eft
comraune contrariorii.Deinde cum dicit: 8j
Ampliits omniapraui farticipatione funt
extra
Nam prauum
vnum.
ipfum alterum
elementorum.
exifiunt ; quoniam ex contrariis erunt
Oftendit
quomodo
ncntes omnia
dicunt.
ex
contrarium patitur a reliquo.
ie<3:um
Omnes enim ex contrariis faciunt omni^. Neque autem quod omftia. Neque ex contra^
fieri
aliquod vnum:& [\Ai6.iv.Nobis autem foluitur hoc rationabditer , eo ejuodfit aliquod tertium , xA.
cis
uilij
quomodo fe habet bonum,& ordp irj
ne vniuerfi,qu^m nos dixerimus
trsriis rti
enim albedo patitur a nigredinp , nec econuerfb: tamen nifi contrariaad inuicem paterentur, &
vnum
nes emm ex contrariU. Dicit
nentesex
:
ma dubitationeslofortet non latere, j^^jjjj^
dt-'
Omnes autem contraria dicentes. Dicit ergo quod ide6,fupf le, non redc dicunt poiientes res ellc ex contrariis. Entm pro quia, cohtrarta, fupple in fe accepta funt impajfibilia rnutuo nou ibi
tanquam ex materia ,
Inquirit
Antiqui
ficerunt po-
Secunda hi:Amplius emnia praui.Tenia
trariis.
Et qualia gratioftui dicentes, in quibta mini'
iet
aut 'vni
Probat quod dixerat.Circa quod tria facit.Prim6 oftendit quod defecerunt ponendo res efle ex contrariis. Secund6 qu6d defccerunt ponentes omnia elTe ex contrariis. Tertio quod dcfccerunt non exponentet quomodo res fxmt ex con-
eftiOiateria. Alitercnini
Herji.
,
hoc eodem modo.
Materia enim qua vna nulli
fic
vni-
^
&
cipium quia rem non explicant,
otdine
quemadmo-
,
Reiicit etiam poncntcs
ofm.
;
inaquale xquali
eft
,
cafu.
lUoMf
veia alterum
aliquidjit. ^lij
contrariorum materiamfaciunt
defi-
vt funt corruptibilia , in quibus proptcr remotionem aprimo principio femper vniformiter cit
quomodo omnid cum dicit
Deficiunt enitn,quianon diCunt
eilc
defecerunt i" fecundopo-
ex contrariis. Circa quod duo
AntiqttimH' li
pofueruat
Primooftendit inconueniensquodfcqui- omnia ex ci* tur Secund6 oftendit quomodo ab hac pofitione trnriu effe. difcordabat quorundam pofitio antiquorum. Secunda ibi Alij autem nec principta. Dicit ergo, qu6d yimplius fupple fecundum eos omnia funt facit.
TyifUeitrr defecerunt
ne)2te{
cipi»
prin-
Exequitur de intento. Circa quod duo facir. Primo pcrtradat opinioncs Philofophorum namfalftcr loqucntium , & ponentium principi» contrana. Seamdo opmiones Philoiophoruro
rerum non'naturaliter
(thtrnria.
cipia,
loquentium,& poneiitium prin-
& fubftantias feparatas. Secundaibi Am:
pliusjinon erunt.Vtimz in duas. Prim6 proponit defeftus illarum opinionum. Secundo probat
quod dixerat. Secunda
ibi: Jmpajfibilia
Proponit ergo tres defedbus opinionesjdicens tiqui Philofbphi
CUc
,
:
qu6d Omnes enim , fcilicet an,^o»»f, id eft, pohunt , omnia
Neque
trariumfit ex contrario. omniafunt ex contrariis :
-
:
participatione praui, id e{ijma.\i,extra,id eft,pra:rer vnum, fcilicet
fum prauttm
& fubdit priquod condicunt qued
,
id
bonum. Namifue pro
eft,malum,dicunt
Notandum,qu6d prima genera.contrariorun?, Bonum ^\ bonum, & malum:quarenus alterum miUum fuia eft vt habitus & habet rationem & altcrium vt priuatio & habet ratio-
contrariorum
boni
nem
;
,
roali.Ergo
qu6d omnia
fi
omnia funt ex contrariis,opQrmalo, excepto vno,
Nec
fcilicetbpno^quod cftprincipitmi.
fiiit
fecundus de-
participent
ponitur alterum principiorum
fcAus. Dcinde tangit tcrtium defcdum, dicens:
rem non
jVfcaurem redcdicunt
C.42..
principitt
om-
nium ftcim-
,
tet
reEle
quia,»^-
alterum
videtur efte
reEle dicunt
& ifte
eile
elementorum,^tinci^iot\im,
nathque.
qui (equuntup illas
^j:fwfr<«-»ftj,fcilicetprincipiis
mum dcfe<5tum
:
funt cx f« inuicera.
Omnia
cipiis,fcilicec
ergo
alia
:
i.
NamjTulum principia au-
Phyflcor. texr.
cr^nt ex his dnpbus prin-
bono^raalo. Sed hocapparcr
cfle
falfum.
ditm ilUiaih tiqitos.
:
:
Summ^
Cap.
III.
IUram,quia incorporibuscocleftibas.&fubfhn» riis iminatcrialibus,mhil inuenitur nMluin>n«luc pcccatani,neque corruptum, quastiim ad eorum drdtcr. Deindc naturalia. Ex 9. huius t.c.17.
&
cumdidt:
Al^ autem necfrincifU hnum, (^ ma-^ lum /fuamuAf i» omnthui maxime quod ho5
prindpiura Texvan-Mtim pro
ponum
:
hoc 4»/«m,fcilicct honvanfacitpt^cifim
Mlif
oftcndit quomodo ab hac pofidone difo)rdaquonmdam opinio antiquonim. Circaquod
bat
rerum
duo
frin-
Primo fadt
facit.
qi^od di<Shun
eft.
Secundd
nfium qmeru oftcndit inruifideniiam illorum difcordantium. tamtn i^i- Sccunda ibi ^lt) veri hoc ^Midem. Didt ergo quod yilij MMtan necfrincipia fupple rerum po:
nunt boman,& nudttm.qtuinmis fcilicct (ecimdiim eos f»i4.vjmf, princifium in ommbttt quod bomtm\
folum enim bonum recipiebant principium
rum &per conlequens ,
rcs
non
re-
compofitas
cftc
& malo. Dcindc cijm didt
ex contrariisbono,
M
mouens ^ngregat enim, id cft,cx hoc quod habet congreeare: vf materut , Parx enim mixtirrt, id £ft,ex noc qu6d amiciriam ponebat pancm corporum rtuxtorum:dicebat aiim roixta dlc compofita ex quamor clementis, ex amidtia » litc, vt di
&
&
&
&
&
qiundoc^uc materiMH , frincifiitm vt tnO' lunsrfed non effe idemfid cft,non fecundum idem,
ejfe
flmdMm
qcdi., tomeitiamfacit
:
numjfrincifium, fofuertmt ti tion ht^nmt
459
I.
fcamdum aliam rarionem aqua enim
fcd
:
mouens fecundum formam ,
efle
marcriale,
fectmdum roatcriam
:
poteft
& mobitc, fiue fed
hoc non
cft
£xundum CaAdan rarione.fTrMm igttiir ttmicitia, id cft,quod debuit ergoafHgnare fcamdum quid amicitia fit matctia , & fccundum quid fit mouehs quod quianoh fccit ,ideo hoceft primum :
Secundum inconueniens fubdit, idem eoTittn.. dkens qu6d inconuenient efi aMtem,(^ incomtfti- gtt e§t mattinconucnicns.
btlem
efie
lit'em:hoc
tffum ttutem
e(i
ri,\ (^ mmft, naturAmali: qH»ddecUr»-
fitouens tmtffecies.
aiim Empedocles litem dle primum prin- bu ptfttr e0t cipium : incorrupribilc quidem fecundikn ipfiim qm* haktt. videmr efte ipfa natura roali ; & tanien malum, x.tkyf. teta. fecundum rarionabiliccf k)quentes,vt prardiclum cft, non ponitur elle principium , fcd tantum ipfum bonum. Ddhde cum dicit
Oftendit infuffidcntiam iftonim qui fic difcordabant primo hoc oftendit in communi.
nnm frincifium.
pofuit
Alj veroboc
tfuitiem reffe.-^uia frinci-
tifium^ fed quomodocunque bonum frincifium non dicunt : vtrupifciticet vfjinK, aut
3«
&
:
Sccundo in (pedali. Secunda ibi : Inconuenienter tttttem. Didt ergo/juod Alif vero hoc qmdem reiie dicunt eflc
:
^Kut,
ipfi
ipfnm bonurh
,
fupple, />r«if»^»«wj,ponunt
fed non dicunt qmrnode
mtm tfifrincifium,vtritm vtfinii,
bor
aut vt mottens,
4ut vtjpectetM cft, fonna,&: idpo defccerunt.
Notandum, quod h?,c tria, {cilicct finis , cffifrtter mste' dens,& forma^abent rationcm boni,& perfia5H: tuon habem non autem nutcria quia rationc priuationis anTjftioiti boki. primo T. com. ia~ nex2 femper machinatur ad malum , ex Phyficorum t. c. 80. Et ip(a eft fecundum quam res poteft eflc , & non eflc , cx 7. huius Idc6 de matcria non curauic Philoibphus hic facac Ottnm tamft
:
:
mcncionem.
Anaxagor/u autem vt mouens tjuod
Nam medicatiua efl fanttiu quodammotto. Inconuenientes autem^f^ con' trarium nonfacere hono,
^ inteileittU.
Oftendit infufficicnriam Anaxagors , duccns ipfum ad duo inconuenientia, dicens qu6d ^Antl-
xdgprM
pofuit
bonum
clle
princiftum.qaii intel:
:
:
idcm
;
:
ita
quod intelle^s moueat ptopter
Nam medicatiua efi quodammodo fani-
exemplum cft, quando in
his,qtue agunt per
fecundum Philoibphura, tcxt. hoc 11. ahqualiter propterfe
intelledhim, etiam
com. ji.fupra in
Nam
agunt.
ars mcdicina:
,
quac
quodammodi
.
INconuementer autem
^ Emfedocles,amt-
citiam enimfacit bonum.
Hoc autemfrin-
ufium fir vt mouens, congregat enim dr vt ',
ei-
conuenifns. Et fubdit fecundum,dicen$,qu6d In-
(jr
cortueniens efi
enim mixtura. Si itaque
fed ejje non idem , vtrum igitur amicitia. Inconueniens autem, (^ incorrufti-
mouens
bilem^
effe
,
litem-.fed iffum
auttm
efi
mali
MntiqM*rtqn
Oftcndit iftonim in fpeciali infuffidcntiam. Circa quod duo fadt. Prim6 oftcndit infufficientiam Empedoclis ducens ipfum ad duo in-
honrnn dun-
conucnientia- Secimdo infuifidentiam Anaxago-
SMmtUimitm
t*x»t prind-
fium tmnii
fmtmium.
&
^
njt
Ojimdstiu fieasU d*ft-
4t ipfa fanitas,vtdidlum fiut, agit proptcr fam'tatem, licet non fit eadem nuinero ciim ca propter quam agit nifi fortc fanitatcm dicas candem numero,quz eft in re extra, qus cft in mente arrifids,vt obie^m ideale. Et hoc eft primom »r-
dem accidit,vt materiam frincifium ejje ,
Utateria^fars
rs, duccns ipfum ad alia duo.
xagoroi autem. Didt ergo
autem,
,
& Emfedoclts didt
Sccunda ihi: j4na-
quod Inconuenienter ,
flipple
Scoti Opcr. tom. I V.
,
bonujn
eflb
87
ledus mouet omnia fecimdum eum fcd, fupplc, omnis InteUeEliu mouet grtttik diicuiui^d cft,gra^uare alterum fupplc debet ponerc Ua finis principium graria cuius moucret intclleffhis excefto vt nos duHmm, id eft nifi forte dicat , vt no* diximus , fcilicet qu6d intclligens,& intellofhun
tas
&
T.coin.jj.
vt nos dicimtu.
feipfiun.
Rcfatat opinioncm Empedoclis , ^xxzgoxx dc rcrum principiis , dc quibus di^um eft 1, i huius.
bo-
mouetfed
gratia alicuius mouet:quare alterum,excefto,
fupt
SrMMARlFM.
IntelleEltisenim
autem non facere contrarium bono
dr inteUe^ui. Vult dicrrc quod fi vcrafit opinio communis, quod contraria fmt omniuni princifcquitur inconucnicns contra Anaxagoram non pofuit aliquod prindpium contraritiii) bono,& intellc^hii.
pia
,
quia
SrMMARiyM. AfTcrcntes conrraria cflc rcrum cipia tra tia,
,
impropric
prin-i-
& figuraciiie loqui;con-
quos quacuor adducic inconucnicnqusc bcne cxponit Dodor.
X
Omnei
•^•f
:
460 T. com.
OM»ef
i<.
XII.
Lib.
Metaph. mn
autem contrartA Mcefttes
vtuntur contrariu , mftfguretaliqttis. Oftcndit quomodo dcfccerunt in tertio
Hmclitttrt ivfqtte^dfine nihil
oftendcntesquomodo
cprref-
non
quandoquc& amiciria ad c6gregationc quandoque.Etfubdit:qu6d£r his qui fpecigs. id cft.Idcas ponunt idcm:fupple,accidit.^«M fcilicet habcnc poncrc Aliudprincipium , fiipple , )>rincipaUtt/,
,
A- cundo exponit, oftcndens quatuor inconuenien-
duci:ont
fcquuntur ad eas.Secundaibi:£f
rabica nec in
tia>quae
fomment»ritt Aitetioii h»iienm com-
qutdem. Dicit crgo,qu6d (cilicct contraria
f)ia
oluindum
muniter vt-
Omnes
(juia
hoc
dteerites princi-
mn vtuntur contrariis ,ad
,
rebus apparent:«*/?
Itilicct^ea qua: in
figuretalicjuif, id cft, nifi figuralitcr loquatur,
(ts.
Oftendit dtr fellu4 anti-
impropric.Dcind.e ciim
&
dicit:
fupplc fpeciebus cipauit.
Et tjuarehac cfnidem corruptibilta , hxe om- atttem incorruptibilia nuUui dicit, Omnta
:
oportet eos ponere aliud ptincipium, ex quo poffit dari ratio , quare aliquod indiuiduum priui
Ideam,&'mod6 no participat Ideam. quare priiis non , & mod6 fic,
Vel c conucrfo
qumlittr
Deindc cum didt
nut ex trariit
ftn-
com-
namque
cifiit.
tefaciunt entia: alij
vnum
ex eifdem frinciquidem ex nOn en-
entia faciunt
Amplius autem
cogoJilur,
rattfimxfcientia aliquid contrarium effe.Nobis
omniafaciunt.
:
Et aliis quidem neceffe fapientix,^ honth
alij
autem nift boc
Vult dicere
quod quia ea,qux generantut , & corrumpuntur non fempcr vniformiter participant Ideam, ide6
fiecl*r»ntium
poniturfrin- fiis.
Propter qutd enim prius parti-,
Modo autem non participat.
participauit
non
tjuorum
quarc quasdam attribuunrur nun* vni contrariorum,nunc alteri,vt principio, puta» quarc lis ai ffgregationem moueat clementa
rcs fuju cx contrariis.Cir-
quod duo facit.Prim6 proponit intentum. Se-
ca
fidet in:r»-
fet dari ratio »
autem non. Non enim
efl
atntrarium pri--
mo nihil. Na oipnia contraria materiam haTrimumi* ftitMenimf.
Exponit propofitum,oftcndcns quatuor inconuenientia contraeos.Sccundum ponitur ihv.Ampliits propter quidiTcmam ihi
(^uartum ihh Etaliis fupple ?
}
.<;toi.
El
, illi
antiqui
:
quod,
nam-
tjjUe entia faciuit ex principiis contrariis vt fucrunt anriqui naturales. Ampltits alij quidem fa:
ente,vx. poeta:
Theologi, qui,vt
dicebatur,mundum ex node diccbaut genc-
omnes enim iK\ non poirunc faluare diftin-r «ftionem cntium (ecundum corruptibilitatem , 5f incorruptibilitatera,cum eadcm principia omnirari
:
bus principiatis originaliter affignent. Et ide6 fubdit; qu6d Alij autem vt non cogantur hoc poncre
fcilicet
omnia
efle
ex
«Slionem cntium affignare
non ente , :
vel diftin-
dixerunt omnia
ejfe
vnum ,
vt faerunt Parmenides,& Mellillus , ex primo huius , Diftin£Honcm entjura totaliter au-
ferentes.Deinde
cum dicit:
Amplius propter quidfemper erit generaqua ejtcaufagenerationis, nullm dicit.
ineonuenient.
88
Ponitquartum inconueniens dicens.Qu6d,£r quidem , qui fcilicet ponunt principia con-
Ponic fccundum inconueniens, dicens
Amphtts n/tUtu eorit
dicit.c^ma.
aliis
lV3xii,necejfe efi dicCre Sapientitt,& honoratijfima
rtum , id
eft
,
Metaphyficac {cientiaE,qucB
ens
trario primi principij
inftaatifu.
Na
fcilicct tradlatde conde quo agit Metaphyfica. Metaphyfica agit praccise de primo principio,
:
nec poteft,
rium hoc ponere
:
quod
,
autem non «ry?,{upplc necefta-
Non enim efi contrartum
nihil
fecundum nos. Nam omnia contraria habent materiam\& A«w,fcilicet materia , eft in potetitia 2id vtrumque contrariorum. Er tamen oftenfurti eftpriijs, qu6d primum principium non habct matcriam.Et fubdit Cowr^irw autemefi ignorantiaad contrarfttm , Primo vero contrarium mhil, i. ex quo primo principio nihil cft
contrarium , fcquitur qu6d fapicntiac , qua:
de primo principio fcicntia
:
non
,
fed ignorantia
Tunc fcquitur
cft
eft
contraria aliqua
tantum opponitur
fibi.
ilkpars:
fiipyl?,
SVMMiE TERTI.^.
Deinde
Cap.
dicit:
Bt duo principiafacientilxts ^liquid necefse primum principaliui effe.Et huqui fpecies: quia altud ^rincipium principalitti.
Contra poncntes
Ponit terrium inconucniens, dicens , qu6d
efi
ahqttod principium
ejfe
fic
:
&
rM
MA
R I
V M.
Rcfutat ponentes fubftantias feparatas rerum principia , quatuoretiam inconucnientibus contra eos addudis^ effe
Qu6d necclTc
altcrumcontrariorum cflp principii principalnis,cijm altcrumconcrariorum fic vt-nabitus,alterum vt priuatio.Aliomodo qu6d ncccffe cft cis ponerc aliquod piincipiam primura cft cFs diccrc
principalius vtroque contrariorum.
rcrom
connexas.
S
principaHiti:c[Uod du-
Vnomodo
feparatas
Item ponentps eas
Propter
facientibui duo principta,Ccilica conttiti2,neceJfe
plicitcrexponitur.
II.
fubftanrias
principia.
quid enim participauttjijr non participat. tttcinue-
»liiu
primoyfcilicet principio
efi caufa fcilicet vniucrfalis gequia fupple neutrum contrariorum
poteft efte generationis viiiuerialis caufa.
cum
(jy
,
& non de cius contrario,vt patet ex primo huius in prooemio. Nobis
naincc ctiam qua
fitnf
Tange hic de contra- diuidentihut aliquam fcientiam elle contrariarn per oppefitun
fcientit,<\\X£. eft Metaphynca,-.^/«
propter quid generatio erit femperyid cft,fempiter-
nerationis
89 ^.Ineonuenitns.
Sieutprim^ enti nihil Ifk eontrariii fte
Metaphyfiet, nulla fcietia,
:
tio,dr
Steundum
Contraria autem
ad contrariuWf Nihilprimo verh
contrarium,
nulbis 4icit quare htc ^ »i<^m,fupple entia funt
iunt entia ex nan
(jrhjic potentia eft.
poftunt reddere caulam.
corruptibiliayilla vero incorruptibilia.Ojnnia
fiipra
,
Et 4to principia,
efuidem. Dicit ergo,
non
hent
igttorantia
£x quo pof-
AMplius ft non alia,non
reratio,
&
efi
erunt prater fenfibilta
principium,(jr ordo,(jr ge-
coelefiia
\
fed femper principi)
principium^vt Tbeologis,^ Phyficis omnibus.
Vbi
fed ei duntax»t opponitut ignoTMtia.
; :
Summ^ _
,
.
.
>!e
tunnM$!irMli. men ter Uqutnttic
itirdin*
V
«Mtfr/f.
Cap.
III.
Vbi pertra£bt opiniones non
TtrtrMSst
:
naturalitcr lo-
qucntium.&ponentium principia fubftantias fcpar^as. Circa quod duo facit. Primo prsEmittit inconucniens , quod fecjuittir non ponentes aliquas fubftantias kparatas.Sccundo exponit incoucnientia.qus fcquunnu cos.qui ponunt ipfas fc paratas.Secuda ibi.Si autc crunt fpecics JDicit crgo , quod ^mpUusJi non erum alia cntia frtter
quod non erit principium , fcilicet primum qualc oftcnfum cft Nec ertt erdc,
461
II.
At vero nullum erit contrariorum , &fa^ ^iuum quod S' motiuum continget vtttjue ,
non
At vero po/lertus quidem ipfnmfa-
ejfe.
cerepotentia:non ergo fempiternafunt entia^
fedfunt intermedium. Jnterimendum ejl aliquid horufn. Et hoc diifum efl. Ponit tertium inconucnicns
fenfihiliaSe<\\ni\iX
vero,
fi
fiipple fpccies,
,
dicens,
tgttur
M
quod
& numeri fim primaprin-
91
:
fcilicct rcrii
qiuUs prius ii6tus eik:Nec generatio,
fcilicet fphaera: pcrpctuac
Nec caleflia
:
fcilicct
,
principia , qualia priiis diximus Sedfemper ertt principtj,Cdiicct. corraptibilc Principium comip-
cum
cipia,
qu6d
ab cis faSituum,
:
Puta quod Socratcs generetur a Socrate:& Socrates a CaIIia,& fic in infinitum, vt fupple videbatur Theologif,& Phyjkis omnibtu : fciptibilis
pia paidcularia,& ienfibilia nullum vniueriale,&
primum principium
pofuerunt. Oportct enim
poncre aliquas fubflandas fcparatas fccundum I^icct
non
Ariftotelis
non
iilo
,
vt patet cx pricedcntibus.
modo quomodo
ali)
pofuerunt,de
in
a^
Siautem eruntJpecteSyAUt numeri, tauft. Sin autewy
nunquid motus
Exponit inconaenientia,
quz
nullius
quandam connexionem
bant. Secundo quantura ad eos
nem ncgabant. Secunda|ibi
fcquutur contra
:
ordinis conccdc,
qui talem ordi-
Dicentes autem nu-
merum. Prima in quatuor,(ecundum quatuor inconuenienria.Sccundum ponitur ihi: Jidhuc <]uomtdo erit.TGniam ihi:.^t vero nulUtm. Quarmm ibi Adhuc quomodo numeri. Dicit ergo.5» autem eruntfpecies, id t^Me^ttaut numeri, qux fcilicet flnt practer fcnfibilia. Nullius fupple Caufa po:
terunt
contrariorum, id
eft,
de numero
Contingit enim vtique non effe
cftc.
Sin autem, id
eft,
dato
qu6d
flnt
cau-
fe alicuius, Nurmjuid mottu, quafi diceret , quod non,quia h^c non pofTunt habcre rarionem priadpij moucnris, Deinde cumdicit
Adhuc quomodo mbtdi magnitudo
,
erit
Vcl
fupplc prima principia erunt contraria.
fi
.•
ali-
Exf*pti»
quod contingit vrique non eile , G:ilii£I generarioncm,&motum quod probat;,quia Atveter
,
;
ro
,
fupple
primaprincipianonfijnt moucntta
fi
a^jfed faftiua, & nioriiu, idcik,potcnti.tfa~ mouerc :pojieriHi (jKidfmerit ipfum facere, quam potentia , fcilicet facicndi quod autem ponitur facere, ponitur nou facere. Non ergo otnin
cere,8c
:
,
fcilicet
feaiiidum qc-
& corruptioncm conrinuam.
Cuiiis
contrarium priusoftcnfum eft. Ideo fubdit :ftd interimendum efi aliquid horum , qui di
quo poncbatur prima principi.i non cl!c mouentia in adhi. Aliter poteft ifta ratio dcdu-
cos,qui ponebat huiufinodi fubfhintias feparatas,
ftantiis
fiSrMM-
:
fcilicct
,
fdlicet
?
& primo quantijm ad eos,qui in huiufmodi fub-
Cmtra^
quod ponitur
& motiuum, fciUcet in potenria,
erit
,
contrariorum
ncrarioncm,
nmtes fiAfUtuuuft'
fitcontraricras, (equitur
via entiafunt fempiterna
quibus fbatim dicetur. Ocindc ciim didt:
90
non
;
iicet antiquis naturaiibus, qui prxtet ifta princi-
viam
in ipfis
nullttm principtum
ci
,
quod At
vero, fupple
li
Idcx,
& luimcri
(iiir
prima principia, ciim in iplis lit contrarietas lcquitur quod nuUum ipfbrum primQrum principiorum erit concrarium , quod fit acliuum , fiue motiuiun quia numeri fa^riuum , Idac non poftiint clTc caufae monis vt pratdidum cft. Et quia eriam contraria fblaagimt, pariuntur ^xptfitit^ ad inuicem crgo fequitur quod non contingct "*"• cfle generarionem , motum, ciimfemper f^cc:
&
&
:
:
&
:
&
re
flt
Vbi ergo non nou
pofterius potentia faciendi.
cft potcntia
,
ibi
non
crit fatkio
,
ncc motus
:
& corruptio continua fed hoc confequens eft falfum, ergo & illud cx quo igituterit gcneratio
;
,
i
,
qu6d fciUcet prima prinnpia non fint moucr.ria non erunt crgo numeri & Ideac prima prindpia , cum non poiunt clTe moucnria conrinuc,& femper. Deindc cum dicit fequimr
:
:
^
.
ex non magnitudi-
^ continuum
?
Nonenim
K^dhuc quomodo numeri vnum , aut ani-
numertufacit continuum nec vt mouens , nec
ma,aut corpWy&fpecies
vtjpecies.
dicet nuUiei^nec continget dicere,Ji non
totaliter,
(^ res,nihil
.»
'^
vt nos
dicatyquodmouens factt. Ponit fccundum inconuenicns, quod in
confiftit
hocquia magnitudo non eft, nifi cx magnitu, crgo cum numerus non fit ma^iwdo,
dinibus
non poterit oftendi quomodo ex numcris , qui non funtcontinui, poliet e(Te magnimdo,& continuum. Idco dicit,qu6d Adhuc quomodo erit ex
&
fion magnitttdinibtu
magnitudo , continuum? Quafi diccret.quodnon potcft dari modus. Non tnim numertufacit , id cft, caufat continuum , nec vt mouens,id
eft,vt cfficicns:
id eft,forma,
non
fit
Cura
Nec
fdlicct
vtjpecies,
numcrus
continuus,fcd difcrctus.
Deindc cum
dicit
& corptu, & fpecies
totaltter
,
&
res, id cft
,
IV.
91
quo-
modo nulliu iftorum nihil dicit ,q^d faciat vnum cflc numcrum aut animam , & corpits & :
generaliter,
non
,
& formam & id cuius
dicitfictu nos
\
,
fupplc diximus
cft 8.
forma
hiuus
,
:
ii
tex.
&
com. 1 1. indc, quod mouens facit hoc. Ec tunc fupplendum cft quod numcri & Idei non polfunt efie caufx mouentcs j^_ com-t vt proximc di^hun ,
:
fbit.
):(
Scoti Oper. tom.
Ponit quanum inconueniens , diccns , quod adhuc nuUus nihil didt, ncc contingit, id eft, nec poteft dicere , qtumodo ntmeri vnttm , aut anima,
Q3
}
SVM
Metaph.
^Lib.XII.
462
SVMMARIVM.
dum
poncntes fubftantias fcparatas inconncxas principia rerumjconcludcns quod vnus eft princcps, qui fcilicct cft primum cfficicns , p^imus vofinis , primum cmincns.intcUigens Rcfutat
fpcciaJit;.cr
&
fuumque intclligerc &: velle, a quo pmnia pcr qucm omnia in quo omnia, ipft honor & ^loria , in fecula feculorum. Amen.
Jens
,
,
,
vnum primum princfpium. Secun- In traftat. dc ordinem poncbant magnitudinum ibi primo prinaffignabantaliud primum principium , &fic dc- cipio quod piincipiatii inceps. Contra iftos arguit Ariftoteles dicens Mauritium quc.d Dicentes autem numerum Mathematicum lerufalcm, efle primum, id eft , in primo ordine &cficfem' vnde in Icri-
aflignabant
&
:
:
:
per aliam habitam, id eft,confequenter
fe habfcn:
ta qu6d alia fint magnitudinum , fic diccntcs,
principia
numcrqrum
& aha fenfibilium
ineonnexamy id
eft
,
:
ifti
Sc alia
pcrpetuo c6-
inquam
cediac.Ainen.
,
fine ordine ,/a-
: puta c\xxhA vna pars ad altam,aut eni,aut non ens, id eft, fiuc fir,liuc non fit^ Et itcrumfaciunr/'r<«o/'»(« multa , fupple inconnexa. Sed hoc fiipple malc dicitur , quia Entia nolunt male dtJponi:hxc fupple difpontio entium eftoptima, vt eftpoflibihs: hsc etiam eft in finguUs, quod vnumquodquc eft optimc difpofitum, vt concruit naturse fu2e:& per confequens multo magis crit hoc veruin in toto vniucrfb. Idco Cabdix ^uod nec efi' bonum
ciunt vmuerfi ftibfiantiarn
Dlcentes
autem nttmerum Mathemati-
cum , ^Jicfemper aliam habitam fubsuntiam,^ fnnct^ia cuiujlibet:alij inconne-
xam
vniuerjifuhfianti^faciunt. Nihil
ipfiu^
enim aliam alij confert aut ens , aut non ens. Et principia multa. Entia ver» nolunt male tii^oni : nec bonum pluralitAs principatuum.
Vnm ergo^rinceps.
nihil conferat
&
:
pluralttas princtpartium Concludit vt fetMtt kfafie-
Dei
v
Oftcndit inconuenientia , quae /equuntur cos, qui ponunt huiuftnodi fubftaatias fcpar^tas finc
connexione ordinis. Ad cuius cuidentiam fciendam , quod vt difides certituprincipium y.hiiius, aliqui Pythadinem froht Ctam eft circa T>eut.6.^ I. goricijficut ?tiam fuij: Speufippus,pofuerunt pluCor.i. rcs fubftantiarum feparatum ordines:& inquoliriori
nitMem
:
cui
Quod fubti- betordineponebant vnum primum principium; & ab iilo vno ilium ordincm inchoabant. Vndc altius probaponebant numerorum : & ibi luc i.d.i>& primum ordinem
ficut
Excufat
fc
libroru qui,
fecundum liquos
,
a-
,
,
in
vna
domo
inuicem incommuni-
eilent multac familia: fibi
cantcs. Concludit ergo
vniucrfb:
firiHcet in
quod nec eflet bonum quoi
dicen3,icilji:et
quia igi-
totum vniuerfijm eft llcut vnus principatus. Vnui ergo erit princeps, fcilicet primum mouens, primum inteUigibile,&primum appetibile, bonum omnis boni regens , &,gubernans toturn tur
&
&
vniuerfiim.
Qui cft Deus
liirimusScot.
dc aliorum lequentium
infinira, trinus in
nita.
perfona
bcnedidkus pcr fecula
& vnus in eUcntia
ir;fi"
Arhen,
Notandum ejuodin\i.(^in 14. quife<juuntur y pertraiiat Philofophtts^pimenes aliorum maxime Pythagoricorum, c^ Platonii, quifubBantiof feparatas pofuit numeros, (jr ideas: fed quia indiiiis libris plurima ponuntur ^ ijud ad Philofophiam quam nuncpquimur^ modicum nos iuuant tjfuia etiam de illis opinionibus multa dicfajiint in iibris pr/tcedentibus , vt (jr
:
plu-
huius, ideofuper duos libros fequentes nuUtts fcribit dliqftid , necipfoi ouo- patet prtmo (jr tertio bus , expod aliquando vidi. idcircofequens veBigia aliorumfequentes duos libres exponere non curaui.
KS
sut
tioncorailTa.
Volo autemfcire omnes litteramiHamlegentes.^ quodtamfententiando,e[u^mnotandofi-
Hasc ptote ftatio fidem facit
quod
cutus fuum doifrinam illitts fubttlifimi,^ excellentifsimi Do^oris,
cuimfama, ^memoriA
vtpotequi fuafacra (jrprofunda do^rina totum orbem adimpleuit (^fatitulusquem operi pra;- cit refonare:fcilicet Magtfiri foannis Duns, quifuit natione Scotus, Religione Minor. Vnde^ mifirtius
infra
,
&
in benediSfione
(jr
efi
:
verba eitts in ilio fcriptofrequenter reperies ,ficut ab ipfo traditafcrtptur^ reperiuniur. Et
rcpli
bene dtBitm in iHo opere reperies, fcias afonte.^ profunditatefua dolfrind,
cauimur ve-
idcirco fi aliquid
tidicus cfl.
acfcientiA emanaffe.
tradtcens
,
Si quid verh minus bene diffum
mese imperitia: afcrtbatur,
Nam
cho dcfcen-
&
derat curatfi tem, puta poft numerum , magnitudincm fic faciali intuivlterius vfqug ad fenfibiUa, Sc hdentesprincipia tu fibi ip/i alia,& alia cuiu/libet, {cilicct coordinationis,pu- conncxum
,
aut eius doBrina quomodoltbet ton-
ego quantumfapio quantumque cApi« , qutc-
quideft hicquodipfe exprimere intendebatypes meus eiiu vefiigiafecutusefi.
Et ideafidi'
quidaliudrepugnansfibi inueniaturquandoqucouncpro tunc reuoco , pardtus libtnti animo
tmtndare.
CONCLV
:
CONCLVSIONES
VTILISSIM^ EX D
V O D E C IM LIBRJS
Metaphyficorum AriRotclis y
QJ/ICQVID IN ILLIS AB IPSO mira comprehenfione, & Xefolutum eft
ji^tt«»tT:
,
breuitate compledentes
COLLECTiE
A REVERENDO PATRE
lOANNE DVNS SCOTO ORDINIS
MINORVM
REVERENDl PATRIS
F.
LYCJE VVADDINGI HIBERNI TRO TRACTJTV DE CONCLVSIONIBVS MET APHYSICIS,
CENSVRA. VSCFL VM OPSCOTl
hocfolfu indigitat Antonitu ToJfeuinM
,
indicato etiam principio
: alij
operum
indicatores ab Opere quafiionuminjel Qommentilitteralu in Metaphyjicam non diftin-
xerunt. lUudcapiet LeSior emolumenti,quod/t njelit) magno lahoru compendiofcirepoJlitpotiJlima , quA %4riSioteles 'Tjafto
^ implexo
C AVELLVS SCOTl cfftrrent brcmfjimH
fuo
Metaphyfices opere obfcure
differuit,
MAVRITIVS ^
optu ejfeprobantesinotas marginales addiderunt , qua maiorem claritatem
hu rejolu/ionibw tt^SCOTl Commcntariufuper tandetn Metaphyficam.
:
465
CONCLVSIONES
VTILISSIMiE EX DyODECIM LIBRIS Mefaphjyficorum Arifiotelu.
QVICOVID IN
AB IPSO
ILLIS
mira comprchenfione , 6c brcuitate compledcntes
refolutum
cft
,
COLLECTiE REVERENDO PATRE
A
lOANNE DVNS SCOTO ORDINIS MINORVM eft-,Diligimus
L
Conclufiones Libri
maximc
Onclvsiones Artftotelis,
probare
imendit
Mctaphyficac
quas ip(e in hoc libro
,
ac dererminare afleniu^
,
provt potcro breuiter
compilabo, non vacaturus bremcatis) expofitioni
biutioiium ipfis, (cu
lum
fed
provt
,
(
cau(a
nec difcuflionidu-
littera*,
qua circa
aliqna ex conclufionibus
carum media poflent occurtere fed fo{blum fub conclufiua detcrminatione, ;
littcra
ipf» fonat
;
vel ex ea poteft eli-
,
ibi
Omyies homi^es natura
;
fcire&c. Deindc diftinctis vniucrfaliter gradibus cognitionis in animalibus, ibi jilia ijutdan iri;
illarum
potiffimc
tur,qui melius nouit ca circa quac
fit
;
(alium,ibi
;
ty^d agere c^uidem
igitur.
m6quoad
{oKin\,ihiyHoc autem
,
conditioncs nobiles
iftius
fcientiz:
3uas hianifeftat in prooemio huius libri. Sccun6 quoad iftius (cicnris operationem , fcilicet, quia ciusvcft vniucrfalitcr crrores aliorum circa principia rerum deftrucrc , hoc manifeftat pcr efFe£him,{cilicet difputando contra pofitiones crloncas fingulorum. Conclufioncs autcm quas Philofbphus in prooemio probat , poflimt reduciad fexdccim. I Conclufio eft, qu6d Scientia efi qut defide-
&
t»Q*tMU- ^*f**^ 4^ ofnnthtii nMpTAlitfr
,
:
£t nuius pcobapo
dr lo.
opcratio;(cd
Conclofio ibi^<^ tamen fcire, cft,qu6d Arti~ fex excedit expertum in fciendo. Et huius cft triplex mediufn. Primum cft , quia artifex fcit
inuchitur
I.
Ethic. ccm.in
Cuius medium cft-, quia melius opera-
tia artem.
tanquam minus vtiles , & ampiiustzdiofas, profcqui non intendo. In principio igitur libri Nletaphyficjc Ariftotclcs manifcftat dignitatem huius {cicntis, quoad duo. Pri-
quorum
pefuit Arift.
Conclufio, (cilicet , quod Habens experienl tiam,fxceUtt in operando hahentem fine experien-
rientiaeft cognitio fingularium, ars verdvniuer-
fententiam
fcienii-
feUcitattm
^
vtilitas cius
elctfhirus
fimt
fic»:ftimnt»m
rur,& pofita excellentia cognitionis humana: lu- pTctemio 8. fhyf 6. Etb. pra hmt3\em,ihi,^mmalta tjuidem igttur,Sc macap.f. 14. nifeftatis diucrfis modis humana: cognitionisjibi, Fit 4utem ex w«»»ri4,ponitur.
panium hulus
,
do
j
facit fcire
non propter aliud, maximc ipfum vi(ura,qui
(enfus,etfi
tam amfex, quam expertus opctatur-circa finguIaria;expertus autem mclius nouit ea quia expc-
ci
i.PhyC
enim
faltem pfoptcr(circ,&
3
propter
tis
^Mi<^;ille
fignum
autem non propterejuidScd
eft pofle
efi.
Sccundum
(jutA
cft,quia (cic-
docerc;fed mclius potcft
hoc
artifcx,quam cxpcrtus,cum fdat^ro^rirr-^«i
Et omnino fcientis. Tettium eft,quia nuUa cognitio (cnfitiua cft fcientia
,
vel (apicntia: (cd cxpe-
rietia eft cognitio (cnfitiua,ergo,&c.ibi:yfw»^/»«/.
4 Conclufio ihi\Primum
cjuidem igitur, eft,qu6
Scientiafpeculatiua efinobiltor quapraftica
a^-
Trtkae^. vid* Scct.dt
cogni- praxi etiam tionis ingeniii cxccdit alioru, ideo redditur ad- pr«aiea ad mirabilior,& honorabilior quam inuentor illius. femtiit,i.^. I. i(4.£t huius mediij e(l,quia inuentor iftius
,
&
i
Conclufio
.
Conclufiones
466 idagijirum
mor.c II. dr i.Rhet.t.ii.
EiiM autem gratia ,
De
ratianefafienttAeft confiderare caufas rerHm,
Medium
ibi,
patet ex habitis,quia ,
quantomaeis
titingit fcire
in vniuerfrli ftluitttr 7.
quodiii.t.
f
ali-
In fccundo libro traditur modus confiderandi
,
quarum vitiraa probanir duobus
quae patcnt in littera.
,
Cuius medium
modo omnia.
vniucr(alia,fcit aliquo
fub
modo
cft
Quia qui
:
fcit
ea quae continentur
Conclufio ibi,/*r^ autem, cft , quod Sapientis maxime diffcilia \ cuiusmediumcft:quia
eflfcire
qua: funt remotiora a fenfi-
,
bus,cuiufinodi funt vniucrfali^.
resfe hahent
»d effe,^c. in{rtn.i,d,i.
Conclufio
hahetfcientiam certiorem.
ibi
, eft , qu6d Cuiusmedium cft,
Scientiarmn vero
8 Jfte
;
quia illa fcientia ccrtior cft,qua: cft de fimplicioribus,ifta autcm eft huiufmodi,qu3e eft de magis vniuerfalibus.
Conclufio
9
qu6d
ibi
,
tx
,
ix.concl.hit-
veritas habetconfiderari,& cogtaofci.In tectia ibi,
Contingunt autem auditiones, t.c. i ^.oftcnditur diuerfus modus copfiderandi vcritatcm, pollunt
&
eft,
notari 15. conclufiones.
z.
Conclufio ibi
I
gulorum
funt patentia
& »<>/?«'*,eft,qu6d Htc fcien-
mcdium cft ; quia illa maximc propter fcire, quxcft dc ma-
Confideratio
autem
eft
Medium
ifk,ergo &c.
Maxime vwo^eftjquia Scientia vniuerfalisefl principalior aliu. Medium cft,qiua
ilk principjJior eft, quae fincm altiorem confidc-
iust.c.i.
;
eft
penitus ertct cognitio facilis
; tunc ftatim perfede cognofcerentur conclufiones,vcI compo-
licet
fi
fita,
vel cau(ae,contrarium expcriraur.
Secundum qu6d intelle-
nis
tlui caliganri ad raanifcftiffima naturae, eft diffi-
1
j .Met.infin.
2
Medium ac-
tia vniuerfalis proprie eflfapientia.
tam ex
cipitur picntioe
,
fex conditionibus fapientis
quamex
fex conclufionibus
,
& fa-
immcdiatc
prscedcntibus formetur ergo fyllogifhius fk: Quicunque maximc nouit omnia,vt contingit,& :
dimciliora, fcientia eft
& ccrtius & maximc caufas & cius ,
maxime propter ipfiim fcirc ,
cipalior eft
aliis
,
eft fapiens
;
fed
illc
dcdcrupt nobis viam
4
huiufmodi ( vt probaergo,&c. In maiori huius fyllogilmi co^
Coclufio
pft.
J^ia vero non 4C?»«<«,eft,qu6d
autem
$
Concluffo
pft,
qu6d
ibi,
manas:haec poftea inquificoepit. 14 Concluno ibi; Sed vt dicimus,e{i, quod Httc
loris.
pendet
al)
aliqua alia ; nec ad finem extrinfecura
fa veritatis,
cut illud
eft
caliditatis
<j
.conclufiono prirai,
Nefctmtu autem verum,
t.
c^.
Medium eft,quia cft dcmaximis veris,cuius
ratio cft.lUa funt
quia non de-
1 3
Hmfciemia maxime confiderat verita-
tem.
,
cx
fpecul^tiujE eft veritas.
Hac fcientia efl fpeculatiua. Medium,quia ftudet
Medium eft
Htc
fcientia efl confideratiua veritatis.lAt6.iam,t^ quia
ad ignorantiam fugicndam,& non proptcr alique iinera exteriorem ^ cuius fignum ponitur , ibi, ^eflatur autem ipfum, quid eft,quia inuentis iam illis fcientiis , quae funt propter ncceflitatcs hu-
fcientia efl liberrima.
noftec
eft
cxercirij.
eft fpeculatiua, vt patct
ibi,
autem
ibi, t^ocari ver«>,t.c. j .cft,qu6d
finis
Conclufio
talis
folura qui bene dixerimt,fcd etiam qui erraueruut,
tum
eft)
\
,
Conclufio ibi , Nonfolum autem, t.c.2. eft, 3 qu6d Debemtu effe gratiprioribtu-Philofophis.M.tdium eft , quud iuuerunt nos ad fcfcntiara , non
fciciuiara vniucrfalcm eft
I}. huiete.
confidcrado vcriiatis
& prin-
tinentur fex coditioncs fapicntis, vt prajtadii
frimi
cilis
eft
intdledlus.
,
qui habet
,
funt aliis cau-
q.i.
adfrimB
frincifaU,(^ in pTooimit
huiufmodi autera eft pripcipiura. Si- frimi hmm. calidifnmum , quod eft aliis caufa ficuc ignis cft
Conclufio
quod
maximc vera,qu^
7 Sce.lib.i.4.t,
ibi,
omnibus caufa ca-
Quare vnumtjuodque,t.c.4.tA,
f^naqtttejueres ficut fe hahet
habet ad veritatem.
Mcdium
ad
effe
,
fu:
Pars
i.lih.
fe frofurtiifLa *• Itge qtu
patet cxquinta
fcribtt
ordirutur. 1
Yiit qu* 4«. ftuti in exf»[HitntUtttrt.
T.COIB.
Ldc
5 Conclufio
Non
efl
conclufionc huius, fcilicct, quia Propter qftod
ibi j
& »«/?^cft,qu0d
humana poffeffw. Mcdium
eft
,
quia
illa
fcicntia,qu^ cft liberrima,non poteft cflc poflefHo
funt , tis.
& prim6 vcra
Dcinde
ibi^
,
quas (unt
aliis
illa
maximc
cau(a verita-
& mantfeflum efl,quod
res
habent
principium, t.c.j.qui^ fuppofuerat in prima con-
eius naturae,quae valdc feruilis cft;feruilis vcr6 cft
clufionc huius, efle aliqua principia prima,
humana natura,non inquannun
non pollet e(Ie,fi
intclle£biua, fcd
propter ncccffitatcm corporis ncceflari6 admini-
idcirco
ftrandi,retrahiturab Operibus intelle(%ualibus.
cundum
1
6 Conclufio ibi , Nec tali aliam bono, eft, qu6d
Hac fcientia efl bonorabilior , & nobilur omnibm aliis. Medium eft quia maximc eft diuina, tura quia Dcuseam maximc habet , tum quia de Deo :
maxiraceft, ciimfit dcprimis principiis rerum:
^ 4.
t.t.%.
Habere autem r9fww,eft,qu6d modo difficilis efl. duplcx. Primura per fignum fci-
/tdfinem. c/tp. I.
f»ft.
ibi,
^uic.
autem confiderat finffhi illum,qui cft fiomnium. Conclufio ibi,f a: omnibM ergOj,tii,c^mScien-
I.
veritatis aliqtu
pcr caufBm ibi ,forfdn autem ,
ix.huiu*
(y in frinc.
fcilicct
:
rat,ha:c
£x
Multa&eotf dift.j. i.tj^.
quiaprincipia hmuii licct conclufioncs fint difficilcs, 6-5.
Conclufio
X
ibi;
6 larcntcs.
fcientia eft
Conclufio
quod
i. cft,
alujuo modo facilis. Me-
accidit in fcicntia
tiaeflgratiafciendi;Caias
11
efl
dium eft triplcx. Primum ibi, fignum autem, eft, quod licet eam nullus pcrfc6te inucncrit,quilibet t»men de ipfa aliquid inucnit. Sectmdum ihi,Sed vnumquemefuf , eft,qu6d licet parum fit qu^d ab vnoquoquc inucntum cft figillatim ; raultum tamen cft , fi coniungatur , quod ab omnibus left inuentum. Tcrtiuraibi, Quare fic videtur, eft, qu6d qucraadmodura exiftcnti cxtradomum nota eft ianua , & interiora domus occulta ; fic homini
confiderati,
De veritate, t. c.
,
Confideratio vetitatis,
diumeft,quiaiftaicicntia caufas vniuerfales fin-
gis fcibilibusjtalis
fienti»
,
maximenouit caufoi rrr««»;Cuius me-
//?tf
10 Conclufioibi,
Ciftpfitf*-
& doElrinalis
Atvero
At vero ejuodfit
principittm,t.c.^ .prohitur ftatu$ io caufis per qius
in hoc
eis.
illa fuiit diflficiliora
In fecunda ibi,
confidcratione.
Conclufio ihijsiorum autem h<ec ^Hidan,e(k, quod Habens fciemiam vniuerfalem fcit aliquo 6
»4 7
§lui«tpcut
f.
veritatem iu hac fcicntia. Poteft autem ifte diftingui iii trcs partcs. In prima agit de ipfa vcrit^tis
frinc.
Tyi^x.Ptft.
Conclujiones Libri l
autemfcientia, pomntat fex conditiones fapien-
mcdiis qued hahetur
fimpliciccir,
Quoniam
tis.& fapicmiae,
e.xo.i.Toft.
Deus autem eft primtun principiom & caufaomnium.
tanto magi? cft (apicnsj
vt artifcx,quam expertus. Dcindeibi
efi
qu6d
Conclufio
quis conddcrat caufam
Cont.htc
eft,
5
fic
probatur
fpcciera
(
(pecies caufarum
)
fcilicet
qu6d
in
quod
caufae redigerentur in infinitum: e(le caufas infinitas tara (e-
(cilicet qu6d
non funt infinitoe
quam (ccundum
eadcm
fpecie
indiuiduum:
non eftvnapriiis
innnitum. Conclufio ibi , Afediorum enim , eft,qu6d In caufis mouentibut non in tnfinitum , acctptendo alia in
7
vnam
FrMt'
cifcut d.
4j.
Conf.q.9.
^
io.&lib.9. huittt.
i
,
MetaphyficsB. vHtim Mte
g
Medkun
Mluott.
iion cft darc
primum
fcd
:
eft
,
quia in infinitis
non cft caufa prima
fi
beant,c(i
467
Teitium ibi , Quantam vero vim haqu6d propter confuerudinem audien-
difpiicent. ,
difabulofa multi neghguntveritatem,
tem.quae dependeat a prxcedcntibus. % Coclufio \h\,Atvero neefue deorfum, t.C7.cft,
tcm lcgum
& vtilita-
in moucnribus,nec fccundiun cft darcconfcqucn-
tum
mAtenalihm eft fimtM. Mcdium eft , quia duobus modis fit aliquid ex aliquo aut tanquam ex raedio, & imperfcckofit cxtrcmura, pcrfedum vt cx pucro virjaut a tanquam ex vno cxtremo fit aliud cxtrcmumj vt cx aqua acr;
quod
Ift
eft,
caufis
14 Conclufio
primo modo , fuminir non infinitum , quia intcr duo cxtrema, media non poflunt eflc infinitarncc fccundo modo,quia ibi fit reflcxio,ita quod vlrimun'.,& ccontra. In
illis
,
ibi
quiavtraque
cft difficilis
I
j
Conclufio
,
aquaUs, Mediumcft.quia
Condufio ibi, SimiUter 4j«fm,eft,qu6d Pri~ mo fllorum modorum duorum ali^uidfit ex mate-
gis feparata a materia,
incorruptibilis
cx aliquo (ccundo
modo
non
,
eft
1 6. eft, qu6d omnibm fcientiis
t»c.
fcibilia aliqua funt raa-
& ideo
quam alia ,
magis
cerrificabilia.
eft,quia materia pri-
quandaautcm
:
eft,
& non funt duo diffi-
Acrtbolegia
ibi,
Certitudo demonftrandt
9
ma eft
,
& vt
Medium
cillima fimul aggredienda.
au-
mum inuenitur,nec vltimum. ria,& nonfecundo. Medium
t.c.iy.
Propter ejuod oportet erudiri,
,
quod Logica eftmodmfciendi,
addifcenda ante ifiam fctenttam.
in quibus nec pri-
tem non conringit ambire ,
,
habcnt diucru>s modos
confuerudines
t.c.ij. cft
(cd
fit
Quar-
autemfinon MathemMtca
Alij
probandi,fiue rcquirunt.
;
didus primus
,
ad fabulas copuenimtur.
propter induftionem,quia diuerfi propter di-
uerfas
•,
&
ibi
&
aliquid
fit
l^ !•
Conclufioms Libri
gcnerario vnius cft cor-
ruptio altcrius.
10 ConcIufio,ibi, yfm^/iij «WCT».t,c.8.eft,qu6d infinitum. Medium Jn caufis finalibm non ttur
w
cft,quia finis eft illud propter ipfc
non eft proptcr aliudtaut
&
quod funt igitur
alia
,
&
aUquid
crit
In tenio libro fpccificat Philofophus , in fpefigillatim materiara huius fcienrijc po, difputando qusftiones quam ncndo fcibilc ;
&
ciali
^
plures
,
circa
totalitet
propter fincm,ibi,C^ nullus conabttur. Tcrtium,
libris tribus
qu6d nuUus erit agens pcr intcUcAum agens cnim pcr intellcdlum intendit finem,quem oportct cognofccrc hoc autem non contingeret fi
fcicnris.
fic erit
vlrimura
,
fic
;
,
quarum confiderationem
& principalitcr intcntio
non itur in infinitumjaut fi nihil fuerit talc , non erit finis , & fic {equuntur tria inconucnientia. Primum , quod non fit bonum in rebus,cum bonim>, & finis fint idem ibi yfed tjuiinfinitum faciunt. Secundura, qu6d non crit adhis naturalis , cum narura agat tale,&
verfatur
Metaphyfici.
hoc libro nullam illarum quaeftio; cura in hoc opufculo fblas illas conclufiones compilarc intcndamquas Ariftote-
Sed quia
in
num detcrmtnat les
determinariuc ponir,ac probat, ideo Tertij
bri Conclufiones
non
li-
affigno ex his,quae in ifHs
detcrminantur , patet enim qu6d prxambuli funt ad principale negotium huius
;
fines eftent infiniri, nequevtiqHt erit. t.cap.9. 1
1
Conclufio
ibi,
W
ruc quod tjuid erat
eft,qu6d Caufxformales funt quadruplex.
,
eft ,
quia
diffiniriones quac a formis fijrauntur, funt finitae: alias diffinirio pofterior
non dcpenderet
a priori,
vt diffinitio horainis k diffinirione animalis
,
fi
non cflet dare primam,nec fequentem.Secundum ibi, Amflius fnre , t.c. 1 eft , quia non contingeret fcire:quia non conringeret peruenire ad in1
diuidua
rei icibilis
,
.
fiue per indiuidua intelligas,
{peciem fpecialiilimara, quas in alias fpecies non diuiditur;fiue genus generaiiflimum.quod in gencra pribra
non
rcfoluitur
propofirioncm
fiue
;
jmmediatam, cuius lermini per mcdium non diuidunmr,ciim non cadat mediura inter cos. Tcr-
dum
ibi,
& cognofcere, t.c.n.
cft,
qu6d ciim
infi-
In quarto libro oftendit Philofbphus fubieftil huius lcicnti^.quod
&conrequenria
fcilicet eft ens,
entis
principalcs partes.
,
inquantu ens
& videntur tres effc eius , Di~ qu6d huius
confequentibus ad ipfum.
In fecunda ibi
cendum autem vtrum, t.c.7.
oftendit,
fcicntiae cft dcterminarc de prirais principiis demonfb:ationis,& qu6d fit primura, principale
&
principiura
ad quod oronia
reducantur,&c. Terria ihi,principiu non eft ad omnia talid, t.c.io. ,
alia
contra negantes huiufmodi principiii difputatur.
Duarura autem parriumprimarum conclufiones ad 19. poffunt reduci. I
Conclufioeft, qu6d
Hac fcientia eft
intjuantHmen^s. r.c.i.Probatio eft,quia
quod materia fccundura quod
hacc vniuerfalis
,
infinita eft
cum
infinito
ha-
con-
non ens. Ergo per oppofitum fortna fecundum qu6d finita eft , vel habet finitam rationero, habet fbtum , vel terminum, igitur infinitas non cft a formis. petat eflenihil
11
Conclufio
,
fiue
ibi;
Sedfi infinita,
t.c. i J.
cft,qu6d
falis
qux
:
confiderat ens inquantum ens,eft vniuer-
quia nulla parricularis
non
cft
huiufinodi
poteft dici alia
qusrit prima principia
,
;
fed
quam
illa
& primas caufas,
quales hic quaerimus^vnde antiqui qusrentes ele-
menta entis inquantum cns , qujtrehant huiuf^ modi principia, & caufas , fcilicct primas ; ergo hacc fcicnria vniuerfalis cft dc cnte inquantum cns, Prirao prxmittit probationcm ihi;
Eft fcien-
in-
Medium eft quadruplex. Primurh
quia quaecunque rccipiunt prardicallonem alicu-
qu6d Confuetudo habet vtm abftra^Huam , feu ibi,
tia qua:
de entt
illa fcieri-
qutdam , t.c. i Secund6 infen conclufionem ibi, Vnde,& nobis entis, t.c. i Conclufio*eft , qu6d Deentibm inquantutm z entia , primam oportet ejfe fcientiam. Probario cfl,
Cauft no funt infinita fecundum fpeciem.McAium cft, quia tuc nullum caufawm eflet cognofcibile. 1 3 Conclufio ibi, contingunt autem , t.c.14. eft, clinationem.
quod ifU
In prima oftendit
fcientiadeterminat de ente inquantinn ens,& de
nitanon pofIintcogno{ci,fi res haberent formas infinitas nunquara eflent cognofcibiles. Quartum ibi , Sed matertam , text. comment. 1 z. eft, bet rarioncm priuationis
a
I f^,
Conclufiones Lihri
t.c.io.
Medium
finitt.
Primum ihi,femperenim
,
Nam vt confueuimm, cfl,qu6d confucta pla-
ccnt. Sccundura ibi,
& qua frttereA,c^ii infucta
'0
;
tia
ius vnius,Iicet
,
non vniuoce,fed anaIogicc,de ipfis
detenninare pminet ad vnam fcicntiam
;
fcd ca
,f"
o«a
86
Condufiones
468
habent refpeau
alicuius fcicntiac particulaiis Ifta dcterminare,(cd
Primo ponitur,& declaratur
ea fiipponercMediu patet ex S.conclufionehuius.
continentut fub ^nte
qui
ipfuis entis,ergo &cc.
per excmpla Hiinor
ibi,
fic fc
Ens autern multis
,
t.c.i.
ibi ,& iam non Geometrtce cft, & diuerfum.fmtle & dijfimile, 8cc.
Conclufio
9
quod
Conclufio ibi,ri>icuneiHe veroi,t.c.t. cft.quod prtncipaliter agit defubHxc fciema prtmo ,
Medium,quia vnius
&
fiantia.
Mediumeft ,quiafubftantiaeft primum
& principale ens aquo aliaomnia dependent. Coclufio
4
ibi,
Om/iit autem generu
,t.
,
:
cntibus inquantum eniia detcrminantur. Specia-
autem
}es
fcjcntia:
entis
fpeciales diffcrentias
Si igitur ens,&
5
Conclufio
cft,
qu6d Htcfcientia cft
Geometrtcam fpecttlationem.
confequcntia ens,
fcicntias eft fpeculari ens,
talis
autcm
eft
&
Mctaphyfica ci
S. huius.
parum Huius
efldeterminare de prtmif,
Ccientiit
,
quod
Medium cft, Primum pcr caufam ihi,omnibus enim sUt, t.c.7. fciUcct , quod huiufmodi principia confcquuntur cns communirer fumptum. Secundum duplex.
per fignum ibi
quod
,
vnde
nullus
ibi,
vnum ,
c. 3.
t.
kabet determinare de vno.
quia cns,& vntim funt idcm. Pro-
;
1
1
eft
Jirabtlia,
Medium innuitur ibi
,
&
entis,d( tjuihus habet determinare hdc fcientia,fi-
cut de particularibus enttbiu.
Medium
quinta conclufione huius
tamen non funt cntis in omnibus
i
patet ex
ied
determinatae parte; vnius,ficat
Conclufio ibfj 0"
tot partes funt philofophit,
qu6d Islius fcientitpartes
diuiduntur,
Jicut& partesfubfJantia. Medium poteft fumi ^x tcrtjo ^uius , vnde de fubftantiis fcnfibiUbus agit in 7. & S.huiusj de infenfibilibus autem in IX. Aliud ctiam mpdiujn huius 7. conclufioni? icihcct
,
quod
diuifionem
8
eji
enirnphtlpfoph'*'
ficuti diuiditur
& eft a fimili
,
Mathematica per
fui fubicfti,fi(: etiatp
hsc fcicntia.
Conclufio ibi yquoniam autem vnius, t.Com.i^
,
t.c.8. fcilicct
Pofteriorum,
quiaficuti oftenditur
,
primo
& inde, non eft dcmonfhatio
t.c.6.
mediatorum.
nifi
cft^qaod Primus Phtlofophus debet habere firmifMedium cft vniucrfale,quiacogni-
fima principia.
debet
tio vniuerfalis
cire certifTima.
Hoc autem
patet cx- medio i z. i .libri. 15
Conclufioibi, Ftrmijfimum autem ,t.com.S.
decipt.Mediu cft,non decipimur 1
4 Conclufio
ibi
quod, Huiufmodi princtpium
& noriex fuppoftttane
,
fcientiis fupponuntur.
cbum cuiufcunquc
nifi circa
& non condttionale
,
:
,
ignota.
t.c.8. eft,
accipituT fimplici-
ficut ea cjut
Medhim
ab
dliis
,quia intelle-
eft
veritatis altcrius praecedit
ne-
cellario notitia huius principij. I
j Conclufio ibi
,
ceffartum. t.c.S.eft
.Quod autem cognofcere efi »f* ,qu6d Hutufmodt principtum
perfe venit innotitiam inte/leBus. Medium patec ex medio i^.huius. Deinde ihi.quodverofit illudt t.c.8.
oporter, irtquiens,qu6d tale principium
hoc
Impojfibile
1
:
eji
Conclufio ibi
,
idemjimul ejfe,& non effie. Impoffibile namque. t. c. 9.
fic
eft,
& deconfetjttenfibus ad ipfum. Mcdium
eft
huias fcientis
& oppo-
qu6d Circa i/ludprinctptum non contingit dectpi, Medium cft quia tunc fcqueretur, qu6d contraria eflept firaul vera in eodem fcilicct opiuioncs de
& quia fciHcer
contraria pofitionc;qua; probantur elle contraria
eft^qu^d Iftius fcienti^
fita
;
fed vni
vnum,
efl
determinarede multo,
cft confid^rarc coiitraria
opponuntur multa
,
,
quia
& multa confequuntur ad cns, quod dicir
:
ia fine Perihermcnias.
tur multiplicitcr, idco etiam ipfa dicunt ur multi-
17 Conclufio ibi
& coniequemia ad carquas muliiplicitatcs debee hk Philolbphus detcrminarc & quae
qu6d Hoc prtnftptum eji vlttmum tn refolutione complexorum. C um ens fit primum in compof itione , fic & hoc principium , quod componitur
pliciter,
,
pcr prius,
& quac per poftcrius dicuntur.
Et nota
diligcnter circa iftam conclufionem o(5tauam,dif-
fcrentiam intcr priuaTionem,& ncgationcrn.Huius etiam odaus cpnclufionis pofiuntur alia tria
jQuapropter.omnes. t.c.9.
,
& refblutionc complcxorutn,fe habebit; ^ hoc innuitu^ ibi J^atura namejue prtnapium, & ex his duabus conclufionibus patet/ qu6d ex ente,
,
illa
tria^quae in aliis tribusconclufionibus
de multo, &decon{^quentibusad
mifllmojconueniunt
,
dubiratiopes,
.
&non
ii^
ca,fiant aliqncc
alicuius fcicntiae particu-
vniucr-
laris illas determinare;igitcirerit(cicntiac
Secunduni ihi,Jignum autem, t,c.^. eft, quod cum DialeAicus , vel Sophifta conueniatcum Metaphyfico;non in rnodo, fcd in
/ali§,
qualis eft
ifta.
&
rcbus confideratis;&
Mcraphyficus,quia fimile
illi
coiifiderent ifta
(cilictt ifta,
idem
:
crgo
&
& dtuerfumi
& dtjfimiie,8c contraria, & huiufinodi, rc-
ducuntur ad£ns,&
vnum,& mulraw Tertiilra ibi,
smtplius contrariorum ,t.c.6.
& eft, quod non eft
cft,
,
communia mcdia, tamS. quam f. Primumibi, Philofophi t.c. y & cft, quod , cum de vno, &
&
Al. Sapien* tialis»
eft,quod, C trca primumprincipium non contingit
ter
prxfcntis.
,
i»
tr»cl.(it eo.
Fropter tgnoran-
II Conclufio ibi, Congruit autem maxime, t.c.%.
eft.
:
po»iitur ibi
Mayron.
Conclufio ihi,Qutcunque vero conantur. t.c.%. , quod Huiufmoai principia non funt demon-
do generafur,& corrumpitur vnum, & aliud.Secunda ibi , Amplius autem cuiufcnnque fubHantia, t. c. 3. cft,quia vtrumque eorum prsdicatur eflentialitcr de omni entc. 6 Conclufio ibi, Quare quotcunque vniusfunt, t. c. 2. cft , quod Qutt ftiHt partes vnius , tot
,
*
',
derer«
illis
tiam
t.c.^.cft
^^*
text.com.7. fcilicet
,
nulla fcientia particularis dc
Prima ihi,idem enim vnta homo, t.c.3. fcilicct quia ens,& vnum addita cuicunque nullam faciunt diuerfitatem vndequanbatio huiiis duplex
7
P}"cipiocontT
& com- v
muntbutprinciptis demonjtrattonis.
primt
"De
t.c.-j.fc\\ictt
ppft principium fecund« partis,«ft
minat.
confideranc.
Medium
non perttnent ad
10 Qonc\u.Cioih\,palam autem^quia
com.4.
quod H*c fcientia eji de omnibtu entibm. Medium eft , quia omnia fcibilia vnius gencris, fiue fit vniuocum , fiue analogum , pertinent ad vnam (cicntiam , ficut &c omnia fenfibilia vnius generis ad vnum fenfum vnde hic dc omnibus eft
Ifta\fde
j^
,
Secundo maior ibi , Sed quemadmodHm. Terti6 conclufio ihi, palam ergo. 3
II
3
immedia-
tc praeccdentibus funt oftenfi de principio firifti
principio.
Concluflo ibi , Plnlt autem , eft, qtiod , Hoc principium efi tndernonjirabtlet Medium eft^quia 1
cum
aliqua fint indemonftiabilia
Poft. t.c.6.
& indc
;
nullum potcft
,
vt patet in
cfle
k
indcmon-
ftrabilius ifto. 19
Conclufio
qu6d
y L.tcet
Jimpltciter
cjuod
,
ibi,
Efi autem
demonftrabile:.i.c.c).
hoc princtptum non fit dtmonftrabile
tAmen demOnftrart per ahCuius ratio eft quia qoicunque
poteft
medtim.
concedit aliqqod
medium
,
concedit
fiiltem
implicitc
1
1
,
Metaphyfic^B. mipHdtJ hoc principiam
; fi
autcm
aliquis nihil
Pan3.huius concedit,non debct diiputari cum co. Conclufiones tertix panis non aUlgno hic^quia fetc omnes reperiuntiir in
& tunc ibi potc-
vndccimo huius,
runt aflignari.
Sedeft Afathematica, tcx.c.z. eft,qu6d Scientia de rebui feparatis a materia , eff
i. eft,
Inquinto libro.diftinguit Philofophus multi-
nominum
fignificanrium rcs
huius
hoc cnim pcrtinct ad ipfiim , ficut patct qux dida fimt in o<^ua concluuone quia in hoc libro proccdit non condu-
ihi,
qu6d Scientia de rebus feparatis a Toeorica.Mediava
efl
materia,
idem cum
eft
mcdio quana; huius , finlicct , quia talis firicntia non cft aCHua,nec fatSdaa. Conclufio ibi , Nam tum Phyfice , cft, quod 9
lcientia;,
Hac fcientia
ex his
& fempiternis,dijfert a Phyfica,& Mathematica.
,
&
quarri,
dendo.fcd porius diftinguendo:ide6 condufiones eius aHIgnare non poilumus.
»J
Theorica, Medium cft idcm cum medio quattz huius,& ide6 non repcritur, fdlicct, quia Mathcmarica fincnria non cft ai5Hua,vel fadriua, &c. 8 Conclufio ibi,5» vero aliquod eft tmmob*le,t.c.
& fempiternis
Conclujiones Libri V.
plicitatcs
469
Conclurio
7
quaeft de rehmfeparatis a materia,
,
Medium cft, quia fubic^earum diiFcrunt,& dcclaramr in littcra. 10 Condufio ihi,§luare frr/«i»»f,t.c.z.cft,qu6d
Medium patet ex duabus conclufionibus immcdiat^ prsccdentibus. Condufio ihi,Non (nim immanifeftum, tcx. 1 Tresfunt modi fpeculatiua.
VI.
Conclufiones Libri
Tn fcxto libro coparat Philofophus hancfcienciam ad alias firientias, remouens aconfiderarionc hac quofdam modos entis , dc quibus principali-
non intcndit:fcilicet ens pcr acddcns,& cns vt verum j & (ecundum hocjibcr ifte conrinct duas partes principales. In qaarum prima comparatut
ter
haec
fi:ienria
ad
alias.
In fccunda
ibi
,
Sei tjuando
com.
1. eft,
qu6d Htc fcientia qua eft de rebmfe-
paratis a materia,
& fempttemis
eft Tt}eologica,fi~
ue diuinafic denominatafuit in textu in conclufio»e proxime pracedenti.Me
mum,quia la, quz cft
duplcx. Pri-
eft
ics diuina
non potefteftealiaquamil-
lcpatabilis
,
naturam haec
& (empitcma
huiufinodi
;
fincnria confidcrat, vt patet ex 8.
mcdium
Aliud
&
ens diBumJimpliciter,tcx.c^Temouentai prqdidti
9. conclufione huius.
modi
enris a confidcratione huius firicntiae. Poffunt autem huius libri conclufioncs reduci ad 1 8.
fcienriahonorabiliflima, (cuiufmodi eft ifta,quac
Conclufio eft,qu6d Jn hacfcicntia qunruntur
circagcnushonorabiliflfimum: huiufinodicft gc-
J
frincifia tntis inquantum ens
caufc <jHierHntur,
t.c.i.
,
ibi
Mcdium
,
Principia
,
&
a fimiU,qu«libct
eft
de rebus
(cparatis
'
& fcmpiternis
,
nus diuinarum rerum
,
ibi
,
eft
quia
,
debct
)
e(Ie
cr honorabtlijftmam
feientiam.
Conclufio per modum dubitationis ponitur
enira fcienria,vt Medicina,& Mathematicaqua:-
1
ritprima principia,& caufas fui fubicdi.
ibi,
1 Deinde i[A,Sed omnei iftx,tex.c.i .Aflignat dlfferentiam intcr hanc firientiam, alias , fubiun-
quod Htc fcientia eft vntuerfalis , prior aliis. Qu6d autem fic vniuerfidis ptobamt , quaii per locum a diuifione,ibi Non enim idem,\hi often-
&
gens fecundam Conclufionem , quac cft , qu6d Nulla fcientia particHlarii inquirit quod qnid eft.
Medium eft,quia vnaqusqueponit quod quid eft, vel aliquo modo accipit ipfum. Conclufio
3
c. I . eft
,
ibi, Similiter
autem necfi
quod NMO,a fcientia inquirittvel demon-
Medium
firdtfieft , fcilicetfHum fHbitElHm.
quia eiufdcra fdenrix, vd rarionis, vcl demonftrare fi eft,& quid eft.
4
Conclufio
ibi
fcientia,t. c.i. eft,
culatiua.
,
^oniam
quod
Medium eft,
moms
;
;
eft
hddo ver6
fit
quod
prior
illa,
oftcnditui
,
fubftantiac
priores
:
qua: tranfitin
illac,
ifei ,
ab
Quod
ifta.
Si igitur
,
per hoc
dc quibus determinat , funt adhuc nihil dctctmi-
licctdc fubftantiis
naucritjideo
dubitatione loquirar Ariftoteles
fiib
hic quia nondum probauit cas :
ftingucns diucrfi)s
modos
Dcinde
cflc.
cnris, ibi
,
di-
Sed qttoniam
Subiungit tandcm, ihi, Qupniam
itaque multipliciter.
Conclufio
I }
quod NuUa fcientia determinat
,
de ente per accidens.
Probatio duplcx, prima pcr
&
patct (ecunda fignum autem , ibi , hoc rationabtltter. Pcr rationcm quae cft, quod omnis firientia eft de cnte ; ens autem per
&
motus lerum, dc quibus eft fdentia naturalis ,eft in ipfis rebus. Primo medium ibi ponitur, quodcunijuevero. Secund6 , accepto medio principali infermt condufio ibi,quarefi omnii. Nota tamen, quod hic adrio vocatur operatio , quac manet in :
vcf6
ergo. Probatio
rcrum.de quibus
ibi,
non cft nifi in fi)lo nomine , firilicct inquantum vnum de alio pracdicatur,vt album muficum,intantum cnim aliquid eft ens inquanium eft vnum. Et hoc mcdium primo dcdarat per audtoritatcm ibi , Vnde Plato. Secimd6 per ratioaccidcns
,
nem entis
:
firilicct ,
quia vnius entis vnaeftgcnerario;
autem per accidens non
corruptio;fi:ilicct
eft
gencratio
,
ncc
\nz,}hiiPalam autem.
tranfmutarionem materiac cxterioris, vt (ccarc,vel
14
vrerc.
plius,te\.comtn. ^ .Sc eft,qu6d Ens,vt inpluribus,
Conclufio ihi,Oportet autem quod quidyt.c.i.
5 eft
,
qu6d
Scientia naturalis diftinitper
materiam
yeff/
&
declaraturin lirtera exemplariter,& indudiue.
6
Conclufio ibi , Ideoijue,& de 4«»i»/»,eft,qu6d ^hyfici eft determinare deanima, prout efl in ma-
terta.
Medium patet
ex dcclarariQnc quintae hu-
ias in textu.
Smi Oper. tom. IV.
16
cft
,
ditur,quiaalia: nonfiint vniuctfalcs
indu£tionera
vel facfciua, eft in ipfo fciente,
&
&
fed fcientia na-
vel in agente,vel in faciente. Principium autem
agente,vt dileftio
Dubitabit enim vtique aliqHis, tex.c.^.
ens, tcx.com.4. eft
Scientid naturalis eftfpe-
minoris.-quia principium ,
eft inquirere,
quia omnis fcientia, vel
non eft adiua,nec fadiua
eft fcienriaa(5tiua
eft,
vero Phyfica
adiua,vel fadiua,vellj)eailatiua turalis
eft, text.
2
Conclufio
perfuum cft
ejfe,eft
ibi
,
yittamen dicendum
eft
caufa entu per accidens. Mcdiura
ex difiinitionc enris per acddcns,
firilicct,
,
qm'a
& noc
ens per accidens eft ens,vt in pauciotibus, latc in littcra
am^
fubiimgcns fecundo dubitariones,
quj: patent.
Quod autem feientia non eft, De enteper acctdens non po-
ij
Conclufio
lex.
com.6. cft,qu6d
ibi
teft ejfefcientia.
cft
,
Medii\me{i,quii
talc
ens, non
fempcfjucc vt inpluribus.
R
r
16
Con
Pjrj ..m,.
6
Conclufiones
470 V
Qmi dutm fint prwcipia, Non omntytjHodfit in ifiu in-
Concliifio ibi
1
,
com.7.cft,qu6d
tcx.
cAufamperfe , vt *li<]ui dicebant.
ferioributthabet
Medium
cft,
quia tunc omnia eucnircnt de ncccC-
cnim
firatc:fi
pofiti causa pcr
effe£bum (vt
ipfi
fe,
conccdcbant)
ncccfle
& omnis
fit
poni
cfFe£tus
habet caufam per fc , cum omnia futura poflunt rcduciadcaufas aliquaspcr fe praefentcs, velpraeteritas,(ciiicct rcduccndo futurum remotius ad aliquod propinquius,& illud in aliud quoufque veniatur in praefens,
&
iftac
cum
fint pofitae iam,{c-
querctur omnia futura de neceflitatc euenire.Pri-
mo
crgo praemittitur prob»tio. Secund6 infcrtut
conclufio ibi
,
Erit ergo
citu efuid.
Tertio fubiun-
nd principiumyix.i, Conclufio \hi,QMod autem vt verum ,tcx.c. 17 S.cft,qu6d Ens, cjuodfigmficat idem quod verum, <$* non ens,quod fignificat idem quodfalfum , funt gitur dubiratio ibi,S^«
in compofitione
,
& dtuifione.
««>>»,eftquafi per
non
Medium ibi , Non
locum a diuifionc , icilicer quia
inrebus,ncc in intellcdu fimplicium qui-
eft
ditatum, crgo in intellcdiu diuidcnte,
& compo-
ncntc.
,
quod
dens,
In odbua probatur
funt fubftantiae,,nec
Ifii
ibi
,
Qmniam autem
duo modi entis
& ens vt verum
,
complexio,
fcilicet ens
per acci-
funt ab hacfcientia relin-
Mcdium eft , quia
qttendi.
,
ens
,
vt vcrum
non
eft
qu6d
tex. c6,
vniuerfalia nc»}
feparata ibi
jQuomodo-
,
com. 44. In nona
, tex'.
quomodo ipfiim tfuod ejuid efi habec rationcm caufae,& principii ihi,^uid autem oportetdicere, t.c.59. poftunt huius libri conclufiones rcduci ad quadraginta fex. oftcnditur
&
cum tertia quarti ,fciliDe fubflantiaefi prtncipaliter agendum,
Conclufio eft cadcm
I
cct,qu6d
Probatio huius duplcx
eft.
Prima
ibi
Totia au-.
,
tem ente
mum
cns
triplcx.
,
& principalc & huius decIara
Primapcr rationcm ibi
,Nam quando
di-
fimi«,tex.c.z.quia ipfa dicit fimpliciter quid, alia : fed quale,vel quantum quid vndedicuntur cntia,quia entis. Secunda per fignum, fci^cct quia de illis , quae fignificant finc lubflantiaj
vcr6 non
:
vtde accidentibus in abfttadlo , dubitatur ab aliquibus vttiim fint cntia; non autcm de accidentibus concrctis,quae fignificant,vt in fubflantia,ibi»
Vnde,& vtique, tex. habcant
c). Ex quo patet qiiod fubfimpliciter ens,cum alia
primum cns,&
clle
ab ea,
&
concludit hoc ibi
,
^j^tro
primum ens,t.c.^. fubiungcns quot,& quibus mor dis fubftantia
fit
prior accidcntc. Tertia probatio
eftpcr audorjtatem
proprieens,vcl realc^fcd mentalc&ideoadfcicn-
licct,
tiam pcrtinet dc Anima. Pra:terea cns pcr accidens non habet ccrtam caufam. Item vtrumquc horum entium fundatur fuper ens rcaie,quod eft ens cxtra animam , ideo dc primo fumcit hic
pf incipaliter,
&
fiint
,
cunujuevero difubfiantia
ftantiacft
Conclufio
18 eft
ihi^Nune autem dicamut,
diffinitio fignat
41.
ihi,
Et quod olim,
tcx.c.jf (ci-
quia antiqui qui quaeficrunt principia entis
& totaliter, inquifierunt fubftantia-
riu"nprincipia,fiue
ponercmynum principiumjfi^
Et prim6 praemittuntur probatione? huius conclufionis primae. Sccund6 ipfainfcrtur uc multa.
\hi,Quapropter nobii maxime,text.c. / Tcrti6 o-
determinarc.
.
ftendit Philofbphus qua: funt manifeftac fubftan^
tix,ihi,Vtdetur autemfubfiantia,tcx.c.^.
x%
Circa librum ieptimum,
& fequcntes attcnden-
quod prim6 Philofophus agit de fubSecund6 repetit aliqua determinata,tam in hac dodrina , quam in libris Phyflcorum,vt pracpaiet fe ad detcrminandum de ini3um
eft
,
ilanriis fenfibilibus.
fenfibilibus fubftamiis
& hoc facit in
,
AA.i
Tertio de fubftantiis inferifibiUbus \ materia determinat, ftilicet in
mo,& hoc dico
,
i j..
11. iibro.
fiuc feparatis
libro,
& vlti-
prim6 agit de quoad principja fuorum generum. Secundo fcilicet in 9. quoadmodosef^ ^ndi , fcilicet de a£lu , &: pytentia. Tertio quoad diuifionem , fiue vnitatem fiii elTe , & hoc in 10. Item primo inueftigat eflentiam ,& principia cf^ fentialia fubftantiatum fenfibilium , modo magis principaliter. Iteip
fubftantiis fenfibilibus
LogicaIi,fcilicet
modo
,
praedicandi, diffiniendi,&
inquirendi quae fcilicet fint differentia
,
&
quae
non. Secund6,modo magis rcali, fcilicct in S.vbi forma , de carum vnionc detcrdc matcria,
&
&
rum opinionem, ibi, Videtur autem quibufdamji. (^nto oftendit qu6d dc iis cftinquirendum ibi, Dt^f^ igitur^quod dicifur bene, tcx. comm-^*
C.5.
Deindc ihi,Dicitur autem fubfiantia,diiiingaei\Si
^
fubdiftinguens
Medium
In tcrtia ex quibus fit ipfuql ^uod quid efi,8c quonim ibi,£r primo dicemus, tcx. c. 11 . In quarta vttura ipfum <juod quid eftjibi,
ytrum autem
efi
fit
idcm cum co cuius
idemjicx. com.io. In quinta
inquiruntur caufk gencrationis fenfibilium fubibi , orum vero cjut funt, x.tx.c.ii.ln
ftantiarum
E
fexta inquiruntur qu3e partes totius ingrediantur
in difhnitione totius \\)i,Qw)niam vero t.c.33.In feptimaagitui
diffinitio,
de vnitate eflemix,quam
eft,quia cft
componens,& ptinci-
non eft manifeftanaturafubftantiae , & fubiungic , Et adhuc materia, tex.com.8. Rationcm,per quam antiqui,folam matcriam , probabam eflc
ibi
fubftantiam,& patet, Conc\\x(\o \hi,Dicoautemmateriamjtt%.cOTa,
5
qu6d De
x.p^-/j,^,
materui non efi forma,;iec T.t.^u priuatio.Mcdmm eftdiffinitio matcriae,quampri8. cft
,
ejfentia
m6 ponit. Secund6 infert conclufionem ibi,^4quod efi vltimum,tcx.cotn.^, Conclufio ibi, Sed impoJfibile,t. c.8 cft,qu6d ^g ettathforma eft magis, vel verius jhew.xi. UCompofitum ,
re
4
.
&
quia
de Subflantia. In fecimda de qua fubft^ntia fit pri-
flibiungic
,
7.
pians,quodinnuitur ihi,^od ex vtrifque,tex.c.j, Deinde ibi,iV«w quidem »gi/«r,dicit,quod adhuc
fHbftantia
mum agcndum i\i\,Dicitur autemfubfiantia,t.c.7.
fubfiantia
com.
ConcIufio,quae eft,qu6d Forma prior fit com»
z
pofito.
Cnte
principaliter,&totaliter aecndum,fcilicct
nomen
}hi,§li(are fifpeciesxex.
minat. In ^.libro videntur cfle ^.partes principales. In prima oftcnditur de primo cnte , de quQ fit
Quand
oflendit, quae fiint fubftantiae fecundiim antiquo-
Conclujioms Libri VII,
-
quam materia.Me6.i\im eft duplex,tum,
fcilicet
compoficum
cft feparabile, id cft,di-
gt
lib.4. dift.
»»•?•».««*
ftin(aum,& pcr fc ftans:tum,quia cft hoc aliquid, Z^Tr^if^ quorum neutr uni matcri^ conucnit. , , j^ j-rm. ibi, ylttamen eam qtt* nunc,tex. Cpnclufio c6. veri.x. j
qu6d Deforma.potius agendum quam de Mediura cft triplex tum fcilicet,quia compofitum eft pofterius tum,quia manifeftius , & minorem hal^ct dubitationem:tu, cf.
cft
,
compofito, vel materia.
:
:
quia ipfa materia eric magis manifcfta in opinionibus antiquorii,omnes enim ponebant maceriam cflc
,
& ctiamipfam clie maximc fubftantiam
,
vc
patet ante tcrtiam conclufionem huius in littera.
6
Conclu
,
Metaphyfica;. com.9.
i
Conclufio ^uConfitevturMMtem,
tcx.
eft,
quod Defuhslamiu ptnfibUibHs
& deettrHm
<jmdtt»te
friusagendum
efi
Medium
hiu.
cft
quia
,
notiofes,nobis tamcn
,
ejuam de infenfibili-
,
licct illx fint fimplicitcr
noriorcs funt.
iftar
Conclufio, fcilicct in principio teniac pattis, ibi , Etfrimo dicemus ijutAam,xcxt.c.\ .cft,qu6d Ex folu pradicatis perfeprimo modo, debet confii-
7
i
Mcdium eft,quia ncc ptacdicata pcr qua pta^icantut per fc fecundo
tui diffinitio.
accidcns, ncc ca
modo,dicunt
rei
cflcntiam,
& hoc latc dcclaratur
res
471 non
eflent tcxxx
<]uod quid efi
,
qu6d
finitio dicit
dcnsnon
m6
qurd , vel aliquid
quid
dicit
,
ipfum autcm acci-
(cd qualc.vel quantum:pri-
:
quzftionem citca hoc ibi, Qiuniain vetofunt, tex. com. 1 1. {ccund6 foluit ibi , At vero facit
necfue, tex.
^uod
com.z. fcd veritatcm mcdij tangit,ibi,
ejuidem-enim quod erat
Conclufio
9
& quod
^nid, t.c.14. cft,qu6d Etfidifiinitio fit fuhfiantia,
& accidentium,tamen perprius dinm eft , quia llantiajita
efi fubfiantia.Mc-
per prius dicitur dc fub-
ficut ens
& ipfiun quod quid
efi
&
,
hoc
ibi
dc-
CoBclufio
eft
quod Accidentia nonpojfunt
,
di^niri fine propriis fubietiis.
non poftunt flufio
cum medio luo clicitiir
tionibus
,
Mcdium
intclligi,nec efle fiiie
illis.
eft,quia
Hxc
con-
ex duabus dubita-
quas in fine huius tcrris panismouet,
& pertradbt.
Prima dubitatio pracmitritur
ibi,
Habet autem duhitationem,t£X.com.\j. Secunda ibi, Efi 4utem,& alia,tcx, com. 18. Mcdium au-
tcm vidcturexprimere
in
i.
dubitarione cijm di-
cix,Et non contingit, textxom. 17,
duplcx eft.Primum,quiaponcbantur ad (aluandumcxiftenriam,& (cienriamrcrum.ad hoc
autcm magis,&
efi
,
ipfis
,
,
non
quia v-
eflc fiibftantias,
eft fubftantia
autem pofitio
cft in eo:harc
ab
&
idem cum co cuius eft, Secund6 quia (equerctur
fit
eo.
indiuiduafubftantiac
numquodquc
qucd
mcliiis fufficit aliud:fcilicec
per fuam formam,qu^ feparat formas
& hoc (cilicet medium
rcrum
ponitur ibi
,
Si-
mul<juepalam,(jMiafifint,tcx.com.ii.deinde in 5. parte pracmittcns duas diuifioncs , vnam a. parte
modorum quibus
aliquid
fit
,
ibi
,
Eorum autem
aliam cx panc illorutTi,qux rcquiruntur , ibi ; Omnia vero qua
ad
fa^onem
fiunt, tex.c.ii. ponitut.
Conclufio cft , quod Omnia ejua fiunt , fiue 15 ab arte,fiMe a natura, habent matertam. Mcdium, quia omnia talia poiliint ene,& non efle. Qox\c\aC\o'K)i,fniuerfalitervero.tc\t.c.ti. Adhoex:
qu6d Formaefi natura. Medium,quia quando Thyf.um.i^ aliquid eft (ickum,fcilicct quando habet formam, ^ "rciter. & cuius habct naruram, illius rei habet formam.
eft,
,&
Conclufio ihi a <juo qua fecunditm fpe17 ciem , tcxt. commcnt. 11. eft quod Ea tjua fiunt,
a fuis
m6
fimilihtss fiunt.
indufriue
Hanc autem
declarat pri-
fiue exemplaritcr in naturalibus,
,
ihi,Hi>mo namque.Scc\ir\dh ihiiGenerationesveroy
dedarat c^un in artificialibus,diftinguens gcnerariones
non
qua:
,
(unt naturales
,
,
prim6
& often»
4.par.-
dens ihi,^b arte verofiMnt,xcx.c.i ) .quac funt a-
/« diUis itaque fecundum
(Sbioncs anificialesjibi, Ftt itacjuefanitas, oftcndit
quomodoab artc procedat,fcilicct ner fimilitudincm rci ,qua» exiftit in mente anincis vnde con-
Conclufio
ji
eft,quaE fcilicet eft
te huius (eprimi, ibj
,
prima in
acddtns (vt homo albH4)ipfum quod quid eft,w« efi idem cum eo cuias efi. Medium eft , quia talia
ipponamdius eflenrias",
(cilicet
fubiefH
& acci-
vna vcr6 diffinirio vnam fblam efleniiam fi quod quid efi in talibus referatur folum ad accidcns, eft idem;fi ver6 ad vtrumque
denris
,
dicit
& ide6
,
ad accidens,fcilicet,& ad fubie<5him,non cft idem, Mediumnor»,ponitai hic in prindpio,nam (blum arguendo procedit:{ed ponitur vlrimum mcdium huius quanac parris ibi
diHum, I
tcx.c.
1
Secundum accidens vero
ibi
,
In diEiis vera fecundum fe,
tcxx.io, eft,qu6d In entibMs perfe efi idejn
cum eo
cuins
efi,
,
quod quid cft
vtpotc idea:
:
quia
fi
fint
aliud ab ipfb.cum rcs dcpcndcant a fuo tjuod cjuid efi,
tunc crunt quiditatcs ipfarum idcarum pofte-
riores eis
,
& ita
aliquac lubftanriae priores funt
quod cft contra Platonicos. Mcdium (ccundum,quod probatur fimpliciter,& cum ex fuppo-
ideis
litione, eft:quia
cum
quod
fi
ijuod <juid
ejuid efi
fit
efi rei fit
quacdam
aliud
ab
ea,
res,pari rarionc,&
tjuod quid efi ipfius,!^»^^ quid ;f?,erit aliud ab ea,
&
fic
in infinitum.
Hoc autem medium
circa finem huius quartae parris ibi
,
ponitur
Abfurdum
vero apparebit, text. com. 1 1 Vbi videtur ponere .
duas rarioncs (ed :
cludit ihi,Quare
ambs reducuntur ad illud mc-
dium. Conclufio ihi,Etfi tfuidem abfolute, t. c.io. 1 ) eft , qu6d Ipfum,q\iod quid cft non ejl feparatum ah eo cuiusefi. Medium cft , quia tunc fequcrctur, Scoti Oper. tom,
I V.
modo quodamaccidit,c^u6d
(ani-
&
adiones arris , interiorem , cxtcriorem inducituribi, Generationem vcro,& motuum, tex.
tas pcr
com. i j. Ex qqibus omnino elicitur, qu6d omne quod (it ab arte,fit abaltero informato , fimiUtudinc illius rei , qux fit & hoc eft mcdium huius :
17. conclufionisquantura 1
Conclufio
8
choat, xcxx.
di.
ibi
,
ad anificialia.
Faciens itacjue
,
& vnde in~
comm.ij. cft,qu6d5^f««
Ortificis, efi principium
mente
1.
Conclufio
z
,
J-Ub,
Mcdium
16
datattir diffusc.
10
cft in caj
ejut fiunt, tcx.com ii.
ejfe.
yfut,& difiinitioficut,
ibi,
quod
f^ana efi,& inutilis pofitto idearum.
non (eparatum ab
quiadif-
& p^ illud
,
Conclufio ibi,£rf»»»» A(7cy»J^f»>wj,tcx.com. Pa»
14
zo. cft
Conclufio cft,qu6d Diffinitio non efi accidentisjvel compofiti exfubie6lo,& accide»te,& hoc de-
Medium eft,
res (ciatur pcr
ineft.
ipfiim quod <juid
bet intelligi per fe,& primo.
,
cum
tum,quiarcs non cxiftcrentfccundum fe,necfuas quiditatcs habcrcnt in fc. Primum mcdiumtbi, Scientia enim , (ccundum ibi , AmpliMs cui non
in littcra.
8
u
auod uium
Mcdium
exiflensin
operandi, fiue agen-
huius patctex medio 17. huius im-
raediatcpracmidac, vnde incipitab eodcm, aquo,
& agcns ab
arte.
plo ; ficut cnim
Ci
Dcclaratio huius eft in exemaliquis prxtcr intenrionem a-
gcns, fricando (c calorem excitat
pium (anitaris pit;ita
nem
criam
,
(i
,
qui
cft
princi-
& ita ab excitarione caloris inciab ane operetur & per intcntio,
hoc cxpedire , ab cadem cxciratione inciperet. Hoc excmplo concludit ibi
(circt
caloris
Calor itaejue in corpore
:
quia
talis
calor
,
vcl eft
pars (anitatis, quando (cilicct faniutcm irnmediate introducit nitaris
:
;
vcl (equimr ad
(cilicet
eum
aliqua pars (a-
quando non immediatc ad calo-
rem,(ed ad aliquam aliam di(pofitioncm , qua: (equitur ,prius ipfum calorem mcdiatc , vel immediatelanitas fcquitur. Vnde talera dilpofitioncm, quam immediatc (equitur (ormz , vocat panem ipfius.
19 Condufio ihi,^MareficMt diciturimpoffihile,
Rr
z
tcx.
Conclufiones
472.
jpx.com.i4.cft,qu6i Cttiufiibet reiefi ali/jua farj Medium crt , quia prajcxiftir matcria,
yrtexifiens.
& etiam forma (alcem fecundum materiam. Conclufio ibi > Ex cjuo vero,vt mattria,xcx.. COm.i4. cft,qu6d lUud.ex quo ali(jUid fit ,non frddicatur de eo,nififorti denominattue.MtAinm ibi, Caufa vero efi , tex. com. 5. quia illud cx quo aliquid fieri dicitur,vt compofitum:velut cum dico,
io
quod domus
ex Iateribus,& ligm's,in ipfis latc-
fit
ribus inrelli^itur priuatio oppofita
formx domus.
in principio huius quintx parris
haberet matcriam
idem de
illius
,
&
forma,
diuifionc pofita :
cnim rorma
Si
formam , tunc
quajrercrur
& fic in infinitum.
Ariftoteles repctens illam diuifionem
Pxim6 fecundam
proponit hanc concUifionem ih\,GiMOTnodocum^]ue vero ah alicjuofit cjuod fit
probat
eam
jbi
,
,
tex.
com,
16.
Seamdo
teft eflc
:
cxprimitur,quia
Deinde
fatis patet.
in fexta parrc
Namfifacit ex alicjuo,tc\t.com. probatam ibi , Talam ergo quod
locorum;& vtriimfint priorcs ipfis
in diffinitione
\
Conclufio eft,qu6d Aliqtupartes ponuntur
I
liquac
fum
part^s finc
teft eflejncc intcUigi
cit,
ue.rfitate
tcx.com. ly.cft, quod Solum compofitumgeneMedium eft , quia folum ipfum conftat ex
c.3 {. cft,
materia,& forma ; vnde habet hoc in hoc, id
huiM.
formam
eft,
in materia.
De ideis Th- 23 Conclufio ihi,f^trum igitttr efi cjuadam fphtittnu lege Ar^,tcx.com.28.eft,qu6d Idea nqn generaefi
Micen. lib.7.
tionii
per
nerans
caufa
modum generantii. Mediura
eft
hoc aliquid
cum
,
ert,quia gc-
& generatum fimiHtcr,
& dicuntur partes cflentiaver6
quibus
fiinr,finc
3
partium
Conclufio
2
indiuidux.
poteft- haberi
,^neam vero fph
ratur.
Meoitun cft,quia aquibus diifinitum non podiffi-
nitum potcft intelligi , vt materia fenfibilis fadla hxc caro,& hxcolia;& tales dicunturpartes materiales, vcl partes
ibi
,
les,vel fpecies^aliquac
plane
Cpnclufio
ex his
,
Hoc mediumfatis
qux
in littera
de di-
diffiisc declarat.
ibi,
Di^um efl quidem igitur,tex.
qu6d Partes
ijua ponuntur in difiinitionf
funtprwresfuo
toto.
Medium cft, quia tales partcs
fiint eflentiales
,&
hoc mediumnonexprimitur,
quia patet
:
fcd ipfam conclufionem hic in littera
pcr excmpladeclarat. ibi , Sed rationis partes, tex.com. qaod Partes fpecieifunt partes dtfiinttio-
Conclufio
3 3
3j. cft
,
nis,non autempartes materta.
Medium
d.i^.i.fen-
Idea vcro
iftftiarum.
iPlatonicos,non poteft efte hoc aliquid.
les
24 Conclufio ihiyln Cjuihufdam vero palam,tcx. com. 28. eft ,qu6d Ideanonefi eaufa generationis
gularia iionmntcognofcibilia cognitionc diffini-
i4
fit
a matcri^ ieparata iecundura
per modum generantisexemplificanti4,& caufantif ftmilitudinem ingenerato.
Medium
cft.quia ipfiim
generans fiifficit ad huiufinodi fimilitudinem proaucendam,& proptcr hoc vidctur fiiifle praemifta. zj
Conclufio ibi,£/ diuerfa cjuidempropter ma-
cfi,quia ta-
per diffinitionem non cognofcuntur, fed fb-
lum per imaginationem. Caufa vcr6 quare
fin-
magis mateDcinde oftendens qualiter fit refpondendum ad contiuuam fecundum pofitiones diuerfas ihi,Interrogationiverh,icx.c.i6.Sc tandcm proponens dubirationem,qu£ fcilicet fmt partcs fpcciei tiua, fiuc intellc£luali, eft, quia funt
rialia.
cam
com 28. eft, quod Generatum,fiue id c]uodfa£{um^,efi diuerfum a generante.Mediatti eft,quia habet aliam maiteriam. Conclufio eft,qu6d Eorum efu^fiunt ab arte 26
ihi,Dubitatur autemxex.c.iJ.S( fblucns
^uidamfieri etiam pojfiint ik natura^ vtfanitM,& quadajp non,vt dorntu, Medium eft,quia qusdam habcnt principium aftiuum,fiuemptiuum in fub-
ncc matcria intelle6tualis,fiue imaginabilis,cuiuf^ modi cftquantitas inMathcmaticis:fedfolosmodos poncbant fpccies rerum. Subiungit tandem ibiyAccidit itaque vnam multorum, t.c. 3 8. Conclufio, in qua probat qu6d Nurneri non 34
teriam, tex.
icAoinquo fiunt,quaedam ver6non. Prim6 proponit hanc conclufionem
,
& aliam
per
modum
flusftionis ibi, Dubitahit,tex.tomrt\.i^. {ecimd6
iubiungit (blutioncm
,
cx qua habctur
mcdium
iftud,ibi,C<»«/4 vero efiyCjuia hoc,
27 Conclufio ihi,Palam vero ex 30. eft
,
eliBii,tcx.cott\.
qu6d Licet omniafiant aliquo modo
afibi
fimilibui , non tamen efl itqualis fimilttudo fcmper generatum. Declarain omnibui intergenerans,
&
tio
huius
eft
per allignarionem diueribrum
dorum, quibus aUqua
ab aliis
mo-
ab artc, fiuc a na,tura , fiue in generantibus vpiuoce , fiue a:quiuoce,cx quibus manifcftc patct vcritas huius fiunt
,
fiue
Gju/icuncjue tjuidem igitttr, text. c.37. ponit
dum
,
fcilicet
qua non multumcuro.
Conclufio lAiiiQuare omnia reducere, texx. 3/ 39.cft,qu6d Materia tam in naturalibm,quam in
<]ua fiunt perpufrefaEiionem^fjttit-
&
tia poteft finc
dam
(pcrmatcmoueri ad formam,quac-
ver6 non.
26 ^uicen.j.
JHathematicis ,eft de ejfentia/peciei , non quidem met.fut c. ^. mateiia indiuidualis,fedcommuniter /umpta. Mc- Scot.lib.i.d.t, diii eft,quia finc tali, ipfii
telligi poteft,
3
6
fpcciei ncc cflc,
nccin- /""•' 6*
&hoc patet ex eo quod dicit ibi, ,
Adducit enim a
vt ea
pars fpeciei in materialibus,
fpeciem,quod eft falfum. Aliudmedium tangit in littcra.de
quuntur.
,
fit
funt fpeciesrerum. Medium huius principale eft, quia quxcunque participant vnum numero , vt fres homines,& tresequi,panicipant etiam vnam
27. conclufionis.
damvero non,vt animalia magis completa, vt e^ui hisfimtha. Medium eft,quia qaorundam matc-
ibi,
fecun-
quod quidam volebant qu6d nec
matcria fenfibilis
28 Conclufio ihijQuacunque autetn a cafujttx, com. 3 1. eft , qu6d Eorum etutfiunt per naturatn quadam etiamfieri poffunt a cafu,fctlicet , finegenerante
ij
in diffinitione,alicju*vero non-.
tex.com. i 7. 22
& arguens circa hoc,fiibiun-
cconucrfo;
torisjvcl
16. Tcrtid infen
^com.t.
fuimet. r. 1. tlri.&Theo.
Mediura eft, quia accidentis fiibftantia poprimiim principium hoc medium non
denti.
git tande,ibi,-/4«f muUipltctter diciturpars,tx.ii,
•,
lib.Kd.^ q.i.
i ad generationem acctdentium nonopartet accidens praexijlere acci-
oportet fuhftantiam prae.riflere
/ormam quod patet ex fccunda
&
l)M C»ncluf. VitU t. Her.
Conclufio hi,Sedproprium fuhfiantia ex hity gv^ p^^j eft,qu6d Ad generattonemfuhftanttarum
c.}2.
proponcns dubitatiopes ,.an oporteatpojiipartes
&
dua-
jo t.
Conctnfio eft , qu6d Forma non generatur. Medium eft , quia ncn habet materiam , form.-im,quod autcm generatur habet matcriara, 21
Pw hit
zp .Conclufio ibi , Nofifolttm Ofttem, cft, quod fomut accidentalii non generatur. Medium eft idcm cum mcdio vigcfimaeprimx huius feptimi.
Concjufio
veritate
ibi
,
,
& cxillis
f^erum autem
,
qux
ibi fe-
eft prater
ma-
/m/«w,eft,qu6d De fubftantiis feparatis eft incjuirendum in hac fcientia. Mcdium cft, quia de fiibftantiis
materialibus,& fcnfibilibus
,
qux
princi-
palius pcrtincnc ad naruralcm,hicagimusproprcr illas.
logat
Deinde
circa finem huius fcxtx partis cpi-
eaqux funt
in prxcedenribus dida.
37
Con
*'
'^'^^'
Hb.
.
Metaphyfic^e. Pars
7.L1>.
Conclufio dl , quod EJfentU quam dtffniMedinni dl , quia difktentia.
37
tiofignat, efivna.
vldma , quz
finalis, iiue
& diftinguit, eft vna.
iliam edentiain perficit,
H^C conclufio prim6 dc-
claratur in fcptinia partc huius fcptimi
vbi pri-
,
tno proponit quarftioncm ibi Nttncautem <6^«miu, tex. com. 41. Secund^ arguit circa eam ibi: :
Pars Ijib,
In hoc namtjtte. Terti6 (bluit
ibi
,
Oportet Mttem
471
Iibus:fcd dc necc{Iariis,& perpetttis damr. Sccun-
daibi
:
Nomen autem non faetet,ts.xx.^ ^e^,(^6A
non poteft , co qubd diffinirioconflaccx oranibuscomraurabus, non vno, fed pluribus coraraunia verb cura fingijaribus non conuermnmr , & reraonec quandara obie
:
fi (juii
aurem
dicat, Tercia
frimttm intendere, tex. coro. 4 } . Ex qua iblutionc clidcpt haec 57. Conclufio , aim fuo racdio.
diffiniri raagis
Deindc in prindpio panis S.huius
piccmis,
fe
7. continuans
ac praemincns diuifioncm nibftantiae , propo-
t
tandem
nit
ibi
Videtur enim impoffibtle »text.
,
NuUum vttiuerfaU eil
Condufio dl , qu6d
hoc intelligi de
fuhftantut, &i debet efl vniuerfale
Oxi
,
fcilicct
intdle^m
in fe extra
;
^
intcntioni vniuerfalitatis
vel fubflantia,
eft
vniuer{ali,vt
prouc accipitur ab intelle-
vt vnum in multis
,
videtur
enim non cfl aliquid illud autem quod fubcft fic
,
vt
homo
,
vel animal,
^uodtjuiderat «'J/r.namfuperio-
Hanc
ra dicunt quiditatem fuoruro inFeriorum.
autera jS.pcr fex media videtur probarc. Primura efl,qu£>d quailibct fubflantia, cf^ propria eius cu-
ius efl fubilonda
,
non
vniuerfale ver6
cfl
quid
eciam
ipfi
v^^
i
quia tunc orania alia efteiu iltud v-
Hocraedium primo ponitut
it^iim fitbftamia,tcx.coTt^^ .
fliiij fubftantia dicitur,
ibi
jimpUks autem
eft
,
Primum
Secunduraibi
:
^m-
tex.com^.6. Teniura
.Atnplita ofitem impoJfibile,tcTi.cova.^j. ,
tex. cora. 49.
^fix me-
quatuor raediis caufa brcuitatis.
tHisftlufrir
qu^fpedcs
qubd
diffinirio poilcc cfTe conucrcibi-
cum cali:fed ifla non poffunc,
lis
tur aliquod accidencale
ncm conucrribilcm,&
confticuicur ex
ibi:
Quartum
& omifEs
Scxtum
eft,
genere,&exdiiFc-
quia auc addere-
ad faciendum
poncrentur ibi
cio, auc fola fubflanrialia
non eflcc conuenibilis:quia
diffinibilis,
quia fciliccc null^a
,
qubd
cora. 56. cft,
cciara
,
pfuiine.
Habet autem quod
4<:cu^>r,tcx.com.50. dubitario-
ncm quandara quae fbluctuc
inferius conckiflonc
41. huiusf^pcirai.
tl
Conclufio ibi , Aianifefhtm autem ex his, com. j i. efl, qubd Fhiuerfalia nonfuntfepar^w.Mediura principale huius eft,quia fl vniuer-
39
Cex.
iale,vc
anim^^fit aliquid per fe,
& icparacum exi-
vnura numcro, auc multa ; fi vnura naraero, vt \idfcur , (jrgo vnura numcro eric in mulris diuifira exiftentibus ; fl autem finc raulca, flens, auc eric
parces quara CQca
parces aucera curo
,
paraca:,nonpoffunca6hi
Conclufio
41 cex.
ibi,
tttitmam
uecfale cft fubfbncia, ibi
non eft in raulcis ibi AmpUusqued vmtm. Deinde \hi,fedfpectu dtcentes,tex.cotn. f 8. oftendic quoad quid re<Slc dixerunt Platoni-ri , quoad quid non}& oftendlc raouuura eomra efle irrariouabile. Deinde in notu,& vltiraapane haius fepriroi,prirab concinuans (e,ibi, Quod autem :
&
Quoniam ergo fubftantia, Concluilo efi, qubd 4} rei
quia dc ipfa quidicace
pertradat in
Sed fi alterum iuvnoquoque , tex. cora. jz. quzdam autem raedia interponit ibi , quaedara iiibiungit , de quibus non cflraultura curanduin. 40 Conclufio jbi, ^uarumcun^ue verofuhft^n-
44
&
concral^Iaconicos
:
hxc enira erac vrucaula^pro-
,
non
Condufio \h\,Palam
non eft aliud,& aliud. Condufio ibi, Quoniam compofitum vero ex
fimplicirer
Medium cft,quia diljbluro
fuic
} j.
nia
quia fingularia
,
huius
verb ficut
&
,
fcilicec quat
cribus rarionibus hisprobat. Prifint corrupcibiUa-
non cft dc couupribiIF.
deroonftrario
Scot% O^per. tom.
DiflSnrrio
cuiuftnodi cft
clarACionc4}. faliccc quia quzftib propter tfuid feraperquarricaliquiddc alio , in penitus autcni
paratx fxiflanc» fmgularia verb difiinirinon pof,
,
fbluramodb priraa caufa ) non <ju4ritur ppr efuaftionem^to^tet c^vddifed alio m*do cognofcitur, ficut habetor in finc 9.1ibri. Mediura patec ex dc-
£brte
alupto fit, t&,qa6d
eriara rocdi) rainorcra
roediura laci
igitur,xx.6o. eft,qub4
De iHis tjttafunt penitks fimplicia
ic corrupribilia diffiniri non pofTunr. Mediamhuius cfhquia fi idcic ficfimc,vc ipfi pofucrunc, emnc quxdam fingularia, cum per fe fc-
Huius
ho-
non quxric idcra de'
Hoc auccro
fimplicibus
func,
eft,
littcra.
ptcr quaro ponebanc idcas,vc diffinirentur : fenflbili^ enira
ibi,
quaericur per quadtio^
vc proptcr quid horao eft
de alio.
PaisSJilr.
£Jfentia,fiMefuhftantiM
habet rattonem princ»pij,^.cauft. Mcdiuro
fe ipfo, fedaliud
eft,qubd Si vmtterfalia, vtl idetfunt feparat*,fionpefunt diftiniri. Quod dl
candem,
oportet dicere, ccx.c0ro.j9. {>ropora"r
rura. Huiusraedijpriraaraparcemprzraitticibii
tia, xax. cpro. 5 j.
duplex. Pri-
eft
quia, quod eft vnura , vc viu fubflanria per fe
cxiflens,
quafi infinica fecundirai qiulticudincra fuppofico-
&
finc fe->
Nmlura vni, Sed necifta. Secundum
rao:quia htiiufrood! quaeftio
mulca
non
& ens non funt fub-
ftamiAperfe exiftenta. Mcdiura
ncm propter <]uid
fic
18
Qjuniam vero vnum dicitur,
cora,j7.eft,qu6df*««w,
fecimdum
>
tcxt.
eile.
fequicur qubd ipfum animal,qiiod cft vnura in fc, pofirioriera Placonicorura
,
mM,cuiufm»difuntfenftbiles ,plures funt in jpotentia, ijuam in oQu. Mediura eft, quia plures (imc
eft,
ibi:
OMtem
manifeftur^eft
Inter fubftanttat manifeftijft-
renria,& per confequens alia vniujerfalia,non funt fubiungic
poncn-
diffiniuic.
tmorintermt-
zQm exiflentes. Et
ecfi
:
fU» «mitttr.
fubflantiat per fc
& cunc
,
non infic ali) indiuid^o eiufdem fpcciei , quia non eft; poflec caracn bcnc indlc,vc fi eftec alius Sol hoc «ucem eft concra nacurara diffinicionis. £c addic ibi, ejuoniam propter eftud , fignura qubd idea non' diffinicio
raura,quia ficuc paccc cx }8. huius,
tjtur* in tx-
diffinitio-
non eflet vera diffini-
cuncr
rentia^ duobusautcn^a^ non exiflentibus , fic ^quod vnura f & ica patet quod genus , & ^dSe-
d*dt$cit,qmjt.
'<*
indiuiduo', curanonfic nfii vnicura,&
ica videuir
fic
:
fem-
fingularibus
non fiinc corrupribilia,vc prinu rario procedebaK
uura casxaliquando Conclufio ibi 41
ibi
hocde
:
oranium infcriorura , aut alicuius ; omnium non, propcer illud quod praedi
igi-
& pcrpccuis, qu9 funt vnicain vnafpede, vc Sol,& Luna, quam dc aliis mm qnia ifta
propriura, fed commune-,vnde aut cflec fubflanda
cuius
'^i,quemadmodum
aliqua fingularia poffunt
fi
tum etiam , quia qtud t^uid eft ineft fpedci , indl
cora.44.
;8
tur, texx.5 j . eft,qub4
4;
,
Quando ex
(ompofitum
eft
aliqutbits ftt
vnum
aut
cormpto corapo-
46
Condufio eft,qubd tUud
eft
aliud a componentthm eftforma, fit
f
met.fin.c }.
Crt*p-S l.Stm.
Wu
lib ).
aliuda (ompenentihiu, ,
fito,adhac remanent coraponencia,
^oia cura
Amttm^
l.tfpofit. CQ'
tiuMxtmm.
<juo
compofitnm l-l.xJhyf
Medmm eft,
^ cindpiura intrinfccum ,
Rr
W.4'<-4J.f.
i
&
non fit
41.
A-rtrjffi'
C4>r,c*/n.%.l,
CtlL
,
.
Conclufiones
474 (it
cft
clcmcntiim , fiuc prindpium materiale , ergo principium fon-nalc; Citca hanc conclufio-
nem arguit.
Priin6 ibi,S» tfitur
necejje.
Sccundi
qua {olutionc habetur conclufio, Mcdiunvautem habctur tam ex folutione, <juim etiamex argumentarionc.
{bluit ibi,f^id£lnrHr,ex
dium huius
eft
quia nomen fienificat cfTentiam,
,
& in habcntibus materiam
ipfa materia eft pars
Hancconclufio-
cflcnris, vt patct cx 35. 7. huius.
nem videtur intendere > licct cam proponat,ncc mediam eius
fic
Condufio ibi , Non vtdetur
8
pcnitus
non
fic
exprimat. ttatjue qu^renti'
bfu, tcx.c.8.eft,qu6d Forfna eft altqutd altudprt-
Medium
terpartes materiales.
&
fbrmafunt principia fubftantiarum In fecunda
forma
agit de
{cnfibilium.
Oportet UutemnoTi ignorare,
ibi.
figillatim. In tcrtia
t.c.7,
ibi,D* materia-
aift^fubfiantia,ttx.c.ii. agitur dc matcria. In quarta de vnionc ipfarum ibi,X>< dubitatione ve~ li
rodi£ia
c. 1 f
, t.
•
3.
cftquod
,
non fit materia , eo qu6d co quod
fit
pcr
in re, oportct
cum
quia
le ftans
fit
in
ajflu.,
npnfblum
hahet
in radonc, fed
qu6d fit tcrtium , hoceftcompofi-
tum ex materia. jQuod verhfubflantia eJl maquod Materia eflfubftantia ,_&princi-
Conclufio
1
teriay cft
ibi
,
&
Medium fubiicirargenerationi &corruptioni,in om-
piufn geAerahilium
quia
,
corruptibiliMm.
ni ver6 mutatione oportet aliquod efte fubie-
&\im
vtrique tcrmiqo ipfius,& in generiatione,&
corruptione:hoc autem ferioribus
,
non eft nifi materia in in; in inferioribus enim
& fuperioribus
fubiedumgenerarionisj&pcr confequens omnium aliaruih mutarionum. In fuperioribus aucft
tem
eft
fubieftum motus localis , aut etiam altemodo fumpta:,vt puta illuminatio-
rationis largo
nis
,
aat etiam obfcurationis
non tamen genera-
tionis;non enim conucrtunturomnia. }
Conclufio,qu6d Forma
efl principium ejfendi.
Mcdium eft.quia fecund^m yarietatem formarum
trcs tantiim
&
eft
matcriale
&
forvfia.-
mediumhuius
paterex i..^< 3,conclufioneJiuius:quiavtrunquc cftpnncipiijm. 5
fcthcet ideam efle fimplicem
Conclii fio
ibi,
,
Si
hxc
Palam it^ue ex A»,tex.^.6.eft,
enim qu6d
plcx,dicit
eft
qui«
compofita.
Conclufio quam intendit,
I I
tjuia etfifunt, tex. c.io. eft,
Palam autem
ibi,
qu6d
rerum fignat* per eM,fMnt ficut nunteri. , quia habent proprietatcs fimilcs proprietaribus numeri. Hanc autcm declarat , affignans quatuor conuenicntias circa ideas nuraeros. Prima ibitPaiam autem ^jquia ficut numerus diuiditur in indiuifibilia , fcilicet in vnita-
Medium
-,
tcs
&
ita diffinitio diuiditur in partes indiuifibiles:
,
quia
non eft proccdcrc in infinitum
in formis. Se-
&
ejuemadmodum neca numero text, cunda ibi , com. 10. eft , quod ficati vnitas addita numcro, ,
imitatfpeciem ipfius,
fic
diffinitionc. Tertiaibi
com.
qu6d
10. eft,
ita
& difFcrcntia fe habet
,& ficut
Quarta
itta difFercntia.
numeru/ habet magis,
non
rccipit
dum fe,nifi
irt
numerum oportet ejfe, numerus
eft
vnus ab
& rei diffinirio eft vna ab vltiibi
,
&
quemadmodMm
numerus magis,& minus,ita nec forma fecuneft,
qiiod ficut
in mattfria.
ibi , De materiali autem fubifancom. 1 1 eft, qu6d Etfifit eadem materia prima omnium ,fMnt tamen diMcrft materie. pro1
Conclufio
z
tia, tex.
.
priet ditterforMm.
1
Condufk)
3
Hanc ibi
,
declarar induftiue ibi
,
vt
FiMnt aatem plMres materia
eiMfdetn^ttcx.com.i r.eft,qu6d (Jfe
plMres materit.
no
fieri
;
EiMfdem reipofMht
Mcdium eft, quia
poteft ex v-
& ex altcro immcdiat^, & craffum & dulce ex
aliquod mcdiate,
dulci
&
oftendit
quod ex aliquo
,
,
,
qu6d duobus modis fit aliquod fatis eft in littera mani-
C.fi.cft
fcfhim.
teriam , &formam difftniunt. Medium , quia qui per fblam materiam diflSniunt non dicunt rcm nifi in potcntia , qui autem per folam fortnara
ConcIufio,quam intendit ibi , Contingii aM-> 14 tem vna , tex. cora. 1 1 cft, qu6d Ad identitatem rerum prodMEiarMm , re^MiritMr identitas agentis, materia,fahem ipfim agentis. Medium , quia
formam effc in
dicunt
y
Conclufi"o ibi,0/>orrrt aHtem ngn ignorare,t.c.
materia.
7.cft,qu6d Nomenfpeciei in habentihMs materiam,
'
ftott
fifnificat
folam formamjed compofitum.
Me*
.
& fi
agentia cflcntinrerfc diuerfa, &fimilirer mate-
riaj
cflcnt inrer fc diuerfac
eflent inter
jfc
Pars
,
& etiara res produdx
diucrfz,
i/
Con
3
.
lib.
fropnrte
ifia
i-^*' Then. *°*
phlegmatis.
vt phlegma, ex craflb
non
3%
Diffinitiones,feM
ejfentia
compofito.
Conclufio ibi, Propter quod diffinientiMm,tex. qu6d Illifoli perfefte dff[iniunt,qui per ma-
:
Soluit ver6 Philofb-
phus argumentum interimendo hoc , quod ipfl fupponebant , qubdfcilicet res difiinitaeflct fira-
qu6d Diuerfarum materiarum diuerfefunt for^ ma. Hanc manifeflat induftiuc ibi,-<4/wr«OT enim 6
7**'*'
,
feparabant illam k materia.
ftec
ponel^at}vidclicct, fjgurara,'pofitionem,& ordinem, i\3\,DeniocritMi quidem igitur, t.c,j 4 Conclufio ibi^Et vt in fuhftantiu,tcx.c.6.cli, qu6d diffinitiones debent dari per materiam ,
^'L ti il.
diffinibilcm
clufionk prolixe declarat ibi , Suhftantia ijuidem c/. Tertio inqiiirit difFcrentias renim
lejhanc dcclaiat exemplarjrcr rfed
vidctur intendcr* ibi
cadcra cura 40. ^.'Medium
tex.
rormam,fiHe per id quod
quam
,
PlatonicipofuerMnt,n»n erunt diftinibtles.Et eft
vlrima vnitate,
:
i.lib.
Conclufio
autemfunt corruptihiliHm fubflantt* , tcx. com.8. cft , quod 5» forma funt fepdratA a materta , vt
variatur fubftantia rerum, l^rimb fc conrinuat ibi,
quas ponebat Democritus quia
X\Ti
o
I
vt patei ex 2 1
& hic eriam repetitur.
quorum quidem, t.c.$. Deinde mediumhuius conigitur, tex.
l«»
7.
contra Platonicos,fcilicct,quiaipfi ponebant fera
Omnu fubflantia fenjUnlis
Medium
materiam.
itatjue, t.c> 8 . eft,
qu6d Forma non fit,nec generatur,
nec forma,
Conclafioibi, Sinjihitef aMtemfuhJlantit^tcx.
I
Conclufio ibi, Necejfarium
9
talis fubftantia
enim cdntinuatibne
ad diccnda proponit.
com.
eft
quod hic ponitur, eft,quia fimplicium non eft diffinitio/cd compofitorum. Et nota qu6d fi bcnc infpiciatur intentio,Philofbphus vidctur hic velle,qu6d n6n conringeret difnnire tjjud ejuid ejkeo qu6d diffinitio cft compofita , rcs ver6 fecundum eos diffinita, crat fimplex, habere locum, vel tcmpus, quod eft
Poflunt autcmconclufiones to-
rius 8.ad i;. reduci,pracmifla
non
quia
,
& hic rcpetitur.
In Odauo libro, cuius intcntio fafta eft circa principium 7. quatuor partes principales afllgnari pofhint. In i. parrcprobarur qudd materia ,
w
cft
elementum,ncc ex elemaitis,vt patct 46.7.hui(i$
Conclujiones LibriFIII.
;
Metaphyfic^i; Conclufio ibi, JUrit, UC.1 i.eft,
feHerAbiltwn,
QjunJU itd^ue Mli^uif <jn4^
quod Citm ^u ruur cattf» «mmum
& corrMptibUiHm,oportet otnnesca»-
fuajftgiiare,& ^n>XM»<»>,Mediura,quia ad habcndam rci notitiam pcrfc(fbm oportct omncs caa-
propinquas cognofccrc. In huiufmodi omncs caulk inucniuntur,vt ibi
ias cius
•ntcm
(ubftantiis
j
«i
Conclufio
6
ibf,
/« ndturaltbiu ijMidem,tc. 1 1
•
&
ferpeeft, qu6d In fuhftMitiU ingenerdkilAm, tMif^CMittfmodifMnt corporafMper c*leftid,non oportet materiMni oqMaliter <jM*rere,vel ajftgndre
,
ficnt
Medium cft, quia non cft ibiu-
ingenerahilikMt.
materia, qualis in his inferioribus. 17 Conclurio '\h\,-Nec tjMfCMntiMe itatpu.tx.li.
Jis
quod
acc'dentibtu non oportet materiam ex
7/7
Medium , quia non habcit ipfam.Hoc autcm mcdium primoindufti^ua
:
&
a forma, fed ftarim quodlibct.
efMorere
,
vei ajfignare.
ue declarat oftendcns qualuer,& per quas caufas accidentiadebcnt diffiniri. Secunda ibi, quoniam vero quadam. t. c. 14, dcclarat idcm fyllogifticc. Mcdium , qoia qu« habcnt matcriam ex quagGneratuur, vel fiunt pcr fc, hzc autcm non. Si au,
tcm videantur alicui
rcfpicienti 11.
aliud cns.
Conclufio,
fi
cft,
quia
& quz-
hbct alia fbrma fuae matcriat , vt albcdo fupcrficici,& tunc quzrcrerur dc illo medio,fcilicct pcc quod illi vnirctur,& ficauteflct irc in ixifinitura, aut cfTet fiue
& qua rarionc in vno & in aliot & in primo. Primb ponit opinio-
ftare,
,
invlrimo
,
ncra circa hoc aliquorum , poncnrium , animam, alias formas vniri pcr medium ibi , fPropter
&
hancvero dMbttatiorfem,t.c.\6. Sccundb eam imtfuidem eadhn ratio in omnibMt,t.c. probat ibi, 16. Terrib oftendic ignoranriam ccroris eorum ibi , Caufa veroyt. c. 16. vbi facis condufio ifta
&
exprimitur.
& ^c.fcprimi,
quod h<ec hteia.<]Moniam^ero tjMtdam, probandum condufioncs pracce-
t.c.i4Jioncft ad clcntes
C9itclHfi«nes IX, Libri.
i7.{edeftprzambula immcdiace
fcilicet
,
Liber nonus, in quo aginir de Entcprouc dini&potcnriam, trcs videtur habe-
dicur pcr adlum,
re partes principalcs.
{equcnris.
In fecunda dc iQtn
18 Conclufio ibi, Nec omnis materia, eft, quM ^on omnia commMnicant ia m^«rU.Mediura eft,
tia <jMa eftfecunditm
<jaia
non omnia ad inuicem
19
quam
Conclufio,
tranfinutantur.
aMtem qu6d Materiaper pritu
intendit ihi, Hahft
tdubitationetp.t. e. 14, cft,
vnMm contrarurrMm,
fe habetad
,
perfedUo
,
rcliquum ver6 importat priuauonem,
& dcfe<5him. Xo
Condufio
14. eft, qti6d
ibi , DMbitatio atttem
materia
tftudam vc.
Non omne tllMd, ex ^uo altefMid fieri
4icttMr, vt ex viuo
mortMMm,
eiM4,fctlicet,efMod fit.
& rx vino ocetMm Medium
cft,
eft
quia cx
talibusnon di
&
Conclufio ibi, <}MicMntjMe,tx. 1 4.eft,quM In taltbus nonfit redttus immediate,fctlicet, vt ex rnortMo fiat viMMm,& ex aceto viiMm^ifi priw fiat 11
libri
Probat tandemibi
le poteft fblui.
,
eft
enim hac
dMbitatio t.c.\$.
Conclufio
,
fcilicet
qnod Agtns
vnitatis effentia, in rebui natMraltbtu.
quiaper ipfura
materia vnitur
,
eft
canfa
Medium eft
fomz,
fcilicct
&
pqflerius, Prima cft fecundum prius, malum, ibi, Quod Sccunda fccimdum bonum, AMtem meliir.t. c. i^.Tcrtia eftfccundum intcUifalfi ibi , /««*cognirioncm veri, gentiam, digrammaia. Pracmilla igitur niMntMr aMiem, conrinuationc,& manifeftath intctione fua in hoc parario.
&
&
&
librojibi,
&
QMoniamveroens,t.c.\.^ pofitadiflin-
dionc potcniis ibi, Qiuid cjMidem tgitMr dtcitur igit.c.1.. probat tandem PhilofophuS ibi, Palian tur, t. c. 1. primam conclufionem huius libri, in quovidencur ji.conclufionesconcincri. Conclufio , qubd Nthil patitur k fe ipfo, I
Medium
Conclufio
t.c.i5'.cft,
finitionem
cft
quia in alio
cft
poccnria a6dui,8£ in alio
potencia pafllua.
Deinde quandam diuifioncm potentiarum ibi, S^uontam autem ha tjMidem, t. cj fubiungit taQdem ibi, Quapropter omnes. Condufio eft , qubd Omnis ars , vel operati1 .
Medium eft , quia principium , eft potentia. permucandi aliquod in alio inquancuraaliu<j. qua qMtdemcum ratione,eA, Condufio ibi, }
tta
&
qubd
efFe<5Huc.
qu6d eft
imaginabihs
Medium, quia materia eft ibi
pcr fpedera, fiuc pcr rarionera rei, quac
non
Conclufio
fenfibilis
,
vnde
feipfiun vnic
fieurz.
ibi,
etiam cattfa vnitatu
,
& vera vni-
Mediuro,
quia agcns fecundiim pocenriam rarionalcra agit
concrariorum 7. in ccxcu
^MtcMntjMi vero nan habent mi«/m«m,t.c.i6.cft,qu6d In habentibMS materiam ffnfibtlem, vel tmaginabtlem ( cMiufmoS funt Intelltgtntut ) tft
eft potentiafaBina con-
trarioruTn,potentia veri irrationalis non.
vna. ,
Potentia ratwtialis
Eft autem alia inteUeRMalii, In Alathematicis ejfentia per iif~ ibi,
formz, vt fuperficies
14
.
potentia cftquardam priuatio ihi,& potentia,t.c.i,
,
quod non potcft fblui fecimdum opinioncm Platonicam,& quodfccundum fuam fcicntiam faci-
1)
metMm, t. c 1 1 In tcrtia de comparatione vnius ad altcram '^\,Qmoniamautem ipfumpriM4ji.c-\x.S< ponicur ibi triplex com-
& numeri & arguit circa hoc oftcndens,
uonis,
11
In prima agit dc potcntia. QMoniamoMtem dt poten-
proponens.dubitarionem de vnitatc difHni-
primam, vt ibi declarat. Excraplum autem huius patet e% i ^.huiiis.fciUcet quod materia fe habet fccundum ordinem quendam ad ipfa contraria. Deindc in 4. panchuius
4.1ib.
ibi,
Primb comparac pocenciam adiuam ad paffiuam fecundum conuenienciam, & difFerenciam, ex quo elicicur iflfld medium. Secundb infen condufionem inccncam ibi , ^««ipropter inqMontum fimMt, t.c. » •& fubiungic di ftin<5tioncm impocencia:, & priuarionis, co qubd ira-
refolMtio in rnateriam
Pais
Mcdium
pcr mcdium anima vnirctur corpori,ita
& alix conclufioncs huius 8. fint circulares
potcft dici
35
quod forma immediatc vni-
cft,
tur mattriar, vt aninia corpori.
& earum probaaoncs,q[u6d hxc fccnnda probado,
Eorum eft vnum,
eoipfbquodeft ficens,&vnum quamcitbeft, tam citb eft fubflantia, vcl quanritas, vel aliquod 1$
dcclarat.
475
r4».Mcdium,quia eo ipfbqa6d habcnt entitatem» habcnt etiam vnitatem,& tam citb quia non eft c:fpcdans vnitatcm in eis materia prscxiftcns,
fc
;
,
vc cciam pacec ex
1
7.
licec huiufinodi racio
eft
eadem
conduf-ono
non
fimiliccr
habec ad concraria illa:agcns autem fccundiim
poccnciam irracionalcm agic fccundum formam nacutalem,qux non eft eadcm contrariomm, ncc eciam fo'craz concrariz func in eodcm fimul.Priin6 Kc 4
34
,
Conclufiones
476 ycib prxmittit
hanc Xfimi c^dufioncm iKi,C^ ^n*
/y«»
documqHe antem contraria,
Quatto
p. 4.
infett
Propter quod fecHrtditmratio-
ffem,t.c.^ 8c poftea
con^arat quai>tura ad conue.-
nientiam 3;
t.
,
conclufion<;m ibi
Palam atuem,t.c.^
ibi,
Conclniio cft , quM Potentiapoteft effe Jme a^u, fcilicet i/t rehiu mobUibm. Cuius contrarium
4
ttgeAuic.^ futmtt. c. 1
MUt meditt.
dicebant quidani
»
alferentes
cumadu
in aliquo, nifi
agit.
non efle potentiam Hancquattam con-
clufionem probat quauor mediis , quibus pofilionen> illorum deftruit. Primumjquia fi daretur contrarium, cum ars .tct
fit
quaedam potentia, vt pa-
ex lectuida hiuus^fequeretur quod cum aliquis sedificat, tunc rempet de nouo haberet
denouo
& cura cclTat a:dificarc tunc eam amittij:,
artem,
& ita ars,
finj;
expcrimcnto
,
& dodrina acquireretur
& fine obliuione,vel Cfiam forti pa(IIone,vel
longjtudine temporis amitteretut SecQiidum
eft,
.
qu6d, quia cura calidum, vel frigidum ( & ita, dc diis ) fit illud quod poteft immutare aliquod , vr fenfiim
(equcretur
,
quod nunquam frigidum
frieidum, nec calidum
fit
& ita de
calidura,
fit
aliis,
,
j par. 4. lib.t.c,i y.& 15). Ter^ium quod q^ando aliquis non audit, vel videt, fequitur qo^d fit lurdus, yel czcus, cum careat,fecundura hoc , potenria audicndi ^ vel videndi. Quartum eft, quod illud quod non eft in adu fit iropoflibile,& ita (equitut quod omnis motus,& omnis generatio quac non eft in a(flu,nunquam .
eft,
&
ibi,
Sunt autem qtttdam
cund6
ponit
-
dicuntur,
primum mediura
accidentia, t.c.f.
^ i6.frimi-
ijttt
ibi
t.
c. f
.
eft,
tingity
t.
fiii eircafi-
c. 6.
Quart^.oftendit quid urpodlbile,
quo pofito nuUiim requitur impofli-
quae
alterum in
adu
,
vt acdificans
,
beat notificari,ibi,^<*/
1.
primu?, yt vifus
eft
quidam fecimdusy vt
;
Secundaibi, AUterautem
I
,
videre.
& injinitum, quod
quadam pofiiint pcrfede
ad adlum redu-
& qusdam noi>.
o
Conclufio ihi,quando autempotentia,t.c. 1 2.
&
fcilicet proprij
adadum reduci, &
ideo rerra an-
tequam tranfmutetur in ss, non dicitur in potentiaadformam ftatuac a:reae,nec arbores antequam
& dolata:
,
adtionem polTunt ad ibi,
dicuqtur in potentia ad per fblam asdificantis
,
adum rednci
videtur autemquod dicimtts
&
,
oftendit
ejfe, r.c.ii.
qu6d
materia praedicatur de matcriato , non quacunAuicttt. y, que, fed propinqua ; nonquocunque modo , fed. mtt. c.i.0. denominatiue ; ficut accidentia,non in abftratio, comm.i. mtt. fed in concretOjde fubftantiis pracdicantur;
& in-
primam,& vniuerfale,ibi, In hoc enim differt vniuerfale,
temaElit$,x.c.j.
I I
Conclufio ibi,y»/««rtw eft tjuod diSlum f/?.t.c, S.eft, quod Non omne quod non eft inaciu eft in
eft
potentia.Mediam cft,quia tunc irapoffibilia eflent
tio huiiifinodi fignat pra:dicatum
ppflibilia.
in fe determinatum
quod
J6
Si aliqua propofitio conditionalis
tuncfi antecedens
eft
verum ,
&
,
ver^^
confecjuens erit
verum. Medium, quia fi con/equens fibile
eft
impof^
eflet
ex poflibili {equeretur impofllbile
,
quod ,
&
conuertit hancfextam ibi , Etft apoffibili, t. c. Deinde ponit aliam diuifionem potentiarum ,
&
eft contra diflinitionem poflibilis
praEmifiam
9.
& fubieSium. & reUe itacjue accidit.t.c.
Conclufip ,
quod Jieil^
Tfiatertit,
,
vel
autem
tale
ipfum non eflc abfblutum /ed ab alio :
eft
materia refpecfhi
Deinde
pritts, t.c.i
fionf 11,1
ibi
,
.Quomodocumque a^tem ipfttm
j.proponit quadam generalem conclu-
quam pfcr tres fpecialcs diflinguit,ibi,(>»f/7»
1
1
Condufio, quae
eft
prima Hlarum trium
prior fecunduftt ternpus
,
quod
raulta
qmdem poteatias.
Ratione quide/h igitur, t.c.
Temporevero prtus,t.
c.
i
j. ^ft,
1
3.eft,qu6d Aiiiis
numero
,
7
in (iElum,fi pajfiuum difpofitione debita,& appro-
prius in
ximatime fit propinquum fuo aBtuo. Potentia enim irrationali? eft determinata ad vnum ,
raine.
&
1
4
ideo exit in illud pracfenre paflliio ; potentia ver6
1
4 .eft
rationalis habet (tad conti;9ria,& ide6
ditpot«ntiamf(.iUcetacqi*ifuam.
tnit.c.t.Ugt
prim. frincifiHrit.
fi
pracfen-
I i.huitts t.e.
eft
quam potentia. ,fed non in fed fpecte. Medium, qnia nihil educitur de potentia ad adbum , nifi de aliquo
eodept
Gonclufio eft,qu6d Potentia irrationalis exit
j. lib.
ibi,
jQuoniam autem poffibile,t.c.iQSixhiun^t tandem
membra ibi fOmnibw
& oftendens
Pars
itaque taU,t.c.\i.
l.q.^Jid
Auicen.^,
com-
& accidens refpedu fubftanti», vel fubie-
pofiri,
Scot.Uh.t.d.
&di.
1.
ibi,
ibi, Tales
l.
1
illam diuifionem potentiarum prsmillara ibi
t.c.io.
7.
& accidentibus. Medium, quia praedica-
dcpendere , di.
ibi,
funt confidetandain ratione poflibilis,& repetens
afllignat differentiam inter
1
conuenit pradtcatio denominatiua
qu6d Ji^^ft prior potentia diffinitione. Medium,quia potentia diffinitur pcr acStum , & non c conuer(b. Condufio , qu2 eft fccunda illarum trium 1 ?
autem potentiti,
com.
terponitcxincidenri difFercnriam intcrmateriam
bile,ibi, eft autempoffibile,z.c.-.Sc pofteaoftendit
autempalam,t.c.^.t^f
37
quod Materia propinqua, non remota, eft proprie in potentta ad aCtum. Medium, quia illa fola poccft per vnicani adionem agcntis , vnius eft,
vnde primo accipiatur nbmen a(5tus,ibi,^»»f du-
ihi, fimiliter
Ub,
& vlterii\s
Scotfu,
Conclufio
t.
poncns duas difltm'tionesa(Skuumibi , Dicunttir autem aQ:u,x.jc.i\. Prima eft,qu6d fcilicet quidam
illud (cilicet
6
Pars
& & afdificabile ha-
ntm flurtt
5
i.q.i.a4
A.frimt. vid,
quia
fint decifs
que fimiliter,t.c.$.ttmnm\hi, yttvero,t. c^p. j. quartura ibi, amplitufi infpojfibile, t. c. 6. Tfttio infert coadufionem intentam ihhfiergo non con-
quod ,
tamen agitfimul duo contraria. Menon habet potentiam ad hoc. Dcinde continuans fe ihi,qupniiim autem depotentia, t.c.i I.& oftendens quid fit cfle adu ihi,Eft autem a£ltis exijtere rem,t.cti i,& quod adusnon poreft difiiniri nifi per diuerias comparationes duorum ad inuicem , quorum alcerum fit in potentia , diura
formam domus:quia non
^ttihnt
,
,
etfi velit non
um
fecundum ibi, (^ inanimata vti-
vult
quod u4gens fecunditm potentiam rationalem,
Se-
poflit ?fip.Prim6 praemittit propofitiones illot
qus
fiuc
,
& cxdudit.obiedionem
Conclufio ihi,propter quod^nec fi fimul tx:. lOr Lib
.9
>eft,
ci,
ficut
,
Nullo namefue exteriorum.
oriri pofllt ibi,
fcilicct
improbatur in
I.
his quae fibi poflibilia funt jin litcra declarat
pcr comparatiojicpi ad paceptionem {enfusjquod
:
,
Ifgflib.
tiuum, vel rationalem , fiilicet prafente pajfiuo. iMediUrn , quia habcns talem pdtentiam agii in
& Py thagoras dicebat iienfibilia non efle aliquid in fc & abfbiute nifi
nifi quando fentitur
Thyf.t.c,^6.
hoc fufficecec,exicct fimut in contrados adus. Condufio ibr, Necejfe ergoalterumaliquid 8 *//f, tx.io.eft, quod Potentiarationalis reducitur ad a6lum, velexitin aiiumper appetitumfenfi-
tia pafldui ad
adu
exiftaitc, vt
Conclufio ,
ibi,
homo generatur ab ho-
jQttapropter& videtur,
qu6d Btiam in eedem numert
t. c, Auictn.^, atittsprace- met c.i.circs
Medium,
quia talis
firtem.
6
Metaphyfic^. &
mouct obtalis potenria getieratur ex aftibus, ie
&
XMtiXtmft. iuihied. 5.1.
fi.i.C.
tenia illaru trium ibi,v^/ '^"** &fHhftdntui,t.c.ifx(i, quod ^Btu eft prtor
Conclufio
1j
qux cft
JkundMmfuhfttiatum
,
/ate perfeSlionem
(fMam
,
Mcdium triplex. Primum ibi fnmMm
potentU.
,
^Midem,t.c. I j.quia qua: funt poftcriora gcneratio-
ne funt ptiorapcrf«^onc:fcd
numcrum,adus patet ex
I
}.
in
eodcm fccudum
quam
cftpoftcrior
concluuone huius in
potenria,ficut
Sccun-
textu.
dum ibi, & prius cft
qniA omne di principium,t.c. ^.quia adhis pcrfctiiior his quac funt ad fincm
vcro
nnis potcnriac;& dcclarat hanc minorcm,
eft
i
:
in potcnriis namralibus
prim6 cxcmplificando
Non
lcnfiriuis, ibi,
enim,vt vifMm,t.c. 1 5 .fccundo
in potcnriis acquifiris,
ibi, Similtterii$uem,tx.ij.
autemin potcnria pafliua, (cilicet materiat, ibi, AmpliusmateriapotentiM eft, t.c. 16. quani ibi, Namjlnonfit , t. c 16. ducendoad inconucterrio
qu6d fi complementum , & finis non fint in aftu non cft nobis manifcfta difFcrcntia inter
niens
,
,
fapicntcm tns,
&i^mum,c6m pcr a^s ^ion pcr habi-
& potcnrias a nobis difccmantur. Et ad ple-
nioremmanifeftarioncm huius minoris fubiungit diftindtionem
aduum
a potcnriis elicitorum
,
&
'^\,QMoniam vero ffthorum, ic poftearepcritfiiam conclufionem, eriam 1 6. /cilicet 1 V oftenfam per tria mcdia , ibi, Qit*re manifeftMm, t.c. 7. Tcrtium medium m*gu,tjc.ij^, qu6d huius I f ibi, At vtro, aflignat diftcrcnriam intcr eas,
&
.
1
&
.
rcmpitcma, bus: (ed
tlam,
& fuperiora funt priora corrupribili-
coparanmr ad ifta ficut a^s ad potccoim fempcr funt in a&u,fi cnim efleot
illa
illa
in potentia poflcnt efle,
Condufio
1
& non eflc.
ibi,^iff eQripm/px eftBquod
cejfarianpn funt fn pottnti*
,
Nir
& concludit codcra
«.ficnim poflent non cfle, non eflciu,tunc nihil aljorum cflct quia conringcntia, fine neceflariis natura cflcnon poflun^
medio,
terrio huius
i
&
:
Eodcm
etiam medio concluditur.
quas cft
,
ibi,
,
,
motu moMetur/ion ifto fed ad vbi,
eft
&
quae cft in potcntia ad
hoc 1
1
8
ad ipfum motum, materiam, fcil^et
inpotentia
modo habct
mutationcm
loci
& cx
,
7. concluditur.
Conclufio
quod
ibi,
Propter <jMod,t.c. 1 7. {ciHcer,
CorporaCuptriora femper agunt.
Mcdium,
quia fcmper funt motu. Conclufio ibi, Non eft autem timendum,t.c 19 1 7. eft, quod Huiufmodi corpora non laborant^ec
Uduntur in continuatione fuamm reuolutionum,& nutuum. Medium , quia non comperit eis tnotus «ontrarius, vcl ctiam quics, quantum cft dc natU" raillorara, necfunt in potentiaadhoc ao Conclufio ibi , Imitamur autem incorruptibilia
,
t.
c.
1
8. cft
,
quod
Inferiora afftmilantur
faperiortbm quoadaliquid.yic^\im,Q^iz infcriora
fempcr agunt
,
faltcm aliquas adioncs fibi
pctcntes, vttctra,
1
1
&
1
num
fcilicet,
& ad raahim i\ rel="nofollow">i,Pojfe verofimtlitar
vpnnnftUitx.t^.
14 Concliifio ibi, Neceffi autem, eft , quAd Itt malisaQm eft dettrior <juam pottntia.hfWdvaxn eft, quia eft bono impcrmixrior. Conclufio ibi
ij
Palamergo
,
com-
& ignis. alia, cft
,
qu6d
quianon
,
cft,
eft potcnria.
26
Conclufio
Non ergo
ibi,
qu6d In p:rpetMis non
nec i»
malum
eft
,
e*»,t.c,i j.cft,
naturi,
fcilrcet
cuiufmodt eftcorrMptio,& defcElm fMbftanti*.
Mc-
dium, quia talianon funt in potcnria, vt patct cx tenio medio 1 5. conclufionis huius. Malura autcra pracfupponit potcnriam, vt patct cx prsmifla conclufionc.
&
dragConcKifio ibi, ItMentMntur autem, 17 mata, t.c.io.cft , quod Ens in aSlu tft illud , quod perftabinttBeQu inuenitur,fiue i»telhgitur.H3nc dcdarat prim6 cxcmplaritcr:poftca per rationcin ibi, C4«^ vfr#,t.c.xo.Mcdium cft,quiaobicdum proporrionatnr potenrix
quidam adus
dfaua
gibile
fit
modo
aliquo
vinus autcm intcllcoponct qu6d intclli-
;
eft,ide6
in adhi.
Quoniam autem ent, tx.ii. eft , qu6d Ferum &falfum funt circa comppfitio' 18
Conclufio
ibi
,
nem, &diuifionem inttUtHm, vt patet cx ly.fexri diuifioni intcllchui'is. Comppfitioni autcm Aus corrcfpondct aliqua compofitio in re, ab co
&
enim quod rps
cft,vcl
xlicirar.Ariftot.iH
non
eft,orario vcra,vcl falfa
Prard.Compofitio autcm,& di-
modo
important rem adhi,
Sc c}iftinguit ibi, St tgitur hoc quidtm ftmptr, i. I
.varios
modos compofitionum ;
&
t.c.
feciHldura
oftendit ycritatcm,falfitatem ptopofirionum
hoc
diucrfimodcfe habere.
Conclufio
19
qu6d
Circa incQmpofitavtr'p,t.c-ii.
ibi,
Infubftantiis incompofitii ,Jiue immatc-
rialtbm, ntc tft vtritas, ntcfaljitas,ficut in compoJitii.
Mcdium
compofirum
duplcx.
fcilicct
Primum ibi, N»n cnim eft,
rquianoncft
ibi
compofitio,
cum matctia, vel eriam accidenrium cum fubicdto;vt cum dico lignum album. Sccundum ibi, Aut Jicut ntc vtr ficut in ifh'!
rmm,
;
vt comp>ofitio forraa
non
habent adcfletqux ad vcri^ habent ad ellc, tatem,vt patet cx 6.conclufione x huius,& often» dit ibi , Sed tft ventm quidem , qualiter fe habeat vcritas illarum,non affirmando vnum dc alio fed fblura intelligendo mente fimpliccm quiditatcm camm,& rcprarfcntando voccinon attingcre ver6 cft,
quia
autem diucrfimodc
fimiliret fe
&
fe
;
huiufmodi quiditatcm
Conclufio ibi, Potentia vero
:
qu6d Malum n»n tftftparatum a rebm. Mcdium, quia malum fuppom't potcnriam,vt patct cx 1 } .& i4.huius:potcntia vcr6 non fcparatur ab co ctiius
eft,
m
jp
1
uifio in rebus aliquo
Neque vtujue motm tx, t 7. quod Aiotm fempitemtu ftue tjuod tali
Conclufio
17
magis didt achim, fic fcicntia raagis dicit potcnAikva autcm pefc^oreft riam , ira dc aliis. quam potcntia, vt parct ex f . huius, meliort& ho^ Conclufio ibi, ^uod autem 1J fJorabiltor,t.c. 4.eft, quod I/i bonu aQm eft melior tjuampotentia. Mcdium cft,quia malo impcrmixrior , cum potcntia fc habct ad vtrunque , ad bo-
&
& foluit cam ibidcra. g
eft
477
coutra Platomcos.Mciivnn «ft,quia ficut fcicns
men ignorare,
cft
cara ignorare
cft falfitas, vcl
,
non
ra-
deceptio;non enim
fotentia fuperiorum differunt a pottntiii inferio-
cft
ntm. Mcdium,qLua potentiae infcriorum (unt ad
confiftit vcritas,& falfitas.Tab'sautemcpmplexio
oppofita, vcl in agcndo, cuiufmodi funt potcntia
non cft
rationalcsjvel faltcm in elIendo,fciIicctvt poflint
rcmmfubftantiarum fimplidum, vcl etiam com-
deceprio, nifi drca
in diffinitione
cflc,
& non c(Tc.
pofitarum,
II
Conclufio ibi,5> ergo aliefuafuat naturt,t(k,
licet
quod Forma fi pohatur fcparata
(
vt fcientia)mi-
am erit per fe ptrfetia, quamfifit c0niunSa,quod
illa
,
&
complexa , circa
qiiar
idc6 circa quiditatera
non eft dcccprio nifi per accidcns^fdinquantum fit complcxio ipfiiu diffinitionis cum aliqua re compofita non redc Stcum fub(bntiae incompoficz hic vocentut fubftantis immate :
4<^
,
Conclufiones
478 «larerialcs,
fi
diligcnter infpicias ca quac in lirera
&c ita affirmare v num de alio,cum in eis fint multi , dc diuerfi habitus , &C adtus , qu£ omnia funt
fit ratto, fubiungit.
accidemia : vnde quod hic dicitur, videtur, qudd non pofllt faluari, nifi de prima caufa tantum. Conclufio ibi, omnesfmt <«^«,t.c.ii. eft, 30
I Conclufio cft, quod In.magnitudinihm mobilibuiprimum vnum efi illud qmdprmo motu mo-
vnum, tinuus
mit
& haberent materiam qua: tft fubiedtum gelierationis, & corruptionis, & recolligit ibi Ejfe
quod Omnia
indtuifihilitatis.
vero vt verum
deinde oftendens
,
non
cft taUs
,
qualis cft caj-
citas. 3
Conclufio
1
In
ibi,
immaterialihHS
fcantur
taliaejfe,
,
Palam-etiam, t.c.ii.e&, quod fiue inuariahilibm , ficogno-
non potefi ejfe deceptio fecundum
quando,
&
fcilicet fi prttfentetur alio tempore aliter.
modofic fit habere,
Medium eft, quando non
{^ofiunt in diuerfis rcraporibus aliter,
e habere
poteft
,
dum fiippofita jn
, fi
&
alirer
eft,
enim
tet
^ut funt fingularia , non potefi effe deceptio , non folum fecundum ejuando , nec etiam fecundum
Medium
fuppofita.
,
quia
non habcnt
fuppofita
diuerfa.
Medium ,
patet ex didis modis; qu6d.diuerfimode prxdicatue (cilicet elle indiuifi-r
intelltgert, text.coment.i.
Opor-
,
fubiungit tan-
Conclufio ibi , maxime vero in eo , fcilicet, Pars 1, lib, In genere J^antitatis difcretareperitur pri- ^* menfttra
*"* .'* ^** mo menfuraScilicet inter accidenti/t: Medium eft, not»Httnexr rL-n 1 rquia menf ura eft alud,quo cognolcitur quantitas, fofitume vi•
autem
quantitas
vel
numero
cognofi;irur
velut de Ltmdul-
,
cum dico trcs palmos , vel vno velut cfum dico vnum palmum, & omnis numero cognofcir,
tur
vno.Ex hoc medio
f
Conclufioj-fcilicct
6
& in inuariahilibHs,
cft,
,
c^MoA.
fint vniuer(ali4,& exemplificat
immaterialibui ,
vnum
dem.
4
/'^«^' 1. j.i. ^*^' *•
infertur
^«»1 efl principium nume-
'^i,Quapropter vnum, t.com.i.
Conclufio
t. c.
quod In
ibi,
quatuor modos
,
bile,& dc rebus habentibus vnitatcm ibi
ri,
Conclufioibi, Numero vfro circavnum,
Htcantem
dicunturvnum,dicuntur ratione
qua,
vnumdefuo quodquideft,
tamen ibi.ellc deceptio (ecun-
litera.
31
vnum
Conclufio ibi , ^Omnia enim htc
3
,
iufinodi ignoranda
& prius
,
quia patet ex 14. 8. deinde recapitulat
,
vnitu antea aflignatos.
:
^^
cx praedidis duobus niodi». alios modo;;, ibi,
fofit£, fiue incompofifit femper funt in aiiu. Mediuni,'quia alias eflent generabiles,& corruptibi-
habeamus ignoranriafn fubftantiarum ipiritualium , nontamenimpotenciamadcQgnokendum illas dicit cnim Philofophus , qu6d hu-
j,yjm
Conclufio ibi , Quarevtiejue vnum, 6c eft, i quod Illud efiprimum vnum fimpliciter , quod efl primum ens , hic tamen raedium hocnon expri.-
,
j,
ficut patct
,
Dicttur quidem igitur
licct
,
c.i i,
cyius motus cftmagis vnus,&ma'giscon-
Deinde addens duos
ea qua: prxdixit dc vctitatc tam circa fubftantias compofitas , quam circa fimplices. Vbi notandum, quod vult Philofbphus quod
t
Medium cft, quia illud. eft xnagis
uetur.
Tales fHbfianti*tfcUicet fimpUces ifiue com-
les
illis , ibi-,
Qiiare palam,t,c.\.
&
quod
mo-
ptaemittens duos
dos, vel duas diuifiones vniui infert ex
:
4'
Ptim& chim
conciufiones.
quod Angeli,& animae non penitus poiTunc dici immaceriales , quad carcntes omni mareria. In talibus enim fciliccc peniciis iraiTUterialibus, non eft veritas fecundum PhiloTophum hic fed.iecundum compofirionem , & diuiHonem , nec cftibi affirmatiovnius dealio. Conftar quod cum inccUedus nofter Angelum, vel animam cognoiierir^ereporeft componerc, dicuncur, vidcbis
3.cft,
quod
.
Hinc autem
& in
aliis dicitur,
In generibtts
aliis
a quantitate
ibi,
difcretareperitur-menfurajiicet nonprirno.
primo
declarar exemplariter
,
Hanc
fecundo indudiue
in littcra.
Conclufioibi, in omntbus autem
7
quAd Omnis menfura efl aliquod. pliciter,
,
t.c. 3. eft,
indiuifibUe fim-
vt vnitas, vel aliquo modo', vtpott fecun-
dum negociationem humanam^t vncia, vel huiufMedium eft ,
Vtodi.
& indiuifibile
Conclufiones X. Libri.
quia tale
quaericur in
)
( firilicet
fimplcx,
omnibus pro men-
fiira.
In dccimD libro agitur de v»o , quod conuerti-tur cum ente , de multo quod ei opponitur ,
&
^
D«
1;»«/«*»
if f «« «f«>«r
hie
Uge
d^^tTfon^ fiuqu. X
OeK»m
%
lib.
i.<'.i4. q.i
,
&
^^ ^'^ 4"* fequuntur ad e» , eius pofTunt affignari vndecim partes.In prima agit de diftinftione vnius. In CccandAihi,AIaxime vero in eo quod '/'«"^••^•^-^g" ^^ menfura , qux primo reperitur in ipCo vno.ln tcniiihi,Secunditmfub/fantiamvero, t.c.
6.oftcndit qualiter
quana ibi
,
vnum fit in fiibftantia.
Opponuntur autem vnum
'^' ^'^' ^' ^S'^ '^^ ^J-""^*^"' fitiene.
&
oppofitione vnius
,
,
In
& multa,
& multi ,& de
^'^ *!"* fequuntur ad ca. In quinra ibi, Quoniam autem differre, t.c.i ^.iptdc contrarietatcln fexta jbi, Quoniam autem vnum vni,t.c.i7. agit de op-
Condufioibi
8
jMenfura, qut lis,
alia vero non:Ced imitantur tale ,
&
ceniores
:
&
menfura. 5?
Vt 10. men.
Conclufio
tcxt.com. 4. furt..
eft,
di Js, quae fimt inter contraria, In
fum autem fpecte,t.c.i^. agir de
nona ihi,Diuer-
differentia (ecun-
dum fpeciem.Indecimaibi,Z)«^»/4^« autem
vti-
^«tf,t.c.25.oftendit,quae contrariafaciunt difFcrrc
&
,
Hanc exemplat iter,& indudiUe declarar re-
petcns,
7.&
8. ihi,fit
^
^'
5;
''!•
**
*'
itaque metrum omnium,
10 Conclufio
Hanc fimiliter
ibi
,
efi
femper autem eognatum vnttu generis
,
eft,
cum menfurato. j^^^jt
declarat indu£tiue.
»liqua
autem , t.c. ^.eft, quod Scientia,& fenfmltcet dicanturrerummen^ fur* metaphorice , tamen funt magis mtnfurata. 1 1
Conclufio
ibi, ijrfcientiam
Medium cft,quia i
tm.
enim Jiabet ctisi dc fcietia,vei cognittionc
In ixocJibropoIIiuitdiftingui^i.
*•
text.c.4.
fpecie , qux non. In vndecima ibi , ^uoniam vero co/7rr4rw,t.c.i6.oftendit,qu2 contraria diffc-
genccc.
furatur vnn
& declarans quasdam pertinentia ad con-
quod Menfura
demc-
Nonfempir autemnumero, qu6d Fhius rei pluresfunt men-
ibi
gliioniam autem contrariorum
t.c.i2.agit
&
&
&
clufionem
,
efl indiuifibi-
quantum pof^
quanto fiint indiuifibiliQres tantorunt in magnis de facili latet additio , vel in ponderibus, magnitudiabftradio:Vnde in oranibus aliis mennibus , in motibus , furandis illud quod eft fimplicius accipitur pro funt
pofitione aqualis ad maius, vel minus.ln feptima etiam devno,t.c.io. agitde oppofitione multi ad vnum,& ad paucum. In odaua ibi,
ibi, Similiter
FbicunqueqHidem,c{i, qaod
,
vnitas fimpliciter
efl
fcibilibiis
,
vel a fcnfibilibus
raenfuratur fcientia, velcognitio {cnfitiua, tantu fenfiti-
ua
in
c»m. ji. iz.
**'««
f*»''
"*'*'*" «^«"f-
Dgn^n^m difi. »»«.
35. pri-
1
.
Metaphyfics.
Deinde in quinta parre, oftcndit quid dl 4are Ptfsi'"--
(cibilibuj,vel i /enfibilibus accipimr:
ua qultu ie
& reprehendit Pythagorl.qui ancrebatcontrtriii ibi,
PythMgoroi vero, Sc epilogat qua: dc mcnfura
dixerat ibi
Tan
^uod qntdem
,
Deiixle in
} Jib.
j.
igtmr.
quomodo
parte oftendens
vmm
vel /uhftantiam perfe exiften-
,
Primum
fcilicct
quia in
cum
41. 7.
Mcdium
cft,
quia nullum vniuctfale
ex
8. 7.
aliis
1
Secundum k fimi-
generibus accidcntium ip-
fum vnum non dicit aliquam naturam fcparatam ^ rebus 'ipforum generum. Primd quzrit ibi, Secundum fubftantiam vero,& naturam ttx.6. Sccundo fbluit ponendo priraum medium ibi, Tcrtio ponit fccundum ibi, fi itaque nuUum.
''*'•
cum non
& mini!is;crgoAc.
& hanc dico contrarietatem,
maxima differentia, Mcdium,quia illaquae fum diuerforum gcnerum non
patet,qu6d inter fola contraria repcritur
,
idiqualiter, t.c.%. cft,
dliquo
modo
,
J^ia
vnum fignificat
vero
quod ynum
(fr
fcilicetfecunditmrem
emfunt idem ,
licetratione
& hscc cft cadcm cum medio condu-
^dfrimi»»
&
ius Prsdicamcnti.
Tenium ibi ,
& per hoc quod
ncutrum corum dicit aliam naturam a rebus dc quibus pra;dicatur. Conclufio ibi, Et vni ejfe, eft, qu6d ynicui^ 14 idem efie, que rei eft vnum, ejfe vnum. Deinde in 4. paae ibi , ofpqnuntur antem vnum , »»w/M,t.c.9.oftendit quod vnum , & multa oppo-
^fff^ /w»M,quia
'
&
gppgKfi^
&
&
&
indiuifibile hoc autem nuntur , vt diuifibile , tnnlti Uti h» patct cx diffinitionc quam ponit hic. lttAiiictn.%. Conclufio ibi, .^o»M<^«f»»if «* ergo tjua,j mit.c. } multa opponuntur ^j^ modii , eft, quod Fnum
M-vnus^
:
&
vt contraria. Mcdium non cniro opponimtur vt priuatiua, nec vt contradi(3»ria,proprie accipiendo priuationem, quia vtrumque eorumponitalivt relatiua , quia diuiubile non ad indiuifibile. Noca tamen qu6d vt vnum , &• multa accipiuntur , vt menfura rocnfuratum fic oppoiiuntur relatiuc , vt patebit inferius concluf^^. Conclufio ibi , Dicitur autem ex contrario, 16
quod nec etiam ;
dicitur relatiuc
&
^^
t.
C.9. cft
quod
,
Afultitudo
Medium quia
eft
nobti notiorquarn
magis fenfibilis. Dcinde aflignans pancs mulii , vnius ibi , Eft autem vniHS,tx.. 1 0.& oftcndcns quot modis dicitur idem ibi,X)(^0 vero eadem,SiC quot modis dicitur flmilc quia fcilicet quatuor modis ibi ,fimilia vero, t.c. II .& quot modis diucEfiimrquia tribus modis ibi, Quare palkm. Subiungit taiidem ibi,D(»«rfum quidem igitur,tc. 1 Conclufio fdlicet , quod Idem &diuerfMm 17 non dicuntur nifide entibu*. Mcdium, quia opponuntur contraric. 18 Concluflo ibi, Dijferentia vero diuerfitM, vnitMf
eft
&
:
^ ^
iS.vtriufqne
t.c.i^.c^,c^i>d PerfeHe differre non conncnit ff>ii-
ntbui contrariu aqualiter.
Conclufio
1j
ibi,
His autem entibtu, cft, quod
rietas
,
.
&
t.c.ii.cft,
qu6d Diuerfum
Medium
eft
differens
aurem aliquo
,
,
& differens differunt.
quia diuerfum
cft feipfb diuerfiim,
differens eft,&
hoc decla-
rat ibidem, oftendens ea,qua: differunt gencrc,vel
fpecieideclarat etiam ibidem
genere
& quae fpccie.
qux funt
diffcrentii
frivclf^le,
ibi, Jiiultipliciter autem iiBis,
Condufio
11
fionis ^.libri
^.Mcdium huiusefttriplexj*rimum Palamper ajfequi *qualiter , quia vtrunque, (cilicet ens & vnum circuit omnia Pr«dicamenquia nonfunt in nuUe, (cilita. Secundum ibi , cfit, quia neutrum (»ntinctur infra limitcs alicu-
j
11
ibi
,
^"^ *'}*
maxima
Vnum vni eft contrarium. Mcdium cft duplex.Primum ibi, Nec enim vltimo, fcilicet cura contra-
diferant
'J!fl]^^,^/'J
diflanria, fiuc differenria.
ufquc.
ibi
^titi
funt in quibus repcritur tranfmutario vfquc ad vl- ^^^ ^_^ , ^ rimum , id cft , vfquc ad contrarium ; vt ab albo nd pritfnon vfquc ad nigrum,vbi eft maxima diftanria,cx quo cmr»f*lu'
funt idem, vt ibi dcdarat per difGnitionan vrri-
Conclufio
Km.
'»f«*' ^'J''*'
eft,qu6d Contrarietas eft
Quart6 ibi, ijmd quidem igitur vnum, infert condufionem intcntam , fcilicct hanc duodccimam. I j
frimi.
ibi,
,
fcd aliquid contingit
At vero in colonbtu, t.c.j JBc
*"*'
.
Condufio
20
,
concludit jpfum declaratum '\\i\,Quare fi quidem.
ucrfa exempla ibi,
,
,
proccderein infinirum
fit
Condufio ihi, j4t vero maximum in vnoquo^ que,t.c.i j .eft, quod Contrarietas eft perfeHio differenti*. Medium, quia perfeftum & maximui w
Adhuc autem fimiliter , & declarat ipfum per di-
jjjfl
& minus & maximum
difrerreab alio fecundumagis
li,
_
1
nAturam Aliquam
eft fubftantia,vt patet
Xm A
,
fionem, fcilicet quod Eft dare aliquamruaxim^ dtfferentiam. Mcdium eft, quia vbicunque cft inuenirc magis
eft duplcx.
7f^-&
maximam differentiam ibi, Sluomodocumtjue att^ tem differre contingit tx. J. Ponit I9. Condu-
habeatie ad fubftantiam ponit ii. Conclufionem,eft,& Vnum in genere fubftarttut , mn dkit tem,&c eft ha:c eadem, quaifi
Amctnx. 1
479
fit
quacdam
ipfa contraria
funt
ergo.
j
quod
:
diftanria
4*^
cuius extrcma func
,
vnius autem diftanris duo vlrima
Sccundum ibi,
contrarietas eft
Totaltter autem, cft,
qusdara
differcnria
,
di^c-
renria vero duornra cfL
24
Condufio
ibi,
Neceffe autem
& aliot,t.c.J^
qtuplurimum differutrt cira idem fubieElum. Medium,quia quac tranfimitantur inuicem oponet , qu6d habeantcandcm naniram vel fubiedum. Condufio ibi , qu* fub eadem potentut, 1$ cft, qu6d .Qua fttnt contraria plurimum diffeiTiKt C^,<{\i6d Contrariafunt
•'*'
^'^*
•/^"•O'
&
fub eadempotentia. Sc eft,
Mcdium ibi,
etenimfcientia,
qu6d cum fint ab vno gencrc ,
2o.huius,
vt patct cx
& vnius eencris vna vt fdentia oponct,
quod fint fub vna fcientia, fiue potenria. Dcindc proponcns duas condufiones ibi , Prima vcri ««rr<jr»>rA(,t.c.i j.quaequia hic probantnnfcd inferius in fuis locis in quibus probantur loco 3 1. oftendens quod raultis 3 Lcomputabuntur, modis dicuntur contraria. Probat tandem ibi,^
&
&
ergo opponuntur.
18
Conclufio
fcilicet
,
& contrarietoi differunt. traria
qu6d
,
Contradillia^
Mcdium eft, quia con-
habent mediura contradi<^o vcro non fc
melius patebit inferius huius.
19
qu6d
Conc\}i.(\o'\\i\,TriuationoncontradiSl'io,t%
Ltgix^.^
Mcdium,
**• d.i. dr
Priuatio,e(l
qutdam
contradiiHo.
quia ciim priuari dicatur raultis modis,vt ibi tangitur
,
in orani autera priuationc intcUigitur nc-
tamcn non cft nceario fimplidter fed negario quxdara ponens
gario fcilicct
non habcrc
:
fed
:
rubie<SluraaIiquod,veI fine apritudinc,vtfidicatur lapidera priuatum vifus
yt
jo
cum dico horainem Conclufio
ibi
,
;
vd cum aptitudinc,
Ex hoc infertur. Quapropter contradiHionit, caccum.
qu6d Contradiiiio, CT oppofitio priuatiua Medium,quiacumpriuatio diterminct fibi fubicffhim ( vt patct ex medio praccedentis) priuatiua autem non dicuntur de omni ; vndc non omne quod non eft asquole , vel inxqualc efl
fcilicet,
differunt.
priuatum. 31
Cc:*
'*'*'/***
j,^
^^ eifiMui.
1
Conclufiones
48o 5
1
eft,
;
Concliriio ibi, Si itaifHegtnerMiones, t.c. i G. /« omni cOfitrarietAte includitHr prina-
quod
Medium, quia omnc
tiua oPPofitio.
de quo
illud
&
minus
fit
medium
fnter
vt patebit in conclufionc 38,
,
maxime
poteft ab cis
diftare. Iftas
autem
computaui , licct Philofophus non videatur eas detcrminare; (ed potius argumentatiue concludere, quia earum veritatem eonfequenter fiipponit,
dicit
quia contrarictas
maximam
di-
ftantiam extremorura , vt patet 20. conclufione huius,priuatio ver6 non {emper cft inter maxime diftantia
cum etiam
,
in mediis includatur extrc-
Deindc rcueriitur ad probanprim6 probat eam dam 50. Conclufioncm per indudionem ibi , Palam autem , oftendens
morura
priuatio.
&
;
in omni contrarietate includitur priuatio, non fimiliter quia aliqua fimplicitcr , vt
quod licct
:
impar ; aliqua vero non, fcd refpedtu temporis,vt
homo non
quocumque terapore,
cft infenfatus
fed refpeAu alicuius temporis iiudus
;
& homo
dicitur
qui tantum carct indumento ih aliqua
,
parte corporis fcrentia
;
malum,
priuatiua
,
contraria prima, fcilicet quia contraria ptiraa
& vidensjaliqua
ncm alia,
,
,
vnum & multa,quae
qux reducuntur alia
ad
& diuerfum, hmile & diffimilc & ,
includunt in fc priuatiuam oppofitio-
;
qu6d «/£-
cft,
vel priuatiue. Qu6d non opponatur eis contrarid fupponiturcx ^^.huius.Quodnonctiam relati-
ue,patet,quia xquale le
}
& quod
non refertur nifi ad
vtrique opponatur patet
ratione vni, &altcri.
,
inacqua-
nam qua
Vndenon quacrimus vtriin^
, vel minus tantum fcd vtrura aliquod fita:quale,vel maius, hoc eft mediura huius conclufionis.
aliquid acqualc fit,vel maius taj^tura :
&
Conclufio ihi,Non priuatio 4«rrm,eft,qu6d 37 t/£qualeoppomtHr iliii priuatiHe. Vnde ifta parti-
orani,feddc rebus determinatis,fi:ilicct dc haben-
quia aliqua habent fubiedura detcr-
idem
,
& minori contradiStorie^
eft circa
non, vt opinabite, Sc inopinabile- Secundo ibi, autem , Probat idcra pcr reduftioncm ad
ita de aUis
,
nec minus, importat priuationcm. Medium, quia acqualc, maius&minusnondicunturde
fuffi it
(cilice^,
Refiat igitur
& &
minatura, fiuc {peciale, vtcaecus
fiuit
Concluuo ibi,
56
ijuale opponitur maiori
cu\a,non autem,<\MX intelligitur in ratione acqua-r
hominem. Alia difTcrentia
circa
vt patet in fequcnti conclufione.
ex hoc ctiam {equitur aliqua difqu6d aliqiia priuatiua non ha-
feilicet
,
bent fieri nifi circa fuum iubicdura , vt par , impar circa numerum ; alia ver6 non,vt bonii
fcihcet diuifibile&indiuifibilc
quae ad ip{a reducuntur.
Cum
crgo
;
autem
&
dicitur
qund vnun) & multa opponuntur priuatiuc,acci, & non prout diftin-
lis,cura dicitur
quod acquale eft quod riec
eft
ma-
ius,
&
tibus quantitatem
,
& ide6 nonopponuntur con-
trarie, fcd priuatiuc.
&
Conclufio ibi , Quapropter medium,tex.. 38 com.i y.cft, quod ty£qualeefi mediuminter maiM
&
minm.
Medium
cft, quia
cum
fit
in eo-
dera genere dicitur per abnegationcra vtriuf^ que.
39
^ Conclufioibi, -^4rrw«r«£?^,text.c.i9.cft,
qu6d Medtum
conuenienter potefi acctpi per negationem extremorum. Medium , quia negatio vtriufquc extreraorura,cxiftentiura fub
eodcm gequod cft
pitur coramuniter priuatio
nere cadit fuperaliquod dcterminatum
guitnr \ contrarietate.
niediumintcrea,& in eodem generecum eis. Pri-r mo tangit errorem quorundam incidentiura ta^ lera medij fumptionem. Secundo (bluit ibi , »0» necejfe autem accidere , cx qua folutione elicituc
Deindc in6. part. proponensduas dubitatiO'penradandas confequcnter ibi , ytrkm enim femper in oppofitione, t^x. c. 17. ponit conclufionem, Conclufio, fcilicet, qu6d P^r »/?'«»» duhita3} tionem,vtritm,non cjuarimtu nifi de oppofitu.Hmc j^gj
prini6 declarat cxcmplariter
nem
ibi
,
fed hoc
,
fcilicet,
;
fccundo per ratio-
quia per iftam difiun-
quzrimus de his quac non poffunt fimul cxiftcrc. Sola autem oppoilta , fcilicet iraplicite, (5liuam
vel cxplicitc funt talia;&
non
oppofitis
,
non
eft
d.
qua:ratur dc aliquibus
propric nifi inquantum
rcducuntur ad aliquam oppofitionem.Quacrimus
cnim vtr um veniant Pctrus & Ioannes,an tantum vtrum vnus homo an multi. Condufio ibi , Dicitur autem vtrum magii, t.c.i8.eft, qu6d ty£<}uaU Qpponitur maiori,
Petrus, id eft,
34
&
minori.
Mcdium cft triplex. Primum ih\, fiitatjue
$n oppofitu,
t,
Tiem,vtrHm
,
c. 18. (cilicct,
quiappr hanc di£tio-
quacrimusdciftis, ytvtrum fitali-
quod zquale maiori,
vel minori.
Sccundum
ibi,
uimpliuSft.Q. I S.fcilicct quia aequale cft oppofitum
&
: fed insqualt: eft idem qu6d maius , Tertium innuit ibi , duhitatio, t.c. 9. Sed quia hoc tertium innititur cuidam opinioni Pytlugoricac, qi^am prolixum ^ft cxponcrc,ide6
jnaequali
&
minus.
3j
Conclufio eft,qu6d tAlquale non
efl
contra-
rium maiori, vel minori. Mcdium, duplcx cft.Pri-
mum '\\>\,fedaccidit, t.c.i9.quia tunc (cqucrctur, quod vnum
ellct
coQtra 13. huius.
contrarium duobus vquod
eft
Scpundum '\hi3AmpliHs ttjvale^
,
cum fuo mcdio. Conclufio ihiiSimtliter etiam de vno,tex. cora. zo. eft , qu6d Afultum non opponitur vni. hacc conclufio
&
40.
Mediura
,
paucojtijc pltits ipfa
quia
vnum
cum multum cflet
duo,ci»6d
etiam opponatur
paucum,& arguir ihi,yim-
vnum fit paucum:fcdquia ar-
gumentum non eft vetum,
& foluetur inconcluAmpliut qu6d vnum non
fione fequentijidcoratiodimittitur ibi, ficHt in longitudine , vbi oftendit
paucum. Medium , quia ficut omnc brcue cft quaedam longitudo , ita omne paucum qua?dam multitudo, fuie quacdam multum ; vbi autem eft cft
multa,vcl
multum
,
ibi
non eft vnum, nifi
in qui-.
biifdam continuis facile diuifibilibus cuiufmodi cft aqua , vcl ai?r dicimus enira muitam aquam, non autem raultas, nifi fint adu diuifac , & ita fi vnum fit paucum,vnum efletmulta. :
41
Conclufio ibi , Fno qutdem modo, tex. com. , qu6d Multum,aliter vni, aliter pauco op-
lo.eft
ponitur.
M^dium,quia multum prout dicitmul-
titudinemabfblutcfecundum nuraerum opponitur vni,& non pauco,& hoc modo duo funtmulla;multutp ver6 proutdicit multitudincm rcfpcdtiuamopponicurpauco non vni, hoc mo-
&
dimittatur.
40
non
quiafcilicetcum acquale
vcr6 fiunt generationes,ergo,&c, Conclufio ibi, Priuatio vero non omnit, t. c. 1 6. eft,'qu6d Non omnis friuatio efi contrarietasy
3z
Medium ,
Iib.
9.
duasconclufionesfcilicet 34.& 3j.ide6intcralias
eft priuatio, vel
generatio
riis
Pais 6.
1
habitus, ex contra-
fit
Aj
t.e.
maius
do duo non fimt
raulta
,
im6
&
in binario eft prima
paucitas.
41 Conclufio ibi, Giuapropter non r
fcilicct
49 *^* ^'
..
481
MetaphyGcae. ftflictt eft
non poflunt monim.
(larefrimain pandtatem/dlicct bina-
riam, vt pater ex mcdio prxcedenri. Conclufio ibi , Oppomtur itdijMe, t.c.z i .cft, 43 ijuod ^^KOT oppomtur multo , vf nunfurMt» , ita reUtiue. Non ficut illa rclatiua , in quibus eft
Conclufio qiiam probat ibi , Querenditm DtfHu.j^ Media componuntur ex extrtmis. **"* ^**^ Medium eft triplex. Primum ibi , Neceffe enim , l*^^"^ quia cvlm extrcma fint fimpUda,non componitur vnum cum aitero ; ncc eriam componuntur cx y
&
:
non diftarent maximc, oponet qu6d , qus funt in eodem goncrc. Secundum ibi , i^ua autem intermedta , aut quia aut omnia fimt compofita cx cxtrcmis nullum ; qua enim rarionc vnum & aUud icd mcdiis, alias fint
,
:
Medium patet ex pr«ccfcilicet quod non eft in eis rautua dependcnti dcnria,numcrus enim depcndet ab vno , fcd non fed e conuerfo.
,
c conuerfo. 4j Condufioibi, /M,t.c.iixft
,
quod
dutem diQa fciai-
Similiter
& fctbile dicuntur & vnum velficut men-
Scitntta
relatiue ,fi(Mtnumeru4
,
,
i
&
Scientia cnim dcpcndct a tnenfura. furatum /cibili quamuis aliquibus Pythagorids contrarium videatur , vt liabitum fiiit fiipra in 1 1. condufione iiuius, & hd>ctur in j. paae ^.libri. Mcdiura ibi , Accidit autem cft , qu6d pofita ,
,
non
fdcnrii ponitar fcibilc; fcd
c conuerlb
,
ca poftea reperit ibi , Multitudo autem , tcx. cap. ai. qua: fupr^ dixit conclufionc^i. de oppofi-
vnum
multi ad
lione
& paucum &
vltcriiis
,
4uos modos , quibus opponitur multum vni , opponitur cnim vt diuifibile indiuifibili ex 14. vt mcnfuratum mcnfurx /conclofione huius , CX4}. Ddndc proponens ibi, Quoniam autem eon4y
&
Pa«
S.lib.
trariorum, t.c.ii. conclufionem
vnam quam pro-
babit infcrius fubiungit tandem.
Condufio
46 5°
ibi,
diafunt intereppofita. Medium, quia raedia funt fntcr illa inter qux cft mutario, vt patct cx medio ,
mutario autcm
eft
oppo-
intec
Oppofitontm vero, cft, quod [nter contradiBorie oppofita nullum potefl ejfe me-
Conclufio
dium.
Medium
ibi,
,
quia contradiclio eft cuius altcra
pars cx neceilltatc additur cuiUbct fubic^lo
,
fiue
non cns. 49 Conchifio ibi, £onrm autem tjma ad alitiiud, t.c.zz.cft, quod IIU relattua in qutltui non efi mufit
ens, fiuc
fit
tua dependentia
(
vt fcientiay
& fcibtle
)
kent medium. Probario huius, quia talia
in
enira
eodcm generc oun extroqis j
mn ba-
non fimt
vt patet ex 46.
&
vno cxtrcmo , fiuc habet minus dc alio , omne auton tale eft compofimm. Terriumibi, Quoniam autem nonfunt , fciUcCt , quia illa qua: funt priora in aliquo gcnere
medio. Conclufio j}
ibi, Quare,& inferiora,t£.iyc(i, qu6d Omnia <j)u continentur fub genere confiituuniur expnmti contrariii,^ eft, dtfferentiii ex-
Medium patet cx
tremorum.
fpecies contrariz
ipfis.
bcnt contrarias differentias,
habent
Mcdium, quia haquac eriam funt ma-
gis conirarix, quara fpcdcs, ciim fint cauia
con-
trarictatit in eis.
5
1
Conclufio ibi
& cx ji. &
&
&
igitur,t.c.i4.
Diuerfum autem fpecie , t.c. P*" J- »*• Differentta ficundum fpeciem efi per
Conclufio
j4
i4,eft,
qu6d
fe,& proprte
ibi
,
Medium eft, quia talis
ipfiui generii.
di^erenria diuerfificat fiuc diuidit ipfiim genus in
fccundum
fuas fpecies
fc,
& non fecundum accir
dcns, vt ibi dcclarat in Utera.
Conclufio
Contrarietas
ibi,
Contrarietas t^t>«r,eft,qu6(l
fecundum fpectem.
differentia
efi
Probatio duplex. Prima ibi, Palam autem, quia genus diuidimr pcr oppofita , eo qu6d onmis diuifio fit per oppofita,& non pofiltdiuidi per cor^ tradi6loria
vel priuariua
,
:
quia (ciUcet priuario
formaUter fumpta eft negario nihil ponens criam per relatiua aliquid,oportet
cunda
,
nifi
qu6d
:
ncc
fit
Ad
diuidatur per contraria.Se>-
& contraria
ibi,
fonc ipfum gcnus ,
quia ad differenriara fe- AL
cundum fpedem duo requiruntur, fciUcct identi-
fcA diucrfificario
tas ^cncris in fas Ipecics:
ure ciet
ipfius pcrdiucr-
rcperitur.
Concluiio ibi, ^4tre palam, eft, qu6d Spenon dicitur idem fpecie, nee dtuerfum adfuum
Medium eft , quia tunc iequcretur quod genus haberet eandera diffcrcntiam diuifiuam aun fiia ipede, vel oppofitam, quod non eft ve-
genui.
rum
;
ficut
quafbrma ,
enim dccflcnria matcriac non eft aUperabnegationem omnium for-
ira6
marum norificatur,vt patet generis ,
quod
eft
diqua di^crentia f7
Conclufio
cx 5.7. ita decflcniia
quau quoEdam matecia, non eft diuifiua.
ibi,
Ne(jue ad ea, tx.i4,
eft
qu6d
d^tierfum fpecie , fed preprit quod eft in aliogenere. Medium, quia dif-
fcrentia fecundiim
Ipcdem
cft contrarictas ,
vc
patct cx 5j.huius.
f%
Conclufiocft, c^\h^ Alujua contrarid far- Panio.S,
ciunt differentiam ftcundumfpeciem
Medium
cft
, aliqua non. quia aUqua conrrarietas accipitur
,
fecundum formara , aUqua non fijd {ccundum raatcriam vel iecundum indiuidua. Circa hoc prim6 ponit quzftioncm de mafculo & fimina :
',
,
Et
relujua
& media,
t.c.i }
eft,qu6d (pccies mediae habent mcdia priora,qu2 Scoti Oper. tom. I y.
diffcrcn-
tias.
vttunque autcm iftorum in concraric-
adi&ud
quod
jc. huius,
;*
dcindc rcpccit tres conclufiones propofitas , i. ibi, ^uod quidem oftcnias fciUcet 46. 47. f
Detnde ibi, fi vero funt in eodem generejix. i } 46.& 47. &proponens aUam, quam intendit infcrius probarc. Primo probat jo. Conaliqua conaaria priora
funt principia poftcrio-
,
rum.excrcma verd funt priora,vt patct ex primo
Non dicitur aliquod
clufioncra, fciUcct
ciim
mutario de mediis in exttcmum , dicit plus , id eft , habct plus de
fic
huius.
repctens
;
vnum mcdium
j6
fita.
48
aliquod mediuro componitur cx cxtrcmis
^$
Omnia namquey firilicct qu6d
Aiedia funt in eodem gener: cutn extremu. Mcdium, quia medium eft illud in quo fit permutario dc vno cxtrcmo in aliud , antequam vcniat extremum ad aliud , fcilicet fi fiat mutario finc faltu ; mutario autcm non fit per fe in his quae non fimt ciufdcm gencris , quia eaqus diffcnmt gcnere non habent eandem naturam communem, vtpatet 14. huius. 47 Conclufio ^iyAt vero «i7Mi4,eft,qu6d Afe-
pra:cedenti
^*^
prindpia aliorum
,
1
.
1
auten:. eft,qu6d
mutua dependenua fed ficut ea quorum alterura tantum dcpendet a reliquo , vt ibi exempUficat. Mcdium , quia numerus cft multitudo mcjifuraja pcrvnum. 44 Conclufio ibi QuAprtpter non omne t^uoi£unaue,z.c.i .eft, qu6d Pojito vno nort ponttur numerm , vel (]Hod, non omne (]uod. efi vnum efi numerui
eadem cam diflTerenriis cxtre-
eflt
atgucndo
ibi
,
Dubitahit autem
,
tex. c. 2 f .
Sf
Se-
cundi
X
1
1
Condufiones
48
in generali cieomnibiu contrariis ibi , Efi MHtem h
h^c
excm|)la declarat
nis.
Inquartaibi,£/?i*«rm <juoddam,i.c.^.otten-
dit
primum prindpium
candb
&
ex cuius dcclaratione elicitur
,
hxc concluHo cum LtgeUcmqMA AfafculinHm
inttx.tM Im.
Pats I
.
li-
raedio.
Conctufioibi,i»4/b
59
^t
flio
,
& fd^ininum nonfacittnt differen-
dc entc inqiiantum ens. In tettia
&
cfTe , difputat contra negantes ipfum. In quinta ibi, Solueturautem vti^
quct. c. 5. oftendit qiuefuerunt motiuaipfbrura negantium, deftruit ea. In fexta pane ibi,Om.
&
tiamfecufidHmffecieminanimalibtu. Medium, quia hsc contrarietas non {iimitur a partc for-
nii autemfcientia, t.c.6.comparat iftam fcicntiara
m£, fed
ad
6o
ex parce materix, vt corporum.
Conclufio
i6.eft,
Quoniam vero contraria,x.c.
ibi,
& incorruptibile
quod Corruptibile,
diffe-
Medium, quia contraria difFcrunt qus accipiuntur fecundtim rormam & adum, vt patet ex 58. huius ergo &
In feptima ibi, Giuoniam autem fimplicu. terens, c.y.dctcrminat de cntc pcr accidens, de alias.
&
caufaperaccidens.
runt genere.
(juidem a£lu,
fbecie,
fe.
illa fcilicet
j
corrnptibile
& incorruptibile
fecundum potentiam
dicitur
(
,
ciim accipiantur
enim corruptibile,
c. 8.
In odauaibi, Efiautemhoc determinat de motu fecundura
In nona ibi, Infinitum aMtem,c.9.agit dc infinito. In decima ibi^T ermutatur autem,c.ioJiuidit
motum
in partes fuas. In
temfecundum
locum,c.i
comitantia
accipitur ab eo,quod eft in rc formali,vel aduali,
quinta de quartq huius,t.c. i .& inde,t.c.7.& inde. Sexta feptima vfquead locum iWum, Quodau-
quod
eft in re potcntiale, vel materiale,vt
animal
\ natura fenfitiua , qux eft materialis in homine refpedu intelledliuae. 61 Conclufio cft,quod Corruptibile,& incorru'
ftibile infunt de necejfitate
illis
tjuibus infunt
,
vel
Mcdium, quia alitcr vnum, & idem quandoquc eftet corruptibile , quandoque incorruptibile.Et qu6d idem quandoque efTct pofTibitonueniunt.
motu,&
vndecima ihi,S»nulau-
.manifeftat quaedam c6partes eius. Prima pars fumi1
quod poteft corrumpi ) faciunt differentiam fecundum genus. Sicut enim difFerentia,vel fpecies vt rationale a natura intelle£liua, ita genus ab eo
n
fcicntia cft
Qtwniam autem MathematicM,x..c.iXi(ieadit qu6d eius eftconfiderareprincipia dcmonftratioibi,
tur de tcrtio huius,t.c.i.Secunda,tertia,quarta,
&
temgratia hmm^c.j.^hi incipit de caufa per accidcns, accipiuntur de6. huius. Abillo autemloco feptima: pai;cis,vfque,adfinemipfius
qusdam acceptaex
ma accipiuntur de principio
,
quod
principia rerum
2.
3.
Phyfic.
corrumpi,quandoquc impofIIbilc,prim6arguit
autem, plurcs.
padem fpecicpofTunt cfTe album & nigttun, lic^t non in eodem indiuiduo, ita corruptibile , & in-
vnius fciencix
Phyfic. Suppofito igitur in
fapientia confidefat caufas
fcilicct
-flracionis.
,
, Adhuc autem , eft , vtrura confiderare principiademon-
ibi
fic
Terria ibi
,
Adhuc vtrum,
|icrc,im6nec fpecie. SccQnAoihiiySedcontrarium,
bos fubftanciis
ofiendem, quod non eft fimile de albo, nigro,& de aliis contrariis fecimdijm accidcns , de corruptibili , incorruptibili , quat infunt per fe : cx qua fblutionc apparet haec condufio cum fuo medio. 6i Conclufio ibi, Palam i^»>«r,t.c.i6.cft,qubd \Pofuio idearum nonpotefi ejfe v^rrf.Mediumjquia f unc fequerctur , quod corrupribilc , &incorru-
Adbuc vtritm circa,c9c, vcrum
&
&
&
ptibile eflent idcm , in codcm gencre , imo etiam in eadcm fpecie. Idea cnim hominis incor-
,
quae eft defubftantiis
aut de quibufdam.
,
dc
eft,
fic
Quana ibi,
folis fubftanriis
vcl de fubftantiis,& accidentibus. Quinta ibi, Sedrion ctrca dtitM, eft,vtr»jm haec fcienria confifit,
derct omnia gcnera caufarum. Scxta ibi, TotaUter autem, t^,vuum haecfcicmiaconfideiec fubftan-
Scptimam quam intendit ibi, Atvtrum Mathematica fit , eft a fenfibilibus. OOixaz ibi, Totaliter au-
tias fenfibilcs.
tamen dubitationem feparata
,
tem dubitabityC^, cuius fit di/putare de fubied», materia Mathcmaticae fcjentiae , hoc idem intcUigc de fubicdis aliarum fcienriarum fpeda-
&
lium.
cum fingulis hominibus corruptibilibus,
fcientiae fit confiderare principia intrinfeca
,
vt dicunt
ex his quaE in textu diciratur, fioncm fcptimi.
vt patct
& antc ij. conclu-
vcrum
dc omni-
omnes Platonici. Eft ctiam , fecundum eos , eadem fecundiam fpeciem ruptibilis cft
&
vtriim fapicntiafit fcientia vna,vcl
Sccunda
hacc fciencia
&
,
vt
,
corruptibilc, vt vidctur,non vidcntur difTcrrc ge-
t.c.z(J.fbluit
ponuntur
,
Dedma & vndeci-
patety.i.&cx mcdio ix. eiufdem poniturdubicatio. Prima ibi, Dubitabit
contra 60. conclufionem per hoc , quod, ficut in
lc
&
Nona ibi,
Dubitabit autem,cfk,vtriim
vocanrur elcmenta. Decima ibi quefient, eft,vtrum vrium
,
,
iftius ,
quae
Hac antem vti-
& cns fint principia
Vndecimaibi, Adhuc autemfi magu, vrrum genus fit magis principium rerum,
rcrum. cft,
quim fpede». Duodccimailji, Adhuc vtrumicfi, Coaduftones Libri xl-
vrrim oportcat ponere
aliquid in rcrum natura
fubfifterc praeter fingularia, aut non.
Liber vndecimus . .
,
in
quo aliqua declarata re-
coUigit.vt didlura eft \n principio y.in tres partes f)rincipales poteft diuidi. In igit
quarum prima rccol-
dubitationes jjuas in tertio libro moucrat.In
fecundaibi,
ea quse de
Qupniam autm
modo
PW.t.c.j.rccolligit
confiderationis huius fbientiae
&
dedarauit in libro 4. in principio G. In tertia ibi, §luoniam autemfimpliciter <«/,t.c.}.rccolligit xTtSc
ea,
qux
fcilicet declarauit
entc per accidens
,
quibus partim in
6.
de ente perfedo,^: de
& de moni & de'infiniro ,
,
dc
huius,partim in libris Phyfi-
corum dcdarauit. Potcft autem ift? vndecimus in partes diuidk In quanim prima mouet dubi1 .
fationcs pcrtinentes ad
daibi,
hanc fcientiam. In fccun-
Quoniam OMtemPhil. t.c.}.
oftcndit,
qudd
tia ibi
,
Etenim
totaliter
,
eft
,
Dcdmatervtrum fit alfqua
fubftanria fiiparabilis praerer fiibftantias fcnfibiles
&
nunc. Decimaqiurta ibi, Adhttc autem fiprtter, eft, dato qubd fint aliqu.-B fcparataefficut Platonici poncbant ) vtriim in omni quae funt hic,
gencrc, fcu fpecie licet
fii
daie aliquam fcparatam, fci-
vtrijm ficut vnus ponitur
homo
idcalis
,
ir^
capr4,& bos,& ficdc aliis, Dccimaquinta ibi, 5» autem non feparabile, eft , dato', qu6d non eflcnt aliaua prindpia fcparata
,
fcd fbliim intrinfcca,
vtrum TOimi fit magis principium,qu^ matcria, vel e conuerfb. Dccimafextaibi,^^^ autemfi<juidem, cft, vtrum fir vnum, & idem prindpium corruptibilium,& incorruptibiUum,vcl fint diucri^.
Decimafeptima ibi, Siauiem r«r/M,cft, vtrijm
vnum
^'"''«« pr*' *'*?**/"'c.i.ftqHintt$ veroc.^.
.
Metaphyfics. yriqni,&ens
prindpia »etum,ficut Platonici ibi, Adhuc autemPri'
fint
modifunt
putm prtncifnum , cft, fpccialiter dc vno , fdlicet vtrum i^fum vnum fit primum principium rcrum. Dccimanona ibi , St vero lineM, cft, vtrbm
Viiafcientia
& fiiperfidcs fint prima
& i. huius.
,
vt lincac
Vigcfima
principia,vt quidam antiqui poncbant.
8
Conclufio
ibi, ^oniamautem Mathematicum dedmaquatri:& mcdium ferc
Pars j.Iibd.
idcm , fciiicct , quia principia dcmonftrationis funt communiaitaqu6d in fui communitare non accipiuntur ab his fdcntiis,vt a Mathematica vcl
ponunmr, omifi, tum proptcr breuitarem inicntam j rum quia ferc nihil in hac panc ( ficut ncc
taphyfica
}. lib.)
dctcrminate proponit.
Vcritatesvcro
& comnK>dius potcrunt affignari.
dubitationes vcr6 has (cquuntur
Poft
dubitariones
Phyfica:fixl
contrada fecimdura exigcntiam
^l
fiio-
fubic^tum. 9 Qonc\vSio\\i\,Eodemautemhahct modo ,c^, Nouiprim* qu6d PhyfKa,& Mathematicafuntpartes Me- "^j^ljf^^j^ ruro
fciiicet
,
particuUres refpeHu
ipfius.
Paij.
proponens quoddam principium primum,& prindpale circa quod non contingit decipi, fcili-
c.4.
cet
non contingcre idem
cfTc-,
& non efle.
& de talthus,
10 Conclufio tandem
Condufio quam probat ibi , ^iunutm mutemPhil. c.^.eadmeftcumfpcunda^. & me-
quod PrddiSumprincipium non efi demonfirahile. Medium, quianullum principium aliud eft
Conclufio
ibi
^utnUm
,
autem omnis
,
eft,
qudd Omnes alia ctntrarietatet reducuntur ad vnam primam ijuacunque fit illa. Mcdium cft^quia entia ad qua ipfie contrarietatcs fequuntur,reducuntur ad aliquod vnum,ficut ad ens,qu« autcm fit illa prima contrarietas in {ecimda probationc
eft
fuppofito
,
autem »»J!>»/,eft,qu6d £ntia pojfunt reduci ad vnumjicut ad «nj.Mcditi qiua ens, vnum conuermntur, funt idcm in Xc,SiC eft idem mcdium cum j.4. libri.
eftc,&
Conclufio
ibi
Differt
,
&
Coclufio
&
ibi
Quoniamautem funt, eft,qu&d
,
Contrariaprout reducuntur ad priuatiua fnnt im~ medtata circa propriumfubieEium. Medium,quia contrariurn includcns priuarionem
non toUit totam naturam
nem ipfius,vt C
modo
ifto
habitus, fed perFedio-
cflc
:
vt habetur cx 2 1 .decimi,vt in nullo obedit lcgibus ,
{diicec
,
,
fi
diftanriara,
dicatur iniuftus qui
tunc
medium inter
crit
qui in aliquo obedit
,
& qui in ali-
quo non. Conclu/io
5
<)u6d, liter.
Efi
ibi
Quemadmodiim autem
,
alitjua fcientia confiderans ens
Medium k
,
eft,
genera-
fimili,quia ficut cftaliqua
fdeh-
Sccundum ibi , Adhuc quod Quicejuid efiverum,
oit aliquod detenm'natc.
autemjujuidem efi necejfarium
,
celfarium
,
eft
dum
non contingit non
,
efi
ejfe
verum,<juod eji necejfarium
eo
,
modo quo non
eft
ne-
& ita non c(intingit idcmeflc, & non
cflc.Tcrrium ihi,yidhkc autem fi e{i,qma.
fi
con-
Petrum cflc homine,& non hominera,non minus erit veru de co nd equo , qua no homin£, trafenfiim.
maximam.& pcrfcdlam
ra dicas idera
cfle,vt
eans fignificariperipfumnomen, non fignifica-
acdpiaturcontrariumproprie,icilicct provt contrarictas dicit
fi
Petrum effc hominem,& non hominem quia prim6 affirmans , poftea ne-
non
tingit
iuftus dicatur qui
qu6d nometf fignificct aliquod
,
dcterminate i tunc enim
pcrfedc obedit lcgibusjiniuftus priuariuc dicetur,non qui in nullo obcdit , fed qui in aliquo non obcdit. Si vcro
ea
fcilicct
ibi, Addifcentem autem, tandem probat. Conclufio ibi, Futuras ita^ue, qnx eft Prtn1 1 cipium pr^cdiilum omnino ejfe verum. Hanc primo probat pcr tria medja communia. Primum
vnum
4
,
contra negantemillud prindpium
33. condufionis 10. videtur exponi. 3
ibi
norius eo. Dcindc proponcns modum difputandi
idem.
diurti
2
& fimilitct quodlibet aliud animal,quod eft con-» Deinde
ibi
,
Citoautem
dcfcendcns ad opinionem Hcracliti
,
vtiijue
quu,
negantis
il-
ludprindpium,& oftendcnseum cfle fatuum improbat ibi
,
Totaliter
autem
,
vbi pom'lur quar-
tum medium huius vndedrnae conclufionis , falicct qu5d Ci affirmatio,& negatio funt fimul vera:
in fimplidbus fiue diucrfis.vt idcra eflc
nem,& non cfTe hominem , cadem rarione complexis,fiuc compofiris,vt fi affirmcm
homi,
& in
fcnfibiles,qua: ro-
duo idcm duorum cum fua ncgarione,fdlicct epEum duorum erit fimul vcta;& ita funt fimul vcrx affinnario,& negario,non idcm cfle horoinera
pcri'Antur in rcbus habecribus quanritatesjic erit
& non cfTc hominem;nam etiam funt flmul vera,
&
de qoanris , provt funt quanta , de his quat confequuntur ad ca,inquantiun talia,vt Gcome-
tia
tria,non concemens
aliqua de enribus, tiis
entium.
6
Conclufio
pamones
& mm dc fpcdalibus diffcrcn-
ibi,
Huicenim accidentia, c^,q\i6d
Mcdiumquia
magis viderctur eflc Phyfica^ quz putabamr apud antiquos cftc prima,vt patet <x his a\ix in fecunda probarionc 10. condufio^ alterius effct
,
nis 4. libri dicuntur in textu, vcl cfTe Dialcdicz,
communcs nuUius aunon Phyficac, non cnim Phyfica
vel SophifticaE, quac funt
tem ifbrura
eft
;
:
confiderat cnria inquanmra entia.
7
Conclufio
ibi,
Sctti Qper.
Qmniam autem •»/,
cum
ncgario huius torius
tom.ir.
fit
vcra.
j4dhucautemfinihil,e(k,q[i6i Aliaopinie Heracliti ponentu medium ejfe inter ihi,
& negationem;& omnes affirmatio' & negatioBesjmulpoJfunt efefalfa, efifalfa.
afiirmationem nes,
Mcdium
,
quia fi nulla propofirio a^tmariua
cft
vcra.Ticc iUa eade quac hic proponirar, erit vcra.
Conclufio ibi ,Jmtle diilis, cft,qu6d Opinio Pythagora ponentU iudiciumfenfm, vel inteUeSlut 15
efe menfuram rerum fenfihilium , vel imelUgihi-
lium eft,qa6d
ifla
eflc
II ConclaCio
JiuiMt fcientiaefi confiderare entia. li
libri*
Mcdiura , quia fubiedum ipfius cft vniucrfale ad fubieda illanun , vt ex medio 8. huius didtur in textu. Dcindc ibi , Efi autem ^uddam in entihus,
huius mdccirai, qua: poflunt ad fiy.rcdud. *
x
1
dpia rcnim fint fiibftantiz. Vigcfimaprima ibi, jidhuc t/rr«»j,eft,vtrumprartcrS7nolonhoc cft, compofitUm ex matcria,& fbrma,fit aliquod,fdlicct non compofitum. Vigcfimafecunda,& vlriroa , in hac panc ibi , jidhuc autem , cft, vtrum prindpia fint eadcm numcro,vel {pedc. Harum autem dubirationum argunlcnta , quat in littcra
facilius
rr
.
Medium, quia talia reduci pof^ funt ad vnum communc,& corum contrarieutcs ad vnam contrarieutem primam , vt patet ex ejfe.
ni«,eft,£adcm
ipfarum dubitationum,& loca huius do^fbins in quibus mucniri poflunt in finc huius opuiculi,
X. Ubri.
M «^
entta,
ibi,Exhihet autem duhitatitnem, cft,vtrum prin-
in
f4
& differentibutfpeeie.&gentre, cuiuf& de eoru contrarietatthtu, potefi
poncbant.Dccima odaua
Mathcraarica
Par»
7)e multis
48?
,
vtfcilicet itafitin rehusjicut vnuftjuif-
que iudicatttalts efi fMlfa. Medium, quia tunc
S
s
i
fe-
querctur
S^
9
Conclufiones
484 qucretiw oppofita effc fimul vera
Pv»
,
cum
diuerfi
iudiccnt contraria dc cifdcm. Dcinde ibi, Soliur»r 4Mf«m, poneos duas cadices errorum in iftis
j.libii.
qui ncgabant ifta principia, probat tandeni. ^^ Con^lafio ihiyfed&fimHiterattendereSd-»d ^/vfqtt* licct.qu^d ^ottefiftandMmvtrieiHeiudicioali*d hnne po- qHorum duerum conttaria iudicMttium, Medium,
Ctntlufttnts
iNmturc.^
quia oportet altttum ipforum , corruptum iudiiudir cantium fenfum,vel intelledhim habere,
&
cio taliter fe habentis
non eft ftandura.
ter mutari,vt
Totaliter
quia etfi inferiora
eft,
quintu-
autem inconueniensy
fint variabilia
,
tamen
qu6d
Im-f
pojfihite efi
omnesfimul propofitiones ejfe veras,vei falfas. Medium quia fi omnes fimul falfac efient, falfa.
Si au-
dicit
omnes
eife falfas, dicit vcrura.
li Coclufio
ibi
,
omnis autem fcientia, eft,qu6d
res
bilia
ditferenriam inter hanc fcientiam,& alias
liter intenditur in
dum eft in vcrificari
quarta
&
quinta parte huius
enim quandiu aliquid mouetur,nontermino ad quem , non poteft de eo
contradidio refpe
Tertiura ibi
res continue fluat
fecundum quantitatem.fccun-
quo ad
modom confiderandi ens. Conciufio ibi
1} eft
fere
,
, di^anim autemfcietttiarum, cadem cum fecunda fexti , & medium
idem.
14 Conclufio ihi,(jUoniam autem efi qutdam,eA eadem cum quarta fexti , & medium idem , licet ibi breuius deciaretur.
2J Conclufio eft
ibi
^uoniam autem qtwd
,
quid,
eadem cum quinta fexri,& medium idem
,
cct brcuius declaretur.
a6 Conclufioibi , quoniam autem efi quadam eadem cum 9.fexti,& mediura idem.
fcientia,e{k
27 Conciufio
crefcerc (quod
tamcn non eft verum ) non propter hoc oportet,qu6d fecundum qualitatem, vel
cft
/ecundiim alias difpofitiones moueatur:fubftantiaver^ magis accipitur fccundum qualitatem,
medio h«ec reperitio cohcluditur. 18 Conciufioibi, o^timumquidemigitur ,eQ:, quod Metaphyfica eft nobilior omnibus aliis
quam fccundum
fcientiis fpecuiatiuis.
quantitatcm
cmnia
fint
in
&
,
cum
quahtas
fit
nonoponct qu6d continuo fluxu. Quartum ibi,
fubftantialis
j
ita
jidhuc autem propter quid , fubit^ mutaretur
non
,
quaelibet rfamra
fi
oporteret ad iuflionem
medicipanem ofFerre infirmo quia ante non fieret pam's quamfibi poflct offerri. Quintum ibi Adhuc fiejuidem, fciiicet , qudd aut nos con:
tinuc akeraraur , aiy: non:fi ficnon propter rerii mutationem , fed propter noflra diuerfitatem,iudicamus de rebus, ficut aliter iudicat idcm homo quando eft fgnus , quando eft infirmus , & ita adhuc res perman^bunt fijcundum mutationem: fi ver6 nos non mutamuricrgo eft aljquod fixum
&
qux
iupcr
rebus^tem aliquo tempore. d habentef quidemigiturfiO:, ihi, quod Contra continentes iftos errores ex pertina-
text.
iftum
^w rationis, non pottfifaciliter, nec vtiliter dijpu-
jn
A
Lcwc loca ^^ Conclvifio
quia nihil concfedunt quod
eadera
ibi,
Palam igitur quod
dum decinia fexti
,
triagenera,
& ferc ex eodem
Medium quia de nobiHori
fubie(fio:quia fciiicet de altiflimo ente cofiderar.
^""^-^ ^»' , Dubitahit autem , eft eadem &raediura idem. Deinde con- pm^^^^ '°^ tinuans ibi, quoniam autem fimplictter rff/,ponit. gi. 30 Conciufio qux eft eadem cum 13, fexti,& Pars^. Jibri. medium duplex. Priraura per indudHoriem ibi, neqtte enim ddificatiua. Secundura per rationem ibi, neque inquantum muficum , (cilicet quia ens per, accidens , vt rauficum eflc grammaticum
29 Conclufio
cum
non
ibi
terria fexri
,
propric ens
eft
,
ciun
nOn
fit
vnum
;
vnius
enim fntis vna eft gencratio:& ide6 quia Sophifta Verfktur circa ens per accidens, fcilicet quantum ad faiiaciam ; dicit Plato non maic Sopiiiflicara efle circa non cns. 31
Conclufio
ihi,
quomodocunqttt autem ,neque
contingens , eft eadera
idem.
cum
15 . iexti
,
& medium
fit
ji Condufioibi, quod autem .fecundum acci-
contra eos,quarauis verum, vel probabile. dubitationesautem,e&, 17 Condafio ihi,
eadem cum 16. fexti,& medium idem. 34 Conclufio ibi , quod autem gratia huim , eft, qu6d Fortuna eft circa eaqu^ uint ab inteliedu.
tari.
Mediura
eft
,
Ad
qu6d Cum tenentibus eofdem errores nonpertina-
4ens, eft
citer , fed per aliquas rationes probahiles eis
Medium eftex diffinirionefonunz,
ipfos faciunt , difpMtare licet.
fortuna
, qu4 Medium,quia pof^ lumus eorumrationes foluere,vt iam patet ex didis hic,& intertja parte quarti libri. Deinde repetens vndeciraam huiusibi» quare manifeffum, pobat.
eft
fciiicer,quia
caufa per accidcns in his
qux fiunt
fimul vera. Medium , quia vnura conrium dicit priuationem, per confiequens nega-
ab eleftione fecundumaccidens propter aliquem finem. £t prira6 prxmittit quaedam praeambula ad diffinitionem ibi, qttod autem gratia. Secundo fubiungitcamibi,_^r«»
tionem
quia caulx fortuitorum, funt
18
Conclufio
traria
fcilicet
,
qu6d
^iTon conringit cctn-
ejfe
&
1
alterius.
Conclufio ihi,Similiter <<«/f,cft,qu6d Mfdiii
S9
li-
dum opioionem HeracHti credentisrcs continue
forma
,3
a^ &
non potenria.
vnaquxque fcientia inqiiirit caufas fuorum fcibir Hum. Hanc deciaratinduiSkiue in littcra aflignans
yndecimijfi
pocaui.
De Anaxagora autcm probar , fciHcet quia contraria pofuit fimul efte, cum ponerct quodHbet efle in quoHbet ,
tem omnes fimul funt-veraE,tunc qui
,
mundi debemus attendcre, plus lunt inuaria, & fecundum eire,& fecundum dilpofitiones intrinfecas, Secundum ibi, Adhuc autemfi motw, quia quandiu aliquis motus d urat , ipfum mobile eft in termino kquo , & itaaliquo tempore manere aliquod in rebus poteft tamen hoc medium conuenienter applicari poteft ad conclufionem vndecimam huius , quae principa-
*• ^** '•*• i *•
Heraclito pofuimus in
& iUa quiB hoc ipfum proponit erit
cft
fuperioraad quas tanquamad principaliores par-
Z*g* ad hac
Dc
cft faifa.
Medium
eftfdfa.
,
Primum jbi,
fcilicct
Anaxagora
praemiffis in ifto Hbro.
nuUa natura maneat aliquo ten^o-
refixa in rehus plcx.
//(pr
X I Conclufio ibi ,fimiliterautem,
1$ CaadcS\oc{lt,<\\xh^ Aliaofinio Heraclitifornentis omnia ejfe in continm fiuxu,& adep veloci-
/7
mmpBteft fimul veriftcarictmeontrdrio, fiuttum extremo.Mcdiam patet ex tertia parte quarti Hbri, lo Conclufio ibi , neque enim itaque fecundttm
rainatx
,
&
incenx.
infinitae
Et oftendit
& indeter-
ibi
,
"Bona
futem
°
:
MetaphyficjB. &
mala , nium.
qnas
,
iit
&
Qttoniam antem nuUum,
ibi,
quod caufa pcr accidens,
eft,
& fortuna, & cafus funt
quim cauia per fc cuiufmodi eft inMedium , quia omne per accidens cft
&
rum, Cai hiundi. Mcdium paret ex przmiila, quia prior
licct
pcr
icilicct
intclle^us
eft
quam
fortuna
lci,
&
Oeindcproponens duplicem ibi , EjiaHtem boc ejuidem, c8.
cafiis.
diuiiionem entis
adum
,
& potentiam & per dccenj ,
Przdicamenta probat ibi, ntn
autem mU-
efi
Concluno,fcilicet,qu6d Motut non
8
fhyf.ctm.^o,
prdter
.AiU.AndreM
dum
eji-i-primdipfis
res.
Aledium, quia onmts motus
eft
fit
aliud
fecun-
resaliquorum Pracdicamcntorura , vt ficut Przdicamcntis non cft aliquod gcnus com-
munc iia in ipfis motibus non eft aliquod genus communc diftin^hun ab aliis. ,
Condufio ibi tvnumquodque 4«r«7n,eft,qu6d
59
/» omni genere inueniuntur priu4ttioj& habitutfeu imperfeHum. Hanc declarat induferfeHum,
&
idliuc in litera.
Medium tamen cius podet
£x
& 15. duodccimi.
3 1.
40
decimi,
ConcUifio
habcri
lum iftorumeft ncccfle incfle motui , ncc ratione
Quare motut , cft, qu6d
ibi,
Tot
&
motus non cft £tatcm earum
fecimdum diucrdiucruficabittu: ipfe motus:nam ipecies fubalternz motus funt fcx quz ponuntur in^^oftpradicamentis. Deindc ibi , Diuifi* OHtem, dimniens motum fcilicet, quod motus eft ^6lus cntis in potentia inquantum huiufinodi. Probat confcquenter ibi , .^«i*/ autem ver* dicialiud przter res
,
&
mm. Conclufio,fciiicet,qu6d^«i«
41 tis
,
ncc rationc tcrmini
inpotentia
&
&
impcrfedorum
,
vt patet in
,
,
eft,
eft
homo
,
& quod potentia fanum
,
fiuecurabi-
tamen hzc fccundum rationcm: alias G idem eflctlecundum rem & rationem, homo inquantiun liomo , irtquantum potens fanari, & fimiliter inquantum potcns infirmari, pcr confcqucns fanari,& infirraari cflent idcm : curario autcra non eft hominis a6his, inquantumhole; diffcrunt
&
mo aliis fcmper fanaretur dum dlct crgo cft a^s inqu^ntum eft in potentia fanum, (eu cura,
,
bile.
Conclufio ibi, Sluodquidemenim.dk^hii Motus eft aBus. Medium, quii ciim vnumquodquc mobilium quandoque fit adhi , quandoque potcnria , oportct, qu6d vnicuique talium corrcipondeat aliquis adus i crgo zdificabilis inquantum zdificabilc , cft a<Shis , aut ipfa zdificatio , aut forma domiu fed non forraa domus , quia quandoiam eft , non eft zdificabile , fcd a;dificatum etgo zdificarip eftadus ipfius taCs autem 43
;
;
:
&
eftquidam motus, fic de aliis. Dcindc oftcndcns fuam di£^tionem raotus bcnc aflignatam Scoti Oper. tom.
IV.
illo
fit
motum inter impcrfcDdnde oftcndens qiiare motus
indcterminatus ibi
,
cur
autem videatur.
Probat Conclufio, fcilicct, qu6d Motus non eftfim^ 4j pliciteridem quod potentia, nec ftmpliciter, necpt'
62.
idem quod aBus. Mediura, quia tunc omne
nittss
quod
eflet in
potentia ad aliquod
vt ad quanii-
,
tatcm, aut adu quannim, mouereiur
quod patcc
,
cfle falfum.
46
Conclufio
ibi,
Motus enim a^tst, eft , quod Medium,quiaeft
tft aiiittimperfetlMS.
a^his impcrfedi, fdlicet cxiftcnris in potentia.
Cqnclufio ibi
47
qu6
efi
,
& propter hoc
accipere
,
dtfticile , eft,
IJocxjtx.^
vel cognofcere qttid
Medium patct ex przmifla, quiaquanto minus aliquod habct dc perfcdionc cntitatc, eo minus cft cognofcibilcPonit tanicnaliud medium ibi, Caufa autem^ fcilicct, qu6d ncc moms idem cft, quod priuario fimpliciter,nec idem quod poccntia , necetiam fimpliciter idcm quod adus,
fitmottu.
&
vt patet cx 4(. concluf. huius.
&
Condufio ibi, eft motttt enim mohili , cft, qu6d Aiottu efi in mcbili. Mcdium, quia cft adus
48
eius,
&
motiui aBits , eft , qu6
49
motura,
Dico autem inquantum
in
connumcrabant
€ui feu priuatiua.
4Z
qu6d Mottfi eft aSut exiftentis in potentia inquantum tale. Quia ctfi idcm fit ahquid quod cft cns in a(flu, & quod cft in potcntia ad aliud, vt idem
1. libro
capitulo, In his autem ante nos vocati Pytha-
tcm fecundum adum
ibi,
noc ratione at^us
cft
ad eorum contraria. £t oftendit ihi,Caufa autem inhoc , quare illi attribuebant ifla motui , fcilicet quiamotus vidctureflequid indeterminatum. Vndc, antiqui, fcilicct Pythagorici, qui poncbant dccem combinarioncs perfcftorum ,
quia zdificabilis inquantum zdificabilc, adus eft zdificatio,& curabiUs curatio i huiufinodi autcm funt motus.
Conclufio
,
ahquod ifh)rum trium moueri neccile eft quia non ihchoatur magis motus ab iftis, vcl terminatur ad caquam
Mottu
motus, quot funt fpecies funt mutationis fpecies entis iUitu , quod per motum proprie inducitur. Medium huius patct ex trigefima huius ; fi cnim
6l
cns, inconuenicntcrdixcrunt. Medium,quianQl-'
gorici
ijuid. 3
di£toientcs
:
Concluiio ibi,y7»^»riw/m««rf,eft,qu6d fortuiu , cafus non poftimt efte primz cauiz re-
«aturaquam
fi»rttm.
quod Ah)
,
qnia non omne illud in quo
Pars
CttfttnetMtcr
fcilicct
telledus.
tnrexe/tf^.y, 8. lib.
,
fubicdh
O3o etnelu- 57 fwus immedetuesfiemi-
Conclufio
44
pofteriores >
pofterius eo quod eft per fe.
Miste frtee-
4«J
^od aufem bene. Probat
cile ibi,
motum eflc altcritatem, velzqualiutcm, vcl non
Conclufio
36
&
forrunabona, qox quid iufortuquid fit cufortunium ,
etutem fartHHd
riuumdicitur
feomdum potenriam , moucns aufed non eft in adu nifi per
ifieibideq^.
:
50 Condufioibi, Quarefimiliterj c&jO^o^ Vntu , idem mottts eft aSittt motiuiinqttantum facit motum , eft autem motttt mehtlis inquantum
&
tnotiuumfaciteundem motum iSitmJciltcet qui efi in mobili,& non alium. Circa
fit in eo mottts :fed
iflas
l.Thyfj.e it.
duas conclufiones vlrimas ficproccdit.
ij.Ctnelnfi*. nes itmne-
diatefrtetdentes
h»-
betttur
1.
1.
Pri-
moponit cas, firailiccr ibi,C^ motiui aSlttt, Secun< d6 fubiungit racdium 49. ibi , Motiuum quidem enim. Terri6 innuit mediiun 50. ibi, Sed efi aBiuum. Quarto eandem conclufioncra declau^at per cxcmpla ihitQuemadmodum eademD^nAc oftendcns quot modis didtur infinitum in a&u : quia icilicct quacuor modis ibi, infiattum autem, c. $. 8c quot modis ens in potcnria, quia fdlicet tribus modis ibi, Adbttc oppofitione, probat tandem^ibi, Separabile quideiftigitur.
ji
Condufio, quod
fcilicet //7/{«f/wn»0ff«/?
feparabile a fenfibiltbut, vt fciltcetfubfiantia qua-
dam eftprincipium aliorum ( quemadmodum dixerunt Pj>thagorici.)Mcdiam triplcx. fi
infinitum
eft
Primum, quia
fubftanria,non erit diuifibilc,ciun
non fitmagnitudo , ncc mulritudo & pet connon crit infinitum proprie furaptum, feqimdurn quod h)c intcndimus dc- ipfo. Secim;
iequcns
Sr
3
dum
Hahnturbtf I.
rhyf.t.ex'
(^iadt.
Pan9-lib.
Condufiones
486
i\im ibi, Adhue ejuomodo , cft, qu6cl Magnitudo, rauUicudo (in quibus proprie habet reperiri infinitum ) non feparanturafubftantiis^cum fint accidencia ; ergo nec ipfum infinitum. Tertium
&
ibi, Adloitcfi, eft
,
qu6d
fi
ipfum infinitum fuerit
fubftancia, aut eft diuifibilis
plcx fubftantia
diim eos
,
,
co quod
;
& tunc cum principium
eft
fit
(ccun-
,
quaclibet pars eiuscrit infinita
fim-
,
ficut
quaelibet pars aeris eft aer,quod eft inconueniens;
& tunc ucut didhim eft in pri-
aut indiuifibilis,
mo medio, non eft propric infinitu,&
ita
accides,non crit per
ponebant.
Conclufio
52
ibi
fe principiu,vtipfi
Quod autem
,
qiiod I/ifinitum non
cum fic
in fenJihiUbui,
j. Thyf.t.(.l.
eft,
^
fer accidens, fiue paffio alicuita cjuantitatiSiVt
inf.
h»
pentur Utiut
efi
in fifnfihilihtti
,
fcilicet
ali-
Media funt fex. Primum ibi.fienimcorporum , fcilicet, qu6d nec corpus, tur,(^Scft.^ Fhjffuorum ^"^d determinetur fiiperficie ncc numerus , feu e]ui
1
;
:
naturales ponehant.
de motH
continuitas
:
enim
Mcdium
& tempori per motum, vt patct ex 4. Phyf t.c.99. & ?• hoc tamen medium hic 1
nortcxprimit.Deindeproponens
&
bulat ; fecundum partcm ,"" vt corpus fanatur quiaocuius; fecundum fe , vt iapismouetur deorfum. Proponensetiam ih\,Efl autern ali^utd
&
& in mouente
qu6d
,
tur moueri aliquid
fcilicet ,
totidem modis dici-
oftendens nihilominus
ibi,
Efi autem ali^uid rnouens , quod quinque requiruntur ad motum fdlicet mouens, mobile,tempus , duo termini fcilicet a quo , ad quem, :
&
&
:
motus. Proponi^tandem. Conclufio ibi , Qttt autem non fecundum
ipfius
J4
accidensy(ci\icet
qucd Mutatio fecundUm fe,non
nec corpus fimplex , nec compofitum poteft elle infinitiim. De compofito probat ibi, Compofitum ejuidem enim. fcilicet, quia cum elementa fint finitain numero, fi compofitum efter infinitum fecundum quantitatem,oporceret vt alterum coponcntium ellet infinitum fecundiim quantitatem,
dicit elleaccipiendam.
vnum infinitum occuparet totum
De fimplici autem probat ibi , Neejue vnum, fi enim aliquod quatuor elementorum, vel aliquod medium inter ea , quod aliqui ponebant
ipatium.
efle infinitum
ciim illud habeat contrarietatem
,
ad alia, deftruecet omnia. Tertium medium ibi, jidhuc autem fenfihite,shi fupponitduo. Primo fcilicet qu6d omne corpus (enfibile eft in ioco.
Secundo , qu6d idemeftlocustotius , &partis. Deindc arguit fic ; Si aliquod corpus fit infinitum, aut erit fimilium partium, & tunc femper aut moueretur extra locum in quo eft , vtpote Ci loco non naturali , aut fempcr quiefccret eodem ioco , vtputa fi effet in loco naturali, quorum vtrumque videmus efle falfum de corpo-
cftet in
in
poribus fenfibiiibus naturalibus
milium partium,
qucndam aqua, nitae
& tunc non elfet vnum,nifi per
contaiShim
& acr.
aut dlct difli-
;
leu contiguitatcm
,
Praeterca, aut
illae
fecundum fpeciem ; aut
,
ficut
partes eftent infi-
finita?
:
fi
finita:,tunc
oportcret faltem alteram ipfarum cfTc infinitam fi
autcm partes Fflenc
infinit*
:
lecundum fpeciem,
tunc oport^ct loca naturalia efle infinifa,& etiam elementa cflcrt infinita , quorum vtrumque eft inconueniens : videmus enim loca naturalium corponim fecund^m fpecicm efle finita , vtpote furfum,
& dcorium & eiemcnta efle finita, alias ;
clcmcnta non poflent cognofcL Quartum
ibi,
qu6d omne corpqs cum Icue fccundnm opinionem antiquo-
Totaliter autem-, fcilicct fit
graue, vei
rum poncntium corpora elcmcntorum
csleftia cfTe de natura
mouebitur furfum aut dcorfiim, yei ad rriedium : in corpore autem infinito , vel in cius ioco
,
non
cft tales
Quintum ibi, Adhuc
omne,
afHgnarc difFerenrias. fcilicet,
quia fenfibi-
& difFcrentiie loci funt determinata» vt fijrfum, & dcorfum &c. Hacc autcm corpori le corpus
,
,
infinito
autem
,
non conueniunt. Sextum fcilrcet
infinitum,
cum
fiuc parres, vt
5
}
,
quia impofnbiie
ibi, Totaliter eft
corpus
efle
hnbeat determinatas difFercntias,
prsdiAum cft.
Conclufio
ibi
Infinitum per fhtts
,
Roriis.
Huius autem probationem ex induifciono
Conclufio ibi, Permutatur autem, eft, quod Tresfmt permutationes ,fcilicet exfuhieSloin non
S$
fuhieiium
,
cjuod efl corruptio
fuhie£lum
,
e]uod eft generatio
ex non fubieElo in
;
& exfubieSio
;
,
cft
,
in
Medium, quia toties poffunt tcrmini mutationum opponi nam non fubie<5lum non opponitur non fubiedlo , fiue negatio negationi fimul enim verificantur de eodem duae nega-
fuhteSlum.
:
;
tiones.
Conclufio
56
Generatto non
ibi
,
Si ita^ue non ens
efi mottts
,
,
eft,
quod
Medium du-
nec ejuies.
Primum, quia non ens, fiue ens in potentia , non mouetur, nec quiefcit :qu6d autem generatur eft nonens , fiue ens in potentia fimpliciier. Secundum medium ihi , fiornne, eft, quod omne quod myuctur, vel quiefcit eft in ioco quod autem gcnerarur , cum fit non cns, non eft in ioco. plex.
fimphcirer
&
:
f
7
qu6d
Conclufio ibi , Neejue ttaejue corruptio , eft, Corruptio non tft wor»
65
opponitur motus,vel quies vt patet ex ^.Phyfic. autcm quae opponitur corruptio;
t.c.jj.generatio ni,
j8
noneft morus, vel quies,vt patet ex pra:mifla. Conclufio ihi,^^omodocun<^ueautemomnis
qu6d
tnottts, eft,
Illa
mMtatio,ejuteft exfubieiio in
, fed non HUmtitatio ejua efi ex nonfubieSio in non fubieEium, vt patet. Vocatur autem fubieftam quicunque terminus mutationis affirmatiue propofitus, vt albiun, nigrum, huiafmodi. Deinde proponens vnam conclufionem, quam probat irierius ex quibufdam aliis
fuhieEium
,
mottts eft
6
prius oftendendis probat
tandem
ibi
,
fecundum
fubftantiam autern non. Conclufio , fcilicct j9
Fro
his c»». , qu6d Aiotfts non eft in clufionibm Medium,quia non eft ibi contrarietas. iege cim. \ o. Et nora qu6d motum efle in aliquo generc non x.fhyftc^ appcllat aliud quam rem illius gencris pcr motum commenttui-
fitbftantia.
rem ikidem.
induci.
60
Concl u fio
ibi ,Nee]ue in
Medium
Mottts non eft in adali<]iiid. tio potcft inueniri in aliquo ne, vt ftliquid
fit
fimile
fuam mutationcm, 61
in
Conclufio aEiione,
moms non
ibi
,
firic
,
motus vt
fubic(SH
,
mutatio-
Ntque facientis , eft ,^u6d eft
Duplicitfr enim ,
quiarela-
fed altcrius.
motus , ncc
mum ibi
,
ipfius
& aequale altcri, non pcr
& paffionenan cft
ad aliejuid,t(^, qu6dl
motus.
Medium,quia
rautationis mutatio.
Hoc autcra medium quatuor modis
quod dicitur demagnitudine quam Infinitum autem
trit
h»~
bentur c. y; Pars I o. lib.
Permutatur
ibi,
efinifiin contrariis, vel in mediu,vel in contradi-
& tunc illud deftruerenir,aut omnia:& hoc non
concluf.
auteTH,c. 10. quod tribusmodis dicitur aliquid permutarj, fcilicet pet accidens, vt muficum am-
numerum , numerabilis crit in infinirum. Secundum ibi, Naturaliter autem,{ci\icet,
poteft efte,quia
Trittitntu
motui per proxime
ineft
habens
f-<>.& 7»
^.
& de motu efuam de tempore.
magnitudinem,
qui, hic dieS
,
,
huius patct
,
probat. Prj-
quia motus non
cft
eo qu6d nioms non mbuctur: nec
:
Metaphyfics. nec vt tennini, hoc enim non poteft eflc , nifi cundum quod vna mutatio fucccdit altcri ;
In contrarifs autem non cft mcdiom, vt patc' '» ^"tt^- t-i» £*^««/# cx quadragefima oAaua,conclufione decin:ii.Dc"
riis.
fc-
&
fi
vnamquamque altcrara contingit cftc , vna mutarctur in quamcunque alteram quod non cft
inde oftcndens qiiid
poft
cenos
quaflibct mutatio habeat
cum
vcruro,
ininos.Et prztcrca ciim mutatio patct cx j4. huius
fi
;
fit
vni mutatio
6j
vnamutatiomutctxirinal-
&
ratione ris,
&
in
fic
primum
illa
;
fi
ejfe
cadcm
prior crit terminus alterius prio-
& per confequcns tollcretur gcncfa-
ri,feu mutari k rebus. ,
,
infimtum ; in infinitis autem non eft autem non cft prima gcneratio , ncc
confcqucns,
dem
tcrminus altcrius
eft
cum
icilicct
Tcnium ibi , Adhuc eiuf-
oppofita habeant
fi^ri
circa
&
&
cjiiu*
concludit ex hoc ibi, Giuare palamConclufio , fcilicet, qu6d Continuum habet in tllis, qua natafunt vniri ad inuicem.
nuum autem,
tcr-
in oppofita,vt
&
fi
c6tinuum,quia illud
fit
partcs copulantur ad cundemtcrminum,ibi/^flw|^"
tcram , mutarctur in oppofitam , vt sgrotatio in ita fimul aliqubd tcndcret in duo fanaiioncm , oppofita. Secundum ibi , ASiuc in wfimtum, qoia
487
quietes oppofitx , idcm, yf motus oppofiti, gcncratio 5c comiptio ; crgo aliquod cum gcneratur tendit ad corruptioncm ; hoc autcm eft impoflibile : oponet cnim ellc quod corrumpitur
dum generatur corrumpitur, ncc ftatim dum cft gcneratum. Quanum ibi, yidhuc oportet
vndc nec
Conclufio ibi,C^^«»
66
Ejfe confequefrter eft pritu a^uamtangi
,
^".^'T^
& tangi
quam coitinuumejfe. Medium cft, quia illud aquo non conucrritur confcqucntia hi autem termini fic fc habcnt, quod ad continuum
frtui
cft prius
:
& ad tangi fcquitiu- eflc cofcqucn& non c conucrfb, vt dcclaratiu: in
fequitur tangi,
litcra.
tcr,
Quare non ,<^xc6i PunRm, ridetMqud, nonfunt idem. Mcdium duplex cfl. Pri- y»ui «>fri
Qonc\\^\o
(>-;
& vnitai
ihi,
mum ibi, Hi* quidem, fcilicct ucnit tangi ibi
&
,
punda
vnitatibus
,
horum quidem
,
, quia pundis con**J^^^'*' autcm non. Secundiim fcilicet , quia inter duo
& in codcm
continuo oportct cfle aliquod mediiun,fcilicct, lincam,vt patct cx6.Phyf! intcr vnitaecs ver6 ciufdcm numcri non oponct efle
,
mcdiura.
materiam , fciHcctqudd ciim in omni niutatione
duo
requirantiir, fcilicet fubieftum mutabile, fcu
&
xnateria
,
oportct
ifta
tcrminus
duo dare
:
:
gencrario gcncrctur,
fi
non
fed generationi
Conclufiones Lihrt XII.
cft
aUignare matcriam, ncc eriam terminatur gcncra tio, ficut
nec tcrminatur difciplinario ad difcipli-
nationep, (cd ad (cientiam. Conclufio ibi , Qu»num dutem neque fub61 ftanti£,t.c.io.efi,
66
&
Medium
ntotus.
in
aliis
,
Primum,quia non
eft dupleac.
eft
vt patet ex tribus conchifionibus irame-
diatc pranniflis.Sccundum ihi-yHorum fwi»i,fcili-
cct quod in tribus eft contrarietas talis :
terroinns motus. Et exponit,
autem cft
quod non intcllexit
de qualit.^te fubftanriah,qu2 idcm cftrquod forma fubftantialis fedde accidentali, (ecundiim quara fubie<Jhim eft poflibilc , ieu alterabile. Et nota quod fitus non addit fupraVbi nifi dctetminatum panium ordincm ad inuicem. Vlterius, quia Habitus dicit quandam habitudinem indumenti ad indutum,ide6 eiufdem rationis videtiu: cftequod tion fit motus in Ad aliquid , in his duobus prsdicamenris. Item, quiaquando fignificat cfie in icmporc , tempus eft numcrus motus, adionis,& paflionis. Ex hoc quodprobat motum non efle in AAione ; nec in PaflSone , fbne fupponii non elfc raotum in Quando , quod cft :
LtgtlocAt{u*
""'**'-"* *
&
&
&
verum. Dcindc oftcndens quot modis dicatur ahquod Cmcl. itcem frtximi frt- cfle immobilc , quia tribus modis, ibi , ImmebiU cedentet
h»- autem,t.c.
Vusii^b
1
1
.prooat.
tum wowrri.Mediiunjquia quics,& idcm,cum quics
inde oftcndens ibi cfle
furfum
,
fit
,ftmiliteit
&quid
raotus habcne
priuatiomotusDc-
autem,
dcorflim
,
c.i 1.
&quid
quid
tangi
,
fit
&
quid intcrmedium,& quid contrarium fccundiim locum, quid cfle confcqucntet haberc, quid
&
Seqntntts qnatitcr conclmf.
Mhtn-
^4timt.
&
,
Suhftantia vero tres
&
&
&
diucrfitate principiorum fubftantisc, Sc aliorum cnrium.In quana parte ihi,Quoniam au~ ttm tres ermt, t. c 29. oftcndit ahquam fubftantiam fcmpitcmam cfle,& immutabilem.In quinta
ritate,
panc ibi,»w««r
quibiis eft
quod Mediafunt
Mcdium , quia mcdia funt
contraria.
muurio, vt patct cx
m textu
inter
intcr ca in
diffinirionc mcdii
mrcr oppofita aut crgo in contrariis, aut in contradidoScoti Oper. tom. IF. prartcrmilla :
appetibile,i.c. }6 detcr-
rainat pcnincntia ad pctfedioiiem iftius fcietia:.
In fexta
rirum autem vnamponedam. t.C42. dc numero fubftantiarum fcparatarum.
ibi,
inquirit
In fcptima
^crc
ibi,
^/ vero circainteUeSlum,tjC.^
:
mutatio vcro
cft
i.
videtar de prima caufa, inquantum cft in-
teUigcns,& intclledualis.ln o€taua,& vltinu ibi, Perfcrutantur autem, t. c. 52. a^tde ipfa prout ipfa cftbonum, fiuc appcribilc , fdlicet prout eft
& vltimum bonuratdrius vniuerfi. PofTunt
finis
autcm
huius
conclufioncs
Ubri
ad 78. rc-
duci.
Conclufio
I
Mcdiura
cft
,
quod In hacfcientia
quia fubflantia
,
,
eft
&
a/ritur
de pnnctptts etm.
primum
,
& princi-
& cft eadem conclufio cum tcrtia,quar& prima feptimi. Mcdiumidem. Hocautcm
palc ens, ri,
mcdium hic non expriminir,fed probat camquadruphcitcr.Primo ihi,Etenim fi totum,t.c.t.,Cci\\cet,qu6d fiuefitquoddam totum vcrcvnum,fiuc fit vnum pcr quendam ordincm fuarum partium confcquentcr fequentcr
fcilicct,
Cj
dc fubftantia confidcrarc.In fccuda ver6 i.c.$, agit dc fiibftantix forma. In tcrria principiis, fcilicct de matciia prineipia t. c.19. a^t dc idchihi,caufe autem ibi
cmnupermutatio. ,
agit
cipalitcr
cflc
Conclufio
r quo Philo ophus
in
fecundum fliam opinionem dc fiibfhi^tiis fcpararis principalitcr. In ahis cnim libri^ diiobus (cqucntibus ponil opinioncs antiquorura de huiufmodi fubftantiis, & cas improbat:& 8. panes habct.In ptima dicit,qu6d huius fcietiae fit prin-
habitum cfle.Probat tandem ihi,.Qnoniam autem
64
,
fnncipaltter de fubftantta
Conclufio ibi , fciUcet quod inter mobilia ^^ fcu mota lUudfolitm ^iefcit, quod eft aptum naficri circa
Libcr duodccimus
priorem,
/c
habcntium , oponct fubfbnriam
& alia cnria circ pofteriora & con,
ihi, faniliter
autem,
t.c.}.quia fubftantiacft fimplicitcr ens,
&
pcrfc-
ftum cns
Ampltm,
fe
,
habcrc.Secundo
ah'a
t.c.j. fcihcct
vcr6 non. Tcnio
,qu6d
,
,
fbla fubftantia cft fepnrabilis
pcr fe cxiftcns. Quart6 fcilicct
ibi
ibi, teftantur autem,t.c.^
quia antiqui , qui dc hoc tr.idaucrunt
S
s
4
toca
^'V
^^„
^
hiu
,
Conclufiones
488 totalitcr
&
,
prindpalitcr dc fiibftantia
principiis inquircbant
fits
xM.
)
alij
parris diftingucns fub-
& corruptibilem ficut & in fubftanria in(cnfibilcm,& iem^
ftantiam in fcnfibilem
,
,
piternam, ficut funt corpora fibilem
&
,
vt Pia-
(
cfle fubftan-
vero particularia. Dein-
dc in tprincipio fccimdae funt pianta ;
& eius
,
licct difFcrcnter affigna-
poncbant vniuerfalia magis
& principalirer,
tias,
,
& principia. Alij enim
rent fubftantias, tonici
caelcftia*.^ in infen.-
incorruptibilcm
,
fiue immortalern,
cuiufinodi funtfubftantiz feparatae ibi, Sttbjtan-
tU verh tresyX.c.$. probat
tandefn ibi
,
IIU quidem
Conclufio, fciKcer, quod Primi du<efuhfian.T de cotifideratione naturalu. Medium, quia
1 hunci.
<j» 1.
titjint
vtraque
cft mobilis.
Tcroa ver6 non
perrinet ad
vnarn fcientiam cum illis , nifi inquaptun? reducuntur ad vniim commune, vtpote ad cns.
Conclufio ibi,
3
6%
cft,
qupd Jn
Senfihilis vero fHhftantia,t.c.6.
fenfihtlthut fuhftantiis efi materia,
Mcdium duplcx. Primum,quia fubftanria fenfibimutabilis:mutatio vcro cft ab vno cotrajio, medio in aliud ; cum ipfa contraria non fint fubiedum mutationis , oportet prxtcr ipfa cfle lis eft
vel
aliquod aliud,quod lautcm
quod
eft
ipfi
mutarioni fiibiiciaturrhoc
materia. Secudurjiibi, u4mpliuSyCcilicct,
omni rautationc manet aliquid : fed ipfa contraria non mancnt oportet crgo przter ipfa efle aliquod tcrtium quod eft materia. 4 Conclufio ibi, Si itaqut tranfmutationes,t.c. y.eft, quod Materia eft tns in fotentia. Medium in
:
§^*ff. penul. i.VhyfSroti
quia
cum
quaelibct quatuor
tranfmutationum,
& non producere ipfam mat«-»
(aioncm rcrum, riam.
Nam fecundum veritateni, quamuis inteU primus
lc(Shis
virtutis
,
fit vnus quia tamen eft infinita habct irifinitatem , pluralitatem
&
:
&
idealium conccptionum
panc
infinita
fiu.
Dcindcdiftinguestriapjincipiarcrumimrinj^ ^,< feca, fcilicet materiam, formam, &priuarionem,
9
muuTetUm
Tresverofunt M«yi,t.c.j i.probattandem no-
ibi,
namconclufioncmibi , i^o/^M quodfit materia, t.c.i i.quac cft , quod Forma nongeneratur , ficut
Quod cft
cft materia, & aliquid ^ quo tranfinutaquod eft mouens primum, & id quod tranfmuratur, quod eft fpecies, & forma. Si ergo ipfa forma, & materia gener?ntur,& non totum,quod eft aes rotundum,fequitur quod tara formaquarn materiahabeant.raatcriam,& formam ; &ficibir tur in infinitu in materia, & forma, quod eft impofSbile: neccfle eft ergo qu6d nec prima forma,
Uir,quod
nec matcria prima generenmr. Haec
cum 2 1
.
forraara
,
&
compofitura
i4.ponittandem
t.c.
quihtifdam igitur
t.c.
,
ibi,
1
erat artificialis.
oportet fubieftum ipfius tranf^
gefima feprimi,
,
Omnia
qH
eft ens, in adku,
& potenria
;
ea verd
Medium huiui: patet ex quadra-
& ex decima
, quod habetur ex duarum conclufionum vnde non
mente arrificis, 12 QoncXndo ih\
rei aitificialis
,
prout
nifi
efl
in
,
Mouentes quidem
,
t.c.\6.
Videuluic,
6 Conclufio eft,qu6d Antiqui fuerut locfuuti de
effeilihHi,cauf
7
Quare materiam,t.c.\o. ibi, Omnia vero
Conclufio
eft
,
qu6d Licet
Quiamateria fuperiorum non eft fubieftum & corruptionis. Deinde ibi, Duhi-
generationis,
tahit autem,t.c.i
i
.oftendens,qu6d nec ex non en-
quod eft purum nihil ; nec ex non enre quod idem eft quod prinatio , nihil fit , nifi fortc per ^ccidens fcilicet inqnantum fit ex matcria quae cft iubiedum priuationis fcd fit cx non ente, prout non ens dicitur illud, quod non eft in aftu, fed in potentia. Probat tandem ibi, Attamen non te
,
;
,
:
tx quocunc}ue,t.c.i
1.
Concl ufio, (cilicct, quod Diuerforum diuerft funt materia. Medium, quia fi eflct tantijm vna materia,& vnum agcs, ficut ponebat Anaxagoras vnam materiam , vnum intelleftam efle principium rcru,non poflet tanta diuerfitas rerum efle 8
&
produdta.
Nota tamen, qu6d
cum hisyquorumfuntcaufeformales.Hanc de-
haic conclufio
non
Conclufio
,
quara videtur intendere
ibi,
Si
1
Tj
1.
Hanc non probat
-
1
•
htc : quia
non
r
n.
eft praelentis
de incorruptione anims. Conclufio ibi, Palam itaque, t.c. 8.
nc-
^
,y
gotij difputare
14
1
dem cum
vigefima
'tertia feptimi
,
&
eft
ea-
medium
& concluditur cx dccima huius. Dcinde in principio tertiae partis proponcns qualitcr principia funt eadem , & mouens dchoc ^"* idem, 1 5
&
J-'*-
' dubitationem ibi, Duhitahit autem, t.c. 9. ar,,., gucns duobus mediis ad panem negatiuam. Pri- au.l'!^ lok. mum ibi, Sed incotiueniens,t.c.ic/. Secundum ibi, Can.q 5.1. ampliui quoque, r.c.20. probat tandera decimam- ^hf :
quintam Conclufionem ibi , aut igitur dicimtu, tex.c.22. fcilicct, quod Quamuis prtncipia rerum nonfint penitus eadem fecundum rem ,funt tamen eademproporttonahtltter.
Medium,
qi^ia ficuti
in genere Subftanria: eft darc caufara
Anaxagoram forte , dequo hic loquitur , qui ponebat ihtelleftum illum limitata virtutis in eo quod ponebat ipfum indigere materiaad produ-
primo cxemplarirer quanttim ad principia reriun intrinfeca , fcilicet raateriara , & fonnam,
tra
j.i.'^X, e^
Mayro. Auautem aliquid tnanet pofieritii,t.c. 7.eft,qu6d Li- reo de cau. cet nulla forma prior fit quam compofitum tempo- Tro ij. «»re : aliqua tamen manet corrupto compofito , hcec ''*/ '«J* autem eft anima , «0« au^cunque, fed tntelle^iua. ff "*'^/'^*»» "b.i.d.16.
tem
:
8./««
'
&
accipienda fimpliciter tanquam vera, fimiliter neceius medium non enim concludit , nifi coneft
g*^*^
plararexemplaritcr, fcilicet, quia fimul eft fanitas cura fano, figura cum figurato. cif I }
,
tamfuperiera, qttam inferiora haheant materiam vt patet ex j. h\.\'ms,tamen materia fuperiorum eft
€i,ti.t.btuu alta.
^9
:
materiam
materiafied imferfeHe.Wzac primodeclarat tan-
ibi,
huiut.
eft practer
"•^-^- buiiu,
oftaui,fcilicet,quia
eft,qu6d Quamuijcauftejficientesfintprioresfuif "tpofitumdi'
&
^*'
^*""'
5» aliqua T.c.t.i.Thyf.
formafeparatafitficutponehant Platonici,h
fiat
gendo opinionem aliquorum antiquorum,ibi, hoc eft Anaxagort, t. c.9. Secund6 eam concludit
concluf, 8.
qu6d
per contrarietate
quia duplex
Phyf-&
^?'-
quas fcilicct funt fccundum Subftantiam, Quali-
quae fiunt, fiunt ex ent^ in potentia.
t.
Suhfiantia autem,
4. fcilicet
eft,qu6d
c. i(f.
cadern
Conclufionemibi, »« i^^^'
ii.
t^
T.
eft
10 Conclufioibi, Po/?w^«<eriV»r, t.c.2}. &eft ^® ^'^*" cadcm cum 17. fepriroi , & mcdium idcm , licet yJ^J^ hoc medium hic breuiter pertradatur. Ant^Andrei 1 Dcinde diftingucns fubftantias per raateria , £th.q.^.pr»-
Co. ll.huiuf
4.
7-7^«"''>
fcprimi.
forraa anificialis eft accidens
1
'
tur,
tcxtu illarum
W.i.^.f.fV
'"*"
forma yt vlrima materia. Medium,enim in omni hec i.rhyf. mutarione oportet efle aliquid quod tranfinuta- q^^comc
mutationis efle in potentia ad vtrumque contra-
hahet,^
^'",**'
intelligendum de vlrima vit.T.rhy^A»
rium, aljas noneflct fufceptiuum vtriufque. Conclufio ibi, Qmniam autem duflex,t.c.Z. 7
Idftn Jg.i.
d.i.par.i,
^'^''>*q-7-
tatem,Quanritatem,& Vbi, alicuius generis
l.Vhyf.t.c.
eadem matequantum cft cx
poteft ex
,
&
ria produccrc diuerla,
neemateria,
natMrales,t.c.s.
hu'tu4 le»*
1
ita
tur
,
&
& in
materiam aliis
,
moucn-
& forraara & priuationera,
generibus.
,
Hoc medium
declara-
,
&
8
.
Metaphyfic^. & priuatioflem,quae prxdi^b funt ibi
,
Quoniam
Secund6 autem ifta quatuor docetad tria reducere , inquantum mouens, forma coincidunt in idem fpcdc,ibi,.^iMaM«» Mtttm mouens in Phjf^ts,t.c.i^ inttem non folum,x..c.t^.
& TA49.
1 1.
ft^r.x.ffAui.
ijrut
fu*. c,
A.y-ihyfj. t.%.
6
Conclufio ihiy!Adhucpr£Ur,t.c.ii.c^,qxi6d Frincipia rerum aliquo modofunt eadem numero. 1
Hanc declarat triplicitcr. Prim6 per hocqu6d primum mouens eft vnum numcro, ibi , Adhnct Secund6 per hoc,qu6d illa eadcm quac funt principiaalicuius fubftantiaj.funteriam principiafuo-
rum accidcntium '^XyQ^niam 4utem,uc.ij .Tet' hoc quod
tio per
in fubftantiis corporeis eft dare
tentia conucnit
non
Zegtt.d.t.
cfle.
Conclufio ihi, Amplius igitur, tcx. c. ^ o. eft, K]a6d Huiufmodifulfftantia eftimmaterialU, cjuia 23
eft fempiterna.
Mcdium,quia non
poteft
efle,
hic,& in
z.
&
de hoc
ibi, Amplius
autem alio modo,x.c. qu6d Mioetiam mtdd ejuod diiium ejl in,
Conclufio
17
x6. cft,
Stotiftie
:
ii.Com.lj.
fubiedum gencrationis & corruptionis: 9.huim hane n cnim dc omni materia hanc cum fuo medio txfrimitjq.l.
conclufionem intelligas,fcquerctiir nullam materiam cfle in corporibus fupercasleftibus , quod ell
i.d.i.
contra tcrtiam huius.
Prim6 mouet dubitationenj
ibi
Igttur
,
(jttamuu duhitatio. Sccxinab ibi, Videtttr enim^-
guit contrarium,fciIicet,quia fequiranfi eftadus, cft
erit.
*
qua: cft
ccdit.
Ariftotelis
tttr
anendas huius vigcfimamteniam conclufio- ydift.x. ncm,& cius mcdium,non «xcludit omncm mate- Cemmitator •J.huiM com.. riam k fubftantiis fpiritualibus fed fbliim illam,
opinioncm
«preflius,funtanimata, funt caufa generarionis,& corniptionis in iftis inferioribus ibi, Dein-
ria difcuti-
ter
24 Conclufio eft , quod ASiiif eft fintplicior, quamfuapotentia , &prior. Circa quam lic pro-
fecundum Ca:li,&mundi
q.l.
Htc m/Ue-
non
vt patet ex decimaquinta feptimi huius:fi diHgcn-
cipia aliorum,vt corpora cacleftia, quae
aliquas priores animatas, quae funtcaufac,& prin-
JiMtmahm'
489
& j)otcnria,& non cconuerfo. Tenio ibi At ,
verofihoc,tex.c.iO. Arguit ad propofitum,quia
potentia
quam
fimpUciter prior
fit
a»ius
;
fi.
fequc-
iut concluf.
habttHr 9. fer t»-
hmm
tut», diftin-
j 5. huiui funt principia reritm proportionaliter ea~ dem, Medium , qu|a ficut a(3ais poteniia func prima in vno genere ; ita ctiam alio gcncfCjlicc^
&
gue t»men de difFcrant in diuerfis duph'citcr. dilu
^
ttnti»
fo-
cum
Sctt.itJA.
jrcperiuntur
codcm modo
;
in quibufdam fubftan-
& corruptibilibus cft a-
vt in gcncrabihbus
riis ,
Primo , quia non
€tn$ in pptcnria. Sccund6,quia in diucrfis funt diucrfa ficut diucrfbrum diuerfa; funt materia;
formaE.Vndc
ifte
poteftreduci ad illum
Luius
,
fcilicet
,
&
modus identitatis principiorum ,
qui dcclaratus
inquantum
aftus,
cft in i;.
& potentia ppf-
fimt reduci ad illa tria principia intrinfeca,dc qui-
bus iUtttm »i k*CCMclMfumitf.lmeif.
ibi diifium eft.
1 Conclufio ihi,Adhuc autem videre,tcx.com, i7xft,qu6d Principia rerumfunt eademvniuerfa-
liter.
Huius dedaratio
funt principia
eft,
omnium
quia a£tus
& potcnria
principiatarum
fed
:
ta-:
riqui volcbantjdiccntes
:
fuifi[e,Iicct
t6 ibi
,
nos ad fblutioncm huius qusftionis , ad prsccdenria,fcilicct ad tcrtiam partem Kbri noni,vbi dc hac plurcs conclufioncs habcntur. Quint6 ibi, QuodautemaBus, tcx.co.31. Confirmat hanc 24. conclufioncm. 2j
Conclufio
ibi
qu6d Falfa
eft
Dcindc , rccapitulatea quae dcclaraucrat inhac partc 4 dc
rerum
identitate pfincipiorum ibi,^<«r* yerg <jux prin-
opinionem
com. z8.
Conclufio
ibi,
,
chaos , vel noElem
,
Gluare nonfuit,tex.
optnio antiejuorum
, ia.
eft
,
com. 3 2.
,fimplicem priuationem
Ariflotelis
Hxc
cnim a<9^s
maquartajfi
,
fequitur cx vigefi-
eft fimpliciter prior
quam
•ti.q. Centi-
quod Eft darealiquam fuh^ahtiamfempiternam immortalem. Medium,quia funt aliqua accidetia fempiterna,vt motus,& tempus Jlcut pro-
potentia, oportetquod fempcrfueritaliquid
batur in 8. Phyf.& hoc probat etiam hic de tem-
pore fuerit nihil. 26 Conclufio ibi,//<j^«f periodo femper,
Ugij Ock^*m T.e.io.lih.4.
fhyf. r.f.119. <^
,
&
porc-quia fcilicet fi tcmpus inciperet defincret, Lege hunc poflet cfTe prius,& poftcrius antcquam ipfum te-
infr».
lib.2.jt.i.f.i.
pusellct;& hoc
tcmporc. fed eius
cllct
dare prius
,
& pofterius fine
Et nota quod hacc conclufio
medium
falfum
eft, ficut
eft vera;
& medium ali-
quarum conclnfionum fequentium vcrarum , de quarum tamen falfitatc difputare breuitas iiichoata non finit. 20 Conclufio ''Aii,At vero/t,textx.yi. eft,qu6d Huiuflnodi fMbHantia mouens.
Medium
,
eft
femper aEtu agens feu
quiaalitef motus
non
eflet
x-
ternus.
ABtufunt 1 1 fingularium i.huim, fjr principi» j.
huim.
Conclufio
ibi, IVihil ergo, tcx.c. 3 o.
eft,qu6d
Adfaluandam aternitatem mottu non valetpofitio Platonis, ponenti* vniuerfaliafeparata.necetiam
pofttioaliorumponentium alitjua aliafefarata , vt
Mathematica. Medium, quia nec vniuerfalia,ncc Mathemarica pofKintefle principia motus. x.dift.i. f.i XX Conclufio ibi, Adhuc nequefi
fcilicet intrinfecm.
Medium, quia quod eft
in
po-
moUsExtitit.
ponenrisgencrationcma:-
vigefimaquinta
1
ip.cft
ne imagiag
:
i%.d.i.q.^.
9
PtincipU ttt
dicentium fuf» ckaosfi-
>fuijfe tempore infinito femper enim fue- Heftid. in runt eadem in fpecie , qiiaj flmt modo fecundum Thtogtnt».
ternam.
^uoniam autem /r«,tcx.com.
dd hoc imperfe(9^c dixerint. Quar-
Potentia quidem igitur,tex.c.ii, Rcmittit
principia numero
cipia, tcxt.
&
&
&u
eft
vt declarat in littera.
no^em.id eft,fimplicem
priuationem rcrum fuiflc temporc infinito ctiam fequcrctur,qu6d motio ruhil cflet, qifia nihil quod cft in potcntig potcft ad adum reduci, nifi pcr aliquid aUjid aCtii cxiftens:quia marcria a fe ipfa non mouctur ad adum, fed per aliud flcut dcclarat in lirtera:& per hoc abqui antiqui ficuti Lcucippus Plato pofucrunt femper aliquem a-
mcn licet eadem fint vniucrfalircr,ditrerforum umen fpccic & diuerfbrum numero diuerfa funt ,
Pais 4.1ib.
rctur,qu6d aliquando nihil fuiflct,ficut aliqui an-
adu
perquod ca qux fimt in potentia , ad aAuni reducjmtur & ita non eft darc quod aliquo tcm-. ens
,
:
t.c.34.
Hsheturv.d*
cft,qu6d Oportetfcfnperefte aliquod .fgens vntfof- Gen.»dfitsem
Mcdidm, quia cx quo motus generationis perpetuus,oportetqu6d habeat caulam perpc-
miter. eft
leee com.
i
^,
f»ctunteti»nt
tuam mouentem adlu , quam intelligit efle pri- fro fequmtibm conclumum mobiIe,& motorem ipfius. 27 Conclufio ibi,5» autem deheat,text.
hahtns ad
ifta inferiora.
Medium,quianon fblum
Idcm enim inqitMttum
inuenitur in inferioribiis perpetuitas generatio- idem femfer nis,fcd ctiam corruptionis ; ide6 oportct quod f»cit idem.x.
&
caufcmrab aliquo diucrfimodc fe habentc ad hxc dt Gene. Tc,^6, inferiora, perhoc autem intclUgiturcorpus mobilefecundum Zodiacum.ficut SoI,& alij planets:qui fccundum approxiinationcm,& elonga-
&
tionetft ^ jta quod
nobis caufant diiicrfitatcm pr^diftam:
primum agens eft
cundum vcr6 28
caufa perpetuiratis, fe-
caufa diucrfitatis.
Conclufio ibi , Digniui
ergo, cft,
quod Pri-
mum iftorum eft digniw,t]uamfeciiduw. Medium, quia
primum
ctt
caufa pcrpetuitatis
S
s
5
,
fccundiim vcr6
Auic. met. d.v.
1
Conclufiones
490
vpro cliucrfitaris:vtruinque autem fimul fiimptura cft cau(a Isctt
*^P"- ^n
vtriu(quc limul fumpti.
Gondufio
ihi,Erffo fificfe habct, tcxt.c.?^.
Oportet <jMfr(re aUa priftcipta rerum, tid*c»ufis. e(l,.quod rf.hulm o» ficut Plato ponebat ideat , 0" Empedocles ittent
&
Am.y.mtt, timicitiam. Hanc dcclarat duplicitcr. Primo *•»•
&i
»>*-
{^uomam autein ,
(cilicct
quia
,
ibi,
modo poteft
ifto
mUimMtina- ''^1"*" gcncratio rcrum.Sccundo \)ai,& finon,(citit,nifi feeut
licet,quia
inttUiituwr.
les pofuit
ttiicom
I»^
ix.
al"S'
turji:cdi. .
(ciiicet Ariftotc-
&
'*«*#-
T,c. 1 8
hoc non poHto, quod
dc motu cxlefti, vidcntur (equi inconuenicntia qua: poncbant antiqui ,(cilicec qu6d ^"crit aliquando nox , vt praedidium e(i, (ic dc Conclufio ibi, Soluentur, tex.c. j 4. ,cft,quc»d modofoluHntHr dubitationa , ponendo fcHicet
30
e^ /»-
^*'
Ifio
motum fupery>rHm eaufare generationem,& corruptionem in ifiisinferiorihtu. Conclufio ihi,§ltiarefempiternum, tcx.com,
3 1
quod Trimum mebile,fiue ctelum efifempiternum:Sc hoc concludit patenter ex condufio34. cft,
ne huius quartae
partis.
Conclufio ibi ,£/? ergo ali<]uod,tex.c. 5 j. eft, immobii^uod Prirnum mouens efifempiternum 31
&
Medium , quia ficut eft
le.
dare aliquod motuni
non mouens,ita oportet dare aliquod moucns prinium non mobile, & fempiternum , (cih'cet ciim motum,qui eft (empitcrnus (ecimdum opinionem Ariftotelis:& huius primi mouentis fiab-
p«$
j.lib.
autem iftum continuat. Probat
'
*(*T%d
cx 12. huius. Deinde in , Mouet autem, t.c.36.
tandem ibi
,
^^ ^*^*^
^ appetibili,& a concupi(cibili fecund um &
prindpium ab
ipfo intelligi
mo-
intelleSius
ibi
vocat deduBionem,eo quod
& voluntas
,
peream
cuntur,& redipiuntur in ipfumprimum inteSigihile. Mediiim duplex. Primum,quia fcmpcr ifitelli-
quod nobis impoflibile eft , ibi , Sic SecundumJ ibi , Quoniam dileHio, fcilicet, quod cum dcle£btio fequatur ex git
,
&
enim femper.
adu
(vnde
& in vigilia fenfiis & intellcdusmagfpecie ver6 & in mej
ifl
,
cia)oportet
^ Conclufio
Q\io6i
^
ibi,
Eft auttm vnum,
,t. p.
tex.c.^y.cft,
idem. Mcdium, & fimplex non Cunt r r r r
Vnum,
.
-c
Conclufio ibi,v4f 'Wfrfl,tex.com.}7.eft,qu6d
j^
efi
prius in ordine appeti-
Medium, quia appetibile, &
idcm
inrelligibile
in rc, vel (e habent proportionabilitcr:
quod eft primum in intelligibilibus etiam primum in appetibilibus.
,
crit
.
fgj^ fjpg f-aitfa finalis.
"^
''"'^
tum
,
T^^3
•
etfi
Mcdium
non
fit
eft
ibi finis
pcr diftin£tio,
qui pcr
mo-
(cu opcrationem tcndenris in finem induci-
rurjncc etiam artc,vt (anitas pcr operationcm
dicjnalem
;
eft
tamcn
ibi (inis
rationi tendencium in finem
,
me-
qui motui,(eu opepraeoxiftic.
eftdcle(5btio
quod
nifi
,
Deinde
inquantimi prsterita, vel
in nobiliflimo aitu
autem
fit
nobiliffi-
aftus, eft intel-
Ie£his in apprehenfioneoptimi intelligibilis.
Conclu fio
4 hilife
ipfum
cft
,
qu^d In ipfo primo
intelligente, efi
intelligi-
multo altior,& perfe-
Elior deleSlatiqjquam in aliquo intelleEtu ipfum ap~ prehendente.Medium dupIex.Primum ihi,Seipfum autem intelligit , tex. com. 39. Scilicet qu6d cum , cx hoc attingit ad fuum intelligibilc , ad quod aptus natus eft accin-
intelledus intelhgit (eipfiim
: quia comparacur ad ip(iim,tanquam potcnad aChim ctiam cum attingit ipfum , tunc ad
gere cia
:
&
Conclufio ibi, .Quod autem eft quod cuitu gratia, tcx. com. 5 7. cft , qu6d In immohilibmpo-
36
tj.ii, d.i.
'*"** ^**''*
ipfius Intelltgentiiz dedtt-
madele(5katio:nobili(Iimus
autem
& ita
RatiojCjuam
intelli-
habita funt in qiurta partc.
fiint
^1T.\^!. «»/«.
qu6d IntelUgentia apprehendente, fiue
non
kilium.
jp-
,
futura,ingeruntdpled:ationem tanquam praefen-
InteHigibilu
Ipfum primum mouens
T,c.x. met.
eft
Primum mouens eftprimum in ordine inMcdium, quia eft (ubftantia fimplex fccundum adum , fua adtio , vt patet ex his qux
,
vnum
Sed»n
:
lia
telligibilium.
ibi
8<
confequens alia natnra inferiorum , quae a ca:lQ dcpendct hoc tamen (equitui ex eo, qu6d mobi-
eft,qu6d
3
fmfUx.
ccx,
moria , qua: iion fuat de rebus adu exiftentibus,
Conclufio
4^'^ vnum iignihcat metram,nuc menfuram:(imtnimvidctur plex autcm non, (ed di(pofirionem quandam,(ci^ fiipetiue ad jicct (ecuudum quam aliquid non eft ex pluribus. p. i.
,
37.
vniiatt
htbest.d.i.
Ex tali igitur principio
nae deleftationf s fiunt
3 3
pe
ibi,
gente ipfum primum rnouens, esl perfe^ijfma delc-
tus.
multtpUct
Conclufio
motum Horum au-
(enfiim.
^«f-' ?•"»-
Medium,quianon conringic alitcr (e habere,ciim fit omnino immobile,quod probat:quia fi moueretur, mouerctur primo motu , (cilicet locali circulari,(ed hoc raotu «nouet^nullu autem primum moucns mouetur motu quo mouet,ficut primun» alterans non altcratur. Deinde ibi , Et necejfitas^ t. C.38. Oftendit qus fit neceditas primi mouentis inquantum cft principium primi motus, fcilir ect ncceflitas finis. Intelligentia enim quse eft motrix caeli, mouctpropter ipfiim tanquam propter finem, fine quo bene cfte non poteft:necefiarium enim cft illud quo cft violcntum,& illud fincquo res non poteil bene efle , vel omiie illud quod non contingit aliter (e haberc.
& amorem
tem prima , trigefimamlecundam Conclufioncm} quod ipfiim appetibile,quodeftprimum moucns,
dcfiderandi eft
^5
»w«^w/,ccx.c.58.eft,quod Primumeftnecefiarium.
dependent ab immobilibus, &ex co qu6d ca quae funtad finem,dependent ab ipfb fine. 40 Conclufio ibi, DeduBio autem, tex.com.3 9.
^fedium, quiaappetibilia fccundurn (enfiim cx co,qu6d dcfidcrantur, deleciantur, creLtge Lttniulphumibi- duntur cile bona. In primo autem mouente non *""' cft fic , imo cx co defideratur , vnde principium ^.difcutitur.
:
ftantia,eft a£lus,vt patet
per intclligentiam, fiuc cognitionem,
effe-
Condufio , fcilicet quod Mctus localis eft omniummotuum. Mediurnj quia eft motus Infrincifin primi mobilis. Cum enim primum mobile fit •'^/«^ Fcmpiternum,vt patet ex 3 i.huius, oportet qupd ^tT /»j^*e'* tnoueatuc tali motu , qui non variet cfie ipfius, iittfdem. nec aliquam dilpofitioncm i;itrin(ccam (olum autcm motuslocaliseft huiulhiodi. 38 Condufio ibi , Quoniam autem eR quidem 37
primtts
35)
primaE caurae,cuifeconformarcintendit,
£lum Itsnon
quem ipfum mouens mor
pcr
com. 38. eft, qu6d ji primo mouente dependet calum , & videmr (cqui Deum efre cau(am efficiencem omnium (ecundum mentem Ariftotelis pcr
Oftendens pcr qucm modiuti primus mouens moueat , fcilicct licut appctibile , 8c intelligibile mouent appetitum,&intelle<Slum nonmota ; pro eo (cilicct,qu6d Intelligentia quae mouet calum,
fnoue»t
modum
uet mobile,& pcr ipfum alia mouetiir,probat c6fequeter '^ait^^itjuide igitur aliquid moueur,t.c.}i.
cau(et
principio quintae partis ibi
An
rcpctens
ipfum rcducitur ; rcducitur ad aclum
ita
intcllcdJus Intclligcntis
&
dcledarioncm magnam afiequitur, vt patet ex prxmifia ; multo maiorem ,
ipfiim primum incelligendofeipfiim:quiapropter 3uod vnumquodque , & illud magis. Virtutem
primi mcdij tangit
Secunmult6 maior deic^btio eft in Deo , (eipfiim (emper incdligence , quam pofTit eile aliquando in nobis: lius
ibi
,Sluare
illud.
dum ibi,^« »^«"<^y2r,tex.c.35).SciIicecquia
fed
Cauf»
efi
^^"^it ."l"^'*'
.
Metaphyfic^. fct!
in nobis eft hoc,<5n6d
cum dcipfo,
intclleifhis^fiuc in-
Medium, quia videmns vnumqucmque planetarum diucrfis motibus ferri. Deinde dicit qa^d wlt affignare nuraemmmotuura caclciHum (ecundum opinionem antiquorum Aftrologomm,qui(ciUcetcrant
fuus adus, fiue
fanofi tcmpore fHo,ibi,5r
vcl dc ali-
qua exccllenri vcricate aliquid intclligimus , cft quandoquc iucundirasmaxima. 41 Conclufioibi,£f vttaoMtem vtupte, cA^qaod Eft vtta.
Medium , quia adtus
telligere eft vita;
Deus autcmcft
fuom intclligerc,
vt patct cx 11. huius,
magis infta 6o.ooncluf Conclofio ibi, AStu autem 4)
45
^,tx.}9.cft,qu6d Detu terna. Hsc (equitur ex ius.
eft
per figniun
qttod. fecMndkm
vtta opttma.
j
& fempi-
& ex 41. hu-
Deum. Aliud qu6d ex eo qu6d
fcilicet
,
& patcbit
& fcmpitcrna & vita apud & inde cft, nos in folis animalibus apparct quod a vul<^ dicitur animal fcmpitcrnum, & opdmum:vndc manifcftum cft,qu6d vita, & diiratio
Detis eft vita oprima,
,
,
conrinua,& a:tema
cft
Deo,hxc enim cftDeus,vt
bentnr <j. i
i.i.fciUceti*
^iatn^ue avtem pMtabanty
t.c.40.eft/iu6d Falfa
opinto PythjgartcorMm,&
Conclufio ibi
eft
£gMcippfJtcentiHm non efe nobtlttatcm in prtnctpio hniMCtKodt. Conclufio hxc patct ex pratmiflis
9*^*^"^. reel,&
,
44
.8.
conclufionibus
«>»•
iftius qutnta: partis
:
addit
tamcn
mcdium,(cilicct quia ipfi non habent rc5him moliaam ad diccndum hoc;pofuetunt enim iftud ex
ftrfeaitne ctuft. intriit-
principia, (vt fperraata
,
& fcmi-
^UrMir r*
na)e(rcni imperfe^fhota fuis principiaris
:
hacc au-
&
tera
/***•
hoc qu6d aliqua
j.
i.d.j.q.j.
funt prima prindpia
vt dedarat in
,
li-
Pais 6.li\>. j)e nmntr»
eft
autem,i.c.^ i .eft,
ctiara infinitam,quia nulla
magnirudo
cx quinquagcfiraa vnde-
dmi. 46 Condufio ibi,v4r vero ijuiay tx.41 .eft,quod <primum mouent nec eft pajfibile , nec alterabile. Mediura ,'quia k quo rcmouctur prius , & pofterius morus autem localis,qui.cft primus,yt patct
^.
LMdMlfh.
^^- ^•**'
:
gg
cx }7. huius,reraouetur ab eo,' vt patct ex } 8. huTx.t7.i!yi»- ius. Deinde in'prindpio fcxts parris ibi , f^/r«»» ^' aMtem vnam, t.c.^i.o{iendens necc(Iitatem,& nur«d»«i»«< j^gjynj fcparatarum (ubftantiarum ponebat tanLete
t.etli
'
i^jM. clr
in quibus .
.
camus ab iis porifllimc dodoribus. Poft hoc ponit y^^ '<*V\. opinioncm cuiuiHom Afbologi Eudoxi,qui ponc-
i.Ctli ^mid
&
bat in ca\o (phzras }5. per con(cqucns toti- CemmttHttr dcra motus ibi, EMdoxus (jttidem igitMr, tcx.c^y. /*>'''•
Deindc ponit opinionem
alterius (ciUcet Callip-
pi,ex cuius pofirionc colligit cfle (ph«ras 50. vel
modo
alio
qu6ddebcat
47.1icet videatur
collige-
re 56.fi perfcde pofitio Callippi rcfpiciatur
non
his pofirionibus ,
:
led
de hoc curandum , quia parum valet. Ex
eft
condudit
^uare exfubftan-
ibi,
t.c.48.
g ConcluCo,(cilicet,quod To/o^crtrtf/Tfyi^immobiles inctlo , tjut fint ftantia/ feparatat ,
5}
&
dem ibi yNobi^ oMtem ex fuprapofitii,
cc.4 \
cjuot funt fphirt
mobtles in ctdo yftMefint fot tjuot pofuit
^4
ConcluiiO ibi,5f autem nuUam, tex.c.48;
eft
(eparatamm
cft (inis,
plttresfunt motus caleftes
,
cjuitm fint fphtr£,fiut
Mediura , quia non cft lario proptcr (c, (cd proptcr illud quod ferrur ; & ideo quot bu<*mobilia.
nes funt,tot lata efle oportet. ibi, Qvod autem vnumfit calum, • q.imoJU^' qu6d Tantitm vnus eft mundtis,cjui cttli !J^ ndmine defignatur. Quia fi eftcnt plures in fpedc f]^ i^it^'
Conclufio
f6
^
t.c-40. eft,
conuenicntfe, diflPercntcs autcm numero, videtur qutMtHmi.
quod codem raodo oponcrct efle pliira prindpia prima difFercnria numcro hoc aurcm eft impof^ fibile quia quxcunquc conueniunt in (pccie , & :
:
numero,habcnt raatcriam. Licct au-
mififit^-
fubftantia. Mcdiura, quia ipfa mobilia quibus ipfi
dum
fdt Ctuholica.cMif*lfum
fuf» i4.f.
V^-& »*• **'•
&
fimtpriorcs/unt fubftanris.
49
Condufio ibi
,
Palam
itaque, eft,
qu6d Tot
ibi,
Deinde
oftendit pcr
ibi,
qucm modum
dbauemnt dc hac fdentia fabuljc
,
pcflunt efle
7raditafuntautem,i.com.fO»
:
fiii
anieceflores tra-
(cilicet
& narrationis
,
magis per mo-
quara pcr
modum
Aliqui criam dixerunt Deos multos e(tc
Huiufmedi motores funt
eflent inuaitaisRcfpondct (acpc fuiflc inuentas,&
j?4«fi*,tcx.c.44.eft,qu6d
inter fe ordtnati fecunditmprtits,& pofterins.
Mcdium, quia
harc fola intcr
themaricas de corporibus caclc(tibus
eomra confiderat. Condufio ihi,Gj^d f i
,
Ma-
& motibos-
fit
ijuidem igfr»r,eft,qu6
&
librosearum , (cilicet propterdiluuia,& alios cafiis. In principio 7. partis ParsrJib. proponens ihi,§lua nota circa intelUEium, r.c. 51. quod ea quac penincnt ad intclle£him prijBx caufx dubitationcm habent, vidctur enim quod ip(a
facpc cas dcibtidias,
Conclufio eft , qu6d t^b Aflrologia debe51 truu accipere numerum motuum cileftium^ihi, Pluralitatem vero.
plurcs.
prima principia ptopter multi-
mimdomm,quia ab vno
§luod ^uidem igiturfintfub-
&
Conclufio
plicationcm
fimilcs aliquibns rebus (enfibilibus , vt hominibus rudibus,qui dcrebus immaterialibus non poterant intelligerc,fuaderent mclius,cx huius ima« ginarionc obleruantiam legtim. In hoc tamen re&e omncs diccbant , qu6d Deos primos appellabant. Et quia Ariftoteles ponebat mundum actctnura , dubitari poflet quomodo icicntis ita tardc
{eprima enim habetur quod (unt plures motores, quadragcfima odlaua qu6d funt fubftantiac.
50
tet mulriplicare
fcicntiac.
funt fnbftantia immabiles y fitte feparatd motrices erbium , i]uot funt motui earum. Hzc fequitur ex duabus immcdiatc pracmiflls. Ex quadragefinu
^*^ "^
*'**''
qu6d Non funt plures motores huiufmedi yCjuam fint motiu caleftes. Medium,quia quilibet taliseft finis,& complcmcntum ahcuiusmotus:quiaquae-
diiFcrupt in
:
"^*
fiue CaUippus^fiue cjttotcumquefint.
fi^S* '^»
^.hfwt» m
eiH
InteOigtMtid.
Eudoxus,
tcm quinquagcfima (exta conclufio fit vcr.i, medium tamen eius non eft cfficaxjnon enim opor-
LM^lfh.
stn
prtnctpta caleftium motuHm,fiue tot principiafen-r fnntfruisi
fibiliaM eftycorpora cdlef}ia,ficut
47 Concktfio , quod SMnt plMres motores atemi. Medium,quia pluresfunt motus C2lcftes,qui funt fecundum opinioncm eius 2temi.Hoc autcm raedium, prim6 late penra(9at fecundo fnfiirt conharum Utionum. clufioncm i\^,NeceJfe Concliifio ibi y Etmouens fempiternMm ,& ^g primufnytex.Cj^. cft,qn6d Huiufmodt motoresfunt
ArifiJtoc «/ferMt habtt
i
non perfedc dixenmt:ca
tdcs fub dubio,& coriditionaliter pofuit ip(am. Conclufio ihiySed 4/1 Af,tx.48.eft quod Non jj
cft a
quts lege i»
fi
mouens nullam hahet mag^ttMdi-
tum;neque
^K^
qu6d
nf"- Medium,quia neque finitam , ciim virtutcm infinitam habcatjmouet enira per tempus infini-
Condufio \hi,OftenfMm
4"^ PnmMm
ntm.
addit
& compleracntura alicuius raotus cxlcftis. Hacc condufioaun fuo mcdiofalfacft:vndc & Arifto-
^^
Thf.cir(*fi-
,
libet talium fubftanriarum
teta.
"'*Zr^*'
erreres
non
ad (enfiim
tiis
vt hic dicit exprcfsc.
Legeqin hB-
Plures TtKtMsfMnt incalo.
defecerunt,vel pernos ipfos quacramus.vcl addif-
r.}i-& 35. Additcriam ibi,I rel="nofollow">»c«w» autem
mcdium
491
digniflima
eft viderc.
:
quomodo tamcn hoc fit
,
difficilc
Subiun^it tamai duas conclnfioncs.
Prima
'
Conclufiones
492. ^i* i.d. I.
Prima ihUNamfi non inteBigatScXxctt quomodo
t-^&d.^^.
fe
JrJ^T
non in acStu fempcr, non "^"^ ^ ^^ "^ potcntia , videtur c(Ie quid dignifl[imum;fi etiam fit femper
habcat intcUeAus primi ad
gcndo fc,& fuam viitutcm,perfccbe
&
'
fl->»fitt?
& tamen eius a
efi intelltgentta,ohiicit
quia
fit
alius
fcilicet
,
quomodo ie
fiue fua intelligentia
intelligere,quacritur fc
ipfum,an aliud
&
?
,
quid intelligat, fi
aliud,
id eft,
(cilicet
vtrum idem
vnum,& mod6 aliud
modum
Nshtli-
proponil ih\,Aut vtritm
dtffert yt{i,(\\\od
nohtlitate alltu intelligi-
ex
Medium,quiainconueniens,& indi^um efl meditari,fiue occupare intcUeftum circaqu^damr bilis.
quod non
fcilicet vniuerfalia,
eflet
inconueniens,
ipfiim intclligcre ex fe hateret nobilitatem
fi
non cx jg
fuointelligibili
:
i„fgllgQ^
ttz CBgnttlU*
CJ-/««w
,
fr^o,fcilicet,
dcuturefre alteriusjprincipalitenetfi aliquod
oportet
quid nobtUfi-
intellifrthtle
/
(
nobt'
lijfimumy& honorabilifiimum. *t^'*»^t^ d^9 Conclufio ihi,Et non tranfmutatur,eQ:,(]u6d i^-&91>"i»f Jntelletlus primi non tranfit de vno intelltgibtli ad
frinclfiorum
Medium duplcx. Prinium ibi , lidtgnius, fcilicct, qu6dcum intelligat quid digniflimum,vt
^liud.
patet ex ptaEmifTa,
indignius;quod
cundum
fi
tranuret in aliud, rranfirct in
fuae nobilitati
non conucnit. Se-
ibi,C^ jnotus ^«j^«»,fcilicet,qu6d tranfi-
af aEfu
intelligendt
tur jjrima illarum
:
fed
efi
idem quodfua
Et in hoc folui-
duarum quaiflionum,
qu£c mo-
XX fuerunt in princjpio huius 7. partis. Medium, quia d fu^ poteptia difFerret ab a<3u , videretur
domus
qux
finc materia,fiue
& fcicntia domus
ficis ,
,
eft in
mentc arti-?
vt patct dccimafeptima
feptimi in textu. Et fimiHter in Theorica ratio rei,& ipfa res,proutipfa eft in anitoa,& cius intclj efgo mult6 mar Deo. Et in hoc foluuntur praEiT^iflae dubir tatjones. Patet enim qu6d folijm in Deo eft in-
gis in
telligentia intclligibilis,
cum idem fit intcUedus,
& intelligibile:& idem eftin cointelligcrc, & intelligi a feipfb.
Conclufio
63
ihi,
quampcrmodum
Adhuc autem
refiat,tt\.c.^i.
dubitationisproponit. Eteft,
qu ud IntelleElus primi tntelligit non componendo: fed permodum imelkiius fimpUcis apprehendentis fimpUciter cjuiditatem
mum
ibi
,
rei.
Mcdium
triplcjt.
Iiabct matcriam(ficut cftprimum)eft indiuifibilc;
& idc6 compofirioncm circa fe ipfum non potcfi humanus:fuper quo vcrbo nota cxpoficionemS.Thomx. Tenium ihifsyfut faccrc, ficutintelledus
tjuod quidem,£ci\ictt quia intellcdus
,
qui
intclli-
gitcomponendo,non habct fu^m pcrfcdioncm, fcilicct verum continuum,cum veritasnonfitnifi
vel aliquod aliud
partis ihi,Perfcrutandum autem, tex.coiii.ji.quo-
Philofophusmedium probabile,quiafupe-
modo bonum fit in vniuerfb;fcilicet vtrijiii fit bonum intrinfecum, quodcft fbrma uan bonum cx-
ipfum , , concomitans ipfum,fit contra naturam. Ponit er-
go
hic
nifi vel
quod
rius iuquaEftionepofuitnecc(?arium,fcilicct (1
intelledlus primi cflet aliud a fuo intclligcre,
non eilet nobilifllmum, cum fuum intelligere luberet ab alio.
art.x^.
ligendo
erit laboriofus
fiuc
D.Thomant 'f.x"qTvi.
Prir
circa. complcxioncm:ipfum autcm prirnum fliam perfedioncm ,& nobilitatcm continuo, a:fernaliter habflt. Dcinde quaerens in principio ,8.
,
Trt hacnn-, clufitne yida
Tranfmutabtt enim, fcihcct, quia intel-
adus intcHigendi, eflet ei laboriofa ficut & nobis. Nota tamen, quod licet ^^^" ^°' '^°"<^l'^^o ^t vera , medium tamen eius non efl necefiarium, fed probabile. NoneiVmfi potentia difFerat ab adtu , ptopter hoc adus ipfe qu6d€-ontinuatio
t«nteiu*ftp.
& res, fcihcet rcs fine materiajvtidem cft domus vt
vnamcomplexi partem, mod6 aliam. Itcm, inrclr modo parcem , modo totum. Secundum ihi, Aut indtuifibtU,(ci\ictt quia omnc quod non
tentia
tiit^ctfnor-
exanncxo. Conclufio ibi , Aut tn quibufdam, cft,qu6d T.c.9.y d» 61 In ipfoprtmo cumfit cjuid immateriale,efi tdem in- -^»"»» *'' telltgens , tntelligtbile. Medium, quiain rebus 3**'"'^» materialibus prout funt fcita:,fiue fccundum fcie^ tiam pra6ticam,fiueTheoricam,idemeft fcicntia, fcit fe fcirc,hoc eft
4.& ;. partc huius duodepimi. ibi, Frimum ^utdem igitur,tcx.c. j , ,eft^ qu^ j IntelieStus primt non eH differens poConclufio
iniefligentia.fiue futtm intelltgere.
laht-
ifto^r
ficut aliquis fencit fc fcntirc,&
,
ledus qui intelligit componcndo , tranfiniUatur dc vno intelligibili in aliud , modo intclligcndo
fet ex
C*Hf»
fui ipfius
re dc vno intcUigibili in aliud eft quidam motus; tnotusautemprimo mouenti noucompetit,vtpa-
^o
**"'
rum eft
ligentia idemfunt,flue cognitio
qu6d Citm
* ;;• fit r /J quodjuum tntelh^e fit quid >
fftum
&
,
ex hacinfertur
Conclufio ihitPalam
quam intelli-
&
?
quxflionis
fM a^tts inteUeHut
efi
tali
hoc non videmr,quia fcnfus,& opinio,& fcientia , & medWatio fempcr vi-
per aliud,fcilicet pcr a6him.
Conclufio,quam per
57
i» priptis
efl
intelligerenon eft aliud
vtrum
^ i.d.i.
ipfum
ergo in
femper,aut mod6
».
&
,
gentis inteliigentia:fcd
infitei
flantia intelle&iua
fittturam
ipfum
cum nobilitas
iuum
alftupoten^
intelligit fe
ab eo, adhuc non videtur eirequid nobililTimum,
,
habeat inrclle&us primi ad fuum intelligibileifiue enim fiibflantia ipfius primi fit qusdam fub-
enim
primum
fuaintclligcntia,fiue fiium intelligere;
adu intclligcndi
Sccunda ihi:^mphuj autem,
B*fit
fi
&
,
contra pr^mifTaduplicitcr:
idem quod
jn
90
intelligit om-
nia ad qua: fua virtus fe cxtendit. Deinde ibi
fiiura imclligere:
&
rrinfccum feparatum , quod dcmibi,v^«f vtroque modo.
cft finis.
i Pars I Jib.
Probat pan-
64 Conclufio,fcilicctqu6dl^ro^«f
gj
<3i
Conclufio
ibi,
i>«We/>/i/^w7,text. coin.ji.
Jpfumprimum nointelUgit aliud afeipEt in hoc foluitur 1. quarftio, Medium quia cum ipfum intclligere nobilitctur a fuo intclligiJ3ili,vt patet cx quinquagcfima fcptima,& non ex eft,qu6d
fo.
,
fc,(alias intclligere vniuerfalia
,
&
occupari circa
vniucrfalia intelligenda eflet quid nobile)fi inccllediis primi c^m fit idcm quod fuvim intcUigcrc,
9"°^ ^" pra;mi1Ia patet,intelligcrct aliud aic ipfb, leirehunt t. 4t.f»r.i (y- "obilitatcm haberct ab co. Confidcrandum qu6d L^ndulfhum Philofophus inccndit
4i s-f^r.fui 7'!'
^liud a fe ipfo,
^^^
quod Deus non
inquantum
intcliigentis,
intelligat
intelligibile eft pcffe-
intelligere & eius nuid, ?ft r
ta-
tio eft a fimiii
dam eft
ordinis,fic
darc
fcilicct ipflim
citus \
num autem
,
extt infccum eft finis
in qucra totuiQ.
cut in cxcrCitu ordo ipfius eft propter
•
priraua? principium omnium,iutelli-
,
forma,quac
panium ; bo-
Conclufio ibi,£f magU i/?f ,eft,qu6d Secun6j dum iftorum bonorum eft magig finis prtmo. Medium cft , quia primum eft propter fccundum,fi-
^uod Omnia
fi t
;
bonum formx,
fiue difpofitionem excr-
vniuerfiim ordinatur.
c um ipfe
4.
i.
,
fiia
fonfq
1
ordinem
In excrcitu autcm
fiue
& bonum exttinfecum cum & difpofitionc
66
\
& in vniucrfb.
confifHt ih ordinc
^^^ "°'^ leqmtur quoa ahqua fmtei ignota:narr
.
quia ficut in 9xercitu,qui non h^, fed vnitatem cuiuf^
bonum intrinfc<;um ,
lt'r. jut c l ".(y 7. Franc tnc 4.16,
^•-
:
bet vnitatcrn. (jontinujtatis
Conclirfio ibi,
Ducem. Omnia verh,ttx. com.ji. cft,
<^u* fttntinvniuerfo funt ordjtnata
feu
1
MetaphyficjE. dift
}o.i.f
imfcn.
93
dxm, eft, qu6ci Non omnutfunt dqHoltter ordind/4. Mcdium,quia qudrundam adboncs, vt corpo-
rum coeleftium,&
ibi
6j Conclufio
quam
proisac ibi ,fed
qHemddmo-
fubftantiarum fpiritualium,
fi-
ue Intelligentiarum ordinatz funt omninp:vnde comparantur adionibus liberorum in domo patrisfamilias:(cd adiones infcrioru frcquetcr deficiunt i ie6ko ordinc, fcilicct aui propter libenate .arbitrij,
vt in hominibus
;
aut propter indifpofi-
done matcriiB.Vndc huiufmodi
adtioncs copara-
no
tur adtionibus {cruoru,& beftiarum, qui
dut ad
intc-
bonum commune,{edconferuationem fiii ira6 frequcnter ad con-
ipfius,vel conftitutione
,
trarium. Et addit ibi
Dic» OMtem puta
quod quantum ad xqualitcr ordinata
,
quantum ad hoc
(cd
:
«liquorumordinatonun.diftindlio
fHndorum
funt
qu6d
,
bonum
duo requiruntur
uerfi,non. Haec enira
t.c.J3.
,
omnia
inftitutionera
jcommuniceiit, fiuecomparentur ad
quid intcndit
ibi,
Qtucitnqiu veri, anti-
<juofum,(cflicctqu6dorania funtcx contrariis:& dicit eos in tribus dcfedfrc,
dlc cx connariis
Medium
,
omnia gcncrantur ex
qnia ea ex quibus aliqua fiunt,
ab iouice,vt (cilicctper hoc mcdiura:contraria vero (e-
eflc pafEbilia
vnum
non pariuntur ad
ratione materix cis fubicdbc
gnabant
;
'c^Z
**
quod
ipfi
non
adi-
tria principia pofuit
,
vt
huiuc
patet coHclnfionc 9.
&
,
inuicem,nifi
& idc6 ratio eftcontra£os,non autem
contra Ariftotclem qui
S^
Medidm duenim , (cilicec, qu6d ciiirf intelle^his agat propter finem , debuit aflignare aliam caulam prxtcr intcllcdhim , fcilicct finem propter quem agit ; nifi dicat ficut dixit rttm prtnciptum
plcx.
Priraum
ejfe, eft
infufiiciem.
ihi, InteUeflitt
Ariftoteles6z. &63.huius:fcilicct cft intclIe<Stus,& intellcdxrai,&
tclligendo
inDeoidem
ide6 non agit in-
(cu concipiendo fincm alium a fc
,
.
pia renira eflc concraria
principiura intcllcdhii
(blutc
,
;
dcbuic aflignare aliud
,
quod cllec concrarium bono , fiuc hoc autem medium non arguit ab-
,
(cd ex conditionc.
rum ejfe contraria fuit infufficiens. Medium qfiadruplex. Primum ibi, ^uttre hac <]uitUm,l[alicet, qu6d per eam non poteft reddi rario quare
cundi!»ra (e furapta
'V^:
(cilicer,
ibi, Omnes enim ex contrariU. 68 ConcluGp ibi , Impojftbilid enim , eft, quod Opinio dieenttum ret ejfe ex contrariis efi incon-
debcnt
94
text.com. 55.
,
74 Conclufio ibi ,Omnes autem coatraria , tcxt. com.^6. cft ,qu6d Opihiodicentium principia re-
rcducantur ad
thyf. ttxt.
fnconuemens atttem
eis,
Meniens.
I ,
& quia dixerunt rcs
&quiadixcrunt omnia ex eis,
,
& quia dixeiunc quod **J°*
,
qu6d lis habet natunm mali j inconucnictu au-> tcm cft ponerc ptincipium rerum ip(um raalom. 7j' Condufio ioi, Anaxagoras asttem ,x.c.$^. cft, qu6d Opiffio Anaxagora dicentis intebilltm, re-
(anitas , qusc cft in mentc mcdici , agit propter (eip(am,inquanmm agit proptet (aniratem,quamuis non propter eandcm in numero. Secundum ibiylnconueniens autem , t. c. 5 5 (cilicet , quod fi vcracftopinio anriquorum , dicentiura princi-
& di-
Deindc ponit quandam opinionera
t.c. j 3.
,
in ordinc
fcilicct,
Deindc inicndensprofequi de ordinc vnioerfbrufB fecundum opinionem aliomm manifeftat prirao
,
ipfo:(cd propter feipfum. Sicut ars medicinz,fiuc
bonum commune
conucnientia ad
,
vni-
totius.
\.d*Gs».
49S
Medium duplex. Primimi ibi , vfMtn/M «»m, (cilicet qu6d cum dixit amicitiam tam principium moriuum, quim marcriale non declaratur per quem modum hoc poftet cfte dato qu6d fic vcrum , cum tamcn ifta diueda fint. Sccundum
'^*"*** *^ »f«»fwr^Mediamjquia ordinantur intelSti vt f"* omnia ad vnum nnem. hic exfmit
69 Conclufio ibi,-^/j; ffro. tx.5}.cft,qu6d F4/fa efi opinio difentittm alterum contraru^rum ejfe matertam fiau dicebant ali^Mt antitjui. Alij inaquale , &vnum ponebant multa ejfe ''luale ,
&
frincipiayattribuentes ituqttalitatem,
& multitu-
&
,
qucdamcntiurofiintcorrupribilia
,
&qu2dam
incorruptibiliajCum fintex cildera principiisjvn-
dc ad euitandum hoc incoqucniens quidam diccbant res
efle
ex
non enrc
,
aliqui vcr6colIencc8
diuerficacem a rebus dicebanc vc
omnia cfTe vnura,
Parmenides,& MclilTus, vcpacec in i.^hyfic.
Secundum
ibf,
AmpUmpropter
cjuid
,
(ciliccc,
quiapcriftam pofirioncmnon poceftreddi rario, quarc generacio rerum fic perpecua , nec poteft oftendi
,
Tenium
quac ibi,
fit
caufa vniucrfalis gcncrarionis.
& duoprincipia,(id\icet
ipfis concrariis diucrfa fae
adioncs
,
qu6d cum
conucnianc, vcpoce diucr-
& diuerfi cfFe^hus ordinari ad aliud
,
quod
dinem materia,aii]tMlitatem vere,& vnitatemfarm^,. Medium^quia cum maceria vna,& eadem fit
principium principalius
fufceptiua concrariorum
Cuin enim fin^aria ahquando finc, aliquando non finc, per confequens ahquando panicipcnc ipfis Ideis, aliqnan-
non
(
vr patet cx 4. huius)
poccftin fua cirentia contrarictatcm habere
ad altcrxim illorum. 70 Conclufio eft, quod Optnto dicentiitm omnia ejfe ex contrari» efi inconueniens. Medium duplex. Priraum ibi, Amplitu, (cilicct cum in om-
fic
ipfis concrariis,
caufa huius diucrficaris;
& hcc quidem fcqui-
tur concra ponenccs Ideas.
&
do non^oporcebacaflignarc aliquod
alind a
feip->-
fis,quod caufec iftam varictaccm in fingularibus ipfis.
Quarcum
ibi,
&
aliis
^«u^,fcibcec quod de primo principio,
ni contraricutc includatur priuatio' , vt patct cx 31. decimi; pcr confeqaens (Jcqucrctur qu6d raa-
cum prima
principium oranium , practcr quam ipfius boni, quod eft principium. Sccundura ibi,
habct conttarium , oporrebar aliam eile cicntian ifU conttariam,qux fit dc illo c5trario: (ed hoc eft inconueniens , vt (equitut ad opinio-
lum
cilct
Altj autem
,
fcilicct
quod
famofis Philo(bphis
ifta
pofirio difcordat ^
qoi poiuerunt folum bo-
,
num etfe principium. 7
Conclufio ibi
54.eft,
honttm
qu6d0^fo
ejfe
,
72 Conclufio
ibi
fit
principium,
,
& non dc (ccundo concrario,,
fi
primum
Inconuenienter autem
prima principia rerum
litem eft
,
pritxri-
!>iura
ncra Ariftotelis,qni ponit prindpium non habe-
autem contra*
habent matcriam,vt patct ex 46.10. vndc (ecundum eura>& fccundura veritatem,huic fdcntis non cft alia contraria , fed folum ignoria
rantia.
7/ Conclufio ihi,Amplitu fi nonfi(i,qn6d Opor-
vt mouens,aut v^ forma.
quod Opinio Empedoclis dfcentts eitiamejfe
cora.
Medium
efi infufiiciens.
quia non aiHgnauerunt qualicct
vtrum vt fini$,auc
t.
alieiuontm dicentium folum
priacipittm
fic
rc aliquam contrarictatem:omnia
Altj vero hac tfuiderit.
,
Philofbphia
,
cft,
& ami-
ineoueniens.
tet alitfuat fubfianttat aitas
dium ordo
,quia alias in rcbus
,
a fenfihthbtu efieiAe-
non edet primum ptincipiu, nec
vt afligtutus eft
,
ncc gcncrario perpccua.
9^S
.
Conclufiones
494
perpetua>Aec motorcs:fed fiOTper vnius principij comiptibilis e(Iet aliud principium corruptibile,
idcm,&
Scficin infinitum , vt vifum eft aliquibus Metaphyficis,& naturalibus,& videtur hacc yj.eflcea-
& ex 8.quarti,&cx
dem cum
49. huius.
&
aiens.
Medium eft quadruplex. Primum ibi
autemejent.
56. lcilicct
t.c.
,
,
Si
quia talianonpof-
fimt erie principiareru,vel (altem
non fimt
prin-
motus, cumfintvniuer/alia. Secundum ibi, Adhuc quomodo , firilicet , quod /ecundum hoc non videtur pofle aflignari principium magnitucipia
dinum , cum non fiant cx non continuis. Non enimpotcft dici, quod numerus fit principium efficiens , vel formale ipfarum magniwdinum. Tertium ibi , At vero nullum , firilicct , quia circa Ideas & numeros non innuitur contrarietas , ficut principium agendi
ncc
,
ficut achi
mouentia,
indc fequeretur ipfaprincipianon cfle a"du, fed potcntia , ita generario noncflet pcrpetiu ipfa gcncrabiiia , comingentia , nec
feuagenria
;
&
&
etiam fempcr
:
fed continuantur , vt fcilicet fuit
conclufum 35. huius; crgooportct darcahqua
Quartum
principia rcrum.
ibi,
Adhuc tjuomodoy
non oftcnditur proptcr quam caufam numcrusfitaliquod vnum, vel proptcr quod anima & corpus, & gencralitcr forma & materia fiant vnumjnifi dicatur ficut di' eft
qu6d per
iftam pofitioncm
,
o£bui huius.
xit Ariftotelcs ii.
itm3iotu
ad ea pertineat confidcratio
Senttnti»fa-
fr»exx IUmdts
vt
Homeri,
&
non cns,totum,& pars,& huiufmodi.Hacc antem decima 4.
vcritas planc habetur ex
libri
,
& cx &
autem dubitationis; cft,qu6d Vna fctenttas fcili-
cxStauavfldccimi. Tcrrix
fimul quanae vcritas Licet
principalius de fubftantiis,& inter fub-
fit
fbmtias principalius agit defubftantiis feparatis,
& infennbiUbus,& de omnibus iftis, inquantum ha?comnia conucniunt in vno gencrc, fcu potius in vno gencrali fubicdlo, quod eft ens. Haec autcm patet cx 3. ^.quani , & fineprimae parris quarti,& feptima vndecimi. Veritas quintae du-
&
bitationis haec eft
quod H^tc fcientia
,
omniagenera caufarum
:
De efficienti,&
materia-
& fmali fimnl patct ex j. partc feptimi:de materiali, & formali diuifim per totum od:auum:de finali autcm patet cx vndccima primi & ex 36. li,
,
duodecimi,& in
duodecimi huius fbluitur argumcntum in contrarium fadum: 38.64.65.66.
demoucnte,
fiue efliciente
j6. duodecimi, libri
;
&
36.
patet ex 16. 30. 5 j.
;
ex nonnullis
& de omnibus
aliis
eiufdem
caufis infimul patct ex 2.
hoc
patct ex 36. feptimi,& in
,
Mcdium
vnum rerum princi-
quod Fhu^ eft princeps totius
libri.
Veritas fextae dubitationis
eft,
tamen deomnibus confidcrat
qu6d Licet hac
lcsjhoc enim proprium Phyfici
eft
fcd inquan-
:
primo libro in op-
pofitionibus in illo capitulo ibi
,
demigiturvnum, text.com.ii. in
finc,fcilicet
quicuncjue qui-
antc
illud capitulum, Pythagorici quidemigitur voca-
vnumquodquc (ecun-
ri,text.com. 1 9, vbi dicit, quicunque vero de omni-
naturam fiiam ; .ncc pati difpofitioncm fibi contrariam; crgomultomagis crit difpofitio bona in toto vniucrfb. Scd contra bonitatem difpo-
thematica nonfunt feparata fecunditm rem afenfibilibus,quamuisfeparenturfecundiim rationem
lunt clle bene difpofita
,
dum
fitionis eft
multitudo principioriun :
ficutcflet
,
aliquo
fiib
inconueniens
98 ^'«'V« 6. ^ «.
quamuis non de , & mobi-
,
quia cntia panicularia vo-
,
Fm//«r j.j|^
confiderat
funt fubflanrijEjVcl inquantum funt entia,&
eflet
vtritiu t. j«*)f.(j» 4,
cet htc,eft de omnibus fubftantiir,& accidenttbtu:
tum
bus. Vcritas feptimaequarftionis cft
,
quod Afa^
f^tritat
autem, text.com.2, Veriras o^aauae qusftionis eft ^*"'*' quod Citm nuUa fcientia particularis demonftret,
vnum regnum,velficut
quod quid
inuicem non
Deus
,
vnusprincipatus,&qu6d
feu Principc gubernetur
altiflimus.
ibi,
,
qui
eft
Prim6,praemittitmedium huius
78. ibi, Entia vero nolunt.
dem
commu-
Sccundo ,
infert can-
Finita
tetex
i.
eft fuiproprij
& i.fexti
,
fcientiam,qua principia aliorum confiderat, pertitteat
de
eis
inquirere
,
ficut
concludebatur in ea-
dem odliaua
iam colledione Conclufionum illarum
Vcritas nonacdubitationis eftjquod Htcfcientia V*rittu$.^u.
cimi.
dubitatione circa principium vnde-
Vnde ratio hoc concludens ibidem
Metaphyficac , quas aflienare curabam, quae funt
nonfolum
in vniuerfb 378. nunc fupcrcft dubitationum fb-
pia rerum intrinfeca
lutioncs
fi eft , vtpaquod ad hanc
fubie^i,nec
relinquitur
,
,
quac inprincipio vndecimimotacfue-
,
matcriam ,
fcilicet
autem haec intrin^eca non fblum
& vniuerfaliter. Veritas decimac eft
, fi
diligenter infpiciantur
quai contradubitationes tu,contra argucntes. jjjj
,
patc-
nihilominus fbluriones illarum rarionura, illas
Eft ctgo veritas dubitario-
vna fcientia , fcilivniuerfalis^ejua confiderat ens,& princontrarietates eius communes , vt
prini«,qu6d Sapientia
cetfcientia cipia eiui
,
contincntur in tcx-
&
e/t
& for-
hiam,ficut patct ex fblurionc quinrae. Confiderac
bus folutiones huiufmodi poffijnt haberi ( provt mcmoriac occurrunt) annotare , ex quibus etiam dubitarionibus
eft vcra.
confiderat communia :fed etiam princi-
runtfubiungercpaJrsufquc hufus fcicnriae ex qui-
t^ilnt
'•?*•
Vnus ergoprinceps, qui eft benedi^s in
iscula.
97
7.5«.
abeii. Et hoc patet in principio 13. libri , vbi de hoc difputant vfque ad illud capitulum De ideis
nicantes;oportet ereototumvniucrfum efle ficut
ab vno Rege
X.
qua:
tunc fubftantia vniucrfi cflct inconncxa,quod cft contra66. huius. Secundum ibi, &principiay
vno non contcntorum
qiuftMuu.
,
cns
fcnfibilibus,inquantum funt (enfibiles
efle diuerfas familias fibi
VtntM
ficut
,
tainfine i.partiifeptimi,t.c.^. eftfalfa. Mcdium duplex. Primum \\)i,Dicentes
in textu
netam.
communium
funt termini iftorum principiorum
fcientia principalius agat de fubFlant tUfeparatis;
vniuerfi. t.
Metaphyfica,quit priHcipaliter
^juodprincipium,ficut fitit opinio Pythagort, pofi-
quia tunc non
%.
j«*/?i»»«
confiderat principia demonftrattonis prtnta .-cuin
parte 1.
pium, fcd multa. 78 Conclufio eft
CeMelogij.
qu6d Fna
eft ,
77 Conclufio cft, qu6d Opinio dicentium diuerejfe ordines rerumy& in qualihet ordine ejfe ali-
fciliicet ,
OfiC4i» ton-
primi,
^.vndecimi. Se- VerUu
j[.fi;xti,&px
cundac aurem dubitationis veritas
fos
TW. 15.
& 7. conc|ufionibus
5. 6.
eft fcientia-yfeilicet
76 Conclufioeft, f{\i6AOpimoponetttiumquafnunuros, eft incomedamfubJiantiM fep4ratM
og
diuerfiim,prius,& pofterius,& fimilia,vt
haberi poteft ex
fingulariter:f^d ,
quod Fhum
& ens non funt genera ,fed analogice
,
Veritae 10. j.
ficut patct
&
ex 2.quarri,4z. fcptimi,&ex 12. 1 3. decimi,& cx prima vndecimi. Veriras vndecimac eft, qu6d Vnltat 'Provt vniuerfalia funt principia
,
fcilicet in co-
gnofcendo:genera funt magis principia cies,
cum fpecies diffinianmr
,
quamfpe-
per ea,& non ^con-
uerfb,ficut patct cx 38. fcptimi:funt enira fimpliciora.
Quod enim genera
diuidantur in plura,
hoc
i
i.j.
'
.
Conclufiones MetaphyCc^. hoc
eft
,
quia contincnt plura in potcntia
,
ftd
ipccicsplura inadhi; fpecics tanacn funt magis (Uuifibiics per
VeritM it.
modum rcfblutionis
fimplicia. Vcritas
duodccimac
cft,
compofiti in
quod Nthil
in renun fiaiura exifttns frtxer fi,:ful*rtd '
AL»9.
& 40.
patct cx 39.
tcllcdus abftrahcntis
,&
cx i8. duodcciau, confidcratiouc in-
communia i propriis. Vn-
dc dc rebus non vniuerfaliccr exiflcntibus VtriiM
T
1 3.
fiitnit.
&
14. efl
,
,
fcd
Vcritas
vniucrfalitcr cohfidcratis fimt fcicntiz.
j
efi
ficut
fiint in
feptimi
led omnia vniucrfalia
,
quod AlujHafiA^'Mntiafeptrata k
fenfibtltbitt eft yfcilicet frirru motoris
,
ficut patct ,
,
rcrum fenfibilium
funt idex
quoram
,
vc l^btonici
improbatur i. libro, fincm in illo capitulo,
pofitio
in oppofitionibus vcrfiis
vero ideat pofuerHnt, tcx. com. zj. Improba-
turctiam 14, 13. 14. 38. 39. &40.concluf. fcptimi,& in 4. panc o^ui , ii.concluC noni , Sc
&
in
3.
parre dccimi
duodccimi,&
VtritMi
,& in
11. z
19. 76.
i .
conduC
15.& 14. libris Mct. Veritasquintacdccima: efl, quod Forma eft
I
6.
gii princtpfitm
patct ex
j.
latius in
,
tjuam materia
,
& perfeQint
hbro, vbi difbnguicur
nomcn
ma,
vt
naturae,
quiftJtUMn
& cx 4. feptimi, ficut & a^is cfl prior, & princi-
f»nititr,ipd»
palior
quam
potencia
,
vt patct cx 3.
panc noni,&
exveritate * ' • *«*««"
"*
Unea,nec fuperficies funt principia rerum, citm non 'f fint JMbftantuc
,
licut patct cx 41. lcptimi
,&
ji.
,j ^^ ,-^
vndccimi,& exprincipiodiiodecimilibri. Vcri- qtufi. ras vigefimx efl , qu6d Prima principia rerum Vtritai xo. funt JuhftantiaSicut patct ex 4. j 6. pane duo- ^"fr .
dccimi,
&
potcfl cflc fcienria plices
,
&
defubflaiitiis vniuerfalitcrcompofitis
quxdam
& infenfibilcs & ,
,
&
fubflanriar fim-
fcparato: pertincnt
& fcicntialem
cognirioncm intelicdhialem, imaginaiionem cxccdant.
&
ad
cura Veritas vigcfimx ,
teria,& forma, dtuerfafunt
.^iji
y.
cfl,
Mathematica , nec
mcn
pofiicrunt;
I
ens , nec
primx , cfl ficuti in 3. parteduodcdmi libri , patct , quod Principta rerum intrinfeca,fcilicet m*-
4. parte
:
59
24.concluf duodecimi. Veritasiy. 18.&19.
quod Nec vnttm , nec
& cx 14, conclufione feptimi & 6. par. 11. libri, & ex yj. concluf. eiufdcm non tacx
VeritMi
49^
itt
diuerfis : fed prin-
quod cfl primum moucns, vnum cfl omnium , quamuis mouenria fecunda, fiuc caufara fint diuerfa , quod quidem mouens primum efl vltimus finis ,qui efl Deus gloriofus. cipium cxtrinfecum
,
Ipfe namque,ficut cx 31. 33. 35. 39. 78. conclufio, efl Primum mouens immobile, primum imelligibilcprimum appetibile, cxli na-
nc duodecimi
turxquc principium vniucrfi,&
,
ac torius denique Princeps
quomodo cx
ria in fiecula
ipfum,& in honor, glo-
ipfb,per
ipfo fimt omnia,!pfi
&
fxculorum.
Amcn.
Fims Condufwnum Metaphyfcarum.
aiufl.
?e#
i
,
R
P
F
lOANNIS DVNS
SCOTI DOCTORIS
SVBTILIS ORDINIS MINORVM
Qu^ftiones fubtiliffim^ in Metaphy,
ficam Ariftotelis. (um R. P.
F,
fiArmotationihM
MAVRITII DE PORTV HIBERNI
eiufdem Dodoris fideliffimi quondam
interpretis.
Vi^mter nco^lte^ahmfinitisnjltiisyf^ mendu^uibuj ijbiquejcatebantycapigatt, Hotu marginalibtu^Scboliu-!^ Summariu in textum infirtu
magno Ubore exomatA.
PwR.
P.
F.
Ordinis
HVGONEM CAVELLVM HIBERNVM Minorum in Conucntu Sandx Mariac dc Aracacliin Vrbe S.ThcoIogijej>rimariuni profcflbrcm emcritum,
c^uAttiin hacimfrefmne Adduntur liher decimui
^ui
Si0ti Oftr. tem,
IV.
^ duadecimui
bttcujifue defiderdb^ntttr.
"^ '
IQM
m/
H
vr.:
*w'A
R.
F.
P.
LVC.E VVADDINGI
HIBERNI De Qu^ftionibus Dodoris fubtilis in Metaphyficam.
ENSVRA,
C
VLLVS nes Scoti
ctrcaiftudoptisJcrupulu^occumtjDm^
effe fatentur.
Ctrca tempUs duntaxat
aut fcrtfttonu ordinem duhium inde exoriripotefty
Magi-
Cjuod tn Commentariis Oxonienftbus in
^ftrum Sententiarum , opas hoc , opere
Commentarios
^ vicifttm in tBo
citet Oxontenfes,
In 4. dtfii,
Secundum hoc ad primam rationcm , citatfe tn ith. 9, Metaphjf, ^f cpuod ihi ait : ad vltimam formam ^fifimul tempore cum altis formis introdi4Citur , non effe mUtationem traBat Ith. 9. quaft. 14. numero ^.*vhi ad veram mutationem docet requiri ^ quod
qu^,
5.
/.
,
priuatio duratione pracedat
qudft^j.numero tentiarum
,
formam.
^Deinde
DtftinBionem
X11
lih. 5.
^tetaphjf
1. Ithri fecundt
Sen-
^ ni^nero 17. DifHnBionem X VI L Lthri prtmi.
At
i^,
citat
fipe occurritpVt notat Maurititis hoc loco ,Scotum citare in aliis operthus , cpiod communtter in talthus lihris , 'vel lihrorum diftindionthas ifiue capitulis , non afe ,fed ah aiiis tra^kttur idqtie ex ipfo •,
modo
citationis coUigt poteft\ his
enim
tur , ponitur , nonje dtxtjfe , tracfajfe,
atque ita eo
loci att
'vtitur 'verbis dicitur pofiiijfe
,
aut
VL
tra^a-
expoft^fffe refert,
ponitur Diftind. XIII. feamdi
Scoti Oper. tom.
,
Tt
lumen 3
eflc
(pe
^ foccicm
lucis.
Jtaque ante Commentanos Oxonienfes , quAftionei
has etim fcripfijfe opmor ,fedpofi alteram elmuhrattonem tn
Meta-
thyficAtextumstn comperto efi-^quippe tliam frequenter in hoc opere
^
vt videre licet ex Itbro 7. quAft. x. ad prtmum» qnifi. 7. numero 5. i^.adprimumy^ Itb. 8. qu^fi. ^.jf. Ideb aliter. qu^fi,
citat,
^
Opuf
efido£tifiimum,
^
luculentifitmum , fedincompletum :hucuf
que enim circumferebantur priores
j
qu&fitortes in
nouem duntaxat
de reltquts,qua in hac imprefiione adduntur^
libros
meum iudicium
adeafdemprAfgam,
»—
r
i.
ri
,<>,
ZL
\\
,.T-
,^>Mt»
INDEX
^
N D
I
E X
NVM QViESTIO K /
METAPHISICAM. LIBRI
V.
I.
Trum fabic^um Mcuphyficae
fit
vcra
:
Vtrum prudcntia fit Vtrum cx cxpcricntiis
>
518
537
?
fint circa fingularia
VII.
?
559
1 1.
Vtrum ad Mctapfcyficam fpcdct Cognofccrc omncs quiclitatcs?545 Vtrum vniucrfaliora fint nobis no-
X.
tiora?
j49
LIBRI I.
dc DifFcrentia.^
573
difficultas
,
^
535
pof-
lecunaum pro hoc ftatu?
fit
ftatus in
j8o
principium
gcnere caufa-
Imfojfibile
:
idempmul effe O* non ejfe,
^*
Vtrum
fit fir-
589
inter contradiAoria
fit
mc-
j9i dium? Vtrum pars fupponat pro toto.*' y 94
V.
QviesT.
VTriim
finis fit
caufa ipfi II-
;
&
V. principiuni
Vrriim
agcntb&maximc
fit
,
&
caufa
caufai 59
Vtriinicaufa in adbuj&cffedtusin
aitufintfimul?
m-
599 Vtriim nccclfaria haboant caufam <>oi
fuicfrc.*' I
V.
Vtrum
diuifio Vnius in
rcjfpecie,
Scoti O^er. tom. l y.
574
miffimum? ^
fint incclligi a nobis
ibid.
dc
& Fnum fignificcnt can-
Vtrum hoc eji
fit
vcl rcrum
Vtrum (ubftitiac immatcrialcs fuas quiditatcs
ens
551
cognofccndi
cx partc intcllc^lus
cognofcibilium
omnibus?
Vtriim
LIBRI
turahtcrnota?
Vtrum
IV.
T rTrum cns dicatur vniuocc
IL
VTrum prima principia fint na-
Vtium
pra:dicctur pcr
dcmnaturam.
544
(k\z3i}
IX.
tv.
fc
y
QyjtiT.
Vtriim Mctaphyfica (It pra^icaPj^i
Vtrum (pcculatiua fit nobilior pra-
UL
Vrum Gcnus
LIBRI
Vtrum omncsgcncrationcs & aftus
VIII.
IIL
5»9
incxpcrtus
II.
V
vnica.
gcncrctur
ars>
QVifST.
LIBRI
Vtrum cxpcrtus non habcns artcm, ccrtius opcrctur , quam artifcx
VI.
ibid.
?
5x4
in brutis
V.
nobis
&
Omnes homines
naturafcire d^Jiderant ?
IV.
Vcrum infinitum poffit cognofci a
510
Intclligcntiac?
Vtriim h«c
VI.
cns, inqua-
Ciz
tum cnsjvcl Dcus
III.
^C%
cfFcdhbus?
QvjiiT.t
IL
61 rum? Vtrum fit proccdcrc in infiniti;m in
tionc
fic
vnum gcne-
& numcro, & propor-
conuenicns
Tt
604
^ 3
I
Index. V.
Vtrum
cns cJiuidatur
60 C
indcccmGcncra?* Vtru g Prscdicamcnta
rcalitcr di-
Vtrum poflibilc frt aliqil^ accidcntia lolo numcrp diffcrcfltla cflfc
c%t
?
viL Vcriim quod quid
eft fit
cocuiuscft?
($85
X L Vtruni ratio Philofophi contra pla-
fccundum quod gcncraliffimum,
tonem valcat,quam ponit dc
fit diui(ibilitas,vcl ratio mcnfuracJ
idea?
:
Trius
Ytrum
efi
comunisPrio-
qmdfrinciftoeB^ro-
XiL Vtrum
Vtrum Quantitas qua motus quantus fQrmaliccr
fit
Vtrdm
c^o rcrum naturaaliqua pars format genc-
in maceria
lium
cft
fit
randajjcoa^cns ad compQfiti gc-
ccmpus^
ncratiortcm
(J31
Relatio
aliqu?i rcs,cui
fit
695
?
IL Vtriim natura lapidis At fc
X
conucnit modus cffcndi ad aliud?
Vtrum Philpfophus cQnucnjcntcr ponat trcs mpdps Rclatipnis, fi-
1
mpdus
Vtriimtcrtius
XIII.
Vtnim idcm
X V. Vtrum fingulafc bilc a nctbis
diftinguatur
XVL Vtrum inrcbus
afccundo? rcfcratur
y
fit
riaficpars quidicacfsrci**
xvinVtrum
primam
fcicntise in
fufHcicns ?
Phy-
&
(J49
cffcfcientia
Vtrum Verum
XV-
Vtrum Metaphyfica fit de
fit
cie difFcrcntes s
LIBRI VIIL
66^
?
cmz^6-ji
VII.
inhasrcntia
tia accidentis
fit
cjt
Vtrum fubftantia fit primum omnium cntium tcmporc ^74 Vtrum fubftantia fit primum omnium encium cognitionc 6jj Vtrum fubftantia fit primum om?
4...
IV.
3
fii:
fit forma fimcompofitum ex
eflTcncialicer diuerfi?^^^
Vtriim forma accidcntalis fufcipjac magis minus fccundum cfrenciam fuam.^
IIL Vcrum fubftancia
r*
IIL
plex, vcl
&
dc effcn-
?
VTriim accidcns aliquibus
IL
xo^
731
obicduni Mcta-
LIBRI
y
yii
conccpcu Dilferentiaj ? 718 XX. Vcrum parccs organica» animalis habeanc diftinifias formasfpe-
L
IL
719 aliquidinrc-
?
X I X. Vcrum conceptus Generis fic alius 4
Qy^sT.
Trum
fic
716»
659
IIL
Qy>B8T.
vniucrfale
buS f
Vtrum dc cntc pcr accidcns poflit
phyficJE
yn
maccrialibus maic-«
infcrioris includat difFcrentiam
ficam, Mathcmaticam ,
diuinam ir.
intclligi-,-
?
ibid.
LIBRI VL T TTrum diuifio
firpcr fc
XVii. Vcnim difFcrentia diuifiua gcneri? diuifiuam
L
intclligatiu:^
647 ad duo pcr
fc?
QvyEST.
ha?c,
71Q.
^43
uc Rclatiuorum ?
fit
vel perafli(^uid cxrrinfccumJ ^97
X I V. Vtriim fingukre pcr fc XII.
idem cum
propria ratio Quantitatis,
ris
fitratio
615
pnquius ?
X.
6%o
prior compofito
(J13
Vtrumhacc
IX.
& matcria
fii:
Cyt
V U L Vcrum maceria pcr fe generecur?(J85 I X. Vcrum forma gcncrccur pcr fe ? C%C X. Vcriim compoficum generecur pcr fc,&primG,in omni gcncrc.ibid,
ijicodcmfubic^ilo? VIII.
V.
VL Vtrum forma
607
ftinguanturf*
VII.
nium cntium dcfinitj^nc Vcrum matcria fic ens >
fcnmdumfc
,
739
fubitantialis fiifcipiac
minus? IV.
Vcrum cx mateeia fc
vnum ?
forma magis
fcilicct ,
&
74J
& forma fiat pcr 755
LIBKI
Index. caufa cactcrorum in
LIBRI QV^ST.I,
IIL
IX.
VTrum potcntia& adus oppo759
IIL Vtrum prima caufa 809 IV.
V. fufficicntcr diuidatur a Philofo-
!V.
batur ? V.
quantum
includat cfTcntiali-
,
VII.
Vtrum potcntia a(fliua fundctur in omni cntc f 774 Vtrum rclatio potcntia: aStiux fun-
qualitas
prima: (pccici
potcntia a(fliua / IX.
X
Vtrum
777
quodlibct?
778
XL
Vtrum
779
IX.
fatum XII.
Vtrum
«*
780
potcntia pafOua diuidatur
in naturalcm
XIIL
Vtrum
& obcdicntialc^^Sr
potcntia paffiua diuidatur
in de quayCmc ex qitaidc in qua
XIV.
An
X.
?
Vtrum
illa fint
diucrfa
Vtrum
contrarictas
maxima
trarium
quan; ponit Ari-
& irrationalcs, quod illx fint 79^
fit
815
vni
fit
QvJtsr. L
VTrum
Vni
,
cum?
ibid.
XIV. Vtrum multituio fit in plus quam nu-
w^rWitanquam gcnus cius XV. Vtrum mcdia fint
?
cumcxtrcmis? 818 tantum intcr contraria fit
mcdium? ibid. Vtrum mcdium componatur cx XVII contrariis cxtrcmis.**
XVIIL Vtrum
819
diucrfitas, qua: facit difFcrrc
XIX. Vtrum dua: inter fc
8ro
j?
diffcrcntia: difFcrant
811
?
XX. Vtrum omnis contrarictas
faciac
difFcrcntiamfpccic?
8ii
&
incorrupti-
XXL Vtrum
corruptibilc
LIBRI XL
IL
<*
815
defideratur.
cfl princi-
pium numcri,dcbcatur pri-
mo ratio mcnfiira:
817
in codcm gcncrc
XVL Virum
X.
quod
con816
.«*
bilc faciant diffcrrc fpccic?
LIBRI
habi-
XIIL Vtrum dc ym dicatur quod fit paa-
pppofitorum,ifbe vnius oppofiti, fitconucnicns?*
di-»
814
contrarictas prima
fpccicSjfitcontrarictas diffcrcntia
,
quorum ibid?
fit
XIL Vtrum tantum vnum
ftotclcs intcr potcntias rationalcs
8il
?
tus&priuatio?
783
aliquid poffit moucriafcipfo?
aliquo modo
fbntia?
784
XY.
Vtrum
fit
matcria cfl vna ^
potcntia pafliua pofGi tcr-
minari ad quodcunquc cns cau-
ibid.
difFcrcntia
Vcrum potcntia pafliuafitin quodlibct?
ibid.
prius multitudinc?*
VIIL Vtrum diffcrcntiac
fic
potcntia poffit tcrminariad
fit
diucrfum^
XL Vtrum
77<J
opponantur
8ii
dctur immcdiatc in fubftantia ^
VHL Vtnim
fint
VIL Vtrum omne ad omnc fit vnum,vcl
770
tcraliqucmrcfpc(fium?
& multa
Vtrum ynum
VL Vixumynum
prior cft naturalitcf
principiato
VL
io-
,
>]
intcllc^aus
conafaticjvcl alitcT'/
ibid.
An potcntiaa(5liua,(iuc pafliua
&
fcnfus
810
potcntia, vt dicit principiii,
pho ^ y6$ Vtrum potentia a^ua bcnc dcfcri-
Vtrum
in gcncrc/
fit
mcnfura: rcram,vcle conucrfb
670
Vtrumopponanturrclatiuc.
Vtrum
gencre/
8og
nantur f II.
illo
LIBRI XI L
807
Vtnim id quod cft mcnfura in aliquo gcncrc , fit principium &
Qy^sT.
^
T rTrUm gcnitum
V
fit
fimilcgcnc-
rantifccundumformam?8r4
Vtrum
Index. 'II.
aliqua forma
Vtrum (ftus
,
,
bominc? lU,
Vcrum
dcm IV,
8^5
omnium
principia
fintca-
8id
?
caufam
Vttum
in prima fubftantia
tcntia?
VI.
uentem cftcaiue 837 xviuvtrum ipfumc^iumjvel primum mobile,moucatur a voluntatc .<'
pure intcllca:uali ,
Vtrum
tcria?
XIX. Vtrum oporccat poncrc aliqucm
po-
numerum excedcntcm
8i8
motoribusfeparatis?
fit
ibid,
vn.
Vtrum fubftantia prima Ht omnino immobilis 83.^ viu. Vtrum primum moucns moucat
XX. Vtrum
per IX,
.
,
modum appctibilis
?
830
Vtrum idem fic primum moucns, primum appctibilc,5c primum
in ipfis 839
Intelligcntia? difFcrant fpe-
cic i 840 XXI, Vrrumordofubftantiarum fcpara-
tarumfic (ccundum ordincm cor-
j?
r-
838
ibid'
prima fubftamia fit ma-
in
& intranfmu-
cabili.*'
fcmpitcr'
cfiicicntem
IntcIIi*
gcntiam primum mobilc mo-
Vtrum oportcac poncrc aliquam
nam } V,
oporccac dari aliquam
vcl intcllc-
rcmancre corrupto
poflit
^
porumlatorumf" 1 1.
ibid.
Vtrum primum principium intdli^atfc}
841
XXlli,Vtrum primum principium
fit
fuu
intclligibile
?
Vtrum intclligere
v XI.
dclcdatio
prin^iifo
fumma
Vtriim ^ primo principio depcnS>c
natura
?
^ataliaafei*
?
magnitudincm? xv,
pliciterfimplcxf*
XYI,
834
Vtrum primum principium fit fim835
VtriJm motQf primus approprictur
mjmQmobili? 8361 XYU, Ytfum pr^ccfprimum mQCQrem
jbid.
gat omnia alia proprie Cc diftin'
831
Vcnim primum principium fit pcrfc^um 83^ XIII, Vtrum primum principium dt virtusMnita? ibid, XIY, Vtrum primum principium habcac
intelli-
XXV, Vtrum primum principium intelli-
&c
Xlt,
Jb-
842,
?
XXIV, Vcrum primumprincipium
ibid,
?
deat cdum
intelligerc
83?
XXVI,
?
843
Vtrum intcllcte fiuUS
primifltdifcur-
>
$44 xxvu, Vtrum entiafint ordinataadfcinuicem i 845 XXviii.Vtrum omnia ordinentur ad
pri.-
mum prindpium
84^
?
xxiX,Vtrumhoc principium , Qupd
fummum bonum
,
fi%
eft
vnum,^
847'
s.^i
.tH,*.'
50S
R
F
P
lOANNIS DVNS O T
S C ORDINIS
I
MINORVM
Qu^ftiones fubtiliffimx fuper libros Metaphyficorum Ariftotelis. rum ^notationibHS
Mavrith
F.
de
Portv, Hthemi,
eiufUm Ordinis.
Hvgonis Cavelli,
Adieftis fcholiis , 8c notis R. P. F.
additifque libris duobus qui hucvfque defiderabantur.
TROLOGFS. MNE
s
homines nd-
turafcire dejiderant.
In principio Meta^ phyficac
,
quam prx
manibus habcmus prasmirrit
,
Philofo-
phus hanc propofirionem ,dignitatem
&
nobilitatem Y»x-
ius
fcienrix conri-
rentem , ficut patebit ex proccflu, Ad quod videndum. Prim6 propofirio in fe eft declaranda. £t (ecundo ad condiuionem intencam cft appli-
cognoidriua cft immatcrialior , tanto eft in cognofccndo ccrtfor. Plura eti^ obie
ricipant
ifta dupliciter
in
genere, videlicet a poftcriori,& ^ priori. A pofteriori declarat
eam Philofbphus
in litera per fig-
num quoddara, dicens:5>^w«m autem efifenfuHm AtleElio
:
liguntur.
pr^er enim Quafi dicat
vtilitatem,frof>terfeij>fosdi:
(cnfus naturalitcr diligun-
non {bium inquantum vtilesadvitx
fiiftcn-
tarionem;{ed inquantum cognofcitiui.Quod pro-
T^^f"* Tuk^lni^.i Mufcnfibuf)
per hoc,qu6d iUe fenfus maxime diligitur naturaUtcr,qui maximc cft cognofcitiuus, litcra
vidclicet vifus
,
quem
dicit
maxime cognofci-
tiuum,propter duo,proptcrcognitionis cenitudi-
ncm
&
cognitorum mulritudinem. Cerritudo prouenit ex immaterialitate : quanto cnim virtus Scoti Oper. tom. IV. ,
alias qualitatcs fenfibiles,
& audibilcs, & huiufinodi. Eft ma-
gis naturaliter diligimus fenfus niagis cognofci-
riuos
,
non proptcr
vtilitatcm vita:
tantum
,
fcd
propter cognitioncm;ergo fcire magis naturaliter defideramus;quia hxc cognirio eft nobilior cognirione fenfiriua naliter ad
,
& cognirio
nofbra fenfiriua n-
han* ordinatur.
Declaratur fecundo propofirio prxaffiimpta a
Declaratur autcm propofirio
bat in
non autcm
igitur virtus probarionis Ariftotelis in hoc:Si
canda.
tur,
:
tangibilcsjfcilicct
quibufdam fic
:
"i.
priori,fiue a caufa tripliciter.
omne irapcrfcihim naturaliter appcrit
perfc<9ioncm,ficut haberi potcft ex cap. vlt. tex. c.%\.
imperfedba riam,
eft
i.
fiiam
Phyfic.
Anima autcm hominis de fe
fecundiim intclleftiuam potcn-
cum fit velut tabula nuda , in qiia
picfhim cft
i
Primo
fecundum Philofbphum
j.
nihil de-
dc Anima,
tcx.com. 1 4. ergo naturaliter defiderat fciie,quod Vnwu^uUcftperfedHociusfecundijm hancpotenriam. Sc- ^u*fm*maf~
eadem ficVnumquodque natu- ^^^^J^*' fuam propriam operarionem , vt fraue moucri deorfum propria autcm opcrario ominis cft intclligerc , quia pcr hoc ab ah'is diflinguitur ; crgo, &c. Terrio uc : Vnuroquodquc
cundo
declaratur
ralitcr apperit
:
Vv
natu
5o6
Prologus.
nacuraiitet appetitconfunginxo pcincipio
homo
:
autcm coniungitur fubftantiis reparatis pcr ligercjficut probat Philof.io.Eth.c.io.
SCHOLIVM
intel-
quiain (pe-
DiGNiTATEM
culationc veritatis maximc afllmilamur fubftantiis feparatis,
& in hoc concludit beatimdine noftram
; ergo homo nawralitcr appetit fcire. Sed non videtur qu6d iftae tres probationes eo mod&vquo valent, muhum diftinguancur ab inuicem:quia iic»teft duplex adus ; primus,& fecundus,vt pacec i.de Anima:cexc.c.z. j. ica eft duplex perfedlio ; prima,& fecunda. Prima quidcm eft forma, vcl habirus ; iecunda eftoperacio:&vnumquodque naturaliter appetit vtramque perfe6Konem,'cum operatio fit finis habitus. Hacc er-
confiftere
&
go
propofitio
P^nHmquod(jue naturaliter appetit
:
fuamperfeBionem : concludit propofitum tam de fcientia,de qua procefEt prima racio,qukm de intelligcre,de
quo proceflic fecunda;nec videcur efle
aliqua neceflicas fecundae,quare operacio naturaliter appecacur, nifi quia eft perfedtio. Pra:cerea
fi-
cuc pocencia dicicur aequiuocc de potencia eflentiali,qu2 eft ad
formam,&
accidencali,quae eftad
operacionem;vt pacec i.de Anima:cex.c.55.ica videtur efle aquiuoce defiderium, illud quod eftad
&
:
ram,caquam diftinfta: probaciones;(equicurqu6d in hac vnapropoficione accipiacur defiderium x~ quiuocc , quando dicitur f^numqtiodque appetit, &c. Item tertia probatio non videtur differre a fccunda , quia homo hon eft natus coniungi fuo principio, nifi per operationem nec videtur efle alia ratio defiderandi operationem talem con:
:
&
iunftionem.
Ex
his igicur tribus probarionibus poceft col-
ffinam tan-
Vnumquodque nacuralicer appecic fuam perfe(5Honcm cam primam , quam kcundam primam canquam fuam propriam formam; &cund4mcanquam fuampropriam operacionem, per quam eciam coniungicur fiio principio ergo
ff^f» valere.
homo naturaliter
«/?*
rx-
funt D.Th.hic in-
tiones
fer
quM
ligi
vnacalis
:
;
ofie
dit Docior.
;
prima
fetStio
:
appecic fcienriam
& incelligere
,
,
quas eftper-
quae eft perfediio fe-
cunda,per quam coniungicur fuo principio.Ec eodem defiderio vel falcem vniuocc di£to , ficuccx-
&
ponecur poftea appccicur fciencia immediacc inrelligere mediante fcientia quod quidem defi:
:
derium correfpondet potentix e(Tentiali;quia non habens formam eft in potentia eflentiali ad adum primum & fecundum. Eodem eriam defiderio ellentiali poteft appeti immediatc operatio , vt finis,& formapropterfinem , quan^oneutrum hafiuenuJo te- betur , vel faltem dcfidcrio vniuocc di^o. Fortc jrttluxvn» enim non cft eadem volitio entis ad finem , fi-
&
vifiene vi-
ievtur t
:
funt fuperiora, eofunt priits cogmta. Acquiritur enim eognitiodifttnElaper diftinitionem,cjua inquiritnr per diuifionem, incipiendo abente,
conceptum
vtrumque
nis,vt
eft illud
quod appedcur,fedcan-
tummodo vt finis eft,quo aiiud appecicur:ficuc color
& lux non vnica vifione
fed vc
vidcncur vc obiedla,
vnum eft t]uo,aitehimquod.
Alio autera de-
& aequiuocc dido appecitur fcienria immediare, & intelligere immcdiatc loqucndo dc fiderio
:
Primum correfpondet poefl6ntiali,fecundum accidentali. Primum
verfatur Metaphyfica,
tum hac via. Verum
eft
ornniumprimupi cogni-
cognitione confufa,id
eft, qua nomen,& non vt
res concipitur, vt exprtmitur per
exprimttHrperdiffinituinem, obieEia Metaphyfica funt vltima,quia primum cognitum hac via',eft vl~ tima fpecies\& ideo ex Auicenna i.Met.c:^.Me-
taphyftca eft vltima fcientia in ordine do£trin*,de tjuovide DoEloremi.dift.^.q.i.^.Adx.quitft.n.ii, 2.4.
§luoad feciidampartem,etiam patet,quia prin-
Quodlibec cft,vcl non eft,
cipia MetaphyftcA, vt,
& ftmiliafunt magis certa,quam aliarum fcientiarum principia;magi3 enim fum,de quovide
repugnat eis fubefife fal-
Scot.i.d.^.q.^.Art.t. vbiagit
cipale.
Nunc aucem propoficio ipfa
eft
ad propoficmjl
,
oftcndendum dignicatcm AUximifcU nobilicaccm huius fcienriae fic Si omncs ho- hiUdupUcimines nacura fcire defiderant:crgo maxim^ fcien- '"/**"'*« applicanda,videlicec ad
&
:
tiam
maximc
defiderabunt.
phus^riww huins cap.i.
Ita arguic Philofo-
& ibidem fubdic
,
quae fic
maxime fciencia illa,fcilicec,qu£E eft circa maximc fcibiUa. Maxime aucem ditunctu: fcibiliadu:
plicicer
:
vel quia
primo omnium fciuntur
quibus non pofHmt
alia (ciri
tiflima cognofcibilia fcicntia confiderac eft
maxime
(ciencia
;
&
finc
vel quia funt cer-
modo
vtroque autem
maxime ,
:
ifta
hac pcr con(equens maxim^ fcibilia
igicur
;
Probario minoris
defiderabilis.
, quanciim ad vtramque parcem. Quoad primam partem fic: Communitrm Maxime fcibilia primo modo funt communiffi- funt pri^ ma , vc eft ens inquancum ens , quascunque ""'*• fequuncur ens inauancum ens dicic enim Auicenna i.Mecaphyfxap.5.a. qu6d ens res impri-^. muntur in anima prima imprejjlone , qut non ac^ quiritur ex aliis notioribtu fe. Ec infira b. Qua prioraftint ad imaginandum per feipfa ,fiint ea qua communiafunt omnibus : ftcut res ens dr vnurn ; ideo non poteft manifeftari aliquod horum per probationem , qua: non fit drcularis:ha:c autem communiffima pertinent ad confiderarionem Mctaphyfic^ fecundum Philofophum
&
:
&
&
&
jn 4. huius in Y^incii^xo'. Bft enimfcientia quxfper qu* huic infuntfe,
culatur ens inquantum ens
&
cundttm fe,&cc. Cuius veritas,vcl ncceflitas poteft fic
quo communiffima primo intclli-.vtprobatum eftpcr Auicennam,(equit«i;
oftendi:Ex
guntur
,
quod alia fpcciaHoranon
pofruntcognofci,nifiil-
iftorum
De
lib. i.
& Antonius Andreas,qudft.i,adyprin-
quaft.i.
tentiae
formam:(ecundum de-
D. Tho-
Anton. Tromheta
lacommuniapriuscognofcantur
fiderium confequens formam.
de
Tres rationes,
quoi docet n.7,.vnam ta»tumvalere,funt
defidcrio accidentaU.
poteft dici dcfidcrium ad
vfquead
Ens ergo,circa quodprAcipue
definitt.
tnt htCyCohtra quas agunt
defideratum fine adioneali-
quia.
^uoad pri^
mampartem^id, intelUge de prtmitate cognitionu afiualis diftinEl* hac enim cognitione , quo alifua
beredefiderans ex
amoto irnpedimento Ci igicur prima probacio fecunda concludanc hanc propoficionem efle ve-
J>#j
& certi]fima.
veritatibtu finceris contra fienr.
aiius excrinfeci agencis : in fecimdo autem poteft
4
MetOphyfit* probat ,
eius obieElafunt prima
formam, & illud quod eft ad operacionemconfcquentem formam;quia in primo non poceft hafe
I.
tia
communiu cognitio
paniculari
1
,
&
non
quia qua rarione in vna,eadem
cum ens
& vnum
dicanmr
obiedionibus quibufdam contra hanc propofitioncm vidcbitur in quxftionibus.Tantum fufficiac dc declaracione
omnibus,io./7«»«*,f<»/».3.^.tex.coram.7.&
prppoficionis.
ceilceft e(Ie
in alia
,
idcm multotics
poteft
tradi inaliquafcicn-
&
jcqualitcr
dc
8.&
ita
inuriliter repeteretur
:
igitur
nc-
aliquam fcienriam vniuerfalem ,qu«e pcr
Prologus. fe cotilidcret illa trsm/cendcnria
Ttrm»l*ei* iiaafiyfr.
f' E X T R A.
&
hanc
per "^cnriam vocamus Mctaphyficam, qux dicitur a meta , quod eft trans , fhyfis , fcicnria , quafi tranfcendcns fcientia , quia cft dc tranfcendcn,
&
507
diantc habira hnius (cienrix.
Non aotem ordinatanquam ad
rur luEc (cienria ad aliquam aliam
nem
,
(cd alis ad ip(am
vnde non
:
liam,(ecundura I-^hilofophum in lc propric dicitur
ordinatum ad fincm
^'^ iftapnhatU non vidttur efficax , <]uia ens ftr frim tUfitnr dtfubftantia ex ^JnuMi,& vnum
qualibet fcientia
vtili
Jimiliterfi eft tranfcendens.-SioHtem
vnum eft tan-
iitm ingenere Quantitatii,vt diceturinfra in qu*-
quadam fuper ejuartum
ftione
ius require in efuarto fio,fi ens Oijualuer
,
non fic aqualiter
De inteUeSu fropofitionit hu-
dicitur de omnihui.
,
in duhitationihus,
Refptn-
dicatur de omnihus tunc eftpro-
kaiio euidens. Sed fi non aqualiter , fed primo de vno aliquo, igitur in iftafc$entia de illo primo tra-
&
quam
Sed
:
& nobilior
,
eft
finis.
De cau(a
formali notanduro
,
qu6d caafa
malis huius fcicntiz cft raodus pcocedendi
hic ficut in
fbr,
aliis libris triplcx eft,diuifiuus,diffini-
riuus,&colIc£Huus.Proprium autcm huius facn-
&
diuiderc diffinirc pcre(rentialia fimpHdter,& colligere , feu dcmonftrarc per caufas effenriales fimplidtcr priores & notiorcs , nuxitiat eft,
&
mc pcr canfas alridimas.
a Logica , fed fecunditm ordinemper-
faliffimas ,& per effentialia cuiuflther, non inquan-
Secunda pars minoris probatur ficCertiilima
& cau&,& tanto (e-
cognoicibilia fimt principia
cimdum fe cerriora quanto priora ; ex illis enim depcndet tou cerritudo pofteriorum: hxc autem fcientia confiderat huiuiinodi puncipia caufaSjficut probat Philorcphus i. huiuscap. i. per
&
hoc quod ipfa
eft (apientia
Sic igitur patetqualitcr
xime
fcibilia
icienria,
Contraidicititr infra
quod omnis fcterttia diffimt E
:
cx
quo
vt patet ibi in
,
litera.
hxc fcicnriaeftcirca maquod fit ma\im^
fcquitur
& itamazime appetenda
,
ficut prius de-
dudhimeft.
&
&c. hoc tamen
eft
vel accidens,
dubium;quare de hoc
in oclauo,iu
ilttbitationihus.
Hoc modo cft Metaphyfica (ccundum lis:non
tamen fic eam (cimus,nec
Ariftotele tradita : qujere
fic
(c (cibi-
inucnitur ab
in toto libro inuenias
fi
vnam demonftrauonem Mctaphyficam
propter
^«u^,quiapropter impotentiam intcUe^lus hoftri cx fenfibflibus minus noris fecundum fc, dcue-
&
nimus
in cognitionem immaierialium
cundum fe riotiora fimt
ouac fc-
,
& tanquam principia co-
gnofcendi 4ia in Metaphyfica cflent acdpienda. :
Quxritur quae cau(a
$C H OLI V M
Quod
TI.
^^
rwn Metaphyfict
optime tjuatuor genera caufa-
quia in
,
,
& rationtt adducit fuadentes
^ vnamquamque earum
pertinere ratioaem ebie-
£ii,de quo determinate in fttjuentihus.
£x
&
'voluntaris
charitatis
,
finis
ha-
refpedhi
quia habitus non variat , (ed dat modum ope-
ladonem obie<% potcntiae
randl:fed obieftum intclligibilc vidctur caufaef-
przdidtis poftimt elid tres caufz hoius
icicnriac;finalisrcilicet/orraalis,& matcrialis.
D6
ficiens refpc
pafliua.
Quod autcra fit
firiis
,
cum fk
rcfpeihi fcicnriae,
magna cu-
viddtur,quia obic
&
benc ttadita, dicitur autemfuiflcArift. Efficicns autem prindpale Deus f ftwlc quo habctur i.huius cap. < Scientiam iftam
fdcnrijc. Probatio confcquenriar:quod cft finis
fi-
caufa efficiente inftrumentali ra,
dummod6
fdcntia
non
eft
fit
.
folus
Deus m4xime hahet,
etfinon folus haheat,
quia diuinum non eft natum inuidere, quia inuidia ftat cimi funmia bonitatcproptcr ouam bonitatcm voluit Deus iflam fcienriam , ncut alias Omiuvermn pcrfcdHones communicarc homini : Otnne enim verum a quocumque dicitur, a Spiritu fanHo dicia Spirit» fauSo. /«r,ficut in glo.ad Corinth, fuper \\\\A:Nemo po-
pon
teft
dicere,Dominus Iefus,nifi in Spiritu fanEle. Et
nisjcft finis ordinari
dpalitcr intcnditur
alioquin cflTctfcicntia parti-
&
&
&
ncm
:
materia communiter dicitur
fcilicet extra Ecclefiam,vti[e
nolcitiu: in
quid ftuRificare po-
,
ltcm,a fine denominatur vnumquod<3ue, a fubie
rcntia,quia
.
ad fincm:adus voluntatis eft cognitio fubicdiprin-
finis a<5his intelle
Aug,8 3 .qq-q- Omne Vfrum eft a prima veritate verum. Et Damafc. c. 9 1 Si ah hu qui foris funt 1 .
(cd cft difFe-
,
(ubie<^m pta;cognofcitur confusc,& diftinde quxrirar materia nuUo modo prxcog:
a^
,
&
ficui materia
fitbioShim in
terimus,non obijciendum eftypurum d* naturale au-
materialibus. Similiter a fubicdlo habet fcicntia
rum
vniutcm
ceaceruantes,contaminatum autem refutanta fjfumamus fermones optimos:Deos autem derifihi-
& fahulad alienas canihus proijciamus
& difrin
tatem,nonautera a materia.
mam enim exipfis aduerftfs ipfos fortitudinem ha-
De caufa matcriali notandum , qixhd non loquiraur de matcria fdentiaf ex qua:cum acciden-
bere poterimus.
tia
les
g
bomun cft
titus dus.ExcraplDra,vt
;
pluri-
De caufa finali fcicndum qu6d finis huius (cieptoprius
eft
opcrario fecundum habitum
TinHMet»-
^'35
fbyftet du-
iftum, fpcculario fcilicet eflentiarum reru
fltx.
cipuc altiffimarum caufarura,& fubftanriarum fe-
paratarum,in
,
quarum fpecularione
A
prae-
pofuit Arifto-
teles felicitatcm lo.Eihic.cap.io.Finis
autcmex-
trinfecus funt principia, caufa,& fubftantix (epatata:,
10
fubicdum in (cicntia? codcm gcncre
fit
cfFe
caufas eft aliquid relpctShi potentic,& refpedu
ExpLicAT UnapbfftL.
XTRA
& demonftrat per effentialia,vel priora. Refponfio:
tum huius\fed inquantumfuhftantia,
feilionii.
<;
qui
concedo,fedproprium eft huius fcientia demonftrareper caufas vmMerfali(fimai , paffiones vniuer-
nondifferret
fi*u sita-
tan-
Sahitur ,& dehis qut funt entii fecunditm fe non in alia fcientia, fcd de aliejuo pofteriori, ita vt priits , vna erit jfcientia vniuerfalis : non tjuia fubieSium elt vniuerfale in prddicando , tjuia fic
&
*fi
^**/"**"*-
prout vri-
litcra,
dbus.
dignior
ad a-
cft vrilis
Mettpfyfif»
fi-
quibus coniungitur intelledus nofter , mc$coti Oper, tom. J y.
talcm raateriara non habeant (ccundumPhilo(bphura in 8. huitts , capite j lexiu coinmcnt. Illa eft enim a1 4. nec de materia in qua I }. .
&
:
nima , & hoc (ecundum potcntiam
cius intcUe-
Scd loquiraur de matcria circa quam eft (cientia qux dicitur a quibufdam fubic^um fdentix , vel magis propric obic
:
&
Sj^dfnhU''""" Meta-
Um--' ^';'
^^^
l
,
5o8
.Prologus.
obiefflo hiiius Cclentix
,
oftenfiim eft prius,
quod
h.Tc fcientia eft circa tranLfcendentiax^ftenfum eft
cnim quod eft circa akiilimas caufas. Quod autcm iftorura debcat poni proprium eius obieftum varis funt opinioncs idei de hoc inquirendum. :
^auritiw HiberyicMS Ordinis Afinorum , Antthnio Irombets, Theologorum maximo eiufdem Ordmu , cum obferttantia, Salutem.
A
I.
Ii;
facukatis inucnta
,
corredus crat,nunc additione,niic detradionc vc moris eft antiquis fcriptoribus idin marginc annotantibus, non modica
vel cogitafTe^velfcripfifre arbitrabar omnia fuislocis appofui,muItaadditione,aivt
extradione fignare volui,plura etia omiii,ab ahis
ramen appofita , qua» omnia in-
T^ T|iantcaHonoratifIimePatcr,Qu^-
fra huic opufculo mgeffi
-t-' ftiones Metaphyficas loannis Scoti, quae tot annis, nefcio ne temporis iniurii
excof
an hominum neghgentia rundcm difficultate, quafi
icato,
nc quid a cam elaboracoquc opcre detradu :
fiuc
effc vidcacur Loca ver6,fcu audoricaccs Ariftocelis,Auerrois,aliorumquc fapien-
abieftje in
tum, confusc olim more anciquo addu-
etiam eaoccultolatitabantjAnt Andreaseius difcipulus , vt crat magni ingenij , exquifitas,
humanar
cextufque ipfe vari^
perplexitate anxius era.Verum quia tam cxccUetisingcnij hominem nihilfruftra,
Epiftolaproccmialis Mauritij.
fi
difficiliaque Sc fevh fupravires
que doftrinip , acutc fcirequecaftigauit primaria praeceptoris fui difta accuratc cligcndo acin ordinem refolutum fide*
da
propcer curiofos huius
cemporij dodos)in marginc quibufdam literis annotauimus labo^ ,
Scholafticos(vtinam
ita
:
riofa ea
quidem
j
&
vt videcur procer-
uiencis induftria^.
,
Ego tamen nuper cuni in jdopus Scotiincidifircm xgvh ferensrem jcam prarclaram optimamqu^ a rc htera-
Ad maiorcm camen operis clucidationem, compendium, quod fequituradfi-
ria exulare c fitu,tenebrifqueinapertum
caftigationcs Scoticac Mccaphyfices placuic infcriberc : in quo quidem opufculo
Jiter dirigcndo.
lucemque vcndicaui idquc l^ctro Baro :
/cio
Patauino Pr.tfuh dicatum efTc volui,
Huic adiunximus opufculum ciufdem Scoti 4e Primo principio, & Theorcmatt.Bone lefpjcum quantp labo eltum ob exemplariavetera mcndofa rara , tum quod fcnfa ipfa breuia funt & occuIta,&: ,
,
quibus,nifi totus adfis, facillim^ halluciScot.^
Neque
neris.
id arroganter a
me fadum
mouitenim nos,&: DoScoti contcrranci mei fingularis
cxiftimcs vclim
i!nZ'r7er. frgo HibeTni.^Q.otis
t
bcneuoIentia,& eius dodrinae,cuius lade abincunabulis fum nutritus , amor non roediocris
AdJc qu6d cx hac re &:
reli-
,quas
&
mendas omnes,&. confentaneaintcrfc di
rundam dubiorum mbre fuo rendas
alibi quje-
atque argutias, feu inftantiasf^vt aiunt)abaducrfariis norandas , cuacuandafque opinioncs quoque &: opinantes nonexprcftbs ,quanrum mihi per libro,
rum inopiam,dat m eft &: deniquc vbi.r cunquc, vel additio , vcl extradio fignari folet, ea diligentia , qua pot imus , an. notauimus Cum aurcm huic noftrje lu:
CubratiunculiE
qui
parronum inquirercm
& literis &:audontate plurimum va-
gioni noftrarplurimii dccusaccedere in-
Jeret,tu te mihi, Honoratiflimc Patcr, in
telhgebam:&' Scotifcdaror bus maxima vtilitatemEtfienimquod Ariftocelesob-
fimus,
fcunus,pre(riufquefcriplcrit,Thcmiftiu5
&- diccreris.
Sed vt
Alexander,SimpIicius &: vtdenoftrisdicam, A Ibertus ille cognomcnto Magnus, ac alij plcriquc additis auc immutatis
mittam quis
in Scoticis difciplinis
quibus Patauij tot annis publice doces, atque decertas , fiuc id Philofophia: fit,
,
vcrbis clarius,fufiufque traftatunt,
tamen Peripateticorum fibi
exhauft^m putet ,
Quis
hj^ riuuhs fitim
nifi latices
Ariflotclicofontc deguftauerit
?
cx ipfo
Vtcum-
quc Anconius Andreas,vtin Dialedicis, ita
IX
nem earundequaeftionumappofu;
hic
& pbfcuriora
,
&c difficihora prae-
primis obtulifti
,
qui &: dignitate amplif-
& dodrinacruditiflimus, &: ,
in te
efifes,
multa prseter,
in
feu TheoIogiaj,tib! confcrri potcft J.quis iudcjc in his rcbus finc;crior?quis cenfor grauior ? quis defenfor acrior ? quis i Ea igitux , quac cgo ingenue fatcar ) per ingcnij fidcratio-
caftigator politior (vt
nem
,
imbecjliitatcmque inchoaui
modo
,
non
fcd
ma-
tcrmifit.
yt tibi aliqup
Acccdic ad hoc qupd vcrbji ipfa Scocicahabcnc ncfcioquid lacencis energiac,
ad maiora concitaj^m , tu abfolconfummabis. Intercatamen accipc has mei laboris primitias,qua: tuo
quo
fir,
yt qui fc huius viri difcipulu ap-
pellari cupic,i$ eius fcripca legac fic.
,
necefle
Quiaaqcem multa in huiufcemodi
qujpftipnibus pcrtradantur adc6 ardua,
prasircm
,
gis vt te
ucs, atquc
raunitxpracfidip cauillatprcs , calumniator^fque tanti facicnt, quanti indusclephas cuhcera. Munufculura id quidem
perexi
»1
Prologus. pcrexiguum cft,fcd quodtibi plurcs dc-
509
obfcuritafC,& vbi
non eft
loctis
proprat determi-
opus cgrc-
nalionis alicuius veritaris,famosc loqucndo anti-
giumconfccutos animaducrtcrint. Valc.
quos fcmpcr prarponendo ; inde cft quod ca ex quibus fequi vidcnmr contradidioncs plurinuc jfi
»cum tuis
uincict
Ex
aufpiciis fc
Vtino,KaIcndis Scptcmbribus.
&
di^s dus minimc implicant, vt in
locis fuis tan-
gam. Tcni6,praEm{ttcndum,qubd non habentur c6-
K^NNOTATIO M AVR JTI I in Prolo^umBtiforif.
QVoniam vtinquitPhilofbphas ^.Topicci. Omneobfcuntm ejuod inMjitatum & $ .To-
«4
,
§l*od multipluiter dtcitHr obfcMrumfMcit efi quarc cum Qu«ftion.Mctaphyf. Do^loris fubtilis dc Primo principio , tradatum,
pic.c.j.
quod diEbtm
:
atquc Theoremata ipfius impreilbris artis pcriti iummi Dei prouidcnria,& mci ingcnioli lucu|?ratiuncula ad fingulorum manus fint porrcduri,
qa«
& & inacccfla minus
hadlcnus rarifHma erant inquibus ardua
vt ita dicam,(cnricofa pluriroa
,
prouoiis prxrupta,acrauliipliciter intcrpretanda in{cruntur,procommuni fcholafticorum vtiliute, pauca,quz icquuntur, adderedccreui. Qua; cpiromata caftigarionum,{eu correcloriam,aut cen^ lielucidarium quoddam lceentibus cnmt.vbi tcrx corrcAioncm
,
& & {cntentias principales & ,
vbidefunt rciponfioncs.quas plerunquc omifit,& opiniones varias diucr{brum,vt potcro fuis in locisjdifcurrcndo pct modum tabuls annotabo.Aliinquando etiam concordanrias neccftarias , dcfendendi modum ftandasatque lemiflloncs,
&
&
adiungam. i; Tn*thftr-
tundAtnhte
Scdanteqaam ad
qusdam
gcncralia
ponam,quorum primum
Mtufiyfits. Quatftiones
iam
prii^
fiibtiiis
Trikt firipfit
Mtt*-
fhyfitMm , quMm Thtt-
S^\» tm» StftMttppr* bUmuieMt
eft talc
,
qu6d
videlicct
Meuphyficat,& expofirionem in
quam
m
fentenrias fcriptum
ip-
,
& prbbabilia
&
funt iam fcrc habita in
Theologus 1
plura pro eis unt,
quod videri poteft cx 57. difLj. q.vnica,an.2.par. i'& ^ 1 •d.+.q. J .att.i.par.a.vbi remitrit di rel="nofollow">^ ad q. 6,8c 9. Metaph.& fi alicubi in quxftionibus Me-
cft.
5.&
in aliis prztcr ii.quf
in Sentenriis dc materia
Quare
vt patc.t intuenti, in aliquibus
1. lib. difputauit,
tamen originalibus anriquis habentur quacfliones fupcromncsii. Nunc ad Utcram accedojpratmitutur commu-
vtJtM trodudio Utetz,vel more anriquorum ledio , fi- t^^mtr»M' cut varie in fequenribus DwfLipfum nominat,vbi r^^^^ x. dcclaratur prima propofirio texras,
& tota
illa li-
cft
probario Theologiat in expofitioncfiu hic.
Quod infri ibidcm tangit in
applicadone prode cognirione vniuerfali^Iimorum, dcclarabis ficut habct 3 dift.primi de primo cognito:& q.io. primi huius. Ibidem jKjflct dubitari ex di£tis Auiccnns quat notat,qubd fcilicet cns,res,& vnumiiint communi{Iima:& qubd nuUum horumpotcft manifcftari,nifi probadone drculari : cum tamcn vnum fit pafEo cntis^paflio vcrb pcr fubio^um manifeftctur,&de qao vidc infr^ in ^.huius q.i.&q.i .pripofitionis
.
mi
locOjfed ifiaprobatio,\C(iac
ihi,
&c. Utera tamen bona fWpc acddit in additionibus
noris,
illo
fecunda pars mi-
& notanda vt alibi & cxtra quarc om,
;
nia inferuimus.
Intendo Dodoris in hoc prologo
cft
reddcre
& vtiUtatcm hu-
^jjj j tangam4mm6 vt credo, in fatculo adhuc dod.anium,aut iunior hoc fcripfit.Vndc proble,' .,.,"., / maacc auquibus locts mcedit more boiue m-
ius fdcnriac manifeftando,& dociles" quatuor eius
m
.
.
n» Mttafhj-
doiis,& minimc arrogantis,maioribus
c» DtSir,
morem gcrehs,iuxta Mundi,
t.c.i.
&
& antiquis
do^irinam Philof.z. C£li,& lic^ fundamenra propriz vis tc-
tigerit pluribus in Iocis,& ftabiliuerit,non ita
plerumque afleruit,& in vnam pancm
tamca
{e
&
caufas expUcando ; fecundum hoc duo facit in hac panc libL Ex prtultElis,8cc. Ibidem infra in parricula de caufa formali ibi, ContradicitHri»fra,8cc. vfque ihi,hoc modo Metaphyfic4 , 6cc. ponitur extra ,fed notanda Utera,
vt patct.
peni-
poilmodum fccit RcKgiofus & prouedtioc effe^s , dum {entcnriaslegit, £x quo corollaric {cqui vidctur,qu6djbbilis do^hiiu huius viri maximc fuper Sententias habctur , vnde plurimi {cquaces adia omnia paruifatus detcrminauitjficut
ciunt. NihiIominus,quia principia fcholaftica.vt-
IbiinAr^in dubio ftthie£ium,
&c.
Qiuritttr tftucaufajh
i.
Quod
dimitrit infolutum jfcd ar-
omni caufa nbtabis pro refolurionc ea quz habct in ptolog. qu. j. {bluendo argumenta
guit pro
:
prindpalia,& q.dc praxi. <;.3.dift.
priroi:vcrius
& q.i j.quod. & q.7. &
cnim didtur cauf^cmdens
& finalis quam fbrmaUs & matcrialis, fed cocni-
pote LogicaIia,&Metaphy ficalia^que Naturalia,
tio cius cft potius finis
quac miro ingcnio edidit iunior
iunionbus fenfii anriqua, Ucet vocc tzdiofa, abfqucquibus nemo re
faltcm
& cxccllcnti ingenio anribucndum eft
ma cxemplaris faltcm. Moriiu pro
&
men
in
,
&
vno loco problematicc, in
,
quod
ta-
alio affcrriue
, vt infri ikpc patcbit. Supra humanum fcrcingenium principia Logicac, Mctaphyficae
inuem'es
&
non valent,refpuunt. Scctmd6 notandum , qu6d roodum do^bihaE Atiftorelis communitcr imitatur , & brcuitate & Scoti Oper. tom. IV.
,
quam
ipfiim.
propinquus formaUtct
Moriua pro caufa formali
faciUter {oluuntur , aliud eft darc
tum
fpcdem
vnita-
& ordinem & aliud formalitcr cflc talcs:di,
fHnguc etiam de dare incrinfecc
& fbrmalitcr,&
cxtrin{ccc& virtualitcr:poteftcnimappcUari fbrIr
Q_ *•
huius.
Ibidem parum poft,notatur vnnm extra ab
auditorcs attentos, nobilitatem
I
q^e.
darc in cxpofirione fua, quam communitcr attribuimus Antonio A ndrcz in principio. Aduenendum ergo primb cum didt infra:P;clttrtttur fecundi ^ qmbufdttm i friori \ qubd illa
tera patct
taphyf^ inueniantur remifliones ad Sentenrias, in Jq^Jj
!,»/-««j^utt »» fc#e
nitcr quatftionibus prologus, vel pracfatio,vcI in- tfere
Dodor
edidit,quarauis oppofitum ccnfuerint plu-
rimi Scotifbe
ScetMt
literam Dodoris accedam, documenta probabilitcr pro-
mimitcr quacftioncs cius in Mctaphyficalib. nifi ad ^Jib.inclufiuc : hoc vd quia imiutuscft Auicennam ; vcl quia ea quat fcquuntur 9. librum
caufa matcria-
{bluimtur cx diflindtionc matcrix,quam tangit.
SimiUtcr dc cauia finaU pondcra omnia veiba Dodloris
& fcntcntias
pracclaras
vbiquc in Uicra.
tiadidit,qu3e qui attingcre
Vv
}
LIBER
»7
LIBER PRIMVS. %l M yS ifie liberefitotuifroosmialui in quo c,l. e^ r. dgitur de digni^ tate huiMfeientia
ifj
generalii^fifeciali
Siaturde opinionibM
inreliqms fequentibw cap.tra"
9
Philofephorum de rerum principiii. rboSior
dijj>utafdecem quaBiones prooemiales
primam fartem
circa
,
libri
no»
,
traSians iUasopiniones deprincipitirerum. tionem:diffinitio
Q^VjESTIO
cipale
I.
,
omne
enim indicat quid.Itcm,ad prin-
fubietStum habet paffiones de ipib
demonftrabiles fecundiim Philolbphum i.Pofter.
Vtrumfubie^um
Mettfhyfic/tfit ens
inquan-
titm ens ,ficut ens pofuit Auicenna
Deus , dr
?
vel
Com-
Irjtelligentid fficut pofuit
mentator Auerroes?
vbi fuprai:nec Deus,ncc ens
&c. Probatio
huiufinodi:crgo,
Tum
,
quia
paffio eft extra cftentiam fiibiedi^nihil eft in Deo
quod non
fit
eius eftcntia:tu quia Auic.8.
Metap.
vbi prius:iPriOT«* non habet ciualitate, nec e^uanti-
Arift.4 Met.ttx.\.
Commcnut.ihid.(^ lib.i.ctmment.14. <^ ltb.\x.c0mm. .Auiccnna i.Meu»p- 1 Albcn.Magn. i
tatem,&c.Sc non poteftfieri demonftratiode «*.Probatio fecundaf partis minoris.;Tum,quia,vt prius,
.
j^.Met.cttp i.dr i.D.Th.om.ibidUa.i.SonciiUi&ibid.^'.
pallio diflfert elTcntialitcr a fubiedojenseft dc ef-
10. iftgid I, Met.q.^. A.aiomas Andrcas ibid.q iJtrt )> Flandna ibH.ei.i .»r.i .^ fequen. Fonfeca ^.Met.cap.t. q.9feci.}.Sw. difp.i. Met.feB.^. Hartid. ibid.diff.x.
fentiacuiuflibct
fea.i. (^4. Mcuriffe feci. j
M$t.q. 4. Aucrfaj.
i.
pportet
tum, quia paffio praedicatur denominatiue de fubie(Sto,& fubie<5hira depaffione, non nifi per accidens ens prsdicatur in quid de :
:
%.
Philof
quolibct,ockauohuius,tex.com.vltim.
d' fiqq.
QYbd ncutnim probo
Irem ad principale:fubie6lum cuiuflibet fcien,
de
fubietSto
notum elTe fi eft, & quid eft
fdcntix
tia:
habet propria principia
&
partes
fecundum
fecun-
Philof.i. Pofter.t.c.4}.c.illo:c«-/wr aute eft fcten-
dum Philof.i.Pofter.text. com.i.
tiamcc Deus,nec ens eft huiufmodi:crgo,&c. Prima pars minoris patct, cu Deus fit primus fim-
de Deo eft notum : fi cft, vel quid eft, nec de ente quid eft ergo,&c. Minor habet tres partes. Pro-
pliciflimus.Probatio fecundac parris,quia fi cns in-
,
&
:
primx dupliciter. Prim6 ficut probat eam Auicenna i. Metaph. c.i.b. quia Deum elTe, non
batio
eft
per fe
notum , cum concludatur
ex effedibus,
&
quantum ens , haberet principia, igitur quodlibet ens haberet principia,ficut arguit Philof i.Priorii,
cde Reduplicatione,
t.c.3 j. St iuftitia effet
bonum
quod bonum iuftitia efjet omne bonum. Ad oppofitu pro ente eft Arift.4. huius,in prin-
in eo
Phyfic.& it.Metaph. ncc eftdcfperatum cog, quia figna habemus de eo 5 etiam fi fit defperatum,tunc non praccognoicitur, ncc ifiqui-
aliqua fcientia fpeculatur ens inquantii ens,& ilU
ritur eius efte,in alia fcicntia,rtec morali
8.
&
nofci
flrrinali,
jn
&
ifta fcientia.
cipio vbi videtur manifefte ex intcntionc dicere q»
necdo-
n6cftaliquaparticularis.EtAuic.l.i.Mct.c.ii.dicir.
igitur inquiritur eius cfle,
Primu ftwietium huitu fcietia eft ens ine\Hantuens.
Secundo probatur eadcm pars mi-
Adoppofitii proDeo eftComentator i. Phyfl com.vlt.dicens,.^«j dicit quod prima Philofophia nititur probare entia feparabilia effe;peccat:g«ntu
de ahis
fic
,
noris Cxc.ln fecundo huius,
t.c.5'.&; 6.
,
probat Ari-
ftotplcs ftatum efiein caufisefficientibus.
Probat
primacaufam cfficienremelTe:iIla cftDeus. Probatio fecunda partis minoris , dupliciter: tum, quia Deus non habct quid , fecundum Auicennam 8. Metaph. c. illo,opus eft vt rcpetamus. Primni mn habet geiHS , nec qmditatem,nec diffi-
enim entiitfeparatoriiejjeynon declaratur nifiin naturali fcientia : h*c enim entiafunt fubie^a prima
nitionem, ^ui
jn alia fcientia.Vnde pcccauit Aujcenna qui dicit Philof primii demonftrarc primiiprincipiumcfle.
igitur
fi
e/? altiffimu»
& gloriofus. Tum,quia
haberet quiditatem,illa non
eilet praecognita in
PhiIofophiay&
.
noftrd inteUe^tu
ad eaquafunt
omnium manifeftiffima.
altqua fcientiamjpro-
SCHOLIVM
fcientia, quia fccundum Philof. i. huius c. i. iex.com. I Sicut oculut nyclicoracisfe habet ad lu'
men diei, ftc anima,
impoffibite e(}
barefuu fubieStum effe, fed coccdit ipfiimefle,aut quia eft manifeftii perfc, aut qiiia eft dcmoftratu
hac
ALLAT
I
s
I.
optimis argumentis fuadentibui nee
c.
ensy nec Deum efje obieElum Metaphyficer,aliifqMe oppofitum probantibtu.ponit fententiam Auerrois,
18 ajtffinitio ftgnat res terminatat in dtffinito\niDeo eft terminatum,quia omnino infinitUeft. Probatio terfi«,partis minoris duplicitcr.Tum,
ieElum;quam variis rationibus probat ^& refbondet rationibus in contrarium adduElis n. i.& 1. Nota
EXTRA 1
fiint
priraac partis minoris.
Tum^cfuia Commentator dicit
i.
Metaphyfic^
htl in
quia ens
cft
xquiuocum
,
ficut dicit Porphyrius,
cap. de Specic. 5» ^uis amnia entia vocet, aquiuocc nuncupabit.Ex. de hocamplius infra,quandoquacretur dc vniuocationc cntis ^.huius. fit
vniuocum,
eft
Tum,qnia fi commuuiflimu, nechabens ge-
nus,ncc diiFerentiam ; per confequcns nec
diffini-
tenentis
Deum,& fubftantiasfeparatas effe eiusob-
quodait hic ad fecundum principale.proprietatem afubieSoin creatis;apud ipfum etiain Theologia non ejfe cert*i,quia q.) .proLad i.pro.q.i, re diftingui
&i.d.i.q.4.§.De fccundis cogno(cibilibus,».9J
di^uod hicfed
x.
J.Quia \h,n.ij,& ^.d.i j.
q.i.a.yn.i^.& expreffius i.d.} q.^jtd i.fro opinjt.i^.
eppofitum
.
Quseftio 0ff*fitii tenrt,& fMrt ^.d.i7.foluirg.& ^n^uf. dliijpajftm docet^mUnMtones reru non jo.vbt, Mfttrrgiii dh ipfts,eftt£ tamen videtur ejfe proprietdtes. Et hanc partem tenet commHnis Scottjiantm.
&
fnde
UUex ci.^. prol.^tr
loca
d.^.primt, txplicari
fojftmt depreprietate large fumpta
commMni
:
quia fecundo
loco
,
pro accidente
mentto eji de tali her-
ba,^uod fit fecwtdMm fuam fpecttm caltda i&pri-
mo loco
de pajfiombtu correfpodenttbiu attrHmtu:& tales in nobufunt accidentia communiOy lotjuitur
vt bonitat, iufiitia,&c.rernm difficile efific Ucttm bunc interpretari, quia agitur de pajftonevtre fcibili ; non agi depaffi tamen quie tta glojfet, dtcet y agitur ftcundo Uco citato de herba fecunditm fpeciem calida , tamen calor
fione fcibili firt^e
&
kOo. Sccundum
:
iftam opinionem refpondetur ad
Ad primara,
rarioncs in concrarium.
quoad vuanquc panera dc Deo & fecundum fe notum fi eft. £c adprobarioncm in c6trarium,didrur quod Dcuni cllc defperatum cognofd non eft , ncc quacfitum in alia faentia, ncc in ifta, fccundum fc,quainuis quoad nos,fiat notum cx cfTcdibus, ficut procedic rario poteft enim aliquod fecundum fc nouus, minor
eft falfa,
:
enira naniralitcr
nobis notum cx
cfFedu, fiuc
Metaphyficum.
quamadmittit i.d.i. <j.y.num.^^.& d.Z.q.^ &paffim. T)um autem admittit realem difiinllio-
nem dicitur quod in i. huius non oftcnditur eflc de Dco fed oftenditur flatus dc caufis cffidcnri-
&
Ad quaftioncnm iftam patetquod {unropiniovna Commcntatoris dicentis, qu6
&
iju6d fapicntia
:
illc
cfFcdhis
fit
medium
naturalc.fiuc
AUtcr .ad fccundara probatio-
,
,
bus
:
&
vnum
quamuis harc duo conucrtantur , tamen prxcognitum in fcienria aliud
potcft eflc
;
cft (pcculariua circa principia pri-
ftrandi ahud.
Alitcr videnu:
Commentator
fpodcre com.vlt.i. Phyficorum, quod
re-
Deum cfle
non oflendinu nifi in
fcienria naturali;& fi ad hoc oftendendum fiat aliqua ratio in ifla fcientia, hoc non eft,nifi aflumcndo aliqua cx oftenfis in fcienria naturali , ficut
per expofitioncm eius patct z.
Sc primas caullas cx dc(criprionc (apicnriz,
huius/-om.6.vbi exponit demoflrarioncm Arifh>-
&infi:aca.}.tx.iA ^.Hacfcientia maxtme tUuina efi, quia efi diainorum \ 8c infra in 6 huius c. i
teUs de flatu in caufis efficienribus, vbi dicit:J>f-
,
diftinguft Ariftotcles trcs riiue
panes
fcicntiac fpecula-
diccns Phyficam effc circa infcparai)iha
,
tnobilia
;
parabilia
rabiha
&
&
Mathemaricam circaimmobilia in(eprimam ver6 Philofbphiam circa fepa-
;
& immobilia
,
aiiufmodi funt fubftanriz
ieparatae. Si ieitur ha:c diftin£bo fcientianim fpc-
culariuarura ut conucniens,videnir qu6d fit circa propria fiibie^ iplarum , quia (ecundum Philo-
ibphum
}. de Anima, t.c.j8. Scientia fecantur vt r«:hoc eft, ficut fubicAa confidcrata in fdcntiis. Item ibidem in tf .t.c.i.vocat hanc (deriam Thcologiam,& probatduplicitcr. Primo,quia fi alicubi diuinum exiftit, in tali natura exiftit hoc eft, in immobili feparabili.quam dixitiftam {cicnriam confiderarc. Secundo probat fic , quia honorabilifilmam idenriam oportet dte circa honorabilifEmum genus hacc cft honorabiliflIma,vt ptobatimi eft in primo & genus fublVanriarum feparatarum, cft honorabilmimum:crgo,&c. :
&
:
;
Primo dt Generatione , cap. i.debis tjumtitm dtcety vel conuenit dicitur
tjuidtm alterim opMt,
efi,
;
dt immobili Principio
& prima pbilofophia diutdere
&e.
Practerea confirmatur pofirio
Commentatoris
rarione, primiS fic : Subftanrix feparatat
nobis omnino ignotat
,
cum
dc
ipfis
non
funt
multa figna
habcamus igitur cognitio earum traditur in aliqua {dcnria; non naturali, vel Mathemarica;igitur in ifta:cum fint tantummod6 trcs partcs fden:
riac
tmum ftr '
autem oftenfum j fic diffinitio & paflio fubictfti conucnuntur,& tamen vnum eft medium demon-
^timefi.
ma
fi
Pcr
norioribus nobis.
aliis
&
in creatis inter proprietates , fiAieSium, inte^ge dt froprtttatibm large fumptis , vt di-
d,^ ff, ^ fit
;
fieri
parte rei, ne dtftinSionem formaltm in dtuinit ne-
nem
^
quod
patct
hoc ad fecundam probationem patct illa cnim demonfhario in i. huius , non proccdit nifi ab
efi pajfto eiutfiri£ie fumpta.
gtt,
EXTRA.
tx (ftto alia depe»dtnt,& propter «juod dicuntitr:Ced prima cauia cft illud ad quod omnia enria attribuuntur ; iginir de mo maximc proprie cft ifta fcicntia , vt dc ful veroproprieefifcientui
Qjtod fubiungtt, in diuinis proprietates ratione dtfiingui a ftibteSo, in creatis realiter : inteUige , rationt formali a
non
4.
S»
I.
fpeculatiuq cx 6,huius,t.c. i .Itemjfcicnria con-
fiderans aliqua
multa attributa ad aliquid
vnum
primum , maxime confidcrat illud primum, tanquam proprium fubieihim , ad quod alia aaribuuntur, vt didt Philof4.huius,c.i.t.c.i. Vlnqut
claratum tfiinnaturalibui, (fuod omne motum habet motorem : totam rarioncm pettradat dc
&
moucnte & moto. Per hoc patct ad primam probarioncm
Deum
cfle,
quacfitum
cft in fcicnria
quia
,
7
naturali,non
dcmonfbaiio fccun; videlicct ex carionc moucnris moti ; non autcm cx mcdio Mctaphyfico. Tcrrio modo refponderi poteft ad iftas duas probarioncs , quod benc potcft aliqua in ifta.Ad fecundam,quia
di huius procedit cx
illa
mcdio
naturali
&
eire; & hoc Elenchorum demonftra-
fcienriademonfharc fuum fubie<5him a pofteriori, ficut in lib.
nir fyllogifmum fbphifticum cfTe pcr fimilc : fimilitcr
&
Prifdanus Ub.i.ConfbTidtionum, often-
orarioncm conffeudtam cfle pcr fimilcm ftiodidiohabcndi fyllabarum ad di<9tioncs ; niim ad orationcs tamen nuUa fcienria demon(h-at fuum fubiedum dfcdemonfh-arione propter ^^*^'*^*' quid, Sc a priori. Ifla tcrtia refponfioconcordat T^fgJ'^ cum prima declarat enim fccundam pancm eius. ^Mmtd» ? Similiter non videtur facere nifi ad fecundam Se»t.infr»L f>robationem. Vnde cum rcquiratur prscognitio f- J-*^ '•>••}• '"• bbiediantctotarofdcnriam, quam prxcognitionem nuUa refponfio ponit,nifi priraa, fbla illa eft fufficiens ad vtramquc probationem. Commentator enim tantum fugit , fi ponit Dcum efle tantum nobis praccognitura ex aiiquo raedio nanuali ; fi autem ponit Deura eflc fimpliciter
dit
&
dum
:
^
:
—
tali medio;& hic prafiipponitur inquancum fit cognitum, iginir fcicnria naturalis
praccogra'tum cx
fimpUciter crit prior
ifla,
quia notiffimo hic
,
cfl
aliquid ibi fimplidter notius.
Ad aUam panem potcft
,
qn6d
licct
minoris , de
<juid eft
non habcat quid , quod
mitur pcr diffinitioncm
,
quia talc
,
did
cxpri-
(fitid eft
hmi-
tatum , ciim omnis differenria diffiniens habeac aliquam oppofitam ( omne autem habens oppou 4 fitum
V
o
&
,,
Lib.
5ii jln "Dem h»bet quii, vel di^nitionii
fitum
Umitatum
eft
habct tjimd illimitapotcft cxponi audoritas Aui-
clTcnriam illiraitatam
tum. Primo
modo
ccnnac praiallcgafa
Deus habet
ti^men ficut
)
Metaph.
I.
ita
,
cum dicit
,
,
»ec quiditatem,
&c. & fubdit, «0« hahet diffinitionem, & hoc loqucndo dc diffinitione propric difta, quxcftcx ^cncre
&
Dco reraoucntur
difFcrcntia, quac a
Per hoc patct ad primam
luperius in eod. cap.
autem propofitio fecundihuius r^/cKt , &c. concludit*de notitia quiditatis quoad nos, non fimpliciter. Vtrum tamen illa fimilitudo debct inteUigi quoad impofilbilitatera , ficut quidam exponunt , aut quoad diffij
ficut
eft
:
Commentator ,
dicit
vndc
cam
ipfc exponit
ficut
multiim
dicetur
&
SCHOLIVM
rationem principalcm dicitur qu6d Deus habet multas proprietates, vt ejfe apfetibile , effe intmobile, ejfe perpetuum , Scprimum meuens 6c huiufiiiodi ; ha:c autera pofterius ali-
quo modo concipiuntur (ecundum eftentia
cxtra,
Dei abfblute
(e
quam
,
quia dicunt refpedum ad
,
Ad primam probationem, qu6d non opor-
fcmpcr proprictatem cffe aljud eflentialitcrab cuius eft ; licet hoc fempcr fit in creaiuris, vbi propter imperfedionem , habens non eft quicquid habet , vnde cft in eo corapofitio adus tet
illo
difiin-
Deo autetn omncs
Suatwifub' cura potentia: In
Refutat fubtilijfimejententiam Auerrdis , pro~ bans nec Deum , nec Intelltgentias ejfe fubie^unt huiui
fcientiit
quodetiam docet
,
perfcd^iones
idipfumquod eftentia proptcrfiimmam fimphcitatem,tamen quae-
tapro
illa fententiaadduBa
ad argumen" nu.^.& ^.explKatnu.
M etaphyftca,& nu.
rimam,
cut in creaturis differentia
tem Auicennx non
,
Ad
realis.
audlorita-
de Deo demonfiratio,potctt:
efi
Contra iftam pofirionem fecundum Philofb:
qux cft propric fapicntia cundum Philofophum hic , in prooeraio ; fcientia propter quid : de Dco autem non ergo Metaphyfica ,
fcieniii propter quid
,
vt de primo (vhitSto
nulla fcicntia confiderat
Deum vt caufam
cbnfideratur
igitur
nuUo modo
tiam rationcm.
quod
,
Et hoc probatur ccrrum cnim Dco fcitur pcr caufam priorem :
dax alicuius concludendi
fi
de ipfb
fit
demonftratio />ro^ffr
ejuid.-At
Deo autem folummodo cft dcmonfhratio quia :
Sc
idc6 loco talium principionun fumuntur cfFe-
nihil de
autcm caufa accipiatur pro mcdio, refpc-
cludendum,
dcDco
fubief^um
Philofbphus :
Vcrum
cft vt in
plu-
ribus :.non tamen el\ de ncceffitatc fubie<2i fcienPoflet
tia:.
enim
forte de vnitatc efle dcmonfbra-
Mathcmarica
nere fuQ
,
quanquarn
primum inge-
& indiuifibile & ita iniUogencr^ ,
habcn^ principia , ncc
quod
fit
partcs.
Alitc):
, nec diccndum,
fubic(fhim fcienti^ dcbct habere principia
liihil
quod
in propofitione aliqua
quae poteft fiimi pro prz:
& de
caufa
autcm :
eft
igitur
Dco poteft de ipfb aliquo modo cauum qua: fic caufa ,
,
quia neucro
modo
& prius naturalitcr.
Si
& aliud poteft efle mcdiumfciciidi poftcrius naturalircr & aliud hoc non eft inquantum aliud,quia
tali
,
autem aliquid tale per efFe(Shun demonfhratur, de Deo,non eft demonfvratio^rtfpr^ quidyCtd quia, ex primo Poftcriomm,tex.c.}o. Scd ifb ratio non mouet : fi cnim prius natu-
,
,
eft in
:
& prius naturaliter ipfo
potcft cfle flliud ab ipfb
enim fubie^ fcientiae
in demonftratione de fubie&o
;
in eflendo, nec in inhxrendo
raliter
niiila
vtfa-
per caufam oftendi,'nec per
intclligcndum cft de principiis complexis, cuiuf^ tnodi funt pracmiffie d^monftrationis. Dc omni poteft aliqoid przdicari
,
&
aliud a caufato dicit
Dei
huiufmodi ; aut dicens refpcifhim ad extr^ , vt appetibile , primura mouens , prima caufa , huiufmodi , fiue fic f fiue fic , oportet iUud dcmonfhrabilc de Deo cfle idem cflentialita* ci;cQ quod nihil aliud cft vcrum dc ipfb: fed illud quod eft idem cflentialiter Deo , non habet ahquid aliud a fe prius naturaUtcr ipfb
& partes
aut iUud con-
pientia, potentia,xternitas, immutabilitas
nobis.
Quod autem
,
eft proprietas abfbluta
ftus pro medio : per quos concludimus pcrfedtionem Dci de Deo tanquam per m^diumnotius
habere principia
&
cum
:
ipfb. Si
rcant:
efk
j
vt concedit rcfponfioad tcr-
dimnitionem eius quae fit rnediumj quianou ha-
h»- ieftura habere principiapriora fc, fedprincipia ket prindfi» pit)prictatum per qu« Cux proprietatcs fibi inbac-
eft
Dcus in aliqua fcientia, ncc vt cfFccomplcxum ccrtum cft
€his, nec vt principium
bet diffinitioncm.
neceffitrib
,
fe-
caufeC neceflario fccundura vfcritatem , fit dc Ariftotele ; igitur ncutro modo
cft
rem dicendum quod non oportct quodlibct fiib-
,
hoc accidic
,
fed
^ft aliud, ita prius eft naturaliter
fccundum
fc
,
& illud poftcrius
, :
& prius notum fcd ita eft inuc-
tali
principio prirao oportet praccognofci quia
nire in proprietaribus
hoc eft, quia venim
mr, Scc. Refponfio,qu6d vna proprietas Dei eft prior alia r^uQnc. Contra ; hzc dii^K^tcntia rario^
6c infri tcx.
c. 2.1. c.
/Uo,
i
.
Poftpr.
a. t.
cap. i.
Non efitx alto ginere.
,
j
vcl attribuus diuinis,igi-
nis.
^
Anpemp. tefifciri
inquantum hoc , ficut f"*"-
eft,
cft,
'I
phum I. huius in prooemio, fapienria eft certiffima fcientia cenior autem cft fcicntia propter quidc^^ fcienria quia,i. Pofter.t.c.zi.jo.&4z.
exponi, quia non per caufam priorcm, vel fic, per
Ad tcrtiara rationem principalem. Ad roafo-
& IHetaphyJi-
,
t.i.habetpulcheT'
& vartam doQrinam.
quicquid
& talis diffcren& fubicdura fi-
Intelligentiis
j uu feqcj.illam dimjionem
i
cam de qua Philofophtu 6.huittt
nihil
tia fiifficit ibi inter proprictates
&
^.fub qua ratione agitur de Deo,
in
exiftentcs illimitatae, funt
libct ratione difFert ab eflentia,
q. ^.prol.adfe-'
cundumq.i.lateral. nu. zo refpondet
cius,
tio
IL
fcientinfpeculatiui. in naturalem
Ad fecundam
An fiJneBu
nis fuis.
I ,
opinioncm
contra
hic
cius.
b*bet pnrttf.
iUius fubicdijde
Illa
oculmnySlicoracii
in loco fuo
SubieStm Idtnti*., M»
&
quae , dicuntur dignitates,& terrium pafno-
autem principia poflunt haberc cStCtai quo eft demonftratio pro termiSufficit enim ad tale principiura , quod
nes: talia
fcicntia manifeftari, ficut dicit tertia refpon-
^on
ieHei
communes
demonftrati-
gcnus fubicdum
eft, fcilicet
aliquid de Deo.
cultatem
tas
ua circa tria
:
fio.
Anproprit-
c. i.DifficiIe.d.t.c.i5.omnis fcicntia
Dei eft naturaliter praccoguitum in ifta (cien(ecundum (e , licct non quo ad nos ita de ^uid efiy poteft tamen vtrunquc a poftcriori in
hac
%.qiufi.n.lf.
&
paffionem ; pro princfaltcrum ante cUgnitates. Et idem vuk
ftatim cognofcatur cognitis terminis ; talc principium poteft eflealiquodad demonffarandura
tia
hoeiJ.^. q.ijtd i.fro
piis dicit
probationem. Ad (ecundam probationem , ficut piiusdcji efi fecundum primam rcfponfionem, ejfe
Tie
&
enamcrat fubie£tum
i
,
Quasftio
dcraturcnim quicquid hic confiderarur non inquanrum,qu3ntum,nec inquantum mobile ita
communc vniuocum
,
tunc illud in
eis
Hiftingucretur difFcrcntiis
,
Deus poftct diffiniri, tia cfle
rum
cap.
Intelligetiis, vr
vnius generis
eft
quia
& ita
non potcft vna
igiruf
Deo,& de
de
quia vna fcientia
(cicn-
de Cahic£to,
,
i.
Poftcrio-
, Scc. Ircm aliud Mctaphyfica , ficut
rcx. c. 43. Ctrttor
i.
fubiefhim poncndum
eft in
Commcntatorem , quando tangctur Auicennx opinio ; non igitur Dcus , oftendctur eriam pcr
quia non poflunt eftc duo prima fiibicda eiufdcm fdcntii.
Ad
igitur
illa
menratorc
non
,
qux vidcntur
ibluenda
,
faccrc pro
notandum quod
,
Com-
(cienria
drca aliquid , Mnquam drca fubic^Slum principaliter confideramm , fed ctiam circacauias fubicdi , ficut in Phyficatra)6tatur de natura , quamuis nec Commcntator nec Auicenna ponat naturam cflc fubieftum il-
Se»t.
'^•fJ'
fed aliqnid cuius natura eft princi-
,
pium. Similirer in lib.dc Anima rradatur de diffinitionc anims, paflionibus, parribus cius,
&
&
<1"*'""*5 fubie
anima-
> cuiu» anima cft principium. Similitcr in Logica trafbrur de mulris qua: funrprincipia (yllogifini, quamuis fyllogifinus ponatur ibi fub-
f""*
m»n». l.
ieSbjan prindpale
,
& in lib.
Perihcrraenias tra-
Aanir de Nomine & verbo &orarione, qux funt prindpia Enundarionis, quat ponirur fubie^im illius iibri, ita in aliis.
Confimiliter in propofiro
circa caufas alriifimas
eft confideratio
,
iftius
tanquam circa principia fubietSb , non autcm tanquam drca fubie^m principalc; vnde habctur in prindpio 6. huius, tcx. com. i. frin-
fdenriar
,
& cauft ejiuntntur entium inqHantum entia.
cipia
Et Philoibphus in tiam
huius oftcndit hanc icien-
4.
ex hoc, quod eft circa primas quia prima; caufic lunt caufs fecundum /c effedus primi , quod eft ens , inquantum ens. efle circa ens,
caufas
,
Contra
ifhid
motum
InrcIIigenriae nihil
:
producunt
nifi
non habent rationem caufae, mouenris proprie didVx igitur non debent
pcr nifi
,
igitur
;
folum in fcientia narurali. Item : rantiim per caufam neceflariam in caufando fcitur aliquid de cfFedu Deus nullius cfFnlus eft talis caufa, fed tantum voluntaria confidcrari vtcaufae
,
nifi
:
&
Primum argumentum potcftconce(ecundum argumentum accipit falfum
libere agens.
Item
di.
,
fecundum intentionem Philofbphi
Deum eflc agens
qui pofuit
,
ex neceffitate naturaj
,
vr dicit
Rabbi Moyfes.
Contra hoc, in hoc primo infeDeui eft inutdm reliejui omnesab erunt infortunati : fcd hoc non fequitur ni fi
rius didtur ipfo
:
enim
,
fi
bonum rcliquoruni fi
fit
ab ipfo volunraric agcnte;
ncceflario agit,quantumcuraquc inuidcat
aget.
rialcf
& immobiles
tioncm
,
non penincnt ad
confidcra-
non natuquia non funt mobilia ; nec Mathematiquia non funt quanta fed eorum confideraalicuius fcicntia panicularis
;
ralis,
ca:
ri«c
,
efte abflra-
^^t/mdefiA
quar propria cft huic (cicn-
quae etiam abftradio
:
Jl»>itt*fepM.
fccundum rationem
*"*" etnpd*-
/^j^j^
f
,
:
quodlibet
confidcranira abftrahinir
confiderationem
,
&
fecandum
& a quanto & a motu & pet ,
(fonlequcns pratcipue confiderannu- hic illaqux
{ecundum
modi
abftrahuntur ab vtrifquc
efle
huiuf^
:
Secundum hoc Dicicur enim
funr fubflantix feparatae.
patet ad auftoritates Philofbphi,
hxc fcientiaefTe circa alrifHmas caufas & diuinas: quia dc Dco non tanquam de fiibied>o, fed tanquam de caufa fubic£ti ita quod de Intelligcnriis ,
:
tanquam de principalibus partibus fiibie<5H,& non caufis quia non caufanr nifi mouendo de Deo autem tanquam de caufa ; non de panc
cft
;
:
&
(ubiedi, quia in nullo vniuocatur cura
aliis.
,
Contra, fi nihil Detu caufat,fecundum ratioArtftotelu nifimotundo, igttur non confidera-
nem
hitur htcde Deo, vt de caufa. Refponfio. Detu
tio pcrrinct
:
ad aliquam fuperiorem fcientiam,
cuius confiderario abftrahit a motu,
& a quantoj
vnde in ifta fcienria confiderantur non tantum tanquam fubicdi caufa: fed tanquam principa:
EXTRA.
eft
caufa fubftantiarum feparatarum,non per motum^ tir
omntum aliorMm,non tatum intjttantum mobilta,
vel quanta,fed inejuantum entia,fed nonfine motu:
fecundum Ariftottlem IntelUgentianulliUi eft caM" fa nifi inquantummohtle. Notandum tamen cjtud in ef.%.infra,qui dicertt partem affirmatiuam lUim
quod tantum ad Met^phyftcum pertinet
quajlionii
confiderare quiditates rerum,eiiam tn parttculari,
quod non tantum hic confideratur Detuvtcaufa,fed AngtlM,Sol,& ignis,& omnia
dtbtret dtcere
agtntia,fifint caufa alicuitu ftcundum entitatem:
quod quidem oportet pontrt : quta aliter nihtl caufant : vt arguitur in illa quaftiont dt cognittone : fic axguo dt crtationt. Iiefponfio,quod Dtiu in quoItbtt caufat tntttatem quodlibet aliud agtns talitattm tntttatis:dthoc altbi. Si teneatur tnquafttone tlLa S.pars negatitu, tunc nullacaufa particula- hutMt (y\, rii
entuatis
eji
hic confideranda
:
ficut nec hoc ens
d.x.q.X,
ftcundum quod hoc tns:ftdftcut tantum Conftdtratur htc tnsinquantum tns
m communi,tantMm tllud
confideratur pro caufafMbteUt,qHod eft caufa entis tn communi:illud eft tantum Deus. Hoc teneat nifi forte
tum
ponas Intelligemtai non tantum inquaii-
entta ,fed
derart, vt
tnquantum InteOigentias hic confi-
pradi^um eft ibi.
Aliudtft notafidum,& tft:fi tnim dt InttHigtntiis,inquantum InitlUgtntt£,tft altqMafcitntta poffibilts,& non tfta,ntc naturalis,ntc
Mathematica,
vt pattt,infufficttns ergo
Phtlofophi in 6.
eft diutfio
huii4s,t.c.i.8c.i.fcientikfpecHlattua. tntria
t6
membrd:
& tta vtdetur quod Intetitgentia inquatum
huiuf.
modi,ad confiderattonem Mrtaphyftctpertineant. Sed contrk-ens fecundumfe ita abfirahtt ab tmmattrtaltbMi:JicHt
ptrft
tft
a materialibMS.-ergo ij}afctitta,qua
dt tntt,tnqHanri tns,non magis eft 4t tjlit
ftcunditm proprtam rationtm.quam de tilu.Confirmatur : quia omnu conclufiopropria hutut fcientia eft pramijfa,tta
Aliudeft notandum.qubd fubflanriae iramate-
14
Ctz illa abftradrionc
foirim dicitur eflc
liuj fcienria;
Viie
fccundum
& pofterius rarione. Item contra Commentatorcm Deo & Intelligcnriis non ;
*Aiea»i)Ti-
les partcs (iibic£ri,quat funt
compctit,aIiis confideraris in hac fcicnria. Confi-
\idcrur efte aliquid
SAentt» ntn
513
nis,non fufiicit ad rationcm caufar, nec ad prioritatcm , ncc ad modum demonftrarionis. Prima duo patent ex didisrtcrtium propter pcritionem, quia idem refpe^^ fuidiuerfimodc coniideratum poteft cfle prius
M
I.
ad concludendum dt tmmattrtali-
A» imaatt' ridliaferti-
neit' Md h»n< busficMt de matirialibm:trgo ipfa fubaltemat fihi feientiAtn ftoqHaltttr vtramqut fcttnttam:ntc valtt illa ratio, etualiat qutponiturprtus tbt.Altudtft notandum:quiaifta
fcientiaficut conftderat altqHa,tnqHantum abftra-
Ha a
materta
,
tmmatertalttate
tta :
etiam tnquantHm abftratia ah
trgo confidtrahtt
ttia
,
qux in
extftendo hahent hanc ahftra^tonem ah inunatertalitate
;
non ftquitHr.
Confirmaiur
:
quta fubftantia
,
quam
tu ponis fnbie
«7
1
,
5H
Lib.
Metaph.
I.
fubittlHmyiiuiditur inmateriaiem,
& insmmate'
rialem ; ficut tnfpecies oppofitat., fcientia autem de genere tcfualiter videtur effe de duabm fpeciebm proximif. Conceditur /ecMndttm illud quod tenes
"'8.
quod nonplus
<\uAfi.
ad
htc fcientia de IntelU-
efi
faluas diuifionesin 6.de triplici fcientia fpeculafiua ? Item quontodo efi circa altiffitnas caufat ,
fi
tantitm
Deus
Deum vt circa caufam?Refponfto.
circa
efl
dtcitur c^ufaproptermultiplicemrationem
cattfalitatis in ipfo.
Ad Philofophum patet refpon-
Ad maiorcm dici
cauiam
ira
:
c.i. Certiorautem efifcientia altera
rumcunque principia
necfue
ab altera.quoex eifdem :nex ex al-
rcr«y«;7?.Diftinguuntur ergofcientix
penes diueria uibieda
fHngMuntm
principia j Et
fcientit.
eft prior
& eftentialior
aliquando
fiat
diftindio
illa
fexto huius,
&
diftin<Stio
quanquam per fubieda
;
trium fcientiarum fpeculatiuarum,
quod licet duarum, fcilicet ibi
naturah's
fubieda diftin-
tamen huius (cicnprincipia non fubieda, pcr qua;
vcl forte principia
ponuntur
tia;
ab
,
illa ter-
Sic igitur poteft intelligi
Mathematica: ponantur
guentia
per principia
diftindio, uicut auftoritas
de Anima probat.
tio
fed etiam penes diueria
,
fone ha:c
nonfblum
ibi
:
*^
»•»»• *o.
c(l in
propofito
cum hsc fic
,
Dco nihii
per cauiam
^O
illis ,
,prima confide-
vt attribuuntur ad fimpliciter
autcm omnia immcdiate at, (ed ad Deum vt ad quia fubftantia ipfa attribuitur ad crgo fimplicitcr prima confideratio de accidentia
,
tribuuntur ad fubftantiam prius
non
(exti huiuSjt.c.j. di-
non
& poftcriiJi fimplicitcr
primura
ab Intelligentia vt frima fpecie fubftanti* de caufa.
Philofbphum primo Pofter.
cft
primumha-
&
Deum
prfmam
i(hid
foluth'
:
qttod fcientia degenere efl de primafpecie fub propria ratione, non de fecunda fpecie \ &tunc hitc efi
au£loritatcm
fi
i^idt
dc »"» ?• J •/"•'.
Sed adhuc videtur (brc illa ratio , confirmatur fic quando aliqua attribuuntur ad alia,vt ad prius
Ad
&
: ;
enribus cft dc
vt attribuuntur ad
illis,
Deum
,
&
^»>«doeU
ereo Dcus eft fimpliciter fi"'"*^"*' enttavtat* ,. /-L- rL T, r °r f lubicaum. Rciponho.Simplicitcr prima tribuMmur
vt ad fubftantiam
;
.
confidcratio eft de cntibus
,
.
inquantum attributa adDeum
Deum non vt fubie£tum, quia non potcftha-
ad
;
bcrc conditiones fubicdi Cciendx propter quid, fed vt adcauiam. AlitcrarguitunSimphcitcrpri-
mum,cui omnia attribuuntur,eft Dcus:igitur iliud fubicdum primae fcicntiac. Rciponfio fcquc-
eft
:
habcret alias conditiones fubiedi fcien(ed quid fitillud primum ad quodomniaalia
rctur tiae
:
fi
,
quod
ponendum fiibiedum
attribuuntur
:
principalc
dicctur in fequenribus
phus in
,
fit
hic
:
& Pliilofo-
4. tex. c, i. vbi allegatum cft
;
conclu-
dit ftarim: Ergofi hic efl fubflantia.fubflantiarum oportet principia caufas habere Phihfophum,
&
Vndc primum illud ponit fubftantiam non Deum:
&idem habetur
in principiofcptimi.
ahis diftinguitur.
AHter poteft
dici
omnia illa, quae
qu6d
tamen confidcrat,quac in
aHis
:
aliqua
non confiderantur,
quibus conucnit tanta abftradtio in e(Iendo,quanta non conuenit confidetatis in aliis fcicntiis ; ideo quando diftinguitur haec (cicntia ab aliis,
&
cpnucnienter hoc fit pcr illa coi-jfiderabilia , in quibus non conuenit cum aliis fcientiis , fed in
quibus diftinguitur. feparabilia
Vndc hsc
(cicntia eft circa
& immobilia, non tanquam circa fub-
je£b, fed tanquam circa principales partes fubic&i, quae non participant rationem fubiedi alicu-
IH.
Secunda fententia efl Auicennt, ens vt ens,
fubteHum
Afetaphjifica
,
effe
ejuamtenet DoQorrefo-
&
lutiue infra l. G.ef. 1. &vlt. q. ^.prol.ad tertium quafiionis prima. probat eam ht' vrgentijfimis locis Arifiotelis duabtts .rationibtu. Trima, quod oportet aliquam fcientiam ejfe de communiffimo : Secunda , fi hxc fcientia effet de aliquo
&
fubie^o, qko dart poffet dliud fuperius , tnnc ipfa non effet prima ne^ fuprema , fed inferior ad illam
,
qu*
effet
de
fubieQo, num. i j.
illo
fuperiori
ibi,
& communiori
,
Ad aliam rationem.
Fide-
tur velle quod ens pr^duetur inquid de pajfioni-
ius alterius (cicntiae.
Rc(pondctur
SCHOLIVM
fcicntia ifta confidcrat
& alii fcicntis particularc<;,licet
fub ratione c6muniori,& magis abftrafta
^9
vnum primum maximc
fdentizpropter auid, Sc dc demon(trari poilit.
ratio eft de
citur quod fecundum
qtiac eft
&
pnmum
.
potcft,qu6d (cientia
bct condiriones requifitas ad fubicdum in tali , puta fi fcientia fit propter tjuid , tale primum habeat aliquod dcmonftrabile dc eo pcr.
rum. Tenet enim de illis , qut a nobis per rationem naturalem poffunt trahi' , non de omnibtts poffibiltbus , ex parte natura fcibilium. Euafto,
non vt
prlnci-
(cientia
fio inferiits de dtutfione fcientiarum 'peculatiua-
,
tanquam
funt abftradbe in
e(Tendo,ficut omnia hic confiderata abftrahuntur fccundiim confiderationcm. Ad aliam rationem.
de illoprimo,vt de fubicdto,
Sed quomodo sunc
fed fic
mulris attributis ad
nec vt de caufa, necvt defubieElo,
ignii,
caufat aliquid intjuantum ens.
di
:
qua;
,
quantum
tjuiafecunditm lede neutro : ficut fiscundum oppo-
§luimtdo
cauiae
palcs partcs fubicdi
tentia incjuantum Intelligentia, efukm de igne, in-
fitttm,q.%.de vtroque efi vtroejuemodo^fivtrumcjue
18
non vt
qualiter, quia
alitcr tcttio
modo
,
qu6d
&
(cicntia cft circa
haec
immobilia feparabilia hoc eft circa quaecunquc fit , circa illa cft confidcraQuomcdohu tafub iftis rationibus, abftradkionc fcilicetamotu , i materia naturali quae c(t principium gcfctenti» efi cirea immoncrationis corruptionis,ficut Mathematica di'bilia. cifur eftc circa immobilia ; non quia quanta in eflendo fint omnin6 immobilia , fcd quia (cicntia Mathcmatica confidcrat illa (ub raitione priori :
•
hm, fedftatim poft, ab hec recedit. Tenet enim i . d.j.q.^,num.6j.non prkdicariin qutd defuispaffionibus, neque de vltimts differenttis, de quo pojtea l.^.q.i,
&
&
abftrahendo §iji»re
Ad
hte
Jeientia dici-
iitiThtoUgi»}
(cilicct a
(cicntia poreft dici
iedo ;
(ed a cauia
,
quod
hccc
Theologia ,non autem a fubficut naturalis fcicntia dicitur
anatura, quae non eft fubiedum illius fcientiae, fed principium fiibiefti. Ad primamrarionem,patct
cft
opinio Auiccimar, 1 .Met.c. i .quod pri-
ens.
Hoc videtur Philoibphus probarc in princ.4.
huius.t.c.i. Eftfcientta
qusdam,
Scc.
Vbi fecun-
dum Commentatorcm intcndit
motu.
alias aHdloritatcs fcxti patct
Alia
quod fubftantiac feparata: hic confidcrantur &
1
mum (ubic<Sfcum huius (cientiae cft cns inquannim ftabilirc fubicda ad quod innuitur ibi talis ratio quia Metaphyfica confidcrat primas cauias : vt probatum cft in primo huius ide6 debet confidcrare iftius artis
:
:
:
c(Fc<5bum (ecundiim (e
autcmcaufae
primarum cau(arum:primz
fiint cau(ae
(ecundiim
(e entiiim in-
quantum entia ergo cns inquantum ens conitde:
ratut
^-^enfwia,
i
'
;
Qusftio deratur hJc vtCuhle&mn. Irem Certo huius,
t.c.}.
poftqua diftinxit crcs partcs fdcnti* fpcculatiuae tnouet dubicarioncm , vtrum prima Philofophia fic vniuerialis^ut circa aliquod gcnus dercrmina-
tum :& videtur rolucre qu6d eft
& in
vniucrlalis;
dicitxx^ Decnte irKfuantum ens: fBuitu etit vtitjue fpecuUriJteva ibidcm t.c.}.dicit, finc folutionis
fi
non ejfet fubfiattia olterMfrdiernMHrk ctnfijien: tunc Phj/fica erit vritna fcttntid : quia Phyfi-
tes
nunc cft 4le omnibus naturalibus quia tunc omnia enria dlent naturalia fed nunc cft ica de omnibus naturalibus , qu6d primum fubie^m eius cft aliquod commune omnibus luturahbus & non aliquod primum , ad quod omniaaliaattribuuntur, ficut patct pcr Auicennam primo Metaphyf'czx.i.&primo Phyficar rua:.c.i.& pcr Comroentarorem.4.huius commento primo:& (ccundum ca
cflct
tunc de oranious entibus
,
ficut
:
:
:
:
alios loqacntcs de
fubicclp.Primum igitur
&um prinue fcienriz cft communifliroum
fiibie-
aboquin non vidctur valere confequenria Ariftot. Itcm dicit Commentator in prooemio tenij
IX
hxa'ix&, fubieHum
citer huitu
:
vtrtufqut fcientia
efi
:
ensfimpli-
fcilicet (cientije difpatariuz.
Item, ad
cftc rario
pater ad aliam rationem
qnia ens pratdicacur in
,
de quolibet acrepto, vt tfuul dl rion tamen accepto fccundom quarocunque rarionem,fecunifuid
:
dum qnam cft pafHo encis. Ad tertiam racioncm diccndum
,
qu6d cum
^
didcur principia enris inquantum cns,non intclLgitur ly in^uanrum, rcduplicatiuc, ica qurd v.fenocet caufam
fcd fpecificariuc,vt
:
inquantum cns tirarem
;
ficut
,
didmus
fenfus,entis
fit
fccundiim fuam cn-
id cft, cnris
hoc videiur inquantum
,
album,hoc cft fccundum fuam albedincm: confc- c»nft^M*ti*t quentia auicm non valci, ab inquantum ad vni- »b i>ufiiiti,m •dvMMerfaucrfalc, nifi quando tcnctur rcduplicatiue:dc hoc principio 6. Enna cnim non lolum ampUus
m
funt cau(ata(ccundumaliquapofterioraipfa enfcd eciam
rirace
;
qu6d
in caufaris
fecundum fuam cnritatem ,
enricas eft
;
ita
primum caufacum,
pcr hoc tenet ratio in prjncipio quarri,t.c. x.Quonutm MMtem principia, &c. ficut exponitur ibiextri.
yd vniucrfalitcr tcnet
caufa enris in
commimi
mus
,
:
quia hic confidcrarar
,
non vi-
di
determinati prim6
;
fed cu-
monftrant padionem in
,
iuflibct
inquannun ens
vah
fubie^him,
efle
quz
:
illud
autem videtur pri-
& proprium:cuius primi mnt
per (e confidcrantur in (cienria.
,
fcilicet
cfTcfhis cft cflc.
& a
dicuntur media in dcmonftrarionc
icdbo.
Aho modo
e(Ic,
dicimtur caufae primac cflcndi
priorifta; confequetu eft (alfum ex fexto huius,
quiditari
t.c.i.& j.Probatio con(cqucntiaE quia illud fupc-
& illx intclliguntnr
pafuoncm dcmonftrabilem, dc ip(b in alia fdenria ergo eadcm pafllo e^Tet demonftrabilis de fubiofto illius fcicnris acdpicndo pro medio , jdcuius prim6 eft & ira illa {dentia de fubicAo communiori , dcmonftraret
liguntur inrra quidicatera flibiecH.
:
:
:
aliquid,tanquam conclufionem,quod acciperctur kic pro principio ; ica illa fcientia ellet prior
&
& fuperior
ifta.
falfa.
Ad probarionem cum
arguitur de aequiuo-
negandum (ecundum Auicenna i . Mctaphy ficx c. y . vt prius allegatum eft in lcdKonc ibi , rtunc propofitio adpropofitum efi MpplicMfidM ,&c.iul.Et ad audoritatcm Porphyrij, confimiles pto alia panc refpondebitur in 4. quando qusrctur de «quiuocatione entis. Et ad aliam ptobationem , cum dicinir qu6d cns non h^bet (juid, quia cft tran(ccndens. Re(ponfio:hoc concludcret squalitcr de omni generaliflimo, quia nullum gencraliflimum habet quiditacem proprie didilam ramen quodUbet habet qutd :
cationc cntis, videtur AJL mg. ftfi-
M«M.t.
&
^
*
:
C*nerMtiffi
bMie:
xx\m quia habet cflcntiam
;
tum
praedicaretur dc aliquo in tjuid ifta cft infufficiens,
finitionem prnpric fequirur
,
nifi
quia aliis
non
vnde probario
:
qu6d (cilicer fi non habet difdidam, non habcr tjuid non
dc quiditare (pecid
:
,
cuius proprie
hatet
nent ad quid
fub'c(fb'
ita
;
quAd
:
tnmUifUttu
quia pcrti-
intclligcndo illud
(juid, iflie caufae intclligimtiir ficut intrinfccx illi :_
vt mareria vcl forma; vel cxtrinfccs, pritis
fubicdo, fed non inrd-
Harc, fcienria eft drca primascaufas primis duobus modis , quia illi duo modi non differunt, nifi pencs totum & panem , propofirionem tcrminum,& dccommunifllmis fiunr propofitiocommuniflima funt priraamedia nes ptimac
&
:
&
in demonftrarione.
Ifto
modo, cntis inquanmm
ens funt prindpia tencndo, intfuantitm redupUJl^*^ catiuc ; etlam licct cns fit vniuocum ad omma.
quod ens inquantum ens poreft habcrc pafHonem aiiquam, quac cft exrra cflendam dns inquantum cft ens ; ucut cfle vnum, vel roulta ; adlus vd potentia^ aliam rarioncm refpondeo
,
j
Juobus modis non eftiftafcientiadrcapri, inquantura ens : fi in^uMitum tcnctur reduplicatiuc quia non omnis entis funt Aliis
raas caufas entis
:
caufz
tales cxtrinfecae
quia non fimplidura
,
:
vt patet fed
,
nec intrinfecx
fiio
quod quatuor genere dat efle
monis
& rautarionis,
tcncri (pccificariue.Vbi notandura
caufz, inquanturaquzlibet in circurafcribendo rarionem
;
opottct intjuAntum
fic
pcmncnr ad Mctaphylicum matena & fonna , :
^ yi confmetA-
inquanium funt partes eflcnriac cfficicns in- tMrmMti»inquantumdatcflccircumfcribcndomotumjicct thf^* O" cnim non agcrct nifi mouendo , tamen ratio dan- ?"''*'*** tis eflc , prior eft rationc mouenris finis autem, inquantum rcs fcaindum fui enritaccm , ad illiul ordinancur licct non poffint iUud attingcre nifi per motura , vcl opcrationcm , prior tamen eft ratio ordinis (ccundum eflc,quam (ccundum operationcm. AUter dicitur ad hoc, cum didturMr« :
,
:
:
:
, funt principia , non intelligitur de entccreato ; fi condudatur, erro cuiuf-
intjuantum ens
eft difiinirio.
Ad
prim* cMmfa
:
:
Secundum opim*oncm Auicermac ad argumenta rc(ponderi poteft. Ad primum qu6d minor eft
»}
quae de-
nonramen fbrr^ proprii fciendi aliquid de fubie£lo:quia non funt mcdium in demonflrationc fcd principia intelligcndi fiibiedum
&
,
& cogno(ci de fub-
Itcm fi Kb fcientia eftct dc aliquo gcncrc determiiuto , auod quidem genus haberet aliud fupexius ad ip(um tunc aUa e(Tet (cientia fuperior
rius habcret aliquam
''
libct.in
potenria
;
:
^
ramen ens acccptum fccundum quamgencralitcr prxdicaturdc quoqutdyii cft de cflentia cuiuflibet. Pcr hoc :
efTe alicuius
;
Ew
m fc
cumque rationem
& mulra
j>a(nones
m^»
tjmd
ici:tum quia pafHonesnic confidcratx,pura vnum
dcntur
*
cxtra efTcnriam cninflibet,inquantmn eft ens,fiue
Deus, aiius pri- yHt Sttti «, Et nota quod primz caufae hiettxiui»' fdendi funt primat propofiriones immcdiats.Alio modo primac cau(ae non tanrum fc)cndi,fed cflen-
rtum quia oponct eflc aliauam (cientiom per (e confiderantero communiGnma, fine quibus non po^unt parucularia cognohoc videtur
i
515
I.
nifi
&
Itbetentis talii funt principta
,
nihil
maS
acdciit
de taU ente.
SCHO
:
:
L
Lib.
5i6
SCHOLIVM
Metaph. quiditatem fuam,habeat ahquam painonem. Secundb, quia fcquitur idcm e(fe paffionem fui, vct circukriter idem elle paffionem fubiedum,
IV.
&
A R G V 1 T fubnlijftmecontrafolutionem ddtam infauorem Auicenn* ajferentii ens ejfe obieElum , num. 1 3 frobans non ejfe vniuocum ad decem Genera ; contrafolutionem adfecundum, quod non habet pajfones ; ^uia tunc ens non Afetaphjf/ica
.
&
imhtberetur in
eis
velfajfioforetfuiipfiMspaf-
,
fi includeret ens , quia pajfio fupfrioris efi inferioris. ytddit rationes vrgentes contra iBam
fio
,
fententiam
,
fuadens fubfiantiam
obieHum , fed difputatiue procedit
ejfe
primum
<juia ens
,
berepajfiones, de quihHt non dicitur in quid
;
haha~
& ens vniuocum Deo, & creatis habet ibidem, & aliks pajfim, de quo in
bet i.d.^.q.i.num. 6.7.
ejfe
quorum vtrumquc cft impoffibile. Probatio coxlh
cum omnia entia fint finita,accipiantur gratia exempli, tria,A3,C,fccundum rcfpon-
fequentia:,
fionem , quodhbet illorum habet paffionem, fit ergo B paffio A,& C paffio B,fi C habet ahquam paffionem , aut igitur fcipfdm hoc eft vnum
& & ita eft circulus & :
inconueniens; aut A, vel B, iia eft aliud inconueniens.
,
Refpondeo ad hzc. Sit A vnitas, B aduahtas neutrum fequitur inconueniens. Vnitas enim cft :
aliquod ens in adtu dcnominatiua prasdicatione. tiua prasdicatione
nec
:
•
ahquod vnum denomina-
Similiter aduahtas ejl
eft
hic circulus
quia
,
lib.^ij.t,
vnitas in vniuerfali dcnominatur ab adualitate aliqua : ita a<2:uahtas in communi non deno-
Contra reiponfionem ad primum argijmentum, fupponatur quod ens non poffit habere cohccptum communem ad decem Geneia , proptcr
minatur ab vnitate in communi: fed adluahtas in communi ab aliqua vnirate. Contra: fi vnitas in
&
jg
audoritates Philofbphi,
& rationes qus tangun-
tur inprincipio huius 4.tex.c.43.tunc
cum
vnius
vnum filbie£tum ex i Pofteriorum,& probatur fic, iecundiim vnum habitum conuenit fcientiz
©perari jlrg. ens
nm
eft vmutcu.
fit
.
vno adlu ; vnus autem
a£lus intelligendi
ergo
,
aliqua
adualitate,
& quaihbet vnitas
Ijcet
,
nonprimbrquia pafuocommunioris eft paffio cuiuflibet inferioris hcct non primb,& adualitas in
:
vnum , quia tunc vnum inrelHomnium entium , cum omnia attribuantur ad vnum primum ) fequitur ergo oportct poncre ahquod vnum ens , cui alia attribuan-
Propter iftas rationes , videmr concludendum qubd cns fecundum totum ambitum fuum,prouc dicitur de decem Generibus , non fit hic fubicitum tum , quia nullam vnitatem habet maiorem quam habeant decem PraEdicamenta , cum non habeat conceptum communem ad illa , licct accidentia attribuantur ad fubftantiam tum quia fecundum omncm communitattm fuam non poteft haberc aliquam proprietarem , vt probatum
tur
proprium fubiedum
,
ex cuius vnitate
,
fit
:
tiam
ipfius paffionis
,
cum
cadat in diffinitione
tanquam addiium, ex 7. huius, ^,^4.15. Sc 19. & ita ens fecundum totamcommunitatem fuam non
AHud
prardicaretur in ejuid de quohbet.
ueniens, fcihcet quod
modo
ens ahquo
A eftet paflio fui
incon-
ipfius
, fi
pracdicaretur in quid de A:quic-
vnitas refpedu adualitatis eft ftjb-
:
eft dupliciter
propter diuerfitatem ellcnrialera
,
paffionis a fubiedto
:
&quia idem eftet paffio
vcl circulus foret in paffionibus
&
fui,
fubiedtis,
quod cftcontra Philofbphum i. Pofter.c.dc ftatu principiorum: t.c. f Ampltusfi hic noa efi huius ;
&
ejualttas,
illud
nullum aliorum
.
huiHt
:
fcilicet
,
vbi fequitur de quaHtatc:
fubiedorum, nififecun-
Ex
ditm accidens pr<edicahitur. oporcet ponere aliquod
vnum
his fequitur ,
quod
qubd
paffiones
habere f»f
q^j j enim eft paffio fuperioris,& inferioris ; licct
proprias poteft habere , de ipfb dcmonftrabiles
non primo,&per conlequens A
propter ejutd, elle fubiedum
demonftra-
tanquam per medium , quia paffio , qux eft primo fuperioris eft demonftrabilis propter qutd , de quohbet infcriori per illud fiiperius, tanquam per medium hi\t propter ejuid de feipfb per ens
,
quam de
ergo A,
eflet
feipfb
& eflet propric qujcftio proptcr quid,A,
jcft
,
A. quia
fimpHciter notius dc ente,
eflet terminabilis
pcm propter
quid
,
quod
eft
per demonftratio-
contra Pliilofbphum
ergoquod ens fecundum totam communitatem fuam ad decem Generanon fit alicuius fcicntis fubieftum, Si dicamr ad hoc qubd ens m communi fccundum qubd ens.dicitur habere in comuni aliquam paffionem quiaquodlibcr ens , inquantum ens, habct aliquam paffionem cxtra ellentiam fuam ahud enim cft inquolibetentitas eius, aliudvniy.huius^c.vlt.tc.yjj.Vidctur
„
:
:
Primb videtur concedcrc propofitum,fciIicet qubd ens, fecundum totam communitatem fui, non fit fiibie<3aim,quia non habet (ic paffioncmrhcecquodlibet p^rciculare ens , confideratum fecundum Contra iftam refjjonfionem
h.Tc fcientia vna, tet
etiam illud
dupliciter.
iftius fciencia:
vnum cllc primum ens ,
ret ifta fcientia
confequentias
quia
non confidera-
de omnibus entibus.
omnis enim
Oporad quod
Probatio
fcientia confiderans
fe non vt paffiones, vel vt caufas , vel communi ad illa, vt dc fubiedto, vel de pri-
multa pcr eft dc
:
:
& fciemhpropterquid.
omnia-alia attribuantur, alioquin
,
mb ad quod attribuuntur aha: con^quens aucem probatum eftcfte contra intentioncm Philofbphi fupra ,quando arguebatur pio opinione Auicennx illud autem quod habet onines alias conditioncs non eft nifi fubftancia fubftantia ergo ponendaeft hic proprium fubicAum. Iftud confirmatur per Philofophum jw 4, huiui : t. C.2. vbi poftquam diftinxit ensj& qualirer ifta fcientia confiderat omnia entia , quia vna :
Subflatia
omnium didorum ad vnum ,
vhique vero primi proprie
pendent
:
fcientia
ex
fubdit cjtio
alia
& propter cjuod dicuntur & concludic :
ex hocergofihtc oportet prtnctpia
Item
efi
efi
fuhfiantta fubfiavtiarum,
& caufas
hahere Phtfofophum.
in principio feptimi,t.c.4.
& c.c.;.pofIquam proba
«s
fubieitHMe'^Ph^f'^*
:
fcientia eft
tas vel adhiahtas.
^g
:
fiones.
ellct
i»firioris,
fecundum refponfionem crgo
,
& paffio.
eftet
,^^. munioru, efi
communi denominaturabaliqua vnitate,
ficut a paffione
eadem
gere
p^/},-^
:
iedtum
Item contra refjwnfionem ad fecundum fi ens fecundum totam communitatem fuam addecem Genera haberet aHquam proprietatem. , puta A, iequuntur duo inconuenientia ; vnum quod ens fecundum totam communitatem fuam fit extra eflentiam ilHus A , ficut fubiedum extra effen-
non
\ paffione
aliqua
icientia vna.
Arfi.ens
f icut
jjon potcft efte nifi circa vnum obiedum ( non ^^^^ poteft efle vnus adus intelhgendi circa om-
nia attributa ad
l^
communi denominatur ab
i^
'
Q.usfl:io probauit fubdantiam «fleprimum entium cognirione
diffinirione
,
&
,
tempore conclndit; :
&
&
prtmum ftlumy S^uaprafternthu maxime efi dtctre ie fic entt , fcUicet de ftthftojitta JpecnUfidaum tfi. Benc autem dicit ftlum , vt tfi Vt
nonfblum confiderat ifta quamuis illud iblum /it
dicere, quia
fubilantia
,
liibic^m fcd aliis inquancum
omnibus
attributa fimt ad fubftantiam.
Omnes
igitur audoritates
quod
quac addtidhe
,
haec fcientia eft de ente
in-
,
concedcndx funt hoc modo , quia quar eft de primo ahquo , tanquam de
«uantum /cientia
,
ens,
proprio mbioflo , confiderat eriam de attributis nd primum , non tanqnam dc principali fubie4fto,ficuf exemplificat
Philofophus 4. huius
text.
commcnt.z.de (2no.Vndc in prindpio quarri,vbi principaliter prjcfigit Tubie&im fecundum Commentatorem , poftquam dixit hanc fcienriam cflc de omnibus cnribus , fubdit exponendo (e, quid flt proprium fiibie£him 5»/« primitm ex «H» alid fendent : vt privis allcgatiim eft. Non lohjm aurcm fubftanria eft primum , fcd eriam pafliones hic confidcrat^ communes primo ei jnfiint , p«r naturam eius attribuuntur aliis pofterioribus. Aliaeriam i fubftanria non folum hic confiderantur tanquam paffiones dernonftr^iles de fubftantia } (cd etiam inquantura quacdam cnria in fe habenria paflSoncs: vnde paffiones eorum deipfis in hac fcienria polTunt dcmonftrari. Non eft enim incon:
&
&
;
quxa
fVanria
:
eft
prior quantitaie:ficut ho-
eft
prioralbcdine.
Contrknn quinto huiustcxt. com, lo. ponunnuniur trcs modi relarionum tantum , qui ptrfupponuntquanritatem. Item,per quod medium fiet dcmonfbario demonftrans paflionem de fubfbmtia in comniuni ? Non pcr diffinirioncm, qifia eam hon habet ; tamcn ponirar quod potifEma dcmonfbrario eft pcr diffinitioncm ; crgo hacc non eft certiflima fcienria. Item pcr diffipitioncm vt medium nihil vidctur demonfhatum de fubflantia:in qua enim figura hoc fieret ? Ad hoc potefl dici, qu6d dc fubiedo fdentix proprie di(ft2C fbrtc fimt multa vera , qux acIllud cnim cipiuntur de libris Pofteriorum.
&
fubiedum
efl
Sec acprovtcftvna aggrcgario tradita cx cognirione multorum cognoStAUaum complexorum , prin- fcientit muilcibilium , flmpKcium cipiorum conclufionum , ficut Gcomctria tori ctjntf' fic fubiedhim fcienriac cibiliii quodidtur vna fcientia didtur vnum commune ad omnia ifla fiibie- tneiovnmmf cipiendofcicntiamalitcr
,
&
&
:
dia fdenriar proprie di£bc
enim
duplici
;
ifta (cienria
ali^s
,
fi-
accidenribus
rarione confiderantur ;
vnde omnes rariones
ad vtramque partem addu^fae conciudunt vnam harc (cienria eft de om, quia nibus enribus. Aliar vero quod non de omnibus cntibus iftis tanquam de vno,nec de aliquo communi omnibus iftis , (cd dc aliquo primo ad quod veritatem primat
alia attribuuhtut.
iies pafliones eius in communi ; aliam qu« demonftrat omnes pafEones (pederum figurs de ipfis ; harc videtur fubaltemaprimx nec in hac :
D
I
s
p
VT AT
fcientit Jfoffit
,
tjuiit
V.
ingenioftffme contra fenten-
tiam fonentem fithfiantiam
ohieBttm hnitu
effe
non videtur
quod aliqua faffto , Sed re/pondet non effe
de ea demon^rari.
fftbieSftm eo rigwre
,
ijuo
& explicat qna vnitas
ponitnr
i
.
aliqua paflio oftendirar de figura in
&
:
fKn<^'o eft bona
Pofler^ext.^.
recjniritMr in obieSi» fcitn-
tia continentis multes hahttttr.pnlcbrat habet dif-
ficultates nihil refoluens.
,
fio
fit
ranc Deus poteft poni htc
de ipfb demonfkabilis
fidcrata hic reducimtur ad
primum
citer
,
Sed
fiue
ponarar hic fubie
,
rioribus hic confideraris
ftanria
,
fi
em"m fub-
ponarar fubicihmi in Metaphyiica , de Metaphyficales dcmonftrantun
qua pamones
dic vbi oftcnditur aliqua paflio de fubftanria? dices quod in principio fcptimi , tcxt.comment.
»•»
ejfe
*ww
»He. monftratur
Meta-
quanritas
:
licct
nuUa
paf^
ipfum
,
vt ad fimpU-
,
funt aliqua prindpia
quod non,quia omnia pofteriora,quoad quodlibet quod ineft ns,habet
:
de pofterioribus vere fimt prin-
dpia coroplexa , propofiriones fcilicct immcdiatas. Ita cnim immediatc ineft diffim^tio numcri numero , ficut Angeli Angelo vnde in quinto cap. de per fc text. comment. ij. h»:
& quodlibet fui fimplex
fata
feamdum
men
compofirioncs aliquz de ds
fe
,
,
;
ta-
non habent
alias compofirioncs priorcs caufas veritaris , per quas pofnnt demonflrari ; alioquin eflet tantiim
quo
in
vna faenria , in
de ipfis prxdicarcrar. Contri : pcr principium aliquod de quanritate, dcmonflranrar pafliones quanriuris, ficut pct diffinirio fubie£H
prindpium de igitur
fi
fubftantia
,
pafsiones fubftanrix;
principia funt acqut prima
,
quia nul-
cuius ^encris eft ifta paflio, quar de-
hfc «1t de fiibflanria &c quantnate.Ircni nunquid
lubftantia eft
de fubftanria
non incft omni Scoti Oper. tont.
;
:
?
Non
quanriratis, quia
fubftaiuiactnec alicuius
ly.
33
Hnmitk
aUqua veritas complexa taris
incaufata, cft caufa veri-
coropicx^ caofatarjficu incomplcxa incom-
X
z
plexac.
fmu
tnulu cauft
,
quart
hemo
fed
jithomt^tnl-
ninis multafunt cauft , ftd tjnare homo efi ho- U. mo nuIla,Tunc conccdo qubd pofteriora funtcau-
lum eft caufa akerius & conclufionescrunt xquc primb fcibilcs & ita arquc primd fcienria
qu6d
tripliciter.
Contri
:
quia omnia con-
primum
4. vbi oftendirar
ens
:
Deus , fiue fubftantia, nunquid de aliis pofte-
vnum prindpium proprium Sed contra prsdifta inftawr
qnsfi.i.ffol.
Si harc di-
illa.
fubietfhim fiait in Theologid
Refponfio
SCHOLIVM
Arputu»
vnum primum,
vcl
:
ad quod omni» alia attribuunrar. Pone cnim ^Tiam (cientiam demonftrantem de figura om-
CMnnia confiderata in fcicnria
accidentia in
fuhftsiuiMm
dcmonftrarionis,
conclufionis
uem*ens palTionem ahcuius fiibictliprioris, pofle alicuius paflionis poftcrioris
§lifid fdftia
fr«friidiSal
xjua concludirar paflio eius dc ipfo.
ede fiibic^m ordinaris
I
:
,
communi: tamen huius fubie&mi vidcrar efle figura in commimi quia illud fblum cft comraune ad
cut apparet in pafllonibus
Ji
6mm'a pwfuppo-
illa
primum omnium enrium eft relatio & non prarfupponit quantitatem qui» (ub(i non eft prima, nifi vt eft fub quanritate,
ergo fubftantianon
fubftanrix,vt principalis fubicdii diftin-
funt prius
relatio
mo albusjion
^irar fcicntia hxc. 30
fcilicet
principale
Item in 4. cap. i. text.comment.4. dicit Philofophus quod tot panes funt Philo{bphi^,quot fubilanris , innuens per hoc qu6d fecundum diftin-
^onem
generis pofterioris
nuntquanritatem. Rcipondco, qu6d harc pamo,
lcientiade
confiderat ctiam de
:
I.
plexas
L
Lib.
5i8 cum
,
nulla
non
principia
terius vericatis
& pundo
Deus
fit
funt asque fic
caufa
:
Ad primum , quod licet nuUum al-
?
prima
fecundum
aequc
le
nota ; quia principia funt notiora , qua! habent terminos notiores , Sc termini vniiis funt notio'rcs naturaliter terminis alterius ita etiam vna cft verior alia ; vnde immediatorum eft ordo in :
cft de ar^nicMlifidei vcritatc, b"cet non caufalitas. Sic etiam »0 tquifri- ticulis fidei : quorum non omnes funt aeque pri-
mi , quia non funt de Deo immediatc & tamen omnes fimpUciter funt principia Theologia: &
w»'
:
:
Ad fecundum,veritas
fimihter indcmonftrabiiia.
complcxa caufatur a Deo, quia termiui caufantur aDeo,qui funt caufa veritatis complexae fed non, quia Deus eft Deus, ideo homo eft homo:lic^ a :
Deo
homo.
fit
TENEN Do
VI.
'DeHm
cttm Auenroe
ejfefuhie-
nullam fcientiam probarefuum Secundo, contra Auicennam^ hoc
roem male
dixijfe
fuhieSlum
ejfe.
,
Auer-
oftendi in fcientia naturali. Tertie, contra
jQuarto, contra
oFfendit in Metaphyftca.
Amcennam
Deum ejfe fubieSlum Meta-
arguit
& exratio-
phyfics,,ex Philofi rel="nofollow">pho,fupra,num.\G.
ne adduBa pro fententia Auerrotsnum. confirmattone
ijuod
quia non quia, Tium.
tlltus
rationis pofita
ad
&ex
^,
rejponftonem
&
adducitnouam rationem contra ipsu, Deui non confideratur in hacfcientia vt ens,
etHsn.io.
eft principium cognofcendt ens , fcientta,
Addtt I r
.
Auicenna adduiloi fuadentes Metaphyficam ejfe , propter rattones pro
quid, nonvalere, quia 'Deus, propter quid, fciri •Uf^l.l^i
nequtt Item rationes de pajftone lutas effe,vt habet
&
num.^6.
,
& prtncipiis
,
fo-
feciq. Quinth,reticit
Ausrroem ponentem omnes fuhftantias feparatoi obiettum hutus fcientitt
alioejuin
,
,
ponenda
ejfet
Tenendo qu6d Deus eft
quam
ponencluin
quodduofunt tur
quomodo
hic fubieiSlum
elle
fe(Stu
ucns
fuis.
,
efuta
fcd
:
tam
non poteft fibi inefle & nifi primum ens
,
:
omnis
impofli-
,
in ifta
nifi
de efprimiim mo-
fit
ergo vtraqiie
;
,
Tamcn
fcientia poteft
probare ipfnm
imraediatius
quia generales proprietates en-
creati
tis
,
cfle.
fecundum quod confiderantur
,
, & Auicenna Secundo dicetur modus,
potcft poni fubiedtum in Metaphyfi,
ifta
hic,
tiis
:
quiaifbc magis ducunc in cognirioneni pri-
iiatiuam: vel aliquam pofitiuam minus excclminijs
:
,
enim excellcns videtur primitas
quam
primum
eire
ens fimpli-
vnde vterque ncgetur, quo ad tertium, fed magis Aucrrocs. Hoc etiam probatur fpeciahcer contra ipfum :quiatunc illaqux eftfim:
plicitcr conclufio in Phyfica
,
edet hic fimplici-
prima propofitio omnino indempnftrabilis,
ter
& ita Phyuca efletprior monftratur Phyfica
,
nihil ad
,
igitur asqualiter
:
Si dica^,hic
ifta.
propter tjuid
b
,
non denec in
negatur hoc poflc
:
demonftrari ibi,ficut (iic.
Contra quartum
&
fundata fupcr au-
eft ratio
Metapl ^fica,text.com-
£l;oritatem Philofbphi,^.
t£
tiai
in relponfione ad eam.
Iccm
contra ipfum arguitur
,
concedic quodMetaphyfica confiderac de ipfb
,
eft
fic
dc
& quod eft
Auicenna
:
Deo ,
& qu6d
de ente inquan-
tum ens fed Metaphyficns non incendit confiderarede Deo proprer confideracionem enris, inquantinn ens ; quia Dens non eft princirium cognofcendi ens in fciencia , quia. Similiter :
tunc feqncrecur quod vltimus finis
illius fcientiae,
ergo Metaphyfica principaliter con-
;
de ente propter
primum
eft fubietSbum in fcientia
,
ens
:
led illud
cuius cognit io prin-
quantum ad proprietates ^ & etiam quantum ad elTe in crgo &c. Ex hac rarione patet fcientia ^uia quod Dcus non confideratur hic vt principiura ftibiefri fic enim non confideratur aliquid in
cipaliter quaeritur
perfediones eius
,
;
:
aliqua fcientia, nifi
fit
principium fcicndi fubie-
naturalem. Terti6,Auerrocs ponit econtra,qu6d
vnde glofTa ad dida Ariftotelis de
hoc dcclaratur npn in Philofbphia prima. Quart6, Auicenna ponit Deura non elTc fubie^m in Metaphyfica. Quint6,ponit Auerroes genus entium leparatorum ibi clle fubiedum. Contra primum iftorum argiiitur fic {cientia , quia, demQnftraffuum fubiedlum cfle quia :
:
:
pcr effeftum dcmonftratur aliquid de caufa fic: cx hoc enim quod efiR;£his non potcft eflc fine teft
tet
efl^ fine
caufa
in
caufa caufie
etiam qu6d
cfFedlus
, ,
caufa pcr efte£lum
,
non po-
«rgo caufa
primum quod eft eflc
:
eft.
Pa-
concinditur de
fed fcieniia , quia,
iupponit conceptum aliquemapud intellcdhim
de fubie^
:
& de
illo
BcuscIt
Jideratur in-
}.
Aum in
conditione
3^
>»
8c vltima rafio addita pro opinione t)uant*im ent Auerrois cum confirmatione illius rationis pofi in hde fcittt-
ment.i.
Secundo , Auicenna dicit tantum Philofophiam primam polle probare Deum efte ; non efle,
tali
etinm Menfy fhfictt.
fpeciales conditiones confidcratae in aliis fcien-
fiderat
fcientia naturali
Deum effe,Of
magis ducunt in cognitionem pofitiuam pcrfc6kionum primi cntis , per excellenriam , quam
naturalis
quod Auicenn^ & Auerroes habent hanc propofitionem communem , nulla fcientia probat fuum fubieftum
tantum in
Scientia ntt'
concludit turalU probat
:
propriecas confidc-
quam
,
fit ,
aliter
peccauit Auerroes
Circa primum (ciendum
ca.
caufam
quam
caufa
nifi talis
,
rata in fciemia naturali
Circa
,
Auerroes.
Primo enim oftende-
facienda.
in opinionibus
quo Deus
fit
ponit
tertium fimul
non eflcc fpcculari caufas akiHimas & primas; necin adu fapientiac principali cflcc felicicasj
vnafcientia de omnibta fubiiantiis corporgis.
34
bile eftfibi inelTe
citer
Bum Atet.iphyficAiOftenditprimoipswnmet Auer-
&
proprietasconfidcrata de effcclu,
modi tantum
VM
fibi infiint.
;
Contra fecundum
lentem
SC H OLI
roem
quod fit fecundo quod alia
,
ncut patet de vnitate,
non etiam ambo
:
Metaph.
conceptu , arguit ptim6
illa
nomen
cuius cft
{ka propofitionis
,
&
,
vt didio refpe^
natura rcfpedlu entis na-
:
rum
valet.
Rationes ctiam pro Auicenna principales , de
Scwid
eft
phyfica neceflari6
fit
^«»4
:
eft
cundum omnes
:
,
nihil valent fcientia <juia
quia Deus non
bis cognofcibilis.
cum Metade Deo , fc-
:
eft alitcr
h.
no-
Rationes ver6 de paflione
& principiisjbcne fblutae funt priias, in fiiftincndo opinionem Commcniaroris. Ratio ver6 prifada pro Auicenna contra Commentatorem fiipcrius , non valet. Licet enim Metaphyfica confidcrara a parte fcibilium , hoc eft fi fic
ma
fciretur ficut fi;ibilia nata funt fciri
propterquid fcibilis
"
,
'
„
:
eil neceflari6 .
,
cflet fcientia
tamen Metaphyfica , vt cft
a nobi^
fcienda quia dc Deo, vt
37 Metmftfyjtca neftra fcienitia ^uia.
vt patebft. Primam dqjingit Phflofophus , vix OUtSifri- fccundam tradit. Ad illud etiam quod areuit mnrium M» Henricus in Summa , 19. quxft. i. quod fubiepimefMmmi dum in fcicntia dcbct cflc primA (citum, fub cuius rarionc oronia alia (ciuntur
rcfpcdu potcnriae
:
htc, nifi ex cfFe«aibus
:
:
Rcfponfio quod hoc :
,
cxccurionis:patct de Nomine
&: habitus (abilis vir-
,
habitus
primi
quia in cius
:
,
&
nori-
tiam omnia poftcriora rcducunttir , {ecundum non Dcus, eorum cognitioncm : fi crgo cns , ponimr fubicdum in Mcuphyfica,fequitur quod iioritia fpcdalis , qux habcmr in Mctaphyfica, virtualiter includatur in noriria cnris:fed impofJibilc eft cognirioncm pcrfcdiorcm indudi virmalitcrincognitioncimpcrfei^ori: crgo cogni-
&
tio cnris pcrfc
quam
,
cognirio circa
Deum & fubftanrias feparatas cum igirur in co:
gnirione Dci
& fubftandarum feparatarum pona-
tur felidtas naturalis, vt patet 10. Ethic cap.io.
contraria mftincremr
patebit inferius
,
:
quomo-
dc quo magis
& quomodo ad ilk pco quano
lefpondetur.
Sed contra pofitionem contrariam funt dabia J8 alia a prcdidis,qu2 inferius tagiitur poft refponfione ad quarftionca). Contra quintam : fiiperius tutatimtm. rtifeenndmm argutum eft dc vniuocarione.quomodo Dco ,
non videtur
IntcUigentiis
ofmitTttm^o
vniuocura
idittr.
crgo non poteft
muni Deo
porca:
ergo
;
fi
,
Deus
quam Deus
& fubftantiac cor-
propter aliquam vnitatcm
tura iUud genus enrium
fit
ponendum vnum
to-
fubic-
&
genus fubfUntiarum cor£t confirmatur , quia fcienria communis non cft magis de vna fpecie quim de alia. Si ver6 dicatur quod fit vna fcientia de illis fe€cxxm
:
pari ratione
porearum.
paratis
,
propter vnitatem attriburionis
:
igimr
primum erit
pcr fc fubiedhim igitur non magis in fpedali de Intclligentiis quam de corporali-
bus,nifi
fonc quia funt nobiliora enria, & imme-
adprimum aut nifi dicatur qu6d dc cognofdbilibus dc ipfis in fpedali , non diatius attribuuntur
cft a
:
&
nobis fpcdalis fdenria tradenda : congrueret illud modictim quod de
m^s
ide6
cis eft,
loqucndum , dicere in fdcnria de primo tamcn quantum eft ex natura fcibilis , ita eflct diuerfa :
fcientia \ Metaphyfica,flcut rca.
de fubflanria corpoEt fecundum hoc diuifio Philofophi de fpc-
culariius fcicntiis fexto huius text.
dc
tradiris
;
&
com.
1. tenet
^ nobis rationabiliter tradendis,
non dp omnibus ex pane natura: fcibilium:igitur Intclligcntia: non funt hic fubic
tcm ad primam , cum hoc qu6d de CtKfDtm xtmift.
cis
modicam
pofTumus habcre noritiam naturalcm. Adomnes authoritates Philofophi pro quinto,dicendu, quod Deum vocat primas caufas multas, propter Scoti Oper. xom,
& quia
tu etiam fcientid Afetaphjtficdjitmptn pro aggregduione multorum htibituitm , principiontm ,
&
Primdm pdrtem
conclufionum.
attatafupra num.cf.
(p-
ratione
fttadet
numero
alia ratione allata
Secundampartemexplicat optime , declarans propter quid , quia , Metaployftcam effe de Deo , cr de omnihui aliit , vt attnbuuntur ad iz.
&
iUum.
His ii
penraftaris,videndum
fic
propofito
quomodo
,
cft
dc prindpa-
fcilicet Detis poteft efle
39 fubiedhim Mctaphyficat?Et dicendum qu6d fiip- Sitfr» m$t. Nmn. IX. pofita difHndtionc fdcntii : provt didtur habiprovt dicimr aggrcgatus Conclufionis , 00 multorum habituum , tam principiorum
IK
9.
&
quam conclufionum , aliquam tamen conucnicnriam habcnrium , deqiudiflindtionc patet, i
fcxri
.
quod Dcus
,
potcft eflc lubie-
primo modo propter quid, tam fcctmdum refponfioncm ad fccimdam rarionem prindpalcm , fccimdum opinioncra Commentatoris , quam fecimdum illam additionem fliperius pofitam ad impediendam rationem primam fodlam contra opinionem Comhuius faentiac
,
Quoniam
mcntatoris.
di^m
ficut ibi
cft
:
fi
Deumptft fukitau fciemi* cttt' ejft
clufionis, frt-
fttr qMid,
df
prius naturahtcr ad aliud potcft clTe mcdiura
citur pcr nomen,fi tale cft caufa talis efFc
vna fdaitia de ah'quo com-
nullo fpedali magis vniuocantur ftanria; fepararac
effefnhit'
& fub-
commune
^cundum communem opinionem: eflc
VIL
Confirmatur:qtiia in
elle aliquid
& Intclligenriis.
Ad
, & aliud , hoc non inquantum aliud , quia hoc accidit fed inquantum hoc vt ibi patct & ideo non cogit illa ratio prima fzGta. contra opinionem Commentatoris. Similiter poteft cllc fubie(fhim primo modo in fcicntia quia Suppofito enim quid di-
&
ct9fwfitftttn
moucndo.
patct cx didis fupra rpfpon-
,
P o N I T modum dtfendendi Demm
quzftione
Sic igitur patct iraprobatio quarri,&
quia Angcli fc-
Bipm condufionis fcientificd proptcr quid,
«um
4o pofirio
:
nifi
SCHOLIVM
cntis, iic
,
fio.
iequitur
qu6d fclidtas confilHt in cognitionc inquantum ens ,quo
nihil caufant
rationes pro illo
cft
primitare prindpalitaris,
tualiter includitur in noritia fubiofti illius
ctmdum ipfum
quia neccx cius coenirio-
noriria fincnrisc
formalis
multas perfedUones caufaliratis
obie&im
ficut
& Verbo, primo Perihcrmcnias. Itcm ,TOtcft fic argui
I.
Dcus autcm non cognofdtur
nc cognofctmrur alia. vcrum de primo fcito
& intcnrionis,non
:
T
Jl
Qu^ftio
fdcndi pofterius naturaliter cft
:
;
:
.
cfFcifhi poteft
ex hoc
,
concludi tale
& cfle ex cflc, & hoc
tam quantum ad
quantum ad
proprietatcs
:
eflentialia
& hoc
quam
,
dcroonfkatio-
nc^/»i«».-fednihil ficdcipfo potcft concludi effcifhi, nifi illud fit
, fiiie
quo non
poteft eile talis
cfFe
Potcft criam dlc fubie
fcamdo
modo dicbc vel qua: tantiim aggregat conclufioncs de Deo propter tjuid , vel tfuia ofteufas: :
,
&
talis fcientia
in illo gcnere
,
, fi
qua eilet
,
maximc vel qux aggre-
eflet
vnitatc fubic
:
vna
,
40 §iMimtJt Tietti
tfi
tb-
ieaum Mttafhyfict i
gat multas conclufiones Sc principia dc Deo,
&
de
mum
aliis
attriburis
ad ipfum
,
vt
,inquantiim ad ipfiim attribuiintur
ad pri;
8c ta-
vna cx vnitate fiibie
:
&
&
Mitaphyfica ie Det frtfttr qttid
qui».
fjr
520
L
Lib.
modo
Prirao
tia
Dcus
cognorcitur.
xic
Dco
& cllet fcientia propter quid.
:
Metaph. cflct
ifta
Sccundo
Primo mcdo , natae cflent iftac & hic fcientia eflet priraa de cis quia cft dc cis inquantum attribuunturad non fic , qu6d ibi non co/implicitcr primum gnofcerentur rcs omnes fecundum propriam jcftentiam Caliter enim non cognofcerentur) fcd cognitio eflentiae eorum habcrctur inquantum «ttribuimtur ad ipfum Dcum. Talem Mctaphyiicam habct Dcus , fed non eft fibi fcientia , quia 7)eia quimomfdo MetA' non eft cx notiria fui difcurliue de aliis acquiiita: quamuis enim fciat alia eflc pcr ipfum , non tafhyficm i men fcit ea , quia fcit fe , quod requiritur ad fcire. Talem Metaphyficam potucrant forte Angeli habuilfe fi fuillent multo temporc viatores,&
modo
ejuia.
,
res cognofci
,
:
:
:
Anfeli an peffmt 'fe Mrtaphyfici;
tx
notitia
iptir
4'
primum
phyfica prior
iginir aliqua cflet ,
Mcta-
inquan-
tum enria , quam
illa qux ponitur dc Dco vt de Anteccdcns probatur , tum quia ab- jfn
fubicdbo.
(blutum
refpcdum tum quia
cft antc
pracmilla
:
&
cognofcibihs ante conciufioncm , rationem conclufionis : &cxefle£ntium cft
aiite ^
,
fit
de notitia : ) quia
vel in ftatu innocentiae
noftra cognitio oritur cx fenfu
:
tan-
potuit tradi a Philofopho. Poteft
igiftu: fic
prima fcientia , poflibilis homini , per raponi fcientia ^»»<«, rionem naturalem acquiri, de Deo , vt de fubiedo primo,& de omni ente , vt de materia inquantum attribuitur ad primum ens : quje ncc fupponat Deum cfrc , nec ab
&
&
cius notitia incipiat ad
vtrunquc oporteret
fi
cognofcendum alia efret fcJentia
Sicut cnim in fcientia ^»»
,
licct
propter quid.
proprie di£ka
non
,
tantum quid
nifi
,
,
:
alia fcientia pollet probari
non in
tali
,
eftec
Dcum
inconueniens
fideret cfFedus ita
elle cjuia
,
&
cum talis con-
:
immcdiatos cius ,
ficut ali-
qua alia ; quarc etiam fcientia quia , non probat quid eft cum fropterauid , fubiedum cfTe : hoc pol^t probare per principia fubicdi,fi habec
&
:
principia.
S
&
&
parriculari.
:
fuam cognofcit omnia in particulari , ficut in Itcm terti6 fic cntia non attribuunturad primum ens ,nifi in triplici genere caufae; &hoc non neqeflc eft fecundum veritatem;ficuc vniuerfali.
:
non poffet cfTe Metaphyfica de cis,inquantum attribuuntur primo modo , itancc fetundo modo. Ad primam rationem iftius dubij , dicenigitur
dum
eft
ijuid
,
4J
prior cft prioritate origi-
j
prioritate intentionis
ponitur
Vtfufanprol,
qqa confide-
,
fed non primum fubicduni
probant duat prpbationes
ficut
;
confidcratio
illa
rantur cntia in fc nis
Sci»nti»,tiuin
dicitur per nomen:& concluditur tam cfle quam non rtippon't chieBum elfe. quid eft , vt pracdidum eft : Similitcr potcft fei proptcr cfle in fcientia quia , aggregata : quod cnim in
vt ens,cjuar» vt at tribui-
in- tnr ad prir
Confirmatur quia Deus, qui habec Mctaphyficam propter quid , ita per eirenriara
naturali beati
ens prtiu
confideratur
quantum entia, tanquam cx primo cfFcdu , con- mum ens. ciuditur cllcde Deo ; tumquia ex quo cnria, inquantum cntia , vidcntur cognofcibilia abfque illa attributione , cumfinr abfoluta, & rcfpcdus non eft de eflentia abfoluti quae ergo cllcc iila fcientia , qux confideraret entia inquantum entia finc tali attributione ? videtur cnim qu64 fit poncnda alia Metaphyfica. Item , itaattribuuntur omnia entia in fpeciali ad pr imum , fi-
homo nunc
Secundo modo tantum poteft Metaphyficam habcre ( quicquid
igitur
fic.
:
cat in vniuerfali, fub ratione cntiscergo illa fcienin tia vna erit de omnibus , in vniuetfali
tum
quid
ens
quac confiderarct cntia
,
cx notitia natnrali Dei potuillent difcurrendo aliorum notitiam acquirCre.
nunc omnis
rel="nofollow">%- ^v
tur ad
:
&
:
cuius cognirio principaiitcr inten-
,
adquodjvt adprimum principium,
ditur, vcl
totaaggrcgatio muitarum conciufionum prinAd tertiam probationen» cipaliter ordinatur.
quod
diccndum
,
phyficae
ficut
;
ilia fcientia ellct
pars
Mcta-
traderctur cognitio dc materia
fi
&
&
reiinqueretur complexa tradario forma , dc ente naturaii , ciret Phyfica imperfeda : vel nihii de Enunciatiodc Vcrbo , dc nomine ne rciinqucretur enim confideratio principalis
&
&
;
C H O L
I
V
confiderabilis
M
VIIL
fcientia
,
quia
non cnim
:
ilia
eflet fimpliciter aiia
quac cft dc primo,habct dc
iiiis
fonentem 'Deuvt ohteflum Metaphyfic* , quam non tmprohat. Trimum efi quod videtur confi-
inquantum entia:vndc ibi confiderantur in attributionc , ibi in fc,fed tamen in fc confidcrantur propter primum. Ad fccunda rationcm diccndum, qu6d condi-
deratio aliorum in fe ejfe prior confideratione eo-
tioncs principalcs conciudcndae de cnte primo,
rum,vt attrtbuuntur ad pr\mum ens;& refpondet confiderari in fe prtus prioritate originis , non in-
fequuntur cx proprietatibus cntis , inquantum cns ; fpeciales cnim conditiones entis non concludunt primo aliquid de ipfo : ideo tantum
ttadlare
MovET
aliquot dubia contra ferttentiam
Secundum dubium
tentionii.
,
fecundum cjuam
rationem in primo ente confideratur ipfum a
Me-
communi.
ens
cttndum iilam , alia attrtbuumuratd ipfum. Tertium dubium,cjuare hAcfcientia non ordinatur ad
faria caufa rcfpeftuefle
primum
faria caufa
?
continenti<e excelientis
,
ad finem,ita vtfit circa ensvtfic, vt circa materiam ? refpondet materiam circa ejuam , effe finem fcientia. Ad quartum dubium docet Metaphyficam noftram non effe de JDeo ens vt
proptcrquid,
Scd
4i
confiderat dc cnte in
& refpondet quodficundum rationem prtmttatii vnttiut, & fetaphyftca
& rationem affignat.
hanc pofitioi^em fimt aliquae dubiPrima cft circa hoc quod ponitur Deum clle fubicdum in Mctaphyfica , quod confiderentur cntia vt attribuuntur ad Dcum quoniam confidcratio cntium , inquantum cntia, vicirca
tationes.
&
:
detiu: cflc prior 3
quam
inquantiun attribuun>
Contri quascunquc infunt :
enti
,
inquantoni
non conciuditur aliquidde Dco. Ad tcrtium iicct non fit necef,
ipfis
ivfint
:
Deo
:
qu6d
igitur per iiia
quia enim ipfe
diuiditur pcr
aiiorumjtamcn
eft
proprictates aliorum eft
adus pufus ,
nccef^ infunt
& idco cns
adum & potenriam.
Contra quomodo conditioncs cntis intclliguntur , cum non fint feufibiics ? Itcm fecunda dubitatio, quae cft iiia ratio in primo cnte fccundum quam confideratur , vt per fe fubicdum in :
Metaphyfica.
Ad hoc diccndum , quod non
cftrario natu-
tum,quia haec ratio cftaccidcntaiis ita qu6dnatura cius in fc non confidcrabitur ^ ficut nec corpus fub motu : tum raiitcr cognofcibilis
;
:
quift
44
Qusftio quia
modum (cientis
pertinent ad
illa
tio fubiedi pratfupponitur
quia
illa ratio
nit in natura cius
,
fed
;
illa ratio nihil potantum fonc circa co-
quia
ad quam peruenit codcm concurrant
nattiralis
,
:
quia
quam-
mouendi , & eiTcndi tamen ex rationc ipfbnim, non includi«ur contradidio , qu6d non ncccflarib cidcm inuis in
primitas
;
cllcnt
&
:
mum
nunquam
ita
ens cfte
,
Naturalis oftcndit pri-
niu per accidens
qu6d non
ita
:
au
frimitm.
necdKitur a^ualiter de omnibu*.^ Hicnotaqu^od Doilor nihU ajferit de vniuocatione entis. Ad du-
hium fextum difputat
Vndcfoncnon
nem communem fimplicem partem
,
qus cft primitas
aliqua
& (ecundum iftam rarionera alia atcri-
proprietates
formalis:quia priiis oftcnfa
Ic^
:
ifta
fed talis
non
probatur
vt videtur
,
primitas
eft hacc
,
pcr alia
ex efiedlibus.
quareMetaphyfica non potcft ordinari principalitcr ad cognirionem primi entis , vt ad finem , &tamcn efle drea ens , inquantum ens , vt circa matcriam, cum materia finis non coincidant ? Refpon,
&
deo
quod hoc ideo
,
quam
eft
quia materia
,
principalitct agit fcicntia
,
,
circa
cft finis cius,
quantum ad cognitiongn pcrfeckam eius pra:fuppofito quod dicicur:fiuc quancum ad aliqucra conccptum. fltuirtMH*ntn fhyfictt
i
Icemquartadubitarioeft
:
cum fcientia de en-
inquantum cns, Citpropterquid; quare (cicntia de Deo eft tantum tjuia , ex quo Metaphyfica tc,
eft
propter
qmd Quare eriam de Dco non cft qmd? nam habita prima proprie?
fcicnria pro^ter
tate eius de ipfb ter tjuid
,
oftcndi
,
pofliint ahac
,
Refpondco
?
icientia propter quid
,
quas
eft
tum ens,
ordinatur ad g«»4, de
fica verb
,
vt videtur, prop-
qubd
,
de entc
tota illa ,
inquan-
Deo Metaphy-
vt eft nobis poflibilis
:
nunc
principaliter (dcni\3.,propter qutd, de
,
non
ifta
eft
Dco fcm;
pcr cnim prima proprictas habctur qnia, Sc
ex
licet
demonfhretutfecuhda^^ro/^rfr (j«i
fecunda non cognofcitur fimpliciter propter ^uid; quiaeius cognitio dependet cx-cogniftturtfdm- rione quia tittdeDteefi
^MtMm^idta
qubd
,
primz
pafTionis.
Ahter poteft dici, , dc Dco (emper
paffio prius conclufa tfuia
eft pofterior
&
rcmorior ab eius eflentia : quia
propinquior efFedui , ex quo concluditur ; ita qubd fcmper in paflionibiis proceditur ^«<«i, cuius fignum
cft,
quia Trinitas,quae
Uli cflcntiac fingulariflimx ineft,
humanum
,
refol-
coUigitur fecua-
Demfit buiiufcientiaobieElum,pro qua,vreamque vlttmoloco
&
clariitj tbi tn Tenet tamen fx. } prolog. his,qua in Theoeffe eim obieElum ,
pontf.
&
, magisftandum eft ; quta tamen reni hanc ex profejfio in Theolologta non trtUiat ,fe»tentiam hic pofitam iuxta ipfmt mentem, licet te-
nere
,
& qma prohabilijfma
Item. dubirario quinta
Si tns eft vnius
cft.
,
quare noupoteft poni cns ttiMn fi fit fub quo continentut om- 'vniMevm.tii
ptimum fubiedlum primum , quam alia Refpondeo dato quod (\i vniuocura adhuc principale fubicdhim eft hic Deus quia non tradi,
nia cognita, tam
"r
,
ex nullo efFe
cognirionem de entc in
habcndam tunc enim :
(c
asqualiter intenderet co-
gnitionem omnium fub ip(b : quia propter cor gnitionem eius totam , ficut in ahis fcientiis, nunquam principale fubicdhun ponetur genus, quando de ipfb de aliis fpeciebus traditur fcientia principaliter , propter cognitioncTO vnius fpeciei (ed tantum tunc quando aequc ptimb de omnibus proptcr cognitionem dc genere habendam , qiuntum ipfum eftcognof-
&
:
cibile.
Item (exu dubitatio
cft
,
quoniam
nihii
de
quiditate Dei panicularius ip(b ente a nobis
hlc concipitiu:
:
imrab quscunque panicularidcfcriptionis : vt animal
raodum
fatio eft pcr
: fic cum dicimus cns primum ; igiMetaphyfica fit de conceptu , qucm de Deo apprehendimus , vt de primo ente , cuius conceptus eft vt animal tifibile , fequitur qubd fit de ente per accidens. Itcm , dcmonfhatio qua demonftratur primum dc entc , naiuralitcr prafupponit conceptum primi cnris : ita qiibd
rifibilc
non
fi
iit
fimpliciccr tario in fe falfa
,
(ed
hoc ne-
de fubiedo : quia alias animal inanimatum poflct poni fubie<9tum ; hoc enim non tantum prsflipponitur ipfi efle exiceflc eft prasfiipponerc
fcd ipfi eflc quiditariuo. Vnde qubd qubd per Mctaphyficam oftendinir Deumcfle, fi intelligitur dc aihiali cxiftenria, non eft demonftracio , ncc prxmjfla eft necefftentiac
,
dicitur
faria
:
verum
fi
autem intelUgatur dc
eft
:
&
fic
exiftcntia creatura:
,
quiditatiuc inhxrentc inefle
cnri
,
vel
cfle quiditariuo,
pramirta non
cft
fumpta de
fed d^ aliqiu proprietatc ,
ex qua fequitur prinium
fummum
,
vcl
pcrfedifli-
mum ,veIoptimum,& cx hociequitur rationera 5«/» Oper. tm. IF.
fcjfittjfefui'
leHiPnMita^
,
tur fcientia propter
tur
46 §!uMre tns
& aliis
Deo
rarionis
eft.
.:
tertia dubitatio eft
,
videntitr
,
& cjuamuis firmiter non
dum ipfum ,prohabtlem ejfe fententtam Auerrois,
:
ali.x
;
uat cuifententia inhdrendum fit
logta habet
:
,
ingenium fuperari
«fhimfccimdum rarioncmhuius duplicis primitatis , fed fecundijm rationem primitatis vnitiuac
buuntur vcriflime ad ipfum. Contra (ecundum illam rationcm habct poni fubieclum,qu£ primb concipitur,& fecondum quam demonftraturprimo efledcip(b:& omncs
»tm
,
& alteram
;
hac qiuRione tradit Dotior
Report. ens
conrincntia: cxcellcnris
tuifi-
prtmum
defuhieiio,
cmufmodi eft refpetlu vel non primum. Certe , qut in
paljlonis difiunfia
poneretur fubic-
formalis
& prtnata-
&
gentijfima adducit argitmenta,
:
msvt
(jitomodo eflc,
,
totum vniiicrfale rcfpolu mouentis , vt quo ahquid eft finis etiam eft , non tantum motus, fedcnritatis.
md
,
dem«niirat Metapioyficiis de Deo ; osiendit \iufdemfciemut ejfe , demonftrare paffiotemclTe
tfuod
,
cit
trdinMitr
cogmtio non imendttur principaltter;
Cdjqttta etiu
phum adhuc cflScicns inquantum efficiens,di-
:
;
4S
D djthium quintum ait^deo ens, eftofit vniohieBum Metaphyfi-
entis
;
:
ffieadit dari
A
ttocum, negart pojfe,quod fit
primum (cd aliquod fic nec aliquod cns efle moucns eflfe primum vltimum (ed aliquod vlrimum motum. Si vcro nihil caufaret primum cns, nifi pcr mutationem quod fortc non eft verum , (ecundum Philofboftendit aliquod ens cfle
HffitMt KM»
IX.
omnibus fubic-
eft
gnofcentem refpeiflum ad ipfum. Ncc ctiam ratio ifta pt imi moucntis , vt /it dc aliqua rationc
521
SCOLIVM
modo fcicntiaf : tum,
comraunis
^s fcientiarum 4 tum
&
;
ra-
I.
illam pji imponicur ^hoc
nomen Dcus non
XX
3
cfle
ftyfict}
511
Lib.
*"
1,
&
ita alicuius quidlrationcm in fc falfam , circumlocutiuam , &ita Dcum habcrc entitatem quiditatiuc. Sed dcmonftratio concludens
effe
tatis
primum dc ente, cum eflc
pcrnaturam
fit
entis
particularis,
non
de entc ,prior cft
fionis tranfcendentis
poteft
igitur dcmonftratiopaC-
:
ifta
hcut
;
medium medio ficuc omnis demonftratio de numero in communi,erit ante illam qua probatur numerus aliquis elle primus igitur. Metaphyfica tranfcendcns eft tota
vniuerfalis particularirficut
:
:
prior (cientia diuina fpeculatiujB
ria:
,
& ita efient quatuor (cien& alis trcs
vna tranfccndrns
:
,
Contra
eiufdem
:
eft
demonftrarc conclufio-
nem vniuerfalem & panicularcm de eodem fubiedo, Hoc conceditur,fed qu6d medium huius demonftrationis
omnis
,
paflio difiun
& naturalis
&c.
Meta-
igitur
eodem per
fcientia funt dc
Dco eft naturalis magis per acr fumma dcfcriptio,ad quam pcrucnit de ipfb,quafi remorior eft a quiditateDci, quam fumma Metaphyfici. Sicut illa fcientia eft pcr
accidens
fed dc
:
cidens, quia
accidcns de hominc, quac eft de ipfo
complexionatus
vt medicina
,
& Phyficum
naturale
fieut terra
,
primum,
vcl ,
fecundum , negabitur.
Si
enim
per qaid probabitur ordo^nifi per
& ita non per cnsjordo enim
fpcciales quiditatcs?
rotudapcrmedium
prasifiipponit multitudinem , per quid probatur multitudode entibus? Ah"rer vero daturmedium fic , hoc non negatur:omnc ens cft primum, vel rion primum, vltra hoc ens, vt lapis non eft pri-
vel fimplici-
,
& 12.
fi
eft
idem homo
ANNOTATIONES
hoc enim ex primitate debct probari. Dicetur quod prima: propriae paffioncs cntis,siit indemo-
dd ^£siionem printam.
& propofitiones immediatae. Scd quofit
dc hoc,
fi
de ente primo oftcn-
datur aliqua paflio fpccialis piens,fi
non ponitur
,
puta
vnum
,
vel (a-
tranfcendeps.vidcbittir cxi-
re Mctaphyficam,quia prjcfiipponit cognitionem
& pri-
text. c.j,
& homo albus.
Mavritii.
ftrabiles,
quaeftio prima primi Iibri,in qua venatur fubicdum' Metaphyficae^cuius rciolutio eftfcreproblematica. Trescnim opiniones pro-
SEquitur
ponic probabiles vna :
rois
eft
Auiccnns. Alia Aucr-
& ibi patet in littera.
vt
,
Tertia eft modcr-
quiditatum {pecialium,quarum ha:c funt. Vndc demon- ciufdem fcicntia: eft demonftrare paflionem com-
nior quam fequuntur plures Larinorum,& Albcr-
niunem & fimplicem, conuertibilem cum
fubieduni hic. Primaracommuniter fequuntur Scotifta::vt infrk in fexto , (^iaeft.i fe determinat
Ztufde
'cieth-
ilrnre pxjfto-
nem fimplke eommune-,
^
d:o,& paflionem difiun6bm conuertibilem cum
&
alteram
MlterA,tarte
fnbiedfco
fajflonii dif-
fiundae de fubiedo
funHt,
fubic-
;
panem illius
paffionis di-
demonftratione particulari: ideo ipfius Metaphyfici eft dcmonftrare pafliones enris,vt
:
vnum &c. de entc,fi poflunt demon-
&
& Thomiftx
quod
fubftantia cft
fcilicet
,
Dodor
& quaeft.
finali
cxprefsc
fiiftentat
,
licet faluari
Secundam
elofTari poilent alis duae.
modo
,
&
dupliciter
vno modo ad mentcm Auerrois. Alio imaginando
fpccialialiter
&
,
fubtili-
pximam opimonem vltimo vidctur TenebiS tamen primam opiiiior>em,
confiderare fecundum fe, ad aliam firientiam
Auicennx opinionem contra Auerrocm cxprefse. ^efblutc tamen poflet diftingui dc fubicd;o,
:
particularcm ptrtinet ,
quantum eft ex parte fci-
oilium.
Contr^
49
licct in
,
incidere.
vt in Prolog.quaEft.
j. fc
dererminat
,
& praeferc
vt pracdicationis dicatur ens principaliter :
finis
cognirionis Metaphyfica: eft co-
gnitio entis in fiimmo
,
& hoc cft in primo ente:
ergo ad Metaphyficum pertinct de primo ente confiderare. Item , felicitas cft in adu cognofccndiMetaphyficaH, fapienriali , ex lo. Ethic.
&
Cap. 0.&
eft in cognitione primi cntis:ergo &c. Ideo vitando quatuor efle fcientias (peculatiuas, hancponendo de Deo , omnianaturalitcr cognofcibiUa de ipfi> funt tranfccndenria:finis huius cft pcrfcda cognitio entis, qua: cft eognitio primi. Sed prim6 occurrens noriflfimum intellc1
&
frim» occur- diii iiutUe-
,
ter
&
E»i vtfie
tifta:
de eo,& primum,vel fecundum,de ente, efle primum dc ente demonftrare vertS aliquid de Deo, vt Deus , de aliis fubftanriis feparatis ftrari
continentia: virtualis fiibftantia
,
,
tium feparatomm Poteft
vel
principaliffimae ver6 confiderationis,
& vltimatae attributionis quam
j
fcu attributionis gcneralis
genustale
,
:
,
vcrius
diccns vcl genus cn-
tamen
dicitur
Deus,
vt imponitur Auerroi dixifle.
excmplum adduci dc fiibic(5lo triplici LoSccundum ^Uo-
gic2. Primumcftens rationis. gifrnus.
Tertium dcmonfh-atio,fiue fyllogifrnus Multum tamen rcfen ad veri-
demonftrariuus.
tatem di6torum,refblutio
difficultatis
nodofae.de
confidcrationc videlicet Mctaphyfici , an fcilicct
, cft ens in communi , .& cx ipfo probatur primitas,& aha, in quibus eftconfiimmatio. Notandum ver6, pro dcmonftratione dcmonftrante paflionem difiuniflam dc fiibicdto aliquo,qu6d Ci
cene in particularifpeculatur, vt Multa hic tancopiofa gat lcAor curiofiis, quia ampla vniuerfaliS difputatio fi enim tantum in vniucrfali
difiungantur corrclariua aUqua , vt caufa& caufatum,prius,& poftcrius , ex prarmifl^, quac dicic
confiderarct Metaphyficus ens
vnum
fecus
illorum incfle aficui,fequitur alterum
illo-
frobttitr.
Sed quis
primum moucns
Metaphyficus in^. metaph.
?
:
modocunque
e^
Metafhyfict^
qmd fim-
propter quid.
cft fimplicircr
tnum ergo eft non primum (ed omne non ens primum prifiipponit ens primum,Ied vnde hoc? :
rnediti
rhyfico
naturale:mcdium autem Mathemati-
probabit quod idem ens
EsJem coKclnfio
medium immediatius,fiuc ma-
Qaturalis,quiamedium propter
plicitcr cft
mum
qu»m
Httttfhyftcm.
cft pri-
;
cum non
MCfidens
T>eo
illius,
& Mathematicum & illa conclufio di-
ter talis,qualis eft
citer eft
fie
:
mum cns,pofl'unt probari per medium Mctaphyficu
f*r
homo tamen con-
eodem realirer,quod
clufiones ca:dem de
NMurMlig mMgit
ffitti»
inquantuii)
,
refpedu
,
fecundum,quia entia funt ordinatarigitur aliquod cns eft primum. Sed fi vi.s habcre pafllonem difiundtam , da medium probandum omne cns efle
Bia.
ditur immobilc, incorruptibilc
phyfica
gis per fe^refpedu^eius^ficuttcrrarotundafimpli-
negctur ordo
rit
qui-
cfle
Notandum etiam , qu6d Naturalis dc- Slvnum eor^ monftrac aliquod mouens efle primum,& ex illa rtlMiuH iikffi vni>&»lttri ratione oftenla in fe vera,moucns primum oftcnMlieri.
ccnda eft Mctaphyfica &naturalis
;
,
de exiftentia , fed de
incfle alij:non
ditariuo.
communi primo & omni ied non prscisc , vc commune (ed vt in pluribus fic ens primum vel ,
tid
rum
quac eflet de ipfo inquantum
^eciales.
48
Metaph,
in vniuerfali,an
tangit notanter in littcra Doftor.
&
&
:
fubieftum omni fi
modo dxQto,
,
cflet
ponendum
vt patct induccnti,
in particulari.
Tribus
f"
Tribus rationibus antc oppofitum arguit coiv tra duas priinas opiniones in quarum (ecunda ponitur paruum Extrd ,ibi Tdtnen quut Com:
mentator.vCqne ihUPrtlfMtio tertidpsrttt, &c. tcra tamenbonaad propofirum. f,
li-
firmatHr, &c.
Quod ibi
tangit foluendo rariones prindpa-
Auerrocm de lib. Elenchor. Conftrudtionom Prifciani jvWcc. i'. primi Elcnchor. vbi ponit hoc pro condufione probat idlicct quod fyllogifmus Elcnchus cft , rationequadruplici,& exemplo mulriplicirin minori vcro voluminc Prifdani , lib.i. la prindpo, vt funt contra
Jcs-,
& lib.
I.
&
quidam conctur illud hic cuaderc cx iEgidio,& ahis videat tamen dihabetur illud aliud;&
licct
:
&
5t
cuacuet. fcrctusmoderaror vbique rcplicas Quod ibidcm conlequenter habct (bluendo
fecundum
cum
principalc
dc diftindtfonc propricta-
,
a fubiedlis in crcaturis
nis,& dctur
Nam
{acpius in ,
,
aliter
quam indiui-
hacqusftione tangit,dubiuro vi-
quia videtur controucrfia in do^inacius.
communiter tenent
Scoriftic identitatcm
&
rcalcm paflloms , fubiedi , hic vidctur diccrc oppofitum, maxime in crcaturis. Hoc idem habct in prolog. q. 5. fblucndo argumenta princi|>alia;& ficut ibi faluatur controucrfiacommiiniter
,
ita dicit
hic euadi,vel
vel dc proprietaribus vel
quod
,
capit realitcr
qu6d loquitur famosc,
&non
proprio^, modij
,& dTcnrialiter
cxtenfine,
& fimiliter diftindtionen rationis in diuinis quod
eft
vel
(ermo comparariuui-, co qu6d dantur reali eo qa6d alia cx infini-
gradus in identitate tatealtcrius alia
}
,
:
vel vtriuiquc extremi identificatur,
cx conuenienria in terrio,qualisconununicer
Confcqucnrcr ibi impugnando opinionem Aucrrois in ahquibus originaUbus ponitur tota priml rario,vfque ibi Item contra CoTnmentator, dlc extra , vel addirio , in aliquibus vero fblum :
non mouet , &c. \fque
ibi:
&c. Ibidcm parum poft in primo notabili , num. i^.afllgnatiir vnum paruum Extra , quod fic indpit Contrahoc in hocprimo tnferitu dicitur, &c. viquc ibi AUud ejl notandum , &c. & eft bonum argumentumcontraPhiloibphum dencccfEtatc addonis diuiiue ad extra. Poilet tamen Refponfio qtthd ifntt proprietM,
:
:
maximc fi loquatur denccefHtate immutabiIitaitis,non coa
fblui a defendentibus ipfum,
recurjendo ad caufas fccundas
^'
Dcus non habet conditiones tcqaifitas ad fubie€tum fcienrix , videtur comradicere his qna; habct in prolog.quxft. de (ubicdlo Thcologiz ficut ibj copiosc
&
,
habctur
:
:
& vide folucndo
dic
;
quomodo Theologja
quomodo noii
,
&
qualis faen-
Videtur ctiam Ipqui hic cjc fdcntia viatoris
ria,
lururaliter 3c
,
& fptcuLatiua
qusrc infra
,
in fexto libro.
Kota v«lde illud, quod habet tn fblucndo gumenta prindpalia mflincndo Auicennx n.
Ad altam rationem: Sc ibi
ib} ;
vidctur vellc
:
arij.
perJhoc patet, vbi
quod ens praedicatur inquid de
fuis
& confimilitcr fonc poflct diei dc modis intrinlecis & difFcrcntiis vltimis furaptis
paJTionibus
,
,
vt qnid
:
licct
conrraipfiim
non 3.
Scntcntiaruni. faria
:
quam
modus
vt
quod vidctur
,
cfle
& 8. dift.xjuxfh^.primi Tamen fcntentia cft & ncccf^ qusft. 2.
ifta
exponit
fiibriliter
,
quare infri q.
i.
4.1ibri.
Ibidcm parum poft in fblurionc }. prindpalis vfquc ibi : Contra refpon-
&
ihi:Vel altter tenet:
fionem ad primnm argumentMm Extra ab aliquibus.
,
&c. affignatur
Confequcnter ibide initz:Sed contraprtdiH» Tenendo e^nod , vcl fecundum alios ibi J)eHi /itfMhte£lHm,&c.\{qi\e ad fincm quxft.ponitur , Extra in ahqiubus ojiginalibus , matcria tamcn fingularis cft,ide6 totii-n lege. Argiunenta
infiatttr
fzSta.
:
contra opinionera Auicemiac
communiter Scotifts
quanum modimi
Infra •afHjjnando quaeft.ibi
:
quam taicnt
fadliter fbluuntiir.
hisfic pertra5tatis,&cc.
diccndi in
aducnc bene ad
totum digrefliun,& fpedaliter ibi:vbidicit:n40. Talem Afetaphyficam habet DeMs,8cc. cum tarae j.q.prolog. habcat practer
Dcum nuUam fcientia
habere
Thcologiamjhoc tamcn non obflat
Metaphyfica
talis
,
cft
,
quia
vera Thcologia, licct
non
dicacur proprie fdetia,vt loquitur Philofbphus
Pofterioru ^e faenria, vt inquit Do<£fcof,eo
eft in crcaturis. 8.dift.primi.
illa \xitzz,fed iSta ratio
5^3
I.
eft fcieniia
Conicquenter parum poft prindpiom fblationisquafi fonitudoopinionis Auerrois poniturin aliquibus originalibus quoddam paruum, Extrs ihv.primode G eneratione, s(c^c ibi, Prstered con-
T
.V.
Qu^ftio
non pcr ibidem.
difdirfiam
:
i.
quod
qui qualitcr rcquiratiu", vide
Vidcturnihilominusexprefsc tcncrein
prologo,& maximc inRcponationibiiSjq.j.quod Dcus non cft fubie^imi Metaphyfica: , qux facilitcr
pio
,
concordabis cx his quae notaui a princidc Mctaphyfica fcicnria ,
& difcurrcndo
fiibic<5to,& fic
&
dc ahis,vt altius
le<-lor
notabit.
Aduerte ad fex dubitationcs quae fcquuntur ad ; & ad fblurioncs earum ; quafdam rcpHcas , quas non fbluit , quac tamen
&
in finc fblurionis
faris
patcnt
:
& infert
tcnrioncm Dcx^loris
cx omnibus vltiraatc incondufionera quxftio-
&
nis principalcm.
In aliquibus originalibus habcntur in marginc in hac quacftione
,
fcilicct
hxc vcrba Nota de
:
primum dubium poft quartarapofirionem>in hac
ordine generum 9. accidentium inter fe
quxft. ad rertium.
ter relationisad alia. Itera,de racdio deraonflra-
Contra
:
fpeciali-
affignatur
Itcm , dbdiftin<5tione fcientix. Itcm iuxta hoc quomodo Dcus poteft poni fubie
tur in quadara rafponfioncde
dcm
Infra ibi
vfquc
:
ihi:./id
, fi T)eiu nibil caufat , &c. auBoritatem primam 6. huim, &c.
Extra ab aliquibus;& quod ibi fequihoc alibi. Quacre infra,in hac quatft. 1. ;. huius. & in Theoremaribus, & dc primo principio, & in i. dift. i.
& &
& alibi fiepc de caufis eflenrialitcr ordinatis, & in eadem addirione pondera ad qucm loqui&4.
&
tur,cum Aicii^tenes ponu:8c applicarefponfioncs ad fua loca ordinaie : quae ibi confusc habenrur.
Qijod ti^»em:3d
tangit inferii^s,
num.zo.
Ad aliam ra.-
maiorcm etiam,vbi videtur vellc, quod
rionis potiflimx.
:
condufionis ex prxmifla crcdita
,
quam
demonfbatio , concludit aliquid de fubic
& diuiderein parriculas
& depcndcntiam,& ordincm quacftionis inueftigare , actcra, qujc incumbunt lc
dctcrminationes quxltionis,
&
:
Xx
4
lum
f*
5^4 Uim enim
grariji neceflaria:
Lib.
I.
correftionis
,
Metaph.
& ela-
cidationis opcris hic pauca notare curaui.
Ex tMtu P'° ^S'
Omncs homincs natura fcirc defidcranc, fignum autem
enim
praeter
fcnfuum
cft
rum, quieftpcr
alio-
ipfos oculos.
Non
agamus , fed &c nihil agcrc debentes , ipfum vidcre prx omnibus vt dicam aliis , eligimus. Caufa autem eft , quia hic maxim^ fenfuum cognofcere nos facit,& multas rcrum difFcrentias dcmonftrat.
enin> folam vt
,
Q^V
contrarietatum.vifus vnius. Itcm, Philofbphus z.
dc Generationc tangibiics priori
,
T
iE S
O
I
tura fcire defiderant
bihs
,
vbicunque inuenitur qualitas
igitur
:
prims qualitates funt per fe autem non inuenitur fine
,
pofterius
:
& quaUtas fangibilis &
igitur plures difFcrcnrias
dlus,quam
vifi-
non cconuerfb;
,
dcmonftrat nobis ta-
vifus.
SCHOLIVM
I.
Resolvit, hominem ttaturaliter defidera-
II.
&
prohatum efi fupra in prologo, , quodfequitur,{fecundum Maurittumeft additio.)
refcientiam
Omnes homincs na-
ytrum htcfit vera:
fcire,
Itcm in fcrmone Pafchx Leo Papa prasfcrt ta£tum Thomae vifui , quoad certitudincm cognitionis. Rciponfio,non quoad pcr fe,& proprium obiedum vtriufque,fcd forte quoad corpus illu4 Chrifti experiendum. Irem.contra hoc quod dicit vifum plures differentias demonftrare ta
maximc
£t
diliguntur.
ipfos
dilcftio»
proptcr fc-
vtilitatcm
eancludere qu6d naturaliter defidcramus
?
*">.
continet nos habere infalltbilem cognitionem de
aEHbuinoftris
,
DoQor
ejuod hene traElat
i.
d:^.
^.4.$. Deteraiscognofcibiiibus««»» 10. Plde ArSiotc\c%hicc/tf\. Ciccro i. d» fc/cr.4
e^
%. de finihtu. Albc«. /«!?.i.Handria5.i.*rM. Suar. difp. i. vtlfeS.i. Murud.
V-D.Thom.fW
Fonfecac.i.^.i C^ i. fbi^.feS.f. AuerC q
i
PhitoC. fe^.i.
.
&
i.d.%. qudft. ipfum qutft. ^.prolog. num. 1:^. vlt.num. 24. ^uihui locts docetejfe perfenotum, feu verum immediatum,quod habeamtu iftosa£lus, tjuia etfi poffit effe iliufio in
ff.Tri.t.a
{^ ^^ "°" probatur,quia vj[ liter fcirent
fe {cire
:
fi
fic,ergo natura-
confequenria patet:
quia nihii defideratur nifi cognitum. Item,fi fic, crgo amoto impedimento omnes fcirent; confequentia patet de ignc ; quia naturahter inclinatur fiurfum, ftatim afcendit furfiim,
cum , amoto impe^mcnto, omnes habent defidcrat biri.
,
fi fit
extralo-
Irem ,CiCic
igitur
,
fcientiam, vel faltem habens
quia dcfiderium
eft refpcftu
non
non ha-
Itcm,aliqui dcfiderant ignorare:quia
aHqua cft i^norantia afFcdata. Item,funt rjtiones Gan-
denfis in
fumma
:
appetitur nifi fub ratione
niiiil
boni : igitur appetitus non naturalitcr inchnatur adverum. Itera,voUmtas diftinguitur contra naturam. Item^naturadetcrminaturad vnum:igitur vuk tantum vnum (cire.
Dicendum ad primum
iftorum, (cire eft
com-
femper notum rationes
,
medio
vel organo,
,
Fnde DoBor in comrarium, Ad primam patet de contin'-
operantife hahere aitum.
eft
quas hic adducit
facilefolui pojfunt.
gentueffe certttudinem non ex vi terminorum
ex eorum ,
& vnionis
Ad
intuitione.
,
fed
fecurtdamy
conftat nobis in vigilia nos habuijfe a^tus in fom-
no
,
(^ cjuod
illi
aBusfuntfalfi; qut enimfomniat
fe aliqujd ohtenturum vigtlans non profequitur tllud, quia iudicat notttiam fomnij falfam. ter-
tium ab
intelleEiu.
Ad Ad quartumfi cognofcaturin-
tuitiue, perfuas entitates fit,fiabft>aQiue perjpecieSfde
quo i.d.^. quAftion.6.&
& ii.de ait
,
quibfts locis,
&
j.& i.d.^.
altis, intelltgit
,
q.\o.
dum
hic
contra hoc quaerc in quaeftionibus de intel-
lecka.
Adquintum
concedttur iiiatum,fi potentia
non eftfiparata. f^tde eum i.d.^. qu^ft. ^.ad^. fro Henr.num.i^.
modym intelledus. Ad fecundum, vcrum eft de vohii)ratc,yt hbcracft. Ad terrium,ad vnum in generc,ficut materiaad ^iiodejnid eJi,Cub rarione
forma;
:
Cic
intelledus ad ieire.ficutignis ad fur—
text.comj-14,
&ci$.&
jnaxira^ diligamus (enfum vifiis,probo:quia fenfum illum magis dihgimus , cuius oppofitum
fctbiiia fcire
de qutbus determinabttur':& an ne-
magis odimus quia i. Prior text. com.i i c.illo: .Quomodc autem conuertantur extremitates. in
fcire
.
regula dicitur
:
magii eligendo magisfu-
giendum opponituriCcd magis odi^Bus oppofitum tadus quam oppofitum vifus quia oppofitum tadus deftruit animal non oppofitum vifus er8° ^^' ^^^"^''^^"'^'^^ ^11"«^ ^"Of' dicit, vifum ma^"^^ faccrc fcirc quia PhilofophusinHbrode ;
:
nhre iudi-
f#.
ctrca ordtne inuefttgandt veritatem
circa fctbilia,
vhima
Vif
Notandum
:
:
Senfu
& Senfato,cap.
habentcs auditum
,
i
.adfin.dicit
quod ca^ci nati
funt magis fapicntes
furdi nari habcntes vifum
;
igitur
fi
,
quam
(cnfus magis
dihgitur, quia eft magis cogno(citiuus,{ecundum
quod cognitio ordinatur ad fcienriam , fcquitur qugd auditus fit magis dihgcndus. Si vcr6 non loquitur dc cognitione fimpHciter
qu6d non
eft
,
tunc videtur
ad propofitum,quia cx hoc debcret
,
EXTRA
fum elle, noii tamen ad hoc furfum. Ad ojipofitum eft Phiiofophus in htera pcr fignum. Contra probationcm Philofophi , quod non
:
feSJr
Refpondco ad qujEftioncm,veritas primac propofitionis patct ex didis in introdudtionc.
quod antequam qutcraturdefcthtiibus,oportet qutrere de modofctendt,ex i.Metaph. ,
ante hoc impoffibiie fit
tiia
& ante hoc an contingit nos aiiquid & an omnia ? & quomodo & ante hoc,an
ceffarium ? ,
?
pojfitfciri aiiquid nos fctre.vei pojfeaiiquidjcire?
Namfinon poftt
Uludfciri , frujira quaritur , an
contingtt nos fcire ? quia quafiid ifta non
&
^„
pojpmus
eft fcibi-^ fcire rusfcirt
iis,contrai.Poffer. ante iiiud generait/ts , an ^'•'^'^'^foh poffumus fcire, ideft, certam infailtbtiem cognittonem habere de aiithus nojiris, de quihus ? an "velU.fentire,
&
&
denoftro effe?an de vtuere ? an de vigtiare ? an de
an defcire ? an de crederet an de duhttare opinari?& de cttteris aElihus intelie£ius}an de veile noiie ? CAteris ipfius vo^ luntatis ? an de fentire phantaftari, &c. ? an de aUihus motiua vegetatiua, &c. ?
fimpiici inteiiigere ?
&
&
&
&
&
Quod mn commumter quia contingentes funt
:
de ornnibus videtur:
tgitur non
eft
certitudo de
eis,quodinfunt. Item qtttcquid ponatur,per qutd
a
7
Qu^ftio erimui eerti deeis,frtttr vittere ijimtle ineft mbis, M
ijua ido
non infunt,ficut injomnio. Item, 4 ^«47 co? non ab tntelleciH , quiM Jingularut
gno/CMntur
funt
nec afenfu
:
modo
vt patet de mtdtif. Item,quo~
,
cognofcerentur
hoc c^udre
quomodo venient
cte:
aut per ejfentiam
?
:
contra
m qua,iiombu4 de tntelUStu^atit Per fpe" fpecies
multormm ad intelie-
1
obiedi fpecic, videtur eftc ciufdem potentix defiderium , prjccedens cognirionem , (equcns cft adhis idera fpccie , eiufdem obicdi : quia boni &c Itcra
&
&
14. in folutione
uenria infcriorain fuos adlus
& fincs
;
iqitur
dtcaijccgnofcuntur per expertentiam-jtut iguur,vt
hoc non
frtits, per ejfentiam,
Trin. y.cap. voluntas vult
aut perfpeciem. Jtem, fi cerpart ratioife
femper ejfet certum
tta
& quales
ejfent:
qua inteiUilio,&
,
tjua
dc vellc elicito
non dc
,
imaginis
.jiug.ij.de Trtn. cap. 1 z. de vigilare. Artji.^ hutuj Z.C.16. Sunt autctn quidam qui dubitant,
quimur.
&c. irrationabilcs funt talcs dubitaiiones : vt vtrum nunc dormimus , vcl vigilamus quxrunc cnim rationem principij dcmonftrationis. Con~ tra Petrm vigilans extjiimabat fe vifum videri. De credere Aug.i^. de Trmtt.cap. i.&i.Dedu-
quitur
hitatione ij.de Trin.cap.ix. FidietMrquod oportet
ad talem fincm ordinatus.
fonere certitudinem de multu iftorum,& hoc ftcut de per fenotii primts indemonjtrabtltbtu :Junt
liter defiderat vniri
tnim
fic
immediatc vnitur.
tur
,
ejfet
:
&
ali<ju£ propofitiones conttngentes prima i» ge-
&
nerefuo ,Jicut necejfariatnfuo
bocvidetur , vt aiiegatum ejitvbi com'
uirijioteles velle ^.huius
farat boc princtptis demonjiratumis.
:
I
V
M
locum iUum Philofophi omnes homines natiiraliter , &c. etiam inteUtgendum de feu appetitu naturali
, , non de elictto, ^uia quodltbet naturaliter appettt fuam perfetiionem , vt explicuit inprobg. num. 4. IHeau-
temappetitiis , feu dejidertum
,
non
eji
aliqutd re
dtJitnSum a dejiderante, vt docet ipje 5 diji. 1 fium. 3. C^4. diji. 49. quaji. 10. alias pajfim, vnde ad id , quod att rejpondendo adprimum ar^ fumentum Henrici , u appetitus grauis eft rg.
.
&
latio
,
vel potentia
ejiejfe in re
;
circa
hoc ftude
ipf/tmrem appetentem
,
:
dicendum
vel relationem
fundamentalem , vt habet primo loco citato , qua *dem eji. ^uod vero hxc relatio non dijiinguatur reaitter a re
patet
,
minum
exijientem
Dotior
j.
quia fpiiis non habet ter-
&
ita in terminis
dijima. 18. in Jine
foteji ab appetente ,
net
,
,
,
habet neque feparari
vt hic habet ad
tertittm,
ma-
emm babtto deftderato , alioquin appeteretfui
corruptionem.
Ad fblutioncm ramcn
huius quzftionis , no» Phyhcor. tcxt. commcnt. 61.
^*"**"™ * ^^^ *• probatur naturara agcrc propter fincm : aliter ibi non accidcrcnt crror , nec friiftra ; igitur intendit fincm igitur appctit : tamcn non co-
&
:
g^ofcit tione
,
igitur eft aliquis appctitus fine coeni-
;
&
cum perfe^fio
pcrfesaibilis cft finis
,
fit
aliquo
modo
motus
:
tcxt.commcnt.ij. quia idco ponitur dciidcrium natu-
perfedionem
:
eft igitur de-?
iiderium naturale in omnibusordinatisad fincm alium i fe perfeaibilibus perfeiHone diffcrente a fua eftenria : cx hoc igitur proccdunt probariones huius propofitionis fupcrius pofita in :
prologo
alium a fe
:
tamcn omnes
illx rationes
rium
fit
ipfius intentio.
fumma qua:ftione
quod
* Contra
14. ad
dc quo lo-
:
& perfedibilcm pcrfeftionc
,
communc omnibus
non poteftjwni voluntas,igitur letfhis
a
,
alia ,
Item
corpori
,
quia non
omnc
Iftac
i
illud
&c. Itcnrintcl-
cllet fine voluntate,ciIct perfei2ibilis, ,
&
anima natura-
vt vidctur,illud de-
fidcrium incft immediatc cfTentisc
anims
,
quia
rarioncs concedun-
defidcrium in homine eft
cantum voluntaris & tamen voluntas prim6 appetit naturaliter fuam perfedionem , & ex con;
omnium
infcriorum
,
fine quibus fua
non poteft. Vnde homo primo
fcqucnti.
Ideo relpondendum eft ad rationcs Henr. de Gandauo. Ad primum argumentum , minor tft falfa.quod cft achis. Item,
modi,non ria,fed vt
Thom«
iftud defide,
non
bonicompotentia obie€ti,qiua non eft poten-
vt
abquid
Henric. in
tcruum argumcntum.
jtffntilHf
natitralu itS efi
aitMi.
eft nifi
eft fui finis naturalis:fi igitur cft
appcritus grauis, nunquid grauitas;nunqiTid relario , quac cft potcntia , vel alia rclatio ; circa hcc fhidc. Ad fecundura argumentum , ad maiorem, noninclinat iflacontra nararam.igirur fccunduro naturam,crgo in eis eft inclinario namralis ad illud,ad quod a fuperiori moucnte inclinantur, ita ipfa
appctunt
& non illud mbuens.
&
Vltcrius,
cum dicitur : hocnon poteft,&c. faifum eft , quia tunc Deus nararaliter apoeterct pcrfedionem creaturanim,vel fi non ipfe, qiiia non mouet nifi voluntarie
Aionem
,
timc Sol naturalircr appeterct perfe-
parricularis agentis
fiun ,quia ranc
,
quod
vidctur fal-
agens non confequercrar illam , Sol viderctur impcrfcdior , fic cnim non ^gensfufeconfecurio defiderati defiderio clicito , fiue in fc, rim nen mofi
illud
fiue in alio : eo modo quo defidcratur, contriftat uet inferius niji (OTtformidefiderantem : ita vidctur quod non confecutio ter ad eiut naturalitcrdcfidcrari in fc,vclin alio, ponat alinatur*0.
quam imperfedioncm non cft impcrfe
;
fi
in defiderante:Sol
autcm
aliquod inferius non con-
igirar finis raouenris infcrioris,
indigens,non perficicns :ficut crcaturaram : ad talem aurem finem naturale dcfidcrium non eft , fcd tatuum a^ fincm pcrficientcni.
nos fiimus
S
&
ibipofitz videntur oftendere
vnius partis
eft
cft finis fuperioris
finis
1. Phyfic.
rale pcrfedibilis ad
dc
ficut in-
,
naturaliter vult fc intelledu,& voluntate cx con-
R-EsoiviT
dejiderio
quod
vclle naturali
fe; igitur pcr aliquid
pcrfedtio habcri
II.
fed
j.
Contra Gandau. naturalc defidcrium con/comncm naruram ordinatam ad finem
fcquenti
HO L
C
S
& aliis
fibi
i
vo-
:
& aliis. Ad hoc rcfpoiv.
telle
Itcm
poccft nifi appetat illos.
vera:& quafalfa. Contra de viuero
fenfatio
ftus.
mouens fupcrius refpicit finem cft moucre & inclinare mo-
:
vniuerfalcm,& cius
luntas inclinat alias potcntias ad fuos ^nes
&
Al.IntcUc
& eiuflem
Idem a£his fpedc
{ium, quorum nunquamftterit fpecies tnfenfu ? 5»
tum ejfet ailui tnejfe,
Nm»» »nt fnfter^
525
1.
I
N
finis
CHO
folutione
de qua agtt
j
.
L
I
adprimum
j
.
V
M
diffinit
IIL deleEiationem,
Aliter poteft dici
$.
num.
8.
^$. Vltcrius
de triftitia. ridefcholium noftrum ad vtntmque locum , vhi quedam de deURattone eiufque caufts annotaui
mentario ad queft.
1
1
.
,
de quo fujiiu egt in com-
Scoti de
Anima, Annot. 4.
Ad
1
Lib.
5^6
Metaph.
I.
, allum fequl quando inclinatum hahet in fe principium effeSiuum completum , vt in exemplo de igne } tale non femper eft in homine , faltem
AdfecundHTn cUrius refpondttur timoto impedimento
,
refpeBu omnium fcihiltum. Vel aliter, ailtufequitur defiderium ceffante impedimento , quando
ad
defiderans eft inpotentia accidentali fecMfyfi eft in effentiali
dem
;
De
cumfolutione Doltorts.
eft
illum,
vtraque folutio in re ea-
potentia vide S(ot. i. dtftin^.x.
duplici hac
tjtuft. lo.
num.^.
uid quartum , dum ait voluntatem non poffe veUe ignorantiam nientu
nifi ratione alicuitu
,
fupponit honum
,
efuod etiam tenet
Ad
tj.vn. ^.
.
num.6.&
vnum , numero
h?c
$. fed eft
obieEium voluntatisy
effe
} .dtft.^ }
adiunBi conue-
8.
&
4. ^.49.^.10.
1. diJiinSl. ij.
qiixd. num. 4. manfit tamen
aliis lo-
an poffet velle malumfuh ratione mali: /juod tenent Nominales , de qtto dixi dijput. x. de cis duhitsi
lAnim. fe5l. 3
.
& difput.^.feii.
Ad primum
1.
arguracntum principale in con, quod confequemia tenerer,
defiderium fciendi,
cfTct ipfius voluntatis
modo non eft , fcd illud defidecft quxdam inclinatio naturalis ip-
aftus clicitus
;
rium fcicndi fms intelleftus ad fciendum
,
cuius cft ctiam na-
turaliter dclcdari in fcicntia,cum habctur
quaelibct potentia habet naturalem
ad fuam pcrfedionem J).t(ideriMm fii*ndi,n4t$
ie-
incUnationem
& delcaatur in ipfa cum
Refponfio
:
omnis
:
igitur
ciufdcm fubici^i
dfcTcdbtio cft virtutis appcti-
tiuae paflio
:
-,
Vide
?
}.d,l^.n.i6.
uam conicquenfcm z&am omni cnim :
potcntiai
apprchcnfiuae corrcfpondct propria appctitiua clicitiuaadlusappetcndi,non(oium appctitus na-
Hepdiriutit e-
ratior
nu :n 'volu»'
^
t»te
l»fi-
am»'-
j.
»p-
fetitu innnSctt. i.d.^9. q. 10. $
fftne
fed
Militii
num.j.
8 Difiderium refpeHu ffi
tu»
habiti.
quod cft acShis elicitus k non manet cum defi-
& iiiud forte
:
derato,nono d c Trin.vltim. Appetitus inhiantis amor tenentis , an ficut imperrcdhim fit pcrfc-
fit
idem roancns in fubftantia;an quod defiderium cormmpitur, quia eft ficut acShiaiis motio, quas cotnimpimr aducnientc termino , dubiura
«5bum
cft?Sed dcfidcrium naturalc
bito ipfb voiito
;
no corrumpitur,ha-
quia tunc ipfum
eflct ptinci-
pium appetendi fuam corruptionem
;
ficut ar-
gnitut de priuarionc primo Phyfic.t.c.8 1
Vnde
.
&
idem omnin6 videtur defidcrium naturaic diiedbio naturaiis quod cx hoc patct quia I^iiilofophus probat primam propofirioncm pcr dilc(5tioncm naturalcm fenfuum , quos non appctimus tantum non habitos , fed habitos ama:
mus.
Afpetitm e-
Ad quartum,dicendum quod flant fimul quod homo naturalitcr dcfidetat fcire:& tamcn aftua-
^"^««.
litcr
& voluntarie
veiit
contrarium
In nobis
;
cnim voluntas ex libertate poteft contra inciinationem namralcm moucri , nunquam tamcn per fe vult non fcire , /ed per acddens quia aliquid :
aiiud vult magis a£tuclicito; vt pigririam
vt rcmorfum confcicntix
quod eft
:
quam fcirc
vcl
,
aliquid
ad
inciinario naturalis.
S
C H
OLI
V
M
IV.
S oL V
T argumenta contrarationem Arifto.^ omnes naturaliter defiderarefcire,fkad^ntia quod non magis dtligimus vifum , quama^ /iosfenfus, pulchra docet aliquid effe meltus quod tamen minus neceffarium eft, vt hene viuere quam viuere:& fic vifus e[i prtftantior taElu. Videeum cfu. 6. de Anima,vhi prohat vifum cxteris fenfihtu I
telisyprobat
,
perfeEliorem, de quo ihi dixi in Comment.
Amot.x.
lccSbtur deorfiim.
cateris fenfihui efje aptiorem
cuius eft dcfiderium elicitum:vndc
ohie^i,im7naterialitate,di[fantia,celeritate,&fa-'
,
fidcrio.
Et cum
accipitur
,
nihil dcfidcratur nifi
cognitumiverumcft dc dcfidcrio voluhtatis elicito ab ipfa : noo autem de dcfiderio ; quod cft fo-
lum indinatio naturalis ,.
cft in
:
taic
cnim
voluntatc
&
enim voiuntas damnati aliquem eUcit in
cilitate excedit Cttteros
in iapide,
tam
ncc
arooris
Deum,qucm naturalitcr amat,nec volun-
paruuii circa bcatitudinam
rione potcft dici naturaic, quia cft (ccunduip inclinationem naturacficut vciic dicitur vinuofiim,
quia vniuerfalitate
qitod tenet hic Doilor
uitrationes in contrarium, Vide
hic q. 5 .qu*
adum
,
,
ad
fecundum,de quo optime, &fuse agit in expofitianf text. prol. vhi prafert vtfum altis ob cogmtionis certitudinem,& cognitorum multitudtnem, &folr
velle naturaic
, tamcn aiiqtlod ycilc eiicitum k voiuntatc praefiippofita cogni-
tas
10.
,
i.
gioila
vhi etiam oftendi vifum ad acquirendatfifcientiam
vnius rationis Naturttlittr
loquitur de dcfiderio
voluntatc
ilia
:
cnim non deVnde delcdatio tantum vide-
non tantum cftdubium iliud de dcie£baonc,fcd Ctiam impertincns ad propofitum de naturali dc-
iufdtm
In quem defiderant Angeli profpicere
turaiis,nec illius eft deledari, lapis
tur cfte eius
p»tur»U
tut (aftidium; ficut dicit gloflaPctri primac.
eft.
ex piaccnti pcrcepta. Contra quoAl.pcrccpto. raodo tunc corrupta violcntcr delctStabitur ? Ref^omcd» pondctur non deledabitur fccundum voluntatorrupt» vi»' tcmifed fccundum propriam potentiam appetitiItnter delt &*titr
:
Itcm, dcledbtio pcrficit opcrationcm vt ac-
cidcns infcparabile
&md eft
ficut
de dcleAationc dubium eft, licet illud dicat Auiccnna 8. Metaphyfic. cap. vlt. Scias quod deleBatio cuiufiihet virtutis plena eft actjuifitiofua perfeflionis.
Jeiiatio.
,
:
Hoc tamen quod praedicitur
habcttu".
fc
:
trarium diccndum /i illud
&
femper cft nuda ab omni cognitione , confequens cft vcrum quia non omncs iiomincs fciunt fecundum (e confidcraii. Vcl aliter, qu6d dcfiderium cft rcfpc£tu habiti , ne gcnetedc
fic
qu. 4
.
eft
Antorr.Andream
de hac re tantum,& Ant. Tromhe-
de eadem.
Ad tertium,optime explicat
quompdo nuditui per accidensfuppofita inftitutione vocum adfignificandum ,fit magis apttts ad difci^ plinam captendam. Nota eius exemplum de filentio A(onachorum,quod tempore Scoti melius quam hodieobferuabatur. Scio tamen in ejuihttfdam Monafteriis
hene difcipltnatis
,
vt in plurimum
certis
quiacft fccundum inciinationem virrutisjfcd ilic non cft ptopriiffimus modus dcfidcrij naturaiis
locis,Monachos fignis tanttfm vifihilibus ftws com-
voiuntatis.
Eliffimoejue ClarauaUenfi Afonafterio obferu^ri-y
Ad fecundum argumcntum
,
illud
vcrum
eft
dc defidcrio confcqucntc formam , &pcrfe6tionem primam,non autem de defidcrio przccdcnte formam. Et nota dc a:quiuocationp potcnrix, Oc defiderij fupcriOis in icaionc.
Ad tcrrium,eft
diccndum qu6d propofitio inteiligitur dc orani hominc fccundum fc confidcrato ficut anima :
municare conceptus idejue vtdi in celeherrimo Sanejuod intfr alia,antii]ua Monafticadifciplinsi
,
ex-
empla.xum in hoc SanHorum habitacttlo\(vbi "Bernardtu , cuptnoftro Aialachia ,prtftinam conferuanf pietatfm) hofpes , harerem j pro ntea tdificatione , notaui. quartum, taEtum effe duarum contrarietatum , humidt ficci , calidi ftigi-
Ad
&
di,docet qtuft. i. de
Anima. f^t ettam
&
ter/ft
duds
4»i
& «»-
"*'** "* *?* ptnuntur, Scot.d.^^,
9.10.
1
Qu^ftio ta^M, dici tdmen vrmm fmfKm,ie qtta ^»*dam ibi notaui. Ad illud contra fignum Ariftorelis , dicendum qu6d fallir per inftanriam quia melius eft benc viuere quam viuere , tamen maeis odimus oppofirum viuere , quam oppofitum oeneviue-
dari
:
,
re
& viuere &
quia oppofitum viuere deftruit
:
,
bencviucrc.
Vnde Philoibphus 7. Topicorum
cap.
illam propofitionem (ic.NtJi citm
1. gloflat
: & vult quod illa regula quando magis eligendum includit minus eligendum ; ficut in cxemplo propofito bcnc viuere includit viucre. SimiUter & in propofito,(cnfiis vifiis includit (ensii tadus,& oppo-
JfiftttmMgit
f*crt
md
fcir*
^uiiUii ftn-
led fecundun^ aliud
fm.
tadum
fitum ta£tus deftruir
vifiis
ad firienriam , qux nem,finir vult Philofophus ibi. per
fc,
Ad
Sc vifiim.
aliud
magis facit adcognirionem
fiue
eft
pcr inuenrio-
Ad Philofbphum dicendum,qu6d flcut ipfe vult ,auditus peraccidens (olum magis facit ad cognirioncm , fiue ad lcientiam
,
qux
per do<5h"inam in hoc,
eft
qu6d
vox aud
&
^btiiiiti
iM- non eflenr figna inftiruta concepribus , audirio *d fcten- earum oihil iuuarer ad difi:iplinam:fi eriam figna
lutident git
qttim
titun
vifibilia cflcnr
vifm.
impofita ad fignificandum conce-
ptus omnes,ficut de multis
chtnop.
modum
ntnc per iiium
fiis
Ktt» i* fiItntioMmM-
tiam
,
habentMonachi
pcr accidens
facit
Sed vo-
& proprer iliudvi-
:
detur lingua data efle hominibus
Anima, text.com.88.
vi-
conferret ad fcicn-
per qucm nunc confert «uditus.
ccsfimtfignapronjpri^ima
,
Sic patet
ad (cicntiam
fircundo dc
,
quomodo auditm fuum obie-
quia
:
eft ngnum concepquam inftiturionem, nihil fibi accrefcir.
Chim ex inftitutione foEtum tus
:
per
Vnde pcr lO
tr»ri*t*tfim. ij.
i.
&
fe
dircfte
vi-
;
medianre luminc
,
de
Ad aliud,qu6d verum eft quod rum
conrrarierarum
,
&
r.idus eft dua-
vifus vnius
:
& ex
hoc
fonc fequitur qu6d tadhis non fit fimpiiciter vnus (enfiis , taroen ex hoc non (equitur , qu6d tafhis plures difFerentias rerum demonftret:quia obie€him ipfius vifus,fcilicet lux color in piuribus corporibus rcperiuntur, qu«tm omnes qnalitares rangibiles,fi cllenr mille:& quia cognofcimus fubftanrias per accidenria fua , obicdura vifus in pluribus corporibus rcperirur,quam obic£kum radhis , vel alicuius alrerius fcnfus particularis , ide6 vifus plurcs res demonfbrat , Sc magis facit ad fcientiam ide6 magis dili-
&
&
:
&
gitur.
Ad vltimum dici poteft,qu6d illud habet veritatem,quando illud prius cfi de etrcntia pofterioris , ficut animal de cflcntia hominis fic non eft
:
:
qualirares
dc cflenria lucis. Similiter
enim primas non funt illae
qualitares rangibi-
non funt fimplidter primac fcd prima? fimt rcfpe^ fufcepribilis earum fufccpriui,cuiufmodi lcs
:
funt hic inferiora
gatur auftoriras
:
imm6 fimpliciiermaleallcga-
illa
quod fuit tertium in ordinclde Leone Papa , leCponfum cft fuperius.
NNO T A TI ONE S
A
Mavritii. SEquitur quacftio fecunda de naturali apperitu bmnium hominum, immo omnium intellc(Shialium naturarum, refpc<^ fcirc. Vbi aduerte prim6,qu6dDodh)r hic incidentaliter poftoppo-
fitum difputauit illam difiiculratcm , quiftionibus
tangibile. Ideo fblsc contrarietatcs
:
& illud eft
fccundum
ta-
fpecics corporis,puta corporis fcn-
/ibilis.dequoibiintcndit. Scquitur T^oKUjMamuit
vifm prior taElu
ijuapropter
id eft,obie6hun:fed
quam
enumeranr:liccr ipfcpro dubio Uttcrali bet in expofirione litterx
magis
in
Antom'j Andre^ inrcr quacfhoncs
vaum
,
eam ha-
videlicet vifus
adducit f rarioncs:& cas fbl-
facit fcire:&
.
uit in fine qu^eftiom^s.
In prindpio fbiurionis ibi ordinem. vfque ibi
:
NotAndum
circa
1
Adfolutionem tamen huiuj <7««/?. &c. totum ponitur eflc Extra, vel additio: aliqui habenr eam infra ad finem 4, qusft. fcd :
&
cft fingularis pafTus
,
quare legatur hic.
Obicdiones quas ibi inducit,qu6d non communiter de omnibus,&c. faciliter foluuntur. Prima ex his quaehabet, quxft. j.&^. prolog.& quacft. 4. j. dift.primi.& 4;. difl.4.
nam
& aUbi facpc: & infiUi-
conringenria ccrto cognofcimtur
biiirer. Similirer
feamda
parer.
Ad
tertiam dic,
qu6dabinreUe<Slueriam intuiriue (ecundum aliquos. Et vidctur intentio huius. Ad quanam,poteft concedi primum, fi intuitiuc,vcl perfpedem fui
,
vel alterius
, fi
abftradtiuc.
Quod
ibi
jQu€re, fcilicet in quafiionibtu de inte/leBu
j&
didt, :
vidc
eiufdem,& in quiftionibiis CoUarionum , in qusft. lib. de Anima; fed fc remirrit ad alios , maxinie qui neg.mt cognitioncm per cllenriam. Ad quintam potcft concedi quod infenur,rcmoto impedimento. Quod obiicit de Pctro , fiiit cx infoUta AngeU vilione 3. dift.
9.
&
attonitus
,
,
vt Paulus in raptu. Vei dic aiiter, rc-
currcndoadcaufasnaturalcs vchemenris pairionis,
&c.
fblucndoprimam rationem Henrid , ibi: Circa hocjiude. poteft did ad iliud dubium , vt patet cx (equentibus hic , &aUbi facpc in do«£hiInfira
na huius,qu6d apperitus namralisgrauis
,
vel al-
terius,nihil aliud eft
quamtendenriajquac non
aliud a natura ipfa
qua
,
fi
fitrelatio
,
eft
eft
tantiim
fundamentalis.
Quod infra tangit,exponendo Trin. defiderium inhtantis pofirio
(it
ptobabilis
icd vide curiose in
,
:
illud Auguft.j.
& Ucct
vttaque ex-
primatamen magis
placet:
j.
Intenrio Do<5h)ris in hac quzft. eft,qu6d defi-
non animaU,vcl inrcUcdtiuo, omnes homines fcire defideranr. derio naturali,liccr
ad hoc. Didr enim ibi qu6d
quasrir principa corporis fenfibilis
£him faciunt
rangibile,
corpori gcnerabiIi,dcquo ibi intcndit,& corpori natura perfpicui fbne. Ad aiiuti
:
inpropofiro
qu6d
fi
<;oclefti,cuius eft
vbi fupra,&
naoirali ipfius inreliedlus.
TMatn efi dutntm c*nScet.
accidens audirus facir magis (cire
al«em per
fus
&
conringat natura prius» fcilicet (ecundum aliquam natiu^am communem
teneat
diccndum,qu6d
$2-7
poris tangibilis paflio fecundfim
alterum infert altcrum
non
I.
non
eft
& fuhieSbim priui,
obioium
vifus
,
cor-
Ex
fcnfibus
autem quibufdam quidcm '* '**"»
ipforum mcmoria non fit quibufdam ^*^' vcro fit. Et proptcr hoc alia quidcm prudentia func, alia vcro difcipliuabiliora non poccncibus mcmorari. :
.
.
n
I
Lib.
5i8
tationi quae cft pcr difcurfum k
Q^V ^
T
S
o
I
III.
Ad
Vtrumfrudentiafit in brutis} ATA.hiecAp.\.&
lib.i.
&
ithifi.»nim.c.^.
frqutnt. A)bett.hicc»l rel="nofollow">.6. D. qutfl. ii.anic 4.
6"
S-
Thom.
Fonfcca caf.
lib.
^.e*f.6.& Elandr.
/*<9. i.
i. S\Xi.x.
diJpHt.i
non,tu, quiapradentia cft reftaratio
prouideniiam de futuris ex memoria praeterito-
rum
,
quod non poreft
non
fenfus
eft ipfius ratio-
quia nihil cognofcunt
,
eft
nifi
per fenfus;
per fe nifi {enfibilium proprioram
& communium
:
nociuum autem
& vtile
circa
quac eft prudentia,nec funt fenfibiiia propria,nec
communia; ergo &c. Oppofitum vultPhilofophus
CH O
S
quam nuUus fenfus , iccundum quolciam , fubftantia
fubftantix pcr intclledum
cognoicit
ciem,
licct,
:
L
I
V
qux
virratis
cum
fpecie acctdends.
cft in ipfo
,
hoc
eft
propter defedura
cognofcitiu2,non fpcciei repracfentantis:
mcdium nonvidct
ficut
colorem,licetibi fitfpc-
cies coloris.
eJTe fine collatione prap-
ad futurum,conferre autem
nis:tum
incc-r
riorem aliqiud co^nofci , quod non cogno/citur per fenfum exteriorem ;. licct fortc fpecies illius fit in fenfu exteriori,ficut ponitur de cognitione
Quod autem fcnfus non cognofcat pcr iUamfpe-
agibilium fexto Ethic.cap.6. fcd brata non habcntrationem ; tum , quia prudcntia includit
teriti
noto ad ignotfi.
tcrtium, per cocnitionem (enficiuam
miUtiplicet fpeciem fiiam
Mttttfh. ftil.f.
QVhd
Metaph,
Contra rcfponfioncm ad fecundum argumenbruta multa faciunt ex cognitione eodcm
tum
:
modo quo ficrent
ab homine cognofcente per ; ergo videntur habere fimilemcognitionem. Anteccdens patet ficut homo fyllogizans argucrct : Per breuiorem viam
difcurfum rationis
:
eft breuior;ergo &c. Et ex tali difcurfu breuiorem eligeret ad aliquid Bruta qtttida
peruenitur ad incentum:hacc inlitcra.
M
IIL
obtinendum.Similiter videtur canis cligere pro-
fnciunt ficut htmo, no ta-
Ad hoc dic-icur quod licec fimiUtcr agant quxdam ficut homo
beratimt.
fequendo leporem:& fic de
aliis.
,
Prvdentiam tjfe
Optime
in brutii.
metapharice
,
non proprie
explicat qualittr multa
faciant eofere modotquo homines,non tamen propterea habere prudentiam, vel prouidentiam , quia, carent deliberatione
^ua
In fine
talia.
,
necjue cognofcunt
tangit
futura
an habeant memonam
necne,iubent (juarere reifonjionem,
quam
apud eum
J.
4. dtfiinEi. 45. qud.ft.
3
.
inuenies
luxta hoc,
& feq. Problematicuiefi an detur memo-
num.j.
riajenfitiua ex diuerfis aElibu» brutorum puiufmodifunt prouidentia, vindicatwjbeneficiatio, ni-
tamen oportet quod nam illud quod elicitur ex deliberationc pollet etiam idemnon ageret cx dclibcratione,non
fimilcm cognitionem habcant
:
,
eligi
,
ex dcUberacione
ficiuo
:
& fimilicer
,
,
fed cx folo appccitu fen-
vtraquc adio cxtcrior,
ficrct
dominus fu« Contra hoc,ergo a fimili poflRmt bruta agerc quafi habercnt prudentiam , fiue coUationem practeriti ad futurum ; licct nullam habeant prouidit enim formica concra hycmem, quafi cognofcerec hyemem fucuram:cum camca
fed
non
fimiliter foret vterquc
adionis,
,
:
, ac difctplinatio ^fuadetur ea habere memoriam,fed htc omnia faluat ibi DoBor,negando ab eii omnem memoriam. Vide eum in expofitione textw,qut praponitur huic qusftioni,vbi habet exquifita circa rem hanc. De quo Anton. Andreas
hoc non videacur cognofccre , cum non habeac
quxiiione 4
babiliter
dificatio
Refpondco quod pradcntia cft in bratis me& hoc non refpedu ilioram quaj protquuntur vel fugiunt cx naturah inftindu, ficut agnus fequitur matrem & fugit lupum formica coUigit grana hirundo facit nidum , contra hyemcm tum,quiaifta non fiunt cx mcraoria:formica enim generata in aeftatc nunquid mcminit hyemis?& tamen grana, colligit:memoria autcm eft pars pradentii brutoram , hic in :
:
&
&
:
tum , quia talia qua: fiunt cx naturali inftindu confequunrar totam (pcciem ncceflario; litcra
:
& circa
ilia
non contingit
fic
& aHtcr agcrerpru-
dentia autcm ficut in nobis, eft habitus conhhatiuus ;
non
non de fine; fed de
his qua; funt ad finem,
circaneceflaria, ied concingentia
inilHs cftcircailiaquacpoflunt
,
ita
ctiam
fic aliter faccrc:
puta qu6d congregct,vcl rcponat,hocin ioco,vcl illd:&cx hoccumulo,vel illo ,ex memoria loci, cumuli vnde vbi primum granum rcpofiiit , primii fiiftulit qu6d aranca magis facit telam in loco vbi maior eft copia mu(carum,vcl hiran-
&
:
do nidum vbi
&
difficilior eft acceflus.
Ad
argumenta:ad primum patct quod illa cft diffinitio prudentix propric didb:. ^d aliud in
param participant:& ficut aliqoo modo habcnt cxpcrimcntum,ita & collatiolicm aliquam , licct non illam qus appropriatur h"tcra,cxperirnenti
tantum in fua caufa, vel
efle in fe, fed fi
eft
gens
neceflarium ;
non
;
vcl contingenci,
videcur crgo
fi
neceiraria,
eftconcin-
quod furarum
ei cui eft
futurum,pofIic cfle cognitum neceflari6,vcl pro-
auccm taphoricc
men ex deli-
coniedurando , nifi ex caufa cognicio pcr caufam eft per collacioncm :
efFe(£tus
propric ditStam
,
qua: negata eft a brutis
;
ergo
non vidctur cflc prouidcntia futurorum cx memoria prstcritorum. Refpondeo quod iUud potcft concedi, cum in omni adione fua agantur , & non agant: prudentia
illo
modo,quo
eft in illis
,
Brut*
c»reint
frouidenti».
& ideb cum nullius adionis fint domini propric, nihil agunt prouidendo fibi rcfpcdu fiiturorum
cx memoria
praeteriti, fed
vidctur
quod
fimiliter
agunc ex natura,quafi fic mota agerent. Contra quomodo ergo ponit Ariftotplcs gradus cognitionis in brutis ? Refpondeo quod :
fecundum vcritatem omnia bruta carent prouipra»fentia
cognofcunt,
inftindkum habent ad faciendum
futurum:fti
Scd qua;- ex cognitione nullum frtftntium
dentia futurorum pCr cognitioncm.
damtantum
4 Brut» non cognofcunt
&
quae vti-
quttp frtui-
quaedam cum cognitionc prasfcnrium , inftin£bum habcnt ad opeiandum: quafi futura prouidcrent , tamen ncccflario agunt , non cx praccognitione , ncc liberc , vndctantum fimilitudinaric pradentia funt. Sed tunc quaercs fortc , quare talia non confequuntur totam fpeciem ? Refpondeo quod difforme cft pertinet ad fenfum , puta ex hoc cuiriulo coUigcre grana,& hic reponere:fed quod vnifor-
dent futur»»
lia
funt in futurum
illa
,
;
:
mc cft cx
inftindu naturs
niftrat
cft
,
puta fimplicitet
vnde fcnfus .idmiinflindui Naturali. Sed cx hoc videtur
colligere quafi prouidendo
,
fcqui
,
:
Quxdio IV. quid
videtur Tcqui
niinus
fit
prudcntia
quim quo
quo
ajl
ad vniformc quia in apprehcnfionc fenfitiua nullus ponit prudcntiam, quod autem difforme ibi eft , pcrtinec ad fenfura difForme
,
prsecisc.
Alitcr vidctur faluari Ariftotelis intenrio, quia ipfe ibi nihil loquitur de prouidcnriafuturorura,
& cx hoc concludit &
(cd tantum dc mcmoria,
,
quafi
\
ille
non fit
gradus aluis vltra memoriam.
Notandum
&
zftimatiuam
:
etiam,
omne
quia
animal ficut habcc
, ita & aliquam sftimarionem ; & tamen omnis potentia apprehcnfiua habct propriam ap-
{cnfum
omnc animal habec duplicem appctitum vnum fenfitiuar , aHum «ftimariuar.
petitiuam
ergo
;
:
Sed vbi iftx virtutcs funt finc aliis retcnriuis, ibi ncc eft appctitio , nec apprchenfio conuenienris ^nfibihs, nec conuenientis natura!,nec fcnfibihs,
quod
tantum in Pro(cquens autem ratum aU-
pcrtinet ad zftimaiiuam
pracfentja lenfibiHs.
nifi
,
adu
deliktrtui0.
,
fi
in
phantafietur de lenfibih',a£ku etiam
zftimabit de conuenienti.
Et Hcet
appetitus
phantafiz non impcUat , quia fortc phantaf iatum
Ibi infira
fbluendo tcrrium principalc, tangit aliorum phirium de ,
,
& &
opinioncm Henrici
cft fenfui
deledabile
;
fufFocatione quadarn
fenfus interioris,& ioquitur famosc vc patet:quia.
derecminac(e,refbiuendo intendo-
aliccr inferius
nem Philofbphi. In fine quacfHonis,vbi dick\ efu^re refponjionem
lUud potcft quari apud Ariftotelcm in
alibi.
dc Am'malibus
,
tamen
i\
eft
lib.
& Albcr. Magnum & Auic. Sc ,
alios Mctaphyficos. Sed breuiter ad primum dicatur,qu6d non conciurit in hy eme apperitus fen-
cum
fitiuus
&
pus , etiam
arflimariuo
alia
aliter
quia
:
non dcledac tcm-
impedimenca occurrunc
inftindhi
,
Ad
agence, aliccr operacur.
aiiud re-
& ad vircucem cacleftem,qua
ciirrendum ad idem
Ad cerrium,pofIec conccdiquod infcrcur,idem faltem fccundum gcnus. Ad vlcimum 8c quodammodo ad praecedencia : &in libro de Memoria & remini& nota valde fubtilem dcterminacionem .
fccntia
:
I)o
quia
ad fincm iblurionis huius quacftionis,
,
iapit.
conucEt
niens naturx appetitus xflimatiux impellcr.
&
BmtitJteft
fecunda negatiua contra
quarre 4f d.4.
miM fruie»- .non tit.
&
,
hic in proiog. Metaph.in oppofit.
rctentiuam fpcciei conuenientis acftimati abfentia
mSm
Thom.
reguncur plurimum bruca.
&
hntti fimilli-
pars eft aftirmatiua
quid prxfcns, nullus poteft dici prudens propric, nec umihtudinaric quod autem habet phantafiam retemiuam fpcciei ienfibihs, memoriam :
Jn qtu
tertia qua:fUo de prudenria brutorum, in qua ponit conclufionem, cuius priitia
SEquitur
cogturione fiibflanriz,
qu6d hic non diftineuit intcr phantafiam & memeriam, ncc inrcr fenfura eft
K^NNOT. MAFRlTir.
:
propter boc ttlia prudentia funt
5^9
&
tunc cx tah mcmoria zfHmationc, appetitu, profequendo abfens , non deledabile fenfui , fed conucniens naturs , eft adus bruti fimiilimus iScai prudentiac in nobis quia quantum ad executionem fimilis fi enim non profequeremur cx prudenria , fed poft apprehenfionem alicuius :
Hominibus autera fcicntia &: ars per expcrimentum eucnit. Experientia quidem enim artcm fecit, vt Polus rc(Ste
:
diccns
fed inexpecafum.
:
rientia
, per longam deliberationem deterrninarcmus illud efle conucniens ; quia tale profequercmur, non quia dclcdabile, nihil vide-
conuenienris
&
tur eis deetle
hoc non eft Sicut enim SibrtaMf»titmt *liqn*
frt tunc iit non vtiUa,
,
nifi ifta deliberatio
fcd propter
dicitur fupri , multa nos non dehbcrando aeimus , fimiliter quafi deliberaremus furama fimiHrudo eft, fi illudconucniens eft con-
uenicns
eis,
fed
non pro tunc vtendo , quando
nunquam
nem
futuri
,
qua:-
tunc videntur prouidere: hoc faciunt propter cognitio,
fed propter
cognitionem nunc
praefentem in acftimariua dc aliquo prasfcnti
,
vd
prarerito. :
fh*»tafm» occurrit ceilantibus motibus fcnfibihum cxteriofttiui mouet tnaum quM rum. Item arguirur : quare non nunc , ficut alias
AlbcnJbid.cMf.7.(!y t. YbiDdi.tf.4 Mr.^.HonTuap.i.q.^.
fe£i.i.^feq.SaZT.d. i .fea. 6.Vidc Scot.q.1 .Pffter.
QVod non,fecundum Philofbphum
:
concra cjuid
crgo, &c. Itcm
;
propter
(juid.
mcntis
,
ly, ex,
&
quodlibct animal. Item, nunquid cognoicit praetcritumfub ratione praeteriti, aut tanturapracfenrisificut cft phantafJae cognofircrc alibi.
?
quacrerefpon-
non
quac
, :
,
fi
,
;
ars
non conciudicur,
,
fir
ex multis expcri-
,quam circunftantiam caufaedicit
caufac formalis, ,
quia materia
non
eft
haijcrur per
yero propter
artifices
tjuia
nec
finaiis
vel effidcntis cft
pars rei
cognicio experimcniaiis
,
;
&
:
conftar
non primo immanet rei
finguiarium,
eft
pars cognicionis vniuerfalis
,
qua:
anem
,
quia
:
ncc iecundo
modo
runc, aur ficucex efficience vniucKO,
& cunc elfe-
dus & caufa effcnt eiufdem fpeciei , quod falfum eft; aut ficut cx cfficiente aequiuoco, & tunc effidcns eflct nobilius cffedu , quod falfum eft, quia ars
cft nobilior. expcrimento.
dum opinionem homini
ScotiOper.tom.ir.
Item
quacro
in licera habecur quod
,
fbium
ergo vel matcrialis fadbe
&
tjuia
fed ex cognicione
,
modo
formica grana. Item quare fugic delphinus concra tempeflatcs , dato quod illas prius non fcnfcrit ? Item , tunc quandocunquc ccflabunt vchementiora fenfibilia, extra impellet phantafia xftimariua , femper idem faciet
in licera:
habere quidem in multis fingularibus experimenti eft, liaberequod in omnibus, anis cft:fcd cx multis non poflunt condudi omnia ied c
mouctur phantafia& aeftimatiua ? In hycme enim colligit
4.^ tt.D.Thom.hu leS. t.
KiSiMiccuf. i.^\.Teft cmp. 1
non
iloncm
IV.
Vtrum ex experlentM generetur*rs\
expeni fcfunr
Sed contra hoc otiicitur fic quarc magis occurrit eis vnum phantafmamouens, quim aliud? ^are vrtum Refpondco , quod fortius fuit impreiliTm primo ,
ttliudf
M STIO
in eis difllmilitudo in profcquendo.
vidmtnrpro- runtur, fed pro futuro tudere.
;
Ct V
a
Platonis
,
ars
Irem
,
fecun-
& fdenria
infunt
natura;ergonon gencratur cx experimc-
tis.Probario anrecedenris cft
:
quia Plato quacfiuit
ab vnopuero direde prindpia Geometrica , qui mmquam didicit ea , qui rcde interrogarus Yy dc
:
Lib.
530 Tutrlntmog»tM4M fU-
&
Metaph.
I.
Geometricis omnia. Sed tunc arcuitiir : redtc rclpondet ad ca tipiuGeomc. nuUus leAc intcrrogatus /ru, reat rtr qu« ignorat , fcd iUc puer rcAi inrcrrogatus
ffondit,
principns
jJe
conclufionibus
j.g^^ refpondit ad
tcdc refpondit ad
ea,
& tamcn nunquam didicit,
Itcm
,
..
•
.
doque indigct adiutorio extrinfeco fed adhuc iUud extrinfecum non eft nifi inftrumentum,
non vidctur ex
litcra
,
qu6d ex vno
ex-
vnamemo-
pcriracnto ars gciicretur, ficut ncc ex
'^tidoarina,
:
& natura principaliter eft fanans
crgo.&c, 1
iftis duobus modis addifccndi , ficut de fanaScitii/ia nttionc:quandoqueenimrutura eftitapotens,qu6d . ^ qutntur jier j•!•/-• r r Imc adiutorio extrmfcco mducit ianxcatera:quan- inntntionem
de
dam
cJ*
fe fufficiat
&
moria experimentum ergo ncccflario cx mulcis icd multa cxperimenta lunc multac cognitiones eiufdcm fpeciei ; muita (inguiarium in eadem /pccie, qux ciuxi fint accidcntia eiuidem (pcciei,
omnes: tunc dicitur fcicncia acqujri per inucntioncm. Quandoquc non potcft, tunc iuuaturquibufdam fignisfbnfibiiibus propofitis fibi
non
nem quam apud fe habuit,
;
:
eadem potcntia cxperi-
poiliint fimul cfle in
:
&
i doccnte
perqux doccns
:
cxprirait appiicatio-
& addifcens concipit:
mentiua
& in virtucc luminis propri
fit
tit
fcilicet cogitatiua , vel alia, quaccunque crgo nunquam ex cxperimentis , cum non podint cfle plura fimui, generatur ars crgo, &c.
prius notis.De gcncrationc ergo pcr inuentioncm
Jtcm
dccerminat luc I^liilofophus.
;
;
Auguft. S^.q.q. 9. ex fenjibiltbw non tft txpetendafyncera veritM : quod primo probar, ,
omnc fenfibile
quia
continuc mutabilc, fcd dc
ell
non eft ccrta apprclienfio fenfitiua & Ci nunquam ex talibus liabetur experimcntum,
falibus fic
,
;
& perconfcqucns nec
ars.
Itcm, arguit ibidcm
1.
cum omnia fenfibiiia fentiantur pcr fcnfus non ,
obicdo nuUa
potcft fcnfus paticipere, an patiacur ab
vero
tantum a fpecic
vel
,
apprehcnfiua
non
,
:
fed a potcmia
expeftanda certa veritas
cfl
potcfl difccrnerc intcr obicdlum
falfum
qux
,
vcrum
&
ergo ex cognitionc expcrimentali fenfi-
;
tiua,nunquam habcturcertacognitio vniucrfalis, cuiufmodi efl ars. Oppofitum vult Philofophus in litcra,& in 2. Poflcr.vit.c. vbi
popitcundem modum gpncrandi
artem, ficut hic.
SCHOLIVM
l.
P ». I M V M
diElum huitu liter
.
cundum di£lum:Ad cQgnitiontmftmplicem ilu4y neceffaria eft cognitio fenfui, tjuta
fniielUElu,c[Modnon futt in fenfti,!
.
nihU
I
eft
Poft. jj. de
vide Doli.i.d.^.q.6.nu.icf.& q,^.nH.i^.&
C
intelU-
in
quo
^.d..{f.
.pro opin.Tertium: Poteft inteUelhu virtu-
.ad
te propria, fine cognitione fenftu, componere,
& di-
:
quam dcdudbam clle
Sed ho': non eft verum ifta
determinetur htc
:
fciltcet
,
terminorum
,
quoadprinctpia ;
medij quoad conclufiones
:
& notitiam
reqnirttur tamen (imul-
;
igitur
tam quantum ad
modum occaftonui : quam ettam quarftum ad co' gnittonem conclufionis : quia vera eft : nifi enim eam nouerit ptr experientiam, tantitm credtret doeam
ctnti ajferenti
l-pro opin.Henr,nu.i^.ex Phil.}.de An.tex.i.
<^35 rel="nofollow">.
J^artum diilum :
luuat cagnitio experi-
&
talis fides fufti-
viam diuifionis. Vbi fcicndum
,
ftus, vt habctur
.dc
fio
j
quod prima operatio
Anima
t.c.i
quam confcquitur
fimpiicium,
i
.cft
compofitio, vt
aAus fecundus; Sc argumentatio, vt tertius acfius: fimplicia autcm fi func fcnfibilia , hoc dubium cft:quia forte fecundum Auiccnnam fexcofcilicec nacuraiium , parc. & fecundum Auguftinum Ci i .
,
non
poilec intetligi
nifi prius fcntirctur in fingulari
,
quod probat Philofbphus piimo Poftcriorum:t.c. 3
j.quia dcficiente fenfu
autcm
Si
illa
,
dcficit fcientia
quam
:
fimplicia
impoflibile cft acci-
non
funt fenfibiiia,
&
huiurputa fiibftantix &c intenciones fecundx, modi,cunc aliaconcipiuncur ab incelic(itu, primo aCtu inccilciftus
,
non
fuas ciun fpeciebus fenfibilium,
opiniones; igitur
nuUo
fecundum diuer-
aftn inteileftus co-
remotiui tffe mintu ee,quod propinqutHs eft , citm e contrafit, nan ideo intetUEtui falleretMrinfuo iu-
tio fenfibilium in fenfii
dicioyfed carrigeret fenfum de quo Doilor
prxcxif^entc generantur confequ^nter pofteriorcs
.
qm fufiitj
gnofcitur aiiquid a nobis, nifi prxceflerit cogni-
cognitiones in fcnfu
Et viterius quia
ita explicat.
;
,
hac autcm cognitionc
communi iilud
& phantafia.
quod
exiftir in virture
phantaftica, vc ihi exiftic, eft improportionatum,
Ad quiftioncm diccndum,qu6d dupiicitcr g€nerctur fcientia fcilicct per inucntioncm
doftrinam cft
:
nullus
fcilicct iiia
,
& pcr
qux pcrinuentioncm prior
cnim docct ,
nifi
qui didicit
dodlrinam, vci per inucntioncm
:
&
fi
,
llne apprehenfione fenfibi-
fas
4.§.Rcfpondco aut circa,n.\i.videAnt.Andream
^*"*^
de fenfi-
apprehenftont ttrminorum , vt tudicando quod
hic q,$
1"^*^''
fiacu perfed;x a;cacis,cognofccrec fe viuere,& efle; f^^J^ ergo hic falcem ccrcum eft , quod cognicionem incelle(fkiuam non prxcedic fenficiua , vc origo ,
veIquxd3miIiorum:c6qu6dmuitipiicantfJiecics
.d.^.q.
-^"foxfitio
quis viueret, Sc nihii viiquam fenfifrec,&e(Iec in ^"^**^
v.g.hutc Totum efl maius fua parte , quando videntur totum, &partes : tamen fi fenfui erraret in
1
**
intelie-
lium, cx quibus cognofcunrur vel per difcurfum,
,
1
apprehen-
mentali4ftnfui,vt citius quis affentiatur principia,
eft
^xperientia
moucat inteilcftum poflibilcm , fccundum quomodofn^ quofdam ideo attribuitur pi aiiqua forma ab dt ndpfinctvt
;
potcftmouere in- P"^ "f'^' ''"' " teilectum poflribilem.Iilc igicur,ficconcepcis fimintelledtu agente, virtute cuius
'
:
vel per
pcr doiiri-
nam,adhuc habuit ab alio prius fcientc. Eft autcm
^
.
turperfeforte ; ntfi prafuppofita certa cognitione, quia , qua habita quitretur caufa inuentenda per
pcrc.
ad
:
ad demonftrationem addifcendam ab alto plm qnam ad perfe inuemendam: quta non inuenirecit
bilibus iUius fenfus
&
eam quia ; nec pro-
necfciet
:
pter quid, donec demonftretur
qupd non phantafiemur in particulari, tenet Doilor i.d.^.q.G^ vt expertentia conftat , ,
*
apprehenfio-
nemfimplicem eft fibi necejfaria cognttio fenfitiua, quam , quantitm ad cognitionem principtorum per
tanea cognitio phantafix, quia nihtl inteUigimm in vniuerfalt
ad'
•
& nifi illaftgnata aliqualtter
qutpropentt docens, conciptat
in vniucrfali
fpecies
^'"ietur
addtfcere mficognofcat ad qutd tnftttutafunt figna
cciamfi aliunde pollcc oriri
efty
quod tantitm de
quia addifcens non poteft
ites,modo prthabeat cognittonem fimpltcem
id
conciufioni confen-
j
videt ex principiis fibi
uidere,tam quoad prineipia,quam quoad conclujto,
qMmoh.
quibuf-
iumen intellcdus cft ita potens, quod applicet principia ad
naturale
qu6d ex
ita in
:
plicibus
,
poceft vircure propria, ipfa
vcl diuidcre
:
componcre,
conceptus autcm talcs complexi,
fl
fiiit
i
Qusftio IV. cognofcunrar efle
primonnn principionim ,
fint
SCHOLIVM
qahprincipU co^ofcimw intjHdrtttm ttrminM ngmfeimtu ex primo PofterioTuro; tx.6.fctiam cognofcrpoflunt, Tcri lumine nararali inrellc^is
531
:
11.
,
«juia vcri funt ex frequenri cognitione /cnfitiua,
n>emorariua
,
& experimentali
(cimus terminos
perquascoeno-
:
talis principij ,
&
rimentaiis valet ad
cognorccndum
& tcienriac
apprehcnduntur
fionem
,
illud
&
ntctfari»
(ecundum Philo(bphum
qua cognirione
quod induccnri
propter cogni-
vniucrialcm concedcre, vel fcfTc inftantiam,alio-
di&um
quin proteruit re(pondcns;cxpertus habet cognitionem in multis, in nuiio fertur inftanria:igitur poteft accipere; quia ita eft de omnibus.Concra quamuis dialedtice concludatur rcipondenri
;
ucuc
cognitio erpcrimen-
eft
frcquens acccprio feniibilium, necellaiu ne-
finc iUa impolEbilc eft vel fim, quod quod cft terminus principijjvd copofitura ipfiim ab intellc^ condpi & idem etiam «quc
cedaria
plcx
,
:
crum Quoad
eft
de conclufionc
ficut
;
dc principio.
(ccundim^ iuuat cognirio expcrimentah"s: , fi per
vt cirius aftenriatur pruncipioaffirmariuo
^fimi fineulo
cognofcatur coniundlio extremorum in negariuo , fi difiundio fed non eft ne:
:
ceflarianecipta, nec aliqoa apprchcnfio fenfiti«a. Licet enim
nunquam
dcatur hiEc aflfcmario icparario in re ,
,
aUqucm
pcr
fimfiim vi-
vcl neeario, neceorura
tamen ex (cnfibiHbus appre-
fi
henditur affirmario, velnegario,
&
inteUedus
componat hanc propofitionem, Dtomni eft affirvtMtio, vtl negdtio ver*, aftcnritur
vbi
£t ctiam
ifti.
coniun£tionem fingularium adhuc cerrius adhatrctur prin-
fenfiis percipit
tenninonun
in re,
cipio complexo per naturale
quam
lumcn
intelle
propter aliquam apprchenfionem (enfus.
enim in apprehcnfione
(enfiis
edet error
htttHtSm intcllcdus iudicaret fenfum errare in hoc
,
,
&
& ta-
gmfitnspif- men \. fenfu errante accciperet noritiara fimplifUctnm ntti- cium , illa componeret ex fua virtate , adhuc tunm k pf»fu intellcdus circa illud principium non erraret,
&
errMtutf etrtf
in mulris fingularibus op>ortet
Quo ad
:
fecundum ancm nunc didam , tamen (cienti:i non generatur per hoc licct ita eriam fit in mulris , noncft neceflc itaefleinoranibus, quamuis nc(ciac quis fcrre inftantiam & quamdiu non eft nece(lcefle ita in omnibus , non cft firma adharfio,qu6d fit ita in omnibus..^d hoc diccndum, LtditSU »0» quod argumcntum probat vcrum , quod experi- gtntrat fa»' mentaliscognirio quannuncunque frcquens,non tia. infert ncce(lari6 ita eflc in omnibus , (ed tantum probabilitcn & ex hoc (equitur qu6d non fit fufficiens caufii ad generandam anem , vcl fdentiam quod concedi poteft , (ed tantum coadiuuans&occafio. Pct hoc eriam dicitur ad Cccandum , quod ex experimento non fequiwr noritia :
:
:
finentifica
propter quid
,
rocnto cogno(cente inquircndi cauiam tjuid
,
per
firoile
Vndc
pluribus
qu6d
,
;
fimpUcium , ficut priis diquoad veritatem compofirionis: Sed quoad veritatera compofitio-
qu6d przdicatum
intcrdum iuuat cogm'tio expcrimentalis
memoria
frequenri
quiaconclufio vera tiac
condufioni
,
cipium
iam:&
non
,
quia vera
acceprione fenfibibum: aflenrit
&
id eft
,
illius vcri.
,
ex frequeiiti
confiderat illudcul
primum prinverum habens cau-
per (e noturo , nec
efle
cogno/cit illud efle
,
fic
excitatur ad inquirendum^r0pf«r quid
Vnde expeni conclufione
videnttir (e habere circa illara
,
ficuc
,
<jui4t eftt
admirantes
adhuc caufimi eius quod cognoicimt, quia vcrum eft, ex hoc incipiunt philo(bphari, cauiam inquircre. Admiratio tameu minuseft
ncfcientes
&
Admirgti» tfi
^nim txft'
ex
& hoc tantummodo, & cum intelle&us afleu-
genita eft,
,
&
:
cum adhuc non
tuc pro certo
fcroper
,
de vno fmgulari fit
,
& de
fic eft
,
pcr experienriam (ciam
:
ineft rouitis fingularibus per
naturam fiii comrounis , cum conringat dubitare de aiiquo fingulari non viCo , qu6
naturam
aflimilatur aUj fingulari,
re
quod commune
tere
quia
:
Itero,rupponerequ6d comrounis in qua
fiii
fit
iiiius noritia
tale, hoc eft fiippone-
pcr fc
: (cd lioc cfi peacdpitur i fingularibus.
fit taie
Item, arguitur confirmando (ccundum argiunen-
tum prindpale ira efle
tenet
fi
eniro quia in multis fingulari-
eft
:
nifi
,
:
hoc conlequi iliud , ideo arguitur in omnibus quafi cau(aiiter hoc non
bus vifuro
illius in
;
quia rutura communis eft per
comroufii
;
(e
cau(a
(ed illud eft dubiiun magis,
vci sque curo conduilone.
SCHOLIVM
IIL
P o N IT
treffMlfoi epinionts de fcientui gene-
Prtma ait nuUam ejfe verMm,ftd apparentem tMntum^uam tenuit Anaxagorat Homerm ex Artft.^ MetJex.xi.vbivtdetxpofitionem Doratione.
&
I
Hortt.
Sctti Optr. tom.
IF.
Zxferttu
de \*no fin- qttomotUtx
habea-
qoia iu
eft.
fic
inucniendi propter
autera fimile
commmus. Contra quomodo
quara cognirio experimentalis : quia admiratio potcft c(Ie ex ynico adu (ca-
dcndi
cx cxperi-
&
pter apprelienfionem
,
,
datur occa(io
gulari , & de aliis , idcm acdpitur , quod (ubic- ftnguUriktlt dhmicomparaturad pracdicatum, non (ccundum coUifrit v»iutrf»UmcoHaccidens : nec (ccundiim illud in quo diffen ab tlHftonem i alio fingulari , (ed pcr fe (ecundttm nacuram fiii
nis
fic
,
expcrtus pcr fingularia arguit
Quod
in omnibus.
quantvun ad veritatem compofirionis.
neceflaria
eft
ficut eft in multis fingularibus
conclufiones,cognirio (enfiriua eft neceflaria pro-
non eft
&
:
(ed ^uiM
:
quia
ficut cft
dieart pettfi.
€axm. eft ; (ed
,
8c pcr conicquens (Jc eflc in oronibus fin-
gularibus.
^vtriiu-
ttinkt
prindpale poteft Topic. cap. 6,
8.
,
fed aliqua apprehcnfio (cnfibilis eft
:
Si
Ad prifum argomcntum dici
&
talis, fiue
txftritMti»
&
&
vcritacis in corapofirione
Quoad primura non mgmntittfi
vniuer"
,
(cibilibus, num.^.
,
cft.
ria
feu cognitio
,
quod
,
de quohabierur provlt. quia
ptcr cognlrionem fimplicium £;nfiriua
grs
& quomedo mduEiie & an h*c ge-
tui huim <}M4tftionii &fe
hanc maioritatem
tex. c.
:
nerat fcientiiverMm, Vide ipfiim in pojhione tex-
cftprincipium anis
:
ftlufoBiua
frcquenter
coniungi. Sic ergo patet qualitcr cogni; io cxpe-
fcamdo Pofteriorum
pnlcherrime tfHom^do tx mul-
in fuis fingujari-
ficut fcnfu
bus in re efie coniunchos ; vidit hanc tocalitatem ,
ExrtlCAT
tif experientiif generatMr
Contra hanc optimi difpHtat
Yy
1 .
l
d.y^.4.a §.
J*rm«
a;
,
Lib.
531
Metaph.
I.
Pritiu ««fm. 4. Secunda ejl Auicenrtd de i/tfiuxu , det^Ha hic mmtratlat. Tertia eft Tla-
fus nobis necelTarij.
tonUyfdentiam non acquiriyfed ejfe nobu innatam. fianc refutat ex uiriftotele,Atiguftino,& rattoni-
pofiti
neni
quxftionis
iftias
niodum ponendi
gnti^itorhm.
,
lciendum
cft
de
Ariftotelis
nobis pet expcrimentum
non acquircrccur
:
potentia augmentatiua eft ncceflaria in
prim6 quod
Pluralitsi perfedo quanto. Item quaito arguitur fic conpra Platonem cft aliquod fciens quod eft fuafcien- fi'"»"'!»*^ *' ' tia aliquod fciens quod non eft fua fdentia fed '
generationc
fua (iientia eft fibi innata
& inuentio-
poflibile eft
Ad complctiorem ereo & ampliorem
^
pcr ip/os fcicnria
licet
;
ficut
btu cUrii.
opinitnes
coniundio animx ad corpus ; uec CenSed hoc non mouct : quia poflent eflc neceffarij proptcr perfedioncm com-
ncceflaria
fveeiertm
{blutio-
:
:
:
ergo. rationabilc
;
&
qua: fuic
poaere terrinm gtadum,aliqaod Cci~ licet fciens quod nec eft fua fcientia , nec fcientiamhabetfibiinnacam , fed fcientiam quaerat. Item , nunquam eft ponenda pluralitas fine nc-
opinio antiquorum, dicenrium apparentia omnia
ceflltatc i.Phyficorum,tex.c.fo. definitate prin-
(^jgjjjjg. jj^
nem
neg^nr
feniibilium
eile vera t.c.i
I .
:
Quarum vnaeftdc
tres opiniones.
apparemium
veritate
propter mutabilitatem
,
& deceptionem (enfuum
,
,
de quorum opjnione habetur 4. huius
& probabilitas opinionis
& 7,
tangitur 6.
Secunda cft
arg. principali, quae funt Auguftini.
opinio Auicennae de influxu fpecierum ab Intelligentia,
quam ponit
improbare non
Metaphyficz
9.
fiiae
quam
:
cipiopim , &de Anima j.tex.c. 60. natura non abundat infupetfluis ,"nec deficit in neceiniriis
homine concludit
fed nihil jipparens in rio fcientiam fibi cfle
necerta-
imiatam ; crgo non cft hoQ
ponendum.
Tertia eft
eft praefentis negocij.
SCHOLIVM
opinio Platonis ponentis {cientiam nobis inna-
tam cuius vna ratio ponitur fuperius in argucndo ad quaeftionem, & eft ratio quarta ad quacftionem. Alia ratio innuitur i. Pofteriomm,t.com.4,
IV.
:
quae
talis eft
NuUus quasrens ignotum, inucniet
:
qu6d
cafu
:
quia
quxiiuerit
:
crgo omnis diiceus quaercns aliquid,
DiCi
fi
ihuenerit
,
ne(ciet
Confirmatur
prius fciuit illud.
,
quia
non
illud
vide-
quod natura dt minus foUicita de homine, quamde brutis, im6 per Philofophum 1. Casli & Mundi , perfedtiora fuperiora perfedioncm fuam tur
T, e. 6i. 6" fiquentibia.
acquirunt paucioribus , vt orbis fupcrior
quam
,
inferiores; fed fenfus in brutis ftatim acquiric
fiiam perfedbionem vnico 3iObi;ago
multo magis
intelledus in hominibus.
pojfe accipere notitiam
fomno imfrimeremur
ffeciei colorum
Pofteriorum cvlt. fic: inconuenicns
cogni-
eft
ciones ccrtiflimas demonftrantem latere
:
Ccd.
an-
tcquam addifcamus , non percipimus cas in nobis ; ergo non infunt. Confirmatur maior quia :
habitus intellcdualis etiam debihflimus
non
,
acctptret
,
tntelleStu eiiu apprehenfionem ftmplicium tajia errante-, cjuta vtente
phantafmate
a phan" pro re,
,
tamen eodem modo pofteaformaret certat notttias, ficut
^&
Jenfft
non errante, de
qui acctperet notitiam fimplicium
is ,
o^uo
d.^.q.j^^. Refpondeo
optime traiiat ,4f»f circa,
DoBor
num.
1
k 1 .
i.hine
infert eognitionem inteUe^tu ejfe certiorem fenfitir
ua
ejMtafenftu nonrefieBtt
,
deejuo dtxi in comment.
Contra opinionem Platonis arguit Ariftotelcs 1.
Intellectvm
fenfu errante, &ftrmar« inde propojitionescertat, tam mediatas , eptam immediatat : v.g.ft caco ift
ad
,
nec proprie iiuiicat,
queft. 9. Scoti
de
An^
annotjid ^Mrg.nec abftat^quodatt Arijiotelesx, An. c. j.fenfum non pojfe dectpi , quiainte&tgttur
& circapropriumfenjibtle
fecundiiMje ,
,
exclufis
impedimentu, vt hahet htc DoElor, num. i f de qu9 in tomment, quafl, 1 o. eiut de An, con.j.vbi de hoe ,
plura.
quando cerii fumus de ilio quod noncc latet , omnis enim opinans, dubi-
eft in nobis,
bis ineft tans,
:
& credens certus eft fc opinari, dubitarc,&
ja:edcre.
Vnde
Auguftin.
dc Trinit.
i },.
Jidem vnufquifqHe infe videt
,
&:
c. 1.
j.
&c. vide ibi qux
omnU fciens fcit fefcire, cutM op^
&
aefci-
k prinyipio
fiim eft
:
,
rcfte rcfpondcret
nmiquam enim
ordin^te intcrrogatus rct fic
&
:
,
quod
fal-
reft^ refponderct nifi
vbi principia ftatim vide-
connexioncm ordinatc propofitorurn
dcmonftratiuc docctur. Item
,
,
&
qu^rc inrerro-
gatus de (enfibilibus, vel dc aliis,non demonftratiue fe habentibus, non rcibe refpondebit. Item, terti6 contra
Placonem
:
natura videtur prim6
fiicundum origincm intendere perfedlionem potentiarum inferiorum
de
intelleftu
,
quam fiiperiorum
& voluntatc
;
fcnfu reipc(3w intellcftas, alitcr
non
patec
:
crgo fimiiiter
dc videtM cft
,
rantefoteft
inteUeaut plicia.Seot.i.
;
propofitiones fiunt virtute propria intelle-
^i ptimd De
\.Ioannii.
Item, contra Platonem arguit Auguft. i.de c. vlt. vbi multum loquitur de ifta matcria iic : fi puer idc6 rcftc rcfpondet de conclufione, quia prius (ciuit ; crgo fi priiis intcrrdgaretur de ea, antequamdc principio, vel de conclufionc rc-
mota
vniuerfaliflima
rr Afenfuer-
flatim »cci/>erijim^
falfb
Thomoi mentitus fuijfet,
Trin.
,Q
,
^uia Qhrifttu dixit, viamfcttu\& tamen nefcierUt
mui ejitovadis. Auguftiniu fuper
ffondet ordi»»ii, ad »lia
&
pojitum dicitur in refponjione ad fecn^dum principale.Prohatur etiaTn:quia Apoftolifciuerunt viam* fefcire^ cjuia tunc
^iwtte puer
quatc diucrfi contraria opinintur ,
quia ad quamcunquc apprehenfionem fenfitiuam imprirauntur intcllcdhii ens &Tes , fimplicibus apprchenfis a fenfii vero , vel
Cofitra: erfo
ad aliqua re-
,
intcUcftus* apprehendere fimplicia
habentur. A<^tio.
Itcm
non omnes omnia fciunt ? Secundo dircdkc ad clariorcm intcUedum quacftionis.cftconfiderandum , qu6d ^ fenfu fiue crrantis, fiue non, poteft
de vniuerfalioribus
,
poftea de
conceptionibus
tionem
illis
aflcntit,
im6 ccrti^s quam poflet dato qu6d a fenfu accepillct agni-
non propter per fenlum
ftatim intellcdus
,
aliis.
communibus
vniucrfalifl^mis ver6, fadis
fenfiim
,
,
illaram propofitionum
vcritatis
propofitioncs facit,
,
alias
& immediatas de minus
vni-
nec fcitas cflp immediatas , qnia termini non cognofcuntur, Inquirendo ver6 quid intelligitur per terminos, amouendo regulatur intelledus dinidcndo vnum , attribucndo aliud pcrcommuncs conuerlalibus
j
fed
non
ftatim notas
,
&
&
ccpriones
:
cognito quid dicimr pcr
nomcn , /nteHeffig
propofirio cftimmediata: &ffci- terminit eoproptcr fe adhaeretur. Cognolcitur etiam gnofcitur
cognofcitur
fi
tim ei de mediata ex cognitione tcrminorum ipfi
fit
mediata,
fi
,
quod
quo cognito intelle^This fiia proomnes propofitiones imme-
pria virtutc potcft
diacasdeterminis
illius
conclulionis, vcl alterius
ordt
fropofitie efl
immediat*.
.
;
:
QucEftio IV.
da rnaior ccrritodoin intcUcdu. Item, quarc non potcft fcnfiis communis fic iudicarc de fenfu in-
quas cognouir e(Ic immediatas ex cognitione terminorum anrecedere ad illam roediatam, ftatim virtutc luminis fiii atlcntit conncxioni
feriori
?
adum
reflcxum danda
&
illis,
cum , quocunquc
igitur
;
pofiro in fenfu
&
^U^*^*-
rocdiatarum
,
,
cx immediatis cognofci
illatio
,
'
^
pollcnt
fci
ctiam
;
omncs
fi
fcnfiis crrarcnt
,
fe-
vel
& aliquis non.
Confirmatur ilkid, fomnium cflcnt cxco nato imprellae omnes fpecies colorum , quamuis accipcrct apprehenfionem intcUechialcra dc coloribus a fcncrrantc
fii
,
quia a phantafia vtentc phantafinatc
pro rc tamen omnes propofitioncs poftct ipfc formarc de coloribus,quas alius, mcdiatas Sc im:
rocdiatas,
re
:
ria
& ,
& pcr imraediaras ad mediatas dcocni-
in nuUius fimplidter dcmonftrabilis noti»-
deficeret
;
(cd tantiim in coenitionc propo-
fitionis alicuius
,
qux non
tiuc pofEbilis probari
cx frequentia fenfus
tantum cognofcibilis conclufiones dependcn-
&
,
UDi dcmonftrari-
cflct
fed
,
tcs cx tali propofitionc ignoraret.
I»
Secundum
videtur
ifta
concedendum qahd
in
nobis cognitio intelle(5Hua fit ccrtior fimplicitcr quara faifitiua : quod probatur , nnn quia dc
omni
fenfitiua potcft intellcdus iudicarc
ipfa cft
tdUainMctrfttr
qnmm
:
tum
prehcndendo vcrura Apprehcnlara apprchendit
:
qualis
nifi
,
talis
laat vcriutem
vcl Iciat illud cfle
vcmm quod
nam fi opinandoapprchcndam pri-
:
tnum
,
quia ccrtitudo nunnuara eft in ap-
,
principiura
quod vcrum eft, non fum certus:
licct illud
;
, quia vidcmus aliqua nunc quicfcerc, nunc moueri. Item, fi feamdum AugufTdnum intelle<£his difccmit verum ^ falfb , & pcrcipit immutabiUutcm fui cogniri quxro per quid ? atit pcrnoridamacccptamafenfu , & flat primum argumcntum fupra ; qu6d fi omnis taUs cft falfa, intellechis malc iudicabit aut pcr noririam aUquam innatara non acquifitam pcr fenfum taUs
ibi arguit
:
:
:
non
ponitur.
Ad primum horum dicendum quod
14
dignius
,
Cmituia quo aliquid eft pcr lc notum, non fenflis. Ad aUud dicendum quod ccrri- )^^^ ^g^ tudo proprie , non eft nifi drca compoliririonem ftjitimt.
rationc cft intclledus
,
Sc diuifioncm,quaE ad intclletfhim tantum propric
prima operario inteUcdhis femper vcra ita cnim conjf^p,ff,enru dpitur albcdo , fi vifus apprchendit Ulud cflc ftquensfenalbum, quod cft nignimy ficut fi albcdo concipc- fnm err»»rctur kfenfu verc vidente alburo; quia furadt tem,-vern. qubd fpccies verc reprasfentariua albi , vcniat ad intclle<^um , ad hoc vt fimplici apprchenfionc album verc apprehcndatur. In compofirione au-
pcrtinct
:
cfljUcct fcqucns fcnfum crrantcm
:
& diuifione, ficut diihira eft fupra, crrat in-
tcm
tcllc(^s fequens fenfiim crrantcm
,
fed non circa
priroa prindpia; nec circa condufiones, quas cx prirois prindpiis deduxit
;
drca
fed
conclu-
alias
quarum aliam noririara non habct hifi a
Hi**^ in-
nccellan^ apprehcndam , tamen
fioncs,
folus autero intelle<^ rcfletititiu iudicando fe
Scd adhac circa talcs, licct aUquis errmuem fenfus crrct , tamen non oponct inteUc£him fc- errnti qui, fed oppofitum tcnerc fi iudicct hunc fcnfiim
&
hocconcordat ieciindx apprehcnderc vcrura , radoni Auguftini , fupcrius pofitx ad quacftio^(t*^ty*ncni quod pcr fcnfum nondifcemitur vcruma "** *^ ' fidfb, non quin verum apprehcndat ftd non poSenfat run
tcft iudicarc illud efle
tum
vcrum
fum
a fallb
cipit
immutabilitatem obiefti
imrautabilc
:
eft
,
quia
fentiat
,
,
fcnfiis
:
non
;
dilccmendo jp-
nunquam licct illud
pcr-
quod
enira pcrcipit nifi
tantum obicihim vt dilponitur tunc^uando (cnrit:& ita non eft ipfe ccrrior de imrautabili,qu6d Ct irainutabile
Hoc
quam
,
fi
conrinuc mutaretur.
confbnat primac rarioni Auguftini ad quac-
ftionem pofitx
;
non quod fcnfibile fcmpcr mu-
tetur , fed perindc eft refpcitu fcnfus^ ac
fi
conri-
nue mutaretur, Scd contra hoc arguitur fic Prim6,^uia nul-
Scd quomodo iudicabit
&
quis crrat
ma
(Ucit
qubd
,
quis' fenfus eft verus,
fcufiis
meUus
,
difpofitus
,
vcrior : vcl ipfcmet aUas
€)MmUe M-
aUqua intdlcdhia-
Jcemiturquit
vcl noritia
accepta ab aUo fcnfu veriori
meUus
;
vel
eodcm aUas
Scd quomodo iudicatur quis Dcnc difpofirus? Refponfio : per fe
difpofito.
fenfus cft
& & crror
conringat
quod ergp
fcnfus vt in pluribus didt
fi
,
in.
,
hoc
Itcm arguitur
fic
:
fenfus fem-
&
&
&
fit
fimplex ,
&
fit
vcrus
,
curo dus apprchcnfio
ilUus cuius habet fpeciem vndc-
cunque gcnitam. Hcx: etiam cofirmarar ; quia fccundum qubd eft in adu , fenfus cognofcit fcamdura qubd mouctur a fenfi-
per cft vcrus rcfpeihi proprij ohitSd , licet non aliorum ; adus autem rcflexus qui ponitur in in-
fcnfiDfle agit
ttUe^ non eft vcrus, nifi
biU
a veriute primi adhis crgo propter iUum a£hira reflcxum, non cft danSceti Oper. tom. IV.
*"****'
cft
fenfus fempcr
& conclufionum.
err»t\
^*^* i-^-5-?.
nunori panc accidet}
apprehenfionc inteUe(lus , videtur oftencU qubd
:
/«/««
notura videtur qubd narura , cx quo eft caufa non Ubcra , vt in pluribus leOtJc agit, pcr fc ,
quoad apprchenfioncm fimpliciura non quoad compourioncm principiorum fionaliter, vcl
,
Sumcui non
fus pcr noririam ab adhi fcnfiis acceptam occa-
&
aliquam acccptam a fcnfu, foac veriori , tunc iudicat fenfum nunc non errarc , fed fi in
tianj
f r
Gandcnfis in
oranis fenfiis eft verus
contradidt alius
lis
,
Refponfio.
?
omni a"^ fenfixs crrarct, intclledus non habcrct pcr quid iudicaret fcnfura nunc crrarc Refpondco aid hoc, qu^ intellc<3iis iudicat de zQxl fcn-
Jus intellc^us iudicat dc a(fhi fcnfiis nifi pcr nori-
-
crrare.
vcrum. Contra : vnura non oponet pluralitatc iudicarc , quia tunc fi tantum eflcnt tres fani , omnes aU) infirmi, iudiduro fanorum refiitandum cflet. Itcro , fcropcf vifus crrat de quantiutc SoUs Lunx , fira^fhone bacuU in aqua, &c. Itcra, pcr illaro radoncm fuperius pofitaro de firoplid
:
'
fenfu cirante.
;
«}
&
vocare fcnfurndigniorcra rarione, qu6d fufficicns eft fidcs contra iUos, contra quos 8cc. vidctur
u^a^trfa- quitur quod omnes concliifiones ruturalitcr nohiUs.nptfci bis cognoiHbilcs pcr demonftrationcm , cognoaliquis fic , mihm err»ntibm.Sctt.i. quia fi pcr
nocis infertur, in quanim ncutra dc-
fc
pcndet cognirio inteUcdus a fcnfu , nifi occafionalitcr. Pcr hoc patet ad aUud. Item 8. Phyficorom, t. c. 16. 17. parum ante iUud, mtueHtium,
apprchendi,
poffint fimplicia
,
vel cx pcr
crrore
& propofitiones formari & deucniri ad hoc quac iijuncdiara, & qux mcdiata,& modo
licut Sc
fcd propter compoficioncm,
& diuifioncm, qux vcl nota cft pct^c intcUcdui,
&
vltra ad alias
Rcfpondco quod non tantum propter cft maior ccrrieudo intel-
quam fenfui ,
le^hii
pcrfedus eft , qui nulio eget, conclufioncm cognofcct, fic 5cci.Pofter.t.<;.i.
quia fyllogifraus
t^"^
535
ocdinare finaul oranino, modo quo poflunt ordifi inueniac alias immcdiatas de terminis nifi ;
;
&
crgo fcmpcr vcre cognofirit.
non pluraUutc feniuuni Umul;
Ad primum
fcd pluraUtate
Yy
3
fenfa
'""* ^"*'
,
fenfatiQniim
hoc
Itemyhasc
fentit.
quam
ccrtiori,
, quia fenfas frequentius ita aUa cognitio accepta a fenfit fenfiis inhrmi , per quam iudi-
eft
fit
idem
quia fenlus dicit
,
Ad fecundum per niinus apparere,
diftaihs
r»t cfc» poa-
& ratio naturalis dicit, quja rcmotius agens, de^
priumfenfi-
bJhus agit
hili.
concedatur conclufio dc
,
c
fit finita:
l6 Conclufio per
fyllo^ifmum frinciprpm co^nofcitur
fer induiHo
Ad tertiura
vittutis.
icnfibili
comniune vel in componcndo hxc
circa fenfibile
,
proprio tamen :
&
iUis
per
accidens,
decipitur
,
Metaph.
I.
cfl:
catut fenfum infirmum errare. Pifiu non er-
tn
Lib.
554
foi-
Ad primum argumentum prindpale dicendum , qu6d ex milltis fingularibus cum hac propofiriOne
diatur
natura agit, vt in pluribw ,
,
fequitur vniuerfalis
,
impedibiUs
&
h noti fit caufa qu6d in omniqu6d cx cognitionc
:
fequitur fimpHcitcr
,
Ad fecundum dicitur
bus.
:
non fequiturcognitio faiciens fcire,
experimentaii
propter ejuid, fed expcrto, quia
pio j
fufficit
ita eft
,
quid, Sc ftatim cognita conclufione cognitione experto datur occafio inquirendi cau-
^«»4
Item contra jprxdifta arguitur, dicit Ariftoteles I. Pofteriorum,t.c.i. Omnia cognofcmtHr fer
fam-: 8c fic inucnicndi propterquid
:
conclufiones per
fyllogifmum : prtncipia per induBionem : fed hoc tu negas , quia principia noriora funt fecundum Potcft refponderi
te fingularibus inducentibus,
de princi-
quia illud non cognofcitur propter
,
fus.
JyllogifTnum: velper induEiionem
efi
,
fequens de omni
& pcr con-
,
quo ad proEcedcns argumen- §^modo
,
fic,
in
A
C
B. an
funt B,C,D,fi vis fcirequod eft caufa D, fepara hic
vbi inuenies B, fiue C. Si ibi
,
D confequitur B & n0n C,ergo in A, B fuit caufa D fic etiam contingit caufam cognofcerc
quod non
vbique fint coniunda tunc non valet ha?c via. Item ponc qiiod vbi cft B, ibi eft D,& non vbi eft C. Ex hoc fequitur negatiua : qu6d in A, C, non
cognitione abcuius fingularis
,
cognoCcitur fine fenfu in (enfibiUbus iUis
dceft fenfus, deeft fcientia
fi
:
,
ergo in
non oportet
, fi
;
pUira eflent coniunda. Contra, volo vt B, C,
mum compontionis accipitur a fenfu
duplicem
autem
accipit
idem ,
:
intelleftus
& facit compofitionem & ,
D
fed non fequituf affirmatiua quo j D, propter fallaciam confequentisr habet enim antecedens aliam caufam veritatis
fuit caufa
:
D,
:
autem accipere induCtionem ibi pro fpccie argumenti faltem Ci fit argumentum veritas pracmifli non cognofcitur a fenfu,fed rantum extrc;
B
:
fuit caufa
vel triplicem
,
B
fa ipfius
:
:
vnam quod
aliam qu6d F, B,
D
fit
cau-
& D, fint dqo effequod ncutra
adhaeret, Sc inde arguit indudiuc. Contra;faltera
ftus neceflarij eiufHcm caufae
prius tempore intelledus adhxret fingulari pro-
fit
antequam principio probato pcr indu«Sfcionem. Dic quod verum eft de cognitionc ienfitiua , qua cognofcitur coniunftio terminorum extri. Sed ifta cognitio eft occafio cognitionis principij , non caufa ; vnde indudio eft hic non fimpliciter , quia vniuerfah"s forte eft prima meimmediata fingularis tantum per fe
Tcrtiam quod B, criarafi non fitprius temipore ipfb D, adhuc poteft dici qu6d non eftcaufa proprie fcd tantum cft finc qua non: vt priua-
ppiitioni,
&
&
:
:
ita
& calcre in
caufa alterius, ficut fe habet lucere
jgne.
:
tioinmateriarefpecSlumutationis
&
fpedu
volitionis
valet
quia fbla cauf^ fine qua
;
,
multa
,
alia
:
intclleOTorefcd
non
,
vnde hoc prohabitur?S-efponJio : quia B
ccnti.
autem non
Si dicai
:
SCHOLIVM
V.
tia,
:
B efi
efttia
&T>efi accidens
vel cjuia
B
oper/ttio
:
inefl efi
,
OccAsioNE fcientia
',
confirmationu fecHndi argu-
9.
totafe(\uens difputatio de
atque de dependentia cognitionis intelle-
& &
ilui kfenfu, 'Oel eim experimento, inferta efi , fiuncfecundo refpondet ad primum crincipale , licet in modo explicandi folutio videatur diuerfa,
re tamen ipfa coincidit cumprima folutione. ^uod hahet ibi, item dato quod »«?». 1%. prohant ifia
argumenta
tria E,F,
Q.per has
litera*
vult fignifi-
cari tres infiantiaspofitas num.ij.contrarefponfio-
nem ad duhium
ejuomodo ex ejfetiu fenftjfili deue-
cognitionem caufx. Solehat
Tjitur in
^duertit
Mauritiw , argumenta
,
Do^or, vt
margine per literai notare ,
& computare,
catoptime adfecundum
non
etfi
hic
& folutiones in Expli-
ita clare, cfuatuor
& tres ignorantia. ^d tertium, & tcet videatur fupponere intelUEium agentem
rradui cognitionU f;
,
:
vel ejuia
vel quia B,
ihidem ait
&
&
viam
diuifionis illud
effcdtus
cauf^m ;
G,
fed
,
ficut
non
probant
& ita aliquid fcitur
fcitur, fed
non fcitur
tantum hoc credo hic
fit
caufa huius
quod
ipfum cflo argumenta tertia E, F, quia per caufam cogno-
,
;
a
ifta :
me aliquid
non tamen
Phyfice fpeciem tntelligtbi-
'!m, neque ad eamjic concurrere.
^
me
opinio
fed cft intelledus
:
;
fcd
quod
quia fem-
,
quod fit
caufa huiu«
ideo prafdicando hunc efFe<^um de hac caufa , eft propofitio immediata in quarto modo pcr fe : vt calor calefacit : fi tamen per fe poteft inucniri fine neccflario , ficut in funt in pKiribus. Item,ad
efiicere
fcjri
cft
per illud implicabitur in praemifla demonftrationis etiam poriflimx. Vnde quia per nihil potcft
caufls
vhantafma n«n
caufa neccflaria
eft
poteft demonftrari
tafia,nec[ue e contra. Probabilita ettam
ofiendi
ad ad aliudz
&
dt caufalttate phantafmatii in inteliet}u,vel e contra, vide comment.ad t]. 1 y.de uin.vhi a nu.^xontra Caiet.ofiedo nihil caufari ah intelleEiu inphanejfe
D
omnes tertij Tvpicorum > qutfunt de comparationa minits, magii Item , dato qu6d in ifto vidcas quod ad B fcquitur D , non ad C , nefcis ita elle in ornnibus, nec potes fcire, fed tantum credere per argumcntum a fimili. Nunquam ergo poteft fcin aliquid it? per fe caufam alrerius , efle neceflarium, nihil fciretnr. Dicitur qubd bene inueniretur per
probari dc caufa immediata
cjut.
ahfolutum
efi propinejuiui alicui tertio
effedhis;
ment.adcj.i7,,de Anj;on.^.Circaea
eft
efifuhfian^
^uare adhoc conjiderationet
ex
ipfo
B
nifiin comparatione
poffibtlein realtterdtfiingui,
tenendum efi oppofitum 1 .d. 1 6.& ^uodlib. 1 5 .a.\.de quo dixt com-
D
pritu naturaliter ipfo
aEltu primm, Dfecundta, vt aliqua
fimpliciter primo.
menti pofitA num.
hoc non nunquam
ponit cffedtum.
ncc forte probatio dicitur, fed manuduftio : quia quandoamqup ifte intelligit prihpium , magis adhae:fct illi , quam fingulari indudiata
t»
tum. Conirk, quomodo ex t&cdxi fenfibili deue- 'J'^*' fi^fi: nitur ad notitiam caufae ? Refponfio, diuidendo ^^ c/tu^'
ad intelledum eius ibi , quod (enfus eft neceflalius propternotiam terminorum, Vnde vniuerfaHa non cognoicuntur finp indu£lione , id eft, /ine
»7
nifi impe-
non
neceflariis naturalibus, fcilicctquac
tiones pofitac
tium
:
hoc poffunt induci
ra-
in ^.huius de veritate apparcn-
&hocquoadapprehenfionemfimplicium; quoad
Addicia
QucEftio I V. quoad
probatioties &"argunicnta
,
qu6d vni
cur demonllraciojalij ver6 fbphifina
>
dici-
vel peccare
in tnateria.
Ad
19
dw,
expertus vero demonftrarionc carens, fciens quia msigacrtMeft
,
cenitudinaliter flne demonftratione cognof^
ceret.quia vidct,& certus eft naturam, vt in pluri-
&
ordinate : principium bus , vniformiter agere, vero intelle<5his fine applicarione ad conclufionem,(ciet virtutc deroonfharionem vera habens :
{cietpropter quid. Anteiftos qaatuor gradus cog-
condufionem,
poffibiU immediatc a fenfu,quod cft contra
praedi<^ fuperius.
qu6d dicitur intcUc^him agentcm ab, quxro fi per talem abfha^onem aliquid. caufat in phantafmate , vt iUud infhumcntalitcr moucat intelIc<Slum poffibilem: fi fic, cum inftrumentum non raoucat nifi motum , prius naturaUtcr mouctur phantafma ab agcntc, qaam ipfum phantafina moucat poffibiItem
&
lem:in illo pribri aliqua forma imprimitur phanCftfinari ab intcUcdhiagente, illa noneftnifi vni-
crcditur;& mera ignorantia, quando neutro modo de conclufione opinatur , terminis tamen ap-
Item , fi phantaftna moueat intclle<^m poffibilem pcr inftrumcntum : illud jnftrumcntum nuUam habebit opcrationem propriam mouendo inceUedhjmpDffibilcniprzter illam , quam habet
&
propoudone formata. Cum primo autemquatuor AvStooxm graduum , ponaturopir^ luo,quia illi afllmilatur antequam fonc eft dubitario. ErgQ o
fluim ahfh-ahcrcnon erit aliqua a<5Ho vera.
formam fibi iraprellamdliam autem habct in
per
virtute principalis agentis.
Ad fecundum
qu6
,
quem producitin phantafinate , vt mediante
illo
itnmo produdhim aliquod lumcn ; imra6 fim-r
Sectmdus veto ptrr viam diuifionis condufioncm propter cjuid : fi:iunt enim ita e(Ie:&pcr viam diuifionisfcitquod propter aliud nihil ita eft , nifi proptcr hoc fcict crgoproptcr hoc ita cflie. Tertius vero applicando prindpium fciet propter cjuid , ergo feamdus eft diipofitus ad iciendum propter quid difpoCtionc propinqua:
in phantafinare cft plicirer intelledtus
/ed tertius propinquiori:{ecundus enira quafi ira-
rdlc<5bus agentis.
tcm
eft
autem tcrminus proximus,
vniuerfalitas :.non
lciet
:
agcns non caufat vniucrfalita-
fccundtira te : quia priraum obic<5hun poffi-
fingubre,(ed poftea cx cognirionc finguconfcrendo pcr conucnientiam difFeren-
bilis eft laris,
&
riara, abfbrahit vniucrfale,ita
coonitiua iStio
;
qualis
qii6d abftrahcrc cft
non eft
Ad tcrrium
aliqua a<^io
iftorum
cft
in-t
dicen-
quem
dura!,qu6domnc habens a<5Konem,non in virtu-
Jlouit;& ex hoc vltta cognofcet effefhim pcr cau-
te altcfius, in iUa eft principalc agens:ergo rcpugnarc videtur qu6d infhurncntaliier agens in-
iam immediate pcrcauiamnotam cognofcetefTcdhim nec tamen cognirio principij
quantum infhuracntura , habeat aliquara
eft caufa cognirionis conclufionis
nem propriam,non in
,
fed difpofitio
condufionis.
Ad
tefpondeo
hcet procedant de uenittur mt' c^ufarealijquam difficilc cftprobare quae cuius fit; tUtm dtmi- non tamen de prjndpio fdendi. Diuidendo cnim inflantias
,
§lu«med» in-
multa prxdicata diifia de fubicdo propofirionis mediatae probandz , inuenietur vnum quod raediat intcr ipfum praedicatiun de ipfo probandum,quod vnum,an mediate,an immediatc infic fubiedo.patcbit ex rationc terniinorum.& fimilircr fi przdicatum fibi immediatc infit,vel non. Ad tetciam rationem prindpalem diccndum, quodly ex potcft notare ibi caufam effidentem
aftio-
virtutc principalis agcntis:
vnde dcbile videtnr fundamentum Thomar de De hac autem opinione , fi forma aliqua phanrafinari imprimatur ab intellc
& ad quid ponitur inteUe(5lus agens pertracfca-
tc,
rc propriura
&
non
eft hic:fed
in
C H O LI V
S
3
.
de Anima.
M
IV.
N folutione ftquentium argumentorum
I
fele^am doBrinam.
,
haba
Ad quartum opttme explicat
jnfh:uracntalem,nec.talem,qualis eftnoritia prin-
cjuomodo docens inducit dtfctpulum ad ajfentiendumproponendii , ad co/Tcipiendum ea, qu£pro~ ponuntur fi non babet difcipului proprias eorum
dpiorum
fpecies.
rcfpofhi ccMiclufionis,(ed minorera oc-
Prinp ipalis autem caufa efficiensin
cafionalem.
omni acquifitionc
fcientijc
tam hic , quim eriam
f onclufionum ex prindpiis
,
eft ipfe
intcUedius
&
,
^•&
^.
u4d quintum vide in corpore quifiionii nu. Ad fextum bene explicat fcientiam immu-
tahilem acquiri pojfe de ooteElo mutahtli , qui.t hoc non mouetyCfHa mutabite,fed qua naturai&fi-.
dum Commcntatorcm
4nima,& fimutari pojftnt ab ejfe ad non ef}e,generant fcientiam immutabUem,id eft, non conuerribilem in errorem , df quo vide eum i,
tiae,autergo intclle
plicat primo locofitse
pondeo,qu6d in demonftrarione,intellc<5tus pofli-
modo iuxta mentem
virtute luminis naturalis:propofitiover6allegata
decfficientcveraeftdc cauia principaliori fccun1 1 . huius. Sed dices:fi intellcdus fit principalis caufa in acquifitione fcien-
bilis cft principalis caufa,
An inteUf' principiorum
vtlfofibiiui
iftorum trium dicitur
vltimus terminus axfhonis inteUe<5bus ageinis
Hit deducat.
:
,
eft
nihil caufat in phantafinatc,
inducac vltimum terminum
{zn\:Ccd tcrtius
netttti
u autcm
immediatas communes;ex quibus iUud quod crc-
ciediate demonftrabit caufam per efFe<3um
M»
vni-
,
:
Clud agensfit
quia terminus a(^onis agcntis
:
uerfaUtas
ciet:nifi
CMMfa efecii-
,
fh:ahere incomplcxa
uerfalitas
;
ftratienu.
no-
in intcl-
fui^tignoraintianegario-
prchenfis,
difcendiiM-
extrcmorum cauiatur
nis,quando nec termini apprehenduntur;& ignorantia difpofirionis , quando fcilicet oppofitum
iiofcendi
CrMim »i-
in fingulari facpc. Contra,igitur
coniun<Skionis
le(Shi
iftam igitur rarionem (ecundam principa-
lem dicendum , quodinexpenus demonih^aaone carens , tantum crederct de conclufione f «w efty
eog-
ma coniimgi ritia
535
Refpondeo ua,tunc
&
illi
quia in ipfo eft habitus
& conclufionum. experimcntum
intcllc<5his
intellcvaus
hasrct
vd
fi
,
fit
Scd quid hic in
panc
?
fenfiti-
agens abftrahit incomplexa,
poffibilis
componit
complexioni per
fc ,
cx cognirione icnhriua
,
fi
illa,
cft
qua
&
ad-
militerfpecies,&
d.
5
.q.^.a. 5 Ji
&
num.x j .
<
q.}.
j. $.
prol q.^. lateral. ex-
yid
fincerai veritates in regulii eternis ftrii virtbui
contra
qtuiftionem quo~
jiuguftini dtcimur intelLgeft ,
etiamfi eat no-
cognofcamu{,qtticquid dicat Henricui,
quem
ibi late
dtfputat ctrca id quod htc
dicit,num.x^virtutemfuperioremfenftttua,nempe inteUe^tum iudicare de bona , rnala difpofitione
&
Vtdeeum
principium,
fenfui.
vidit cxtrc-
plicat quomodo intelle^u* corrigii fenfm externos\
iui.i.q.^.art.i. num.1'1. vbt e.x-
Yy
4
iir
x\
Lib.
556
I.
€^ art.ynum.i^.vhi ait intelUSlum cognofcere ejuomodo phantafia efi male difpofita. Giupmodo ftn-
Qtud
hic tangit infine, dixi
ficut in priroo inftanri,non percipio imrautabili-
fufius Comment.adq.io.de An.circarationemeins
tatem A,qnia pro tunc non percipio A , nifi quomodo A fe habet pro tunc;quia hon pcrcipio nifi ipfiim, vt tunc eft prxfcns:ita ctiam in tota vifio-
fns decipitur,vel non.
ad oppofitum a num.j.
Ad quartum principale dicendiim qy6d Plato
11
,
Nihil cnim poteft docens facedecens ducit re quo ad aflcndim prxbendum complcxis , nifi fudieitffs ad debito ordine proponere illa principia nota difci§ljiomtdo
tffimfMrn
?
docuit puerumi
&
pulo ; alia (equentia ex ipas in illo ordine quo ill.c fic propofitis , propria virtutc icquuntur, intellc6fcus acquicfcit quia fyllogifinus perfe6his
&
:
Sed quomodo docens cau(at (pecicm in intcUedu difcipuli , alicuius fenfibilis,
nullius cgct.
quod nunquam difcipulus
(enfit
?
Hic
eredcndum magiftro colorclndico
dam
j
vcl alio confimili
,
fibijcum
fpecies cft
(edetiamad puta aliquis docct me de
nccelTaria,noH tantura ad fcicntiam
nuUam
:
,
quomodo crc-
apprehenfioriem habeant
de fimilibus:quia nec illorum (pccicsjergo a ma-
An docens iori quomodo (ciamrRefponfiojfi fimile illius vif»MfUt jpecii derira, vel exccdens, vel reminum : potefttamcn in intelleffu dicerc illudde quo mihi loquitur cft huic fimile: difcipuli,fi mnprihabet
vel fic,vel
t»7!f
phantafiam
}
lis
fic (e
formcm raihi aliquam per compofitioncm,ficut mon-
haberc
illius
aurei.AIioquin
fum
fi
\
vt
cx cognitis nullo
modo
pof^
mihi caufarc , nunquam habitum vocalcm j ficutcacus na-
cius fimilitudinem
addi(cam,
nifi
tus de coloribus potcft habcrc.
Ad quintum principalc didhim fblutione quxftionis,nu.4.&
f
ad notitiam
titia fenfitiua fufficit
cft (upcrius in
.quomodo vna noprincipij. Si vl-
& compoivt ad notitiam valcnt plures memorix &
tra intelle£tus abftrahat
magis
ii*mer't»fA-
conclufionis
cit cognofctre,
pluraexperimentajvt facicntes cognofcerc
quia, (^ inquirere, pro-
& incimxertpropter cjuid.
ptcr quid ?
,
,
De
^«»<«,
multis autcm ac-
cidaitibus fpeciei eiufdera in codem (ubiecio,ha-
betur inquadam quxft.huius
.1.7.
libri. j
.
Qux-
& mutabi-
libus
non
potcft efle veritas certa.
contra hoc arguit
4.
Ariftotelcs
huius c. 5 .t.c.6i.& feqq. quia
?
quod cognitio intuitiua non pcrcipit immutabilitatem obicdli quia non eft per deraonftrationcra: n^c (cit videndo quod fic cft, nifi pro tunc quando videt. Re(ponfio:intellcdus non videt immuContra:fic probaretur
intellcdus in patria :
tabilitatcm
Dci
,
quia fempcr continuatur adtus
vifionis:tunc etiam in
eam
;
primo
non
inftanti
videret
fed ipfa imrautabilitas cft vnura vifura in-
&
tuitiucjficut bonitas. Hoc quoad primara probationcm Auguftini, non fit de intellcdlu , fcd de (enfu,quoniam in hocnonpoflura intelligcrc rem
fecundura quod feraper immutabilis
cft
,
&
cius
immutabilitatcm.Quoad fecundam probationem Auguftini,diccndura:qu6d forte (enlus non rcflcftitur fupra (peciem, ideo non difcernit vtriam (pecie inforraetur:vel vtrura
obicAum fic
prxfcns fpccialircr de phantafia. Similiter ctiam dc fcnfu cxtcriori quia fccundum aliquos ex vc:
hemcnti imaginatione , poteft fpccics imprimi imaginati in /enfum , fcd cft alia virtus fuperior da ipsa fcnfitiua , qux fempcr iudicat dc bona
&
mala difpofitione fenfus. Ad rationes diccndum eft fccundum Ariftotelera ibi,qu6d bene concludunt quod non fit impodlbile cfle aliquam vcritatcm finccram dc (enfibilibus , quod imponitur illis contra quos arguit , (ed illam veritatem fyitceram eiTcfiue cius fynccritatem, fiue immutabi-
& a falfo diftinitam
non pcrcipit fcnfus, ficut dicit Auguftinus vndc fibi non obuiat Ariftotelcs. Aliter exponitur fic a fenfu non eft cxpedbnda fyhcera veritas, t.inquara acaufaprincilitatcm,
,
:
palicfFedliua
:
(ed taraenkcognitioncfenfitiua,vt veritatis
ab occafione acquiritur fynceritas
,
&
noftra (enfitiua,
quam
quis dubitarc
infirmis,& furiofis;vigiIantibus,quara. dor-
Vnde ad rationcs ilhs', vt fum ratioiics, dicendura, quod ncc fcnfibilia omniacontinuc moucnturfeamdum omnia; nccitaimprimuntur fpccies , vt ab ipfis phantafrrfatibus non ?
quando obiedtum
eft
prxfcns
,
&
quando non prxcipuc de fcnfu particulari , qui non tenct fpecicm in abfentia fcnfibilis. Sed ad :
audoritatem Auguftini faluandam
,
dici poteft,
quod finccra veritas non cognofcitur a fcnfu , ita quod lcnfus percipiat immutabilit.item veritatis,
quam
apprehcndit, nccobicdura inquantum ira-
immurabilitatis
tum habet a
corporali:nam de ifto fenfu i .
c. ij.
ideo non
A fenfu nm efifyncera "verit/u^ex'
ponitur^
S^uomodo 4-
:
liquid in re-
cognitione fuperiorum indiuinis,vel regulis gulis Ater} rel="nofollow">iii ;ctcrnis , in quibus folum perfedc vidctur verum: l.d.}.q^r quia illx funt rcgulx iudicandi de omni vcro,
perfedo iudicio,& ad
Notandum autem Ci
illas
non
pcrtingit cognitio
, qu6d potcft non impcditus per
proptcr di«^a
fcnfus fanus,&
3-S
Vndeftiifu* errnt
indifpofitionem organi.poflit impediri
,
vcl illud
per informationcra fpcciei fine prxfentia obicdli; ficut C\ infbrmarctur ab obicfto prx(ente:fiue illa
immenunquam vi-
fpecies infitorgano,ab aliquo illuminanic diatCjfiuc a phantafia forti
:
faltcm
dctur ficilludi:quoniam ficut mouctur immcdiatc fcilicct per fpeciei informationcra
,
fic fentir.
Quandoq; tame crrat circa hoc,aquo illa fpccics cauTamr , & in quo fit,dum fortc albedo , vcl aliquod altcrum fubtilc interpofitum vifiii , & corpori nigro vidctur
,
& crcditur illud
corpuj cftc
huc autem (entit illud cuius fpecic informatur, licet non ab obiedo extra. Dico igitur ad propo-
;
(cxponit lc Auguftimis Rctraft.
cum
dam
pcr prxrcns
fcnfus
eft fcnfui
Augufi.
Arifietele.
:
album;quandoque autem organum eft indifpofitum per qualitatem intrinfecam impcdicntem o-
:
Conetrdat
fenfu
cnim nonpercipit nifi prxfens,& dum eft prxfens & ideo non cognofcit ex fe aliquid fc haberc, nifi dum prifens cft;& non fcm-
mobile
n
&
tantum
ad hoc. Item, fecunda ratio Auguftini videtur quxrcrc : quare magis fanis credendum cft,
;
,
i4
,
dem
;
pofllt difcemi
tbieiti,
cipiam quomodo fc habct pro tunc.
quiaomnis noftra cognitio or, \ich non totam , vel totalem caufalitatcm:tamcn dicitur qu6d Philofophus loquebatwr (ccundum cognitionem natiualem co modo quo expcrtus cft Auguftinus vcro de qua-
mientibus
immohilitMtm
nequantumcunquecontinuata , nunquam percipiam iramutabilitatcm A,fed pro omni nunc pcr-
motus fenfibilium eft per fe fcnfibilis igitur aliqua veritas poteft haberi per fenfum de fcnfibilibus continuc raotis , hxc fcilicet quod continue rnoucntur. Similitcr non femper continue mouentur fccimdum omnia Sol cnim noncontinue mouetur fecundum fubftantiam,ncque fecundum lucem,fecundum quam cft (enfibilis ergo (ecunr dum aliquid fenfibilitcr cognofcibilG>cft pcrmancnsjlicct feratur continucjmulta autem funt ibi;
fttbiliter
SenfM non fercipit
:
Ad fextiun principale , quod eft de 8 ftionum, fcihcet quod defcnfibilibus,
Mut*hile,»n fciturimmu-
hoc itafcmper efie. Pofito etiam quod fcmpcrcontinuarcrur vifiomca circa A obiedbam,
percipitur
perari,vt linguafebricitantis,
& oculus irati
:
ad-
,
fitumj
1
Qu^ftio StnfM MM (irum i«tfitw,vt
uktSm^
,
qu6d
lcn/us
nimqotm
xxsa fcruic intcUcchii
hcniionem
;
,
illuditur
inqoan-
,
quoad firaplicium appre-
nccquoadprmapionim pnmorufti
veritatcmifcd conclufionum quamdiuillac cxpri-
mis principiisnon
inferuntiir.
V. denribus
qu6d ilJud quod infcrtur non
incon-
eft
uenicns fmc cxponendo.
Deinde ibi infra:5r<^ ejuomodo docens^&ccM^e^t HhiiAd tptintttm prtnnpale,8cc.zS\2ri3iar Extra: fatis tamcn ad propofitum,& fingularis do
Notandum
:
OEqoiturquartaqusfUo de generarione ards iJcx^cxpcrimenris. Vbi aduertc , quod mulciim varie in originalibus habctur litcra huius quz-
ne corum,qua tangit hicquaerc eam in ^.dift.primi,q.4,& 3.dift,2.q.finali.&: ^.dift. ciufdcm 14.
clara eft; fcd pro maiori forritudinc
z6
atttemficc.\t-
ANNOTATIONES MAVtHTlI
quc in fincm didtur cflc Extra. Dcterminario Dod»ris in hac quzftione iati»
ftionis
& admixta multis addirionibus &
Extra.
& declarario-
&
di.}.& 45.4. &colhgc plurafingulariaex proccf^ fu quzft. huius vbique vtilia.
Incer argumenta eiiim prindpalia H^letu poni
quacdam rariones pro opinionc Pbtonis ,quae fic incipiunt JtanaliMd argumentHm eitu, i Pefitr. &c. viquc '\hi Item n«n videtur ex litera & quia :
Ad agcrc quidcm
.
igitur expcricntia ni- ex ttxtm
inira in corporc qujcftionis habentur,idc6 fiipcr-
ab artc difFcrrc vidcLur fcd & cx- f'*^' pcrtos magis proficcrc videmus finc
floa efle cenfentur in
cxpedentiarauoncm habentibus.
hil
:
pedc
:
quare ip6 penitus
;
omittc. Infira in pdncipio (olurionis ihi.Sed hoc non efl verum, viquc ibi, vbifciendum , &c. ponitur cfle
addirio,& alia parum pdft ibi,Jboc dubium efi, Scc vfqoc ihi-.Non Pojfunt intelltgi^ifi,6cc omnia ta-
mennotanda/unt. Infra poft {blurionem z. principalis ibi
MUem fmUefit de
:
vno,&cc. vfquc ihi:Contrd,^uO'
^am
aliqui litcram
lam hinc inde tranfinutandam
plemmquc
efle in
il-
Communitcr ibi
infra
:
o
I
Thom.
Vldetur quod non, 6. Ethic. cap. j prudentta
efi
vel
infr i ibi
:
tantb :
ccrritis
operatur:
quia cognofcit pcr
&
omnino
drcaquod fcd non eft ita
fi
arrifcx ccrtiiis cognofccrct fingula.-
re,
cft :
opcrario per fe,quarn expertus}
fed anifex certius cognofirit vni-
quam expertus
adduio,
dicitur ejuod bene tnuenirf'
tunc viderur quod arrifcx non cognofcit parricularc per {c;quod eft contra aliquosivel fi uc:argu-
quam nouui
,
.£.v/ri« priiis.
Aduene
,
: cxpertus aurem cerrius drca quod-cft operario per le, ided certii^s opetamr experrus quam artifcx. Contra:
illam dilputarionem fuper
& iequimr ficut probant ifta argumenta
uerfale
,
fingularc
&
,
E F G , quod
mentum procedcret:quia tunc cognofcitponiculare^rfl^/fr ^KM^jficutvniuerfale quod nonf ,^'r
confiietudo huius Do<5ofis crat riotarc argumenta in marginibus, foluriones aliquando per hu-
cxpertus,& per confequcns , tunc certius cognof^ cit opcrabile,& fic idemquod prius.
tur, &c..
tria in aliquibus libris icquitur ibi
:
&
iuimodi Uteras.vcl {altem computarc, maximein hac Mctaphyfica, Thcorem uibus, vnde infiir-
&
&
git nuxima intticado litcrz , obfcuritas , quia fcriptorum neghgenria longitudine temporis, omifliim eft fic affignare, diligens ergo ledor aduertat ad fingula.
&
Infr^ etiam fuper illa UzeiiiAd iftam ergo ru-
tionem fecitndam,3cc. vfquc ihi,Ad tertiam rationemfrincipalem^SiCc. ponitur,£x/r4,in aliquibus,
fcd
cft fingularis fblurio
modus
dicendi ad
& fubtih's & fecundus :
argumcntum fecimdum
prin-
cipalc fuperius proptcr inftanrias omnes vitandas, igitur legamrrmulta
namque
hic afllgnanda duxi,
£xtraj&c additioncs, quae tamcn in originali impreflb omifi aflignare.
Confequentcr parumpoft ihi:SedcUces,&cc.\^Ad ^uartum prtncipale,8cc. ponitur Extra. Et ad obiedioncm primam trium , quas ibi queibi,
inducic ,
qu^ non fbluitfacilitei
,
dic ex prsce-
•
caufam , prtprer qutd : expcrtm autcm fblura, ^«Micrgo,&c. Adhocdidtur,quod argumcntura proccdcrcr,
led poilet addi ly dUter. Incideiitaliter enim poft iblurionem 2. principalis, prius intrtxiuxit totam
&
;
quantocerrius cognofcit
Ad
fupcrflua:
o>
quam prudens crgo ncccirca fadiquam arrifcx. Itcm, agens per cognitioncm
fcd arrifex cerrius cognofdt
effeEiu fenfibilit&cc vi
>.
ars orc/t/
drcaagibilia
dccognirione v\x,&c ignorantia ciufdem diuetfimodc in Apoftoiis,quod etiam infeitur in princi-
0X
certius
. 6.ficut bahitHt cognofcuiuu* circaagi-
bilia
Ilia eriara litera infrk ibi : frimitm argi^. mentumprincipale,8ic vique ibi : Contra,quomodt
V.
Aid.lta.i. Flandr.f.5.«rr.i
fefcirej&cc viquc ibirCw/rr* Platonem,S<.c.^mtur ExtraciA. moriuum in fe feciUcer refpondetur
fio,poteft concedi.
17
Kn^Jncemf.i. D. 3. FoaC«t^.i.
bilioy ita
Contra ergo fciens fcit
T
eferetury(jMafn arttfex inexpertus
quzftione
ad varia loca;fcd fatis benc ordinatur.
.« $
Vtrum expertm non babens artem
Quod
tnodo ex effeBu, &c. inquaru columna lequenti, totumponitur addirio& £jfrr
Q^v
;
Ittm,quiperftthusfctttjuiditatrmalicuius,per-
feQiusfcit illud : fed artifex fcit ^utd efifa itat, perfeQtus cjtiam expertut ; ergo fcit perfeQtUs fanare. efi
Trobatio minorts:(^\io6. quid
vniuerfale
,
vniiterfale,tale
cft fanatto^it,
tjT per fe etiam refpicit obiellum magisfcitur ab artifice. Refponfio',
vera efi maior de fcirefpeculattue,& minorfimtliter in conclufione,
quando fctre confiruitur cttm tn-
fiiitiuo fignifi^ante operationem,ex
communi modo
loquendi,non pottfifumi ntfi pro fcire pr^iico:ide0
nen fetjuitur. Si autem conclufia wteUigatnr defcire fpeculatiue fumpto, concedatur.
Coatra tSbi4: artifex inquantum talisnon cognofcit fpeculatiue,
p^
ftd praiiice.quia ars efi habum cognoJcttiuM lltcut ; ergo minor vera efi de cogmttone praikica, mator vera efi de vtraque;qttacunejue entm ?:o-
&
titia cognofdtttr perfcQius, cjuid efi altqutd\eadtm cognefcuur tUudperfecitus ; ergo conclujio ent vera depraiiica. Item ,fctentia praQtcafi efi babitus intetie
EXTE A. t
::
Lib.
5?8
Metaph.
I.
&obic[htmferfe inteUedus efivniuer-
iai€He[ius,
fale^ergo fcientia praflica
magu
eji
circaperfe oh'
ieQum vniHerfde,(juam fingHlarr.& fetfuitur profofitum cjued perfeBiorem fcientiam praEiicam hahet.ifui cognofctt perfe vniuerfait. primumxCciie pradicum efi duplex ,fcilicet
Ad
ordinatum ad operari.
fcirt operari,& fcire
mum eft
Traliicum dttfUcutrju-
proprie praHicum.
communiter praHicHm
tnitMrScot.l.
^
:
&
fic
Pri-
Secundum dicitur fecHndo modo omnu
r r n.J e J «4. ^^ttftx Jctt prficttce ,non primo modo. SecundomO' primi do dici refpeBu fpeculatiuum , Ccirc potefi ».44. '
g «V
frol.
modt,&fic
mentum pracedcns.
Adfecundurn ifiortm
pra£ticum primo modo
fedfecundo modo potefl
fum
eft
,
fcire
eft
perfe circa fingulare,
ejfe
circa vniuerfale :fal-
,
igitur tjuod nihtl perfe intelligitur nifivni-
uerfale.
dic cfuod fcire pra5li'.e
f^el
nunquam eft
primumargu-
tntelligatur refponfioad
primo modo, : vnde
acnjutritur nifi per expertentiam
eiufdem potentit,CHius eftcognitio experimenta-
lis\putaforte cogitatiuA potenttx
:
fed fcire pra^i-
cum fecundo modo, eft tn intelleHu extendente cognilionem ad vniuerfale operabile. Oppoficom vulc Philofbphus in licera.
tamcn per
:
expertum,nifi per (e cognofirat fingularecqaiacognirio cxpcrimentalis cft per fe ipfius fingularis»
Ergo artifex ex hoc quod eft artircx;non oportct quod cogno(cat opcrabilc , ficut expcrtus ex hoc qu6d eft cxpcrtus , & ita faluatur intentio Philoiophi.
ad diuerfa
Contra.fi artifex applicando artem fingularia,vt per fe intelligihilia here
duas intetle£Hones perfe
generatur hahitus
duM artes
,
poteft
,
ilUs
num.ij.
Andream hic q.6. eft
qu6d expcrtus
cerrius
operatur artificc inexpenoiqui^ cognitio expcri-
quod
eft pfir fefirigularis, circ^
{\
:
cognitio autem artis
cft fingularis,hoc eft
cft
ope-
eft vniuerfalis
ex confequentij&
quam artifex,ide6
certiiis
cognof-
ejuod videtur imPoJfihile.
illii
uerfale
haheat& vni-
quidem cognofcat , in hocfingulare
ignoret
Hoc auterk
menta
ejna
ad
& ad contrarinm
hoc,
tlltus fcrtpta
funt inj.in tj.vtritmfingulareperfe intelligatur.
Tamcn cx hoc non lequitur quin
poiubilc
fit
& perfedle cogiiofcere fingula-
A d argumcnta. Ad primum dicendum , quod aUquo eft fimilitudo,(ciliciet qu6d ficut pru-
dentia eft habitus cognofcitiuuscirca agibilia,fic ars circa fadibilia: (cilicct
quod
& eft in aliquo diflimilitudo, non gcneratur
ipfa prudcntia
in
aninu,nifi ex aftibus noftris : ide6 nullus eft prudcns quin fuerit cxpertusjars autem gcncratur per
cxpcrimcntum,& pcr dodrinam finc cxpcrimento & fic poteft aliquis liabcrc artem, qui non cft expcicus fic minus ccrte opcrari quam cxpcrcus, cum minus cercc cognofcat operabilc perfi;. :
:
Ad aliud
&
paratio Philofophi intclligenda de
iftis
habitibus
prim6oftenditur ex intcntionc Philofophi oppofitum , fcilicct
qu6d
in contrarium
fingularc poteft per fc intcUigi
certiusagit
,
qui plus per
,
certiflSime
ximc:(ed
eft
cognofcit pcr
,
(e
quia
fi
quod
ccrtifllme
niigularc& roa-
aliquod agens certiflime,
tum habet cognitionem
:
(e cognofirit fingulare;
ergo agcns,vt Dpus Sc Angclus agit
,
intellcftiuam
hoc loco,& hoc tempore , quam circa illum infirmum eadem infirmitate in (pecie , in alio loco, in aho tempore ifta enim armexa cognofcet ex-
&
:
pertus ex multiplicata cognitione fingularium in (e
,
& quantum ad annexa
non oportet J|u6d it
artificcm ex
cft artifcxtquia licct
quia inquantum
eft
applicet:non tamen
Ci
artis.
tius fingulare cognofcit
&
hic autem annexa
hoc folo cognofcere de per fefingulari pof^
coonoCcert propter quid,
de annexis per habicum
:
Ideo expertus cer-
inquantum operabile
annexum
illis
accidentibns,
dc cognitio- Datur hahitu* in mtbrk &experimenti:expercus cx frequenter agerc, eitharijit. habec habitum in>potentia motiua , qua cxercet Scot.iJ.fy fit
artis
operationem
:
vel
fonc in membroquo
citharifla excrcitatus in
artifex incxpertus
manu
multum
:
:
agit
,
vt adi.
talcm non habec
illafacitad expedito
agendum.
ANNOTATIONES MAVRITIL SEquitiir quinta
quaeftio
inexperti ad
de companitionearti-
expenum non artificcm
, in operando:in cuius principio poftfecundum prinrcplicam eiusin aliquibus originalibus, cipalc,
&
in aliquibus vcr6 ad finem fius
,
ponitur
vnum
f.xtra,yf\ vacat, o^o^ Gcincipit: .Quodjingulare
per
fe inteUigitur patet
,
&c. vfque
ibi inclufiucL
tanto perfeEiiits cognofcam vniuerfale, fcd quia to-
quod
tan-
tum
quia
non
variatio hinc inde in litera.ide^ hic omittatur,fed
,
iq. habct aliam 5 crgo lale pcr ic cognofirit fingularc. 6.»di.(^q. Tunc ad formam rationis dicitur, qu6d artifex cx
ifCot.-L.d
hoc folo cft pcrfedu5 , quia habct pcrfcdtum ha-
exfertuc.
uiduatam,quac multa diuerfificantadionem. Alitcr cnim oportet agcrc circa hunc infirmum in
ficis
ficut prius.
Adargumcntum
Artifex exfertut ftrffiiits
quae variant a£tionem. Quicquid
multoties cjuidem curatione peccahit.
jn
4
hahere
tangitfifingulare pojfitperje intelligi:& ad argu^
certius operatur:
& hoc eftquod dicit Philofophus in litera:5» igiturfine experimento rationem ^uis
EXTRA
ha-
& ex multii a5iihut
:
ergo poteft perfe de
;
de
tioncm iftorum habituum ad alia. Alitcr dicitur,
ihi citaui infcholio,
rtuo Jin^Mf^
non cognofcerefingularcjcirca quod cftoperaexpertum autem non contingit eflc pcrfedi
tio
qu6d in fingulari,ciica quod eft opcratio pcr fe, umt multa prastcr naturamillius communisindi-
cit operabile
telligi.
&
re
operari artifice in-
peraccidens:quiaigitur expertus
tcfiferfe in-
fe
,
& ej.ii.de
per le,&
iingitUr* l>9-
aftinccm ellcperfedum artificem
Seiturvnu uerjile, igntr
cognofcit , ficiu cxpcrtum , fi applicct cognitionem vniJingulare , uerfalem,quam habet ad fingulare. Eft crgo com- qua tAntum
L
tradit exprofejfo j.huiusqu.i^.
ratio pcr fe
trt fic.
com.zo..conuenit fcire insniucriaignorarc autem in parriculariicrgo pofllbile eft
li,
uinima,vhi vide noftrum Comrhentarium. X^uod ait infine hahitum in memhrU ponendum ejfe , docet j .d.^ .ad 3 .idaue tenent Occam,Gahr.Aiaior,
mentalis
fxferttntia,
quia fecundum Philofbpnum.iprimo
cognofcendi cx fe:non aincm de his, quje poflunt cognofci ab habentibus iftos habitus,pcr applica-
Rcfponfio. planura
efijine
:
ccx.
rat.Quod vero fingulare fit per fe cognofcthtle tenet Scot.i.d.y^.6.adfecundum,& ^.8 ad i.& ^.11.
vide tyfnton.
Trudentia
Prrptum
autcm haberc perfe non applicando ad
prascise comparatis ad iIla,quorum funt principia
Palac. /J enric.ijuos
non
fingulare
potcft
;
in vniucriali
$xperto,qHfa hic vniuerfale , illefingulare confide-
ad 1.&
.
O^am habitum
arrificem ita per fc
SCHOLIVM ExpERTVM fine arte certius
biiuiu in vmuerfHi
habeturiiifra in 7, lib. q.14.
non minus I
f
.
valerct hic
fequens ibidem
quam ibi
fatis eft
,
Kc^ aliqualitcc quiaquxfUouo
ad propofitutn.
Tcrtium euam arguraentum principalc
ibi
liem
.
.
Qu^ftio VI. Item epu ftrfcEfutsfdt tjHtditdtem
,
&c. quar
559
& quandoqHet4fitum,Honfemper,vtfifunt diutrfi
fe-
vtfenJAile refpeilHfenfus,& intelligtbtle
quontur v{que ibi Offofttnm vult Philajhphusy &c. ponitur £xtra,ab aliquibus, vd addirio,litc-
generit
ra tamenbona,idc61cgatur.
adi.de auo late egi dtfp.
Infra ponitur quoddam Extra.quod Cic incipir: Contrafi artifix,8£c. vfquc ibi inclufiuc,y*w^i<^e
uerte (juod Doilor hic
:
ferfc
tntelltgatur
&
,
*,
cum hoc
rejpeiin inteUeilust de <juo Doilor d. 9. 5
6.
differit ftne
buant
claracft.litcradiuerfimodc ordinatm in diuerfis
et
,
ejMod ptfuerit vniuerfale aparterei, htc
,
refoluttoncan intellcEius agens,an ver»
poffibtlu vniuerfale fabrtcet, de cjuoltb.y.ti.
8.
1
bcnc hichabctur.
Vltcrior curiofa inucftigario in duabus his
quxft. quxratur apud antiquos Philofophos fcd
,
»egat exprefse vni-
&
Scntcntia Dodoris in hac quacft.
Mcdicos
An. fec. vlt. Ad-
dt 6.
de quoetiamfuse agit c^.hums qu.i^. iZ.& quomodo multitri; vndemirumefi
altas pajfm
librisjfed {aris
.
uerfale a parte rei,ejuod etiam habet i. d.^. t].i.&
fequitur immediat^ in ali-
i
num.
minimc
&
,
deicratur vcritas Scotica
vbiquc.
Dicendum qu6d
propofitio eft vera de a^ljus
tranfcuntibus in extrinfecum
&
;
hoc de
illis
i
fe-
cimduni quod cxiftunt extra in rcbus;non de illis lcaindum quodconfidcrantur k rarione.
Duo dicuntur in gloflando propofirionem. Slif«m*d»»Probatio primi quia cum a6tio tranfiens in cxr'"'*!^'. exiflat in alitrinfecum fit pcr fc fingiilaris , :
&
A£tus autcm &gcncrationcs omncs
quo
circa ringularc func-
Q^V
S
ifi
T
I
O
in fubl£(fh> vniuerfali.Non fic de aftu
ftit
te in agcnte
cft:& ide^
:
quia non
ie(^um circa quod eft ,
circd fingitUrU ?
hxc probatio non Thom. iUiif^.i.Flandr. q.^.M.t.
fon£.eMf.i.q.^.fea. i.i,(^
j.
HutuiW.S.
tkff.ftd.i.
:
a£his intclligendi eft proprius
aftus fcienti.T
& anis, &c tamennon eft cir-
&
lura pcr (c infunt fmgularijcrgo illx
non
pofTunc
pcr fe cflc pafllones dcmonftrabiics dc aliquo fubicAo in finenria , cum fingulare non fit per fc iubiedhim alicuius artis, fiue fcicnrixrquia lecundum Porphyrium c. de fpecic , fingularia relin€jMendafHnt ab arte. Item , ficut cx vnitatc ner le obie€b', vcl diuerfitate, eft vnitas vel diuerfitas
adusjita cx vnitate,vel diucrfitatca^his
,
cft
tas,vel diuerfitas potenriac:fi tunc fingulare fe obieifhim adhis
fingulare
; ;
per
Sed
fe vniuerfalc.
omnis
a(iio in ageii-
te,vt in fubie£ko,
Pcr hoc patct ad artrumentum primum quod non intelligitur de adibus manentibu^ :
non omnes adus funt circa fingufi fic aut circa hoc fingubrc
Item ,
fe
& primo de ali-
quo fubiciko communi in alic]^ fcicntia , modi eft fiibic(flum Philofbphiz luturalis,
cuiiif-
g^uod probatur fic : quta quod inefi multis vni- E Hoce,&nullieorHmperalterum, oportct quod pri-
mo
infit
vni communi
ilUs,
:
&
tantum , aut circa fingulare abftra(Shim ab hoc ab illo Si primum detur crgo non circa aliud:fi fecundum detur;crgo circa vniuerfale:qnia fingularc abfb:a(5him ab hoc ab ilb,eft vniucrfalc. Ad oppofitum eft Pliilofbphus. ;
:
&
SCHOLIVM
multts.
Contra,
gulare efi,& alicuiusfingHlarii.
tatCjVel diuerfitatc fecundiim gcnus.
firmatur
,
Quod con-
quia ficut potcntia receptiua materiz
formarum formarum ciufHcm
leCpeOxL
cft
eadem
generis:fic
rcfpcifhi
omnium
& poteiiria cogni-
refpe<^ obie(5lorum. Probatio primx partis omnes formas eiufijem generiieft tranhnutatio ex Tahuius,tex.com,ii, tranfinutatio non cft inter formas , nifi quia ha-
tiua
fimilitudinis : quia inter
bent idem fufcepriuum per fc. Confirmatur eriam per Philofophum 1 Joftcr.in finc,diccntcm,qub
Contra iftud , cx hoc fcquuntur trb inconutPrimurn,qubd aliquid fecundum rarioncm vniucrfalisjClIct pcr fc obiedum fenfus, Probatio confequentiac , obic^him fecundum vjiitanicntia,
AcTVS tranfeuntes verfari circafingHlaria\immanentes autem poffc verfari circa natHras communesyfeu vniturfales negatiMe. Tangit an aQio fit >n agente,& affirmatiMerefoluit 4. d.i^.q. i. ».14. ef.j. de An. vhi idfitfiitsexplicHi. Ad tertium
&
efuomodo vnitas fotentu , vel aBHsfumitur ex obieSlo.
ndetpfum
^.d.i^.tj.i.
num.6.&
1
.
d.y
(y.-j
*di.froopin.&i.d.i6.adx.& d.i4t.
A,
per cmus naturamin/it ^f"*''i'**
tufic
nir.fentire verofingularis. I.
X T R.
non magts eft attm alt- ^,, aliauod CHiusfingularis, ejuam quodcunque accidens reale, tommim* vt albedo : quodltbet enim tale vt exifiifin rejin- *^^f^tlus
fequitur diucrfitaSjVel vnitas potcntii;fcd cx vni-
Socratcs per fe fanatur:Socrates pcr fc cft homo; ergohomo per fe fanaturfcd homo non cftpcr fe fc.
&
pafHo dcmonftrabilis pcr
cfTe
per confequcns alia poten-
&
fingulare;crgo
leaindum
dico,qu6d quodlibct nioucri in naturj, eft in aliquo paniculari:tamen ex \\ocmoHeri,Sc illo poteft illud potcft abftrahi vnum commune moueri ;
Ad tertium dicendum eft , quod non ex quacunque diucrfitatc, vel vnitate obie
cft a<9kus circa
fic alia eft
lare per
pcr
Ii f it
hoc
ergo alius
& illud &
vni-
fit
potenria,qiwvidctur hoc album, illud albumjficut alius alius eft aftus. Item,
&
fit
valet
in agentc;cuiufrnodi eft intcUig^irc.Ad n<Mi
ca fingulare, fei circa vniuerfale dum intelligitur. Itcm fi fic;crgo fmgulare eft pcr fc fubiedhim mogcnerationis,& talium pa(Conum:& fic (btus
tia,&
in fin-
propofitio
fHbfifi. ,.
QV6d
eft in obie(Slo
talis a(flus fingularis cft.quia cft
gulari fubie(f^o,ficutpatet de intelligere:licct ob-
Vtriim omnes generationes^dr' Aitusftnt
hn^-hiecAf. t.D.
non eximanencirca quod
pcr fc fingularc:fingularc enim
cxiftit,fit
VI.
lubicdo, oponet quod illud in quo
fiait in
,
tcm tatis
gcncrisjcft pcrfe vniuerfalc,
confequcnris
fenfus
eflje
phum
quia tunc
Probatio
:
fic
falfi-
non difbngucretur
& intellc(^s penes obictfhi
tiones formales dlui
:
fecimd^
qubd proprium
ra-
eflet intellc-
circa vniuerlalcquod eft contra Philofb-
i.dc Anima,t.com.6o.
vniucrfalitas praccdcrct
Sccundum cft,qubd
omncm
opcrationem intcl
}
Lib.
540
Metaph.
I.
vmHerfalitdtem inrebm. Probatioconfequcntiac:
obic
quia fcntirc in nobis pracccdit omnc intcUigctc; obie
uerfale.(non videtur pofllbilc ponerc
&
fcnfus, prxccdit
aftum fcnrus;ergofccandum
ifta
& quicquid
rationem,praEcedif zCcwci intellcdhis,
eft prius priore.cft prius pofteriore:obie<Skum
au-
tem eft (enfiis.fccundum qu6d vnitatcm habet generis
,
cx rciponfionc
,
qux vnitas eft
vnitas vni-
Tcrtium inconuentenseft,qu6d potcntiae cogniriuae (it aliquod per (c obieftum,{ccundum aliquam rationem > (ccundum quam impoflibile eft illam potentiam cogno(cere illud obie6kum per fe. Probatio conlequentia: quiafcnfiis nihil cog:
iiofcit,nifi {entiendo:fentire
laris
per fe
;
vero
ficut dicit refponfio,
eft fi)Iius
fingu-
& Ariftoteles 2.
de Anima,tex.com.6o. Contraprimam confirmationem iftius pofitionis hcet idem fit fubiedrum omnium potentiamm , quae fimt ad formas eiuf^ :
dem generisjficut probat tranfmutatio per
non eflet tamen non oportec
ratio(alioquin
(e inter illas)
ex quo manifcftum
eft,
quod poten-
diftinguunturfccundum diftindione aiVuum;
non folum generc,fed fpecie:quia fanitas& aegrifudo funt ciufHem gencris ; ita quod intcr illa per fc tranfiTiutatio eft. Contra fecundam confirmationemde 2. Pofter.in hb.i.c.i. dc Somno& Vigiha habetur,C»(Mf eftaElns eius eftfotentia\ergo, &c. Irem,
re(pe(Sl:u
tia:
fequitur,
quod non
in hac au<Storitate vniucem fimpliciter de quiditate, (ed negat vnitatem numeralem , ad quam , multitudinem fibi oppofitam , quiditas cft indifFerens,& ita ex fe ad neutrum determinatur. Similiter necad vniucrlalc , ncc ad fingulare: ita vt in fe confideratur , fine vtroque illorum
&
obie
cft
fiue quiditaSjfiue
:
omne enim ens.de mundo, fit eomodo quo ens,
quicquid
,
& vnum. Vnitate fihi profria
E , fic enim fe hahet vnitat qutditatem ,flcut vnitai fuppofiti ad fuppofitum:& ita natura, vtfub vnitate fibt pro-
fit
idefn obic<3:um
pna,poteft poni obieElum:fed iUa uerfalis:vel
eB realis,non
vni-
fi pomtur cjuiditoi intelleBualisfine il-
la vnitatcqud etiam eftpajfio eius,poteft poni
quod
talis quiditas eft.
Secundum Auiccnnam j.Metaph.c.u nec humanitaSjiiec ientia,nec
alia quiditas eft a(Stu
difflisc»
nec po-
,
vnum,nec multum, necvniuer(alc,ncc
fingulare:fic dico de ifto obie(5to (enfus.
Contra,
quod idem & fcciindum eandem raper ie fic obiedum fenfus & intelle(5tus:
fcquitur tunc
tionem , quia fecundum illam rationem , qua eft quiditas, tantum eft per fe intelligibile,&,pcr te,pcr CeCenItem,fen(us erit per (e cogno(citiuus qui-
& non fingularis, quod vidctur contra lite-
tra Phil0C2.de Anima,tcx.c.j 3.
duorum , cxponitur pro-
, quse eft ordo ad porentia& a£bus funt difFerentiae enmodo idem fubiediuc,vel obie<Sliue,
pofitio Philofbphi dc potcntia
tis:quia iilo
cft in potentia
dum
ad aliquid,& poftea in adVu fecun^
illud;non de potentia cognitiua.
de potentia operatiua non
Exemplum
valet, cuius cft
poten-
raminfra,qu2 dicit,qu6d fcnfibus funt cogmaxime propriae. Quomodq ? non quia (bli (enfus funt illorum, per te, nec
nitiones fingularium
quia illorum fblorum per
non
Rc(pondes
(e.
,
quod
fine fingularitatc.
Aliter dicendum quod fenfns perfe eftfmgula- ^ ex natura dijferentia indiutdHali:
tamenmateria
eft ratio formalis
j. Phyftext.com. 18, Dico igitur aliter ad argumentum, quod vniras obiefti fenfus, non
non erraret fenftu dtfltnguendo hoc ab ille. Adpri-
eft aliqua vnitas vniuerfalis in adbu
vnum,alia vnitate priorc,fbJlicet
reali
fed aliquid
;
,
mocommu-
a qua
OhitBum vnum, uctur intellccSlus , ad canfandum aliquid nc, abftradum ab hoc fingulari , illo, eiufclem **" '}'**''' fpeciei,ma£;isquamdiuer(arum ; aliter vniuerfale se(ui
&
m'
'^^^
fictio
(blum. Circumicripto cnim intellectu,
cum alio, qu
'Hud alburn magis conuenit aliquoalterius gcneris.
num reale in multis
:
niultispcrintelledum;& tunceft vniuerfale,prius non:quiaex i. Po(ter.t.c.2/.ambaeconditiones rcquiruntur ad vniuerfalc.
De ifta vnitate fi debet poni,
vel nonjquarrc in
vnumquodque enim,&cc.
mum
,
\ih.i,
confequentta tenet de intelleEiu,qui natus eft
cognofcere ita rationem,ficHt illud cuius eft,non de fenfu:propofitio vero
propccr, effeEliue.
Poneriorum
Adfecundum
intelligitttr ,
rationem formalem ,fiHe ctrca hoc
delf
non errat circn ,
quantiim
ad
illam.
Ad primum
dicicur
,
quod
(J
3i(bi
vniucrfalc
obie^aum intelle
per
non
fequcrctur inconucnicns. Alitcr dicitur,qa6d
1
non caufat vniucrfalc , fed intcl-
3._
fe
intcllc6tus agens
confiderans illara quiditatem
lc(£tus poffibilis
limitatam, caufat in eo vniucrfale uerfale
non
ita quod vniobie<^m intcUedhis »Ccd. etiam a6tioncm primam intcllc<^j
cft
confequitur
;
per fe
fas.
fionera,ica cciam
;
:
|
il-
; itaquod quiditas fecundiim fe,ficutcft obic6tum fenfus,fecundiira przccdcntcm rcfpon-
Contra diikam in folutionc ifta,arguitur fic:Si illud vnum eft aptum natum pracdicaridc plurihus ergo eft aftu vniuerfalc. Rcfponfio. vcrurn eft apcitudine remota fitd aptum apticudine pro-
A.
?o{i.t.c.^.Item,tHnc
7. quxftionc de Vniucrfali,fed hic arguitur contra ip(am , quantiim eft ad propofitum quia firilicet pcripfam non faluatur difncultasde obie<3:o fcn:
R.
cognofcendi, Con-
tra:ratioformalts magis cognofcitur : propter quod
in paflb.ex
XT
&
ris,Lompofiti
fit
tia operatiua,eius eft agere,vt fubiedli ,fi a6lio
X T R A.
cjuiditatis ad
fibile.
a<3:um;ficut
'
non negat
ditatis
iflorum
^
diuer(brum fingularium diucrii potcn-
per aotus;ficut idnxs per obie(9ta,quod eftcon-
Ad primum
'
Ad iftud argumentum nota^qubd Auiccnna
tiae.
& a6tus:& ita nondiftinguuntur poten-
potentke
^'
vniuerfalc per re;ergo fingulare:& tuc,(icur prius,
tionemaUnsyvel potentiA , fed abfolute jratione qu/t
tiae
I
mcdium ,a ^'"^^i'
nuUo enim Philofopho ponitur medium)fed non
Philof 3 .Phyftcx.com. lo.dicentcm; 5» poffe fanari pojfe Agrotare ejfent idem,fanitAS '& tgrituda ejfent idem.
j. i.tf.
eftfingulare.aut vni- /"»'"'"«•
ipfnfic etiam eft ohielium:non fecundiun rationem vnitatis fuperadditit fibi ,fkut nec fecundum ra-
&
i
vnum rcalitcr,aut
candem pfle potentiam refpecSku omnium illarum formarum imm6 oppofitum videtur fecundum ;
d
fit
&
uerfalis.
Sc»t 1
ex confidcrationc intcllc(^s:& hoc cft rmuerMt multis, &c. Contra, illud »»»
quod dicit diffinitio de
-,
A
pinqua
intcllcdus quod eft cpntra Commcntatorcm i. dc Aniraa,com.8.diccnrcm:/»rf//f^/M efi quifacit
poffibilis
Contra
:
& incelle<5tu$.
quiditati fecundkmfe concepta^conue,-
nit dici de multis;igitf{r
finon
,
aftu vniuerfale. Itemy quid facit imelUElus pojfibilis confiderans eft
circa iliam,vtfisu oElu vnifterfalcfolum enim eem-
parat
EX T R
A.
f/trnt
ad
hoc,vel ad ilbtdM quiitu efl frtMJ prtdiita vmturfdis ? Item , per iftuoncitfi<ju€
&
eahUu,
quam notum fpecim
imelUEiionem
UStis,& vnde
VI.
Quasftio
.rio
hahelrit irrtel-
541
Licet autem quodlibet fentirc fingulate
,
non tamcn
fed circa illud
tantunti circa
fit
vt circa priraum obic<5h]m,
vnum , quod
exifht in fingulari.
Alitcr non idcra obie
ilU ?
,
& adh]s,fed
non eft circa illud vnum,nifi fiib iingulatitatc fi- f*»/m *f tirtMfimjpiLml cut color non viderur nifi in quanritatc a mulris tamcn adhbus potcft abfhahi vnum communc, ;
Et tunc diccrcnt aaod «on
iBconaeniens,
eft
qucxi intcile^his per Ic cognofcat fingularc, ficut omnem rcra/juam cognourit (enfus vifus in albo,
cognofcit
communis
ienfiis
non folum
fic,
fed vt
Sed tunc ad arguraentum
vniucr(ale.
a«5hi fit
fic.
cognofcit illam
Similiter inteliechis pofllbilis qui(litatcm,ficut fcnfus, fed
non folum
fed
,
quod fit , quod potcntiac diftinguuntur pcr obieiki dico quod potcndjc ordinatje diftinguuntur fectmdum iJlud, quod cft communius fed potcn:
:
tiae
difparatac pcr obic
citor
non
,
cflc
Ad
aliud di-
inconucnicns quod inferpir
:
&
omnis potcntia cognoiccns obicchun fccundum aliquam rationera , magis vide-
probatur
fic
;
non quiditatcm , fcd fub A,aliquo fcilicet accidente:hmc quxro vtrum per
icnfus pcr tc cognofcit ,
A,
& tunc per fe cognofcit quidita-
tem:li enira fub alio,tuBc in infinitum, vel flabis:
quod eft color, cognofcit quiditatem di£nicndo ,
tamen fenfus tantum
fcntit illud
&
intcllcifhis
attribucndo difl£nitioncm diffinito , diccndo,hoc
quid
eft tale
:
&
fic
& illius obie
videturcognofccrcquidita-
cem,non tantum quid.
;
fi-
refponfionc ad fecHnduro arqu-
cft in
mcntum principalc. Contra: fi fcnfusnonfcntit finc fingiJaritatc , quomodo fc Iiabet
obie
obiedum,vt ad colorcra?Nunquid
fingularitas ad
pcrfc fenfibilc,licetnonproprium,ficutquan-
eft
ritashiunquid fingularitas cft tantum pcr fc intelligibilc
quod
fhidc.
?
Nobindum vcro
circaprardi<5b,
non habet diffiailcarera fpecialem ad hanc quzfhoncm fbluitur enim ficut primum argumentum prindpalc da terria rario principalis
:
aftu immancnte.
Tunc arguitun
tur illam rationem cognofcere.
fccognofcit
:
Scd
circa iftam lireram Philofbphi inferius in
ifto i.libro:-/^OT^/»if/
&c. Eft bona dubitario fcnfiis fit aliqutd
quod
fic
:
10
auteTmfenfuum, nftjue inum, AaJin^iiUr» ,
vtrum
obie
fub rarione fingularis
•
fti
ibiectMm
Vidctur fnjmf
quia ibidcm didtiir quod fingulorum
maximc propriat funt. Et 2. de Anima,tex.com.6o. didtur fingularc dum fencognirioncs fcnfibus
ritur.2.eriam Pofler.tcx.com.vltimi.yfwr iVf eftfin-
gularii
& cius cft a£his,aiius eft porcntia
:
fenfus eft ipfius fingularis.
;
er^o
Quomodo etiam aJi-
ponctur diffcrcnria fcnfus ad intcllc<^m ? Scd contrarium argnirur pcr tcrrium argumentuni tcr
SC H O ExpLicAT hiie tire fingularis
,
IVM
L
IL
(£iv^:Senfus eft vniuerfalis, fen»
& quomodo aBmfenfM4
eft
fingulare , npn vt circa prinmm ohieSttm.
circa
Ad id
quod qHerit,anJmgularita«JttperfefenJibilis, reffondet negatiue i.d.y<]. i Vide e^m infia l.j. tju, \^& 15. Sicut enim eft conditio,non ratio agendi, vt hahet iffe i.d. j. qu.6. ad frimum frincipale, .
num.i^.ita
eft
conditio^on ratio terminandi.
fticat in fine difflici via
,
Ex-
quofen/it obuEtumfen-
principale de diuerCtate potcntiarum,& per confirmarioncm primara refponfionis primx, ad tcrtium pfincipalc,de diucrfitatepotentiarum;& pcr
coniirmarioncm primam refponfionis primx , ad terrium prindpale , per fimilc de potenria realij quia vnitas potenriac reccptiux matcnx acdpitut
dufdem gcnc-
per fe rcfpcdhi vnitaris fbrmarum ris,
inter quas eft tranfinutario
;
po-
igitur vnitas
tcnrix fenfitiux fimilitcr iudicabitur re(pe
Hoc ctiam pro-
niuris obie
fm fit fingulare, & ^uo vniuerfale^Et reffodetad
barur per feaindam confirmarioncm dc
adduita contra reffonjionem ad tertium frtncifalejitfra , num. }. Fide de bis
Itcm , fingularitas eft vnius rarionis in colorc 5c fbno ; crgo non cft forraalis rario obie
tria inconuenientia
Andream
yinton.
,
Anton. Tromhetam,
bic <j.7.&
q.j. qui cUriitJ ifta traHant.
per
2 J*oftcr.
Item, non
illara diftinguunturpotentiac.
h«c
fingularitas cft ratio fbrraalis obic£H fcnfus; qnia
tunc aliud fingulare non fenriretur fingularitas :
Ad quartum principaie, dico,qu6d confequenda non
valet:quia uon eft fimile
conclufio
non
quia ncccflaria
;
poteft fequi,nifi cx neceflariis, nifi
non poncc feparantiu,
falfura fequerctur cx vero:&: anteccdcns tcft cflc
nifi
vcrum
fine
confequcntc
quantiun ad cauialiutcm
;
&
;
ifta caufalitas
eft in propofitionibus pcrfe veris:vnde in
fitionibus per fc cft accidens, quia
duo conueniant alterius.
in
non
propo-
valet:licct
vna caufa ; crgo vna eft caufa circa hoc fingulare,
Ad aliud , hic adhis
a£his fingularis in
communi
,
commimi
,
circa finguLarc in
& zStxis fecundum naturam circa ob-
ie^him fccundum naturam
,
&
adhis vniucrfalis
drcaobiedum vniuerfalc abfhadhim
a fingulari-
bus. Et pro tanto potcft faluari illud 2. Pofter.fupra allcgarum ,fen/m eft vniuerfalia : fentire vera fingularii : quia quilibct vnus adhis fentiendi, cft
vnum fingulare tantum , naulti autem a
circa
:
flngularccft primura
quid
vnum
daramodo
obicdum potenti«c,fed aliquod eft qub-
in multis fingularibus,
vniuerfale
,
ficut prius
Scoti Ofer. tom.
IK
cxpofltum cft
vcrb in
communi
vidctur vniuerfaic
hoc colorc, quae non
fingulariuti in
,
qaia huic
cft res
feain-
dac inrenrionis,eft aliqtud fimile in alio colorc;er-
go ab
iftis
ie,quod
duobus
nus color.
;
Ad hanc
quod vtraquc eft
ita abflrahitur
cft fingulart
ficut a
vnura vniuerfa-
duobus coloribus v-
dubirarionem refpondeo,
via conccdit
,
quod
non
fingulare
pcr fe obie
quod aliquid fecundura vnitatem gcneobicdhim potenrix. Sccunda vcrb via vitans vnitatcm vniucrfalis,dTc propriumobie
via dicit ris,cft
fcnfus, ponit fibi correfpondejc vnitatcm
nindamcntalcra' vnitatis generis
obicdhim
,
non tamcn quod
nat obie(fhim
;
,
Reftlittif.
Sceti t.«/.j<
realcm
inquantum eft po-
illam vnitatcm
fed naturam,cui finc confideratio-
ne intelle(fhis conucnit talis vnitas. Secundum hoc ^itur confirmationes ambx prirax vix , pofftac ad cbnfinnauoneni rclponfionis tcnij argumcnri , fiuit pro fecunda via. Principium cnim pptcntiale materiale non dicitur primb ellc idem formarum talis gcncris , vt gcnus cft aliqua inrcnrio fecunda , caufata ab intclle^ , fed tannunmodb formarura lubemium vnam
Z
7.
natu
Sttfra «.}.
54i naturain
Lib.
Sentus cft Tamerfalis.
^^
lllud ctiam de {ecunda confir-
txfooiiur.
vniuerfiilis
quod
Pofter. glolfatur
^.
fundamentum
fit
intclleftus illam natu-
qiundo
,
rani confiderat. ,j,ajione
qua
vnitate itAi,
tali
vnitatis generis
id eft, vnius vnitatc rcali
,
'
I.
fcnfiiseft
fiindamen-
Extra
:
fcd fatis
ben^
&
ad propofitum vtile : non tamen cft bona dcpendentia literaf.vtpatct.Et parum poft ibicCo»tra(]Ufditatiferundumfe,8cc.vC(i\\xe ibi
:
Et
tunc
dicerent ,8cc. ponitur Extra.
T^i:Contra fi fenftti non fentit obieElu,8cc.vhi dicic
viam,& non contra iftam fijcundam. Argumcntum etiamcontra primam confirmationem quod accipitar ex j. Phyfic. tex.com.io. quod potentiat
jdift.primi. q.6.
«egrotare
,
,
vt poflc fanari
,
& pofic
fijphifticum cft:quia illa prima con-
firmatio debet inteUigi
non de
didum
ficut inteUigitur
rerpcctu poflibiU,
iljud Philofisphi
quo
Phyfic.fcd dc principio po{fibili,in
de
5.
cft refpp-
ad formam quia nec potentia cognofi;itiua efttantum rcfpecStus. Ad ilUid argumentum fiiperiiis faftum contra fecimdam confirmationem rciponfionis ad ter€i\xs
:
tium principale, dicendum eft, quod illud Philolophi dcSomno, eji aSlus
,
& vigilia
Probat enim ex
illa
cttiuseji potentia eius
;
fubiediue
intelligitur
fubie£):iuc eft potentia
,
it a
,
quod
cuius
eius fubicd:iuc eft ad^us.
propofitionc
,
quod
A&\is,txfo-
non animae tantum:tamen vera cft ctiam propofitio ciufdem , quod eiuiHcm obie6tiuc eft potcntia & adias, ficut probatur pcr argumcntum aliud qu6d fcquitur illud:quia aliter non cfiet idcm obiedum potentia: & adtus. Hic etiam patet per tertium inconucniens fiipra addudtum
,
ita
3 .eft
enim conditio
a(3:uin
non ratio agendi,finnon eft ratio terminandi
agentis,
gulsritas ipfa. Similicer
(cd conditio tenninamis
,
incel\c(Stus viacoris
huiuc q.vbi
:
eciam refpedtu
pro nunc. Vide infra ad fincm
cxprcfse pacet fialutio.
fiitis
Ad nnem quaeft. ihi:Sed circa
hanc literam,8cc.
viquc ad finem,eft motiuum odtauz qusft. quam format Antonius Andr.hic nota fingulariffime
&
qualirer paucismulta perftringit fubtififlime.Vn-
de patet clare eius intentio in toto proceflu quaefliionis, Ibi vero dum facit mcntionem de duabus viis in quicftione, aducrte qu6d fiint dus rcrponfioncs ad rercium principale, in quibus rcpli-
cando fedilatauit. Prima ibi yid tertium diceadum. Sccunda ibi:D«-o igitur aliter, 8cc, :
ficut
adiio icntiendi eft compofiti
,
& 3. & in Thcorem»ribus,piopofitione
inRnc:ftude,8c quaerc infrain y.q.i^. 8c 15.
& potentia &
potcntiajSf
li
vniuerfale,8cc. ponitur efle
Tria inconuenientia addudlacontra rcfponfioncm ad tertium principale , fijnc contra priraam
contrariac fijnt diucrfie
niiHr.
Metaph.
Aduerte qualiter debct fialui illa obicdtio infra,
tali vnitotisvniuerfalis.
Guiijs cft
^"
,
Oportet enim hanc primorum principio- e^ rum caufarum efiTc fpcculatiuam. Summum etenim bonum , &: quod cuius gratia,vaa caufarum cft. Quare vero non adiua , palam ex primun)
&
contra rcfponfioncm ad tcniura
philorophantibus.
principale , quia aiitcr aliquid eflet obiedtmi potentias cognitiuae fccundum aliquam rationcm, fecundum quam impofllbilc cft obicdhim illud ab illa potentia cognofiri. Vndc ficut negat illa fecunda via de potcntia, quod fit per fe, & prim6
Vnde
circa iingulare, ita negct dc z(h\.
(ecunda via, omniain contrariumrvt cura
dicitur
quod
de
fingularitate,pery?«f ijuo nan
;
Ftrum MetafhyftcafttfraSHca ? dr Uh. 3 eap. i D. Thom. hit lib 1. m^.i. Suar. difp.iMet. Hurt. difp.i. feii.9 Mcuiifle i. Met.q.j. AuecC
Arift. hic cap. i .Ub. i..e»f.z.
&
ficut
de quanti-
Ponit ergo jUa fccunda via primum obic6tum fenfus coIorcm,vcl luccm,illud quod ipfum
fe£l.%.
q.l. PhiloffeS.^.
•
.
^
Uci.i. Fonf. hicc»p i.
confimilia
,
VII.
gloflan-
tur,ifta
fentire eft fingularis
QJMSTIO
Vidc
Scot. q.i.trologi.
tate.
QVod Gc videtur,quia
& ipfius aftus non fine fingularita-
eft.
Similitcr
te.
An aurem
potentiae finc fingularit^te
bium cft. Rciponfio
:
ficut
dc quantitate,
fine quantitate cft motiuura, iicet
,
du-
immo
non pofllt adu
agcre.
boni fiamus
eft vt
enim ad felicitatem immediarc,qu?
eft
:
cfl
fum-
mum bonum noftrum,crgo,&c. Item i.huiushabetur,
ne
quod
fapientiat
dticasjcrgo,
hasc ordinat alias. cx fexta conditio;
fed ordinarc eft adtus fcientia? pra-
&c. Item,
ficut
Theologia fupernatu-
raliscftad pcrficiendum nos ineile fupcrnaturali,fic ifta
ANNOTATIONES MAVRlTtl. ^Equiti^r
o operationum. Vbi nota iftam dtoris
parum
a6hium& inftantiam Do-
dc obicdto
quaeftio fexta
poft principium folutionis
,
ciim di-
propter
munis
Philofijphus hic tat.
fcd fpecialis difficultas crat de aftione.
ejue eft
De ifta vnitate,8cc. vfquc
ihiiContra illud^&cc. Sc
parum poft aflignatur aliud ibi: FhitateftbiffroSecundum Auicennam,8cc.ta.~ roen litera bona 8c dcpcndens iatis.
pria,8cc.\Cquc ibi
:
Coniequcntcr infra ibi Refpondeo quod nonfiihiiAd prmttm dicitur quodfi atiu :
pe,8cc. vfque
& in 6.huius
,
Primvm diEbtmhuius liter*: operatio,quaE
ibi:
crgo nec
textu
SCHOLIVM
Parum poft ibi Comra tunc non magis,8zc.vCque ihi: Ad tertium dicendum, &c. eft Extra., (ed potcft folui faciliter qu6d infercur conccdcndo,
quoddam paruum Extr^
,
;
cfl
In contrarium arguit
commcn-
1.&2.
:
Infra afllgnatur
&c. Item,com«.
& pra^ticis
fpeculatiua ,necpradica.
benc refpondet Antonius Andr. :
ponitur pradtica
fpeculatiuis
eft
fed h/tcprobatio non valet,&cc. 8c Colue ficut h\c. Sedvidctur Extra,vt patet in multis originalibus.
cit
illa
charitatisicrgo,
in efle naturali; fed
amorem
numero
}
.
vbi
praxis
^.4. prolog.
I.
Praxis cftomnis
non cft fpcculatio, de quo ej. nota., ,
4. proL <]uodaBus intelleRus quando'
vthic habet Dotlor,
num.
3
.
infcholio.
&
obfertiauiy
Secundum Subefl :
volutati,& idc6 operatio naturalis, vel vniformis noncft praxis. Ita ij.^.prol.n.^^ .Tertium.Opcrztio cognitiua intelleftiua,& fcnfitiua
tiuafunt praxes
:
itcm appe-
& intelle£tualis,atquc ctiam mo-
titiua, fcnfitiua, ;
vegcratiua non, quia
voluntatis iraperio
,
non fubcfl
& ideononomnes operationes prafatc
tex.praL
-
VIL
Qu^ftio tantum quatemj/iibfiint
frttfattfttnt proJtts ,fed
imperio voliintatts;vnde fenfitttui aperatto tantitm tfttoad
appltcationem pra^ica eji. ^Martitm
ratio voluntatis in
feciu de
tum :
i.d.%^. contra D. Th. Sex~
De
tale.
quo
Non pctit hatc
De
ettam
<juo
otdinari ad nobilius
ibi.
vcl
,
Septi-
cjttafi.^.prolog.
tantum quod fitdirediua pra^is liberz.
fed
,
fcu opcrationis
,
Oiiauum dttbium
,
an
cx amore naturali generetur habitus, «j»»* ex vna efi dtfficultas, vel neceffitat, ex alta videturfufiii erz Itbertas Fide DoH. 3 ^. 3 i- num. 1 7. vbi an virtutes Htorales poffint pom tn Angelisy vt dubtum relinqutt,& idem habet lui.yq. 1 9. adfc' CHndum,pro Henr. num. 8.
parte nulla
.
.
1
fblutaoncm huius qusftionis
prim6oponet videre lcientia pra(9ica
Qifidefipr»-
& iequcntis
quidfit praxis.a quadicitur
&: fecundo qualiter (e debet
,
habcrc ad
fcientia
praxim.vt ab
illara
illa
dicatur
Dc primo eft fcicndum,qu6d praxis cft omnis operatio,qua noncft per eflentiam fpccu-
in
illa
,
quod
eft
&
fpcculationem efte finem oportet tamen
alterius gratia
:
non fit mere dcterminata a quod contingat in ea errare , & rc^fle
opcratio
illa
Quod
patct cx iecundo m.inifeftando:
praxim , vt diautem opus dirc<5tionc vbi nulla eft difformitas operationes autem qux fubfunt imperio noftro , funt operationes cognofciriuac ,tam intelletfius , quam fenfus : opcra:
non
eft :
riones etiani appetirius fcnfitiux
:
tam
intelle(^iu£
operariones etiam moriuae
nes vegctatiuac non
:
vnde de
eis
non
:
,
quam
operatio-
eft fcientia
quod Metaphyfica vidctur efRefpondco , quod eft de aiftibus no-
Si inftes per hoc fe
de
ftris
illis.
refpicientibus illam
,
quomodo
fcilicet talia
oppofita, ficipfam difponcrent. Operatio autera
cognitiua intelle
:
quaedam
ad nihil ordinatur , vt cognirio conclulionis vltimx ; quasdam ad aliud vt caufaeius , vt cognitioprincipij ad conclufionem ;
quxdam ad
aliud
nihil tamen rclinquens , vt cantarc in primo gradu,& cirharizarc in fccundo;
quaedam aliquid rclinquens:harc propriiflimc vocatur hSdo. Haee igitur fcicntia , cixva. fit de pri-
mo entc,nuIIo modo cft
pra
a<^m naturalem
quia ordi-
voluntatis circa illud
fcd eam ad illud ordinari,non faciteam pra<5licam,ajm non ordincrur ad illum vt dirc£riua,
cns
:
cum ille aftus fit naturalis , ceAus & vniformis. Quod eriamprobatur alitcr:nulla fcicnria cft pra,
confideret operationem
vel operabiie,
,
inquantiinB opcrabik,hajc
:
non
eflet
quod
rabile,vel circa
quod
efle circa
pra£Hca- Ideo refpondeo,opeeft operatio,elIe
eft operatio,ficut efle
ad pra<^cam. Contra
amabile,eft
fanabiIe:hoc
ratio amabilis , ex aliquam relationem fecundura rationem in Deo , non poteft efle prima ratio in ipfb, fecundum quam omnia ad ipfum attfibuuntur, ergo nec fic confideratur hic. Refponfio idem
fufiicit
quo
:
dicit
:
argumentum poteft
dc Theologiacnon cnim poteft poni hk fubiedhira fub rationc nobiliori, quara ibi. Ideo refpondeo,qu6d fiib ratione boni fieri
potefttam hicquam abfbluta, fupct
quam
ibi confiderari,quaceftratio
fundatur ratio amabilis
:
fi-
cut medicHS confiderat corpus inquantum cali-
hoc
& frigidum,in quo fundatur fanabilitas & :
flifficit
obie
non
ad rationem
pra<5ticaE
non videtur elle
,
Nec
eft pra(3:ica.
phyficam
elle
ratio
d.
etiam
ifla
Meta-
fpeculatiuam fecundum Ariftote-
Ethic.cap. 8.
ordinatura ad alium
prium a<^m,
quare
,
valet ponere ideo
iera quia ponit fapientiam efle
bitum ex
vnde ex partc
:
,
nobiliflimum ha-
& per confequcns non
nec ad aliquid
,
nifi
ad pro-
& ita non ad praxim, fed ad (pecu-
vt ad finem , vt fcientia minus nobilis ad Metaphyficam ; quzdam autem vt in alia dirigat , vt Logica ; omnes tamen illac fimt fpeculatiux, quia
Jationcm tantum. vaIet,conftat
ratio , quamuis fit apparens , non enim quod omnis fcientia fit nobi-
non ordinantur
lior a<^ibus
potentiae motiua: tranlcuntibus in
nifi
ad fpeculationem.
Opera-
tio vero cognitiua fenfitiua aliquo modo fubcft imperio noftro ; puta Cic , vel fic imaginari; fic,
vel fic difponerc Cignitiofen'
oculum ad videndum:
&
fi
Hxc autem
extrinleca
& tamen re(pe<5hi talium a<5hjum po-
,
nitur fcientia pra<^ica
:
vnde patet quod ordo ,
cut ad finem,vcl ficut ad nobilius
non
,
cft
fito fenfibile pracfens
£tiuam in 2£bx miniis nobilis potentiac
neceflari6 fentitur nullo
impediente , non eft (cientia pra£rica de hoc. Operario vero appetitiua voluntaris circa finem vldnvim naturalem , vnicaeft vniformis fcilicet complacentia quxdam fimplex in illa ergo non indigemus fcientia dire
&
:
<Sbum
non
opus diredrione , vbi nnlla acCirca vero enria ad finem in a-iu naturali conuenit crrarc circa illa funt eft
,
eft
cidit difFormitas.
:
virtutes
& fcienria moralis
&
pra(5tica.
Scoti Oper, tom» I V.
In zQxl ve-
aftu,Iicct
:
voluntaic.
quod dirediua
nifi forte
Itcm
,
fit
moralem,
ordmari ad nobilim.
in aliquo
fit
confiderare
fi
d*
,
:
im-
quam
fit
virtutcs fint in
in alio peccat ratio
conftac
,
Ariftoteles ponit appctitum intelle<5tiuum
in nobis fi
fcd
minus nobili quam
intelledlus
qu6d
:
tfi
de ra-
m6 nullam poiiit Ariftoteles pra<5bcaro, nifi dire-
tione pra(fiic2
Non
ratione eint
fi-
hoc daretur,pra(fiica eflet docens quomodo eflet fic operandum : pro quanto autem non fubeft noftro imperio quando organo difpofcientia de
mAneni, »lin trMifiint.
dam autem tranfiens,
dum
pra(5rica.
m«d« fradi-
ficut in
;
naturalis
recliua in ipfa
fitiu» quo-
ita principaliter
Opcratio aurera motiua quardam cft fimpliciter immancns,vt faltare , equitarc ; quz
voluntatc.
tio eilentialitcr diftinguitur a fpeculatione.quan-
agcre:
Cognitio
pro quanto virtutcs moralcs tiufHUU itrf
,
liccrfonc non
,
virtiaot tm~ raUs,^ ftii* tiamortttii.
circa dire
praiSlicam,clIct infufficiens:qu«Elibetcnim opera-
fcientia enira pradbica fe habet ad
^UMiruplex.
moralis
cft
,
funt ibi
mt\a
?
te«^,& non re(3a:vnde
latioifllioquin diuifio fcientix in {peculatiuam
quod
?
&
ncutrum facit.Non fecundum,quia primum cns fub ntionc , qua tale, non eft opcrabilc. Contra fic Theologia fuper-
natura j fed
nofire
agitur finc
reikh.
(5rica,nifi
vltimum, velnon
tUnesfuh-
non
ibi
pradica.
ttim ad illud
funt imferio
quia
:
natur ad
Ad
,
re
De quofuse
mnm.
& re
morales non
fcd potius in vo-
,
Scientia pradica rcfpicit opcrationcm
opcrabilequk
re
Circ»
quar funt ad fincm conuenit erra- *dfin*mfmm
illa
multis circunftanriis adusjcrgo ibi requiritur di-
funt principalitcr in appctira luntate.
drca finem,
th fupcmaturali voluntatis tara
quam circa
qua contingit crrarc,praxis cft,
§luintitm : virtuces
altis.
Ope-
:
545
autcm
6. Ettiic. illa
capite i.
potentia
fit
nobilior a
& & 3.
nobilior ;
,
i.
Rhetor.u.
a<5his eius erit
& ita adus intclle<5his
ordinabitur ad illum:& illacft praxis,vtpra:habi-
tum efl,ergo,&c.Ncc valet probatio de fapientia: Dt licet enim verc fit nobilifumus habitus tamen ;
Z
z
z
adus
h»c Stot.
:
:
Lib.
544
&
ita nonabhabitu, ^idus voluntatis naturalis , potcil e(Te nobilior aftu intelledus ab habitu , fi
voUmtas llt nobilior mtelle
Exemplum
adus
fcribcndi
vffijs cft
,
:
fi efl:
naturalis Sc vnifor-
vifio eft nobiiior
qui cft ab habitu in
nobilior potentia motiua
:
adas, quam
manu
,
quia
& ramen
hoc
omni
dato quod habuus fcribendi ellet nobilior habitu:quia in potcntia vifiuanuUus cft ha-
bitus.
Contra:qaarc ex amore naturali, id eft,ex
Cflet
,
puris naturalibus, cito
non
,
Metaph.
^i,.
I.
& tattien libero frequcnter eli-
poteft in voluntatc generari habitus a-
Htio autcm poteft efTe circa obie<3:um illam abfblutam rationem eius,ficut
rccundum
,
& intellecSlus.
quomodo Deus inquantiim Dcus , vcj inquantum bonus, vel fecundum aliam rationcm abfolutam,potcft ede obie(5tum fcientis pra(fticaej Sic patet
&
ergo fcientia pra(£tica fpeculatiua non diftinguuntur penes obie(ftum;quia nuUum eft intcUir
quod non poffit
gibile,circa
nem
abfolutam eius,
ita
efle
fecundum
ratio-
opcratio voluntacis ficut
vultqu6d maquam a matcria,&: hoc loquendo dc finc eflentiali quem fcientia ex fc leCpicit, non accidentali quem fciens fibi prasfigit, operatiointelle(ftus. Richar.i.q.4.
gis diftinguatur a fine
,
,
moris naturalis , ficut in mtelledu ex intelledionibus naturalibus indeterminatior cnim eft vo-
quod probatunquia de quantumcunque operabili
quam intelledus faltem rcfpedhi principiorum, quorum tamen fuqt habitus. Refponfio
bium de fcientia Dei:quarc non cft hoc alibi patet.
luntas
,
,
quod Ci habitus gencrci:ur,hoc cft cx foecunditatc adus non autem proptcr ncccflitatem aAus ; ita quod inter potentiam & habitum actus medict, non autera habitus inter potentiam & adtum ex nccellitate. Ariftoteles auce no poneret forte habi-
poteft efle fcicntia fpeculaciua. Sed hic reftat dupra(5tica:&:
dc
:
i^NNOTAT. UAVRITlI, SEquitur feptima qusftib de fine Metaphyficar, in
fum,nifi vt requiratur propter a(Sbum caufandum.
qua commnniter non
affignatur corre(5tio,
licet in aliquibus illa litera, infra
SCHOLIVM CiKCA folutionem ad dere-^cjuare
Tiui
:
tertiuni dijjicile eji ojten-
Dens quatenn» ho-
,& fecHndum cjitamcumque altam
folutam,potefi
ejfe
rationem ab-
obieEium fcientia praBicd. Di-
cendum tomen hanc effe fpeculatiuam, omnibtu
yirifiotele ; htc in prooemio
<juia,
vt ait
necejfariii exi-
ftentthtu,inuenta efi,non autem vt operemur operationes nobis necejfarias
fcire
:
,
&
fic eitts finis efi purum
eam o-
Thcologta autem inuenta efi,vf iuxta
peremur. .Quod hic ait in fine, praElicam,& fpe-
culatiuam non dtJlingui obieSlo;inteluge,materiali, veiremoto,quia in q./^.prolog.^. Aliter dicitur,»». I
o.tenet praEticam dici
ah
obieElo.
Vide eum
ibi,
de fctentta praSlica fatis fuse difputantem ifed ^Utt/fto magii molelia efi , e^uam vttli4, vt notaui ihi vlt.fchol. Vide Anton. Andream h]c q. \\.
& fingularis.
na
Aduenctamen quod hscquaeftio
hac fcientia nonfit praEttca,ficut Theo-
logia,ejuia (vt hic dicit in fine)
^v.Contra^c^ua-
reex amore naturali, &c. vfque ibi Ad primum argumentum,3cc. ponatur £jfrr^,litera tamen bo-
II.
in aliquibus
fequitur quaeftionem fequencem de comparacione
&
Ipeculatiuae
pra6ticx,& ex
paad finem quaeftio-
litera Do(5toris,
tet qu6d fic deberet ordinari ibi
Ad argumentum
alij
de obic<5to fcientiac pra(flicsB habent Ad argumentum, 6^ ad argumenta,&c fubditur prima: qusftioni il-
lu(i
enim argumentum
nis.
&:c. vbi aliqui libri
,
eft in
Alij dicunt quod nuUa voluntas
quzftione lila ibi ,
& fequitur, c^uod,
obiedum fpeculatiua',Scc. vnde manifeftum eft, vel qu6d illa refponfio deberet poni ad finem fcqucntis, vel quod illa dcberet pra*ccdere ifta,ad hoc facitordo tcxt. Philofophi fuper quem mouentur,vt patet;quia tamcn communitcr ordo qua^ftionis cft talis , non mutauimus ipfum.
probatur,eiuia
&
Adfinemhuius quxftionis nota folutionem
expofitioium DoEioris in textum hutus ejuafiionis.
dubij:quod dimittit infblutum,quia crat Thcolo» gicum, ide6 dicitde hoc alibi. Quxrcin prologo
Ad primum argumentum quasftionis dicendum,qu6d hic eft vt boni fiamus fpcculando. Ad iecundum dicendum,qu6d hic ordinat
alias,vt fi-
nis ordinat entia ad fincmjnon vt fcientia diredbfiia.
Ad tercium dicendum qu6d non cft
non
propter fecundas rationcs improbacas
,
propterillam de naturalitate amoris
non
,
fimile,
circa
,
Ccd
quam
lUa tamen ratio eft dcbiUs, argumentum deamore naturali fiiLibertas enim eft rcfpe<Sku aftus ex puris naeft diffbrmitas.
fJcut pacet per
prk.
de fcicntia Dei eftproblcma fatis autem non ponatur pra(fHca , hoc
q. de praxi, vbi
intricatiun
ideo
eft,
:
fi
quia potentia pra(5ticans non eft regulanon poteft caderc vniformis ,
&
bilis aliundc, fed
errorin eiusopcrationem. Igitur idem iudicium eft
de ipfa
ficut
de voIunt.-ite namraH
quitur Do(5tor in
,
de qua lo-
litcra.
Sententia Do(5toris clara cft hic , fcd vidcatur profundius in prolog. vbi fupra.
curahbus, vt ciiciaturcum circumftantiis debitis, vel fincfcilicet fiiper omnia, vel propter aliud,licct
iftcE
circunftantias
non ponantamorem in
Similiter
fiipernaturali.
eflc
vnde probatur illudde
diredione. Philofophus nu.i.huius dicit, tex.c.5. : non dicit dirigere in opere. Adquartumdiccndum,qu6d modus tradandi eft
finis praEHc£ efi optu
vnus,
& finis vnus quanturacunque (ubie(9«m
Ad argumentum de obiei^o fcienriac prafticacjdiccndum, quod noneftobic(fhimeius ,
QYMSTIQ
VIII.
fit
commurte.
opus noftrum
&
Maximfe vero principalis fcientiarurn, ex ttx. pni. magis principaliter fubferuientc eft, qux cognofcic cuius caufa func agenda fingula.
fed dirc6tiuum per ipfam:ncc ob-
Vtritfn fpeculatiuajit mbiliorpraffica
rel="nofollow">
cAp.i,^ A-Poft.e»p y./tfx.i} D.Th.i.Afef./*5 i. Ant.Andi.ibid.q. 1 1. ¥Undi.ij.6.»rt i Fonf. cttf.t.Suu,
Ati{i.hic
.
ie<Stum eius eft opcrabilc
,
fcd qu^libct conditio
difp.i.f*ii.i.Huiz.di/p.i.f*ii.f.
VidoScot.5.4
Prol.cit.
abfoluta poteft effe ratio obicdli fcienria: pradH-
cacjfccundum noftra,quac
quam conditionem poteft opcratio
non cft fpcculatio,eIIc circa illud : vo-
Q
V6d pradtica nobilior:quia finis eius eft bonum edcjfinis fpeculatiuae vcrpm fcire fed primum :
Qu^ftio IX.
.rlq£j
primum cfl: melius Ceamio. Item,{cicnria duilis,
&
in Ethic.fcH ordinans cft mclius.
commtmitcr ad fcicntiam fa
qu^d
Dicitur
545
tandam , nifi quotirc op}m'ones varias quas rcdtat , quatrc in prolog. in materia de praxi omnia in hoc proapud ifhim,& antiquos dodorcs ,
praxis diciiur
&
alios cxpofitores anriVidc Albcnum , quos4uc,& QuzfUonifbs.
logo.
ratio.
qu6d nuda voluntas non
Ali/ dicunt
6c probatur
fic
obic^
ab
dicitur
qu^ fpeculatiua eft nobilior:
praxis-.ctiam dicunt
:
Primutn iuiquc cxiftimamus fapicntem
quia obicdhun fpccu-
latiuac,quod cftquiditas rei
,
obicdo rcrum
nobilius
cft
prafticat,quod cft opus noftrum:quiditatcs
intcllcAorum funt nobiliorcs.
hoc
Alij diccrcnt ad
,
qu6d Deus fub
opcrabilis, idcft, ^mabilis
,
Exttx.fr$L
omnia maximc fcirc, vt concingic, accipimus cnim non fmgularem fdcntiam corum habcntcm.
'ratione
Q^V
cftmclius (cipfo cog-
iE S
T
O
I
IX.
nolcibili. Alitcr probatur a finc:quia finis pra
CK cft
vfus gratia
:
fpeculatiuat gratia fpcculandi
rtrttm ad Metdphjftcam Jpeaat cognofcere
vcrum:fed fccundus nobilior cft primo. lo. Ethic cap.io. illud cnim cft nobilius , pcr quod conuc-
nimus cum
Aionem
nobiliflimis
:
icd hoc
cft
vcritatts,qua conucniraus
enim faciunt
pcr intcUc-
aim Diis,non
hvA.bu CMf.x.^
duL
lib.i i.d* eu*Tfientft>nul.ctrt»m.feS.6.
nius Andr. hicq^. Fonf. I.
QVod
ria,fequitur
.
$.
Ai,
quafi. nu. i
tJe
efuod
ejuo tjuid-
om-
quapra^icaefi.nobiliorefi
in nulla alia fdcncrgo quiditates funt notaj, qu&d in ifla. Itcm,cognitio in vniuerindifali tantum, eft imperfc^a, auia confufa fHn(5b;crgo fi fapicns cognofcerct tantiim in vni-
&
7u fpeculatiua,& Philofophus ideo pofuit fpeomla-
ucrfili,effctimperfe
tiuam nobiliJftmam,i]uiA negauit voliffttatemcirca finem habere praxim y fed motionem natMralem,vt docet Scot. «jtufi.^.prolog. num.14. in cjuo erratfit, ideo difcordandum efi ab eo : Ita habet Doiior ibtdemad 4. mtm. 41. vbi explicat fcitntiam, qua efi gratia a£hu nobilioris fuo aSlu , ex hoc nobtlio-
eft
&
rem
effe
qua ratione fenfititu hominis
,
nobtliorefi
fenfitiua bruti\ fecus efi fi fit gratta a£luuminfe-
riorumfuit
&
,
quia refpeEiu
ex pradiBo
fic pofuit Phiiofophus
oRuum
extemorMfn
praliicam,
vel appetttus;
,
errore Philofophus pofutt feltcitatem
in fpeculatione 10. £thic.cap lo.vel
a fpeculati^nt
pcrfcde^qnod
&
potcnriis:fcd ita videtur de habiribus ordinaris eft in potenriis , quod potcniia fuperior poteft omnem illam rationemcomptehendere,quam in-
cognofcct ; ergo fimiliter habitus fuperior omnia, quat cognofcuntur in habitibus inferioribus : fcd inferiores habitus cognofcunt in panifupcriores. Contra, in primo diciculari;ergo turqu6d fapicns eft cognofcens omnia , vt con-
fcrior
&
quod non oportct
ringit;& exponitur
in fingula-
ri,fed vniuerfali. Item,fi fic,runc ali« fcicntiae fu-
pcrfluunt,
SCHOLIVM
An-
Andreamde hacmateria htcq. iz. (fr expofitionem 'DoHoris in texmm huius qitafiiorns,
alij
contra Ariflotclcm in hoc primo. Itcm,fimile
tmn excludit aSus voluntatis , vt innuit doElor ex jittgufi.q.^.prol.^.§luinta via,nttm.x6 .Fide
efi:
&
fi
,
nulla alia fcienria
.
confidcrarionem de ipfo cjuod tjuid
voluntatem fubie^um virtutum moraltum j .i. 4 j
^ 7. Amo-
c»p.xJj i.fia.i. 6"/<^.
ficjin fcxto, text.c. i
facit
appetttur.vhi innuit hanc ejfe nohilicremfi ponamus
tenet ipfe
i\nd.
Suar. diff.i.Jea.i.. MeuiilTc i.Uet.q.$.
Resolvtio D0£ioris,nobUiorem ejfe fpicuUtiMam,qu4m prdBicam,fi htc tanttmjtt circa aQw
^id jitfTheologia
Auctr.& D.Thom.yi«-
^
Ad argumcnta in contrarium.
SCHOLIVM
i.TtJler.c^p.ii.
?
hii fuftr Btetium de Trinit. in qu*jk ftr t»4em Itc», d* iiuifioue fciefUi»rMm,art.^ jui 6. Aner.x. fhyfetmm, xi.(^ 4. Mct. comment.9. iEgid. I . Uet.q.xx. Miran-
ncc aliqua aguntcomrau-
(Icut nos,
nianobifcum.
omnes quiditates
I.
ton.
Sententia
tenens
ad Metaphyficam fpeBare
cognofcere ejtutmltbet quiditatem
Ad primum dico quod ni fimus
non
fimplicitcr
,
fcientia ifta,cft vt
(cd
fecimdum
bo-
virtutcs,
id cft,moderari in partc fenfiriua,fi ponitur
qu6d
fubiedum vinutis:& illud non cft ^num fimplicitcr quia fecundiim Philofbphum ordinatur fit
,
non tamen acci-
dentia tiuidttatis,& poniturfundatmntum vtriuftjuepartii
,
ejuod clarius vtdere potes
apud Anton,
tA^ndream hic 5.9. fitse contra hanc dtfputat , foluit argumenta pro ea adduSa n.x.
&
:
bonum noflrum fcilicet
ad maius
vt fpcculcmur
fubftanrias feparatas,
&quietcmurin
ne earum
fpeculario cft
:
illa
autem
num nofh:um,quiaeft
lelicitas,
Refpondetur communiter quod Metaphyfico
fpeculatio-
perrinet cognofcercquamlibct qniditatcm,fcam-
fummum bofccundum Philo-
dum quod quiditas,& fccunduw quod hacc non tamcn fccundiim omnem rationcm cuiufcumque
fbphum
:
10. Ethicxap.io. Ad aliud ciuilis ordinat quis audiat ifbm, non iflam ; vnde aliud cft ordinarc vfum alicuius , quis debet intcnigerc
cognirioncdiffinirionc,tempore,& moru,
«cccerc:aliud
titate;crgo potcft confidcrari abfque illis:fcd
&
&
ordinarc ipfam fcientiam in fc. Vnde excrcirium ordinat ciuilis : 8c ordinans cft mclius:vcrum cft in aliquo fenfu. cft
ANNOTATIONES MAVKITII.
acddcnris huicquiditari.
Primum fic
lariux
& pradica:
Scoti
qua Oper. tom. IF. ,
in
fpecn
nihil occurritno no-
;
hxc
quiditas eft prior
& quanon
quia confidcrat mobilia ncc Mathematica ; quia confidcrat quanta ; ereo illud confidcratur i. Metaphyfica. Item , fi hsc in fcicntia naturali
quiditas
non per
:
;
Mcuphyfico,
fc confidcratur a
nmc
fequiturquod illa fubaltcmata Mctaphyficx , quia
tunc ab aliquo alio:& fdenria eflct
SEquitur odaua qu2ft.de comparatione
oftcnditur
confidcrat de parriculari quiditate
Z
:
&
Mctaphy-
Similitcr fcqui-
^ca dc quidiutc in comrauni. 2
3
tur
rel="nofollow">
Lib.
546
& fuperius
tur qu6
non
A.
ad eandem
pcrtincant, cuius oppofitum vide-
tur in aiiisadem
E X T R.
Metaph,
I.
enim confiderat numerum &
bi-
quid
quia
:
eft
cns per accidois non habet
;
omnc tale
vel eft genus
fHnguirur contra omnia deccm.
Jtem frima cogmtione de aliquo cognofcitur il^ lud quodprimofibi imfl.quia illud eflomninoprimo oflenfibile : alia omnia demonftrahilia per illud,
<J.jccx.com.4.
primo
ejfentialia at%a,fed c^uod
inefl vnicuiejue, efl
quiditas fua propria:qutt exprimitur per diffinitio-
nem propriam j ergo ad Metaphyficum cuius efl prima cognitio dealiquo, peftinet iltud confiderare ,
de tllo. Maior patet:quia cognitio oflenftbilufer anofi tBprima de A. liud de Prohatio minoris,
A
licet ens ftt
primurn quod
frimo ineU homini
inefl hornini
non tamen
:
tum quia oflenfihile
:
efl
,
licet
non demonflrabile per diflinitionem hominis ,fed hominem ejfe animal rationale per nihil oFtenfihile efi
P^nde hoc quArere nihil
:
efl
quArere,ex j. Me~
vel in gene-
,
re,fed ens per accidens noneft in genere:quia di-
narium.&c.-.
ficut paJftones,vel etiam oflenfibilia,ficut pritdicata
Htc
Genera in hbro
refpondetur quodlicet corpus mohile fit ens
per accidensmon tamen corpus fecundum quod nfoquia vna ratio formalis facit
hile:
vnum
bite (^ vnius fcientit. Alifer dicttur,qupd Thilofophus in 6. negat fcientiam de enteper accidens, qmd non hahtt caufam determinatam, quod efl in
pauciorihus;nonfic hic. Contra:vna cognitio efl v-
nius cegHofcibilis ,fed non magis vnum efl corpus fecunditm quod mehile , quam corpus mobile aut :
ehim pracise intelligo corpus,aut priicise mobile intelligendo corpus fecundum
& terttum
que
erit
quod mohtle,aut vtrun-^
propefitum.
Itcm Philofophus
dicit in Elenchis
eft accidens:Co^/;o/rw
Corifcum,&
quod
hic
ille eflvenies,
taph. tex.com.69. cuius non eflalia caufa,vt homo
ergo cognofcts vententem
cognolcis venientiam , qua; eft in Corifco,& accidens &tamen ignoras fubieftiun eius. Sic ex
A conuenit "Sprimo
non
B
efl
nulli
alij
;
nulli alij conuenit , quod primo conueniret homini,
,
igitur fi ens
conueniretperfe.
?nodo per fe tantitm
Fhdeficut in fecundo wefl vni , fic in primo
vnum
modo,quqd non potefl ejfe nifi proprium quid. Confra illam ratiohem\ergo hoc
:
Homo eft )\ovao,effet
frius pnncipium quam ioc.-Ens ofiendit fecundam
,
eft
ens;quia prima
non econtra , principium hahet
pflendere conclufiones.
Tamen htc dicitur quodpri-
ifta
mobile
Dicitur quod nifi
tiones yniuerfales,& fic fuperior diflrihutus inclu-
Ad hanc igitur ratio-
dit inferiorem,n0if econtra.
vem dictndu7n;quod prima cognitio vel efl vniuerfalu,v4 particularis. Prima vmuerfalis cognofcit illud
quod primoinefl fibi tn vntHerfali:prima vero , quod primo ftbi inefl in particulari;
partiiularts
J\^etaphyfica non
efl prima fcientia particularis
de
homine,fim de homine in particulari,fed prima vniuerfalts de ipfo inquantitm ens , vel fuhflantia:
& fic cognofctt quod prtmo
fibi inefl in vniuerfali,
tur,
fe
cognofcit
:
prius.
cft
dcclaratur
accidentibus
,
&
fic
:
Hxc quiditas
accidentia per (e refpediu
eius, priora accidentibus per accidens
fecundum quod
prior
:
licetergo
haec quiditas,& quantuni ad per
formaliter intelledta
vel huiufinodi
fiib
aliis
nofcit per te corpus
,
aUam
cft pofterior feipfa intelleda fine
illis.
:
&
dum quod quid
:
fi
tunc cognofcit inquantura mobile : vero cognofcit mobile inquantiim quidj
tunc (equirur quod idem fub eadem rarione for, confideratur per fe a diuerfis fcicntiis:quia eadem rariocognitionis eft,qua comali cognitum
gnofcitur cqrpns inquantum mobilc , & raobilc inquantum mobile qnia mobilitas eft ratio cog,
noicendi formalis in naturali
&
,
tapkyfica. Tertio fic arguitur
fimiliter in
Si
:
tur in Phyfica mobile inqiiantum bile
inquantiim mobiie
eadem
non
Me-
confidera-
mobiIe,& mo-
confideratur in
ratio erit formalis in
alia
duabus
Dicitur quod non eft eiufdem fcicntiae confiderareraobile inquantum tale,& corpus inquan-
tym mobiIc:quia
dicunt
mobiii.
,
tantum in vniuerfaU, fed etiam in particulaA d aUud , aliae fcientiae confiderant quidita> tcs fccundum accidentia fibi. Contra pofitionem fcquitur quod aliae fcientix non confiderant nec quiditatcm,nec hanc in (c , fed tantumfecundum jion
ri.
Sed illudnon
,
& per
fe incft
valet, licet
:
retur per
m
.
Eadem enim
fe.
f
quod non eft fimile,quia
ratio mobilitatis accidit corpori
Per hoc
quia
dum omnem radonem cognofcibilitatis led Cecundum omncm rationem quiditatis cognofcit,
ratio
,
jin eadenf '^''o ^p.
formn-
""'«'W
Jctentiu cott» /j^^^^f^,
&
tunc reeadem elfentialiter alij duco argumentura , fictit prius. Similiter ex quo diuerfae fciaitis habent diuerfas rationes formales , non poteft efte vna ratio fonmalis pcr fc conab alia. Item , ad vnitatem fiderata ab vna accidit vni,eft
:
&
fcientiae requiritur vnitas rationis formalis
tem primae non tantiim :
admaterialia,
quorum
,
fal-
in fe,fed vt comparatuy
eft ratio firilicet
quod non
&
qu6d omnes
diuerfimode comparetur ad illa fecundum fe per accidcns : licet diuerfimodc fortc fecun-
^'^ 'vnttatf
fcientix a Mctaphyfiea,cflent dc cnte per ac-
dum diuerfos modos per fe. Vnde ad eundem per-
-^"'^^^y^^,-..
accidentia fibi:cum ergo quiditas
alia:
fecundum quod mobile:auc mobile fecun-
non variata quae
hoc eft
ad primum : fapiens cognofcit omnia,non (ccun-
bus
& fic do
fic
,
aHquo accidente per
pertinet ad fcientiam
accidente,
Item,Naturalis cog-
in infinitum.
crgo-illa eadeni fcientia cognofcit
,
accidens
aut tunc cognofcit mobili-
bene dicat ifta refponfio quod illa ratio habet diuerfas comparationes ad coenita fub ea tamen non vitat quin •• r i.-ii r r1 duabus lcientus coniweeadem ratio formalis
feaccidentia eius, pertineat ad Metaphyficara;in-
quantum tamen mobihs,
,
& tunc qua^ro de illo
fcientiis.
efl
rationes cognofcen-
illas
tatem inquantum quid ; Tunc propofitumjfi non inquantum quidjergo non per fe,& runc per ac^
ponfum
Secundum
& tamen ignorat corpus.
accidunt,non cognofcuntuc,
Contra:fi mobilitatem quia cognofcitur cor-
pus per
fcientiajergo
«
ifta cui
,
:
vt ens efterjs. Contra,faltem cognitio particularis de hamine oflendit hanc,tm eft cas. hoc ref^
Ad
quod
qu6d Phyficus cognofcit
,
per accidens ramen
cidens
communibus fiunt propofi-,
{iant ergo firoul
di,quibus cognofcuu.tur illa alia,per fe cognofcun-
oranibus
tur,(^uod de conceptihus
fimul ftant
illud accidens
xum
omnibus incomplexis. Ideo oflenditur per ^uodlihet , non autem demonflratur. Aliter dici-
,
:
parte
mum principium complexnm includitur in omnibus conceptibus complexis ,ficutprimumincompUin
EXTRA.
cognofci-
eflhomo,^. Afet.cap.de perfctex.com.i]. tum,cjuia fi
%
quid
fijbieiSto
, fit
ens per accidens
,
cum
fcquitur
accidcnti-
cidenSjfcd de illo non eft fcientia 6.huius,tcx.com.
tinct confiderarc rifibile
4, Et probatio, quia ncccfre cft pr «cognofcere dc
hominem inquantum
inquantum
rifibilc
:
rifibile
,
&
quia cadem ra-
,^,
fernmlu
eki*ili.
:
QucEftio IX.
.f tio fortnalis vtrinque
& eodcm (ecundum pcr fc
:
vtriqiie coparatur, licct
6
non eodem modo pes
fe:
tunc ficut arguitur infcrius,ibi,Aof concedunt, nihil videtur remanerc cognofcendum aliis fcietiis. Reipoufio licet nullum accidcns pcr accidens :
dicatur de ente
quia etn ponirur in diffinitionc
,
non in
cuiuflibet,
lua
commumtate,fcd vt inclu-
ditur in aliquo inferiori
tione habere tres ideo dus peninet ad pcr ic.
(bli
ficut figura in diffini-
:
non omni
Tamcn
&
:
lincsc cft
illc
mo-
ahquod
accidens per accidcns vt vifualitas , qus tameft non tantum eniis,fed ctiam alicuius fubie«fti infc:
rioris, vt coloris
,
vel lucis, eft per (c
,
ergo
licct
Metaphyficus confidcret cns, colorem, lucem in-
dum conclufioncs.
addit fuper fubie
fibilis
:
tum
cft fcientia
quia
de linea inquantum
fi
mcdium non fumptum dc
aliquod
ex formali
;
materiali;ergo
ergo oportet cognofcere formale le-
cundum fe.quanttim ad mcdium quod A\im
fe ineft. Similitcr
fcicntia
fi
de
fibi
infinitis eftct
(ccun-
quilibct
fua ratio formalis poflit accidcntaliter
accidcre infinitis
,
quia vna ratio vttoque modo.
?|f
^
'»«•'•
'"*•
qu6d fu-
,
:
&
:
mcam pofitionem
addit cflentiale aliquid,
puta hanc quiditaiem fupcr quiditatcm , raagis fequitur fubaltematio per iUos, quam pcr
mc
fi
Hoc
vifualis,
aliquid dcmonftrabitur de linea pct
,
ita,qu6d
cft
:
Itcm,
:
aliquando acci- '*^*»*-
nunc
balrcmata tantum addit fupraaltcrius fubicdbim, acddentalcm dilFcrcnriam ita cft communiter in omnibus fcientiis , qu6d magis fubaltcmatx addunt diflerentiam accidentalcm,quara eflentialcm. Vndc omnis fubaltemata duabus fubaltcrnatur , fccundum duo , qux in eius fubicdlo inr cluduntur vt patetde Mufica refpc
quia argiiitur vt prius, ita videtur cognofccrc lincam cire vifualem ; ficut lineam inquantum \i-
:
;
in oranibus fcicntiis difcurrcnri patet
Bc per
:
numerum
ficut binari-us fuper
quantum vifibilia , fiue vifualia non tamen Uneam inquantum vifualis & dc hoc cft pcrfpe£tiua. Contra haccpofitio videtur vocalis tum :
547 Aiiquando autem fubie£him CMdkiantt
conctdunt fine argumento
:
^
tunc
fbla hsec confidcrct quiditates
tfuia
vt patet EXTR.A.
fupra, cuiperfe inefi alnjua pajfio, illudfub ratio-
ne dr
a Afetaphj/fico, quiconjideA inquantum A ; ergo incptantttm perfeA, fequitur quod
eiui confiderahitur
rat pajfionem
omnem i» fe
cjH odltbet
nuUa omnino Jitpajfio, nec prima,nec pofierior,qu€ alicui fubieElo per fe inefi
,
quin Metaphyficiu co-
gnofcat iUud fubie£lum fub ratione
iliitu pajftonit
j
tgitur non rejiant alicjua cognofcenda aliii, nift ac-
Notandum vtro quod ad illHd fupcritts diShtm
EXTRA,
,
fcilicet
quod ad vnitatem fcicntix requirinir vni-
tas rationis farmalis^/tc^^fVwr faltem aliter p0jftto Jihi contradtceret
:
qma
prims
t^nia
:
alia efi ratio
D* 'vntMeea- formalii entif, wquantitm ens, df hominis inquanti«nt tntis titm homo : tamen inter omnes rationes formales, aicetur lib.i. ratio entii efi prima vna. Contra : /equiuocatio
&
"
enfis.
Aliter refpondeo, <juod ratto hominis non
fimpliciter alia a ratione enti4:quia
efi
ipfum includit.
: qua nulti per fe infunt : fi tamen altqua funt talia , maxime citm ponat ad fecundum modum per fe pertinere quatuormodos Propr^JecundUnfPorphyrium. Saltem nuUum efi
ctdentia per accidens
acctdens per accidens refpeEtu entis, vt conredunt:
quta
diffinit quodlibet
inferiwy igitur ens cognofce-
retur hicfub ratione cuiujlibet accidentis omnino
nulla pajfio remanet conjideranda aliis
Ad argumentum opinionis dico ,qu6d quidi-
iftn »mnis qniditat frier ejl
tmni aeei-
dtnte.
tas'quaclibet
non
eft prior
omni quantitate
,
fed
tantum quiditas fubfbmtia: , fed quantitatis non. Arguitur contra
motu
fic
:
quiditas ignis eft prior
om-
non confidcramr nec anaturali, ncc a Meraphyfico. Dico, quod mobiHtas non eft rario fbrmah's fubiedi quod confidcratur ni
j
ergo, vt Hc,
Cuius probatio eftquiafubie<Shim fecundum rarionem fubicdri prius eft naMehilitiunon turaUter paflione tunc pafHo non cft ratio fbrefi ratio for' malufubieSi malis confiderandi ipfum , ex quo eft pofterius mobilitas autcm cft paflio naturalis in naturaU in fcienria naturali
:
:
(cientia.
ignis
cum illo quod
appropriat, quicquid fitiUud, vt fit proprium fubiednm motus, confidcratur in fcicnria natura!i : iUud autcm,qu6d appropriat ipfum,vt fit fubie<^m motus, non cft motus quia prius naturalitcr habcr rarionem iUam , quam fit fubici^m rootus. Contra Philofophus dicitqu6dconfiderat mobiUa, inquantum mobiUa. Dico, quod hoc dicit,quia non habet notam iftam rarionem quam habet , vt cft fubie<5tum motus , fed virms mom tanquam magis noto. Vel cUco, quod confidcrat mobilia inquantum mobilia, fecundum quod inquantum , ibi dicit conuerribilitatem paflionis :
:
fhjfjlcut eon-
fidn/umobilia vt tali», txfonitur.
:
vtdetur, altqttod acctdensper accidens taphyjica
efi
imo nec vt ergo Aie-
;
omnis fcientta.
fliac
per
fc,
ddente quia nifi :
aUx
fcientia:
& immediate fine aliquo ac-
fic
,
nmc non
cflet
confidcrant fiibiec^
prima
fiib
:
fcd jm^urdtn'
accidenta-
ergo non confiderant per fc primas pafliones fed femper confiderans pofteriores pracfiipponit primam efle; ergo nuUa fcientia confidcrans , demonftrat primam paflionem ineflc; fed pracfupponit ipfam demonfkari in alia: libus rarionibus
;
:
prindpium pofterior
:
demonfhamr primapaflio
in inferiori fcientia,vbi
fcd
hzc
eft
;
eft
demonfbatur
conditio fcicnrix fubaltcr-
nanris,& fiibaltematac
:
ergo omncs
fcicntiac aliz
fubaltematac funt Metaphyficx:(ed fecundum po-
firionem
meam,
fi
hasc quiditas cfTet per fe fubic«
(Shim naturalisjcum habcat per fc propriam,iflam poflct
demonfharc
SCHOLIVM E%
ir.
difcurfu difputationif in hac quafiione ,
&
argumentorumfolutione,fatispatet,etfi DoHor dim
non refoluat , eum vetie Afetaphyjicam non agerede quiditatibtts rerum in fpecie , fedtnvni-
cft
uerfali,hoc efi,in rationeentis,iuxta loca eius cita-
conditio vna fubaltcrnatz fcienriac cft, qu6d fubioflum fuura fit fub fubicdo fubalternantis ; alia cft
qu6d
Ccit,(]uia,
vbi fuperior Ccit,propter cjuid,
Sc a fupcriori accipit fua principia
,
ad proban-
°
:
quiditari
cum
fubiedo , &c. Ad aliud dico, qu6d neccfle ipfbs conccdere fubalternationem. Probario ;
""^'^^
Sola hiEc demonfkat primam paflionem de omnibus quiditatibus quia prima paflio incft
fed conclufio vbi
Dico ergo, quod quidiras
»
Cr ita , vt dicttnt , non caret pajftontbtu : vt confideratur a JHetaphyfico , verum vtiqtte erit, fed
relle
t* q.i .fchol.^.& fuadetur ex authorttate,& ratto-
ne ad oppofitum
nu.i.& habet Dotlor exprefse in quem mota efi quefiio.Fide
expofitione texttu,circa
uinton. Andream hic q.9.
Zz
4
Ad
titu fuhalter-
nari
Meta-
P^fi^*'
*
:::
Lib.
548
Metaph.
I.
Ad
priraum principalc fcilicet tcxtum Ariftointelligit quod nulla alia , qiiod folum fcientia conndcrct cns , fiuc quid , in communi dico
^clis
hic.
jiifi
Ad aliud dicendum, qu6d
Ariftotelcs
i.
Pofteriorum,t.c.}9. vbi comparat dcmonftrationem vniucrfalem particulari, dicit in epilogo
quod dcmonftratio
vniuerfalis facit
magis
(circ,
quam particularis. Hoc noneft ad propofitum. tate propojitponii primAopinioniiy non tamen de co-
gnitione particularis
,
vt pracisi accipitur confra
fognitionem vniu&falis.
Idco alitcr dicitur qu6d licct melius eft cognoprout particulare includic ,
quam
,
tantum
in vniucriali
vbi particularc nonincludit vniuerfalc
,
,
ejfe, efi
vltra, nohiliora funt.
Alia rcfponfio, licet aliqua cognitio particula-
tamen co-
gnitio vniuerfalis de propofito cognofcibili ,
particularis de fuo cognofcibili lalc cognofcitur
quam Ad
cft
,
fecimdum proportionem quam cognitio
ccrcior
,
:
inquantum
quiaplus vniucrcognofcibile,
eft
&
&
&
fecundiimnotabilcfupracxponendo Doftoquod loquitur non de vniucrfalitatc prxdicationis, vcl communitatis, fed prxcifionis, vel abftra(5tionis qux verba poftunt ponderari, qaia
rem
:
Latinorum
CQmmunim ohieBum,
fotens fl-um
,
& per fupenora
,
& quodlihetfub
& ^uilihet
:
idem
efi :
fufceptimm colorts,
non taiken ft
color inforpiat.
quia contingit fcire in vniuerfali
Cr noinpar-
uerfalis
tiffffari.
riura.
hopnoncontingeret
:
eftet rcpracfentatiuus
,
non cogno-
eiufciem eft confiderare genus
hoc
tia,
hic
eft
:
,
Probatur,
& ignorarc in
fi
habitus vni-
illorum particula-
Ad aUud pro contraria
quod eft falfa
opinione , quod fpecicm ; dico
&
licct in aliquibus cft
eadera fcien-
quia habent eandem rationem
,
:
fed
& alibi, vbi non eft eadem ratio, non eft hoc
ycrum. fcicntiac,
Vel dico fjmplicitcr , quod funt diucrfae non tamcn difparatx, fed ordinatae. Vel
dici poteft
,
quod fcientia de
habcrct multas paflioncs
,
binario
, fi
tradcrctur
binarius
panim
ii^
& partim in alia.
Arithmetica,
&
Grxcorum
&
vt multi Sophiftx moderni faciunt,
,
phi,
qukm fubtiHs
indaginis
In principio fblutionis tiont de aliquo
vel fpcculatiui offi-
ibi
Itemprima cogniSecundum declafed Htcra fatis bona
&c. vfquc
,
ratur Scc. aflignati)r ide6,
cft,
,
ccnfetur.
ibi
Extra
:
:
:
&c.
Htc refpondetur , &c. vfque Item Phtlofophus dicit, &c. ponitur Extra» infraibi •.Jtem ad vnitatem fcienti
:
:
.4d argumentumopinionis,S>cc.iSi\^3X»x ExEt infra ibi Hoc concedunt , &c. vfque ibi Solahicdemonfirat,8cc.dicitut Extra ,veladditio. Et infra fbluendo fccundum principale ibi Conclufio enim, &c.vfque ibi Ideo aliter dicitur, 8cc. ponitur etiam Extra. Et panim poft ibi Sicut hahetur a Dionyfio,S>cc. vfquc ibi Alia refponjio, &c. eft ^xtra fecundikm aHquos. Et vltimo infri ibi , per potentiam efi potens, &c.vfque Quod autem habitu vniuerjali,8cc. aflignaibi tur Extra. Qux omnia licet vocc txdiofa, non tamen infru£luofa, ideo ruminentur. Poflet fieri vis in illo exemplo quod tangitur de Dionyfio, ibi
:
fra.
:
;
:
Quod autcm habim vniuerfali
particulari
& hu-
color informat,
(cantur quae funt habitus infcrioris.
in 'vniMerJali
ipfo efi
fed per hahitum efi determinatus adohienon oportetfifit determinatus adfuperiut,
itucolorii cuiufiihet
Cqtingttfcire
efi
\
& ad inferim lo
potens
curo impcdirc chartam, rccitando
quia hocpotiusvacui reciratoris,veIhiftoriogra-
&
efi
Non
varias opiniones diuerfbrum
:
Per potentiam
vcl
placcnt.
teft recipere alias fpecies.
fed habitus
&
illud
ibi
:
:
dcretut fecundum fuppofitum fupra in principio, quod prxmifi in hoc negocio , faciHter omnia concordabuntur. Vcrba tamen Dodoris fupra q. I .multum mouent ad partcm affirmatiuam in hac
non eft ratio cognofcendi, nifi rcprsfentando rem fedpotentia non tantum habet maiorpm virtutem, fedpo^ura cognofcerc
circa
;
,
&
:
^XTIIA.
vniuerfali
,
cium
particulare.
habitialiud, non eft fimile de potentiis bus quia ex qu6 fuperior potcntia habet maiofi habet fpccies plurium,poteft jcm virtutcm ; illa
no*
& parciculari & quod refert dicere cOnfidcrare in vniuerfali & vniucrfale & in particuUri & particularc & c contr.-i & ponbis
vellet tencre affirmatiuam hic polTet dicere iuxta
&
pcrfe(!Hor in fe prxcisc fiimpta
confidc-
nohilif-
ftma perfe^io Dei : quhd verum e^ prxcise fumaliquid ftum : tamenvt alia tncludunt ipfam ,
fit
fiibtiliter
tetur diftinguendo de Metaphyfica in fe,& in
,»
Sicut hahetur a Dionyjio, ejuod
jris
di,q.i.& aiibi fxpc. Si tamen
quxftione,& proccfTus AriftoceHs defccndendo in parciculari ad decem Genera , fpecies eorum j prxfercndo fubftantiam accidenti in confidcratione Meraphyficx muItaaHa. 'Quicrgo
mclius.
^XTRA.
locis diuerfimode interprctantur , vc patetiii prologo, q.i.& }.& i.di.primi.q,i.& }.di.fecun-
fis
tamcn non cft
icerc in particulari
vniuerlalc
;
;
Cqnclujio enimfufrk, licet improhetur de veri-
IXTRA.
munis fchola cx didis tamcn cius alibi, fequaccs varie fcntiunt.co qu6d verba eius in diuer-
^jpfius
't
quomodo vim eflc fumptam cum aliis pcrfe£tiofit nobilius fe ipfb prxcisc accepto,
nibus diuinis,
cum
non
infinitum
poflit excedi
,
fed videatuf
&
8.dift.primi,& aUbi I.& j. q. QuodHbeti, fxpe ad hxc. Paulus Venetus, Quxrannir hic AJberms , loan. Buridanus , Alcx. de Alex. quem prxFrafijpponit plcnimque in hac Mcfaphyfica : alij plutcs pto Nicolau* Boneti, ter Adam, opinionibus, quasrccitat Dodor vide Franc. de Mayronisin proIo.Conflatus,q.i4. ifte
&
&
&
&
&
&
:
ANNOT. MAVRITII. II
Id qudd vidctur velle Commentator dc fubqu6d confidcrantur in particulari hic fecus aurcm de materialibus , nul-
ftantiis fcparatis
SEquitur nona quzfKo de modo & menfura confidcratiqnis Mctaphyficalis, qux & fequcs dccima ordinc tcxtus in quo fundantur , dcbcrcnt prxccdcrc duas praEcedcntcs, fed Do£tor pa-
rum
curauit ,de ordine
reret
,
,
dummodo veritas appa-
licct forte curiose
cius fufti^ri
:
inquircndo poflct ordo
:
Jum colorem vidctiu: habcre, loqucndo dc intcllcdku vi^toris ,& dc cognitionc quiditariua> vt patct
difcu-
dend.
de quo non modo.
Sentcntia Dodoris in hac quxftionc licct vi-
dcatur clara, tencndo partcm negatiuam,vtcora-
Fec^
Qu^ftio X. & difficillima
Fcrc autc
funt hominibus
& animal.qMam eejUH,vel afinM\fed hoe
eft
ratione
indehtta diftatia,vt expUcat DoEior
.ej.
i .n. 1 7.
Quintum
ad cognofccndum, quac maixmc func vniuerfalia. Namafenfibus func remociflima, &c.
TIO
iE S
^Mia
Phyf. CMp.
df Ub.^ cMf.xi.ir
5
.
Auic.
i
& Thcmi-
^
US.i.dietjU tntt eft. feS.l.^ feq.SviX. diff l.Mtt.
{iias,i.Thfic D.Tixom.h!e
loBLhiccMf.i.ii
f.I.
i
/ta.].U\iradJiff.i .Mtt.fea.9.yide Scot.
QVod non, primo Phyficorum & intendit ibi
:
vt patct per litetam
,
vniuerfaliora funt nobis magis nota
minus
difi.j.f.t.
ipnaca
nobis via procedere cx notioribus no-
cft
bis
l
t.c.i.
,
Item
nota.
,
confu(a
qu6d
,
Ad
1 .d.i.ej.i..^.
fecundamquxft.w«.zi. ©* deAn.
pofitione texttu huitu ejuaftionis docet vniuerfalio-
ra
effe
nobis cognitu difficiltora.Adde etiatnfi affer-
tiue hoc dtclum hic teneret,ftandum
iis,c]ua
fatione.
& indiftintb
,
quod
Dicitur
funt
&
vniuerfale per prardicario-
cft
magis notum nobis, quam panes : vniucrfalcefttotum. Item , illa citius oairrunt
&
Pofter.t.c.ij.quod eft
quorum
adhuc
in Tneologia hahet ratione affignata in noftra prs,-
fingularia
,
t.Cw<..totum eft
,
ab ente,de
q.i6'.& ii.tenet fpecianvltimam ejfeprimHm cognitum cogniticne confufa , tunt tertio, qnia in ex-
,
fingularia dtiijs occurrunt
ied fingularia magis vniuerialium dtiiis
:
vcl vr diffiniens.
DoElor lam citartu §,Contra dico nM,i^.Sex-
nem
intelle<^i
:
cogmtto diftmcla habetur per dtftinttionem,
nobis magis nota ibidem:t.c. j.& ibidem fimiliter,
fcnfui
magis vniuerfalc cft
; Magis vniucrfale , vt indiftindhim conflisi conunens pluia, cft magis notum nobis. HocdiUttmnon efttenendum iuxtaDoEioris mentem,tMm, quia hac <]M<eftione nthtl refoluit , tum etiam, efuia
cMpt.tex.s.^r.
fffier
.d. j
tnm
X.
.Met.cMp.^ .Tiii\opoR\Xs
i
,
i
tjua re<jutrtturper dtutfionem tncipiendo
Vtrum vmuerfaliorajint nobis notitral filiithic cMf.x
Inter vniucrfalia
;
norius cognitionc diftindla
tjtto
Q^V
549
i.
Perihermenias ,
t.c.5.
vnum in mulcis,
& dc
illud diffinitur in
mulcis. Aliud cft vniucrfale per caufalicacem, cu-
vinus
ius fa
ad pUires effc£lus:ficuccau^
fe excendic
prima,qusc
cft
tamcn
fingularis,ncc prxdicanir
& illa vniucrfaliora priiis intclliguntur. Probatio minoris per Auicennam & in
de pluribus flngularibus. Secundo modo incelligendo magis vniuerfale caufalicate, eft minus no-
primo appellant omnes
bis nocum , quam minus vniuerfalc caufaliracc : quiamagis vniuerfalecftperfc(5tius,& pcrfcdiora funt minusfenfibilia ; ficuc pacec de Incclligen-
fentiuntur
ergo
;
i.Phyficorum,t.c.y.pueri
viros patres, &c. Similiter i.Phyficorum,
jion
eadcm magis nota nobis, &
fiint
t.
c. i.
fimpliciter:
fed minus vniuerfaUa fimt noriora naturac
;
nobis minus sota.
minus
jQuod
fint fimpliciter
ergo
& a matcria feparacis
tiis
,
fed caufi vniucrfalio-
rcs func minijs fcnfibiles:crgo nobis miniis notae.
:
Dc vniucrfali per prsdicacioncm,aut comparatur
vnumquodque magis cognofcitur per tiaturam quod eft magis perfeftum , & magis
ad fingularefimpliciter, aut vniucrfalc magis ad vniuetfale miniis,ficut genus ad fpcciem de pri-
vniuerfalia
magis nota
natura:
probario
,
quia
cns
:
fale
minus vniucrfale addit fupcr magis vniueraliqnam perfcftionem. Irem,fecundum Aui-
cennam
Mcr.c.5.comraunifIima pritna imprcf^
i.
fione imprimuntur; ergoprius cognofcuntur
:
&
fecundum ordincm. Itcm, fi non, tunc eis clfct minus certa hoc eft contra vnam rationem fapientis. Contra Philofophum in litera. Similiter compofitiora funt nobis magis fic
de
aliis
Icientia
dc
:
nota
quam
rum,
t.Cuf.
fimplicia
ficut patpt in
:
quod totum quod
nobis notius
quam
partes
Sed
:
Phyfico-
i .
compofitum
eft
eft
nilniis vniuerfale
componitur cx magis vniuerfali
;
ergo; &c. Itcm
notum
:
mo
vniuerfali
gnirionc
fcnfitiuam
nobis, bis
:
cft
cft
dc co-
ad cognitionem
& intcllccbiiiam, quas dicitur cognitio & tunc fingularefimplicirereftnoriiis
quam vniuerfalc
quod
,
primo diftingucndum
prout communis
,
ingenere
,
:
quia illud
eft
notiusno-
notius cognitione prima in nobis,
eft
aucem non coparecur quantum ad cognirionem in gcnerc, fcd ad vnam:ranc quancum ad fcnfitiuam , fint*.ilarc cft magis notum nobis. Si aurcm quantijm ad intellcdiuam, tunc fecundiim illos qui ponunt fingulare non hajc cft fenfitiua. Si
pcr accidens,pofterius intelligerccur:
incelligi,nifi
quam diffinientia fcd diffinienria fimt magis vniuerfalia quam diffinitum. Itcm, diffinirio eft per
quia pcr acddcns pofterius cft per fe vc dicit Philofbphus 1. Phyfic.t.c.66. Si aurcm alia opinioficvcca, quod perfeincclligicur runcelTet
fimpliciter priora
qua:ftio,& poteft dici
6.Topic.cap.4.diffinitum eft nobis miniis :
:
vt habctuf, 6. Topic. fcd talia
(unt minus nota nobis
j
crgo priora funt nobis
minus uota.
:
:
conclufio
quod
non cognofcicur
fingulare magis:quia nifi
per principia,quac
funr magis noca fccundum Philofophum
riorum
SCHOLIVM
VniuetfMle
dtifUx.
, r.
c. y
.
i
,Pofte-
& fecundum eum principia acci-
piuncur perindudiionem; induAioaucem ex fin-
I.
gularibus.
PRIM V M
diclum j Vniucrfalius in caufando, cft nobis minus notum quia perfedius, a fenfibus remorius. SeatndMm Singulare eft notius
&
;
notitia sefus,quam vniuerfale,^Kt<» hoc nen cogno-
fcitur afenfu, ni/i per accidens cjHatentu ineft fmgulari. AdMcrte tamenfenfumno cognofcere fingMlaritatem, vt diilum
fmgulare ucrfali ^.
:
efle
de hoc nihil
•,
^.^.Tertium
per fc incelligibile
ii.de An. qMod
^uartHm
efl
,
;
Si teneatur
eft
notius vni-
tta tenet , fed fMse comment. late explicui.
affertt htc
ibi in
Singulare raagis vniucrfalis
,
notius
nobis fingulari minus vniucrfalis, vt citm a longe video ammaltpriMsfcio ejfe corpuf, quam animal.
auccm comparatur magis vniucrfalead mivc quando vcrumquc eft fimplicitcf vniucrfalc auc ambo comparantur ad inccllcdhim auc fingularia corum comparanrur ad inuicem (\ fecundo modo, nobis nocius cft fingular e magis vniucrfalis quam fingularc minus vniSi
nijs vniucrfale
:
:
:
SinguUn tnagu imiuerfalu attius nthtf^
:
;
vtrunquc compararctur aJ loquendum dc fuperiorijVt eft quiddam indiftin£tum conflise contincns plura, ifto modo cft magis notum nobis, hoc Friiu coftufcitMT dlffi' probant trcs ptimac rationes. Si autem accipitur nitmm ctnfumagis vniucrfale, vt fic diftinftum quoddam dif- ii tfuktn difuerfalis. Si vhiucrfale
intclle«fhjm
:
tunc vcl
cft
&
finiens
:
tunc difiinitum
cft
magis nociun cogni:
uone
finUntiM,
1
:
Lib.
550 tionc taincn indiftinda
quia prius cognofcitur
:
quam
diffinitum indiftindc
diffinicus.
PrinMe tres probant
authofitatos.
Metaph.
I. Adomncs
qu6d magis
&
compararum ad minus vniuerfalc , {ecundum cognitionem intelledtiuam , inquan-
vniuerrale
tum indiftindtc raagis vniuerfale continet minus, eft raa^is notum nobis. Magis ergo vniucrfali^
Ad duo
funt prius nota.
quud probant quod
iequentia dicendum,
magis vniuerfalis, iingularibus minus vniuerfalis citius cognofcunhoc (Arundiira cognitionem fenfitiuam, tur , fingularia
&
&
fimiliter vniucrfalia
&
cognofcuntur
citius
comm»mjJima prima
irnprejfione
quod magis vniucrfale
tum
,
&c. Concludit
magis notum", inquan-
eft
minus vniuerfale i
indiftindtc continet
igi-
&c,
turj
eft
eorum correfpondenria intelligimcur, Ad ahud
Ad argumcntum in oppofitum, intcUigendum de caufis vniuer(alibus per caufahtatem. Ad
ahud de fimphcitate , procedit qu6d
vniuerfalius
ieciidumquoddithnics.Ahter potcft negari propofitio
;
eft flmplicior
quia materia
&
quam comVnde ahqua
pofitum j tamen non perfcAior. compofita funt perfeikiora fimphcibus , aha non. Ad ahud , intcUigitur vt diffiniens , fimihter illud de 6, Topic. quod diffinientia {unt nobis noiiora verum eft , inquantijm diffi:
nientia.
qitod artifex ccrtiijs cognofcit, quia caufam ; ex:» pertus non (enfus ergo cum neCckpropter ^uidj :
ergo minvjs perfefte cognofcit.
Ad primum
non habenr caufts
principia iUa
:
vniuerfales pro tenwinis
fed habent tcrminos
;
communiffimos -fecundum praedicationcm.Tunc ad formam, ficut vniucrfaUs paffio habct vniuerfale fubicdum fic vniuerfahor vniuerfahus tunc fecundijm hoc vniucrfalc prajdicabile magis 6icit propter quid , quam minijs : non tamen fic quod dicat caufam eficndi minus , &c. Sic hic de ;
:
Ad ahuddico, quod rcgulaiUafumiturk j.Topic. in chgendi^, dico qu6d inteUigenda eft fi fit propinquius iUi in eo quod tahs cft , fingulare autem eft magis noprincipiis demonftrationis.
&
tum nobis, quia cft fenfibile. lUud ergo quod eft propinquius in fenfibiiitate fingulari, iUud eft no-
mtum
magis
bis
propinquius
hoc
fed in
:
raagis vniucrfale
quam mintis. Notandum tamen,
eft
ImteUtam tettiu* cognofcit quofif
/infM.
uod non loquor qu6d ahquod viiiucrfale fit propric prout tamen habent efle ia
lenfibile
:
vnum efi magis
fuppofitis
,
Ad
verum
aiiud
:
& verius .cognofcit tamen cum hoc nobis nota
fcnfibile
quod
eft
fiiie certitis
,
ftat
quam
aliud.
inteUeflus perfedius
quod
quam fenfus
,
j
fenfibilia flmt priori'
& faciUus, quia faciiius cft iUa cogno-
qux ducunt in cognitionem aUorum. Contra viderur quod non potcft dici norius, qnia notius fonat imperfctnioncm. Ad hoc dico, quod fcere :
SCHOLIVM
feciindum proportioiiem cognofcentis ad cognofcibile nongiitcm fecundura pcrfcdlio- Notiu4
eft notius
U.
fecU'
:
OB
01 T
1
cedentilitera
,
triplicitercontra tria diSia inpr
nem
& foluit fatis clare
mus fecundum proportionem candelam , quam aquila Solem
longHm de materia jin.
.
Vtde fat ad
huitts ejuttft. inq.i6. Scoti
de
& in eiui commentario, & ivc^.ii .vhi varia,
iuhia circaprimum cognitum refoluuntur. Vide Andream hic ej. i o.tjui clariits non-
etiam Anton. nihil. cjua
DoSlor infuhjiantia hahet, traHat
Anton. Trombetam
lO. e^m fatis prolixc
q.
,
&
rem
cognitionis in fe:Exemplum
portionem
Nota
:
quod dicitur magis vniucrfale notum nobis , quod fit fal-
illud
caufahtatc eft minias
fum. Probario i. huius, t.c. . dicitur ; in forihus quis delin^mt f Vbi ex inrentione habetur quod principia fcientiar priora , funt nobis faciUime i
Arguitur tfmgit vni-
uerfale csui-
crgo caufac vniuerfahffimaE funt ijobis falitate non nots magis. Probatio confcquentiac , qvua printjfe nobn tnicipia vniuerfahfHma dicunt propter ^utd , reKHi notum.
nota
;
,
perfe£ium
Contra
non
,
:
eft fadibilis.
,
eft vniucrfalifli-
ad plura in virtuie exten-
,
fe
Ci
fingulare fimphciter eft
Conrra ahud
:
notum ergo quod ;
,
eft
nobis notius
pic. cap. 4.
quod
eji
,
eft
ma-
propinquius iih fingu-
fecundum iUud
tertij
To-
propinejuii^ firnpHciter tali,
magts efl tale : fed hoc eft vniucrfale minus ; ergo eft magis notiim nobis , cuius oppofitum probatur , &c. Contra aUud verum eft quod cognitio :
fenfitiua ahquo modo prxccdit inteUe^biuam, tanquam caufa finc qua non ; fed hoc efl in gencrationc fcicntiae , non tamen in perfedlione,
quia inteUcdus
eft virjus
perfcdior
;
tunc
Cic
repoteflftbi
:
fimile, exfO'' nitur.
:
:
quod refiftit impellenti, fed non habet principium agendi qualitatis adius. Tunc ad propofitum, licct fequatur quando poteft perfedum, raeft
eji.
Nota,
ergopotefi.
in litera dicitur, fingularium cog;iitio eft
maxi)-nc propria fenfui:hoc dicir, quia tantum eft
&non
dicitur propter
quia intcUciStus poteft in alia.
intenfionemadus
illa
Ad vnura argumentum
perfedius
dimiflura
,
,
& in
formiter,
minUs ccrra, dico , fi concludit vninon concludit quod fit incerta in fe/cd
ficut vniucrfaliflima fiint difficiUima
& fcientia de prims
illis eft
difficillima;
fimt difficiles nobis,
fic
eo
modo
illae
caufae
,
fed
&fcientia.
Con-
hicdiciturquod ha:c fciencia eft per caufam; dicit enim quod principia caufs quairuntur nobis ; ergo non funt notae , &c.
tra:
&
Vcrum
eft
qu6d non fiint nota ; tamen in
nobis qusfita
ie funt nota>
Sin^uhrium cognitto
quO'
quod ifta modo profrin
&c.
:
, & magis cognofcit, qua imperfcdioninrcUcdtus eft pcrfedjor; ergo, &c. Hoc etia dicit Philofophus in ptoa-m huius
virtus perfedior intenfiiis
ferfeEiumt
caufam quod generti^
fcientia eflet
dit,&c.
lari
gnando
rcquiric
&
fenfus,
eo enim quod
quod
fimiliter
mam
gis
cft fadibilis, fallit
hoc eft propter pcrfciStionem & adhuc in vniuocis deficit , quando ibi non eft potentia adtiua. L apis enim durus non potcft fibi generare fimilem quia tantum habet potentiam paffiuam ad refiftendum durum enim acquiuocam,
quod
roiim principium
Irofunquim t^li, ma^it
Deum. Sidicasquod
:
men fallacia eft :perfe£ium
,
^
,
Contra Angelus Dico , quod
:
rium cfFe^kum
ad ct-
gnofcibile;
ejuaudo potejl geuerare fihi fimtle.
cunc Deus alium
;
fed caufa vniucrfahfllma eft caufa plu-
fcentit
gmtionif. ejt
fcd illud fpedu conclufionum plurimarum quod dicit propter cjuid, dicit caufam crgo vniucrfalifTiraum principiura caufam vniuerfalifli:
dittn frofor-'
tionem cegno-
fed aquila per- fecun-'ii fr0. portionem ci' in litera: vnttfnefuodcjue tunc
aliquid ita perfe<5tum eft
Contra
(ecundtim pro-
& tamcn non poteft.
profequitur.
infir-
cognofcit magis ,
vifibilitatisvtriufqne
fe<Stius, fic hic.
oculus
:
ANNO
fenfuii
.
Qu^ftio X.
5SI
videtur repugnare his qua; didt in primo loco
Ad quod
dices, ficut ibi, foluendo ad argumentum faiflum ex experimento,Auic. &c. vel confidera altius, quia {atis dubium, difficile.
pracallegato.
K^NNOT. MAVRITIL SEquirur quarftio dccima & vltima huius primi
obie^ones
&
Aduertcquod duo notanda
qua difputatur ctiam problema (atis difficiminus vm'uerfade comparationc magis
in le
&
,
,
& videatur al-
Opinioncs cxtremaj in hac matcriaiuntTheologorum, aliorum pUirium antiquorum , aflcrentiura magis vniueriale primrv cognofci , Nominaiium, dicenrium fingulare efie tale. Scotus videtur medium tenere,(cd vt a principio noraui,multum in his quiftionibus imitatur antiquos problemadcc incedic.
&
quas tangit ibi de cognitione gularis,patebuntinfra, in 7.q.i4.& 15.
Non
fiuit
fingularia
&
fin-
,
corre£rioncs in litera notabiles. Sed
quod
aduertc ad illud,
dicit
comparando inter (e , qu6d fin-
&
& minus vniucnalis
magis
gulare, vidclicet magis, prius intelligitur,
Ex-
dodlrina fingubris,; idco lcgantur,&c.
tra,(c
tius }.dift.i.q.i.& aliqualiter inferius iny.
Opiniones
incidentaliter ibi;
«^^«CTn^«
lium,in prioritatc& diflScultatc cognofcendi, fed Do<9torisTentenria ^ris clara cft
dicit
,
& quia
LIBER SECVNDVS. Ic Liber eiiam adproatmium ^Siarc-uidetur^^^t colligitur ex^ iAriJl.lib.i.tex.t. '-vbi referensfe
adhic di6ia, in iisjinquit, quar
proocmij loco didba funt; agit de diffcultatenjeritatt^ inda-
^ quis modus in hoc tenendud^O* quoprincipio Titerdum.
^andiy
DoSior fex quajiiones 'VtUtJJimas circa
ijia
multa habetfitu dignijjlma
^
,
Theologis,
diSputat, inquibus
Philofephisjummene-
cejfarta, maximajuhtilitate traSiata,
SCHOLIVM Quarc
fic fc
vidctur haberc, vtproucr-
dicimus
bialitcr
in foribus quis
:
dclinquct ? tex. com.
Q^V
i£ S
TIO
i
CommcQat.
A/et.US.i.Yhn(ii.
X.
t.
I.
ibid.camment.i.
AfW.^.it
hui erramihus
notd.
D. Thom.
«rr.i.^t. ^.
Metq.6.
Fonf. 1. Met.ctf t. Suar. difp.i.M.et.fea.^Hrxa. difjf.^JMet.fea 3. Mcuriflc 1. Met.c«f.i.^.t. Vidc Scoturt.^.
tum
i.dijt.i.q.4.(jydili.}9.
QVod
:
domo
,
dicit
.
:
turaliter cognita in quolibet gencre
entium.Item,
non per inaenrionem , nec ergo naturaliter quia non funt
fimt cognita a nobis
per
do^'nam
plures
quia
;
:
modi cognoicendi. Probario affumpri
omne cognitum
uentionem
,
per dodlrinam
,
:
vel per in-
cognofcitur per aliud prius notum,
qucSd
non habet aliquam cognitio-
neque complexonim , quia omnis ortum habet ex fcnfa. Primo enim mouetur fenfiis ab aliquo fimplici , non complexo, a fenfa moto, mouetur intcUedlus, & intelligit fimplicia , quod eft primus aftns fimplicium
,
&
deinde poft apprehenfionera fim-
intelle<^s
:
plicium
(equitur
,
alins
a^s
,
qui
de fe
eft
ficut
tjuddam tabula rafa
,
vel
qu4 nihil depingitur ; crgo fecimdura per naturam fuam non habet aliquam cofc , gniuonem.
&
in
com-
qu6d afientiat illi veritari complexorura, fi complexum fit principium primum. Ad Commentatprem tlicendum , quod pro
turali,
illud
gnita:quia pras(ciu
,
eft
ponere fimplicia ad inuicem ; poft ilbm autcm compofirioriem , habet intellcdlus ex lumine na-
tanto dicuntur nobis naturaliter nota
nuda
^
nem naturalem, feamdiim naturam fiiam, neque
prius.
Ad oppofimm Philofbphus j.dc Anima,t.c, 14. t»bul» r»f».
vtihi hahet DoQor, dc quofupra
i.Pofteriorum,tx.i.iedprimis principiis nihil eft
Amma AmtHMdtft
Dicendum
,
noftra cognitio
Commentator i Metaph. com.i. NmB,m ignoritt locum ianud in quod prima principia fimt nobis na-
fic
fuper illud
P R I M A principia modo moueant fenfut ad terminorum apprehenJionem,funt naturaliter netay itavt circa ea errari nonpoffit , de cjuo vide Do^ Borem i.d.^.q. ^ a. i. num. 8. Adde iudicium, feu compofitionem de his effe certam , licet apprehenfionem terminorum acciperet inteUeElM a fenfi-
Vtrum frimAprincipUJint naturatiter Arift. hic emp.i.
L
, fiue cocompofitione fimpliciura terminorum , ftatim ex lumine naturali , intelledlus acquidfirit , veladhsret illi veritari ; tamcn
cognitio terminorum acquiritur ex fcnfibilibus,
& ifte intcUe^s dicitur habitus principiorum, Htbitmpri». quo adhzret primis principiis. Ad aliiid cogni- ">*«'«^^ rio prindpiorum quantumad fimplicia acquiri- '-^' tur ex fenfibilibus. £t ad illud quod ailuminir quod :
;
Lib.
552Cegnitio frincipiarum
tx ftnfibiUbiM,
Metaph.
II.
qu6d non acquiritur per inucntionem , nec per dodlrinam. Dicendum, quod illa diuidunt acquifitioncm fcientix, qus eft per prius notum , non intelledus , qoi eft habitus principiorum. Contra refponfionem ad primum fi homo ex lumi:
ne naturali aftcntit veritati principiorum , tunc omnes homines xqualiter a(Ientirent:quia quod
hominem
confequitur
,
vel intclle£tum noftrum,
iecundum naturam fuani , illudasqualiterreperituE in omnibus habentibus intelleftum, quod eft fipia
Commentatorem fuper ^.Phyficin princ. dicit , qu6d aliqui propter confiietudinem
eontra
frin^Mprin'
a nemi- vbi
pc ntgMttHr. negauerunt prima principia
:
&
exemplificat de
Chriftianis.qui negant illud principium de nihilo
cedit de principiis fimpliciter primis
:
cuiufinodi
funt , Impojjihile
& no»
Onfne totum
&
eft
eft idemfimul ejfe maiu* Jua parte ,
ejfe
&
,
huiufmodi,
i
.
& in libello Boiftij &
Pofter.t.c.6.
de Hebdomadibus ad loannem Diaconum , alibi faepc hic cnifn vidctur loqui de fimplicitgr :
maximc
primisjvcl
notis
faltcm cx terminis ap-
,
prehcnfis.
Et non cadit aliqua corrcdtio in quaefb*onem. fentenria Dodoris cftclara, tenendo partem ncgatiuam licet cautc exponendo poflet
Nam
;
&
afiirmatiua teneri ex di6tis cius
qua:rantur Albertus anriqui,
, aliorum ; loanncs landunus , alij
,
& modemi hlc. Vide hunc
&
j. diftin.pri-
mi, quaeft.4.& q.i.& 5.proIogi.& 4;.diftin.4.q.}.
& i4.di.5.& alibi facpe, vt propofitum alrius elucefcat.
Ad
Ad hoc dicendum, qu6d ratio illa pro-
nihilfit.
habetur
tia, vt
non
finem quaeftionis mouet o£to dubia
;
&
& totum ooflet aflignari Extra fed notanda fubtilia & finguIarifHma, le-
foluit
:
quia funt
,
Et brcuitcr pro nunc ad fingula refpon-
gantur.
Ad primum,
circaquae impoflibileeft errare (ecundum Philo-
dctur,faIuo femper meliori iudicio.
fbphum
potcft conccdi pars affirmatiua ; vt patet ex dodri-
de
t.com.8.nonautem procedit
in ^.huius,
principiis
,
na
Arift.4.
cnim
4.
5
alius,
prehcnfio terminorum
quae pofiunt efie conclufiones re-
principiorum primorum
fpecStu
talibus
:
poteft vnus
homo afientire magis
inquantum
aflcntire talibus fubeft
quam
,
.
& fiipri q.
Mctaphyficae,& huius hic,
diftin.
primi
,
vbi prius. Prior enim eftap,
quam
didtum Auicennae poteft dici
imperio voiuntatis , visa connexione iftorum ad primaprin-
fcire impropric.
cipia.
Ad
fccundum
poteft dici
,
Ad illud
aflenfiis.
qu6d
,
quod
loquitur de
eft intellcdlus
pofTibilis talis affenfiis, licct ifte videatur
SCHOLIVM
dubius vbique in hoc problematc, vt 5.dift.primi,q.7.& 1 j. q. Quodlibcrij& alibi faepe fed magis placec
n.
:
^
ad mentem
PoNIT
oSio
dHbiafatts acuta, circn materiam illa
huiut quafttonu
,
ad
quit refpondet
Mauritius
in
fua annotatione bremter,& doEle.yideq.i.l.6.vbit dr in noftru notUfere omnia hac fufius explicantur. V%de etiam expofitionem DoHoria ad textum huiui qu*ftionis prafixum.
Hic ponuntur multa afienfus
fit
dubia.
alius adtus intelle6bus
Primum , fi ille ,
quam
appre-
<5tus
?
fit
,
principium per
fe
apprehcnfionis
,
vcl
quomodo adhaefio eft jiaturalis, & non apprehenfio, cum adhaefio prxadhsfionis
Quintum
?
,
^pponat apprehenfionem
Sextum , an compo? pere difFerat ab apprphenfione complexi , an
&
^mul
& an fimul
fit ,
cum
ipfb
fit
que adlus ,
adha:fio
^us
,
?
&
,
quin-
apprehenfio complexi
quaerc alibi hxc.
eft aftentire
fint
duae apprehcnfiones fimpli-
fcilicet
compofitio
triftari
fecundum veritatem,
omnem clicitioncm efle intel-
Ad tertium vnius
,
altetius
pofTct dici,
quod
fic, licet
vt principij principaliter
&
fecundari6
vt conclufionis
,
,
refpcitu refpe<5tu
:
veritas
:
&
&
Sc
formalia
habcret de prinilcipio formali primae adhsfionis huius lius; nam priufquam generatur talis habitus,fit adhaeuo. Si etiam ponatur tale prinaflenfus principia
efle
refpondere.
talia
alitcr
;
Scd tunc dubium
eflet
&
&
cipium lumen naturale intelledlus, patet quid diccndum. Ad quartum , poflet dici quod non ; maximc apprchenfionis , nec ctiam adhsfionis , faltcm primae : fed an apprehenfionis , vcl adhaefionis conclufionis difpofitiue , vel formaliter, confidera.
Adquintum
poteft dici,qu6d
pofterius cfle naturale
lcntum.
Exemplum
,
non inconuenit
& prius liberum, feu vio-
primi de igne
,
naturaliter
intclle-
quare non deleda-
fecundi de graui pofito violentcr furfiim, narura-
Septimum,
& diflentire
cnim, fcueuidcntia principij conclufionis , vc 8. diftin. primi , q. nnali , habet iftc , non difFerunt, nia ficut pars totum. Sed qui poconclunonurri, neret habitus principiorum ,
comburcntc , cuius approximatio ad lignum neceflario praefuppofita, eft merc libera. Excmplura
fi
,
0£tauum , quare fimpUcium eft rantum apprehenfio , & non aflentitur eis , nec diflentitur Ex hoc forte patet quomodo cft vcXum in compofitione & diuifionc , 5c non in fimri
&
<Stus poflibilis.
apprehenfio
fimplicium, vt circa principium fimul (rium
pars,qua: ponit
,
&
Auiccnna enim in principio Logicae fuae videtur fiimere pro eodem ajfenfum, Scfcire. Secundum , fi ille aflenfus fit ab intelleftu agente clicitiue, qui ponitur lumen intcUedtualc ? Tertium , fi adhaefionis conclufionis formale principium, fit fdem quod adhaefionis principij? Quartum, vtrum habitus principij,qui dicitur intellchenfio
Ariftotclis
?
?
plicibus.
litcr
tamen moto dcorfum. Sed licet hoc fit prodi6tum , poflet tamcn dici quod vtrun-
babiliter
que
eft
,
licct vario
modo
,
vt patetfpc-
poteft concedi , quod fant diucrfi quinquc, de quibus loquitur , licet Nominales aliicr fentiant. Sed an fint fimul , bona fatis probabihter dicirur , qu6d difficultas cft ;
Ad fextum
a£tus
ANNOT. MAVRiril.
naturale
ciilanti.
illi
&
maximc loquendo do principio, fecus dc ah'is complcxis fed videtur communis fententia huius Doctoris , qu6d non pofTuntcfle plures adus fic,
Clrca primam quaiftioncm z. lib.de naturaliptimorum principiorum,& orirur ex t.com. i. Aduerte primo , qu6d principia prima complexa funtinmuItiplicidifTercntatc cognitionis
:
pcrfedli in intellcdu fimul. Poiler concedi fbrtc
qu6d hoc verum eft de adibuseiufdem
racionis licit
1
.
Quxaio licct
etiam ie illis
Brcuiter poflct
difficulras.
fit
quod hoc maxiine verum efl: de adlibus obkclorum difparatorum , quorum vnum non indici,
, nec intcilechis vnius dcpendct ex intellcdu altcrius mod6 intellecfhis compleconxi hic dependet cx incomplexi notitia , clufionis cx prsmiira,& fimiliter dc aflenfu &c.
cluditnr in alio
:
&
Scd
probabiliter
alia via poflet fuftineri
omne
noft^rum. intelligerc
rcmpore
cum
fit
vt liabet Philofbphus in dc
,
& Rcrainifccntia:nullum ponantur huiufrnodi
cura
:
&
continuo
Meraoria
igitur inconucnicns
a(fhis,
(i
ordine quodara tem-
poris.licct fortc impcrccptibiIis,proptcrconnc-
xionem eorum. Et quod
ibi addit
Do€lor, <}iure
&c.Vide q.collationum,(ed non fempcr ad (iia (cd ad alios fe remittit. Vide curiosc ad h.xc Gcrardum Odonis, lupcr i. Ethic. lcdionc q.i qusrc etiam fupcr lib. de Anima quara1 alihi hoc }
.
.
plures,vt expcdit.
Ad {eptimum dolor
,
gaudium
potcft dici
quod
& triftitia funt
titus fcnfitiui&intellediui
dcleftatio
&
paflSones appc-
vt habet videri lo.
;
Ethic.&in 3.dift.iy.prxfupponunttamen adiioiicm cognitius.vnde 6. Ethiccap.^.Quod eftin njente afHrmatio ncgatio, hoc in appetitu cft profecutio& fuga:vcrius cnim dicitur voluntas
&
confentire
Poclor
,
iftcin i.dift. i.qua:ft.'j.
fecundura
illa
,
medij rccipiendi formam,fcdintclle<2;useftdc res , quia
te fc
recipiendi
fumme difpofitus ad cognofccndura
ibi
non
eft nifi fbla priuatio
cnim
in panc intcllc
cendi
,
vcl intclligcndi excellentia intelligibilia:
ficut ex
panc fcnfus fcntiendi exccllentia fcnfibinon corrumpitur ex exccllen-
lia,quia intcIlctShis
fcd habilitatur ad intclligcndum,
ti inrelligibiir;
quia noneft virtus organicaex ^.dc Anima:tcxr.
com.7.67.& 68.i.de Anima. text.com.i j 3. fenfus vcro corrumpitur cx excellenria fenfibilis , quia eft virtus organica ; ergo &c. Ad oppofitum cft Philofbph.in z.huius,cap.i. tcxt.commcnt.i.non cftin rebus difficultaris caufa , fed in nobis :fi~
CM ny^icor/Kum oculi *d lumen diei , &c. fic Mmmt. mfirt. intelleSui ad ea qutfiim manifefitffima naturt. S
CHO
L
W
Resolvitvr JeijHentinum. i6.
ponatdupHcem
uuntur anum.ij.
,
cognitionis:n6
aliquod contrarium cognitioni rcrumiquia
cft ibi
I
V M.
tjutfiio
in
ejUdfiiorie
& ar^umenta htcfofita ibifol-
& dupliccra voluntatis &
,
:
verba poflet dici hic,qu6d allcnfus
& delcdario funt in codcm licct
553
formam CicMt patct dc luminc in medio;quia enim medium cft fummc difpofitiun, quantum eft de fe,ide6 difficultas non eft ex parriae
Hcet
vcl profequi quara aflentire
aflenfum intellcchis
III.
non in intelledhunifi
,
puta in voluntatc
idenricc.
Ad o<2auum facilis eft folutio,quia aflcnfus eft
Sicuccnim ny<^icoracum oculi adlucem diei fefe habent fic & animx noftrz intclledus ad ca qua; func :
omnium
complex<E foliam , qujc habet eflc in compofirionc,& diuifloncjvel fi incoplcxae , non veritatis
camen vt talis. De quo vide infrk in fore omnia ifla dubia pofrunt fblui
.
in.
in mirabili
digrcflu,quem facit vltra ingcnium,dicimne
An-
Vtrum
fubstantid immateriales fofint in-
telligi
humanum, vide ibi.
gclicum-faltcm ccnc
/.r. I
QViESTIO
vbi
6. q. j.
naturz manife-
f^iflima.
4 nobisfecundum fuas quiditatesfro hocjiatu ?
Porfan auccm
& difficultate
modis cxiftcnte non
Arift. hicc*f.l.O-Ub.9.caf.i t.
duobus
de
»rt.
in rebus,
cii.
fed in nobis eft cius caufa,
if.x.fea.i.
QVbd
CLViESTIO
^ fex fequtnt.
fic
i
.
difl.
Suil. diff. ^0. MetfiH.ix.
quia dicit C6racntator hic
:
itttelleSftta
Arift. 1. Met.c.i,
ex parte
vel rerum cognofeibilium ?
^ lihtAe*p.% }
.
elfc impoflibile, ficut infpicerc Solera cft
nobis impof^
,
fibilcvefpcrrilioni:quiafi ita cflct, ociosc cgiflet
quod in fc naturalitcr cft inintelle^m ab aIio,ficut fi feciftec
narura,quia feciflet ^\hcii.i. Met.e.x. Alcn.
ibidemcaf.i. textu.i.D.Thom. leS.i. Ant.Andr.^.i. "iXxa^nz. Hiufl.i.Mrt.
Com-
mcnt.i. hocfcilicctcxcmplum Ariftetelis,
II.
diffculttts intelligendi fit
1.
i-q.l.
non demonfhat rcs abfh-adas intclligcrc
Vtrum
1
ii.(y tfHtfl.%%. »rt.i. Caict.i Yctni: iniifdtmUCaprcol. i.difl. i qHt.fl. 1. l-onfeca 1. Met.cAf.i..
Vide Scotum in
Text.com. i
& lib.n. f«^.7./V W.j.
Anim» ctf.f. Auerrocs ibidem. D.Thom. i .^.^.
Fonrec.cii^. \.q.\ .feB.%. Suar.
tcIle<5hmi,non
Solem non comprehcnfiim ab aliqno vifu. Item,
diff^.Met.fe3.i. Haiad.d:f^.7.Met.feah.- Mcuri/Te
inteIle<^snofternihiI inrclligit nififub rarione
x.Met.t.i. q.y.
immaterialis 4.de Anima;text.c.4.&
QVod cx pane renun,probario
:
res funt
co-
gnofcibilcs inquantum funt in a(fh],& ccrinfe,& dcterminatae,cx 9. huius, cap.vlt.text. com.i I fcq. fed muha: funt res de fe potcnriatae
.
&
ximc
cft ratio
formalis obie^,illud
oportet ponerc
adhoc ,
tcrminatac, vt infinitum
ergo
immateriale, vt aptum
;
difficultas intcUi-'
ex panc rcrum
,
non cx
partc
intclle^s nofhi.
Confirmarur ifla rario per Metaph. fccundum ttanflationcm fuam , Cora. x. qui dicit qu6d difficultas intelligcndi formas nuteriales , eft ex pane ipfarum formaaim , non ex parte noftra. Itcm,
Commentatorem
i.
quando materia eft fumme difpofita ad fufceptioncm formi, non cft difficultas cx panc tiutC' Setti Oper.
tm.
IK
cft
apprehenfibi-
adhonem intelle
motus,& tcmpusjinde-
talcs rcs, cft
crgoma-
bile a potcntia. Probatio anteccdcntis,quianon
les,vt nsatetiajincertacjVt
gcndi
ii.
intelliget fimpliciter immatcrialia:quia vbi
agcnris,nifi
vt obie
natum fit mouerc intelle-
<5him poffibilem. Itcm, Commcntator.j.de Ani-
ma,Comment.
30.
Aocmpaca: ad hoc
&
35. recitat
here formale i materiali:& rialis
opinioncm
tale;lntclle
abfha-
<3uiditatcm
mate-
fubftanriz a fingularibus:fi autera in quidi.>
, remanet aliquod matcriale, adhuc potcft intelle
taie fic abfhafib
&
AAa
niet
1
Lib.
554
Metaph.
II.
&
nict ad quiditatem fimpliciterimmaterialem, hanc cognofcct : quia hanc abftraxit i fingulari-
bus
}
ergo &c. Ircm
multa dcmonftrantur a
,
gMa;atiquatiter indifpofitum
per aerem
Intcllige-
numcrum orbium, quos mouent:de
autcm dcmonftrationis oportct praco-
fubiecfto
gnofirere quid cft,ex
i
.
Poftcr. tcxt.
commcnt.
2.
feftijfima in w<«r«r4,huiufiTiodi funt fiibftantis (e-
paratz
,
primum eft
fed
impoflibile
ergo.&
;
fe-
cundum. Jtem, de intelligibilitate *Dei,vel non
:
retjuire
poft in ^fuaftione de cognitione »wji«>w.q.vlt.huius, Jrem,plw diftat intelligihile increatum abintelle-
men,attter in tumine candett, attter in tumine Solii,vit rfidio,propter
incredtum ab
intelle-
Jtem, potentia paf-
le^magens , vtfaciat ea
inteUigibilia
,
talia/unt
phantafiabilia.
&
.
quod
udliter reffondetur
per
intelUgibilia fiunt
intelUElum agentem inquantum in ipfo,vt lumine, pojfunt fuM fpecies imprimere pojfibili ific intelligentiafiunt inteUigibites, quia pojfibilis nihit reci-
peret nifiin luminejibi conriaturati
,
quod
eft
in-
&
tftorum.
Jtem arguitur quodfific , homo tunc na-
turattter pojfet attingeread beatitudinem.RefponJio
ad hoc pafet ex folutione
quia heatitudo habet
qut,
t^iftfinem
habetur injrkf
qua
eft inteileBiOy
Vt intuitiua,non quacunque. Contra h6c:eiujdem potentit circa idem obiej Eium non eft ntfi vna aEHo;ergo cognitio nofira nuc no diffifrtab iUa viJionefpecte;& tunc quauis minits beatijimt4i,tamen beati, quiaetiam vnui beattu minus clare Deum videbit atio. Probatur prima propofitio , quiafiue aElio habeat fpeciem ab obieElo ,fi vtrOque eft idem,& aSlio infpecie. Confirmatur ex S.Metaphjf-
(igente,fiue
eriteadem fic*
t.
c.
1
.
ab
&
1
1. Refponfio
fertfpecieab hac cognitioncy
:
propofitionem dtcendum
,
quod iUa
vifio dif-
& cognitiofidei dif-
ad primam quod vera eft quando
fert fpecie ab vtraqtte iiiarurn.
liifff
luminis, ra-
obieEti.
tionis cognofccn^i.
SCHOLIVM SvBSTANTiA
I.
s^eparatoi nonpojfe anobii
pronunc fecundum fuas quiditates intelltgi , probat dupticiter , primo quia nihil nunc intelligi-' mus, nifi per phantafmata , iUtefubilantia non faciunt phantafmata , neque ex caufis eorum pof,
&
funt difiinEie cognofci hoc fundamentum
:
Secundo adducit ad
ergo.
D.Thom.x.p.
q.ii. a.i.
& q.
,
qttod refutat
i
ejjc
dift.^.
,
&
Refpodeturad quasftionem; quod anima coniundfca corpori
non
poteft intelligere quiditatcs
Ttinc
vtrumque eft idem non fAniiim fub'teEio,fed fecundum quod agit,& fecunditm quod eJiobieElum, eodem modofe habentiayinuicem erit vna aEliofpe-
&
cie.
injrigidat & humeEiat Sol & nongtaciem.-ignii tignumpro-
Exemplum:aqua
ponftringit
lutum
:
pepofitum comburit,& non renuturn ,fed fantitm
4 Nihil inteU ligimttt
nifi fubftantiarum feparacarum propter duo. Priraum fer fhgntttfeft:quia fic coniuncfia nihil intelligit nifi per ab- mttttt.
ftradWonera a phanrafinatibus
;
fubftantia:
autem
ncc ex his qusE faciunt pbanrafina poflLint cognof^i ; ergo &c. jMJnimM. 'Ifxtxom.66 Probatio primae propofitionis duplicltet : tum, quia ixCo organo virtutis phantafticae impek ditur intelledus ab addifccndo incognira , fpcculando cognita hoc non videtur ; nifi quia feparatx
non
faciunt,phantafiiia
,
&
:
indiget phantafinatibus in vtraque operatione: tum, quia dum volumus aliquid inceliigere,for-
&
tafma ad intelleElum ficut fenfibitia adfenfum. Secunda propoficio habetduas parces.Prima patet , cum phantafma fit motus fadus a fenfu fe-
effeElum qturit cognitionem
varia-
a£luQ in potftiis co-
&
fa reprafentatiua
ta4,fiue intelligentias\fed circa imeUeEium poffibilem quifpecies earum non poteft recipere nifiintalilumine. j4titer refpondetur quod intelle^tu pofvt fihiliiin a£iu,non dicitur amptius paffiuuj ,
aBu circa
fit
tio
gnofcitiuis ,
mamus idolum in quo
&
ftiat.
atiter
,
telleSitu agens. Sfdiltud non fatuat intelteSlum agentem habere ^Elionem circa fubfiantiasfepara-
fatlui in
fpeiie
rationem cognofcendi
Variismodis
per fpeciem propriam reElamWet rejlexam:htic au- cxpartc ortem vifio iUa,hahent diuerfa turnina, diuer- gani, mcdij,
q.^jt.^.& Qttodlth. i^.a.i.&Jiise q.i^.io. 1 1 uie An.vbi nonnuUa circa hoc adduxi.
intelligibile
na-
^
propter lu-
go multo minits
Reffondeo , quod maior eft falfa paffiq.i prol. ad depotentia aBiua,qut tantitm eft vniui, j .prin. & ad ua contrariorum, vt patet 11. huitts commento 19.
tuittu»
:
ohieEium inteUeEius noflri
tate,ttec inproportiane obieiii.
0hjlr»iliu/t
medium vaporofum
tale intelligibile nonpoteft apprehendi afenfu;er-
Potentiaa-
Cigtthu /v*
optime, vi
84. a. 7. ajferentis quiditatem rei materiatis
aiua natu- Jiua nonfe extendit nifi ad ea, ad qudfe extendit ralis no nc- aBiua eiufdem generU ; igitur nec intelleBus pofficcrtario cor- bilis ad ali(\ua,nifi ad ea ad qutfejxtendit intel-
i.pro opin.
;
altter videt oculus
Eiu creato,quaminteiligthile creatum afenfu : fed
£lu. Rejponjto,verum eft in efte,non in cognofcibili-
turali. Scot.
,
& aquam:attter Sot videtur mane &
meridie propter
PhilofoplM. Oppofitum vidctur in litera:tcxt.c.r.
Jkut ocului ve^ertilioBU ad lucem Sotis vel diei, ita attinu mfira inteUeSius ad ea qutfunt mani-
medium
ecutus aquitd.;propter
ergo quiditatcs omniura iftorum cognouerunt
pafiiuz
vt oculus fenii;beni
,
temum , quod mouet ficut appetibile non motum , qu6d eft vita , qu6d femper iSta. intcUigit, qu6d (eipfum intelligit tanquam primum obictiarum iuxta
jrefpondet
variatio propter
difpofitum, vt oculus hominU iuuenis
^um &:c. ibi & alibi,& ibi dc numero
A.
eji
organttm omnino indtfpofitum,vt febricitantis lin-
Philophis de fiibftantiis feparatis putainii. huius, t.c.jo.56.j9.fi.48.deDeo,qu6dfitfcmpi:
E XTR
Jn cogniiiuii etiam
ealefacit.
Anima
,
text.
illud infpicimus
comment.
30.
,
dicitur
:
3.
de
Phan-
i.de jlnimtt,
T.com.i^l.
;
text.c.i6o. fubftan-i
Anejfeam
autem feparata? non f^nt fenfibiles;ergo &c. Secunda pars probatur dupliciter:tum,quia efFcd^usqui non adsquat potentiam caufa: non ducit
ducit in nvtl-
cundum
aiStum, z.de
Anima
tia:
in cognitionem quiditatis cauf^ parati,fi cognofcuntur per illa
,
tiM quidittuk ettufti
fubftantis fc-
qu? faciuntphan-
tafmata in nobis,tantu cognofcunttu: per huiuf^ modi,efFe
no
sut adacquaces cau»-
ergo &c. I^rima propofirio patec,quia qniditas talis caufae cxcedit talem efFe£kum:tum,quia finiti ad infinitum nulla eft proportio : ergo nec alicuius fenfibilis ad quiditatem Pei.Si ergo qui-
fam
;
Dei qui eft prima caufa efficiens non poflit cognofci per efTedum^raulto magis nec alicuius
ditas
, cum quaclibet alia quam prima fccundum pro-
fubftantis feparatae quiditas
caufa minus caufet
pofitionem primam de caufis. Secundura principale , pro
ifta
pofitionc po-
nitur,qu6dquiditas fubflantiac matcrialis
eft
pro-
Sentetititt
D.
Th.quam re~ prium obiedii intelledus nofhi pofnbililis,ergo iictt ScoJ. I, nihil potcrit pcr fejntelliei ^ nobis:quod ncc eft i<3,j.}.».x.
nec cognolcibile pcr talem quidieft de quiditare fubSecundum probaftantiarium matcri.ilium. improtur vt prius , per non adaeqtiationem
talis
quiditas
,
tatcm. Primum manifeftum
&
portionera.
Qu^ftio III. portionem. Prlmum hic ainiinptum oftcndirar, quia obiedhim proporrionarur vimiti cuius eft:
5T5 obiedum crgo {i potcn- Teien^
cognofcerc per
fe illud
ria inrcUe
anima* coniun
:
fit
,
intcUedhis autem eft virtus exiftens in materia,
rionabilisrcrgoquiditari fubftantisfcparatx, pcr
tamen non operatur roediante organo ergo obiedum cius erit aliquid exiftens in materia , non taraen cognofcittir inquantum exiftcns in mate-
nullum habitum,quem rccipict,
ria:talis eft quiditas fubftantiac materialis abftra-
ilks feparacas. Probacio maioris
:
inrelle^m agentem. Confitraatur hoc:
€ci per
ncbic feparaca,potcrit
:
fubflancias bibi.
omnis habiras
vel refpicit pro
,
quianifi illud eftct obiedhmi intellc(fhis poflibi-
obic
lis,
non vidctur ncceflarium poncre adhoncm inagcnriSjcirca obicAum intclledus poCsibilis. Item , non videtur quibuflam qu6d aliud
cit
telle^his
rarione proximi principi) formalis eUciriui
pofsit conuenientius poni obietfhim.
ad elicicndum omnes adhis
illius
potentis in
: auc aliquod paniculare conrentum fub obiefto po-
tentix, ficutpatet de diucrfis habitibus potcnriac intelle€riu2:ied nulius habitus refpiciens
SCHOLIVM
II.
rttmetita contra tPTk
conclMJionem fojitam , fMadentidfuhilafitiM fep/i-
rataifecMndum fMOt qMiditates ffro nuncpojfe a no-
ku itjteSip-
rccipi in tali ootcntia.
quod
, fi
incello^ts fepararas cognofcercc ah'-
obie(:^him per fe
quod modo non
,
tenriac eft
prim6 contra pofitionem in fe per quinque rationcs. Prima talis eft Omnes hoifta
:
:
mines natura fcire defiderant.
mam
Met. ergo maxi-
i.
maxime dcfidcrabunt. Ita arcodcm primo maxima firicnria cft circa maxime fcibilia , qu« fimt caufic primic , & priraa principia , quia per hxc alia (ciuntur non (cicnriam
guitur in
:
cconuerfb
ibidem in primo crgo fincnria pri-
,
:
marum caufarum maximc naturalicer defiderabilur ab horainc : defiderium naturalc
non cft ad Metaph. Comment. i. timc enim eilet fruftra crgo &c. Itcm ro. Ethic. cap. lo. probat PhilofophuSjquod felicicas hominis conirapofnbile
;. :
fiftit
in fpecularionc vcritatis:& concludit in finc
capituli
qudd fapiens
,
erit
vrique felicifllmns:
& fectmdum ipfum in 6. eiufHcm cap.S.fapicntia cftcirca alrifllmas caufas:crgo in fpecularione al-
tifsimarum caufarum maximc confiftit felidtas hominis, ad fdicitatem autcm,cum fit finis proprius hominis, non eft impofsibile homini atringcre quia i.huius t. com. 8. dicitur quod nuUiu :
ad terminum nonfMturus venire:Sc naaningcndum hunc
conahitur
tura dcdit fibi neceftaria ad
fincm
,
Coeli
& Mundi, dc
^
ficut probari
Ad iAas duas
hominem
habct cx
Commento jo.i.
ftcllis. , quod pofsibilc eft maximc fcibilem pro
refpondctur
fcirc fcienriam
prima rationc , & fpeculari alrifllmas caufas pro fccundajion tamcn in hac vita,fiait omnes defiderant bcaritudinem fccundum Aug. 13. dcTrin. C.3. ad quam non poflunt in hac vita perringcre. Concra:illafelicitasdc qualoquitur PhilofbfmtfelidtMe phus in lo. Ethic. cap. 10. haberi potcft ih hac
An
_
Thil. po
in ffecidMio-
nejr» hoc
^
*
vita
:
dicit
enim J^uare erit vti^ue filicitat fpeautem erit,& pro^eritate ex~ :
poceft
idem obiedum,i.dc Anima.
huius cext.c.
8.
arguit
fic
;.
text.c.3 j.
Philofbphus in
1.
nuBnm ejjet agensver intellehum.H^c confequcnria non valct , nifi agens per intcllcdimi intcnderct non fblum proximum finem , fed omnes fincs cflcntialiter ordinatos : fi hic propofitio fumpta
&
argumento Philofbphi eft vera , nullum agens per intellc(fhim intendit agcre proptcr fiin
nem,quem noncognofdt ergo omnc agens per intelletfhim cognofcit non folum ptoximum finem:(cd omncs fines efIcnriaIitctofdinatos,& iu vlrimum. Si ergo non pofllt illum cognofcere, non crit agcns pcr intcllc^him , quod eft incon:
ueniens Philofbpho. ius
,
tcxc commcnt.
Itcm, quan6,|fic, in i.hu13. arguit fic:fi
caufk cflcnt
&
confimilem Jhyficorumtexc- com.jj. concra Anaxagoram:ha:c confequentianon valct, nifiadcognirioncm cuiufcunquc oponcrer cognofcereomnes caufas cius , ergo fi non contingat intelligere primam caufam , qux cft roaximc caufa cuiuflibet cfFcdus , nulkim effe<Shim coninfinitaf^nihil cflet cognofcerc :
confequcntiam
facit
i
ringetct cognofcete.
Item
veritas aut eft conformttas , quintb fic ad proptiara mcnfuram , aut non cft finc illa: ergo fi concingac cognofccre vcritatcm ahcuius :
rei
rci nararalis
fura eft
,
poflibilc crit inteUigere
conformi-
ad propriam mcnfuram. Iftamcideain mence diuina,conformicatem au-
taccm iUius
rci
tem ad hanc ideam non conuenii inteUigere, nifi hac inccUc^jCum rclario no inrcUigacuc abfbue tcrminorcrgo gibilis
:
fi
aliqua veritas eft a nobis intelli-
pcr confcquens
& idea.Confirmaciir
pcr
Aug.83. Qu2fhonum,q.46j7<»w eftverifimile,aut nuUos fapientes fuijfe ante Platonem , oMtresqu^ Plato ideas vocauit non
teriori,&oportetcorpmfanumejfe,&cibum,&re' liquttmfamulatum exifiere, &c Certum cft hzc
fapiens
eis
inteliexijfe
tanta vit conjhtuitur ejfe
:
vt
:fi ejuidemi»
nifi tUit intelkths
nonpoffit fecundumpriarem pofitionem.
non habcii
SCHOLIVM Respondbt
fccundum ipfum fehcitatcm efle fincm homiius , & per confequens poflibilem attingircrgo hxc dcbet poni in aliquo flatu quera , ccrnun cft ipfiim cerritudinaliter pofuifTe. Itcm,
principalibM
potentia improporrionabilis alicui obieclo non potcft,pcf aUqucm habiram fibi aducnicntcm,
refoluendo.
fied
ccnii cft
<Scfti
Oper. tom. IV.
*
fic -.ftfines ejfent infiniti,
culatio ejuadam/iput
nifi in vica ifta. Item,non eft certum cx intenrione Philofbphi quod pofuerit aliquara aliam vitam : quia in diuerfis locis,i.dc Anima.r, C.11.& ii.huius,t.c .17. vidcrar loqui dubitaliue:
®
cognofccre , vc quidicacem talium fubffcmriaram: ergo non crit cadem potenria , quia eiufdem poIcem,concra pofirionem
Contra
proob-
icGto aliqnid improporrionabilepotentiar,poterit
Iccm
PoNVNTV R ^t ique
**'
proponionabilis:crgo ptunieuM-
fieri
in aliqua pocentia
rcccpcibilis
^'f""
cum eadem ma- ^J^ r^
non cognofcet
incclledtus fepararas
im'
impropor- pnfenienM^
,
III.
DoSior primo argutnentit tjuinque argumentis dd-
& poji
duilu cvntrafofitionem , (jua inctpiunt numij. vriica folutione. Sed repltcat varie , fubtilif-
&
fime contra foluticnes datat , dijputand» &nihtl
AAa
Rcfpon
K^.
Lib.
556
Metaph.
11.
Refpondetur ad argumenta fadka in contririum principalia & ad ifta quinquc ad primum principale diciturjqu6d in argumcnto Commen-
Ad alias quinquc rariOncs contra pofitionem,^ refpondetur,qu6d vel concludunt qiiod cognoffcimusdefubftanriisfeparacis,quiafunc, vcl in-
tatoris eft duplcx dcfcdus.
quantum funt cauf? iftorum infcriorum:non au- fJ^^l^nU tem propter tjHid,cum effedus deficicns non fuf- fi,qtu*.
:
Prirao eft fallacia
Confcqucntis : non enim fcquitur, fi natura non imelledas a nobis ergo non ab ali
;
defe£kus:fruftra
enim
dicitur
quod ad finem or-
fccundum in-
Contra iftas refponfioncs fimul. Prim6 fic fecundiun Philofbphum 4.huius:texcxora.i8.ratioquam fignificat nomeneft diffiniuo:diffinitio exprimit quid eft effe rei;ergo vbicunquc intelligimus rationcm.quam fignificat nomen, ibi pof^ lumus intclligcrc quid cftres;fed vbicunqueimponimus nomen ad fignificandum , ibi pollumus
com.
6i. fed fubftantisc feparatae
telligibilitatem
fiiam
,
non ordintntur ad
in-
telledionem noftram, vt ad 'finem;ergo non funt fruftra intelligibiles; licct a nobis non poiHnt intclligi.
no
Excmplum:Sol non
eft fruftr^ vifibilis,
Ci
Hic dicitur quod intentio Commentatoris noncft , quod fubftantia: ifts non fint nobis cognofcibilcs , quantura eft ex parte earum,& hoc probat rario fiia , quia poflit vidcri k vcfpcnilione.
tunc natura
fecillet eas intcUigibilcs
,
quantiim
& tamen nobis non intelligi-
eft ex parte earutn
,
biles,quantum
ex parte fui;ergo fruftri.
eft
Contra hoc cft litcra Commcntatoris prius non impojfibile nohis &c. ficut impojfibtU itjivefperttliomvidere Solem : fed non eft impofallegata
eft ex parte fuirergo
bile nobis
,
cx alia pane non
& indc. Item eft adhuc fallacia
noraen:nul-
fubftantiis aucem feparacis imponimus nomina propric fignificaciua ipfarum ergo &c. Vlcimum afTumptum pacec , quia de nullo func git
:
;
Deo affirmamus,nifi dcillafubhoc nomen imponitur. Contra primam refponfioncm fic t. Pofter.
vera illa,qu2 de
flancia feparata cui
quando cognofcicur
,
cjuia efi
,
\elfiefi
,
pcr
fui,fint
cognofcibiles ^ no-
bis
,
go
opprrec
Commehtatorem infcrrcqu6d naex fe nobis:tamcn
eft
qu6d non
poffibi*
les intelligi,quantum eft ex fe,a nobis:fed
hoc cft
inferre contradiftorium de contradidorio,
pon potcft
fieri , nifi
quoi
contradidio includatur in
prsmiffis.
Ad fecundum argumentum principalerefpondetur,qu6d non intelligicur aliquid ^ nobis, ratione immatcrialis,hoc cft confiderati
fiib
nifi
non
vtin matcria,quod tamen cjciftit in materia,ficut dicit pofitio de obiedo intelledus nofW. Ad tertium fecundum vnum modum,abftra6lio non eft ab aliquo intellefto in a(Sha,(cd tantum ab aliquo
fe;
:
efi
Contri
faltem intellcdtus
:
refoluit cau-
fita in incaufata,compofitiora in fimpliciora
,
vt
&
cum iu manifcftum eft de diffinito parribus diffinisqtubMab- lionis : fic crgo abftrahit immaterialc a ma-
tknis
efi
,
nec
<juia efi:
& fubdit paulo poA:.QuorumcHme]ue quia eft habemta, quid eHfactle
efi
hahire
:
quare quemad-
modum habemuf ,qui3. ed fic habemti & ad quid efi:ergo cum de fubftatiis fcpararis cognofcamus, :
efi : non tamen per accidens, quia hoc non eft cognofccre ^uia f^;fequicur,qu6d de ipfis pofTu-
fi
mus cognofcCre
<^uid eft
:
maximc de Deo vbi
vtrumquc idcm eft , {fuid efi fciUcet & <juia efi. Item vldm.cap.9. Metaphyficae. Vult quod circa incompofita non cft decipi,fed aut touattingcntur,& eft
fcientia
eft ignorantia,
aut nihil de
;
illis
non dcceprio. Item
attingitur, 8c efle ineft
im-
mediacc quidicacijconxmergocum cognolcimus ipfarum fccundum ipfos
efle ineflc quiditaci
non contingat
inccUigere
I.
fignificat
compofitis
compoficionem
;
&
nifi
quandam non
compofitionem intelligere
eft
;
quam
ftne
ergo fcquirur
quiditatc fubftantiae fenfibilis ,i materiali abftra-
^um fcmpcr cft
diBio cjuam opfi eontradiitione notior vticjue erit
pcr refolutionem
,
fi
dcbeat dici abftra-
Oio.
Rclpondcturidco
quc
aliter
abftrahitur illud
qu6d quanturacun-
,
quod
cft
immaterialc in
eiufHem fpccici cum fingularibusjkquibus abftrahitur,& per confequens nunquamdcucnitur ad quiditatcmfubftaniiie immaterialis,fed tantum ad quiditacem fubftanriae,qna* eft in
materia
,
non tamcn
confiderataE vt cfl in
Ad quarmm qu6d non demonftramus
materia.
gliqua de fubftantiisfeparatis:nifi ^uia fcilicetper
& in
tali demonftrarionc non oportet efleprxcognitum,^»«i eJi:Ccd tantura jn dcmonftrationc^ro^r^ ^m^.
(tffedus
,
fubic(5fcum
fofita negatioyergo
non
cft
:
„>j,
,
de neceffitatc quod cognofcimus quiditates ipfarum. Itcm , omni propofitionc negatiua , prior eft affirmatiua.z.Perihermenias,c. dc vlt.t.c.i6. Hacc enim "Bonum nm eft malum , eft vera : quia hasc affirmatiua prior.cft vera,fcilicct "Bonum eft bonii. Et PhiIofbp.4.huius i.cap.quod inci^ix.: AmpliHS
teriali
^"'^fi^^fj*-^
quia fecundum PhilofbPerihermenias, cap. deverbo. Ejfe
cognitis extremis
phum.
exiftentc in virtute phantaftica.
i*
quandoaucem jfi efi, cognofcicur per accidens , necefle eft nuUo modo fc haberc ad quid efi ; quia ncque , ^uia efi; tunc cognofcicur ^ttid
accidens,nec cognofcimus <juid
ex parte
eft
tura feciflet eas fruftra qua; funf intelligibiles,
''"'^'
fignificat
vocem quod non intelli-
fcimus. Quafi dicat fecundiim cogmtioncra pet
quantiim
'
per
quantum
;
ad concludendura fruftra oporiet haberc quod ad hunc finem non pofllint atringere , er-
rn-
rationem quam
fignificat
quantum cft ex pane fui a noergo non funt intelligibiles ab aliquo. Rcfpondetur d« firuftra , quod finis carum eft , vt bis
tiufdim
cnim
Jterum autem Jpeculandum , vbi tra(Sbit Philofbphus de cognitione, quid eft,&cfi efi, dicit qu6d
funt intelligibilcs,
AhHm^Mm
lus
cft irapofli-
Con(cquentis,ficut prius;non enim fcquitur,non
1«
intelligere
excellentes caufas refpedu horura.
cap.6. tcxt.c.8. fecundum*expofitores antiquos.
cx parte noftra : alioquin fimpliciter
impoflibile hinc
mus ipfas elle
quantum
fibileei quantura eft cx partcSolis, fcd
^
, vt pcr ipfum cognofcatur quid eft caufi. Vcl alitcr rcfponderur, quod nos cognofcimus de eisquid non funt,quia fcilicet non umt aliqua
iftorum inferiorum propcer hoc quod cognoki-
:
^/t!,'"'
ficiat
& ad ipfum non ppteft attingere ficut habetur z. Phyfic.cap.decafu & Fortuna. text. dinacur,
11 •^»*'' «'w»*-
fi
cognofcatur dc Angelo quid
oportct praccognofcere quid
eft.
Itemj
primum fundamentum dc phantafmatc: tunc non eflct intcUedlus fuperiorpotentiaphan'taftica,quia habercnt idem obiedum primura, & a:qualiacontines:Itcm,autintelIigit opiftio quod contra
nihil iiitclltgimus
,
nifi
cuius cognitioncm acei-
&
pimus k Pnantafmatibus , tunc ftat qu6d de fubftantii^ feparatis poflumus cognofccrc q^iiid
ij
Qu^ftio qiiM fum
hoc
pbanta/ia
fc prius fuerit in
«4um
probatur
ficut poftea
,
aut inreUigit
:
nihil intelligimus,hJfi cnius fpedcs fccun-
quod
fcquitur
quod
,
Itera
de intentionibus fecondis eft hoc certum
quod ccnifErae
& tunc contra
:
diffiniuntur.
C HOL
S
nihil per fe cflct intelliei-
per fc feniibile , quia nihil aliud hipropriam fpccicm in phantafiajquod cft con-
SS7
I.
VM
I
IV.
bilc-, niil cit
multas quiditatcs rerum intcUigit anima, quae non faciunt ipeciera propriam in phan-
Itcm
J4
,
tafia,fcilicet
potentias
incorporeum
anima
vt
,
ie
ipum
&
animi Sc fecundas intentioncs prode hebdom. , fecundum Boctium :
,
batio primi
nAum eji fapUntibut
J^erfe
ioco:non tt
incorporea non
ejfs
in
autem omnibus,<juid termini nonfunt no-
omnibui. Probatio (ecundi
:
Philofophus
i.
de
Anima text.com.
cognofcendo
Ad quod
ejuid
qu6d non
poflet dici
iu diffinitionc cius fcilicet
iufmodi,quac
quod cft
non cadunt fub
fenfu
a^s,& ,
hu-
nec faciunt
ofinionem D.Tnomjenentis qui-
matertalii
rei
ejfe
obieQum
intelle^Hi.
De fecunda
quiditas fubflanti* matcrialis eft per fe obie-
€tam
,
patct quod
hoc eft falfum , fi obicdum
,
&
Si
autcm
primum pro co quodpripatet qu6d hoceft falinteUiguntur , qux priusfen-
accipitur
mo tcmpore inteUigitur fum
j fed Ula priiis tiuntur,cuiufmodi funt accidentia. Item
fi
quidi-
primum ob-
tas fubftantiz matcrialis eflct pct fe
proptcr proporrioncm
obifcdi ad virtutem, ciira intelledus Angcli
hoc
dicitur
,
quod vcrum eft,quia per fpe-
ciem aliorum,non per quiditatem. Contra quo:
modo inteUigitur
intelledus agens
,
non re-
qui
achiper aliquam fpcciem Item,refponfio dicit falfiim , quia co-
cipit fpccicm.ncc cft in
receptam ?
gnofcere inteUedum pofEbilcm per fpeciem lapidis quac accidit fibi
non
,
eft
cognofcere eum:
cum
illa nunquam poffit diredc repraefentare aUquid , nifi lapidis cuius cft , ficut cognofccre Corifcum inquantum venicns fblum , cum vcnientia accidat fibi Jequitur quod non cognofco ipfum fimpUcitcr. Item dc habitibus patetquod
per intcUeihim
,
qui
eft
habims principiorum,
quo potefthoraoadhsErerc primis poteft fcire fe adhaerere.
Itcm pcr
principiis:ctia
fcientiara fint
fc cognofirere conclufionera per caufas. tet
de adibus
quidiligit
Item pa-
qiua notior efl diledtio, quam
:
fecundim Auguft. Item
reflcxio
fit
intabulU
i^.de Trinitate
^.
,
& de
& de beatitudine Anima
cemereavhantafmatibMiVtfe
qu4t
fubflanria: matcriaUs
tasnon
fit
tuncin
taph.c.j. ens
&
cjudre
debe{fefe-
intelligat lo.Trin.
ex confequenti,& ailu reflexo,vnde
ihtdem dtcit de phantafmateihoc fe putat ejfe,fine quo fe non peteft cogitare. Jfto ettammodo refpon-
&
dttur vbicjue ad Auguftinum de fecernendo 4bftrahendo aphantajmate , ficut ettam de intel-
qua non inteHiguntur fine phantafmattbue corporum : tamen inteUeRui fecernit quod phantafmata non funt per fe iilorum;vnde iUa negatiue intelUgit jfic de aternitate. Similiter quando dicit quod imagines corporum
funt caufa deceptionis
,
& erroru &c.
dum eft fi credatur fpirituale frimo reprafentatiem per
,
Intelligen-
intelligendum
ifta,vel
riore vera prafentta.
Itcm,Auicenna i.Mc-
rruteria.
& res & huiufmodi funt cjtu frima
gnirionchoc nonintelUgimr de primitatecxccutionis, fcd dienitaris
:
quia fciliccteft perfedifli-
mum cognofcibile fccundum ipfum ibiicrgo fubmaximc proprium obie
autem
ibi
cius in 7. in principio.
cut in
1.
de Anima
ejfe
,
dum
fentttur,vmuerfale licet vniuerfale fit
tcxt.
com.
Go.Jingttlare
dum
Non enim ilti quicquam
e^
Refpondeo,
intelligitur.
<5l:us,nontame eft obie6hmi,ficut nec vifibilc vifusjfcd color. cft cius
Sed ad hoc
alitcr potcft
propria paffio^fcd
omncs
dici,qu6d
auchjritatcs
intcUiguntur, quia in hoc excedit intcUcdhis fen-
Ad iUud crgo de obicdhim & potcntiam, ditendum , qu6d non requiritur proponio in cflcntia, nec in modo eflendi,fed ncc in natura ; tunc oculus corporalis corruptibiU.s quomodo viderct Solcm incorruptibilem?& quare ftclla,vcl Lunanon cognofcitSolcm?& quomodo Angclus cognofcit quiditatcm corporcam ? & quomodo intellcftus fum.idco in hoc
cft difFerentia.
inter
noftcr quiditatcra
mr
non
exiftcntcra
& mobilis.
?
fed requiti-
autcm cormoucre inteUcdhim ; multo magis in-
proporrio motiui
Si
pus poteft corporcum,
SCHOLIVM
V.
C06NOSCI
Deum
aliquo
modo a
nobii
frobat:primo,qMiafi nihil cognofceremus ,ntft qued fpecies accepta per fenfus reprafentaret
,
neque
iffam fuiyaatuim matertalem cognofceremut. I
V.
tnJibH»
vijm.
propria paffio obiedi inteUe-
idem iUis.Contra
hocvidetur manifeftare i^.fciltcetfenon cogitarfper imaginabile figmentum : fed qtudam tnte-
ffiffam refrdfentans, Scoti Opcr. lom.
m-
imfrimuntur ia antma : qux tamen non funtquiditatcsmaterialesJtcm y.huius t.c.4. probat Philofbphus qudd fubfbntia cft prius co-
proponionc
tnteliigendt
& vnitate
tnMtrianen ejjt
quidi- thitHum quidi- teHecim'
imfrejftone
debetfe fecernere aphantafmate in ratione princi-
lelhonefenar))
fiuiditiittta rei lis
non cognofceret inicUcdus nofter latcm rofae, rofa non exiftcnte , cum taUs
nec
fij intelligendi
quac cft in raateria. Itcra,
tunc
primo quod fcilicet fhantafma non eji principium intelligendi primo animam,<]uia tu»c anima ejfet corpm ,fed non principij
,
Item aliquando dicit Thom. venim eflc pro- CitraD.rh. prium obio^m intcUc^s,co quod fic fc habet VniufTfkle no eji tbieaum ad inteUedura,ficut bonura ad voluntafcra:Item, intetteHus, quandoque ponitur vniuerfale elle obicdlBm, fi- ntc
io. Reff(mfio:debet fefecernere in ratione intelleSi, vt non credatfe phantajma., Similiter in ratione
fe-
;
nc
Item Augufi. ad Nebridium de tternitate tfuare
,
cundum ipfos , non fit virtus in corporc fequitur quod Angelus non cognofccrct quiditatera
fu-
fimiliter fuper Gin. 4. cap. i^.de intelle^tione fe,
,
illc
per a(5lum intcUedus non iraaginabUem.
narij
intcUc€his noftri
Actidemtia prius inttUi-
,
ie^um
Ad
fit
fub ratione cuius omnia intclliguntur : quia probatum eft multa alia per fc infecundum quiditatcm fium, tcUigi a nobis , quomm nuUum eft quiditas fubflanris materia-
illud priraura
quod
alia.
16
qu6d
propofitionc pro opinionc
fpecicm in virtutc phantaftica.De potcntiis patet intelledus poflibilis cognofcit fe ficut
De
quofuse agtt Schol.ixttatii.
lis.
pro-
diffinitiit
Contrsualiquid ponitur
pric, fed per fubiaftum.
,
R E F V TAT ditatem
ttaeos.
AA
a
3
hic
pitfrtfr. tit rt^MSTituT
i»ter fotiti£,
^
obieiiitmi
StM.x.d.i.
Metaph.
Lib. II.
558
Htc tertet nop dari Jpeciem propri/tm fubTtantU pro nunc , tjuod etiam docet i . d. 3 ^.3. num.<).& d.xi. ij.i.num.i. &<}.!. prolog. num.ii. ^.17. .
&
de
Anim.
fiits
vhi in Comment. num.i x.rem hancfu-
^ecundo quia
traEiatti.
eognitionem
primt. fenfui
,
telhgere
cauftt
,
&
effeSliu ducit
mavu
in
in cognitionem
PofitU fex cognitiontbus
c^nftenientihtti
docet primo intelUthtm
non pojfe in~
'Deum pro nunc
intuitiue .-fecundo neijuc
Literafatis ohfcnpoteft co-
taSjied
,
innon habentibus intelledum:quia
fini-^
hil cognofcitur,nifi cuius eft fpecies intelligibilis
nunquam
accepta per fenfus, lis
cognofcerctur
fubftantia materia-
quia per {enfum non
,
eft alia
& poft.Item
notitia,antccon{ecrationem Hoftis
finc
me-
ciim non poflit
fieri
tum procedit de cognitionedifcurfiua , quas habetur per hoc tantum.quia cft efTc^lus fi autem eft effedus , tunc fpecies iam eft principium coarguit ab effedu ad caufam,in
in-
alia
tbfirniiiu».
quo
ftatjnon in cf-
Alitcr dicitur
tencia recipicndi
quam
quod
,
propriam fpeciem obiedi
fecunda notitia
fit
fimi-^
;
pcr , tunc impofsibila
&
vtrinque, ibi abfolutc, hic
fecundum ftatum recitantum fpeciesafenfibiUbus. Alitcr intel-p igitur de quinto gradu notitiae intelle£kus quan-
non quanciim ad impofsifecundum Commentatorcm.
ad difficulcacem ,
bilitatem
S
C H O L
V
I
M
VI.
S o t V I T argumenta pofita num.^. (^ttatenta probare videntur nullamnos habere poffe notttiam
&
de fubfiantiis feparatis y per folutu>nes videtur fauere fententia ponenti Jpectes proprias fubfiantiarumpro nunc de quo quxfi.ij. de Anim.videri potefi
hancpartem,Addttctt locum comtnentatoris cttatum
Notandum,qu6d in fenfu cft vna cognitio inprimo propria alia prim6 & per fc propria per fpeciem, fed non intuitiua vtrique cor-
intelleElus,& confe^uenter omneenspoffe
tiiitiua,
:
:
refpondct fua cognitio per accidens
, fcilicet per priuationem cognofcibilis per fe. Exemplum de primo vifus videt colorem. De fecundo;
De
videt tenebram.
De
tcrtio
:
vifus
quarto phantafia imaginaQuinta cognitio phantafiac pro:
Tbtmt^a tur tencbram. fompomt mo- pria , eft per conipofitionem fpecierum diucrfbt$m nMreum. rum fenfibilium; vt imaginado montem aiureum. Sexta cognitio ius
;
eft
cognitio per accidens alicu-
vt hominis pcr figuram
& colorem, &c.
l/UelltBio In intclledu notitia vifionis vel intuitiua,quac Dei intuitiu* cft prima cognitio,non cft in via poflibilis , quia
cumnofiro Commentario.
,
q.vlt.Li.
telligt
occafione cuitu
;
tione de titts
prohantem ens
qua
/.4. ciu^fi.
cjua tale
Adprobandam ,
ejfe
\
.
agendum
hicpofita contra eam. Vide .
Afauri^ argumenta
erit.
Anton.Andreamhic
doBrinam 'DoBoris clariits
cjui
nihtl infuhftantia
ab eo in-
dijputat de entis vniuoca-
,
inftta Annotatione folutt aliquot
htc ^. 3
fuhieEium
explicat,
defuo addens.
Ad argumenta prima: opinionis,patct quomodointcUiguturomniaper abftradlionem a phantafmatibus quia nec in tcrtiam,nec in quartam, ncc inquintam , nec in fextam cognitionem ve:
niret intelledus,nifi fecunda cflet,vel
prima ;
ta-
nulla potentia referuans fpeciem, velformale
mcn multa nunquam inteUigit primo modo, ncc fecundo modo:& ita non abftrada a phantafma-
principium cognofcendi in abfentia obiedi, poteft fic cognolcerc , quia illa idem habet princi-
fequcntibus.
pium re
pra:fente,
& non prasfentc & ;
coenitio
tibus,fcd pcr abftrada^qua: cognofcit aliis
Ad
illud
modis
dc laefione organi refpon-
fio:non cft caufa squalitas obiedorum vtriufquc
tantum de re pracfcntc,& fub ratione praefcntis ; vnde fi vifus pollet habcrcfpcciem in abfcntia obic(9d,nunquam illa fpccies ef^ fct principium intuitiuc cognofcendi. Itcm , vt videtur,nunquam cognitione intuitiuacognofci-
ficut non quod &c. A4 iUud dc idolo formato:bcne vcrum eft, qu6d inde incipit cognitio , fed vltra progreditur ad non
lur immutabilitasalicuius. Quaere
naeMctaph.
ifta intuitiua eft
Sid 6.
liurtj
i.
lib.quacft^.
Secunda cognitio eft accidcntium fcn/ibifolum , quia illa fola faciunt fpcciem in in-
tclledu,non autem fubflantix , vt patet fupra per jllam confequentiam : fi mhil cognofcitur Scc. Tcrtia cognitio quarta qua: idem funt hic, eft
&
priuationum
'*'^*""""'*
inteUigitur de po^
tcUigitur conclufio demonftrationis.
:
vin.
litudo.
fedu, illud eft prjccifa caufa, qua immediatc in-
phantafia imaginatur colorem.
impofftbilu in
^icut oculu» Solis,qui necef- "'"^"* &c.
rationem cognofcibilitatis;aliter non tenet
Deum quam lapidem. Refpondeo argumen-
gnitionis intuitiuaE,non difcurfiuae. Item,quando
aliii
lumen
imaginari
AUter pofset
fine iUo.
:
,
pofliet
fpeciem.
fibi
fccundum totanr fiiam virtncem agit,ita inad cognofcendum illa,fecundum totam
Contra:igitur fpecies lapidis magis reprsientat
o
teUedtlis
tum
§lucmtdo ex
tuiiiua
fitate
mediata,quiaDeus pofletfacercillud
:
Deus daret
dici,qu6d ficut oculus ad
{•iendi
eftedtus ducit in
diata cau(a,nec potcft efte fine efficicnce rcraoto,
fus
ad fenfura,& forte nodkua
SoIcm,fi
cognitioncmcaufx^quiacauergo magis caufae magis. Probatur quiamagis dependet abilla,cum magis fitcfficicns quarn fi
fa,
*
:
tinct
Ad quaeftionem dicendum , qu6d
quia 9. huius cap. vlt. text. com. vlt.ignorantia de illis , non eft in nobis,vt ca?ci-
»9
Sed efTentiaE propriz fe habcnt in hac cognitione quafi fenfibilia per accidens in cognicione fenfitiua , vbi eft fextus
Ad argumentum in oppofitii ,ficut ocultts &c. Refpondeo fimilitudo quoad impoflibilitatem intcUigirur de notitia vifionis, quia iUa non per-
gnofci a nobis
Ctgnitio fen-
;
vd per fe fuperiori.
gradus.
|8
fcitftr caufiii
:
fex nHmeratarum , ^««r fenfui conuenitmt ad hoc fe extendit , neque habet intelleiiui nifi aliasfeXt raefi.
tffeBu cogno-
, qu2 nufquam alibi omnia inueniuntur fcd propter hoc , nulla effentia fpecifica alicuius cognofcitur nifiin vniuerfali,& forte accidcncali,
tur
abHraEHue,cognitione propria,
hu proportionatas , &fmiles.
nnvuvMWWt^
Quinta cognitio cfj forte rcrum ^omodotiy. feparataru, vel fiibftantiarum,qua8 cognofcnntur gnofcuntur per hoc, quod mulca appf ehenfa fimul concipiu- f"**""**'fenfibilium.
propriarum rerum inteUcdkarum per Cuccics habituum, rcmoucndo,quomodo cogoofcuntur inteUe<5tuaiiccr pciuacioncs rcrum
potentiae, fcd caufa eft
ordo naturalis ,
intcUigimus in fbmnis
,
proptcr
habenria idoIa,refpuens idola.
Ad illud
Auicen-
&
quod ens res facitmt prvmam impreffwnem in anima : quod videtur , quia pri-
mus
5.
habitus potentias hahct pro obiedio
&\im primum
pocentiae primi habitus
;
vt
,
obic-r
Meta-
primum , eft cns inquantunj ens 4. Mecaph. cext.commcnt,i. Itcm,nihil aliud eft comune omni per fe intcUigibili nifi ens;nifi phyfica: obiedhim
fonc
alia conuertibilia entirante qua»
omnia, fta-
turaliter priuscft cns imcUigibilp , vt
fubicdlum ante
1}
Quxftio III. ctntr* vni' Mficuiontm tntit^
ante pailioncs, fiue proprictates
Contra
:
:
tunc
haberc
pleniorem igitur folntioncm iftius qoxdicendum,qu6d quator fimt gradus in cognirione (cnAriua primus eft intuitiux cogni-
&
eft aliqua
tio obictfti
voluntaris
ergo pcr
intclligibilis.
dknt
lc
;
a(5ku intelligibilia
ratio enris
Itcm , tunc omnia quxcunque funta^hi
,
enria:& tunc fupcrfluerct intelledhis agcns.Item, tunc fingularia cflcnt pcr fc intelligibilia,fimiliter
Auguftinum
corporalia,quo
1
3.ruper
Gen.cap.z8.19. Agens eji nobilitu patiente.ltan, tunc intcUciflus polTct naturalivinutc incogni-
tioncm omnium entium , &cogitationis cordis, futurorum conringcntium &c. Adprimum, cuafio:coIor eft prirau obicdkum vifus , tamcn circa colorcm in fc nullum a6him poteft vifus habcrc,(ed femper circa fingulare. Contra hoc cft , qu6d vifus non cognofcitiuus vniucrlalis. Refpondco , fic ncc intelle
&
vnico
;-»A
j 4 «^
Scotitle
An.&
vnum conceptum, quia potcntia poteft aliqucm adum vnum , drca proprium
Itcm , tunc non edet fomialitcr alia voluntaris , quia raratio obic<5li intclle^s ,
*,
1%
cns habct
obiedum.
11
559
plttra videri pojfunt in Comment.if.
zStvL cft alicuius
acquiuoci cognolcitiuus
fecundum logicum, licct analogi /ccundum Metaphyficu,(ed tantum primi inter illa analogata. Contra : illud eft fubftantia , crgo illud facit propriam fpcciem ; quia alioquin non ccrtifsime cognofccretur, quod cftcontra illud quod pracdi£tiim eft. Similitcr albcdo non intcllieerctur inquantura albedo , (ed inquantum eft lubftanriac. Similiter primum obieftum poneiidum clTet primum, ad quod omnia alia attribuuntunalioquin vtide eft vnitas potenti2,ibi concedc , fi cns non eft vniuocura. Refpondco , propria (pccics fubftantiae cft in fenfu , vt defcrcnte non vt perci-
Ad
Ad primum
didtur,qu6d cns eft vnius rarionis, vt tagi-
aliter
tur in
illa
quaeft^^ huius:alioquin
quM aliquid eft ens,& dubium
fi
non
eflet
cenu
fubftantia, vel
acddens. Ad{ecundum,idcmeft obic
&
&
q.j. Aliter ifta rario intclliginir,fed intclligibilis,ncc fub
Ad quartum
tur.
,
non
qua aliquid pcr fe
eft ratio
:
dc re praefcntc , non tantum per fpecicm , nec tantum fiib rarionc cogno(abilis, (ed in propria namra. Secundus gradus eft rei cognitar pct fpcciem propriam cx le genitam. Tcrrionis quae eft
Auguft.exponitur in tabulis.
S
C H O L
V
intuitiuam
,
impreffis
priis
fimt pcr (e
:
fadam
Omnes
fibi.
M
VII.
de fnhfiantia feparata{idem
netjue abfirailiuofH fer fpeciem fro'
ferff^ctemfatiam ab inteUe(bi,<]Hompdo fhantafia facit muntis aurei
fed tantttm conceftum entis.-cui addimns accidentia fofitiua, &friuatiua qu* exfenfihus cognofcimus , ex tjuibus conceftui entis coniunElis, facimm defcriftionem,qud nulii
vcrbi graria , de prirao gradu
colorem vifum ; de terrio
montem aureum:vel cx
imaginatur nigcrrimum. eft
modo
aliquo
patct
I .
phantafia imaginatur
,
nigro debili
vniuerfale
Phyficac Auicermac
videt
,
adhuc cognirio per (e maxime in intcUehos gradus cognitionis , cft cognirio hoc vel oppofiri , pcr remoriopcr accidcns , nem fiuc fubic6ti per acddcns , fecundum alias
fali eft
Oca. Vltra
&
:
qua:ftioncs.
Dc pnmo gradu
cognitionis ,an
,
lciucct mtuitiuac
in intclle<5hi in via
lit
dubium
p'sntti«ntm '"J'""**'* itBu. Sctt.x. d.f.q.f,
Vidctur tamen qu6dfic:quiaquicquidpctfc-
eft.
ponendum,
<5Uonis fimpliciter cft in infcriori
vi-
ponendum in (upcriori;& perfedionis lun-
dctur
incognitione (enfitiua,qu6d cognofpracfens cft pcr ellenriara.
pliciter cft cit aliquid
inquantum
crgo huiufmodi cognirio viderur hic compctcic intclle
Sed contri
nulla potcnria rctenriua fpcdci
:
in abfcnria obie
cognofcit rcm cognitionc
,
inquantum
praclens cft pcr eUcniiam fuam fcd intcllcdus rctinet fpcciem fi ponatur: ergo &c. Probatio maioris quia (pccies,qui co-
intuitiua
,
:
:
gnolcit-talis potcntia
vnifbrmiter (c habet ad
,
ip(amrcprac(entc fccundum ellentiam prajfentc
:
,
&non
^^
ergo &c.
Scd hoc argumcntum probarct
Deum non vi-
dcri in patria per fpeciem, qiur pofsit con(cruari
elTe poflet. Si
nmc non cftet vifio , nevcr6 tcncaturqu6d intelleftus
hic poflet cognofccre intuiriuc
,
poteft dici
qu6d
i
alij
conuenit, tjuod oftime
.dtfi. 3
.
^. z. $.}
.
Dico,w. 1 6.
diftindum fenfus concomitatur aliquis iGtas intclle
t
oportcrct
•
quod Ipccies
illa
rctur ab illo obicfto, «aiiod
fit
^uorum ferfeElijfimus efi entis inomnes autem ifios ejformamiu per conceftu addttii proprtetattbus pofitiuis , velprtu^
tiuisr, altas nobis notis via fenfuum. Vide ipfum etiam de hocquafi.i. prolog.& QwtAltb. i^.Duas infiatias hicpofitas foluit Maurtttus. Adprtmam
do
:
ncc iftae
vltra
conceptum
materialis
de quo
Qwto mo-
cft,fingularc ens.
Sed
enris nihil fpedalius intelligitur
de qualitate alicuius fubftantiae , non fblura (eparatac , fed nec matcrialis. Qua cnim rarione fubftanria materialis fubie<^ acddentibus poflet
uid fecundam,vt dubium relinqutt i.d.^.tjunfi.i. numero 18. an fpecies tnferioris gradus,vel mtnus :
tuitiu».
cocipiendo cnsin com-
muni , quod eft hoc cns,id
mulriplicarc
gradus fuperiores
•
tres inteIIe
intclligitur quodlibet
tx Scot.i. d.^.qutfi.Z.adprtmum ,&altas paffim,animanofira tn patria non dependebit afenfu.
vniHerfalis reprxfentat
:
fpecicm rccipimus niii vel per fenfus , vel quara intelle
eo concepttts,
•
'
ongmanuUamenim
imrae
non
pofiti
;
quod
& paniculare ficut & cognitio in vniuer-
in farticulari,tamen mitttos habere
,
,
In i(Hs cognirionibus
frium de Deo
^tis
vifus
,
videt colorcm;de (ccundo, phantafia imaginatur
nuilum nos h^bere conceftum fro-
finiti
fitiut.
iftx cognitioncs
17. vbi docet
de
,
a virtu- i^^^^ii» pm-
hocex (pcdebus, aliquorum pro-
te cogniriua,&
que
iffa genitam, neque
exflicat,vide iffum
per fpccicm aliam
in abfenriaobie(5H:quia
materiali) nos non habere pro nnnc notitiam
friam ab
cft
omncm adum
Resolvtio; eft de
I
gtadus
rius
intelligi-
prirru conclufio conccditur.
^.
ftioniseft
,
pientc;vel fubie<5Hue,non obie£riuc.
ej.ii.
fpedem propriam
bus accidcntium
;
pari rationc
cum fpcciebus
enim miniis dependet
fui
,
aira fpecie-
& fubftantiaim-
fuanira
a^onum non
a
:
,
quam ac-
cidens i fiibie£h>:fcd ipfi enti coniungimus acd-
AAa
4
dcntia
ejjumedtugnofctmus
fubftamiam}
'560 denriapofiriua
ex
CcnCii
;
&
Metaph.
vd priuariua, qux cognofcimus
,
facimus cx ente
& mulris
talibus,
nunquam
inucni-
vnait\ dc{criptioncm,qu2E tota
& conceptus talis defcrip-
tur,nifi in tali fpecie;
lionis eft perfcdipr conceptus
dc
IL
Lib.
,
quem habemus
fpccie fimplicitcr. Verbi gratia, cx elTe in
tali
aliquo loca!iter,concipimus circ inalio, ficutaccidcns in C\ihicd:o\&c cius oppofitum vlterius pcr
accidens
non
per
,
efle in fabiefto
compo-
,
Himus non ensin fttbieilo efi fuhfiantia. Nihil tamcn aliud concipimus, nifi ens:vltra dimenfiones fcntimus cns non in fubiefto , natum rccipe-
'*V"^*
;
re dimenfiones
natura reciperc
& eft
;
,
conccptus corporis
,
non
itaquod
fubftantia incorporea:
& volitionc noftra ,quas experti fumus,
imperfcftione
,
tionem fitiuc
uis
illius
imperfe(Skionis,attribuendo
habemus vnam defcriptionem ex
;
tis
iliis
po-
priuati-
& pofitiuis,vbi nihil eftde quiditatc defcrip-
ti,nifi ens:alia
omnia alia funt
proprietates eften-
talis.
Sic igitur patet,
quomodo nuUa fubftanria in-
** teUigitur per fe,nifi
in vniuerfaliffimo conceptu,
per accidens autem mtelligitur in
CaiKtt entis
;
particulari
intelligcndo
,
vel multas proprietates
,
fcilicet
illi
foli
proprietatcm,
conuenicntes.
Dcus tamen aliquo modo perfedius intcUigitur; vt vidctur , omni alia fubftantia. Scd contra praediAa arguitur , quod fubftanria k nobis per (e intelligitur
:
quia ita diffinimus fubftantias, ficut
&
accidentia pcr genera
difFerentias proprias.
quomodo intcUigimus accidentia vniucr(alia cum tantum fingularia fcnriamus? Ad primum horum dicendu quod de fubftanItem
tiis
,
habctnus habitumvocalem:ficutc£cusnatus
fyllogizat de coloribus
telligimus
:
quia ncc ipia gcnera in-
Ad fecundum dicendum,
nifi ens.
,
quod abftraftio
vniuerfalis k particulari
fit
vir-
tute intcUe£tus;& idc6 accidentia vniuerfalia intelligere poftumus.Itcm, contra illud dic^xim fu-
quo dicebatur quod iUjc tres intelleAionon funt de aliquo nifi dcaccidentibus,arguitur:quia fecundum hoc videtur fequi qu6d nunquam naturaUtcr inteUigercmus aliquam fubftantiam , nec ctiam in patria nunc enim cfti ntcUeftus capax,ficut timc, quia cft eapcrius
,
nes in particulari
ergo
,
dem potentia,nunc etiam gigncrc fpecicm,
mnc
fi
eft ipfa fimiliter
,
ftri;tunc ciim ifta fubftantixifint
cft difficultas
ex par te ipfarum
,
fed ex parte
comparantur. Item non
eft
quod immediate confequitur rem fecundum quod rcs eft fcd cognofcibilitas ftatim con/equitur ens fecundum quod ens, quia per idem eftens,& cognofcibile, difficultas ex parte ref, in
illo
;
cx i.huius,t.cap.4.
Concedo
igitur
quod in materialibus,& imma-
terialibus dinicultas cognofcendi eft ex parte in-
tcUedus
autcm non funt arque in a6hi, ficut immaterialia ideo non ita perfe£te cognofcuntur , tamen cognitioquae potefl haberi de illis aequc faciliter habetur , ficut de immatcrialibus , quia ita faciliter mouet materialc intclledum fecundum cognofcibilitatcm fuam , ficut immateriale non tamcn asque intcnse mouet: noftri
:
materialia
:
ignis
paruus jeque
faciliter
calefacit
:
eis
proportionata
ita faciUter eft
de
cis
ex parte
catum,ficut de immatcrialibus cx partc earum.Ad aliam rationcm diccndum qu6d minor cft falfa.
Ad probationcm dicendum qu6d non pofitio proptcr contrarium
:
debiUtatcm virtutis
cft indif^
ficut oculus noftusc
ntm habct contrarium luminis fbUs
:
fed propter
&
cognofcendo ; ita virtus cft formale in cognofcendo. Ad aliud quod ratio probat quod non fit difficultas , quiadebiUtatiu: ita in cognofcendo proptcr organum : fed quia virtus dcbilis cft in cognofcendozfcnfus aufuac in
tem poteft habcrc vtnimque irripcdimentum.
ANNOTAT. MAVRITII. adqitaji.2..
ta
rum
T ejmad qu4t,fi. fecundam
&
3.
&
aliam quasftioncm rcfpondctur
,
fcparatarum ab intcUedu viatoris,t.c.j.quam qqara fecundam,quod fape accidit in
priijs fbluit
difficuUa-
qu6d
Comnicntator vult qu6d ex parte intellcdus no-
tx nobiif. »»» exrebus.
tft
(ecundum proportionem caloris fui ; ficut maiot ignis fccundum proportionem caloris fui. Ad rarionem quod vnumquodquccognofcitur fecundum quod in a6hi,vel inquantum ens dico qu^d quia fiint iroperfe£biora in entitate, ideo non habent ita perfedam cognitioncm : tamen cognitio
intcUedus crcati,tcx.c.i.poft cuius argumcnad partcs mouct tria dc cognitione fubftanri^-
VIII.
Bifficultae
cognofcendi
:
ficut
SEquitur q.i.dc caufa difficultaris cognofcendi
tem cognofcendifubflantiam,tam mattriale,i]uam immaterialem ejfe exfarte inteUe6fttf nolhi , non exparte rtrum , vnde froueniat ex naturaan ex peccato. yide ipCum i.dtft.yqtftft.%.a4 i.filuit argument4 iUiw qUAft.
Ad
csdem ad quem-
cunquc intelleftum comparentur, fequitur quod
nunquid perfpeciempro-
SCHOLIVM I
co^nofcan-
comparando iflas rcs ad :
potens
priam ? ftudc,
REs oLV
funt fimpliciter
quomodo
timc poterit. Itcm,
intcUigctur ens
non
qujc
fe difficultatem vt
quemcumque intellcdumxonfequcns eft falfum rcfpedu intcUeflus dmini probatio confcquentiae, da oppofitum huius,fcilicetqu6ddifficultas cognofcendi eas cx parte rei, non refpedu cuiuf^ Ubet intcUedus, fed refpedtu alicuius fcilicet no-
:
^
illa
tur.Contra,fi fic;ergo erit
abftrahendo intelledtioncm
& volitionem in communi, & intelligendo amo-
ms.
:
habentex
inteUe(5lus noftri cui
lcftione
fi intellUitur
adu
in aftu,
non
cum
.
cognofcitur, vel eft cognofcibilefecundumquod eft in
in
;
^^^
cognofcendi fubflantfas fcpara-
tas,non ex parte earum. In intcUcdlione fubftantix materialis eft ex parte rei,quia vnumqiiodque
eft
omnibus iftis fiquarritur , quid cft illud quqd aptum natum , vcl cui conuenit non elle in fubiedto rdicimus quod eft vnum ens, quod eft aliquid,quod eft res non habcmus fpecialiorem conccptum dequiditate eius. Sed fic vltra amoucndo omnia corporibus propria , & cx intel-
. !..
ftrieft difficultas
dodrina huius , vbi fblutio vnius quajftionis dependet exalia;vel quado vna cftgcneralior quain alia. Vbi aducrtc,qu6d quamuis communiter ponatur in principjo ilUus 2. q. luxta hoc, &c. bcnc
tamen abfblute poncrctur, J^m>«r,&c.In principio ver6 terriae congruc ponitur:/».vr4 hoc
tjutt-
r4tur,&cc.
Vbi prim6 aducrte quod poft argumcntumpriroum in oppofitum illius tcrria: quasftionis affignatur quoddam £xfr
intelligibiUt4
*7
.
Qu^ftio III. inteJllgibilitate
& darat
1)11 &rc.
vfqae
fondetur ad
cft
Ref-
ibi
pcr totu.
Opiniones antiquorumin hacquxftionequxxancurapud Aucr.^.de anima. Com.}6.& opinio quam tangit Dod.in princ.cft maximc Tho.in 3. p.q.ii.&
par.q.iz.&8f.& i.i.q.x8.&inCom.
I
eum
DodJn
}. dift. i. q.
q.clara cft
;
hoc
fed vide ad
i.& }.&i.& j.&q.
prolog.
& in Quodlibero.q.i 4. & alibi facpc. Infra ibi : Item ^.metaph.c. vlt. Scc. v(que ibi: Item ejfe immediate^.^omtia.Extra in aliqui-
bm. Itcm infira ibi : Item Aug.ad Nehridium, Scc. afEibi: Item de intentiomhns fecundis , gnatur Extra.
Quia inferius ibi tangit allcgando Thomam; non habcatur coramuniccr in originalibus,
licct
cum Aiciv.Item aliquando i.pane. qu. 16.
j^g
I.
&
dicit
6.Mctaph.
contra Gentilcs.
Eft ctiam opinio ./tgidij
Quodlib^^q.io. quarre in Henrico. Ibidcm parum poft aflSgnatur ab aliquibus pro Extrailla litcra RelfonJU vniuerfale Scc.vC:
•queilluc
rocn
:
jid
de proportione
illud ergo
faris fingularis
quae ta-
:
ibluit qasEftioncm,applicando gradus cognitionis
quz eft
intuiriua
non
dicens
,
quod prima
eft podlbilis in via in intcl-
ledu &c. Aduerte,qu6d cautc
iftud intclligendu
eft.propter ca qiue habct in,).dift.prim.q.4.& 4j. dift4.& 3.dift.prim.& 14. Quodlibcri,& infia in
bac q.paru
Scd loquendo de potcntia naturali in atringendo, de fubftanriis fcparatis , dc quibus nunc eft fermo. Verum eft qu6d dicit. Si autem vniuerfalius loquatur exponatur caftc, poft.
&
qaia
,
abfbluic loqnendo,
nos.ficuc exponicur
habet ad
incclligibiUs per
achim
&
communicer
effe
C^c .Diuifio
poceiiciam eft
tantum audienda , fecundiim modum nofhz coVnde maceria prima eft ica proporrio-
gmtionis.
a&u incelligibile,ficuc
Quod
tct 3.di.i.q.fin.
inielligcncia,vt pa-
infertur de fingularibns
&
totum vcrum eft. Ad aud. patec 3 dift.primi.q.7. quid dicendum. Quod vlcimo infermr , fbrcc concedi poflec cx nacura potenrix
corporalibus
,
przcer conringenria , de quibus eft fpedalis difficulcas,& primum ens , quod non cadic flib obie-
moduo nacuraliccr accingibili.
<^o
Infra ibi
>Ad fleniorem
Noca finguIarifHmc
igitur folntionem
'illum procefTura
de cognirione fubfhnciz
quia nullibi
,
&c.
& maxirac ica
benc,
ficut hic dcclaratur fere.
Ad non
duas infbancias ad finem fblucionis
fbluic,vbi dicic^«
bus,bonz tamen fic
flmt, ideo
leganmr
nunc tmpedimencum quod non pro flam namrs inftimca:
fuic,
30
& foluuntur
Ad primum negamr quod infcrtur
:
, quas ab aliqiii-
erit in
:
eft
cnira
pacria,nec
ncc ex nacura po-
tcntiz,vt 3.dift.primi.& }.dift.i.& 14.^. quodh"bcti.& i.q. prolog. alibi fzpc habet. Conccdo
&
& bona eft,quarc lcgatur.
Confequcntcr infrajvbi ad mcntcm propriam ienfitius ad intellcdiuam
& conlequens
non quoai
cnim
Taomat &c.quzre
& in q.de veritatc,
561
i\l\id;yKtiijuode}; ficut fe
&
vfquc
&
licec
nalitcr
lib.de caufis,& alibi (zpc.
Scntcntia
confequcntia,
illavniucrfalift videtur fimplicitcr falfa:w«/-
cnim capacicacem paflluam fed nego acringcn.ciam,& a(fHuam caufalicacem pro ftacu ifto,rcfpe£bx fpeciei fubftanciz fuftinendo opinioncm h«»,
ius.Ec licec fubftanda
cauTatiua fpccici parria-
flt
nunc,non raracn rcliqua caufa concurrit ncccflarii rcquifica.vt in lods przallcgatis habet.
liter
Ad aliud teft
cangctur infiraquzft.i^.
cnim vtrunque
& i;.7. po-
dari probabiliter. .
Vel quod
per fpeciem propriam ; vel quod pcr fpeciem inferioris fenfibilis prirao. vide3.di.i.q.6.vbivide-
pfimum mcmbrura ^licetvguiriu^ quicquid tcnebis,dic confequentcr. turflifHnerc
lafotentia referuans Jpeciem,8cc. cxpone crgode intellcdu viatoris , vcl vbi fpccics eft concaufata
vbicunque
,
fed tota illa litcra
:
Notandum
ejutd
Et manifeftum
yid argumentum in opfofitum &c. vidctur Extra, quia infra ibi Jid fleniorem igitur folutionem &c. habetur tota , meliusad mcnrem Dod. quarc ha:c literaeft/uperflua,nifi quod primo ponuntur fex gradus, infenfu &c. vfque
illuc
:
tium non funt infinitx. ttxt.com. ^.
&
'*.
CLVifiSTIO
&
Iccundo quatuor,vtraque faluctur fl placet. Infra foluendo argumcnmm pofl oppo^tura prindpaleibi : jiliter pojfet dici (-rc. vfque illuc:
VtrumfitfiAtus
IV.
m genere caufarum ?
Kn^hic text j.^ UbX.Thyfumpn-^
:
Auiccn.8. MetMph.
^ fiqq. D.Tho.i. Mn.
uiliter dicitur,
quod inteltigitur &c. aflignatur ab aliquibus Extra.
c*p.i.Alhcit.x. Met»ph.c»p.\.
^Aduerte confcquentcr ad ea quz dicit infra in rcplias ySi fblutionibus earum , fbluendo argu-
<^ fetf. Fonfcc.iifi. caf.x. tj. \ ,ftci. i . ^f'<]. Suar. diff. i9.Mtt:fta.i. H\m.difp it. PfyftcAfta.i.VidcSco-
menta priraae opinionisln qujcftipne vbi de vniuocatione,
litcr
quod
& accyaiuocationc cntis ,& cius
ibi dicit
dc fpecic fubflanriac
,
leB }.Durand.i.i/
li\iai,q.6.hMitt,0' iB l. difi.i..q,u
tangit
anaIogia:nam omnia problcmaticc interprctanda funt.Infraver6 in ^.veritas rei apparebic,& fimi-
ip
res habent , quod quod caufac rcrura cn-
cft
principium, &:
:
eodem
QVodnon.
modo intelUgcndum eft.Vnde neeantes vniuoca-
ncs fiunt
tioncm cntis habcnt concederc fubftantiam per propriam fpecicm intclligi ; vt patct hic,& alibi, apud iftum efficacitcr.
caufam
Alias rcplicas quas ibi non foIuit,fblue
tcrrium vidclicet infcratur cft
flc
huc negatur confequcnria , quia nedum cns
modos cius
:
Ad
ncgandoconfequcntiam. Et fi adu ens ; crgo zdca intcUigibilc \ ad,
,
fed
S.Phyflc. text.com. i.&infiri.
motus nunquam incepit, & maximc circularis:& fl hoc,nec gcncratio incipitcxz. de Generationc,t.c. j 6.& infra^crgo infinitx gcnerario:
& quaelibet generatio habet
efficicntera
riara in his
propriara
proximam,& finem & mace-
qux gcnerancur
pcr propagarioncm;
crgo orancs caufae func infinicz. Icera , quando incer aliqua excrema eft difbmria infinica.pofIIbi-
media , fed incer primum efquodcunque aliud eftidens, & fic
le eft ibi cilc infinira
fidcns,&
de
intfiT
aliis caufis
,
formali
&
finali
,
eft infim'ca di-
adum
ad enritatem, vel ad
quanto aliqua ma^s diflant , tant6 plura poflunt efle media intcr ipfi: ergofijninfinimm , infinita poflunt eflamedia.
inteKigibilitatem.Vel tertio
& melius,conceditur
Item,de matcria vtor priori raaiore.Minor.en» in
,
vcl paffioncs
ciufdem. Vel aliter quod tclligibile
,
rcferendo
cft
modificant
,
ali j
modi
mulriplcx,cft z6ca in-
flantia.
Probatio maioris
:
infiiiimm
f
.
Infinitum diftat inihilo 5 ergo intcr nihil pofTuntcfle infinits entitatcs potcntiales
modi eft matcria. In oppofitum
&probatdcomm
in litcra, qu6
T.cen.5.
Metaph.
Lib. II.
561
eft
& ens, ,
cuiuf-
InceUigere ver6 non
Philofophus
gcncre caufarum,
t].6.
4 ».9.
textxom. I
& ^rgU'
&
»•.
Kja^tcc.x.&
V.
^
Rubi)is l.Phyf,trttil.i.q.i. H^insAMffut.ii,
tiu*.fl,-j.
tkyf.fea.x.&
QVod
fic
vidctunomnis
difrerenria alicuius
gcneris habct difFcrcritiam oppofitam condiuidcntcm (ecumilludgcnus;{ednnitum inac^ left diftercntia quantitatis ; ergo habet infinitum pro difTerentianbi oppofita,& infinitum in adu;
hon
in potcntia
compatiuntur
;
fe
:
quia difFcrentiae oppofitx
non
idem cftfinitum a
fcd
QV6d fic:Deus Itcm,cognitio
ergo &c. peromnes caufas:crgo per pri-
cft
quac eft infinita:
,
eftj
Itcm , infinitum
quia infinita , neque
infinitas. Item,^.
Item
ligimus.
generum funt bilcs
:
quorumcunque
fpecies omries
,
intelligibiles ^
nobis
contingit accipere aliam in infimtum:& ita infi-
non
Vacuo. nita
t.c.76.
ergo
:
fi
,
quia
dcAnima
i.
Item, continnum
fempcrdiui-
cft diuifibile in
fibilia 6.Phyficor. t.c.^.fcd
uifioncm continui cx
merus
tcxt.c^^i. ignis
combuftibilibus.
5.
numerus
Phyf.
tcntia,ficut diuifio.
t.c. 68.
qu6d
Dicitur
cft infinitus.
fisquiturdi-
crgo nu-
hic eft in po-
Contri Philof^i.huius text. comm. :
formales caufa: eflcnt
eft
fieri:txgo
u quis
impoffibile eft
Item.quod dicitur
^
6. Phyfic. de numero qu6d eft in pqtentia infinitus : quod Tc-6i.&i- a£hiprobatio:conccflum cft qudd infinitus in
4e GenerM. potcntia T.c.g^.& J.
,
fed qualibet fpccie data
vnitas,& cau&tur noua fpecies
merprum
:
,
poteft addi
crgo fpccies nu-
fimt infinitz in potentia : fed quatiibet
fpecies addit vnitatem fuper aliam:ergo alia fpc-
cies,quz tates
,
in potentia habet in fe innnitas vni-
eft
fed omnium fpccierum , quac ppflibiles idez earura fbnt in Deo zdax : crgo habet
funt
,
aiflu
ideam
alicuius fpeciei, vcl niuncri habentis
vnitates infinitas
habetDcus
:
fed
omnis
fpecies,cuius
in a6hi,cft fadHbilis
ideam
kDeo in fuo fin-
ergo aliqua fpecies infinitas h^bens vnitates, erit fadHbilis extra Deum. Contra:^. Phyfl text.c0m.4x. dicit Philofbphus de numeris,qu6d mnnis numertu efi nunurahilu , fedomne numegulari
:
rabile,eft pcrtranfibile,&
fim'tum,ergo
S
H AE c
omnc
pcrtranfibilc, eft
&c I
con-
dicit i.Phyf.t. c.3 j. contra
non
,
eam. Contra , quod poteft virtus infc-
rior.poteft
& fuperior:quicquid igitur poteft quis
imaginariipotefi intelligere.
SCHOLIVM
I.
ExPLicAT
ijuomedo infinitum tripliciter fumitur,pontttjue eim dtffinittonem ex Philofopho.
Primum
diiium: Nonpotefidari numerus infini-
tui negatiueiVel priuatiue ,quia negatiue,infinita
minari,t]ui non terminatur efi dabilis
iantum vnitoi efi
& nuUtts numeru» aptut
,
efi
numerttt infinitus contrarie.
ter"
Non
aBu.Secundum :
Dubitat
eirca hoc de mente Philofophi ^uia pofuit
mun~
dum ab tttemo,& generationes aternas , & confe^quenter, vt videtur, ihfinitas mimas ; fed non efi certum quid de imrnortali^ate animttfenferit tjuo
Doii.^.d.^i.q.i.§.
De
,
de
i.propofitionc, W.15.
Secundum diElum, nonpojfe tiari tnfinitum fecttn-
dum
multituiUnem.-in bocvidetur problematicuSf
quiafoluit rationes Arifiotelis pro vtraque parte;
nec inuenio quod alibi ahfolute neget omnipotentia
Deipojfe proditcfre infinitit.imo videtur id cedere ^.Phyfq.xo.
Henrico
&fauet
i.d.
i
ei
ce~
.^.^.ad vlt.pro
vbi admittit , vt videtur infinitatemfi
,
cundum ipfum ibi teaendum vtdetur.Neque obfiat
V M,
eatim efi cumfrttcedenti,
fedadmaioremexflicatianemfeorftmponitur refoluitur ^uafiionefequenti
tMfoluunturibifn.ij.
35. dicit,
nihil
creaturaforet abaterno, &poffeejfe ah titernofer-
C HOL
^uttfiio fere
,
continuum
efle diuifuni in infiiiitum.-ergo impoffibile eft di-
uidi ininfinitum in potentia.
idem
infinitac
imaginatus fuerit lineam infinitam
intelliget
Contra hoc.primo dc Ccelo
fi
& infi&
Aruxae.de principiis infinitis:mnc nihil eflct cognofcibile. Item,commcntatorhic Comment.ir.
& M\mAo:e]uodtampoJfibile efifa^um effe,impofft~ bile
fi-
infinitae,& qUaclibct cft principium cognofcendi.
tingcret fcire:&
inhnitam
duo corpbra fimul funt
fi
contingit cfle inadtu cfle
:
exiften-
duae fpeciec imcUiguntur fimul,
fi
crcfcif in infinitum appofitis
cxiftant
non
tc:ergo poffimt cognofci. Item ^.Phyficor.cap.de
magnitudincm contingitcflc inpotentia, tantam fed in pptcntia contingit
quia diffini-
,
numerorum & figurarum funt vltra quamcunquc fpeciem daram,
fed fpecies
infinit2:quia
Phyfic.text.comm.65).quantam
:
diffini-
mu5,& paffiones de eo afngnamus,& imponimus nomen ad fignificandum illud:ergo ipfum intel-
cut fpecies rofse eftfpccies vera,rola
:
cum
infinitus^&polfiimus
eft
cognofcere,vt fupra habitiun
nita,quaE verae funt fpccies,licet
finem,neque mcdiu habctj xtdts. autem eft linca, fcilicet infinita ; ergo non repugnat lineae rcdbe
Metttph,
3. difi. 14.
finitum in zOca. Item 6.Topic, cap. 19. Ariftotcles increpat diffinitionem line* refta:, cuius mefuperadditur finibus
i.
Durand. ^difi. «rf». Ant.Andr. x Metaph.
ii»
finitum in potentia ; ergo habet pro oppofito in-
dium
J^tx.com.io.
D.Thom.t. Met.le8.\.&
& feq.yide Scotum
mam
difp.i i.feS.i.
Pkyf.c^.
49. q.i. Marfil. t. *. ^.10. q.vli.fonCeci ibid. c.x.q.i..fea.i. in iJifi.i.q.x. &i» i.dift.i^.q.i.
i.^ q.^g.
srt.i.. (^ q. 70. Mrt. 3. 4. Suar. diffut. 15. Met»ph. feB.\.(y Tom. i. »» l.p. difptu. 177. Vafq. ibidem tlij}. %g. Conimb.3. Pfyf. cttp.i. qiufi.\. tt.i./r %. Phyf.c. 1.
I.
D. Bonanent.
p.q.%6.tt.t.
D.Th«m.
Fhyfic. cap.x.
VI.
Vtrum infinitumfofit cognofci a nobu ?
Vtrumjitfrocedere in infmtum in effeSHhmX Arift. • %.c»f'.%.
3
Q^ViESTIO
menta hic fofita ibi folumtur an.ix.
QViESTIO
non {latuentan,
infinitac cfTcnc
non cfTcc ita cognofcere.
SCHOLIVM VNICVM. habetHr
eft fi
pluralitace rpecies caufarum,
fit ftatus.
Resolvtio
Sed
text. com. t.
,
&
a num.<).^argumen-
quod
3. dift. 13.
fuijfe
fummam,& non pofitiue infinitam,quia ibi~
dem
qutfi. ^.dicat
innuit id non effe certum, $.
gratiam Chrifii
Quantnmadfe-
cundum, in ic6mendando Chriftum (»»^iM>)malo excedere
,
quam deficere, vel quia locutut
efife-
eundkm
VL
Qu^ftio enftdMm ecHnntunem fententtMH,vt CtfiMsfacit^x frofejfo non difputansMt infinitum prodMci pojfu.
Tum
tertip
,
de infinito fecMnditm matcr dificultat, tandem 3 .d.
ejuia ibi agit
virtMtem, de quo
eft
Scd hoc modo , vt probUmatice ponitanimam Chrith hahere infinitasfpecies fin~ gulariMm poJftbiiiMm. Vnde banc partem tenoit Nominales , ex ScotiHu Mayron i diflinEt. Bajfol. ibi quaflion. vnic. vide Canimb. j. 4}. Thyfic. cap. 8. ^uafl. 2. epii vtramque fMflintTtt 14. quafl. 3. J.
&
&
.
pofHt facerc in infiniram fpcciem nobiiiorcra
quacunque fada quia tunc :
Hic cft noundum in generali,quid dicitur per hoc nomcn , infinitttm. Potcft enim infinicum
fUdttr/Hmt-
accipi tripUdtcr,ncgatiuc,priuariue,
Primum
patet
ncgariuc
,
& contraric.
.Phynt.c.34.pundlus
3
eft infinitus
(bnus inmiibilis priuariue
ficut
priuat finem in apto nato finiri
hoc ibnatrcontrari^ quod
,
&
patet pcr
quia
,
vocabulum Boctium fu-
pcr Pra:dicamenta,cap.dc Qualirate;vbi Philofo-
phus dicit/}u6d
Inefl
QMaliuti hahere
cotrariii,
Jicut iuflitia contrariatUr iniuflitia. Iniuftus con-
habct contrarium habitum cx generatum: fic infinitum ncgat finitatem
tunc
aAu
poutione contrarij
,
ficut finitum extcnfiira
& Meliflum.i.Phynt.c.i j.& infra.
lUud
infinitum contrarie didhim, dupliciter potcft
quod phus
qu6d
fit
3.
in aifhi exiftens finc terminis,
fit
quod
talc in potentia,
Phyfic
tcxt.
com.
diffinit
fii-
vd
Philoib-
63. Infinitum
:
rarcx indiujfibilibus,
uifionc continui
adlu infinitus.
efl
cuiut
continuura cllc diui-
modo, tunc componi-
cijro refbluarar in ilJa
non
:
fi
cftdi-
& 4.
:
,
finita , numcms cft ; crgo mulrirado finita. Item io.hunumtrm efl multitudo me^tfurata
mulrirado
omnisnumcras c. 2.
&c.
fed numcras caufatur cx dicrgo numerus non potcft cfle Itcm 5. huius cap. de Quanritate,
uifura in infinitum
t.
erj^o
quia aut in diuifibiliayaut
prirao raodo,poteft vltra diuidi,& ita
ius,
;
fi fit
eft
vno : fcd contra rationera infira'ti eft raenfurari a probatur fi.Phyf
numcras
Ad
t.c.
1
9.
a finito
quod
infini-
ergo nullus
;
potcft cflc finitus.
,
anims humanx,qus
refpondcrar,qu6d
fempcr cftaliquidextraifi efTet tantum negariue, non fempcr eftet aUquid cxtra acciperc Infinitum iftis duobus modis vlrirais. 2. principali,& ^icmpcr cftin quanritare raolis,vel vinotistquanritas omnis propric,vel metaphorice cft magnitudo,vel mulritudo proprie, vel metaphorice;ergoomnis infinitastalis eftinmaghi-
omnes panes in pbtentia in magninon eflentinfinitz a£hi, coniungendo infinitatcra cnm aOca. Vndc fonc poflet concedi quod a<Sbi cflcnt infinitaj in pote, fiue
fi
tentia
eis intinitas
biliacfle.
nulla mulritudo
eft,
& hon terminatur.
,
quia
qua: eft apta nata tcrminari, Lifinitura contraric in
tenriaeft in numcris, quia
po-
numcras fcquitur
di-
uifionem cominui.
Infinitum ctiam in a6hi eft difficilc vitarc:Videtur enim fecundum Philofo-
phura qu^d infinitum contrarie
in adhi eft, ficut
patct deanimabus hominura, pofita generarione pcrpetua.
Sirailiter pcr illud
arguraentum
vlri-
mum prius ad illara partcm,& hocconcedit Auiccnna,& Algazel
eius (e<5btor.
qu6d horao non
fiiit
Scd rcipondcnir, ab ztcrno licet mundus :
Contra hoc arguitur
fiierit.
2«.
Phyf tcxtxom.i4.
aiShi tot
fed
:
,
quia
non
Vndc
,
qnaeft. 33.
Contra:ranc infinita nuracraha poftunt componi facere magniwdinem infinitam.Reiponfio:nunquam magnitudo eflet maiot toto, ex cu-
&
ius diuifione rciuluuit illc fiiit
numcrus,quod
totuili
finitum.
De
mulriradinc tranfumprfuc dida, qus eft in fpeciebus cfrentialitcr ordinaris in omni generc,
fimilecftde duobus rapdis quoad infihitum, negariuc priuariuecfcd quoad infinitum
fcilicct
&
quia
eft ibi fallacia
compofitionis
co quod ly infinitai coraungatur iy dlhtySc ranc eft falfa; vel feparaturab co,
vndc conccfsis pr^mifsis,confequenrianon valct. Contri quot fiicrant homines tot funt animae crgo fi homines infiniri , jnimo. Dicendura , qubd fuccefsiua infinita fi eflent fimul,non eflent infinita:vel fi eflent tot homincs fimul , quot fuerunt fuccefsiue , non eflent infiniri adu,quia infiniri liicrant in acdpiendo in potenria:idcb nunquain fequiturex illis, fi eflent fimul , infinitas a^alis , quia alterius rationis :
&
:
&
funt infim'ta5 adhialis
& potcntialis
:
idcb ex
infi-
nunquam poteft cohcludi inf>Ad aliud , qubd licet effct aliqua
zx infinitan
nitatc poccntiali
foteii»U
nitas a^aualis.
^f '
phum quia nihil fadt
viderar illud iraprobarc
:
,
teftamenti
,
eflent infinitx a£tu ,
fpecies
annua fcecunditas fine homine, &c.
ani-
non competcbat
quin plurcs poffint eflc infinita in fimt qubd non poffunt plura corapoGi-
nos fimius quodamraod6 finis oranium : vtquid alia pcr infinitura tcmpus finc fine ad quem siit? SiraUiter AugufHmis dc Qusftionibus vetcris f^t
aliter
tot
& diuifionis cum
vnam
quia in potentia accipicndo
,
raam poft aliam
De mulritudinc , fiuc numcro , vidcndum eft, quod infinitum ncgariuc non inucnitur ih nume:
orancs
radine fflent,qubd
non funt
numcri nec priuariui
fi
fuerunt pofita gencrarione perpetua ^ panc an-
tudine,vcl nmlritudine propria,vcl metaphorica.
risjfcd in principio
4
iii oppofitum fupponendo , quod argumcnta iam fa^ concludancAd illud de animabus dicendum qubd non aflcrit alicubi formam aliquam,ncc etia intelle€b'uam manerc poft fcpararionem, Vndeini2,i. cap, text.comm.17. de hoc videtur loqui dubitatiuc. Ad hoc alitcr
rarioocs
cfuantitatem accipicntibus femper efl alujutd extra accipere.-iii quod quantumcunque accipiatur, vel priuariuc
i
omne
in infiniram
in indiuifibilia:fi fccundo
t,c.i8.
•'****V"
.
.
rascftnumccabilisjergo pcnranfibilis
tum non poteft raenfurari
jnijvcl
di^mitur.
QuM
finito;ficut
nidcm
Infftitum
A
infiniu
tunc iUa fimiliter cflct Deus. mulrirado in gencre Quanritatis, non poflit efle z(hx infinita,patct 3 Phyfic.t.c.4 1 omnis numcin cflcnria
trarie dicitur,quia
cum
&
cflct crcatura poflibilis fimpliciter
atftibus
finc ferminisi& fic loquitur Philor.contraParme-
gradus perfedionc :
cflct aliquis
pofllbilis intcnfiuc infiniras in
fiira
1
non quod Deus
poteft efle in diuerfitate (pecierum,ita
Itcra impoflibile cft
probabiliter.
iMJitMti tri-
563
contraric in potcnria,cft diflimile, quia talis
numcri
intellc<5ka a
Dco, habens
infinitas
nm
*'"''*'
^
vnitates,non pofretficricxtrk fccundum Philofb-
riori
,
Ahtcr
quat
non
nifi
mcdiantc caufa infe-
poteft talcm cfFcdhim produccrc.
pofita hypothefi
,
dicendum qubd pof-
fet fieri extrayficut fibi poteft
compctere efle,
fci-
qubd vnitas pofl vnitatem in infinitum, nunquam tamcn fimul , fi:d fucccfsiue fblumi licet
ficut Deus firaul habet ideam lotius temporis, quod tamcn non cft fimul fadHbilc cxtra,fcd tanlum pars poft pancm. Contra rcfponfionetn iftara:Si nnmeras poteft ficri fic,aIiquando erunt ifbe vnitates fimul cxtra Deura, & ttmc numerus
aliquando
;j
&
3
Metaph.
Lib. 11.
564
a^s infinkus
aiiquando
:
Ci
noH
crgo
;
iftc
nu-
dum & fecundum Philofbphum perfcdum cft, :
nbn potcft
quia numcitis non cft cxtra,nili contincat (imul omncs vnitatcs intcgrantcs ipfum, non fictcmpusrcfpcftu
cui
partium.
fa efficicme ^itra
mcrus nunquam
crit faftus cxtrk
,
fieri
additio
:
tum quia non ponic non prq-
aliquid pofte ficri^cuius potentia^affiua
ecmt injnateria
adiua in aliqua cauprimam:quia non ppnit Dcum
8c potentia
Suftinendo qu6d Dcus poiTct faccre numcj SufitM dnri rura habcntcm infinitas vnitates, Tunc ad rafBlft nMfnerS tjoncs Philofoph. in contrarium , ciim dicit,
aliquid poflc facere
tnfinitum.
omnequodfit,fit ex conitenientc. infin. Coram. vbi dKitat.impoJfibtle eft vt agins primum tranf-
Omnii nmnerM^eftnutnerAbUpf y&c Diccridum quod eadem ratio poflct fi.eri de numcro infinito in potcntia omnis numcrus in potcntia eft :
& oranc nuracrabile in & omne cft pcrtranfibilc in potentia
numetafeilis in potcntia
potcntia
,
,
pertranfibile in potentia eft finitum in potentia}
£rgo numcrus
infinitus in potcntia cft finitus in
Dicendum ide6qu6d eft ratio" probaquod dicit in litera,m»o-
potentia.
fxfinitoinfi. nitiet i&ftQ.
ius
manifeftttm ergo ex dtHise^uomodo
t.c.30.
,
1.
mutet materiam,
nift
mediante corpore
altqtto
non
&
tranfmutabili, icilicet corporibus coeleftibus,
ide6 iropoflibile
eft,vt
IntcUigentix feparatsrdet
aliquam formam formarum mixtarum in matcria. lUud coneludit de gencralibus , qux producuntur per tranfminaaoncm raateriae,(ed non de Intelligentiis,in<]uibusponercntu); gradus in in-
^ufem , quem modum loquendi habet quando facit tantum probabilcs rationcs , vnde altcra prasmifia ncganda cft. Ad aliud quod fic caufatuT ,fcd non lolum fic caufatur , quia potcft crckit numcvnura nouum continuum fieri, nis ide6 alitcr poteft numerus caufari , quam cx
finitum plurcs,fi in aliquibus poncrentur.
&
:
diuifion<; continui
Ad
,
ideo fallacia Confequcntis.
aliud qucid eft fallacia Confcqucntis
(equitur
V
Commentatorc fupcr
t)iIisfolum,(ccundum nahiliter
Infintiuferi
percaufam racdiam fiillud 7. hu-
nifi
,
cut repcritur a
multitudo
; fi
finita eft,
numerus
:
quia
cft,fed
deftxucndo anteccdcns,non valct. Ad aliud,qu6d nullum infinitum poteft menfurari finito finitics
fumpto,bcne tame finito infinitics furapto,nunc non eft de ratione numeni quod menfuretur vno finftics fumpto:quia fecundum ipfum , numerus in potcntia ri
vno finities flimpto
ties
non
eft infinitus,qni ,
poteft mcnfiura-
fcd neceUari6 vnoinfini^
fumpto.
C
S PR
I
1 3
idem
.
eft
:
fpeciem in infinitum in potentia fadibilis in infinicum diftat a (fiiorintelligatur
opinio tada
non
eft in
aliquo diuifibili,
Quod infinitom priuatiuepoteft efle in aliquo
ellentiam rei,manet rcs. Si autcmaufe-
cft extra
ratur pun(^us vltimustermirlans
aiit
,
nca non terminata apta nacaterminari
manct li,
auc non:
fictunc Jnfinitum priuatiue crit in linca diuifi-
non, tunc aliquis pundus
i fi
eft
immediacus in
li-
3.
&
teft intelligi linea interminata,i.huius,t.c.i i.«o«
de ffecie fnmma,(\Hodfentimt Durand.
conuenii inteUigere lineamnonftatuentem. Item,
MV M
diSlum: An in fpecicbus rerum
^.4. vhi tenet dari
?..
gratiam fummam
,
1.^.14. art.y.Henric.
:
I
.Poftcr text.c.9. illa infiint pcr fe .
jiureol.Palud. Cantii, <\uos ihi eitaui Sehol.i.fed
qu2
vt notam Schol. prxcedenti
nihil ftrmiter in hoc
linea,
& Uneae pun(ftus
& oppojitutn eftfatis probabile & com-
cx his
eft
refoluit,
,
,
mune, quod tenent D.Tham.i.p. ^fuaft.i^.art.
6.
primo modo,
fcd tale
,
non
:
fubftantia^
enim eorum ma-
potcft fcparari a re,
ncnte tc:quia tunc eflet linea
& non linea.Itcm in
pcincipio GeomecriaE,Diffinitionc i.line4 eft lon-
g^id efi li-
d.^o.feSt.iy. n.ic}.& feqq. Secundum:\n^n\t\xm
gitudo,cuius extrenfitates funt duo punffa. Ite, 3 .
nea i
non eft
priuatiue
,
in
in aliquo diuLfibili,bene
tamcn
vt fi auferretur puniius terminans,
quem dficet poffe auferri. Tertium.-Qoti^MS infinitum non poteft clTe a<5tu, ficunMtm Philpfan ve^ ro de potentiaabfoluta fitri pojftt, idemvidetur
refpondendum ac de inftnito maltiiudinis. Expli~ cat optime Philofophi locum : quanmm contin-
tantum contingit cflc in a(Stu.
git eile in potcntia
de
<juo fuifi
agit ^.d.\^.q.^.n.i.& iul.i.<].^.n.ii.
Non
.Quartum dtaum.
poteft dari raagnitudo
perfedtionis infinita negatiuc
,
n^qup priuatiue
Phyf t.c.40. de ranonc corporis perficie,& fuperficici
lijica,
eft
terminari
& lineap pun(5to.
fu-.
Ad
qu6d de rationeconterminus,dicendum,qu6d eo modo quo ponitur in diffinitione , eo modo cft de cflenria
rationera priraam iftarum, tinui eft
ciu5,fcilicet in rationc
terminancis.non
nea
quod
fic
punifkus
.,
fcd
quod
li-
cerminaca pun-
.eft
(Stis. Per hoc patcc ad aliaj quia orania procedunc non de concinuo abfolucc fed vc gft tcr:
minatura.
De
, fciendum quod aflu magnitudine ficut vult PniPhyficorura, text. comraent. 37.
infinito contrarie
(tamen ctrca fecundam particulam videtur idem dehac,& de magnitudirie molii) neque contrarie
non poteft
a6tu,vel potQmia, fecundum Philofophum.
infira.
lofbphus
3.
elle in
;
&
&
i.deCoelo. ccxt. comment. 3j. &inleui,& circufra. vbi argnit de corpore graui quia de rationc corpolari per rarioncs multas
&
De
multitudine
eflentiali,fcilicct fpecificaeo-
ythyf.
habcnt ordinem eirentialera,patet qu6d 6\.»t rum quae ibi non eft infinitas negatiue,nec priuatiuc. InMttaph.
;
ris cft
terminari fupcrficic
Tt:c e 5.
Tex. c.ti.
& i^Te
T
tudinibus
,
fed
vtrum
,
& fic dc aliis magni-
pofllt cfle infinicum in
po-
^'^" Deusrncc eft infinitas in patentia fecundum
Dicendnm fccundura Philofophum qu^d non , qui^ Philofpphus ). Phyncprum text. comment. 69. cjuantam magnitudinem con^
Philoibphum tum qui* vniucrfum
tingit ejfe in potentia.tatttam eotingittffe in <«^«.
finitum contraric elTet illud
"
|
infunt rarione quiaitatiua,vt triahgulo ineft
Meiaph.
&Jequitur Suar.
alij, (juos citat,
negatiue
6
7
fcctmdum aUquos, probatur , quia terminus non cft de cflentia diuifibiUs , ficut punQ:as pon eft de cflentia lineaE,& amoto iUo quod
diuifibili
nca,& ficUneacoroponcretur cx pun(Sis. Iccm, idcra argumencum poteftfieri de temporc, fi aufcracur inftans ccrminans. Contra quia non po-
i.dift.4^.(]U!cft.i. Caiet.
&
perfc-
pundo ablaco , & fic duo punda concigna
II.
I
fi
fed in purwio.
bili
HOL VM
cft
quia quslibec
,
Dcojergo
adbuc ftailimcs crcaturje. Alia fupra cum vna ratione ad hoc.
Infinjtum negatiuc
fi
detur vltima poflibilis ^fauet affirmatiu* parti dift.
Secundum veritatem citca hoc funcopiniovna qu6d Deus poteft facere fpccierh vlcra
nes
non poteft
ibi cfle
:
quia tunc
infinitum intcnfiuc in perfcftione
cft
,
pcrfc-
tentia
3
Ifta
S
}
};
,
Quajftio VI. propoGrio dcclarattirdapliciter. Prim6, quia potcntia magnitudinis ad augrnentumeft totum , poicntia ad diuipotenria ad formam , ad impcrfclioncm cft potenria ad matcriam , Ifta
8
An dtbUit mmgnilud»
&
&
& ad panes
form« cft tcrminarc, & non lerminare idco potcft cfte linca tanta in a£hi, quanu eft in potaitia , fcd non poteft efle tam parua in adu,
infnitm i»
ftioncm
pitiatiM
matcria: cft efte infinitum,
,
:
fcd
ficm in potentia. Contrk : tunc nutfaerus cre(ccns vadit ad fbrmam : quia ad (pcciem numeri, matcriam : numerus diuifus ad vnitatem
&
&
numcrus in potcntia, tantus poterit efle in aftu , quod eft conira Philofoph. qui concedit hoc dc maguitudine , non dc nuergo quantus
ia ptttnti^
tJitum ptttfi *(fi in
iSu
tXftlUtUT.
eft
Ide6, aliterdeclaratur,quiaPhiLj.PhyCt.c.59.
& alibi dlcit quod appofitio non cft infinita diuifione contraria exiftcnte infinita
m:^nitudo crefccre raagnimdine diuifii , ficut
poteft
diuidatur
&
,
addatur
nifi
quia non
;
addendo ex aHa magnitudo pcdalis
nifi
,
fi
alij
,
raagtumdini pcdali,
nunquam excedet magnitudinem bipcdalem,nec aliter intelligit
Philolophus.
De
tfi
infinitM
magnitudine roaius , quod melius gariuc
,
,
vbi idem
,
nec infinitum priuariuc poteft
non eft aliquis eradus
fnuttiu*.
terminetur infinitas :
eft
in talinon eft infioitas ne-
quia fone quilibct gradus
ntgntiuM, nte
eft diuifibilis,
efte ibi
,
quia ibi
quin contraric in potenria an fit poifibilis tcrminari
,
infinitas enim mis (ecimdum , eft dubium ibi Philofbphum nuIUbi eft , nifi in numeto , fblum in potenria , a6hi tamen non eft in tSeOdbus (ed. in Deo folo.
ibi
creo nuUa ptima, omnes mcdiz ; fcd orancs caufie
fi;d
:
&
ergo
quia tunc ideni
,
prima
erit alia
vna iftarum
qux
,
caufa fuiipfius
omnium
erit caufa
mediarum non
:
crit
caufaca.
Contr^ rcfponfio indudit repugnanriam,quia dc aliis ; quia acdpiendo omncs patres generantcs, :
&
fimile eft de caufls acddentaliccr ordinatis
fint infiniri
fi
ergoomnes
;
medij, caufahtas
ifU non
:
caufa
eflct
eft
func mcdij
,
&
func
fi
omnium crit ab ahqua vna cau-
aliqua iflarum
fiiiipfius
,
quia
fi
idem
fic
& arguitur ibi ficut in caufls
:
Commentator z.Mct.co.y,
pcr fc ordinaris. Item,
exponit fic, pet retf^dmdincm forte intcnditea
quz
funt vnius
fpedd
homo
vt
:
ab homine
eft
fed ifbe funt caufz accidcntaliter ordinatz
;
& ta-
:
men ponit quod caufz fic ordinacz in cadem fpede fint finitx & poft dicit quod caufx accidcn:
otdinatz funt infinitz,
talitet
& fic videmr quod
dicat contradidloria.
Item
,
eflct
numctus
infinitus
,
& fpccics nu-
funt eflentiahter ordinatz
;
*
crgo in ta-
quod
libus cft infinitas. Item, probatio
10
acddcntaliter
cffct procefliis in caufis
fi
ordinatis
rario pe-
quia afliimit in antccedente in minori omnes
tit ,
caufas cfle medias
vltimiun
ergo fupponit primum
;
mcdium
alioquin ponit
:
fine
&
extre- c«»/i medit.
quod omnes caufz mcdiz
taufttUttu,
habercnt caufkm aliam dico qubd non, fed quzlibet eft caufata ab ahas fed nonvalet, quzlibet
*fi* «**/*
Icem
mis.
afliimit
,
:
ab alia; crgo omnes funt caufatz ab fed eft figuradidionis:commutamr enim
eft caufata
alia;
t^'"*'
..^.«.^-i
fingulare in plurale.
formamr rario ex litera ad fblurionem qu6d caufalitas mcdiatarum , fit ab vtu caufa , quia cuiuflibct caufz mediz caufaliAliter
quzflionis
tas
,
ab
cft
alia ptiore eflentialiter nifi fit
,
nulla eft cau-
:
aliqua prfma eflen-
quod
^^
j^
prindpio pro- frimtfttfiupinquius; ergo nullapoteft habcte caufalitatcra, ^mm. nifi fit alia prima , a qua oranes habcnt caulalita^ quia prius
tialiter,
eft
eft
temfuam. CoDtra iftam rarionem in tempore & motu {iint prius & pofterius & taracn non eft ibi priraum fimpIicitcr.Ad illud rerponderPhilofijpLj. :
:
Mctaphyf. cap.de Priori
non
eft ibi prius ,
a nobis
:
alibi cft
& Poftcriori.tx.i 6.qu6d
neque pofterius
primum
modum
,
nifi fignecur
firapUcitcr
modus arguendi
faluare priorcm
III.
eflet
alioquin vniucrutas caufarum
fecundus
SCHOLIVM
;
cft aliqua, vcl
:
fa prior cflcnri^uitcr
pcrfi:6riom*s
quz-
eflent infinitx,
virmte altcrius
vna caufa hzc non
mediamm
merorum
meris.
,
omnes
fi
racdiz acceptae habcnt caufaiicatcm ab aliqua
meri pct addirionem. vnitatis : eodem modo raagnimdo cubitalis augmcntata , fi vltra augetur, dcuenitur ad magnimdinem tricubitaiem ; fic afccndendo erit variario fpcciei , ficut in numeris. Item , nec rario prohibct quanritatem conriguam efle infinitam , cum ex illis conriguis non fiat vnum conrinuum : ficut nec in nu-
&
Qitnis n«n
ncc vltima
56T Ced
:
libet agcret in
(a
&
dintperft-
priraa
eft
mero. AUtcr declaratur propofido, quamuis potenria quz cft ad vnam fonnam,poftet rcdud ad a&um: potcnria tamen ad plura , ficut cft potcnria diuifionis in magnimdine , non poteft redud ad adum ; quia non eft potentia vna , ncc ad vnum. Dc numais , diuidcndo , cft potentia ad vnum augendo , ad plura : de magnitudinc c contra. Contra ficut magnitudo augmentau eft vna magnimdo, ide6 poteft cfle tanta in adu, quanta cft in potcntia , fic namcrus au£his eft vnus nuraerus. Si dicas quod fempet eft alia fpedes nu:
In mM/nitu-
non
,
poceft
quia iflz
,
aliquomodo ju
arguendi ,qui
cft
Com-
urgptfi.
tuuu.9.
Idco ad argumcnta quz funt contra primum mc>dum,dicendum. Ad primum , quod illa confequenria valet ; fi omnes caufz funt mediz, quod omnium cauiali-
mentatoris.
Resolvtio fonendam
ejfe
I. eiHifl.
ijH£ ejl 4. in ordine,
frimam c*ufim,& impojfibilem ejfe
injinitatem in CAuJis ejfentidlittr ordinstu.-de tjuo
illum
Uteagiti.d.i.q.x.^. Ptjmus arricutusjf».!!.^^;
tas cft
frimo princ.c.t.
tet otdirutz
ab aliquo vno, :
Per hsc ad primam quatftionem, quod
a
tranfumpriua
eft in
infini-
quia in primo
tas
qu^li.i.tjMMr-
cflfidcnte
i*,durtfrt-
pofTunt efle infinita in mulrimdinc fiicccfliuc,
'^vUimlm
cau(ac
:
^°^ ^"*"^
*
^"
caufis
:
ctiam acddentahter ordinatac
ca"^ fecundum fpcdem
eflentialiter ordinatis
ijjxii.
quia omnis caufa inquantum caufa
,
,
fiue
nec fimul, nec fucccfliuc,
ic»t.ijl.i.q.
,
vel in
hoc
non cft vltima , quia vlrinu nihil ptodudtj omnis caufaagens in vinute altetius,
qu6d
caufa
,
Sc0uOper.tm.ir.
:
caufalitas
eflentialis requirit
,
qu6d om-
Ad aliud dc
ab vno ptimo.
fit
expofirione fecunda Commcntatoris eft
non va-
Vel refponfio patct ex feomdo ordtefetiu-
modo ordo enim nium
caufz fimt eflentiali-
in accidentahtet ordinaris,
letconfcqucnria.
ti*f»lmie I.
fi
,
qu6d non
ad intenrionem PhiIofbphi,duas ponit; vnam,
cijm fonc primam non apptobes.
qu6d non
"
fequitur
:
nifi
Ad
terrium,
qu6d in uumctis^in po-
nonina£hi, vt di^m eft. Ad inancecedcntcfumiturquodcaufzomnes enmc mediz pcr abnegationcm primitatis tenria eftinfinitas,
aliud,
&
BBb
finiu
fe petitgm.
^^f"** **
^'^
6:
.
Lib.
566 finitaris
vnde non
:
accipit
qubd
Metaph.
II.
cflcnt infinitae
cauGc medi* pofitiuc, itaqu6dc(Iet aliqua prima aliqua vltima, in quarum compaiimpliciter, ratione dicantur medix : (cd negatiuc per abne'
&
&
vltimae. Ad vltigationcm prims fimpliciter mum quod forma arguendi non valet, vniucrfitas
non eft
caufata
ergo aliqua non eft caufata fed quia fi totalitas non fit
,
:
tenet gratia materiae
:
ab vna caufa prima , non clTet aliqua vna prima omnium , ncc eflct intet illas aliqua prior edcntialitcr alia
&
:
nulU
fic
caufa
efiet
quiruntur fimul ad efFedum caufandumjalioquin aliqua ratio propria caufalitatis deeflet efFedui, in pcr accidens vna fufHcit. Ex hoc fequitur ad propofitum , qu6d fi eflet infinrtas caufarum per fc ordinatarum , illa ncccilari6 eilct in adu ,
&
fimul
opon«t qu6d
M
S o L V iT arvumenta ntmfecundi impoffibile
& ad
vik oftenfiua ,
rcpugnare infinitatem in caufiipfr fe
,
ordinatis, non
autem
in
per accidens ordtnatis
ponitharumdifferentiamtriplicemjde quo
:
&
i.d'. z.
q.i.num.ii.
Ad primum argumcntum, quod (ecundum in-
II
tenfionera Philoiophi caufae accidentaliter ordi-
., '
qutfi,
Ex hoc
infinitae {Hccefliue , pofita generationc perpctua; fed de caufis materialibusnoneft vc-
rum
,
fed
tantum
, quot fuccemuc
tot funt caufx materiales
enim generatorum
cft
eadem
:
materia. Contra,^.
Metzy\i.t.c.iS.generans generat altudproptermaGtneransge'
teriam
tierataltud
ereo in diuerns gcneratis
;
r r Relponuo genernns
•
proptermsterima:expon!tur Scot. t.d.
fimul
,
:
vndc in
obiedbio
fed
,
ipfis eft alia
erit diucrfa
« r generatum funt &
Ti
'"^rcria.
materia
non in generato
:
vtprobat
& corrupto.
Ad
extremi
,
ncc plus
&
aliud medium , vfque in innnitum. Item, Philofbphus i.Phyfic. t.c. ly.contra Meliflum dicit ri
qudd finitum & infinitum in
adtu quantita-
congruunt.
fic
cauilis
:
vet
caufant repu,
fed primus
modus eft fecundum Ariftotelem in litera, t.c6.6. & infra fic Omniumcaufarum mediatarum habentium primum & vltimum , necefle eft clle omnium caufatorum aliquod primum efle caufatum crgo omnium caufarum mediarum, necelle eft aliquod primum , clle caufam fed fi caufae fint infinitae , omncs funt media; ; ergo omnium neccfle eft aliquam vnam ellc caufam primam. :
;
;
Hucufquc dcdudio
oftcnfiua propofici ex hypo-
thefi.
Sequitur dcdu<5Ho ad impoflibilc c%
hypothefi
cadem
concludendo oppofitum confcquenus , & inde oppofirum anreccdentis, hoc modo fi funt infinitx nulla cft prima , quarc nullacric caufa media , &c ica nulla caufa> ita qu6d fiimit medium in minori negatiuc pcr abnegationcm primi vlcimi , in prima propofitione accipit ,
&
mcdia,quorum primum eft & vltimum,fi C\c acciperct in minori ipfa effet falfa:fi omittat in minori deccrminatione medij, videtur argucrc ex quatuor tcrminis , proptcr hoc arguatur vt hic habc-
^uod cotum
tur,fcilicet
Ad maiorem
cedens.
cxcluderc
adiungit
&
mediorum
quodammodo
enim fequitur primitas , ccdentc maioris,
illud
fit
ante-
quia ficut iam probabatur,
quod
:
ex
conclufionem ex
caufant
;
ita
qu6d
ibi eft
comparatio vnius ad vnum. Caufac per fc ordinatx dicuntur rcfpedhi alicuius efrcctus caufati ab
ambabus ,
&
cft
illarum triplpx difFercntia
caufas accidentalitcr ordinatas.
pcr
,
ad
Prima eft , qucid
ordinatarum fecunda inquantum caufat, dcpcndet ^ prima caufa, per accidcns non, quantum ad rationem caufandi ; licet quantum ad aliquid aliud. Alia differcnria cft , qu6d alia ratio fe
caufalitatis
,
eft in
accidens ordinatis
per fe ordinatis fequitur
,
iuxta hanc dicitur
quod
,
cadem
in per
h^c cx prima
funt diucrfae fpeciei , per accidens eiufHem
non oponet
,
quia diuerfus
^^^ eiufdcm fpecici
,
&
:
fed
modus habendi for-
ficut ignis
Cimftperft omnes requi-
& ah'a,
rHntnr ftmul.
Tertia difFcrcnria fequitur ex
fiifficit ft)rtc
:
caufae per fe ordinats
habet calorem
ad ordincm per fecaufarum.
fccunda
fcilicct
quM caufi per fe ordinatac omncs ncce(Iari6
rc-
*/|
& minorem
eis
&
&
:
&
Vel, vt breuius dicatur
&
,
f»tnrum
fequentem tacet. Sed ex infinitate fequitur nullum efle primum ; ita cx ordine nullam efle caufam , hoc infctt fedtota vis rationis eft in hoc , quod ficut vbi funt media , id eft, caufa: caufatas (fic cnim loquitur ) habentiaprimum vltimum, ibi ,
q^od accidcns
fibi
.
ficutipfe accipit in ante-
ipfe dcclarat,
omnium mediarum id eft , caufarum caufatarum oportet vnum primum c(Ie caufam.
&
q
cMif»ruc»H-
ordine "^^frim».
Pro ampliori fblutione iftius qusftionis , prinotandum, qu6d aliud eft loqui de caufis pcr fe ; de caufis per fc ordinatis. Caufre pcrfe funt, qua? pct propriam naturam , non per ali-
m6 eft
*
quod
natamm
efle
Atffl^ll?-
cx hoc
,
repugnet
attingerent perfeftionem
probat ratio. Vbi eniminfinitadiftantiaquotcunquc dcntur media , nuUum poteft attingere alterum extremum. Contra ; ergo poteft aliud
^
fe ordinaris
non repugnat in-
caufent,
& probatum cft , in omnibus ordinatis eft verum quod ipfc accipit in anteccdente. Notandum, quod ipfe intendit infinitatem caufarum fic ordi-
:
ferfe fer ^eidensordi-
fic
licct forte aliunde
,
vetum cft de diftantia propric diiSbi , fecundum ahquamdimenfionem in gcncrequantitatis; non de diftantia perfedionis, ficut patet dc contrariis,qua: maximc diftant & tamen funt aliqua contraria, quae non habent medium. Vel pof^ fet concedi , qu6d C\ cflent infinita agentia , non aliud
Intereaufiu
ad produ-
apparct quarc in caufis per accidens
ordmatis, ad hoc vt
"^^* ^""^
funt Prxdicamenta fimul exiftentia
,
efle tales
gnat : quod oflenditur hic duplicitcr
IV.
4. qtttflionis pofi folutie-
ofiendit optime
,
nifi fuccefliue
fit
non quia nunquam eft,
fi
iftioncm cfFcdus.
pcr
SC H OLI V
caufarum per accidcns
oportet fimul multa» caufas
finitas
alterius.
infinitas
:
primum
eft
caufa
omnium mediarum
uerfaliter
:
ira
vni-
,
,
minias curando de litera
Ariftorelis tora vis eius eftiniftapropofitione:
Omnium caufarum caufatarum cum efi alitjuod vnumprimum quae ncgaretur ponendo infinita,
,
tem femper enim cuiuflibet cflet caufa aliqua, non omnium caufatarum. Probatur autem propofirio fic:CaiTfarc eft fimplicitcr pcrfe<5tionis;omni caufae caufatae hoc im:
fed
perfcdbc incft,quia alia
;
fcifiionc
nis
,
inquantum caufat dependet ab
igitur iftud crit in aliquo, fine aliqua
d
(
quicquid cnim eft fimpliciter perfe(3:io-
in aliquo eft imperfe€lc
cundum
impcr-
illud
)
fed illud in
aliqua impcrfedlionc ,
dependeret
;
non
igitur eft
,
quo
eft
a perfedborfe-
eft
caufare fine
, quiatunc primum. Confirmatur
caufatur
ctiam illud,pcrilludinfcriiis- Prius principio,propintjuius :fic perfe£iius perfeEHJfimo propincjuiiu
aliquaillarum caufarum caufatarum efTec prior 8c pcrfc
j
-
CMfitrt efk fimfliciter
f *^^'«»««»
1
;::
Qu^ftio VI.
fimU
ttrfk-
auimftfjihiliivmtterfi
567
coramuiii
pcrFcaior alia; crgo aliqiu prima. Scdnwrprior Utcra propofirio, nec ifta conhrmatio accipitur a propofirioAriftotelis fed "aliunde ad probandam
fa in
ritas
& poftcrioritas per fe detcrminant caufalita-
uem, cui tota fua rario inniritur. raAlitet atgnitur pro cadcm propofirionc : rionabilecftfupponcrcnullumgradumc^tabilem fimpliciscr pcrfcdionis cflc impoflibilcm niuerfo perfcdc cauiare fmc dcpcndcnria , &
tcra
:
fed inqoafitara
,
eft prior
flslis ,
altera caufa, inquantura talis caufa,ita
nen flc dc caufa& eflcchi^d num. 8.
quod
prio-
aliud diduiQ
cft fupra,
SCHOLIVM
V.
:
finc caufari
C»mf»f«rff vniuerfo
Sifm»
tft
bUtftmitBf.
eft
,
pcrfeSrionis
5 non
fcd
:
gradus cogitabilis funplidtcr eft impofllbilis in toto
creo non
;
quia quicquid non fabilc ; ergo
fi
eft
impoflibilis eft;
,
& cft pofllbilc
eft,
Itcm caufa
eft, poflibilc cft.
eMndem folutwnem, tMngitur molefiM replicM, quod continuum foffibUe efi diuidi , in omniM tn tjuA longam diutfibUe ej} : de ijuo tbt Dodor , num 1 hahet dtfputMtionem. Bremter dic, eUutdi foffe in
&
,
eft
maioris
& prihiuro.
dr
;
fic
,
fstMm, ttm
fgj
*^^ '^*^
fiirum (cflct
n^tMMdifM,
^^^
fuum cttedum
,
per (c prius, per (e prius eft {J
tum
mmejuam conttnuum
,
Si autcm caufatum ab aliquo tum tamen caufatum , per
puu qilia
per fe
fic
cau-
ordinata.
fe
dependct ab
alia
&
dcpendet, inflrumenaim , a prindpali , tunc dicunmrcaufac per fe ordinafadunt omtx ; quia in caufando ordinantur , nes vnam caufam fufidcntem, Ex hoc apparet
&
prima
differcnria
:
ro, vt in diuinis
;
fecunda; quia
fkniliter
eftet in eis, fiue in
fi
nuihe-
fiue in fpcde, vt in creatmis,
&
eundem effc^hun cflcnt per acddens ordinatz , vcr non ordinatz per fc , fed eflent
caufarent
;
vna caufa , quia ordo eft prioris & pofterioris crgo ordo in caufando cft prionun , patct etiara tetria.
Alia diffcrentia in caufis pcr fc ordinaris
(pcdd modi ta-
prior tenet ordinem fuum, refpcdu totius pofterioris
,
vel (altcm rcfpedtu totius
habendi fbrmam. luxta fecundam difTerenriam pcr acddens tantum habet ordincm rcfpc€ta indiuidui ab eo produdi, in quo coniungun-
lis
& caufari ab illo per ac-
tur dua: rariones caufz
Icem in caufis pcr acddens ordinaris, vna potcft in aliquid , in quod alia non poteft
ddens.
quod
^j^ j^Qjj poteft fe producere
alia poteffcfed
m
per f e : nam ordo per lc rcP°'C" *" fimiicm ipidt natiu-as, ordo per acddens indiuidua. Con< tfa
:
nullius inquantiim caufa
quia ttmc cuiuflibet
tum caufx
,
cft
caufa aliqua
crgo omnis caufa
;
per acddens
,
fcilicet
cft
tan-
inquamum per
addcns coniunguntur rario cau(z & cau(ari. Item , igitur in ordine pcr acddens , prindpium fbrmalc quo eft cauu non eft natura , fed principium indiuiduale. Item , ordo caufarum per fe eft ordo cuifanrium per fc i6tus fimt fin;
:
gularium. Ad priinum
:
Refponfio,
quia inter eamfecunditmfe
cum eo ; qma hoc mido punCium efi immedtatum parti, de ejuo vtde eum i. d. 1. tj. 9.$. Aliterrcfpondco num. ) j. Adftcundam, etfidiuifio non fit generatto , illapofita generantur punHa, indiuifihtUa , tjuihut eUfitn^a indtuteUta eonfiituuntur : hahet DoSor hoc argumentum i.d. i.q.9. $. Ad feciudara piobarionem, num. ly. (7
&
nonfoluitiHud,
vel non, inquan-
,
cft
cadem rario caufalitaris
,
tjuerit tjuo-
&
;
totttm,& puHum mhilmedtat,non tjuod fecunditm
qub non inquantum
& cffechxs
fe, licct fint caufa,
caufa,
immetliata punEio
efi
fe totam fit
& ita cauia eius & ipfum ,-non crunt
caufsper feordinatx
ertt
In fine
quia pcr (c caufa per fc ordinatum:
tali inquantum caiiia , quod fit cauenim cauia fi cflet incaufarum) tunc ^*" "°" ordinarur per fead pfum inquan;
m»de part
efi.
pcr (c caufa ordi-
acddit
caufa
tnfinitis
antt foluttonem tertiM tjuafitonu ponit
huiidt litert
efuod efi immediatd
Notandum quod quaclibet cft
inM,
vlttmam
duat replictu, quat nonfaluit. Prtma
Jk t§€ tMtt-
demslitliid-
hent
perfedHonis incaufando, fedcx hypothefi,aliqua in fnfinitum cft fupcrior ifta , fic igitur ponitur
16
M/».
tmnta, tn tjuadiutfiliUe efi, non vnicM,fed
fyncMtegoremattce diinfionibiu, tjua nuntjuMm haaElu dtutfum in omnia,in <jua ditufihtle
SitMmfdMtd. natur pcr fc ad
rtjpieit
.
perfcdionis in caulando;crgo in infinitmn fuperior in per (c ordinaris cft in infinitum maioris
infinita
OrJtftrf*
,
infini-
:
caufii fiiperior in per fe ordinatis
aJl
,
naturMlthm, de cjuo Doii.iji.i.c].t)jtu. \i.& circM
tx pcrfcdionis in caufando, eft omnin6 indcpenita prima fed fi funt inhinidens in caufando, XX cflcnrialitcr ordinatz,aliqua cft infinitz perfc{rionis in cauiando ; crgo cft indepcndcns , prinu in caufando. Prooario minoris , fcmpcr
&
^jqutfi.vttruu tuUlitceut,
cau-
cft
,
S o L V I T ArgMmentM
& refolmem reflwMt. CircM folutionttn tertimm tM/iptmr Mn detur mMximum & mmimum in
caufz ordinatz dicuntur,.
non quia vnacau(a,altcrius fit caufa, ficut probat argumcntum ; (ed quia vna non inquancum cauScoti Oper. tom. IV,
Ad
'7
quod innon rcpugnat quanriuri in genere , rcpugnat tamcn cuilibet fpcdd quanritaris, Contra ifhid licet hzc regula non valeat Quicquid repriraura principale arguracntum,
finitum
:
:
pugnat antecedcnri, rcpugnat confcquenri,tamen quod repugnat cuilibet antccedenri , repugnac strouma ejt confcquenri. Probatio huius oranc repqgnans veT»,pr»fitr :
alicui
rcpugnat
quia aliud incft
,
quid rcpugiut aliquibus incft
illis
,
ficut negariua *S>""^'
"*"*"
affirmatiuam vcrara
eft vcra proptcr
mulris
:
,
hoc
eft
(ed nihil incft
,
:
crgoali-
fi
quia aliquid
omnibus fpcdequod eft genus ;
bus quanritatis
,
nifi quantitas,
crgo, &c. Itera
,
orane quod incft raulris vniuo-
primum in eis, cui primo quod fiuitum & infinimm in
cc, incft cis per aliquid ineft
adhi
:
,
idc6 didtur
non
ribilc
eft differentia quanritaris, (ed
cura quantitatc
:
(ed finituro
conuer-
& infinitura
Sn*
Ad illud ^^** V*
in potenria funt diffcrentiz quanriutis.
i.Phynqu6dfinitum& infinitumquamitaricon- ^[|^**"* ; dicitur quodloquimr (ecundiim opinio-
gmunt
&
infinimm poflc ncro Mdifli,qui ponit finitum cfle in a£hi,(eamdum vericatcm taraen infinitum
non eft diflerenria quanritaris in iSta
, fcd in poContra: Commenutof didtprimoPhyfl cap. I ^.quantum efigeniu infinttt : probat pcr diflinirionem ; quia innnitum eft quanmm non terminamm:fed ncutrum iftorum eflet vcrum de. infinito in aiOca , de quo tantiim dl ibi ferrao , fi
tenria.
illud rcpu^naret generi quancitaris. Itera,finimm
in potentia ftat cura infinito in potcntia
;
ergo
illa
duo non funt
diflcrcnriz quantitaris.
antecedcnris
finituro in aifhi ftat cura infinito in
potentia
,
:
& fequimr finituro adhi
in potenria
;
ergo finitum
ergo, &c.
Ad priraum argumenmm fufiEcit
;
Probario
accipere
contra aduerfarium
fecundura ipfum
BBb
,
z
quia tunc fequi
18
,;
,;::
Lib.
568
non inconuemens,nifi proptcr di&a dos
fcquftur quatttnm
eft
gmu* adfinitHtn (^
tnfi-
fccundu Mcliirum,
infimtum,ficut ipfc po-
eirer
fi
extcnfnm,fine terminis,c6grueret quan-
adu
fuit
Metaph.
11.
titati:& ita oportet ipfum concederequantitatem ciTe
&
:
& fubftantiam, quae eft fub-
hoc, crgo
fi
ieftura eius,& ita raulta
quod eftcontra ipfum;
,
& hasc eft intentio Ariftotelis ibiciem,&
fic
patec
ad argamentumrfic ad primum diitum Comraen-
fccundum Mehfium, cjHantum
tatoris
id
eft
commune ad
,
finitum
Ad
ficut Meliifuspofuit.
effet genns,
& infinitum
illud
fi
efiec
de diffinitione re-
& incorapoffibilium & talis eft diffinitio :
infiniti
tale
:
re poteft vtrique
oppofitum
eius.
autem diffinitum rcpugna-
diffinitioni
Ad aiiud
non femper
pientibus
nifi.
extra, ficut eft de ternario
,
includit
quantumcunque
citur ; cuius quantitatem ViffiniMfi-
cum
,
finitum in potcntia di-
eft aliquid cius fic
:
acci-
accipere
ppponitur infinito
Ad
in potentia; nec fequitur ad finitum in adhi. aliud de linea
:
qu6d
albedo
licet
eflet infinita
adhuc in gcnere ficutmod6. Silinea elfet infinita adhuc cflet linea
cxtcnfiuc, edet infi-
effet
militer
in
ginereScot.i. d.%.ci.i.n.xo.
fi
;
non
quia
non
eft
lincas
jct
eflet
Ci
fibi ratio lincje
:
quia tetminatio illa
Dicendum
tt»
»n exclu-
ditinfimtate.
ratur,quia ratur
linea includeret in-
& non tpr-
qu6d
,
eft linea:
:
diffinitio
non vitupe-
quia nulla diffinitio vitupe-
qu6d non
illi ,
potcft
reds quia
eft linea:
rationi rcdi in-
:
quantum linea , repugnat infinitas tamen rationi fimpliciter pon repugnat infinitas licet per ^aturam linea: qux fubeft , repugnet nunc i^ji :
;
:
in diffinitione pro redta ponitur iion excedit fines
oppofitum
cuius mediura
,
quafi recfbitudo eflentialiter
;
Ad aliud dicendnm
importet finitatem. :
c^uia
, qu6d omnium natura conjian-
&
tium
in animatis.
efi (ieterminata qHantitas in magnitudine augmento , proprcr quod intentio Philofophi eft, quod ignis nojj agit principaliter in augmentatione quia augmentatio eft in dcterminata quantitatc , vcl ad determinatam quantiratem de
Scot.i.d.i.q.
fe in tali fpecic
2^«))
d»tur
inamm»tit, tnAgnitudinif,fed
hme
:
'.
quantitatem de
tamen ad
ignis fe
,
non
agit ad determinatara
fed vltrk poteft
infinitain quantitatcm.
:
nunquam
Confirmatur
fecunda rcfponfio ad rationcm de animabus quia infinitas adualis includit contradidionem in omnibus citra
Deum
&
nunquam fequitur contradifed numerum clTe infinieft poflibile fecundum omnes
,
ex poflibilibus autpm
compoflibilibus
vel impoflibile
€(.\o
,
tum
in potentia
&
,
,
animas femper manere
compoffibilia ad inuicem
eft ,
poffibile
& funt
quia neccllarium
pulli eft incompoflibile, nifi impoffibili, fed infi-
tntu
nitum numcrura
/tilu,
nem d»tam nu.^.fedpoft ftatim ibi oftedit fe pro-
llematicum.
eflc in potentia
,
cft nccefla-
&
da:,
futurum
erit
,
praedicatum includitur in fiib-
Ad aliud quod
iedlo.
:
potcntiaeft
,
proppfitio, cfuod impof-
;
num
infinitum in potentia, vbi femper
fado
efIe,neoeffario ftat
in accipiendo
adu cft
iil
Itera infinitas in
non
tot
cum tno
potemia ad aliam fadtio-
nem nunc autem cum quocunqne ;
& &
cum
quia
:
§l»od impof. febileeftf».
cium
effe.im.
pofibile eft
exponitur Sco.z.d.x
fieri,
diuifb efle,
;
quolibet diuifb efle
quin plura
^ccepto cfle tot , quod
ftat
ne-
vtrumque , itaquod diuifum cft totum, vcrumque ifiotum i^eceilario eft continuum, neceflario
ita
Contra
ad
potentia
ip
quando qua:hbet
iftud,
eft
;
diuifionera,
fingularis ali-
&
quilibet cui-
hbet compoffibiiis ipfavniuerfalis :
eft poffibilis.
Poffibile eft continuiim efle diuifura
hoc fignum
&
,
fic
de fingulis.
fecundum
Quaelibet etiam
quia compofcontinuum fimulefle diuifum , fecunquaecunque duo figna ergo, &c. Ad iftud
fingularis eft alteri compoffibilis
:
fibile eft
dum
;
Commentator
videtur
dicere
VideScotum
de Generatione, iam citatum.
i.
tradando rationem Democriti , quod non quscunque fingularcs func compoffibiles quia fa(fla diuifione in vno figno prohibctur fieri in aiio. Contra aut in alio mediato, quod nihil eft, quia continuum intcrcipitur ; autimmediato,fednul,
,
:
lum tale
eft.
Ideo alitcr dicftur quod in eadem pane temporis impofl[ibile eft duas partcs fimul cfle in ficri idc6 impoffibile eft omnes partes fimul fieri,licct fimul uc.
fit
potentia vt
omnes
poris
,
vt duas , vel tres dici, firoul fadias elle
poffibile eft,
omnes fa
An ccminuii diuidipjffit
partcs fiant fucceffi- feeknttum
Sed ficutpoffibile eftquafcunque partes tem:
omniiifi^uaf
ita
non tantum omncm partcm dici,fed efle , & hoc fimul licct non fimul :
fuerint in fieri, nec fimul finrprimo fada:
:
in di-
fecundum quaecunquefigna fignata,finita tanien contimium uifione continui poflibile eft fijnul
diuidi
,
& fimul efle diuifum
,
,
fed impoffibile eft
qu6d fecundum omncs partes proptcr rationen» fiipra di<5bm. Ad formam ergo argumcnti , conceditur quod vniuerfalis eft poffibilis hoc continuum diuiditur fecundum quodcunquc fignura, vel eft diuifiim fecundum quodlibet figillatim, fed nec diuiditur, ncc diuifum eft fecundum omnia fimul hoc non valet : quia fi nunc
& ita fub infinitis, &
;
infinitas in
illa
eflfaBum ejfe , &c. verum eft de qualibet fadione vna non dc infinitis quje habent tcrmi-
fihile
nere ergo ex iftis , anima femper manet & numerus aniraarum eft infinitus in potcntia , non
;
,
Icquitur infinitum in a£bu eflc.
accipicndo.
:
eft in diuidi
,
infinitae in
Jd^m argumentum fit de futuris fic omnia futura C\ nunc firaul pflent , effent adu infinita , fed omnia fimul crunt ; tzgQ adbu infinita erunt, probatio priraae, non effent adku finita, quia tunc aliquando omnia forent accepta. Probatio fecim-
animam femper manere eft poffibile ergo numerum cffc infinirum in potentia cft compofTibilc huic poffibili , animas femper mariura
deuenire ad
eflet
:
iHonfoffeeffe ivf.nittu ani-
iuxtafolutit-
itanon funt
ergo accipiendo
;
tandem
,
iO
infinitae
zjtrg.n.ii.
;:ecki
ibi eft
&
finita
fi
,
poft alcerara
fi
ceflari6
efle fub diffinito fine pofitione incompoflibilium:
fed quia
tetminM in
hahetur propofiturn
cuius vniuerfalis poffibilis aliter
quia non competit
,
aut adtu infinitae,
,
eft elTentiale
minationcm. 19
finitae
q 9 adproh,
compofiSbilia, fcilicet terminationera
Linei. diffini'
aut crgo attu
ficnem
non terminata non compctc-r quia
^in
neceilario concomitatur potentia ad aliam diui-
:
:
aBu,
lineaj
Contra contrararionem
terminajri
ideo
;
& ideo lincje ra-
cffct infinita intenfiuc,
tio fibi corapetit.
Infinitum in potentia differunt.
:
vltimam,
,
Sed nonfequitur,
non tot quin plura in accipicndo ergo funt modo in a(9ai.tot, quod non plura, quia omnibus iftis adu exiftentibus,pofIet Peus creale vnam aniraara, & addere illis ; ergo non fucnint prius tot, quod non plura. Contrk fi aniraae qus fueaint infinitorura practeritorurn horainura, nunc firaul funt in a«5ku:
cuUndum,A\x^\ex eft diffinitio rei,& quid dicitur impoffibi{ler nomenjfecunda eft non entium iura
alioquin infinita in aftu
:
& effent finita.
aninaae fuerunt
vaiara
pracdfda
jU/edt
corapoflrbilia
poilent cxcedi
fponfio i.Pofter.t.c.7.antc xWnAjterumautemfpe-
&
nit»
pUira
:
non
;
fub tot
fecundum pmne fignum , eft adlu diuifionibus , ad quot fuit in potentia, illis
diuifionibusterminatis
&
itaeritomnino diuifum. Ide6 aliter ad formara argumcnti : quibuflibet fingularibus finitis compofllbilibus ergo erunt tot diuifa
elle,
:
funr
Xt
: , .;
Qusftio V[. vrvam
fant etiam alix quslibet rmgulares finitx corapofIibiles,& quxcunquc fingulariter fignata compofljbilis
cuilibet fingulari fignatx
j
:
fed
formam infinitum autem non habct formam, quia forms eft terminare , infinitum non termi:
tamcn
cuilibet fingulari eft alia fingularis incompoflibi-
non harc determinate, nec illa , quia cum quacunque diuifione , necefle cft ftarc aliam par'^™ '" *1"* ^^ diuifio , & ita aliquod fignum fe^ A'«Jiirf cundum quod tunc non fit diuifio imo cuilibct lunt mfinitae mcortpollibilcs, quia m quacunque ^feq. pane fijnt infinitae potentix ad diuidi , in fiiccefliuo {emper,dum durat cum aftu priore.neceC(ed tamcn omnes fario eft porentia ad pofterius potcntix terminantiir, non fic hic. Ibi etiam pars fed
lis,
'
;
;
neceflario detcrminata
nulla
cum
alia
ante aliam licct
&
,
ante dctcrminatain
,
&
,
hic nullus ordo, quar diuifio fit quamlibet; , poft
;
quzlibet fimul
tamen ,&
quiclibct
fit
infinita in poicntia
quia pars in quam fuit diuifio, vel partes in infinitum, diuifibilis, vel diuifibiles. Saluatur Commentator fa(^diuifione in vno, prohibetur tunc fieri
fcd
in alio, non fignato , fcd indcterminato non prohibctur poft diuifionem ibi pofle
Ad aliud argumcntum,i.dc Generationc
vbi-
:
linea eft conrinna, crgo vbicunquc eft
pundus continuans con(cquentianon :
valet, fcd
fequitur vel pun£kus,velpars conrinuata. Contra:
non vbiquc pun
dato, quia pars eius propinquior 6.Phyfic. probatur
illi
puni^o,ficut
quod nulla pars motus
eft pri-
ma. Contra totam refponfionem , diuifio non eft generatio crgo non facit aliquid cflc a£ku, quod ;
non
prius
fuit z6kii
licet
,
non
feparatim
;
ergo
&
quot poflunt cfle adtu per diuifionem, feparatim, tot antc diuifionem funt a6lu,b'c^t non (epararim , ira infinita in ia contrnuo , nu-
a^
&
mcrus
&
potenria eft finita in eflendo ;
;
P o NITv
R.
famrem
huitufexta
VI.
fententia ntgans infinitnm a nohU
& quatHor rationibus fuadetur
cognofci pojfe,
;
in
folHuntMr argumenta principalia
tjueft:
Rtfutat ftnguloi rationes addu-
iiatpro hacfententia
,
& fundamentum earum
&
obie
& Mundi,t.c.<)}.& infta.finitum non poteft moucri ab infinito
,
:
(cifur pcr cfFe(flus ci
j.vidt ipfum
i
Kunquamfatiarttur, A
quod infinitum non poteft intelligi a nobis fecundum intenrionem Philofophi in litera, quod patct ratione. ,
Proprium obiedum intcllcdus cft
noftri eft quidinobis cognofcibile,
non cft infinitum. ^^^> "'^' intcUigitur k nobis vnica intcllecho"c > nifi quod intclligitur pcr vnam fpecicm infinjtum non fic intclTigitur (cd mulris vna poft Ynam ergo nullo modo. Probatio prima: propofitionis omncs fpccies intclligibiles funt fbrma eiufdcm gcneris & tales funt incompof(ibiles in eodcm inftanti huiufmodi crgo plurcs non pofltmt fimul perficere intcllciium ergo, &c. Item quod infinitum non poteft facerc in intelledhi vnam fpecicm probo omnc agens agit fccundum quod cns crgo quckl caufac nifi fiib rarionc eius, talc
JtHMdvnMtn inttUtaioni
vn»
r*qmri-
turfpectts,
;
,
,
;
;
:
;
,
,
;
Scoti Optr. tom.
IV.
fecun-
;
ribus apprehcndi pcr fcnfum.funt a nobis
Ad aliud quod non eft ,
cus eft terminus corporis
fimile
:
cogno-
quia lo-
& forma inquantum
,
corpus quafi materia fpecies habct intellcifhis rarionem matdrarionem formsc , riae : fcd fi vna forma potcft informare duo , parj
tcrminans
,
&
& infinita quia terminatio eft a parte & per hoc anteccdens eft impofTibilc fcd
rarione cius, fi
,
:
,
non opquia hoc
matecia poflet pcrfici a duabus formis
pofitis
,
non proprer hoc ab
infinitis
:
coBclnderct infinitara capacitatem materias
il-
Alitcr, quodconfcquenriaPhilofbphi in-
bus.
quando non maioris vinuris cft multorum, quam pauconim; impoflibilitas rcfpev^ paucorum,
telli^enda eft
aliquid rcfpe(5tu
vcl
tanta
quanta
plurium fic eft in propofica quia in loco cft eadcm ratio contirc(pe(5fai omnium corporum non fic cx
rcfpe(5hi
Philofbphi ,
:
,
:
Contra illa argumenra dc obic£bo intcllcdhis, 14 iraprobatum eft prius q. j.contraprimamopi- Ki4.6.ari7. nionem. Item , prima pars minoris fccundac rationis
improbatur
:
Omne quod
:
potcft
cfTc
vnum cxtremum vnius compofitionis apud intclle<5lura, potcftefTe inintcllcihi
vnica intclledio-
ne
quod appre, comaliqua duo , quo-
fimplici. Probario
:
tantiim illud
intclle(5tus fimplici
apprchenfionc eft
rura dua: fpccics funt in intcUedhi
componi cum aliquo
aurcus ,
ficut
,
ergo
terrio
;
aureuseftextremum compofirionis
,
quod mons aurcus non
crgo nihil
,
:
ponit cum alio , fed poflibile
;
eum
quod non valct: quia nthil fignamus, & tamen nthil non eft intelligibile vnde diffinire quid dicitur pcr nomcn, polTumus de aliquo , quod nonpoteft intelligi non tamcn diffinimus aliquid per fimplicitcr diflSnirioncm cxprimentcm quid : nifi quod eft fimpliciter intelligibile a nobis. Ad aliud, quod fblac illac , quarum fpecics poflimt in fuis fingulainfinituseft.Ad aliud,
Bw, improbattm tfi q. j .nu.6.&
tas nuterialis
qutjlftxu.
fed niiIIusefFc<^isadarquatur
,
ncc per confequcns repraefentat
,
dum quod
CO- Aiarptmiia
cft
(ccundumqu6d infinitus,quiacogno-
gno(cibiIis
hendit
d.^.q.i.ad i.nu.ic.& >fj. i^.ef.i. num.G.vbi docet infinitum cognofci pojft ab inttUt^H finito alioqmn
j^
mouetur ab obie<5to.
intelleftus
Ad rationcm primam, quod Dcus non
Ttepe tjuiditaiem rei mattrialu tjfe tbieEium inttlle1
& per con(c-
panc alia.
SC H OLI V M cuitu
iefto
nenrix
infinitus.
ob-
natur. Item, oporret virtutem proportionari
fcibiles.
ficri.
cunque
569
fpecicm, eft vnnm a(flu,& talc habet vnam
cum
nihil
fit
fiiam faciat
extra tale
vnam
intelligitur
vnum
in (enfii
,
&
,
&
vna
mons H»«Viir/*«Wrt mons mn rtquiri-
conftat turadvnsm fpccic,
«««^*»«*
quod (pcciem
per conlequcns
&
tamcn mons aurcus intcUigitur vnica intelIc<5lionc fimplici ,vtprobatum cfl. Itcm, fi valct ratio , aequc probat quod non pofliimus fcirc multa fimul ; quia cuiuflibet
ncc in intclle^
fciti
in aCku
primo
;
,
ergo
;
eft fpecics
in intellc
impoflibile cft plures fpccies
fi
primo in intclle^ , ficut probat multa firaul hoc cft falfum exz. Topic. cap. ij.Minor probatur vt pnus , quia funt ciuldem gencns mx fpeaes. Probatio maicKis confidero vnara concluhoncm pcr fpcciera in zCtvL , cognofco per pofTibilc, duas alias conclufioncs in habitu , fi non habeo fpcciera illlarum duaruminaiiu; crgo oporrct mc acquircre (pecicm ilarum conclufionum , (cd BBb } pono eflc in a(fhi
ratio
,
impofl[ibilc eflec fcire
:
&
:
.
,
.^« „.>
,
:
Lib.
570 pono per
pofTibile
quod
Metaph.
II.
(ingalare eius
non
eft
«tra.quod poiret faccre fpcciem eius in fenfu,& pcr confequens nec in intelle£fcu vel tunc nunqiiam intelligam illam concludonem, vel habeo fpeciem in a^u, Hcuc de ptima concluHone > nec cx virtute phantaftica potcft fpecies illius conclunonis abftrahi,quia ibi non pofTunt eHc Hmul :
dax fpecies
per
tertium
tra
:
Hcuc nec in intelledlu.
te,
Hnitum poteft
intelligi per
fpeciem:ergo priuatio eius,quia ratio
eadem oftendit rem
aliud
:
Convnam
Mctaph.t.c.13.
7.
& priuationem. Contra
quasro dc proportione
fi
,
iotelligitur
de
nun:ieros
infinkos
incclligi per
fpeciem vnius,quia pcr fpeciem vnius
&
& in omnibus racio
:
quare
fed hic
;
poccftas infinica
ad
mouens & mocum, non va-
infiaicum {ecundijm
lec ; (1 enim aliquid mouerecur a Hnico , poceft idcm moueri ab infinico,ncuc cslum a Deo,qaod nunc mouecur ab Angelo.
SCHOLIVM
ad
caufa, quia
,
eadcm
fecum vnam,
Icem, inincclle>fiu poteft
efle
cadem
quia in maceria funt capacitates:
formas reales; ergo in incellc(^u ad Probacio hacc vnicas eft
infinitas
infinicas inccncionalcs.
:
in poccncia ad perfedtiones infinicas reales, differences a coco
,
quia eft in pocencia, vt
fit
numerorum ordinacorum
pars infi-
omnis cnim pars in coco , habcc perfec^onem realem , aUoquin cocum non eftec vcre vnum. Sic
nitorum
etiam ccncrum
VII.
eadem
fpccies compacicur
fi
& infinicas.
iinrci
spieittwiut
nus vulc qu6d per fpeciem vniusSolis^poffunc in- soluimucelligi, vel imaginari quocquoc volo Soles, fic prfftnttuflu,. infinicas vnicaces:& pofTumus poft componcre "*• dicendo,hxcnaca fiuicfacere vnum.ContraaIiud: fl cenec conlcqucncia de corporibus : quia vnum corpus eodem modo repugnac vni in yno loco,
numerali
quia alcerius rarionis. Si de proporcione
faccrec
poflenc infinici numcri
,
vnicads, poceft incelligi alia vnicas,ficuc Augufti-
ties
, nihil eft ; (1 perfedionis qu6d aliquofumpnim reddac aliud , non valet ; vifus enim inhnities fumptus , non redderet Solem,
vnicas fpeciem
fi
,
in vircuce phancafKca
cft in
pocencia
,
:
vt ccrminec infi-
nicas Uncas.
R E F V T A T folutiones datas num.i^ jid argugumenta princivalia buitts fexta ^uxfi. quatenus nituntur defendfre infinitum non ejfe a nobis co-
SCHOLIVM &
Resolvtio,
gnofcibile.
VIH.
epilogus totius qtufiio-
Tenetprimo infinit\xm,fiui/umaturpro ratione infinitatiSffiue profubstrato, pofle h. nobisin-
nis.
*;
Concra refponfioncm primi argiimenci qu6d Deum {ccundum quod infinicus, quia lecundum ce per efFedtus; fed aliquis cft efFedus , cuius Deuscaufa eft (ecnndim qu od cognofcere poflumus
infinicus, (cilicec creacio. Iccm^^equiciu: telligicur
quia
fecundum quod
omne
infinicus
)i
qu6d
in-
parce finis,
agens per incelleiStum cognofcic
vlci-
mum finem,feaMidum quod vulc Philof.i.huius, t.c.8.
quod
& 9. de caufis
finalibus.
Ibi
enim arguicur
Secundh ait quod infinicas aiStu non poceft magnicudine roolis: quod verii efifecund» Philofophum,fed an de potentia abfoluta ejfepojftt, non fe refoluit DoBor,fedper tetam qvttfiione vkad penultimnmargudetur ejfe problematicus; celligi.
eflc in
&
mentum
exprefse dicit quod infinics fpecies elle
pofHinc finnul in incelledlu
animaChrifti
:
,
& in parriculari in
licet oppofitum
habeat
14,
}. difi.
nullum eflec agens pcr intelledum,quiar omnccalc agens,cognofcic vlci-
quaft.i.num. 18. Per quodetiampatet problematicum ejfe , quia etiam ibiponit aliam fententiam,
mum fincm
vt probabilem. Tertio
inus,nifi
dinatis nequic elle infinicas a(Shi
bono
fi
fines finc infinici
,
, propcerqiiem agic, (ed non eft vlcifecundumquod infinicus.Probacio:omni
finito concingic incelligere
maius bonum:fi
ergo Dcus fecmidum quod vlcimus finis, non fic bonum infinicum; ergo pofHimus incelligerc ma-
bonnm Deo,fccundum quod eft
ius
faicem ipfepoccft
vltimus
finis,
ergo aliquid praecerDeum po-
,
inrerum nacura , illud parec pcr argumcncum Anlelmi quod ilUtd maitu efi qitod eft in re : in intell£iu, &c. Concra aliud illud eft falfum:nullus eHTedus poceftducere in cognicionem cau(ae , nifi (ecunteft ellc
fibimec finis
,
icaquod
calecric
&
&
:
diimquod
ada:quacur. Probacio,effe(5hisad2qua-
rur caufa:;aucprima: firapliciter,
& hoc ncgasjauc
de quofupra num.i^.
,
&
quod in ellenriaUccr or14,
vel poccncia;
,
^arto,
in acciden-
caUccr ordinaris dacur infinicas in pocenciajC?*
etiamfecunditm Phtlof a£lu , nonJimul,fed in accepto ejfe,vt in tempore, tenendo illud efie ab ttterno.
^into
,
infinicas priuaciuc
in magnicudineconcinua
,
non
poceft
vel multicudine
:
cflc'
Lo-
quitur fecundttm Philofophum,quia non repugnat
a continuo feparari
betfupra num.
7. 8.
punBum quo cafu
terminans ejfet
,
vt ha-
infinitum pri-
MOtiue. Sexti.indiaiCihilia. func infinita negariue.
Septimo,ponit remijfiue de contradiSione quomodo
Vtdetur quodpars negatiua contra-
intelligitur.
vir-
diBionis cognofcitur per ens, ficut priuatio per
tuce fui,& cuc eft prima:fi in virtuce alcerius,ecgo
fuum habitum,vtbabetur 7. Metaph.text.x^. vide Do^-id. i.q-i- ad auiloritatespro Henr.n.i^.
iecundae caufx
ab
:
auc ttinc
illa
caufa caufac
iii
&
cfFcdus arguimagis dependet , riuc per demonftracionem , tjuia, ducic in cognirionem caufx, inquanciim dependec a caufa, crgo magis rcpraefencac primam a qua magis dependcc illo altcro
Confimiliter arguicur fuprk in
encicas efre£tus.
Oilauo , foluitargumenta principalia conformiter ad bancfuamrefolutionem. Nono,foluit argumenta aUata num. 1 3 profententia negante nos pojfe .
intelligere infinitttm.
fblucione q.^.huius libri.
x6
dieere.trf^o
Concra aliud quoddicicur.quodm^f/fignamus,quia i .Periherm.cap.i.ficut literas nota: flint vocum, fic voces pafHonum. Icem, non coqcipio Hihil&caliqmd efle concradi(fk>ria,nifi incelUgatn vcrumquc, camen vnum pcr aliud. Concra aUud, Dico me nihil diifta confcquenria eft bona
4liquid dift.
ggyg
Z>fV«
mt nibil
:
.
g^gg
hil intelligere
cicbus
oH^uid.
fiigg ;
Similicer fcio
ergo alicjuid inttlligo.
generum
>
quod poflumus
me
ni-
De
fpe-
intelligere
Ad quaeftioncm fecundum pracdidba. quzrcre de racione
co quod
fubeft.
infinicacis in fe
;
&
Aliud
eft
aliud
de
Sicuc aUud eft quaercre dc cnce
pcr accidcns;& aliud eft quacrere de eo/juod fubcft enci per aCcidens^Philof enim 6.Mecaphyficar, t.c.4.
quo
& 6. probat aliquadc ente peraccidens fequicur
efle fcienria
:
pcr accidens
quod dc ence pcr
& camen ibi probac non
:
ex
accidens poceft ,
qu6d de ence
poceft cflc fcicncia.
Primum incelU
^-
.
Qu^ftio VI. ifttclligitur
eiu»m»it i*
tnti fer tuci' quajritur dtns tfifdi^j^j^j
Secundumde
dc ratfone rius in Cc
eo <juocl fubeft,vcl cui
He ratione
modo
infinitatis in fe
poteftintelligi a nobis
fibile eft intelligere aliquid ineflc alteri
fimplici
'."
fj^
teUi^ur
in-
jgiiHm.'
:
vel
,
qu6d
dico
quiaimpof-
,
non
inefle
apprehenderetur intellc^ fed infinitum omni modo didhun pofprius
nifi
;
Si
ineft, fic in propofito,
:
571
vnitatis po- AnimsdrL quafcunque vnitates : concedo fi' iffi^"*' quod poffet inteUigcrc quemcunqiic numcrum, 'j^^/'""* in cuius cognirionem potcft peruaiirc pcr repli- 5,, j ^ ^^^ cationem vnitarisjfcd nunquam deucnitur ad nu- q.^.ctntrnmerum Infinitum in adhi,quia nonpotcft infiiii- "««» ^»**"'
aliud
argumcntum,qu6d perfpedcm
intelligere
teft
tics rcplicarc vnitatcs.
fumus intelligere alicui inefle.vel non ine(Ic. Sed qualiter apprchenditur ? Scicndum , qu6d non per propriam ipcciem , (ed per fpccicm fui habitus,& vnica intclledione. Pro ifto membro vadimt aliquat rariones ad principale. Sed dc eo quod fubeft vttum pofllt intelligi Dicendum,
19 Arguracnta contra aliam pofirionem concedenda pio pane funt. Ad primum tamen dico, •^dnrgmmfqu6dmaioreftfalfa,quiapofrumaliquaintellige- " W*»*
qu6d
portione,eft ibi proporrio perfedibilis ad perfe-
:
infinitas ficpotcft intclligi ineflc alicui fine
quia infinitas adhiaiis in pcrfcDeusjicd in magniiudinc molis non
contradidlione £tione
ficut
,
,
potcft cfle infinitas in a
dinaris,non poteft efle ncc adhi, ncc potcnria accidentalitcr ordinatis poteft in potentia,
cundum Philof cfle, ficut
in
adu, non
Infinitas priuatiuc
pio.
non
in fc-
accepto
fimiil,(ed in
infinitum in tempore
:
&
non habent fpeciem vnam. Ei minot eft quia infinitura poteft cognofci per vnam fpedcm habiras. Ad illud in oppofitum de prore.quae falfa
,
dione
,
& talis proponio poteft cfle finiri ad in-
cies,non poflunt intelligi a nobis telledus naberet infinitas apud fct
intelligete
poteft intelligi in
penranfire
vnum :
vel
non potcfteam eflent infinita.
fic
,
atriaintellf-
gipajftmt
bis intelligi fub rationc infiniti
non cft intclligendiun , nos non pofle intclligere illud , quod
poflct intelfC
Stot.i.. d.
^
,
.
4^/i»ri-
coatfadi(^oncm
"^cludit
,
:
fcd
quia
quomodo
tunc
fed
quo-
tstet fro
intcUigeraus aliqua eflc contradiftoria
Hmr nn 4.
modo fic,vel nontqusrc in quxftionibus 4. huius.
,
Ad
48
primas duas rariones diccndum^quod concludunt verum. Vnde Damafc. in fententiis c. 4, hocpojfumus fcire de , qMod efi infimtHS y& incomprehenfihUis. Auguft.84. qq.q. J i ncc fe-
Dn
&
quitur ex hoc in
aAu
tali
,
•
quod Deus comprehenditiu' ; quia
oportetefle tantam intenfionem in-
telleftionis in fc,quanta potcft efle circa talc obic-
^m vcl
Diffinittir
infimtum.
ita
,
qu6dcognofcittir inquantum infinicus,
fecundum quod
cognofccntis.
Ad
infinitus
,
& infinite
alias rariones
qu6d
,
A "reo"ntclligo
,
A,
fnvsUtu
argumenu probant primum membrum , qu^dpomimus cognofcerc rationem infiniri in fe. Ad aliud quod de rarione infiniri cft, non
potcft
cfllc
dcmonfbatio.
tamen
Ad
aliud
fiue in
fed infira'tum fiue in
multiradine proprie di(5U,
veltranfumptiuc:intclligibilecft,quactum eft de fe , ab intelledu potente ipfum comprehendere,
& habere rationera, qua cognofcatur eft
inDeo
:
vtrumquc
:
altcrum,fcilicet habere fpeciem
,
vel
fpecies infiniti,fic vel ficpofHbile eft nobis,quan-
tiim ad animara
& fpeciem
,
fed
non quoad ac-
non eft npbis pofHbile, propter dcfe6him intelledus nofhi,quia ncc fimul;nec fucccflduc circa omnia ; fcd drca quodcunque ac-
mulriradine,
quifirio pofllbilis eft:eft
&
de
Ad aliud qu6d
concedo quod poflunt
perDeum
fimul in aftu
&exparte
eft
ex par-
intelle€his,ficut
prajtadhim fuit fupra dc vnitare:& illud concediinfinitasper-
Similitcr potentia
adhtu poteft
efle
ad infini-
tos cfFe6his,ficut Sol ad infinitas hcrbas
, fi genefemper:non tamen ad cfFe(5him infinitum: tunc poteft intcUedus infinita fcire in habitu, ^ eflent qui imprimcrcnt infinitas fpccies in no-
rario Jit
&
bis:fed intelledhis
non potcft
infinitas naturaliter
acquirercquia hocfieret a£bibus
fuis,
quos nec fi-
mul , nec fucceflHuc poteft habcre infinitos , ita quod omnes tranfierint , ide6 nec tot fpcdes habere:tamen animaChrifh potuit in habitu,ex quo Deus potuit impriracrc infinitas fpccics fimul. Ad
i* ?
afiims ChrifH fpecies omra'ura, quas Deus nouit ctiam poflibilium. Notandum , qu6d infira"tum contrarie in magniradinepcrfe
,
poteft intelligi
multiradinc
duobus modis,
ganrar propriis intcUedionibus
Sccundo
fuis.
ad intentionem Philofbphi
:
& ccrram
de aAibus intcllcdhonis a£hi infiniris , fiuc ; quia virtus non fuffidt ad tot a£his fimul habendos , fiue fuccefllueA ita loquirar Arifto-
eft
fimul
teles habiruaUter auteitj infinita intelligi
^*^* 'f" '^^pfj^,
per fpe- prepriMiMn
des proprias,non naturaliter acquififas,fed a Deo refupuu } iraprcflas fonc non cft impofIibile,quia vbicunque non maior eft rcpugnantia plurium quara paucorum, ibi, fi duo nmul, & innnita 4. Phyfic. dc corporibus, vbi eft aliquid capax vnius for- CsfMxvnittt mae alicuius generis,& omnium. Intelle<5his ergo ^'^'"* *''" eft capax oraniam intcUigibilium , nec omnes 'ZTm^Um' magis repugnant,quara dua: de aliis membris fi-
&
eftadinfinitam pcrfedhoncm intenfiui.
^*"^
in vifione cius:
^ nobis intelligi
duo corpora
fi
efle
"^*
multitudine potuii rniprimcre
infinita
modo eft
:
.
quif\|cioncm realcra fpecid,vel fpecierura. Reli- *^L'f^^nt quura , fcilicet habere adum circa infinitum in nobu fejftbt'
intelligibile. Infinirara contrarie in
fe-
inteOt^f fediones,ficut centrum poteft efle terminus infiniurum linearum : tamen nulla potcnria pafliua
in"*SM
magniradine ,
;
non
:
Sj^inif? turquodpotenriapaflluapoteft ad
t^Stu.
I
:
fubie
;
tefpecierum:flmiliter
rtttntitn-
.
ninim-,ergo imelligo infinitum:fed fequitur, ergo
'•
primo etiam infinitac fpecies,quantum
i»
inteSeStt* de infinita mulritudine,qH6d illud non poteft inInfinitum cnim "*^'!' '^**'* ; ita qu6d hoc poft Iioc. ° K tntelUrtrt ^r r non contmgit pertraniirc licut etiam ncc hoc ^„^,^4 tellici
velqu6d multitudo infinita intelligarar tanquam vnum obie<Ekum , vel qu6d multa infinitaintelli-
firaul
;^^"*'
videtur ad intcnrionem Philofophi
^'^^ ^^ "°" intclligerc A ergo intelligo A,non valet:tame fcquitur, ergo intelligo aliquid. Similitcr non valct fcio me non intelugerc infi-
*i}^^^
iiitelligo aliquid.
.
pane
innnimm:illa
vel poteft eflc,demonftrario:de re
Sciomcno
i
diffinitur
quod in-
efto
quia nonpof^
tuncnon
fi
Vnde magis
i
:
fe,
poft aliud, quia
nugnitudine continua, nec difcreta , finc rcpugnanria intelle£his:infinjtas negariuc poteft eflc in indiuifibilibus. Quicquid crgo poteft fubcfle ratiooi infinitatis fine contradi&ione , potcft ^ no-
jf» cntriiiti-
P^^f"'
fimul elicerc operarioncs infinitas;nec poteft
fuit fine princi-
fi
g«<
Ad
aui^ritatcs Philofophi:qu6d infinita [">fi»*"^ '"^" **' mulritudine , qua: intelliguntur per diuerfas fpe-
nitum.
;
cut infinitas eft incompoffibilis alicui
,
ita
ipfum
intelligere fub infinitate,eft aliquid intelligcrc
mb contradi
intelligerc
irrarionalem.
BBb
4
ANNO
3
1
Metaph.
Lib. IL
57i
ANNOTATIONES MAVRITII.
& 6'
ad^ti^Ji. 4. T«
daarum didarum , vel ad ambas. Scd mclius eft addere , vt communitcr originalia correda hahent: Adaltud quAfitum diElum efi , &c. & debct refcrri
ad i.q.harum trium
:
eius folutio patet ex
diaafunt fupra,in gcnerali,de infinito,& fequuntur ad argumentacius principalia foludohis quae
io
SEquunmi; I
c de
4. f
.
& 6, q. quae funtdepcndentes & efFe<StuLini & cognofcibi-
caularum
ftatu
n&s,ihi:Ad primumPrincipale,8cc. Infra ibidem afllgnatur
liiate infiniti& poflibilitateeius,tcxi.c.i.j.&: ij.
mouentur omnes,& arguitur ad parres, quam aliqiia carujn fbluatur. Vbi aduertc, quod {ecunda j^arum non iubet locum determinatum ideo
priiis
in textu;led incidentalitcr mouctur:vel quxratur cius
fundamcntum
in litcra,t.c.6.& feqq.
Ibipoft oppofitum 3.q. Cp»tra ^uodpotefi vir~ ttu wferior,&cc. vfque illuc
:
Hic eji notandHm
in
generali,8cc.\idetut efic Extra.
&
Ad
fingularis& fubrilis,quare &c. Ibidem parum poft , ibi Dicendum aliter, vhi fequitur cjuod HuUdtffinuio, &cc. vfque ibi : Sed :
ejuia eli linex reEi^ , illa vcrba aflignantur extra, fcd funtoptima,vt S.dift.pri.q.i.habctifte. Illa litera qua: fequitur infra,ibi Confirmatur fecunda reffonfio ad rOtionem de animabtti,8cc.vCque ibi Adaliud quod iiia propofitio,&cc. vidctur addirio , fed bene valerct fupra in fblutione gcne-
rali,vbi ponitur illa refponfio
hic vcro habet locum
&
1
3
.
di. tertij
:
fed quaere
incidcntali-
folutionem ^.principalis fed /i placucrit ledori legatur vbi fupra : notabilis cnim :
Infra in propofitio
illa
quod
cum m
eft.
Ad aliud quod iila &c. quod fcquitur ibi:
refponfione. impofflhile,
^lios ibi,& {pecialiterHcrucii
Britonem Quodli. Conflat.& Ocham, ^tque alios qintiquos;& modernos, fed Dodor liic
<3uia
i.q.i i.&Franc.Ma.di.43.pri.
Adformam ergo /ir^«7WMr»,&c.aflignatur additio vel Extra,{ci fingularis & difticilis. Totum pro-
videtur problenratice loqui quia materia altioris
ceflum
B.egocij cft vt a princ. notaui. videantur dcxCtores
in folut.i.principalis.
:
iiipcr 3.
& 8. Phyf &
calculator
&
alij
Iiem
, fii^e
ad has
5 .q.
Jtiicefi
pracambula
& documcnta
notandum, &c. v{quc
7»am ^.vbi
communia
vcl {altcm ad duas primas ab illo loco: ibi
:
per hoc ad pri-
fententia (atis clara eft applicando di-
flindionem quam
facit a principio folutionis
de
quoiihet diuifio efefiat,8cc. vfque ibi.
illius
refponfionis vide curiosc i.di.z.q.5>.
Confequentcr infra immediate ante folutio-
Sophiflat:
jnammateria iftamultum intricata cft,vide i.dift. a.q.j.plura ad propofitum. Praemittit Dodor quandam generalem folutio-
ncm
3.q.eftnotabiIis replica,quam non foluit,ibi:
Contra totam refponfunem , &c. poffct fieri vis in antecedenre an diuifio fit gencratiojfcd ipfb conccflb ncgatur confequcntia loquendo dc adu fubfiftendijicct
non cxiftcndi,
bus , hoc infra
An
iliagis S.Iib.huius.
autem.intelligitur de partibus
formam,
ftentia conucniat
icntentia Dodtoris eft clara.
ftcntia
ad fincm folutionum principalium, laducrte ad duas inftantias,quas non fbluit. Solu-
dera
tio
primx
,
patct cx didis
fecundum diuerfasopi-
niones in folutionc gcnerali fupra das patet iijfra fplucndo
:
fblutio fccun-
argumcnta principalia
,
illis
indifFercnter,& an vna cxi-
Refponfiones quafHam
,
&
iftam totamiibi in aliquibus originalibus ponuntur a.b.c, denotando propofitiones in illa ratione , &c. fcd non func &c. Inkk, antequam fbluat argumcnta prindpalia
qtus
ibi
impugnat de
quotantur.
Confequenter folucndo
&
& torius, confi-
a£hialIsomnium partium
diuifione continui, videlicct Rogeri"; Bachonis,& aliorum,vidc in i.vbi fupra fcilicct dift.i. q.p. vbi
fecui^daeq.qusrantur ibi:& applicentur.
Aduertc quod tota jlla lircra , pro ampliorifolutione ifiint j.&c.vfquc ibi : ^d aliud qutfitum, &c. afHgnatur Extra , vel yidditio ab ^iquibus, ied cft rjotabiiis , ad mcntcm Dodbaris vide 2. di.pri.q.i.& in tr^6btu dc primo principio, in Thcorenjatibus «a quac faciunt ad fb|utionem
fecundum
& non fecundum matcriam & an exi-
Confequenter antequam foluat argumcnta principalia fecundje rcfpondet ad priraam , vbi Ibidera
vel incxiftcndi,in-
autadualis : negatur dc flmul fiibfiftentimaxime faltem per locum cxtrinfecum , dc
finitus,
jnfinito refijluto per conclufioncs.
1
fccunda poft ipfam:
quodammodo
ter propter
fcquitur de proccflu in infinitum in (pe-
ciebuSjvide di.44. pri.
3
.q.principalcm
mb ponit opinioncm Thoms ad q.i.& ad
,
pri-
argu-
menta principalia confequcnter , quam quicre parte q.i 2.& 8(>.& in 3Trpar.qu.j0.
cuius motiuainducit
1.
& alibi pluries,
& impugnat;&
confequenad argumcnta principalia. Deinde opinionem propriam ponit ihi:Adq. Scc, Et licct quidam conetur fbluere motiua Dodoris hic contra Thom.& alibi,fi tamen aequus modeter folutioncs
eius
omniuiT^ caufirum mcdiarum
ratorerit, videbit cos littus arafle.
iicceflaria,idc6
igitur
i.q.omifit duas replicas fiue obiedioncs, ad quas
videantur,& fiiper i .Phy ficor.communitcr. Sentenria Dodtoris clara cft,appIicando fccundum multipliccm acccptioncm infinitatis conclu-
in forma
non
rcfjpondet ad finem, vidclicct addi-
rioriis praididta:.
Ad quas poteft dici faciliter. Ad
priman^cum arguitur. Item &in ordineper accidens, &c. neeatur quod infettur,cuiusdecIaratio patet ex his quae ta^a funt fuprk,q.4.
Ad
& 6. primi.
Confirmabis Et ad propofitum 3. qu. Quodlibcri.& alibi fjcpe hic
& rcplicabis vbique.
di.pri.&
2.&
14.
floncs re(ponfiuas,& in fine, vbi fc rcmittit, qui-
dam li.habcnt q.4 huius,quidam 8. quidam 9. omnibus illis locis poterit quodammodb
ip
pcriri,profundc tamen in z.di.i.qu.3.
aliud patct ibidcm.
Illa lifcra quae fequitur Ad aliud diSium efi fupra , poflet refcrri ad rcplicam priraam iUarum :
ix
:
do(5trina,& fingularis
quacftione.
i>,
men
:
Confequcnter infra ihv.infinitu etiam in aElu, (fi difiicile vtwrf ,&c.vfque iWnc: Infinitum negaX»«f ,&c.ponitur ab aliquibus Extra^iictz. tamen tota fubtilis bona,quare leganir. Quod ibi taneitur dc infinitate aaimarum, vidc i.di.i.q.;. relolutionem optimc:licet bcne hic foluatur,& fingulariflime. Et infra itcrum in hac
Quod
quoddam Extra ab Kum.
aliquibus ab illo loco:C ontra Commentator dicit, &c. vfquc illuc : alntd de linea, &c. litcra ta-
&
I
.
&
fed re-
& di.6.q.i,
Rcportationum di.43. in Fran. in 1 Conde iniclligibilitatc contradi.
f}a.d.3. q.i I. vidcbis
«Storiorum,
3
.
VI.
Quseftio Aorionim, terminarc
& Impoflibiliura. Vidcmr in finc dcdc impoflibilitatc infiniti in adu iti licct pcr a)tiim videatur problcma,
Cc
miiltiradine
,
varic in originalibus in diuerfis locis in (blutionc, in aUquibus poft illam lirteram in qu.4. huius, in
aliquibus in fincjvt pofuimus
ibi
:
yhde m*gis videtur ad ifrtentimem
vd faltcm vfqOc ilNotandumyScc. affi^tai Exira.vel addirio
ab
:
tamen do
aliquibus:prarclara
littcra
,
fcd quomodocun-
quclittcracft optima.
Quod
Philofephi, vfque ad finem q.
luc
homt»emifrMtionMlem,fomtai
:
vti fiipra notaui. Infira
575
ibi inclufiuc
v/quc
ibi tangitur
Chrifti, vidc i^-dift.
j.
dc intcUcdbionc anim* vbi pluraad propofitum
conuenientia,&iimilitcr
quc apud
j. di.}.
i
&alibi plcnm-
jftum.
LIBER TERTIVS. %lSTOTELEShoc lib.c.u multojfonit quafiiones,^ cafttihujjeqq. dubitandijJtuUaj tamen refolutiones ad eoj
vartM adducit rationes
:
ideo
DoS^or htc non b£ret,fed<^nicam tantum quafiionem mouet. Vide i^fem oftime exponentem totim libri textum:in opereexpofitorio Metaphyftca. prddicatione ahJiraSlorum,de ayHroBifyVide Scot.
Impofllbilc autcm przdicari, aut fpccics gtneris dc propriis diffcrcntiis , aut
gcnus
I
I .& ihi LeuchetMm,& Tataretum,& AnAndream hic <]uaft.i.& "Bargium, & alios
.d.^.q.
tonium
ScotiftatdA.jjci.i.
finc fuis fpccicbus,^^Ar.fC»».z
Contra
:
animalia:quia
ftTHm Genuipradiceturferfede
renria:tunc aut
tiac
Biffertntia Arift. hic
text.io.^ W.7.r«rt
4.T»p.e.%.Ti.Thom.
^
&
q.i^liria 4-difi.ii.q.i.
QVod fic:homoper (e.*ftrationaIis;crgo homo
;
& animal ponimr in
ra-
ergo ration^c pcr
eft fubflantia
animata
rionalis pro rationali ,
partem
Probatio vlrimac confequcnrix, per fcincludit arumal. Item,homo pcr
homo
(e.
animal:homo pcr
fe cft rationalis;ergo,&c.
;
& rarioncm ra& patebit nugatio. Si
fenfibilis
fit
homo
tunc
erit
fpeciei pcr
modum torius
Ad primum, quod
prima conuerfio non
fcd eft fallacia Confcqucnris
Item 7.huius,texxom.4}. quando aliquid casur dc aliquo pcr fe primo modo, vnum
praedi-
licct in prjcdicato
pracdi-
fibi ineft.
:
ifts
ergo funt verae,
Humanitas eft rationalttai:,Humanttas
eft
anima-
litM; ergo{€quitur,rarionalit2S cftanimalitas
concrcmm cft de concreto
per fc primo
:
&
mo-
& ficut matecft
cxrra rarionem difFerenriar.
habet caufam .quare inferius
catur dc alio in abftra(5lo
:
formalc ,iicconccptus gcncris
Probario confequcnri£c:ficut ex pramiflls necef(ariis conclufio neccfraria fic cx per fe , per fe. :
,
:
rialc eft extra
c cft
cum diffc-
diflinitione
;
pofitio neccflaria conucrritur in ncceiTariamicrgo
Siuia
multa
ellct
duo animalfa. Ad illud refpondct Auicen.j. Metaphyf c.3. licet gcnus & diffcrcntia pracdiccntur dc to:o per fcnon tamen fignificant totum per fe fcd gcnus matcrialcdiflcrentia formale fcd vtrumque fignificat aliud animal
fc cft animal. Probario primae confequenrix, pro-
pcr Ce in per
vnum animal
gcnuscflct inintcUciShidifrcren-
&
x.Mtt.ha.idy i.c*ntr»Gtnt*se.i-jJiSK.hDii.l>ic^.i. r. 7. Met.q.iy Soncia.-y.Mtt.ti }7. Mafius hicftS ^•P*fi' j.j. Rub.^.7.Vi(k SconuB^. hmit*9- 17
rionale per fe eft
fi
idem animalimponareturpcrgedifFercnriam,& tunc nugatio erit,quia ponus ne rarioncm animalis pro animali , tunc animal
l
41*
,
tunc
fi fic ,
QViESTIO VNICA.
:
valet,
quia fiiperius
fibi incft.
non
In fubic-
(ko enim potefl efie caufa inhasrenric prsdicaii,
non
valct
, quare fubiedum quod confcqucnria quiaantccedens non poieft cilc verum
Ad :
ncceflari6,nifi efle
non
fit
caofa
probarioncm
,
& confequens:quiaalioquin poflct
vemmfine
illo
:
tamen antecedenspoteft ha-
do.
berc caufam quarc prsdicamm,vcl conlcquens fibi incft , licct non ccontra. Alioquin vniucrfalis
cft
affirmatiua conuenerctur fimplicitcr, quiiVerfe
tunc
Item in conicqucntia e(Ientiali,przdicatum de intelledu fubiedH, fed 5. huius dicimr cap. dcElemcnto,tex.co.4. quod cui incft difFerentia, genus, &c. Itcm,fi per accidens dc difFerenria, de fpccic. Probatio; quiaquando aliquid prsdicaturde aliquo pcr accidens,pracdicatur de quo-
& &
libet per accidens
;
quod
intelligitur fub rationc
prsfupponit de omni.
Confimilitcr ad fecun-
dum non poteft ex ncccflariis ,
rium
,
conclufione; fcd ex^fr/^poteft fcqui pcr accidens, ciim tamcn illud fit nccefTarimn. Contra i. Ntctfsriunt
&
Poftcr.text.com.i;.
gitur fub difFcrcntia formalitcr;ergo,&c.
ceflarium. Rcfpondctur, id
CH O
L
I
V M.
non pr^icari per fe de Differentia,
aliocjuin diftiniendo hominem,fjfet nugatto, vel ef-
fetbis anitnal.
Ctrca foluttonem ad tertium de
fi j j.
per accidens,non ne- femperft^id-
vcrum
eft
dc accidcn-
tur ex titctf-
fnrit/tdper
ribus compararis ad fubie£la;dc taiibus loqiumr, accidens »0quia loquimt de conclufionc dcmonftrationis. qnMndt ex
Contra
GENVs
fcqui nifi neccfla-
alioquin pramiflac poflent eflc verx fine
ilUus,ficut fub ratione formali:fed fpecies intclli-
S
SiSartfTMdiaui» fer jt ncn cnmerti' turi
:
probat
ibi
demonfbarioncm
effc
fe;CTgo loqnitur de prarmiflis primis. Ad aliud , qu6d pracmifTx funt faKic
,
cx per fcilicet
HumanitM eft animatitai,8c alia fimihtcr.Ad probauo
ftrft.
,
.
Lib.IV.
574
Metaph.
&
concretio bationem , ciu6d abftraftio duplcx : ad fuppofltum. Prirao duplex , ad lubiedum , mpdo , quando aliquid denominat aliquid extra eflcndam fuam. Concrctio ad fuppofitum , eft quando aliquid fignificat per modum dcnomi-
&
: ficut hacc albedo de duplici abftradlione. Ad for-
tertj libri
praedicandi
Dodoris
eft
de concrptis
ratio cft
& abftradis
primo
quia in praedicationcin primo
:
fi
pracdi-
catum cft intra quiditatcm fubicdi ; ergo prxcifb quocunque adhuc eft dc intclledhi fubiciki fcd fi lit concretum ad fubieifium , fubie(fium eft extri. In fecunda aurem cpncrctione , pracdicarum non pft idem fubiedlo, nifi quia fignificat pcr modum :
«'.(
modo
difrercntia,tex. c.io. aducrtcndura
n>odo,eft pracdicariorationequiditatis,
St«t,i.
&
cft albedo. Sic cft
modo:&
etntretif.
vnicam quaeftionem
Irca
C"^jdicationc
uantis aliquid propriae natiurac
n>am , verum
1>»pUxMb-
JNNOTATIO MAyRITll.
6tioncs in littera.
,
duae quaftiunculas quas Ant.Andr.moucthic. de immobiUbus, videlicet, dc inftanti funt du-
aliae
&
bia littcralia,maximeillade inftanri,
quam
Dodior
:
in i.di.z.qua. incidentalitcr
Infra, fblucndo i. principale
plica
,
quamnon fbluir ibi
:
monJirationem,8cc.
to affumpto ic illato, itaquod
de intclledu fubie(3d,vel antccedcntis;licet in confequentia cHentiali. A liter dicitur , quod dicit Philofophus cui ineft differcntia fequitiu: gc-
fit
;
ncceflaria,imm6
cora.3 j.
Ad aliud,nego confcquenriam. Ad cft, fi illud
quod
probatio-
eft rario intcl-
cum alio vnum per accidens vnum per fe ficut difTcrenria cum fpecie, &c.
non
faciat
fi
ibi
re-
de-
potcft dici,qu6d da-
nedum loquiturde
confequens cum neceflarium
i
eft
.
Poftcr. loquitur crgo ibi
,
cuius aflignat trcs modos,r.
Quod
ibi tanOTtur ,
de
de duplici abftradionc
&
pofret habere inftantias ex diftis
eius fuper Porphyrio. q.i.
dicemr de fpccic
vtrum gcnus vcre
infinitatis
copiose h«cc tradlaui
ligcndi facit
qusdam
non zutcm de per accidens tranfumptiue, extraneum i. Elenchorum,& alibi fspe.
concretione
ncm,qu6d verum
cft
feracctdens proprie
genus per fernon tamen fequirur difFcrentiam pcr ie.
Ad^quam
in plus, vt patet
quod
,
,
eft
coaclufione,fed ctiam de praemiflls per fe,non tamen fequimr qu6d propofirio non per fe, fit non
& illud cft fpecics cui ineft difFerentia & indiuiduum, & de indiuiduo & fpecie praedicatur :
,
Contraprobat
modus aufcrtur in abftrado. Vnde diquod hicnon eft idem pradicatum fubicdo, nifi proptcr fiippofirum quod ab vtroque denominatur,quia praedicatum dicit formam,non fuppofitum. Ad aliud,qu6d confequcns non fcmper
nus
habet aliam va:o
collegit hincindc,vt patct.
co
cft
quodfentcnria
&
non occurrunt corrcVbi tamen fcire debes , quod
ibi clara eft
torius, iftc ,
de prx-
gcnerumdc
:
:
prae^
fed fuper illo loco
quaerc. Similitcr j.dift.pri.
& alibi patct dc gradibus abftradionum, vbi idem nptaui. Quxre lo. landunum hic & vide Nominales, & alios anriquos, & infra in y.huiqs pluraad hasc notanda habcntur & fupcr Poq.
,
I.
,
):(
1.
,
ftcriorum.
LIBER QVARTVS. S^jj^
N hoc
'pX
btiJi
lihro agtt Philojophuj
defubi0o Mffaphyjtca eiufque partibwieffe&i-
^prmcipm opfim^ tra^at Do^or in ixpofitiom textw e^ principiu : de quibu4 opftm^
^
iu quatuor quaHionibuj htc adiunSiu.
ibi dicitPhilof.t.c.i}.qu6d princfpiii c6tra
Ens autcm multis modis dicitur, fcd ad vnum , & ad vnam aliqu^m naturam, non 2equiuoc^,&c. tex.comm,2..
&
CXy
Vtrm ens dicntut
didi ipforumnon probatum.fcilicct qubd ensdi-
efi
vniuQce de omnihui
& nihil eftStA aliquid non
ncquim
\
i.^ 7.
Auiccn.
i.
Mtt.e.\.^
5.
D.Tfiom.
^
.mrt.^ijr 7- Caict. dt An»ltgi» ntimn. e 4 6. Fcrrar. i. cont. Qtnt. ^.34. Capriol. in 1. difl.x. q.-i.
i.f.q. I
j
m 1 4ifi.hq.i&
Qy6d
fic
:
*»/.
eft
Auiccn. i.Meta.
ijon cft h$c contradi(5tio,tunc tradidlio, aliquis
&
minus coipmu-
c.5.
ens& aliqnid qu6d
Si dicas
nunquam
nu/lHs:q\iiz aLi<juis
connonpotcft erit
habere conp eptum coramuniorcm quam altquid. Item, nulluip squiuoaim potcft determinari pcr
i.&
{ijiquid
^,4.^.1.
Fonf. 4. Met.c.x. q ^.ferte-
dift.».q.i..f^ in i,dift.i.q.i
in aequiuocis
in Elenchis
contradidlio
Mtt.ft9.i.(^feque*t. Vidc Scotum
Soto in Praedicam. tHtn. Snzt.dijp.i.
fit
fimplicitcr probatur;hic cft contradi6Ho,^/i^«i
I.
funt nomina multipliciter di^a. Arift. hicttx
eft,
petcrct Piiilofinipponendo contra eos oppofitum citur multiplicitpr. Itcm.quod ibi
ASTIO
eos
qu6d ens dicitur mulriplicircr:fed fi ipfi intendcrent qu6d ens dicerctur fimplicitef , lunc
accipere
;
cns
.
non cft contradidtio,
& non cns
,
comradicunt.
Minorprobatur; Philofli. Pbyficor.tcxt.com. 1 6. conrra Parmcnidem , rcdudt cum ad hoc inconueniens , qu6d nqn ens fit ens. Dicitur quod hoc facit ex concefIb,qudd onmia fimtvnum.Contra:
additum ad determinatum fignificatum: ens potcft. Probatio maioris:Omnc acquiuocum importat adku quodlibet fignificamm : omne dc-
&
tcrminabile fft indifFcrpns ^d hoc, illud. Probatio minoris. Aliter fic;diccrc, ens alhum non :
cflct luaior
contradidio
quam
dicere ens abfo-
lutc fine aliquo addito. Item,fequitur hoc eftfubJlantia ; ergo ens. Antcccdcus non poicft cffe
vcrum
Qu^ftio VI. veram fine con(cqaente ; in «quiuocis non eft confcquenria^uia non habcnt oppofita. Itcm , cns prjcdicatar de omnibus , de qnibus przdicatur, fccundum vnam rationcra prxdican-
•02*^
vnum
qutd;etgp prxdicatur fecundura J|i,J|*X^. di.quia in
intelloaum abftraaum- Confirmatar,quia ficut pafHo vna realis reqnirit fubicftum vnum fccondum rcm, ita videtur quod p^afHo vna rationis requirat vnum (ubicAum {ecundum rationcm : hoc eft
quod
,
vnum
fit
Quomodo cnim
paflio
communc omnibus
illis,
non
eft
ficut arguitur
quod
de paf-
maeis vniuoca,qtum
&
necefle efle
,
fcd nec confcqucntia nec contradi-
^o cft in atquiuocis.
Itcm,7.
Phyf tcx. com.14,
comparario non eft in xquiuods : fcd fcctmdum qtiia cns,eft comparatio. Probatio minoris :
mm
fubflantia cft
magis ens accidenre
,
& vnum acci-
«Jcns alioiram quia i.huius,tcx.com.4.w»«i»^
^Uf
efi
gantur fiint
ad
magii taU.tjMod
aliu vt tdi* di-
efi rMtio
idco priiKripia fcmpitemonmi
,
vera,quia
aliis
fimt cauia vcritatis
ad vcrum-,crgo
efTe,fic
fi
:
eft
bet fed
fi
:
genus
eflet
,
quia cft de
vnum
fi-
idem aim fub{bmtia,& cxtra in-
Itcm ^.huius, tcx.com. la fcientia vna efifdentiavna^tufpecMUtitr enst
teUedum
accidcnds.
&
cft circa
&
qu6d non defcendit ens in
iflas
vniuocum fubie<5kum : cuius probario eft com. i. In squiuocis non cadit de-
1. Pofter.tex.
monfh-atiojdc fubiedo funt demonfh-ariones , in eodem, t.com.zy. Item,de fubicAo oportct prjc-
fupponercvel prscognofcere qnid efi ; t.com.ii. aequiuocum non habet ejuid. Itcm 4. huius,text. com.8. 9. firmiflimum omnium principiorum
quod
,
cflc
:
impoflibile eft idem fimul eflc
panes priufquam
in irrarionalc:vndc illud fla-
rim non ponit aquiuocationcimhocdicit Auici. Mcta.cap.i.d.Aliter poteftdid.quodideoens ftatim cft fubftantia, qualitas , &c. quia pcr nullum additum defccndit in hzc. tyfd qM^fiionem ifiam de vniMOcatione concepttis entis, dicitMr qMod efMefiio efi defignificatt nomittis,tptod efi ad pUcitMm , ideo non potefi per ra-
1
.Sed contra-.qtufiio efifVtrumpofiit ejfe vntis
conceptMs commttnis decem (jeneribtu
qtiocMnqtte
,
nominefignificetMr ,fiMe per ens ,fiueper alittd nomen : pojfe autem efie talem conceptum,vel non,potefiargMt ratione.Ad Ulud vero quod dicit^kr qtiod JigtiificatMm efi
ad placitttm
tjMts
ad placitMm. Refpondetur
eft
tjtsod
huie conceptui hoc nomen imponere,
& idem nomen mtdtis equittoce
vel lUud,
tdntitm ,
efi
,
velvni
ad ptacitttm , fed non efi ad pUcitum
conceptMs poffit haberi communior ifio,vel non:
immo
hoc dependet ex natwra rei. Similiter r> qnodnon potefi quis concipere, non efi adplacitum iptod ilti nomen tmponat \ ergofinon potefi cencipert aliqtud commune decem generalijfanis , non eft adplactttm impanentis qttod oltqMod nomen fignificet aliqttod commune decem Generibtts , quta Ulud
non concipit.
SCHOLIVM Sententia
I.
principium nodflimum habct tcrminos nocognofctmMS ia^ttantMm , <jMi4 principia
& dicere vnum conceptttm commMnemomnibfts, de
non
qMibus dicitur,qttamfMse proibat aM^oritatibiu,(!r
terminos cognofnmtu
:
fcd tcrmini scquiuoci
funt notiflimi. Confirmatur.omnia principia,qu« funt conmiuncs concepriones
tranfccndcnribus:omnes
illi
funt de terminis
erunt zquiuod
&
itaoinnes aequiuocum, tiones erunt dubis. eft
,
fi
ens
commimes conccp-
Conni:Porphyrius,cap.de fpecicy? quis cmma non vniuoce nim-
entia vocety aeftuttoce, inquit,
&
Confimutunquia nihil vnum prsdicaonmibus propter infinitatem rerum. Refpondeo ficut zquiuocario dicitur apud realem Philofbphum , magis adhuc quam in genere de
CMpabit.
tur dc
:
,
rationibtts i .di. 5 .q. ?
,
Auicenna ens
qMomqtte
ejfe
vnittocttm,
refolittiMe tenet in
Tbeolegia
Mtm.y.& q.l. a mtm.^.& d.i.qiuft.}.i
num.i i.&q.i ijie Anima,vbi in commentarioplura de hoc dixi a num.^.
In ifhi quzfHone videtur opinio Auicennae i. Metaph. fuxci.d. cf a.qu6d cns diciturper vnam rarionem de omnibus,dequibus didtur,fcd non zquc prim6,quia quzdam funt quafi gencra,
&
fiue (pedes cnris
Ad hoc cft
:
quzdam vcr6 vt pafliones,&c. , quz prima fiint ad intclli-
rario illa
gendum ,
Contra:Logicus fiut. Re(pondeo,dicimtur multa in Logica non Logice:ficut z. huius, tex.com4x.
mimius prius
in omni re
primum intelligibile fimpUcirer, eft commnnifli-
mcntis
,
fingtUum incomplexorMm
,
attt fifnificat
fMbfiafitiaiHyAta <jMantitatem,Scc.Ced
fi
conceptus communis omnibus entibus ill'jd
di
vcnim
,
cflct :
vnus
non eflet
quia incomplcxum
figm'fi-
cans ilIum,non fignificaret fubflantiam , ncc
alia.
Refpondco,fingtiIum incomplexonmi fignifican"
funt communifllma , quia femper intcUigitur,
fimpliciter.
quia nullum decero
fimpUdtcr,quia
Sed
com-
& non eft proccfliis in
infinitum in intcUigujilibus
mum
t
.
cuius squiuocarionc dicitur 7.Phyfic.tex.com.}i.
mota eft materia,hoc perrinet ad Phyficumjnon ad Metaphy ficum. Itcm, in Przdica-
.
Additio.
tionem termiaari,fed tantum fer auiloritatem,vel efi vt plMres ex i.Topic.
& non
tlflimos
2
in alias
ficut fubflantia prius dcfcendit in alia,
quam inrarionale&
&
cft
,
cap. 1
intclle
scquiuocima fecunduTi
gnificatum,eflet
(cd
:
fed ficut
comparantur in vcri-
vel comparatum,addcrc ens cimi infcriori eft nugario, vel improprietas fermonis. Itcm 3. huius,
cns non
, quia non «quc prim6 dc omnibus tamcn non cquiuoce feamdum Logiam3:ita"qu6d non fitvnusconccptus. Itcm 4.
didtur
fer vfttm^qMialoqttendttm
ensintclligitur abfolutmn,
fi
Ad
diccndura
qu^ ideh cft
maximc
tatc,comparabilia fimt in enriratc Item, diirifum cft vnius rarionis in diuidenribus:ens diuiditur in alia;ergo,&c. Item,
,
rim ens vnum. Ad illud ftarim rcfponfio,qucd ide6 Philofophus didt qu6d ens ftarim eft quidt qHalc , &c. quia funt immcdiate panes cntis : ita
,
ens:fed potentia dicitur vniuoce,quia impoflibilc poffibilc feqnitur ad poflibilecontradictint ,
&
audkoritatcs de »»j»/f»^/«r»f rr
nm'us, tcx.com.4. exifhmt in gcncrc habenria fta-
fione reali?ltcm,a£his%c potcntia funt differcntiz entis;ergo potcntia
omnes
vno conceptu-
roultis incrit pcr {c>nifi infit alicui prira6 fit
multipliciter,\Aem dicirar^. huius.texxom.i.
ratiom's aliquibus
intcUigibile
vna
57S
tiam rem aliarius Pratdi carBenti : qoia ibi intendit diuiderc incomplcxum in Przdicamcnta , fcd non incomplexorum fignificanrium aliquod trif^ ccndcns. Itcm 1. Phyfic.tex.comm.i j.cw/ dicititr
:
ergo iUud quod
nuUum
cft
eft tafe nifi ens:
Gcnerum , eft communiflimii
nuUum przdicarar dc aUo
rc;ens crgo poteft habere vnura
genc-
concepramcom-
munem. Confirmatur hzcrario:quod primo occonfufum refpcdu cuiuflibct,vel cuitt&anque (ecundo occurrenris > quando cft currit,debet cflc
proccfliis
Snskahfo ''***' ***'^
^^^^^
Metaph.
IV.
Lib.
576
piocdlus a confiifb »d dctenninatom : Ced nuU futn gcnus eft confufum rcfpciku altcrius gcncrii occurrentis fccund6,crgo,&c. Similitcr ficut accidcntia per fe ff ntiuntur,ita
prim6
ma ipforuin, poCTunt intclliei non
fcd illud
,
quod
eft
primumcft tantum vnum crgo illud genus,cum contingat pri-
/(xmpliciter I
vniu£rfali(fi-
;
potcft eflc aliquod
&
mo occurrprp ^Jiud genus , non flibftantiaro. Jtem,vnius poteti* eft vnum primum obieduin, quia potcmia mouetur abobiedo fecundumformam obiedi & nifi
vnam formam non non intelligit vnuro,niJiil inteUigit,4.hutus,tex.com.io.(cd primum obicdkun» inteljedus eft ens, vt communeomnibus. Probatio illud eft primum obiedum potentiae cognitiuac , fub cuius rationc intelliguntur omnia habcat
,
pjoucbit
,
&
fi
intelledus
:
alia
ab
de obiedo vilus:{cd nec rancc accidcntis rcperitur in omni-
illa,ficut patct
tio fubftantia:
,
^us intcIUgibilibus. Dices qu6d Deus
6
cft
primum obie6him
intel-
tune inutilis
repetitio.
fit coniunElio
Generis
vnde non clauditur
primum
crgo Deuscftet fimpliciter
obiedum,inteIIe(9:us
,quod non videtur
Item, patct qu6d potentia receptiua ^cuius formai , ad quam alm attribuuntur , non pft recepriu^ illarum aliarum ; ficut de materia clle
verum.
formam
cotnparata ad
fubftantialem
dentalem, Item,fubftantia forte
go perfedius cognolcuntur
vel acci-
& Dcus non co-
gnofiruntur pcr propriam fpccicm
autem obieftum
,
:
quomodo cr-
accidcnte ? primura
perfcdfciflimi cognofcitur
,
&c.
expcrimur in nobis ipfis, qu6d poifiimus concipcre ens , non concipicndo hoc ens in (c , vel in alip , quia dubitatio cft quando concipimus ens,vfrura fit ens in {c,vel in aIio,ficutpatet de Iumine,vtrum fit formafubftantialis per le fubfiftens , vel accidentalis exiftens in alio, ficut fornfa ergo prim6 aliquidindiffercns conItem,alitcr patet
;
:
&
vtrumquc illocipimus ad vtrumquc illorum, rum poftea inucnimusita prim6, qu6din ifto faluatUF primus conccptus quodfit ens.
Notandum
iditio.
,
ejuod illud
argHmentum de obieHo
intelleBus , cancludit <juod ens ferfe includitur in
quocunque per fe intelUgibili:ciuantumcuqHe eninf alicuiejfetidemyfinonferfeclauderetftrineiusin' teUeStu, perinde ejfet (juantum ad rationem formalem obietbiuam^fi accideret fibi. Sed quando obieQufnpotentia perfe accidit alicui , illu4 tantum per accidens eft cognofcibile;ergp, &c. Tamen i^e
procejfus habet inftantiam in fenfibilibus
ribus
,
quft
nonfmf fenfibilia per
commu-
accidens
:
tunc
ftiam /fon tantum deberef efti vnus conceptus cotnmunisdecem Generibus , fedeiiam Ceneri Dif~ ferentia,& Vnj Vcro, &fic nugatio &procef-
&
&
(itf
in infinitum,
effenttaliter
,
;
illud
,
totis
fedtotam : fictu indiuidua fe
EXTkA.
idem ejfentialiter
,fi
de re, ens qtilibef
autem de conceptu , intra
ejHemlibet clauditur : vbi concipitur alitjuid
: vf quid infe,puta rationalitas vnitas, &c. QuanAnenscUu- ^^ autem concipiuntur per modum denominantif^
&
Ijy^
j
non clauditur intra per fe intelleUum ipforum , fed tantum concipiuntur vt informatiua entit. Nugationem procejfum in infinitum fic .vito,conceaen-
&
do hfc nugationem,cns animal,^ hic^ns r^tionaiitas , cns vnitas nifiintelltgaturfpecificatiua
&
ConSlrM£iio Jic
:
i
cns quod
cft
animal
>
&c. nec eft
Genw
totis diffd'
,
totis
conueniunt
^
^'ff'^'»ti»Jo
& |^
**"
differunt, quia fpecies dicit totit effe indiuiduorum:
fic ergoilla refponfio,
vnum
qitfi
negat illud quod comune
in multis diftinguiturin i/Usaliquo alto afe,
vitat proceffum in infinititej^parte rerum. Hla autem qua ponit ens non claudi in quolibet conceptn
per fe,vitat nugationem, vbicunque denominatiuii addttur enti, pradicationem perfe , vbicunque
&
cundo modo, cns ,
tam
&
hanc faluat effe per fe fevntun , tamen quantitm ad
eft
ifta
&
prtdicatio
eft
per accidens,
'^um eft "'^'*'' P''*'ii'
vnum eft tm.,quam tfta.cns cft vnum, tdenttca eft. ^^^^
j
Tunc ad iftud argumentum contra iftam opinionem, illud additum efl ens. Dtce quod fic per identitatemxnon tamenformali pr
&
tum
,
quia conftat certum
effe
&
Deus , hoc bene confirmaMeta. tex.com.^. Principia fempiveriflima. f^bividetur velle verum
dubitvre autem anfit
turper iUud
x.
temorum fiint effe
de Sole quodfit ens,
vnittocum principiiifempiternorum
'*"» ^eatp
^
*^"'**t9,
& princi-
Alioquin quid valet iUud fecunditm quod aliie ineft vniuocatio-Tunc dicitur quod ens,& omnia confequentid ipfum, inquantttm ens,vt bonum,
piatis.
f-
verum, &e> exfefunt indtfferentia ad limitatttm, vel illimitatum, vltrafub limitato adfublfantiam accidens, vltra , citm omnis res cuiufli-
& &
&
bet Prttdicamenti neceffariofit limitata, impoffibile eft
aliquod tranfcendens formaliter effefpeciem
; ita quod non denominat oppofita, quod ipfa funt fpecies genentm : fed ornnino in nuUo generefunt.
alicttius generit
fic
Item 5. huius, tcx.com. lo. Ens nonpotefteftc genus , quia eft de per fe in intelledu cuiuflibet: ledfialiquomodo zquiuocc diceretur , poflct fecundum 'vnum fignificatum efle extra intclle-. 6tum alicuius. Accipiendo enim ens , vt fignificat fubftantiam,iia eft extra intelledum diflferentiaE,ficut fubftanria,& fic dc quolibet alio fignificato. Item , omnia numerata conueniunt in ali-^
&
quantitas funt diucruo cominuni:fubftantia idem & diucrfijra-condiuidunt totum cns]; crgofunt duoentia ; igitur cns efVvnus conceptus ccHnmunis eis. Item, alias non conue-
laentia, quia
si tnt ttt»
& acci-
effet
& in ens non quando,
'l'"
nientius diuidcretur cns in fubftantiam
Notandum , quodfifermo eft eft
,
runt,quia ensnon dicitpartemperfe^ionis ipforum,
dcns.quam in enstjuando,
7
effentialtter ens,
eft
& rationale & non funt idem ergo differunt aliquo & (Uio & ficin infinitum. Irtc dico, quodfe conueniunt & fe infinitum fic ; Animal in entitate cgnueniunt
realitatem
;
;
Gettm ^. nonformali pradtcatione , nec per fe primo fjC'''"''*"* modo ,fed magis per accidens , ficut hic , fapien- rJii!!ll"^ tia eltpotentia Dei. Sedfiarguas deproceffit t»
qu6d obiedhina primum potentix eflct aliquod primum , ad quod omnia alia attribuuntur , ficut dicit didla reiponfio
ibi
licet
iltud fubijcitur enti,
:
in diffinitiont
& Differentit in abftraEloi idern bis & tamen ipfa
Differentia per identitatem
tamcn incLuditur in omnibus, quae poflunt ab ipfo intcUigi. Contr^ fi fufficeret \e£kas fui:non
Sed nunejuam
vniut"*" ^-
quia nec accidefts poflct fignificatic aliquid com- *^^'''*'*', munenoucm Generibus magis quim cns dcccm qHkmindtita prima diuiuo cnris non eflct in cem. Generibus ,
&
duojfedindcccm.
SCHQLIVM Ap ny ci T,
II.
& foluit ftptem fortiffima^rgu-
menta contra vniuocationem entis Prddicamenta ,faluans ens non
,
quoad decem
effe genus (fufti-
tfcndoquod nonjit vninocitm generi,
&
differentia,
quia
;
:
Qu^ftio non imbihttur in hdefmnalitfrt vt hahtt ipfe i.d.^.qM.^. num.6.7.) ntque
ijttU
dtffinitiontbMrtlege attente tjMta rdttianesfunt opti-
vuy& folMtionesfingulitrt:.
577
I.
conccptz , vt cft aliqxiid in fe , nofi tamen conccptz, vt dcnominat aliud , cft fbtmaliter comraune ; fcd^fantum pcr idcnritatcm. Quana , quod cft commune cuicunquc quoctinque modo concepto, hoc tam formahter , quam per idcnrita-
&
Contra nmc-cns cflct gcnus. Probarioconfequeds^quod proprii przdicarur dc multis.prsdicatur dc eis /ecundum rationcm alicuius vniuer:
de numcro y vniucrfalium ; (ed ens pcr te c(b huiufmodi ; ergoprzdicatur (ccundum rationem faiis
.
vniucrfaUs
:
rton DifTercntix
,
quia non prxdi-
nec Proprij, nec Acddentis, quia illius , de quo przdicantur «rgo vt Genus. Ad hoc rcTponlio. Porphyrius ordinat librum fuum ad Przdicaroenu Anftotecatur in quale
;
funt cxtra edcntiam
h's iicut dicit
procemio
in
vniuerialibus
lis
,
quz
:
loquitur crgo dc
modo
aliquo
il-
inucniun-
tur in ordinc Przdicamcnti. Przter illud poteft
poni vniuerfalc tranfcendens , quod ad nuUum Przdicamentiun pminct : ic duo vniucrialia tranfcendentia , vnum autem didtur in tjMid fcilicct cns , aliud didtur in ^«4/« (cilicet vnum, &c. Aliter potcft dici , quod quantum ad diuifioncm Porphyrij, fonc ens cft Genus , twiww, Proprium , (ed non quantum ad hocquod eft dicerc panem Spedei , ita qu6d determinetur per Differcntiam. ALter , quod comparando ad inferius poteft ens habere rationcm fpeciei fpecialiflimx , ficut didt lccunda refponfio poft illud, ifia ratio ^&c. Itcm arguitur fic : Tunc gcnera prima fiint fpedes : nam omne illud quod haoetin fiio pcr (e intclledu ahquid materialc ,
&
&
&
aliquid formalc
qua duo
,
poteft proprie diflSniri pcr ali-
cTpteffiua illius conccptus
primum gcnus
cft
:
fed
omne
huiufmodi ,quia habec in fc
conceptum enris, & aliqidd fbntialcdeterminans iliud communc ad hoc gcnus ; ergo eft diffinibi-
commune, & illud formalc addioun. Ifbi non probat quin ens fit vniuocum decem Gcncribus fed tantum qu6d non fit vniuocum Gcncri & Differcntia: , & hoc poteft concedi, licct non prirmun. Aliter dici poteft , qu6d ficut xndiuidua duo fe totis numero difFerunt, & fe tolc per
rario
:
funt
vnum
in fpcde
fcd cft tale communc
tcm ,
vno cntc , & non in aUo ? Tcnia hoc : fed quare in conccptu ifHus
quondo non clauditut fbrmaUtcr ens , non didt. Quarta rciponfio , nuUomodocauct nugarioncra quandoctmque aliquid additur cnri , vel aliquid alteri quia in vtroque dauditur fbrraaUtcr idem concepms cnris , cauct tamen ptoceflum in infinitiun , quia non per aliquidaUud addimm defcendit. Tenia rcfponfio videmr probabiUs quia ex quo conce-
fic
;
omnc vnum
in fe,
fi
difHn-
guitur in dlucrfis
, diftinguitur per alia addita fibi:conccptus entis eft vnus de fc, in ommbus Generibus , quzro dc addito A aut cftens , fic cns
&
crit
de intclle^ dus fdlicet
A
:
quia cns przdi-
cat fiibflantiam cuiuflibet enris 4. hmus,tcxt.com. j.
& 4. crgo A, fubflanria eft ens & fic nugario, ,
non ens , tunc omnc genus gcncralifhrnum cns , quia illud formale cft non ens , & omncs fpcdes formaliter non cns. Ad iftud argumcntum funt quamor refponfioncs. Prima jconcludit argumentum quod cnsnon fit communc Gcncri & DifFerenriz. Secunda, qu6d commune eft per idenritatem , fed non qu6d fprmaliter claudatur in concepm vtriufque, ficut cft commune vni & bono. Tcnia , quod commune Si
fit
eft formaliter non
eft
fbrmaUter
&
eflcnrialitet
Scoti Ofer, tom.
I F.
cuicunquc naturz
:
,
,
:
nort eft incoouenicns TnsiumJUa claudatur in aUquo quod concipitur tan- de amni «•
ptus enris cft abu>lutus
qu6d
quam abfblutum
in fc
,
,
nonautcm
vt denominatiuum alterius
vt concipinir,
quoicmcifU tiir,vt den»..
ficut in albedine in- minAtiMtim,
:
duditut formaliter color,non tamen in albo. Vnde non cft nugatio color atbus : fi iungamr ifti remia. quarta refponho , qu6d refpedhi iftorum , quibus dl fbrmaUter commune, eft talc communc quod
&
non
dcfirendit pcr
additum
,
vitatur nugario
,
&
primam nota. Nec contra iftam eft aUquodargumentum proprima opinionc , fuffidt cnim qu6d primum inteUigibile quo ad primuni argumentum ; & proprium obproceflus in innnitum
:
ieCtam inteUedus quoad fccundum
;
fit
aliquid
communc fbrroaUter cuilibet concepro abfolute: & communc peridenutatem cuicunque quocimqucmodo concepto
/nodo : an
Itcm arguitur
cnris
:
de omni vno communi , quod didt totum illud, quod inferius:vcra cft autcm tantum de alio communi, quod didt partera inferioris:nmc enim decerminatur per aUquid quod dicix aliam panem. Ens autem didt totnm quod fubftanria , & quod horao : quia quicquid cft ibi , eft per fe ens primo modo.
:
refponfio vitat
fciUcct concipitur vt denomiiuriuum
ccrtus
,
in»
&
ncc eft aliquid reale in akero , nifi natura fpedci fic hic dc gencribus fub cntc Vndc prima propofirio poteft negarf tis
quod defcendit in
additum : fed dicit totum iUud quod didt inferius. Prima rcfponfio habet diccrc quod c^is acquiuocc didfaun didtur fbrmaUter tunc argiuncnta pro prima opi- JmfMpuu de Diflircntia , nioi}c videntur contra hoc. Vcl fi dicat qu6d reffonfnt nihil cft communc Ditfcrentiz-, nec formaUter, iatas. ncc pcr idenriutcm ; didt quod Differentia diceret rcaUter aUud ab ente fecimdum quamcunquc fignificarioncra. Secunda tcfponfio, quainuis hoc euadat , tamen quare formalitcr clauditur in ferius pcr nihil
& quoad tcrriam, quod
:
de quocunquc
aliquis
fit
que condpiat, quod
,
quomodocun-
illud per idenritatcm
fit
ens,
Ucet nefciat in paniculari qiiod ens,ncc quovt
fic
fcilicct
formaUtcr claudawr in ip(b, Hzc etiam communi-
condpittir, an non.
tam fbrmaGs , quam idcnrica, faris prohibec fuffidt etiam communitas idenrica ad hoc , quod illa , quibus fit conunune propric, numercnmr:quia numerus magis rationc eCtas
ens cfle genus
:
quam modorum condpicndi eflentiis autem vno raodo conccpris,cft cns communc fbrfenriarum
:
maliter.
Item
,
arguitur
tcxt.
qu6d nunquam
hoc
eflet difGnirio
IX
inconueniens ex 7. huius comm^.}. Similitcr hic eflcr nugario, homo
fine luigarionc
,
eft
: quia cns fecundum eandem rarioncm cft dc per fc intelledu vtriufquc. Hoc non valct quiancc hiccft nugatio , homo htananMs : nec cns quod eft communc decem Generibus , per fe in-
albus
cluditur in albo.
Vndc
hic fonc cflct nugario,
homo albedo.lzem arguitur f .huius,tJion habente Coram. Differentia fMnt qu^fMnt diuerfa ali
& non
diuerfa:& tunc nuUa eflent diucrfa^nifi quz differenria , quia fuperioradecem Generibus,non fimc diuctfa nec
contcnu fub
ilUs.
Refpondco duz
C Cc
:
diffc
jlmatimclMdititr
im
I
:
0f tns
oppofirat eflcnt diuerfe cUm' diffcrentia:
& diio indi-
,
Item arguitur fic: Tunc noneller negariua immediata , quando negatur vniim generaliflimum ab alio confequens uidiia fpcciei rpecialiilitna.
fUrttur in
fmnibui
Metaph.
IV.
Lib.
578 M
»liqua tjfcnt iiutTf» \
:
eft falfum i. Pofter. tex.com. ji. Probatio conicquenti«,quia extrema elTenr in aliquo toto,quod
non debec efte qiiando negatiua eft immediata. Refpondeo non funt in aliquo toto,quod poreft cfle medium remouendi vnum ab alio , ficut nec duo indiuidua. Item ^ arguirur fic omniaentia artribuunrur ad fubftantiam , inquantum entia: fed atrributo(ccundumqu6d attribuirur,& eicui artribuitur, nou eft aliquid commune vniuocum, :
:
^ttribut» e^ ficuiattri-
^uitur ens
(ommunt.
eft
(cd probare
quod
enim om«
Oppofitum confcquentis accipit Arifto-. qu6d ens dicitur marerialiter. Contra:tuno vterctur oppofitis in fua ratione;accipit cnim oppofitum confequentis quod ens dtcitur multtpliuoce. teles
& concKifio,quam infcrt hic fcilicet ens efi
citer,
non ens
non
inconucniens , nifi ens dicereergo ratio eius fupponit duo opDicenduuA , quod non poteft inferri nc-
,
eft
tur fimplicittr pofita.
,
gatio eiufiem de fe
,
accipiantur prxmifljc
nifi
quiapraedicatum vniuocumpraedicatut in efuidy pra;dicatur ergo dc eo (ecundum fe , non fecun-
concludendum. Ad ahud > quod non nifi fada diftindione vtendo re pro fiibftantia,vei p: o aUquo generc determinato. Ec aHad probationem dicendnm , qjiiod aliquid
dum hoc quod attribuitur alteri. Refpondep:ma-
quis
ior fic intelligitur
,
id eft
,
fuam , quia entia {ecimdum
fccundum entitatem attribuuntur
fe tota,
ad fabftantiam,vt ad priraum,fed non inquantiim entia,id eft,
cnim
inquantum ens praedicaturde
ipfis:ira
in quid per fe prasdicaturde qualitate
defubftantia,&
plum de
fic
fpeciebus
vera
propoijtio.
eft illa
,
ficut
Exem-
numerorum vnde fimr entia & non formaliter & ;
per fubftantiam cfFcdtiuc
cum hoc
ftat
vniuocatio.
,
eum ejfe problematicum,fed videturhancfen, cjuandoquidem vltimo loco eam
tentiam fraferre
fonat , fed vltimum argumentum pro prima fen-
Auicenm pofitum nu.6.
ejuod
efi
fundamenfHm pro vnitfocatione entu,&
pncipHum
de neutralitate conceptus eius, cu certitudine conceptuum inferiorttm entium,non foluit, quod fignum ejfe videtur,quod fecundam fententiamde analogia, qut yiuerroif nqn pratulerit
ffi
,
efi
de quo quidquidJit-y
&
&
vniuocationern entis ad creatum increatum , decem^enera itenet in Theologialocis citatisin i, Schol. hoc fecundkm ipfum tenendum efi , efio hic teneret oppofitum. Adde quod potim hic in-
&
flinat infententiam Auicenna, vt patet ex vltimis
verbis huitu qua/fionu, quibus tandem,pofi longam
difputationem
,
tenet conceptum entii
ejfe
vnum,vt
amodisperfe,& non per fe,qui funt demhil determinabilis , vt loquitur , DoElor, id eft, ipfins entit vt fic. Vide Ant. Andr. hic q. i qui clartus traUat multa ex his , qu* Ho-
prafcindit
terminatiui
intentionis
,
fyncategoremata funt res fccundae poiruntefle eiufdem rationis qui-
&
bufcunque addantnr, ncc eft asquiuocatio ex parre corum. Sed fi fit *quiuocatio , lioc erit ^cx parte rerum deierminabilium, ficut dicitur , nul-
lum ens,aliquod ens,ex rationc rci hic non nullut homo y aliquis horno quiares vnius rationis eft iii :
,
vtroque.
Ad aliud,dicendum quod aequiuocum nonpo-
&
.
£lor hic tangit,
eft
nugatio
nificato
,
concpdo quod cns non dicatur vniuocc dc omnibus entibus non tamen xquiuocc:quia asquiuoce dicitur aliquid dc multis, quando ilia , de quibus dicitur non habent attributionem adinuiccm , fed quando attribuuntur, tunc analogicc. Quia argo non haber concep:
tum vnuti) , ide6 fignificat omnia eftentialitec fccundum propriam rationcm , fimpliciter zquiuocc (ecmidum Logicum quia autem illa
&
:
fieri
de
ergo ens
,
nifi ens diftinguatur.
Quod probatur:
&
tunc noii quia aur ens accipitur pro fubftantia valct confequcntia, quia in confequcntia cft or:
do
, fi
pro quantitate, tunc
quod falfum
eft
fed
,
tcationahtcr porcft cfle
conceptus fub
quod
modo
&
cis
falfa illatio.
eadcm
non
Ad
aliud,
ratio praedicandi in-
omniam gcnerum , liccc vniuocus. Ad aliud,
fit
poffibilc $. hnius ,tcxt.
comment.
17.
vno
principium rranfhiutandi ; alio modo, ad propofitum , cftaequiuocum ad res fecundae cft
& primae.
Ad aliud , qu6d comparaminris dida cft fecimdum magis in eadcm forma hoc non eft fecundiim ens Comparatio enim fecundum cns , non cft nifi fe- ComfarMtt intentionis
&
tio propric
:
cundum ordincm, fecundumquod aliquid vnum fit feeunduof eandemforr dependct ab alio in entitatc , ficut accidcntia ad fubftantiam , idc6 fubftancia dicitur in caufando accidentia.
primum
ens,
Philofbph. 8,
i.qu6d rccipiunt magis&raifcd hoc potcft fecundo modo aliud quod principia corporum caele-
Ethicor. dicit
c.
niis altcra fpccie
Ad
Tamcn
,
,
cft illa efle
veriflima , fed eiufdem
&
principiaris enContta d principiis omnia funt principia& princi- Trinctpia titas vniuoca , Dicendum , quod principia frincipitu» piata;ergo, &c. quimd» eiufprincipiata confcquuntur cns non folum in demitutrki communi , fcd in particulari genere vnde Ci fint principia & principiataeiuldcm generis , habent vniuocam cntitatcm alias non. Ad aliud, qu6d
generis.
:
&
^
&
:
:
Dicendum , qu6d non poteft cflc genus non proptcr hocquod habct conceptii
cns
non
eft
genus.
cum fiibftanti^
communem cftgenus.
lem.
cnsnop eft hoc fubie(5tum,fed fubftantia,& illud cft vniuocum,& nonfblumdc illo hic c6fiderarur,fed de omnibus Ad aliud, fibi attributis , non ficut defubicdo. qu6d hoc cft verum,quiacognitis terminis eft certifl[Ima,quantum ad compo(jtionem , tuncapprohcndendo ens fecundum vnam & diftin<^uam rauonem.
ens dici vniuoce.
Ad
illud in contrarium,
arguit conrra-aHum
,
oponct ac-
ciperc oppofirum alicuius coniequcnris
&am
,
fed cns conucrtibilc
Ad aliud
de fubicAo vniuoco
dum,qu6dfubie£tum
quando ahquis
fuum
fi fit
nodus
:
&
ad di-
hoc non.eft pctcre>
fieri
ti^tuiitco».
Ad
tut,ide6 analogicc fecundum Metapbyficum rca-
cft
de
illo fig-
quae fignificantur inter fe cflcnrialitcr attribuun-
Ad ptimum, quod minor eft falfa. Ad probationem,qu6d vtitur hypothcfi Parmcnidis, quod
15 Tottft dettlfm
min»tio
aliud,qu6d confcqucntia non \ alct ,fubftantia;
ficri.
,
vel
:
vcl repugnantia intellcfSkuum.
,
vbi dctcrminatio poteft inueniri.
ftium necefle
Ad quxftioncm
Ad minorcm, neganda eft
determinari,
Scd quoad vtentcs poteil dcwrmin.itio acqiiiuoco , quia vtunrur aequiuoco pro
D E T V R tertere ens »on effe vnistocum fed AnAlogum decem G enertbHi\Adaurititu tamen hie
tentia
& taUa
quia
IIL
iikid
&
teft
V
notat
oppofitae ad
:
SCHOLIVM
I»
Suftinenti
ira fit ibi.
nia cfle vnum,confequens eft dicerc ens dici vni-.
eft talc, fcd
,
diccq-
Qu^ftio ntionetn,& componendo ipfum cam dlc principiura ccniffimum. Ad primum pro opinione Auicenn* dicimr, qu6d communiffima luntprimo inicllcdaA dcalio poicil
14
cem
communiffima non
funt
:
umen
fiint prin!>6intclleda,fcd rnbftantia,ad
nia alia rcducuntur. Et fubftanria eft
ifta
omnia
quam ompriiis
,
&
dcccm, quod ptius intelHgatur. Ad aliud , qu6d pmfrtdiatri maiof c(lfal{a,fcd illud cft fubftanria. Ad ptobalU wwM ^*»^ tioncm, qu6d primum obic£hmi non oportct cxObUSfmm
ftrdfit f»**^**'
j^jj ^j omnia intcUigibilia ptxdicarionc , ficut manifcftum dt dc obicdo fcnfus vifus, quod primum obiedum non prxdicatur dc omnibus, qujc /cntiuntur a vifu magnitudo cnim non cft color, fcd fufficit quod primum obicdum flt ratio cognofcendi alia , quia magnitudo non vidcrur , nifi :
quia colorata
Ad
iicrum.
fic
:
fubfbmria rcfpedu aliorum gc-
tctrium dico
nofccre de aliquo
,
qu6d conuenit cog-
qu6d ipfum cxifHt,non cogno-
fccndo
fi
cxiftcre
non cft quid
in fc cxifHt ,
,
vd in alio. Sed
illud elle
contra, debeam interpretari,& concordia indud,
mo-
do hic,& in illa quaeflionc fentit,fcd hxc non dcbent moucre aliqucm ad inferendum contradi-
^onem
in didtis huius:vt fupranotaui.
q ponuntur
In aliquibus originalibus ad finem fblurioncs
dinatc
fic.
argumcntonim
poft oppofirum q.
or-*
Qui vult tcnerc cns cilc vniuoaim
di-
^da in op-
cerc poteft ad argumcnca principalia
pofitum pcr hunc modum : Ad illud Porphyrij:^? ^«*f tmnia tntia vocet, 8cc. Rcfponfio.yJc «r qui:
&
benc valerent.licct aliqui tomm vfque ad finem dicunt Extra : in aliquibus vcro immcdiatc adduntur fingulz ad findicitw, Scc.
tucdttio
gulas. Eligat
fic
ledorquod
volucrit.
ponimmr duo non habenmr , nec folu-
Intcr atgumcntaanteoppofitum in aliquibus,qux in aliis
liones ad ipfa. Primumibi:/r««<^/»'/iw»,
cundum
ibi
:
Itemfiens
,
foluuntur renendo aliam
&c. Se&c. quztamenfbdliter
viamA in Pra^iicamcn-
ris
vbi fiipii fbluuntur.
In
iFfa <judfiione,SccJi(rignzn\v
la.ftz,i\iv.Ad tjMtPionem ifiam,Scc.yfque illua
communitcr additamen ad propofiram, bona liccra eft:opinionem quam ibi tangit quacre in antiquis hic,& tiOjfacis
alibi.
ceptus concipi, nifi ih aliquo gencredctcrminato.
Confcqucnter infra ar^ucudo pro opinionc
conucnit concipcre hoc effe , concipicflc quid; quia non cognolcitur cfle,nifi
Auiccnnz ponitur quzdam addirio in aliquibus originalibus ibi Noiaidum auod illid argumentumde^itEto intelUEltu, &c. vfque ibi inclufiuc;
Contra mus hoc
fi
:
quiacognofcitur haberc aliquam eftcnciam,&
ita
suiquod quid. Alitcr dicitur,qu6d eadcm cflcntia potcft concipi fub diuerfis rationibus concipicn-
modo
di,& vno
modo non
potcft conccptus cfTc ccrtus, alio
cns cnim fignincat idem quod flibtamcn conringitcondpereeandcm eflcntiam ftib rarione cflcndi i quo imponimr hoc no:
flantia,
mcn ens
& non condpiendo' illam
,
fubfbnualitaris,^
fub ratione
qua imponitur hoc nomm fub-
Contri:coo;nofccnsaliquidinc{Icneccf-
fi/tntia.
fario alicui
,
cognolcit illud habcrc aliquam qui-
diutcm,& ifte concepms
cft ftbi ccttus,(ed
dubi-
an iUa quidit^ fit fubftantix , vel accidentrs: quia alioquin quicquid tale concipcret , fcirct vttum pcrtincrct ad diffinirioncm illius cui netat
Ccflari6 incft
,
vel cffct cius propria paffio
,
cum
de multis talibus fapicntes dubitcnt. Vndc prividctur dc cntc , vt opponitur d, quod eft ni/r
mus conceptus
pcr
fi,
&c
primam quxfUoncm
Irca
quarri libri
,
&ficnugatio&
&
, Notan&c. vfquc ibi inclufiomnifio in nuBo genert funt, & totum affig-
&
&
&
,
&
non detcrminauit
fc exprefsc
caufas, quas affignaui \ prindpio
:
in
alic^uibus originalibus
dum quodfifitfermo de Mk-.ftd
rt,
natur extra. Ad finem tamcnquz(tionishuius,illad fecundum notandum , in aliis originahbus fi'
tuatur,&
faris
bcnc.quia cx hoc infertur dctermi-
nario intcntionis DcKfiorisin qnzftionc. cct probabib'tcr fiiftinear
tamcn Auicennz vtin ius,difpuuuit:fiuet
lofophos vbique,
firoili
fit
contra fidcm
no intcr Dodorcs Catholicos
,
tefte
m.igis
interPhx-
& Augufti-
& Paulo intcr A-
poftolosj&loaruii intcr Eiungeliftas
quia
,
fupra q.i. primi hu-
namque Auiceimz
nifi
Nam li-
vtramquc viam
A nimirum,
omnis umilitudo appctcn-
Boirrio
daeft. Infi:a,ibi : Ad boc potefi dici quod Porphjtrius, &c.vfque \\)i:Itemetiamgenerafrima,S<.c. dicitur addirio : fcd bona.: vbi aduertc in prima iftarum trium refponfionum,qualiter cautcexponamrcns ;
propter ca alibi
quz habct
fzpejn
i
x>
.
dift. 1.
refponfione vi-
detur fiindari opin.Boerij in terria vcro modus di-
de
moderambiguitatis apud anriquos nos eft;aducrte qualitcr probabilitcroftcndlt modum fiiftinendij&vniuocarioncm (ecundura Auicennam ; analogiam fecundum Commcntaiorem alios,fcu xquiuocarioncm Logicc loqucn-
do
procejfusin infinitum, Et fequi-
lurimmcdiate in
Reportationum,&
C"^^vniuocatioHeenris,tcx^i.quc magnz difficukaris
jg
:
cflc vniuerfale
K^NNOT AT. HAVKirit, «5
Anteprzdicamentorum huius co-
piosc nouui: videantur omnia ibi,ferc eodem
fcd prardicatur denominari-
uc dc co,ficot accidcns.&illud ponitur de gcnere accidentis,& ciuiHcra rationis cft in omnibus rebus,vt denominans illa:de ente autcm quod przdicatur in quid dc omnibus,non potcft vnu$ con-
579
aliasfuperq.4.
non
przdicarione ad dcccm Genera , fcd prius pcrfe(frionc caufa, ncc cft darc aliquod communc ad
I,
hic propter
primo ver6
Sentcnt.di.}.& 8.fe determinauit.Quxre opinio-
antiquonm),&modcmorumhic:vtpotcRabHenrid,Nominalium: fuper Sentenrias , & in hoc 4. & alibi pluties. Qualitcr autem fit Logice xquiuocimi , & Metaphyficc tranfcendentdte , licet non prsedicemr vniaocum>&quaUtcrargumenuDodoris pro
cendi Francin prolog. Conflat.q.
Confcquentcr
ibi
diffinitio effirt fine
quas omnes
:
Ad ifiud argumentum funt
&c. vfque ibi:/rm nuntjuam nugationt , &c. ponitur totum
Extra,vel Addirio.fcd Htcra valdc fingularis
eft.
Infra etiam ihv.Refponfioxmaior fic inteUigitwr,
&cvfquc ihv.Ad <jUdfi.Scc. didrarfxrr/i/ed notabis qu6d in tota hac difputatione contra opinioucm Auicennz.vtoflendanturargumenranon
Do^r refpoDfioncs
immediate, vnde dicunrar extra , vd in lipoffanodum afSgnatz fimt > vt tera fbrmaliter , fupri. Efficadflinue tame funt,quare defendecas; valere
bi Mofis,Albcrri,Thomz,
vel in marginc
&
1 .
quatuorreffonfiones,
nes
&
1
colorabis,& defendes conrra loquentes.
,
addidit
:
&
& lic^ mnlri conetur infringerc ipfas,& fimilitct farisiacere
argumetisad oppofitu, ra tame afTume ela C Cc 1
17
gladjum
IV.
Lib.
580
Scoticx,& fcutum
folertia:
tatis Arjftotelicx
,
Metaph.
fincerac vcrl-
& clypeos confringes & ca,
pras dirperdes,& garwlos diiHpabis loqu£intes,& Auerroyftarum vmbrofas euelles frondes.
Sententia Doitoris
hixAd
^uajiionem concedoy
fninatl gcneris
:
(ed
omncs
fpccies vnius,}dem,fi-
inile,& asquale funt in gencrerelationis;ergo,&c,
In oppofitum eft PhiIof.4.huius, tcx.comm.j,
homo,
ens
& homo, & vnus homo, idem fignifi-
Probatio
cant.
quia
,
non feparantur
& corruptione:
in genera-
&
bftendere qualirer,fecundum imaginationem an-
Item , cns vnum praedicant eflentiam cuiuflibct crgo fignificant idem. Confcquentiara probat Commcntator comm. j.
fiquorum^fuftineri poflit entis analogia, vel aqui-
huius cap.
Scc.
cxponatur vt
pra notaui
dix:
prius,&
copiose.
fatis
uocationon quod hoc
dcclaraiii
Intendit
,
enim
vbi fu' praecise
tione
',
fuftinere velK,nifi fiat (er-
remanet infblutum
&
in
,
quo
(e
fundat vbique dc
dc quo eft certitudc&c.quare iliam viam confequenter proalienitate
,
neutralitate conceptus
^ecStus infecutus eft
,
vlterior declaratio
,
horum,
.
SCHOLIVM
, & proprie LoVnde tertium aigumentum pro Auicenna
rno de vniuocatione prxdicabili gica.
I
I.
O
p I N I o Auicenn* ens,& vnumdici de om^ mbus,nontamen ejfe eandem naturam ,fed diflingui vt fuhieBum pajfionem , variis rationihus fuadetur;& in etmfauorem argumenta ad ofpoji-
&
quia nimis prolixa hic, quacratur vbi fupra,.& di-
tum
mittatur ledori
Opinio Auiccnnaiy. Metaphyf fuaj,dicitqu6d ens vnum praedicantur de omnibus,tamcn non funtidem lecundiam naturam,(ed (ecundumfubiedum ficut fubieftum &pafllo , quia fi vnum eftet idem eflentialiter cum ente , fiue fecundum
fubtih',
Quod in hac q.& fupra q. i. primi libri tetigit de prjedicatione cntis de omnibus in (]ttid , cum accipiunturvt ^«<
rium alibi ex
& obieftiones in contra-
di6kis eius folui,vel aliter declarado.
foluuntun.
&
:
cftentiamjtunc multitudo eflet
non
cns. Item,di-
cendojfwj w«»j,efIetnugatio. Ad hoc Commenrator dicit,qu6d non eft nugatio, quia non figni-
Si igitur cns
ra,co
& vnum idem &
quod
fe
vna natu-
ad inuicem confcquun-
pur^ficut principium &c caufa
:
fed
non
vt vna ratione o(kcn(Q..tex.a>tn-^.
Q^ViESTIO
idem codem modo. Contra genus & fpceandem naturam alio alio modo & tamen diftovniucrfali^fi addatur particularccft niigario fccundum Philof 6. Topicorum, cap. 3. Irem 5. Topicorum, cap.4. quando exprifieant
:
&
cies fignificaiu :
mimr diffinitio pro nomme erit plana nugatio, qu2 prius latuit vt, fit natura fignificata per ens Sc vnum A, & modi diuerfi B, C tunc cft idem diccre ens vnum & diccre A A & B C , & hoc
II.
:
Vtrunf ens c^
vnum figmjicent eandem
,
:
naturam Arift. hice.t.i^
?
certum
ydr liy-S.f
&
AuJAnt, Andr,
liy-^o.e.j.
cen. j.Af»/ c.i.(^ lib.-j t.i.D.Th. hie leit.t. kieq.i CsifT.in i.4i/i.t4.q.J .»n.i.Dnrin(i. ihid.q.x
^
X. Gil^riel q i.nrt.^.iluh.^.Gteg.q.i.»rt.i.\i
vnum efi
ens
;
eflet
vnanv.tantufn
Confequens eft
falfiim,
ergo
qu6d
tum
entis
A A,eft nagatio;ergo,&c. modis,aut funt intriaconcep-
dicerc
iftis
& vnius,aut extra conceptum,fub quo
concipitur. Si extra,nonexcIudit nugationcm,
cut probatur (iipcr animal homo ille
QVod nonrqnia tunc hoc
eft
Jtem,quafro dc
,
:
fi
fi-
intraitunc aut
modus eft totus conceptus, aut pars. Si primo fignificant idem quod cft oppo,
modo tuncnon fitum
pofiti.
Si fecundo
modo pone diffinitio,
& antecedens.
nem pro nominibus
Philof I Parmenidem,qui ponit tantum
qu6d ab vno & ente poflit abftrahi conccptus vnuscommunior, vcl fimplicior vtroque,& illud crit prius didum. Item,terr tia ratio pro opinionc Auicennae, quod fignificaf
.
Confequentis faliitas patet per Phyfic. text.c.6. &infra,quia improbac
fequentia patet
,
vnum elle. Con-
quia quando aliquid prxdicatur
de aliquo conuertibiliter prxdicatur de eo cum didione exclufiua. Refpondetur, qu6d Parmenides conceflit tantum vnum determinatum contra quod arguit Philoiophus. Contri : fequitur, Tatttum vnum\ergo tantum boc vnum. Probatio; antecedens inferr affirmatiuam exponentem confequentis,& negatiua exponens antecedentis, ne,
:
Tantum omne ens eft vnum. Vltra, ergo hocens eft vnum Vltra, conuerte ergo hoc vnum eft ens. Probatio fecundi fequirur, Nihil gatiugm confequcnris. Probatio primi
vnum
eft
:
ens.ergo
;
:
:
vno ergo nihil aliud ab hoc vno. Proquia ex vniucrfali affirmatiua fequitur fin-
aliud ab isatio',
:
gujan""; aftirmatiua, fic
omne aliudab hoc
:
Omne aliud ab vno:frgo
vno. Probatio fingularcs pri:
mx
infemnt fingulares fecunda^: fequiturcrgo hoc aliud ab vno ergo hoc aliud ab hoc vno ; illud:& fic de ahis ; ergo prima vniuerialis infert fecundam tunc vt prius. Item,diuidens non fignificat eandem naturam cum diuifo: vnum di-
&
:
:
itidit
cns.
&
ProbStk) primi
:
fi
fic
,
tunc condiui-
dens ex quo opponitur condiuidenti eftet non ita non dfcerct ens. Itcm , cuius omnes , ^ecics fiint detcrmiiiatigcncris, ipfumeft detcrcns
&
,
tunc
idem bis
crit aliquid
di
idem
alicui prgcdicatur de eo in qutd : fed vnum denominariue prxdicatur de entc. Sed dicituf
quod w«»wnon prsdicarur denominariu^,Iicct videarur.
Contra : fi prxdicatur in quid,tunc abfh:a(5him praedicatur de abftrado, alterius fadla abftraftione a fubiecao tantum. Sed vnitas fcilicCt enritas funt abftradta a fubie6to,non a fuppofiro:quia
&
hazc eft vera , Hdc vnttas efi vnitas, tunc ha»c cfl \eri,vnitas efl entitas, vel econuerfo, (cd hasc cft falfa,quia indiuifio cft dc intcllcftu iJWJw.fedhon
de ratione
cnritatis
ergo non funr idem.
Itcm Quantir taris:creo nullum vniuij eftconucrribilc cum entc. Probatio primae omnis vnitas cum alia conftituit numcrum crgo omnis vnitas eftdc gcneqiurtaratio
;
;
Omnis
vnitas eft dcgcnere
:
:
re Qixantitaris.
Dicitur
quod vnum
cft jcqui-
uocum ad vnum quod eft conuenibilc cum entc , & ad vnum quod eft principium numerorum, fcd tunc hacc eftfalfa omnis Tniras eft d?;
terminati gencris. Et ad illud
cum
tas cft
,
nifi
vnitate conftituit
in continuis
,
fcd
qnod omnis vni-
numerum falfum vmtm tranicendens ,
facit
Aa omnte vnitns
cum
ali» facit
numerHm,
Qujeftio cum aliomulntadinem. Contra:qu6d con-
fxcit
'^
ijl
*
qnod przdicitum
fjbi incft
aliud fimplidtcr.
Tamen
quia aliquorics fumpta
,
ipum reddir.
,
& vnit*s,cft differea&
,
aliud a przdicato
Ethicor.parum antc capitulum dc Eubulia.cap.9-
eft
&
commcnto
qu^d numcrus cft decem hominivtin decem anima-
80. in princ. dicit,
a neutro extremo eft fecundiim tres gradus
modo , eft fubic
in primo
rionis przdicarar
:
&
,
maximc quando
,
vel miniis
pars diffini- ^tfrtdUmi»,
bcnc conccditur quod quandocunque aliquid
A per acddens, quod aliquid
fit
A
pcr
A per acddcns;igimr per aliquid quod
iu quod per accidens rcdiicatur ad fer fe quod fit caufii , hsc a pane prxdicad. Potcft enim tou cauGi inhzrcnri* per accidcns Ajcflc in fubicdo ficut etiam eft communiter in
non cconuerib
corpus,
piilitudo
pata ex
caoia yniuerfidi
j.
fiouliter ,
anima hominis
non econuerib.
Si-
Mcr^hyficz,tcxtxom.j. de
& fingulari ad effedus. Itcra JDa-
inaiccnus in Scntcnriis
4
;
ad corpus hominis
54. Duac natune dicun-
c.
ttts
&
vrttpH fignificant
ficuc
intcUigcndu.quW ,
illiid
eandem
prindpium & caufa:tuc iliud quod per fe figni-
dat
vmtm
intcliigcre
rel="nofollow">non
tanquam prindpalc fignificatum , icd fignificat priuarionem pcr fc,& priuado non cft niu in na>
* fnftfiti»' ^^*
fubiedo non in pracdicato:non enim ani- ^^j^ ,4 mal cft caufa,quarc ipfiim incft homini,quia tunc fmkua*. animalitasin afino, eflet cauia, fed humaniras eft fe eft in
tiam per
fe,vel
^,
ex panc fubicdi,vel cx panc pra»-
Vnde argucndo ad alteram panem cft fallada confcquenris redudmr autcm ad illam vc ad caufam une qua , non eft vera fed non vt ad caufam ncccflario infcrcntcm, Alitcr enim om-
dicari.
:
,
;
nc pcr acddens
eflct neccflTarium
§i'»miJ» *•-
'>*^"^'*f*' , quia ex neccf-
Ad primum, qu6d confequcntia non valct^hotno cnsjhomo & vnus homo fum idcm crgo cns &
oportet coniungerc aliam per accidens.
vnum fimt
uitas
,
riam per acddens,
quia contrahuntur in tcrrio dacrminando
fi
aiTumatur propofirio per fe>
Conaa: AjCft propofido pcr acddcns.
Probatio per inflantiam , quia
idcm.
Si
con-
illam concludens per aliam : ergo cft ire in infini-
cum in propofidonibus
per accidens. Refponfio: HMtmrfnp»'
eft aliqua
quod quzlibct fubflantia cft ens per fe primo modo , & quzlibet namra eft vnum per fe feamdo modo,quia indiuifio flatim fequi-
primo modo.T»cc fequimr ; ergo fbndum in primo non enim codem modo eft vnitas idem fibi fubicdo quod fubfbt vnitad. Contra iftam
lur quodlibct ens.
rcfjx)nfionem,quia Philofophus in ifto Iib.4. cap.
Ad argumentum Commentatoris , aut vnura p^ fc,au£ pcr acddens. Refpondetur,^fr accidtnj
tcx.comm.14. arguendo fccund6 concra negontes
&
nem. Ad
dicitur tot
aliud,
modis
,
quot modis J>er fe.
Conccdo
qaod per accidens quod opponitur^CT* fe primo modo , fed non quod opponittir per fe fectmdo modo,cym dicitjcrgoper aliud. Ifla teft
propofitio
:
Home
efi
duplidter inrclligi:ficut
lu per tdiud
,
vntu fertdittd, po^
ifla
:
Hmto efi rifibi^
vel pcr aliud ab vtroquc excrcmo,
quod eft falfum paflio enim ineft fubie<2» proptcr fubicdum ; vd pcr aliud ab aItcro,ficut hoj
mo eft rifibilis
pcr aliud a
rifibili
;
& vervmi cft,
vndc quia homo eft homo,idc6 homo cft rifibilis. Hoc fccundo modo, concedo fed tunc non fequirur crgo illud aliud
quia per humanitatcm
:
:
cft
vnum
cludi alia
:
pcr acddcns prima,qux non potcft con-
non prima fimplidtcr , quia omni
pcr fe prior:fine qua
vcra, fed
illa
per acddcns
non perquam. Vnde 1.
tali cft
Pofter. cap. vlt.
habctur quod conringit opiniripropter tjuid
^M;vndc
Scoti Oper, ttm.
IF.
homo, dc quo
-^l^^*^ **''**'
non eft
vbicuquecftordo,eft aliquod
,
&
primum
in illo ordine:Iicct toco Uio ordinc fint alia priora.
Dctur etiam quod
eft
vnum
per aliud
,
vnde
quo aliud cft vnom,non eft vnum ficut albedo non eft alba,vd fi fit vnum,eft vnum per fc illud
:
tiqiuMliiid *fi *Jr
vmmmt »<
***»
*•
:
&
primum prindpium
facit hanc confequcnriam: nullum fit przdicatum fiibflantialc , fi^d acddcntalcomne, itur in infinitum;crgo a fimili hoc rrtduMti» dc vno. Ad illud dicendum , quod Philofophus arguit benc , quia fi nullum pracdicatum cflcc per t^ff^fijr^ fc primo modo, cunc nuUum fccwido modo,quia 4^;^ omnis propofirio vera fectmdo modo per fe,redu- fnmum «•• dmr ad aliam vcram pcr fe primo modo , fi dmmferfi.
Si
^
&
neutro
modo
pncdicaretur aliquid per fc
pracdicantur fimpUdtcr pcr
redudtur ad aliud finicum :
:
fic
omnia
acddcns:& talc
& iu in innon
cft hlc.
:
per fe,fed fequitur ,crgo
6
ccdatur, acdpictur viuprzmifla per acddens:&
ad vnum. Didmr tamen qu6d non fic arguit: vnus horao, cns homo, fimt idcm ; ergo cns, vnum funt idem , fed fic : quia non fcparantor in gencradoncjioc cft, quia gcnerarioncm entis neccflari6 concomicatlir indQuifio : tamcn vnicas (ciliccc indiuifio non gcncramr ficuc cns,itaqu6d vnitas per fc tcrminct gcncrarioncm , quia vmtm non didt aliam naturam pofiduam, quam ens. Si diccret, fonc aliqua prppria gcncratio lerminaretur ad vnitatem fccundum prindpalcm opinio-
&
.
:
propofitionibus per fe,qu6d caufa inhxrcntiic pcr *''^
lario , non fequitur neccflari6 , nifi nccefTarium: ^^tm^ad' vndc comrounitcr ad concludendum inharren- ftrft.
7. huius,tcx.com.i 8. didtur, idem eji nafmfimtUt tSr rtafiu cmuu, ncc iequicur ; ergo fimitas cft ca-
HooM •!(
&
cura^deo dat intcUigerc naturam cx confequcnri.
;
^'
fcquitur.
:
inhxrenria per acddens reducatur ad inhzren-
£catur pcr cns
m»iit,^»H
fc
caufa quarcanimal incfL Potcft tamcn eire,qu6d
fic eft
ifi«tf«r tit
per
SuiHnendo pofirion^ Auiceraue. Refpondetur ad argumcnta prindpalia. Ad id quod dicit Phinaturam, uibiungit
Pcf acoJens
A
cft
cur fub difcrcu quanriute.
loibpnus qu6d
^-^ ^P"
A. vt fic reducamr per accidens ad per fe , ran- *^ ajiudcft* quam ad neccflario prxfuppofitum,fed nunquam j^ „j fc^n
tenct3 eft
iiiclinatur
im»dk,
cft
quia A,
fe,
bus, (iuc in non corporibus , bus. Refpondeo, ptopter inclinarioncm ad cor-
Contra. anima, quia h-cc,inclitutur ad hoc
sMeanm.
^^tnllnt
de diffinito:mintJS quando dif- tnimi finitio tota de diffinito: minime quando idcm de fc;vndc ibi eftprimus gradus primi modi. Nota:
^nenfura^fiue in corporibus, vt in
pus.
"""^
;
qua diffcnumero, vel fpede, vcl gencrc numeroj& vbidiffcrcnrunt gcncrc,& fpecic, cia fpccie, & numero:(cd vbi diffcrcntia numero, numerus ; (cd omnia enda difFerunt ipccie,ficut Angclus ab homine. Item, Commcntator. 6. tia
pet
:
numerus vno , niii ikut pcr pancm aliquotam: V nita5 autcm vbicunque cft^ft pars aliguota mul-
hem, vbicunquc cft vnitas,
rifibili*
vftum didmr peracddcns , cft homo pcr fe ita quod nuUo modo per acddens quia qu« primo
modo per fe infiint ncutro modo pcr accidcns pqdido inefle pofrunt,quia ibi
ritudinis
alind,n^
58i
1.
ftituatnumcrum propric didhim:in io.haius,tcx. com.io. hacc cft rario nomcri Nttmertu ifi mtdProbario.non mcnfuratur tititdt mtrtfttrMt* vne. :
ttfamtrm multttMd»
1
CCc
3
SCHO
Metaph.
Lib. IV.
582
SCHOHVM
ladaCon^uentis.MuItae enim fingulatcs fecun, qua non fcqnuntur ex
II.
djB vniuerfalis dcficiunt
MfiinguiyimpMgnatratienesaddH^M pro jiHiceana a nHm.i.& rcfponeUt ad argHmenta prindpalia
Ad aliud, quod non conuertitur cum eme fim~, pUtiter f quia vnum non dicirur de fuo oppofito fcilicet multitudine lamen vnum aliquo modo Vnum
fnadentia hac interfe difiingm.
conuertitur
fingularibus prima: vniucrfalis.
I N fsHorem
7
AHtrrois tenentis ens
ftr
vnumnon
ex
feqaitujr
conuertuntur.
flla
:
qu6d ens &c vmtm non
Hoc haberi poteft cx prima
ratio-
ne pro opinioncquia non praedicantur dc eifdem,
lud quod
& vnHmparifcantnr in prttdicatione
v..4^-/M
'
'
^
vnum non ,
eft rclario,
mouctuf
q.i. vel 3. quae
SCHOLIVM argumentts impugnat
uatio cft poftcrior habitu,vnitas prior murtitudi-
cns
R
nc ; ergo
vnitas cft pars cfTcntialis ,
& pars prior.
Quantum ad fecundam & quartam
lU.
S ot V
X
T infauorem Auicenm tria argHmeu-
ta contra ipfum fa^tt,n.j. fed eundem aliis duohus ,
& tandem pro
eo refoluit,
& vnum non dici conuertthiltter ,fifumatur
,
\n\xcnflriEle,alioquin multttudo foret vna:cor,uer-
qu6d
tuntur ta?nen, fumendo vnum fccunditm quid, vel
non fit dctcrminati generisjficut ipfe dicir, quia tunc hcc nugatio ens vnum ; quia quicquid
vt dtftHniium contra fitum oppofitum^quomodo fi-
fimul
,
vnitas
eft
^""'-'
fiput fimilitudo albc-
capitulo de
'
-*''•
au».
omne
&c.
,
:
'-.
quia
per
fijgnificatur
Item Boctius in lib.de Ente 8c VnOjOnme ens fiue compofitum, fiue fimplcx eft vnum. Quantum ad tcrtiam rationcm,improbatur qu6d vnitasnon fignificct indiuifioncm priijHiccfHid
,
De hoc quaere lu^, Ad aliquid.
dini.
cjuia
,
f;/ff
fed relatio fupcraddimr ei
contradicit nbiipn,quia dicit ^.Mctaphyf. cap.i. a. ens
cum
eas eft viium modocannerfimpliciter,vcl fecundum quid. Ad aliud;qu6d iJ- titnr cnm
Contra opinionem Amcennx concra primatn rationem
fimpUciter vnum
genus pracdicatur de eo illud genus eft cns , fiuc vniuocc,
dcterminati gcneris
primo modo,&
,
nttum, vel infimtUm conuertitur
cum
Solutt
ente.
argumenta ad oppofttum ex duoargumenta propria pofita n.io,
confeeftienter ad hoc
Phtlofopbo,
&
fiueaequiuocc dicatur cns;ergo addendo illud dc-
tcrminatum enti,idembisdicitur ,quantum ad quartam. Item,fi vnum fit determifecundam nati gencris fcilicet quantitatis ; ergo illud gcnus
&
prasdicatur de illo in abftra<9»
abftradlo ens
ne cum
;
ergo vnitas
Item,vnum
vltimum.
,
& dc gencre in de prjmo ad
cft cntitas
parificatur in prsdicatio-
ente,aut eft conuenibile eflentiale
non potcft ,
fi fit
,
quod
detcrminati generis fpecies
aut
;
vniun praedicatur decntejper {efi:cundo modo. Tunc idcmpradicarur dc iepcrfe iecundo modo, ^uia idcm erit paflio fuiipfiiis. Confcquentia pa-
vnum fit pallio entis in communi , erit paf-
tet, fi
/io illius gencris in
pafHo fuperioris
%
,
quo eft 'vnum:& quicquid eft , & uc idem
cft pafllo inferioris
paiEo eiufdcm,fi ^ationes concludant. Ad primum in oppofitum , dico qu6d harc
Tanmnjyefl en$,
9:tftiutHr.
eft
'
titudo
eft
pronomen demon-
ftraduum non ni,vt
fit
fyncategorema
,
fed pars tcrmi-
habemr fuper Priora , diccndum quod pro-
pofirio fingularis.conucrtitur in indefinitam
men
de hoc non
eft vis.
Ad exponentem
iiuam nihil aliud ab A;ergo pft fallacia
nihil aliud ab
:
ta-
nega-
hoc A,
Confcquentis, quia fequitur amoto
non cconucrfb,ergo
fi-
argucndo deftruitur antcccdens. Ad probarionem neg^ndum eft:Omne aliudab A, ergoomne aliud ab hoc A, gnificatD,&
propter idcm.
Ad probationem
fic
,
conccdo qu6d
fingularcs primae vniucrfali? inferunt aliquas finfjulares
ix ab
fecunda:;omnes
A
funt alia
ex
illis
fcilicct illas
,
qase funt a-
non infcrunt oranes multa enim ab hoc A,qux non funt alia ab A. Vnde ,
fed
:
fingularibus fecundz
,
qua: fequuntur ex
, infcrcndo fecunConfequenris ab in-
Gngularibus prima; vniuerfalis
dam vniucrfalem
eft fallaeia
hic:pW7*/ homo cHrrit,ergo ifte cnrrunt,&:c. vltra;*rgff iUud animal currit
fufficicntijficut
iBe
&
Hlud,8cc. &c vltra;
:
& &
cft fal-
di-
non
qucd idem ,
ita
quod
fit
non eiTct
cflentialis praedicatio
tamen cflentialitcr , aliud Boctij
:
fimpliciter
,
''***'7*
cns,
non ,
(ed
non
vel fccundiim cflentiam.
quod omne ens
9
Ad^u-
funt '"'fna^ofua
vwwOTacciditmulritudini:conuertuntur ergo
Ad
vcl fe-
cundum quid,cft vnum & hoc Auicenna conccdit. Ad aliud:cui ineft indiuifio naturalitcr prior :
eft
eo cui ineft diuifio,& illud
nis:tamcn conccptus nominis
quid pofitiuum,cx didis cnte
,
nomen
, fi
tunc vnum ens
pars multitudi-
illi
idcm
erit
quod
aliud pofitiuum ab illo tur
eft
Con-
eft indiuifio.
illud <juo'd eft pars pLcr fe multitudinis eft ali-
:
cabit
iWacihoe ens efi vnum.-Ced cum
fed
,
fccundum qu6d multitudo
vna ;
terininatum eps eflet,& illud immobilc. Ad aliud in contrarium,qu6d non walci,Tantum vnHm-^er-
probationcm primx confcqucntis, conccditur primus procefTus vfque
veleflentialitcr
,
,
conuettibilitatcm
quia multitudo fccundiim qu6d mulutudo
cum
Ad
contra opinionem Auicennje
fubic<Sko,nonfecandumefTentiam:quia fific.mul-
TantHm vnnm eflens , CvitvnHm accipiatur proeodem fignificato,fiue incommuni.Adaliud, qu6d Parmehides voluit qu6d tantum vnum de-
go tanthmhocvnum.
f
eflentialem
tra
vera,
uum
Ad rationes
ccndum qu6d concedir
edcntialitcr cft
nugatio
dicit ens
fi
Refjjondeo
:
autcm
imjpona-
nomen non
pofitiuorillud
priuationem.
:
,
fignifi-
aliud pofi-
tiuum
eftjfcd quia incognitum eft , idc6 innominatum,vcl non nominatum pofitiuc, fed priuati-
vnde non tantiim inckidit pofitiuum , quod Ad alias duas fimul, quod idcm concludunt contra aliam opinionem de vno quod eft ue
:
cft ens.
principium numcri. Si crgo vtium in
non eft
fit
commqni
determinati gencris:ergo nec vnttm
principium nunieri,
qu6d fi non ponit aliud cipium numeri ,non
quod
Ad formas, vnum quam vnum prinilla
fi
cft
valent.
nugatio,quia non
eft
alicuius generisvt fpecics, fed vt pjrincipium geillius, , nec genus includitur in intelledu nec ens vt eftin illo genere. Ad fecuudam fimi-
neris
militcr
per
;
vnitas
illa
non
recipit prafdicationem
fe alicuiusgeneris. Aliter
:
dato quod fic,non
ramenin abftrado, ncc dc gcncrc 6to pracdicatur enritas.
Ad
,
nifi
in abftra-
aliud fcilicct tertiurn
qu6d cft paflio cuiuflibct fpeciei in illo genere, nop tamen fliiipfius, quia non eft fpecies, ncc indiuiduutn.
Contra Auicennam ens
arguitur,qu6d fi vniex quo non conccdic
alitcr
tas eftdcterminati gencris
& vnum idcm clTcntialiterjtnnc hxc eft pra;-
dicario per fc fccimdo modo,Alhedo eji viia/:olor
^*^
:
Qu^ftio vHtUytx quo rcquitorquod Quandtas omnibus aliis Pracdicamentis , quia vnitas cft prior omnibus fpedcbus Quanritatis,quia eft vitUttir titat prindpiura Quantitaris (bliim. Scd vnitas eft poffUritr »mfterior omni gencrc, quia omnis pafSo cft poftefitpo-
eff
Si
Tnnm tfl
ftcrior
rior rubie
neris
:
cft poftcrior
omnibus no-
ncm ^cncribus, vcl Pracdicamcntis. liem.fubftanria eft prior accidcnribus
ergo prior quanritace;
;
ergo potcft inrcUigi finc quantitate, quia fic cft fic poflum tunc intclligerc eam eandcm diiicr(am ab alia , quia ilUc rclarioncs flbiipfi , funt immediatc fiindatac fupcr cflenriam fubftan-
na &
&
riar
,
ied impoflibile cft intclligerc idcntitatcm
cflcnrialem,
&
& diucrfitatcm fuic vnitate eflcnriali
mukitudine
;
crgo
talis
vnitas
,
& mulritudo
Diccndum ad quxftioncm, quod non conucr-
n»9c»mM€rti' timtur mifi qu»'
tur
jismfitjm.
proptcr rarioncm tadlara , quac fuit (cctm-
da ad primam partem qiixftionis, quae etiam fuit prima pro opinione AuiccnruE, nifi fit vnum fimplicitcfjvcl (ccundura quid. Hoc difiundhim conucnitur
jUrMtitmM
,
ficut potenria, vel acEhis
cum
cntc,
non
le it fimile non eflent in gcncre quia infimt rcbus cuiuflibct Prsdicamcnd , vcl gcncris ; vnde :
hoc nihil concludit contra Auiccnnam.
Ad rationes rcfpondeo
eft pafllo, eft aliquid in (e
poteft concedi
Ad rarioncs
ritudine.
pro intcntione Philofbphi
qu6d ad candem (cienriam ,
pertinct confidc-
& de pafllone difiun£b,ficut de & de vno vcl dc multo & de vtraque parrc ,
ibi intendit
probarc qu6d ad ean-
fterior fe
fit
tamen
aliis
omne
Pra:-
Vel
alircr
uc
fecundimi
,
qu6d
,
ad fubftanriam
,
ordo
VkitM a»
& in com-
fri»r *liit gt'
cft
didtur quanritas prior
,
riac , quam aliquod aliud accidens : ordo autem aliquorum accipitur (ecundijm id quod cft in ipfis
cflenrialc, fiuc principale
accidcntalc ipfis
:
non (ecundum aliquid autem cft fibi com-
,
accidencalp
parari ad alia eenera acddcnrium. Ad aliud,qu6d tantiira intclligas fubftantiam
non
nun,(cilicet vnitatem fiippofito,
:
vnitas (craper eft paflio
:
cft paflio
,
illud cft aliquod
ens
:
aut ens in fubie-
&o, aut ens non in fubiedo. Licct cnim homo albtu, & honw nondbui , non contradicant tamen drca hominera album , & non album , contradi:
:
vel ergo
alia j
eadem cuius
eft vnitas, vel alia
quia vna fubftanria non
rius:nec cadera, quia
ens in fubietflo
ergo
nuUa eft
eft paflio altc-
pafllio (ui
:
(cd
fi fit
ncgatiua
,
ficut
enim omne aliud a Dco , didtur crcamra ita quod creatio paflio, didtur proprietas enris crca;
& taracn crcatio eft vnius gencris, vr rclario& detetminata fpedes in illo gencre fic vnum poteft eire dcterminari generis & tamcn d
poreft ,
&c Httfrtftfi.
non cft vcra:nifi tM.-homo cft liomo , <M rel="nofollow"> extrcmorum ; nec
fiue
&
frimver»
iuimvmai
Reiponfio; hiceft
ordo; primo concipitur homo, concipitxu
afinitf.
(ecund6 condpitur hcmo efi homo : afinut efi afi. nus , per has aflirmatiuas primas, vel pcr alte-
&
ram
iftarum
Hoc
afintu.
condpitur negatiua
,
h^>etiu'
,
Homo non efi
non concipiendo aliqua ex-
trema aliorum generura, poft hoc condpitur prim6, homo efi vntts : afintu e[{ vntts, poft hoc (ccund6 , afinm efi fibiidem, Sc hemo fibi, Km6 quia vnut , vnm homo, afintti , funt raulta> con(equenter diucria ; vnde falfura eft illud , ve» ritas affirrnariuat cft idenritas extrcmorum; negariuac, cft diuerfitas , imo magis c conucr(b , vt
&
&
&
&
patct cx didis.
SCHOLIVM Mov
£
T
ifttatuor dubia.
dicat ali^id pofitiuttm, tjttod tenet
multis
nam
,
,
IV.
Pritmtm
,
an vntmi
& refpondet afiirmatiue,
iMfi. 1 6Mm. i j.Secundum, an conuertiafiirmat etiam , non obfiantHiti
cum ente ,
addu^afunt
:
,
Homo efi hrnno
affirmariua
diuerfitas prius intelliguntur.
eft detcrrainati
generis fdlicer Ouanritaris
,
alio intcl-
& afino
ex diuerfitatc ; crgo idenritas
nifi
tur
cft
:
cx idenritatc tcrrainorum,
acddcns in aliquo generc detcrminato. Conccdo tunc qu6d onuic vnum ;
hominc
forraari hasc propofitio vcra
ctmt : a fimili contradicunr drca ens in fubiedo, ftanria
(rradus variatiu.
Contra iftam refponfionem : nidlo
& non in fubie<5lo. Si fcciido modo,tunc cft fubnon
tamcn
& in generc Quaniita:
Homo non efi dfinits
(ecundum acddens,verura eft , quia nonpcr aliud;tamen non ponitur primo modo pcr (c de co, (ed (eamdo modo ficut pafEo dc fubicAo. Et poteft dici, quod vnum eft determinad gencris, ficut dicit Auicenna cuius probatio eft acdpio vnum in gencrc fubfbnriz, quod
,
Nota, quomodo hoc intelligitur, habes Hb.y. i.cdc Ad aliquid quia cdam vnitas (e-
phi.
fubftantia eft vna,tK)n
&
^ua in ,
difcttrfu qutfitonis in
&
comrarittm
Auicen-
in fine refoluit titxta
ens non diuidi proprie in
vnum
vnde demtdtis non dvitur enj,fed
fjr
mults,
entia.
,
nis
,
:
,
conuenirc tod enri ilmplidtcr, vel fecundura
iit-
teiipt mliiuL,
ita appli-
cata eflentis fadt vnitatem eflcnrialem:&
lc^ alterius gcneris ab
&
TmttlUgtns
rtUtiemi
quia ficut vm'tas applicata
fadt vnitatera fuppofitalem,
difiun&um contra oppofitum conHcrtatur cum ente» Sc cx hoc (cquitur conclufio Philofb-
:
intelliges
tamcn fub(bnria,fdlicet fundamcntum rclarionis, & dabo ribi fundamen-
cundum
&
,
prius reIarione,pofterius
quod vnMm fit idem eflcnrialitcrmt.-nec ctiam qu6d conuerribilc cum entt , (ed quod ip,
mtrtbttt.
accidentibus,quia immediarius incft fiibftan-
tis.
£t tunc ad argimventum, quod non fiint idcm fimpUdter conucrribiliaci&nrialitcrvnum Ens&Tiiam nec qnt finfu cf- ens quia didt Philofophus quod con(equuntur uertiattmr. fe ficut prindpium caufa. Et quod dicit quod idera eft dicdre tns homoScvntu i«»M.Dicendum, quod funt vnum fubiedo, quia idem didtur ciun didtur homo Sc rifthile. Ad aliud, quod cuiuflibet
tfi
fubie€h) inquantura paflio
eft prior.
eflcntialis qiuntitaris
q. j. vel
requiritur pro antecc-
II
cresti.
dc Relarione
fuper
:
Ad hoc probandum non
fiiro
Cremt!»
fimilitcr
:
quod fundatur
dicamcntum, fcd confiderata, vt eft Prxdicamentum (ecundum (e,prius cft,quam (ecundum quod cft paflio vnitas autem (ecundum (c confidcrata, prior cft quoctmque aUo accidente : licct crgo po-
dcm (cicndam pcrrinct confidcrare Actnte & vno. dente
f»fi» entis
,
12
hoc quod
pafllo practer
idendtatem, nec diucrfitatem. Sed fi vclis intelligerc rclarionem , neccflari6 praeincelligesaliquid
feorfum ; vndc
ttmmuuiie'
Ad primani
duas in contrarium.
quod omnis
fi
cnte
Vtutmtutie'
,
nugadonem,& proptcr praedicarioncm in abftra£to, tum dc (e , tura quia cns in abftrado prsdicatur de aliquo, dc quo non vnum, Ccut dc raul-
rare de (Iibic^,
'vmMferft,
utatem (ubiedlorum quibus incft:alioquin zqua-
alterum pcr (c,ncc funt idem eflcntialiter propter
ftfitffffiti. eft,
SubfiMMtimeJl
585
Nec cius ratio pcr (c ariatur propter diaer-
paratione ad fubftanriam
eft fincquanritatc.
Ens(5»vnum
quid.
& vnttm eftpafliocuiuflibct gcne-
ergo Quantitas
;
II.
&
Notandum, qu6d haec qu*(Ho dc ente vno habct tot difficulutcs. Prima an vnum dicat aliquid pofiriuum ? fi fic> Secunda, an conucrtatut :
CCc
4
cum
»3
.
cum
entc }
(Ciim cnic
vel
fit
Metaph.
Lib. IV.
584 fi fic.
quod conuertitur
Tcrtia an itiud
vnum quod cft
fit
principium numeri,
aliquid fimplicitcr tranfccndcns?
Quana an
&
hoc cft comaiiquam aliam rcm dicat ab ente ? mune dubium de omnibus tranfcendcntibus vcro bono &c. vcl fi vnura principiumnumcri.dilioc peninet ad cat ali^ rcm ab co cuius cft ?
&
&
qu.-eftionem dc Prajdicampntis,
fi
dicant diuerfas
non funt vnitatcs,ficut cx hominibus, dicemus quod hx res non fimt vnitates , fed rcs fubftantcs vnitatibus fic etiam non funt mulri:
ergo praetcr
;
vnitas, quae eft per fe pars multitu-
Confirmatur priua-
dinis, cft aliquid pofiriuum.
:
ipfum
pcrfeftioncm
nunquam
diuifio
:
cnim vbiquenotat im-
tum quia
:
in impcrfedlionibus
lummumtale: /icut nec eft fummum malum, fed omnia vna reducuntur ad fummum vnum tum quia priuario non recipit magis & minus , aliquid autcm eft reducuntur aliqua ad
:
magis vnum alio, vt fimplexcompofito. Auiccnpa j Mctaphyficae c. i. g. quod dicatur priuatiuc Afiftoteles lo. Metaph.t.c.p.cap.^. probat magis Auicen. 3. Mefenfibilem efle multitudinem .
:
taphyficae
,
&
cap.^.b. multitudo prior cftad imagi-
nandum.
De fecundo fic Auicenna
}.
:
Metaph.i.g.&
7.
nec valet illud contra, dc diuifionc pcr multa non enim eft duiifio proprie per '^n"*^ oppofita. Auic. j.Metaph.c.6.quod nullo modo in iib.c.
I
.
a.
^
:
fe opponuntuJ', fed eft quafi diceretur, ens, aliud
ens B»f nodiuidi ita
& &
''^' *
aliud entia
,
:
fic
poteft diuidi
vnum ,
& vna,
qu6d mu^ta propric non funt ens , fed entia ita quod non fit vnum, fed vna ipfa muititudo: :
^gjj j^yjj
cns
cft
folum
eft
cns in anima
& proprie vna, Auic.
3
.
,
fcd in rcpropric
Metaph,c./ .b.quod
opponantur,& ic. Metaph.t.c.9.cap.4.Ariftotcles opponi , vt indiuifibile diuifibile ,
&
dicit illa
yt contraria
rationcm
,
ncc talcm quae
cies, fed quafi inrer
tur difcretio
nera
nifi
,
&
vt extcnditur conrrarictas ad difpa-
,
:
pft inter diucrfas fpe-
indiuidua
vnitas
,
quae proprie dici-
enim non
quiaponit vnitatem
tollit multitudi.r 3,
Metaph. Aui-
jl
tertium articulum proceditur
fic
:
videtur
enim primo qu6d vnum principium nuraeri non conuertatur
pundus terminans. Item
cum
ente
:
quia vt probatur fupri,
tinui. Confirmatur i.PhyCic.t.c.S^S.NMmertueaH-' fatur ex diuifione continui. Itera principiura numeri non cft vnitas , quia ab iUo incipitur nume-
tum
eft pun<5his.
Itcra
ftrahi a pcr fc fubiefto,
iati-
accidcns non potcft abquia pcr ipfum diflinitur;
,
abftraiiitur ^
Arithmcrica prior
cft
continuo , quia Gcomctria, i. huius , i.
&
Itera , argumcnta prius fada in quana rarione pro opinionc Auiccnns contra probarioncs primae opinionis:ficcaufatut, non fcquitur , ergo
tantivn fic: nuracrus eftcnim
corporis
caeicftis
,
fccundum
li
ipfos,
qu$ nunguam fuepartes. Refponfio: omnia
cura ignc
,
runt eiufdem continui CetinuM quM continua inquantum ex parte conrinui, natafunt nat» sitptri fieri vnum : licct non fitaliquandopQflibiic, pro^ vnum» pter formas pcrfeaiflimas conrinuorum. Contra lecundam probarioncm : fi vniras toriuseft principium numeri, quia continct partes , quac diuifa; faciunt
numerum,
principium
& cuiuflibet numeri vnitas eft
pars : ergo vnitas torius eft pars numcri caufari pereius diuifioncm , fed poft iliius eft
eius diuifionem funt dux vnitates partium diui* iarum, &pra:ter hoc, vt probatura eft , vnitas to^ rius, igitur eft principium, ita pars j ergo bina-
&
Refponfio:non tantumcft
rius crit trinarius.
iftmterut vnffas principium, quia ab illo incipitnuraeratio: nuUut perfe, fed quia jpfa eftpcr fe pars nuracri , in poten-
&
eftparsuM'
ad forniam eius nulius autcm nuracrus cft mtri, pcr fc pars nuraeri , vt habcmr ab Auicenna 3. Metaph. y. cap. vnde fex funt feracl fex , non bis iJem hiihet trja. Qttod dicitur de triplici numcro non cogit, -^rift. f.Mf quia illa diuifio poteft efte penes numerata quia taphyfictut, ^9fcilicet numerus cft horura, vcl illorum , non pcncs aliam aliam rationcm numeri in fc iicMt idfm numerus cft ffcnfibilis, & Mathematicus, iitia
:
:
&
:
& alitcr confidcratus. Nota , primum argumentum contra hanc opinionem tangit dubium, an vnitas fit omnino non extcnfa,ficut nco anima.
enim quinque
SCHOLIVM VNV M
tjuod conuertitur
quia antc ffenarium numeratur : crgo principium cft, quia continet in fe numerum, f^d hoc non cft
rteque facere cum eo
flex,
nifi
sffihilit,
iongitudo,
numcri vcrius conuenit cum pundto quam continuo, , quia immcdiatc pcr.fi-.
Kumtru* tri-
eflct
principium
continuum, quia tantum ex cius diuifione fit
M»them»ti-
cflent trcs fpecics
,
vnitas principiura
gui realiter ab vno
fic
verc ge-
Item,quomodo dbcdo hodie, &cras alia in codcra quanto , crunt duo ? Itcra,
fenarii,
:
Probatiur
eflc
tudo.profimditas.
vnitas quac eft principium niimeri cft vm'tas con-
rare
conri-
cet alitcr
cen.c.6.
Ad
illa
nouura , vt vidctur
vnitaris, ficutfuntcontinuitaris
Pofter.t.cwfz.Sup.nu. j
tion
itnperftHio-
$fiult» fri-
quia aliter diuifio vidcrcti;r
quam
KU.
fer vnum
nifi
,
numerus autcm
:
turcum vn».
&
,
non manct vnitas iila quae prius j crgo nuitas non eft cflemialiter illa vnitas.
nullam perfcdionem ponit:vnitas ponit,quod probatur quia in quolibct perfedius eft ipfum, tio
.
continuo
quia illafuntdiuifibilia, vnitates in-
Item , quicquid conrinuitaris eft in totum manct in partibus reaiiter ,
ncratio. Sirailiter niliil eft ibi
humanitatcm
u
,
ad primum.habes rupraq.z.ibi non in fiimma. Et confirmatur pcr Auic.5.Mctaph.fiia8 j.c. Si quis dixerit quod multitudo c6ponitur ex
tudo , icd res fiibiedjB muititudini
Diuifio eji
a phantafia diuifibilcs.
priraa
rebus,qua!
Con-
firmatur quarto c fiiper Gcn.3 . de intcUcdione fi, narij, quod intclledus refpuit corpufcula obicda
lellendas.
Quantum
JtdeSett.iJ.
tenria c confcqupns cft contra Ariftotelcm.
numerus tamen fu.fermMu. Mathematicus , :
continuis i fed
triplex eft
&
non
numcrus
forinalis
nifi in
,
,
fcnfibilis,
vitimus eft in non
,
cum
V.
ente,
non diftirh»
^uod eflprineipium numeri^
numerum , quia eftindtfferenf ad limitat«m,& illimitatum.In ftne inclinat,<jMod vnitas quantitatis eft
tantum
numero fentirevidetur
i^um.
,
rationis
,
& idem de
de quofic duhiiti
eft
i.d.
i.
parricipantibus aliquid
idcm, quia quodlibctraenmratur aliquo eiufdem gcneris vnitashlc menfurat. Itera, Auiccnna j. Mctaph. j.b.Nuracrusnon cftmultitudo, quia :
non coniinct in vnitare. Conra iftud : fequitur qu6d ficut cft darc minimum in numeris , ita in cominuis;, quia vcrobiqae in a£hi, fed aon in po-
Quant^ ad tcrriura
aniculum
,
reliiU opi-.
nionc hic priiis iraprobata, notandun> quod eiuf^ dcm non funt duac vnitatcs. Auiccnna j.Metaph. C.3.crgo in
quocunque
pium numeri
,
in illo
eft vniras ,qua: cft priijci-
non
diffcrt reaiiter
vnic^te conuertibiii cuip ente
:
ab
iil;^
fetnper tamei»
conc9
»7
;
:
QusEftio II. concCptus vnltatls tranfccndenris gencralior
poncre eam naturaUtcr faltem pofterionim quo-
cft,
cunquc cnte cuius cft , & ita non difFcrrc gcncra iecundum eflentias , cuius contrarium tenccur in
&
non licx fe indifFcrens eftad limicatiim nijratum;vnitasaucem determinati generis ncccrquodlifario importat aliquid limitatum, ficut <^uia
&
bct quod
cft in
quinto q. 4. Rcf{K>ndco : nulla vnitas realis eft in genere Quandtads , ncc edara vt principium,
gcncre qucxrunque fed vbicft :
feci
«ft pars
tmttu frim.
Rcfponfio aut in quolibct creato, quia cuiuftunc fubicdhim libet crcati cft vnitas limirata,
afiumnu-
illius vnitatis, cft
**"'
dcccm Genera,
•'
:
&
ne
:
quantitatc
:
Sententia dens
alia
cnim
primum
ma^ars cft verior
cft fimplicltcr
in quantitatc, quac
Ncc
Si
ergo
illa
tranfcendens
vt
poteft
efle
generum accidentium , quarc quae eft principium numeri , non
:
non
,
primum
?
Con-
fubicifiiun
fit
non
,
aliquid
lubicdhim fimplicitcr poftcrius
me
ccptus vnius tranlccndcntis
gcncralior
fit
con-
hoc non
:
quia
cfTenrialitcr
fi
Vndc
fic eft limitata.
cft vnitas nifi
titudo crcatorum rcalitcr cft
"»«**•
inquantum cx vnis vnitatc conuertibiH cum cntc , fcd in quantum ex vnis dc gencre Quanrita-
quz
,
tuniMflfiumt Htlptt-
rum f
QutmiJ» ftn»n^e'ft'
Dee)
I
duac vnitates
didum
non
:
vt
funt
dux
rcaUtcr in
eft.
&
& & :
non fecundumjfic przraifla.
Itcm
,
patet
quomodo
hacc pofitio
fi
foluuntur
non
vult
fimpUciter; accidens
:
fcd
:
,
&
&
,
eft in cffefhi,
inquantum ens,
perfedius
quam in
fubftantia caufa acci-
fccundum cfle fecundum vnitatem prsfupponit fubic<5himvnum. Itcm,fi vm<»» bonnm voluntaponatur obiedum intellcdhis, tis , fequitur quod ^s erit tantum inteUigibile, pet acddcns, & diligibile hcK vidctur inconucniens; quia ens primo imprimitur in anima , fccundum Auicennam i. Metaph.cap.5.& cfle maxime diligimus. Hacc ratio videtur conrra concc,
icc.
Item , accidens
fubiedum
ficut
cns, ita
:
Sed hxc pofitio habcc ncgare Dcum , crcaturam eflc duo dualitatc, *1"^ numerus eft , vclmultaaliquavnamuldtudine , quia omnis muldtudo vna nnmcrus cft. Sed tantum conccdet ipfa duo c(Ie aggregationc non quia non conueniunt in aliquo vno vt in cntc , fed quia aliqua vnitas Dci cft illimitata, quod eft contra rationem parris numcri.Scd quo^^^'^^ ^^ ^"c numctus pcrfonarum in diuinis ? Rcfpondco , quod eft limitatio diflindionis , remorio imperfcdionis. Pcr primum cft hic non aliud, pcr fccundum cft fic pcrfc(Skum,&non omnino. Primum cft vnitatis vt cft pars numcri ,
pcrfeifiifll-
&
in rc nul-
la
,
'''^
accidens eflct idem vnitati
hic funr talia ,
:
prasfupponit
rum, ejl nu-
creaturis
fi
ilUmitata, itaquod entis
cft
dentis
tiiude finit»-
tis
•'^•••"'•x*
cns
cfFcdu
omnis ergo mulnumerus , hcct non
tranfccndens
,
formaliter eft in caufa
&
&
cfTcr
modo vna , quam
primo. Item, omnis perfeddo, qua:
fed fola ag-
g''^?*"^ ' fi<^"f habctur in Hcnrico de Gandauo, dc denario Prsdicamentorum. Vnitas ver6 Quantitads , quia pcrfc dicit aliquid limitatum, idco cft pcr le pars numcri, omnis multitudo, fi nuraerus rantum cft in anima , non habct partcm rcalcm , fed tantijm vnitaicm vt in,
muldtu-
quia tunc pri, & non fubftantiac non habcrct perfediflime omnia, quia non fibi idem eflcntialiter. Sed hsc ratio cfl contra rcfponfionem quae darewr ad radoncm Commentatoris , qucid ftatur in fcaindo , non in
mum
&
telligitur
Probatio : quia
fubftantia cft perfc(^ius ens
:
,
Vnituftft» conuerdbilc cum cnte, non dicit limitationcm, entuntndif^ idco cx tali , inquantiim talc, non fit numcrus,
modo vna ,
i .
primo cnte hlc funt fimplidtcr pcrfcirio-
crgo perfe6Kori
cflc pars
multitudo aliquo
in
nis
numeri , nifi inquantum liraitatum, quia dc radonc partis , cft poflibilitAS ad formam todus , vnum inquantum
^^^^
hic videtur diflSni-
tionc per
cft in pcrfeifHori cnte.
di^m cft
,
Itcm 7. Metaph. cap.
Tcnendo ergo drimam partem difiundUuac Icquitur quod in omni crcato vnitas, conuenibilis cum cnte, rcalitcr non difFcnab vnitatedc gcncrc Quantitatis, licet fcmpcr , vt
lit^ttitut
"* ^'
,
prius.
vero nihil poteft
Onrnis mulr
,
19
^^* duo funt argumcnta Ariftotelis cum confirmaCommentatorem. Item, iUud htc fuprk de identitatc. Itcm, omnis pcrfedio fimpUcitc^, quac cft entis , inquantum cns , perfcdiori modo
vt primo
,
&: fimplicitcr
,
fnA-
do, inquantum huiufmodi, non eft vna. Contri
dummod6 commune ad
primo
fpccifico
tio accidends.
vidctur contra primitatcm acci-
fcd vt contcnto fub
,
& cft in illo non ficut pars &
impofllbilc cft cflc finc illo
,
dcntis indlc fubicfto pofteriori
quMtitntu.
adu
in
non
vnitas
difiinSitm
srgMmenta jiuemij in c«ntr4riHm^
paflio poftcriorum
repugnante fua prioritate inter accidentia
fert rtAlutr
& &
Quantum autem ad quartum aniculum , fiac dc vno tranfccndentc , fiuc de vno principio numcri , pcr Auiccnnam fiiit numcri denominatio, quod omnis numcrus fir accidens. Itcm, ficut arguit }. Metaph. c. 5. qu6d vnnm ncc genus , ncc difFcrcntia eft, fcd przfupponit naturalitcr ens in
vnitas principium nu-
ponitur prius vnitatc tranfccndcnte. vnitas
,
acci-
ejfe
/ilHttntHr.
prima
racri
fubietfto
^^
vntm
ty^Hiccrtndj
primum
quia argumcnta pro fccimda
,
(bluuntur poft.
firmatur
non
VI.
confetjitertter tih ente re
,
detur
,
cft relpc<5lu aliorum. Iftius difiundliusc fortc pri-
^
qoae eft quandtas radonis
SCHOLIVM
ncc accidcntia poaccidentia ponantur priora
vnitas
accidcns, quia
(atis
&
forrc vrutas vr intdligitiu: ,
rcalis.
aut tantum crit in rubftanda, pro-
& non aliqua quantitas
fteriofa
,
cns (^catum, quod diuiditur in
Auiccmiam. Et tunc tantum fubftantia , yt cft genus gencrlliflimum crit fubfcftum vniutis ulis,
numcri
"^^
argum^tum fupra, vbi arguitur contra
pter iliud
10
tantummod6
vnitas principium numeri? I» am» tt
585
duo
poncre
vnitatcm crcatorum, rcalitcrcflc accidcns, habcc
dcntes primam propofirioncm fuppofiram fufttnendo opinionem Auiccnna;. Ad argumenta in contrariura. Ad Philofbphum , quod fignificant candcm naturam , ficut paflio cft cadem natura fubicdlo , vel fignificans
^.o
§iui>med»
cns (^
vnum
& vnum ex confeciuenti, ficut nomen fisyfi^^f impofitum paflioni imponat ubiedum. Ad pri- *^ *^** mam rationem, non fcparantur ficut paflio & fub-
ens pcr
fc,
f
contradidHo videtur quod fequod non cflet, fi cflcnt duae rcs , cum abfoluta:. Item, eadcm gcnerado videtur la-
iedura.
Contra
:
parentur : fint
, ends, & vnius ,&c. alioquin quandocunquc generatur fubftantia, erunt firaul duar, vel dcccm generationes, fcd vna non tcrminatur pcr fe, nifi ad vnam dlentfam. Ad pdmam fortc maioris potendx cil poilc faccrc rcs abfblutas omm'-
pidis
:
nd
infcparabilesfinccontradidHonc,
quam non poflc:
:
:
Metaph.
Lib. IV.
586
Jtf«i«f M ^po(Ic:
0hfaltu» in-
ter
ftf»r»hiU»y
non poflct,niu tatum
fupcr
vnam difFercriam, Exenajplum
(cilicet fuper vnitates lcparabiles.
maioris potentiae cft pofle facere rcs per
fittr*.
^mpombiles bilcs
SubftMttis
t»ntmng*nt-
wurftrft.
,
& aliquas nullo modo
quantiim polk ficcrc
,
fc
:
cntcs
copKpotC-
vnum mcmbnun
aliter' non e& contradit^io cns fieri ^e vnitate, &c. ficutnecintcUigitAuic. 5.Metaph. S^iditas eji tftnfum quiditM*. Ad (ccundum Ron efl: eadem gcneratio nifi fubftanriz per fe, alia non generancur qifi per accidcns,quia c6fequuntuc ad
uibflantiam generatam
,
ficut
de
aliis
(ecundiu-n argumentum/:uiuflibet fub-
ftantia eft
vna per (e non primo modo,(ed (ccun-
do, etiam fecundum Ariftotelcm
,
quia
ifta fiinc
padlones enris, inquantum ens. Ad argumencum Commcntacoris, ftandum eft in fecundo, non in primo. Si obiicicur concra
JFqualinu
&c. Rcfponfio.
froftrricnit
ens
&
inttrtns^
cns
, fic
TOMOCr.
fum
hoc, quia
huius,
lo.
t.
c«
& vnum *qualiter confetjuuntur pmnia,
7 ens
6.S)C
vnum
:
ifiqualicas proportionis cft incer
quia ficuc alieiuid con(equitur
proporrionabilicer
vnum confcquicur ip-
ncn cft squalicas in confequendo h<ec illa, ita quod fit xqualicas in confecutis, require cxpofitionem ibi in lo, Conttkifivnumex (ed
:
eflet difFcrentia reaiis
,
quia
& dc cntc
ifti
funt ita diuerfi
dux
quafi eficnt
,
opinione Auiccnnx (uht ponuntur inj. q. dc nunxjro Prxdica-
qux
iila
ilia
mcntorum. Contra fecundam opinionem quxre ibi. Simiiitcr aiia argumenta, ad qux nunc cft rcfponfinn, funt aliquo modo contrapartem oppofitam decontinentia vnitiua, quia (alrem cntitas, prior cft naturalftcr
contenris prior
:
iiii pcrfedhonibus vniriu^ arguebacur ergo dc ilia inquantum
cft.
SCHOLIVM
proprieta-
Ad
tibus.
fi
conccpms de vcro , rcs in codem. Pro
VIL
C o N T R A allatam fententiam tria facit argumenta , &foluit, mtando illafalso ab Auerroe trihui Auicenna, ejui tantum voluit vnum efe accidens, td eji, extra effentiam
ent^
;
&fujiinend»
vnum nondifiingui realiter ab ente neqHefolitm ratione , quod tdem ^, ac dtflingui ex natura ,
, vel formaltter j foluit quinque argumenta hoc eodem dnb. 4. aUata , quatenm contrariantur huic fententi*. Fide Anton, Andr. hic q. j .&
rei
Ant. Trombetam
q. 3.
qui clarius nonnihil
ifld
troBant.
&
fiia
txiffoSeotc.
ratione
fit
;
crgo cuiUbcc enci
Rcfpondeo vbicunquc eric acciidcm , fcd
cric accidcns.
:
non
dens, fcd
accidcns cnci
cuilibec pcr accidens eft
&
aliis k (e, fic pec accidens ericquod idem eftcncialiccr : fibi auccm eft idcm eficntiah'ccr. Ad aliud de pcrfedione fimpHciccr Refjwndeo perfediones fimplicicer , qux prxfiipponunc vbicunquc naturam entis pcr (c completam in (e, non magis identice infimt cnti per fe, qukm enti in alio nifi illud ens pcr fe fit infinitum tunc enim quicquid ei incft magis identicc ineft, quam cuilibet alij. Ratio primi eft quia tales perfcdiones cx ratione fiii femper funt acci-
fubftanciis,
jion
:
:
:
:
',
dentia, fic
qu6d ex (e non habent plus identifica-
ri fiibftantiis,
quam vt accidentia. Sed fi
finf ali-
non accidcntia , vci plus idcntificcntur quam accidentia , hoc eft propter illimitationem fubftantix, in qua funr. Quamuis autcm fubftantia crcata ponatur alja vnitiuc contincre , putaomnia fine quibus fua eflentia non intclligitur, perfe6la, famcn illa qux ex rationcfuafunt^xtra cflentiam , non contincbit vniriuc cuiufinodi fiint iftajita qu6d diftindlio vnitiuc contentorum prxcedenrium intellcfturo , fimiiiter &con(ecui
An
pttfi^io
tftSiupt in
Mufnf
:
rium nuila videtur.
XI
Ad icfto
;
&
non
fic
&
quod primum, quod fecundum & ica fccundum non erit fubiefhim primi. Iccm, procefius in infi:
&
nicum, quia iftx res in aiiquo conueniunc, non omnino idem j crgo in aiiquo differimt quxro ergo quo ? iliud adhuc crit alia res ab func
vtroque,
& conucnict cum
& difFercc,& cric
iliis,
quo eciam fic infinicx res. Iccm, nunquam ponenda tfft fine nccefficare dare
:
piuraiicas
i.Phyfic,
t.c.;9.hic nulla ncccflfltas. Probario, ifta cx ratio-
ne fiii non funt accidcnria , quia cum (ecundiim candem rarioncm fonnalitcr fint jn Deo , eficnc ibi accidcntia ergo quod fint accidcntia,non cfic nifi quia fubftantia non potcft ca vniriu^ continerc. Sed fi aiia potcft viutiue contincre, muito ;
magis
qux omnem
ifta ,
ter fequuntur
Deus
;
(eparare ab
qnomodo poffet
hoc fuam cntitatcm
aiiam ; tunc vidcretur
fibi
entitatem infeparabili-
crgo, &c. Item,
,
accidcntia cfFcdHuc caufantur
ncc cadit in accidcns,
non exitgenus pcrfc cntis, aiitcr non eft vera , nifi de
Ad primum
iftorum
:
ficut
oponet fecundum
tix,
quam aliud,
per accidens.
ita
dabitur hic ordo:& tunc cns ;
primum criam non nifl
Adfecundum patct refponfio fupri, eft ad iiiud argumcntum de con-
vbi rcfponfiim
ceptu entis
,
Ad tcrrium
pcr qi^jd diftinguatur.
videtur neceflitas
quod quicquid
quidiracc pcrfeda in fpecie fiu, accidcns
(icuc fortc ipfumcfle eftaccidens:
tancum quidicatcm fubieiti prxfupponic , non aliquam difpoficioncm addiram. Aliud non eft ni fi concra cenences hyporhcfim dc obicfto. Alitcr illudargumcntumcftcontra alios
:
quia
quanmmcumquc
fit
idcnritas rcaiis
vnitaris pcr enritatem nihii valet ad
ens per
(e inteliigi
,
tanca diffcrentia eft
fiduandum obicdlum quia
fi vcrum fit quantum ad inteiic^m , ac :
Suf,nu.6.
eft pofterius
iud
pun edcntiam,
Sc
aliam partcm darc ordincm iftorum fccund^m namram, ita qu6d vnum immcdiatius incft eflcn-
cau(a fimplicitcr infinita.
fale accidcns
darc
aiiud.
vnitas
AdaiiuddcfubicAo, non cft accidcni confequens efle , fed tan-
&
quod mancrct idcm
fort^ ^ pofteriori, fcd poftcrius i priori,
ifta
j^,
crgo
;
vna, ncc vnicas vera , hoc eft ordo pcr (e iftorum accidcntium,
clTec
quxrere quis
tunc
fcilicctex rarione fui
ffjtnlt acci-
vcritas
accidere
fibi
per fe denominabitur a quoUbct
^ produccnte fubibnriam. Aiitcr qu6d maior cft vcra de pcrfeftionc fimplicitcr iilimitata , qux
dtMt tflvtU'
:
mutu6
fortc verum eft de cau(a } non originantc, vei (altem non dc ful>-
aiiud de caufa
cffciSHua
Contra opinionem Auicennx arguitur quia impoflibile eft aliqua
fic Ci iU recepciuum accidencium, pcr hoc cxciuditur Deus.
cft
Noca crgo qu6d argumcncum dc obiedo telledus fimplicicer
Similicer iilud dc ordinc iftorum.
poflunt aiiquo
modo
cur ibi difFcrcnria.
in-
communc cft vcriquc parri. adduci, co
Similitcralia
modo quo poni-
Nora cciam , qu6d opinioncm non oponcr imponcrc
iftam de diucrfitacc reaii
Auiccnnxjicct Aucrrocs vidcatur
quxcimquc cnim didc Auicen.
fibi
imponcrc:
3. Mcttipii. fiia^
vcl/.
^4
:
QujEftio 11. de hac raatcria exponi poflunt , quod acci-
vel 7.
dcns
cft
quicquid
pcr fe intcllc£himqui-
eft cxtra
iplemct loquitur in fuo $.quidita4 efi
ditatisjficut
tantHm ^uiditM, nec vniuerfalu, nec panicHlaru, &c. hoc cft , nullura iftorum a£hi induditur in intcUcAu quiditatis ; fcd quafi prius naturaliter prqfiipponit quiditatcm,fed fortc hoc non neceflarii ponit qu6d /Int accidchtia, f6d vniriuc contcnta.
Suftincri ergo poteft opinio illa dc idcnritate rcali fic
quod ficut eflentia diuina infinitas per-
,
fcAioncs continct fic
qu6d non fiint
,
&
orancs continct vniriu^,
alia: rcs
po-
eflcntiacreata
fic
:
ahquas pcffe
tcft
mcn
Dco
quacUbct in
cft infinita
non poteft dici pars vnius
pric
,
ta-
:
& ide6 pro-
totalis perfe
&
Nec
ab aliquo potcft fumi rario gencris difFcrentiac qus {cmpcc pcr (c importent pancm nis
:
concludit acddcntahtatetn fc.
,
,
:
&
vniiu. crgo non idcm pcr fe intelle^s cntis Ad argumenta contra opinioncm , in quzfHone de difnndrionc Pracdicamcntorum , quacre ibi re-
fponfionem.
Contra ifkm viam fccundam , vidctur fequi diucrfis , qu6d nihil poteft pcrfici ex eflentiis. Probatio, qua ratione cflcntia creara potcft vniriue conrincrc aliquam pcrfcikioncm, eadem rationc Sc omncra , finc qua non porcft cflcnria cflreperfeda , & itaHuUa diffcrentia fubflantiarum , qua rarione etiara vnum acddens continet , vt vnitatcm numcralcm , eadem ra-
&
tione
alia
habens in
fe
:
&
ita quaclibct crit
& adhialcm &
pofitio concluditur per
batb
tior
conftituta fcftionis
non tamcn
aha natura
fit
&
,
Umita-
ide6 quacUbct poteft dici pars per-
;
,
eft
fccundum totalitatcm
ellentia contincntc
fcd alia pcrfedio realis
,
quod
diffcrcns
rcaliter
ahe-
,
A
fi
:
materia rcfpc<5lu
^u quanritaris.
voccmr
fed differcntia rcaU
Exemplum
, fi
omnis non caufata ab
differcntia realis
jntcllc*^.
minori
huius
qualc in continuo,
,
quo funt multa partes , ifta multitudo eft rcalis , fic quod non caufata a rarionc non tameu tanta , quantam hic intclligimus , diuerfs rcs fcd minor realis , quia multitudo non in
:
,'
fimplicitcr diucrforum
mrn
fcd aliqualiter diuerfo-
,
vno tamcntotocontcntorum. Sicintclhgc hanc difFerenriam hic , nifi qu6d hic pcr identitatem quxhbct perfedio contenta eft ipfa contincns Ucct hic vt prajcisc , non cft iUa vt tota. In continuo autem nulla pars fimplicitcr per idenritatem, cft ipfum totum dc ifla conii» ,
in
Pro-
B hafc
diffc-
,
Vltra
quando
,
forte cft intranf-
mutabilcadhuc non concluditur tialis
ficut
:
fi
fit alibi,
cft
identitas cllen-
Sed
circulus fempcr cflct in acrc.
vni
,
fcparationis.
Hoc mcdium eft dc loco dc formamm dc fubftantia rcfpc-
tur diuerfac res
:
non cora-
:
runt eflentiahter.
tunc confiderandum
,
viam
tranfmutatur mancntc
inquam , non caufata ab intellc<£hi nec tamen tanta quantam intelligimus , ciam dicun-
nitatc
fimplex
multas eflcnrias. Rcfpondco
in CTcanira quac-
,
& ibi
fic
accidcns
,
fi
acddens illud
;
crgo hic, quia quod
manens eiufdcm
rationis,
nuUi cft fubflanria. Excmplum de pcrfpicuirate in cxlo Sc dcdro. Vltra , quando fortc alibi nufquam inuenitur , afccndendum ad eius geconfidcrandum eft nus , alicuius altcrius : de illo Tju6d per fc refpidt illud genus , fi eft T.Mttafh.t. eflenrialis coniundio quod non oftenditur de alia fpecic coraparata ad aliam fpcciem : verbi gratia, Socrates iunior dicit, fi forma circuli nun- It\fif>MrMbiliIM no »TgHit quam cfler extra materiam aurcam , adhuc aurum identitMtem non eflct dc cflentia circuli; ergo nccprima via eJJentiaUm.
&
&
re,
natio propric
gnura ; ergo ^ firaili , nec de eflenria circuli aurum, demus quod fit proporrionabilitas. A quibufdam additur quando ifb habent proprias proprias aftiones : runc non virtutes adrinas , eft continentia vniriua , quando eciam aliquod
:
ncnria vnitiua $c difFcrentia contentorum quae-
&c, Ad argumcnta crgo in contrarium. Ad primura, non eft nugatto, quia diuerfis pcrfc^onibus noraina iroponuntur, quare nuUa in pane intelle6hi alterius dauditur.Ad fecimdum,denomiie
cft
:
quia praefupponitur natura in
peifeda non tamen dcnominario ab :
Ad
tura, quia iuc vnitiue continetur.
diccrc
omnem numcnun
ftantiam
,
aliqua fubftantia
;
eft
poteft
,
ied
ens
,
cnim
& abeffe ipfis manenribus cfVacddcns
na;
fubftanriarum cflc fub-
videtur inconuenicns
numcri , qua numerus
alia
tcrtium
;
,
quia
illa
& vnus
,
forma
non
ergo oranis numcrus
non omnis
vnitas
,
nifi illa fbla
Contra quomodo fubftantia eft pars accidentis , cum totum non poflit in aliquac eft accidentis.
quo
cflc
:
nifi
pars
:
fit
in aliqao
,
& ita nifi
fit
valct
ac-
,
Simihter
&
&
VidtSctt.t. d.i.ij.i.it.co-
tratftud,».$.
&
prius poteft efle fine aliquo pofteriori in exi-
tunc non
cont incntia
talis
ftentia adhiali
:
exemplificat dc
fbrma elcmcntari refpcdhi formac
eft
mixti.
Contra hanc addirioncm
cft
fubftantiis adefle
i.Thyftc.t.t.
aliquid ciufdem rationis
ncc fecunda , hic ergo cft vtcndum tertia. fe habet figura in gencrc , ad roateriam circulusad hancmatefcnfibilem in genere , riam auri , quaclibet alia figura ad fuam matcriam ; fcd de elfcntia trianguli non eft h-
:
x6
cx ipfa
idc6 pcrfeftionera hraitatam
:
hoc efl extra eflcn-
,
Ad quinrum, mulrinido non cft vna per fe primo modo fic intelligc inquantum fed per fc fccundo modo cft autcm cns primo modoj tiam pcr
pcrfcftionis fpcciei palnbilcm
hbet perfc^rio contenta hmiata
AJ
587
teft in fc
formales
rioris
Si alia eflcntia
po-
& quamlibet confcquitur propria vir-
,
Sc propria adio. Primum tunc non nec fecunduro, quia fempcr pcrfe<^io fupcpotcft inueniti fine hoc inferiori ; crgo
tus adiua valct,
:
concincrc plurcs pcife^iones diuerfas
nunquam
,
vniriuc continebaiur.
Antccedens-paAd argu-
cidens? Refpondeo, numcrus ratione difcrctio-
tct
nis
mcntumillud decompofirionc, diccretur fonc QMomedo co' ab ahquo , qu6d nunquam poteft concludi com- cludituT cem' ftfitiofnbftipofitio fubftantix , nifi cx matcria vna & forma tid. vna raatcria concluditur ex tranfmutarione, fcd de accidcntibus cftaliud , quia manencevno non variaro, aliud quandoque variacur , quandoquc ^ conuerfb. Nota pro tenio argumcnto, Ntimerm e/t ad quoJ rcfpondctur fupra, qu6d numerus eft Mtcidtni [unflex. accidens fimplcx non habens matcriam nec
,
quiB forma.«ft eius
,
eft
accidens
,
vnitates
vero non funt per fe panes dus quia ivCc eft forma fimplex , ficut aliud accidcns , fed vnitatcs :
fiint qu^fi
partcs fubiefti eius
,
quia fubiedum
ahquid concincns pancs , in quibus eft numenis per fe, non autem in aliqua vna,& hoc diftinguit numcnira ab aliis acddcntibus. Contra fi fiibicdlum cius habet partcs ; crgo cft quantum , qiu quantitate ? non illa ; crgo continuitate, hoc ncgas. Ad quartum patct , quomodo eius
cfl:
:
quia in alio infcriori inucnitut.
,
:
&
&
forraara
,
ficut
nec albedo
;
ergo
eft.
cflentialiter
;
difcredo
liter
Ci
hxc vna , & £him proximum dilcretionis
ilU e(l in rebus
quantum
non
difcrecio
prima quanticas , qux
praEintelligicur tia
nint fubie'
>
dircrctionis : nec cft vnitas pars nec pars fubie^i , quia fubiciSfcum
,
difcrecionis fit
tunc fubftan-
:
vna
fubftantia illa
tia
Metaph.
IV.
Lib.
588
praeintelligitur
cum
,
fibi ineft
,
(cd
hzc fubftantia vna,& illa fubftan-
:
:
&
&
lufcepciuo in fubiedlo, id fiMuttui» •vnitafp»rt
*•"'"''
totum compofitum
vnicatibus
cft,
Sc illud
,
caro quanta
eft ficut
huius totius aflignarur pars, hxc caro
& ficut & nu-
:
ita
:
mcri vnitas:nam vnicas formalitcr non habec
panem difcrctionis fiinipfa fit pars, ficut patet de carnc. Dc illa
rationera partis , fcd per
datam
ma duo
arguracnta. Si de fecunda non probant argumcnca concra. Ad argumencura pro priraa parte de volun-' Rtf^fi» «4 tate, refjx)ndco quod quando concentum refpicit i»*ff*«9, contentura, nunquid ^ontinens refpicit alifld
contincns ? non oportct in caufalitatc , quia tunc
vna.
Contra crgo quomodo faluatur qu6d vnitas eft pars numeri ? Refpondeo numerus fumicuc tunc, non pro difcrctione tantum , quac eft eflcntialiter numems , habens partcm partem , fed pro corapofico cx illa difcrecione , proximo
47
eiufHem illimitarionis , fi incelligatur de prima« Refpondco ad quxftionem,qu6d fic probant pri»
in
continentia vnitiua fcicndum
quod
Dcus
municatcm
non
poflit
mutari idem
numero fecundum aliquod contentum
mcn
aliud poteft
ta-
,
continais aiiqua illorum
fieri
& non alia, ficuc fendciua, refpe6hi & illud aliud poflit efte ciufdem
contentoruni, intellediuz
:
fi
{peciei cura ifto, mncarcucreturexdiucrfitatc
ad iftud
iliius
^cut
,
fi
mutaretur. Refpondco
;
aliquid
qux
idcm nuraero
fcd
com-
poncndo
idem
ifla cflc
re
:
vnde
cognofccrcmr ordo eorum , ordo concencorum vniciuc cognofcimr ex operarionibus. Itcro, po^^,^ .
pofito
concinens
,
aliquando benc habec fecundam
,
concincnriara
nendo
licct vniciuc
:
patct in
,
requirit continentiaoi priraam in alio
nihil vnici-
,
,
&
fone in obicdo potenDeo. Alio modo infarius concinct vniriuc perfciStiones fiiperiorum in Prxdicamento ; aliter difparatorum fuperius ^ id eft, nobilius continct in (t perfci^ionem miniis nobilera. Concinenria vniciua in vno cxcrerao non
mucabile cft fecundum iilud quod continet , quia enim hxc eflentia ide6 concinet iflam ; crgo ft non continct , fit non haec. Item,
u^ concinens
Deum
crcaret
tia aliter eft
eas efle res diuerfas
tur aliud. ,
Similitcr
,
quo araoco araoue-
^^
(opmfdttfr,
quod adueniret aii prxfiipquxcunque compecerenc
vniuerfalicer
vniciuc concenris proptcr fe rationes ipfbrum
, fi
non cnim rariones eomm pereunt. Scd propccr perfc^oncra concincncis fiunt fibi idem , ficut u in mana eflcnc rcs diuerfx compecunc eis vnitis :
multa corpora ponantur, &ex pcrfc(Sia compref^ fionc manus fiant omnia vnum corpus , nullius ratio pec fe pcrit. Sed cxempluro non eft omnino fimile.
fuftinet f)ofIe pro-
bari compoficionera per mucabiticatem in vno,
ANNOr. UAVRITIL
non mutato , non videcur fufficicns fi dc & minus in eadem foniu ponatur identi<
alio
:
magis
tas realis.
Dc vnitiue continente
fi
coraparerar ad mul-
ta ad qux vnita fieri fempcr compatantur , quaefUo , an ipfa inquantum fic illiraiuta ,
& fic
comparetur , vcl in quanttira limitacc continens hanc perfedionem : verbi gracia : fi Deus in-
quancum /
=
.j
vi!
omne
caufacum
illiraitacc
perfcdione omni, crcat eflentia animx inquahtiim
infinicus in :
fi
conrincns
omnes
potencias
diatum principiura operaqdi ftura vifus
,
fcnfus
:
commanis
detur
qu6d
cens
eft caufa alcerius ordinis
concenta
fic
de omnibus
,
fit
aibedo
fi
immc-
eft
obie-
& incelle£kus quia
iftis ,
quam
,
:
vi-
tale conci-
pcrfefftio
quia Deu^xquiuoca, &perfe^Q cdtenta vniuoca. Item^fi hmicatum inquaneflec cauia,
tum limitatum Item,
fi
potcft
voluntas
,
multo magis illimitaturo.
nuUam volirioncm
caufat
inquaniiira habet in fc perfctStioncra illius
:
,
&
ita
Qon inquan-
,
tunc cflenria eflet
immcdiamm
eodem modo ijabec rationem caufx & obie<Ski Sed amoco per iptelleifium alio contento in ifto, duramodi conrineat perfedtionem iflan) ^odem modo caufaiedbira, inquanciira
A,
fi
anioco A, :
:
,
&
&
tra
Auicennam
Pemum
:
& addit i,\M& raricncs fptciorcs.
rcfpQndec ad
quxfimm quodammod6
&
fbliiic
& declarat pulchre & ,
mcntacontra Auicerma
illa
fadla.fbluit
vlcima argu,
inquo toto ma-
proceflii fubtiliflimc vtraque via fufti'nec,fed
gis Auiccnx.Vlcerius refblutione quxft.reducitad
principium gencratiohis in Dco. Icera, pocentix non diftinguercncurperaiSkus. Itcm, nec perobic<3a. Item, nihil eft per fc alicuius caufa, vcl ob-
bit
liccc
hx,& it^umrefiimit arguraencapoftoppoficuro,
:
Itera
Auerrois
& in-
Contra adtioncs difHnguuntur per principia «liciriua.
&
oppoficara , qux videcuc Auicennx, diminute , quxrc eum in hoc 4. Corament. 3. 10. huius Commen. 8. Adducit ergo prim6 rariones pro Auicenna adiungic euacuariones,& addit replicas,& fuftincndo eius opinioncm fbluit principalia poftDppofimmX)einde arguitcontra ipfum,& fuftinendo oppofitum opinionis eius fbluit principalia ^cc oppofimm. Cofequecct refpoqdec ad illa argumeca fa<Sla conlicer viarti
modcrando, fed declinado ad qpi;iio|iem Auicen-
tumlibera.
it
cciam problemarici incedic, fuftinendo probabi-
nifi
,
quantura habet illara , non hab^t petfe<^onem pppofitara ; ergo fub nulla rarionc vna , poteft clicerc oppoficas vqliriones
SEquitur q.z.de idenritate entis & vnius,t.c.?. qux etiam notabilis & difficilis, & valde fubtilis , vt paccc , & magnx altercationis inter opinantcs anciquos, & modemos; inquaDo<Sloc
vcl erit obiedhim
;
ergo, &c.
Refpondco
quamor
dubia.principalia, in quibus fe dilatat.
Litcra tota vfque ibi Scc. eft fatfs
:
jQuamum ad
ben^ ordinata,
primttm,
& correda, & totaii-
ter legenda.
Opiniones plurium hiccurrunt,vt Stoiconun, Platonis, Pythagorx, Alber.& Tho. i.p.q. j i.quas quxre vt fcis. Aducrte ad illam reroiflionetn, ibi QuMntHm ad frimttmju vt kabesptpri , &c. poceft referri ad ca qux prxmifit in hac quxftione pro Auicealiqui Ubri non habent q. 2. na arguc(ido , ben^ ; vqI fi addamr, dic qu6d totum fequens eft;
&
&
:
&
&
omne continens aliquam perfc^tiQnem vniriuc alio modo habet eam in fc , quam illa haberetur vbi cflct fbla, & prxter hoc cum illa aliam perfi?-
tanquam
(ftionem continetj vciraque dififerencia potoftponi
cur : nota in fiiwnu
addicio q.principali , :
inteUige
&
qu5d ibi addi? : hoc eft non
fic
fiimnu
»9
.
Qux(Wo « pluribus ibi didis in »rguendo,&c
fummari^
III.
589
confeqnenris non valet. Ad propofitum»
pofito
vcl fortc rcmittit fc ad fummam Hcnrici,ad qoam
fi
fjcpenumero rccurrit in hac Mctaphyfica,&alibi:
antecedenris, poteft ftare in vcritate cum antece-
Quacre n volucris. in^a,ibi Qtied dicMtur priit*titii ,
&
:
i]iaculefecundc, &c. poflct aflignari
pofito quod
oppofitum confequentisnon
dertte,& Scc. vfijue
ExtrM
,
antcccdcns & confequcns: & oppofitum confequenris.
cumquo flat
confequens
fic
oppofitum
infert
Quoad fccundum,fcilicct quod aliquid
fcd
fit
no-
cffcnotior in felfitate ipfis principiis
vt patet in cxpofitione Commcntatoris ibidem.
autera negat idcm a fc
Verum enim
muntur oppofita crgo notius. Item contingir dc co dubitare. Probario ; omnis cognitio ortimi habet a fcnfu fed circa oranem cognitio-
&
quod
cft
vnitas importat priuario-
ncm.vcl negationem,fcd non pratcisc , nec etiam pontiuum,quod eft formaHter ens. Sirailiter diquzrantur dubia catur ad di(fhim Auicennae
&
literalia,io.ina. vbi
hocoprimc habctur.
rius illo
;
Quod coniequcnter babet inferius ihi;vfiM ip' ,
& &
non vnica,prima vcro pars poteft intclligi dc paffionc vnica. Vbi fcire debes quod pcr totum ad
conclufio
:
autem
in pramiffis
,
:
fii-
,
*
-
:
nem fcnfiriuam
contingit crrare
tellc(^uam. Item
ft multttHdo &c. potcft fblui totum fuftinendo parrcm primam , quod loquitur Ariltotdes etiam Auicennade vno vt eft paffio diftinda ,
''
"
^
probatur ^.huius, tcxt.com. 1 6. noiior didio quara oppofita negatio , harc cft negariua. Itera in f)IIogifino cx oppofiris concIufJo debet
de litcra , fecihtcr foluitur cx diiftis,prim6 didhim AriftotcHs,& loquitur concoimtanter,vcl non fbrmaliter. Vel aliter qu6d acindiuifibile pro fubftrato, dpit raultitudinera fit
'
;
crgo circa in-
contingit fcire in vniucrfali,
,
&ignorare in parriculariz. Priorum:text. com. 20. itaquod contingit opinari oppofitum in particu]ari:fedillud
nem mulam
efTe
eftcontradidorium fciri.vt omfterilem,& iflam non;ergo con-
tingit opinari contradivftoria.
SCHOLIVM VNICVM.
vtromque partcm ingeniose probabilia adducit, eriam ^luendo hsc dubia.
1
om-
Firmiflimum autem principium
nium
quod
eft circa
impofTibile cft
Idcm cnim fimul cfTe , & non incfTc eidem & fccundum idem impoinbilc, & quxcunquc alia detcrminarcmus ,
hoc autcm omnium fir-
Tromhetam
,
&
non
frmiftmuJ9i
cfte
,
//
1
difi.
1 .
prolog.
.
& Amon.
hic q. 4.
m
Ad oppofitum
Philofophus text. comroent.8. quod non contingit du-
2
proptcr trcs condirioncs,
quod nen efi
condittonale Iftac
,
qu6d neceffe efi
funt condiriones firmif^
Probario prima: fecundum
tingit dtthitare:qaii
cfirc
ijkxft.
mentatorern,Comment.9.huius
Vtrum hoc fri»cipium:\m\>oC[\h\\c cft idem fimul
&
folMtione argMmcntorMm.
venire ad hahentem.
III.
&c. effe DoHo-
habet ptdchra logicalia
tjuafi. 5.
firai principij.
QViESTIO
,
ad nMm.i^.& W4- Mct.text.S. 8.
Andream
vide etiam Aftton.
hitare,
miHimum cft principiorum. tM^.
impoffihile efi
:
num.
}. cjMtfi. 4. art. z.
vtiquc ficut detcrminata ad Logicas ,
principiitm
i.&i.dtft.B.qMafi.^.
mcntiri. /.^8.
difficulrates
yD
1 L
firmijfimMm,nec poffe de eo dubitari. Flde rem de hoc , optime rem expltcantem in
fi
4, c^uod
Com-
noncon-
ficpoflct opinari contraria
quod idem calidimi & frigidum. Probario fecunda; , quod non conditionalu quia omnes propofitiones reducimtur ad illam. Item, crgo non eft principium omnium digniutum inelle eidem:vt
;
>
:
6" 5-D. Thom tr^B.x. csf.i. Anton. Andr.
Arift. bitc*p.iAtxt. 8. Aleo, ihid.fy' f.4
^Mtt. ^.4.
Ull.g. Alben. ibid Troinbct.f 5. Fland.j«4/f.*j»rf.t /V i.lonC.c.].
f.i. Suar. lUff.i.
cognitis terminis.
Cotra
Mtt.feS.y Mcnnfle Ukx.MttMtf.i.
qtu^x.
pctit
QVod non, tumquia falfum notius
:
,
:
iibi,qu6
tum quia
alind
dubitare dc eo.
efle eft
alia oppofita poiTunt ineflc ci-
crgo contradidtio, ciim includatur in aliis: quod contraria poflunt , t. Topic- cap. 10. cui;
no valenquia
quia confequens non magis inconucniens,
quam anteccdens:quia :
tum quiaconringit
Probatio primi
dcm
poteft acquiri per aliud; crgo flatim cognofcitur
fimuI,muk<S
fi
opinatur contradi(floria
fortiiis contraria.
Dicitor,qu6
magis impofHbile fecundijm fenfum. Contra Philofbphus didt in fine huius quarinfra, quod nuUusfenfus text.commait.iy. :
ri,
&
ciinque ineft genus,& fpecies aliqua (iuc in prx-
non efle. Item, hic non arguit contranegantes primum principiura , fed probat
dicadone
recipienribus ipfura principiumquodfit norif^
tum
,
nigra
eflentiali, fiue
denominatiua
cuius medietas eft alba eft
coloratum
quafpcciecoloris
dem &
nigredinc
grum ,
& ita
, ;
,
:
(cd fcu-
& alia medietas
ergo denominatur ab aliquaratione ab albcdinc , ea;
ergo fimul
eft
album
& ni-
concraria de relatiuc oppofltis
dicit fimul efle,&
fimuth
:
leAum
,
notius autem mihi eft fecundum intel-
quod
contrariac opinioncs
fimul cfle in anima cipiura
fit
non
mea , quara quod
pofllint
ifhid prin-
firmiflimum ergo non oportct fiigc:
hoc cft duplum ad hoc, crgo dupIum:oppofitum confequends non flat cum antecedentc ergo a iimili , hoc eft dimidium ; ergo eft dimidium;
fecundum fenfur.i hic. Item, in confequentia Commcntatoris eft fallacia Confcquenris quia ad contraria fequuntur contradi^toria bene autcra contingit opinari , vcl
ergo idcra eftdiraidium,&duplum. Itcui, aliqua
fcirc
fic:
:
confequenria
boru
qua oppofitum confequenris non infcn oppofitum antccedentis;ergo* &c. Probario antecedcntis , lum in vniformi eft
iai
de conringentijtum inaliis inftantiis,!apis vidct^ ergo aliquid habens oculos videt : tamen ex opScoti Oper.
tm. ir.
re ad aliquid notius
:
:
conlequens
,
opiner anreccdens
tandura
,
licet ,
nunquam
fciara
patet in multis.
quod non
ducit ad
,
vel
Vnde no-
quod aliquis opinctur contraria opinata quod contrarix opinioncs funt in aniraa
,
fcd
,
cu-
ius fiint opiniones contraditf^oriorum
DDd
StMtfeire t9-
inconueniens ft^»"t.&»i
vadit
**'*''
*^-
.
8p*d*t cimtrAriori funt
fimul tn foWUitt,
Metaph.
Lib. IV.
590
vadit ad opijuta. Aliter dedaracur prima con-
xjuod repngnantes
ditio (ic:Spccics intclligibilcs (e iiabent ad intcl-
probauonem.
lc<Shim,ficutformx materialcsad materiam : fed forma: oppollta: non funt fimul in materiajcrgo ncc fpccics contradi&oriopum lunt fimul inmc-
OoiTibib num
& hoc
:
ad opinionff
fufficit
Ad aliud.infcrtur fimpliciter ma-r quia probat hoc principium efle
:
quia non contingit dubitace quia ;
,
daoppofitum tunc (equitur quod
fit
:
fal(um:ma-
non continquod falfum contrariorum funt nmui , etiam
gis notuni cft impoiubile ciTc qucid
in .vifu,alias fimnlnoniudicarct de ,contrariis:er-
tamennoncredunterte falfum. Scd in
go multo
dpiis
tc.Tamcn
non
illud
valet:quia timc
gcret fcire multa contraria fimul
quia fpccics
eft,
,
fortius in intellcdu fixnt fpcdes
con-
tradi£toriorum:crgo non func concradidoris.
quam
quia multi dubitant vtrum
quod
fit
falfum,
contingere dubitare de primo principio,
&
firmiflimum
fit
qiii
:
aliisprin-
communibu$ conccptionibus cx hoc , non fequitur
contingic circa «a dubitare
ipiacflefalfa.
E
JC
T R A.
Jtem
fpeciem,i^uomodo magnitudo a6lu infinita, intelUiiione fimplfci
:
vel alitjuidfuh fuo oppQfito:quia
de hocpritfuppomturpriits infecundo,
& ibiyper
t$,non
pomtur habttHS,fed jpeciet fimplici
Hione
,
& fpecies contrariorum ftmul.
intelk-
Rejpondeo,
intelligitur intelleiiione apprehenfiua,non affenfiua tjualis eji intelleEiio
complfxi per habitum. Contra:
nuUumintelligibtle fimplex intelligitur inteUe^lio--
ne a^erttua
,
quomodo ergo
magnitudo ,
aliter
Ad primum
eandem
contradiEloria inteUigmtttr per
,
&
principale,con(equentia bona
probationem , rcgula icnet in prsdicationc eflentiali, Sed hoc non valet , quia Philofbphus ponit exemplum vbi funt dcnominationes. Aliter, cjuidcfuid denominatur, &c. denominatur a fpccie , vel fpeciebus, hoc fimplicitcrvcl (ecundum ejuid,[\c eft(cutumnon fimpliciter , fed (ecundum qmd album, &c. Ad aliud,con(equcnti3e funt bons funt con(eque-
&
&
Ariftotelis in Prredicamentis
tiae
& paruum
fimMl in mi-
infini-
relatiua dicuntur de ta
non
(cquitur,ipfum con-
duo contraria
tingit opinari
inc(Ie
nmul
;
opi-
niones contrariorum funr repugnantes,opinioncs funt realcs in
opiniones
rias
cflc in
anima
:
crgo non pof-
idco arguitur contra-
:
;
tc
,
non opioioncs. CU)inio
realis
&
,
habens
cft
habitus
efle realc in
anima ,
&
:
quod ignorantia diipofitionis , quae cft qiiidnm habitus,fit in anima fimul cum fcicntia, fic nec opiniones ncc cnim funt inrelle£tioncs fibile eft
,
:
fcienti»
repugnantesjfcd fpecies.
Contra iftam declara-
eadem
contrariorum, fcien-
tionem tia eft.
:
eft (cientia
ycrgo oppofitorum idem habitus ItcmjOpinionescontrariorum (iint contrari^,
habitus
eft
non crgo contradidoriorum funt
contraria;.
tecedens paret (ccundum Philo(bphu
z.
An-
Periher.
quod oppofira , funt opiniones. Item,videtur pctitio, quia non magis
cap. vlt. vbi dicit (ecundufn
vidctur inconuenicns
,
fcilicet
inconueniens ad
quod deducit,& illud ex quo (equitur. Ad primum circa intcUcdlnm fimplicem non tunc componerct,vcl diuiderct iftorum incomplexoeft pflen(iis,vel diflenfus :quiafi aflcncirec
,
:
rum
eft eadem (cientia , id eft, (pecies quia poti ponercm habitum illorum nifi fpeciera non cnim poncrem habitum,nifi vbi eft diflenfus, vcl aflcn(us;vnde vi(us non aflentit,(ed intuitiue fertur in obie£l:um , vnde (dcnria accipitur ibi pro (pccie. Et fimilitcr conceditur quod omnium, /cilicet contrariorum complexorum cadem cft fcientia:quia fcio hoc efle verum;& aliud cfle falfiun,non idem habitus quo adhacrctur,& aflentitur huic & illi,(cd quo aflentitur huic & diflenti:
:
Seientutefi
cotrtuiorum,
axfMitnr.
tur
alteri.
Ad
aiiud:conccdo argunientum
non accipio hic
,
vel
,
prima re(ponfio melior. Pallacia
,
,
non
fed
deeodcm, refpedu eiudem tcrtij: Et
fi
ignoranria Elench i.
infers aliter
crit
,
Ad aHud eo modo
quo prima confequcntia eft bona,&
alia.
Ad
pe<Stuncceflarij
&
virtus
vtinter fe referuntur
& filius
vbi dicuntur
liint relatiueoppofita,nifi
Icientia
tionis in
^
in
:
ctmtrarit, propric^rcd eflc
vnde idcm
Scot.i.
codcm;ergo relatiuc oppofi- xutd^. relatiua fimt op-
mcnquidam
tales habitus non habent efle ra, anima , itTim6 realitcr funt ibi , non alibi ; etgo fi duo habitiis racionalcs contrarij in anima, contraria realia eflentin anima: fpecies autem non habent cfle rcalc vnde ficut impof-
•Sc
evde.
non vatet , quia non omnia
probationem de contingenti &c. dici poteft qu6d Philofbphus non propter aliud negat mixtionem dc ncceflario de contingenti ref-
mcntc, hoc eft impoflibilc,
licetcontraris fpccies fimul poffint cdc in
fefHgnant in eedtm.
fof-
ejfe
&
temnon nififub ratione repugnantis. Itcm, arguitur quod
funt contraria,
;
tMjCfuia tunc nulla repugnantia inteUigitur ,fal-
funt ellc ibi in intelledu
Jfgntranti*
funt
quia dicuntur de codcm , vt mons magnus 4,i.q.7jtd j paruus in refpeftu ad diuerfa quando accipitur: (^ 4.d.io.^,
contrariaE
u.
An relatiui oppofit»
d/tntur ? non valet dicere quod duabtu intelleklio-
non
pofita reladuc, vt ifte eft pater
tjfe
vbi probat
,
qu6d magnum
Centr/frii, 0-
feffunt
}.4.»rr.t.
magnitttdo infimtaab inteUetiufimpltci apprehen-
nibw fimplicibtuinteUigitur magnitudo,(fr
finionis non
eft,
Ad
anteccdcns cftfalfum.
&
quia non poteft inferriali-
nifi
,
quapropofitiodcterminata de necefsario,fed vna
omnia dencceflario,mod6 nonvalet, ficoniequcnsfcquiturad con(equens,
quae eftconfequcns ad
antecedcns ad antecedens. logifino
,
Similiter ex ifto (yl-
conuerfio vniformis contingenti
non
(equitur aliqua oppofita determinata de neccf(ario afiirmatiua
vel negatiua
,
tapra:cisc (cquitur
nes de ncceflario,
A
cfl!e
,
fcilicct
aliud
;
non
(ed
vna oppofi-
eft
om-
non contingit omnc B,
Ariftoteles
fed
,
,
quae eft con(equens ad
non negat
vbi
neceflarittin (equi
Ad
,
conclufioncm
dctcrminatam ncceflaria.
formalis con(equcntia, ncc
prima,nec (ecunda con(equentia
,
rur in fyllogi(inum, (icutquodlibetcnthvmcma.
Etdebctfumi
Quod fequi-
quia reducun- turex antc-
minor ad hoc qu6d (equatur formalitcr , (cilicct quod lapis habet oculos tamcn de (e non cft manifefta ide6 non valet. talis
,
ccdentc, &:
confcqucme etiam exfcnitur.
;
Vnde
illa
regula in (bphifmatibus
fetjuitur ex antecedente
:
Quiccjuid
& confcefuente
tx antecedenteperfe, non
:
feefuitur
valet. Ideodicit
Boc-
tius,(ubticetur propofitio de fe manifefta.
Ad
aliud,(imiliter
non valet;omnis homoqu£
tu nf (cis,vcl vides currit ; crgo tu curris : quia
il-
ludad quod de(ccnditur non continetur fubdiftributo. Similitcf (ccunda con(equentia non valet exoppofito^
dico
qu6d
&c. Ad principale dc firmiffimo:
illud
principium
eft
aflitmatiuum
hoc:non impoffibilc cft hominera currcre, valet iftam , po(ubilccfthomincm formaliter
,
ficut
currere. Similiter illud principium
,
impoflibile
& non efle, valct hanc:necef^ non fimul cfle & non cfle vnde di-
eft'idem fimul eflc
idem , didlum negatur,non modus.
ifrcft
,
Ad
Impofnbile eft
ide eflc,
& oon
cilc,
efi
tt^irpuui-
ua
exfeftti0.
QuxHio IV. A
591
thefi.quia
:
batio falfis
docct
iftius ,
& per illos
probaxe cx fyUogifmocx nunquam probabitur aliquid.
ibi
Similiter dc circulari fyllogifmo, perqucm non contingit probare, imm6 eo ipfo quod cft circu-
larcnon probat Vnde dico quod :
eft notius,
Qualc vcro nec contradidioqis mcdiumnihilcflrccontingic/cd ncccflfa-
num auc diccrc
»n-
rct
auc ncgarc
Q^ViESTIO
mn
effe, quam ncgatio fojfihtleidemfimul efe,& ciiifdcm de fcvndc licct negaret qu6d idcm non iit
,
vnum de
vnoquoquc. text.corn.x-j.
Vtrkm
ipfum,ncc non ipfum , tamen nunqoam dicequ6d'non fh ipquod idcm fitipfummet,
IV.
inter contradt6toriaJit
&
medium ?
iuraract.
Ad aliud:omnis deceptio,quar
poteft
fieri
extrk
non falfmcat priraum principium, ti»ftnfu4 M» vndc nunquam ahquis fcrmis quoad hxc , dicic fUfiJieMt fri» qu6d hoc fcnfibilc fit hoc , & non fit hoc in co4.M.X. dtctp-
per fenfum
,
fifutm.
ilem
inftanti.
Ad aliud,verum cft & eft caufa,quia non pertra£bitur minor cum maiori. Vnde vult Philo-
Arift. iWf ««^.4 f#«t.i7.
Et tr»aM.
&
mcn eodcm
& minor do
tempore
fcirar
maior
&
conclufio,
appliccnrar.Vnde ad formam, quan-
fi
dicitjcontingit ignorare in paniculari
verum
in vniuerfali,
eft
propter hoc
& fcire
qu6d ncfci-
tur iftud parricujarc contincri fub vniucrfali
:
fi
& hocn6 facio per pofitum,nec fequitur, dubito Corwingit icire in vniticr(ali
,
tH
ignonre in particulan* txff»itmr,
hanc : ergoaliqua, tcd cft fallacia Confcqucntis: certumcnira Cun hanc cflc falfam Aliquamula
©
tralt.t.e.^.
^ fe^.>.
D. Thom. ibidem Ua.
fetf.
fta.i.
QVod eilc
huius, fcmpcr
fic 1.
enim
& non cfle gcncratio
intcr cxtrcma plus diftanria
,
;
cft
medium
i
crgo &c. Itcm, Ttxt. ttm.j.
funt plura
mcdix
crgo inter infiniu diftantia, infinitamcdia; contradidoriadiftant in infinitimi,quia non conringit intclligcre crit
maiorcm diftantiam:quia fi
fub contradidionc
ttHtgere cft
tamen fcirem & applicarem,txmc non:confcquenda nen valetjnon enim opinor contradiftoria,nifi opincr hanc mulam cfic contcntam fub mula:
Albcrt^.**".
Flan
,
Ibphus qu6d maiorem folum contingit prius fciconclufionem, tare tcmporcquam minorcm
\. t»f. 1.
maim. Item,
medium
:
,
fic, illa
omni finito contingit in-
intcr
omnia relatiua
rclatio
contradidloria refcrantur ad inui-
cem;ergo erit relatio mcdia.Itcm,ibi cft medium pcr abncgationem , quia fcutum cuius mcdietas eftalba;& mcdicias nigra,noncft album,nccnon album. Item,fi non cflet mcdium, tunc dc quolibct altcrara,fed
bxc falfa Omnis homo :
albus,
& hzc:Onmis homo non albus.
:
non
eft fl^rilis
,
(cd
non oportct
fcirc
qnod hxc
fallada,«go &c. quia ucut antecedcns veram ad veritatemconfixjuenris,fic falfitas confequcntis ad falfiutem anteccdcntis.
SCHOLIVM
eft
I.
I N T E R contradiEloria nuBttm ejfeperfe medium;de efuo vide 'DoQor.i. dtft.i. ^K-e/?- n.i% 1. dift.i. quaft. cf. J. ad rarioncm decontradi1
•
&
ANNOTATIO MAVRITII. SEquitur
tcrria quarftio
vax. comment. 9. de
primo principio firmiflimo nos pro cuidenriffimo fine
quo
,
fimpliciter
veriflSmo
,
quoad
,
atque pcrpcnuB vc-
ritaris ; Hcct aliqui eius oppofiram credidcrint eius vacx cle<9ionc,vcl fcnfu moti, dc quibus opinionibus diucrfbram riis condirionibus circa ipftmi. Quaere in hoc 4. fcd fingulariflimc apudiftum. Videi.q. prolog.Sc 3.dift.i. qua:ft.4,
&
&
& alibi plurics. Dcterminatio DoAoris hic
jnat replica*.
certiflimo,
nihil fcire contingit dcmonftratiue,
fimilitcr indemonftrabili
£toriis mim.i^. fed cum ly inquanturo, velfimilit habent medium lAiftinli.^. ^utfttone i. num.i^. circa folutionemprimi principalif , habet acntiffi-
faris clara cft
,
te.r
ncndo cum Philofijpho panem affirmatiuam fccundum Commcniatoris declarationem , & probarioncm non acceptat quoad primam condirio-
Oppofitum vult Philofbphus 1. Poftcr. text. commcnt. y. contradiiHo eftopjpofirio, cuius non eft rocdium fi:cundum fc. Contra diffiniquia non eft propria , quia conringic jioncm contrariis immedietas. Diccndum, quod di£Bnitio eft multiplex eo quod ncgario poffit nega:
:
rc pcrfcitatcm
,
vcl cft ibi pcrfcitas negarionis:
ranc cft intcllc^s
,
oppofirio
,
tunc
eft
mcdium
:
quod
perfcitas aflarmarari
cuiiu iccundum fe
ex hoc fcquitur
:
cuius nulio
non
eft
modo cft
mcdiuro. Vbi cnim vnura oppofiram ineft per
£c,
dcquomagisq.y.y.lib. Confequentcr ibi Item contradiEloria inteUi~ funtHrSiCC. vfque illuc Item vel idem nrguitur,
reUquum ntdlo modo potcft incflc eft autem mcdium per accidcns intcrcontrariaimmcdiau: non fic luc Ad primum prindpale,qu6dnihileftmedium inter ens & non ens , fi accipiantur vt contradiftoria. Acdpicndo tamen non cns nihil , & ens a£ku,eft aliquid medium. Contra omnis muta-»
&c. ponitur^quibufdam
tio cft
uem primi principij in litcra. quzre fic opinantes,videHcnric.& Albcn.& Alcx.de Ales.& InJFra ihiiAliter declaratur,8cc.
alios anriquos
:
:
litcra varic
efle,
Extra, vbitamcn
habctur jn originalibus.vt patct.
Dodoris hic eftbrcuis& obfcurus, quare aducne ad fingula diligcnter:prxfupponit bonam Logicam & Sophifticam, quaurc copios^ Francde Mayr.inprolog: Confla.& inua^t.de primo Princ.& alios alibi. Scoti Oper.tom. IV. Proceflits
:
efpptfuu imefiferfe, »1-
tirum
hmUo
mtdti»efi.
1
:
mediuro intct per
fc
terminos;{ed tcrmini
generarionis funtcontradi6lorij:qiiia eflc, cflc.
& npn
Probario aflumpti f .Phyfic, tx.7. Generatia
a non fubielio in fubie^ttm^orruptio econuerfo. OtutratuJk corraprio funt »t» fmUea» didtqu6d gencrxio intercontradidoria. Itcm 4Jiuius,c.6. text.c.27. iafitbttSfti»' non ens ; ergo arguit fic : Si medium inter ens 1 muutio
eft
&
8c ibidem
&
DDd
.
mutatio
&
generationem
efl aliqua ftiedia inter
non
corri.iptioncm:confcqiientia
Metaph.
V.
Lib.
59^
valet
nifi acci-
,
pcret contradiftoria pro tcrminis gcncrationis. Dicitur ad lioc pd mi.quod tcrmini non funt con-
& forma.
uradidarijjfed priuatio
Ad
au(3torirates intelligit pcr
non fubicAum,
priuationem form«. Similiter ibidcm exponitur
quod
niutatur.
Ad
aptum natum
,
aliud hic in 4. huius dicitur ,
argumentum eft
a
maiori:qu6d
oppofita,&
& ita aliqua
miitatio
terminarur ad
medium fit in-
fi
priuarionem
ita inter
quod qu6d
magis inrcr quaccunque
ter contradidloria,mult6 alia
con-
fequiturjqiifid priuariuc oppofita funt
tradidboria circa fubie£lum
media
formam,&
& formam:
inter illam
,
quz
illam quje terminatur
ad priuacionem. 5 Contra primam gloflam , in litera dicit : fton Torm» (^ fubieBum dico priuationem ergo per nonfubiefukiectu con- Hum inrcUigit priuarionem. Contra (ecundum ;
fr/fd:iloria.
fic
:
poilet cfie generario vel corruptio intcr
conrraria immediata, quia
funt contradidoria.
illa
Item, refpondeo concedit :
&
propofitum fi priuatio forma mini generationis , fcd priuario fulcepribile
priuationem
,
quod per fdbieftum
Si ergo inter inter
con-
dico.poflet
intclhgcret extre-
mum conrrarictatis nobihus, quia cxtremum vilius videtur cfle priuario
:
hoc excludens exponit
fe intenigcre ^tr non fubie£lum
extremumcontrartctatis ignobilius , dicens nonfubieBum dico Jtriuattonem , id eft , vtrumque cxtremum contrarietaris & non fblum ahemm , quod cft per,
:
fe<5tius
grum Oenefdtio ffuem^d» fit fx nenfubiefioi
tei: j
,
fed eriam imperfedtius vt
nudum & ni-
priuatio fimphci3 neutrum iftorum cft vnde pcr «0« fubieBum , non inrelhgir
aham priuationem fimpliciter fed contrarium didum eft. Ad aliud de rarione contradidio,
duo funt : quod alterum ncceflari6 infit & qu6d alterum nihil ponit contraria immediata tradiiio'ia, circa fubiedlumaptum natum habent vnam confvna ad e nditionera, fcihcet quod alterum ineft, fed fecuntrtri» immt' Dut
titnes
eondi-
*d
nis
:
co-
:
damnon: quiavtrumquccft
pofitiuiirfcd (ccun-
&
da requiritur,vt patet infra , ad gcnerationem corruptioiiem,fcd vtrumquc eft in priuatiuc oppofitis. Ad tertium argumcntum. Aut loquitur de gencrationcj tunc non eft forma nec priua-
&
tio,ncc fub priuatione vel forraa, ficut priuatum,
vel infonnatuni
ied
fic
non
;
& tunc cft mcdium inter
funt contradidboria
,
fed circa
illa:
aptum
natum , fed generatio non eft fubie6him natum. Aut loquitur de gencrato,& illud cft natum rcciperc priuarioncm & formam fic tunc rcfpondeo , quod illud fubicdhim fempcr cft priuatum, inftans,& formarum |iabetur
tnuttuur fMr-
,
vel generabilc
& fbrmam
,
, fit
medium inter
probarur,
6.
Phyficor.
texr.cammcnt.7.& 87. probat Philofophuj qu6d f»r- omne quod nautatur,panim cft in termino 4^»w, m *d panim in tcrmino' adtjuem \ crgo fubicdlum
&
*xj>o-
nitur, i.d.i.
generationis mutationis
nc
,
panim
eft
fub pritiario-
& partim fub fbrma.
tcrminus a
cjuo
Itcm , fi priuatio cft generarionis ; ergo ipfum fubie-
ftum definit ahquando non in inftanti lub qno
&
bus/cilicet in Subftanria,Qiiantitate, Quahtate.
cllc fiib priuarionc cft
,
&
fub forma : ergo in
cft in
termi-
no a quo Sf arguo in gencrc Subftantiae, ficut partim in arguit ibi Philofophus quod omnino eft fub ad quem: termino a quo non mutatur,& quando cft omni- tfuomodo veno in termino ad quem, tunc mutatum cft crgo rum eft 1« fubftantiif. quodmutatur parrim eftfub rermino ^ ^«0, partimfub termino ad^uem. Ad primum ifto-
& Vbi. Item
,
:
&
rum,qu6dCommcnratordicitfalfum de
gcnerar-
tione indiuifibih, quae eft tcrminus inotus:quia fi
&
partim habet priuationem , parrim formam: tunc non habet totam formam complete ergo :
&
ad hoc quod habeat , oportet ipfum mutari , tunc illa mutario non eft vkima. Idc6 dicendum
locum in gcnere Subtantum rationc motus prarcedentis ge-^ ncrarioncm , fed ex hoc non fcquitur quod fit in propofirio habet
,
gencre Subftantias
Vnde
excedendo.
nifi
,
vcl
Commentatoris extorqueri videtur, vel cft neganda nifi quia illa altcratio a generationc
litera
:
qua; eft terminus, poteft dici eflc in genere ftanriae aliter
quam
alia
,
cuius
non
eft
Sub-
rerminus
gencratio, Item, dicendum vt prius:quod didum Philofbphi habet veritatem folum in mutatione
Ad
quod
quod mutatur quando mutatiu: totahter, cft fub termino adqucm. Contra nihil mutatur ad habitum primo de Generatione. text.commcnt.55. Diccndum , quando ahquid Irt mutatlen» habct formam in quieto eflc,& forma prafuppo- indiufibili nitur mutarioni,ad talecile non cft mutatio ta- formn tft pomen quia mutatio fit ad illud quod fimul habe- ftfriut natutur tcmporc , fed pofterius natura , quia nunc diuifibih.
illud
,
iilud
(bliim mutarione indiuifibih'
,
:
;
:
acquiritur, hocneccfrarium eft in mutationcindiuifibih.
Ad ahud quod fubicdum ahquando ,
definit efle fubpriuatione,in inftanri, in
mo
eft
forma
Definit
,
,
quo pri-
exponitur dupliciter;
vno modo per pofitionem prajfcnris, & negationem futuri vt nunc eft , & non erit. Aho modo pcr ncgationem praefcntis , & pofitionem praiteriti vt nunc non cft , & fuit. Hoc fecundo modo dcbet exponi in propofito , non primo quia non eft darc vhimum nunc rermini a ^«ogcnerationis, vel corruptionis, in quo tcrminus illc fit. ,
:
:
SCHOLIVM
II.
d
AD
fecundum
maxime diftare,
principale, immediate oppojita
&fine omni medio.
Jtem
,
quod
contradiEloria non diftent in infinitum pofittue,
i
^ y
priuationcm
in
eft
termine
auem
nunquam
Contra:qq6d circa flibicdum natnm,putacir-
4
quo tim
ita
medium.
Omnt tfuti ca generatum tim
vltimoi&
illo
vlrimum
gcnerarur
ibi
:
:
vel formatum, quia priuatum vfque ad
quia fimul
,
gencrarum eft. Contra Commenraror dicit ibi , qu6d de- Quodmo.. monftrario illa locum habet in quamor gcneri- ocTurpartim
ftantiae
pcr quod intclhgit
,
fbrmam pofitiuam tantum
cuius eft generario
quod illa
medium , medium. Ad primum
in quofubie-
,
(kam fub neutro contradidorio cft. Ad primum diccndum qu6d propofitio vera eft, dc muratione diuiiibih cuius eft motus , non de indiuifibili,
& habirus circa
fit
immediato , ergo mcdiato,
& inter taha cft tcmpus mcdium
finr proprij tcr-
funt contradidoria.
& formam
tradicloria erit
credi
circa fubieftum
alio antecedentc;non
fed tantum pertniftiui.
V^tde
eum
Of.dift. i .^««/?. r
n.\%. explicat tjuomodo contraria dicant maiorem
diftantiam pofitiue ,cjuam contradittoria,non autt fermijftui.
Item
,
quod
contradi6lio
eft
prima op-
Aa
pofitiocommttnitate^on caufalitate. tjtfartum beni explicat , quomodo omnia oppofitafintrelati-
ua , (juoad intentionem fecundatn , fecm lo^uendo de fuhftratis. Item ejuod contradiElio circa nulJumfubieSlumpoteft habere medium, fiscus de aliu oppofitionibus.
Ad £juintum,ooncedit alterum cwt-
tradiEloriorum dici de ^uoUbet in ittfiomplexift
T>tCinit,ex-
ponitur pliciter
du* ,
^
quomedo priuatio defiaitl
Qusftio IV. JLe^uo
ad rationem de contradidlo-
2. rf.2. ^.9. J.
Aduerte tatnen adhocretjuiri, tptod dintur , non dtRrthMMtnr : vnde Amhn htt/Hnt falfti.-Omnis homocft iuftustOmnis homo non cft iuftos. Procompleta netitia dt eontradi^orin ,vtde PhUofophum in Pofiprttdica' rhentts c. de Oppof. Scotitm de Prtdicamentu, tiis,;7«OT.34.
termintu de
cfMO
&
communifllimum
afiimal eflet
Item
to.
quod non
,
Itnmediata
m»-
%:'mt diJlA/tt.
in gcncre Quantitatis
mcn de
diftantia cft
& dc hoc cft vcrum.
,
diftantia tranflata ad alia
,
Ta-
vt oppofita,
qu6d non valet, quia contraria irhmcdiata maxiroe diftant, Sc taraennuUum raedium hic cnim :
in propofito Ctatrtuiicloria
n»n
diftat
infittitttm, 4. ,^.1.
3.1 ».
contradidoriorum
mam iori
,
fjlfa
vbi cxtrcma diftantia
nonin omnibiistalibusi
forrc
Ad
for-
fiimiturln
ma-
cft priuatio altcriu?.
quod non cft vcrum quod
nifi
,
priuatiua,quia altcrum
eft diftantia
fijnt
pofitioa
contradicloria diftant in infinicum
;
,
&
& fortc minorcft :
quia
tc fectindijm
omnia contradidoria probatur
cft ibi infinita vcl
ma-
alicuius,'fi
infinituip pofiiiue:vt
fit
altcrum cxtremurn
Deus
& non Deus:vnde
contradidlio mirtimam diftantiam rcquirit
&
,
mascimam pcrmittit , ita quod indifTcrcnter (alContra iftud, fi non in infinitum diftent, {cd indeterminate crgo contraria magis
iiatur in onini.
,
quam
contiadicfloria.
Probatio quia contrarietas ponit maximam :
,
&
requirit,& contradi^bio^fccundtim tc,{blum perniittit, &c
fiim
:
nium
eft
Ad
«raria inclK-
dunt
tnaxi-
ptam
dtfttn-
iwn rcquirit crgo &:c. :
quia contradiftio
cft
fed hoc eft falprima oppofitio , pri-
maxime t^c.
raaximam maiorcm pofitiuc quam contradiiftoiia , tamcn contradi£bDria pcrmittunt maiorem diftantiam,fi cflet quii pone maiorem ,
diftantiara
quam
vel
.,
:
tiam i
intet contraria,& dc illa dicirar
contradiiHo. Probatio primi quia impoflibiic eft
gcnusincludercaliquam perfe
f it
,
cum aliquo fuperaddito per quod ergo cum contradidoria in,
ipccics eft fpccies
;
«udantur in orani opj->ofirione, ficut fiipcrius ad illafnon loquor dc intentionc contradidorij,fed dc hisquibus ineft affirmatiuc,vcl ncgatiuc^quicquid eft in intelledu oppofitionis contradi^lori^, Ci it in qualibet alia
oppofirione aim aliquo ad-
dito,& non cconuerfo. Ad probarionem falfitatis confequcntisjquod primhm eft £? quiuocum y.
modo
iu Pridicamentis cap.de priori didtur ali-
quid primum natura talc eft
maximc
& caafalitate & ,
tale, fed
contradidio
eft
Qffomedo cotradiiito
efi
prims offafitiof
cft
quia quilibet de
tiam quia fi intdligit rado
facere
modum
:
quia
fi
non
tunc non
nuUa alia cflet & fi nulla alia cflct, contradidio adhuc cflct oppofitio, hxc videtur conditio cau:
ficquodpotcftelli; finc caufatOjfcd
non econuerer^o viderurquod fitprima caufalitatc. Di^ cendum pcrfimile, ponatur quod Dcus faccrct animal fine omni diffcrcntia (pccifica, ficut forfo
;
Scoti Oper.tom.
IV.
:
,
fic
rcfpedu poten-
quia non poteft Dcus
Item tunc in omni
exiftant.
poffit cile fimul.
quoad
Si
cum non
,
gradum:
cflcndi
eft infinita diftantia
quia quantim-
:
cunquc parunxdiftct vnum ab altcro;hoc
cft
non
hoc:
Ad tet rium principalc:vcnim cft loqucndo de intcntionibus
,
ibi cft rclatio
media
&
,
politio
qux
cft
gcnus iplorum
fic
om-
7 H^ttmodo """"'" "PP"-
quia oploqucndo ^,„^^ |^^;^. ficut homo tienu r
niaoppofita funt in cenerc Rclationis eft, ibi
,
:
&
de rebus fubftratis non eft verum , homo non rcferuntur ad iimicem.
fion
Ad quarmm
principalc
,
dicunt aliqui
qu6d
noneftinconuenicns , exquovnum contradidorium ineft pro vna parte , reliquum pro alia , idco non rcfpedlu ciufdcm , fed vtrunque incft fecundum quid. Contr^:tunc medium in-
&
tcr
contradidoria
,
ficut intcr contraria
Diccndum, qu6d
immcnon
intcr contradidoria
mcdium fimplicitcr, quiacirca nullum fubieftum ncutrum fimplicircrpotclt incflc.vel vtriiquc fecundum quid , tamen in aliis poteft cfle fimplicitcr mcdium circa aliquod fubicdum, quia lapis non cft cxcus , nec vidcns fimplicitcr, alterum. Scd aliter nec fecimdiim quid vnum poteft dici,qu6d eft verum dicere, qu6d hoc fcutum non cft albura fimpliciter tamcn dc contra' riis non valet,cft hoc fcutum album,vel nigrum: dico quod ncutrum , quia nihil dcnominatur ab cft
&
accidcntc
nifi fimpliciter tnfit:in
ncgariua cft fimplidier vcra fclfificat
,
contradiAoriis
quia quicquid
aflirmariuam, verificat fimplicirer nega-
tiuam,feamdi}m quid
affirmatiuam;cr-
falfificat
go vcrificat firaplidtcr negatiuam. Contra:fi hoc lcutum fit fimpliciter non albura , & hoc non cft nigrura , & ficdfc aliis ergo hoc fcutum non cft ;
coloratum, fed hoc
cflet illa oppoficio,
ergo nulla con-
eflet infinita diftantia
ua qux
:
fiilitatc.probatio
qu6d fimul
oppofi-
prima.non cau(alitatc,fed prima , quia comhoc eft fccundo modo prioritatis in Prxdicamcntis , vndc includitur in qualibct alia: idco non maxima. Conrra, quod cft prima cau-
;
fe
difiantia infinita,
:
:
quoad cocxiftendi
primum
rio
munifllrna
Afliimpta
fecimdumquod taliainfinitc diflant. Ad iftud , qu6d acqualitcr diftant , quantum ad cocxiftcndi modum , non quoad cxiftendi gradum. Ifta rcfponfio non faluat infinitam diflan-
diata.
iftud:qu6d contraria includunt
diftamiam
^^^^j^ inaqtt^Uittr
tradidoria
:
Formaliter fimt oppofita
cft
fe-
:
poteft facere fcdentcm
,
,
non
mutario naturalis dente
talia
aliqua difbnt fini- diftMti
fi
finitc diftcnt.
,
oppofirione
matcrix
quia intct
:
quia intcr conttadidoria aliqua
iradid:orioru:aliud cxtrcmumpracdicaturde co,
ibi gratia
co-
:
tix diuinae funt infinita
xinu diftantia, hoc eft, indcterminatcquia quaccunquc minima diftantia fiifficitetiam, &maxima potcft cfte. Vndc non fcquitur , quod ibi fit infinita diftantia pofitiue , potcft tamen eile
6
ergo
**•
diftantia pofi- ^**^*^*^'7
qu6d contradidotia,fcquitutqu6d
dc quoIibcra!ccrumcontradi
flumotlo
:
propofi-
ita in
,
maxima
riuc intct contradidoria probatio
«qualis difbntia
Ad aliud prindpale.quod propric ofpefita
fit
omnia contradiAoria fecundum quod
d^i.infine.
^>i9'&
595
frimim in animal in embryone , fi animal non eflct nulla fpcacs eflet ,& Ci nullajpccics cflct , pof- {]X^V^ /ct animal cflie ; ergo animal uc cllct petfedif- ^„ uuTp^tfimum , non valet : ied fequitur ex hoc quod m^ftiftEHo' tc cft
cft fullum ; ergo alia ncgatiConfequentia probatur , quia quicquid dcnominatur a gcnere, dcnorainatur
KH
'
,jf^
ex confiderationc i.Topic. ab afiqua fpccic Dicendum,qu6d confeqcentia non valet. ;
cap.io.
Ad probationera
dicendura
,
qnod ad
dcftni-
nominaciua nifi
,
non
fcquitur deftrudio fuperioris
dcflruaturquodlibctinfcrinsin fc,& in con-
iundionc cum alia fpccic oppofita, fic ncc eft album,ncc nigru,ncc album,nec nigrum firaul.Sic confideritio exponirur. dcratio fic
:
Aliter cxponitur confi-
denominatura a genere DDd 3
,
oporcet
dcnomi
ab
' ^'n^ff}'"'p[ ^
praecedit.
tbioncra cuiuflibet infcrioris in prxdicationcdc-
dtne-
'»"»/»"«•
8
Metaph.
Lib. IV.
594
xlenotnmari A) aliqi^ fpeciff:verum eft aliaua fllarum d€nominationum,de quibuseft ibi lermo, vcKcilicct ficjioceft album.vcl hoc habct ajhc-
4.
cM oppeR-
dift^. iq.4,
;
vjneam»6. Topic. cap.zi.
oppofiriones formalitcr acceptae funt in gencrc
:
^d aijud principale
,
qu6d non
eft contradi-
^^ ^ incomplexis,ide6 neutrum praedic^tur de quolibet in talibus, Contra:^. huius,text.com.n.
tion«,c,$.
i.&i.
q.
fequitur^qualis difbntiapofiriua,imm6 facit pro
vel huic eft aibedo
:
StJexfrtf-
dift. i.
cum additur quod ^jHantumcun^ue parum Mr fiet vnumab alto &c. conccdo fcd ex hoc non .&
duo fecundi modi iiint vcri in propofito. Veldicitur fic, quod hax iimpliciter cft vera fcHtum non eft colorafum, qUia nullo colore, quianec nigrum ,ncc alburo> jucut fi duo habeant vineam, qu6d neuter habeac
dincm ,
Jms huim
tiuij-videcopiosei.
primo mcmbro folurionis, pluxa hic addac ingeniofus XeGtot.
Quod
ibi tangic in folurione j. principalis dtt
oppofirionc
camentis diftinguic quatuor oppofirioncs
cipalium,
Perihermeniasdiias, quia tantum illaefimt
com-
plexorum,de qmbus loquitur ibijergo incomplexis fimt omnes quatuor , de quibus loquitur in l^raedicamentis. Item,in ^.huius, text.com.i 13.
fi
opppfitumprimi
principij eft ;
in propofitiofiibus affimiatiuis
,
non
non
pontrarie
quarum
,
Vidc
1. dift.i.
& in & ipfius natura
in folutione prin-
inquire etiam Sophiflas ana-r
,
Acci4}C icaque
&
quod famatum
eft
de
omnibuscahbusprationibus ipfas fcipfas deftruere. Nam qui omnia ven( dieicoracionisfuz contrariam veram
accipit
eft contrar
facic Text.coM, x^.
:
QViESTIO
nam non homo dicitur cflc homo non relatiuc, crgo coptradidlo-
tum
.
erij:
non priuariu^» de eo , quod non eft ap-
quia non homo,nihil ponit
i
quos Anglicos.
rietas^in Praedicamentis, pap.de Subftantia, fimi-*
litcr
partc i. q.
& primo Reportationum dift. 18. q.x. z.dift.2.q.9. & alibi facpe dc contradidiono
& non hpmo repugnantj
quia in fiibftantia non
,
&
:
.&
iiomo,nec non homo^napi duarum du« negationes ; crgo intelligit duo contradidoriaprxdicari licgaripncs.Itcm,homo
& qu6d pmnci
verum, tunc
& non homo & nc vlira
idem homo
.
genus &c.
.
habet.
in
eft
fatis recte , fl loquitur famosc , bcne exponatur. Quaercin poft prsdimcntisc.do Oppofitione quasft. i vbi fingulariffime omnia
Relationis
alterum contradidorium dc quoUbct,propofitio complexa de nullo praedicatur. Item , in Praedi:
qu6d
V.
;
Concedcndo ha:c argumenta , dico ad rationem,qu6d de cpnrradi^riis incoroplexis,verum eft,qu6d altcrum dicitur dc vnoquoque; non tamen de quolibec diftributo pro omnibus fiippofi-
Vtrttm fars fupfomt fro toto
rie.
tis,quia vni fiippofito poteft incdc vnii,alij aiiud.
ANNOTAT, MAVRITU.
QVod non
quia
:
fi
l
fic,tunc pars potcft pra^-
dc toto, quia praedicare eft commune ad fuppon?re, Dicitur qu6d tcrminus figni^canscompliexum pcr modum incomplexi, li fit dicari
fupponit pro
pars complexi
,
Itcm,fic dico
omnis propofitto cft vcra ,
:
illo
,
ficurpro alio» fi
pro*
&
folum fupponat pro concradiAoria non pro alia , poflunt contradidoria fimul
pofitio
SEquitur quarta dkoriorum
,
text. com.-j. in
mf dio contradi-
quaeAip de
vcl de immcdiarione ipfbrum,
quanec ooin. inducit, ncc articu-
los varios proponit,icd fimpliciter
pho fentit partem negatiuam ,
cum Philofb-
& dilatat fe in (b-
lutionibus principalium,adducendoreplicas plures fiibtiles
qua
,
efle vcra
gralis,fed
& fijluriones percgrinas:& licet aii-
con-
inquantumtotumvniuerfale.
&
&
totum legendum , corrf€l:um ponitur. Vhi collige bieuiterdifFerentiam contradidoriorum,& contrarionim immediato,
illud in contra-
fignificans
5CHOLIVM VNICVM.
affignari ibi f.xtr* , vcl Addi-» quia tamen dependentia opcima, do-
,
fkdwTt. fingularis
rum
Ad primum
ceptum complexum per moduro incomplcxi praedicatur de toto , non inquantum pars intC''
pollciic
ciones
& falfa.
rium,quod terminus comrounis
& qualiter intercontradi^oria fic
intelli-
.Ad hanc ^utftionem rtihU occurrit dicendumt eji dubium literalead text.icf.vel 10.
ijuiapotius
&liiera videtur oorruptaifateareiMfenfum non occurrere.
milii
gendadiftantia infinita:& qujc maior oppofitio-
num, &
qualiter pofliint vcrificari firaul contra-r
ANNOTATIQ MAVKITII.
&
didoria dc eodem , quomodo in ipcomplcxis gtque complcxis rcpcriuntur,& pluraalianotanda. Aduertc ibi antcfijlutionem
replicam,
quam non
fi)luit
j
principalis^d
rem folutionem dc cocxiftendi modo , eradu,ad
quam facijiter
SEquitiu: quinta quaeftio & vltima de
poteft dici
,
& cflendi
concedendo
cft
fuppofi"?
quae
tamcn
potius dubium literalc coroputanduro :
quam
tione panis pro toto, text.
contra illam nngula-
quaeftio quac ctiaro brcuis
&
c. 29.
claracft, vtpatetjf
iccundam partcm, (cilicct qu6d poteft cfle roaxi-
l(ed fbphifticc
ma diftantia pofiriua
quod relinquatur arbitrio legcntis x vidcantuc autcm Logicalia huins pro dccifionc & vlteriori dcclarationc cius. Vbi autcm inlitera Philofi^phi
infer contradidoria aliqua,
& non quaccunque,& hoc quoad cflcndi gr^um. Ec ctim nita
:
quod tunc non cft diftantia inficxo^emum pofitiuum fic infinitum.
dicitur
nego,
fi
Vnde diftantia pofrtitu
contradi(5koriorii cft at-
tpndcnda fccimdum condirioncm exucmi pofi-
fpeculanri poflct dilatari roultum,
fundetur poflet
effe altercario,fixl fatisad
propo-
fituro oritur,t.c.z9. vt notauimusilicet text.c.io.
quodammodd poftct clicL
LIBER
.
LIBER QVINTVS. %ACTAV1T Thilofofhtu Ithro frdcedenti quadam communljpma de i£ proprietatihuj eiuj,ac primts priacipiu : antequam autem rerum
entey
tra^ationem incipiatjfeculari, in hoc lihro multorum nominumjignifica-
ta declarat
,
ex quihta rerum inteliigentia dependet
ad rem ip/am prdamhulus
liher
eft.
j
^vnde iuxta
ipfiud
mentem, hic
Sed interpretes in eo agunt de rehud ipfis > nempe
de lo. GeneribusyO* aliu, de quihuj DoSior dijputat i^.quaSiliones. per confequens prios
Quaproptcr
&
elcracntunt,
&
natura principium,
& mcns, & voluntas
,
&:
quod cuius caufaimuU torum enim & cognitionis , & motus principium cft bonum &: malum. fubftantia , &c
Text.com. i
quicquid
eft caufa
quicquid
eft prius priore
2uare
finis eft
fi
caufx
;
eric caufa
,
fiii ,
qoia
& caufa caufari, Sc
eft
eft prius poflcriore,
caufa efficieris,& cfficiens caufa
& finis erit caufa finis & codem modo dc
nis,
,
qu6d dcmonftrario fropter tptid crit cirailaris , vcl poteft cflc quod eft falfum fecundum Philofbphum i. Pofler. cap. 3, priore. Item, fcquitur
;
Amplius vt finisrhoc autem quod cft cu^ ius caura,y t ambulandi fanitas & fe-
tcit.com.^. ^HihM/iLtmautemScc.<{miidancSet
;
quitur.
£c adinuicem caufz func caufa cft cucxiae
fcd non
& pofbrias naturaliter.
,
Sequitur etiam qu6d idem
,
vt laborare
,
& hzc laborandi:
codem modo
vcrum hoc
;
quidcm finisullud vero vt principium motus. text.com.i. Etiftud principium cft caufa finalis:omnes enim caufz non runcprincipia,m-
a propter iftud primum. Commento
i.
verfmfinem.
prius
&
Probatur
poflerius rcfpe»^ eiufHcra.
confequentia , quia dcmonfhratio profter eptid econuerfb ; ergo fi poteft fieri cft per cauCun ,
&
deraonftrario de effidentc,& cconucrlo;ereo dr-
Qu6d nonmaxira^caufa,quiacucaufa
culus.
extrinfcca:materia
& fbrma,intrinfecai& incrin-
fecum videtur magis confcrre ad eflc,quam caufae
extrinfecar.Itcm,fi fic,tunc nobilifHmacaufata
haberent ifhun caufam quod eft falfum ; quia no-
non habent caufam finalem vnde in }. text.com. j.dicitur in immobilibus non eft finis. Itcm probatur , qaia
bilifHma caufata funt immobilia,quac :
a6Honis,a6Uo in mocu:immobinon habent motum:hacc eft rario Philofbphi
finis eft aiicuius
Msr lO
QJ/
lia
I.
ytrumfinuftprincipium^&cMfa^^ vtrum fit cAufa. ipfi dgenti
,
^
maxime caufa ^ j^nd.hic c.t.fSrlii.x.atf.i. ^lH.it.e.%,(i,ft. rbyf.e.x. Aihcn.iHd.trd^. i.e 5. t). Tbo|n hie US.v. Bundaniu x.fhyf.e.i. Albcitulc Saxonii j.ij. Flandf Met.q.i.. .
«.1. toaC.ikid.e.x.q.io.Sazx.difpia. (jy
difp.Tcmii.i.emu.Gtnt.e.iJ^
Spto in
dftioU»
ijUfi.i.q.j.
O- i.&
QVod non
fit
principij cft
com.
I.
dift.i.
q.t.&iM
fimra quarri.
de rarione
vltimum.
5.
com.ii. vltimtmi
&
finis eft ellc
text.
primum opponuntur. Quod non cauGi^uia auc fecundum quod ensjaut fccundum quod non cns: reauido rnodb non,quia n6 ens nuUius eftcauTa, finiseft cauGi entis ; crgo:nec primo modo, quia
fccundum quod moueteflScientem ad agendumjfcdquando finis cft,n6 moeft cau(a,nifi
uetur cfficies,imm6 ccflat ab aftionp, quia hatitibm prtestibm ceffat nuttu, primo dc Gencrarione
com.
fi fic ,
fpcdu
eodem cap. Oppo-
ccrri j infcrius
CommcncaCDr
cap.
Text.fm.j. TextMim, t. TextMtit.%,
Cmem.u
de prindpio
jnfinc.
^ y.
Qu6d non
caufa efficicnri
& cfficiens eft caufa eiufdcm
efl cauia
finis
&
SCHOLIVM
l.ii/f.).f.i.
prindpium , qula de radone elTeprimum^apimlo i. huius,
huius cap. de perfedo :
text.
Oppoficum
m
.
no
(»dem capiculo.
Prjcctican). «.4.^.1.
iifi.lJi.l.
finis
fecundi
Fonf.4. idet.e.pq.i.fert*Suar. dif^. 1 Met.feS. i . (^ fe^. vidc Scotujn i,
titin,
text.
x^.Mtt.feS.i.
in litera. Itcm, fi eflet maxiinc cuufac cimc cflct rnaximecercacoeniriopeream; hoc falfum,quia maxim^ cognofcimus qua do cognofdmus ipfum ^«M^quod eft pcr fbrmam.vndc vbiquc Philofbphus drcumloquicur efuid per fbrraam. Ad oppoficiun primi.Philoun cf.Oppofitum
:
,
quia
tunc idem re-
caafatum
:
&
AvTHORiTATE
1.
PhiUfophi
,
ratione oHendit finem effe principittm (juia
& ffitichrd & camfam,
vt intentm mouet
mam materid.
efficiens vt prodMcatfirVndevidetMr ^uodjk prima camfM
omnium. In folutient primijexplicat bene tptomoda caufatfinii vteftin intentume,vtamatMt&defideratm.,& idem habet 1 tUfi.%. ^uaft.^. num.$i<Sr .
inprolog. qH£fi.^jutm.ii.& x.d.ij.<].i.
Fide ipfitm de hocfuse
mtm.i^
2. Phjffic.tf.%foluenda ar-
gumentet,explicat pitlcherrimM dt^cultates Phy-
ficat,& A£etaphyficai,& variaaxiomata. t Textu.40.
Rcfpondeo qu6d fic , cuius probario cffcomnc VT''^^ agens per fc ( quod dicO propcer cafiim & fbrra- ^ Mieimntxt.
nam
)
agic propcer finem
,
feamdum
DDd
4
Philofb- t9m.i.(xf.
phum
}
.
phum
i.
Metaph.
V.
Lib.
59^
Phyficor. text.com. 49. vW cHuidif agcns
&
in agensab piopccr finem in agcns k natura , incellci^. Vnde cafiis concurritin cfFedhimcaufa:«aturalis,(ed forninaeft in agente k propofito,
qu6d
fecundiiim
ibidem quod
dicitur
natura
& intelleftus nmiliter
, hoc idem habetur l.de Generatione, text.com.6i. de vtroque fit vna ratio:Omnc agens,in cuius a<Mone potcft accidcre error.agit propter finem Ced omneagens per fceft huiufinodi fruftra dicitur clTe,(vt nabeturi. Phyf.) iUaadio,qu?c nonpo-
agit propter finem
:
:
conlequifinem intentum. Sicrgo nullus
teft
nis
fit
fi-
; nuHum agens ageret fruftra:n^ ponere finem interttum.
intentus
cefle eft crgo
fccund^m quod eft finis, quo habito ceC- Tintm eaufare vt efl i» moms,quia incompoflibilia accipiunturjquia imentionm' quando aftio cft , finis eft ratio moaendi fecun- gentu. diam qu6d caufa ; ergo non potcft hacc eflc vera, quando a£tio eft, finis non eft. Ad audboritatem
de
fine
lat
contra hoc,vbidicic indc Gcneratione,qu6d habitibus prsefenribus in materia
dico de fine
motus
(cd
,
riiis eft frufltil
ille
;
agens naturale auod potefi errare^liejuando etiam deagente per intelleBumverum
nem:tale
iUud.
ffi
£
3(
T
R A.
efl
Vltfa;fi finis eft intentus
fa
formAm
cit
in materia,
tunc
finis eft caufa,
cfficiens
,
& ha^c eft caufalitas for-
caufalitas materiae
:
caufalitas
:
,
motiuum agenri
aftu C4ufa,vel motiis a fincprodu-
mae informate formae
ergo
omnium
efl fubftarc
cft
^ fine:
ergo &c. Acjarguraentiim prfmum,nota de duplici modo caufandi finis , fciHcet provt rcs eft in mom, non de fine efIe,quaE eft operatio:quia ille poteft
^
cum illocuius
adu,
efle fimul in
non
eft difficultas
eft finis:&
txmc
dum ex-
attendere entitatem
iftit ; non provt rps iam fa£b eft , fcd dc find motus quiatunc noneft &c. Poteft ergo ad illud dici,qu6d finis fecundum quod ens in potcn:
fia eft'caufa
mDtus:cntitas potentialis debctur
fi-
bi provt caufat motunj.
Contrk nis
,
ceflat
:
fi
fic
habito fine fecundum quod fi-
,
dum quod
eiu4 efe
&UAli
».
cft
a£kio vlte-
illa
propter iftum,quia
fccundijm
eft finis ,
te.
eft
mouens agcns ad
agendura in ratione defidcrabilis fit
ille
quiaa£tionemefIe propter finem,
a(flionem cftc proprer aliquid
aS:io
quia
,
Ad hoc negatut con-
cum
ergo
j
proptcr finera nunc prasfentatum
cfl:
,
mouens agcns ad agcndum. Dico quod propter finem agentis dico vltra quod finis illeeft habitus. Dico etiam qu6d rcquiiitur hic ad hoc quod fit finis. Ad aliud nota quod proptcr aliquid
& finis fecundum
duae propofitioncs funt in eaufa
caufa
quam
habet
,
:
in effeftu,
quia verius
eft
& alia eft
quod
efle potenria.
tenrialecft pcins
,
Sed arguo
quam .iftuale & in
aliquid eft
cflc
:
in
po-
Dico
fcipfo.
caufa.quod quidem
,
finis
iftamentitatpm
eft nobilius cfficiente:
& efficicns cft caufa aaualis cffe cundum cfle
finis:&finis fc-
potentiale eft caufa cfficientis
fecundum quod qukn fpcundum quod
,
&
illud eft nobilius cfTe
finis eft
caufa efficientis
,
eft effe-
<9:us efficieniis
quia vnumquodque eft nobilius
,
medici,
,
vetius eflc habet in
quam fanitas in
materia
fimpliciter , (cilicet vt fic caufa fcilicet
mento
quia habet elTe
,
& forma agenris,
mcdici,vt agar,
Ad prindpale , dico qu6d finis eft principium Tinu efi prlji fccundum eflc in mente agentis , & eft vltiraum eipmm fecundum quod eft inmateria. Ad aliud , dico, vltimHt» (^ qu6d fecundiam qu6d eft ens prxfentatum in quomodo i mente,vel in intenrione agentis cftmouens cum, ,
Ad
aliud ift?
gcnere
,
ficut
:
alia aliqua
Vnde arquiuoca eft prioritas , ficur Tunc ad rationcm,non
prioritate.
aequiuoca eft caufalitas. cft
inconueniens de prioritate
diuerfimodc
di<Sta
,
&
&
c.iufalit.-ite
pofterioritatc
fimpliciter
x-
quiuof c didia:tamen in eodem gencre caufalitatis prioritatis, cft inconneniens:vndc efficicns eft
&
caufa
finis in
ratione efficientis
,
finis eft
caufa
efficicntis
cft efFcctus;ergo finis cfle potentiale, eft nobilius
conuem'ens, quod
quam fuura cfle aduale. AHter dicitur , quod fi-
ejuicejuid eft
qu6d futurus non mouct efficicntem quia idem argumentum poteft fieri de fine & futuro , & de finc fecunc^um quod eft poten?ia, nfc aliis modis ; fcd finis fecundum quod eft in intentione agentis , mouet cfficiens vt defide-
propofitione funt trescaufx: fi variatur caufa prima refpe
:
rabile
& bonum:qui^
non raouet ad rationcra
fi
fitnude 4pprehcnfiim,&
cffci5tum,non eft caufa, ncc habet
,
quia in
motus , habet finis illam potentialem entitatem fccundtim qu6d cft in iqtcnrionc , vt
principio
defiderabilis:crgo tunc ccflabit motu5.Item,ilIud
minus pcrfcdium eflc finis , quam cum fecundum illud cfle aduale ^t caufatum , fecundiim aliud non poteft efle caufa. Suftinendo tamcn illam viam.Ad primam cllc finis eft effc extra
:
crgo
illarum dico,qu6d propofitio
cft
fal/a,loquendo
Ad aliud
inquantijm defidcrabile. caufa
in-
Datur pr'o^ mutua
ritiu
eflet caufa cauf(t, efl
accidcnsjvndc in talibus
fuiipfius^dicoquod
caufa caufatt:ln hac
non
in caufis diuerfis.
C.iufa eaufi,
caufatijn eedem efi citufa
pro- genere non apofirio Vera. Sed Ci vna caufa fit prima caufa ref- itttr , eodem pedlu fecundae in genere caufrc emcientis , illa modo caufa prior priori, r<;fpe<Stu rertiae in eodem genere caufxjtunc bcnc fic variaris,
cfl
&
tenet,& eftpropofirio vera. priori per
finis.
Contracadcip argumcnta quspriijs
^
vt defidetabile.
fecundum quod eftcaufa, quam fecundiim quod
nis fcciuidum
ia
efle cft caufi, ficut haec fani-
medico
tas intenta a
quxlibet caufa in fuo genere eft prior
motus fccun-
ejfc
:
Itpm
eft caufa
enritatcm
An res hAhet veriut
ergo quod effeAus non habet veriusefle infe cauft quam qukm in caufa quia diuinum eflc habet in fiia itt fe ?
caufaj ergo in principio motuscefla-
,
fecundiam cntitatem qui caufa, mouet efficijns ad agcqdum , ergo fe-
^^^ rpotus.
cundum
ranc
:
eft
quamor caufa funt primae in fiio omnia generalifHma & ramen vnum Pra-dic^entum eft prius alio Cic hic
motus
potentialem inprincipio
Jin tffe petfniiaU finU fu nobiliM
eft aftio
quia non
:
vt agat,& principium
iam
,
habetur , nec propter fincm cxtra
non
fequcnti^
jirgununtum de errqre\ergo fi omne agens peffit perfe errare omm ergo agens aget proptfrfi-
adhuc
,
fic
Contra:fi habito fine fecundiam
finis,nec caufac.
quod finis
motus,
ccflat
,
quod ipfb habito in marcria, ceflat finis in materia non habet rationem :
Ad argumentum dc
idem
Ad illud de circulo,non fequitur inconuenics. Ad probationem dieo, quod iicutcaufa eft xquiuoca,fcdemonftratio:mod6 ret
fi
cft circulus
opor-
qu6d fecundum idcmgenusciufaeprobetur.
Similiteroportetquodidcmgenus propter Cflet in
vtraque demonflratione:quia
gcnm propter ejuid, non
fi
cjuid
non idem
eft circulus.
Contra iftas tres rationes , quod dnh fit vniuocc caufa oflicicntis ccontra , probatio qiiia
&
:
finis
^
pojieriort.
IV.
Q.usEftio finis eft caufa effc<^iu rcfpe£hi cffidcnris
ccontta. Probaiio afTumpri
ficat
,
in igcnribus a
,
lunutc voluntas in rarionibus
cft
vo-
cffidcns caufa
& finis fimplidtcr cft a£Hiiaro:cr-
rofpcdhi finis,
go mouet voluntatcm adiuc & cffcdiuc ; ergo quod voluntas fit fimplidter pafluuL Probario quia omnis potcntia aut cft firoplidtct non primo modo , volona&iua , aut paffiua U$ cft potcnria , quia fetemiA dihmd tjt friativinm trdnfmtttMdi alutd ifitinMtitm Mltitk i Voluntas non cft huiufinodi quia tunc fiium ob-
iequitur
:
&
fccundum aliquod cflc nobiUus , fcd non vcriu* dus , aut omnis finis firopiiciter eft aUquid
efle
exiftcm
fpedu
SC HO
M
II.
,
ExFLiCAT
pitUherrime finem,vt
UterAlji.ii.&
^.^.proljtj.i.
dit ctutfat extrtnfcCMt prtoret
efi ifi
af-
i. Phj/fic.t].^. ofien-
imrinfciu.Itemt
efie
Tunc idcm
prius
& poftcrius rccundum idcm,& vniuocc: &
fiini-
plicite emm cnteris praferens.
& probo
fic
:
rccundum idc, prius poftcrius , & fimiliter quod dcmonftrario cCfct circukris fcctmdum idcra ,quod accipkquid €nis extra mouct in rarionc caufie. Conaiuillud <juod non cft cns,non habtt rarioncm cauik fimilitcr fi mouct intra in rarione finis , runc non litcr
idcm rcfpc^hi
fiiiipfius
&
:
Ad rarioncm iftam nota quod Philofijphus cum loquitur dc finc didt ^uod mouct mctaphoricc. Ad argumcntum tunc per hoc fit. Ad probarioncm,voluntas cft potcnxia pafnua,ncgo. Ad probarioncm,ad illud;qu6d in rarionc cffidcnris.
,
fotentit
eji
principiHm trdnfmtttdndi.
Dicoquod
potcnria fadtiua cft prindpium tranfmutandi,
quod propric c.
eft fadkio
&c. vndc didt 9. huius, 1 6. vltimum vijionu efi
dc potcnria tcxt. com.
viJio,non vltimttm tdtficMtionu ttiificMtio ,fed do'
immanens cflct prindpium rranfmutandi aliud inquantum aliud tunc puts txtrk. Si crgo adHo
:
operarioncm
«caularct aliquid aliud prqter
fcilicet
opusjquod cft contra Philofbphum ibidem. Ad alittd » quod didt qu6d caufs intrinfccz 7 fftifim»tU' fiint magis cau&jdico quiSd non (cmper , (ed illa tmijtTMM ffr qu2 cft prima caufalitas omnium cft vcrior. Ad probarioncm,qu6d omnis finis cft at^onis. Dico quod non omnis finis eft adionis : fcd alicuins cflenris abfoluts poteft efle. Ad aliud dico,qu6d <Mnnes cauiae poflunt
dcmonftrari pcr fincm:
&
idc6 potiillma dcmonftrario Eer
finero.
ilibus
,
ccrriffima
Vndc ficut prindpium cft in
fic finis
cft in agibilibus
priocipia cctriffima
cogniu
:
cft
(pecola-
crgo ficut
fic fincs &c. Ad Mathcmaricz de-
,
aliud fimt ccrtiOlnue nobis
monftrarioncs,non tantum fimplidtcr ; nam acddit inMathematicis , quia ibi eadem fimt fimplidter nota
jf^ quod im
r
firmdtmprierem ejfe materid. Tangit tiuotalios dicendi modosjed tn fine ad httnc modMm redu , itit-
iemgenere cduft,
fimit
L
executfne,velexifientt4t ejfe vltim^tm. Fide tpfum
cxtra
:
UUlHmt,
V
fl-
& illud mouct in ra-
cft finis
boni , (cd cfle cxiri «ftrooucns (ecundum fincm. Cc>nna:Philoibph. in litcra CMuft non fnttt fl>i inuicem cMuft tn eo~
fie
non flmphdtci
teUetlu^vel intentione,ejft pritMm caufantm,fed in
tcm. Alius
€m
fcd
naturi paffiux : quia tranfinutarctur a voluntatc. Didtur qu6d cft duplcx finis, fic mouct cffc
titmt frimd-
;
Deo.
eft in
cflct
&
fitmm tm
& aroatum:dcfidcratum vero eft finis re-
altcrius dcfiderari
^t crcatura
:
icdum
597
fetum cffideni<s,JJon eft fic eius caafa,nec fccnndum minus nobilc cflc, igitur efle cognitum , fccundum qubd folum cft caufa, cft vcrum cfle , nobilius quam cxiftcnpa. Rcfpondco, aut mouct
,
tfuid rei
&
quoad nos, &c. Adaliuddico, acdpitur ab omni caufa, diffi-
&
nirio fimilitcr. Alitcr dico
,
qu6d
aliud eft loqui
&
dc cognirione fimplidter ; de cognirionc fc9xf0mttmf. cundum proportionera , dc qua cognitione didVUtSat. t. tur in I. lib. Dico crgo,qu6d quanta ccrriuscognofnuitur (ecundum proporrionem , quam alia mri.fntfim. mgAilAm
lccundum proponioncm vndc cognirio per fin^ uroen cognirio dc ifta rc
cognofiribilitatis fij«j cft
fimplidtcr norion
cft ccrrior
fectmdum
cognirionem fiiam per formaro , quia fbrroa cft proximior caufa qui^m finis. Et Philofbphus i.
Ad quzftionem fHnguit Auiccn.5,
Primo roodo caufa
prius
,
cau-
fuo cfle.
in caufalitatc prx-
hoc fcctmdum
cam
& poftea imaginatur apud fc adHonem,&
inquifirioncm rccipicntis mac.
,
&
qualitatcm fbr-
Rcfpcdu crgo caufahtatis
,
& rcfpcdu ef-
fcndi in aiuroa,non cftaliquacaufaprior
finali:
iromb ipfa cft caufa eflendi czteras caufas cflc vcrb aliarum caufarum in cffcAu, cft caufacfTcn-' rauka ibidcm de hoc , di illam in cfFe^ , Si de vnaquaquc iftarum caufanjm in fine cap. :
&
&
Thtemi-tjw
dc fi- frimuumtatr far* tmmiStt ctiam eft nobihacc fapicnria,& ipfa cflet nali,& ^^moftmfmt liorreliquis panibus huivsfcicntiacqaiacftfaecflct fcicnria, intcr cas notior cflet fcicnria
tia
Et coin-
confiderans finales caufas rerum.
mcntator in finccap. deprincipio, illudprindpiura intcnditur adfcicndum in hac fdenria , illud cft caafa finalis omncs eniro caufz no funi prindpia , nifi propter illud. Et i. Phyficor. d.
&
:
text. coro. 89. ficut principiuminfpecuLAilibMs,
ftc finit in agthtltbut. Si
riutc in caufando caufant:quia
enim
nonecontra
,
finis, illc
crgo loquamiir dc prio-
dico
,
qubd
cxtrinfeca: priiis
ill2:ideb &intrinfccaejcau&at:
cxtrinfecarum autemprius caufat
quiamouct effidcntcm in ratione non ccontrario. Scd qux matcriac vcl fbrm^ priorrVidctur qubd
cniro
amari,idcb agcns agit caufalitas
fornue,quiapropinquior
efficicnti
& fini:materia
cft fiib hac forma conftituit hocfuppofitum, quia cft in hac roatcria. Scd quantum ad cfle , efncicns primuro cft , quandoquc verb
enira intrat hoc fuppofituro
fbnna,nonautcm
materiaab
illo
,
quia
harc
non dcpendct (ccunduro
efle
cut in naturalibus, (ed a produccntc totum
,
fi-
cffi;-
dhim dcpendet,& per confequcns dc ratione effidcntis non cft tranfmuurc materiaro quia roatcria tunc quanturo ad cffe , cflet quafi coanium prindpium effidenri fbrma eriam quanturo ad :
:
&
aliquo noodo depcndet a ab cffidenri , matcria. ( Sed dubiuro eft \tt\km magis fic vd ccontrario.) finis vcrb non fimplicitcr , qui fcilicfle cft
cct per op^arioncro
coim eft ii»juantum
finis in cxiflentia flt
finalis
ccdit caufas agentes rcdpicntes:&
cft drculus. Igitur
curo
aliquando
fuuro dle in aoima : quia anima adinuenit
dcpendet fectroduro
t.c«
cft ficut di-
cft caufata in fua caufaliutc,aIiquando in
JO.& 41. didt qubd cognirio pcr caufam propinquam cft tjuid , per caufam rcmotain eft ^ttU^c. In caufis inquantum caufae funt,tK>n Poftcr.
diflingucndum
,
Mcuphjx.d. Rcs
,
fed finis
,
qui
eft
opcrarioa
ab omnibus aliis caufls: vcrumtamen fcmpcr depcndct matcria abcfficfle
ciente,in'quantum roateria hutus coropofiri fit
>
hoc
fub hac fotroa. Argiiinir
Tenmfrim
V.
Lib.
598 Arguiturfic
cum
Finis cft ciurdcm fpccfci
:
& id&u nujncro cum forma z
e^cicnte,
Metaph.
non cft ordo cdcndali» intcr iJU. Itcm,finis fccundum quod cft in intcn-' rionc agentis non cft notioripfo c(lcagentis,qui;i lion habet nobilius cflc quam agcns in quo cftf ergo (ecundum illud pflc , non cftcaufa aeentis. jDCxt.
commcnt.
70, crgo
vidctur darc agcnti:quia"
finis nihii
Itcm,
li
agens
habcrct candem vim a»SHuam, &nihil^tcndc-r ret,podem modo produceret cffcdum.Itcm confirmatur:qilid
cnim cft in intentionc
do generat igncm
quis cft
?
ille
ignis,
quan-
modus eflendi
i»?
Itcm,Dcuj fub ratione finis vltimi ponitur obicftum adhis bcatifici hoc autem non cft inquanT;
tun^mouct ad agcndum,vtdefiderabilc.Itcmcaufalitas finis vidctur cfle tcrminarc:f ft cpim cau-r faoppofita principio miotus
i,
huius rcrgo nou
piacif.
tanquam ad finem
,
,
fed cui iftud aflimi-
cz^.^ .Trihuens Scc.
^^^^^
&
illo
alij
»9n propterfftiretribHtiQnem,
modo fuperiora
^^ jp^g
.
irj
funt vtilia infcrio-
Mctaph.cap.i.& propter
jjj.j-j j
,
vc
& producit:ita quod illa ope-
fc ,
opcratur
&
produifliQ
catio
non
funt ci finis fimplicitcr
loquendo.
Ad argumcnta
cft >
punque ad fincm videtur quefn,illc
ad
fi
eft
, qu6d funt contra quod ordinatio cuiuf-
diccvctur
hoc. Item,contra hoc
cflfc
pcr appctitum ali-
purc naturalis,non poteft
commodum,& ita
cffc nifi
vltimus terminus cius
,
eft
ipfe appctens.
Item,iftud inquantum cft in fc , non cft proptcrquod agcns agit:fi enim illud in fe deflxueretur , manprct in intentionc agentis , fimiliter agens agerer. Iccm,ifta via non potcft poni dc in-
&
tclligcntcqni prsfigit fibi fjncmquS vult. Itcm, fi
intendit afliroilari-
perfcdionera
;
illa
illi ,
commupicando fuam
aflimilado ibi cft inquantiini
mouct.
Infra ibi
;
,
tra, vel vacat ih aliquibus originalibus,
&
Deindc fblucndo argumentum principalc fequentia
s
nota valdcYroccflum illum dc caufa-
litatc finis,& replicas
& (blutioncs fingulares & ,
riquos hic
;
vcThofn,i.p.q.i8.-& i.i.q.ii.& 83.
falirate finis fcntcntia tamcn DoAoris cft fatis cUra &fiibtilisiidco cam fcqucre. Dc fufficientia ordine caufarum quatre vbi fupri,& fuper z.Phy flc.copiosc,& ad fincm huius fblutionis.vbi aduertc quAd ab illo loco, In cau:
&
jninat
,
&
qu6d firHS caulat inquantum tcrnon oportct ei dare efle, nifi qu6d
eft, fic
incendamr ab agentc> fed
qnantum
fic
noncft fini$ i fcd in-
terminat.
Contrk,pone qu6d non attingatur finis intcn, nonne illa adio habuit finem inquantum caufa cft ? alitcr non diccrewr fTufttaiproptcrea, inquantum tcrminans non vidcrctur plurcs caufarc quam inflans tcmpus , vel mutatio caufat motum,quia cft tcrminus magis intra. Tenendo ergo primam viam , quqd cft caufa inquantom cft in intenrione agpnris^Notandum, tus
qu6d
falitate,& ordincfeu prioritate finis
;
& fimilitcr
dc aliis caufis comparatis ad ipfum>& intcr fc,vbi ciim dicir ifed duf>ium efivtrum magisfic , vel «cotttra;hoc cft di<5ku,vtrum magis depcndct matcria k forma:quain forma a materia, non CoU
&
Potcft ibi dici probabiliccr
uit.
quod
fimplici»
corloqucndo magis dcpendec materia a forma, non qu6d iniplicct ipfam eflc finc foniia , nco qu6d non habeac fuum proprium cfle extra caufam intcIIciSlum, ficut forma, nec ctiam quM
&
cau(etur pcr
formam
,
fpd quia
ejfe
totius princi-
^forma,quod fj^coqimunicatur vtriqi confcquenter, CJ|uaere 9,q. Quodlib.& in z. difl. i.q.6.&dift.3.q.4. ic y&ij.Sc z.q. Quodlibcti, in fimili in Theorematibus , 1. d.4. q. 2, comparando quantitatem ad qualitatcm fed cx palius eft
&
&
1
;
alia partc poflfet tcriae
mai com-
ponderari priorita» naturac
in ratione receptiui,& an aliquod cflc
municat forraaf,vel ccontra immcdiate loquendo &dire£ke,& anfit difficiliusimaginavi matcriara fonna, quam ccontra, 3c quo vide in 2, d.u.& alibi plura ad haec notabis,vt 3. dift.primi q.i.& i.dift.tcrtij q.i.quzomnia caftcmafticacflc finc
Alia via
Mrnimm .
pancm. Arguytentum de errore &c. vfque ijluc:v/f r^y? finu eft intentH» &c. aJfiQnatur Exvt patet ten^ndo affirmariuam
que ad fincm poflet aflignari Efctra, vcl additio, fcd tota litcra eft bona ¬abilis, ideo lcgatur; Inducit cnim ibi viam Auicennae dc entitaiccau-
eft
«JF«^ •«*«»'>
caufa f quas quatuor tingit jn argvcndo.adpartcs,& in dccifioncquaeftionis qua: fatij clara pft,
fis in<juantttmcauftfunt,non ejicirculuty 8cc, vf^
ordinationcm ad hiinc finem fimpliciter
Q
,& Quarta ^in maximi
amatus:omnc aliud,fiue operatio, fiue obiedum,non eft finisfimpliciter,{cdeftrc(pcAu eius liberalitas,de qua loquitut Auic.iS. Mccaph. c(tfinis,&
j
}
Dcus poteft poni fii^quantum in fc>
Sic
eft ibi quafi efle
obiediuum
,
&
cflfc
fbr-
jjj^g obicftiuum cft eflc rcale : fbrmale eft illud,
quonunc illud intentum eft,&.hoc cfft: in inten-. rionc. Exemplum fi intclligo rofam cxiftcntcm.
ir
.''
An caufa agenti
pis imiTicdiatus cuiuflibct, illud
Jatur per opcrationcm.
tmnsHm.
^n
Tertia
& Albertum hic & land. & Henric, de Gandau. & alios qukm plurcs:quia varic fentiunt dc cau-
?
dinatur ad aliud nobilius fc
finit
libri quinti tcxt.
z.inquaimplicitc fupra.
Rehnqucndo ^'go viam praedi^bm vnp mo«do dicitur qudd ynumquodquc eflentialicer qdt
(axa^acc pcr obieftum eius
"DtM
prim^m quxftionem
cafji..{.&
quxrc iH Thcorematjbus huius, Vide etiam an?
non motu , ncc operatione , fpd quafi tcrminun» opcrationis , non quidem producibilempcr ip^
imtntdmtitt
Clrca
de ratione finisinitiare, fcd tcrminarc tquar^ ergo ponitur prinio caufarc? eft
Jn ftrtf txt' futiu» i^
ANNOrAT. MAVRJrU.
Phyiic,
.
\>\t
fubtilis ItStOti.
Gonfequencer infra ibi ? ytrguitttr fic:finii efi (iufdemfpecifi, &c. vfquciUuci Kelinquendo ergo viamprddi^am,8cc.fQ{ram facilitcr fblui illaB inftantiae,vt patct difcuircndo, fuftincndo ea qua?
pratmifit.quod rciinquctur ledori. Similitcr alia
argumcntainfra fbluantur,fi quis volucrit tcncre diccndi in |. partc:
illum fingularem moduro Relinqi4endo ergo, &c.
Exaroina diligcnter totam litcrara > quia fatis obfcura cft, aliqua ad propofitum in-
fubtilis
&
& 4. quaBftionc prolog. & diftindk. & 49. diftindl. 4. qusftionc 8. & 48. ciufdcm quzftionc z. & in Francifco dc Marchia, & de
ucnies I
,
j.
i.
.
Mayronis,
AmpHus
**
Qusftio Atuplius vc agentia
fccundum po-
auc
,
centiam , differunc autem ia tantum
quod
quidem
agcncia
ic fingularia
fimul runc,& non runt,& ipfa
rum
& quo-
caufz. Text.com. ^.
QViESTIO
II.
Vtritm uMf* ui 4^,
(ir effeSm in a£}» fnmtjimmli
neceffarium
kttcMf.x.^i» Ttllfrtditam. taf. ii wmJm fritrk, D.ThonLbicUa.t. fhuid.^.x.mrt.^toD[.cM(.i.^.it.
StutJi/fmt.xj. Mtt.fta.x. Hart. dift-t- lhjju.{ta.t. Aaetia 9. it. thyf.fta.i.
^^
Vod
fit
V^batur
inconueniens de caufa in a«^,pro-
nuxuro
accipianir cfficiens per
:
principio, eft cffidens in adhi; ergo cffafhis
:
:
in
fcd
exiftcntc ctfcdu,ccftat motus;crgo ccllat \n prin-
Itcm
cipfo.
huius,tcxtxomrocnt.Z5. moucns
4.
raruralitcr eft prius
diauitur
nihil
;
moto
minus
/ine moto,(icut prius iii ai6tu
,
:
&
fi
lucc adinuicem
ergo raouens potcft
fiiic
poftcriori
cfic
crgo cau/a
;
finc ^Sc^kix in a£tu. Itcm, fcitura in adhi
cft caufa(cienri« in
adu:(cd (citum potcft
cflc in
a^ finc &ipnria in adhi, quia rcferuntur adinuiccm
tenio modo non autem eft ibi dlcntialis ordo,ncc mutu^dcpendcntia.quia (cicilda dcpfdct a (cito , noo ccomra. Item, Dcus cft ferapcr cauia in a
&
,
&
ita
quantitm dependet
&
nun^uam incepit.ftjic, in" aSu caufatur , quia tn prim»
inffantipropter bocfolum caMfatitr,quia tunc dependet, non tjuia incipit , vt Probat pracedens ra^ tio. Tum , ejuia auQoritoi eft ihidem,fcUicet quid caufatum femper eget datorefui eJfe,
ei caufa ,
Arift.
599
qiua vt ibiarpdtitr, iSud ejfe caufatl , aMtfem^ per dependetab alto,aut non ? Si non , eft ex fc
quandiu habct
titu opinio
ejfe
l
II.
,
Hec ergo videtur
cffc.
tjuod caufa eftentialis non tantitm
tunc, tfuantlo primo caufat , fedfemper
fatum manet
dum cait-
&
,ftfttfsnud in aBu
& perfe
dr , vt vi-
,
detur
: tamen manet effeSm causa deshuSa. Item,fifenerans nonjtmtd manet atmgenito , vt ipfe videtur refpondere cap. 1. fedcum aliqu*
alio
iiud
quod
,
eft
eft
,
&
drjic vftjue
ad
immediate caufatum ah ipfo
cum alio caufato ab ipfo ,
effeSum,vtdetttr
ejfe procejftu
riales intfuit, vcl
in infinitum in cau-
Caufas non cflcnnon propinquas, non nego pro-
fis.fed hoc ipfe concedit cap. x
cederc in infinitum.
.
Contra:aut funt fibi imme-
'
diata indiuerfis nunc,^ tunc duo nunc immedtata:aut tempttt eft medtum inter ipfa , tunc
&
caufa non fimul cum caufato : aut nuUum eft meSum , fed quodlihet caufatum fimul cum fua caufa , O" tunc omnes caufa infimtt erunt fi-
&
mftlin aiiu
& C^cdus in adhi luigularis
alio mcmbro dicit Philofbphas qu6d canpotenria,& effcdus in potcnria non funt fimul. Contra:caufa in potcntia,& cfFedus in po-
firoul func
,
& non
,
hoc argumentum facit tbi cap. r.
rel^ondet.vide
ihi.
Dc
fa in
fant,
&
&
Contrk : caufa cfFedus fimul funt non liint,fccundum iliam rarioncm, (ecundum quam fimul dcpendcnt ; crgo co modo, quo magis dcpendet funt magis fimnl fed caula vniucrfalis in adhi,& cffedus vniucrfklis funt huiufinodi. Pror :
tentia rcfcruntur fecundo
modo rcIarioms,vt ca-
lefadiuum,& calefaifhbile; fcd ibi cftmunu d«pcndcnda cflcndalis.rtrgo fimul funt non flint.
&
SCHOLIYM
bado;quia aliquid poteft efle caufa in adhiAhace non habcrct hunc cfFc<^m in adhiUi«-
I.
caiifa^icet
cut aliquis potcft cflc pater in
rplpcdu huius cllc
:
adu
,
licct
non
quia rcfpedhi alterius potcft fed nullus cft patcr nifi filij ; crgo in vni-
ncriali
fihj
,
magis dcpcndct
,
hoc
patet, quia fic funt
primo rcla^ua.
Sententia
&
&um ejfe :o-fic intelligit Philofophi Itteram. cundata partem probat
motu prouRionif,proU5iim proiicitnr, Adp I t I o. quandojirouciens non manet froiiciens : Jicut vertens rotMn,& pofte* cfMiefcens , nonftdtim dimittit rotam quiefcentem. Sic in dlteratione cejfante Item,
ty£gidi) efeftum immedia-
tum , nempefieri per morum, eitu caufam , eftie fimul in aHuifecm deefeSu mediato,tjuaU eftfa-
cejfario
1
ifi
ah :.-ante, noaftatim
ctjftt Mlteratio.
Similiterde
fuffenfo fi propellatur ad vnampartem, ccjfante propellente^on ftatim efuiefcit.Jtem,
eandem caufam cum m^tu vtolento: tamen ceffante mouente tgere , manet tjuies. ftem, caufatumfemper dum eft , eft aEht in cattfari, ntn tamen caufansfemper caufat,quia poteft
,
ejtua altotfuin
Refutatier primo tjuia ex httc
euemrent.
necejfario Jieri. Secitndo,tjuia ratio
Sor,ejuando dicit Phtlofophm effeEium tn
aSu
effe
caufaminailu,
,
ftmul
& effeBu in potentia,id inteUigendttmeffe de fundamentis, non de relationibm
Met. I Tum,ijuia ejfe caufatur aSu , incjuantum .
tft efte
,
non intjuantitm incipit
mfi cpiod
eft
prtus non
quantitm eft priits
eodem
ca.
f.
ejfe
rton ejfe
,
:
non enim
incipit,
fed non caufatur in:
^uod
quia accidit agenri
in potentia priiu exiflit
fundamentttm quopoftea
l.
relationis
,
,
vt
quia ha vtrobtqtn rtlationit
adtficator
,
eamfa
quam
efeiim in potentia
, tte
9.
Ad quxftioncm didtur pro primo mcmbrc^ qu6d caufacffidens pcrmotum cffcdus immcdiatc
,
,
CdUctt fieri
cftcaufa vnios ,
& fa^
,
me-
probatur ex
diatc:tunc vcra cft propofitio dc caufa in adu,
non fempcr.
cfFcdhi iiBmcdiato, fcilicct
: hoc enim non contingit fibi nifiin<juantum aliquando patienj , velfaUem tmpedtbile. Tum,
cgiflc
&
ftcm de caufa
,
ftmul fttnt.fed fiindamentum
6.
inanediatum tim non minkt
curru de efteSu fine motujmmo magis,vtdeaQib. voluntatis, quifine motu Jtunt. Rejoluit ergo Do-
&
Atucennam
Se-
omnia.ne-
ipfttu rattone fetjuttur effeBitm ilbtm
violenta hahet
t»rrumpi;erg». Probatioprimiper
tamfari.
tur. Contra Auicennam.-pater eft caufa filtj iftis generans caufa ignisteniti
&
ipfb^m quia quando caufa eft in aftu, tunc raouet, &quando movctjieri cftin nxibiii. Dc cfedu rocdiato non ,
,
opoitcc
^
*^/mtt^
cum caufate , forte tjuod caufatum femper dum eft aSu caufa-
adu. Antccedcns patet,fi non ; crgo prius fuiHct in primo caufans timcnoutatus. Dc hoc dicitur, quod cauG finguiaris in adu
&
°^
^
^
6oo oportct tioc cclTirate
fas per (e
A, A,
,
quia tunc omnia leucnircnt de ne-
fuppofito
,
quia
:
/i
A. M«i«
omma
'*'
*
fic
,
B fcd B B cft in adu, & cau-
fc caufa, fcilicct
quia
,
ii
:
C, & uc redeundo ad aliud,quod
nunc eft fit D, quid eft caufa ipfius C, fcd D fuit caufainadu , adquam cx hypothefi neccflarii fequebatur cfFedum efle fimul in aAu C , & fic cx C, B ; & cx B , A ; prgo oronia neceffario vcnirent. Tale argumentum facit Philofophus 6. huius ,cap. 2. text. comment.7. Vndeiftae duac propofitiones non funt fimul verac,qu6d cuiuflibet ficndi oportet dare per
'
haberentcau-
aliquid cucniat tertia die
habec aliam caufam (a eius, fcilicct
qu6d
A, pcr
fiat, fiet
fi
Metaph.
V.
Lib.
(e
caufam
& quod
,
pofita cau(a in adu,necclle fit cfFcdii poni in a£tu
modo
quia ex his feqaitur conclufio impoffibilis prididio
quod omnia necelTario erunt
:
,
& non
propter primampropofitionem,quiaetiarnfi ip(a eflec vcra
,
adhuc conclufio non (equerctur;crgo
proptcr (ecundam; ergo fecunda
eft
impodibilis.
De cau(a in pocencia dicitur quod non efle cum efTcdu^quia eft prior cfFcftu. ^
Sed contra
iftos
oportct
argumentum nunc
cft
fa-
ftum,
ita concludit contra eos de fieri,c^aod ponunt efFedhim immediatum , quia illanim duarum propofitionum fuppofita prima,& hac quam ipfi dant, quod pofita causa in adu neccfldrio fit efle fieri inadiu Arguitur vt prius , D exiftenre
in
adu ,
B
A
,
hoc
ficri
ita eft
:
C
&
ex C , ergo omnia futura neceflario
necefle eft
fieri
inconueniens
quod
ficut
,
B
,-
& ex
:
fienr:
neceflario
illud enim non fbium eft inconucniens: quod omnia fimul erunt neceflari6 , vt vadit prima dedudlio , fed etiam quod fuccefliuc non poteft vitari quin omnia neceflario criint fiicceffiue faltera, nifi per hoc fblum qubd ponatur ^liquid polle ficri , & tamen non fore proprer impc limentum. Nec illa euafio valet,fiin prin-
erunt
:
fic
cipio
ficri
quod
illud
fit
aliquid fiendi. Similiter vidctur
non
particularis
,
fit
&
vcrum
efFedtus
fcilicet
,
qubd' caufa
immediatus funt fimul,
idemargumcntum, qubd ipfi faciunt quia ponamus qubd eflent multae caufae agentes orper
cft
fore neceffitatc ineuitabilitatis
, fic qubd non non cft fimpliciter necuitarj , quia iftud quod
potcft euitari quinerit,fed ceflariurti
,quia potuit
nunc eft,potuit non efle nunc. Cofitra illud aliud de caufa in potcntia detur
& efFedu in potentia
qubd fimul fint,& non
fint,
vi-
,
quia referiitQr
modo relatiuorum,quac mutub depedec. Poteft aliter dici ad quaEftionem,qubd illa dif-
fecundo
non
fercntia
cft
dc relationc caufae in potentia;& , quia fic fimul eft caufa in
efFcdus in potentia
& cfFedus in potentia, ficut de caufa in & cfFcdu in adhi quia vno genere relatio-
potentia adlu
,
omnia haec , vnde in hoc non eft: difFercntia,fed in hoc qubd veritas huius didi at-
nis refcmntur
tendenda
de fuiidamentis rclationum quia cfFcdus in aftu non pofundari nifi in ente in adtu;& idcb ficut relaeft
:
relatio caufsc in a6hi, tcft
tiones fimul funt,
&
& non funt, ica & fundamenta
earum,ficutprius exponitur:fed rclationcs caufx^ in potcntia,& cfFedus in potenna,non requirunt
fundamenta in adtu , & ideb non oportet fundamenta earum fimul elle,licct relationes fimul finc in z&a.
Si autem
efl- caufa in aHu, fimul erit illa relanon peteft fundari nifi in ente in aEluy trgo ali^uid efi ens in a£iu,in ^uo illud fundatur\
tio,
&
illa
& tdeo fi caufa
efi
in aElu, alicfuid, non folum
efl
:
tiic
fi
caufa exiftente in
adu
,
nccellc eft
a6tu
;
ergo omnia producibilia a talibus caufis
immcdiatum
efFeiStum efle in
de nccefntatc euenircnt : hoc autem eft falfum; itaenim contingenter producitvoluntas aliquid,
pon per motum
,
ficut ignis per motunr»
,
immb
contingentius. Probatio confequentias, ficut
ipfi
arguunt vndc ratio non valet plus ibi quam hic. IdeJ* dicendum ad form^m ; qubd ibi eft fallacia
fecundum ejuid , 8c fimpliciter : conccdo
;
:
tiecellarib
,
neceflitate confequentia:, cft in a<Shi,
caufa fit in adu;ergo cfFcdlus ncceflarib eft:nifi
poncret qubdcaufkcftet ncccllarib ina(ftu;nunquam cnim cx ncceffitatc conditionali fcquitur }lecenitas confequentis, nifi anteccdens fitneccf^
farium
:
fic-non cft hic.fcd
tingcntcr.
fit caufa in adlu conScd Philofbphus nonticarguir. Sed
hoc fuppofito,qubd
pofito co quod eft caufii
quitur neceflarib aliud,ficut patct
;
fe-
percxcmpUim
eiusibi.
Contra:adhiic illud quod tcr cft.vel fuitjvcl cric
peccflarium.
;
cft
caufa contingen-
crgo confequens non
Refponfio
, fi
iam aliquid
eft
,
a '
^^
,
cauft in entt
fed alt^uid exiHit aBu , ejuod sfl »'» ^Hu ,fin» Sed firelatio caufein potentia 'f"^" «» "' fundetur in mente in aEtu ,ficut ifle efi ttdificator, effeSlui in
aElu
,
effeclui in aElu.
nonoportet relattonemejfeElju in potentia, qtu fi~ in potentia^fundari in.
mul efi cumrelatione cauft alicfuo ente in a£lu,ita
quod non oportet fimul
qutd exinere,quodfit
<edificator
flere
,
tjuodfit adificahile
,
a£iu
,
&
ali^
& altcjuidexi-
quia adtficahtle poiefl
exiffere in ente in potentia.
ferentia
,
Nec
inteUigitur dif-
fundamentorum relationum potentiA in ejfeclui in aElu , adfundamenta relatio-
num cauft inpotentia,
&
efieElus in potentia
,
in-
tjuantum funt fundamenta, quia vtraqua relatio-
:
dinata;,non per motum
fi
quodneccfTarib C:quimfaliud,illud aliudnccefle
nes vtrimcjue fimul funt. Ita ttiam fundamenta fimul funt ,aUu etiamfunt inquantitmfundameta hoc efl,aBufuntfuh tUif relationihffi;fed nonJimuL
&
aEiu exiBunt ,fed caufa effeBus in a£lu:fivnii exifiit,& aliud,nofic tn potentia. Nec dico,fivnii
fundamentum exifdt, cauQfciltcet in aEiu cjuod fundamentum effeUtu tn afiu exifiit, cjutafundamentum aEiu exiflttfine relattone ; fed fiefifub^ relatione caufa in aElu, &aEiu exifiit , tuncfundamentum relationis effeEius in a£iu,a5iu extftit, vtfit infumma difierentia,non ftc hinc inde inter ,
relationes , quia vtraque neceffario fimul funt: nec interfundamenta relationum,inquantiim funt
fundamenta,ejuia
&
iila
vtrimque neceffarixijimut
funt , citmfine ilUific nonftnt relattones : nec de Ulis qut fiindamenta funt fine fubfiantia infe confideratur, quia fic neutrobtque neceffario fimul aElu , nec neceffario fimul inpotentia. Sed intelli-
gitur dtfferentia de fundamentis aEtu extflentibtu relattonibtu comparatis ad exiflentiam abfo-
jub
lute,non
ad exifientiamfub relationtbus.
exponitur,fi caufa
efl in
Hoc fic a6iu,tta relatio tfl tn aEiuy
ergo neceffe eflaliquid exiflere tn aEiu, tn quofun^
datur relatio cauft tn aEtu,&
effeEius in
altu yfed
fi caufa in potentta efl,ficut ttdtficator,non oportet aliquodens , in aEiu effe,tn quofundetur illa rela-
eft
tio in potentia
ad
mentum ens
,
fed fuffctt habere altquod funda-
in pottntta.
SCHQ
:::
6oi
Qusftio
II. diata, &
fufticientt,
SCHOLIVM
II.
refpe^u tfetiiu, non
tunc omniMm
tjuarere, tjuia
ejfet
vUrm
tft
demenftratio; erga
nouttm in De« non pracederetcreationem,
indtfciplinati eft quarere quid
H ABET
optimMn doEirinam
Ai cfusrtum heni explicmt efuomo-
fumentonan. do Deus de
notto Jtoteft aluftud
tnutationi
de
:
frimum,&ad tione
Dco
vide ipfum i.d. i.q.x.dd ^uartum. Id qnod dicitur in addi-
.
nouum
quxrere
e(Te
in
&
non nunc agit , Thilofoph. 4. Metafh. tex. ^.&
vel rarionem quare
,
antc , hahetur in I
producerefine fui
tfuo
iodifciplinari
,
in folutient Mr-
Poft. tex. 6. tjuia
non omniitm
eft
hahenda
,
nec
in^uirenda ratio, nec hic ajfignart poteft, nifiquia hniiu vovoluit Dem nunc agere, non ante ;
&
litionii
nuBa eftprior
pofittone
ratio.
&
Vtd* DoQorem in ex-
texxom. ^ .circa tptem meta
& Anton. Andream hic q.^.
tfui
eft tfta quaftio,
elariiunonnihil
hanc quaftionem traBat, nihilfere praterea de fu$ addens.
Ad primam rarionem, qu6d &
dum motus efl , non eft caufa agcns fadH
fed
9£bx
illc cffcdhis
Accipiendo tamen moucns in adlu , ed dum mouet non cft cau-
in adhi, fcd
(a in
a^>nifi
fa in
adu
fa(5ti ,
fimul natura
e(l
eft
cau-
timc fimul funt in p^hi.
Ad
vltimo infbnri
fieri,fcd in
&
aliud de qaarra huius
dua
in
fed in vlrimo inftanri.
,
fScSbim, tcfpe£ta cuius
ejftfrimm*-
rclationes funt
& fimdamencarealirer fimt in i£ka,
fimul in adhi
quod mouens
dico
,
cum effc^» quia
fi
fint
pcr
cft
fe rela-
camen res fubictSla piobiUtati cft prior alia re , in qua fimdamr relario cffcchis tui)c loquitur dc fundamcnris non 4c relarionibus , quia dicit ibidem qu6d fenfibilia poflimt efle , non ^ftenribus (cnfibus , quia lenfibilia & fenfusdicuntur relariua tcrrio modo. Ad terrium argumennim , quod (idtum eft caufa CcieRtise aliquo modo 8f dico qu6d fcitqm in relariones flmt fimul
,
:
:
;
adu , & fdenria in a^ fimul funt Sc non func , ^rumdicicqu^d referuntur tcrtiomodo, nego, ied fcientia in
iewuU
a^, & fcibile non in zSta fcitimi.
M Ad aliud de Dco, qu6d Deus fimiper fiait, non ta-
mSM.iirfcitS
mcn
Jimtdfimt,
caufa in potencia,& cunc
adu
caufa in
femper, Concra
fiii
:
ficuc
noua
eft
in iffeElu^etiam
dkunt «juod
tJla
tfua cau.-
fertur iUa relatione. Item, relationes firi inuicem
Aliter dtcitur, tjuod eft noua denominatio antitjtta relationis. Contra : eadem ratione , pater metti tfuando generauit me, non hakuit nouam relationem , quiapriits fuit geoppofita erunt in eodem.
&
nouam neratmm , fic feJum generans haheret denominatumem.Tenendo ergoprimam illarum viarum, eft duhitatto , vtritmfitprim in caufa iUa relatto rationii , an in effeBu relatio realis f Dicitur fecundum , ^uia
referrihile reale eft
caufa rationit,
&
non e contra. Exemplum de dextro in animati, finiftro incolumna. Contra :priits naturaliter fitit hoc caufatiuum tjuam illud caufahile,
hoc cattfatiuum
ideo ilbtd caufahile
,
enim
(
efuia
)
ergopriia
j
hoccaufans tjuamillud caufatMm. Confirmatur quicquid cft in caufa prxccdit illud quod eft in efte
minorcm.
dum
Ad ccrrium argumentum, alitcr fecun-
aliquos
firibile
,
fccundum
fe
refcrtur ad fcientiam in potcnria
potenria,
&
mcn iapidi
,
& elTencialiter & fcicnria in
;
&nonfunt nec
fcibile fimul funt
accidit fcibiii
;
qu6d fciatur inpotentia, acddit taKtn MteuUt ficut accidit loanni quod fit patcr
non tamcn acdditpacriqu6d
fic
pater.
Vnde ficut
li,
ica l conucrfij firiro
:
&
adu,
in
cunc
:
:
quia eius poceft
eflc fcientia,
quia
cflcc fci-
fi
& eius non dlct fcienria In potencb effet fcibile & non fcibile crgo in rarione (abilis in,
,
:
cludicur fincnria in pocentia; ficut
fuumpcrfc
corrclariuum.
fi
poflimi fcderc cras fine
ANNOT. MAVKITIL
:
finc mutatione.
&
R.cfpondco
ita facjt ipfc
SEquimr
mifcr
Auerrocs,quia fiiit in tcmporcDcus in arc^micate ante mundi creacionem nulium cempus exp^^uic , quia in inflanri, qax cxpedbacio ztemita(is infbns cfL Noli mcnfiirar? Dcum f^tidum
Aucrrocm,
quzftio fccunda dc fimultate cau(«
parricularis
& cfFc&is
calis
& non
quoad cflc,
prindpio ibi : Item in motuproie^ni/, &c, vfque illuc de alio mcrabro , nocaeflc,c.c j . in cuius
tur
Extra
,
vel additio ; fed litcra notabilis, idc^
ponderentur foluriones ad illa argumcnca f)ofIct cciam inchoari illa addirio, ibi : de hoc tfuod durare vfque ibi caufafinguUrit in aSn , &c. :
&
f AdSi&o.
Et
4 taufa non mmtataprocedat noum tfteHut prohatur,h. eft nouum ergo hahet caufam, citm nonfit ire in infinitum , venietur ad caufam nan nouam 4 qua eft immedtote nouum aliquid. tfuod
;
Ad efueftionem dicititr, &c. ^cilicer
&
habes in
Item,cfuomado poteft caufa non mutatafemper mo-
nitur
&
fi
omnia camcn
iegcre placcbit ex his quar hic
fblues
&
alibi
ifto.
Ibidem
infra
opimo
:
Adejuaftionem
dicititr,
&c. ^o-
i£gidi) fupct i.PhyficQuarrc hic 8c
& nuximc
uere, quodeftfemper alium alium effcRum h*here,& non peteft aliquando moHere,cuptpriits non mouerit : cum non fit niftnouut ^eSus femper ia primo memhro,& noumaliijuando in fecundo. Sed quare nunc mouit, non tunc ? ttuia voluit:huiut
Theoremaribus huiusnocantcr.. Deinde in fblurionc propria ad qazft. ab illo loco :fi autem eft caufa in oElu &c. vfque ibi Adprimam rationem , &c. afllgnacur ab aliqui-
mn eft quarere caufam
bus Extra
&
,
(jui^
Scoti Optr. tom. J V.
hahita causa imme-
quod
ica c concra. Vndc quod di- mte fatri qutdjitfafcibili quod fciacur, incelliqu6d acddit , ttrjktni /«vel ligcndum cft dc rc fubie£U fciliccc lapidc , mtultaam. gno. Probario di<9i Scibilc cnim non eft fcibile:
det a
bilc
&
fctbili
fdaturmfOr depcndct a fdbi- tentia,ftd depcnadh» in htmt lafidit fcicnria ficut
(cicnria in poccnria eflcnrialiter
fa<^us cft
muca-
relatio
fa dicicur ad ejftSum. Contra : vhi eft relatio thi eftfundamentum. Item,in quo eft relatio, iUud re-
mucams, quia
placec fine
innouatttr in nullo
,
raliter,nec re,nec ratione mtitatur.Alij
omnit
nifi
quando
ita ejuod caufa inejuantitm
,
, fed vt agit quaficaufando aSionem, mMiet vt priits,& natu-
cunc fuic
egp vellem mod6, (cdere cras, mucacione voluntaris meac. .Contrk Auerrocs 8. Pbyficorum Comroent. 4, 6. & 8. volens nunc facere tunc , non nunc, falccm cxpetilat tempus ,quod non eft fionc
fed (fuafifeejueretur fracedit cauftre
:
dc c^ufa in poccpria , caufa in adu. Non valcc, quia agens voiontarium voluntate anriqua non routaca, poceft caufarc
tjuafi relatio rationit
ibi alios anriquos
ad propofimm
,
in
,
,
vcl additio
,
fed opcimaeft litera
EE
c
&
fcmentia
6oi
Metaph.
V.
Lib.
jCentsnda pdrtotoin; i4c6 lcgatur, «lcterminatio aflcrtiua , ibi clara cft , vt patct :
&
&
Poaoris
Poftcafolucndo principalia , ponitur quzdam Extr^ , &incipit fic : Gijiod autem k durat v{quc illuc : <•/
rium dc fe
fitum in
,
&c. cft tamcn
S
benedifcutiatur.
Qgod
dc rclatione Dci ad acatunoua, an ctiam rcalis vel rationis ,
ibi tangit
ram , an fit varios modos
&
diccndi
fcilicct in
,
quo
cft talis
rdanio formaliter,an in Dco,vcl in crcatura,quaere in i.d.}o.& j J.& in 40.& 4J.& in i.vbi fupri,& brcuitcr
illc
fi
rcfpedus
fit
caufatus ab intello^u,
qu6d
vel voluntate diuina, oportct
fit
xtcma
, fi
&
ver6 a potentia vit.ili crcata , cft cx tempore , eft ponenda in Dco forma ; (ccus de rclatione dcnominatione qux 6t a cali quaere rcali ,
&
I
caufam
;
altftjuin enttrat eiut ejfet caitfa-
ta,& necejptat incaufata
hic tangttur error Phi-
:
Deum caufare
pofuit
rere caufa
necejfunh
ne<jue volutt tfta
vtfitse frobat Doilor
,
\.
d.Z.
q. j. J.
Contra iftam nu.6.contra Henricum,qHi contendit ^Hodpofuerit PhilofophM
mnabvUa
,& afe»
ijla necejfaria
caufa.
Dicendum, qu6d cfHcientem
ibi tangit
bonam difficultacem in dodbina
aliquis potcft ef^e cfTcftus
fi
potcft neceffitas cius habcrc caufam
,
ficut res ipfa
,
vnum
oportct poneifc
pro vtraque panc
nium:quia
fi
.principali.Et pollet pro-
fam , cum
fit
illa
caufa eft prior,vt Dodtor
videtur tenercjai^iualis faltem:quia ab aetcrno per
non caufatum. Ad Auicennam , qu6d
opus
rio pcr
fit
babiliter tcneri qn6d
prior
:
intellc<5kus diuini,licet illi aeternx fortc
cor*
rcfpondct alia rationis aecerna in creatura in
cfle
cognito confiderata,non ibi additur
realis a(^uaIis.Scd
quod
& cau-
dc prioritatc natura; caufatiui
fabilis,pondcrari debecj& fortc negari,formalitcr illa:
dato etiam
tur confequcntia.
illo aftiimpto
examinc-
Confirmatio. fcquens debet
maximcattendi de abfbluto quocunque in caufaEt illud quodadditur confcquentcr fcilicet
&c.
qoam dicir arguctjs prasccdcre natura,&c.fit rcalis vcl rationis,& plura alia,quae le6lor attendat.
Ea qux confequenccr
tangit de relatione fci-
& fcientiae notcntur,& infra
c.
de Rclatione
jnagis patcbunt, f^d haec fpntcntia optima cft
:
an
rclado njucua,quam hic poniCifit rcalis,
illa
vel r4tionis.& cuiufmpdi fit,confidcra.
fe.
habct caufam
quo
a
^
quae illarum
quasre 8.dift.pri.q.4.vcl
tan^cn
j
& Intelltgentias, c<dos & elementa ca-
necejfaria,
lationem rationis in caufa ad realcm in effcdu, vidctiu: haberc
bilis
D.o necejfaria,cjuia
lofophi,quifofmtmHltaalia a
ncccfrarius
papicndo
I.
daturaUquis efeStmneceJfariM, illenecefa~
rio habet
comparando rc-
,
vd fpmpi-
:
Thom.Hcnric.Vua. lUud quod vltimo
huius
necef!^
fc
caufx.
SCHOLIVM
litcra
& fubtilis,& probabilis ad partcsjquatc
fmgularis
1. huJus,t,c.4.ncccfIariorum,
tcmorum funi
&
tertium argumtntum autem
crgo nullum caufatum de
;
rium. Item , caufacfficicns eft vndc principium motus:fcd in immobilibus non cft motus. Oppo-
nccefHtas cfFcdhis
m caufato
quia
;
eft caufalitas
caufojn.
non haberct cau-
aliquid cilct in caufato
,
&
fic
fblus
Deus
cft
efficicntis.
Vcl po-
& per fc,
&
Im Viuttfor-
mtUiter qtu^ pcr fe damaUa.
neceffaiium formalitcr
necelfarium in genere caufae tcft aliquid eflc
effi,
haitt
om-
cfFedtiue, ita qu^d/^rr/f cxcludataliamcaufam :
3m
intclligitur dc necefla- Ktc*ff»riHm dicitur neceflarium per fc tfecliu},/*.
Sed aliquid
cfficicntcm priorem
Omnit
rale poteft ab alio elle quia ficut ipfum neccf^ farium focmaliter in fe cfrediuc eft ab alio , ita neceflitas. Tunc ad formam : circumfcripti :
&
caufa
,
non
cfTct
gcncre caufae
, verum eft in tamen fomlaliter, fi for-
neceflarium ex fe
efficientis
:
ma eius poffct ftarc
dc
flne cfEcicncc
non poceft fineprimo ; vndc
fed
,
circumfcriptio
illius,
fe
haberet neccflicacerh
,
circumfcribit cciamcaufam
incrinfecam formalem ncceflicatisexconfcqucn-
non enim partcm habet k fe , partem ab effi, fed totum , tam naturam quam nccef^ fitatem habet ab cfficiente , quo fublato totum quod circtunfcripto aliquo tollitur. Contra non cft , non cft neccffarium , nifi cx fuppofitione. Dicendum , quod illud quod eft ncccflariiun, ti
:
cientc
Ueeeffitriuu
txfupftSti^ ne necefikri»,
:
cx fuppofitionc ncceflaria aliud refponfio riori
,
,
quod
& non a noriori
,
illa :
cft
eft
verin*.»
cejftrium.
Ad
ncceflarium.
dcfcriptio eft ^ poftc-
non enim
eft fimpliciter
dc rationc efficicnfis quJd fi t principium motus, quia acciditefficicnti (ecundam quod huiufmodi,
Horutn quidem vtiquc cfTendineccflaria; la
,
altcra caufa cft
horumautcm
nul-
rcdpropter hxc alia runtcx ncccf-
qu6d agat per mctum, quia efficicns potcft agere motu, tarocnin naturalibus communicer eft
flne
vera.
fitatc. text.com.6.
Refponfio
Q^ViESTIO
ad cjuaftumem : ttdhoc quod
Jit necejfarius
III.
,
oportet
effe^ttt
caufam ejfe necejfartam,
&
in eJfendo,&in caufando,tjuiaaltero tllorum de/lrtt-
Vtfum fteefjfaria habent caufam
Bo,poteJi ejfetitts non eJfe.Jn complexis
ejl
inuenire
vtrumque : principia enim infefunt necejfaria,
&
necejfarih caufant conclufiones.-cjuia ratto necejfario
ca^fantis efi,ciHod defiruilo effeiiu,ipfa defiruatur: Atift. hiet.^.ir I Th)ffie.c.\.Amcen.i.i4*t.t.i.
htcUS.
D.Thoin.
ficefideprinctpiii refpeEiu conclHfionum.i.Phyfic,
Ant. Andr. t^iW.f.4.Flan
8. tcx. c. 89.
mm.6.
nulia efi caufa vtrocjue imodo necejfaria
1..
In incomplexis fine entitate rerumt : nuB^
enim pofiprimamejfet,
QV6d
nofi Auicennae i. Meta.cap.£.
omne habens
efte
pti caufa non hahct
per caufam
cflc
:
,
a.Quia
ciraimicri-
& tunc non ncccira-
nifi prima ejfet:quia
nuUa
alia,nificaMfata:&finonefi necejfarto caufata^non nfcejfario efi:&ita non necejfario caufat.Sedprima
non
efi
necejfaria in caHfando.quia
cx ratione caufa pecejfane
-
A
:;
Quseftio dtflnttretttr deflruBo efeSiu
mecefarU iff* eitu entitM
ita
fendens. jirgueretur hie :tju$a libere caufat valet :njtm&produ£iioSffiritM
fue
:
&
mn ejfet ommno ahfolut* & inde* SanRi
:
noH
eft libera»
& tanunnecejfaria.
libere,
Tamen
aliqui funt cffedus ncccflarij (ccim-
^ura ^Kt^.due fub condirione, 6nlicet fi caula cf^, pro co quod caufa proxima ex nacurali colligin-
cum
ria
cffedhi neceflario
,
dum eft
cauiat ip-
,
fum. Sed nec /ic eft neceffitas in ptima caufa: quia tunc eflct neccffitas (implicitcr, cim illa condirio
Quodenim
fimpliciter nccedaria.
fit
necdlarium eft ex fuppofitionc fimpliciter nccef(aria
eft fimpiicitcr
,
neccflarium
:
illud fuppofi-
non cft fimpliciAd argumcntum in oppofitcr neccUkrium. tum non omnc fcmpitemum eft neccflarium lcd hic in litcta , & 8. Pl^fic. loquitur dccom-
tum
in aliis caufis naturalibus
-,
pkxis.
nem nem ,
lecundo ittddo abimdantem perfediopropria paffionc , qux de fubie£ko
:
&
ficut
non in fc fi
605
III.
ctmfifHc
aUud nuitjprzdpui
fed in
,
illud aiiud dcftxui cft poffibilc. Item, fecun-
<16m hoc pofTct I>cus produccrc plure diffeenrium quam nunc auia ncccflariuni poffibflc. Contra refponfioncm ad argumcntum primo Cxli mundi, tcx. c. i j8. quo-
Tcnrias
&
:
,
&
modo
nihil ex fc poffibilc
poteft efle ncccfla-
,
rium per aliud , addita hlchac ratione :ncceflariimi poffibilc diuidunt totum ens ; ergo om-
&
ncm
difrerenriam cnris diuifiones cm'm entis inquantum cns , communiter non funt fubordinatz. Contri voluntas qux eft prim6 finis non :
:
eftncccflaridalicuius
non
neccflari6 ordinati ad
fincm.
Ad argumcnta fliperius Ad primum qu6d modus
cwitra Auiccnnam.
produccndi non va- Mtdmpnconditioncm propriarnprodudo , fcd aliqua ductndiM» mutMtfndif produ^o condudit ncccfmatcm produdi ^uiacaufatum , concluditur non ncceffitas , idco contradi6Ho : caufatimn iDco ncccffitate naturr. Per hoc ad argimientum fecundum. Ad terriimi, ,
riat
:
SCHOLIVM ADDyc
11.
T argumenta fuadentia
I
ediijua dari fimpliciter necejfaria Philofoffhi
,
Deum
tjui
in caufatu vt voluerunt
,
naturaliter agere ajferue-
runt,& foluit cUre^e quo agit fufim A.%.ej.^.^. Contra iftam conduf di.2..q.i..%. Oftcnu) efte i
xle
proprictaribus.
&
&
d. 1$. \. Tcrria pofirio;
^uibmlocis oftenditDeumomniacontingenter agere,
& nihil
:
neccffitatc
eilet neceflariura
prodticantur
ergo
:
tis,
ncceflario
:
crgo
omni cwidirionc cncft ens neceflarium non
& in caufando: ergo nobiliffima
caufat. Item, ex plcnitudine perfc^onis in caula confequitur cuc^s ; fi ergo in aliquo cffcdu poteft eflc tanta perfe-
caufa ncceflari6
€do , quod ipfii pofita n^ceflari6 ponatur aliud, mult6 magis in prima caulg. Quod cx hoc coniirmatuf ; quia fi primum non cft neccflarium
abfoluta ncccffitas cft
quo
ali-
quid dcpcndet , fi cflct neceffitas , non ponerct imperfeiaioncm in abfoluta; illc tamcnrcfpcChw cflct pcrfciStio , fi non cflet contradidio in termino ad extrcmura cnimcui repugnct neccf:
non
,
Ad
potcft eflc refpe^s necefHiriiTS.
quartum, plcnitudopcrfeiSkionis limitatz non eft firoplidter plcnitudo. Ad confirmationcm, quod iicct aliqua connexio fitfecundum ejuidnecdXzNuUsttiw
nihil aliud caufat
alircr
produccrc. Itcm, in
fimplicitcr nobilius
,
in rcfpe£hi ad prius a
nune
Jtcm , fi Dcus producerct cx neceffitatc naturx, caulatum cftct neceflariurH fimplidtcr ; ergo cum modus quo nunc produdt , fit zquc nobilis, vcl nobilior iljo , fimplidtcr neceflarium potcft fic
caufalitate
&
aliquid cau-
jion repugnabit.
cis
neccffitas
,
,
licct
,
ria , nulla umcn firaplicitcr cft nccefraria , quia xio tfeSui quslibct dcpendct a priraa caufa,quz conrin- »d eaMf*m, genter caufat qua prius naturaliter noncaufante ntetffitri»
contradidHonem, Quod probatur fic : modus producendi non variat naturam produdti : G.
Dcus producecct tes ex
omni
pcrfcdionis
fitas
neceffario.
Contra ifta, neceffitas fimpliciter cft con^rio poffibils in creaturis quia non indudit
iatum
qii6d in
&
:
finutiter
:
caufic fimt irapcdibilcs
,
conunumter fccundx
&
caufa impcdibilis,
quantumctmquc non impcdiatur non
cft necefla-
Pro prima rarione tafta , quac cft Auiccnnar. Didtur qu6d neceffarium ex fc debct intrinfcce habere neccffiutera : ita quacunquc hypothcfi ria.
&
fiue poffibili
,
fiuc impofnbili
pofita
,
,
drca
cxtrinfccum non erit non ncceflariiim. Ad aliud hic fijpra refpondeo : quac dicunt perfcdionem fimplidtcr
mo
,
& ha:c non detcrtninatc Contra
diuidunt ens.
cum
tuntur
fimilibus
aliis
:
fcd in fimi-
oppofita conuet-
:
diuidentibus
ens.
Exemplura finitum infinitum ; poffibile nC" ccflariuqj ; impcrfcdhim pcrfe^him flmplidtcr, $cc.
nec aliquid- poftcrius in eflcntialiter ordinaris : crgo fi connciio cffc^s cum pritna ,
Caufa,
quz
de Dco
,
ncc aliqua
iipprobatur,
,
prima connexio , non Rario adduAa primi : quia non oporPhyficorum vbi loquitur
K^NNOT, MAFRirir.
eft eflentialiter
eft neccflaria
alia eft.
&
acdpcre ex x. dc prindpio , conclufionc quia alitcr vidctur eflc conclufio in prindpio, qiiam cffcdus in caufa , quia conclufio cft quadam pars intcllc<^ tet illud
&
prindpij adhi comenta in
:
illo
,
licct
non
diftin-
SEquitur
quzftio tertia de caufalitate paffiua
necefIariorum,t.c.6. inquaaliqui totam illara litera
ab
ad fincm aliqui
illo loco; Refhonfio ad^uaftionem,vC<^\it ,
volunt
cflc
partcm eius
poncre, nam litera
addirioncm fcu Extra
;
hoc non eft ncccflarium oprima efl, cun£b rc
fed
&
dc,ficut fingularc in vniuerfali , non fic cffedkus in caufa. Harc rado concedctur , quod rario cau-
<^:duos enim modos dicenditangitinq. quorum primus eft,vt ipfe difputat-.8.di.pri.q.fmali in
non inde accipitur. Item , in quod aliquid ncccflario caufetur non attribuitur corum impcrfcdiQni , nec dcpen-
opcre Angclico
fse
ncceflario
^aufaris
,
dcnrix cx effwflu , fed plenitudini pcrfcdionis ergo ncc fimilitcr hic ; vndc aliquo deftnKSo, aliud dcftmi fcquitur , vcl quafi a priori , vct ^
Primo modo concludit impcrfe^oScoti Oper. tom, IT.
poftcriori.
,
vcl prindpali
,
in Rcportaris»
& in Quodlibeto q. 7. qu6d ben^ poteft aliquid cfle fbrmaUter neceflarium & tamcn ab alio caufatnm, & videtur intcntio AriftotcUs & ,
,
Commcntatoris vt ibidera patet, & qualitcr Hcn, alij-antiqui drca hoc varie fcntiant , videatut ibi. Alius modas diccndi cft diftinguendo de
&
££
c
t
nctcfla-
fimflitker.
:
6o4 {ecundujtn qiiid
ra
&
;
V.
Lib.
fieceflario complcx©
,
& incomplexo & hoc
vcl fimplicitcr
,
,
Metaph. vel
,
vt patet in litc-
modum
(ecundum pcimum
:
dicendi
re-
,
Icea, cimc concraria vnum numerb ; qula eorum maccria eft vna numero. Oppofitum dicic Philo»fophufi.c.c.iz.
&
fcipondct ad argumenta antc oppofitum', cundum fccundum ad argumentum in oppofi!Cum. Addncit confeqncntcr plures inftantias contrafecundum modum diccndi, qui conformis
eft Auicenns
& fbluit, qnac omniavidebis in pri-
& QuodlibetOjferc vbi fuprJi,& 35 rel="nofollow">.eiufdcm,
mo,
SCHOLIVM
Textv 'S.&feqci.pofuit *Philofophui diuiJionem vnius , accepti realiter in (^uinque fpecies,
Infraibi
:
Contra, volmt/u, ejun
qu6d voluntas non nec etiam fi
hic autemponit diuifionem eiufdem vnius
;
memhra,cuiM fufiicten-
efi
accepti Logice, in ejuatuor
,
tiam optime declarat DoElor,
necelTario alterius a fine,
fit
finis ipfius,
primo finif, concedendo
loquendo de creatuta. Vcl
& indiuifi~
continnatutne ^fuhieiio , genere ,fpecie bilitate
Scc. illa inftantia facilicer foluitur
I.
& folufindoprimum
argumentum expUcat quomodo vna
diuifio dtfiert
abaltera.
volueris concedere aliqua necc(Tari6 ordinari
adfinem vltimum,
intelligc dc necellitate confe-
quentia:, vel in efleobicdiuo confiderata,& realis cxiftentiar
:
quia
non
omnia contingentia
fic
&
,
ibi
Contra ofpofita
:
quam non foluit, foluitur in
,
& alios opinantcs & & Auicenna: de produdioi^
potaui. Quafre hic Alber.
procefium Auerrois rerum.
6cc
principio, vbi fuprk ,
diuifio eft
conucnicns
fecundijm fundamenta realia
fio cft
,
quia illa
«
&prima diui-
fecundiim inrentionesLogicas,
dum
contingenter ordinata. Alia fcplica in fine
Dicimr qu^d cft
jntentiones fundatas in rebus
fccun-
,
ifta
;
vtrum au-
tem vnum, quod diuidimr in vna diuifione, & in fit reale , vel quod in vna fic rcale , & quod
aiia
in alia incentionalc
,
qu6d
hic dicitur
tancetur in prima folutione
Sed lernpcr
primi -argumenti.
iftud eft
& tnnc aflignatur
:
Sufficiefnia
verum *««W
diHi-
fufficientia, fi""*»decla~
quia intcUedus inielligens aJiquid fub rarionc
'^*'*''
vnius, aut intelligit fub rarione incommimicabi-
fecundum numerum funt vnum , alia fecundum fpcciem, alia fecundum genus , alia fc-
Amplius aucem
alia
cundum analogiam.
Q^V
iE S
&
,
h£c cft vnitas numccalis ; numero tunc
rentibus
:
,
auc fub ratione
tunc didtur, aut difFe-
vnitas fpccici
:
aut difFe-
rcntibus fpecie : tunc vnitas generis. Vltra hanc
vnitatem non cft inuenire vnum conceptum przdicabilan , tamen vnum conceptum acci-
t.com. i x.
TIO
lis
pridicabilis dc pluribus
piendo communiflimum comparando alteri com-
IV.
munifIimo,inueniturvnitas proportionis in fimi-
Vtrum
dmifio
Jpecie
litcr
Vnius in vnumgefierfy
, numero
,
habendo ad
(e
alia fcilicet fiia inferiora in
^w^decis , fic diuifioeft fufficichs. Contrk Juo membra non funt accepta fccundum fundamenta inrcntionalia. Primum non: quia cimc dicitur vnum numero cuius materia vna, fed marcria non eft a tonfideratione inrelleQuaTtum non, qnia aliqna proportio eflec <Skus. praedicando in
&froportione
:
fit
cpnueniensf
D. Thom.Jf^ g.A\}ien.tr*£l.i. q. 6. Flani q.j.».\. FopC t.glA^cMnSc.lib.x.tAet.t.i.ti.x. Vidc Scoui» Ctmm*nt. M^ e»p.g.hMim.
Ati{t.hic cap.g.Alex,ibid. t»f. 7. c^. 8. Aiiton.
QV6d non
Andr.
:
nam
:
aut eft :
iftius diuifionis
bus
alterius {cilicet
•ut
eft diuifiq
,-conueniunt
dc gencre
cum duo-
& dc (pecie.
vniuoci in vniuocata
,
Itcm,
quod. non
:
nor^ przdicatur de pluribus
quod
&
:
&
hzc
eft
fiindamcntum vnius eft fingulare. Quodprobatur, quia vniuerfalc & fingulare rcfcruntur ad inuiccm : vniucrfale intenvnitas fingularis
cionale
;
:
ita
crgo fingulare inCentionalc
,
quia funt
& rcs intentionis prima:, & fccunr
quod cft conica Philofophum inlitera, Irraponale cnim rationatc non diuiduntur in zqualia.Nec diuifio srquiuoci quia cunc vbicun-
dae
que ponitur vnum
Pico quod proportio potcft eflc fecnndijm fundamenta rcalia , ficut in numeris , vel intenriona-
iftis,
&
:
multum in propofitione, pftet propofitio diftinguenda quod non cft vcf um. Item, tunc ad vnum membrum non poffet lc
vel
,
:
cap. ifto i t.c.ii.ccgo omne vnum eft prindpium numcri ergo vnum numero , quod eft vnum membrum, eftcommuncomnibusmcm|>ris. Item, dc rarionc mcmbrorum , quod dicit jcfle ,
ynum numero , cuius materia vna numcro func nuUum immatcriale cfTct vnumnumero:
:
natura
non
Hoc connrmatur pcr illud vnumnnmero diccre,auc nihil difFerc. Ad aliud de proportiorie.
func fimul.
ccnij huius,c.c.i4.q.?. fingularc,
lia, ficut in pradicari 6c fuhiici cfle fine intelledu
Ad primum qu6d nec
ncm
indiuifionis
;
ergo
argumentum
dicitur,
nec prima diuidat vnum
,
fcd
fe-
rario-
fccundum flindamenca,
fupcr quac poceft vnicas fimdaci : mnc harc diuifio diffcrc ^ pritna fecundum fiindamenta diuer-
ficuc ynicas
mulritodo fpccie
prima. poteft
& hacc eft illa
cundum rationem vnius fciliccc fecundum
vnum numero.
eft
principalc
ifta diuifio,
tenrionaiia.
,
: :
lub ipfis.
quia ficqt femper vnifas prior infert vnitatcm pofteriorcm , ita cx pppofito in mulricudinc : fcd in immatcrialifalfum
fecunda non
,
dequa loquitur, quiaprajdicatahabcnthancpro-, ponioncm in praedicando in tjuid de contcntis
;
pus
**•
habcrent 8.ad 4.& <3.ad j. ergo vnitas proporponis non caufatur ab intellc(^u. Exponitur primum vno modo fic ; dicimr vnum numcro,
fimul
cft
eftakinttllt-
tunc
fimilitec
quia tunc mHltum non diceretur oppofiris modis
fonfequcns
.
fe
eadem cum prima quam ponit^ autalia nt>n eadem , quia tunc infuffaciens : quia prinu h^bct quinquc membra, hzc tancum quatuor , non eft alia , quia duo
membra
nullo cxiftcnte intcllcdu
„
p»rtionitmt»
fa
:
quia prima funt fundamcnta realia , haccinContra , rcs intcncionis primae ,
quz
eft
de genere quanritatis
,
non
fimdatur
,
:
:
6oj
Qu^ftio IV. ftindarar in re Cecxmix intentionis
fiindanim in alio
quia
:
omne
quam fundamcntum
&
,
prima
rcs
vnitas diuifa prirao cft realis
hic autcm cft vni-
,
& fundamcnta
,
ctiam
tunc dico
:
&
pojfe ejfe plitres
vnitas caulata ab intcUediu habet vnitatem in re
tes
^ qua o"gin*tur : ficut tangitur in i. huius q. i. ^^'^tlin^»manifcftius in fcptimo, ficut ignis gcnerat tnrdivnk»ui»re, igncm quia idcm fpecic cinullo cxiftcntc intelcx illa vnitatc in re mouctur intelle\c6bi £his, ad inuenicndum vnitatem intenrionalem,
&
:
:
&
t^ux in
vnitate rcali fiindatut:
illa
rcalis cft in primis
quac fiindanir in licnc.
mcmbris
tali
vnitatc
Ad aliud pollct
,
& hzc ^'nitas
& vnitas rarionis,
,
cft in
(ecunda diui-
quod vnum hic ab vna prius diuifb
hic dici
diuifum xquiuocc dicitur
,
tamen iftud vnum in fe, & illud in(e, ambo quoad (uos modos non fuiit zquiuocc dicla , (ed
modis,& ibiinfds, diftiemagis & minus. Et cum di-
vniras hic in (ius
rant fecUBdiam dtur ,
dtujfi»
^p»Mt*Md frimSdimftMivnimti
fic
im6 quan-
,
Jq vmim oppofitum didtur fcamdum magis minus dc aliquibus , tunc oppofitura tot modis { non camcn opottct oppofitum diuiH in tot infcriora ; ficui aliud. Inquogcncrc
&
vnum
eft iibid
intenrionalc, cijm aliud
Et cgo quzro
quo genere
in
tioncs, gentu Scfptcies /
tunc non fit
:
fi
fi
fit
reale
?
funt illz inten-
fint in
nuilo gencrc
:
quaa^endum dc vno in quo gencrc ibi poncturv/rwwfccundo
cft
aliquo,
fint in
diuifura.
*
Ad tertium dicendum,qu6d vmtm hic diuifiim vnum rarionis & non vnum prindpium numeri, (cd vnum prindpium numeri commune cft omni reali, vnde vnura numero & vnum prindeft
,
nnmtridiffe^
"""•
materia
:
:
j- --.„-.
frmdfiMm
aut propofirio eft vniuerfalis ncgarina,
,
aut pairicularis negariua eft,
quia aliquod
numeri, eft in materia
fis
continui
inateria
fi
priroo
,
;
,
modo
qvuc
vnum conuertibilc aim
ellct in
quirc ponit ente, aliud ab vno quod :
prindpium numeri quia in omnibus immarialibiis eft vnum prindpiura numeri fecundum cimi,& immateriaUbus,vt immediate ante oftenfum eft ; ergo in omnibus poteft eflc vnum prin-
eft
:
dpium numeroram Item, dc alio
;
ergo aliud fuperflmun.
mcmbro, aut non cft difFcrenria, quod omne vnum nume-
Im irnmMtt-
aut oponct inteUigerc,
riMlihtt tjl
ro
vniTiM mattr
materialibus cft aliqua vnitas maior vniute fpe-
eft in
materia , fed hoc cft falfum
ciei,nulla
loquitur
;
,
quia in im-
maior quam vnitas numero prout hic :
ergo
illa eft
in materialibus. Probatio
dtfferen-
.
.
6.&-J. Aucrroe didt Tho.ad rarionem, numeraUs caufatur cx materia vna, fecundtun quod fubfbt dimenfionibus terminaris. Et fecundum hoc ad aliud quod cohtraria Igirar omiftb
quod
non habcnt matcriam vnam taicm fimul, Contra in immaterialibus cft vnum, & tamen non eft :
Contra fccundum
ibi talis nuteria.
requirirar,
nmc fimnltas tcmporis
fimultas
fi
:
& ranc abfb-
;
tempore non pollimt habere illam vniutcm, talia funt Mathemarica- Et tamcn Philo- Uateria um fbphus3.t.ci8.huius,didtqu6din Mathcmarids efiprindfii fiint mult* nimiero eiufdcm fpcdd. Didrarali- i»dnii dma'**^-^' ter quod propofirio Philofophi adignarar dc quoliiset in fc, non de duobus comparatis ad inluta a
&
'
"
inuicem. Contra
hatc
fi
:
vbiamque
numcralis in aliquo eodcm, rario
&
,
inuenirar
duobus compararis inuenierar illa vnitas. Didtur
cfFetShis
inuem'etur ratio,
pet
fit
fc ratio vnitatis
;
crgo ad propofiram
crgo
,
qu6d
hoc qu6d
materta vna numero
fi
:
vnitas numctalis
dicit Ariftoteles
non
cuiitt
,
probarar quoraodocun-
;
que quia ens fecundz
in
intenrionis
non diflinitur
per ens p rimac intcntionis, neque cft drcumlocu-
Sed excroplum eft in maniEns fecundum acddcns aggrcgat duo , homo didt cns per fe , nec oponct numerarc oncmia entia. Vnde roanife- pjutm mmmftior cft nobis vnitas inmatcrialibus, quam in r«,aam maimmaterialibus : non tamcn exdudit quin fit in ""* y^*» rio pcr conucrribilia.
Vcrbi graria
fcftis.
:
immaterialibus. Alitcr, ter fubftantiale
qu6d Cngulare
firaplici-
habct rationcm raatcrialem
,
&
fubflanrialitas apptopriarar fimplidter flngulari
glolla propofirionem
materia
efi
vna
vnttm
:
nttmrro
id cft
,
flantialitas cft fingularis fimplidter
:
,
nttmero efi cuius fub-
& rancnihil
ad materiam realem. Contra difta in (blurionc principali. Si vnitas diiHnguinit hic in fimdamcnta intcnrionalia tunc non eflent plurcs vnitates quam fimdamenta , ncc c conuerlb ; hoc cft cft
:
falfum.
Plura fimt fimdamcnta
quam
illa
qua-
&
Genus , DifFcrentia, Proprium , Acddcns. Contra vnum di^m ad priroum arguracnrara , qu6d fimdaraenram illius vniutis ptobo qu6d nihil fit Illud fit intcnrionale , quod eft minus cnte intenrionali eft onmino non cns fed pafEo fimdau in ente rarionis eft tuor, fcilicet
:
:
rainus ens
$
ergo nihii
eft
:
fic illa
vnius nihil
Ad primum dicendum quod
eflet.
,
,
illa
diuifio
datur (ecundiun quod vnitas intenrionalis fiindarar in fu(it
quocunque confidcrato
przdicabilia in (jutd
,
,
nifi
vt
qmd ,
& non
quaraor vt
fuprsk
prims illaram,quiaaliquis Angcluseftita vnum, quod non przdicatur de pluribus ; crgo tnagis
cnumeranrar quia alix quiditates cnumeratz in
vnum quam fpede.
(ecundura quod eftcuiufcunqueintclle«5tiinfcs
Scoti
Oper.ttm.IV.
y
vnitas
vndc
crgo nullus numerus
parriculariter intelligit
vbi prohat
7.
ej. $ Ar<}. f fed latijfime ty€nton. Tromhetam gumentapro D.TtMmafenttntiafoluit DoBord.q.
cttittt
de panibus diuicft vnura prindpium numcri
tj.
vide ipfum in expofitione textttt ii. A/c, &-j.tntiitt
(alfum
diuimm
&
Angelos folo numero
:
prindpium
ficut
nullum vnum
matcria , fi
fi
quia quodlibet
,
&
:
cfiet in
:
vnum vnitate
cft
numcro
fftcffi{0.
efie Jfrificipittm indiuuLitattonis,
diffinirar pcr
pinm numeri di&rant. Primum eft diuidens in lecunda diuifione fecundum diuifiim in prima. Ad aliud didt Commetatpr,qu6d difTercntia eft, fluia vnnm numcro cft in materia vnum prindpJum numcrorum non elt m matena.bic ad argumcntum. Lontra hoc quod dicit quod vnum quod cft prindpfum numcrorum , non eft in
—
R
E F V T A T optimi D.Totm. ajferentem vnit/uem numeralem fnmi k m/tteria fignata dtmen^ fiombm ; ({itia immateriale efi vnttm , de tftufitsi agit iji.j.tj.fj& 6.vhi late oftendtt materum non
qu6d mcmbra duo (dlicct gcncrc & (pedc hic ibi, non conueniunt. Ad hoc nota quod omnis ;
,
IL
intcnrionis
babct maiorcm cnritatcm quam res fccvmdx intcnrionis. Conceditur &. rcfpondcrur alitcr, quia tas rarionis
SCHOLIVM
habct minorcm enriratem
,
:
(fuale
ptzdicantur
;
Aliter fic,qu6ddiuifioeft
non prout compararar ad alia , & hoc EE c )
fecundijua
diuerfo^
'*?•"*«»•
;,
606
V.
Lib.
Metaph.
& pei' hoc excluditur & differentis per priraum exduditur proprium & accidens quac in le con/i-
diu«r(bs gradus vnitatis; Jn P*hM r»~
tU»u,fimt grgdm.
vnitas dimnitionis
;
Ad
deraca funt vnuai fpecie.
vnde
,
quod
ficut
in rebus realibus, /ic in rebus rationis}
fA
gradus
aliud
illa res
rationis
qus
fubiicitur alteri rei ra-
rionis eft inagis res aliquo
modo tamen ex hoc ,
prindpale ex parte diuidenriumj.Topic.Cap.i^* Quod per fuperabundanriam dicitur, vni fbli conuenitrgeneraliflimum cfl tale ; ergo,&c.Qu6d
& &
tantum duo , cns diuiditur in ens per fc , nonperfc. SimiUtcr diuiditur in ens in alio , non in alio , in cns dependens , non dependens ; crgo ficut vnum membrum cfl gcneraliflt/int
&
mura ,
ponfequitur'qu6d aliud fit nihil.
ita
& reliquum.
quenria non valet
Dicitur hlc qu6d confe-
vnum merabrum
quia
;
eft
vniuocum, aUud acquiuocum squiuocum poteft plufa continere fub fe quim vniuocum; ide6,6cc. Contra i Topic. cap. 1 1. quot modis dicitur vnura oppofitorura, tot rcliquura ; crgo fi di:
t^NNOT, MAVRITIL
.
SEquitur quxflio quarta de fcu Logica vniHS
t.c.
i
diuifione fecunda,
i.in qua fentcntia DoA.
^ detemiinata, nec occurrunt cor-
eft fatis clara
reAiones , nec opin. praetcr eas qux tanguntur in
&
uifio
per oppofita
fit
commune
,
vnum membrum
fi
&
ad nouera
eft
reliquum. Sirailiterfi
huius in expofition<^ huius textus fuper quo fun-
vnura membrura diuifiqnis fit aequiuocum ad genera nouem,ergo nullum acccidenriura plus conuenit cura alio, quam cum fiibftantia hoc eft in-
4atur haec quaeftio.
conueniens,
litera
:
enim
all^gat
c^en declaratione eorum quac
Pro »mpliori
jangitDo^r
Thomam,& habetur fuper /.
eum in
hjc : vide
z. d. j. par.i.
per
& fimiliter in & maxime fuper Por-
:
fubftantia
cum
alia
dependcant k fubftantia, 8c
non dependet.
eflct verior quJira
hic
Similiter diuifio
cns aliud
:
Quando ,
non
aliud
phyrio pro d^claratione LogicaHum quae hic tanguntur, in Pracdicamentis, pro illo quod tan-
non Quando. Item,ad principale de Quantitare, quod fint duo genera ; in omni vno genere eft vnum primum , u» quantitate funt duo , vnitas & pun(^m. Dicitur quod non funt duo prima fim-
git de generaliflimo intenfionum.
pliciter
^otum de
princ. indiuiduationis
quasftionibus 1-ogicalibus,
,
&
Et infra
hoc
in
& 7. huius.
li.
Aduerte eriam
&
^d quatuor refponfiones quarti principalis , tnaxin^e ad quarcam qua: fubtihs , Metaphy/ica proprie efl atque Logica ad propofitum » qualiter notanter inuehitur contra Auerroem
&
|iic
&
& &
Porphyr,
fe ver6 dicunturefle,quz^
(ecundum pofitionem Platonis, ponentis quanritates efle fubflanrias reru,non fccundum propriai quoniam PhilofbphuS dicit i.Pofteriorum PunQms eft fubftantia habens pofitionein hoc autem eft fyfiim fecundum eius incenrionem , quod
vbique.
& difficultaribus circa hoc pluribus,&
,
quahter omnia vniuerfalia reducuntur ad duo 25. diflind. prima Reporfaiionum
prima, vt lubec ,
:
pundus,&
quod punftus eft vnitas habens pofitionem. Contra:ficut principiura ad principiura, fic principiatum ad ptincipiatum ; fi ergo pundus habens pofirionem , reducitur ad vnura lunc quantitas continua ad difcretara : tunc non flmt fpecies vnius generis quia genus zque prim6 dicitur de fuis fpcciebus. Item, hzc eft faUa pun6his eft vnitas habens pofirionem, nec oportec allegare Philofbphum , qui loquicur
Circa fblutiones vltimas obie(^onum ad finem quaeflionis nota fignanter de gradibus in intentionibus
, fed vnum& pun<Shis reducuntur ad vnitarem 5. huius, t.c. 1 z. inde,i. de An.t.c.68.t.c.4i, de Vno , onmino indiuifibile non habens pofitionem eft vnitas habens ver6 pofitionera cft
& copiose notaui fuper quxfl.
quaere.
i.Pofter.
&
:
:
:
;
:
Secundum
cunque figniHcant figuras prxdicationis. Quoties enim dicitur , toties-eiTc
:'v^i
iignificat. tex.com.
1
pundus tias
4.
fit
fubfkntia
omne genus
;
ergo
diuiditur
aliter loquitur.Item,
prim6 per duas
Prsdicamcntis habec duas diuifiones
Q^V
^
T
S
I
O
peutta concinctu^
V,
differen-!>
tantura in duas fpecies primas : quantitas in
flib alia
,
,
quarum
fed vtraque prima,
Cuius probacio
eft , quia fub concinua non habcre pofirioncm. Nec difcrcca quia vcraque cara quancicas concinua , quam
concinccur
Vtrum ensfecundum fe dtmdAtur in decem Genera
?
difcreca poceft efle fine poficione
;
ergo eft duo
genera.
^nd.htc esf.^.Et in AntepnJic.c.^. D. Tho.
hic lelt.j.^ /Mex.y.^.Met.text.n.Soncia.ihid. 5.1 j.Anton.Andt.^.7 laucll. in ?rulic»m. traS.^.f.i. c.i.Ian(lim.«dW ^. i.Temi. i.Ph^fictf ^.Occam qnodliby^.q.ii. Ioan.Maioi.i8 Prtdicuf.io. Vide Scoc. ibid.
deverit/ue
ij
i.(».i
I
ff^-6'ii.
De Qualicace habec quacuor fpecies primas, Dc Rclacione quod func duo Qmne relatiuum :
quod eft fimul cum.eo ergo generalifnmum ad aliquod sque primum eo ; ergo duo priraa. De A£Honc & Paflione fuDt ef&ntialiter rclationes ergo non diftin^ rcfertur ad correlatiuum,
;
QVod non
:
ex parte diuifl
i fi
ens fecundum
cum fic non eget altero, i.Pofter.tx.9. terrio modo per fe , fedacddens eget alio ergo fc
:
;
non ,e(i ens fecundum
fe.
Dicitucquod ens non
diuiditur htc, ficut acdpitur ibi fdlicet pro ente iblitario
,
(dlicet pro
prima fubflanria , fcd acci-
pitur hic pro quolibet diuerfas naturas.
idem
quod non aggregat
Contra 7. huius,tex.c.ii jion efl
quiditas albi
cum
albo
,
nec mufici cura
fnufico, propter duplcx fignificare ; ergo tia
qu9ciinque
in fe
fignificflnt
acdden-
aggregatum. Item, ad
genera. relario
a6Ho
,
&
Probatio
quo
:
ornne illud
eft eflenrialiter
aliquid formaliter refertur
,
fcd
ergo, &c. Probatio:caIefacicns rcfcrmr ad calefa^um,fed calepafllo funt huiufinodi
;
facicns inquantum calcfadcns formalitcr a(5Kocalefadlum tale pcr paflio-! ne eft calefadens , Qgando ; Vbi eft efle in loco, nem. De Vbi Quando eft efle in rempore efle in aliquo loco, non eft altcrius generis quam illnd in quo eft:ficut
&
&
&
;
nec
eflc in fanitate eft afterius generis
tas:quia
H fictonc dSent
qukm
fani-
iS.genera gencralifnma in acci
;
Qu^ftio m acddentibas
;
ergp
eft eiufciem gencris
eflc in
& in tcmpore,
Vbi,
cura loco
& tenipore.
terminus
non
eft pars
ladonis,nec fex
:
quia pars
eft cflcntialitcr
ordo
:
&
impofllbile cft eile corpus
Dc Ha-
:
tur pcr Arift.5. Phyfic.
quia
fa^o facit duo gencralidima pcr hoc ab hoc in hocjcrgo Oppofiifta. tuan dicit Philofophus in l-^racdicamentis, (cilicct (cd
i
tia
&
&
cft
,
ibi fimilitcr
cio. Sed hoc
t.
nem
,
,
: manifcfhim cft qu6d hoc de motu diftindo contra rouurio-
nifi
quia in fubfbntia
cft
fingulum incompUxorMm,aut/igmficat,8cc. Nota, eft hic oppofitum quia hic omittit duo j Sc didt
mino.
Comraentator quod proptcr brcuitatem, (cd quae prolixitas ftuftct dixifle duo vcrba , iuec ne-
cui aduenit
non rauutur
ad aliud,id
eft,in aliter fe
ccfiaria
tra
&
Duhium
eji
de
videMur ejfe
renlitdu
ciebm fubfl-tutti*. in
PrtAicamentis ,eiuomodo
ifiit
quodlibet genui eft infe
vnum , cum
vna
tion efi
duplex Quando,ybi, Sitm,Habitus aftiuu
& pajftuum ? Vbi etiam funt afpeElus po-
cum
?
vbi
efi
motus vbi principia fuh-
habendoad aliud. Contalcfectindum illam fbr-
fc ;
ergo in
Paflione ,
fubici^
habeat fecundiimiilam ilio priori
,
aUter
fe.
quod non diffenmt,
& vnus motus & hoc ef^ ,
minor gaiitiuc, argumcntum crgo oponet acdpcre pro minore,quod a
moras
fic
non
SCHOLIVM VNICVM.
illad
Phyf^textxom.io. probat Ariftotelcs quod ad Adioncm , vt ad Pamoncm non cft motus,quia nullius motus,eft motus^drio eft
ifuodltbet ifiorum fit
qu6d
fcnrialitcnproljatio j.
aUquod ens fe-
,
&
De Adlione
cunditm fe,(futa hahens vmtm quid } ymtre etiam eoHcreta non funt genera ftcut ohihaQa ?
fiantia
,
fcd in liabitudine
leiul>ebit in fe;& fic mutario in
quoniam funt motus
tentiarum animatinclinationei etiam violent* datd mobilibus a meuentibus } fpecies genita fenfibUes,
,
vt in tec-
rclario prius naturalitcr incft
in habitudine ad aliud
yciiicet
vel inteBigthUes
qukn fubiednro fit
in fe^qulun fubicdhim
tjmtre
in fe
»
omnisfbrroanaturaliter prius incft fubie
mam;ergo
coTfore,vt <]uMita-
&c. Altud dubium
:
fiio,
non
ommbm fpe-
Aii<]UA in
Angelo^
tii in (fuatuor fpeciebm,
in multis
mutado
Dicirar tamcn ad illam rarionem
?
non valet:
motum effc in Subflan-
negar
& in Ad aliquid
non eft
:
EXTR A.
&
De Rclarionc adoenit fine rcali mtitarione ergo non eft rcs vcra difjinda:anrccedcns proba-
, iiabitus eft^habinido mcdia inter rcm Iiabitam &habentcm,fcd iioc eft relatio. Item,liabitus eft medium intcr iiat>entcm & rem iiabitam, iicut fadtio , mcdium inter facientem , & rem fa-
&3m
quia his diffinitur
:
non econuerfb.
bitu
quod
Phyf!
prima rarionc. Similitcr 3. huius,t.c.i7. linea, 16. q. argum.t. fine his fdlicet fuperficie
& ordo eft rc-
latiojcrgo pofitio cft relatio cflcntialiler.
j.
liter,6cc.
loco : quia tunc Pofitio cC-
cft ellc in
Vbijergo
quod eft contraPKilofophom :
gcnere Rc-
eft in
,
tcx.com.40. non potcft iQtcIIigi corpus, nifi tcrminatum fuperfide, cde Infinito ibi Rattonain'
Item,
Pofitio cft ordo partium in !oco,de quiditare pofitionis
607
I.
;
ergo. Si intelligatur
valcbit
;
:
:
R.ESOIVITV*. tpufliolne^.fe^Ji hu.^& otrgumtnta hic adduHa^ibi foluttntur a num.it.
CLViESTIO
VI.
Vtrum Prdtdicamenta diJHngUAnturrediter ? D-Thom.ti
iftta.U3.f.AleaC.hietex.i^ CaprioLi.Wi/f.
dcGia.}. Phyf. f 5. PauL Venet. t. 3 1 Met. Soadiu 5. Met. qtufi. 1 j Hcrucus qmdUh.i.q.9. Fcrrar. 3. flrff. q. 5. FonC s. Mtt.tTq.yfta.y%QU.difi.i9 Mst.fe&.i..»m.iiya£s^ l'f'd'^H*-&diff. 17%' t.q.x. D\ii2Dd.iM.difi.io.4] t. loaa.
•
.
.
QVod non bilis in
corporea
,
tus :
Quanritascftcfrcnrialiter diuifi-
eaquac infunf.&c.tale
cft fubftantia
fiuc cflcnria addita. Probario
€tam fccundura quod fubiedum f»rius
:
Subie-
naturalitcr eft
acddentc;crgo fubftanria corporea naturaprior quantiutc , cum fit fubiedum cius:
icer cft
^d
talis
fubflanria
non
poteit redpcre quanrita-
tem,nifi in panibus eius tatis, eft
bile
non
quia dc rarione quanrihabcre partcm extra partem, indiuifi:
&
poteft rccipere diuifibile
crgo de rarione fufccptiui inquantum huiufmodi , cft iial>cre partes eiufdcm rarionis.
Dc
;
Qualitatc qualitas didturvno :
fcrcntia fubftanriae
:
diiFerenria
rialiter a fubftantia;ergo,&c.
non
modo
dif-
difFcrt eflen-
Itcm, qualitas quar-
XX fpcdci non difFcn cflentialitcr ^ quanritatc; crgo non difhnguitur. Probario Si figura di:
ftingucrctur eflcntialitcr a corpore
que
abfblutum
,
cum
vtrura-
ergo Deus poflct facerc corpus finc figura^ ita non terminatum. Item,tunc fit
a£Hone , nifi mocum refpe<3xi ab agcnte, ncc in paffionc , nifi motus cumrcfpe^ in pafIb;crgofuntefIcntiali-
tialiter,fed niiiil vi
;
poflctquanritasintclligifine figuratione,
qua
cft
ter refpe
:
,
& non adio,
efle in inftanti,& nullus
motuspotcil
cft fuccefliuus
quia poteft
fecundum cflentiam
cfle in inflanri.
De Vbi & Quando. Quando non diffcn eflcntempore:quia omnc quod cflcntiaii-
fenrialiter i
&
conrinuura , eft terapiis,vcl motus,fed Quando cft huiufraodi;ergo, &c. Probario minoris, omnis mcnfurajpfopria fuc^efliui, ter eft fucccfliuura
eft fiiccefIiua:Quando cft
mcnfura propria fiiccef^
fiui,inquantijm taIe;ergo,&c. Protjarioafliimpti:-
quando venit ? hcri quando venict ? cras. Au6. Prindpioram vult quod per fc
^r ua:
Quando ,
nim.
funt pr«fens
Loqultur
ibi
,
prattcritum
& l^ra-
de pr«fenri diuifibili,patet ex
EEe
4
difi
608
V.
Lib.
diffinitionc fua ibi
cuius pars praeteriit
,
,
Metaph.
parscfi:
Dc Vbi denominatiuum non fignificat aliud qukm abftradum in Praedicamentis,album fignincat folamqualitatcm &c, lunc nec Quando a tempore,necVbi a loco,diftinguuntur. De omni,
,
bus
communi
in
fic
Pracdicamenta fecundum
:
quod Praedicamenta,non fantres;ergo nec diftinguuntur rcaliter. Probatio antecedentis,funt vniuerfalia,& vniuerfalia ruccquia omfiis res eft
non fic funt , fed fic dicunfingularis. Oppofitum Phi-
de Ente,t.c.i4. diuidit ens ftcundum fe,in dcccm Gcnera;ergo decem Genera funt dccem diucrfa entiaiecundum (e : fcd fi tanJo(bphus,huius
^ditimu.
j.c.
{ecundum modum pracdicandi,cfdccem diucrfa rationc. Item Boct. in Prsdicamentis de dccem vocibus decem rerura Genera fignificantibus,
tum tMprinf.i,.
cut aliqni ponunt proprictates fubftantiates f«-
&
futurajergo, &c.
differrcnt
fcnt folum
ducibiles ad idem gcnus , non {blum principia pcr fe fubftantiae. Contra:qu6d ncgcnt diuifionem,Boctius fiiper Praedicamenta , prima omnium diuifio eft in fub'flantiam accidcns , haec prima ; ergo immcdiariflima ; fed qui ponunt mediam non fuftincnt diuifioncm Boctij,ergo non eft prima. Item,corura qtiae funt , quasdam fimt in fubiedto , quacdam non. Auicen.i. Mctaph.c.i. dicit,qu6d diuifio fic
&
&
fufficicns.ficut
album
quod lignum
pofito
non
L
ficut contri'^
circa ligrium,
Sed quicquid
fit.
ens
eft
,
&
fe,
& ftihil cft in alio
quodiion
,
ri
uin primM i-
/•
acci- ftanti»m
fit
argumcnrum potcftfie, quia principia non funt fubftan-
dens. Dicitur qu6d.idcm
de prineipiis
tia,ncc accidf ns
^
tueidensi
fed reducuntur ad fubftantiam,
,
non
Similitcr fecundurn argumejitum
SCHOLIVM
:
non album
fubicao.cft fubftantia, vel principium ^^^'r^'^'
eft in
eiusper
& non album
&
didoria funt album
quia tunc alterum
efle,
non
concludit:
in fubiefto,
& effe in
fubiedo, dicitur diredc de materia, vel de forma,
Op
I
N
I
o Auicennt^non
ejfe
necejfarium tene-
nerefamofHm illum numerum decem generum entiSi& ^uodpojfet dicimotumeffevnum genus. Pottit tamen DoSlor modum fuflinendi communem fententiam 10. tantum ejfe genera , c^uia omnia direiie,vel indireEle in
hu inclu4untur,quam etiam
joahet ^.d-io.cf.\.num.iX,&
d.ii.q.i.num.9.&
1.
di.%,cj.^.num.\%.etft nan firmiter ajferat,fed quaft
conditionate d.efu.i.num.^.d (incjuit)r.cmztar
famofa
diuifio entis in
remfuse, mentis.
dccem gcncra , &c, Sed
& fulniliter traU:at
eju.
11. de Prddtca-
Hunc numerum Archytoi
fignis Pythagoricus
illa
primus
Tarentinusin^
tnueniffe fertur
ejuem
,
quod
cipmm
&
entis in fe:fic
decemfunt Qenera:ejttorum vniHfcuiufque eft
certijfima generalitas
•'
& quia nihil
extra ipfa:
eft
nutut e/i prt, quia aliquid inuenitur,ejUodfuh nullogenere poteft Jictment»m, collocari,ficut motus": ejuiafi comparatio motus ad fuhidlum fit pndicamentum fciltcet ejfe motus in
&
mofuhieB^o^putagfnus pajftonis, Tnulto fartius fuserit Prndicamentum : velfi noa ponainus comparationem
ejualitatis
ad fuhieEium prtdicamen-
ad aliud
non
:
Omnc quod
eft,aut eft cns in alio: ,
aut principium
proprietate.
Item,qu6d non
in alio, aut eft ens in fe
non de
eiufdem generis,quia in Prjedicamentis
Dico quodcum
flibiefto.
ficut pars in toto,
quo
cft
fed
':
firin alio,
& impoflibilc eft
fecundum quod
non
efle
\n
eft in
co
eo,in
eff e finc
efle in alio, eft
pria ratio accidentis conuenibilis
cum co
pro,
Cia
competit direde proprietati. Item, illa proprietas hon eft in eodcmgenere, nifiperimmediationem ad illud cuius
cft
;
fed propter
ni eiufdem gcncris fubiecSto
:
:
hoc non debet po-
quia paffio immediate ineft
& tamen eft in gcnere accidentis
aliqua demonfttatio eft potiflima
monftratio
cffet
;
,
,
quia
vel nulla de-
quia demonftratio omnis tenec
ponercqua-
in virtute alicuius primi,prima &potifIimaidem;
litatem g^nus ,hahes ponere motumgenus. Etftvl-
crgo principia fua erunt immediatiflima ; ergo paffio conclufa immediate ineft fubiedo; vcl da
tHm,& non qualitatem.
P^elft tu velis
ponas comparationem qualitatis ad fuhietium; frgo &fic de aliis accidentthus:& ita augehuntur tra,
Prddicamentamultaaugmentatione.
Hsc
Auic.j.
contra cos qui ponunt motum pcr comparationem ad paticntem , praedicamentum. Ad omnia in contrarium , fbluitur fa-
Mctaph.cap.}. Et
cilitcr
fa
,
,
cft
qui^ Philofophus
Ced loquitur ibi
joquendi.
non
facit
Praedicamen-
fecundum famofum
modum
Similiter nec in 5. diuidit cns in tot
Praedicamenta,fcd in tot
rcs.
Tamen
Boetius di-
opppfitum,& maior vcl minor propofirio non eft immcdiatiffima. Itcm,quaero qualiter pradicatur tunc magis eft de fubicAo ?-vcl pcr accidens :
&
in gcnerc accidcntis,quam paffio fc prsdicatur.
cfTentia rei
,
Si per fe
quod
eft
dens.
fcd
,
quia
p>-ifno
pcr
eft
de
contradidio. Si fecundo
modo,tunc fiibiedhim cadit dicati,ficutadditum
,
primo modo:tunc
in diffinitioncm prjc-
omnc talc vere
Item,diuifio fubftantiae,
eft acci-
non vt pra:dicatuiJ
quod non potcft eflc vndccimum Pr^dicamcntum quod de aliis dcccm
defpcciebus folum,fed vtdcomnibus,videturefCs
dici poteft. Similitcr Boctius fupcr Praedicamen-
com.7.qu6d fuhftantia,auteftforhM,
f it fuper Praedicamenta,
ta in
Commento dicit , quod
illp libcr
Praedica-
quod
diuifio tantuni fiat in iUa gcnera
diuiditur in
quae dircdc funt in gencrc
lO.GetHrtt.
conucniunt
aliis,
,
aut
eft
materia
,
aut compofi-
;
Alitcr dicitur,qu6d diuifio cft fufficiens §Uiid fus
ha:c in x.dc Anima,tex.com.i.&7. huius,tcxt,
tnm ergo , &c.
mentorum cft funpliciter Ariftotclis. Ptffictenter
fimiUter concludant ratioijcs
cipium fubftantiae non poteft effe non fiibftanti.ni ergo illud principium non poteft efle alterius geperis. Sed proprietas fubftantiaz quaecunque eft intcl.f)ofterior fubftanria , &cxtra concepram eflum illfus;ergo non fimpliciter concludunt rationes deprincipiis&proprietatibusiftfs. Simi-
tur a communi numero.fine
tjiuod
prout
:
:
non
):(
& in ill^
fed fccundiuTi
quod
quae indirc6kc funt in gcncre:fi-
Frincifiutif
eiufdtm rtt,)J^]^'
cum
eft prius naturaliter principiato:fed prin.t principitttf.
^ut
.
,
vel ex partc diui-
,
de principiis,& proprietatibus,fic patet:quia prin-
fit
Qpinio quod
Qu6d nou
genus,
liter
quod nonoportet ponere 10. ficut dicit Auic.3 Phyiic.}.& i.cap. Nos non cogimur ohferuare illam diuiftonem famofam , ejua dtcitur
diuifio illa eft
& accidcns
dentium , quod diuiditur in omnia reducibilia ad
vel pauciora fuftinere-ynon eft tamen quod dtfceda^
Poflet dici
qu6d
dicitur
ens dicitur de enre complcto
.Ariftoteles,& alij fecutifHnt,fed factle ejfetplura,
necejfitate,
Tunc
ncgas.
fufficiens entis,in fubftantiam
SCHO
Qu^ftio VI. bet Qualitas,
SCHOLIVM
II.
& alium Quafiritas. Contr^, alios cft abikadi & concreti fe-
tnodus pracdicandi,
cundum
Sentbntia
609
ponens non difiingtn Prgdicd-
vunt» ejfentidliterjfedfer diiurfoi prddicsndi modoSjUte imjmgndtitr (fnoad fecmdMn fMrtetHy qus tnmen videtw ejfe Philofophi , nempe mtmerum Pr€dicMnemorum fumi ex modis pritdictuidi ,fed
illi
illum
modi primi
Probatio,
modi
intcnriona-
exclufi
fcd
:
ifti
liflima.
diucrfis gencraliflimis
Itera, ille diuerfus
fccundam quxftioncm refpondetur qa6d ,
qua: diucrfimodc pracdicantur de prima fubftan-
modos prxdicandi quod non
ria,eruntPracdicamenta,&taIia funt acddentia in non concreto:& fic ^uMe erit pracdicamentum, qualitas. Contri Auic.5.Phyfic.c.i.vbi habet pro
:
dIcntialicer,probatur.
ws
Dc
Quantitatc
fubftantix cft vnitas iubftaiitic
nitas diftinguatur a fubftantia
vnum peraliud huius, tcx.com
rione
:
fi
cflet
:
:
Continuitunc
fi
illa
cunc fubftantia
,
veft
a fc,quod cft contra Philofoph.^. .
j
.
pcr compara-
:
diftinguuntur clTcntialitcr,
Pratdicamenra non fed pcnes diuerfbs
raodus prsdi^andi in
cft in ipfis
,
quia comparando ea ad proprias fpccies,eft prjcdicario in <]uid. lUa crgo
tionem ad fubftanriara
Ad
propofi-
modi abfhadti , & concrcri fadunt falfiratem in propofirione , vt album cft albcdo; ergo in omni gencre erunt duo gcncra generarione
tex. 13.^
tex.
fcilicet
,
lcs pracdicandi,non caufant falfitatem in
obfcure procedit DoStor. Vide eum hic exponentem
Alenfem in eundem
,
,
modum fectmdum te.
& inde,& Commcnt. Dc Rela-
diftinda a fundamcnto
:
tunc nulla
&
inconuenienti
,
qu6d cflc motus
in fubie<2o
, fit
&
pracdicamcntum non mQtus;cuius probatio cft, quia fic habet aliquid rarionem generis , inquan-
tum
quod
pracdicatur in ijuid;ctgo
vcrius pra:di-
forma abfbUita eflct principium knmediatum alicuius adlionis quia omnis talis forma habct rcf-
canir in f»M^,eft vcriusgenus,calia funtabftraifla. Itera,fi dipcrfi
modi
pc(fhim fupcraddimm,/!
ncra , aut hoc
fufficlt
:
go rcfpedus
fJt
principium agendijcr-
inquantum clicit opcrationem. Secundumdeclaramr j.huius^tcx. com. 14. Glwties dicitur ens toties eJfefigniJicMt: pim ergo genus Pncdicamcntum figtuJScer alia, eft
formalc cius
,
,
Cmilitcr
& cfle.
Contra hoc iecundum:primi modi pracdicandi non fimtnifi duo fimpHciterin «]uid,Sc in <jU4iItem,non funt nifi quatuor przdicafa^ncc nivniuerfalia ; crgo pcnes modum prsdicandi
le.
fi ^.
non
pofliint PratdiQunenta diftingui
Item
, fi
quod
cfic
fint 10.
fi
fignificat praedicationem ali-
cuius dc aliquo fignificat torics qoot funt eflcnrialiter prscdicata , tunc in omni propofirionc eft nugario,quiacompofitio fetcnct apartc pticdica-
ri:& itaidem bis. Itcm,
ejft fignificat
compofirio-
ncm quandam quam finc extremis , &c. pofitio caufatur ab intelledu
;
ergo
aliquid fccundx intcntionis
,
(ed talc
fificatur
com-
il\a
cfie fignificat
non
diuer-
propter diftindHoncm rerum primac in-
tenrionis, nec cconrra.
Probario aflumpri
,
quia
genus fccundum eandem rarioncm dicitur de Subftanria Quanritate Qualitate» &c. Simi-
&
&
literanima fccimdum fc,non varianir propter intcrtrionem generis,vcl fpedei,quae fibi attribuitiur
abintelledu.
Item,
fi
fic,
tunc haec propofitio,
Homo */?«»j«M/Jignificaret dc fc quod homo cft animal primo per
modo
:
& tunc cflet nugario Jiomo
animaltquia illudquod exprimit pcr illud exprimitcompofirio fccundum te. fe cft
Concedo
ha:c
argumcnta , quod
effe
quod
fe,
eft
nota corapofitionis , non diuerfificatur ficut rcs; tunc fcqm'rar quod effe non poteft prxdicari fc-
cimdura adiaccns diccndo,homo cft. Dicendura, qu6d effie cft arquiuocum ad rcm primac intcnrionis:tunc poteft pncdicari dicendo homo efi.id eft , horao cft cxiflens , ejfe autcm vt viuens non :
pra?dicatur. ,
qu6d
illud
ejfcnon eft<:flc,quod cft compofirio,fed ejfe detiominariue di£him ab ente , illud efe fignificat
&
idem vnicuiquecatcgoriac entiuin:flcuc w/,<juod diuiditurin illatficut vox m fignificariones. Quado arguitur contra cos de intcnriont vniua-falitaris,dicunt quod non quilibec modus pracdican^ di intcntionalis difKnguit Pracdicamcnta
pracdicandi
,
aut cura hcx: requiritur di-
,
fcd
illi
,quifuntmodi ipfarum rcruni
prxdidbrum:quia alium modiHn pracdicandi ha-
&
fi fecundum detur,primumnon cft primum naniraliter diftingues:quia ipfum quod przdicatur eft prius quam
uerfitas corura quac pracdicantur
modus prsdicandi crgo aliquid ;
:
diftinguit prius
quknmodiprzdicandi. Si non , mnc Prxdica^ Anneimiim mcnta non funt diuerfa enria fecundum fc. Simi- ?*« ynum liicr fcQuitur quod illa nceatiua non crit prima P*^**>*'^ * ^ titmnerautt j1n L m qua negatur vnura Prxdicamennira ab aiio, ^^ ^^* n^ quod eft contra PhiIof.i.Pofterx.i. figMrnrum au- ffi,n* ? tem yicjx. (X)m.} I. Probatio,quia veritas ncgatiuc eft ex diucrfitatc cxtrcmorura : ficut vcritas affirmariuc cx idcnritatc , vt homo efi homo ; vbi crgo maior diuerfitas, vcrior negatio ; fed illa verior,
qua diftinguimr a>lura
:
diatior
hacc talis
quam
re
,
quam
homo non
in
modo przdicandi
efinfinus
Nota,qu6d vix funt variz tcs fiifficienriam
etgo imme^antit/u,
;
i(hi,Suhfiantia non efi
diuifiux, oftcndcn-
Pracdicamentorura
,
quac viden-
tur duplidter peccarc. Prim6,quia oftcndunt op, fcilicct qu6d diuifio entis in non fit prinu. Si enim prius fiat in cns per fe, & in non per fc , & vltra vnum Tnembrum fubdiuidatur, vcl ambo, aut quarlibet diuifio cric cantum nominis xquiuod in aequinocXa , quod non eft probare dinidere in duo , fed in dccem fub duobus nominibus ficut fub 10. quia nomina funt ad placimra , aut alicuius illorura decem eft conccptus communior & immediariot enri , & ita ens non immediate diuiditur in decera.Exemplum patet, ponendo quod per diuifionc: multas fubordinatas in gencrc Subflanri*, tahdcm deuenitur ad dcccm fpedes fpecialiffimas iftr noa
piofimra propofiti
haec dece
:
pnm6 diuiderent fubftantiam. Sccundo-quiji onvOportcrct , non probant. enim probare qu6d diuifum fic diuiditur,& prxcisc , uc & hoc ad propofitura fdlicet qu6ddiuines iilx vix diuifiux
dcntia conftiraant generaliffima.
Adliteram Philofophi dicendura
modi
pracdicandidiftingucrcnt gc-
Ide6 tenendo
diuifionemefte fufncientem,cffetdicendum.qu6d
dccem geriera,cfi pilma,nccaKa bimcmbris, vcl trimcmtris prior efk ea ; nec ptobari poteft , quia ncc qu6d diuidenria
ipfa fcilicetditiifio enrisin
fub diuilb contineantur
nec qu6d
,
djm fir imraediauQ ihii
quia funt prim6 diuerfa,& negatiua. Patet ncgando vnum ab alio nec quod fint diuerfa,
;
fbla finc fub diuifb
,
quia oranis iramcdiariodiui^
denrium,probamr per contradi^onem, cuius efl prim6 non habere medium,qux via hic non valet.
S
:
.
6io quo primo
.valet,ex
eft in
decem. Contr^ : omnis , quia per oppofita
duo
VQum vai eftoppofitum. eft
»
V,
Lib. Itcm, ens
(ic
(liuidi,non
primum principium crgo ptobari poteft. Ad ;
de diuinone infra genus : vbi eti»m funt opponta& diuiHone fubiei^ in accidentia licetnon Cix. incra eenus diuiH, eft tamen intra genus. Aliterin diuiuonefpecierum in indiuidua fal^nn eft iilud , hoc ainmiiatur cali dioi' /iom'jeft ergo vcrum in diuiHone formali:iioc cft, vbi differencix diuidentes foimaliter , detemijunt ipfiim diuifum , cxtra eius intelledhim exiftences. Ad &cundum, Hcut propofitio enuncians immediatum fuperius dc inferiori,eft immediata:
{)rimum,verum
eft
:
Omnis dioifiohabetiicri
pcr duo,
9xf«tutmr.
fHferioru
fic
econtra diflundliua, tamen qu6d Ibia fint , iioc
Cic
oftendimr:quia
non %lia,remouendo qiuecun-
tmm*di»ti 4* inferleri
qucdata :oftend^ndo quod contineantur fub aiiquo iiiorum decem. Sed noh probamr ex lioc «ftimmtdia-
quod nulla
Confequentis.
alia,fed cft faliacia
SCHOLIVM
f\
Metaph.
fubftant!a,quia fufcipit magis &mini^S, Ik habet
contrarium,& ad ipfam cft motus:qux omnia repugnant fubflanria:. De Relarionc, qubd fit aliud a rundamcnto : quia fiipec idem ^damcntum
numcro fundanmr diucrfae relarioncs oppofitacj crgo neutra cft idcm cflenriaiiter terrio. Affumpram patct per albcdincm,quaj eft fioiiiis albo,& diflimilis nigro. Itcm,aliqua relatio in omnibus creararis cft
,
quae immediatc fundatur in eftenria
ipfius creaturz, cx
hoc ipfb qubd crcarara eft:fed
naturaprius producirar cfle creararac , quam aliquod accidcns eius:& tuncomniacflcnrialitcr
&
rormaiitcr ad aliquid dicunrar contra Philof! 4» huius,text.commcn.i6.& 17. fi hoc concedas:
&
cunconmiaapparenria vcra:quiacx hoc qubd ponunturomniaapparcntia vcrq , conciudit PhiioH hoc inconueniens , canquam confcquens ad illud
omnia eflenrialicer eflenc ad aliquid. Si ergo cu concedis confequcns efle veram , habcs qijbd
conccdere ancccedens cflcvenun : quia confequenscft impofIibiiius,quam anceccdens, quia ex
IIL
anceccdence deducic eos Phdofbph. ad maius im-
SvsTiNET dimjionem entit in decem
Genera-ejfefM^cientem'y&probatJigilLuimilU decem interfi realiter difiingui
,
ad
exaHiffimat adducit
De
A(5tione
& Painonc
,
quoidifFcnjnc k Rc-
lacioncpacec, impoflibilc eft rclacioncm cfle fun-
kocfropofitum rationes ifed i.d.i. ^«. j adfecwt'
damenram
dwnfroblematicKU ejfevidetur , an Pradicamenta difiinguantur realiteryVel folum formaliter : quodtantifmform^liter , tenere videtur injral. 8.
fupera^onem paf&onem; crgo , &c. Maior patct,quia relario refenur non pcr accidens, fcd per fe. Minor ctiam patet, quia relatio calefacicntis ad calefadum,fundatur fupec agerc pati, j.huius,text.com.io. Item,dc Vbi, ad illud cft pcr fc motus , fed non ad celarionem, ncc ad iocum:crgo Vbi non cft reiario, ncc locus. Primum patccpcc Philof y. Phyfic. cexccomm.9, Qubd ncc ad loaim, probacio, quiafi motus locaiis eflet ad iocum per fe,timc ad eundem terminum numero eflenc mulcae mucarioncs numcro, quia ad -eundem loqam numero , poccft aliquis mouere fe duobus mocibus numero : quia locus femper idem manec , lic^c idcm moucacur ad ipfiim fcmel, iccrum ; fcd hoc eft impoflibiie, vc probabirar inftii. Iccm, ranc via ccrminus non func in eodcm, quia iocus non eft in mobili, mo-
&
^iuft:i.num,6.
relarionis,fed rciariones aiiquz fecun-
&
di modi, fundanrar
&
-.«^
Concedo ergo diuifionem
fufficicntem,& qu^d
Et poteft probari in ftjede Quanritate. Prim6qu6d quanricas ^ful>-
jdifUnguunrar rcaliter. ciaii
ftantia corporea diftingiiitur
quod
accidens cft
:
^dcft veiabeft,fecundum Porphyrium, fed quan{itas aduenit 8c recedit fltbflantis,rubflanui cor-
porci non mutata ; crgo, &c. Probatio minorisj manente eidem fubfiiantii, poteft quancic^ rare-
£eri,& condenfari. Dicendmn:qu6dficuc quanrizas mucanir,ica fiibfbnria:quia ficuc aduenic quar ticas quancicaci
mutatio
:
ic» fubfl9nriafiibftanri<e,&tanta
quanta in quanti«acc. Jccm, aliccr dicicur qu6d rarefaftio condenfacio non func mocus in quancicacc,fed in quaeft
tunc in
fiibfl&ntia
,
&
&
&
tus
aucem
eft
inmobili.
&
Dc Quando qubd
huius,text.com.i8.
difTcrt i relarionc cemporcquia ccmpus cft mcnfura , §luando eft,quod; derelinqUitur cx compararionemenfurac ad mcn-
Phyfjc.tcx.comm. 15. contra MeiifrHm,4icit Philoflquod finitas,& infinitas accidunt fubftan-
furacum;ergo tjuando cft pofterius ; relacio edam non eft cfFe£lus ccmporis;crgo aiiud k (juando tC-
licace.
fcem, foia quancicas eft diuifibiiis in parces
piufdem rarionis,ficucpacct
^
/.
I.
pat
:
per fe autem conucniunt quantitati
quanricas ria.
non cft idem
Ec confirmacur
P.iuiof!
3.
eilencialiccr
cum
;
ergo
fubftan-
Phyfic ccx.comm.jj. didt
concra cos qui pofiicrunc infinicum efle
fiibflanciam
quod fi eft
:
&
camcn qu6d
fic
diuifibile
;
diuifibiiccunc eft magnicudo,vei
fentialiter.
& pafHo non funtrcranccum quicquid includi-
Itcm,qubd a£tio
lationc5:quia fi fic:&
cur in ratione generis ciei,
fequerecuc
,
includacur in rarione fpe-
qubd omncs
manens inagence non includic relationem ad ali-
quam pafIioncm,quia nuliam timus
;
ergo dux
fxcenfioncs fimul,concra Philofbphum. Dicicur forcc
qu6d
exccnfio caloris
non
eft
eadcm aim
calore:ucuc extcnfio ignis,cum igne:qnia calor in
igncnon habet extcnuonem
(brmalitcr
,
fcd cx-
tenditur per accidens ad extenfionem fiibflantiae,
Item j. Phyf!/text.com,9.& inde,motus pcrfc eft ad quanritatem , tcrminut jpcr fe motus eft vn^ Oatura abfbluta,
& non fiibftanria corporca
ad fubfbnriam non 10. ergo,&c.
eft
motus,eodem
,
quia
j.cext. coro.
pe Qualit4te etiam planum eft quod
in-
mul-
a
& caloris
,
cluderenc relacionem,quod falfiim
ricudo in panes ciufHcm rarionis;ergo, &c. Icem,
lore, fcd fimui eft ignis pars
fpecics adiom's
Dicic
fubfUncia habcrcc propriam exccnfioncm pcr eflenciam,tunc cxcenfio caloris,rion dificrrcc k ca-
19
pofEbilc.
i
5;.
quia adio
caufat , quia cfl vl-
huius, tex.comm,i6.quod
zOdo manens in agcntceft vere a^CK Probatur, quiaadiuum huiuTmddi a^onis cft vcr^ a&iuu. probatur, quia eft vcre in zQoa fecundum fbrmam clicitam illius a&ionis.
Quod
Vbi difFcn ^ re-
& ioco,quiaad
locum non eft^otus pcc fe,ad Vbi eft motus per fe;qm'a omnis motus cft a contrario in contrarium > vci in medium j. Phyfic.tcx.commcn.9.& inde. Scd omnium conttariorum idem cft fufcepriuum,j.huius,tf xjion halarionc
bente
Com. &
cex. c.iyi^locus
t>enc eft alia
finis potenriae
eft,
medij cnm cxtremis 4. huius, c^. autem aquo,8c in auem, non ha-
idem fufcep^tiuum ; ergo non funt contraria; eft mocus ab ilio ad illii. £t hoc confir-
crgo non
roatur
XI
I
Qusftio VI. Witur piima probario : qufa 'fi mobilc poftqoam acquirit primo terminura A,poflit itcrura moucri ad cundcm tcrminura A , oponet ipfum prim6 rcccdcrc ab A,cx quo fuit in ipforficut probarum cft raod6;crgo A neccffarib dcfinit cflc vcl acddcns migrabit de fubicdo in fubic^m ; crgo fi :
itcriim
mouetur ad cundcm tcrminum numcro,
A Hdcm
niuncro multories gcncrabitur ,
& cor-
rumpctur contraPhiloC^. Phyfic.textxom.j6.& indc,quia habec hoc pro inconuenicntL
Dc Pofirionc qu6d diftinguitiir a Rrlarione , fi
dom : ficut prius 4iftum cft. Ad iDod in contrarium y.huius, c.io.tcxt.com.io. didt Philoibph. In diEiis vero fecundttm acctdens videtur dtuerfttm vt homo albm
ejfe :
Tunc
aliquo albo
;
&
Qu^ &
tio
:
:
&
quia iliud cft fpccies habitus,quo fbrmalitcr
aliquid didtur habituatura. Sed in illo fundatur reipe€tus ad illud quod habetur ; forma crgo de gcncre Habirus eft fundamentum relarionis. Quod ipfa habirudo media non fit genus illud: quia tunc habitus eflet duo gcneralifliraa , ficut
#<Sbo ec paflio.
in fuo
generc
i&dm diuifionem Entis in tem,
q.^. fuftinendo famofam lo.
^ fi»guU ah omnibut
0ptime traBat
q,
f
r.
Gener*
ejfe fitfficien-
de <ju*
aliis difiingiti ,
de PredicMmentis. Hahetfe-
leBam doHrinam ad inteBgentiam
natitre,
^amentantm^naximi necejfariam. de tfualitate tfuod non dtuidititr
G^itcd ait
,
Pradi-
ad id
in tfuatuerfpe-
cies,idem hahet ^.d.6^.io.num.i4. vhi docet non ejfefpecies, fed
modos quofdam conufnientes diuer-
jisyvelforte eifdem qualitatihus,& idemfuftMs ha-
bet
q.^SM Pr4dica7nentis,vbidocet modos non ad-
dere nifi differentioi accidentales,ad id,cuimfunt, fecMi deffeciehm , qm^ addunt diferentiat ejfen-,
jid id quod ait,tjuid
vt fic,
efi
ra^
tte referendiininferieribusyaduerte quedficfU
da^
tiales.
relatio
turvnafuprenUyfeugenerali^imarelatio dari generalijfimitm relatiuum , tjuia hoc concretum
,
& omnifrrma abftrada
fondere fuitm concretum,
,
& iic gcncraliffiGeatrMBJfntmmdtipli-
fblum vnum fcilicct Deus. Alio raodo negariuc per hoc quod non cxceditur ab ab'quo tali ficut illuddicitur albifl[imum,quod non cxceditur ab
^
,
itaetia
efi
iiim
potefi correft
& omniforma confiituti-
nera,quia
fic
:
aliud,quodfequiturfii(Hnendoqu6d
brum
zquiuocum , didnu: qu6d confcquentia quia ensperfe , & ens non ferfe non funtoppofita,fcd non ens perfe.-Sc cft vcrumquod acdpitur , qu6d ^Quet modis dicitur vnum , tot non
fit
valet
:
&
relujttitm.
Ad aliud,qu6d vcrum uifio
,
quam
eft,
non
cflct
biquc in quoconucniunt. Aliter, conccdo quod communior diuifio fit conuenienrior,& quod no_ r .
.
qua non
lc
,
tamen
,
dicuntur dc ds,
& fubfbn:
:
&
pafOo communis in quoiibct inferiori cft huiufinodi enris ficut in pafHone propric fignifi-
illa
:
cata,quae eftgcneris
,
aliauid infcrius cius eft paf^
etiam fenfibilitas cft pafuo animalis,ita fcnfibilitas talis , eft paflio aniniaDs,vtaniraal eft in hominc:quando pafEo concrahitur , habet inferius pro per fe fubiedo. Ad ^liud de quanrit^e concedo quod pundhis non fio gcneris vt in fpcde:ficut
(ftvnitas,
Ad aliud
quod
in contrarium
tur
,
fuit fic ,
:
fi
pun-
aut eft
i|
ma-
fbrmale vnitaris:& tunc quicquld dequ6d continuura cft matcriale nu-
fequitur
Dico timc,cum didrar in omni In omni gepriraum non eft verum de ge- °^.^
ineri,aut formale.
gencre
eft
vnum
^^
:
de etiam neque habert iUud relationem communem
neraliflimQ pracdicabili
aquiparantia
mo QuanduriSjvbi
:
fieut patet dc gencralifli-
funt
duo minima aque pri-
communem conce-i-
majinteUigitur crgo iUud de ecnerePhyficp.Om-
ideo non potefi tali conceptui ftumfpecientm ^ alfm conceptm ohieOium correfpondere correlati-^ me ; ideifimile non dicitur ad aliudfimiie in cemmuni,qitia ipfum efi communeomnijimili, De hoc videfusi Doiforem q-is-de Praduam. arg.^. (^ ijl.2.i.nitm.j. vhi habet relationem communem aquiparantia, nen referri vt commune efi ,fed tan-
ncs enim fotmx tranfmutabilcs adinuiccm ha-
titm infuie inferieribm.
gcncraliflimo pnedicabiU.
Ad^argaxnentum in oj^fitam primac qulkc»
cufubfi*atia
fed in qua- tnuttuaat.
bcnf vnUm primum pcrfedioncquodcft mcnfiita aliarum formarum : ficut in gencrc coloris albcdo,in gencrc faporis,dulccdo:& fic dc aliis qux poffunt adinuiccm tranfinutari ; tunc dc iftis intelligitur afliuBptum dc huiufinodi gcneribus : non tamen oponct illud vcrum efledegenero
Ad aliud,qu6d vcrum fbrmalis,fecudumquam conftitiuintur fpcdcs fbrmaUccr tamcn pofTunc cft.vna cft diuifio prima
tt
"*"
&
in
&
T^"^
terjt,qMMm
tamen dicuntxir de illis vniuocc dcnominatiuc fblijm. Scd nihil vniuocc dicitur de ds (cilicet nouem accidenribus in quid vnde fi diuifio fit per vniuoca hoc eft folum de didHs dcds nominariue. Contra pafEo vniuoca requirit fubiedhim vm*uocum. Rcfpondeo paffio entis drcumlocuta per duo contra lc diftindb, cft prirao cnris , inquantum cns:fi ens fit vniuocum , vniuocc
tia
exercet bocejfe
&
*»*'<«^»».**
nouem Gcncribus dc-
quia multa dicuntur de
nominariuc,
teriale, aut
quia citm huiufmedi rtlationes fint
vcriordi-
ncc plus conueniunt acddentia inter fc, cum fubftantia, quia squiuocuin eft vtro-
cemmune,quodfit correlatiuum huius relatiui;qui4 licit in cemmuni difitniatur per ejfe ad aliud , non
;
Ad
vnum mcm-
^his non cft vm'tas,& eft aliquid eius
eiufdem rati»nu,habent eundem
Htfotitti.
generalifmna dictuitur priraa ge-
non habcnt fupcrucnicnria gcnera.
Mojuum confiitutum , non tamen datur aliud,4que
ad aliud , nifi in inferioribus , vnde abJhaBo commMni non habet correlatiuttm:Ad-
^|^^^
:
le:
S © L V T 0rgumentn
**i'^"^M
,
magis conucmant mtcr hoc non in dit^ aliquo de fc in quid,
IV.
ejfe.
quod gcneraUfnraum exponiturduplidter,vel Dofitiucrquod fcilicet eft maxime tale pcr cxccflum rc(pc£hi oranium , & cfl Alitcr didtur
ucm Gcnera
5CHOLIVM
& homini alho
:
pcrabundantiam
cx quo nomo cft fubftantia quadam , eft prtor omni acddente fuo ; ergo poflct homo intelligi non intelligi fuD pcrfedus quantus, qualis virtutc dcrcUdaa loco ; &poflet habcre ordinem parrium pcninentem ad genusaftud ergo Fii non cft de eflcnria fua. De Habitu,qu6d non fit Rela-
&
altentm ,
&
ma.
:
,
qudd dicb fccundum acddcns vocat homineii album , & homincm muficum , verum eft qu6d horao albus fignificat plura. Scd album tantum vnum , & firailitcr rauficiun. Ad arguracntiun fecundum , quod verum eft, fi dicatur firaplidter tamen aliquid poteft dici per fiividctur
ordo parrium in loco , illudeflct pofitum,cuius cft ille ordo fcd ordo cft panium non torius ergo pancj dlcnt pofitac ; crgo panes hominis /cderent non homo. Probario aflumpri,illud cft ordinatum ordine cuius eft ord^ ; fcd non fit f^i probario, ordo cft parrinm. pofirio eflct
6ii
:
cflc
!°f*'**' 'fj^"'*
irmfitnt
Metaph.
edc differenriz matcriales , quz non conftiniunt, &atque prirax:& vna non reduciturad aliam di^ uifionem. Ad illud de Qualitate , qu6d non func
dc Relarione, qm'a commune cft prius fpedaG,5e quod^ft prius, poteft priusintelligi:& tunc in il-
prims, Ctd
non nifi ad aliud , & fic crunt duo relatiua zque prima , & eriam duae relariones asque primat & fic duo ge* neraliffima vt prius,& habeo propofitum. Cpnc
ibi quatiu>r (pecies flm^UtMtit,
V,
Lib.
6ii
nentur proxime (ub primis. jdidtur
,
illaium coati^
Axxae
De
de Relatione
illo
negando minorem qu6d generaliillmum
jion £ft reIatiHum,fcd rclario,recunduro guam rcfertur aliud. Contra;qu/6d
didum
^t falmm:tunc
qu6d detcrminatio Philofbphi
/equirur
&
jid aliquid
y
.huius,non
fiint ,
iit
in Prac-
ad propontum,duia
quorum ipfum efle eftad auud non habet hanc
(c habere.Si ergo gencraliflimum
&
per Ic: jationcm , nec aliquid dc generc primo Xunc diffinirio (ccundum te non valet:quia de re»
non
Jarionibus
poflct intclligi/iuia relariones non
Hmul
jdicuntur ad conuenentiam:nec
funt,(ed re-
huius,tex.comm.zo. Diffinitio
latiua. Similiter j.
Itemjimpoflibileeft aliquid comparati per forformaliter abfolutam:(ed
fuoiedhun
,
fi
formae in gene-
communem
& tunc quxro ad quid
refcrre
:
:
ceduntur
argumenta.
ifta
Tunc ad areumentum,tamen prindpale dico guod ecncraliflimum Relatio, efl principium rorerendi aliquid ad aliud , quod non referretur alia forma genere,ita qu6d relario, qus eft gcneraliffimum,
eft ratio referendi
duorum:ficut fimilc re-^
fenur ad fimile in communi:in eadcm fpecie vna lativfit ratif relarione fpecic:vel cft dare duas primas in eadem referendi fpccie ; vna ergo firnilitudo fpecie eft ratio refedutrutni rendi duorum cxtrfcmorum. Contra iftud : omnia
eandem formam
dum
relationem aequiparantiae
;
ergo relatiuum
didum a generaliflimo, eftxelariuum xquiparan-»
tur per eas:& tunc funt abfbluts forma;,quia op-
tix.
eft
cau(a oppofiri. Itcm.ficut
omne
cum
eo,ita
relaliuum dicitur ad relatiuum fimul
Diccndum, qn6d relatiuum xquiparantia: eft Proprie enim loqucndo, relatiuum xquiparantia: habct pro fundamento proximo aequiuocum.
Quamodo dicimr, vbi cft
vnitatem fpeciei alicuius fbrmae, in generc
Pt»tr»liffi-
patrcm ad filium,qui eft ilmul cumpatrc. Si ergo generaliflimum fit for-
mum »d
ma rcfercndi
aliqua vnitas, fiue
relatio eft ratio referendi
»li-
guid, n»n
efl
reUtiuufed reUtif.rela-
aliquid,habet aliquod
mul i)atura.cum eo , cuius
extremum
fi-
eft alia relatio rario rer
fcrendi illud ad aliud gencialifltmum
:
& erunc
tiuum (^ »b- duae relariones aeque primac,'& fic duo generaliflifolutum funt ma relarionis. Quoad prima duo, dico quod rcla^pfcfiia, eo-
rumabflr*)
riuura
non
generaliflinmm.
cft
Ad illud, quod
'Sn ne».
fcquitur : quia relatio debilifllmum fj^ habet dc f^ ; crgo notior cft relatio in relariuo, quam fecundiam quod eft in fe confiderata , fed ponuenienrior eft determinario de aUquo pcr notius,fi eius
batio
cognitjo cx hoc haberi pofllt. Sedpror
qu6d ficiquia
c\^ eft fe haberead forma; f ft (ecundum quam illud fe
aliudjergo efle
habet ad
fi
relatiui
aliud:talis eft relatio
;
&
fi
omnia relati-
ua dicuntur ad conuprtentiam
: tunc relationcs (^ctmdirn qiaas dicuntur ad conuercentiam formaliter:& ita cognitjo relationis me-
fiint
formac
,
habetur per relariuum
quam
(ectmdum (e confiddretur. Ad fecundum, quod ab(blutum,& jcomparatum funt oppofita circa fufccptiua. Scd fibrolurio& compararionon funthuiu(modi,quia fanitas nec eft fanum , nec aegrum : quia fanjtas Jios
reutrius
,
fi
relationcceftab-
eft fiifceptiua:fimilitf'r
fblata,n9crelatiua,(cd eft ratio rcferendi ad aliud-
Alio
fit in fundamento, fiue in relar tione,& hoc impropric,fiuc fit vnitas. In propo-
formae
flto eft aliqua vnicas
quae refertur
,
,
tunc
gcnerc:& tuncinconucniens eftdc aequiparanria primo modo. Contra:fccundo modo funt pmnja relariua xquiparai}tijie,& conccdo. vnitas dico
Item, eft
fi
genus,
relatiuumfecundiim relarioncm fit
,
qux
gcnus,eflet relario rarionis.
,
& relario ,quae eft
ior vniras reqm'ntur in relarione identitaris,quam
vnitas gcncris idcntitaris
fit
:
quiaoportet qu6d fundamentum
ynum numero bis acccptum,& quod
relatio idcnritatis
fit
dum ratiohem. ^d argumcntum
vna numero dp
,
& duae fecun-
A^one, quod fecundum
ter:ficut
fccundum albcdincm.
qu6d calefadio cft ipfa rela^ cft fccundum qu6d reducitur ad fecundum modum fer fe. Ad aliud: qu6dVbi & Quando,non fuhtdenominariuc diifta a loco , fed Vbi cft denominariuc di^m )i circomfcriptione pafsiua , ita qucd locario in lor quia
C\c fignificatur
cip quiditatiue,
Spd vera
cante,cft <;aufa cffe6)
gendum de Quando & temporc. Alitcr dicitur, quod non didtur dcnoipinariue h locp formali-
fuuj^at-
in fuis fpecicbus.
(i(?,(cd
Contri:ratio Qualitatis (ccundijmquodcftgc-
hut.
ncraliflimum CentTMUfipmmrelati»'
an »4 Miuil
dicitur qualc
, }
eft
qu6d (ecundum ipfam
crgo
^ fjmiliter ha:c.
ineft aliquibus mulris
vniuocc
,
aliqiud
Itcmjquod
ineft eis pcr alir
tpr, fcd pffe^tiue
(a:ficut
humanum non
eflc fine
|tem ^ To-
quia qualitas non potcft
incfl ratio ref«rendi;ergo pcr gcnus.
pic.cap.9.
fi
fpccics
fit
ad aliquid
^^ecics cCt rario rcfercndi
do
haec
,
A gcnusjcrgo
& gcnus.
fi
Conccden-
& qu6d gencralifliipum cft tamen didturadprimum illo-
argumchta
aliquidad aliud
,
:
pim, qu6d fccundijm Qjjalitatem didtur aliquid quale , quodpotcft qualificar^ fubie(flum,non fipir gcneralimmu,fed ficut fpccips,fic l^c Con-
& tale
np
pofitioni?
f
VhinwtUd-
Vbi
:
Vbi, licct poutio non pofsic * ttmport. de Qualitat^ Quaniitate:
cft
(icuc
&
cfle fine quantitaie:& ta-
pien quatititas non pftde efl^ntia qualitatis. Dico cunc , qu6d pofirio cftfbrma pofici ctuconfoquiordo eft cxcraeflentiam fiiam. Dc cur ordo ,
&
Ftfith quor
trnJodifeff
Habitu,qu6d habitus non efthabicudp media,fed abvyii forma,perquam habitus formalit^r ^ft habitus,& in illa forma fundatur habituc^o qnxdam ad i^iud^quo habicuacur,fi::ilicet ad tunicam,
tra:poteft intclligi aliquid informari qualitate in
coramuni,& nonqiuilicatc in p^cQlari:fimilitcc
ali..
ijMid rifet^ tttr
natimimloctt
inferioribus
omnibus relationibus
;
aSiiine
opus. .^d aIiud,qUQd dc rariotuc^jjtamd»
comm.
fed
& fimilitcr intellir
dcnominariuifin potcft cflt altcrius generis ^ cau- turdtnimi-)
».
X.
:
folum tanquam a caufa
quid communc:cuiiIludprim6 ineft
huius,tcx.
tit/uit.
Ad probationcm,
rendi in
dicitur
tum/widamentS idttfr
dico qu6d prout irKjttantum dicic caufam reducibilem ad />rr fs primo modo, eft propofitio falfa:
Sed ad
,
rtbit accep'
a<9:ionem (blum rcfcrtur aliquid fundamentali-
qu6d Rclatio Penctaliflimum non cft ratjo refcr
de relationibus aequc prim6
pUeittrfm^ mitnr.
Dicendum,qu6d ma>
g*-
illud
RtUti»4fHi. parantitJn^
vnum & idem genere, cunc eflec re-
latiuum fecundijm rationem
rati*
ftfertndi in
nii
litarisjvel Quanritatis.
probar falfitatcm refponfionfs,
qu6dnon
JteMt nm, tfl
ineis:
& non fecundum diucrfiratem, referuntur fecun-
re relatjonis nonfuntcomparatx, nihil con^para-
pofitumnon
r/
:
quaereferuntur fecimdum
relationis pertinet ad relariua.
jnam
lo priori intelligo relarionem
§CHO
Quxdio VI. SCHOLIVM
V.
prio
H A B E T exefuiJitMm do^hvtdmfujliftend* Pr^
tum
&
quam res « rehus , citm fecundum eum pajftm flurdlUM n$n Jit p9nend* fini necejfitate , tndetur tdntum ponendjt inter btc , dtJtinQit realis fermui~
maximedtm
in
qutd etiam
coBigo
ex
difiinSio realis
eii,Jit
.
1
mi
idempojfeejfeindiuerjis Prttdicamentis.
Adpri-
fnum optime explicat cfueTTudo fuhfiantia corporea tfi in potentut diutfibilu ante cjuantitatem ; quod inteUtge de dutijiinlitate cfuantitattua,quia tntua-
tiue
eji
a^u diuiJiUts ante eam. Ad td
dubitatiueUcptttur an
Jit
defigura,
alufuid abfolutum
di-
,
fiinElum a tfuantitate.-videtur fecttntiitm ipfum nen tjfe,<juia ^.d.
Ad (\\ix{i.docet eam
1^.4. nu. 1 9.^.
1
Tton addere tjuantitati
nifirelationempartittm
,
ad
fe inuicem,fuppenit tamen (pialitatem,de ejuo vide tpfum tj.isJe Pradicam. vbi expltcat in quo confifiitforma
& Jigura
,
,
<$"
ad qualitatem dtffert afunda-
tjuomodo
fpe^ant. jid id de relatione (\uod mento,^uahde hocfine termino iBius ejfenequit,& non aliter,fuse traSat lu^.i. ^«.4. <^ 5. id de
Ad
u4EHone,PaJfione,
& motu^tfttod reaUter differant,
^J.n.q.i. nu.14. i^.&
tenet
cj.j.de
Anima,
vbi
sn Cemmentarie Jitse de hoc egi a n.6. {ecundae qtucftionis de quandicendum qu6d ibi eil iallacia zquiuocationis,nueaccidentis. Exemplutn, aliqnis pocens titate
,
eftvidere.quando habet habicum, ^(riuoce , quia
modo
fecundum qu6d
& ante.fcd x-
cft
potens
lu^et formam (ecundum
pdmo
quam quod (ecando modo noo. Similiter diuitmile vno modo
,
malicer poteftdiuidi: fecundo mcxio
tamcn hoc
,
folum :
ficur
non
quod non
cflct infini-
hoc non inDeus rollerct
&:
,
fi
non cft immediams pundh>, r'^'^ quod hoc non poilct , nifi caufaret i^^^/\^ j
quia pun£his
nouum pundhim. Contrarfcmpcr videtur quod figura non poflct cflc finc corporc , ncc ccontrario. Didtur quod
non omne abfblutum potcft eft exrra
eflcntiam fuam
;
fieri fine alio
Dcus non
ficut
crcamram
fine
omni rcfpc^
; fi
pefhi inhatrcntc ei
;
:
:
:
ordine parriura,& ordinem partimn flarim fcqui-
qu6d tara corpus quam figura conmnc Dcus non potcft feparare vnum refpedtim ab alio : & fi non contur figura
:
ita
ueniant,fic poteft.
Ad aliud de relarione Refponderar vt pdus. Ad aliud contrahoc fuftinendo qubd relario fit :
:
aliud fiindamcnto , quod id cui aduenit rclario mutamr in fe,& ad aliud non tamen mutatur ad formam abfblutam , & quod fic mutamr fciUcct 'i
:
ad fbrmara abfblutara , didtur mutari ^ Philofbpho quia ad rclarioncm non eft moms,quia omnis Suomodo motus cft ad fbrraara abfblutara , negai rao- motm
&
ibi diuifibilitas
fi
non
formalis,non pof^
qoia
G.
tota
quantitas in tota rubftantia,& partes in partibus.
Didmr qood fubftantia nullas panes habet , nifi per quantitatem extendente in adu. Aliter, qu6d fubftanria habet partes proprias fub quantiute alias.
Ad argumcntum,qu6d antequam
cft diuifibiiis fbrmalitcr titate, nifi
inpotcntia,
fecundum qu6d habetparres de
dhun
cft
fubflantia fit
non :
fubie^m
quantitatis
qualitatis eft qualc
de
fe
,
,
non
nec fubic-
nifi in potentia.
Tunc
adargunicntii,ficut quantitas tota rcdpitur in tota fubfianria in potcntia diiufibili , iu. pancs in panibus fubftancia:,qujc funt in potenria. Tunc
ad argumentum concedimr ; omnc diuifibile eft quanmra: vcrum cft de diuilibili cxtcnfbinadhi. Ad primum de qualitate didmr , quod diftcrenria fubflanria
non cft qualitas
,
fed ponirur v-
nus modus qualitatis , quia prxdicatur in quale. Ad illud dc figura,fi qualitas fit & eflenria abfoluta alia ^ quanritatc, &c. Diccndum quod illud , non fequimr quod corpus intelligatur infinimm, fi
intclljgatur
,
finc figura
fupcrficies eflcnrialiter
:
,
quia finiscorporis cft
figura finis acddcntalis;
toile ergo figuram,adhuc
terminamr corpus pro-
Scoti Oper.tom.ir.
motumad
tas rclarionis.habimaliter
rclationcra,
non u- ad rcali-
rtUtto-
^^^"^^
produdmr cum funda-
mcnto:non tamen adualiter dicimr aliquid relaram , nifi fit aliud cxtremura. Et rario huius eft, quia rcbtio eft forma refercns ad aliud. Contri: u eflc relarionis fit ibi , ciim cflc rei de gcnerc relationis, fitad aliud fe
trerauni,non
eft res
habere
eflenrialitcr
fc
,
, fi
non fit aliud ex-
huius gencris.
& Pafllone qubd difHneatmrar & intcr fc & i mom, Quod inter
Dc Adionc
fub quan-
& fub quantitate adu &
(c,nifi in potcntia:fiait
aiu.
ali-
figura caufatur ex ordine
fic
habet qu6d
ettra
"" " okftimifM
panium corporis, mnc gloflamr propofirio, qubd Deus porcft facerc abfolutum fine omni alio abfblufo a fc , vemm eft de per fe abfbluto , quod non dependet cflcntialiter a rclarione , ad quod dcpcndct reliquura , ficur corpus non poteft efle finc rcfpe^ fiue refpedhis przcedat,fiuc fequatur.ficut figura feqniturrcfpedii.Rario touconCftit in hoc qubd fiduo abfblata conucniunt in vno refpe^ , fine quo ncutrum potcft efle , ficut corpus & figura quiacorpus non poteft cfle finc
militer licetnegct
primo modo , :
potcft
A» Dom f*ftf*(fro
quod abfblutumcflcntialitcr def
rocn mutarionem. Alitcrdidmr qubdtota
fit
quod
ereo
fit
ient plurcs panes quantitatis redpi
,
x.q.^xf. 17
i
facere
Contra qu6d
diuifibilis
Lmoafm
Iinc«:linea priuariuc eflct in-
habet in a&u fbrmam , (ed eft in potentia ad fbrquam immediatc poflet diuidiifubftantia corporea (ecundo modo dc fc eft diuifibilis. inam,pcr
:
Coffmfat
h^* •» *'" "^'
ticniuntinvnorcfpe£hi;fic
Ad argumencum
16
:
nifi diccrcs
nr;
Jiu.6. vbi ait
pofiriac,fcd priuariuc
finita
ToeoUgia probUmaticuscirca
ex Do^ore /.8.f
eflct finc figura
cladcrct contradi6boncm
hanc , Uejuendo promtfcue de Pradicamentu,
«fio inter ejuadam
, fi
Itimum pundhim
i>«cmaneM,lococitato,inSchoUoy f^eU tlicerejufficere
illod.
,
didam. Similitcr,qu6d
lion tcneOjfcd fblutionan
corpus
torttm q. 6. veritm non dictt,dij}in(ui realitertMn~
,
SimiiicCTAuic.i.Mceaph. cap.t. Fini-
finc-
mm & infiniram acddunt quanutari
diCMmentjidiftnigHi rt*litcr. In pAuti^ne *rpan
Itt
613
,
18
,
probario , potcnrix cflenrialitet difUndx ha-
bent
aifhis cflcnrialiter diftindtes,:.
comm,io. Scd potenrix adionis huiufraodi,5.huius fcd achis potentix
;
textxomm.17. ergo & adhis, eft adio , adhis po-
adiux
tenrix pafllux pafllo
Phyfic. rcxt.
& paflionis funt
eft,
&
3.Phyfic.text.com.i8
A
Qubd
adio diftingiumrcflenrialiter a mom, probario:fi non,ergoa«2us adiui , inquantum a19.
inpotcnria,confcqucns cft impoflibilc. Probarioanoms cftadasimpcrfcdi^nquantumimpcrfcdum. Si crgo moms eflei adus adiui inquantd achunm , timc adiuum inquantum adiuum , cf^ fet imperfcdum, fi antccedcns eflct verum. Itcm moms-cft a
FFf
cet
'^^fjf* 2^-,'
Metaph.
V.
Lib.
614
hoc dliquanclo accidat , ficut agens naturale mouctur in agcndo:fed vltr i, quotnodo fequiiur, adionis non cft adio ergo aftionis non eft motus?Re(pondeo,per liancpropofitionem:Ad idem ccc
;
cft
motus & adio;fiue pcr iianc
motns,adiliud
eft
;
quia
;
fi
fi
:
non
motum,
Sed qitod aSlio nonfit
adio,quianiiiiI
dicasqu6d paffio
per
fit
fit
motus,tunc quia adio k
,
q«6d diftinguirar,
fimiliter iequitur
vt patet fupra.
»6
cft aCtio
txftnitur.
Tunc ad argumentum in contrarium dc 5. Diccndum quod argumentum non eft per locum a roto in quantitate/ed a fimili,fic fi motus non potcft elle motus proptcr proceflum in infiniium fic de adipne quod adtioiiis non eft aikio , proptcr proceiriim in infinitura & eodem modo de paflionc. Sed fi ad hoc dicitur quAd aStio fundatur in motu valet eadem refponfio; Pliyf
;
,
;
,
,
crgo aftio poteft elle adionis, quia eiufdem cft motus, VI termini,& a£l;io fundata in motuj&r fi adio poquia
fi
motus
teft e(Te
locum
pofTet efle fubieiflum a6kionis
;
aAionis,ergo motuspoteftefle motus,per
a fimili;crgo ex oppofito,fi
motusnon po-
motus , aAionis non poteft eflc aftio ; Sc fi hoc,nec motus poteft clle adHo,quiaad idem eft motus,& adlio fundata in motu. Adillud He Quando , quod non eft idem cum tempore. Ad probationem conccditur maior, fed minor eft falfa. Ad probationem , ciim dicitur Jiuando diuiditur pr^teritum,&c.& quod eft menura fucccfliui. Dicendum, qu6d tempus eft caufa <^ando , & tempus eft menfura extrinfeca iftorum inferiorum , tunc ex adiacenria temporis ad temporale.relinquitur forma in temporali & illa forma eft fuccemua per accides,quia pcr tempus, teft eflc
vlterius
19 t>iffernnt
^
gi*»ndo,fjit
ttmftu }
:
Similiter diuifio
illa
contingit
Qaando
per acci-
dens,quia cft temporis per fe,quia difrerentiac; itla: temporis, caufant confimiles difFeren-
cflentiales
Ad
non
eft
:
ficut
probat rario,{ed eflentiali-
inquantum pafliuum. in fubiefto. Dicendum quod illa
tcr paflio cft a<5tus pafliui
Ad aliud de efle quia
illa
teria.
non
,
eft fufficiens
,
cuius probario
Contra iftud:efle in fubiedlo non
quo
cft
,
ficut pars
nec cius quod refultat cx
& fbrma, eft cfle in fubiedo
materia
,
ficut acci-
dcns. Sed forma licct fitin matcria,& non
materix
non fic
Ad Mrgumfofit»a.f.
,
cft
tamen pars
tertij fcilicct
fit
pars
compofiti:
proprietas;ergo vere accidens,dc opinio-
ne de modis pra:dicandi. Ad argumcnta probantia qu&d Pracdicamenta Bon diftinguuntur eflentialiter de Quantitare, :
ciim dicitur qu6d continuitas tas fubftanriac
,
fiibftantiac cft
rcfpondetur quod vnitas rei
SubftMUi» pon efivnM quanti fit continuitas rei pcr illam formaliter eft ftr ijltMUi-' *tKH>t,
eft,
tota competit formac fubftantialiinma-
lcilicet eius in
efiyfed efi
at}io:&
caufanda ergo illius artionii caufata eft per idemy& fic in infinitum. Di;
illius alia
citur htc (juod aEltonis non efi alicjita aciio.
argumentum do caufata
Et ad
dicitur, cjuedaBio illa efi altcjuo
Et cum dtcitur ejuod
:
mo~
alta aEltone^e-
gandum efi, fed eadem;quia eadem aEito numero efi prius
&
pofierius natura,feipsa :inquantiim
enim
vni,
vcl
tamen ex quo fecundo vna , eft crgo de gencre quanritatis , fecundum Auicennam , quia vnum principium & metrum numcri,eft fiindamentum ,
idemitatis in fubftantia,fecundum Philof cap. de
non
eft
quo
iSabflanria cfl vna cflenrialitcr,& pcr fc primo
mo-
p.eIatione,tcx.c.20.Vnde continuitas
An '"
aftio
agentc
'
efi aEiio agentis,efi
prior feipfa,inquamumefi aEiit,
^'
'
vel caufatum.Contraiaccipio aEiionem in Hlopriori
natura,in
cjuo efi
priorfeipfa caufata,fK acctpien-
doeam,efi verurn quod ipfa aiito eficaufata ; eroo ah aliqua caufa,qua caufattone caufat ea,vtprius,
& fequitur inconueniens primum. quod idem
in
eodem tempore
in illopriori,in qtto ages
efi
ejjet,
Jtem, fequitur
& non ejfet,quia
prius,aEiio non efi aEiu,
quia daro quodficititc ejfet pHus,& tion pnus fimpliciter. Si ergo po.ias aElionem aEium, vel cau-
& & non
fatum idem,ponis tdemfimui ejfe
tffe.
Ad aliudjcum dicitur quod gencra, fecundum quod fi
non funt rcs crgo non diftinguun-» inquantum huiufrnodi;diccndii quod
gcnera,
tur rcaliter,
;
reduplicatio
fic
fit
de intentionibus, verum e(l;fed
non loquimur ,
tionibus:&
illa
fed de his quac fubfunr inrcn-
funt res. Probatio,quiade eflcntia
prima: intentionis,non tct
,
eft res
fccundx.
Quod pa-
quia rcs primae intentionis habet complctam
idem efle haberec,fine intellc(3:u,& cum;vndc ha:p
i^NNOTAT. MAVKiril, adcfa^Jf.
SEquuntur Gencra:
5.
&
S'&6.
& 6.<ju.de diuifione entis in ipfbrum Gcncrum inter
10.
fc diflin-
<Stionetex.c.i4.qU3c notabJles,& neceflariar,atque fubtilcs funt.
Vbi primo aduerte in areumento
prius oppoficum ^.q.vbi dicit
:
Non
efihic oppofi-
quod intcntioDodoris eft,qucid liccc in '~ ^dicamcnris habcamr cxprcirc a Philofbpho uCiiirius numcrus non tanicn 5. Metaphyf ide6 tum,&cc.
:
iidv.Non efi htc oppofitum,Sic.Et adducic excufation^m Comnvquam brcuiter impugnat. Tacita crgo dubicacio
eft illis
vcrbis
,
quare fcilicctPhi-
lofophus omifit hic cnumerare Situm tum,qux in Praedicamenris collocauit.
&
Habi-
Vnde ex habetur argumentum ad
Philofbpho hic potius partem negatiua quxftionis cfuam ad affirmatiuaj ideh djcit Do6tor non efi hoc oppofitum,&cc. excu-» fatio Commencacoris liccc apparcns fir, quodfcilicet propcer brcuicatem omiuc illa:tamen notanter impugnatur a Do£tore. Pofletcrgo probabilitcr dici , quod illa tacuit , qui^ pracfupponic iam Sed dices ipfa efle exprcfla in Prafdicamcntis.
qu6d eadcm ratione cacuiflet alia. Poccft dici, quod non cft fimile: tum, quia illa vltima tum, :
quia
fit ?
^«^°'-4-
vniucr-
alia
prxdicamentum
20 Ad(ljtio,
:
quanricas cfretver.Tquatitas,fineomni intelledhi,
argumenta ; quod bene probnnt primum , qucbd paflio noneft eflc motus in fubiedo , qnia fi eflet , mult^ fortius motus eflet
notificauo
aBio in infinitum , quia aBio, c^ua efi forma agentu,inquantum agens, efi vera res,& naturA degenere aHionu ; ergo efi vere caufata ch aliijua caufa-ffed omve caufans trius efi caufaiOy faltem natura ^.huius,t.c.iyetfi fitc adinuicem dicantur.-nihil minus ergo in illo priori natura cau~ fans farmaliter caufat aliqua caufatione non illa tjua eft a^io caufata,quia illa aBio in ilb priori,no
fic,aQioniieJfet
inhsrentcm , non eC~
fibi
fentialiter;& propofitio aftiimpta falitei vera.
vifura.
in age»te,probatio;t]uiafi
quiditatem fine ratione:resfccundaEnon:fific,tiic
iiuum per fuccctlionem -',.,.«i;«i
poftcrioradioneclici- """^'fi*^-
non moiiet
Quindo,& funt illiusper acAd aliud, qii6d poteft efle fuccef-
tias accidentales in
cidens fblum'.
eft
ta,quia rclario in vifibili
diftinguimr eirentialiter ab adione
mom
agens agit clicitiuc, fed
Ad quicquid eft
quod non fit per adioncm. De paflione patet idcm fcilicet quod diftinguatur ab adione cftcntialiter
&
zi
Quxdio VI. quia minim» quodammodo
cntifatis
tum etiaro
:
,
quia nmilia
prsccdentibus habitudinibus cxtrinfecus aducnicntibus. Vndc ctiam in Topicis Phyficis,&: in Motalibus , vbi enumcrat prac-
cct
non impugnct Auicennam
impugnari,
& ex
fuftincndo
dicamcnta,non omniadcccm cxprimit. Ad placitum igitur AuAoris talia funt rcfcrcnda. Vidcan-
Hbi tamen probatara
tur ca
aax habci iftc in A ptcprafdicamcntis
ibone
hnali-,
& in cxpofitione huius
quac-
loci: In fc-
apparebuiit.
Scquitur
DMhtum
quoddara Extra , quod incipit fic: durat tftts prddicamentu , &c. Iuxta hoc de dtutfione , &c. quod cft ibi
eft
&
de
vfque ibi in aliquibus principium altcrius quacftionis originalibus ponitur,cum argumcntis antc oppo:
&
fitum
,
& rcdc
in aliquibus vero
:
communitct autcm vbi mouentur
non
habctut:
corum moriua;vtpatct
.•
riafunt via diuifitt.&cc. vfque iilaciConcedo ergo diuifionem , &c. eft tamcn bcnc ad propofitumj& ad mentem Do6boris:quare legatur.
Nota,qu6d aliqus rationes Dodoris ad often-
idco iegatur ,
,
& QuandojScc. Fortc rcdc poncrcntur
:
& adpri-
per fex Principia tangit
:
vt io.di.
QuodHb.q. 1 1 .&
/f.q.i.& i3.di.eiufdcm,& in
fu-
(ed an tot gcncraKffima
;
dubiumeftf famosc enim accipiuntur pro pafllue taHbus,& fic loquitut Philof. Rcfcn etiam loqui de refpedu tali in fe,& annexo a£bonis , vel pafiionis reipcdu. X^uarc autcm rcfpcdum adio^ non fic nis & paflioni; , faciunt duo geaera , huius enumerata, poteft cftc latio, maior conuenienria io voce conceptu hic, qu
&
&
&
alibi , vt xa alia:ad hoc inquirantur vbi fuprk , dihgens ledor agnofcit , ie fcquentibus magis,
&
& alibi cxpIicabo,Deo duce.
£t quod additur ibi de potentii$ animz ; vel vt quidam habent reffeBus earum, quidam alij dfpeSns , poflet benc
&
ipiacum , jn quo vidcUcct Praedicaxnento habent poni ; poftet dici fi loquamur de affeStus
quod funt
dc genere R.elaaonis ,
Ci
vel tranfcendcntcs
,
vel
iAtrinfccus; vel adionis
extrinfecus aducnientes. Si vcro
dicatur afpeiins, velaffeSus , fi intelligatur iihis primus, dicatur quod in getxerc Subftantia: tedu<5tiuc;fi zStas fccundus,in gencrc Qualitatis, licct concomitanter, vcl idcnricc, in gencrc Rclatitmis
vcl Vbi,fupra, vide q.j alibi fjepc.
& & confcquentcr
dida ponderabis. Aduene, qu6d in aliquibus originaHbus afllgnatur Extra,st\ addirio:illa Hicra nota <\Hod va~
ciaiiterilla ratio,qua
probat Aftionem
bile efb rclarionem cflc
d.i.&
in Htera,
ponitopinioncm propriamfuftincndo pancm affirmatiuam vtriufque quzftionis, vbi cundbi eius
&
fi
nul-
ponunt eius fu£cientiam;impugnat alios modos dicendi quoad vtramque quarfnoncm fbluic
nem diftingui
&pafnonis,
,
Hcct diuerfi diucrfimode
dendum diuifionem pracdicamcntorum procediic ex communiter conce(ns,& ad hominem,& fpe-
(bluit
4.& 7. PracdicabiUum huius, fupcr quxftioncs in Porphyrium c. de Generc copioscr. Ad iccundum vcro vbi plura tangunttir difHcilia. Nam quo ad primum de Vhi dupUci,
,
,
li-
& aHenis poflcc
famofam AriftotcHsdiuifionem
ui fupcr quacftioncs
xefpcdibus
,
,
tamcn
faciliter
&
quialittcra notabilis cft
,
,
& alibi &
poft oppofitum coUocaturj
quxdam dubia.quae non
mum dubium dicatur conformiicr his qu2 nou-
dici
propriis
dicfiis
&
quentibus etiam in hac quacftionc magis cunda
1£
6iJ
Albcrri,& aHorum antiqaoram hic
1.
Quod
Quodliberi,& ij.&
16,
fequitur de inclinationi-
&
bus violcntis ; fi dicant aliquid pofiriuum , aut abfolutum , aut refpcdtum tranfcendcntcm , vel limitatum,a£hialem,vcl fundamcntalcm,feu apti^ tudinalem,appHca conuenicnter inucftigando:po-
enim negationcm inclinarionis , quam pofitjuum aliquid vidcntut imponaie. Et quod vlterius tangitur dc fpeciebus fJenfibiUbus & intelli-. gibilibus;dicatuf expedite quod penincnt ad pri-
&c.
& Pafho-
a rclatione,vbi dicit quod impofll-
fundamentum
rclationis,
& quod fcquitur de relarionibus fecundi rao-
di,& fundamentoeorum:nam triufque fentit,vt in
in 4.d.6.&
1
1.&
alibi oppofitura
primo di.i9.& in
in Quod\ibcto,qu.}.
z.di.
i
.q.5
v-
&
& 6.& in 4.
di.i}.&alibifacpc.
Aduette ctiam qualiter intelHgit hic difHn-
dionem realem,vel aii
eflcntialem.ptopric vidclicet,
extenfiue,& pondera dida fua in Quodlibeto.
&
q.i j A: in 4.d. 1 1. auftorcs Formalitatum confulc,& maxime Pctr.Thom.& Francifcum.
-Affignatur ab aliquibus
mcnta prindpalia primz
Extra fblucndo argUr quacftionis iUa litera:
Contra paffiovmuoca,Scc.\U\nc jQuantitate: fed
ibi
:
AdaHudde
fubriHs& bona eft.Vbiadoertc ad finem , obieftionem quam non fbluit , fl r^<Sle ponitur contra:nam faciHter cuadi poteft. Infra foluendo argumcnta principalia z. quacfKonis ibi:^/w, vel refponfio tota confiftit in hoc, &c.vfquc ibi inclufiuc:Cry* nonconneniant fic p»-. faris
tefi,&cc.pomnxT fxtra ab aliquibus.
Ibidem infra afHgnanir,
illa litcra
addirio,quK
incipit Gc'.Sedvltra,<juomodo fecfuitur quod aiiio-
nis non eft atlio
,
&c. vfque
ibi
de pajjione patet
:
idem,Scc.(ed notabiHs litera.
Item ad finem quacftionis
ibi Sed ejuod oBio yid aliud citm dicitur (fuod genera, &c. ponitur additio, legi conue-
nonfit in agente,ylC{ae ibi
:
:
&
nientcr debct tera ibi
:
ame
illam fblutionem pracccdcn-
Ad illud de §luando
&c. cura aHis atgumentis £rione,Htera notabilis niter locatur
ad
cft,
,
tjuod non efi idemy
& tcfponfionibus de a& fubtiHs, & commu-
finera ferc quasflioms.
tius
mam fpcciem QuaHtaris, faltcm pro fubftrato;de motu vcro fecundum quod fic dpplicitcr dicatur.
dic
quod
£biue
,
tcm li
principiis fubflanriz,
funt in pr^dicamcnto Subftantia: redu-
loquendo dc
dem cde
De
duplicitct accipitur,
principiis intrinfecis
Subftantia habet
iftc.
De
,
vt ibi-
concrctis au-
dic vt in Antepracdicamcntis quaeftione finaT
eodcm Pracdicaquo fua abftrada quia eadem penitus
clcganter dicit
mento ,
in
ex natuta
:
funt
enim
in
:
rei.
Deinde refpondendo ad qusftioncm pohit priinam opinioncm Auiccnnac & ctiam Thora. Scoti Oper.tom. IV.
&
Et quajcunquc
in
eadcm
fubftantia en-
diffcrcntiam habcnt. Eadcm vcro fpccic his oppofitac dida. Ttxt, ntn tia
habente Commentum.
Q^V iES TI O
VII.
VtTum pophilefit diqttA aceidentU
folo
»«.
mero differentia ejfe in eodemf»bieil» f hnf^Jiit c.\o. D.T\iom.ibidemUa.ix.^ } f.q,\\ Jirt.y
CapitoL in i.Wi/?.?.^.!. Caict. j. f.q.^^.art.y Amon. And-v Met.q t Durand j. <<#8.^.}. Riclurd.iW.f. i. 4rt.i. ArgoQt. ibid. f .1 ««. i.Maior. t»d€m tUfi. 9. vmem Hcru.f«#<
quod fic;in cadcm pane medij, & in eodcm oculo funt raultac fpecics cjufclcra
Vldetur
FFf
a
fpc
Lib.
6i6
Metaph.
V.
ergo, &c. Probario aflumpri ponancur multa alba in mcdio , oculus exiftcns in quocuuque pun<3» itiedij poteft viderc ca j crgo habec
fpeciei
:
;
& diftindevideteajergo nabetdi-
fpecies cocuiti
ftincbs fpecies
:
fimiliicr in viitute
imaginatiua
, qu6d argumentum probat vcram dc accidcntibus intentioaalibiis, non de realibu$,quia denominanc.
funt duac fpecicseiuClem fpeciei.
Dicitur
Contrarquod refponfio fiipponat falfum fpccics inorgano habet adtionem realem:quiai.dc Anima.tex.comment. ii^. ExceUens fenfihtle corrum:
fit fenfum,
quo
non
nifi
eft actio realis
lis
ergo
res.
tranfeat pcr
boris dius
Quod antem
,
ille
ponatur
fi
ruborcm in
videbit
teft
Probatioaftumpti,fi radius So-
vitrum rubeum, poteft fpecics ru-
fpccies,patec:quia
non
crgo videtur qu6d fpccies fic , fpecies in mcdio cft vcre
vitri vidcri in pariete
ille.
vitro.
ibi oculus,
fit
per illam
Quod eciam refponfio
ter dicitur , quia gencat. \\\c in
A
:
:
pus
idem. Item i.dc Anima:tcx.com.: i.& iii. oportet fufcepciuum denudari ab eo quod rccipitj fit
vnam formam
ergo exiflens in adku per
non potcftrecipcre aliam
ifte
5. tcx. co.io,
raiiltis
,
pa-
crgo
rclationibus pa-
fpecie,
ciufdeiTi fpecici.
Contra tUMd,e}Hod fupertus di6lum eft,quodrur eft fpecies
:
arguttur,tjiuia tunc oculus extra
termtnationii ille
tllius radij
locum
cttm quo multiplicatur
,
rubor, videret ruborem vitri per reflextonem:fi^
cut infpeculo
hocfalfifm
:
eH
(juia tn tali vifione
,
& oculus:
quod fint in eade fuperficte .l'cchean. pcrfpediux par.i.q-6.& concluf 16. Tumquia angulus tncidenttt,
tujualn angulo rcflexionu , ibi-
efi
dem par. 1. quasft.
Oftimi ipf hoc videtur idern quod prifts pugntuid,
6.
qualtcuncjue exiflente aneulo. Turn perceptibtlis
tantum fit a
concluf. 1 .cuiufmodt non
leui terfo
efi
non eflnata
quia reflexio z.
Tum quta ntU'
paries.
la fpecies fimpliciter occultat
,
ibidcm par.
proprium
vifibile,
ter eft.
(juia
Jtem, duo liimina diftin£ba funt in eadem partc mcdi j, quae funt formac realcs. Probatio , po-
vifum,ficut vifibile tnfe:htcomnino occultatur co-
&
lor parietii.
ejfe
in ita denfd,nec itaterrninare
TUm ^«m in vifione refiexa ,
,
ohie£tum primum
tionem.-patet de Sole vifo tn aqua
;
turcorpus, lumen vtriufque candelac incedet incedu diretSbo vfquc ad locum , vbi corpus denfum fuit; ita duo lumiiia in eadem partervmbra enim
tur ruboir multh remijfior illo, qut
eB in vitro:etiam
eft priuatio
luminis primi vbi natum eftelle,ficut
tenebra priu.iao himinis fimplicitcr j ergo amoto obftaculojVtriufque candcla:
Dionyfius
lumen primum eft,
Hoc etiam de kiminibus didiuinis Nom. exepUficans
vbi praefuit vmbra. cit
,
i. cap.de
per hoc de circuminceffione perfbnarum. Item, agentia duo cahda polfimt calefacercvnum calefa<5bibile;funt
eft
,
quia
ergo duae adliones cuius probatio principium adliuum vnum in :
alias efltet
duobus agcntibus difFfcrentibus numero , quod verum ex quocrgofunt duoprincipiaafbiua, crunt duac a(%iones:quia a£tio cft adus Pnyfic. text. comm. a(5tiui,iriquantum adiuura >8.& 19. crunt ergo adus duo j ergo duo tcrmini indudi fcilicet duo calores in eodcm numero. Dicftur , qu^d duo calores faciunt vnum calorem compofitiuc. Contra hsec pono duo agentia , jion videtur
:
&
:
numeio ajquc difpofitam ad recipiendum
vtriuf^
que caloris»a6lioncm. Calores ergo indudi erunt aequc in aftu & Jtque perfedi omnino. Sed ex
bci vitri ra-
dio Solis iU , vi-
luftrati
den,de qu» »git 1,4.1 i.
vtdetur fecundkm fuam inten^
A quantacuncfue modica
dtfiantta.
htc
autem vide-
Tum,ejtua
illud
videtur vtproprium vi/ibtle,cHiuf accidentia videntHr,vt fenfibtUa communia : hic motus &quies
motum
iUius ruboris in pariete videtitr\& non per
Tum, ejuia
vitri infe.
iUe
rubor vitrt tn medio
illuminato vndtque fpherice dqualiterfe diffiindit\ ergototo medio alicjuo iUuminato radio Solis, xtjualifer oppofito aijuali obftaculo
tqualtter fieret reflexto
:
&
ex quactmque parte
ita vtfio. hoc falfum.
Hocpaiet, quia ad qttodcunque punElum
ergo ibidem pofito obftaculo dcjualiter
;
refieiieretur.
SCHOLIVM
j .
aequaliter approximata,qEquecalida;& pafllim id6
,
fpccicm ru-
fuper
alia ibi,& ponanantur duae candelae, vna hic, tar corpus medium,fiunt vmbrae:Si ergo amoue-
&
EXTRA.
bor radij in Jrariete tranfeuntis per vitrum ruheum,
oportet
Probatio confequentiz
,
:
rubor in pariete
pohabere mulcos filiosjergo in eodem funt mul-
multis a^tibus genuit
eodcm
reflexa fuper vtfibtle ,punBus reflexionis
:
realcs,
poffibile cfltc
plicari in
vbi tcrminatur ra-
euadat difficultatem,probario pater
XX reLitioncs fi
eft,
Item
accidcns realc. vifibiiis
;
per fpecicm;ergo fpccies
cerminum eundem fpecie, multi-poflcnc duo motus e/Te ad euu-, dem terminum fpccie & fic duo motus ellent vaus motu« , quia Philolbphus dicit quod ntotm vnttt numero efl , iy«» eft ad emdem termtnumfpecir.Ci mobile fit vnum numero & fimiliter tem-
/i
Sententia D. Thom.i.p. Ferit.art.i^ tiafolo
l.
(j.S^.art.i.& q.S.d»
& aliorum repugnare plura acciden-
numero
eodem fubieBo;
dijferentia efle in
iuxta hanc foluuntur argumenta principalia , fed bene impugnantttr foluttones , per exqutfitam
&
doHrmam.
,
duobus acque ex quibus
fit
adu,nonpotcft
in
ficri
vnum
vnum, altcrum cft inpotentia
€tn alterius:aut
fi
vtcrque in adu,
:
quia
refpe-
& fierct vnum
ex eis , fupcruenirct aliqua forma teriia ,quac fic a6tualior illis duobus exiperfcdio vtriufquc , ftentibus xquc in adu,quod non eft dare in pro-
&
Item , omnis motus tcrminatur ad aliqucm a£him.Si ergo finc duo motvis,& duo termini in a6hi, fed ex dfuobus pofito,quia nihil producerct illud.
iu aftu .
non nt vnum.
&
:
poffibilc. Probatiir,ab
co-
& cntitas. Scd fubicdum cft caufa fui accidentis & enritaris eius ergo & vnieft vnitas rei
;
caris;crgo
fi
fubie6tum
vnum,& accidens.
Coij-
firmarunficuc vnitas fpecie efta forma vna fccun-
dum
fpeciem , fic vnitas nnmcralis a mareria vna numero.c.de Vno:tex.comm.x i.lcd fubiedlum eft materiaaccidentis;
ro
;
& fiibiec^um cft vnum nume-
ergo accidens. Itcm,materia eftperfcin po-
tentia ad
Contra:Philo{bphus hic cex. non habence com. quaecunque in eadem cflcncia difFcrcntiam habentjfiint diucrfa fpccie. Item 5. Phyf text.com. inde, quod motuscft vnus numcro, qiii eft }4. ad eundcm tcrminum fpecic fi mobile fit vnum numcro, tcmpus idcm menfurans raotum : fed
&
Diciturqu6d noneft
dem
formam
dens. Probaito
;
& ad hanc formam
forma
:
SententiM
per acci- D.Thffm.f^
quia recipinir in Mliermm, du»
eft \\xc,
forma h«EC , quam
*cc'td«ntia
hac materia ; ergo poftcrius
eft
recipiatur. Alitcr probatur
quiafi cllet in potcn- *»»
tia
ad hanc
maceria,
,
&ad illam:eflent
quod
infinitae potcntiac in
cft impoffibile.
Probo , quia cui-
|ibec pocentiac paffiuae liaturali
,
correfpondec potcnti
*»dtmfftci* foff, in
eodeuf.
Qu^ftio VI. potenria a£Kna nat«ralis
adiuae
lum
in aliquo
infinirac
intenfiuc
,
fic
,
hoc
&
,
fe cft in
quod matcria
per formammoii per hanc,nifi
illa
Ex
eft
pcr fc in adhi
pfcr accidens:fi
er-
(cilicet al-
cum
bedincm,
habet albcdinem {camdt(m(c ,efin potenria rcfpcAu ciufdcm , quia
aAu&
(ct in
infim-
potcntia ad
rormam
potcntia ad aliam
eitct in
fic, cflct
pcr accidens ad hanc formam.
fequitur crgo,
go
fi
ergo duplicitcr probatur
propofitio,qu6d materia pcr
formara
non (unrpotenriar
Ced
quia
:
adu pcr fc per fortnam:& cft in potcniia pct fbrmam non ad aham,nifi pcr accidens. Ad primum in contrarium dicitur primo fic , quod non in eadem partc funt fpccieshuius albi , & illius:& cum dicitur de oculo,dicitur qu6d funt in
eadem aliud non
(pecies cius crit in
cum fpccic altcrius
parte
albi
,
aut illud
vtrum
}
aut crgo crit fimul fpccies
poteft
,
cum
fit
debilius
conumperet, quod ,
aut
non
videtur.
,
cum aliquo corum quac funt
in virtutc phantaftica
lud
:
:
non poflcm imaginari il-
cura Ipecics pcr comparationcm ad fubic-
ihim eius non pofiet
rccipi in phaniafia,quod vi-
detur abfurdum.
^djwefi
perfeperficereorganumpbanta/ifyergopotejt dari
minimum cjuodpotefiperfici a fpecie per fe exifiente
,
quia
ilLt
minima fpecies non fe habet ad
inde-
terminatHmperfeEiihile quaniumcunque modicum, vel magnum in toto organo cfuia quantum organum in toto ferficit fpeciesper fe exifiens , tantum ,
,
etiamperfe exifiens eadem fpecies perficeret perfe ens, quod efi capax fpeciei j ergo efi dare minimum i» toto , quvd
efi
capaxfpeciei diflinSi*
,
& per fe
Itcm,quicq.uid dicatur dc (pcacbus
eft
,
quod alia
inaha partcorgani,velmedij,(altem cumco-
f»t»t»p«te»-
cft
ri« e»ittof-
gnitio
**""•
formam qua:
fit
in potenria cognoiccnte tota eft in partc
illz duaE-cognitibnes
, fi
:
,
licit
per
non eft probabile quod
fimul funt in aliqua po-
quod
fint in diuerfis panibus organi , vd Scd (ecundum AriftoteL i,huius:in prooem. cx multis rncraoriis gcnctaturvnum cxperimentiim:iUa: multa: meniotiz funt cognitio-
tentia
,
potcntix.
nes eiufden) (pccici,quia funt de fingularibus qu(^
dem
& incodcm.
tunc intellcdlus non poiTct ha-
dc aliquo codem (ccundum fpcciem,ficutmemoria (cnfiriua cognitiones habituales multas:& tiic Chriftus poirci (cienriamacquifitara habere infu(a
?
cum
Re(pondeo,fi intellc^s intcUigat prira6
fingularcficut (cnfus prira6 (cntit, benc fcquitur propofitura,(ed
fi
primo
:
mum
,
quia idcm vniucrfalc
cogninira primo
tra
intelligat vniuet(ale,luf-
vna cognitio dc vna fpccic non enim poflet alia , quia non habcret aliud obie<5bum pri-
fidt
,
cflet
vtraque noti-
non fic de memoria. Con-
tu ponis antecedcns illud (cilicet
:
fi
intcUe-
condufio potcft fdri per mul-
ta mcdia,
Ad primum refponfib •.fcientia acquiritur per E X T R medium quod efi diffinitioJBa non efi fingularu ex x.Metaphyfjex.comm.^lfed tantitmvniuerfalis;
& ideo tantitm de vniuerfali fcientia.
Contra :fcientia
efi
efi
demoffiratio
&
hahitm nnclufionis
demonfirationis.fMmpta fpecie pro medto,potefipaffto conclitdi
de fingulari
& demonfiratiue
&c. Refponfio demonfiratio :
conuertihilekt
;
ergOy
quando per caueum paffione propria demonefi
Shatur de aliquo;ergo confequens
dicere cjuod
effet
paffio generisnonpotefi demonfirari/tecfciri de ali-
tantum de genere , fiue de ommhus vna vna demofiratione. Con~ tra,paffw generit potefi per genus tanquam permedium , concludi de vnafpecie , adluc nihtt intelligendo de alia fpecie ; ergo eadem eritfcientia duorum,quorum vnum eft fcihiU,fine alto. Confimiliquafpeeie
',fed
fpeeiehusfcientia
&
terpotefi argui de fingtdartbus.
exemplum
i
Ad
hoc videtur
.Pofieriorum,tex.comm.^.c^u6d
omnfs
triangukiSj&c.^w^i hic quA infemiduplo,
entis.
(ccundum Philo(bphum inhtcra. Simcmoria cft de diucrfis fpecicbus fimul in memoria (en^tiua:fi enimnunc iraaginor dc illo (pecici
rnilitcr
exempium deprincipits demonfirationis ,jumendo fpecies fuh genere refpeSu pafftoniigeneris. Ahter dicitur,qu6d dus (pedes per corapararioncra ad fubicftum,(unt vna fpecies, duz pcr comparationem ad obicda, quorum funt cfFcdiuac. Ad (ecundum dicunt, quod mulca: relariones non funt fimuljvndc pater non cft pater, quia gcnuit hunc filium, (ed quia (ilium ; ncc fimdamenturo eftifte aOtas , fed afkus ergo vna patcrnitas pcr (c:& fi funt plures filij, hoc accidit. Ad aliud, ficut ptius dc luminibus , qu6d fit vnum cxduo-
ponit
&
;
bus. Ad quartun^ficut prius.
SCHOLIVM
, habco fpcciera cius in raemoria: Jmaginor de aUo albo vifo:habeo ergo fpc-
albo prius vifo ftaiiqi
ciera illius
:
cum hac manct
cicm:huius oppofitum manifcftc expcrimnr.
Ad
ifta dicitur
,
qu6d mcmoriac non
eft
aUqua
II.
R E p V T A T fundamenta D. Thomit,& aliorum
fpccies prioris albi,
quia ahoquin non poflcra imaginari depriori albo,nifi aUas vidcrera iUud ,& tic acquircrcm (pe-
pofita num^. folide ofiendens accidens hahere vni-
&
tatempropriam, difiinSlam ahvnitate fubie^i , fuhieiium,feM materiam non tantitm refpicere formamvtfic ^edformat fingulares. Explicat quo-
cognicio adualis,fed tantum habitualis,quiatantum con(eruat fpccicm in habitu ; fic ergo concc»
modo totfuntpotentia paJfiU4i,quctformit receptihi-
tam de memoria fenfiriua quam dc intcllc«^ua,qu6d in ipfa funt multac fpccics fimul in ha-
ren \mius[tntentia.
ditur
Scoti Oper. tom.
JF\
6
bere multas (cicntias habitualcs ciuidcm (pcdd,
fam
Eji enim dare mimmam ffeciem nlbi,
5
dus
mulufiraulcogno(can-
raulta vt
quomodo
€ois. Itcm , cadeni
debilius alio
fit
illc
pertinct ad aliara quac(Koncra
quod
confimile in (pecic
retentu-
De aho merabro
tia
,
mul
dci,funtaccidcnriaciu(dem fpccici,
{um:cum,iecundum te,non poflitgigncre(pecicm fuara. Ncc poteft diccre quod gignendo (pcciem fuam corrumpat fpecicm alterius albi:quia pono
Item , vinus phantaftica habet organura habct lunc pancs, ponatur(cptem , S^ haDCt tot (pccies
ffeciehm fi
fequitur propofitum ,quia
cflc
cius, cura fpecic altcrius, aut
•HemoriAell de ditierfis
£x primo
fpcdes , Vt dux cogniriones habitualcs in mcmoria (enfitiua dc duobus fingularibus eiu(dcm (pe-
vidcbitur ab oailo di(pofito,.quod eft contra fen-
pon
Cognlti»
ncra adhialcm.
tur, f«d
,
f^ijeititf
"^f"!**'
ria,& pcr iUara fpcdcm gcnitam habcnt.cognirio-
fcilicet
ponatur ahud album
vd in intcUigcnria, quia pcrficiuntur ^ memo-
Ipecic in i€ta gcnita , ex fpecie in vtraque
cft in
dm' diuerfa pane oculi. Contra : ponatur hic vnum rumalberum album tantum fcihcct ouum , fpccics cius tfrit in tjfr tn t»dem ^^^^ medio illuminato,quantum durat virtus cius:
BXTR A.
phantafia,
fc,ad
Sftfies
617
bitu,& multx cogm*tiones habituales ,(cd non in
les
,
& refutat
refponfiories datof, nuTtt, 6.
FFf
i
infau»-
Co»
A.
Metaph.
V.
Lib.
6i8
Concta illud quod prjra6 dicitur, k quo habet «Wtl'»»»*
fjfe
vnum i
fHbifd».
prim6 modo:tunc intelligere accidcns vnum numero , non cum vnitate fubiedi,eflet contradidio, & Dcus non poflet (eparare accidens a fiibicilo. Item fi flcdux albedines crunt vnum nuraero. fit $ocrates nunc albus,& poftca nieer,& itcrum albus :tunc fi albe^ do fit vna formalitcr vnitate fubic*^, cum vnitas fubicdi fcmpcr maneat eadem numero,crunt illae albedincs vnum numero;& fic idem numero na-
Vei
Si
turaliter frequcnter gcncratur
Vn*
ejl
mt-
Itcm ,
teri» diuer-
illud patet alitcr
,
&
corrumpitur.
quia Ci funt idem
,
tua cH: contra te,quia entitas accidentis
firufonume-
Vel fic conciudc,eadcro po«
tentia natiu^alis eft ad ilIud,quod poflibiie eft in-
rialitcr,aut efFe(Sliue.
Jieeidtnsnom
& noB cft fimul.
cft
totitatcm, &c. quaero qualitcr, aut quod ? vnitas fubic<3i fit formalitcr vnitas accidcntis,aut mate»
,
ratio
eft alia
ab
entitatc fubicdi formalitcrjergo alia vnitas,Qu6d
, & quod impoflibile eft induci. eadem pocencia eft ergo illud quod feic poceft redirc. Veiargue fic:mod6cftinpo-
duci nataralicer fic
fi
:
;
ccncia ad duas albedines fucuras inducibiles di-
temporibus
uerfis
&
,
non
vna pocencia ad
eft
ad vnam, non cft,quando potcntia ad aliam eft:puta poft decem annos, quaniftas,quia potentia
do prima
fuerit corrupta
fecunda non indudU
,
&
in mc ad album, tantum difFert numero:i quo ? fi k fubie
adhuc. Item
,
potcntia in te
quicur propofit-um.
Simiiicer in eodera fubic
fimcduo cermini numcro
:
& cum accipicur qu6d
t9.
auteni cntitas accidentis
vcl idcm erit caufa
fiiiipfius,
iftum caufam accidcntis
M
X
r>^
3.
fi
:
quia tu ponis fubie-
vnitas fubie(fH
idem
cid^ntis ellet formalitcr
formaliter,
aUa formaliter, patet,
fit
,
& ac-
idem ens
eficnt
& tunc idem caufa fuiipfius.
Si cfFc-
Aiue,conccdo quod ab podem efficiente, fintdiucrfi efFedus differentes folo numero. Si autcm )materialiter,concedo, quia vna efl materia diuerfomm numcro incadem fpccie,&fi accipis oppOf /itum,petis contra me. Contra confirmationem:tunc contraria eflent vniun numero, quia fubicdlum idem. De alia ratione principali probatio oppofiti
(cilicet
qu6d
materia fit in potentia ad ^liquam focmam fingu-
&
XtMtertM
efi
fn fotentia ad form/u fmi»l»res.
larcm prim6 per fc, quia moais cfl ac^us, &c. 3. Phyncorum,tcx.com.6.fi mobile fit tuncin potentia primo ad albedinen^ non ad aliquam fmgularemjcrgo quod primo producitur pcr motum,erit natura fpccifica,& nonnatura fingulari^, nifi per 4Ccidens,quod eft falfum,quia prim6 huomne} generationes funt ius, in prooem. yi^ittt circa ftngftlare ; non enifn homo,8cc. Haec probatio i}on valet , vt videtur , quiaillud circa quod^ft :
&
&
fiibie<%um motus
non eft terminus.
Contraiquicqiiid pec
I,
Cnp.
fe
jnquantum fingulare, fingulare eft:tcrminus motus inducitur in illud , circa quod eft operatio inquantum circa ipfum cft per fc operatiojcrgo inquantum eft fingulare. Item au£lor fcx Principiorum Natura occulte operatur in hii,prodttcen~ :
per
&
fp
primo producitur,
ergo quod
;
eft fingulare.
Contra
^liudjquod plures funt potentiae numero, ad eandem formam fecundum fpcciem , quia 3. Phyfic. cap.
I. tex.com.io.fi
pofle fanari
funt idcm.crgo xgritudo ter
fi
inconueniens
cft
quia Sol
:
voiuaturcircame-
fi
dium in infinitum , gcncraret in infinitum omni anno nouam herbam , fi cflct matcria recipiens cius influentiam.
Contra eadem potentia a^tiua cft in Soicqux Concediturdc :
poflet producerc infinitas herbas. illa
potentia,quae eft fubftantia, vel qualitas, qiue
operandi
;
principium
non de poteiyia zGtiiia., quae
fundata in patiens.
&
abfolutum
videiicct eft aliquod
tali
liia
eft relatio
principio pcr comparationem ad
cnim numeratur ad numcrationcm Infinittp»-
numerantur.Con-
potentiae paffiua:,ficut relatiua tra
tunc
:
mod6
Soie fimul,
fiint infinitae potentiae tales in
& ciufHcm fpecieiomnesquiaad forHoc
jnis eiufdcm fpeciei infinitas.
&
ficnt
qu6d
cum
Scd
omnes
illae
fundacs fuper
:
;
pcrfc<Sbius
&
reiationcs
potentia: aStiux
,
vnam
perfe<^on<;m abfblucam, quam vna. Concra:fi relacio prima aiiquam perfe<3;ionem dicic dupla pcrfc(iio eft in duabus,&
& polle igrotare,
& fanitas idcm. Simili-
pofle dcalbarc hac dealbationc,
&
illa,
func
fi non , non vidccur efle alir quod ens poficiuum. Confirmacur eciamconfc-
infinica in infinicis
;
quenciancgaca^quiay. Phyfic. cexc.commen.6.ar, fi infinica mobiiia mouerencur infinico tcmporc ; ergo vnum mobilc infinicum mouetur in ccmpore finito : ffcuc arguic de infinico fe>
guicur
&
cundum exccnfioncm
hicatguicur deinfinico
ica
,
fecundum incenfionem,
Refpondeo
culcas dc infinicacc rplacionis
cnim probacur cfle
in
mc ,
,
:
hicdiffi-
communis cft
ficuc in
meam
cundum aliquam
qualicacem
fimiiis infinicis,
eflenc infinita , etiam a6lu,fi cf-
fi
poflum
, etiam mod6 habeo rcalitatem omnium iilatum rciationum fecunduin Symach. * De hoc ergo ad relationcm conccditur , faitem
•AliasScM^eruuod.
dua: potentiae funt ad diuerfas formas fpecie,ide6
dc rclationibus potcntiaiibus
non luntidcm , jaon fic autem de aliis. Contra: tunc fequitur quod eadem potentia fimul cllet & non cflet:quia pono quod aliquod fubiq,(^m fuit
licct
aliquando albiun:ad illam albedincni fuir poten-
tum quaecunque formae eiufdcm fpccici dem faciunc vnum:iiiud vnum cercium cft
tia in fiibic<^o.
Pono vltra, qu6d illa albedo
cor-
Contra refponfioncm ad argumcnta , concra Ad primum argumcn:
ncm qu£ fuit,nulla
nem
potentia, quia
non
potcft
itcrum eadem numcro induci;crgo fcquitur qu6d fit non fit. Potentia enim ad albedi-
cadcm
ncm
&
non pft , quia tunc idcm numcro quod corruptum cft ; & haec & illa potenda eft eadcm ; ergo idcm
praeteritam
vel habitualibus,
ffepundam rcfponfion^m.
fius vcroque:fi
eft
,
non a<5bualibus fecundum aiiquos.
rumpitur , ^dhuc cft fubicd^urn in pocentia ad aliam albedinem fi per aliam potentiam,habctur propoficum : fiper candem, cum ad illamalbedi:
efl^
fcnt aStu infinita
Ttteffep*-
refpi-
ica
:
tnerty quot
quM
:
Soie quia fc-
tentitu nu-
(kmt.
confc-r
nec enim aUquid
idem numero^rgo h^c albedo, & illa eadem numera. Dicicur, quod non cft fimilc, quia primae
funtformt
Utiu*.
arguitur vi-
illud eftet infinitum intcnfiue
qucntia non valet funt
in fukie8e,fi
fumanturn^
in materia ponuntur infinitae potentias
pafliuae ciufclem rationis.
tra
conceditur,
tenti/tpaffiu*
:
inducitur in fingulare,
do vniuerfale citm prodttcit Jingulare
tunc eflentinfinitae potentiae adtiuaE;concedo,nec
dio
&
faciunc
cuncduac fpccies
vnum
,
finc
in eo-
incen-
mcvnam
fimui in
caufabanc fpcciem
ZxdMoim ; fed iila calis non duccc in albedircmiffam , quae muiciphcauit vnam fpeciem, f^eciebm MH
incenfiorem
& eadem racione,nec in alceram quae gignic aham fpcciem ta, cft
:
quia
iiia
fpecies cx vcraquc
improporcionabilis vcrique
rcdire poflet naturaliter
crgo aiiquam inccnfiorem
pa te
que iilaium
:
& fic
ilia:
:
compofi-
repracfcncabic
& perfc<5liorcm vcra-
albcdines nulio
modo
vi-
debuncur
fieri
vnMm
inttnfioten^
:
QuxfMo «lcbanrar ab oculo. Itetn,
« quo
flla
fpccics cx>m-
pofjta eft vna nuracro,non rcprzfentabit duas al-
difbndb, eflcnt dirtindbc. Contra refponfloncra jjj {^cundura argumcntura,patcmitas in illo parre
ad hunc filium habcr maiorcm vnitatcm, quim vBiatcm fpccici quia alias noncft maiorvnitas tatc Platonis
iJ.tui.i.
,
cum patctni-
quod vidctur inconucniens
:
fed
hzc P*^crnitas crgo in illo ad hunc filium eft hzc patcmitas fed pcr hunc non rcfertur ad orancs fimafor non
vnitaspardcularis fcilicct
cft nifi
;
i»t ,
agens Ihucnfat in
non inidc6 non ,
ucnit ipfum fub difpgfirionc oppofita
vt prius, fcd aliquod
:
«M*t ilii
fi
mobili fbrmara ciulcfem fpcdci f^rmac
raouct ipfum fimpUdtcr induccns aiiam , fcd au-
,
patcmitatis ipflus cura fcipfa,quara
fMttmittuts
Scd
vr contraria vcl mcdia.
rcmifrura diftmdicalbum
:
m*>f*jutsHt
619
bcdines diftindc ; crgo oculus non vidcbit illud
albam intcn/ios. Item, diftfnda adio non eft nifi diftindh cnris fi ergo fpecics repncfentant duo yUn/^np*.
Vir.
:
quia dcfhudto hbc filio, dcflruitur harc patcmitas , fl pcr eandcm ad alium filiura rcfieratur lios
:
hxc patemitas crgo flraul
illo filio cxiftenre, crit
patcmitas
erit hacc
luminibus fpecies
,
;
quando
;
& non crit.
Contra aliud de
dc (peciebus
ficut prius
non
iuraina
,
:
non quia
funt repraefentatiua aliorum
quod
patet ctiam
duo lumina ciufHcm rationis illumi-
funt
nantia. Aliterraclius
:
quia
fi
cftcnt
vnum
fubic-
&o , & duo fecundum procefrum , tunc fcquitur qu6d ifH duo radij cmnt duo radij Gcometrid non vifibilcs quia fcamdum rationem linex eflent ibi duo , fcd non fccundum aliquam qualitatem naturalem , qux fupcradditur in linca vifibili & runc omncs quxftioncs pcrfpc^u* de in-
&
:
:
&
tentione radiomm,
ex
diucrfitate
confimiles,qux depcndent radiorum cflcnt tanrammod6 vcrx
:
ilcrat
lineam, vc in matcria nanualL
SCHOLIVM
III.
ilia
prxcxiftens
:
Ad authoritatcm primam de .huius,qu6d pcr motum non poffunt induci dux fornuc dufdcm «
fpcdci
vrrac orancs fbrmac habcntcsdif^cren-
;
riam in eodcm fubie£lo
lU , vt fpecies fenfibiles , &
inteBigibtles , Cr qtur eUem realia tjMdfiMntfine motu , vt lumina, re~ Uticnes,pajfe ejfe plura njtmero in eodem,ita babet ttiam i2t.i.ti.6.^.AdqM4fijtM.i^.& } J.8.^.i.C^
&
:
:
aliaradc f.huius.
Ad aiiud
dc Anima,dicendum quod non opordenudari ab omni forma ciufdem
tct rccepribile
fpcdei
fcd oportct cura dcnudari ab
,
eadem
meiius, qubd debct numero. Forre ahtcr dcnudari a fbrraa ciufdem gencris , qux percapacitatcm ficit rcccptibile fccundum toiam
dus.
Hec glojfa
acapitur ab Afifelmo de veritaxap.
cuntlitm colorem proprium, fed per vitrum remtfse coloratitm reprefentatur.
autem habcat vnam formam dummodo non
Si
dufdem
fpcciei :fi
motura
ficut patct
,
vtcontingit in formU contrariis, J)e poten"
de luminc non
:
mcn modicimi:
cft
dubium,
fi
lumen
rcquirat ^-^ ,
tunc agens non imprimct
fiue lu- sttr.x.i.i.^ nouam tJti j.
forraam, fcd intendet prxcxiftenrcm. Ad argumcntum de duobus calcfadcntibus per raotura, quod tur
eft
contra iam dida
,
&
:
non correfpondcnt cis
patrc, raultis
gitur ex Scoto i.dt.%.nu.->.Ad td, quodtangit fol~
8c
nendo argumentum de dttobus acceptione aUionit, vide
de aBione,&
&
in
calidit
eum ^.tL
•
,
j.^.
de dtuerfa i
.
vbifuse
acceptionibMt,& q.fjde An.vbi, Commentarto multa expofita habes , de
eittt
eiut
& pajfione.a nu.i ^jantum tLfputat nihil
aHione,
vntU ir ^udjtunem per tltthitatio, nemfimt. Vide Anton. Andream htc ^.8.^»* bre-
fere refoluens 1UMJ,
& clartits habet contenta httiut qu*Jitonts,de
qua ettam Anton.TrombJjic quafiione vltima.
Ad quaeftionem crgo poteft dici, quod non cft duo accidentia intcnrionalia, rclpcdiua rcaliaA realia non edudbdc potcnria matcrix vel fubie^ vcl ctiam de p©tcnria fubicdri cdudla , non per motura ciufdcra
&
:
fpccici
,
poffunt cflc fimul finc contradi<3ione
tamen inconucnicns
cumur
per
mobili
fit
motum
,
:
hoc , vbi formac induquia motus non cft, nifi in cft
difpofirio oppofita
fonnx
quia
inducendac.
vnum generatum
:
pairum,&
agenris ad
diix paflioncs.fcd vna:
&a & taracn ibi vna pafno
poteft generari a Sole
adionibus gcneratum ; fi
vnum
a
eiuinttU dicat refpedhim mSiottesdtut
e conucr(b,pafIio
refpcdinn
parienris ad agcns commulrtplicatur ficui hic
pra arguitur. Si autem aftio dicat rcfpc
fii-
& :
difparari fimdati in
nos
:
quia motus
eodcm ,
eft
vnus
>
& ad diucrfbs termiquia fbrma flucns
ad agentcs funt piures, fcd terminus redpicns cft vnus qubd forma flucns cft vna, pafliim redpicns eft vnum ; ergo vtmmquc cxtrcmum ibi cft vnum crgo rcfpedus medius crit vnus : fic fecundo raodo inteliige refponfioncm fiiperius datam. Orania arguracnta fnpra ad hoc fimt fbluta , nifi fccundum : vbi rcfpondeo quod aitero
&
&
;
iliomm non agente , effcdhis non cftct in altero in quo eft quod fcilicct didt refpc^m ad iliud agens ; fed non fcquitur qubd fatium abfbfieri,
:
FFf 4
vmfaffitni.
«.
^^^
^
/•
.
pj/^!/^ Mgeufit
»dfitjfttm,^
cft f^* '*ff*^'*
& tcrmini agcntes fimr plures,idc6 rcfpcAus :
ctrrefpcndeut
mo-
tus, vcl murationis ad agens, vt eft ab agente : pafHo rcfpcdHi eiufdcm ad paflum, vt cft in hoc tunc nonfunt rcfpc(fhis correfpondentes, fcd duo
vna,
rario impofnbilitas^quin
i*
conceda-
qaod calcfaciunt duabuscalefaftionibus,quia
Dei tamen, etiamloquende de hit, non repugnat flures formoi eiufdem fpeciei ejfe in eodem,vt coBir tia
rtafltnt
raraen non inducanrur pcr d^nainnai /"•* de formis fupcrius enumera- /***"
fcd
iUud
^
pcrfidat totara capadtatcm,poteft rccipercaliara JeUrttdenM-
Sam,
in
£XTR A.
exemplum de vafe vitreo intense colorato,per cuittt mediumnon reprttfentatur iiqttor intutpojuttt ,fe-
fer motttm , fi prtlfabet vnamformam, non indu^ citaliam eiufdem fpeciei, fed intendit iamprodu^
aeensreperit
pajfum fub difpofitione contraria agend»
Ij
fbr-
&
ma
duabus fbrmis,& Commcntator c.Phyfic. Comfbrma vna : ficut ment. }8. didt fi zddo vna , adHo Solis, alia eft ab adHone patris in generarione .quia acHo Solis eft nobiiior adionc hominis,
4 .d. i^.ad fecuidum.J^and* autem
,
,
mo- ^, •nimHA lamen dc aliis j^ mttmm
inducantur per
fi
,
-^^ ^ptuiS-
**f*P**^l-
tum , ncceftario difFcrunt fpccic non indudHs pcr raotura non eft ncredariura etdtm fiedo im6 pofEbilc cft quod dux tales ciufdcm fpcciei ^^^***'' fint in codcra fubict^o, ficut dux (pccics duarura albcdinum, & dux paterm'tatcs & iduo iumina,& flc de aliis non indu
ris
DoiUri/ Mceidentia intentiona-
fi
illa
agens poflct induccre ; fi autcm inuencrit mobile mb fotma xquc pcrfc
indifpofirioncm in mcdio, fiuc vmbram
Sentcntia
& hoc
imperfccHor quam
fit
quam
lecundum Gcomctricam confidcrationem , non /ecundurapcrfpoStiuara quiaperfpcdHuuscoafi-
formam priaciftcntcm in mobili
rorraa
ficut
,
luminis
cft intcntio
gcbit
,
SeH.i.d.t.f. iJ»«-7-
lute
*****
;
610 non
lutc
»J
V.
Lib. fednon
ficrct,
illo
Metaph.
relpe£ku, ad illud
Contra folutioncm quxftionis, duo agctia porcntia paria , ponc quod inueniant paflum fub difpofitionc contraria , (imul imprimunt crgo
ta:
formae indudae per
motum polTunt multiplicari
in codcm.Rc(pondetur ficut hic ad vltimu, qu6d mobilenon potcft moucri fimul duobus motibus
to,
in
aElu,& non f/?,i.Phyfic.t.c.37.& y. hoc vcrum eft dc cfFcdu immcdia-
quod tdfieri : hic crgo calefaciens , fimul cft calefieri, quod caufat: & illc cale-
faciens
cum
cauiat
idcm qu6d
pofito
non
illo,quod caleficri
,
caufat
ille
j
crgo
idcm fimul
fi
vterque
& non
cft
hic calefacicns celTet calcfaccrc
eft,
,
&
non poteft ficargui dc agcntibus ordinatis quia infcrius, quod fimul eft cum ficri, non potcft agcre fuperiorc non agcnte , per fupecelTet ille
:
:
autcm
rius
fine infcriori
,
iion potcft fieri cfle.
&
ille in palfo rcfpcftus Itcm , C\ dua: adiones , cxdcm rcaliter ipfis paffionibus ad agens ,
&
&
pafergo duae paffloncs. Itcm, fupcr adlonefhi ibi multipHcato vno fioncm fundatur relatio ,
&
& alio
cxtrcmo,
;
ergo quot
a<Stiones
,
tot pafllo-
,
quia re(pc<Sta
eft
terminus a quo poflet
eflc
muta-
& aHa carcntia:quod
probatur etiam,quia priuapua funt contradidoria
&
Pro folutione, notandum quod qua;cunque forma non cft inducibiHs , nifi poftaliam for-
mam incompoffibilem, tunc corruptam, iUatantum poteft cfle vnica in vno fufccpriuo. Probatio, quia ncc aha inducetur poftquam iUa eft induda, Cjmanenre quiaiUam aliam nonprajccdcretaHa incompoffibiHs iam enim indudtionc primae cft :
:
QuacHbct incompoflibilis cxpulfa
,
ncc duae talcs TormM iudtt'
nmul inducentur , quia nec ab codcm agente 8. Metaph.t.c. i.Jiefficiens vnum materta vna,&
&
i
ejfe^iu vnttf
eft
:
ncc a diucrfis
quia
:
approximatadiuetfis parribus mobiHs :
& intcr priuationcm huius & ,
fpecici polFuiK fimul inefle
eidcm,eriam
qu6d fimul in^ucantur a duobus agcntibus inucnicntibus idcm paflum fub contrario;fed non poflunt efTe duae fucccflluc inA\x(kx,\xz qnod vna poft alteram pcr motum:quia induda prim^ iam contrarium abiicitur , & ifa non ampHus potcft efle motus ad aHquam forpiam eiufdem fpecici cum illa quac incft , fcd fecundum agcns fi inucniat fbrmam impcrfcdbm pcr
motum,
fuac,
fic
& dc aliquo modo oppofitam
,
im-
,
primo
;
vbi autem fimulagunt,
vnamfor-
Probatio, quia intcnfiorcm
aherurn fblum inducercnt : ficur
fi
quam
ponercntur in
motum , vel mutationcm, necef^ rerminantcm motum , ad ipfam, neccflario
inducibiUs per fario
ad
fui
ptiuo
indudtioncm, ncccflario praccxigit in fufceformam incompoflibilem tunc corruptam:
quia Hcet terminus a
ejuo
pcr
fc
priuatio,
mutationis
,
fit
,
:
duo motus fimul currant intcr quorum aiter , qui cft rcmiflionis , cft a gradu pcrfcdo , in quo fuit mobile in vkimo
contraria
,
e^uatuortef'
, ad priuationero iUius contrarij totaliter, mini, intenvelad priuationcm ahcuius gradus diuifibiHs,qui fiomtt rtfucceffiueabiicitur. Aircr autem, qui eft intenfio- mijjientt nis eft a priuatione contrarij inducendi , vel ali- quifinttScot. cuiusgradus diuifibiHs inducendi ad gradum pcr- z.d.q.9Jt.iu fc(Stum , terminantcm motum Hcet inquantunx fic fint du2 mutationcs, &c duo motus, vtrobiita fotma incompoflibique quaruor termini lis abiicienda , non fit pcr fe terminus ilHus morus , vel mutationis forma inducenda cft pcr f? cerminus ad quem : tamcn iUa forma prior eft NuButa Mgf$
quietis
^
&
:
&
ncceflarJo requifita;
fimul
efle.
&
neceflc cft
&
nMturMlemo-
tranfitus
Nulhim enim agens natutalc mouet,
Hs i
& fimul & fucccfCue in quocunquc poffimt
inefle
& fbrnwe
terminantcs ipfas
t
:
^
:
& priuatio propria aus &
deberet ellc ad (ecundam. Scd quid dc mutationibus non terminatibu§ neccflario motus,cuiufinodi vidcntur iHuminationes cfle ?Refpondco,qu6d dujc
vtut
ignis adcapur,aiiusadpcdcs, agcnte in diucrfas
duiStioncm primae manct potentia ad fccundam,
iUam primain,poteft cfle rcquifitusad mutationem , quae
poft aHam:qiiia ncc poft neccflario
riftt,efi
iUa fint tMntiim in puta vnus vno fubitilt
nec mutat mutationc tcrminante motum,aliquod fufccptiuum, nifi habcns formam fuae incompof^ fibile :'cum crgo non pofllmt plurcs ciufdcm fpecici fimulefle pcr motum , nec per mutationcm pcr fe tcrminantem tnotum, forma quae non necellario requirlt aHam incompoflibilcm in fufccptiuo, ad hoc vtinducatur, vnde probatur vnica? non pcr Jioc medium quod agens non inucnic pafliimfub termino a quo, rc(pe6t« a£tionis:quia cum fbrma hac , incll priuatio iUius , quae fbla fufficir pro termino a cjtto refpe(5tu indudionisra-
fpecici,ter-
minantcs duas mutationes fimul caufatas a duobus agcntibus,poflunt fimul induci , fed non vna
motus
fer ex'
:
Ad fccundum argumenrum de mutationibus ncceflari6 prsexigcntibus motum , confimiHtcr diccndum , ficut nunc didum eft ad primum argumentum:qu6d dua: formaeeiufdcm
cibiits
fulfioniMltt-'
fi
nos. Licct etiam
ineft,priua-
lumi^
n/t.
videtur impofllbile.
uatio, ficut haec potcntia. Ad primum argumentum videmr concedcndum , qu6d dua: fomix
hoc non
quot luminMria, ttt
Arifl:.qu6d
duae mutationcs habcntcs quatuor pcr fe termi-
,
fi
pcrfi;£tioncm tollct.intcndcndo eam.
cefftui foljvnt
tot
hanc,
rcfpedku
fieri i^ eodi.
,
§iu»tvifiU' liMtotffeciesi
huTiina.
poterit cflc mutatio.SimiH'tcr huiufmodi harc pri-
mdaQcx
^ fuc-
& quot luminaria
:
& non fornia oppofita quam priuatio concomitatur & idcirco intcr duas formas func
aprum natum ; crgo
ciufdcm
fimul
tot ibi fpecies
,
eodcm fitu rcfpcdtu ciufHem partis pafji vnam formam inducercnt, vt prius: fedomqis forma
rio incft
flurej
pundtum mcdij potcntia vfquc illuc
vnius ipecici ? Dicitur quod non
<:irca
iiis
vifibiHa circa
mam inducent.
cuius in apto nato, alterius
Tiumero, (y
&
quc mancrc fimul ; ergo luracn , fpccicm non poncs habcre eflc fixum inmedio, fcdin cotinuo gigncrc, rclationem pones manere, & idco quotcunquc ciufHcm fpccici,im6 infinitas ; quot crgo
Itcm , quid dices dc formis inducibilibus pcr mutafionem, niiquid tales dujc poflunt cfle fimul
tio ad iecundam. Contra:priuatiocftcarcntiaaH-
lUnmiHMtio'
formae fmt na-
poffunt quotcun-
,
partcs
(equcns non
14
diu pcrmancre in fubicdto
vel aliud potcfl:
,
talcs
nes.
vnius ipecici,eft tantum vna priuatio, quae aufertur per primam formam aducnicntem,& pcr con-
tfubitMt.
fi
Contra primum argumentum:vjdeturdeftrui idem fimul mouetur duobus motibus eiufdem fpcciei. Item crgo duo igncs generabunt duos ignes ex aqua cadcm , aut laltem duas formas ignis inducercnt in eandem materiam,qu6d
& non eft cum
fithil Mjfsrit,
prius
paflb ad duas formas ciufdcm (pcciei; crgo fimul polfunt clle duo adus eius, inquantum in potcnita duo motus. Itcm,f
Jiuius,t.c.}.&
ftdtatuum
&
agcre
&
I
:
9d tcrminum eiudem fpccici,Hcet duae fint adiones. Contrarfimul lunt duac potcntiae in ifto
cumeffcUu
^
idcm quod
caufare aH*am formani
;
f
adfit agens vcl
agcns.
quia poft in-
fubiedbun mobilc
fi
uet
,
wlmu^
tMt fofi ntotUf
nifivbirtftritformMUt ittcomfoJliHm
Itutfu*,
:
vaaD
I
,
Qusftio VII. nx abfolutx, ic qoibus fpccics
vi$
fir
:
luincn,cognirio,
nam dc rclarione noncft vis quin mulri-
:
tum quia non
f>licc:ur ficur corrciatiua,
in abfb-
&
urc i.ridc loquendo , fcd in ad altcrum : tum quia non tcrminat motum , nec muurioncm pcr {c
:
Vbi
forte
nifi
nem
vti
plura
Vbi
&
:
in eodera
inducatur aliud Vbi, plicari
De tribus
ncc funt naturaliter
,
vt autera fupcmaturalitcr
correlariuum mulri-
fufficit
aliud cir-
fiat
cum primo
circumfcribcn-
formis ^(blutis vidctur fimilide lumine, (pecie , &: cognirione, Iccundi ponitur luraen eilc fpecicm illis
ter diccndura
quia
:
puta quod miraculose
,
cum(cribens fimul te.
illud prafiipponit a
iqcbmpoflibile
di. I }.
,
lucis.
s4
Scdcontra;lumen intenditur, patet ad fenfura; ergo non funt duz fpecies non intenditurv ficut probatur prius in hac quzftione quia illa fpedes :
:
non duccret
jntenfior
cognirioncm
in
vifibilis
Refpondco: fpccics rei pracfenris in jnedio , Sc organo fcnfitiuo, inicndit tara luracn quod cft fpccics lucis , quara fpedes coloris : pcr confcquens illud eft vnicum in vno:nonquia agens przfuppouit forraam incompoflibilcra in fubicfto, ad hoc vtagat ; (cd qnia quodlibet duf^ reraiflloris.
&
cft cognitio.
Nec fcquinir
fimul eflct
:
ergo vna vifio intenfior primuro non (cquitur: ; ideb non :
quia inrenfio non copulatur roulris
: fi vna poft aliara, concedo qubd vtnunque fcquitur propria fpccics in meraoria ; non crgo cx vna intcnfa exteriori , generatur alia inierior : irao nulla gcne-
plures faltera diftin<5be firaul
ratur nifi prxfentc fcnfationc
& duz non funt
,
&
duas fuccefliue fcquuntur imaginationes duac Ad rerrium d. 17. q. 4. an agcns xquifiraul
uocura intcndii vltta gradura qucm cauiarct vniuocum agens ? non. Sed quid ? iam nulla forroa abfbluta
ponitut
fimul in eodcra interiori
,
&
,
obiedo , & prscduo alba prius vifa
abfentc
hunc finem
poftiira inuginari
fpeciei
tantura fjjccies in fenfii
nifi
qux rcmanct
cisc propter
dufJem
mulriplicari
:
vt
:
podibilitas eft
quia
:
non funt
imaginaria ipfius albedinis illa extra.
fenris neccfte eft firaulefte
tafiz, vel
metnori2,ncc
,
non
eft
Tales fpedcs ab-
vna
cft ibi
intenfior alia,
firaul
tamen
:
illis
,
iila
qux
tranleuntibus raa-
ncnt phantafmata quarc in vniuerfis forrais ab:
fblutis nullura eft fimilc phantafrnati .
fpcdd
quantum
interiori
vcl tali
,
purificarionem in
.id
ebdem.
duas inorgano phan-
Dici poteft, forrais
aliis
qubd
&
talis fpecies firailis eft :
ficut
probatum cft prius : quia arni obicAura non cognofcitura phantafia,ni fi vt relucet in tali fpccie, oponet fpecies proporrionari obie<Jlo vt fcilicct rfpracfcntans non fit intenfior
mt.c.S.Vfium Solem memirti
vel tres cogtto :fed ex eadem memoria qtia vnttm
quara nata cft
dt ad itnaginandum omnia dufclcm
fic
gigni a
tali
6bie6lo:quia intcn-
fiorfpcciesincenfiusobie(fhim proporrionabiUter xepra:fentatct,ncc poteft poni in
phantafiae
vtufped^ ^
in alia
,
vha pane organi alia
,
ficut fuprk
probatum eft in hacqu^flione. Scd quare fpecies in organo fenfiis particularis non ita diftinguitur ficut in organo phantafiz, vel meraoriaE?ira6 eadero ratio vidctur vtrobiquc.
non diflindc rcprsfentarct^fimili-
Probatio, alias
quomodo dc vtu fpccic in (enfus extcrioris organo gcnefatur alia in interiori : non vna intenfa , cx vna intcnla ? Vidcmr enira irrationabi^ lius poncrc vnara fpcciem exreriorcm efle prin-
ter
dpium refpcdiu duarum rcmiflarum intra , quam duo obio^ praefenria caufare in organo extra Itera, contra illara caufara
duas.
:
nullum^ agens
irturis iraperfedioris forraa fufceptiui, intendit illara
npn
patet
;
fi
intcnfura
calido intcnfb apponatur calidura
non
,
Contra
inrendcndo.
perfedum
agit in calidura
:
fivolMtro, Mttt ditos,
mtmim formatMT acies multos cogitamu hxc
ille;
ergo vna fpecies in phantafia , vel mcmoria
fuffi-
fi
(pecid, quia
&c. ad quodlibct vnura fuflEcit pro omnibus illius (peciei ad omnia fimul in idolo fiifficit vri multis phan-
tCjColore, figura
,
vnum phantafma tafinaribus
:
componendo
:
ficut
docet AugufHnus
ficur ibi
de monte aurco
Qmmodo foffum
:
:
co~
quam mend' hoc fccundtim ^^'*V"^ arriculum , qui negat imaginationes huiufmodi ^^ imsnnJivt hoc , fed tantura naturx qux eft hic illa na- dum tmmUa. tura eft prxfens pcr vnam fpedem quantumcuh-
gitare Solem maiorem
ni
,
vel minorem
& ejModrum, &c. maximc
:
ftat
:
que coniungatur cum aliis ergo quod fupponit rario a albaofferunttu phantafix
tum
per
gitandi ni
,
,
,
in idolo fine
,
:
falfum
eft
quod difUnda
vt diftinda
;
fed tan-
vnam formara habeo multos adus covel ima^nandi drca album in commu-
ex tara diuerfis idolis conituKfhim. Sed nun-
quam phantafma
intenditur ibi fic (ecimdijm
& rcparatur
quia fequitur duas fcnfariones, non concluditraon
fupcriiis.
enira feqtutur
:
&
Ad primum
fpcdes in organo cxtra non cft rario reprxfcntandi obicdum , vt cognituto , fed ,
fenfario exterior eft
obicdi imraediate ; vnde non
/pecitm *x-
requiritur qiiod ibi
ttrMtn td ftnf/u (M,
nem
:
fit
fpecies proptcr fcnfario-
in interiori vcro
rcquirituti ita
interior ^ft praccisc obie£K
quia
non
dum
:
cft
obicdH in
fpecics in
iinquitur
,
nifi
,
qu5d
vt lucet in fpede,
Ad
fc prxfcntis.
fccun-
j^
volueris imaginariidolaperfcdaaim quanrita-
arguraentum dc duabus formis ergo dua: adtiones ; ergo dux paf^. fione^ ; ergo duo termini : de hoc didhim eft illud
jg
quoad propofitum quia ii.de Tri-
abfcns
:
ttnum.
qux
fpcdcs intenfior proprcr multa obicda prxfcntia vnius fpeciei ; ergo firaul raultz vifiones ; vei
formam talcm in fubicdo : fpecics tamen luds abfentis , qualis requiritur in phantafia , vel mcmoria fenfitiua,non eftiumen;fimiliter fpcdes eiufdera rarionis cura
ftd btni i»-
luta,
:
confequuntur diftindas vifiones perceptas
talis fcilicet
17
r i.de Trinx.8.ergo tavna dufdcm fpedci , fpedes fimul quare non plures plurium obicdborum przfentium Qmul , proptcr defedbim intentionis copulanris > ibidcm fzpe. £t per hoc patet ad illud de tcrria forma abfb«
poft fcnfariones perceptas
lis cft
dem (pecid adueniens, in eodera natura cft intenderc
ii^jm.ix.
621
Auguft. 6. Muficx continue deddit :
pcr
fcnfiis cxtcriorcsjfed alia rario
;
ergo fimt duo phantafmata
illud polfet intendi,
fcd criam
fi illi
dc poflibilitatc,
non tantum
poft duos
,
quia
a(^s
adhis eflcnt per fc intendemcs,
adhuc dualitas illorum non concludit quinper vtrumqucindudhjm, fadat vnam formam intenfam.Phantafma vidcbatur diflimile aliis abfblutis: iam pofimm cft fimilc Et quidem fectmdum faris fblutum eft de dua-
phanufia , vel raeraoria , non tCr
bus fenfarionibus
raediante fcnfarionc
fed quafi folurio.
nec illud fuit priusprobario : Si primura manere vidctur,
quomodo difHn&c
imaginoralbius,
fcquentur dus ira6 non retineo :
;
idco duas
nifi
(iibiedb.
,
& miniksalbum
^9
:
621
Metaph.
V.
Lib.
bom viTa > non per yiCnm multoruin
phantafma'
nim cotnponcndo in idolo,ncut montwn aureum: patet qu^cl intcndo
& remifllo non habent phan'-
tarmatapcopria aUa ^ phanta/mate formae
pcr illud phantafina
illa
naturaliter rcpracfcntat
,
ncc
diftindc iraaginor, quia
obie^um fccundum
dum proponionabilem /ibi, Huculque omnia di^ fiuit loquendo de adlione naturali :
iitcr
gra-
nacura-
reftare po(Iet quxftio
&
&
fui
indu<^onem formam
in-
compoffibilem in paflb ;ergo illa ratio prolixa eft particuiaris , quaere medium vniuer(alius : habes ii>i quod quicquid potcft inducere aliquid (pcciej: in iliud paflum , poteft intendere, quia nata funt facere vnum fi hmul in vno, (icut de quantitate continua vnita continuc in liquidis , fcd an iemper quodpunque adueniens pofltt au^ere : an .vltra perfediionem proprij effedus , nuUum adlieniens intcndat : an tertio aliquod taic intendat , fed vfquequo dubium eft ? Contra caufam, vndc vnientur fi diuerfae potcntiae ? Refponfio, quia vna furomc adhialiter prius. Contra : ifla a^buata fumm^ , quare non aduatur alia ? Reipondeo;aeqnalis limitatio potcntix ad a£lum, Sc e coAuerfo , quia licct potcntia non flmpliciter dependeat ab aftu accidcntali , ficut c conuerfo : tamen vt fic talc dcpendet ab illo ; omni« dependentia eft ad vnicum fimuh fifufficienter tcrminat; crgo totum hoc rcducetor: vna :
iliflicicnter
Angulos
incidentia
& refiexionli tquales ra* & refiexum in eademfuferfitjfe :
diume^ue incidentem
cum linea erigtbtli a punHo refiexionu. Didtur angulus incidentiz quam conftituit radius
ofe,ejfe
cadens fuper fpcculuro cum flipcrficic fpcculi,vcl ex vna parte,vcl cx alia cum linca imaginabilitec
XI
punfto rcflcxionis: Angulus autcm rcflexionis eft , qucm cum cifHcm qonfrituit radius reflexus. i£qualiras anguloruro cxperimento colligitur,& rationd probatur ibidem i6.Conclufio eiufdcm partis eft talis:/« omni fuperficie refiexio»is quatuor pracipue punSla conttnert:& qttod ex^
erigibili ^
refpcde abfolutacompoflibilirate forroarum, {ku potentis diuinc Si dc luminc, fpccie, Sc conon,quia gnitione, conccdis vnitatem in vno,
praefupponunt ante
:
adu^t in hacfpecie,fcdvndeprobatur
Ifta?
iUam eft,mintme videri:h.i quatuor pundti flmc
tra
ccntrii vifus:pun6tiis apprchefus,rcrroinus axis,id
cft,pcrpcndicularis
du^x a centro vifus in
luro,& pun£his reflejcionis.Has
fpcai-
concluuones tangit Do^. hic, fed pro maiori declarationc hotres
rum oporteret pluraalia & in Perfpc<Sbiua& Gco-
& 16, & plures
metria videre. Vidcantur prxcipuc 14. ij. conclufiones primx partis Pi?rfpeciinx alix illius fecundx,
,
qux omnia longum
hic
cflet
inferere:profequatur diligens ledor multa a'ddcn-
do,
fi
idem ris
:
motiua
illa
fentit
quod hic tangit de
,
foluere volueris, quia illa
i
^.di.hoc
fpecie
rubp>
dic confcqucntcr bene inucftigando vt ibi
alibi
habet
:
idem enim poteft eflc
&
& ob-
fpecics
icdura.
Cohfequcntcr ponitur opinio Thom.& Henr. in j. paneq. quxrc Thomam in q.de veritatc, 35. & hic in j. & alibi.& Hcnr. quodlib. ^.q.j. alibi & alios fequaces, partera negatiuam qux-
&
&
ftionis tenenres
&
folucntes argurocnta princi-
quam opinionem impugnat copiosc. Vbi aducrtc qu6d notatur vnum paruum Extra ra-
palia
tione
1.
contra
primum rooduro aliorum ad pri-
mum principale ibi
ANNOT. MAFRITII.
Item
<\uict]uid
: Efi enim /^
Ad primum SEquitur quafHo feptima de »o
compofTibilitate
accidentium tantum numero difFerentium, in eodem fubie(flo.t.non habcntc commcnt.qua£ notabilis
&
tur, vbi
Extra
magnx
altercationis inter
Do^ habc-
primo, poft oppofitum ponitur quoddam contra iUud quodfup^iHi diiiitm efi,
ibi
:
ibi dicitur quod non efi fojfibile , 8cc. tamen valde notabilis , ideo ponderari debct & benc habet legi cum arguroento i. princi-
vfque
i&c.
:
& eius fblutione & quia ibi quotat perfpepartcs & conclufiones aduerte qu^d lic^ ,
«ftiuac
;
Alacen qupro confueuit Doct. pofler communiterallcgarc, alij plures pcrf^eAiuam fcripfcrint, vltimo tamcn mirabili rcfblutionc indufhia ille cximius Thcologus PhiJofbphus F.Ioan.Pecheam Anglicus Ordinis Mijuitiqui
,
videlicet
&
&
&
norum > quondam Archicpifcopus Cantuarienfis t>reui quodam coropendio eam tradidit in trcs partes diuifb : in quaf um prima 84.jn fecunda ^6. in terria iz.conclufiones notauit expofuit:&
Altter refponfio , &c. vfque illuc dua fpecies,&cc. litera tamen vbique :
bona. Infra etiam ihi:Contraergoformanaturalis annihilatur,8cc.vCc\ue ibi; ergo fecjuitur quod eade ftt
&nonfity &c. aflignatur Extra:Ct^ farisbenc ad propofitum, vtparet.
Infcriusinquadarefponfioncdc relationibus,
:
litera
pah,
dicitur quod
quidam audtor antiq'.ms,& varic nominatur, quidam Schircrvvod,quidam alio modo eftenim Anglicum cognomen , & videtdr fuifle Nominahuro opinionis, fed de noroinibus non cft allegatur
:
vis,&c.
Detcrminario Dodoriseftfatisclara in quxftione vbi plures conclufiones poflent clici
Anton.Andreas
fccit
,
,
vt
compre-
fcd paucis multa
hendit fuo more Doilor vbi notatur quoddam paruum Extra'^\:htc glo.icc. yfque ibi:5» autem nabeat,
&c.
& infra ibi
Si aSlio dicat refpeBum
:
agentti ad pajfum,
yt ledor fonc ob penuriam originalis in dcclina-r tione huius loci non pertutbetur , h?c brcuiter
&c. vfque il\ac:Cvntra folutionem tj. &c.aflignatur Extra ab aliquibus : totum tamen notabilc. Totum criaro fcquens vfque ad finem quxftionis vocatur additio , vel Extra ab
notabo ca quae ad proponnmi f^iunt.
aliquibus
^
&
Concluuo i.fecundz
parris eft talis
:
KefiftHor
n«s felat a regularibus fuperficiebutfa^a^ fentiri.
Dico
,
ocuU
fuperficies rcgularcs illas quac funt
difpofitionis vnifbrmis in
omnibus parribus fuis:
yidcUcet planas, concauas,$:oQuexas,& huiufmodi
:
inregulares
autcm funt
fuperficies
corporum
afpcrorum in quis radius,vel lux cadcns dilpcrgitur
& diftrahiturnc regularitcr oriri fuper oculum
pofHt. Sexta cooduifo eiufdcm partis j.
talis eft
fcd quia fingulare
>
& fubrile
>
lcgatur
totum. 13.1. non qux a principio notaui , quia vcl alios allcgatjvcl hxc litcra additio eft,poftquam fcripfit iccundum hic addita , fed primum roagis fapit. Similiter dicenduro eft de illo, quod infra tangit
Illud
qu6d infrjl tangit allegando di.
obflat his
,
dedi. i7.q. 4. vtquidaro
libri
habent.Quxre
Vua.& Tho.& Alex.in primo de charitatc alij
hbri habent 77, q. 4.
;
in
vel vt
& potcft rcferri Cumva^ Hcnr.
^^
.
vn.
Qu^ftio &
Aler.ftaduir cnim maxim^ in
iau*nratt
Hcnr. in riimma,& qaodlibccD Henr. in Vuau & Aler. idco allcgarioncs Theoric» in hac Mctaphyfica maxiroe habcnc refori ad illos. In primo camen
&
Reportarionum hic tctieit ipfc , vialij dc intenfionc fbrmadeancar CalcuUtoc antiqao
&
8.habct pn> his qu« hk vidmo tangic in q A ponderari dcbcnc omnia v«r-
ru,
&'eaqua infra E.
ba ad vnguem omnia namque
in
difficilia
adem
6^5
Ad primura didtm', fn tempore
vel «fid poflec fon^,
:
&
vtrim tifm
Cohcra cunc cempus non bM^fhmS Ttvtlimt eric in genere Quancicaiis cunc primus mocus «M? t.i.l.f> finc cempore, vel depcndcrct mocus dui ab aniJJWfcJI. ma ; ide6 didcur alicer quod in tempore eft prindpium fine anima, non fimpUdccr primum : nec ccia cflec cu anima,eft camcn ibi prindpiii rc^fimiliter principhin».
:
:
&a
alicuiils pofleriocis
&
& prioris
:
qoia ifb dies
indpic i maae,&hora prima pcopinquior
fpeculariuac ccrtaminis vbkjue proponit.
qu6d
prios ex afngnarionc noftra
\;ft
roa-
cft
nc qoam hora fccunda.Concra iftud fi in ccpore fccuhdiim le non cft prindpium , fcd in aliqua :
Pxiora &: pofteriora dicuntur , quzdam quidcm canquam cxidence aliquo pri-
ino,& principio in vnoquoquc gencrc,
pattc eius
rcfpfeftu aJtcrius parris
tunc ccm-
,
pu« fccandurn fc nec habct prius ncc poftcriuj, fed folum ne^edbi aliquarum parrium hoc inconuenicns quia diffinirio conuenit toriperfe, quz d^qu6d ttmpm tft manerm mintt featftdipm frim, i^ fefterim:S)C partibus per acddcns. Item, :
:
quod propinquius quidcm pQncipio, «Diquo decerminaco./rjr/.rm.i6.
tempus eft conrinuum crgo non eft ibi aliquod nunc in prius, rcfpe^ cuius de fc, quod dicatur aliqua pars poftcrior, fcd folum in potcn•,
CLYiESTIO
F/rmm hdcjit ratM cmmnnitfri^rif prius cft quod pdncipio cft prbpinquius ?
tia
,
effct
auantum de
.k\iex.ibU.uxt.CMmm.\6Ji.VtxTtOiJrM3.i
11
ciiJD.ThoaiUa.i
QVcmI non
ttmftu
:
ditmprim
).Fland.nif .ti.«.i.FoiilecM^.i i.
tft
& poflenm
lum eft principium
fed in ccmporc nul-
hem, in
crgo, &c.
;
libus per pcopagarioncm
prindpio
monerm metmfeopi;
gencrario fuit (ine
(i
,
vnum gcncrans prius
,
generabi-
alio
:
& c^unen
nullum primum. Itcm, fi prias cft quod dl prindpio propinquius j ergo prindpiumnon cft prias principiaco quia G ak prius hoc eft rdpe&a aiicuius prindpij primi per te ergo prindpium habec pcindpiam hoc eft inconueniens quda :
:
;
:
:
procetkrecor in infininim. Icem, cefte poii^e
non videcur ne-
primum propcer prius
:
nifi
qoia vbi
magis , S^ mazimam ied hoc eft fammi in pofterius eft reroodus ab nnmeri$. Iccm, pnus camen dicic nobis vtencibus hoc iioc mtnc : cft
:
&
&
mnrr, vc prindpio ; crgo non
omne prius propin-
quius prindpio, fed aJjquando rcmorius.Concra: Philol. hic Sc ^.huius^CK:. 1 6.tc i Sxoncra ncgan-
tespdndpia.
(c
mum & ,
hrA.hie r^
m
a^
VIIL
LfWlf0tl iigaiitm,
eft ex patte tcmporis : quia fi fic, difconcinuum ; crgo eft ibi folum prifblum prins cx afCgnariotie noflra ,
&
in potenria de
fe.
Ad primum qu^ ,
fi
lecimdum
(c
acdpiatur
pro coco tcmpore, vcrum cft',& idc6 totum tcm- ^^w/TiM» pus non eft prius pofterius fed ex hoc non fe- ysketfrim. pofterius: quimr quod in tcmporc non fit prius poftcrius. Ad quia fecundii pancs habet prius aliud , quod cflc in potcnria «quiuoce didtur de cdi in potentia ad achira primum.quac cft potcntia>eflcnrialis dc cffe in potcnria folum ad adu feomdiimiipfum vcro mtnc^ tcropore^cft fbium
&
&
&
&
Dico tunc, quod in conrinuo nullum eft indiuifibile in a&a fecundo creain potcnria acddentali.
; ergo nullum prius in adta illo fecondo: efTe fic concedo:camcn func ibi in adn prirao in a&a , non difconcinuac Ad aliud , quod cecdo gcncrantes habent quartum pro prindpio refpe£ta ipforum,refpedu cuius dicuncur imer fe pdores Sc pofteriores. Ad alind, qu6d illaratio ponltur de illisqua: funt poftprindpium,nonde prindpiopropric.Vel aliter,qu6d prindpiimi non eft prius,fed priminn:vel aUtcr,qu6d hotificariocUtur de illo in quo minimum re|>critur de rjoione prioris. Ad aliud dcnumeris qudd fi aUcjuid fic magis fccund^m fbtmam opona ponete maiiroum : n<m camen opoctec in his qux func maiora & minora quinricateujuia vbi eft magis miniis
donis
:
&
:
SCHOLIVM OPT
I
M£
vnicam-
explicdU rtttUnem prioru
,
iuxt*
meniem 'Phtlafefhi , dt tjttt vtde iffum hic in tefct. C*mmeH.\6j^ jilenfem ikidem. Didcur quod tnen
alicer
norificario eft condcniens
conuenit pnoribiu
eftcncialicer
:
ca-
& ac-
ddcncalicer ordinaris:quia ineftencialicer ordinatis nihil
caofac fine
pcimo fimpUdcer
hil csmftMt
fitnf rum. icH. luLi.q.
(ed
acd-
hoc in ordinaris acddcncaliccr quia acddic huiC rcuolurioni caeli , qood alia przccfllc , quia
dic
»rtlmM» ni'
:
:
potuic fuifle bile ;
vnde
quo vno
,
&
fi
prior
enricas caiium
non
fuiflcc
pcr impoffi-
omnium hon eft ab ali-
fimplidter primo
,
didtur per compararionem ad
quod primum
,
non
fimplidter
&
,
ali-
fed refpcAu
hoc pcr acddcns. In cflcntiali{cr ordinatis didnir pnus rcfpe^hi primi fimplidccr, quod eft caufA iUius , omnium poftenoTWtU :
roinimum ibi
fireqocnterrepUcattir, caufatur pcr-
Ad alia
feSdo alionmi.
&
:
^ priora,& poftcriora.
%^NNOT, MAFRITIJ.
,
ordinaris
illius
zimo, fed in notncris non : quia perfedio thaioruro numeroruro eft i roinoribus ex eo,<^u^ piodes replicantur : fiue ex hoc qu6d vnitas, qtta; eft
ficuc in cflentialitec
mnt omnia ab vno primo , & i quo dcpendent omnia ; vnde prius in accidcntalitcr ordinaris
&
fcamdum perfcdioncm,enritas omnium cft a ma-
&
^
£qitttitr qtuftio tHttu* deverittttt diftimtienie
^fricrie,
ttx.
ctmment. 1 6.^iufitit cUra cft,vU
nttlU ctrrt&ie nottthtiu in literM eccttrrit mintttio vero ftit.
Do&orit
ttjftrtiuM
Fn ttmflieri tmtm
&
:
tUter-
Utcidjt ixi'
mtueri^ difaifime vi-
;:;::
Lib.V.
624 ^,,^
,
Metaph.
deantttr td
&
tMm hdhet^& ibi
ximi Vud. 'BnrUi
Dt
extermintntnr.
gradibm
&
modis priorss,& diMerJitatt ordinum qHd' ftuan rdtur i» do^nd hMittt,& Frtmc. de M*y- i» pierifqtu loci* vt Midtftpe notsm.
qnantitas- Item,fi Gc, cuicunque incftec har c ratio, illod eiTcr per
fefpedcs quantiraris hoc falfum de loco , quia non numcratur hic inter fpecics quanriraris, nec tcmpus eft per fe quanritas : quia :
eft
&
cft quanrumper accidens, motus fimiliter , fecundijrm PhilofIt.c. 8. hic. Similiter Commcntator didr dc loco qiiod non cftquantitas. Ad op1
pofirum
lcin ca quar infunc , quorttm vcrumquc, auc fingulum , vnum aliquid , 8c
boc aliquid nacum cft effc.texxom. 1 8.
Philofophus hic.
cft
Quancum ver6 dicicur quod cft diuifibi-
SCHOLTVM
I.
P o N I T V R fententia tenens ^nantitatem ejfe rationem menfura, refittaturtribtts rationibttt j poniMtr ergo qued diuifibilitat fit ratio eius , htc velinpartes etufdem rationis , fiiuxta vnam
&
&
QJifiSTIO
IX.
fententiam
vel ratio menfura
negttttr
emtatiuas
f^trum rafh ^afititatUfit diitifihilitMt
cundum aliam
>
fubfiantiam habere partes
vel in partes extenfas a6tu
\
, fi feteneatur oppofitum defubfiantia.
Prohat banc fecundam fententiam dt. ratione AriftJWr.M j.Albcti.i.PAj'Jif.rr«5.i.«.4. D. Thom.#^«i//. 51 »i^n. Henric. qutdUb. i .^.4. KaTeolus.iirid.difi 1 1. q.x.mrt. ^.Maior & BafleLi» ^.difi. t.MatfiLi» 1.9.49. /E.^A.Thtor*m. %o.S nton. A Ddr.^»« q. 10. Soac\a.md.q. i
Xi.Njflius.dift.9.fonC.c.ii.q.i.feS.z.(ir i.Suzzuii^.ii.
Met dift.
^A
feH.
)
.
6* 4* ^^'^ ^^°^ '" Prtdiatm.q
j.(^ m x,
rcs poft
diui/ibiliras
:
quia
fi
fic
ergo par-
;
diuifionem dilFcrrenr. Quacro qua-
aur per accidens
acddcns , quia runc sccidens.
Probatio
diuifionjs
&
aur fortnaliter?
,
non per
quanrirasdiuifibilis efTcrper :
acddens
quia diftiniSio formalis
,
&c.
Non
fpedfica
eft
;
tum partes quaintiratiua:.
;
formaliter
ergo parres
diuifae differrent
inqaan-
Irem,propriaratio Ge-
neris zqualiter ineft fpeciebus
omnibus
:
quia
.Genus a:qu^ przdicatur de eis , diuifibilitasnon. Probatio , quia quanriras difcrera eft aAu diuifa continua in petentia ; ergo non atqualiter, Probario , qu6d difcretum fitadu diuifum ; fenarius (cd
duo temarij in a6hi exiftcnte in adu , duo temarij fiint
dJmTus
fcnario
effent
,
parres eius; ergo fenarius eft ditiifiis
in eo
Coloben t»
tSmutihm videSettJHtf
w»'j*.
:
tjuando dicit fubfiantiam
non habere partes
tantum difputare,i. d. ix.q.x. ante folut. argum. habet fubfiantiam entitatiuas continere partes : ^J,.^.q. i docet aliat animat arationali, baberepartes. Vide eum ^:d.^i.q.i.&
z&M
,
&
.
1j.17.de Prsdicamentis , vbi agit
de ratione quan-
titatis.
quia fdera eft principium
diftindionis partium diuifarum
lergo parres per
fi eftet a(Shi
& tenet i.tL i.q. 9. num. 17. Aduerte
rationibuiy
nihilafferere,fed
it.q.7.
QVdd non lirer,
i
quantitatis , tribut locis Philofophi , fed pnfert fententiam tenentem diuifibilitatem efie paffionem quantitatis , tjuam probat num. y. tribus etiam
a^ cxiflens fenarius,
cum habear duos remarios ai^u
cuius probario pater ex aut^riraribus
Poffct dici ad
quatfHoncm
fic
:
qu6d propria
ratio eius cfttariomenfuras :quiaficur quaUtas eft difpofitio fubftantiat^ita qnanritas eft
Qualiritatc
probatur : quia quantitaris fupcrficies
non
enim quod magis quim diuifibilit^,
oratio eft quantiras, menfurat
,
Item
fyllabas.
mcnflira
pradicamcntis, Cap. dc
fubftanriac. Similitcr in
,
pohunmr
illa
qus
,
diftinfta:
fpecies
mcnfurx
funt diftindbc
;
ficat
& loctis & ramen locus & fiiperficies ,
difHngininrur in ratione diuifibilitaris
;
crgo
harc dlpropriamtioquantitaris.
Conrri,rarioGeneris ineft acqn^ primft omm'-
bus fpeciebus,quia aiqualitcr dicirurde omnibus, ratio mcnfurae non:quia non atqualiter de continuis
& difcreris:ficut patet lib.io. c.2. tex.com.j. quia magis ineft difcrcris & continuis,
Philofbph.c.de exaliquo^t.c.jo.huius, quod duo
8c inde
flmr pars trium aliqualiter ; ergo intemario dua-
nonnifi inquantum parricipant quanritatcm dif^ cretam. Item , fi fic , vniras cflet maxime fpecies
litas
habet fiiam formam. Et io cap de Coloho quod numcrus habet aliquo modo
t.c.}2.hujus,
&
ficur quinarius binarium panes diuifibiles temarium fcd fi tantum cx vnitatibus cffct, non haberer panes diuifibiles. Itcm , 7. Euch'. propofirione quarra otnnit numerMt minor , eft pars maiorit, atupartex ; etgo, &c. Item , fi diuiiibilitas eflenrialiter , vel per fe , conuenir qmnicuius eft potenria, bus fpeciebus quanriraris , eius eft adhis, in lib. i .c. .de Somno , VigfUa lergo diuidi , poterit per fe competere omni con:
:
:
&
&
1
tinuo
:'
fcd diuidi rcpugnat
:
qiiia
quod
diuiditur
|K}n eft continuum, fecundumvquoddiuidirur;
tunc eriam naturahtcr ineller quanro diuidi fion yiolenter
:
:
&
8c ira figura incifionisnaturalitcr
0eret in materia
,
&
ars vniuerfaliter diuidens
conrinuum haberet matcriam rali
ad formam
le
iila ratio
,
quia
eft
dare
in potcnria naruindudr. Item, ad principa-
non eft generalis omnibus quantis
minimum in
r.c.)6.& inde,
wnen non
quam
naruralibus
i.
fedomne naruraieeftquanturo panes , quarum
cfl diuifibile in
:
Phyfic.
&
:
eft
,
,
quantitaris
Vni ex
:
quia rarfo menfurx veriflimc ineft
10. htiius, rex. com.i.
mcnfurae non
rirarepcrfcprimo denorm'natiu^
tum t^x.
,
eft ibi,vt in
ris:& fic
& inde. Irem, ratio
eft rario quantitatis,
modo
,
dida de quan-
quia menfura
^ relarione tertii tnodi
genereeft
,
;
eft di£ta.
crgo ran-
runc pafllo quanrita-
non propria rario quanritaris,qaia ex
com.i. 8c inde, in quolibet genere,
primum quod
cft
menfiira
eft
i
o.
vnum
omnium in illo gene&mngis aliis;
re,hoc conuenitomni genbrationi ficucin gencre poris dulcedo
;
coloris albedo
ergo noh
eft
:
in
gcncre fa-
proprium quanri-
tatis.
Refponderur hic
,
qu^d quaedam
menfiirans per rcplicationem
,
eft
mcnfura
qiue aliquoties
&
fumpta reddir totum , talis eft propria quantitatis. Alia cft menfura perfcdionis , fiuc fccund^m perfedioncm , illa nop fic , quia albedu iiunquam reddii nigrum, Similiter nec mehfura
&
cognirionis
nem
:
quia illud quod dudt in cognirio»
aliorum in genere
,
nunquam
reddir
ilia.
Con
,
625
Qu^ftio IX. Utfitr».
mU*
refUcMti»tut
sli*
frfi-
Coniri : refponfio concedit propofitum,quui menfura non eft edentialis quantitati, nec pailio dus,niii
per replicationem,quae non xquali-
illa
ffitmit.
Sm.v. d.iui, t ijUfrtS-
& di{creris,quia in difcre-
terconuenit continuis tis eft
minimnm
nmpiiciter
reddenst, per repli'-
itm parttm. cationem totum , in continuis non,ex quia nihil
2.
minimum
eft
UffmrMftr
wm fmtfnit t*ti ciiintu,
Omtimmmm .
nfm. ».
nunus dus.
Conccdo tunc
ra
non eft proprie quandtatis , cum non conueniaf omnibus ipedebus eius,& concedantur hzc
pafEo quanritaris cut hatc
argumenta.
lit, fic
Contra illa
;
ergotalis
primam rado-
po(tct argui,contra
nem , videtur quod continuum
habeat rationem
propriara menfurandt practer applicationem nu-
*qiiiifm4UUi-
^iifcTtt*.
& cale
,
:
menfu-
per replicationem non reddit
r*fiuMi*mi,
huius c.
\.
puin^his
niil
Itcm diuidi non ftaf cum conrinuo:ergo non de dus eflentia , quia continuum fecundum quod continuum , nbn eft diuifum quia dz qu6d fic : timc non cft conrinuum , non fequitur.vlrra ; crgo nec potentia : quia eriam de eflc potenrix non cft ipfum diuidi, quod cft tcreft
& tempu&Jon-
meri quia motus dicitur longus, :
gum 4.
Phyfic. cap. de
Tempore
,
text.com. 109.
& inde, fed menmratio {ecundum longura
non
,
qu6d'diuifibilitas eft priraa
,
& non de eflentia dus;vnde modo
pcr fc fccundo
eft
;
coUr
fi-
fim*mqaMM'
eft vifihi-
hxc , tjnantitM eft diiuflnlis. Vnde
diuifibilius. eft refpc6has quidam in colore per compararionem ad vifum:(ic diuifibilitas funda-
tur in quantiute
fionem
,
& dicit habitudinem ad diui-
& cuicunque incft diuifibiliias in partes
:
dufdem rarionis, hoc
per quantitatem
eft
harc eft per fc fectmdo modo
hzc, coloreft
,
:
cunc
tjuantitMeft diuifi-
Je
Anima;text.
hilii,ficut
necvia>,nifi quia cotfimt ibi pedes in (patio,
do vnde quanritas notificatur hic pcr proximam pafEonem dus , & non diffinitur & fimiliter diuifibilitas eft pafEo cuiufamque fpedei quanriutis Jicet non prin)6,fed generis primo, & fpcderum per fenonprim6.
per quod
motus ; vnde menfiiratio
eft
dum replicationem
eft
fii-
(ecun-
parcium aliquoties fiimpu-
rum:
& ita vt cis applicaturnnmerus
dunt
totura.
:
quz
red-
tttmtit.
ficuc
Dicendum,quod nullura continuum menfurat , nifi applicando ei menfiiram di(cretam,quia neicitur Ibngitudo temporis, cft menfiirario difcreta.
DimifiMitM
ttm *ff*f*f-
vifihilis 1
Vnde omnes
com.
66.
quod
quanritas eft
probant
au£boritates
diiflfibilis
per
fectmdo
fe
mo-
:
:
Dicendum tunc ad qu2ftionem,qu6d propria rario eft diuifibilitas in panes eiuldem rarionis.
Vna eft
opinio qu6d fiibftantia corporea habet
proprias parces eiuTdem rarionis extenfas in potentia de fe,&
adu
per quanritatem. Alia opinio
DiMif3tilit*temfeefuttnturfinitttm tfuia finitum
prefuppomt
ri,illud necejfarih pntinteUigttur diuifibile
tttm
Uydeinde ratio menfurt,
diuifibilitas eft proprie quanricatis ih parces eiuT-
titatis infie:alia
demrarionis. addere qu6d ai£fai,fic
Si
prima
vcra
fic
oporcct
diuifibilifas in parces ezcenfiis in.
Tamen prima
propria cario eius.
non videcurvera:quia{ccundum riutis nec
nmc
,
numerojiec
nihil oportec addere
,
parces eiufiiem rarionis
«d hoc, hic in
y.
diicreris nifi fit
opinio
quacompeccrecnde^ illam,racio
qu6d
diuifibiUcas in
eius rario
,
audorirace
f
autem
(pedes quanrita-
fecundum cuius
diftindionem diitinguuntur fpedcs gencris. Sir , Cap. de Quantitatc. J^HftntitMcotuiHa eji cuimpartesccfuUntttr,^. Dtfcreta cnim fartef non C9fml*fttttr ; crgo dc ra-
militcr in Prscdicamcnris
rione vtriufqueeft habere panes/cd partcs,cft diuifibilc. Simifiter j.
omne habes Phyficxc.3 j.&
&
indccontra poncntcs infinitum, illud eflc fui>ftanriam didt Arift.qu6d fi fit indhiifibile in magnitiulincm,aut mulriradincm
,
auc cft magnitu-
doyUumultitudo:fubftantia enim bilis nifi per altcrum iftbrum.
n(»
cft dioiii-
menfttram
cflcnriadus/^uia diuifibilitas cft rcfpc^lusurefpc^his non^eft de eflcntiaabfbluri. Item, potentia
&
Pradicamentis.
i.
Tixt.e.ifl
in Ttxtx.
TertUin
^. Phyficor.
"li^i..
SCHOLIVM
II.
S oL V tem lem
I T argumenta fufiinendo diuifihilitapropriam paftimtem materta , de eo tjuod ad primum ntn omnem dijfertntiam forma-
iffe
dicit
effe fpecificam,yide
gitan diuidens comimfum
eft
ficoranis quanritas eflct tSta
ergo ncc potenria ad diuidi
eft
dc ehis
cflentia.
^ttt enim »Elm,ft pmttti*
j
cmmr* ti:
.Ph^ficKxtjoomjio.
&c erg»fi in ^nMm» fint fttenti* tuL
infinitMdimifienes, videtitr
prim* pt^t» ScodOpcr.toni.IV.
irit^ dittifihtltt4fes,fed
eft
vns vmm.
Ad fecunditmtan-
,
&
ra,& vnittue,
& diftinStione numeri
,
de tfu» vuLe
ipfum I. eUftind. 14. i^i tenet nttmemm hahere vnitatemfirrmalem,reffeBu cuim, cater* vnitati: 18.
Idem habet
matertales.
j. dtfttni^.ii.
FitU ^uatUBafitm d* natura vnius
num.
& vni-
tzxistfupjjfiufi.^.
Ad primum argumentum
&
illa
,
Comra hoc , de iUis illas
fubftanria
,
eft
fubflandis
qwe
pancs :quzro quoraodo diiFcrunc fi per (c non fpecie ; ergo aliqua
redpiunt
quod
didrar , quod hacc
differunt pcr accidens,quia pcr
&
diflerenciacflcnriah& eft, ifi* TMti*^ vitLetnr cencltidert
eft.
ali^md generat ; dt cptoaext \. dift. i.qudft.tf. numero ij. Explicat hene tjuomodo numerm mintreft , non eftpart maiorii. ^tUucit extjuifittim tUSrinam d« natn-
fubie^a.
fi
eitm iMft.i.ejH4ft.jMi j»
ktne tamen econtraventm
& camcn non fpedficai
contca aliquos : fi per quanritatis partes
in ipfis ; crgo circuius
,
&
fi
non detur hoc quod
per fubiedum:& taracn per acddcns,&iUud pet aliud
:
(unc diflerunt pcr aUquid ahud
pct aliud
A
,
vel
B
,
& fcquitur vnum G Gg
:
& illud
didorum duorjm.
jtf.
^JT"-
Quarta i oJiuim iJ^i. mtntptid
&
dc eflcntia
pofle fanari,
ide*
omnes proprie a^ualiter infttnt ^uantitati, vel n»n :fed vrfpecits.
&dufdcm cflcnri«:fcd diuidi non
,
,
&
quantitas
Item
intujuale pracedit
vel inatfuale
ttqitale
l.Phyficer. Secunda
omne ens,
;
videtitr ordo ifta^
prima duofunt tjuan-
&
asjuale
:
;
Prima hahetur hic,(^
a^his funt ciufdera generis,& diuidunt
iuifa
fini-
menfitrat,non ecoauerfo.
fum
Contta : audoritatcs probant quod ditiiCbilitas cft proprium quanritatis/ed non quod fit dc
3iunritaris;quia
:
•& iecundum diuerfiim modum
eft ratio eflentialis
A.
duofumper relfe^ttm ad aliud:
iSmtm etiam
vbi ponit propriam rarionem
diuifibilicatis aflignat diuerfas cis:iila
Hjc
rumpaffionitm qttantitatis
quanritaris. Similiter notificat fpedes per diuifi-
bilitatem hic in
£ XTR
& infinitum,confetfuttntur tquale & inatpta-
eft,qu6d non habet partcieiufdcm rarionis ied £aMaa parces eflcnriales. Si rccunda eft vera cunc :
& infinitttm,
alitjuid tjuod dtbet fini-
^
*
!
6i6
Metaph.
V.
Lib.
iuttam , vt\ ibis in infinitum. Item , ratio ftat quod fi p%itcs diuifae difFcrunt per accidcns , totum fuit diuifibilc per accidens quia quomodo ,
accidens,comodo
partes diuifx difFcrunt pcr
totum
E
qHantitas efl dmifibilii per ahfolMtUTn
:
Nenomnii aliud afc ,Per te\ergo fartes quantitatis fer alia regttla fer tjuam arguis diferentin abfoluta kje differHHt :fi
f»rm»lit
eft
ieM. i. d.
j
fitbona.
Tunc dipo
.
,
qu6d quantitatis
partes difTerunt
feipfis formaliter , ita qu6d partes quantitatis f.y.ad ). lpfen»rie no f^nt proxifna fiindamcnta:& tamen non fpecifi-
"^ sSu. nftrif *S
ccrilli
etiam quibus principium
differentia formalis
cft fpecifica
,
tate excipiunt quantitatem i
coa6ti a vpri-
,
difcretum
eft
duo
falf*
zQcn diuifum,fed vtrum-
Ad
potentia.
funt ibi adhi
Ad
cft falfa,non eflcn,
que diuifum in
non
quibd omnis
Ad probationem quod maior
&c.
eft,fcilicet
,
ab hac regula.
(ecundum dico qu6d minor tialitcr
eft
probarioncm, quod
ternarij
fed in potentia,
,
quia diuerfi numeri funt diuerfac fpccics fpccialiflimaE, conftitutz per difFcrenrias oppofitas fub
eft
numerns non ; crgo &c. Item , hk iu litcra , numerus eft efrentialitec multitudo fed multitudo fecundum quod muititudo, non eft vnum,Auic. 7. Metaph. crgo nec numcrus. Ad primum , quod numerus eft vnum aiiqua vnitatc , fed hoc,vltima vnitatc. Sed omnes aliac funt partes maieriales vltima complefiumed» tiua & formalis omnium. Contr^ Philofbph. numerm ejf :
:
j.cap.dcToto , tcxt.comment.j
quc potenria non tia
I.
in quibufcun-
facit differentiam in fubflan-
rei,neque infieura:ibi diciwr omnis,
tus,vt in liquidis
vltima
tas fiat
,
,
& numcris
;
crgo
& vltima prima
,
non
to-
nuUa
fict diffe-
numeri , quod non flaret fi fpecifica vlrima vnitas eft forma completiua numeri , a quo habct vnitatem , quia tunc illa
rentia in fubftantia
&
, & ita alius numequod non fplum cft contra Ariftotelem fed impombilc aliiide,quod fiat aliud & aliud abfo-
tranfpofita ficret alia forraa
rus
,
mutatio ordinis finc mutatione alicuius abfbluti
.
potentia
,
in qutli eft aliquid antc gencrationem,
tantum
fcilicet etlentialijfed
Jicet pars
non
eft
accidentali,quia,fci-
diftmfta nec fub adhi proprio
propter vnitatem totius. Solue hoc prohibens,fit
tamcn cft genefecundum quid. Ad au£l:oritatcs qudd in omni nuraero nuflus numerus poteft cfle pars
pars in a6ku per diuifioncminon fatio nifi
:
tnatcrialisitamen vnitates in minorinuraero,futit
p^rtes materiales in maiori
non eft
:
fpccics quantitatis, fcd
nerc, vt principium fortc potcntiale S^uemod»
^yfnrtes itmarij
duae
matf riales ternarij , quia vnitantum in go-
vnitates funt partes tas
numero tunc
Tunc
in genere Subftantiac.
qu6d duo
Philofbpfu,
,
id eft
vt materi^
,
glofTatur ,
didhim
duae vnitat^s fimt
partes temarij aliqualiter,quia partes quantitati-
ux
iion aliquotx.
Sirailiter
phus quod binarius
tum duo trium,duo 7
non
dicit Philofo-
eft pars ternari j
,'
fed tan-
denominantduasvnitatesieijl
^rgo illud vcnim ficut iftudj^/wo albi currunt. Ad ^liam auftoritatem , qu6d ficut ad haben-
dum partes diuifibilesin
fubftantia,oportetqu6d
fint diucrfae
f^cundum
dum partcs
quaiuitatiuasdiuifibiles
bcre partem maiorem
ri
,
talis
& minorem & :
omnis numerus minor
vnitates in minori
numero
,
,
quae probant de numeris
Ad tcrrimn
id cft
,
omnes
font partes in maio-
expofitio fufficit intentioni
glofsi data, ficut
ad haDcnhafic fc ha-
>
quia omnia
adeo vera funt , illi formaliter numcrus eftet pars
fi
,
ifhid,fi numcrus non fit a^ diuifiisi ^q^ vnus;ergo aliqua vnitatc , quat cft princi^ \. r r -f puim nuipcn , qus videntur oppouta fimiliter
Contr^
^fl.
:
,
non
conftituentcs
Item
fic hic.
numcrum
,
omncs
eft
vnitates
pofRiqt cdexqucpri-
mae , natura& tcmpore ficut fi multa indiuidua dufdem fpedei fimul caufarentur quomodoeft ergo vna vlrima illarum:fi quiavltimiac". cipitur i numcrantcpoffiim incipere econuerfb, illa cft prima. Item impoflibilc eft quinarium fecundiim quod tale,cflc partcm fenarij;vndc ni» hil quod cfl; proprium formalc quinarij , exiftif :
:
&
quod fic , tunc quinarius cflct tamen in fenario non eft vni» tas quinta quinarij crgo illa non poteft cfTe fbrma quinarij vel da quod fic , cum vnitasquin» ta fit in fenario , fcquimr quod quinarius fit in
in fenario
vcl da
;
in adhi in fenario,&
;
:
aSka in fenario. Item,forma eft in materia, alioquin non ficret vnum pcr fe ex ds , fi tantiim fit iuxtapofitio ipfarum aliis
;
4
vlrima vnitas
non
eft
in
ergo &c.
Concedo haec argumenta. Tunc ad primura argumentum ,qu6d nuracnis eft vnus,fbrmj Cni fpcdfica
,
^
qua
eft
propria difcretio exiftens in
qtiinquc vnitatibus,vt vna matcria a forma fua fpecifica
,
eft
vnus.
:
ficot
Et qua:
qua vnifate
?
Dico
eft
Probatnr per hoc
eft
ali-
«/1
inn»''
mina(»t
eft hacc
minata. ContrJi
vnura
;
adhuc
cf^ vnitate
argumcntuni.
ftat
vmim
:
fed
nullum
eft
Oranc vnum,
8 fiuinarim
de gcnere Qgantitaris,fi vnitas taliseft prin- an •vnud ali, qun vnitatt cipium numeri : fed illa noii eft aliqua vnit^ de ex q^ufite, quinque;ergo alia:fi ver6 hoc:mncilla cum quin- vtlalia qua nifi
& ita fequitur qu6d
que aliis , l^ciet fenarium : quinquc font fcx. I>ico,qu6d
vnus vnitate de non vnitatc aliqua de gcnerc Quanritatis , fic ^tnnt mnc fcx. Dico qu6d ficuc quinque , vnitas horoinis cft paffio hominis confequens eft
&
eius cflcntiam,fic vnitas quinarij fcquitur quina-
riumjficut pafEoi& eft vnus fbrmalitcr pcr illam
Suinquc matcriaiibu$,quia non eft pars tpatcrias.fed paflto torius compofid , vndc numerus cft tutic ilU vnus prardicatione dcnomiiutiua :
quia vnum
i
,
, quod fiifecundum Auicennam^tu^q vnus vnitate, qui ei\ prindpium nu-
Dr^ dcterminatiim
,
fenarius:
imu*
qu6d forma fecundura quam indiuifibilitas incft ei , fcd illa forma non cfr no^ forma
nullo alio, nifi vnitatc dc g?-
vniirn
nere Quanritatis.
,
fit
flunferwea
numeru*
homo
omnibus vnitatibus,v; inmatcrist vna forma,quam confequitur vnitas, quae cft pafSoquinari^ qu<e non ponit innumerum cunx
qu6d i^umcrus quinatius
Probatur vtraque confequentia
jiumcrus
in partibus
non
.
.
lequitur
fbl5 mutationcrelationis,fcilicctordi-
&
numcri.
f^T*^n»V
lutumper
fufficit
,
& tres vnitates.
bent duac vnitatcs Euclidis,
fiibftantiam,fic
mtltitude,^
vnmt
prima vni-
fi
fb diuifls,eiufdem generis. :
^
omnc accidcns vnum,
Item,
nis in partibus hominis;n6 cft fimile,vbi
Contra tunc diuidens > qui tantum videtur corrumpens , generabit , quia facit diuifa efle ip fintritt adupoftpotentiam. Rcfpondeo^ fbluitprohivndenon eft pars quanti in toto , in tali iMMn.xi!^ bens ,
tfifennrtMi *
vnam vnitatem.
fuo generertalium impofRbile eft vnam effe alterius partem, ficut nec in aliis (J)edebus econuer-
finuum »n
qfunmm
&
;
&
in aliquo fubicdo vno,
diuifibile in fuas partcs,& econucrfo.
Contri
X T R A.
cft
meri , quod eft primum inconueniens , quia opeft vnus vnitate alia 4 pofitum de oppofito ira cft maior feipfo per illam fuis partibus ;
vnitate:quia in Cft
&
vmta«
fit
princifii
nitmtrii SiM,i.'4<.i4«
I
Qu^ftio IX.
iiCj.
Ttrftas^iMC eft paffio quinarij, confcqucns ip(um
adu
«xiftentcm in qua;
non
eft
fbnnam fuam
pcr
fpccificam,
fbnna aliquando fundamr fuper naniram
aliqua vniias matcriaiis, fed
627
nonc tantum tantas
,
fic
eft
qu6d
poftet diuidi in
tt»t panes duo quia tanta pars omniura entium, cft in iUi)
lapides dicuntur
numeri,quz
eft zSta
:
innominaca , rcrum , aliqiiando fuper {uppoHta. Vnde quina,rius & femiias funt duo numeri numcro , iicut Pctrus , Sc Paulus duo homincs j ad hoc cnim quod cflct fcnarius oponcrct quod haberct fcx vnitatcsjtanquam pancs raarcriales;illa cnim for-
lapidibus:quanu
Dulis in quinario
non ponit in numemm. Ad qubd vcrum eftivndc dcccm cqui funt fubiedum denarij , (cd non oponei accidcns diuifibilc eflc in fubic<^o indiuiHbili. Ad Auicennam dico qubd mulcitudo fecundum (c non eft vnum
dentur duo fimtd dilit
aliud,
nend» tdntitm
primo
vnum
dctur poncrc
dcnominatiua prxdicarione, non ncgat:in«nb Rcut homo cft vnus vniutc dc gcncre Quantitaris, denominatiua przdicarionc, iic multitudo ctiam numenis. Contra videtur qubd vnitas prindpium nu-
indiuifibUera
forma huius numcri quia non das aliud vnum,& videnmr (cqui tria inconuenientia. Pri-
fpccics fit f^dhbilis in a<5hi,& vnam cflc eum alia non includat contradi
iiKxio prsdicandi
quin tamcn
:
fit
&
:
incri,fit
:
inum cft,qubd (enarius & quinarius tantimi Cvaat dao numeri numcro : quia vtcrque eft vnus numero. Secundum , qubd tant um funt duo iingulares numeri,&non du2 fpedcs:quia j.huius q.i j t.c. 1 4, NUmI dtjfert n»bu vnum nnmfr», MufitfMUre debere. Terrium, fi quinarius & fenarios mnc duo numero , illc binarius numerus erit terrius ab ds numero , c. & illud , quartura tribus prsccedcnribus:& fic in inlinitum non folum dc numcris pluralibus , inunb ponc tantum duos numcros adu:& conccdcs inmiitos numeros nunc cfle:quia ficut A, & B, numeri, duo nu.
B
mero,ita dualitas C, alia cftab A,& narius , numcrus illorum trium
D
:
ergo
ter-
numeroFum
A,B,C!& uc in infinitum omnianumerata,fequitur nunc cfle a£fai ; crgo & numeros omnes. Connrmatur , quia omnium <}uantorum a^ eziftcnrium,& realiterdiuerfbrum,eftaliquis na> merus in a£hi:C font huiufmodi ; ergo &c.
&A
Jfta ratio
adu
probat nunc
eflc infinitos
numc-
ros diuerfic fpeddUicut patct : fimilirer eiufdcm (pcdd, ficut patct, quia A funt duo viu
&C
dualiratc,&B,&Caliadualitate. fimilitcr
A&D
nituro.
Ad h*c
fimilircr
:
D ItcmA&C
D & C & fic in infi-
tiia inconuenienria.
Ad duo
prima, patct in prima quarfHonc quarri libri. Ad terrium , ficut fi omm'a corpora vniucrfi eflcnt contii)ua
inuicem
>ftu
vnum iu qubd omne vnum
,
nifi
,
nullum
cflet
corpus
;
tum
in
cft ab omni vno difcreto idcb non eft vna difcrerio in adu , ncc poflunt cffc plurcs numeri in a£ka , fcd tantum illc cft qui continet :
omncs vnitatcs ,
& in ipfb cft quilibct minor
potentia. Contra:alius cft dcnarius
SCHOLIVM A RcV tertif
in
dccem homi-
,
T
III.
folutumem
tiwidntplictter cofttrd
(jmod itttendebdt infinitMem mimcrorttmtfi
ejfe
& foluit exdHiJfane fuJH& plures
:
vnttm nitmerum aitu,
tatttitm inpotentid.
Contra totam hanc viam ad tertium &c.
omnem numcrum
&
;
iu
vi-
10
fimplidter
eflc
non quantum:
vt videtur
primaconfcqiienria patet:fi enim aliquis cftdiuifibilis.poflibilc cftcile
duos,&
argumentum.
flat
Vidctur eria ponerc qubd Dcus non poflet faccrc duos numeros cfle aAu,quarc hoc,cum quarhbct
tur maxiraus
numcnis qui datur
efle in ȣka,
,
iUccft vnus,&nulla vnitate qiue ribus matcrialibus
in achi
:
,
pars eius,
fit
crgo aUa ; crgo connumerando illam
cum vnita-
habetur maior numerus
& ita duo numcri & in adu. ,
,
&
Quanb,
pars quanri in toto non eft in potcntia, ficut generabilcimmb totam cntiutcm fuara habctjicct non fcpararim ergo quot vnitates eflent in partibus diuifis , tot etiara modb licet non fcpatcntur. Ad primura , indiuifibilc , hoc eft impoffi- Sm imdiiiifibittii bUe diuidijconcedatur , ncc fcquitur vltra ; crgo An du» nmnon quantum , quia quantum cft aptum natura m*riA^fm ;
diuidi inquanturo quanturo:non autero iropofS- ftfhUai bilc : aUoquin ccelum non cflct quantum. Sccunduro concedatur , quia cowtx^Sddo efl duas eflc difcrerioncs , ficut aUqua vna non dif^ crca ab aliis vnis : fi difcrcu ab illis ; crgo cum cis fedimt vnuro nunoeruro. Ad tcrriuro, impoflibUc cft vnitarcm informantem connu-
&
mcrari curo roatcriaUbus
nifi in iroaginatione,
,
in qua vadunt numcri in infinituro. Adiquarruro,
Vititmfn-
conccdo qubd cnritas oraniuro vnitatum cft qoz mMlit m dlet fada diuifionc,fcd nunc ex vnitaribus , nul- "«^* lus numcrus cft in adu,nifi cx oronibus:ita quod ** '"••*"'"'•
*^
h«c
& illa non faciunt vnitatem binarij,fcd vna
praccisc difHn£la a fc aliis
vnde ncc
:
fic cft
inuiccm
,
ira
qubd a nulUs
binarius, in trinario
,
ficut
pars lincac in linca.
?%*?
Contriufi mimerus vnas,& panes
difcre-
nifi
pcr fc eflct extra totuin* cflet
fi
dualitas.
Q&i
,
harc cft falfa
fimpUdter :
cuius oppofitqro vidctor
,
quia
non fimt in
bi* tria eft
11
funtftxi
vera in fenfii
coropofito fcCTindiiro Philofbphum
i.
Elcncho.
nim Cap. 1. Itcm Im tria cft du^s numeri in muncrum,& qualitas naroeri,fed qnalitas przdi-
num,& deccmcanum4.Phyntx.i}4Jlcfpondco,
catur dc fubicdo.
ficut
Et acdpitur hzc authoritas quia fcx funt fcmcl fcx. Potcft tamcn connxt.tmx^. cedi propofitio , qubd bis tria fimt fcx. Et ad Imim. Philofophum , non negat Philofophus , nifi -^» ^f*
fi
illius
continui pancs differrent fpedc,ef-
fe darc maximam aquam,
& ita d?
aliis
vcl ma.ximum acrcm; panibus:nullum autem corpus ma-
ximutb in a£hi
vnum quod continct onmes maximum numcrum canum,& maximura hominura nuUum antem in a«fhi fimplidtcz,nifi fimplidtcr maximum omnes iflaspartes
:
,
nifi
fic cfl
darc
:
vnitares contincntcm.
Concra : modb dicimtur duat domns, vd trcs &c. crgo tanarius eft ibi adlu. Refpondco , ficut ^ontinuum diritur tricubitununon quia tunc diuifum in trcs partcs cubitalcs , ncc aliqua quantitas cubicalis eft ibi «Shii,
lcd in potcntia Sc«ti Oper.tvm.ir.
:
<juia
fa
,
bit
Dicitur
,
qubd
hatc cft Cd-.
triafuntfcx.
quod dudus tcmarij non cftefTentia fenarij , fed M*>1>'» "i* quaUtas. Ad aliud acdpicndo fic , qubd bis tria non funt fenariui, fcd qux habcnt bis trc^
«sft
vniutcs , habent fenarium przdicado.
Ad
aliiid
prindpale
,
1
& cft dcnominatiod
qubd
potcntia quat cft
tantum potentia ante adii,quando alicuius aScas illa
,
illa eft propria
non potcft cflc adus , roancnre
potcnria, <juia
fi
fubietfhiro dcterminarcr fibi
G Gg
1
potcn
,.
628
V.
Lib,
potendim ante
aiShim
«
a^hu non
4]oia conuptibile detenninat fibi
Metaph.
potcft ftare
(bbpuqfto.
potentiam ad
le,non circulare ,
&
ciesnon
Probatio, aliquod eorpusnaturt-
go terminata linea
rifi*n*,& dt-
j .phyCcap.dc Motu,tcxtxom. 1 1 . cdificabile eft ^jqufs proprius aj^iis, non domus^ fcd zdificati: nunquam acdjficabile habet domum pro aftu,
&o
quia non eftat^ fub domo,vtzdificabile. Simiiiter quia continuum dctcrminat potentiam diui-
primam
&
idfihtU
n«n
**
&
adum,idc6 diuidi non flat cum continuo. Per idcm dicimr de vnitate, ncc eft Hmile derifibiH & ridcrcquia non eft determinata pocuius cft potentia» tentia ante a£bim. Contra {ionis ante
:
ergo aliquis pun(Sbus in naturalibus cft in eft dc gcncrc Quantitatisjcrgo detcrminat fibi aliquodfubicdumtnonmateriam ;
crgo
,
cft in fubftantta
pundo. £t ad hoc volunt aducrfarij dicere , qu6d licetfit acciperc minimum quod pcr fc poteft eflc , tamen iu toto ncm cft accipercminiroam partem:quia non cft
dare aliquam minimam partcm in calefatSliibi-
primd
primam partem
alicui fubic£fco,vel ncceflarii fibi
tunc a^s pofCbilis
inhzrens , qoia
& impoflibilis ineflet.
circiter
IV.
I
me
argwmnti cfttinti
quorundam diJlinStionem
refutans
,
indiuifi,
ajferen-
tium <juantum,eiua tale,ejfein infinitum diuifihile, fed non fecundttm tjuod naturale. Refutat etiam tenentes dari minimum ferfe exiftens , licet non detur intoto. Devtroque videri fotefi.x.d.i.q.^. $.
Ad iftaargumcnta, num.\y&
Sccunda rcf^ traliat de quibm J.
ponfio,»»m. 19. vbifuse ita ttiam agit 6. Pbyfw. ^utfi.io.fedper hxc non negat , efuin viuentia habeant maximum , mini*,
&
mum,
maxirno
iori
id
ita cjuod ,
ipforum formanon pojfmt fub
vel mtpori minimo conferuari
affsrit d.(jH*fi.§.
cum Phil.i. ejUicfi.
. f.
mAimo
Ad aliud de fccundo,nMm.} i
de jin. text. 41.de
fotefi \.Phyf.<jutfi.ii.(T
cap.4.
;
(]uo
etiam videri
14.& Conimbr.i.Phyf.
Adtierte ex
iit
qut habet in fine
folutionis hHius argumentt,confiare prim eu fcripfijfe
tefie
Phyficam, <]uam Metaphyficam, qna tamen, Mauritio,htc ntinitsfreejHentfuit : creditur
autem ejfe
illa ,
blicum d^ta
qua per Patrem Pttigianisin puannotatio-
efi, adittndiis dotfijfimts
nibus.
text.
commcm.
y z.
&
:
fit
diuifa,non mancr, quia corrumpitur in
fi
mobilis
,
quod non repugnat fibi per
alteratio diuidatur
cum
in toto
fit
fecundum diuifione panem mino-
accipere
&
rcm
minorem in infinitum crgo non rcpu, gnat forma: intoto perficerequancunqucmodi:
cam parrcm.
C^od eria dicut,qu6d minimii eft indiuifibilcquia partcs diuifs noij manet poft diuifionem: illud nihil cft:quia lic^t
non
poflcnt
pfrillara ratipncm
.
minjmojficut in maximo,ita vere cft mini. ficur maximum. Item,
mum naturale diuifibilc quandoque
aliquid impQflibilc eft incife alicui
fccundiim aliquam conditionem cius
dum aliam
manere poft
diuifionem , non minus diceturtotum diuifibilc, ex quo quantum eft. Et ad Philof! i Phyficor. .
minimocontra Anaxagoram, & ipfe imponit fibi quod conceflit quodlibet cffc in quodlibct & hoc quia cx quolibet poteft gencrari quoliber. Contra dicit Phil. ^;^'. q'* qu6d veniam ad aliquod minimum ex quo mit.c.36.qu6d ipfe loquitur de
:
nori
no
poteft quodliber gencrarirquia illud rai-
nimum non
poreft fuftincrc adioncm cuiu^unquc agetis natutalis:quod tamcn cft contra Anaxagoram,qui ponit quodlibct generari cx quolif
bct in infinitum. Item
,
ex rainimo a
generari ignis in ccntuplo plus
medictas ignis fcd
,
ex
minus quam
:
qux
poteft
accipiarur runp
illo fieri
poteftaliquid rerr^,
illud ex
quo generabitur to-
fir
proportioncm ccontrario, fi tunc eflct rainiraura eflct rainus minimo.Itcra,f5 eft darc rainimum quod poreft per fc eflci
tantum natum
& fecun-
,
eft fibi incfle
:
fi
infit
quod prira6 inducitur dc primum tomm fimuhalioquin fi aliquid cius,& non torum,illud aliud eftminus minimo , &hoc minusperfe cxiftens , quod nondum cft in toto , quia nihil -W» dari mi., practer illud indudum cft. Itcra , cft darp rainimrfm partem motus , & parrcm teraporis , quia """? ?"/*• "'"*'•'•• naturalia funt: & tunc fcquunrur duo inconuc-
erffocftdarc aliquid
calore pcr alrerarionem:ita qu,6d
iecimdum illam conditioncm , fecundiim quam natum eft incflc,fimplicitcr incftifcddiuifio incft minimo fcamdum quantitatcm ; exquo crgo cft formaiitcr quantum ^ fimpliciter eft diuifibile. Impeiimt Poflet dici ad primum ^ quod in quanto illo aliquando coniungiiur aliquid impedicns diuifiotanfiifuent iapedit nn- ncm.ficut fn minimo , in maiori noh quia fa^a
pracedit
tue4*»t.
dio tempore ; ergo in tribus partibus minimis,
:
diuifione in maiori,raanentpartcs in fpecie,
quz
minimo. Contri,aut illud impedimcntum coniundhim
priuSjnon
fic
in
&
tunc repufepugnat fimpliciter diuiGbilitati , gnat quanto , 8c ita minimum non eft quanmm;
U non
,
fcd ftat
cum
dinifibilitate
>-&
potcptia
ad impofHbile , ergo poffibile eft a£ta aliquando incfle ; ergo minimum poteft diuidi.
non
eft
Item, qu6d formz naturali
ffat
*^
cus ignis,accipicndo
non magis minimiun,quam maximum eft indiuifibile , quia maJ4inimum ximup non cft diuifibile fecundum fe, nifi inm*tur»le £5M> diuifihi- qu^ntum quantum. Si ergo ita vcra quantitas Contra ,
eft in
occ in raotueft dare
ficut
:
Phy^c.
contincns. Contri
docet opti-
minitnum naturale non dari ejuod/it
bile
6.
mouctur pars antc partem, ita qu6d non eft pri& tamen illa minima pars , qus eft in-
fe,quia
OccAsiONE
calcfiat
8c fimilitcr pars mobilis in infinitum
,
ma pars toto,li
SCHO L VM
compofita ; ergo
aliqua caro in compofito eft fub
vnde vidctur contradidlionem indudere quod fitpropria
& linea hic terminatur pun-
:
a^jfcd pundhis
li,quae
adum
a6h],& non infinita;cr^
circuiaris,cft in
^ius eft adhis, aliis potcntia cflct ad impoflibilc;
;diquapotcntia pnrcis^ antc
finitum;crgo aliqua fupcrfi-
eft
mgmrifibi- rorruptionem ante adhun : adtis deftruit potcntiam. Similiter Philofbphus ht jUt cum fubie^m
efie
,
vt carais
non repu-
fub quacuque roodica qoantitate etiam
nicntia. Priraura contra Arift.6. Phyficor. cap.4.
&
f.
tcxt.
com.5 2,
& circircr , ylnte omne moueri
mutatum ejfe, 8c fconrrario. Secundum, quiaaccipiammotumfadumintemporchabentcm feptcm partcs minimas , accipiam mobile duplo vclocius:illud pcrtranfibile arquale in me-
& dimidia fum
}
cap.
I.
fic
minim^
;
& ita minimum crjt diui-
arguit Philofbphus 6.
de inftanti,
text..
Phyficorum. 13. Scjo.
comment.
Sc inde.
Hic diccrcmr:qu6d quia omnis pan motns cft fic dc tcmpore.& ide6 non eft d.ire minimum > eft tamen darp minimum motum, qui poflet pcr fe cfle , & non in toto. Contra: quaclibet pars poteft pcr Ce cfle^^qtur tuc eft quado pars in toto,&
nihil
$<«'• *-'-»i
**'*
'''*
QusEftio IX. nihil fui totius cft,nifi
ipfum ; fubieauni videtor
includerc prxdicatum:tale cft quxlibct parstno teroporis, ctiara illa <juam tu ponis in totus ,
&
to
cflent fucccfliuc rnult*
alioquin
:
mul ; ergo
quxlibctipars
tcns pcr fc cflc in loto
pancs
fi-
& tcmjporis,po-
motus
potcft pcr fc cflc. Si crgo
,
non cft dare partcm minimam
in toto
ncc pcr
,
fc cxiftentcm.
M
dsrt
pn-
1^«™»
cum moucns prius caufe panc priorcm
poftcriorcm quarc non poteft in crit prior pars pcr fc «xiftens, mcdioccftarc,
msmpmtm motus quam
:
,
»tm.
&
qu6d in nullo toto:fic arguam dc onmi panc motus quam dedcris in toto quia omncm illam
ita
:
caufat antc poftcriorcra. Itcm,quando
a calido in
mgidum
mum calidum,
,
priiis
cft darc.
fi
dum
ciaturyquia fcmpcr
dus rcmiflus rcu(fhjs pcr
deucnitur ad mini-
quim totus calor abii-
calidum rcmittitur,grafe, eft cxtra totum,tan-
dcm vcniara ad minimum
fub illo
roobile tantum pcr inflans:quia quiclccrct
roottis
fit
fuccefliuc
;
ihi
utiiiilate
,
feii.j.
inteUigentid eorum
videdtur
&
fupcrficiei
pun^us
idco
mini-
illius
de corrupquia ttcutrum aliquando primo non cflc, ficut
cft
corruptio
minimi ca-
illius
frigidi:& fic in infinitimi pars illius cft antcpar-
non habct miniraum. Nou,
fi
poiu-
tommcali-
cur ninil frigidi induci antcquam
dum
corrumpatur iecundum opinionem fbrtc Arccllini , tunc ncccflarii concluditur quod non eft darc minimum (rigidum gencrandum, It dc-
mimmura calidara corrurapcndum econtrario arguerctur
& tunc
:
rcdit in idcra ctmi prirao
quia illa duo rainiraa Arccllinum, crunt fibi immcdiau, :
ponit mobilc
cfle,nifi
uctur a calid« ad firaul
mouerctur
;
& fimi-
iftud argu-
areumcnto, fecundum
& fub ncutto
pcr inftans,fi continuc rao-
perfcdum fngidum
& quicfccrct.
,
alioquin
Si autcm,contra
Arccllinura,ponatur k principio in rcmiflioncca-
indu^oncm firigidi timc argumcnnmi nunquam prim6 calidum non cft,ncc vnquam primo illc gradus firigidi eft, qui lidi efle
non
ita
:
cogit:quia
immcdiate inducimr poft tniniraum calidimi: quia iam frigidum prsfuit , & ille gradus iam §lMtm*d* in- non cft ; idc6 non habct minimum. Contra : rceifit pr de^ mifEocalidi fi incipit ab immutationc,ncc habct ^"^'"d pnmum,tunc ncc mducfao pnraa fngidi, rtmifi* i
&
eftergoille,
Sc ftat argumcnttmi. Si autcra cft aliquapriraa mutario , pcr quam aliquis gradus prius trigidi
nam. j i
indud wr tunc :
qind
:
cft
prinu muario per quam ali-
calidi remitritur
muAi
calidi incfle
niens
&
:
& ita
non
cft
darc vlri-
quicto,quod vidctur inconuecontra Ariftot. 6 Jhyfic. Dc ifta matcria
qtu:rc in tabula Phyfic. f .
lib.
& in quzfUonibus
jJhyfic.
imrao
& qua: PhiIo(bphus didc
,
quancaperaccidcns: quia j.huius tcxt.com. 18. tcmpcr aliud,quia motus pcr magnimdincro,
&
Contra:iIlud qiiod habet proprias panes duf- *'*'*' ^*f^ rarionis,diftin£bs a panibus altcriusvhabct ^,*" '
propriam diuifibilitatcm aliam fecundum cflenuam,^ diuifibilitate altcriiu:fcd motus habct huiulmodipartes per fc , & tcmpus fimiliter ergo &c. Probario minoris : pancs pcr fcccmporis,& :
motus funt pancs , quac non poflimt fimul cflc, partcs maenimdinis in onitii inftanri fimul funt: crgodiuifibilitas hzc, &illa, non cft cadcm , pancsmotus tcmporisfunt prius & poftcrius,
&
&
&
aliae
fimul.
Itcm , dc proprietate Quanriuris patet idem: quia propria paUio cius eft maius & minus:quod ergo habet propriuraraaius iorl
& roinori alterius
& minus,aliud a raa-
habet propriam diuifihuiufinodi , rcfpedu ma,
motus eft crgo &c. Probario minoris nugttitudine cxiftcnte tanu , potcft motus cflc maioc quando tranfit mobiletardum & minor, quando mobile velox. Item , continuum cft cuius pancs copulantur ad aliqucm terminum combilitatem
:
gnitudinis
:
:
munem
:
cuius crgo pancs copuianrar ad alium
terminum
habet aliam conrinuiutem
,
aliud indiuifibilc copulantur panes
:
fcd ad
moms
&
magnimdinis:quia pancs moms ad aliquod mutdtum ejfe, panes magnitudinis ad pun(5faim er:
eo magnitudo non cft conrinuitas moms,fcd habetaliam. ltcm,conna caufam coturo:qu6d quia
quanu funt fit
falfimi
:
mum patet
pcr aliud:idc6
&c.Qa6d
ancecedens
& quod confcqucnria non valet: pri"
motus eft continuus. Quzro ant i , aut a conrinuitate magnitudinis ? Non primo modo,didt Philofbph. pbne in linera Nec a continuiute dus fccundum qu6d eft motus io eo , quia ipfe 5 Phyfic. c. ). ,
conrinuitatc nwbilis
:
SCHOLIVM
V.
.
tx.2.3. diffiniens
A o vltmmm re/oluitjoatm, ntn ejfe d« gtntre QuMntUMtu
,
& concarddu Arijiotelu Ucd circa
hoc Mppxrenter contrMrut. *De ratione t(ui
Scou Opcr. tom. I V.
,
in
qM
^^^ ^^ jMHi,*
mosc (camdum opinionem aliorum , fecimdum Auicen. quia dicit ibi quod locus eft continuus: & in 4. Phyfic didt qu6d nomvbi vcriutcm dctcrmihat. Dc motu & tcmporc,dicitur quod suc
dem
fupra
non eft in gencrc Quan-
diuiditur nifi ad diuifioncm
& fic diuiditur per accidcns
:
mobili, nunquam calidumprim6 noncft, irigidura ibi prim6 cft, vcl illc gradus
rum
non
potcft locari
pusper motum.
mcntura
tdnguntur
in expofitione ttxtuj 18. C^
ali"ad,qu6d locus ;
& indudtio alictiius gradus frigidi^fi crgo in
cur
tfud hdc qudftione
Alenjitibidem.
iidi,
litcr
,
DoHorhu;
quitur (ecundum imenrioncm propriam, fcd fa-
nimquam
.
& & noftrum Comvuntdrium. De loco,temporr, & motu <]Mod non fint fpecies ^u ant & %.promeliari difpMtdt SuarJn Met.^o.
Contrarfimul
tcrajcrgo
redliter tenet dubttatiue i. d.
l.q.l.n.%.& d^ertiue ^.difi.^%. f .1. $ Ad qtueft. 4. Phyf qiy Vtdt ipfum dt motn^.^.de An.
cft.
silo
«.uLi. q.9.$.
motunon Sftingui
m Prxdicamcntis dc loco non fum vcra, ncc lo-
i
Hic cft refponfio dc corruprionc :
4.
quia timc rclinqucrctur pcr fc
,
mi,cuius datur vltimiun in rionc nunc
&
&d.ii.^.\.j. Alitcrpotcft, num.ij. detjuo Faher. Tieorem.^j. Teinput i exipfo
Ad
ftanri.
i^
&
ergo fubiu, minus minimo , & kz inftans inmicdiatum in-
patct
& ita in inftanri
Ad quzdJif-
tem non dependent ab ea. Tenendum, motum rtcoBigitur duci dd Prttdicdmentum fm termini,
ritaris
dum non cftjcrgo exiftcns aliquid
&
pMtat exoBiJfime an mttut , temputfint (^uanrefoluit ditaperfe, vel tantttm per accidenj , uidi dd diuifionem mjignittidinit,fed quodd vnitti-
ncccflarib cft
& immcdiatc poft illud inftans cali& corruprio iftius gradus,non
,
confijiitylati trMdit i.tUfi.i.f.S.f.
pcr duo; ereo
,
fi
629
conrinuc moueri,cui nihil
dc^
rd,aut earum,vt in choidis cithancdidtcomra-
rium
:
umiliter grauc cxiftens furfiim rooucmr
conrimic ad
tcnam
,
fi
dcccm media
cfrcnt
GGg
}
conti
Lib.
650
V.
Metaph.
fi continuajcrgo non cft continuimotus a magnitudinc fuperquam. Item, qu6d coRtinuitas in motu, non iit a conrinuitatc eius , (ccundum quod
(contiguarficut
mfihititatem fe^uuntur finitum
tas
vfque
Quod
pcr accidcns.
fiifi
confequenrianon
valet:
mufca eft muica,& fiibftantia ab alio;ergo non
eft
in genere Subftantix,nonvalct,quia cft cfFediue
ab alio fiibftanria,
dum ferfimiUtcr ,
g
iiotuf
eft
formditer qutmtu6.
conti-
nuumiirjini-
/4
atuijtbtlt-^
motus
eft cfFedtiue
quantus
immoquod ifla tum
& quantitasefi dtuifihilitM:vi-
detur ibi aflererc
Adquod
hic
;
raliffimi
conic-
Sed propter Phil.hic oportet (ajuare antecedens , cum primo arguitur contra anreccdens. Reipondeo , qucd de ratione conti"^" ^^^^ ^^^ '*'""rn diuidi infemper diulfibilia: aliud eft qu6d habet vnitatem ex hoc , quod valet.
&
copulanturadrerminumcommuncm.
Quoad
primum,potcft concedi qu6d motus c6fequitur magnitudincm ita quod motusdiuidi:
tempus ad diuifioncm motus, quoad vnitatem non : quia non requiritur tanta vnitas in magnitudine , ficut iri motu , quia motus poteft efle continuus vnus,
tur addiuifionemmagnitudinis,&
&
magnitudo nonfuerit continua. Adaliud de fi verum concludat, ibi non eft. Contra , ex quo conpctit motui primo. f. locali,
,
poteft uiper
,
quod
fi
inotus
diuidatur
eft
eadcm
eam motus ille
fieri
frequenter, ita
Confidcrarc
deccm Genenmi nonpcrri-
pcr fc ; vndead hoc vt intentio gencqiiam pcr fe confiderat Logicus appli-
fufficit quod dicat alique vnum conceptum:& qu6d habeat aliquam vnara ratio-
cetur quantitati,
nem
conuerribilcm fiuequiditatiuam cxpreflam,
fiue implicitam
,
circumlocutam per denomina-
tionemjfcu qualitatiuam rarioncm.Mctaphyficus quoquc intimius fpcculando rcperitur illud paffionalc
quod Logicus ponit
eflentiale;quarc nul-
la controucrfia,nifi maleintclligentibus fis
& obtu-
cercbris.
Dcinde fbluendo argumenta principalia , affivnum paruum Extra ibi : Contra quanti-
tas efi diuifihilis 8cc-
vfque ihi.Tunc dico
8cc.
Et
aliudinfra ihiiquiafunt diuerfinumeriScc. vfquc
Contra tunc diuidens
:
,
&c.
,
vel vfque ibi:
fed eft optima littera 8e
8cc.
valde notanda;& totum fcquens in hac quaeftio* ne;ide6 mafticetur minutim.
Aduerte fingulariffime ad ca quac tangit dc numcris , vnitatc, diuifibilitate conrinui,
&
minimo naturali , illius replicae ibi
:
& & confidera benc
&
fblutionem
Contra cuimefipotentia
&c.
,
modo
velan veIitqu6dconcIudat:& tuncalio
motus , nunquam vna pars tamen non eft diuide-
rcfpondcatur ad argumentum principale poflet enim diciquod diuifibilitas non dicit potentiam,
alteri:&
;
rcmagnitudinem, itafrcqucntcPjquin aliquando , eft cadem parri prius affiim-
fed aptitudincm. Vel rccurre ad ca qua: habet in
^liqua pars fumpta
2.dift.i.quacft.9.
ptar.Dicitur hic;qu6d di£l:um habet vcritatem dc
diuidi repugnat
quoliber vno
motu nunc autcm motus frequencandem magnitudinem dr:
terrcplicatus fuper
18
gnatur
Ad auEloritates
vna
fentit,
loquitur ibi fa-
cum autem
illuc
Accipio magnitudinem circularcm ipfacxiftente
quod
net ad Logicum,nifi per accidens:ad Metaphyfi-
ItiiurvnitMt ctfi
cft ab eojfccundii quod. f. a magnitudine. Contra primara refponfionem, quoddiuifibilitas motus n6 fit ab eo feciidii qu6d k magnitudine;probatur:
,
hic autem ex intentione.
»» magnitu- alteratione:qu6d dine , qu*it*
potcft firaplicitcr c6cedi,qu6d diuifibilitasmotus
autcm oppofitum
faciliter dicatur
quajitus,non quantitate magnitudinis.
non
idco lcgatur,& plura addan-
vera,& in primo modo:<]uaa-
fit
efi dtuifihtle,
,
Ad aliud contra caufam conccdo quod
fed tota
Poflct adduci hic difcordia in didis huius:nam
rationesreales
quentia
.
inPra:dicamenris, cap.de Quanritate tenetillam opinionem de diuifibilitatcquam hic impugnat,
enim
partes eius
^*'
;
&c»
ififinitum,
tur bene pondcrando.
mose
'•
ftpuliftit.
littera notabilis eft
k magnitudine,& formaliter de ie, Concedo crgo quod formaliter funt quanta k feipfis. Concedo conclufionestriumprimarum rationum , fcilicet quod motus formaliter eft
VMtriquiriL
turad
& formaliter fubftantia fecun-
hic
&
Ad prtmum argumeneum,8cc
ibi,
,
& poflet negari propofitio: &c. & ad probationem dicatur illa
confequcntcr:iIlacriampropofitio, C**iM efipotentia , &c. exponatur vt alibi plerumque habet.
&
CuIarem,non eft fimplicirer vnus ; immo quilibet vnus motus , flmpliciter, diuiditur > ficut magni-
Diftingue etiam de fubieClo dcnominationis
cudo.
bus quatftione finali. Vide eriam in Poftpraedica-
,
infbrmationis, feu inhaefionis, vt in Praedicabili-
mcnris,
& alibi plcnimquc fpccialitcr primaRc-
portationum,dift. 14.
ANNOTAT. MAVRlTII.
Opinionesctiam quas tangitde minimo,qua»z. vbi fupra,& fuper i. 6.& 8: Phyfic.
&
rc in
17
QEquitur quxflionona doratione Oquiditatiua.
t. c.
8. in
1
qua
rccitat
i.de Generatione, vbi aduertc
prim6 duas
Itemfiefi dareminimum,8cc. vfque ihv.Ad aliud
Extra
opinioncs antiquorum dc rationc quantitatis.
quod
prima quod eft tatio menfun. Sccunda quod diuifibilitas. Quaere Alber. Alex. & alios hic, Thom. maxime in primo in praedicamentis. di. 17.& 19. fcd vtramque impugnat vltimo ponitmodii diccndi fuumvbi tota fcntcnria cius eft faris clara. Ratio enim cfTentialis quantitaris, non quidem diffinitiua.quia illam non habct, fed
ginaIibus:fedtotum legcquia
&
&
&
:
&
conceptus eins quiditatiuus,maxime circumloqui poteft pcr cius
pafHonem prjmam , cuius
cft di-»
& fic loquitur Philofbphus hic, afHrmdo talcmqualcm eius rationcm,vt 2.d.z.q,<>. Uifibilitas
3
.
:
di.ciufdcm q.4.habet
jn impugnatione
t.
opin.
iftc
:
afHgnatur autcm
vnum paruum Extra
jbi Item ifia ratio i^iietur concludere , &c. vfquc ihijtem diMiiii nott fiat,8cc.8c aliudinfra ibi:P»:
&
quod ab
quantitatis
locu6,8cc. affignatur
illo
loco;
\n aliquibus ori-
fapit.
Aduertc quod magna variatio eft in originalibus ibidcm de nominc cuiufHam audloris quem inducit ; nam aliqua Anfelm. aliqua Arcellinum habent,fcd reftc Arcellinus nominaturr&eftcognomen Anglicum ; erar Philofbphus Sophi-
&
fta,feu
calcuIaror:quem etiam in Theoremaribus
inducit,ne fortc cflet dift.u.
fit
illc
Alcuinus.
Dc quo
in 2,
menrio.
Infri etia nota quotationem ex tabulis Phyfi-
corum,quas,vt credo,
fcripfit iftc,
fcu conclufiones in Phyficis
,
& quaeftioncs,
ad quas fzpiijs rc-
hac Mctaphyfica &Theorematibus,qu5 rar6 habentur,quas taraen cum tempore Dci aucurrit in
xilio
conabimur in publicura conferre.
Dc
15
1
QujEflio X. De
fuffjckfitia fcrJ»
Qaantitatis
&
& & alionim Gcncnmi,
noJncro {pcdcrum
Qualitatis,
Tidcatur apud antiquos, ic €>cr
Pr£dicamcnta:& plura
modcmos
hic,
& funon
alia fubtilia^quz
hic inTerenda decreui. In aliquibus originalibus habctur , Extra in mareine huius quzftionis vbi fit (ermo de numcro , nac litcra , quod numerus nihil cft, vidctur quia non maior vnitas cius qua:
non
cft nifi
aggregationc. Itcm
fct fcparari ficut quantitas jnfinitas
quam numeratorum,
rerum. Itcm,cx
cftct
non
fiibftantiis
fiibftantia,nec ex vnitatibus ftantia:,nec pari ratione cx tes,fiet
fi
pof-
continua (cpararar. Itc
;
illis
non
fit
ergo quae fimt
fiib-
quz fimt qualita-
quantitasrncc etiam cx vnitatibus conti-
nuorum,quia forma: vnius (pcciei,non (cquuntur principia matcrialia altcrius. Contrainumcrus cft per fe fcnfibile 2. dc Anima. Item , fiibiedum lcicntiz rcalis, vt Arithmcticx.Item, fundamen-
tum relationis rcalis inpnmo modo ad ,
aliquid.
Item Auguft.quia fcnarius cft numerus pcrfcdus &c. Et quia in loco fuo non inicruimus hatc vcrba.hic ca notanda
&
extcndcnda atque declaran\e&ot habebitmam vt prius noraui dc diffini-
tionis cognirionc cft
numerus
631
& duat (pecies fiicceffinornra, falicet fiicccflio,motus & tcmporis conccdatur. linea
,
Notandum,qu6d ficut recitat Fratcr Guill. de Varro in i. panc fiuipriudiqui dicunt qu6d tcmpus cft vnum:quia eft mcnfura variauonis cuius caufa cft matcriaquz fcmper appcrit nouamfbrmam induere:& quia matcria eft vna in omnibus materialibus,ide6 dicunt qu6d tempus cft vnum. Sed dicit qucd hoc non fufficit , qoia tempus cft menfiira variationis in a£hi : materia autcm eft caufa variarionis in potcntia tantum ; crgo. &c. Item , hcctmateriafecundum clTentiamdicarar cflc vna:non tamen vt eft fub diuerfis formis;fcd vt eft formata alia alia eft ; vndc matcria fub adhi , cft alia alia fird fic tanram cft caufa variarionisjcrgo &c. Itcm , tcmpus cum fit numcrus, dc ncceflltatc rcfpicit ahquam mulritudincm numcralem:in matcria autem priraa non eft aliqua talis multirado:nifi quandu cft fub adu timc non eft vna in omnibus. Alij dicunt qu6d a:uum cft vnum omm'um: tcmpus cft vnumomnium menfiirabiUu quia :
fmegfvmSf qitUefim*»' fur» xi«ri«titnit
eitim
,
c»uf»efkvna
:
:
&
&
:
teropus cft numeras,& plura
eodcm numcro pof-
&
numerari:& eodcm modo dicunt de xuoquod cft menfura numcras araifunt menfurari
quorum funt hae paflioncs. Dico autcm non quod mouctur fcd quod mocum cftrnam pcr cflc quantum i\funt,
,
!ud:& motus cft quantus rtcmpusvcro pcr ip(um , fcilicct motum , Texs,
:
Aliatpmi» t/nuM»
de
^ttm-
«oi,
ftrit.
& quia numcrus vnus, ideo menfura
Hacc ratio confirmatur
vna.
&
Hacc autcm vt rootus tcmpusjctcnim huiufmodi quanta quxdam dicuntur &: continua , co quod illa diuifibilia
:
quia Philofbphus
numequo numevt dcccm ho-
oftcndit vnitatcm temporis pcr vnitatcm ri
,
fed
hoc nihil
eft
quia numcras
:
mincs
& 10. canes
thcmaticus
,
gcnerum , non cft formalis
ranrar res diuerfbrum ,
,
Ma-
fed
4 1
Pliyf.t.c.
0.& indc
Sumttm fertttslit
Mathemsti'
fcamem tttrifm dum diucrfitatem fbrmarum:tempusautem non MM efi M*eft Mathematicum , cimi in diffinitionc cius ca- themtttictuitt dat moras vnde dicit qubd duplcx cft numerus, fictu numt». :
fbrmalis vero diucrfificatur
:
:
fcilicet
formalU
fbrmalis
&
Numertu
Mathemaricus.
efi Mitmerui,i]u$ efi
iilcdiuerfificatur
rttu
in rehus numeratis:8c
fecundum diucrfitatem numc-
&
&
&
ratorum ; idcb eft alius alius in Angehs hominibus. Numerut autem Mathematiau efi
X.
Vtrum quamitdf (juamctm ejtquantut,
ille ejui ifi
in
Phyfxtx.9^.^ 9 « SimpL iW.CaprioLfl» xM.x. q.x.VezczM.ix. f.i.AH>crt.dc Saxoli.4. fh^f.qm*ll.\^.
Arift.4
IauclLi*iW.j.io.Foiifi«fe.ij q.io.fra.x. Conunb.j.
PAyp.i^.j.i.ToIet^. 7J1 i *• Ph*f.m.ii.
Suni. difp.io.Met.ria.i.
amma
,
& abfoluitur a materia
:
Sc
idem diuerforam. Ideb diamt alij fecundum Commen. fupcr 4. Phyfic. Commen.i}z. tempus eft vnum ab vnitate ideo potcft
fit temfua ?
^.
1 OfinMtttm-
&
&
tcmoram
rhyf.c.x.n.x.^
t.«lift.i
&
vt patct.
CLViESTIO
In
cflc
3
Thitfmdiei-
rooras primimobilis ad quem comparatur , ficut tmr eft tmi »h vnitMt* mcnfura ad menfuraram,& ficut acddens ad fubtrtttm frimi, ic^hun. Ad aliosautem moras infcriores compa- de h*c lu^.i. ratur, fidit mcnfura ad menfuratum tanram non :
ETquod
dicitur
nuum
quod
tcmpus raatcrialitcr. Sed non,probo,pcr duo priusfadb. Contieft,cuius partcs, &c. Sed ad aHum tcrmieft
niun copulantur partcs temporis tus
,
,
& partes mo-
quod concludit ad minus conrra Commcn-
tatorcm quia inftans
cft
vnum
in toto tcmpore,
&
fecundum ipfum pancs moras copulantur ad mutatum ejfe , quod non cft vnum in toto motu. Item , tempus habet proprium maius & minus,
& minori in mora quia in minori temporc maior moras & in minori mi-
diftindhim a maiori,
:
,
nor. Practcrea,mcnfura& menfuraram referuntur realiter,& talia diftinguutur reahtcr;fcd tem-
pus eftmenfura motus;crgo quantitas motus non tcmpus cflcntialitcr. Item , omnis moras
cft
eft
formalitcr fucccfliuus de fe
habetin
go
(c
;
fed
non onmis
tempus,fed folum primus moras
fucccflio cuiuflibet
motus non Et conccdo quod nullus moras
quamoras'eftquanras,eft
eft :
;
er-
tempus.
fcd quantitas
magnirafunt fpccics qua-
alia fpecies a
dinc,& a tempore:ita quod
tres
titads pcrmancntis,fcilicctcorpus, fupcrficies,
&
ficut accidens
ad fubiedhim
:
& quia vnitas acci-
denris eft ab vm'tate fubicdh, ideb
tempus cft vnfi ab vnitatc moras prirm'. Et fimiUter dicunt de xuo qubd eft vniim ab vm'tatcfimplicifllma omnium aEuitemomm, quod cft primus Angelus, ad quem compararar aruum:non tantum ficut mcnfura ad alios Angelos, fed ficut accidcns ad fubie-
^m. Secundum autem
illos qui volunt qubd nunc f^tiartMtfi. nunc tcmporis funt idcm nunc in generc ttit nuc zni, nunc tCcnris,non in gcncre mcnfur2,& fbns fluens:& O" fonstjft idf, inquantumT?^;;/ facit suum,& inquantum j?j»«7/ f^ tamtum facit tcmpus, pofTct diciqubd scuum eft vnum ab dsferre, qutd
jcui
,
&
&
vnitate efTe fubftantialis primi mbbilis;ficut tcm- vniefi
pus eft vnum ab vnitate fui motus : inftans em'm nontantiim compararar ad cflc primi mobiIis,fi-
fubicdum , fcd vt menfura ad mcnfuratum;ad alia compararur tantum, vt mcncut accidens ad
fura, ficut onrnia fuccefliua, fiue fint operationes
&
affediones fucccfliux
num,fiue otuatcunque cadit tranfmuurio
j
Angeloram
&
homi-
quibus aliquo modo menfurantur tempore , quo alia,in
GGg 4
mea
fiJitt
aUernJhitiu.
.
Lib.
652
Metaph.
y.
fnenfuratur roovis primi mobilis , in quo eft tanquam in fiibic(io proprio : Sic omnia permancn-
quibus nulla cadit tranfmutatio , quantum ad cflt fubftantialc^mcnfuranturipfonuncquo mcnfuranu: efle fubftantiale primi mobilis , in
tia, in
"*""**'
quo quidpm efle fubftanriali,cft ipfum nunc:ncm tantum vt mcnfura,ied ficut ^ccidcns in fubicfto proprio vndc ficut nuncfiHem mcnfiurat omnia iranfmutabiiia,ita nuncjians omnia aetcrna,idcm autem nmc eft flucns & ftans, Stans enim fccundum qu6d mfnfurat cfle primi mobilis ; flucns autem {fccundumqucSd menfurat motum cius & /lcut idem nHnc,\t flucns cft,mefurat omnia mu& flcut tabilia , ita ntmcfians omnia aeuiterna ponimus vnum tcmpus omnium corporalium, fpiritualium.quarauis fpiritus non ordincntur :
:
:
&
motum primi mobilis , ita poflumus ponere ynum «u.um ab vnitatc cfle fubftantialis primi ad
mobUisJicet
cfle
suirernorum non ordinetur ad
iUud.
&
&
,
j
^
dicltur
,
comparationem autcm ad corpu5 ambitum diaturlocus.ita tempus, &'aeuum umt idem pcrcflcnriam:difrercnuapenes diuerfas ra-r
ruperficieSjpcr
eft quia Philofdicit cap.de Tempore tcxt. c.9 5 qu6d Ci eflfent plurcs coeli,adhuc vnum eflct tempus conftat autcm quod illi plutcs coeii , vnum non dcpenderet ab auopicque vniun reducerctuc :
:
ad aliud.
PRiEMissis tate temporis
quod ficut primum mobile fccundum fuam fubftantiam cft immutabilc quantum ad fbrmam; mutabilcautemquantum ad locum,fiue circa lo-
quinque opnionibHi de vni-
& aui inclinare videtur infextam
,
qmi vnitoi temforis fwmitur ab vnitate ma-
tm^anquam a teneri pojfit
quafifuhie£io.
Explicat quemodo
tempus non dijiin^ui in re ah *uo , fed
in rationimenfurdyverum hicnihil ajferitjed dif-
& quidem ohfcurijfime nihilrefoluens,quod
putat
temput non
eflcntiam,eft immutabile,fed
inquantum
fccundum Auguftin. Sj.qq. qu6d nunc acui cft ftabile nunc teraporis fluxibilc & impoflibilc cft quod vnum & idcm firaul moucatur & ftct. Diccndura qu6d hoc non eftirapoflibilcfccundum Comraent.4.Ph'yC cap.dc Tempore Cora. 04. inftans inquit , eft quodammodo quafi idem nunquam tranfmutaSi autcra obiicias
q. 71.
:
:
bilc,& quodararaodo tranfmutabile
& raultiplir
cabile,& caufa in hoc eft:quia tranflatum
eft ta-
Verbi gratia,imaginetur pun£him moucri:& per fuura raotum facere lineam, ille autcm pun- TimBtuflabilit -v»^ ftuseft fic fimplex , quiaimmutabilis eft fecunriahilu. dum fuameflfcntiara inquantum ver6 linea fluit ab ipfb, mutabilis eft:a fimili dico de nunc, quia le.
^
:
fecundum fuam eflentiam confidcratum, cura
fic
fimplcx immutabile eft,&
ftat
riabile eft,fccundiira efle.
Primo modo confide-
inquant6ra ver6 per fiium fluxum caufat tempus, mutabile va:
&
a motu
differt realiter
habet 4.
,
dicitur nunc acuijfecundo modo,»«wtemporis:vnum tamen idcmnumcro. Vnde nota,qu6d nunc aetcrnitatis,&»«wr tcmporis difFerunt in generc cntis,& in generc,raenrurje:»«w ver6 arui, nunc temporis, funt i^cin nune in gcncre entis, differunt in gencrc men-
difi.
& &
furxjficut ptiam
quod
cft
idem
in toto tempore,
& quodeft aliud,& aliud fecundum rarionera,ficut Cotnmentator dicit in audloritate praedida.
Dicendum crgo fecundum illam pofitioncm, quodtempus & afuiim pofTiint confiderari ingcr nerc cntis,& fic non difierunt,quia fic funt idcm:
&
vel in gencrc menfiirx
auum non
difiinguatur ab *uiterno,habet x.difi.i.
rocnfurae diucrfificantur rarione roenfiiratorum
& quatuor qutfiionihw
fuorum funt ergo terapus & aeuum vnum cns,&
quafi.i.§. Contraiftud, illiu»
dtfitnilionis agit
de hac materia du-
,
fic
fimt diuerfa
,
qyia
:
diuerfae
mcnfuraE,&c.
rationii.
Alia opinio fubtiUor
fieitndtm di- fluunt
cft
de vnitatc tcmporis
5f , crcdo, verior
,
:
,
& acui,
fecundum dimcnfioncmlincarum,&tcm-
pus mcnfurat motuip ffccundum diuifionem
itPtaUta,
hcarum
li-
; ficut crgo infinitae lincz fimul eflc po(cx ca partc qua dimcnfione carcnt, fi:ilicec
:
& quxftfoniftae 4. Phyficorum,
tur expofitores,
quia tcmpus menfurat motus omnes , fecundum fic fimul funt: qu6d funt linealiter flucntps ,
cidentalitcr dc vnitate temporis
idc6 habcnt rationcm vnitatis fubie^ rcfpcftu
vbi tangit plures
&
tcmporis
:
ide6 tempus
cft
vnum.
Similiter du-
ratio cuiuflibet «uitcrni fimilis eft lineari di-
mcnfioni
:
& idc6 vna
eft
cum alia
:
& fic fimul
vnum fubiedum refpedu zui & vnum cft acuum reipedhi omnium aeuitcrnorum Notandum cft etiam , qw^d Fratcr Guil. funt^ideo fimt
:
ideo
lDiuiift.1.
quaeftip decima de comparationc motus ad tcmpus in effe quantorum , t.c.i 8. quae fatis clara eft , quantum ad fententiam principalem pro cuius maiori ampliatione quaeran-
SEquitur
^ parte latitudinis4de& omncsmotus,quia fluunc linealiter,fimul fimt rcfpcdu nunc prsfcntis ,
&
t.dift.l.q.t.
ANNQTATIO MAFRITIL
omnes cnim motus
tntnfimtm
,
idtm, (jf 8«9 idtm }
rcfpicif
Ad quacftjd* ^.Phyfu:.qu$fi.iy& quod
funt
tent.
ipfum,vt mobilecirca locum,eft fluxibilc.
48.(^.1,$.
primis
ItttlnfllUt
Nunc
*ui quemod»
cum:itaillud inflansfecundum-qu^d refpicit cius
&
optnionem qua e^ Guilielmi Varronii Magifiri j
tfy
&
tiones,fiue comparariones:ita qu6d nunc xui , nunc tcmporisjfunt idcm nunc pcr efIcntiam,fol^ autem comparatione diuerfa. Vnde vult Conjmentator fiipcr 4. Phyfc.deTcmporcCom.io^.
ratum
SCHOLIVM VNICVM.
jui
Ttmpiu
diti tffi idi.
1
Dicunt alij qu6d{unt plura a:ua:qoiafuntplura £uiterna,qux non rcducuntur ad vnum,ncquc 4 fijw«« tpi' vnum dcpendct ab alio , ficut omnia tcmporalia »u quidfimt rcducuntur ad vntlm,{cilicct primum mobile j f KT» $H4. ^^j^ vnitas accidcntis eft ab vnitatc fubic(fti , eeuitcrna funt diucrfajideo aeuum quod cft accidcns, cft diuerfum in diuerfis. Hoc autcm nihil '
per compararioncm ad corpiu ambiens
de Varro in quaeftione , qua quarit vtritmfpirimenfuram propriam aliam a tem-
tualia habeant
fore ? dicit
,
qu6d
iicut
cadem quantitas , qux.
&
iftc
in ^.dift.^S. q. 2.
identitate
Ea vcr6
quae tangit inr
&
arui
modos
vbifubti-
&
cun£bhabet:hic ver6 breuibus notanvaldc pcrtranfit : quaere alios Thcologos in
liffime
cadem diftin(5tionc. Vbi aducrte allcgationcs ui praeccptor crat ab II ic
atque
diccndj,vidc copiosc in
i.dift.i.p.i. in 4. primis quaeftionibus
ter
,
& varietatc eorum & vrriufque nunc,
nuncupatus
:
principalis fuprik priiis
vndc patet ,
eius in
Varroncm
oppido Vuarrain Anglia
qu6d
veritas praefuppofiti
videlicet has quaeftiones
quaro fuperScntenrias,fcripfit:aliter addi-
aa
XI.
QucEftio UiU^fitM fcriffit
•»!*
TkitUgiMa.
£j^ fui ibi cecurfum habuiflk
:
qoxrc Ochatn
&
fcqimcesaion Vi imitcri$/ed porius vt fiigiasrplura alia adde , quia hacc ytldc diffidlia Jicet quotcmpus, de quibus reridianaTOotus videlicct
&
^
gufiabit afmusjmulto
non nitam arcana.
ounas zui,& ^ter-
dicunnir
pcr fc vc da-
alia
pluin,&c. Text.com.zo.
reUtitfit res^ati conuemit effendi
moim
dd diuii
itfi.^o.qt. (^ Ayl.)if.'. Aweol. «ftjf.jo. 17.5.4. CaprioLiiJf.jo. f i. Caiccaa.
TeiTar.4.Miir^ow.M^.i4.DuruuLi.
d^fiio. ^.x.Sot.m PTddicst». iU»liqmi. q.x Focif.(. Mttcjtf.i^.q.t.fiS.ynic Scorami» x.tH.i.q.i.^
m
iJift.%j.u
qu6d
fic.
EJfe in
,
non conftituic
Pratdicamcntum fcd aliqua rcs eft cui concrgoncc e^e sd tUiud. Itcm, ille modus non funt ambo xquc prima.quia tuncgenus non cflct fimplcx, Contra Simplicium, in cxpofidonc acquiuocorum. Contra:tanc Prscdicamcntum ;
ucnit
-,
non transferrctur ad
diuina, quia Pra:-
dicamcntii vcrc confiftit in rc,non in modo, paict de fiibftantia. Itcm, rcs illa cft fiibicdum, vel
fundametum
habitudinis ad aliud,
& ita non hn-
mcdiate fundatur rekdo in Quanritatcvcl
Qua-
litatc.Itcm,iilates pcr fc intclle<9a,nullius eft de-
cem Gencrum,&
ita
plura entia
prima,qu^
10.
inteUigcndo iilam rem finc modo *d. Propter argumentum ceiado confideratur vno modo, vt cft quoddam interuaiium , Sc quoddam
mcdium;aiio roo modo
quam
modo vtfundata
in extrcmis. Pri-
puru$ modus, ficut eflc in , nec aii» diftindUonem redpit a quocunque , Deo cft
Serixjuts,id-
Sccundo modo contrabit realitatem ^ fimdamcnto cliaradcrizante. Ptimo modo cfttautiominintclicdHi, vt vniucrGde abftradumaparriculari, Sccundo
eftfttfftfitMt.
modo
veicrcamrarcali
mdtiitm-
Ti
ttttn
(h»r»-
cft
f^ie albeRdado tripliotcr fimda-
rar,aut fupcr accidcns,vt cftin fubicdo,aut fupcr
formam fubfbnriaiem
.
vt cft in fuppofito. Tcr-
modo fupcr hanc vd illam Prima
,
vt in
fe
confidc-
cft acddentalis.
&
tantiamrvnde chara£lerizat:non fic qu6d rcs rius rclarionc faciat hypoflafim rclarionis, qua-
cum
Simpiidus
uis fic vidcatur diccrc
:
ficut
fi
,
veirarionis.
inrclads cxtraintciie^him
,
ens ratum;
&
reaiitatc quam lui>ct ex ita quod cx modo ciuradcre , integratur hypoftafis reladonis : non tamen ita qu6d rcs fundamcnri cadat in fignifi» cato rcladonis,quia {equcrctur compofira gencra
facerc cx primis
& fccundisjfcd qn6d ipfiim mo-
dum,qui cx fc indetcrminatus eft , fundamentiun (ecundum condirioncm fiiac rcaUtads , dctermirut.ficut nafiis cauum. Contrarmutado cft fccundum rciadoncm mancmc fiibic^ , vcl fundamcnto. Rcfpondco, duplcx cftmutado pcr defc-
^m fundamcnd,&
termini, ficut $. de Trinit,^,
figura
cadem numcro figurarct ceram nec fic, quod quafi aham figturS numcro imprimat aliara realitatcm abfblutam quia hoc non poicft fieri,
figiili
:
:
nifi in corporaii fcparato.crgo tcrrio modo,fcili-
cettantum dcterminando reladoncm,qux
arguitur
relationis
hmilis.
ali)
:
ttrt-i. .^gidiii/f.
ET
dinis,& ita
fiilicct fimilis al-
cft ali>edo,eft in
Sccunda cft fubforma fpedci acdftanrialisfuppofito ficut dentahs,pro quantoaccidit formx cfrc in fuppo^ fito. Tertia eft cflcntialis radone fundamcnd Jicct aliquid accidcnds habcat projptcr concomi-
i^.Aoicen.). Met*fb. c.io-^XKitocs,ii. Mtt. nm.if. D. Thom.hUlta. i\. <J» q.t. d* f»tent. •.%.
1.^. 9.18. «r/.i.
quo
ratur.
XnfUtf «
1
poteft adcfle &ab)cfte.
bedini,quia eo
tio
Q^ViESTIO Xt
Occam.
&
:
tffe tn,
Item albcdo fcparata cft dd,
A4 aliquid
Ftrtm
6?3
fecundtei candem rationem acddentis :quia niliil aliud cft aibcdincm eflc in corpore , quam corpus cflc album •.effe*d , omnino acddit cui abeflc. Contra, conucnit quia potcftadcflc
eft
cx
fe indeterminata.
Relariccomparado, habimdo, vnirio vcl annotario
, (
illud cft
fecundiim vcrbum Simplidj)
idcm vidcntur fignificare, Ordo, & depcn-
refpedhis, adaiiquitas,
& eorum denominariua idcmv
dentia fonc funt fpedaliorcs quinquc prxdidtis.
vidctur cflc nifi prioris ad pofterius;
Ordo non
dcpcndenda noncft
Rdado xaiis
iffdiuinis.
aliquacftresnaturarquia aAio
naw-
&
quc fiibftantiam:bonum Intrinfccum,
cft
vniuerfi duplex, ibidem.
ordo parrium intcr fc. Aliud
cft
ordo ad Dcum. Itcm.funt difKndbc res ex fe rcalitcr.Itcm,qu«dam funt realitcr compofitx:pone eflentias abfoiutas totas finc reladone, compofi-
tum non cft. Item , res crcatx cx quatuor caufis, reaiiter funt ab eis, & nunquam fine detcrminata rciadone illarum canfarum inuiccm
abfolutz
illa eflent cflcntiac
,
;
fi
fine
nihil caufarcnt:
ItcmUi fubic£hun eft res,& propria pafIio;xquafimiliter quaiis. le cft propria pafEo quanti , Contra pafHo ncccflario incft:xqualc non, quia
&
:
non ineft,fi aiiud quanram non fit.Item,fcicndz Mathemadcf oflendunt reiadones dc quantis i ). Mctaphyf.
SCHOLIVM
I.
Propositis MrgHmentis Simf>licij,fufliaetre' Utionem effe ens reMlt,f»Uuns tria srguments in
altari.
dttm,drex eSidUA conclufione confttit,J>rimMm cott-
Ad primum
principalc Simplicij in cxp
xum
:
albcdo
&
fuima
ejfe
in
,
acddit corpori.
rt^
cft, quscunquc friitut tm" in illo:fimiiiter dfdcm abfi> cltifi». ponantur in hoc tuds manendbus,diuerfificatur adio, proptcr diuerfam reiadoncm. Item Simplidusialiud quantum,aiiud zqualc,& aUud quaic,& aliud fimile. Item, res cx fe funtconncxx , 1. Mctaph.text. f**?7^!**" «**?*^*' com. vldmi , g. incotmexam fadunt vniufinuuf-
fumUme qua nunquam
abfbluta
de accidcnte dupliciter cormmpitur : tamen non corrumpitur in oppofimm,vci medium , nec valet argumcntum , ficut ncc de modo eflcndi in
do Prsdicamcnmm Quando,non omnc quod cft inaliquo, dignum eft Prasdicamcnto fpcciali,fcd (bla in quibus hoc condnct , hoc conrinctxir, vtroquc naturam fioam fcruante , & neutro aitcrius panem pcrfidente ; nequc complcntc alte-
onym*
dcpcndct ex approximadonc agentis ad raf- Utftmu.
ofpojitum.
Ex folutione Mti Jfrimttm
,
& fecun-
cluJionem,^utu in htu tftuji .extiminMt ,i c pere ibi:
relado aliqua
eft rcs
naturz. mtm.
)
.
licet Mtttt-
ritim dulfitet, qtttnttmjit habentU vt ffrimti in «rtiineJ*er concluftones,ytlfynttigmata cjutuiam httbet totttmfere mtiterittmPr^titctmenTi, relattoiti/.-in
frima
diJiinSttm a retdi
,
& natitr*
tenet tLtri reUuionem rationit
exflutmj quomodo intelkiliu
a
Lib.
634 tdufn elti4,&
ffl
Metaph.
V-
aSlufit,nempedirelle,&
tfno
'
ftoH
ex ivfo coUigitur 4. d.i6. ij.XJium.y. §. Concra conclun fomt confequenter itli^ concfu/tones &p4jjim imiugnat Jingulast in
fic&fic in
otjaua coclufione tenet ejuodrelatio dtftinguitur
Rclatio autem aiiqua eft rcs rationis,quia aliqua fundatur fuper ens rarionis &quia aliqua non ineft rci,vt exiftit fi:d vt intclligitur ex col-
fundametOftfuando fitndamentif poteft ejfefine eius
latione eius ad aiiud fadb pcr intclicdtum.
eum x.d.i.q.^.&
vide
\
modo relatio fundetur
^.cjuo-
in relationp {tjuodtanfit
con.^.) flne procejfu in infinitum
,
vide ibi
tj.
^. f.
Ad iftud rcfpondco. num.i^. & q.d.6.q.io.n.^.
quacftionem circa hanc conclufionem,
an rclatio fit res J difpucat Simplicius fiipcrPraEdicamcnta , ponit rationes multas, quod non: Iquia fine mutatione accedit , rccedit. Dicit quod illa fiiit fortiflima ratio Stdicorum. Itcm, quia fundatur in totgencribus,nulla vnarcs conuciiit omnibus illis. ttem , quia multas fiint ad non entia , vt prius pofterius. Ad oppofitum iarguit inconueniens eft harmoniam dcftrucre quac realitcr dcleikat j crgo realis cft caufa dele-
&
&
&
:
«^ationis.
Itcm,
eft
Pradicamcntum
entis
,
fiib
quo non verum
continetprnifi ens verum.Rcipondeo,ens
auoi gft in compofitione excluditur 6. Mctaph. non ens verum , quod cft in intelledbu , vel confequens aliquid, inquantum eft in intellcdhi,
fcd
cuiufmodi
iecunda intcntio,&relatio quxlibct relationis. Itcm, Auic^.Mctaph. nullointelcft
coelum
lc<£tu intelligente,
fcrius:& iftcpater
&
,
cflct fi]perius,terrain-
ille filius.
Itcm,SimpIicius,
tra
Contraiita argueretur qu6d rcla-
cft fi(Slio.
rcs.
Rc{pondeo,non haberet
,
vcl
vnde di-
inteliedhjs
ftingucret rclationcm rationis , nifi apprehendif-
aUquo relationem realem,ficut de
Cct in
attribu-
omnes fint rationis,crunt fi^iones,non autem fi qusdam. ^d primum Simplicij , fubiedum mut^tur ad ^y^^^ ^^^ ^^ ^^ Argumcntum eft pro conclubutis diuinisjcirgo
fi
'
.
jntelledl:us faccre reia-
tioncm,quim quantitatcm rRcfpondeo, quia eft vjs collariua. Nota circa fccundam conclufiqncm,dc rclarionc , fcilicet rarionis cft difficultas: ratio facit illam
reum aut modo,non
,
aut ficut facit
montem au-
ficut facit iHtellcdionem.
:
Si
primo
vidctur rclatio, nifi fecundiim quid;fi fecundo modo,poteftcftc vera relatio,ficut intel-
ledio
vftzzStio,
eft
quam tamen facit ritas lcientiac
relationis
quia naturalis en-
:
& intcllcdlionis
:
non
?
non tamen
intelledu quarc
nec
& (cientia eft vcra qualiras,
intellc<5his
poteft cauiari ab
fimjliter naturalis cntitas
dicitur rclatio realis
,
ficuc
vocando, fcilicetrealcquodnullo modo dcpcnder ab intelle<^u. Si autpm non facit ipfam
rcalis,
Ad tertium
ftinguitur k fundamentis.
ma fimul non vt ,
ta,
,
illa:
rcla-
qua comparantur ad cxtrefunt in re,idc6 non rcales.No-
tiones funt rationis
:
quod omnc mutans cft aduans , fed addit no-
uiter
ordo tio.
hoc
,
cft
,
per re
,
poft priuacionem immcdiate nihil
,
eft
ergo
;
ilie
nec muta-
Omne a^buans eft vniens,omne vnitum paPvnitum formalitcr
fiitc eft
gando
:
ii
& vnice,cconucr(b,neT-
A non vnitur formaiiter reiatione rea-
li,non vnirur paffiue relatione rcali.
Vltri
,
non
adtuatformaiirer reaiiter,vei adliiaiitcr formaliter rcaiiter. Vltra, cft realirer,
non mutatur realiter
{ecundimi
quodmucacum
:
vel
non
piutatur.
mutans non agit rcalitcr , cconucrfb non. Ken omnts Econucrfo non tenct vltima cohfequentia , aliac Vitra,
tfhf nt. Itaque
fi
bmnes reiationcs fint rcales,duai
&
ccndum
cft
derofa.
De primo membro
dc
tali
rarioncquoad rcaliratem,ficut ,
fcilicctquodfscit,
dubium,vbi tunc cft,vt in fubic<£to ? Non videturqu6d erit,nifi in intciicjShi , ita per illam eft
&
rcsintellcda
non
rcfertur
caufando in
:
nifi
(c
aliquid
dicaturquod inaccidcntalitcr
,
& accidcntalirer
per accidens caufat aliam in re refpcdtu (ui, Scd tunc rclatio rationii non eft in aliquo : nifi vt ^tlatioratif
comparamr ad intelle6kura. Eft crgo vis in ^*r hoc , qu6d rclationcm rationis aut intelle^s ipfi , nifi (altcm ad intellceciam vitatur mutatio omnino, fecundum hanc, (i eriam facit, quo duorum rao-
<5him
:
quomodo
tciiigibilc
,
;
eft vel fuit
rofi,Ucet
,
& quandoque mouct intellcdu ficut
non
exiftat:& ita no diuiditur relarioin
rchi,& rationcro: ficutnec rofainroiam rcalem,
& rarionis:ftmt cnim duo modr cfldndi eiu(<(em. Refponfio intclie<3:us facic ip(am pcr a^m confiderandi aliquid, & fundatur in iilo inquantiim confidcratur:non autem in confiderarione
inquantum rcs
eft:fic
enim
diuerfitas calefa<Shonis
poflet efle rcalis,ficut
ab aUa a<Shone,eft rclatio
reaIis,&intellc
rationis
tur
;
illa
omnino
rum vnitorum :
formaliter, inquantum vniuntur
quia vnio paffiua
cft
cuiuiquc reaiitcr
&
hiti formalircr, fub iftis , vt prius , iilat duae erunr vnientium zOtmh ad diio vnita paffiuc , fub iftis aduans fic fic;& fub hoc tranfmutans
&
&
verc zd^o
,
eft
^^elleam ^*"' '"'(««•' -
Ktl^i^^^l ''«»«r ***
ine^
"^ "*/i-
^*""'
fcd rclatio
ineft rei, inqp^ntiura confidera-
quia confidcratio
cft collariua
comparatur, vnius a^ altcrum.
&
intellc
RciatiQ crgo intelligibilis
rarionis
paffiuc
fit
fundat inquantiim res eft ,
& per confiderationcm
tio rationis.
cum
confcquitur naturam rci
tatum
mutatutjibi additur nbuitas. Aliae dujc erunt duo-
*
:
vtroquerealis,fi;d vniucrfalis
fccundum qu6d
^**
'
facit,aut confiderat tantum;fi facit,non eft in alio
crunt vnitorum formaliter mutuae , fub quibus adVuans ailuatum formalirer, fiib quibus mu-
&
**
& ncc aliud rcfcrtur
rfJUei.
ncVitralircrnori paffiuc:&
"*'
rel="nofollow">
in confidcratione intclledtus &c. Similitcr di-
reaiitatem,fi tantiim confiderat;ergo illa in (c r«^
Refpondeo,materialiter di-
/«
fcd ipfa inquantum eft rationis , tantijm eft in confideratione inteHcftus , ficut rofaquando in^ tclligitur , nulla cxifKt , tantiim eft
idem
?
*"^"M«*"
fcicntia qualiras realis, id eft,non cft fcicntia
dorqm facir ? Non primo, cura fit fimplicitcr innon fi^um ex (pecicbus muitpirum. Si facit fecundo modo crgo cfficicns non tollit
tot gcneribus
^.^"^*^ '*^ *"r*tttnitt
Con-
1-
Ad fccundum cft argumcntiim pro con(rlufione 8. quia quomodo cflet vnum gcnus
^
fionc 8.
^^T"
n n
tclledhis
& timc illud iudi-
tio rationis, vel intentio (ecunda eflct fidio
tntrea e.
quare magis ponitur
caufat in fe rclationcm ad rcm,
cium
Rdattutem
:
f
aut iudicio rationis correfpondct aliquid in re, aut non,
'^"fi"-
:
& patet propofitum
;
$ Secundacem.^
:
fi
Hanc
4
effe
& adiuisponicurvna relatio
refpciflu correiatiuorum.
termino non aliter
Text.em.i.
paffiuis
reqMtri refieycum, ijuad
,
alteri
& parricularis rela-
Si qujEratur;qviid realiter eft rclatio
?Rcfpondeo;quacroprimo,quid
realitcr Kehaitml». fitpbic<£himintclic
fundare relationera rarionis fecundum alios
:
&
acddens cius: cuius cftrclario rarionis:falfum cft crgo,qu6d rchiriQ ratiom^s fundatur immediatc fnju^ intelljvlira, mirius ens erit:quia eft quafi
gcndi
""*%"»*.
Qusflio XI. inqiuntum
quia obieAum , non eft adhis intcUigcndi fbrroalitcr. Falfumcft etiam , qa6d adu rcflexo intclligcndi iit relatio rationis:nt cnim primo a£hi , (cilicct dire^o in-
gendi
:
telledlus compatantis
Quando au-
hoc ad aliud.
rcflcxit intclligendo copiparationcm illam,
tcm vt
intclligitur,
obic^ra , tunc non cauTatur
rclatio racionis*
&d conilderatur,& eft confidcratio Logica. Zm rati»n'm Relatio non videtur vnius rationis ad rcalcm ft »fim rtU». Sc ratjonis:ficut nec quantitas eft ad quantitatcm realcm
dcnominatiuc,vd cfIcntiaUtcr,abfblutio:& com-
vnimtcm
r**ti
,
(^ r»-
tknm.
pcr cXtrinfccaA
trinfcca
ficut rcalis.
aliud cfle in albcdine
,
& cfle album.
Itcm ,
fex
prindpia vidcncur cflc rcfpcdus. RpLatio reaiis non cft cns per fe, nec interuallum intcr duo cxtrcma,ncc in duobus : vt in vno
vno & ad aliud. RcUtio rcalis eftin vno immediatc, quod didtur findamentum, in alioquandoquemediat^, quod didtur rubict£hjm:quandoquc idcm eft/icut rubic6h},fe(r in
quantitas per fc cm,fc habct rcfpctfhi dupli.Con:
inDeo ncc
forte proprie pafHoniStquiapo-
dicaroentorum.
SCH OLI VM ExPlicAT
Dtftruitmi'
it-
firuStftAit-
0t mtm ift»-
&
Rdatio depcndet ab illo in quo eft , non ^onucrfb:crgo illud in quo cft:cft prius natiura, dcfhruiturjcrgo ex cius deftrudione,& no» cconucrfb,
8c
&
netuion tarocn feropcr albius,efl fimilius. Relatio realis fundatur fuper rem cuiufcun-
iiutm fuftp
que gencds fubflantix primitas rcrpcdhi quan:
dtads, qualitatis
,
prindpiura agendi reladoniSj
Contra nis
i
:
infinitz relationes
, fi
relario rclario-
& ita infinitz res cx feptima.
Idem apparct
de diuefflute, qujc diuerfacft ab alia diuemtatc, caufarionc quxcauGita eft, inluerenriaaccidenris quac ineft,& potenria materiz, vnione aliquoruro. Rcfpondeo mutecur conclufio nona quanturo ad relarioncm : vtfit omnis fiibfbnria pcr fe,& nuUa in alia,licet vna perfedhor alia fit nulla relario eft,in quo aliud cft. Alitcr concodcndo relarionera fundari in relationc , potcft did , ftmdanjcntum vnitiue contincri a fundaroento in illis generibus, dequibus inflatunnun«juam enim ibi rclario fundans potcft mutari , fcCU|idum illam qu{e Rmdatur. Patet , nifi tantum dc diucrfiurc, naro illa intcr A, &B, potcft manere.non manente diuerfitatc dus ab alia diucrfiutc inter D,qu« potcft deftrui prima manente,vndc ibi qponet tcncrc priniam refponfioncm. Sed contrl omne cnsomni enri cft idera, vcl diucrfum. Vcrura cftdc enteabfoluto:veI fic,
&
&
&
;
fmtt-
tUtmr im rtUtitnt. %, 4.
modo redutuntur : vt rclatio ditterfitaftdteum iu/.3.^-j. Dc concltt-
tif,dtfiantia,&c.
Jionc
2,.
fufra
quod
rclatio vna,efi vrtiiu tcrmini
De concl.i^.
^.7. Schol.^.
minaturadahfolutttmtdocctid
1
,
vide
(fttodrelatU tcr-
;
CA
;
idcro
vd diuctfum
dcnominariuc , vel eflenriaU-
ler, fciUcct idenritas
,
vel diaerfitas
j
ita in aliis.
\-,
^
num.^^.&
j1.i6.
d.^o.^.i.nttm.%.& d.i^f nitm.$.< 'Dccon.ij.quO' .
modorclationirctUicrcaturgad Dcumnonrcfpondeat alia rcalis in Dcoyvide ipfum
.d.^o.Dc con,
i
16. quod rclatiuum potefi effe pritu correlatitu ^uinto ntodo prunis , non tamen fecundo modo:
exemplum de caufa,& caufato. Nota
modm efi in caufando
confequcntia. Vide
,
tjttod ejtdn'
fecundtu infubjificndi
cum in Predtcam.<j./^i Dccon. .
18. rclationes eppofita accidentales
&
vt moiuntu
,
&
motipoffunt effe in eadcmnatitra , fuppofito etiam limttato\cauffty caufati neutro modopof-
&
&
demfuppdfito Scot. i.d.i. tj.y. ad argumGofrtdi num.i^. 'Decon.i^. ideofundamerttttmin diuinie
ntn referturt^uia non
difiinguitttr
a termino : qu*
adproducenr^ed tantitm terminm totalityfccm in creatis, quta vterque
froduccnte
,
terminm
vt docet DeEior
.^. 5 .^.
i
efi
differt rcaliter i
$.
.
Ad
4
ra-
rionero num,^. vide ipfumd.x6. nttm.^i.
Quoroodo
modi
fiimtmtur trcs
quos ponit
,
ArifL Rcfpondco, omnis relario termini minari pcrrinet ad tcrriuro
paflio propria,eft rclario.
^Utit
dosyoliquo
rationc terminmformalis, tbi non refertur rcaltter
,
RtUtUfmttCtHIHM gtttt-
it
infunt relationes oppofitjc (imul ad diuerfa
ruccefnue ad idcm : iu fecundum ipfaro relaiiflinptitmr ^fimUatt»' tionem cft fiindamentum potens alitcr fe habctt.xJ,i^>^ re : continens etiam pcrfcdius, pcrfoilius conti-
r*.
}
produBi pejjitnt funt ejftfimulyfed producentit, effe^&funt in eadem naturainfinttajed non in e»-
&
rt
modes rtUtimmtm
trcs
Relatio rcalis non cft eadem res ciun fundamentaquia nuUa vnitiuacontinentia nec etiam in Deo, poteft cfle oppoficorum fbrmalitcr : nec fecundum qu6d continens eft mutabile ddem fundamento, oppofitis relatio vnius cationis, :
MtUtU
II.
iffum in text.xo.htc. Primmfmnddturfupcr vmtatc , vcl tjuAntitatc. Sccundtu in tiQione,& p»ffione,vel fotiuj fuper potintis. Ttrtitu in ratiane mcnfurd. Reliqua onuiia ad hos mo-
ttu
fterius cntitate fubie^ti fimilis paflio qualis.
reUti»
:
,
qitibiu vidc
Rclado rcalis eft vnum pcr fe generalifnmuro: quia didt vnum conccptum di£bum in quid dc onmibus infcrioribus:& nihil in quid dc ipYb,niix cns. Contra;rclatio ad rubiedhim, non vidctur
tr^
^"^^
non formaUs faltcm fic cx- j^fHnaitrt' qubd non cft intra pcr fc intcUciShim Utitnmm» ptr quidiuris reIarionis:& li idem cflet vniriuc, pro- fmmd»m%tnt* *'*^*'*' batur hoc contra Hcnric. quzft.de numcro Pr^eft
:
«ijf
,
Omnis diftindho rclarionum pcr fundarocnu
& rationis:quare cnim vnum gcncralifli-
habitudo
nuUa gcnctariojgcncracur.
parario ficut
roum non crit cns rcalc , iicut & aliud ) crgo Sc omnes fpcdcs. Contri iu illa rationis videtur
^tUtUmm
635
omnc ens abfblutiun vel comparatufn , verum eft
8
& tcr-
modum. Primo enim
obicduro eft tcrroinus a^s, vel habitus, vel potcnriz. Secundo oronis terroinus etiam quantorum, motus. Ad fccun-
refertur terminus ficut
&
dum nK>duro pcrtinet oronis relario caufz & cffedus roaxiroe efficientis & materiz. Ad primura, omnis
relario torius
rclario diuerfitaris
rum
,
cuiufcunque
&
panis
,
&
m^is & minus, Sed concra;vbi fimc
vniucrfalitcr
,
rius,fignum
&
diflantiz
,
omnes
fpccics co-
& pofte& fignamm; rocnfura non pcr repU-
diftcrcnria
oppofitio &c. prius
carioncro cuius cft pars,fed exterior vt locu&xcf^
pc&u corporisJSimiUter quomodo 6nis,inquantum huius , vcl forma fundamr fuper adHoncm
& paf&oncm efficicns ctiam a£rionem & roatcria rccipit paflioncro, pot^ria & adus fi
?
cfficit
fi
nonfunt aliquod didoruro. Potcft crgo conccdi
modos relariuorum,fcd (imt intelUgi
alij ,
,
qu6d non ponit omnes ^ltittirt^
roanifcflos pcr
proptcr
aUquam
quos pof- •"^ ****
afUmilario-
ncm ^ illos. Quomodo in tcnio modo non routua relario
?
Rc^ndco
cft
poicft intclUgi auc
quia fundaroentura ex vna pane cflentialitcr ad fiiam
60
Lib.
'"
'
V-
fiiam pcrfcftionem dependet ad aliud
& non
:
econuer(b ; aut quia vnu quandocunque eft,aliud cit,& non econucrfo:&
fcmper
ita relatio in ipfo
ad terminum idmcxiftentem.fiita non mutua: poteft efle habitualis
cft a(3:ualis,quia
ne ilio qu6d n
:
iila cft
&
in aliquo a£huli,
&
-ifta,
fed
mu-
cua,quiailla adluaiis in entc in adu,illa habituajis in
& a4 tranfinutaos & & produdum inter fc primo dicun-
terfumitur ad produccns,
non ad
,
mutans Sc mutatum,licct dicantur mutu6, primo tamen p^r fedicunturambo adaliud , (ecundum qu6d eft tur,fcd
aliud tertium per fc,(ed
quod abftrahe ab iftis primis relatis, mutationem in communi , prim6 ad illud fccimdum quod?& (ecun-
mutatiojita
commune, dicitur
&
(cilicet
dum quem modum?non
prim6, ncc fecund6;crgo terti6;crgo non mutuo. Relatio
non
pruS natura
cft in,
c^\m ad:<^{z,
jLeUtio nm tunc poteft intelligi abfolututn,. nec econtra:quia frim dicit in, tuncpoffttintcUigi non accidcns;ergo fimul cft
quam »d, ntc
in,Sc <«^.Prima probatio
non
valet,
eft
fi
concep-
&
ita omnis relatio talis nectff»rio in , Dei ad creaturas, tantum dependet cx confidera- Deo,vtCreMttru. tionc intellcdus diuini,ficut idei ponuntur cflc
\x rdationcs rationis
in Deojvcl ex
adu
voluntatis
vt crcaturas crea-
,
noua
tor,fed nulla relatio,nec rationis eft
Probatiu: alitcr,quia
illac
ifte
in Deo.
in Deo funt priorcs
incrcamris,9.q. i .n6 eflct ita
to dcpcndcrentjcum
cnte in potcntia.
Nota qu6d agens in (ecundo modo commimiproducens
Metaph.
non
iftis
ab intclle£hi crca-
fi
confiderct
illas,nifi
ex relationibus realibus in dreaturis. Confirmatur : quia Auguftinus vocatiilas nouas appcilationcs.
Relatiuum poteft
modo
cfle prius correlariuo
Prioris in Pra:dicamentis,fcd
quinto ^lSintiufM.
non fecundo
^**
tft
Relario eft pcr fe,& prim6 intelligibilis, licet
cOdminpAftfiendi
non
fine aliis cointellcdis, quia cft ens
mune prim6
, fi
fequtnti*. fin- SfM.^.4j. d«
primum, nun- fruUatmnt~
fi
:
iccundum vnum
cft relatio ad primumcorrelatiuum, fed proaiio:fi fecundum,femper eft ad aiiud,nifi in identitatc,vcl
in
di,3:is
cott^
com-
rcfcrmr ad communciicet pro
guiaribus,vel fingularia prim6
quam
C4Uf
f»lit»tu ,ft-
modo.
tti.
,
aliud,vt
6.& S.cRcfpondco primo conuenit, conuenit fcilicet
iiiaeftrelatio rationis,quaere referri per fe
tcontTt,
ptus indifFerens ad ab(bliitum,& ad aliud.Sccun-
da non tiae
valct,fi eft
conccptus communis fubftan-
& accidenti. ad aliud fe haberc.
Hoc vcrum
relatiui cfle,
cft in relatio-
nibus fundatis fupcr multitudinem
,
non fupcr
vnitatem,nifi ad aliud,id eft,corrclatiuum.
ad Relatiuum &correlatiuum funt oppofita:quia imumttrmi' vnunigenus oppofitionis eft rclatiua oppofitio. »um. De relatiuis fecundum multitudinem,& pro illis
pro quibus referuntur,n6 in communi,vcl comparata ad idem. Nota,quando dicitur in ejuo tjHod y intcUigitur de
illis
& ad
quae rccipiunt relatio-
&
nes,nQn dc compofitis ex ipfis relatione,fed de compofitis intclligitur,quando dicitur rclariuum
& correlatiuum. Vna relatio eft ad vnum tcrminum tantiim prim6,ad diuerfa pcr fe,pcr quorum pcr fcdeftru-
^onem defhiiitur prim6 eflct
:
non econuerfb, aUo-
& non eflet,fi cft mutua.
Rclatio poteft terminari ad abfolutum
:
quod
vidctur , quia dependcntia eft ad indcpcndcns:&
quil ficutiliud inquocft, priuscft rclarione , cx icptima,ita iliud ad quod, non valct de corrclatiuis,cum ilia fint fimuinatura,ex proxima ; fic
&
potcft feluari Arift. de fcibiii
Tunc nunquam
& fcientia.
pcr fc dicitur ad corrciariuum,
inqiuntum rciariuum:timc nunquam relatiuum,
& illud ad quodjfimui natur^, fed ad quod, prius inquantum reiariuum, quia ad illud dcpcndet:non ^contrario,& finp quo noncft aliud, relatiuo
ied cconucrfo.
& &
efi
ntn in alio rariohis
re»!it in
'vnoextremo, fi in altero Xtuienu.
tfi
fieUtio rationtt
n«n
efi
fingulari altc:
fpecici,pcr accidens indiuiduo.
Reiariones oppofitqpoflum ftmdari ineodem uct
:
adtio
& pafEo in motu
,
voiuntas
mo-
fc.
Fundamentum iilimitaram relationum opponon refertur quia non diftinguitur;
fitarum cis
:
ide6 cftentiadiuinanon refermr
Deus
Aliter
,
fed fiippofita.
rcfcrtur per accidens ficut
homd,
,
quia impoflibile
rationis fimui efle natiu^a
:
eft
rcm
& & ens
tunc cnim res dcpen-
do inter prfma ttia patet quartum cxj>onimr, quantum ad cxpe<%areah'quid cxtra fe , vt in ipfb fimdetur relatio. Ordinarur enim vt quoquo modo pcrficiatur ab ilio,ad quod depcndct quia :
:
quam
habetur albedo in duobus
pcrfe<5rius
in
Contra crgo albiflimum non cflct fimiie aIbiffimo:dato quod duo eflcnt. Itcip , quomodo album diffimile nigro ? Item crcatum non agit inquantum impcrf^dum , fcd inquantum perfcdhim in adlu tamen inquantiim agit , rcaiitcr rcfertur. Item , fi A , inquantum impcrfeftum dcpendet i B , vt aquo perfidatur; vno.
:
&
:
&
crgo B cftperfeftum inquantijm A diciturad ipfum & ita B , inquantum pcrfcdhim dicctur ad A , quod cft propofiram , vei rion dicerar ad A ,inquantum A diceturadipfiim. Itcm,intcliieere Dcum fub rationc intdhgibilis, cftimperfcdle intclligere : quiaintdiigibiic eft independentia , inquant6m inteUigibilc , quia eft ad aliud : ficut enim relarioreaiis, quia eft ad aiiud dependcntiam imponat in fundamcnto,inquantum fimdamentum hoc eft in re in (c fic rdario rarionis in fundamcnto fuo. ItcmJDcus prius :
nattiraiitcr intciligit
Dci ad crcaturas. Refpondco , nifi
primitas.
cx confidcratione
(ntelle(flus,ex
qua dicunturii-
reftrtMT,
dens,naturaliterordinatum,rcaiiter rciatum :or-
ligit fe Cfle
dependcat
in diuinis tti
fe primo modo. Contra;crgo Deus diftinguitur. Rcfpondeo,non (equitur de illimitato in quo,fed dc hmitato in qno,vcl dc rclatiuo. Limitatum impcrfeitun) , mutabile , depen-
derct ad intcllcduni,quia a corrclatiuo. Contr^
rcs reaiirer reiata
11 FttndamenfU
Deitas nullomodo,ficutncc humanitas:patcr per
:
Nulia per fe mutua rciatiua,nec ad conuerteniuo diffmun' riam,non mutu6 diffinientur, ncc exinuiccm cotur. enofccntur, aut relatio tcrminamr tantum ad relatiuum pcr fe, inquantum relariiium econuer(o , ad infonriatum fbrma rciationis , pofTunt faluan did^ Ariftotelis oppofita condufionibus immediatc prius illaris. Nunquam in vno cxtrcmo eftrelatio realis , IQ JltUtiu»mM-
JHelMi»
fed pcr accidens,
,
modo conucnit
quo eft relatio. Contra reiario quandoque cft propria paflio , iiia prim6 incft
limitato
Kilatio
quin fimul
vei pcr fc,fccundo rius gcnerisjin
In quo 8c ad qtud diucrfa funt,quia cft
concrcto in gencrc relationis
primum
primum
cns
;
ergo
cns ,
quam intd'-
ilia rclario reaiis
Item,rdatio fntdligibiiis przcedit
ac->
Ckuxn iritdlcdionis. Itc.ficut formiUccreflcpro-
du^uiun neccflari6
eft
perfc^onis tn patre
:
fic
caufariuum
i.dift.iO,
. ,:
Qusftio XI. CAufitiuum nweffario in
Deo
fcda non dcpcndentia.
Scd quarc requiritur ne-
quia largitas pcr-
:
cedaria caoialitas ad relationeqi rcalem,cuin voluntas cauiat ; vel dctcrminatio, fiuc limiutio ad
cauiamm : cum voluntas iUimitata ad adutn, vcl a£his, qui cft accidens cura effoSus xquc diftin' guarar a cau(a, (iuea^us quo producitur.fit idcra caufar , vel aliud ? Rcfpondco , quia rclatio non
;
tantijm correipondct fadaioni.
Idc6 probatur alircr relario obiedi ad potencft relado rarionis ; illa non prxfiipponitur
:
fundatur immcdiace fupcr fubftantiam.
SCHOLIVM EzPLicAT ykmdW
III.
cnulmjunie tjm» ftnf»
ctrrelatiua fint fimul natnri
de quM
:
vuU ettm
i
d. i8. f. 4. dec»n. i^. qttomcdo reUtUnon efi id, agens Mgit ,fatitttr, vel qHopotensefi ad bac,
tpto
ad moutndum, vt
vel
eum
oitieiium, vide
;
.
<^.i
j.
me
num. %.& i.d.j. num. 8. tptiexplicat quomodo ohieSttm dtffiert ab agen-
te
& patiente
$. Alitcr poteft,
,
Qum ,
dato tjued agat
,
temnnm
efi
quia vt obie-
;
circa ejuem fotentia
verfa-
Dt/hutat nitm. 15. contra fimuhatem reia-
tur.
tiuontmjecuftM modi,& optime cxpticat quamodo futttfinml.
Correlaciua (imul (unt : aut intelligitur qoan-
tum ad adhim dlendi
multx inftanna: prius & pofterinsj&caut inquantum correlariua, CtrrtUtbu (xc quandocunque viu relario alicui fiuc ociftcnri afhi , Hue Hon , ineft rclario corrcfpondens ineft wudnMtttr»} alteri : Ccat quandocunque patemitas ineft alicui, Sttt. id.^%. filiario ineft alicui exiftenri fic tamcn fubicifhira :
&: func
:
fempcr
eft, ficut
requiricur ipfum eilc, ad hoc, Tt
fundct talcm rclacioncm
:
iicuc
aliquando fiuc io
gcncraTi.
^ •WM
rtUlr
mSmfimd*-
wttmmm ijtte
ne-
aiter».
AnrtUtif-
Dco
poni rcalcs
mesm De» pemfefutU
in
re^Us}
quando fubicdhim , vcl tcrminus fit de nooo in adu. Contra ifta ica potlcc poni qualicas eadcra ante generauonem , ucut rektio , quia fubiedo pocenriali incrac Item, quando vniformitcr in-
crcaturis
&a:temx
:
,
ficut correfpondentes in
& noua dcuominario tunc,
:
fbrmat quare non vniformitcr denominac?Iccm, :
tunc. nihil cft illad y . Tri. relario ideo
creaturis, quia
cum
acddens in
aliqua tranfinucacionc aduc-
nuUa cnim aducnic , lcd quxlibcc sctema fiindamcntum dus inquantum fiindamen-
nit
:
& nem
Relacio
non
eft
quo agens
agit
,
nec quo ha-
bcns pocentiam eft potens , nec quo recepriuura recipic, nec quo ebicifhim cft obieifhim. Primura vtlKtMmdi, probacur, quia a^oeftaliquid perfi:dius rdario-
gfi rmtie «^?-
M,rtdfi4mdiy
iic,
vcl (alccm ccrminus adionis
primus , (cmpct
hoc Rie
cft
:
fi
quis aOcas eft
perfedior a£hi fccundo.
Ex
ftcundum , quia eodcm cft pocens agcre quo agic. Tcrrium probarar quia abfolu-
4.
a
fequirar
:
cum rccepriuum
,
immediace perfidcur ablbtuto
compoficum cx abfoluco relarione ellec immediaram recfrOUe3mmt,MM ptiuum. Similitcr etiam potcft probari primum. »Qiuittn wl Quartum (cquitur cx primo & cerrio quia ob{M^imm} iedum vel cft adiuum , vcl paffiuum. Scd hoc non valct.Tum, quia rclario obie^j etiam vbi eft recepco
,
ide6
non potcft cflc
ReUtier»tioMit
formatis rario
nemift
rati* tbttdi.
obiedi intellcdhis, quia formalis rario obicdi praccditatShim ; ncc criam adhis potcnriat breuitcr, nifi finearar de voliitatetquia omnes aliae habcnt adus fiios,non prscfiippofito a
in rera vt in fe cft
;
ram, quia primam apprehcn-
fioncm obicifh poteft concomitari volirio il adcft: tunc nulla relario rarionis caulatui . Primum af^
fumpwm
fcilicct quod relacio obic*^' ad poccnriam, eft relario rationis:hoc falfum efle vidctur, tam cx conclufione fecunda penradlata : quairi cx
ly.nec Ariltdicit
hoc
in litera.
Norandum", qu6d
dc4.coftclufionibus propofiris nunc vlrimo tres priinx pcrtinem ad fecundum modum relatiuo-
rum, qoana ad terrium. Pro quarta conclufionc nota, quod licct obie<^um quandoque fit a^uum , quandoquc pafCuum tamen non eft eadcm relario obiedi , vd :
a^ui
dux funt relationcs fundatx in eodem Quando cnim obicdum quoad cxiften-
(cd
;
abfoluto.
tiam realcm cormmpitur , ceflat agerc in poccntiam : non tamen definitdIcobic<^m,quiafimiliccr incclligicur
eft
:
quando
& amarar, quod non cft,& qucxl
agic eciam vel pacirar
,
adhuc non
inquanctim agic , vel paricur in poccnriam , fed
Aliaratio oBiiii.fyc^ ieSi.
inquancum cft cerminusaftionis poccnriac cft obscdhim tcrminus, inquam, non produ(fhis, quia illc eft
efFe<^s pruducenris,fed tcrmirtus in quem
tranfic
:
: fi
relarioeflec quo, tunc
&
,
:
StQtiOfer.tmt.IK
ficut in
obicdo
potcnria: faiStiux
:
ied
nec eft illa rebrio tcmj , fcd fccundi afHui , ad pafliuum ; crgo terminus non in quem, fcd drca
quem cft
acfio
poccnriz
,
manens in agence
,
eft
obicdum
vt intclligibile , vel habiras , vt fdbile eft relariuum tcrrij modi. Ex hoc fcquitur qaod OtieBMfetiobie<9a potentiaraui palEuarum non rcfenmtur titrumm*»
modo , fed
fccundo tantum cnim agunt non tenninant ipfas : nec fccundiim fiibftanriam iplarum, pacet: nec fecundum pafEonem , quia fi quis cft terminus terrio
paOIonum
,
manet
:
&
in pariente
,
idlicet terrainus produchis, nac
tertitmodo^
nec obietfhim
modo ncque in qucm agit, vt
paffiux potcnriae refertur torio
prardidum
referamtur
:
in potcnrias pafliuas
:
eft.
De iftis rclarionibus tcnij modi didt Philofbphus quod non
liint
murax ,
fed
»4
non didt quin
fint pcr (c,ncc dicit eas cllc rclariones rationisDe Ta.xoJmim.
& (cctmdo, nota.
Dc tcrrio probarar quod noncft rclatio rationis : ram, quia rtecefiari^ concomitatur potenriam vifiuam , vel prscedit, quia pcrcmpco, &c relacio racionis non cft prior , ncc fimul cum re vcra. Tum , quia 1. de primo
tum. tLtlMti*
:
riam
:
G Hnt {imul natura , qnandocunque vna relario non requiritneceftario flibie^m adu cns, in quo fundetur, nec alia ; fcd H (it adhi, hoc acddit, gcnerabile adu eft in cnte in potentia : acddic quod generariuum fimdetur in ente in aStxx : a£hi cnim poftcc eftc gcncrariuum, licet zQxi non eftct. Secundum 18.& 19. polTunt omnes relarioncs Correlariua
tiemnfetit
637
adiuum, alia eft a relarionc iSdm : ram , quia diuifio non valet obicChim enim voluntatis & cuiufcunquc potcnriar zCdux , non fz€d\ix, nec eft a£Huum, nec paflluum , quia paflio in cxtrinfeco
vifibile
Anima; cx.66.vulc l^hilolbphus quod harc eft per fe (ecundo modo, eolor tfi vifibilu. Impoflibile eft rcm rarionis dc re cxcra am'mam prxdicari pcr (c.
Vnde
prohario quarcx condufionis deobicifh rel="nofollow">
fcilicec
per roedium dc rdarionc racionis
,
non
valet.
Omnia hxc mcmbra improbancur «x hoc, qu6d fupcr adhoncm & paflloncm in adu & pocencia/undarur rclario; ergo eft poftcrior naturaIccm, fpcdaliccr dc (ccuhdo,& terrio : fi po-
h"cer .
tCDtia illa
cdrmmpatur, quando agit, vcl quando
Hnh
cccipic.
M.elMtiemet
tertiftmedtmo
fmmt TMtitmu. Mieefiperfr,
color cft TiL-bilis.
,:
V.
Lib.
6^8
Metaph.
tecipir. Item, termini rdationis fimul funt natu-
non pofteriores natura
ra, vcl
ipfis relationibus
& reccprio fnnt termini potentia:
aclio
adiui
:
&
Kmutm, Mn
recef tiuac, fed adio, vel reciperc, non praeccdunt naturaliter (e ; ergo ncc potentia ad ipla. Quan-
prtMS tritn»-
turo ergo ad (ecundum
tur »d Mgtn-
4itm
quam
natura abfbluta
Hue
,
motium dicitur fic quod :
aiStiua
,
Hue pafHua
agendum
patutalirer ordinatur ad
& hic cft rclatio
,dum , qu^m agat , vel patiatur ,
agendum
patiendum non tamcn principium clicitiuum , nec recepti-
/dctetminans ad cft
prius
,
vel recipien-
,
uum
vel
,
:
fed ordo.fundatus in principio elicitiuo
,
receptiuo
probatur de elicitiuo principio,
ficut
:
&
cjuod dicit efle perfedius
& de receptiuo, quod
,
immcdiate Sc de vtroque quod manet cum adione rcceprionc. Reftat ergo refpondere ad duo argumcnra, videlicct quoraodo xelatio fundatuf fuper adlionem pafllonem in po:
&
&
tentia §tutn>oderelati» fudaiur
fuper aliione in fotentia, (ii
tunc aSit
nonfit.
cum
,
prscedac adionem
&
:
quomodo
quando terminus fuus noneft. Ad primum conccdatur , quod fuper adionera relatio eft>
illa
&
paffionera in potentia fundantur relationcs po-
Ec hoc probarur quia rclationcs aduafundanVur fuper a^tionem pafHonem in
tentiales. les
:
&
&
aftu,
relationespotentiales funtciuldemfpe-
cum adualibus ergo habent idem fundamentum fpecie. Sed relatio potentia: qu£ cft in ciei
;
aiGtu,
fundatur fuper naturam abfolutam , quae eft vide Simplicium in princi-
principiura agendi
pio capituli dc
Ad
:
^d alitfuid fuper pracdicamcnta,
aliud dicitur
,
quod terminus
adio in pptpntia
tcntia: eft
;
&
relationis
po-
ita fimul eft in
& hoc
fi
accidit
fed ctiam prior temporc:
:
adiuum
vel rcceptiuum, prius
,
tempore cfte qukm agat , vel recipiat
ex hoc fcr quitur quod non fit neceflaria , vt determinans: tum, quiaagens, cui coxuaeft adio, dcterminat^
tum
quia magis
,
quando , tuncenim maxime cft determinatum ad adkionem , quando adu agit potentia autem non mai^et cum adu. Item,
agic
;
a6ku agit,
,
eflet ncceflaria
quam antequam
egit
:
:
relatio ex determinacione termini
ininatur
quam c contra
natio termini
:
a£lio
:
magis deccr-
faltcm prior eft determi-
antem
eft
terminus. huius
adionem , ideo eft non e conucrfb. Contra rcfponfioncm ad primum poccntia illaper te eft potentia: ; quia ergo ad hanc
prior naturalirer a£tione in a£tu
vt in acftu
,
:
ad A, in
quia etiatn
quod terminus relacionis quia potenciaeft
:
Contra fecnndam
pocenciam.
reiponfionem ad idem ; roagis poteft intelle6h.is aliquafeparare,quam poflinc feparari in efle. Sed
vnum relatiuoruro
iropoflibik eft intelligcre alio corrclaciuo
;
fine
ergo non poceft elfe fine alio co-
Irem, tota hazc via ponit,
exiftente.
quod Philo-
fophusinfufficienterdiftinxitmodosrelatiuorum,
cum
potencia
illa poffit
fundari imroediarc fuper
forma fubftantialem,vel qualitatem aliquam adiuam,& non fuper aliquid de genere Attionis, vcl Paflionis.
Concedatur ergo, quod potentia propric di<5b, , nec eft principium clicitiuum, nec receptiuum, nec eft prior naturaqua: fcilicet opponitur a6tui
adu agendi,
litcr
vel paticndi, vt in pocencia
concedic priroa via
,
illa via,
fione
fic
:
quod aliquo modo
nero caufae
vt determinans
,
,
quomodocun-
vel
quc quod probatum eft illic Contra hanc viam &c. Quia non manet curo a6tu,iiec aliquo modo eft neceflaria ad agcndum , vcl recipicndum , ncc vt praeuia, nec vr concomitans. Sed nunquid po:
tentia tranfumptiuc ditta tiali
adiuo
dum
,
vel paflino
principium
eft
vcl
,
ter, fiue vt ncceiiario
rclatione principij
ad eius cerminum aftio
:
,
concomitans ? Refpondeo ReUtupti»: di£ti ad adionero , fiuc
non eft,
:
cipij
nifi
cxtretTiis.
fublata eft
:
&
fi
eft
eflet prior
natu-
ipfa raroen relatio neceflari6
concomitatur a6tiDncm,quia aitio
ambobus
quando
eft prior naturalicer afbio-
quoniam cunc
:
fuo termino
agen^
("c
tunc autem non
ne, fed pdfterior
ad
fiue vt prior naturaii-
,
ad:u
,
ipfa relationc
cft neceflaria
,
vel patiendum
,
fed pro
,
caufae
pro principio poten-
,
non dico pro abfbiuto,
,
eft
primdcum in adu fi
Arabo enim funt
fuccefTiua
,
abfolutum fuper
quod fundatur & a(5tio tunc funt , licet non ter^ minus a(ftionis. Relatio autem cauf^t, vel princi,
pij
concomitatur a(5tionem
,
ncc neceflario prx-
non oportet abfblutum praccedere terapore fuam a(Stionera quod di(!lum eft dc uia eft : quia
:
a(5tibne.
tamen
Eodem modo inrelligatur de paflione
relatio potentiae eft praeuia adlioni
& paf^
abfbiutum praecedac a(5tioncm, vel receptionem. fioni
;
f\
S
C
HO
L
I
V
M
IV.
prior fundaroento rclatiohis pptcntialis fundaca;
iuperadum
prius eftpo-
tres refpeilfii, cjuiaaEiio refpicit
adio in po-
mutatum ; paffio dua vltima, atcfue potentiam ad ipfam. §luarto , quomodo illa trta non conue-
relationis a(5tualis
:
igitur rcla-
fundameno relationis aftualis fupcr adionem in adu fed non eft
fundatae
;
in potentia
;
tentia in ifto ad agcndura
,
tentia
quia
quam
crgo relatio aduajis
;
non fit
& potentialis
non
&
riuntur, quia non
qua:fo in potentia ad quid
continet.
&
:
fclacio
:
iUa oon
fit
ad
eft »
A
,
auc ad
,
quiailla potentia eft
agens^produ^um,
&
habent fundamentum eiufHem fpcciei, contra illud quod eft fupra hoc probatur , &c. Conpra primam refponfioncm ad fccundum fi aftio in pptcntia eft tcrminus relationis potcntis : :
niant oBioni itnmanenti
enim non
refpictt
ngque crtationi
,
mutatu?», cjuia
artte
:
(
htc
eam non ejl
mutationis fubieElum )fed tn omni paffione repe^ eft paffio
,
vbi a£ito iUa
tri.t
non
A in adhi & ficut prius ;
ergo nec potentia ad ipfam ; ergo nec
vel patiqndi,
'xftnttur.
pcrtineat ad ratio-
8c
tio illa prior eft
non
eft prior
cipiendi, vt eft prior naiuralicer actione, vel paf^
P R o maivri explicatione fectmdi modi relati' HorHm, declarat qttomodo potentia fnndatHr fuper abfolHtam natHramftibJlanti-t qualttafu,& tfuantitatis. Secunde efuomodo aElio , paffiofundant
eftfundamenrum
Potftia,
vt aftu agcndl,
& arguroenta prima tria,quae
:
hoc concludunt, fed fundatur in vrroque, quando praecedit a6tum agendi , vel rcconccdit
haec potentia in agcnte,
:
reUtiueium.
adum, non ad
raliter
agat vel recipiat
Patet etiam
potentias eftens a£tn, vel a(5tus
ad
eft :
:
quam
&
fecunda potentia
fi
potentia eft rciatio Sc fequitur proceflus iu
infinitum.
principij
:
trafimult td
illa
Contra hanc viam non minus cft principium adtiuum quod fempcr habet adlioncm fuam cozuan; fibi, quam quod aliquando prazcedit adtiotamcn primum non ordinatur alincm fuam qua rclatione potcntia ad agendum: quia potentia non manpt cum aibione ; ergo illa potcntia non eft prior nafuraliter in adiuo vcl receptiuo, :
:
pocentia, qua:ro in potentia ad quid
quod
potentia.
pifftutMt»»-
prima potentia
Quancumadmodum.fecundum
relatiuorum, nota»
fofieriv
uctiout.
.:,
::
Qusftio Xr.
eriam non fimdatur fimiliter mutu6 fuper paiIioncm,fed fupcr altcrum illanim, aftionem
naturam abfblutam fubftantia, vcl qualitatis , vel quonutatis adagendum,pauen(lum,fiae rcdpicn-
vt in crcarione , vel vtrumque, vt in generarione
&
,
dum,
& rclario adus fiindatur in adtione
,
vel re-
ad, qux eft tcmunus huius potenti* huc non cftrclario huius caufi nifi in potenria, Sc non in potentia,niG vt terminus potcnrix prxdida;,& hic non cft immediatus quia iramcdiatus eft a£tio, vel receprio, inquantum a^o (iiper ceprione
:
:
:
qoam fimdaturrdariocauf2e£5dcntis,vel matcrialis
aii corrcfpondct rclario oppofita caufati,
,
fundata fuper tcrminum produdum pcr a£hoBcm, vel fupcr rcccptum, vel corapofitum ex rcdpicnte & rccepto , quia fone materia magis di-
dtur materia corapouri quam forma:, T. (ecunda concludone dc fi^rma. Non fblum autcm adUo rtUTrifUx dl adus , (ccundura quam rarioncm tcrminat primam relationem /cilicct potenriz ad ipGim f»fton4. ncc (blum cft produ^o , (ecundum quam rariotionem fundat relarioncm ad terminura produ-
^
^m
(cd ctiara cft raorio
,
,
vcl mutatio a£bua,
iecundum quam rarioncra fimdat relarionem ad illud quod raouctur fic paflio eft achis , vt terminat rclationcm potcntix ad ipfam & cft produdio alicuius , Sc fundat relarionem ad produ:
:
&am.
:
muurio pfliiu , & fim-
8c cft motus, vel
Tria prxdicb in
dat relarioncm ad moucns.
adrione fonc vnitiue contineniur triaalia in pafHone,
non
qux
:
iu qualibet
&
fimiliter
ai^one , fed
fadio : non quac eft jfnmanensqua nihil produdtur ncc inqualibct fadione , u crcario poteft did fadio , quia per ipfam aliquid cxtra a^cns produdtur , licct non
tantiim
in
illa
eft
:
tranfcat cxtra in fubicftum', tranfit
terminum eft
motio
dudcns
,
qux
,
quz eft quxdam fpcdcs a^onis
, in^^
tria
prsidida ,
& fccundum
illa
fiindans
&
:
:
titdttSf.
produ(5tum
&
:
cfTedus.
fuper ipfam fundatur rela-
fic
tio caufx cffidcnris
,
&
tetminum
fuper
:
tx fuper formam fubftanrialem ignis gencranris, vcl fupcr ignem gencrantcm jgnis genetari
,
,
&
cft
produdkio
& eft mutatio materix potenria-
ad formam ignis generandi paflio autcm difta de generc Paffionis, includit tiia prxdida. Ipfa cnimnunquam eft nifi correfpondens adioni includenri tria prxdida non lis
:
omnis propric
:
TdffStfemptr
rtUtinus.
enim conefpondet primx adioni , cuiufmodi eft volitio , quia illa awftio Bullum habet terminum alium a fc & ratio produdionis in adhonc , eft :
prior ratione raorionis
nihil mouetur, , quia ad aliquid aliud ab ipfa paflione :• nec eorrcfpondet fecundx, quia ibi licet aliquid producatur , nihil mouetnr ncc mutatur quia tunc oportcret illud naturaliter prxccderc
vel mutatur
terminum
;
,
nifi
correfpondct
ergo tanium. terrix
a<^ioni.
iS B^Uti»M3U,. »ti,Cr pajftonit e/ltrnn-
fftndtHf.
&
ad terminum , qni terminus idem eft , loqucndo de abfbluto , quamuis duas relationes fundet
&
tanriim vnam quando quando duas terminat , cft tcnuinus adionis tantum , ficut in crearione & hxc rcbtio fimilitcr eft tranfcendtrns aliquo
modo, quia rclatio caufx &
&
nem
paflioncm
,
ergo
caufatiicantiira
mutuo fuperadio-
rclario tcnij ordinis fimdatur
& hxc
fecundum
variatur
Ariftotelem in Iitera:quomodocunquecnim ac-
&
cipiantur proporrionalitcr iGtio
adu,
paflio
,
fiuc TMtttm re-
fiuc in potentia, fiuc in prxteritionc, fiue in Istio
futuririone
,
fiue pofitiu^
,
fiue priuariuc,
fundant relationes mutuas
quia femper manet
,
fundamcntorum:tamcn aliquo
ratio pcr fe
dinerfificata
mentum
,
per
illa
modo
terti)
erdinit
fim
d*tur fitftr »cfionej7i,
Iflarum crgo trium relarionum iam di^brum prima non dt agentis 8c pariaitis, fic quod rcs dc gcncre Adionis Sc Paflionis fundent ibi relationes mutuas,fed eftrelatio tranfccndens potenrix, 9c a£lus tranfccndcns modo quo dicetvu:. SecimScoti Ofer. tom. I r.
^
fajfitntm.
determinantia illud fimda-
& vbi eft vnitas cum aliqua
:
fempcr
diuerfita- RfUtie ftm-
Vcrbi graria, fi diccrem, ficut dai» i» abfo' Ikto »d Mttif' fimilcad fimile,fic fimilequomodocunquedeterntm , ali* ijl minarum, ad fimile dcterminatum , puta fimilc in afitndata trt albedine , ad fimile albedine fic dc aliis ; crgo aiiitne. tc, cft fimilitudo.
&
:
relatio fimdata in abfbluto ad a
ncm
in potentia
rarionc
,
&
licci illa
nat adiionem
qux
illa
&pafIio-
fimdatur in
paflione in potenria
qua z6do
,
Et
tus.
ab
alia cft
,
eft
motio
determinatio
, ,
&
aifrioiic
,
&
paflio
hoc
mo-
qux dctermi-
& pafIionem,fit relatio porentix Sc
cadcm fone cum illa , qiuc cft ad adionem & paflionem ipfa tamen determinans, hon eilcaufa mutux relationis, fed idquod dctemiinaturpet :
ipfam.
SCHOLIVM POM IT
I z. tbibia
V.
acutifftma contra refolutio-
nesfuas in hac quttfi.&foluit hreuiter,fedfuhtilif-
&
vix cfuicquam cum hreuitate de eU dici exigunt longam examinationem. Adfeptimum Cy" nonurn , tjHtbui non refpon-
fime
;
poteji
tfuia fingula
,
det, vtde notattonem Mauritij htc
ab
ipfo citata, ^ui
non jlne caufa
tn hac tffufiione vititri vltra
& loca dotioris
ajferit
DoElorem
humanum ingenium
fpeculari.
rclatio
Secundaro relarionem fundat gcnecft enim terminus potcnrix funda-
ratio ignis
da.
tamen in
fed tantura in faAione naturali
:
trcs relationes. Aliqus autem adiones , quac non indudunt illa , non fundant tot. Volitio enira lantum vnara fundat , qui eft terminus potcnV»Uti0 vnmt rix , adio , qux cft in voluntate ad volcnftmdmt rtU- dum ; creario fiindat duas vnam qua eft tcrtit/um, crtaminus potentix aliam qua eft produdrio ad
fnmiUt tret
6?9
quod hxc ibi inueniuntur drca adHonem pamoncm. Primo cftpotcnriafiindaufuper
nora
In hac narrarione videntur
Primum , quod
fcquitur
quxdam
19
dubia
Philofophum non
fufti-
denter diftinxiflc modos relationum , quia rcbriones primi fccundi ordinis ad nidluni illorum peninent fecundum te. Secundum,quod fcquitur
&
quod omnis potentia terminctur immediate tantum ad ai^oncm vcl paflionem , quod videmr falfxim , ciim ens diuidatur in communi per adum & porcnriam & iu quodlibet gcnus fic diuidarur. Tenium,quod rclatio caufx efficienris , vel raarerialis , non fundcrur , nifi fiiper rcm dc gcncrc AdHonis & Pafllioms , & non fupcrformam abfblutam, cum illa videatur prin;
cipiam
,
vcl caufa adrionis. Similiter canfa cffi-
den5 vidctur fubftanria
;
pcrfiedior cffcdu : quandoque eft ergo fbrmalis ratio in caufa , non
eft adbo , qma eriam materia , ideb videnir rcdperc non c conoetfb. Quaitum quod rclario fuper rcccprioncm , cft ad reccpnun : illud
non eft aliquid compofitum.Itcm,compofitimieft produ«^m,& iu terminat fecundam relarionem a<5rioni$; non ergo primam. Quintum , quod idem produd poteft per generarionem Sc crcationcra
;
ctgo eafdera rclationes fundabit
HHh
1
,
alioquin illud
,,
aiud produ<Jhim pcr fc rcfcrtur ad duo , contra Ariftotclcm hic , idcm ctiam producctur duabus produdionibus. Itcm , fiagens fonnalitcr dcnominatur i rclationc caufac
damcntum
cft in ipfo
,
cfficicntis
igitur fun-
,
fcd zGdo non; igitur
vniuocc dicitur Dcus calefiidiuus
& ignis
,
voiitio eft paflio
?
adione de hoc vndc hoc probat argumenram, quod oportct poncre quartam relationem , qux eftmedia intcrprimam fecundam.Quodaddi- -^''^** tur de perteChonc cffacicntis mrclhgitur quan^ ai», receptu
Odauum, quia
Nonum, quia cum a(^o poflit efle fine tcrmif no alio
afe, quare
non
fimiliter aliqua
&
procefliim in infinitum inter Gonclufioncs de
tate, fimiliter intelledio.
ip
&
non
recipitur in volun-
inquant^m
quam fundcntur fupcr ipfa: a<^o autcm Hehuio efft' "*•pafEo potlunt tcrminari ad abfoluta diucrfb- "'"^ rum gcncrum. QUod additur , quod abfblutum "^"»''* /«»eft principium adbonis , vidctur falflim , quare aafoJi
paflionis
quia
Dcus inquantum calcfadiiuus , non dicitur ad calcfadibile, ignis dicctur , quod vidctur inconucnics, cum diucrfitas fubiedorum non variet relationcs. Itcm, ad idem (pecie adioeadem fpecic j ergo fundat relationcs eaQem. Sextum , quia A crcatio cft in creantc ; ergo eft xtema:& ita non terminat potcntiam. Scptimum, quare non dicitur tunc Dcus rcaliterad creaturam,ficutefficiens caulatum ad crcaturam efFc
paiHo
?
&
:
&
tum ad rcmoram ftmdamcnram rclationis, Ad mnue. quartum paflio cftadus , & produdio , & rece^ ptio motus rcccprio intelligitur in motu ,
&
:
ficut in parte adkionis : impreflio acStiua intcUigi-
motione vnde conuenientcr fecundo loco ponirar produ<Sho, terrio loco motus. Contra : tur in
:
formx quam produ£rio compofid.Ad aliud concedawr,idem eft produ£bum pro-
prior eft reccptio
& paflionis &
dudionc a6honis
ad vtramque ^*» «^ froT Ad quintum, quandoabfblu- ^l,*^'^' **^"' ,
dicitur alia ratione.
ram
df atus, iuxta 6. Principia, tunc
raliter potentiale, fiue a6luabile,& in in illo prio-
qu^
ad
a<^m
,
&
illam tranf-
mutationem cfle produiSaonem compofiti ? ficut fi Deus foliim crcarct matcriam fummc difpofitam,& approximatam agenti naturali,qu6dagenS"
eft
effcdus mediatus
&
de illafimulduradone , producat compofitura non crcando. Vndccimum , quia cum pafllo fit cfledhis adHonis in (ex potcntia, potenria : quare prindpiis adhi, a^, creet nifi maccriam
&
ille
modus rclatiuorum
in tcnio ordine
,
non
eft
ad cfFcifhun ; Duodccimum,qui3 aaStiuum impoytat potens agcrc, paflfiuum potens pari, rarione potcntiac hinc inde , dicuntur non mutuo , quia illa vtrimque tantum dicirar ad
caufac efficientis
adum
;
crgo tantum ratione adlionis
& pafllonis
a^o
tcrminans
iterminanrium potentiam
:
fcd
potenriam , eft a<^o in zSta ; crgo cadem relatio fecundum eft adio paflio fecundum a.£tam , potentiam: quia eadem relata. Confirmatur : rerjminus non fpecificatur per r^ation^m ; fxgo nec aftio pcr potentiam qux ad ipfam. Vcl fic : non fimiliter referunrar quac immediatc rcftruntur, &quae non : agens immediatc referturad pariens potens agcrc,non ad pafliuuminquantum huiuf-
&
&
modi , quia potcn^ agcre, prim^ rcferrar ad agere, fi^ vt pafEuum ad pari , vltra adtionem Sc paffionem.
Ad primum conceditur conclufio
,
qaia
non
quando immediatc terminat a<^oncm. Concedatur illud non vniuoce, quia ignis eft potcns faccre ahquid calidum , l5eus potcft facere D**» ^ifnie calorcmcalefe^uum; vtramqucpoteftfignifica- ^*"^' **" rexquiuoce. AHud de idendtatc adtionis falfum 7/'/-*!l».» -** Jefttmu ... 1... n. r eft , non a termino , fed a prmcipjo ehciauo j. ^uidt i.d.\o,
p»-
j^i^i***' * ""' imtni,
I
y
Phyfic.com. 3 8. Ad fcxtum,ficut nulla a^o coarua ? *•*< »rf agenti tcrminat , fed nata eft terminare } fic hacc. ** >-4-^.i i Ad fcprimum quxrc.
Ad o
& produ<Sb'o
,
cius,
non vt paflio
,
albedinis
fic
,
fcd in aliquo eft ficut
&
Conrra hoc,
receprio eft immediaras cffedhis alicuius a£tionis , non nifi volirionis : dcfhuitur quod
&
primo modo a<Shoiium,qu6d non habent terminum alium \. fe. Itcm,voIitio cft prior
^him
eft in
feipfa
,
eft in
quia eius cfle
cft rcccprio,
vt via,
caufa.
Ad nonum quarritur quarc. Ad decimum, non rclationes a(Slionis,
dc cotnpofito.
fit
&
non
tertiam
Similitcr
licet
, quicquid probet non
compofitum tcrminari , fcd non probat qubd non pofBbile poteft cnim fbrma produci a Dco
eflc neceflarium
tantutp matcriam : tamen fit
:
non quafi de matcria nararalitcr prasfuppofita. Ad Vndecimum , concedarar quod relatio a^lionis
&
motum
paflionis eft relatio cflBcicntis talis,
ita
&
ens,hic cft
albedo in potcntia obietftiuc , termi-
terminus euacuans potentiam
eft
,
in
fieri
eft
,
ad
quam
ad fadbim
paflSuae ffle
fip,
diuidunt quodli?
,
ficut
albedo
fequirar relario fa^onis,
cfle.
Contrii
:
fieri
in
hSto
cuacuar ficri in potentia vt per fe tcrminus. terrium dicendum , illud concedcndo a£hj,
,
Ad z£ta
,
&
potentia potenria
non fuppr a£honem
:
fomu ver6 & finis
& paflionero
tanti^m fun-
danrar , quia cfficicns &materia przcedunt rem eius fornia,& finis produ^onem,& concom;-
&
&
fcquunrar ordinc naturx produdHo-
tantur
,
nemj
idco roagis fiiQt, vt tcnnini adionis
&
**
arguit quin creatio materix habeat duas primas
nus, inquaro, vtcorrelariaum, albedo in adhi, id
^
,
tfii^iti^
fed ficut paflio cflct rcccptio
receprio volirionis.
id cft, obiedhun, fiue terminus potenriat
a£tas, vt funt diflerenriae entis
Vni^^
forma
mutationcm ad effcdum caufans autcm fine illo effcdu proximo, produciteffe<Slum vlrimum, qui femper tam hic , quam ibi eft intenras principalicet cfficicns dimlnutum non pofEt illum liter immediate producere quia non de nihilo ,
Se tranfccndcnribus , fed tantum certum genus Tccipicntibus pro fundamcnto , quoroodo fit gloflandum, quaEtc. Ad fccundum potcnria :
jISm &
,
det a pluribusj ideb plurcs rclationes fiindat,
«
eodem inftanti , licct pofterius nararaliter , induceret formam in matcriam j fic fi Dcus nihil
jn
%%
&
adio pafEo imme- ^^'^ abfblutum depen-
hoc habetur de prima intcllwSHonc qu6d cft paCfio , fiue aliqua forma alia imprefta. Decimum quare in creationc non potcft przintelliei naturi naturae tranfinutari
.
Metaph.
Lib.V,
640
,^. ...^
:,
per
talis caufae
(ciliccf vcl
proximum
:
:
&
:
producit aliquid tranfinutando
men
illa
non
eft
paflio ta-
caufa cfficiens media
materialis
gis cft caufa
:
produdh
,
:
maqubd ^^^*'«»-
fcd
ita
non tantum
cfficit principalc produmateriam cius , vcl fimphdtcr ficut crcans , vel inquantum materia huius : ficut
efficicns
dum
5
fcd criam
generans
,
&
ita cfficit
alias tres caufiis
:
de hoc
modo omncs De forma & fine,
aliquo
fiiprjt.
etiam extrinfeco inquantum
finis fatis patct in z.
libro.
Ad
II.
probatqubd rarione dctcrminarionis
hinc& inde,non dicuntur rourab,quod concedo fcd
*"' ^J^Li,,
&
;
Qu^ftio XI. fcd rarionedetenninatoram : fi enim dctenninanria cflcnt rationcs
r^crendi,cumillac ilnt diaetiz,
adkus, potenria, pr«eritio, futuririo, priuario,fc-
queretur quod norufimiliter hxc onmia. diceren-
non rarionc illius quod rarione eft in eiSjfcd vnum diuerfbrum. Excmplum ficut ma-
cur
:
quia
:
minorem in fiiienria , fic maior fimilimdine ad minorem in fimilitudine hoc
ior in fcienria ad
in
:
vcmm cft rarione ipecificatorum vtrobiquc icili-
&
ccc maioris
dum
minoris
:
non
rarione rpedfican-
quae vtrimque dictmtur ad alia, vc fcientia:
,
ied adfcibilc & haec adhuc diuerfimode quia (cienria vt meiifiirata : non fic fimi- rel="nofollow"> potentia, Je ad itmile. 'Ex alia parce potentia
non ad minns,
:
:
&
adhis 6c ii6tus
duo
corrciariua fiib
vno ezaemo
rclationis, vt fiib potenria, deinde ambo fiib alio,
vt
Ad formam,
fiib z£ta.
que ed
actio
/pecificanris
,
;
pitur fn confirmatione r negatur : quia ficut per aliam relarionem , ita per iilamquc eft ad ipum poteft ah'quid determinari.
ad dcterminata , quzlibet
Ad aliud
refpiciendo
immediata qiiantum ad determinantia, non. Nec eriam me-
xiiata
relatio eft
qbia nihil faduni ad iilam mutuam rela-
,
rion^.
,
:
;
addc curiosc. Confcquenter infra ibi Nota eirca fecnnebtm KiaH.c. conclufionem, &c. vfque illuc, Relatio non videtttr :
vnitu ri«/»tf«*f,&c.aflignatur Extra:Ced fingularis fpcculario cft de caufiirione, entiute,
ne
relarionis ratioms,
qozftio
in Logicalibus huiufinodi
fbluit ibi
bitudo,
:
cio. in qua
eft icrmo relarionemam minimz enatatis tefte Auerr. ii.Metaphyfioe, £omm.i9.& perconfcquens cognirionis, vt patet 2. Metaphyfic.cotnm.4.primo breuius viderur cefpondere ad quacfitum, (ed lic^ fiibriliter fingularidlmc , camen porius fequendo dida Sim-
c.
difficili (cilicec
&
plicij
& Hcnr.quam
patet
:
videatujr
propria , vt in (equentibus
H^r.
quodlibeto
j.
q. 6.
quodlibcto 7jq.i.&quodlibeto9.q.}. quodlibcto 6.difFusc,& alibi
& 7. &
& Ocham
Cpnfequenter procpdit longo digreflu propocorollam in hac nuteria, vltra fi:rc humanum ingenium inueftigando enricatem, condidones, raodos , proprietates rela-
nendo conclufiones
&
&
donum & relariuorum
,
in originalibo$ anriquis
iblent afGgnari condufiones ordinata
numeran-
&c. Ad quamdid
poteft
&
,
:
dicamenris,cap.de ReIatione,& ic^.atque i^.dift.
primi
:
& ahbi fzpc
Parum
poft ponit duas alias quas
,
&c.
fuo
modo compu-
se^Extra tamsn quia cununc omnia fiint ponenda & foluenda , fl fimt obie&ones ; vel impugnanda , fi refponfiones. Ad primum; negetur quod aftumimc ibi : Prius enim , nacura faltem , eft aliquid al-
J]2i,,
funt.
Ad
&
dum ipGun
dld acquale.eft proprium quanritaris: dc firnili rclpc€hi qualitatis. Aliqui ^am affignant totam illwn literam i\ii,Hanc f««fiionem circa bancconclHfitnem, &c. vfque ibi:^clatio alUfua efi rei rationt*,8c extr%Sai fiitis notabilis.& f^ueqs fubtilis^ ide6 legatur, Vbi ad>
& fimiliter
,
&
Sctti Ofer. tem.
IK
& diuerfis in-
funt refpe^his extrinfecus aduenientes
:
,
&
qubd non
relariones propriz,veI faltcm ;^propriatac : vc hlc
loquitur Dodlor.
Simihter panim pbft,
ibi
:
Contra in Deo,
vbi obiidt qubd in diuinis fimt relariones
camen in fubie^ :
alio a
,
&c non
fimdamento , nec eoquz imponat rela>
fimilitec propriapafTio,
rionem, vel Cto quia :
eft relatio
mnc eflct
,
non
vidctur ellc in fubic-
pofterior
,
& per confequens
non idem , fed feparabilis. Ad primum dicarur, qubd in diuinis przuaiitur informario , & accidentalitas
&
,
fiibiedio propter infiuitatem
Xi
&
Ad aliud. concedo , qubd fubie^ non tamen proprie
fimplidtatem diuinam.
:
& (a& prima dLi.alitec tamen ibi,
receptio, nec infbrmatio, Ccd tranfumpriuc 8.di.i.
alibi.
fit de Utera , fedliter dicetur fccurrendo ad ;^nidinem aftum : non enim ^^^ Philofophus qu6d acquale , fed quod fccun-
,
dicendum
aliud de fex Prindpiis
rariuc,vtinfi:iprofitctur:(cd let^or eligat cligcda:
did £xtra,y{qaciiA:Item fcientia Afathernaticd,
inhzrenriz in albe-
relario
plura ample<Jhmr
Sismtd» &c/ed pofito qu6d «/»
,
dine : de diuerfis etiam dicuntur
usnatwrt., &c. quod lcdor diIHnguere habct;ibi etiam pcr totum loquitur nar-
4)otaui vniuerfali indagine htc plerunque incedit. Infri ihi:Contra,pi^u necefoHo iftefi,Scc.poRei
*y|*g**
bum quam infurgat
Relatio MujHa
&
>4
:
qu^ in diuinis, vt nofH.
omittat qux ad rem non faciunt bcne examipando fundamenta huius alibijtum vt \ prindpio
^J
,
tandas ; aliqui indpiunc primam condufionem ^\:Relatu> C(mfaratio,Sec. aliqui parura poft ibi: efi
fbluic
& licctomnia talia poflent afli-
mose. Vide
le
non
adfuhteilum non vtdetnr aliud
mus
iudidum
qubd habimdo
vnum ex natura
:
eft pofterior paflio
eas ad
;
& fimplictrer eft tale aliud (ecundum quid & per pofirionem coUariuam vide hunc inPrxrd
dojvel 3o.vel ptures.vel pauciores quia varix quotariones in originalibu* inuenicbantur,omifi» :
quam
,
Contra itaUUrationii videtur ha~
acquiuocc conuenit vtrique, quia
dem
facpc.
vids
j.
:
Deindc ponit quandam obic^Honcm
non
:
& infra 7. huius q.de
;
& fingulari & in Quodlib.q.i
Vniuerfali
lubtiliter
vndcdma de enritace&con-
& fiindario-
& mulriplidtatedus
enari addiriones,
dirionibus rclarioms,
'^t
&
:
in albedine
SEquitur
Rgfpondeo,
vertm qmi efi in compofitione, &c. qwe litera fubtilis , ic poflet did extra fed quia optima argumcntum apparcntcr euadens impugnetur confcqucnter, vt infra in 6. habet. Nam licet ad ens vcrum realc reducantur enria rationis non tamen fub ipfb conrincntur, vtpanes fubie£riux, ficut relario continetur ide6, &c. plura alia ibi
ibi : Contra,relatio
ANNOT. MArRITII.
:
ens
rario reFcrcndi vcrc^i-
& paflio fed non fine diuerfitate & ideo eft firailimdo. Quod acci-
641
aduerte ad illam refponfionen inftk
Vlterius aduerte
dem
res,
&c.
,
diUgenter qualitec pauds "««»• i©. : Relatio realUnom efiea-
ibi
& vidccopiosc
i.
difl,i*q^&
j.
Noca , qubd in quibufHam amiquis origii|ilibus in marginehic habencurhaK vecba RelAtio aut efi res vera , aut tantitm fationit : fi r$s vera : aut eadem fundamento , attt alia afundawunto : Ji alia a fundamemo t aut eoiua fundammtta , aut non coena fitrtdamento , focundkm :
&
Syrwod. j4.patet exprima conclufione ; ita B. falfum C. improbatur exS.& ita etiam potefi inhprobari D. ita relin«]uitur E. ergo mutatu compofttio. Refponfio : ficut refpeHm terminat
&
&
jnutationem, fic componit. Itemtnfinitares.QuxTC
argumenmm &
&
tcfpofioncm inferius contra 9. quia non ponuntur fupra fuo loco ; ideb hlc omnianotabis.
HHh
I
Vlteriiis
;
i<5
Metaph.
V.
Lib.
642.
Vlicriiis aduerte infralbirCSVri.-Df»
dd trtatu-
quod in originalibus habetur ibi , quotatio vario modojvndc ficut ^ principio notaui.rccurrit YAi
,
fcmpcr ad antiquos in matcria Thcologica ; clarum cnim cft vbi habentur illa in operc fuo,q.30. cli. I.
ex intentione
:
& alibi farpe incidentaliter Thomam & Hcnr.& Alei
poft notatis
:
vnde
infra habct 9. q.
i.
in-
:
quaeftionc fequentc dc
fcriptis, pofterioribus, :
non vt huius tcm-
j
,
citius
quam corrcftioni nam quaeftioncs
vt infra fxpe facit :
iibrorum fequentium aUegat in prascedcntibus
tamen non tenuit ordincm fcribcndi conriin omnibus, nec ordine tcxtus fcripfit. Confequcnter foluendo primum dubium dc numero 1 1. aducrte ad iUud quasrcnam vbi fupra in primo,dift.vidcUcet ^o.tangitur hoc,& vbi :
quotanturahj ibidem infra etiamquaeft. fcquente, faris copiose habetur de hoc in Theorema:
&
tibus Henr.vbique prafupponit^quia temporc fub
famofus
crat.
Soluendo ctiam f^undum dubium
hoc habetur , vel alioruin
quoddam Extra longum
librorura.
,
ponitur
bus : quod fic ind^iv.Contrafieriinfa^oejfe,icc vfque ibi : Ad tertium dicendum , &c. quia
muhum rcpugnat bcne inteUigcndo.
non
ibluitibi:
Conlcquenter aduertc ad obiedlioncs poft il-
lam conclufionem ltmitatum,imperfeltum,muta:
^»/^,&c.qualiter currunt:&
an vcUt eas conclude-
rcjvcl quahter folui poftcnt fuftinendo illudquod
jmpugnat
& breuitalis gratia pertraAare fingula
:
hic omitto.Vide cun<Sbdif ^o.j.egregie 19.& 29. maximc in Francifco ; quaerc plura ad 3 i.i.
&
&
enim fundamenu omnia
]iaec:hic
tetigit:fcd
fdibi declarauit.
Infra ibi
:
relatio nontft efuo agens 4^iV,&c.po-
& valde notantcr
pit quatuor conchifiones fimul:
pertradbt , vbi ab
illo
loco :/>ro quarta condufio-
&
cam
&
omittcre decrcui ex tanti ingenij difcurfu licec videantur verba aUorum , quare hic totum notabo , fcquitur Utera fic Jtem ens indBu : ens in :
&
:
potentia non immediati diuidunt ens
quiafecun-
:
dum expofitionem ifiam , fed efi infaRo ejfe fub neutro rnembro cotquali. ContradiSlum ad c. cum fotentia
& aSiusfufiicienter diuidant ens, cuilibet
pradicato fecundum genui &fpeciem correfpondet propria potentia proprius aHus : propritu
&
md : fi in altera
illa : de tertio probatur, &c.habetur fpatium vacuum in aliquibus origi-
oniifimus
,
primam obicdionem tantjjim , quam
praitcr
pota, anrequam addantur
illuc,
vtiUs
eriam omitte : vcl dic confequentcr : raro cnim ponitur , fed fubtiiis argumentatio cft , nihil
aHHi
v{que
mukiim
videbatur Utera
Omnia htc memhra, &c. aflignatur Extra in aliquibus originaUbus. Vbi adticrte quod poft illa verba , devrimo &fecundo
fie,8cc.
efi
fieriper te
ceptiotu habet
dabatur alia
;
fi igitur relatiofundata in re-
terminum fieri , in cfuo etiarn funadfa£ium ejfe retationu pri-
relatio
relatio oportet habere potentiam:
,
nahbus quia videtur ibi liifera deficerc fed fatis complcta eft nam ibi tria tangit cum dicit pa-
autem per fe ad proprium fieri terminabitur : inprimo relatio adfaBum ejfefecundt, ficin infinitum ; ergo , &c. Contra diSium ad d. fipajfio
Xam antc, de ifiii relationihtu
fit at}us produSlio
:
:
:
delicet efle
mutuas , eftc per
Duo
fatis
prima
autem
ibi
nota
:
tertij
fc,
modi, 8cc. vi-
& efle
rationis.
tcrtium ver6 probat ,
fi
addercvolueris aUquid,confidcra plura
illa
&
&
cjuod
ma ejuamfua
&in primo Reportacionum, d.Z7.& i.di.i.q.5.&
inpajftone, id eji,
Dodhrina
facpe in
&
hic
ahbi
:
,
eius.
Pro ampliori decla-
vidc Alberturo
vt nofti
,
&
,
& Thomam
imitare femper aqui-
iam.
In originahbus habetur quacdam remiflio ,feu ^uia forte materia magis dici-
alicgatio infra ibi
:
&
turmateria compofitiejuamformify ponitur T. fequitm fecunda conclufione deforma : dcbet
&
&
intelhgi per T.
quod
dicit
:
Theorematum
,
quia ibi habetur
fed poflet Iqco T. poni fupra
fi
prius
Theoremata fcripfit dubium autcm efl quod horum prius fcripferit,an Theoremata,an certc has :
quaeftiones quia ibi etiam remittit fe ad quacftio-
nes
iftas
dic
quod
:
ied
fi
quod has prim6, additio quantum ad hazc
vo^ueris tenere
haec Utcracrat
verba. Si vcr6 c contra, quia iUa vidcntur alpha-
^^^^^ quoddam Metaphyficalc , dic confequcn"^r n^"* ^!! !- !''' ter primum tamen latis probahile eft proptcr j^etafhm. plur* <J"* "on oportct hic addcre fcd infra in :
:
5),q,i
i.ad finem;vidctur alia pars vcrior
:
Solebant
cnim Dockores nunc addere,nunc dcponere,nunc , antequ^m ad manus aliorum
limitato fua di6ka
& motus
quam aUus
fundata in
relatie
quasrein 4.di.i3.copiose:& in Quodhbetoq.13.
rationc didkorum
receptio
illa
littr ficut
^efponfio
,
cum prim
,
eitu : fec^uitur
vt receptio
,
prior relatione fundata in ipfa
&c.
ahbi
:
naturaliter recipiatur
qux addi poftenp. Nota valde ea quae feqauntur de fundamento & rclarionibus fccundi modi , & opinioncs & :
^g
in aliquibus originaH-
Contrarclatio i}Handoque,S>cc.f2.ci\ite.i foluitur:ne«
Obiedtioparum infra.quam non
»7
fiibiiciimt
nuum
de quodlibctis Hcnr.^.fcilicet C^odlibeto q.i. fed omnia talia omitti poiTunt faciUtcr : quia vejritas literx habetut fine eis. Vbi ctiam dicit parum infra: tfHare, &c. poteftreferri ad fequentia in libro computando columnas cius quia
t.
quinternos imprcflioni
forte
parum
ide6 deprius
poris fcriptores feftinantcs agere folent, qui fuos
Vua.qHxre,vt nofti,Summas,& aha fcripta corum. SJmilitcr intcllige de aliis quotationibus tcllige
;
& c contra, aUqua iongcbant
rcmittit crgo fe hic ad jcan.6c
,
tradcrentur
,
ipfe inftas prior efi produ£iio
verum
eft
fit
;
ergo,
eft produUio for-'
:fedprior
quamponis
Contjaxrelatio
receptio,
,
vt a5lui :fimi-
ad totum compofitum, vtperfe
terminum, tjuem non pracedit relatio; receptioau-
temformA ipfum pr&cedit ;
ergo
& relatio funda-
vt receptio ad receptuf/r, prtcedit rclationemproduHionis ,vt tuponisipfam adprata in pajfione
:
duHunt' Contra aliud additum inquantitm tale alia aElionem
& pajfioncm
dicitur ? Contra
,
:
ibi
:fi
praduClum
& alia ratione dicatur ad (fuomodo ergo idem his non
di^um adZ.fi volitia nonfit per
, fed receptio volitionis ; ergo receptio voliprimo ttrminat relationem potenti* non ipfa volitio. It(m fi volitio nonfit ipfa receptio^ nec aSiiua produBio :fed forma produEia ficut volitio : ficut enim volitionon cfi produEliua alte-
fe pajfio tionis
ritts,
&
ita necalbedo, vel quantitas
;
requiruni ailioncm
quantitas
&
pajfionem
&
voperji terminusficutforma producitur , ita litto. H*c etiam videntur contra diiium ad 9.
^d
primum quodfieri volitionis
tas informans
,
& produBio & produEiionis
&
efi
pajfio
rcceptio :
in quo
ad produSium
;
,
qut
illiits
eft
ideo nec
qtuli-
qualitatis
fundatur
vSfitio, qU(tefi qualita* produiia,
'^^^'
&ficut albedo.
:
relatio
modh potefi
produccre ipfam prodti
*"
Qusftio XII. fndMEHtnem p/ifftium, Jicut mn Miiiuam ; efi erg» froiuStio,fiue receftiojiajfiUA, immediattu effeStu Achc»it,qu4t ejieltcitio,non qua
eji
qualttM
elicita.
;
cura ergo dupldcas
fer hocpatet adfecundum ifuod idem non prtcedit
& difHndrio relarionis
a^io pracedit vrrunejue. Alujuiiforti diceret confequenter (juod Jicut fajfu de genere Paffionia non efi Jine termino.-Jimiliter nec aBioJ^ correfpondenj : fed vtraque fundat iUod tres reUtiones : volitio tamen,qu* non eftperfe pajfio : fed
iftimodi
eltcitio
fe.fed
m
non
,
fit
fiiffidunt
a fundamento.
Item,
quia rclariua fecundum
,
non conrincntur fub modis. Probario primi , quicquid cft de intcllc<^ gcneris, cft de intellc^ fpedci ; crgo fi genus dcpendct,& fpcdes firailiter. Philofophus genus,funt per fe relariua,&
propriam clle probabiliter apparct (ads tamen fra^ im|^rincns. £x his patct ad illam obic^onem , quaro non foluit contra fblutioncm quarri dubij.
fiuit
:
quia recepta in alio non hahet te rminu
omnino cft Extra:Sc cangit (blutioncs z. J.4.& 8. dubiorum. Vndc per cintclUgit } & pcr d.4. & c. ficut fibi mos cft in vlteriorem.
Tota crgp
litcra
.
jiis
Mctaphyficalibus
& an
fit
& Thcorcmatibus & alibi:
utcra propria.vcl altcrius
dubium
eft.-fcd
:
&
ad duas
alias
Similiter
contra folurioncm o<5laui dubi),
quas non (bluit:fcd omniacxaminabis.
Deindc cum didt
:
fpedaliter,idem
:
;
vrimr vno vt duobus
lcifhis
mihrado
realis
idem, fimile
ibidcm,idcm.
Simihter parom infra ciim didt
& qu«rit, feu quarritur quare.
Ad ^.tjnart,
:
Vide ad hoc ij.i
xquiuocum eft hoc noroen a£iio,8c fimiliter hoc nomcn pa(fio;non crgo impugnat dida:fed quacrit quare ex illis lods flcclarat quarc plura alia notabit diligcns ledor faic, quia materia valde copiofa ardua : nil minim crgo fi vt plurimijm probleraaricc proccdit hic Do6lor,(ed quis in arduis certioraqulla?quzco.di. 3 .quarft.vlrima;nam
:
&
:
&
hic&
alibi.
,
non
funt
;
ergo idcnritas
Dc non
& acqualc funt per fc partcs
fccundo raodo
cft
,
& fi-
ineodem genere. Item,
fcd in orani gcncrc cft v»ifl»r,crgo,
infrJi
& in Quodlibcto 3.& in primo Reportationum,di.z7. & in primo Angliin 9.1ib.& in ^.dLij.
Xieanuquos
fit conucm'cns,quia idenritas cftrclario crgo non cft vera rclatio huiufinodi.
Probario^dcnritas cft vna pluriura/juando intcl-
tncnu prindpaliaiquzre
Vuar.& aiiis antiquis
^
pars fecimda illius
modi non
nanter ad hzc,in primo di.3o.q.i. (bluendo arguin
Quod eriara
oppofita-
rarionis
Ad j.(jU4re,vidc valdc fig-
"^'
iflis
quoad fecundum dicit in litcra , de primo modo non rcfiOTir per fe ad diuerfa,fcd idem continensrefeftur ad multacontenta. Item, omnia relariua funt oppofita in Przdicamenris, cap. de Oppofids , conrincns & contcnmm non. Probario minoris in Prxdicamcnris c dc Quantitatc,magnum & panium non contraria funt, quia idem dicitur magnum & paruura fimiliter idcm daplura ad hoc , & diraidium ad aliud ; ergo non
fro tatrto
P
645
non infic ahis numeris,nifi per dualiutem,quz eft primum fiindaracntum duplidtatis , (equitur quod vnitas
dualitatis rarione
fic
;
relatio
fiindaraentura relarionis
vnims,
&c. ncc relariaom ,
fcd potcntia
& pafliua rcfcruntur;crgo rdario non fimdamr fupcr potenriara adiuara & pafliuara nec adHua
,
font fbrraac relarionis in hoc gencrc
:
ncc
ficut
quanritas eft forma qua duplura rcfcrturzfirailitct
nec qualitas fi
cft
forma qua
firailc refertur.
Itera,
fccondura potenriam a6riuam aliquid dicatur
, hoc eft ad di;^ra fecundum potcniiam pafEuam,fed hoc nonrquia tunc idcm ad duo,quia potenria a£Hua per fc rcfertur ad agcrc ; fi igitur
relariuc
, cunc idem per fe ad dao. modo,quc>d nihil rcfertur fccundiim illum modura,ambo rclariua fiint in codem gcnere : fi non,tunc duo gcncralifGma rclarionis : fed
ad potenriam pafliuam
De
&
Aliaper fc vtduplum ad dimidium , criplum ad tertiam partem:2£ cocalicer mulciplicatum ad mulciplicatipanem:
&
contincns ad contentum. Alia vt calefadiuum ad calefK^ibile & fediuum ad fecabile:& omnino adiuum ad pafi[iuum:alia vero vc menfurabile ad menfuram fcibile ad fcientiam, rcniibile ad fenfum. Tex.com.io. ,
:
&
^
non
funt in codcra gencre
,
audloritate
Philof!io.c.9.tx.ii.vuIt intcrrclariua
noeflcme-
fic
dium quia non funt in codem generc , & ponit excmplum de fcienria & dc fcibili. Itcm , rarione flc omnc quod habet rarionem in gencrcRda;
:
rionis.propriam
illius gcneris,fiue
concretura
XII.
fit
dcnorainariuura
,
TREs
modos reUtittommf
L
modosrelatiuorMm ajfignates a PhiUfi'
&
Thom. US.tj.^ »» i.^^f .1 )
f .iS^rt. I. Feiiai.& Caiet.
.
art.j.^
m iifiem Udt. CaprcoL*»
lJifi.if.q.x.(irdifi.ioui.i.ADt.Aait. Jr(« f . i j . Flandria 9.itf.«it.r. HifpaL i.difi.if.f.x. Saat.ii/^47.
M
foluit fho fuficienter ejfe tradites ; mentaprima contra hoe adduBa.
eft.
, dico qu&d difHnVbi notandum quod quam-
uis rcIariones,ficut alia, habcnt difHndioncs fpe-
in
communi.
Ifti
diucrfi
modi
fiindantur fuper diucrfa gcneralifllmajcrgo relarioncs funt in diuerfis gcncralifnmis. Probafit idcm cum fundaaliud,cum acdpiat ipedcm
fcctmdum proprias difFcrcntias tamcn Trtt modi , acdpimus difHnvSHonem earom per fimdamenta , ex quibus innotcfdt difHniSio 7^^**'**' dficas
,
:
quia latent nos
lio confcqucnrix. Si rclatio
rcIariuorum,fiue rclarionum
mento tunc
uc matcrialitcr. Ad argumenta in coromtini.
:
tria ttrgn-
Ad quxfHoncra in gcnerali 6U0 conueniens
Uet.fta.ioJi\Kx£3uq.i9.Ugf*a.j.
QVod non
cfTe
SCHOLIVM
eonuenienter fonat PhiUfofhus tres
Arift. hitc.i^.Ti.
fit,
duseft ad aliud fe habcrc ; efle fcibilis non eft ad aliud fe habcrc , hic in j. quia non dcpendet ad fdcn- Texx,if>. fiue fbrraa, fiuc
tiara,contrariura explicat Philof. in litcra.
Q^ViESTIO Ftrum
dida
terrio
patet
& diftin(2ioncm
'i
:
fi
fundamento,
mnc tantum dif-
eo confequenriara:quia non
,
fciliccc cffcdHuc,fi-
Ad primam,
rcladones,qiiantum fundamcnta : quarc fi fiindamenta diftinguuntur gcncre , rclariones.
icdin aliisiquiarcs in
Ircra, didt
potcft fimdari,in rarione cuiufcunquc gcneris
fierunt
&
Philofjn^. quodo<Slo dicuntur dupla
aliis
fbliira eft ibi
ne-
verura,
gencribus, ficut vnitas
H Hh
4.
,
&
ratio
f^"""' -^ "f^f*** ****
*!!L
f^
644
Metaph.
V-
Lib.
tada cft : tamen quia itta fiindamcnta non habcnt aliquid , in quo coniicniunt, quod praedicatuc de cis in-^»><^;ide6 non conucniunt gcncrc, ficutrcbtiones conucniimt in hoc , quod eft habitudoadaliudi& idco funt vnius gencris omncs.
nec aliqua
Tunc dicD , quod
pofitajquia oppofita comparancur fimul ad idcni, in codcm cemporc:quando autcm relatiuum ali-
rario
Supfriu» gf>f«rMliJpma
furuUri foffunt rtUuionts tiuftUm
fupcr
duo
diftincla gcncralifli-
raa poteft fundari rclario ciufdem fpecieij&
cum
qudd accipiunt {pcciem a fundamcntis: verum cft, diftijxi^ tat)icn non cft tanta in rcla" tionibuSjHcut in fundamcntis,ncut anima & vermis diftinguuntur intcr fc,non tamcn tantum fijcut Sol produccns vermem cfFcftiue , & Dcus crcans animam. Vcl poteft negari acccptum,quod non omncs relariones habent diftindioncm i accipitur
ffciei.
fundamcntisjvel terminis.
Ad
qaod 8. dicuntur dupla,&c. non eft quia dualitas eft proprium fundamentum & primum dupli ita quod non Philof.fcilicct
dico quod hoc
Duplumqnt: mfdofunda- poflit fundari in aHo,fed formaliter ineft ttir
itt
duali-
pleiras, pcr bis contincre aliud
rum fundamentalircr ,
:
fibi
vnde non
eft
du-
modo
duaHtatis proportione, fiue ratione, fcd formaH-
magis pcr hoc quod 8.bis continet ^.ficut duo vnitatem bis. Ad aHiid, quod anteccdens eft falfum, cum cadant, vel rcducantur ad aHquem illorum,& cum accipicur de genere , dicitur quod iHa quacrcferumur ratione generis,non rcferuntur prim6,{cd fblum pcrfc,& omnerelatiuum fecundum genus rcfertur (ecundum aHquem illorum trium modorum, fcd non prim6;vnde non refcrj:i,negat referripritn6 fccundum aliqucmiftorum inodorun},& non PCgat pcr fe refcrri. tcr
quod comparamr ad diuerfa , rclafiua funt , fcd non oppofita rclariua. Vcl alitcr , quod funt oppofita vnde duplum & dimidium in communi funt oppofita rclariua , (cd duplum ad hoc, & dimidium ad hoc,non funt oppofita rclaciua. Vcl alicer , quod flmt oppofitafccundum qupd rcfc-r runtur adinuicem , fed quando idcm cft generans & genicus , pater non refercur ad feipfum filium fed ad filium eius:& inquantum filius ad patrcm :
C
HO L
I
M
V
,
,
pofito.
Scd argumcntum Philofbphi valet
cpntimam ,fed prius
flionis
argumenta in initio qut(ontra primupi modum adduEia , per qpti-
7Ham
& fingularem do^inam multis deferuien-
,
Soluit
tem, vt in margine nofo. Acutiffime expendit an identitM fit relatio realis , mftltis argunfentis pro-
banspartem affirmafiuam.
abfblutecontrariaicuncoppofitio vera de eodcm*
mons eft magnus refpc<^ii humagnus,& abfoluce paruus rcfpc-
quia ex hoc quod ius,ab(blucc eft
€hi maioris ;ergo abfblute contraria de codeiTi funt abfblutc contraria
a.
,
fed
non
fiint
An identihH
Ad aHud quod
quaeritur dc eodern fimili
& prim6 dc prima
partc,qu6d rclationes ibi fundantur fuper aliquid degenere Quantitatis , fciHcet fupcr numcrum,
^
continuum ,prius tamen reperitur rclanumcris & ibicft comparando pDmerum ad numerum , itaqu6d oportct vtrum> quc cxrremum cfle numerum , vcl comparando numerum ad vnum,& eft proportio muhiplex,& vel fupcr
tio illius partis in
iH cuulnuU
^
:
*^'^ difcreris dcriu^tur ad
continua : fed aliqua
non in continuis, quod ibi vnitas aliquando rcplicata reddit aliud cxtrcmum ; fed continuis clt aliquando proportio mcommcn-r furabilis, ficut diameter coftac. Ad primum patet
tfialiquand» rclatio cft haec in di(cretis,qu2 freftrtic in-
eemmtnfurafneter
&
co-
fn,
quia in numeris
cft
njcnfura
,
ita
iara,qu6d idem pptcft fubicdtiuc rcferri ad multa contenta , fed conrinentia multiplicatur quories
cxtremum multipHcatur. Ad aliud dicitur, quod confequcntia non valet fccundum quod contincns & contentum funt oppofita cuius proaliud
:
CeniradiBio
frim» tppe-
Omnts
batio eft:omniaoppofitaconcludunt contradidoria,
quia contradidtio
qax
fitio.
nec
anceccdentia
aliqtia
cft
prima oppofitio;crgo ad
non fequuntur
contradidloria,
aliaoppofiriojqpiaadquod nonfequi-
oppo-
fltio infert
'fontradiSio'
,
&
quia rclatiui
tiorris, fcilicet idcntitas,
aliud fe haheTC-tidem nullo
modo
ef!e
eftad
,
potcft ad aliud
ad aliud racioncquia inquancilim fimpHvno,vt duobus. illud
Idem
:
& diuerfum
ria 10. huius,t.c.9.& indc:tex.c. i
&
iz. quia oppofita
& non
j
.
funt contrar-
Ibid. tcxt.c. 1 1.
priuatiua nec con-
tradi6l:oria,(cd contraria funt in
eodem genere cx
10. fcddiuerfitas cft rcbrio rcalis;crgo idcnricas,
quia ens rcalc non opponitur enti tationis. Iteqa,
omne cns.omni
enti
comparatum aut
eft
idem
& diuerfum funt contra-
aut diucrfum;idem ergo
immcdiata circa cns,& conuertibilia. Sed cns
paflio conuertibilis
cns rcalc potcft
cum
cntc rationis
cflc fine
,
&
non
eft
entc cxtra animam;quia ;
ergo iden-
non cft cns racionis. lccm , fi identitas cflct ens rationis , non eflet de confideratione Metaticas
cap.i.tcxt.com.4. Item.contrarationcm vaJct
,
omnc
tunc idcm
cft
, fi
ergo
^
trarie
i
ratio
dem,&noncrtcntiaHtcr. Probatio confequentia:, dc pcr fe rationc huius,quod cft idcm inquanttim idem, eft aliquid attributum fibi a ratione. Hacc dicitpofitio fibi,nifi
,
quia cllentia lapidis non
cadem
eft
per aHquid attributum fibi a rarione,quia
cftentia vt
fundamentum
,
&
vt terminus
,
funt
homo & homo fimilis: quia vt cft terminus,eft aHquid cum attributo aliidicm pcr accidcns
,
ficut
& in alio tcrmino fimilicer eft alirci & rationis:&fic terminus compofitus ex rc & ratione eft idem acc^quo a rationc qua compoficio :
illc
,
,
p)cr
dens termino alij , racionc illius diucrfi actribiiti aratione vni termino:& aH),quia d^ta vni tcrmi-?
no,& alij
funt diuerfa.
Icem tuncjomne idem
cflet diucrfiim.
Proba-
tio,quia per fe ratio refercndi,idem fibi,eft aliet^s
idem diuiditur pcr accidcns,& fecundum fe:ncut
j
liem
pcr accidens idcm ei-
conuadidoria
fum-
An
diuerfum opponuntur d-
phyfici,{cd Logici,quod cft conrra Philon4.huius,
pta pct comparationem ad diuerfa non fequuntur fcd eft ignorantia Elenchi
Ttnlff.
y
cx hoc, qu6d inrcUeftus atcribuit aliquid rationis vtrique tcrmino ; confcquens impoffibile , quia
tur confequens,ncc antccedens;fed ad aliqua
>
fit reUtie
quod rclatiua ha:c fundantur fuper hoc vnum:& ramen vnum illorum eft relatiuum ra-
Mjuali
ri*
,
ab/blutc
contraria.
rttionis eft diftinftum contra realc
Oc quxftionc primi modi
quia ar-
,
& paruum finc
cicer idcm,incellcftusvritut
II.
primi modi fundari fuper
(jHAntitatem difcretam, vel fitper difcretam.
magnum
guit ex hypochefi,qu6d
Contra
Relationes
§luidefitpf fofitifi
& ifto modo parer & fiHus funt oppofita, & non aliter fic cft de duplo & dimidio in procius
efte,nifi
S
:
argumcnrum Philofophi in Przdicamcntis dc monic magno & paruo , qui dicuntur dc eodem , & non funt oppofita per tc. Ide6 aliterdicitur,qu6d nonomnia relariua dicuntur op*
ve-
qii6d funt fciHcet 8. dupla
Contri qao"*
alia oppoflrio (cquitur.
valct
vnum.
Vtritm mU~
quidferfe efi
idtmftbii
Qu^ftio XII. vnam , pcr Philofbph. in litera ; ereo aliqiud cft Tex.non 1.na, r lacm eidem lecundum le. Itcm , omne pcr acabcntccouL dens rcducitur ad pcr (c 1. Phyfic.tcx.com.66.cr«.
i'/-t
go
feidem eidem,nec eft ahquididem fi omne idem eidem per acci-
nihil pcr
(I
per acddcns. Itcm,
& erit identitasin infinitum:
dcns:tuncpcr aliud,
tunc idcnritas per accidens todus ad totum, quia pcr fe rei fcilicet fundamenti ad rcm:
vel
fi
ftes
:
& tunc relario realis prima. Item,cx hoc fcquitur impofl[ibilc,quia in
modocft tas
omni
affirmatiua vera,eodem
vnitas propofirionis,quomodo cft vni-
cxtremorum:n tunc
folura per accidens
idenritas
extrcmorum
crgo nulla propofitio pcr
;
eft
fe
qu6d hoc iccundumconclufum fit impofli-
vcra,
bile,patet, qiiia intcUignntur duo oppofita in eo-
dem termino:quia pcr lc fi fit
relario rarionis
,
idenritas
& alietas.Itcm,
aut vtrumquc
cxtremum
eft
Non vnum tantiun, quia
cns rarionis,aut vnum.
idenritas xqualitcr fundatur invtroquctcrmino: fi
vtrumque
mentum Tex.c.10.
negant communitcr
,
quia fiinda-
alterius relationis eft eflenria realis:non
inquantum attribuimr fific;
,
aliquid rarionis. Item,
fibi
ergo fimiliter fimilitudo
vnum,aut fimt eadera,proprie loqaendo,aut non;
&
eft
non alietas,
fed rarione illorum eft vnitas in litcra;ergo
fi
pro-
ptcr vnitatem cft identitas relario rationis,proptcr vnitatcra crunt ilbc relariones rarionis
fed
,
hoc
SCHOLIVM
& difFercntia prardiccmr de Boctius : fpeaes
m.
gencre, loquenio de rc gcncrisjcomparando eam adaliameiufiiem, cftcntia hxc eft arque perfcda ei , in omni gcnete cft vnum primum,quod eft menfiira5&c. per
.d.i^.
ef. \
cuius accelTum dicunmr pcrfeifla
crgoacqualitas eft ibi
;
Ponit
rario.
&
Itcm in gencre Qualitatis , eft maius miminori in quanritate , quod a maiori patct , alias equus cfTet magis albus quam margarita- Itcm Philofdicit j.tcxt.comm.20.qu6d hxc tria fundanmr fupcr vnum quod eft principium tate.
&
non
nus,
& eft metmm, non fuper vnum diuerfb- Idcm&dirum gcncmm. Concedunmr ergo rariones admi- uciTuni rcftnus dc eodem , quod idcm & diucrfum reperimr riri in tnmi numeri,
iii
omni genere.
De fimili
modum fitjiinendi identitatem ejfe relationem
realem,refponde»s /trgumento in contranum addu-
80 num.^.fed ofpofitum ex propria,tenet hic nu.S.
& lA.i
ijj.vn. vbi docft identitatem vnius perfo-
v£ diuina adfe,
ejfe
rationis ,fed
ad aliam perfo-
nam,ejfe realem, quiafic habet tres conditiones reijuifitas
tum
ad relationem reatem
reale,
extrema
fcilicet fundamen-
realiter exifientia
& refultan-
tiamfine opere intelle^us. Soluit nu.S.argumenta fofita W.4. fe,ejfe
&
gmtTt.
& sqtuli potcft
concedi idem
fiue
,
7
dc quantitate &qualiratc quae fimt accidentia:vnde eft ibi a:qualitas fimiUtudo ellentiamm:qaia
&
&
&
idem fimilc jequalc fignificant relarioncB , fimdanmr fiipcr vnum principium numcri imme-
Ifla tria
omni ge-
polTimt fundari in
Similfttalc
quantum
& for~
Andream hic ^«.13.
vid* Anton.
& ininus pcrfc-
non fundata in quantf-
/^.d.^.e^u.io-^,
& d.i.ej.^.&d.^i.(jnvn.FuJiur,& Secunda
eodem vno,
gradum ferfeEiionis i
&: iaic.
&
.$.De (ecundo,
I
rnam,quod clanus hahet
Tex.coin.t.
f^ tuimsUinquantum res cftquid tMyi» Ofum inquantum fic vna fundamr identitas,& inquan- gtrure. tum rcs eft «cqualis, non fblum accipitur, fcA per difFerenriam elTentialem & inquantum fic vna fupcf ipfam fundamr fimilimdo. Similitcr in-
& t^fualuM fwtUntttr fttper ,
Itcm
in ejuale.
illis
tenuU ftmUttudofifigularium.
De quanritate fic^nomni
aliam viam.
O p T M £ explicat, tfuomodo identitM ,fimilp^uatenus dicit quid
efi
illius
ncre fuper rem
,
in
&
&
Ipecie, numcrojgcncrc, proporrione: non crgo fimt eadem in differcntia (pecifica;funt ergo fimilia indiiFcrcntia.cum conueniant in illa,
diatc:& remotum flmdameumm eft res diuerfonim gencmm fecundum vnam viam,& (ecundum
Doa concedunt.
tudo
vnum ,
fic,tunc inconuenicnter diuidimr
fi
vnum
& iequalita$,quia
de rarione illorum relatiuorum
645:
y . probantia identitatem eiufdem
ad
relationem realem.
illius,
&
;
:
cft
vna,
quanritatcm perfeiHonis ,
res habet
fic
&
fundatur rcmota: acqualitas fupcr ip-
fam; hzccrgo triafunt in orani genere,& funtin Contra aliqna habent vnitatem fecundum rcm de gcnere adrionis, genere relationis,vt fpecies.
:
inquantum eft adtio & accidens agcntisjergo hic fundamr relario,quac non eft identitas,ncc fimilimdo,nec acqualitas. Concedo tunc , quod fuper vnitatcm in generc a<Srionis , poteft fundari rebriojcum crgo duo conucniunt in adHoncAlla relatio eft alia ab iftis. Item fequimr ex didis , quod
idcm
fit
tiac fit
fimile fibi:quia
fi
res
dc gcnere Subftanfxc habcns vni-
qualis qualitatc eflenriali,&
homo,cum hxc habeat, Dico qu6d fundamenmm vnum numero;ide6 idem fibi idem,
tatera,fit fimilis;crgo iftc
De tiibus
iftis
dicimr
fic
vnum quod
dantur fupcr
,
quod
hacc tria fun^p
eft in diuerfo
gcnere;
quia ficutens dicitur mulriplicitenita vnitas;ficut ergo ens diuiditur in diucria Pndicamenta , ita viiitas in diuerfas vnitates
per vnum in fubftanria
,
ita
;
quod identitas fu-
xqualitas fuper
vnum in
idenritaris cft
ideo idem non relario realis.
relarionis
,
albcdo comparata albcdini non
fimilis fibi,nec a:qualis:mnc
eadem
fibi,
eft
& diuer-
fa a nigredinc.
Item,Philo(bphus 5 .huius in fine de Oppofitis, diuerfum eft fecundum vnam-
quamque Categoriam , fi diuerfum,& idcm,ciim opponanmr ergo idem non determinatur fblum ;
ad genus Subftantiat.Item ^.cap.i.tcx.c.^.quod in oroni generc reperiunmr attribuuntutfubftantix primo. Qnodfimtle non inuenitur per (e in generc Qualitaris; probo,indiuidua eiufdem fpe-
&
ciei,non lolum habent vnitatem fpecie,fed habcnt vnitatcm in difFcrcntia lpccific.i;& inquantum fic
realitcr
fiue
fit
btioni
,
,
fuftinendo
quod
idcnrifas
Ad primura, cum dicitur quod
habitudo rarionis
,
efl ftmU*
fibt}
eft fimile fibi.
Ad argumenta'
paramm , eft idem aut diuerfum ereo idenritas non eft tantura in gencre fubftanria: led in orani genere. Item
eiuare iJem
n«n
fed vnitas fimilitudinis eft vnitas fpecie fblum:
quantitate,&c.Contra:omne ens omni enti comr;
ticcmm.
eflet fimilis fibi ipfi.
fit
AdaxgJi.4*
eft
Dico quod non eft de ratione quod fit habimdo ad aliud extremum fed quod fit habimdo ad correlatiuum: :
,
aliud reaUter,fiuc non, fed ha:c acciditre,
vndc poteft
quia relatio
talis
Hoc probamr, vnum crgo vbi
efte realis.
fundatur fuper
;
SMfihntmr identit»tim
magis cft concedenda vnitas quara diuerfitas, ibi ejftrtUti»nem Tt»Um. magis eft concedenda relatio , talis vnitas realis eft maxima,quare. Item a fimilimdine in fpccie, priraum rebdicitur aliquid fimile in fpecic , tariuum eft idem fibi, rcfVtur ad fcipfum ,
&
&
mcn ibi
cft rclatio rcalis
&
fccundum omnes
;
ergo,
&c. Item,quod dicitur,rc!ario eft aJ aliud fe nabcrc , hoc eft vcrum de relatiuis fuppofitionis dc ptimo mbdo;fed in aliis eft vnitas magis de rarionc
646
Metaph.
V.
Lib.
nc extrcmDrHm,<juim alictas.Contrk : H i<3entijtas eft
..cfTct rclatio rps alia
reUtio realis
niento:& tuncillud cfletidem fibi, tur io infinitura. Diccndum,quc>d qua: cft rdatio, fcndv,Sc
quod
oon
cft
a fundar
& proccdercidentitas,
illa
rclatiuum y Csi ratio rcfcr
illa rclatjo
vt
illa rclario,
ncc
cflet
cadera (ibi,necdiuerra,rcd cflct ratio, qusl aliquid illud idcm cflit rclatiuum per idem fibi ,
&
ciret
autcm hon,& ftandum cft tunc in prin?is. Ad primutn argumentum principalc in con^jftmdofi- trarium, quod ratio (iunit falfum. Ad aliud qu6d fc
piile.idtm t-
pmtfv^lt.
rclatio
:
pQjj ^y„j partes vniHs /ig^ificant
:
quantum ad fpccicm quatt^
fed quia rcquirunt in diuerfis vnita-
tem prp fundamentis proxirais,fupt
partcs vnius:
quantum ctiam ad fundam/^nta remota, diuidun}:
modo vnum:quia fundapnentum idcntitar homo vt vnus, fimilitudinis diffcrentia ho-
quod
illae
Ad tres primas rar
prppofitiones vprap fupt rationc
Ad aliudfimiliter. Ad quintum.conce-
quod id^m
idem pcr accidcns ; qui^ pro forma quam fignificat,
fit fibi
»ut idem accipitur
tunc haec propofitio eft per fe , iaem eiiem idem: (i accipiatur iic , pro eo quod eft idem, vt dicitur Jiomo eftidem hominijba-ceft veraper accidens, fundamentaliter,nonquia identitas accjdit homir ni : quia fic albedo accidit homini, (ed albedo cft
©mne
per fundamentum fimilitudinis de fe. Scd Socratcs accidcns rc- ijon cft fundamcntum idcntitatis:nifi vt attribui-
^
^''^ aliquid
a rationcAd aliud in contrarium,
^^^^ non oportct illud rcducj ad aliquid,quod d^ pcr fe talc,fed ad aliqaid quod pft per fe caufa ilr |ius fic hxc identitas per accidens reducitur ad :
indiuifioncm fundamcnti,quaE cft pcr
(e.
Ad pri-
pum incontrarium diccndum,qu6ddiftindHoilcodem, dicitur de eo quantum ad indiuifionem,in qua fundautr identitas. Ad aliud dp pror ccflu in infinitum- Dicitur quqd idcm pcr accidcns,eft idem pcr aliud non quod illud aliud fic "^tatpnf- idcm: nccper (c,nec per aliud. Ad aliuddcvcri|a dc
;
quod pon oportet propofitiofecimdum vnitatcm extrpmoruro
t^te propodtionis
,
*tremor'iTiu-
^^^ vcram efle
piodo
f um relationibus fuperadditis
?
Siumodo id*m eft di. lurfaidem i
^
&
cunda,&
tertia
;
&
& poteft cffc fubflanda
:
Tunc dico qu6d relationes
ciens.
,
fecundi
cffi-
modi
& eo modo fuper principja patieiuli fundatut
,
tum
immedia-
principiuni patiendi re(jpc6hi ^bedira's.
Ad
argumenta, qu6d fundamcnta funt formac abfblutz,qua: funt principig agendi patiendi, fi ac-
&
pipias potcntiaSjVt referunmr, accipis
fundamen-
^d pot^tiam paflluam primo
& pcr fc,non prim^
ad agerc.
Ad argumpntum quod fit contra renium modum qu6d omnia relatiua denominatiuc didiia funt in vno genere. Ad minorem nego. Ad pro,
&
^
eft
ad aliud fe habere,
& in aliis modis
,
eft
muma
dependentia, quia extrema accipiunmr vniformiter,fi
a£bu
vnum, hzc
pot0ntia:fed
& aliud
;
fi
in potenria, aliud in
menfiira accipitiu: quafia^hiali-
ter,& raenfurabile potcnrialiter , vt eft per (e terminus : fi tamen accipitur proponionabilitcr, eft ibi miitua
dependentia : ficut
& non funt fimul
& in
aliis
modis,
&
vnde fcibilc (c habet ad fcicnriam,in potpntia, Contra Ariftot.in Przdica-
funt
,
mentis deftrudo ccontrario.
fcibili
Dicitur
,
:
,
deftnutur fcientia
qu6d hoc verum
cft,
non qudd ,
^ diuerfitas fccun-
Sed deftmdta fcicntia in adu, non dcflmitur fci-
,
, & hic non funt oppofita.. Ad vnura argumcntum principalerdipo quod vtrurnque extrcmum eft aJiquid rationis fccundum quod refertur , fundamcntum rcmotum cft rcalc , vniras cflentialis. Ad aliud dico , quod fimilitudo & x-
qualitas fundantur in vnitatc reali
bcdo
&
:
quia haec alr
habcnt vnitatem realcm inter (c , fl reUtionti punquam cflctintellcdkus j &exillavnitate mo""* uetur intellcdtis ad attribuendum illi vnitati rca^j!-"Ar! ,
li,vnitatcm fpcciei,& ifta vnitas,nec eft vnitas rar tiotus,nec fingularis, fcd media,
& inpotcptia ad
vnitatcm rationis,quae fundatur fuppr cam.
Dc potcntia acStiu^ & pafliua^dicitur qupd funr damentum
relatiuorum in fecundo modcfundar
tur in rc de gencrc A£tioius
& Paflionis & hoc ,
in rcbus dc gpnpre Adionis, quibus corrcfpondct paflio.
Fundaturetiam inprincipiisadiuis
fiuis,ficutin forma,quae eft i]la
& paf^
principium agendi,&
quac cft principium patiendi,qiUE funt in ter-
tia fpccie qualitatis fecundum aliquos. Tamcn boc non oportct:quia fi non cflct auquod princif
Deftniao fcibili
ftrufti fcicnria in
adu
,
tia,nd ccoq-» tiz,exftni' tur.
deftruitur fcitum inadhi.
bile in pot^nria,
K^NNOTAT. MAVRITIf, SEquitur quacflio duodccima dc
conuenientia afugnatioms tritimmodorum relationis , text.
c. 20. qua: faris clara eft & corre^ & notabilis, Vbi prim6 in gcncrali proponit vcritatcm quacfi-
deinde in fpeciali difcurrcndoper fingulosmor dos rclatiuorumivbi poflent formari ^.q.vl^art. All3cr.& alios vt Ant.Andr.facit. Qua?rc Tho. ti,
&
hic,& hunc maxime in Quodlibetp q.6.& in primo d. 1 9 19.& 3 1 .& in 4.di.6.& i z.& 1 3 .ad plura qua: hic tangit , maximc de fiindamentis horum •
modorum , & diftindionp eorundem & primi,vidc etiain
Vua.
17. difh
Thomam in4.di. i2.arric.i.qu.i. Vide ibi,
&
alibi
maxim^
propter opinio-!
ncs tacitas hic,& inftantias hiiK indc notabis.
Secnndum
de-
ftruiturfcit
&
illa
ideniitas.
§iifm«di
bationem, qu6d loquimr de genere naturali , vbi emnia relatiuafunt ii$ inter oppofita , cft tranfinutatio, vbi prius pcreodegenere, mutatur aliquid ad medium,quam ad extrcmum; <]uem«dt fcd relatiua non funt fic oppofita;& ide6 non c(l in dtHtrft, ibi mcdium. Ad rationom dico,qu6d fcibilis ciTe,
fundamentorum. in quibus fundatur Ad aliud,omnc idcm erit diucrfb idcmjvcrum eft fcamdum rationem : vndc
felatio idcntitatis.
jj
tum cum rclatione. Ad aliud,quod prim6 refermr
potcntia, &cconuerfb;fimilitcr dcftrudo fcitoin achijdcfbruimr fcicnria inadhi : ^contrario,dcT
identitate
SuhfiMttig gtnertttfiA'
vnde i» ^*»"*"»'
generatione Subflantiaf , fubfbntia eft per fc
deftrudlo fcibili in potenria, dcftruimr fJrienria in
,
dum quid
qualitiufunt
rato,quem non habet ab'ud agens. Dico tuncquod principium agendi poccft efle in generc Qualitatis , in prima (pccie , in fcr
fcd veritas cft ex
ibi eft identitas firopliciter
QuMttfifi litudo.crt-
& habctaliquem effct^um in gene-
^elatio:aliquando fiibftantia quant.a eft
ucnientis.
ditur
tx
,
immediatius,
di
indiuifjpnis eflentix,non rationc relationis fuper-
fttjonis
qu^ illud quod in virmtc cius cau^t &
cauiat
pofTunt fiindari fuper huiufrnodi prineipia agen-
tiones,
Utfxfenitur.
generato. , quac cft vniuoca Contr^;aut in virtutc eius, vt caufa cfficicnsttunc habctur pcopofimm , quia efficiens primum plas
tis eft
Suftincndo aliam p^rtem.
aUqu^'
virtutp fubflantiae
jUiquo
minis.
jldMrg.n.4
piom immcdiatum opcrandi , hifi qoalitas , tuijc fubftantia nunqu wi gcnerctur vniuoce:quia principium generandi , & fubftantia non funt in eodem gcncre. Dicitur hic , qu6d accidcns agit in
1*
:
Quxfkio
XI 11. generibus.
omni
Sccuodum numcrum quidem
&
igicur
potenciam dida ad aliquid > omnia func ad aliquid , eo quod ipfum quod e{l,alcerius dicicur ipfum lyuidem, fcd noncoquodadilludaliud. Mcnfura-
&
bile ver6
qu6d
fcibile
,
incelleduale
,
eo
aliud ad ipfum dicicur , ad ali-
quid dicancur. Namincclle^ualealiquid fignificac, quod ipfius inccllcdus dt Text. c«mm. 10.
647
Relationes
tcrrij
modi fundamur
rc cuiufcunquc gcneris
idcam
in rocnte diuina
fcQdo
ideati
:
quia
&
;
menfura&
eft
in
ctiam fuper pcr-
& aliquando pofliint fiindari fuper
,
gencrum, quia quarlibctrcs
res diuerfbrum
ligibilis,& cognitio eft in generc adlionis
,
intei-
& ha-
bitus cognitiuus in generc qualitaris. Scd vidcn- Sdtmiafrttdum cft , qualitcr mcnfuratur fdcnria fdbile, Biea taitfM-
&
fdbile mcnfurat fdcnriam. Sed fantur a fcientia pra(fHca,
tttrifeihtti
&
ideo
artificialia
cau-
fdcnria pra»93ca n&fba caufatur a rebus
,
ifft eMttfat MrtifictMiia,
& ibi fdbiic cll mcniu-
rabilc,& fcienria mcnfura rcirvnde omnia natura-
habent ad fcienriam Dd.ficut anificialia ad noflram ; ita qu6d fdenria Dei eft menfura. lam lia le
ergo patet, qu6diftcmodusdifHnguituri fecun-
QViESTIO Vtrum tertm modus
XIIT.
do modo ficutpatct ex przdidis non pcr rautuam depcndenriam:vel non mutuam,fcd pcr fun,
:
dijiinguitur ifecundo ?
damentaalia
& alia.vrpatct.
Ad primum contra , quod hUc.if. D.Thom. i^iddtS.xj. Anton. Andi.f.i
Arift.
tf',
FkndriaeiM/. q. Mrt.7. Fonf. <-. 1 5. Saar. difp. 47, J>let. ft&.l. Huitad. i//>.i{. Mit.fta. 10. fttiftd.1. Aacda
1.19 l*f.f*a.7.
QV6d non fcnfibile
renfus & & fenfibilc rcfcrunnxr feadtiuam & pafliuam rfeam-
hoc modo ponitur
in
,
j
fenfus
cundum potcndam
dura Philoibphom 4. cap. jcntium;(cn(ibilc eft
prius
moto;&
fic
t.c.i; .
de vcritatc appa-
motiuum fcnfus,
& raoucns
hjcc,&c. Itcm,fcnfus cft poten-
nanaturalisiergo in (ccunda fpccic Qualitaris, Sc
Anima
potcnria paffiuacft i.dc wlis potcnua
probario
cft
fundaracntum
Qu6d
di modi. :
fcicntia
:
t.c.ji.
&
:
fundamentum
iilius tenij
modi
;
&
argumcntum.EtvItrJi,qu6
:
ad aUud
fic
cft in
genere
quia Dtuerfo-
rum generum,& non fubaltematim pofitorum^ &c. Sed fcientia qux cft habitus , cft proximum fundamentum relarionis, (icut quatemarius in gcncrc Qgancitatis,& dupldtas in gencre relatioius.
& inde,&
rclarionis fecun-
non rcfmur ad
ANNOTAT. MAVRITII.
fcibilc,
fcicnria pcr fe eft in generc Qualitaris.
Scd talc non dependct (ecundum fc Contrarium ponitur ^ Piiilofopho in
SEquimr quaeftio 13.
dc diHcrentia
relatiuortmi l fecundo, t.c. 10.
litcra.
Ad quzftioncm dicitur, quod non acdpitur in terrio
xquiuocum Senfmadfe-
fenfus
adpotentiam namralcm, qua: eft in gcnerc Qu.v cuujiitm, cr ttrttnm tntlitatis , ad aftum fcntiendi & fic cft in gcneie duitt tiUtieAt^onis. Tunc (cnfiis primo modo eft fiinda- nufieQat. ntw-ntum fectmdi modi ; lcnfus fecundo modo cft
modo mcnfura quantiuritia, fed pcrfie£bionon dif&rret a primo modo nmc mcn-
nis, alias
:
omncm eflentiam,& mcnfuhabitumdcgcncrc Qualitatis. Contraiquod accipi poceft pro menfura quanricariua,quia non omne contvntum menfurat condncns quantitariue , ficut patct de aliquibus numeris. Itcm , tcmpus mcnfurat motum , & tamen non reddit motum. Itcm , quod ille modus non appropriatur habimi cognirioni obiedo quia io.tex.com. 1.& indc,in omni generc eft aliquod primum , quod cft menfiira crgo circimifcribendo orancm habitum, eft aliquid in genere fubflanris, quod mcnfuratrcm omnem illius gcfura fundarar fupcr
dara
eft
,
modi
tcrri)
qux
itP.
breuis
fed inflanrias ex didHs prius tange
alibi vbi fupr^
,
&
quxrc
Thomam
,
,
& &
& alios hic
pro opinionc,qnam tangit,& impugnat,vidc vbiqucAlcxand. dc Alcxand. Alben.
&
rari fuper
StnttmU J>,
Thm.
Non cfl aucem incellcclus ad hacc
&
&
S
,
rus.,cuius cft vifus. Text.
Q^\riESTIO
C H O L I V M V N C V M. modantm,
tjuod
primiu ptndti-
&
per omni genere prifmtm,tiuod in
iy&
efi
^mm
omni genere efi dlujuod menfuracuertrum, f^tde DoQo,
hunc tex.&
in
in Prddicam.tf.i^.
Aruonium Andr.hic
& Quodlib.
Vtrum idem
nm Bjr.
lU^ rtltuit-
primi modi fisndantur prsccircm de gcncre Quanritatis , & in gcnere Subftanrix non fundatur pricisc aliquis modus; ^ relarioncs fccundi modi fundantur in rcbils
&
ad duoperfe '
Arift.Awc.if.D. Thom. fM^fi.17. ^im \.f.^.^\.jm4.»d j. CapreoL in iJifi.t.^.tm. AntoaTroinb«. hle q.7. Anton. Andr.«t'W.f.i7. Ihndni q.i6.Mrt j- Fonf. £.15.5.;. Suar. dijp.47
Met.fta.it
§ j.
Vide Scettim
i» frddiaitu.q.19 (^ n» }.dift.t.fim.tc ldchet.iHd.
QV6d f!c:idem conrincns ad multa contcnta: &
sc fuper
&
de gencrc Adionis Paflionis , fuper principiaagcndi paricndi, quac pofrunc cfTc in mulris
&
referatur
fimilitcr vnapotentia a£Hua ad agerc , ad potcntiam pafliuam. Item, ad qincquid depcndet
(j.i6.
Tunc relarioncs
tri^
XIV.
I
differentiMn trium
.
comm.zo.
codcm modo in aliis gcncribus.
turfufergenere^Mdntitatis ; fecundm fuper A^ione PAJfione,& tvnm pnncipiia : Teniusfu-
*
cuius
bis
colorem , auc ad aliquid cale. IIlo vero modo bis idem diccrecur , quia cfl vi-
Impvgnat Afentemik D .Tntm4t,explic/U
r*m
:
,
;
ncris,&
,
enim idem didum vciquc enc;flmilicer auccm & alicuius vifus cfl vifus & non cuius efl vifus: quamuis hoc vcrum fic dicere fcd ad cfl incclledus
genus,
& fpecics;crgo fpccics rcfertiu ad corrda& ad proprium & ad vn umque
riuum gencris pcr
fc.
Itcm
,
,
,
(pedes per (c rcfcrtur ad gcnus
,
(e-
amdum Porphyrium,& per (c ad indiuidua. Specieseft,quod pcr
(e
p«uitur tndiuidua
,
prxdicatur de iiidiuiduis, hic
& difinitiu pcr ea, quia non ponitur
.
648
Metaph.
V.
'Lib.
correlatiuo,"fequitnr
ritum ert Philofoplms luc in 5. tcjtr.c.io. vbiha^ctut Dfo jnccnucnjenti,qu6didem bis dicatur.
duplum , cuius eft pcr Ic primo correla-. tiuum. Sed deftrudo fubmultiplici > quod eft per fc cotrclatiuum dupli,& non primum, deftruitut
SCHOLIVM VNICVM. &
explicat fngnla clare , de
eum
ejuofuse agit de Prddicarn. 7.29, iJide
Andvfam
texturn,& Anton.
in
&
eft elic
hunc
dimidij
:
& deftrueretur ad deftrudionem per fe
,
Dicendum
,
ponit
poteft referri ad
tcntum
prim6,quod cprqpetit ci per fpeciem ruam,illud pet (e , quod competit fibi pet caufam in Ce vnde illa dicuntur relatiua primo, qua: fiint haiufinodi per propriam rationem (pc-
habet
:
cificam
,
ficut-pater per (e.
Alia per C§ dicuntur
irclatiaa
,
(ecundum aliquid
intelIe(Stum in eis, /1-
fiii
latiuc tatione fcientis
rclatio illa
,
medicina dicitur
:
ficut
,
quas cft genus cius
intelligitur in ea. Probatjo
primi quia :
qua: eft ratio rcfcrcndi
fi
rc-r
quas
,
fic,tunc
vnum ad duo
exttema primo, cllct duae relationes cflcntialiter, quia ad duo non cft primo eadcm habitudo : Icd
lecundum
relatio
fe eft
Tunc «tiam
habitudo,
idcni haberet duas diffinitiones , quia per
vtrum-
,
tantihn
Dico quod non
in
communi
,
&
de continentc
&
vnum ad in communi ad con-
refertur ibi
continens quot Ipecies
cum didtur idem numerus poteft continere multos numeros. Dico qu6d intelligendum eft dc per le extremo relationis
fiib
,
Ie,totcontentum. Et
non dc fubiedis
oportet,qu6d vna telatio
rclationis.
fit
Non
enira
in tot , ficut alia rela-
&
filiis ,
tot paternitates in
jTn5 jjj
Bjciim
;
,
C relatiuum ad ambo,fcilicct A,& B,cllfet & non ellet:fi
refcrri fe acl
A
ellct defttudo B. Itcm , poflibile idem ad diuerla non primo quia prim6 per
&
:
ad propriuin correlatiuum;& per correlatiuum
ftii
gencris
,
Ic
non primo
vetbi gratia, miUtiT
vno qui
eft pater.
potentiam palliuam, inquantijm huiufinodi , per le
inquantum potcntialbliim rcfertur,& non priad agere , relatiuum primum Icilicet po-
&
m6
tiuo
u» refertur , non poteft efle fine per le correlattdttgere,^ nonprim6 fcilicct fine aclu potcntiac a£tiuac, »df»ffiu»m
pcr
le
ad indiuidua
:
rclatiuum,& non poteft efle fine indiuiduis , qua: funt pcr le correlariuum. Auftoritas in contra;
&
quod rcfcrtur genus non prim6.
&
quod eft corrclatiuyni fui generis ; non eft , ita qu6d fubmultiplex quod cft pcr fe correlatiuura , non pritnum dupli , potcft elle non exiftentedimidio. Sed dimidium nonpoteft cfl^ non exiftente fubmultiplici,Icd idem non po-
&
,
& fpccies, vcrum eft
,
fed
Ideta tw» }otejl referri ad
tcft rcfcrri
ijUAcunque
prinio
imerf».
,
ad quaccunquc diuerfa:quia
& ad aliud pcr Iq
gjj^ j^^^
c^hA non
,
ProbatiQ
:
fi
ad
vnum
opbrtet primum
poflit elle fine pet le correla-
tiuo,quamuis cconucrfopcr \axvao.
tiuic
quia
fe, finc
u poflec
primo corre-
eflp finc
pcr le
ANNOTATIO MAVRITII. SEquitur quaeftio
&
vltima huius quinride 14. habitudine vnius ad plura,& poffibilitate eius,
&
qusetiam faris clara corre^ eft,& fenDodoris dctcrminata & notabilis , quam eriam habet in Praedicamentis, c de Ad aliefHid q, fin. Vidc i j. q. Quodlibeti art. z. £ngu. t.c.zo.
tentia
lariflHmc
motiua aliorum ibi,& io^ hinc inde addu-
ftai^rias
cat
peientimmfi-
vnde genus eft ptimum cor- mul
&
multiplex,
Hitemodo potentim Miii,
tentia paffiua
&
dimiplcx,& fubmultiplex referimtur,duplum dium rcferuntur; fed duplum per Ic prim6 refertur ad dimidium , per le non prim6 , ad fub-
*lttra.
,
rium patet quia intelleftus fi dicimr ad intcUigentcm,& ad intelligibile, idem dicitur bis arque prim6, quia relpicit vttumque acquc. Vel alitcr, tunc omnc accidcns habet duo corrclariua Icilicet fubiedum obiedum. Ad aliud , quod ad
Umrtfertur md d;40 mn tur ad vtrumquc:fi
in tot
Ad aliud quod potentia a£tiua prim6 refertur ad
C referatur ad A& squc priA poffit elTe fine B Icquitur quod
fi-
efl
fMbieHii ficHt
:
uctfis
Ad aliud^quod Ipecies prim6 rcfcrtur ad gcnus,&
:
,
Vn» telMtt nen
quiapatemitas in vnofubiedo , filiationes in multis filiis tamen-quot filiationes funt in di-
tio,
& tunc & non cognolci per aliam. Itcm, tunc idem polfct elte & non clle mul,accipio duo correlatiua, A & B & C rcfcraque correlatiuum -asque prim6 dimnitur
pollet cognolci pcr vnani
jwiwo
fe corrclatiui
& non ponit aliquid pofterius
diucfla prim6,Icd continens
diuerra.prira6:poteft tanien pcr fc non prim6:quia
cut ratione generis
eHe per
Ad primum argumentum
illud cornpetitalicui
5:i'.-r»?.
,
eflc gencris,
genere \ ergo.
hic^ji-itfi.ijx
quod idem non
Item
corrclatiui.
contento.
4
fit&^
fimul, quia exiftente dimidio necellarium
Iit
Si ergo dimidium pollet efle non exifteme fubmultiplici , fimul eflet duplum ad efle
Resolvtio; idem apn ref
non
duplum
ad duo , bene tamen perfe rion primo , fed non ad
«a
qu6d vnum extrcmum
ponitiuibi vr genus.nec vt fijbicdhim ; ergo tan,lum Yt roriclatimim fpecid ; ergo,?cc. Adoppo-
le^r,
L
I
B E
R.
i
Sftciesfrimh
referturad
genw.
,
.
649
LIBER SEXTVS. Hilojofhfts pojiquam
multa libro fuperiori traciajjet de 'uarikr nominihMf
T't principiOycaufaypotentiajtotOy termino,falJoi t£c.
batur necejfaria adrem ipfam traSiandam
huiwfcientia j
,
quorum notitiayide-
hic incipit refoluere de obieSio
&• hac occafione , traSiat de diutfione fcientne ytfic ,
^ comparatione
fcientiarum interfey^ circa h^eCiDo^or quatuor quafiiones dt^utat.
SCHOLIVM
Quarc
erunt Philofophia: Thcoricx. , Mathematica , Phyfica , Thc<^ogia. Text. comm. 2..
I.
trcs
C
I
TAT
I
s Philofophi,
maticamyCr Theologiam
AsT o
CLv Vtrum diuijio
nem tenentem
r
I
Jcienti/t in Phyjicam
,
Mdthe-
,
:
addncit primam optnio-
tot effe fcienttas fpecie dtfitnStas,
^uot funt conclujiones diuerfe demonfirabtles , tptam tmpugnat duplici, clara ratione:hanc ta-
&
men
maticamjdr Diuindmjit fmffciens ?
(^ aliorum authoritthPhyficam , Afathe-
tibuj,fro diuijione fctenti* in
ipfe tenet i.d.^. cj.y.
ad fectmdttm
oppof.&
in
Quan-
q.^.prol.
c.i.^
Ui.i
i.e.6.
Bocc D* Thn.c.i. DimiCc.
FhyfitUt. Auicen. iMet.c.s. D. Thom. hitUS.x. AlbcR. Aii- trmEt, i.e. i. Anton. Aodx. 9. 3 Miiaiui. lih.ti.d* Eitrf.fing. e*rt»m.ft3.t. <J« 7. FonC hie c i.
e.i.
.
f. i.fia.x.
&
mra
adiftum,<;4iy^ cttat in hac qtufi.ex
tettpriiis
de eum de conditionibtu ebt<^i,i.d.yq. 3 In contrarium
quia Logica neque eft drca agibiiiatncque fa(ftibilia ; ergo efl {pe-
culadua:nec tamcn
:
eft aliqua illarura
Itcm,raoralis nulla eft iftarum
Probatio
:
nam omnis
lis circaagibilia,eft
Prudentia
babitus intelledlua-
prudentia
quia
,
qu6d
Ethicor. cap. 6.
6.
tamen Theo-
cft
:
ergo, &c.
;
(ic
efi
di£5nitur
re^a ratio
moralis autem fcientia
non eft prudcntia:quia tunc omnes habcntes eam eftent pmetgibUium
dentes
:
icientia
:
&
virtuofi raoraliter
ita
non eft rcda
fa6libilia:vt patet
14.
;
ratio
ergo,
drca
vnum
ergo ficut
;
ergo moralis
agibilia
,
nequc
&c Item.ens squaliter
decem Genera cx
diuiditur in
j. huiusjtex.
diuidens
fi:ilicet
com.
quantitas
fadt {cientiam fpccialcm, vt Mathcmaticara ita quodlibet aliorum. Item , fiibftantia incorporea habet proprictates, vel proprias pailiones alias a :
paflionibus cntis tia
corporea
quanto
eft
corporea
,
&
&
fi:bftantir
,
habet
in qua confidcrantur propriac
Mctaphyficam
rancur de ipfa fiibftantia;.
& fiibftan-
; ergo fi de fiibftantia fpcdahs , \x Mathcmatica,
incorporea
fiibftantia
lis practer
ficut
ens pcrfeftius
fiones eius,ir3 videtur per
de
:
perfe
eft finentia
vel naturalis
,
nifi
paA locum a minori, quod
eft ,
alia finentia (pecia-
in
qua non confidc-
proprix paifiones entis
Item,qu^ non
,
vel
fimt tot, videtur,quia
Mctaphyficus habetconfiderarc omniafecundum quidiutes fuas , ctiam in fpedali ; ergo omnes
&
pafliones
pa-
hoc opus fcripftffeytfuam Theologiam. yi-
Hunad. d^.i.M*t.fea.6.f»kfea.x.
).
ARguinir quod non
cica.
cjuo
omniumjergo non eft
alia {cientia. Pro-
1.
eft Ariftoteles in litera,tex.com.
Item, in libcUo de Intelligenria Ariftot. Item
Auicenna i.Mctaphyfics fus. Item, Ptolomafiis primo Almagcfti. Item, Boerius in libcllo fuo dcTriniutc. Et patet quod apud philofophantcs in
eft
famofifllma diuifio.
Hic primo videndum vndc fiimatur diftindHo firienriarum. Circa hoc fimt dux opiniones. Pri-
nu talis
:
firientia eft
habitus cogniriuus concla-
fionis demonftrationis, ficut patet ex difiinitione (cire,i. Pofter.tex.com.5.
ergo quotfunt concln-
fioncs demonftrabilcsjtot funt
quentia probatur
:
Con(e-
firienria*.
nam habims
diftinguitur pcr
obie
,
illa
:
fimt con-
habitus innotcf-
&
mm
(ciendi (imt diuerfi, non tantiim numcro,quia fic difHnguuntur ziScas (cicndi circa eandem conclufioncm frcqucnter eliciri dilFerenria maior :
difFerenria numerali
Tum, quia
cifica.
videmr
efle difltrentia (pc-
aliquid per
caufam cognofce-
re,cft aliquid fcire,cx diffinirioncyfJrr, i. Pofter.
ergo
cum
alia
dcmonftrario
fit
pcr
quam
huiul^
modi conclufio cogno(citur,& alia pcr quam illaj vidctur quod aliud fit hoc fctre ab illo , eriam (pede magis enim difFemnt illx demonfhationes,quim numero tantum quia fiint ex diuerfis :
',
omnino.
Et ifta opinio poiut quodlibet complexum habere habitum proprium : fi
principiis
batio antecedentis pcr Ariftotelem hic in litera, nulla (cientia rationem fadt 6ctoejuod cjuid efh
prindpium
fed vel ex fenfu fupponunt <juod cjuid ejl fiii fubicdijvcl aliundcaccipiunt. Itcm,qu6d nonfitdi-
Contra ifbm opinioncm arguimnquia (ecunipfam Geometria.vel quicunquc alia fcienria,non cft vna,nifi vnitate aggregationis cx mul~ ris habiribus , quod videmr conria intentionem Ariftotelis ex multis lods in primo Poftcriomm,
flindio intcr Mathcmaticam , arguimr;quia videntur clle dc
& Metaphyficam, eodem
:
quantitas
cnim
in vtraquc confidcramr:fic eriam in namrali fcientia confideramr,vt pacet i.Phyficor.t.cifi.flc
inde,ergo ncc
illa
diftinguitur ab altemtia iftaru.
£coti Ofer. tom.
IV,
Ttttftfciett.
cunt per adus,re(pe£hj diuerfarum condufionum tuu qutt cifunt diuerfi achis finendi (pecic s crgo habims clufiones didiuerfi. Minor probatur : a£his •*'/•• , quia illi
eft,habet intelle
habct propriam fdentiam.
dum
& (ccundo. lie,fic poflet
,
Mctaphy(ica,& naturalis 1 1
i
fcicnria
did
,,
650
dicx vnatqiiia aggregationc
:
Metaph.
VI.
Lib.
inconucniens
cft
au-
tcm quod tantam vnitatcm habcant inter Ce (cicntiae, qus ponuntur rimplipiter diuertae , quantam habet voa iftarum intcr Ce,
SC H O
L
aliud tiiis
:
IL
fic
vnum prin, quim
habitu
illo
& vna conclufio quam alia, quia frcqucn-
confiderata
cognitio prior
VM
I
qucnti confiderarionc ciufdcm, vc
cipium magis cognofcatur
femper autcm fecundumiftos difpofitio cog,
,
cft
&
principium
nofccndi poftcrius
fiuc in principiis intcr fe,fiue
,
refpedlu conclufionum.
&
Sentent^A
Thomifiarum , -f^idetur D. J^.i.t.q.f^art.^.fcitnti4m ejfe habitHm omnin» indiHifibilem, ita vt non ohfiante diJmplicem, nerfitattfpecifica ohtt£lorHmy& aEluum, ipfa ma-
&
neat ftpiper eiujdemfpeciei
:
Do^oftfedfuse eam refutat
quamprimo txplicat ,
& vrgentijfimu ra-
tionibm , dt ejuo vidtri potefi Suar. fn Metaphyf.
&
dtfput. 44. ft&io. i\.
Antonim Andr^at
hic
quajt, }.
Dicunt
qu&d
vna
:
&
tationes fpecificas
,
naturales fimilitudincs
im-
,
confimilitcr diflrcrentcs
,
eft
quae eft circa
,
:
vna
fupefficic
vna albedo intenfa ;
ticct ^flpt fuc-
ccfliuc ab eodcnj , vcl diuerfis gcnerantibus vnica tMpUHrmH- iranfmutatione , vcl diucrfis tranfmutationibus induAa. Quia tamco non eft omnino fimile diftinguunt , qu^d quasdam fortpac recipicntcs mjnus fecundum gradum perfe^om's, magis
im,ptrf,ai
& & complctionis
inducuntur ynica tranfinutationcvt albedo>vcl pluribus adlibus conformibus,vt tcmpcrantia : quxdam autem pluribus diffuae
formibus,vt Ccientix
, \x\
quatum generationepO-
nunttalem proceffLim^quia (ccundam rcdtum ordinero acquircndi eas
cipium primum
,
cx
cognofcendi prin-
zGtxx
talis fcientiae
habet ipfa primq
,
& tunc habctur toium elle illius habitus fcicntifici licct in gradu infimo & tunc ifte gcncrari
,
,
:
habitus dicitur
cfi*e
Deinde cognofcendo
tgttnfio fcii- tus,qui dicitut clle
getur
&
,
intclledus
alia principia
intcHeftus
dicitur incelledus
runi iftorum cognitorum
d^upcndo
illius
:
illius
principij.
idcm habi-
,
priuf ipij, au-
pluriwn principio-
& vltra
,
cx principiis
conclufioncs, amplius augctur
:
& di-
ifkrum conclufionum , fempcr tamen manens idem habitus , non habcns diflTcrcntiam , nifi rationis tantum ficutalia: formae, citur cfle fcientia
:
quocumquc gradu, non habent compofitionem aliillo non hab^nc differcntiam ali-
2uae rccipiuntintcnfioncm.in flant -in illo
quam: quia
quam
,
in
,
vltra eradus inferiores
pontincnt, nifi rationis tantum fionis
,
quos
virtualiter
& difFerenria ra-
:
non fuflficit ad compofitionem.
Ncc obflat,qu6d hi adus, ex quibus ficut intcIlc«^iones
generatur
diucrforum princimorum
vcl diuerfarum conclufionum ficut
intcHcdioncs principij
,
,
vd quafi
&
cut
&
;
Item
fccundb
,
gcncre,
intellcdio con-
eft
&ad
fimiles adusinclinans. Hoc conquia principium perfe^ijs cognofcitur,quando cx illoconclufiodcducitur ; non au,
nifi
poterit plus imprcAari,vt vi-
fic
:
Ariftotcles 6. Ethicor. di-
gcneris propinquioris, qu^nv altcmm corum cum opinionc & prudcntia : nunc autem videntur eflentialius difparata , qu« fub eodcm gcncrc propinquiori continentur , fi-^ cut album & nigruwi, quam album,& dulcc ; ergo impoflibilius-videtur qubd idcm habitus fit , infpccie,lic<-t eiufdctn
&
tcllc
fcienria,quam fitintclleftus&opi-
AUuthMhU : vcnim inquantiim *Ht printip^f habitum fui in , ihcel- Mliitt tttul^. lcdu cogniciuum. Similiccr aucem dl alia ratio fmu. condufione , quia in cuidcntiz in principio , principio proptcr fe cx tcrminis , iu condufionc propter aliud per difcurfum;ergo, &c. Itcm,cum intelleftu prindpiorum aliquorum , fcienria aliquarum conclufionum in Gcometria,ftac igno- HMhit^tp^ nio.
Confirmatur
natum
cuidons
illa
ratio
pft caufarc
&
&
rantiaalicuiusconclufionis eiufdem fcicnria::non tantijm ignorantia pegarionis , fed ctiam difpofi-
habitus principij intcnderctur,
intclledu, ftare habitus oppofitos
conclufionis ignoratae fit
addifcicur
:
habims oppofiras ignoranria; praccc; crgo, &c. Iccm fic coofirmamn
denriinducicur
quia vidcciu: concraididlio , quod illc habicus habcacur , qui idem numero eftrdpedu rahs obic6d,yz A,
& camcn cx illo habicu puUus adhis hadrca :
A ,.ncc eciam
patet
quancuracunquc autcm qubd circa cmiclu-
fioncm praedidam ignoratam , inrdlecfcus fic ignoranSjCX toto habitu fcientiae qucm habeti nullum poteft habcre adhim fcicndi , imb ncc dcbiliffimc opinandi ciira firmiter rcncar oppo:
turq ii)tenditur ex co^nitionc diucrfbrum prin-
clufionis.
,
crgo rcfpe
fcienriacius.
fitum ; crgo totus habitus
vcl cohclufionum
;
nouhabctur habitus, qui
Crgo alius non gencratur , fcd pracexift^ns augctur. Dicunt eriara , qu6d talis habitus non t^ii-
dpiQrum«
fcd criara cx frc-
ptfiti refpt-
<*« tiMfitm^
nonJlMntfi-
tionis per falfigraphum g..ncrau : impoffibilc eft mul.
autem refpcdu ciufdem complexi,fimul incodwn
impcrfc«Shis
,
fi^
eft
ilt
gc-
cflct ita
,
ftinguit intcllcchim a /cientia, ficut habitu aliun»
ic^a cognita,fcd habitus vnusex omnibus
tcm
eadcm
dctuc illud de vuico nabicu mocali/juam ifiud de habitu fl-icnti^co.
bcri poflec
,
caufa
:
Nec
bitufcicutia:.
ob-
firmatur
eft
a^ &
clufionis^diflPcruntcniui aftus, ficut difFcrunt
neratus
crgo vbi
idcm cfiTcdus. Vndc vidctur fine rationc didurn, qu6d SifiUmiMtp quidam habitus tantum gencrantur ex adbibus bMkitm ftmpltx idem vniformibus , quidam cx diiFormibus. Potcric *fi i* hMiitu cnim aliquis^poncrc , quod noncft nifi vna virtus tmtmii. moralis ,qu£gencratur cx quocunque , deindc augctur , non tantum per aQms fimilcs, fcd ctJam per difFormcs ficut nic poninir de ha-. ipfi
Confirmatur : quia quando condufio ignorata
&C augctur habitus,videntur quafi diffcrrc fpccic,
hMhitttmnt,^
funt diucrfae fimilitudines rcalcs ; crgo quanta cftdifrerentia aduum, tanta habituum. ConHrmatur : quarc cnira a.€t\xs difFcrcntcs moralcs , vt tpraperantia?^& iuftitis gcncrant diucrfbs habitus fpccie , nifi quia fecundum proprias
primunt potcntijc
(cicntia
TMIttM tjt iUffertntia
agcnuum
(eciindum
,
tcmpcramia:licct px multis aAibus gcncrata,& in
p^ftn^fut mntMicni,
:
fubicdum vnum,ad quod plura attribuuntur, qua cum hoc habcc vnam rationcm formalem confidcrandi omnia, qua: coii/ider^t ; & talis in vna anima cft vna numcro ex multis adibus intelligcndi gcncrata : & ita vpa cft ficut in vnp appctitu cft vna
alij
fpeciem fpecialiffimam
XxplieMtm-
Contra illam opinionem multipliciter arguiPrimo fic a6his naturahter eft gcncrariuu$ habitus,fccundum iftos, per hocqucid naturalitct fuam fimilitudincm rclinquit in paflb diffcrentium autcm fpecic fccuudum proprias rationcs tur.
qucm
habet,nuIIo
do erit idcm numcro , mapcns habitus Itcm, quan^
arguitiu: fic
:
illius
mor
coq-
ex habira intCnfci potcft
.
Qusftio JT^S*^
pafcdius agcre circa qaodcunque obiedum.cuias cft, quam ex remiflb j ergo fi ad-
«• vutnfi.
f»^
qtttt
mmdlHtt
il-
bmfatmu
65t
I.
vnam
fpidt
ad illum qui reipidr aliam. Refpondco , qu6d gradus in nabitu habent ordiiiem , licct non fit ordo obietflorum. Contra : omnis gradus habi-
prior
,
, imendimr habitus kabensipfum perfefUus fpeculari
poterit
quodlibet,refpe&i cuios ponitur
quam
iu5cft,
prius
&
:
eirc
habiras
,
iedo illius habitus
,
,
rumUm.
queracimque adura.
prius fdri;aut
quod
,
non
obliuiicatut alicuius
minus pcrfcdc fciat,qium ante ilnouas (ciuit quando iftam prius
las concluftoncs
occupatur, nceligit confidc-
ibi
non
,
faltem aliquas
Nunquid ciim
vritur.
quibus
,
(eamdum
didicerit
dicatur
& per difforroes. aiiud
umiles
Contra
:
fdbile
in illud potcft
,
non econucrfb.
;
cuius funt
adus
illi
drca quod non eliduntur
adus
a^s
tot
ergo habitus rcfpidens frequcntcr hoc
idcm eflct. Itcm quinti
^o autem
eomm.
5
.
,
vidctur caufii
ciim arguat Ariftot.
i.
Propter qwd vnumquoiqut
aim
Ad
apperitu.
ifbu rarioncs
\
ergo non
quem refpicit primum
&
eas faltera
,
•,
cr-
nifi tn
fedmdum
quz in omnibus aliis habiribus funt conccflz , & tales negando non inferendo inftantiara , nifi in propofito
,
videtur eflc irrarionabilita proter-
ufrc cx 8, Topicor.
Alita enim vidaentur pof^
fe negari talcs vniuerfalcs in aliis habitibtis
conclufionis fc-
rumcunquc hM>iruura probarctur , ficut patet in confirmatione primz rarionis fupra; nin di-
dus rafpiciens
primum prindpium
Si dicatur,qu6d gra,
cft fimplici-
pcrfedior gradu rcfpidcntc aliquod pofterius
Quod ad- ^fprimtlhuius opinionis, {**"',**£** ctrntJcMtur ' •' \ , r i quod pnncipium magis cognotatur quando aMMitcnt' conclufio ex ipfb dcducitur hoc fi verum eft, tlufi* tx t*
cas
hic placct eas negare, ibi non.
,
ducitur
pro
confirmarione
•
przdse fiimpto non tamen illo poftcriore grada, fecundum quod includit priorem eft autem cau(a primo modo tantum. Contra hoc eft di£him iftorum , qu6d quilibet gradus cft :
:
:
.
•
:
non concludit qubd non clufionis
:
nam
licct
fit
fit
alius habitus
habitus
alius
dens vlrimac condufioni, (ecimdiim propriam rarioncm illius gradus , non includit omnes prascedentcs : ficut diceret de vlrimo gradu alterarionis : ille autero vlrimus gradus fecundum pro-
nitcr, quandoconclufio ex illo dcducitur
priam rarionem fui principij, vidctur efFe«2us fecundum propriam eius rationcm,& in prirao in-
intenditur :
quz tunc
cft intenfior
commu:
quiin
quando in (e confidcratur fine ordine ad quodcunque aliud. Quod autem in principio dicitur, qu6d vna (cicntia cft vnius gcncris fubiccU fecundum vnara rationcmconfiderandi , & accipitutcx Pofterioribus
,
quomodo
fit
intclligcn- Tex.c.4j.
dum , iara patebit.
dudi,& non econuerfo. quacimque qualitate funt gradus dif(ecundum magis minus , illi habent ordinem eircnrialcm , quod A includit B, virtualitcr & C, A , fic vfque ad fupremum , hoc
Sententja
Probatur
rruilejfpecie difiinSlM
in
SCHOLIVM
&
fcrcnt^s,
&
;
patet in albedine.
funt ordinari
,
nihil
in ifto habjcu (cienria:
ordinaros
,
vnum eft ex
non
(cibilia
:
quia
illis.
fi
Scd
dare tales gradus
eft
rcfpe^ diucrforum
re(pidunt diuerfa
eriam
fic
,
fcibilium
non
;
ergo
(unt gradus
eiufdem habitus , fcd magis habitus diftcrcntcs. Probatio minoris , multac conclufioncs Gcometric* funt quarum vtralibet poteft indiffe-, :
rcnter (ciri ante aliam
j
ergo
Scoti Oper.tom. IV".
ille
gradus qui re-
*
proptcr fpcculationcm
principium
principij in fc
con- i'diuitur,^
tamen ?"'"'•"
,
fimplex,non habens prscedenrcs in (c difHniiios, nifi rarionc tantum ; crgo illc gradus correfpon-
qux
&
dcficaent propofirioncs quibus diftin&io quo-
ifti
non
,
fi
cuhdum quod
ponunt.
non videtur tamcn quomodo ad earam aliquas, poflit rationabilitcr re-
uiutis oroitto ,
propofitiones vniuerfales de habiribus furaptas,
Sed
&c.
,
infimus gradus
eft
de habitu , vc eft in tali ,& tali in tali gradu non eft babitus talis obic^ki : fcd vt in tali , quas euafiones pafcrutari caufa bre-
fpondcri,nara oponact rcfpondentera negare
prindpium:c(Iet autem,
dlet vnus habitus principij
,
li-
Poftcr.text.
in habitu redlo ordine gencratiu ,ille
\teca
,
difHnguaido vt eft gradu , ,
cognidonis
&c. Maior autem non vidctur vera
caufis efficicnribus
tcr
&
cet poflcnt dari aliquz euafiones
cogni-
:
propter principia cognofcimus coiKlufioncs
go
quia contingic
:
circa
gcneratiui prudenriz
pnidcntiz
gradus imperfcdiot in ha-
:
priiicipij :
prudcntias
rcdam
&
fic
^*^^ exccderet caufam in pcrfcftione conclufionis
^^
fuperior,
argumentum
illius , vi- ftqmititr Mt , huius dentur difTcrrc , quantum zCtas generariui diuer- reffmfum. farura arrium , vel raagis , proptcr concordiam
,
Grttdm im- bitu , fiue habitus iectmdiun iftum gradum, non ftrfraiirMm poteft cile cauia gradus perfedioris : tunc enira
•^*
omnis gradus
Idera etiara
&
Pcr fimilcs ponit qubd ,
efle
haberc rationcm
lcjfi
pm
quantumciuique detur infimura
faltera
probat multas
(peculatum,augetur finc augmcnto habitus reipicicntis illud raro (peculatum, quod cft impoffibi-
hitm
7
,
matcriam tcmpcrantiz , non habcndo circa materiam fonitudinis : & cconucrfo , deduccnao hoc cx prind_ piis primis , non illud. Confirmatur , quia k,^,^'^
xmha
Gt»im h*-
fcctmdum
to^frcqucntcr conclufioncs primi fpeculatur?
illud perfedius fcictur
t€rftKtru.
,
fed
miles,
tUm
hlc quicunque gradus przcisc
quodcunque obiedum
refpidr
perfe^u5,poterit ipeculari quamlibet condufioncm primi/]uam prius , quando fccundo ignbra-
Confirmarur ifta rario , quia ifta pofirio ponit dupliccm modum augcndi habitum, per a&us fi-
^r
primo fub-
rcmifliorcm,
argumcntum ad principale. quod gradus infimus non rdpicic quodlibet fub primo obicdo , fed tantum illud circa quod poteft cfle imperfcdifllma operario. Excmplum de minimo calore refpe<^ fhipz.
fcitam/requcnrius coniidcrauit:hoc patct pcr experimcntum:qui cnim addifcit fecimdtun librum
Gcomctriar.dum
adum
fe,
Illud poteft cffc
Si
:
rare conclufiones pritni
;
per
licct
vel intenfiorem
conduiiones nouas
ordinero per
tus refpidt quodlibet contentimi fub
cti-
poiTe cft neccfTarium
illarura
habitus: fed conicquens eft »r«M*W tll*'
6
non habet
poteft aliquis
Rt
,
cjuam
III.
DoEioris tat tfe fcientiM for, tjuot canclufunes fic difiin^
terret locis
Schol. primo citdtis
,
& t§i-
adJu^is a num, 4
caciffime probatur ratiomhus
Explicat uihilominus optime,cjuomodo fcientiadici potefi vna ^enere,cfuatenus virtute cottnet muita vera complexa, ijua includuntur in eius obieHo.-hoc enim includit effentialiter prddicatum in princt~ piis primis
,
& virtualiter ea
per fe fecttnd« modo
,& fic
,
qua ctmtenittnt
to <}uiditatuti I
li
2
,
«i
& in
,
VL
Lib.
65 X
cognofcuntur principia & & tae» hahituf cognitiHMs eius
ineomplexi eegmto de eo ;
coaclttftones
,
,
virtualiter continet ruultos habitus fpecie difiin-
Bos
vide DoEt.
,
Andreftrn hic
locis cifatii ^chol.
l-
Metaph. eft
quod cum habicus inteUcdbus
diando,potcft dici,
inteUt.
HMtmiif ttlUdm dit^ fU*.
& firmata
px fre-
Vnus
proprius
,
qui formaliterinclinat
ad fpccuUtionem eius ,tanquam naturalis fimili-. tudo ex eius confideratione dercli^Ska. Alius communis , qiji virtualiter inclinat ad fpeculationem eius
incfinando formaliter ad fpeculationcni al'
,
quot
quo talecomplexum
in
,
virtpaliter conti-
Primomodo potcftconccdi primaopinio,
petur.
fecundum quod
fcibilia, tot fcicntiic,
ratio-
fecund^ opinioncm addudae oftenSccundo modo po^eft efle vnus habitusre-
nc5 contra dunt.
Cijm cnim
OhitSm fpcdlu multorum complexorum. ftitntU «r»-
coqclufioncs fint in principiis virtualiter,& prin-
tiiut prittci-
cipis) virtualitcr
ctn-
flitjwatt
dt
90,
in fubipfto
,
nam fubicdum
vir-
tualijcrincludit pracdicatum in principiis primis,
to
,
de
tali fubie(Sko,ac fic
qux nata eft ue
;
qus
cft
per
,
quod
cxcludi-
Secund6 intelligcndum efl de fpcculatiftricSke fumpta quac fcilicct ex namra fui & fubie(fli , ordinatur tanquam ad fmcm ad fcire tantum non autcro zd/cire dircdtiuum in aliqua opcratione ,,qua: noncft cflentialiter fpeculatio , per quod excludicur morahs ,quac larg^ pft fpeculatiua, vt dicetur refpondcndo ad fecun-» dum argumcntum. Tcrti6 intelljgendum eft de fpeculatiua poflibili acquiri ab homine cx naturali lumine intelleckus fcilicet ex pnncipiis cogua fcicntia
:
!
nitis via fenfus,quia cognitio noftra oritur
fu
Pofterior. texr.
, I.
comm,
i
,per
k fen-
quod exdudi-
tur fpeculatiua c:ognirio dc fubftanriis fcpararis,
quancum ad propria ipfarum , vt dpndo adquartumargumcmum,
dicecuc rcfpon-
SCHOLIVM
IV.
, pro nunc nobis Phyficam,Afathematicam^& diuinam feu Metaphyficam,ex triplici obieQo\ ens enimfe-
aliis pcr rationcm cius , ficontcnta fub ipfb j fiue fint ali%
ttijioniifcientis realis fpeculatiut
poffihilii,m
cundum ft
conjideratum ht^et pajfiones fcibiles,&
ad ipfum, tanquam ad piimum;ergo ha-t
Jic de eo eft Metaphyfic
bitus inclinans formaliter ad ipcculandurn talc
cem Genera, de quibus aBum efi libro pritced,q.^, dr de nullo horum fecundum fe conjiderato , vist fenfus dantur aHa pajfiones demonJ}rabiles,prater communes,& tranfcendfntes, nfcjue ali<juod genus
iittributa
fubic(£tum ffecundum rationem quiditatiuam, in-
dinat vjrtualitcr adomniacomplcxa pracdi^Stacfcd primo ad cognofcenda de ipfb fuhic(3:o pcr fe autem,fed non prim6,qd cognofcenda dc iUis ah'is :
pcr rarionem eius
rum eft vnus
&
*,
ita rcfpc6fcu
omm'um ifto-
habitus virtuah's.
Prima crgo
diftin(Stio
con
,
,
fecundum fpecies quz eft fecundum fubie-
potcft cfTc
f^d ifta
^um,virtualitcrcontinens, potcft poni
diftin(Slio
ftcundum gpnpra proxima Cic intelligendo qu6d in vna notitia fubie(iki omncs fcientis primo mo^ do di(^ virtualitcr cpntcntae funt vnius gencris tantum,fed notitia continens eft vna fpecie, ficut fubidftumcuiuseft hoc modo potcft intclligi illud:vnius gencris fcilicct fubic(Sfa', cft vna fcicn:
&
:
X\a
;
non
vna
vel
fpecie,
& tunc cft fcientia virtualiter
fofmaIitcr,quia eft ipcomplcxa notitia& in-
complcxi
:
vel
fi
fcicntia accipiatur formalitcr:
%tienti4 vnit
;unc non debct intelligi vna fpecic fpccialiflima, fed gencre propjnquo. Vltra fcienriam fccundo
geaitrt.
moao di(^am rcfpc(3:u
minor vnitas fcieotix quac cft multorum verorum complexorum , ad
qus nqn
inclinat virtualitcr \ni\s habitus fubie-
,
eft
,
dki^ncc prim6,ncc per fc,vt in fecundo modo
tantum
in potcntia,& in vniuerfali
:
,
fcd
ficut hal)itus
jnclinans fQrmaliter ad confiderandum aliquod
riibic(Sum
communc,
inclinat ad confidcrandnra
{)ropria iufcriorum dcipfis i
:
quar videlicct fcienda
,
tantum in vniucrfa-
fiint
accidentis di»idtndo
mum
pcr proprias ra-
, non per naturam communis, minima potcft dici vniras gcncri^
,
inueniettir
alterius fcientia
mediate
fcientiarum fccundum
^r^
quid.
PvLCHERRiME expUcot fufficientiom di-
& etiam vlterius
specuUtit/a,
dc fccundis intcntionibus
quac de
,
haberi de
fint infcriora
,
in qutd
illis
& conclu-
tota notitia
ip(b fijbic(3:o nata cft habcri
quod intcUigcndum eft hoc prim6 dc qus confiderat
nulla re prima: intcnrionis prjedicantur in
fi
virtualiter contincantur prineipia
,
re*lU
fi fint pcr fc primo modo, vel fint^r fc fccundo modo , {equitur qu6d in fubic<^ incomplexo quiditatiue cogni-
(loties
,
"""'*<
^ hoc eftentialitpr
virtualitcr
in
libus,& di<^sdc tur Logica
complcxi fpeculandi, dnplcx potcfl poni
,
intentioncs primas abftra(Skas a fingularibus rca-
qux dc
terius
ti»^
,
doque etiam ad confimilem inclinans intcllpftuni habicus.
formaliter
fcicntia fpcculatiua reali fcilicet
qucnti confideraribne, vel vnica perfcda , quanrcfpeiSku
Stldhsbi-
quacdam generata
qualjtas
/it
omnes
quomodo accipienda qux hic diuiditur. Vbi
cft
fcienria fpeculatiua
fciendum
quodamniod6 mc-
fed fcicntiae
contcntae flmt tantum vna gencrc
Sccund6 vidcndum fit
Inter di(^s crgo opirjiones
,
remoto.
& Anton,
e^-i,
vna fpccie
illa virtualitcr
,
,
cjftia
fubieElum pri-
cjuodHbet accident
vel tmmediate virtualtter continetur in
fpecie alitjua fuhfiantict i
&
Jic ejlo habeat altc]ua$
pajfiorits prof/rioi dernonfirabiles
,
non
erit fubie-
£lum primum fcientie. Vi ergo inueniatur fubie^ (tum aliarum fcientiarum ,Jubfiantia dtuidenda quoad /piritualem pro nunc, nulU propria efi;
&
pajfiones eiHsfunt nota nobis;& ideo de ea
non ha^ bemus fcientiam ; erant frgo aliafeientut de corporea.huic inefiprimo quantitof continua,
&
ta,
& qualitates
quartci fpeciei\&
fub hac confidera-
tione,habetpajfiones demanfirabiles, ter efi
& difcre-
hacntedianttrelationesfupereamjitndata»
obieBum
& confequen-
a Metaphyjica, f^terius eadem eonfiderata,vt
fcientit difiin^ct
nernpe M^thefeos.
& principium determinatt, operahabet multaspaffiones, & &
habensformam tionis,
motus,
quietis,
viafenfux cognofcibiles:& fic datur de ea fcitntia, alia fpeculattHa, nempe Phyfica;nec eft aliafcientiafpeculatiua,quiefub hit non contineatur. ^ltbi dicit accidtns ejfe fubieElum Mathematicd,fed ex-
plicari potejt de fecundario. uifionesfcientiaffed cit
,
Ponit alias duas diquiaparuifunt momenti, reitr
explicans quorrudo Metaphyfica appropriatf
verfatur circa intelligibilia
,
Mathematica
circa
imaginabilia,Phyficacircafenfibilia.
liones infcriqvum fic ifta
vniras
rcmoti
,
Cft in
intcHigcndo fimili
fccundo
modo dc
modo ,
vt
cxpofitum
fcicnria virtualiccr
,
qua;
His
vifis
ad quaeftioncm diccndum cft
fcicntia fpcculatiua
cum
triplici
,
quod
*o
dctcrminatione ^"'J'*'*^^
praedi
&
hoc
1^^"^
.
Qusftio & hoc primaria diuifionc
quac fcilicct eft in
im-
mcdiatc contenta fub diuifo:quod oftenditnr
fic:
:
non poteft elle in (cientias habentes vnitatem primo modo, quia ifta: (unt fpc-
quia
talis diuiiio
&
; crgo in habentcs vnitatcm (ccundo Ced iftarum vnitatum vtraque
cics fpccialifllmx
oportet quod
fit
modo,vcl tcnio ftitnturum.
:
remotiilima: a diuifb
corrcfpondet vnitati fubiedi virrualitcr contincntis totam fcicntiamjVt
didum
prius
eft
;
crgo
OhitSttm tiu:qittm*dii
crgo tantiim rcales
,
&
via (enfus
fciri
lUtate alibi
tria;
fciennx fpeculatiuz proprix
tres
Hcab omnibiis
funr tantijm
,
Minor
naturalirer fcibilcs.
£ns,ohitdtim
ttnni» rtqui-
Meu-
&
oftenditur
{pcculabilibusrcalibuspoteftvnu
fcilicer
commu-
ens abftrahi, dc cuius
didumeft hoc communc habet proprias pafliones (ecundum Philofophum 4. Metaph. cuiufmodi funt omnia tranfccndcnria de:
nominatiua, vt bonum,vnum,verum,aif!his
fit».
tentia,&:c. bilis
&po-
crgo de ente eft aliqua fcientia poflibi-
quantum ad
tales pafliones, Sc eft neccilaria,
quia cognitio noftra proccdit a communibus ad propria,cx
tem
i.
Phyficor.rext.com.3 &inde,ensau-
obiedum
eft
realc:quod patet,quia dc rebus
dicitur in ijuid,Sc eft
obiediun proprie fpcculabi-
non
lc:quia circaens inqiiantum ens,
(peculado dircdtiua in tione
,
alia
eft
nata cfte
opcrarione a fpecula-
& paflioncseius ex principiis cognolcibi-
libus via fenfus dc ipfb oftcndi pollimr
;
ergo ha-
,
phyficum pertinet
pafliones entis dc ipfa notjc
fbla:
illo vniuerfali, aifi in
dum
quid,ad hoc,
potentia tanrum
,
flib
& fecun-
quod intelledus circa alia fpc, oponet inferiiis defcendere,
culariua perficiatur
quaBrendofubiedafpecialia
:
fub ente autem,pri-
;
intelledui cognofccnti ipfam,
poflTibilis
fub propria rationc
non
fcd
,
Rcftar crgo
nobis.
primo quantitas continua
,
fccundum aliquos omrua qux qua-
8c
di{crcta,& mcdiante quantiiatc,
titatcm confcquuntur
,
vt rclationcs
fundan fii-
& qualitatcs quanx fpcciei.
per quanritatem,
Et
dc ipfa cognofcibilcs cx prinnotis via fcnfus ; crgo ip(a poteft eilc, cft
ifbe paflioncs funt
&
cipiis
alterius a
ritaccm ad fubftanriam corporcam
qux
principium determinatx operarionis
eft
&
morus
,
virtutc contincns
quieris
inhxrentes,&
,
&
,
fic fibi
pcrviamfenfus;ergoquoad
fcibilcs
fpcculariua,qux dicitur Phyfica fiuc
Prxrcr
naruralis.
habet mulcas paflioncs
contincatur
puta
,
non
iftas
potcft inucniri alia
qux non
,
j
I-
tria fubicfla
,
habentia conditiones fupcrius cx-
Inrelligcndum
ergo cx
quod
funt ienotz
tjl
Metaphyfica,cuius tamen nullum iftorum eft fubMetnfhyficay iedhim primum, ficut nec homo , licct immedia^nulUt ali/t. tius infit fubftantix,quam homini pafIio,qux priDiuifitfcienti»ritm tson
mo ineft enti;quod
fi
oportct vlrerius diuidere ad
nes nlicuiiM
inueniendum fubiedtum alicuius fcientis , non oportet procedcrc diuidcndo aliquod genus acci-
lenerit »cci-
dcntis:nam quodlibet iftorum
derun lUm-
cics cuiuflibct
fumitttr pe-
fiontm.
,
& qualibct fpe-
que diuidens
ffecitu
&
de vno fub propria ra, quia falfum fupponiquod Mctaphyfica cft dc fubftaiuia primo,
tione tur
,
,
;
ergo
fi
eft
& de altero. Tum Scoti Oper.tom.
I V.
12 effi
fcitmi»t^
^"'* '"f t»rUMntbts^
^^
conceptu minus communi , primo paflioncs habcnte;&per primh, excludirur omne accidens,intelligendo ficquod primo habcns paflioncs, non fit
paflioalccrius. Vltcriiis
,
(ecundum mcmbrura
fubdiuiditur in fcicntiam de fiibftanria incorno-
do.
fu&ftantia incot-
fcicn-
Vr
\
tur alrerum membrum fcilicct incorporca ad
:
fi
dc conceptu communiiiimo , pcr habcntc fcilicct de cntc ; alia de
alia eit
fc paflioncs
fpccies fpecialifiimas
Mc-
diftis,
poterit diuifio procedcre:
alterius aMetaphyficadiuifa,autfubftanria poni-
porca prior eft fub fubftantJa. Sed hxc racio videtur deficere.Tum,quia fcientia de diuifo, a:qualiter videtur fe haberc ad vtrii-
*n ad
n
fic
fed Mc«^aphyfica,inqua
&
:
SubJlMnti»
y
quod
mafcictiarum;ergo oporrct diuidere praeciscfubfkntiam, vt fubie(fhim habcatur ptimum fcientix
& primum contentum fub illo
fefa,r»t»
Scicnna
,
rea,qux non
;
taphyficum pcrrinerc,& hoc proprcr hanc rationem quiaeiufdem cft confiderare genusaliquod,
II
V
•
c-
eft
pcnes obiedlum, qualis eft prima di- Trts .t»ntum
corum.in aliqua fpecie fubftanris, immediatc ira quodcunque iftorum ponererur pro fubiedVo, licet fortc haberet aliquam pafllionera de fe fcibilem,non elTet tamen primum fubie<^ii;crgo nec pcnes aliquod illorum accipictur diftindio pri-
virtualitcr conrinetur,mediatc,vel
'^
prcfTas.
uifio eiuSjVt di
hu
r
thyfict*.
primo diuidcntes fpeculatiuam fcicntiam pcncs
nuUum
q.^. dt
-L,
-
pafl[ionesdcmonftrabiles,nifirranfccndenres;ergo
tantmm
fubfiantt»
de aliqua fubftantia infc- "^''•'l^
fi fir
iftarum includatur : puta fi fit -j •/!. r accidcntc : ergo lunt rantum iftx trcs
riori, vel in aliqua
ae ahquo
&uomoiio
fub aliqua iftarum
tltrts.fifp.l.^.
{cienti:e a
"^'"^»
,
tamcn (ubicomnia , eft fubftantia corporca. Vlterius eadem fubftantia corporca non contradta ad inferius , fed alio modo confiderata (cilicct inquantum habens formam, dhim prinuTm
in dtcem^t'
fubiedhim alterius
'^*'^'',
,
tia diuidatur
eft
eorftre»^ut'
qux iicct dicatur dc quanro vci quantitatc, quia non multiim Mathematica comparat quantica,
ma diuidcntia occurrunt dccem
illorum
SubJ{*»tia
fubiedum poflibilis nobis, Meraphyfica:& hxc vocarur Mathcma-
fcicnrix fpcculariuac
generaliflima, dc quibus ex principiis noris via fenfus,non funr alias
imme-
'
fubilantia corporea,cui abfblutc confidcratac incft
iitui diuidi
'Ens
»
**
vndc vcrum e^
ipfa cft fiibiedhim (ccundaf fcicnti* fpccu-
fcicntia (pcculariua
propriomm in inferioribus
i,
:
pars minoris. Vlterius.quia habitus propriorum invniuerfa-
etfi JlMtia.
:
illas erit alia
li,non cft refpeftu
^"f^'""
rufct defuh-
habeai proprias pafliones fibi primo inhacrcnres, non tamcn nobis fcibilcs via fcnfiis fcd fic funt
bemus vnum fubie(5tum primum quod habet omnes conditiones prsdidlas ; & fic patct vna ,
^^'^*
'^%l°f^»t-
fecundiim qu6d Ariftorclcs
,
ponit in litera ipfam pertincrc quia videliccr
latiuae
commune
fritihtbf»'
Ide6
quarc fubftanria fcparara ad
cftaliarario
qu6d
U.q.i-
fcientit fri rel="nofollow">-
:
perfeckius participct rationem fubftanriac.
duditur talis diuifio fcienriarum fcd raha fubicdla prima (peculabilia , proprie rcaHa, dc quibus poflunt aliqua
Utt»fhyfus,
quod non cft vcrum , fcd tantummodo inquan- tdetafhyfttum cns & fic accidit coniiderationi eius, quod "tm ?
fccundumdiftinckionem ralium rubie<^orum,con:
655
I.
cft nobispoflibili*
pro nunc
,
&
in
fcicntiam dcfiibftantia corporca.
Tcaia
diuifionc
fccundum mcmbrum
fiibdi-
uidirur in fcicnciam dc fubftanria corporea
,
in-
quantum fic,& fic confideranir. Nonergoquodliber mcnibrum prxdivfbc diuifionis xquc vnum, vnicace generis proximi
Machematica
gradu
,
primo ,
ftacdiuifio, eft
non habens fiib
(c
,
vna nili
vnde eft vna fecundo mofiue Phyhca in qua,in tenio ;
& jrjLL
remoti
,
res deiccndit
,
/«j*mo<
•
habentcs vnitatem lecundo
do.
Contrarvnicas habicus e(Vabobic
ma-
vno.maior vnicas minus communc eft magis vnum. Rcfpondeo, ecfi communius firminiis vnu in re,& magis diuerfificanim , quam minus commiuic , tamai cft xquc vnani intelligibilc quia
gis
Met»fhyfitM
vnatanttim vnitate gencris ^n»genert rerciomodo , quarum vtraquc in plu- Kl'"^'* *
ftar diuifio, eft
;
:
II
i
3
ita
Phyfu»,x
gentrt rtm»'
& firaplici adu intelligcndi,imeUigitur
ita vnicO
homo;&
animal/icut
quc
eft acquc
^Uttr
fficludit ctn-
vnus in
Ce;Ced habitus diuerfi in illo
dum Boetium
vjnualiter,
naturalis,& (lufianesMt. oaincsconclurionesfcientisc t»phyficMt,(jf
ttrpus
tS
nescouclufioncs Metaphyficac , quia cns includit modo , corpus Phyficum iftas non
Utt»fhyfi-
tm i
modo.
nifi tertio
Ex <
pnsom-
Phfi- iftas lecundo
fhjjftc/u,
caufa
illius
diftin
li-
penes modos diffinicndi ; idc6 enim Metaphyficus diffiniendo,omnino abftrahitama-
Mkftnthit tcra lcilicet
matiri»,
MMhtmstitittamMtrid mobili,
Thyficm
a
m»ttri»fin-
guUri^tmimm.
quod primo confidcrat ,
m&
&
non
pradica: cx
cnim finis
eft
,
Ethic. cap.
6.
non non eft
eius veritas, confcfs^ quae veritas cft finis
<
Tunc diccndum
.
eft
iqu6d noneft fpeculatiua realis,quae fola hicdiui-
Ad fccundum de Echica,refpondco, omnis bitus cognitiuuscirca
obiedum operabile
ha-
cx na-
tura rci,& obiedi, cft direftiuus ip operationc,lir cet non CX vfu habencis:fed aliquis habitus eft di-
&
enim
magis
siitcirca fingularia:vnde
pxpc-
opcrando , quarp ars fine expericntia i. Metaph- In prooem. fic habita« incomplete dirigens comparafiuc , large , porientia
dirigit in
& &
teft dici fpcculatiuusrquia
ex fc
non
fuflScitaddi-
& appli-^ & fic pollet moralis fcientia djci fpeculatifcd non proprie & ftridc ficut hic fumitur
rigendum
fine particulari determinante
cante,
ua
,
,
fpcculatiua.
Item
cum
modo refpedu agi-
bilium
& infiiflSciens ex fc
principium motus.
Afngnantur&aliae diftin^aiones iftarum
quia
,
&
diflSniuo debei in-
immediate
fcilicct in vniuerfali
,
,
dircdliua circa
,
& :
bitus cognitiuos, quia moralis fcientia fub nullo
Coruni,quos ibi ponit,viderur contineri. Rcfpondco,qui ponerct, qu6d habitus idcm cft, fcd tan-
quod
intclligitur
intelligihilia, fpd
Metaphyficalianccin vniucrfa-
li,ncc in particulari, funt proprie fenfibilia , ficut nec entitas,nec vnitas,nec ifta entitas,vel vnitas,
Mathemarica in naturalia funt imaginabiUa , fed fingularibus , Mathemarica non funt fenfibilia primo, licet per fe. Naturalia prim6,licet,npn motus,ncc quics. ex fenfibus cognofcaniur.
&
Alia afllgnatur
diftiuiftio
pencs gradus certitu-
Sed nec pra?ccdens multum probat,ncc
dinis.
guia quilibet
eft
ex principiis neceflariis
,
ifta,
Sc ad
tum difFcrens (ecundiim magis, &
difftrt aftif-.
tpinus, ille qui tianmaUi ; poflet
dicere, qiiod Philofophiis ibi fub prudcntia comprehcndit fcientiam moralcm,tanquam impcrfedum fub perfe6to:idem tamen fiint in cflenria,&
conucnienrius ibi pofuit habitum
quam
impcrfedhim,quia perfe6his
qua
tus inrelledus,dc
pcrfeflum, magis vir-
cft
virtute intclligibili, ibi in-
tendit.
Alius qui ponit,quod licct habitus ,
quod
fit
praAicus
cft operabilc,
non tamen intellcdus eft pradticus nifi ad confiderandum motus ex appetitu finis,& confidcrationem fuam ordinans ad opus , fcd cum hoc deberet vt videtur innuere ,quod Philofbphus ibi :
SCHOLIVM HABET
V.
extjHtfita doElrtrmlia in folutiontbus
0rgumentorum. j4d primum Logicam efeproprius ahcjuo modo praBicam;ita hahet fveculatiuam,
&
q.4^.proljium.7,.
Adfecundum moralem fcientiam
€fepra5ltcam,vt hahet q.\.prol.num.\ i. large tamen dui fpeculatiuam , vt hahet ihi, Vtde eum i. d.^%.
Ad tertium optime expltcat qmmodo quan-
titas dicitur ejfe obteEium
MathematicA,cum vere
thidem docetfitse , corpus mohtle non ejfe fulueSium P.hyfict. Jdem hahet i. l^hyf tex.\%.& nonftt
q. 6.
:
Ad quartum
ex dtSiifpatet quare de aliis Ad quintum oHetifum
leneribus non efifctentia.
rationi1. 1 .q.^.quod Metaphyficus non agit de hus particularthiis entis. tfi
:
diftinguit habitus intelledi-us fpeculatiui
&
praquia dicit Ariftoteles mentis fpcf ulatiua: pra6lica;:mc;ns fumitur pro intclle
^ici
&
,
beret dicere qudd fcientia moralis, licct
fit
habi-
tus pradicus,eft taroen intcllc<^s fpcculatiui
hoc exprefse
dicit fic
bitus illc, qui eft
opinans , quod alius
tantum pa^icus
intelle^s fpecuUtiui,qui h^bitus bile in vniuerfali
:
,
cft
:
&
ha-
& taroen eft
refpicit
opcra-
& alius ille,qui refpicit operar
bile in particulari,& eft intelle
Se-
cundum hanc opinionem videtur efte dicendum, qu6d fcientia moralis continctur fub fcienria , quam Ariftoteles ponit ibi , habitum intclledhis fpeculatiui.
H f!^a£}a!!.
^^ a.
I
.
Ad primum argumcntum
de Logica,
licct
pof-
dici,qu6d Logica eft pradica:quia non eft lan^"'" propter fcire proprium , fed propter ycir
re^uum iri aliqua aftu
:
quia cnim incelledus in
Siutvuj^ fritdtntia
& qui in particulari
dirigit in vniuerfali,
ex ratione formali obieAi
conclufioncs nccefTarias.
ptLn.xu
ad dirigcndum circa iffca. Contra tunc Philofbphus 6. Ethic. cap.4. infuflicienfer enumerat ha-
fecundum quandam Omnis enim fcientia eft circa
,
i
ittt, q. 4.
in parricula-
Metaphyfica eft circa maximc intelligibilia , Mathematica circa imaginabilia : Naturalis circa fenfibilia
qtwmtii»
6" pr»ciic»
ri,fcd fcientia moralis cft alio
eft
Refpondeo , iUa
tcUigi de rationc agibiUum, id eft agibilia pcrfe»Stc&
Mtralitfiif. tia,
arguitur cx diflSnirione /fteulatiuat
quam
licct ,,
j
ideo Logica propric
,
habens appetitui rcdo
fe
extcndcndo
prudentiac.
n»biU», Vhy- appropriatidncm. eirca
pradica
,
adbus inquodirigit,
operationis;ide6 per materiam fic motus diffinit , non quod rpotum ponat in diffinitione: quia ille cft paflio apud eum,fed materiam fecunjdiim confiderationcm contradam , fccundiun
Uttafhyfiea
fic»
eft nifi fpeculatio
ifte
cularia^adus
materiam (ecundum quod vult Mctaph.Mathematica vero , quia confiderat fubftantiam corporcam fub tali cQnceptu, fccundum qupm includit principia propria quanita neceftario requirit materiam , licet titatis , non vt priucipium potentiale , fiue mobile ideo Mathematicus fic diffinit per matcriam , non in-r quaiitum principium motus. Phyfica vero conI.
cipia
finfibjlia.
quia tamen
ideo Logic^
:
Auic.
derat fubftantiam corporcaro,inquantiiminconceptu quem de corpore habet includuntiu: prin-
eirc» im»gi-
:
fecunr
aliis
(p^ditjijonincludit
quodlibet inquantiim fub eius confiderationem
:
gAilia,Mathematic»
fuper Porphyrium
poteft dici prima pra£tica inucnta
nomcn
indi^et ha^
,
priufquam dirigac in
rediuus incomplete,& quafi a rcmotiori,ficut qu| eft circa magis vniuerfalia,aliquis magispprfedc de propinquo , flcut qui efl circa magis parri-
ceria,quia ficut ens
&
firc» inttUi-
,
ditur.
diftindione penes fubie<5b prima,patct
ifta
proprio difcurfiuo potcft errarc
bitu dirediuo
nifi in ifto
,
i&a
proprius habitus vtriuf-
ita
non habcbunt xqualcnj vno aequalitcr includantut: nam habcnt vnitatcm ex hoc , quod includuntur: non autem zquduer includit corpus Phyficum
vno contenti vnitateni tns
Metaph.
Lib. VI.
654
Ad tcrrium dicendum quod ,
quod
quantitas
fit
falfiim affiimir»
fubieif^um Mathematicc, ficut
di<5lu cft in fblutionc
quacfKonis,quia tamen qua-
nop oAcnditur
ineflc fubfbntiae corporez:
utas
fed
»5
,;
:
Qu^ftio § rel="nofollow">mMmti*m fed
M» efi ehttSum M/uUt-
qua^ mediiim rupponitur
,
ic dc fubftantia
corporca non oftcnditur aliquid in Marhematica, pcr naniram quantitatis, tanquam primx idc6 vidctur clle quafi ratio propria ,
nifi
paflionis
lubiefti illius fcientiacj&quafi ponitur fubicslhim}
paflio
Ijcct fit ibi flfutre dMtur fciettti» fpt-
a»lu
ratient
^MMntitMit,
f^no»
»lio-
rum »((td*ntitttni
quia includitur in fubicdio
,
vt ibi diftum eft.Quare autem hoc modo de fiibftantia corporea cft fcientia fpecialis pcr rationcm quantiutis , vt primat paflionis eius, non fic de aliis accidentibusrRatio eftiquia quantitatcm confcquuntur multa qua: per ipfam infunt priori
;
&
fubicdo cius:
& pcr ipfam de illo funt fcibiliaex
principiis notis via fenfus
tamen
ra accidentium
:
}>rimas (pccics
,
:
non
fic
pcr alia gcne-
qualitas quanttim ad trcs
aut faltcm quantiim ad tcniam
modo potcft
pcciem, quafi fimili
poni
fc
habcrc
quod in illa (cientia quanahquo modo confiderarur, non abfoUitc, fcd
in (cienria naturah';nifi titas
Confideratur ctiam forma fubftanttaUs deterininata,qi:£ eftprincipium dcterminationisquan-
ommnatttrd conftancriam qualitatum naturaUum ita &c. quod Mathematicus per rationem fubftantix cor-
citatiscx i.de Anima,t.c.4i.
tmm
&
,
:
communi, fiuc in particulari, quafi (cd omnia pcr rationcm quantitatis, quz eft prima paflio naturalis autem pcr rarioncm fiibftantiat habcntis formam determinatam fiibftantialcm , quac eft vcre natura, fiuc in poreae, fiue in
nihil oftcndit
:
:
,
primum medium
per
tradita
, fi
cflcr
tatem de
fubftantia,
tali
lix fpcciei
;
&
pcr
iftas
fit
alrerabiie.
qui proccdimusapoftcriori in naruraUbus ;
derat paflioncs,
funt cxtra efrentiam fubftan-
cft
verc accides cnris:hoc
flc
Mathcmatica
eflci
aliquid concludit
dc
Contra quomodocrgo (aluabitur Ariftotclcs, :
Urer.i, t.c.z.
aptinidinem ad motum,qiue apritudo,fi
inteUigatur remota, ineft fubftantiac Phyfica: principiis propriis fubftontialibus
modocunquc fumptui,propria ratio formaUs fub-
ie^
Phyficat
tantum contrahirur corpus ad
(ed
,
confiderationem fui,quantum ad prima prindpia
pra:di6ris in
motus
altcra-
y.Phy ficorum,t.c. r 4.& inde.Pri us etiam, quam oRendatur corpus efte mobile locaUter, oftendirur habere vbi dctcrminatum , quod praefupponit quantitatcra determinatam fimiUtcr quaUtatem,fi accipiatur vbi detcrminatum,quantionis ex
:
&
pofitionis, quia talis
determinatio fcquitur quaUtatcm naturalem , vt grauitatem dcorlum, lcuitatcm furfum , vel ncu-
ptiiis
intelUgitur quahtas carleftis
& proprium f^t cjclorum.
oftendi efle quanta,quaUa,&
vcl aptitudinc
ifla
vbicum adu,
cnim intcUigendae funt connon de a€luali exi-
fic
:
InreUige
clufioncs demonftrarionum
:
ftenria.
Quod
quaedam eft gencrabiUs & corruptibiUs, inquantum habet talcm formam fubftantialem & eft qnasdam infi
dicatur
:
fubftantia naturaUs
eft falfiim.
ita
quud
& incorruptibiUs, quia habet talcm
ifta
mutatio non vidctur praefupponcrc
aliud oftcnfura de fubftantia. ipfa eft paflio
tionem
,
& oftenditur
Refpondeo
:
tamen
per propriara ra-
fubieili.
SimiUtcr poreft alircr dici , qu6d Philofophi nouconcluferunt fubftantiam corrupribilem, nifi
ncc in alia
cft
:
primum Meuquod antecedens
,
Ad tcxtum
(cicntia, ita
fi
Ariftotclis rc-
non eft demonftrario:
eft,
ncc in Metaphyfica
alia: fcicntiae,i^M«i:i tjuid eft
nunt cx (cnfu
fiii
(ubie<3bi
fuppo-
tantum confufam cognirioncm
puta ad (cicndum binarium ciTc parem,(ufficit quaclibet cognitio con* fu(a de binario , accepta a (enfii , cum qiia eriam ftat ignorantia, an binarius fit fubftantia, vcl aciUius quiditatis, tcquirunt
cidcns
,
ririam rcquirunt eft
:
quantitas aut qualitas
piunt, idco a Metaphyfico :
;
;
aut aliimde acci*
diftindbun eius no-
fi
puta non (cictur quod
animal pcrfediinmum
,
&u»m«d» fupfoi.ttitr
qucxl quid cft/**:.(3« y*'^'*''*'''-
homo
finc notitia (ubic^i
&
fic procedendo. an fit fubilantia vel accidens , Et hoc, aliquo modo accipitur ^ Mctaphyfico,qai Mctaphyficus de ifto quod quid eft , diftind^ co-
'«^-'j
*
gnoiccndo , rationem facit prout poflibilc eft rationcm ficri ad t^nod cjuid eft iiiquircndum.Cum :
enim
talis ratio fit
viadiuifiuaex
1.
Pofteriorum,
qux debet incipere a communiffimis quae cextum eft ineflc iUi, cuius quid quzrimr quatenus ,
:
iftacommuniflima a Mctaphyfico confidcrantur, catcnus Mctaphyficus iuuat ad faciendum rarioncm dc eiuod qnid eft fiibieikorura (pecialium ctiam quatenus diuidens in proccflii fiio dirigitui perquaedom principiaMetaphyficalia communia, :
&
^
vt de ^uoliht aftirmatio, vel negatio.
Contra illud, Metaphyfica non vidctur necefquin quicunque aUus artifcx vtcns Logica ;
:
generabiUs,
ad ex
dic^him eft fuper
& oftenfum
(ed
,
fic
corpore quacftionis.
Ad quintam
ficut
ignota,
&
,
Ad quanam rationem,patet
Mathcmaticam.
mobile poni fbrmaUs rario fubredi in Phyfica, cum fitpafllo remotavaldc. Prius cnim fiipponitur , qu6d fubftantia fit quanta quantitatc detcrminata, quam quod fit mobiUs, feamdum quandiatem quia quanritas in communi abftrahit a motu.Prius criam quod fit qualis quaUtatc teniac {peciei , quam oftendatiu- mobiUs (ecundum qua-
quam
motum
excluditur confideratio corporis penincns
ftantia naturali.Vnde valdc inc6uenientcr vidctur
tralitatem, per
itaquc per
non poniturmotus quo-
iftam dcterminarionem,
non efi ohuaufitin
cenam
:
»>»»'/«.
ex
,
propria inquantum principiant
corporcac
^,. „
:
fignificat
Corptt* »*^<-
ad difFerentiam
1 .
qu6d eft dc ente mobiU ? & muha di(5b fimiUa fhyfic». qti»mobile med« diatttr naturaUum inueniuntur. Reipondeo
aflumptura
tum
quod in rationc Mctaphy fic.
naturalium, cadit motus. Et Auic.
ordinem
,
habct ad pro-
(e
tan-
fubftantiae
Ci
prias paflioncs.
phyficae q. 8.
eft
hoc
non concKidit mobilcefc ra(ed paH onem aUquam, fed ncc
tioncm fubie
duas paftioncs primas,
litatem, quia in ifta (bla (pecic
no vidcrur valerc, quia mf>bili. SiniiUtcr,
,
(ponfio, eius cjHod (juid
fhyfic».
f
qu«
ti2,& verc accidentia cius,fecudum quac fubic(£hi cft mobiie , Metaphyfica non fic , quia vnitas non
oftenderentur omncs pafllones pofteriores de fub-
it
dc-
,
monftrandu quia in rc prius incft eflc generabiic; idcodcrur prima refponfio. Scd fi dicatur } ideo firicnria naruralis eft dc mobiU , quia confi-
(jtiid
& ctiam qualitatcm ter-
Gcnerabile
quod gcncrabile prarfupponit oftcndi, qu6d k""'*' Sed hocnon cft vcrum,nifi nobis,
dici,
quarum neutra alccram oftenditjUcct habeant in inharrendo
& ita
,
habcret oftendcre dcterminatam quanti-
,
:
in fine ahcrarionis, corruptibiUs. Sic ergo poflet fupponir al-
proptcr
fiuc in paniculari confidcretur
vniucrfali
quam
eflet alterabiU's a propriis difpofirionibus
qui videtur diccre in
vt contraifba ex i.Phyficorum.t.c.i6.& indc.
16
655
I.
Qutnted»
(aria
Logutteitt.
cuius
?«"•«'
vfus eft
communis ctiam Metaphyficsc :
poflit ejuid fui fubie<5ti inquircre. tali
inquifitionc nullus artifcx
ftigatio
Refpondco
eft,
quia
pnccdit omncra proce^Tum
ifta
:
in
inue-
fcicnti*,
qu.T e(i per demonftrationem:fuppofito tiuod cfuid eft
fubie^li, (ine confufb, fiuc diftindlo 1 1
i
4
:
(ed in di-
uidcndo
^l™
quod
5^/**
:
Metaph.
Lib. VI.
656 Aijdendo qiiod rcalitatis
Mctaphyfici eft,quod
eft,
Contra fi procedatur per coiiceptus reales ad Metaphyficum non ipe(Stantcs,vt per conceptum corporis,antequam diuidcndo habeatur cjMid fubiedi , nunquid taHs fft in procedendo Mathcmaticus , feu natural:s ?
proceirus lationis, Logici
eft.
:
Jl.erponfio, praedicatum di(5lum in ^«><^,naturali-
de fubiefto quam quaccumque Idco fi ordine natu(ed non nobis.
ter notius
paflio
,
cft
notitix procederct diuidens
ralis
,
nihil facerct
&
&
,
quatcnus ilhs vtitur
talis artifcx cft
fpciSbnt, Ucct imperfedle
illa:
autcm inueftigans
ciuid per
fit talis:
om-
diuifionem,ctiam
non pcr omnia intcrmcdiaprocedat, MetaphyNullus
itaque particularis fcicns prascisc,
eft
puta elemcnticus
,
fiue lapidicus
,
feu planticus,
qui praecisc confufam notitiam fubicdi accipit ex fenfu : ifto fuppofito , paflioncs oftcndit nifi
&
incllc
fuiitHi acci-
illi
fitiftnfu.
pftcndere
quasextali cius notitia poteft dc ea
,
& licet talis
:
fit
pcrfefbus planticus, vcl
plantifta, eft tamen imperfedbus fciens, quia
plantain impcrfcdc nouit
:
etiam
enim ignorarc
poteft
an fii: fubftantia, etiam non confidcrarcan fit cns, nufiquam conccptum cntis ab illo abftraxit, hoc intellige nifi in demonftrando vtatur aliquibusprjncipiis communibus, pro quorum intclle6bu oportcret conceptu? communcs abftra-
&
jfi
Ex his
^ffentiitliin
,
patct
eftentialior
htt fiitTfti»
fubitHi
licct
qu6d ciim
,
fit illa
alicuius cognofcibilis
cognitio,qua: eft in particulari,
magis confuse,
quam quae eft eius in vniuer-
qud fali,tantum potens applicari ad ipfum in particu-
AUtafhyfic».
&
diftin<5tc,& dequocunquc fiibiedo fpeciapriraa cognitio habeatur in (cientia propria dc
lari li,
ipfb
fecunda autcm in Mctaphyfica eflentialius
,
cognofcit quqelibct fcientia fpccialis eiuid proprij rubiedi.quam Metaphyficus. Metaphyficus ctiam iine ifta perfedus eft
particularis finc illa nihil
,
(cit tamen applicando Mctaphyficam ad notifiam confuiam, potcft pcrfedior habcri de fubie^o, quim habet particularis inquantum talis: fic :
|f
xpofita videtur litera Ariftotclis.
Hic nota ordincm intcllcdus noftri, intclligendo , quomodo confufum fenfibilc primo in-
& in illo imperfcdtc communifllma.Decpmmunifliraapcrcipit, & diftindano-
Ordflnisttl-
teUigit
Ugtndt.
inde
illa
titia.
Deinde
:
particularia diftinde, ita
taphvfica prima gnoicibilia,
&
qu6d Me-
quia eft circa confufifllma coimperfe6ta,& vltima, quantiim ad ,
diftindam notitiam
,
poteft fcqui alias confuias,
non diftinftas. Ad fextum quantitas eft fiibic&am remotum refpcdtu paflionum Metaphyfi-
ipd ^iuetrfido
JudntitOf
co-
dtriuur in
carum,quac funt primoentis.Ensautcm.abfoIute
Metafhyfica, O» tdatht-
fumpta prima pafl[io corporis , vt eft fubicdum in Mathematica concrada antcm eft paflio cor-
rmtica.
nerii
magis remoti
vna vnitateqe-
propter cjuandam conuenien-
,
&
tiam fcibilium
virtualem eorundem continen, tiam in vno fubieih communi. Mauritius hic notat totum textum vfque adfinem futffe a DoElore titm differt intentumeius ab iti,qu* diSla funt ,fed ijia hic
expltcantur.
Ftteritts efi fciendurn,
quod ejuando aliquodge-
nm remotum diuiditur prirna
diuifione,
Additio.
nonftattm
.^° proxima fpeciebni fpecialiffi^»"i^o mis :ficut patet in omni Prddicamento. jPuando ff 'f^^ /tiar ptzdict^ n II ergo fcientta , qutt ejt genut valde commune , vt
diuiditur in genera
.
.
noneft in
patet aliqualiter ex
primo diuiditur, nec di- ipccics uidttur in fctentias primo modo dt[ias , quafunt mas. fpecialijfimt ; nec fecundo modo , quafunt genera, proxima fpeeiaUJJimts : nam forte fecundo mod» tot furtt fcientiA
,
diEiis,
quot fpecies fpecialiffimt. haben-
tes aliquas proprias pafiiones efi
aliquod principium
:
nam de qualtbet tali
vt prxdtcando quod quid
,
de tpfai&altqua conclufio
cft eius
propriam
vlii-
paffionern
:
vt ofiendendo
deipfa. Refiat ergoprtuer
eitts
duos modos diiios adhuc alium inquirere fcientiafit infe aliqua
,
qu»
modo vna:licet minitsvna
&
quam modis prttdi£iis : ab ifiis dtfiinBamaiori quam dtfiinguantur inter fe pr
difiinSlione
hcre.
proprij
A Tfujius efuotmdofcientia aliis duo~
ad
Ccis vti oponct.
quid
c
fufiHs
fi
pouit qut,li-
I
mit, vel ex aliquibus propofitionibus,fibi aliunde
nis
(uliwu confU-
L
bns modti generaliorihui pofjet dici
cancellatum,feu notatum per vacat. In re non mul-
qucm
fam notiti*m
EXp
VI.
diiconuenicns , acciperct conueSed qiii fibi notitiam acquirit ex aliqua padlone nota via {cnfus, vnum abiicit, aUud aitiinotis
Scitns parti-
SCHOLIVM
niens,
nifi abiicerct
19
fuppofitum non eft poflibile, quia paflio diuerfbrum per fc cft aUcuius primo communis.
;
poris, vt cft fubiedkum Phyfica:.
modorum, npn
cft cura,
quia
Cic lapis
pcrtineat
^fc^-w*
,
in Metaphyfica,
quid ad
& contradam
poflibilc eflet yerfis
:
& albedo confiderantur & tcrtio,
,
propter abfolutam ra-
tamcn &
fi
nulla efrct
eandem pafljoncm prim6
fiibicais psimis
fcientia:
fcientiam
Sccundo autem modo,
licct fit diftindio fufficicns
tionem
Primo iftorum
quam
,
Ct
inefle di-
adhuc diftinguercntur quia caufaliter carum diftindtio eft cx
fuhicdis, noii
autem ex
:
pafllionibus: illud
tamen
femper enim afcendendo occurrit communitis in fe minits vnurn , ab alio forte magis difiiniium. Sciendum ergo quod vltra fecundum gradum, viderentur pojfe duo gradfts affignari. Primtu quando fubieUum continens multorum principiorum
&
&
commune ad de quibus pajfiones prima talis
conclufionum veritatem
,
efi
aliquid
multa inferiora , communis ofiendenturpernotitiam illius communit:
& quanto communius, tante minitf vnurn.Et tunc ad fpeculandnm
Sciftia
quo-
tale
modo vna
tommune, virtualiter inclinaret ,primo adfpeculandum principia conclttftones de ipfo communi: per fe autem non primo , ad fpeculandum eadem de inferioribns. Jta quod omnes veritatesjiue de illo primo communi, fiue eorundem pradicatorum de inferiortbtts , dicerentur pertinere ad vnamfcientiam : vnam quidem genere magis remoto,quamin fecundo gradu , propter minorem conuenientiara fcitorum perfe : fed non primo ,propterminorem
genere re-
habitus inclinans formaliter
&
°*°*°-
vnitatem habitus virtualtter continentisilla fcita: Jicut
& obie^ium
efi minits vnum. qUando prttter dtEla
illius habittts
Alita graditi vtderetur
effe
,
gradu pracedenti cognita de tnferioribttsper naturam communis , ettam propria infertorum de ipfis cognofctrentur : omnta itta dicerentur effe vnitu
Alia eencra-
propter vntttn genus fubieSium, cuius ha^
^^°^ lcientia
&
fcientiit bittts
formalis virtualtter inclinat ad alia omnia
vera de ipfo primo
vera de
&
perfe tantitm : ad omnia per naturam eim : fed ad vera
,
infertortbtts,
^'"^
de inferioribns per naturam propriam ipforum,non inclinat nec per fe, necprtmo :fed tantitm invniuerfalt
,
& in potentta
:
ex qtot inclinatione nun-
quam poteft fufiicienter acquiri a6iiti :ficut potutt in
gradu prtcedenti. Sic ergo viderentur quat(tor gradus in vnitate
habttus jcientifici. V/iitu cornplexi
:
Pnmtu quando
vt homo
eft
eft rtftbilis.
tantum Secundus
tftnum
x\
:
Quaeftio ijiorum habituum propriorum , <]uifuat refpeSu multorum incluforum in vna fpecie fpeciidijfmia : «tadM*"°' TOime ^- t"" ^o^ ^fi ''ifbtlis, homo efi Upes , &c. conclufuy-
& principiorum de homine. Temtu ifiorum funt & princtpiorum propriorum refpeEiu multorum incluforum invno communi &
bini» fidea-
riHm
«*fi«'
hahituutn
cfui
y
:
vt fi in fcientia de animali ejfethicpro principio, animal, hahet animam fenjittuam ; proconclufione, animal
per ipfum infirionbut conuenientium
:
hahet organa fentiendi : a^Jimal hahet appetitum
&c. conclufionum omnium
fenfuiuum,
<jua per
naturam animalis de JingulU animalibut ofie»' duntur. Quartui ifiorum habituum propriorum, cfuifuHt refpeStu multorum incluforum in vno com^ muni : per ipfum conuenientinm inferioribm :
&
dm&cum eo
& generis
ille
quivtdebatur pojfe poni tertim,
remoti; tertim quiponebatur quartm.
Nunc ergo ifiafunt adfolutionem quafiiomsapplicanda.
Dico ergo quod diuijio Arifiotelis efifufficiens: 1j quod fic patet : fcientia fpeculatiua , vt hicfumi- Quid fpecutitrJiriile,efiiUa,cuimfinisexnaturafcientiaefi 1*""* prtcise fpeculari, non direBiua exfe in altqua operationealia a fpeculatione
:
fumpta
fcientia
dire£iiuum in aElu altcuim
ejfe
efi
,
efiejjenttaliter fpeculatio :fcientia
ex natura
efi
qui non
,
autem fpecula-
tiua prima difiinliiofumenda efi penes obteiia virtualtter fctbilia , omnia includentia , vel fecundo
dum tamen
motio vnitatis pradido
illafcibiliatle fubieSo tali,Jciri pojfint per princi'
cognofcerenturyfiuedeanimali i» vmuerfali,prim4>
piaperfenobis cognofcibilia viafenfm : quia omnie nojira cognitio ortum hahet afenfu i Pofienor. jiliasfi aliquod fubieiium includeret multa defe
& defpeciebm eimt>erfe:fiue etiam
attribuuntur
videtur perttnere ad tertium gra-
,
dum : nam iUudprimum non tantitm in vniuerfali,
& in potentia, Jkut in gradu tjuarto :fed vir-
tantum veritatem defe :fed ettam de attributii ad ipfum perfe,fed non primo: in tertio : quia licet non eodtmmodo pm^fe, tjuo tualittr includit, non
&
ibi vniturfale vt
medium
in quid
diOum de vlti-
,
mo, includit pajfionem ofiendendam de vltimo ; hic non fient medtum diiium i» tjuid : fed ficut extrinfecum
& eoncaufa propter
efnid refpe&u pajfio-
Vnde analogia
ifta
non facit
gradum
g^*dm etiam vnitatit ^^ "' f fitfecundum diuerfai confiderationes '^^'^'"'
'
•'
<
pojfe concurrere
cum
cum
tertio,
tertio concurrat
,
& quarto.
diSum efi.
difiin-
fcientta, ,
videtttr
^itomoda
Quomodo cum
de attributo aliquid ofiendatur per naturam propriam eim , non per natncfuarto
,
patet
ram primi
,
,
ad
(fuiafi
tfuod attribuitur
,
U>ud ntnperti-
nebit adfcientiam de primo, nifijicut efuarto modo fcientia propria pafiionis fpeciei
fcienttam degenere.
pertinet
,
ad
Pojfet etiam dici, tfuod ter-
fcibilia
non tamen ex principiis cognefcibilibm
:
viafenfm,
tamen
licet
de iUo infe pojfet
nobis. Ariftoteles
autem non funt nifiobie^a
fic
ergo nec nifi fcientia tres fpeculatiua.
;
fiue fpeciei fpecialtjfim*
includit fujjicienter itiimfcientia atjue
:
ad tjuod alia
: fiue attribuutur,
omnes veritates complexas
&efiHlehabitm includens
vbitjue
vnm nam licet obie£lumfit communius, non :
tamen minits vno aElu tntelltgendi intelligitur: nec eim efi minitj vnm habitm : nec feijuitur,
commune
tale
efi
minits
nus
vnum
non
ttque vnm, quia alio
Hoc
intelligibile.
non obfiat
:
vnum
infe
:
ergo
efi
mi-
Quod modo
quia nan
efi
conceptu entis exprejfuts diiium
fcibiles
&
,
de
eim:vt patet per Arifioteiem ^.Metaphyfic.t.c^.
numerus , funt
aliqtia
propriti pajfiones, fic entis inquantitm ens ,
vt funt
Neccfllta»,
omnia alia tranfcendentia denominatiua , vt Sc commuvnum, verum, bonum, aiius, potentia,&c. De "j^ Mcu* tnte igitur potefi ejfe aliqua fcientia : non autem ^ ^
&
cum aliqua
vnam faciens propter aliquod ob-
alia
ieEium communius, fecunditm tertium tatis
:
quia ente nihil
potefi ejfepracifa
Qarum
:
ignorato
& ,
efi
modumvni-
coTnmunius; ergo fcientitt
de ente refpeEiupaJfionum prtdiefi necejfaria nobis quia ipfo
talis
alia ignorabuntur
,
citm cognitio nofira
procedat a communiorihus ad minits communta, ex
Phjficorum,t.c.i.& inde,
&
fic patet necejfitae
vnius fcientit prima ex rationt primi obie£iifpeculabtlis,de quo ipja efi. Vlterius,
»4
fi vnitas quarti modi fufficiat ad vnitatemfcientia, hacfcientia de ente, tunc erit de emnihus, nee efi
aliqua alia
:
nam
hahitus per fe,
& primo in-
clinans farmaliter ad fpeculandum ens terinclinat
mo,vel per fe, velfaltem tentia
;
quia ens
efi
in vniuerfali
virtuali-
,
ad fpeculandum quttcunque
vel pri-
,
& inpo-
,
communead emhia.
Itaque
,
-
quia nee
vllo inferio-
modm intelli-
refpeElu inferiorum propriorum in patentia,tantum
&
alim
tantitm difiinguantur hic , quantitm ibi
: quia fpecies non fumuntur hic vt differentes , fed vt quafiJingularia refpeEluge-
fpecies.nan obfiat
nerii, cut accidunt differentia fpecijicaintjuantitm
Itaque ex tota
ifta
deduSiione tenetnur tanquam probabile inquifitres
defeprimo
inferioribm per rationem
altis
non gft J^
omnia includit perfe, fed nan primo veritatempajfionis de indiuiduis. Licet etiam indiui-
tum , quod
Ifie conceptm
oportet dicere,quod iUe modus vnitatis non fufiicit:
lijfima
de eispajftogeneris ofienditur.
efi.
inclutiit virtualtter tnultas pajfiones
fi dicatur habitm includit hic, ibi.
gendi refpeElu primorum principiorum induforum : alia autem per fe Juh ratione primorum includuntur. Similtter etiam habitm fpeciei fpecia-
dua non
tria fpe-
Aiinor declaratur fic ; abfirahendo ah omnihm conceptibm infenorthm,fimpliciJJimm conceptm in quo fiatur , eft conceptm entis , ficut alibi de illo
I.
:
non
locutm eft ;
& vniuerfalitas
incomplexi
efie Jcier.tia :
autem defcibilibm nobis
culabilia
tim gradm quatuor prtdiBorum coincidit cum (li
vel tertio ;
.
fecundo; tfuia vtrobitjue habitm vnm,tjuiefifubie~
communiorit,fiue primi
,
ficut numeri inquantitm
de vltimo.
nis ofiendendd
&
.
pa«»-
*l
&per oppojitum, pra-
cuim Jinu
Eiica large
vt animal atcaturfubieSurnfcientia,in
de fpeciebm primt. Et vltra ifium gradum non videtur gradm vnitatu pojftbilii in fctentia , nam tjuandoponiturfcientia de vno primo, ad tfuod alia
4x&i gtadiu.
ciei fpecialijftma : primtu generts proximi, fecien^
&etiampropriorumincluforumintllistnferitnbm,
cognofcibUia,
Ezplicanrar
657
I.
funtgradm vnitatis fcientiafpe-
talis
habitus refpeEiu vniuerfalis
,
qui
efi
ri
entis fc-
^^^
P"*" eftrefpeHuiUorum, nififecunditm quid,fimplici'^'*' ter autem non eft tUorum. Kefiat ergo quod fcien- P"*"* tia
de ente nullam pajftonem primttm alicuius infe-
rioris ente confiderat
,
fed tantitm pajfiones entit
& perfe de quocunque & & fic habetur vnius fcientia fpeculatiua,qui efiprima & de primo fubieQa
primo de
ipfo
inferiori
,
pejfihtlitas
necejfitat
fcUtcet de ente, qtu ejt vna genere proximo, iuxta Jecundum modurn vnitatis Giuia quantumcunque obieEium incomplexum fit commune, eius tamen eft vnus hahitusfvecie, ficut vnus aEius inteUtgendimonentmeft ensminits vmtm intelligibile, quam ;
&
homo,
:
Lib. VI.
658
vtmm in
homa,Ucet Jtt
rt
nunksy&fer
^i.^^etaph.
conftc^uens
complexif,fH£W habitu entu virtusUter inclu' duntur , incfuantitm/icinclufa , tantam vnitatem
illa
hahelfunt
^uantam
,
& incluja in habitu hominis.
Sic ergo Afetaphyfica
vna fecundo modo, non
efi
cum alujua
fotens contineri
;:
alia, ficutfars alicu-
de tntibus fpeciatibus. Contra fecunditm, vnut habitus incUnat adconftderandum iHudobie£lum,neutram rationem determinando,fed vtramque inteUigendo,vt habittu de albedine incUnat ad
eialet
confiderandum eam
in4 eiufdem, ntcfot ens in fe continere cogn,itionem
^Uicjuorum titrn
nifitjwt cognofcuntur de alue
,
inquan"
enti4tVt fotet ex di^is.
:
tamvt habtt genus, quamvt
habet dijferentiam. Profter frimum ifiorum,fotefi concedittfuod illa extenfto frincifiorum
vniuerfaUum ad
conclufio-
nes ffeciales, nonfufficit ad vnitatem fecHdo modo,
fed tantitm tertiosquia
SCHOLIVM
illa
frincifia in fotentia
includunt conclufionesffeciales.
VII.
Tot ergo feientitt
tque frimo dittidentes fcientiam contra Metafhy-
C o N TRA
tritnembretn illam Cciaatix diui-
Phyficam , Mathcmaticam
fionera, in
&Meta>
,
phylicam, triavrgentiaargumcnta facit j &licct ea foluat , tamcn corum emcacia tandem motus, fefbluic nullom elfc rationem conuincentem huius trimembris diuiHonis ; (ed tantum placuic multis authoribus prpptcc conucnicntiam quo-
rundam
in principiis,
djuidere
cum tamcn
:
& modo cognofcendi
,
fic
alitec diuidi poITet.
ficam
tjuot
,
ad Atathematicam
inueniuntur vna fecundo modo fhyfica.
Nec
,
,
&
Phyftcam,
ficut efi
Meta-
ifia diutfio efi exfefitfficiens
:fed
tamitm efi .in tres fcientias , ^«iC cum aUis licet aque frimo diuidant fcientiam , tamen friores funt ratione fubieHorum. Sed fecundum argumentumvltts concludit nis fnnt diuerfa
,
,
tjuod nec
duo membra diuifio-
modum
quantitm ad fecundum
vnitatis.
Pofi ergo longam inquifitionem,non video huius
Contra
Addltio.
^r
fuferius negabdtur tfuod omnis
ifla :
fcientia
ejfet
fcientia
efi
Metafhyfka
\
& quod ideo
vnafecundo modo
(hematica, nec Phyfica,fit
\
ergo
cum
efualibet
nec
Ma-
vna fecundo modo,fed
&
tantitm tertto , vtraejue fub fe contineat multas vnasfecundo modo,fe<jUttur ejuod multoeruntflures fcientia frimo , aque frimo diuidentes fcien-
Metafhyfica eam diuidit.
tiam,fi. ut
Item , fitb-
fi^ntia corforeavirtualiterinfe cantinet faffienes
&
Jidathematicas
naturales : ergo frofrius habi-
virtuaUter habitus vtra-
fM4 eius formaUter
,
irumque fajfionum,
& ita Mathematica & natu-
eft
,
falis erunt vnius generti ,
Jtem Socrates
efi
fubie-
cefariam fojfe oftendi :fed flacuit dtuerfis auEtoeonfiderationi fubdere
conuenientiam in frincifiis,
& in modo confideran-
efi
fit
vnaffecie
ad e^rn
ferttj
tante
&
confideratorum a diuerfis pojfit ejfe vntts habittu fecundomodo , vt probat fecundum argumentttm. Intelligendum autem , quod UeetobieBapenes cjtta diflinguuntur tresfcienti* prsdiHtt^fmt fecunditm
.-
tamen
quod Ucet Metafhyfica obieQi ita communis,^uod
,
efl
fertinerent ejuacunque habent vnitatem
modt, nimis
effet
tjuiUbet habittu
co^fufa.
Contra
tanta confufiti, efuin infe habeant illam fuf-
e{e
infenaribiu nqn t
fed etiam frofri* : vt paiet fer fonceftiones fofitifs in frimo Geometrit , tjua ad conclufiones ffeciales adducuntur : confimiUter in
communis
,
naturaU fctfntia. yhde frofter genersfUtatem talium fnncifiprum, etiam extendentium fe ad non fine princifiis fpecialtbtts , potefi lam Phyfica, ejuam Mathemaconclufionfs
tica dtci
ffeciales
licet
,
aUqua modo vnafecundo modo^on tamen
tfrtto.
Ad fecundum,
quod fi ponantur diuerftt ratio" nes reaUs , fecundum cjuas ^ncludtt tfias paffianes &illas, tunc poiffi ponif^ieiiun^hic, tjitantitm futnttur julf httc rtttione,
& tunc vntss ipfumfic, & eft
(diu^fic.
quoperfe,
,
&
tbi, in-
& iHa rattone
habtttft eius tjutditatiuui
4t iBofubieEio
incUnat
:
ad
Ad tertium^ quodfcientia,
de quo primo fcitur
,
non de
& non primo & pajfio fupfriorujtuUi
inftnori ineftprimo
;
,
fed
& fic
ergo propofitio Metaphyfica nihilpr»: fiitde.
ANNOT. MAVRITII,
vniuerfaU^
eifue citm fer frincifin de taU communifubieSo, falis
:
batin Phyfica
Clrca
ficientem vnitatetn,^ ab stUisdiftinSiionem, frd^
tlfiend^ntur
:
AHt duajicet fint
illud obteSlum fe extfndtt fciUcet in efi
pracifa fumptum
extraneatur alteri.
tantum vn
&
: tjtii/i
ad proprium obieiium
inclinat
fub profria ratione
vntuerfaUor.
Ad frirmm tllortfm Ji
^
ceflariam.
ab vno , vt a Geometra , fojftnt ejje multi habittts, non tantitm frimo modoffed fecundo ; non vntu nifi tertio , vi probat primum argumentum ; aut
fub, 8c fupca, orMnata:hapitiu tamen funt fonpli-
& ita quanto farticulariits
in "es,
di habere : citm tamen multorum confideratorum
ctter diftinai,ita ifuodnuUtu aliumincludit
i
^
i°" j^f' quot vtdebantur aliquam tionun nc-
nam inferiora ficuf continent fuferiora, ita &faffcientia
iS
,
17 Diuifio fcii.
& totfua
rtbuscircadtuerfafubitaa ffeculari,
Gum vniut hahittu virtualtter cantinentis omnia fiones eorujn
,
fer aUquam rationem nc'
diuifionis fufticientiam
tantitrn perfe.
Contra
primum, ifta vniuerfalia princtpia de ente, exten'dtiftur ad ofiendendum muh4s condufiones fpe-
priman^ quzftionem
membri
fcxti libri
de
tri-
diuiiione rpeculatiuae.t.c.i.Aduene
in principio folutionis ad duas opiniones
,
quas
adducit dc diftindione,& identitatc fcientiarum: i.2.q.y4.& Henr.Quodli-
quarcThomamhic& beto
j).q.4.
& Albertum, & loarmem landuiium
& antiquiores, vt Alpharabium & Gondi/al. de ,
diuifionc fcicntianmi,
& Boetium in lib. de Tri-
niutCjCumexpofitionibus : hunc vcr6 in prologo Vualterum ctiam Burlci fupcr
vtriufque primi.
Porphyrio ,
& alios moderniorcs ibidem copiosc
& maximc refolucos Parifienfes. Conlcqucntcr ponit modutp dicendi fuimi quantum ad hunc articulum , diftinguendo dc triplici vnitate
habitus valde fubtilitor ,
& mem-
Sccundo, diftinguendo dp fpcculatiua feciindiim triplicem detcrminationem dcinde ad principalc ifta applicandp , refpondet bra dcclarando.
&
fingularis ad quaefitum , vbi ardua fpeculatio , dodrina. Et licct alibi , vt puta fupcr i . q. huius in Porphyrium fatis refolute collegi breuibus
ea
,
qux debcnt
expfimendain lutc
,
:
attendi ad vnitatem
habitus
& hanc triplicem vnitatem
vt potui, tetigi
, aliis
rcfo-
nihilominus omiflis, illa
x%
;
Quseftio illa breuia it vnirare rali hic replicabo. Voco vnirarem fpccificam obie
& per
Gcncricam vcro propinquam appcllo,qu« rcijjicir obicdhim complcxum, vcl incomplexum virrualitcr adhaalircrconfideratum, vcl conrenrum. Gcncricam aurcm remoram dico , qux concemir obicdhim complcxum , vel ^ljdd vmktu fiecifit». (^ incomplcxum virrualircr potcnrialirer , vel pcrQauriaH mifliuc apprchcnfiim. Er hic fiimo fpccificum,
Primum de eo , quod fecundum acddens
confidcrato.
fc
modo c6fidcrandi;nam de obicAo in porcft dlcicienria gcncrica
:
dicendum, quodnullaeft Signum auccm,
,
&Cc.tfx.com.j^.
Quod
aucem
tis,
palam.
fciencia
non
Sciencia
acciden-
eft
namque omnif,
auc eft eius quod fcmper auc <^od fccundum m2g^s.tcxjc»m.6.
cius
,
,
cx
Ic (pecifico,
& de obictfio gcne-
Q^ViESTIO
rali/Emo, fpecifica,vr nunc probabilircr fiippono,
Deinde adperrc , cuius eft illa rario, quam addudr, impugnar in rolurione, ad oftendendum fubftanria reparara- pcrrincnr ad
ejfe fcientU?
Mcraphy-
confidcrarioncm ; qusrc Albcrrum htcThomas habcr quodammodo in fimili , idem hic comparando cns ad primam ens in ordinc ad Mc-
II.
Ftrum d( entefn dccidensfopt
&
2u6d
cfl
circa illud (pcculado.
&
modo enriraris obiedlius,{cd
gencricu non ex
659
ir.
ci
faphyficum. rariones fbrmales
&
Mathcnurics, Phyficz, fijbiediuas in fubftanria corporea , an finrdiftiniilac res, vcl rcalitares :
& confcqucnres obicdioncs, & infbnrias, & roaximc cx
j.di.4,q.i.conrra fccundira
I
opinioncm
argucndo, In aliquibus originalibus anre illam lireram, efi ervo ex diBis,&cc. ponunrur illx
InteUigefidum
cum
obic^tioncs
habes ad , quas Contr»,fufmms negabdtitr, &c. vfquc ad finem fed de ordine parum rcfen : finemquxftionis
fequenribus
ibi
:
:
lc^r nihilominiu
dum
cligar
,
& fccun-
vr volucrir,
mcliorem connexioncm.
Hic pofTunr inrroduci nonnulla ex didis huiuf^ modi 54. di. }. de diuifione habiruum , & alibi iaepc
& cx
:
audoribos, vt
aliis
alias
copiosc no-
QVod
fic,
arguirur,dc
dcmonflratio,
quocunque potcft efle , quia dcmonfbafdre,i.Poftcr.tx.j. Sed
Infra, fblucndo i. prindpalc
;
opinionem de habiru fpeculariuo,
rio eft fyllogifmus faciens
dc entc pcr acddcns dcmonflrat hic Ariftotclcs aliqua ; crgo, &c Refpondetur qu6d Ariftotclcs per dcmonftrat , qu6d de co non eft fcientia , confequens , qu6d ncc de ipfb eft dcmonftratio dcmonfhrarc autem , quod dc A non cft dcmon(h-ariojcft demonflrarc de A fccimdiim qaid;ergo inferendo, quod de A cft dcmonfh-ario, eft falla» fimplidtcr. Contra: aiflus cia fecundum quid, lui natus eft haberc fuum oppofitumpro obiofto fii implicircr,fi denoretur tranfire fupcr illud oppofitum, pcr hoc, non diminuimr ; fed fdre natum
&
&
cfthaberc pro obie<5bo fimplicitcr,hoc quod
:
&
quarflionibus rangir.
prindpaUum
fundamcnra propriac opinionis vbique neceftaria radicauir, inddentalitcr multa vtilia indudt ; vbi ante folurioncm in quibus
,
&
6.principalis ibi
firiyScc vidctur
Hic
:
not* ordtnem intelUElui no-
dfe Extra,vd Addirio fcd litcra :
norabilis vbique.
Attendendura etiam,qu6d ab illo loco Ftte, quod quando altejuodgemu re:
ritu efifciendum
motum
diuiditur,Scc. vfque ad fincm quxftionis,
Dodor in originali cancellauit,feu V4f4/,afllgnauit loco cius alia
fcd quia
:
prius ramen habira fupri appo-
omnia exquifita,liccr eorum
fuir
:
iam
explicara, ideo ea inferui legcnda
tus Icdior
Ciim
;
aliqua
vbi difcre-
cundb xquabit.
dicit in fine
plicx, ftude
:
finalis , feu re-
vt aliqui libri habcnt
nihil ponir, nifi
:
licctin aliis
obiedionem infoluram,poteft ibi
;
&
c.
z}. priuatio oftcndirur affirmarionc. Confir-
matur
illud in
exemplo quia cnim loqui vt efl , poteft indifFcrcntcr haJjcre pro :
a£his exrrinfccus
non
obiei^o
loqui, vt eft a£his fignarus,&c. ficut
& qaodcunque aliud fignarum non loqui,
exrrinfecum
:
ficut qui
recurrc ad ca,quae
prxdixit, plura alia hic notabis cx prolog. vtriuf^
quc primi,
& Francifd.
fe
loqui
,
vcl fc cur-
&
acddens, vr de fubie<5o ; quod patct inducciido: dc linea vifuali , mulra oftendunrur in Pcr-
nam
qux
non inmulqux pcrfolam rarionem vifualitaris non in-
fpe<Shua
,
pcr fblam rarionem lineac
dlenr, alias eflet purc Gcometria. SimiUtcr
funt:aHas
dlct
pure
namralis
fubic<^ eius includunt ambo
pcr
fe
fadunt
:
,
;
ergo quid
quz nihil vnum
taracn quia quxlibet iftarum
dcret.
,
didr
alia palc , aftronomia , perfpc
rius etiaraproprietatcsPhyficas inudbgabitciira
Metaphyficx obie^aum nouit
ide6 qui dicirfb
rerc:vnde fequirur dico mcnihil diccrc; crgo dico aliquid ; crgo a fimili hic. Itcm, ad prind-
baltcmamr duabus
:
:
fimpUciter loquitur , quoad adhim
ira
CQncedi , quod infcrrur , Phyficc loqucndo fcd ex diftinda cognitionc Metaphyfica, quam non habct, vt Phyficus cfficitur pcrfc
.
dex fui,5:obUqui,i.de Aruraa,t.c.8f.& 7.Metaph,
u,
obiedionis
eft
RtSnmo/l crgo qucmcunqucadum poteft habcoppofitura cu- '^* /**<^ re pro obicdo , fimilitcr crgo ****** iufcunquc:patet confequcntia quia redhim cft iu-
rcflcxiuus
t.
fblnrioncs
quia detcrminario per
,
A
Maobictfhim non
diminuit a<£him. Probario minoris.Intellcdus
&
valdc fenilcs
eft
crgo,&c.
ior patct
obiedum, vel ad fincm , fcu fubicnora cun6U in prolog. in pofitione God-
Aduene diligcnter ad
;
& pradico.vd
irapugnationc cius in matcria dc praxi, q.Lcuius eriam difta, iEgidij plerumque in his frcdi
aliud
vbi inttodudr
in ordine ad
i
& fcientia
non fciri, ficut quodcunque
taui.
ftiim
Tho.
U8.1. Ant. Andi.^. 4 (^ ^.Tlinii.q.iutrt.i. Fon£e.i.j. ftS.i.^.x. Suar. diih.i.Met.fici.iJtum.^ HaruUA.j. fukfia.^
Tange criam plura drca *5
ki\Si.hu c.t.fr)rr.4. Albert JrMff.ix. i.(irfequent.T).
,
fti-
quia vtriufquc conclufiones
, quod non cflct dus fubicdb ambarum indo-
pro prmcipiis in ea contincntur nifi
fubic<5hun
Item, quod habet caufam dcterminatam porcft fciu pcr-
Tum ,
iUam cns pcr accidcns ;
eft
huiufraodi.
quia ipfiim fccundiim Ariftordem prouenit
^
j»
:
660
pir k caufa naturaii, liber
Metaph.
Lib. VI. non aurem
a caufa ad
nrum-
cau(a autem natnralis dcterminara eft,quia
:
ex ncceHIrare naturac producir quod producir, in
Tum, quia efFeftus
hoc
diftinguitur k volunrare.
non
producitur a cau(a, vt viderur,
qux non
haber fc magis ad efte efFeciius , quam ad non e/Ic 5 quia proprer ralem , vt viderur non plus efler effedtus, quini non eflet. Sed caufa indcterminata , dum manet indererminara , non magis videtur fe habere ad efte efFe6h.is , quam ad non ede, alioquin iam poflitur , vt videtur , determinata ; crgo a caufa indeterminata, manente indc,
icrminara nihil producitur
;
patet
ergo,&c.Tum
quia quiliber effec^us per accidens fururus, vidcrur poflc reduci ad aliquam caufam iam praefcnrcm , illa vlrcrius ad aliam praetcritam tertio
,
&
Jtoe f»lo fri-
iuxta dedudbionem in litera, r.c.y.dc mori,vulnerari,
fnftHit»f»-
inedine mordicanria.
ftre,
^M f»-
Smfunt. Cap.j.
domurn, fitire, co-r
incidere in latrones,exirc
u*tur Detts
Sed omnc vnius de przre-
necef^ium
:
ex y.Mcraph.c.dcEnre:r.c.i3. opponitar enti """• fecundiim fe , quod diuiditur in deccm Genera tet
quia tale cns pcr accidcns non habet vnum conceptum quidiratiuum , pcr quem poflit inaliquo
generc collocari vno
:
tamen
ficur
cft
obicdhjm gibile eft
:
album vnicoa(f^u intelligendi concipi,ficur homiafinum:nec tamcn ira fimplici acStu concipicndi concipirur homo albus, ficut & homo. De hoc modo entis peraccidens, loquitur Arift.in j. lib.de Vno,t.c.7.&
j.& dc Enre:r.c.4.& quia di-
i
oifiones enris pofiras in 5.refHmir hic in principio
huius capituli,ide6 vidctur in principio iftius cadc ifto modo cntis per accidens ; Sc
pituli loqui
fimilitcr ita
vfque ad illum locum
^ttamen
:
,
plificat enini
crgo
alia fequcntia
ens per accidenseffenon ens fecundu pofitionem
dcns ris
:
eft
,
& ita fcibilc
:
,
dici-
ens pcr acci-
huiufmodi
Non
; igitur, &c. Prpbatio maiovidetur effeftus quandoque euenire,
de his,qus accidunt trigono,& dicic
Platonis,qui Sophifticam ordinauit circanonens:
quae certum cft
quod
,
cft circa
ifto
i.&inde,t.c.io.& inde,quandonegatur ens quod quid pcr accidens habcre, quod quid,c.i. 7.t.c.i
&
£kum.
roam, cum pofterior nunquam moueat, nifi quia mota.Si ergo fbla prima caufaconceditur mouens
in
communi fcilicer
eft
cns per accidens feciido
:
.
:
:
heccflario
quod
omnes
,
cidcns fcirur a
mouebunt. Itcm, quodcunquc ens per ac-
ncceflario
fcitur cft firibile
;
Deo ; crgo,&c. Ad oppofitum efl
non
efi
cft
idem
illi,cap.4.
Alio modo dicitur cns per accidens , prout per accidens non priuat perfeitatcm in entitate ;
&
€ta alicuius caufs : ad aiius
caufa
non ordinatur
cafiialc ftride
loquitur in
vcl efle
,
;
& voluntas
natura
modo
duplex
;
di£hjm,fcilicet
fumptum; & fortuitum:dc vtroque cxcmplo dc
litera,t.c.j J)e fortuito in
hus
fcilicct
non accidit a caufa
,
ens in pauciori-
oppofitum eius , quod in plurineceflaria
fed prascise
,
circa cfFcdhis caufe naturalis, vt in pluribus
triplicem difiinSlionem , pro
&
nerforum gtnerum , em perfe oppofitum huic ex perfe potentia, c^ perfea£lu dequo ipfe i.
efi
I. num. 14. §. Quando ergo quaerimode fumitur pro effeEiu non intenfo , vtincafuaUhui, vel fortuitis , de quolate Scot.
d. II. qutft.
ty^lio
tur.
Sltttdlik. vltim.
aliquo firiEle
tur
:
,
Secunda dtftin£lio:fcientia eftde sfuando deeo fua pajjio demonfira-
late vero dicitur de ipfo
fafftone
^
vel conclufione.
,
quodfcitur
Tertia
:
,
vt de
fcientiafiriSie
efi habitnt conclufionis neceffarite : late fumitur pro omni notitia determtnata per caufam perff, ttiam non neceffariam. Prtmo mado furhptat
alia efi
vna
fpecie
,
alta
vna genere proximo
,
alia vnagenere remotOy iuxta ditta qudflion* pr^^ eedenti.
quandoque impcdiri cit*,
hmiful^l» «^^^'S^tt'''
gcncrum, aut gcncralifTimorum vt hotno quan:
&
potfiint,
Scas per fe intcnti, acciderc.
materiam indifpofitam
gentis in paucioribus
:
Ncc obftat quod cfle
di-
nunquam enim
^^•'^^-
propter
eflet virtutis fiiflicicntis.
Sed conrra Arifto-
fi
pjC^
caufam contin-
deficeret ab inten-
to,
jjj.
telem arguirur quia videtur , qupd non ponat ens per accidensaccidereininnaturalibtij, nifi propter impcdirrientum caufae naturalis,induccns :
oppofitum eius, quod vt in pluribus accidit
quod videtur fruftra
,
accidit,
falfum.
licet e
Cafiis
conucrfo
:
enim non
includit
nam quando mientum
& cum hoc aliud non intcntum, cafiis cft
Item, oppofitum inrenti a caufa naturali A, refpe6tu eius non eft cfFcdus pcr accidens : quia nullo
roodo ab ipfb impcdienris
A
A ,
:
rcfpeftu etiam alrerius caufac
non
oppofirum
eft illud
vt in pluribus eft rcfpectu eius
:
ergo
naturalis
,
tale eft
:
quia
oppofi-
per acci-
dens. eft, quomodo multide aliquo poteft efle fcientia licct cnim proprie dicatur de illo efle fcicntia, de quo alii^d
Secundo diftingucndum
plicitcr
^
qui fonuna,vidc oppofitum efFe- Scot. quoi,
materiam indifpofitam, agens
tum tcfpeda nullius caufie Hic diftinguendum cft primS de entc per accidcns. Dicitur enim vno modo ens per acci*^^"^ ' ^"°'^ ^^ aggregatiim ex rcbus diuerforum
,' t
coquo.
:
Prj€Mittit
^Zf
pra-
&
De cqfiiali ibi, vbi vult, qupd
refolutione quaflionis. J*rima: ens fer accidenifupiitur vno modo, vt dicit aggregatum ex rehm di-
talis
,
fed euenit
talis
in minori parte,
Cum
fieri
cflenrialiter
caufz aliud intendentis, cui per accidens eft coniunaurem duplex fir principium cfficiens
intentioncm
tcr
tali,
bus quia
L
4
fecundum fe fed in comparatione ad aliquam Ensper aedcaufim ; fic dicitur cns per accidens,cfle refpc- ^*^> fff^ifttr
rci
Ariftotclcs in litera,t.c4.& 6.
SCHOLIVM
cns per accidens
modo,& hoc quoad fallaciam Accidentis.De criam modo entis per accidens , eft fermo in
ifto
quandoquenon , nifi quia caufaalitcr fc habetad ipfum ; hoc non videiur poflc efle finc mutationc caufx. Probario minoris 4 primo prouenit quodlibet , licct non fjt rcfpedu eius ens per accidcns cft autem ptimum immutabile 8. Phyfic. t.c.4 j & inde. Refpondco , quod maior eft vera de caufa proxima ; rainor de remota caufa. Contra quod maior fit vera de caufa remota , probatio fi enim ifta primacaufa neceflario caufat mcdiatc A.neceffario mouet A :& A neccflario motum, neceflario mouet B , & fic vfque ad proxi:
^ns ier»cci'
dt-
Dttu
immutabiU
{»
''-
nem,&
ing(mta facere, ejH*failafurtt, 6. Ethic. vidcntur haberc caufam dctcrminatarn , im6 neccflariam. Item, ad princi-
:
*
fit
modo vnum intellinon enim impoflibile eft hominem
intelledlus, aliquo
cendum,6cc.ficut patet per literam intuenti.Exem-
eft
,
tur cfTe necefTarium
}
mo-
aliquo
do,& non fimplicitcr vnum ens,ita eriam ciim
quia hoc folo friuamr
rito
pale ,jjuicquid cuenit a caufa
f-
vcl inrermediorum , vt rtbm , album quantum ; iiun. album dulce & illud ens pcr accidcns, ficur pa- fonmgme. tus
:
fcitur.
« r^^
-j
«
Qusftio ieienttM
r/f
dtttliqn* dmflieittr
diti-
fcitur.vt
ergo iubitus proprius ifHus todus
efle fcienria
inciinat ad omncs ifbs pafliones fciendas de ifto
dc fubic^o pafIIo,tam£ quandoqjdicirur de illo,quod fcitur:vt de c6ciufionc, fiue padione fcita dc fubicdo : vt magis propric diccrcrurfcieriacirc cius,quiimde ipfo:&vtroquc
,
»li» rt-
iilae ,
conrincn-
(cienria: viaualiter
rurin habitu
munitcr,mulripliciter 2ccipiturfcicnria.Vel
cnim
ita habebunt vnitatem in gcne; proximo, iicct non tantam , ficut ifts quac includuntur in habiru correfpondenti vni conccp-
accipitur pro habitu conclufionis dcmonftratio-
;
m»
totojicct pcr accidcns, fcicntiis fpccic diftindtis,
crgoomncs
com-
tv$u. fieci* nis, provt fcilicct eft noritia cognita per caufam ^ltimM,*li», neccflariam aut accipitur pro quacunquc detcr-
gttme pMxi-
vimialiter
,
fumcndo,//^ f«fl,fcilicet proprie, vel
modo SeittUtMtMli»
66i
II.
minata notitia , pcr cauiam pcr fc , licct non neceilariam. Si primo modo, adhuc poteft fcientia difUngui fccundum vnitatcm fpecici fpecialifEgcneris rcmori \ ficut mac,gcneris intermcdi j ,
&
didum
cft in
S
qua:ftione prajcedcntc.
HO L
C
M
V
I
qui
cft
pcr
correfpondens cnti
fe
&
per accidcns rc
tui quiditatiuo.
Quod
fi
dicatur
iincam vifualcm nullo vno exquibus reiinquun-
:
tur habitus diuerfi,alter linca
alter vifualitatis:
;
quorum
vtcrque virtualitcr inclinat ad fpcculandum ilia de fuo propric obicfto , quae in iilo
obicdo vinualitcr includuntur,vt la fdentia vna fpccic , eft detoto
II.
(J
aftu intcliigi, fcd diuerfis
Sicut nul-
fic. ,
nifi
per acci-
dens ficnulius vnus habitusvinuaiitcr inciudit ilias,quac funt de vna panc ,& alia:h inquam,fic :
P R I MV M
diBHmyftonedo id de ejuo
tiaftriBe, iuxtAfecundam dtftirtEiionem
ver acculerts primo modo, itort
eft fcientia
eftfciett'
de
,
ertte
vna fpe^
quianon eft caufa vnitu paJJloniffpecie.SecMnly dc quo,/<»r^^ , idem dicendum. , Tertium , fcientia vna genere proximo poteft effe
cie
y
dum fumendo
de ente per accidens , fumendo etiam proprie ly ^uartum , de dc quo , ratio fatis eft clara. tnteper accidensfecundo modo tjua tale,non poteft
&
effefcientia necejfaria, quia effetfalfa
cum
itia
ac~
de re tamen fic eue-
(identalitas raro conttngat
:
niente ahfolute confiderata
poteft ejjefcientia ne~
,
^uin~ , fedtunc nan eft ens per accidens tumyfumendo Ccientiam pro notitia certa,etiam non necejfaria, non vtdetur ejfe de effeRtbm fortuitis dependenttbtu a voluntate mutabili : quia nec de cejfaria
non video qualis vnitas poteft aCfignari fubaltemat2,vt rouficac,vei per(pc£liujc: vnitas aggrcgationis , quod videtur incon-
dicatur
,
fcicntia: nifi
ucnicns fcicnria
,
& poteft
Dc ente peraccidens dcntalitas
non
eft
uint.j1ndrj}fc,q.^.&
j.
,
fed
Vide
quia ifta nonnihil clarius
;
fciri
(J^ientia
tum
illud
perfe li
per fe vna,vnitatc fpccici
dcmonlhatur
quem
ccptum
,
per
incft taie
fc
toti,nifi
quia
cum to-
non fit aiiquod vnum cns , non poterit
cfle caufa aiicuius
niiiil
:
,
vnius pafIionis;& dc tanifi
includit
:
per aiterum con-
&
conceptui
ita iili
dcmoiiftratum
:
non autem
per accidens;crgo (cicntia vna fpccic,qu^
cft conciufionis
dcmonftrats, non
per
eft
fc, nifi
de conceptu aitero in taii entc. Eodem modo fi de qtto , accipiaturcommunitcr, poteft fimili ratioiic probari , quod de ipfo non cft fcicntia per fc quia nullum fubiedlum poteft includerc aiiqiiam caulam pcr fe , quac (it proprium medium demonftrandi dc ipfb,nifi alterum conccptum;5c Saeiuia vna i^a non totum nifi per accidens. Si autcm accigerure pttefi piatur fcicnria vna , gencrc proximo iiia autem »Ue de enie potcft aliquo modo per fc circ de ente per acciper Meadtits, j ^ j _: j ' dens , acapicndo de<juo , propnc : quia cnim ta:
•
lc cns eft aliquo
•
modo vnum
intelligibilc
,
(cili-
cct vnico a(fhi,qui pcr fe cft cius, vt obicdri,iicct
non
fit pcr fe vnus , natus eft ctiam ei corref^ pondcrc habims,pcr fc ex taiibus gcneratus i€k\bus iicet illc habims non lit ita vnus , ficut ii:
lc
,
qui eflct aitcrius parris tantnm.
Taie autcm
tali
fciri
pcraccidens
Canc
,
, fi
eflet
tatcmpluui*
,
fiue in
qu6d
,
modo
piuat fub
vere habct quidi-
quz
eft fcibiie
o
/• •!
-1
eft
pcr
fub Capri- ^ptf»*'*-
medium
1
dc- ^f*-.,. jirtutt»,
***'
monftranuum,a5que eft fcibilc dc vtroque:tamen nihii fcitur fic de tali, inquantum cft cns per accidcns. Tum , quia ncc fcitur aliquid pcrrinens ad exiftcnriam , fed confcquens quiditatcm : quoadquiditatem,non cftcns pcr accidcns.Tum, quia nihii fcitur dcipfb , nec ipfum de aiio pcr iliara caufam, rcfpcdu cuius eft per aqcidcns, fed pcr aliquam aliam , qux per fc cft mcdium inter cxtrcma. Si autem aliquis negaret de fingulari-
&
bus
elle fcienriam
non fit condirio quantum natura laris,&
:
cum iila
tunc
accidcntahtas
aiicuius naturac fpccifica :
fcd
tantum
fit
,
in-
conditio fingu-
hoc etiam in exiftentia,vt di£him eft,efl[et
confequenter dicendum
,
quod dc entc pcr acci-
, fcicnria dcmonihrancc ipfum dc alio fed tantum commnnc eius ,cui,inquantum fcito , extrancatiu; iftaacci-
dcns, nihii cftfcibilc pcr fe riua
,
:
dcntalitas.
7
Siautcm inteliigaturdcfcienriafccundomodo,fciIicet
pro certa notitia pcrcaufam,licet non "f^^t*^"*
neccflariam.taiis noriria
de
cfFc
fonenon
potefthai>eri
dcpendentibus a voiuntate mutabi-
&
pcr confcqucns,a maiocaufam talem ; ri,nec de cfFcdibus pcr accidenstalis caufar , fcilicet dc fortuitis,poteft talis noritia haberi per iliam caufam,nec per aiiquam aliam.Probario,quia fiair cafualequodcunque , ftride loqucndo , cft li
,pcr
caufie alicuiuspcr fe cfFcdhis naturalis.Itafortui-
fubeft voiuntati
Sctti Oper. tom. I F.
,
oppofito
fc
ifta
ficut piuuia,
nifi ratione alterius partis
eft;
qui-
efle cxiftcnriac,
pcr accidcns cfl fccundum Ariftotclem
tum,quaudo
vt fupra di^hun
per
vcrbi gratia
;
in iitcra tcxt.com, f . piuuia
totu multas paflioncs potcft includere,quas fimul neutra pars pcr fc includit, licct nuliam includ.it, ,
acci-
: idco de tali cnte pcr accidens , poteft aliquid,&etiam ipfum /ciri dealio , fcienria : quidquid poflct firiri dc ipfb , vei de quo
\
tfifcittuta.
ifta
eflc
cxiftcnria
'
His prxdidkis , ad quaEfUoncm diccndum cft, j Dt ettttfer quod ioqucndo dc cnte pcr accidens primo molutidtms titn do,& accipicndo de quo , proprie, dc tali non cft
fecundum
fcientia
como; ideo quicquid ^
ponit.
quod ciim
autem ftridc fumpta pcr demonftrarioncm fimpiiciter abfhrahit ab adhiaii exiftcnria
ifti
idfmuitum non
:
refpiciat rcs
& per coroparationem ad caufam in fieri
ipfum poflct
habet fuas caufas naturales necejfarias.
fecundo modo,vidcretur
ditariuum : fcd tantum fecundiim
ta certititdo-yOptime oftendit pluutamfuh turam,ejfe fabile, quia
via fuprapofita dc
fi
,
diccndum
alicui aiitcr eflc
efte^ibus talibus etiam intentis datur determina-
Canefu-
caucri
vna gcncre tencatur.
eucnit,potcft cflc per Ic cfFe<^s ali-
cuius potenrix naturalis ;
,
qux tamcn inagcndo
& idc6 iicct dcterminate KKk
agat
quantum
^^^^ ^. ^^ j
662
VI.
Lib.
Metaph. multorum fcd ctiam ipfc concurfus dcter-» eft, & quanrum ad caufam , & quantum ^ /-ir r»_ o eltcttum , licut & vnumquodque concurren-
, tatncn eflPe£his eius eft indetcrminarus propter indctcrminationem volunita de tali tatis moiientis iftam potcntiam ;
curfu
nec per voluntatem refpedu cuius cft
tium
quantum eft de Te
&
effedu
,
per accidens feriorem
nec per naturalcm potentiam in-
,
refpcdhi cuius eft per fe
,
do vndc
talis notitia
ftentia
rerum, ad quarum
dinantur caufac naturales, ra:
{cilicct
qus
fariim
exiftentiam or-
fic
& hoc fuupoiito,qu6dcaufz naturales
:
Ci-
bi dimittantur, lcilicet quod pcr virtute diuinam
non impcdiantur,quam fuppofitioncm Arift.putauit neceftariam. Suppofuit ctiam, quod voluntas cauiata
fe
Et
inuicem
non ,
poflit cas impcdire,licct
fcilicet
vna ab
euentus
fciri
accidens quia,ficut arguitur in
per caufam per
tum
per accidens,non
iftam caufam,refpe
eft
eft aliqua
per fe
hoc eft,non pcr
per accidens
tamen
arguit Ariftoteles,abfolute
per
ens,inquan-
licct
fcibile,
fit
fecundum
talis cntis
litera, fcientia eft
non
fejtalis enris
tamen dici,qu6d
Poreft
caufa.
tamen a
aJia poffint impcdiri.
videretutjhis pofiris,diccndum efle
Arift.quod non poteft
:
vc
eft fcibile,quia
per aliam caufam aqua proucnit , quas refpedku cius eft.vt in pluribus. Verbi gratia,licet ex comparatione Solis ad
Zodiacum
,
fuarum
,
*''*»' ''^f*;
'f'^
^'^ **"'
»"»*
euenit,
/„j,
nileaH
^lUuiH» tnu/*)»'•
quia proucnit ex concurfu cauqui conciirfus eft per accidens, ,
quod falfum eft quia ille concurius eft per incaufis merc naruralibus , &itaefFc6tuspcr :
fe
fe
fimpUcitcr.
videtur quse-
ftio propriam dimcultatem habere. Et ad intentionem Ariftotelis in litera,an fcilicet ficut fcibileeft, pluuiam forc fub Capticomo , pcr cauiam naturalem ordinatam ad eius euentum,tamen impedibilem;ita etiam fcibile fit , pluuiam fore fub
Cane
determinatum ad proprium cfFedum: Vnde nihil videtur valerc , qu6d aUqui ponunt cflet
,
kcundo mo-
vt in pluribus na-
effedum pr^ucere. Et
(unt
1
ens pcr accidens
poteft forte haberi de exi-
;
j acl
potcft noti-
:
tia certa haberi, quac dicitur fcientia
:
minatus
non
poflit fciri,
An fit fcihi- quod pluat fub Cane,quia fic non habetur caufa U pluuiam per fe pluuix tamen cx comparationp alterius
SCHOLIVM Ad
primum optime
IIL
, an fit fiitntia qubd nonpotefi fciri, de quopulchram halut doElrtnam.^d tertium he»e explicat , quomodo necejfitai exifientit ejfe^us
difftttat
tjuando ofiendtturde alicjuo
,
&
requtrit neceffartam caufam , habitudinem eiw ad effe5lum necejfariam. Item , ijuod vo-r
luntas mutabilii
, qualii efi omnis creata , fecunnon potefi effe caufadetermtnatavlliui futuri effeElus. j^d quartum , ejuod caufa pri-^
dum
fe
,
ma
agit de nouo fine vlla fui mutatione , de (juo X .d. i .cj. luid primum. u4d vlttmum tangit , cjuoi-
moda tntelleilni Dei videt futura conttngentia, nempe tjui^i videt determtnationem voluntatit diutna tjttod
to
,
cjuctnunquam potefi
,
femel voluit
velle
oppofitum eiu/,
nec impediri a ponendo voli-
,
fed rejpeciu Hlius voluntatis nihil
cidtns.
Sedde hoc grauifftma
modo faluatur
Ithertas
nia euentent
de quo
,
i.
mmero
contingcntia
per ac-
ex decreto Dei
fi
,
eft
difficHltfH efi, tjuo-
difi.
39.
$.
yide .iH
z^.
om-
,
Vifb dc
^choliHm
iiofirum,
;
C»ne. planets ad ejuod eft per
fult
4ccidens
re-
ad
Solem
ftellas fixas
;
;
vel ad alium planetam
vel refpedu materia:
;
fieHu •vnim vel ex comparationc multorum fimul ; pofTunt eft perfein- hic fciri , qux fimul concurrentia funt caufa tetumiib »1-
pluuiae
Ur»,
vt in pluribus
,
&fic generaUtcr in
;
aliis:
enim naturale eft ens per accidens , quod non fit per fc effedus
ftihil
peftu alicuius
alicuius alterius
fc6t\i
refref^
vel ^liorum concur-
,
rentium.
Qu6d
ficjprobatur
ralis fibi dimifTa,iuxta
;
nam omnis
caufa natu-
fuppofitiones pofitas,pro-
ducit ctFedbum , cuius eft ppr fe
,
per aliquam
nifi
caufam naturalem impediatur , qua: fi impediar, hocnon eft,nifi producendo aliquid,cuius eft pcr fe caufa, per quod impediat aliquam caufam minus potentem aut fi fecunda non producit , hoc non eft nifi quia tertiacaufaimpedit producenin hoc do illud, ad quod illa teitia ordinatur impediendo cfFedium fecund2,& fic de quocimquc aut (\ omnes concurrcntes nata; funt quodcunque feorfum impedire quia omncs fimul :
,
;
&
:
;
fiint
per
caufa cfFedus incompoflibilis efFciSlui
fe
proprio cuiufcunq; fcoruim a;qiie
determinata caufa
cunquc yincet
eft
naturalis cffeibus
quia poteft
&
,
:
,
& ita videtur,qu6d eucntum
ad
per
quam
cuiuf^
poflit fciri,
quac
quam
an omnes quamlibct vincent.
Cir-
fciri
ex natura caufarum
,
omni voluntatc cooperantc naturx,vel impcdicntc cam , pofTct abfblutc concedi , quod nihil omnino euenit nifi a caufa per fc cumfcripta crgo
pcr quameft fcibile fecundp
per accidens abfolutc caufaE
,
(\i
nien per
,
modo
& itanihil
licet rcfpe(!iu
aliquid per accidens
fe eft
:
:
.
alicuius
in effeAibus ta-
aliqua difFcrentia fcilicet in fim-
pUcitatc cauf«,vcl in compofuione, id eft
,
Ad primum argumcntum diccndum , quod vno modo poteft accipi pro
vel
fic cleuata?;
con-
ens per accidens
conceptu,quem per cft
importat , fecundum quod
fe
ens per accidens.
ineft
,
fiue
p
,
Alio
modo
dequo denominatiuc
pro eo cui
praedicatur, Se-
cundo modo accipiendo , intelligendum eft dinon primo modo argumentum autcm non procedit nifi primo modo accipiendo;verbi gratia,fi oftenditur qu6d de infinitOjfiue de vacuo non eft fcientia ; hoc non intelligitur de conccptu imporrato fed de illo quod in«Sbum Ariftorelis
:
;
tclligitur
denominari
de cafuali
&
fbrtuito
a tali conceptu.
datur per rationem cafualis ccptu.
Contra , de
eo non negatur
illo
ctiam
Ita
aliquid de illo often-
fi
,
,
dc
fcietur
con-
illo
quod denominarur , de
,
efle fcientia
,
nifi
quia
fibi ineft
manegandum cft. De conceptu. n. illo primo oftenditur non fciri:de obiedto autem non primo, nunquid ctiam ifta oftenfio non fcibilitatis de talis
conceptus;ergo &c. igitur de conceptu
gis
conceptu , facit fcientiam fimpliciter ? Pof^ Conclnfi* eitt quia talis repugnat dici probabiUtcr , qu6d non oflcnfio non fit per quid rei , fed per cfuid nomi- V*'f.['.*. *" '"'" nis tantum:non entia autem omnino, fcilicet quac tali
fct
:
non habent
cjuid rei
funt proprie fcibilia cjuid nomtnis
tantum
:
,
fed
fed cft
tantum nominis
,
Nam imponendonomen v4,huic conccptui tradiftioncm impUcanti
,
non
fecundum quid:ficut quid fecundum qijid. albedo nigra
:
con-
poflet
oftcndiex rationcr.ominis >^,qu6d nulli fupevficici
incft:& tales funt aliqus conclufionesnega-
tiuac,qux
non
videnturfcibiles fimpliciter
:
ficut
nec At(k intclligibilc, quia nuWumcjuid fimplicitcr habet.Sccundum hoc opovterct dicere,qu6d conciufiones oftcnfibiles dc infinito in adtu , dc
&
QujEftio II. & de concepdbas
deviAo
,
ijuid rei,
non
autem
tus
quibus repugnat
,
Conccpmodo fump-
funt fimpliciter {cibilcs.
entis pet accidens prinjo
modo
e^e^m cum ut indetcrminata ad vtrumlibet.
quia
:
aliquod
eft
quod ei rcpugnat
eft taiis,
llbi
habere per
lc
ex
cft
;
fcd
Sed
cau/am
,
in-
iib.^. cap.4.
iu
,
fim-
tunc diftcratur.
Tcrria probario potcft conccdi,
quia quicunque
efFc
dtur
hoc obiiciatur, quod fimplidter eft nullum corpus efle infinitum quia
a^
(cibile,
:
hoc demonftratur j. Phyficor. t. c. j j & inde,& nullum efte vacuum , quia hoc demonftratiir 4. inde. Simplidtcr autem Phyficonim , t.c.6o. .
&
fcienria
non
eflct
, fi
carcntia quiditaris in altero
extremo repugnaret Cdentix f4r«\xui tm-
refponderi,
ftrm *fit»dittft n*» *f»
eftc
rum
^uid
infinitum
quia pcr
ficut oftenditur
,
finitum :
:
ita
eft
ve-
affirmariuc ipfiun
& negatiue quod ipfiim non
& vtrumque
tjuid
Pollet
fimplicitcr,
quod pcr ^Mid corporis, quod
fimplidter
non autem ita oponet
fit
eft firoplidter {cibile:
illius
,
dc quo
cft (cien-
quod
(citur dc habcre ^utd fimplidter quia nec eius qttm cft mediura demonfearionis itx pcr rarionem loci oftenditur qu6
ria
:
alio ncgariue
,
illud
,
:
:
&
quod non vacuus,non pcr^Kt^ivacui. Ad argumentum fuperius fadhim contra refirMm*jl vi- ponfionem de fecundttm ^uid : quando arguitur d*rtfeamd» dc reflexione fupcr oppontum|poteft did , qu6d non diminuitury««.-quia tranut fuper obie^hiro: fed quia ttanfit fupet illud , dc quo concluditur mnfcireSdlicci fupcr cns pcr acddcns,quod non habet ^M^^nifi (ecandum quid ; ideo non parridpat rarionem obic^iH inteUctfhis, nifi fecundum quid:ficm viderc tcnebram, eftviderefecundum quid:quiain tencbra cft ratio obicdi vifibilis fc-
cundum
quid. Si placet tenere oppofitum
rum cognofcimus
,
tum
& neccflario ve& proptcr aliud & non ex
quia habitus quo dctcrminatc
,
,
,
immediatc, cft fdentia : talis autem eft huius condufionis, ens per sccidens efi nonfcibiterrainis
le
tum quia
;
condufio oftcndi per ficut prius refponfum cft,
ita potcft illa
qttid rei ipfius (cibilis :
per quid corporis conciuditur negario
infinitatis
de ipfortunc dcbet intcnqo Ariftot.hic exponi de co,quod fubeft non dc conccptu dus cuius eft ^ttid nemims. Ad (ecundum argumcntum prindpale , patet in (blutione qu2ftionis,quomodo {cientia fubaltemata duabus, licet inquantum alteri fiibaltematur, poflct poni haberc vnitatem ab vnitatc alicuius cnris per fc:non tamcn quantum ad fium :
totalitatcm
,
fecundum quod aliquid fubiedH
vtriufque fubalteriuris indudit
;
fcd fic pfzcisc
&
habet vnitatcm gcneris proximi : hoc a cooceptu entis per acddens aliqualitcr vno , virtualiter tocam iftamfcioitiam continente : licct fccc
non fit
vnitas
d
quanta
cft vnitas fubalter-
,
fecnndi conceditur. Aliter,
acddens primo tia
,
^cot nec vnitas fubiedi tanta hic, quanibL Et fecondiim hoc , condufio argumen-
nantis X»,
tanta
,
eo
modo fiunpco
modo , quo
expofirjm
proprium locum habet in Omnihtu Mutem potenttii, &c.vfquc
ifta difficulcas
& caa-
ficut fcibile
Si contra
lO
,
<}Mtd
fam per fe.
M
acdpiat
quod Arift.Ioquitur prafcisc dc tali cnte per acddes:Ioquimr cnim dc forraito:vt didueftinfblu-
fed conceprus cntis per acddens (ccundo
quorum non
,
pliciter requirit ejutd ret fimpliciter
fditUfttf:
fi
rione princif>ali. Secunda probario minoris difficuIcaccm.habcc,quomodo voluntas caufat aliqu^
duobus
quannun eft ens per 3ccidens:&
/^«SiMM,
qux tamen peccat,
,
tantum repugiui
Hi^Ttr-
:
vnum
cui repugnat qtttd rei
ti eft talis
fumpti non
II
66i
probario minoris
fiiturusredu-
&
ica poceft caufam pcr fc prajtcritam , fciri , fumpta fdenria fcamdo modo. Scd vidctur condudcre de fdentia primo modo dida: titttfftri» quia verum dc pracrcrito eft neceflarium. Vbi ctufa. rt^mrefpondcndum , quod ncccffitas exiftenria: cfFc- rittr md m€cm requirit caufam in fc ncccflariam : cum cejf.riamtxhoc habitudinem neccflariam ad cftcdum , quia ifienttMm effeam. neutrum pcr l*e fuffidt licct autcm qucxl fiiit, y»lmmtm mmfiiillc fit neccflarium : non tamcn neceflarium t*bilm ni eft ordinem habet ad fuum caufatum nec illud ad eauf» dtteraiiud caufatum:fed quaclibet caufa impcdibilis minMt^fitttttantum habct habitudinem contingcntem, vt in pluribus,qu2 contingcnria licct no fit ad vtrumlibct aequaliter , exdudit tamcn neceflltatcm: effedus autcm voluntaris mutabilis fiiturus, nec
in
&
:
:
in caulam przfcntcm
dad,qu«
,
nec prjeteritam poteft rc-
ut caufa dctcrminau refpcdu cius.
Ad quartum, dicendum quod maior eft falfa. Ad probadoncm dico>qu6d caufa ine mutatione ,
II
f
fui alitcr poteft fc
mutarionem cut
cft in
habere ad cffis^hun, per fblam
alterius,a
quo dependetcffedus; fi-
aeentibus naturalibus,qu£ aKter fc ha-
bcnt ad palla, per quorum tranfmutationcm producunt cfFcdhis. Et fi dicatur , quod adho illius caufac immutabilis a nullo paflb dependct ; crgo
quando agens eodem modo fe habct , eodcm modo agct. Rcfpondco confequenda tcneret d eflct agens natutale:talc cnim nunquam ex fc non agit:fcd tantum propter indifpoficionem, vel abfentiam paflL Nunc autem illud agens eft vobcnc poflibilc cft voluntatcm andluntarium, quam , efle refpet^ noui ideo non oponet hic caufam in fe aliter fc habere , nec in rcfpeifhi ad aliud,a quo dcpendet , fcd prima diuerfitas eft in ;
&
;
eSeOai
,
&
fic
Csufspriat» JtMtvlLt fmi mtmtMtitmtmgit de iMM». St»t.i.d,i f. X md I.
caufa alitcr le habet ad effechim.
De hoc amplius
in^. cap. 4.
Ad quinnmi diccnfuper oppo-
dum,qu6d voluntas diuina ttanfiens
Vtlmntmt di-
tun*ntai^m£ vmlt efptfitm
vnum.potcft tranfire fupcr aliud, accipiai- ti*m,fmtd/ehoc flne mutationc vo- melvtbiit. do in fcnfu diuifionis, Iuntaris:nunquam tamcn tranfit,ncc tranfibit fufitiun
&
i & hoc vidct intelledus diuinus, fuperquam panem contradi<JHonisfcmu: voluntas diuina, & fupcr quam aliam nunquam frnun ac pcr hoc vidcndo luiun veIIe,voIitum videt dc-
pct oppofituro
tcrminatc ncc refpedhi illius voluntaris, cft aliquid pcr acddens. Vnde argumenmm non probat , quod ens per acddens , non fatur nifi pcr caufam , rcfpe
&
non neccffario & hoc ab intcllc«^ videncc dctenninadonem calis caufz. minata:licet
:
qu6d de ente per ;
poteft eft fcieneft in
ANNOrAT, MAVRITU.
folnrione
feconda quaeftio de fcibiUrate entk
quzftionis.
SEqaimr
Ad terrium prindpale , procedit de ente per acddcns fecundo modo fumpto. Minor poflet
6. in qua przmiilis duabus diftin«5honibus ad qusfictun dctcrminacc ,
concedi de ente per acddens , quod eft mutabile ftridlc
Ttxt.t.x^,
fumptum,fccundum quod procedit prima Sc«iOper.t*m,ir,
peracddens,tx.4.
&
&
notanter valcie refpondet
;
vbi aduene
Utera ante fccundam diftindtioncm
KKk
a
:
qu6d
Std
illa
ctntrs,
Arift,
IS
664
VI.
Lib.
jihjht. 8cc. vfqiie
&c. videcur
Securtdo dijlinguetjdum,
illiic.
vacat, vcl faltem Extra
eire,
Metaph. fed
:
qux habec in Philofophus,& expofitores i. Phyficorum, de hona fortuna. Rcquire plura hic ad propofitum 1.8.& jp.di. fuper i. Phyfiprimi,& qu^ft.ii. Quodlibeti, corum , vt prius:& in antiquis,& fiiper Ub.Elenchorum. Et fuper Porphyrium fingiilariflimc de volueris foUiere motiua:recurre ad ea
&
&
multiplici acceptione acctde»tis,&c alibi vt nofti,
&
^
_
jnaxime Scotiftas Parifien(es refolutos hic , vbique , atque Oxonienfes noftros ingeniofiflimos. Qusre ctiam confideiationes Aftrologorum dc fururis contingentibus , euentibus rerum ad propofitum , nota valde decifionem Dodloris in hac materia, in qua vt fecit Ant. An-
&
&
dreas
dua: quaeftiones poflent raoueri
,
modo breuitate
vtitur.
Ad primum
principale
,
&
alias foiutiones
diuifio
CtVyESTIO
fusede hocagit Do^or quifi. zo. de Anima , vbi quinque argumentaprohac parte adducit , i.
&
plura apud ipfum de Anim.qutfi. ij). lo. 21. in ctmmentario nofiro ad diiiai e^uxfitones. CcncUidit ergo ens ejfe obie£lum intelle^us , quod fuse proba: locu cttatts. dtfitnil.
5
.
f^tde
cju^fl. 3.
&
^Quod
numero 4. ens incitrdt in omni perfe videtur contra tpfum i diftinil.^.cj. vbt att non tncludt infuu pajfionibus , vei vltihic ait
intelligtbiii 3.
mis
,
.
nonfuntper fe intelindudunt ensrnedtate , vel identice,
dtfierenttis.fed ilia forte
ltgibiita,vel
quodfufficit.
Hic prim6 videndum eft de ratione veri. Diquod verum eft primum obiedum ^/"'/«a^'^" intelledus , quod oftcnditur dupliciter. Primo inteluaJ!^ inteUeiiui. cunt aliqui
,
tale, refpedu intelledus, non eft verum. Praeterea ens in fe indifFcrens eft ad fenfibile, inrelligibile obiedum autem proprium detcrminatur ad potentiam cuius eft obdum fuper ens non videtur aliud detcrminans ipfum ad intelledum , nifi verum. Ex hoc ad propofitum , dicitur quod cum inrelledus ten-
nifi
&
:
III.
Jit obieSfum Metaphyflca?
dat in
obiedum, inquantum
rum
dicet rationem entis in intelledtu
,
entis diminuti
Fonfeca
Tertta, co-
vt a vero dtf}in£ium:
:
:
text,com.%.
«rtif. 1.
borum
detcrminet cns
&
eft in mentc, & non in rebus Qiiod autem ita ens , alterum ens a propriis,
Ariftot. hiccnp. X.
fentent:<e authores.
fic:obiedum appetitus vtbonii ,determinat ens; ergo ^ fimili videtur , quod obicdum intelledus
Quoniam autem complcxio
Vtrum vcrum
illtus
gnofcit intelleflfu
'
principalium,& maximc vltimam.
&c.
fecunditm
fed fuo
:
Aduerte eleganter ibidem duos modos dicendi.
Prima, cjuia ohieBum eft prius potentiaj Secunda , veritasfit pera£lum refiexum
refutat.
& aEiu.
fi
D.Thom.
leB. 4. Y\i.nAn3i,qutji.vlt.
Vide authores
, c<»/>.r.
Mte qutfi.
cit.
;
in intelledu cft vc-
&
ideo , exciudetur a confidera-
& ideo
tione Metaphyfici. Sed ad huiufmodi exclufionem nota , quod ejfe quiditatiuum eft eftenriale
^.lib. 1. efie
obicdi
,
inquantum obiedum
inteliigibile:
ARguiturqu^d non quia Metaphyfica cijm fit prima fcientia , &communiflima,maxi-
quia fccundum illud intclligitur
eire in intelle-
du,
led
me videtur
obiedturn fcibile vel intelligi-
quia fecundiim iiiud non intclligitur , nifi refledendo : ejfe vero exiftentias; non cft ejfe for-
verum : quia non videtur aliud pofle poni,quod omnibus intplligibilibus conueniat:& quod fit diftindtum obiedlum contra ob-
male eius inquaniiim formaie obicdum, nec neceflario concomitans. Sed nunquid obiedum voiuntatis habct ejfe formalcvel neceflario con-
;
cfte circa
primum autem
prirnum obicftum
fcibile:
bile videtur efle
ictfbaaliarum potcntiarum. Cor,firmatur
-?
illa
ra-
Metaphyf text.com. j.dicentem, vocari Philofophiam veriratis fcientiam , reiSte habet. Item,vnumquodque ficut fe habet ad ede, tio per Philof 1.
ficad vcritatem,!. Metaph.text.com.^.ergo conuertitur ente.
cum ente
Item ,
fi
;
ergo pertinct ad fcientiam de
verum excluderetur, hoc non
efiet
quia dicit ens diminutum:fcd hoceft falfum. Probatio , nam qua: diminuunt de perfedione nifi
non attribuuntur primo enti , vt patet de verum attribuitur Deo, & in fummo, vnde i. Metaphyfic. text.comment.4. fempitcmorum principia eiTe verirfima neccfie enris,
caufato, finito,&c. fed
cft.
Cdt> dt ftantiA.
C
Item
*^"°^ b-
^^
,
:
dicatur dcbere intelligi de vero,
'" compofitione,& diuifione.
Comri ^aufe
fi
:
i
quo non
neccffedtus
fedlus rcalis entitatis
camentis
:
oratio vera
in ,
:
excluditur confidcratio
autem veritaseftef-
ifta ,
iuxta illud in
eo quod res vcl falfa cft.
eft
,
vel
Refponfio
,
Pratdi-
non
eft,
res
nop
cft caufa praccise veritatis in intelleau, Ced intel-
ledus componens prsrdicatumcumfubiedo. Ad oppofitum eft Ariftoteles in litcra.
le
eft neceflario
S
CHO
L
I
V M.
I.
P o N I T fententiam , cfua tenet vcrura ejfe ohieSium inttlielitu,^uamtrtl>uj rationilms claris
,
non foaTia-!
comitaiis,aliudquam
obicdum intciiedusrQuo-
modo alias per illam fit motus in rcm Contra quomodo appetitur non
?
,
cns
?
nun-
quid eriam penes habitum rcalitcr inquantum amatum , habet aiiud ejfe formaiitcr , vei concomitanter quam inquantum vifum ? Nunquid :
eft ibi aliarealis
coniuntkio voiuntatis
cumob-
icdo^aut rantummcdianteadu intclligendi perfediore quam fuit abfenris ? Vlterius inteiiigen-
dum quod indetcrminatio cft in obiedo reipcdu omnis diflerentias contrahentis,obie<3:um in,
feripris potentix eft determinario propriain
iedo fiipremae potentia:,
alias
non
eflet
ob-
adaequa-
tum potentiae lupremac, qu£C pcr fe potcft in obredum inferioris, & ideo eius primum obiedum in
illis
includitur quiditatiuc.
Exponitur autem ab aiiis,quod prajdidum
eft,
quod verum dicit racionem entis in inteliedu , eo quod verum non eft in inteiicdu fcilicct
formaliter
;
fed obicdiue
:
ficut
cognitum
gnoiccntc. Sed per comparationem ad
telledum
du
rcs dicitur vera
intclledus diuini
mcnfurata
ti
concomitans
,
;
:
?
Dicitur
in co-
quem
in-
quod relpe-
quia refpcAu eius funt
& fimiliterartificiaUa rc/pedu intel-
ledus nofiri : naturaiia autem pcr accidens habcnt compararionem ad intelledum nofbrum, inqu.intum vera, quia non vt menfurata , fed vc menfurx.
Contra
"
Qusftio III. Contr^ ifta , qu6d ponitur primo verum cfTe OhieBum, frim HMtM- obic£him primum intcUcAus. Arguituroppofir»littr fttitum triplicitcr. Prim6 fic obicifhjm primum :
fecundum fuam fomialem rationcm,prius
potcntia:& magis faltcm ipfb aduj
verum autem
fi
non eft
dicit
vt cogniti
adu quia nonconrationem cntis in intcUedu, :
aiStum intclligendi.
nifi fntclligcncio
,
quem
rer
rationem eniis in intellcdlu;
naturaliter prius illo
tingit intelligere
Item
cft fic intellc
,
fccundd:
€tiit
tbitHii
Anima
quitur contra illos
,
quod cum
prior ratione veri
fi
ens eft pcr (e fubic
,
ratio cntis
fit
quod aliquid erit fubic
Metaphyficae
^•tmm ptrfe
&
przcedit reflexum in quoUbet 2.€ta. oponet ritioncm formalis obie(5H inueniri. Ex hoc (c:
WtlU^hiU.
, nec fic eft obie(5him primum , (cd habitudinem obiedH motiui ad dctcrminatam potentiam , quia importat adxquarionem ad intclle
tiones fadbe
dicit
quidem eft vifus,hoc eft
OhitB* h»- ftus , rcfleden<^ fupra rarionem obie^h 5 crgo httM nttt ex- &c. Maior patct, quia adlas dirc(f^us naturalitcr
fttntU.
intelledhis
ratio intelligibilis:poftquam lapis fiierit intclle-
eft
itiM, frtetdit
rtfUtttim.
&hoc vlrimomodot/erjwBcftob"
:
, & honum voluntatis , quia verum non mouet prtmo , ^cut probant ucs ra-
ie
primum obicdtura potcntia» intcllediu2r,quod non a(5hi dire(^iuo,(cd tantum rcflexiuo cognofcitunhuiufmodi eft vcrum (ecundum eos. Dicunt cnim, quod intelligitur, (icuc non
iUiid
Atfi** dirt,
na-
eft
turalitcr ipfa
taleroobilc
665
:
:
:
includit aliud,ita cft per (c intellieibilc
lud aliud
,
ficut il-
,
nec illud aliud pcr conlequcns
mum obic£lum intcUe^s
eft pri-
mquan-
(ed honitm
;
,
cap. i . tcxtxom.66. de vifibilibus
•««^«*» cuius '^
:
quod in
, fic
ra-
lionem prxdicari cadit fubie
talis refpe
formalis obie
cilc cft aflignarc obie<5ta
tianuTi,
non
circt
,
modum fa-
per (e primo modo. Per hunc ctiam
prima omnium poten-
aliqua abibluta, fed refpe<Slus quo(^
dam correfpondentcs
puta quid obieftum
:
non quas-am qualitatem, colorcm,
vifiis?
vel luccm,fcd
relariuum vt vifibile:fic gu(his,non (apor.fed gu-
Quomodo eriam
ftabile,&c.
obie<5him
cum potentia abfolutum
natura
:
intelligibilc
ctiam
quocunquc refpe
;
cft
fimui
eft priiis
ergo inquan-
tiim intelligitur:nonincludit rarionem re(pc
tum
& ita
eius
quaereinp.q.j.
diftinguitiu contra verum , 8c inquantum rationemnQn includit, ita eft per fc intelligibile (ccuildum fuam propriam rationem , ficut cconucrlb verum inquantum n6 includit konumi ergo , &c. Minor patet tum quia intellcdus diflferentias boni inquantum honum , & veri inquantum verum, cognofcit, & sque perfe
vifibile
illud
non
cft ratio
primi
De quo
obie<5ti.
SCHOLIVM
II.
:
non conuenit hono , nifi (ecundtim propriam rationcm, inquantiam non includit verum ; Tum , quia , fi non intelligerctur bonum, rcc aliquid aliud nifi inquantiam includcret verum, cijm per accidens ipfiira includat , fcquitur difFerentia
quod nec honum , nec nifi
quiditas rci intelligeretur,
per accidens:& ita
citcr
;
Corifcus
ficut
non
, fi
intelligcretur fimpli-
cognofcarur inquantum
non cogno(citur. Propter iftam rationem concedendum e&, qu6d primum obic
4 Sf»j
frintum
»bitSuiTt iu-
ttUtaut.
quolibet per (e inrcUigibili
dum vifus
,
non eft
liter includitur in
lor in albo
ens
fit
,
aliquid
ficutprimum obie-
:
,
nifi
quolibct pcr
quod
eflenria-
fc vifibili
:
per fe intelligibile:& nihil po^Tit in quo-
cunquc eflemialiter includi nifi ens , (cquitur quod primum obie<Ehim intelle^s crit cns J.ns frim* hoc dicit Auicenn. i. Metaphyfic. cap. y. quod imfrtjjient ens prima iraprcflionc imprimitur in anima:qux rel="nofollow"> pnfritnitur m M»im». cunquc autem rationcs tranlccndcntcs, qux (imt quaii paflioncs enris, vt verum, bonum &c. funt poftcriores primo obicdo ; quaclibet eanim acque pcr (c eft intcUigibilis , nec vna magis ha:
&
&
quam alia. Si dicatur quodobic^m eft duplcx, quoddam moucns potcntiam , quoddam dcterminans ad mouendum, & hoc non tanquam aliquid abfolutum dans virtutem moucndi , fcd tanquam rcfpc(5his , dicens habitu(iincm obie^ motiui ad fubiecfti
intclle<9iis
,
,
Swi
Ofer.tom. IV.
,
tiam, detjuo videripoteft i.di§lin^.^.quafttone
&
4. diftinB. 49. qusft. 4. §. luxta
Secunde
,
verum
in intelleilu
vt comparatur prima ,
mjd eft, apprenenfioni
,
ejfe
hoc^um.
^.
10,
duplex , fcilicet
& fecundti etus operatu)~ & compofitiani & ejuod :
non opponitur prinu, fed tgnoramia , bene tamenfecundt , non contradtcit fibi i.dift.6.tjuaft.
falfitas
J.ad
cum
^.
negat apprekenfioni veritatem
,
&
falfitatem, quta tbi locjuiturde veritare complexa.
7ertio,quornodo inteHeStm cognofcat, &ejuoaElu^
conformitatem fui aEius cum obieElo. J^artOy (juid fit falfitas matertaltter,& formaltter, Dehii
multa dtxi in fupplemtnto de Antma^di^ut.
*
j.
/f^.7.8.9.
vt cc^
& nigro. C um autem quodcunque
bet rationem
ExpLicAT primo triplicem veritatem in rebHi,& aliam triplKem in ordine ad inteUe^um^ ponens horum fex conceptuum exaBam differen-
Diccndum
eft
diftinguendum rcbus ter
,
,
ad quxftionem alita:;& prim6
ett
de vero
:
cft
& veritas in intelle
in genere
,
videlicct per
enim
veritas in
yerit»i in re
In rebus duplici- 6"
comparationem ad
»a iattltt-
'''*'•
&
producentcm, per comparatione»n ad cogno(^ ccntcm,fiueintcUigentem. Primo roododicinir veritas ab(blute conformitas produ<3i ad
cens
,
aut determinate conformitas
talis
produ(ecun-
diim adaequationem , aut detcrminate conformi-
fecundum imitarion. Et licet primus iftorum trium modorum, videatur eflc commiMMs fecundo, tcrtio , ramen fi nomen veri imponatur at* tas
&
fignificandum quodcunque trium prxdi^torur», fecundiim propriam rationcm , crit zquiuocum.
SccunduJ modus inucnitur in ritaseft:quiacft
Filio
Dci
,
fectmdumAuguftinum uimroa
KKk
5
_y.
«
.
qui ve- ^^^^ ^trm, »bttr crtMtttr
fimi ra vtr».
.
{imilitudo principij
cum
dine »d
in-
hic enim eft conformitas modus inuenitur in
:
imitatur exemplar,cui aliquo
qux
mo-
defediuc tam.en , aliasnon diceretur imitari. Secundqmodo/cilicet per comparationem ad intelledtum dicitur res vcra tripliciter. Prim6,quia fui manifeftatiua.quantum eft de fc , cuicunque intelle^kui potcnti manife-
do
nlUBH
Metaph.
Tertius
aHxquationc.
crcatura,
Vtrttiu in or
VI.
Lib.
666 atlimilatur
,
determinationc
modo
non
fibi
(Jbnueniente
Sccund6,quia
fUx.
ua intellcdus
aflimilabilis
qui
,
quod eft quo falfa,
& tamen ratio illa
apprehcnfionc
in fc falfa
intelligibilis eft
%r.
non
cludit, vcl exprimit aliquod cjutd
Eodem modo
tiomirjis.
capitulum noni
,
potcft exponi vltimuin
tcxt.com.ii.
cft nifi intel-
cium , inquantum eft circa ^utd fimplicium , circa ejutd compofitorum, quod circa efuid com-
&
cct
in cognolcente. iftis
cxprimendis potcft
(ex conceptibus
xquiuocc
veritas in re.
cnim quod
Patct
primi diftinguuntur a tribus
aliis,
quia habi-
tudo ad producentem,& ad intelh"gcntera,alia alia eft
^T
& ix. vbi vidctuc
Ariftotcles diftinguerc dc intelligcntia fimpli-
pofitorum cadit deccptio peraccidens:quia
cres
^,
non m-
fortc ^utd
nifi
tum
Pro
^'*f"
:
fimplici
,
illa
vel aflimilationcrcs in incclledueft, ficut cogni-
accipi
TrtdiB* vt-
fcd
,
aflimilati-
fada manifeftationc,
leftus crcatus. Tertio, quia
& lioc
de Falfo, tcxt.comment.34. aliqua ratioin fe falfa,non folum deali-
tri-
ftationem cognofcere.
;
dicitur in cap.
'Nam
idem
intelligens
fit
,
&
producens.
per impoflibile Deus eflet produ
fi
fimilis eflet
lic^t
:
&
fitas vittualitcr
tus finc fccundo
quia
«mplcx
Deus intelligens
efle falfiis
non produccns. Di-
,
Cires eempo.,
cafimpUcitt.
poicft intcllcifhis
per accidens.
& falficas contraric
,
creaturas
,
:
Sccundae autem vericati oppopicur ignorantia
quz
ftindio ctiam primorura trium intct le patet, aliorura trium oftenditur difi"crentia:quia n nul-
,
qutd fimplicium
ita in
vniuntur
eflet alius
fal-
fimplicium
ceptio,no eir.
econucrfb
Ci
quod potcftcaderc
C\c in <juid
cnim intelligeret per accidens , fcilicctin attribucndo altcri illud <jutd , non eflct difFcrcntia:
priuaciuc
,
(cili-
coccpium,non Jita citdit de~
primus modus tripani-
&
;
no»
faccre
eft
fi
,
,
cftet
,
natum
tjutd
fimpliciter fimpliccm, in
& a*qualis & fimili imitanti & non
,
intcUigens
corum
fcrcntia cft in
rarione,&
in rc
non
modo
illa:licct
quando
:
fcilicct
funt vnita. Secunda dif-
cfTendi vcritatis,in hac ope^
cnim
fit
in vtraque operatio-
turx :non quianaturacognofcat illam, (ed quia
ne vcritas propriaforraaliter,non camenobiediyeritat no e^ uc , fed tantum in fecunda. Nam neutra vcritas inttUeSM «^ eft in mtelledu obicftiuc , nifi reflccflcnte fe fu- ieQiiu nifi per adlum flium,comparando illud ad obieftura: quMideft r$fleait. quac reflcxio , fcilicet in cognofcendo quod aiShis
propter manifeftarionem maiorem, vcl rainorem
talis eft fimilis, vcl difliraiUs
lus cflet intellcdus
Aian gradum ftare,&
iuta
hsc notiria
eflct,
adhuc quaelibct res fecun-
,
fuae cntitatis eft
quantijm
,
eft
,
(e
manife-
res dicitur
nota na-
eflet
nata
,
qua
dc {e,pecfc£bius
,
vcl
mi-
nus perfedc, cognofci.Efle autem aflimilariuum dicit rationcm adiui refpedu afllmilabilis ,
&
(cquitur naturalitier cfle manifcftariuum, vcl Ai(-
paratura
eft
non habcns ordinem ad
lcmper a(firailariuum,&
ipfura # (cd
aflimilatio refpedhi in-
tcUcdhis pafGui prarcedit hoc
quod
eft efle in in-
pofitione iftorura
,
& diuifionc
,
non eft finc coraautem diftindiio
patet
:
modorum eflendi
veritatis in
fcilicccfbrraalitcr&obicdkiuc
,
intelle^,
quantum adpri-
mara operationem. Quoad fecundam
dcclaratur : quia intclledhis 7 multas propofitiones format,& apprehendit adhi C.8.& alibL Midmpropo. fecundo,qu2 tamen funt ibi neucrz ex 1 Topic. .
fitienet
telledhi
:
quia illud
a(9ai intelligcndi
:
efle eft poficrius
nam non eft,nifi
nis fundaca in o\i\tQoo incellcdo
naiura ip(b
relatio catio-
^ a«5him.
liccc igicuc in illo fic formalitcr veritas, vel falfi-
tas
,
auc quia
tamen non
cft
confbrmicas
eft ibi obiedliue,
Si t/tmen hoc
homines
verum videtur ejfeiquare ^utrunt
ita ejfe in
memoria
hommum , velejfefa-
mojt f vel haterefilioj poji nurtem,vel jhttuas erigere,vel opera facere, vt poft mortem maneat rela^ iio rationis fiindata in
ad aQumf
Relatio autemcft pofterior abibluto, ad quod
6 Virmm
obieQo inteBeih
autem formalitcr eft ip(e adhis intelledhis , aut- prior ipfb. Coraparando (ecundum, & tcraum ad intclledhim non aflimi-
in in- eft
teUeclM t^
dftfUx.
ex
f
.
aflimilario
non habent
f»lf»,
fe
videtur
petccptus,quia fimul temporc. In aliis,vt incon-
dufionibus differunt tempore. Concra:quo
mor
do adhis primus circa prindpia eric reflcxusl Refpondeo,non primus, qui eft compofirio , fed
& circa iudicabilia pof-
§liiMndev4~ , quod fiiperiusdidum eft , qudd ritM eopUxi complexi cognofcicur per hoc , qubd incegnofcitttr. tcllcdhis apprchendit conformitatcm a<^s compondndi , enricari excremorum iftius complcxij
c.c.2<>.
verus
,
.1. 3
Eft auccra inccr iftas vericaces difTcrencia
vna,qu6d primac
^dt hoc cft
ttluffttftt.
,
tantum. S^uicur viderc dc vero in intelledu. Verum auccra in incelle<Slu duplcx cft fccundum
falficas
n6
opponitur,(ed igno-
&
itt
iilud
qubd principia ftatim cam apprchenduntur, cognofcunmr cfle vera.Refpondeo propter euidentem habitudinem cerrainorum , inteflcdhis componcns ftatira percipic , adhira componendi cflc confbrmcm cnritati compofitorum. Pofletergo dici , qubd ibi cft alius adus, & rcflcxus, (ed im-
fcc dici iudicarc.
^nid eft.femrantia cantum; fic incelligicur iflud per ffi verm, qu6d tmelUElfti circa quod quid cft txfenttttr. tUttio
tteutr/t.
fccundus^qui cft
Ad alitjuid, cexc.com.io. & io.cap. i.ccxc.c.3 tfutd
fln
ordincra eflentialcra, (ed
,
cius duplicem operacionem , kcundum quarum vtramquc nacum eft conformari obie<Ste,vc menfuracum mcnfurx (ecundum Arift. in $. cap. dc
eirc»
aut non:
accidentalera,re(pcdhi,(cilicet alicuius intellcdhis
labilcm
btiU*Bm
,
quia non apprehen-
Contra
dicur ifta confbrmitas.
^ Z T R A.
rei excra
in-
ttUeHMi nc-
de Aniraa, femper efi
ficuc fenfus circa propriuro fenfibile
:
&
intelligcndum prscisc circa conccptura
/implicitcr fimplicem
:
nam
intelieftus fimplcx
circaconccp*nm non fimplicitcr fimpliccmjiccc
non
poflir cfle
cfle virtualiicr
formalitcr falfus
,
poteft
tamen
falfus,apprehcndcndo aliquid fub
afl^nTiis,
Concra hoc
vericas
arguimnquoniam quando comparo adhim compofirionis ,TC\B, hoc facio achi compofirionis C , quomodo fciara iftam (ccundam corapofitioncm C , efle vcram ? Si per aliam compo- &U0 4Btt cofirioncm , cric proccflus in infinicum , anccquam gnefcittir tefcrmitMt «cognofcatur verius compofidonis A,&c iu nun-
A
.
quam cognofcecur.
Stttettm
Si per fe ipfam cognofccrur,
pari ratione ftandum eft in
prima compofiiionc,
dus non cognofcatur per alium a<5tum confcrentem dus conformitatem cntiuti compofitorum. Si aurera non fcio C, eflc vcram,
qu6d
vcritas
crgo nec ji
>
fciam
efle
veram per illam quia ab :
ifta
re
.
»
Qusftio III. A
cfTe iftadcpcnder. Irem, fi debco cognofcerc vcram pcr collationem ad rem oponct igitiir rcm cognofccre;quo ergo zQox ? fi codcm, qui eft ji, idem cogno/co pcr C, li alio , vt ip(b D, ergo duo adhis fimul de eadem re. Similiter,fi ille 9Gm% fit fimplcx, non eftprincipiumiudicanAidtA :Ci complexus fcqiiitur proccftus in in;
D
,
,quod^
finitum,vt prius. Scquitur etiam aliud
non cognofcitur ellc vera m'fi pcr vnum difcurfum a complcxo in complexum & ita primum principium non cft notum fine difcurfii. :
Itcm,fccundum viam iftam,videtur diccndum, quod conccptus hominisfit ita verus , ficut conceptus huius^0ro0 cwmr, eft verus ijam vtrobique eft conformitas ad rem concepram , po:
&
vtrobiquc conformitas cognofci pcr refle-
tcft
*?*"?™^ ^^
'
Rcfpondeo,qu6d
fiiperiijs
inchoando, falfiun
ita quod non apparerc quale cft,quia tunc fi quid cflct,& fine omni apparenda, elTet falfum; nec apparcre qualc non
dicit
carcntiam tahtaris, quale apparet
principale in fignihcato cius,
quia tunc eflct
eft,
priuario
falfitas
non
:
fbrmalitcr pofitio,non
& fbrmalircr carere talitate quale videtur:& hoc
,
:
fimilitudinem:
&
Socrares
,
talis
quia Socrates
enim quod Socrates
eft
licct
,
rem ficut & complexi; & cognofcere veritarem vtriufque; ergo &
inrellcdhis fimplicis ad
igitur
,
ante rcflexioncm arquc fiiit in vtroquc;& pcr rcflexioncm cognofcitur cile in vrroquc igitur in concepru hominis eft veritas , ficut in ifta, homo ;
& refle<Slcndo ita
tfiantmal,
homo
efi
Arift.
I .
animal
,
verum
elle
eft
eft taUs
,
qua-
,
quod
,
notandum
eft
cia funt
:
quam extrema
raliter
igitur
fcd in flmplici nihil cft prius naturalitcr in cx-
,
vcrus.
trcmo, cui conceptuspoicftconfbrmari &difConrra:probat,qubd non poteft
Refpcndeo,non
non
vcrus,quia
SCHOLIVM
comparcntiu- a ratione,
qualis
;
&
dum effe,
III. in re, dr
^uid infigno. Secundo, qHomodo dtjfert ohieSlum veri incomflexi ah ohteSio veri complexi,<ju'od hoc Jfrius natura h^het ejfe cjuam in inteUeilu, iUMd no. **
"
'
Tirtio
expltcat
,
quomodo
refiellendo cognofcit
ifiteUt&m veritatemfui afltu
fciltcet
,
do complexionem propofittonis
aduerten-
conformrm virtuali hahitudint inclufe in terminii. .Quarto , quomodo ifta h^httudo aliter efi in termtnU frinctptj conclufionis tis
,
iritatis
,
ejfe
& propofitionis conttngen-
<\uarefiatim intetie^m hahet notitiam ve-
principij, (fr
s
ejuo iUa
caufetur.
foluit argumenta pofita num.y. contra
Quinto,
modum co-
gnofcendi per a£tum refiexum,mirahtlfs ctrca htc
vcrus,vtcompIexuseft
fieceflarib
habct fignatum fccun-
prius naruraliter
,
cui conccptus poteft
Vtmm
m
rt
vcritas
non
eft
,
eft illud
quod apparet
,
&
qux
conformitas,fiuc fimilitudo,
«/ id qmd eft intcr diucrfa fed identitas vt manifcflari ad ^t*nt. ^g ^ yj dcclarans , fiue manifeftans , fiue appa.
,
rens
;
non crgo
eft vcritas ratio declaranris
,
liue
vcl difFormatur, fc-
,
cundum qubd didtur verum, vel falfum:incomplcxum non ncceflarib habct conformitatcm,fcd fi confbrmatur menfura cius.
Ad
alia
rei extra
argumcnta
,
accidit
,
ficut
,
non efl
quooKxIo reflc
cognofcinu: vcritas nota:viderur difficultas,
fi
ia
compofirione cognolco rem non abfbhitc rantum fed collatiue , confcrendo rcflcdendo aifliuTi adrem,hoceft ad rcm cognitam collariuc,
&
ficut dicit terrium
ad rem nudc
,
,
arnumentum
conftrendo
,
:
fcd
per hoc
fi
conuerro
non potcro
qubd ad iudicandum codcm modo, quo& in priraa compofirione,& in illo,ad quod conueno , habco rem cognitam a^i collatiuo. Nota , ficut didhim eft , quarc complexura eft '^»»*"*
, fed illa eft ad alterum cxtremum, ad quod fignificat non conformitatem , fiue fi-
mihtudinem, fed identitatera, accipiendo eam in communi fed verum in figno , dicit fignificatum cfTe id,quod manifeflatur pcr fignum, & in :
raanifcftarc illud,
quod
eft
,
& ita
Simdvttiut conformitatem figni ad fignarum. Siitaqueom*»y»r»* • nis conceptus eft fignum rei , copceptus fim-
&
plex iu cft confocmis rri
dc aliquo
vcrura
,
,.
manifeftantis
hocfignum
inrejioc ac-
;
habet cui confbrmatur
coUariuus
Item verum in rc
eft
complcxum necefTarib habct fignatum fecundum fj7c,prius quam in ipfb ideo ncccflarib cidir;
iudicare de vcritatc compofitionis, quac eft adhis
fi>ecMlatiorjesfacit.
8
efle falfus,fcd
eft
conformari,quam in ipfb:quia fi
A T primo i}Mid/tt verum
-•
tnttU.edueffe dcbet menfurare illumconccp'J^ tum, obic<Sb conceptus complexi , quaj funt ex- ^*^. "'r^' trenu, aliud ejfe habi:nt, quam vt funt in concep-
falfbipre.
c
qubd obie<5him q j,-, J,^
,
eft fignatimi
duraquod
formarf.
I
ifhi:
contra
conceptus fimplicis, fUxum pnmt nullum ejfe habct aliud,quam in conceptu,fecun- »» ft talequi
fdlfum quod caret identitate, ad id qubd apparet falfitas cftnon identitas entis, vt manife(lati ad ens, vt declarans,fiue apparcns , hoc de
p L
eft
,
fimilc dicarur talc qualc eft
e(Ie,&
EX
quod
,
PcrihermcniaSjcap. i
Proptcr illud
fimplex
fciam conceptuni
verum:ficurfciam conccptum
efte
bitudo virtualiter inclufa in extrcmis antc natu-
liseft, hiceft fimilis
eft
vt in obic£bo,in fimplici non:quiapoteft intelle- ^^**»-
quale intelligitur idcntitas:
,
& ita nihil eller verumj
dfct vcrus Pkto:quia tunc apparerer Platonijfcd per tale
ve-
fimihs
,
Socrates appareret Plato
fi
ita dicirur
tucomplexo,& prius ruturaliter in fe, vtfimpli, fecundumquod eflc , prius menfurant illum conceptum complcxum , cui ejfe priori, concepiura complcxum conformari , cft vcrum cffe , difFormari , cft falfiun efle hoc efe eft ha-
talitatcm
nam nihil eft fimile fibi /imiliter
quarc non
,
immo
}
€kas conucrrcndo fe cognofccrc conformiratem
eft
fed falfum materialircr dicit apparere,
,
non intelhgendo per
verum
cft ita defim"riuus
complcxus non videtur conformis rci,quantum ad complcxionem, lcd tantum fibi, quia complcxio non cft in re. Ad hoc tmmo tcCponfum eft prius,fignum xquiuocura eft confbrmc , non talc in natura , vt circulus eft fignum ^^ _^^ ^ vini. Sed ad primum non valet , quod prsdi- „ Jimplidfi^ dhim eft:fccundum qubd verum eft in complcxo, eut m tam* rus
hominis,
xioncm. $m4f»lfitM
quia
667
,
ficut cotDpicxus tci.
•,
ergo viderar
conueno ad
,
,
illura,&
quia complcxionem, quat *
..
^
.
.
.
^
pra-ccdit nafurafiter idenntas
cft
'*•
a rarione, *^'^*"* ^*" etdtt xerUM' „
extrcmorum
:
& .^^ apltxi,
habitudo virtualiter inclufa in ipfis, aii a£hi rarionis eonformari , vt mcnfiirz , cft ipfum vcrumcflc. 10 Ita dico , quod illam complcxioncm cognof^ ViritM fri». CO clle veraro, cognofccndo confoniutatera eius ''^ etmtlm^*^ ad illaro habitudinc virtualiter inclufam in cxtrc- r^"^ alia
.
,
.....
ttntens, aut-
mis,qHZ quadoque mcludirur in extremis ex na- „,^f tura exrreraorura, non pcr aliud pnus^quadoquc rtpu f
KKk
4
pcr
Jiff_
668
pet aliud prius indudens
;
rnodo ex natnra terminorum ipfos
,
V
Lib.
quandoque nullo
hacc
& illa,fed notitia notitiarnon aftualis
vel includentium
non
git^nitur nifi ex
coniungcnte
caufa aftualis duplicisordiiutx
,
fcd a caufa extrinfcca
Primo modo
vcl di(tungente.
Metaph.
I.
cft in
ipfii
principio
Secundo modo in conclufionc cuiufcunque tcrminorum habitudincm realem , praecedcntcm a<9^im incellcdlus , includic
nem
;
principiorum tio
modo
que
cft
irt
notitiam habicudinis ipfofum
:
incellctShus
ponendo ,
ficuc
& alia abfor
coniungic cerminos
/
'f
«-
illos
com-
nStus fui
aa
AfrltttM
non
videc ilium atSturq
ftffsri*.
nocicia
non
{Jonis
nec imptimitur ,
mem :
non
a6him eirc confor-^ niuvidcndo habicudinem cprminorum in
,
,
videt
quia cauia pxcrinfeca
terminos, vc ip
jg^y^
ex nocitia habitudi-
termmorum pcmcipij , quac mcludic illam, Quando aucena componit lerminos, propoficia-
re
^iupnt^ titiA htbitit-
nifi
"^*
nis concineentis
H
ex ccrminis conclu-
fuit imprefta fibi
fi
non vt
faeic
eam
,
facic circa
in conceptu
& tunc
Habitudo terminorum
fubiefti,
,
& terminatur,
quia abfoiuta caufantur.vfi alterum ipforum , vt *
j*
A Ad pnmum argumcncum
r
•
,
_
•
concra poficionem
;
cnim
eft
redus
,
aftus vnus cot,nofcibiiis nacu-
de fyliogifmo
ficut dicicur
quod non eft nocus vc obic6him,fed gnofcendi
re<5his naturalicer
Ad
ica hic.
;
dum,cognofco rem,& habicudinem
aiibi,
vc a£tus co-
pritis
fecun-
narura-
quam a
liter,
rem
rci.
,
,
iungi,vcl diuidi.
quandoquc non
ftatim
& mnc
vidcre illam efle
In primis crgo duobus, non cognofeitur compofitio,ciIe vera,
(cd ad
jjjjj ,
comparando ipfam ad rem , vt cft cxtrcmum , vt ipfum
rcm quac
in intclicdhi prius nacuralicer
fijcic
nocitiam
ha--
:
mini ex
Pacec aucem
ha-
qu6d non ftacim , quia
pcrquancumcunquc cempus, poccft aiiquis noffe totum, & nofle pa
;
fic
ab ipfa liabicudinc ; auc ccrminis
auc ab habicudinc ccrminorum principij;
aut ab illis tcrminis
;
aut a notida habicudinis
ii-
lorum ccrminorum,quodiibec improbccur. Ad primum,qu6d iiccc cx cerminis, vel ex altero ccnninorum vircualiccr inciudencc rcfpc^m, 6ac noricia habicualis habicudinis , camen non oportct cfle adualem pcrccpc^ ftarim fcd quando inccllcftus comparac cxcremum excrc^ :
ino,ftarim poccft vidcre
,
flc
iliam habitudinem,
& habicudinem a£lus fui,ad iiiam.Ad fecundum, amborum principiorum
notiria
tiam concUifionis
;
& hoc
fic
,
,
qux
cft
plici.
^iciuhc noriciae habicudinis fimul iundbe, vc vna caufa integra noririam habicudinis,qu^m nocicia vericaris nocijjam vericacis
;
ica
qu6d
nociria ha-
tcrminorum maioris cft caufa noricia; vcricaci4cius,& ficdc minoce ; & fic illc nocicuc lunc caufa nociriae habicudiois ccrminorum conbicudinis
clufionis;non crgo habicudo cft caufa habicudivcrit
:
nec ad habirudinem realem extremorum , priorcm naturaliter comparatione:quac enim habitudo eflfct illa , nifi idcntitas pro afHrmaciua, quac eft relario rationis;vcI diuerfiras pro ncgaciua, quae fbrcc
non
cft relariorationis,fcd
cancum-
ponic collacionem complcxjonis ad noriciam cx-
tremorum
fimpliccm,- vcl ad cxtrema,vc in noci-r
ria fimplici ftatim ex notitia talirPatet
xio
fibi
conformetur
,
&
fic
non
primum principium
quia
,
(
vndc
taii
ipfa
fuoc
cnim rcfpc6his
*P
""
ilia
nocicia fimplex
non enim componuntur,
quac in f^ cognoftuntur)
plexione
»»*
'^'T['^
cft
inciuditur in coilatiua nifi
complc- ^««*»
prsdicatum conuenire %gp,fi„Jpud cognofcendo
ratio termini oftendit
fubicfto
fi
in primis principiis, quii
,
& ita in ipfa
corn-
includicur, vc priusnaturaliter ipsa,
compiexio , fiuecompofitio,neccfIarii
: quia cunc vifa fuot ambo extrema conformitatis, cumtung intelligantut
videatur conformis
fimplicia,
& tunc'
fiat
compofitig. Necrequiri-
ahcuius adus , fed
notitia ha-
i%
tri
qu6d
vcriuris conclufionis i prius camch nacuraliccr
nec
, vei conconformis ftatim fim«
cui qaia eft confprmis
fequcns ad aliam
tur hic coilacio compoficionis ad fimpiicia,quafi
&
]
fimui facit noci-
bicudinum tcrminorum in principiis, caufat noriciam habitudinis cermiporum in conclufione , nocicia v^ricacis principiorum nociciam
ttvor
conformcm
Haec via ponic vericacern complcxi cogniri,
le pcceilario faciunc nociciam iliius ?
,
vt in conclufionibus
non per collationem compiexionis ad rem ex-
tcrminis principn,inceliigicur principium,fi ccrbicudinis
fimplici
fua:
,
componac. ergo quare non ftacim apprchenfis
,
intellc<Slus fic
Concra
opQrtct
qu^
bitudinis fiue ex fc>vel ex vinucc aiccrius
^
didu dt vt^
formitas ftatifn quandoque patet,quando notitia
fimpiex naturali ncceflitate flatim includic nocitiam coliatiuam , ficut in primis principiis,
,
g^;^ ^^ ritatt
quodiudiciumdcveritatecomplcxi , non eft nifi t^**^ coliatio notitiac confcrcntis ad iwtitiam incompiexam extremi,fi fibi eft cQnformis,& hsc con-
opoKctTidcreiiKeliedlualitcrterminosin rc co^
re,
SiAjiHm.j»
dc nocitja aftus ,quo,comparo , dico , qu6d iilc cft vcrus , fed non oporcet cognofcere iilum efH? raiitcr
,
habitudinempro-
fnndant vt nccefTario confequen-
ilia
conciufionis fundatur in ipfis
vcrum
tcrminos conclufionis
:
quia
,
nacura habuit
priiis
rpaii cprminorum , donotitituJ h»-, cft^ conformc habitudini hitudinu tx- ncc videac iilam habicudinemccrminorum,cuius tretneritm:p-
prie
Quando auccm componit
ad iliam habifudinem,quain ccrminis.
quando
:
ftacim vidcc conformitacem
nocam cx
illius
intellc<S):u
luca relacionis ncceftarib confi:quencis
frintipiMin-
Ita-
ratio-
veritascius, ficut in
tcm naturam
ftaiim naca funt facere ex fe in
ergo
non caufata,&
propofitione contingcnte.
primo modo cxtrema abfblutc intelloda,
in
fecundum
principio. Rcfpondeo,abfoiuta in principio caufant notitiam habitudinis,nou
&
,
quia
ergo habitudo terminorum conciu-
:
fionisjcftita
habicudo intrinicca in tcrminis ex fiii ipforum natura. Tcr-
virtualiter ipf^
:
fcd habituaiis cft
efFccftuum.
Contra
dcmonftrationis.
memoria-
inceIIe<Sbus
componens tcrmi-
nos iilos,& notitia habiciulis tcrminorum , funt immediata , integra ad caufa necefldria
&
&
Sif* f*'^*
caufandum noticiam conformitatis complexio- **"'|* '•'^ /•^**"*'*? nis ad terminosrnon quidem circa principia: fimul ideo componcns neceflario aflentit: termintt, quia quando componic , habet cotam di<5bim caufam , fed iudicarc in conclufionc , non fics fed illam complexiQncm confcrt ad illam,in qua
&
includitur
,
quo; alia cft principij
tant^m termiui
:
,
non quidera
& hic difcurrcre eft iudicare de
conclufione, in finc
eft aflenfus, id cft,
imprcflio
ootitiz neccflauacprincipij imprimetis,nociriam vcritacis
5
QuxiWo vcriMtis concIufionuni,exvcritateprincipij nota
veritatis fit
ex temiinis.
mult6 fi
SCHOLIVM
habitudo rationis
RE
dicatur, relationcm correipondcntia:
quationis, vcl commenfurationis
IV.
L V I T , veritatmfarmalem incomplereUtionem realem menfnrati ad menfuram : an vtro veritas complexi collatiuaftt realii wl r^tionii fuh dubio relinqHit,& magit approbxs
o
ejfe
,
re vtdetur,<juod rationps,cutus fundamentum fgtis
clarum.circa <juod
pulchemme
De
dtfputat.
hoc
duhtoegi infitpplem. de Anim.difput.^feEl.%.vbi tentti
,
complexam non videri realiter ah aBu , ejuod conforme efl Do&ori hic,
veritatetn
difitngui
relatione
^ .
tamcn qu6d aftus fecundus non eft primus fed eft adus com-
alicuhis abfolutcjficut
:
quomodo
:
proporrio ter qua:
•
>•
scot.xJ.i. j.5.
:
& hoc
Nam
?
1
inquantum :
^
m
in-
*•
proportionalitas
,
nec a:qua!)a extremis abiblutis in illc
adui»
comparatiuus extrcmonim compofitionis immcdiate correfpondeat, vel
vera rcs
fit
ficut
ficut
:
adxquztur
& primus
tunc vcritas fecunda
:
,
,
cum
rei,
qui
eft
illc
vnius
eft relatio realis,
& prima & adus intelledus comparatiuui ,
immediatc verus non autem aliqua alia habitudo eft vera , fi nulla eft formaliter, nifi in adu intelleiflus , quia in intelledris praJcisc , inquantum ab intellcdlu comparata qux habitudo,ni:
,
fiqua: in intentione
vt eiufdem in aflSrmatiua
vel diuerfi in negati-
telledus
iu:hunc autem neceflario fequitur, vel concomitatur relatio rationis in vtroque extremo ad alterum,quam habitudinem videtur fignare hoc ver-
dubium
eft
quafi
.
poilc fundari in
proportionc. Si autcm placet,qu6d
qua,aliquo
bum, efi,
vel adz-
,
quz
_
/^„'^,1^f
igitnr proportio eft a?qua-
vel fimilis
,
proportio
eft
paratiuus vnius conccptus fimplicis ad alterum, ,
non
,
,
non autem ratione abiblutorum
,
funt fimilia alia
Quod
extrema vnius propoitionis abibluta, ncc
eft,vbi
abiblute
Sed quid eft vtraque veritas prajdida^Rcfpon^uidvtriitu fio , prima ell relatio aftus fimplicis apprehcntmfUxi, (]Q„i5 ^d obie6kum,& efl: realis,fcilicet menfurati tm(0mf ext ^j mcnfiuram. Secunda,licct videatur fimilis re1
in propofito
proportioni
liter
adbus
fedfuam mentem non refoluit.
latiojvidetur
quod illa prima
,
imperfcdiorrelatiorationis.
cflet
idcm dicunt XI
669
III.
modo
non
,
aut
?
ab
alia
fi
comparatis
eft in
illa,
imraediatc vera.
cft illaalia
ali-
quac eft in a6hi in-
Hoc
inquiratur.
SCHOLIVM
V.
vt eft nota compofitionis,fcilicet provt
tertium adiacens
:
& fic verum eft illud Peri-
hermcnias , cap. }. lib. i. ejfe fignificat quandam compofitionem , quam fine compofitis non eft intelligere
:
ficut
ncc rationem finc
relatiuis
:
&
Resolvtio
ad Metaphyftcum,fedad Logicum , vel ad
Elare
catum efinum.
rura,hoc cft habicudincm rationis, inter exttema,
fita
qux nata cft eilc
vera. Vlteriijs,ifta habitudo ra-
conformis eft rei:non qu6d oportcat in rc eile relationem aliquam inter extrema,vt inre fimilera ifti rationis , quae eft intcr extrema vt intelledb,imm6 vt ab intclledu inuicem comparata:nam tunc eiret ha:c falfa, ktmo */? homo. Ncc tionis
oportet fugere ad compofitionem formaccum niateria:tum quia iliam non exprimitpropofitioj
vtxxan^uTnptttm
verum reale vt txpliad MetaphyficumfpeBat ,
fcientiam de anima. 5f^
etiam verum eft illud j.huius in cap.de Ente, text.com. 14. quod Cj^ vno modo fignificat vefic
<jtttJlionii,
pro rtlatione,vel eajfione aSlus intelUBus,»on fpe"
j.
&
Non
ratio tfi clara.
num.i.fuadentia
leilus
,
duo argumenta po-
foluit
,
verum tjfe obteElum intel-
fed adprimum negatur obieBa
& voluntatis distingui. illud,
,
fenfihile
vnde non condtfiinguinifi in ordine ad fenfum : cjuomo-
inteJleilui tfi intelligibtle
tur contra
intelUEius,.
Ad fecundum :
do autem ex diuerfitate oiieilorum colUgitur diHerfitoi potentiarum in fubordinatis, vel dtfparaVide Scot, i.d.i.q.^. num.11..
tis.
litcinfine, qui
& Mattritium
etiam ifiafoluit.
tum
quia hac eftet falfa , Deus efi Deus : fed tunc hic habitudo correfpondet rci , quando eft
talis
,
qualem
lem res de
res virtualiter continet
fiue
,
nara eflet faccre in intelle<Shi
fe
ceret habitudinem illam
,
fiue quac cft
qua-
, fi
fa-
fignum,
non fimile,fed aequiuocum, exprimens tamen illud quod eft in re ficut circulus non eft fimilis vino , eft tamen vcrum fignum vini , felfum autem la6kis,vel huiufinodi non tamen eft omnino fimile , quia illud fignum eft ad placitum hu:
:
ius fignati:non fic illa habitudo rei.
Mctaphyf. flutmod» ftfui»
efi
vtro t
ci-
in
vlt.t.c.i I.
Qomponi.
& indc
,
:
9.
in r(htts
Refponfio notificatio fit per ea , quae vt in pluribusjvbicumque autem idem non affirtnatut de fc realiter, aliqua eft in recompofitio: aut alitcr
:
,
notificatio
fit
per
minimum gradum,
quafi dicat ad rainus rcquirit vcriras,
H
Contra
Ferum tft
quod
in re
Mt compofitio
Ad
complexo ,
metis aliquapaflio
efi
,
vcra
cft a(5tus
diiiem:&
fecunda veritas:& itailla
qua: dicitur compofitio exprella pet
&
immediatc , mediantc illa vcrus comparatiuus fecundum illam habitueft
fic
viderctur, cura
fundamcntum
illius
,
&
fcciidum
illa, iicut
& prima Anima.
Ex natura enim aftus intelledus cognofcitur, Qui vritii quomodo eft fundamentum talis relationis:vcl 'xcluHtur » eft relatio
Mtionis fundata in adlu intelligendi, -*'"*/W"*
aut magis in habitudine rationis quae
eft inter
comparata per adum intelligendi,fecunprimam opinionem tunc eft memisali-
obie<Jia
dum
:
&
quapaflio originaliter,fed formalirer pcrtinet ad conudcrationcra Logki:ficnt pojfibile, impojfi-
&
modi ccxnpofitionum omnes. Prsfiippolamen Logicus confiderationem de acftibus
hile,&c
tur.
,
realis,(cilicct relatio
veritas,penfnet ad c6fider.itionc libri de
mocap.noni,text.cora.i,cum accipitur,y&»ai natum pro hoc quod eft idem.. Hxc igitur corref-
habitudo
•>'
in intcllcdhi
enim ex didis, quod vel cft
fecundam opinioiiem:& tunc
nit
eft in rc formaliter, eft
verum
ficut exprefse patet in litera eius
rationabilitcr. Patct
, fi idcntitas cft maior,& veritas. Tertiomodo, largc fumitur cemponi:(lcut ixx pri-
poivicQtia pridi(^a huius habitudinis ad id,quod
propofitam ergo quaiftioncm dico , qu6d
Ariftoreles praccise excludit
intelligendi,quibus (ecundac intentiones forraan-
Paterex principio Periherm.
Sccundum veritatem autem dico
, quod ad coufidcrationem Metaphyfici pettiaet veru realc
primo modo fumptum .C. pcr comparationem ad producentc,& hic quoad omnia tria mebra,quia non contrahunt ens ad quantum,ncc ad motum. Secundii autem .f fumptum per comparationcni ad cognoicentcm ad primum raembrii pertinet, quia
Lib.VII.
670 •w*
M-
cum
Secundum
per
fe
ad adtiim dcterminatum , nec conucrtitur cum eft ens Loente. Tertinm el^ ens diminutum, gicum propric.vndc omnes intctiones Cecnd^ de
ens
;
ente.
&
•**
cnte, prasdicantur;& ide6 proprie excluditur
tali
l-ogUM
ctn-
^ictM om*^*'
"'*,
J*
'
aucmedoi
a Mctaphyfico.
Conuertitur tamen
cum
cntc
aliqualiter ,quia Logicusconfideratomnia, vt Metaphyficus fed modus alius confiderationis, per mtentionem lecunlcihcet per quid reale, :
&
& di-
dam,ficut conucrtibilitas entis fimpHciter, ininuti
,
quia neutrum alterum excedit in com>
munitate:quidquid enim teft efte
fimpHcitpr cns
eft
po-
,
De duobus modis
ens diminutum.
veri
in intcUeftu di
Ad
argumenta principaH'a patet
nullum
;
cft
pontra di«3a,nifi vltimum de cau(a,& efFc(Shx:vbi
dicendum
qu6d maior fi eft vera, cft vera de cau/a totali non autem eft fic in propofito: nam veritas triplex exclufa omnino a Mptaphyfico , dependet ab intelledtu , ita quod rcs ex (9 pon eft fiifficicns caufa alicuius iftorum , liccc eft
,
:
ad illam requiratur , ficut illa probat auilorlquod rts eft) in eo , non prarcise , fcd Ci oratio formetur ab intelledu,vt extrcma habcant efle diminutum. Ad argumenta pro opinionc de vero , quae fiiit improbata poteft rcfpondcri ad tas (/« eo
:
primum,
Q Ori
Equitur
tertia quasftio
dc exclufionc entis ve-
i confideratione Metaphyfici , t. c. 8. Vbi primo aduene,quod illa refponfio , qiue ponitur ad vltimum principale immediatc ibi Refponjio res non efi, 8cc. poflfccaflignari, Extra, fcd bona :
cft,
quam ctia imitatur
ad finem quae(iionis,ide6
,
quibus per fcconuenit , quia de quo in Ce-
cundo modo
dicirur paflio, in primo modo dicftur fubiecaum. Notabilis valde determinario cft
nec repugnat didis
ifta hic,
nantur,
alibi
fi
,
rcdc cxpo-
Ad pauca cnim afpicientes,e^f Vidc in.
fra in 9.q.y.
Aliqui adjgnant £jr?r<« illam paruam Hteranj modo ettam obieSu^f, &c. vfque illuc Dicendum efiad q.aliter,S<.c. fed fatis eft ad infra ihi: .Qtto .•
propofitum.
Deinde in fblutione principali ponuntur in aliquibus originalibus quaedam vcf ba , quap non funt multiim ad rem ibi ; &c, Si tamen hoc ve-
rum
videtur,8cc.vCc^ae ihiirelatio autemefipofie-
rior,8cc.
& funt
Theologicc
tcr
Extra,8c pofliint pertradari aU-. aUter Phyficc ,&multaaddi,
,
quae dimittantur lcdtori curiofb
,
vide
1.&5,
JBthicor.
|n aliquibus originalibus immediatc ante ill^ refponfionero.^
;
Contra,eo cfuod res efi , vel non efi,8cc,
8c fcquitur ibi proUxaIitera,quam,quianon
mul-
tum
necellaria,& non etiam ad propofitum multiim,fed fra
&
,
Nam facili
inquirat,& addat.
eft addere (vt aiunt) inucntis:in dics cnim,vt fpero augcbitur huius fcripti pcrfcrutatio. Determinario Dodoris refolute habetur ad fi-
nem qu^ftionis quantum ad principalc qua:fitum vbi colligere conclufiones,& corollaria poteft le6kor,& rcfumcrc totum fru&im quacftionis. Vbi aduerte ad
illa
.
hermenias,&
&c & fuper lib. Peri-
verba, hoc dubtum tnquiratur,
vidc optime,q. i j Quodliberi, alibi,
& maxime in fequacibus hu-
ius modernis.
Ad finem quaeftionis vbi incipit fbluere argu» mcntaopin.in y. art.de obie(StointeIleclus,&non
mmatiua ,
fiiperflua.
! rel="nofollow">rofequitur
Totum proceftiim quacftionis nora valde Logice,
ib. in fimili
vcl poflet omitti
tanquam
nio iEgidij de Roma , QuodHb.4. q.i o. Qua:re f tiam Henric. vt nofti , & Thomam i partl fcilicet q. 1 6, hic,& primo contta Centiles, in q.de veritatc , q.i. huncmaxime in alios , .
&
&
&
q.Iib.de Anim.q.17.1
&
8.&
i5).& j.dift. primi,q,j.
& fn quodlib.q.|4,& fequaces cius
:
vc nofti pro
declarationc ampliori huiu?.
In aliquibus origi»ialibus
illa litcra
infra ibi:
Sed ad huius exclufionem, Scc. vfque illuc Exfonitur atftem ab aUu,8cc. affignatur Extra, vcl uidditio, vel faltem ab illo \oco:Sed nunquid obteSlum voluntam , &c. Sed volcndo eam legcre, dic con(equenter ad dubia ibi mota.Vide in prolog.Sententiarum & 2.& }.dift.primi,& ij.z. in Quodlib.vbi fupra,& i;.&i6.difL}.& in ma:
f
nifi his
poteft legi tanquam argumentum euacuans,& ea qu3E dicuntur ad finem quaeftionis fiint cius con-
& Metaphyfice fingularc,vbi prim6 ponirur opi«
conueniat
& poteft dici,qu6d non
ledkori placucrit
t^NNOTAT. MAVRITIf, 16
Metaph.
concrahic
quia conuertinir
&
tcria
ibi
Exponitur autem ab
:
4/»»,&c.quaerc Henric.& God. vide j.dift.primi,
q.5.&
}
f
& hoc vclquia
cx di6fas priusini,
de obic<Sto fenfus
& alibi patent,
,
tentia, autfortc impcditus,vel
faciUter
& intelle<5his & ,
vel fortc.ex inaduer-
quomodocunque;
Ad primum
ramen refpondebis.
,
np-
gando confcquentiam quia intelle^^us iUimitarior obiediuc,licct n6 entitatiuc.Vcl antcccdcns poflct cxaminari.loquendo de bono cxiftcnter:& fi adducatur Arift. 1. de Anima, de diflin<5rionc potentiarum per obie<Sb , &c. dicendum , qu6d verum dicit in potentiis ciufHcm generis , & dif^ paratis non autem fubordinaris, nec alterius generis;nifi fortc fecundum exceffum apprehenfionis , non autem fimplicis exclufionis. Vidc infr» :
:
in 5>.lib.q. 5 .praeclarc.
Ad fecundum dicendum.quod diuifio entis pet fcnfibile.& intelligibile
non cftpcr obic
omne fenfibile intelligibile
oportct ^rgo qu6d fumatur intelligibile cum prae-
de bearitudine.
Confequentcr infra
infra in 7.
,
.}6.39.4}.& 44. eiufdem ad hxc. Et no-
cifione
ad hoc qu6d
,
mcmbrorum cft
:
fit
aliqualis
oppofitio
ens igitur indifFcrcns ad vtrumquc
obiedlum adaequatum
intclle<5tus
:
vnde taUs
modum
indifFerentia eft fufficiens detcrminatio, propor-
dicendi.
tio
Infr^ ihiiPropter ifiam ratione concedendu efiy &c.dcclarabis caftc illa verba,quac fequunmr ibi,
concfdatur ^rgo argumentum vfquc ibi , fuper ens non videtur , &c. f^cus eft de potcntiis Umi-
d« inclufione
tatis
ta impugnationes noiabilcs contra
cflcntiali cnris in
hunc
quoHbet per
fe
intelligibiH, quia vidcntur rcpugnare prima fadc
his
qu« habet
}.
dift.primi,q.j. 54};. dift. eiuf^
clem in rcportatis
maximc
,
fcd tu ponderabis
p^^cipiiely perjfeintelli^ibilitSc an inteUigibiUtas
& appropriatio ipfius'cnris
,
ciufdem gcncris , vel
piose
,
alterius.
primi, quzft.j.
&
Vide hic coj
j. diftin^L
& fuper iib. dc Anima vbi fuprjl no& infi:^ in 7. in fimiU & aUbi fzpc vt
eiufdcm taui
diflin
, j.
ad intellctftumj
,
,
*
,
nofti.
£t
Qu^ftioIV. Et quia prima dc cntc , inquantum ens, huius vtique erit fpcculari , tunc ctiam,& quid cft,&!: qux func inquan-
feparatum habctcum primo quia non nifi attribucionem
principia inquantum
T B H E T fMfn Auicenna ens ejfe ohieBum Metdphj/fic4t,cjuamMis circa hoc duhtus fere manfertf,
cns./.<'.8.
1.
C^ViESTIO
1
.f.i.
ride rationes ibipofitai,& loca Arifiot.a
Schol.^.in quo alia loca Scotipro hoc afferuntur. Soluuntur ibi varia argumenta -^«'^-
n.ii.&
IV.
ytrttm Me'tafhyficajit de ente.
rois,tenemu J)eum ejfeohte^um Metaphj/ifict.htc
DoHor Vide MUhorti
cit.
XNMctaphyficx
,
J
proptcr duo. Prira6
Dcum elfc probatur
hic:& quia cns cft ne ad omnia hic confidcrata. Contra
Commemo probat
vltifno
i.
quia
,
commu,
Aucrr.
Phyficor. naturalis /blus
Deum cfte , & ibi
facit
confiderarionem,
genus fubftantiarum feparatarum eft fiibic£him Klctaphyficx. Contra Auerrocm cx quoiibct effedhi oftenditur , caufam cfic, qiua impoflibiic
cftcdum
eft
cftc nifi a caufa tali
fiuc nifi talis
,
caufa fit; huiufinodi func muicx pafHoncs KlctamMlta,aSiuiiSc um. fhyCicx, priwySc pofieri$u,v>IH fnmi huiiu. potentia;<]}iomodo, cnim hxc caufaris infunt,nifi Ttrfiatmrc». ^j. jijqyQ^ vniun primum \ Quxre ibi. Qui efi tntjtt , &c. Item pcrfcchor conceptus de Dco pLfiti g, 2i*m
De»
&
I.
quam
,
JhjrfieL
poflibilis lis
Phyfico
,
cft
primum mouens
autcm Mctaphy fico,eft primum
tum quia
cft perfedior,
abfolutus
,
,
poflibi-
tum
eft perfe^Sliflimum, qiupd
non repugnat
non
eft
infinitum;
innnitas, primum
mouens
tantum rcfpedum dicit,& non nccefrario cx formali r^tionc fiii, rcquirit infinitatcm qui autem habet perfeftiorem conceptum dc fubiedlo , po:
teft
pcrfedius de ipfb oftcnderc
,
quia pcr
illa
conccptu Confirmatur, fi Metaphy ficus non confidcret ejfe de Dco nifi ficut demonftratur a PhyficQ non cognofceret,nifi de primo mouente, ita non habcret aliquam noritiam,quod fiibic-
tali
.
:
&
hoc fit magis Metaphyficus proptcr prxdicatum,quam Phyficus proptcrfubiedum-Refpondeo pro Commentatore, prsmiilae ad primii cns fumuntur cxmocu. Contra liccc Phy fica fic prior do<^ina,quam nifi in
:
(fuam Metaphyfica, quia fenfibilia func nobis notiora,
Metaphjffiea,
Cr qu»* i
^on tamcn
dicitur ipfc oftendere
omncm
con-
clufionem Metaphyucam, vcl prarmiflas ad oip-
nem:qiua
do
,
cum dcucncum
fiHc in
dodrina ad propria confiderabilia , i
N^etaphyfico, ex ita
fucrit, fiue abfbrahen-
& primum
illis
oftendic conclufiones fuas:
ens oftendit ex propriis , licec
illa
propria fortc non ficrent nobis nota : nifi prius ordinc narura: Phyfica coenofcerctur.Quomodo
ctiam fcientia inferior
ftabiliet fubieiShim
fupe-
non poteft fecundum Auergenus fubftanriarum fcparatarum nullam vnara rationem magis lubct , quam non rioris,fi ipfa
rocra
}
Item
fuperior ,
quia
u
MetafhyficA
Oftcnditur cnim,
fciencia fupponcrcc ; crgo fi aliqua ifhim concepcura pro fijbiedo,alia eilec prior dc cnccqux probarec prxcedcnccm, dc primo cnte:
tradiftioncm
quia conclufio dcraonftrarionis coca fcicncia de
primo
illius efTct
Si datitr ct'
muneperfrti'
ratio con-
Seamda quam imponar
cncc.
firmamr dc adacquarionc,
prior
primi-
dicatieni^oa eft
qHtrendH
tas,quxre Iib.9. f .q. quando igitur omnibus con- ebieHu vir. tualiter comfideratis , in fcicntia eft aliquod commune pec
& illud adxquat
,
non quxritur
aliquod priraura virtualicer adsquans
:
nifi
quia
communcformaliteradxquans,cns autem vnius rationis , quxrc alibi;crgo adxquat. Con-
deficic
firmacur,priraa f cicncia,fcibilis primi.
ANNOrAT. MAVRiril. SEquicur
quarca
& vlcima
quxftio de Mera-
phyfici confiderationc circa ens
, c.c.i .4.& 8. determinacio Doftoris^ Refiienim dida Auicennx Aucr.vc q.i. i.lib,
inquaclara
mcndo
eft
&
Tcnet tamen Auicennam,
prolixc pertradkauit.
&
&
nat, alibi atlerendo alteram
cnte,amota ratione primi moucntis. Quomodo autem dc mouente oftenderetPhyficus primum,
ofiendi,
quod primum conuenit cnti alicui,& ita tjuia ille conccptus,ens primum , qui eft perfci^iffimus fubicaijfi cffcc hic fubiedum, non includic con-
iur,prima nigredo;crga primus color:Ncc Metaphyficus poteft pcr ipfum oftenderc dc {5rimo
;
,
tur
oftcnditur demonjlratione, cjuia, a
Mctaphylico dc primo cntc.
dimittit Auerrocm declarando motiua eius, in hoc poteft ponderari notabiliter, quod ea quae in vno loco difputatiue,& problcmaticc dctcrmi-
:
rritr tfiPhy-
eji
fed
,
ctum fuum eft quia primum mouais ; non fuum fubicdlum , nec fequitur , primum inouens ergo primum ens , ficuc non fequicft
fic»
in fctalcy/
cxiftcncia
Chtomodt ent
in
cfFedibus.quac ducunt ad cognofccndum efledc j_
quod haber ejfe quidicariuum,fciliccc quod rario cius non cft falfa
non dc aduali
prxdicationera,
quia rc-
perfedionem infinitam:nam pritnurn perfediflimum. Sed fj enti npn repugnet infinitas, ied cnti
Tenccur igimr Auicenna. Prima rario eius fic declaracur ,Jieft prxfupponitur de fubiedo,
ens, fecundus
quirit
non
duadrationes Auicennt breuiter declarat.
tfq.Ui.v.
TVT^" rarioncs alibi Auicennx,qu&d fic,idcft,
1
fecundum ipfum: pn-
igitur cancuni
SCHOLIVM.
Pcrfcratandz vcro funtipfius cntis caufae,&:
, ;
mum eft fubie^fhim ibi,nonillud genus.
Text. com. 4, Et fe^uitur.
tum ens.
671
pancm
fuftinct; ncdii
in his Metaphyficalibus, fcd eria in Theologicis, plerumquc,vca principio notaui : piacfupponic ctia ca
qu^ difta lunt de vninocatione
cntis in 4.
& plura aliaqux le
& adacquationc duplici:fortnali vidclicct & vir,
tuali,mente tencatur,& cxaminctur.
Brcuibus hic tangit illam difiicultatem incrian videlicet Metaphyficus
c.itam apud multos
:
habet probarc primum ens 6.vcl faltem duas
dum quod fimdari pollct cus:vc notaui
8.
:
liaec
etiam qua:-
fupcr diuerfa loca tex-
textum quotando
fed fatis rctlc fiaiatur
com.
eile
omncs prxccdentcs
in hoc immcdiatc prarccdentes,fccun-
ftio poflet prarccderc
:
in cius principio,
quia ctiam oritur
,
ccxc,
Alias duas quaeftioncs in principio
huius 6, quas ponic Ancon. Andr:accepic ^x prolog. fentcnciarum, dc verbo ad
>crbum,vc patetcxnotabilibus tcxcualibus huius 6.
LIBER
muy^e.
.
LIBER SEPTIMVS. jSl^
^
hbclibro inciftfPhllofifhuj traSUre depr^cipuo fitbieSio Metaphy/tca,
^I^«^w/>f de Subflatttia , eiuj^ue partibw, item de quiditate rei ,
fto cxiftcnte
AUa ver6
dicuntur cntia
tcr cntis
f£ defimtione,
qu^dtfiutat 'Oo^or zo. quafiionesfieleSiM.
eiu/quepartibtAfy circa
co quod tali-
:
cum
vt a6ius aliqualis
,
potentiali.
ordo accifecundum quiditatem fuam ad fubfbntiam , fecundum quiditatem fuam. Prima patcc. Secunda probatur , quia dcmonftratio abflrahic
Alia
eft
depcndentia
fiue eftentialis
,
dcntis
&c. Text. comment.
Etfe~
%.
quitur.
Nihilcnim ipforum eft,necfccundum fc aptum natum,ncc feparari poffibilc a (ubftantia. Scd magis fiquidcm , &c,
ab
exiftentia,
lum exiftit ,
& a confequentibus rero
aliter
,
inquan-
cflet ne
de-
:
monftratur autero aliqua inhasrentia pafHonis ad
fubicftum : igitur
Text.com. i-
non
ifta eft alia
k prima
,
qus
fcili-
ceteft exiftenda,vel conditio propria exiftenua;.
Q^ViESTIO
£<; hocforte confueuit
I.
elici
de inhsrentia aBua-
£
3^
T R. A,
li»& aptitMdinaliifrima nonfemper inefi acciden-
ftrum
inhdrenttA fit de ejfentia
thficundafemper
ineft,fiue exiFientifinefuhie^o,
fiue non exifienti. Contra
accidentis ?
:
aptitudinalii in acci-
dentefeparato,mnverificataliquamprddicatioAn{^.hte(»f.t. kl,H>id.qutfi.i. H.T^^xoia.UB.i.l^ in 4. difi.ir.(i. 1. art.i. Ciitt.deente , ^ejfentia, eap.j.
fuafi.is. Durand.4.i/
.
.
nem denominatiuam, ficutfecunda
htc.
Tcni6 cxponitnr illud, quod dicitur de eflcnNon cniro idcm icft efle de efTcntia -/4 , &
tia,
cflc
idem
cflentialitcr
,
vel realiter ipfi
§luedlib.^. qq. Tromb. hie qutfi.i Ataoa.Aaii. ibtd. foaCeci,eaf.i, qutfi.i..feS.x. S\m.difp.i7.ftS.i..yiiie
muro quidcro infert
fettindum,fed
ScDtum in 4. difi, 1 1
(o ,quia dceflentia
A
A.
Pri-
^flj^jj^ cuiui, »i
^
j.i.
non
,
quia
eflfentia pafllonis
praeco-
gnofcitur dcmoi>ftrationi, c(im 1. Pofter. text.
&
com. 8.
fit racdium if inhacrcntia eius .
nugatio,W
cpncluditur. Itcm, tunc eHct
albedo
inh^ens , quia addcre aliquid ei de cuius eftentia cft, nugwioeft. Item, tunc CQncepais relationis in cpntununi,
npn eflet fimplex quia includerct :
&
aliuiii ad fubicfbum; f e^e<5tum ad obiedtum , ita relatio non eftet generalifllmum : quia
&
generalillimi
cft
manet in
quantitas
non cconuer- '»'^»^«' > "* ""'' , quod
prascisc eft illud
A & A idcm,
includitur per fe in conceptu quiditatiuo
QVod ex
,
conccptus
Itcm,
fimplex.
inhsrentia ^d fub-
altari fine
ide6 ponitur in ratione eius quiditatiua
,
:
non vc
additum poteft autemefle realitcr ipfi cbnceptum eius , putk vnitas, vcritas &c. cxtra concepturo entis , qui prior cft illis , fecunduro Auiccn.5. non tamcn illa dicunt rcm aliam ab cntcrquaere in quano,quzflione d< Vno. Vocantur tamen fortc ab Auiccnna accidentia e^tcndendo contrsj effentiale ftriftiflimi furoptum ; exemplum hic de gradu addito albe:
licet fit extra
dini remiflae,quando intenditur,fecunduro
vnam
idem realitcr,nec tamen de
cflcn-
opinioncm
cft
tia huius.
Contra
,
quo aliquid formalitcr eft
ens,eft
^ius elTentia,(ed accidens eft cns: quia cntis litera rc,
,
text.com.z.
non
fcffio
&c. Item
Itcm
, (I
tu accjdcntis
prior
;
-,
cflec fiabftantia;
densjcrgo eiuscft alia inhsrcntia,
tum.
difFfcrunt
,
illa
& fic in infini-
Pofterius eft conccp-
etgo conceptus accidentis in
le,
,
&
ipdo, contra Arift.cap.}. text.com. 17. indc. Rcfpofio^diftinguitur prim6 dc accidetcquia Aceidemfu- acctdens
fi
accipitur pro
cat
TtStn accidentis pcrfe,
t/el
inhd'en-
tin.drprtdeneminato.
Inherentia flia aBualis, mlia efftnti^
(ynonymum tia
ilio-,
quod per fefignifi-
nomen,vt pro conccptu, qucm importatno-
ptiturprt ftr
fe fignifieato, fdefitpre Mt^ideittalitate,
:
C H OL
videtur
qui
eft ipia accidcntalitas,
cum hoc, q«od
6c tunc riulla eft quxftio.
cft
Pr.(Emissa
inhaC'
crgo acci-
& abfolutus & ita definibilis finc fiib-
eft,
S
in
V
I
M.
& text.com.3. Similiter iede-
magis cns, quain
renria differens
,
d^
inhtren-
Si accipiatur pro
illo, quod denominat hoc concrctum Acddens, puta pro quantitatc . fic qu<Eftio habct locum, fic fiat deinccps f^rmo. Tunc diftinguitur (ccun-
&
d^de inhzrcntia,quodf«WmM cftduplex.Vna eft a(liuaiis vnio accidentis oxiftentis cum fiibie-
cidentis
triplici diJIinEHone,fciticet
inper feftgmficatum
& aptitudinalem:&
inhtrentitjtn
a^ualem,
quod
de effentia alicuitu
efi
effe
at-
& denominattmt:^
,
,
eius,
vel idem ei ef-
fentialiter,aut realiter.-ponit tria di^a.
Primum,
Nulla inhaircnria cft dc eflentia accidentis dcno^ minatiuc fiiropti. Ratio,quia efi refpeiiusfundatusin d.
1
eo,
1. ^.1.
idem
&
fic pofterior ipfo,de quofuse DoS^./^. Secundum:\nhxttmi3. apritudinalis eft
rcaliter aceidcnti. Ratio, quiaperfeitas nort
diftinguitur a fu^fiantia
,
& quia iUa inhtrentia
eftomnino infeparahilii ah accidente
,
t]uod eftfin
gnttm
indifiinEiionis realis ex Do£lor.,x.d. i. f- 4. 7>>'/fM:Inhaerentia aiftualis non cft ide aftualiter
accidenti denominatiuo.
J^ia vnu manet altera
deftrtiElo,vt in Euchariftia ifed
hac rntio tantupt
currit in accidefft* abfoluto,auia relatio nonpoteft
mn inefte a£lu, fi efi
,'vt hapet
DoEiord. qudfi.
i
tff»
ideme^en-
.
.
' «*
vtk
QuJEftio tU/jM
iterutn l.i.erit ferTHO,vide Scot.Ute
dehae
:
FaUuntur ergo
trtkutmt HiMt CJt'
(jui
Adqiueftionem crgo prirao dicQ , quod neutra
mo-
dofunipd, fcilicct accipicndo accidtnt proco, IfWtt mht- quod hoc nominc dcnominatur , vt quantum , rtmtunfi d* quale huiufmodi. Tum , quia fiindamcntum
&
^fmttMaeti-
tUntit d*n»-
rdpedus
wtinmiH
vtriulque inh^rcntix in fubftanria
in aggregato cx ab(bluto
quia non
eft rario
non
fundatui^
non
tut in abfbluto praedscj ergo eft extra
cum
,
rcfpedus
Tum
natura fhndamento.
& qualita-
tc; ergo fieftde edentia vtriofque, poteftab
de
vtroque abftrahi conceptus
,
didus in
concepiu cnris
,
& fupcrior eis, &
ipfis infcrior
ita
tptid
non crunt generaliinma. Sccund6 dicitur, mhzrentia fecunda eft eadem eftenrialitcr,
httnrentim Qai>d
uuc realiter accidcnri (ecudo modo furapto.Tum, lit,itUm*f quia paflioncs cnris di£tz dc inferioribus,non di-
mftitniint^-
cunt aliud ab entc in dicitur
prima
,
eis
quz prius, & pafllones, primum non
S>fterius diuidunt ens,vt
dt aliud
ergo ciim fubftantia
;
accidcns pofterius,
a fubftanria, nec pofterius aliud ab ac-
ddente,fiue ab entc inhzrcntc^^w fe auiem *»/,
ille
prius,&:pofterius.
ordo abftrahit ab
cxiftentia
per quiditatero poflibilem,
ifta
,
Tum,quia
& fundatur fu-
fimdamcnta funt
immutabilia,quia Deus neccflari6 cxcmplat quiditates poiIIbiIes,& voluntas fi qucm adum habet refpcdu illarum , fimilitcr ille eft ncccffarius:
& alius conccpras fuffi& concludi, quia alianotitia,
alius,
;
prarct)gnofci,
,
quam illius. non ^uid
Sccimdum concludit pro prima pane fblurio, non contra fccimd;un,quia non eft nugario hic, ens vnum.
Teruum condudit pro prima
Quartum pro terria pane, ex qua fi^uitar pri-
ma pars de prima inhzrcnria. Ad primum in oppofiturhrquia non iam formalcm
fed extrinfcc5:Iicct
enim aliquid fccundum quod-
caufaram i caufa extrinfeca , tamen poteft przdicarionem alicuius immediarc red-
libet fui
,
fit
non cfftt caufatura,quiacaa'. medium, dc quo prius illudi dicatur , & inde de caufato. Excmplum, fbrmaliter crcaturaeft cas licct totalirer a Deo» Ircm» poflibilc cft aliquod przdicatii fccundum fe perfc^us eflc in vno, quam in alio & tamcn zqu^ perc fonnalitqt,ac
non
fi
cft
;
:
fbrmaliter przdicatur de vtroque. Excraplum de albedine rcmifla, quz zqualitcr eft aIbedo,& intenfa,ncc dc alrcro per altcrum didtur.Item,po(^
ordinem, cflcntialcm cflc aliquorum
nigredine rcfpc^hi coloris.
erit intelledus impoflibilia
quzrcns , qu; dicit,
pafllones feparari a fubie^is,& loquituc dc intclicdhi,
quem
pofuit Anaxagoras.
Kter acddenri fecundo cxiftcntiz acddentis
,
modo fuuiipto, nec
eriam
potiatur illa atiud ab ac-
fi
Tum, quiaidcm rcaliternonmanet&
cidente.
corrunipitunacddens etiam exiftens inanet non maneme inhzrcntia prima alias fi illa maneret, :
cum
proptcr ipfam
prius ab accidente
.*
fubie^m dcnominabarar
,
&
dicebatur panis quantus,
diceretur ita poft tTanfubfbmtiarionem panis
quod
eft
ordinis
Tum
falfum.
illius
mutabilc
quia extrcmiKD
,
cft
exiftenriz cxtra fe
& fic cile
,
altero
alio
,
vnum
manente , quia
rcfpe^ cuiufcunque
aftus voluntaris diuinz
non mancbit
,
eft , crgo ordo cxtrcmo tanttjm manente :
conringens
pcr viam fcpararionis concluditur aliud
hoc ab
illo.
Conera
Scoti Oper. ttm.
ifta
JK
fubic
duas rationes ar-
fccundum quodlibet in fc:& tamcn zquc formalitcr di»
aliquid terrium przdicaram
Exemplum de albcdinc & Nec ergo caufalit.i$ in fubftanrfa rcfp^u torius accidcotis,nec maior
dwr de
vtroquc.
pcrfcAio enritatis
,
,
ncc otdo eflcnrialis in cnrita-
quin acddens fit formalitcr cns: non per fubftitiam, nec pcr rerpc^uin ad ipfara, quia dc per fc in inrcllc£ltu cius cfVens, pofiro inconcludit
te,
Contra hoc ranlen vidctxir illud,quod didt 4. Phyficorum , ^^. de Vacuo. tcxt.com. j 8. fi fbnus flne «orpore, nunquid effct vacuum ? Terrio didtur, quod inhzrentia prima non eft idcm rea-
notat cau-
przdicationis enris de acddcntc,
quod
contradiflao,i,Phyficorumj^t?x.co.}9.
parte (blu-
rionis.
fibile eft
cflet
Aliter, tptid
rei.
nis
autem fundamenris ordinis imrautabilibus, non videtur ordomutabilis in altcro,& ita nec difFerenria poteft condudi per viaro (epararionis poflibilis. Si ponitijr hoc , Arift, dicerct
ftanribus
ttr.
dtad
fa extrinfeca
in fe ens, 8c inhtrens, fiue in alio exifitns,^to
fiuc
eodem acdpio,ficut
i
iflam di£cultatem differo vfque ad vlrimuro capitulum odaui , vbi proprie habet locum.
uominif przfupponitur
pofterior
quia inhcrentia vi-
,
detur ciu((iem rarionis in quanritatc>
licet
,
& prior n^tura, huius
conceptum
fit
hoc de fz&o non quia fubiedum poflit manerc ; vndc
fed
acddentis
ponitur mancrc
Ad argumenta
:
fundamentalis refpedu fuingi-
eius quiditariuum
deAScS.
xctt. eora. 60.
accidit fepararionc
& illo relpc^
,
diim aliquid abfblutiun, relario non ma}iet,quc Et ibi addudrariIIuddcfinev7.MetaphyC
priiis.
rcfpedus
quia tunc fubftantia inhzrcns clTet , 8c non eftet tcrminus rcfpcdus; crgoinaccidcntc ab(bluto,&
non
fcd
,
,
refpeiSum
cft aliquid prartcr
inquantum panis abfolutc. Rerpondeo: eft omnibus vnitis pov tenribus manerc feorfum , vt in anima , & corpcrc homini$;in Verbo & natura humana, quo» modo ncutro extremo mutato , vt videtur,f6cun> tus
hzc difficultas commutus
inhaEtcntia cft dc cflenria accidcnris,rccundo
ttStutlit iif-
& fepara»
tim \ quanriutc qua prius afficiebarar , quomo-
^uailones
ftrttk neeitUntt rtnli-
,
do non mancbit inhzrcntia ? Si dicatur alrcrum extrcmum iam effe mutatum , quia panis fadu« eft non quantus ; hoc nihil eft , quia panis non fiiit cxtrcmum dcpendenriz , inquantum quan-
ftfitionem Antonio Andrta,
4
panem minere
trarium. Fide jint. JindreMm.hic ^.i.^m clariits trttdit do^ifiam circa folutionem argumentorttm.
.^duerte htc ex folutione primi inpne , Scotum expofttionem textut , quam hat
Jnhtrttttin
675
gdirar: nara ponatur
qu£fi.d.ij.i.d.ix. vbifuufitcit locis Arifi .in con~
prtttf fcripftjfe
fimifti.
I.
,
Jetidtnt
tns.fiaafMb' ftnntia.
criamfi pcr impcfllbilc omnesconprzd^dz auttrantur , quod allegarar ab ArifL ipfc non didt,eo qubd entis;fed eo <juod taliter entU , id cft , (ubftanriz. Fit crgo fdlad*
tclIe£J:u illo,
diriones
ConfequoiriSgL arguendo ^b infcriori ad fupcriu? negariuc cum nota caufz przccdente , fkut cum
inquanto, primo Priorum. t.c.}5.&indc Dcbct tamen intclHgi in«» ^juod, pro caufa extrin^a. Similifcr quo5aliquiacdpiunt, noa efi^nifi tjuia 4r>rf*r,adbuc fallada Confequentii:ficut hic htuM*i
trgo folitm huius.
De
concreto
,
&abflra£lo vidWurquSd acd-
dcnsjvt acdpirar inabftraao,cft verius cns,quam inconcreto,quia fpcdcs gcncris eft,in quod diiiiditur cns per fe cx y
nec
cft
.
tx.i 4.
non
fic
concretum,
fubfh-ario illa acddenris inrcllcdi
fubie>flo,quia abfhrahcnrium
non
eft
LLl
,
fine
mendadum, Lphyfi^
t^
tnm^m
6
:
Metaph,
Lib. VII.
674
"Hanc matcriam vidcin^huius, di.ii.q.i.co.' piosc,& aliqualitet i.di.i.q.4.& jXt ;.q. Quod-
i.Phyfic6r.<.c. i8. fcd eft intelle
pon inquantum dcnominat fubic^um , (cd inquantum hoc quid:& fic benc cft fubicdi, & dat
Dc
intelligcpe fubiciaum.
&
ficut
nihil formalitcr lanitatis eftinvrina:ficncc enti-
Tange inftantias confequenter in fblutione argumcntorum poft oppofitum. Primo , quomoda
Arift.
poteft eflc «quiuocatio in concreto,ftante vniuo-i
loquitur de diucrfis denominatiuis didis ab vno
carionc abftra£ri,cum idcm (ignificef,vt in Ante-
qn^admodum non fcibile $.c.i;.
RefpondQO
abftra(%o
:
ad
:
0pf(4 fcri.
primum
{cqucntem
,
dico,
dum concluiit
fi-
Ad iccundii:
corrigitur per paragraphu
ficut expofui
pjy^ quodlibet
qu6d
vno nomine
fi
fignificanturaequiuoce.
quod illud cxemplum
k«e
dicitur fcibile.-7.
qua; denominatiua
,
gnificcntur tritM %tttM «xpofutttex-
Vnde cxem-
tcxtum.
aliqnid veritaris infinuat.Secun-
mcmbro
pro fecundo
iolutipnis.
Sed videtur contra membrum tertium:& dicere-
ffu,
&
cj.
Similiter accidens dicitur ens,
tatis in accidente.
tur
inhaereotia feipfa inhacret:nec vnquam
quod
,
manct,
inhzreat,
nifi
ficut quantitas
Ad
manet.
Ifttium conceditur,qu6d poteft habere definitio-
ncm
pergcnusproprium,&difFercntiam,(ed Lo-
pracdicamentis , ex intentione q.8. habet ifte,& ahbi plerumque. Vide in 4. di.i uq.i.art.^. Et in Prsdicab, quceftione finali, ordine debitojdeindc qualiter
ciim pracdicatum,& fubiedlum fumantur
modis
pofitis
fignificandi,
quaerc Franc. 8.
dem ben^
m.
pri,
fcribendi,fed in primo
terminus rcfpedlus poteft
lis
£tiao
quam
,
refpe^s Peus cium qui
ipfe
:
terminus rcfpc<^s creatura:,
non autem
rcfpe-
ne? ab
itCpcCtaSy
det eflentialitcr creatura
,
eft
caufa creaturx
ifto re(pe6hi
ficut k
Deo
non ex qua ,
fubftantia eft materia
eft
:
Do£boiis vt hic exprefsc dicit alibi in Sentenriis, fed
"^i*l^^
Sh
pluni rel="nofollow">
itd fttb-
ftMuiam.
»
l*c^t
homo
tur j ide6 poteft
& jnfra faepc & & modo ,
,
& 4. vbi fupra,habctur u:
originalitq; tamcn^
:
fic hic,fi
S(pd rubftatia
(ed in qua po-
non definiri fine a^m^.
.i«»»v
hic.
omniuin primum tempOTQ.
Tex. comnenti 4.
CLViESTIQ
"t prior rcfpedhi ad ipfam.Exem-
,
fi^K^
depen-
prior eft refpedu fui ad anirnam,
vt refpc<^u totius ad partem
in f. Sc
& zj.di.eiuf^
fortcaUo ordine
cxpofitio valde notanter
teftaccidens dependere adipiam,ficutadcauiam ^itt* "*reP0t-
,
Notaetiam infra ibi:Ad fecundum, quod iUud exemplum corrigitur^ &c. quod expofitio in Metaphyfica , quat attribuitur Ant, And. eft huius
defmiripogit
efle eftcnrialius
^^ ^t^^
Vide fuprk
Conflatus
|^^
op-
flib
confiderando.
JitK fttbitiio}
:
~
vera, Inh<erentia, tnhdtret,
ifta poflfir efTe
gicam , non realem. Contrk nec genus.ncc diffetentia complcte intelliguntur fine lubic6ko , ficut ncc dcfinitum. Idc6 alitcr dicendum , qu6d
jin Mteidens
7
Opiniones aliorum: vtporcAuer. Alex. landunj, Alberri, Thomae, vidc hic,& alibi ad propofitum , maxime iz.diC^. vbi Theolo^i communiter penradbnt hanc matcriam.
libeti.
intellc£tu Arift. in li-
Prim6, quod adducitur dc fano, quod
icra.
.
II.
Vtrkm fitbftantia Jit frimnm omntMm
taft>en fequi-
entlum temfore. An^-ttee.i^ ^.Ph^f.e.ix.tex.uj.dr
i.eiufdf e.i .i.^ j.
Aaeix.hiecommtnt,4.Mcu,ibid ^. j.Albert,rr«5i ,c.i.^ j. D.'thomJeci.i.Agid.(f t.Iandun.if.j.tlandria,^.!^ i.IonCc. I .q.i.*rt. i .Sau.diff.} t.Mtt.ftci. 1
ttrt.
primam quacftioncm
Clrca
(cptimi iiori de
comparatione inhasrentiae accidcntis ad &nriicius.
&
t.c.z.
3.
inprincipio folurionisafli-
gnfitur in aliquibus libris
Et
ef^
quoddam Extray
hocforti confueuit dici, &c.vlque illuc
tio exp9nitMr,8cc. ohic€tionctT\
autem
ibi
.•
ibi Ter-T
non
fb-
lutam , fuftinendo Dodorem , cfTc bopam , quia famofa eft , folue confequenter , aut ncgando af^
iumptum aut aliter doclarando, vt nofti, fed videtur omnino Extra. Aliud ctiam paruum Extrt^ notatur in aliqui-r ,
bus originalibus , infra ibi : Sei ifie rtfpeSiiu efi relatio , &c. vfquc illuc Tkmen ejuia inhtrentia
QV6d non
:
afterno
non
cft aliquid
prius
:
:
Ad
quasftionem Commcntator. 4.
huius 7.
t.ci,
& inde. Si accidens aduenit corpori, pofi-
quam
eft
corpus, runc prius
aduenicntc. Si autem rabilc
,
& f<;mper
omni
eft
non aduenit, fed
fimul cum eo
,
accidentc eft infcpa-
tuhe fubftanri^
fompofita non praecedit accidens, (cd praeccditux a materia fubftanriae coiopofitae.
.•
videtut. Infra etiam jirifl.
&c vfque ibi
:
&
narh prsmiflls
diftindrionibQs adiungitj.
;,
conclufioncsjvbi aduertc in probatione fccunda, I.
conclufionis
inconueniens
,
fit
an
I.
Terti» dicitur ejuod inhtt-
in pluribus originali&c. ofl Extr^ , bus , nuUum honim trium nabetur ; ide6,&c. Determinatio Do^oris hic eft clara,& refolurentia ,
ta
SCHOLIVM
parum ob^^hi^fi ponitHr hoc :
illud
,
quod
ibi infertur, vt
inconueniensj aliquod videlicet
Sententia jiuerrois fuhfiantiam ccmpofitam non ejpffriorem tempore accidente infepa^ rahili, bene tamen materiam ; refutatur rationibui,
& iuxta mentem
^Ariftotelis
,
qui non tribuit
iHam primitatem materut. Admtttit Auerroes fubflantiam omnem effepriorem tempore accidente feparabili.
{iraedicatum di(9kumin quiddcqiunritate,& quaitate.rcperiri hiferfus
fllorum
:
nam
concedere
,
ente
pofito
qu6d ens
tatem, vt in fubftantiam
lutum
,
&
currit ad.
£tor hic.
,
& fupcrius vtroqu?
nonnulli Scotiftae hQc vidcntur accidens
,
abfb-
argumentutn fal.tem vt plcnimquc argitit Do-
refpeftiuum
hominctn ,
diuidatur per quidi-
&
;
i
tcmporc accidentia antem funt asrerna,flcut nK)fuS 8. Phyfic, t.c.i.& indc. Itcm fi fic ereo fubftantia praecedit tempus tcmporc. Oppolitum Philof7.& xz.huius.t.c.4.
Contra de infcparabilihus, qu6
(it
intel-
qu6d matcria prxcedit:dceodem enim probat Philofophus qu6d fubftanria eft primum ens, & qualitcr fit primum cns,&(ccundum, non eft vcrum de materia quia probat cam primam,^ quia prjcdicatur fimplicitcr in
le£his Philofbphi
,
:
quid«
& quia aEafunt enria
:
quia fimt
fic cntis:
neutrum
0/»« .^tun^
,
.
Qu^ftio ncumim eft verum dc matcria. Primum non,quia 9. ca. 6. tx.ii. matcria pratdicatur
itMtris (Um»miM4fimk dieamr
d* mMiriat».
dcnominariu^
dcmatcriato.SccundMm non,quianon dicutur accidentia cntia , quiamatcrix, quia vcl nulla funt in materia,vt in fobiol^oivel
C\
non codcm DrobatuT
aliqua,(altcm
pcrfoaa. Itcm.ad principalc,de
primitas tcmporis,& cognitionis,
gnirioncquia j.huius, i. Phyf.t. c.69.a£his prior cognitionc potentia. Similitcr ncc dcfini tionc, quia fubftanria compofita cadit in dcfinirionc accidentis , fcd matcria non quia 7- ca. ^ t.c. r j . indc tx.17.ic inde, acccidentia copulata habcnt
&
:
definirioncm pcr propriam fubftantiam. Itcm
fubftanuam eflc primam.vt eft pri/Mj!a*ef P^°^' probat ,f^f mum prxdicatum , ad quod reducuntur aliajcrgo vel probario cft de fubftanria in
communi.vcl de
aliqua fpecie in genere, vel dc jpoftcriori fubftan,tia:nullum illorum venim eft de materia , quia
gcnerali(Iimum,ncc fpecics in genercnec poftcrius in fubftanria,fcd priu$,quia pripcipium
Bcc
cft
& principium prius principiato; crgo
lubftanti*,
non poteft
inferri,
qu^
h matcria
fit
prior acci-
dcntc/juod ideo fubftanria, nifi per hanc minore falfam : quia fi principium prius cft aliquo, quod principiatum prius cft eodcm. Itcm , fi fic
,
aut materia fccundum fcaut fub aliqua for-
ma ; non primo modo, quia fic, ncc eft fub teraporcquia ingenerabilisA incorrupiibilis,i J*hyNon fccundo modo, quia aut vt cft
ficor. tx. 8i.
fbrma accidentali, & tunc non cft prius:quia fiib forma , non eft prius forma; ncc poteft hoc dari. nifi ipfa iit fub forma fubftanriali & fi
fiib
vt eft
:
I
fic , tunc habctur propofitum , quod fubftantia compofita eft prior. Hic didtur, qu6d materia vt eft fub fbrma acfubftanriali,pr«cedit tempore omne ddcntali,
&
generabile ex
illa
;
& pcr confcquens omnc acci-
dens illius generabilis:non omne accidcns , quod habet in fe , fed omnc acddcns , quod incft illi, quod fict ex ea. Contra j>er hanc rarioncm acd:
dcns
eft prius fubftanrii,laltcm
rupribili
:
generabili,& cor-
qiiiaacddcns gcncranris
ft^ria generabili
oat
ea
eft prius fiib-
in infiniram
,
:
nec
eft
ad
iiuenrionem Philofbphi, quia probat priroitatcra teraporis per
hoc.qubd
fubfbuiria eft fcparabilis,
non acddens; illa probatio non valet de mace-' , comparau ad acddcnria altcrius, quia fubftantia non dicitur fubftanti? fcparabilis, nifi
Sc
ria vnius
rclpedhi accidenrium fuorum
,
Item, ad prindpale
,
ddentia
fiint
,
,
fequitur
quz fibi infimt, qu6d aliqua ac-
qu2 non przcederentur ab aliqua
fiibftantia, ficut
omnia
accidentia propria corpo-
rum
cxl^ftium : quia fi non fit ibi matcria feciSdura Corameatatorem in dc Subftantia orbis, non przcedunnir , quia nutcria prjccedit nec a fubftantia compofita,quia acddcnriaiUa funt in:
(cparabilia fit
,
&
fi fit
tfnorundam, quosrefert t/^Unf.aiMtut, tfuod ftr fefuhflantia
ibi raateria, illa
non
tcmpore fuhftanriam compofium,&
praecef^
p« con-
tiam ptjfe
priut tempore *ccidente,fed per
reiicitttr , tjMia fe<juerctur
;
effe falfiitm
cident fepsrari k fubietio
,
fcien-
emm pajfio per ac-
poffet
,
efie
boc perfe petat
noH feparari.
primum,qula fiib^ 4 ab acddcntibus cft prior, lcd prio- Utmmia f*. ritas non poteft intclligi de qualibct fubftantia, "** •^^*»^ncquc (ccundura niuncrum , ncque (ecundiira fpcdera refpedu acddcnrium proprioruro , quia Ide6
alitcr (!idtur,qnid cft
ftaria (eparata
fubftantia
non
cft prior
propria pailione, quia in
demonftrarionc concluditur paftio dc fubic€fco pcr
(e
ergo paflio non potcft non ellc ncc de numcrum, quia fi ficpoflct :
;
fubftantia fecundiim cffc idca Platonis
,
quia habcrct totam naturam
fpcdficam fine acdaenribns , quod ponit Plato. Et confirmatur confequcnria quia non poflct illa idea efle diftindb ab iftis , quia baberet natu:
ram fpcdd , & in illa non difkinguuntur indiuiduadufdem fpedd ; ergo, &c. ^unc fcqtiitur diftum Platonis.Didtur crgo,qucd fubfUnria c6fideratur inquancum luec ; & fic non przcedit, f) confidcretur inquantura fiibftantio,
II.
prior
cfl,
:
qua fubftantia prsccdit omnc accidcns , fcilicec prima caufa:& fibi non repugnat prxccdcrc omne acddcns durarione;crgo nulli fubftanti2,inquantum fubftanria repugiut pracccderc acd,
dcns orane durarienc Contra iftam pofirionem , quia r»rioncs probantcs cxpofitionem Commcnutoris noncfle
fecundum Philofbphum , funt comra illam pofirionem quia non valet , fi Deus, qui eft fimpli:
dter primus
,
pricedit
;
cr^ fiibftantia, quz cft
hoc,& aliasrarioDcus non cft in gencrc ali-
pofterior praEcedit;& pondcra
nes
fadbs. Item
ibi
quo raock) fioncm,
& fed
:
,
(ed quicquid eft in gcnere habct paf^
& aliquod acddcns, quod non przccdit,
hoc vcrura cft de fubftantb omni in gencre, quod repucnat cuilibct (ubftantis rcpugnac
fubftanriz ab(olutc
&
,
fimplicitcr
:
fimilitcr
loqucndo Phyfic^ , Deus non przcedit tempus tcmpojc. Idc6 didtur
alitcr
,
quod propofirio
eft
vcra
&
&falfa per acddens , confimilcs propofirioncs inucniuntur a Philofbpho : vnde 6. Phyfic tx.i j. fupponit , qubd onmi motu fit acdperc motum velociorem , rardiorem ; 8 drdtcl , didt , qund aliquis rabtus cfV t.c.7^. ita vclox,qu6d nullus vclodor, ficut primns. per
fe
,
&
&
&
Similitcr 4. nit ,
Phyficor.
tca. coro. 71. fuppo^
qubd omni corporc conuenit
pus fubrilius in infinirum
,
acciperc cor-
vbi probat
motum
non cdc in vacuo ; &tamcn nifi exponamr, falfum efhquia igne non conucnit corpus fubrilius ,
&c. vndc
&
& inde,fi aliquod
talcs propofiridnes fimt
verz
Vndc prima propofirio vera eft rarione fnotus accipiendo mo^ 1-1. o / -iuentu proponionabiha motui:& nmilirer no re-
pcr
fc
,
falfz pcr acddens.
,
& I c V Vi D A efiftU AUnfis f ). circslnme fxtnm t fithitwtiam ejft fritrem tamfcre scci.
, «jttia non repHgnat fidtem cMtftprim* tjfe vio accidente,
pngnat corpori inquantura rcplctiuum lod
,
ellc
.^
,
Mmitm fmmt
^^
p^
fubrilius alio
fine
fiibftanriz,
/•,
^
cy f*lf»ftii
quoamquc. Similiter in propofito, mtadeuu quantum cft de (c, non rcpugnat prxcedere onme accidens , ex quo oon dcpendet ah accidentc aliquo , qaia complcms intdle<^s LLl i fub
dcrttt
Scori Opcr. tom. I V.
*"'
"* *
:
tDobile
M.
fic
smifttm* n» r^mgMat frtetdtrttm
Confirmatur fic , quod conuenit (pedd non rcpugnat gcneri nec alicui infcriori rarione gcneris quia fi habere al.is conuenii animali , nulli Jnquanram animal, repugnat habere alas, fed ali-
acdpere. Item ^J^hyfic.t.c.jy.
ioquens , nec acddentia.
SC H OLI V
efi
4ccideni non
& dehnirionis.
Scd matcria noh prasccdit cognirionc, fcd fcibilis cft pcr analogiam ad fbrmam. Similitcr ncc co-
j
67J
II.
:
;
Metaph.
Lib. VII.
676
habeti poteft
fubftantiat
,
omni
citcumfcripto
accidente.
Contra
non
eft
fi
:
ficergo conclufio demonftrationis quia neceflariura no^ ,
fc necelfaiia
per
concingit aliter fe habcre j. huius t. c. 6. fedcontiiigitaliter fe haberc, quani quod paflio pr«di-
cetur de fubie£lo
quia fubiedlum poteft
,
^undnm opinioncm illam quens impoflibile,
,
finc paffione
confe-
text.com.5.&
Poftcr.
i.
efle fe;
7.
&
fenti^ii
fuam
modo
feilicet
fatfs manifejhtm
cidentahtas
fimul
illa eft
cum
eft
Non a partejpaflionis,
?
,
cellaria paflionisjergo
cum
,
per propria prineipia,eft caufa ne-
fubic(£ii
teiTjporc
quia
quia caufatur ab eortunc quod non eft verum, qui^ ipfa
fiibiedo
a parte fubiedti natura
cuius tunc ac-
non per
accidens eft fimul
pafllonp, quia per elTenciam caufat;
oflenditMr,per
viam
qusfiio,an fubftantia
ejfet
effet priifi
tempore,ipfo tem^
fore; fumtt ergo fectindum Arifiotelem
,
fnbfian'
tiarn efje priut tempore accidente, pro effefepara-
ab
bile
eo
quantitm
efi
defe, Itahabet ipfe i.d.J.
& 4. d.i. q.i. com.^. nu.^o. luxta hanc ex~ idem efiprau tempore, & prtta na~
f.V.
flicationem
tura
,
DoElorq. 35. KniuerfdibM ,fed hicmelius rem examinauit, tertiam illam fecuttfs
,
efi
«(«
vt definitur in 4. Phyfic. mtnfHratw ttmptre. Sco.
ter illud fubeffe
fMhieElum vten
:
non
tempus non
eft
tempore , quia quietis, motus ,
cft elfe in
menfura ,
eorurq quae funt in
nifi
&
motu
,
&
quiete
:
fub-
fccundum fe non cft tale , nec accipitur pro qu^cunque duratione cxtenfa fuccefliua alia ab eflentia rei,quiade illacflet qnacftio: quia tuc ftantia
podcr p^aecedere illud , cum fit accidcs ci,& prarcederet ilUid duratione,& qua;ro de illa, fiibft.intia
&
C\c
e(Ie
Id
pritu
efi
tepore
,
tjtiod
fotefiefefi.
ne
alio
,
n»n
iecntra.
quod
,
non
in infinitum
:
tunc dicitur prius tcmpore
potcft fcparatim elle f-ne alio,& iUud
fine ipfo
:
quia
fic dicit
Philof in htera;illo
modoomnis fubrtaritia prior cft omni accidente vno modo :alio modo non cfle crgo prius tem;
pore
cft poflc
haberc cxiftenriam a&ualem prio-
rcm alio:fiuefinc alio,quantii eft ex fe. Ita fdlicet quod fibi non repngnat,quia in nullo ab illo alio depcndct.
Hoc fatis
poteft dici piius natura:nihil
cnim eft prius natura tcmporc.Quod autem
,
quod non
fic
fitprius
&
poffit fic praccedercofteu-
vcl quia non dcpendet ab illo non cft caufa neccflaria illius.Qu^d hoc verum , patct per oppofita hotum:quia finon
aitur duplicitcr
;
fefiurabilittu
p.rior
Dico , qu6d
rcfpcdu accidentium feparabilium,eft y troque modo , comparata rcfpechi paffio-
nis eft feparabilis
«on dcpendet
;
fed
habet ncceflari^m
&
vno modo quia non inquantum caufa , quia
,
prior
cau&m
vum
perfe fibi inui-
iHorur>i. Dijjictle
ta-
&
acct-, ad materiam , inprtma dependens fit perr
fecudaimperfeliiMS. Si dicas ,hAC factut cjuiritMr,cjMare
ailtu CM
iile
vnH per fe,nec ailui,nec poteti^ ,
fed compofitMm ex ,
nifi aggregatio
)
ilUs
;
d^
aHiu cumfuopo-
alitu
quod tamen vere ihformat
,
ejfet
mn
,
(
aliat
vnum per
facit
fe ; nec tUifd cotnpofitMm efi in genere , fed vtrumque componens in proprio genere ? qui ra-
huiMfmodi
tio
vniw
gcnerii
qui diceret
omnes formas
vt prineipia ,
& confiituere
,
,
effi
cotfi-
pofita vriiHs generti:licet vnittiforma propria ma->
afiuper ali.im formam eiufdem
teria fit magts in
generis primi
improbart
,
non proximi
,
quam
atteriui
:
huiufiiaodi intra ef-
de
,
hoc
qucife
qu^Bione
vltima
oEtaui.
Ad primum argumcntum quod
aliquid eft
,
acternum eft
id eft
,
co prius
bilc,
,
femper durins per
,
vel per aliud
,
ficut
& tali poteft fnbftantia efle
fc.,
&
nihil
motus per moprior
:
quia
non
dependetab co , quamuis non poteft inquantum caufat necefl;iri6.
Ad aliud , vno modo
frimttm m»hile
pruedit
tempiu.
fic,qu6d
tempus confideratut dupliciter , vt paffio primi mobiUs; vel vt menfura:tunc tempus vt eft paflio, praeceditur a primo mobili tempore non autem vt tempus accipitur pro menfura, Contra omne §lMed prtiC^ quod prrcceditur ab alio, tempore, non cft quan- ditur tune ntn efi. do prsceditur; crgofitempus, vt paffio pra;ccditur rempore, vt tcmpus cft menfura, idcm tempus realiter cflct , & non efTct fimul , quia tempus paffio quas praeceditur , non cft quando praeccditur:& tempus vt mcnfiira quo fomialiter prajceditur,cft,fed tempus paffio,& tempus menergo idem rcaliter eft, fiira funt realiter idem :
:
&
;
qUod fubftamia praetcdit tcmpus duratione aliqua, non tempore, Sed contra hoc cftargumcntum fuperiiis fa^im,
non
quia
eft fimul.
illa
Aliter dicitur fic,
duratio eft accidens:quxramnc,qualiter
iufinitum
ilibftantia efl itt-
(entiali
non
iit
illius.
mttltti
corntptibilis
iUaprincipta in genere
illa
poteftfeparari, hoceft, vcl quia dcpcndetab illo;
Ifltdt
fed ex
k qMocuncjtfc
tllud
formt
Vel quia
vcl quia cfl nccellaria caula
tur pci
ajfignars mxnifefiam dtjferentiam depen-
efi
pomtfir res generii
loi. quia primitas
c.
eft fiibftantiac,inquantum fubftantia eft:
fed huiurmodi
&
t.
Accidens effc oftcndi.
quta ita poaunt tn materiis formarum fubstan-' tialr.nm ponentes plures formas , vnde pojfet hoc
Ideo dicitur fic, & videndum eft quid eft, ejfe prim tempere : tempus non tantum accipitur hic, temporis
& non fecun~
cem fuccedentibtHy meliks conclMditur aitquod ejfe
perfevnn^ilU non:hic
effet
EXTRA.
&
feiiit*«,in
acctdens,& fic
7
enim non efi fubfiantta , cjuia alia Jit mutatiofe-, motiu. cundumilUd, non fecwidum isiud, itacfuodex vno accidente corruptibth cocludttur,alt<]uid pra-
ftto potetialt facit
ratione fucccffiMa.,qma tlU
,
Hludier^o iliud hahet fubieElum manevs.illMd
dentiit
H
effe,ejut>d
mottM,(fuia aliijntd tdem ma-r
dentis adfubieSiu, vt
I c non agitttr de tfinpore , vtfMmitur 4, Phyf. ejMta fic non efi menfura fubfiantUjVt bene frohat DoEior L.d\i.<j.^.vnde no accipitur pro du~
altqutd
nunc Tnutatum fecundura hoc
,
cidentahtcr.
III.
efi
ejMia fi efi fic dependens,<jMdro
,
crgo pcr eflentiam fimul cunipaf]lone,& noii ac-
SCHOLIVM
fcparabilis illo
caufa accidentis.
adcfuid dependet;dr ibitMr in infimtum , ntfifietMr ad altcjuid fic independens :fed accidens ejfi
dum
cum paflione,^ partc
eft cft
ad aliam effentiatn,vt fttbr ieBtue fMfientantem in eodem fuppofito. yidetur
rum
fubiedtum
non
inquantum
Subfiantiam, enimeffe, hoc
net
fit
ide6
;
ip effendo no dependet
infri,quia demonftratio eft nece(rariorum,&: eo-
quac funt pcr-fc tantCim. Itemfi ppraccidens
,
pracceditur;
ipfamct
,
fi
duratione, quaeriturde illain
nec praeceditur durationc , qua eft non eflet fimul. quia tunc eflet ,
:
&
Ide6 dico ficut prius , quod non accipitur hic tempvu propric , vt cfl numerus motiis , fed praecedit tempore:quia non dependet a tcmpore.
Ad
fluemed» fnffio
efitu-
rationcm primam pro fecunda opinione, di- ccfimrio in co quod nc?elHri6 paffio incft fubiefto fuo, fMofiAieSof quia fubicdum
cft
caufa neceflaria
illius
:
non quia
:. ,
QucEftio Smhjlsiui»
t*"M^ 4gMt,
quia fubic^ira dcpcnJct ab eo in cdcnria. Ad jijjyj jg fiibftantia fingtilari , dico qu6
vndcdico,qu6dinditiiduuin cuiufcunque ipeciei
omni
pofTct per fc exiftcre finc
cidens
:
«^or , quam nunc panicfparionem cifica in tc
,
natura fpe-
aliter cft
:
quam
uidualcm , ciem , quia
dum
quia
,
omnibus communitcr vndc ab aho per cilcntiam fuara, Ccut
vel fortc pcr
:
& dico quod diftinguitur
&: in
diltingucretur
nunc
nccelTent alia (ubftanria pcr
,
illius:
alio indiuiduo
ab
accidcntc pcr ac-
& tamen illa fubftantia non eflet perfe-
ahquam
difFcrentiam indi-
addit indiuiduum fupra ipe»
diftinftio per accidentia eft fecun-
SCHOLIVM. P K r M V M di^mn
mum cognirione
rtt imperfeiHus accidente
quacftio fcainda de proprietate fubtempore rcfpe^hi accidcntis. t. c.4. impugnat, quarum vbi tres opinioncs recitat, prima eft Commencatoris vbi in htera. Secunda Fratre Alexandri. Tertiam quatrc in Alberto, Alex.& aliis hic. Et hcct quidam conantur ei^3ere impugnarioncs Docloris hic, aducne quod
SEquitur ftanriz
&
&
tenius raodus dicendi
eft
multiim appares:vnde Porphyrio. ca. dc
eum fuper
Do
& quahter non (equatur ex hoc c6-
& alibi notaui propriz detetrninationis, &
dic vt fupra in princ
hic enim fuit locus
non
in LogicaliUis , vt patct. Dctcrminario EkxQoris eft iads dara hjc licct fubtihs. Videeumini. di.i.q.j.Etin 4. di.
I
.q.
I
.&
alibi faepc^vbi
exponit hanc prioriu-
tcm vniformitcr. ejfey
tnm , &c.
fed htcra notabihs
,
& finguliis do-
drina , ideo caftc percurratur vbique. Confidcra benc in (blutione vhimi principalis , vbi dicit , quod indiuiduura cuiufcunque (pedei, poftct pcr fe cxifterc, fine omni acddcn-
acddcns
tc per
&
homb ergo ignis finc calore, fic de ahis dic confequenter;
;
finequanritate
;
quzrc
1
in 4. di.
(juia
non bahetur egi in
Comment .ijuaft. t y.de Antma- SecMndum dtilumf Subftanria
cft
perfc£lioni<
,
primum cognitione
primitate
babet perfe^torem quuUtatem,
tiuia
ferfeHtus tamen pro nMncfecundkm proporttenem cognofcitttr a nohis accidens , efuod exemplo ocmU
&
atjtula,
ton.
Solts,
Andream
hene explicat Dolior. Vide
hic^. 4. tjuifufuts
,
An-
& cUriits iSla
quacftionem quod fic:quia deomhibus
qa« habcnt qtud qutd fimpUcitcr, corum
cognirio
funt
,
ncut habent
ejuid
intclligcndum eft,
& qux-
funt priora generationc;
& & in Varronc.
2.
gn»-
fleriu*
f**-
Si*M.
Quac generarione funt priora,
pcrfetflione.
impafedtiora funt fubftanria eft
Tritu
fubftantia perfe£H(^ rMi»nt, f»-
Tamen
fimc cognofiritur.
quod quxdam
pcrfcftiffima
cognofiritur quid
fed fubftantix cft per-
:
de
tiuid; idco
fc€bffirac
dam
quando
,
,
econucrib dc alio tunc fub:
primum omnium
cognitioncj quia
perfcdHffimum, acddenria priraa gcncrarione j ideo, &c. Ad argumentum, qu6d vadit de prioritate generarionis.
Contra
:
quod perfcdtione
a(;cidenria funt priora cognirione
;
ideo cognof-
dbilc cognofidnir^quia fpcdes eius eft incognof^ cente fed in intelledhi eft fpedcs acddcntis,non :
ergo accidens pcrfeilius cognofcitur. Probario minoris quia fpedcs accidenfium funt
fiibftanris;
in virtute phantaftica
,
&
illorum
eft
iiAjltmia frt nunt ntm
ngntfcitur
abfbradHo, fer frefriam
non
qiue fimt ibi.Qu6d autem (pedes fubftantix
quoddam Extra, ibi Suhftantiam &c. vfquc illuc Ad primMm argumen-
Affignatur ertim
&
& \.d.i,.sf.i.nu.9.& d.ii. 4f.\.detfMofMse
cft
,
,
eft prJ-
<]Hiafb~
fr* nunc provriafpecies eim,vt habet DoEior hic,
Ad
ANNOT. MAFRiril.
tradidio
non
Subftanria
:
quoad generarionem,
tra^at,
accidens.
proprio.q.5.
677
II.
fpeeiem. Srtw i.d.
}.
j.f. ut in inrelledu , probario quia tunc fpedes fubn.^.^d.%1.. ftantiz prius citct in {enfu,& fic poflet fubftantia I. :
f.
cognofi:! a (cnfu cft
,
cuius oppofitura manife(him
,
quia omnia (cnfibiUa lunt quantitates
qualitates. Item,
fi
fic,
,
vel
tunc per cognirioncra na-
turalem poflet intclle6hiycogno{ccre fubftantiam in fic
Sacramcnto eflc, vcl non :
quod
& in raedio ficut
efle.
Ad
illud dicitur
fubitanria facit fpcciera,& eft in fenfu, ;
(cd ibi
non
eft
principiura videndi,
ncc fpedes in acrc , quia acr non habet po-
tenrias cognitiuas rci, cuius cft firaihtudo, (ed in
Sabftantia e(l
primum omnium nocicia.
intcllet^ eft prindpium videndi. Contra hoc vadit
Text. commenti 4.
argumentum de Sacramcnto. eft in intcllcdhi , qu6d non
Aliter dicimr
CLViESTIO
III.
fpecics accidcntis,&
immediat^ caufatur
des ab accidentc:& mediatc
FtrumfubJiatUjitfrimH entium cognitifinei ALUnd q.^.AlixnJraa. c.}. D.Tbo ^S.i Hciu. §ii4«dJH. ). tj.ix. Richacd. in 1. ii^.x^. art.) f.}. Antoo. And. hic ^.4. landun. f.j.Niphus difp.^. Soocf.ij. FoaHc i.q.t.fta.v. Sxaz. diff.it.fia.x.
Arift. hux.i.
QVid^non
:
omnis cognirio
Sed (cnfibiha prius cognofintur
oritut k icnfu.
acddenria; crgo acddes
fiint
quam
fiibftantia. Poflct dici
qu6
:
de qua tamen
intclligitur.
ficut aliqua cognofiiimnir a (enlu ,
fic
i .
Acddcnria magnam tnt,&c. t.
Contra
ita k virtutc
& intellcftus poteft ea abihrahc& fic intclh'gerc. Item ad idcm dc Anima-
phantaftica re,
,
c. 1 1.
Sctti Oper.tam.
IFl
panem conferun-
a fubftanria,
mo rcprifentat accidcns & (ecundari6
nifi
illafpe-
& pri-
fub(fcm-
,
tiam. Sed concra ; fpcdcs non potcft rcpriientaredifHndc illud ,quod cftperfc^us ilfo, cuius eft
(pedes : quia
fi
fic,
nmc fimilittldo alicuias al-
bi rcmiffi, rcpraricntarct album intenfum;& tunc quandocunque viderem rcmiiTum album, vidcre inten(ura albura , fic (ubftantia non erit p«-
&
fe6himcogno(cibilc
ddcns
fit
pcr (c
,
:
& tunc cum
intcllijgcrci
fint (oia
,
autdfft f*r* fiiiiHt
/m
ebiea».
aliquando ac-
vt in Sacraracnto
(cntat (ubftanriam (ccundario
tnm
Sfteiet
rtfrtfeiftnt
;
&
repra:-
tunc intclic^bis
fubftantiam in Sacraraento,
cum ibi
acddcntia.
Alircr didtur,qu6d fubftantia cogno(cimrper di(ciirfum.
Et tunc (bt qu6d non perfcAe. Tunc
diccndii,qu6d fubftanria hilci
&
tamen
eft
perfisaaimcogno(ci-
aliquid aliud poteft
KKk
3
penc£Hus cognofci
Aeeidii ftr-
ftetim to-
gntfdtut nthis.
4
Metaph.
Lib. VII.
678
non
prxdicatio, nifi vt dcfinitio, qnki
coffoofci ^
nobi$/ecundum proporrioncm cogno-
eoloriA.
fcibilitatis
fnx
Philofophus definit definitionera
qiiia
,
perfedius rcprxfcntat fpc-
ipdim album cuius cft fpccies , quam rpccics SoUs rcprxfcntet oculo aquilx ipfum Solem:& magis vidco albii (ecundum proporcioncca vidbilitatis fuae, quam aquiU Solem, (ecundi^m ppoportiouem viiibilicatis lua:, ci?s alicuius albi rerniOi
Tunc
>
quod perfe
dico
,
& a nobis,
poflemus ad illam pertingere,fed
fi
non poftiimus
in vita ifta, vt habptur in 2. huiu^
}.q.& tunc diftum Philoibphi intelligitur Mctaphyfice didlum , non animaftice diftin^tiq hsc ;
eft
EJi oratio indtcans cjuid
cat totam quiditatem albedinis
verum, quia accidens
fit
eft
,
qu6d
dicc:is
rei .-fed illa indi-
eft ejfe
quod
:
per fe fenlibile,
eius fpecies abftrahi poteft
,
&
non
aliud
& fic
qukm aliqua lubfcantia cognofcatur. Item , tunc qu6d
fequitur,
in definitione eiufdcni accidcntis,
ponenda multa fubieita, quia oportet pri» mum, proprium poni ex 7.huius,t.c.i7.& inellcnt
&
;
fra,& fubie(5lum generis,& differentix fecundiam quia tota ratio dependet fecundum
tc,
tc.
quam figni5catnomcn , eftcius definitio 4. huius, r.c. 28. Scd nomen accidentis non fignificat fubicdum crgo fubicdum non Itcm
ratio
,
;
qu6d ve-
rum efl, tamen accidens in concreto dat intcUige-r
cognitio ciimattingitur,quarn cognitio acqidcnr
re
tunc
,
licet accidens
primum
fit
cognofcibilg
rcfpcdku intelle
tamen
debet poni in cius
delfinirionc. Dicitur,
&
fubiedum , illud cointelledum poni debct, Contra tunc in definitionc accidentis abftradbi :
non poniiur
quia non dat intclligcre fubicdlum
,
modo
& talia funt verius in gencre acci-
fubftantia eft primuro perfec^ione.Et idc6 fimpU^
ijliquo
citerprimum.
dentis,& fic habetiirpropofitum,qu6d in definitione accidentis, quod eft maximc accidcns , non debet poni fubiedum. Itcm,ad principale, fi ficj
i^NNOT, MAVRiril, cognitionc reft>e6l:u accidentis.
tiac
t.c.4.
qu3
& correda & fententia Do<Sloris & fubtilis. Opiniones dc cognitio-
fatis facilis,
:
ergo hasc nugatio , nafus fimus. Probatio confequ^ntis, quia ad videndum nugarionera, poncn-
quajftio tcrtia de prioritate fubftan-
SEquitur
da
eft ratio
babctuF
pro nominc
nqfiis, nafiis
fcd pofitsi rarionc fimi,
,
cauus,
Itera, poteft eife fine fubiefto;ergo fiibiedhim
cft,
dcterminata,
non debet
nc fubfUntiaE, quas tangit ibi iblucndo argumen-
poteft caufa (Iiperior cum inferiorc, potcft per
tum
fed
principalc, qua:rc in
Henr.&Thoma,& aliis
& modernis. Vidc j.di.primi & fuper & hunc vbi fuprk, fuperlib.de Ani^ ma, infra ctiam in 7. & fupra lib.i.& i.plura adantiquis,
,
i.dc
Anima
huc
patent.
:
Infr^ ad finem ibi
:
£?re,&c.v(quc illuc:(^
pemus
Sifojfemus ad ittamfertinefuia illa cognitio,cjuam
ha~
&c. alHgnatur Extra ab aliquibus fatis tamcn bene ad propofitum prster illam allegationem cx ^.fed dic confequentcr. ,
I.Topi.C.4.
cognofci prius
datur in quacftione dc Singulari in 7, Et quiacQ-? gnitio.quam habemus de ujbftantia,cft perfcdlioj: tis
fluidefi dtptitio ?
:
fe
cum
ponj, Probatio anteccdentis: quicquid fej
inferiori poteft facere accidens cffe per
ergo fine eo poteil. Probatio primae propofi: perfeifium fimpliciter cft , quod non ha-
;
tionis
bct aliquarri cxccdentiam : fed fi prima caufa cum fecunda pofiSt faccre , quod nop poflit prima pcr fe, habet cxcedentiam,quiaipfacum caufa fecun-
da cxcedcrct fcipfam fblam, Itcm dentia dicuntur feparabilia
,
fic
;
y. huitie,
T.c.ti.
aliqua acci-
poffunt ergo
illa fc-
& pcr confequcns definiri pcr fc Itcm, 8, Phyficorum, 37. & indc,fi contingit rccipctc mouens & momm fimul & moucns per fe crgo & motum per fc fimilitcr hic dc fubftantia, parari,
t.c.
:
;
:
& accidcnte.
Subftantia eft omnium primum rati one
Dicimr,qu6d
primum, quia d^bec poniin X.Qfitm. : ficut cnim conuc^uid efi , Cic dcfinitio. Sed ac*
cft
dcfinitione aliorum omniijni
QViESTIO Vtritm fi*hfiAntia fit
nit aliquibus ejfuod
IV.
cidcntia t.
primam entium
defnitioMe
l
^
Fonf. f.i.j.i,/«(3 i.Suar. Ji/p.iJ. Met.
& dtj^.ii.feci.
QVod non
:
&
omnc accidens
habet proprium propriam differcntiam : ex tali,
& fufficicris
:
bocdicitPhilof8.huius,t.c.i.6.&9.idem6.Topic,
quod in definitione eft quid , & ifuale. Diquod tale aggregans genus,& differcntiam,
citur,
non
eft definitio,quiadefinitio
tcfccndi
,
fed tahs dcfinirio
fiibflantiam
;
daturcaufa inno-
adhuc dependet ad
igitur fubftantia requiritur in defi-
nitione eius. Contra:omnc pric de aliquo fiibiedo
fi
fiint cntia,nifi
fic
,
quiacnris cx y.huius,
non habcnt quiditatcm
,
nifi
qui»
,
non dc cntitate naturali accidcntium , ritatc aptitudinali
accidentium
:
1,
O/MM»
fed dc cn-
tunc aptitudina-
omnia accidenria definiuhtur per fubflantiam, non adualitcr, ncc fecundiim entitatcmnatutalcm. Tamcn fccundum Philofbphum nou pofliint aliquo modoeflc , nifi in fubft^itia, & abfblute cnrita§ omnis quam idco fimplicitcr ,
liter
1..
genus , bus conftituitur propria dcfinitio C.4.
non
ncc definirioncm ; crgo in dcfinirione eoram debet poni fubftanria, Aliqui dicunt , di
c.^Jext.i^.T). Iho.ihid. Arift.^«.(.(^4 text.ix. Albert. traei. i.c.^. Anton. And. 5 j. Trombcrt.
«f.i. laucli. (].t.
&
illius cntis
leci. 1.
fe^. t.
c. 1.
,
quod prxdicatur pro-
prxdicatur dc co fccui^-
diim rationcm alicuius prxdicati^quatuor praedicatorum, I, Topic.cap. j. vcl fub rarione alicuius
qninquc Vniuerfalium,
fic
diccndo
,
Albedo
efi<
&
S^tBOd» fultfttmti»
cadit in dtfi-
nitionem 0C'
cidt9tut poffunt habcre,cft a fubflanria, quianec fcparan-
tur
fccundum Philofbphum,ncc habent aptiradi-
ncm bcri
ad fepararioncm.
Sirailitcr illud potcft
ha-
primo Phyficor. t. c. j 9. contra Anaxagorara.
Impoflibilc eft fegrcgarc accidcns a fubflanria. Similitcr 7. huius , t. c. 47. contra Plaroncm cap. pcnult. ncc ratione , ncc tempore pofliint cfle, &c. Tunc dcfinitur aptitudinaliter
pcr fubftantiam,ita quod infimt aptimdinalitcr fubflantiaE.
SCHO
Qusftio IV. iliorum, ficut
SCHOLIVM.
679
ifta
homo
,
efi fuhfidntU fenfihilis-'
non cft genus,nec difFcrenria,&c. & idcb didtui quod rcducimr ramcn non eft vcradcfinitio hominis , quia non cxprimit complere totam cflcn:
NoN
de mente Arifiotelis Mccidens in ft
efi
non habere entttatem prcter entitatem 4li(KjMin poneret contradtSleria in
fono in vacuo
fubieiii,
exemplo de
tlip
ejuiafide efentta acctdentts
;
efi ejfe
mfMbieQo,repHgnat aliterponi , (fr fic ponitHr,& non ponitur. yid qMtfiionem refolutio efi , fnbfianttam
priorem definittone accidentfbus , quia definitionem,vt habetnr tj.i.hMtus:
ejfe
horum
cadit tn
& ratioefi^Hta citm accidens perfefie
conceptu qnietatiMO concipi
($•
,
fit forma,
nonpctefi ,
tjMin
ex-
prtmaturorda ad id cuius efi forma,& confequenterterminus iUius ordinis. yide Anton. Andredtm
& Ant. Trombet.q.i.
htc ^-i-
Contri, qu6
omnem
inrentio Philofbphi nc-
fit
cntitaiem formalitcr ab accidcntf-
Dus praEtcr cntitatem fubftantiae adhi
:
videtur
com. j8. pofito qu6d in alitantum fonus : quxrit vtrum illud
Philof.4, Phyf. tcx.
ouo
eft
complctc
diftin-
& diftin£b.
Ad tcnium dicendum,vcl quodge-
& difFcrcnria & fpecies habcnt idem fubic£him vcl difFcrcnria & fpccies habcnt idem fubicdhim & genus habet communfns fubic(fhim; nus
,
;
;
non debct poni , quia illud fubic^him communius intelligitur in fubiedo fj-icciei, quod /ed illud
Ad aliud,qubd noncft propter modum fignificandi concretum, qubd fubiedum de-
eft inferius.
bct poni
;
quia accidens fecundum fe depcnder,
faltem aptitudinaliter
,
& noneft ens
,
nifi ficde-
pcndcrct
&
rclpondet
quod
,
in
fi
^vacuum cft , fi non, vacuum. Pofito cr^, qu6d accidcns non
eft
,
lequitur contradidloria
& quM
dauftfT»n tiam
,
cum
poflimt tamen a£hialitcr cffe finc ea
*• , 5mW ** ' ^*^ ' aptitudinc ad fubiedtum. mftttmtr»J^
**
*
Tunc ad propofitioncs Philo{bphi , qnod nullum poteft eflc finc aptituSi*,pfi(ftndinc ad fubiedum. Ad aliud contra Anaxagotiru Arifi, ram, loquitur decau(a naturali , quiaquircre (cgrcgarc naruraliter cft impofllbilc. Contrk.dcfinicns minus cft
cft
, verum non dc aJdi-
ens definito. Refpondco
dc pane quiditatiua
defiiiitionis,
non videturcns nifi pcr dccrgo formaliter non cft acddens ens,{ed
Item,dcfinitum
to.
finicns
;
tantum per fubicdum. Et hoc vidctur ex
litera:
4juiaentis,8cc. Itcm, attributo eflentialiter
ad
al-
tcrum,& d cui attribuitur , non vidctur conccptus communis, ficut ncc abfbluto, rc(pc<5Huo; ncc fiibftantis,& acddenti. Ad primum,pcr dcfiniens additum,non redpit fomuhtcr dcnnitum
&
prasdicationcm alicuius cflet
;
alioquin ficut quantitas
enspcr fiibftantia,itaefletquantitas pcrfub-
ftantiam
,
Qmiftrma- prxdicatio
&
creatura cns pcr
eft,vbi
Deum
:
formalis
fubicdo cx fuo intdle<5hi
ineft
prsdicatum,circum{cripta \ fubio^ omni habitudinc ad caufam extrinfccam , qua non eft dc quiditate eius cuiufinodi femper cft efilciens
materia »« ^K4.
Quod
Philofbphus
dicit
,
,
,
ccrtac
fimi.
dicit
Philofbphus
:
quia nafus :
fe,
in inrcUcdhi
dicere aafus
ca.
Ad
fccundum.fi attributum noneflet
nifi at-
fimus, &cauus. ConfeqHcns cft falfum , quia tolle xqualia , quae relinquenmr funt xqualia. Ad hoc qubd fimum
non habct
intra intelle^um
fcd licet non fignificct hoc
fuum pcr
{e,nafum;
tamen non eft idcm fimiim,& cauum:ncc didt fimum tantum cauitatem , quia fimum didt aliquam ccttam habitudinemadnafum. Adaliuddeprimacau{a,conccdo conclufionem. Ad aliud , acddens cft fcparabiIc:dico
qubd non
;
quia poteft feparari:& efle pcr fe fine fubiedojfed quia comimpiwrpoft {cparationcm,& alia infeparabilia, quia eft feparabilc,
non poffunt non eflc fubie
& accidens fimul,& fubftan& accidens, non valct:fubftantia
perirc fubftantiam,
tiam pcr {e;ergo
potcft cflc, per {c-quod magis vidctur
dcnsquod minus
;
ergo acd^
videtur:{ed eft confcquens.
ANNOTATIO MAVRITII. quxftio quarra de pr»oritate fubftan-
tix definitione rcfpedu accidenris, t.c^. qu*e
& corre<^
Crgo ordo in pcrfc£Hone eius , quod prsdicatur, non arguit ordinem prsdicadonis : quaere in
lupra notaui hic:& hunc
dc hoc.
Ad primum argumenrum prindpale, qubd illa rario per gcnus,
Mitathyfum. Mttafhyftc».
SEquitur
faris qlara eft
quatft.dc inhxrenria,&c.
& difFcrcntiam non eft definirio,
Mctaphylicc loqucndo , quia non exprimit quidi-
^^^ omnino:& perfedc,quia nonexprimit aprimdincm ad fubftantiam, nifi addatur fubftanria. in contrariiim dicitur , qubd Logicc loquendo prxdicamr vt definitio , quia Logicus concedit definitionem ex gcnere,& difFcrentia fblum,non Metaphyficc loquendo, quianon exprimit cuius cft , cum tamcn (ecundum fe non dc-
Ad illud
.
pcndeaiit.
Alitcr fic
,
qubd rcdudtur ad aliquod
iiuius^7.
mus,& nafuscauus,& tunc idem
, ita quod refpe^his non fundaretur in aliquo abfbluto, maior videmr vera. Quomodo
tributio
»""
defini-
fi-
&
intel-
de entitate incoropIexi,non de prxdicatione cntis de accidentc:nin fone de caufa extrrnfe-
Lonc»
Snm
quia rationes non funt Tcx. ci 9.
non eft de pcr Contra tunc non difFetret
,
ligattu:
4
Accident etiMmsbfira-
latct
,
ie ejfen- fimul vcra,vidclicct,qu6d ibi fit corpus, tunf^Mtcinon:tunc cntitas corum naturalis cft pcr fubftan-
jf^"!^*"
fiMt fitbitdt.
{patio potcft rcdpi corpus
vacuum
*ffe
•
acddemis non
illa
non
fit
fit
poteft efle fine fubicdlo
'**
cognitio
db,fed confufa;fcd quando cognofcimr cuius cft, cum illis conditionious , cft cognirio dcfim'tiua,
; idcb ponitur fubic^lum ad hoc , qubd tur ferfidntcomplctedefiniatur,proptcripfam rcm fignatam. aum. Ad aliud,qubd non eft nugatio. Ad probationem,
(patio
Hjatium
Us frtdita-
riam iIhus,quodtamcn pcrtinetad definitionem. Aecidtns cialiud, qubd acddens compleriue non intellifLettui mom gitur fine fubiedo. Ad illud de fpecicdico, qubd ir.teUiiittir
Ad
,
,
fcd in decifione tan-
gunmr dic^aliorum. Quxrc 1
Hen& aIios,quos
dicamentis,q,8.& in i.di.i.qu.;. derniores fupcr
q.i & in Prx& fequaces mo-
1. di.4.
.
&
i Phyfic. ipfum fi inucnire Dennitur cnim accidens quodcunquc definirione Metaphyfica , quictariua , nedum .
valebis.
&
aptitudinaliter,
immb adualitcr nedum in con;
crctOjimmb in ablbafto pcr fub{lantiam cxpref^ se,velimplidtc non quin cxiftere poflit aliquod faltcm fine ip{a a(^,{cd quia achi {cmper depcndct,& dependens inquantum ta^e , non complcrc intcUigitur abiquc dependcntix tcrmini exprcf^ :
fioncjvcl cognitionc
tius,quam ab
;
& vt eius eft,& in ip{apo-
ipfa, rcquiritur in accidenris defini-
rionc fubftantia:lioc didt.
LLl
4
Infra
fluemodoMe' ctdtns,Mlimd fefMrtibtlt,
Mlimdinftftt»
rMbilti
.
Infra
iW
;
Contra, definteis
yfqucilliie: ^i^i
txtra bns «?»
-.•
«ilSk.Mte^'^!.
argumenra
illa
,
, &c. &c, ponitur
,
in aliquibus vero originali-
rria
,
& rrcs folurio-
nes ad ipfa^poryinrur ad finem qusftionis in prin» Sic ad primum jcipio folutionum principalium. argumentum principale , vcrum cftde parrcqui-
quomodocunque
ditariua, &:c. (ed
(irucrur lircra rel="nofollow">
bona Sc ad propofirumjidco, &c. Quodibirangit decaufa prima , &dc fcpara-
eft fatis
rione accidentis a fubftantia, examinabis benc,vt habcr in 4.& x.vbi fupra,&in primo di.i.q.4z.&
Er vn&xxmh in Quodlib. q. 7.
alibi.
Contrk:eft principium per fe,cx i.Phyficorum
tcx.com. ^
Qu«re alios,
vc noftiplura addendo luc.
i.
& pcr fc caufa cx (ccundo,
Rcfponfio, quod tranfmutatio fedt
riam
omneenim
:
quod agar
in
ab vno rcrmino in alrerum nigredo,(ed album
mam
priiis fit
;
illud dicitur mareria,
Meta.cap.i.tex.c.6.
corrumpcndum
H^ec rario Ariftot.i.
& alibi plurics. Rcfpondctur:
cft in
quod agcnsagit,(cd vltimo
totum mutatur in totum ex
corrumpendi manct in ponfio
:
non dc
miftA
Simpl.i Fhyf. Albcrti..M«r.tr«^.i.c.4.Alczan. q.k^.»rt.
fjr t-f
Hcnr. tfuodlib.^. q.i6. Caict. ii ente fy tjfentU e 5. Durand. in L.dijl. 1 z.q. i. Greg. Gabricl. Occham. Kichird.ib:d.q.ii .Yexnu i..contr» gentet c.6% Anton. Andt. hicq.6. Suar. difi i}. Met.feH.^. Hunad. di/p.tThyf.fett.i. Auctfa q.io.PhyffeB.^.iiy S.r.S.Conimb. t.Phyf.c.9.q.yart.\.(^ q 6.»rt.i,
%.
•q 8.
QV6d non
fi
nihil
aliquo fHbicdtiue
termino a
fed cx aliquo
,
Dcus vtroquetno-
tjuo,
:
fua caufatiua
producct,licetaliud
gis debilitatur vis agentis,
quam
fonincetur : fed
per te generans habet in virtutefua efFc£riuato-
tum cffeikum ,<juianihil eius prsfupponit per adionem autcm in contrarimn corriunpcndum» dcbilitatur cius virtus i£dusi , non fbrrificatur. :
d^,nonautem impcditur
ignis gencrareigncm,iii
qucm poteft
totum,cx datis:quia illa aqua non cflL magis autem impcdircrur fi eflct praeItcm, aliae congruentix ponuntur,qu6dcft
praefens lenS.
,
vnum primum potenrialc, quia
in caufis materia-
libus eft ordo cirentialis
m
,
ficur
ratio pafllua erit naturalis
inlitcra:t.c.8.neque eft quid
cfTedibus ex ^.
&
inde, pnmum potentiale vihuius^texxom.j. detur efle refpcdu primi adus. Itcm , nulla gcne:
quianullus appetitus
nam forma
praeccflit
ad terminum geneiatum
Refpondeo : non in adu, fed in potcntia. Contra aut eft in potetia matetia,aut forma,aut compofitum. Itcm, quod gencratur , non eft, y Phyficorum text.com.8. imclligitur dc fubicdlo gcnerarionis:quia qaod mouetur cft intclligitur
corrupta
non appcritilIum,quod patct, quia timc
,
:
:
:
in porcnria,quia accidit fibi efte in aftujcrgo
ma-
non eft in potentia. Itcm, aut eft a£kus puaut compofitum cx aiGtii , & potcntia , neu-
rusr,
trum
:
tum,quianon
cft fcibilis
niu pcr analogia;
tum,quia tunc aliquid infcrius ipsa.poffibilceflet effcjnec primuiTijquianon diftinguitur in ftindaincnto naturjc , fic non eft forma ncc fcamdum , quia eft principiom. Tcrii6 fic primus prima poadus efl fine omni porentia ; ergo
&
:
:
&
tentia fine
omni
rionarur porenLiaE,
aftu.
Similircr a(5tus propor-
& iia cfler illimitatus
,
ficut
&
porentia eft infinit;^
appctiflet
fuam corruptionem.
:
Immo
nulla eft
generatio, quianulla priuatio, quspoflit cfletcr-
minus a ejuo. Priuatio cnimnon cftnifi in apto ad habitum inter formas autem difparatas non :
eft
per ie gcncratio
fubiedbum.
,
quia
cft
ex
non
Item, quodlibct cflet
in
fiibic61:o
intrinfccc lo-
,
Nam
ita forma Omnegmu, zque incorraptibilc. nititur faluarc fe:ncceft in aliqua aptitudine r0hilth»htt matertAm. naturali exfc , ad non eflendum,vt videtur, ficut
qucndo aeri:i
forma.caEli:acr
autem
eft
pcr te tantiim forma
dicatur,acrem habcre contrarium,
:
fi
& caclum non:
B, quia contrarium non facit, quod illud habct aUquod intrinfecum ptincipium , quo cft
nihil ad
coituptibilc
,
& hacc vidctur cflc ratio Arift. in 7.
Cj .quod omne gencrabile habet materiam:poffiT bilcnamque cfle, & non cfle quo autcm aliquid :
cft tale fcilicet intrinfccc
SCHOLIVM
I.
cft
potenria
fubicdum
^fttitates pcJitiuM, in ente genera,l>ilii& contra alios
fc priroo
negAntesy materiam
plicitf r cflc
De
eodem ettam
agit i.Phyfq.\rf.xo:x^.& i.Phjif.^.-j.
Quia
ta-
Potentia $b-
Se»t.x.d.it„
vt
hahere prepriam exiflentiam.
materia.
^
ftu uSitim entitatiuHm, de tjuofujiits agtt x.d. 1 2. ^. I per totam , contra AlbertMm negantem duas
potentiam /itbieEHMam,vel
eft
itHiu* , matcria diciturefle in potcntia , intclligcnfttbieSiua. dum, qu6d aliquid dicitur in potentia dupliciter.
Vno modo , vt tcrminus
.
,
mcn
P R o B A T txquijltii ratiomhMs,& iHxtamenttm Pbilof9phi,mattriam effe tntitatem pojitittam,
ejfe
q.\.nim.i.
non ponatur, quo pofito ma-
&c.
teria
Scot.x.i.lx,
&
14 Plato «» 2i»M».The-
l.de Af^nntc.i.O.Tiiom.hieleii.i.
crgo
;
quo gcncrans
Confirmatur ratio, quia agens naturalc potcns in aliqucm totum cfFevium,de neceflitate illum facict,non jmpeditum cx 94.cap.tex. com. i o. in-'
Vtritm materUfit ens f lik ite
fiat
nunc,in
illo
Gcneracorrum-
Contra agcns habcns in vinute totum cflcdum , non minus illum
nihilo.^
,
8.^
.dc
generatjgcncrat ex nihilo.nec in aliquid agit.RcP
do ex
Arift. hicttx.y (jy
1
Contra'^. prius naturalitcr
rum dicitur
V.
mancns,
aibedo enim non fit nigrum)ita in gencra-
Phyf.t.c.6o.id eft,dc Generationc,& 2.t.c.6.& 12.
initiatiue,vt cx
MSTIO
mate-
tioncgcncrans tranfmutat aliquid a formain for-
quc quantitas,ncquc aliquid aliudco-
Qjf
fcirc
(
pendum non cft,quam gcnitum
cllcalterum,& Categoriaaim vnicuique. Tex.commZ.
&
crgo in rranfmuratione acci-
ficur
:
rionc,t.c.24.
quibus ens cft dctcrminatum. Eft cnim quoddam , dc quo pracdicatur horum quodlibct , cui eft
c.28.
narurale agens rcfpicir paflum,
dentali tranfmucans tranfinurat aliquid
inftanti
Dico antcm materiam, quac cft fccundum fe , nullatenus ncquc quid , ne-
t.
indc,illud j.huius,t.c.2.& 2.huius,t.c.y.
ponumr.r in pcde qux-
Principalia argumenra
jt.
minus ens
tfi
pr,mHmpriKCipde
in aliquibus
ftionis
Metaph.
Lib. VII.
68o
,
potcntisc
,
vt albcdo generanda. potcnrias,
fup^rficics dcalbanda.
fiuc
ad quod
Alio modo,
hucin quoeft porenria,vt Qui dicunt mareriam ef^
ipodo cns in potcntia , dicunt cam fimnon ens , ncc videntur aliquo modo laluarc intcnrionem Ariftotclis. Tum , quia talc cns non eftfubicdhun tranfmutationis, fcd tcrminu$.
q.i.n,io.
Qu^ftio V. Toza, quia
nnSjtnateria ponitur {ubiedara.
talis
potentia numeracur {ecundum nnrocrum a^um,
tx
comm.io. materia autcm vna eft formarum oppofitanim fccundo ergo
J*liyCc.tex.
j
re{pe
modo
;
materia enS
cft in potcnria,
& magis quam
fubicftum accidcnris , quia miniu haoens in (e ifta maioris adualitatis capax ;
&
&
adhulitatis,
refponfIo;f€ibib'tas
eft fcibilitas c6compararum. Patct dc a:rc,& potcntia flariia:loquittu' aoicm dc rtuucda ibi,vt dl prindpjum tranfroutaupnis:Iurc autem eft,inquanrum capax fbrm^ per tranfmutarioncroj igitm^ nmc cognofdtur vt priixnpiiun^ non antc , quando cognofdtiu' in analogia ad fbtmam!
Primb in forrrut noririam inducimur peropera-
danientum oimus
tioncs fcnfibiles, niatcria nullius opcrariom"s fcn- X**/^***.
V
I
D
realiuris pofiriuz,quid efi
HoBorem fnfiks
E
M
V
I
argttmenta r.d.ii. q.i.
hitc
?
licct
U.
ribus
& & Ucis citatu i.& z. cLaiktftlitfmem
,
noririam abfolutam habeat
3
nofbi
telletftus
,
,
?
Alitcr
,
,
non
vel
proptor defedhun in-
qni ex fcniibilibus cognofdt.
prindpiuro, tamen cx formis fucceden- JuifmUiltt.
quac flmt aliarutn opcrarionum prindpia,
guit.qubd tunc
Rcfpondeo
fieri fi
,
& nihil
potcft ca aUquid inferius.
haberc intcr quodcunque ^tsnna
vis
vnum medium,
{& hic tangtt fecunia folmione) hene ofiendit ttx-
ali^uid
tttm bunc, non
^uid , vcl nihil , infimum, quod eft in fiibflanria, dura fit aliquid, eft infimus adhis , potenriaUs rcfpcftu omnium aliorum adhiiun. Sivishabcrc propriam potcnriam puram,Cnc omni adu , ha-
At^Hotelu
ejfe
nendo fre falfa farte tltUitm
ajfertitm ,fed eppo,
videAnton. Jin-
dreamhic q.6.
Ad argtimenta , loquitur de diuidcnribus ens pet fctvndciequitur ,»«(;»« 4/i^M«<^ eorun yCfMihuj tns
efi
&c.
dttemnnatitm\fic etutm forma non
Si
efi tjuid.,
arguimr vt vidctur cx litcra,qu6d otnnia
:
,
erit illud aii-
&
bcbis
»»i»7.-ficut
fi
priuationem fine fubjedo
,
de
hoc in nono qturft. i Ad alia cft fcctmdum fc diucrfum , fdlicet a foona , noa comendatur de nominc,^*. '.
prardicantur dc materia dcnominatiuc;igitiu nulli
idcm
cft
Refpondeo, ncc pars de
cflcntiaiiter.
dtfmttfr*- toto , nec econuerib przdicatur propric : (cd alidicMwr fr*- quo modo dcnominatiue ; etfi non ficut accidcntia , quia non deminarione cxtrinfcca alterius generis
;
fic
crgo materia non
Quod
na.
autcm
illud
cft
homo,
l*ed
huma-
de denominaricHie nihil
valeat pro cis,patct cx 9.cap.6.tex.comm.ii. vbi
vult
quod materia denominatiuc prsdiccnu: dc
,
compofito
non
,&
intelligit
inhocaflunilaturacddend vergo , quod fit fijbiedum proprio
hoc
przdicationis denominariuas , refpcdhi onmium alionmi,quiapr2dicariones denoim'nariuae propric
non conuertuntur.
autem partes de tote coni<ercuntur,quia totiun dc panc denomiiuriue prardicamr. Ad totura tamcn tcxtum illum eft alia rdponfio quia illud didmr opponendq pro falia pane quod vidctur cx cpilogo fcquenIfta:
&
ANNOTATIO MAVRITII. SEquiror
qua>fUo quinta de cnritate matcriat, Vbi aducrtc , qubd in abquibus
text. cem.%.
originalibus hanc prsccdit ritatc forroa refpedhi
illa quzffao de priocompofiri , matcriic ,
&
rc
&
t.e. 8.
notauimus,dc ordinc tame
poftet, vt
dummodb veritas
habcatm-. Eligat
prsrponere voluerit,hic ordo Irifra in
fondar»
parii
refm,
le^r qaam
fatis placer.
principio fblurionis ibi
:
Httc rati^
Anfi. &C. aduertcqubd quotationes Commcntonun non fmit dc litcra E)odoris:(cd quia re«3e in margine non poterant locari, inferuimus ctt litcrz fuis in Iods,vt vides.
:
:
ALEzlm Cigo fpccalitibus
,
&c-
,& ex aduerfarione, quia flatim ar^it ad oppofitum ,yf<^ tmfoffibile: te ific (juidem intendentihtts
quandoque enim confucuit A riftotclcs inter argiuncntum, pco &contra , ponerc dcterminatio-
tc.g.
nem
quaeftionis, f!ne aliqua
aliud
,
ficat cfie
quanttmi
nota folurionis.
eft
Ad
non nccdlaria ad fcire , eft au-
tem
albcdincm
cft
neccfTaria ad
,
condirio necdlaria mobilis
fic cnritas a^hialis ,
licct
fonc non
proxima: vt habctiu j. Phyfic.tex.c0m.9jEs non inquantiun acs , fed inquantum potentia fbtua, mouctiu^ata quod a fubieifh) gencrarionis remo-
uetur
,
quod aduahs
enritas iion eft fibi ncccfla-
& intelligatnr dc complcta
qu2 fcmper eft necdlana mobili przdsc fumpto , inquanmm ria
,
mobilc.
Ad
mMeri» fetkilit
tfi
ftr
,
tcrtium, cft adhis tantunK
mam obicdionem dc fdbili
Detcrminario Dodoris clara,& aflcrriua,qnam audoritatibus,& rarionibus,& congrucntiis pulchcrriroc adomauit. Vide i2.dift.x.copiosc huiK, alios Thcologos, fupcr primis Phyfic.& de
&
&
Gencrationc,& alibi dc attributis,
&
condirionibus,atque proprietaribus materiac notanter.
condirio concomi-
tans fcientem, fcd
Quarc
fi
fpccies roareria eft prior
,
&
magisens
,&
prior eri
,propcereandem rarionem,
t
ipfo,quod ex
vmfquc
tex. com.j.
Quapropter fpedes , & quodcx ambobus
,
quam
fubftanria videtur cfTc magis, materia. tex.com%.
Ad pri-
nonne loquitur ibi Ariftotclcs dc materiaincommuni,vtcftperfe principium tranfinutarionis naturalisiQuare magis arguis cx illo dido dc fubiedo gencrarionis,quam alterarionis Nunquid Ariftoteles ante quintum libmm de ifbs mutationibus diftiniit,
C^ViESTIO
,
VL
rtrumformafttfrior cempefit»
&materi4.
?
fntmmtm
i
vel de pcrrinenribus
ad ipfas ? Dicas igitur proptcr iflam audoritatem , quod fubicdum altcrationiseftpurapotcntia .quianonfdbilis. Idco
'*»*»« <*•
concludimus iIIud,quod ad cas habct analogiam; vt reccpriuum ad rcceptum. Ad aliud , quod ac-
fhyftc. y:de etiam in expofitione huims texttu,viti
TrnBesti*
aham
habeat,quid ad
fibilis cft
HOL
C
S
K**fmsdt
abfblutanon
plcta ah'ctuus,inqiianrum
/ccundumComn3cnt.j.Qeli,& Mundi,tcx.com.ij.& 54-& inde, quia recipcre non conuenit nA habenri in (e prius ahquam enritatcm pofiriuam:priinum fimpotcnria fundatur in aliquo adhi
tm», mec tHi
6Si
t.y Thcmift. ^Thjf.trx.xt. Simpnc. Hnitext. 5i.Aacrroes x.rliyftomt.A.h\nan.hit ttx.-j.D.Thoa^
Arift. hit
Ua.x.^
Anton. Andr. /f« ^. ^ . Nyphnf. f.i* Flani 1.^jm.x.foi£cia.vmitm
i.p.q.l.mrt.T.
difk.\. Soncin.
f*a.i.^ t..ZiauaTlntr.io.
eft
**
^fT**
68 i
Vn.
Lib.
QVA4 Bon compofito poftefiu^eft e6,
Metaph.
Omne per acddcm, quod cft per fcx. Phyficor, :
&
fortuna , rcxt.c-om."66. fofma cft fap.dcCafu, huiufmodr refpc^hi compofiti. Ptbbatio ,fieri «A pcr Ce via ad *j^,crgolllud cft per fc, cjuod fie forma per accid^s, per fcjtale eft compofitum,
&
&
17. Itcm , compofitnm 7. huius tcxt. com.ii. przter entitatem formae includit aiiam , ^licec
matericB
illud videtur perfo6lius ens alio
:
quod
,
totum iUud aliud iRcludit,d£ aliquid vltr^. Qu6d magis ens ilk, form^ non fic prior mateiia ,
&
probatio:illa eft
^
maxime
fubftantia
,
quas
fiibftac
prima fubftantia iii Prisdicamentis ; (ed materia magishabec hanc rarionem pluribus,&
taiis cft
qukm
(i^bftandi,
Item, pofterius
formaiergo eftmagis fubftanria.
non vidcmr
ellentialiter,
prioci,(^d ^conuer(b;ergo videtur
,
efte fine
qu6dmateria
non
pofllt elVe fine Forma fed ^conuerfb, Jtem , oBus efifimfl^iterf(rfe^ionis'\ aliacfitin
B X T R A,
710» attribuerttur J)ea
ergo cuiverius inefi rati9
;
a£ius,illu4 videtur fimpliciter perfeBius:fi rel="nofollow">rma efi frimii,& priacipaltter aUus : compofitum n»n nifi
1
perpartem, efi in aSlu.-materia .,on nifi participa-r Uone,vel denominatiue. Refpondeo igitur , incorruptibUiuf efi ptrfsEiius animato corruptibtli, non fiquitur nififecundum tjuid : hoc enim car(re,arguitur per l^tionem cauff. Cont ra , hoc nen coneludit refpetiu materU , ^uiafirirta npn (fi cauf^ materin. Similiter de caufa , vbi concurrit ratio parfif
ffoh
,
Vtrum eft de enritate , quas
ietis.
eft ptfr Ce
dotn-
forma cxiftit pcr cbmpofitum timeri elV ens per fe (ecundum piOprium ejft, Ad aliud diciwr , qu6d hoc habet materia a forma , qu6d fubftat. Tunc ad formam quod verumeftafl^^JI^Jf^ fiimptum,fi hoc habercc cx feipfij, Scd fi hoc srt- yj^^ p„ ^^ nonoporcet immo potcft tuUnti , cribuicur fibi ab alio , forma magis cflc fubftantia , qua: facit matcriam tunc matcrianon -^nftihfitre fic fubftarc, & itaeft. Contra j»ofiri:quia
:
,
:
habcret fubfiftcnriam potentialem de
refpcdu
fe
ommum
formarum,{ed \zmiax fubltare eius , iicuc variancur fonnae:& cunc non haberec entita''
tem propriam. Ideo
aliter dicitur,
maxime
quae eft
ftanrias cft
quod
non
tenria rcccptiua)
eft
fubftarc(vnde eft po»
per
fi;
rario fubftamix,
Spi
fubftantja.
fub^
illa ratio
pcr Ce cxiftcre (eparabilitcr ab
aliis,
non dependcns ab aliis. Sed illud non conuenit materiae nifi per formam. Et ad didum Philo,
MSUffprte vis
eft in
pcndens
,
& incclligimr
comp^rario rcfpc^
iiia
fccundamm fubftanciarum
& accidentium
,
non
:
Ad
XeCfeOta formac
qui
quartum.vbj
ordo prioritatisnaturjcquae non
eft
cft caufaliraris
eriara
fi
,
fubfifticfubftantiapriraa,
potpft pofterius efie fine priori,
eft cauialicatis
dum camen caufalitatcm
:
illius,po(Iit alia caufa pripi:
fupplercprimoQKxla
eftinpropofito,
In prima ratione de
verbis: diftingue alium v$ in
nono ,vt opponitur potenti*
&
,
ineft
maferi^
^
,
ANNOTATIO MAVRITII.
compofito,& nonperformamprtcise, nifiinquantum illa eft in aBu tali nec tunc per eam : ntfi vf
SEquimr quasftio (exca de prioricace forroae re(^
fer caufampartialem teriam. quid ad B ?
vbi aduerce pro primo areumcnco ibi
.*
,
vt dicit relatipnem adm^h-
quod
illa cft
:
c.
c.7,
& 8.
fieri eft per
fentencia Philofi>.
&
phi I. Phyfic.c.c.62.&i. Phyficor.cx::!^. Gcneracionc C.c. 1 8, quarto Mccaph.c.c.i
1.
A
de
ali-
bi pleruraque, Infri ihiiltem afiiu efi fimplicittrperfe£Honit,
&
F o KM A M ejfe priorem materia , compofi^ to,& rationesfun^ clarijfima. Ktde eum 4.^.1 1.^, .
corius compofiti,
&
SCHOLIVM. 3
pcJ^ marcriqe,& feviit adeJfe,Scc.
Ad oppofimm vtriun|ue eft Ariftoteles hicf
& .Qttodli,^.
&c. v(qup
i\\.\ic:.Ad
oppofitumySicaCngnittiCEx-
originahbusponicurpoft opfacis benc.
tra, 8c inaliquibus
po(imm,&
Infcrius in (blucioneq.ibi:<^»/?<* confequentiM, . Mtf9ft» frior ffi
mMtri»,
&(»n^ffito.
Dicendum , qu6d forma , ppr quara inatffna,& cqmpofitum cft fimpliciter in ziBtu, eft prior ma^ tei:ia,&:
Quod probatur, quia forma
compofito.
tanqium aduari pcr formam;
cftaftus matcriz
compoHtum vero jnquantum compofitum aitu pcr illaro
& adus prior quia forma
,
tanquam per partem
eft
eflenrialem,
porenria perfi:6kione 9. huius,
eft
eft poftcrior
gencratiene materia na-
tuf4iter;ergp eft prior vtroque,& fpccialitcr hoc patpt reipe&ku n>ateriae
:
quia Philofophus pro-
pat hoc tripliciter 9. huius:tcx.comm.i < •& inde, quia refpcdn compofiri cft manifeftum. Ref^
pondeo,in cbdcm gcncrc , fiue vbi cft vna genecatio, vel generationcs ordinaez per fc ad vnum,
Ad primum argumcntum dicitur, qu6d cefHt^te cft dare aliqitod
quod
ejfe
eius per lc
,
fit
^c.vfquc illuc:^^ primum argumentum,Scc. po> nicur
Extra
bona
vbiqiie.
in aliquibu; originalibus
{jf(f
formz pcr
dc nefe
prior compofito
,
:
pqr
,
(cd liccra
&
Vide in Theoremaribus, in 4. ^, ii.q.3.'&alibi (aepe in dpdrina huiufraodi. Decerminacio Dodocis (atis allcrciua cft , cUra.Vid^ fingiilariflirae ad propofitum in Quolib. q. 9, Vide eriam in Theoremaribus , inde
&
priroo principiQ,prima eriam q.j.
& & 8.di.i.qu.i.
Vidp Gomn^jntat.i. Phyfic.Commento 4.& alios ibi,& hic,& pondcfacon^cquentiam Arift. in tera hic.
£t qualit^r Dodtac
intcrjprctatur
li-
ipfum
paHcis,& obfcurc.
Quod in
tangir infra de rarionc fubftanriae. Vide Quodlib^to <\-i' inprimo di. x6. in
&
&
4.di.iz.quzft.i.&
yidctur confequenria tcnere.
(u|)er Przdicir
roentaraaximQ apud roo*
dcmos Scotifta;,
illud
quocompofitum eftper fe
poneft e£e
exiftgntiae,
cns,quia
forma ^ft p<;r accidens,
illo
tjfe torius.
ditatiuiuT)
,
quam
quo aliquid exiftit
& illud eft & ftcundum illud praece-
exiftencix ,
dk compofitum,& lius ejfe compofici,
,
ejfe
efte,
ejjfe
illud ejfe eft fimplicirer
Tunc forma cft Cfis
nobi-
per acci*
Suhfiart */'
Singulom
m»
rMUfnk^
fopHi,qu6d fubftantia prinia, nondicitur talis (b- P^*** llim,quia fubftac aliis:led quia fiftic infe, non de-
videtur fe<jui propofitum. jilioquin
fdem fequitur de materia.
'^VJ^*^
„^ /
Aq& Qu^flioVII Singulum cnim non aliud vidctur efTe a fuimct fubftantia , & quod quid prat
Dicitnr ad qascftionem, quod quod <juid quod colligitur ex pi^dicaris in quid
dicitur 7. cap.i.dc
comm. 10.
'^
%
'
"",'5™
.rwAA
VIL
&
^ ,0^.,. FonC
:
5
.
t.6. 5. -vnitAfta.l.
tcx.c.ii.in ,
hax
qua
ratio
igitur ,
(jitod
FUndna
?•
riac
&Mmnt. Suai.
:
fecundum rarioncm dida fccundiim quz habcnt intcUecfhim comple-
:
&
difFcrcntiam proprij gcneris: loque.ido non funt ni fi fubftan-
quia accidenria
proprij gencris
Tunc tjuod
QVod non
:
ficut
fcilicet illa
talia fimpliciter
Albcrt. b!c ir»a.i.
fmgulis
cflc in
tum pcr aliquam
text.i
«•.lo.
fe
?
D. Thom. iW./
< t.
,
fubftanria
r/7iwquod quid cft fit idem cum eo
idft. hic e.S.ttx.io.
Magnis
incft pracdicatum
,
habeant difFcrentiara
licct
adhuc dcpcndcnt ad lubiedum.
tjuid eft
non
,
eft nifi
eorum,quar ha-
& talia funt
bent prsdicata in quid , ftanriac,& ibi idcm , ^uod
magnicudo , & magnitudinis ellc &cato, & camisefrcicrgoAc. Itcm 7. huius, tcxt.com. 3 4.& j.dc Anima,tcxt.com.9.aliud
<juid eft
,
fpccies fub-
cum eo
inde.cap. de partibus dcfinitionis, quicquid concum materia , non eft idem iii eo , quod omnia naturalia quid , cum eo cuius eft : Scd
hominis albi , eflct idem cum homine : ficut arguit Philofophus : quia homo albus iion fubiici-
concipiuntur cum matcria quia habcnt hoc , in hoc. Itcm.in cod. cap. fcx. com. j 9. ficut in naturalibus eft aliquid practer quiditatem fpecici, ita
& ex hoc
efi
:
non eft idem
tcriam,
onme habcns ma-
fcd in gcnus illi.
Item
fi
fic
,
tjtud tjHtd
Oppofi-
#/,cflct gcncrabile, ficut illud cuius eft.
habctur in jjc. illo, EorHm OMtem tjtufiunt, quod nec fpecic» gcncratur , nec ^Mod tjutd eft. Dicitur , quod iilud cuius eft tptod quid eft , non
tum
generatur
non
fcd generatur fingulare per fe : cuius r/? per fe , quia habct in lc ma-
,
quod quid
eft
tctiam indiuidualem. Contra:gencrado eft per le in fubftantiam , fiait altcratio in quahutem , <«l&»tai9 nullus oaotus tciminatur ad ens pcr accidens pcr fc ; igitur generatio erit per fc ad aliquid dc gc-
&
,^i eK
jratur
,
qaod ^iud
cuius
eft
pcr
efuodquid ertu
(c quiditas.
fbnn* non gcneratur
,
nec
Contri:
hominis ^folutceft tota quiditas huius hominis , aut in quiditate huius cft aiiquid aliud,quam in quiditatc hominisjfi primum,timc
jiut quiditas
quiditas honiinis per fe generatur
,
non
nifi in-
quatitum confidcraiur ab intclle^,& fic ndh loquituTjfiiecundum detur ; txmc per illud additum poftet definiri , contra Philofophimi in 7. tcxt. com.j }. contra Platonem,qui probat pcr tres rationcs,quc rel="nofollow">d fingulariternondcfinitur. Item, ad quiditas horoinis albi
cum hominc albo,&
fi
hoc
,
idcm
,
ergo idem
albus
:
albus
erit
aim ho-
*
.
intelledus
tjtiid eft elTct fijbftantia
cunt ens
I
I
ftibftantiis
,
o
tenens
& per
I
V
oferationem intelUEltu
quod qnid
;
,
ejuia
refktatur
cft reiyineft ipfi reuera. Se:
Ho-
Ad
quid
praedicatis in
fbphus loquiturin
,
nec ab intelledu. , quod Philo-
:
7.1CX.
comm.ii. logicc,& hoc accipiunc literam pro
Vndc ciim
quod hsc
raiio
,
tjuod ejttid eft in fingulis,ibi
Secundum etiam non ,
duo ,
quod
tjttod tjuid esl
non nomi-
valct
,
quia alia
fcrmonibus,& didt quafi epi-
alij
fuperiijs
funt
modi
eft
,
fqbftantiac
Tunc
,
quam
quod quod rcs fine omni intcl-
nominari.
idem
dico
,
lc
Dico ergo , quod in omni gencrc eft definirio (ecundum Philolbphum.ficut vnitas,&enritas,fimiliter dc tjttod ejuid eft hominis albi non valct; ,
in confcquenre
baberi completet& quietando inteHe^um/iifl
?-i*
audloritatcs Philofbphi didtur
quid ed, feu
non
m
;
depcndct a
quia
definttio,ltcet accidentis definitio
figni-
vtritMte
rt.-vid* i.<.
idcm quiditati fuz pnter omncm intclle-» vnde tjuod ejuid eR, cft idem,qu6d res,nec
erit
animal rationale , quam compofiti» inteUeiiur/licendum ergo,ejuod tn omni gtnere , eft quod cft
ptjfit
idem
p^natttefitx
homo,& tjttod tjuid f/:ergo fi homo eft idem fibi,prius quam confideretur a^ intellc<^, homo
logando in
m
ficat
tranflatto habct cx
quod quid c^,tantiim effi
di-
•
1 .
1
idenritas prior eft naturalitcrinre:(ed
natiua.
I.
"•
& ita nuUum
re,& naturalitcr prior eft idcnritas, quam iila veritas. Si o-go hacccft vera , homo eft homo ; crgo
eis
M
*
"^
,
nifi
cundoyprior efttdentitaiextremorum tn hac
mo
quod ipfi
V^ «^^'^^
Item, veritas in intdlcdu componen- ^^!^ " ttueyH CW' * r r
reale. -
non fubftot
fradicata tn tjutdy altter non ^jabentur prtmoytjuia
,
accipitur,^w<^ ejuid cr4/eifegeniiiuc,
C HOL N
fecundiim
,
eflet ensrarionis
fingulum
,
te,caulaturex hoc,quod aliqualunt compolita
illi
Op
:
didt ipfemcr.
Oppofitum vult Philofophus.
J^„^
ejuUeftytXex ex przdicaris inquid,nihil cUet for- ^yj auft maliter bonummec cns, nifi per confidcfaribnem fumm cjuod
ho-
ratione hominis.
S
;
ejttod ejuid eft fpeciei
,
mine. Probario conicquentii, ciim dicitur
mo albus, eft homo
&
idco cum mareriam fpecificam non funt idem , nec habent aliud tjuod tjutd fftfcamdum hoc patct ad argumenta. Contra illa, (cilicet primum, nihil eft formaliter ens,nifi fuum, (juod ejuid eft fibi infit. Probatio,Philofophus in ifto cap. tcx. com.io. cui non ineftdTcbonum^noncftbonum. Sieigo quod
tur practer
deturaliudafuimetfubftantia, &c. Si crgo, auod
guiari$,gcneratur per fc ficut fingulare.
fic,
quid fpcciei,& nullum proprium corum:quia ver6 includunt aliquid intra fe , in quo diftinguun-
genc-
tjuid erat fpeciei/ed qttod tjutd erat eflc fin-
prindpale:fi
non habent pracdicata , quia fingularia in quid nifi pracdicata fpccici,n6 habcnt quidyniCx
Alitcr dicitur,
fe
^^
tur,nifi rarionc alterius panis, quac cft fubftantia,
quia fadt prxdicata in quid,quod eft inconueniens. Item,hic didtur ,fingulum non vi-
nere fubftanti
^^^ ^^^
cuius
eftJ
cipitur
:
^^ ^^
Ditfb fecundumaccidcns non funt idem cum ijuod (juid f/?corum:quia fi fic,tunc (juod quid efi
:
in Mathematicis
i
eft,ett ,
cx hoc dicitur, qu6d cnm ift« pracdicata in quid , fint formalitcr talia per rarionem , fequitur quod <}uod qutd eft , fit ijuiderat
cmiui ejl ^-H'-"2'»
non
rarione
QJ ASTIO
ejf (pujt.x.
illod,
Text.
cflc dicitar finguli fubftantia.
vt^-
diSnm
fer fM^anwtm,vt
.
|k»
683
fi
confequcnria valcrct
;
fequitur inconuc-
qubd tanra clTct idcnritas hominis, cum hominc albo , quanta eft in amecedcnte hominis albi cum homine albo , fed
niens fcilicet
j
^^
684
Metaph.
Lib. VII.
poteftimaior enira cft identitas hominis albi
99 Mt9Hi f0m
non
m*reefifmitm
ad hominem albura , qnim hominis albi ad hon}inem:quia hzc, Hotho dbus nonefi hotno albus, poteft eflc conclufio in fyllogifmo ex oppofitis, Sed hxc conclufio eft impoffibilis ; crgo oppofi-
quodquid
tum
neceflarium. Sed hacc eft contingcns,^*»»
homo dbus. Similiter, efuod tjuid tfi hominis iecundum Philontx.ii. eft aJicui idcm,alic^i fiibftanoon:quia idem eft pafliuum non parti tiz.
Tunc Philoiophus non
medium
facit illatn confe-
cum extremo. Quzre expofitionem glofla iuxta textum:& quomodo in ar-
eft
textus in
gumento , quod dicunt efle Philolophi dens
:
, fit
acci-
^ Ariftot.ibi affigiut accidens,(ed nonne-
extrema coniungi : verum eft cxxaiquidx ^cut nec per (e,nec cum contingenti, lic^ refpeCox curfiis non eflet accidcns , quzrc ibi. Quod quan6 dicitur de indiuiduis ,-videtur efle faUiun. Primaenim fiibftantia eft maxiroc ens in prxdicatis:ergo fi quod qnid efi, non pft nifi idem,qu6d res,maxime mbftanda,& ens roaxim^ habent efuod fmdM eft,fimt id,quod funt. Item,illud additum cefle eft
fid$ stxttim.
przcisc. Si
^t
vnum per (e cum quic^uid uc , aut pacura ipeciei,aut non. Si non:& tunc cum fit iliud de efle priroz fiibftantiz, illud erit ens per accidcns,& non gcneratur, neccorrumpitur. Si fic, 4 rel="nofollow">ecici
,
coram illud cft vna fiibftantia pcr fci^c ninc illud totum erit verc fibi idem:& taroe includit aliud k natura (peciei, potcft haberi propriu quod qiud.
&
11.
oranino ahud ab
minus , crgo non
eft
proprium quod Termtnm »H qutm
ejuid «/?,quia dcfinitioeftterrainusrei,f.tx;.xx.ied intr»
quem
cft intra
induditur tota res,& niconuenit abfi)li)prc illud
'**• ''*^«»"
'^*^-
additum A B,& tunc/juod remanet e^^uod ejuid Quod quid cuios efi A,quia terminus totum incIudensUl idem tan- e^
&
c6m
dicit
,
timc liabctur propofituiB.
Sirailiter
^ ^^"^
conucnit arguerc deeo,quod hzhct^uod auid efi\ dico tunc/iu6d eft idem. Modus cft iftc/iauiftc cmttftmm.ve idera concipitur confusi diftind^ , prirao iefimitmm,^
^ S^i
&
inodo
quod
eft,
fic
&
pemomen, iecundo modo per ^,A"W.
fignificatur
definirioncm,
priroo roodo didtur illud ctuus
tjuid eihCtcQXido
& id cuius, nihil diffcrunt
modo ^w<^.-vndc quid, nifi in diuerib modp :
condpiendi idem , ied in A\€di per acddens
nom
quia non habent,^tM
dpitur pro quiditate \
•
& Caro pro came habente
materiaraindiuidualcra. Sed tunc, vtdidhira eft^
non eft definirio camis illius;(ed illius
camis,fic eft
nirio (ecimdum fic
idem
fibu
ibi.
qucndo,& rcalitcr eft ipfius fbrmaro dico,qu6d
ficut dcfinirio cft
Ad aliud,qudd defi-
Logicum non
loquiturPhiIo(bphus
eft nifi
Tamcn
indiuidui.
ejtiod ejuid efi
ipedd ,
&
abfi^hit^ lo-
Tamen ad
(pecid
,
non eft
idem cura fingulari , quia addit aliquid vlcra fpedcra fi:ilicet raatcriam indiuidualcra , "vndc cum
proprio,^W qiud
fuo
SCHOLIVM
eft
A vel minus, vel id6
A,igitur includit plus quiun
hil eftcxtri. Si plus:tunc
M»
triit$*xp»-
A,8c non
ejuid efi
tcrminus
quentiam,quam aflumunt,nifi opponendo,& refpondirt, aut non , quia extrema nunt idem , ficuc tfiidtm emm eft
quod
albi
me€idft,qxiod
quid
C&
eft
aji
&
fm4fSiip*r
aut eft idem fibi,autaliud:fi idera,ftanjum inpri* mojfi aliud fit quxro in infinitum. Itcm, B
aliud,qu6d ierrao
eft
efi,
fingularc eft idera.
hicde quod
tjtud efi
Ad
fpcdd*
ic cura illo non funt idera. Ad aliud dico qu6
Qy o D quid eOi
ftu defim^ia.idem efi lum eo cuius efiMtfiiCum definito,in h((,q»tt funt per fit tt rMtones fum cUrg. In eptt tamen per accidens non ita efi , efuia hoc non habet , quod qt|id eft
^
vnum^cum
,
includ^ft res diuerforum
generum. Fide
Do^oru in textum huius qudfiionif, ad quarnfe remittit,qu* optime rem hanc declarat. extofifionem
.^t
«-•
>«rr>
Vtde ipjum etiam i.d. ^.tj.^jui yvbi explicat fhilofiphum dicentem,$n habentibus materiam , quo
per materi^tnhnon
ejfe
,
perfeficundi
,
hoc
dream
^ mediante
natura
,
qn*
efi
reale,nec vni-
taph.c.i. Sinuliter,didla (ecundiitn (e fiuit
omnium fiint
gcncrun)
,
M^
omnes
& ompia indiuidua,
in generc,quz not\ includunt rcs
diucribrum gencrwm,ficut resfecundumfe fiimitur in i.cde £nte,t.c.i4.Scd didafecundum accidcns non funt idem cum,^ qiud efi fuo : quia
W
non habent quod f»«^Scdomnia di^ fc<;udum ic,habent,^xM^ quid idem, quod ipia funt:& illud eft idcra fibi firapU^utcr, quod patet rarione Phi-
SxuA qnid :
iJem
emm
V-
tt
tft
eft
confequenci^ ^hilofbphi, fed
^o[ovU,fhiguliem non videtur aliud
.•
qumfuimet
fubjtantta,<juod «juid efi.et^o eft fubftantia cuiui^
euim cunquc ektendendo fubfiantiam niomn^ gcnus etuiura. Alioquin nihil di<^m fecundum fe > erit
cns forraalit^r dcfe,nec
finbile,
quiaperfcAc icihoc eft firire
rc vnuinquodquceft itirc ipfura,
&
]pfum,^iM<^ quid r/f.Sitnihter accipio rem,& f«f-' ditatem fdlicct A, &B:B cft cns,& non A : ergo aliad,ergo habet (fuid
efi ,
cft fallada.
ANNOTAT. MAFRITIL SEquiCur quzftio feptima de idendcace qu^ quid eii cam eo cuius eft,c.c.xo.vbi priro6 ponicur opinio aIioram,poaus Logica
qwd
ueriale,necparnculareeft,{ecundum Auic.;-
qua: pcr (c
non
ipfi
hie q,j.
Aliter didtur,f«M^
fpecies
qu6d fitie quod quid domtis , fit idem ctim quod quid htiius domusUiue non:pcQut qnod quid conuderatur a rationeAiongend:atur. Ad ahud,qu6d
tjuae intelligit
idemfuadefinitioniperfiprimo. f^tde .4»t, Ait-
& qmd tjnU
efi
ipfius.
onoi
men quod quid horoinis, Vt homo eft fpedes,non wtur. nec fpecies. Ad illud contra hoc,
gencratur^t ficut
ipfum,<^d (ytid primo,qui4
addunt natura hacceitafesjed tamfn ejfe idem
^eu^
^aid
qu^ Meci-
phyfica, apparens camen:fed impugnat eara valde
fubtiUten&
liccc
quidaro conantur euadere argu-
Quaere alibi pondcra bene ibi quos fapra notaui hic verba Dot^ris dc hominc albo , an videlicec ifla, Homo atbus efi homo alhus , fk ncccfEuria hcc contingcns,/»<w»w efi albtts,8c an per fe,&c.iterum ibidem habes qualitcr cxpofiiit textum , quod mcnta,nihilfaciunt,ben^confiderando.
&
-,
&
&
addit de quidiratc indiuidui
proptcr
di^ ftia in x.
difl. ).
,
examinabis ben^
& plura alianotabis
iaxta hanc difpntationem.
DctermitutioDodoris afleniua,& clara,&novere Metaphyficalis. In aUquibes valde originalibus afBgtutur £xtra ilU UtaczyAitdits efi »^«,&c.v(quc i]l\ic^Sed in diBitPer accidens, &c« fedoptima vidccur&ad propofitutn,ide6,&c. Pro vltcriori declararionc huius materiz vide in Quodl.q.x.& in z. di.3.q.6.& in ).di.iz. fimdamenta huiiu refblmz. £t adde plura ex anritabilis
quis
:
&
vt noftL
Conii
,
QusBftio VIII. Confimiliter, qualiter currit
dillindio de
illa
qniditatcrvidelicctconfidcrata abfolute, vt fic di-
catur
qmd <juid
lud cuiu«
eft
& confidcrata in ordinc ad
efl
vt fic dicatur tjuod (juid erat
,
il-
ejfe,
68y
&
pi , cconuerlb gencrarf. Probado dcnlb fignenter trcs partes quanritatis
funt trcs panes marcris
fubicAi
nulla
fi
:
fit
nouo
cupatur,vt patet difcurrcnti.
oulla trium pra:ccdentium
Illa
propofitio aftumpta in rationc
j.
contra
opin.veritas in intclle<^ componente caufatur ex
hoc&c. Patet fupra q. penultima 6, cx pracdi(ftis ctiam cde fubftantia,&c.dc priori.& ^J^ctaphyMeuphy,t.c. j.& 9. Mctaphyf.c commcnti penultimi,& vltimi habetur. Antonius Andreas addidit poft hanc qu«ft. quandam quacftiunculam dc generatione animafic«,t.c.i6.&
i
.
f
lium vniuoca,& squiuoca.leu de gcnitis per pfopagationem putrcfadlioncm aut gcncralius vniuocc,& ^uiuocc:quam non ponit E>oc.hie;fcd
&
,
fic
,
;
aliqua pars materix
eft
,
:
aut
;
arquata
fibi
quana
ifta
:
hzc quidcm
fiunc ,
,
ilia
au-
tem cafu. Omnia vcro quac fiunt ab aliquo fiunt & cx quo aliquo , & aliquid. Hoc autcm aliquid dico fe,
:
,
proprio recepduo
mis matcrialibus
;
,
ergo ficut
ita
videtur
gradus in for-
eft
qu6d oportct
dus poiiere in matcriis propriis ad hoc proprix illis fbrmis.
C H OL
S
:
aut
enim hoc,aut quale, aut quancum,auc quando. Tex.com.xt.
titm
VIII.
gra-
vt fint
V M,
I
quijiionem refoluit infra
eptia
,
cju.
num.
\o.
(^ 4. Fide ipfum de hac re i^ Phyf. qu. 20, ibi annttationem P. Arretini , de raro ,
&
&
ferditione
ao. dr fieri,
,
ad
,
de-
t^el
vidt ipfum 4. d.\i.qu. 4. vhinum. 8, tertium videtur tenere per htc non
nec deperdi
maticus
nouam quantitatem ; Fil prohU-
eft.
Ad primum
quando adHo vniaoca a^ui,non vidctur' remancrc potenria ad xquiuocc agendum: iftorum
,
»
exhaurit totam virtutem princibij
agcns agit per fbrmam
cundum
illam
na ided
,
ftanriam
,
:
QViESTIO
,
S o I, V 1 T argumtma k rationt fuadentuk materiam effe generahtlem ,fed difputando tan-
:
cimdum quamlibet Catcgoriam
&
:
denfa, an fiant quantitatis acquifitiont
ha:c autcm artc
:
pars
aun aliqua alia pane quod videtur inconucniens qub quac illarum fiiit quanta illa quanriute ? non vtraque, non neutra non vna magis quam altera. Patet quodlibet elTe inconueniens. Item aAus eft in materia;
& natura fiunt
cadem pars ma-
,
matcriac fuit prius fimul
3.
Eorum autem , quae
\n
illis
fub duabus panibus quantitatis aut fi tunc fub quarra partc quantitatis faAz de
tcriac cft
:
cam habct incidcntaliter in primo,di.i. parte i.q. 4. vndc de vcrbo ad literam accepiteam ille Do^r,quam ledor introducat fi voluctit,& tangat alrercationes antiquorum,& modcmonun.
fub
adarquarx in rarione
fibi
alia in raro
&CJiunc cnim^r»w,mmc r^,nunc ejfentid:n\ii\c ratio,n\.mc definttio, nunc quid, nunc ^uod quidt nunc tjuod <juid erat ejfe apud Arift. & alios nun-
nam
:
;
,
ideo producit rnnilc (c-
& ibicxhauritiurvittus eius
:
aifti-
&c. Contra fubftanria gencrat fubr tamen caufat accidens. Refponfio: :
&
pofteriuscaufatexhauftaquafi virtutc tota circa
fJntm materU perfe gefuretttr ?
, non cconuerfo. Alij dicunt , quod matc- e)u»em*ttnon eft producibilis a natura ptopter ordi- ns aneiuritnem agenrium quorum pofterius femper prx- ^» fiipporut in at^one tcrminum adlioius prioris, Contra pctitio videtur , quod materia fit ter-
prius ria
Arift.
i.Pi5'/*.r«rMi.D.Thom. hle US.«. Albcit.«'«5.
t. c 7. Flandria q.
Utt.fta.
1
Hurud.
I.
1. *rt. iifp.x.
Aaeid f.i,o.Fhjff.fta.i
QVod
i.
Fonf.
c.
8. Suar. Jiff. to.
Fhjrffta.i
.&
diff.gfta.4.
:
i.
minus a(fHonis diuinx
mobilc per fc mouctur in omni moni;ergo inomni mutatione per (c fubicfic
:
£hun generatur ; per
fe
fubie€him generationis
materia vt probat Philofophus 5. Phyficorum,tex.conun.8,& in 8.huius;tex.c.4. 8.ergo, eft
:
&
&c. Itcm
j.
Phyficorum,tcx.c.7.diftinguitur
tatio in illam
«Shun,&
,
illa eft
que cft a non fubiedo generatio,& vidctut
Sed materia per
j»encrationis.
fe
,
mu-
in fubie-
efte definitio
mutanir a non
; ergo gcneratur. Hoc dicit Philof i.Phyf Item j. Phyficorum,generatio non eft motus. Probatur , ^uod generatur non efi,tjuod mouetur e/?,igitur generatio non eft nwtus. Quz-
fubiedlo in fubicdhun
ro pro quo accipitur cjuod generatur in maiori Si pro tcrmino generationis, nihil valet. Probatio : quia quod mouetiu vt terminus propofitionc
motus , non
?
eft
,
& quod mouetur vt fubio^um
motus,eft;ergo monis tet
:
non
eft
motus ergo opor;
vtrobique accipere pro fubic^lo.* Item
,
ens
minus perfe-
perfectius videtur polle producere
^um,magis quama:quc perfe£kum compofirum autem narurale producit squc perfe^hjm fibi fe:
cundum formam,quac go'materiam , quar
eft
pcrfe<5Hor materia
;
er-
minus pcrfe£ta poteft per formam fuam producere. Item , quando ex raro iit denfnm videtur materiae aliqua pars corrumeft
,
Scott Oper. teta. IF.
,
tis eft
fblius
:
ficut fisbie
terminus produ£boius naturalis hoc enim :
&
Item , przfiipponit quannun tamen producit quantitatem aliam a prarfuppofita: quare non fic de materia ? Refponfio. Primuiii quzritur.
:
potentiale in nullius eftpotcntia; pofterius natiua
quodcunque
ideo non
eft
cft
,
prxfupponit potcnriale
ad prinuim potentia
:
&
hic
*
eft ra-
boiu pro principali. Ad feamdum quot panes funr eiuldem proponionis in maiori quanrio
to
:
,
tot in minori.
Si
ergo in raro funt qiiatuor
partes pedales qiiantitatis
,
Dico , quod lub
iftis
^emttU f^*' "^*"'
funt quatuor panes matcrix :,& in dcnfb , vbi '^^^*^'^ nonerant nifi tres panes pedales , ibi erant tres quMttt»ti, panes materiae,fiib tribus illis partibus quantita- fmt fiu»»ii«& etiara quaria non fimul cum vna trium, (cd X"**^*' f**"«'''/^'•'"J quatuor illi erant fubquatuor parribus quantitatis
minoribus,quatuor pedalibus.
fibi
Cam cticis, illx
erant xquatx. Si intelligis prxcisc
,
ita
qu6d non
quxcunqueiftarii, fine addirionc fubftanrix,
crat capax nuioris quantitaris:faIfumeftXftenim ficut tota-in potcnria
ad conrrarium,icilicetrarun»
& dcnfiuTi,maiorem,& minorem quantitatemjta & quxcunque pars marerix. Contra igitur ;
quxcimqiie materia coiTlpofita
cft
in
potentia
ad totam qiuntitatem vniuerfi. Refpcndeo quod fubintrario panium marerix,vt per hoc fiat
M M ra
con
Lib. VII.
686
Metaphr
CDndenGirio,& rarefiiAio perextrapofitjoncm Ur larum,pcr quantitatcm aducnicntem, improbatuB
Et ad illud de vniucr{b:ignis cft in potenria ad calidup^,& miniis calidum ncc tamen ad calorem infinitum,ncc eriam ad calorem miniipum poiHbilem in quocumquc ipifto, Ad tcniuji|
alibi.
:
qusrc. Circa
primum argumcntum
quod
infimumcns:quiancc fiipr<5mum corpus,nec Angclus vniuocc producuntur , tamcn ignis gcncrat
magis
videtiu: proportionari
cau-
fe impcrfeclaB. Item, fi dicas de tcrmino incluib in termino vniuQcc,vcrum cft>qu6d in illutn potcft agensjvt calidiilimum inminus calidum. Scd
nec f^includitur materia in forma, quia.cft
altc-
Circa fccupdum argumcntum , fic vna pars quanritaris , quae nonfuit ii^
rius rationis.
arguitur
,
manon fuit quanta;quia tantama-
den(b,eft in raro;ergocorrcfpondct fibi pars
tcriz prioris,quae
lcmpcr uib tanta quantitate. Contri, Philofophus hjc , t.c.ii.& inde,& Phyficonim, tcx.com. 81.
tcriam.illud vcrp fpcci6m.
dit jratio
i.
autem dc
Te.>:.r.
T
S
17,
fubftantia oftcn-
non ficri fpccienj.
Q^V A
o
l
Tex,c.yt,
X.
Ytrum com^ojitumgeneretur ferfe, (jrfrimt i» onfni genere? ka!k.huc.i.ifi%. Albctc, tr»£i,t.,e.j.'D.T\\om.US.f, i.^. 9.4j.«rt.4. Ancon. Andc, Wc ^.j.Sonc. f.ij, Flandcia q. 1 1. nrt. i. Fonf. c, 8. Zijnaca Theor. loo, Suar. Sfi.i^, Met.fia,^. Huctad, difp.s.Tkyf.fea.^
^
QVod non
illud non incft prim6,quod tanfccundum vnam partcm cx prindpio 5. Phyfic.tex.c. Sed gencrario tantiim inefl compofito rationc formae quia matcria prx-
tum
tcria
t
Non foliim
ignem. Itcra,ncc oportct attribuerc Deoproptcr pcrfcdioncmrffFaaus^qui eft impcrfediminus in effe fubftantiae,
&
fit &: pfle hoc quidcm hoc , hoc hoCjDico autcm hoc quidcm ma-^
dicitur,qu6
(cquitur matcriam vhiuocc produci, quia cft
non
Oportcbit cnira diuifibile c0e femper,
!
ineft
I .
:
Probatio minoris,nihil realiterin compofito vidftur efle prius aon efe,xd(\ fo.niia. Ad primum
fuit.
Palam ergo , quod nec
fpecies
fit
,
aut;
argumcntum
cum,vt accipitur in
bilifomiamec (;ft enim generatio,nec quod quid erat cfle huic Tex.com,ij.
toti intcgrafi
QViESTIO
primo
refponfio.
3. q.
quodcumquc oportct vocare in fenfi-r
non per partem
Poftcr. tex. c.i
I.
non per partem
eft aequiuo-»
5, Phyficor, t.c.i.vt :
conuenit
& vt accipitur
i.
vt fcilicct conuenit toti ddinito
definicntem, vt cui prius conuc-
partcm, vt qiio conuenit toti. Vnpium prim6 , fi eft in pafEonibus homogcneis,
niatjlicet pcr
IX.
ineft cuilibct parti integrali
YtrumfermAgeneretnrfeffi \
fcd
:
fi
in heterogc^
ncis non:vttotus tri^ngulus aequalis toti quadra-
hUtex.%6^ xj.^ lib.9.tex.4.
Arift.
KvfTT.^fiUpUtit.
P.Thoin. \.f.q 4f .«rr.^.f^ t.fiStxi.tJU Anima tr»B^ i.f.i. DucaDd. i.dift.i.q.4.. Ajiton.Aqdr. hic q.9. f oaT. (.
Zinuu Thftr.
8.
Mtt.feS.
10.
^ Th^or. 100. Suac.
dij^.
15.
4.
fic
:
I.
Phyficor.tex.c.yi.& indc Tria
funt pcr fe principia mutarionis, materia,&
forma,
& priuatio
principia
rum
non
,
(ed forma,
rcccptiua
,
fed priuatio cft terminus
;
& priuatio
,
funt
fcd in ratione termino,
a quo gcnprario-
crgoformatcrminus ad quem. Item 1. Phyibidem, ficor. t.c.io. indc, fbrma cft natura,
nis
:
&
&
tex.c.i4* gencrario cft naturalis:quia eft via in na-
turam,fi;d
non
cft in
in compofitum:quia
matcriam , quia p^eft, nec
non
eft
natura
;
ergo dicitur non dc-
naturaUs:quia eft in formam,fed mutatio
nominatur, nifi \ per fe termino : alioquin denominatur ^ tebus cuiuflibet generis,cum poflit cffe ad rcm cuiuflibet gcncris per accidcns ; crgo ita cft tcrminus per^. denominatur ^ fo^ma y
&
Itcm i.Phyficor.tcx.c.70. forma,& finis incidunt in idcm numcro in 8. huiusu rcx. c.ii. forfan for|na,& finis idcm. £x l^s fic, fi fbrma eft finis ,
&
non rci exiftehri.s,fcd opcr.irio ; crgo gencrationis pcr fe. Item,quod de nouo habetcfTc, illud gcneratur
;
illudeft fola forma,quia tota matcriapra:-
&ir,& in compofito nihil,nifi matcria, & forma. Contrk , omnc quod gcncratur , gcncraturcx materia , formx non cft materia quia fi fic, cftet :
proccflus in infinitum.
SCHGLIVM. Resolvitvr Httenti,
pofito
,
Sccundum prim6
vt triangulus
intciligitur in
prim6 habet
mcn
vt quod prius habet
:
pro- FrimlfAipli'
angulos,
trcs
per difFcrentiam fpecificam,vt qu6
licet
non prim6
-*T»
QVbd
to primo.
:
non
cui; vt teti quia mnctriangulus integmUjntm
habcret. Sic forraa
eft,
vt quo
,
ita rc-
fpedlu gencrari,ficutrefpe£bu agcrcquando
cpm-
&
ferfmrtem, vel definitgt
ntn p»rtem
ppfitum dicitur prim6 agere j pcr hoc fbiuun-. eui,fed quo tiir argumenra fecundaequaeftionisjquia conclu- ctnMeniMttf dunt de rarione formali quo , non de co , quod. ti. Sctt. x,i. Item , fi compofitum primigencratur ergo aut X,q.lti.lUx. j-
compofimm
quod non cft verum qnia nec compofitum in potentia,
in a6hi
:
,
quod cft > non fit quiacompofitum inpotcntia eftin tota generationc,& quod cft,non fit. Dicitur, qu6d compofitum in potentia fitcornpofitum in a6ku,non com-» ;
pofitum in potentia. Contra omncquod fit ali-? quid,aliquando cft faftum illud;fi ergo hocjtunc compofitum in potentia, eft faftum compofitum in aftu}& tunc compofitum-in potenria,eft corfipofitum in a6ku. Item , in homine non eft , nifi materia prima,& animajcrgo gencrans non genc-. rat compofitum:quianon materiam,ncc formam; :
crgo ninil gcnerat. pairticularc generat
Si dicatur , quod gcnerans compofitum,& illud manet in
;ndu6rione intellediua: animafcnfiriua. 31.
&
arguit fic:Si fi
fcilicct
corpus
animamm
ContrkjCommentator in 7. com. gcnerans gencraret compofitum,
relinqucret illud fic
,
& aliud agens inducc-
formam , totura non cfTct vnum , quia npn habetvnum a£him. Ad icrtium argumenrct aliam
tnrn
3. qiueftionis
dicitut,qudd ide6
homo gene-
rat,quia inducitformam,quascft nccefHtas ad in-
hdc negattHe in ^iuff. fe-
tellc<3iuam,Induccns autcnj difpofitionerancdef^
fitantem ad formam, quafi vidctur induccre for-
thi,num.^.
tvnuenit «/»•
ta^
nHm.y Crfrlumtur urgumentA hicfefiti,
iiutfiio
citer»liqmi
loam
,
& iu generare compofitum.
Contra hoc tripli
Qu^ftio contradi-
forma>nec nuccria habetmarerian\:quia iretur iq infinitumjficut probat Philofophus.Item,ciu{Hem
omnis potenria jpaillua
»
cft
fpeau intcnc
illa
;
potcniia
crcans intcllcdiuam lircreagit,(icutillanonpoiiu;igitur non maior ncccffitas:aut fi iic, ncccflario erit
omnc
& non ab aliquo agcntc.
,
Itcm
. agcns media-
j
alicuius aut cft cius inunediatc,aut
tc,non primo modo.hoc patct.Non (ccundo,quia mcdium cflet icfpedu vlrimi in gcnerc
tunc illod
caufat cffidentis,quod felfum cft, quia cft tantiun
Alitcr didtur,
matcria.
prrfiiit vnitiu
compofiri,ita
fi
quod
ficut matcria,
qu«
& hxc vnio cft gencrario forroa przeirct, & vnirctur matc-
fotmx
,
riar^vidcrcmrctlc generario:licet crgo priiiJ narura,anima crectur,quam vniatur j fi vnio fiat a ge-
ncrantc
,
cft
gcnerario naturalis
, fi
acddat gcnc-
fic
;
&
mnc acdergo in gencratione qualitatis , conua Philof 8. huius,
dencia cflcnt compofita
t.c.ii.cap.j.de prindpio materiali,qu6d acciden•tia
non habcnt matcriam,nifi
Philofophus in
fofitum cft
7. huius,
in qua.
Contra cft
tex.com 17. qood coni-
diuifibilc in duo.
S o t V "M ctmptjititm
codcm modo ad
&
:
dem rarione comparanmr a pane ilUus cuius f\XDX illa,quia^m cft compofiri vt via,(cd non funt illiusfecundumeandcm rationem \ panc ipfbrom jieri
&
quia Jieri
ejfey
cft foliim
compofiri vt
vi;^:
f^fi
bet ficmateriam, materta
citur generttri
(
gtHtrMwr fecwi-
tamen denoouttatiitidi-
quMentts gcncrari compsrdtur tU
fubie^um , r^ inefi)farm* , etiam terminatiur vt quo , ficut eompofitum vt quod- Soluit primo frgumentd qu*fi. %. feu primaharum trium &po-
&
Siea argttmema qux/Uonit 9 feu fecuntU. .
Ad
vtramque quacftioncm Philoibphus
quod folum compofitum gcncrctur pcr pro primaquasftioncdiftinguendum
eft
vult,
Scd degenefe.
inquancum coinparatur ad fubie(5him in inquantum comparatur ad tcrminum ficgenerari didhim k gencrationc dcnomin^t zquiuoce. Si primo modo acdpiatur, mnc gcncratio poteft denominare fubiei5lum ficut motus mobilc nulla cnim forma alicui fubic^o inhz^^et,qiuB non poffit dcnominarc illud, fi fignificcratione
quo
Ad aliud qu6d ,
formx per
ejfe
ecnerationem,fed
non terminat
fc
compofiri
efie
:
& tamcn forma
ad figtuam,
figurario 6ft cranfinutacio materiae
non fiSdo
figurz.
Ad axgurnenta prima; qvieftiom's:conccdo pri« ma tria,qu6d maccria gencrarur dcnominatiuc,^,
non
(icuc
cerminus
& a<Shis;crgo materia aliquando eft generata;hoc
^
:
conclufio,nihil mali cft:itaqu6d ficuc matcria eft
fubieifhim gcneracionis
,
vt eft a£his imperfisfius,
& idco dicitiu gencrari denominariuc
,
qubd
roatcria eft fubieda aliquando gcnerato cde ita
gcncrata
eft
Vel
denoininatiue.
aliter
,
fic: ,
&
qubd
&
^Mfr^ri comparacur ad fubiechim,vt iCtas ; ad tctminum vt via eius,{ed quod eft vc terroinus,eft in poteniia ad gcnci atum efle,& ideo quod gencratur vt tcrminus vix , aliquando cft generatumi fed matetia
ncrata
non fic generatiuiidcb nunquam ge-
eft.
Ad primam
quxfHonis,qubd duo func forma ejfe , materia prindpia in«j(7e,qubd alteiura
alterius
pet (c prindpia jfm
tamcn non funt
ita
&
&
:
&
& hoc probant tfcs rationes primx & concedo.
quo aliud cxiftit. Similiiet Sc non of rel="nofollow">onet qubd alterum per fe fiat.vel gcneretiu. Std cft quo aliud gencracur , ficut materia cft quo compofituni genctanu: vndc foima non fit vt terminus , fed cft quo terroinus eft, fiue cxifHt. A d aliud , qubd generatio dtcitiu natuialis primb , quia eft via in ens
Vndcde
fdlicct coropofitum natuiale
,
:
tur co modo , quo nata eft comparari ad fubie€tum. Vndcfic haec vcra cft Materta generatur: :
,
fubieClo fupponitPhilo{bphiis,qu6dge-
fundamr
in matcria
& quxrit quid
terminus,&
illud eft
rian\,qu<e cft pars.Probario maioris fit,po(Jibilc cft clle,& iK>n
:
dpium
Omnc quod
compofitum habec tnaccriampartem fui. Probatio minoris, quo ad fiartcm amrmatiuam:Ex hoc compofitum eft tae ,quii^ habct partem poieiuialcm , & a(fhialcm. rrobario iecundc parris , quia fotma non habcc Scoti Oper.tom. IP^.
»
fed cft
:
& ex
hoc {ecimdb
namram
non primb. Vnde compofitum eft ens natuulc^ quia fonna eiiis eft nattua. Vndc ly tjuia ,non
eiTcdc potcndaintrin-
matcria,fed foluro
fc fit
funt prindpia Jieri,
&
:
eft
fi
didtiu naturalis
loquendo quod pct fc crgo fit habct pct fc prindpium,quo potcft cfle &non cfle,illud prinfcca
pcr
gcne-
compofitum , cft Ta.e.xtJm- racio Philo(bphi talis:Qmncquod fit, Et cx matcria, quae eft pars:{blum compofitum habct matcratur,vt
mttmituttitt^
Ad Koc fic qabd u concedatur
impoffibilc
eft
,
eft,vel
nerario
Jmmau lattratur.
generarionis.
&
tfimtmttrim.
alicuius,quia
fii
racur
Concr^c omne quod gencracur ali- MaterUmquando generacum eft/}uia du(dem eftpocentia, mtTStmrtu-
L
ditm PhiUfophum : (fr r" fio e{i,^ttutid tpttd fit ex hsmateria,vt ex parte, efi ftlnm comfojkum,
&
ejfe^ ciufHemrcunc cocBpaid quod pcr fc fic Scd efi eft aAus compofiri pcrfe&is ; ergo fieri dl wBois dus imperfe^his hoc falfum eft, quia/«ri eft materix vt a(fius. Item , forraa eft magis cn$ quam compofitum, 7. crgo efe cft magis forro» quam compofiri. Ad primum horum, quod ea- Ze.7'&*'
fien
cut fubie
SCHOLIVM
»f*^,
compofiri folum;creo Sc
lecundum ejfe fuom ptoprtuin^ & pcr (c, eft prior compofito , & magis ens vno modo, vt pacct Cat' pta,vbi quzritur dc hoc. Vndc nota, qubd gcnerario cum fit mutario , primb cft potcntialis ad a£him,non primb alicuius ejfe, vt tcrmini, nifi il* lius,quod confurgit ex hoc , qubd materia mutatur ad formaro,hoc eft tjft coropofiri. £xcmplum,
,
;
mmefenM
ejfe eft
igitur gcncrans nihil vidctuc
,
Dcus crcando infiindit. Diceret aliquis fonc,qu6d adione gencrali,qu*coopcraContra crgo fcparata poflet ft rcuttir naturx. nircquod vidcturinconueniens. Ad principalc,!!
Trimcifinm
& eJfcXed
Sc effeyt adus, ita debcc inceUigi maior tarionis.
tunc agetc. Itcra
iMhtrtt.df
C&fieri
fifriicumfieriGtpctfe-mAzdeJfe. Conaananc carionem, quaero qualitcr ejfe cft dus quod 6r : &
ranri per altcram prindpium geniri,fii pcripfura: ficut fi perrcliquuro. Contfa,inquzftioiicdcrationibus fcminalibus corrumpitur virtus (eminis
in inftanri vnionis
Ommtqmi
687
dionisjilla difpofirio tcnet ie ex.panc paffiui rc-
tripKcircr
ftttmti* cf-
X.
dicit
quia
eus tatuix
turaHs primb
&
fed
remocam,
,
fcd
fed quia
idcb didtut generario na-
fecundarib
quia
,
cft
in foco
Vnde concedo,qubd fornnis gcneratioms, quia eft illud quo com-
maro, quae
nu cft
,
,
via in
eft
caufamimmediatam,
cft via in
pofitum tnateria^ fito
,
eft natura.
finit
gencfationem:tamen
cft
pet fc
finis
Ad aliud,qubd verum eft de ejfe compo-
cx potcnciaU
& adhiall.
£t cuiQ dicitui fota
forroa eft poft non ejfe X)ico,qij6d totum cotrypofi-
tum cx
parribus habct
ejfe
poft
npn
MMm
2.
efle.
Vnde e.fe
Gtmermti»
vmdeduitttt
688
Metaph.
Lib. VII.
inquantum formx non acquiritur pcr gcneWioncm,{cd inquantura cft compofiti.
*Jfe
Ideb per
aliter dicitur
qu6d compofitum
,
eft
ens
fic, Philofophus in 1 1. z. c. pcr tomm,dicit qu6dcau(ac,&principiaentium funtquodammo-
ratur
SCHOLIVM CoMPOSiTVM tenerari
itt
II.
genere /itlffiantU perfe De hoc
n«n tatnen in genere acctdentu.
,
&
jecundo lonram , fubtiUm texif diffututionem fro (^contra, multa loca Philofophi exflicans,ita
tamen obfcure , vt vix lafias quid
quam fartemajfertiue X
Ad tertiam nerari
£ko
,
&
quzftionem , qu6d omncs conccSubftantijc per (c ge-
fcd in gencre accidentis generatur fubie-
cum accidente,id
CtMvn
,
teneat.de <]uo iteruml.Z.<].i.
compodtum in gcnere
clunt
refoluat
& accidentc
:
eft,compofitum ex fubic-
non aliquod compofitum com-
Contra hoc
non cft gcnefinem,fed compo-
cntis pcraccidens
,
ratio pcr (e ex 6.huius,-t.c.4.ad
fitum ex (ubft3ntia,& accidentc
dens
;
ergo
non
cft
eft
cns per acci-
gcneratio per
(c
:
igitur
qu6d Philofophus loquitur de cntc per quod cucnit prxter intentionem cau(as in minori partc, non de ente per accidens , quod aggrcgat duo diuerforum generum. Contra,qu6d non fic intelligit:quia in principio illius capituli ,
accidcns
'"*^
itlius
,
gcneratur aliquod compofitum proprij gencris. Picitur
'"^
,
rcpetit tres diuifioncs,
& de tertia exequitur, cx-
vnum mcmbnim. Scd
Tt.^.iHxta
cludendo
frinctj^ium.
peraccidcns
,
quod aggrcgat
ucr(brum gcncrum
;
illud eft
de entc
in fe diuerfas res di-
quia cns (ecundum
(e
conti-
T.A4. eirciter nct tnedium.
rem vnius generis. Itcm, dicit ibidcm,qu6d non male fecit , qui dixit ens per accidens erte non ensjled ens eueniens praetecintentionem cau(x eft verc cns in (e. Similiter (bphiftica non
de ente cafiiali , (cd de entc aggregante diuerViie Seotum (as res diucr(brum generum;& fimilitcr Philofoin tUelitm U- phus dicit qubd illud cft ens tant^m (ccundum , cft
nomen (cilicet non
cft
ens aggregans duas naturas ,quod
vcrum de ente cafuaji
,
quia eadem
cue-'
Et concedo hacc argumema,qu6d non gencrad*ns ntngt- tur per (e lignum album, quod eft contra opiniontr»t$trfer ncm,quia ciu(dcm crit a£bus,& fieri, vt via. Sed entis pcr accidens non cft adlus , igitiir nec fieri, 'Entptr acii-
quod cft generarijper fc dico, per accidcns potcft tamcn elle illius. Item, omnis motus, & mutatio diftinguuntur (ecundum gcnus, k pcr (c termino; fcd ens per accidens non diftinguitur gencre ab
f.iT-^
Pkl*.
homine,vcl a tcrmino fuo : quia in nullo gencrcj crgo altcratio ad lignum album non diftinguitur ab alteratione ad homincm album. Itcm in y.cogeneradem mc>do eft gencrans compofitum , ^um : (cd gchcrans in eenerc accidentis , non eft
&
pcr fe compofitum cx (ubic6ko,
Tr.il.
& accidcnte;crgo
hccgenitum.Probatio minoris:calcfaftio cft vnus motus;(ed onmis motus vnus,eftab vna forma,vt habctur 8. quia fi facicns fit idem per accidcns, faciet multa. ltem,fi calidum eflet (eparatum, gc-
cum fubiedlo : ficut patet dc (pcciebus in Sacramcnto ; crgo de rationc generantis accidentc;crgo non eft compofitio cx fubicdlo, ncratct ficut
&
ncc dc rarionc
gcoiti.
forma:
,
u. & exemplificando ibi & fuperficies, tanquam fuperficies
accidentis,vt dicitur in
dicit,album
Tex.tem.x%
fit
cius potentiale;&
certum eft,qu6d non
dem gencrecum albo,& nigro,nec
eo-
eft in
per (e,nec per
redudionem. Conttk:Philo(bpluis concludit di(ed fihxcre(ponfio
non
&
,
principiatis:
vera, tunc fequitur
fit
eflent tot ibi altera principia,ficut
quia
,
qu6d
proximam fundamentum rela-
tionis poteft cile qualitas,& agerc,
tentia aftiua,&c. Ita
& pati, & po*'
qu6d quatuor gcnera pcllunt ^*'/'*'/*^
proxima fundamcnta
dem,& in eodem gencre tunc principiata
,
genera,&
;
relationis
crgo
difFcrrciit
fi
,
quac cft ca- '^Uf$^Lm,
tanta diuerfitas,
quatuor generibus ge-
neralifIimis.Similitcr,eadcm res fubie<3;a,loquenT
do de fjbiedlo,quod eft obie6him,fiue res generis prior, poteft cfle immediatum fubicdum difFeretium genere, ita qu6d neutrutti recipiat mcdiante alio;illa
men
crgo principiata difFcrunt gcncrc
potentia
cipiata
;
non
eade,nec
eft
oportet ergo poncre
:
& ta-
altera, ficut prin-
tria principia
pro-
portionalia in quolibet gcncrcdiucrfa diuerforii:
ficut& gencra funt diuer(a,
ita
quod fit principiu
potcntialeinquolibet gencre diucrfum,& fimili-
&
ter priuatio,
forma.
Similiter, illud,
quod
di»
cunt dc fupcrficic,non cogit, quia ponit hoc pro cxemplo,quia potentia propria non eft nora,
Vnde
in fubftantiis fenfibilibus cxemplificans
&
7
dc priuationc,& forma, materia,dicit,calidum, frigidum , quae fecundum omnesnonfunt for-
&
ma: fubftantiales,(ed accidentales,ficutartificialia, non materiae,fed compofitum. Item,in 8. c. dc forma contra Platonem , dubitatio Anrifthenicorum habet locum contra Plaroncm fcilicct quod
&
33w.«iw.j.
cum in dcfinitione
cuiuilibet, quod definitur , oqu6d fit quid quale , id eft, materia vnde concludit qu6d idea non definitur. Sed dicitur qu6d fufficiunt conccptus diuerfi. Contra:tung argumentum nihil eft contra Platonem quia ita diceret de idea , qu6d ficut albedo habet conceptus diuerfbs , fic pofler dici de idea. Confirmo illud omnis definitio cft ratio cx nominibus, ^'/^"»? *fi exuomintbem r rr nam vnum nomcn , non racit rem eiie notam, , vt dicitur ibidem:ilta nomina lignabunt alterum
portct
niunt a cafu,& a propofito.
T.
& materia &
videtur,(ccundum Philofophum in aliis generibus. Dicitur,qu6d illa potentia,quaE eft in gcnere accidentium,eft proprium (ufceptiuum illius
Plato
«um.
funt propria principia,
genere Sub- eMdem.
ficjvt
efle
nccidcnte.
""-
tiac
pripcipiata
,
""''•.
gcncrc Subfta-
ftantiac priuatio,&c.ficijt igiturin
{ecundum Philofbphum hic:rcx.com.3i.& ibi dicit Commentator:qu6d compofitum in QuantiQualitatc eft compofitum ex rubftantia& tatc
generis
&
^
ficut principiata sut altera:& ficut in
uerfitatcm fimilem in principiis
illius
T. c.i^.dr
j""''^' d6 eadcm , quodammodo non cadem , quia funt j^ proportionaliter eadcm , proporiionaliter altera: tadem,^ta
cx principiis cllcntialiDus,(ecundum aliquos, quianon generatur (phaera,(ed (phajraacrea,neclignum,(edalbuin lignum,
pofitione
6
ex propria potcntia,& proprio adu.Decla-
fc
:
:
:
.
genus,altcnim difFercntiam
vnitorum
:
quia
vnum
, fi
fint mille
eft potentiale
,
iftorum
aliud
eft
a6hiale,& ad genus,& difFcrentiam hsc pei tiner. Ircm.illa
nomina oportet quud fignificcnt cllen,
&
ad hoc,qu6d definiant naturam rei , tiinc aut fignificant per fe e.indem eflentiam ,autalreram. Si alteram , propofitum habeo. Si eandcm, bis dicetur idcm , fi ponatur rcs pro nominibus, tiani
ficur
dc modis difFercndi arauitur contra
mentatore. Item,fi non
genus in dcfinitionc gnificat,
Ad
,
fic e(ler,fuflicerer
cx
principale
Com-
tantum
quo totam eflentiam fi, planum eft in numcris,
qu6d ibi eft vera potentia , & maicria alia a fornvi > noD ipfa tcs, qu2 eft vna , quia cx rcbus non
compo
Qusftio X. macomponitur nnmcrusifi ergo ibi ita eft quid habct parli,fic cft in aliis. Simiiiter continuum tem cxtra pancm , inqiunnnn conrinuum i illa pars
,
fimt ctmtinuum
vd pancs non
matcrialc
fimt crgo
;
& fbrroalc, id cft, fbrroa continui
,
fii'
SCHOLIVM
III.
,
ipfum ta-
, fed quod indudt difpofitionem adindudtionem fotm«,dicitur gcnerans,& in propofito,homo difponir materia;idcb didtur gcncrans. Ad terriuro,dicitur/jubd in aliis
dudt formam
generibus gcncratur ens pcr
vt in EttchMrtftta generari hic q. 5. vbi cUriiu
^nton. Andream
&
mdtertMm
&
ri.
Ad
aliud
qubd nunquam cft mutauo in acdquia fubicdum mutatur.
,
hMnm 3 .qu*ft.trnRat.
dcnribus,nifi
Dico ergo, qu6d quac fimt in gcnerc pec fi;, vt compofitx Similitcr hoc patet in Sacramento, vbi pcr natutam acddentia mouencur,& tranfinutantur. Contrjuonmc acddens eft fbrnu;fi ergo aliquod fit compofitum fbrmae, cft forma , hoc cft contra Philofophum , quia tunc irctur in infinitum. Item, forma cft compofitioni
ANNOTATIONES MAVRITII
contingcns^n fimplid,& inuariabili ellentia con-
vari^ fituatur litcra.Na in aliquibus prius fbluun-
rpecics, fimt fic
fiftcns;ergo,&c. Itcm,
fic,
fi
vnumquodquc
fiiffi-
4d ^*jl.%.
c^ 10.
9.
SEquuntur o^ua,nona,& dccima quarfHo dc tcrminopcrfcgenerationisjan videlicet poffit efle roateria,an
forroaum ccrtc compofitum,i.c.ii.
& 17. vbi aducrtc tur duar
,
qubd
in diucrfis origiiialibus
prims quxftioncs quam moucarur
tertia
dcntcr conftituimr pcr prindpiacflcntialia.Tunc
quaefHo^in aliquibus autem immediatc poft argu-
po(Iet dcfiniri abfiijuc fiabftantia.Itcm,
menturo ad oppofitum fecundae qu^ftionis roovtcrque ordo habct apparcntiam uctur terria cx verbis Do«Sloris,in diuerfis locis. Sccundo modo ordinauimus ipfas. Scd aduene bcne ad totam litcram, quia tn aliquibus lods intricata ,
Cmttritrium
accidcns
*|*J^***'
timc albcdo
ficret
cnim ibi
fiibie
""""^
fic
cft
nigrcdo
;
ficut ignis aqua;ficut
muutioncm,fic hicquod cftcontraPhilofophum in
I.
Phyficor. tex.c.j6.
rium non que.
per
fit
& indc,vbi didt,contra-
contrariura,fed cft aliquid fiib vtro-
primum,vult ibidem, quod compofitum gcneratur,& non fbcma compofiri gcncra-
ci,quia
(\
ficttmc ibitur in infiiiitum,(cd
turin infinitum,
njfi dcnu:,
in formis compbfitorum
ma acddcntalis compofiti pcr eft
:
quod
non
fimilis eftrario
fcd albcdo iicct
;
fubftanria
,
ic gencrari in
ibi-
tamcn non
for-
fit
cft
fbrma
generc acddenris,icd
ipfummct compofitxmi cius:camcn compofiri,
id*ft,albedinis cft aliqua forma,quat
Ad alind.probat
non gcncraquia
&
&
diffidlis,ac fingularis,vt patet.
&
afHhrtiua: Dcterminario DoAoris fatis clara, cnim qubd materia gencratur fubie^buc ,
Ad
fc
&
vult
forma,& compofituro terminatiuc, vnuro vt quot aliud vt quod'XeA inflat fingulariflim^,an hoc vcr rum fittanturo in gencrc Subftanti2,vt coromunis fcholatcnet:an ccrtc in oroni gwicre
corapofitum pcr
fc
videtur tenere,-qubd
menta
diflScilia in
fit
per fe
Et
terrainans gcnerarioncm. fic
valde norantcr,
contrarium adducit
,
& argu-
& fbluic
Cmffttitm
tur.
»dum*iau
compofitum cuenienscompofito, fadt maiu$i(cd fotma cucniens compolito non racit maius,vt didt cxemplum , ibi albedo aduenicns corpori non facit corpusmaius. Concluditcrgo tantum,qu6d non facit maius extenfiuc,& hoc cft vcrum;nulla enim forma facit fic maius , nifi quanritas ; fed a
nc
compofitione
mediatc refponfiones ad argumenta, vt videanmr arguraenta pauci momenri,vel vt replicis infringantur refponfioncs , vel vt aliorum fblutiones non fatisfacereoftendat. Nota valdc totum pro-
ek miiim
fomn no»,
Uraplicitatem ibidcm
illa,alia cft
valde. Idcb ftat,qubd etfi
pofidonc illa:qubd
fit
haitts.
,
compofitio matcrialitcr non fit coropofitacom-
ibi copofirio perfccfrionis,
Ad rariones,accidens, (ecundum Tct.cjj.
omnes,habct
igne
fit
acr
,
fic
cx albedine nigredo
•,
ita
& nigrcdinc,ficut eft in fubflanria fiib
albedine
,
non
cft
quid pcr
,
quia potcnria
fe fubfiftcns
,
fcd
depcndcns a fubicdo ; idcb non poteft mutari ad aliam formam,nifi mutetur fubie(fium,fi:d matc-
de hac compofitio-
amplius inquirc.
trcs rariones
,
& infr
immediatc antequam fol-
uat quarfHonem refpondet ad
enim
illas
rationes
harc
:
crat confuetudo eius:plerumque addere
nibus,
;
.lib.8.
quarftioncm arguit primb per audloritatcs tribus argumentis , confcquenter per
celfum
,
in
ibi
&
im-
pcdc primac quaffhonis in fblutio-
Nam tres refponfiones ad prirationem inducit contra duas primas replihic,& in a. di. i.q.i. cas. Terriam tenet in 4. replicis.
mam
&
&
Prima refponfio
conformis didis Henrici qHodl,6.q.i.& alibi,& apparens. Sccunda di.
I.
qu.
1.
jCgidij,Quodlib.6.q.}.&
eft
4.& Maiorin
i.d.i.q.i,
poftoppofimm.quacrc Thom.i.par.Sumraxj^.4f. art.i.&in i.fcripii. dif i.qu.i. &Bonauenturam ibidem,& iCgidium,&alios communitcr.
Quod
tanginir in fijlutionc i. rationis dc fub-
intrationc
panium marcria:,qux improbatur aK-
qubd nihil cft fubftratumXub materia ad hoc, quod rcdpiat,fed
bi,vt inquit:quacre in Phyficis,& in dcgeneratio-
ipfamct finc alio
torem:vt nofli,& alios Sophiftas.
ria fubftantix ita fubftat fbrmis
,
recipit. Similitcr potentia acci-
dcnasjcft ignota. *»*»•
in accidcnribus
1
Ad primam
adpanes ; ficut ergo tota fignat eflci rel="nofollow">riam totam,fic panes panes eflenria: & ita,qu6d vna panem materialcm,alia fbrmalcm. Ad aliud, fic partes
qubd ncutrolibct hoc totum fit vcl vcrtitur in hoc totum,fcd quid fubftratum fiib vno , eft pbft fub alio ; tamen non conccdimus ita de albedine,
Ad fteuH'
fuo modOjfcd infra q.
genus,&differentiam;ficut ergo definirio ad rem,
ficut cx
^^
curo didtur,
genere fubfbnriz ; fed totum compofituro in gcforroa inhacret altcnere accidcnris ex potcntia
,
,
:
dtcMfititr,
aceidentddes ^udterrus mobtliM funt
8
fc
qubd non habcnt roatcriaro. Vcrura cft fccundum qubd roateria dicitur fubftarc fomiz , ficuteft in
,
E
I
ventm htc generatio imfrojnriefumtvidetur ; vide
^
quando generatur
cft,
& &
rentm qHoiammodo gtntrsn
S PE C
eompofua
qubd non
roen fccundum qubd terminat generarionem, eft GeutrMth a6hi. Ad aliud de gencrarionc hominis, dicitur, qubd cft nararalis.quia non folum illud.quod in- *^'''* '**" neccftariaro
peraddita.
ficfomu
dico
689
Ad argumentum
ne,&
in ^.di.io.quxft.i.aliqualitcr. vide Calail»-
Ciim prindpale dicitur,qu6d
pofitum in adu genetanir:& cum Scoti Oper.tom. IK
com-
dicitur,talc cft;
dicit poftea:v4
infra in quarft. de pluralitate formarura
Theoreraatibus notanter,& in
4.di.i
MMm
,
Vidc
&
io
i.quxft.}.& 3
ali
^
1 ,
Lib. VII.
690
Matctia enim forinac perfciSbc communiter per confcquens compofitum cx , materia,& forma,& hocloquendode materia toalibi.
&
fecunda
eft
tali,& immediata, talis poteftproduci terminati-
uc per rc,hic fcrmo cft de matcria prima maximc: vniuerfalitcr cnim matcria vt matetia,n6 producitur per fe tcrminatiu^, plura alia ibi adde ponedo, non inconuenit autem idem effe materiam vnius, terminii altetius produ(^onis,licet hoc accidat. llla litcra ibidem. Circa primum areumcntum (licitur,qu6d non fcquitur,&c. vfque maciContra eft Philofophits , &c. poflet aflignari Additio vel JEx/r4,eft tamcn fatis bona. QuaBrunt enim illa
&
motiua,quare ^ Iblo Deo eft producibilis materia aequiuoc^ , qu6d ab alio agentc poflit produci
&
Vide in z.& in 4.vbi fupri,rationcm, Theologi varias affignant rationes , quod additur de raro,& denfb, (atis pri^s didbum maximc apud eft. Quaere fuper 4. Phyficor. Scotiftas Parifien{es,& antiquos ctiara expofnoQuaefHonifbs. jres, Inpede tertiae quaefUonis immediate poft pri})erfuadcnt.
&
icet alij
&
&
mum principalc additur eius folutio originalibus
in aliquibus
& fic pofuimus, fed ibi melius fcri-
:
beretur ixc:Ad hoc rejpo»deo,quod primo
e/i
tqui-
&c. in aliquibus autem ponitur ad finem quaeftionis illa rcfponfio,& bene ; ide6 ledbor ordinet,vt placuerit, Vidc 2.diiecundi,q.io.cgrceic
uocHm
,
dcteiminaMonem illam de duplici primitate , fed hic
expeditcy& fubtilitcr habctur.
fatis
'"
Metaph. Difta Dodoris in toto proceflu ponderabis,&
exarainabis diligentcr,quia fuo tcrrena ingcnia,
tranfccndit
Cum dicit infra ibi:Itcm,fi calidtun eflct fcparatum, &c.
verba declarabis,vt Iiabet in
illa
ii.qua:ft.2.&
4.di.
Item, infri folucndo arguraentu
j.
ex audore 6. Principiorum:nota fignanter expcrfitioncm Do£boris,fed infkntias corifidera.
Ad finem originalibus principale,
quasftionis ctun habetur in aliquibus ,
&
&c.
pofuiraus
fic
intellige de
nonde primo:fed
Ad argumentum
:
fccundo principali,&
omncs
in aliis vbi rcfponfjoncs
ad principalia ponuntur ad finem quaeftionis habetur fic:Ad primum argumentum j .^.&c. fe-
&
quitur infra
Ad fecundum argumentum
:
princi-
pale dicitur,qued compofitum, &c. Illa refponfio, aliud de generatione homi-'
Ad
nis, tccnon eft neceflaria,l\abita
refponfione fupc-
ri6s afEgnatain pede qu2ft.nifi quia ibi fitraenrio
de fomujiic de difpofitione,& naturalitateJEt videtur,qu6d iilam rcfponfionem volucrit fuftinere, ad reliquas aute dicit communiter,vt fuprk notaui, Ad diihira Comraentatoris in y.Coraento } i. addu(5bumin j.principali non refpondet,fed facifica,vel
quod loquitur de fbrraa fpeciconcedi poteft,qu6d dicit abfblute , quia
non
contra nos,vt patet ex rcfponfione Do6to-
liter poftet dici,vel
eft
generans vniuocura non diraittit ipfum corapofitum,vfquc ad indu(5Honera vlamae fpecificae,& hoc vcl formaliter,vel virtualitcr faltc ge» ris, qiiia
Similiter infra refpondet ad tertium de gene-
ncrans limitatura zquiuocu,de quo infr^ in q.do
ratione hominis, quae rcfponfio etiam ponitur ad
rationibus fi»ninalibus,& de pluralitate formaru.
finem quaeftionis in aliquibus originalibus cum furepticis fequcntibus:& fatis bcne, ftincndo primam refponfioncm poflent tres re-
efimutatio,8cc.dehet applicari ad argumcntura ia
1
&
omnibus
plicas contra
ipfam
quod
folui, dicendo,
haec ne-
Vldraa refponfio,ibi:^<^ aliud,<juod nunquam
commune viam,&
ceflitas cft
quod
fitum pcr
conditionata fecundum quid,& de poDei ordinatajeft crgo quanttim ad primum ,
intelle(5tius.
non agerc ad hocideo
Sirailiter
Deus non poteft
Vtrum
neceffario neceflitate conr
le(9:or ciuiosc.
omnc
valet,vide in ^.di^j.qu.^. fingulariflime:arduura difficile
dubium
Quxrcin
eft,qualiter
horoo geneapud Phy-
faciliter proferatur
i.di.i7.& iS.&in^. di.z.&
& in quodlibeto qu.i. ea quae
4&
QJiESTIO
yidtertiumargumentu }.<^.&c.vfque iWncAd prinCipale ft fic,SiCc. lcge totum ad finera quaeft. Scd videtur, qu6d Do6lor in margine , vel additiones has folutiones :
&
adiunxit,propter replicas,& alia quae fequuntur. Infra cilm dicit,
Ad vtramcjue
tj.
Philofophus
vult,8cc.tenendo ordincm,qucm pofuimu5,po(Ict ibi fcribi fic
:Ad
duoi primas tjuxfiiones vdvtin
^His originalibus habetur,& bene
Ati{i.\.»iet.c,7.tex.}0.^ ji.t^ lib.y.e j.tex.xi.Phto in CrMylt.h\xg.lth.%i.qq.q.4.6.Ub.\i.d9 JiimLO,?htdont
^
:
Ad pr^mijfas
Ckm. AlexJ»t.4.<^
eiuit c.io.irii-
5. S/row».
Plutar.i.
de fl»cit.fhilofvfhc.io.Y\cinu& in tj.de idei^.Ckeio i. deor/it.^ in Acad.Apulci.de deg.Tlat. luft. Manyr in or»t.Ad Gmf .iTcrtul. Uh.de anim*. Amh.lih.i. HexMn. e.i.(!f
x.Nazian.«r/«».3 j.CyriUih.t.cont.TuUM.
QVbd
non:quia
fi
fic:arguic
quod nunquam
Sed conclufio hoc hon vidctur valere,quia for-
generatura eft hoc aliquid. eft fic faifa^fed
ma
in
compofito
pofitum;igitur
fi
eft
principium gcnerandi com-
per fe
efret,
idem agcret excm:
{)lum calor feparatus. Item, nuilum agens naturae particulare agit
,
& paflliuis
;
mediantibus qualitatibus ergo nullum tale inducit for-
nifi
mam
prdinem.qucra priu$ recitaui.
inducitur a forma feparata.
rei
vdt
leat,quanfpof$it de ided f
parum curandumeft: jbi enim intendit rcfpondere maximi ad duas primas q. & litera bene fbnat fecundum alium ^.&c.fcd degramraatica
XI.
Philofophi contra Vlatonem
;
compofitum,S>cc.S>c fimiliter ibi
nun" hoc aliquid* hoc autem
crat
hoc. Text. com.i%.
Vtrmratio
faciunt ad
&
aiios antihoc Henr. de Gan. ad hoc inquire , quos vt nofti omitte crgo in pede huius tcrtis qu.-eftionis fi volueris totam illam liieram,ibi:^
praete'^
&
&
hominem,licct
quaedam fphaera
igitur eft
Sed quiatale fignificat, determinatumnon eft,fed generat,8c facitex hoctale, quod quando gencritum cft, cft hoc talc, hoc autcm cft
cunda autem refponfio fequens,pulchra cft,quam quod adducitiu: in multi tenent in hoc dubio ; oppofitum de rationibus feminalibus, patet ibi,& quod vltim6 tangitur dc anima feparata fe reuniente , &c. poflet negari fimilitudo, fcd qualiter
in 4.q.i.
non gencratur compo-
Aliaaddat diligens
quam fa6ta eftrfi fic
ciuidum.Simiiitcr ad tertium dicatur,vt prius.Se-
ficos.
fe.
lias:aut domus prqter lateres,aut
fequentiae, fed fimpliciter contingcnter,quoad fe-
rat
in genere accidenris
fe-
Coraracnt.vtvidetuf
& quodammodo pafliuaformamiftionis
refpedu
cnira,&
quod probat
Iblurione principali quaeftionis
cundura
tentia
a6tiua
j
modo
a(^uis,
fubftantialem.quia
non
inducit aliquid no-
bilius,quam fitforma, fecundumquamagiticrgo Jiie
,
X.
QusEftio EXTRA.
//^ etum funt dtu difficuJtMtes
,
quia agens non
eft in matcria, ,
a
requit tnateriam in cft
^uia non
contra fecundam rarionem
*fens fuferim
,
fed fer Mccidens
qux generantur ,
Item, onmia ,
non cft
ca- ifto,
m6
t.
,
:
racdium
nifi tranfinutct
fine illiusxxwnmcnri
Rationek
I.
mcnt.
PhUtfofhi contra idiam Platwi» , frohant tfuod form» non
CmimentMtor
fotefigenerare
&
;
ftc ijuod
Doihr
comfofirum. fiea nm.$.
foluit
A
oppofitura didti fiii,qiua didt
rationes.
quod corpora
j I.
loco feminura
generant necejftriiefi
eim
in
didr, quod fbrma fcpa-
cxlcftia in
ncrantur pct putrcfadtioncm
iu qu6d n6
Sed fo-
Hn,qm velUt ,fmt rnodnm fufiinendi
:
,
illis,
dant
illis
aliquid
fcd corpora csclcftia funt formac,
cft ibi raatcria
reccpriua forras fub-
ergo fbla fbrma potcfl tranfinutare marcriam. Item, quand:tranm)utans tranfinutat inquantum
Didcor
quodfacio Philofbphi valet.Quod fi generans fit tantijm fbmujcrgo in gcnerando non depcndet a roatcria fiEoc , producit fibi fimile omnino ,& fi non, hoc eftpropter dcfcdum i pane materix,quoniam idem facit idcm. 1. dc Generatione. xx. f tf fi ergo gcncrans cft fbrma tantum, gcniiimi.Itcm, fi gcnicum eflct hoc aliquid j crgo gcncratur pet cranimutationem materiac ; crgo gcnerans crit compofitum,quia forma tantiim non poteft trafrautare materiam; vnde Gjmmentator, ccm. 18. 3 1. huius , fbrma non potcft tranfrautarc materiam ; ideo ponentes creationcm oportcbat eos ponere creans compofitum ex matcria,& fbrmaJ)icitur,qu6d oponct ponere agcns compofitum, difponcns materiam, fcd fola fbrma potcft tmr Mfmsti. inducercfbrmam.Contrk hoc: Commcntator in foftmm^-ot eodcmrommento j i. excludit hanc refjxjnfionet uuutria Mprobatur
,
,
eft in-aiSca, 9. huius, tx.i.
quia
tale
:
&
.
&
&
illudquod gencrat fubieifhim formx,cflct aliud a generante formam : tunc fubie
&
duo in achi." Item, fi fic, vnum adu fccundiim quod vnumgenerawr \ duobus agcntibus. Noca,qu6dhic innuicur >refponfio Comeflcnc
:
commcnco
roencacoris hic in
ji.
& cres
ratio-
nes,quibus oftendit confcqucntiam Ariftotelis. Prima,propter afHmilarioncm. Sccunda, proptcr iraproportionabilitatcm immatcrialis ad macerialc , in rarione mouencis. Tercia , quia cxcludic refponfionem illam
przdidam,
& indr, & inquantum
haberc prindpium potcndalci ereo acddit tranfinutanri habcre raateriam , efic compoficum. Icem concra aliud, quod cangit exdudendo refponfioncm per vnitatem compo,
acddit
fibi
&
fid
didt cnira, qu6d fubicdiim,
:
duo
& qubd
vnum
& fbrma eflcnt
duobu? hxc luntoppofita, quia fi fubic£him, & fbrma funt duo, timc non funt vnum adhi^fcd duo adhi. Itcm,ex codcm affirmato,& negato non fcquitur idem. Itcm , qubd rario non valct in fe, quia materia eft a E)eo,quia ingencrabilis,& tamc in adhi,
adhi eflct a
agenribas,
forma
gcncratione parriculari
eft a
crgo fubie-
;
& forma funt duo in a^ non va]et,qiua tota raateria cft in potcnria & adus adueniens
€axca,
:
,
fadt
vnum adhi.
do infen
,
Itcro, alia rario
non valet,qnan-
qu^ vnura a£hi eft a duobus agenri-
qu6d conclufio fit neceflaria : aliag&e parriculari,&quic'a caufa parriculari , efl ab omnibus cau-
bos. Probario,
qnis vnus cffir^hB eft ab
quid
eft
parriculari,
bi
:
tonem
,
fi-
duobus agenribus arqu^
eflet a
& xquc immcdiatis,hoc cllct impoflibi-
fcd ifh>
,
tia
& iilud voluit Plato, vt imponitur
tamen, quod
{>rimis,
C
qukmab ifto
vniuerfalibns ordinaris,& verius
fis
modo non potcft infcrrc contra Pla-
quiadifponens
,
& inducensfunt agen»
ordinata.
SCHOLIVM.
& procedic
IL
ex vniuce corapofiri.
Concra, quod prima rario non probac confcquenciam : omne agens quancum eft dc fe , produdc fibi fimile. Inflancia : adHo primz caufk
minus dcpendec ideae
,
fieflet
fibi fimilc,
infcrior
&C.
:
\.
fcd
maccria , quam adrio alicuius primum non potcft produccre
fcmper
:
fcd producic
matcriam
ficuc
& fimilitcr compoCtum,quia quicquid cau£i iufcrior potcft & fuperior fcd
farmam potcft
~^
c6qux ge,
flantialisfecundura ipfiira in dc Subflanriaorbis,
tffmm.
ma
Commentator
fcd
,
.
&
priis fcquitur
reiicit
3 1
rata poteft tnihfmutarc matcriam mediantc corpore oclefH ; crgo potcft cranfinucarc illud corpus medium , alias proccdcret in infinittmi, quia vltimum tranfinucacom cranfinutatur ab aliquo cranfinutante , iUud eft roatcrialc dcacnies ad aliquod tranftnucans non corpos, quod cranf^ mutet corpus immediate. Itcm 3. dcdidispro-
coqi.i8.
V M.
ma-
pofCbilc cfi aliquid tranfinutarc aliud per mcdiii,
gelos, quia articulus damnatus cft,i.C7.& i;xr-
I
fcilicct
,
go omnis anima immcdiatc cft a Deo. Item,quM ratio fua non valet , anima intellc&iuanon eft a generante , (cd a creante , qux cft pura forma:& camen genituiti e(Lhoc aliquid, ergo ctmfequenda non valec Oppofioim Philo(bphus cexc.
C HOL
,
poreft tranfmutare
quia nullura agcns fcparatum eft ita im^ matcrialc , ficut prima caiifa. Itcm fecundo imteriam
:
S
jmmMteruU
ifla
hoc proptcr quatuor. Pri- ""*w-
&
quod prima caufa non
uocum fcparatum.iicuf vidctur Ipecialiter in animatis quorum fbrma nobiiior eflquactmquc farma pure corporca.N6 valet hic fugcrc ad AnfUtimiid
i
:
,
qnia ex ipfa fequitur impoflibilc
,
,
propofirio vide- fmefi trtutf. immatcriale non potcft tranf^ mmtmrt «m.
mutarc materiara
gcnerantur ab
C.18.& jo. fed in putrcfadHs vniuocum generans , nifi fit aliquod vni-
vniuoco,
quia
agcns immaceriale przccr primum. Itcm
tur impoffibilis
0rdutduum.
idco
omne agensdrca primum quam agat:& tamcn aliquod
^uiA corrmmjfirur cum forma feminu^iundo ani-
ma frimo efi:& ita eji 4 non ente. Tum, ejuia dUiima nobUior efi ilU vtrtute vtrtmpatrit mhil efi, efi
valct, quod non dcpcndet
non
confcqucntia afTumpta
,
Ttim,
,
iiMi**%rrff
Iccm
tjuia illa yir-
ttu infemime non peteji cttufare Mftimam.
691
,
,
poteft
;
Philosophvs ideam Platonis ,
tptia
htc tex.tZ. trguit cmitrM
genitum
& generatis &
efi
hoc aJi^id
,
fer confe^uent nuMa idea ad generdndum necejfaria efi. Xatio fecundmm DoQorem, non frobtt idcMt ejfe imfojfibtles , fed
ergo
,
ad generationem non defjtndendi
ejfe
necejfarias.
modum Cemmentatoris ,
Ponit
viam
& foltut r«-
tiones aUatat nn. ^.eontra iffum.
genctarc compoficum; crgo",
Didtur ide6 ad quxftion^ quod Philofbphas probac 4
MMm
^^
,
Metaph.
Lib. VII.
691
probat ideas non efl^ neceflarias ad gcn?ratiohoc fiiflScit nem non quin fint poflibilcs ;
cundi ,
Philo(bpbo. Qjjod probatiir nunquam ponenda funt plura, vbi fufficit vnum fecundum ipfum I. Phyfic. C3. illo. Conftquens autem, Sic. t.c. 50.
fecundum ipfum haberent
&
,
ntntuprt-
ceffttrit,
fter generti-
tknemt
faluari fine ideis;
non oporttt pas ponere propter generationem. Sed compofitum particulare generat com-
Ad primum dicimr qubd nihil nobilius negatidum eft alicui natura: nifi apparcat neceflSas
Idtm neqtui ejfe k duobite
quiaz.de Ccneratione t.c.55). naturam fcmper inquimus defiderarc, quod melius cft. NuUmn
t2libtK.
Sed gencratio vniuoca potpft ide6
&
ma^s eft pofitum paniculare,& hoc yniuocc : gpneratio ilU vniuoca quam eflct compofiti geperati , ab ideij ergo non eft necelle poncre idea propter generationem
non funt dicit
poffibiles
:
&
,
tamen non probat, quod hoc (bnat litterafua, quia
fi fint ided frtter fingularia
,
,
Vnde non
fntnt ad generationem.
nihil vtilet
vult
,
quod
Sed propter generatiovniuocam non eft neccftc ponere eas.
impoffibile
eas efte.
fit
pem Ad primum argumentum
qu6d
,
qualitates
adiux non funt immediatum principium elicicdi quamlibet a(iioncm,{ed fotma fubftantialiseft immediatum principium generationis fiibftantiare(pe6tu motus. Scd di6tum OpmUfiuru lis , ficut quaUtas tx imimtct, Philolbphi habct veritatem rcfpedtu difpofitioijy futmtdt. nis materix. Ad aliud : quod omnia fiunt ali-
vniuoco , quia agcns
qualiter ex
mam quam producit ,
mam illam in upc^ ajiud
virtute,
quod
vel habct for-
:
,
& tunc
aut habet for-
& tunc gcncratio non vni-
fimpliciter,vt prius, fcd ,
,
formaliter in le
generatio fimp licitereft vniuoca
fecundum quid.Ad
haec conlequentia eft bona
,
& fuf-
gcnitum eft hoc aliquid : non oportet eenerantem eftc formam Scd fufhcit ipfum generans cflc leparatam. compofitum. Qui vellet tencre viam Commentatoris, innitendo fijcui^dac cationi f iqs , pop vninpr(alitcr,fiPhilofijpho
ficit
cut iple intendit
,
,
quia
quia
fi
fic'
iinprobatur per pri-
rnain inftantiam de Deo. Sed particularitcr de
quolibet agcnte creato,poflct
cr^tum nihil gcnerac
pendum rarc
;
:
,
fic
arguerc
nifi priqs altcrct
:
Agcns
corrum-
immarerialc crcatum non pot^ft altcnon de nihilo
crgo, &c. Probatio maioris
generat,nec de matcria fine forma; crgp requiric
compofiturn in quod agit
:
non corrumpi-
illud
X\M fine altcratione prasuia. Probatio minoris: nihil alterat
ifiiCi
habet qualitates a^iuas fbrma-
Jt»m»teri»le nihil
geru-
tlH
qMtn
,
nec Alteriu.
Iitcr,vel virtualiter.
Sed fubftanria feparatacrca-
nec habct qualitates adtjuas formalitcr, patct; nec vinualiter probatur quia omnium qualita,
:
:
tatum fpiritualium, quas habet,ciim fint primaei vel (ecundae fpeciei qualitatis, totavirtus cxhauritur peropcrationcm intr^, cuius illae funt principia; crgo nihil cxtra caufiint.
Primb con-
Contrji iftam rarionem inftatur. tra
maiorcm , quia
videcur,
quod
aliud poflit al-
.-
lylTogifmi probanris
jn j.
c t. c.}^.
i
eam
quia Arift. gencrationc quanti non opor,
arguitur
tft pra:cxiftcrc quaptui;n a£tu
aequiuocc potcft gcn^ ^ari
in
auteminconucniens,
,
;
,
crgp quantitas
pari ratione,
&
alia
Itcm , fi non a uibftantia , faltem ab qualitatc in Angelo , qua? perfcdior cft,pogcnerari, yt videtur ali^ mmHS perfcda in
fi
5
hoc idea gencret tatorem,qubd
vidctur fccundtim
,
vnum a(flu
eft
Commen-
iduobus agentibus
non ordinatis, ficut procedit vlrima ratio hic indu6ta contra Commcntatorem. Quandoigitur hic accipitur
;
aliud potcft alterare
ncrare,negatur de
illis
:
& aliud ge-
adiuis, quorum
vnum ne-
& aliud,non iam ncgatur;
cefle eftgcnerare,ficut
quod illud aliud non poteft , fed quia hoc potente,& ideb neccflarib faciente, ahud non poteft in eodem ordinc caufac rcfpcdhi ciufdem geniti. Spd quia illud videtur minus tribucrc ideis Ali:
qubd mutatio terminans motum, nunquam potcft cflc, nifi caufa mouentc in ifto motu:licet quandoque fit immcdiate mutatio ab ifto, quod mouet mediat^, vt in gencratione haminis nunquam primbmouetinalterarione idea, t^r dicitur,
it
nec mediate , nec immediate quia paniculare agcns fufficienter alterat, ita qubd aliud eiufdcm :
non
ordinis
poteft idem alterarc; ergo non poteft
efle idea caufa
mutarionis tcrminantis illum
mo-
Maior probatur, quia terminarc , & pcr fe terminus videntur eflc ab eodem. Sed haec ratio quafi eadcm cft cum prjBCcdente , quia illa dicit fynolongcncrare, & ideb non idcam, fcd fynotura.
&
lon -altcrare , id^b non ideam. Et vltri; ergo ncc gcnprare. In hac forte Cfcunda fiint plura dubia , quam in prima. Haec propofitio tamcn , fcilicet mutatio temiinans motum ,nimquam poteft cfTe ni fi a caufa moucnte in illo motu,videmr ncceflaria, fi indiuifibile in quantitate continua nihil fit fcd eft aliquid, propofitio vera eft fecundum Henricum ; quia propter eam ponit duas formas in homine : hoc loqucndo dc mutationc intrinfcci tctminante ; non autcm dc quacunquc concomi:
&
tantc
;
qiii^ crcatio
dioncm formx
animae concomitatur indu-
mixti in
homine
fed illud licet
:
(quod fequitur propofitioncm ) fit verum,tunc jropofitio non valct per Hcnricum licet hic vareat contra id^arn- Pro illo licct arguitur, qubd ficut in priori inftanti naturae tcrminatur ad^io ,
&
in fecundo inftanti natura: cft aftio
quo nunc fccundum nihil coagit primo: licet vfque tunc cocgit; quarc non itaetiamqaado eft motus, poieft coagere:& in nunc mutationis nihil
Item
?
cnim natum
cft
,
&3i difpofitione a
ExcmpUim
Ci
cum
illo licet poflit ncgari, &.
agere in inftanti
,
vfque tunc fa-
quocunque quare non :
agcrctj
aer mpucretur locaUtcr ab. aliquo
vt fierct praefcns Soli quiefcenti. Itcm^calor eft
principium alterationis
,
in cuius vltimo nunc
rat
:
..
hic ignis gencret,quia ie-
alia
corpore ficut a lucc lumcn , vcl potius calor. Item contra primam partcra ciufdem minoris fc-
^
cundum piatonem, habct fimilem'perfeaionem cum idea licet minjjs pcrfeft^ crgo &opcrarionem fimilem,licdt minilks intenfam.Itaque (i cum
lubftantia ignis, quae vfquc tunc nihil egit,gcne-
quA- teft f
;
accidcntia.
foteft
litAtem
mfort
:
primi,in
probatur maior, nifi quia oporalterationcm praeccderc gcncrationem non aliter
:
tttufare
,
minis nec tct
^u»littis fpi-
,
fccupdi
autcm qu^d vtraquc fit ab eodcm fic idea ponetur gcnerans , fed tamcn altcrans. Itcm, minor ^iceatur, (Sfcontra fecundam partem minoris pro-
ritiu
les
tcrarc,& aliud gcncrarc,ficut in produdionc ho:
A» aliifi**
&
proprietates narurapcr quas poflent formalitei alterarc. Itcm contra totam rationem.-quomodo ipianon aeque concluderct dc Deo , ficut de Angelo ? Ad ifla.
:
Id*4
fcilicet profyllogifmi , quia Plato pofiiit idearu pafllones, quia fcientiam de eis; igitiir
igncm
fubftantiali
:
& calor
geniti cft a propria
fecundum
rnutatione terminantc
tc ,
;
rorma
crgo hic motus fine
quam faciet moucns,
mutatio ab aUquo y qui non mouet;
nifi
&
per acci-
densi
6
.
,
,
;
Qu^ftio XI. alt«raflet calor {cparatus.Ad fecun-
^ea^iu enfm dum ,^ftanda zquiuoce non caufacquantiutem in alio nifi^prius in fe , qnod non conuenic ,
Angelo. Ad tcraum tefponfum eft, probando fccuiidam parcem minoris profyllogilmi. Ad quardubium efl , an ideam ignis pofuit calidam, fed daro quod fic , aliud eft hic alteran* vtfyno-
wm
lon
;
ergo non idea
,
ficut in
prima rcfponfionc.
qno non agic
^honera
&
ita nec vniuocontradi&o. Ad qointum patet , Deus in fe habet omnem encira(em,&: oomem vim aSkkatn i ided de ipfb,&(na^
«quiuoce,&
ita
cc genecando
wr
faifa
,
non
altcrabit,
& ita
primi argumcaci , Sc minor, &c.
,
manifeflam in
& fbrma, aut contradidi^tis eius
plura aiia
,
tangat diligens ledor alrioris indaginis.
Aduerte
qu6d non refpondet
,
dpale, fed indpit a fecundo
^ pcimii prin-
folurio
,
tamen
pri-
mi principalis parrt exfblurione qu^ftion. arguic enim non impofHbilitarem , vt patet in exempio , qaod adducit , fed non ncceflitatem.
Si autem ncgator hichypothcfis,&c. txmc ex
idea agit Tniuocc fecnudum ipfum; ergo
695
compofitumex materia
Aiicer etiaro
did poflct , neeando confequen-
& quod additur de caufare fcparato dic vt hal>et in 4.di, 12. q.i. & tantum enim potenciam
:
5.
reroou poteft generare. Totaillaiitera,^»t/;£
:
.-
^NNOT, HAVRiril.
non }ul>etur
in muiris originaiibus:ponatur
SEquitur quxfHo vndecima de poficione idearum Platonis impugtuta, cc. x8.in qua aflignatur quoddam Extr* in pedc, ibi: Hic funt diu difficnltatef , &c. vfque illuc indufiuc in aliquibus pofedftr Mccidem trdinMum : nicur ante duovlriqja arguraenta sinte oppofltum, magis ad rem aliia aliquibus ver6 poft iUa ; qualiter ; &eft bona litera> de qua fit meudo
&
Ex-
& omittatur placuerit quzre Hcnricum quodlibcto 5. 7. & 9. in diuerfis qu. dc idds & tra :
fi
,
:
&
quodUi>eto 1.3.4.6.9.10. iz. in diuerfisqu.de iioc , quod tangit hic , videlicct « de pluralitate
fbrmarum
,
& hominis & diuerfiuce agenrium *
in producendo.
&
Dubitabicaatcm
Ibidem tangiturquotatio de arriculo damnato.Vbi aduertc, quod ardculi damnari Oxonio, &Tarifiisordihanturper capita fccundum diucr(iis
facultatcs
tnaterias
,
,
dcm cft
& Pontifices vndeiftc & vigcfimus terrius.
cretPit
vegetatiiumy&fetiJitiHam^tn
formfs
mt^
Text.commenti 19,
attitnilus.
Ciaa
QViESTIO
InteBigentiafit ple-
Ftriim in materia rerum natnrdiumftt ali~
tofnjuam per infintmenta, error.
,
Dcinde ponit opinionemCommenutoris,& iequacium eius , cum fuis rarionibus , impugnat ; refponfiones quorundam (auenrium Commentatori examinabis , infringes. Aflignatur Extra in aliquibus illa \kexzNota, quod hic immutatur refpanfto comment.Scc. vfquc
^uapars forma generanda , coagens
&
ad
&
&
illuc inclufiue
& ponitur in
:
& procedit ex
vmtatecornpojki
aliquibus ante oppofitum
,
in ali-
quod rario Ariftoteh's arguit non neceflitatcm, non tamcn impoflibilitatem idearum Platonis te volueris cxtcndcre
egregie, di.
& alibi duC 4.
vt
3 j.
de ideis,vidc anri-
& Theologos & hunc quam :
primi
Vide
,
&
maxime in Reportaris
Quodlibcto/j.yxonfingularifEme ad propofitum hoius mafcis.
etiaip
Donnd.
Verba Doftoris
in
impugnarione opiniopis ;
&
fpecialitcr
&
impu-
i.
diff,\\. Met.ftc.x.
QVod flcduabus ret cx
nihiIo,&
viis.Prima,aliter ita
firmatur.
Primo pet
ficor.tex.cora.}.principium non didtnrin quo cft motus, fcd motus cius in quo principium illud , fiue ilic mocus. Nec vidctur intclligi dc principio pafliuo tantum, tum, quia magis didtur fbr-
ma eflc natura quam mareria ex ,
II.
& indc. Tum
,
renria inter naturaiia ,
&
,
quia arrifidaha
,
arti£daiia
difFc-
quam
,
ibi
inquantum imiufinodi,
patct quodarrifidalia hai>ent
iial>ent,
prindpium pafliuu:
quod impoflibile
ra ijicut nunc ab arte,
Infra eriam ibi
Phyficor.tx.
non hal)ent prindpium motus, naturaiia
ji
q. finali oprimc.
1.
quiatoncnon vidcreiur
re
&
con-
dcfinitionera natursc.i.Phy-
aliud fer
&
forma fic-
naturalitate generarionis, qua: roultiplidter
in vlrirao cap.fccundi.t.c.78.Arift.
medtum , niji tranfmtuet mtdiumy quacCommentatorcra S.Phyficcomm.j^.&i.Catli mun. comment. 41. & hunc in i.di.9. di.14.
Hun.i(j^.4.
crcaretur.Sccunda via ex
aliter ficret,
alujuidtranfmutare
Phfftr»a.i.c.).
«» \. difi .is.q.i. SH.i.Thyf. ^.7. Fland.f.17.
rionem illam ImpofAile
efi
D.Tho. bk
Ui.i. tU Tri»x.t.
gnando fecundam rationem opin. nota propofi:
?
Ibjjfic.x. Aucrfa.^.io.PA^/./ia.^.
ponit
tcriat.
in dccifionc valde notabis
D-Aug.
hS.l.ijr' t.f.q.iij, mrt.x. Albcit.
»rt.\.^fniuent Suai.
&
quos Philofbphos,
compojiti generationem
Ariit. hit text. if.
,
quibus poft rarioncs opinionis non vidctiir miihum ncceffaria, addc tamcn fi vis inquirendo anriquos , quos fupra. Detcrminario Dodoris clara eft , vult enim,
fi
XII.
imprimit i&dt in materui per ctrpo-
,
ra calefHd
hicrvbi
aliqua rei
cxiftit
pars.
inferhfes cttejti
qua
quae ab arce in
errvr.
Sccundus tia
& ficri aliquid cdrum
,
:
Quorum primuseft, qo6d InteBigenti*
quarc aiiafiunt
raaceria incipiens gcncratio-
nis in faccrc
arriculus eft fecundus c.7.
diame.
aliquis
ane , & a cafu vt fanitas , alia non vc domus. Caufavcto cft:quiaiiocqui-
qiueflione fequente , vbi locnra habet.
eft ficri. fic
Tum quia
didt:6^#
domut effet eontm, qua naturay fic fieret i natuquod planius eft in eo-
dcm
cap.
t.
c.
&
86. dicit
,
Ji nautfaiiiua
effe
in li-
nauem : ftcut nunc natura; prindpium acitiuum. Ibidcm
fnis , fimiliter faceret :
Item ex didis propriis
conca Commentatorem
infia:
aot corpus czlefte efle
fcdnauifa^Criuacft
eria tx.84.didt,qu6d k natura
funcqu^cunq; fnnt apcia
VIL
Lib.
694
, vno modo exiftendi & fequitur alid modo cxiftcndi & additur nouiflimc huic mo" do qu6d iUa tota forma tali modo ptxexiftens,
h principio intra, moti,$cc. A, videcur nominars Caufam efticicme.Tu quia.6. Metaph.t.c.i.Arift.
probans Philofopbiain non
rationi
cfle pra(Skicam,arguit
,
eft naturalis
:
quia
,
Arift.
dtiimrconftac
^d
«fi
mitltntHm.
tatis
Phyficor. 66. & indc reducit & fortunam ad naturam,& intcllc-
z.
cafum,
t.c.
potentia de fecunda fpecie
& quod agit zQdone
,
pallum
refpicit
,
(ecundum ip(um,qu6d cafus,&
,
:
hoccxobie£ti$ nam faiftibiiium principium eft jn faciente : naturalium principium eft in moto.
Jum
Metaph.
'
dionc
abfbluta
,
Quali..
qux non
generans autcra extra agit a^
:
&
hanc diftin6tio, haberea Sirapiiciofu» per prxdicamenta. ca. de AdHone j fic crgo in fpeciaU funt ^qatuor n^i ad iftam pattcm refpicientc paffum
nera adionis dicunt
for-
luna funt caufic per accidcns cmcicntcs; ergo natur^ eft per fe effeifciua. Tandc confirmatur per illud 1. Ethic. yiolentum efi, gmtu prmciviuTn efl
fe
quxftionis.
»0« conferente vim pajfo hacc ocfinitio yidetur conuenire gencrationi naturali, nifi paf-
potenriara pafTiuara raaterix rationera fcmina-
fum
lcm. Alij ipfum gencrans principalc,fed vocaibu-
extra
coagat-
Itcm
Chrifliu fitii
Arift,dicit in Iitera,t.c.i9.qu6d a natura
lura rationis fcminalic fpecialiter ab Auguftino i» AbrMMn, habetur , qui non loquitur prirao modo. fecMndS peChriftum negat fuiifc in Abraam fecundiim ra- teti»m, p»Jitionem fcrainalcm : in quo tamcn fiiit aliqup Hsm.fed nm
Nam
quorumque materia eft pars aliquaform£, quac Ciq mouet materiam,ficut mouerctur ab fiunt, in
extrinfeco
,
quid manifcftiu$
Contra , forma
eft
?
modo fecundum
fimplcx cx 6. principiis.
Si igitur aliquid praecft
,
vidctwr
quod
com-
fit
tam.Ita
potcnriara pa(nuara:licetrcrao-
& leui (ccundum ccmotam
quem taraen
:
lcm
SCHOLIVM Prim^ tpateri^
,
fententia ait
,
aliijuida creante
ijm* efl ratio feminalis
ejfe
in
omniMmforma-
rum vniui generu proximi,& aliud refpeSlu aliarum vfefue ad vltimam fpeciem. $ecunda fenten" tiaponit
ali<]itid tale
proprium rationi cuiutlthet
educibilis de materia
,
& hoc
fupcr
,
Dcum
dupltciter.
fecundum
,
Uc^t alio or«
enim non cft in potenria palfiua. Quxrc innonoq.ii.Ncc loauitur fecundo modo , quia femen ex rarione fua vidctur aliquid imperfc^um , qualc non eft dine
qu^ra agens naturaie faceret
,
fortc
fieri
poteft cx matcria,ad
quod
:
nihil
ipfa
agcns principafe.
His crgo duobus raodis tanquam impropriis omifHs , primi quatuor tanquam falii improban-
t/ideeumx. d,ii..tj.\.nu.%.
pars formx.gencris poftcriori$:vt form^fubflan- dn*
fuit opinio
famofa
,
qu6d
in maieria cft
^iquid
eftcntialitcr diftinftum
&
ycl pars
forms
vcl ratio
eft in ab ipfa, ni* fonens 4- ipfa a crcante , non autcm ab agente naturali, ei liqMid farmt quo alio fiat forma,& illud vocabatur inchoatio,
fruxifieriitt
tMtm»,
,
vel
forma imperfcda,
feminalis,vclpotcntiaadiua in raateria,fccundijm
ponentcs illud coagere genetanti, Motiua fucrunt, quac tada fimt opponcndo,fuga crcationis,
&
innqtqralitatis in gcncratiQnc.
Iftorum qui-
dam poncbant
vnara fprmam generalem concreatam matcrix , quae enec ratio feminalis rcfpeftu formac generis proximi , ita vlcra, vf-
&
que ad formam
fpccici (pecialifllmac.
plcx confirqiatio.
Vna
pcr
Et hxc du-
Commcntatorcm
,
comm,i7.i.huius, matcria prim6 recipit formas vniuerfalcs, &c. Alia pet Arift. i. Phyficor. tex. cpm^jo. principia aportet mancrc ; nulla forma particularis fempcr manet j ergo iUa qux eft
principium,cft aliqua vniucrfalis rcipc
pium, ad quara non
tuTiprimus
fic
:
quia aut forraa gencris prioris cft
formx corporisi& fic deinccps:aut nonj finon , non vitatur pcr hoc creario , quia forma corporis non cftdealiquo fui i fi fic, eigo fomu prior realitcrcadcm , eft pars formarum contrarianim , quarum vna fucceditaltcri pcr gcnera-
krit
de eode.
&
fit
pats forrax
generatx.
Contra fecundum fcquitur, quod vniuerfalitcr forma fubftantiaUs fufcipiat magis , & minus:fed quia hoc non cft oftenfura hic clTe inconuenies:. arguo
aliter
&
fcqucntc, ex patte prxcedente , vnum , aut ficut ex adtii, potc n-
,
quomodo fit
&
&
nunc non erunt vnius rationis aut ficut cx clcmcntis,vt cx -^ & ^, fit uiB.^ tunc oportia
:
:
quo forraa cft vna. Itcra, aut formx aducnicns immcdiatc educitur dc
tct dare tcftium
,
potentia raatorix,aut racdiantc aliapartc,fiucim-
mediate deiUaalia parte. Si primoraodo.,fruftra ponituf propter vitandam creationem , quia fineilbprima ita iramediatc fecunda educcretur de potcntia materix. Si fecundo raodo,quo-
choationes in matcria
quot forraas ipfa poteft
,
,
formx
j
3b agcnte naturali recipcrc , fcd ifti bifurcati vientur. C^idara pofucriint inchoarioncm eftc partcra fprrax , fiue formam irapcifcdbm, qux pcr gencracionem aiiquara pcrfedionem recipicc, Alii dicunt ea eflc totam forma , hoc duplicitcr, vcl talcra forraam prxdtc in fc : non tamen vnitam raaterix, fiue raforipantem matcriam, per gcncrans autem ficri talcm vnioncra, forrax cura maccria , vcl talem formara prxcflc, vnitam nuterix , fed fiib ejfe incompleto,& quod. acquirit perfedum ejfe per generationem j itz quud tctum corapoficum prxcxiftit gcne-
&
&
tfiaiti-
nts ftfits.
&
fonnx corruptx
fuit pars
& ita a crcante cot in-
propriara inchoacioncm
tLtfietMtttif
tioncm,quod vidctur inconucniens. Confcquentja patet , quja form? prior in generationc fccundum totam fuam enritatem manct; aUas quomodo non erit crcatio ; Ifta autem in vipfa cadera na raateria , cft vna numcro ,
pars
attingit gcneians.
Alij pofucrunc refpe^lu cuiufcunquc
itcuni» »fimo,(y hime
tifnem.
DoElorhos modos fubtilijfime fuo ordine refutat, fed priits alios duos mtnitf probabtles , &foluit tpotiua ex duabui viispra illa fententia aUatist
Hic
fer»-
pofie facerc ex materia,
rationes fcrainales
tiz pars
tpi-
min»Um
Gcncfim ad Utcram. Tunc etiam ni-
hil concederet
I.
nifi
Prhna
feemdm
conccdit ibi fuifle fecundnm rationcm femina-
pofita.
formt
(umentes vocabula , vocane
Alij impropric
,
modo dux eiufdcra rationis fic fc habcbunt.quod vnura
fit
&
alicram fubiedura tranfmutationis , prxcipue ciira potcntia adiua qux-
eft tcrrainu^,
cunquc , vt ptobatur 9. q. 9. xque per fe requodcunque,in quo Gluatur ratio fui oh-
fpiciat
ie£ki primiiigitur naturalis vis
generatiua,& cor-
rupriua xqiic refpicit illam parcera prxcxiftenaduenicntcm ; ita quod ficut pateft tcm ,
&
fuper iftam
nem
fit ,
&
aducnientcra
non
fit ,
,
vt pet eius a6kioquod fuper
ita videtur
aUam
Setfindm
medm fttttr.
rtii^
,
Qu^ftio Xir. i^kra partem. QuorkxIo
libus in fpeciali
tua in marcria?
modum non
Contra tcrtium
oportct raultura
quia pohit accidens finc fubicdo, hoc
niti,
cft,fi-
&
fbrmam matCfialcm corruptibilcm finc hoc, qu6d pcrficiat matcriam, & raulta ab"a, qu« pofictu infcrri, Contraquartum, prattcr hoc, quod fbrmam fubftantialcm totam,( licct fccundum alium roodum ne hoc , qu6d jnformct {ubic£kum
lUmMMM' $trtim,
cflcndi
ponit aptitudincm
)
,
vcl habilitatcm dc
,
<^ fccunda (pccic (^aliutis,praEter hoc ctiam,qu6
roodum eflcndi dicit cflc in potcntia (& , non poncntes aliquid aliud ^ roarcria
illum
dm.
alij
dicunt
cwa matcria iam exiftens , fcd pofle priiis cxiftcre,
prxtcr illa
)
(quomodo qua a£Ho
inquam
,
,
alias
idcra gcnerabit (c
vult) quatrcin^o. 1}. quxft.
ali-
Simplidus hoc
JU
twismtr
^MICMMti»-
pmd» ftn
aut aliquid
,
non
u
nouum
eft,cuius ni-
quaecunque prxexiftunt fhiflxa ponuntur proptcr creationcm vitan-
nil prxfiiit
dam
:
aut
,
:
fic,
quia aliquid quantumcunque
& non cx aliquo
fiii
:
non, nulla
fi
modicum eft
eft
gencratio,
firms, fr^ quia quodlibct in quolibct antc gcnerationc.Tiulla
cnim
quantuncimquc perfcda eft noua, fccundum raotiuum nihil fit,probo aut
cntitas
Qgid
:
illud intrinlcoun cft ex
omnino
ft
cozuz
fdcndum qu6d
quaedara
naturalia immediate producunt fimilia;
quxdara
materiz. Vbi
mediatc
,
quaedara ncutro
;
modo. Excmplum,
igms, bos, Sol,vcl Aneclus. De fccimdis vidctur manifcfhim, quod ipla fecunda iramcdiate pro-
ducunt fcmina,ex quibus vlrima funt fimilia primis agcntibus immediatc gcneranda , in quibus fcminibus videtur quaedam vis intrinfeca , a
fiiffidens
non
ueris
vidctur cx fe principalitcr intcnta, fed
quafi via in proceftu a pcrfesio in impcrfe^tum.
Patct autem
,
qu6d
talis
fbrma non
cft
m6 minus
pcrraanens in matcria ; ncc per con-
fequens virtus adkiuaconfcquens ipfam lcminis
tiali
erit coae-
non manet, loiu ciun fbrma fubftan-
ua, quia ifla
nec in
:
adtiua rcfpc-
ifla eft virtus
Ttrwnftmiproptcr duas rariones tadbs in nu nm (j2 quxflionc dc confequenria Ariftotelis contra /m«. Platonem, (dlicet quianon manet in inftanri ge-
601 gencrationis
,
ncc forma, quam confequitur: quod fcmine maris ,
tcntia adbua, Similitet quis ponit imperfic^us,
tcrialc
fuffidens a£kiuum refpc&i pcrfedioris? Si non,
fecunda rario
,
quam fbrma
induccnda. Impcrfe£Hus
^x. agens extrinfccum, quam illud intrinfecrmi. Alioquin femp er illud intrinfccum egiflet , licet impcirfeftc, & ita nunquam raatcria aKqua erit in quicto ejfe fub aliKmtPf*- qua forma,& in illo priori naturx, in quo intrinplds frtm» (ccum non coagit, cft adtio violenta fcciuidum natiuralitcr
fsrt firwu,
ipfos ; fruflra ergo ponitur illa potcntia , proptcr vt gtmtrMtit ft n^tttinUk. natttralitatem faluandam in gcncrarionCiquia tota gcncrario in quolibet inftand temporis, fiue
naturs eft zque naturalis, Proptcr iftas duas rariones dim oftendar, nullam cfie neceffitatera ponendi tales inchoariones, propter illa , propter qux praedpue ponuntur,
nunquam poncnda funt plura etiam fenfui
fatis contraria.
non oponet
finc ncccflitate
Conccditur
,
,
& &
qu6d
gencraliter in naturalibus poncrc
cozua
materix, ficut nec alia prindpalitcr intcnta, im-
illud raanet
,
ergo prii^
quafi
:
proccfTu ab imper-
a6Huum ad generationem , aut non; fi fic, fem& ita omncs fbrmae fimul inducercntur^t GJtem illa fcmper ad quam eft fortior po-
per 3^et
fimt in-
non funt
fcGco adperfe&ura, ficut c conuerfo fbrmacada-
}.
Contra iftos modos fimul, qu6d primum motiuum nihil fit, probo:quJa pofitis quibufcunque prxexiftentibus
& in quibus poncndae
,
choarioncs,fiue rarioncs fcminalcs,licet
forraa non videtur prindpalitcr intcnta a natiua,
improbaiiones
& quojnodo
?
paflionc? nec
fine
695
Rcftat crgo inquirere, anin aliquibas natura-
igitur ilLi cft perpe-
nerarionis
quia
ficut
,
ponatur
fi
&
efle in
femcn f^minae, quod eft marcfpeAu fxras corrumpatur , faltem flat licct
;
quia
caufa perfc€rioris.
illa
Ncc
virtus cft irapcrfcdior,
valet dicere,
non cft quod virtu-
fcmen potcft vltra^)cdcra fiiam ordo cflentialis duarum cau&riun ad producendum cfFe
quia
.'
,
licet vbi eft
uifionc"potcntixa(fHux in totalcm
& ex
in 9. qji.
bet
quaeft de
2..
caufa,
CMufmifftmtialu, (^ Mtflatu cau- ddentolH ,
refpcdu
terrij
qux non aliam ha,
nifi
caufa acddcntalitcr ordinata re(pc£hi rij ,
quia poteft non
tcrrium
cfle iflo
illius tcr-
produ^o agcnte
quod non conuenit communiter in ef^
,
fcnrialitcr ordinaus, Pater
ergo
caufa acdprodudhim a-
cft
ib nulla eft ratio fenunalis coxua materix, fcd
dHone feminis quare :
efre«5kum ,
ybi manifeft^ videtur cxjrrupribilis
&c. Ex his patet , quod poncndum fcmen, in ip-
ctiam non
a^ua
in
generario-»
ne, fed ad altcrarionem tontum praecedcntcra ge-
SCHOLIVM
11
nerationem. '
V femine
I
generante
,
generanti
,
oBiua , indita in trcUne *d produ^ianem fimilit iffi i»*: tamen non t^tingit ipfamfnhtft
vit tjMtdam
^
dt generatio
forma
geniti
,
de
gens ti eft
,
ptxdi<3is,
in feminepropaganris,quae virtus eft ibi ratio (kr
tum
,
tfuia
,
imperfeiHor
k
quia citm hoc nonfit a-
fuhtrdinatum principali agen-
poterit hoc fine i&o agere ,
aliis a
eft
;
cale^ imprimi
ejfentialiter
condiriones inucniatur in
puta in ^enerationeputrefa<£ir)rum, feu iaanima-
(juo latiits Sct. x. d.i%.reiicit af-
ferentes, in putrefaQione ali^uid inSiar feminit
corpore
Reflat vltrk videre, an r«tio feminalis fectmdu
iftas
torum, feu elementorum. Dicunt quidam, qu6
Slantialtm generationem, tnm, quianon efi,quan-
ignem per aliquid
adfiti deftrm^ionem.
ipfi
,
& contra rationem
imprejjum *gtre infe,
5tt.t. i.S.
& parrialem
ignis. Yndc rcfpcdu tri,Jic tdmen vtique nulluma£tiuum ponitinfri.
ignis
titrMtitnit.
^utittad*
quod produdt ftmmti caufam agcntem immcdiacam, cft tantum
a^onem
in efle
didHs in
Omnis autcm
farum.
,
dcntahter ordinata ad
&
refftam ge-
:
ncc eriam quafcunquecoxuas roateriae tranfmutabili. Quod confirraamrper Ariftin litera. t, c. x$. Domm tnntum fit ak ex~
tales inchoarioncs,
StouMnt» oBitmm
tft
<^
minalis
;
umiliter in generatione inanimatotum,
vt lapidis
,
&
mincriium. Similirer tandcm i»
generarione elcmentorura imraitritui elcmento
corrumipcndo talis virtus a gencrantc vra"ucrfalitcr
vbiamque
cft
ratio
;
ita
femjnalis in
eorrumpend<> a prindpio altecadonis
priraae
gencrationi,
d^
,:
:
Metaph.
Lib. Vll.
696
corrumpendum non fit non i principali generan& quia principalitcr intentum non proptcr
gcncrarioni
,
Ucct iliud
ptopric fcmcn , cjuia re
,
aliud vt vi^.
Contraifttm pofitioncm
:
vbicunque
cft vir-
talis , cum non fit eflentialitcr ordinatain agendo refpedlu principalis generantis, videtur
tus
quod illo fimoto , habebit aftionem propriam non lic in iftis , quia pafta pcc nullam virtutem receptam videntur a£b'ua in fe , non prazfcntcagente extrinfcco , quod maximc apparet in elomentis,quia amoto extrinfeco agente , non perfidunt ad formam gcncrandi, fed rcdcunt ad n^turam propriam. :
u:..*»^
SCHOLIVM
in.
& ^. &
flementorum. Fide Scot. i.d.i.<].7.num.ij. <^.
43. ^.
I.
vhi docet genita ex putrefaSHone
fropagatione
tiufdem fpectei
effe
Anton. IJ-ambeta
hic
^uo fenfu creatio dicitur ex nibila "^
,
de quo fuse
,
Ad primum, explicat
<j.^.
de quo agit
,
i. di. i. <].z.& i,d. li.^.i. ^dpcundum.naturalitatem mottu fumt per refpeilum ad princi^
pium internum paJfiHum
ita habet 2. d.iS.
:
ad
5.
pro opin, num. 6. vtde hic cirea hoc optimam do~ ilrinam.
Ad iHud de artificialihtis, quomado dtf-
ferant a naturalibtu
,
videeumx.
d. 1%.
&
Ad
principium a<^iuum intrin(ecum,(ed tantum pro- tfrtpter prinr ptcr paffiuum, Sccund6 tamen , quod naturalia, eipium p»f. vt in pluribus communitcr habcnt in fe princi- fiutun.i..
pium a6);iuum alicuius motois. Primum patet,tum,ex di(£nitione natura;,quae ed principium
&
i.
&
pluralit^s nori eft
qu6d quia
poncnda (inc neceQitatc, iicuc
Inquihmpt- vniuerfalitcr ncgatur ratio feminalis coa:ua efi
jg^ jgj
.
^^^
ponitur in gcnerali,quod non
maratto
fit
icminalis in quacunque alteratione praeuia gcncrationi, (cd
(blum in illa,vbi ex (ehui neccHc
eam ponere:& hoc eft vbi feco
altcrandum cx
,
quod fn
cft
abfentc agentc extrin-
fc perficit, vt fiat generatio
nullis vidctur
,
nifi in gcnitis
ex feminc
tiuo intrinfeco dcorfum
Tum
&
quod
maqu6d femen ibi altcratur fine pra:fcntia agentis cxtrinfeci quod fi poneretur,iIIam nifeftii eitet
eflet adtiua, nifi
,
;
altcrationcm elle a continente
,
vel a corporc ca:-
,
gatis,
vbimagis videntur
ftanti
generationis,
mo-
graue deorfum
tertib a maiori,
,
cflc ,
,
&ficmotus
non
funt in in-
&
plura alterarionis. Qua:re in 9. qineft.^. plurima ioci mutationis : gencrationis autem nihil ha-
a^uum
,
non e(t motiua ad pcrfencc fimilis ad fimilem in eadem ma-
,
Multa natum r»li» habene principi»
in
ft.
patet.
;
Ad omnes
autem probationcs de principio
primam rcfponfionem, rcfpondctur.Ad primam iftarum dicitur,quod ficutprincipium ai^iuum cft quo, non quod, ita adbiuo
,
quac (unt contra
&
padiuum. Itaquod non eius,quod
eft in
principium.Cum magis natura quam Refpondetur, qubd forma quandocft in aIio,cuius illud
qu6d forma
additu^:,
materia.
cft
que eft principium padiuum , ,
vbi C\xh\e€tam ,
quantum cft pcr fum ad hoc.
Ad
quo, fcd principiu
Refpondeo, materia
inip-
artificialium
aptitudinem habct ad
formam artificialcm
aiiquid, aut eft contra in-
aut
fi
9
nullam Matetia nen
quia illa nihil
cft,
:
aut
in toto aggregato contra naturalcm inclinatio-
nouum omnino;aut<juodcunquc nouum eile im-
ncm earum,'vr indomo
Deoj aut aliquid a creatura produ-
*'*''"
omnino nouurti ita quod nihil cius prafuit i quod fi primum eft.inconuenicns,& deftruir om-
^'i"' eiut.
S(t.d.i.q.l.
omnes forms
lefti , ncc ibi poncretur vis adiua } patet ergo vbi ponenda fit. Ad prirqum argumentura, autconcedcnihil
tncdiatc a fblo
nikilt
clinationem materiac
CJ
,
ncm mutationcra & fecundum, quia tollit om, nem atfkionem a crcatura da tcrtiutn,& fi con,
,
,
vt
indu£kas
per diuifionem continui,& per ordinem partium
clinationem
,
ita
;
aut eft prster illam in-
quod matcria nec ad ip(am
forma naturali. Cumadditur,quod eft in potcntia pafliua^alitcr itnpoflibile ellet fieri. Refpondeo , quod poaccidit de
rentia pafliua inuenitur finc aptitudine, vt in
Proprie autem poteft dici
pide ad flirfum, ,
qu6d
creatio cft fic
nihilo, non vt ex tcrmino (cd vt cx fubicdo, quod nullum fubiciSlium habcat in produd^one illa , aliquam rationem caufalitatis ; ita quod
de
:
tiullum (ubic(9:um concaufet cau(atum cientc
,
natura^,
cum
effi-
cuius oppofitum (empei' accidit re(pedu
oon Dei,quia ibi ^tura
nihil concau^at.
in-
clinacur,ncc ad oppofi(um,nuIIum iftorum crium
tcndas illud cfle creationem ; vide quid (equitur, ,
& cconuerfb
dendum naturalitcr. autquia
fi
,
la-r
vt in caeco ad vit
ludicatur autcm apritudo ad
hocautexhoc, quod
illud habetfibi dercli(^um,
habcret,naturalitcr perficcretuj: (ecun-
du illudjquod iam habetprius rutura,Ad illudde domo. IntetiQ Ariftotcliscftibi,qu6d fictit arsagit propter
fincm
,
efi
inclinatur naturalir- pajfiu».
non
quam altcratur , nifi fomiam dcterminantcm ad
aliud de differentia inter naturalia,& arti^
ficialia.
Ttrtna
ficut in alteratio- quandtqu*
appetit
moi cialts.
Cr*»t it tx
«.
quia forma fubftan- SiiM mttm
imperfeftior
tialis
fUliHi.
quia inpropa-
Sccundum patct,quiamulta naturalia habcnt principium motus , mutationis ; vt animata
tcr ad qualitatem
tur ratio femuulis,ita
mouc-
ueri ab cxtrinfcto erit naturaliter naturalis.
nibus
:
mobile
cft fic
&
nec multo, magis in inanimatis mixtis, nec rcfpcdu elcmentorinTi imtn6 nec in pIanti5,ponercgenitis ex femine aqimalibus, ,
ficut
apmm
fi concurrat aptitudo ifta , principium Gr»ue nattf adbiuum , hoc eft per accidens. Exemplum,ima- r»liter cadegin^do rcmanerc in graui iIIud,quo inclinatur ad ret, etiafnfi Ht» » fetf, edc debrfum , ablato principio cfFcdiuo mo-
propric}ide6 ibi folum ponitur r^tio (eminalis,n6 in putrefadione
moueri
immo
dtiorem
,
eft
quia habet principium a<^uum talis motus quia wnc calidum e(iet aptum natum calcfieri,
4^y<j.^vbi explicat hene dif^nitionem vudenti,
quacftiqnem ergo dici poteft
,
moucri,nunqium
ri ,
tcria
nendum
eft
bct principium
Ad
8
&c,
noneftalterius primum:(ed eritper accidcns.Patct etiam in exemplade Mcdico (anante fe.Tum,
iUuddecafu, fortuna,vide Phyftc. n^ I. late Scot.i}H9dlib.vlt.& i.P.hypc.tex.i^.& d.^^.
7
*
mottts eius in quo eft,primum,
Bbfff^, tpe,
Impodibilc cft autem , quod in moto primum fit principium adiuum mouendi,quia rario mouentis, 8c moti fi concurrant in vno, hoc eft per accidens , quia polTunt diuidi; ita quod eft vnius,
aptum
M£N
E
caufatum caufari. Ad (ecundum , dicitur prim6, Mttm iieiqu6d nunquam motus dicitur naturalis proptcr tur maturMlH
quia moueri naturalitcr
tantum fonandnm ejfe, vbi ahfenre ngente extnnfeco,tpfHm alterandHmex fe perficit, vbifiat generatio : vnde non e^ in putrefailiong, nec in produitione mixtorum inanimatorum , vel
S
lfcetquandoque<;oncurrat poftcrius nataFa,qukni
quia pcr tnedia detcrminara
propter
for~
artifi.
.
Qu^ftio proptcr vltimutn
doiDum quo
ret
itanatura,quiafiinilitcrface-
,
ad hoc^vt ars
Ad illud de
(acit.
quod natura non proptcr hoc,non agit propter nncm, quia nondcliberat , quia & fi naviifadiua edet in hgnis pcrfed^ ageretpropter finem, & non deliberando}ita natura fuo modo quo ad hoc. Ad illud refpondeo pcr fecundum notabile
nauifadiua>ibi loquitur,
A
10 jtjigwifcMt
*fo4»s.
m principio iblutiorus iccundi argimicnti
A
conrniunitcr eft
non lit dc neccflitatc
licct
,
quia
,
commuiriter eft aliquod A , ArtificialiS nullum imm6 nec Aj!\cc ex naturalibus (emper eft alterum. Ad illud dc 6. Mcuph.dicitur f>er idem , quod omne nattuale habct aliquod principium alicuius moluturalis motiis
,
fbrma cnim
naturalis
:
tus,artificialc nullius.
illam difterenriam
sSimmm
Contra,crgo a pradica per
non difHnguitur
Phyfica, nifi
»ii-
moonmis mo-
inquantiim confidcratnaturalia,quo ad
taimwmm.
tus
aliter
,
aliquod naturale icCpe&a
illos
Contra , crgo non diftinguit ibi Arifk>teles ^ pra&ica nifi Phyficam dc aliquo naturali. SinuliterfaHum dicitnr ,quia multis Phyfids poteft etiam inefle motus violentus , aut ncutcr. tus.
^JmBMii
Tertib dicinu
,
qu6d principium fia^bilium cft
naturalium.Con, naturalium autem in motis, oponet principium vnifbrmiier accipi. Re(poodeo,fadtibilium principium omne pcr fc ordinatum ad ejfe corum , eft in coin fadcntccognofcente,non tra
:
Arift.tx.3. huius
fic
& fupra dicit
gnofccntcpracfdndcndo omne prindpium in fi^omaturaliiim autem prindpium aliquod , quia pafEuum tuturaliter indinatum eft in moto;ergo
XIII
AugjK>tanter,}.dc
& Conciliatorem diifcrcntia 48.& 10 putauit.
Rcdtac opinionem famofam przdidlomm , & Alberri , & fequadum , quara varie fubdiuidit fccundum diucrfbrum imaginarione, impugnat omnia membra de inchoarione formarum,& addit refblutc quid tenendum eft. Deplurium
&
indc inueftigat
fm
rtdmdtur
md UMttrAm
\
yi0U»tidi0'
mti»txfmi-
,
con-
enim , quod quando ignis aquam alterat , ibi eft natura primo modo , non fccundo. Prinu) modo ad namrara redudtur cafus
:
Patet
^
Ad
illud
vim debet conftrui cimi
pajfo
nihil ad
Ethicorum
,
de fecundo.
,
de :
3
non
cimi confereme : nifi non intelligamr priuatiue, fiue contraric
,
Ad vlri-
non negarine tantum.
mumdc litera hic
:
,
qualiter funt ponendar rarioncs
& in quibus,& quid fint
, non tamen ponendoeas coaruas materiz,vbi valde notantcr,
feminales
:
& rcfblutc habcs de veritatcquacfiii. Pro dcclararione corum, qua: didt in folutioneprimi prindpalis. Vide in ^.difLi .q.i.& inz. :
& inM,& dift^xiufclcm.foluendo ar-
difLiuj.i.
gumenta .qA dift.i7.duf(iem,& 18.& alibi fiepe vt nofU. Quacrc gloflam in prindpio fiipcr Gen.Vide eriam in ^.q.iJdem. Simiilterad ea,quae tangitin fblutione z.moi
riui prindpalis,vide
demos,&
& mo-
fuper Phyfanriquos,
in i.q.i.proIogA in i.vbi fupra,& dift.
ajpedaliterq. 10. &in4.dift43.q. 4.&fiiper 5. MetaphyCcap.de natura in expofitione huius , Sc arrificonfequenter de diftereria naturalium , daIium.Tange plura,vt nofti,omnia benc mafH-
&
cando.
Pro dcclaratione
vlteriori illius diffinirionis
violenrijvidc in i.vbi fupra,& fijper
3.
vt fds,& in 3.dift.i6.
& in
43 .&
benc corraia,
alibi
:
litcra faris
Ethicorii,
optimc,
^.dift-i^.
&
& ordinata
eft:plura diligens XcOtoz addat.
Ad illud
oppofita:& vt prindpium motus naturalis tra vjolcntum.
.& copiose
1
in quarft.trium prindpiorum,vbi hanc quzft.dif^
de cafu^aequiuocatur,natura vr eft principium a£tiuum ad vnum ex fe,contra propofituro non determinatim] ad
vniuerfalis diffcrcntia.
697
TrinA Medico$,Tt Galenoniy
calor eft pars fam'taris vir-
Callios
& Socratcs:
Ecdiuerfa.
quidcm
propcer materiam. Diuerfa namque:
idcm vero fpccie:nam indiuiduxfpccics. Text.corH.x%.
Singulare ver6 cx vltima maccria craces
iam cfl
:
,
So-
& in aliis iimiliccr.
£c
infra.
Horum autcm non cfl diffinitio:fcd cum
non fccun-
intelligentia,aut fenfu cognofcuntur:
vlrimatum gradumdus formaIiter,{ed excellentiori modo,idc6 illam caufat ficin omnibus
hoc cft cum aftu vidcntur. Text.com-
tualitcr
:
quia conrinei ipfam
,
Ucct
dum
genitis a cafu
;
ideo nulla fubftanria
cft
\ cafu.
SmhjLauiM Patct
enim qubd fanitas de qua cxcmpIificat,pomtntqimm fu teft virtuteconrincri in qualitatc abfbluta, redu-
ment.^^.
Primumcnim
fubftantia, quae vniuicuiufquc propria vniufcuiufquc , quae
i^atfit.
OdxoL aliarum ad xqualitatcra fanitas, vel
,
quac squalitas eft
concomitans cam.*nunquam
cft fic
fubflanria.
fenriunt.
Vide copiosc i.Phyf.vt
nofti
&
ixy
Henr.quodlib.4. q. 4.& 1 8 difLfccundi Sentcntiarum in dodriiu huius, alionmi Thcologo1
.
&
&
AlberJiic& in fumma Theologix, z. vbi fupra,& in q.de potentia/j.}.&de virtutibus,q.}.&in tra^iamdenain
in
Thom Juc & in
tura matcrii,
Textjcom.^^.
& dimcnfionibus interminaris & & Ocham in 3. Sentcntiatum,&
Varr. diftiz.i.
Scoti Ofer. tom. ly.
,
XIII. htec
aliquid extrinfecitm
curei,& Perij>atcdd,atque Arabcs in hoc ptoblc-
rum,&
alij.
rtrum natura Ufidis defejit
QEquitur quafHo duodedma de inchoatione k3fx)rmarum,fcu de rarionibus feminalibus,text. com.z9. qus famofa & magrue altcrcarionis apud anriquos,& modcmos cxiftit. Varic Stoid, tpimate
incft
QjrjESTio
^ANNOTAT. MAVRITII, II
non
in
Kwca.^.t/Ut-tMf
i. (f^ 4.
,
velfer
?
Aqerro. i.thjf tnmtmtt 60.
^ lib.i.tU Tri».tMf.i. D.Thom.i.^.
BoctMipM ^tii* f.50.«.4. Occam
im luiift.tjf.^t^ t.Gab.^.*.Kdznu>% «n.5. Diuanci.ai xMft.i.tf.x. Aiim>L(s xjtift.9.^.ljt.i.^ X. Henr. fa#<W.(.f.|.(^ i^.Caic» tit tmti ijfim. f 5 i£gLd. quttUth. i f ( . «. 1 mrt.u Ra4A tim i. CmtTpm.i. *rt.^. Sm3lZ. iiff.%. kUt.fiB %, «Ifjf.}).f.S.
^
.
.
.
Ux^Md fiB.^. KMeid q.f.
.
Ltg.fiS.x. Vi
.
Scocw
xJtft.). qm*ft.6.
QVod
nondc fe cui incft vnum oppofitum de (e:d non ineft aliud ; nec per fe>nec pex accidens :fi crgo natura efTct hoc aliquid dc fc, repugnaret
:
fibi
multitudo
& tunc natura noix NNn poffet ;
Metaph.
Lib. VII.
698
coim
poflet c(Fc in mnltis. Idc6
diuina
cflTcntia
ponitur indiuifibilis, quia cft de fe haec. Confirinatur illa ratio ficrobicAum prius naturaliter eft
a^u
ip(b
in illo priori pcr tc
,
non potcft
ha:cj ergo intcllc£kus iljb
rationc vniucrfalis
(iib
oppofita ratione
tum
obie&um
eft
£bum , ligerct
quam
illi ,
(c
cam cam
habet inquan-
non obie-
ita inteUigct
& oppofita fimul aut fidioncm intel& nihil nifi fint gradus vniti. Item, ,
rei,
,
quac diffcnmt propri^
aliquo
,
diuidua propric differunt
md
intclligcre
intelligendo
nifi
,
&
,
natura eft de
;
diuerfa
fa Socrates
,
quia tunc
,
Sc Plato
differunt
fiji
non enim
,
ficut
albedo
,
in-
fiint pri-
diuerr
ita ellent realiter
,
j
ic linea;
crgo in aliquo reali conueniunt ; igitur illud non eft de Ce hoc. Item , eodem eft hoc aliquid in diftinguitur ab alio hoc aliquo ; fed na(e ,
&
non
fura defe
diftinguitur ab alio
tunc enim non
iUe lapis
ellet
iion cft hic lapis. Item cftct hic lapis
omnis
;
, fi
,
hoc
,
de
quocunque
exprimit naturam hic lapis
Item
particularis.
iftud eft
(e,
Si ergo lapis effct de fe primo dfet alicuius lapidis cuius primo eft diffinitio,
,
tfuod quid
quantym: jQuantum efi , quod efi diuifibile in partes eiuf dem rationis ergo fi fibi prira6 conuenit hoc,.
Ariftotelcs j. cap. de Qu.-mto,diffinit
;
naturam eius diuidcneiufHem rationis. Confirmatur per Boiitium de diuifione quantita-
cuilibet ali j conuenit per
dum
:
in indiuidua eft in partes
tiua;& qualitariua.
Hic male allegatur ibi
Arifioteles,patet ex litera
contra Ari-
efi,
Et
terim rationis.
dato
rationis folutio diffufiits
Tcrtia eftde materia 5. Metaphy fic. Diuerfa Text.eom.it. ^. : quorum materia altera , hic , lene- £**'•'•*
&
fiumero
,.
probat non pofle efle plures Dcos
vt operari
indiuiduo
& non
,
&
,
generari
fpeciei
,
ergo aliquid
;
cft
iu
r Et
,
cepta cum materia , non ,
A.
alibt babetur.
'
lip realis
R.
&
J§Hm
parte fubieEliua.
rans generat altud propter matertam.
Item , paf^ ineft primo
T
quod nuncfuam partes
,
ftotclem, text.commcnt. 34. huius, quia confunt idem.
Ex
etiam patet de diuifione numeri tn partes al-
,
non tamen ejfet diuifio in partes fubieiliuat: quia nullum diuidentium quantura , efi ipfum diuifum , quod requiritur in toto vniuerfali ,
Con-
inuenitur. Item, diffinitio
idem cum fuo
bus aggrcgatis proptcr huiufinodi indiuiduum. Conftat enimetiam fecundum Porphyriura ,€x ^*'*- ff^*** fcptcm proprietatibus. Et Boctius ibidem in ^'Llg^[\' commento; idcm de Trinitate Damafc.& Auic. j. Mecaph. x. Aha eft fpecialiter de quantitatc,
fe formalitcr
lapis eftct hic lapis.
rei.
diffinitio
,
quidam non. Prima parS Prima de multis accidenti-
,
vias.
diuidentes haberent altam rationem a toto diuifo^
;
fequcntia patet, quiaquicquid ineft naturx ex ineft ci in
aliud a natura
habet quinque
crgo de ie
lapis
lapis
aliquo;
modo
m 12. •
Ttxt.com.iXt j-^^ ^,^ .,
, quia non ha- e^ j j, oent matcriam. Et dc Coelo,& mundo, Ccelum dicit formarn , hoc calum materiam , conclu-
&
indiuiduo addituip refpedu cuius illud ineft fibi
dit
primo.
tota materia fua.
non pofle efle
aliud coelum
Quarta
,
eft
quia illud
de
efi
ex
efle a6tualis
exiftentiae.
EXTR
A.
primum argumentum
KTota,
htc,
& fecundum,
idem important:& confirmatio primi bona
efiiter-
tia ratio efi bonatquarta ratio,& cjuintafunt ide:
nec
multum valent
;
efuia diceretur,ijUod difiinitio
efi fubfiantiA fecundumrationem
;
igiturprirnam,
& tertiam tene.
Confirmatur
:
vltimata determinario
vlrimam adualitatem determinantem adualitas
,
ad
quam
:
eft
per
vltima
quilibet praeintelledum eft
in potenria,& determinabile
Item, fin-
eft efii.
,
terminus produAionis,
gularc videtur eflc per
fe
gcneratio autem per fc
eft
ad
Quinta eft dc
efie.
refpedhi ad agens producens; quia ficutex refpe-
Contr^
quarto Metaphyficac, t.c.3. idem eft vnus homo,& ille homo,& nihil addi-
homo,&
:
tuni. Item,fi natura cft
hxc per additum, autper
du ita
ad intcUedum habet rationem vniuerfalis: ex refpedu ad produccns , videtur fingularis,
non enim videtur alia caufacommunis omni
fubfhniiart additam,aut per accidens additum,fi
gulari:quare natura eft fingularis
primo modo
dudiira in
,
tunc per illud additum natura
imeciei pollet diffiniri fc
vnum cum
fpecic
:
,
& cum
& prx& non totam naturam
fpecies crit genus,
dicarct pat tcm indiuidui, jndiuidui,ficut
illud faceret per
nec genus fpecierum.
;
nifi
fin-
quia pro-
effe ab agcnte:& ita per refpedura ad agens.Primx dujc via: patent, qu6d ponunt acci-r dcns fonnalitcr indiuiduare. Terria etiam communiter ponitur includcre fecundam, quia diffe'
fecundum rationem
rentia in raatcria abfblute
potenrialitatis,dtftinguit genera Phvfica, ex fine,
SCHOLIVM
L
iD.text.c.14.
& inde.ergo illa,qux diftinguitin-
diuidua,cft differentia partium eiufdcm rationis:
PoNENTEs fiuum aiunt
,
indiuiduum confiituiper
variefentiunt de
ejfe
tllo
pofitiuo.
pofi-
.Quidam
circum§iantiM,vel proprietates,quos hic
citat Doilor.Alij
,
ejuod
eiuantitaiyde tjuo late
efi
recipit
;
eft extra
aliam
,
& aliam
formam
fed illa diuerfitas ponitur in roateria eflo
per quantitatcm.
Quana ctiam ponit
accidcns,fi
Quinta etiara, d
illud e(Ie ponitur accidens.
ille
agit i.d.^^e^.^. Alij,quodmateria de quo 16. ^.3. Tandealij , cjuod efi rejpe£iui ad preducens.Reikit
refpe£tuseft accidens.
(juatuorviisefiicacifiimis tres primos dicedi
aut faltera tribus prirais opinionibus de indiui- t"^*"*l' "* *'*"'«"* ./**duatione pcr accidens , forraaliter poteft irapro-
ejuatenui conueniunt in eo
diutduatur per accidens
;
,
modos,
quod fubfiantia
in-
nam licettertiafcnten-
per materiam indiuiduari ,addit huic fignationem quantitatii .Trailat has rationes magna tta.dicat
ex parte
1. difi. 3
.
ijiufi.
4.
procedunt contra quartum
qma videntur velle ,
,
& &
j.
Eddem rationes
tjuintum
modum,
indiuiduationem fieri per ac-
ctdens, vel acctdentia.
i
quarum vna
Circa iftam quaeftionem quidam dicunt,natuindiuiduari per aliquid pofitiuum , aliquo
ram
Ulud autem.quod videtur comraune omnibus,
Prima iuraiSecunda ex ratione prioritatis fubftantix.Tenia ex ratione vruus nuracro. Quarta ex ratione coordinarionis pracdicamentalis. Ex prima via .irguitur fic;quod eft ens
JribMt viit
bari qnadruphci via fatis rationali.
conflittM
tur cx ratione cntis pcr
ucidttu.
primum,
fc.
& vcriffimura,eft ens pcr fc
fegeneratur,cft cnspctfe; eft
ens pcr fe
nem
alicuius
;
,
quod pcr eft
; quod per quod per feopcratur^
fe recipic
ens pcr fe
:
pr«dicatio-
prima fubfbntia eft primuni
tm
Qu^ftio XIILjaia m
&
699
Prxdicamcntis; maiimc ens ens , per fe gcncratuc cx cap.y. fcptimi ; per fe recipit T*xt.'t»m.7. prxdicationcm fpecici , qiiia in qiiid , ex diff:ni-
drcumfcrtpris aliis;ergo habet diffinitioncmlpe-
T1xt.fm.14.
nata
Tixtj.x t.ir
Ttxt. tom.^
^indt. Ttxt.ttm.i i.
&m^-
primum
tionc fpeciei,crgo prima fubftantia cft cns per
Aggregamm
& accidcntc ,^l ens .Metaph.cap.de Vno & cap.de
cx fubftantia
per accidcns ex j &CX 6.cap.
Ente,
Ttxt.t«m.4. Ti3ft.c$m.r-
fe.
,
;
&cx
i.
7.
cap.^.quarc prima
fubftantia non cft talc aggregatum; non crgo indudit accidens.Maioris duz panes patcnt cx ci. iexti,quia ens per accidcns,cft
^udloritatc Platonis, eius
non
non
ens. Similircr
cft generatio,ibid.
Tcnia pars ex /.cap.dc Vno.Mufiais Corifcus,& Corifcus (unt vnum pcr accidcns. Hic refpondet itgidius dc illo modo dereUdo in matcria cx quanritatc. Conna , quare albedo non dcrclinquit albcdinem aliam a fe
Item
\
,
quid
reliftum?Si tantum cft a quanritate
,
quantitas, ncc nihil, nec fubftantia
;
non
Cim-
htiui
mtntttm.
(cilicctquad nata eft prardicari de mulris;
drcumicripris , (unr multa, de quibus
illis
cft ipfa pracdicari
enim eft
,
aut (altem
aUquod non :
intelligere praedicabile fine utbiidbili*
cum fint
fimul natura
ergo quo prardicabile
;
eft
prius natura,co
& fubiicibilciprzdicabile ver6 vt
/pedes,prius eft
quocunque alterius gcneris.Item
terri6 fic:quando pafTio nata eft alicui incflc.prs-
dsc (ecundum aliquamrationem,fi fccundum illam ei incft , fimplidtcr ei ineft, Exemplum dc cnfpitudine hominis (ccundum caput, vniucrfa.litas non eft nata ineflc alicui in genere Subftaninquantiim przcisc
tia: , nifi
tionis;igitur
coordina-
eft iUius
A fmi-
fic,ineft aequalitcr vt prius
fi
plidtcrineft zqualirer: fcd quacunquc detcrmi-
eft ipfa
natione fa^bi, per aliquid altcrius coordinationis
igitur acci-
drca ipfum
eft fuac
fabftanria cft prior orani
manet vniuerfale
accidcnte natura;ergo
& harc fubftanria. Con(c-
narionc
quentia probatur triplidter. Primo , quiaacddenscommune incft indiuiduo, pcr Porphyrium,
&ante.
fiia
,
coordinationis:igimr ita
& noncontra^m in ctxjrdi-
poft talem dcteiroirutionem, ficut
,
SCHOLIVM
& Atiftot. in
^ sAp.de £»
immutatur dc propriaratione
nihil
,
eius,inquantum
Ex (ecmida via fic ;
/» t»mmimf TtxtJt*» hM-
,
igitur
iUud
eft
(lens,& redit idem,qnod prius, t4t'tbm,
ciei
IL
eft
fubftantia in vniuerfali eflct prior
ciim
vt fic
illa
non cflet
eius
tum
,
tantum fit cns rarionii,
prioritas nattu-*
quia prioriras natunt
,
accidcnte,
videtureflc alicuius
nifi
,
,
prioritas
fed rarionis tan-
cum
fit
rcalis
,
non
fccundum enritatem
Hatc probatio eft fophiftica,licct appaCat^» tmHS rens. Prima probario eft bona. Et cpnfirmatur €*nditi»»*m fic ; caufa nullam conditionem neceflariam ad eaufandum poteftredpercicaufato , quia tunc realcm.
mtiifititMt-
X.
cflct
caufa fui
,
Mttsph.
Ttxj.&x. fhrfic.
eaufandum acddenria,eft fineularitas , p^ andoritates. Et eriam quia ucut vniucrfa-
genito ,
:
ficut
pon eft contradiftio
,
intelligcndo fine
,
:
tiapolTet elte fuccefliuc indiuidua,duabus fingularitatibus,
fi
ellct fingularis
per aliquod accidcs.
Ex tertia via tripliciter. Primo , quiafiibftanria non mutata, ncn fit non hajc. Sccund6, quia
terminus crearionis,com-
acddcns in infinitum.
ricularia
ad coordinationcm prsdicamentalcm, eft alterius Przdi-
circumicripto quolibet,quod
camenri
J» »m»t Trt- primo
,
non
alias
ftantias eft rcpcrire
nonper
anm indiuiduum
ordiitationis, fine
Sub-
ipecies,& gcnera intermedia,
aliquid alterius gcncris,ita
vU»
terim Fr*die»m*»ti.
eflent tota» coordinationes
diucrf)e;crgo ficut in Prardicamenio
e**rdinMi«ni »1-
in
quo
& indiuidua,
primum fubJicibile iUius coquo non eft coordinatio ficu? nec primo prardicabili,quia ad vtrumque eft ftatus in coordinatione cx i. Poftcrioru, tcxt. com. 34. & inde. Secundo fic, & eft confirmatio prascedcntis, quia
fi
fit
:
fpecies eft in gcncrft Subftantiz
Scoti Oper, tom,
J V.
fitratio propria ex 7.
§ijutrtM» diffptitnr ts-
toti
aggregato ex
fe efle in alio
,
ab
illo
non eft cius diffinitio.Itcm,benc quod nec omnia illa fimul indiuiduant,
eft:ergo
fcquitur,
quia non faciunt fprmaliter aliquid,cui rcpugnct contradidoric cfle in alio.Contra (ecundamopi-
nioncm,aut qu.mtitas intcrminafa,aut tcrminata.
Non prima.quia manet in rupto acre
,
&
Non
gencrato ispe ,
& cor-
in aere itenim generato ex
i^e:
&
igimr primns acr
fecundus cHet idem nume(ecunda:tum quia illa (equitur formam
in materia
Ex quarta via fimiliter. Primofic; inomni Pridicamemo intrin(eceeft iniicnire omnia par-
tiiu
rcpagnat
ro.
nulli eft
^.
&
diuidmaa. contra Platonem t.c.45.& '"'^^- ^^ P^^ hoc probat indiuiduum non pofle diffiniri,quia quarcunque communia fimul iungantur , nunquara
ad«non hanc. Tcrtio
eft
.
autem didarum opinionum praetcr viis improbantur. Prima , quia cx
Singulat
feamdum propriam
ipfum
.dift. j
(fuo agtt 4fdlft.\\.<\uaft.xjirt.\.
dift.\i. tjiuft.^.
fubftantiaiis mutario,alia cft
mune omnibus
dic*m*»tt
de
Htc in pririci-
& corrupto,fed oppofetum tenet z
Ar.rtum.\-j.
quia vnii cuilibet conuenit rarioncjficut
,
eandem quantitatem manere in
communibus nunquam
fic
clarius
effifaater hic premit aduerfarios.
pio videtur velle
illas
quocunque accidente,hatc enim eft prioriras eius tempore ita non cft contradidio intelllgerc ipiam eandcmin propria exiftentia, cum mutatione quorumcunq; acddentiumjigitur eade fubfta-
funt nittff^
Sed hic
»& vt videtur non minits
hsc, propriis
via
nd
Theologia remtraBat
ria,ad
fubftantiam habcre propriam cxiftenriam
ri»
locis citatit in Schol.i.
aut faltem prius
lium funt quafi vniucrfales , fic fingularium finguiares f . Mctaphyficz. Item , ex eadem
Tctm.itf
jin*
,
indiuiduari alitjuofojitiuo^e quo etiamfuu agit
ieipfo naturaliter, condirio neceflaria in fnbftan-
Jx.i.tnd*. I
cauiatum
illud
fM..
R E J V T A T /^i&atim fHl;filiJfime,& clariffime quinefiu vidt tfutbus alij fenunt fuhftantiam
,
&
quantitas indiuiduans
Indtm titM^nn
qiim-
mn-
nttingcaitti
ponimr in
formam , vt faciens partcm materiadi(bndam,& capacem form.-c diftinds matcria prarccderc
fecundiim eos
,
quia indiltindamatcria rcccpti. terminata mutatur per rate- tJulUqHt»'
Tum quia quantitas fadionem
,
& condenfarionem & etiam fecun-
dum
Auicen. figurarionem
,
i.lib. 3. :
igitur
alia fingularitate
,
Metaph.
fua:
mutaremr
in aliam.
It
per diuerfim
mouens ab
res
em
quantitas in
,
Sacramento Altaris poflct diuina vinute , alicxiftcntcm.vcl creatum infbrmare: igimr ille non tranfubfhntiarus eflct idcm nu-
quem panem
mero cum tranfubffcmtiato per illam quantitatem.
fingularis tranfubftantiatur tas eius
quo
,
qui hidiuiduabarar
,
Nunquam ,
non
panis vniuerfalis
ttjnfubftanriationis
etiam panis quia m;«ict quanri-
,
terminus "k nec corpus
eft
ficut
NNn
a
viji
tttnt
i>idini-
duat fiAjii^ ti*m.
70O
•" '^-
VII.
Lib.
vniuetfaletetminus 4d i{um. Poilet eciam quan-
ab diqua fubftantia
titas totaliter auferri
alia dari
:
Awz
edet
ifta
quidergo
numero
fubftantix
e(l lapis hic.diftiniftusab
rent ifti,qu6d p6r quantitatem
;
& per
,
iUo?Dice-
& tunc fequitur,
quod
hic lapis diftinguitur ab alio
tatem
,
cum eode fit hic, &
,
per quanti-
,
diftinguatur ab alio.
Contra : fubftantia eft maxime ens ex ifto 7. c.de StAftd- text.coiTi.z.& inde, fed prima fubftantia, eft ma-
T^t eno.7
*i*"^ liibftantia
,
cx Pracdicamentis
maximc ens , fed
fubftantia eft
eft Formaliter illud
;
ergo prima
,
quoaliquid
magis formaliter ens, 7. fi iginir fit hoc,n6
eft
,
quam quod eft.per illud
illud
ex
fubftantia fed quacitate}igitur non fubftantia
»
vel
maximc, & magis^ cns, quam aliqua Refpondeo , lapis non eft iapis per
quantitas eft jUibftantia.
quantitatem,camen lapisdiftinguitur ab alio per quantitatem. Contrii
^ .
•^'f^MM"
non
lapis
diftinguatut ab alio
<Jcs>tunc ficjfubftantia eft prior
tempore,&natu-
omni accidence ex 7. crgo prima tiibftancia, maximi eft maxime prior,ciim fit maximc fubftancia;ergo
fHhftMitmm gft
quod
:
perquantitatem,probatio: accipianmr duolapi^^
&
eit-
hic lapiseft prior natura
'^'"[ft"''*'
fimiiiter:fed circumicripta quantitate, aut hic la-
pritr Mttfr»,
P''
f^ temftrt, ^ccideiue.
'vo.
nianct hic,ita
fiis
quod no
ifto priori fine
quantitate
fic
,
ille
iile:& hatteoquod
quanticace , diftinguuncur
ifti
duo iapides;auc non,& cunc vel ifte manebic fimpiiciter , & deftruetur aiius , quod non eft darc, quia non cft magis vnus , quam alius auc creo vrerque manebic,quod eft propoficum;auc nui:
Itcm Mathcmaticaabftrahuht
etiatn intelligi reraanere
motn,& tem-
, quod dcbec de materia,provt cft fimui,& fcmcl pars alicuius compofiti ; hoc negat pofitionem quia tunc non materiat , fed mareria nunc materians,
tcriam diftindbam fmiui. Si dicatur intelligi
:
vel fimul fine interruptione maierians;ergo
tcmenim materia per fe quocunqucamotOjfcmper eilct,ficut albcdo femper facit album, fequitur etiam , quod cum Machematica abftrahant a tempore , in eis non cft pus magis indiuiduat
:
fic
indiuiduatioconcra Ariftotelem.
Contra quartam viam,qu6d fblummodo aiiii de determinacur , nqp eft vitimurn determinans:
non dccerminacur in diucrfis generibus
efle
&
,
i
•
*««fM»
^'*'-*- 1?«
,n/*''jlt!t
determinationem eflentiarum, quarum cft cfie , alioquin dabimus ipfi elle proprias difFerentias,& fpecics, gcnera praictr iila fpeciebus,nifij)er
&
quae func quiditatis. Item, coordinatip prxdica^ mentalis pcr fe eft fecundum quid inquantura
ab e^Cy alioquin diffinidones non cflcnc
abflrahit
neceflariorum; efle ergo non eft incrinfcca decer^
minatio aiicuius in coordinacione. Concra j.via: rario prinue fubftantia: cft abfoiutiflima
non eft Item
,
;
igirur
quod eft per refpedum. rcfpedus non eft formaiis terminus
formaiitcr id iftc
,
a£tionis, fcd fundatus in formaii
tcrmino:nmc
primus ccrminus
prius natura cfl
fingularis,quam
eft fingularis
rcfpedhis
iftc
,
ficut
,
fi
fundamenr
tum eft prius refpcdtu.
SCHOLIVM
&
:
h.
porc;crgo ibi non cfrent muica indiuidua diftindH,fimul in cadcm fpecie,ciim non habeant ma-
remanerc finequanritate:nec tunc fubftancia non
ia fiibftantia poteft
Metaph.
IIL
cft prior quancicare.
Sed dices,qu6diftciapis raanec:& nondiftinduobus in adu, formam, eft nt vnum:quia fi habct materiam, compofitura in atfbu , antcquam vcniacquancicas guitur ab aiio. Contri tunc ex :
&
faltem natura
g«e^ fw««ri»nan tndt*'
*
-
*'
,
& fimiiiter alius.
Si ergo fiant
vnum,cunc cx duobus in a6l;u,fit vnum per Ce. Contra tertiam viam funt cadcm,quaefunt c6tra fecundam,& fpecialiter arguo fic contra eam: ^^^^^ matcria , quac eft fub Formavnius indiuidui , poteft efte fub forma alterius confequcnter; ergo non eft iilud,quo diftinguuntur duo indiuidua,& quo hoc eft hoc. Reipondewr, qu6d vnicas fpecie pra;fupponitur vnicati
A
ConrrarhTc non fit,iilc
,
cft
eft
contradi(5tio,qu6d
autem contradidtio , qu6d
uerfa
,
dif^nguit,fed
;
ita
qu6d
eft
^ifutn
,
quia fubflantia
fccundum
fe
;
ergo fe-
cundom fc non habct marcriam, nec fimul, ;
inquantum
ita eft
id>fohic^.
ncc-
qu^ ifta fint de, ratione materix fubftantix
ftinguic indiuidua
quemlate autem tenent ,finper fecundam intentioaem ; cuitu
refutat DoSior 16.
gulare conjiitui
cj.i.
Alij
oecafionefuse prohat,naturam fecunditm fe hahert
vnitatem realern minorem numerica, de agit late z.
3. ^. i,
<juo
etiam
& prolixitts multo Anton.
Tromh.hic f .8. Pars oppofita,qu6d per nihil additimi uiduttio
,
hat>ct duas vias.
qu^elibct de fc
,
Vna
cft,
cft indi-
:
& fic mareria non di-
fecundum qy6d
fubflantia cft
8
qu6d narura
& fccundiin} fe,formdliter
,
ficiit
eft natura,ita fingularis:vniucrfalis
:
finguiaris
finguiaris
,
,
&
& aducnh ct poft falfa
imaginatio
,
per quod
eft
,
eflet
fccundiim
quaruor:igirar caufie nacurae,funr 4. caufa; fingu-
Ijon menfuratiu" tempore
fuccefnue
j.
per duae
fecundum qupd materia di-
Contra:ergonuila duo indiuidua funtin gene-
quod
Doclor i.d.
cttnjiitui
Vnde finguiaris nacura; nihii eft caufa fecundum iftos nifi ficuc nacurae quaruor caufae
fimul eft fub diuerfis indiuiduis
,
indtuiduum
,
Scd
indiui-
requiritur fimulras temporis.
re fubftantix
tjuos efficaciter refittat
negationes, vt Henric. ^uodlih. ;.^.8.
non
primum , qu6d cadem
mateda numero,quz ^fiib fbrma vnius
non
,
Alij dicunt
.
tatis,quafi natura prius ellet 'tempore,vei natnra,
dui,potcft effc fub forma alterius fuccefliue. fic
I
coca
fit
iiic
aiins pofterius genitus nacuraiiter.
Aliter refpondctur ad
7
peraddito q.
,4.'.
defe hanc,&Jingularem,Jinev/loJihi/u-
prior
niateria diipcrgirur.
matcria
ejfe
enim non cll nifi ex intelledlu confidcrante ; ita quod caufam vniucrfalitatis oportcr qua:fere , quia iliam non hat>et natura de fe non aurem caufam fingulari-
& iftc refpondeo, quM
ilic
ram
*^^
&
:
&
numero,&
negant iniiuiduationem fitalij dicunt, natu-
eos <\Hi
numerali inicr
autem aliqua eiufdem fpeciei non cft mutatio. Concra ; mutetur hic ignis in hanc aquam, jtcrum hxcaqua inignem , eadcm cft materia primi ignis,& feciidi eadcm fpecies;ergo idem ignis erit
NtER
I
ri fer foJitiuum,Nominales,
iiios.
:
Sed in nacura sntemia , quariibet in fuo gencrc. iam crcaca , non oportcc aliquara caufam fingu- Neimitaiig. laricacis qtucrere. Exemplura poflcc poni de fimplicitcr,& fccudum quid,circa quidicaccm, de ejfe vero,& de ejfe fecundum quid,in incelleda. Priraum iiaber ex fe fecimduttn vnam opimoncm, fbrmaiicer:& quac func caufac nacurae , funt caufae iilius eJp;,non alia caufa quafi mcdia intcr naturam ,^j[/e , vt qus in natura iam creata laricatis
&
ficcaufa
ejfe.
Ipfius yctoejfe inintoiiedu, alia cft
Qusftio XIII. cft cau(a,qnia
ex
incft
{ccundumquid,nccnatura:
cft
quacftionis
prima
(pccialiter
,
primam
fa/&x ad
illatn fiint rationcs
Contra
pancm
hoc
fe.
*
cft
Vna cft
qua non cft illud. Alia ad illud.quod polfct intcUigi fub fc , qua non
ad illud.quod
cft
iuxta (e
,
Quandoquc
cft diuifibilu in infetiora.
vidctur
formalcm rationcra fi3ne,& in quodlibct 5.0.14. quandoquc li-
diccrc illam ncgationcm cftc J9.ita
niitationcm naturacquara coniequitur ncgatio. Contra,fi limitationcm dicit eius caulam, iy-
nonyma
videntur ficliraitatum,&indiuiduum.Si
ncgationcm , non primam
quia
:
conftitucrct
Itcnj
vra*tatcm dc gcncrc Quanritaris
cft
non
& rcs
nomcrali
non
:
led
intcnrione fccimda;
quia inicUcitu confidcrantc
,
fiuc illa
,
fit
quo namra
numcro
:
vd
ncc quo
quia vnitate
,
de gcnerc quantitaris, fiuc
vna
cft
,
vt proxiraa causa
nuraerahs
quia tam iUa
,
plicitcr
diucrfitas rcalis.eflct
fum
quz cft naturz,
,
Conlcquens mulriimprobatur.Prirao fic ; quia tunc cmnis
eft.
numct alis confequens
Probariocon(cquenri2
;
fal-
:
omnc diucrfum
vnum, qaia vnum ab alio diuifum;igitur non rcaliter vnum in (c, diuerfitas cius, vt fic non eft rcalis. Probatio fdfiuris con(cquentis. Tum,quia tunc omnis diuerfitasrcalis eflet^aacft in (c fi
lis
:
Et
licet
hoc priraa
facic fitinconuenicns:ta-
nihil cftet in re
:
.
1
^
f
.
,
hzc incoraunicabilis altcri. Hoc quacrit qusftio: & fic vidctiu" quod namra non cft dc fe harc, qjjjj cuiufirunquc propria vnitas rcalis eft rainor
tate
numcrali
vnitatis
tur* in
,
fiuc
illud
fiue
,
non
non eft
non
eft
dc
(e
cft fuflSciens
dc
fc hacc
vnum vnicau(a
natura
:
talis
(cd na-
propria vnitas cft minor vnitate nucrgo namra in ifto de (c, non cft hsc. Probaiur maior , quia nihil cft de (c vnum vni-
mcrali
ifto
;
tatc ixiaiori fua propria vnitatc: quia
cum vnitate
minori fine contradidrionc potcft ftare mulrimdo oppofita vnitatfmaiori , qu2 mulritudo non potcft (barecum vnitate maiori. Probatio minoris , quia fi nulla vnitas realis naturs eft minor, hatcceitatc, nec vnitas realis fuppofiti eft minor. Patct
,
nulla crit vnitas realis rainor numcrali;
confequens rcalis cft
cft
falfum
numcralis
,
quia tunc omnis vnitas quod improbatm poftea. ,
Refpondeturad probarioncra minoris , quiaaliqua vnitas realis eft minor ; fcd nec propria na-
X
.
^^^ft^ noHTKMmMtwr
^
,
improbationcra conlcqucntis , quod non oranis r ..L ^ dittcrentiamdimduauscftsqualis. Itcm,nullo ti^mii. exiftcntc inteUe
,
huius
tcalis cft fimilitudo
iUud album (ccundum albcdinem
ergo
;
prozimum fundamentum rcbrio rcalis non fundatur
aliqua realis vnitas eft
huius relarionis,quia fuperens rarionis formaliter, ncc fupcr aliquid,
quod cft tale fisrmalitcr per aliquid rarionis ficut fimdamentum idenritatis rarionis eft aliquid :
talc formalitcr pcr aliquid rarionis,& idco eft re-
Quod fundamcntum
rionisjcilicet fimilitudinis
,
quare
,
vnum ab
non infcrt iUam,quac eft fimpUcitcr ergo nec rationis differenria infcn realem , diffcrcntia (pccifica infiax numeralcm, 5 Mctaphyf cap. dc Vno text.cora. iz. Rcfpondctur ad primam
lario rarionis.
vnitatc numcrali
non
illa,qux cft fuppofiri.
2ima cau(a vnitaris
nec dc vnitate nuractali vaga,(cd de hac, hoc cft , quarc natura fit
, fit
Phildf.f.cap.dc Relarioncvbi
fimile,& zquale fundanrar
vnitas
illius rcla,
patct pcr
didt/ju^ idcm,
fiipcr
Contra:vnitas quac cft proximum fiindamcntum fimilitudinis intcr ifta 5 aut eft cadcm in A, Sc 3, aut alia. Si cadcm quomodo ergo ,
^
Ttxt.ttm.xo,
vnitatem.
,
,
,
huius rcIarionis,funt per (e duo tctroinL Si alia, iUa eft in vttbque numeralis igirur illa fufficit.
ld*m,pmile,
^ *V^ -C]*^
•
.
te.
:
&
Ad i(hid, alia eft hic, ibi, licet non de (e, alia: nec fufficit vnitas numeralis hic, ibi, quia illa de (c non eft alia:nec cft magis prindpium fimilitudinis,quam in albo,& nigro, quia oninis viutas indiuidualis , inquantum praccise indiuidualis cft jcqualis:ficut fpcdfica inquantum przdse
&
&
(ped(ica,quia cft fimplex.
Itcm 10. huius t.c.z. & indc In omni genere *» **«i^ dpium,quod cft menfura aliorum,& iUud necef- "T* *^ ^
vnum illud vnum in gcnerc colorum, non eit aliquid vnum vnitate lingularitatis quia Ce cft c(Ic
:
;
fi
fic,ranc cftct menfiira illorum
dem
,
^
^a\.lmrm,m Miitntm.
quac funt eiaC-
cum ipfo , quod falfum cft , quia in du(dem fpedci,noneft prius,& pofte-
(pcdei
indiuiduis
minor,quam (ingularitaris,& non cflct mcnfura nifi pcr confiderarionem rationis & ranc non eflent aliqua entia pofteriora,qux depcndcrent a mcnfura,
turae,ncc fuppofiti
rius;crgo eft vnitas
iJtmimi ttxt.
Contra ficut vnum conucrritur cuni cntc, ita omnis raodus vnitu^xxm. aliquo gradu cnris, cui
iUarealis
«»*•»»•
:
cft proprius
iUo raodus. Itcm
,
loco dt prtfpria
fommt fufficiats.-Sc
tantum valet argumcnram, aliqua cft minor vnit^ rcalis vnitate numcrali , qua natura fufficicntcr eft vna ; ita quod iUa pricisc non fit cau(a maioProbabiliter enim,
quod
ris vnitaris. fic minor Omnc ens realc (c^^^» *^^^ vnitatem aliquam rear *1"^ wSr^fcJT* vnitMti rvt- ^^"^><1"^ ^cct albcdo fccundum fe , non fit vna
Vel probctur
:
*^"'^"'^
cflct
quam
vm'taris.Sic differcntia fpccificain {pccie cft pro-
(pccificz
:
quid,
pcr
nili
pcrinterione fupcradditam abintcUc-
formalitcr natura eft vna
»0
rcalitcr
vna
& non cft fin-
,
•,
cffctfHuc
'
vnura aliqua vnitatc
iftis,qua ab iUis;nec quare hzc vnius (pedei,illa tantum vnius gcneris, (cd cftent vniucnalia przdsc fidlioncs. Tum , quia diuerfitas (ccundtim
,
dc ncgationcrpoftibi.
Didtur crgo,qu6d natura non
namra cft fingularis, quia
3^.,.
cft
improbatur
quia fiimme attribuirar
vntantum , non (unt fimul natiua de per intellc^him cft natura fingularis. Et nota , quod nou quaeritur , quo formalitcr
IJ^J^^
intra quidi-
:
rarionis
*]]r
fit
Quxrc in 4. qu. dc Vno
jcfirrrentur adinuiccm, quia vcte rcs cxira,
Ttalem
vnitas
intcUofhis magis abftrahcret aliquid
pofiriuum vidctur.
vniucrialc cft cns rationis,fic fingularc:alias
tem
quod
illud
gularCjtiifi
7>ari tmit»-
ergo
vna,ita
K. Non (ccundam, quia
€ta, quia fingularc rcfcrturad vniucr{alc-,& ficut
-
rcalc;
fit
ramen albcdo (ecundum (c, cft vnura aliquid, (cd narara (ccundum quod natuia , cft cns
mcn probatur , quia ttmc
iftud
fif-n firrir.
:
fi>ccie,nam ciufilcm ratibnis cft ibi,ad iliudiuxta
Dco, qu^c quid pofiriuum. Jtu
fic
tatcm
701
vnitatc indiuiduali,quia tunc oranis vnitas rcalis
ctiam probabilcs. at»r.qH»d^jj^ ^^ opinio de duplici ncgationc.
'
funt
aliae
,
cap.i. ncc
namero,veI plura^^eamdum Auiccn. Scoti Oper. tom, I y.
j.
Mctaph.
alioquin
cft,
:
nifi eflct ratio. .
Item,potcnriac vnias eft
vnum obic£him, quia ^**A*f***
ficut cognirio potcnriac eft a cognirionc
obie^, **^q^*
iravnitasab vnitate, ex 1. deAn.text.com. jj. crgo iUud primum obiedhim habet aliquam vni-
tatcm fcalem ranc nihil,
,
vniuer(alitatis
nitur
non vnitatcm
nifi ,
fingulariutis, quia
hoc fin^Iarc vidcrctur; ncc quia obic
omni adhii rarionis
,
vniueriale non.
NNn
j
Hu:
rc(pon
1
Metaph.
VII.
Lib.
70
oHeBumvi- tefpondcturjqu^d cft vnum vniuerfalc. Ad probationem contra , rcfponfio , quodcunque obic-
/«* • "•littr vtfMm.
lum aftum habetjfcd intelleftus illud abftrahit a tnultisjcirca quae vifus habet a<2:um.
folutio
Contra obicdum cuiufcunque vnius a£his non eft hoc igitur vniun alia vnitate, nop vniuerfalitatisjcrgo &c. hoc valet. Confirmatur 7. Phyficorum, text. com.it). fpecies atoma eft vng patura , idco (ecundum ipfam eft comparatio:illa autem comparatio eflet fineatiu rationis.Re{^ ponfio natura cft vna vnitate maxima rationis, non vnitate naturalitatis , vnitas generis eft mi-
drat argumento
nor vnitas rationis ideo poteft dici non vnum: ficut cquus albus,& homo albus non funt vnum
difcuttt,
:
oportct praefupponi
quia circaillud vifus nul-
,
:
:
;
in equinitate
,
Vndc additum
& humanitate
dicit
vnitatem
& fccundum illud fed vnitatem eius,vel (ecundum (e,vel fecundum alia. Alia refponfio, quod ideo fpecies eft natura vna^quia non diui(a inillo,
:
in naturas (pecificas,ficut genus. :
,
& ita fpecies fpecialifHma diui-
innaturas plures
fibilis pft
,
ficut
genus
,
realiter
loquendo. Itcrq,
minor
quomodoin
aliquo maior
eft vnitas,&:
fine intellccHurltem, inDama(c.8.cap.tan-
tum cognitione eft vniucr{ale vnum. Ad primum finc intelledii eft albcdo, hxc bedo
&
,
:
'vwuerfrle *jt
al-
vnitas
hac albedine , ficut vtrumque lubie6him Ad Damafcen. vniuerfale creatum eft
^ft ibi.
ynum tantum ratione eo modo , quo Dcus cft vnum rc , in tribus perfonis , & hoc eft vnum numero cum quo non ftat aliqua diuifio lapis cnim eft vnum intelligibile numero (ed non eft ,
vnum
,
:
,
,
aliam quaeftionem
indiuiduum non
refoluit
,
conBitui per materiam
& foluit argumenta ex
,
Philofopho pro hoc addu£la poft oppofitum, nurn. 2.
1
(um fuse de hoc
f^tde
.
di(itn[l.
2..
vbi argumcnta htc brmiftime tad^a
Ex
his poteft concludi
,
.
e]u*ft. 7.
quod natura eft haec,
per fubftantiam aliquam,quae hic lapis,& per
3
ad longum
,
formam indiuidualem
genus vnum intelligibile numero,ficut fpecies nec loquitur Adftotclcs fecundum fallaciam AccidentiS:,vf, lUe eft bomisfaher, quia ita eft
:
&
bonus, fitber,c^m:i, vnitas natuj;ae eft caufa com»4 parabilitatis.Item,non exiftente ratione,hic ignis
ueni*rui4ge-
g^^raj-et fecncrans
hunc,& corrumperct hunc acrem, fed gencrat limilc proptcr formam , cx 7.
Kuius,r.c-i3.& indc. ergomaior
diftingui-
tur ab alio indiuiduo. Intellige hanc conclufio-
nem ficut poftea exponitur. Ad duo prima primaequaeftionis concludunt cum hoc dido. Sed tertium non concluditjvndo diffinitio non eft naturae fecundum quod confideratur ^ ratione pcr hoc , quod intcllcdhis format conceptum gencris , & difFerentis , & diffinic pcr
ad hoc dicendum,qu6d
fecundum
fe,fed
Vndc difHnitio cft res fecundae intentionis. Vnde capitpropofitionem falfam haecnon pro-
ca.
;
quod illud cuius eft
ad
diffinicio,non eft
feamEt
Alia ratio concludit verum.
dae intcntionis.
illud contra hcc,dicitur,qu6d
fermo Philofo-
de quod ejuid eft Logice, fecundum quod exprimitur per difhnitioncm:& fic non eft quod quid eft,n\i\ fpeciei,& iftud eft indiuidui ex conillud quod quid eft fpeciei non eft fequenti , idem cum indiuiduis fimpliciter,quia addunt fuphi
eft
&
Ad
per illud formam indiuidualem.
aliud dico,
&
aliquam , dicengcnus propter hocquia
quod eft
/7«rper fubftantiam
do,qu6d
fpecies
cft
conucnicntia
non
fimilitudo?& pcr primam,quia
non
,
fi
uidui inteeraliter
ficut
,
•
nec genus
quod
Ad -^
fpeciei.
j-o:
j
11
•
•
quod non fequitur, quod
diuidui
,
nitio
Topicorum,eft
\.
dicitur
,
vnum de quatuor
•
m-
difH-
praedicatum
eft vniucrfalc
aptum
dici
de pluri-
bus. Sed ifladiffereati.aindiuidualisnoncftnata
dc pluribus dici differcntiam,
;
non
ideo indiiiiduum pcr illam
poteft diffintri
prasdicatum vniuerfale
non
cft
,
,
cum diffinitio
& tota ratio indiui-
nata dici de pluribus.
Similiter
Philofaphus in ^.contra Platoncm,t.c.5 f .& inde.
oronis diffc-
Omnia nomina
acihi.
mune. Contra
communia, nomen com-
in diffinitione fiint
illa diffi:rcntia i.
addita
non
eft
Topicor. cap.
4. diffinitio eft
oratio indicans quid eft(Jfe, fed ratio indiuidui cum addito , indicat qutd eft effe indiviidui . Ref-
pondeo, quid
naturam fuhftamiaUm
indi-
eft
vniuerfalis,non tjuid
dui,quia non omnis rario indicas quid
eft
indiui-
eft effe rei,
Uuluari performam degenere Suhsfantia, ejua vl-
cft diffinitib;ergo illaratio
timate *b omni alio difiinguitur
diiferctia indiuiduali fpc£addita,n6 cfl diffinitio.
,
de quo lats iJ.
^
prardi-
& gcniti,vbi
IV.
argunO-
tuemjttua, *
catis;ergo diffinitio alicuius vniucrfalis,quia tale
fed
CoNCLVDiT
,
tertium mconueniens iUatum dc dimnitionc
rcntia cft fingularis:quia fi cfletjtflct hic aequalis,
SCHOLIVM.
aliud
&
dui
,
numeralem folum. Ad
genus eft totum refpedu fpeciei , fic fpccies indiuiduorum fecundum Porphyrium ,
tum.
vnitas generanris
eflet
ficut
fit
Haec ratio confirmatur pcr fecundam
no
praedicatur de multis differcntibus fpecic,
cificam, fed
generantis ad gcncratum,quam ad acrem corrup-
non conccdatur
''
& prior
fomia,
eft
tamen eft pars generis fubiedbiua. Vnde dico, quod fpccies non pra:dicat totam naturam indi-
priora requirirurcomparario,non
quia
^itit quam
ejua-
orntjfis
hoc:& fecundum inquantum hoc,& hoc. Refponfio prima , fcilicet quod natura cft vna vnitate maxime rationis , non valet;
illa
nerMtit
&
,
fed folum numero.quiaforma indiuidualis fuperaddita naturae fpeciei,non facit differentiam fpe-
rc,pr«cedit naturaliter hoc, Sc
efi c%-
immediati fequenti
6.
vnura ens numero,ficut Deus,(ed vnitate minori, reali tamen. Confirmatio de 7. Phyficoruni vidctur bQna,quia comparatio non eft illorum, inqiuntum habent differentias indiuiduales,fed fecundum gradus eiufHem naturac , quorum difftrentia in fntentione, vnitas in non de fedifFcr-
&
Itnior
Ad
(^r fequens folutio
,
argumentum poft oppofitum tbt : Ad quod eft hoc per fubftantiam , ihi.-
aliud dico
bat,
yna fua vnitatcmaiori, &albcdoalbe-
do,& vn.-! vnitatc minori tamen vtraque eft in
vt patet intuenti
,
Contra hanc refponfionem fi natura non dicatur vna realiter,nifi indiuidualitcr , nec plures, per confcquens
,
aliis foluit
fed in ^lbedine.
,
non femper
alicui
,
&
:
GiiMwudt
litera
,
vix folutiones commode applicari pojfunt argumentis , aliqua enim vtdentur ornijfa \ duoprima principalia probant hanc conciufionem:& quando dtcit, quod tertium nqn connon 5. conuenit cludtt, vtdetur loqni de ^.cut ,
Q.^^ vnius adus vidcndijpraefupponitur intellcftioni fcd primum obieftum adsquatum , non
li
^Quia vt notat hlc Mauritius
j .tiHdtft. 6.
hdc videtur mutata
cxnaturafpccici cuni
Ad
*,^i^7wS nnturarrt i»di u t
im
,
.
QusftioXIII. Ad aliam non
ria
cft
quacftionem dicendum quod matepcincipium diftinguendi cura dc Cii
uidualem, vt didum
indiftindla.
Ad primum,& (ccundum quod
14
,
generans na-
GMtrMtsgt- turale non producit aliquid,nih ex aliquo, in m*rM »Uud fecipitur adus eius. Scd hxc non poteft efle
tena generantis , quia non agit
f,.
nili
patiens
quo ma-
mm
oppouta difpofitionc ipfi agenti ; (cd fua propria maieria non cft huiufmodi ergo agit in aliam materiam ; fine ergo mareria non poteft eflc ge:
neratio naturalis
tcria
fit
in compofitis gencrabilibus
,
Tamen ex hoc no
caturaliter.
principium
eadcm fpede.
fcquitur,qu6d
ma-
diftingucns indiuidua in
Similiter
aeens
,
primum
poteft
producere multa indiuidua fine materia fed tunc matcria eft fine quo non diftingiurur naturali:
Cotlnm per
ms,
»f catl*
Per hoc, ad aliud dc cceio , qu6d ^^^ contradidHo quia natura coeli diftinguittir ab alio per primum agcns. Tamcn ipfiam coelum non poteft gcnerari aliud ccelum , nifi fgj.
loquendo.
^
eflct
:
materia in qua ageret
,
quac e(Tet fub op-
Similitcr, ncc Sol poteft
pofita diipofitione.
produccrc Solem fine matcria in qua ageret, propter caufam fupra pofitam Deus tamen po:
tcft finc aliqua
contradidiione facerc duos coclos,
,
quod non haberent materiam.
Ad aiiud,qu6d
vnitas matcrix accipitur pro fub-
eriam pofito iicibilitate,
quod
nira materia,id
illa
funt
vnum numcro
eft, fubiidbilitas cft
quovna numero, ,
prima
firio
f.ilfa
continui diuifa inquantum
panc
:
SCHOLIVM
V.
c refoluit qu*fiionem de formu fefttratii
m*teria,fiMe fint apt£
k ad informandMm , fiue non,
qnodfunt indiHidM£,cuiufmodi funt Angelui^aninu^lbedo. Argumenta quifoluit , non reperioin hac quA^lione , hinc etiam.conflat literam eitu
& pcr quid
mutatam
:
Qutdam
quarftionem
,
quod forma cft
prin-
cipium diftinftimi. Vnde 8. huius text. com. j. Philofophus dicit,qu6d toricsdicitur ejfe vcl ens,
&
quorics difFerentix dicuntur ad aliud , hoc cft vcrum de forma indiuiduali.Similiter 1 i.cap. 1. tcxt.com. 11. indc. qu6d principia corundem
&
tua
1j
,
cadem
& mea.
fpecie,fcd alia
Similiter
1
1.
numero
ibid 1. dicitur
nec
propolltum,
& funt
:
tc
intcrpanes
;
,
fecundiim
ergo cauia diftindrionis
crgo partesfccundumqu6d quan-
;
difTcrunt
ta:
fcd quantitas eft
:
caufadiuifibilitaris
,
aliud,
& prind-
contra,idem prindpium diuifibilirads, piura diftindionis
formx,
Si pcr
& formaUtcr
,
conftat
:
&
:
tamen
illx dux partes funt eiufdem fpeciei. Si pcr aliud,
cum non fit dare nifi fubiedum , erit circulus, quia forms diftinguunt fubic£him:& cconuerfo fccundiim
quanticates in Sactamcn-
tc. Similitcr
to Altaris diftinguuntur formaliter feeundiim
fe;
crgo fimilitcralix feparata:. Tunc ad argumentum,qu6d non concludit inconueniens,quia for-
ma efi
principium generandi
principium generandi fimile
vniuocum:(cd ex hoc non
forma
fit
cifica eft
;
ex quo
,
feqiiinir,
dtffmm.
eft .igens
& genito, fed forma fpe-
in generante,
vna amborum non
Ad °"°^
indiuidualis.
aliuddcnumero,ficutvnitasaddita,vel fubtrafta
'""*
ri:«A;6oiM»«r,
variatfpeciem,itadi(ferentia addita,vel fubtrafta i.d.j.q.7. variat diffinitionem : quia vcl non completc cx- ad i
non
vel
;
pra:-
vna addarjr tunc fequitur,qu6d non manebit cadcm diffinirio. Scd non fequiturjcrgo altcra; quia tolle difFercntiam vltimam,non mancbitcadcm diffinitio,quac priiis ; nec altera , quia nulla eft;quia pars potentialis, quae rcmanet non diffinitur,nec habct diffinitioncm. :
SCHOLIVM
VI.
Resolvit ejfe
l.
indiuiduationis fubflart-
illa,eftoilU flt fundamentum
ktc prioreft
relationis diftiniHonis;
expofitumeft
nm
in particulari^uantitaten
primum principium
quod quemodo intelbgatur^
5. qutft. 11.
Soluit
argumentum
pro illafententia de quantitate ex Artjht. pofitumnum. z. atque ponit hic foluitquefex argumenta fuadentia naturam ejfe defe indiuidnam,
& fingularem^qud. eftfentetta Nominalium.
modo,
\6
Ad aliam quxfHonem:qu6d non quacrit
quac-
ftio, quo difHnguuntur duo formalirer , quia di' fHnftione diftinguuntur;igirur diftinguunrur re-
latione:ficut ritur
& omnia relatiua oppofica.Nec quq-
de ftiiKiamento proximo reIationis,quiail-
la eft quantitas:duo
enim funt duo
Sed
dualitatc.
qu«riturdeprimoprincipiodiftin(fliuo,quod
eft
litatem prsdicationis
,
quanta,erit caufa fine
quin poflit efte in
:
eft
quia
non
eft fic in ifto,
& tamcn prxtcr naturam
diftingiiuntur formalitcr
ttr
quod eadem
ficuc
&
alio
i^^^j^*
ide6 poteft efle
caufa diftindionis aliorm-n,& illud eft fubftanria,
:
fpecincam,habcnt formas indiuiduales
,
pcr quas
, qua: non pcrtinent ad ^.'^""'°"cm fpecid. Vnde cum Phiiofophus dinmtnj^ c'^»'?*<"' ^*»*^ eflfi^ idem cum eo cuius eK,vcrum *ft exft^w. ^J.i.yMd j. €ft cum co cuius eft prim6;vnde ciuod quid efl fpei-j. »d I. cid, eft idcm cum fpccie fimpliciter , fed non cft
&
numero
nifi
inconuenicns,qu6d natura fpecifica fit in potentia ad formam indiuidualcm , cx hac ifta fit vnum. Et cum dicitur,qu6d talia funt totum quod <]uid efl. Dico , quod quodlibet indiuiduum habet naturam fpccincam integraliterifed non quanrum ad totaindiuifibiles
&
Quod quid
,
quod non eftfolum vnum iecuudiim matcriam; fcdfccundum formam eft vnum , &c diuerfum, oppofitum ifti dicitur, quod non cft idcm fccimdum formam. Ad primum argumcntum , quod fi fint aliqua in[imaterialia,mulriplicantur in cadem fpecic per formas
,
quia loquor de quantitate folum.
tia,cjuia
fpccie, funt
talis
per
cft
tuncvna pars differt ab alia
,
ex eishahet iJ.^.q.y.
vhiprohat contra D.Thom.pojfe efeplurts Ange^ ios in eademfpecie infima.
Ad al^am
quantum
:
Si feipfis,habeo
?
quia non diiferunt
&
fuijfe
aliud,qu6d propo-
inquantiim quanrum
fc diuifibile
cisc,fi
I
Ad
eft.
eft,quod patct
primcnt,fi difFcrenria abflrahatur
id cft,fingularis.
H
703
idcm cnm indiuiduo,(ed quodammod6 parscius: cura indiuiduumaddatfuper eam, formam indi-
qiua forma indiuidualis.
Ad argimientum, qu^d maior eft fal(a,faltem non neceftaria , quia materia pracccdit quantitatan,v*l quamuis noneilet parricularitas raaterix nifi
pcr quanritatem
tiu:a
non
vniu(cuiu(que
:
adhuc materia inquantiim qua non. Contra hoc,na-
e(l
propria
fibi
;
ergo ideo
poteft vniuerfalc e(Ie fubftantiz fecundiim
Philofophum
in
natiura lapidis
fit
hoc
7. tcxt. com. 4;. ciim crgo verc natura,cft propria fibi ipfi,
& per fonfequens harc dc vnitate
,
& vno.
(e.
Item Boecius
Omne quod eft ,
vnum numero efl. Ergo
ideo eft
natura de fe vna,
NNn
4
, ,
&
De
quia tuiic
incom
,.
.tvJk
.xm\
incotnmiinicabiiis
,
&
dc
fic
non /it
nulla eft res,qux
fe cft
ixns ad multa. Itera,
mam, qiiacro
de forma per quid
indiftc-
vna per for-
& pro-
hac ?
eft
cedetur in infinitum, vel ftabitur,qu6d in primo natura fit de Ce hxc. Itcm > nuUa forma fimplex tuncelTet de fe haec quia eam oportet habere formam determinantem. Item , diuifio gpneris, :
libro Diuifionu, infpecies,eft qualitatiua,fpeciei
in indiuidua
,
quantitatiua
fi
:
tunc
verum,
cilet
quod dicitur, vtraque eflet qualitatiua;quia vtraqiie diuifio eilet per formalem differentiam fupcradditam generi,& fnttura
e/l
frofria ffhl
fpeciei.
Ad primum, quod laris eft
propria
fubftantia quaelibct fingu-
fibijita
conrra Platonem
VIL
quod eadem numero non
Declarat
dmplikr haSlenw diHa, alttits omnut inuenigans,nihil non examinans , ad fun-' dum vfcjue adeo , vt maxtmm eius aduerfariuiy Occham i.d.i.cj.i. etfi ah eo in hac <jUdfiione diffentiattfateatur, ipfum omnes alios in huittt diff;
cilii (fu^ilionii
indagatione, excelluiffe,
17
Notandum,qu6d indiuiduum fiuc vnum numero , dicitur illud i quod non cft diuifibilc in multa & diftinguitur ab omni alio , fecundum numprum. Prima pars fic intelligitur , quod fibi ;
£t hoc intendit Philofophus qui ponit ideam vnam multo-
rcpugnat diuifio in partcs fubiediuas,haec repugnantia non poteft efle nifi per aliquid, quod eft in indiuiduo
;
voccturindiuiduum ud
Vno modo
batur dupliciter.
fic
hoc pro-
,
diuidi in partes
:
iuflibet indiuidui,
<;ft imperfedionisjvndc remouetur k Deo;ergo hoc nuUi repugnat, nifi propter perfediionem aliquam in ipfo. Et quamuis dicatur
tra
hic,
,
rum indiuiduorum
,
& quod ifta eft propria cu-
fecundum Platoncm. Et conhoc vadit propofitio Philofbphi. Sed nattjra , quam cgo pono , determinarur ad vnitatem numeralem per formam indiuidualem , ttmc eft propria cius, cuius ?ft ipfa tamen de fc Omne quod nonpft propria alicuius. Ad aliud , quod ficuc cft, ideo eft. animal non eft hoc animal , nifi pcr diifercn-
&
:
vpiuD
non
fubiedbiuas
:
aliquam pcrfe6kionem,fed propter iimitationem. Alitcr fecunddarguituradconclufionem ; fi talis
A^Ay&c diuifio illa funt incoras non
tiam additam,
expcnuur.
difFerentiam indiuidualem fliperadditam:& quia
pofHbiles
i^unquam de fe feparatur i differentia , idco pcr difFcrentiam additam , vel hoc ,
eft nifipropter aliqua inclufain ipfis,vel
eft
hic lapis
pcr
nifi
,
eft
ynum
:
&
eodcm modo , eft dc natura fpeciei rcfpe6tu diffe-
Ad
rentiaj indiuidualis fupcraddita: fibi.
quod natura
lapidis eft
h^ proprie
eft
:
vna
&
:
eft realis vnitas
tanta realitas eft in illavnitatc
numerali
ihdiuidualem
tns
forma non eft propric hac
M hoc
0liquid
hoc
ficut
:
,
vt
fit
hac proprie.
non
Ad aliud, quod quo
fed eft
,
genus non determinatur dp
diffcrentiam
non
fed
:
ficut in vnitate
,
vnde detcrminatur per difFcrenriam
;
ltidiuidu*li>
non
minor , quam
fed vniras illa cft
vniras numeralis
aliud,
in fe,& res,& fic
,
vt
fit
fpecies
:
aliud cft fed pcr
fe,
& tamen difFfrentia
, ncc habct vnitatem fpccificam. forma indiuidualis determinat naturam fpecificam , vt fit h£c verp. Non tamen illa forma eft proprie hac , fiue hoc aliquid quia fi
eft fpecics
Similiter
:
fic
Nihilfimplex ejl
indiuiduU
vUiusJfeciei.
Ad
runc fequitur
,
quod
,
qu6d
difFerentia eflet fpccies.
nullum fimplex poteft cfle fpecies alicuius gencris fic nec aliquid omnino fimplex , eft particulare contcntum fub fpecie: quiaindiuiduum habct compofitionem fpeciei, ^liud
,
ficut
:
& formam indiuidualem dico
,
vltra.
Vnde
qu6d omnis forma , quae eft
brcuiter
fpccics alicu-
ius generis, eft compofita ex potentiali aliquo
adhi Tiiuiflofpe' ciei in indiui-
,
& omnis talis eft hnc pcr formam indiui-
dualcm. Ad aliud , quod Boetius ponit difFcrentiam inter diuifionem generis in fpecies , to-
&
dua,q$(aJita-
titu.
&
tius in partes,
& illud totum cft totum intcpralc,
& totum quantitatiu^ diuiditur in hoc non fequitur , qu6d
partes; fed ex
fpccics diuiditur
titatiuc in indiuidua,fed qualitatiue
batio,quia
non ponit
generis in fpecics totius in partes ,
generis infpecics
gciicris.
,
;
nifi tres diuifioncs
,
fcilicec
&jocis in fignifipationes & & tunc cum diuifio fpccici ,
maxime conueniat cum diuifionc , quia cum aliis non conuenit, qu6d cft qualitatiua , ficuc diuifio
in indiuidua
fequitur
,
quan-
fblum. Pro-
Diuidi {»
qu6d diuidi fic, eftimperfeftionis in natura ''*''? "*"»«" fpecifica, vel in quacunquc natura fecundum fc, A^^,-^ & non pofle diuidi,cftpropter aliquam perfedlionem tamen in fiippofi to naturae non cft propter
numero
fic lapis
J.'^"**^"^ t^^^'^''*"'
:
i
poteft efle alterius.
quia
SCHOLIVM
Icem,
non cft
,
eft hasc , vel
fi
hsc.
in fingulari aliqtio;er^6
talis res,quaE cxiftir in fingulari
fluomodo
Metaph.
Lib.VII.
704
diuifio rcpugnct :
fed incompofllbilitas aliquorum
proptq:
A
Minor patct. Si cnira ab to\lcretur tantummodo aliquid , per quod cfFcc diuifibile fic , adhuc non rcpugnaret diuifioni ; quia quod dc fe repugnat alicui/ub quocunquc non defbrucnte ipfum ponatur , femper funt ipfa tota;ergo.
repugnantia ;
nifi
autem repugnarct
non eflet indiuiduum. Hoc cnim
licct
fibi diuidi,
patet in exemplo:
fubftanria fine quantitate
noh fit in tamen
potentia, faltem proxima,ad qualitatcm
non repugnat fibi poflet ftare
cum
,
:
quia tunc nullo aducnientc
fupponcndo con-
ipfa: ficergo
clufionem probatam qusrimus quid fit illud in indiuiduo, per quod fibi rcpugnat diuifio in partes fubieftiuas talcs , fcilicct quarumquarlibct fit ipfum. Non enira negamr ipfum pofle diuidi in :
partes eflentiales
,
fimilitrr in intcgralcs hetero-
gcncas,& homogcneas quandoquc tamen null« pars ctiam homogenea efl ipfum diuifum licet cadcm fpccies prardic^mr de parte diuifa , quae prius praEdicabaturdetoto.Quid ergo eftillud in :
:
ftA
?
tiuus,
noii ncgatio, quiavcl iftc cfFeihis eft pofir
& patet
;
vel priuatiuus
,
& ita non datur
caufa eius,fed idipfum. Sidatur ha:c negario
non
&c. Quasro criam decaufanegationis dafemper quoufque ftcs in natura pofitiua t«e ; pro caufa. Ad hoc cflcf illud argumcntura pripofle
&
mum pro fupra,fi
valcret.
&
vnum: Negatu »»« Item , iudiuiduum eft verifHmc ens, '»ficut arguitur hic de prima fubftantta , quod eft ""fi"'*^^
maxime fubftantia,& ipfius
cft
generatio:&circi
J^^^f
^^'
ipfam funt opcrationcs,ipfa ctiam operatur;om- matetia.nec nia .ifta videntur ncganda ab aliquo formalitpr frnna , ne« conftituto per ncgationem. Eft ergo illud in e^, 'xifiehtia. pof»tiuum,nullum accidcns:nec multa fimul^roquaedam fiipra ter argumcnta fuperius fadla contranegationem. Non matcria,necforma,nec efle adku , Ci differt a fomia , propter argumenta :
&
fada fuperius. Contra eriam ompia ifta cft,quia crgo de cft communicabile ipfb eft quzrendum,per quid fit hoc, vel pcr quid
quodlibct iftorum
repugnat
fibi diuidi in partcs
;
fubicdiuas.
Iftud
idero
XI 11.
Qu^ftio i8
£«4 dieStttr dioerfa, frmt diuer-
fcilicetfc totis
conueniunt
;
fic in
funt diucria aliquid
omnibus
videlicet in nullo
difFercntibus
quac
,
vnum entia.oponet inuenire
aliqua quibus differant (a,aliter
qus
,
quar fc totis fimt diuer-
,
procedetur in infinittmi
timae rationes vnitatis, qua
fic
:
& iUa fimt vl-
fimt iodiuifibilia,
llcnt difFerentia fpecifica in fpccie
caufa in-
eft
,
nec eft caufa prior,quia ipfa eft ibi , cui primd repugnat diuifibilitas illa ; ipfa criam eft qua primo difFcrt ab alia fpecie fixundum eius difFerentiam,ita qu6d vna diffoentia prim6 eft diuetfa ab alia , fic de vnitatc diuifibilitatis in fpecies
:
gcncris gcneraliflimi in
id eft
fe,
in diuifibilita-
,
VT
conceptus fimplex
,
& in nullo
conueniac
cumquanritate fectmdum aliquosrficigiturcum
lutionihtu,& folutionum replicatiambujy
& qua prim6 diftinguitur ab alio indi& aliud in ita qu6d id in hoc indiuiduo :
,
,
prim6
fint
,
non
,
diuerfa
;
vocatur
illud proprii
difFcrcntia indiuidualis, vcl fingularis:cum difFe-
jyifirntu renria
qu2
fit ,
Et conflat
diffcrunt a (c fingula.
imdiiddudles
indiuidua difFcrte proprie
fmt
quid vnura entia
:
quiaiunt diuerfaali-
,
& per oronia, quoad rarionem
quoad fimplicem detcrminacionem communis per ipfam,vt per formalc:uon habcre aliud fupcrius, in quo c6uenit aim diftejhfFerenti*, fcilicet
renria oppofita:nec fortc tcr ex fediuerfum eflc a
cum
aliquo:& zquali-
quoUbet
fiue oppofito,
,
inquam, quia (e toto, non squalitcc quoad formalem rationetn diuerfitaris:qus vno modo maior eft tnter oppofita diuidencia idem commune^quo aucem^ incompofllbilitatcm alio modo maior cft intcr dif^ parata,qua; fcilicec circa idem communenonhaDcnt ficri ficut oppaGta,&c. Similiter iudicandumeft de differcntiaindiuiduali,ficut de fpedfica, quo ad aliquid:tarocn eft fiue difFcrcnria difparata:xqualiter
quod fpecifica cft caufa minoris vninon rcpugnat omuis diuifio in pafrtcs ful;ic(fkiuasiisc maximc vnitas,ficut inter
difFerenria, caris
,
oli fcilicet
fpccificas infcrior cft caufa maioris vnitatjs,quam
lupcrionquare tandem
eft
maxima,
aliqua vnitas
cuius caufaeft perfedifSma difFerenria, qua: potTidi-
auueiiait.
nitur indiuifibiHs.
non
Hzc difFerentia
,
quia indiui-r
prindpium conftimendi aliquid in rarione prxdicabilis fed tantum fubijcibilis , hoc maxima fubiicibilitatc , fub-
fibilis
,
cft
:
&
&
icdum
eft
materiale refpedu pra:dicati
efle
dic^m, & medium demonfbrationis modo
;
fic
quia principium fubiicibilis refpc^hi
,
&
de Caufa.
generis
lmdi$iididMlit
nes panes diflinirionis dicuntur formar cft
,
fic
in
\. capit.
rcfpedudiffiniri,non intcr fe
di^itttr
ttnutriiUisf
ctiam
did mateHalis, aliquo
Text.e.t.
,
fic
prindpium diffinitionis,quz proprie eft prae-
difFercntia fpeciflca poflet
dtfftrtnii»
}
& ideo non
poteft vocari materialis difFerentia ;
^UMTt
maximat
difFcrcntiac indiui-
duales finteiufdem fpcdei,veldiuerfa:,
ijuoad
tle
primum. Item, an naturz przdsc h. fua fingularitatc repugnat diuidi, de ijuo ad fecundum. Item, an fcparari poflit a fingularitatc , ad tertium , an fint plures indiuidualitates in vno, vt antmalis,hominu , Petri , tid quartum , vhi tangit an i formis diftindtis fumajimr przdicata in quid , de
&
t]uo
optimetradit x.d.
tando,;t,ii.explica»s
3. q.6. $.
Vlterius decla-
a qua entitatefumitur diffe-.
rentia, jpecifica,(fr indiuidualu.
Contra przdida:hzc rius fpcciei
ab
vere informariua generis materialis refpedhi eius
:
vt
:
vcrum
fcd difFerenria
adus potcntiahs,
non pro
fe
,
fi
ftituto in fubiidbilitate rcfpe^lu eius
difFeretKiamagis materialis erit, fotmalis;fic patec ad hoc.
:
Om-
pro con,
fic
haec
& aliquo modo
»9
difFerentia ,auc eft alte-
alia difFerenria
indiuiduali^, auc
&
natura hoduf(lem,ergo illud commune.ficut hoc? minis ; pcr quid crgo dcfcendit in hoc ,
illo
omnii
an
,
tnd diuerfa,qu^enda eft caufa vnitads numeralis, qui primo repugnat diuidi in multas partes fub-
uiduo
l^itiu
vr
,
Plato difFcdufdemrfi alterius,ergo Socrates , runt fpcde , quia diffetentiis alterius fpedd : fi
iedtiuas
'ttidfu
expedit
tiifficuitates
pri-
indiuidua fint propric difFcrenria
diMtrji,
omnia ftabiliantur,addH-
eafexfeleEla argumenta,in ^uorumfo-
cit contra
nere. Vtrumque,cnimconuenitfubftanti«primd
frimt
meliits prtuliSa
VIII.
& diftindhonc ab abo gc-
tc eius in plura genera,
fi fit
70S
SCHOLIVM
condudit contra ncgationem : pcr quid cnim eft ib^quia conceptus negationis eft contrahibilis. Notandum ereo.quod ficut aliqua prim6 sut
&
&
fecundum alias differentias,idcm argumentum de ds, & proceditur in^infinitum. Item , narurz
fi
fpedficz,quz intelligitur in Socrate fub hacdifipfa diftinguitur ab fcrenria, repugnat diuidi , ipfa natura hominis , quz eft in Platone ; ergo
&
eft
indiuidua circumfcripta
quz eft
narura hominis,
,
indiuiduali,
& ita manebit non Non enim videtur
contradidio, quod feparetur,
cum non fndudat
Ponamr eriam fub alia
illam.
uiduali
,
differentia.Itcm,
nec vna numero.
illa dtfferentia
fingularis
illa
in Socrate, fepareturab
& tunc eadem
ftngularis natura
,
differenria indi-
natura primo crit
hzc
pofteaiUa fingularis nacura.
Item, Socrates eft Socrates, &efthichomo, fic vfquc ad ens ergo in eohoc animal , demcnmt multz differentiz indiuiduales. Itcm, quando linea diuiditur , quod prius fuit pars, nunc eft fingulare pcr fe ; ergo generatur ibi
&
&
:
differenria indiuidualis per diuifioncm
& cor-
,
rumpimr fimiliter continuationc duarum fada, Itcm , illa, quz conueniunt indiuiduisjvt agere, gcncrari &c. aut infunt eis per naturam communem,aut per differeutias indiuiduales. fi primo modo, timc prim6 infunt vniuerfalijfi fecundojcrgo taha non funt demonflrabilia de aliquo :
&
fubiedo,& ita nec fcibilia, lis
ita fcienria
natura-
non eft fcientia.
Vninerfilt Intelligendum , qu6d vnioerfalc completum di^HitUT, p> cft,quod eft in pluribus;& de pluribus.non adhi, tji
tMniS ftr
tale nihil eft , nifi fcd potentia propinqua iuuSeSum. cx confiderarione inrelledus vnum autem in multis poientia , vt accipitur potentia Logicc, :
:
non
naturalirer,didtur, cui
&
commune
non rcpugnat efle
in
rcrum natura. In Socrate enimnon fblum fecundum confiderationem intcUedus, fcd fecundum ordinem mulris
,
fic
poteft eflc in
naturalem perfe
quam homo,& homo,quam hic homo:quod patet ex opcrarionibus propriis. Sic enim cognofcirar ordo ynitiue conrentorum, vc
prius eft animal
finem fccundz quzftionis homini fecundijm gradumpro-
przdidimi
eft verfiis
quarri libri
j
&
prium namraliter priorem gradu
non repugnat
in multis efle
,
fingularitatis,
quia in ipfb vt
quod repugnet
fio
nihil inuenirar
,
crgo cofnijiune
efl in natura,
& lua vnitas,vt fic,
quz probatur
fupta iniftaquz"
di<^eftilla)
pei:
fibi
;
ficut
ftionc.
'
Aione
Gmdm fuferiortt inft-
f»r»kiles »b inftritrihm.
&clequa diftum
,
m gradui
eni
eft fiipri
reali entitaris
tamen
vnitas. Sicut
non
Metaph.
Lib. VII.
7o6
cuicunque
;
correfpondet
,
realis
in aliis vniriuc conientis,
etiam potentiaiis ; fic natura cui intellcdus tribuit intcntionem fpeeft feparatio realis,nec
ciei, quae didta eft efle in re,cft
comraunc
cft
potentiale in re
:
communis ficut nunquam (epara:
eiufdcm gcneris
iecum vnitiuc contcntus. Per hoc patet ad tertium argumentum, quod contradidio includitur , qu6d/eparetur propter vnitiuam continentiam. Contra : quare non poteft fieri fub gr%du natur£,fiue gradu indiuiduante?& de ipfa fic fada procedit argumentum ponitur enim fub vno gradu indiuiduante , deinde fub alio. Itcm,tunc fequeretur,qu6d natura nun-
ouam
poteft indiuiduari per aliquid
ritate in
enim
,
non idem
pollet mutari a fingula-
fingulariratem.Item,omnia eiufdem fpe-
cadcm contincnt vnitiue;ergo fi alius eft gradus in hoc,& in ifto vnitiue contentus oportct
ciei
:
praEintelligere difFetentiam
continentium ,
& ita
gradus non erunt primp diftinguentes. Ad primum iftorum > quxdam naturs ia fe non re-
ifti
pugnant ejfe,
& tamcn repugnant natura: pofitae in
,
vel fadae
ficut noft efIe,non
,
liter naturae in fe
fiStam. Simi-
non repugnat forte
cft
feparari
ab
alterius, fic utrjitentrit.
aliquomm
ciufciem fjpeciei
fic fiint
,
ncris. Ad fccundum , ficut lapidi albo formalitcr rcpugnat nigredo per albedinem,& itaper intelle^um circumfcribendo albedinem , lapidi , qui eft
genus fnbiedum non rep>ignat nigredo
:
fic
perquam
circumfcripta difFctentia indiiuduali,
formaliter diuifio rcpugnat compofito ex natura
&
illa
difFetentia
naturae fpctifics per illam
,
non rcpugnat diuifio communis , vt praedidum eft
differentiam eft
vrtde
:
ipfa
per pofle
,
Logice efle in pluribus. Contr^ tunc adhuc illa natura diftinguitur ab illa , qus eft fine alia differentia indiuiduali : crgo diffcrentia numerali. Rcfpondeojfi loquamur realiter; humanitas quae cft in Socratc,
tone
,
non eft hcimanitas , qua:
& eft realis difFerentia ex
uidualibus vnitiuc contenris
cft in
,
infeparabihbus>
hinc inde. Si autem circumfcribaipus difFcrcntiam hinc indc , fic vt nec natura intelligitur vna
maxima
vnitate in (e,fed tantiim illa vnitate
nori, qux cft
communis
mi-
ncc eft diuifa ab humanitate Platonis diuifione numcrali, nec aliqua quia non fpccilica:paret,ficut nonponendoaliam :
fic
fumuntur
ergo poteft fieri
re multas dlfFcrentias indiuiduales in eodcm,quia
aliquo gradu indiuidua-
Ad tertium,natura non
continet vnitiue illum
gradum,fed compofitum ex natura,&
illo
gradu.
Quod autem natura ponitur fub illo,gradu , non eft caufa nifi agens.
Si ergo accipitur,ifte gradus'
non differt ab illo
nifi
nencc, negandura ille
gradus non
;
eft,
eft
:
quia continens a conti-
fed econuerfb eft:& nifi
non enim eft , nifi quia , eft agens ptoducit compofituro primo. Sic ergo continens prius in ejfe, gradus prior in diuerfita-
continens ipfum
:
te.Exemplum,Deuscreat aerem,& ignem,com•pofita prinio producuntur ; ideo primo flmt
&
formae
non nifi
,
per accidens
;
&
ideo-fecun-
d6 compofita difFerunt per formas , tamen non cconuerfb. ; & formae primo diuerfae , non fic compofita. Sic ergo patet ad tertium principale,& ad tres obiediones annexas. Contra iflam refponfioncm:contenta videntuc difFerre proptcr difFcrentiam contincntium; non ergo econucrfb propter
generis,aliam fpccici, diccrctur de natu-
vna fpeciej& aUa circumfcriptis dif-
faentiis hinc inde.
Adquartimi,fi ponantur
aliae
formae aquibus
praedicata in ^«ii, ncceflc eftconcede-
natura gencris fine contradi^kione poteft prior forma fpecifica,& tia indiuiduali.
Et
fic
non
efle
eft fine fua difFeren-
nccefle cft concedere.quod
hoc animal poflit efle hic homo , & non hic ho mo. Similiter hic homo,yel ille homo:nifi dicatur,qu6d hoc animal non eft natum perfici a na-
vltima
indiuidualis
,
formam.
quae determinat
fpecificam.
Sidicaruraliaopiniode formis
poreftdici,
,
quod vnusgradus perfedionis dererminet omnes praecedentes ad vlrimam vnitatcm, ficut vna difFcrcntia fpecifica determihat
omncs perfe^tio,
quam nec
quam ab
alia difFe-
nes prajcedcnres ad vniratem (peciei
ex
fe
habent
,
nec aliunde
,
rentia. fi vna difFerentia indiuidualis poteft inquantum determinat genus fuperius, non inquantum determinat inferius poteft enim intclligi haec fubflanria , non hoc corpus: ergo illa inquantum determinat omncs perfe-
Conttil
:
intelligi
:
mults. Quod ponannir gradus proprij
(Slioncs praccdentesjcft in virtute
igitur inconucniens tot, cijm
, fi
non ponantur
res diuerfae
,
tantum hoc con-
fed
circulum. Probatur antecedens, fenfitiua in me,
vnitiuc contenti?Non-eft inconueniens
& in t?
cederc,fecundum vtramque opinionem,nifi quia
,
difFert
cconuerfb. fic
,
cft vt
,
qiua intellediua difFcrt
Refponfio
non
,
,
de antecedente
,
,
non
eft vt
fecundum quod contententum
cft forinale in ratione conrinentis, vel materiale:
ipxemplificatur
autem in areumento , quando
cft
Ad ptimum
maxima vnitas,qBae
principale
;
quod
fi
intelligatuc
fcilicet eft
per hancdifFcrcn-
tiam,intelligcretur prius incflc fubftanri^,quam
vnitas difFercntiae fpecifica
,
quae cft
prior,vt viderur. Sed refponfio,
cftafquc
matcriale.
vtriimjm fluresinditi-
tura animae intellcdiuae.nifi fub certa difFerenria duaUs difftindiuiduali : non eft tamen nifi vna difFcrentia ^"'"* "* *•*
tamen
quia naturaliter prius
fauUJiclufit htcctuati-
Pla- ^**
ra generis in
nifi flib
P*-
f'Zttv*
differcnriis indi-
formam
non poteft difFcrrc re:in hoc conceditur fecundum argumentum,& ita ftat infepara" bilitas propter cominentiam vnitiuam. In mutatione enim,oponct fubicdutn realiter difFerre ab
N'*/»»'^
:
do naturam fine illis,non includitur c6traditfiio; tamcn in ejfe repugnat fibi , qu6d fepareair ab omnibus non autem qu6d feparetur ab hac:hoc enim cft poflibile , vt in illa,& cconuerfo. Non li.quare ifte
J^^f*^*'»*'*
tUmntc"^
concentnm per fc fnb gcncre. DifFercntf:B enim oppofiti, vt pixdidkum efl, funt primo diuerfa: propter infiniratem vitandam. Si aiuem intclhgatur eiufdem Jpectet, vt diuifiuum,& con-
oranibus gradibus indiuidualibus:quia intellig^-
vtroque termino.
tl
nec
nec
ficut
:
rnre afinguUritMtti
irrationali;
,
ftituriuum
fibi vnitiuc:alitcr
tur»m fepa-
ficut rationale
eiu((]em,ficut difteremiae fpecie funt ciufHecn ge-
in
:
fr»ii^io »«-
cum
,
quo accipitur difFerentia indluidualis. Cum etiam nunquam fiat in rerum natura nifi fub determinato gradu , nunquam eft ab iilo fcparabiiis, quia illc gradus cum quo po,
uitur,eft
jinfitctn-
contentum fub fpecic neutrum
niembrum cftdandum
turabaliapcrfcdlione vnitiuc fecum contenta, vel ab illo gradu
XO
Jpecieifid eft,ficut
minor ,
&
omne communc
vnum in fe,vnitafc communis,& immc-
diatc poft illam,vnitate indiuifibili,quarum ncutra
xt
.
Qusftio XIII. {ecnnJum
tra
(e diuerdficatar
per aduenienria,
quam in hominc fed tantum extrinfccc variatur, & vnum plus dicitur
non nugis in fubftanria
:
,
variari,quia eft in pluribus cnenrialiter,&
magis
omne communc
Contri:tunc cialiiCma dc fe
quknalia:& difFcrcntiis
quia vnia
,
pluribus,
talis cft in
cxainfcds difFcrunt,
quam
indiuidua
non
difFcrcntia cxtrinfccx
»liqiiid
(rfuimm l
fe
diuer-
materia pcr formas,non
illas, ilcut
fubiedum per acddcntia.
Adquintum ,
per diuifionem nihil pofiriuum ,
quae didtur
adhialitas oppofita potentialitari panis in toto:
hzc ergopriiis mcdietas linear,quae ntmc cft hzc
&
habens a6hi dififerentiam indiuidualem
cum
nullo
fadt vnum pcr fc , ha:c prius habuit illam difFcrcnriam a
eam diftinguequod non fiiit illa:non exeis ficret vnum.
adhim,antc generationem;& per batur ab
alia
mediate,
camcn fic,quin Sttrtoi
fer nMtura, vtl fingnU-
Ad
fcxtum
,
fic
quicquid pcr (c incft vni indiuialij indiuiduo , incft per
nielitas
;
&
fi
inteUigibile
,
fingulare cft vrfum quid
fingulari.
Contrarcrgo ,
pcr fe
cft
& dc co erunt
diffinibile,
& fdcntis.
cius fimilc cft in illo
,
,
ctiamdifFerentiaindiuidualis ,fine
,
Item,quicquid
ab
ita
iftis
eft
inquan-
tum fingularia abfhahetur aliquid commnnc,
fi-
timc fcnfus ,•&
,
Ad primum,
intelledus,quomododifFcrrcnt.
difFerenria indiuidualis a nullo nota eft in hac
^
•
THferemt!» '» niu vua nt»
""'"«^
/i Cuius probatio elt quia tunc j^^^ Mfii»* nota cflct diffcrcntia eius ad quodcunque aliud; ^i, ita non poflet errarc dc quocunquc alio fibi intellc<Shiilitcr oftenfb, quin iudicarct illud cfte
vita communitcr.
.
I
:
&
aliud
omnino
fed illud eft falfum de alio
;
fimili,
&
fuum tantum de intelligendo fe animam , adum fonc , a quibus difFerre diceret quantuncuque fimilia fibi oftenfa;de intelligendo tamen fe compofitum , fone crraret quis , fi fubitd nifi
Deusfuum corpus
annihilaret
,
&
aliudanimac -^» qnufm-
vnam ineflct , pcr aliam fimile non ineflet, non plus, quam quz confequunmr generaliflima
mancntc anima in eadem intelledione "'^'i"*/* ^' non mterrupta , fic quod anima inquantum ad ^^^^ .^^^^, difFcrenriam indiuidualcm fcipfamccrrifrimc no- g««f, ,niUuit hoc cns. Quantum ad naturam fpccificam, Mduu * n*alia vr fcnfibilia ccrtius nouit , & hanc notitiam
funt fjmilia
de
dao
,
cuius fimilc ineft
naturam communem, quia difFercnriis finuularibus non incft communc aliquid ita n qirid :
riHUtmi
ij
,
cut inquantum albcdines. Item
nt vna przdfio, vcl fbiitudo
fit,fed
indagine vere
cuittt
omnesalios DoUores longe
Ex ifta opinione patet , qu6d fingularc cft vnumquid, pro hoc fecundo dcTrinit. 6. Da-
in ifto
adualitatcdiftineuentc, ficqu6d ipfa
imeft
Occam , Scotum ,
vnum pcr fc,& idco quodam modo per
linea ,
C*n*rfiim
htc de hac quafttone in
dicit
dcmonftrationcs
(ificanmrpcf
Jit
C
de
,
quarta
dtftinSi. ^i. qutfttone
lattits agit 1.
fadunt vnum pcr fc cum illo, quod fubcft ficut hacc cum communiori:piurcs diiFcrentix fadunr :
ter iifnnti'
quo
eft fpecies fpe-
indiuidua vnius rpcciei piuribus
Rcfpondeo ,
altcrius.
nmMtune, m»
uertereinteUeElHmfit in poteftate voluntatit
excellutjfe.
diuerfis.
fic
707
&
pcr
,
vcl Ipcdcs
,
rarione difFcrenriarum
vniret,
(e inquirit
;
Auguftin.Trinit.6. crgo
fic glofla
J,'Py* .^^^\J^l
^^
non cx par- deq.n.
illa, quat confcquuntur fpecies duas totas ratione totalitatis , finc fimilia ; ergo gencrariineftSocrad rarionc humanitatis , ficut
non poflijmus indiuiduum
generare, quia in hoc aflimilatur gcnito tali:non
fupcr fccundum librum. Contra:fic fpedcs fub- ^^*'?/^'^ ftantiz dicerctur non diffinibilis , quia non per g,^/^ cS per
(pcdficarum,licct
tamcn infunt \\xc horaini fine fingularitatc , loqucndo dc eis in fe : loquendo autcm dc eis in communi , infunt prim^ homini in communi, & dc illo dcmonfbantur , & fduntur. Contra hoc eft vnum argumentum ^dhun exua in q. 6,
tc cius
,
diffinire,
fed ex impotenria nofhra
fbntias fcparatas : vt patet in
fc inteUigitur:
ficut
:
ncc fub-
Snemodo
quadam quxfHone
Refpondeo , quamlibet naturam'
fpecificam fubftantis confcquitur aliquid
,
n.9.
Quarft. j.
fe
intellip'
vcl "^-
, vnde dus noriria per cfFcdiim poflit hanon fic diiFcrentiam indiuidoalcm. Sic ad
aliqua bcri
:
ad aliud dc dcmonftrarione ; vel ficut didum ad fcxtiim , nihil confequirur indiuiduura rarionc difFerenris indiuidualis per fc , quia il-
primilibri,
cft
SCHOLIVM
VIII.
lud cflet omnit)o incoromunicabile,
C-OR.OLLA.ltiE quid
,
infert finguldre
ejje
vttum
e^ confeqtunter per feime^giytle, quodte-
nihil inuenitur in entibus
& qu*li.ii.
difFcrentiam indiuidualem
net 1. diji.
;. (jtufl.G.
adfecundum
,
Anim^ ,q. zz. vbiplurM de htc dixi in Corfttnentario. Contra horum tria, vel
ttum. 9.&latii(sde
(fuatuorfortijftma argumenta ohticit.Ad pnmum,
txplicat quare indiutduum noneji a nobu dtffini' bile , nec pro nunc difHnQe cognofcibtle. fe-
Ad
eundum
an
,
alicjutd
commune
abjirahi pojfu ab
Ad tertium {ponitur
indiuidttaltbmdifferenttis.
hicadefuartum) qtudfenftu non cognofcitjingulare, de <]uo i. diji.^. quaji. i rtum. 4. multa hic
&
.
traBat, eftumtodo vniuerfale cognofci pojfit ah in~ teUeRu , non afenfu , de quo etiam fupra l. i
&
&de Animatjtuji. 11. Circavltimum duhium , qtiomodo exijientibtumultis phdmtafmO' qitaji. 6.
tihus^fit cognitio pottkr
per vrmm,quam per
Afaurttiut hic infine notat ejfe addtttonem
fe remifit
ad
diRtnii.
j.
prtmt
,
alia.
,
quta
& tamenprobat
Mattrititti tn prafattone huiiu operis priuj
eum
quam Theologiam,vbi quafi.6. prtmi libri ad j. docet , quod phantafma fortiut mouenj, facit vt inteUtQus obtt^um tUtut priut
fcrtpfijfe hoc optu,
(onfideret
j
tangit quomodo conuertere
,
veltit-
fic
quod
hil eius flmilc poflit in aliquo inueniri
tur ratione eius
,
cum
, :
vt videtur vcl
,
ni-
quale prxter
quid confequi-
fi
ip(a dic.it
,
gradum
poliri-
ergo potcft aliquid caufare , mnc ilita dcmonftrabilia in fe, la non erunt nota , fednonnobis; fic oponet concedcre illud f*/ri Nam-ff.
uum cniis
;
&
in quacft. 6. primi libri. Patct illud de infinitate
non valet:quotciinque cnim fpcciebus,fone plu& tamen de quaHbet non res funt poflibiles ;
fic hic. Ncc valct dc corrupfingubrium , quia incomiptibiliier fua paflio , per fuam diffinitionem fibi incft : poteft enim,& vniuerfalc corrumpi abadu cfte , cor-
miniis eft fcienria
,
tibili
ruptis
omnibus
fingularibus;crgo.
vult Arift. 7. tcxt.
c. } 5
.
Quod ctiam
quod cuih extra fenfum
Cereumfitut ^J^^fjj^^
immanifefhim cft vtrumfunt , velnon. ^^,,/7^^ Refpondco, hoc eft dc cognitioncyJ eft , fiue rei UrU ffni*»» in propria exiftenria, fic etiam de vniuerfali , eft '•«'••* * immanifefhim, nifi fciatur nece(Iarium in aliquo *** "•** fingulari:quia tamen lalis exifVctia eft magis finfiant,
.
gularis quara vniucrfalis,quia
no
nifi in fingulari;ide6 fic fingularia
no
fcibilia^ quia talis
eft vniuerialis,
magis dicumr,
cognirio magis copetit cis.
Ad
708 »4
VII.
Lib.
Ad aliud ,diffcrenri2illac funt primo in
luxta hoc nota
nuUo conuenicntcs.
diucrfie,
quod
,
fi
gencratio deberet dici acquiuocain diuinis, quia proprietates pcrfonales
A
tllfferftiu
indiuidualihttijnihilre»-
Mhflrahi-
le
tur.fed
tiuut.
tti»
profrii
,
quicquid abflrahi-
tur eflaliquid fccundae intcntionis :
& fic cum jntcUigo
fineularc
,
quia
Adam
,
&
,
nop
ip^ oflenderetur
fi
non
,
pri-
tas
intelligcndo quodcunque fingu-
,
Quod vero pracdidum eft, qu6d
lai^.
quicquid
abflrahitur a difFerentiis indiuidualibus ,
hoc
fic
efl ali-
,
corrigitunab-
non enim paflio communis dicitur pro-
:
prie abflrahi k fubiedo
non
communiter loquendo
dicitur
conuertibili
:
tamcn
,
abfbadio ; ideo
ficut
omnino fimplices prim6
Scd fccundo
ali^s eflct proccfTus in infinitum.
modo
poffunt multa abftrahi
,
Sc
diuerfac,
non
fbliim fc-
&
jncommumcabile , qua
fortc
fum primx inteacompofkum cx
Sic ergo intelligcndo
tipnis.
natura vniuerfali
& aliquo tali
,
,
vt partc
ob-
ie(5H , non vt ratione obiedi. Ad quanum, per argumentum fadum de intclleifcu, de difFercntia cognofccnda,qu6d nuUus fenfus pcr fe cognofcit
tagnofcit Jin-
f.l.
non
Contra:imm6cxloco fimilitcr numeri^s cft per fc fenfibilis. Rcfpondeo,fi quid idem in duobus locis,quid tunc i Similiter fi ex loco, ergo non efl pcr fe hoc ; quia hoc non c& hoc pcr locum j quia fi cognofccr^ hoc, inquantum hoc , etiam diftingueret ab illo, pofito quod fimul eflent,imm6 quocunque pofidifcerneretur ab ipfo.
to,flanrc hoc. jfnvij^tu ntt-
tnerum diorum fik>fci(
f» cc-
vniuerfale, fic
quod
cum
,
quid
fit
inteliedtione fimplici
,
&
,
,
fed
non
pofitiua;
albedo fingularis,
albedo
fin-
ens per acci-
,
tantum
intelligibi-
,
,
,
nari k fingularitate lentiatur
,
nec
;
non
fic
quod
coniun<5tio
ifta difFcrcntia indiuidualis
,
Contri:tantqm albedo fcntitur, cnicunque fit fic nota, non rcpugnat dici de pluribus:ncut nec ipfi vt cft intclleftajcrgo vniuerfaleita fentitur,ficut intclligituf. Simiuter , vniuerfalc fic eft extra animam : quia lic^C albedo extraanimamfempcr fitconiundladiiFe-
coniun(fta;ergo ipfa vt eft
rentix indiuiduali tcr
cfV,quam
tamen albedo prius naturalinon rcpugnat
,
illa coniun£l:io:illi fic
dicidemultis
,
licet
confidcratx fub difFetcntia,
perdifFcrentiam repugnct; ergoficut vniucrfale intelligitur.fic cft extri».
Rc^ondeojibi
cft
albedo vniuerfalis,vbi fepa-
ratur a prohibente dici de multis
impoflibilc lc£tione
ibi
coniungitur,&
raaxime. Si hoc additur,qu6d
fenfiis
eftrei fecundiamquodexiftir,quod eftverura
dp
exiftente fbrrc. Contra:fi intelligis feparari reafic
,
,
qu6d non coniungarur intellcdto in abftrahcntium cnim non eft mtrw
eft in
fine qua:fi:.6. primi
:
dacium:fi inquantum ad
adom cognofcendi
in fenfu , quia hxcceitas
non
,
fic
fcntitur. Similitcr
,
argumenta contra non bene
ius,nifi pracfentis
intelligit
Refpondco ,
intcllecSto in fc
,
ita
& incxi-
fed neceflari6 cxiftenti perfe;quia
non
eft nifi fingularc
abftrahendo ab hic,
cft,non fecundiim
,
fecundiim naturam,
fenfus
qu6d adualiter
:
intel-
& nunc, hoc
NMurtfe»' fatt.
cft al-
indiuidua-
quare
repugniu vnitterfttUtM
i
per accidens coniun-
ceflario
qu6d
quod
lis,quia pofierius, nifi dicaturquis viderecolore.
cft alicu-
,
,
cft difFerentia
non
ftcnria a<5l:uali,qu6d
Jedus
non
gitur difFerenria indiuidualis
Aliter poteft dici
»;
cxiftenddjquia illo efle priori
bedinfs proprium,
fbluuntur forte.
16
non
eft hoc efle in intelcnim inteliedx non coniungitur
difFcrentia indiuiduahsjfibi in re fibi fenfatx
quia
,
ergo poffibile
;
fibi
:
numerum non cognofcit, duin cft ergo numerum difCmilium.
Alia opinio de fentiendo fingularc,tangitur in
Ani-
nec m»q.xx.
?
iqtelligen-
tantum
intelligibilii.
Scot.de
fenriendi.
re,&lfumefi
illum
eft
coniundbo fit rario formalisfenticndi,fed modus quidam rarionis formalis,fub quo modoeft ratio
dc numero,oportct gloflare : ccrtum eft enihi , fi fempcr funt noui radij Solis in medio,fic quod nuUus durat ibi diu,qu6d vifiis nofter
Singutarittu
,
liter
Ad illud
nec albedo fingularis
,
Sc ipfa fingulari^as eft
,
;
nec compofitum,
:
& aliquid fecundx intentionis 8c commune albedini & fbno. Sed albcdo coniimdta diffcrenrix indiuiduali & fic eft natum denomile
eft rattt
intelligendi.
vniucrfali-
& pofterius intelliguntur, ficut homo albits dens
non
TantuminSingularc tamen eft ex
telligibile intelligiiur.
h^u:
Vniutrfalitat
ratio intclligendi ficut eft hic.
partc fui inteiligibile
fingularcquia ciufHcm fenfibilis,fimile oranino,
fHlMre,x.i.y
non tamen
,
fit
albedo vero vniuerfalis
indim- cundx intentionis , vt pracdicitutj fed primac, sb duaUnuibm. vt indiuiduum , vqum numero per fe exiflens, ,
tenfut ncn
tan-
gulare ver6 fentitur per fe
rationes rcales
ahftrahi
tate
nefcircm
nec fpecificis nihil potefl abflrahi primo modo , quia funt
,
Hoc modo
tum vniuerfale intelligitur,hoc eft,tanttim illud, quodvt fic, natum eftdenominari abvniuerfali-
a nobJs nunc
intcntionisttalem etiam con-
^ difFcrentiis indiuidualibus
nii
& nunc.
,
commune fecimdz
Jedi
intenti»-
/?«•
funt conceptus compofiii £ntis per accidens,
quid fecundac intenrionis
QMAdafri-
abftraftionem ab
intelligo
firac^io proprie efl pracdicati dicentis quid fub-
m*
non impofnbilem per
pluralitatem poffibilem,
quod ipfc eflct, fed intelligoconceptum compofitumex homine,& fingulari, quod cfl quoddam ccptum habco f^HidabftrM-
funt eiuQerh fpeciei:
difFerentiis indiuidualibus
t»mu mac
fecMtdt inti-
non
crgo qua:libet increaturis, quia differentiae indiuiduales fiint prim6 diuerne. Item nota, quod a
Metaph.
,
fcnfato per accidens,
quod non ncr
hoc finc qud non, illc
prior gra-
dus,qui eft albedipis in fe, cutn differentia indiiJiduali
facitvnum pcr fc.
Ad argumenta contra
exiftens in na-
inrellecHonem fingulaFerfeiiiffimtk
tura,cuius exiftentiac conditiones Canthic,8c Ttunc
:
ifla
Stnftu tm si-
tellcdu.
fer prjfentit, ^txiftentiti
tamen
femper neceflaria cft in indubium:vt patctinquxft.6,huius,
abftraftio
Hoc
talis
abftradio
non
facit fingularc,dicibi-
dc multis. Itaenim hic hemo cft intelligibilis, non Tt exiftcns , ficut homo ; intellcihjs crgo cfl le
vniucrfalis per abftradtioncm InteUeSitt 0bftr»hit, sf-
fm »«».
&
ab hic , nunc, fpnfusfingufarisconcernendo hic ,8cnHnf. Aiitcr,
quodalbedovijiucrfalis cft ens p^ accidens,
ncc prim6
fedalbcdo, cui tanrsen intclligibili vctcdcnominatlue, conuenit diiffinitio vniuerfahs , quia nuUo vlteriori fado drca ipfum , eft dicibilis dc pluribus , cum non in> intelligitur
,
tclligaturfub r»tione alicuius prohibcnus iftam
Fium,qux fiuntfiiperprimum librum,patctqu6d fcientia frr nunc nunquam intcUigitur ; vnde perfcdiflima nunc de fpefcienria nunc nobis poflibilis eft de fpecie fpe- cie ffteialiffima.
cialifnma,ibi ftatus.
contra hoc:cijm enira multa fihgularia fadant multa phantafrnata , quare
Sed
difticultas cft
non a quolibet .ita
abftrahitur fpecies vniuerf^lis?
vel crunt tot
,
&
vcl volqnras ibi aliquid facict,
quod
cft
quxre
fcilicet dift.}.pri. in
Refponfionem ad hoc
inconucniens.
refponfione tertix ca-
quxfhonis
: an oportct ponere fpedem intelligibilem in memoria prxccdentem a£him intclligendi. Ad aliud , vniucrfalitas cft pcr ie rado intelligendi quodliber in-
tiopis prindpalis illius
teUigibile,
: ,
Qu^ftioXIII. tdUgibile,
non intelleda vt obie
•fbrmalis obicdi
cisc ratio
ficut fingularicas ratio
:
immo
;
forma-
vt obie
non
denticndi,
]is
debct intelligi
fi
,
intelligitur
709
bus.Tcttia cft Albcrti f J^etaphyfA inlibcllode S.Thoimc:Iicct prointcllcdu,& intclligibili,
&
Dacmonum matcriam fignaueCruce in froncc, vidc cum f .Mc-
pter infcftarioncs rit quanricaris
& in libcllo de indiuiduatione materiae, &
fub rationc vniuerfalis. Exemplum , mafcoliiiitatcm volo condperc , qui eft modus przcis^, concipiendo Deum, ncc obiedlum, ncc pars : il-
iliperBocrio dcTrini.& i.par.Summa:,q,7art.i.
lummodum Ci facio obic^him, concipio fub mo-
eriam Bonau.
do
famjincitatis.Vndc maiculinitas eft fatminini
generic
gendi
tamen fone vniucrfalc
:
non
,
ita
intelleda
eft ratio intelli-
licut
,
modus Gram-
maticalis.
taph.
& 50. q. & in 2. (cripto hoc
ter ad
,
qui tamen porius
formam
indiuiduationis
&
:
Quatre Warr. in
multum
MAVRITII.
quacftio decimatcrtia
qux
fundari potcft fuper di-
licct
fuperj. MetaphyficJC
indiuiduationis, ucrfis locis textus
potctat oriri
ibidcm
vt
,
:
cam aliqualitcr
potcft enira t.c.18. 3y.
,
de principio
tetigit-
&
An. An.
45. oriri
:
vc
notauimus in principio cius, famo{aenim,&la, &C
maxima (pcculationis eft hxc matcria
magnum opinionum
chaos
quam tamen
,
,
&
& difputationum
:
mitabili ingenio hacc ampleditar
compcndiosc
&
:
do-
tcftante eriam aducrlario
GuiUcImo Ocham. in primo. dL 1. omncs ciccllit iftc in hac indiuiduariofubtih'tatc cius de qiu diftinftc in 6. q.
(Skinx huius ca:tcros
&
par.
Adam
Frater
AureoIum,&
communicatior:& quia non multum neccflaria diminuta, quare non pofiiimus in originali
modo. Extra ibi : H\c reffendet t/£gidiHi de ilU modo , &c. v(que iUuc : ExficwidA viafic y &C. illa rclponfio habctur vbi dali arguit fingillatim contra eas (uo
AUqui
affignant
&
Quod
tangit inir^ in exemplo improbando rel="nofollow"> viam fccundaE prindpalis , vbi didt (ccimdum vnara opinionc. Quzrc in primo di.36^ id cft
cam lct5bor addat Secundum argumentum :
diuifiuum
mouct
,
:
vt patct
,
aiius
fi
poft oppofitum eft
vnum membtum
re-
fequentibus habct
;
m'fcftum,(ecundura
membrum efleinconucmensj
fuppofuit
enim
ma-
latis
ideo tacuit. Infra, ibi
Htc male aUegat
:
Ariftet.
&c.v{que
de materia,Scc. aflignatur Extra
fed litcrafaus
bona
eft
:
&
cum dicit alibi po,
&
ad expofitioncm Utera: ibi : fupra infra in hac q.& in q. de ration^ quantitacis, 2. vbi fiipra , fi fic congrac ponitur cxtra fiiftiteft rcmicti
omnia in fontc
(cd vidc
:
&
ibi
,
vna , &c.
quarum prima cft , qu64 hatuta pcr aliquid pofiuuum quodammodo aliud ab ip(a iudiuiduatut , qux fubdiuiditur in fex vias,qua,
&
:
Dicitnr ergo
aflignatur
litera
ci ncgatione,
& fic in vm'uerfo funt odo \ix mi-
Opiniones prinuc vja: parrialis priiiLr principalis exprimimtur in htcta.Sccunda via panialis eft God.quodlib.7.q.j.& quodlib.tf.
4.1
principales.
J.& -<£gidij quodlib.i. q.j.& Scoii Oper.tom. ly.
in Thcoremati-
:
ejt
(cd fa-
,
:
/ed dc
hoc nonqiueritur:
vt habcr.
Deindc
ibi
:
Et nota
gatiuara
tjuod non efiuritttr,
,
&c,
& oftendit panem ne-
,
cius.Quantum ad primam partem,videnon fit dc (e hacc, vbi
Ucet quod natura lapidis
introdudt dilputarionem de vnitate rainori rcaH vniute numctali , quac criam infra q.i 8, rcpUcatur
:
& ideb hic po(Iet omitri qu;e (amo(a cft dus & breuitcr, & fubriUter procc,
dit
vt
:
&
Ucet multi conantur (blucrc motiua
Ocham
alia
,
&
,
fequaces vbi fupra
,
ifta ,
& fimiliter
argumenta (upra , contra alias vias hic, tu tafadliter infringcs cunda benc di(cuucndo:
mcn nam
obfHnatis nihil pcrfuadctur.
Coniequentcr adueae ad illam refponfioncm :
Refpondetur ad primam improbationem
cenfetjuentisy fet
cnim
infringitur
raUtcr
&c. contra quam noii repUcar , pok
Extra
aflignari :
nam
pollct
,
huiufruodi nifi
,
:
&
&
fi
volueris, faciUcer
,
numenon ta-
fit
aUaiius
inacquaUtas
repcriri
in difFcrcnua
quanritaris
,
Ucct in diffcrenribus
piura indiuiduationis
nus
Na^.
^odnatttra non
,
ximecft fingularc
quod
dupli-
,
Extra in aliquibus
mcn
hxc ; fecunda, quod
potucris,&
,
rum quinquc fuiit aliorum , fcxta eft propria. Secunda via princip.-dis habct duas vias. Prima, fcipfa natura cft
fi
,
& potcft aflignari nona opinio in fblurione quaEftionis & verum eft (ecundiim omnes quod fingularitatc formaliter & probona
ris
ibi infra
principale.
In deciuonc quxftionis introducit duas vias
rcdvbi
x. via
& quodUbeto
,
^
Infra
&
ncndo uippofitum
confequenter in
Summa
Hcnr. in
in dodtina
illuc Tertia eft
ptincipalcs
&
opiniones
di^
Dcclatat titulum qusfiti
volucric.
veromembriira impugnabis ; vt in
aliud
,
ibi tangit
&
iwpreflb
ad hoe.
Henr. quodlib.5.q.S.&5.Quinque vias prindpalcs impugnat prira6 in generaU,veI faltc trcs primas pcr quatuor media notabiUter. Conlcqucntcr in fpe-
pondcrafmgula.
&
alios
Ub.i.d.j^.q.S.an.i. quaere
mum argMnumnm
vfque illucinclufiuc,t«^ huim genertt, alia, qua: fic incipit : de AngelU tjuodnon. 1 2. fl^etaphyf 8cc. vfquc illuc inclufiuc. Iteranatura perfcdior,
A
alios,vt nofti,fecimda via eft
tat
&
.q.9
3
& aliqualitcr quodlib. 5.q.i2.&
copiosc,
illas
Metaphyf. Scc. tur quacdam litcra.quarUcincipit : t/rrwTOyi^ftatia materialis ex natitra fua fit indiMidua,8cc.
jg
I.
I3.&
Aduertc , qu6d in aliquibos originalibus ante oppofitum ponitur paruum Extr^ ihiiNota fri-* :
quotant Goddo.
Prima via parrialis fectmdae prindpalis eft Nominalium, quam (equimr Ocham in primo di.2.
laftico volatu mirifico.
&c. vfque illuc Certtra 4. in marrinc in aliquibus habc-
principium
vbi prius. Quinta via eft
& Hcnr. quodlib.
fupri quotaui ipfum.
,
& aliqui
:
2.
ne f td plenii Sc rcfolutc,& difficulter pcrtradat, in 1. di.j.par.i. quarum principalis frudus in hac vnica q.habetur,& plura fubrilifllma adduntur Scho,
pofiiit eftc
hanc iequitur Nicolaus Bo-
quam tacuit in 2.qu2re War.
Ipccialis,
in 2. q.4,
SEquimr
di3.q.4.vide
biutur Rogcrio Bachonis,& vidcmr Auiccbron:
ncti. 8. Mctaphyfica:
KyfNNOT,
cxpreflHiis,
& Richardum in 2. ibidcm notan.. & alios anriquos. Quaru via attri-
fic
ip(a
;
capax ,
an eriam
atquaUtatis
ponderabis
,
prind'
ex didtis
& probabiUter diccremr, qnbd non,
extenfiuc.
Quxrc 5.
qua:ft. quodlibeti.
i6.dift.i. fed inflantia eft aUqualitct. i.di.
i.
& &
alibi.
Infra
,
aduerte qualitcr
argumcntum dc
OOo
vnjtate
*9
obiet^ potenrix infrtnglt
tate
:
Qusre
fupra
uSc
lib.
Infr^ ad finem quxft. ante illam literam im-
commcndat.
mt^x^axz-.Ad argumenta contra intcHetlionemfin-
in i, Sententiarum , vbi
Dcinde concludit quid tcncndum fu in hac qupft. ibi
Ex hii potefi eoncludi
:
8cc. vbi
,
con-
illud
non
vna rantum mota
Et in originalibus diucrfis tota namqiic illa litera, Dititur, (]Hod natura non efi vna , nifi pervnitatem de genere ^antitatis , 8cc. vCqne illuc : fit.
£x
:
condndi, omittitur in aliquibus
his potefi
Extra : Sc
8c vocatur
fatis rationabiliter.
i
llla
tum vfque ad
illud inclufiuc
,
nus ordo
cftille
pofiiimus ra
:
de
:
quia
tcncatur
:
(atis
,
:
Ex
:
& legatur tota
&
vel omittc, qui^
;
Confcquenter ibi Refponftonem adhocquti^e, primi, &c. illud addirum eft:& ijon eft de originali Doft. vera enim remiflio^fed :
non habetur in
& tencndo
originalibus anriquis,
fuppofirum principale nam habetur ibi lirera in diuerfis :
qux non funt hk fupra
de
eft
:
liicra, varic
& aliqua adduntur,
hoc pluquxre 4;.4.& aUbi fxpc.AIios fcqua-
ra patcnt;
Iib.i.& Hb.5. ad
ces huius hic vidc.
hit
QJMSTIO
litc-
/ingularis dodlrina
Cum dicit ibi : Ad duo prima prima f. &c. debent applicari ad principalia argumenta pro vtraque parte, anre oppofitum,& poft illac fblutioncs. Vbi aducrtc , quod qaotat argumcnta antc oppofitum ibi :vt lupra in illo extra ante oppofitum ea comparauit.
&
Infr^jconfequcntcr ciim dicit:yid alidm qutfi.
nam fecundum mul-
riplicem recitatam opinion. mulriplex fubintelligitur hic q. vt cxprefsc ponit in x. hic
diftjs
fciliceti. di.
ver5
gratia brcuitarisfub vnaomncsincludit.SimiIitcr
Ad
XIV.
Vtritm fingulare per fe intelUgaturf
fingulari.
ibi intelligit implicitc qu.
ex
nccertaria.
& faris botamcn ordb iftcquem
bo;iUs
quia optima vbiquc
modus
ficut
Gramm^ticalis praecedit illam partcm potefi concludi, &c. quae fequuntur ,
obquod per fe fenanimam, hoc eft
, quod cft cxtra quod narum,eft denominari ab vnirare,&
,
faris facilis eft folutio
cum tamcn
refpondet ad diucrfas quaeft.
ftat,
titur vniucrfale
Nam
etiam litera : Notandum , quod indiuiduum, fiue vnuni numero dicttur illud , criam per to-
30
Contra:femper
talis.
fequenter vidctur rrtagna intricatio in proceflu.
tranfinutatur litera
Kom. 17.
gularit,S£c. ponirur inaliquibus originalibus
icdio
fupra.
Num.13.
Metaph.
-^
fed jde vnita-
obie£ki vnius aftus replican»
tc
^
Lib. VII.
710
Arift
fxt.4% ^^
Thyf.
i.
^.Met.e.9. Philopon. ihid. e.t.
AaeizJom.9.D.Tkom.i.p.q.%s.ii.i.ijuedlib.it.q.».lAirand. dt «uerfiortefiagHlar. certnm.lib. t j .ftc. 4. Aureol, iJifi 35.9.4 «.I. Kich..i..dift.t.^.q.^.li\ixmi.difi.i.q.-j. Greg.ti» I. Mfi.i. q.\.».\.hiQA\m.yd« Mi.q.ii .hjoVl-
nu.
f.ii,.Suar. lih.^. de
•^ Vod
fic
Ani.c.y
vidctur,quia ens per fc eft obiedti
VJ^intellcdus pcr Auic.i. Metaph.c.j.& non Caf.deSnktantum ens in vniuerfali , fed quodhbct ens in* fiMtta. quantiim habct ratione enris;quod ergp niaxime cift ens,inaxijiie eft intelligibilc:(ed prima fubfta-
infra ciim dicit . aliam ^Uitfi. quodforma tfi principium , &c. applica ad opin, dc immateri^
ria
libro
Prxdicamentorum; ergo, &c.Item,operatio
iibus,in quibus non conccduntur plura in eadem
realis
no
communcm viam,&ibi argu-.
fpecie fecundiim
menta
implicjta
qux
,
foluit.
Quxrc
in z. vbi
fupra quxft.7.& inillo jE^rr4,quod notaui fupra
dc Angelis, &c. habcntur brcuibus, fimiliter infra ibi ; Ad aliam tjUAfi. &c. appiica ad opin. de quantitarc
,
qux
ibi tangit
,
vt patet
:
ratio illa cftgcnctalis in hac materia
licct decia-
inomni
via,
maximc
ens,quia
eft
eft,nifi
maxime
a fingulari:ied
eft fubljanria
cx
mouere intcllcdhi
obiediiuc eft opcratio reaIis;ergo,&c. Prxtcrea Pofterior.t.c.i.&
5
j.ficut pcr lyllogifrnii
i,
cognof^
cimus c6clufiones,ita pcr indudlioncm principiai Sed nulla potentia arguit difcurrendo per indudiionem ,nifi intelleftus; crgo fibi notiores funt prxmiflx conclufione ; ergo per fe intcUigit fingularia, k quibus arguit induccndo. Prxterea,co-
Sinpdarefet
vt patcf.
Deinde inducit obic6Hones contra folutionem q.rrincipahs
& foluit valde notanter,& aducrtc
:
&
fingulare
videtur haberc inftantias cx didis
vtriiquc extremii. Sic arguit Philofz.de
Boctij lib.
qui diuifionem Ipcciei reducit ad
,
diuifionum tptius in partes , fed (ahia vt nofti
,
Do^orem
& fimiliter omnes alias foluriones hic
examinabis diligenter iudicio boni Sequitur 17.
inrelleAus per fe cognofcit difFercntiara inter
ad foiutionem vlrimxobiedionisibidcm^quia Diuifionum
Num.
gnofcens diffcrentiam per fc aliquorum cxtrefi intelUiihir morum , pcr fe cognofcitextrcma difFcrcntia:fed le.
illa
pars
indiui-
duum,
propofitiones, oppofitiones contrarias de
& altios om-
cis facit
,
&
indiuidnatio-
reflexio
,
,
de principio
& vnitatc reali rainori vnitatc numcrali &
nis,
:
vniucr&Utatc
,
vbi confequentcr inducit fex ob-
icdtioncs contra didta infcrit plura
&
:
anrcquam foluit
cas,
declaradua,& inftanrias,& (blutio-
f ijm
qux perrinent ad intelledtum. Ncc illa quam ponunr viderur multum valcrc, ,
ifta poffint
niuerfalis,
indiuiduum. Prxterca,nifi tclligeret
adum
dc prima illarum (t\ obiedHonum. Portranfibis lento paflii, illud chaos meta-
peccaret
?
voluntas
non
:
intelligc
phyficalc Scoticum
,
Quod vero pradi^um htt^r
&c. vfquc
,
\bi aflignatur infri ibi:
quod fuic(juid ahfiraAd quartumper argu-
efi ,
illuc
:
mentum faBum,i£.c. Extra valde , i>etur
hqc
quam
:
fed litcta fingularis
criam infri rangit
,
&
non ha-
communitcr in omnibus originalibus in
loco.
(e
abftradtioncm vfpcciei
intellcdtiis
hoc
fit
pcrfcin-
fingularc,quomodo voluntas poteft per fingularem , quomodo tunc
fc velle
vide infra ibi
;
intclligi ante
imm6dubicandocuius
Ad primum principale, &c
ncs
Anima,
de fcnfii cdmuni. Prxtereajntelledlus rebus, quas intelligit,nomina imponitrimponit autem- nomina fingularibus, quibus etiam t,c.i45'.& inde,
duum,S)Cc.vh\ dccl^atprxccdentia,
nia inueftigat
vniuerfale; crgo per fe cognofcit
attribuit intentioncs, puta hanc,fingulare indiui-
viri.
Notandum, quod
:
,
&
Videtur enim quod nullo modo, poflit
per
fe velle, nifi
quod
ab inrelle(^ cognitum. Prxterca,
fi
cum
vnde fingularc cft , per fc intelligi, quomodo poflet Angelus pcr fc intelligere icipUim;fc? Deus fc? ergo certum eft, qubd angulari-
non impedit
gul»'* ficne
pcr volUtM vult repugna- illud. eft
ret fingulari,
tas
IntelUam intelUptfin-
intcllcdtionem.
Si crgo aliquid aIiud,hoc impcdiat, pnta acci-
dentia anncxa, feparcntur:fimaterialitas,vel quid aliud.
,
:
Quxftio XIV. aliad
non
ccrmm
,
vidcrar
intra quidiratcm
quid
,
fpedei fignata
cft nifi quiditas
:
toilc igitur
inipcdientia intelligibiUtatcm
'oftinia
moucbitur
intelletfhis a fingulari
,
pct fc
ita
,
4 fpeciei
ficut
cflcn-
Prajtcrca
,
(pccics gcnita ciitB
tialitcr fimilitudo
,
non folum proximi gigncntis
natura,
ipfam
(cd mcdiati,
,
fit
& hoc fiib ifta ratione obic-
^i , fiib qua gignit quia aiia ratio requircret aLam (pcciem, proptcr aiiam rcpracrcntationcm, :
cum
fpecies in intellcdu
fci mediatc
gcnita a finguiari,
fit
fempcr rcprifcntabit
iliud
lic^t
:
cnim nouum lumcn
rcquiratur ad iliam gignirio-
ncm
quod
in intcllcdu
,
potcft datc intcnfius
quam
dabit aliad in rcprsfcntadonc obic^,
,
tamcn
vci rainiis intcnsc rcjprx(entarc,nunquam
il-
quo gignitur mcdiatc , vel immcdittc^cfpoDd^,quod fcmpcr reprxfcntat iftud i quo gignitur (ed non fub iila rarionc, ita quod gigncs candem rariohcm l>ai>car inquantum gignens cura^rarione obie^ rcprxfcntari pcr fpccicmgenitam ; aiioqurn qiumuis ponas , qu6d finguiare prim6 intciligimr ialtcm, tamen oponct tc conccdcrc, quoda fpccie fingularis ininteIic(fln,poflud k
:
(pecies vniucrfaiis
fit abftraiii
(aic
nunquam
la fpccics
intciligcrctur
;
alioquin vniucr-
quira to ponis vniuerraiis
,
qu6d
fcquitur
,
,
il-
pcr fc re-
pratfcntaret fingulare in rarionc obic£H. j
bunt duas
intelledioncs a^buales
vtrumquc
circa
pcr fc
lcicnri» erunt de
;
primum confcqucns eft concedcndum fed intellcihis non inteiligit, nifi Rclponfio
cuius eft a<^s
,
duobus
:
T»ntum m-
^nitiones. Pfa-tcrca ad principaie arguirur,
telUgitnr
gularc pcr fe inteiiigitur;crgo
qmMtM.
fequcns fi
non
fingulare
,
fin-
:
quia
& vniuerfalc pcr fc inteliigantur:aut
ergo per eandcm fpecicm , aut pcc aiiam:noh pcr eandem fpcciem;tum,quia iiia rcprxfentaret omnia finguiaria fub propriis rationibus, cft
& fic idem
principium cognofccndi piura, vtpiura;&
fi-
fit
fineftlaribus
eiufdem
acdpere fcientiam dc nouoper inuenrionem, yel do(Sbrinam : nec tunc pcr vnam anem xdificandi fciret aliquis facere domu nifi vnam. Refpondeo ad hoc non omnis inteilcftio pcr fe itcrata, gencrat habitum fcienrix , nifi fit cuiuf(iam dc quodam pcr medium,quod eft diifiiurio; de duobus fingularibus , non inteliigitur aiiquid pcr duo mcdia, qux fint diffinirioncs. Contra: ibi eft hoc fubie^um, hxc pafHo , Iixc caufa, quare crgo non cft alia firienria ? :
SCHOLIVM. A DDVcT
cptimu argumentU dd vtrdm-
s
I
infnHorem D.Thomt menta partu ajfrmatiud , fed expHcat,
tjue p/trtem
foluit
,
ttrgu^
&
tat foltuiones primi
rtfit-
& fecundi, renuttens fe-ad
,
diBa q.i.l.i.vbi agit ijuomedo fubftatia fro nune a nebis inteBigwilis , tangtt Jingulare ejft
&
ftt
fer fe inteiigAile fecundttm
&
,
tj.ii.
iM,ytj.6utd
ejuod etiamtenet
Sr ^.ii. de An. vhi midta de
hocadduxi argitmenta Partig negatiud hfcaddniia nu.^.folttit tjtt^fi. Je
Ad primum
vniucrfale;c6-
falfum. Probatio confequenriac
eft
fi
qui
cet aiio fingulari intelle^, ad fcicndum de ifto,
:
non hai)Ct inferius. Scd tjuid, habct hoc ^«»«/, quod non eft pcr accidcns ens, idc6 pcr fe intelligibile fed haec duo ^uid , non lubcnt duas dif-
,
ergo duz
;
,
,
quiditatem abfblute vniuerfalis, vci Iianc quidiratcm , vel magis hoc ^uid , quia quiditas fortc
ex rouitis afribus
fic
quod vidctur multipTicitcr impofllbilc quia tunc duo accidcnria ciufdcra foecici fimul in eodem eflent. Tunc eriam nullus lcicns aliqua de fpede fpcciaiifllma eflct pctfcdcfcicns, fed tanrum in vniuerfali, nifi fciret dc omnibus fingularibas. Tunc ctiam idem poflct liabcrc infinitas fcienrias, tameii, quia idem fcies de vno fingulari propter hoc non fciret dc aiio; ergoopor-
fpccici
duo finduo pcr le intciligibiiia,& ci^m inleilc^s fimplex pcr ie non intcIUgit , nifi quidi» tatcm , duo fingularia hal>cbunt duas quiditates, fpccies.
&
poteft gencrari habirus
obicdti
iilius
;
arguracnrum pro
alia partc
did-
quod cns cft obie£hmi intelle£his,non tamc communiflimura , fed vt extcndit fe ad quod-
tur,
vt
libct ens immateriaic
matcrialcthoc
cft
,
vel confideranim
,
vt ira-
plicitcr,fed indiuiduah':cale
eft
Mmt
mrgttr
ens,vt ex-
mem» ^**^
ftc%'^'*"
autem abfhadhira
vniucrfale.Aliterdicitur;dctur,
quod
obic^m
idem reprxfcnfabit iiludfubrationedi-
tcndit fe ad
frindi
&
€sm. Quando dicitur vltra , qu6d fingulare eft maxirac cns , hoc falfiim cft in matcrialibus, p)cr imrao iliud , quo formaiitcr fc ioquendo
indifbndi
tum, Quia'vniuerfale
, ,
quz
funt inconuenientia:
& fingulare in rarioneob-
iefti fimplicitcr difFcrunt
:
rauIamtK) inteiligcrcntur,
tum , quia femper firtifi
inteilc
nunc ad hoc , nunc ad illud & iftum vfum oporterct.quod prxcederet cognitio huius, & illius , non pct aliam fpcciem tura, quia vtraquc eflet xquc abftradb & omnia haberet eadcm, vt videtor tam phanufraa originans,quam inteitur fpccie-,
;
:
ledum agcntem creantem,&c. quare ergo magis viuucrfale quara
alia
?
gignitur fpccies intelligibilis finguiaris
ufmatcaut congignitur aiia vel criam de
vniucrfaiis de eode,
&
^^"'*"'*'
:
cft
aliquidfingularc, vt raatcriaindiuiduaiis, ma.-
quam
gis facit
ad non
eftet fine
talimatcria, quia
corruptionis. Et ftantia
maximc
ejfe
,
fi ejfe
fpeciei pcr fe
illa eft
principium
quando dtcitur,qu6d prima fubeft fubftantia
;
vcrura
cft vt
fub~"
ftantia dicitur ifubftando, quia pluribus fubflat: ica inteliigitur
tem maximc fendo.
di^m in Prxdicam^tis, nonau-
fubflantia , quia perfe<3if]3ma in cC-
Ad fccundum, quando
Uere reaHter
dicitur,qu6d
mo-
Dico , quod mouere
eft fingularis.
^ncnMJt
intcntionaliter ab vniuerfali, fed w««*»*yi****"* ab intdie
:
,
:
&
hoc videtur
cum gignitio fpcciei
fit
irrariona-
haturalis:aut
fccunda fpccies vniuerfabsrcdit in idem cura priauget eam fic cognitio vniuerfaiis po-
tcrit
intelle-
ncccllario congignitur fpccics vniuerfalis,
omnino
hia,
, fit
intentionaiiter impriraendo fpecicra, potcft cflc primM fmkobiedi vniuerfalis.Alitcr dicitur,qu6d inrclle£his ^-»»/1* ffi
ilia
fed rantum voluntaric le
fi
quodcunque
timc tot fpecics^ erunt vniqnor fingularium!& fic infinitx:aut non
uerfalis,
non
vita eft
prim^ ex phan-
Prxtcrca^
4
abrcradhim ^ materia, non fim-
militer ;
.J|
& duas
fpccies proprias in intcilc^,
Contra;fi fingularc pcr fc intciligitur,
& per confcqucns duas diffinitiones & ita crunt
711
quod quanto plura fingularia vidco,tant6 pcrfe6d\ii cognofcam vniuerfalc. Propterca, fi fingulare fit pcr fe intcliigibile , duo tmgularia haJbe-
gularia crunt
du«
*-A
&
:
&
intendi in infinitum
:
&
Sc9ti Oper. tom. ir.
eriara /cqucretur,
non raouetur
&
m6
intcil.igens vniuerfalc
quid
iliud intciligere,
,
confidcratfe per
aii-
& non p^r efrenriam fuans
OOo
a
quia
uia de SingulMre
finnode
in-
uUi^attr l
VIL
Lib.
712 nouo iUud
intelligit;
ergo per aliquid in
&
le
faftum , quod non poteft cfle , nifi fenlus , phantafnu aliquid receperlnt a fineulari extrk; cum ergo fic rcfledendo intelligit fingularc : induftiofic intcllexit , comparationes facit ,
&
&
ncm Ad
8c intentiones attribuit.
,
aliud
lumen
,
quod
,
eft principale eftici-
magis confenlpccici vim repra:(entandi obic6him fub certa ratiohe , quikm originans , licct orieilians dct fibi vim reprzfentandi naturam obens gignitionis fpccici de aliquo
ie€d in
Ad
,
per fe inteiligibilia
non
,
quia principium indiuiduationis in
&
,
quinta
videntur
fatis
fentcntiam Tiiomac,
i.
& aliam viamquaEre
d^e
quxft.
;
.
mate-
matcrii^ia:
cis eft
m^tc-
Prima refponfio,& fccunda,
ria indiuiduaiis. tcrtia
cfte
&
fecundutn
& 86. q. prima,
par. 8/.
obiedo inteilo^s in x.
in fine.
Contra refponfioncm fccundam ad primutn
argumentum
prjncipaic,
feptimi argumenti caufa
non
:
& contra refponfipnem non cft pcr fc cnim concedit
Singulajitas
intcliigibiiitatis
rcfponfio ad feptimum
:
lioc
:
& oportct concedcre
d.c
Peo:faitcm patura indiuidui niiiil additvltra naturam fp^ici , nifi finguiaritatem ^ ergo nihii eft in fingulati impeditiuum intdligibiiitatis, quia ncc forma fpeciei, ncc materia, ncc finguiaritas aiterius
,
vci amlyorumj Sc
ta fingulari iapidis
nifi
,
niliii eft
in natu-
matcria finguiaris
,
:
quamfpccics ab ipfb imprcda fit in inteilc^u pofnbili ied iU la pri^s naturaiitcr eft ibi , quam obiedbum cu^ ius cft , fit ibi , vt cognitum in cognofcentc : fi crgo vniuerfaie fecimdum quod vniucrfiilc,mouct intcntionaliter , illam fpccicm imprimcntentionaiiter, jprius naturaliter
cft,
:
naturaliter vniucrfale
priilis
habebit aliquod efle , $i •rjniuerfa-
imprimit
It
^*
fptciem
rei.
f»rte
in cognofcente. telle<9tum
;
Scd
quam
fit
,
vt vniuerfalc,
in intellct^, vt
quam
,
& aliud
Conrra refbonfionem fecundan:», cuiuflibet proprium obiedhim eft cius ImeUeSui motiuum ; crgo proprium obieflum intcile(fhi$ Mgens non eft poflibilis cft phantafma , vcl intelledus- agcns. fbieifu fojjtbUU neque Refpondco ; propofirio prima eft falfa. Nam pofhsnfnfm». tcntia cognitiua non tantum habct recipcre fpcciem obiedi , fed etiam tCDdere pcra£tum fuum in obic6hjm. £t iftud fecundum eft eflcntialius potcnriac , quia primum rcquiritur proptcr im,
&
obiedum principapcrfedioncm potentix,, lius cft obic£him , quia in ipfum tcndit potcntia,
|:a
Immo ncc
:
Utntmu,
cnim
proprix potcntiae pafEua: cft accidcns , vcl cns a
&
, vcl iftud ens adu. A fiOninis potentia a6tiua nata eft pcr fe agere ih fuum obiedum. Si obie<^um fuum fit tcrminus fux ac^ionis : tcrminus intcile^s agentis non eft ipfiim phantafma,in quod
producit iftum idxim miii luec eft falfa
9git
fcd
,
:
vniucr^
:
faltem in cognitiuis videtur
verum. Inteliedhis enim Dei eft a£l:inus refpc<^ fux cflet}dx, nontamen agit quicquamin ipfam, Similiter vpiuntas noftranihil agit in
obicdum
fecundum ponentcs ipfam cfle adh» lum fcd tamen fiia a<3tione tcildit in obicdhim, Probatur crgo faifitas primx , quia nec omni, nec fbii obic^ conringit , vel conuenit molicre j crgo , &c. fiium, criam :
pidum efl: quidem igicur,& nun,c ipfuni
& tamen amplius, & manifedicemus repetentes. Nam quxcunquc func rationis partes,&: in quas vcrum
:
ftius
diuiditur ratio
,
lix funt priores
,
auc
omne$, aut qua;dam. Tex.ctmmenti 35.
QViESTIO XV. ftrMfttfi»g»lareJitferfeinteUigibile a nobti? D. Tho.
hic leS.9.
^ de
mni. q.vnic.
u lo. Ant. And
hte
q.i i.flind.ilnd.ii.^t.Scot.ti.xi.de «ni.Caucllus ibid,
Vide ciutps atuc q.prcximtfrtxedentem.
Vldctur quod non
,
audoritatibus. Et
au<3:oritate Atift. hic
:
videtur
enim
primd
Itera 1. de
&
;
matcriale,
& immatctiale
:
intcllc^aus Angelicus
fenfus omnino matcrialis,
impref-
Haec crgoeft vc-
cludit finguIatc.Maior habctur inifto cap.t.c.5;.
cuiuflibct pafHui eft aliquid
motiuum pcr fe: quod
cx dc Caclo,
& tamen ipfc imprimit
non oportet in
illud
^uk
fub ratione qua
motiuum
,
fit
cft
, fictit
potentii? apprehcnfiuis ,
proprium pbic<Slum potcntia:
motiuum Sed :
oportct,
ipfum fub rarionc qua obieftum,tetminet
quod
adum
potcnriic.Hoc patec in voIuntate:qui cnimdicunt
I
r.*.3T. T. c.6«.
, quod abcuntibus a fenfu , &c. Anima. fenfitfefi/in^ularium,intelle- Idei. rhjf. & 1. i. Eltu vniuerfalium. Ex quo mulriplicitcrarguitut !^'erier. potentfarum diucrfamm funt hic quia diucrfa obic(9ba,&inpermutando. Et criam deducitur
plurics oftendcre
fpccics ctcaturarum.
:
Jln tUeSum
}
verificatur.
intellc(5tus nofter mcdio modo ; orgo confimilcs conditioncs obie(Slonim. Additur etiam qiiarto, quod matcria fecundum fc cft ignota illam in-
Angelo
fed
tentii
quomodo
omnino immateriahs ,
potcnria
profrium
&
eft vcra in potcnrii? naturalibus: obie<5him
codcm modo fcrrerur in obiedlum,ficut modo , & obicdum ita eflet obicdhim Sed Peu$ non eflet obie(^m , quia in ipfum non tendit ,
fit
mttiuum p(f-
,
.
de ptoportione potcnriacad fubic(5him, fcciidum
;
fit
&
quara quia imprimit fpecicm. Quod patct , Ci Dcu« imprimcret fpcciem intcllcdhii , vci oculo
,
tft in anirna , mouet appetitum effe^i^ uet vt tntru, fed fecundum tjuod eji in fe extra mouet vt ''^ fi"'* tvt ""^'' finis. Scd propria ratio obiedi volunratis eft ratio finis : vt rescft infe:& non ratio efficien. * * ris, nec vt cft in inteIlc(^u;ergo patct faifitas proty,g^i tte t
cognofci,
potentiae p.^(nuaE
tale
quod
fecundum qu6d v-
niuerfale , habct efe extra inteiie^um
obic-
:
iliud prius cfteflccxtrain-
ieitur vniuerfalc
cam moueri ab
dicunt
,
£to,fccundum quod intclledum .eft (cd tcndere in obiedtum non fccundum quod s& in i;itelic£h], fed fecundum iilud , quod eft in fe , iuxta illud Commentatotis 1 1. Mcta- nabuu ./ phyficae , commcnto }6. Balneum fefundMm feaiui m».
&
forma finguiaris iapidis.Contra primam rcfpotjfioncm ad fecundum atgumcntum Mouens in-
do ,
cam pafHuam
pofitio^s
fe.
aliud, coceditur, quodfingulariain
riali^ fiuit
Metaph.
'""
:
& ad hanc intentionem
videtur.
Minorhabctur
& Mundo. t.c.91. Ckm dico hoc ca-
lajico ?nateria,8cc.ltem (juod quid efi cftobiedii intelle(a:us,ex }.de Anima.t.c.io.& inde.fingularc
no habct
quod cjuid efi, xu qtiia tunccflet quiatucdc ipfbcflet fdctia propria,
propriii
diffinibile:tu
quorum
,
X V.
QucBftio quorum vtnimque cA contra Arift.
mo
cap.penulri-
^nl/tri^/f h
Platoncm ^^^ fccundum , quia tunc quandoquc
srti reliirqiil
ict fcicncia
huius,
5 j. contra
t,c.
quan
,
:
& iropro-
fcicn'ia cf-
Ttjca
(cicntia.
tU fntotdm eciam tertio , infinicac poffcnt efle (cicntiz ,quia rUtt4*m. infinitas non rcpugnat /ingularitati ; vnde pro,
rationcm fcciindum Pophyr. lubct
pter hanc
&
fingularia ab
artc rclin-
Itcm
ad prindpale
,
nullius eftdiflinfta
,
memo-
non prarccflit diflin(!ibi apprehenfio:intclleifhis fuorum at^um, qui n6 func fenfibiles habet diftindlam mcmoriam,vtpatcc,& hoc inquantum flngularcs ; crgo & diftindHm notitiam habec cotum , quando infunt. ria
cuius
,
Rcfponfio,quzflio qozric de
Mctaphyfica,quatcnus jbtlimgttUT* Jit fer fi Hnguiaris rcfpedu
eft
Plato
quicfccrc,
Jiucrc.
1 ura etiam quarco, habcns notiriam pcr-
)ntellc
de (pcde fpeciali0ima , haberct impcrfein potcnria tantum dc quolibct fingola-
Anima , quatenus quzric de inccllwfHonc fin- (^mmimsf^ gularis rcfpc^ intcUc^s nofW &c. Dc pri- c» t^mtfti*. mo aniculo primd vidcndum eft , quomodo
cdam
^m, &
& fpecic.
Sed hoc confequens improbatur. iQam a^enspcr cognirionem non poteft pcrfctfriflimc fic dirigerc in agcndo , ri
dcgcncrc
ficut cft
,
,
ccgnofcat pcrfedliflimcagibilcquantum pof-
nifi
llbileeft, artifex
autcm per artem tantum ha-
incelligibilicate
imtiUiiiU»
pcninet ad librum dc
:
,
,
pec fe inccllieibilc. Sccimdb, quo-
flBgularc
fic
modo
primb
eft
intelligibue. Terrib
furoptum prinuun
flmpliciter crit
refpedu duplicis
domo , pcrfchancdomum ita
»
Mttmfff/iem»
quomodo
,
intelligibile
intcIlc(Stionis.
bcns vniuerfalcm cognirioncrade (Srifllme fe dirigit in facicrtdo
uiircti igitur
,
quam in
Item ad principale gitur
,
fi
vniucrfale pcr fe
,
yniuerfali.
fingulare per fe intcllr-
non
intelh'gitur
;
confe-
falfum. Probatio confequentiz
cft
:
auc
vniuerfale intcUigerctur pcr eandcmfpcciem,per
quam & ^ngularc , aut per aliam; non pcr candem , tura , quia idcm , quonsodo reprzfcntabic aliquid fub racionc diflin^, ic indiftindi
qnia auc
flc
?
tum,
pct eanviem, qiiod vnicafpccies,qux
eft ipflus vniucrialis
,
cft
criam
omnium
Hngiila-
quzcunque cft alicuius flngularis propria , illa etiam cum hoc cft ipflus vniucrfalis. Non primo raodo, quia vnica fpeciesnon eft diftincla rario cognofccndi plura,vc plura non fecundb modo, quia cunc eflenc toc intentiones
riura , auc
:
quot flngularium. Non lccuodo principali modo,turo, quia tunc pari ratione mavniuertalium
,
tjuate
intelligibile.
,
flngiilaria in:el!igit
iigcc vniuerfale.
Tum
,
,
potcric intendi
infinitura ,
:
qaicunque
perfcdius intel-
quia quaudo duae fpccies
iijfuerint;quare altcra
eodem
gularis,cura ab
pliancafmate gignantur,&
virtute eiufdem intellcAus agcr.ris
Contra
.
3
incellcilus concipic difrcrcntiam in-
:
tcr vniucrfale , dc flngularci igitur cxticraum»& ytrumque fecundiim propriam rationem quia cantum flc differunt. Itcra, difcurrit a flngulaii :
ad vniuerfalc
,
& econueifb
;
crgo cognofcit v-
trumque excreraum difcurfus. Icera, fingulare fblura mouec incellcctura , quia mouere illud eft adio rcalis ergo cftfuppollci. Ircm, virrus infc:
rior
vc fcnfus poceft cognofccrc flngulare; ergo
,
An.
&
Dc
f.7.*.7.
vc didhim eft 6. q. vlrima, flngularc
,
&
&
&
, quod non includit vniucrgradum prxdidhun fed non cxcludicur
eularc nihil includit ialc, nifi
ab ipfbintelligibilitas
Deus ,
:
,
quia tunc
fpccies,& principiura
eflcc eius
a-
^"'^^''*S^"<^i. 'P'»»"-
tattm.
:
,
,
ratione alicuius inclufi in
quia tunc vniucrfale
non
eflec
per fc
nec ratione illiusgradus, quia cunc vel Angelus flngularis, non cfJct pcr (c in-
celligibile
;
crgo, &c.
;
De fecundo.
Prirab inccllcdhmi eft,quod adac-
quat a(fhim inrelligendi
quantum bipedale,
,
puta quando vidctur
vt adasquat viflonero
cius licct pcr fc vidcatur,
non tamen
pars
:
^^
altera
fit
adio
forcior ackio
cft ,
imperceptibilis fcnfui,quando (cilicer lucis
iucorporacx
,
ibi
quando color m juet in pratfenria luminis maioris quando autctTi fortior non poteft cfle pro:
prcr
dcfeftum luminis Scoti
,
minor
Oper.tm.ir.
pcrcipiiur.
j^^^^_
fionem : uc quando fpcdes intelhgitur, vt adac- mi intelUpquans intellcdionem , illud cft primo intclle- Mt rel="nofollow"> diferit, ftum, non gcnus , ncc differentia priroo intclligitur, liccc vtrumque per fc intelligatur. Ad propofltum , qnodcunquc aliud a fingulari intelligitur , indudit incompletc fingularc,quanuim ad quicquid intelligibilitaris cft in eo,quia nec inclu-
gradum
dic
,
quo
flngularc
eft fingularc
gulareautem includit complete quicquid
quoamqi
telligibiUtatis in
e fuperiori.
:
fin-
eft in-
Non cft
prinio intellc£ko
lcd tanciim vt priraum intel-
quzcunquc fupcriora pcr fe qubd idc* di-
luxta hoc additur,
intelliguntur.
&e
,
alia
maxiroc crunt fingularium, quia difHnomnia alia intelligibiUa A
rcprzfcntanc
De tcrtio.
IntcIlcAio eft duplex
riua/}uz abftrahitab exiftetia;alia fio,
"-^
vna quiditaqu^ dicitur vi,
qiuc eft exiftcntis,vc exiftens. Priroa lic^c
„
flt
?
^^*^
,
adacquat vi- UgibiU.t^fri
Ic^m , in quo
non ab intcUc^
gignitiur a flngulari
4
primo. Iiuelligibilicas abfolute fequicur
primo
m
d. j.
i.
primo intelligibile
eft
crg;o naturo inteUigi flngularc, vt parsinclufa in
agendi concurrunt,fccunqnaruin vcranique liunine fempcr agit,
Seot.
md*-
,
vnitasnondiroinuit, fcd addit ad cntitatcro , ^***^j^ vnitatcm, ita ad inicUigibilitatcm. Item, dii- intiiUgM^-
Dco.
iie
efi
flngulare abftra-
&
fpeciem : fpecies ex natura fua repracfentat illud ctmertm fm- cuius cft. Excroplum dc qucrcu putrida non vatnU qu»re \ci, quja dujT rationcs
Be tun
,
eocam enricatcm quidiutiuam fupcriorum incladit , vltra hoc eradumvltimae a<Sfaialitatis , vnitaris , ex quzfaone de indiuiduarionc > quac
uina:
fe
Tertitim
Commentnrium.
tbt fiofirum
enricaccm
Dicitur, quod in alio luminc ^'"^ rcprarfqntat.Concra : lumcn non facit aliam
ttft^^per
per fe intcl-
mngisfupcrior.Itcm.fpecics pcr fe rcprsrcntat illud a quo gignicur:qua:libet fpecics inreUigibilis
gentc
tmttiup.
eft
per fe primb, id
pcr ia.taxtionem.RMtio frm fingulis dtEiis efifatu cUra. Vide DoQorem ftue de hac re. ^. ii.de
incclligibile
primam
eft
hcns ab exiflencia, non
gularis:5c tunc infinitz fpccies erunc vniuerfalisj fl leciui Ja intcndat cognitio vniucrfalis in
diEium, flngulare
Secnndttm,
vniucrfali
aut
,
Vkiuvu. ligibilc.
nct fpccialis vniacrfalis cum fpeciecuiuslibct fin-
cnim plura
I.
li
cognofci ab ipfb
qucns
SCHOLIVM.
,
honc pcrfc^c candcm prius nodomus fada non cft nata pcrfedtiiis
ptrfcdc, ficut
communicec rcfpetiu
mb
vniucrfalis, poteft effe pri-
, & quando eft fmgularis, non eniro ungulare cx fc dcter-
refpcdu fmgiilaris
ell cius
primo
:
roinatur- ad extt^cntiam
vniucrfalc
:
intcllc^^o
,
quia
abffarahit
fcamdi
cft
OOo
,
ficuc
&
fimul torius, 3
i
'
.'
_.
^4,^,^^^ ^imiHtiMh
Metaph.
Lib. VII.
714
Et
ideft, fingularis.mquannim exiftens.
fJc
cxpO-
nendo fimul totum apud Ariftotelem non includct aliquod accidens,(ed tantum exiftcntiam,qua: non eft de rationealicuius,nec inquantum ejuid, nec inqnantum hoc panicipans tjuid : non eft auf em hngulare primo modo, obiedlum intcUe^onis fccundx, nec ^onucrfo, ficut exponetur re^pondendo ad fecondum argumenlum.
U
SCHOLIVM
fingularia
,
difHn£ie pro nunc inteUigamu/
Aug. citatm 4
,
Scofo i. 4».]. ^.8.
hoc
non
ftatu
potcft cognofccrc fingulare
fingularitatis
non
principium adtionis,
eft
mitatiuus principioru adrionis. Scd hoc
corrigendo
verum
adhialis cyagendi in intello- Slfando fiom efl ^um a^Hone intelligibilitaris , quia fic a(aus,& IttUritiu rtuit tt^ledi t intelligibilc couuertuntur. Probatur dc exifteneft rario
,
tia,quae eft alterius rationis
& indiuiduali
vtvtUe videtttr
^onem ,qux eft viflo
num. ^4.
fi
ritimi ffcd li-
quod omnis entius
,
ua,
^.3.
,
qi^ac :
ab cntitate quiditati-
tamen mouet ad intcllenon tamcn enritas indi-
uidualis, vel exiftentia: eft principium adHonis naturalis difHndz contra adlionem intelligibi-
enim quantitas eft nddaau qu6d intcUeaus immediati
litatis intellc
De (ecundo articulo principali, prim6 videndum eft , quomodo intcuc(Sbis noiler in hoc ftanon intelligit pcr
tu
Secut^do
rit.
,
fe ilngulare,
modo
quofflodo aliquo
(Dus nnguUre,fie ienrimvis,
nec fenius fcnintcUigi-
& quomodonon.
De prima oftendiwr,qu6d ita cft,fic:potcnria cognofcens per fe aliquod obie(3:um fub aliqua carione
,
circumfcripto
quoomquc alio, illo
re-
manente, cogno(cct illud per fenon ficeft dc intelledh] , qec de fenfu noftro refpe^hi fingularis; ergo , &c. Probario primse partis minoris:diftinGtx&vaa. infcllet^io nngularis vidctur efte alicuSi9ffd«nfrt ius intentionis , quam intelledus diftindc co^ nuttc *on u$gnofcit ; fcd pofiti illl prxcisc , amoti difFercnttlligitttr. rii
temporis,amoto alio
nis
,
& fic
tioni
,
,
&alio gradu intentio-
de onmibus accidentibus
non
qudd
videtur
intelle
vel difcemere
illi
inten-
nofler fciae
oftendatur
fibi
^
diftinguere
,
quacunque
alia intentione fingulariciuftJcmfpc-
fi
,
&c. Probario (ccunds panis minoris, pcr idem:hxc albedo ponatur fimul in loco cura illa albedinc, manct ergo haec & haec, ina,& illa, quia hoEc non eft hacc , per hoc eftc in loco, alia nunquid fenfus di(cernit,in eodem loco duas elTc albedines numero , fi fint xqui intcnfar? non. cici
Svifui n&n difctmit in-
Ur duas kdines
4/'
ofn-
»ino fimiles, (jj'
t(ju»les
n*c inter r* iHesfeUres Seet.
j
ergo,
Qutjmodo etiam vifus difccmit diuerfitatcm fblarium radiorum,qui tamen aquibufdam ponuntur continue vari^ri
illud obiicitur
,
illam vnitatcm , fixundiim quam eft principium i.d.i. numcrijcft proprium (enfibile : talis non eft vni-
J.I.
tas fingularis ptopric didla
:
huius primi quzri-
taz prafter ejuid.
Refpondeo
,
nulla potcnria cognofcjriua in
nobis cogno(cit rem (ccundum fiiam abfblutam cogno(cibilitatc,inquantum,(cilicct eft in (e
Si npelgfitm
monejl ratit
ma-
moriua potenlia: : quia potentia: cognitiuae hic mouerentur ab oppofitis : nanira autcm non mouet fecund^m nifefta
gradum cft
ffed
,
(blum inquantum
fingularitatis.
eft
Tum,quia
principium a^onis
,
ille
gradus
non
(ed limitatiuus princi-
piomm a£rionis,tamen a pofteriori , quia non eft
&
principium aflSmilandi , fcd natura tantum , idem cft principium agendi,& aflimilandi. Contra : opcrationcs funt fingularium , pri-
mo
huius.
pio quo
,
Refpondeo
exponitur
,
Ex hoc
, fi
imcUigatur de princi-
illud eft naturac
,
non fine
fcquitur
,
reccpriuus adrionis obie^U
poteftmoueri k fin-
,
:non autcmqui <;ft recepriuus mediana
guiaritate te
:
Qm
Angelicus
raateriale
quf vidot imracdiat^ fingulare fccundus cft noftcr intclle^lus, in
:
,
quera non agit natura , nifi mcdiantc gignirione in fenfum , quae poteft dici a6ho naturalis materialis,
re(pe^
illius,
quae cft intclligibilis
in intellpaum.
Contf jk : intcllcdhis nofter habet aliquam intelle(^onem , quae dicitur vifio , qnz poteft efli naturx exiftcntis finc vifione fingularitatis, ficut vifus oculi videt
} ergo intelle(5his nofter eft immcdiate receptiuus a(ftionis a re ; ergo a fingu-
Hoc conceditur ,
lari.
in intellcdu
,
aUtcr
vt eft prstcriri
non :
qn6d omnis entitas
gitur,
di
:
mcmoria enim non eft,
eflct
illa
nifi cuius fuit vifio intelle(^alis
&
tunc corri-
agcnimmcdiatc in intclle(M,qui papax eft,non cua(Shialis eftrario
iuslibet a(ftionis immediate, (ed a tali entitate:fic
quacunque
intelledlus Angeli a
non,nunc ab fit
capax
cntitate
}
nofter
entitate indiuiduali.Qux rario
a(Stionis
ab cxiftcnria
cum
qux magis
,
vi-
detur alterius rarionis.
Itcm , quare AngcHcus, non nofter? nonnc potcnrix eiufdem rationis funt refpe(5hi omnis cntitatis
?
qu6d numerus pro!>riorum fenfibilium eft pcr fe fenfibilis. Rcpondetiu-, quando vtfumque fcnfibile (ccundum Contra
flii»mtU
,
iufcunque rationis
i. «i».^.
fub
concludcret , quod Angelus non intelligit fingulare , ita qudd fingul^tas fit fflodus intellc<5ti, qui cius intcllcdhis eft padiuus. Ide6 didefjct
vel ftdfftantiat
&
,
rationcqua eft fingularc:quianatura nonmouet tperahmet fccundum gradum fingularitatis, quia ille gradus ffMtfingiJ^.
^
SiNGVLARB pr» hoc fiatu aonpojfe i nokit difiin^f inteUtgi , velfentiri , de quo lati DoSlor de An. q. II. ratio efi forti, ijuia propter pecca-
tum impedimur,ne
finguiaritatetnontamen finguiaritate formalitef. Contra : didum cft , qu6d intellcdus noftcr in
?
Iftud poni poteft tcrtium
,
cuius
caufa in natura potenrix intellcftiux
non
cum
eft
illis
duabus de phantafinafe,& tunc AngcHcus poteft, quia perfe<Sbior , nec pafliuum \ pluribus cft im-
quando non poteft perfici nifi patiendo ficut per(picnumiion eft minus perfe<5tum, quod eft illuminabilc a quocunque luminofb , quam quod tantum aSole. Vltcrius dc intellc€tii agente poteft
:
obie^
nato intelhgi vifiuc, coagit ad fpeciem in memoria , quia ilia fit ibi mediantc vifionc,&
ita
ab intclligcnria
:
non ab
intelledlu agcnte,
Itaque
cum omnis enritas , qux
nata
ab Angclo videri
fit
Ie«fhim
agcntcm
,
,
eft a<5hi in re
,
nnlla requirit intel-
nec innobis natura, quxna»^ nec in
ta eft vidcri,& eft aftu in re,vt natura.Sed
nobis* refpe£hi fingularis,quia ttcre intelle<5him
noffarum,
fi
efle
ef!ct
natum mo-
ad vifionem vniuerfalcoa.
niuerfalem ita.
non
>
vt vniuerfale
eft aiObi
fub radone
non
eft
2£ta in re
;
&
ralis incelltgibiiisaijfi
fiat in memona , quia inteiiigenria przfuppcnic inteliigibile;ergo non potdl fitti in memoria ab intelligentia. Sed tantum ab imeiledu agente ,non a rc tantum , qoia non fic cft indc-
a^
nec nataeft ibla agerc nifi in infclligentiam:nam in Angclo,& nobis tantum propier
cenninata
XV.
Qu^eftio
.f
:
vmuerfalc cftintellcdus agcns,
exiftenda
,
715
intellcAio autem abftrahttur. £c eft
condirio obicdi
ifla
,
tAfirMku Mi rcnfatum.-per txifHtU <»•
concomitans, fcd pcr fc inquantum acddens autem fcroper concomitatur intcUcdtionem quiditariuam , de qoa l(X]uitur Ariftoteles vc plxirimum , quia dc vifionc intclle^hiaii nihii videtur iocutus. Ad dedudionem de organico ignis,non cft organicus , nec virms in fcmine non tamcn producunt vnmcrfalia folummodb feq(ii->
obie^m ex natura
&
&
de bocdicendimadts. S«lMtiones DoQorufmnt obfcuri. Vide AntomMm Andrtttm hic foluit. Vtdt tjttdft. 1 5 ^uitt clttriiu ea fropontt,
foftti Vdiries
&
.
i }.
Dciccundo dicitur,qu6d intcUigimus Cngub; intelligitur enim perlineam rcflcxam iccundum AriftJn j.dc Anima, lex. comra. 10. Commentator habet lineam
cum
accidcn-
,
:
;
componit (ubie^himcum accidcn-
terminus k tjito^ ad tjuem rcflexionis,
ita
&
in mcdio eft diftindbim. Vnde confufum, didtur , quod non tantum funt noroina fccunda: eft
intentionis conditiones fingularis exprimentia,vt
Gd
etiam aliqua prima: intentionis, vt indntidMum, vnttm numero, incommHnicabile, &c. Natura igitur determinita iftis,
(ingularefitppoftMm, &c.
intclUgitur,
QmmMd»
de mMtttia muta- V**» i
illud
:
cundum prindpalc maior falfa
: eft ex quaefWone dc indiuiduarione , quia iUe gradus indiuidualis SMfr»q.t^ fadt vnum dc fc cum natura. Primum corifcquens de diffinirione conccditur,& fecundum fi fcienria huius didtur habitus inclinans ad fpecuiandum aUquid de hocjnquantum hoc. Arifh)te-
lcsexponitur de fimul toto. £t quod obijcitur de infinitatcquodUbet infinitorum eft fdbile nobis,
& eft conccptus non fimplicitcr fim-
:
quod fadt fingularitatem
per acddens, quia nul-
lam per fc , quam incfTc confequitur fingularitas: fadt autem pcr acddcns,quod non per fe cognofcit dudtur enim ratio ad oppofitum , quia cft :
pofllbiic
Ad
rd.
cum
aUa intellc<5Hone per euidentiam
tcrrium prindpalc
:
vidctur oftenderc, DifcHtvai-
qu6d per nullam intclle^onem , quam mod6 tttrfMU fittutl habemus , abffarahcndo fic pofHbilc fit dare mo- ctmfiMpiUdum,quo vniuerfale per fe intclUgatur , & fingu- ri tftrftit^perfe:& eft pro primo fecimdi arriculi ; vcl ad primuro fecrundi arriculi principaUs , aut fi eft larc
pofiibile/jusrc in
Ad
telltgL
quzfHonc dc VniucrfaU-
&
argurocntacontra 1.2.
4. inteUigitur de conceptu non flroplidtM' fimpUd , vel fimul totOjfecimdum pzxdiSta. terrium,& qnintum dc natura,qux cft fingularis,fexcum de aggregato cum
accidcnribus.
nec ctiam fimplex quicUtatiuus , vt fed tantum quafi per accidens, vt homo al-
plex, vt ens
:
homo , fi«,licct non
ita
pcr accidens:&
natior conceptus
,
ad
iftc cft
quem venimus
determi-
in vita
ifta;
ANNOTATIONES MAVRITII ad^majl. i^.(jr IJ.
nam
ad nihil deuenimus , cui de ratione fua inquantum a nobis cognoicitur , contradidbrie refinc tali conceptu , nunpugnat alteri inelle ,
&
quam
concipitur fingolarc diftin(Sc.
De hoc
auiem
,
& quomodo aliter fingulare
intelligi-
bile, quarre
autem
fit
quxftionc de Vniuerlali. Quomodo argu, qusrc infbhitione z.
eft fenfibilc
Ad argumcnta igitur. Ad primum, quod dida communiter funt de iimul toto, enim immanifcftum cft recedcns a fcnfu , icicntiaficrct non fi;ientia,quia habitus idem raaTnpmkpeT nens mutato obiedo,mutarctur. Ad aliud, illud mmtMt» H»n eft modus obiedi,non rario intrinfcca, nequc coVttiet <s his ^HorMm vni gnira. Contra , qua difFercnria inter obie<5him Ariftotclis hic
&
illud
& intcllc
*/l
fuperim
knfus
md
Mitentm.
ordinatus
,
?
Refpondeo:fenfus
cft
fub-
; crgo obie
modo quam
SEquimtur quafbones 14..& biUtatc fingularis, t.c.}y.
cft (enfus
intelle
tius cft,
fir.gularis ?
determinatc magis,
Refpondeo
:
(enfus fimul to-
& ideo a(flus fcnfus non cft abftradhis ab
ij.
deintelligi-
qux etiam commu-
niter.occumint,& in quibus varij varicfcnriunt, quarum ordo ad pr2ceclentcm,& fcqucntem qu?»
fUoncm
poflet ponderari
:
hk;&
nam
in aliquibus fc-
vidcnmr fundari in tcxtu, fcd dc hoc parum refen, prima ctiam iflanunnonvidetur multum neceflaria , qiua eadcm contra firrc habcntur in fcfundamcnta pro , cvmda ideo poilct notari Extra , fcd ad roaiorcm cxpreflionem poffunt legi ambx.Nam vna quuntiu: fcqucntem
mcnri.
9
efl
materia dc fimul toto expo^itur, quod eft bilc,&idc6 ignotum , id cft , non fdbilc. Ad fc-
Et cum improbatur per artinccm Rcfpondctur,
,
tibus vel multa accidcntia mutuo fccontrahenda intclledus intelligendo vniuerfalc , abftrahit quodcunque illorum intclligendo tandem vt incelligac fingulaie lecundum naturam , qu* eft hacc, non inqiuntum hacc , fed cam accidcntibus
tibus;&
Ad
in fenfum.
qua non
elTet linea rc
phantafia confufiim cft fubftantia
propriis, huic
prindpium agcndi
non omnia fimul:ficut fi fpedcs ponantur infinitar, Vlrimum dc fcientia in potentia coiKcditur,
non iphaara^nec fpharaUs. Alitcr exponitur, quod in Scd tunc
eft
& quiditas abftra-
hitur a quiditatc, donec reftct quidiitas a pofTet abftrahi.
ficut
,
dcterminantur fcnfus ; Aliunde poteft dctcrminari,& fenfus indercrminari , quia natura vt natura
:
re rcfledendo ad phantafmata
tdUgkmr
qu« cft detcrminat* complcxionis
organi,
III.
SiNGYLARE pT* rmnc ifneUigititr k nebu explicat confnse tdntmn ; fer refiexunem , modum,etJi mkil refolMt^ tjuo fttfiits apt ^.li. deAn. vbi in commenttirio egi de hoc k num. 1 3.
:
% m titlm itMt nmditm fmt-
:
cur,crgo non dctcrminatur ad
{pha:ralcm,& ipfc fic exponit
ttUeStt* fic.
:
SCHOLIVM
(ttMn ^holittm vltimHmq.
imfiittnm
non tantum per acadens
fic
&
;
eft
dc intelUgibiUtate
fingularis abfblutc,alia in
ordinc ad intelledura nofhum,fupra etiam
lib.i.
q. y, in aliquibus originalibus ponittir tota hic faris benc eflct ibi ad 14, fub breuitate tamen,
&
ptopofitum : vt ibi notaui. ProccUus Do«fh)ris in hac 14.
faris
patet
:
ar-
&
fbluit guitenim advtramque panem copiosc, iecundum viam Thonuc argumcnta prindpalia, impugnat in fine foluricHies. Adargunnen-
&
OOo
4
ta alte
10
.
Metaph.
Lib. Vll.
7i6
&
ra alfcriuff panis habcntut refppnfiones q. r j. lupra lib.i.vbi (« ccminit. In i. ctiam Sentcntianun
& in Thcorematibus
io q.li.dc Anima,
rionmu,&:
propofitionc 5.&io.4.dift
4j.&in
j.
di.i4.&in
Quodlibcio.quarft. i y.Sc iu j.di.pri.qux in quaeft.
fcqaente amplius penra^l^arj habent. In q. j .atguii ctiam ad partcs fcr^.vt priiis coI
prosr,vbi poft oppofitum ihi:diciti»r ^»ad in alia
utmine, &c. vfque iltuc
;
Item ad principaU ,8cc.
Extra ab aliquibus.
affignatuc
R.croIutio quzftionis in diiobiu articalis
claracft
& notabilis valdc in
,
partc uibi
(zm
1. arg. principalr,
CQntra^iSum efiyejmd imeUeSiu »0-
:
.ffwj&c.vfquc illuc, de feeundo dicitur
&c.
,
afli-
gnacur ^'rr^ ab aliquibus,fcd tDta litcra valde norabijis cft,&fubtilis,atqucfingiTlaris : quarclcga-
tur,& cxponatur attcntc,vbique.Opinionesantrmodemotttai , addc hic fi volucris. quorum,
&
Vidc fupra
7.&
1.
PhyC& i.;& j. dc Anima,& m hoc di, }. & alibi. Vidc Ocham
i.
Scnrentiarum
in prirao
,
&
quodlibcris
Scoticam vbiqnc
& dcfendc vetiratcm
,
Dc modo vcro
cognofcfdi fin-
gularc,nora valde ca,qux ponit DcnSbor in i.paf-
& qu«rc alios varic
rcpetit.
m6,
.
:
J5>.
fic
matcria
,
eft
omnis
illius
,
,
(cd ixon ^ nobis
& ynitate, nifi
.
ius,c.dc
Forma,tcxt.com.8.homo,& homini cflc, non idcm,nifi anima fit homo. Item, in epilogo cap.tex.com,4o. qua: funtpartes,vtmateria» incrunt in fatiooc fubftanrix. Si exponatur dc matcria indiuiduali , contri : ira poflet negare
illius
non
partcs formalcseflcpartesrationis,quia indiuidtialis
non
forma radonc vniucrfalis : fid negate dc forma, ficut dc mate-
non
vidctoT ita
incft in
A rift.ncgat
Dicitur,qu6d
ria.
in
hoc cap.
text.c.
de hacforma , qu6d fitpars quiditaris hominis:ficat dc hacmateria,fic dc hac anima,ficur dc hoc corpore. Contrjk : commimiter ttcludit j 5.
&
.
fecundum fpeciem
eft
feciindum maferiam
,
cfl^cpiiaindctcrrianatadlmatcria.
comm.
quodam vago,(eu confufb , aot ccrtc aggregato,& hoc maxim^ cbgnitione abftrafti ua: fed dc intnitiua diibium vidctiu: , vbi potcrit lic£tor concKifioncs ordinatcproponerc plarcs^ vd
mentator,
vnam
materiam. Item ibidem,
in conceptu
vr pofui.
dif&nitio rsttio cft
,
&
omnis ratio parces habct:vt autem ratio ad rem , Sc pars rationis adpancm Habct. Tex.c»m
j:ci,firailitcr fc
quod non cft idem
''vulm^
Cah propria ratione,
Quoniam aucem
,
cum fuo tjuod quid tft.Sc infcriL tcxtxom.41. dicit,conccpta cum materia non idcm. Itcm 8 hu*
dammod6 cft diffinitto, quodammod^ non , qma
,
,
Itcm, in didis fecundum fc ^md , idem cnm co cuius eft j crgo nihil pertinct addiffinitioncm, quodprohibcthoc fcdriij omnibus habcntibus matcriam non cft)idem. Mrnor probatur in ifto cap. text.com. Dicit enim efi eft
& pri-
dc Vniuerfali
intclligibiie
& abftra<3:iac & incuitiue ifto
comm. ^ y
f ic.
qutd
4*w(wj|
hic,quod fingnlarceft per {e
pro ftatu
c.matcria fiuc fenfibilis , fi«c inrclU^bilis,ftcundum fe,cftignota , idcm primo Phy-
Vult brcuitcr Do£kor
,
h.TC, vbi pri^s-infrjimagis in q.
hic fiiigularifllmc
in,
commcnto
tnateriam,non communiter foimam. Ifem,bic in litera.tcx, com.jf e* hac rarionc vniaerfalitcr videtur dicerc , qaod fubftanriae fimul tothis qiKJ-
rc 1. principalis argumcnti
ad
&
*o. Sciu inde:(cd matcria non eft princfpiurti cognofcendi illud cuius cft. Probario miuoris
5 j.
<wr^«
non
IdcmCom^
5 f
Oppofiram
in ifto cap.tex.com. j.Indfio nott j perrinet ad diffinitionem, fcd qa* fyllab* cam
qux cft clcmenrorum
demchta perrincttt aJ comm. }6. fi anima ma non cft animal, ttmc diccndum , qtiod inin» non cft totaquiditas , ita intelliginir fblafio fua. :
fed
tcxt.
Item,contra Platonem,tex.com;j6. ParabdaPlatonis noft benc fe habet, qvik non cfr fimile de circub, homine : fopcrfluomcfl enim aifcrre
&
materiam ^ quiditate rerum , quia quaedam fbnc hoc in hocicilicet forma in matcria,ficut in nafUralibas.
QJ&STIO Vrrkm in rebns fAKi
XVI.
SCHOLIVM
mtttriitli^as mioteriajtf cfuiditJiis re:i
Sentitntia durt.
nan h}nSi.x.flrff.cMf i.Cr i.Mtt»fh.c*f.t.trx ^r.
ComMent.ii. qt }4-
Aucc
Aid.
Al. i, Metsfh. tcx.ii.. Aaiccii, j.
Ji1etdfh.c»f^.S.^nga(i.^fji* Cimt.c»p 9 Danu(c.Z(i. difide atp. \. Aknf. ip.c^ 6. D- Thom. i.p.if •> ^jirf.4. Cr « .contr» Gent. emp.i. 1. terraricn. i c»mr» Gentes,c. 11. Capreol. i» 4 tiijl.44. tj.i. *rt.i. laadun. hk f.i x. .
An:on. Andr. ibid. jtgiij. t. Fkthlria art. \. f. i» Coaunbr. i.thyf. c»p. 9. q 10. S\izx.iii^. ^f. Utt»fh. fiii.t. Vide ScotHmin i.difiix.q.vitiea.
Vjid non,audtoritatc
Qi ^^^ I
T.e.%. i»dt. hie.t.c. j 5 .(^
x.ehjff.
•
f.
huias,cap.
Omnes partes diffinitionis
^ Giti-
funt forraar.
&
ejft
I.
Auerr
alij fetfuuntur
,materiam in materialihu/
de qutdttate ,fed folamformam
eam Df&or variif
locis Ariftot.
,
refutdi
& rationei eius
Idemfrafiat i.d.ii.num.c).vhi rationes
dtfiruit.
huius femerttia ducit ad offofitum. Soluit argumenta Auerrois oftime explieans^quoniedo po~ tentia
remotaadcorrmnpi fit fcilhlisper medium
commmne ,t^firabens ah
exifientia
,
proxmd ve^
ro non.
Dicitm;
fccund^ Commentatorcm
2
ifto cap,
Ctntuutfto
commcnto
j
ncm vnde
didt,qu6d qusdamdiflSnitiaeft,vbi^i/^
a.
quod non
pertincf addiifiiiirio^?,h!dm'!
ibidem, Fbrma efl,^Hod ^uid erat ejfe crjro forma peninct ad quiditatem, Itcm 7. rexr. com. } ^.quod quid erat ejf$ animalis , eft .infma.
appaf ct raateria } quaedam vbi nott apparct matc- 'uttaf. ria vbi apparct matcria, ibi vna pars pofita non
Ircm,in eodcra cap.tex.comm.j4.ma1cri.-1lc nun-
E>crtinet
Iiera,
;
dbisk
quam fecundum fe cft dicendum non fccundum
fc ineft
tem. Item,inferius, tex. tcs in qua: diitiditur
,
,
:fed ilhid qiiod
non pertinct ad quiditacom.j ^. quxcunque par-
vt materia
,
fimt pofteriora:
fed nullu poftcrius pertinet ad quiditatcm. Itcm, ifuod cfuid
efi
euiiis Ci^jficut
eft principium cognotcoidi iilud habcturin cap.pc»:cdcmi : te9t.c.
,
-y
|.fciy
:
,matcria
fcilfcet
vbi
non apparet quzli-
pars pofita,perfinet. Item
, ratio ad hoc c-4. ^huius 7. omnia fada a cafu, ab anc, ha- _ bcntmatcriara, ilbcft, qua fcs poteft cflc, M»t^]fi' non cfle.ibidem ; fi crgia nuteria fit pt indpium, qmJtret pttejf pcr quod aliqiiid poffit cflc ,& non efle , h eflet 'Jf*-& *«'
>ct
&
vcl;
&
pars dfffinitionis
,
&
<}Uod quid efi poffet per fc gc- *^'
wtathSc eorrumgi, contr^Philoibphun*, cap.4. huius
XVI.
Qu^ftio huius 7.& penairiraojtex. com.}4.& jj.Confirlecundum aliquos ponitur , quia materia principium indiuiduaiionis : ideo prohibct intelligibilitatem fccundum Auic.8. Metaphyficxdgiinatur
tur quidiras
cum
pcr
fit
quod
abftrahatur a matciia.
tcria
non
non
cflc
oponet Additur, qu6d maqua potcft eiTe ,
(c mtclligibilis
:
Itcm, matcria raanct
tate rcL
&
qua rcs eft , fcd ejfe autcm aut non ejfe non cft
,
,
cft
dc quidi-
quiditatc in ifto
vero,aut animal,
717 ex vtrifjiu, vt vniuer-
tjuod^^efi
faliter.
Suppofita igicuc vniuerfalitatc matcrix,
quod
contra fecundam rarionem illorum. Ar-
eft
guitur cx hoc ad principale uerfali confidcrata
dcrata
,
ad quiditatem
igitur
;
vt fic, pcrtinec
Antcccdcns probatur
Contra illam pofitioncm fiint aa6loritates ad
manct
& oportet hoc
effe
vt materiam,
tBiid
vt fomutm } ni fi ergo matcria pcnincret, non haberct contra Platonem,qu^d idca non eft diffinibilis,quia cft fola formajcrgo quod diffinittir ve-
materiam,& formam,
rc habet
& vtrumque per-
ltem,rario omnis 7. hu-
tinct ad diffinitioncm.
fic. ,
&
forma fit vnum,
maicria,&forma in vniucrfali confidcraris:nam in qualibct mareria,& forma parriculari,cft rario potenrix,& aCtus ; ergo pcr materiam communcm, cui primo incft. Confcqucnria primaprobatur,quiaid,quod conftituitur in vniucrin
faIi:non eft cns per accidcns,fcd cns per fe
;
MMteria,^ formM qmdi' tatiiii confii-
tt*$mt tottun.
igitur
habet ^uid. Et parcf,qu6d panes iUius funt confHtucntia ipfum;crgo,&c. Contra primara ratio-
nem
eonmi,arguitur pcr idcm quia poflc cfle,& :
non cfle
cft paffio
coramunis vniucxrc inhacrcns
rauIris;crgorcquirit
fubia^m commune, dequo & mcdium commune , per
,
cft demonflrabilis
;
ius,tex.com. j j .idcm in 8.tex.com.i. habct pancs:
x^ucxl
demonftrccur
& ficut pancs rauonis ad rarionem, ficpanes rci
bus
eft
ad rcm. Sicut ergo omnes panes pnccisc expriprimunt totam rem, ita onmes partcs rationis rationem rci.ltem,pcrfcitiflimc cc^ofcitur vnumquodque quando cognofcittir quid ipfum 7. huius,tcxt.com.io.&ii. fed impoflibile cft per-
Philofbphi,fcquicur
^
vr
,
quia ratio potcnriz
,
a6bus,propter quam ex materia,&
tjuidy <ju*U,
confbtu-
illius
vtrumque conflicucns
corrupta.
&
Matcria in vni-
;
funt conftitutiua compofiti in vniucrfali
confidcrari ri,
fic
& forma in vniuerfali confi-
,
;
& ica
illud
:
fi
crgo maceria in nacurali-
medium f^ndum
didum
illud
qu6d maccria eft communis, principium cotifticuri communis.
Scd ad fblurionem
illius rationis
,
quia aliter
Notandum,qu6d
fingulari.
4
& aliter
fetentiM
mJ
potenria ad corrum-
ctrrtttttpt
du-
concedeturcorruptibile incfle ccwnmimi,
plex.
rcm , non cognita matcria eiusj ergo forma non cft toti quiditas cius,quod habet materiam. Probario minoris Philof 1 Jiuius,tcx. com.i}. fi fpccics caufarum cffent infinitz , nihil ftCtc cognofcerc
quia infinita non pofHmt cogcrgo ad cognitioqcm rci pcfede , oponet cognofccrc oranes cauias. Item 8.huius,tcx.com.
rumpi,Cme zdnonejfe, potcft intclligi duplex,fcilicct rcmota , quae eft qtucdam aptitudo confequens naturam,ficut paflio eius. £t illa cft fcibilis pcr medium communc,& abftrahit ab exiften-
nuUa
communiccr
cflet cognofcibilc,
ria
nofci
peninens ad generarionem , vel corruprioncm, poflet dc aliquo fciri. Alia cft pocenria propinqua , quz efi ordo immediacus ad adum in pro-
II.
;
ibidem de materiali fubflanria
idcm
,
planc.
:
Itcm,fubflanria habct diffinirionem,non ex addi-
prio
& inde,crgo quicquid
non
rionc 7.huius
;
iex,com.ii.
ponitur indiffinirione fubftanriz pertinet ad tjmd
alicxjuin
,
&
paffio naturalis
proximo rccepriuo adus
& quia adhir
:
quodnon cantum includit naturam hanc, ficut pcr fe commcnis includit incft nifi fimul coci,
Quod aurcm
Sed 6.huius,texxom.i.&inde,in diffinirionc rei materialis dcbet poni matcria, fi non cf^ fct dc ratione diffinitionis,di£nirio cflet ex addi-
confcquitur exiflentiam , communiter non pcrti- mMttrtM n»»
tione.
potentia
eihs.
&
Itcm ,
ejHod efuid efi eft illud
&
cuius eft
<ns,
cft illud
primo
,
quod
eJfcCed
ptim6 quod pri-
cft
hoc cxiftcnriam.
fcd addit fiipcr
nct ad quid
ncc
,
non
cft fcibile
in crcaturis
cft fcibilis,ncc
cipiirai
huius
cludic
matcria
cft
materia
,
ideo
;
Nara vt
pars quiditaris. ,
quorum ncucrum
ftinguit fubftantiam, dicit
,
pars fpecici,fcd abftrahitabvtroque. Pcr
eempofitM,
polita eft fimpliciter hoc
aHquid
fimpUcittr
primo per
b«e»liqMuL
efiycA
8. texx.}.vbi diquodfiibftsntiacom-
&
,
feparabile
fecxiftcns. Si ergo hoc^xanccjuodquid
compofitlun ex matcriaA forma.
Itcm, contra rationes primi opinionis. Primo Mattri* tun contra fecundam Ci matcria cftet dc fe hsc, non tfidtfthu. pollcnt du3E matcriac conuenirc in vna rarione :
materia:
,
ficut arguitur
de dualitate
;
habet crgo
pium, vnde compofitum fit hoc. Intclligibilitatemautemalicuius intclloiione abfttadiua,qu2 noncft vifio , qualis cft communitcr inreIIe€tio noflra prohibet matcrialitas
bcndo nutcriam.fed
in
,
non quz
cft in
autem additur eft
habcns quid primo, vt vniucrfalc
funt caufs fingularcs
Ncc
rium aUud,vt tua materia, (Sr mea, fpecies,& mouens ,vnitterfali autem ratione eadem , fimilitcr in ifto cap. homo
& etjuus, & tjus itafuat in fin-
gularibus
; vniuerfaliter autem non funt fubfianfed fimul totum quoddam ex hac materia, hac rfttione, vt vniuerfaliter^fingulare vero ex vltima materia , Socrates iam efi, ibidcm infra, ani-
tia
&
,
ma fubfiantia prima
,
corpus vero materia
,
homo
cerialcs
;
,
qu£
immo pcr
cft
ha-
habendo conditiones ma-
Mctaph.cap.dc Caufa,tcx.com.}. caufa& cfFcdhis fcmpec proportionantur , ira quod fingiilarium, vniucrfaJium, vniuerfalcs.
vc eft
ad fectindum,quod fuitconfirmatioiftius:quia non eft dc fe hicc , ncc princi-
auftoritatibus.i. Phyfic.text.comm,38.& indcj.
,
,
bocpa-
matetia abfblute
cxiftcnria;& ica poccft cxponi Auiceruia.
&
Tex.c»m.i$.
includicur in maceria
matcria communitatcm fibi corrcfpondentcm ad materias , ficut forma ad formas. Et hoc probac
Similiterih 12. huius,cap.i. xex.com.17. finguU-
I>*. f.3J.
tct
fic in-
& indiuifionem & exiftenriam,
mo cftjcft compofitum,quia in SnhfiMMtiM
ifta
vt cft prin-
func limicacio indiuiduacionis
,
&
Quod
, quod non cft qua rcs cft , falumi quain fuo genere caufc alioquin ;
hocquod dicitur
eflc
,
cllet fimiliter.
qua
rcs poteftcflc,
cxcluditur hoc, fed includitur:nam nihil eft prin-
cipium proprium alicuius pocencisc in rc ; nifi idem fic aliquid in re. Quacrc iu 9. qu. . Quod i
quod matcria manct , nihil vaIer,quafi marcria non cfler pars fimul totius manctenira fimul toto corrupto vndcnon (equitur, rcrtio adiungitur,
:
:
totum cotrnmpicur ergo quicquid ;
catc totius
,
corrumpitur
;
fuic
aliquod ejfe , quod habuic in
de quidi-
quantum ad coto tnoncrcc cnim A,B,
fed fortc :
,§iu«mtd» tfifcibilu.
Metaph.
Lib. VII.
7i8
&
A,B, (ecundum Philofbphum, A B, comipta t tamen funt panes quidiutis, A B, (ccundum iprum,tex.com.6o. huius.
ris
non eft
ligitur
pars
R E soL exijlentia,
V T I o materiam
fpeciei, id eji noturt.
,
vt ^bfirahit ah
tem materia licct aliqua
communu immeditte fuperio-r
ru ad indiuidua yfufficienter prohatur rationihus adduQucontra Auerroem, de quo fuse agit DoHor ^.d.tx. a num .f. vhi clarius totamhanc qu*ftionem traQat. Vide Ant.AndrMc ^.i ].
I
UMtcria du-
Aum
etiam ad intcile* multatum au^ritatum hic in litera, opor-
dc materia confiderata in vniucr-
&
&
in particulari fali , de njatcria per Ce , quse nullam conditionem incUidit extra rationem ma • ;
teriae,vt eft pars fubftanriae, qua:
eft fubftan-
vere
tiai&de materiaper accidens, qus aliquari) conditionem accidentaiem includit : 8c dico quomor
de quiditate impropric fumpta cft , dc rariorm quali quia illud additum quiditari pro-> fit
fimul totius propric fumpti , hoc eius rali
:
pric di<9ac
non facit curo
,
ipf»
vnmn per
fe
cop»
ceptum.
SCHOLIVM
IIL
•iSsab
S o L V I T optime argumentaprincipaliayvidt eafdem,& alias folutiones } .d. i i.num. 1 4. quomo^ db quod quid e^,fit idem ei ctaus eft,& quid circa hoc voluit Arfftot. Vuiefupra
ad
Ad primum in
wi ;fcd
in cera funt matcria accidentalis fylla-
habetur in
litera,
tex.com.34. Scd eriam
diftinguere de"fimul totorquia licct
vocetur indiuiduum
cum a^uali
communitcr
cxiftentia, cuius
&
idcirco in litera dif*x.e.i^.& eft generari,& corrunapi ; $»d«. diuifio , cile paites fimul cantur partcs,in quas
m
prim6 diuidi,nonautemcommunis habentis propric quiditatem tamen aliquando vocatur fiijiul totum , compofitum vcl torius.quia cius eft
:
vniuerfale
ficut patct in ilia audoritate fuperius
:
Addnda.,homo
& equus, &c. Similitcr oportet di-
oppofitum
t
partes,quae funt in
diifinirion^,non funt formae inuicem comparats:
formx
funt
,
nifi
materialc refpcdu
refpcftu difEniti,fcilicet de
Ad fecundum:qu6<£ formaeft f«w<^ quideft Diccndum.^uod t,. Phyficorum,tex.com.io.& inde,dicit,qu6d forma cft
ipfb formaliter pracdicabiles. :
&
natura:quia dcterminat rem ad ejfe : dicitur res natura,quando lubcr formam rcs completiue dc fc,non cft nifi pcr formam. Ideo dicitiir «iam, quod eft quod quid efi fci. Vcnim eft eompleti-
&
:
uc,non tamen
totum quod quid
eft
eft
;
fed illud,
quod aggrcgat formam,& matcriam. Vcl dicitur,
^»m»d» form*
eft
m-
tuntl
quia fecundiim Platonem forma eft quod quid quia Philofbphus non determinauit vcrirrei tatcm fuam dc quod quid eft, vtrum fcilicct forma :
&
quandoque furaitur pro forma,diftinguendo contra mareriam^quandoquc
fit
pro vniuerfalijdiftingucndocontra fingularc. Si-
ratur materia in rebus materialibus
ftinguerc de {pecie:q0ia
& iht qu%
tertium.
quia forma non format
literae
(ju. 7.
SchoLi.notaui. l^uUftidm Dott.de hoc iul,^,^.j.
culi funt materia circuli;fiue praeter neccflarium,
vt
tnr dHpliei'
om*
cft
accidcntalis eft dc quiditatc fpccieir
docunque accidentalem;fiuelarge,vt exiftentiam, Hcut materia fimul torius;fiue proprie,& ho^ vel vt neceftarium,hoc eft, fine qua non, vt femicir-
ba:,ficut
SpeeitsfHmi-
autcm
Ad rohitionem quzftionis,& tet diftinguere
t^f-
cuius proprie
,
fibi:non
nino idem habenti tjuid pcr fe , fed non prim6j quia illud includit aliquid vltra^Ki^. NuUa au-
ejfepartem quiditatit
,
& fingularitate
fpeciei,id eft, vniucrfa-
prim6,& idem
cdtjuidySc
IL
fed fimitatis per cauitatem mtel-
infimi, fiue pcoxinii indiuiduis
lis
SCHOLIVM
;
forma tantum,fed
quod quid
rei fbliim,vcl
non
:
fed ctiam requi-
ter.
«niiitcr,
quid proprie non
cft, niii vninerfalis
;
&
ideo fimul totum,inquantumtalc,non habet tjuid. Dicuntur autem aliqiiae pairtes quiditatiuae cius,
qux non funt
funt fimpliciter quiditatiu«, cuiufinodi
quas includit vltra quiditatem fpcciRr Similiter ^uinti, habens <]uid poteft intcl-
iftac.,
cam.
ligi, vel
pro
illo
,
quod primo habct
,
& illud eft
commune;vel pro ifto,quod habet pcr le,{cdnon primo,quiafdh'cet participat
illud,
cuiufmodi
eft
fingulare;ficur igitur in cap.4. fcptimi,didlum cft
dc idenritate -7«»^, hic dicendum prio fingulari
cum
illo
cuius eft primo
ita
,
quod abftra^lio vniucrfalis a pronon abftrahit ab aliqua partc , quar ,
Aiit pcr fepars fingularis,
aliam partcm. Scd
abftraiSlio indeterminati a
detcrminato toto
dem determinatc, enim
& indeterminatc fumpto
cft
co-
,
:
eft
multa qua: in-r cludunturin detcrminato,faciuntvnum per fc. Si autcm non , alterum illorum nunquam pcr altcrum determinabimf intrinfece,fed quafi peraccidens. Ira quod in fe remancbit acque indctermir natum. Si ergo eft abftradio qualisdida eft,fequitur , qnod quiditas includit quaccunque communiterfumpta , quae fingularitcr funipta inclupoflibilis talis ibftradio
dumur non ^
, fi
in pcr fe indiuiduo illius coinmunis;licct
iila.quxin fimul toto.
Patet ergo
,
quod per
fe
materia
non
indiuir
diialis,ncc fimul totius propric fumpti,(ed in
muni conhderata Ttx. r. 1 f
,
eft
dc quiditatc fpeciei
prout fpecies dicitur ^orma^ficut iu
comnon ;
litera, cauita-
/iio.
Ad aliud , qu6d matcria non
fed in
quo
eft
forma fcd :
,
vtitur
cft pars
dido
forma,
cft pars fpecici ajjfbluti
loquendo:materia tamcn poftcrior, qui eft in indiuiduo, non pcrtinet:ficut litera pcrtinct ad qui.diiatem fyllabae:fed literaccrca non tur in
fic
intcUigi-
aliud dc cognitionc pcr marp-
riam,dico,qu6d materia pcrtinet ad cognitionem rci.
Tuncad
Litera ptrtinet
Ad
aliis.
:
ad
ejfe»^
tiamJyLUbi^ liter» eerta
au<5toritatcm,qu6d hoc intelligitur
de matcria indiuiduali,qua» cft principium indiui:fionis. Vcl aliter ; fi comparctur ad formam rc{p^(iVucius,cft ignora:fedmateria cognita per for-
mam, facit cognofcere compofitum.
Aliter,ma-
An mtfteria fit prtncipiu
tcrianon eft motiuaintellcdus;ide6 ab inrclle(fhi epgnqfetndi, cognofcente pcr receptionem ab obie(5bo,non co- (y ijuomedt gnofcirurcx fe, difHndc:tamcn eft cognofcilii- ignot» i
&
lis
ab intellcdlu
,
cognofcente quodhbet fecunpropriam nec quiditas ma-
dum fuam cntitatem terialis
:
ab alio intcUcdu
cft cognofcibilis,nifi
pcr
difcurfiim:ficut matcria ex tranflatione:ficut for-
ma cx operationc. Ad Amd-.quod quid erat ejfe,e{i idcm cum ni habcnte.
Et dico
,
om-r
qu6d materia non impcdit
idcntatem habcntis, quod quid
eft
,
8 Maierim ftat
ad ftium pro- "*^
prium quodquid eft:Ccd habens raateriam indiuidualem,non cft idcm cum quod qutd eft rpecici,& hoc proptcrmateriam indiuidualem,qujEnon includitur jnfpecic:& de quidiratc fpeciei eft fermo hic in 7. quia loquitur Logicc hic. Sed ad illud dc 8.huius,dico,qu6d ibi accipitur homo pro fubftautia feufibili , qu
idtnti-
* 'j
y^
eo cutHs
^g
efi.
Jk
^l
:
Qu^ftioXVII. Vmlt fhiUf*.
fhm
fphitHdU ejft it
Jihtc
bilem:vndefMo<^^«u^ efi iIlius,noncft idem cum homineab(bluce , niH animacdec horao. Aliter Philo(bphus fortcdiceret rialis eft
de
harc
fe
,
& ita
:
qubd fbrmaimmatenullus gradus additur
naturae fpcciei,vt indiuiduetur
fcd in raateriali-
;
btts fccundum ipfum proptcr imperfcdionera, qua natura non habet de ic fiammam vnitatem, oportet vltra naturam gradum indiuiduanrem addi. Habcns autcm quod cjuid r/?,non eft intclligendum id quod primo habet , fed quod pcr fe,
& non pnmo
;
illud igitur in inxnaterialibus (e-
Cundum ipfum, idem eft cum quod quid eji quia nuilum gradum {ecundum cum addic ; in materiaiibus non fic;ncc hoc ide6 cft,quia forraa ma:
materiaadualiter,quia
terialis eft in
rata,non eircc pcrfedior
non minus cx
ita
quam
fic
fi
ellct icpa-
habens fiiam vnicatem
ie
Et
in maceria.
719
declarantem effentiam
pars fubftantu , ftd
,
materia non dicitur
effe
mam,& fuam dif[imtionem, DcterminatioDo^oris terminata
:
prxmiflis
effe
apparens defertnsftr-
&c. dcridcbis. rcfoluta
iiic eft
,&dc-
enim j.diftindionibus, vel
6. computando illam de potentia duplici ad corruprionem,concludic quid tencndura;vbi poflent
varia: conclufioncs ordinari
quacur.
Hanc
mc,vbi
aiios
Hugonem
quod
,
lcdbori relin-
roaceriam inquire in j.di.ii. opri-
Theologos inquire , vt Bona. Vuar. dc Sacramentis lib. i .par.i.cap.vltimo,
&Thomam
&
&
i.par.q.75. in 3. par.q.50. in^. di.44.& in tradatu de Ente,& eflcntia, yide in 2,
di.3.par.i.q.j.& fequaccs huius plura addendo,vt /cis
,
tum
litera eft
& concda pcr to-
bcnc ordinata ,
hic.
fed
:
arguicur fecundum ipfum cx imperfe6Hone,quam
habec fbrma
,
qua: nata eft maceriam perficerc.
Alircr cxpone, quod tur Piaconicum
,
cotum iftud capiculum vidc-
nifi
quia paucae improbariones
incerfcruncur.
Ad rarionem didtur , quod notificario illa eft vcra dc matcria indiuiduali, noa de matcria fpeScd matcria
cici.
ma
fpccici neceflario eft fiib ror-
formam
quia materia fpeciei occupatur per
,
Contri materia, qux eft fub fbrraa fbrmam , habeo propofitura:quia fi poteft ; crgo eft ibi priuario fi non, cum ergo acr ex igiie gcneratur, vel comimpitur ipateriaignis,vcl rcmanebic fub forma ignis,quod eft impombile. Item , omne habens raateriam cft (pccificam. ignis
, fi
in potenria contradi6fa*onis. ,
non de
ttmdum ptitt.
ft
habentis pedcs
aliud
non alatum iiquidem ben^ dinon pofTc, facit hoc:
cit
,
,
principium
eft
,
ciy.*sTio
vnde quidicas poteft cfle, &non
&o eo, quod
liabetquiditatem
materia non eft pars quiditatis, ,
5c vt
fic
aliquid corrumpitur.
ahquo
efle,
dcftru-
fed quiditas
;
ejfe
non
fc,nec per fecorrumpitur. Aliter,qu6d
tur ^ fatione
non
XVII.
VtrHm differentia
eft
nifi vt
diuiftua generis inferieru
incUtdit differentiam diuiftuam
frimam
?
non habet
priuacionem , quia priuario nihil peninec ad
fecundum
:
fed propter
:
di£Fcrenti2 pedis. Tex.com./^y
fcd rarione priuacionis ad-
per camen inquancum pars quiditaris
;
aliud alatum
,
fed fi aliud habens fciffos pcdesraliud non fciflbs pcdes : ha: namquc funt
iun(fbE,modb maceria inquancum pars quiditaris, non habct priuationem,licec fic ibi priuario:(cm-
rei
diccn-
eft
dum
Ide^ dicitur, qu6d
fua fubftancia
tranfrnucandi ab alio fluiditttfe-
Quare non
bcns pedes.
:
recipiat aliam
:
matcria
Itcm animalis habentis pedcs difFercntiam Tcirc oportct, inquantum habens pedes. Quare non eft dicendum ha-
confidcra-
principium
Sed inquancum
,
quo
cxiftic
in
Haec refponfio concordat aiiquaiiter cum refponfionc fupra ad primam rarionem pro opinione Commentatoris ; iiia poteft particulari.
quafi cxplanare iftam.
Atift.l>t^/(X4}.D.Thoin. UB.it.. Caprcol.i» i.dift.i, ?. i. Caict. i» exfofu. cmf. dt iifferen. Anton. Andreas Kf.i 5. Flandr. q.x^jut.^. Tolct. ctt.de fubftant.dHh. X. Mercacus i.ftftump.^. q.^. ad }. Sanch. Ub.i.q.it. lAaRus c»f.d* Mff.fek.t q.i. Kubius ibid.q.^ Fonf. 5. Mttgfk. cafx%.qH.\ t.feB.i. j^ i. Huit. dif^.6. LogUa feB.y Vidc Scot.im ^Jift. ii.q.i. .
QV6d fichJc ris
in ^.oportct in diuifione gciic-
_
procedere per difFcrentias, pcr fe;& tunc
fecunda diuidic priorcm per
fc
:
nam
fiflio
pedis,
eftpedalitas:quod prsdicatur de aUo in abfbrado eft prasdicatio
per fc primo modo.
Itcm ,
non;
fi
ergo dui differcntia: fpecifica: , eflent prima pr^edicata. Probatio confequentix illa funt prima pracdicata , de quibus non pradicantur prasdicata :
ANNOTAT. MAFRITIL
priora per fc
SEquirar quzftio dccima
fexta de partibus dif-
finirionis,feu quidiratis,& maxirac marerialis materiaii,cex.com.35.& vide,in qua cciam varia in-
:
ergo rationale
,
&
irrationaie, funt
priraa pr2dicata,& tunc generaiifliraa,& tunc fe-
quitur
,qu6d propofitio negatiua ncgans vnara
lurionis,qua: lubetur comracnt. j.huius 5
immediata, ficut rationaie Item , fi fic , crgo difFcrentia infcrior non diuerfificat genus fccundiim fc:confcquens eft falfura contra Arift. quia animal hoc T»xr.4). ipfum, quod eft , cft diuerfum per difFcrcntias di- kuiHs o-
tertiura
uerfas.
terpretatio
audorum veterum
,
&
modcrnorum
repcritur.
Ponit opinioncm Comroent. in principio fb-
yXed eft comraentum, c. de panibus diffinitionis, idem tangic com.i huius 7. alibifaepc, quam opinionera imitatur Alben. lo. landunus , mulri alij, quam confequentcr impugnat au^koritaribus,& rarionibus,& motiua eius foluit, vt 1
.
& &
&
&
difFercntiara abalia
non
fit
cft irrationale.
Probatio confequcntiae.
In generediui-
non fit genus intcrmedium,noneft nifi gcdifFcrcntia conftitutiua eius genus fuperius nus fuperius non includitur in difFcrentiis inferioribus , ncc dif&rcntia , qux confHtuit fciUcet
fb,fi
&
non
:
prius facpc notaui.fugam aliorum hic tantiira ca-
fcnfibile
put abfcondcntium confcquenter impugnabis. Et fubtiUtatcm Auerrois Commento 34. huius,
ipfanon inciuditur in aiiis difFcrcntiis,quia fe liabct ad ip.fas,ficntpotcnria ad adusjfcd potentiale
fibi,& aiiis,vt fui moris eft impcrcepribilera,cum inquit jfecMndum conjiderationcm ad fubjlantiam
non
,
diftinguitur pcr difFerentias
diftinguitur
;
quia
fecimdum eflentiam fuam per
adhim. Contra:
10.
*'"*'*»'•'•'*•
.
Contrk
Ttx. »»n hdbtnt*
comm.
Tex.c.iv.
^
inde.
ficergo diffcrentiz eflent differen-
idem
diuerfa aliquid
entia. Similiter lo.dilferen-
tiaaliquo fui funt differentia,diuerfa non. Sed ra-
Vifferentta
^
fi
:
Probatio^j.dicit Philolbphus:difFerentia funt
tes.
diiterfft,
efuemodo difr
ftrmtl
& irrationale funtdiuerfa, & difFerentia,
tionale,
quia conueniunt in difFerentia fuperiori per
te:
(cd ex hoc proceditur in infinitum, fi omnis differentia includit fuperiorem:quia fi differunt,differunt differcntiis
vere fpecies
,
;
^
ineludunt
illx differentix
Similiter
fiiperiorem,&c.
,
tunc differentia eflet
& tunc piura genera
quam decem,
cumi non fit fpecies alicuius illorum decemjomnc quod habct praedicatum diftum dc ipfb in c^uid diffcrentiam didam in quale , eflfpecies, quia
&
compofitum ex generg,& differentia,& poteft per omne diffinibile fpecics efV. Sed illa diffiniri,
&
habpt fuperioiem in
talis differcntia inferior
ejuid
Sc aliam qua differt ab oppofita,qua: dicitur de ea in quale.
S
C H OL
Sevtentia
D.
V
I
Tfnom.
,
& aliorum ,
,
ppxcedentcs.
Similiter
nifi
dat fpcciera diffiniendam
mum gcnus ponendum
,
& gcnus cum diffcr
;
eft
quoufque red-
ergo non fbluhi pricum vltima ^ifferQn-
genus cum omnibus differemiis intemiediis. Planc dicit hoc in lirera j grgo vel ponendumeft genus proximum cumvltiraa differcntia, vcl primum gcnus cum njultis diffcrentiis. Item Philofophus 2. Pofteriorum, text.com.4. inde, tia,fed
&
vult idem,differenti£E
autem omnes concipiuntnr
cumgenereindiffinitionefpcciei. Contrafecun- Tex.eom.9. dHm,qubd ordo non eft in fubftantia.Contra:om- '^ex.com. 1 3
componitur ex ^«o,|&
nis fubftantia diffiniljilis ,
ensquam materia,
prior.
SCHOLIVM.
IL
incUideret alias
Philofbphusdicit,Non
Inferiores
non includere de quo DoEior fchol.prtced.citatus, de prAdicabil.qu.^.& ij. vbi Mauritius. Vide Anton, Andream hic q. 1$, explicat ,an propter vitandam nugationem, negan~
fuperiores
,
differentiof
quia daretur proceffus
,
&
dumfitfuperiores differentias includi in inferiori-
Nota Scotum
bus.
expofitionem illius
loco ciiato
ex 4. remitterefe ad
Philofophi
loci
fiffio
,
Ttx.c.^i.
pedis eft
eum
oportet ponere ab'as differenrias , fed fblam vlti-
quaEdampedalitaSj^/tfyafifrfWj^A: quoconftat
pjam quia fi alis ponantur cum prima,eft nugatio:quia non oportet ponere animal bipes habens
ante Theologiam fcripfiffe Metaphyficam;epcpofuit
:
pedes,quia haec
eft
nugatio tranfponcndo termi-
autem illum locum
& in textum de qttofupra
hfc,
in prologo dixi.
noSjUam di£to ^e^tf,fuperfluum eftponcrc habens Similiter dicit,qubd ordo non eft in fubftanri9,:fed fi vltimanon includeret primam, eflct vercordo in fubflantia,qaia hxc differentia prior,
in differentiis
haec pofterior.
qux non
diferentiam
Contri,qubd rationcs non conchidant.Et primb,qubd prima au(9:oritas non concludit:qiria eft
habercnt differentiam prxdidam in quale , aliam in quid,\t fenfibile,& fic edent fpecies.Pro-
pon
copulatiua,ficut allegant vnamjpartem,concedant
pter nugationem, dicitur aliter:qubd ficut foriTia,
^liam partem, quod vltima difrerentia
quac eft rantum forma,
Propter
pedes.
T«.f.4j.
Superierm includi
intnferiori.
diffini-
fit
quod non concedunt , quia diffinitio eft compofita. Item, qubd vltima non eft tota fubflantia rei , qnia de fubftantfa huius non fblum funt omnes differcntix, fed etiam genus;ergo getio rei
nus
,
de per
eft
fe
intcUcdlu differenti^ vTtima;.
Item,vltima differentia non
quiaomnis
r.-itio
:
& ficut tota diffi-
totam rem,fic pars paitem. Cum ergo differentia fit pars diffinitionis,cxprimit par-
nitio cxprimit
tem
rci,
volimt.
& non totam fubftantiam rei
quod
ipfi
De nugatione,dico,qubd fequitur ad
di-
,
fta fua,non nobis. Probatio,omnis diffinitio vel
primum,& per
& fpccialirer propter
;
in
il-
innnitum
vel eft dare aliquam differentiam,
includit priorem
vel
;
qubd
differentix
&
libet
tancum adtus ; ita quxformam tantum dc tamcn illam formam per eft
differentia fignificat
principali intelleflu
modinn
,
torius,fignificat: quia quxlibetdifferen-
tiaeftfpecificarefpcdtaaJrcrius,
&ide6 quxiibec
ab alia. primum, quoHPhilofbphus non vult
differcntia cft per fc diuerfa
Ad qubd
tias inferiorcs
per fe quia
habens pedes
dit
per
fe
qubd
:
nifi
differcntia fupcrior diuidatur per differcn:
,
fiffio
pedis iblunidiuf-
non qubd pedalitas prxdicetur
primp modo de
fiffione pedis
conccrnit fuppofitum
,
,
vel alitcr,
qiixdam cnim forma quod eft eiufdcm natura::
eilconcrerio duplcx
:
iimum,& differentiam fpecificam. Si primo mo-
&cftalia concretio ad uibicdlum, quod non cft eiufdem naturx. Et per hoc abftradtio duplcx fcilicct a fuppofico,ficuc humanitas,& alia a lub-
do,differenria intcnnedia ponecur in diffinitione,
ic£to, ficut alDfedo:in propofico cft abftradlio
dabitur per gcnus
termcdias vfque ad vltimam
j
differentias in-
vel pergenus pro-
& vltima includit omnes, omnes intermedis dicentur bis.quia
& in fe & in differenria vltima. ,
Si (ecundo modo,curii gcnus
proximum
includat
foliim a fubie£to alcerius nacura»
propri.T natur.-e. iion funt
Vnde
eiufclem gcneris.
mum, & vltimam diffcrentiam. Contra
pium , quod fblum cft
litera
:
Omnis
diffnitio
:
hic in
dabitur per genus proxi-
mum,& dijfere*itiam vltimam,vel per prirnum genus cum
aliis differentiis intermedits.
Itcm maixl -
cti
,
fiffio
,
aliud
,
pcdalitas,
qubd omne
principiuin
^
flix.
(ed a fuppofito
pedum,&
fed quia pedalitas abftrahicur a fuppofito
Ad
Concretio
abjlmciio du.
non
idcm fblum propter idcntitatcm fubie-
fuam,& vltima iucludit eam,dicetur bis. Didtur,qubd non fic datur,fed per genus pridifferentiam
Jtx.e.^1.
iftas rationes,
lam rationem,probanceiTi proccffiim
eft tora fubftantia rel,
habet partes
^*'*'-"»»'7.
& forma prior & adus ctiam potenria, ex 9. cap.7. tcmpore, & perfe6lionc,& fiquali,S. huius
ifife-
qudd fuperior includitiir in inferiori: , quod vltima differentia
fubft^tia rei:hoc noeflet
cipienda eft alia differcntia
rentiapriori,in loco generis,& fic
probatury
quia dicit Philofbphus efl
dum eft genus cum differentia:& videndum, fi Cit aequc cum fpecie diffinienda. Si minus fuerit,ac?
&
I.
&pofi reprobatur,eiufciue rationes reijciuntur : de quo agit DoElor j^Ji.ii.q.^.adprimumproprima opin. num.^2. Dicitur
fcftiu^ Boiitius lib. Diuifionum , poft diuifioneth generis,dicit,qubd primb in diffinitione accipien-
militcr 7. formaeft magis
M
riorts differentioi includere fuperiores
X
Metaph.
Lib. VII.
720
,
cft fc
princi-
toto di-
ucrfum. Et fimilitcr omnis differentia , qux eft folum differcntia,fe tota cftdiuerfa:& omnisralis eft ptxdicatum primum j ita qubd non fic prxdi-
catum.
Tijfo eft
pedum
pedaliiof,
ixponitur, ^t ejuo Sce. 4. d. I
i.^.j.«.4S.
'Different!£,
nihil h.ibent if-fis
comrriH-
ne.Sret.d.^.
q.i.».6.7.
Qu^ftio XVIII. catum, quckl
fit
ejuod
dc intcllcdhi alicuius difFcrentix,
quod fit prius aliqua difFerenria. Vndc differcnti« du£ nihil habent communc prardicatum dc Ad tenium , eis in cfutJ. per fe primo modo. quod confequentia non valet , quia diucrfitas (ccundum fe materii eft per formas:quia quod fa^
vnum cum adlu.diuerfitas
cit
illius eft
:
cgoconccdo.vtPhilofophus
Ad aliud quod
4 THftrrKti»
•M
(/{
tot»
r*i fuhfiMit-
fupra patct,qu6d
compleriuc,& perfedc eft fubftantiarci , quiaab illa difFerentia eft complctiuc tota fubftantia rci. Ad aliud dc nugatione.quod non cft intcntio Philofophi
qu6d
,
nus,& multas
non
diffinirio
potcft dari pcr ge-
quod
difFcrcntiasjvndc dico,
fi
po-
difFercntia: ordina-
nantur in diffinirionc mulra
tz,non fequitur nugatiojfed fupponcndo oppofitum illius,quod Philofophus vult probarc, fequitur nugario. Hax cft hypothcfis ,qu6d ab vlrima differcnria,non eft vnitas rd.Et probat oppoquandoquc fi gcnus (Jtum,quia da oppofinim,
&
rcmotum, daturdiffinitio pct mulias difterenfi cnim vniras non eft ab vlritiudifFerentia, tias
fit
:
ciim vnitas compofiti
fit
cum h«ec non fit vlrima adus;& cum multac fint rcntia vltimus a6his
,
,
ab vlrima
difFcrcnria,
eftaliqua alia vlrima,&
ibirtunc eft aliqua difFc-
&
ab ea
compofitum
cft
vnum:& runc crunt du£B,aut vna.
Si vna,cft nu-
& vtium-
gario,cum vtraquc ponatur. Si aliud , in adhi,& ex duobus in adhi vltimo
quc
,
non fit
vnumjfcquitur quod ex illis duobus, non fit vnu. Et de terrio fcilicet otdinc fubflantix , non plus qualitercunquc
quod ordo in diflTercnriis non vitct nugarionem;
vno modo
nugario
vult Philofbphus pofiris
quia
,
fi
VtTum vniuerfde (it aliquid in rebus
,
nifi
fit
,
qualitcrcunque
tranfixjnanmf difFerentiar,adhuc eft.
-UV
f
^
t-p-ij. Aiid.t. Je jInimMe»p.t.D.Thota.h!cU3.ii. t^ srt.l I. d* Enre Cr tjfent.cap ^.CiictJbid.CzpiCoL
in
dia.^ ^.
)
Duund.^.t.^^
».i»rr.j.
^
t.dijl.ii.p.
<^
Anron.Andrcas hie q.ig. Soncin. f.40. Ioan.Moniorius difp. dt Vniuerf. c*f. \.Cr 6. Ma/Ius de Vniutrf. fecl.i.tf ^.S\ur.difl> 6.AietMphfei{.i.(^ ^Rub f 4. Vnt1.
vult.
non cft intentio Philofbphi, fed
,
,
QV^STIO XVIIL
difFcrenria eft tota fubftanria,
,
ejfe
vniucrfale. Tex.c«m.^.
per aduni
dtucrfum .& tunc genus, quod cft potentialc diftinguitur in diucrfS fpecies pcr difFerenrias. Et fi obiiciatur ,qu6d tunc gcnus non difUnguirut pcr difFerentias,nifi ficut materia pcr fbrmas. Et
quid erat
721 & quod CX his &
merf.
Vidc Scotum
QV6d
fic
i^.i.Vniiterffy in x.di^.y q.t.
viderar;omne quod cft
talc
per par-
ticiparionem reducitur ad aliquid tale pcr cftentiam
primum
alioquin cllet ipfum
:
fingularc eft tale per parriciparionem
mo
talc:fed
vt hic ho-
:
pcr participationcm hominis, quia aliter
plurificaretur
homo
non xcUmim.
in ifHs:crgo,&c.
primum ens, & ita
Pra:tcrea,fubflanria eft
rca-
lc:fcd intclledus nofter nihil caufat,nifi accidcnsj
fecunda vcr6 fubflantia cft
fiibftanria
ergo
;
Propterea,fi niliil eflet in re, nifi fingulare, eft vnitas realis,nifi vnitas
numeralis,qux
&c. nuUa
,
pro-
cft
pria fingulari;confequens falfum propter fcx.Pri-
m6,quia tunc
difFcrcntia
omnis rcalis cflet numc-
omne diuerfum ea vnitatc eft diuerfum
ralis:nam
ab aliquo, qua cft in fc vnum:hoc confcquens eft falfum.Tum,quiaomnia xquc diffcrrcnt realiter,
&
ita
non
eflet in re aliquid
,
quarc intellcdhis
vnum conceptura abfhahitab hoc albo,& illo, quam ab albo & m"gro. Harc conicquenria
magis
,
patct : quia
tantiim
:
difFcrcnria realis effet numetalis
fi
ergo difFcrcntia numeralis
caufa difFcrcntiac rcalis participant praccifam
:
fed
caufam
aequaliter participant cfFedhim
difFerentia realiter fcilicet differre
alicuius cfFcdus :
,
patet, fed orania
xqualiter parricipant ifhid
nuraero
realiter in aliquo
fedillinguuntur
,
eft pra?cifa
quxcunque xqualitet
,
quia orania difFcrcntia
communi, conueniunr,
;t
& inter
vtpatet per diffinitionem diffc- Tjunhaben. rentix j. Metaph. ergo omnia xqualirer difFc- te Cemmenrunt numero , vltra ; ergo orania xqualiter ttun.
ANNOTAT. MAVRITIL
:
&
SEquitur quacfHo decima
feptima
,
dc corapa-
rationc difFerentiarura ordinatarura in linea Pra:dicamcritali
,
fecundum ellenrialem
nem,& prjcdicationcm,
t. c.
quentes poflet tranfmutari quzfiti
,
ordo
4J. cuius ;
inclufio-
ordo ad fe-
fed habita veritatc
nihil facit. In principio folutionis
tangit opin.plurium hic:quxre Thomam
i
.
parte
i.& in de natura generis, Albenum,& alios hic:quam confequcnter impugnat notanter , euafiones confequenter tu impugnabis;dcinde conclufionem quam intendit
fcilicet
q.76.& in
^.di.i
&
&
breuibus abfbluit. Vide
eum copiosc in 4. di. i i.q.
3.&in Prxdicabiliumquarflionibus q.9.& inflaniias hinc inde notaui,
ij.vbl
& vtpotui cuacuaui.
Super 6.etiam Topicor. poflent pluraad hxc inueniri,& alibi in Logicalibus,litcra
& corrcda.
Quxrat
fatis clara cft,
diligens XeStoi plura fubtilia
Jiic,quia mareria fatis curiofa cft Metaphyficc,
&
Logicc procedendo, Commcntaria Boctij fubrilis
realitcr.Tu,quia difFerentia genere,& fpecie erunt tantiira difFerentiaratione;
fcd
Ci
argucndo,difFerunr fpecie
cio cft
pcrrcruta-
riterum rcdeamus. Dicitur au-
tcm ficut fubicftum fubftantia cfre,&: Sc9ti Oper. tom.
IV,
;
:
&
i
i.
?^uia
Secundo
,
tmic non
confcqucns principale
elTet
generario vniuoca
eft falfura, ,
con-
fine
idcrationc intcllcctus. Terri?), non ellet aliqua fimilitudo rcalis, quia proximura eius fiindamentum eft vnum cx y. Metaph. illud tcrtiura improbar refponfio-
&
nera
,
qux
generans,
poflct dari ad
fcaindum
fcilicet
Tex.t.%o.
quod
& genitum non habent aliquam vnira-
tcm,fed fimiUtudinera tantum. Qairt6, non elTet aliquod vnum menfura rcalis aliarum fpccierum in genere
:
quia
Ariftorelcra.
pofitio rcalis
Scxt6
Quoniam vcro dc fubftantia
,
ergo difFcrunt numero , cllet fallacia fecundura qHid , fimpUciter, quodcft contra Arift.y. Metaph.c. de Vno, tex.c.
fingularia
inquirc vbiqnc.
& ita fecundura ^«/V; eftct rcalis & ita
ditFercntia nuracralis
:
non vnum nuraero fccundum
Quinto, non efTct contrarietas op- T.e.i.^ imJt , quia extrcma cius prima non funt lo.huim. opoitct vtrumqueefTc in fcvnum.
&
non eflet aliquod obicdhun vnum:quia nonvniuocx rarionis; nam obiedum prxcedit natura adlum fentiendi , ifte omnem intcUc
ipfius fenfiis
&
PPp
Senfus
*"
'
^
.
Metaph.
Lib. VII.
722
Senfustji vniturfdu:(cA fenfus eft
tamum bbicdi
realis;crgo,&c.
Scd contrarium Arift.y.Mctaph.in i.cap..^«wautem de fubjiantia conjideratio. Ptimo lic:
t*x,ctm 44. 7>x. »^».45.
ftiam
fubftantia vniu(cufu{que cft propria fibi ineft ^ltcri
Ttx.e»m.ig.
:
pfgjjgfg^ fecund^ fic
fubftantia
:
& vniucriale dicitur &
Anima , vniuerfaleaut I<en\ aliter
aiu pojie-
*Jfetfiientid realu
quoa
:
pi»ncipium,&caufa,vt habctur vltimo cap.7.Mc-
nihileji
Logica, tjua
:
eji
,
Itciji pri-
taph. Scd ipfura abfolutc fumptuw eft vniucrfaie.
failAjm eft.
SCHOLIVM. T
s I
I s
hreuiterfe^erationibust qnat etiatf^
habet i.d.^.^.i. fuadentihus dari vnitatem rea* lem minoremnunierica, locis Philofophi in con^ trariumfonit fententiam Platonis de uieu,ac mo' dftm explicationis eius , ^ui non facile impugnari
&
pofitiQnon Platonis
ponentis ideas
,
quod Arift. imponit fibi
;
,
contra
fecundum
propter entitatctn for-
malem rerum,{ecandum primam rationem tius
fupe-
poHtam ad quaeftionem;& propter fcientiam, eft
J|ua:
de
tantum,
neceftariis
unt corruptibilia
;
&
&
fingularia ifta
eriam propter generatio-
nem,quia generans parriculare non fumcit. Ifta opinio , fi ponat ideam elle quandam fubjftantiam leparatam a motu,& ab accidentibus per accidensi nihil in fe habcntetn nifi naturam feparatam fpecificam pcrfe(fbira, quantum poteft efle perfe£b , fortc habentem per (c ^affiones fpecici(aliter de ipfa nihil fciretur) non poteft ben^
&
improbari
,
non
quia
vidctur rcpugtiare,rarioni
naturam ha> bcns. Ncc abfblutc hoc improbat Arift. Scd quaabtoiutz entitatis
,
tale fingularc Cic
tcnus ponatur incorrupribile;arguiturcontra -Rr. i.\i.
^
'•-^*
hoc
Hic autem in 7, arguitur non imfed non ncceffitas quia enim nihil
in fine decimi. poffibilitas
,
iion manifeftmn
:
ponen^um
eft a
philofbphanti-
bus,fine neceffitatc,arguit Arift.contraidcas,qu6d
non jBJr,
tm.xf>
JJr*.
(tm. %%
&
propter qux ponebantur, ita non funt ponendar. Quod nonpropter
(iinf necefte,
fimpliciter
pcrilium gradum natura in re
criam natur»
non
&
vt fic
fic cft
prior,non
crgo prior
fic
non repugnat
fblun»
ctiam
eft
fibi (?fle
in
adhuc iimitata ad
eft
cft,eft vniuerfalis.
Contra iftam opinionem arguitur tripliciter, Primb fic : vniucrfaie eft vnuna obie<3aim intelic&as,8c vna intelledione numcro intcliigitur , ita ^ubd intelledus attribuendo ipfum diuerfis fingularibus , attribuit obie<9;um idem numcro piuries conceptum, vt prsdicatum diu?rfis fubic(9is diccndo,hoc eft hoc. Impoffibile autem videtur, qubd aliquid quodcft in rc , fitidem intcliigibiie numero, fic attribuatur diuerfis. Confirmatur, ifla
natura vt prior gradu iimitante,
fi
ri
enim
non verc
finguiari
attribaitur iile conce-
ptus,fcd eft aiius alterius natura; Praeterca fccimdi fic
tionequi
,
qua; eft in alio,
cui ineft fubiccShim fiibra-'
& paffio
eft fiibie6tura,eiineft
homo ineft Socrati eft'
:
; fi
ergo
fub ea ratione, fub qua homp
vniucrfalis vere, Socrates eft vierc vniuerfalis,
nec
eft
actidens,quia
terea terri6 fic
per
fe
medium non
fequeretur
:
qu6d
variatur.
Pra-
fenfus haberet
pro obie(Sto,.ipfum vhiucrfalc
quia vr di-
:
£tum eft inquafftione de intellcdlione fingularis, natura mouet non inquantum hrc , iicet non nif» hacc.
Sequeretur etiam
3(^1 in re ex
fe,
, fi
omne
quod omnino
Contra
modum
vniucrfale eft
fuperflue ponicu^
ponendi fequirur :
,
quod
tot
quia quscunque
natura in quocunque indiuiduo habet iftam ra^ tionetn vniuerfalis,qu£e affignatur,& nulla eft nifi
hoc
:
ji;ra6bri
do de
multorum diuerilla , aliter non cflet incor-
^ tamen extra
quiditas
Ifto praetermiflb
,
criam prxdicaretur de falis
rebus,tripli-
totidem impugnatm.Secun-
da fententia, vniuerfale Jieri per inteBeHumfHai deturjed multis rationibus impugnatur.
Et funt hic dux opintones extfcmat pj;,„ j e(i
^
qii^d vniuerfale
eft in re ,
prima ratio
& nulla.
Idcm
vniucrr
vniuerfalc tantijm cft in
5
Ad hoc cft auftoritas Commentato^
i.de-Anima. IntcIIcdtus facit vniuerfalitatcm
VmuerfrU etiam non videretur intelledus A«' ** ««•*''**• agens necefTarius. Confirmatur etiam propofitumrquia intelie(flus agens non eft vis fadiua;
IL
P R I M A opiniojvniuerfale ejfe in
,
fc in praedicatione
opmio eft, qubd
intclledhi.
in rebus
(i ratione fuadetur,&
vt oltcndit
dc fingulari.
Alia
ris
vniuerfali.
SCHOLIVM
,
fiipra;& ita quaelibct vniuerfalis
potcft quaeftio pcr-
fecundum fencenriam Ariftotuis loquenr
tffe» f#,
in»
refpcdhi indiuiduorum
fit
J^^^^
tclligarar,nunquam verc attribuctur nifi vni:alte-
jfto
ftatim videtur includere contradi6kionem,
^^'«wr
&
quia&
quod per idenritatem praedicetur,de corrupribui pcxdicaupne dicente , hoc eft
numero
&
'
cum gradti didum cft
vniuer(ale,ita
forum,
n^flu ^ffe
,
fint vniuerfalia, quot fingularia
rupribilis.
mrebiti.
eft
:
vt
cft intclligibilis fine ilio gradu,fed prior
propter generationcm,in cap.fcqucnti. Si autcm
dida idca eft formaiiter
,
limitata;ifta natura
intellediusagcns.
.qu6d idem
4
eft hoc
entitatem,nec fcientiam, arguit Arift. 7. Metaph. cap. illo , vtritm autem qftod quid eji : quod non vltcrius ponat quis:qu6d
Jygiat trt.
eft talisiin rc
quo fingubre
in quasftionc dc indiuiduationc
hoc:vt I
Modus poncndi
limit^tionis,
aiiojquia vt
fotefi.
Ifta <^aaeftio prinao poteft pertradbri
f'*-''!»-
Pcobario , quia ficabfblute fiimpium cxprimittur per difiEnitionem : fed diffinirionon cft nifi vni-
I,
uerfalis.
Po
prardi-
de vniuerfali
ibidem.vniuerfale eft de cap.Jclatipnis.
tji.
dequo loquimur,
Praetaca^vniucrfalc,
catur de re,puta de finguiari,pra:dicatione dicentc,hoc cft hoc, vt Socrates eji homo-.Ccd impofIil)ilc eftaliquid pracdicari derc, nififit in rc. Itcm, qnicquid abfoluriffimc fumptum eft verares , 6c vt in alio,vel vt limitatum, crit vera res ^quia eft
T*x.fiem.t.
,
Socrari talem aptitiidinem.
non
non dicJturde Commcntator
fubic(5lo,
rius
&
fcd vniuerfalc nulli cft proprium,
.c»m.iS.
roo de
,
apta nata dici de pluribus:quia fi non,apritudo fiti repugnaret,nec conferri fibi poflct falrcm non ab inicllecau : quia tunc poffct intcllcaus darc
,
quarum
proptcr tres
rationcs,qu4rum prima cft:vniucrfaie eft.quod eft apdun natum dici de pluribus : fed res de fb eft
,
aliis
ergo nihii caufat exrra inteIle(Slum.Item fioetius, De vnjtate,& vno. Omne quod eft,eft vnum numero.Ad hoc eft rztioi^uiavniuerfaU eft vnum in multis,& de muttis, i . Poftcr.t. cMj . inciudit crgo eflentialicercomparationcm ad fuppofita,vt prxdicabile ad fubiicibilc:fed talis cpmparatio
no
eft
in rcfcd tantum in intelleftu comparante. Audo-.
ad hoc,& modus pofitionis habctur ab Aoic. f.Mctapii. c.i.vbi vult,qu6d fbrma inteliigibili&
ritas
rcfpe&a
QusEftio XVIII. eft fineularis , & alia in aUo incadem rcfpedu indiuiduorum excra
tcfpc&a anim* telle(fhi
Ccd
i
merftlt
M»
USm.
Contra iftam opinionem:obie<5him przcedit achmi
quando
ccdit intcllcclionem,
tunfcd non lcitionem.
n.ituralirer
erqo vniuerfalc naiuralitcr pre-
;
vniucrfale intelligi-
per intcl-
cft in inielledtu in acku,nifi
Confinnaiur
:
quia
fi
obic
obicdum , vt non cllct vni-
uerfalcnon pollct ab intelle
ra extra.
rijm (ubie
&cyc(k vniucrialc
:
quia vt fubic^ilum
,
comparandopropriam paflioncm
tale,
;
fcd vt
cft
primo
prafccdit intcllc<5bioncm
,
:
&.
fi
pri-
m6iigitur dc orani;& ficdc co fcienria ctle potcft.
Connmiatur
,
fit
telligi
opinio fecunda,
fecimdanon eft,nifi obicifii , vt in incomparantc De fecundo modo potcftintelhgi prinu opinio , quia rutura non eft dc ft hzc;fcdncc primaopinio ponit complctum vniucrfalc , quia non fuflicienter indcterminatum: quia non contraricad dcterminationem:fcd quafi cft intentio
priuatiuc
prima
intclle
cft xntra
primum principium
fumptibiUs.
Praeterca tcnio
vniucrialis
qnia vniucrfahrcr
,
vniucrfalitas cllet
:
verum,& ira dinon magiscf-
conditio entis in intelle(5hi,ficut
ininueret ens hoc, ficut illud;&ita fcc aliqu.i fcienria
de vnjucrfali,quam dc vcro.
Ad
qu6d Ucct obicdum fit prius nanon tamen hoc oportet de modo nc«cellario inobiedo maximc , qui non eft modus cognicus,{ed fub quo coonofcitiir, maxim^ fi obie
plcta;n.-un indetcrmin.itioquafi contraria,qua /w-
me
cft fic
indctcrniiiutum
,
vt vnica intelle
omni
infit
prxccdit na-
,
intencioncm fecundam , qux vniuerfalitas Logica,fiue habitudodemultis.
eft
Altquid ejl intelle
rcflat videre
;
an
fit
& alio modo adualicer, & fecundo. Primo modo cft
Vno modo habitualicer primo ,
fiuein a(fiu
quando
primo in
,
confiderante,non
ira fcicntia habitualis
Pritcrca
a(5tu.
non
a(ft'.i,
,
,
,
tunc
adu,&
non ellet obic(fH vniucrfalis
inqu.intum obic(flum
,
intelligctur fub
modo
niillo
Scd conrra
eflet vniucrfalc in
eft prius
hoc modojcrgo vd fub
vcl fub oppofito
quia vr
:
eft
obie-
modiun fibi determinar. Contra , ilb forma intelligibilis fubicanima,& rc.-Jiter vniuerfale autem Ci
aliqiicm
modum ponendi
^uc elt in
:
eft in intclleiaai, videtur ibi efle
,
vt eft obie(5him
cognitum in cognofccnte , ifti modi cflcndi funt diucrfi crgo,&c. Et ficimprobant hanc opiuio' nem iam pofitz rationes. ;
immediacc mociuum ad in-
fccundo
:
incelligicur ifta cfle
,
g.itfpecitm intcDigibiiem.non videciu,quomodo poflit illa
duo
cfe diftinguere
ius
camen contr.?rium ccnet
commuriis, quod nrimnm
finc zGtxi.
ejfe
inquanrum
ftiam, ejHomodo oliqMid petefi ctter
M intelUEln
,
fcilicet per
& per ipfum atlum.
effe
;
explicat
obiecHue dupli-
/peciem ante aflum,
fcilicct eft
quidam
nis in pridicabili,ad illud de
&
hunc rcfpc
fale in concrcto (ko. Alio
,
figuificat
ficut
dpnominatur ab illa intanionc , quod cft aliqua rcs orimx intenrionis , nam lccunds intcnriones
Vno modo,
pro
illo,
accipi poteft dupliciter.
quod quafi
vt fubicifhim re-
inotum dcnominafur ifta intentione pro Cviiie&o propinquo. Primo nwdo ;
tis.
alio
& liccr coniungacur inccllequx cft
enim
pcrfe
fibi
phancafia:
inquantura intel-
& liccc
lic
impcr-
non coniun(fto phantafix:uon tamcn inquantum potcntia
cut feparatus cftincrinfecc recenciuus
,
;
for-
crgo
fi-
ica noftcr,
Ucct minus.
SCHOLIVM
modo
IV.
Vniversale
fumptum pre denemiftate, nen negatiue,fed centrarte ,feM indeterminate peJitiueadmMlta, efe^ hahitualtter in intelURM , nen tantum aRMaliter,id ejf, hahetfpeciem tnteBi-.
&
gthilem pefi a^um ,
vnde intelUElMs agens CMm naVide eum i.d. ^.
tMrafacu vniMerfale hocftnfM. quail.ij&e,
diciiur na-
itanon rcpugnat fibi cx fc did dc mulSca^ido ipodo non eft vniuciiale^fi fit adu Sceti Oper.tem.iy,
:
cum
tealtcrius rationis
tUra abfblutc fumpta, vniutrfale, quia noii cft dc fc ha:c,&
, f<;-
manerc
incelle(ius creacus,cum hxcficperfc-
caincellc(flus;accidic
quo eft pracdicabile, hoc nomen vniuer-
& vmuerfalitai in abfba-
fic
& na-
eo
rclatio ratio-
modo accipitur vniuerfale pro il!o,quod
appiicantur primisi&
fine
fpecics incelligibiles
phancafix;quxro,
6t\is
fcSciot
ncfccundaquac
via eft
propri) obic
\cScus coiiiungi
Circa huius quacftionis folurionem prirao diftinguendum efi de vniuerfali. Sumitur enim, vcl fumi poteft; tripliciter:quoniam pro intentio-
Tenia
tempore,
Inconuenicns enim videcur retentio-
(ftionis in fenficiua
,
nem
ipfe.
(ecundum,& manet
cunda quodammodo
conciltari pojfint
fecundiim ipfiim,
cjfe, S>c
Ad qucfHonem dico eft
,
quAd
hoc mcmbrom, modo di(flum non modo cx ncccflitace,
igiair,quo ad
vniucrfale tcrtio
in intcllc
PPp
z
IntelUciut retintt ffeciespoft
aBmt
effe Sto.l.d i-q.g.
nuUum ejfcp^imum,&ica nullo modo mouebic intclle(flum:cu-
MiTTiT triplicem claram acceptietiem vniuerfalis ,& <jUo fenfu pnma opinio & quofei€
nuUum
per a(flum iniclligcndi;& ica
cundum ponenies
III.
quia
;
h.ibet obic(flum in incelle(fh> nifi
tura prxcedit
SCHOLIVM Pr
eft ibi vc
telle
ter.
,
modo , quando a>fhulicci fecundum poficionem Auicennae , fimul func cemporc liccc primum prius naturarliccc enim non ponac fpecicm imelligibilem , perquam obic'(fhim eft prxfcns primo modo,mancre in incelle(fhi,nifidum a(5hi inccUigit: tamen prius nacura cfl obie
ponit AuicejJna dc vniuerfali.
7
Dc illo igitur tcnio modo accipicndi vnincrfa-
lc
ibi
:
VittuerftU
negminii,
ifta polTct dici,
nuUo
mitnr.
fecunda opi-
tura a(5lu
:
tripluittrfn-
Nec
vel contradi(fh3ric.
,
curaliter illam
eft cius termitius,
vniutrfsU.
CT nio loquiiur de completa ratione vniuerfalis, vt ftmtrnnkm. quxftio habet dithcultatem ; fcd dc quadam intcnoone pofteriore naturalitcr ratione eiuscom-
cipi poteft,ita terminus eius extra fiib ea rarione,
ficut
Cmterdia
dtUrum tfiitimtmd*
tellc£hi
conceptum quiditariuc
:
compkxa. Scd terminus,vt terminus
Vniiitrf»it
De primo modo,poteft inquia ifta comparario , qu«
primumprincipium,quod eft propofitio vniuer(alis,primo a
6
dicibilc dc
completc .vniucrfalc.
eft vniuerfalis.quarre ibi.
Jbfmt vm-
quod vnnm intclligibile nuomni fuppofito, & illud cft
indeterminaturo, ita
mero
7^3
ita
l
qu6d
ira
qnafi illud
cffe fit fibi
nece(!arium:fic«t
probant rationes contra (ecundam opinioncm,
..",
>
primoinodo , ita concomitante obiedtum, hon itveft
fcd neceffario eft in intdleftu
qu6d fine '*»•
illo
Hoc
ei vniuerfalitas.
probat betie prima ratio
contra primam opinionem. Sed quae eft cauia illius indecerminationis ,qua obied:umciim habet ejfe
mmwm \n intelle
Reipondeo, quod non
(bla res, quia
jn fe tanta indetcrminatio ratio.
Nec
etiam
fadiuum.
non
vt probat
,
intelle<5tus poffibilis
reciperet indeterminatiiis
eft eius
prima
illa
quia non
,
quam obie£lum
,
omni autem natura,
eftc
e»uj»
rt^/«er/« »-
:
&
;
eft intentionaliter
,
nifi
proptcr aliquam rcalem.
Similicer nunquam
obiedum eft abftradlum, nec nacuta , quam mtclhgatur , nm
difcere
eft
,
magis
Et tunc quomodo poft ad-
in potentia accidentali
quam
,
intclledu poffibili, quidfacitcircaphantafma, vt
fieri.hoceft intotanatura vniuerfali,cni-
ante ad fpeculari
:
illud
eadem natu-
illud
non extrinfcca,
fi
intrinfecain
cxperiamnr,qu6d
j-^.gfgQ ^,^,^
eft aliquis intellc-
ftus in nobis,quo eft vniuerfalc
per
vniuerfale
fieri
quod obied:om
hoc
eft,cui ,
vt
neceflc eft aliquid efle aftiuum illius,
;
& non extra, vt argutum eftjergo indeterminara ex
fe
eft
,
Intellc-
intrJk.
cum
ckus igirur agens concurrens
modo
:
eft praefens
natura aliquO
caufainregra effe-
fecundum ejfe hoc fecundum compleram indeterminationem vniucrfalis; neceft alia cau{a,qu6d inrelledn pofflbili
<Sbiua obiedli in
primum
,
8c
inrelleftus agcns
cum
natura facit
obiedum
fic
necquare calidum calefacit:eft ergo natura in potentia remotaad determinationem fingularhatis , ad inde;erminationem vniuerfalis ficut a producenquia
cfle,nifi
eft taVis potentia;ficut
&
&
:
te coniungitur fingularitati
itai r^agente,
,
?
:
libct potentiae paflluar correfpondet potentia afti-
ua:&
?^,''f.
&
eius ineft phantafia.
omnia
vt arguit Ari-
j
vmucrlale prjus tu fpembm) ponaiur quodcunque obiedimi habens phantafma in ph^Btafia coniurida intcUcftui agenti, ejfe abflradlum . fcmper in ejfe primo , poftquam
j. de Anima, te5c.com.i7.& 1 8. eft dare aliquid,quo eft omnia facere, dato aliquo , quod eft
infit aliquid,
^
i«odu? efTcndi in , tamcn vn«$ concomitamt alium ncceflari^ nifi enim ponatur illa gignitio, nullaadio rcalis poteftdari intelledlui agenti, ita nec aliqua circarobieftum quia illa nunquam
Refpondeo ,per habitum geherarum,& phantafticaordinate occurnmt.Contra ifte habitus eft in phantafia fi enim eflet in
In
ftot.in
§ua
Metaph.
Lib. VII.
724
qua
moueat intellcdum poffibilem, hic nunc,&
tunc?nonenim inclihat nifi potenriam in Sed quod illorum eft prius fcilicct efle
eft.
in intelle£tu,vel
illa
propria vniuerfali
QxL
:
nam
indetcrminario, quae ponirur
Videtur qu6d
?
cfle in intelle-
iniclleAus agens primo videtur facer^
aliquid in intelledu poflibilijcrgo
fi
facit vniuer-
hoc erit mediat^. Contrk:tunc vniucrfale erit pofterius ente vcro. Non enim folum eftens verum,quod eft in inteliedlu in a/Sixi fecundo,fed etiam quod in primo. Et videtur,qu6d fit ioipcrfedius ens, ens verum , quod eft in habitu, falitatem,
quam quod eftin adu. Item,fingularitas pridr cfl natura,quim efle in re;igitur k fimili. Copfirmatur , quia magis videtur vniuerfale abftraherc it quacunque exi ftentia, quam fingulare. dubitadonem poteftdici,&c.
Ad iflam
&
SCHOLIVM.
fimul ab intcllcdhi agentc coniungitur vniuerfk'»
V.
litati.
Et "
modo bcnc
ifto
didlum
intelligitur illud
Auicenna:,j.Mctaph.cap.!.qu6d narura de
fe
non
tanrum narura. Et hanc tertiam indeterminationcm probat tettium argumpntum cum fiiis probationibns , noji eft vniucrfalis,nec particularis,fcd
illam
qus
eft
vniuerfalis,quiaillaminor faluatfi-
Et
militudinem,contrarietatem, &c. dicarur ^uid,&: tiua
,
alia
Sed qax
cft
priua-
cft vniucrfalitas coinraria.
eft aftio realis intelleftus
videtur quod circa obieftum rcalc,
agentis
cum
?
nori
illud nir
fir in re. Hic dicunt quidam,qu6d abftradlio non fit a phantafiTiaic , fed ab obicfto , quia nullam fpeciem intelligibilemponunr.
hil
Contra obieftum qtiandoeft :
^
intellcdu prius
,
aliter fe
,
in ejfe
primo in
habct ad intelleiium
quando non fuit
in
^
primo
:
,
quam
quia nunc
non:nunc inrellec^us imelligit ex illa morione,& priuj non ergo aliqua mutatio fada mouef,prii.is
;
eft prius naruraliter
fcd
illa
uon
eft in
quam
,
intelle
phanrafmare
:
paret, ncc in in-
corum coniunCHone, quia femper erant iequalitcr coniundta , cx quo illnd phantafma infuit crgo oporcct ponere in inrelleflu agence,nec in
;
telleftu poffibili
aliquam mutationem priorem
narur^, ipfiinrclleftione,
^4tm)d9
fit
affir»ciu)
1
'" '^' primo in
qao non
iw qu6d abftraAio rcalis
,
fQ
perquam obiedkumfit
fuir.
Hoc
non
obicfti
cft
.-igente
inrclligibili.
tamen vniHerfale non ftata
fimul, qiu caufata in
fii
in re, fed nequit
ejfe
.
;
poteji
effe
non
& G.fitse tr4r
a Doiiore.
Quo ad fecundum mcmbrum licet
an
fit
in re
?
duplex
Refpondco
,
quxftionis fci-
eflc in
jo
intelledu
modo, velfecundo , non eft iiifi habere reationem rationis ad intelledlimi. Iftud autem quod eft in re, bene habet iftam reIationem;crgo illud,quod eftvniucrfale,eftinre. Confirmatur, ^«^«Mtr». aUter in fciendo aliqua de vniucrfaHbus, nihil fci- '*' V^ '^ *^ remus de rcbus , fed tantum de conceptibus no- r^Hf re(MSm ftris , nec mutaretur opinio noftra a vero in fal- ni inulUfum,propter mutationem in exiftentia rei. Poteft ^**" f ()fimo
igitur vniuerfale efle in re,itaqu6d
efi,qux in exiftcntia per
dcterminata ;
gradum
cadem natura
fingularit atis eft
&
in inteIle
&
conairrunt pec accidens in eadem natura , effef fine altera j ita etiam determi-
poflet vtraque natio,
& indetcrminatio
paret,qu6d non in re
Comra
:
huic
,
&
illi,
idem:quia
licct poffit
conttarianon
natio,qua eft praedidla.
,
prxdiAa. Et cx hoc ap-
quod eft vniuer-
eft neccflc illud,
cfle in intelledu.
Licei.enim
per relatio-
cognojcens
in intelleBu. Ijia habes i.d-i.^H.
aliqua adio
&
de fbrm^
nem ad inteIleElum,vt cogniti ad
falc^-eflc
intclledu pofIibih',formalirer, fimul caufaturobjeftum abftraftum ibi non fomialitcr , fed obiediuc, fic bcnc faluatur Auiccn. y . Metaph.cap. 1.
in re,& Jtngula-
Jieri potejl vnitterjalu
conccditur,
caufaiur fpccics intclligibilis a phan-
tafmate,& inrclleftn
,
modo
illo
indcrerminatio eius
ifta
maior qua?
E A N D E M naturam, qud eji riter exijiens
,
ficut neceflc cfl
inflint
ipfum
eidemidetcrmi-^
hoc,& indetcrminatio,qui eft idem funt-conceptus contranj fecundijtn
Dicirur
,
quod non
infunt fecundijm
vnum fecundum vnum eflc,&
aliud fc-
cundii aliud efle:fed tunc opQncret poiierc
illa ejfe
tutura
Quxftio XVIII. Sirailitcr,
natiiraliter cflc priora iftis eontrariis.
quod
abfblute contraria compatiantur
co-
le in
dem , non videtur nec aliqua diucrfa fecundura qux contraria infurttjputa album & nigrom fecimdum aliam & aliara panem fuperficiei talia :
,
:
,
non
infunt eidem fubiedo proprio.
totura coraparantur
,
Si
autem ad
refpcchi cius (unt contraria
fcamdum ^«>^,Item,quomodo inrclligitur ^«i
pletc inintcllcdu poflibili
cfle inteile
:
?
ducit illum adhim
quod
ita id
qaod
dici,
&c.
<]uid intcliigitiir abiblute
cft fingularc
Ad ,
&
fiuc in difFcrenria vni-
,
u«rfalis,cpiando narura(blanoouctintellc
' "** ^Jf' *'*
ne
intcUcdfai agcnte
:
(cd fingularc inquantura
hoc.nunqitara moact, vt prius di^aum cft ; igitur nonintcUigitur.nifi ab intelle<Shi intclUgcntc rcs, funt in fc raanifcftae:nam quia prira6
inquantum
jnouctur , primo modo vifus vidct fingulare (ccundo modo,non:tertio modo quando coagit in:
tellcdtus
agcns naturae
,
intelligitur vniucrfalc
Contta : fidtio videtur, quod intellc
&
lem?Ad fccundum argumentimi,cuiuflibet potcntias pafllujE proprium obicftum, (ccundum qu6d obic<^m,eftmotiuum ciusjcrgo propriutn obic6kum intelle<5kus agentis,fi rciponfio fit vcra, Rclpondeo , quod prima propofitio eft fal(a: nam potentia cognofcitiua non tantum habet rccipcre (pcciem obiei5ki,(ed etiam tendere per adhi
fuum
oUtSMm frrftatmtfij
in obie
liuj potentia:.
(qQXq^q^
& illud fecun
cflenriai'-
Primum tequiritur propxr impcr-
& obie<5luro principalius eft
potentiae,
A
vel iUud ens a&u.
J?«»
fimiU,
^
agcrc in fuum obic
fuum obic<5him (it tcrTcrminus a
eft refpwfhi cflendx fuac: ncc tamcn quicquam agit in ip(am. SimUiter vo-
luntas noftra nihil agit in obic
dum
poncntcs ip(am a<5huam:(ed tanttim adHone fua intendit in obicchim. Probatur falfitas pri-
ncc cnim onmi, ncc moucrc ; crgo, &c.
tnac
:
(bli
obicdoconucnircc
ANNOTAT. MAVRITII. SEquitm: quarftio dccima o<Skaua dc vniucr faU, t.c.44. quz fatnofa cft,difficiUs, qux bcne or-
lcgi,& pondcrari.
Opiiuoncs in hac matcria plures fuerunt. ViThomamin tra<Sbtu dc Vniuerfalibus, z.t. q.47.Epiairei cnim,&Platonici hic aliter fcnriiit. Vidc . Pofterior.contra Platoncm,& hic Arifto-
&
dc
I
lelcm. In principio igitur (qlurionis tradlat
qux-
ftioncm (ccundum phantafiara Platonis,& impugnat btcuibus.
Confcquenter
Larinorum Rcaliibrum aliqualitec
recitat opiniones
duas cxtrcmas. Prima nirais dciccndenriura
cft
& rcbus (enfibiUbus vltra
,
modum inuolutorum.
Secunda cft Nominalium, Thpraiftarum. Quacre Durandum jHcruacum, Thomam Anglicum , alios quam plurcs-iUius viac ad propofitum,& fupcr i Poftcrior. Phyfl
&
&
& & in Logicalibus, & fpccialitcr (iipcr Porphyrio, .
Vtramquc impugnat , quia nimis cxcc-
vt nofti.
dunt,&
in exttcmis.
&
^natur Extra, vel addttio in aUquibus oiiginaU-
obiedlum , ficut modo , obie<5lum ica eflet obie
:
;
UCfi ab obie<9:o
Tinit mtutt, •V» «/l
in re.
,
fecundum quod in
intellc<9:u eft;
Infra in impugnationc (ecundac opinionis ibi;
:
bus,& fatis re
membra ad
prxdi<Stas opinioncs
,.
& ibi
tangitdc (pccie intclUgibili , Vidc optime 3. di. pri.qu.6.& }.di.2.qu.i.& in qq.Logicalibus (iipcr conicqucntcr ad z. par. j. di.z. Porphyrio ,
&
&
quxfitum
re(pon<Jet formaliter
paUtcrfacit
,& tocus
valde notandus
rel="nofollow">
;
procc(ruseft
vbi duo prin
clarus,(cd
idc6 totam Uteram diftinde dc-
(cd tendere in obic<5hira,non (ecundura
quod eft (ecundum quod cft in (c , iuxta illud Commcncatoris ii.Metaphyfic. Commento }6. BalneMtn fecundkm ejMod in anima moMet appetitMm effeEliue fecundum autem quod in rt
clara:vt (cis.
in intelle
Infra , ibi u4d iftamdubitationem poteft dici, &c. vbi communiter non habetur plus in Utcra, addc tu cx his qux fupra q. de cntc vcro dixit in
extra moMet,vt finii. Sed propria ratio obie<3i vo-
4j. dift.4, q.}.&aUqualitcr S.dift. pri.q.j.
,
(ed
;
luntatis cft ratio finis,& vt rcscft in (e,&
non
ra-
rip c(ficicntis,vel vt in intclle<5lu;crgo.Patet falfitas propofitionis,
rec vera
& quomodo verificatur
eft in potentiis naturalibus
cnim proprie
:
:
imm6
obie
potentiae pafliuz eft cns a<5hi
&
,
vcl
a<5tus ad quein terminattir , illud non agit in potentiam pafl[iuam;fed aliud agcns in ipfam pro-
Scoti Oper. tom. IV.
ti
dinarcturpoft(equcntcmquxftionem (ed vt (acpc dixi , ordo non nocet. Ante oppofitum rcpUcat breuibus argumenta fupcrius fada quxftionc 13. de vnitaie rcali rainori, vnitatc numcrali,qux ibi nouui poflc dici ExtrayytX addirio:vcl ccrtc hic; vbiqueramenadmaiorera expre(Eonem poflonc
jid ijia poffet dici (jMod licet obieElum Jh priits, &c. v(quc iUuc Contra modum ponendi,8cc. afli-
dcm modo
^„,
Intellcdus Dci a
;
ftim,quam, ^**'^'
/ rel="nofollow">
m cbitSwn.
a<5faonis fua:.
ip^ obic^flum quia in ipfum tendit potentia , quam quia imprimit (pe;;iem:qupd patet, fi Dcus in^rivt eguitj^*^ meret fpeciem inrelle<3:ui , vel etiam in oculo,eo-
^Jit» in
«»wf
^^^^a
ergo illud adiungitur,vt
Ad primum de conttariis, poflet ftliud dicinir,
,
haccctt faI(a:omnis potenria a
concaufa propter perfcdionem maiorcm. Contrk : cognofcere confuse eft imperfcdhonis j crgo magis confiisc impcrfcdius.
ti
7^5
:
(S.
& cx
3. d.z.
vbi prius
i
j
& aUbi, & ^)cciaUtcr cx & aUbi
(xpe vt no(H. Vlterius infra, ibi
:
Contra:cognofcere confuse,
&c. v(quc ad fincm notatur,vt additio,vcI Extr4 in aliquibus originalibus, fcd litcra notabiUs fubtilis 4
ide6 lcgatur
fi
placuerit
;
,
&
pondcrabis
&
vcr6 folutionem illam, quam incipit, non profcquitur cum dicit. Adprimum de ctntrariu,Scc.
P Pp
3
non
*
.
enimfccandiiraWcm infunt^ec eo<Jcram
mlnantis : ratio^encris cft ratio detenninabiUs: ratio ver^difTcrcntis eft rario dctcrminari.
conponfio immediatc additadicit, fed replicam videtur fcquentcr addudam euadcre, vt nofli. Et
Contra illud ; crgo in difBnirionc eft nugario: quia idcm conceptus bisdicitur per genus,& dif-
£Af^r*5atquc tota litera non multum nccc(raria,& pro rpaiori partc fupraq. i }.habctur,nihilominus dcfaciliteromnia hic bcnc applicari pofTunt,
ferentiam. Refpondeo,nugatio cxcufatur proptcr Quandfttndiucrfos modos concipicndi. Contri : tunc cft tingittmga-
noi»
do, ncc incadem acceptione
,,,.
.
,
&
nugatio
,
quando
&
Controucrfiam quandam , quac viderar hic, inLogicalibus fupa: Porphyrio q. g.dcfubicao Vniuerfalis , vt eft intcntio fccunda, pondcra,vt multa tange cx his fohic, ibi notaui prolixc,
hermenias
qux
fesj&c
&
&
ibicollegi.
Prolixas qua*ftiones plurium modcmonim in hac matcria, videfupcr i. Phyficor. fed Parifienfcs rcfbiutos.vbique imitabcrc.
Aduerte ctiam
qu6d multum rcfert diccre communia , vcl communica-
,
vniuerfaliarealia,&
hac matcria:nam primiim cft impropric di»^um,c«tera vc-
bilia,vel naturac,vel «quiditatcs talesin
di^
raAproprie
pofiti$
diflfinirionibus
ininibus,idem bjs dicitur, cx ifto
fcndi,quare,&c. j4
Metaph.
Lib.VII.
726
c.
pro
tioi
nt)-
& cx i. Peri-
Tt:(.ctm.t^},
&
pofitis autem rationibus generis idem conccptus bis fumit Hr;ergo,&c. Confirmatur , quia fecundum Ariftotelem in ifto ;
differcntia:
cap.tcx.
com^^.Htceftnugario^Ptfi^j habensjbi-
tamen cfl
alja ratio concipiendi.
rationes concipiendi
,
Item }
illas
aut funt eflentialiter intra
conceptus generis,& difFercntiae ; aut non,fcdaccidentales , fub quiblls conceptus illi concipiuntur. Si fecundo modo,non vitatur nugatio:fipri-
mo modo, aut igitur vtraque ratio , cft cflenrialis conceptum
Si non , ergo quod non pcrrinct cf^ icntialitcr ad fpcciem ."includit cnim quod eflen-
intra
diflfinirio fpeciei
Q rel="nofollow">eciet , aut non.
includit
tialiter includitur in
conccptus gcncris,
conceptu
generis:fi fic,
crgo
& difFercnris fimplicitcr funt
: quia per rarionesalias, quas eflentialitcr in-.. cludunt, quaeetiam fuQt de pcr fe conceptufpe-
ali)
Oportct autem primnm intcndcrc de his
quae fccondum diuifioncs diffini-
,
tionibus. finitione
nus,&
,
Nihil cnim aliud cft in difquam primum didum gc-
difFcrentiae.
Tex.ccmj^$
diucrfitatcm ponit opinio op-
iam patcbit. Itcm tertio:diffiniriodcbct Jyiffimthfri» cfle prim6 cadem ciun diffinito:conc«)tus irera- mk endtia \t». tus non cft idcra primo fibi ipfi fcmel fumptojcrgo conccptui fpccici, non cft primo idcm conccpofita,vt
ptus gaieris,
XIX.
Qjfx.it lo
Non tantam
ciei.
& conccptus difterentiae fimul
,
fcd
tantum;& ita alter fuperfluit. Scquitur ctiam quarto omnino,vt vidctur , qu6d complcta diffialtcr
Vlrkmconcefttu gentrisfit alitu 4 ceft» JifferentU Arift.
Uh,yhium ttx.io.ir hic
cm-
nirio darctur pcr gcnus tantum, quia cxprimeret
?
c0f.1o.ttx.
n
•
D.
Thom.
hUlea.^.
q.^.CA^KoLin
i.difi.i,qx.art.i.
Aazon. A.aii. hic q.
i7.Soncin.9.)^. Greg. in i.iia.tS. Ferraricn. i.eeatr* Gent.cMf.x4, Caici. d* ent.f^ of.cuf.i, Banncs \.de Gener»tx.^.q 8.*rf.i. Fonfcc. v.M>et»fh.c»f.x.^ lih.^.
cup.iq 4.fea.i.^ W.j. f/i^.j.f.|./»5.}. VidcScotum in i di3.yqi.
totum conccptum quiditatiuum fpeciei , & ratio non rcquircrctur , quia illa rario non caderct in intellcdu fpeciei. Eft enim falladcterminanris
cia Accidcnris
V^nus fpecics.
fccundum
fc
10.
cft:
,
diuerfum in diucrfis ipcciebus.
non
praedi-
gcnere latent squiuocationes.
non
idcm conccptui vnius difFerentia: tantiim,& tunc non pracdicabitur,nifi dc vna fpecic aut cuiuflibct diftcrentiae , & tunc vel toieruntgcneris conccptus, quot differcnriarum:vcl fi tantum vnus efl conceptus ecncris,illi vni ornnino erunt idcm conceptus difFercntiarum ; crgo & intcr fe idem omnia illata fuiu inconucnientiai crgo,&c. fi
:
homo
SCHOLIVM
aut cft
:
;
P R o refolutione tjutfiionis <juatuor examinat. Primum, conceftnrn generii ejfe vnum infe; quod auadrupliciter frobat, detjuo vide eum i .d. j .tj.x, a n,f, Secundum,eiualiterjit alius conceftus diffe" rentiatde quo qiu}l,fe^.Tertium,fer genus intelligi fotentialefrofrium,&fer difFerentiam aElumvl'
timum illiuspotentialii,<]ua efi comfleta caufa vnitatis fpecifica. ifiis
J^uaftum,eiuid in re corrofpondet
conceptibusjd"
tionis,de cfuo
1
eos difiinkio ra-
& i.d.i.q.
& rationis jid& foluit argumenta centra illam differen-
inter realcm, y
tiam intentionis
I-
an fufpciat ad
.d.Z.t}.i.num.\6..& 16.
6.nHm. I X. videtur differentiam intentionis,de qtta hic agit,ponere fecundummentem aliorumjnedium ducit
SCHOLIVM
IL
Genus
carctur formalitcr de ea. Item 7. Phyficpr. text.c. 3 1. comparatio non fit (ecundum gcnus , quia in
:
:
eft
toras cxprimitur pcr genus.
quae funt gcneris
huius,cap.io.tcx. c.j.4.
Item,alioquincflctpars fpccici, &ita
Contra
homo
litcf a,tcx.c.4 j . dicitur,ge-
nihil eft praetcr cas
Item in
rarionale cft dcterminans
dctcrminansjnon crgo requiritur rationale vn diflfinirionc proptcr iflam rationcm , quia ipfa extraneatur diffinito: ncc propter conceptum, cuius eflet iIIa.ratio,quia ille
/^ V6d non,quia in
I
:
eft rarionalisjcrgo
ftriEie differentias.
,
tanquam
fufficientem
ad
conce-
ptus generiit& differentioy
Op
I
NIo
negetfts J^, Tii0.tr4El.de /tatura
ris,& eins exflicatio , refutatttr
gtne-
trihtis rationibtts.
Ide6 ad oftcndendam oppofitam partem, quaPrim6,quia conccptus gcncris cft vnus in fe, quodoftenditurtriplicitcr. Prim6 , quia omnis cerritudinem habcns de aliquo, dubitans autem dc omnibus detcrminantibus iltuor funt videnda.
X Coneefium feniru non ^ "'
"ja"entit!
Opinio qu6d non , proptcr tertiam rarionem Modus poncndi cft , quod non funt fynonynia genus & differentia : diffcrunt cnim pcncs fuprk.
"^o^los
>
^i'^ rationcs concipicndi
cund^ conce-
ptuni>quac funt rationes dctcrminabilis,
& deter.*
, habct dc illo de quo eft ccrtus , conccptum vniim alium ab illis, dc quibus dubitat , alioquin
lud
cflct
CoHteftttm
generuejft •vntim infi, Foteft qHi* eertiti ejf»
,
,
XIX.
QusEftio ^
i»gmm
diiim i»
&
risrvelmelius pcrproprietatem conucnibilera, genere.demonftrando ipfiiro dc Deo demon-
corrcfpondcat in
,
de quo nefcitur aliquafpecies ge-
dift-
'"''•
& funt vnum in genere; ergo
genus eft nu^ gis vnum in illis , quim diffaentiae, quibus diffcrunt, quod non eflet, ni/i generis eflet vnus c6tiis,
Nam
ceptus.
fi
plures
,
ita effent ifti diuerfi,ncuc
concepras difierenriarum , quo ad hoc.quod fpccies nihil vnum eflcnt. Terri6 fic , gcnus prxdicatur propric
CfHffPf^ effe
& in (juid de fpecic; ergo fecim-
,
dum aliquem concepmm non eundem ,
^"^^ tunc
ifla
gt
ecundum alium conceptum , alium
fim
f<
^
'
fpedei,
fpeciei,
przdicatio eflct eiufdem de fc;ergo
'
i/i«-
conceptu
& fimiliter de quacunquc fpccie, eft vnus
ca
vna numero ;
intelletftione
mune
numero
&
generaliter ,ita vni-
inteliigatur
magis com-
minus commune. N6t4 , qnod ficnt idem numero fit 4 eUufrfit A. ffecU , ita eadem intelU^io numero hominu , nata efi fieri tx fhantafnuue cuiufcunque Ji»' ,
ficut
fularis.
'*
:
Cum
illa
tia rationis
,
opinione conceditur, qu6d difFcren-
non
& difFcrenrix opinionem
:
fufficit
ad diftindtioncm generis, eft contra primam
quod nec
fed
^•/'5^'
argutum
ficut
:
difFercnria ifb inten- ^J^^'^
,
ptus videnrar
fi£tirij,
fic
:
:
non reales, nec dicentur
quid de fpecie : fi aliquid tunc erit idem conceptus
m &
,
aut aliquid idem,
;
aut aliquid aliud,&
erit in re aliqua difiTcrenria prior difFercntia
ranc
&
,
quia eadem res luta
eft facere diuetfbs
eft fbrmare conceadxquaram,quiaaliisnoncfIct fed illum fibi adxquatum conce-
coceptus.Contrarvna res nata
pram vnum
fibi
cognofcibilc
:
ptum formando
videtur immutare intelledhim
ipfum immutare. Aut fi dicaqu6d propter fuam perfedioncm prxter iftii adxquatum , nata eft res immutare intelledum ad coneeptus non adxquatos , quis erit ordo in immutando ad illos , & ad illum adxquaram ? Nunquid fadt prim6 noritiam propriam, aut c6fiifam & quodcunque prius facit fi non tantum prius natura , fed tempore videnu qu6d nihil quantijm nata
eft
tur,
omnes
hoc ita diftinda , ficut fi illa duo obieda eflimt duxresextrL Quaero igirar, an iftis noririisco-
&
:
&
alios.
Secundo videndum
eft
,
qu6d conceptus ge-
fiidt
fb, flarim
viderar
fadt,quod poteft. Quicquid
qu6d prima
rario ftet
fit deiffa's:
&
mando duos concepras generis, difrcrentix^nS tantum caufat duos adus in intellcf^ diftinftos numero, fcd caufat duas noritias adhiales, vd habiraales
,
habentes obieiia propria diftindb
gnofcat intelledus obiediuc aliquid in hil
eft.quam
&
,
fidtio eft
obie
rcs.vcl aliquid rci,fit
erenti<e,
& generis.
a re
Tertio.quid determinatc codpirar per eenus, quid pet differetitiam. Sdendum, qu6d fcctm-
dum quod didt Ariflxap. prascedente -j.Sicut
ra-
adrem,fiepartej rationis adfartes rei£.t in 8. terminttm ejfe rationem longam, ex~
&
Te.ii.
C.3. oportet
T.C.,.
<juale. In fpede autcm non funt frimere tjuid, niU dQ-g priniae pattes eflcnriales , fcilicct z£tas
&
&
^^"™"s, quo fpedes eft id,qiiod eft; proprium Mitadfants potentiale refpc(^ illius a^fhis vlrimi, quotcimrtL que ordinata indudat illud potentialc, fiue ordi-
Ur^rJiL
nata realiter naturaliter,fiue aliter,de iii
4. arric. Differenria vlrima,
qua
eft vnitas
nifi
quo dicctiu:
quae eft fpedfica,a
rei,& diffinitionisjncludit praEcisc
defuo per fc intelledu,adbam vlcimum in re,qux
:
fi
&
ni-
eft
:
dfcas,qu6d vna res extra facit formaliter duo
?uia fpecies eflenrialiter includit conceptum dif-
:
re?
idem; ergo obiedum idem
fi
:
ex hoc fequirar, qu6d cft aius ^ concepra fpecici , ficut partialis a totali
{)rim6 diuerfus
^ifi.
namJpecies for-
:
detur in quatftionc fcqucnie,&
ita alius
\l^*^
quia agens nararalcprxfcnte paf^
:
neris alius efta concepra difFerentia:,quod oflai-
tio
^*j*ff*f'**'
:
amplius
&
Agtns natu-
;
Secundo modo concepras illl primi fiint valde diuerfi , omnes tamen includunt vnum conccptum numero non qui eft vnus numero , vt ibi concipitur,fed tot numero in quot induditur, quia non alia intelledio eft drca indudens, inclufum Sed quia natus eft efle vnus numero , quando primo concipitur , indifFerens ad :
^^
quia condpicndo ctftctftmgegenus , aut condpitur aliquid rei in (pede, auc »«-«,f^ tUfnihil; fimiliter dediiFcrenria fi nihil, ifti concc- fertntit. arguirar
rionis fuifidt
ceptus
inteIle6tio
wi#
a^
go fignincat conceptum vnum. Sed quomodo vnum? Refpondeo, genus aut condpitur prim6,
vmm Primo modo coceptus dus eft vnus numero,ficut
^*»*
compo-
conceptuum, Refpondetur,qu6d aliquid rci concipirar , idem , nec fcquitur : ergo idem con-
£cut obie<5bum adaequans intelledtioneroj aut per fe,Sc non primo, fcilicet in aliquo conceptu ada:Ctmttptm quante intelle^lionem , in quo genus includitur.
R
in re fufficit difFcrenria
in fe alioquin tot gcnera quot fpecies. Additut quart6 , qu6d nomen generis eft vniuocum ; er:
fitaes.
XT
quod
condpiendi.
_
_ Hifirtiui* f^ frimiii-
£
,
intentionis,qus nullarn difFcrcnriam ncc
runt : (pecies generis propric diiFerunt difFercn
:
gntrit
re.
Dicunt quidam
Hrionem a£hi ponit in re , fcd tantum potenrialem , fic quod ipfa nata eft facere diuerfbs conccptus in intclle\fhi de fe. Ita qucd ifla difFercria eft folum in intelledu concipicnte non fuffidr autem difFercntia rationis, quac eft , quando res non eft nata faccre , nifi vnum concepram : qui tamen poteft concipi fub diucrfis modis
&
t$t
:
Secundo fic , diflTerentia funt diuerfa aliquid idem entia ex;.huius,text.non habete comroentum, io.ca.4. t.cii. iuquod magis funt vnum diiFerentia in illo in quoconueniunt,quam in illis in quibus di£ferunt,alioquin eflcnt prim6 diuerfa, non difFerenria ergo id, in quo funt idc^ eft in fe magis vnum , quam illa in quibus difte^
aeris.
^mi» »*r»
& genus proximum
pncdse per fe includit proprium potentiale rcfpct^ illius zQius. Quano videndum eft , quid iftis concepribus
:
jlrattone efuU
gnmt
caufa vnitatis completa
de nullo^qtua dc nollo conceptu; aufcm haberi cenitudo de inharrenria c6ceptus gcneris alicui , dubitando de quocunque coricepcu fpeciei, vt cum animal videtiu: a remo-
eft
poteft
eflct certus
cum
m*Tft
727
:
fi
aliud
,
&
tunc non vidctur,quod obiedhim, fed aliquid tzCtu. habetur propofiram , quia diffe:
Item fecundo ad prind-
rentia ante conceptus.
pale
:
omnis
adhi rationis
diiFcrenria priot nararaliter ,
omni
videtur dinerenria realis : obie£la
naturaliter prxcedunt a^s & diftin£tio obie^ram, diftin^tionem adhium maximc quando ,
:
hatc illam caufat,vt hic ponitur
intentionis
,
qux
eft in
priorem in obie^s Poteft
did
,
ergo difrerenria
;
concepubus
,
condudic
qux cric realis.
,
fiiftinendo diiFerenriam intenrio-
-.
-
nis,ficuthabeturinquaeftionedcvniuerfaIi,qu6d ^vi* *'• res obie^tiue
eA
ia intellc<5hi, vcl in z6ai primo,
vel in a6hi fecundo
quae
non conuenic
Ycl illud
,
cfle
;
rei
& di^crentia ,
nifi fic
,
vel
quzcunque & hoc
fie
:
praefupponarar differencix
PPp
4
,
fiue
necef'
Metaph.
Lib. VII.
728
neceflari6 concomitctur , cft difFcrcntia rationis,
futnendo difFcrcntiam rationis communirationis protcrad differentiam intentionis , fcilicet
&
prie
didam
in
necfine
(e,
prsccdcnte; rantis
vt
,
cundo ; Guid
dift-
nam nulla talis rei incft cxiftenti adu intellc
& hoc intelledus poffibilis confide-
quando eft
res in intelledu in adhife-
vel intelledus agentis abflrahcntis
,
vt
cft res in intcUcctu in ejfe primo. DifFecrgo rationis ftridc loqucndo, eft difFerc-
m^^'^°
renti* rtuit- rcntia nisfiriai.
:
adu intelle<Shis poflibiidcm obiedum fub alia, & alia
tia poftcrior naturaliter iis
confidcrantis
,
& hoc fiuc
illa difFcrcntia fit obicdi exiintcUcdu in zCtxx fecundo^fiue habituaper habitum dei^ lidum cx a6hi concipien-
rationci
&
habet rationcm vnius materialitcr , duorum obie£torum formaliter. Ad fecundum principalc pacet
di
nam ejfe tale
:
habituale eft naturaliter pofte-
lius a6tu confidcrandi
fed difFcrcntia intentio-
:
omni
nis eft prior naturaliter
& omni
aftu incelledus
obicdH in ipfb intelledu, liue fit aduale, fiuc habicuale derelidhim cx zik\x emii, ^equitur catncn ordine naturs a&um inpoflibilis
,
tellefhisagentis,
ri6
ejfe
ejfe
& concomitatur ipfiim nccella-
in inteUedhi poflibili in
adu primo.Hxc
magis patent ex didHs in quacftione de Vniuerfali. His intelledis , pro difFerentia intcntionis in communi, vlterius in fpeciali fciendum eft,qu6d Xfenti/t V- eflentia vna fpecie , quantumcunque fimplex, vt na nata eft albcdo, nata eft cx fe diucrfa obieda facerc prac^ntia intclle<3:ui poflibili: quiaficut di<9:um eft ^fhmiqiii. .
fi^4t l
itx
quaefhonc praEcedente,non
cere realiter aliqua diuerfa ie
:
,
eft realiter,nifi fa-
per
qus iUa fint ob-
nam circa effe obie<Stiuum,cum
duo
Nonvideturetiflm,qu6daliquaincelle
quia
hoc
,
,
nec
pro-
ita quaelibet talis eflentia,
&
per hoc
,
cepcorum
:
ficut alibi
videtur de proccfFu intelr
se,quando neris
Tunc ad argnmcnt^contra pofitionem de dif^'* diuerfa
obie<SU intelligibilia includunt,
in vtroque
poteft
idem re intcUigitur quia :
idem habercfjj^ in re,&
& taficut
inrelle
vnum
ftione prsdi<3:a,ita poteft habere
& duo in incelle<5tu,& cocomirafiribus
effe
in rc,
duobus e^e , duo obie<Sta in yno intelle<3:u, tantum vnum effe habet. Per hoc patec ad tocam dedu<5tiocontra refponfionem
:
quia
illis
& vnum adic-
quatum conceptum generat , & plures non ad^ad effe pri, & firnul tcmpore quantum jnum in incelledtu, licet non quantum ad^j^ fecundiim, quod non eft fine perceptione.Se
;
pter pcrfe<9:ionem
concedo , quod ficut
an po' tjfe
gi-
abftra<5tiua alicuius rei eft impcrfe<5ta,
ieiki
:
fed vifiones duac pofliint efle ge-
& difFercntijE :<juia vifio non eft nifi obprimi realiter exiftentis & praefentis. Ex ,
,
hoc fcquitur , quod
tur difFerentia intentionis <9ais
,
nonco^ quorum poni-
diuinus
intelle<5tus
gnofcit, vt diftindta obieda
ifta,
nec aliqius intcUe, ita impcrfc-
;
«»^««w^
&
nifi abftra<5tiue intelligens
"
*^^
cum dico Socrares eft homo, non cft vnio aduum concipiendi quia hic a<Stus non eft
6te.
Item,
,
:
nec obic<5torum habentium diffiercntiam intentionis, qus fcilicet non habent efle extra,(ed ille;
in inteUc
primo
a<5tu
.'tum, quia
obiedtum v-
num vt fic, non eft aliud tum,quia obiedhim v* num facit aliud in ejfe talis obic^Sti & licctin:
:
cludat ipfiim vtfa<Stum,non eft ipfum
: cum,quia cunc non dependeret veritas orationis a re cxtra: crgo eft vnio , quorumcumque fit, primo faltem
pro re extra
&
:
tunc pro opinione de difFeeft pracdicatio
,
alia erit vcritas illarum
&c.
animal
efl
Qui melius
intentionis
eiufdem de fe,
Socrates
Socrates
,
eft
eji
homo j
fublfantia
,
cxponere
fcit
euadcndo
,
:
di<5tas
difficultates
,
cx-
ponat.
SCHOLIVM
III.
(\
,
&c.
Gum
reducicur ratio
i
fimplicicer funt diuerfa obie
o ponens
obieEia aliqualiter
in rt
Obfcurum
rentiit.
eft
quid hic
velit;
videtur tan-
ex natura reifeu formaliter explicat quarum perfeHionum continentia recfuiritur ad genui , nempe iH.arum,ejuarurn vna perficitur ab alia, ideo Deurn excludit agenere , de quo late a^it i. d.Z.ej.^.maxitni concepttts hos differre
:
&
n. i6.
& lo. & ex
ibi
,
&
alibi diSits, colligitur
prdfatam diftinElionem ponenddm
& dijferentiam.
effe
inter genutt
Alia cft opinio, qua; proptcr pracdi£ta motiua,
nc ponat conceptus
& differcntia:
efle fi<5Htios.
lorum aliquid
a<^um
maliter diuerfa, ficut
quod
illis
re realirer <jiuerfa
pta
Sedcum vtroqueil-
in re concipiarur,
finr obie<5ta
(x, ponit
,
inquantum fi
eflent res
cum
illorum
obie<Sta,ita for-
omnino
diuer-
correfpondent aliqualiccr in
ita realirer
,qu6d circumfcri-
omhi opctacione intcUcdhis
agentis, vel pof^
vtaucem quod idem extra
concomicance
diffcrcnciaponitur habere gradus. Eft cnim
in intelle
,
eft in rc illa difrerencia; fcd realis
xima naturarum,
8
fimpliciter diuerfbs generis,
intelle<5tii;
fub duobus
ej^t
I
ita
eadem
:
N
fibilis,& omiii effe in intclle
;
res eft obic
cft
I
fed fimt obiedla
eflent eflentiac diuerHE
diuerfa concomitante effem
Op
diuerfa correfpondere conceptibtu generis,& diffe-
tum velle
in intcUi^endo.
ferentia intentionis.Ad primii,genus,& difFeren-
nem
teft
fic intelle<5tioni
alia perfe<5b
inquantum per-
aliorum autcm prius natura, fed non per-
le<5tus noftri
men
y^n^
abftradtius potcft neriffinedif' fuccedere intuitiua eiufcfem primi obie<3:i praeci- /"'""'* rel="nofollow">
duorum in intelle<5tu duorum obie<Etiue. Praiter
fed illius fortc primi,vt confufi,
-
oftendi-
etiam, fa
cepti
^ t» nu.L
tutfic.-quia
fadliua eft taliurn
talis,
realiter
communi
in :
Quod
iftarum aliquid rei cognofcacur,
Socrates
pcrfe<2ioncm
ta-
co-
&
difFerentiam priorem in natura
ptcr
modo
? quia illa eflcntia vna , fi tantummodo per duo e^e in inteUe<Stu , eft duo obie<3:a, feamdum ifta non cognofcitur, quia ifta non aecidunc obiedlo; non videtur quomodo erunt duo inquantum obicdb.
nec
non pro-r
aliquo
ifta cflentia
fi
gnofcatur
quia tunc materia prima faceret; nec per aliquam
pter imperfc
,
eflcntia,
rentia intcntionis
extraintelle-
inquantum obioJta &
obie<3:a formaliter
men vna
eft
rei,
a<5tu intellc-
pofIibilis,cft rcalis.Con-
: fic minor eft falfa. Sed pcr omnia di
non
faceret,quo
fit,
(£tum, ficut calor, quiaeft calefa<9:iuus,
.
qu^m
agentis,
non cadit mutatio nifi per mutationem realem in aiiis , per qux ifta funt obictSliue pra:ientia. Quare autem fit fa^Stiua diuerfbrum, non cft ratio propter perfe<Stionem , quia tunc Deus
nihil
omni
difFercnria prior natura
cedatur
ftcntis in Jitcr
:
tam
<5tus
& fuppofitorum.
ma-
Medianaturarum
"^'J.
P^"»
'j rel="nofollow">*^*^"*-
,
:
Qu^ftio vi Jetur
ncccnaritim poncre in
aliis
ponatur, quia nec
&
cnfe,& cius pa(Iiombns,rclatione,& fundamento Ctntaumis in Dco, crcatura. Quandoquc videtur etiam, virtMMlUy
ta cxcedcrc
adlaaliter contincntur,& formaliicr
vimuliter
:
quia talcs
dcnominant:
ebieSlentm formaliutn intentionii
Secundum etiam illam opinionem, cadcm fpedc cftc rcalitw^in
;
4iU
fercntia quacrc in
quano , in
Dc
quadif-
Vno
quarftionc de
qus corrcfpondet conccptui , qux corrcfpondct conccptui
,
illius
gencris
non
Cundum
& in adhi in intellcdu in
in a£hi
illa cft rai-
cum
continetur
alia
ficot
,
quando vnitiue
aiSdo propria
,
&c
^^ *^°" tantiim
/«jp-
tinet, ac
<»»
rtti*-
rc vbi fupr^.
non
fi
tjuam has
vttitatis
iiiiu
M
IV.
ttrgumenta, explicat optime ,
priks
Metaphyfices,
jlrgutt tripliciter ctntrm
tjuajitones.
completa
,
& genus proximum potentiale
Ad primum explicat
a^us.
dtffirentiayde <]uo i. di.j.
ij.6.
nu.
vnde fumitur
,
ii.& genititU
(juo I. di. S. qu£(f: 3. niem.iG.
.•
illara
iilam,
conrinct
fcd illam
:
Ad argtnnenta principalia. Ad primum additunaut fiefl,eft quidem,vt mareria,& cxeplificatur de voce,& illud mcmbrum eft vcrum,pro quo proptcr intclligi ad raacxemplum adducitur :
con-
& econucrfo. Dc hoc qus-
Nec tamen quscunquc contincnda
perfe^onum ferenria:
fufficit
ad rarioncm gencris,
fed illarum
,
qiurum
rarioncrefpcdu alterius,
eft cx propria
&
& dif-
altera potentialis
& fic po-
ctiam in
a&u;
non repugnarct fibi
fe
cflc
ficut pcrfe€rio colorcitatis
pcrfcftibilis
albedini
:
S'''^'^^
non rcpugnaret fibi fubellc Condido prima ex-
proprio nigtedinis.
Dcum a genere, fi ponanir in illo
mm tfi inge-
cludit
««»?
fcrenria, fiuc attributorum, fiuc
talis dif-
idcarum:nullum St*A.i,%.q. g^jjj, pcrfc
&
:
ideis fc.
rio
'.
,
non pcrficiunt non erit compofi-
qiua refpefhis ad diacrfa
Ideo
fi
cft talis difFcrenria,
quia nihilpeifedibtlc , nihil pcrficiensJicct
alius
ordo
quid
vnum
prioritatis alicuius poneretur,
cx
illis.
Scd aliquid fummc
nec
ali-
vnum
,
fimt ilb pcr idcnritatcra, quac fecundura proprias
vnum componunt nec aggregant, numcrum non faciunt neceflarium aggre-
rarioncj, ncc
^uia
,
communi
generis
Ad
leeendo tcxtum,
>
,
prutrfpt-
cus, «xftni-
in re corrcfpondct tur. :
ficiu
cxpofitum
aliud dc 10. patct in
&c. quia conccptus ge-
licct
....
-
habeat apritudinem
condpiatur , primo
:
^*** ,
^'
^^^ txtamiF-
fetextum.
idem nuiiiero dctcrminabilis pcr omncs difFerentias : tamen vt vt
fed etiara quantura cx propria rarione ,
quod fingubrc
neris, vt in fpcciebus
taiitiim eft
pcr gradum perfeftionis propriura
coloreitaris illius
fuit
,
primo arac. quomodo
fub oppofito
non
nifcftandum conceptui
tentialis,quod quantumcft ex pcl fc rarioneeius,
Vtttt
capiat.
,
V
I
in re,
conrinetur,(f d iimi^atio tollitur a continente:
§)«* cmMt-
^man
qni poteft caperc
CHOL
fit
primo, vt priascx-
affertum tertio articuloyfcUtcetdifferentiam vltimam dicere tantitm vltimum aflum, qui efl eaufa
correfpondcnrium , fi illa intermedia ex fe fint adUua. Nihil cnim tali petfedHoni dcfidt,quan-
9Mn«
tfum itntriA
effe
eumfcripfiffe expofitionem textut
Et pcr hoc poteft forma fpccifica vniriucconttrm» tm* tinens formas generum intermediorum,efJe prin— -1^^?"' cipium multarum operarionum illis contcnris
V
radonum realioip
in potentia
varia loca Arijtotelis. Nota ad primum
huiufmodi.
do
:
SoLyEKDO
:
,
eft
S
admodum alibi habetur quod quicquid perfc^'onem aliquam confcquitur ex propria cius confequitut
difFcrcnria intcnrio-
difHn^s
perfcdiones
&
eam
quod
fed fufficiat
,
diftin(fb fiint obic^ba ilformant conceptus , lorum conceptuum,ficut fi eftent fcparatat,quem-
ratione, etiam
fi
rcquirat difFerentiam
pofitum
potcft faluari fundamentalitcr ratioge-
& difFcrentis. Hx
ncrift,
rtuMntm.
quod
nis ftridc fumptam,
difrcrentiac.
nis
nima vbi
^
,
inttntitnu
&
Sed maior eft bcnc quidcm , puta matcria: projainx & formx , ficut fcnfitiui, & rationalis fcpluralitatem fbrmanira. Sed
Difertntid rMtitnii
& dupliccm rarionis fdlicct intenrionis, & ratio-
&
,
&
inrc:& ita ponit quadrupliccm diffcrentiam txflicMtmr radonum realium; fmfrm M». €, dupliccm realem , rerum ,
talis necellario eft difFcrentia illius pcrfe
in re
conditiones htc poftt* funt
du*
ita Contra '.er^ omnis fpecies compojita , accidentia non erunt in genere : patet refponfio. Ifta opinio non negat difFcrcntiam intcnrionis, fcd ponit fibi neccflario corrcfpondcrc aliquam
non tnobilis,vcl corruptionc totius rci ita non
cft ibi diffacntia rationum rcalium.
r/r dtfferentis
ibi.
i
fcd vt pars quantitatiua virtualis corrupribilis finc
A.
10
:
tantitm quandoque
quac ponit minus in
niagis,non,eft ibi ficut pctfcdio rcalistantum
ctm'
nec etiam JiiSi diferentia conceptuu correfpondet differentia rationum realium. Sed
vt aliud ibi contincri potcft non inellc,fcd abcflc, vcl dceflc.
non wmnii
,
tft
£ XTR.
Natd, qitodhtcvtdetiir e.xprimi J/rofriA ratio iUittt tlifferenti*, tjutt vocatur fecundkm intentt»nem:
& eminentcr contentum contineiur
,
tmrM
ftfHM.
crcatura.
&
,
ncnter non ad pcrfcdionum realium
&
eft omni crea, gcneralis Etfccundum hanc fiicilitcr faluanur , quomodo omnis creatura componitur expotcntia icaftu. Non enim ibi accipitiu- potcnria pto illa, quar cft ad rj/r, quia illa non manct in
quia idem non diftindl^um potcft Itcm , non diftinikum potcft raulcontinentia vimialiter , vel emi-
,
patct quo-
contcnta: fint limiiats
&
tnulta cauiarc.
,
turac.
vimialius, potentiae anima: ; ficut Umdiftrtm- inaliis fimilitcr in cminentia,fiuc altcrius fpeciei, msmfMUm. fiue ciufdcra. Sed in iftis duobis vltimis poteft
benc negari
Deo
in
comgcncre \\xc diflercntia, corrc^pondcns , quando perfetMoncs
cft in
pofirio fibi
&
srpimmtr**- jnultoTjra
talls difTcrcnria
intcnrionis,qu2 minor cft,
illa
illam immediate fequitur magis
modo non
puta in
:
7^9
autcm nec
gationi. Si
vno rappofito.Minima diacrTarum perfcdionum , fiue rationum perfc(£Honalium vnitiue contcntamm in vna natura. Iftam difFercn-
farufn in
tiam
XIX.
fi
ex
fc
in fpcciebus concipirar diuerfus
,
ficut
autera fpedci concipi;
,
fit
pcr fe cft afbualitcr ita
conceptus fpcderura. Conceptus
non
in diuerfis natus eft pei fc
& quod aliquando allcganir, de fecundo
cap. Ad terrium;pars pcr modum partisjnon prxdicanu denominatiue, fignata praedicanir.Qujcre alibi exempla, de fiapitato,& manuatoquantum ad per fe intcUednnj , quantum ad mpdum condpicndi, propter quem przdicannir. Et quomodocftduplcx denominatio fubie
&
prsdicanonem
m
tjutd
nominationc fup>pof id te
non
:
,
concumt
harc
./f»f*rtfr«m *"^*'*' .•*
cum de- 5^^ q.x.do
econuerfb totius de parAd quartum,
cft ita ellentiaUs praediqirio.
iivna
Gtnitt.
,,,
Lib.VII.
710 ht gtnere
/«-
fi vna natnra requlritnr ad comparationcni non vnus conceptus, fic«t ibi videtut dicere, nihil eft
B
tene ttjuiM»-
ad
CMijues:
didkum
fci-
lictt pkyficd.
II
lirera.Et
ili.i
quod diifbum ell xquiuocatio, non Loeici,nec Metaphyfici:
cft Phyfici,
quia natura non dine ctlcntiali.
vna.fea alia
eft
Sc alia, &c.oc-
,
non concrahente ,
acdpiatnc
fi
&
crc tria
erir
duo
totalc includit
vjium,
fcd contrahibili
gcnus , in (juid : ita potcs hagencra prima matcrialium , fed vnum
Erxdicatum
Idc6
partialia.
fufficit illud
& ncutrum aUorum ponitur gcnus
genus proprie dicitur
,
:
quia
quod imporcat totum po-
tcntialc fpcciei contrahibile pcr difFcrenriam vl-
intelle^ , ackum vltimum in re , qui eft genus proximum caufa vnitatis completa ; {•rxcisc includit proprium potentiale reipedu ilius adus vltimi; arguitur primo quia tunc primum genus accipietur a materia^fimpliciter , vel
indiftindU,
ie
&
:
materiali
quia in
,
poflunt aliqua conuenire
ifto
conuenicntia in aliquo gradu pofteriori.
fine
Item , tunc nulla fpecics fpecialiffima includit maceriam , nifi quia praccisc incUidit conccptum primi gcnetis ria
nam
tefpedu eius,omnes.difFereintcrmediae dicimt adum , Sc itanuUa mate-
tiac
quac
,
rationis
fit
ab
ftinguentc
:
Rcfpondeo , onmis forma informans materiam
primam habet vnam raiioncm realem imperfediflimam , & poccptialiflimam , qux conftituit perftckibilc per aliam rationcm ciufdem forma:
& perfediorem.
adualiorem,
Jnter potenttam
,
Sic faluatur illud:
& a^um primum
eji
proportto
:
cificx fbli pcrficiunc rationem
tunc
,
& ita fecundum li-
,
;
&
:
,
quod
eft
contra iftum tertium arti-
& a nutcria diatc
,
ad
, fi
negctur pracdicatum in ejnid
quandoquc per partiales : quandiu itur in vna forma , per pcrfedionales ; quando ibi ftatur,
&
habetur materia compofita partialis in cjna
fecundum
Ad fecundum
corpus.
riumdico;quod
non
dia k nulla ptppria operatione Iiimunrur
qiua
etfi intelle(5tus
men
perfedlio inre,
nofter
;
tum,
non fumerec,eftec
& prasdicatimi
ta-
funiptibile;
tum, quia tranfmutatio manifeftat aliquid commune, ficut opcrario communis. Alitcr poteft
,
negatii.ic, id eft
conrraric
tialem,non tialis
,
,
additur difFcrentia
,
quandoque
;
perfecftioiiales
Quodautcm
quia multa ecnera intcrme-
primam imme-
primo macerialium dcf^
cendirur tantu:n per difFctenrias perfcdionalcs,
hoc
tum ,
a gcncre
illas
accipi ab aliquo,nifi manifefto pcr opcrationem, ;
vt genus totale fecundiim prxdi-
,
ncralifllmum
illa.
Ad primum hihil eft
firailitcrin
vfqueadfpccialiflima?
fiibftantia,vel
Item
Sc in ignc eft
,
quos non praedicabicur de Angelis vel eft com& forma nec fic fecundum iftos pracdicatur de illis. Si neutro modo , tunc difFercntiacorporis conftitutiua, addet matcriam fiipra formaic importatum per fubftantiam , ex quo materia pcrtinet ad quiditatem rei. Et ouortct , qu6d addamr aliquid pcrtinens ad mam
culum.Ad
ponatur
nifi
^. Quarumcunque igitur fpccicrum formx fpc-
illa eft fine
pofita cx niateria,
,
pet rationem redeiTi,
omni gcnere defireddendo
omni adu dima-
quia
,
& ita necin ca;lo
includet folam materiam
quidiratem
qu« immediatc ineft materiae primz, omne forma remotior, ficut
qua: cotrahitur per
proprie materia fimplex, cft alterius
atia :
teriorem. Scd quarc cft vna forma fecundum fe
Iccundiim indiftindionem primae rationis realis ab illa fumitur gcnus primti materialium fimul
tcria alterius rationis.
«3
Metaph.
^
Contra tenitim articulum , vbi dicitur,qu6d vltima dilferentia fpeciei, praecisc includit de fiio per
.
potcft vlterius,
iri,
ficut in aniraali vltra
,
per idem parct.
ifta rafio iealis
aqna
Ad
ter-
fiimiturge-
quod cft SubRantta , eft fimplex , non includens compofirionem, id eft
,
repugnans compofitioni.
ditFerentia addar totalitatem elTen-
cft
inconuenicns, quia
totalit.is eflen-
contrahit parte perfe(!iionalcm,ficut quan-
doquc parrem elTentialem
poteft contraherc to-
tum pcrfedionale.
&
dici
,
qu6d
difFcrentia fumitur pcr Ce
tate ellentialitcf perfeftiua
forma
,
& perfcdibile materia
vcl compofita
,
fic
talis cft rcaliter l'«i(
fitmi-
tur differtnti»fSeo.i.a.
fimplex
omni
mam
,
ab aduali-
K^NNOT, MAVRItlU
quandoquc autem
:
Auicembron
pofuit
:
renria
quandoquc .K^ualiras qua fumitur difFcnon eft forma , (ed perfedio formalis &
:
Ipeciei
vel
& (ccudiim multos ab inani-
maio tamcn vkerior abftradio fit tantiim a ratione reali formali , & ita non ftatur in materia :
priraa,fed in ente
fumme
potctiali refpccftu ratio-
realium perfedtiuarum
;
tale cft
cns
com-
muniffime fumptum.Gcnus autecommuniflimii omnium naturalium , nontantiim a matcria fumitur fcd eti.im ab aliqua forma fecundijm fe :
indiftinda,
& pcrfedibili per omnes adtualitatcs
/pecierura ficut pcr rationes
^u.is. Si autem
omnino
re.ilcs alias
inftas,
poteft (umi prxdicanim in
ejtr.d
perfc -
quod i materia , cx quo eft dc
Gtn$u nti^ cflcntia rci,& ab illa forma, aliud pra:dicatum,& pimiturftm- in (jHale, Sc ita de diffcrentia. Refpondco, illud fid.
mtitt-
prardicanun a forma non contrahct prxdicarum a materia
qua: vi prius notaui
pulchra eft, &fubtilis, ac vercmetaphyficalis,
corpus ab animaro,
a
c. 45.
vt pcrfedibile, fe-
vere materia compofita a forma, vel formato,vt
ftr
t.
pollet
:
Licct igitur quandoque afcendendo abftrahacur
num
refpedu vttiufquc fecundumidentitatcm,
diiierfitarem,
aliqua rationem in tealcm petfcdiuam,
perfcdibi-
,
ficut difFcrcnria cdnrrahit gentis:quia
ytrumque eft &a;quc comrounc:ide6 4
tali
^rma
,
& differentia:, atque
tione conceptus genctis,
congruc praeccHcrc duas praecedcntcs vel faltem immediatc praecedenrem qux cciam
hoc fufficit pro difFeientia , le non eft marcria.fed totum
cundum
& tunc
qusftio decima nona dc compara-
SEquifur
dijFercntix correfpondere propriam for-
modum dicendc natura generis,& impu-
In principio (olutionis adducit di
Thomae in
tra£l;atu
gnat confequenter fatis euidcnter liccr quidam conantur euadenc argumenta ex fundameinis :
Thomx
fijo
modo.
ficut idem numero , &c. modo conceptu^ tlli, &c. .illignacurvnum panuim Extra: & aliud infra,ibi: Nota, quod hic vtdetur exprimere, &c. vfque il-
Infra ibi
vfque
luc
:
:
noiA
c^itod
illuc -.fectudo
liJa opinto non negat,5cc.
& ibi cange illnd,
quoddicit:patetrefponiio, &c. qualirei patet cx-
primcndo, vt
nofti.
Proprer maiotem exprcffioncm ilhusopinionis in 4. art. fijlutionis , He differentia inccncionis fciendum,
qund Hcnr.
&
Thomas
dotur ponerc ditFcfentiam intcnrionis
mediam
inter diffcrcntiam rcalcm
maiorcm,
videlicet fecunda
,
,
cciam vi,
tanquam
& rationis
& minorcm prima,
& reperitur illa triplex diffcrenua,tam in diuinis, quam
if
.
,
X X.
QucEftio fccundum
3nalti in crcaturis
cnim
cos. Realis
(lantiis cflc incxiftcntibus, fic
tem
,
vcr6 intcrpcrfonas. Rationis au-
duobus dimidiis potcftatc.
& &
&
bonum,inter concrctum,vt imcr bonitatcm, proprictates dlentiam ctiam fccundum Hcnr. ori^inis intcntionis vero difFercntia in crcatudifFcrcnuam; in diiiiris habctur inter genus, :
Tex. cemment. 49.
Manifcftum cft, autcm qu&d
&
rum cfle cxiftimatarum
his intcr attribuu , vt intcr bonitatcm,& fapicn-
&
di.
1. di. 3.q. I. Incidcntalitcr
vero habcntur in
Nihil ctcnim fcparacum cft
autem
t.
i
& 1. & quodlibeto & & quodlibcto 3
.
11. i^j.
q.).
q.
i
.
fed inftat finalitcr
;
cam cxcludendo
a propofito
prolo.
:
adducit , vbi
& alibi & apud fcquaccs
huius oopiosc.
,
Vbi aducne dc eradibus difHndionis rcalis
&
,
&
in primo,vbi furarioms in quodlibeto q. ij. pri,& fiindamenris gcncris,& djfFcrcnris cx parte rci, &quarc ncc Dcus , ncc aliquid fbrmalitcr
in gencrc & conrincnria vni& in nnc notabis valdc vcrba. 6^i pocapere capiat & fupri ibi ^uemadmoditm
didum dc ipfo,fit riua teft
,
illa
,
nrum partes organica
^lihi habetur
confidcra an
fit
Extra
,
poteft rcpcriri, vbi fupra, fcd fu-
Qua:re hacc
,
&
gic fupcr Porphyr.c.de gencrc,q. j. vcl 4.
compu-
tando qusftiunculam dc loco& q. j.&c in Antc-
& in primo vbi (iipra,& in u & di. 16. & in 4. di.46. q. & primo Rcportationum di. 45. q. 1. & notabis difrercnpracdicamcntis q.7. dift. j. q.6.
j.
QVod non
i
cx duobus in aftu non
fit
vnimi,
duo adus conftimunt duo &c. Itcm, cx duobus numcro n6
in litcra tx.4^. igitur
,
difTcmnt. Itcm tur
:
,
fpecic. qua;
tpzps
diucrfa fpccie,non continuan-
qu« enim fbrma
perncerct matcriam, quae
animal eft vnum ? de Natura. vnum funt, fecimduVn qu6d continuum,ad natum,& cui naf^
fubcft tcrmino conrinuanti
conrinuum
5. huius. cap.
&
ergo hic. Itcm, vnam formam fubftanrialcm ordine naturz fequitur vna forma in ma-
citur;
tcria
forma alimcnti
:
cft
vna , quam confcquun-
& eminentialis. Nominales, & alios de
quaelibct pars orgam'ca fimul nutrimr, crgo,&c.
communi
,
Item,diuidatur vcrmis
inquirc.
qu6d conceptus
,
partc rci diftinguimr ad
&
ccptu difFcrehriae , fpeciei
qi.fec.t.Svas,
a.u
tur immediatc fbrmae parrium organicarum:quia
Brcuitcr hic tcne
g
Scot.fS 4. di&. I. f .3.
potcnrialis, virtualis,
tiam conrincnris afhialis ,
tMf.i..
.
.MttMfh.fec. i o. Conimbr. i .deGenerMt.tMf.4.q.i i.
1 5
Tidc
vnum; crgo ncc cx duobus
& in Theoremaribus
via
di(^.
adu;
,
vidc ad propofitum in Logicalibus huius cgrc-
vnitiuz
.
fUtrMlit.fgrmMr. Fonfe. 1. MetMfh.
fit
pra Iib.4.
?
Viearic.qMadlib.xjj.i.. qmdlib. 4.^.1}. CaphoLx. difi.i^. femt.x.centrM G««f.M^.5 8.Barguis lu^S.jo.Duiand.i. difi 9.q.i. Gregor.i. difi.n.q.t. iJEgid. i» trMS. dt pUt. rMlit.fnmaru Ant. And lne.q.17. Ttonhct. lib.i. huimq. X. Paol. Venct. in (ummM dt Mtrim. c*f. ; Bairn. i d* G*> ntrMt c^. q.t. Mrt.4 Matfil. ibid. q.g. Hcrueus trMS.d»
in
cnim
differentes
hltaLx.fq.tx.mtmb.x. D. Tho. t.f.q.76. m.^Ca.ti AuerC g. Thyf.cmmtnt. 59. 6^ >•• iAetafh. Ux.ij
&c.
Scntcntiis
X.X.
tbiJ.
vcl vbi eft illud alibi, in
quod ejuicijmd perfeSlionem
:
ignis,
animalis haheant di'
fiinUat formas ffecie
:
,
quando
to-
vlrim6 alium fubtilcm moomnia vcrba menfurabis ,&eft fuapropria atquc Varronis. Qujcrc 8. d. pri. q.}.& 1. di. ciufdcm ,& in Reponaris in caliter
dum diccndi
:
cunc cntia
omnia , terra,
QJViESTIO
&
addufta
,
Ttx.commcnt. ^6.
alibi plurics
&
po-
&C acr.
& &
ad propoiitumcxprimcndum.Prim6 ergo impugnat opinionem dc difrcrcncia intenrionis ; confcqucntpr dat fibi intellc^m fanum, foluit moriua in oppofltura fufHnct eam,
fcparata fiierint
funt , vt matcria
.& di.j .pri. q. Z.& di.8.ciufdem q. j abqua vcrba de hac diffcrcntia , vidc Hcnr. in Sununa. arric.i.q.x5.&i4.& quodlibcto 8x}.9.& httiti$,di.i .q.5
quodlibcto 9. q.i. quodlibcto 5. q. .
fubftantia-
plurimae,
teftatc funt, vc ipfx partes animalium.-
di.8. q.i. Vidc War. in primo.di.i. q.j. 45. optimc ad hacc,& Pctrum de Aquila in
riara.
&
:
,
diffinitum; in diuinis inccr abftraftum,
nem,&
fi
:
crcaturis eft intcr diflinitio-
diffcrcntia in
vt ad^.
Duo namqucfic adu nunquam funt vnum aCtu fed potcftatc duo fiiclint erunt vnum vi quz duplum ex
ifferentia cft iritcr rubic(flum,& accidcs in crca-
turis; indiuinis
711
gcncris cx
minus formalitcr a con-
ex natura
a conceptu
rci
fcd an formaliter confidcra
:
Quod
:
&
adde
mata
:
fi
vtraquc pars manet anf-
,
animalia diuerfae jpeciei fuit
vnum animal
crgo
fotmx fpecie, crimt crgo vcrmis prius non
in eis funt diucrfae
& prius
:
fi
;
in ciscft
vna forma
/pccic}
in roto.
&
originali-
Conrra : mouens, motum fiim duo in adhi: vnapars mouet aliam partcm animalis. Itcm, accidcnria magis diucrfa infant panibus diucrfis organicis, quiim fint diucrfa accideria multorum
cer in Auic. vbi ibi notaui. Caetera quae ibi tan-
fpccic difFcrentium. Itcm, opcrationcs indicant
plura hic 3
.
,'
vt nofti.
principalis
nuato
,
&
,
ibi
addit in folurione
quaere alibi cxempla de
,
capitato
&c. Vidc in
,
Porphyrio. ca. de Genere quxft.
guntur in obic^onibus
,
j.
quacft. fuper
&
& folurionibus vigi-
lantcr valdc notabis, quia fingularis,
&
Itfltma confiderario
,
de matcria
&
ecncris
,
totali
,
ma-
maximc
partiali,
&
ea
,
&
fubri-
quae dicit
de concepm
& corrcfpondentiacius cx partc rei,&c.
Tn folutione eriam priroi principalis pondera racnrionem , quam facit , de cxpofirione textus,
formas
:
fcd diuerfas habcnt opcrarioncs fpecic
partcs orgamcae. Itcm
parribus
crgo
alia
diuerfa miftio in diuerfis
mifti
cft hic,
SCHOLIVM
vt fupriu
Aoaplius autem cft
,
forma. Item
, in omni parte onmcs funt formae elcmcntarcs , fecundtjm aliquos : & tamen mifhim eft vnura; ctgo tnagis ;
manifcftum impoflibile enim rubftanciam ex fubita
O »1 N
I
I.
o ponens plurex farmoi
diftin^as in animali fuaietur
^
&
organictu
aliqualiter re~
ffodetur pr»bati«n^Ht.E.rplioatttr tripUxmodm^
Ttx.ta.^.
:
.
Lib.VII
7?2.
& finguli impugnantur^e & a nu.^
^MO defendipojfit, late
DoUor
4. d.ii.<j.^. nu.iZ.
Metaph.
ejuo
SCHOLIVM
.ffd in
j
IL
fine q^dUionis refpondet iTnpugnatioffil>fff,aJfertiue
O
tenens hanc opinionem.
Opinio , qu6d rur ab animali
in a6tu pcr
^oper cec
,
,
fic
:
quia pars animalis fepara-
fine gencratione
formam
& non manet
:
ad fenfixm ,
,
&
os extrahatur dc cor-
fi
(
,
cocius poft (eparatioijem; ef-
aliam,quaiij prius habuic. Antecedens pa-
cum
&
p I N o D. Tioo. Tnomif^arttm vnam tamiim formam ejfe in toto, fuadetur,& explicatur,fedpofiea reiicitur,& iuxta mentem Dotiorit, forma corporeitatis ajferitur de quafuse agit 4. d.ii.q.^. a nu.^^.yidead hoc multa, cjua adduxi difp. I .feSi.^Jc Anima, Anton. Andream hic, ^uxft. 17.
pore animalis.'
EXTRA.
Refpondetur, quod generans vniuerfale inducit
& mortuum.
aliquos os viuumt
Tum
per racionem
,
qua pars camis
,
quia abfcindacur
&
ftittierct
& acquirec fucccfliue
animam
cipia
aliam formam,fi no manet illa,quam prarhabuit. Hoc autem non cogit , quia fucctffio eft ibi in
cum
amittendo animamfirnul
Item
mifti
diuifione.
:
formam
,
iequitur daueris
& prstcr
,
hoc propri.nm
:
talis
prias fibi
formam
fubftancialis alia
offis.
ab
poterit cile vna
generacioncs funt
Hocnon
cogit ejuia
I(U opinio
fi
ex eadem parte carnii per
quomodo vnus eft oporcec quod vno crium mo-
dorum ponat
,
vel
:
qu6d
,
eius vnicas
fic
eft poffi-
tur diuerfae fbrmje fubftantiales intcgrantes
vnam
animam fenfitiuam etiam fecundum illos , qui non ponunt potcntias efle accidentia:igifur nec ,
ponac aliquam vnicacem in ani-
aceruus lapidam
&
:
putrefaElionem pojfunt plura generari. mali, pracccr aggregacioncm
includat,
inquantum animata fimt quam inquantum fimt fic , vel fic mifta; Sc tamen perfedliones eorum , quae funt inqnantura anirnata funt; non ponim-
alia:
fpecip.
EXTRA.
eam
, fi
quia vnitas videtur ponenda quantum
Patec in pucrefadkione ca-
iflae
forma: mifti
bile,nunc autem maior diftindlio apparet in operationibus, &in aliis corrcfpondcntibus organis,
in generacionc aliorum cx ipfb; igicur
,
quam
fecundum ditam pro-
diuerfa organa perfede conftituere. Confirmatur,
quae
illa,
,
ex
formae
poteiit diuerfas partes materix perficcre,
carnis fequimr ordine nacurali
forma
,
formas a quibus func
(Drfortitttit
fenfitiua animalis bniti
fi
ucrfas perfediones virtualiter cotentas
corrupcione
in maceria
trfs
quare
perfedlionc fui includatperfedionem
ejfepropter alta acctdentia.
Madi
:
:
corrumpicur aucem coca caro pucrefcic ofle manentc, non corrupto. Hoc non cogit , cjuia confiruatio maior poteft
&
penediforma
imperfeda Sc quafi remota operationum
diuerfarum
realitcr:& multiplex virtualiter,&
EXTRA.
/
diucrfa organa incompleta, fcilicet prin-
Item, forma eadem videtur aque confeniaciua fui a
ab vlcima
.
oportct talcm diucrfitatcm poncre in forma mi-
m & :
tur
,
fi non in oculo, & aurc, pari rationc vidcquod nec in carne , & ofTc. Sccundo.confir-
extcnfa per accidcns ad
matur per illud z. Cacli,& Mundi,£.c.6i.& inde, dc ordinationc entium .fecundum multas,& pau-
cxtenfionem totius : vel quod ante iftam,ponatur vnaformamifti, quse fit diipofitio ad fenfitiuam:
ptibilibus perfisftius ens habet plures operatio-
anima fcnfitiua , quac
forma,icilicet
vna
fpccie in toto
,
licct
fit
fimiliter
cas operationes
:
quafte
Sicutigitur incorni-
ibi.
modo,quod nulla eft ibi vna formafpc^ mults fpccie ex quibus integra-
nes, ita videtHr,qu6d forma,quae cft pcrfe(Stior,fit
cie, fed tantura
principiu talium.Ex hoc apparet,vt videtur,qua-
tur vna fonna,aqua cft vnitas compofiti.Scd tcr-
xe anirna requirit corpus habens partes hetcrogc-
vel tercio
membrum
tium
feptimi.t.
c.
60.
videtur contra Ariftotelein fine
neas,vt fint apta inftrumentamultarum operatio-
quomodo enim cx materialibus
ipfa eft principium,quas non pof^ inftrurnentum exerccre;& ided taic corpus habcns partes huius, vocatur organicum,
partibiisfccundum ipfum,hoc eft,ex integralibus, eft
vnum
nifi
£hi eorum
,
per aliquid
ita
nunquam
quod
illa
,
quod
fit
a6tus refpc-
integralia fimul
iun-
vnapars eflentialis alicuius vnius. Aliorum modorum primus ponit minorem vnitatem, fecundus maiorcm. 6ia,
videntur e(Je
,
nifi
Vterque improbatur pcr hanc rationem Vnius :
perfedionis
eft
vnum
tum
,
itaquod
bilis
,
prarfupponitur
illa
perfc6libilc prsfiippofj-
proptia vnitas vnius perfe^tivnitkti pcrfesiionis
:
nec
cftab ea quam-talem vnitatcm dabispcrfedtibili
(ecundum primam viam vel pcrfedti, fecundum fecundam; nou yidetur poffibile. Confirmatur prima propofitio: quomodo enim improbatur vna forma totius vniuerfi, ipsa negata, vel quorumcunque difparafenfitiuae, bili
;
forma: miftionis
torum;Itcm,generatio animalis cx feminc,eft vna; crgo ficut tenninus a quo eft vnus , ita terminus
ad quem, praecipue
fi
vni
ccdit naturalirer. Ircm,
Corpus
formx tantum vna
tt anfubftantiatio
Chrifti, cft vna.
3
in fe continentis pcrfediones multas , fecundum quas perficeret diuerfas partes materia: : con-
ali-
rucceffiue a corpore anirnalis,
fliccefliuc amictet
EXTRA.
Opinio alia,qu6d forma mifti prajcedcns anifi ellct alia ,ipfa eftet vna totius, virnialitcr
mam
aliam forrnam: quia aquiuoce dicitur fecundum
fuc-
panis in
num quarum :
vnum
fet
per
&
ita eft
fi
aliqua difponat immediate ad taiem
formaro, videtur qu6d
fit vna rcalitcr licct ergo ponerentur in compofito multa: formajordinatae, :
non tamen multa: partiales. Hoc dicitur ad eppofitum tjuia perfeSHttt plu- E x T R A. rium operationum e[i principium cum minort dt~ :
uerfitate
mtfti
;
;
&
ergo fenfitiua magis vna, ejuam forma licet fenfitiua fit principium
multorum,
&
nonforma mifti, nifi materialiter , dijpofitiue: non tamen pojjitnt perfeiliones vnitiue contentx irt fenfitiua, adfeipfas materialiter dtfpanere.nec ita
oportet eat dijferre ,Jicut forrnas dtfponcntes
im-
perfeBiores.
Tertio cft
ens
fedtius
,
,
ita
confirmatur pofitio
& vnum
;
fic
:
ficut aliquid
crgo pcrfe<5tius ens eft per-
vnum. Refpondco
:
intenfior vnitas
non
fcmpcr raagis cxcludit difFcrentiam aliquorum in vno, Contra iftam opinionem quare forma vna dac huic parti materiac hanc pcrfedionem,& non illani, quani tamen acqualiter continet ?Rc(pondetur.in forma homogcnea, vt ignis,quarc illapars quantitatiua
4
.
XX.
QusEftio &
quantitariua datut huic patti
4
matcria
,
&
illa
tMdi illi?Facilius videcut in propofito rcipondcri, quia fgrm» tUt panes funt aiiter difpo/itz , vcl per formam im§i>f»rt
vni farti
pcrfediorcm ; vel pcr formas corrumpcndas ; vcl muUerU vni ftrftSuntm^ pcr qualitatcs in partibus corrumpcndi : idc6 diceretur formam darc aliquam pcrfcdioncm vni pani, quam alteri. Contra forma omnem perfc^oncm virtualiter contcntam , dat omni parri materix , quam pcrficit Excmplum , intclledhua fi continct feafitiuam &alias , omnis pars materiz,quae pcrficitur intcliediua,pcrficitur aliis contcntis. Rcfpondctur , quod quxdam forma ha-
&
:
pore-,ergo
motus ptoiixiflimus,immd fc haljcntcs , vel muitx mutariones , inter quas cadunt muiti moras hal>entcs illas pro tcrmim's ; quorum vtnunque vidctur inconueniens , poncndo vnam formam vci gcnerario iiiius eft
TUttts
tfft
muld motusconicqucntcr
frrmms
im
omnium parrium
& hoc finc totalitatc virtuali Quxdam
totaiitatem
:
&
fi
pcr accidcns,
excmplum
vinualcm
albedo.
finc quantiutiua
omnium:cxcmplum,aninu inicUciHua. Quardam vtrumqiic fimul; cxemplum in propofito defor-
ma mi(li,fi ponatur aun /enfltiua,aut de (cnfitiua, n continct illara. Quod accipitur in obiicibido, conccditur de (ecunda toraiitare , non dc tettia: quia licct ibi przccdat luturaliter totaiitas virtualis iilam aliam
(ccundum
riara
,
tamen
ilias
in pcrficicndo
perfedioncs
pars materiaE capaz
matepo-
diftinfkc
quia non cfteapcrfedionum iftarum
Dcrctur necenaria aiia totalitas
dcm
,
Li
primo cft taiis forroa habcns totaiiutera virtualcm taiitum. In fccundo pcrficit tocara matcliam , vt primum pcrfedHbile, conftitiiendo compofitura finc pluralitatc pcrfcdionum diftinda-
&
rum. In tcrtio , raatcria inteiiigitur exttbfa . ^'am forma ilia per accidcns. In quano , inteiliguntur partcs materiac pcrfici vinualibwis
Conna, 5
.
terti*,
:
fi
& hoc diftindc.
&
:
quiMimftt*Um.
rum
, vt infimt tcnio, nifi quia intcr fc funt incompofllbiUa : vnde fi aibum , nigrum non cC-
&
fent inter fc repugnanria
,
quin (ccundum pro-
ptias rariones fimul elTent in aliqua cflcntia
rinentc
,
poflcnt
idcm
vt ruborc
,
con-
(ecundum proprias rariones
pcrficcrc.
» qux cft diffoenria qux vidctiu' fcqui ra-
Itcm
huius opinionis fubtilis
,
&
tioDcm ; prirax, qux vidctur grofla, 6c cft (chconfbna ? Nonne prima ponit vnam formam
fui
mifti hai>entem muitas formasparrialcs,
rr^ert fe
prie quaimtatiuas
cmtdd
tr.i
non pro-
? quia tccidit, qu6d vna fit «cciim funt rcs (ftierfx , G pcrficiant, tputm hnhtt aliara parrem materix pcrficient : nec forraa tota, qux eft ex eis.poterit materiam pcrficerc , nifi ha-
tf-m.
aliam
&
,
bentcm pancs diucrfas , fecundum quas diuerfe panes formx perficiant. Si compares totam fortnam ad totam maieriam,& pancs ad partcs, qux
m pcrficiendo
naturahtcr prior?tota t an pars? xquiuocario erit , quia tota ptioritate pcrfc
ijis
fit
pars prioriute gcncrarionis.
De
fmrtih.
tjiMfttitMte
Quid
y
cjnt
ctmimuferinde fe
& diuerfs modo non feparentwr & forte lo^Hitur in fententia tenente eandem tjHantitatem manere in genito & corrupto, deifH» agit i.d.^. ^.4. num, 10. & ij. licet
hMhet in vno ab inHtcem \
,
,
magis
amem
ipfe uicUnet in oppofitam partem. Tenendo qHantitatemfHbieHari in compofito , va-
&
&
riari in genito
corrupto
continuantHr ^Handoque >
etiam diuerfa fpecie vt in aggeneratione ; in ,
CHiHsfingHlis infiantibns ^namitai rei gemta- ter-
minatnr intrinfece termino peruenit
illo
ad quem aHio
,
& reliqua quaatitas tantum extrinfece
,
terminatttr
quia non poteft pro eodem inftami
,
aliusterminus imrinfecus in earefultare
alioquin
,
in fingulis initantibus continu* aggeneratienis tit
ftoudfuperficies refultarent
& jratim definerent;
,
Jttm , ilU quafttitates in fingulis inftanttbus ejjem contigua , fimul mutatio fieret continue , quod
&
J^icendmm ergo,fi aggeneratio eft continua, vt in exemplo de manu arefcente, fi teneafur
repftgnat,
aliam formam induci
forma imrinfece ,
dum
moritur
,
quod vna
aiia vero extrinfect terminetur ,
vnum punibtm
alioquin
mat(rt*ftmul fubeffet dHabusformisfpecie dtftinSis cmtiguis : ad eundem modum cominuantur al-
&
&
ba pars , nigra , eiufdem virgt, \ necefft eft alteram tamitm imrinfece terminari , aluxfuin in linea
bedo,
cominuame fuperficiem fimul inharerem alnigredo : illa autem farma , tjua de nouQ
&
introducitur
& eiut agens
,
in cafu
non
,
cominua ,
erit
num communem
,
impedtunt
Dices
uifibtle refultet in altera.
efuia
,
ne indi-
tgitur tjuamitae
,
non habet termi-
<juia non habet duo vlttma , cjutfuntjimul. Refpondetur , in rigore ita effe , fed illo cafu erit medium intervtrutaque, hocfenfu continuum , quia non contiguum,
nec contigua
\
,
&
vt hicait DoEior : fitamen teneatur quantttatem non variari in genito , corpore , in rigore erit
&
continua
,
tex. 89.
Qgx fpccie diffcrunt
continua
iuxta hac
,
imeBigitur axioma
f. Met. non polfunt cflc
& quomodopartes animalis
cominuannon pofunt habere vnum terminum cornmunem, habent tamen maiorem vnitatem conttguitate,vt htc ait DoSor , hoc videtur
,
,
tptia formapartium
&
tUT effe quod dtxi
,
trinfece terminari.
a num.
alteram intrinfece, alter/tm ex-
rtde Suar
,
in Met.difp. 40.
poteft lccunda opinio poncrc , fi maiorcra vmtatcm pouat in tota forraa refpcdu panium , quam iftani vtf. forraa non hab>ens panes rcaies , perficicns materiam non habaitem panes rcalitcr diiierfas , in quocuraquc nunc naturx pcrfidat iiias partcs ? Cotradidio vidcniF,vt deducit prior rario. Sic ergo tcneatur priraa opinio. Et confir-
fec. f
roatur
in Htbernia ,tn(jHo{ vt ait hic Mamritiitt ) nuius morttur ,,eftin Trouincia /Homonia , vocatur
i
vltra
.
mitim*llih 3.
de
III.
diturft fpecie
tn fingulis inftanttbut
pcrfediones aiiqux vimialiter
contentx funt incompoflibiics in maicria , igiin forma conrincntc Probario conlcqucnrix nunquam cft incompoffibiUtas aliquo-
imttmftphi- tur
Um in
formc, ifta
perfcdionlbus
,
intelligi debet
,
:
Poflcnr iginu: dari quatuor figna.
diftin£te.
A D tertium ri
/ic , fecundiim PhJlofophum cor prim6 gcneratur ctiam tcmpore ante alias pancs ani;
mahs
:
& cfTet
afTignarc in gcncrationc animaiis
( loqucndo dc tQta|mulfas mutationcs complctasad multus fonnas parriuin, vnam ante aliam icm-
Stoii O^er.toia.iy.
*••*'**'•
animalis.
SCHOLIVM.
:
bct totalitatem quantiuduam,
711
animalis eft tantum vna forma mifti»
fi
.
Fons
Each
,
ff
de quo hic loquitur DoEior ad lacitm Tyronia Boreali Htbemiaparte tradim
ille it/
tttr effe :
egofeptitsab incolis circumuicuut aitdiui,
frequenter reperiri in
illo
lacu ligmtm
&
,
cuius infi-
mapars eftUpit , media ferrum , fuprema lignum , in vna tamenfpecie ligni id obferuatum eft, de\qtto , Cambren. in defcript. Htbem. locus tlle
&
infula vtHomm
:
moribundi tamenibi agonizjtm,(p'
qutafic vjuer^ tadet.deporrantttrextra tnfulam^vt , quia intra eam mori non poffunt.
vttam finiant
Qaq
De
"'
:
Dt «V
»,
;.
m
Metaph.
VII.
Lib.
734
auibtu illif, tfttdfecundttm eudem nnfcuntur ex
arborilnu, tfu«d fcribit, res
vulgaru. In Patria
ejl
Occhani in eadem Tyronia
,
iuxta marcfrequen-
& ego fdpijfme vidi
: ftint autem dut, vel tres fpecies barum auium ex diuerfi generia arboribus nafcentium , tptarum vnafere ad magnitudinem ferorum anferum ( <]ui etiam ibi funt fretjuentijjimi) accedit , a ejuibUs Jigura non multurn diffiert,de quibui videri pojfunt Cam' bren. fupra,/oan.LesUus indefcript. Scot.& He(ior Toetim. ^twd vero in Hibernia nuUum fit
tijfim*funt,<juM
,
0nitnal venenofum, vt ait Afattritim, prtter
tuttanam experientiam I. hift.
<jtto-
Beda
V".
tib.
cap.i. S.Ifidor. /.14. etym. cap.6. f^lncent.
Hift.cap.19. loielin. r.io8. vit* S.Pa-
1.6. Spec. tritij,
id teftantur
,
Ttrtiu,Orbfitts,Solintu, Sabel.
fanttt, Maioliti,
Polidor.Mo-
& alij.Sed htc quia ad metaphy-
ficam non Jpe£iant,miffa faciamttt. Afulta his magis miranda habuit Hibernia, olimfanBorum infula nuncupdta , fefte locelino /iiprac.174. quam, prodolor lamultis iam annis bttsdeprauare •.fed
deformare ftttduit
,
inimicorttm Ecclefidperfidid ,
&
pertterfis errori-
Dei gratia,& SanQorumfuo-
primo
eft animal ,non fic pafs. Ad quarttim refpondeo, maior videtur verd, qnia generarionem praccedit altcratio propria , qus non potcft recipi,nifi in fubftantia
alimcntum
determinata.Minor falfa,quia
eft alierabile
(ccundum
fbrma
principalis gencratis
& vna
ita
eft principalis
fecundum quam
agit,
ccrminus gcnerarionis,
aliae finc quibus no cft illa, funt tcrmini no principales.Excmplum; quando animal gcnerat ani-
mal , fccundum aliquos generat fonnas quamor elementorum nbn tamen vt ptincipalitcr inten:
tas
:
fcd neceflarias propter
formam
mifti prin-
cipaliter intentam.
Ad argumenta contra primam opinionem quia illaopinio tcnctur, refpondcndum eft. Ad primum vnius perfedionis, &c. Refpondeo,partes rSatcriales
,
quac vocantur elemcnta in fine
t.
non habenr tantam vnitatcm , antequam recipiunt formam, quantam h^>ent ^ forma } ficut .A 8c 'BinCc quantam habent k forma fyl-
c. 60.
labx. Sufficit
aliquo
culum
igitiu:
modo vnitas
re(pe6tu formae illuminatz ordinis in partibusmateria;
contra
fcilicetquod tota materiaexillis ordinemhabeat
^ttotidianas hareticorum perfecutiones Jidelijfme,
ad talem aftum, vt formamadacquatam,refpc^
ita vt vicinis infulis,&
cuius nulla pars matcrix eftct potentiaadaequata.
fidem faltem maiorum
conftantijfimeqtie feruat
,
,
iamdudttm injide corruptit ,inharetica permanentibtts peruicacia , Hibernia in Catholica femper fide virgo vfqtu adhttc in Ecclefia regionibtts
SfinEtt obedientia
,
inuiolata permaneat.
Ad illud
de anima mundi, dicitur, qu6d non eft vna forma; quiatuncvniuerfiim cfletimperfedu
quocunqne indiuiduo corrupto. Coi
Ad primum argBmentum dicenciutn > quid mdor c(l vera quando illa duo funt in kOdhas
^
,
vltimajtis
,
ita
qu6d
illa
Ad fecund^m,
tcs iHae.
vnu
non funt capacia non ponuntur par-
a€hiata
vlrcrioris aftualitatis, qualcs
ip participando
quant6aliqua funtmagis vna rationc,tant6 minus na-
ta funt vnirijvt cx eis fiat vnura;ergo,confcqucntia non valct.Ad tcrtium negatur maior,quia ma«us arida continuatur cami viua:,vel famus arbori : ficut ligno lapis fecundum aliquos de fbnrc conuertcnte lignum in lapidcm. Habetur in Hi-
bernia ioris
fi
pundus ponaiur
gitudinis
priuario vitcrioris lon-
& fic linea vltcrioris latitudinis, & fu-
,
perficies profunditatis
forma
Ad probationem ma-
feu Scotia moiori.
,
nihil perficit
,
non
fub
e(l difiicultas
pundo , nec
,
quia
linca, fed
tanturo fub qtiantitatc corporea. Si autem pona..
.-,.,.
elT* '"ptliiiuM
docet t.
& fuperficics, 6( pundkusdiqua alia pofiriua:quia & corpus in cuius diffinitione cadur,
jur linea
dt. cftaliquid pofiriuum ex }. Mctaphyf. t.c.7. difficile cfl: argumentum quia non fiint in materia
^a.nM,t.7.
:
/ine formalubftantiali,ncc
cumformis
Tunc etiam non
omnem formam fub-
opottet
oppofitis,
ftantialem requirerc dcterminatam quantitatem
imo nec aliquam, quin pofllt non quantam perficcrc. Alitcr minor ncgatur,& poin materia
j^tn Mtfn»l[tt
cm-
Miuttfi
i
nitur, j^jjj^g
P*^?^
dum fieri
,
qu6d vniias parrium animalis eft maior vminor conrinuitate.Primu non nutrimr.Secunin fummitaribus ojHum, vbi dicitur
contiguitatis,& »
^l*^'*
patct
rruttus auulfus
conrinuario por cartilagincm
,
poft deco-
quafi partcs homoeomcreae,
mceomcrcs ? guip formam
& fpecics quafi ano-
Aliter arguitur
quod opcratio
,
: igitur vbi vltra proprias operariones conuenientes partibus (ecundum proprias fbrmas, vidcmus aliquam vngm operarionem c6-
mimem
:
ficut in aniniali (cntire
ibi
,
concludi-
mus formam
totius adhiantem
Communircr
in partibus vniuerfi vltra proprias
omnes pancf.
operationcs conuenientcs eis (ecundum proprias
formas,nuIIam videmus aliam communem,vt in aqua vltri calefacere, frige(cerc;crgo,
igne,
&
&
&c.
Ad illud
dc vnitatcgencrationis animalis, p^confirmationem prima: optnionis dc generationecordis antealia,& hocloquendo deindudione formarum panialium miftionis. Si autet per
tcm generario animalis
dicatur indudlio (wtire,
vnica in vnico inftanri
illa eft
:
nam fimul
potcft
fprmam miftionis , efte diipofitio ad receptionem (cntirc, eo modo, quo eft eius recepriua , licct non podk fimul (emen efte difpofitum ad omnes formas parrialcs miftionis. Vnde nota, qu6d non fimul inducunmr for« quslfbct pars (ccundum
mae mifti , camen fenfiriua tota fimul in vltimo complctx organizationis nec fimul forma mifti cura fenfitiua. Ad argumenmm pro fecunda opinione. Ad primum de maiori diftinftione opcrationum conrincntium fenfitiuam, quam formam mifti : Poflct dici quod,&c. inflanti
:
y^NNOT, MAVKITIU
animalis ,
:
ergo
uibftantia
aninuta {cQubilis
quaeftio vicefima de pluralirate fbrmarum.t.c.49.& /6.quz ^atnofa valde eft,
SEquitur
&
litigiofa
rentes
:
funt
enim
hoc tepore
materia:
in quibus
communitef cur<
magna
Vnim
fttft-
Sitnis
,
dyfcolia ha^
bctur, de primo videlicct cognito, de plnralitate
fomunim.
-vnB
ftrfeaibiU j cxfonitur.
§lMaretimL dttta-
fvrwta
ar- uerfii
£rioneTh,vidctur cartilago (cparari,non reliquen-
do figna continuarionis. Contra hoc ergo animal vnum , cft multa animalia, quia multx fubftantijB ienfibiles. Kefpondco ,aninu eft prim^ perfedio animalis per Ct , & non priin6 panis
terminm
tesdiuerfis alrerationibus praeuiisdiuerfisgene- lentrantis f rationibus. Aliter diccndum , quod ficut cS vna
rum patrocinio,alujttem adhttc priftini ardoris igniretinens,
Vitaforma eft
diuerfas parfrineipaUs
vna vtti-
:
XX.
Qu^ftio fornuram, de vniucrfalibus rcalibus,dc vniuocatiohc cnds , dc pnncipio indiuiduarionis. Apud Thcologos vcr6 curiofofquc magnatcs dc a«crnicatcmundi, immonalitatc animz,atquc fucoris contingcntibus
,
prsfcicntia,
quziho habetur qux quant6 magis
Jamofa
:
vcntilantur
tant6 difficibus compreh^iduntur.
,
Hanc matcriam
& in
& pracdcftinationc,
di(ti.
}.
copiosc habecin4.di.11. q-j.
& 4. ahqualitcr, & in i.dift.i8. &
,
&
&
&
&
&
&
&
canter
(edin fine quzil.i.
:
modua
,
argumcntorum principali)im,& opin.eia-
tioncs
minabis diligcnter. Proptcr illud , quod tangit infri exemplariter de Ugno continuato lapidi in quodam fontc, &c.
qu6d
Confequenter ponit feciidam opinioncm qux ^gidij, Thomac, vidccur eciam Albcni, mulcorum (equadum. Quaere Thomam i.par. q.76. &77. &in4.di.ii. ardc.i.&di.44.& in primo (cripd,di. 8. in libello de nacura gcnein qusftioxis cap.17. in q. de po(encia.q.}. nibus diiputads.Qaaere Heruzum quodUbeto i. quodlibeco 4. q. lo.quzre Varr. alios q.io.
&
&
eft
&
&
&
&
&
&
minoresjvc nofti,& modcmosPari(icnfes,&Ko-
& rpedaliccr Ocham quodlibeco i.q. o. & fupet Sencencias» & Auiccn. &alios
minalcs,
&11.
i
Addudc couiequencer motiua pto illa opinionc apparenria , (ed addic euafiones bonas, vbi af^ iignacur quoddam Extr* ibi , hoc ducitur 4d opfefitum, &c. vfque illuc Ttrtii cmfintutttrj&cc. {ed cft fads bQtu litera. vltimo Dcindc impugrut illam opinioncm, concludit cum prima opinione quid tenendum fit , modua in oppofitum (bluit , vbi Do^ris
&
&
fententia cft (ads clara
,
& fingularis, vt in fods
habetur,quam confirmabis muldplicitcr ex andquis, modemis. Vide Commentatorcm 6. Phyucor. Comraento J7.& alibi : fcd inftandas plurcs adduccrc potes. Vide allcgatis fupra prolixius
&
1. di.
I
,
ille
,
ad limum v(quc inclufiuc, pcrado- dercrminato temporc rcperitar tripaniciun,c6dnuum camcn
nam
pars (mjcrcrainens aquac remanet lignura,-
fcmim j & pars iniima lapis , ^ hoc non mirum cft refpedu aliorum plurium, qux in hac Infuta inueniuntur. Nam ibi locus eft,in quo nullum animal mori poteft , quamdiu ibi degec.
pars mcdia
Sunt
&
arborcs ex (c gcnerantcs aues feic ankrii fyluc(feumquanritads:funt alialoca inquibus cadauera illico rcibluuntur : alia , in quibus
&
pcrpemi manent illz.fa ; eft eriam tota ccrraim". munis ab omnibus vencnofis , immo tanquam rcmcdium cotra ca vbicunquc feratur. Plura alia quarranrur apud andquos.
Quxrc Confiliatorcm pardcula problemarum, in cormnento problcmatis ^.Tacco incolarum virtutcs,& moresne 10.
aflcntari noihraribus videar :animi ,
&armonmi vchcmcntia,
afrcrcrc
non ambigo
lacione aliena (unc
hadcnus
plaritcr
Infra ibi
:
,
:
haec \
tamcn nobili-
czreros exccUcrc,
Mecaphyfid fpecu-
(cd proptcr exemplum cxem-
didla.
vrtdenotd quid non fimul,Scc.vCcfic
lOt
tyfd drgtmentd 1. opimonu^c. aflignatur Extra in aliquibus , fcd litcra Cam boie cft ad
illuc
:
propofiram.
Aducrce confcqiienter ibidcm ad fbludonem iIlam,quamomitdt inceptam tantiim,ad primum
argumentumfecundxopin.quacrein ^.vbifupri,
& nota ibi
,
qux forma, & cuius opcrario in ah'a , & qux non. Breuitcrpotcft ne-
potcft contincri
Mcdicos.
in
fons eft in Hybcmia, feu in aut Irlandia in parcibus Septcnrrionalibus Infulardignuin cnim affixum illi aqu«
tatc
foluit.
poncndx fbrmje
,
Scotia maiori
quam ctiam
fint
,
aduerrc
Henr. dc Gan. in mulris quodJiberis habec vt (upra nocaui , quam dilatant Nominalcs toimis, Linconienrcquuntur Auiccmbron eciam, plures alij haloanncs landunns , £s , bcnc idem , pro qua arguit notanter , Vbi aducne,qu6d euafioncs ibi addit^ iiiimediat^ ad arfi gumenta , notantur Extra , vcladdidoncs ; volucris eas legerc adhuc conrequenter repUcas {uftinendoopinJllam,vide in 4.vbi fupca,&apud alios Gradoatores fbcmarum.~Qazre in qtueuioDC trium prindpiorum copios^ hic. Deinde declarat illam opinionem notanter, qualitct dcfcndi pofEt, &vldm6 eamimpugtut (ecundum omncm intcUcdhtm fads no-
bonam apparcntiam.
& panialcs & a qua forma-eft vm"ta» animalis & plura alia diffidlia pertradbbic hic curibfus ledorrquia matctia cQpio(a eft & (blutotalcs
Aduerte , qu6d hzc auaeftio in aliquibus oricinalibus folct poni^. lib.8. fcd licet ibi habeac locum, hic edam non miniis valcc fequitur finaliter in hac quzfHone,
habcat
Confidcra ctiam hic quot
alibi &piiis inddcntaliter.
In principio fblutionis ponit opinioncm,quam
71$
Jiter euaditur, licct
j.
argumcntum ad hominem
Scoti Oper.tom.
IV.
(cd faci-
gari,&fbrmamraixrionis,&operarioncsconfe-
quaues eam poflc conrincri in aliqua anima, confidcra tamen inflanrias de fbrma corpordtads pcrtradlabis fccundum varias opiniones vc
^ .ai
nofti.
Aliam vltimam quxfUonem Ant, And.hic fputauit de compofito ccflaria
,
,
di-
qux jion cft multum nc-
habito fupra fuffidcntcr dc termino ge-
&
&
qudd , , quo , infra q. vlt. 8. Ub. habetur fumidcntcr ; fcd pro quanto tangic de j.
nerarionis
cnritate notabilis cft.
quxft.1.
&
Tomm
acccpitexi. di.}.
fcquadbus huius,vbi Comment, imaginarioncm impugnabis ex propriis diftis plcrumquc. aliis
(iaH
1
LIBER
,:
LIBER OCTAVVS. Ic Lib^r ^ideturmagu ad VhyjictmJpeSiare entii naturaiis
frinctpu
;
^verum agitur de
quod in
,
eis
eo traSieturde
magis fuh confideratione
^eta^hyficayCjuam Phyficaidequofi*pra l.hq.i.O' pofiea l.^.q.^.de quibus quafiiones exa£ie di/putats quarum tres primaformam accidenta^
1>oQor quatuor
lemy &'JubBantialem, 'vltima compofitumconcemit.
Ncc quaecunque itaque nacura quidem: non
fubftancia vero
ria
fed
:
quod
non
eft his
fubiicicur
mace-
Centra Philolbphus in litera, accidentia non habent materiam ex qua , fed in qna. ItCm in ie^ prindpiis forma eft fimplex,&c«
SCHOLIVM
fubflancia
,
puca qua: caufa eclipfis qux maccria,
I.
:
non enim eft fed luna, quod pacicur :
Op
t
caufa vc mouens, Sc corrumpens
qua::
I
N
Tex. comnunti iz.
QyiESTIO
I.
o
tenens accidens
& forma
etiam
tripliciter
lumen, cerra.
I
ex materia,
compojuttm,
ejfe
tripliciter
prohatur
,fe(l
reiicitttr.
Opinio , qu6d accidens eft realiter compofitum ) propter tria. Prinio , quia quod cum alio teahtcr coucnit, & ab co reaUter differt,eft compofitum cx duobus in quorum altcro conucnit, & pcr rehquum diffcn; nigrcdo, & albedo reah'-
2.
,
Vtrum
accidens fit ftrmA fimplex , velfit compofitum ex Aliquibys ejfen^
terdifferuntjVt patctj
in colorc
tialiter diuerfis ?
,
non
quae
&rcahter conueniunt,quia conucnicntiarationis, ex
cft
quatftioncdecoccptu gcneris.Cofirmatur maior,
Tho. l*B.^ landun.
AriftJbKc.4.D.
FobT
r.4.
difp.ii.
^.S.Fland.^ tJtrt.i.
Soncin.it. met.q. x6. lauell. ibid.q. i. Siur.
M*tMpk fit.i.num.}. Tide ^otini.dijt.tg.fjf
rcns
Sm i.dift.xq.x.
QV6d e.
%x.
fit
compontum arguitur,quia ex y.c/. ^ua
efi
& non
rej potejl ejfe,
cidentia funt corruptibilia; crgo,&c.
ejfeiac-
Conhrma-
quia cx 9. ca.7. vidctur habcri, quod omnis T- e. 17.6 fimplcx forma , cft tantum inadbi^ incorruvU*. ptibilis. It?m,fimplicitas perfcda cft fimplicticr pcrfc6kionis in cntibus. Quod patct , quia Deo tur
:
&
fumrae attribuirur; crgo quod pcrfcdius phcitcr,
r
uam
in his
,
cft fimplicius cft
qua: funt pcr lc,
fi
fim-
& magis ad magis & cconucrfo; acci:
dens igitur fi cllct omnino fimphcitcr , clTct perfc<^us fubftantia, quae cftcompofita ex matcria, forma.Confirmatur,quia ens diuiditur in caucauiatum ita qu6d cau(atum tcnet ibi iam , tationcra impcrfc^ , quia dependcns cftj ergo
&
&
:
quo(f plus reccdit a ratione caufati,pcrfe6Hus cft: accidens fi cft pura forma , minus caufatum cft> qnam fiibftancia : qiua tantum liabct duas cauias cxtrin(ccas,
intriniccam nullam:fiibftantia au-
magis caufata cft dcpendet quia a qiutu^r caufis. teni compofita
& a pluribus
,
Item
:
U.\.t\.
,
forma
fpc-
;
Item
fu-
,
qdod omnc diffinibile oportctcfTc compofitum, per quod Arift.approbado Anthiftenicos impobat Platonis ideas: quod non crunt diffinibilcs,fi fiint forma: fimplices. Oportet enim tcrminum eflc rarioncm longam , fecundum ipfum ; accidcntia autem funt prk in
habetur
ifto 8. cap.3.
,
diffinibiliafecundum ipfiim in 7. tcx. com.14. tur : quia proprer fimplicitatcm diflfoiitio talis,
quaUscft
quam dcns (ed muha
potentia fecunda
:
dentium ris
,
vcl
Hoc cp.
,
imparis
etiam vult 9.
accidcntia
vt h'nea re<3n ,
,
,
fiibie(f^ acci-
fiint
& curui
motils
:
vclocis
Auiccnna
2.
qiiz cft acci-
numcrus pa,
vcl
tardi.
Mctaphyficz
9.
non ncgaiur
x
c.
i^.
cis
diffinitib fubftantia::fcd
proptcr dcpendcntiam ad fubftantiam. Itemjfe-
cund6 principahrer
fic
sctradlat Ariftotcles
:
i .
quod
Mctaph. cap.z.diffuficut illa,
quacfuntin
diuerfis generibus, funt fimpliciter diuerfa, ita
corum principia propria
mcn eade:& hoc dc
,
&
proportionabilircrta-
materia,priuatione,forma,&
mouentc j crgo fbrma , quae
cft in gcncrc accihabet proprium potcntialc principium componens ipmm , non tantumfubic(5tum, vt
denris
,
&
non vidcrentiu: principiagc-
videtur :quiatunc
ncrum
,
ita clle alia
,
ficut funt ipfa
gencra.Con-
vbi vult, quod
,
c.
&
cundum Boetiun»
dcTtinitate.
t.
15.& indc.Necobftat quodex addirioncdiffiniu-
firmatur illud ex intentionc Ari(L in 7. c.8. t.c.32.
a(^uccur
& 1 1.
non diifc-
vt patet dc matcria rcfpcdlu formae
fimplcx fubiedum accidcntis clle non poteft fc-
Et probatur , quia potentia prior,qujc fciUcct eft ad fontaam fubftantiilem, prius oponct quod
T«x.
:
cies accidcntium proprie diffcrunt.
nMteria 1>X.
quiafimpliciter firaplcx a quoctmq; diftinguitur,
vidctur efle primo diucrfiim ab ip{b,&
conclufio C7. t.cii. &inde.
illa
Quod
compofitum gcncratur , vcra
gcncrc
:
crgo
corapofitum
& in eflet
gencrc
fit
in
omni
fi
illud
Qualitaris
:
tantura ex fubicdo
,
& acci-
fit cns pcr accidens,non ciret per tcrminus alicuius motus, vt vidctur Arift.velle
dcntc,ciim illud fe
in 6. cap.2. t.C4.
& indc, quia in nuUo gcnete
motus omnis videmr terminari ad rcm gcnccis
,
per
quam
&
eft:
alicuius
ipfc in gencrc coUcKCtur.
Itcm
indt.
^
,
Qusftio in lO. cap. 9.
ii.&
c.
j. prindpaliret inde,vulc Arift.quc)d raorus eft intcr formas ciuf» dcm gcncris Phyfici.cuiufmodi funr contraria^
lt«m
fic
media,& non
intcr
formas
r.
altcrius gcncris
Phy»
jciufdcm gencris: \\3tc dicunnir cx 5.tx.}j. habcnt idcm fufceptiuum primuqj talc-,ergo mcdia intcr fe (ulceptiuum habcnt contraria , non idcm cum aliis alrcrius contfarietaidcm, ds :puta omncs colores intcr fc, fcdnon cum lalici
OU2
&
&
porc. Sed quodcunque fubie
&
ris,& (aporis.-vt patet dc fubftantia,& guanritate, (aporijcrgo qujcvtraquc cadem fubcft colori,
&
quod diftinguuntur ge-
illud fufccpriuum pcncs
albcdo
compohu
Priro6
fic
ncntia
A matcrialc,& 'B.fbrraalc
,
fi
eft
:
.•
iilud fubieftum; aut
,
comoo-
fint
albcdo infor-
A
incft
cum
nt pcrfcdior
& ira in infmirura ita
Ay porcric irc.
Sccun-
infornut AjcQi-
cis;
ergo achialitas "B^non cx-
tendit fe «d fubicAum.
Con6rmarur,fbnHa fub-
cx
qiuc pcrfcAior eft ip(b 'B, nihil aliud \
,
propria marcria potcft infbrmarc, nec pcrficcre,
r inforraans. Ex prxdi£kis eriam probacur,quod uon alteruni xur
quia
:
fi
tantura.
A
Quod
tantum
;
non
m»- minaretur fubiedum ab ttumttii'*- B:Si B tantum , ergo .^
iedo, &capax adhisjcrgo
alitcr
proba-
nihil informat, ,
& ita omnino
Magis eriam deno-
A
quim
eft
,
eft
materia fubftanria-
^ coto, vel k
& non eft in fiib-
fecund6 fic intcr illapoteft eftc motus, etiam habent idcm fufcepriuum proprium,
Itejn
quz
B
per fe
cft fk>rma accidentalis.
It^iktrtt
iis^
etiam
crgo
cum quo non facit vnum
:
& hoc drcum(cripto
alio fuiceptiuo acddentali:
patet de qualitaribus,
& qualiratc,fiuc fubftantia:
dax formx duarum fpdcicnim daris (c,
,
conrrariarum cx
habent idcra propriura fufccptiuum,& pcr
quia ciufdcm generis; crgo circumfaipto fub-
quod eft fufccptiuum acddcntale , potcric motus interfpcdes contrarias; ficiginircx albedinc fiet nigredo , ficuc cx aere aqua, quod
ic
**
jlr
cft
contra Arift. qtu in mulcis locis vult fubie-
Qfam cftc
ncceirarium
ita
cidentali, ficuc
"*
in
po-
aliqua a£Honc, vt ,
SCHOLIVM
II.
AcCTOEMS
ejfe ovmino fimplex^hyJKe /*• qutd rullam haheM matertMn cx qua; ratio ejt , quiafecundkm Philofophum plitrali' tat eft fitgienda, fi fieri potefi , de quo DoEi. iJ.
ijMend», itM
&
ftantiali
:
&
in-
tranfrautatione ac-
materiam in tranfmutatione fub-
qnod cx albcdinc non
fit
nigrcdo,
quod cx aibo fit nigrum. Si dicatur quamlibec fbrmam acddentalcm habcre proprium fufccptiDura quod nuUius alterius fotnue fic capax; hoc
fed
,
vidctur trrationale
:
tiim
denralis raagis complet
proportiorulis fiii
fufcepriui
(diquos
:
,
,
quia ranc forma acd-
,
capadratem
quam forma nifi
fiii
recepriui
fubftanrialis aliqua
fonc fonna
cxli,
(ecundum
& tunc ficuccaelum potiitur incorrupri-
nan ita &accidcns compoficum?Tum, quia fi mocus dcbcret cftc inrcrcontraria, oportcrct, vt videmr, qu6d fubic^m prim6 moucbilc,quarc
rctur adfufceptiuum proprium eius,quantum ad
formam motus
Ad
(^ corrumpi
& fupra
de
,
(]uo 4.
i .
num.i^.
Ad/ecHndum ,
remittk
«(.
lilfj. ifuaft. 10.
1
1
^uaft.
.
ctmpofkione
fed
d.%. tjuaft.i,
1.
dequo etiam vide
,
eft
Ad
perfe^ior^
eum-dtft.
i^.ad
fteitaditm.
fui.
,
ftantialis
quo primo agcns agit in calefadione , &c.
nirur
fimplicitM
neu«Tum,crgo nihil informat fubic^m.
fi
Bon fieret vnum
jr,
& huiufmodi
dcns autcm aliquod vt calor,
primum explicat quando
A vcl 'B tantum,creo propria pa/Go no prira6 fuo fubiedo-: (cd tantum per pncm Non vtruroque probo prim6 dc A quia nmc
tjt
:
rantum 5, aut vtru-
ius capacitas adaequatur A6hialitari 5,alioquin
talmy.tx.
ica
;
,
4o probatur hoc dc B, quia
^ ^^**
tijm aOcai
fe ad Tneoremata infine
^x
materia fubftanri* aliquid informarc,
'V**^
^
quo agcns agit , videtar eftc tan- q„^ qa6d non includar duas rcs, po- ^tmt sfit tcnriam , & adhim quia non drct quo primo *<2«<. agit ; (ed per pancm primi , quat cft aAus : acd-
di: vt fdliccc
tantiim in-
:
5. jiffi^sm^
iramediaram prindpium agcn-^
i6.&i.d.i.
que kfWr* «M-
,
cft
Afetaphjfficam accidenti, inrmo concedtt i.d.%.q.\, prtmum docet proprie totum generari
fbrmat
«"*«'•
qood
in accidenribus cft aliquid imrin-
,
inat fubicchira aliquoJ,quacroaut
^
lud
fccum ipfis , & pars dlentialisipforum. Conrra iftam opim'onem arguitur triplidtcr.
Bcra Phyfica
_
ni
I.
Citceptiui ilUus
inter contraria.
£ctti
;
& iu non cllet prim6
Iccra tcrrio^
Oper.wnjy.
onme
il-
4 , qu6d pauchas ponenda quando pcr iftam faluartir apparcncia iuxu fcnteriam Philo(bphi i.Phyfic c c 50. commendanris Melillum prz Aiuxag. propter paudtatem prindpiorum natura enim nihil fiudc fruftriu Et ide6 pofitio plurium (empcr debct dicere necefTiutcm manifcfbm, pro- f^^T^J^^ pterquam ponanrac coc nihil aucem apparec in ^p tuetfiacddcntibus,p>f optcr quod debeant poni compo- imf MlitJ «•fita ex duabus partibus cdcnrialibus , commu- X**» nitcr loquciido , vt patebit refpondcndo ad argumenta ; idco communiter negamr talis comAlirer didtur ai quacftionem
fcmper
eft
:
:
:
pofirio, ta
quz
,
Dc quantiutc tamcnconrinuaA di(crcvidentur haberc panes maicrialcs, ac
quia nunquam material^ : copofiram fine forma alia ab
pet hoc cftcnrialcs
vnum
con(htuunt ipfis.
Oe
alibi
habct locum
inquam,
his,
,
prioncm quanticatis dcnribus
m
cft difficulcas (pccialis,mu»
cxplicando dc(cri-
fcilicet in
in 5. lib. Scd de aliis
,
acd*
hic (crmo.
Ad primum prindpale re(pondeo, ficuc^fwprxfuic , qaod , euius aliqiud
rahile propric cft
poftea eft pars geniri ira
,
ex 7. c.j.
& cerruptihUe eft propric
net poft comiprionem
,
,
quod
t.
c.ii.
& inde
aiius aliquid friit
1
ma-
parscorrupri;
& ira rantijm compofiram gehcrarur,& corriipi- Om^mm^ pitur in omni gencre & hoc compofiram ei *'*'^f"^* ifta
:
forma.qnar pcr gencrarione indudtur,& pcr cor-
'"^
ruprione cxpcllitur,'& cx illo,qiiod tranfinutarar
fccundum
formam. Sioit autem in gcne, quod tranfmutarar eft materia. lu inacddentali,quod tranfmuutor eft fubicdhim. Et ita compoutum ex ip(b,& forma acillam
rarione fub(bnriali
ddcntali, cft per fc gencrabilc ibi
,
& pcr fe cor-
§tmmMU
inquam, ficuc ibieft per fe ge- f*^ '^*"'^ nttario , corrapdo. Accidens autem fic non eft cormpribile , (cd vocando cerruptihile k^cquid per trifinuurioncm naturalcm non cft^poftquam foit, fic accidens eft corrapribile : ctiam mpribile: per
(c
,
&
&
forma
fubftantialis materialis.
ncm rcfpofio
in j . habetur,ca.de
?iu :'d indiuifibilc cft
ubftanrix'quia cx poftibilc ^tcri
bilc
,
Ad
:
Vno,tcxxom.ii.
maxime vnum,
wnc cft ex
acddens
eft caroen
confirmario-
(e
licet in (c
compofllbile
& hoc eft & incomfi
vnurn,
fic
alccri
Q_C^
j
,
indiuif}-
fme quo aattt
^
,
non eft; ideo licrt Philofophus dictomnes adus primo modo fimplices, hoceft,
«acuraliter rct iii
Metaph.
Lib. VIII.
738 rc,&
aliis
incDmpoffibilcs,e{Te incorruptibiles;
non tamen hoc
diceret de (implicibus in £e
,
&
vel cx rationlbus rcalibus diuerfis vnitiu^ con-
U7.?.t>. tcntis in eodem. Et pcr idem patet ad confirmalionem. Et etiam ad illud o(3:aui,de ratione longa,&c. nifi quod oportet exponer(;, quomodo ratio Ariftotelis tcnet contra idca«
;
& poteft dici
Ad fecundum principale quod requirit magnum tradlatum quomodo illud quod eft fim-
quod
,
«lon opocteac
oportct tamc diffinibilc.quod
ei)HMe»it,eJfe
non femper concludit iftud jcftc firaphciter perfe
sWs ferfe-
perfcfliffimum inter iUa
jteria eft
aim
pcrfe(^onis :
compodibilibus cura
aiiis. ,
:
fitftSif fim-
pl'cutr
«r-
^uit id cui
i
,
pliciter perfe£tionis,
;
quae
,
quem trai^tum
breuiter tranfeo
,
quod
fiiftt
fimplicttcr
habc^
Hie comn6 pro-
alibi.
in corruptibilibus
muniter fimplicius eft imperfc&ius:licci ptcr fimplicitatein maiorem, quafi illa n6
fit
pcr-
non poteft h^erc adualitatcm cum fimplicitate* non tan---
fc^tionis, fcd quJD talis natura, n}i,iltam J>e htc
I
d.
.
$.ij.i.»dpri-
tam {altem,quaotam cum compofitione,& a(9waiius vniuerfaliter eft perfedius. fi
quis canis eftec fapi^ns
,
Excmplum
& cum
eflec,
fapientia
non
haberefiimmamrabicm conuenientcm cani , eflet c^is imperfcftior cane non fapiente : iion tamen eftet ens impcrfedius , quia canis limiut ens,& ponit ci repugnarc, quod in entitate ponit nobilitatem. Per idem ad confirmationem: lic^t, enim enscaufatum fit fimplicixer imperfeCMUfntM» £tum , quia dep^dcns tamen illud ens limicapoflct
:
eflc
compofitum ex te,
cipale,idcm de ii.Metaph.
qu6d nuUum
Vndc communiter caufata perqu« non immediate funt Deo , a
fcdiora
,
3t
eorum maiorem perfedionem , non fufficiunt ita pauc^ ad caufatidum illa , ficut alia imperf«<5b. De
pluribus caufis dependent:quia proptcr
minorc
principalis
tertij
,
quac dubia
cft,
& vi-
detur contrariari Ariftoceli in 4. Ub. in fecunda ratione contra negantes .
primum principium
,
diccndura. Qi|f autem ncgarcc
J.c. I}.
quaftc ibi quid
hd*.
maioren), diceret Boetium intelligcrc per form» fimpUcem, aiJium purum,hoc eft, cfTcntiam cjiui-
fit
nam, vel idcam. Ad probationcm ctiam diceret qu6d pocentia h^c oft priot ilIa,non quod fecuda Torm* fim- f!t in aliquo fiippofito,nifi ibi fit prima; fed quia flexMi fuh- actus fit prior ingencre acf^us, id cft,perfp6tior;
quemadmodum
potentia ad quantitatem prior
ii»*d quah- cft potcntia ad qualitatcm proptct otdincm atitatem.prior (luum in gencre : ncc tamen in quocunque eft
»d fecunda
,
eft
etiam prima.
qU»Ut»tem.
SC H OLI Satisfit tibm
VM
argumentii pofitis
Pradic4m(nta
realtter
,
ejttad
,
m.i
prohan-
yld fecmdumyod-
accidenjf efje compofitHm.
mittit
IH.
vt videtury hon disHnvui
problematice tenet i.d.i.
pro opin. de tjUdfnpra lib.yq.6.vide
ibi
ij.jj.
aa%.
Scholium
fecundum.
per exc-
:
inquantum ens,& inquantum in potentia flatua ; ^otentiale in fubflantiis nuIUus
alterius generiseftaliquo raodo fed tantum ilUus per redu(Stionem potentiale vero in gpncrc :
:
accicfcntis
,
confideratum vt potentiaIe,& vtpcrgcnere per redudhonem:
fe(StibiIe, ibicftin illo
eft
in fe
de Qualitate ad fm. nihil prohibet
&
accidens manenc fcparata, T.e.^^. quando fubie»5tum , cx cap. de Vnitate diffinitionis ^.in hoc namquc, homo eft <«/i«»i,muIta quidemfunt, cum alterunj non infit alteri vnum vcr6 quando ineft, patunc enim vnum Sjtftedtv titur aliquid fubie(5kum homo num feracficut eft aUqua,ita fit,& eft albns homot &c.
&
:
:
illud totu eft ens aliquod;
nerado
,
&
& & iUius totius eft ge-
hoc cft per fe
re eft generatio per fe
i
:
ficut in ifto
& ramen
I
pcr accidens
refpe(Sku generaiionis fubftantijc, quac eft
per
fe:
totum cft C»s per accidens refpc(ftu fubflanrix. Et quod additur dc 6. non valet quoniam in prima parce capituli , loquitur de cntc ficut
:
per accidens vno
modo
:
pcr accidcns
modo
diilum
ficut
&
:
,
in fccunda parte alio
cft in qua*ftione
de ente
tunc illud di(Sbum non
intelli-
&
hoc comparato ad dc entc rar6 , illam caufam , re(pe(9:u cuius eft cns rar6. Vel fi intclligitur de aggreeato, hoc eftcomparando illud ad per fe caufam lubiefti tatum,quod fubiedu cocomitatur rar6 aliquod accidens per accidens. Scd tunc no eft ratipne aggrcgationis;fcd ratione
girar
,
nifi
alterius accideris:quod inteUigo pcr raritote;qux raritas hic concurrit
cum ag^regatione.Et
iUe fc- Vidt Scatum
cundus modus forte vcre eft fccundiim intentionc in exftfitif domo:quQd nt Uttra. litcKC. Vide exepla dc aedificatorc,
&
domus eft his triftis,caufa pcr fe eft,caufa fiibicdi tantijra , & aggrcgati per accidens tantum
non pr^hibet quia ignis per fe ecncrat lignum calidura, non tantiim calidum fed hoc, ficut efl
compofiiio cx differetikus fecundum intcntionc»
ibi pcr fc.
:
eidtns,fiiftr
ft genitum
genc-
argumenta pro prima ppinionc. Ad pricx quacltionc de xonceptu gencris, qualis conipofitio fufficit ad diiferentiam,& conuenientiam realem f^ecicmm quia vcl tantum ffatet
Pr«diat.
mttttif.
idem in diuerfis generibus annumerarif Qjjod additur de 7. Refponfio , ens per acddens , licet non fit vnura ficut fubftantia, non tamen eftnullo modovnum: nec itamulta, ficuc
:
Ad
Jdepifoffp in diufTr
tff*
fis
perfc^him cns fcilicet fubftantia, ide6 fecundum fc ponicur in alio geriere, fic faciUter,& fortc ad propofitum Ariftorelis cxponitur illud Pracdica'-
quia illud aggrcgatum includit accides per acci-
roum ,
T.t.p,
Arift. inter cns,
mMtorum c.
per fe fufficcrct.
fotenti»
fatis foluitur
pk, aerjux, tenebra,&c. huiufmodi. £t quod dicitur, quod fubie(5kum non eft proprium potenciale quia cunc principia non cflenc ica aUa, ficucprincipiata. Rcfpondeo j.Phyfic. diftinguit
tantam petfedtionem nam in dependentibus , bcne poteft illud dependcns eflc perfedtius, quod
tur proptcr, fuam perfedionem; ita
rcfppfhi
rumcunqucefte fic compofitum,& h(x:,qufa maOfmu di0perfe pars quiditatis talis ex 7.fed fi idca: mbile, *fi ci~. ponentur formz,tantum eflet aliqua illarum fpefpfitum. cies rcfpedu talium indiuiduorum corrupjcibilifi: nam ibi maximc ponebantur ; ergo non eflent diffinibilcs , ficut fpecies talf s , quia (brma pura tantim eft pars talis fpecici. Ad fecundum prin-
quia tamcn fine illaratione perfe(^ibilis
depcndet a pluribus , a quorum quolibet recipic aliquam perfeAionem fui , quz omnia requirun^
dentisi Totf.
cft fpecics
tum , cuius oicitas propria rcquiric nece(Iari6 qu6d fic caufatum, potcft cfie perfe6lius talc ens, u eft k pluribus caufatum , quim aliud cns, quod eft a paucioribus caufatupi , quod non recipic :
iecium »cci-
& re,fccundum praedi^fta;
fubftantiarum indiuiduarum corruj>tibiIium qua-
flurib.cMtfts,
fetftSitr».
communi
licct diffinibile in
des,
quod raro
efta talicaufa.Etit^aUa acciden-
talitas cft ibi,quara
aggregatio
:
aggrcgatio,enim
:
:
Qao4
.
Quxftio Qood
termino niotus,rerponfio,figt»*rM Upti ctJt diihim dl in queftionc de gciieracione comp*fiti:qu6d forma eft <juo generatura generatun aJdirur
& idco in
tJe
Phyficor. tex.com. 14, gcneratio di-
1.
citur naturalis, per hoc,
qux r*.Tf*'
dus
cft in
gcnere pencs tcrminiira
m
giturti
minus motus
qxx
fit
Ad
,
quod
non tjttodi
tjuo,
alius eft per (c ter-
& alius generationis accidcntalis,
cum motujcirca quod nunc non infifto.
quod videtur difficile, quia non vidctur ahquod abfolutum dan prius ifta contrarictate, in quo,vel mediante quo , hasc contcarictas recipitiu:,quin idem abfblutum fimitertium principale
liter fe
,
habcat refpecfhi alterius contrarieuris. Pa-
tct dc fubibuiria , dc quanritatc refpedu gencris colorum, generis faporum. Si quis etiam vel-
&
9hurfm commixto JtqtdtttriUuh
fit :
Poflct dici.quod li-
conjmjxrio clementorum in vno
tamen vntunquodque clcmcntiun & diuerum commixtio-
illanim qualitatum clemenrarium
,
(cquitur
:
&
:
landunus fuper j. Mctaphyficac. Quirc anriquos hic,& alibi, pro qua opinione arguit tribus rationibus,& impugnat aliis tribus. Primam rationem impugnarionis infimilitangit, in x.di. 16. contta
B01U.&
in }.di.z.q.z. contra Vuar. Dcinde brcuibus tenet affirmatiuam pancro quarftionis quantiim ad primam partem eius, ncgatiuam quan> tum ad fccundam , hoc loquendo de compofi-
&
&
& rci
:
fccus eft de Metaphyfica,&
realitatum,dcquibuslubet 8.di.i.q.i.& j.& i.q.}
jxii.
A j.di.i.q.6.& 46.di.4jncidcntalitcr Et no-
u
fingula didta vbiquc , quacre Varr. alios fequaccs,& tangc infbntias ex his,qux dida funt fupri
Thomam in dc cnte & elTenria,&
Hcn.& Nominales ad propofitum, multa addcndo curiosc,fcmper cum aquila Solcm intuere. Infra fbluendo
fecundum principale,cum
dicit»
§ltiem traibtUMTn habes ^/i^t.&caducrtCjqubd
il-
immcdiacc aliud,& aliud genus qualitatum mixtarum ; puta fi njixtioncm ignis inquantum lucens,aim terra inquantum tcrminata, acrc , aqua inquantum pcr(piciu,confeqtfatur gcnus coionimrcommixtioncm ver6 ignis^ aeris,inquan-
lud tangit notantct in Thcoremaribus ad finem
tum cum
lium,& maximc opinionis impugnatx
&
&
fic
calida digerentia
humorem aquz commix-
genus (aporuin,& Haec particularia funt,& longc k con-
ficco terrcftri,con(cquitur
de
aliis.
(idcrarione Metaphyfici.
Itcm,
aliter poteft dici vniucrfaliusrquod ficut
exprcflius habetur in 9. lib q.;. diucrfitas poten-
tianim aftiuarum(acripiendo eas Jeomdum quod (unt priorcs naturaliter principiatis ) vcl nullam
omnino rcquirit diiictfitatem in re ; vcl tantijm 4:arionum perfe£HonaIium vniriu^ contentarum, ita
& hxc in potenriis pafliuis:& tunc
fitas
generis fubiedi,
,
uerfitas abfbluta
fMimUrf-
; vel crit illa diuerfitas gcnerts per perfisShoncs vniriuc contcntas , pracccdentes diuerfitatcm refpofhium. Nec mireris
$tptim*4eei-
diiierfas ratipne? vnitiuc
fiibic<5H
capax cfl
cft
.
i.par.i.q.i.& alibi.quxre
pcrfc
fi
iila
non
imperfedio tollatur.fi-
non fuit prius
& valde profimda
^laris dodrina,
:
quia fin-
Metaphyfica,
m qua dcclarantur plura alibi.& hic ambigua: & fingularillimc aduertc ad illam cxpofitionem, qualiter idem fit in diuerfis gencribus. Quxre in
quodUbcto
q.i jidcm. Quxreraulta in namralibus pro fblurione vlrima infra. Aducne eriara, qubd hxc quxftio congrue fequaitcs duas hic
(cquctetur, vt fiindanttir in tcxtu
:
fcd de
hocnon
multum curandura,vt Ixpc fupra.
Palam aucem , & quia fi iinc aliqualicec numcri fubftandac fic func,& non func, vc quidam dicunc , vnicacum multicudo,Nam diffinicio numcrus quidam cft.
Texxom. 10.
Q_V
it S
T
I
o
II,
cft capajc
ucpcr rcm additam,fiuc fiat aliudcontinensvniriuc illam rem addendam , benc eft capax perfeftionis^cuius
Var.& Henricum.
Aduerte diligcnter ad foluriones prindpa-
poni in eodem , quod plurium pcrfcdhonum, quia quandoque
cx iraperfedione fubicdi.quod
tali*
quem locum,vt reputo fe remittit hicln Sencum habctur 8.di.i.q.i.& di.i^.q.i & di.
tenriis
diucrfi-
tantiim cft pcr
rcfpofhim generis fubiedi ad gcnus Phyfiomi pr{edicabile,quemrefpedum niula przcedit di-
necejfmrtt ri
ad
vel diucr-
quod correfpondct
tari generis pracdicabilis Phyfici
dtntium nt»
ci
cundaf parris quxUti , per confequens pro ncgatiuaprimae parris quam vidctur fcqui loanncs
muitas habej qualitates,
nem
Dodo-
clara eft,& fentcntia
multa difficilia poflcnt indi'ponitopinioncraquandam pro affirmariuafc-
q.10.7 Jib.Vidc
cct vnica
tUmfM*ntm
Haxquxftio fatis ris cft allcrriua:fed
rccepriua refpedu (aporum.
:
Phyficorum, quinta
textu.
rione Phyfica,
ad qualitates primas
i.
vcro apud ipfiun eft prinu hic. Non videtur tamcn bcnc tcnere ordineni qusftionum pizdi rel="nofollow"> darum , & fcqucmium in hoc lib. 8. vt patct in
, adhuc non videnuUa enim prxdsc vna, eft immediatc fiifceptiuum gcneris colorum, ncc immediate rario fiiiccptiui,(ed omncs, vcl aliquz fic commixtzi& eadem fimili modo.videntur primo
|et fugerc
cur poflibilis euafio
wixtitntm
739
per Iib.de Generarionc,&
eft
nifi aliquis vellet diccre,
3t»tm*ft
via in naturam,
quod eft
forma , Sc hoc non inquantum tjuod, (cd inquantnm ^mo. Ita hic omnino motus coUocan-
II.
FtrkmfQrmd accide/ttalisfufcipUt magu minus fecundum ejjentiamfuam ? D. Thom.
capax.
,
^
i.i.f.jt. ««.I. (^ x.^ 1.1,9.14. ««.5. Cain. Hcnr. qM*diii.$. ^.j. Albcrt. i. difi. 17.
w
ijfiUm Ucu.
««.10 D.Boiuu. ihid.t..f.di/i.srt.i.q.i.Kkii^ruui.x.q. 1 Occliam f .<. Gab. <^ Greg. ibid. Durand. i u-fi. 1 7. 9.7« CaprioL u
t^NNOT, MAFRITII,
I
q.ii.
Clrcaprimamquacftionem o£Uui libri de fimplicitate fbrnue accidentalis quo ad panes
.
Ancon An4r.f.<.Soncin.
f.ii.Tolcc.
«.).f .4. Fonf. hicc. ^u] i/tct. 1 . (j» 1. Suar. t»fh.ftd.\, Vidc Sconun i» i.dift.i-;.4i.^.
i
.d*
Gentr.
dtff.4SM*-
,
efTenriaIcs,t.c.ii.adiieneprim6,qu6d An. Andr. hic mouet ante iftam plurcs alias : quarum prima
videtur dubiiun
Quaaa
Secunda habctur in
literalc,
di.4. Tertia poteft
coUigi in 4. d. 1
habctur in 1 di
1 .
4. qu. i .
1
1. 4$.
3
& 44,
Qajcrc ctiim hanc 4.fuper lib.Catl.&MunAprxccdcntcra fu.
.
1
QV6d non/orraa &c.£t
cft compofitioni
conringes^
i
fcrmo de forraa accidencali.ltera hic in ptima compararionc , ficut tuimcrus diui-
dimr
eft
in indiuifibilia
uidituf in gcnus uifibilia
j
,
,
fic diffinirio
& dilFcrentiam
ergo diflcrenria
,
accidentis di- r«.f.io,
qux
funt indi-
eft indiuifibilis
Qj5 ^ 4
,
& pet con
.
^-
-^^
confcqnens forma a qua accipitur. Irem, Boetius lupcr Prasdicamenta/uper illud,quud tufiitia mn quod qualitas fer eft mAgii iHftiti* alia , ibi dicit,
auidum
Metaph.
Lib. vrii.
740
fubiedum fecundum manens fecundum ef-
re,non fufcipit, fed
illam. Itcm.fi
fic,
ergo ipfa
vni fubiedbo, magis
quam alij. Contra:tunc
& minus in eadem forma
maius,
quia inter quae eft motus tiuura
primum
;
,
fntcf
non eft motus: habcnt idem fufcep,
nihil talo.cft in propofito
vnum fubicdumcftdifpofitum vna
quia
,
difpofitione,
fentiampoteft intendi,& remitti;hoc falfum.Pro-
diuerfafpecic,a difpofitionealtcrius fubicfti.Item,
verc eft raotus a minori calido
tunc minus albuni,& magis album non funtciuf^
batio, quia
inmaius
fic
fi
,
Sedinomni
Phyficorum,tex.com.i9.
5.
motu termini funt oppofiti,itaqu6dinduftotermino ad ^Nfm,corrumpitur tcrminus a qtu igi:
cur indudko cdore intenib, corrumpitur remiftus} (crgo nulia
dcntc
,
vna
Item , ex prxce-
cflentia recipit.
& fubfcquente fieret vnum & tunc ,
ciTcc
compofitum iHud:& minus pcrfc
& rcliquumpotentia,quod falfum,quia funteiufdem
{peciet
;
vel
ambo
in potentia ad aliam fbr-
mam & tunc aijt iUa forma eflet calor & cflct ,
:
quacftio de iftojaut alterius fpecici,& tunc
tum tale per alterius fpecici aiiquid. ftens
non augetur
non
intenditur tcpidum
Irem,pracexi-
eo appofito
niii niaiori ,
hoc to-
nifi
,
quia
adueniat calidius;
dcm fpeciei.
terminus calcfadlio-
eft
hypotnefi:omnc quod mouetur, aliquid habet de vtroque tcrmino,6. Phyficorum:& ^.huius : crgo T.c.7.ix.^ in principio eft aUquid dc effeczXotis fentia
non
rccipit
tcrminus
cft
:
fi
:
ef^
mo-
non fic cft terminus morfccund um perfcdum effe in fubicdo.Conr
Dicitur hic, qu6d
tus:fed
ponitut vno modo
,
fic:(cd
proptet approximationem,
vel remotioncra k contrario.vndc CMf.9.
albtHS dicitHryCjHod
eft
Topicorum:
}.
& minus
fit
ibi
non
,
tan-
fexprincipiorumhabitus fufcipit magis, non habct contrarium , ibidem. minus : fic
:
&
Item, accipiatur albcdo permixta , toliatur nigcealbedo non fiet ocrfedior : quia iUa caufa , eft tantum priuatiua : ied efredus pofitiui non cft
&
do
tantum priuatiua^uia
*,
nihil ergo pofitiuum ad-
quod fallum cft quia intcndi cft efFcAus pofitiuusjCf go nori tantum fic cft magis, minus. Sed alitcr poteft effe in non hdbentiuenitalbcdini
:
,
&
bus contrarium.
ditnrinini-
pcrfede tcrmiauscalcfa&onis cft ipfaforma tiemttuieji de genere Qualitans ; ergo ita fcamdum pcrfe- eim termiw nm ftrfg. dionem (uam cft tcrminus calcfadionis , iam
habco perfiedam fecundum
Sm.
fc in principio cale-
fa6tionis;ergo tcrminus inprincipio eft perfcdif^
fimus;ergo ceflabit. Item,
fcdum in fubiedo,
nigro imptrmixttHJ.
Contra,qu6d magis tiaa
&
quomodo
SitfiialitMi»
fencninten-
:
&
qu6d
iftam quzftioncm,
TX.XX.
fcd calor,perfcftifIimus
ergo in principio motus ceflat
;
«7.
ergo
magis,& minus,in principioeft
ibi calor perfediflimus
trk
Ad
Ttxx.x-j. cr i»de.
nis;creo in principio ccflat. Probatio minoris ex
induccret. Vix6\ca.mera.i%,<jualitM fufcipit m^-'
fpecitf
principio calefadtionis habetur caliditas fccim.-
dum'illam rationcm",qua
tus.
Contra in
quia vnius formx
,
:
con(equens eft falfum : quia tunc appofito aliquo paruo ignc ligno intcnsc calido, nullum calorem C. lU Qu»ti-
Probatio
vna propria potentia & proxima fufceptiua, Confequcns falfum 7. Phyficorum , cap. penultimo, comparatio non eft nifi in eadem fpecie fpe^ cialifHma. Scd compatantur adinuicem,igitur,&c. Itcm^d principale , habito termino kcundum rationcm, qua eft tcrminus, ceflat motus : fed in eft
fi
motus
fi,t.ad effe
per-
infubiedo , aut cft idem ciun cf^ncia caloris, etfl non fit pcrfedum: accidens , tunc cum crgo ncc eflentia ; fi aliud illud fufcipiatmagis,& minus;ergo aliquod accidens. Et confirmatur 5 . Phyficorum, inter calor rem maiorem,& rainorem efl pcrfc motus, ilIx forma: funt de generc Qjjalitatis ; ergo per fe terminus motus cft aliquaforma de generc Quaillud eflc
&
&
Tex,t.\f,
^
inde.
licatis.
Ad primum
principale rcfpondetur in 7.in
illa
vfrum compofitum per fe generetur: loquitur fic quod non recipit maius , & minus quantitatiuc fed cum hoc flat , qu6d in eflentia poteft reciperc intenfionem. Ad fccundum,qu6d funt indiuifibilia fccandiim quod funt quiditatcs per fe , tamen in indiuiduis funt diuifibilia. Ad aliud, qu6d accidens , non fecundum quiditatcm quxftione
:
f.
10.
:
:
SCHOLIVM. fententiu D. Thom. vSgidij & & brcHiter impHgnatis ,propriam ponit,
R E^AT Henrici ,
I s
fcilicet formam
,
accidentalem intendi infe pergra-
Jhs emitatiHos , de nouo aduenientes agtt i.d.i-j.q.^.&
6.&
,
de
tjuo
fuse
i.Phyfic.qutft.i.
in communi:ficut nec fubftantia. Ad aliud,quod dicit in litera , in abftrado ambigere poteft aliquis,
to
quod non fccundum cflentiam fuam:fcd fecundum efle infubie6to,& fecundiim Alitcr dicitur
,
,qu6d fubie(flum cft magis. difpofitum inhxret pcrfediils,vel minus pcrfedc. Contri primum fubiedum fecundum fe non fufcipitmagis,&minus:quia idem fubiciSkum fecundum fc cft in toto motu:& fub vtroquc cxcremo vcl ergo tunc forma fecundum fc fufcipit, habctur propofitimi-, vel fecundum inhaerentiam fuam fiibicdo. Qu6d fi fit aliud ab eflentia formae , quzro de illo alio, aut fecundum efrentiam fuam fineadditofufcipit; crgo aliquod accidcns fufcipit fccundum cflen;iam fuam,& habctut propofitut^. Si fecundum :
:
&
aliud,ibitur ininfinitutn XjfentU Mttidtnfu •»• ttnditur,vel
tUtnr prftef
,
vcl oft ftatus in aliqua
forma fecundum eflentiam. Digtur, qu^ nulla vna difpofitio cft, qua: intcndatur , remittatur,
&
quz
cft
infubiedo,fedfunc diuerfe difpofitiones
in diuerfis fubiedis
:
&
focundum vnam inhzret
vtrum
cenum
in abftrafto/ufcipiantifed in concrc-
cft
:
fed
cum
ambiguitate poteft
qu6drecipit in abftra6Hs,licct non
fit
ftare,
manifencc Boctius ita
flum in abftradis, ficut in concretis aliud,quam recitat djdum Philofbphi. Ad Qnidhat eavltimum argumentufn dicitur , quod dc calorc leriinenfiif. cipit m»gii, non cft manifcftum fi corrumpatuc : confequcnminmftd :
facit
ria
tamen hon
yalct,
quia magis,
& & minus poteft indiiudium
non ex hocquod eflentia caloris fufcipit , fed ex hoc , qu6d vnum indiuiduum habet naturam poteft cflc continuus perfedius , quim aliud , per confcproccfTus intct ifta duo indiuidua , cflc
&
&
quens motus.
y^NNOTAT. MAVRITII, SEquitur quzfUo fcamda de intenfionc formx accidentalis,& remifnonc cius,t.c.io. qux famofaeft, & magnx altcccationis intec Sophiftas,
&Phy
,
Qu^ftio & Ptyficos ctiani,atqae Tlieologos,qua: fequinir in aliquibus originalibus fequentcm hic dc in-
& remiflionc forroac fubftanrialis
tcnfione,
ide6
;
folucndo arguraenta principalia cius habetur in Ad prifmtm fecundt q. refpondttnr anriquisAc vtfepthno , &c. ordo criam htera» in his duabus :
'
varw habebatur, {cdordoquem hic habes bonus e(L
(aris
,
Thomar, & Albcrri, & audoris fcx Principiorum ferc. Vidc Thomam i.i. q.^i. art.i.& i. & q.54. hic,& in primo,diftj7. & quodUbeto 6. & 21. q.t.4.& alibi fepc.quam breuibus impugnat, dcvtpote .^gidij inde modum diccndi aHorum
&
:
&
&
Hcnr. quodlibeto tf.q.9. 1.^.14. abfquodhbeto 14, q.}.adiungit,& impugnat, que vhcriori dcterminacione propria ad principaha reipondct. Vnde aduene qu6d longa addiao,quam nocauimus in fequenribus ihi;»otMnditm pro primo argttmeato , &c. Et maxime ibi, circa iftas i.q.&c vfquc ad fincraicft detcrminario harum duarumquzftionum. Primo enim ponuntur quodlibeto
&
(corfura
,
& breuibus ibluuntur
;
dcindc coniun-
ftira pertra£kantur;{ed,vt priiis notaui,alio
modo
ordiiubattir Htera in anriquis originalibus.
Mul-
ah^ opiniones hic
tac
(bicnt rccitari de cauia fuf^
cipiendi magis,& minu$,dc quibus araphus in (e-
quenribus vidcantut Tcrrainiftac
,
&
calculator
Anglicus,& lacobus Forliuicnfis,& fupcr Prsdicamcnta anriqui , modemi Expofitores, ifte ibidem notanter,c.dc Qualitate ; TheoSjiuiiet
&
&
&
logi fupcr 17.
dift. pri.
vbi hacc raateria copiose
tta£baur,& maxirac apud iftum,& fequaccs
eius,
& Varr.& Franc.dc May.fpeciaiiter,& P. de Candia.& Hu.dc ca. no. & fpecialitcr Gerardus Odonis,ibi & di.i j.j. q.i qui negat reahtates aclib.
mum patet
, quod fccundura vnam vno termino , & fecundum ahud in
corpus pedale
,
pattetti fit in
alio
accipio
:
cuius vna pars eft fub calorc
alia fiib frieiditatc
ahqua pars eius
fi
:
&
,
calciiat,ha-.
beo propoiitum/}aia tmic non eft partira in vno terraino, & parrira in aho ; & fi non , nitiii tunc calefit prira6 , vcl punchim fbliira.. Itcra in de Cewt.t.Mii' Scnfu Scnfato , totum ahquod potcft altcrari "^* firaul , non pars poft partero tamcn nihil potclt moueri fimul. In propofito raaximc eft propo-
&
modum dicendi
In principio {blutionis rccitat
741
III.
.
& remiinone, & & dirainurione in q.
quiri,vcl petdi in intenfione,
fi-
mihtcr in augraentarione , , ctiam }.& 6.principiorum,& fuperj.Phyficapud diueribs diueriarum viarum,hzc qiucrantor.
:
& proptcr £orraam indu(flam & pro-
firio falfa,
,
ptcr fufccpriuum
quia forma fubftantialis eft
:
primus a<^us raateriz ;efgo non ptacfupponitur ibi quanritas in materia ; crgo fubiedura gene-
panem
radonis non hal>et
cxtia
panem
,
cuius
&
vna fit fub forroa , alia fub priuadonc. Itcm; qubd pctat,valt probarc ibi , qubd omnc mobile eft diuifibile
:
fi
tunc accipiat
,
quod omnc quod
&
mouetur habet partem quandtaduam, panera: accipit tuncqubd motum fit diuifibilc , quod deItem, ad principale, intenfio
bet probate. raiflio in
proprio dFedfai
tcnfioncra
,
ftanriac, recipit
eft
&rc-
& per fe concluditin-
& remiflioncra in propria caufa
aliquod accidens , quod
qux
,
raagis
cft
& rainus
;
ergo fubftanda,
Probario rainoris
caufa cius.
fed
:
proprius cfre<5hisfub«
:
caliditas,
quac intenditur, aut immediate eft \ fubftantia ig-
nis,& tunchabeo propofitum:fi medfante aliojllud intenditur , aut ergo cft a fubfbntia ignis imraediate,vel cft in infinitum proceftus. Itera,om-
nia habcntia idcra proprium fufccpriuum
,
func
eiufdcm gcneris naturalis : multac fbrmac fubflantiales
,
funt talcs
omnes
ficut patet
,
tales funt extreraac
polluntorancs
e(Ie
tantiim duxjergo
cJe Vno
vcl racdis
,
extremac
,
in y . Sed :
fed
non
quia conttarix funt
omnes alia: funt medis;fed om-
ne racdiura coraponitur cx extremis , ita qubd mcdiura eft nugis vnius, minus altetius \ ergo
&
extrema fufcipiunt.
Contra in Pra^dicaraenris
&
hic ficut nurae-
ms non fuicipit macis & minus , fic
nec
C. ie SiA'
fubftaii- fi'^*-
na (ecundura ipeciera.
Ec
qucmadmodum ncc numcrus habct magis , aut minusrncc quz fecundum fpccicm fub{Vantia:fcd fiquidem qusc cum maceria. Tex. com.io.
SCHOLIVM
I.
O
p i N I o communis formam fuhjiantialem non fufcipere magis^& rmnits , fuadetur trilnts ra^ tionibitsy^asofiendit DoEior nihil co//ficefe.
QJViESTIO VtrMmfubflMtU
III.
Ad
^fcUicet formafubfiantialis
fHfcifiat
magu^^ minits.
'D.'Y\iom.\.fjq.y6JtTt.^*d 4. AurcoLis zJifi.i
\.
Ca-
prcoL(^ GiegMd.Anion.hDdi.ii.Met.q.vmc. Ziauiz.Jheer.^%. foaCi.Met.c i.(f.^fta.\.^ x. Suar. dif^. 1 t.Af«yi3.io.HurouL67^.t+.A/«./>ii,4.Aucria j.to. HffftS.ii. VideScocum i» xJifi.i.j.fjtd j.
/"^ V^ fic,
2'/^'*'
V^mutamr
^^
panim in tcrraino ad quem ergo oponet tranfTOutatum habere panes Sed illud fccundum Comraentaforcm habct locum in quatuor gcneribus,& gcnus Subftanria: cft vnura illorura. Didtur , quod dcmonftrario non debet intelligi dc
Phyficorum oranc quod :
tur
quocunque addito, vcl Itera
raeris.
parrim
in terraino
eft
tcnninorum
&
fit
,
fed
de
modo propofido eft falfa j
,
Contra
& eiret perido.
:
il-
Pri-
nu-
fubflantiam,quia raotus eft acquifirio forma: par-
Commentator
inde. Illa rario ponitur
,
fubtraclo, ficut in
vere cilct motus fccundura
&
* ^jw
tranfinutabili,
diuifibilc.
fic
contra Philofbphum in
:
quod habcat pattcs,
, fi
tranf-
:
lo
de fubftantia in eadem fpecie. Ma- jex. cm. ior patet,hic Philofbphus dicit,diffinidoncjafIimilantur numeris , ita qubd diffinirioncs varianeft quacflio,fcd
ribihtcr.
'
6.
t
SubfiaMiam ferenria fecundum magis fi cflet, eflet in eilentia "— ft^^f"* "*" rei,& tunc cllct difFerenti i fpecifica:& de hoc non
"^'^
Kntk.hietex.xo. Aaen i.deGenerx.iemifiitne. Galcnas in t. Meth. C.x. (fr Ui. de fmbfi*»tiM OMurMli MifiHtm.
panibilitatc
qoacfHoncra dicitur,qubd non:quia oranis
difFerentia in eftcntia eft dinercnria fpecifica:dif-
5.
j.
PhynConfcqucnscft Ctm.^.
Phyf
text.
comm.8.&
ab Auicenna j. Phyficor. cap.i. Ponemtu fundamentHm, &c. dicit,qubd ibi
non
eft raotus;quia
non
raagis,
& rainus. Item,fi
fichaberct contrarium, quia vbi diflantia magis, rainus , ibi maxima, i o. huius , textu cora-
&
&
mcnt.
I
j.
Contra hanc pofitioncm , qubd rarioncs pofidonis non moueant: Qubd prinunon , quia (1 fic,
eadem conduderct de
qualitatc
;
(cd
non
va-»
let.
10.
1
.
Lib. VIII.
742.
lecquia fufdpit recundum Philorophum in Pradicamcmis:quiain qualitatceflct additio ineflcntia/i in cfrentia fufcipiat,vt probatut pfius.Item,
& »jw«/ponuntur in cllcn-
non valetwquia nuigUy
confequcntia
tia fubftantia5,& qualitatis.ficut
ef-
&
:
fit maior , manens in cadem fpecic: ta^uia ha;c linea roancns haecefl: maior alia : Bjcn amba: funt eiufdem fpccieiicrgo codem raodo poteft eflc cx alia partc. Itcm , qu6d fcaxnda
eadem minor
&
non
valct,quia confcquens
non cft inconuc-
niens:quia in fubftantia cft vcrc definitio motus:
&
quia verc cxit fubftantia de potcntia in a6him,
, & ille cft cntis in pofccundum quod in potcntia. Itcm , quod tcrtia non valet , omne gcnus diuiditur difFcrcntiis oppofitis , & non aliisquam difFcrentiis con-
aliquis cft athis cxcuntis
jentia
com.24. quia priuatiue oppofi-
trariisrex lo. tex.
non, quia priuatio nihilponit , idco non c^uncc conftituit ahquam (pcciem. Similitcr in fubftantia cft diftantia maior,& minor ; crgo matis
iat,
xima,ex lo.tex. com.
ccnna
dum
,
qu6d
ignis
ij.
in accidcntibus
Ad
motu continuo. , quod in communi
aiuftoritates
non fufcipit,
fubflantia
Ad rationem pro
fed in indiuiduo.
prima opinione , patet qualiter loquitur de formis : quocupqHC enim addito quod pertinet ad
Forma: fuut ficut
numc-
ii>«'f «»»"^.
,
{entiam,non qu6d jnagu.Sc mimts fint de eflcntia, minusquantitatem fed quantitas ficut maius,
-jatio
Metaph.
Similitcr vbi fupri Aui-
& aqua funt contcaria fecun-
fubftantias.
^'^'^' '•^**''
definitionem fpccici.variatur fpccics : fed fi addatur pertinens ad indiuiduum,non oportet : fic eft hic
vnde fubftantiacummateria
:
& minus.
nus intcr qux
magis,
fufcipit
Ad aliud i quod d eilct
& mi-
magi»,
mptus continuus, ficut in accidentibus,verura efret,fed non eft fic. Similitcr motusin j.Phyficorum accipitur prout eft com- ^^'''^^ muncad momm,&ad mutationem,& illo modo 2«'., % cllct
^
eft in fubftantia.
Scd in ;. diftinguit inter motum.&mutationem, &dicit qu6d motas non eft
indt.
in fubflantia. Ad tcttium, quod contrarietas accipitur aliquando pro priuatiuc oppofitis, . Phy- r«x.f. 5 <.6' 1
ficorum,&
fic eft
in genere Subftantis, vel prout
/*^-
vtrumque extremura eft aliquid pofitiuum, & fic jnomni genere. Tcrrio modo , dicitur non fo^JiX/i'lum diftantia maximain cadem fpecie, fed talis, mitMf. 2uae nata eft in
eodem fubie
m
,
ita
:
:
Phyficorum,tex.com,8.& inde.
SCHOLIVM
Notandum
IL
pro primo argumento
ejuod Arifl.
,
6. Phyficor. cap. 1. conclufione fecunda
SvsTiNEND ofirmamfubjiantialemfufci' peretHagu,
& mintts,
itetat authoritates Philefi-
phi in co»trariMm,expompoJfe de quiditate formay non de indiuiduu j &foluit tres rationes adduStas fro communi fententia num.i. de tjuo vide Anton. jindr.l. 1 q.vnic. pro folutione primi principalit, .
traHatfuse id,quodait Arifl. 6. Phyf. c.y. Quod inouctur partim cfle in tcrmino a quo , partim in termino ad c]\iecn:examinans vtrum diuifihiliias motHs fumatur ex parte mobilii, vel forma,feu termint;& fuflinet quod ex parte mohilu,& expli-
&
eat etiam cjuando ex parfe formx acctpitur tjHoad fHhflantialem fequi
folnm hinc
;
&
extenfio-
non intenfionem , vt hic notat Maurit. fed de hocoptime agit DoElor 1. d. z, ^«//?. tf. ad 3. tiern
num.^6.& feq. jQuando autcm ftanti
rel="nofollow">
&
ejttando
non
,
ttiam explicat locttm Ariflot, fte guttXfCjuam
fu,&
alteratio fit in in-
ihi tra,iiat
8.
a num.
3 z.
vhi
Phyf. decauatio-
hic addHcit,& locum etiam de Sen-
Senfato. GlHod tratiat hic
num. 7. an pars
aliqua certa caleris inducatHr fimul,optime difcu-
Ad aliud de fecundo,
tit i.d.i. ij.fj.J.
num.^ y.vbi
non dari primum mutatum primampartern in motu.
oflendit hoc difcurfu cflCjWff
phyficus hic in 8. loquitur de forma,
& diffcrcn-
Us in partes quantitatiuas ficut dtcit Hen. in hac qudflione ad hoc argumentum, non de diuifihilitate terminorum fecundum magis,& minus;dico autefn in quod mutatur primum , vt ex atbo infufcum, non in nigrum. Si fecunditm partem termini , mtliter ^.cap. Sed manifeflijftmeycap.^.
ris
confidcrats
cundum hxc Suhfinntun ficHndii a- i-
dittttm n fitfcrpt
n IH:
ft* ry minus,
rjat
,
vt eft in indiuiduis
Ctii
differentia addita quiditati
definitioncm. Subflantia ergo
cicm
in vniuerfali confiderara
&
,
,
:
fic
fccundum
vt quiditas
,
fc-
va(pe-
non
magis minus fed in fuppofito pater, quia hoc indiuiduum pcrfccki6s habet naturam fufcipit
ficui forte n^ecificam ficun^wn a- fiibftantia
tibus,
gis
,
quam
:
aliud fuppofitum.
AJiud dc
notandum , qu6d aliter eft
in acciden-
,
quam
in fiibftantiis^qu^ia in fiibftantiis
ma-
& minus iiiducuntur mutationc indiuifibiii.
Nequein
& mobilis.
Et ibidem flatim negat talem diIpfiim autcm in quod mutatur,non fimilircr fchabcbir, homo, tempus, album;homo igitur, & tempus diuifibilia funt: de albo aliaeftratio,practerquam fecundum acci,
Tex.fm.^t.
'^fx.eim.^^.
terminorum.
ttifihiiitatem
&
dens.
Tamen,vt
ibi vult,in loci
& fe-
mutatione,
cunditm quantitatem ,forma fecundttm quam eft motusyperfe diuifibilis efl,& ibi, ideo non f/? pri-
mum.ficut 'nec exparte temporis,&mohilis,ita nec ex parieforma.in fola mutatione fecunditm qttalitatem ronuenit Ki
tr
indiuifibile
n
per fe
Et
effe.
n
'
1
cap. t. '
.
.'
.^
Tex.etm.\t.
iNecclleeitomnc,quodmutatumeft,mutanprius. Tex. c^t.^ Eadem demonftratio,& non incontinuis,& tn con- mde. trariis,& in contradiEiione temporis.
Et
,
&
intelligit prius
^.ftcut prob'at
cap.%. refpondendo
ex
ad argumentum
Zenonis contra generattonem, quod mutahile neutro contradttiorio
refpondet
,
in quolibet
non album^cft enim ex tradidkoriorum
:
,
non
:
eft
Non ehim
dicctnr
album ,
ncccfllitate in altcro
in neutro
non
diuifibtlitate
in mutatione fecundum contradtElionem
&
**
eo.quod mutatum cft aliquid,prius eft quod ihutatum eft. Et probat per diuiJAilitatem tempo-
dum
fe
*
&
non totum
,
"*'
terminitUi non ejfent immediati,ficut hic dicit. Si-
(ecundum quod pcrtinct ad quiditatem rei: fed quiditas abftrahit a fuppofitis, non includens aliquid, quod pcrtinctadindiuidua: fcd fufcipcre m.igis minus non compctit quiditati fccuutia
Additkt.
qut hic
adducitur \plane intelligitde dtutfibtlitate mobi-
natura , fed tempore
Ad quzftionem fuftincndo quod fufcipit , ad hoc nptandum,proptcr audoritatcs,qu6d Mcta-
,
in fi
vcl
con-
autem totum femper.
P^i manifefle vult demonflrationem iflam faluari contradiSione
,
& fic in
non fecundttm diuifihtlitatem terminorum:(juia thi termini Junt omnino immediati, licet vntts in fe haheat magis , mtnits, terminus :
&
efl,vt hic,nan
vt tantum,vei tantim,
&
hocfecunditm dtutjibilitatem fHbteEli. Btin generatione fubflanttalt eodem modofaiuahitur neceJfarto,citm
omne gemtum fit txtenfum. iius,exquofit generatio
,
Jgitur nulU pars
tota fimulalteratur
:
il-
nec
difpomtur:quiaficut qutlibet incipit ordinate aiterart.
2Vx.««.8}.
Qux(\io wr», ita trdine Jonili fnmme diffonitur ; erg^citm generMtit fiAt ex fumme diffejito , fcquititr ^Med generstto continui non efi totajimul : &JicMt in ilIte dMobut nuncj^dem prtcue non eftfirmme difpo' jkitm:fed dliMdy& dtiid^ta. in nto tempore intermedto continuum fumme dtfponitur.Jic formafubalia parte in qwbufcMnijue ,
&
ftantialispro alta
dmhus nunc
du
,&
inducitur
,
inducititr, in
in tempore interme-
quo conrinue alitfutd fumme dtf-
fonitur.
Hoc confonat
5
7.
vhi cemparat generationes , fcd
velocitatem cap.^ 'gifr
alterationum
,
Ttx. t.x$
& hanc di-
,
(cd vclox cft multoties.
fecunda dtibitatiome ; ergo oportet fubtti alterari, nondimidiumpriuj:prtmttmautem ab tfto alte-
&
rante tranfmutari:& non nectjfarto Jtmul altera-
In anti^ua tranjlatione
ri.
iftud, velut
aquam
,
non inueni in textu
omnem
fimul
coagulariuirf«-
men fi fiterit multum,iptod calefit:aut n$n fttbito mouetur.
eftfimilis: eptia vbicun^ue non eft ordo
ris
ponere ordinem natura
;
vel Jicut
tempo-
duorum
refpeElu eiufdem caufa;vtl tfuontm
hilprimo tOuminatitr natura,vel
:
effe-
eft
enim fua
Intentio
Akeruio
ad
intennona^
eft
difpofttum
lit fit
non
tjuod fimus
,
ad
etus multtpltcattonem
bttus
:
tjut
,
non poteft
color poteft fubito multtpltcart ,tjuta
fnnon re-
ejfe
Qoare alrefed alteratio , tjuafulatio foni ia bito poteft ejfe,maxtme ejuando fubteElum eftfum- tcmporc,5r me difpofuum.Contra eft, aquam fimul coagulari. vifionis in
.tjuiruur tbimotus localis
Ideo aiuer
,
:
tjuod alteratio ex genere non retjuirit
fucceffionem propterformam ,jecundiim tjuam
hoc
,
retjuirit^ficut Jupra 6.
Phyjicx. }
Non
mhil vuietur ad ipfum.
nmltipltcatio foni fuccejfiua
gradus informa htc,non neutrobitjue fmt
,
,
•
difpojitio ad ipfum , fiat ipfafecundum partem,& gutta tamen faSia difpofitione Gmt» tu» partem a gutta,
&
:
per multas, vltima in virtute pracedentium agens, non feparat in inftanti,fedprius difcontinuat vnam fartemeius, tjuam aliam
,
& iUius partis partem,
frius in infinitum:non fic quod dtfconttnuet a par-
remouenda diejuam partem fui :fed iUaminfuo remouendo manentem,prtits difcontinttat a to-
toto
enim ponititr
ibi,citm vel vrrimejHe,vel
ftdpropter diuifibilitatem mtdij,
refpeHu immutationis afono , propter motum loca-
lem i Hon reffe^u immutationu a quod
dtuifibile infe
,
ctjore
tunc ergo.
,
& tamen
Ideo aliter:
tjuia fonus,fiue habetet in fe gradHS,fiue
non,
cum motu locali,fetjHttur conditionem forma , ftcunditm quam efi motus localU,
fit inpartibus medtj
&
ideofuccejfme fit ineis:fpecia colorisjicet fiat in fartibus medij ,non tamen ftcundum condttionem
tiplicatio foni,intjHantitm alteratio^ed intjuantitm
confeejnens
Contra
motum localem.
,
tunc nutla alteratio ex ratipneflta eli
fuccejfiua circumfcripta latione
,
faltem fecundkm
tantum forme:
& 8.
Item contra primam refponfionem ,fidiuifibilitaf fubieQifecunditm Ariftot. eft perfe caufa fucceffionis,& remanet ita infumme difpofito ;ficHt non
fttmme
;
igitur,
Confirmatur de primo gradu An aknatio
&c.
a paffo^quantHmcunqHe indifpofito, refpeiht cuius fuit fitmme difpofitum, altas in infinirecipientlo
tum Sfpofkio. in ejualtbet
j. Phyficor.
probat non
omntafemper moueri,& fic verum efknon mobifi , ita quod nuntjuam pojjit
lepartibtle in infiniium
conuenire fuccejfiua induEiio (fic inttUigi-
tur 6. Phyficor.) etiam fubfiantitdv.ratione autem
graduum informa
,
alicui poteft
& alicui non
,
j.
Phyficor. difHnguitHr motus a mutatione fic;poni-
tur motus in trtbus generibur,ergo
omniadiSa
telBguntur de pojjibili , non de necejfario.
A,B
calefiant fecundstm gradum
tur,pofi iUud
Contra
C, D. Si poffibi-
non
Jio
omnts aHu,
tjuia fic
eft infinita diui-
non poffent penranfiri. Sic
tilta fecundo,qitod alteratio eji
inter contraria
:
&
confetjnenter
ipfius
fiiuYi : fednuJU
;
aut fuccejfio
eft
fe-
B , aut fecuntiitm gradus tp-
eft ratio
,
tjuare
abeademvtrtnte
B fit D,ficut A fit C, citm fint atjuaAB,& CD.Nec valet dicere:tjHod fuccejfto efl ita/itbito
lia
proport'ionis,fecunSim tjuoi
eft tjuies,
cundjtm partes
in difponendo
dem
mutationc.
in-
,
fieri eius diuifio,ficalteratio infintta,
vt rmntjuam non enim ipfa aBufigntficat parteseiuf-
Motmdiftinguicor i
le efi
finiatur
:
fuc-
:
iis.poteft
duabur,& nunc ;
fit
ociGo.
necfubie^:
tionem.
Ad iMuJ de alteratione refpondeo
fua
vt %.Phyficorum,& tie Senfu, repugnatfubita mtttatio tamen omni formeref^eEiufidfieih diuifibi-
turfimul refpeSu totius,quo fit praparatio ad mo-
tUudtotum remouendumfimul\non
trgo in inftanti , fed in modtco tempore, quod dici-
cx ratione
ConceeiatHr,ejuhd nuUifomu^tjuia Tcx.c.7.
eft generatio
A fimul CatefierifecHndumCgradum,ponanunc, aut & ita non mutatio;aut alia mutatto & ita tnotus ex mutationbus
to lapide,(fuam
circitci.
coloris fubita propter
tjuod videtur contra Ariftot.6. lib.cap.^. j.
Sed
inftanti/
Tcx.c.)5.3c eft,
Contra
& fe-
indiuifibile.
in io-
ftantL
fubtto multtplicatur:tjuia retjuiritur motus localit
diutfibilitatem ipfius mobilis ,fed
fed alujuid primo natura : ficut fubtecbtm motus frimirecipttipfunhftcutnMusefteffe. Gluantum autem ad tempus noneftprimum in toto. Ad iBud de gutta ,feparatioparti/lapidislicet non fiat fic paulatim , quod in tototempore, <juo fit
<
formam.
de alteratione in-
fumme
vnum
vbt eftordo temporie interpartesejfeBus ex natura eius,hoc non concludit : quia nthtl prtmo tempore,
te
lotjuttttr
exgenere non prohibetureffe fubith\& ita nec mttl-
^tur diuijio aHualts medtj tn infinita,& tjuod ni-
0"^
;
alicHittsfucceJftui',ideonecfucceJfiue, tjuia alteraei»
pt caufa alterius ; non videtur necejfartum
t* ut-
Senfu
coagulatur,
non
Buum
cMuu
Ad iUud de
Similis tjuanio videtur in »/-
lunuaatione ,fi Ittminofum alitjitampartem ditUfi' bilemiUuminet primo ,vel nuUamprimo. Tamen
,
non negat ergo ittfinttatem tU'
temionali:vbi fubtelium
medium
:
>
uifionis alterationisjfcd durationts.
Jtem de Stnfu
alterario
745
cft roulcoties
fed latio
Igitwr iilud
:
Cdf.t.
velox
argumentum omnint nen concludit intenjionem informa fubftantiali, fed extenfionemj& hoc continue acquijhilem. Co»traS. Phyjicor. Principium autem confiderarioais , toc guttx mouent tantum , pars autem ipfbrum ip nullo tempore poft non enim fi parribilc in infinitum , quod altcratur , proptcr hoc 6c ftinguit ab iMa.
Tex.t.Xl
alia comparatio,^uam
eft
^uam prtmijk ibtdem
III.
A,& in fine difpofitionis inducitnr
C.
Item.fuccejfio indifponeneloB,&inJineinduci-
tur
D
,
tjuia
per tjuid
idem argumentum
efi fuccejfto
eft
de
tttfpofittone,
in difpofitione ? Itleo finaliter
tjuod alitjuid tjuiefctt ftcundum tjualitatem , excludit t&td fecundititt^embrum tiiutfionis : tjuod
oportet dicere
omniafemper alterantur. Non autem , tjuodalteratto nonftt tnfinita fecundum dtutfionem fecundkmpartts mobtiit : fienim inteUtgeret , quod aliqutd mobilts fimul alteratur : quafe dtceret : fcd
forma,f. Phyficor. neutra diieifim eftnecejfaria,^,
,
quodfucceffio vbique ratione fubie-
iii eft pofftbilis, 6.
Phyficor. non vbique ratiene
&
j . Sed fi eft motus , neceffaria eft httc , vel tUa fub difiuniitonf :fi enim A , non priits pars vna eins,qHam aita, fimul aiteratnr alteratione fucceffiutt.
Dchoc
» d>
t.<).9Ji)i.
Succeflio
fempcr
ra-
C non fimHlirtauci : tfui* k in nulduohui nnnc fimiltter fe hahehitycompleto igitur
fiHa,nec»ffe. eft
U
tione fubic-
tempore fecundum paftes C, in infianti terminan-
&.1 diuifibi
te iliud^ihil
lis,& pafTibilis>Darn fic
ab
de B
aUeratum,fed vel
in tiUcjuo
ejjet
infiantt incipiet aUerari
illo
& curreret fimul
,
C& aUeratio
ratidnc for-
aUer^tio h,fecundum gradusipfius
mae
Ay fecundum gradu» tpfitu D.^uia A nondum hahuitformam tn fummo,vel oportehit A, aUerari,& fecundum Ci&Yi ,&in termtno totitu iUiiu
,
niii
quandoi^ue.
Metaph.
Lib. VII.
744
nihil ipfitu B,
aUeratumifed ab illo incipere ejfe
effe
aUerationem.
SCHOLIVM
plufquam
in duplo tempore. Secundum memhrum nee fequenvtdeiur contra fenfum, cjuod prima medietasfit in tem?i.d i.q.
totam fesundam aUerahit
ter
in propinejuum
duplum
ita
,
aUerata.
ad
vlt.
nihil tuncfaciendo
pltu ejuam in duplo.
,
Simili-
& plufquam in tanto tempore, &
,
Item
,
cotiira
memhrum ftmul ejuare pars alterata frtmo eum recipiat formam vniuocam agenti non vtrumcjue
,
,
remotam ejua omnino nthil ponitur hahere,&fimul citrn hahet liatim aget,& parkrationetUaalia, &fic de toto ? Item, neutrum memhrumtenetvnamaUerationem,fed muUas confe-
poteft agere in
,
quenter entes
II.
1 1.
fummo,& fecunda ornnino nihil
vel pofi
,
aUam
omntno completam,
vel poft medfttatem eius compUtam.
NotandumyCjuod aliud
N motu
alcerationis oftcndir non polle afliprimam partem fimulFadam.icfque exqui«tiflimis rationibus, de quo videri poteft i. d. i. .quaeft. 9. num. ji. vbi cx Philofopho 6. Phyfic. probat non dari primam partem , nec primum mutatum ejfe in motu. Quod tra£t^c , alterarioI
enari
nem cxtenfam.quandoquc
in inftanri,
ficri
a primo alterante tantum , vel ita vt
& an
primum al-
&
agenti
j aliud fecunditm partes improportionacfuarum qutlthetperfe,fit mohile proportionatum agenti. In primo enim potefi poni pars al-
ti
terata ab agente
terans
,
non alterans fecundam
poni primum aUeratum
in infinitum, fenfiis crefccrct in infinitum;vemm eft
fi
ita diuifibile eflet
,
& vt afcnfu percipi pof-
fet,vthab.et ipie i. d.i.q.5>-
num.50.
piHS eft hic textus ratione literarum
Do6tor
,
quas ponit
quandoque more aliorum
{blebat
;
Intricatiflli-
quorum notareargumenta
anti-
& propofitioncs Ute-
vel al-
hoc vel principaUter , fic ejuod etUerans extrinfecum , non aUerat fecundam : vel in-
cx Philoibpho num.
efiet diuifibile
,
,&
ftrumentaliter
fi
ponere fuccejfiortem
ti.:
teratum alteret fecundum , hoc terrium , vide pum i.d.i. q.ii. ad vltimum. Ad id quodtan^t 10. fcnfibilc
efi
aUerationis fecHndiim partes mohilis proportiona-
ita ejuod
,
principaU aUerans
cundum alteratum
:
,
fit
In fecundo poteft bene
illud extrinfecuyn agens.
princtpaltter alterarefe-
,
& refponfum
tunc adpri-
eft
mum
argumentUm , contra primum memhrttm. Sed adhuc diftinguendum , tam infecundo , quam in primo : aut aUeratum fi aUerat ftatim incipit alterare
,
citmaliejtnd
hahetforma
:
aut tunc
fimum reddebant Do^orem, Contr^ vtrumque iftorum membrorum. Contra primumfic: aUerans non minits potens eft inprin-
dum memhrum, eii contrafenfum ffiue intelligatur in abfoiute fummo , certum eft ,fiue intelligatur infummo pojfthili induci ah tllo agente:ejuia
Alphabeti,quascumalij omittercnt, obfcurif^
ris
titm
ta,alteraic incipit?
tan-^
infummo habet formam :aut ejuando hahet in aliquo certo gradu ,dicatur iz. ita. quodcitra iUum nihil factt. Infecundo eftfecua-
,
Quando pars altcra>
efuando
,
&
3
cipio^uam poft,.& agit fecunditm vUimum potentia j igfturin tantum pajfum poteft agere , agit necejfario a principio , quantftm poft. ^ed campUto
&
tempore in
C
cjuo
inducitur in A, ponitur ex tunc
A
in totum
Bfagere,& in B, itaperfetlaa5iionefiA » in A. , perfe^ioh aflione ejuantum adformam, quia fecundum D : ergo a princi
&
fut prius in
fed
illa
C
aqualu aiitoni in A ,fecttndum C, inB, non adaquat potentiam agentis , quin
cundum
,
efi
cum illa fimul
A
vnum pajfum
Portionaturn tanto agenti
agat
,
p<*Jfi.
igitur nec
eomagu
;
conclu-
ejfe fuccejfto
non autem fecunditm partes
talis
quod illud datum proportionatum omnino. Item , virttu
Htic argumentaprobant
'ft p^^Jffffff
in
quod totumfimul
in
,
,
naturalii ih remotiits debiUtu agit
»$«.
illa
certjtcjuantitatis pror
& fecunditm taUa pajfa poteft
in aUeratione
Vls oatura-
remoI" c"j 'kJ-^c
;
adMjuah'tt in principio. Iftud
dit,i]uia ponit
lis in
B
habet aliam in
ergo citm B,fit nonpriiis aUeraretur: ;
quam A > Mias A nonita cito aUerabiiur B *d Cficut A aUeratum B,non efi in C, eftiergo quando A erit in tunf remotior
&
D
mohtlisdiuifibUii in dfiq proportianata agenti,nun-
quampars rna,
pleta
B
,
remotior pertinget
e^uam hahet proptnejuior eft
tota aUeratio
donec veniat
:
Tex.c.j
J.& gulas
7.
B, ad
A
A
:
A:fecundum ab A, alteratumfit B
rc-
dupUx mohiUA
fed nuafi fiefquialtero
& aUejuantulum pltu.
refpellu temports
lat inftanta-
cundmn autem fecundum memhrum^fequitur quod
Se-
,
E feejuitur,
fjc
C&B, adC. Similiter fi-
ejuodfimulvenit A,ad
muLad D,contrafenfum. RefpondeoA ejuaneio
ideo
O
tamen O eft ejfcacitu, B. Contra citmfucAfit pofita fecundum gradM, in itifimtum
citiits
cejfto
in
inprincipio incipiat in B,
licet
,
A
incipiat in
,
mouet A, quam
A
:
aliam ineiucttur ; ergo A , non poteft aUcjuam remijfiorem inducere in B,pro altcjuo temremijftor,ante
pore,quamfit i/le,quemrecipit ah.O proeodem^igitur aque cito ad ejuemcumque gradum peruenit- B, ficut ihi
A
Refpondeo
.
inducendt
,
,
tamen
iori virtute,ficut
licet
idem gradtu fint
hic,
&
a ma' Patet,quta eadem diui-
cittus pertranfeuritur
de loco.
fthtUtas pertranfitur a teftudine^& lepore,fed non eique cito.
Cbntra
E
aliter
,fiminimtu ignis calefaceret, Prohatto
calefieret firnul totus aeY. illo
ignejimul calefactt
B
,
quam
tcrata alte-
j
O ,aUeratum prirnum proportionatum
proportienatum
Phyficor. nec in ^e^itaU tempore moue-
,in duplo tempore
extrinfecum
quodlihet
huntur AquaUa,A B, mohilia,nec ^Lnpars al-
fere.
tpfo nihtl
tiens fihi
Et tunc contra
pojft-
vnquam poteritfaContra E,arguttur,dicatur alterans primum ah
poFitjuam com-
tunc aget in remotum^
nihil agendo in propinejttum.
hilejbic aUeratum
ad dimtdium fornifi
A,& cqntintutur aUeratio
adD ,&
dato efuhd hoc agenscejfit citrafttmmumfthi
lud
fit
modicum
proportionatum tumr,
maxime
,
cito hahet
,
A
,
formam
,
calefit
B
pari ratione
C
,
ab
cjuiet
aUerat pa-
quantumcunque ilhahet aUquod patiens fihi
licet
,
minits
,
& jic
departibtts in tota.
in infini-
Minima enim
iUumtnaretur totum vniuerfum ,fieffet infinttum.Propter tftud negatur Eificut entm in fiella pofita
&
motu locali, rnotum, quia motum mouet tamen ita remifse poteft moueri^ quod nihil mouet%J*hy,
fic. F.
de proie^is\fic aliqua forma poteft effe tia remiffa.
Intricara rera
,
li-
vide
Mauritium.
Quxdio III
•rlc
&
fimiliter it* rtmijft , tfuoeiommtio mhil dget ; parua in qHontitate fomue. Probatio Philofofhi i.Phyficorum de mtnimo ^ cofrtrtt Anaxagoram
T c «i,& iade.
T.cj«.&
& paffionu natnralif.
aiuk.
exponttttr refpeclH aBtonit
Cap.7.
& in lihJe Senfu, dHbitatione prima ,fifenftbile
Si fenfibile diuifl-
cfiet
biic in infi-
nitu
>
fenTas
crcfccret
in
infinitum. 1. d-t. q.9. nu.
diuidatur in infinitum
tum
,
fenfm
,
crefceret tn infini-
mouere duhitatur. Efi igttur contra propofitionem F. 1 j tjuia non omniiforma eiufdem fpeeiei efi principium operatjuia in eo
:
ipiod pojfunt
,
.
tionis
etufdem fpeciei
agere
<juia
,
perfeSH;
efi
ergo relinquitur F. Sed tjuii efi iUe gradus non faale efl ajfignare \ forte minor fuffiat informa magii a£itMa , vt calore , (juam frtgiditAte. Sic hahet crgo expeditum efi infecundo , <juod pajfum proportionatum A , quod totum fimul aiterat vfyue ad alitjuemgradumforma C, in alterat' tunc ^uopctefi A per iUam agere : minusin tfuantipaffum fihi propontianatum , :
O
&
&
tatefe
&
,
& A
potefi
O
i}uam ah
t^rditti
cejfare alterari
&
,
alteratum,
efi
tamen
conti-
B ,&fic vfque ad certam dtilanvltimum mohtle nunquam producetur ad
nuare alterare
tiam
:
gradum,
in tjuo potefi mouere
,
pter paruitatem quantttatis
,
;
quannon duplo : tjuta non Tempora etiam non
tjuodtfue vero alterans tardiits
to dehiliiu
,
& ita duplum in
eadem virtiu
nec atjualis.
,
antefinem alteritu
vna
quialtera ah
,
&
,
tjuia
,
virtute
fed a duahus. tjuorum vnut
,
tiuo curfus fi ejfent atjuales
feret in medio alteritu
mouebttur
vmun' incipit ideo non duplum infef-
funt omnino confetjuenter
ad temptts vnumtjuodque
vniui iUorum curfuttm. Item , fi alterans tardiits mouet , tjuanto debiliits
cttmfecundo
,
Sic inci-
,
effe fefjttialteri
fecuntlitm tardiits primo
:
ergo
;
fedfecunditm tque ato
venitad iUum
tjuia incipit tjttando
gradum,ad tjuemfecttndum venerat quando incefit, &itatujHe efficax tjtiantitm efi ex intenjione forma , efi tjiudlibet pofi primttm : fed B (fi minus A , tjuia A quantU incipit efi remijfiui O. 5» autem B alteret C , non oportet C ejfe ttiam minus ipfo : tjuia B tjttando tncipit ; efi ita intenfum, ficut A , quando incepit, ttapajfum
&
ti<jttalefihi
conclutlttur
B cum
tjMod
A
maior quantittu
A
,
teqtiam ventat
adgradum
A
B
maitts ipfo
cateris paribtu,
,
pajfi proportionati:
contimte. intendttur
continue maius
fer
O
,
,
in qtto
B
alterahtt continue
;
,
alteratum
efi tUitjitaliter
&vltra hoctotum
;
»«
C
tendetfe citiits efi
Qnonjodo poft
primfi
altcratu, cft
ponaturali-
igitur fi illud alte-
reftditum ipfius
C vftjue A,&
ad D ,& continue vltra D exita C D A fecundum tjuod crefcit , aEiiuums quam D h » friits aget in
vfcjue
&
&
frofinqHum,ftbi froportionatum,quam rn dtfians, in
quodaget,fecundum qttod
frimum alteratum femfer
crefcet.
illa
frofortionata
,
fecundum
prtor fars frtus aget
adgradum
C
& inferiiu quodlibet friiu temfore, & natu-
i.
ra in motu:fed natura tantitm inmutattone friits efi in tiElu,qu^»m
aliud
,
& hoc vbiforma indu^a
efi aSiute,feciu efi in latione,vhi
frius temfore\&
natura, vt effeSm frior,non vt caufa Sic quodlihet agens comfaratur tid infinita faffk , in quo-
'
.
*
&
rum femfer vmtm friiu temfore natura ,vel natura tantum agit, quam in relitjuum , froce-
&
dit
vtrumque vfque ad tietermintuttm ad quan-
tumJcUicetfoteftfe virttu agentu extentiere,ficut
O tUterat A B non ftmul. Sed A friits nec A fimul &fic in infinitttm,A ergo agit,tletitr vftjue adDin infittitat fartes B Q ,& in nuDttm ,
,
,
fimttl;&ita infinitat fajforum. Similiter qualthet
&
fars
««»1
,
& fatientium temfore, vel natura ordtna-
. . Infinitas a,
fm
,
f^
^^^
torum,& fonendo,quod fit alictuus agemis,aliqttod ptimu frimum pajfum , vt O, A, A, B, vltravt hie ^**™* fupra detiucitur , crefcente A, crefcit eiiu mobile proportionatum , ibi vltra terminum B , erit
&
&
omninotalis infinitas,& agentittm, ftcut
nunc di^a
efi:ergo
& ptuiemiitm:
omni motio ordotempqris,
vel nature,velvtriufque,efifeThperfecunditm par-
Hoc nonfro nihilo voluit Arifiot. Ta~ men omnis pars potefi cum frincifali agente i»
tes mobtli}.
partem altam,ita quodfaciunt
vnum agens.-igititr
frinctfale totttm alterat,& hahet fttffttm fropor-
tionatum in quod 4gtt ,non fimtd ,fedficut natum motteri fecunditm fartes, &fer eas,vt concau~
efi
fas.
Stcut mouens habet vltttm mohile locaiiter,
qttodtotttm non
fertfmul refpeSufigni inffatio minori mouente citius fttrtes ,ceffant aliat ttdgrtt-
dum a^iuum
mouere. Sicergofatet adargumenta,& de frofortionato faJfo,& regulis 7. Et quomodo nonvnaalteratio , nifialitfuo modo frofter
vnitatem continuitatis inter alterabilia : qttando' efi.fed
tantkm
contiguitas
,
quitt
multitm refert dubitaticjivntt farsmohilisfoffit aliam mouere, Scc. tid propofitumnon
SCHOLIVM
IV.
D E cEM
(elc
dam,& haec terriam,(^c. & concellb intcnto horum argumentorum,quoad mobile proporrionanun,cuius vna pars non aiterat,(ed totum immcdiate alteratut
mentum in
ab agcnte
contrariura
quo optimc &7.Phyfic.q.j.
diftans,dc
,
; (bluit arguadmittens iftionem in
principali
agit i.dift.^. q.z. nura.16.
Sic ergofofi
erit fuccejfio,
fuccefsio io fartes mobilis fer comforattonem ad quodcunque altciatiooc? vnumAgens. Simtltter cuiufiibet agentts frxter
frius frotbtcetur
a
potefi tigere
h,vt pajfttmfihi frofortionatttmfimttl agent
B
'* '
vel
C ,vfqfte ad D, tjttando tgitur totttm B venietfimttl ad gradttm a£ituum C vfqite ad rat,
^
mouetur.quictjMtd fignatum mouetur, fari ratione
& minits alterat B, an-
tjuid de tpfo
D
i»teta cor, dic fajfum profortiomttttm non neceffario maiiu ejfe ,fac conclufio- "P"« nem ,ficutfuh koc in profequendo 9, CT 10. argumentum necejptno conceditur,qttod a duohus fimul
Si vis ho€ vitare
intenfiori
que vero nec iUa
proportionatttm.
Contra,fi ex intenfione forme.
ergo
& iffum crefcit.
r o Stc omntno ofortet fonere tnpnttatem agen-
tot
j
aHu tdio,& iffkm ttd aEbtm frotlu-
cuiuflihet faffton crefcit in injtmtumificiU
mt-
licet forti ftt
,
cens:&
A agit in B. nuJia fimul cum alia : quitt nuUaaeiiteprimoefiinaEiuaBiuo^ficut alta.
& erunt alterationej, quot & alteratata propertionata vnunh-
ntupracedentibu4 alterantia
,
fore friits in
monpro-
ita tjuod cejfabi-
tur propter remijftonemformainvltimo
745
aEituum.
Et
,
quia
erunt
agentia infimttt^lthet tcmpofi frtnctptum Scoti Opcr. tom. I V.
Sed frimum argumemtm corttra vtrumqtte memhrum quarit de frima ftthflantia , vbi dicitur^quod nunquam efifttccejfio alterationit fectut, fic quid vna alteret aliam, quod oflendttur multtfliciter. Primo fic : qtiitt
ditm fortes mohtlu
R Rr
efiiaeni.
n
pj^-
&
, effeBm non funt vnitm ens. 8. Phj/nnltum conttnuitm mouetfe. Item , generans
e^ciens jicor..
ejt
Metaph.
Lib.VIII.
741
a^u
frtus naturaliter in
fartes in mobtli
,
genito
totjtcfe haherent
:
,
;
efuod prius
naturaliter in aElHfecunditm formam
4juam alta
& diflin^a
,
Jtem
T.e.jo.ac
infinita in aElu.
ciickcf.
bet vnum primum
ergo ^not
tertio
,
vna^
ejfet
tjuia alterans
,
;
& ita
omne generans ha"
& immediatum genttum
,
il-
:
lud non poteft ejfe indiutfAtle\tum,eiuia forma naturalisnon efl nata ihieffe : tum , <\uia iUud alteraret aliud indiuifihile
;
&fic totum
tianibus
ergo illud
j
eft
alterabile
ex
& motus ex muta& itafi iUud diuifibile
iffdiuifibilihus fuperficiebu»
,
,
Jimul , non prius vnapars , quam alia. St habeo de vnapartefatis eft. Item, quarto,nun
ad alium
ejfetmodicum
ejttantumcunque illud
,
ejfent infinita generationes aBu,
,
Item , (juinto (juomodo pars pulfi peUet sdiam partem » vel tratti pars trahet aliam , vertigof Jtem , tjuomodo vna pars:graufs mouet altam? Jtem , fexto , cum tmprejfio agentis nen fit fibi vniuoca , fed Analoga , quia generatur ab eofecunditm effentiam , (^ efle ; quomodo generabit effe5lum vniuocum infecunda parte fibt,qua genita eft ab agente ? Item feptimo , fi generat imprejfionem Jibi fimilem ; ergo non mouebit materiam ad aliamformam , cuius contrarium patet de impulfu dato. ProieHio faciet impulfum non ntotum , impreffio ignis in materiam aqiufa,
&
ciet imprefftonem
,
non formam ignii de potenttA non eft caufa tfuare lux ,
Item oHatw
educet.
ad obilaculum
reft^Eiitur
fhanum medinm
,
frangatur ad Dia-
difcontinuatum.
nono,
Itetn
frima pars non alterabit fecundam , mfi in virtute ptitni alterantis ; ergoprimum magis. Item, decimo
in alterante pari rationevna pars prius
,
alterabit
quam alia : quia vnapropinquior.
,
Et
ita tota virtiu fecunditm profundttm non concurret
ad agendum. ri
Et
ita efficaciter tunc poteft operan
quantumcunque tenue :ficut qttantutncunque
,
jpiffum.
»4
Ponitur
igitttr
quod nuUa pars mouet aliam : fed totum immediate a
,
in mobili proportionato
prineipali agente mouetur.
Confirmatur-, tjuia
tealiteragens 4fit in realiter priuatum:fed tjuan-
do T.C.75.» inde.
realitef forma eft in tdiquaparte
tUisi ifitttr inalia non
aRio.
eft
,
efi
etiam in
Contra
iUud
:
efl immediatttm proximo patienti ; per hoc g^^^ ini.de Animaprobat.ur neceffitas medij intervifibile, ^'vifum. Stmilitery. Phyficorum. Jtem , per hfic probatur 'Dettseffevbiqueprafens fecundum effentiam , quia vbique agit. Item. virtus non efl , vbi non tfl fubflantta. Item,finon eft immedtatum proximo effeHui \ ergo aliquid ptedtttm , in quod non agit : quta tuncaliud effet
agens
T.c.i.Sc iQ-
proximus illo
effeilut
;
Ex
ergo nec tn remotittt aget.
probato fequitur propofiturn, quia extrinfecum
ageus non poteft
effe
immediatum
cuilibet parti
in fatione potentis agere,& Jic eftprtfens profundo
vbi non
paffi,
nec ex
ilio
nuUi partipotefl
,
& pofita ponitur
pinqitioris eft caufa alteriut.
Dartadton£ t^r. in diftans.i.
*"^
*'
Ad
„^ ^ enim
primfim
,
tangant
igitttr
Ad
,
fi^
illa
refponde-
patientis
nifi fuperficies
agunt,nifiin iUai\& ita in
nuUam , "& fic
citm
:
vltimas
,
non
effe
:
quia
Ad fecundum^
immediatum.
immediatum fic excludat medium in
ratione catt-
producere aliquod vltimum
nifi
,
per intermedia:
quorum nuUum eft caufa vltimi , fed effeBus prior, fed
ibi
temporeprior
,
htc
quandoque natura tan-
quta adamas attrahit , centrum terferrum non aerem intermedium ; ram , non aerem intermedium. Refpondeo , omne titm. Contrkyfiec fic ordo
&
Agis
in rc-
agensin remotius pritts agtt in propinqutus , fed xnotum,agit in propinnon ailionefimili : piftis mortificat manum pifcaquu adioac toris non rete. Et Sol agit in ofiem, priufquam in difTuuiii. in clementa:non tamentbi,ficut hic formas producendo. Aliter
centrum non trahit , fed terra fua
,
grauitate mouetur.ficut q. centrum attraheret:fic
exponuntur.
Notandum quod ,
hec pofitio de immediatione : quia tantitm
If
agentis fuo paffo conceditur falfa fuperjicieieffet
immediatum
,
& tunc non falua-
returpofitio defuctefftone motttspenespartes mobilis
,
quia in mobili
pofl quies
,
indiuifihilia
ejjet
dare primum.
vel niinc immediata
immediata , fimiliter
tangitur , quod priits natura
propinquum,quam
,
;
quod pofl hoc
,
in remotum,licetverumfit
ergo de propofito
prima videntur concludere
,
vel
vel tempore agit
bene relfondetur ad inflantias propojitttm
Et
& in mobtli
,
:
,
tamen non
itt
& eft
qutdam argumenta quod
impoffibile fit
fuccefftonem motus effe fecunditmpartesmohilis,
Quedarn , quod hoc
efl impoffibile
,
ftc
quoUpart
prior moueat fecundam. Tenendum autem vide- Sacccfsiofe»
tur fecunditm Ariftotelemy ^ in motulocali , efl cudum parmanifeflum , quod fuccejjio potefl effe fecunditm tcs mobili^. partes mobilis. Et qitod ex hoc fequatur aliud, fcilicet caufalitas prioris
relfeBu pofterioris. Pro-
batuf, quiaomne ens aBiue poteft omne ens tn potentia fimile fibi facere dHu : prior pars prtor eft in
aUu a6iiue,quam Jecunda ex
fionis
;
igitur
fecundam
potentia, poteftfdcere a6lu
Nec
, ,
hypothefi fuccef^
qua tunc ex fe eft in citmftt approximata,
videtur impedimentum:vt oftendetur rejpon-
dendo ad argumenta : ergo poteft concedi , quod motus poteft effe fuccefftue fecunditm partes mobtlii, &fic etiam , quod prior alteret pofleriorem:
quando fcilicet prior peruenit adgradum aEiiuum F , nonfecunditm E. Et vbt non efl
fecunditm
fuccejjio fecunditm iUas partes,potefl concedi,quod
iUa caufalitas manet:quia prior pars prius natura
hahet formam,
quam
poflerior, licet
ergo poteft eamfacere in iUo
:
non tempore:
qitia in illo tttnc
ve-
re non habet, fic in iUuminatione. Si autem eflfucceffio fecundum formam:tunc pars prior aget,non
fecunda a principio.fed quando habet ikam fecunditmgratlum a£liuttm.
SCHOLIVM
V.
SvsTiNENDO dari (ecunduro alteret
,
foluit
fucceffioncm alterationis
panes niobilis,itaqu6d vnaaliam decem argumenta adduda ad op-
pontumnum.i),
nihil eft
ttrgumentum\igitur requiritur taQiu virtualis, fic tntelligitur ^riflotelii 7.
ad probationes:
fic
forma pro-
qued ta^us Mathematicut
necefforim agentis
iton
;
,
/i , conceditur , fi effeBum intermedium , falfum efl:htc enim forma partis propinqutt efl effeUut immediattar,quam remote,:fiCut mouens non potefl
mobilis : ficut vna atiis, Item , deifruRa /ormi partis propinquiorif : deilruitur forma partis re^
motioris
eft eitts effentia
antecedente fequitur propojitum
&
Phyficorum prafens
Ad argumenta. Ad primum
,
vnum
ens &c.
(ontinimm fsdfum eft,vnum identitate, verum
eji.
Ad
\€
Quxdio III ^d
jtriJieteUm , nuHertftmn ejl vti*m fartem
Ad
ctntiftui nuntert alidm. tjft
tquiuocum
eji
,
ejigenerans
,
fecwtdo
*Sm
vel ut tntitatt frofria
:
c^Tc
continuatur gemt»:jnrtmo mode ne-
tjuia
,
,
MpieS» ahdiu. Primo aHuprtm natwra gertito * n»m
txtr* c*ufian,vtl in rruJo
ftatndttm
cefario funt infnita aSiu
qutlibet fars
(juia
:
continui efifua entitate extra caufam , ftcundo ttrtium , fropefttio frima ntganmodo non.
Ad
datfi, tfuatji offofita cenclufunit
quattne-
,
Vnde fi ponoretur fuccejfi» ratione jvrma, nontfttaliquedprimumgemtumtim. 6. Phyfitur.
ecaxtittx.
corum,cap.4.
me An
vt epponitur
,
ei tjued
In Cae- Jic conctdttur primum
cefllonc
tji ftcundum
farttm,
Ad
non primo temfore.
,
^uartum, illudnoneji contracaufalitatemfartu adfartem ,fed abfelute centra fuccefunem pents
al-
teiatiotus
Cnt
& J- a. fupramanifeile. Tumpri-
infinicac
fartes
uanlxnua-
,
& idem Jieret contra fuccefunem fecun-
dumfof-mam fottntia
U
,
,
vnde
injinita tranfmutationtt in
quiacontinua
:
,
Ad
fiuefartit a farte.
a frincifali agen^
fiue
<]uintum
,
(jttod lo-
meuetur , m»tu iUonon acqulrit frrmam a£tiuam, faltem vnica aSione : ideo necfarxfar-
caliter
temmouet
:
nonjic in alteratione
,
vtrobitftu ta-
Contriutrubilu
mentJifuecefuftcundMmfartts.
& & dtJiruQo
friits trdine vna fars prefintfuitr , vatur* mtuttur , ita tjuod motu tim fojho , f»-
hcalittr
nutm fjtrttd
nitur
fimitur
fa
}
:
fojitritrit
,
& tamen nonfttfuitur
,
dt-
,
tjued fit cau-
Reffondto:fola froftnfuitat
igitur nte tdibi.
n»n condttJUt :ftd ipua rtcipttformam a£ltuam, Ordo tafettjt agtrt m approxtmatum pafum.
men ttatura
eftShbm erdtnatu,
hte c^needitur in
nontaufis : nonfic in alterattone , <Jttia efeSim hicpriornon eft natm caufare fecundum ,ficut Ad fextum , fiintelligatur tjiud omne agenj ibi.
imprimit fpeciem immedtate
mam vmuocam fua in
,
,
vniuocam facere. Per h!oc ad ftpj qua moueat materiami tunetnimmoutrtturafe , non ab agtntt txtrinftc» :fed extrtnftcum mauet imme^iate ad for-
mam. j4d oBauum , magit per hanc pojitionem, datur cauja forma
,
vel etfne.
AHiuumenim agitin rectftiuum : & tjuia inutP*^.'"'^* »> obftaculum non pottji vtrfm iHam partem Virtosnoa
,
'
za teQexL
Ad
dtctrtjlt^tnda. Dt none poft. *i*^ non tftfimtlt : tjuia ftcundum partts agennon eftfuccefu , partesenim accidunt agenti,
*£"''
»
mnm tie ,
ferfe funt paft. Propintjuitas igitur parttum eim, eft ptr acadens:ficut ^partibtlitat : quiafi nuSat partes haberet
&efet
,
aejue aiiuale, atjue
Dt
ftcundo inconuenienti , virtm in tot» eft maier in maieri tjuantitate , licet per vna , aceidensfit quantitat: ideo tetainprofundo con-
&
currit.
Et per Itdc ad aliud inconueniens ,
Aftiofobita ttmti non eft tantavirtm. funul
cum
icrmmo.
Secudi parj alierat
aliam "'."^*
mdim mohtletransferre , tamen non fofbili
reffeSufpati].
cumtjue
Advndecimum,tjuod
madofibi
nifi
fecundumfuecefuntm parttitm Contra : forma vniuoca in qtto-
fcilicft
,
hahet rationem caufa
eft
:
tMuia
caufe
erdinattfpecie diferunt, i.fupra. Jdet in vntuocit folitm
fofibilu infinitat. Igttitr farj alterata injlrumentttm frincifalu agentis. tylliter dicetur,qued agens frinctfale, fars altcrata,vt
hon
eft
&
vnum
agens, alterant fartemaliam.
Contra.-vet
vtrumque tft eaufa fufctens efeSm : centra eft 1 o. caf. iuxta : autneutrum tunc fttjuitur, ; quod frincipale agtnt nuUtm trit caufa fufcitns : tjuia nonferma in indiuifibili : tjuia ibi
&
tun
non in
tft :
frincipali caufa
diuifibili : tjuia
,
pars eim
cum
cattfat partis alttrim fermam,
& tamtn frimum alttratifm
vt ita dicam , non
,
alterauitfe.
Sic igitur vide
,
quomodo foftbtle
Epiloguj.
fuccefto-
eft
nem efe in alteratione , vel alterationibm cenft«utmtr tfnibm ftcunelMm alttrata frofortionahilia
diutrfonon
alttrantium
tjuandoijut funt centimta
Stcundo
,
quomodo fecunditm fartts vnim mobi- Qoandoque
,
litfrof»rtienati,pottfttftfucccftio,
A,
alttrata
tjua
,
(juandotjue centigua.
& caufalttat
altcratio tinc
fuccefsionc,
B,
quandotjue caufalitat fine fuc- quandoquc cefione in iBuminatione : tptandotjue econuerfo , in Don. rtfftiiu
Et argumenta contra hoc. Terti»,tjuomod» nee in frimo modo.nee infecundo , Afecundim iatiene.
quemlihet gradumferma eimalterat B,fedfecitnditmttrtium. ^ttarte,tjuomodoagent frt^ens fro-
xim» fatienti , vel efe£hu frii^s ttgat qitum,quam in remotum.
SCHOLIVM P o N 1Ty B nem
;
VI.
ttiplex via fuftincndi faccefllo-
in alteratione
gradus forraa;
in frofin-
:
&
prima
tertia
, (ecunda cft pencs pencs pancs mobilis , de
& contra mirabili fubtiUtate fine af-
quibus pro
(criionc difpuut.
Nota ,
tjuod via tenens fuccefuntm alttratio-
nispenesdiuifibilitatemforma
dm
infinitos tn forma,
,
,
&
i3
hahet peneregra-
nuUum minimum,
quoremiftor non foftt fer fe efe : quta fruu tempore acqutritur , &poft tempore deperditter. Secttndavia penens qutmlibet gradum eft aliud indiuiduum fpectei , habet ncgare infinitatems tjuiaaliasfummm gradm injifiitm : quiaexcedens infimum per infinitos atjualis qitantitatit:
&
minimum maximum : foteft neeare contraria fimul : fed fucceftenem frttcist fontt ftcunditm partts mobilis 6. Phyjicorum. Contra T.C7, HLtd
:
eodem modo vitletur penendm
fubftantia
y
ficut in qualitate
tes mobiiis fuccefu vtrohique
:
motm
& in-
dc.
in
T.c 9.
quia penes pardc.
& in-
vtdiaumeftfu-
Qnomo
cftconfirmatio pojuionit,refponfi», a£Hofubitafitermino.ideo ftc nihil agit in realiter f^
fra : quod vuietur conrra Ariftotelem ;. Phyftcorum , vbi concedit in tribm generibm , negat in
ctlTucccfsio
priuatum , tunc tjuando dgit,ftd vftjut tune. Contra rtlponjionttm ad decimum , fi quantumcumtjue agens non alterat , nifi partem mobili*
fubftantia.
data , quare non ijuodenmijue paruum agens poftt idem aiterart .' tta nuUa exigentia paftuorum proportio-
dam forma
natorum mottbm diuerfis. yldhoc ,& adnonum arguntentum dicetur , tjuod primum alterans
ntrationu penes partts tnattria txtenft prr ac-
^
^^
minarem in infinttum
an
tjued tn
mm-
vtfrincifale agens , non tamen nififerfartesfajjt : ficut in motu l«caii virtiujim peteft
fonens
agtrtt.
^-
747 itU» numufoteft infajjum
;
im ,
&
timum , non tfi imprtfu
,
'
ntgatur ,fedfor-
materia nata recipert
ita illa pottft
iptam fer aliam
Jhttmentaliter
tjuacuntjue
&
tutc
fartisr'"'* alterat frincifaltter Scoti Opcr.
;
pars alterata alterat in-
tom. I V.
Itemvidemm
,
quodaliqued quantum motum friits hahet calorcm remifum , foljta intenfum quomodo Jit koc ? Adfrtmum :qua,
:
fuhftantialts funt vnigentt. , qua tandem dtfpofitionem rtquirunt in qualtbtt farte : vtforma tgnis : ibi foteft concedi fuccejjugtcidens.
7)e cuimvnaparte
ma, quanide
alta.
priits eductturfor-
Stc refpontlet Artsiet.ad ra-
RRr
X
ttonem
in
gcnc»-
tionc ignis?
,
ZtnonU
tionem
Metaph.
Lib. VIII.
748 fton.it
Et fie
tH/t
currit
in mutatione
fecmditm con-
ieQo
meMumpenes
partej mobilit.
nec
,
tradi^iontm
vna
prtpofitio , ejttodnuncjuam
pximo cttm alia tunc fit generatto^ignis a quaido corfarte : rumptndum: tfi fumme dijpofitum contrario fibi.
fars a<ju£
eji
fitmme
difpofita
&
Alitct
fit
eehcratio in
ncccrogene is
,
alicet in
vnigcnejs.
^li* formt heterogtntt , vt
&
.
non
fimulpotefl, induci :fic igitur aliejua, generaito
motui
efi
,
Contra
ficut atteratio.
ergo ali~
:
qua alteratia non efi motm. Aliter poteji dtci, quod generaliur forma fubflantitdis perficit manon mediante tjuantitate
teriarn
primum fufcepttuum
,
&
ideo.
fuum
inquantum huiufmodi, non hahet partem extra p^rtem , tdehineiut induEitone non efi fuccefilo fecundum fartes fui ,
&
fufceptiui.ejuia fufceptiuumper fe .jiy<4on»j
tes
fed peraccidens
,
quia
:
non hahetpar-
nunquam
efijine
&
: ideo per accidens potefi ejfe fucpenes partes, fufceptiui : per fe Autem in (tlteraticne , quia cjualit^f efi per fe in quantd.
efuantitate
Cfjfio
Focnu
fub-
uidfecundum yfi ahAliquo injianti incipit corformat ma- pus calefieri ^ non efi primapars mottu , ficut nec
ftancialis in-
teiiam nbn mediance quaoticace.
mobilis
induciturin fartes mohilis alte^uis gradiu
\
tninimui caloris,qui
tnefurain fttna farrte
eft
mo-
,
e/i
(^ fitccejfiue inducitur in fdrtes moblliL^ ibi altqua mutatio alicuius fartis fed ,
motus.
Contrd igitur motusfiae mutatione , nam iUa mutatione quid mutaretur ? Non fars ttla mo:
uetkr.,
non
indiuifihile
attt oportet
hito
concedere.
Secundum
infit.
Ad fecundit?n
dustnejfet
nec
:
quod tjudthet vna alttratio efifecundum gradMtn indit^ium fitccejfiue in fartihfts
ita
ynum
mo.hiiis
,
, quod ftatim Sium. giuafito tempore oportet quiefcere
fio
non
,
efi
dare certum temptts:
minits in infinifum
velocius mouet intenfius nominatiue. ,
&
primus alius perfe^ipr a terfio , alitts ai efi primus necefjarius anteftcundum ex parte mohtlis , fed frofter-imferfeUionem mouentis,quinon fotefi perfe^liHs tftnc «^
fit fihi
quarto, &ficut non
diate quartusaltj
vel confetjtienter en-
Contra : quicunque gradtts, fars pofierior. ex quo eft indiutfibilis , totus fimul inducitnr permutationem
cutpti mottts
,
(Jr
iUa non
;
efi
terminus ali-
videtur motus comfoni ex mnta-
tionihus. ,
flgens fuffciens
pofito in njtturalifus
approximatum pajfo
dif-
vt videtur , fiatim agit 9,
,
Aietaphyf. cap. 4. tgttur cftm ifiud calefaciensfit
aEitHum fetundum Azens naturafc paflb
dirpofico
,
ftacim agit.
eji fihi
quartoxfed
alterationes diuerfas ,fe-
P o NIT ftcrioricate
alij%
diuifihile non.efl
mo-
,
&fin^l al-
VIL
fex conclufiones de prioritatc
po-
,
& fiinultate alterationis, valdc fub-
,
eth obfcuras
tilcs
tmme-
fecundus ,fextus
SCHOLIVM
tione,quando pofiertor adhuc prtma alteratiene alfer0tur,in fine priorpars eft intenfitts calida,quam
Item
,
uenti diuifibile quando totum frtmo ,
itatamen, quo(imhtlfimnlalteratttr,nifivna illarum : fed priorpars alteratur fecunda altera-
T.cora.io.
itaforte tnctfienti .dfecuH-
Ad quartum
fibi tertius.
tes,
19
,
efi terttus necejfario frior
teratur.
,
jiliter atL
imperfeElum mouens oportet incipere k^ minimo gradu , procedere per omnes medios: perfeHius potefl inctpere dfecundo , ita quo,d ille. tertium
eitu
multafimul
&
fecundum quod maior efl terttum , quomodv
ter-
tia : t^ currunt
ita
,
Refpon-
Ter hoc.ad
mouentis virtus.
& ficcumilla alia
:
;
vbi nota
quod
ipfe cxplicat
D
quid inccUigit per A,'^, , itaque non fumuntur ficut alis literac ab ipfo pofitas infra poft alias poft varias inftantias, Scholium 9. rcplicas explicat fuccelHonis caufam , non eJlc cx
&
partc fomia:
cnim tcft
,
&
fcd ex defcdbu agcntis
fucceiliue
fit
:
quidquid
a caufa minoris virtutis
, pode quo Doilor vbi hac ratidne docct
fimul ficriavirtutc maiori
,
cunditm dtuerfos gradus form<e , cj-femper approrximatur pajfo alterabili fecundum omnes illas,im-
i.diftind:.!. quxftionc iz. Angeltim non pofte fc mouere ad locum diftantem ni fi fucccffiue ; poteft tamen a Deo moueri
mediate pofiquam alterauit ipjum prima
inftantancc.
tllas
alteray
,
ipfum fecunda , vel necejfario quiefceret per tempus non agens , ckm tamen fit aEiiuum , faffb approximatum. Item,quantumcumque dehibit
&
lis
virtutis calefaciens
,
calefaciet mobile fihi pro-^
fortionatitm inquantitate,aque cith infenfo calore,ficut
perfeHiffimum cale^ctens : quia ofortehit
frocedere fer omnesj^lLu alterationes ordtne certo,
0" inter lihet
fars
qftafithet
ejfe
efi fub alto
quietem.
gradu
hem
quam
,
f
alia
&
.
,
qut,-
&
ita
it^ totum erit calidum, fuh dlio indiuiduo , nuSo vno ealore fecundum numerum , fed multis
valde
,
forte tnfinitis in ft^tu. Item , aliqua alte-
ratio efi fuhita
eigo hic non
,
vhi tamen mohile
efl cattfa.
etfi indiuijihilts efl
fcrms.
,
tarnen
infe
yid ,
1
.
efi dfuifihile,
quilthet gradus,
inquanturn
eft diuifihtlis
efl
gradus
fer accidens exfuh-
^^**'' SP'^'"^
"m T ^/jj^ cffc.
eft indtt?
qttia minits
qua completa , vel quantulacum<jue
farte potejt incipere aUa
&
vtftatim cor-
tllius
do non
,
,
pajfum difpofitum ftatim re-
eft
cipere oppofitum
fimilare fihi fajfum
lis
Phyficorum cap. S. in ge- T.com.^ j.
quantacumque parte:fed oportef quietem intercipi medtam. , in qua primus gra-
furtamenfrima
alteratio in fartihus aliis mobi-
ibi , qua aliquid viam puniitts nthil
rationis prima;in
ditur?
y
8.
tllam
recipit calorem;
calefaiiibile ftt-
rumpatur : ergofipojfet aliqua pars mtitari , non immedtate fequeretur fecunda pofi terminum alte-
calor inten-
hilis
non
neratione nihil producit natura
fer temfus incifit alius motus eiufdem fartisyfecunditm aliurri gradum maiorem. Continna-
Quomodo
iilud
aut nullam mutationem
;
nouum efi.
,
punBum
Ex frsuiiUis nota fex conclufiones. Prima, quod In orani tranfmutatione fecundum partes, D. Secunda , In omni mobilis eft prius , tranfmutatione , qua forma adiiia inducitur vf^
A
quc ad gradum adiuum
,
eft
prius
A
vtroque
modo
fecundiim partes mobilis. Tertta , Indudione cuiufcunqUc formjc poflibilc eft prius
B
fccundum partcs mobilis. Qttarta , In nul-. formx indudionc eft pcr fe necdlaria fucT celHo temporis fcciidum partes mobilis.^iww, In omni indudkionc cx partc graduum form« cfl ,
lius
pofHbilis fimultas oppofita
omni modo
priori-
In aliqua indudionc eft poflibile prius A,D,8c S, fecundum partes fozmx:vhicuquejcilicet forma hahet gra^tts frofrios , vbi
tatis.
Sexta
,
non
miiiii:it
-t:
Qusftio III nm tji/tc pojfihile
tion hAhet,
,
tt ^rritur deforiM
j4d euidentiMH conclufionHm citm tam in genere cMufit , ijMMm
fubflMtUli.
fit prieritM natur^
ingenere effelHm
&
:
frioritM temporis
per A,
:
inteHge prtnt naturiuFer D,effe£iHm priorem : per B, prtm tempore in effendo. Contr* cjuartMm vi-
detur
Vbi
infiantia de
ejfe
inducenda.
Item
proportionatum agenti aliud
,
femper
*x fupradmis mohiiu
ytd primam
aliifuaforwu mobilis
& pars in parte iaie.
k
mobilii
D
:
nec nata
:
vt patet
quta alterarts ponitur
eft
,
Vbi
fi
tota eft
,
in^
eft
tota,
priui tempore pars
Vbi
in parte
ejfe
,
:
inftantiam
fit calor
,
Si non
ex incompojfihilttate mediorum in
eft necejfe ire
htccaufa nuUa
per media hic tttnc , (^
ergo tantitm tertia caufa, fcilicet
;
refifientia mohtlis
ad
mottens
qu* eftpropter dt"
,
feSutnvirtutis moiuntis.
de ^uantitate
ita fucceffio fecundum partes
rjr
749
caufa proptsr refijhfrttam medtj ad
itta
mohile,t*^ hoc eft ifto.
SCHOLIVM
primum alteratum
crefcit eitu alterahile ,
ah
VIII.
prtmo inapit alterare
,
eftper accidens
,
variari.
&
,
tjuando
,
differt
C
tjuitm
,
B
in
&
R E F E R T circa hanc , quaftioncm praccedcntem quatuor (ententias de fufcipiendo magis , (eu de intendone fornwc. Secundam retulit,& reiccit quae/h prxced. Item & tertiam» qux ponit formas in (c indiuifibiles , fed intendi ratione fubiedH , quae cenfctur D. Thonue 1. 1. quaeft. 51. artic. i.
& z. & z.z. quzft. 14. art. j.
tmjno necejfario fimul tempore,fi A B, eftcontinuum : ifttia conttmtum eft cuitu motut eft vmtt,
vbi Caietan. Capr. i.dift. 17. qu«ft.i.Socin-hic q. 1 1 IaueU.q.6.quam fosc refiitat DoA. i .d. 1 7.q.
indiuifibHii fecundum temptu
i.6.S rel="nofollow">c
,
^.Phyficorum. Si
,
atttem mottet locaia fit ad loctm , cw» prior pars fnobtlit necejfario fit prius eum ali^ua parte loci
fignata,quam poslerior pars mobtlis, nectjfaria fet fuccejfto fecundum partes mobilis
ef~
vel fimtd
;
i.prafentes eidemparti Uci:fed fecundum
modsm
.
}.Phyf.q.}.4.i.&4.opinioncs cxoluetunt.
& alia opinio Hoffredi quodlib. q.3 Durandi diflLiy.q.y. & aliorum formam diim intendi dicitur totam perire & aliam ei fuccedere,
Eft
1
1
.
.
i.
,
quam eam
hic
non refert Do^r,{cd lods
ciutis late
refiitat.
non feneo.
Xt
Ad
I
non
.
nonprius
A
C
D
,
^«49X1
rnina/is
eft inftantia.
, ,
niones , dr improband*. Secttndo , veritat decl^ dc intcnlIo> randa eft. Optniones funt tres. Prima ponitur, ncfbnnx. improhatur ah AuQore 6. Principiorum, quod magis eft propter incrementum fubit^i , vel acei-
, ,
nuUum
ddias
inftans ter-
ejfet
in tpto totus cejfaret.
.
Sed ma-
gisvidenturinftantiaprimacontraquintam generatio
eft
terminatur admutationem
,
,
fed
& omnis motttt
,
neceffe eft in vlti-
mo inSlanti aliquidforma indttci
tjutd ante
,
non
Succeflio ia infuit, t!r piori ratione pojfet tota.
Contra : vnde Ibnna , cx trgo fttccejfiofecundumformam f Refpondeo , ex acRciu a» defeHu agentis nonpotentit totumjimul inducere, vero fuccejftonis ex parte forma.
dum fu£
potenti*
ergo tunc prodttcet <juic-
)
(juid eftprodttcere.-poteft
producere
;
igitur icc.
vltimo Jecttndum j4d
Mgere
,
primum
,
non quicejuid
fituncpoteft
,
non manet.
non a mobtli
,
agit
,
Contra:
tttnc poteft *gere.
tttnc
nec for-
poteft tunc
tjtticquid
qture non agit
Item,
Refpondeo, nec iUudah :
quicquid ahfolute
nuncjuantmc
ilio ,
Itcetah alio.
eft poftibtle
nunc
potente facere. Refpondeo
:
non:
.:
rio
:
quia tantttm poteft fupcr iSud
farmam
:
nec
eft
,
quantum po-
ex natura mobilis
ahfolute , quia tunc cuicunque refifteret
Iiula^oper defeStu vtrtutu agentt*. media incd pofllbilia,c(l
fuccdllua.
dam media
fed eft ex Induttio vero per qtu-
incompojfihilia fimtd
,
,
necejjarto eft
ex reftjientia mohilis admedta fimtU:non quiamohtle habet contrarium , fed qttia poiifubita
,
mediorum inter fe. Sed non pojfe inducere ,nifi fer talia media tft imperfeiiionis in agente j erg» nec diftantia terminorum eft caufa necejfaria fucfejfionis.quta
&
alim. fi vnmpoteft ftmul induci , SttnteUigatur ebftantia propter multa medta, tion Scoti Opei. tom. I V.
Item
vt vir mator puero. ,
& figur*
ferfe crefcunt
,
,
reciferent magis
:
quia iU* qu*
qttod eft contra
,
capM §lnanquadratumcrefnon tamen alteratum
Ariftot. in Pradtcamentis.
eft.
qttantitates foU
,
qitaconfequuntttr
Titm in
Titm
infra,
gnomone circumpojito : Item,omnematm album,ejfet alhim,patet
ejfe
Opinio alia de contrario priits ponitur In
falfum.
cum improbatione.
Item
,
improhatur de magis,
& minits in lumine in medio
,
vhi non
eft
caatra-
prardica-
mentis, cap. penultimo.
Non omnc
tra ipfum arguilMr,
fcd apotente ntmcfacere. Ad fecundum refpondtant iUi altqui. Ad tertium nunqHomeftfuccejfio injbrma indttHione necejfario , nifi ex r
,
Con-
ftanti ? Contra
tra
tem
ftrfe
fieri,
cum potentia currendi fit inme in in,. tUud non eft natum fimul Jieri.
,
uitatem extenjiut.
in ditter-
quod habet maioremgraContrk : fufciperet tttac maeft,
omni vitio,& gra- maius, albu, tiafine peccato in ftatu innocenti*. Item , motm cft albins. pixced. in magis eft dealhatio ; ergo termtnm ad quem,non q, Item, opiniotereft tantitm feparatto nigredinis. tia de magis fecunditm (Jfe in fubie^o ponitur Hoc cftD. prim. Pro hac 'Boettm in Pradtcamentis. Con-
citm non fit
,
opiniones,
gis,quiaincremcntumrecipitfecundiiin quantita-
cit
ijuictjuid facit in
,
fttnt opi-
tam ineodem, quam
Probatur,graitim
Item
ab extrinfeco , ^mm iUud natum efi Jieri tttnc? Refpondeo , eadem eft quaftio , nture non curro in inftanti
dentit.velvtriufque fis.
titate,& Qualitate.
,
Primo recitand*
&
autem vltimitm gradum
alie^uos
ergo fuccejfio a mouente
ma.
Con-
vltimum gra^
in principio agit fecunditm
}
Qjutuor
B
fi in omni genere
tra
& minits
duat quiftiones de magis,
iftas
fic procedendum eji.
motum
fojfibilita*
Circa
Similiterde augmento
p*rs mobilis aajuirit quantitatem
rium.
Stmiliter de virtutefine
Thom.
du*
Prim
in infinttum
opiniones negant in eftentia
princtpiorum
,
Forma
cft
quo
,
non manet fptcits.
magu
compofiti
dtfferentiaformalis eft fpecifica.
,
&c. Ift*
per hoc 6.
&c.
,
Item,
Item,addtto alt-
Contra tUam conclufto-
•
nem,iUud primfaEium habitibm prafentibm , &c. Item , iUttd contrarium in vno gradu eft incompof-\ fihile alteri
,
in atio non
;
igitur^ primo altqutd
hahet in effentia quo repugnat , non per fkhieHum. Opinio quarta AuEiorts 6. Principtorum:
quod magu
eff
ftt incompojifio
per acceffum ad termmtm , tn qtto nominis. Contrkf tunc nihil effet al-
hum alhedtne, nifi alhijfmum.
SCHOLIVM PRo aniculos..
IX.
rcfolutionc quaeftionis quatuor porut
Priroum diuidit in quinque membra. totidcni. Tcrtium in tria.Quamim
Sccundum in
RRr
3
in
VIII.
Lib.
750
in feptcm. Quoad primum docet primo , (ccundum Ariftotclcm in quiditatcm non dari
Metaph. Detertio.-ejuia nihit magis,nifi pndicatum de-
Mminatiuum,ideo, Scc. Pradicatum enirn diilum
Secund6 , quod dicitur magis ,cfle in fc Tcrtio , folum (ccundum praedicationcm dcnominatiuam aliquid dici magis. t6 , omnc maius habcre latitudincm inter {ummum,& infimum Quinto, maius, vcl minu s
in quid x efuattter dicitur de queltbetfubieiio,ejuia przdicatuni perfe induditur in efuolibet. Contra : non probadicit magjs. turprima. Item , per fecundum probatur etejuatis Aducibium verttas cuiufithet compofitionis non autem aqua- non dcterminat nifi titas in prtdicato. Ita diceturin denominatiuo : fi
rcpcririin onuii creatura,quiacrcatur« funt ficut
enim necejfaria
numeri.
concreta
roagis.
maius.
Q^-
.
:
,
Prinu in
Circa foltuionm fic procedendufH.
»J
y&ibij. Primo , qiufu
vniuerfatiabfolute
tentio ^rifiotelii hic
vno modo magis
in-
tjuomodo, fcilicet ttegatur,
:
in fubflantia
,
& accidente.
quod vbicuntfue e/imagis , efipropter hac quod alitfuid efi maius , non maioritate molts, fed perfeEiionis , vel in naturarei , fiue in comSecundo
»
ter
:
non
ticet
fed omnis atbedo efi aqttaliter albeeio, atbedo,& omnis albm efi aejuali-
atbm.
Ad primum
minatiuum
,
,
Aduerbium non eft eUter, vel habentis vim eim,
ntfi vi Verbi
Participium includitur in concreto,vt habcns,wo«
autem in abftra^o. Item
in
Grammatica notatur,
quodadieiiitta tantitm recipiunt comparationem.
Contra
:
tantitm conctudttur improprietas
magis determinat compofitionem
efi
magis atbedo , nec vt , nec vtpradica-
Sedtantumefimaioralkedo. Item,etutfi- Nihil
fnificat maior cum atbedine , ejuod magis cum at0. Jdeocum aqualiter determinare pojfit preedi-
^into,quod
catum,hinc inde, non tenet confequentia. NuUitm
quocunque refpeBu alte-
fic inuenitur in
comparatis interfe,fiue ad Secitndo
Deum.
procedendum
,
ius,
& rainus, &
ibipriits dectaratitr tjuartus ar-
pofllt eflc
Vtrum idem fpecie maius,^ minus.£r iuxta hoc : Vtrum
neccflaria
fit
ticulwprtcedens.
Secundo
vnitas fpcciei
gcncrc poflitefle, &c.
,
:
&
tum.
igitur abfiraSium diciturmagis
tertio
,
An vnom
^«4«o,Anvmim Analo-
bens,dicitur magis atio. /tlia,nihil fecunditm
Pradicamentis.
De primo
non magis\tta qupd fncludat , efuiaabfirahit ab
facit
dicitur magis, nifideno-
De ejuarto.-necejfe efi itiud
quod dieiturmaius,
,
mini
infummum ,
,
& in imum
,
quia nonfiatin
improbatur. Pro-
detcrminaroriunnullum reciDeterminata dtcuutttr limitata ad
pit magis.
indiuifibtlem.
dam infinitate.
Item, au5ior
^
dtffinibitis.
tfuocunque addito
,
&
efi
Simpliciiu
,
6.
Principiorum, ^d
De quinto :ficut creaturt procedunt a Deo, numeri,
& ordinate ,
,
ita ina^atiter,qHia
ergo maioritat efi in quiditate abfirahit ab
verum efi
,
vt ejuiditas
omni conditione indiuiduali.
trtfubfiantia
Dffiecundo
;
,
,
;
I
tgttur
Sed inter fe comparatio propria:
X.
T E R A ha:c fecundi aruculi vix,aut ne vix
capi poteft
:
quia Alphabeti
literis
cam
fignauit
quia
Dodor,quas pofteri omifcrunt fccundum veritatem , quidquid dicat Henricus , vidctur proprie minm. Ad tantum in fingulari repcrirf magit, tertium articulum cum Henrico vult m^gif iaaccidentc,cfle fecundum partcs, non fecimdAm in-
Ho/c
diuifibile,de fubflantia hinc inde difputat
& accidente,%. Afetaph.
vbicunque atiquid fecundttm ati-
Maias, ie ^i*id dicitur magis , fivtrMmejtu efietindtuifibite, magis quo- ejfet impofiibilemagis, igitur atteritm efi infe madiffc- tMt
hitc illa.
SCHOLIVM L
vt
mutta
quia inetquates menfura, quia compofit*
pondm ,ideft , ad dtjjolutionem inctinatio;
imjnantitm
totum hic accipitur fubftantia. Quod dicit : fiquidem cum materia : velfunt dua diSHones ,f\ /ubfiantia habet magis quidem cum materia , vel vna diEtio, fiquidem cum materia,t<^ efi, in inferioribm, qu* refpeQu eimfunt materiatia. Nulla
qua-
,
ierminum accejfm Sic.
Qmddicit, fubftantihfccundumfpe-
ciem,accipit proquiditate in vniuerfali :ficutper
&commUniterefi tUud ,fecundum ejuodati-
&
:
incli-
nattamcn quod inrenditur pcrpartcs, atquevc gencratio fit fuccefliua in homogcneis,fccundum Ariftot. Ad quartam nihil cdni colligo,nifi qu^ quantitas non habct magis,8c quod ungulx qnalitatis fpccics id
habcnt praeter quartam.
Ifta
quiddicitur magit.lAaiaSi&minnSfefi atiejuorum
breuifl[itnc,&obfcurifljmeponuntur, vt vix fen-
comparatorum fecundttm propriam ejuantitatem
fum
Magis dicuntur aliejua ejua comparantur fecnndum iua , ejtu dicuntur matm, minm.
c.f. quodfit in accidentibus pars poft partem,ideo
virtutis
&
,
S.huius, vbi fup.
Item
Ad Deum comparatio excejfiua.
recipit
Item
ineiiuifibiti.
ius.
maf.g^f„ff„ gis, ticc mi
fubic-
Licet forma fit maior talc
eam
maior
In quidititc ^trocjueoppofttorti.Probatur perproprietatemprOf
Sipradi^
quam fubieHum ha- dtnm mag^
T.c.to. tu- inquatititm exprimitur per dijjinitionfm,&fic
ponc
eft.
habere tatitudinem quaneiam , cuimfunt duo ter-
numero
Arifioteles loquiturde tjuiditate,
;
fatfa
magis.
gradum
»liis
nec atiquiddici-
minet proprie , hoc efifubieSium alferim natura,
J^uartOffpecialimprocedetur. Et primo , an in fubffantiismaterialtbm,^ Secunde,an in omnib.
Sexto,an in relatfontbnfPSepti-
in ab-
ftrafto.
Ideo fecunditm formam fubfiantiatem irihit dicitttr
auSioritate Arifiot.
bm ^jualitatibm}
ejfe,
eiicitur maior atia,fecuneiitm
aliter.
tno,an in a£Hone,& paJfione,& fic confequenter de
alio
Fonnaeft Grammatica, iliudnon efteietermpRuior ,qujc nabile per migis : fed tantitm adieEHuum :forma
katur ratione
materialib.ratione f6muiiTertio,an in ratione materit}Quarto,an in quantitatibMs?jQuinto,in qui-
magis
dicatttm,ratio
^uintOf An vniim aequiuocc. Tertio, procedendum efi in particulari. Primo, ejuoifiorummodorum efi maius in accidentibm. Secnndosin fubfiantiii. TertiOfquomodo h$c,& ijfi gice.
,
dict-
tur
tur magis atiquid in akfiraSio. Refponfio I/tgita: ejuiafi magis eieterminet
in vniuerfali com-
efi
parandb mi.ias, ^mini|s ad vnitatem ; &primo numeralem ; Vtrum idem numero poflit eflema-
ruot;
non
Secunda dicitur naturalu vigar. Tertio , ejuod non vbicunque efi maius perfe^ione, ibi efimagis. jQuarto , in quo communiter confiflit rarto eiit»
riuSfVel miniu.loquendo dediuerfij naturis ^fiut
modo
,
Refpondeoadfecundum ffotuitprimum,
falfitas.
vbi dicitur, tjuod hac non
maius
vi Vetbi.
acjuatis
More ad:ionu.
, vel inpotentia ,fiue inferPrimg, dicitur naturalii bonitas.
ab abfiraiiisad
eft confeejuentia
plementoperfeiHonis
XTa.^i,<]uodefi maitu perfeSiione ?
nu<.
»4 .Solum dcnominatiuil
capias.
vet molis.
Circafecunelumprincipale.
De primo ,
Henr, tbi
^5
Qu^ftio III ihi ftMturd Jui^uUru habet IdtitutUftem
,
^ deter-
non determinatur ad , motum potentem fiftere in quoIthet gradu. ^uando ergo forma accidentalii vna
Item, in acctdentihm motm,licet non mantnte eo~
dem Jingtilari aceidente
ponitur^n tantitm i» natura
contrarium, qitia in aecidentibus compoffihtle contrarium eontrario remiffo , infuhftanttts jimpltci-
per
nifi
^adut indiuifihdes,fed
eftfecundiim fihiles
& boc non
partes diui-
hahentes terminos tndiuifihiles
continuantes
alias
,
nen
vel quafi
:
metus continum
ejfet
,
&
Sed nunefutd infimut } non : quia non eft dare primstm mutatiohem in motu. Item^ec vltimum nunc in ejfe, ergo infinitigradw. I tem , ergo fnmmm infinitm. Item, trgo aliquu gradm erit inferior materia. i^ture
continuatut per mutationtm.
folutienem
O
fcd fola natura vniuerfalis hahet latitudinem,in quolihet fingulari eft dettrminata ad gradum ; ideo tioneftihi
,
*(>.
Infubftantiis nonfic
g.
modm^ec intenfio ,
,
magis.
licit
de gradihm aqualibm fecundm non intendet. Item , exfequenti, pracedtnti , tjuoContra
:
&
modofitvntm ? Item.termini motm incompojftbilesOyi6,g. Item , fmma moueretur a magu in minits. Item , perfeflior compojitio realiter. Rationale videtur, quhd vhicunaue eft magis, eodem modofe haheat ad minits. jQuando autem in ali-
ijuajpecie eft
fofitim,quod
:
vel in fuhftantia, nonponitur com-
magis. Item
eft
^uodnihil idem numero diffiertntia
nm
,
eft
,
propinquior natura
,
,
eft
magis
& mi-
,
minm,
maim continet,quam minus:nec continet Priuationtm in minm : fed :
O
g.fub
16.
,
dt qttantitate.
Di ttrtio , dici vmitoce
fecundum
motm
,
infinita indiuidMa
ex mutationihus
nifi
acctdentis, ,
tjuia
nMlk
tcmporc cftJMhieEiMmfuh codem. Item,dc fubftan-
qMt eft primum argumentumfupraad i. tjMtft. .Ad yrtmum , antt rmnc gtnerationU nihil tnducttMr, tamen matcrid
tia dcmonftratto /irift. 6.
fMtmne diljofita ; igitttr fimMl generatio. Contra 1 i.i.fub&fupra iw cofclufiemhus. Tene
tota
tjltod ylriftot.ponit
motMm,
gcnerationcmfucceffiitamJicMt
& omnem Jitcceffionem pcnespartes mobi-
non^at
8. Ethic. tfuia
genm
rutior fccunditm ,
A, non
magit ,
, (tr
oportet amicitiam
minits
\
,
Aiiltot.
Ctrca qMartMmprincipale. Deprtmo Henr.non ConK7.
"De fecundo in elementis 3.
Cceli,
,
fecundiim Cemment.
&mundi. Probatur ptr
jiliter ignis denfior aqua ante
eorrupttonem.
gcnerationem tcrra j
ma
intelIeSiua,fecuntlitmarticulum igttur perft^
iHfftme
,
& imperfcEiiffime
jirguitur ex optratioat
ergo omnes media.
;
& propriis
,
accidenti-
bm.
Di ttrtie qutri in Henric. C, A. Magis mali
&
dicitur : cuius triateria
eft virtualiter maier : tunc dtcitur multa:quando atttem a£iu txttnfa,
diciturmagna.
De
quarto
,
nulla quantitas
Metaph. maius ctntinuum
Df quinte,tantitm
Ad
6.
in
,
:
quia ratio tius in Teztcom.1.
cuius mottts inditti-
quarta Jpecie non
eft
ma^
non eft motus in prima,necfecuntU.
nm &c.
§l«/tre.
vnde colo-
SCHOLIVM
maqu^m gram-
XI.
fc
maticior.
AD oY
*De genen diuifo per diferentias additas , CT per gradm naturtt,quare C,D, C, E. Contra : 7. PhjJicor.de esmparatione fecundjtm fpeciem ato-
mam.
&
I
fomia
indiuinbih'ter
,
vna
ratio
communis vniuo-
vel analogica:tum tjuia comparatio tqttiuoca
abufiMa:lux clarior tenebris Jinitum. Contra
i
.
Cali,
,
exceffttta infiniti
tria
media ciim Henrico
fubftantialis poffit intendi
Tie quinto,Henric. C, F, nonfecttndum diuer(f/
T
fiia-
formam fubftanrialcm eflc maiorem alia eiufdcm fpcciei,& hoc quoad primam quasftioncm. Quoad fecundam , an cadcm numero
cum Henrico
minits,fed retjutritur
ca
c
dentia vnam
"De efuarto,Ju:in tnte comparantur fuhftantia, accidens,7.Metaph.
fas rationes partihiles in comparatis,cft magis,
poflet negari
,
contra Commcntat. &c hunc tcrria
qua:ftio, fcilicct ,
quibus mediis, an conrinuis, vcl fi ver6 a0ir-
non habcrct loaim
:
matiue refpondeatur ad fecundam quiftioncm.
Ad tcniam ctiam diccndum quod ,
tcndctur (brma.
continue in-
dequo nihil rcfoluit Do<^or.
ad
& Mitndi.
Poffent ergo formari tres quaftiones dt fufcep-
& minits in formis
Circa tertittm principale, regula Henric. B, F, tfttod tantitmmodo «[itacunqtte indeterminata de-
tione
termtnabilia,non tatnen abaliqtto intra effenfiam,
dem
vt tjuanta, fed cum hoc ah eo,tn quofunt
Secunda Dato quodftc , An idem numero intendatur Henricnen. jiuerroes fic. Tertiafific: An pcr mcdia continua,vcl tan-
,
hahent
magis.
magis
Prima An forma fpeciei
ltem,argMitur per motum,fcd in
}
.
artichoc
fubftanrialis
fit
fuhflantudihm.
maior ah"a
ciuf-
Sic Hcnric. vniuerfglitcr. AueT'-
tum indiuifibiliter uifihilis
cundMm ,forma fuhftantialu perfcilifftma.
forma
clVc JlmpUctter
?
roes particulariter.
patet, quomodo tUud argumentum tenet contra fe-
dat
,
;
:
De primo, & fecttndofic, quia non in indiuifihili.
i
Item,
ergo adueuiens eft acctdtns.
an
rueccliiuai
B, E, contra RiehardMm.
qttia perlficitum
&fapientier magis
Gcnciatio
fccundum
lu,nifi in 6luantitate,& Fbi.
gis\qttare ergo
,
gis terminat
i6
,
eft
fibtlier.
Amicidam
ciiciicr.
Item non
idem terrtuni motm. Item, tfttomodo aliter in aecidenttbm , qttam in fuhftantiis ? Rtfpondto ^.
inindtuifthili.
Tc.}6.&
finita vidtMiduafuhftantia in gradihits infinitisl
txtenfioncvel difcretiene fttbfiantia. Contra: 10.
tcrttj,de fecttndo differentiafpenjica &CC.
«itdtet.
motm.
Contra : omnu differentia maior numerali , per fe ordinata ad %pfam,eft fpecifica. Prohattir, quia diffinitione exprejfibilit. Ittm,in eadfm fpecie non fttat
Tczx.)i.
tdeo htc
ex igne,& denfitat ftne fubie^o proprio ergo Sccs
Ttecrem ipfam,qtufuveft. C^ntra
Tniuo-
-y
Contra : Jicut penes infinita indiuidua,cft mo~ tus in accidente, quare nonpoteft ita effe penes in-
Item, qtmnodo mixtioelementorum ? Item dcani-
non realiter.-Jieut
dici
ter incompojjihile
Contraiium cotrado rc-
miflb comcomparando ad pof&bilc
ttem.eft differentia
(^minm ,fed
tjuodprtcisi virtualiter continet
tantitm tten
to inducttur.
in fuhftantia,totum fnbi-
tenttur aliapars,
magii ,
remotior differentia iudiuijihilit :perfe5iiitj
4tHttm
(i.
tertimprimi.
minata adJingMlaritatem
ptaior aliOi latitudo
opoim
De tertio,
gradum :
fpecificajed in eademfingularifrrma ,
iion
751
Itemmotminfuhfiantia.
?
fi diuifihiliter
^uia ,
quilihet gradm indi-
iKct fucceffiue acquiratur
perfella :^qMod non
cft
inconMcniens in ge-
neratione, nift conctdaturfttcceffto fupra:non tan-
RRr
4
tittu
i?
T«xt com.8.
Metaph.
Lib.VIII-
752
ficHt
quia negatur motus in Suhflaniia.fieut toneeditur
currit -VtrMjj rdtio^rifi.in ^ .no cotra fueceftone:
in ilualitate, non penespartts mohilis;quiafic ge-
fed^Mod generationo efi in dtuerfis partihtlis.Notay^uod quxfito prima mota de fuhfiattali forrna,
neratto efi fucceftiua
fifpt ntotut
nuUam
propterfHhieStum, tjuod non efi
:
hahet ratione cogentepro,nec cotra.Prtyeft
articHluivigeftmusprimui
,
tgiturde intelletliua,
&
nes partes
&
,
Aliud medium
impartihilttatem
jQui teneret (>er fe efte. propter articulum , poftet ad fequaftionem motam dicere , quod non,
cundam cum Henrico,
Dcc probari, exponi:ficut ad E &G, cjuia in cap'.de J^ualitate ncc impro- negat iuftitiam dicimagis minus,necpr'tncipiii ban potc . j-g^ pf.i„gipif„rtm,infrM ipfe in terminoloeiuitur de
qui tinet propter alterum
(jr
'
&
tf7,
Arifiotelem de non
quenter quantum vtnsmque concludit
que
efi.
cuitts efi
,
Aliud comparata ad aliud fuhieBum. Tertium ex aSiione intquali : tjuafihicompetit rationtformAfuhfiantialts. Exprimofic : calidum
& remittituri igitur
,
Prohatur
ignis.
tenfio
mentaris^gitur continua intenfio infiuxueiufdem
xu eiufdem quo
forrna
infianti
Alioquin
ignis.
in
Jiuformx
ignis proprio
& tuhcfiatim receditur a mediis
gradui
(jualitatis in iniUis,
forrnam.tanquam perfe causa : caufafimiliterfe hahente,&caufatum, Secunda prohatio efi Auerrois }. Coeli,& mHndi-ytfuia qua ratione ignis ma-
proppjitum ptr primum fttedtHm,bahet dicere con-
potefi remitti fecundiim
,
vnum
cabris,pari ratione,& fecunditm omnem. ejfe ratio, qttaft.
perfe
:
quare manent
in mixto.-igitur infe remittuntur. Sed antecedens
&
Auicenna negat eonfequentiam. duhium y Sed prohatur, qnia quomodo illt infe intenfafunt
ifl
potentiales reJpeSluforma mixti
,
cum qudihet fit
fiataficperfeita confittuere per fe ensl Itaque h*c
ratiode mixto
efi
netpropttr auEloritatem Auerrois , cism illeprohet fequenter, quodfic,ad prtmam , adfecundam
tertiamqtufiionem
tufn. Igitur Henric^
cundam
Pri^um patet,quia tunc ceftaret a[iio, velfaltem poftprimMm gradum caloris induilum , nuUa effet generfttio. Prima confequentia prohatur per pri-
refiat
,
&
ad henefaluan^
nou dicit confequenter
,
eitm
Et adfe^
quafitonem rejpondeat'negatiue:nifi intel-
ligat de aliis fubflantiis
ah
elementis.
Sed nec de
iUtspoteft qualitas intendi conttnue fine contiuutt
intenfione forrrtttfubfiantialis.
SC
&forma ignisnonperfeBa,ergo remijfa.
& non
ponat conclufionem; propter Auerroem.
cedens e[i prohahilis.
lor.-igitttr
:
dum Philofophum,quod nonjit ihi mottu,nifi quar-
particularis,& coneedenti ante-
Exfecundo medio arguitur,in alteratione prir cedentecorruptionem aquain ignem, indtuitur ca-
HOL
T AKDEM
I
M
V
XIL
inclinatquoad primam quacftio-
nem vnam formam
fnbflanrialem efle pcrfedlio-
rem alia ciufdem fpeciei,&
fic
eam fequitur Mau-
comunitcr fcquaces ita
ritius hic dicens,
Anton. Andrtas ex profellb
lib.
1
1.
fentire.
q^ vn. de
quo
ttiam probationem f>riits,quiapaftio; vel perfecun-
cgi trac.de An.difp. i.{ec.io.vbi hanc partcm pro-
dam
blematice teneo,quia ficvidetur tcnere Dodor.liiuxta haec cct magis inclinet in affitmariuam,
,
faltem videtur dccidens proprium.
tertiam , qttia tunc totus oflor igneus poftet
Et confirmatur , quia finpn
aqua.
efte
in
inducitur in
aqut per alterationem, fequitur corruptioiquia forma non expellitur,
aqua
^n
Etper
calor incompoftihilis
nifi per
grdumfihi incompoftihtlem , fi inducatur,
aquamAli^ prohatio efl:quod aqua manens aqua
igitur hahet calorem excedentem
multoties calidior ignemanenteigne. fit
enim fi^premus grtfdus
caloris ignei
aqua ante corrupttonem hahet
fumme difponitur. gefcit.-igitur
Prohatio, ,
decimut,
c^.gradfts.aliasnon
Item, ignis corrumpendus fri-
antf corruptipnem non hahet niji vni-
cum :gradum:quiaalias nonfumme
eft }.d.if
..num.18. vbi ait
animam
omnium cxcelleritiffimam.Sed quoad fecundam quaeft. cum Henr.contra Auerrocm Chtifti efle
tcnet
eandem numero formam fubftanrialem non argumenra ex tribus
mcdiis addudb nu.zy. x%. qiiatenus faciunt coh-
Ad fccundam quzft. qui hanc quarft.non rairabitur,Mauri-
tra cius rcfpon/ioncrti.
attchtc legerit
tium hic
dixilfe
,
Dodorem
humani quod pafHm in
quafi vltra
ingcnii vires fpeculatum fuifte
,
hiice Mctaphyficalibus praeftat.
difponitura^
aqua ergo corrumpenda excedtt : ignem corrumpendum in 8. gradihus caloris,& efi ttouies calidior igne. Alia prehatio eflexi.de Anima , vhi prohat , quod corpora npn tangunt fe corruptionem
imtnediate inaerc,vel aqua : quia (Xtrema eorum funt humida;ergo efi ajer, vel aqita. Ex tertio medio arguitur : ignis remifto calore non aque ignit,nec- vinum aquaticum conuertit
vinum
&
exponpndus
intendi, ncc remitti. Soluit erit
Tenendo primum medium
,
potefi diei,quodno»
folitmelementa,fed multamixta hahent qualitatet proprias
,
refpeEiu qttaxttm ferma fuhfiantialis eo-
rumfibi ipfidereliila , hoc efi , txclufo contrari» agente extrinfeco,efi caufa naturalis aitiua fecttti-
dum proportionem perfe^ionis fu*:quia caufa naturalisfthi dereltcia
,& fufticiens, ex quoagit fe-
ditm vltimum potentia
,
fi
efi
perfeSiior , effeOum
ma-
perfeliioremproducit,& talit qualitat apparetper-
Et tamen
iUt gener^itioneJi finnt per formam fuhftaatiiilem
feUiorin vnointUiuduo fpecitfJHri dereltilo, qutm in alio ; igitur, &c. Itaque no^ teneo primum mt-
generantis.
dium
femferaquam
in
:
nec caro fecundism
ttriatn conuertit alimentttth in
Co>}tra:videtttr
carnem.
vnum medium,
fufcipit
alt-
ftanti iUo
:
An forma fubflantialis
correfpondet proprius gra-
non
quiafimpliciter nonconcluderent. Itaque, qui te-
Htcpoftet
l^
Et ad
quodfi inqualitatis concludat intenfionem form* ele,
confequentia^uiapropriapaftio falte confequitur
gradum
T.cxij.
qnod vti-
:
Ad feeunJam quafiionem,quod fic.
qualitatis concludit continttam intenfionem infiu- gis cotinue}
nens non remifus
l8
motum in fuhftantia. Sed medium dicat confe-
efte
tattpropria comparata ad elementum
foimS fub- intenditur
Comm!
eftet fihi
tertiam fimiliter:quod fic:patet entm
re.
propria.
iUntialem intcndL
& tunc tertiaqurftio nuSa
nec multo magis quarta egertt ad faluandum
Vide qualemfimplicitatemprohat in ejfentia,ficut 8. Metaph.t.com.io, Pro , videnturtria media. Vnum efi ex t}uali^
nomine,non de
Suadctoi
minus.
ftc tantitm
mundi de forma eleAuerroesin^. Caeli , wffMri. Ex hi* concludit dt mediii tjmd fic. ft'"^"-*l/lf^ non eft Ariftot. htc : quiafoltMur ante ad bctTmiefs, Contra D. »» Prodicannentii videtur contra. Std poteft 6c minus,
Comm.67.
ftacialis
ergo
:
dat
,
fub-
nupe- mcro, fufciformarum. pit magi$,&
fupra
6.
ij.
Aa cadcm forraa
exauSloritate:
inefi
,
qitodomnigraduiqualitatis proprut, qiu
per aSlitnem agentit extrinfeci, correfpo/ideat proprius
3°
ma-
Qusftio IIL fr»prifu grAdtu
inionMemem
in ejfe qtueto
Vnamfor- forma.
mam fubftarfe
eiufdcm
Ilia
tunc fequitur iUud
fedgradtu
gradum
hreuiter ftc arguo
:
vnafuhflantta
gf^fHff^ fpeciei liabet qualttatem necefarto Con-
**tntentem fpectet i>oc
omn
exclufo
Patet in came^ r
ralis
;
determinaturn
feefuttur
,
Vnde
: tjitia
pofitum
,
tntenjiorem
cjuam alta
,
agente extrinfeco
fubHanttalu vniM eft perfe^ior dens patet tn indiuiduii ignis ,
(jpccicL
-
formt
priits
& carne
,
vtno
Confeqtuntia fatet
altis.
,
;
ergo
;
CT
forma
& acjut &c. & vino & mtdtis ,
caufa naturalis ali-
,
ctuM^uando non impedttur
agit,
quantu po*"^'
, agtt fecunditm vUiaque perfeHa non impedita necejfario habet effeHum aque perfeHum forma fuhflantialii potejt^ ejfe caufa naturaln «fualitatis
mum pctentia
;
igitur
.\
confequentis:quia fiue in generatione qualitoi
a generante-iftue non,faltem
jit
illa
poteft ejfe per aflio-
nem fornu circumfcripto extrinfeco : ficut patet ^uando primo per contrarium qualitas talis rtmittttur
,.
Forma
fub-
ftantialis
& poflea
,
dereltBa redtt ad gradum
fihi
Itaqueadfecunilamqtuflionemiyidico,quod non ,propter tdem medtum : qtuafiremijfa quali-
,
nuUa
ejjet
gradum intenfum perte
y
quia qualitas iUa
medium
,
;
igtturam^r-
caufa intrih' ;
infit ignt
tx
tamtnfolt:qutatflcaufaaliiscaloris, 1.
ft
,
non
Mttaph.
Ad ftcundum.prebationtt pattnt.Ad ttrtittmjime
ConfimHuer
dico,
i.*^'^
aqua
Jqj jn
in iicri,qui-
ponaturquy.cunqueindtutfihtliamhiltfft,nifipri- tus in ignc ttationes contiriuorum ponaturper vltimam i'»"<^o'"^fiue
,
mutationem nulium gradum nouum indtici ,ftd in ttmport calorem induci^ in inflanti induQum effe, concedenda eflconclufio
aqua
in fieri
',
quod tantiu calor
,
efl
in
Et turtc
qttantus tn tgne in quieto.
confirmatia non efl conrra. T>e hoctfl inRans ptr ft.propttrmotum localtm in inftantiyarguendo de
& augmento,quare.
raritate,
Si auttmptr muta-
tft ntctjptrta :
,
qutaficut prtits
dus,quando contrarium imptdit,itaaltqua latttudo qualtf tft compoffibilU altquisgradusfuprtmHt, qutafihi rtpugnat tnfirno ntceffario hutc non tf incompoffihtlts.
Ad
namjvrma
non eft principittm
5^
nego confequentiam,
:
prtmo
licet
confirmationtm dico , quod
ijf
toto
tempore
alttrationts non intft aliquis gradiu incoifipoffihtlis
ipfiaqua
:
aqtu
ipftitt
quia non repugnans neceffario gradtu : alioqutn repugnantia , vtrepugnan-
ttafimul erunt,vel aqtta maneret fine Jrigort fibi ntctffarto qutamantt in tota iJla aittrationt : ntc ftquttur-y trgo aqtta non corrttmpiturin vltimo in:
quod qualitatt tali tnnaturaltttr inttnfaptr con-
ftanti
trarium prdftns,Jicut qtundo air
Stdftquitur,quod in tempore aiterattonis non corrumpitur. Et concedoaliamconjeqitentiam,qttod Ignis quan-
gradum naturalem , non qttod tunc amotoigne
caltjit contra
intenditur forma aeris:
non effet caufaintrtnfeca,ptr
:
quiatunc rtducitur gradtu
ignts qitahdocunque tn via
incompoffihtlis.
ad corruptionem
in °°S"^ J°^^-
qttam aer rtdirtt ad ptrfeHum calortm rtmiffttm\ fattt ttiam,quod non. fecundam qtufttonem
aquam,fitminkscaltdfu,quamaqttainviaad
tn animahiu,dt quibtutft articulus, (^ videtur Jimtitter in aliis:nihil enim concludu ,formam fuh-
citnttr dispontrttur
ad corrumpi in altttd ,ftdnon.
eft fic
in quteto cflc.
Simtltter , firu dtctrts for-
mam
ignts inttndi
Ad
ftantialem fic intendi. »
Ad
Ad primum
argumenta prima.
,
pritna
rupttonem tn tgnem, conctdo
rttmptudo
aqua, magis tfftt
ptrt/lud contrarium ppttji tffttttu titu remitti:li-
iUudhic.
,
cet caufa non rerjiitfatur
:
qitod htc patet
,
tujuejihi dereliHa caufat effetium perfeSlum
,
vt
Sedvaltt conJeqttentia,Jic argttendo; Calor
Soluit argu- P^'*^-
mcnta pofita 'fl tnaior in hoc igntjthi dtrtlitlo,quam in alio;ernum. 17.18. go hic igneitas efl perfeEitor , Jicut prius arguttUr.
Ad probationes confequentia. Ad primam dicoy ^
"°
'fi
propria paffio:quia nec indtuifihiliter
fequens,necfibi inherens:fed
efl
qualttas ntctffario
conftqutijs formam, ntctffitatt afoluta,ftcuntlum
altqutmgradum determinatum:fed nonfecunditni
gradum certum neceffitate tili qualis efl connaturalis ad agendum : qutfcilicet manet caufa Jihi ,
dcreliiia
:
non autem mianet contrario impedientt.
&
cauCauCi fmii- ^""'^ '^^ tft falfa,caufa ftmiUtcr hahtntt, ha- fi^tum^nifitnttltigaturcaufafimilittrfthahtrtad
liter fe
txtra:fctlicttimptdttndoquamfimthtertnfe.Pro-
h^iofecunda Auerrois
nthtl vulet
,
Ad aiiam
quia multa
Dico
,
,
cdiidam
,
rum
humo-
adhocivtfii htcvitai Tuncjfequeretur, quod
corpore
m
,
antma mea
th-
Anima.
lofophi tft ifta
vti
aqua
,
tft
,
bumida humiditatt non inhxrtn, hoc appartt ad ftnfum
tt, ftd adhsrtntt carni in
aqua
,
&
iht
fupponitur inairt, qut non
tamtn ita adhtrtns ttm adhartns non tft in carnt
ftnfibilis
j j
huTuidum, Corpora n8 f^
tangunt
enim tnhirens non prohibet ^, ^^^ 5^01. Sed intentio Phi- de anima 9. quod caro tangtns aiiam in airt,
:
quia tunc inhartret
fuhit^o non tflihipontrt trgo in principio non
:
tft
ita
humiditas au~
, vt in fubtttio: non adhertrtt : trgo in ali»
,
tft
,
nifi airtm,
& aquam,
taEius rmmtdiatiu.
Sed
fidiu adhdrtant dontc calor diffoiuat iUud corpuf humidum adhertns , ita vt txhaittur : htne titno tangunt ft immtdiate.
tgitur requirtt hancproportionemprdcifam
tffet formaltttr
aqtta,
tgnis,quam
tatiiirn corporttm.
vthementer appitcetur
gradu. Exempium:vita requirit fanttatem altqua,
quam
qaaittas
latttudtnem aliquam
no» tamen neceffario in hoc
,
rtrtnus tfftt
calida poteft tmjnedtati tangert j'"™*^'*'*^
-Jicut
immtdiatttm
^^
etiam qued ditm marret
,
hene poffet immediate tangere carnemaliam hu-
midam
-^^
ntutrum fuff-
probationtm de fecttndo de
quod fi tangtns
ftmpltciter neceffarxo requirunt qualitatem infra ,
altds
tllud corpiu ignis
& inalia corrupttont ignis
quia
,
cor-
cum calort in materia aqu* cor-
fequeretur
,
quia caufa naturalis efl impedtbdts per contrarium prt,fens,& aaens,dr it^
confequentia non valet
cauUtum.
quilibet accidat ?
Ad fecu/idum
non tamtn fuprtmus gra-
qttod nihil inttnditft ejfe^iue.
6c
rumpatur,,cum
non valtt
&
,
illud. Std qua caufa, quare neceffario requirit aliquem gradum ? vt inomni corrupto ferma «r-
latitudo
agendiad qitalttatem intenfiorem:quta lilanon eft Jwi proporttonaiisjfedtlU gradtu remtjftu. SimUiter necfarma remiffa per ttefl yprinctptH intedendi feipfam , fic ex confequtnti qttaiitattm ; pattt
bcntc
ad
ci caloris.-conftquentia
fubftantialts reimffa
"
gradus qtta-
tfl vntis
litatis.& omntSytrgo eque potefl indiuiduum carere omni vt vno:quia non aque neceffario requtrttttr
fftbflanttalem.
feca redeundi ad
ho ignfs ?*
quia iUaformalittr viuo:
,
ntc ftquitur,tiufdtm rattonis
tiontm vltimam conctdatur nouum gradum indu-
f^ contrario remittente
Calor an
753
ferfetlum qualitatis iUitu redtttu non videtur caufa eflicitns,nifiindtuidtmm:vt hahens formam
no tate remittereturformafuhflanltalts
temimtur.
ttUeEHua remitttrttur
Antece-
alia.
.diJ
Si ttiam ftatim tangtnt aiij
tanta virttts pojfet
effct
quod corpus humtdum adharens nectffario fihi cederet , tangeret ft imnudtate : Jicitt quando cuittilus tangit cutcm rwn tft vtrijhniii, quod aert, vel aquimedtartte fcindat cutem , fed
&
txpcUitur
VIII.
Lib.
754
metma AppticMnte cHltellum , ne
Commentator commtnto
Htc di^A
fponfionem , ejuod vtrumejue confiderandum efi in tudicando dealteratione. Et dicit etiam,e[ued non
«xftSitur virtute
funt pro intentione jirijiot. iht. Sed ad propdJitMm/uffidt, quod mn intendit humorem inejfe/oli a<ju*,& atriyficut nec intercfpi.
ptffit
caloremfoli igni,& aeri/ed ibi toMgentia
fftnt.
commu-
humiditate fibi adhtrente in
niter humida funt
extremif
& per confecjuens non immediate tan-
,
Ad tertium
medium , patet
tfuod beni con-
cludit defuhftantia fibi dereli£la,^ua intqualiter
hac,& iUa a^ioneforma fubiiantialis.De non
agit
Metapli.
efi
&
QEquirur quxftio tertia de
vel
duatione formi fubftantialis , tcxt.comm. i o. quae fpedalior eft,& magis determinata commu-
quam Anton. Andrcas, non Vbi prim^
hic
:
/ed fuper
opinioncm in hac
rccitat
omnium loquentium
fcre
raatcria , tenendo paf tem negatiuam au£toritatibus,& rationibus innjrentem,quatre Henr.Quodlibeto 4. qu.i|. Hu.de CaoK). in 2.dift. i j.&
&
modcmos, cap. de Subftantia in Praedicamentis* &fuper f Phyficor.& Thomam i.part.q.76. & 9J.& fuper 5.Phyficoni«n,& 1 1. Metap.& Auerroem 3. & ;, Phy. & }. Cceli , & Auicembron.& alios quamplures antiquos,& mpdemos. .
Deindeimpugnat illam pofitionem,& breuiter ponit aliam
,
quam
fuftinet
qu6d
,
videlicet (e-
f:und6m efte indiuiduale, licct non quiditatiuum, fiifcipit fubftantia
magis,
& minus
difFerunt
,
ab
laccidente ratione acquifitionis diuifibilis,indiuifibiliique,
& foluit rootiua alterius viae valde no-
ctmdb
tanter,&
notabis attente.
Confequcnter fequitur pro primo argumento , &c.
ncccf-
Deindeibi : Contra E arguitur , vbi aliqui habent ^, fed E litcrarede ponitur, ad,
qu6d confiictudo huius
ponfiones
intenfione,vd gra-
O
huius pofuit.
mukum
communiter habetur,quarevel dimitte, lege , videtur omnino additio, vel Extra.
faria,nec
illa iitera
'^otandum
:
quam vique
ad finem
crat quotare pro-
&
mcmbra diftindionum , &refpcr ordinem maxime ad idcm ar-
,
gumentum multipKces ,' & aiia loca faepe pet literas Alphabeti , more antiquorum ; vnde faepc hlc quotando Ariftot. ponitpoft
C , A, vel B, C,
&c. ad dcnotandum , quod prope , vel inmedio ,vel in
,
originalicrgo proprio
iufmodi
literas
,
fed
eft in principio
fine
vt credo
,
,
vcl
vel circitcr, in ,
fi:ripferat
hu-
omifcrunt ea$,vel faltera
alij
&
implicite fubintelligebat eas,, exprimit confcaucnter ipfas in appIicando,vei fbluendo, vel inftaiidoific ergo intellige hunc locum recurrendo
ad didka
in praecedendbus,'vbi plurafub quibuf^
dam diuifiombus,& notationJl>us, & propofitio» nibus
tettgit
ibi fiipra
,
:
Notandum,
«ftponereSccycl potiib ad
ilias
tjuod aliud
plures refponfip-
ad argumennim de aiteratione datas debet , &ad obiei^iones ibiden^con(equentcr, fimiiiterdic de F , infri cum diciQ refinquiturergo F, hacrcddunt valde intricatam ties
hiclocusreferri
&
literam plerumque hic
quod credo
,
&
inTheorematibus,
fcriptoris incuria
& longicudinc
,
temporis,& breuitatc dicendi huiusaccidiflc ; le<3tof ergo hicneccflari6 iiabet fupputare has propofitiones,& loca diiigentcr.
£xrr4.-qua: tamen mirabilis fubtiHtatis,& indagi-
Simiiiter infra ibi : Efi ergo contra probationem, vcl propofitionem £,13. vel vt alij habcnt K. hic 13. fific , valet, quacrarur benefuppu-
nis eft:iicet in aliquibus locis di£RciUs corredio-
tando: vcl
quacftionis aflignant multi
nis,& intricata,vbi tranfcendit
•,
fiio
,
yt additionem
modo humanum
vel
,
ingeniii
qui poterit ergo caperc capiat
,
fcd
aliquantuium infiftam circadidla pedetentim , licet non sul plenum exponendo.In principio enim ^lius literx
,
& per loneum proccfllim pcrtradbt
ixQa. Ariflotclis 6. Phyficor. de diuifibilitate, fcu partibilitate
mobilis
motus fuo modo
aut cx parte formac
:
:
,
:
Scd ,
Aantiali,
tum
quod
,
infert
& rcpUcat,
,
quaHtcr etiam cx
:
fcd extcnfio
,
illum proccffum habet in x.
in digreftti,
qucm
facit in
dift.z.
qqzfl, 9.
foluendo i.principale,
qnarrc fcquaccs ibidem. Infra ihi
:
Ideofinaliter oportet dicere, &c.poft
veibAineceJfaria eft htc,vel illafub difiuntlie-
ne
fequitur in aiiquibus originaUbus
7. Phyfic.dicit,eiuod pojfttnt ejft xifitales
,
(it; :
Arifi.
omnesmotus eiufdem fpeciei,
& tt^nc qutritur {juare hoc
efi
&
in alteratione citm ipfa fiat in <]Halitatibut , atjHditas non nifi itt tjHanto i Refpondetur, efuod dtuerjitas
rnm
,
,
vel nqHolitas
potofi conjtderari
miro ingenio Philofbphum
,
vel identitas alupsor
comparando
res interji,
vel comparando fubieHa in qutbus funt
,
&dicit
,
&
cafte.
Exponit
currit ad aftra
Sophifticantibus
Ab illo
: quacre Suuifet,& vero loco vfque ibi No:
ta fuedvia tenens fuccejftonem alttrattonis , &c. introducit pulchram difputationcm de fuccef^ fione alterationis,& an pars alterata altcrct aUaro; an certc omncs ab extrinfeco fimul.vcl fucccfEuc, vrramque partem moderahdo di^ fuftinet:& ibinotanter de duplici contadu , pracfenuali-
&
& & quaiiter dantur aSta infinita & qualiter tion, & plura aUa fingularia di^ vide in 1. vbi n]pra,& d. 9.& 14. eiufdcm & in 4. dift.44. & utc
,
,
,
,
(xpe ad iuec
alibi
illa i
eftobfirurus valde vfque ibi;fedpri-
alioSjVt nofti.
fed cx hoc non feqoitur tantum maxime in fijbquod didhim eft probabile tantum.To-
partcformae attenditut intcnfio
Locus ifte
mum argumtntum:ide6 exponatur cum Phyficc
inftat
& rcftringit dkkaquando &
cftK.dic vt prius in Theoremati-
fi
in tabulis
aut valet ^x parte
quarc non fequitur inconueniens
^
Phyficomm , &'concIufionibus multories inqiuri debent ea/}uaE dicit fic obfcure fc remictendo,& fiipputando. bus,&
v?l tcrmini, dcbet
attendi,& fuftinet, quod ex parce mobih's primo,
arguraentum principale
3^
libri
AHNOr. MAFRITIL
II.
alteratio-
fiut diHerfarum fpe-
&
uertc
communem
,
&c.quac Htefa non vidctur
retur,
pofitiones,
niter,
duorum motuum
fiue etufdem fpeciei
,
cierum, nifi attendendo pajfionem ipfam : fimiliter fubitiium , fequitur , fi enim A fimul alte-
JereliElanon valet:
pter impediens extrinfecum.
perfeEia diqualitas
nis
in exponendo re-
33.
diAa
,
in fine vero epiiogat refoiut^
ha(Slenus.
Confequentet ibi : Nota quod via tenens, &c. comparat duas vias de (iiccefnone alteradonis inftat oftendendo in fubfbntia fore interfc ,
motum pluries
,
ftantiam tra
:
& & fbluit valdc notanter & rcpUcat & foiuit. Vbi aduene ad qnandam in,
,
,
quam non
fbluit
apeni
,
ibi
:
Con-
& dic ben^ & fcquentibus & aUbi,
igitur motusfine mutattone, 6cc.
inueftigandoex didis
,
,
vtfius.
Obieaip
37 .««.-**
.
Quxdio vlriraa j.vltimartimibi dcbctpraE-
ObiedHo
cedcre penultiraam, &: ad illamq. quintaeft, dic
confcquentcr , vt Sequitur
nofti.
pars
illa
:
ExfrtdiElis noUy &c. vbi
&
in 3i(fh*s fuis propriis inuchic mirabili breuitate fragmcntis quibufdam adducjr , quare ledlor lento paflu hic
niuntur
,
t
procedat, alitcr oftendct.
Dcindc
in iila parte
pojfent ergo formari tres
(juafttones 8cc. fpeciahter-profcquitur
cefltone n:anfrnuurionura,proponit,vbi A,B,D, acdpit,vt in litera cxponit,aliter quam in pracce-
fubftantiahbus in tribus quacftionibus,& ad partcs Hcnric. Aucrrbis , Auicen. atque Ariuor.
:
& conTequcnter inftat & rcplicat, &
denribus,
,
euadit valdc notantcnvbi omnia vcrba pondcrabis , Sc maxime in finc de caufa fucceffioms in
rootu,quzre in
g
apud audlorcs ,
7S5
dc prioritatc, poftcrioritatc,& fimultatcatquc panibiytatcfcu fuc-
fcx conclufiones notabiles
,
III.
Sequitui
vbi
i,
pars
illa
:
duM
iftoi ejtuIHoneSy
&c. vbi accedit ad propofitum magis & pcrtra^t otdinate & rcfolutc quid tcncndum in his ,
,
de fbrmis
&
fundamcnris
& aliorum
,
inccdit. Finaliter au-
tem tenct in fbrmis fubflanrialibus non eflc magis & minus de mente Ariftot. licct aliam viam ,
probabihter dcfcndere videatur
fiipri.
Circa
;
&
,
fequaces
vtplurimum ipfam imitantur vbi ponderabis arriculum Parificnfem de anima intellcdiicius
,
:
ua , quem quotat
21. fcd
cuius cap.adde
vcl ab-
,
& au^ori-
duabus quxftionibus propofitis. Totum qaod praeccflit ab illoloco :netandHmproprimoarptment$ , &c fiiit incidcntalitcr pertradatum ,
fblutc loquitur
tanquam przambulum quoddam , & quodammodo alicnum a qiuefitis , fed quantz vrilitaris,
Mrgumenta, &c. In ahquibus originalibus habetut qu«dam litcra antc illa vcrba ; Secunda probatio eft Auer-
&
&
fiibtilitaris
dicant Paduani
duo facit, prim6
pnncipaliter ergo
;
quatuor opiniones
rCcitat
,
,
&
,& contta,
lecundo declarat veriutem quzfiri (ecimdiim propriam opiniobrcuibus arguit pro
nem in
4. arriculis principalibus
quorum duo
,
primi in y. tertiusin j. quartusin^. mcmbra lubdiuiduntut , in quibus paucis multa comprefaendit
& fingularis
,
naxime in primo
valde do
principali
,
in i.
}.
&4.
prin-
omncs enumerando
,
utes; atque raedia pro opinionc Aucrr. funt apparcnria
;
omnia tamen
toluit infra ibi
,&c. qua» fic indpit : Quod motut fit idem, adde fi placuerit, totum proceffum confequentcr ibidem ad vnguem examinabis. rots
&cquam
Infra ibi
Qoritate
,
vnum medium ex au-
Contravidetur
:
&c. fufHncndo aliam
viara
,
confidera
&
folutionem iUius mcdij , fcquenris ibidem.vide in q. trium prindpiorum notanter ad propofltum , fupcr Pracdicamenu , alibi apud mo-
&
&
& per confequens obicunis vbi facpiiisfc reraitrit ad Hcnric. & alios & ad dida fua & alibi & quotationes,
demos.
atque literarum Alphabcri affignariones reddunt literam valde intricatam. Aduertc ergo , qn6d Henric. AiSta. vbi fupra ipfum quotaui , in
requiritahquemgradum,&c. pondcra
cipalibus eft valdc breuis
,
,
,
&
fumma diuidit
^
argumenra alterius vii fciSed qua: cauia quare nccefTari6
Inferius fblucndo
,
,
jid
:
Auer.
licet
ibi.
fblurio-
nem illius dubij.qusrc in4,di.i2.q.}.& ^.vtnofU,
& alibi facpc ad hsc.
&
'B,C, &c. dida fua in hac (blurione diuidit per quo(dam niuneros ,
&c.
conclufiones Phyficorum ptacfupponit
calculatorcm,& in4.di.i2.& ^j.qusft.j.ponde-
pcr
,
&
Thcorcraata propriiun
vnde
:
nifi
cum magna
,
atque
videatur originale fuimi
ad duce
difficultate haec litera
plenum difponetur ; in dies quoque Deo omnia in lucem clarius adduccrmir , & difponcntur nam principium,quod plufquam rd mc:
dietas cenfetur,
tcrx
iam habetur.fubftantia tamen
& fententiae
,
De quotationibus eft:pofuit
cnim
li-
principalcs clare habentur.
Confequcnter ibi,de hoc
& fequitur, quzrc
,
oprimc iUas folutiones,
rabis
eft inftanria
vidc in Phyficis,
& m3ximc,vbi finAnima. & addc
hic git
mulu alia ,
fi
Nam difficiliora teri-
placuerit.
m ver6 refblues, & tcrminos notrficabis
& literas,& numcros ad particu-
De dubicatione vero tlones,
difta circa difSiii-
& numeros, qux caufa eflen-
aceruus
mcmbro. tionem. lUa cdam Utcra parum
quid totum prjetex partes
in fccundo principali
fiaU videtur, &c. vfquc illuc
:
QuuErefblupoft ibi : Rati»i.
Item tenetur alia
pars &c. affignatur Extra. Tenio infra , ibi: Contra O. 26. vcl fic , 4. 6. fub de epumtitate ,
&
Refponfio ^.tertij, y.ibi.
Contra
De genere
ditufo,
7.
text. :
commcnt.
de
^.
}6. &circitcr 8. in j.
primi , &c. qu« fcfpecialirer ibi Centra
terttus
&
quuntur pro,& conrra , I i.i.fuh, fupra , &c. 9. in 4. prindpali , ibi: Contra 10. Metaph. 8cc. 10. ibi. Ad 6.non &c. qu2re:hacc omnia benc ponderentur,& vbi prius
V
notaui
,
quacrantur qiiirenda
Dcnda ingeniosc
vnum,deinceps dicendum efTe
vi-
Omnium enim quxcunque , & non efl, vt quod totum fed ineft ali:
,
caufa. Text.com.
i
,
eflaliqua
y
Q^ViESTIO IV. Vtriim ex materia & fvrmajiat per
:
ea
fe vnum.
&
:
prindpali ibi
di
dctur.
,
Phyficorum de comparatione fecundum ^peciem 7. ibi Contra primo cal.
mund. vidc
vt
niofi lcdoris.
plures partes habent
:
,
Controuerfix , fi qux apparebunt in didHs Dod.alibi,& hic facihterfblucntur fblcrtiaii)gcfcis.
concluditur improprietM, &c. fccundo infra, ibi,
:
(e,
gulariffiraccxponit Ariftot. z. de
crgo inflantiz non folutiones criam quas alibi dicit quacrere , notentur diligenter a fagaci led»re,& continuentur cleganter. .Primo, in primo principali membro 5. ibi : Contrk , tantttm
& 6. ibi
pcr
& apud
& rcmiffionibus minor cura
,
las,conclufioncs,obiediones,& folutionesin hoc toto proceffu , quospoftcri omifcrunt ; brcues
4.ibi
40
:
,
& fbluantur fbl-
namque qu£
alibi
proUxc
AiHi.Ub.7
text.
4J.
7.p.Thom.hit
& htettxt.i
Ua 5. (^
i.^.
j.
(^
t.
Je aninu
ttxt.
q.e.art.i. AlbciT.Mag.
bic tr»a i.tg. Flandria ^«/f. lo.Mrt.t. Fonf. f«». 6. Suarez difi.^.Atetfta.i.mHm.y.tjy %.
HunaA
difi.io.
Met.fta.x. AncHk.^.^. Hf^ffea.^.
ETadu non
videjur fit
49. materia eft
quod non quia ex duobus in per fe vnumex 7. text.comment. adus , ex qu«ftionc dc cntitate :
materiac
Xi*.?^.!.
Lib.VIIL"
756 njatcriac
&c.
Si dicatut
qu^d licct matcri^ in fe
,
difputatpro
,
aBus
illud
hene docet Do£tor ex Philof.i.dtft,
altquis adusreft
i
quift.
tatUy
vt
i.^.i.num.^^.
& contra detertia entitate in com~
& i.Phyf,
pofito,de quofuse agit ^.dift.i. qutft.i.
impe«fe(3:o,& poteriali rcfpcclu accidetis,crgo cx
5>.
&
accidcntc ficrct vnum per fe : quod eft , contra Arift.in j. Item,{ccund6 fic, matcria, forma maximc diftanticrgo cx cis minime natu
ipfo
&
Ideo aliterpoteft dici
,
qu6d
didum
ficut
'
eft,
.
fttil"^exh!m.
partes
exponcndo textum huius capituli , quod realiter , & naturaliter compofitum eft in potentia
continui faciunt pcr fe vnumrquia funt ciufdem
proptcr raatcriam pra:exiftentem,quac poteft cfle
«»<'*•
non
aliquid eius : quia poteft effe fub forraa eius iux-
vnum.
eft fieri
rationis r,f.if.
&
ejuia hoc eft potentia fer fe,
tamen imperfc(Stus,& potentialis refpcdu forms. Contra, ita fubiedum dicctur cflc ens in adhi
fit
Metaph.
:
Probatio confequentia:
in toto hetcrogeneo
,
cuius partes
funt vnius rationis.minor cft vnitas:frgo
oppofitum
,
&c Ad
Inomni generatione
ta illud 7. cap.5.
fi-
;
cut igitur fblum agens cft caufa quare compofi- -^g"*'
SCHOLIVM
tum
L
ita
E
X materiaj& forma fieri vHHm ferfe , (jHt* alterum ejl fotentia fer fetalterum perfe a£lui
fub ipia
fu»
.
Rcfponfio
,
ficut
vBum
in
5
,
velimus in-
nifi
&
iflud potcntia:
:
&
mediatc propria vnitas:ficut ergonori omnis cntitas eft vnius rationis,ita nec vnitas. Nec cftalia ratio diucrlae vniratis,nifi alia entitas, quam confequitur. Sicut ergo omnino fimplex, ie toto eft ens , &ynum, ita cns compofimm px principiis ellentialjbus eius,ficut materia,& forma,qu£ fo>
potentia:vt hic Cnvawst potemia, (atfs apparet in
Ja nata funt aliquod.cns pcr fc conftituere,eft vnii
illudcompofitum habet aliquaip caufam fu? vni-
& hocpropriavnitatealterius.rationis ab & aj) entitate,alteraeften-
fe,
\ r r l^v potcntia aequiuocc fumitur fecundum •
ncm
non
eft contradi^fcio
gatur in
fc cfTe,
,
quod vtrumquc
& compofitum non crit
m
:
•
tia
,
& p6ft in zCtu potentia
fit
, nori oftendit , quomodo ex vnum:(ed quomodo idem cft,
quod quandoque cft in potcntia quandoque in enim vnitas ex vnitis,alia eft idcnti;
a6ku?Alia eft tatis
fic,
compofito
,
quo ipfum
eft
fine.
Aliud
vnum
prster
Suppofitum etiam ap, & formam. verum de fado in anima intelleftiua, flia materia , fecundum aliquos. Item , non
vnitorum.
&
vid^tur neceffitas ponere aliquod abfblutum ad-
& forma poflunt in-
diwm
,
telligi
infe abfque contradidionc
quia materia
nifi
fiue fyllaba aby 8c ignis,
,.
:
ficut4&i,
& aer abfque hocqnod
Ex quo fequi videtur, , & os. quod aliquid abfblutum erit prrcter materiam, & formam in compofito , quo ipfum fit vnura. Sed fi ifta ratio valeret, fequcretur eadem rationedciUoabfblutoaddito,& partibus quibus additur quia ex quo abfblutum eft , non eft con:
tradidlio, intclligcre illud in fc
illis
per tertium abfblutum additum. Et eodem
mor
do arguitur de illo temo,& fic eflet proccdere in infinitum. Standum ergo eft in primo , fcilicet qu6d nuUum additum abfblutum cft in compofito prstcr partes eflentiales,fcilicct materiam
,
&
formam.
non dcftruitur, nifi
tatione circa aliquod abfolutum
noua
,
fafta
ficut
mu-
non po-
fada noua mutatione vno cxtrcmo , vd in vtroque materia autem , forma , fi manearit fcparata , non mutantur eriam deftrudba relatione vnionis : ergo in compofito cft teft efle
11.
non vnitum,
& ficnon cftcompofitum ex illo,& pambus,nifi
Pra:terca,rclatio
SCHOLIVM
rclatio
,
nifi
aliqua abfbluto acquifito in
CoMPOSiTVM
ejfc
vnum perfe,
tjuia efl
in potentia tationervateris vere pratxiftentis
,
&
in ailu ex parte form£\ncc eft qutrenda ratio,niJt
T.c.io.
matcriatn paret cfle
intcUiganir caro
&
3Au,&
intelli-
vcl
:
, & non a partibus eius , cuius partes non vnita? pofUmt intelligi in fe eflc , fine con-
tradidione , cx fine 7. ergo cx 7. in
illa.
^
tatis in fe
eft in
Sed iftai via poheret quodlibet ens ver^ fimr plex :nonenimalbcdo eftmagis compofita, fi ptius fuit in potentia , nunc in aftu , quam fi fempcr fuiftet in aftu. Cpmpofitio cnim eft cx partibus compofiti , pars autcm cft aliqua res toto. Et licet aliquo modo iti potentia non tamcn ficut gcncrabile cft in potentia ante ge nerationern, Haec igitur via , quac procedit pcr hocquod idcm ante generationem eft in poten-
-vnum.
efTe in
Contra pradidaobiicitur dupliciter. Prim6, quia Tnatcria,& forma fi intelligantur non vnita,
Si ergo quasritur quarc cx rnateria& for-
Re(pondco,(ecundum Phir
rnoiU
5).q.3.art.3.fblutio.
vnumpcr
?
J
.
quod gc-
& (ecundum quodmateria dicitur
,
niaeft
fe
.
„*"/!.'* /i,«
nerabilc dicitur efle in p>otentia ahte gcneratio-
titas.
ra
ttitm fu »Siu.
aftu
fit
caune , quare funt t-ales cauix, fcilicet intrinfecs cohftituentcs caufatum. Quomodoautem
:
(fuoi
poftea
quod nullum eft medium nobis notius ad hoc dcmonr firandum , ncc fortc aUud medium in re,aliud k ita fingula entia fecunquiditate extrcmorum dumpropriosgradus cntitatis , confequitur im-
loibphum in Htcra,quia hoca€tus,iIlud potentia. Hoc fic exponitur quiailiud idcm , quod priiis Quart ex mMtria , (^ fuit in potentia pcr rationcm matcria:, iam cft in adlu pcr formam.Extra6Ho autcip dc potentia in form» fit vnnfn ftrft} aduin fecundtim Comm. hic, comment.15.non largitur mpltitudincm , fed perfcdionem. Et vidctur expofitio commcnti confonare cum lite-
fotfnti»,
,
huius enim vnita-
communi imme-
vnitate fimplicisjficut
tfi
:
intrinfeca
quia hoc adus
f»**f»
****/"!/•"•
quare matcria prius
formam
compofitum ex materia, & forma , eft fuo modo vnum:nec eft cauia quare, nifi quia hoc matcria, illud forma ficut nec eft aliqua caufa quarefunt
diatc cotiiequitur ens in communi,ita
per
i4»ttri» it»
,
in a£tu,
fit
&
,
:
o^
cau^
cft
poftea
,
& tunc non cft iamdubitatio , quia hoc eft priroum notum. Sicut enim primum notum cft, qu6d ens fimplex cft fiio modo vnum , ita ens
atlum entitatiuumy
ejfe
quod refutdt DoUor cum communi loco citato
vnittu.
nuUa
tis
.troduc?re
materiam
cft cauia
& fitcx eis vnum
,
caturper 7hoTnifiai,quodillud ipfum,quod futt in fotentiaper materiam efi iu ailuper formam , qu*
fupraLy. ^.j. z
ipfum folum
exiftcns in potentia ad
fecunditm Philof.dequo DoEl.i.d.ii. <}.i.expli-
expofitto negat
fliudVitt tnt fequitur
prius ens in potentia
e^
oportet ali"
quidpritexiftere, quodfit per fe pars gtnerati
eft Ariftot.in litera.
r.c.ti,.
:
&
aliquid
An dani» terti» entitas
ia compojito.
.
Qusftio IV. aliquid abfblutiim priter matcriam
& forraam,
,
^uod /it immediatura vnionis fimdamentum, qtio compofitum eft vniimrnon quia hoc matcria & illud forma : hoc enim fnnt hsc quando funt feparata,& compofitum non eft. Pra:terca
iuxra obieclionem in prima ratio-
,
nCjCumaccidcns
non in
fit
a£tus fubftantix
vnum
per fe
fit
?
:
quare ex eis
Excmplificat etiam Arift.
quafi in manifeftioribuspropofito
illis,
patet
,
Proptcr primam difficultatem
bufdam
pra:tcr
formam
formatotius,a qua
ponerura qui-
,
quae eft altcra pars, alia
,
compofiti. Sed hoc
cft vnitas
improbari
licct multiplicitcr poflit
,
ad propofi-
tum tamen hoc fufficit quia difficultatem non cuadit nam fi cft aiia tcnia c({cntia,non eft conuadifbio mtciligere illam aliis non vnitam, & cft ilia tcnia, & non cft compofitum crgo in com,
V»rU
»pt-
:
nitnet d* r«ti»n*
vntM
;
ftr/c
pofito eft aiiquid quartum
,
&
fic
in infinimm.
qu6d forma quando vnitur materis , communicat materiacquoddam ejfe rcfpedtu Aiiter dicitur
,
cuiusfacitvnumcunii ea;(cdhoc niliiivideturefle,fi inteiiigatur, quod cffedhuc caufat in materia aiiquod ejfe a
feip(a.
Dat cnim ejfe matcris forma-
funt vnita;,&
ejfe
aiiud i
communicato,non vidcAiiter dicitur,
quod
Contra
fed
:
&
^cundum quod
non manet fine compofito.
fic
hoctripiiciter.
Primo, quia tunc argu-
mcntum dc7. MetaphyficaB,vcl Qonvaiebit,
vel
(cquimr quod compofitura ncc iiiis , nec aitero iliorum,/it vnum,{ed ipfa vnionc iiiorum, qu« cft
ftfitintnfu-
miamMt-
rciatio
ri*,(^ firm»
erit
;
& itaquodiiljct compofitum cftentiaiiter
rclariuum:quia iiiud cft de cficntia cuiufcun-
m»pttlt
mu'
tationem i»
0^»bitH
& ita
:
fit
&
compofita alt>edo ex materia , , quia quandoque in potenria
homo
ficut
,
ante gcnerationem & quandoque in aftu. Aut /ecundo dicamus , omncm fubftantiam materialem componi ex dnabus partibus eflcntialibus ad roinus, quanim alteranon fit aiiquaeftcneft vt
,
ab(bluta,&iurefpedus
tia
bet.
Aut fi
fit
abibluta,
fit
de eftenria cuiufli-
tamcn encnriaiitcr depen-
dens a rcHqiu pane,-ita qu6d contradidbio
fam
(eparari
,
cum fint tamen dux
lutx,& neutrum cau^
uem'entia,quo ad prxiens fuppono.
Ad
intelle£him terrij,(ciendum eft,qu6dquan-
aiicuius caulati funt
nunquam
rc,nihil vatiant circa
caufx, nec eft
multzcaufx
illc
concurfus quintacau(a. Itaque
fola relauone, aiia
qux tamen non
nuiio iilorum
fit
mutatio:
crgo cadem cft ipfbrum reiario, qux fuif antc fepararionem. Si dicatur materiam mutari quia :
Ediis informata , nune non informata.
Hoc
ni-
formx admateriam vtaftus ad poten;iam,noneft maii
viderur e(Te
:
quia terminus reiationis
:
teria
infomuta:icd matcria untumiillain
Qt tion
tnutatur.
,
& alia, caufarum adinuiccm,
eft eis
,
I
V
R EFVTATis aliii modis U/m
dici
vnum,
M ,
ncc
alicoi
tiaadcaufandum,caufant:quiconcurfasfiteorum caufMt. pcr a£tioncra agends:non concurrentia non caufant^
£x hoc autem , qu6d.caufam caufamra
ciunt vnum,quia idcmcft caufa vnitaris, :
non igituraiiquo alioabfbluto cx
Qijando crgo
,
declftrat comfofi-
etuimfinihil abfitlutum contineat
fa-
materia,
arguirur;ieitur in corapofito eft
aliquij refpedhis,arguitur
Siautemintelligatur^/i^M^^idcft,
aliqua cflentia abfbluta, vel in corapofito vc pars
eius:ncutrum fequcreturruc rcfponfum
Scd quoniodo faluatur arguracnnim Ttx. e.go. ab ? Refpondco;ibi arcft guit,qu6d aliquid in compofito prxter ciemfJetum ntn ta , id eft, partes matcrialcs , quarum vna noncft dijUnpd i adbus alterius fcd ambx fimul funt vna materia pArtibut. ad rcm.
:
fomiara raaterialem corauniter ioquendoin aliis abhoraine,^ raateria,ita q»6d vtruquefcparatura
d.i. q.i.
i
.Thyf.(i.^7licet oppofitumteneat
ftifi glojfetur
iditer,
)
de quo vide Scholium
ibi pofitum.
&
Difficilia fiint hzc , locum habent in quocmique vno,cuius partesfinc contradi(flione poffunt manctc ieparat£:puta tn toto integrali qucM cunque,homogeneo,vei lictcrogctffco. In quanto quocnnque continuo,vcl difcrcto. In vno pct acr
Scoti Ofer.tom. 1
V^
„v
:
conuenicns.
difptuat,fed in fartem negantern indinat ,ea»f^ue ajferit hic,,&
^,
&
rwccpriua formx,ficut apparet in
&
7
quod prxter abfolutam
natutam vttiu(que,eft in cpmpofito,non vr cau(a intrinfeca,ncc rario caufx:ac pcr hoc, nec vt pars cflcntialis compofiri,fcd vt concomitans pancm, caufam , fine quo caufa non caufarct : non poteft n^ari confequenria ncc confequens cft in-
ab ipfis partibiu vnitis difiinElum, &foluit optime argumentum Philofiphi y.A^et.finejieit&hytjMonodo nonfnnt ab,tiMi/t fi:Uicet neutritm efi forma, fi ejfet non diffinguerentur ab ab , circa difiinGionem totiu* aparttbus optime pro , contra,
&
'
& enti-
Arift.in fine y.dc a,S>c b,Sc
III.
^ '
aliquid prxter ipfa. Si intelligatur aliquid,\A eft,
eft
L
tWf*^
earum , ratio cauiandi , caufx quandoque caufanc , quandoque non. Ita hic de duabus caufis fpedalitcr icilicec **^* *tUti»» materia,& forma, quia vnita, hoc eft concurren^lii^^al»
cflcntialis
SC HO
& nonconcurre-
abfbiutam naturam alicuius
& forraa,fit vnum cx cis.
& in
edentialiter,
cauiant cau(atum,nifi in cau(ando
tatis
:
dica-
&
eodcm eft ens, &c vnum. Secundo fic:quia reiatio non poteft cflc noua , nuila mutarione faCts. in aiiquo ab{bluto:& hoc nequc in vno exttemo rclationis,ncc in alio;materia,& forma C mancrcnt fcparata
Auc tenio
alterius.
ip*
fit
eftentix ab{b-
mu6,compofitum non elle vnum,nifi ipfis vnitis: tamen non efte contradidHonem , inreiligcndo ip(a non vnita.£t quia duo prima vidcntur incon*
qucquo completiuc ipfum eft vnum cficntialiter: quia
ReUtii ntus
riatx
concurrant. Concurrerc autem,
ejfe
fbrma: abfblute fumptarum
vt vnitu.
omnino fimpiex,itaqu6d falfum fit iWwd^materia efi ex /jua eji ret primo cum »«/*f ,(<:ilicet rci mate-
fonnaiicer iilud, quod eft per aiiquod
fuga,dc
^,^^ rtawitr
nunc ,qu6domninoconceditur verum e(Te, quo »itqu»di»non conce(Ib,(equitur aliqnod inconueniens ma- ttmunimu, nifeftum. Aut ergo dicamus omne pcr (c cns cffe
ilix
fit
pro
dilata. Poteft dici
inateriam informat: nec compofitum eriam cft
vmtas compofiti non cft cx ratione materi?e ,
VnitMtem to-
hucufquc
do
tureile nifi vo
Tix. t.tO.
& eius fubiedo
liter,& ipfum efe cft ipiamct forma.quia ipfamct
fx)rma:vt
Ttmmep
qusftionc dc inhxrentia accideniis
fuit in 7. in
forma
in litera.
757
cidens ex fubie(3-o,& accidentcEt de hoc tadhim
c6-
ifta
clufio probatur ficrquia tales partes funt fic feparabiles
,
ncnt,&
& ab agente naturali
:
quia (eparatx
ma-
mnc totum non manet;igitur,&c. Et cft
ratio nece(Iaria;agens
cnim naturalc non
(eparat
mancat
: fed fi tranfmutet maceriam a forraa ad priuatiQncm,forraacomimpitur per accidcns;er-
go communiter
in aliis ab
ncnt (cparata, funt
nullum
hominc, illa , qux ma-
talcs partes
fuit formaipc^tcr
compofiri
,
quod
autcmquotcuriquc partcs matcriaics , oponetin corapofKo poncre for-. nuro;crgo, ,3«, Scd fi arguitur^uxta lioc de fcpaS S s ratim
,
Vni.
Lib.
75«
zddoncm naturx,
rarim manentibuf,«on per
abfolutc fine contradi(fiione
tenet:quia alterum illorum feparatotum,
potuit elle forma corapofiti
,
fcd
confequentia non
;
cum
fic
benc
feparabilis
fit
ih ipfb, corrurapirurrelatio tDtalita.tis;&
cx confequenii relatio panis in
mutua
relatio
teft ftare fine ifta:Ad
abfoluto in altero relatiuorfim
&
relatiuo
parcem formalem,& econuerro aut haformarum pro per fe , :
&
bet corpus matcriatum
vnum
relariuojde hac relatione vnius ad duo, ad
perletanttim,&: adaliud pfim6 ,quxrein
j.
cap.
de jid aliquid. Vniuei(aliter aut fada mutatione in perfecorrelatiuo ,mutatio fit ex confequenti,
& in vtroque illoritm; vel etia|n illud eiTet vnius illorum, tantum fieret inillo, & ex confcquenti, & quafi accidentaliter per accidcns. In lertio cxemplum optimum, in appreciante, precio, & apfi
preciato.
Ncc enim in precio nec
in appreciato,
,
qua* prim6 referuntur mutu6,aliquid abfblutum
mutaiur , quando dc non prccio nt precium ; fit taroen mutatio abHsluti in voluntate appreciante volentis haberc dominium , veldimitterepro do-
minio illa
illius
pcr
,ad quod apprecians dicunrur
Et ide6 per mutationem
fe.
ambo
abfoluti in
nifi
;
qux videtur rationalis non eftcontra eam.
fequitur mutatio reutjonis in cis
,
ad corruptio-
& fundamenti in illo compofito. relationes mutuae mateiiaE, & formac
jicm relationis,
Contra
:
dicuntur priores rclationibus ipfarum ad
ntum:quia priCis
compo-
&
cauHe priorcs fimtcaufito, ita concurrunt ad cau(andum:prius autem ndn ficnt
& cconuerfo
pcnderc ad compofitum,
formam
;
An
^riof fe-
'fiirxti« terie,,
tnt
ma-
natuta,nifi
di^m^zim priui natura,m. prius ge-
Concefla tamcn illa prima propofitionc,fecunda cft falfa in relarionibus nam fi eft antiqiu i^ioritas in correlariuis,
nerationc ,.& perfedlione.
:
illa
rcIaao,quac cft caufaE,priof cftilla, quac cft in
cfFcdu, de
quo habetur alibi
fundomcntum
tur
in effedhi,
& ide6 relatio eius,
& quafi ferti6 relatio in caufa. icdionem.fi prima proponao fct forrc
inconueniens in
Ad fccundam ob-
men in eodem
inftanti
^ fvft^itam
,
corrufti» /#-
alicuius abibluti.
Antccedens probatur:qu?a
fi^cut
& formx cft caufa compofiti,
Item , ficut materia dicitur i^conuerfb , vt pars prim6 ad matefiaoim , talis ad tale tonim ; ita materia , vt informabilis, videtur primd dici ad formam , vt informanrem,
ita in ncgationibus.
tiiui
& econucrfb. materis,
Et
&
ita in
duabus
eftentiis abfblutc
& formatfundantur quarnor relationes,
habcntcs propria corrclatiua prima
:
duae fcilicet
mutua:,& duae ad compofitum:eigo quaclibet habctproprium corrclatiuum,& non tantumpcrfc.
Xcfpondeo , conclufio poflet concedi.
&utnio
cor-
Et tunc
iftius vltimjc rationis
eflet aliter
intid.de nouitate relationis
,
fciliccr
illo
Utit
,
ubfoluti tan-
tum
altert
feUtt\
aliquod tcrrium,vcl rclatio
ambo bcnc
corum mutua
;
remporis
,
,
pofjta in illo tertio
,
luti
corrumpi
folacorruptione abfb-
ad quod alterum
illo-
rum dicitur. Stc hoc incompofTibile cft ,matcrJam,& fotmam cfle- vnita, nifi vtrumque (\x. pars compefit! ; ergo in compofito , corrrupto aliquo abfbiuco,quod crat fuudrmcntum relationis to-
eei$
fefif'
riert.
enim
ta-
muta-
naturat noit
tantum in
efle:fed
Alitcr, quia necvidcturinrclligibilc tclario-
nem ndn efle qua: praefuir,non inrelligendo aliquam mutaucnem in aliquo abfbluto. Forte nc,
garct aliquis anteccdcns
ccret
,
^uod
,
& ad prcbationem di& negationi-
in affirtnationibus
,
ordo contrarius. Sed licet ita fit in confequentiis , non tamen in per fe caufis,vt patct i, Pofteriorum. Ide6 tcneatur prima rcfponfio. Et quod hic dicitur , non videtnr inteOigibile bus
eft
,
ficutaccipitur
,
T.c.,.
non intclligendo
aliquam mutationem &c. bene cnim poteft in- UMteriMtir ftrmnm in, matcriam& formam nunc non cflc vninon intelligcndo cntitatcm cotnpofiti non eflc. Non tamen poreft intelligi ipfa non efle
ta
,
telUai
nta
'vnitMinon in telltgenie
vnita,inte!Iigendo entitatem compofiti elle, pro- compofitum
prer incompoflibilitatem affirmatio poteft
fic
:
fcd
auantumcunquc
incompofTibilis alicui
iiitelligi
non
,
aliud
qu6d pcf ly aon atftus inrc!ligendi,& non obieftum. Ad fecundam autem difficultatem lius affirmaciom*s, ita
Oum
,
ntni^e,,
benc
intelligendo ncgationem
il-
negatiu:
fuprll ta-
10
de ente per accidcns , refponfio ficut in generali non eft caufa , quarc ens cft vnum; :
necinfpeciali,quare hoc enseft
fic
vnum;
etiam ,necquareex
fit
fic
iftis
parubus
ita
vnum;
nifiquiatalespanes: quia cnim cx quatuor elc-
fine corruptione alicuius
abfoluti inaltcro illorum
fecundum
dum
:
rcalis
, fir
mentis fecundum aliquos natum
poteft
rupto
,
diccndura ad
M- jliaua mutu6 refcruntur,& incorapoflibile eft ilfme ia fic refcrri, nifi alterum illorum fic rcferaturad
eorruptiont
vera
qu6d quando
ruotpitur
rumpititr,
inteUigi,fiae in per fe ratione quiditatiua rci.
tclligi
concurfus matcriae,
doque cer-
non cf^ figno natura: , non cflet
intelligialiquam mutarionem abfbluti
naturalitcf corruptionecompofitijcrgo in illo in-
mutatione
tamcn h con- Trim ^fum-
fed
:
Nam prim6 corrumpi-
uerfb eft in corruptionc.
icc. falfura eft
ftanti natura: eft relatio corriipta, finc
quam ad
,
vel econuerfb cflenrialius vidctur prius
corrumpitur propter corruptionem pofterioris. formac videtur prior Item , feparatio materiac ,
&
iara fatfba
videtur falfa,quiaeflcntialius videtur materia de- adfmiuimi
&
;
vct
:
rio in aliquo abrolutorprioriras
:
,
Sed ad alias duas oportet refpondere quarum MnterU sn magis depenvtraquc proccdii ex ratione prioritatis fecundum det »d comp» naturam: In primaobicftiqnc prima propofitio fiium, tfutun
eft aliqua prioritas
non ^,pQfcquam fuit & ad illam dicebanturambo cauiantiaper fe:licet non primo ide5
addatur
obicdUo
, tertia
&
quia
illa eft fal-
,
apprcciantc,fit ex confcqucnti mutatio in precio,
ttrfsnes.
tertio
non po-
ad quod neceflario dicitur alterum relatiuorum , ita quod fine hoc tali relationc non refertur. Tencndoiftam refponfionem, in aliquo tenio
totum.
,&
&
;
quae
Kelatio non corrumpirtur, nifi cornpto alt^fuo
;
tHTftrf* sd
in apprcciato;fic haec entitas compofiti cft aliIn corrxptieforraa: n* tatius mu- quaentitas tcrtiaabentitatemateria: tinturredicaufataab eis ; in illa fit mutatio corruptionis,
:
tertium,& tunc
dct eflcntialiter.
&
iftis
in vtroquc iftorum
fa
fecundum,de nouitate rclationis,poteft dici,qu6d nulla pars folatotum conftituit \ etgo Cicut eft lelacio partis in communi ad totum in talis partis ad lale totum , ita etiam comrauni, eft ralis panisad talera compartem, vt italoquar, econuerfo:ficut haberur in «j.qusft.}. art.j. Et poteft tunc pars materialis habere pro primo cor-
tMrtis iicU-
talitaris
quaecunque eflentia ab aliqua, a qua non depen-
Ad
Z>f.^.tt.M>
Meraph.
mixtum fieri
;
,
& ex
fic igituf
lapide,
apud
& carnc
eft fieri
non
Ariftot. adus-,
eft
vnum natum
& potentia
intelliguntur hic proportionaliter vnirati fcilicet
fi
per
fc,
per
fe;fi
per accidcns
per tccidens. §iHari ex
,
quod exemplificat quzfL in materia (J» form» fitpff manifeftiori , verum eft , quoad aliquam vnitafe vnu ,nm tem , fed non quoad eflentialem nihil enim tfl qMuendtt prohibet minorem vnitatem cflc manifeftiorem rativ. rnniore. Sed qiiatc ille adus cft per fe adlus, & ilJc per accidcns ? Refpondco , non eft caufa Et quod dicitur
,
,
:
quare
Qu^ftio IV. qture
illa eft
forma
fubftanrialis
,
&
illa eft
acci-
primo modo, non hxceft per lcprimo
clens,quia propofirioncs pcr fc ftrfe frim»
m*d»
M»
hMbtmtfioptci (^uid i
h^benipropter
mcxlo
,
ijMid:8c ficut
Albedo
fittntut^ixz 8c
eji
tjHalitMyCmiiitet^oTno e/l /ith-
hxc,HttmttnitM4 qttd homo
hom*,
efi
tfiformA ft^fiantudu.
Ad argumenta principalia. Ad priraura,patet cx giaMMfM didfas iramediatc. Ad (ecunduro dico,qu6d quz fimimim magis funt vnius rarionis, minus funt vnibilia:vc rmti»»0,mi-
cx eis fiat vnum.patet induccndo:& licet quandoquc concingat , iicut exemplificatiir in parribus vmmmftrfi. homogencis, tamcn primx panes in quas cft di-
nktfmcimnt
uifio torius, qua: ptopric dicuntur circntialcs
cut potcntiale proprium
,
poftunt elle vnius rarionis
:
& adhiale (cd funt
,
,
fi-
nunquam
primo diucr-
ix neccilario. Qazcunque autcm iunt vnius rauenis,fimc tantura integrales,& contincntur
nes fub vna panc
om-
fub poceAtiali
eftenriali fcilicec
practer illud,quod eft aliqiiod a£hiale
^
,
quo
eft
759
do fic.iuxta obieEhionem in prima ratione,6cc. tota taracfl litera videtur faris
&
pancs,& partiura inter fe.Quzre opinioncs antiquorum,& modemorum. Vidc Commcntatorcm i.Phyfxommtnto 17. & applica alia loca cius plcrumque contra fe , tnaxime 7. Afetaph.comm.vlttmOfdr ^. eU Anima commento ^ .ctrca tnediMmi& 1. Phyfcommento G^.&yCei. Aiundi,cotmnento 7. alibtfepe. Vide Vuar. relarione eius ad
&
&
&
cju.
1
Com-
Sententiarum, qui fufHnet viara
1. j.
mcntatoris. Vide
Occham in
egregic
j. di.i.tf.x.
& alios fequaces huius & pondcra mulriplicem ,
gradum
&compofitio-
vnitaris.cx i.d.pri.par.i.
ncm mulriplicem. Qu«re Occham
& totum
8.
mulriplcx
,
difi.
i
,
5
.tjtufi.
& in quo ponenda tcrria
cnritasJnquo non,videBocrinm libJ)iuifionum, hunc criamin i.dift.i6A alibi pluries inquire. Solucndo obie^oncs infra,ibi:Pr tfuokUretur
&
ttltht.Vide fupra cap.de
compleriuc vnicas corapofiri.
bona.
Inueftigat notabiliter de lertia enritatc hic,
Relatione
tamen videcur i.di.i.^.t.&
<j.i
.oppofitum
;o. di. pri.at/]ut 55.
& ^i.eiufdemiCed tu concordabis dida, vc fupjn K^NNOTAT. MAVRITir, II
SEqoicur
quxftio qiiarta
& vltiraa quzftio
& contrL de
vnitate pcr (c corapofiri cx materia,& fbrma,
tc.if In principio dcclarat veritatem qu«firi4n.
ueftigando caulam vnitatis compofiri
,
&
inffait,
& addit,vbi facit menrionem de expofirione textus.Quzrc Tho.contra Gcnriles/' ii.& fe<jtf.lnf. ihiiltem aon vuUtur necejfitat, &c. vlque ibi:^
Extra ab
bus.
:
Illa
ctiam ratio fequens
ibi
tetigi , & adde hlc multa pro, Pondera illud Damafceni, eftiodfemel ajfumffit , arguendo ad hominem, exfiia propria expofiuone de partibus principalibus <<. i6.j. pcr
de Relarione
illa q.
aliqui-
Praterea reUti«
fimtleflruttMr,8cc. vfque iil\ic:Praterea,velfecwt-'
ioctun ^ minori
,Tange
etiara de difHndtione taan propric realis, an formalis,an rautua , &c. vt nofti. Quacre vbique Scraphicura Bonau. defende, non errabis, Fran-
torius \ panibus,
lis
&
cifci
&
& Occham
quoque acumen clariflimum,
cct aduerfantis , atque Aureoli
:
li-
decorant enira,&
Hugo fcmpcr fidevidnus,de Caftro no. manu ceneatur.
declarantfentenciasScoricas. lis,qui4
LIBER NONVS. N hoc libro agitur de ^uifiotie entu in ens inpotentiay ^ ens in a&Uyfiu tn potentianiyt^ aS^um^ intelleffa diuifio
,
ex qua mult4t
Priori
qutefiionesfi)luuntur.
modo
non datur interentia diuerja,fidinter diuerfisfiatuj
eiufdem enttj s ipfium enim ens,quodmodo e/^in aSlu^anteafuit in potentia ^ quofinfu
parum traSiatura Thilofiopho. Secundo modo datur interrationes
efientiales diuerfiu
entium,fiue aSiu exiFlantfiue non\quo fenfiufiequenter trafiatur a Pbilofiphoy^ petiffime
locum habet infubfiantia-^f^ qualitateyin quibuj
1>ehacdiuifione diffutatDoSior
O* cUre,quam
15.
maxime efi potentia^f^ a£iui,
qu^ionesfummafibtilitateyO^magurefolute,
in cxteru librts. tU «mimaeaf.t.text.6. Aaen. iUd. D. Thoia. btc 1*3,
Quoniam vcro
hoc quidem
dicitur cns
co quod quid aut quantitas, aut qua: aliud fecundum potentiam , 8c :
litas
adum
,
&
fecundum
opus.
Text.
cotnm. 10.
Q^y
1.&
5.
&
t.fenttmt.dijl.j. qMt/t.t. mrtie.x. im torfort.
ie ptttnt. mrtie. i jti j. Flandria hit qmtjl. i mrtie.t.. Tot\[eczeMf.\. qmtfi. i.fi&. 1. »..<^ j. Suarex diff. i 1 . Mtt. ftS. j . Hunad. diff. i . Mtt.fia.i.
C"
qmtft.i.
QVod non
iE S
TIO
I.
quia
fcomdnm
ment.
Vtrtum p§tetttU , (^a^tu ofponintur ?
ius
7.
adus
feftum Ariftot.«f t.^.ttxt. ii.<J.
j. Tlijff.
Scori Opcr. tom. IV.
,
quia achjs infen porentiam
:
fc-
enim cft , crgo eft pofEbile eflc i qub oppofitum non ftat. Item confirmatHr: quitur
cmf.t.text.t. lib.i.
;
Ariftocclcra capitc
vbi norificat pofEbile Ci
efl
,
extiterit
,
;
i. text.
nihil cft irapoffibilc
qu6d iilud , quod
hancrarioncra;crgo ipfijm
eft
SS
com-
pofTibile eft, cu-
«^
eft
,
:
mani-
partidpac
poQibile,fecundum s
1
quod
,
Metaph.
Lib. IX.
760
Ariftotcles loquitur dc potcntia,& pofllbi-
quod
idem fuppofitum non potcft fubcllc qiundoquc vni oppoilto diuidenti genus quandoquc altcrijficutpatct ^.Topicor .cap.iz.de fidc, opinione:(cd potcntia>& aaus dicuntur deeoItcm
li.
,
:
&
homo
dcm:fic qu6d
Itcm, vnum oppofi.-
ncc facit ipj[b:a6his autem perficit potentiam,&
cum
perficit altcrcun
;
cnte
,
potentit. transferri ad princiillud,
quo
fimpliciter
eft
non
ens.
poflibile poteft cflc,
non quo forraaliterjicd caufalitcr.
tjcr modumeilendi, fimilem cipiatum in principio.
quia cns in.potcntia
tantum fecundum quid cns ; ergo
noinen
Item,
ip{a:vt pafct 7.huius,t.c.ii.&.8.t.c.i5.
cum
ter poticft
pium,tanquam ad
mo imponcbatur principio
non diuidunt aliquod diuifum , vt oppofita, quorum altcrum conucrtitur cum diuifo : a<Stu5 conucrtitur
modum quendam cntis, non conueniat enti cali, nifi per aliquod principium, per quod poteft ciTcconucnicnifte
vnum cum facit vnum
jlla
mitttr.
•,
batur ad fignificandum pius
tudincm,{cd pcrfcdionem.
&
iropodtum , indc ad ahud fi tamcn primo iinpoiic-
prius
tranflatum, dubium eft
aliud cft in potcntia, quara
Commentatorcm 8. huius, com.ij.cxtra£tiodc potcntia npn Jargitur multi-
tum non
nomen
fuit
ciim
pcr
eft in a6hi,
cniis. Alio modo fpcdalitcr fottH/U du.. importac rationem principij ; cui aucem illorum pliciterfur
& homo in adbu
in potcntia,
idcm funt : quia noh
quod
qucndam modum
cfle
,
Similiterfi pri-
quod
per
res poteft
potcft transfcrri ad fignificandum gencrali-
,
Dc
primo
qu.em habet prin-
fecnndum qu.od
fignificato potentia,
principium
dicit
illi
dicecur in fequenti qu«ft. hic
,
cnim patet,qu6d non eft de illa poientia. difficultas quia non njinus rfalit/:r cft aliquid principium quando adu principiat, qukm quando non :
Eftaatcm a£tus exiftcrc rem : non ita ncut dicimuspotcntia, &c, Item.in prooetQio dc Amma,tex.c.6.& indc
Contra in
ifto ^.cap.^.t.c^i 1.
SCHOLIVM VNICVM.
Et ira pro foluduarum quaeftionum , patet qu6d potcntia vt eft principium,derarione fui non op-r principiatjfed poteft principiarc.
rione iflarum
ponitur adui.
Hic crgo videndum
Resolvjtv s^ltM <]U4tftio in (jutft.feqM.i
^ argnmenta hic addufla
eft
dam cntis in (c,finc rationc
ibi folumtur,n,ii.
de potcntia comrau-
lii^s accepta,videlicct vt iroportat
modum quen-
prindpij:& quia
Me-
Tetentia,vt
frincipium
non eppmitur aiini.
taphyficus confiderat ens,'& pafliones pius, idco tottntia potcntia fic fumpta ad confiderapotiem ^Aexi- Metapheric^
Q^
je.%-T
10
phyfici perrinct. Et idc6 propter breuitatem in fermone poteft dici potcntia Metaphyfica. luxta illam potentiam proprie tranfumitur nomcn Jn>i tentid ad (eraandum potentiam Metaphoricam,
II.
Vtrum opponMtur r§Uti»} } yide
relatos qiucftione
QV6d non
,
prozimi przcedente.
quia rclatiua funt fimyl
najtarl; tri,.
5>.Metaph.cap.7.crgo,&c.Itcm,vnum op-
:
Tex.c.17.
cadem eft potcntia cDntrariotum aAuum. Vndc in 10. cap. ^.Centraria funt , qutfunt fub fadem
Tex,
potentia. Et in ifto
j>.
contradiiHonii
Icem , correlatiua opponuntur
C.17.
eft.
cap. 7. Omnufotentiaftmul
relariuc:fed potentia pafliua
non
M4-
pocentiam Lor eicam,fiuequscft in Logicis, vt in propofirioni-
ponitur tantum rclatiue vni:fcd non tantijm a6hii vni opponitur potcntia vna, vcl ctonuerfo quia
ie.
in
qux eft in Matlicmaticis:& ctiam
(cd a6tus fimplicitct eft prior potoitia plicitcr
eft
thtmatifiif.
refcrtur corrcla-
ous
poflibilibus.
De
Mathematica tangit Philofophus
taph.cap.de Potenria,vbi dicit
phoram autem qu* eft
:
j.
Me-
Tex.e.ij.
^ecundum Meta-.
in Ceometria diciturpoten-
& dicitur lineam pofle in fuum quadra-r tum & in numcris firailiter radix quadrati dicitur pofle in quadratum, & in 10. EucIidis,potia
fic
:
,
fic
commenfurabiles dicuntur linex, quarum quadrata funr commenfurabilia, qui potentianon eft compofitionis quia ifta non cft poflibilis , Linea eftfuum quadratum : ncc eft realis, non enim ex lineis fit quadratum : ied cft imagi» tentialiter
:
tiuc ad porentiam adliuamjcrgo
non
refertur,ncc
opponitur relatiue potcntiaaifiui. Itcm
non
funt primae differcntiaE cntis
potentia lunt huiufmodi;ergo, &c.
matur ratio
,
relatiua
,
fed adtus
:
,
&
Item,confir-
qu ia qux funt dctcrminati
non poffunt diuidcrc ens,inquantum ens
gcncris, :
ied rc-
latiua funt dctcrminati generis; ergo potentia,&
adusjquae primo diuidunt ens,nonpofluntopponi rclatiuc. :
ucnit in
tationcm matcris caufatur
aiiis
oppofitis
T.ci3.km- huiufinodi:vt pate;
:
(cd a£h]s,& potentia funt
9. Mctaph.cap.7.crgo,&c.
potcntia Logica dicit Philolbphus in
falfum efte.ahm in iftoj.cap.vltimOjLc.ii. Sem~ per componuntur non poftwllia diuidt,Scc. Et il-
&
norum
1.
PosITA modum
duplici acceptione potentityfrom di-
entUydiftinguit eant in Afetaphyficam,
JHeijaphoricam, feu
de tjuo vide ipfum
i
& Logicam, 10. & in^. nu.j. &
Mathematicam,
.ditt.j.
di.
Afet.tex.iy.vhifitfiitfexplicat has poterttiat.
Ad
qutftionem primam refpondet potentiam MetaphyficamftriSHJfme fumptam , vt non ftax cum atlu
ftingucre
illarum qu«ftionura, oportct di-
dc/^wwwW.
Vnomodo
in rc
,
§luiitjlfer fa« tentia llegi-
caufatus cx habitudinc termi-
quod non recommuniter corrc/pondeat fibi aliqua po^entia rcalis , tamcn hxc non cft licct
per fede rationc huius potentia: fuiflct
mundilm
:
&
fic
poflibile
fbrc ante cius crcationem
, fi
formans hanc compofitiomm,Mundus erit : licct tunc ncc fuiflet potcntia pafliua ad efte mundi , ncc ctiam adiua , pofito hoc pcr impoflibilc ; dam taraen fine contradide dlione poflet potenria fore ad hoc a^iua , tunc
fuiflet intelledhis
&
circa idem,ejfe oppofitam aElui.
Ad folutioncs
modus quidam compofirionis
flliuscompofitionis, fcilicet
pugnant. Et cit
j. t.c,
17. Poftibilcquarjdo non necejfefuerit contrarium
ctus ab intclle£hi
SCHOLIVM
imaginatur pun-
ita
cauiari.
la potcntia eft
,
& per eius fluxnm lincam cau(ari,& lincam flucre, & per cius fluxum quadratum cius £l:um fluere,
De
Contrk de ratione oppofitorum rclatiuc cft qu6d vnura dfffiniatur per aliud,& hoc non con-
Si enim realiter materia ad compofitumjquod per tranfmu-
nata iuxta p^tcntialem. cft in poccntia
potcntia dicii
vtraque potentia difta tangit Ariftotcles in principio noni, t.
c. i.
Sinjilitudinc
quadam dicuntur qucmad
Qu^ftio n. qncmadmodum in Geomctrfa poffibilia , & Imquod aliquo modo funr, & non runt,hec eft.quia fic vcra fiinr,vcl falfa. De podibilia dicimus, eo
potentia Metaphyfica dixit Philoibphus in principio iftius non;t.c.i J»
pUu
efi
J>ottntiA,& aSiis
fltcuer lud'
no;nec potentialem
cipitur. Vno modo oppouitm: impoflibili , non quidcm vt dicit modufn compofitionis , ficut in (cctmdomembro difttii^onis,fed vtdidt diipo£tionem alicuius incomplexi,quemadmodum fe-
qua
Arift.5.huius,capitulo dcFalib,t.c.}4.ali-
PcJtUUyir lUcrjfatimH
contradidHonem
ratio dicitur in fe falfa,quia
cludit.
cft
ens,cuius ratiocontradidlionem in-
modo fiimitur fotent'ta,\K.
Alio
mtrtitiiram nece{Iario:& fic loquitur tmtr.
Auicenna de
tia
Metaphyfica
,
prout non
idem,& uc loquitur
ftat
;
:
:
quia tunc
potentia ad
cflct
poffibili
tcnria cft rclario,ergo ftmdatur in aliquo
fe
i.
habet dcfc-
Poffihile,c^uo
cum adu ,
Ariftotcles cap.5.
,
potcntiam,&
Metaph.fuae,&fic(^citur »fc
:
opponitur
dabilem. Tcnio roodo fhidkimrac fvimitaT fttenftTWUi
Sed circa iftam potcnriam Metaphyficam , vt opponitur adui,prim6 dubitatunquia fi dicit or-
nam nihil
1
cundum
Ttffibilt een-
dentc relationi crcanirx.
includit:& ficpoffibile conueniturcumtoto cntc;
.Nonfolkm dictmia pofftbtle aftum natum mouere,8cc. Scd & aliter i&a.potentia tripliciter acf .t.c. 1
fitHr.
fit dubium. Ita pbflct dici creaturam rcferri ad Deum,finc omni correlarione in Deo concfpon-
dincm ad a
eoritm,t}iu tHcHntnr /ecnntiutnmottun folitm.Et c.
tafhjffifM tri-
761
t.
c.i
circa i
vbi
.
a£him,qu6d a£his eftquandores eft,non ibidem ponitmulta excmpla de oppofitis,vt vigilans, dormicns:& in finefubdit, Alterifarti efi ailm determinatm al"
matcria
&
in innnitum.
Aec in forma
,
Item
quia iara
terri6,fi
eflet
:
po-
non in
potenria
naturalis, vt patebit in quaEftionefequenti.
Ncc
quo fundenon ens:quia
videtur aliquod aliudens pofle dari in
non ente fundetur;crgo cft non eft magis cns fuo nindamcnto. Ad ifla , intcllieendum , quod potentiaMcta-
tur,fi in
rclatio
notifioat
ira ficutin potentia.Et
,
fic
phyfica praecisc fumpta
fcilicct vt abflrahitab fliuttfianUfundatiu:pr«cisc in ef^ mtntumptttmii, Metafcnria,qua: didtur poflibilis cflc,& eft ordo illius
omnipotcnria naturali
,
,
fhyftct!
teri^aut pojfthile.
eflentiz ad fj^
Ad quzftioncm ergo primamdicendum,qu6d tantummodo potcntia Metaphy fica,vltimo inodo fumpta opponitur a£kui quia circa idcm habent fieri,& /imul cflc non poffunt.
potenua ad autcm potcnria,qu« eft inter duo, vtninquc illorum potcft dcnominari ; vnum vt
:
fenria animae Antichrifti fundarur
fuum effe.
Ifla
quafi fubie<^m,aliud vt quafi icrminus.
admodum didhim
SCHOLIVM
eft in 7.
qu6d
Qucm-
aliter eft ifta ve-
t2:materia generatur,Sc aliter hxccompofitttm ge-
IL
neratur : quia prima vt forma denorainat fiibie>
PoTENTiAM,<^ aSiim epponi rtlatiue,fed non mutuee,ratio (ft,quia pottntia
ordinem ad
dicit
4i6bim,Jicut fcietia adfcthile/ed ntn econtra. Tria ohijcit.
Ad frimum
ad aSium
,
explicat anpotentia dicatur
in potentia.vel in a£iu.
Ad ftcundum,
Ad
an dicat rtlationem aSbialem,vel potenttaltm. t(nium,p«tentiam,t}ua amma in ipfa circa quod mouet
,
efi creahilu,funtiari
& folutt optimoi
dtffi-
cultates.
Ad fecundam quaefUonem diccndum,qu6d reopponi
,
poteft dupliciter inteUigi:
mutuo fcilicet quod vtrumquc habet habitudincm per fe ad alterumjvel non mutuo.Non primomodoopponunturadus,&potentia,qaiaciJm vel
fimul natura
,
& definitionc, fequcretur
tuncquod adus nondtet
prior ratione,quam po-
fumeretur ab adu magis,quam econuerfo, quod eft contra Ariftotelcm teiitia:nec ratio potentias
Acliu,^f»- in
ifto jj.cap.y. t.c.13.
Secundomodo opponun-
tenti*reUti-
tur,nam fupponendo fignificatum nominis ,patet
ui,no fnutui
quod potentia fic fumpta
0ffonmUftr.
dicit ordinem ad adu, otdo cflenrialiter eft refpedus ad adhira} habcns ergo rcfpedhim cfTcntialitcr ad aliud, in-
&
ille
quannim huiufmodi, illi alij non opponitur, nifi rclatiue. Scd hoc non eft cconuerfb quia ratio :
afhis cft abfbluu, vt
probatum
ad aliquid abfolutum
cflc rclario
Dc fcientia qui ,
;
quantura adipfum
fcrtur »dfci-
idem
ttnir».
cft rcfcrri,
:
fcibile eft
patet fc-
ad
fcibile,
abfolutum
,
in-
Non cnim terminare immo ;
eodem , videntur pcr
ficut in rclariuis
Stoti
,
adAliqutd,x.c. zo.
cft rclatio fcicntiz.
&rclationem
vbi concurrunt in
coniunda
f .c.dc
cflentialitcr refcrtur
non cconuerfo ergo ScienttMre-
non i
ex intentione
,
cund umPhilofbphum in
bilt
eft
Exemplum autem quomodo poteft
Philofophi.
pcr fc
tia
fundata in ipfo
dem
mutuis,
Oper.tom.ir.
accidens.
iicct
hoc
ihi
;
& terminus eft poflibilis ea»
eft adipfumtcrmintim. completiflimi dicitur totum, Sed propriiflimc quando dicimt eflcntia eft poflibilis cfli.fiuc po*
potenria:quiaeadem
&
teft etlc
:
quia timc cxprimitur habimdo ambo-
Vndc
rum.
plus explicat
latiuc aljqua
talia fint
^him, fecunda vt via dcnominat tcrminum. Sic in propofiro,&fundamenmmeftpoflibilc,poten-
hacc propofitio ,poffilnle
quam
illa,
e/l
hoc
effe,
hoc esipoffibile quia pri:
ma includit fundamentum,&
tcrminum. Per hoc
ad argumenta.
Ad primum.quando quacritur, aut ad adhim in
Ittemtia
a»
quod vtraqne dicatiir »d aHum i» ftdifiun(fliuae eft diftingucnda,fccundum com-
a(^u;aut ad aftum in potentia:dico
pars
tenti*,vtl in
& a^m
in ncutro fcnfu cft aQMi pofitioncm,& diuifionem , in ac^u : quia vcrum, quod potcnriaeft ad mnc idem firaul cflet in potcmia,vt terminus potenii2,& in a£hi. In fcnfii etiam compofitionis
qu6d potentia eft ad adum in potcnqu6d tcrminus potcnriae intelligamr hoc tomra , afim inpotentia : nunquam cnim tcrminus relarionis eft per fe compofitum ex tetmino & relaaone:ficnt per fe terminus patemitaris non eft filius pattis, fed filius. In fenfu autem diuifionis eft vemm , qu6d potentia eft ad adum in potentia hoc cft^quia aiOtus cft in potenria. Et cum arguitur contra hoc de procefru in infinifalfum
eft,
tia. Ita fcilicct
:
tura.
Dico,qu6d potcnria
eft a
a£him;quia cft in
non alia: ficut eadem dicitur poflibilis, non alia. £t fi qnxritut ifla potcntia^d quid?aut ad a<^ra in adhL^apt ad adum in potcntia ? Dico, qu6d ad iftum eundem potcntia eadem,qus eft ad ipfum,
a£lum,qai
eft
inpotenria,ifla cadcni rcplicata vo-
cc tenus:quamuis
nunquam cft nifi viu potcntia,
& vnus adus. SSs
3
Ad
Termitimf»' temitatu *o tfifilitufotru.
76Z
Metaph.
Lib. IX.
Ad (ecundum
di'cenduni,qudd porenria
cft re-
pt reUtiofo- latio,ncc potentialis.nec aftualisrfed talis,quac eft MUimlii ? ip(a potentialitas:eft tamen potentialis in termi-
no
fuo,qui eft potentialis fonnaliter,non nifi
illa
eadcra potentialitate. Adrertium dicendum,qu6d potentia,qua anima creandapotefteile, fundatur
in ip(a anima creanda adbi exiftens,cum
nec requiritur fubiedlum
,
non
citur
formabilis
quia tunc
cftet adhis,
te,vt potentia ignis
eft
non ens ,
& pcr confequens relatio fundata in
tantum
ipfo, eft
o cns m m actu & n.
,
V*
&
:
fed ficut priuatio non plus en-
quam negatio licet fit ncgatio contrada ad fubiedum. £t ide6 diuifio per habitum &priuarionem,cftpctcontradi£rionemquandam: ritaris dicit
fic in
dicit
:
propofito nifi
,
,
non ens quoddam
cui fcilicet poteft
:
& intelligitur
hil cft in re,non eft idem,nec ahud,quia iltz fimt difFercntiae cntis:fic
illa
Metaphyhca in cftennon eft in Chimera. Seddcrundamcntoeius,qualem enritatem habet antequam exiftat,difficultas eft magna: ncc hic pcrtra6bnda , fonc eniro viderctur diffufius, 8c prolixius principali. Ad fecundum dicendum,qudd non omnis relario , quae eft in obiedo incelligibili , non habente aliquod cflc exiftcntia; ifta
potentia
nifi in
inteUcdu,eft relario rarionis
tdatio rarionis, relario
finis
,
quz
:
ficut
nec eft
incftalicui in-
SitiJ rtltuit
tento , quando illud non habet aliquam exiftcntiam extra intenrionem intendentis. Scd ifta fola
f»tivrtU flri-
eft relacio rationis
gifianft»
intelledus comparantisillud ad aliud,ficut eftre-
fucccdere ens
:
quafi
fuccedere,quafi
ergo potentia
,
quae eft difFe-
inquantum intclligimr , decerminac pro fundamenco elTentiam intellcdbam , quz
rcntia cntis, fibi
eadem
poftea eft:non entitas autem,nec in re,nec
in intelicdu aliquod fubiedhim
fibi
dctcrminat.
£c pro tanto videtur cns in poccntia magis ens» qu^m negatio cntis , ficut priuario vidcpir m^gis ens,quam negatio. Vnde priuacio ponitur terminus motus nacuralis, negatio non. Sic enri in potcntia intcUigimr fucccdcrc ens
enri abfblute
fcd
:
non fic non
fecundum illos , qui ponunt
,
eflen-
tiam nullam haberc cnritatcm omnino:nifi quando exiftitaftu. Videtur hacc via fccunda probabilis,&
maximc
fi
ponat eflentiam
,
&cejfe non
fimumeft de pdoritatc tcmporis,quae omnino vidctur fimilera relationem iraportare,ficut poten-
tem.
latio vniuetfalis.
Alicjuid.
quae caufatur in obie^bo a6hi
De hoc
ampliuc in
obie(5lo,quam ipfum comparetur ad
ledu.
5. cap.
de ad
Potentia autem prius naturalitcr ineft ejfs
ab
intel-
Non enim quia inteUedus creatus compa^
rat ad ejft,ide6 potcftefle,fedquia poteft cfle,ide6 cft verus intelledus.
tia.
Et exeraplum conuenientif-
Nam vtraquc de rarionc fui rcquirit,vtquan-
do rclatio talis eft ad terminum,tenninus non exiftatincc
tamen
prioritas eft
tantum
relario fecim-
dum
rarionem caufata in aliquo ab intcllcdu confidcrante,& comparante ipfum ad aliud,quod eft pofterius
tanttim fecundum rationem.
ferre nifi ratione
qu6d
lis,ad
realem,eiw>d certum fit retjuirentii
ejfe
extrema
,
& aEium
,
debet in doEhina Ariftoterealia,
& realirer diftin^a
ftd relationem realem\de tjuofuse
Do^or i.d.^i.
Exflicat optimivotentiam obieiiiuam,feu adaSHi
Jmfliciter,& fttvie[liuam,feu ad oBum fecundum 't]uid,de tjHo vide ipfum i.d.ii.tj.i.& vtramtjue diuidit in varia membra:.quia alia eft fermanens, aliafuccejfiua;aliafubfta»tialis,vt materi* adfor-
nMtn;alia accidentalis, vtfubieBi jtngnla ctare explicat. Item,alia
vnamutatione,& aliaremota,
ad
eft
accidens
;
&
propi»t]ua,<jM*
<]ux plurihus
redu-
illa eft
relatio rationis,&
correfpondet relatio rationis. Si
cfFedtumprodudura,
quo
eft relatio rca-
& eadcm pra:cefnt ad
modum przcxpofitum.
Vlrcriijs,ad
non ejfe
refpondcrc ad illud de crea-
produdionem, diceretur,qu6d non alitereadem: nifi ficut ens in potentia,&ens in adhi funtidem
III.
J^ROBABiiE tpctentiam «jfs ens rationisi&
nifi
arguitur de agcnte naturali in
potcntia diuifionem entts in fotentiam
fibi
r»tienu
ad »cii4m.
:
Diceretur,qu6d
fufficit
iuxta
SCHOLIVM
Nec rcfht
tionc.
Potetuiartl»tio
dif-
tunc enim videtur ncceflario concedcndum , qu6d potenria eflentiic vt fundamenti,ad effe vc ad terminum, non poteft efle nifi relatio ratibnis , quia non eft inter diftincia , nifi rarionc tantum, ficut identitas. Secundikm viam iftam, & argumenta fuperius mota fcih"cet fecundum,& tenium,&etiam duo poftca indufta concra rcfponfiones ad illa, & quartum argumencura principale ad quaeftioncm non habcnt difficulta-
,
^
ens in potcnria nihil formaliter
quantiim eft de {e poffet efle fine adtiua,vt diAum eft prius^roprer hoc
eil creatiuus
eni in
(!"''""
:
antequam
a«^ua:Deus autem
7
^n
ic diuifio entis per ens tumentt /•/1n potentia , eft quati diuifio per
rarionis
crect,ergo creabilc cft pofllbile acari«non cantiim
tia pofllbili,aliqua cnritas qualis
i
adformam aeju*.
idem ens fibi prim6 fundetpotcntiam , deinde fit terminus potcntiae:quod noneft nifi fecundum intelledum concipientcm idem. Nam quando ni-
ergo ponitiir
Lo^iaH
vt potentia hominis ad fcientiam.
,
efl
turdeimpoffibih
potcntii Logic^, quia
fiinguitttrk
eft
non exiftenti,& eodem modo de fundamcnto cius ? Anima enim illa nihil eft antequam creatur , alias non crearc-
centia
di-
vt
contradi6rionem,non fimpliciter,quia tunc ens in pocenria conueneretur cum non cnte , dicere-
M
Mtt»phyfic»
,
ejuem
Sed quare ponitur potentia cflc aliquid,cum non fit cxiftens,nec aliqua ratioconclu-
lur. Itcm,non videtur nifi relatio rationis:quatenus intcUedus poteft concipere eftentiam , quae HuBstft pt- non exiftit, in ordine eius ad exiftcntiam. Ad A ttnti» »BtMt potentijc adliuac cuicunque neceflan6 videtur poitnfpftbinere aliquid poOibile corrc(pondcns, quia refpek. £ta eiu$,quod non eft in fe po(IIbilc,nuUa eft po-
^Momodo
aHu ad
vcl in a£tu.
dat entitatem aliquam conuenire
TittHtiM
potentia primo
illo
Rurftu hdc aQuatur tjuandoejHe altera parte manente,vt in exemplo ; ali^uando altera non manen-
•
:
eft
firmabile
Alirer dicitur,qu6d ens in potenria,fimplicilcr
Etconcedendumcft , quod illud quod fundatur in non exiftentc , non eft exiftcns : nec in potentia cft aliquid cxiftens
ftem, alia
eft
potentia:alianon primo,vt tjuando foiyk pars eim
accidens aduale.
Cit
ad aElum.
tfuando totum
,
ampliorcmnocitiam habendam dc
vt eft differcntia entis
,
multomm.quae dicuntur de potentia,&
&
Z
ad intelledtum in ifto 9.
Philofopho,fcicndum eft,qu6d illa noii diuidicur in poccntiam antcadum , &cum zQ.\s: alibi,
&
eft a6hu i ita nulla eft cum adtu. Sed tantum ante a(Shim. Ncc diuiditur fccimdum NmS» potenquod cft termini,& fccundum quod cft fundarae- ti»eftcunt »&ii. ri,vc prfmo modo dicatur obie<^ua, feaindomo-
quia oppofita
dofubic£tiua,quia
eadem
eft
pocentia,fubic6him,
& terminum diuerfimodedenominans,fecundum quod didum
cft fupr^.
Sed ciim potenria dicat
ordinem alicuius in quo eft, ad a£him, fccundum qu6d talis ordo variatur, diftinguitur:& proportionabiliter potctia. Habitudo autem potentia; ad adura
;
QusEflio II. a&um, quzcJam illius in
quo
ad adhim formalcm rcfpcda
eft
fccimda dicctur infra qusft.
TttattU fim fUcittr .
Etdchac 4. ad primum argu-
potenria-,quacdam non.
eft
cft in porcntia;vt patct.
ejfe
aliquod potcft cfTc alicuius, vel fimplidtcr,
quid
:
proprium
fiuc
, v/el
fiuc
non
proprium, fcd quafi cxtrinfccumrfed hatc crit primaria diuifionc duplex potentia ; quasdam ad efe fimplicitcr illius , quod cft in poproprium , ;
& & alia ad cfte exrrinfccum quafi, & (ccun-
alf-
eft in
:
animac acandx Et hxc propriiflimc
ficut cflcnria
fuum
potcnria ad
ejfe.
«^ eftdiifcrcntiacntis,&potcftdicipotcnriaobieai-
'
j,i.*
ua»^oatcn"S totum
cft in
potcnria ad cxiftcnriam,
& non in a6hi:tam fubicdum dus
,
Itcm, vtraquepotentia di-
qux fdlicet per diuidimr in propinquam vrum tranfmutarioncm rcdudmr ad adlum & in fta
,
,
;
rcmotam,qua».fdlicct non poteft reduci inadhim, nifi
pcr mulcas tranfrnutarioncs medias. Et dc
^uando
aMtetn,&c. Itcm,aliquid cft
,
quem
ad
ipfum totum cft inpotcntia ; aliquid
efl
non primb , fcd pcr panem,qux fbla informabitur. Et hxc.vd altera manentc:& fic homo cft in potentia ad fcicnriam, qux fblam animam informabit mancntc tamen corpore
aut altcra parce
:
corrupu,& fic ignis cft in potentia ad ejfe formx aquz fibi communicandu,& hoc corrupta forma poffunt fe inuicem fubdiuiderc quando-
corpus non album ,
cft
in potenria, vt
album,quod cxtrinfecum. Et
fed vt
fit
fic,
non
cft efe cius fe-
&
licct
ad eundcm terminflm
;
ac per hoc
,
non
ita
iffcc
qucficut patet intuenu.
SCHOLIVM
P R I M V M di^ttm huius litert\Oh\tGd\xi pomanet cum aftu , quia ei opponitur.
Secundum. Idem Tertium
,
eft
de fubiediua, eadcmrationc-
fubicdiua non
obie
,
licet jMbieliiua
mottts,<juando dicitur
&
corporis, nifi quafi fc-
cundum quid ,
& cxtrinfecc. Prima potentia, fiue
pa(nua,non diuiditur in ef{entialem,& acddcntalem,ncc propinquam,& remotam;quia in quacunque cflcntia non exiftente eft xque propinqua,& xquc eflcnrialis potentia ad proprium ejfe , xqui dico proporrionaliter. Sed diuiditur
illa
potcnria
purum:&qux eft Secundum cnim di-
in potentiam.qux eft ad adhim
ad adhim
mixmm
potcntix.
uerfitatem eflcntiarum potentia cft ad
adum
di-
uerfimode Fcdpiendum;quandoque fimul totum, fiait eflentix permanentium natx funt recipere tjfe ; quandoquc fuccefliuc , ita qu6d femper cum adhi tcrminantc potcntiam , ftet potcncia ad vlteriorem zQaxva ; ficut in fuccefliuis , ita quod ibi
nunquam potcnux Cmul fucccditaftusoppofitus. Hanc diuifioncm potcnriz in y. cap. huius. 9. T. ponitibi
c- II. Ariftoteles
:
aliter
atuem
infini-
Sccunda potcnria etiam fecundum
,
fcilicet fiibicfUua diuiditur
modum
redudionis primx po-
tcntix ad afhim fcilicet fimul,vel fucccffiue,ficut diuidcbatur.
Nam ficut
aliqua cflcnria
inrormans aliam redudmr ad efe proprium fiformatum rcducimr ad ; ita idem f//^ quafi panidpatum. Diuiditur autem ita fccunda fimilitcr fecundum diuerfbs modos, quibus aliquid eft infbrmabile illo , quod eft in pomuljvcl non fimul
&
primo modo:aliter cnira materia eft inforroa^ilis
quia ad
quo
eft. ,
&
fundttur in exijienti:
eji
ponititr in definitione , ^IM motus eft adus entis in po-
tcnria,&c.5*Afr*»», Duac poienrix ad concradidoria,vci contraria
immediata,non
ftant fimul.
10.
Vifa itaque diuifionc potcntix , confidcranda ^" tbieaifunt quxdam dc potcnria ifta Mctaphyfica in "^,'^"^^^ communi,& quxdam qiiir de h.ic potentia:& qux uAmmntt tn
dc illa dicuntur.Primnm eft,qubd ncutra potentia »aM, prxdida fcilicet nec fubiediua:ncc obicdiua manct cum a£lu:quia fibi opponitur fecundum quod vtraque
numemm atShium,
numcramr fccundiim
fecimdiim per
ficut vniuerlaliter rclatio
num. Et ex
his fcquitur tcrrium
fubicdiua in quocunquc
,
,
fe terrai-
qubd potenria
fiue in materia, fiue in
cadcm cflcntialit er illi in quo effcquia iilud in quo cft , manet aim adu non numcramr.Et fccunda ratio cft ad hoc, qubd fubiedo aliquo, non
eft
,
&
quo cft,cft abfblutum potciiria non. Sed PotentU fub nunquid ifta potcntia cft aliud ^b illo in quo eft? 'i^'** jf^i Rcfponfio dicerct aiiqm's qubd ens in aftu , & „^*"7«/?. cns in potentia non connumerautur inter fe fed illud in
;
:
:
vei cmiainadhi intcrfe:vel enriainpotcnriaimcr
tunty&c.
&prima
cadcmilli in
cntitas fubic
circa efuod fulchrat excitat difficitltatet.Gl«intumt
pc eft potcntia in albcdine futura,ftmdata ad proprium efle fuum alia in corporc ad illud idem ;
cft
^uartum , xqui paruacft
fotentia fubieBiua
IV.
tcnria norl
dax,ficut (ecundx obicdtiux fimc dux. Aliaquip-
efe:nS vt fiium
"
diuifiones ^.pofiix potentix fubie-
Aiux
&
it^
formabilc ab adhi
nus : dc hac iocum habcnt iria" dubia fupcrius mota, (bluta. Sccunda non eft cuiuflibet cntis, quia non cft, nifi illius,quod prxter ejfe proprium natum cft recipcrc aliud ejfe ab alio;& ita quando non habet illud,cft in potentia ad illudivcrbi gra-
quam
ita potcft did cundum quid , fubic6Hua:& fic intelligcndo, fubiedtiua potenria, obiedtiua potenria , non fuiit vna porcntia diucrfimodc confidcrara , fcd duz , quia in duobus,
,
illa
diuifionc potctix tradiat Philofophus cap.6.huiu$
Et
fimplidter
5.
& quia
:
cum fubiedlo quod
ignis.
tia,
ttMiis.
fc
tcrmi-
,
& &
^ltx.
in fc accidcntale
per
in potenria prima:quia fcilicct
jf^. ^.v^ix.
U£^u*
ejfe
vnum
libri.T.c.i j.
proprium ejfe fuum
.
facit
prima
&
'
fahioGti ad ejfe fibi
dum
quid illius,quod eft in potentia ad illud ejfe-y cft cuiufcunque eflendae fubftantiaiis , vd fundatur in illa accidcntalis ad proprium ejfe , efrentia,cuias cft illud proprium efe;itSL cnim cffcnria acddcntis , vcl albcdinis, cft in potcntia ad
'
& quia ad
&
:
non
eora Tnateria, quac
accidcntc , poteft did acd-
dentaiis
tenria
Ttttntt*,
communicandum ab iilud
vnom autem
per fc,fadt
eft in potcnria.Pgtcnria
mcntum. De prima nunc cft dicendum. Cum autcm omiiis adhis formalis fit */«, cxtcndcndo efe»
vd fecundum
^tMf.
eft illud ejfe
765
ejfe
fubflantiale in fe
:
& quia illud
,
cuius
fc.Ide
& aliud,diuidunt ens,fed iam diuifum & potcntiara ita qubd aliquod idem
enim
per adhira
,
membram diuifionis pcr a£him,& potentiam prxfupponitur diuifioni,per idem
potenrialitas ncc cft ide fubie<Sh3,in
eftin fe aliquod ens
'.
& diuerfum\8c timc quo
eft,
quod
a<^& potentialitas non;ncc qualem hanunquid ad ipfam Ad
aiiud.Alitcr poflct dici,qubd potcntia
bct idcntitatcm^ta cft
eft aliud:(cd
potentia alia,vt ficeatur in infinitum
?
Patct ntn
qubd non, quaiido ipfa ineft:fed fcmper incft, niH quando impoflibile cft ip(am incfle:& tuncnon eft potcntia ad ipfam,quia ad impoflibilc non eft
Scdquomodo femper incft:cumquana<^is , cum quo non ftat potcntia? Rcfpondco cum aftu illo fbt potcntia ad alium a
potentia.
dtKjHC
infit
:
peirntiM ejl
'""'*•
ft-
Lib. IX. "
764
adlumjDOH ad iftum:nec quanJo ineft,poffibile eft ;nclle potentiam ad iftum. Hoc fuper primo Phy/icoriim diffufius haber locum.
Quartum
de coraparatione iftarum f)otentiaru ad innicem:qu6d non maiorementitatcdicit de tationefua formali potentia fubiediua , quam eft,
©bie(fliua,quia vtraque eft ad
eunde terminii,
fine
cuius entirate neutra eft ens. Contrarquare igitur
&
obicfubiediua fempcr fundatur in exiftente , (ftiua in non exiftentc?Videturenim quod relatio^
nibus zquc paruam entitatem habentibus
(ufE'
,
fundamenta squc pacuam cntitatcm
ciant
ha-'
bentia.
Ad
aliud pot;eft refpondcri multipliciter.
tentia fubiediua.
Nam
rctur, poflet 4ici
qu6d anre
lantum
fuit potentia
ad fuum
ejfe.icd
en-
titas obieciitt/t,
^fnhie-
£liut,
ciK
fi
fi
aliquis torus ignis crea-'
eius
crearionem,non
obiediua in
cflentia ignis
etiam potentia fubiediua in macreanda ad formam illam crcandam , fi-
teria illa
T*nt» eft
Di^
vno modo , qu6a falfum {upponitur de po-
cifur
materia iam
Et
cflet creata.
fi
ita eft
tunc
,
quando ipfa potentia fiibiediua cft in exiftente, hoc eft per accidens:quia non inquantum exiftens:
poten-
fed per fe in eftemia cui accidit exiftere ,inquan-
lu.
tum fundac ralem potentiam homine albo ;
accidens eft in
ficut fcientia
;
(ed
per
hoc non placet
de potentia pafliua ficut ncc ignis creandus videtur habercpotentiam a(5liuam,nifi per accidens :
in poccntia,qux per fc eft ad
qui-urpotentia
Tunc
II.
eius,quam confc-
ejfe
a<5liua.
alirer potcft
formaliter includit,
dicirquod ficut priuatio nihil
ncgationem ; quia eft negenus , requirit fubicitum,
nifi
cellario contraifla ad
quod negatio in communi non rcquirit
ita nihil
;
pntitatis formaliter includir potentia fubiediua:
nec obiediua. Sed quia eft determinatus or-
/icut
do non ad
ejfe
extrinfecum
illius in
quo
ideo prarfupponitur in
Non cnim
cft,fed quafi illo
,
in
quo
a(3:um
,
quam fubic^ftiuam reduci ad quam fubie<5tiua inellet.
nontarnen prius
Exemphmi decalore,& ficcitaiein igne,& corum Vtraque refponfio rpnet a:que paruam entitarem in vtraque.Quintum eft,qu6d fubiediua eft illa, quac ponitur in definirione motus, non pfFciflibus.
qu;t eftad
nam
ante
motum,fedqux eft ad terminum
motum
eft
potenria ad
iiuc
^iu/onit in (1'ffi.wiQHe
ptO.M.
:
potcnti^ fubic(3aua Metaphyfica priias in-
fcd
non reducjtur ad
agens ivaturale
,
nifi illa
retur. Simplicircr
ad
a
motum
priiis
reduce-
tamcn confidcrando ambas
il-
ineft, opfextum ac-
pofitam fecundo capite,
Sed eft ma-
Sjmi,
quae dicunt
eft
illa
in
fotentid,
modum illius fubie<5ti lineas rc<3:as
,
,
,
qualis cft diuifio linea: pir
& curuas.
Ad
eadcm
in termino
,
dif-
& in-
coinplerum fecundijmillos,qui ponunt talemdiffcrcutiatn intcr
motum,& terrainum. Dc
hac di-
emis
^it&um.
terrium dicendum,
quaefHone fequcnu. licet
Ad quanum dicendum,qu6d
ens in potenria nonfit ens
pjc ens in
,
fic rario poflibilis
non tamen ornnino autem
talc
diuidentis;ita
& multum
ita fimpliciter, fi-
diminuat cns: rationem entis benc determinans poteft habere rationcm a<5hi
:
enim
deftruit
eft
,
inquantum opponitur vni , dimi-
non omnino deftruat.Sed
alia via fiiperiiis di
dcftruit ens,
in diuifione entis per vtiUt
quia multHm fccundum fiiam formafiteneatur Nu. 7.
de porcnria omnino, quod
& qu6d non eft relatio, nifi rarionis; eft concedcndum & eft
tunc illud argumentum
,
quafi diuifio animalis,per viuum^&c
mortHumxum
diuiditur ens pcr a£iHm,Sc poter/tiam.
Diuijio entis in porentiam,
i^-acium Jicut animalit in -viuumjf^
Ad primum argumentum fecunds
qusftionis, mortuum.
qu6d maior eft vera de correlatiuis.hic tantum alterum eft relatiuum. Ad fccundum dicen- An vnum dum,qu6d minor eft vera de potentia,vt cft prin- vni t.tntUM offonituri cipium fpccialitcr pafliuum non de potentia op-
pnret
,
Ad
pofita a
lute
,
fed fecundiim tranfinutatiuum dicitur ad
pafliuum.
Sed potentia , de qua praedicftum
cft
etiam, vt inucnitur in potcntia a<£tiuatantijm, di-
quartum
non
tranfcendcns:&
ira
poftet dici,qu6d rela-
determinari generis
cft
illae
fed
etiam poflet de dici relationc
principij,& cauf2,de quibus minus videtur
cadunt
,
rationes fub aliquo
modo
;
nec
illorum,qui
ncris quiditatiue fumpta,licet dcnominatiuc
completum
diaijlo
quod proccdit de potcntia , qua eft principium, non quodcunque,(ed pafliuum,de quo dicetur in
deurur habercper
fereus fccundijm
aStu.
gis fubiedi per paflioncs oppofiras
ponuntur in y.huius.Aliter poteft dici,qu6d om-
in aliqua potentia, velalia a priori:vel
l»r
diffcrcntias efIentiaIes,quod concedo.
nia tranfcendenriapraeterwj fimt detcrminari gc-
ordincm.nec a(flus eorumivt
Potentia
gicaftat atm
:
las}x rel="nofollow">tcntias,vtadMetaphyficum fpe(Sbnt, etiam fe
12.
illa eft definitio pojftbilis
Logicc.Quod patet,quoniam poft illam definitionem, probatex ea,qu6dfi antcccdenscftpoflibile,& confequens quod patet non efle intelligendum,nifi de potentia Logica. Et ad fecundum dicendum,qu6d benc probar,qu6d diuifio entis per oElum , & potenttam non cft diuifio gcneris pet
comparando ad fuhie(fbum,in quofunr,nu]lum vipoffir a6kus vnius dici efle alicuius,inquantuiTicft
im
mediara, nen
Ad argumcnta primae. qusftionis. Ad primum dicendum,qu6d proceditde potentia Logica , & quando confirmatur per dehnitionem poflibilis
rio potcnti^
:
vel
,
mitto.
citur ad a(Stum.Ad
fijit ,
iftud
potenria a<£Hua,inquantum principium,iion abfo-
illoa^bu ftat potentia ad
Bori»
contr»ria
oppofitionem potentiarum,quafi fic opponanrur inter fc,ficut a^fiuSjquorum funt:quod patet. Nam contraria mediata non minijs opponuntur, quim contrar'a immediata:tamen potentiae ad contraria mediata fimul funt in fuDie<3:o, quando eft fub forma media:multa autem poftune de potentia diSta. verificari , qua: nunc prajter-
de
illa
tamen
ficut fci-
fimul,fed fuccef-
Vut fotetttU .ad contradi-
propriusnon
tertium,parcbitin (cquenti quacftionc ,quoniodo
,
& refpc(5ku huius porentiae motus eft a
cum
eft,
cidit propter
terminum quae yel ante motumnoninfuit,velquod magiscrcdo,
fed
efi
,
non tota
Sextitm
& ita
motum
cuacuatur ciim mobile incipit moueri licet nara eft euacuari,
cius:
illeaiftus
pofitus ineft:ergo,&c.Non
nuit cns,licct
priusreduciada(fbu,
fiiper j. Phyficor.
ptiuo:quia illapotentianon eft cuma(£tu proprio, ftantjimul.
patetj&quando
lem rarionem
:
uOiM
qusrc
quod duar potcntiz adcontradidoria,fiuead qua-cunqua: duo oppofita immediata , circa aliquod fufcepriuum non pofliint fimul ftare in illo fufirc-
videtur potentia ad
proprium.
Sed ifta ratio Ijcetfit probabilis,tamen non cogir, quia in eodem creando,quod poteft aliquo informarijbenc pofl^t poni ordo illarum potenriarum, ^vt quod obiedina cftet prior & oportet ipfam
ftt»ntiafiib-
ftintfHone
exiiinGsavn^iCi redu(flo iani adejfe proprium.
c(iejfe fjfe
;
proprium
Metaph.
-
pta fint tranfccndentia;quia
fcilicet
pominant.Dc hoc quacre ius, in qujeft.
in quarto
hu-
Vno an figni-
de
ficet
fumomnia de-
idcm
enu.
.ANNOT.
Relatip
tentu
fo,
an
frdduamttttalnf
.
Qux(kio III
765
quod propria rclatio vcriufque ad prindpiacum ht alia : quia relatio diucrfificacur Iccundum diuerfitatcm fundamcnti. Irem,dc adionc,& pa(^ rur
ANNOTAT. MAVRiril.
fione confiderat namralis : ficut patct ex
Clrca primam & (accundam qua:ftionenm no-
&
adus , pocentis t. hoc nono dilatat fe mirum
ni libri de oppofirionc
'"'^* *
c. 1.
aduertc,
modum
in
quod
in
dc potcntia quantum ad cius cntita-
tem,condiriones,cxtrema, oppofitioncm.
& diui-
fione mulripliccm;& fimilitcr pct oppofitum ha-
betur noritia aftus.Przminit crgo diuifioncm potenriaE in communi valde notaoilcm fundamen-
talem,& vbique neccflariam,quam tangit aliqualiterjicct nonita corapletc, i.difi.j>n.far^. 7. difi.eiufdem,& 7.
&
ti.difi.i.
& & ij.qtufi.fuper
tih.Elefichorttm.
Deindc refpondct rcfolmc ad quajftionem
& &
vltim6 mouet dubia dc potenria Metaphyfica , (bluic valde fubtiliier,nullibi alrius,quam hic habcnturrvalde enim refolut^ icribit in hoc nono
&
corums
i
y.&
i.
&
&
&
non
vidctar alia poteuria, qua: cft principiumbcne faciendi,& pariendi ab illa, quar eft fimpliciter
principium faciendi,& paricndi;crgomalc diftinguitur ab illa. Anrecedens probanir,quia ficut potenria cft principium abiblutc, ita bona, fiue pcr-
feda potentia cft principium bene potcntia aucem , &potenria perfed.i non funt alia potentia. ;
Item,potenria raoriua, fiue quae eft principium refjftcndi tranfinutanri in peius
prxcisc fine
plum de primo ,
& i.&di i6.fri.& J3. quacrcFranc. Mayufr.41. & ^G.di.pri. Confia. & P.de A. in i.
& alios anriquos,& modernos,vt nofti.
Aduette confcquentcr ad cendi de relarione potenriz vel rationis
:
illos :
an
quorum quilibec
duos modos di-
(cilicet fit realis,
eft probabilis
&
,
qoiefcendi in
,
fcu obiedHua:
,
& potenria:
tanda,fcu confiderariones de eis, vbi mira folcrcia laborac;in re ris
enim fubriliflima,& minimac
cogno(citur fubrilis
,
&
enrita-
fadllirac difficillima
t.
c
reperitur in talibus taliter fc dilataflc
proculdubio fapientiae calamo
ritus litera
eftbene ordinata,
:
& correda:quare legatur
perfcdione. Exerefiftit
frigido.
fcindcnri. Si
& principittm;eigo quacuor debenc c(Ie po-
autem hic
quatuor
caufis.
Omnes
pofitae videntur
fcilicec agenci
A
correfpondere duabuj maceriali.Confirmacur rario:ficuc
enim agcns,& maccria habenc propriam racionem prindpiandi ,quare non fimilicer fbrma, & finis? Adoppoficum.
eft Ariftotelcs hic. c. c. z.
& in j.
cap.de potentia.t.c.17.
SCHOLIVM.
(pi-
Toca
afluit.
auc
quia
qu6dquoticsdidtur «-««/i,
i.dicic Ariftocclcs
pcrtradat.Ncmo ph)fc6l6, ncc anriquus, ncc mo-
demus
:
modo , roal^ poneretur fub potentia, quia non eft prindpium.Nam non habetaliquod principiarum: nihil enim principiatur k duritie , per hoc , qu6d tliuidcns non poteft durum diuidere.Item y .huius.
cenciat corrcfpondcntes
Metaphyficas
,
primo modo,non videmr alia porentia,quim a£liua;argo malc diftinguicur concra eara. Si fecundo
poncum,& tenriaK
refiftendi
Excmplum fecundi , duriries refiftit
cocies
formalis phyficacfcu fubic<SHus,& addit fexno-
cali
calor intenfus
rubtilis,quzre in quodlibcto q.i^ .oprimc ad pro-
fupra capJe ad aliquid. Confequentcr adducit diuifiones (peciales po-
aut eft principium
omni conrra adione
cft principiura
\.di.i.q.\.
:
refiftendi,quia eft principium contra agcndi
hac Metaphyfica,& alibi. Infri ciim dicit ibi Sed de fitndamentt eius ffualem e»titMem,&c. vide adillamdifRcultatem, :
:
(icum;vel eft alia potentia pra:ter raodos hic pofitos,qui omnes pertincnt ad agere, pati. Itcm,
clarc,& do6hrinaliter,ide6 plcrumquc ad dida hic fc remittit,& in
Phyfi-
3.
dc Gcneratione, t. c.46. crgo de prindpioadtiuo , pa^Tiuo vcl ergo nufla |)otentia,vt eft principium , perrinet ad Mctaphyt.c.
Resoi,vitvr
tjujfi. fe<j.
num.%.& argu-
tnenta hic addtt^a ibi foluuntur a num.^.
audader.
Quod quidcm
igitur multipUcitcr
poa no-
Quzcunquc autcm ad candem fpcciem,
Harumautcmquxcimque
omncs principia quaedam funt & ad primum vnum dicuntur,quod cft prin-
quidcm zquiuoce dicuntur potcntix
cipium tranfrautationisin alio,inquan-
tcntia,& pofTe dcterminarum bisinaliis.
cft
,
tum aliudcft. Tex.
prac^crmittantur. tex. commeati. i,
QJiESTIO ftrkm potentU
,
vt
CLViESTIO
ni.
dicit principium
commenti
,
IV.
Vtrumpotentid aifiua benc deferibatun
fuf~
ficienter diuidatMr k Philefophoi
i.
\ttxt.x.^ lib.^.huiuse. ix.text. i^.D.Tho. Ua.i.(ir^.huimeUa '4-Albcn.Mag.A»frr«,S.i.r.i. Plandiia.f.iji«.j.(^ ^huiusq.i ).«»'f.j.Fonf.W 5.A1,ime.ix.(^ h!e c. \.S\asJiff.^i.Mtt.fta. \ .Hunad.ii/>.
Arift.fcifr.
hie
AnH. lib.^.MtXi^li.c.M.Ttxt.ij.^ hie e. ^.Text.t. AIbcniu Mag. \ .hutHt tr*c.\. c.ii. df 1 ^^ hic trmii. 1 t.x,
"D.Tho. hie 1*8. i .Sonc.f .^.(landiia f
.
i
uin. ^.Fonf.
-"^
x.?hyf.f*a.x.
€.\.q.x.f*£i.\.^ %. Svaxzz.Difp.^i.Mtt.feS.\.
ETm6videmr qu6d non autem :
gencrat,non
^idetur illud piat
:
efle
PRim6 contra hoc
quia ficut gcncrans priforma,quagenerat,ica
primo principium, quod
non quo prindpiat ergo
ftotclcs diuidit
;
princi-
infufncicntcr Ari-
principium , cura
non diuidat
nifi
in illa qiiibus principia principiant , vtcx modis quos ponit,patet. Confirmatur, quia cum principiura quodyhc ^»<»,noB fint idem (impliciter,vidc-
quia
,
quod didtur principium: non agcns non ; ergo
principium habct potenriam adiuam fi
eft
fecundum Arift.
3.
cap.
Probatio confcquenrix principiura
cum
,
confequens
c. j.
t. :
e(\ falfum contra Megaricos.
non agens non habet non eft,
aftu.quia illud fimul cft,& principiaro in adhi , ex j. huius. r. c ii>
.3.
Nec
principium in pocenria, quia omnis poteneft ad aliquemadhim cius, ^uod eft in poten-
h.ibet tia
tia,
IX.
Lib.
766
»
Metapk
f^k
&
^
th,&cAt pattt tx pf ascedirttibus.tam de obiediua, qii
vel Natufalenl
tunc tranfmutatetur quando ageret.
genera canfarum diftinguant caufam , per hoc» quod caufatum aliter eft per quodiibet illorum, abfque hoc quod defccndatur ad motum,vel qua-
quod adiuum quando non agit, eft tftum
no ,
Si dicatur,
in potentia ad
alterius,puta afFedus.Coiitra:in
& Vigilia
,
i.
deSom-
CutHs efi.fotentia eius ejl fcquitur tiincquod potentia, de
cap.
i
.
Cnim efipo- aBus,&c fimiliter quj jn pfaecedentibus dicSkum cft, fcilicet quac op-* *"**"' tam» a(3;ui,non fufficienter diuidatur in poten-
ttmi* eiut
pcmitur
& fubie<3auam:erit enim prxtcc
tiam obiediuam,
ad aliquem
iftas,poteniia rcrtjanon
quod eft in potentia
:
adum
ipfius,
fed ad aliquid aliud ab ipfo.
Item,contf a hoc,qu6d dicitur tranfmutandi aliud,
quia ex hoc fequeretur , qu6d potentia creatiua eftct adiua : quia noh trahunutat aliud. Vniuerfaliter etiam fequerctur , qupd potentia adiua
non
non abftraheret \ .motu,& mutatione, pertineretad Metaphyficum
& ita nulk
ncc per confequens
,
aliqua confideratio caufa: efficientis ad ipfum penineret. Item, tenio contra hoc , quod dicitur, *f/»«
:
quia tunc omnis poten-
adiua eflet fadliua quod videmr efte contra intentionem Ariftotelis infri cap; 7. t. c. 16. diuia£tiuam , cuius dentis potentiam in fadtiuam , tia
:
lcilicet
finis eft vfus
vltimus
& & non
,
dtum.Confequentia patet,nam
aliquid fa-
a(5liua ftri<5e
fum-
caufac
,
fcquitur
:
jf alicuius
:
,
dcqua
loquitur Ariftoteles in 11.
autem,vt
amatum,&c^
dum autem,&
ftrahcret a mutatione
&
tjuomodo CAufnrum ad Metafhyficum fpeEiant, ad Phyjkum.Secundoy tjuomodo arelatione principiationis diuerfimode denominantur,principium,0'
quod
vel per mutationcm ,
infimplici-
non diflinguuntur. Ftde
&fuper Porphyr. t].
vlt.
tio^^uod fimiliter fumitur potentialitai,potentia,& potens,cjuorumprimum efi relatio;alia duo concreta
Quart6,an ratio potenti* tantum conueniat efficientt,& materia,& licetquaeius,vt c^\io,&vt quod.
nomine
r(fponiendum
,
tuxta Arifiotelem afiirmatiue
Prim6, quomodo potentia,vt principium dicitur, pertinet ad confiderationem Metaphyfici. Secund6,quid importatur nomine potentia fic fumptx. Tenio, de diuifionc cius. Quart6 , de rationibus diuidentium.Dc primo,fciendum,qu6d cum propter aliud art. i.
ejfepropter ejuod aliud eft
cntis abfblutc
,
non
contra(Sti
,
effi-
ifttclligatur aliquid
dare effeSmc hoc qu6d intclligatur aliquid mouemutari,certum eft qu6d dans efiic tale,intel-
haberc rationem caufac refpedu produ<5ti:
&non alrerius quam cfficientis compofitum ex
eft
a(5tu
,
ucut ratio vnius
&
potentia feciin-
dkm fe,non contrahir ad motum Mctaphyficura:Ucet
:
fed pertinet ad
nunquam tale vnum
motum , vel mutationem
eflctnifi
potentialis
ita
:
\n
tamen quatuor gcnera caufaad naturalitatcm, puta inquantum aliquid habet
inquantum propter haber
ejfe
,
illa
ejfe
modo
namrale
j
vel
naturali aliquid
^cmtdo qutttnorctuf f*.
pertinent
»d fhypcum.
pcrtinent ad confiderationem Phyfici.
Vnde falfura
cft
,
vt videtur
,
aliquam caufam ex, vei etiam
cludcre a confideratione Metaphyfici Naturalis
,
licet
do prxdidto.
mo-
diuerfimode eas confidercnt
Et
de caufis
ficut di<5tura cft
,
ita
intelligendura eft de principiis, fiue principianri,
cuiufinodi di-
Dequo fciendum eft, quod ab eodera abftra<5to quandoque dicuntur plura denominatiua , qux fcilicet
fint
nata funt denoininare diuctfa, ad
ucrla habet habitudinera illud
Ah tedtm diabftra- MbftriUit de-
qux
quodpcr
,
Pofler in multis exemplificari
<5tum fignarur. prolixitas
conditiones
ad Mctaphyficum,
non
obftaret
,
fic
ab
ifta
relatione
nomittotiH* fi
fcili-
cet qua; dicitur principiatio fignata in abftra<5to,
diuerfimodc denominarur illud
qucxll principiat,
& fllud quo principiar:quia illud quo imraediate, & illud quod mediatc. Et fccundura hoc poflunt duo denorainatiua
iftis
appropriari
lud quo dicatur principiura tur principians
,
,
,
pium
:
vt fcilieet il-
& illud quod dici-
videtur autera principium dlc
quafi abftra<5tum refpedtu eius
dura
ejli,8c
(\
ri,vel
cipians.
efi.
Hic funt videnda quatuor
tamen de per fe ratione
verum.Nam
cientis:non eft
tu.
fittra. :
quomodofumuntur denominatiua ah ahJiraBts.Ter-
fiio fit de
ftrahititat-
to.
l.
,
quo,rtf
Effieiens ah-
hoc ve-
fed licet
,
bus,fine quibus alia principiant
fnmh quomodo quatuor genera
in Dol}.Uh.Elench.<j, 1 6.
& motu
cuntur potentiac, vt^patebit in fecundo argumen-
SCHOLIVM.
hus autem,q\iodt&
,
rum eflet quo ad conuertibilitatcm in re , qu6d nuUum eflet efficiens quin efficcret per motum,
rum contra<5ta fimt proprer qux
principians-yillud vt quo,/;oc vt
honum non ab-
qualiter habet totius natura
ad aliud correlatiuum. Si dicatur quod potentia, quac dicitur ad zQtnm, non eft ifta,quac eft principium,dequa modo eft (ermo. Contra : faltcm habet propofitum quia jprincipiura per fc dicitur ad principiatum tranutiutabile autcm non eft principiatum reipefku potentiac a
c AT
Afouet
)6.
t. c.
alibit.c. ^ 1. perfcrutan-
C^(j^/tw«OT.Deefficientevideretur,qu6d
propofito. Przdi<5b
I
&
.
quia omnis potentia dicitur ad a(5him:nulla igitur
E XpL
nd
fiuc
,
fi formalis,& materialis, de quibus tra<^at Philofophus in 8. t. c. if quomodo ex eis fit vnura: quia hcx: a<5tus,& illudpotentia : omneetiam bonura , ad quod aliud ordinatur , patet qu6d non contrahit ad motum:&h2c eftratio caufas finalis,
per
tixpaffiuac.Ad oppofitura eft Ariftoteles.
fertinent
Metaphyft-
hiEc
quod non contra-
patet
*
§l^at$terit-
nera caufarH
funt fpeciales rationes cau-
iftac
non videtur poncndum in definitione potentiae a£tiua:,nifi tanquam correlatiuum , non eft autem eius correlatiuum ; probo,
:
&
vt pars.cllentialis eius
motum.Et
hit ad
quod
:
,
qLi6d
a
d6,contraidem
patet:fed tranfmutabile
fint relationes caufati
omnia genera caufarum pertinent ad Mecaphyficum.Conferre enim ad eftitatem
ligitur
iliud aliud eft tranfinutabilcficut
illac
qu6d ad Metaphyficum pernnCt caufam&: cauiatnm.Cumque quatuof
conftituere
pta non tranfmutat aliud fecundum Ariftotelem ibidem quia adtio manet in agente. Itcm (ecun:
,
fequitur
,
quod
cft
Sicurenim calor eft quo calidum eft
& ita refpe<5tu eius abftra<5tum eft
quo
principians principiar.
,
princali-
ita princi-
Tamcn fc-
cundura veritatem principium eft denominariuura quia impoffibilc eft relationcra purc in abftra<5to fignificatara dc aliquo abfbluto prxdicari: quia tunc diceretur in quid de ipfb calor autem :
:
dicirur efle principium,Ucet nonprincipiatio.Patet itaque
qu6d principium imporrar
eflcntialiter
relationem principiationis,& hoc in concreto, vc fcilicct
Trincipium tft
dentmina
tiitum.
Quxdio AliqiUHdt
(cilicet naram eft coftccmef e iramediatum fuom fimdamcntum,quod cft c rel="nofollow">Ho:ncm autcm remotum, fiuc fiibieftum , quod non eft ^o. Et hoc intclli-
UeM
gcndum
frinei-
& quo diftinguntur
vbi ejuod
eft
aliquo
modo realitcr.In omnino autem fimplicibus
,
vbi
idem e(lK,efMod,8c quo, tantum diffcrcns rationc, idcm ibi dicitur principium & principians fiue autem idcm dicatur principium,& principians vt in fimplicibiis;fiue aliud aliquo modo,vt in compofitis;eandem tamen rclationcm , quam princi;
piario importar, importat vtrunque iftorum con-
sbfirMdtjf»-
mentum proximum ,& rcmqram
amba;
fiue
fubicAum:
,
ficut principiiun fiuc caufa
,
dubium
Et hoc tangit tertium argumenram ad priDicerct aliquis
qu6d
fic ,
&
quod ita potentiaconucnit formaf,& nni,ficut efndenti, & marcriz; licct non fit confucram illis caufis attribuere nomen potentid, fone quia in as non diftinguitur,)^»^'^:^ & quo. De fbrma patet, quod fit fimplexjde fine fimilitcr vidctur , fi finis ponatur operario, cuius
non
Hil
vidcrar
ejfe eft
quod nomcn
fimplex
:
fed ttmc
fotintit debcrct attri-
bui materis prims:quia nec ibi diflinguitur,^«wi
& ^«»,nifi forte ratione,ficut nec in forma,vel in qu6d fecundum pracdida fblutiOnis prims qua:flionis,ab
fine. Aliicr pofietdici
fuprk in principio
,
vno fignificato potentii videmr nomcn tranflaramad aliudfignificatum,propter conuenienriam inter illa:quia fcilicct
modum eflcndi
nihU habet
potcntialcm formalitcr
,
nifi
quia aliquod princi-
pium eft potenriale rcfpedbu eius principium autem potcnrialc rcfpet5hi principiati,tantum poteft :
cfTe
duplcx
fcilicet efficiens
,
&
materia
forma nec pcr :
enim nunquam pra;ccdit compofitum , ipfumtanquarnpcrprincipium potentiale, pollet compofitum cfle in potentia. Similiter , ncc finis quantum ad ejfe in rc. Et idco fonc, vtpottntia fignat principium non cft impofitum gencraliter omhi principio , fiuc caufx ; fcd tantum principio adiuo , quod cft quo cfficicns potcft cfncerc ; prindpio pafliuo quod eft , quo ex aliquo poteft
&
hcri aliquid
tum eft in noraine
ZnfutnJum "Vi flurts.
1
rclationcs funt omnino alterius ratiohis-,& poflunc
mam quasftionem.
fi-
«
•""^
relarionara cft diucrfimode denominarefunda-
relarioncm
conuenit
^
fcnrialitcr.
cft.
M
Scicndum tamcn fccimdo , quantim ad iftum non tant^m habct
articulum , qu6d prindpium
omnino dicendum eft de poten& potentc , quod eandcm relationem important. Primum in abftra£io alia duo in concreto (ed diuerfimode fecundum qnod illa
frequcnterquandodicimus potcnriam non intclligimus de rc(pc(ftu:fed de illo in quo fundarar rfcfpcdus ; (cJ an potcnria imporret ita communcm
ftrpu,^
moditfumi , qnot potenfiat
& condnionetvtriHfqfu,
fandum
ttmut,^ fttent i» tm- ficut autcm aiia concreta communiter acdpimus pro fubiedisjinquanram habent tales fiarmaSjiti trtt*.
IJfe pttenti*
bet potentiam pajfiuamy mafis refpeSbt comprinci-
ptati.-expluat atlttmtot
fimilatur.
:
i»
P R 1 N ci p I V M dicit dnos reJpeRtu, dltertm ad principiatttm^d eomprincifiitm altenimy& ha^
fint extrinlcca, fiue intrinfcca , h« & illa mura6 j"'"*^^^ hunquam caufant,nifi intcr fe iliquo modo vhian- ^^l^eipi».
Confimiliter
r*m
II.
bedincm (ccundtim quam eft fimilis. Si tamen cffct aliquod concrctum impofitum , quo albedo poflct dcnominari inquantum eft <Juo aliquid af-
tialifate,potenria,
dicit
SCHOLIVM
tclationcm ad prindpiattun,& talcprincipium ad
&
ftintipU
767
cretorum licet aliqno modo inquantum illaca<Jem diuerfimodi concemit fundamcnram , fubiedlum, Ciait fimilirudo eadem dcnominat Socratem^qui eft fimilis fecundum albedinem:& al:
TttmtiMlittu
I V.
:
& per vtrumque ifloram principia-
potentia.
otii fit
Non oportet
contcnderc dc
impofitum,quia loquendum
eft.vt
plures cx i.Topicor. cap.6. Si quis velit
primam excufatur non
viam tenere per ditrueradincm , oponct labof arc ad contra argucndum. Secunda :
via vidctur dc intcntione Philofophi
potentia
qui de ipfa
non loquirar,inquantum eftprincipium:
nifi vf pertinct
hoc
,
ad duplex genus caufx,& ratio ad
aflignara tranflarione
videtur
fatis
con-
prindpiatum, puta cflicrcns ad effcShim, maad materianmi:fcd criam <mam priricipiqm rcfpedhim habetad aliud principittm : quia fiue
tale
tcria
& concurrant
tur ,
;
quia nulla vna fiiffidt ad cau- tum
quod depcndet ^multii caufis cfQuomtido vcrd quatudt caufa: con-
illud
,
,
^ »d
frindfim.
& quoraodo ordinan-
currant in caufando idem,
tur eflentialitcr in caufando, patet conclufionc 9.
cap.ijn tradattideprimoprincipro. Et fiindari in
ilLs duse
eodem abfoluto;imm6
neccfla-
rio fundanrar quat cfftnrialiiisi vel pri6s,
mod6
quarftio.
Potcnriaergo
non
importet
fi
cft
illos Triusfcrifjit
duos refpct^ in quacunquc caafa, hoc eft xqui- ^. f"'^ '""^* Uoce:& pro iJtroquc cxprimcftdo , viderar nomcn acdpi quandoque ab Ariftotele verbi graria.de potenria atShua exemplificat y .
li.
dc ad Aliquid,
ca^
hoc , quod
t.c.20.vtcalefadens ad
&c. Et
calefit,
&
paulo p6ft , quod fccit ad fadhim; fafturum act faciendum : f leut enim pater dicitur filij paten conftat qu6d talefadtiuum ad illud , quod calefir, non dldtur , vt principium ad princlpiatum. Sed
prindpiam,puu a^uum ad pafnuoiu, ex quibus fcquirar vnum principiatum , ad quod ambo Principium dicuntur fed patcr ad filium hon fic dicirar, ncc f*lf'»ttm h»' fa£hiram ad fadcndum, vt ad prindpium fed vt '"' pf"*"^ vt
:
:
j
•
•
& o
•
i_
ftfffuam ref
1
ad pnnclpiatum : tamen ambo cxcmpla pomt *^^ eenpri» pro fi;cundo modo ad aliquid , qui eft fecundijra dfij » qu» potentiam aAiuam,& pafliuam. In hoc criam pa- fMitur.ni r^ ,
tet
cxemplum,quomodo prindpium pafliuum di- fptSufrinci'
dt
Afiftotelcs habcrc potcnriaro paffiuam refpe-
0:u alterius principij
nqn
rcfpedu eriam principiati habet potenriam
quantumex
illo poteft fieri
in-
,
Vnde quam dici-
principiatum.
in 7.cap.3,t.c. zi. hoc antem ex ejuofit
mus materiami8cc.ihi,8c
^''
refjiedu principiati:fisl
iz. huius, c.i.t.c.8. iV<Mi
folttm fecMndism accidensex entefiunt omnia, potentia efuidem ente, ex non ente •vero ftEiu
in 8. cap.i.t.c.j. Atateriam dico,
hoe ali^uid
:
potentia,vt
fit
finodoica
eft praedicatio
pars eius
,
, &c. Et ^ua potefiate efi ,
quod eft hoc
pcr hoc totum hoc aliquid
cft
quia
eft in
aliquid
in potcntia,vt
:
Sc
fic.
|-Iabct ctiam paffiuum principium refpc&um ad forrnam , cu quo ficut cum prindpio intrinfeco prindpiat principiatii.Et dc hoc loquitur S.lib.
ca.vlrimo, t.c.i5.quod ideu
S
vnu eftcx materia, Sc
forma,quia hoc a^s^Hud potcntia,quod cxpofi*
tum
Scd hxc potcntiain tenia fignificatione fumirai: prxter fcilicet duas, fecundum quarum vnamnoeftin vltima quacftione fnpcr o6biuum.
ficut
minat rclarionem principij pafuui ad principiatum : fecundijm aliam ad principium adiuum: ASutftm» aShts , quod eft corrdariuum potentis illo ^« fumitur, ita modo fumpta: , aequiuoce fumirar ab illa rarionc ** ^**"«i aduSjdc qiu didhim cft in piimis duabus quxftioiiibus:qu£ (cilicet opponitur potcuris, vt modus
&
&
cnus
768
Metaph.
Lib. IX. Nam
aftus illa modo dici-
turdc forraa , inquantum
rcfertur ad materiam,
entts oppofitus fibi.
cum qiia principiat & fimul funt potentia ifto modo,& a(5his & funt mutu6 relatiua, quia ficut pocentia hoc modo cft refpcdbu aliaiius adus:ita :
:
&
adus
ifte
eft alicuius potentiae
adus.Tres con-
ditiones oppoiits funi in potentia,
modo
fumptis
:
quia nec
vnum
& xQax primo
eft in
principio
tefpeftu principij, inquantum principium, nec TrtstomiUii»-
n*5
tpptfiu
fote»tu
,
ir
mul furvt,nec
funt
murua.Vnde de primo a£bu
fi-
in-
teUigitur,qii6dforma eft inaduquadoque, quan-
doque
in potentia oppofita adui:ficut
& compo-
fitum. Sed de iecundo a(f^u,& potentia, nunquam formafft in potentia,fed adus :etiam quando eft jn potentia primo modo, adhuc eft adus fecundo )nodo,non pptentia.Compofitum autem quandoque exiftit,Iicet non fit adus.tamen adus eft modus entitacis.propriz totius, uon tantum entitatis forma. Forte coramuniter non curatut de illa zquiuocatione adus, propter hoc , quoda^his compofiti primo modo pnncipaliter eft ab a6tu, (ecundo modo,fecundumcommune di<5kum : iicet ;ion fit ab a^biiecundo modo:nifi iiaquantum ille cft in ad^aprimo modo.
SCHOLIVM
IH.
quantum adhiabilc , quomodo pcrtineret ad Mctaphyficum fed inquantum a(3:uale , fic , fcilicet :
vnde & per tranfmucabile defini& iu illa definicio non eft Mccaphyfica nec
tranfinucabile tur
;
:
,
pocencix
Metaphyficc confidcraca:
a<Skiuac
:
pajjiuam, ejHod optime explicat,
:
^
&
&
Phyfico praEtcrmittendam
mam Metaphyfici alia
& hoc quaad ter-
in
teles
qu.ve calem definicionem ponic,
prie
Metaphyficam
do
defcripca manifcftior
poteft
fatis
e(i.
hoc moEt fimiliter ex hoc
haberi ratio potcntiae a<^iu<j,metaphy-
, dimitcendo illud, quod contrahit ad naturahtatem , ponendo gencralius, quod ,^^ peninet ad Metaphyficum. Eft autem potencia Potentia 0. y""*^ a(3iua,(ecundum eius vnam fignificationem, rac'^ taphyfice loquendo , principiura agendi agibile: „'^**
ficc
loquendo
&
^*
,
principium a<3:uandi a<^uabile.
ficationcra, eft principium
mutari
fecundum
:
piura
a<5l:uabile
explicatos
\
ex tjuibus haoes
refponfiongtfi fld
Ex pra:di<Stis patet ni£,quomodo diuifio
iiara triplicitatem a:quiHOcam,fcilicet vt dicit re:
intelligendo
& ad quintum argumentum.
IV.
SoLViT argumenta tjutfiionis tertit , adducens eptimam , variam do^inam , multis applicahif
&
lem,vt noto in margine.
a(5ti ,
(ed
inquantum z{bx zdciwmti atflua-
Ad primum
arguraentum primx qu«ftioni$
patct,qu6d principium, quod, &c
guunt rationcm
uum,&:pafliuura. £t tertio ad principium adfcuale, quod fecum conftituitcompofitum , faciendo
cum
cum
Similiter incelligendo a(5tiuara
ipib.
& ad aliud principium a<Sfcuabilc.
:
fcilicet
quia
Et pro
quomodo defcripriones funt conuenicntcs,& quomodo debent intellig.'.
bilis:quia fic c conuerfo refertur principium ^dli-
a<Sku
ad formam
,
fortc
non
Terciara,
oportet ponere,
tjuo,
nondiftin-
Et
principij,ex fecundo articulo.
confimiatur pcr diuerfiracem fundamenci,
refponfiopacetex eodcra
fundamentum, argumeritum ,
:
quia tanrum vnura
eft
& aliud fubie<5kum. Ad (ecundura fecundum quod fundatur
a
motujconfidcratur in j.Phyfic.& in
i
in
Je Genera-
tionc adhuc particularius confideratur fcihcet vt AHi»
terminos tantuin,
vt
,
fundttttr
dcnorainat forfnara 3gentis,vt quo etiani corapofitum, vt quod, fccundura di
eft intcr contraria;non vt inter
, quodeadcm relatio geniri conuenit compofito , vt quod refpedu agenris Sf. formae,vt (jjw.fecundiam qu6d taftum
uoca,vel generatione vniuoca,extendendo contra- de Generatia rietatem ad fonnas fubflantiales. R.itio aftionis ne confidera-
ficut
eadera relatio
a<9:iui
:
px parte principi.ari poteft dici
;
f
illis
,
duomembra:alia
&
duplicitatcra a;quiuocam,fcilicet ad principiatum
frintiftum
cftfufficicns
principalitcr in
fc^timda quaeftione patet,
lationem primo dd principiatum pafliuc fecundo adprincipium aftiaum,poninquanturaeft
vnura
ptr com'
(blutio vttiufque quaf^ftio-r
SCHOLIVM
aftiuam ^ & paf& hoc intelligendo pafll-
fiuam primadiuifione,
adliuura
ua
fiue i
didis apparet tertius articulus,{cilicetqu6d
in
8
>
continentur,vt dicetur,refpondendo
tres potentid fafiiuf,ejut
fufficientcr diuiditur poientia in
»«.4. Toteuiiaa^i
a^u
ab
fiue informabile
,
prihcipio aftuali.
ad quartum,
,
^.^
principium a(3:uandi
enim fub
Ex
q.io.
aliara, eft
eiufdem Metaphyficasjd"
7
siiiuam, dr
eius figni-
fit
iam
fttuidi
vnam
ex quo aliquid potcft
pafliuc ab a<Stu a<5tiuo:fecundum aliara,eft princi-r
qut,fiionem tertiam,& t^uartarn firnul.
fuffidenttr
,
tantum,qu6d
fcilicft
fum fatisclarxyiuxtavarios refpe^us,quos dicunt,
aR.5.
& non pro-
forte quia potentia
:
principjum pranfmutandi , aliud,inquantum aliud, ad PhyficMm,non ad Metaphyficum fpcilat : ponit tamen duoi definitionet finitio eius
fetentitnn
quia induit for-
iiifi
,
arguendo ; Exeriipla poflent multa ^dduci. Poteft tamcn excutari Ariftd-.
fecundiira aliara
tium articulum. Quoad quartum,docet definiri hic tex.x.potentiam aEHuam, nonper refpe^u ad principiatum, fed ad comprincipium,& non ad hoc, vt a£luahtleefi, ahfirahendoa motu. Knde prima dif-
Mttlta
hoc ficicrgo hsc eftdefinitio Me- t^etitph.trAtaphyfica mulra enim in Mecaphyfica ponuncur ^*^"*J P^" perrincntia ad Phyficam, cconuerfb. Qualicer ^^"^ enim aliter difputaret in i. Phyficor.tex.com.88. inde , contra illam opinionem , quara dicit a ftottles dcfinit
Potentia vero pafuua,(ecundum
PoTENTiAM fufficienter diuidi in aSliuay^^
fed
:
Phyfica,& potcnciae phyficc confideratx. Sirailitcc dc rat Jone porenti^ pafliuae intclligendum eft. Nec valet illa confequentia in Metaphyfica Ari-
ft
in 7. in quasftionc de gcneratione compofiti.
(ed vt agens concrariacur patienti
,
vt patet
ibi:
quod non oportct accidcre,nifiinaUerationevni-
abftradlior eft
,
feciindum qupd per agere
gitur dare ^-j^^fecundijm
quod
(acis
intelli-
expaficum
in
non
tut potencia ^dtiua, vt pcc (e pertinet ad Metaphy-
prxdi<^'s pacct quartus artiailus.Noncnim
dcfjinitur potcnciaa
inquantum comparatur
& idcA
nec pcr principiatum difnnitur, fcd diffinitur inquatum comparatur ad ad ptincipiatum
,
fer effuiHm. aliud princif iura
:
non
taraen in vniucrfali
,
iu-
di«Lkum eft in 4. artic. aliquis
modus
eft
Cum ergo
prxter
illos
,
arguitur
quia
&
illic
fic
,
^
trad.
tur.
,
,
vt
quod
qui pcrtinent ad
agere,&Cpati,Cimit\\ig^7ilM, agere,
concedojfi abftra(fie
Phyfice,
ttliter
itt
aliter
,did^
a(fkione fic abftra<^a
ficura:(cd vt fic abftrahitur, hasc non definitur
pertra<5larc,
Ex
primo articuIo:&ab
a
.
eft
De relationibus iftarura triura caufarum ad finem videcur multura neceflarium ad propofitum
nwtu
& pati,
non opoitec,
ftri
vc di(5him cft:
ABlo quomo do ad
funt de confidcratione Mcta- Nu.4. phyfici.
Mc'
taph.fpedaii
Qusftio IV.
*-!,
phytid.
cundi
Ad
tcrrium patet in fecunda parte (c-
articuli,
quarc non diftinguitur potentia in
&
caula. Ad quartum dico , quod in quot adbune quacunque boniras naturalis eft a boni-
Nnm<4<
tot, in
ute principi),& idco
ficut proccdit
argumentum:
concedo, quod potcntia agendi fic , non eft aliud a potcntia agendi Jcd continctur fub ca. Et quod Ariftotclcs non pofucrit iftum modum, unquam diftincium a primis in re , fcd fbne proptcr lo2uentcs , qui appropriabant potenriam ad bcne: cut
oomcn impofinmi communi
uocc appropriari contcnto cap.huius 9
M 10
,
^iu
.
t.
accidentalis
poteft zqui-
patct in finc (ecundi
bene potentidm fe<jitititr
c.4. Ipfiits
eji fUitm facieHdi
Quandoque
,
,
,
& non econutrfo
,
&c.
autera cft in aifHone aliqua bonitas ;
& ifta poteft eflc ab alio
pnncipio,
quam a quo eft adio ficut ponitur boniras rooralis in adu noftro a virtute , non a potentia tan:
« frimaf»
ri^m, a
Mffitwu.
quaeftadhb fecimdum fubftsntiam. £t fi-
Amii M» tflsUmmi ratimit
i
friMafi»,Vt fit.
{alcem
,
illa
,
qux pofliint prxccdcrc mnc duo:vc didum
prindpiaca,quz ibiurionis.
tet
cft in
autem quomodo potcntia oppofita
plicetur potcnriz
non
eft
Ad quintum
diccndum, quv>d potenriaimmouua a corruprione, didtur vtroqucraodo ta6bo in argucndo. Et quando eft primo modojconcedo, quod non eft nifi quaedam fpcciaUs potentia a£biua,inquancum fiilicet comparatur ad corruprioncm.Quandoautemcft iccundo modo,
cz a^onis.
pamuz cx
obiediuam,& fubic<93uam,pofiu in prima Et eft diccndum de a<9tiuo,qu6d Ucet quando non agic , non fit in potentia fubie£hua, ti« in
taJis
,
:
quem
eft ifta
poccncia
:
lic^c illo
potcft did dc non poftc corrumpi,quod aliquando eft tale pro hMhere 4ili<juitly «ftmrmtut vt in primo modo^aliquando pro prtMdtri,vt in fefrimdf^fmf. ctmdo modo Jicec ilhid priitsri non fit quadoquc fimu finc hoc,qu6d iubeatur aliqua perfe(5tiocontraria iiii,quo priuarar,vcl contraria Umplidtcrrvcl craria
quanttjm ad
c6-
adum pariendi corruptionem.
SCHOLIVM
V.
H
A B £ T optimsm doSrinitm multis deferuientem infolutwie argMmtntori fecundt,td eJl,<jUMrt€ qtufiionis. Prtmittit potenttam, vt opponitur ailui fufficienter diuidi in ohiethiuam
,
& fubieiii-
uant,<)UM explicMU q.iJt.t.inteUtgendo per fiibie-
€tiu2m,fubie6lum,tam informahile, quamdenominahile, ejuale efi principinm aCHtutm. txplicttt be/ie id
,
cuius
eft
Ad primum
potencia,dus
eft a^his:
nen hahere locum inpotentiafoBiua. Aliter etiam iBjid explicM-yAliter
litu d:utfionis.
do potentia
etiam falttMt fuficientiam
il-
Ad tertium,optime explicMt,t}uoM»
aQiitajffuifn
qudndo agit
infe, agit in
Quod dtcit inteBeStionem efe aliquid abfolutumjiabet t.d.i.t].6.n.^& t].%jt.\o.
fe,ta.iquam in aliud.
& d.Cjtum.^. & paffim idem ait de ommbm operationibnt.
Ad argumcnta
rcamdjc quzftionis. Primum tangit difticultatcm hatK , quomodo potenria, vt opponitur a£hii,potcft applicari prindpio adHuo. Nou cnim negandum eft illud,quandoquc in poScsii Oper. tom. IK.
a<^ non
formabile. Ec hoc raodo poccft ccneri
fit
in-
quod po-
,
'^*if*tia of-
tentia oppofita a
ie
,
& fiibioifHuam
uam conrinere
:
przdidam idliftride, & largc fiimpcam. Tunc ad iila , qux
ccc
/^j^^^
intclligendo fubies^-
dutiditmri»
fub (c vtramquc
ehuaita,
mum
dc
duidem nifi
^
fmlntaimmmt.
Ad priSomno qu6d non oponet a£hjm di£c
obiiciunrar concra rc/ponfionem fupra. :
^^ ^ aa^*"
formalicer,cuius potencia cft formaliccn exfmttmr. in paffiuis, vcl adhuis ftridc fumptis
ibi
Scdeodcm modo
fiii>-
eft
contra fa^uas:fenfus autcm de
ti rtpfmdi,
potenria cft
J"-** "*•*•
tamcnin potcntia fubiedhua , extendcndo eam ad fubic
procarentia prindpi) pafllui a corrupriuo.Et hoc cap.de Poicnria tcx.c.17.
adhii ap-
diftindione potcn-
tunc dico , quod non acdpitur potentia pofiriue, ficut ptobat argumcntiun , fi:d priuariuc fdlicet
f.
eft dif-
poientia prindpians. Pa-
ftridcfumpta,prout finlicet
roodus prindpij diftindhis contra prindpium adtionis in communi:licet quandoque fit aliud rcaliicr abaliquo determinato prindpio determina-
teropore fua eft in i.arric.
Scd deach'uo,quia nonredpir,
ficuIcas,quomodo
ut a virtute namrali,fed quomodoctmquc iit aiiud principiura huius,& illius abfoiutum,hoc ad propofitum perrinct , quod pcindpium adiuum bo-
videtur diccrc Ariftin
II
in potcnria , & fi nunquam finc u non fignificanc primo modo didhx poflunc camenonuiia cflc in potcnria prindpia,
prindpiis
aliis
prindpia
fohirionc
aliquando pro hdheremlitjMulMdcWT talc cftculiquando pro priuM-i, loquitur de poflc corrumpi. Jftttutts ftt»
&
cut in ialtando bonitas accidentalis eft ab anej qua quis (cit cocpus aptc moucrdicet ipia morio
nitatis in adionc,fiue vt ^iw
769
prindpiandum, alioquin fictn arguitur» benc,non agens non poflct agere. Quod fi hoc nomen^rwTci^uonimportctapritudincm ad prin- "^ ^^;,^ dpiandumjCimc quandocunque cft in adhi pcinx}, friudfiamt cft achi prindpium , fcd quandoquc in pocenria samm/Utit. principians. Si aucem nomcn prwcipij imponet idcm quod a
cancum
loquimr
,
aut cft paflluus
,
quo,&
cuius z&a.
aut adiuus fbide.
did,quod loquinH dc potenria,vt efl ficut patct confideranti intcnrioncm cius,not> de potentia oppofita a<^. Scd ifla fccimda refponfio, non fufficit finc prima:quz
Alitcr poflet
principium
:
nabihs tantiim. Ciim arguitur fccundo , quod diuifio non cft fuffidens poccntiz in poccnriam
Rcfpondco, verum fumcndo fubie
fubicsfhim dcnorainabile,
& infom^abilc.
Et
fic
oponet propofitioncm illam fic exponerc hoc modo;qu6d omnis potenria fubie
a
fuffidcns in obie
&
& fubie
fed ad rclarioncm adhialem, qus fibi inerit
quanoponerec poricnacuralitcr przccdcre pocentiara ante adum : vtapplicatur poicnriza<^iuc : quia non videtur aUqua potentia cflc ad relarionem nifi quia eadem , aUa aliquo modo cft prius ad abibluram ficut ncc mtitario nifi quia priiis ad aUud abfbcft ad relarionem lutum , vcl ineodem, vel in alio, ad quod cft taUs rclacio. Si auccm negatur ilia diuifio potcntix
do agct,& prius non incfhfcd rc obicdiuam ad produ
fic
:
:
:
TTt
in
.^
j
x
Metaph.
Lib. IX.
770 &
fubicAiuam extcndcre fe ad obiediuam , adiuam, & tamenefrefufficiens , vtpotcnria oppofita adui ^plicetur potenti* pamua::tunc poteft dicijtcrtio modo re(pondendo , quod quando
in
aecndum , non
potentia aftiua eft in potentia ad
adum lui
quem adum ab illo, ncc illa propofUio:Ci««/ efl fotentU fius eft aBuSyizcit contra hoc quia ficuc potcntia cft cius , non vt in fieri , fed vt ab illo ficndi,ita a£lus eft cius,quia ab ipfo. Ad {ccundum argumentum,patet perpracdi£ta in 4.arric. Ad tertiumdicendum , quod ponitin dcfinitione aliud, aut inquantum aliud. £t quare
vt alibi fxpc habct. Videin Theorcmatibus,& S.
Ars
te diUgentcr ad illum difcurfum dc diuerfitate
,
ita diftinguii,innuit
in f . vbi ftarim fubdit
,
medicinalupotejiM ens exiftet infanato,fed non in-
Vndc diccndum,qu6d adiua
efuantumfanatum. ftridc aftio aclio,fed
ita
non
fumpta vere
eft
adiua
immanens vcrc in
,
& quandp clicitur
eliciendo
cam
,
eft
adHo,
pcrfedl^ habens quicquid eft de ratione adio-
quam tranfiens^ Agens tamen
nis,& forte verius,
tranfmutat ifta
non tranfmutat
prout dicitur
ftridte
fumcndo tranfmutarey
adum primum tantttm, nec
ad
elTe
tranfmuiat aliud
fed idera fubicdlo
,
,
inquantum
magis patebit infra q. 14. Et idco rario hic pofita fcilicet tranfmutatiuum efle non conuenitpropric aftiuae potcntis ftridte fumptae.Ratio tamcn Metaphynca fcilicet aduatiuum cflc, verc fibi conuenit:nam z€tas iecundusjecundum quod fic aduabile in iSta per ipsii,verc cft adus,
di.i.in Reportatis,& fuper ^.A£etaphjfftcit,& pri-
mo in expofitione
& pcrfe£tus:licet non talis.quod
fit
propric tranf-
mutationis terminus. Sed quarc non tranfmutationis
,
eft
terminus
cum fit natura alia a fubie6to,in
quo recipitur » Diccrct aliquis,qu6d proptcr hoc non terminattranfinutationcm quia cft a£tio,& ad adrioncm non cft tranfmutatio ex j. Phyficor. :
folut» i.d.}.
q.iJt.h
Scd aliter dico,qu6d intellcdio licct dicacommunitcr aclio,vcl opcratio , fiue athis (c-
t.c.io.
tur
concretorum ab ccidcm
abftra<5l:o fumptorum. Elenchorum q.\6.Sc fupcr Porphyr.^.i//«»j4.& in primo di.^.tj.i.& in^.di.ii. ^.i.& dif.ii.<].i.Sc fupra 4. huius, & alibi : vtin Theorematibus ad propofitum fed inftantias ex-r
Quzrc
:
clude de identitateconcreti,&
ioteUeclio}
vt
abftra
&
na huius quomodo crgo vnum multiplcx , aUud fimplex fupra tetigi , eft enim mulriplicita$ :
non fignificationis. Duos modos dicencU ibi dc forma
connotationis
rciSkc
conueniat
lUam autcm adbionem eft
terminus,de-
has quxftioncs Mctaphyficac ,licet aliquandp ibi fe remittat ad has:fed hoc ibidem pertradbbo.
Cum parum poft dicit:^M<e efp;ntialiits,vel priitt non
modo ^uaftio
efi
ad hoc vide notantcr fupri,
:
<j.finali.%dib.& in i.dift.i. q.^.adfinem,8c inftk
hic art.^. aliqualiter,& tj.fequente ad pUnum
,
earum,& qualiter non femPhyfica Phyfic2,&
definitiones in Mctaphyfica aflignata:
fimilitcr
&
de Logica,
Vnde
dici.
faculcatibus
aliis
potcris cliccre multa
dicirurcale-
Ref^ vtrobique fermo forrc arquc pro?
pondeo non cft prius. Scd illud dc calcfadbione intcUigitur fortc, inquantum ipfa cft cadem realiter calori produ(Sfco, Sc non fecundumpropriam rationem calcfadionis
:
ficut
cct, vel in particulari, per
Infra pro folutione ftionis
cis
nota ea,quK
1.
hic enim
principalis
dicit
fic
de
primum,&
mia
3.?..
alibi:vt nofti.
i
.
di.i.
Arift. in diuerfis lo-
Csteras fblutiones
aliis.
fcquentesfucco plenas ponder.ibis ad
multa
primac quac-
,
conformiter in
dc variaconfideratione
de a
AiGts.
,
&
fpecialiter
recurrendo ad locaconfor-
q.
Vidc ii.&
^.di.^.q.finali prodi<3:is
i^.cf.ejHodlihetf,
&
ad iUud ^.i.q.ij.etiam ^»-
^.q.iJ& 27. di.i.in Reportatts ad idem videatur.
ex alia partc intelligiturdeintelle-
^ione fecundijm piopriam eiusratiohem:aut forxquiuocatur vocabulum eliciendi ad notandum habimdincm principij adiui ad producStiuu in intelledione , & ad produdioncm in calefa6lionc:propric ergo mutatio cft, quando infit intelleftui inteIle<3:io
\
fed
non
quae eft terminus
motus , qualis cft communitcr ad formas , quae communitcr vocantur ailus prtmi. Adqiiartum argumcntum patet pcr fupradi<9ta. ,
ANNOT.
QJMSTIO
MAVRnil
Anpotcntia acfiua ,fiue frior
efi
naturaliter princtpiatOyincludat
ejfentialiter aliquem A\ict.lib.de fubf.orbis e.
i
«'»
refie^um
1.
Caiec. i.fuj.^^.art.j.
T..dijl.i6.q ii.\Ac\iCt.ibid.ei.vnif.TcTiz.^con-
tra.gent.e.66 Hennc.quodl.
} .(j. 1
4.
(y quodl.
quarta quaeftio de diuifioni-
defcriprionibus potcntiac,pro principio
1
4.^. i.Heruar,
tra.de vn- 1 fcrm.e.i ^.t^in fum.art.i yrj.t. Gvc^.i. dift.it.
Auteol ikid.q.i.ad6.Con\mb.J.Phyfc.9.q
Metfea.i.S' tcrtia Sc
?
.(^ i.Ph^f.eom.yo.D.Th.i.Phyf.
circatex.6^.^ j.fq.^^.art.i.ad
Occham
V.
papua inquantum
Rub.rri«(9.i.^.tf. Fonf.i. Met.c.y.q.yfeS.-j.
Q Equutur »3bus,&
poteft
confideratione Metaphyfici in vniuerfali, vidcli-
tc
1 }
,
& maxime de
,
^.10.
etiam dicitur intelledio
&
,
a(StionccaIorfit,fiucproducitur,& quae z&\o pro-
ficut
:
& totum qjiod fcquitur valde do
alibi
euaduntur,& declarantur difficilia.
,
zn
fine
bene pondcrabis:quia fubtiles,& quotationem de primo principio , cx qua inferre potes iUum traibtum,& pcr confcquens Theorcmara pracccfliflc
iignamus communittjr per hoc , quod cft elicere: intcllcdioncm enim elicit intcUcftus, noai autem inteHe<9:ione aliquid agit,&eftcxcmplum; calor enim natura abfoluta terminans calefadUonem, prout calefaSiio notat proprie aftioncm , qua
non producitur. Scd quarc non
&
nomeni>off;;/«proprincipio
eis
pcr funC Metaphyfica:, nec in
fa€bio clici
,
lib.
8c cft eflentia aliqua abfoluta, licet in ipfa necef-
pric
,
fupcr
a
propricdi£kam,cuius intelledio
elieitur
& quod ibi tangit dc cfficicntc.
cundus:veretameneft terminus afbionis propriae: prout fcilicet adio cft in Praedicamcnto A6tionis: iario fundetur relpcdus.
CitlefalHean
:
Vide i.di.x. cj. i.& 3,.& }o. di. i.Sc alibi facpe. Quarrc abftradlioncs Fran.Mayr.vt nofti plcrumquc ad propofitum. Confequcnter in fecundoarticulo par.i.aduer-
aliud,ficut
InttlU9Ueli qualitiu »b-
primo articulo oftcndit quatuor
uertc qualitcr in
caufas pcrtinere adconfidcrationem Metaphyfici,
potentia ad aliqucm
:
ntns , vtr»
atque quas foluendas prxmittic quatuorarticulos. Ex quibus breuitcr elicii quid tcnendum fit ad vtramquequzftioncm. Vbi ad-
Ad
lubriUflima: funr.
led ad ali-
eft in
Ttx. c.ij.
acccptar,t.c,i. quac notabilcs,& do
Tolct.^.14. Suar dff.tj,
g.
difl>.ti.f*lf.i.H\liUii diff.-L.Thyffea.x.
ARguitur quod fic:quia idem tcft cfle in
abfblutum po-
potentia a<3Jua refpcdu vnius,
&
paUiua
j
Qusftio V.
r!r
& pa0iuan(pedu aherius
ergo inquanturo
;
eft
fimilandi fibi paflum:(ed forma ^(oluta tantum;
adtiuuin,& pa{Suum,non diftinguitur pcr aiiquid
ergo
ab^iunim
qoa
;
fi
crgo diftingnirar, diftinguirur tan-
tum per rdadones
:
neceflc
qu6d
,
quia alias prindpiatum
diftinguarar
autem
habcret ptindpiaptopria priora /c
tum cft
eft,vt videtur,
exff)
;
non
inquan-
prius nararalircr prindpiato includit re-
lationem.
Idem
arguitut dc potcntiis aiSiuis in-
ter (c comparacis;nam lales plures poflunt fundari
in
eodcm ab(biuro
&
,
oponct poncrc
^onera ip/arum, inquantum piatis
diftin-
funt priorcs princi-
vt oftcnditur pcr probarionem praccedcn-
,
lerajcrgo
liarc eft
perrelationcs,qu2cruntcorum
difFcrenrisrjinquanram funr priores.
Ad
oppofitum:fi rcfpcAus indudicur,tioc
non
tur ab(biuto:ncut mitcriaic formaiijcreo mciudi-
Hoc viderur iaiium , qinM
nir vt rario formaiis.
reiado fitibrmaiis rario prindpiandi aiiquid cut etiam inconuenicns
cft,
quod
:
(i-
focmaiis ra-
(it
tio rcrmihandi prindpiarioncfn.
iila
pratdsc elt potentia adiua-
reiario pertinet ad
uz inquanrum
eft teiario
principij
,
ReUtioi
afli-
potentis vt importat rationcra
aut poienrijc vt opponitur awhii
:
quia
non vidcnir aiiam pofle dari. Non {ccunda,quia manet ilia non manet , quando a£hi principiat autem in prindpio quando principiat , quicquid eft dc rarione dus , inquantura eft prius naturalitcr principiato. Proptcr idera eriara non potcft dari , qubd iila rclatio fit relatio prindpij in :
potcntia prindpianris
ergo dare
piands in fimui
ilia
qubd
,
:
quia ncc
reiario
iiia
manctjopor-
prindpij prind-
fit
a
prindpiatum
:
cum fmr correiaciua ,
,
& pofterior
prindpiatum, hoc eft, iiio in quo fundatur rciario principiari : quia rclario priiKipiari , qtuc fimui eft cum reiarionc prind^ eft
naturaeo, quod
cft
piantis in a£hi,pofterior eft eft
SCHOLIVM
Item,fi aii-
rationcm pocenrijc
prior eft naturalitct prindpiato;
,
aut ilb
tct
vt rario matcriaiis , quia tunc prardipponcrc-
eft,
771
eodcm , quod
fciiicet
prindpiatunKoporterct aurcm reiarioncm in-
trinfccam porenda: adiu* eflc priorem natura
I.
illo,quod cft prindpiatumjcrgo omnino nulia rc-
Sententia Henrifi ^tudl. ). fw.i^. &*» fitM^*rt.^-j.tl.yxft ajimutttU4i,& bene exfltcMtnr,
de f «M vidtri fttefi DoHer x.d.i6.k fittatitr
optim*,&
mm. 1 1. re-
clare.
lario inucnitur talis. Itera,hoc videnit
fpedaUter
de potcnria pafliua nam ipla fecundum iiiam rarionem cflcnriaicm,eft pars compofiri, & pcrficitur a forma , qua: eft aitcra pars fccundum quara :
rarionera eft prior naturaiitcr prindpiato
*
,
prindpium:hoc autem cftpraccisc fub rarionc abfoiuta fic cnim immcdiatc cft pars compofiti,& pcrfidtura forma : quia fi aiiqua rclatio cflct dc
habet rcfpcifhim ad effcchim.Quod poteft oftcndi, quia non cft prindpium agendi , nifi inquan-
criam rclatio
tum iiai>et aii^nem
nullum matetiaie
in
quod
agit
,
quia
ordine ad iiiud quod agit,vel taii
amoto
,
nihil
diuerfis refpcdHbus,
ad diuerfa obie
&ioncm potcntiarum non tamen eam caufant: non cnim quiadifFctt intciiedio a vob'rione,idc6 ,
diffcrt inteilcvhis a voiuntate, (ed magis (o. Qjnfimiiitcr
rum,qubd
econuer-
ctiam ponitur cx panc obiedo-
,
:
tamcn potcft did eflc potencia adiua abfolutura oucem & refpcdus in eo fundatus , non funt res :
vmus
gencris
;
crgo pr«cisc aicerum
htet potcntia adiua tct
:
DoSor
}.<^.ij.$. Alicer
non rcbdo tantum. Papcrfedior tcrmino produatquc pcrfcda ,ncc eft priudpiumaf-
tum,quia non
^,nec
eft eJrcnria-
,
cft
Scoti Oper.tom.IK.
abfoiutum.
IL
potdl 6.m^.%.&
qti»
iJ.-.rt.
$.foluit clare fundtmentum prtttufententia. Facit
lonram digre0onem depotentiis anima , occajione Hemici-Jenet eas non diftingui reatner ab anima,de quo fkie iJ,i6.Explicat etiam optime,
pojttionis
tjuando potentia diuerft babent necejfario obieiht
diuerfa
,
refoluent id tantitm locum habere in po-
tentiii difparatis,
etiam fuperioris
quantum praccdunt naturaiiter adhis, & hoc refpedu potentiarum pafliuanim , vt prindpia aiiquo modo adhium. Contra ifta arguirur , qubd licct potens pofllt j eflc compofitum,& piura inciudere,tamcn potenTttemtia aSiM» vMMt riam adiuam in quancum inciudit quicquid nagentnt. turaiitcr prxcedit prindpiatiun , oportet cfle rem vnius gencris , quia non eft cns pcr acddcns. Et fi protcruicndo diceretur pofle cflc a^ens non
iiia
,
& ita
frtcedat frnUem refpe^um in prinnpiato , de
adhium , non autcm Poenim idcm abfoiutum eile obiofhim piurium
potentiarum;crgo cftpcrrefpe
,
PoTEMTiAM frout fricedit princifiatttm fitmi tantitm pro ahfoluto,ita quid nuBut ref^Qm in ea
in his (jutdifUid
cft iiia differentia priot per aliqua abfbiuta.
eflct cilcnrialiter
SCHOLIVM
obiectorum natu-
differentia formaiis
raiiter piascedit differcntiam
teft
rarione cius inquantura eft pars corapofid
aga: fiuercfpcdus. Secun-
ordinc
ordo autcm iliccft rciario, dum hoc ponirur,qu6d potcntiac atumx non dicunt nifi eandem eflenriam animz abibiutam,
cum
:
de rarione compofiri
non
eft
autemm fubordinatis :
^uia
obieElum potentia inferiorii,
non econtra
eft
enim percipitfenfut particularif,percipit commmtts \ ,
etfi
:
quictjuid
&
tjuitLjuid percipit fenfitt corrtmunis^erctpit intelle-
eum
iluiyfed noneconuerfe, de <juo vide ttd
I
1. d.^.ij.j.
.pro opin.cr ij.ij^.^.vaic.
Idcb didturalitcr ad qusftioncm , qubd cum reladoquam iraponat hoc nomcn potentta (ficut patct exfbiudonc tcrtiac quxfh"onis)fit fimui natura cura rclatione principiad adu , a£hi : po-
&
tenda,potencia:ac pcr hoc iila rebtio nulio modo fit priof naturaiitet prindpiato. Ideb quando
quxricur dc pocencia,vt eft prior naturaiiccr prindpiaro,neceflc eft,qubd hoc dcnominariuum/wtcntia
nat
:
acdpianir pro fubie(fh rel="nofollow"> , quod dcnomi-
non
ptior
:
in (cnfu compofirionis
fed in fenfu diuifionis
:
,
quia nec
ncc
fic cft
umen pro ifto
quomodocunque , fed fcamdum iiiam rarionera , fccundum quam immediatc rccipit pndicarionem huius concrcd potentia.Et
TTt
2
iflc
ahftlutitmrft
friorfriMti'
vt talc fiau.
Hic didtnr,qa6d forma naturalis non cft principium a^onis , feamdura quod eft pcrfodio «us in quo eft , (ed folummod6 fccundum qubd
eflct
Ttttntiafaf-
JiMatMntum ftcundtan
modus, ioqucn
loqucndi »M« (4^kKX
-^^
Lib. IX.
'j^jy,
vifitatus eft in iftaraateria
principio,
& cau(a
fic
:
enim
dc potcntia,
haec cft vcra, caufa
'^'^ nMHrduer frigr e/i caufatOy& pri»cipium pnnchpiato,8c nonaliter. Hoc modo intelligcndo qusftioncm,dicitur, quod nihil cft dc ratione potenti2,nifi a.bfoluta aliqua eflcntia, in quaimmediatc fundatur aliquii refpcaus ad principiatumjita
quod nuUus
reipedius praEcedit in actu ipsa prin-
cipiationeni)
,
per
principiandum
:
quam
quafi detcrminetur ad
fed ab abfolutofineomnircfpc-
dhi praEcedente eft effedlrus abfolutns,
quo
pofterius natura (equitur relatio adualis
pofito
mutua
potentia.
rentia,cura
,
ad quod
eft poft
& tunc
aliqaid extra,
principiationem
:
ad quid poncntur
vna pracccdit aliam natura, quafi fundamcntum ciustNam quicquid eft dc
&
rationc potci>tix,inquantum priuscftnaturalitcr ptincipiato,
totum vidctur
efle
de rarionc funda-
quando principiat aliquod principiatum. Nec poteft dici, quod vna tantum praecedit aliam tempore quia patet qu6d agcns nabens adioncm coaeuam fioi,ita deroenti rdationis ipfius principij
,
:
tenpinatur,& habet quicquid requiriturad talem determinationero, ficut agens pra:cedens tempore adionem fuara ; ergo rclatio detierminans fi
vel
;
pondeo,quod ptimo accipitur de forma naturali, dicitur qu6d caufa (ccundum quod caufa jprior eft caufato , caufa fecundum quod caufa umul eft j /i r r j Sed prima, 1» rcducum caur»to,vtraquc vera eft. plicaretur illud ab{olutum,quod eft immediatum
&
/.
•
fundamentum relatio
:
fic fi
r6lationis:fccunda,
fi
rcduplicetur
reduplicetur re(pe£his,cum dicitur,
fecunditrn quod refpeBum hahet
ad effeSum, ficut
videtur propofitio (bn^Cinegatur fimpliciter
illa
eodcm modo negatur illa,p,er quam probatur,inquantum habet ordincm.Etcum propropofitio;&
baturiamoto
ifto nihjl aget.
FallaciaConfcquen-
eft:coloratum fine quantitatenon priroo vide-
lis
quantum primo videtur.Plus enim requirjtur ad hoc , quod aliquid perrinet ad rationcm cflentialcm alicuius,quam qu6d finc illo non poffit e(Ie:fic nunqua aliquid efta^iuum, nifi natum fit habere ordinem ad aliquid extra turjergo inquantum
fe
;
ille ordo eflerjtialis eft a(3:io j vt loquimur, hoc eft,inquantumeft prius na-
nec tamen
modo
fit
m ordinc quodam fundari , vt (Jc ^utefi^uam paratjo adus quam cft de fc ad illud aftuabilc, , aii det
ejfe
primum quam ad ;
agibile ab ipfo;li-
cet per potcntjam diuiuam priraa comparatio
completiue in intelle(au,& non in
Quod
fi
quaeritur quomodo
efle plura
?
f .1.
diffe- ^"t«tit*tit» J*?'»»»'»''?
tur*lfifZi
ab co^
eft princi-
Licctpoflct
Gcneralitcr re(pondeo:nifi proccdetur in infi-
& in propofito eft rcfponfio fpccialis, & in fimilibus. Si enim vna forma limitata ad vnitatem
6
:
vnamoperaiioncra potcftefle fufficiensprirKipiii
MuitituJt r*dut*i»d»
eius,&quantumadentitatem,&quantumaddi- *^ ftindionem & alia altcrius forma illimitata aliquo rabdo refpedu iflarum , qus pcr hbc , qu6d
vrutm.
:
potcft in aliam operarionem,nihil minuspoteftin
vtramque : &quantum ad enritaquanttira ad diftindlionem carum,ficut
ifbrajpotcft in
&
duae poflent.
Qu6d fi
arguitur
,
quod maior
di-
noncft ab omnino vno,nifi raediantcdincc diuerfitas aduum, qux
ucrfitate rainori:ergo
tanta cft, nifi raediante diucrfitate minori potentiarum. Rcfponfio , hoc arguit contra hypothcfira , quae hk fupponitur de identitatc potcntix cun; cflentia, quara quaeftionem non oportet 6\[-
putarc
:
tentiae
cnim
perindc cnim eflct ad propofitum, fi poponercntur accidentia abfoluta : femper
atque tenetur conclufio principalis huius
quaeftionis, Poteft taracn dici,qui vult rcfpondere
ad raaiprera argumenti iam fadi , quod vera eft, vbi eft ordo eilentialis minoris diuetfitatis ad fic non eft in propofito:quia quodcunperfedum immediatum ordinem habet
maiorcra,
que
jaas
ad propriam operacionem. in
iftis
Et
fic
ens perfcdHus
inferioribus ad plures operationes
, quaprincipium fincalia diuerfitate eflet vnius principium fine medio.
rum forma fua eft media ,
ficut
fi
Eft ergo maior praecise vcra in fis,
quorura fingulum natum
illis
rainus diucr-
cflet praecedere fin-
gulum maioris diuerfitatis non vbi nullum :
fct
fingulum praeccdcret aliquod fingulum
mae,qu6d
ferJUit id
Sed nec talis
vel rarionc.
nitum incnribusjoportct raultitudinemreduci ad
ftiuijtamcn illud perficere praecedit fortc natura-
eodem abfoluto, hic prior fit com-
modQ.rcaliter differunt , fed tan-
,
euadi ponendo aliquos adus animae efle ab obicftis,non tamen oportet fic fugerc,
taftum
Poflunt enim relationes in
eflentiai
ficut diuerfa; rariones per-
pium, pofluntimmediate
ponitur hic.
ifCam agere, quando conueniunt eidem for-
,
dem omnino indiftindo , inquantum
Sed nunquid forma,inquantum petficit illud in quo cft,cft principium agendi ? Refpondeo,qu6d hoc cdnceditur , fi teduplicctur formalis ratio a-
n\ar.
idem cum
potentia: fint
nuUo
turaliter a£ko.
litcr
**-^*"
eodem vniriuc contcnta: , de qua didum eft in 4. huius quaeftionc dc
tiam aduum.
uerfitas
dicuntur pro prima opinionc,ref-
aciibus refpe-
re, nifi inpotentia, praccedat naturaliter diffcren-
dumpriusdedu6l:a. illa.quae
irt
fedbionales in
tem,&
Ad
quod
,
qua eft,non oportet , qu6d praccedattempore,fed tantum natura:quod yidetur inconucniens,fccun-
j
&
,
fi
ucut ratio clicitiua adus, fiuc receptiua motionis obiedi, illa prxcise dicit abfbiutum. Et tunc te-
praedetermiiiantenon principiarct, quasro dc illo
qu6d ad
funt priorcs na-
gatutillaperfe6lio,quas prarccdit naturalitcr a
tiim intauione
patet
non
aftu^adu ; fi potcnria, Si znicm ^tr potentiam attinu inteWi- P*'*^t'»a»K
Vno
duaE,fed vijajquomodo
**
anima
jdarirelatio principiantis: vt fcilicct fine rcipc^hi
^g^ relationcs firoul ciufdem ad idejn, & fecun^^^ eundem modum relatjonis ? Aut fi non font
^i^J^
principij in
ab{bluta,puta in calore,non poflet immediate fiin-
relatio principiantis
priut
pedum
dum principiati fcilicet
difFcrcntia
!
fic
turalitct adlibus, proportionaliter accipiendo ref^
Confirraatur etiam ha:c pofitio:fi enim in cflentia
HeUtio nen
yorma
refpedus formaliter. Scd
vel diffcrrent praecise
:
dttertmnat
mul eum eo}
& re(pediuo,ifto modo diiringuitur pcr
abfoluro
nendo
altero
immo ad idem
tffeliu.dr fi-
AdilludjOuod additur depotentiis anima*, di(i potemia intelligatur aggregatum ex
citur,qu6d
extrcmo non pofito vt argutum eft prius in i,argumentocontra primam opinionem. ,
refpedu ad quideft
C*uf* quomod» frior
adualis pollit toUi ftantc (ec«nda.
principiatiad principiura, quae in ncutro efle potuit
ptfnttam.
Metaph.
,
fi
cf-
ficut
Ad illud , quod additur de obiedtis fit
6.huius,in quaeftione de
, licet hoc Ente,& Vero:
didu eft dc potentiis aniidem abfblutum cft obiedhim, nuUus
potcft taraen dici,ficut Ci
rcfpcdlus pertinet ad eflcntialem ratione obicdi: quia,vt ibi ta<5tum eft,antc orancra refpcdlum potcft intcUigi telligi
,
abfolutum
quod non
,
&
impoflibile eft in-
includit rarionem
formalem
obiedi primi intelligibilis , fi quod eft primum communc. Et cum quzritur de diftindionc obieclo
7 qut.ft.i.
Qusftio V. T rel="nofollow">ifil»8t»
thitdtriim
,
undetttrper Ttfftaus
i
qmtflt.
Rcfponfio,
obicAorum,
illa
nullo
modo eft per
rcfpcctusjinquantum fbrmalitcr funt
poteft fimplicitcr n«girJ pfopofitio» quia appetitiua vidctur in id*m" tcndttc rormali-
obie^, Ccd
relpedus conreqauntur a£tus circa illa,fiadu, adu/i potcntii, potentia. Diftinguitur crgo ; vcl
ter,
;
vel
nuUo modojoquendo dc in-
ri
tclledu,& voluntatc:potcnrix cnim (cnfiriua: patct,qu6d habent obi«^ diftindi, faltcm aliqua:.
quod du« potcnria:
Vbi
brcuitcr fcicndum,
cem
comparatac triplicitcr
fe
fuppofita
pofitum
inui-
poflunt haberc: vel
adft
tomfnrittiry
td.i «i.^jul fr» §fim (^ X.d.i^.q,vn. I
tcm
,
ciriux
f»tenti*f»-
przdidto.
perip' diflin-
mis ,
ffiits
Nec in
percipit poteritia fiiperior
ftrcipit
fhiecitdm
irt-
obiediis per fe,&
iftis
fui priroi obieiii
ftrierU.fo-
fui per fc obtctfH
ftMti*,qit*m
rior
,
modd
loquimr
(enfibili per fc
,
nifi
obieftum dufdcm
appetitiux pcr obicita
re(piciunt ,
jn qua:
amba:
re(pe(fiu
obic^s
,
iuxtata
prius de potentiis animz.
&
Quod didhim eft de cogno(citiua, appeririua , quod non habent aliaobic£b , non eft contnei Ari(lotelcm quia i.dc Anima. cj. vnde accipititt illa (cntcntia dcobie
&
oportetdicere quidintelle^uum,fenfitiuHm,& rr-
getatiuum
pri-
;
his
Hoc non go &
, quam infcprimum obiedum. Puta
adhucpriora eppofita oportet
dicit
fi
obic
plo fuo:fed vult
potcnrii animac diuerfac ; cr-
qu6d
tantiira,
obie^m prius eft :
albedine,vel co-
nofdmus animam
vinutcm
hsijcre
icfko concludit Ariftotclcs mediante operarionc,
in
(ed
in
dtionera potentiarum:(cd
Quoroodo enim
,
tionis
albedine,fcd diftindc propriam-rarioncm albcdi-
nis,& perfc
vilus.
Vnde ifta
mum
non
eft
primum obie^m.
SCHOLIVM RelinqVit <juafifiA du^io
III. tm obieilum.
,
velmtAtUyfu idem,<jiud inteSeEitu:, quiA non ctnftat, tfuod tque latepateat valuntoi ac intelUEltu, fimiliter procedit i.d.^.^.^ .num.ii .&fauet 4.
&
d.so.tf.!..'^ ^.*d.^^,
vbi dicit obieBttm voluntatis
bonum verum,vel apparens : fed i .d. i .tfuafi.i. 1. d. 1}. num. 4. doctt obieSum voluntatis effe hic in tltni , vel bonum cormertibUe cum ente, lampartem iftclinat yexplicans bene quomodo id nonfit contra j4nfi. i dt An. tex.x, j de <]ue vtde ejfe
&
&
.
4fud
dtxi in fupvlemento de
.
Anima
& difp.j.fe^.ii. Scoii Opcr. tom. IV,
difp- 1 feii- 3 •
•
,
vtrumque eft cau(a innote(cendi nobis diftinnon loquitur ibi Ariftonec ex intcnrionc , nec in excmplifide potentia appetitiua compirata ad fuam
tcles aliquid
cmdo
eft falfa;
quxlibet potentia pcrfe<^us.percipit fuum priobie
9
innuat aliqjo ujodo in exem-
non tantura intelle
vifiis.
^
confi-
aliter
quam
*•'
cognofccndum.quaro potenria quia ex hoc fog-
perdpit confuse rationcm qualitatis fenfirarionem coloris , imm6 di, fcd diftinde ,
*
derare,vt de alimentofenj3 rel="nofollow">ili,& intelUgibili.
iudicaret differentiam coloris,& faporis.? Item,
bilis
*
:
modo
,
ftin^bus
'
autem cognitiajc non ignotum appe-
talis operaquia circa talc operatur,non quod operariofit caula eftendi vinuris, ncc in fc , net diftiu&ionis^iec obie<5him per con(eqncn$,quia de ob-
iore
Scioie,
**[jflf*^*" '
,
;
non
TcT.CtfJ.
licct illa re(peftu appctiritia
,
adkus; vclaliunde, qiiim ab
tantum rationem propriam
non tantum (ciifiis coromunis in
vt
ficut
Scd eftet difFcrcntia illanim potenriarum; vel nulla realis , inquantum prsccdunt fuos
eriaro pcrfedtius
aiius illud eft
,
Anima de
non
tcretur.
fed etiam rationein
,
:
priraa,(cd pcr (c:aliterinquantum
:
(ubotdinata
&
poneretur prima
primum obiedum cius , continetur fub obiedo intelledus. Quia enim pnmam obiedum potenriz dicitur illild, quod adxquat ipfam & illud , quod adzquat inferiorem, non adxquat fupcriorem, (c^ aliquidcommunius continens illud , quod adatquat inferiorem idco fc(Ic
,
dhuam
infcrioris,
fit
oponet obie^ prima
fe obie
,
tendunt :auia eandem rationem formalem obie-
plura
tanquam pcr fe obie
:
videtur per fc obie
eft alterius generis a cognofcitiua, fi ponercmr eriam fubordinata cognitiuat , quantum ad rationem obiediuam,Ucet non quantum ad com- OhUdavomunitatem in obie<5bo,rofpe£hi iuppofitorum;ad- Unttuu,^ huc polfctdicijquod non eflet diftin
hoc cft,qu6d
quam obic^lum priraum
obie<Jlo,quam
fe
non quicquid includit ens bonum quiditatjuc nihil au-
qu6d
,
fe cxtendat
in fuppofito
potcnti2.Et tunc quxcunquc appctiriuacum hoc,
,
potenria: foperioris
;
includit quiditatiuc primura
& potenria appetitfua iibi
obicdhim primum ad
cft
habcrc pro pcr
Ariftotelcs in i.dc
De folis primis vcrum cft pcr fc,
differant ficut fubordinata,
verum,
loquimur de per
qu6d diactCx potenrix rcquirunt diuerfa cfciccla formalia & patet quod ibi cft diucrfitat in abfoluris non tantum pcr rcfpedus. Dc (ccundis rujn eft verum, nifi fic intellieendo , qu6d prima obieda
licct
quod omnem rarionem
quiditatiuc,includit
;
fliciter
non quantum ad enim quodcunquc fupedam boniim non tamen ,
potcft intdle<5his : quia
Exemplum (ccundi, fimfiis particulafimilitcr quicunquc (cofus ris,(cnfus communis rcfpedu intellcdus,qui omnes funi iogcncrcpotcnti* cogniriux. Exemplum tcrri j, quxcunquc ,
,
poflit voluntas
fus,3uditus.
correfpondoTS.
dici
aliquis
fi
Lic^t
obie
fit
videbitur
&
potenria cognofciriua
Quia
eft.
panicularior potentia jp(b iYitelledhi, quanttini
ad rariones in obiedis
hoc vel vt oranino difparatac;vcl vt ordinatx ; fubA fuprain codcm gcncrc; vel ordinat* ficut potentix gcneris altcrius. Exeraplum primi, vi-
Vtttntit tn-
quod apprehenfum
omnem appetirioncm rc(piccfc fdrmalitcr bonum fub aliqua rationc iam vidcriir volontas fic-
vt pert^cdiones vnitiuc.vt diclum cft in 4.dc Vno,
'Vcro,& Bono
711
De teniis
cogniriuam;imm6
in
eodcm
vult in prindpio capituli
c.^.Potentiarum,Scc.
(enfitiuum ineft
Ttxci7.
Sc appctiriuum. Et infra in eodem probando hoc, T.C 17. dicit cuifenfus,& [ftiti*,&trifiitia,6c infra,qu6d T.cxj, animalibus habentibus ta
,
C\
,
cognidua,& appetiriua ha-
b«rent obie
,
ficut
habcnt fcnfus di-
maximc
ciim obic<5him (enfiu prirai non prxfupponcret obie
ucrfi
?
&
tjuidem &fentirt *b ipfo opinarijMiiliter aliorii p^^l^^ vnumtjuodciueman e(i contra prxdi
fcquitur,obieftaprima funt aiia;crgo alix:(cd cconucrfo eft
& potcntijc
fignii/edaU.
fallaciaCoofcqucmh:nam 'j'J'^'^-
aliimde poffunt potcntix'di(Hngyi;iram6 ab obiech'^"amm nunquam cau(alitcr diftirigaiintur:fi autem i fuidtm. Tt 3 figno
£tis,
T
&
Metaph.
Lib. IX.
774
^giio arguitar «liquomm diftin^o , iconucrfo oon requitur X quia fine iftis fignis poflent diftintcrmino, gui. £t excmplificari poflet dc motu
&
qiioraodp diuerfitas tcrmini bcnc concludit diuerfitatcm motus,non cconuerfo:quia multis viis
idem patet in motu locali. Sed dc aliquibus videttir dubium,non
aliunde , qiiam i termino diftinitis
tcrminus acquiri
exemplo
:
i(lo,quia
,
VI.
Vtritmfotentia aiiiuafundaturm omni entel
poteft
Quod etiam didum eft in
oportet hic di(putarc.
C^Vi^STIO
tota iftarefponfione, principalitcr obie<9ta fciUcet
Xrifmegift. in dialtg» dt communi
imptfPhilo. Alcxand. cotn.i.iiy ii^.i r.
com.
\
^
dt rt^tn.
lib.fa-rA Itg. »U.egor.
^ pltn.
Auerr. hit
Albcryjs 1. Vhyf. tr»^.x.c.\.
%.
D.Tliom. i.^.^.45.««.8.o«i»
i.<
«r{.4.Pc.-
cius dc Alliaco i» 4. 9. i Gaor. ihid. dift. 1. qu. i (^ 3, Fcrrar. ^.con.gent. c.66. Fonf. 5. kItt.c.i.i[.6.feB.i.^ .
non
diflingui pcr re(pe<£ins, patet pcr Ariftotelem
i.de Anima,tex.com.66.vbicunquc enim affignat obiedlum proprium,illud cft abfblutum, non teCobieSs nen pe6kiuum,vt de vifii dicit,cuius eft vifijs,color eft: diftiHgMuttfg j nec includit reipc(9:um : vnde fiibdit,qu6d eft vi^b'Jc (ccimdum (c, non rationcifcd quoniam in ^aM^^tcHndi efi.non pr«Arifiotthm, ^ habet caufam eflendi vifibilchoc
primo modo,fed
dicatur refpedlus de ipfb
(t-
cundo. Ad argumeata principalia patetex di6kis : quia /iue idem abfi)lutum fundet relarionem potentias s.(^i\iXiS)C pafEuae ^ fiue duarum porentiarum adiaarum ; vel praccisc cft in tali abfoluto , inquan-
tum
cft priiis naturaliter principiato^difTerentia
rarionum pcrfcdionalium vniriue contentatum; vel nulla difFercntiarealis. Et cum dicitur, tunc proprij prihcipfati non eflct proprium princinium. Rcfpondco, quod approprietur fic, quod habeat in fe totam perfcdionem requifitam , ad caufationem huius,hoc oportet : fed quod Umita-
tantum huius,non hoc oportct , ficut fiiperius cft aliter enim caufk vniucrfalis, non ita polfct produccre cfFedum detcrminatum,ficut particularis ad talem cffedDm limitata. Quantd te
didum
.
Hurud.
fequtnt.Siux.di/^.ii.Met.fea.t.
fta.x,^
j.
ETphum
4.
difp.9. Phyf.
quod fic : quia fecundum Philofor Meteororum,t.c.j4.omnia determi-
vidctur
nata fupt opcrarionibus
•,
'
cuiuflibet crgo cntis eft
propria operatio. Confirmatur per Ariftotelem z.dc Caelo
& Mundojt.c.iy. vbi vult quod omne
habens opcrationem, eft proptct fuam opcrationem. Ex hoc arguitur , omne ens quod non eft finis,eft propter aliquemfinem Deus autem quia eft vltimus finis , patet qu6d habet aliquam operarionem:omne ergo aliud ex quo eft propter fir ncm,vcl eftproptcr operationem, habetin: propofitum, vel propter aliquid aliud. Sed illud non eft finis eius , nifi quatenus actingit illudper aliquam operationem , vt videtur , ita fcquitnr :
&
&
quod habebit operationem. Item, agere conuenit alicui inquantii efHn~aAu,& hoc perfe^ori illo, quod debet caufari,vcl asquc pcrfedo fcd quod:
libct enseft in a£tu altero illorum
modorum,ref^
:
&
ergo caufa indeterminaiior eft indetcrminatione iIlimitationis,fiue indetetminatione impcrfedbionis (ficut materia eft indeterminata
,
quando
eft
peftu alicuius fadibilisjergo,&c. Minor probatur
per locum a tninori:quia quantumcunqueiraper-
(tdaxm ens accipiatur,ipfum eft in aliquo a(£hi,qui ita pcrfedus eft proportionabiliter rcfpedu alicuius fimilis fadibilis
}
perfedior refpcdhi
ficut
verbi gratia , ita proportionabiliter
in potentia) tant6 efV determinatior:ficut oponet
perfeftioris
ad producendum cfFcAum hacc
perfeftiorelationis perfeiSrioni alterius relationis
eft adualior.
:
fimilis ei,quod eft darc relatiuum e(Te,ficut perfe-
£tio caloris perfedioni alteriuscaloris,quem caufare poteft.Item,(pecies fenfibiles
K^NNOT. MAVRiril.
ad omnia entia, quae dicuntur 10
SEquitur
quxftio quinta de pntitate potenriac
a(!liuac,& paffiua: in illo priori, in
dir principiatum,
quo praece-
& non affignauimus ibi textum
/uper quo fundaretur
ifta
qusftio
,
nec o6bo
fe-
incidcntaliter hic difoutat , quia Dodot copiose 4epotcntia, vltra ea.quxtangitPhilofb-
quentes
phus de
omnia
ipfa:licct
poflcnt in aliquibus lo-
cis textus,aut hic,aut alibi oriri,
quod
& intelligibiles
vidcntur imperfc6riffima cntiajvndc cxdiffcrentia
confideret
realia,ifta
intentiones,veI entia intcntionaIia:fed
dicunrur
iftac
(pecies
videntur habere proprias operationcs:tura in ge-
nerando
fibi firailes
,
tum
in
moucndo
potentias
cognitiuasjfecundum communiter ponenres ipfas. Contrarium videtur manifeftum dc omnibus cntibus,praterquam de formis fubftantialibus ali-
quibus,& aliquibus qualicatibus,qux tur adHuz.
fblae
viden-
lcaor.
In principio fblutionis recitat opinionem
SCHOLIVM
Hcn-
q.i.& infmmna art,$-j.q.y. quam impugnat notanter. Inprimoetiam di.^.
t\ci,ejUodU.
&
;
- rel="nofollow">.Sc fn i. di. 16.
nionem
&
8c impugnar.
{equitur rcfblute alccrius viae
,
&
notamer
alibi tangic
candctp opi-
Deindc poiiit aliam,quam foluit moriua ,
fubtiliter
valdc.
&
Vbi
in folutionc
motiui de potcntiis animx,^ obiedis carum, dilatat fc fuo modo , ficut alibi etiam tangit. Vide itt
t.vbi fupra,&
^.i.&
di.y&
in tjuodlibeto
& 49.?^ fupra i.&
c).eiufdeni,& in fri.di.y
q.^.& i^.& ia ^.di.4.4. -j.huiiu,
:
eft
4;.
& fpccialitcr in 6. q.
},& alibi fxpe ea,quaE funt ad hxc. Concordat hic & confirmar, ficut omnia difta fundamenris Ariftotelis. Textus
I.
.^.14.«?'
& vbiquc
corrcAus in his tribus qustftioni-
bns abfque fuperfluitate,& diminucionc.
Sententia
ajferens
omnem formam
ejf«
afiiuam , quatenut perficitfuum materiaUf reijcitur,tanquam abutens terminis,quia confundit ejficientem cum caufa farmali , citm tamen ijix non cotncidant in idem numero.
Ad quasftioncm , qui ponerct quod a(frio primacuiufcunque forraa: eft in pernciendo fuum proprium porentiale , haberct confequenter ponere , quod omnis forma eft potentia ai5riua,quia eft lis
principium pcrfcdtiuum
fui potentiaIisj& ta-
fortc a(SHo vocatur ab aliquo
no ,
adkio abfoluta
:
,
vt ab
AugufU-
ficut cxemplificat y. 14.
1
1.
Et a Philofbpho de iucere , quod eft opcratio caiusprincipium eft ipfum mancns in agcnte,
9.
&
luminofum
*
I ^
Quxdio VI. luminofam formalitcr pcr {iiam lacem;ita
poflct
dici.quod i]uamtere,vel quantitateyVZ ita loquar, formalitcr pcr eft propria operatio quanti ,
&
quantitafem:& dHrere duri per duritiem. Contra hanc opiDionem non oponet difputare de nominibus, fi habitudinem formx ad materiam, quando exeis fit vnitra,dicat eflc adWonem, loquitur vt vult. Philofophus autem de tali adlio-
ne non
eft
locutus:qui in a.ca.huius crcdidit
fiaffi-
&
T.C.3.
cicnter diuidcre potcntias adKuas in rarionalcs , c.4. hihil auirrarionalcs,de quibus tradlat ibL
&
tcm loquitur comparando formara adperfcdlibile. Ttttntit di-
mduMr
i»
rMtitaMli, (J-
irrMttnM-
Pr«terea:omnis aftio propricdiaa.dc qualoquitur Philofbphus,fiue ut tranficns.fiuc imraanens. talij eft, qu^ per ipfara aliqmd eft ab agente ,
&
jjj^j
****
ttrmd ptri-
^ ipfo:forraa autem perficiendo matcriam,
MUud »
MiM ftrm*
,
Mgentis
»d
eiufdem c^ufad ; ita eriam ad quamcuraque concaufantcnuhs duae caufac coraP^u^cntur, aliam habcbunt rclarioncra ad illam;crg° *^ niatcriam alia eft oranino relario formjc, Sc agenris:im6nec poflcnt coincidere inidcranuagcns
& forma,rcfpedu principiati, itanec rcfpcSi aliquis vellet adducerc
dfaialtcrius principij.
T.
I». Bc
c.
T.
c
au<^ritatcs Ariftotchs dc a£Honc.
De
j.
Phyfico-
& dc primo de Gcnerarione, qu6d agens, & & paticns fbnt contraria & qu6d tangunt fc, & hurura,
indc. 5 1.
ciiciter.
conucnit corarauniter ; vltra afcendcndo , perficdioribusjvt intclligcnriis,fiuc corporibus crlcfti-
bus non conucnit. Ita qu6d non vidctur aliqua poflc raaxima vniucrfalis affignari , cui enri con-
ueniat produccre. Si racdiura furaitur cx perfe6lione, pcrfeihus magis producerct. Si cx im-
&
pcrfcdHonc impcrfc^us magis produccrct
vtrii-
:
que vidctur h^rc inflantiam cx didHs. Et ad ifla inucfligandum, poteft dici primum, qaod propter quid aliquid eft adiuum. Ad argumenta. Ad primum diccndum , qu6d §>uet»tJo entium naturaliumpcrfecxiftenrium ,dequibus """* «»*
&
ma cft perfe^o propria rnateria,non tantura ali^^^ cflbaum a forraa. Et propterca ficut forraa,
mero,& per confequcns ficut idem non potcft cflc
tmMtnism.
vt
hoc extcndendo operationem ad quamcunque fiue immanentcm, fiuc tranfcuntcm , fiue criam fit ad
aliara caufara
siit
,
videtur ibi loqui
f* f.^Q^
rtUttt
conucnit impcrfcdliffimis fubtlantiis
fimiil
elemenris^ parum afccndendo mixtis inaoimatis nonconucnif; \ltraafcendendo, mixris aniraatis
nihil aliud a fe caulat in raateria:quia iplamet for-
fiendtmMt*- inquantura cai^fa , aliara rclationera eftenrialitcr ri»m , nihil haoct ad caufatura , qukn efficiens inquantura /*!«/«/.
77S
tendcre quzflioncra, quare fadio, fiue piodudio»
,
iufmodi
,
multas poflet haBercfcd non debet im-
SCHOLIVM tffe
u formam fuhfiafituilem/^ ^ttMitdtem ;
non
effe
a^iua yfaltem
«luoadfuicognitionem, velffecies,
^uareautem
ta?H€rt alia
alujuo
modo
a^iua,& alia non^ulla eflratia^iflquia hac,& tlla efi illa\ita Doit. i .d.y.q. i jtu.i^. mouet bonas dificultates, quasnonfolmt ,fedputo aodem modo refpondendum ad i&ai , videlicet, quod ntitta ratio in eis affignanda eft. Vtdt loca Dotlmia citata hic a A£turitio.
forma hac
"*"^^*?<-
•»*•*
:
§!jiMntit 5''**'
&
cet illud vbi conrinuc caufetur a grauitate,quonia
graue quiefdt
:
vt
fic
dicatur graue operari dura
^^'
'^""^
*^*'
t. c. ^4. indc
&
non videtur Ariftotdes Czlo,& mundo, vbi vult qu6d
quicfcit;fcd operarioncra ita
extendere i.de
imperfedum carct operarione. Et fic eriara in i. de Generarionc negatur grauitas efle qualitas a
quod
eft
& acddcns
fcd
:
t.c.8.
dc
Ad 1. Cz-
fuppofitura fubflanriz,
confirtB^oncra rationis,quz acdpitur de
vere aSiita4,feu generatiuas filn fimilium
negat
caufandara,fiue ad vt»;& fic graue habec operarionem propriara tendcre dcorfum, quando eft extra locum quando eriara quiefdt didtur habere operarionera,& perfe<5Horem,quam quando mouetur, de quo poflct cfle prolixa inquifirio, an ficut moueri l grauitate , ita terminus fdli-
ente pcr fc
II.
,
formam
cns diuiditur in fubftantiam
morari.
SoL A
fimt propriz operarioncs
,
liA Mun. poteft did, qu6d operario cft finis habenris operarionera, ficut ibi vult : non habenris, non
cft.Etcura arguitur,tuncaliqaid
rura cftjfed
non
cft finis,vc-
eft finis,nifi attingatur
ab
illo
pet
operationcra huius.
efi
efl
ANNOTAT. MAFRITII. SEquirar
quzftio fcxta , in qua
& quinque
fe-
4
fermonem de fundamcnris & tcrminis potcntiz adiuz, & paffiuz quz omnes quendbus
facit
:
Itaquc hac opinicinc, tanquam abutente termi-
a
nis,pr2termilla
StUm
fiA-
HantiMm, o" qmMlitMtem
«P«3mw».
,
^°" folum non
tcncndum eft , quod quocunque ente , fed nec in
fex ia aliquibus anriquis originalibus raouentur
& foluuntur fub
flraplicitcr
fimul
in
ordo carum feorfum
:
quz quantz vtiUtatis
qu^cuquc fortna fiindatur rclario potcntiz adriuz:
tur
ncc vidctur difficultas in oftcndcndo quod ita fit: nam cajtcris minus pcrfc^sprxterraiflis,patet
fint,res ipfa declarat.
quodquantura, inquanturaquantum,non aflimilat, fiuc adzquat fibi in quanutatc aliud quantum proximatum , prius inaK^uale ncc durura durat aliud priosnon durumtadiuumautem fibiapproxiraatum oppofito raodo fe habcns , -flarira ttanf^
quz
:
mutat,vt aJUimilct
fibi
drctirafcripto impcdiracn-
to:apparct de calido. Ita poteft argui
forma adiua
eft,
nifiaUqua
quod
,
fiibftaritialis
nulla
fone,
&
aliqua de generc Qualitatis.
&
cft principium a£his lccundi , hoc faltcra rcfpedu adhis firailis:cuius fcilicct perfe6Ho non excedit perfoSHoncra talis a6his , ficut tangit fecunda ratio ad Iianc quacfHonem. Eft alia difli-
&
oultasde a;^one ,qiue
eft
totali : fcd placet vt hic ordinan,
& fingularis dodrinac
Adducitopinioncmanriquam vidctur
quodammod6
faris fingularera:
Auguftini
&
Anfel-
quam quidam medicorum imitantur.Et brcuibus eam impugnat. Et ponit propriam notan-
mi
,
tcr.
Mouct confcquenter quafdam difficultates, quas nonfoluit hic cxprefsc,quzrc in theorematibus,&in primo Reponarionumui» 7.(9. i.&ini. di.i.t].7.& in ^di.i.tj.
in dubio
Sed difncultas eft in afllgnando prtpter ijuid: quarc fcilicet faltcm a£his primus , non quicura-
que
;
vna quzftione
faris
literali
&
i .
& fupra ad finem
i.Iib.
pleruraque vt nofti ad propofitura,& quzftione fcquentc aliqualiter. Duo etiam vltima prindpalia fbluc con,
alibi
fequcntcr.plura bene ponderando.
Vidcctiam in^.d.
ii-q.j.
& fcquentib.aliqua ad
hzc
h£tio. Si quisvelit ex-
TTt
QV £.
,K
Lib.
776
!f1_
X.
I
Metaph.
fecundo modo, ergo cflTcdus perfciaiof fua pcr fe caufa efficientc:nam illud,in virtutc cuius agitf nullo modo cft cfficiciis. Hoc etiam nihil caufM rccundiuTi menbrum ftatim videtur inconuenicns: *" y'"»" «•/canfis. Si cft
QViESTIO
VII.
Vtrum relati» poUntU aBindfundeturimmediate infubfiantia
\
palius cflet in eodem gencre caufar.
Arift. t. 7hyf.c'.i.uxt,n\.T>. Tho.i.f.^.77.
Kh.x.cr
i-p-
9.77.«rr.).Maior(i) ^.^.ix.a.^.Capr.m. i,d.j. q.i.srr.t. Caict.i.f.
q.-j-j.
»rt.i. A.gia. qited U^.i.q.i
uU
Hcnric.
t.
. Qcckain.i .in t.f.t }. .d.x.q.^.ionC.$.Met.ei.q.6.feii.x.Conimh.x.
4}Medlit. i4.q.\.Heia.qM»dlih.i.f.ii
P\ivini.in
1
rhjff.q.itMrt.x. S\uv.diJ^.iiMet.feii.x Knb.traH.d* c/ut-
q.j.H\in.difp.9. fhyf fecl.%.fubiea.i. Vidc I» i.difi.}7.(^in tUift.i-^.^ in ^.dift.ix.q.i.
fiiefficienti.
Scotum
quia in nullo generecaufa: videtur aliquid caufi^^'^''"^'i' rein virtute altcrius , nifi illud altcrum princinMfHmi*
tet,quiaaIiasnon attribueretur ratio a<9:ionisDco in sumo,quia nihil attribuitur Deo in fummo,nifi
quod cftpcrfec^ionis fimplicitcr,vel fequitur perfedionem firapliciter , fic qubd C\ magis , magis maxime , maxime forma autem /ubftantialis eft adus perfedior omni accidentc ; er;
X Tldctur quod non:auia potentia,vel V impotentiaeft inlecundafpecic Qualitatis, naturalis
1
C
df quMli-
kU(h
{ecundum Ariftotelem in Praedicamcntis. Irem, imperfediflimum non immcdiatc acquirit fummam pcrfedionem Ccd mediante aliqua pcrfe:
€tione minori
;
ergo cflcntia fubftantiae
,
quac eft
impcrfediflima , non ftatim acquirit pcrfcdkio7
.^-.1.
nem fummam, qus eft operatio,(ed
prius aliquod
accidcns mancns,quo ordinctur ad opcrationcm. Itcm,incodem genere funt potentia a<^s:omnis adio creatura; eft accidens.Con6rmatur:in dc Senfu (en(ato dicit Philoibphus,ignis non agit inquantum ignis:fed inquantum calidus. Contra:potentia pafliua prima ficut eft ad pri-
&
..^
&
mum ens,(cilicet fubftantiamjita fundatur in fubftantia,quaE cftmateria:ergo a fimili potentia
ua prima fundatur in fubftantia,quae
cft
a^-
ibrma.
SCHOLIVM,
neris.
Sccunda ratio , quas eft /^ropf«- , quid eft talis: agens inquantum eftin a6ku,agit, ita qubd perfediusens in a6lu,pcrfc6tiiis agit.Quod cx hocpa-
&
" *
"^
-^
»
«•*'•'
:
go,&c. Si dicatur
qubd immediatum ordinem habe-
,
3
re ad a(5lionem,eft impcrfcdionis:quia accidentia
ordine
quodam
infiinc fubftantix,ita qubd remonatum inefle , nifi propinquiorc prius inhxrente & ita quod immediatum eft rcfpediu a(^'onis,eft in proximo gradu rcfpcdu cius, quod quidcm cft impcrfcdkionis : quia quando imper-
tius
non
cll
^v^
;
fcdHori eft propinquius
,
eft irapctfe«5lius.
Pra:-
dicamcntum vcrb AdHonis eft cns diminutum, quia non dicit rcm abfblutam fbrmalitcr, «'^ita nec fubfbntiae conucnit.
Prstcrca
:
quantitas eft
adus perfediior,quamqualitas, quia fubftanti* irmnediatior : nec tamen fequicur , qubd quanucas
fic
a6tiua
fi
,
Ad
qualicas eft adHua.
i
.
qubd
quamuis Prsdicamcnta fint ordinata in ordine pracdicamcncali , camen immcdiac^ poflimc confequi rcm altcrius Praidicamcnri. Vnde Relacio Adkio immediatc confequuntur Subftantiam, ncc vnuni mediantc abo. Similiter , fi rario concludcrct ,qualitas non cflet immediatum principium adtionis , quia relatio ordinacur antc adlio-
&
SvBSTANTiAM
0jfe
immedtate aSliuam proba-r
tur ratione apoiieriori,priori,&authoritate,.Qu0d htc ait
,
afcidens non poffeattingere produiiitnem
fubiiantittitraRat
}.&
^d. i .q. xjiu. i^.d.&stj.^.d.ii.tj.
d.i} .q. 1 ..Quod ait,relationemftmda3ri irtfub-
ftantta
,
Hiorem
hahef ^d.6.q.io.
& cjualitatem effeperfe-
quod hicdicit
<jttantitate,{
)
d.ii.q.i.n.10.
docet.
*
Ad
quacftionem , omifla
,
propter breujtarcm,
opinione contraria , culus fundamenra tada funt jn arguendj^. Ad quaeftionem diccndum cft fim-
fofma fubftantiali fundatnr rclaQjiod probatur ratione tripliciter,{^ilicet primo quia,Deiivie propter fuid. tertjo audoritate. Prima ratio talis eft^cfTei^bus pliciter,qu6d in
tio potentia: adkiujE.
IffeHui eft
nm
ferfeaitr
*»«•/*•
^
pon potcft cflc (jt
pcrfeftior caufa fuacfficientc
cfticicns aequiuocurp
cfFedu
;
fiuc
,
quia tunc
:
fiuc
eft pcrfediijs
vniuocum quia timc eft acquc f>erfubftantia autem per fc gc,
fe<5lum cuni cfFedlu
:
neratur;crgo pcr fe efficicnsillius gcncrationis cft
fubfbntia
:
non eflot pcr fe ^equo gencrat,eflctforma fubfbn-
fubfbntia autem
nprans,nifi illud
Sicnim formaaccidentalisfblaeeneraret,
fialis.
fubflantia pcr accidens gcnerarct.
guod
efFciStus poteft clle fubftantia.
,
& idc6
eft
cnim
dum immutandi.
relatio formaliter:fed
,
niodo
fft caufa efficiens cffcdkus, ,
habctur propofitum
,
aut non:fi primo
quia caufa non
eft,
inquantum fubftan, eo magis habetur prppofitum , quia caufa quantb prior c^ufato , verius caufac,ex prima propofitione de in cuins virtut«; aliud
tia.
a{;it,nifi
Patct ,Sic{ie(i efncicns
remotum
^***"*- 4- ^-
§iunntiiiu
eam fed non qKomodo fundamentum , in quo vir- "^"^:
tualiter includitur. Si dicatur ctiara,qHbd fecun-
hanc fecundam, mixtum, vt lapis, magis aifkiuum quam elemcntum , vt ignis: quiacftens pcrfcdkius. Conccdendumeft,quia habet pcrfediorcm opcrationem , licct n
tranfiTiutarione,& compoficione.
Tertib, au<Skoritas ad propofitum cft in j.buius cap. 7. dicit Ariftoteles
:
Proprium ftthftantia
T.c. 5
x.
eft,
femper fuhftantiam alteram aSiu , qHA facit : quale vero aut cjuantum non nectffarium , nifi poteftate folitm. Impoflibi- Subftnnti» le eft qualitatem , aut quantitatem eflc poftquam "^ -^rtft. eft *^'**' non fuit,nifi per aliquam caufam effidentem : tjuia neceffe efl pretexiftere
&
non oportet a
agit
HtUiio fun-
dum rationcm
fcriptis
mpt
Sic materia prima cft a£Hua in
intelle^kum Angcli cognofcentis'
in vinutc alEcrius pcrfcftio-
Contra:auc illud in cuius vinute
quantum cfli;
licet quancitas non fit a<3:iua per tranfmutationcm,tamen eft a£tiua in fcufiim,& intcllcflum:& facic immucationem fenfus , non fblum ad mo-
in vinute propria producic
ris fc potcft.
requiritur
m in vbi. Ad aliud patctalibi,
qubdqualitascftpcrfe<5h"orquantitate. Similiter, ^^f^.infub-
tamen
,
AecUentnm in vir-
Vcrum
nunquam
quale ad hoc qubd
qubd nullum agens perfedius fe
tutefMifftim-
Refpondctur,
accidens agit in virtute fubflantiac
ncm.Similiter,
;
pracexiftcre
quantum
,
aut quale
igimr fubfbntia iftis accidcntibuscircumvirtutem «produccndi illa , , habcf ita
&
potentiam a£riuam. ic<Sto relpe<Sku
Poflet cciam argui dc fiib-
propriae paflionis
,
qubd
habcat potentiama<Skiuam rcfpcdu eius, neccflarib incilct
,
fciliccc
alias no|i
quia potcntia materiae non
eft
ad neceffitatem. Confimilitcr ex di6b auiSkoritate poteft alitcr habcri propofitum quia ''•» fftrtet ?****'*» *** ii non opor tet quantura , aut qualc prxcederc gcfufficiens
:
Dcrationcm
.
Quxaio VIII.
.riq
d*rt gener»'
Berationemquanti ,aut qualis , multo magis nec gcnerationem fubftantia ; crgo Ci (bla fubftantia
timem.
przcederetjcflet generatiua fubftantirc.
^H»U
frtct-
Ad primum argumentum
poteft dici
audoritas raultum faccrct
illa
,
,
quod
Tx.\S,
huius 9. Et idco prius
quam faciat
ergo fequeretur,
qu« facit:ficut patet ex 7. c. non oportet , quod fubftantia
,
,
alio pcrficiatur. Similiter
nec
ncc io faftione proptcr idem prindpium,quia forma fubftantialis cft pcrfcdior acci-
inadione
,
dentali. Et ideo licct fubftantia
QViESTIO
VIII.
fi
qu6d nuUa qualitas tcrtis fpcciei ciret potcntia aftiua , quod eft manifcftc falfum. Ad fecundum dico , quod fi fiat ferrao de fadione , illa non eft perfcftio fubftantiae
777
Vtrum qualitM frima fpecieijit potefttU a6Hua i D.Tho.i.t.f.49.«rf.).(^(»
^ .dift .xi.n.i
.
trt..i
dcRub.f
i.«rf.3.Bacon./n i.dift.ti.qi.*rt.i.CipicolM
I iJifp. 8}. »«»1.4. Suar. difp.44. Mtt.feS.^.^ t. lian.diff.i6.deMimt.yide Scotumin i.d.iy.q.i.tf.MU' ttdo iptnr,^ ^.qiu velUt,^ q. 3 Md.
Vafq.
.
imperfc£tiot
fit
EThabcns
accipicndo prscise perfe£tionem vtriu(que formalem , fubftantia pcrfedHor eft fubftantia qua-
faciliter,vel deIcdaDilitcr,vel expeditc:fi
magis potcft agere
& facere
:
quia vtnim-
quc eft pcrfedH. Ad teniura , illud concluderct qu6d omnis potentiaadliua eflct in gcnerc A£lionis pcr {e:non tantum enim potcntia 6c adus funt in
eodcm membro entis,
ftantiam,& accidcns
;
vt cnsdiuiditur per fub-
led ctiam in
Me
dift.n.q.i.Salnstracl.io.diff. \.fecl. z.ionChit c.^.q. 4.
qukm fubftantia qualis,intclligendo pcrfcdionem proptiam fubftantiac cum alia addita: tamcn
iijergo
.
i.t,^.49.i(rf.).Duruid.(n j.difi.i^.q 4. J'al\id.^.x. Gulicl.
vidctur
non
:
videtur aliquis polle fimpliciter, led
fic,
puta
enim ha-
bitu fimplidter pofler ; ergo ante illum eflet fimplicitcr irapotens,
non
&ita aCtus prxccdcns habitum
eflet eiufilem rarionis
nerarionem habitus
cum a^fequcntc ge-
ergo nec ex prxcedentibus
;
generarctur habitus.
codcm gencrc,
Contra: Ariftoteles in litcra huius 9,c.z. omncs T. c.3
& fadkiux fcicntix potcntix funt principia:
vt cns diuidititt in io.Gcncra.Tuncad argumen-
artcs,
tum, xc^Moczx. fotentum : quia maior eft verade potentia obicdHua : patct ex prima qusftionc. Et in minori accipit fotentiam , qu« cft principium adiiuum,vcl paflluura.Ad auAoritatem in dc Scnfenfato , diceret aliquis , quod loquitur de fu adHone fcnfibilis in fcnfum ,& lubftantia noneft
nam permutariuain alio,aut inquantum aliud. Ad quaeftionem , qui poneret omncm poten-
&
{cnfibilis,nifi
per acddetis.
'
qu6d non quia potcnria cft qui habitum autcm
poteft fimplidter:per
przdsc pawuana, qu6d habims non cft adHuum prindpium. Sed quoraodo habilitatur aliqua potcntia ad paricndum , maximc fi eft ex fe fummc difpofita, riam, in qua
habitus
eft
,
eile
habcret conlequcnrcr dicere,vc videtur,
de intellcdu rcfpcdu intelle£tionis?Quoraodo eriam vti habitu eft in poteftate habentis,
ficut eft
K^NNOTAT, MAFRJTI
I,
fccundiim Ariftotelera,fi vfus dus(licct irapropric ) fit cantum in pariendb noneftin poteftate parienris.
dicacur vfus
SEcfuitur quxftio fepcima , in cuius prindpio ponit motiua JL^^)^uoMAeto 4.^.8. Quxre
RE
& auftoritate.
Infra cura adducit euacuarioncm ad i.rario*
nem
h\:Reffondetur,quodaccidens,Scc.t^ rclpon-
bitui
Deinde foluendo inftanrias infra jAiv.Ad aliud &c. Quxrc in Thporeraaribus notantcr. Habctur etiam in ^ .di. 1 i.
pdtet alibi,
pra lib.5.& alibi nepe,vbi ibi notaui.
Quod €c\x
,
£ c
T A opinione negante atliuitatem ba~ ejfe aHiuum, non /ubjiantia aS'ut~
eum
etiam tenet problematice non
ejfe
dr
dic vc fupra notaui. Alia plura adde
quomodo cum hoc inclinatad aHus.
Itaqtte
ia hac qutfiione nihil refolute tenere videtur.
Ideo
did, quod habitus, qui
aliter poteft
potcntia adiua
cft in
principium adiuura;&hoc
eft
guendo. Et eriam in
Ars
lib. cap.
.
j
dc potentia
dicit,
nibus
,
ctiam
laris
DoAoris
cft clara
,
in his
omnibus quxftio-
ide6 omifi explicare eam. Litera
corrcdb
,
& ordinata pcr totum.
gulatamcn vcrba pondcrabis vbique.
Sin-
Quod eriam
in ifto9.Cap.4. diuidic potcntias in innatas
Sed
;
qux eft fiftuqux eft artium,patet, &c. loquendo dc habitibus acquifitis, non
faltera
caufaxquiuoca,&
potcntia naturalis, in qua
paniali:(cd videtur vellc,qu6d uerfaliter
fit
verum vni-
de quacunque zquiuoca
,
ficuc
habet in xM. } .^. i o.ideo dcclara con{equcnter;autad hominemiauc aflcrriuc, vidc 14. f. quodltbeti.
Ec T.cio.
& ac-
vcl difciplina, vt
videtur habitus
(flus, limitabis, vt nofti aliks fzpe in dodbrina eius de cauia:videliccr, xquiuoca totali, vel prindpali
,
quifitas;& noc vcl confuetudine, vt landi
in i.rationc pro quxftione principali habct de nobilitate eius relpcihis cfFc-
T.C.17.
medicinalis poteftai ens exiftet vtique infana-
to, vbi exponit definitionem potentix a^tiux.
hic.
Scntentia
5.
ailiuum, ex-
cxprclse vult Ariftotelcs ficut adduiStiis eft in ar^
tingit confequentcr de fubicdlo rcfpc-
paflionis
I
tenet
plictins
&
diftorum , quem ibi tangit , qualitcr relario immediatc f>oflit fundari in fubftanria , vide fu-
,
nii,fed modieitts,de ejuo fuse agit i.d.iy.ei.i.
p^
Thomx vbi fupra.
{\o
pad cnim
SCHOLIVM.
Tho.«« ^M.i2..SiC alibi fatpe,vt noftiX)cinde ponit propriam opinionera quam probac ratione quia^ frofter quid,
?
pptcnria.
Nara
,
ica
piet aliquam adtioncm,
tamen potcntia aliquem eft
actiua,
modum
eft
habitus
,
H»litMS
quemodo *iiiHMtf
dicitur efle
non videcur eflc quod fimpliciter princi-
habicus
calis
principiura a£tiuum
modo , quo
potentia eodera
elle,
(ccundum hibftantiam;eft
quia vt adtiuum principiac
adionis, qui modus accidens
rcipcdlu adionis. Si cnira poflcc
eadcm
adtio Hahitus nt»
quandoque vinuofa exiftens,quandoqae cfle efficitfuhftiti»m aiiiarton vircuo{a,paterct modum illum,quem dat fibi
ftarc
nit.
vinus,cile acddensa6tioni:nuncautem a6ti'o,qux
modo vno,in moquemcumquc raodum habcc
manet non potcft
tranfinutari a
dum oppoutum
fed
:
ciim
Metaph.
Lib. IX.
778
ciim eft ; tranrctmte ipfo fab illo modo tranfit etiam fimpUcitcr , ita qu6d modus omnis adionis proptct modum cllendi a^onis, infcparabiliscft
ab ea:nec tamcn minus principiat illum licet
non
ita
eft
modum
,
accidens
pctfcdi entis,ficut
a&ionisjcuius cft
ille
,
& iia quod
verc eft principium, cllct
fi
principium
intelligibilc aliquid c(fe, poftquam non fiicrit,nif? ab aliquo habcat effe-.omne autem aliud a Deo eft, poftquam non fuit(circa cuius probationem rao-
do non oponet quo habct effe ,
Ad argumentum patet ex fblutione quzftionis.
ANNOTAT. MAVRITIL
eflet cx fc ncccfle eflc, adhuc fone oponeret,qH6d ejfe suu habcrct ab aliquo.Dc quo quzre infra , in quaertionc de fcmpitcmitatc mundi,an fit pofCbilis. Sicut autem quaedam entia immediateaprimo habent effe; quae dam atitem k
tentiae adtiua;
turo:{ed hic omifi,vt fupri notaui.
€d\ie.
In principio {blutionis tangit vnum modum diccndi brcuiter, quem impugnat paucis, Quacrc
eft
modum diccndi
Deindc ponit fuum ptoprium
&
&
&
cis,&alibi plura ad ha:c,addendo,
& fubtrahendo
vt fcis.Tcaia etiam di.i-&494.& i4.q.quodlibcri
ad ha:c inuenies. Quaere Hcnricum, ^odlihe-
to 4.^.
&
1
0.& God.& Thomam
in
^nmovbi fitpra.
i.2.^«(f/?.49./»rf.3.copiosc.
fi
aliquos,fi talis potentia requirit
ii
^ g.Ciccro lih.x.^
).
Cn».
i« ;•«• Gtnt.e.
i5.Alcnf.i.^.^.io.Albcrt.«» i.difi.^x. «.4. (^ S. Grcg. Datand.ibiJ.q.i.Kkh.ei.y(!y ^.Sjut.difp. io.Utt.ftff.
& 1
7.Hait.difp. 8 rhyf.fe£t. j .fubfeH. j (^ feqittnt. .
.
ET
videtur
quod
fic
,
faltem in creaturis
qnicquid ibi cft,quandoquc non
aliquo agente.Itcm,vidctur
qu6d
primo.
tali
cum
fint
ne immancntc ,
Vtrum potentta fept terminari ad quodlibct?
t.
,
,
non
fecund^
pro tcrmino natU"
ram producibilcm,& in fuppofito ^fbluto. Diuina enim namra non producitur,licet fuppofitum relatiuum in ca ptoducatur , & per hoc ipfa communicetur.Quod an verum fit de potentia a£b'ua, an non in crcaturis,videri non poteftrquia inftanriam ibi non recipit. Fortc eandcm naturam communicare vidcretur perfedius agere , quairi aliam producere. Suppofimm etiam vidctur primus tcrminus produdionis, ficut primum produccns cx i.Meuph. Si primum poteft flare unc fecimdo , vidctur ftare aftio propria illius,quoddc-
De
:
quia
fiiitjcrgo
ab-
in diuinis(rcf^
&a faltem perfonarum produdbrum)fit aliqua po-
&
bile,& amabile.
Ad primum argumenram pater
ex didis in 6.
cuius
eft illa
po-
intentum abalia: nihilque dmnino cafualc, auc forraitum , quodnon fitper fe tcrminuspotcntia: diuina:. Eflcttaraen hic difficultas, qui vellet
morari
,
vtrum rcfpcdu
forraiti tcrmini
, fit
imalio
modo
&
nuUo autcm modo
rentiarcafiialia non funt a caufa pcr fe.Itcm,de Deo
particularis;nifi
Eatet:quia primum in gencrccaufaE matcrialis,non abct matcriam rc/pedu fiii ; ergo "nec primum
tur in paucioribus ,
fortc
Dcus non
ejuodlibet
Deum
faceret
, liccr
poflctjfcd ficut ape-
:
illo fa£ko. Si
datHr ad
quod confequifacere illud , finc quo
facit illud,ad
riens fencfbam, illurninat
SCHOLIVM. SvMENDO potcnriiam, vt ahftrahit a
effedhis agentis voluntarii
quia
domum ; immo magis, quia {cmpcr,vel in pluribus,ad apcrtioucm fequitur illuminatio nec potcft agcns non illuminare
terminus alicuius potcnux a£kiax.
mutatione,
prodMcenduTn , prtter effentiam
& Patrem,^Hia OTnne aliud accipit
dudionc tenti
;
n6;ergo
fortuiti
,
ita
coagit
ficut in
quomodocrgo
eft
Deo
caufa
in.
pro-
produdione pcr fc in-
forraitum?Hic poflct di-
Ad argumcDta fa<9a de Deo, pro
effe
ab
ci,qu6d, &c.
hii:fitamen fumatur potcntia, vt dicit ordinem
ad
contra,patet cx fblurione quaeftionis.
dtHifjam
,
&
non repugnat non ejfe , tantitm datur quo fenfuperfona diuin* produBa non
aliijuidjtfuod
adcreata
:
K^NNOT, MAFRITII.
funt obieElum potentia,fed poflibilc^^^oc eft, quod effe poteft,& non repugnat non ejje,eft obieUttm eius. DoHor hfc rem non explicat , (juia eft Theologica,
SEquitur quzftio nona,quz
non Metaphyfica.Vide eum i .d.x.q.iJium.i.vhi de cbieilo omntpotentia,& d.ioule effieElu cafuali, feu
ad magnatn diflScultatem deduci pofHt Thcologicc loquendo;an vidclicct ad intra
fortuito. §luod tangit adprimttm,videeum
lis cft
in diuinis
,
dara,
& fatis f^ci-
licct
fit
potcntia a<Sriua adhis tranfeuntis
,
de
quo quxrc \n^n.di.i.& infraf<tpe,& dift.17.fpe-
beto finali.
cittliter,& in tjttodlib. q.i.QuxreaUos
Ad qua:ftioncm dicendum qn6d cum non fit ,
.1
dc Entc per accidens.Nihil enira eft cafuale rcfpcAu vniuscaufae naturalis , quin Ilr lib.in quacftionc
quia cauu fecuncla non agitad producendum fortuitum , ita illud erit immediatc effedhis Dei:
cft
dticibiU.
:
Ad oppofitum:quod eftterminus potentixa^-
riua reC^Stii Spiritus San^i.
agcns
pofitttm fri-
Theologica profiinda , poteft
potentia diuina , quam rcfpct^ per fe intcntiabaeente a propofito. Si fic,hoc non eft,nifi
,
impr»-
tUuibilisjitf.
his,quia hicdifcuterenon
& fpira-
tentia a£tiua,vt gcncratiua refpcdu Filij,
ua: videtnr elfe a per fe agcnte
DittinM na-
turm
de tcrmino dns , non quo profcdcircaquamipfa fit , qui termiquo< quodcunque nus dicitur obi6Shim : patet quod ens eft tcrminus taUs a<3ionis::quia quia ens intelligiducararipfa
<^
neccfle cflc
hic tranfiri.Si autem intelligitur quaeftio de a(iHo-
IX.
tttTM de»ri'.D.Tiiom.t.p.q r 5.*«. j.
fit
&illius fimul,
eft ajprima cfFc-
tcrminus adiuae potoatiae proprie
eft locus
Scncea Uk ^MbtntjUtis c.j.
illius,
Deus autem cum ex fe
Vidt AfMuri' tittm hie.
termini huius po-
ita aliqua funt
;
tantum;aliqua
effedus totus caufae fccundx
pendct
CLViESTIO
ali-
fi
caufis fecundis
cxpcditc,& notanter:qucm confirmabis,& dcclarabis,atquedefcndes cx di<Stis in ^rimo vbifttprd, in in ;. dift. 13. in quodlibero^iM^. i8. matcriade habiribus,& alibi faepc.Quare in Ethi-
ab
talc
tamen non
SEquitur quzftio o^ua in cuius prindpio pof-» (et fignari illc tcxtus,quiquotatur poftoppofi-
copiose primo,
Pyet , quod
& ita eft tcrminus alicuius potcnSed & aliquid non habcret nouum
tis adiuae.
ejfe,dam
modus.
infifterc.)
vt nofti
,
&
Theologos,
maximc Magifbrum abfbra^onum, &Vuar.
A» tftSm cafualis
,
fit
perft inttntus
» Dtot
quodijitt.
QusEftio X. &
&
Thotn. &c. Quacre criam Hen. tc Vaar. ia tra£btu dc prirao Principio,& in Theoremaribas ad h«c,Platonemaiam& Ariftot.& Auiccn-
modo
779
perfedibilc
&ide6 ncc habens potentiam
,
pafliua realitcr:hoc cns eft Dcus.1^onunt
furaptum ab au^hxitace
ficut tangit argnracntura
nam.
Aduenccumdidt qiure infrk in
infck in folurione
:
Dequt
^ermtate rmmii , &c. quod
ef.de
fi
iMaqa«ftio difputaturdfirijredc confinnat Hlad, quod dixi \ principio huius opufculi , in primo gencrali intellisitpcr irtfrk i. Scntenriarum, vbi
prxluppouto
:
fi
vero inccndit q.i i.huiu$, vbi
poflct habcre
<|ua:ftio
locum
,
illa
ficutfiipcrS.Phy-
primum crcdo verius.Multa ta^
ucor.confidcra:red
mc
Etodorcs prs(upponunt fc intcrdum dichuros a quibus impcdiri cefTant. Fonc ctiara intcndit
quxftioncs
Quacrc in
PhyCquas aiunt ipfiim firripfiflc. iji.i.& in frim« di.i^jScfeqiuntthus, fiiper
& maxime di.^$.& ^i.&in etism In ca ad ea qux pauds hic & 16. C^ tfusdUheti inquire idon
qu»dlib«t9 f.i4.plu<
tangit.
,
,
qaos,& raodemos inducendo. Ad difficultatem,quam non ftionis poflet dari
primura
di.pri.
5.
4. 7.
alios anri-
tamc ali>
qui in cftenria diuina quafi potenriara palEuara, Auguftini, ied dc hoc tranfi». Patct
qu6d ad nul-
a^m rcaliter eft ibi potentia paillua
lum
iiullus eft ibi
,
qui non
fit
quia
,
idem tfientix potentit :
fumpta,& a^usdus rcaUs, eodem omnino fundantur ;quia rccepriuum non tantum non eft reccptura , (ed ab ip(b denudatum,& de fe non talc. Impoflibile eft cnim prxcise adhoara illud,in quo eft poteria pafautem
pafliua realitcr
nunquam
in
fiua realis
a£him
cuius eft
,
fint
fufdpcre
hxrentia oara
nuUam pcrfedhoncm
vt
,
TtceftuM di-
habcns c',»™^,^
eui.dMm»cpof- ndtnitM ««» h»b*mt
vt accidentia vltiraa fubftantix hi-
fo-
temiamfsf. & ideo nullam habcnt potenriam pafli- ^^^"^' r^ -,
:
licet
,
,
fc intcUigatur noi»
potentia. Aliqoa vcr6 entia
illa
funt ita impcrfirda
(ir
rimlittr
quin de
,
Rertffiititm,
habcant potcnriam metaphyucam,
quando non funt
in
a^
,
ficut di(Chira cft in fi>la-
rione prirax quxftionis. Dicunt enim aliqui ora-
ad
(oluit
mcmbrum
qua;-
fin.
difiundli-
talia, quod nuUum a£him rcciquidam otdo inter ip{a in pcrfi-
nia accidentia eflc
piunt
,
licct fit
&
num in quodlibcto tf.finMli & %M.Pri.&
ciendo fubftanriam:vnde in quarta , in fecunda rarionc contra negantes primum prindpium , di-
4U.i.&7.q.«jM*dlibeti,&fKf>eri.Piyf.8c alibi ple-
cit Ariftotclcs nihil
ramquc ad hxc.
huicricddit. Sed de
tamcn ad ple39.^ 16.
iiar,ibidcm,vel addi, vtnofti»quxrc
magis hoc iUi , quam illud T.c. 14. hoc requitc ibidcm in 4. quia Auiccnna videtur dicere contrarium 1. Metaph. »(t cap j.Hoc certum cft,quod di£him cft,qu6d quod- aceiiUms ^^*^/., cunque acddens non eft pcrfedibUe allquo adu f"f*^" vlteriorc , non fiindat potcntiam paffiuam fed *
QV/ESTIO
X.
:
Vtrumf$tenti*fM^M4 ftt iH quolibet
^ xx. Mttafhx.^. D.Thomj
j^tiftocA. Thyf.c.g.
.
?
^ f •».
quod enim
illud in fpcci;ui
fit
eius eft potentialis ,
Aiiti£o
termitto,
Patris;ergo ifta fiibftanria vidctur efie in potcntia
pa(Eaa,quafi
£him
fabie&um
fimpliciter
,
gencrarionis. Itcm, perfe-
& imperfedhim
fant priuatiu^
oppofiu,aiuidentia totum cns : pcrfcftum fimpliciter
dc (blp
Dco
dicitnr
crgo quodlibct caufa-
;
tumeftimpcrfe€him priuariucjergo ic:quia priuatio
non
cft
,
nifi in
& pcrfedibi-
apto nato
:
omnc
autem pcrfe^bile habet potenriam pafiduam. Confirmatur illud,quia fiilus Deus conceditur cfle adus purus ; crgo in omni alio cft aliqua potcntia pafiiua.
Ad
:
fonc
& & recepriua, quod modo prx-
Ad primam argomcmum patet cx fblurione Ad fccundamdiccndum, quod in pri-
quxftionis.
uatiuc oppofiri$,diuidcntibus idem gencraliter
nata funt
Deo patetiqnia cft a£his infi-
nitus.Item, de multis creaturis patet,ficut
dc
rela-
verum
cft
,
quod
commune,noc idem diuifum Jmferftnmn
circa
qu6d priaario re- ""^ ttftffaquirit aprimdincm ad habitum in illo , in quo cft; !" **-^* '?" non lemper lecundum naturam propnam cius, ainut ; fed fcd fccundiim namram iUius diuifi.Sc enim rairio- «» fit» tUui' naleinafino non requirit qu6d afinus fit aptus /•• fieri, fic
efle rarionalis
,
intclliecndo
inquantum
,
afinus
,
fed inquamum
animal,hoc cft,fibi, inquantum animal , hoc non repugnat ita intelligendo in propofito de cntc DefriuMUimpcrfcdlo,qaod fibi,inquaram cns,non repugnat nefecbrdum :
efle perfe
Et de
oppofitum,de
eflct
,
qu^ fic. £t
prim6 quod in Deo: quiaFilius non gcncratur de nihilo/cctmdum Auguftimun contraMaximinum,fi^ de fiibftanria vidctur
prolixum
relario , dc qua rainus videtur , habet propriam paffiontoi , qux cam pcrfidt , rdpcdu
art.t .Cai<et.ihU.A\\Kii.\JiJi 8 icrr.tS.Richaudf.t.f.i.
ET
,
tali
rcpugnct,inquanwm hoc cns.
priuarione loquitur Ariftotelcs in ;.hu-
ius ca. dc-friuarione:ficut talpa dicitur
cxca : quia
inquantum animal,nata eflet vidcre.
rione,&de mulrisacddentibus, qux nullius adhis fuut reccpriuaicrgo
non cft in
cis potenria paiEua.
i^NNOTAT. MAVRITI I,
SCHOLIVM.
SEquitnr quxftio dedma Iv Deo/juia xitme perfeElus^uUd
efi
potetiapaf-
Hac propofltionefuje traBat Do^lor contra Henr.i. d.^.q.i. tenentem Ftlium produci de ejfeitia , quafi de materia ; in aliquibus
fMa,nec<jMafipafiiua.
etiam accidentihus,propter imperfe£iionem,nulla efi paffiua potctia.noH determinat dentia, quia nihil refoluit
,
quanafmt
ifia acci-
& dubitat de relatione,
an recipiat /uam propriam pajfionem ftd puto non :
lotfui
inpropria fententta
,
<]uta tenet
non diftingut a fubteilo,de quofupra vtde Scol. I .ibi.
proprietatem
/. i
.^. i
Jium.^.
Ad quxftiotlCm dicendum quod aliquod cns propter fummam perfedionem non cft aliquo ,
,
,
in
qua
fcntentia
Do-
eftclara,&determinata. Vide inpridi.%. fcqucnribus, proprincipio folutionis ibi de
ikot'\%
tj.i.bc
fimplidtate Dei. Et confidera ad hominem inftanriam ibijCtmi didt p*tentia autempaffuu realiter :
fwmvta,
& aElus
Scc.cx z.di.i.q.io.& ij.di, ciufdcra,& j.di.pri.q.7.& alibi fipc, &dic confceius,
quentcr,& pondcra. Ibi eriam cpinioncra Hcnr. ijuodUb.S.tj.^. in furaraa^rfir. 50.^. j.dequafi potentia indiuinis,
&
quam &eius impugnatioacm,videin 1.&
alibi
f. 10.
fxpc inddentaliter
&in
^.ti. j.
&
,
pri. dift. y.q.
fiipra
eiiam in
7.
Vide ad propofiaffignari tale vltimum
Hnali.
tum,& pondera qoid poflit
accidcns
l""*'
'-'"^*
i:^** '*• *'' '^
:i^..
Lib.IX,
78o ftccidcns,<}e
qao loqmtur,&
quacrc in
fitnili
(upcr
Porphyr.
}
difunt enim aliejui evmia accidentia,
Metaph.
adcomfofkum ; vt refpicit fofentiam atliuam,tantum ejj cjuoad illa,e]u* talem fotentigm habent , d* efuibus efu.ifi.6.huius.
&c. Tangit opin.God. Pi(fkauienfis in 4. par.fummae in materia dc Euchariftia » qazre Ocham in tradaru dc Euchariftia , & alibi , & ^gidium, in Thcorcmatibus,vidc»«4.
Ad guaftionem diccndum,qubd fecundum dida in folutione rertia: qujcftionis huius noni, tri-
& contra ad hiec.
roodo nihil
Quod vltimo
dc rclatione,& cius pafAone , con/idera an famosc loquatur , cum dicic refpedlu cius fubpaffionem rcdpi in fubiedo, ieiikim cflc in potcntia pafliua , atquc per ipfam perfid ; an aflertiu^ , hoc tencndo identitatem real^ eorum : quaeftionc ctiam fequentc idem dicit ibi
&
&
tangi£.Vidc %Aifri.tj.
fiufdem q.6.&
1
fi
q.^.&
i.diil.i.
r,.di
6M Jid hacc.Vidc etiam i^Jipri.
Refortatimumin antiquos
&
1.
fimili faltem,
& addc
plura
}&
plex relatio
& ad formam.
de pri-
& fu-
&
nihil eft terminus eius , nifi quod habct potentiam a£tiuam, quid fit illud quzre in prima iflarum quaeftionum. Tertio modo terminusporcntix cftomnis forma, proprie loquendo, hoc cft, quaenata eft aliquid informarc quod
&
:
ritin fpeciali,an in
&
forma propria
,
omni genere fit coropofitum, rcfpc&u quorum porentiale
principju propriu fit ih duplici potcntia:& poteft concedi,qubd fic,fecundum intentione Philofbphi
iipc.
in 7. cap. 6.
pofitum,
1. ficut allcgatur.
1
fit
intclligenda
XI.
cundum
ad
Quoad i.fcnrujn,Tituli videD.TliQm
i
.f.f.^^.Mrt.4.^ 6.
& cxteios autliorcs eit.fufraUb.7.
f.io.Quoad i.rcnrum vide Kx\!!i.i.M CtlcTtxt.Com. f4.&feqq..lKm %.iU Ggn.Ttx.Cem 8. Itcm DeH.fHfrm I tf.citatos authores:Quoad j.fenfum ridc Coaimb.inlii.iJn P/F^j!«.cap.9.q.io.artic.i.
^.6. huiuj Sc
ccrminos oppoficos
di(fla cft inccr
non
illa
:
:
qoia Philofbphus vult
qu6d omnium fimc prindpia proportionaliter eadcm quia ficuc in fubflancia eft potentialc,& Adus,& priuario , rria principia, Urhuius cap.
1.
:
ita in
quolibet generc
rria proporrionalifcr alia
,
ab iflisificut alia gencra
diflTcrunt a fubflantia:cu-
Jufcunque autcm efl proprium principitim pafliuum.illud eft potcntia: pafnua:.
Ta.e
*.
extendit fc ad inutationcm
niturin $,VhyCicor.quod
ftindft.
dcfi-
inucnie-
ceflarib funt fimul
cum
propriis fufceptiuis
tcft cfle
mucatio pcr accidens ad illam
cum
adaliquid
cft
&quafirario
,
;
ideb
Sofummodb aurem po-
quod
fiifcepciui.
cft prius
,
ea naruralicer,
Hbc modo quzcunquc
nem ,
licet
nata eflct cerminarc.
Quando crgo ar-
non
fumitur porcntia oppofita aAui cct
fufceptiuo
ilJa
,
non
,
fic
valct
:
:
quia ibi
vbi autem
illa
bene conceditur mutatio.Sed libcne potcft elle potcnria pafliua
jn fblutionc iftius quiftionis fcilicet ad principia-
produci pcr
vt principiatum
tum,ad agens,
cius refpeftum, quididhis eft
& ad formam:nam vterque iftorupi
noc , qu6d fiium principium potcntial©- dc propria priuarione reducitur ad aftum propriumrconIcqucns,& fi non videatur cflc contr^ Ariftotelcm in ^.Phyfic. poncnrem mocum cancum in cribus
compofito ; tcrtius ineft in inprim0,quo forma ineft,licct etiam finc mu-. tacione infit Potcft tam^n potcntia adiua cfle ali-
mtumytimen rationcs quibus probac motum non cftc in rclario|ie, propter hoc fciliccr qu6d poccft dc nouo incC^
non
gencribus,quiaibi ftride accipic
incft,quando
ftanti
cuius termini, praefuit
& mocum.
SCHOLIVM CoR.otLAR.iE tatis
SCHOLIVM
& potentia paffiiia fimiliccr
potenaaoppofitaa£hii:ideb
yilia
I.
,
ponit
Iv X T A
trlfUcem reffe£iutn,ejuem dicitfoientia
fnotio
datur ad
ftrdine
tj.i
tfuotUilret
ad fermam,
.huiu/,expticat clari,tjuo^
creatum. f^t fumitur in
tantttm
eji tfuoad
formam , qua
ftata ejf tnform4[re\quoad frincifiatmn,
tantum
efh
cuius
efi
in rationalem
&
ex qudfiionihus
diffU"
,
3-
, de qua Aliain aitiuam
cr irrationalem
&
10.
minus frofriam. Tertia efi fubdirationalu in innatam, acejmfitam. jQ^arta
frofriam, uifio
II.
diuifiones fotentia aQiua.
variat
vide eumhic intext. f4Jfiua,vt diHum efl
,
necmu-
tatio eft ad illum.
fe dicui ad mucaribncm altcrius;& in adione, quia cunccfTec a^onis z(kio in infinitum j-zqu^
improbanc n^urarionem in iftis,ficut
eft in
&
in vniuocam, fttrtialem,
(fr
aejuiuocam.
^mnta
^ fitigtda clare exflicat.
in totalem,& f^tde annota-
tioftem Mauritij.
£x
fufetfii'
unm
frtee-
ctdit
ttmpo-
Tt
fbrma noneflet nata fcqui tcmporc ejfe fui proprij fiifceptiui , non ellec nata terminare mutationcm: quat autcm non fequetctur , tamen quantum eft de fc nata eflet fcqui , non tcrminaret mutat io-
tur,quia poteft intelligi fine ,
In tmtttuif
inquan- ne
fecundum tripliccm
Confirmamutatione termini
»f-
pore fiium fufcepriuum :quia mulra: formaenc-
turin onjnigcneredaro antccedentcpotcntiat pafSuaf
Tcx.cf.
cft a£b*j,Scc,iCii
,
inttr
, nifi fiifccptiuum praecedat eam : quia in non fiifceptiuo non cft priuatio. Ad nullam ccgo formam cft mutatio , nifi quam prsccdit ccm-
cft ih
fcilicet
taiio
termims
mam
muni:vt
propria
priuarioncm
nec priuatio praecedir tcmporc for-
,
guirurexdefinirionc motus,
cflet
,
fejites.
pacec
:
mutatio.Conlequcntiaoft?nditur,quia motus in comContra:tunc in ornni g«icrc
Ad fc-
func fimul cemporc in co-
fine mutarione inflmt. fif
5*q.i.
igitur
& formam
\
dem
argaicur qui5d
Sed quomodo didum eft in 8.
argumcntum, quod tangit de mutationc; Diccndum qubd omnis mutatio proprie Omnis mm-
fetentia fafsitta ftfsit terminari quodcumtjiue ens caufatum
ET
,
in quxftione de fimplicitatc accidentium.
QViESTIO
Albcrt. 1. de Mtftf»
qubd in omni genere generatiu: com- T.c. 17.*
& in
compofitio
illa
Ftr»m
Petiti» p»f-
dico ad cxcludendum IntcUigentias,quae quando- fm» triftieem rtffequc dicuntur formx. Haec membra,quia dc fc paSumdiat. tencnon oponet infiftcre ad probandum.
in Poflpraepcr Poiphyt.q.finali de Differentia, alibi dicamencis,& in 4 J».i i . f . 4. aliqualiccr ,
&
Sciade.
nifi
,
potCnciali pafIiuo,& ex acfiu eius.
Ad argumenta:tangunt quaeftionem , qux quaedicic
liacioncapplica dida fua in primo difl. 28.
C.15.
Primo ergo
terminus potcntiae pafHux
eft
compofitum ex Secundo modo
libetvoca.
Adca,qu2 ad fecundum pcincipale
Tex
pafliux fcilicet ad prin-
eft potenciae
cipiatum, ad efhciens,
fermM»,
X
Qu^ftio Ex
5
didis patft diuifio potentix
aftiiirt
:
nam
cx refponfione ad tertium argumentum quaf ftio-
T.cem. I g.
quod diuiditur in fadiuam , & adiuani propric didam , & hoc ponitur infra
T.C.I. (3- 1».
jjjj
quaj^3j patet,
cap.y.noni.ex
autem
di<5lis
in
quTftione 6.patet,
quod diuiditurintationalem, &irrationalem,.&: hoc ponitur cap.
ab Ariftotcle
2.
&
ifts diuifio-
Prima in
nes manifeftabuntur in (cquentibus.
frii fumptt, tini* tft -vfuiy
quxftione 14.
Et fccunda
AdHua proprie
fiimpta
phum
cap. 7. cft
,
Primum
in agente.
15.
{ecundum Philofo-
,
cuius vltimiis finis eft vfus,
,
& non aliquid adum
non »ilum.
in quzftione
:
cuius etiam adHo manet
eft
intelligendum Ccut ex-
fupri 4. quacftione in rclponfione non qain pcr illam ad tertium argumentum potcntiam verc fitaliquid aftum, qaod ctiameft
pofitum
eft
:
aliqua natura abfoluta
:
non
fcd quia
cft talc,
quod natum fit in duci pcr mutationem terminantem motum:ncc dicitur adhis primus, (ed (e-
amdus
dc intclledionc
ficut eft
•:
,
& volitio-
ne eft tamcn aUqua adliua.qua: habct fccundam conditioncm , (cilicct quod eius a6Ho maneatin agente ; non autcm primam lcilicct quod vltimus finis fit vfiis modo iam cxpofito (cd ctiam finis cius eft aliquid aftum , quod Je natura (ua :
:
ita eft priraus adius
,
quod natum
induci pcr
cflet
mutationtfm tcrminantem motum:taHs cft potcntia a(5fciua fubieiiH rcfpcdlu
ABluMfrtfriiffimn
minus
,
O"
fro-
fri*.
propriz paflionis. Et
potcntii adtiuapropric fumptae
ita patct diuifio
& minus propriam. Ex his qudmodo doz diuifioncs przdidbe fe habent adinuicem. Quia irrationalis quacdam efl actiua , quzdam fadtiua & ha:c qnardam minus
in propriiffimam
,
in arquiuocam
alterius rationis,ab illaad
,
,
lofbphum,vidctur diuidi in a6Huam,& fadHuam. Scd hoc intelligcndum , quod rationalis diuidi^^j. jj^ jnnj^^antj
g^ acquifitam,ficut potcft accipi
^
ex principio quarti cap. &c ctiam ex fblutione quajftionis fiipra.
/cntiam ftriclc
,
Et innata,in rarionalem per
loquendo dc fc£t\is
,
caautem
ma
apperitus fcnfiHui,
& tnoralcm
;
,
fcilicet
modo
habitus
quam
,
diuiditur
in habitvun
voluntatis, licet Phi-
& moralem,
fub morali comprehendat habitum quemcunque appetitiuum , fiue voluntatis , fiue apperitus fenfitiui
:
fi
tamen in voluntatc aliquem habitum
pofuit.
De omnjbus iftis potenriis ratfonalibus Philofbphusvidetur
diuifillc acquifitas intclledualcs,
in adHuas,&fa(ftiuas:ficut patet de arte,& prudc-
tia.£tper cofequens intcllcAum oportct poncrc,
tam adiuum,quim fadiuum fccundum iftos diuerfbs habitus appetitum autcm qucmcunque, feu habitum eius , non videtur ponere f^6Huum: iMtHeauh fgj tantum adiuum. Quomodo autem fint ifta :
,
Um
inteUigenda, videlicct
quomodo intclleifius ,
tft,
SfPltUU* fO' tciiHm.
quando eiufclem
,
rationis fimt for-
& ad &
quam
fundatur ratio potcntiz , Item, diuiditur adliua in totalem
eft.
,
Quod intelligo fic:efFe6lus naturalis,
partialem.
A9iu»
vel artificialiscommuniter producitur a pluribus ^"'^
totjt-
fdrtt»..
caufis efficientibus ofdinatis:omnia illa .refpc-
vnum
6hi cfFcdbus funt libct
vcf6
efficicns totale
non loquendo de Deo
,
,
:
quod-
eft efficiens
Et illorum parrialium quoddam dici-
paniale.
&quoddam primum quoddam fccundum. An autera
tur principalc;quoddam infhumcntale 5 ;
idcm
multis cft
&
&
de infhumcntura , , didas diuifiones tangentibus,di6him in conclufionibus de caufis. hic tranfco. fitcaufa fecunda aliis
OSufarum ergo ordinatarum vna a6Hua
dem
,
effeihim
quacunque
in
potenria adliua propria ad eun-
eft
&
,
ha:c partialis in fuo ordine,
nbn loquendo dc Deo omnes illa: potentiz fimul furhpta-iVt fcilicet connexz,& concurrcntes :
, funt vna potentia a£Hua totalisj vna inqnam vmtate ordinis , nori realiter vnitatc
ad effedlum fpeciei cie
:
,
vel
ficut
caufis
numero im^ fcmper ;
di£him
eft in 2.
diffcnint fpe-
quxflione de ftatu , in
^cienribus.
ANQTAT. MAVRIT I f. SEquitur
ars
vel
habeat caufalitatem efficientix rcfpcdlu arri-
ficiati
,
& qaomodo.non,ta6him cft in 7. quacft.
de Confequentia Ariftotelis contra Platonem, genitum ejl hoc aliquid, &c. Quomodo etia adH-
uum aliter conuenit,&
alitcr diucrfis,
didum
quacftio
vndecima cuius fentenria
rit.
Vbi aduertead ea
qujc tangit in fblurione
principalis dc mutationc
dtfiinU.x . qutftione 4.
dift.
1 1
.
1. 1
cjutft.
& contra
:
i
*
ad ftnan,&
:
& in
diftinB.
I .
efuttft^ i
&
.
&
diftin£l.
diftinSi.
i
o. qutft.i.
43 ^uafi.i. .
fed dcfende quod hic dicit
& :
x.
ij.&
t]Uift.i.& diftinSl. 7. tjuxft.i. .
2.
diftinEt. ^.
infolutione 2. principali
2.
tfutftione
qusre in
,
& &
j . pro
quia
fic
intcndit.
Dcinde ibi Ex diSlis patet diuijlo potenti* Recolligit difba hadlcnus fiio mo, &c. do de potentiarum multiplici diuifione. Vbi aduerte primb ad verba fua de fubicibo propria paflione moderabcre vt nofti. Secundb infra: ihiidiilum e(i in conclujionibm de caufis, &c.con:
aEiiua
&
:
&
fidcra vbi funt
illa;
conclufioncs
:
fed vidcntur
omnino efle in Theorematibus vbi hoc :
habet idcm,
:
licet
1.
& q.^.atque
^uiftione
i.
egregie
ejukHione prinu diflini}. 4. tangat 6. diftin£i.
fupra ctiam
eiufdtm
lih. 1.
,
rfmr.j.
ejuaftione^. fed
fi vohicris. Hinc cr.go potcft colligi vcritas iIlius,quod fupra fub dubio tctigi lib. j ^udftioneii. qubd videlicet prius Theorcmata fcripfit , quam Mctaphyficam quod vcrifimile videtur
quarre tabulas in Phyficis
.
:
cx multis,licctaliapars habeatapparentiam , de quo ibi
fone aliqua tangam. ):(
cft
jn primo,in quaeftione de fcientia praiHca. Item, tcrtio
n»odo principaH diuiditur aAiua potcnria Scoti Oper.tom. IV.
$
clara eft ex di6Hs , recolleita ad qua: fe rcmit-
in 4. diftmEl.
& in habitum intelledualem,
non habitum
lofophus diuidendointelledu.-ilem,
f»diuui
eft
fuper
,
in^.diftin^.
qua» eft appetitus fenfitiuus. Et
telleiSum,& voluntate.C5fimili
(T
t.'
femper
ibi
adiua , alioquin cf-
totali potcntia
8.
&c in rationalem pcr participationcm
fumptam
potentia acquifita
uus
v~
^
Huitm».
excedcret efficicns in pcrfe£Hone. Vniuo-
ef-
vltra rationalis per eflentiam large fiimpta^in in-
M
niuee»,
oporcet fundamentum perfedtius efle termino,
non
4
qnam cftA
fettnti»
cft>
formam
vt iu fiibiedlo refpedhi propriz pafHo-
,
nuUa propriiflirna : quia nihil eft ibi quod fit natum terminarc motum , vcl fit ipfc morus, Rationalis autem etiam, fccundumPhi-
nis
^qutjit*.
Et aequiuoca
quando ftmdUtur ratio potenti* fiiper
;
I(jttif»»lii
& vniaocam.
,
patet
proprie
fMtntf»0li», ali* tnntn*
781
I.
VVu
QViE
j
^ ,«^t»'
.
X.
Lib. I
78z
Metaph. fiirfiim
Q.VifiSTIO Vtrtm
quem
XII.
pofitum
P0tentiafapuA diuidatur in natura-
lem D.Thom.
& obedientialem
,
i
.
MTt.i. o* qM4ft.11. Mrt.i. Capriol. in i. dift-^x. qutft.i. art j . FcrE. i . Cont.Gtnt. c»p. 1 o x. Fonf. $.lAet.c»p. 1
qM4.ft.^.fta.i.^fiq. Siur. difp. ^i.Mtt.feS^. Huit. eUfp.s.fhyf fta.\^.fMhfea.i. cr f*1-
ET
qu6d non : quia omnis potcntia
naturalis, eil obedientialis
tiuo ad
cerc
:
omnemformam,qus
fed
non
& cconuerfo.
,
in fufcep-
eft
ipfum pernin potentia ad recipiendum
eft
aliam aliquam ertct in
,
quia potentia naturalis
,
alias
poteft
enim etiam materia
ignis
potentia ad recipiendum immediate in-
telledionem aliquam , vel volitionem , vel formam Angeli , dato quod Angclus fit immarerialistvel lapis eflet in potentia obcdientiali
,
vt
quod videtur inconucniens. Per idoD probatur , qu6d omnis violenta eft naturalis quia pailiuum non rcpugnat manens
iapis eftet fapiens
:
:
alicui formae natae pcrficere
ipfum
&
,
aliam poteft rccipcrc k vioicntanic
nuflam
cflct
, fi
vio-
Conrr^
contra naturam fuam
a(^hialitatem iftam
inclinantcm ad oppofitum,
qua liter
,
prardi^la neutra potentia videiur
dientialis ralis
Deo efle
cx 9. haius cap. 6. colligitur , qu6d non quodlibet cft in potcntia quodlibet ficut ,
;
Sed vniuerfaede obe"
inclinatur ad frigiditatem.
,
nifi illa obedientialis fit
,
vel violenta
,
vel
nam-
quia omnis forma etiam a
:
imprcflibilis cuicumque paflb , vel videtur fecundum inclinationcm pafli , vel contra;
maximc fiexipfb, quod non nationem pafn
fit
,
eft
contra
fecundum eam
quodlibet inclinetur
ad
omncm
fi
;
inclitr
pafliim
d<Shim perfc-
^um eius ,cui xjon repugnat. Quod
ponamr , quod ad ipfam neutro modo fe hal^et fcilicet quod nec inclinatur ad ipfam , nec ad cius oppofimm; aliqua
forma perfediiua aUcuius
tunc potcft rcfpctfhi obedientialis, licet
talis
,
fi
fubic<Sti
^*'***
'^
dientislui
potentia nuda dici
non proprie
dicatur obedien-
&
iam diccmr naip talis forma , fi qua eflct, poflet fonc ab agentc naturali indud, multd magis quam forma , adquam eft potentia violenta , quiafufceptiuum eft magis capax. tialis,
vt
:
di^s quomodo potentia maformam abfblut^ , &
Sic ergo parct ex teria:
ad compofitum
fiimpta
&
,
naturalero
lcncans. Tcout.i i'
ita
ficut pracfens ignis aquac vincit a<Slualitatem eius,
J.^qtuft. l>. itvtrit. MTtic. 3 *d tertium , Franc. Majion.
Probatio
formz:&
talis
aute ineflc ab agete vincente
4.difi Z.qiuft.%. ttrt
arguitur
acShira,
ineft,fi ineft.Poteft
.
.
quia tale fubicdum propter
:
habet, detcrminate inclinatur ex fe ad op-
,
£ue ncutram
cum
materia diuiditur propric in
& violentam & fonc
in nudam, , non propric in obcdicntialcm,
fed
:
vt dicctur.
nec terra homo,fed fcmcn, hoc autemeft falfiun de obedientiali , qua jmmediatccx terra , fit homo. Item , pro alia diuifionc quia violentum
SCHOLIVM
IL
:
& naturale fumitur cx pane pafn;
pcr fe,ficut QBPft^ii*
cut cnim diftum
minalibus
, fi
cft in 7. in
nonefTec potentia
quid,non poflct violcntari;ergo tia,
&c
omnino ad ali-
eft
aliqua poten-
& umen ad formam vioTenter inducendam, poteft dici potentia violenta
illa
quod aliqua eft
naturalis
;
:
ExpLicAT
fi-
qu. dc rationibus fe-
optime potentiam in ordine ad
formam effe naturalem , violentam ,
accipere indettrminate formam hanc, vel
hocvel illo modo , pvfl hanc, vel iUam.,fed ijfa ab agente limitatofieri nequeunt.Si autem accipit
L
fifibi conuenientem, erit ei naturalis. Ita 'DoEior,
ergo &c.
SCHOLIVM.
q.i.proLa num. 20. I
iC
vel neutra. 75« hoc vide DoEi.cj.i. prolog.mm.io. aliis locis
a Mauritio hi(
citatis.
Ad quaeftionem dicendum
,
qu6d fecundum
7» mMtritt didla fupra fzpe, in materia eft triplex refpedhis, tft tripUx re-
ad materiatum , adformam,ad agcns inquantum aftuans ipfam tam prima quam fccunda , vel abfblutc confideratur , vel comparando materiam inquantum cxiftens fub vna forraa, tranfmutabilis cft immediatc ad aliam. Primo fcilicet
:
Om»'u fit
pcti
nuutri*.
frimt
tft
n»-
modo confiderando vtramquc potentiam
illam,
dico qu6d nuUa eft in materia prima
natu-
ralis
fe
,
:
vt
nifi
quia naturalem inclinationcm habct ex fit
cuiufcunque compofiti pars
cumque forma perficiatur,
&
,
& qua-
cuius potcft.^flc pars,
quapoteft pcrfici nec potcftcontra , ncc flipra fiiam inclinationcm in aliquo compofito efle, :
Nunc rcftat videre de vtraque praidida, comparando matcriam , vt trarifiTJutabilis eftaformain formam. Et de hoc videtur dicendum, quod cum formac naturales habeant ordjnem neceflari6 in fuccedendo fibi inuicem in materia , fecundum quod manifeftum eft ad fenfiim, &ahqui accipiunt ab Ariftotcle 8. huiuscap. 4. Textjt.l^ de vino aceto, &c. cuius tamen propter cjuid
&
difficile eflet affignare
:
quod , non cft nata tranf^
oportec diccre
materia vt fub vna forma
,
mutari immediatcad quamcunquc:fed ad dcter-
minatam. Sed quia ordo ille non eft ncceflatiqs , nifi inquantum materia tranfmutatur ab agente naturali
do
;
,
ide6 hic
,
pcr tranfiTiutationcm ab agcntc
,
cuius virtu-
quo fubiefto entc in adlu , poteft eflc violenia, & non naturalis , ficut in aqua manaite aqua
pit
ad calorcm
,
& in graui
manente graue ad
ferri
ti
immtditui
non fubiicitur illc or- adquamUbet habet locum potcntia obedicntia- formam, nb
fecundum quam materia cuiufcunque formac capax cft immcdiatc , poft quamcunquc, lis
Tttitia eheiUtnti*lis tft
cuius vinuti
Non tamen cft hatc poad formam, vel compofitran propric obedientialis fed ad agcns. k quo fic reci-
:
i
& aliat.
fub aliqua forma , quac cius eft quomodocunquc perfediua ad impoffibile autem nullam habet potentiam. Vtraque praedifta in ali•vcl
vioUnts
erit violenta,
prim* potentiam effcfemper na-
turalem tam qttoad materiatttm,quam ejtioadformam;fed mattria fecHnd*,efl (^uandoque violenta,
&
Hlam,&
&
patet etiam
formamcontrafuam inclinationem ,
M AT E R
vel neutram,
de hac dubitet : fed in ordine ad agens iUimitatum , dici obedtentialem , quia ab eo potefi
licet
fubeft diihis ordo,
tentia materix
:
formam.
Obedienti* enim proprfe
cat fubic£kioncm rcfpeiflu agcntis
ohcdicntc facere
^uod vult. Vt
fic
fignifi-
potcntis dc brcuitcr dicatut
aienteinfini' to
actipiea^
dam.
Qusftio catur ad quiftioncm
riam quamcunquc
,
XIII
quod comparando mate-
,
hoc
cft
,
fiuc fubftanrialcm,
due fubiedhim accidentis ad maceriatum , vd formam;non cft in materia potcntia obcdicntialis proprie, (cd naturalis, vel violcnca , vel fonc iieutra iuxta quod expontum cft. 4 Comparando autcm agcns, i quo eft a6biabiTtttmuMim lis ; potcft habcre triplicem potcnuam prxditrdin* Md ftrnuitfi»*- £kam , inquantum ab agcnte recipit formam , ad quam (ccimdum tripliccm modum prardi<^m Imt , vtl fe poteft habere. Sed non habcndo afpc
ad modum dcterminatum rcdpicndi
ab ipEt terrid quantum ad ordincm detcrminattvn redpiendi hanc poft illam vel illimitate fubditur, Solicet quantum ad receprioncm cuiufcunque fo
,
puta pcr
modum talcm
,
illas
vel talem.
&
quocimqucmodo, &quocunque ordinc. Prima potentia didtur naturalis:
quia natura eft
cft
detcrminata ad aliqaod
qua materia
fe^c.
,
vel ad
Secunda didtur obedientialis , quia
aliqua.
Itaque
fubiicitur agenti tali
accipiendo
,
illa
& per-
quamcunque vnara
rationem potentiae in materia pcr luturalem, violciitam ,
nulla diuiditur
,
& obedientialem; led vna pcr naturalem violcntam & neutrara fone:alia pet naturalem & obcdicnrialem. Et in ,
illa
diuifione
feamda
,
in vtroquc
,
re poteft incidere violenta.
ad fbrmam
didttu^ obedicnrialis
Quod exprcflius
did
,
nulla obedientialis eft pcr fe
,
tis
non autera
:
dens
potcft
fimplicitct
nifi rcfpedhi
refpe^hi fbrmac
inquantura pcr agens
,
fed ad agens.
,
qu^
illa
agcn-
pcr acd-
nifi
,
potcft indiKi:
ferapcr cnim agcns /ormam aliam indudt. IdcA
potenria materiz ad agens, aliquo
modo
refpidc
fbrmam.
ANNOT. MAFRITII quxflio duodccima, qax in origina-
SEquitur libus
mouetur fimul cum
1
5
.
dc diuifione
alia
potentiz fpedali,qua vtuntur maxime Theologi,
& poflct fundari fuper oppofitum
illa Iitera,qua: allegatur ad omifimus tamcn literam afiignare
:
hic, vt fupra dixi.
Sentenria Oodoris
:
perfe&ibilis ineflc,
785
vrilitatis
faris clara cft
& fubtilitaris
,
pro cuius maiori confirroarione frimo.qu4.fi. i.proUf.
&
&
,
quantz
narrent hi qui fcntiuntj
itt
,
vide
cum
& in
i.dtfi.iB.
&in^ difi. 10. qu^fi.Z. & difiinil.
i.qHdfi.1.
&
qudfi. ^.
in qHodlib. qtufiione
1
1»
^.difi.
4}.
9. Frandfc.
etiam dc Mayron. qitttfiione ^.prelog. inchoantisr Ortente porta tres , &c. alios quampiures
&
Ab
inquire ad harc rius
quam hic
nullibi ferc darius
,
,
& elegan-
xfUmo enim quod in hoc nono
:
totum conatum
fccerit.
merabro for-
CLViESTIO
De primo mcmbro
mouetur contra inclinarioQcm fuam naturalem , vel naturalis de primo mcinbro,vel neutra, £ qua eft. Pcr illud patec ad argumenta fiStz conrra diTutntismm' uifionem iftam. Cum enim primo arguitur, tttuUts,^»' quod naturalis eft obedienrialis , cconuerfo: btditntiAlU vtrumquc falfura eft Ucet enim quandocunquc
XIII.
fi
&
:
Ftrum potentU pafma diniiatur in de qua in qua ? fiut cx qua ,
&
Flandria 5. idMt. f 4. art.x. $. etMfidtramdmmt difp.ii.Mtt.i.
tfi
5.
Suar.
:
miumttdtdifftrmmt
eft naturalis potenria
ad formara
,
materia ad re-
i
cipiendum ilJam fit in potenria non tamcn illa naturaliter eft
obedicntiali;
obedientialii
cft ad fbrmam , obcdicnrialis eft ad agcns vniuerfalc , a quo poteft materia illam
quia natufalis
fbrmam
etiam in potcntia naturali fortc ad agcns naturale , k quo poteft redperc eandem. Sed adhuc illa naturalis ad agcns , obcdicntialis funt alix freut funt ad jdia agentia. Ciim arguicur dc violcnta, quod omnis violcnta cft naturalis , patctquod non , infubic£Hs, vbi eft aliqua violenta in materia prima nuUa tecipcrc
:
eft
&
ET
dii^um eft in prima panc folutionis. Cum arguitur in contrarium , illud benc proccdit dc naturalitatc in matcria refpcAu form£,tionabfolutc; quia li immcdiatc pofl formam terrac pcrficeiet matcriam formam vini,ita naturaliter pcrficcrct
,
ficut
quando
pcrficit
me-
diatafcd intelligitur refpedu formz, vt acquifita: poft aliam per tranfinutarionem. Vel aliter
did fonc melius , quod ibi non eft difFccomparando materiam ad formam , .fed tantum comparando matcriam ad agens. Sicut enim cft in potentianaturali, vt poft formamfeniinis recipiat formam hominis quia refpc£hi agentis naturalis cft fic in potcmia & hoc modo non cft in potentia , vt poft fbrmam tcrrx
potcft
qua
quia omnis lU qtu
:
&
i
Probatio , quia fi aliqua in qua , fit dcqHa^ alia non, opottet poncre materiara aliquo raodo tSc prinvt patet
,
,
cconuerfb.
-
&
dpium refpc^ formx huius
,
& illius;crgo rcf^
pedhi alicuias forms haberct aliam habimdi-
nem, quam
rcccpriui
:
fcd vltra
hoc non videtur
aliquid pofle poni,nifi matcria; vel criam aliquid
formx , quod cft improbatum in leptirao , inquxflione dc tarionibus fe- Qazfkit.
in ipfa ponitur pars niinalibus.
Ad oppolitum
:
cft violenta; licut
qu6d non
arguitur
eft in
formam fuam
;
ciim omnis materia redpiac
quod eodem modo formam ignis,& corpus organiaim ad animam intellc^uam aer ctiara ad Iimien , & cflet nihil didu quod quxdara formx educuntur de potenria materix, fiue pafn quxdam non & vanum eflct quxrere, qux fint,& qux nonrqux funt contra dida communia,& contra Philofbphtun, feomdiim qucra, fc
,
fequcrccur
,
habcret matcria acris ad
:
:
:
;
vc videtur,intcIIe<Shis eft ab extra.
r^ ntia ,
;
:
imniediatc recipiat formara hominis
tachim
fuit in
fecundo
mcmbro
,
& hoc
difHnftionis,
quod potcnria matcrix ad formam, comparaca ad tranfmutationcm de vna in aliam, non ScmOper.tom.Il^.
fcilicet
SCHOLIVM. ExPLicAT
bene potentiam in erdine ad
& inardinead & in ordine ad agens in quam;
compofitKm^dicere rejpe^U ex qua,
aQum
,
»ec opiu
in
qua
eft
;
,
ponere plures petemia refpeHm.
Po-
nit diuijiones varioi potcntix fumpte, pro principioyde efuibitt in prtcedentibm aRum
eji.
Nota
infine,<juod tangitde immaterialitaie Angelorum,
VVu
5
dc
'
.
IX'X
Lib.
784 de qud nihil
refoluit,fed indicat
An.
fiiom i^. de materiamfpro
dnhiMn
effeTtfut-
tenet vt prohabile eos hahere
cfua fententia
muUos
argumentu in contrarutm^tjifatis fpmdere fategi.
&
adduxi,
ibi
difficilihtu, rt-
Metaph.
c
&Logice,fumpta
cum
ucctitur
ente
pinqua rarioni
dodc
,
& exclufo poffibili, vt concuius ratio vidctur
:
poffibilis
Logicc fumpti
potentia propfie fiimpta
,
tur, fcilicet
de tjua
& in qua
,
,
dicendum
quod
:
0mm. c. i
in quocunque principio paffiuo, hoc cft,fine maTrifUx r*ffiibiedo, illc refpedtus, quem habet taf*9m potm- tqria,fiuc adtu,eft ti*,cx qaa,ui le principium ad compofirum ex ip(b
&
tanquamex quo efle
:
& ita
illc
compofitum
tale
refpedus
velpoteft
eft,
pot(*ft dici eflc potentiac
de qua : lilc autem refpe(3;us , quem habet tale principium ad adum , cum quo conftjtuit compofitum , cft refpeftus potentis in i^ua : quia materianihilcft ipfius
qui
atSfcus,
primo
in ea eft,
quia tunc non eflct primo in ea , {ed rantum par parrem ; fed tantum eft raatcria proprium idco in qua, non ex tjua. rcccptiuum formae ,
&
Refpedusautem tenius t^atcriae,finlicet ad agens poteft dici rario potctitise in tjuam : iecundum qu6d ille Audlor 6. Principiorum , vult qu6d agens requirit aliquid in quod agat; Et hoc in quod eft , noneft illud quod agens agit fiue vc produdum, cuiufmodi eft cofnpofitum , fiuc vt quo producitur , cuiufinodi eft forma. Ifto modo :
PHfinSU, ia (juo^exquo,
&
in
quod
*fi triflicit
diCti diftin£kio
ex quo
,
& in tjuo & in ijuod ,
r*fp*Smfiif-
diftindio triplicis refpcdus paffiui ad tria
PH*.
quz comparatur
,
,
cft
,
ad
& cft iiiconueniens diftindlio.
Sed ad vnumquo(^que illorum comparando materiam, diCcz Ai&itiCdo nonhabetlocum'; quia quilibec re(pe(Shis ptzcisc ad fiium terminum,
qudd non pollunc concurrere rcipe^
ita
dcm termini
ficuc facilitcr pat^rc pptcft confi-
;
Quomodo enim idem
deranti raticnes eorum.
refpedu eiufdcm vcl fccund6,
pafljui
4tu»tHr
de
fotetttiM
l»-
ntmtfn
,&
illo
,
& forma?
eft a^Stiuum,
adiuum , Sc compofitum , cuius
lud paffiuum eftpars
An lt*m*n e.
eiui^
:
loquen-
videtur
,
quod
ipfum nomcn fotentit. vidcatur importarc ordinem , hoc prioris adpoftcrius quia ad priuj, inquantum huiufmodi nunquam cft potentiaj illacriara quae fimul funt,inquantum fimul , npn habent ordinem priiis autem in communi di-
&
Quantum ad illam diuifionem, de qua quxri-
pro-
fatis
:
:
& tempore.
uiditur in prins natura,
videtur primadiuifio potentiac
:
luxta hoc
fcilicct vt dicic
&
rationcm principij ncceflarr6
,
vt opponitur adut , vcl , principium enim prius cft principia-
to,& fpcciaKtcr duo principia,quibus appropriatur nomen votentia fecundum dida in folucionc ccrriaE quacftionis potcnria anccm oppofitaadhii prior co, cempore pocencia oppofica ncccfla:
:
rio
ahquo modo
&
iftum nc«ioporceat mc cxponere. Pocencia principium diuiditur in a^iiuum , paffiuum. Diuifio a^aiui dida cft antc quarflione 12. Et di,
inccIIigicu|:,vcprior:Iicec
modum
&
vtriufque ta(fia eft
cione
ccrriae
neccfficaci
qusftionis. Poccnria eciam oppofica fa0iuum.
fccundum
poflec diuidi
,
raultos cra-
dus reccdcndi k necefsitate:alius cnira eft in fucceffiois ; alius in pcrmancntibus p«: motum inducibilibus , habentibus propria corruptiua: alius in permancntibus fbla mutarione producibihbus , nec per fe corruptibilibus, nifi propter
&
accidcntia fua habcntiacorruptina namralia pro- Diuifio fei^-
non habenribus, corruptjua naturalia , habentibus tamen matcriam , & formam. QuinTus,& vltimus in Angclisfccundiim ncganpria:alius in
tes ibi materiam. Potenria oppofita a(5hii diuidi^ tur ficuc cerminaram eft in fblurione duanim pri-
marum
quaeftionum.
il-
vel tcrtio, compofitum cx
?
formaillius? vbique videtur contradi-
Addunt autem aliqui porentiam detjua, qualcm ponunt in himinofb rcfpe^tu luminis, ncgando ipfum cduci dc potcntia medij;& illam
^NNOTAT. MAVRiril,
^io.
potcntiam dicunr tuah'trr eflc
& per
,
dc nihilo
originans
,
ita
:
dflc in
caufa originanie vir-
fed ficut prop^gans cft
non quoddam
quoddam
cfficicns:
hoc
cfFe(Shim originatum
originans cft
vel oportebit dare quinque gencra caufarum.Patet
cnim quod fub
alio nullo gcnere continetur,
qu^m fub-^flScicnte. effedham cfTc dc
ah
;
Itaquc ;
;
maceria
hjc eft dicendum,
fi
vel de fiimatur pro quodam
quod vcrius,de
vel
diuinis
tali
tota flibftantia fua
vel de parte, vt in animatis
,
vc in
tanquam de
vel quafi matcria originans originat:
,
& cunc originatum primo eft dc ilIo,quodcft bi materia
,
vcl q^afi materia
gcrtcrantis in creaturis
hi
Deo
:
&
,
ide6 pcr fc
:
quod fiiit
fi-
aliquid
& eft aliquid gcncratum & pritno dicitnr origi-
,
rutum de originance raiionc
illias,
quod
eft,
aliud
membrum
gtta.,6c in tjua.
a prxdiAis
duobus
,
fcilicec
ex
Itaquo illa cft cantum trimembrls
^iw quafi quartum memdc in quam: , & in qua , intelligcndo illa qia njcmbra , ficut fupra cxpo-
diuifio,non capiens
brum
,
fitum
cft.
Ex
SEquitur
, vbi fcnccntiaDo^aoris clara,& fblcmnis cft. Tangit modum diccndi aliquorum quem breuircr cx-
cludit.
antiquos hic,&alibi,vtfcis.
modum
«Stcnus fatis gloriosc correfta
Quod
hic
materialitatc
&
Ad-
epilogi in coca hac mace-
ija fummariediuifiones potemiac.
Tota litcrah^-
& finccra vidctur.
quarftienc prajcunte tangit de
Angclorum,
exi.& hb.dc Anima ,
&
aliorum antiquonun,&
no.tabis plura
aliis
addcndo
pluribusfententiis
modemorum.
Simihtcr, (3uod ibi tangicdeoriginarionc in. diuinisde tota lubflaBaoriginanris pertradabis, vt habec in primo,
peo Thomiflanim,& capire, fi
iocari licec
Quapropter inquantum fimul natum eft,nihil patitur ipfum a feipfb:vnum enim,5c nonaliud cft. TextMm.x,
tie
apparcrc poteft diuifio
Qusrc
dic in finc pcr
QJ&STIO
prxtcr ex qua
completa potcnti^. Bxclufa autcm potentia metaphoricc. Ai(ki%
qujcfHo dccimaccrcia, inquaahadi-
uifio pocentiar nocabiliter percradacur
vcl
fuic aiiquqd originacum : ficuc homo fanacur, quia corax. Hoc modo pocentia matcria: de gua cft materix , vel quafi maccrix : ncc facit
Frima Jim-
&i3. Diuifio autem fiepctentitin quantum ad aliquid in folu- »diMum (^
uifiopaffiuiinquaeft. iz.
XIV.
An aliquidfofsit moueriafiipfi f Arift. 7.
Thyfmfrvuip!*,^
%.
tceUC»mm*nt. il. D.Tlicim.
Thyfcaf.
4,
in 3. tUJl ix.
Aucrr.^CW^
^
3.
Ceat.
tit, "vt
cfpe-
nitur neetjf»rie,in
quin-
qttemenAr»,
.
.
Qujeftio Capriol. i» tsf ij. Greg.ii( i dift.e. fl.«r»J.
dTcnrix diuinac
t-dift.
^AI.i.JEpd.qHodiib. i.q.i^- ^quodiH.^.^Mft.ls. TetT.i.C0nt.Gent.cMf>.ii.^^ytoa.i» i.dtft 14- f;*Aaion.Kai.hicq.z Iandim.l. Fhjrfiftr.q.ii. AbulcnT. Mstthti XI. ^.11*. Suar. W«/>«'. « Met.fta.j. Fonf.
Scot.w
i.i
£-^ Via dicit Philoropbus in litera cap.
I
v^ noni
T.t. 1
,
titur ipfHm
IntjHOfttttm fimul
k
feiffo
i .
^.7.
iftius
caufxeffidcnris
& hocfiite illud inducatur permotum; putavbi,
Similitcr ibidcm,vt videtur,innuitur probatio fumpta ex dcfinitionc potcntiac:
iam allcgata.
9'
aliud.
urioncm tantum,vt adhis apperitiui,&
Itcm,
Dc iftis
adio illa non depcndcret ab cxtra.cx quo idcm cft agcns,& pafTum : confcqucns paiet
ua.
dfcfalfum.
ucnt
Contra : naturalia habcnt in fe principium motus,& ftatus, ex i.Phjtfjion paffiuum tantiim: tum,quia forma vcrius natura,quam materia; cr-Q y eri^s paradpat definitioncm nanirq,ita quod
in 8. Phyficorum dc ipfis diccntcm:iV»/»»7 horjim Text.ctm.fi.
Fhfl
iit
prindpium pafliuum
Phyficor. didtur
fic
in fccundo
tom , quia
;
eft cfficicn.s.
SiNTENTiA
negans
h
ipfofuadetHr trihut rationib.in comuni.&dande defcendendo ad particuUria,id probatur defex,in ifuihus alitptid videretur pojfe arere infeipfum:
velm«u€riafeipfo:cfuamfententia tenet Godfred. qModlHf.6.^uafi.-/.
&
tjuodlih. 8. ^uttft.i.
quthac
ratitne negat inteBenum efiicere inteBeilionem, de tjuo
DoEior late
1
num.^. quod etiam
.d. j .^.7.
huitur D.Thoma,nonfinefundamento
,
tri-
vt ofiendo
ex lociteius comment. adq.it. de jinuna , quem refutat
DoBor d.q.j.num. 1 6.
4 Hic dicitur vniucrfaliter , quod nihil mouet cMK 1. f^ ^ j^i (onc pcr partem quia fcilicct vna pars :
mouet aliam , & ha:c non eft pars dlcnrialis aliqua (cd pars vna quantitatiua , aliam diftin^Um :
Ad hoc poiiuntur tres radoncs.
loco.
hil
mouetur a
rct ad
Omne enimmobilc centc.patet quod
cunda
Ttxt.tom.i.
Andotcl^
,
habet
panem
,
Priraa ac-
y^,
& illa quicf-
totum non raooctur prim6.Sc-
ratio accipitur cx 3,
Phyficorum^vbi dicit
femper exifitmahitHr mouens : vt aiiu homofacit ex potentia l^jominem. Hinc acdpitur,qu6d moucns mouet inquantum crt in
a£hi
fpecies alitjua
& mobile mouetur inquantiira
,
cft
in potcntia:vt pacetibidcm ex dc6m.tionc motus.
Impoflibile tia
,
&
eft
autcm idcm limul
in a£ta rcfpe
elle in »
&
poten-
fecundiira
&
idem ergo &c. Idcm confirmatur:quia agens, Ttxt «m.5 1. patiens funt contraria, cx primo dc Gencratione, T^m.^^.f^ fecundo de Anima. Terria aecipitur cx 5. ;
^
huius:quia fccundikn Ariftotelem ibidem incap^
&
de jid ali^id , adliuum pafliuum, fiue motiuum ad mobile realiter refenur penes (ecun-
dum raodum rc.lat^orulTi
:
celatioBes autetn rca-
non videntur polle fundari in fiindomeato vno limitato hoc enim attribuitur lcs oppofitac
;
Scoti Oper.tom.
IT.
Sccund6
dcterminariuc
,
fed patiendi tantum:
:
rationibus
qux
,
de aniraalibus:
dicitur idera
:
&
tcrminari in S.Phyficorum de raouente fe : modus morionis huius magis deterrainatur in
de
Motu animalium.
Tertio dicirur de mo-
quod animata anima vtgcuriua non moucnt le in nutritione , vd augmenutionc, ied moucnt aliraentum , quod conUcrnmnc in fc Quano didtur dc motu ad qualitatem , qu6d nec aqua calida ^ (c cfFcdiHc fit frigida ncc femen animari feipfum altcrat fed fubie
:
:
&
icamnum
ficut vidctur Ariftotcles
:
animalibus, Ub.
1
6.
Vbi autem non
vclle in
dc
duo
(c-
funt
mina maris & fcemina: , vt in planris , aflignant duaspanesin codcmicraincdiftindas loco,quanimvnaagit inaliam. Quint6 dicitur , qu6d
i-ie Gentr.
^*^» rel="nofollow">^"
nullapotcnriacogniriuaeft principium adriuum.
&
obicdum , fcd tantiim pauiuiun ; Et hoc confirmatur per Ariftotelcm de Aniraa , vbi vult quod fcnfus eft pafli-
cognirionis
adiuum. 2.
uus.Tion adiuus.
tis
alierius
Phyficorum
lecundijm Ariftotelcm
ibi.
Dc
fe.
& lcue non mo-
qu6d animalia non mouent fe motu progrefliuo, nifi quia vna pars mouet aliam ficut vidctur dc-
quia ad quietera panis.
quictcm
Tixtjtmt.i7.
patcnt
dc
7.
,
quod vidctur probare quatuoc
quod nife primo ,quia tunc non quiefce-
ab Ariftotele
cipitxir
fe
tu ad quanqtatcra
moutn a fe-
ttiujuitl
,
ncgatur idem mouerc
hahet principium faciendi
lib.
SCHOLIVM
& lcuia & animalia progrcfli-
Dc vtrifque
primis crgo didtur,qu6d graue
T^atHraiia funt tjuacunqHe
;
qu6d
ribus, nifi grauia
k principio infetpfu m«ta,&c. prindpium a quo,
Tixtjt.xo,
ergo acddenribus. Prirao dc vhi , non aliquid moucat (c oAvht in corpo-
videtnr
Ttxt ctm.ii.. Ttxt.tm. I .
oroMr.
coeniriui.
arguitur per rationcra.qua: innuitur in i.dc Animatquiatunc fcrapcr tale agcret : fi cft agcns na-
Tjm.i..
Ihtf.
mu-
vclquanritas,vel qualitasrfiuc inducatur per
turalc:quia
1.
fed tantiim matcrialis fiue fuf-
:
Sccundo didtur idcm de accidente quoamquc:qu6d quandoquc incft , quandoque non,
Ide6 poteft quacri , an aliquid potcft moueri a fcipfo ? arguitur quod non^x litcra Ariftotclis
5
qu6d
,
ceptiui.
gfi.
5 1.6"
eft
.
narum efi, mhil pa-
T.{m.so.& Quiacft principium tranfrautandi
quia illimiutaia
,
fiindamcntum rclauonum oppofitarum. quarc&c. Sccundiun ifta gcncraiia dicituc in fpcciali {ccundum ordinem procedendo in cnribus Primo vniuerfditcr ; quod nihil cft cffciHuum fui accidcnris, licct fibi coacui, putaquod fubie^him rcipetSlu propriac pafllionis non habet rarionem
vnHmemm, &mnaUHd
5
78^
poflit elfe
.
hiccMf.i.q ^.fta.i. (^/«^.Vide
XIV.
quiacognitio
Etj.de Anima, vbi idem vult
fit
pcr aflirailationcm cognofcencft illud cui aflS-
ad cogTUtum ; ergo agens ibi milatio bt quia agens aflimilat
fibi
:
mo
Confirmarar
de Gencrarionc.
gnitiua
,
^"^^'
Confin-natur eriam de vtroque: ,-^^'^
intcllc^au.
& appeririua fimul
:
pallum, pri-
de co-
tertio
c[mi cognofcere
&
^*"
^^'^
xrowsi.
appetere TeOpchu ipiarum potcntiarum, vidcniur cncuer. enie accidentia
funt
communia
qux adfunt
,
& ab-
&c. ad talia aurem accJdentia non videtur
fubict^im cx
ie
dcterrainattim
,
&
ita
videuir
noncllecauia fuffidens illorum. Scxt6 , dicitur idcm de appetitu. Quod confirmatur per Ariftotclcm le
bonum
mouetur
j.
de Anima
:
moucrts immobi-
&
quod raouens autcm , appctitiuum. Similiter confirmatur 2<Shiale
:
Commcixatorem ri. Metaphyficac. comr Txtm.^^ mcnto j6. debalneo, quarreibi. Ad fin-
per
gulapracdidorum adducunr diuerik: fcd Sc vniucrfaliter dc aliis quibufininquc conduiie principahs tenetur.
VVu
}
SCHO
,..
.
Lib. I X.
786
SCHOLIVM
II,
P R o B A T efficMci Mrgttmtmo k frofortient ASiui dd fdffiuum, poffs ali<]Mid *gere infi^eque re^uiri spproxtmationem Ad HgendMm , qMtutdo ttdeft frdjentia
maior
,
alio^Min ignu inexiUent
a^Md , non calefactret eam. Expltcat bene, tunc tantum agens infe agerepoffe , ^Mando natum eft terminare aQ:ionem forma o^MtMSCd iam habittt: vndea^ione vniMoca nihilagit infeipfum, deoMO Do£lor I di/t.i. qMtfi.j. nMm.ij. i.d.x, q. i o. ttdprim$tm,&Sfi.y qM^ft.S. ad quartnm , d. tj. adprimum.
&
.
&
Metaph. (lif&ceret. Qupd probatur dupliciter ; prim6 ducendoad inconucniens , alioquin fi poneretuc ignis inexiflens aqu* , ficut Angelus ponitur fimul cura coelo,non calefacerer aquam,ncc Angelus mouercc coelum. Secundo probatur idem cx caufa , quia non oportcc agens cfle pratfens patienarnifi quia virtus agentis non potefl attinge-
re improporrionaliCcr diflans, vt ibi aliquid
Qu6d
fi
pofiro arguitur vltri
quam
ciim idem verius
;
tommnM
re-
fficit fsffiuS
m
ummttni.
H)c fic
efl
procedendum
necvniuerfalem negatiuam
quzcunque videntur
fequi
;
aliud poflet efle fibi prasfens : ita verifliini
quam
/icac illa pofitio te-
quatio requiritur
,
& ez hoc concedic
non poteffcergo veriflim^
prim6 oftenden-
dum eft generaliter in fe
, qudd aliquid poteft aeere quod eft concradi^oriumillius vniuerialis;
& deinde in fpeciali
, in quibus parricuiaris illa Primuro probatur ; adtiuum quodcunque pro primo obie£lo refpicit pafEuum tale , non hoc pafliuum ; verbi graria, tam caleFadHuum in communi , quam quodcunque calefadtiuum pro primo obiedo refpicit cale£a-
habeat vcritatem.
&
in
C
principium adtiuum refpc6hi efl in
6,& in
cenria ad J?,
dum
A
,
primo obiedo
alicuius,ut per
,
quodcunque
8c cconucrfb
obquodcunque calcfa^bile,
calcfa£tibilepro per fc ,
in ratione adtiui.ita habet feipfum pro obidiSo in ratione pafGui, ficut quodcunquc aliud ; ergo ita
produccndo in fe
dcm , fecundijm idcm
non potefl idem fe habcre ad fe. Contra primum ; minor probatur , mulri funt
fitu;fic
cScStas nati produci ab adliuo 2:quiuoco,& non vniuoco,patetde lcuitate in igne gencrato; illam
formam atquiuocam oponet ponere,aut formam ; aiit aliam aliquam qiulicatem ; crgo habens illam adtiuam per fe efl leuiHcatiuum , vt ita loqiur:potcfl; autem ifta forma cfle in aliquo lcuificabiU. Patetin exemplo przdiAo : quarcim-
fubflantiae
quc enim forma in generante poncrctur adiua refpcdu leuitatis , eadcm efl in ignc gcnito ,
&
prior
«:fl
naturaliter ipfa Jeuitate.
Patec,quia cfl
principium eius a6tiuum:ergo non c& concradifiio,quod fpfa infic gcneraco,leuificante non in(cxiflente
:
Sc patet
qu6d
potcfl inefle
idcmfine contradiftione potcfl
illi
:
quare
cflc leuificad-
finc in
po-
mum6
B. Sed can- Jdemnenpa^ idem rcfpcdbi ciuf-
refpedtii fui
,
&
adtiuum paflluum, quia in aliis cfl fimile,
cfle
vc
:
idem
caufa,& caufacum;ergo
fi
primum poflibile fic,&
*;nift Min».
fc in fe agere,nifi aitione
acquiuoca:&hocqnai}"• do eflcapax formas,quznaca efl cemnnarc a6ti'Q-
nem zquiuocam ica
ccncndum
forma; ac^uae iam habitx.
cunc poceft aliquid in
£c i^^iftfta.
& vni-
efl:regularicer,qu6d folum,
quandd duo ifta concurrunc,fcihccc quod habei formam, quae eft principium agendi aequiuoce, quando uerfklicer
fe agerc,
&
cum hoc,eft
capax cermini
3^om's.
calis
SCHOLIVM I If F E
ta,&
KT
iam probaqModnihilagitinfefvmumfiA'
prirno ex fententia fna
explieata,
Siantialem.
in.
Ratio efi clara. Secundo, ^uodnihil
agit in fe a^ione vniuoca.
ad hoc adducit
An vero ratio
,
quam
quod tunc plura etMfdem fpeciei effent in eodem, valeat,vide fupra /. j.^.7. Tertio^infert opmem aMgmentationem effe ab agente tefmuoco, quia <juantttat non efi aSliua, eadem ratione motut ad vbi, efi ah dttjuiuoco. .Quarto, quod qualitates omnes poffunt effe ab aqtfiuoco, etfi nonfemper ita fint. Glutnto,<]uantifatem,qualitatem, whipoffe fieri a fubfiantia infe, quando habet formam,t]Mx efiprincipiMm a&ionit oqMtuoca ,& efi capax termini iUitu formtt ; fi autem ,fcilieet
&
&
caufat aliqMfd coeMMmfibt, erit fine mittatione \fi circa mMtationrjt ,
non coauum,eMm mMtatione
&
tmtltavaldephilofophicitra£hat i.d.t.q.^jidf.
,
de tjMo vide
& ^.d.n.qiJtrt.^. ,
eum
^uodprobat vtl loqMttMr in
nam approximario lucc non videtur nead agcndum:vt includit diflin£tionpn fitus , -nifi quando maior przfentia non efl pofsibilis inter aftiuum , pafliuum : fi enim hxc
Hon difiingMi propriam pafftonem a fMbieilo , de tjMofupra l.i. f . I . n.^. vel nen de ^tSlfloncfir^e
vltima
:
c^flaria
&
prarfentiafuficit
,
mult6 magis roak>r
prjefenria
*^itiMota.
§l!f*ndiMli-
fententia comuni aliorum,no in proprta,qtta tenet
illa
tM9>,
nec drculus efl ciufdem fic
confequentia
Contra fccundum;probatur
f*t&(aitfa^
refpeiflu
fubieilttm efficerefuam pafftontm
i)um,&leuificabilc.
,
leamdijm eriam. £x iflis defcendendo }.n gcne- J^mntnftm rali pacec, qu6d di£ta racio nonprobac idem pof^ '*/*»*/* 4if#-
:
&
mor
& C& 2), agaic in fe mutu6 fecun-
cijm videtur inconuenicns
potcflinfe agerc,ficut in aliud. Maior autem faris cfl manifcfta ex prima relarione inter com-
muniarfcd minor negarctur , vcl eriam ipsa concefsa,negaretur vltima confequcntia quia agens debet eflc approximatum paflo, ifadifliniftnm
"B, frMttia
eflct
'.
ficuc nihil efl caufa fui, ica
obiedum eiufdemj quodcunque calefaAiuum
,
"BinC ergo fi A,
A & cam C quam 2)
poflibilis in caufis
quodcunque calefa&iuum:fed poffibile eft,qu6d aliquid fit a6tiuum fecundum ^, eodcm modo, quo aliquid aliud efl adliuum fecundum ^,idem ftiam fit pafliuum fccundiim ^ , ficut quodcunquealiud pafliuum cfl fccundum yi , ergo illud
requiti-
fi
,
qu6d
refpicit
non
D & cconuerfb A eflec in D
lud,fedin conununi.£x his fequicur,qu6d quod-
it^
tnr uijiiu^it
nuUus negac quin cfl a^aiua rcfpeftq
idcm
libet contentii fub
Ai MfeHiim
,
ficndi in
ficuc
fe
men mf*.
adio.
cfl
Confirmatur tocailla ratio : &quantt^ad ^PPreximOf ti» nf rtfuiprobationem minoris , confequcnda: vltimx. ritur M4i Mg/. Si yi, per fc fit forma adiua rcfpcdhj B,icA fit di»nfi stUfi
communi, non hoc vel illud ; fimiiiter econtrario, pafHuum vt calefa<Stibile, & hoc fiue in communi , fiue quodcunque caiefadtibile ref^ picit pro primo obiedo calel^aiuu,n6 hoc,& il^tibiie in
Idtmpeffe
,
appropin-
quando maior przfcntia cflc
:
ita
cfl fioi
a^iuum & pafliuum /ecundihn id£}
pr;fens,fi efl
faluatur illa condirio propter
4 ABimmin
dBr
paffum fccum eflct , nonne pecfe" dtius accingcretur a vinute agenrisJhoc ergo fupciac
fitmpta^fed de accidentt realiter infeparabili
,
&
hoc tndicat,penens exemplum de qMantitaterefpe-
HufMbfiantia (orporte.
Defcendea
git.
:
XIV.
Quseftio Dcfccndendo
7
SUrilMpti» primo
quod
,
ftfmnmifuk- {ubftantialera iiuulMltwt.
m (peciali
igitur
nouo
quia nuUa dc
:
fomum
vnum
potcft adue-
quin illa fit pcrfcdior quacunque entitate prsccdcnte ip(am : impcrfeftius autcm non cft principium a^uura rcfpcdlu pcrfoftiotis Jatct {ccud6,qu6d
nircvtfaciatcompofitum
quacunquc a
inero
:
parct
& duo
ergo
nmul dTc
quia nihil
,
pcr
fe
,
nihil in ic aliquid
quia tunc ratio aecndi
:
,
ic tcrminus ac-
,
& difFcrrcnt nu-
donis dlcnt eiufHcm /pcciei
AMpmitati»,
cx hoc patet
,
nihil agit in ic caofando
principium agendi,
eft
indiuidua ciufdcm fpecici poflcnt
in
codem fubiedo
quoid
,
ncgatum
cft
& fpccialiterin accidcntibus abfbluris patct quod & qu2 eft ratio agendi cflct abioluta & illa quz in 5. lib. in quaftionc dc
hoc modo
,
illa,
,
,
eft
Patct terri6
tcrminus.
augmcntatio
,
qu6d cum omnis
,
ab agcntc zquiuoco, quia qdan-
fit
non cft forma sufriua cx 6. quzfHonc fupra: omnis etiam mocus ad vbi eft a mouentc zquiQoco , proptcr idem quia iciiicet nullum v^» eft forma adiua. Multz criam alterationes fimt ritas
:
, quz funt ad loquendo de aEii' vt loquitur Ariftotclcs 1. dc Gcneratione:
ab cquiuoco
T.ct. lltMf tfft
:
vt vniuerfalitcr illae
,
non
qualitates
Ommit fUMMts
a(5riuas
,
fhidle
ftttfi
di Mftn-
tt t/nifttft*
ficucdi(5him eft fupra
,
Omnis criam
/trgttmentum.
ab agcnte xquiuoco
,
vniuoco.
quod
gnat
Sequitur
nd prtmum
tjtufticne 6.
qualitas poteft eflc
poOit cflc ab
licct aliqua
non rcpu-
in gencre
alicui- fubflantiz caufare in fe
quantitatcm
&
,
vbi
qitaiitatem,
concurrcndbus autem
:
&
duabus condirionibus fupra didtis caufabit; faoc vel coziuim fibi,& iu fine mutarione;vcl n6 cozuum fibi, ita per motum,vel muurionem.
&
E>c
s TtxtMm.i^.
potentia rcceptiua diffcrens ab
SmHtSnMM ex tMHJMt
,
f
cozuo patct infubiedlo, & propria pafHone. Ad quod arguitur duplicitcr. Primo , quia fe
ncccfEtatur ad
adum
cft
;
a^
,
nunquam
enim talis quz-
» ft libct poienria contradi£Honis : fiibiedum ncceffario determinatur cx fe ad paflionem ; alioquin
fMJpenem}
inhzrentia paflionis proptcr quid cipia lubicdti
roonfbario
cum
eft
,
fiuepcrprin-
non dcmonfbrarctur
,
,
quia dc-
necclIarij.Sccundo.quia argumcn-
prius fadkum in vniucrfali hic habet eui-
denriam. Si enim gencrans fingatur agens refpe-
qu6d non vniuocc pcr generantc maxime fi illa pamo
dhi paflionis geniri
paflloncm in
,
patct
:
coaruura canfari fine mutarionc requirit tcrminos oppofitos
przccdcre formam
priuatio non przccdit , niii quando fiibie&um aptum przcedit formaimhoc non fic,& dc hoc di£him eift fupri/juzft r 1 . tef^ ponfionc adfecimdum argumenturo. Gsntra hoc arguitur , quia muutio flat cnra termino dd tjuem crgo non oponet qu6d tem:
:
porc przccdat priuario. Item , in illo priori naturz,quando principia agcndi przccdunt termi-
nura
intelUgitur
,
fubic^im priuatum tcrmino:
aiioquin iam tcrrainus intelligcrctur produftus. Itcra
in
,
primo
alium refpc^him
inftanri hal>et
ad agens,vt videtur,quam in tcmporc confcqucntc quia in primo dicitur ab ipfo induci in tem:
porc illo:non crgo aliquarautario flanri
,
quz non
quaro etiam dicitur
indperc
eft in illo
in-
tcmpore habito proptei forma timc ptimo eue , fiue
cft in
:
eflc.
Ad illa refpondeo qu6d in pritno eft ^lada Confcquenris. Sequitur cnim mutatio cfh ,
,
ergo tctroinus, ioquendo de indiuifibiii,ficut hic loquimur ; non cconucrfb , nifi acdpiatur termi' nus , non fbium pro ilio , quod natiim eft tcrminarc mutarioncm/cd eriam pro adhialitcr tcrrai-
non cconuarfb cft ? quia forma tcrminus , non eft terminus, przceflcrit oppofitus tciminusanuurio cnim
nante. Et quarc
quz nau cflet nifi
cfle
Iiabitudinem ad ter-
iicet eflcntialiorcm iiabet
minura ad quem , quam i quo
fumpu finc utio non
Mmmtitfimt termm» /»• ttttip ftttfi.
neutro potcft intelligi. Si dicas,mu-
cft aliquid realiter
Hoc
ttd ejuem.
tamen propric
,
nifi ipfe terrainus
,
tangit aiiud
fed fiippofito
:
hoc
&
pro minc , quantum adabfblutam entitatero, realiutem , quae eft in rautarione indudit umen praner hzc refpc^hira ad tcrminum k eftt»,
mumtJt mmtMtit lUf-
Q
fmittrmimti
:
vt poftquam eft immediate manet in teropore habito ,
,
qui refpedhis
quo non
in
non
eft for-
ma immediate
poft priuarionem. £t ideb nec mutario manet poft primum inftans in rarione mutarionis, iicct abfbluta rcahtas mancat. Ifle
autcm rcfpe^s non cft in pafsione cozua ful>itOto. Ad fecundum , prioritas naturz non ponit priuarionem poflerioris
:
fedtantura
quod
prius intelligatur finc intcUe^hi pofteriori9,vt fit
cflentia pcrfe£tior in fc
tuf priuario
,
:
fcd cx
hoc non falua-
& iu nec mutario.
fritritMtm»ttttM
mmft^-
Ad terrium,
refpefhim ad agcns liabet fottiui alium in pri- tmitmtm. roo inftanri , quam in tempore habico fed ilie
przccdenri vlrimam gcneraiioncm
rcfpc
,
quomodo
fiiit
princi-
cum illius altcrario-
,
nis in vlrimo inftanti fiibic
manct
,
fed
:
non complet rarionem mutarionis
fed complct rarioncra fa
twic didtur
ficri
,
Vnde
& poft non & C\cffrimi :
ejfe,
ipfa quantitatc:quia ingcnerantc ponerctur prior
przdsc *d negauom's efe przccdcnicm , non autem ad priuarionem, nifi quando fubiedum aptum przccfsit tempore formamEt tunc concurrunt duo rc^c€ta% in forma proprirao inflanri, v^ps ad agens: Dt tmmMti»' mtyvidtxul. aUus ad priturioncra, in quo includitur illc , qui Uq^Md 5. prius dicebatur efle ad negarioncm ambo «^ 4.i.ll.j. rcfpc<5his non mancnt tempoce habico fcd ai- Ijvr.5. ccr cantum complct rarioncm muurionis. De liis
namraquanritatc inipfb
alibL
fit
aliud
ncm
:
inflantancam
,
in illo alio habcbit adtiofine
motu
alterationis faifh>
Quicquid fit de hoc arguitur , quando paHlo non eft forma atftiua , ficut de quanritate confequentc fubfbntiam corpoream gcnitam , fi gcnerans zquiuoce illam caufat , quzro , per in illo
?
;
quid ? per Jf nis
cum
A
,
.•
in genito eft
in gcncrante
:
,
A
eiuidcm ratio-
& prior naturalitcr
forma
a(Qiua priorna-
6c incipere coraparantur
:
£- Prioritas cnim temporis non requirituc ; patet /•• de luminofo,& luminc :nec difVantia iocalis , vt tslit, CttMU cmm fiipra probatum eft ; crgo iu ) vcl magis geni-
SCHOLIVM
mic
fiMMtis
fmtmr fimt
tum
mmMtitmt.
nerans.
quam quod didum
caufabit in fc talem paffipnem
Et cx hoc patct
,
,
& :
mi rtqmritur mralitcr forma indudbili ab ipfa in rccepriuo fritritMf tf- potcft cflc principium induccndi illam in illo; ftrit,
muurio
quia
:
& ita priuarioncra
,
non cil forma adiiua. Si ctiam eft adtiua , videreturidem , qu6d licctiUaqualius in tempore piiun alterandi fubicifhim
Ai Mgndm
1^7
Gn
J^yi
A
IV.
& Uu$4$ i/emmieri.
Airati«^
nes Arifitttlii %.Phyfic. tjiu videntnr
effe i*t
ge-
trdrtum-yremittit Ce tid expofitimem texttHy
cft.
fatet
eum
priitj txpofuijfe textttm
VVu
4
cin-
&
fclc
Pbyficcrum. ReOcit
.
Lib.IX.t.X
788
Rtiicit tjHAtuor fugastfeu fiSliones
uia
,
& Ituia kfemoueri
,
negantium
de quo optime
,
ffra-
& fuse
Concedo ergo, i/^« 0/*»cum j4riji. Reiutt affirmantes mo-
traEiat i.dijl.x,if. 10. $. dit fe fentire
tum
progreffiuum
& faltumfieri per pulfum, &
,
& dijt.49. f. 14.
} .de
An.videriprius
Anima, quod tamen dubiumefi y
non co£uum
in vniuerfali dici pollet
fibi,nunc
videndum cfl. £c , qu6d cau/a na-
ex fe terminctur ad cffedtumrpoteft
impedimento autem amoto
;
ftatim agit ad produdtionem effedus
,
ficut a
principio egiflet fi non fuiflet impediu. £t ita vbfcunque faluantur du£ conditioncs fupradiikx y neceflaria: alicui ad hoc , quod agat in fe, £ ab extrinfeco ponatur impedimcntum a principio , poftmodum amoto impedimento , ftatim aget in fe. £t ex ifto gcnerali defccndcndo ad X3mne ens fpecialia, iuxta procefluro prioris opinionis, pon»tur»U hateft dici primo , quod quodcunque pcr fe cns bere frintipium aliiua natural^ , habet principium a6Huum rcfpedii Mdfuitmvbi. vbi fibi conucnicntis : quod vbi fi non habet ^
moQuomododebeat autem ref^
principio fui */7«,poftea per illud principium
uct fe ad illud vbi.
ponderi ad 4. rationes Ariftotclisin S.Phyfico-
rum de graui accidcntali
,
& leur, & quomodo intcndat ibi,
,
quod moucnt
qnia funt in potcntia
,
ficut fciens
in cxpofitione
leuia moueri
ad vbi
fe
ad fpecglandum : quxre
illius cap.
Mouentium
,
&c.
&
potentiaaccidentali ad
mouere
rum autem
illud Ariftotelis patiendi
cft
verum
fecundum
j
viae
alte-
mirabiles,
enim quod mouetur , qupd a continue f nflucntc in totum mediumjquomodo cadcm influcntia exiftens in eadem parte medij graue de-
non impeditum.
.
patet
Si dicatur
primit,& ieue cleuat ? Si pcr rationem plcni,fcine fiat vacuum,quia pellitaerem a 1^,& propter plenum.oportctquod fequaturaerepulhim, quomodo pellit,nifi prius moueatur localiter. Et qusritur vnde:patct enim quodquiefcens localiter non pcllit acrcm contiguum. Similiter plenu polTet faluari pcr aere propinquu intrantem lolicct
^n eentrum cum
acris pulfi
gm- catur
,
,
quare lapis
quod ccntrum
Si terti^ di-
intrat.
trahit graue
,
quis eft
ille
nunquid pcr alteratidnem grauis^vcl laadionem vniuocam Similitcr per impoffibilc tota terri amota , idem centrum tcrra: eft , quod prius , ad id mouebitur glcba. Quid attrahet ? nunquid Mathcmaticum vbi ? Si dicatur quart6 , qu6dgencrans moucr, tradkus?
tio crit pcr
•,
&
quomodo
effedus in adhi
crit fine caufa in a
Diccsrdcdit viitutcm. Vcrura
cft
,
gcnerauit
,
&
quando gpncrauit fuit nunc non cft , quomodonunc mouct ? fi gcnitum ab ipfb manens nunc moHct , & hoc cft , quod quacritur. Itaque iftis, qux fi^lioncs videmur , prattcrmiflis , & fenfui ,
:
excedit grauitatem eius: /**•
Quid
grauis
"*
*
* "*
,
& ip-
:
capax termini illius adionisjergo
fic
mo-
etiam effediue frangit trabcmj
cft virtus in refiftcndo,
quam
virtus
?
,^
Secundo
dicitut
,
quod animal mouct
' '
fe pro-
motu , non tantum quia vna pars aliam: ^' P^'P*Sit* "' prima cnim pars moi\fns localiter , jmouetur lo- ^^* calitcr, non vidctur : quod ab alio. De hpc quacrein ^.dcAnima. Obiicitur etiamdcfaltu, in quo totum animal mouct fe , non pars partem, ad hanc obiedionem quafi paruipcndendo,refpondetur, qu6d motus ille componitur
grcfliuo
&
&
cx pulfu,
& tradtu
anteriorcm
,
;
ita
quod
pofterior pars pellic
qua: pulfa poft fe attrahit pofterio-
rcm , & illa attradta itcrum pellit , & fic continue fit tam in faltu , quam in communi progreffionc. Hoc apparet ad fenfum in verme repcntci videtur quod hoc jion fufhciat in faltu , quia Cicut dctcrminat Ariftoteles inlib.de ,.
mahum
omncm mptum
oportet
:
immobili
,
Motu ani- .o»ww»»«a mmtiturtminmti alicui ^^-^,
......
cuius immobilitas maior
mobilitas mori
;
ficut patet
quam
fit
dc exiftente in naue
& pcllentc
nauim innitcndo terra: pcj; remum: quando nauta primo vult a^nouere nauem a loco , in quo quicuit diu in ficco ; impingensautem inmalum non moucret nauem:& ficut
fit
ficut ibi vult de immobilitatc terrs refpedhi mobilitatiscceli,quod cftfatismirabile. Inpri- ^*^"*>" »»»
mo igitur pulfu pars
illa
vndc graup mouetur
lUi
eft
riori animalis
tantum. Illud fugiendo finguntur
tr»h»t
fum
uo motus in graui
& & fecundum altcrum eft in
&
nam prius natura inteUigitur quam mouere deorfiim aliud
?
deorfiim
diftin^um eft fupra in 7. in quxftionc de rationibus feminalibus , de principio adliuo, pafH:
:
aIligamm:&mouet adlionc xquiuoca
fibi
minor
tamcn impediri
y
mouen
cuius
primo
Fatuum ^«'•««•»».
,
vbi habetur fenfus
,
non
cuius leuitas
non conflaty anfcilicet fe remittat adfua fcripta de Animayquia ibi non agit de motuprogreffiuo,fi non plura de Anima,qua non habentur,quafiionibus quas habemusy altbtfcripferit caufat,
& fecun-
,
& pcr confequens quomodo non prius fc moue-
fe.
turalis ,licit
Grauia
quirere rattonem
ucbit
aliquod fubiedum in (c
mouetur
fc
con- aJuere'^ cordat rationi : quia nuUus negai quin grauc ef- tienem -uW fediuc mouct ^eorfum aliud corpus fibi alliga- hnhetur fenefi
cfuia
,
indc.
quod graue a
bit ad illud vbi
De accidcntc quod
q.ix.
,
Ariftotelcm in S. Phyficorum
de quo optime loco citato. Vide etiam 4.^.1 1.^.4. dr de motu corporis non organico, quempotefi ani-
fcripfiffede
T.c 17.Sc
dum
tum ,
Hic nota cum remittatfe ad
FhffH».
concordat
traElum:& explicat Arifiotelem 8. Phyficor. afferentem in animalibus vnam partem mouere altamy
mafacereyvide eum ^.d.io. q.7.
Expefuit
Metaph.
innititur tcrrae
poftcrior animalis, cx
-v
" ^'^M*
parteante- itum. poteft illam antcriorem pellcrc:
,
antcrior pulfa ad certam diftantiam poflibi-
lcm maxime extcnfioni partium animalis het partempofteriorem terra (ka.
quo
qux immobilior eft
,
oportct
:
fi
crit
,
motus quod
pellat anrcriorem
cx quo iam feparata
,
:
,
attra-
& eleuabitparum fic
fed impoflibile eft
cft a terra
,
a
pofterior tra-
&
quia
,
in acre eft,
non habct aliquod immobile, cui innitatur acr cnim non cft immobilior parte anteriori anima:
lis talis grcflibilis
bilis
,
ficut fe
,
habet refpcdu vola-
cui acr cft quafi tcrra nobis
prirnum tradlum teft fcqui pulfiis
& ,
crgo poft
:
pulfiim animalis ,nul!us po-
aut tra(3:us
fibi dimifliim poft 1.
dida
;
,
& cadcrct animal
ita
quod nunquam
& tradlum
nec ahquis motus in fijrfum vltra locum primum, eft faltus poflibilis
pcr pulftim
,
:
ad qucm potcft pcrtingerc animal maxjme cxtenfum , ftando in terra. Quicquid fit dc^argumcntoiftpdc motu animalis , an moucns pcr fc cxiftens , intri, vcl pcr accidcns moucatur ; ficut natura moucns naucm jnoiu pulfus a tcrra, vcl ab' aqua in rcmigando mouetur pcr accidcns motu vcdHonis in naue ; faltcm didkus motus faluandi faltum non vtdetur conucnicns. Et cx- ^* J^^' ponipoflet Ariftotclesdcillis duabus panibus, ^^^^ p^„ in quas poteft diuidi animal mouens fe,qu6d vna n»n quiefciiy
non
fit
efFcdiu^
moucns aliam
praccisc
,
fed alia
& txponititr
vt moueatur idco prius rccipit mo- ^'Jfi*'-'^*'^ t^ l.<» t.tf.IO. •• •• v> r 1 11 tum , fone a cognitma , vel appctitiua, vel altcra j. ^ , ^t ^,. eft aptior
,
:
cffediue moucntc locaktcr mcdiantc aliqua altcrationc:
de.
:
XIV.
Qusftio ^J^umtiftr. ttritione
Xrxfxxo.
:
quia (pccks
j^riftotckm. Et re,
aua^ res {oaindum
(tint
ita in 8.
PhyUcor. aitinir falua-
quod motus animalis non
tcr vnus,quia' pracccdit
fit
aliquis fimplici-
mocus obic<Sti^ vd continon oponct ieitur
nuitatisjvc videtur ibi diccrc
:
allegaic ipfum,quafi vna pars corporis quieiccns
!o«aitcr
,
moueat aiiam
localitcr
quod intcn-
,
ium ifti,n videtor.
augmcntario in
camem,
auBoJ^ quo
hoc
,
Quod
habentcm
cft,
rctpc^
maiorem:
in inftanri gcncrarionis habcat fit
inftanti
haberc maiorem in temporc habito, in
,
quo temporc fit moras augmcn-
Hoc hic omitto. Quan6 didrarde altecadone
altcrat,
uli
,
qualis cft
;
difi^ fiS. i Y . giuMTto , alterati^nemfieri efuandlupu. non ah altero,vt frigefaQionem aqua ah ip~ fa,& alterationemfeminis ah ipfo,de tjno i.d. 18.
in vniuer(ali ; quia amoto impcdimento , agit illud quod a prindpio cgificc non impcditum. Dc (ecundo alibi prolixior erit i-Ax»* iermo domino concedcnte,& aliquid ta^um cft
X^uinto, ofiendit petentiam cognitiuam agere infe
in 7. in q.de rarionibus feminalibus.
.
&
cognitionem^ (jMO fuse i. d.^.quaji. 7. n.to. d» An, quafi. i^.& xJ. 5 tjudfi.%. difi.tj ihi infupplenunt Jifp. i.feS..^. Sexto , quod vo^ luntat eft aSiuafuorum a3u»m, alittptin nan ejfet Ubera, dequo t.difi.i^.
&
.
.
&
dcntcnon coaeuo
Quint6,de cogniriua quoroodo dl adtiua fiix etiam obiedhim , quomodo , duo adHua poifunt conctimcrc ad cuildcm effc6him,alibi diffufius habcrar. £t per hoc vitantur inconuenientia , qus confequunrar in poncndo
&
&
cognirionis
omnino pafiiuum
inrellc
:
fimilitec
&
vidcnrai (cqui poncndo ipfum purc adiuum,
Text.e.ii.ir ainiter.
ri in primo dc Gcncrarione
& didlum cft prius,
vidctur Auguftinus attribucreadtionem ^.dc Tri.
:
qu^niliil pcr gcnerarioncm in
mam non
fubftantialem
vidctur
:
fe caufat for-
taroen de augmcntarionc
bona euaIlo:quia nutrimenram non
augctur , {ed comimpitunanimatum quod prsfijit
Ttm.^t.
Quid
augctur.
quod caufat qoan-
przfiiit
qu6d obie
&
rcalis genitus, vt
dio (implidtcr
ab agcnte vniuoco:ciim intelle-
fit
omni
perfedHor
calprc geni-
tum
Boco/juia ranc
virtutc animas vcgctariuac, vt prindpii a£H-
;
quia agerc
operatio vegetariuac
cft
,
vt prindpij
adliui , ex eodera feaindo alibi. Saris eriaro apTxom.f^' ^dreutr. paret finifui,qu6d nullamaiorario quantitaris , fi AMfmtnti^ fiarab agente cxtrinfcco ,cft augmcnurio aut ; tUai jUriab cnim eft iuxupofido , aut rarcfa(2io : ncc potcft imirimfte*.
T.CMM.47.
in augmentarione dari pars
Cibtunutiit
diftinda loco
&
Tt potentia audi cft au£ka. qaid augct,
fubie^o
anima untum eft reccpriua alibi prcdida hic omitto.
?
alia
:
principinm alicuius addo-
^ftSiu *-
^T^^^i^
^^^,
cuius
inconuenienda
Scxt6,dc appcritu intcllcdiuo tcnetur
,
qu^d
^^ ^[5*
fimplidtcr eft a&*uus.
Nec poncntcs ipfum dTc u^^
pafuuum merc ab
obie^
ipfo
vidcntur vcram,
tanturamod6 , vt videtur, necediratcm fic ptoce-
:
cft
pcrfc^oncm ita nobikm animac, rcfpcdu
vd cotam faliiarc pofie libertatera
Si dicarar
adu
:
quia quadibet pars
(ecundum Ariftotclcm 1. dc Anima , cap. 4, quod dbus nutrit inquantumpotchtiaquid, augec autcm inquahtum potcntia quantum ergo audhun augetur ab alimcnto quanto vilis videtur inftanria, non enim quanritas in
efiet nobilior agentc ? Qaomodo eriam vilificarar natura animjc quia (enfibilia, irom6 phantafmata fcnfibilium cau(ant cfFctfHui
augmentans aliam,
:
^'
cognitio paritur noti^ a cognofcente , inquicn^ , tia. Quomodo cnim intelle^o caloris cft a caIprc (blo j Tt ab agcnte squiuoco,^ quo cft cal(3C
to:& impodibilc cft aliquem dii(Hcm gcncris cffcdum aequiuocum efle nobiliorcm effedhi vni-
uij tnm quia reprehenditur ille , &. dcAnima, qui pofuit pfindpium adtiuum huiuSjdTc igncm, innuitur illud prindpium cde animam ram,
e*goi'^
tionem.
nihil agat ibLVtriquc
ptatem iftam determinatam , qusc cft terminus illius moras ? Non cft dare , niuquod compofi-
&
potentia
Ita(dlicet
CtgnitimM efficit
quae
Tcrrid de nHtririon^ quicquid fitiquia nutrido eft quzdam gcncratio , vt habct detcrmina-
qnantnm
»J
de qua exemplificarar , quod alferat puuaqua frigcfadt fe,& (cmen (e Deprimodidhimeft inarriculodcacd-
vtraquc iJIarum
idem fc
4.//.44.^.K
t
menttUttm,
fiue
,
illius,qu2 fluxiccuius loco illa refticuicur,n6 fic
late agit
nMtritc,&
(altcm quantam
Mtim/tdfm-
utiohis.
V.
6 docet muritutum,& M^mentsM' iff»
non qu6d
:
per ip(am conuerfionem
fiat
CAmnin
cfEdens rado augmcntandi,
:
0ft.V»& uafit d.io.q.6. con.^.vUe midta qu* circa hoc adduxi infkffplem. de An.
mem jicri ah
e(l
quanritatem noubilcm quia maiorem
illi
1
non
lcd in animato conucrtcnte ipfiim
fed nata
SCHOLIVM. T E R1
in dbo
quod
789
dendi:ficnt
& calor in calcficndo
d6 a cafii pofie
aliter cfle
in poteftate no(h-a
,
,
ficut
,»
^
itffetitn^
in horainc;(ed ;>
(blummodicuntur non efie :
aut
qu« cognofcendaprimo oc-
hac dc voluntatc a multis mulripHdtcr funt improbata, qux npn oponet hic in
cnrrant. Sed
fpeciali,fed ^ibi
cxplanarc
nis,quant6 magis nec quanritas in potcntia;dbus
autcm corrurnpitur aut prius tcmporc,auc laltcm natura,quam nat motus augmcntationis:qnia nutritio , in qua corrurapitur cibus , prsccdit augmentationem fic, vel fic, quomodo non ens mouebit? Ideo intdligendum
eft
illuddifhim Phi-
& faris litcra fbnat.
Cibusenim inquanram potentia quid quomodo nutrit? non nifi materialiter, quia de ipfi) , inqnanram eft in lo{bphi,ficut
potcnria ad forraam camis
,
eft nutririo
terialirer
inquantura in potcntia quanram,
:
ica
auget matcrialiter
ita
quod
nutrit
ma-
quia de ip(b inquanram in
:
potenria,cft quanta caro, gcnerarar caro quanta,
perquamgcnerationem confequirar augmcnutio. H?c polTet multum cxponi dc modo augmcnd (ed hoc in i de Gcncrariopc, & in i. de Anima , magis habet lotum. Pro nunc fufficic :
.
CyU
VI.
naturd dignificantUJit ejuantitmfieri
potefi:non efi ei tlenegandum tjuin pojfit infepro-
ducere iUarperfeEiiones,quai nataefihahere. difcurfu vtitur i.d.^.q.ii. adprobandum
gelum acquirere notitiam a
rehnt.
Hoe
An*
"
""'''
Hahet pmI-
chramdifputationem de ordinecaufarum.
generarar caro,
cpx gcneratio
:
SCHOLIVM
, qu6d nulli natura! quod pofiram pcrfedio-
In finc gcncraliter didtur
negandum cft
aliquid
nis cifet in cali natxjra
, ;
nifi
oftendarar ahundc,
quod talis pcrfcdio illi non ineft; quia (crapcr natura facit quod melius eft,quando fuerit pofllbilc , & non defcdt in ncccflariis. Crcararx communitcr producunrar in effe , carcntes aliqua perfcdione , ad quam natz funt attingfcrc: puta
H ^'^^Jl^^
w^Iw^ eft.fincnre-
ff[n»t
,
vel
**^**
ff'*"*'
^
Metaph.
Lib. I X.
790
puta animara communiter in imperfedla quanSitatc , nnecriam op«ribus anima::alia ver6 qu2dara fine qualitatibus propriis:qu2dam finc proprio vbi.
perFcifUonis
re(pe<Sfcu talis
quam natx
ad
,
fimplicitcr ellcnt pcrfcdiorcs cjtttinfccis
adiuum
principium
Si darctur eius
fiint>
quia roinus ab
:
dfpcndentesicrgpquandocunqiic non tafis rutura non habcr princi-
tam
lem,quJA hoc (nagis dignincarct naturam
&
natura proportionauit aiSfciuum
npn {emper idcm rcfpe<5hi lui/cd
vniucrfi),
rcfpcdu
Itcm,
?
pafHuum
alterius
,
in
aliud
maior connexio
ficut videtur
in rebus;& ita vnijLierfalitcrdabitur refpeftu perfedlionis poflibilis in
Quomodo enim in boue gencrame
tent.
eflc perfe(S|:io Solis
boui gcncranri
cnim non bilis
Suttrtftatm em»i»n$sut.
vt
,
fic
d^m a*Skionem , haberent ces
fi
:
pofC-
fibi
eorum fccim-
mutuam ? Ad
3c paflionem
muip rcfpondco.
Si caufalitas aufcratur
,
pri-
non
omncm perfeftioncm, cuius funt capa-
aufcm flatjm
fieret
quodlibet vniuerfali-.
perfeftum , quantum poflet pcrfici, vel aliud 4 produccnte videretur cfle caufa alicuius in alio. ter
Contra propria: ficit
:
ipfiimmct
fi
caufa pcrfedKonis
cft
quarc non k principio
,
Rcfpondeo
?
,
fc
rumroc pcr-
quia natura quscunquc r»-
quirit fucce^IIonem in aliquibus operationibus,
propter imperfcdbionem virtutis agcntis rcfpc-
cfFcdus producendi.
jftu
tia
,
titatis propriae
fakcm
in
Ita eft hic
verbi gra-
,
homo gcnerarctur perfi:<Slae quan-
fiquilibet
non haberet rationem
,
adu refpe<^
caufje,
quantitatis propria::
nam
tantam non pofTet caufare
tum
augiTicntationis
per
nifi
,
mo-
irom6 pcr multos motus
,
confequentcr. »5 UlBlo vniv»-
t» n«n fiuit
ntxnm »lii$uru ^fsfJinorstm.
QuaBft.4.
,
nunquam
conncxioncip a(3:iuorum
adlio vniuoca facit
& paffiuorura
in vni-
ftluaturi
fiu*
effecim
fit in caufa, fiutiton.
non^ejuia
quod couuenit alicui
inflar pajfionii pro-
pria,eidem conueniet,etiamfi negetur ab omni aliOf ipfum:Ji ergoalitjuid moueturprimo
nondefinit rnoueri
etiamfi pars
,
eittt
quiefcattCjuiapars non eft illud, tjuod mouetur,Ced
aliquid eiut. Fide hanc expofiiionem , &folutie-
nem. i.d.i oftenditur
ad fecundum,vbi ex ipfo Afiftot, ad mentem eitu. Adfecundimy
^.10. effe
.,
optime expltc^ quomodo idem fecnnditm diuerfa poffet
effe
in a£lu,
& pptentia & explicat varias vt oppoaitur aSlui de quo & vt dicit refpeElum principij ;
acceptiones potcntia:
\.&
q.
1. huius
,
,
,
adprincipiatum,& ad comprincipium.de
&
£reuiter dic
4.
tale in ailu
quale
,
,
aliqnid pofje
eft
ejuo ^. ;,
virtualiter
efte
fbrmaltter in potentia ; fic
aqua calida habet aiiu virtutem frigefaciendi fe» quod eft ejfe virtualiier frigidam , faiiajrige-'
&
faHHone erit formaliter frigida . ita DoEi. i. d.j, lA.y q.% ad 4. AcL q. 7. adprimum,pro opin.
&
.
confirmationem optime explicat fufticit
qut contrarietat
,
ad aSiionem.
toti integro
,
eft
roouere localiter, infit alicui
fiue quantitatiuo priro6
,
fccun-
duro quod/^rtwocaditin definirione vniucrfafis,
& cum hoc primo
fecundum quod
&
primo fumitur in 5. Phyficoruro , provt opponitur ei quod eft fecunditm' partem integralem.
cfFedbura
t^ij
:
,
c(Ientiali:er ordinata
refpcAu
&
fed fccundiim aequiuoce agcntia
talis
cfFe-
Contra ; illam non autem vni-
<^us, cftefienrialiorconnexio.
caufa
fit
£t haec conaexio
vniuoca
,
eodcm rationem
cum
fine aequiuoca
ita faiuatur ,
fuo efFe-
ponendo in
vltimae caufae refpedu effc(Shis:
ponendo in
Contra ficut in codem poffunt concurrcre rado caufae imrocdiat:? , ficut
alio.
:
&
efFcdus
,
quare npn
& prioris & ?
fic
necedarius pratcr tcft
concurrcre
ita rario caufae poftprioris,
nulki?
primam
cum
poftcrioris caufic.
cuius rario
ratione
I(cfpondeo
vidctur
non po-
formali alicuius ,
ratiojpofterio-
& alicuius priorfs benp pollunt concurrcre in vno fuppofitQ & fbnc ip vna naturjs CAufae
,
,
I
.
Pofter.
,
:
it&i
pars autcro quantitatiuanonrccipitpraedi-
:
cationero totius quantitatiui,Iicct idem totu vniuerfale praedicctur
de vtroque in homogeneisjer-
go rotum quod prim6 mouetur
fic
,
accipiciido
primo,T\on quiefcitad quietera partis, id caret pracdicaro priro6 inhxrente
:
eft,
non
quia pars,qux
totum caret illo fcd omne totum &c. quia eft diuifibile & ita fumitur alterum apnd Arift.pro illo, quod nq recipirprxdicationem prim6 moti. Et Iy,4^,tcncturconfecuriue x. non caufaliier. Quod fi fiat fcrmo per
non eft
illud
quicfcit
,
:
:
ablatiuuro-abfolutum/^rfrrf qxiefcentcScc. debec
cxponi
per,yJ",non
cum quia , ergo vanum eft
pcr^«/4:lio^enim maioreilet
Quia
vera
pninium caufarum ordinararum
conclufionem hanc gcneraUter probandam,quod
,
C\
:
quia alicu-
ius .ill^um rario tantam pcrfc(5tionero abfolu-
^^*'"'*'*''"*
"""* '* *
i^i^tdlmcy.
Etdefblo tali totoquantitatiuo probar Ariftot. uctur a fc quod non poteft rooueri a fe primo yiprimonc- prinio: exfocipitur quando propria paffio dicirur prim6 in- "'"" * *'•*• **'°* cfle proprio fubie(fio. Tale cnim prsdicaturo nunquam rcroouetur ab illo cui prim6 ineft, propter hoc , quod oppofitum eius incft alicui, quod non recipit praedicationero illius prirai fub-
habeat vnitiuc plurps gradus perfc^ionis principiatiuos ciufHcm cffeftus , liccr non "fit ra
16
Ad illa, quae inducuntur pro prima opinionc, Adprimum dc 7.Phyficorum,qua:rir eniroquomodo contradi(flio cft, quod aliqua paffio ho-
in
&
OrtU esufa-
quodenim mouetur primo mo^
uerforncc viderur Philofbphus poncre tale ages,
^quiuocationem ponis jn vpo , uocationcm ; crgo roagis tollis conncxioncra. P.c(pondco, caufa efientialiter ordinatae r^fpcdu tertij cfFctflus , alium habcnt ordinem in caufando , fecundiimquoddi<5lumcft in fecundo , in quxftione dc ftatu caufarum : ifta eft cllentialis eonncxio vniuerfi fortc , fiue vlrima
rii
:
do, quiefcit quiefcente parte ytjuod fecundo modo,
roogenea, qualis
fecundum
V^d
fpeElufuapaffionii
eft
guferatur conncxio
ejl,
dupliciprimitate yfcilicet totalitatU', feu integrhtatii,& caufalitatis pracift, tjHalis efi fubie^i re-
,
omnis pcrfc^Honis
a£fciuum re(p;(^u
VIL
optimi diStttm Ariflotelis. 7,
1
hec modo
vnicuiqiie dedit rutura principium
?
E XpL cAT
quod non
:
poffif
fccundum quamcoopcratur
Phyjicor. quomodo nihil mouetur k ft primoM
quare
Confirtnatur
,
SCHOLIVM
quocunqucaliquod agens,
(ed aliud ab illo pofllbih'.
ratio fccundae caufae pofterioris,
Haec in particularibus excmplis exrrcmis faris pa-
:
:
eodem
qua fundatut
gpparet qu6d.
pium afiiuum rcfpc^ talis pcrfcdionis , imm6 magis vidcnir quod habct , toc iimpliciter concedendum eft quia hoc dignificat luturam. Contra quare ergo non ftatim dicuntur perfcdUi fecundum oranem pcrfedioncih pombi-
qua fundctur., -qu^ illa non in quo eft alia minor , in ,
requirit, In
poreft efle in
uihil
mouet
fe
j
raracn roinor eft falf^.
Ariftotelem adducere hic ad
ciim in fimplicibus moris nihil valeat.
Qusftio HihU mMU- nihil ytleat, ficut in potentiis anitnarciiin etiam. frimo, tur in qaibulctmque quantis , nihil faciat con-
frimitMte lo-
r*lu*tu, »ia e»m(J$lit»tit
hoc
tra
caufi»
quod
,
aliquis ponit
effcdiua proprij caloris
fM- totom feciat caHdum, lit ejt fuhiedi vel mouet fc , vcl agit frteist,
»djmif»fi*-
:
pdm6 facit
in fe
,
mo (ecudum
ignis eft
totus fc
accipichdo
calidum
fe
fi
ille
& ita idcm primo mutat,
ficutaccipitur in j. Phyficorum le ignis
nam
hcct
,
,
:
pnmot
non tamcn
il-
accipiendo pri^
aliam fignificationem:quid mirum?
quia vndecumqae
fiat
,
nec iUeigm'$ particuiaris
quantus eft , fic primo calidus. Sequiiur cnim contradidio ; quod fcilicet non eft caUdusUi pars
non cadida & quod eft calidtts , fi pars cius fit non calida. Primum fequimr ex primitate {ecundo modo , (ecimdum ex primiute primo modo. cius
17 Afmhiea* tHrtwmieHer fMJli»jti»mfi
»h tmmi »iit, t^md amefi iffitm.
fit
;
Quid ergoeft calidu prim6,vcl calefadt prim6, primo notat inhacrenriam propria pafliDnis ad fubiedumjRefpondeomullius proprix paflioficut
primum
nis confueuit
hadenus
&im aliquod
fingulare,fcd vniuerfale,
aflignari
fubie-
quod ab-
ftrahit ab omni quanto , & a:qualiter faluatur in hoc toco,quanto homogeneo,& in eius pane. Et verum cft , qu6d ab illo vniuerfali nunquam remouetur,fi aliqQid non fit calidum,de quo iftud vniuerfale non przdicatur alia circunftantia.
Hanc rcfponfioncm
,
& plura dc acquiuocatione
eius,quodeft/>n«w:quatrc in loco fupri fignato.
Ad fccundum de quod in mouente
fe
adhi
,
& potenria
,
dicitur,
quandoque funt plura
difFc-
fecundum intcnrioncm , fecundiim quorum vnum mouet , fecundum alterum mouetur. Et ita non primo mouet idem fe, quoad prxcedens argumentumj nec fccundum idcm oft in & in potcnria, quoad ifhid fecundum argumentum nec fecundum idem eft fundamentum relauonum oppofitarum, quoad terrium. Exemphficatur dc volunute roouenie fe , quia eft aprentia
&
a^
;
pedrus
,
Contra
& eft libcr & inquanmm hber mouet. ,
iftud arguitur
litmtn deffdet »h nttt
quia difTerentia inten-
non
iftos
completiue autcm Sc in adhi
,
eft in re
ledu tantum
Efeam rt»-
:
rionis
,
nifi in
potenria
fecimdum
eft
ab intel-
autem difTerenria requiritur in aliquo ad mouere fe , cum illc fit cneQxis realis., oportet qu6d illa difTcrentia fit realis: quia realis etfedus nou dcpendet ab ratio:
fi
qua:
a^
quzcumque
nis. Item,fi
fpecics
cum habeat
gc-
& diffcienriam.qujc difrctuntinienrione fc-
nus
cundum iftos:poterit quarcumque diim formam difFcienris mouerc
ratimut.
,
,
fpecics fccun,
&fccundum
formarfi gcneris moueri. Item, toram cflcntiale eft
minus vnum , quam
iftud
,
inquoeft tantum
difFcrcnria intendonis:quiapartcs eftcntialcs rea-
ftif.
rttifitmr
ftAitQt
qumtenui in
»am
efi
fer dilferemti»m
frtfrimm. TiixtJ.Vi.
qux
rarionem
Propter iftam
riuntur.
pofTct
bcnc
ad argumcntum
dcclarari
fpecialiter,
potcft dici aUicr
,
qu6d
fi potentU acdpiamr , quotnodo ferrao habims eft dc ipu in piimis duabus quzflionibus huius in 5. nunquam idcm fimul cft in potcnria , a£hi fecundum idcm nam quando eft aqua cahda a£hi , tunc non cft adhi fh'gida/cd potentiatantum. Et cum arguiwr, fi cft motiua fui ad ,
provt opponlmr a£hu
propriam:Quod probamr;rom,quia alias fubiedo pnroo , fi incflct fibi fecundum aliquid in intelln^u eius , & non fccundum aliud ; fiicut homo non primo viuit licct per fc viuat ci j .cdcper Jcitum.qaisi fi inquantum ha-
; ergo mobile in potenria. intcUigendo de
frigiditatem
eft in
a^
tur
adhi
talis
,
qnale
eft
Fallada Confequcnris cf^
formaU
:
non enim fequi-
matcris pcr putrcfnSdonexn ad formam vcrmis ; ergo Sol eft in adhi vcrmis. Si enim ad agcndum cfFedum fufQmtdeft fidt pcrfc<5ho adhua quandoquc ciufdem rariometiuum fmi nis , ami iUa,quae eft in efFc£hi , quanto magis »dformM ,
Sol
cft tranftnutariuus
«quiuocum
,
,
& fic
?
formaUter habens adhim fimilem ,quu tunc non cflet agens zquiuocum : fcd virtualiter habcnsj quia fcilicet formaliter habet cmincndorem. Se-
cundum quid igitur eft in potentia , & fecundum quidinadu.
Rcfpondco
dum terminura motus
,
,
cftinpotentiafcam-
in afhi
fccundum prjn-
cipium atfUaum aquiuoce refpc<5u tcrraim'. Si autem potentia acdpiatur, vt didt rclationem principij, quomodo didhim eft de.ipfa in 3. 4. qua:ft.9.huius aut didt relarionem prindpij ad prindpiatum:aut ad aliud prindpium, quomodo prim6 diftin<£h]m eft in fbludone quxfUonis ). anic.2. Si ad principiatum,fi iUud dicamr adus, concedo qu6d nihU idem cflcntialiter cft potentia,& adhis:quia nuUa vna eflenda feipGim prindpiat propric efFcdHue,necin quocunque gcnere
&
:
principij.
Idem tamen fiippofiram poteft in fe habcre quarum altera fit prindpium idd-
duas namras ,
uum,& altera principiatura:& ita
eft in potcnria,
i
,
eft,vtmmque
eft
accipcrc
,qu6d nuUum fuppofi:
:
tandcm potcnria
dicat
rcladonem prindpij
quod didmr cfle a^uo,non autem didtur achis:
pafGui ad prindpiura adtiuura,
formam
gcneris ineflct fibi
pria;aut fct
,
fi
cx aliquo impedimento
faltera gcneri in iflo prius
alij
adu ,
fcUicet
tunc acdpcre, quod nihil idcm
eft in
potcntia,&
huic pro-
non eft nifi fub aliis tcrminis exprimcre ifhid , qnod nihU idcm eft a<£huum , & paiHuum» & non cft probario a priori. Scd cft pcddo,idem accipiendo fub oliis tcnninis ab ptODadonem fui
non
ipfins.
illa paflio
& ita non eflet
,
cuili-
incf-
natura ineflef,
in adhi
,
Ad confirmadonem de
contrarietate
^ends,
intcUigcretxir dctcrminari per
& padentis:Ucct cx cUdHs in quacft.6.ad priraum
formam difFcrcnrix. Ethac probata arguitur vltra:cum mult^ , ad
argumcntum patet,qu6d ibi ftridc furaitur aHu: quo etiam tnodo feamdum praedida nihil
quam
illa
forma
I5>
hoc cft,potcns per prindpium a6biuum,& in a
in
bet
efi
agcns quodcunque »3mi»Uvir. eft in adhi rcfpcdhi efl«hi$ , non tmmliter , vtl
fuffidt cxceUentior
non
:
Cy- fitenii».
&
cificara
ineflet
Id^m mtm efi fimml in »itm
:
Si
bet fub generc ineflct ,
1%
,
ie
&
;
bt
:
tum eft fic prardicamcntalc & ita nuUum ftippofimm erit compofitum cx prindpio potcntiali,& prindpio , quod dicitur a£his quod cft falfum.
:
fi*
79*
§lm»»gHHt moucnt fe,fint proprisc pafliones eoi»ft^im»~ nim , moucbontur ad illa , inquanmm fimt tah'a tmr feemmdii per difFercnrias proprias , non fblum inquan- eamdem r4> tum indudunt gcnus j fic enim ad illa moud)untur , quomodo illa rccipiunt Sc conftat , quod agant inquanmm ftmt in adu pcr formam , crgo fccundiim idcm re & radone vt fecundum immediatam rarionem abfblutam agunt , & pa-
qtuc aliqna
funt diuerfie, & vcram compofirioncm rcalem faciunt tamcn in tali toto eflcntiah nunquam forma mouei mareriam ergo multo magis,nec hic Item,propria paflio rccipimrin fub-
lircr
Trtfrim
XIV.
agit
^
Lib.
791 agit in fc titns ttntr»-
:
potcft
tamcn
dici
,
X.
I
quod
ficut
Metaph.
agens
pafTum in fine , ita contrariatur fibi in principio adionis. Qjiando autem aequiuocc
aflimilat fibi
Agit
non afllmilat
,
infine formaliter/edyirtua-
tantum:quantum enim ad ejfs formale,
iiter
efFc-
rieitu fufficit »ii
»Qimm.
Capii,.
infunt
,
licct virtuaHrcr infunt
rabilium
,
quas habet aliquo
modo
virtualiter.
Secund6 arguitur fic adiuum quodcunque immediate refpicifpaffiuum taleincommuni , :
&
ideo refpicit per fe quodlibet in quo reperitur ratio talis pafnui : ficut fupra probatur in primo
quanto habet in virtutc formam aliam , pro formalitcrcontrariam formae pafH. Et talis contrarietas fufficit ad adionem fic tantum contra-
articulo folutionis
:
riantur adhas vitiofi habitui virtuofo
mcn corrumpunt^patet
:
quem
ta-
SCHOLIVM
VIII.
quod di£ium
&
tripUciter
eft,
a£liuum
in aEiu virtualiter,
ejfe
in potentiafarmali refpeHu eiufdem forma,
quam
Ad primum
potentia.
eft illa
plicat cfuomodo
aUw virtualis non toUit capacita-
remadaBumformalem vnde ;
Sol,cjui eft virtua-
liter calidfti,poJfet ejfe formaliter talis
non repugnaret ei
, fi aliunde
»0«
,
eft
corptts
diftinB.i^.a
i.
neque hinc fequitur quodlihet agere in optime tradit i. fequenti vt ihinum. zo.
num. fe
quia fcilicet
,
dequoftue Do^tor,
corrupttbile ,
ad
optime ex~
,
14,
&
&
,
dtftinft.
refoluit
Adftcundum , non 3 quitft.j. num. 3 O. an cognitiua , vel appetitiua agere pojfmt .
in aliampotentiam , fed iuhet ftudere pro alia refponfione:verum id Admtttit i.diflinB.9.quaft.i.§. Ad qua:fl.»«OT. i^.quia potens producere aliquem
effeBum,puteft
Probatio minoris, aqua c4ida
fui.
approximatum oon friccfanon eft vete adiua refpeftu
frigcfadiibile
cit;fed calefaciticrgo
& acutijfime,contra id
,
nullum autcmillorum , qu« rationem , habet
:
:
fui,ficur
NsTAT
1
eum producere in omnifuhieElo ca-
nec refpediu alterius}
appetitiua in alia potcntia
cognitiua
vel
,
potefl caufare
& appetcndi:quaE tamcn alia
aiftum cognofcendi,
capax
fic
non
efl ilHus.
Confirmatur ratfo ifla : quia vbi aftiuum efl aequiuocumjficutde Sole.refpeau generabiHum,
tum in aliud , & in quodcunque aliud paffiuum approximatum non enim Sol fe tranfmutat ad formam vermis fecundum aliam materiam , hoc quamcunque asque- difpofirarn , & approximatam. Ad iflud fecundum , cum arguitur,quod z€ti:
&
uum squiuoaim in
ageret in aliud a fe
Refjjonfio
quando
,
ficut agit
ordo duos effedtus eiufdcm agentis , inquantum funt ab ipfb , licct neutrum illorum fir caufa fe.
,
cflcntiaHs
efl
intcr
non tamen
pofleriorem caufare,
tamen feparatti pojfunt caufare ; fpirituales a^Hs in aliis potentiis caf>actht*s feparatts , &fic Angeli quandoque lequuntur ; puto etiam aquam alia frigefacere fi calidam nontantumfe , fed
tenendo quod totus radius fit iromediate a luminofb , vt i caula ; nunc auTcm effedtus caufandusin ipfb , in quo cfl per-
aliis
&
DoElor aquam
ohiicit
frigefacere alia,tantitm perfrigus forrnalejion vi-
detur verum,fed iuxta principium eius, quidquid efticit
effe^um
,
cum
ca-
efficerepoteft in quolihet
paci eius, ficut aquafrigefacit fe perfuam
&
quando relationes oppofit* , eadem natura, vel fuppofito, de quo
explicat quomodo
i.
in
ejfc
diftinEi. ^.quaft.j.
tium.i^.
Adprimumpro
alrerius
:
^lum priorem. dij
fc(£tio a
in
:
(jodjredo,
Contra refponfioncm iflam
adu virtuali
,
,
qus
pfl
in
cfl
Arguirur tripHciter. Primo ficquod
modo
efl in
lem
ergo ncc quod
,
nullo
potcntia ante aftum, ad adbum fimi-
dum aliquid
efl:'
cfl
jn a£ku virtuali fcciui-
in potentia ad illud formaliter.
quia tunc duo adhis eiuf^ fpcciei pofTunt eidem inelTe. Confcquentia
Antcccdcns paret
dcm
flat,
ad quod
,
ina<Shifccundumaliquid formah"ter
;
hoc
& idem efl in po-
tcntia reccptiua formalitcr illius illa virtus.
probatur. tuah'ter
,
Tum
,
:
quia aQms in quo
cfl alius vir-
perfe£lior eft illo fbrmali, qui cft in
&
magis fubieiSom , ita toUit potentiam ad forrnalem magis , qukm yirtute eius
;
ergo
ah'us formalis. illa
pcrficit
Tum,
perfcdio fonnahs
quia fruflra videtur in fieri
quam
prius.
habent ,
;
ideo
,
nifi prius frigefaciat
Sed hacc refponfio deficit
,
frigiditatem in
quia aqua caufat
alio per efFcdtum
,
tur
non per feipfam. Sccundb ponfio non fe extendit ad potentias apprehenfi-
proprias,
114$,
& appctitiuas
rre
qubd afliimpmm
:
nem
ideo flude pro alia refponfio-
;
tranfeuntcm
,
eft verum de agente adtionon immancntem. Terrid
aliquo efie a fe
,
quia fecundum
didam
omncm
adtionem in asquiuocc agenre, puta quod lidicererur
gnum calefacit fe non autem
ignis
;
tum fincquonon:ficHt ponunt
:
fcd-efl
tan-
de obiedlo refpe(Stu potenti«E,qubd cft tantum finequo non refpedtu a£tus. Confirmatur iflud:non enim magis repugnant adtus, potentia in vno,quam in alio; n ergo alicubi reperitur aftus ciim potentia aliqui
&
fine repugnantia eorum,vbiqu"e reperietur;
&
fi
corum , vbique ne-», getur:& tunc nihil videtnr efle , perquodimprobetur , quodquodlibet cum hoc , quod efl in potentia ad aliquid cft tamcn in adu refpe(Su eiufclcm , in adu fufficienre ad agendum illud. alicubi negetur rcpugnantia
,
luxta hocadditur, quodprincipiaMetaphyfica,
qux
virtiuH:
funrvniuerfaHflima, nullo
quae fibi formaliter
modo
fijnc in
&
&
aliaf
conclufiones mulra:
:
neceff»-
rio priorem.
An ccgnhiua efficere
frigiditatis »{}& in »lioi , hsc rcC-
ignoraria vnius condufionis negarctut principia,
,
fterlor fequi-
vt
quia tunc vi-
terti6'
In tffeaihm «rdtMtit pc~
non po-
in porcntia receptiua
ifVa
pcrfcftius illud,quod
fit
Tum
Deus poffe efld multarum perfei^ionum flcrptur
fic fe
quocunquc particulari ncganda , proprer quamcunqne difficultatcm fpecialcm incidentem. Si enim in vno negentur , in omnibus ; &: itaex
prashabita
,
quia per formalcm non recJpir,
effedus caufandus in alio
arguirur per inflantiam
&ffq'
efl in
&
tefl frigefacere aliquid
refponfionem
aftiuum
priore parre ra-
,
aqua calcfadta ,
fe.
cfFedum
prius natura caufer effe-
Exemplum de
& poflcriore
,
potefl rale agens nifi
fojftt
virtu-
fem fnhftantialem, ita,& alia, ejio frigusformale fhnul concurrat,quando adefl. uid tertium , hene pojfunt
.t<«eM4»
qu6d aquiuocatio agentis non toIHt rationes generales adiui,quas videntur efle ageretan»
patet
paci eiufdem,fi dehite approximeturfed huiufmodi potentitt corporex non approximantur dehite
applicentur:vnd« quod htc
t^ »i
adiui refpedlu paffiui alterius a fe quod tamcti efl paffiuum eiufdemrationis ; ergo nec cfl adi-
uum refpecStu
Ethicorum.
z.
'•M^
ponuntin: adiua refpecStu fui
aUud
^^
Sol etiam ; formas gene-
videretiu: efle in potentia pafliua ad
dlus talis imitatur caufam, non propric afllmilatur ; ita in principio contrariatur paflb virtualiter fiu*, c»ntT»-
non
quemadmodum
fi
quis
Qu^ftio
nendo impofHbile iam enim ad hocveititur dif-
dter negat.quia eadcm
bando quod Ugnum non calctacit fc. £t clia^ quod ad hoc non accipcrcm argtunenmm cx repugnanua a
aliis.
Ad ifta,qua: difficilu vidcntur, refponderi poAd priraum , quod confcquentia non vale^
quarcunque enim ratio aHIgnaretur pro antecedente de a<Sibus ciurdem rationis,pro confcqucntc noB concluderet>fcilicct de adtibus alterius raAStuvir- tionis. Ad primam probationem concedatur,qu6
&
ita feeft , inquantum diftinguitur a vinoiali \ cundura illum ptoprium gradum eius non perficcretur fubiet^m , quod haberec folum virtualem- Per hoc ad fccundam probacionem , quod perfe
tU, miner
ior
efi
haberec fubie€kum habendo illam maiorem
minore
:
& hoc nunquam eft quoniam
cft limitata
cum alia.
,
pta
illa
quia onmis limitata minor fubftanria
perfe
ens
eft
cum
maior
eft feipfa
Confirraantur iftz refponfiones
enim ,qu6d
pacet
:
quzcunque ptzcisc lumquocunque accidente fiio
prxcise fumptomec taraen ai£his (ubftantis
tollic
potentiam ad acddens , ncc fuperfluit accidcns, quia fubftantia ciun acddente perfe<5tior eft, iimtitm cum
quam
imjinitttun
patet
fscit iiuitti,
idc6
tt^iim»f»U.
Ad teniam probadonem
iU>ftantia fbla.
pcr irapoflibilc formalis inciler', nullo
fi
tnodo
eftet
perfedHor
:
quia finitiun ciun infinito
quod
dc Sole
virtualis
quod
additur ibi
rcfpondeo gencrahtcr cx rarionc adhis
,
,
& formalis
infint
,
nunquam
eft
rcpugnantia
cidcm quia tunc vbique :
cflct
repu-
gnantia^potcft tunc vnus cile in aliquo, cui alius refttg-
ttst Seli^qHt»
tftqnalitM
etrniftiMit ctrfenf.
rcpugnat cx alia caufa , non tamen quia habet alium a^m,ficut in propofito calidum efte formalitcr rcpugriat Soli
corporis corruptibilis
, ,
quia
cft
ptopria qualicas
& pet confequcns non eft
Sol fubic
Ncc
ignis capax alBc-
qu£
cft propria qualitas mifti:fed non idc6 non capaxcaloris, quia cft calidus virtualitcr:patct cnim quod Satumus , qui ponitur /rig^dus virtualiter non magis cft capax caloris for-
dinis, eft
Sol
quam
ciufdcm
fcilicet ad inftantiam naraconcado, quod iCcas talis &talis,fiue a£his virtualis pocenria ad formalera omnino ih nullo repugnant quia tunc vbique repugnarent , poteft tamen alterum illorum aUcui tertio :
&
:
non & vtrumquc tcpugnarc. Et fccundum
fmmit »ff»-
mun enim cft fermonum vcrorum confefsc fc habcrc his,
qus apparcnt
lud efle principium, ad tur
?
fed
:
quod
quomodo
dicctur il-
tot abfurda
fequun-
Non crcdo quod Ariftotelcs pofuiflct
ali-
,
Ko» tjlfrit»tifiitm,idem
quod complexumefle prindpiura nonfblum primura,(ed nec dedmum:ex quo in mulris fingula-
»•"
ribus cuidenria abfurda fcqucrcntur. Si ctiam il-
fmfiuimrtffeSm mtf'
lud cft prindpium
primum Metaphyficum,fdli-
f*II*
*f*
*Simiim,(*f
deitt.
idcm potcft eflc in z6t\x virtuali,& in potcntia ad a^him formalcra , cuius ille virtualis fic prindpium cfFc^uumjfi inquam eft principium primura Mctaphyfiomi , fcio quod illud non eft in Metaphyfica Ariftocclis fcriptura. Si ipfi habeanc aUam Mccaphyflcamrquomodo fbli ifH talem intcllc(£him habucrunt , qubdterminos iftius principij capcre poterant , omnibusahis non pocet,nihil
tentibus tapcre
?
quia
fi
capcrent tcrminos
,
&
principium primtun, ftarim huic ac-
ifhid cflctjVt
qnicfcerctunquod tatncn multi-non tantum non capiunt vt prindpitmi , immb dicunt fimplidcer falfum pro mtdtis dus fingularibus.
Ad terrium
prindpalc, pro opinione prima de
relarionibus oppofids,
<^ra
cft in
diccndum , qubd
ficut di-
fblutione ^.q.huius. 9.an./.alia cft
*4 ReU:i»fr»-
dmrentm,^ refrediuii n»n
lado produccnds ad prcxlu^lum , alia principi) adhui ad principium paflluum , qn2 ambo funt prindpiarcfpcduciufdemproduti", Primxdux rclariones nunquam infunt eidcm fuppofico : ni-
foffmmteffe
inretlemfmf. fifitttvelnn, tttrttJHUt»,
enim fcipfum gignit nam runc quando non cflct , cflet fed nec fundanmr iflac in aliqua vna natura liraitata quia natura limitata nunqtiam fc rotam non diuifam communicat produfto^uphil
:
:
:
Seamda dua rclationcs
pofico.
quandcx^uc pof^
& in
vna natura fundari: quia fic relau non dependent cflentialitct vnura ab altero , fcd tanium acddentaliter , hocvt fanon vt fit ciat , illud vt rcdpiat aliquid ab ifto
funt in vnofuppofito
,
:
ab
illo
:
In primis rclationibus
produ^m > fe-
cundum
:
fibilc
idcm a
fe
dcpcnderc , quantum ad aliquam , fiue fecundi^m tjuid.
Poflet alitei dici
,
qubd duac reladones realcsopilli infunt dux
pofits quando infunt eidem, prius
Pcr hoc patct adtcrtium
illam
o^.i.T
funt vniuerfalii£ma:fed nullura il-
lorura in aliquo flngulari rcdpit inftandam. Sig-
pcrfe
vnde omniacalia argurae:ira
finu .qnjutd»qite iminfitn »Ue, qui- repugnare, cui alrcr incffc& alicui tcrrio dtqittBmter. alicui tcrrio
Tx dtfeau mrgmmtnti,
rum eft, quod
non poceft incflc , non cft caufa impofHbilitaris, quia alius ineft ; fed ex alia caufa fpeciali , quz fi
j
flarec flne illo alio a
deqnefimttl
mc in ab'is,qu£ dico a fe moueri. Quod addicur de prindpiis Mecaphyfids , ve-
dcrent contra
vbicunquc vnus ifhjrum adhiimi ineft,&alius
Sol
impofTibilicads.
ASmtAr-
putatio,vt contra talcm fblutioncm argucns,pro-
illud quod cft in crcaturis , dependct ^ produccnte impoffibile «ft candcm natiu-am a fc eflcndaliccr dcpcndcrc , non auccm eft impof-
malicer,
proccdimtfecundumw» caMfam,vt r4«/4in.Nam
tmslitifirfer-
:
cftA
nat» adus virtualis in E>eoinfinitus
:
nihil tnaius ciiinfinito foIo:fed
Ctier
795
<|ub ex aliqiu ignoitmtia concedeiet idem po(Ie album,& non album,priinura principium fimpli-
teft.
fetff»fitm
X V.
:
hoc quandoquc ncutrum potcft inefle : quandoquc vtrumqueiquandoquc hoc finc ilIo:quandoquc cconucrfb. Quod ergo didtur, quia tunc non refh« vnde probccur , qu6d lignum non calefadc ^ fe, fed ab ignc Refpondco , videntur ifli ex defe^fhi argu:
tttms fttrttm
menri ad propofitum fuura dimittcrc panem op-
reffttidtmii.
ponencis,
& afrumerc pancm rcfpondenris
Scoti Oper.tom.ir,
,
fufU-
, puta duplex refpedus princiufHcm principiati , quam fbni
rclacioncs difparatae cipij rcfpcdlu
confequitiu: relatio
pium. Scd hac
matua principii ad princiduo dubia fupponit : v-
rcfpoiifio
num , qubd illx difparatx aliud*
qubd
talis
funt priorcs oppofid^
priorius aliquid fadc ad hoc,v<
oppofitx pofHnt inefIe.Si enim cx fe repugnarent» eciara difparatx aliae illara
rcpugnanciam non
toUercnt. Potcft crgo did, qubd fioic nacura
om-
Nahtr» iUimitst»
fttefi nino illimitata potcft efle rundamenttmi rclario» tfftftnid»num oppofitarum primanun producends,& pro- memtmm rtdu(^4icct non caufxa caufad,quia timc idem 9 Luittuim fc cflendaliccr depcnderet , ita natura aliquali- fr»dmcem'Ut ^frtdmai tcr illimitata poccft eflc fundamcncum duarum
&
oppofhaitim lAanim fecundanim , X
XX
qux minui repu
LiblX.
794
repugnantrquatlibet autem natura, quat
quod
eft
receptiua alicuius perfe6kioiws
Metaph.
cum hoc, ,
ponitur
ctiam a&iua refpeiiu eiufdem.ponitur aliquo modo illimirata , inquantum prznabet illam virtuaIiter;ided,&:c.
Contra iliud arguinv , oppoHta omnia induduut contradiif);oria;ergo (1 eidem infunt reUtiones oppoficx, eideni inerunt contradi^loria. Itj^ T.C.70, X. Phyficorum , mareria non coincidit cum aliis ciulis : nec in idem fpecie , nec in idem ntmlero. Ad primum pbteft dici, qu6d relatiua non indudunt repugnantiam, vnde relatiua funt^fed ratione iiindamentorum inter qux eft eilentiali^ deMateiia noB pendentia. Aliter dicitur,qu6d aUa k contradi£ix>foincidit c0 lijs non funt fbrmaliter opponta , nili in abftraaliis paufis, £^q ^ maximc contraria cflc fimul , non fit con0xfmtttr, tradi6lio,vt quidam dicunt. Ad (bcundum , intelligitur
de materia ex qtu^on in
ejHa^Sc cfficiente
quocunqur,vcl.fi de materia qiucunque, ninc de
7.
huius
,
cap. 6. equus
Ad
funt mulus.
&
,
quodammodo
afina
quas adducuntur dc cog-
iila
uitiuis, patct rcfponfio
, fi
ponatturtam potentia,
quam obicAum cftc adljuum refpcAu a«Skus cognofccndi. Ad iiiud de accidcnte communi , non concludit contra cognitiuas
Dc
ientcntiam.
,
quomodo
,
tclligitur
Anima,
dicitur,
,
qu6d
appccitus
in-
li
in iilabrcui litcra,xquiupcct moueriiiiA in-
alterutru:fid
omnia^x
**
fi
ipfis.
Quomodo
fiunetur,
bcnc videantur probariones iftorum mcmbrorum ? Confirmatur iiia r^fponfio in defi1 1. Mctaph. cap.4. A mouct vt amamm , vniuocc,
,
&
phorice,quia
inquantum finis , non
finis,
c£-
eft
;
rocm
in
commento
fiiper iliud
i
z, fuprit allega-
phoric*
tum, quod falfum dicit nec in hoc cxpom't Ariftotciem,qui ncc ibi , nec aiibi inuenitur poncre, :
3, (id loca
<jU€videntur /itadere grauia non moueri
fe , vide eum
di.i.^ue/i.io^um.
t.
^^.&
fujuts traEiat folutionem htc datam. ait femenmulieris
effe
a
iq. vhi
Ad id
aBiuum^vide eum
e^uod
,
^.d.^(\.\.
qu6d amatum duplicitcr mouet de Vno. Ad argumcnta prindpalia.
inff nonfemper agat.
lutcnoiuit dicere nihil mouetfe ipfum
aliis ,
qux adducuntur (ecimdum primam rpeciali
,
prius didbum eft,
im-
ilia
cimt didlum Ariftot.
dc gradi,
8. Phyfic.
Brcuitcr poteft exponi de graui
,
& ieui,
inquantumcon-
non auprincipium adiuum moucndi i fic mobiie
fideratur prxcise, vt naturaliter
tem vt haijcns enim cft in potcruia
ad moucrc, ficut
accid.entali
(cicns ad fpeculvi:&
;
quomodo idem
re eft prin-
cipium aAiuum ex quo hoc eft niobile naturaliter , aliud tamenratione, taftum eft in 7. in quxftione de rationibus (eminalibus. Rationesautem f^emtJt in 8. Phyficor.non probant fimpliciter,qu6d gramo- ue non mouct fc fed quod non mouec (c ageiido frmue tut tuit vniuoce , vcl non ficut animai quia non habct maMetfei principium fiftendi fuum motum nec ad diffe:
^
:
:
rentias contrarias
mouet
{c,ficutanimai, ita
quod
&
argumcnta aliquid conciudunt de veritate, intelligenda fiuit (ecundum dctcrminationem
ilia
cius fequentern
motuf
pro
greffiuiuMi-
:
ficut in aliis locis,vbi arguit
poftea deterniinat.
Ad
qu6d
patet
,
,
quod
&
ofeaitti.
,
(bluit feipiam
&c.
quia
:
cum
(ed
,
& fumimry»»K/
ftatum,pTo, idem,\t patct per probarionera:(num
enim & non aliud & fic iu definirionc potentia 4^iu£ non pofuit ab(blut^ tranjmtttandi aliud, fed addidit , aut inejuantum aliud. Ad fccundum :
dico
,
qu6d habito tcrmino agens non
agit
:
non
Agtns i»
&
ta
caufaadiua
(ed aliud
,
cum ip(b
, fi
qit»re
ilUid aliud
etiam non habec in quod, vci circaquod a^at,non agct. Si itcrum alia a<5h'o naturaiitcr prxiupponatur fux iila non pofica,
non adfit , non agit
:
fi
:
nonagcc. Si candem eft iiberum cx (c,pocens non agerc , vno iftorum (ex modorum poteft (aiuari
deqiiocunque motiuo
quarc non (cmper mouet Exempium primi, graue quando eft in ccncro, Exempium (ccundi aqua bulliens praerente igna calefacicnrc, non frigefacic fe. Exempium ccrcij, :
fe.
,
in cogniriuis, ccnendo agerp.
Exemplum
& obieclum,&: poccnci?.m
quarci
,&
ligens nihil vuit communiter.
intellcdu oftcndente aliquid lud
non
aiiqua
lius
argumenti.
vclie
,
&
fic
qiiinci, nihil incci-
Exemplum
(exii,
voluncas poceft
i!-
generaliccr patct folurio
il-
,
pars quicfccns iocalitcr,alterata camen,mouct 10-
malisi
caiiter alteram
partem fibi coniun£lam pcilendo,
& deindc mouetur a primo pulfu trahendo:& quod
&
motus non
ille
iilic
cordis,
partcs, trahens
non
fit ,
i
moto
,
nifi
fic,
,
probaeur fiipra. Poftea adducitur Arift. de Animalibus de fcmine hoc cxponitur (ccuDduni quandam cxcellenriam adtionisex par-
jfaiturficut
in
1
6.
:
te (eminis maris:non quod iiiud prxcise agat:tum, quia quomodo tunc fcEtus qiiandoque auimilatur matri ? tum , quia ciufHcm fpeciei eft femen v-
(rumque adio {equitui formam. :
K^NNOTAT. MAVMTII,
per partcm:
& pellens funt dux partes & infcrior in
pars fuperior corporis
Tum
,
quia
fe,
non impediri potcft nc agat,per vir- femfer^pti habito ctiam , tutcm cohtrariam fortiorem. Si eriam non cft to-
mo-
iliud.quod additur de
tu animaiium, potcft benc concedi
:
mo-
($ nta
audloritatcm
enim addidit inquantumfimul natum , quia ab(b^
Erobando:{ed in aliquibus tanguntur aliqux proationes ad quas reftat refpondere. C^m addu-
fit
Ad
flicat,vno exfex capitihus contingccc^uod agens
De
,
procric,
Ariftotclis hic
opinionem in
^uamtJe
(cilicct
tttt
& Mct^phorice. Dc hoc quxre in 6. in quxftione
determinationei»^»M««»»
.
,
vhi idprobat.Ad fecundumprincipate,optim* ex-
%S
T.c. 1 «r,
ergo moueri filji corrc(pbndens,eft moueri Metaphoricum. Per hoc rcfpondctur ad Aucr- AmatumtMm tum metA-
IX. num.
T.c.^*.
Phyficor. prima contraria aonfttnt ex aliismec exs
ciens
fofita
met»''
ttet
phyfici.
uenitentur cxempla multain libris eius,in primo
quam ponit cauiam vnam ih naturalibus.
S o L V I T argumetita
tnuUts.
dc rationali,mouetur Metaphoricc,mo- Voluntxsmo^
derarum,finis fcilicet, fed hoc eft mouercMcta-
jirifl.
dMimodt
rufHcicns
agente vniuoco , non de vtroque generaliter fimul. De materia fx ^iMfatis videtur Arift. loqui>
SCHOLIVM
«
refpondctur
eft
uct autem propri^ efFe<5h'ue:nec eftinconucnicns,
qu6d
fjr
ijug.,
Ad audoritatem
caufa fui accidencis communis. Ariftot. j.de
Equus finu
lenendo pracdidbm
appctitu rationali
in (equcnti quxftionc
Ter.e.il.
SEquimr quxftio dccima quarta
dc motu
cuius rcfpcdlu fui ipfius,vt moucntis, c.c.i
ali-
& moti,
& cft prima,quam formac Anc. Andr. in hoc
p. auc quia
non
vidic aijas prxccdcnces
fenccncias prindpaies
aliquamm earum
;
auc quia
in nocan-
dis iuxca liceram inferuictautquia alibi infeiendas ip(as rcieruauic.
Quomodocunque
fic ,
hxc qux-
&
multiam venciiaca apud anciquos , momaximc in via huius cftnotabilis , dernos , copiosc flio eft
&
&
z6
Qu^ftio XIV. copiosc hiccam tra£buit. In primo «iamScnin Reportatis f i.prol. tcntiarum di.i- ^.
&
&
.^
ia i.di.i.t].io.& eUfi.is- ?• vnicM ipfam difputa-
tamen cjuam
4iit,(pccialius
Plato/upcrius inchoando.videtur tcnuiflc par-
Qjlaerc ^.Phyficor. commcnto i.&c S.Phyficorum,
&
&
Mun. commtnto z8. commento 40. j. Cxl. ^.Cxlxommento 11. 8c i.dc Ammz commento iz. Aucmpacc ctiam partcm affirmatiuam, quaniiim ad motum clementorum alleruit. vidcatur Aucrfocs 4. Phyficorxommento 71.& 4.Ca:li,vbiprius. Dodlor autcm in principio (blutionis ponit opinioncm tcncntem ncgatiuam pancm in.qua:Primo
ftionc.
ccndoKio in
in gcncrali
&
,
conTcqucnter dcf-
particulari,vbi y.vcl 8.di6b,fcu con-
clufioncs poflent fonnari,
& trcs rarioncs princi-
paics pro prindpali conclufionc notat.Vidc
Tho.
inqde
quibus locis
eriam God. ^Modlibeto
& quodlibeto
Si
PhiUfofht in Prddicamentis/]ttod dHorttm fecHnditm exifientiam fe confeefMentiwn, t]Mod efi caufa aJteritts,efi friits natnra alto:vt ho-
minem ejfe ad orationem hoe dicentem:t]Momodo
er-
go inteUeSitt frius natMravolHntate.^reffeSH enim tlUMs,nec efi cauft fartiaUt, nec totalts, nec vt vo-
Innt aUqui,firte qua non.
H«c Htcra faris
fubriUs,& notabilis cft,pro ca-
ius dccIararione,& cuafione, vrdc in 2.
^.
6./]. 7.
vidctiu:
rcpugnan-
i^.vel ii.&quodli.
t].
i).
^J.Et
commum',& ordinis naturz in fpeciaU notabis in diuinis,& in crcaturis plura hicaddcndo.
in
,
dente,
&
prefsc illas rcfponfiones.
J4.<].i.& f. Et .igidius Hcrcmita/i/^fr Ub.Phydtbi. Qujcrantur ctiam fcquaces S.
res poftent alTignari
&
horum ,
& Albcnus Magniis & loanncs landu,
Quzre ctiam aUqu^-
^ift.\i.aHs^.^& alibi.
ter in
&
Excludit conlcquentcr quatuor fogas:Iicct pluvt habet in 1. vbi fupra de
,
Quzrc
caufa motus grauium.
illas vias in
expofi-
nus , qui tamcn affirmatiuamvidcturfoucre , ialcztcri Nominalcs intcm panialiter, Och^,
modcmos Parificnies ibidcm:ncc cnim pcr fc a rc-
ducantur.
moucnte prohibcns, ncc ab
&
ConfiKjucntcr impugnat illam opinioncm
ponit didaoppofita
,
in gcncrali
,
&
& fpeciali pro-
ccdcndo,& dcdarat cgtcgic vbi idcm,& quando non potcft agcrc in fc , vcl moucrc fc , refpcdhi cuius termini,& vbi,& quando, &rcfpcducuius |Ic,& inftamias tollit fuo modo & tu impugna:
&
;
bis euafioncs Thoraiftarum
,
& aliorum hic gar-
rulanrium propriam voccm ignorantium, vt fcis. Lifra ibijciim dicit de hisdlihi,quxK fupcr U. :
Phyficor.^ in 1 di.i.q.^.& gic,(^ in ejtiodUb. q.
1
in
^M.ii.qu.i. egrc-
1. aliqualiter,
Supra etiam in hoc lib.&
f .huius
tcrigit.
Ante illam refponfionem,ibi
quxdam
litcra
,
qus
:
affignatur
Extra
:
intelligi-
tMr,e]Mod ofienditHr tmfoJfibiU^itmfit relatMm
ad
iffum;aut cfuod illud,<]Mod efifrim,fine inteUeElu tMnc in fic iUittf, <]uod eji foflerttu tntelkgitMr :
&
fcfaratim intclHgi
tamcn
illud,
qued
confifieret frioritat natnrd, efi fojferiM,
;
&
fi fit abfolutum,fi-
adu moto.ncc quitur crgo
a gcncrantc, nifi virtualitcrjrelin-
quod a
cffc^uc, vt t]uod,&: graui-
fe
tatcaut i forma fubftanriaU,vt fiio
modo
Quod addirar ibi de mom progrcfliuo animaUum,pondcra per totum,& euafionc,& impugnarioncm fingularcm,& expofitionem in Arift non vulgarcm.vbi poflet introduci id^quodhabctin^. di.jo.<].-;.& di.^$.<].\/^
fibi
attribuunt,& hocfecundura
vidctur probabilc, quamuis las qq.velint
non
ftiille
Non ergo tn hoc,t]uod
huiM,ad hocjic
emm afinus cffct frior natura
tUo
i
t]Mta
efi
hocejfcvcl fojfc cffc.fine
tMnc frtunijfa dcmonfirationis fotifjlmt
tion cjfent prtores
natura conclufionc:cum Deus ctia
non fojjit faccre , e]Mod illts verif exifiemibHS conScou Opcr. tom. Vf.
il-
<^nzipfius funt,& omnino ciuseflc fortius reor. Dcinde ibi TertioeU tMtritione,8cc. aducrre ad ea,qi£Ehabct in i.difi.i^.& x^.& in j.tU.i6.& :
& feefuen'
in ^.dt.\o.e].6.& di./^ t].i.& 49.^.1^.
&
tibMs,& alibiftfc. Quzrc anriquos, modcmos fupcr U.de Generarionc plura addcndo:cxpofirio-
raltter friM.ficut econuerfo.
hoc fojfc tnteUigi finc iUo, confifttt naturafrto-
nonnuUi Scotifbc
eius,conformes tamen do-
pondera fignantcr. Confequcnter cum didt
Ipominc.ncc in hoc,(]uod
^M^quod oftendit
dilcurrcndo.
ncm ctiam
intcUe^u tUim , quod efi flfi^ inrelligi fine frtut;fe<]Mitur cfuod naturaUtcr fofieritu cfi natu-
ritas
influentiacaElefti,ncc
a peUente.vt taU, ncc a ccntro trahcntc,nec a (c,vt
'''•^""'
efi
Catli,& aUbi. Vidc
bus ibidcm,quas
noubilis,& fubalis,& fupra omiila, hic apponam cara,qux taliscft. Contra,aMt inteUigii^quod pHtu, in<]uantMmfriiu,fine intelleElM foficriorts
.
ponitur
illis
Ad tertittm,ref-
aUum , &c.
j
fed quia
Ex
rcfponfionibus inftantiarum benc intcllc^s inferri polfunt plura,q«a: rclinquantur lcdori.
feBitm ad agcns habet forma
toribus antiquis 8.Phyf.&
de potentia motiua totali: ua quicquid dicet aduerfarius de potentia motiua organica faltcm de illa totali, loquendo, non va/let fuga,rccurrendo ad diucrfitaiem panium. Aducne eriam ibidcm ad iUararemidloncm ad U.j.dc Anima,an intclligit de litera AriftotcUs& anriquis expofitoribus:an ccncdc fuis qua:ftioni-
& alibi fxpc.
^j
qu.i.& in
3uodI.q.4.& in Francif fpecialitcr in primo.Conat. dift.ij. qu2rcOcham»»/^.(ii»/r.9.c^ 11. fed non imitando, muliipUdtcr acccptionem ordfnis
Wem.^Modli.\o.(].^.& ^Hodlih.ii.ti.u.& tfuoduy.
ficor.j.
J
tttur exifiendi confetfuentiajicet non caHfandi. dicatttr j.modtts
difputauit in Phyfids,(cd in iut.i.^.io.pomtcx-
Centtiei, c.%%. ia
naniia
^Momotio ttinc framifia demonfiratto-
nisfuntfriorcs natttra conclufioneHbi enim contter-
& <]Hodliheto%.^.ii.
j./»4r.^.ji. Vidca-
10.& ^.& i.&in
pa criaraiw xjiifi.i.^.& intf.de veritatc.f. \o.& x.i.q.^^.& S 1.& in primA i.q.% & Itb.i. contra
Brius
,
conucrtititr fubfi-
tiefinitio fit conttertibilis
tiain di(Stiscius:vt paret intucmi roftc.Quzratur
fotentia,t].
Qui^
a t]tto non
illud efi priiss natura
cum definito
f
tiicitHr,& ^.Metafhyfict,e]Mosl
Dcinde dciccndcndo in fpcciaU ibi De acci<]ttod alttjitod fubicEium , &c. proccditde motugrauium,& Ieuium,& ibi fedt mcnrionera decxpofirionc ilUus c.MoHentiMm^c.%. PhyfT.c. z7.confideta an focrit propria ibi,an alibi,an aliorumucftimo cnim quod cxpofuit, quzftioncra
'7I& %.Phyftc.& frim» contra. GentiUs,&
*7
Jn Predicamcntis
ficndi confet]Mentia:fi iFla
hic.
tcm affirmatiuam in hac quaeftionc paniculatitcr faitem de anima rationali , Sc dcmcntis. Vndc Phiiorophus & Commcntator cius;& alij fequaccs impugnant didhi ipfius pluribos in locis.
&
795
clufio ejfet falfa.^in tfne ergo eonfifiit ifia frioritas
fingularem ibi in Arift.
infri, ibi
alibtfroUxior, &c..quacrc in iJi.
quarrc
Mcdicos,&
in
1.
Phyfi.&
:
dc Anima,
Defecundo
i%.&in
alibi
^
.di.^.
pluraad hzc.
Ddnde panim poftciim dicii,altbt difufiits ha^ff«r Quarre in
t]
U.de j4nima,& t].CoUationii,&
in QModl.t].if.&infri.di.iJ].j.&
%.& in
ijit.^.
far.i.<].i.& di.ij.& 17. di.fri. pondcra ibi
XX
X
1
cum didt
i?
i
Metaph.
Lib.IX.
796
aliH pradiEia propter illud , quod principio praefuppofui dc his quaeftionibus
.
fupr^ in
dicit
,
&
bcfcripto in Sententias,quantumad prioritatcni
nc difccmendo.
&
Palam quia
potentlarum
erunt
alise
irrationabiles, aliaccum rationc
&
Infraibi :Jid h^cde voluntateaimUu, &c. in i.vbi prius, Cc<{\xk\ir,fed alibi expUnare,<\uxit
propteromnes
artes
qua-
:
& fcientia: fa£ti-
ua: potentias funt- Text.com. 3
& in primo,& fuper x. Phyf & i.di. pri. &alibi plerumquc in dodrina huius,& aliorum, vt nofti Boi7.di.pri.fatis copiosc tra
Qj-iESTIO
XV.
nauenturam. Pramiffis 6. di
aliam gencralcm Scoticam, vbiquc notandam de dignificandisnaturisentium,& cft fentcntia Phi-
& in
,
differentia
&
&
j.
i^.& i^.&in^.di.io.
q.j.
,
tjuam aftgnat Arijloteles
inter fotentias rationales,
^ irrationales,
qitodilUfint oppofitorum
t.de Gener. t. f .f 9. WiAcini.di,i.q.i i.& in i.di.i7.q.x.
lofophi 8. Phj/Jic. tx. y 6. alibifape
Vtrum
Tci.c.j.
, ifix
vnius oppofiti ^fit con-
&
iteniens
?
ali^s pluries.
Et quod fcquitur ibi : Creatur* commumter producuntur, &c. hoc dicit propter fpcciales crcaturas de potentia abfoIuta,& fortc ordinatafaluan-
hU e.tJtx.i.^ lo- ^thic.q.ii.^ j .t$x.^\.^ 41 Aug. W.3 delib.vb. Ea(eh.lib.6.de ?Ttp»rM, ^Mngei Uc», Damafc. Itb.t. defide c.t ,;. Albert. Mag. hic tr»a.
Arift.
i.e.4.D.Thom./«(9.i.fIandriag'.i,.««.i.t.cy
Et omnia ,quas (equuntur in obiedlionibus, (bUitioreplicis ibi ad vnguem ponderabis, fies fcecundiffimas: nam nuUibimeliuscxamina-
&
&
uit,& omnem penitus remorfum abiccit. Refponfioncs ad argumcntaopin.valde
ARguimr qu6d
notabisjVtfuprifaepcallegaui,
muha aha addctido.
Ad fecundum argumentum,prim6 adducit rcfponfioncm,quae videtur Henr.quasre eum,vbi fuvkimo ponic prlk,& impugnat fingulariffimc ;
&
fuam valde
do£trinaliter
,
& vltimo inftat
eiterjvbi adducit refponfionem i.ante
tripli-
quam
fbr-
mat }.& pofletlitcratranGnutari:fatis tamcn bcnc iacet,pondcrabis ibi cum didt,fiude, & an illa verba
,
quae fcquuntur fint
refolutio ad
Extra , vel vltimata
mcntem Dodloris.
Caetera , quac ibi fequuntur , vique ad finem mcnti imprime:faciunt cnim lcdorem, velit,no-
attentum , nifi fit afinus ad lyram. Expofitiones fpccialcs valdc in Ariftotclem ibi ponderabis, de aftu etiam virtuali,& formali,& potcntia cor-
lit,
refpondemc:vocat enim in i.di.i.
adHoncs
q. 8.
non : primA de rationalibus ficHabens potcntiam, poteft iliud cuius cft
potcntiajergo polTet aliquis in oppofita. Didtur, ficut videtur Ariftot. rcfpondere in litcra,
quod non habct potentiam faciendi oppofita fimul , licct habcat potcntiam fimul ad oppofita: Contr^,in ifto««»c, in quo cft vnum oppofitum: qua:ro an poffic in codem nunc , aliud inefle , aut
fic:noneft potentia,qnae
derari valdc illud
argumcntum
bus aliis. Vide ^i.di. rcaliSjC^
6.q.Quodltbeti,&
primi, nota
an
difficilius
omni-
pri. conditioncs rclationis i
^.eiufdem,fed x6.di.
bonam euafioncm. Confidera etiam
tales rclationcs fint reales,non obftantc
,
quod
eriam qu6d fint,attcndc,qu6d refert cas poni clfc eiufdem,vt fubicdi ; aut eiui^ dem vt fundamenti.vcl termini. Aducrtc ctiam, quo modo intelligit Doftor cxtrema , aut nudc, fint z.modirpofito
aut fub rclationibus : plura alia fubtilia adducantur. Quaere Franc. in primo, Conflat. di.j. ^^«.8.
Vide LandHlphum,& Pct.de Alia,& tiftas
,
alios fequa-
& 8. Phyficor. rcfolutos Sco& caue nc Nominalium
ces,& fuper 7.
garritus incurras.
);f
poteft in aliquidrilla poffit fi-
mul in oppofita, non
videturpofTc in aliquid,nifi determinctur,ficut arguitur in lirera in ^.cap. de- '^«•c.io. tcrminata autcm non vidctur cfTc, nifi vnius;ergo
inquantum potentia , tantiim videtur efle vnius. Itcm tcrti6,fi fic, tunc fcqucretur, qu6d voluntas pofletin oppofitum finis & pofTet in malum fub :
ratione mali:ficut
& in oppofita iftorum
:
confe-
qucns falfum,quia in 11. huius, cap.8. dicit Arift. Tcx.c.5i. liberii non licet,e}uod contingit ferre,icc. Contra
mcmbnim fcilicetdeirrationalibus primo ,
fic
:
Sol poteft in oppofitos cfFedhis in
rioribus,di(Ibluit
enim glaciem,&
infe-
jftis
conftrin^^it lu-
tum:tamcn potentiaeiuseftirrarionalis. Itcm, inPhiIofbphus,qu6d omnis potentia
cft contradiftionis
Examinabis diligenter illam {blutionem dc rcpon-
non
autem , quae eftoppofitorum , cum non
fra cap.7. vult
lationibus oppofitis:nam in via huius potcft
* ^**
, vt videtur , qu6d oppofita fimul. Si non , crgo potentia ifta in hoc nunc, non cft nifi vnius oppofiri. Item, fecundo
tionum,J».}f .g^.i.optime ad propofitum fingulariffimc.
'^•'^•l-^ lo-
non?fi fichabetur propofitum
aliud
fcd ha?c
i
illa
Vidc Thom.i. par. ej. yy.art.6. primi. Videtur poncrc huiufmodi duplicem adumilicct non vtatur his tcrminis. Vide in Quodlib.q.i;. ad fincm,& in primo Rcponatales virtualiter vniuocas.
:
FonC
&
fcrtiles
minutim mafticabis,vide in z.vbi fupra prolixiorem fubtilitatcm dc duplici primitatein i. iblutione ta£ta:(ed ad qucm locum (e remittit in fine illius refponfionis
j.
c i.<j.i.fea.\.^ feijuettt. Suar. diff.if. Utt.fea.iM.ii. '^fP'^^ •f*ii- 6MHm. 1 4.
das.
,
&
Tcx.c.17.
dcclarat ctiam in aaiufs.
Item,rationalisfecundum Ariftot. nonopponitur ^"•^•J' oppofitorum per fe:fed Mnius pcr fc vt habitus,alrcrius per accfdens, vt priuationis fedpoefle
:
tentia irrationalis Cic poteft elle oppofitorum,fri-
&
gus enim cft caufa per accidens caloris , proiicicns pilam ad parictcm eft caufa refilitibnis ; er-
go non
eft difFercnria AiOcsi
pofitum
Ad cfrc
conucnicns.
In op- Tcx,c.j.
cft Philofl in litera.
iftam quaefhonem
bencaffignatam
,
,
tcncndo differenriam
primo vidcndum
eft
quo-
,
modo fit intclligenda , dcinde qua: fir cius caufa. Dc primo fciendum cft qu6d potentia zGd,
ua cuiufcunque cft,fiue aftionis,fiuc tcrmini produdi, fic eft illius , quod manente natura eadcm,
non poreft fc potcft
:
ipfacflc
adiua altcrius,
frigiditas
cnimmancns
quam
atius cx
frigiditas
,
non
potcft efle caloris adiua, nec eliciriua calcfadHonis , fi non cft de fe a6h'ua , quia quicquid cir-
ca ipfam
ficrct
,
licct aliud pofiet aliquid facerc,
ad
clle
*
Qu^ftio ad ede caloris , nanqaatn frigiditas ^ceret , ad etmMfttmti» hoc: iUa ergo potenria a^tiua dicicur efle oppoHdiritvr tfft torum,fiue contrariorum,fiueconrTadidoriorum fntramproduitorum, quat manem natura vna habet tcr'*"' mimun primum, fub quo potcft vtrumque oppo-
«quc
Sed illa efl oppoikarum a rel="nofollow"> mancns vna. , e(l (lifiiciens clici' riuum talium a&ionum.Ec G a£tio potcnciz pro-
/icum
,
a^us
dicacur adhira
cxpolltum
ficut
,
cft
quxftione 4Jid ccrrium argumcncutr;tunc omnis,
adionum , eft oppoficorum adorum,non cconuer{b:hoc auccm dcbet intclUgi, quod poccnria iit opponcarum adbonum , fcu a^onis,& negacionis eius,ficuc pacebit in i.aniculo. £c vocacur harc pocenria adriua non ip(a qua: eft oppofitarum
:
relacio,qu2 numeracur fccundura nutncrum cor-
relauuotum ; fcd tucura ab(bluca,quzeft rclarionum plurium , qux fimt ad oppodtos effe(ShiS( proprium fundatnencum. De {comdo videtur Arift. caulam dicereponcxc talera : quta fbrma luturdis (blummodb eft
ttm non tgert detemmiMtefecm dt tndtttrmviato,
&
matertaluer.feu pajfttu baitt i.d.j. ».4. ^.^ji.ii.
& altks pajfim.
Quantum ergo ad (eoindum articulum,primb videndum eft de di£b differentia in fe. Sccundb de intcmione (ciendura eft
ux
cft
Arfftotclis
drca
lecimdura diucrfura
rarioncra
:
ipfiim.
Dc primo,
quod enim
modo
modum elicicndi ope-
circa hoc.vel illud agat,3c
, aut diftindWoncra oimmediatc non enim potcnciaad obiedumcircaqucxl operacuricomparatur.nifi mediancc opcrationc, quam elicic, & hoc fic , vel fic. Ifte autcm modus cliciendi opcrario-
fi
aliquo
di(Hnguat
ftendar,non tamen
nem
ica
:
propriam, non potcft
adifor-
inara,qua agic:ide6 vidctut Ariftoccles ponere di-
luncatem. Si ergo huius difrcrcncia quzritur cau-
€t3m difTercnciara. Sed illa racio mulripliciter iroprobatur. Primo , quia fbrma nacuralis poceft e(Te principium
cuiu(cunque,vcl
afllmilandi virtualiter oppofito.pacet de fele. Se-
pofitorum,id cft,ex
cut
& ip(a eii virtualiter fimilicudo oppofitorura
cognicorura,cura alterura concrariorura includac priuarioneraalterius
uum , quod
candb
:
agens autem
poteft fibi aflimilari
quia iulummcxlb intellcdum
,
,
vel fcien-
plex.
&
fa,quare (cilicet natura cft tantiim vnius.hoc
ex
quorumcunque
ad alcerum illorum,& illud deappctitum , auc prohzrefim;
ergo iftam videcur cxcludere i rarione pocentix rationalis,vc ipfa eft oppofitorum. Ec expreffius paretper (cqucntia,vbi videiur dicere,qubd rationalis fic determinata neceflarib facict, fiaic
rauonalis ex
fe ncce^Tarib
(implicicer:qubd
non
fic
facir.
& ir-
Videturergo
porencia rarionalis illud
aggregaturacx incclle£hi qucm ponic
efle
oppofi-
torum, &c cx appccicu deccrminancc , qucm ponit neceflariumad hoc,quod aliquid hac. Tcrtibjion videtur valere probatio,
qubd intelledus fit con-
trariorum,Iicct priuatiuc oppofitorum:quia contrariura
,
ecfi
includat priaationem alccrius
tamcn prscisc ica
:
habet aliquam cognitionem propriam
titaris,
,
non
(ed eft aliqua nacurapoficiua fuat
,
&
en-
& non przcisc alterum oppoficum;immb
P"»»* dim^
\^^^ f^^g^^.^ Utmtmtnm. T*x. r.je.f^
»^*
,
vel oppoficz
;
cft
op-
indecerroinatc huiusa<SUo--
fe
fcu a6rionis , vel
non
a£tionis.
e^e<2us immediacus ad cauiam immcdiacam coraparacur per (c finc cau(amcdi3,aIioprimb,
dicit efle
^^
eft,
^fum eft,vc pbft dicemus. Hoc eciam exprcflius Jkx.cm.lOt ponere videtur in 4. cap. vbi concludit,qubd ponihil facic, tenria rarionalis eft oppoficorura , terminans
,^^^y tu>tum.
,dctcrminati
iIIorum:voiuncasaucem
fc eft ifrius.vcl
nis
fit
Dici poceft,qubd huius nulla eftcaufa: ficuccnim
nifi ^ecerrainecur
^
|J^*^*^^
:
riam ponere vidctur potentiam rationalem , quod
&
prma tU»
gcncrc, nifi du- /'«»*•
cflc in
illius ei^
&
4
qubd prima diiHn^rio potcntix adi-
fecundum
priiKipiura alllrailandi vni oppofito fimilitudine
I
Quttd etiam d»cet indetermimatum per aSualtta-
Aut enim poteniia cx fe eft dccerrainau ad agendum, ica qubd quancum eft ex fc , non poceft non agerc , quando non impeditur ab extrinfeco; auc non eft ex (c decerminaca,(cd potcft agere huc adum,vel oppofitum a(iium:agerc aiam, vel ncn agerc. Prima potcntia coramunitcr dicitur natura,(ecunda didcur voluntas. Vnde prima diuifio vof»rincipiorum adiuorum eft in naturam uncatem. luxca quod Ariftotelcs in i.Phvfic.duas ponit caufas moucntes per accidcns caium iuxta naturam , & fortunam iuxta propofitura fiue vo-
non opponca:(brma TtnuM mMtm' natarali:(icut ipiacft ip(a, tmIm tantmm autcm intcllechis puta iciencia eft prindpium afmfimtUt vni Cinilandi oppodris nmilitudine incencionali , fitf*}***-
797
d.i.
cadcre.
^onum quz priat
XV.
&
&
quin iretur in inhnitum-,ita cau(a adiua ad fuara awrionem,inquanrum ip(am clicit, videtur immcdiatc (c habere:nec cft darc aliquam caufamrquare
fic
clidc
,
nifi
quia
0^^ ^a
Scd hoceft mMmralu
eft talis caufa.
illud , cuius cauia quxrcbatur. Sicut ergo ca- •^dttrrmii' lidum calcfacit.quia cft calidum, ncc ifta propo- "^* otlmnfirio eft mediata : fed eft prima in quarto modo ^,',''"^b per le:ua bxc. Caltdum tx ft determtnate ctt- tji fmmf».
&
Similitcr illa
Ufacit.
:
vult^
veluntat
non vulr dccerminace decerminarione
voluntas
ncceflaria
ii^a obiicicur primb fic:ifta propoconringcns,W««riM vult,^ voluncas non eft ex (e decerminata ad volendum:quomodo aucem aliqua propofirio conringens eft immediata? Volnnc&s Secundb fic:quate ponitur ifta indctcrminacio in vak, tfifr»^ voluncacc,fi non potcft probari pcr naturam vo- H"'*'**^ "**
ex fc Conrra ficio eft
luntaris?Ad
primum
refponfio, cx ncccllariis
non
(equitur contingens. Pacer,acdpiacur aliqua con-
pcr alterura oppofitum tancum lecundum quid
ringens
cogno(citur.
non , decur mcdium ;
;
fi
eft
imraediaca,habccur propofitum altera prxmifla ad
; (1
ipiam eft
contingcns, alias ex ncccllariis inferrecur concin-
SCHOLIVM
gens:i(la prannifla
I.
comingens
fi
eft
mediaca,alce-
ra prxmifla ad ipiara crit contingens;& (lc in in-
Primam JUftihQunem potentU aElitit. , efe in natHrtim,& volunttttem, tiia ex fe efi detenmnata Ad agendum , ita vt neijiuat non agere, mfi tmptdiMtnr
hunc
:
hac
efi
indctermtnata
aciiim,vel opptfitttm
pendere,&fi
,
,
vel
caafam ,
tta
vt
poffit
agert
omHemaQttm fuf'
finicu,nifi ftecur in aliquacocingcnteiramediata.
Confirmatur
i.
qubd imme-
Poftcrior. vlt. ^nilt Arift.
contingit opinari propter ^j
diaca,& ^ «M,per mcdiata:iu in propo(ito,voliicas vulc
A n ,
non
eft
caufa inter extrcraa
,
habctur
tjuare hac tfi fic in-
propofitum;fi eft cau(a,puia voluntas vult B,pro-
determinata,tlla non.nuiU eji,nifi tjuta hae,efi h^c, &c. Quod docet A^wcvoluncas vulc ejfe immedia-
cedctur vlterius,alicubi ftabitur,vbi.'quarc volun-
(^uaras
tamjfohet iJ.-.ej.ijtq.
& idi. ^./.nM.14. &
Scori Opcr. tom, IV.
i.
tas illud volet ?nullaeftaliacau(a, nifi quia eft
voluntas.
Et tamcn
ii
ilb vltima propofitio
XX X
j
cfl"ct
5 Ttx. r.44.
fifMtuJ*
aliqaant
,
contingcntera.
Ad fecundum, a pofteriori proba-
tur:experitar
dettrmi»»ti»
ue nolle
i
non ancecederet {blaad
dlec neceflaria
fnbMur i»vtlumttUk
Metaph.
Lib. IX.
798 ,
enim qiii vult fe poffe non vclle, fiquod de libertate voluntatis alibi
iuxta
Secund^, dubitaturcirca praedidla,quomodo reducctur talis caufa ad adhim, fi non agcnindeterminataeft exie ad agendum, dum ? Rciponfio, eft qtuedam indeterminatio in-
diffufius habetur.
fufficientiz
,
fiue ex pptentialitate
,
mitatione adhialitatis
& dcfcdhi a-
ftoteles
,
vel fimpliciter
,
quo-
vel
dammod6. Primo modo , indeterminatum non
adum
ad fbrmamab ab'o : fixundo modo,indetcrminacuni IiuUttnnhmt poteft (t dcterminarc. Si enim poflcc hoc, fi hati^, tUiud beretadhim limicacum, quanc6 magis fi iliimita'' reducitur ad
fetiatialitS' tit,Mliu4i it^
StuUitMis.
cum ? cum ter
:
nifi priiis dctcrminettu;
nullo tunc careat
,
quod
fiiit
fimplid»
principium agendi:alioquinDeus,qui cft fum-
m^ indctcrminatus ad quamcunque aAionem in«leterminatione illimitationis adualitads
,
non
podet ex fc abquid agere,quod eft falfiim.Excmpium huius , ignis eft calefa^uus , ncc quzritur extrinfecum \ quo determinecur ad agendum : fi cunc nulla diminucione izQu in pcrredione ca-loris,daremr fibi perfe£);io frigoris, quarc non ica cx fe decerminari poflet ad cale&cicndum , vt priqs
?
Exemplum camen
non eft omnino dicccur rcfpondendo ad argumencum Indecetminatio autem qus ponimr
fimilc,ficuc
principaie.
m voluntate>non
illud
nec imperfedioa«^ua ; fed cft cxcellentis petfct^onis , poteflaris non aUigacx ad decerminacum adhim. nis
,
inquantum
eft materialis,
ipfaeft
&
SCHOLIVM
friueipiMm emm nsiura.
:
dent^lis
;
fccimda comparatio videtur quafi acdmm,quia ad adus aliarura potentfaram
non comparantur ifta:potenrix, adibus propriis
,
vt videmr
Tum
funtiilis aliis.
,
,
mediantibus
nifi
qui proprij priores
quia fpecfaliterintcIlctShis
hoc modo non habet rarionem propriz di6bc,& tadhim
zSdux
pocenriac
Et hoc Tez.c.io^ poncre talem
eft in 7. c.6. q.i.
modo vidctur Ariftotelcs loqui
,
&
ordinem , qubd primb^requiritur noriria aliquaUs oppofkorum. Sed ifb ex fc eft infuffidens ad aliquid caufandum extri,quia vt argurt in 4.ca.tunc
non videtur fequi, nifi quia cognofcens oppofita , quantiim ad iliud caufaliuris , qiiod habct refpedhi eoram fiendorum extrk , ex fe dctcrminaras cft ad illud §lunn»doi»cuius cft; ita non folum non eft rarionalis ref^ ttUtSm dicipc<Shiadus proprij : fcd nec compIetiucrationaUs turpettntia refpeftu adhis extrinfeci , inquodirigit; immb nuitnsliti prsds^ fumptus etiam rcfpcdhicxtrinfcd ,eft irfaccrct oppofka,hoc intelledhis etiam
&
rarionalts
folummodb autemfecuhdumquid ra-
:
tion^is,inquantum pra:exigitur ad a€tum poten-
Scquimr voluntas detcrminans:
-ciz rarionalis.
non ficqubd
ipfa potenria voluntatisex fcdctcr-
&
&
§iuonMdevt. minaca fic ad vnum , per hoc aggregaram , luntM dettrcx inccllcihioppoficoram, voluntace fic vnius,
&
vt fupra allegarar
:
fed
tnintt inttU
qubd voluntas, quae inde- ItBuml
&
tcrminata
eft ad adhim. proprium, illum elidt , per illcun determinat intellcdum quantum ad ii>
frincipittm',CHm natMra,tjuia exfe indeterminattu
, quam habct refpcdhi ficndi extr^.Vnde Arift.dicit,W autiem dicoappetitum.-attt Tcx. cio. proh€refim,\A efl,eIedHoncm:nondicit autcm voluntiktcm fcilicct potenriam. Itaque fi potentia ra-.
nonefi ; vt autemfaltut intentum Arifioteli*iqua-
rionalis dicarar
literfit pdtentik rationalii
renria iiOcx fic intelligenda eft
lam caufalicatem
II.
ExPLlcAT bene quomoda intetteElmfit idem
pcnitid intelUgendum
ejfe
id efi oppofitorum,exquateniu eius aikui de-
,
,
pbfita
,
ab Ariftotele intellcxaus ,
diffc-
,
fccundum fupri
non conuenit refpedhi a^Jhis propriji
fibi
ad aliquidfaciendum ; vnde vt pr*cedit aBum voluntatis , ad MAturam fpe3;at : quomodo atitem inteUe^us fubfit voluntatis imperio , ad conuertendum eum ad
nec in^uanram per adum fuum concurrit ad aftu
4i.q.^.anHm.io.
t$)Ttalu,\deik,c\im ratione, tunc
terminatur a voluntate
,
in ordine
potcnris inferior Js, prscisc fumcdo 'a(%um fiiutn;
modo cadit fitb natura cadit autem membro , inquantum fubcft per a<^um
fed vtroque fiib alio
fuum
:
adhbusvoluntaris. Si autem intclligirar ra-
Arifl»telis,qui difFcrcntiam
didam non ponit in-
ter naturara,& voluntatcm,f^d intcr irrarionalem
& rationalem
telledus
non potens
fc determinarc ad alterum: potens fedeterminarc ; idcb quia ipfii aliquid poteft, nam potcf^
&
intelli-
fed
modo libero,
gcns fblum intelledhim, vt vidctur fijcundiim fupra aUegata ? Refpondeo, intelledhis, voluntas
eft
potenria
fc determinarc. Intcllcdtus
pofTunt comparari ad a£bus proprios qiios cli-
potentia refpcdu extrinfecorara
potcatiam,
,
per rationalcm
&
ciunt
;
vcl ad
ltiro,in
a^s aHarara potenriaram inferio-
quibus quandam caufalitatem habent:in-
tclledus oflendcndo,
& dirigcndo
:
cft ef^
,
oppofitorara
,
non
autcm proprie non eflt ,
quia ipfc
poteft fe determinare ,
fi
eft
& nifi
detcrminetur,nihil cxtri potcrit.
voluntas in-
clinando,& impcrando. Primacomparatio
S
C
HOL
I
V
M
III.
fentialior,patct,& ficintelledus cidit fub natura: eft
cnim ex
fc
& & non in-
detcrminatus ad intdUgendura,
non habct
in poteflatefua intclligere,
celligere
fiue circa coraplexa
SoLWVTVR
M-gumenta pojua n.^xontra dif-
ferentiam potenti* raticnalis,
& irrationalis
affiq-
natam a
contrarios adhis.
Philofopho. jid primiij>ene explicat quo^ medopotentia Solisnon eft rationaliSfetfi quodamo-
ftate flia
dofit oppofitorum,quia
,
,
vbi poteft habere
Non habet etiam illos in potcallentireA diflentire, intantum , quod fi
eum
detemnnata adfinoulos tantitm ordinaretur.
efi
Ad
eriam aliqua vna noriria fit oppofitorum co^itorum:vt vidctiir Ariftotcles diccrc:adhuc relpe-
fecundum
&a ilUus
non excludi a ratione potenti* rationalis^ifi prout
cognirionis
non
eft iatelledhis
ex fe in-
^tmod»
volumas eft pro- vtluntM ejl ipfa cft oppofitorum , tara quo mtttniiliti pri^ rarionklis, ad adum proprium , quara quo ad adus inferioram:& non oppofitorum modo naturae , ficut in-
&
Sed quomodo faciunt przdidb ad intenmm
iadc.
htttUtSm ifuMntd» idf
&
produdioncs in diuinis , qubd intclledus eft idcm principium cum natura. Sccundum hanc primam compararionem non videtur loqui Ari-
ficuc matetia
,
dum oppofito modofe habet,vt di^um cft prius. Vndeifto modo loqucndoponuntur tant^mduz
&
non habens formam,eft indeterminata ad agendum a&ionem fbrmz. Eft alia fuperabundantis fiifficientiz , quz eft ex illi^alitatis
detcrminatus,imm6 necefTarib mnc clicit intelledionem,ficut aliam.qua: eflet tantum vnius cogniti. Voluntas autera ad proprium adhim clicicn-
effe6lMs,ficutfiad ,
fufiinet fecundum Arifiot .voluntatem
hec
X V.
Qu^ftio itumfUti ftamtHrfro nttitU »PpeJuorim,t}ud fedmditm ipfum nuBiui extrinfeci efi cMtfM, rtifi ieterminati«ne fA^ia aliunde
nemfefervlttntatem,
,
tem a pocencia raricmali:nili fimiicur
qtufrofttreaefi complete fotentta rationalit.
Ex-
cum
flicat alialoca Pbilofofhi.huc ffeHantia.nde
eum
fcd
ia exfo/kione textus lo.hic.
Ad tertium iexflicat
^uomodo aliqittdtter vnum contrarium cognofcitur docet bene caufam Itheram , etiam
fer alterttm
&
fro infiaftti,qtto agit , fojfe in offofuum, exflicans iRud PhUofofhi : omnc quod eft,quamdiu cft , nc-
t^cdequoagit i .d.^^.a tjittm. d^ijq. ) juL x.pro Henrico nu>H.ij.
cefle eft
li.
& t»
799
Ad fccundam,iion excepic Ariftotdcs volunca-
htie
:
incomplccc
fed didc
cfle
fcilicec
vc pocencia rarionalis
pro nocicia oppofico-
incomplccam nulGus extrinnifl decerminarione fa&a aliun-
iflan|i
caufam ,
de.Qazro \ qoo fic ifta determinario pcr ele^o ncm?non nifi a potencia eligctue,&hzcvc difiinguimc contra radonemJlario enim non 6ft dctcr- Kom txtittniinaciua,cum fic oppoficorum , refpc(!hi quorum fit Arift.vofe non poceftdccerminare ,nec multo magis aliud liPUMtim i a
decciminaret,hoc eflet flmul ad oppofi-
fe-^aut fi
ta, ficut ArifL arguit de i^ere
:
& illud aliuid non
necedario determinat ad ifhid oppofitum
Pcr didla potcft rerpondcri ad rius allccantur
conna viam
mum rclpondeo
illa
qux fiipe-
,
Ad
Ariftotclis.
de Sole , forma naturalis fi
pri-
eft il-
limitata,& principiumoppofitum in materiis dif-
quz
pofitis illorum, eft ica decermiiute, iiait illa. tOi vnius cancum.eft illius
deccrminat^
:
namoon
eft in poceftate fua ad al|erutram iftanmi
F«rM
iJU'
mitstM
M-
tmrmlis
*f
itm itttrtm-
nst»
,
lum , non fornue xytaa.
:
,
focma-
aeere przfence paftb cecepriuo huius
& iluus:ucuc nec eflcc
,
H
oppoHcum in quod poteft,
iiue
vnius tan-
eftet
voluncas aucem adtionis fuz
Hue circa hoc
,
drca
illud,
non eft
tftatu.
determinariuum
fui
ceflario
nec pocuit
adum ,
rarionalis
lam
calorc&frigorcin eodcm contcnris vniriucJ*Jcc
ctmi a(^bus
omnino adduci,quia voluncas cft prindpium ,
2j0d-
cocum genus prindpioquz non (imc voluntas , per op-
diftintfhun concra
nim adriuorum
,
poCtxmi modumaeendi:idcifarisvidctiu: fatuum, vniucrfales propolliriones dc prindpio adiuo applicarc ad voluntatem>propcer hoc, qu6d non hatMs tft libt' r«.
oeac inftanciam in aliquo alio a voluncace. Sola enimeft non calis,nec idei negandumeft eam effe talem , quia alia non eft cahs , quia prindpium
adinum creamm capax eft fine concradidione illius perfe^rionis, quam accribcdmus voluncari fcTlicec quod non fblum dcterminctxir ad vnum effe-
ftfftSiiu, ntiMms
deftmib,^ tmitatiitit.
Ec ica oftcnde-; T.
compleu , quantum ad il, & quod illz duz
differentiara hicpofitam
fiiis concummt refpedu dfetfhis exqucm non eft potenria concradi<Srionis in potentia exequente , quz eft rarionalis
tcrioris,ad
proprie
per parridpationem
f^
:
coca rario pocenciz ad
op|)ofita formaliter eft in voluncacc.
Quod aucem
T^c.io.
quod rariona)x& fic detenninau,neccflari6 cft vnins, quod concapifdc,prmcipalicer hoc fadec Poflet did, qu6d non eft vemm de necefEcate abfbluta riicut enim ancecedens
non
fi
fubdit Ariftoteles
ccflario
;
ica
illtid veUe^ ncc confequens,ff cftne-i
confcquens , fi illud excerius^ir
minacum,& limicacum
dum ipfiim refpedhi
Ec
fi
(cA.
refpe<5hi a<^ns,vcl effedhis;
hoc concedicur de illimitationc ad multos,
& contrarios effc<Sus,cum determinarione tamen naturali ad fi
queraamque illorum :quant6
tnagisj
cum prima indet£nninarione,ponitur,& fccun-
da?HaK; cnim nobilior cft concingencia jneccflicate:ficuc
ca^kun
eft in y . in q.
tnoca cap. de Nccef^
ceflariiim.
:
&
fequenrium extra. Sic poflec exponi illud,quod eft infine cz^Profter quod nec T.c.io. fi ojffojka vult , necejfario faciet , &c. q&arc cnim non (cquitur hoc de voIuntate?& tamcnprius atgnitin prindpio
fimnl fadet renria
:
cde
fcilicct
quia
fic
cenciam
:
ciendi.
Pocencia
accribuimus voluncaci,prihdpio adUno crcatb
ta ipfa ex (e
rcpugnat,&
(ummum
nai)iliter eft
attribuenda
cft
qo^
vniris.
illa
prius
non
talc eft voluntas, fibi ratio-
& ifla declarario raelior pofita de calore & fngore :
,
Secundum hocpoteft illa
rario
,
quz vide-
non aucem ,
potcnriararionali,qn6d ipGi T.C.J.& , vidctur bonadiffe-
10.
oppofitt
fadet
quomodo perfe<5rionis cft in Deo nihil neccftario caufarc. Si crgo ifta pcrfe<3io, quam
iario, fdlicet
lo
ancecedens fdlicec
eft
eft-ncceflarium
nec ad aliquem iftorum detoiciiutur , quos in virtucc fumcience habct.Quis cnim negat aCHuum eflc perfe<9ius quanco minusdepeadens,& deter-
;
c lo. ft
iikk.
manifcfte videtur innucre,
Si aucem fequicxir , neccffario vulc hoc excrinfecum:e^ non impedicum facic hoc ranc Arifh nullnm efFe<5hun ponerec, nifi acaufa priiis determinata ad ipfura , prius natura , quam ipfum prodacat,excepro folo frZSf ,quod fcquitur appre*ileterrainat fecun~ hcnfionem oppofitorum ,
dhim,vcl a
UiSttatttt t9
fe determinare.
do 4xap.quomodo carionalis potencia incompleca
qu6d cft alia
exemplum conueniens
maiit.
:
procedit ad
poceft
tmmfleti fottmti» ratio-
,
fcd pottftatiuc
,
titmsli.
V*limt*s tjt
tenninat & cum per adum fuum fiierit determinatum confequcnter dctcrminatintellc<£him. Inauir crgo Arifloteles qu6d illa potentia eft ex fe oppcrficorum, fic qu6d cft d«crminarina fui ad alteryuum , per cuius a£hmi iam detenninate elidtum , ponic illam detenninari refpe<^operis excerioris,qnz ecac ex fe (ic oppoficomm, quod ne-
cet,quoraodo defidc nmilicudo fuperius poiita,de
nom
,
ad alcerucnim. £c pcr hoc pa-
principium cx ic dcccrrainatura
'breuiter aliquod
q.j.
:
^tcut
fitSet imtMs
^tit
poficorum
quia
,
nec in pocencia remoca eflec opigicur illud aliud contingenter fe de-
tonc intelle<3us
fMtmti» f* rel="nofollow">
,
fadendi habec pohabec pcttenciam fa-
ficuc
ficuc
autem
carionalis
'
incomple-
vc di^him eft, bft naturalis rcfpcdhi
oppofitorum : ideoquantum eft ex (e,non tantum fimol oppofitorum, fcd etiam oppofiromm firaul. Tttemtiar»' &idc6 fiipfa ex fe faccrct illa/imul facerct.Sicut titmmlis imSol
cft
pppoiiromm fimul
in diuerfis recepriuis,*
modo oppofitorum,
approximaris;& eflet illo& fimul faceret, mm zqualiter, & tantummod^ aliquod idem paf^
fidmmmof-
vc oftcndcns;ergo pocencia a(fliuaindeccrminacior
fnm zque recepriuum amborum,cfrct fibi appro-
ftfitmmmfi-
mr poni
in litera pertca^lari
eandem nodtiam
,
eft
aliquo
poceft cfle excellenriori
fic
:
fi
inccIlc^Shis
modo oppoficorum,
cec vc ipfa vna exiflens,pofIit fe ad
rum oflenfbrum dcterminarc
:
pet
fcili-
vtrumquc illo-
alioquin fxuflra vi-
deretur dara fuifle potentia prima oppofitomra;
quia ipfafinc fectmda in nullum illorum pofletiica
quod argumcntum fit a minori:non autem a cau(» propria:(dcntia enim non eft caufa propria diflercnciz
przdu^.
illis
fi
ximaram,nihil /accret, vel ica
hic.Concra,inrcIlcdus
offtfitormmit
firaul in illo oppofita:
non eftarqualirer oppo-
Alimd h*btTt f»dtmii
firomm ; ergo agercc fecun
&
huiusper
fc
,
&
illius
per acddcns
:
fed per duas
noririaspofiriuas.poteft eflc caufaoppofitornm.
Concra:quomodo valec confequcncia Ariftoteenim X XX 4
demdi.
800 lls
Metaph.
Lib. IX.
de noH tieiuaUteri^on
autem de
fic
voluntate:fi
corum
enitn cft oppofitorum virtualitcr,fimul cft
non eorum fimul , quia non cft corum modo naturx (ed potcns (e detcrminarc ad altcrutrum aate alterum,& ide6 fic faciet.
fcd
:
Hoc modo
II
quartum cap. cxponi:
poiret fortc
quod multum
pro vofuntaie
cftet
licct aliquid
,
videatur ibi contravoluntatcm. Sed contra
:
qua-
rc faltem vocat ita frequcnter potentiam rationa-
lem intellc^m
,
& non
fic
voluntatem
licet in-
,
nuat (ecundum>przdi^a ? poteftdici ,qu6d adhis voluntatis, intelledus primus eft communior
a^
Quar* Ati- Sc nobis notior. Arift. autem dc manifcftioribus ftfiiis fiot, Gepius locutus eft, vnde de voluntate pauca dixifnMctU inttlfe inuenitur:quamuis cx di6Hs eius aliquafequanlt3itm ppttHttMm TA' rar,in quibus confequenter dixiflet, fi ita confideti»»MUto}
rallet.
Tertium contra
Ariftot. indu<9aim
quod
cladit,(cilicet
verum con-
notitia fimplicis apprchcnfio-
& per fpc-
nis,vtriu(que contrarij eft proptiafibi,
ciem propriam
vnum eft
:
notitia
tamen
prius naturalitcralio
pium coeno(cendi
,
difcurfiua
,
quia
poteft efle princi-
aliquid de illo
, avStu poftet in oppofitum pro illo nune, pro quo cauiat ipfum:fcd per te nunc non potcft, cum pro tunc fit detefminata;ergo. Si dicas, cfte6tws dicitur condngens,quia poteft non fieii.Con-
caufans
non fuit ens:ergo nec prius a(fbu efiedus conringcns:loquimur cnim nunc de conrinjf entia, prout eft modus entis in adhi, quando eft in adlu,
tra:prius
& pro
»««c,pro quo eft in aftu. quod conuenit alicui per fe , & primo, cius oppofimm non conuenitei pet (c,ncc per accidcns ip(b manente alioquin demonftratio/>ro;
potentix rationali (ccundum
priuationem ,quam includit
fuam ftumotU -vnttm
tTMriemm cofntfcititr
c^Tentialcm rationcm
,
&
in oppofita.
SCHOLIVT^
A D primum bene exflicat pro inffttnti, tjjuo vo-
fi
,
fbrtc ele£bio prsexigat iudicium aliquod de eli-
gendo,poteft
vnum contrariorum pcr alterum
co-
quQ ad illam notitiam licet contra illud iudicium quandoque eligat. Sccundo modo eft eadem notitia contrariorum , vnius (ecundum gnofci
quid
,
:
alterius fimpliciter
:
&
tjuia priits rattone poterat eleeiffe oppofitum\
fed
Deut ah
petuit peccare,de quo
eadcm
ad hoc,
ifta fufficit
dum
primam determinationem voluntatis effefuum
TteSy
aSlumxintelleRum tamen ,
lis
,
non autcm
in rationc volibilis
:
vt videtur,
quia vtrumque inquantura pofitiuura,videtur vo-
fe determinare ne-
,
Tens,^J,.^l.nHm.6.
& ^.d.^^,ej.x.(^ d.jo.t}.i.nu.i,
malum autem eSi
obieiium noUtionis eius. Vtde fu-
pra tj.j.SchoUum
tertium.
vUimum
Deum infe
:
rationc priuationis ta-
(]Hia
ab extrinfece determinari, de quo i .d. i .q.6, tyfd tertium^on refoluit htc de obieSio voluntatis; fed quoad vetk, tenet effe bonum verum, velappaquit
repugnant abfolutc
nifi
Ad
DoH. z. d.^.q.i. fecunbene docet contra Phyftcas pr
,
ca
,
tterno libere voluit eleEioi, po-
& Angelus primo inftantifui cflc
tens non eligere,
quod voluntas vclit alterutrum contrariorura, inquantum oftenditur per illam notitiam, & fic poergo & firapliciter teft in contraria quia non ;
IV.
lunttu vult,poffe in oppofkum,nonfimulponendum,
(cd concomitantcr.
:
& altcrius virtualitcrjficutprin& conclufionum & aliqiu volitio puta
ftr tiUerttm}
inquantum rario-
pro quo prxdcftinauit , non obftanrc deterrainadone voluntatis (iix pct adbum prxdeftinandi , (ecundum omncsiergo dccerminatio non toliit pode
tjuofenfu
vnius formalitcr,
:
,
nalis: nam pcr hoc diftinguicur ab irrationali 9. Mctaphyficx;crgo,&cJtera, Deus prxdcftinatum pote(b non prxdeftinarc in illo , pro illo nunc,
quantum (cilicet ad non quidem intra
Prirao ergo modo contrariorum eft notitia cipij
non
& ptim6, vt pro-
(e,
pria padio potentia; rationalis
:
;
»
efietex nece(Iafiis:fed po(Ie in oppofita conucnit
& fic potcft
:
plexorum. Qttantum enim ad notitiam (ecundum quid ,vnum poteft fimplici apprchenfione apprehendi pcr (pcciem alterius
,
fter ejuid concludcns padlonera de fiibiedo
exponi illud primo de Ammz^eSlum eft tHdexfuit T.cSf. RjtSum iit- 0" 0^/»^«i;iudicium enim non pertinet ad fimplidexfui, f^ cem apprchenfionem fed ad coUationcm comMifitf,
illo
Item
finem
,
tam
An autemfit libera cir-
in particulari
,
ejuam in
communi propofitum, traCtat doSior fitse ^uod fic i, dift. I ^. 4. contra D. Thomam;fed nonpote/i noUe .
qui
eft
,
quia nulla
eft
ineo ratio mttli
,
quippe
omne bonum^ui fit honor,& glotia inftcula
faculorum.
Amen,
libile.
li
Si dicatur
,
quod
:
nifi
detcrraineturad
inter potentias ratiohalcs
tium ad hoc
quens
cft
& irrationales
iquod pft poile in oppofica
,
fulfumex
ifto
^.Metaphydcas
;
, :
adiua.quam padiua.vt
con(e-r
Cum arguirur
ergo
,
&
eft prior
na-
&
patct ex Arift. 1. Periherraeni.is
Boecio fexto , Comracntarij fupet eundera,cditionc (ccunda,vbi ponjt
exemplum dc aqua,
quae poteft frieeJacere,
& calefacerc.Itcm,fi non pofiet in oppolita quandocfta6tu dcterminau, hoc eft in illo inftanti, & pro illo , nuUus efFc<5h]s aduanscflet zOtw contingcns : con(cquens pft falfumjcrgo , antccedens,
&
falfitas
Captf.
confequcnris patet per Philo(bphum, pri-
mo Pcrihermenias cft necellaria
Caupt f/ottfl
non
tia, niCi
vbi vult,qu6d hacc propofftio qttod eft,
quando
eft neceffe eft
aliquid cftcontingentcr. Prpbatio confc^
quentix,ctfe<5h]$
iicc in
,
omne
liher»
tfunnio M^it sgerr.
:
non
dicirur contingcns in poten-
ratione cau(x potentis in oppoficurajcrgo a(5):u
effedus contingpns
,
nifi
eft
cau(a 4£tu
ij
pater,
,
prout dicicur voluntas contrariorijm, non fimul fiendorum:(ed poteft potcncia racionalis
(e
turaliter a£tudctenninante,potcft in oppofita: vt
Gap*.
quod
quan-
antcccdcu$.Probatio confequcntix, potcntia irrationalis, tatn
Ad argumenta principalia. Ad primum
potentia rationalis valct ad
vnum.&tuncnon. Contra:ex hoc (fequitur , qudd non eft di(Ferentia
oppofita
,
dctcrminarcad altcrutrum
,
non
fic imelletflus.
poifum nunc non (edere nuncfuppofito quod (cdeara, Dico, quod in fenfu corapofico propoficio dc poflibili , componcndo oppofita,cft fal(a:quia notat potentiam elle ad opfica fimul.Dicerent aliqui , quod quando eft (eflio, contra
:
eft nece(Iari6, iuxta illud prinii Pcriherra.
Omne,
&
quando eft, &c. nihil pro tunc poflibilei' fed tantura pro inftanti priori,pro quo potuit non fore nunc. Et ifti non videntur , qu6d poflint (aluarc voluntatem nunc eflc potentiam ad oppofitumeius , quod ined ,huius pofitionis abfurditas tjuod eft
patct
,
(cilicct
non fint
,
quod
neccflitas
,
&
contingcntia
proprie conditioncs cntium quando exi-
&
ftunt : (ed tunc neceflitas , contingentia nunquam:quia quando non eft,nec eft neceflario, nec KettfitAs, cont.rtcontingenter.Quomodo autem illa au<5toritas primi Perihcrra. pro illis non facit proptcr fallaciain 1"*"* > i"^""'" "*' Conlequentis , & figurae di(^onis , & propter fe- .* cundum quid, limplicitcr ; proiixum elict niinc jlentUdn.
&
&
explicare.
.
X V.
Qu^ftio VtUmtMs prt iMJLntti,
apt
f*ttjl
Ut»
MgtTty
qm*
fruu
rmttM*
explicare Potcft dici alitcr,qu6d volantas quan.
qm do cft in
«»-
d^emstfi.
aliqua volitionc
in ilia,& illa volitio
;
tunc contingcntcr
cft
contingentcr cft ab ipfa;
tiic
cnim tunc, nunquamrquia nunquam alias cft ab ipGi,& ficut illa conringcnter incft, ita voluntas tunc cft potcntia potens refpedlu oppofiti , nifi
&
j»o tunc in ftniu diuiiionis non (cilicct qu6
non poncndo illud aliud in hocinftantamen aliud diuifim ponit in hoc inftanri,& hoc non ncccflariojcd contingcntcr.Ad iecundum,fi arguitur de voIuntare,dic6 quod illa inftanri
,
d quod :
poteft in
adam
rio,& tcmpore,
& Frim»
dt-
nolla detcrminarione in ip(a
adui
prarintelleSa
:
ita
qu6d prima dctcrmina-
& natura, eft in pofirione
a
tunc de ipfa acdpiatur , in nihil poteft
ft
prius dcterminau
Si
feilfiim cft.
:
,
tfltiHs*3iu, mtU ctmtrM
nifi
frtJttermi-
quia cx fe
eft
ambo
mMttrts fhy-
terminarejvcl ergo
intellaJhi concludatur
,
Sol per impoflibile cflet
fi
fi
tia fiifficicns
vnquam
ficretni-
cflct f)oten-
ad fadendum alterutrmn oppofitodicitur,quc)d poteft habere
aftum
primo obie€h}: quod quantum ad aftum volendi , ponitur bonum vcrum , vel apparcns non cft autem circa oppofitum fui primi obiedri , quod ponitur maIum,inquantum malum. Similiter de adribus po-
circa opp«fita, quac fubfimt fuo
:
Qmti
tblt-
Smmvoitat- nitur,qu6d oppofitos potcft habcre,fi:ilicct velic, tMtisi
&noIle drca iilud,in quo
potcft aliquid inueniri
dc rarionc primi obie^ vtriulque adus , icilicct aliquid mali:in fine vltimo nihil inuenitur dc malo, rclpcdu dus vidcntur aliqui ponerc, quod non fit potenria rarionalis. Sialiquid bom',
&
&
militcr vidcntur ponere ,
quem pofllt quorum
qu6d pcr habimm
ali-
iramobilitari teipeifhi aliorum ali-
a fine vlrimo.
EHfcumonem
iftorum,
&
an drca fincm dctcrmincmr ad velk,&: drca malumjnquantiun malum ad mlU^xc oraitto quacrcrc.Ad quartum argumcntiun dc Solc patct fiipra ad rcfponfionera ad primum obiedum contra Ariftotelcm.' Ad quintum dici poteft , iuxta
de pafliuo approximato
pendct a pafTo.potcft fc,fed aliunde
cfTc
contradi
bilis,etiam per caufara
nuUa
fed
difliindatur
De
,
:
puta
& ita
proiedione pi-
motu
at md (Mm-
Izjicet fitaliquacontrarietasin
Itrtmi
motum rc^him , quanta rcquiritxir inter vbi tcrnunanria motum localemnion cft tamen contra-
rcflcxo ad
quia violcnter moucns aliquid mouet ad omnc vlti poflibilc acquiri pcr illum motimi fi in diro^um potcft , fic moucrieras fbrmalis
ad vhi
:
:
,
;
& hoc doncc fadhis fiicritmotus proporrionatus violcnriz mouenris. Hxc &
tur.fi
non, redit
,
,
alia
quzcunque
lis eft
in radiis rcflexis,&fradis, qua-
in rarionalis conringcnria ,
& ctiam aliter;
nulla talcm indifFercntiam ponunt in aliqua potentia irrarionali qualis eft in rarionali.
Ad vlri-
mum abfqucexc^rioncomnesporenrii pafliuae cx
fc
ftmt contradidrionis:Iicet
fbima ncceflario cns, neccflari6 dependeret ad materiam cotnfi
Ommis
fttf-
f*f^
a^J*^**^
namralem aliam aftiuam:
& non
aifHoncs circa idera elicere,fcu ex fc agcre
agcrcquomodo taris vel
diSitmis.
luturaiis cx fe habct pofle oppofitas
potentia rarionalis
contradidhonis.Idc^
iila
cft
contrarie-
propofitio
non
fadt contra intcnrionera Ariftotclis affignantis difFcrenriam prscdi(fbm.
K^NNOT, MAFRITIl. & vlrima huius9.de
SEquimrquifHo dedraa
,
»5
& itra-
plcmm-
que eft,inqua fentcntiaDodorisJicctfit fubdlis, tamcn dctcrminata , dcclarat primo intcUedhim difFerentiae. Deindc quarrit eius caulara;vbi
faris
vidctur tangcre
tamen
modum dicendi
quem
aliorum qucm mentcm Ariftoteiis:qua:maximc Alexand. de Aicxan. ,
infra fufHnct ad ,
vbique in
pracfiipponit
liac
meuphyfica,
& Aibertum,& Thom.& alios;obiidt vero contra illum
modum dicendi, (cu caofae reddirioncm
triplidtcr.
tum
Deindc profequitur alio tnodo inten-
fub duplid
manbro. Aiibifkpc
tangit fim-
damenta huius fblurionis.Quarre enira iMtfijm.
& 10. &
feejitentihiUy in .Qttedliheto
etiam q.i6.
dr fequentihuj,& alibi.
Quod
tangit ibi confcqucntcr dc
rione propofirionis contingenris ej.
\
.Sc S.di.pri.ati finem,
&
1
^.<j.
,
immedia-
vidc inprolog.
Quodltbeti,shi
plura ad projpofimm huius raareriae 39. etiam di. alibi fxpc idem habet. qua rel="nofollow">rc Ocham , \x. fri.
&
nofti.
Deinde cum didt , Imxta eptod de libertaxe voquire antiquos quos fiipra facpc notaui,& maxirae Thcologos.Quasrc in Theolurttatis alibi,8cc
reinaribus,& fuper z.Phyficorara.In prirao
^.^& dift.io.& J^uodlibeto
tf.
dift.i.
&
infra,& in ^tft.^^.q.io.
16.
&
18.
&
irt fecuftdo ,
ifi
diR. 2f
& z8.&alibi fzpc in dodrina huius iiabctur hoc Ochara i^uodltbeto & 17. &
alios aducrfarios inquirc,& cxcludc vbiquc.
nc calor intct ior magis calefacit.
&
intelligitur
(ko aliquid aliud poteft magis calefaccre conftringit,
,
dc impcdicnte ; fic AmmM fmtoimus adhua naturalis corrupribilis eft impedi- mtdtctmtr*' fi
,
copiosc:fcd
FrigussmfM- calor vnitus
Aqm/ttr».
intclligatur
principium pritni arriculi, qu6d frigus nunquam fadt ad ejfe caloris fadt tamen aliquid, quo fa:
ftxitfUtl
Quod fi
re anriquos hic
Ad tcrrium
er
non approximato;fic omnis adliua,cuius adio dc- "*
diflerehtia potenriarum rarionaiium
rum.
M
ncccflitatc
rionalium^t.c.j.qua» pulchr3,atque vtilis
modo natur
deterrainate
non cx
fcd
de
fi
cum virtutibus in-
fcrioribus,fine voluntatc, nihil
;
cft fuflScicns
aget,vcl nihil. Et
quod non
potenria rarionalis:conceditur iuxta przdidla,im-
m6
adu
fcd cx forma- A£tiax vero funt contradicHonis.fiait cxponit And.per adefe,Sc non. ,
illorum
pcr modum naturar,non potcns ic ad altcrum de-
fttt.
parrc fui
autem argtiitur
de intcUcdhi cognoicentc oppofita , tunc verum eft , quod rcfpc&u cxtrinrcci non poteft aliquid, :
cfletincorrupribile, &raateria neccfla-
,
rio eflct fub illo
niii
ttrwMUtit vtltmtjuh
determinctur aliunde
pofitain
8oi
i
.q. 1 6.
Aliud notabiie , quod confcqucnter tangit dc duplid , vidclicct indctcrrainarione , detcrrainarioneoppofiu,viQcoprimc i%Mftfri.<ju*ft.finali,& iJdtft.eiufdem,parte i.^uMft.^ etiam j.
&
&
diftMufdem, <}UMfi.jutdfinem,& yJifhnxiufdem, vbi plura ad propofitum , alibi plcrumquc
&
idem
inucnies.
Infra ibi Sed quomedo facitmt , &c. vidc qui fcquunrur ibi inprimo difi. 1 par.x.q.^ . adfinemt :
.
& in tfuodlib.vhiprius notantcr. Cartcra
qua
fc<^\mvxt
'\\)\:per
diHapoteft
vfquead fbluriones prindpalium, nota fingulariffimc, quia profimda , ncccllaria vbiquc dcxfHna, tange plura pro,& contra, vt refpondcri,Scc.
&
&
nofh" cx antiqiiis,&
modenus.
Moriuum illud, quod
tangii in fblurionc prin-
dpalis primi ex primo Pcnhcrmcnias
,
omnc quad
16
802
IX.
Lib.
Metaph.
quodtji, &c. videturcflc Hcnr.Pro cmusdariori
m primo
noticia, vide
difi. ^^.
infolutiom principali
tioi
foluerido rationes
uendo
4..
,
& i»
Henr. ^^ in
& fuper
principale,
3. difiin.pri.
i
.queft.^.
ibi
:
j.
quodlibcco
cjHsifi.
&
,
& an
difcujfionem ifiorum,
^.&int.
diftin. i. quaft.
,
<jualiter,
& vbi prius &
diftin.-6. ali-
in quodlibeto qutft. 16.
,
&
/f
:
&
Ex quibus
gcnter ea
vltimi principalis
,
vidc dili-
qux paucis colligit,quia maximz fcc-
,
Alias quzftiunculas, quas Ant.
uet
an
,
videlicet
an aBus
aitiofit in pajfo
in (ententiis
&
,
And. hic mo-
potentta
fit prior
,
&c.
acccpit ex diclis fupri
,
phyficis ,vide in 4. difiin.
K & quodliheto
,
i
& & j.
n.& primo
Reportationum ,dfftin. x-j. &alibifa:pc indodrina huius pro fecunda. Prima vcr6 videtur tantum dubiura literalc. Qua:re etiam in (cx Principiis pro fecunda , altercatio tamen magna apud antiquos videtuc cfte circa illam . quxre ejUdft.
Thomam
&
,
quaft.
,
fequaccs
,
vide
tjuaft. cjuodlibete artic. i.
pri.parte
i .
1. cjuift. 4. in folutione
fertationum
,
& & & primo Re-
tjusft. 4.
ratione 1.
dtftin. 7. ejutft. i.
,
ca
,
1.
x. diftin.
qu2
& contra,an aftio
faciunt
:
antiquis originaUbus reperiancur quzftiones
per alios Ubros
aut ab ipfo additos
,
quacibusi(ed contenti fuimus
communi
ftyloli-
brorum.Eaccrtc qua: fcquuntur 9. librosin Ariftotele v(que ad duodecimum,fere rcpetimt qu« priiis dixit. ,
Matcria vcr6 11. libridifputatur in vtputadc vnitatc , fimplicitatc , im,
primitate
litatc,& omnipotcntia
,
infinitate
& im-
,
mutabilitatc,& cllendi neccflitate:nccnon,
bernatione primi enris, atquc
& eu-
aUomm ad ip(um
i(b pertradare
,
tiendo tetigit Ariftoteles de
vc ca illis
,
quz
,
balbu-
non cflent
fundamenta quaeftionum veracium
fcd ca
;
fibi
po-
cius,quae vcritas ip(a nobis raielauit in fcripturis
cum Auicen. amico eodem numcro , contentus infiipcr Angclicus DoCtoi cum choris. Intelligentiamm dc quamro diuinis.Contentusctiam
:
con(brrio mcruit finaliter
effici
,
triplicis
Hicrar-
numero , quantum ad Lbros
chiae triplicatz
:
&
Chrifti diicipulomm circitcr
,quo ad quzfHoncs ad cuiu$ Qbfequium cun£larc&e ordinauit.Quid enim prodeft antiquomm fbmniadc rcrum principiis in primo dc vcritatis in communi cogniiii
fccundo
;
eiufdem inquifitione in parri; detcrminaciu^ ver6,
&
;
men &
& 6. quaeft.
acccpit cx Sententiis
,
y.
vero
8. diftin. pri-r
& Przdicamentis cap. de QuaHtate, & ex di£tis fuprk in 8. lib. & aliquaUter ex z. diftin. j. & cx primo & quinto Phyficorum, & alibi plerumque, (atis ingcniosc tamcn vlti2»(&alibi,
1
,
j
maautem
quaeftiuncula eft
dubium literalc}
per-
autcm fupcr Prxdicamenta , & in 2. Sentcntiarum , & primo , fupra fatpc tcrmini tracSbritt
&
Quzftioncm ctiam vnicam vndccimi libri accepit cx didis fupra ,in %.quaft.
cxPhyficis tibus
,
,
& ex
& cx i. j^,
in
communi
,
logica ta-
inucftigatione in (eptimo;
autcm explicatione in odauo;pcr potcntiam infupcr,& adfcum enris diuifionc in nono ; de primis pafHonibus eius in o. de principiis.eiufdcm
reali
1
1 1.& vt po^ mit ingenjofus Arift. determinatiuc in 1 1. de Mathcmaticis vero entibus in 1 3 .& 1 4. contem-
entis incomplexis praeambularitcrin
plari:ac in
fpcculatione confufa & intri& aetatcm contercce?nifi mcrcedem
eorum
cata tempus,
,
laboriscxpedemus, vtfaciaU vidcUcet intuita
cius habiti (unc.
j.
velfecunda,Sc
dift. z. qua/t. 9.
diftin.
44.
& fecfuen-
& ex Praedicamcntis,
fzp^ in dodrina huius ipfius motiua ; an autem conclufio quam ibi tcnct fit dc mentc huius,fatis vbique dubiimi cft,quo
tradantur
Eodem modo dicendum cft dc quzft. 12. nam duae primx fimt dubia Uccralisi quz :
funt 7^.
culari altcrcatiuc in terrio
videlicct fenfibilis quiditatiua ratione
&
,
Quxftionej
:
tionc
mo
acccpit in 4. illarum
mc,
'
que modum confiderarionis in fexto de entis quoque pcr quiditates praedicabiU diuifione ,atquc ipfius primae fubicdiuz parris , fubftantiz
,
Lib.ii.
dcpendentia,& ordinejde Intelligentiarum eriam ^^ ^^^^^ namra,& numero, &de aliis omnibusfcrc , quz oaxax cntis. ibi tangjt Philofbphus. Congrue ergo Do^QC
Similitcr quaeft. 10. lib. hincindc coUcgit.
Phyficorum
-.w..
intellcdua-
,
atquc ztcmitatc
,
quatuor primx quxftiunculs funt dubia litcralia, de quibus fecit Doft. mentionem fupra , ahqiuctiam cx Poftpraedicamentis , pri^
lib.
fii.
aut a fe-
quo ad ambicum confiderationis in quarto ; quo ad nominum multipUcitatem in quinto ; at-
fit
Nam
&
,
in agcn-
ambiguitatcm pro,
te:an ccrtc in paftb.
|5
principio huius tradatus,
videlicct tantum fuper 9, lib. (cripfit Dodor. qua-ftioncs licct vt ibi notaui, in aliquibus
iiic omifit
cunditatis.
17
dtfiin. pri. ejutfi. fina-
coroUaric infcrri vidctur vcritas
illius 3. praefuppofiti a
matcrialitate
liter in folutionc
& 8.
fere tota hic haoctur.
Deindc , quod brcuitcr pertraftat in folutione;. principalis de caufalitate frigoris re(pe£hi caloris , dc motu reflcxo , quaerc in Phydcis, apud Medicos , 8c in probicmatibus Arift. Sc fimiinPcr(pe6kiua,& alibi, vt fcis, copiose,
&
7.
&
Scntcntiis
&
& &
dc primo principio. Vltimam autem do vcrbo ad ytthvjnzccevit exxMfiiH.pri,qu^. j.immd
noBe.
&
,
,
cciam accepit txi.dtftin. prim. qu*fi. i. ex traftatu i^. difiin.prim. &fequentibus ,
qu6d
&
eiufdem
4.
10. optimc , 8cin 4. diftin. 49. qutft. 6. j>. alibiplcrumquc.QuaEreFranc.May.& Ocham, alios antiquos , vt faepc notaui. Vult brcuitcr vbiquc qu6d voluntas creata non neceffita-' quod cur abfolutc refpedu alicuius obie6ti , poteft fu(pendere a£him rcftcdhi cuiuicunquc: (i tamen elJcit , refpp^x nnjs , vcl boni , inquantum tale eft tantum velle;Sc mali cantikm
& &
adfinem
,
difiin.
vcro quaBft.raccepit cx didis in
alibif^pe:
Peribermenias
circafinem determinetur advelle, &c. omifit indilcuflum. Quaere vbi fupra notaui , (cilicct in
primo
prolog. qudfi.finati
& i.&x.&Z.
j. difti». 18. fol-
i.lib.
aUbi.
Qijod infrk
Vidc in
dari.
diftin.
in modernis Parifienfibus
ad finem , tnaximf
in plerifque lods in dodrina huius podtint fun-*
foluendo inflart-
primi entis,Iudicis cundla ccmcntis, omniacminentifltmc contincntis,ob(curam in clara Metaphyficam commutemus,quod in
Olym-
piadibus dumtaxat praeualentibus confiertur.Cundla crgo pauper riti
Chrifti
>
Mau-
Qb(equium cui fit ho-
dirige.in
nor in xuum.
AmcQ.
19
R.
F.
P.
LVC^ VVADDINGI H
I
R N
B E
I
CENSVRA Dc Quaeftionibus Scoci in libros lo, tc it. Mctaphyficos.
^ VL Opoflquam ediderat %^. P, Cauellus Sco^ ti
lucuhrattones in tMetafhyficams duo feruene-
ad manus meas exemflaria cfu&fiionum in lihros dectmum ^ duodecimumyVnum Manufiriftti
runt
alterum Venetns ante annorurn centurtam tmfrifi fium. Tradtdi 'vtrumque dt6lt(^tmo 'VtrOitllufiran^ dts Scott oferihus tnhiantt, vt tudictum fierret
cum
reltquis contultt quAfitonihus
adhihutt
,
,
^
^ fplendorem.
quam
Imfigre
tn illis recognojcendis
in his indufiriam comfleutt. ludtctum fr&tultt , cui egofiiih-
authoremiEtemmfr&terquam quodsMaurittus in cafite, incalce fiuorum Commentariorum tn ^etafhyficam3fiateatur,fi
firihoctrca
^
'vidifi'..
hrts
qu&ftiones in Ithros duodecim , Pofieutni4S
^ Pitfiaus Scotum
it-
duodecim ofus comflemfie tefiantur, ^lupd fijlum , aut metho-
dum farumfer tmmutauertt^tndefia^umPuto,quodinterrufto hocfiurdi)
genere , tterum aggrefius, hremter pro comflemento oferis non
tam
exammare,quamindigttare,autfiuccin£tetradere voluertt,qu& circa
Metafhyficalia dtffufius lihris fr&cedentthus atque althi dtfifutaueraty ef ctrca 'Theologtca in ^Magifirum Sententiarum erat tradaturns,
Lihn 'vndectmt qu&Bionesferterunty 'vnum dumtaxatfie vtdtfife teftatur Aiauritius vcl fiorte in hunclthrum commentartos edereneglexit Scotus^quia
omnia dtfiufiione dtgna , iam exflicauerat tn Ithris tertio,
quarto,quinto, ^fixto,Qm vero circahas quAfitones CaueUus fr&Bttertt,
tffie
hicfr&fiatur: mort^ immaturafrAVtentus ederenonfotuit^nos
htc reltquofiuhne^tmus
Qommcntario,
R. P. F.
R
F
P
lOANNIS DVNS C O T
S
I
Dodoris fubtilis Ordinis Minorum QVjESriONES JN LIBRVM DECIMVM ^ Duodecimum eMefaphyfices caBigatA ^ ab mfinitis men^ qmhus vhique jcatebant ^correB^ ^ fiholiis ad finguloi dts ,
,
,
,
adie^tSjalftfiiueyde qmbuf infrAfationejCxomatA,
Per
Fr.
HvGONEM Cavellvm
norum
Obferuantiac in
in
Vrbe
Hibernum Ordinis Mi-
Conuentu B. Mariae de Araacli
Sacrae Theologiae
Ledorem prima-
rium&: emeritum.
nA
LEGTOREM.
D
c E T Mauritiui in Prologo ad quxftioncs Scoti ad Mctaphyficam , & in Annotationc ad quxftioncm 15. libri 9. tcncat non rcpcriri communitcr quxftio> ncs cius, nifl fupcr noucm libris, tamcn fatctur in ali< quibus originalibus habcri ad fingulos 12,. libros. Castcrum puto ncc ipfom , ncc Antonium Andrcam
I
qua:ftioncs has in dccimigm
& duodccimum
vidiiTc,
(uoquc authorc digniffimas , caftiScoti mihi fuadeo Primo quod fub nominc
alioquin ficut ca^tcras vt acutifHmas ,
,
tamcn ipfius anno 1505. pcr Simoncm dc Lcurc in cclcberrima ciuitatc Vcnetiarum , in qua fcmpcr cxtitcrunt dodiflimi Scotiftaj , qui fuppofititium opus cius nominc prodirc finc contradi(5tionc non pcrmittcrcnt. Sccundoftylus harum quarftionumScoto conformis eft^ncc obftat casLcffc quarftionibus aliorum librorum brcuiorcs, tum,quia in aliis libris ctiam rnult* (int fatis brcucs , ctCi quasdam longius protrahantur : tum ctiam, quia laateria: harum qua:ftionuni cx partc uda:, vel tradatac fintin fupcrioribus hbris. Tcrtiq , quia rcfolutiones , & do^rina. harum pcr omnia quadrant & concordant , non folum fcnlu , fcd quandoquc vcrbis , cnm gaflent.
Eflc
:
cius imprcfla:
Scoii Oper, tom. IV.
YYy
cora
Commcntirio Scotiin hos duos^libros,vt vidcrc potcrit, Gui haccad inuiccm confcrct. Pcrcunftabitur quifpiam , quomodo omint quasftioncs in librum n. cui,(i coniiccrc Ucct, fcrpondcrcm, non omi(ifrc,rcd pcriifTc; ficut fcrmc pccicrunt iftac^ua: licct cditxfacrint, nullibi tamcn a multis annis viCe iunt, Si tamcn mauis cum omififTc vndcciriaqm Ijbrum, quia palum , aut nihil habct , proptcr rcpctitioncm corum , quac in pra^ccdcntibus
Iibrts traftata
(untfvt notaui in Prologo ad comhicntariiwn ciufdcm
nonmultumdipcr hoctccumcontcndam. Scdvbi conicduris tantiim agitur ,iiihil ccrti ftatui potcft. In harum caftigationc fcqucntia pracftiti mcndas onuics,quibus vbiquc fcatcbant,abftcrfi tcxtus Philofophi, circa quos ioCx moucntur , ad fingulas appofui cjtationcs ciufdcm Philolibri)
:
:
:
fophi, quasvbiquc dccrant, diligcntcr conquifitas , adiunxi uiorcs lolutioncs quacftionum contincntia
,
infcrui ,
:
SchoIia,brc-^
& vbi dc cadcm rc in
Thcologia agit,notaui quando autcm in Thcologia fc corrcxit, vcl rctrai^auit , in quibufdam hic contcntis, quod fatis rarum cft dc hoc ctiam tc monitum cffc volui. Pcrlcgc bcnignc Lcd^or , & mccum fcntics halcc :
:
quxftioncs cactcrisDodOris fubtiIisMctaphy(icaIibus,nccclaritatis lumi-
nc,ncc ingcnij acuminc j cflc infcriorcs.
VaJc.
INCIPIVNT
mmi
;D
jjP
QV^STIONES
INCIPIVNT
DOCTORIS SVBTILIS lOANNIS SCOTI dccimum librum
in
Metaphyficcs.
mcnfiiratur pcr
Maxim^ ver6 in co quod cft mccrum cffc principium vniufcuiufque gcneris cft
maximc propric Q^ViE S T
quandcatis. Tex.x.
O
I
vnum:& ideo cognofccntcs, quot
fint vnitatcs,ftatim
cognofcimus numcri vnura.
Idcm etiam patet alio modo fic Illud eft menfura , quod cft principium aliorura in illo gencrci nunc igitur omne quod eft in genere , aut eft vnum, aut multa crgoquod cft prius inter ipfa, :
:
I.
prius habcbit rarioncm mcnfurac
Vtrum vni
,
ijuod eji frincifium numeri, de-
heatur^rimo rafio menfurdi
Thonuj U8. x. Albcrnis Magnus ^gidius Ronuniu lo. ittttfhyf.qutfi.x.
Aphtodif. hlcn. trsS.i.cMf.
I
;
.
literM K. lauclluj
i
o.
Idetur
fr*
ftrt* «-
gum».
MetMfhyf
infrtMctfie.
,
cft
principium
(cd
magis cog-
Nam
vmtm
fc
vmnon
debctur ratio mcnfura:.
Mctapb. tcx.z, Item , mcnfura menfiiratum funt vnigenea (pcr Pkilofophum hjc) fcd vnum non eft vnigeneum cum a]io,quia Ccmaximc cflct vnigencum cum numero:hoc autcra non eft vcmm, quia nu-
&
Oppofitu Philofophus
dicit
hic,& ibiin
5.
t,ii,
vni, ncc dcpcndeac ab co:hoc
impoflibilc , quia omnis
v»i
muhiiudo
parricipat
& cx vnitatibus confticuicur & pcr confc,
,
cftcc proceflus in
FideeurH htcin
num(ri^& hinc ad alta de-
i.&
&pri7nodif.%.(jH*ft.^ji.i^.
& lih.^.in tex.ix. & idif.i.<].ijt.io.& 3.
omnia ad ratione rRCnl[\iTx fpe£iantia optime exponit ad mente Philofophi, j^.dif.4f%.tj.i.(jHibM locis
Dicendum,qu6d rariomcnfurac primo debetur v»»,quod cft principiu numeri,& cx hinc demoftratur,fiue deriuatur ratio mcfiircj ad
pmnc genus,
menfurx prirao dcbetur quantitati, quia ipfa cft domina racnfurarura:fed de rationc mcnfiira; eft , quod fit cerriflideclaratur
fic
:
ratio
mum,&pcr confcquensindiuifibile a
minus:quia
mcnfura debct cfTe talis , quod quodcunquc fui ablatum non laieat:hoc autcra non cft in magno, quia poteft aliquid addi,
& aliquid aufcrri abfquc
hoc,qu6d non latcat:Sed.v«i quod eft principium numeri,cura fit fecundum fcindiuifibile,nihil poquin apparcat,ide6 toto gcncre quaritatis ipfi no debetur ratio mcfurjc. Vndc licct vnus nuraerus menfuret aliu,quilibec tamen
teft addi.vcl abftrahi
Scoti
Oper.tom,IK
Sirailiccr
querccxir
(i
habcrcnc
fc a:qualitcr,adhnc
idcm , quia quac aqualiccr
idem genus,neucrum dcpcndcc ab
fc-p
parricipant
alio,
nec
parri-r
vnum Vnum priui
Cc prius w«/«:fcd prmium cft menfura aliorum ijlmuko^ni ^•/^'7'.«' vni ergo prim6 dcbctur racio mcnfuras Vcruntqnale. camen illa rario mcnfurae dehcmt vni propccr in-
diuifioncm:& ide6 in quolibcCjliccc
cum
non
indiuifio inueniri poflit
indiuifioquantitaris,ex vno,
quod eft principium nuraeri , determinatur ratio mcnfurx ad alias fpecies quantitatis, & ad oninc ahud genus , quia illud , quod cft principium in vnoquoquc genere,eft menfiira eius,quod cft pofterius,hoc autem eft fecundum analogiam,quan-
cum
eft in quantitate.
primura arguraentum dicendum , quod in 4 conucnic duo confiderarc/cilicec ipfam indi- Keipandetur
Ad
uifionem,& nacuram
fubftanrialis indiuifionis. Si eft
*^ •rgnmen'
po-
ftcrius diuifionc, ficuc priuario habicu:fcd ifta in-
hene rationem menfHr*. primi
eonHenire vni principio
&
tum.
confideracur quanciira ad indiuifionem,fic
SCHOLIVM. Declarat
dmnn» metk.
tunc cura prius non participet
tum non parucipac
«/»«
meruseftingcncre,vnitas vero non.
fnrarum.
,
poflcrius,nec depcndeat ab fco,fequiturqu6dOT«/-
'"•""'
inquocunquccft repcrirc poftcrius, Sc primum. Si igitur vni , quod eft principium numcri primo dcbcretur ratio mcnfurx , igitur cft poncre vnum principium numcri:fcd in quolibct ,
Primum
poftcrius multv
cipac aJiud. Scquictir igicut neceflari6,qu6d
10.
SluMUitlU
&
tum:fed vnttm non
&
riuari.
vnum
infinicum jquia fic fcqucrecur,qu6d mulca compofic in inhnincrentur cx mulcis,& illa ex aliis,
gcnere cft vnum primum,quod cft mcnfiira omnium aliorumjita non cft in omni gcncrc rcpcrirc vnum quod cft principium num^ , vt dicitur in TerHwm.
fcd
quens dependet ex vno. Simiiis
habet ad numerumjficut priuatio ad habinim, priuatio non eft principium cognofcendi alte-
Itcm
:
virtualiter auc
principium cognofccndi mcnfura-
cognofcendi aliud
rumrigitur StutniMm,
vno gcncre
ita,qu6d fwKwfitcflcntialitcrpofterius mHlto^aut iu quod fit zqualc fibi,aut qu6d fic prius co. Si
cft
qu6d non. Nam^enfuraeft
nofcitur per aliud. Tritnum,
cfle in
S.
.
Antoniiis Anir.^ic fM/f.j. FUndtiaf«f/}.i.i(rf.i.^ i. Siuicz diff.40 ft3. j Fonfi:ca ttm. 4. Mttsfhyf. eaf.i,
ArgumentM
mtUta pofTunt
diuifio eft excra figpificatn
vmm,cn
illa
indiuifio
fitquxda priuatio. Si vct6 confiderctur quantum 7» vnefimt ad materiara fubieda ifti indiuifioni, fic prius cft indiui^to.^^f /"*w«/rc,& principiura cognofcendi wiw/rxwj. Vndc "»*^'»'"» ficut panes dehnirionis vno modo funt notiores
rnodo cconucrf6:vt patct per Ariftotelcm i.Phyficorum,t.4. Sic nihil prohiba vnuM alia rationc non. vha rationc notius cfle multo,
dcfinito;alio
&
Ad
fecnndii dicendu,qu6d vbi eft reptrirc prius
& poftcrius,&c.
Dicendum quod
illud cft
Aifecudum.
vcrum
in vniuocc di(5lis,vel in eflentialiter ordinatis: vn-
Primtim /»
de fi rario menfurap repcrirctur vniuocc in aliis •^"' £'""* generibus,& in gencrc quantitaris, vbi cfTet rario *-J^^l'^* menfurx, ibi oporteret cflc vnum principium nu- exponitur. meriiraod6 non
eft ita:igitur,&c.
Vel ahtcr poteft
dici, vbi eft poftcrius rcpcrire,
•jf*^*'
'f'
non cft reperirc prius ; quia caliditas prius dcbc- ^j^^"^'*^ tur igni , non tamcn vbi cft repcrirc caUdum, & eft repcrire ignem nifi fccundum vinutem :
Sed in propofiio multo niagis vbi ell rcpccirc rarioncm mcnfurx non oporrei ponere
hoc
fufficic.
YY
y
i
wiHm
8o8
Metaph.
X.
Lib.
fufficit ponere sdiquid proportionalitet quantom ad rationcs indi-
vnunt prmcipium numeri:fcd uidonis.
&
Ad tertium dicendum quod menfura menMtnfttr»^ furatum funt vnigenia, non eft fic intellgendum. rneufurMum qa6d fintvnius gencris pcr fe:(cd fufficitqu6dad
Ji
ttrttmu.
vnigeni»
^iiomd»
;
i
pcmneant, dummodtl» tamen hoc /it
y^jjj gcnus
^ caufa,iUud poftcrius & caufatum.
.^^
Vndc
Philofophus , fi aliquis loqui velit fine calumnia , magis dicendum cft , quod vnum fit mcnfura numeri , vtmagis fignificctur vnigcnictaS. Vnde dici poteft qu6d vnum 8c numerHs fiint
dicit hic
vnigencazquia numerus nihil ah"ud eft,quam plura vnaScd tunc potcft quxri vhcrius.
diuidi wr in duo,quorum
Non
enim
vnum cft perfedius alio.
vtrumquc efle arquc pcrfeftum, quia tunc in vno gcnere eflent duo prima perfc- Invftognu^ re wen funt diffima.Sed ilhid , quod eft pcrfc
,
fatum,hoc non poteft efle nifi dupUcitpr:aut quia non eft caufatum fimpUciter : aut quia caufatum
non
eft fed
ab aUo
mum,
& per.confequcns duo erunt prima
:
,fi
fit
caufatum, igitur
eft pri,
quod
caufatum ab aUo,Aut ergo ab generis,auc ab aliquo eiufdemge-
eft impofJibile:fi fit
ahquo
alterius
ncris:fi
ab aUquo
alterius gencri$:ergo
genere,cuius tamen oppofitnm prins
iwn
eft
eft
in
datupi.Si
caufatum iUius generisccunc quxro de ifto, a quo caufaturPaut caufatur a primo,4ut non:fi fic,mnc
In omnibus autcm his metrum
pium vnum
& princi-
aliquid &: indiiufibile.
habeo propofilimi;fi non caiufatur i primo,fcd ab alio,qua:ro vt prius, aut ab aliquo ciufHem gencris,aut ab aliquo,quod eft alterius generis &fic :
Tex. 4.
QViESTIO
iL
ytrum illud qu»d eft merjfura in
dli^ttoge^
nere^Jit frincifium,& caufa llorum
quo funt
in illo ^enere f
Aphrodif. ».4.S.Thomas citat.i» qutfi.frteedenti. Albertus citZX..que.ft.»ntec'ecUnti c»f.yJ£^\^.hic qutft.l. An-
Quod autem eft tale yhabet rationem mcnfurandi poftcrius,&ide6 in quolibet gcncre illa conuercuncuniUud quod cft priraum eft caufa aliorum, ilhid cftmefiwa cconucrfb:illud quod
&
cftmcnfura,eft caufaindiuifibilis,
uerfimodc inuenicur:quia
cipium,fic debetur fibi ratio mcnfura.
AUquod
principium intrinfccum,& aliquod
cft princi-
ir Tldetur quod non vnum :
V
Itcrn,fi
eflet
menfura nuracri cum fit oppofitum
eft
& caufa eius:
principium oppofitL
cft
omnia pntia eflent
colorcs, tunc allfMm
omnium entium:fcdalbum hon cft omnium colorurajquia nonnigti:
menfura
principium crgo, &c.
&
ita Item.menfiira dcbpt eire pars menfurati, aliquoties fumpta , reddac fummam totam
quod
menfurati
:
fed
pundus
eft principiiim in
tamen nec
gencrc
eft pars quantita-
matcria
Principium intrinfecum
& forma & ,
mcnfurae intrinfecx
:
menfur*
ficut aliud dicitur prin-
pium cxtrinfecum,fic eft mcnfura qujtdam intrinfeca,alia extrinfcca.
Trincifittm (5*
ctnuert&titrm
materia
fic
fcd finis
& forma
&
intrtnfect,,efficies
^
ftntt
extrinfect.
func
efficiens fiint
principia cxtrinfeca,& funt menfurae.
mum in gcnere finium, eft
cft
^
Materia
farm» CKuf»
mcnflira
Vnde priompium fi-
nium,primum efficiens omnium effc<3;uum,& fie deaUis:quia fecundumapproximationemad principium,vel ab eo remotionem , fumitur rado cuiuflibet pofterioris, ficutingenerc entium, quod propinquius cft primo,dicitur magis ens,& quod
lud crgo, quod cft priraura noneft mcnfura alio-
Vnde Philofophus hic dicir c^no^nigrHm eft priuatio coloris,& album eft primum in gcnere coloris.
rum. itcm
prima caufa cft menfura omnium fubftantiarumjied prima caufa non eft in gencrealiquo, quod gcnus eft menfura aUorum ergo non eft caufaomnium, veimenfura in generefuo:
poteft confiderari
ergo, &c.
quod eft in potentia ad formam numeri , & fic num fit frinnon opponitur fnulto, nifi ficut potentia a£lui, & cifium mul'
qiiantitatis;pun€his
tis,nec ahquoties furaptus reddit quantiratcmril-
fl»»rtum.
di-
lonius Aa^x.cit3Z.ipi4Lft.»meeedenti.i\anAta, q.].»rt.x.
quia oippofitpmnon
Ttrtium.
tamen hoc
Sair.dif^.^.ftS. j , 1oaij0m.^MetMfh.e,i.lit*rm A.D.
(vt didum cft) fed vnum j?rimum »rjgumentum. piulto , non poteft cfic principium
Stetadum.
quseftio
pofierius.
cfl j
eadem
qus priiis. Necefle eft ergo dicerc,qu6d priraum in omni gcnere,eft caufa pofteriorum. Vnde principium in toto g^^erc entiiim,cft caufa cuiujflibet enris:fciUcct illud, quod eft primum principium eflendi & cognofcendi erit
remorius eft,minus.
Ad primum ,
:
Oppofitimi
S
dicit
Philofbphus, tex. 4.
C HOL
I
V M.
Qy OT>efi menfura in ali^uo genere, idipfum caufam (^ principium omnium contentorum in tUo generc, optime expluat. De quo videripotefi
&
locis citatis
:
aut
formam,&
cphAvnum
dupliciter
fecundum qu6d adu
eft
infcholio
intrinfcca. Vel
vnum poteft confiderari fecuhdum
&
efleprincipium mulcicudinis.
famnon
fblu eft in qu^titatibus immaceriaUbus,
ejfein genere.
Caufa
omnium aliorum
huius
eft,
feftifnmum
quz
in gcnere
,
quod-
caufa
eft
funt in illo generc
:
fiio.
£t
ratio
vnum peromnium corum,
quia in quoHbet genere
cft
quodliboc cnim gcnus
titudiais.
:
Ad fecundum dicendum, quod non femper oponcc iIlud,quod cft mmfura cfle panem torius; jta quod aiiquoties fumpta reddat totnm:im6 hoc
Dicendum,qu6d iUud quod eft menfura in aliquo genere propric loqucndo , cft principium &
§iuem»de y-
Lapides enim funt non domus , camcn panes fimc in pocencia cocius ficut in propofico , Uccc vnum fic non multum \ cameti poceft corius.
tales
eumprimodifi. S.tjusft. j. J.Tcneo opinionem, »um.\6. vbifuse probat *Deumfeu primam cau-
^uafiioni* pracedentii. Circa folutionem ad 4. vide
Adfrimum argumitum.
opponitur multo, ncc eft principium conftihiendi ipuim,nec menfura eius fic
fic eft principium materialenufneri. Praeter hoc, de ratione quarundam panium intcgranrium aliquod totum, eft, quod in ipfis fit priuatio formx
0Jfe
in expofitionetext, 4. hic
per fuam
dicenduti>,
generibus oporcec qu6d illud lic
quod
& in aliis
menfura principium cognofccndi aha,vcleflendi,& co-
gnofcencli
:
ficut
,
men noh
&
eft
mocusprimuseft menfuraom-
nium aliorum moraum furandi
,
:
& cft
prihcipium men-
cognofccndi alios mocus
eft pars
aliorum
,
&
mocuum , /icuc
ca-
eft in aliis
AdftciidmB'
'
::
Qu^ftio CtUtMihm
aliis
,
gcncre quantitatis
cunque principium/cd rationis
;
quia ficut in ra-
rione corporis cadit fupcrficics
;
& in ratibne fu-
perfidd cadit linca;fic in rarione
lineac cadit
pun-
Vnde in gencrcconmenfura quanritatiua, quae fimplidter eft indiuifibilis, fcd lolum eft indiuifibilis (ccundum voluntatem inftitucriris ; eo menfura.
prindpium,fic
cft
cinuorum non
eft aliqua
quod lem
inftitucns voluit talem quanritatem peda-
cfte
mcnfuram
in quantitate
,
& vnciam in
non
cft fimplicitcr indiuifi-
in aliquo gencrc,quia tunc dlet aut genus,aut (pe-
des,aut indiui(iuum,aut prindpium generis.Non
:
Vndc pundhim, quod eft principium quantitatis continuae , non eft principium terius gcntris.
TrtmMmtMM. numeri:fed prima cauia eft xqualiter principium fMmnMtff* omnium gcnerum:ergo non eft,nec poteft appli1«
d.%.qmtfl.l.
§.tem*» efi-
aieTum ».is.
SCHOLIVM. MAM
cdHftm ajferit «ffe menfuram exin genere ftd)jl*ntid, quod herte txplicdt reicHii dMobut alitnim fementiis. ^uod vere primd CMuft nonfit in genert refoluit ^ua/fiofu frtcedtnti Hd 4. Vidt Uc* ihi citM* in fcholio.
P
s. I
omnium
trinftcam
Ad illud tamcn dicunt quidam quM matcria ,
eft
mcnfura
raateria eft
omnium
in genere fubftantl£
quoddam principium ,
tnaceriam fubftantix numcrantur
quia
tanquam gcnus,quia tunc prxdicareciu: de pluribus non tanquam fpecies,quia cunc eftec in ipfo compofito gencris,& diffcrenrix,cum tamen priroa caufa fimplex fit^ncc indiuiduum per candem cau(am,fcu rarioncm,nec prindpium,quia prindpium vnius generis non eft applicabilc ad res al-
imgpm*
cari vni generi.vt
prindpium dus , ii ide6
omne genus cft. Ad argumcntum
icaque
qu^d cum
extra
dicitur
h.
Commenratore , qu6d prima caufa eft menfura omniiun fubfbmtiamm , quiapcr appcoximationem ad ipfam 8c remorionem ab ipfa aliz fubftantiz dicuntur magis & minus pezfcStx , & fi dicaturquod menfuraeft principium cognofccndi menfurata:fed prima caufa non cft prindpium frimMCMufM cognofccndi.alia:led magis ^conuerfb:Diccndum, eji TMti» (*f tufctMditm- quod non cadem funt nobis nota naturz : Slmmtde
&
&
non omncs
illud
non eft veriinutum,
fura
omnium colorum, eadcm
fed aliquid fiib colore
caufa
primum
illud
cft
menfiira
omnium
enim
primum
eft
& maximum
Aphimlif.^ «.7.S.Thoitu<
Ua
i.
Alhert.Magn./rA^.i.
e4if.T.Agi^hic i]iuft.6.Yhaiai ^u^fi.i.Mrt.i, Aaton. Andrez hic }«iyf.i. FoaTcca tMf.^.UterM
C
intelligibile,
&
eft
,
ma caufa cura
fit
prima
fubftancia,cft
cec,intrinfeca
rd,per
,
quam
eft duplcx,fciliIntrinfeca eft pars tAenfuTM dt^ fUx.
& extrinfeca.
cognofcitur prim6
, talis eft
mcnfiira vcr6 extrinfcca,eft verbi gratia effcdbis.
Scd vtraquc mcnfura
:
,
codem gcnerc
auc enim poteft eftc in
eo qu6d
ifla
,
forma:
finis
&
,
omnium
& fic fiib-
& ficeft prima cai)-
fubftantia fimplicifuma eft ,
,
Sc
quam omVndc prima
ad
ncs fiibftantiz habent additionem. caufanon cft mcnfura intrinfeca, ficut vniuis numcri , vel fonna compofiri , fcd pro eo dicitur gradus cuiuflibct fubmcnfura , quia entitas fbntiz cognofcitur per comparationcm ad ipiam:per hoc enim eft aliqua fuDftantia pcrfc«5kior, quod eft fibi propinquior, imperfedioc , quia
&
&
remorior.
Ad primum dicendum,quod in quolibcc genere cft repcrire
vnum primum & minimum,fcd il-
4 Jdfritoiim
lud primumeft fubftantia pcrfe£riflimain genc- Mrgum. re fubflantiz
vt fubflantia immatcrialit. Illa ta-
,
menfuperfc
eftin gencrc, non.eft
oranium aliorum:fcd prima caufa non eftin gcnerc fubfbnriac.
extra gcnus.
Sctti Oper.tom.iy.
,
poteft cllc duplici-
pt ima Intdligcntia cflec menfura
ra prima,quia cius gradus vcl
fbra
eciam meu-
omniura fubftanriarura. Sed nocandum, quod menfura
fiira
VIdeturqu6d non in quoliber gcnerc eft vnum primum & maximum quod eft mcn,
&
:
men fubflantia,quaE :
, quod eft Prima caufa PrimM cMMfm ift frimttm primura appe- inteUigibiUf
fubflantiarum.
primum (^ frimum eo qu6d eft prima fubftantia mcnfuratio omnium poftcriorura:& ide6 pri- Mffetibilt.
tibile
eft fibi
Ftrum prima canfifit in genere ?
vt
rario eft in propofito.
pecfet^^Iima pcr comparationcm
III.
,
Proptcr hoc dici potcft hic , fecundum intenrioncm Commentacoris,& Philofbphi in ii. qu6d prima Ttx.if. album:igitur
flantiarum, vel extra gcnus
QVi£STIO
rttm.
:
dtcr.
vnum. Tex. 7.
metifuTM
fnbfiMmtiM'
nium fubfbmtiarum , co quod ipfa eftquoddam prindpium fimplcx,& per compararionem ad ipfam omnes fubftantiz habent additionem. Illud non videtur vcrum , quia in omni genere eft aliquid,quod eft menfura omnium aliorum fed ip
cer
ficut in coloribus colorcm vnum qujerendum, ipfum quod vnum,fic in fubflantia fubftanciam vnam ipfum
hiMtertM ntik efi
fubftantiz habent materiam
ideo licct prindpium non fit caufa cognofcendi quoad nos , eft camencaufa cognofccndi funpli-
Scd
,
quia
:
& fccuhdum & per confe-
cum,quia materia tninus notacft aliis. Aliis vidctur alitcrfecundum quod fubflanria, KtquefiA' quae cft gcnus generaliflimum , cft mcnfura om- fiMHtiMfri'
fa
Uirg.primtt.
non eft
fubilantiis:crgo
Oppofitum didt hic Commcntator,tcx.7.
quens menfurantur. Sed
fblum fecundum inftitutioncm. Ad aliud dicendum ,qu6d prima caufa non eft
tnm.
aliis
Fa dcbet eflc fimplicitcr indiuiubilis:(ed in conri-
bilis,led
4
:
caufa minus nota eft
ponderibus;& propterca vna pritna rario mcnfiitx non inucnituc incontinuis:quiaprima mcnfiinuis prima mcniura
AdipiM-
comparatio:igitur,&c.
eft
non tamcn quod-
,
dus:non tamcn eft in gcncre ficut fp«des,vcl gcnus , {cd tanquam per reducHonem vnde ficut eft
•T^fjifhhiru.
nuUa
Itcm,menfuraeftnorior mcnfurato (cd prima Tenimm,
Ad tcrriutn dicendura,qu6d pun^m eft prindpium in
tfimtmfmTM
aJia
racnfura eorum,&c.
foai.
timtienim ni
ma caufa nulli
&
remotionem ad ipfum , ali) colorcs dicuntur magis &c i^inus pcr-
ctmdum approximationem
jUtirtbm
Item, menfura eft vniigenia menfiiraco:fcd pri- stamdmm. cft vnigenia»juia primz caufz ad
gencribus, vt in coIoribus;quia aibcdo color
perfediffimus, cft menfura omnium aliorum cofumctUtmm. lorum non<^uia conftituit alios colorcs , fed lc ; WtifirM Mlit-
809
II.
tur per comparationera ad fiibflantiam
tnenfurare
,
,
quz
eft
Vnde
&
ficut numcrus potcft alium tamen vterque menfuracur vno
YYy
3
fic
flutmido fhitiM fmbftMtutM
eft
menfta-M
om-
8io
X.
Lib.
i oi
m
vna fubftantia gencre menfurct aliam, vtraque tamen menfuratur a fubftantia prima. Ad fecundum , cum dicitur quod mcnfura cft qui. mtufur» vnigenia mcnfurato ; dicendum quod vcrum eft tfi imiiew». dc menfura proportionata , ficut de menfiira intrinfcca ; talis non eft prima caufa , im6 pro co dicitur mcnfura j quia per approximationcm reraotioncrn ab co mcnfurantur perfe(3iones fic etfi
&
aliorum. fnoio notior
WunfMrMo
}
fimpli-
&
quiia licet menfurato } prima caufaminusnotafit nobis.jnotiflima ta-
citcr notior debet cfle
men
eft in CciSc
menfurx
maximc conuenit
ideo
nofter,non funt mcnfura renim vniuerfaliter;quia illud eft menfura , alterius quod cft principium cognofcendi ipfum altcrum.Nuncautcm,eo quod Ah
tcs cft.vel
eft, dicitur oratio, vel
opinio,vera non
fibi ratio
fimplicitcr.
dicit,qu6d quiaficut eft in re,ide6 vere fentimus,
-velfAlf»,
& vcre intelligimus:non tamen cconuerib.
&
Text.^.
mcnfurat quantitatem corporis noftri , pcr ipfan),quantitatcm noftram cognofcimus:fic res per
& intelledlum apprehenfiue mcnfurant & intelledum noftrum. Er. huius ratio cft,quia fcnfatio & intelligentia noftra non funt cau/a rerum & cconucrfo. Tamen qua: res fenfum
fenfiim
,
fi
quod
cft
pcr hoc
«militudinem
,
Ftrum intelleifm
Et ide6 rcs artificiata eft illud, IntetteaM quod perfeda cflet fccundum Deiadna-
intelle«5his noftri
Aus noftcr fc habct ad arrificialia
?
Aphiodif.». 5 .infine. Auciroes eom.6.S.Thopas le£l.i llflih.^.Met»fhyf.Ua.% ^lib.^.Ua.ij.(^ Ub.^.Uci.xihic qut.ji.}.art.x.in eorftrt. Albeirus Magnut
FUndiia
hietra9.i.caf.6.i^ i.de
Anim»
tr*£i.y.c*f.ix. Ant,
haix.lib.^.Mit»fhyf.qui^.\^.inref^onfioneiul t, Fonf, in exfofit.caf t.littera £.
lUud
menfura aliorum, per quod alia cognofcuntur : fcd pcr fenfum
cognofcuntur
:
fenfibilia
,
eft
pcr intelleiStum
intelli-
quod
cipium corum ; (cd intcilc(^us diuinus
pium omnium naturaliuni
omnium
,
cft
prin-
eft princi-
& intclledus numa-
artificialium eft principium
igitur
:
intelledus cft mcnfura rerum. Item,ficut fe habet aliquid ad elTe
,CicCe habet
ejfe
verum;8c cconuerfo:(ed veritas primo re-
&
fimenfurat veritatem in rebus fic cntitas ad entitatem. Oppofitum dicit Philofophus hic,& in fine no-
veritas igitur
:
cut vcritas ad veritatem,
enim proptcr nos exiftimare bum.tu vere non es albus fcd propter bum,nos ideo fumus vcri exiftimantes.
ni
:
dicit
:
tc cfte alte eflc al-
SCHOLIVM. S
E
N
s
V
s
&
intelleSliu npjier
ri rerum nMturaltHm
>
ad ar»
intcl-
intellcdus
telledkus nofter per res naturales.
Ad primum argumcntum dicendum , qu6d aliquid cognofci ab ajio cft dupliciter; aur tanquam Ad frimum argMm. per potentiam cogniiiuam ; talc non eft men-
,
quia
pcr
res.
ma: ^aufx cft mcnfiira omnium rerum : quia ab ipfb depcndent omnes rcs : intcUedhis noftcr cft menfura omnium artificialium , quantum dependcnt ab intclledu noftro : non tamen intelle» noftcr eft menfura rcrum naturalium im6 magis dcpendet ab eis,& mcnfuratur ab cis.
&
^s
licet vcritas pri-
m6 reperiatur in intelle(SliDUS,qukm in tur
nonfunt menftt-
magu
Nec
ideofie
Dei naturaliumyquia vterque tunc ret intelleSltu eft caufa horum reffe^iue , tjuando attingit ad fimilitudinem eft perfeEia fciemi* Dei in naturalibui, vel noftra in artificiaUbu4. Vide DoEiorem in hunc locum.
tamen
faltcm
tentia,
eft
mefwa
tfut.
Ai tertium.
Excmplum faniras per prius diquimdemedicina,& tamen ipfa cauia fanitatis in animali non au-
a re.
eft
:
:
tem fanitas,qu£
cft
mcdicina
,
fed vinus medici-
nje,eft caufa fanitaris.
Sic in propofito per prius
reperitur in intelledtu,
quam in
cft
PhilofbphuSjW quod
tamcn rei
re, efte
caufa veritatis in intellc£hi.
Vnde
fignantcr
non eft,oratio ire.
Ad formam
argumenti dicendum , quod licet verum , conuertantur fecundum rem, tamen (ecundum rarionera ficut di-
efte ,S>ceffe
difFerunt
:
Ccata fuit fupra lib.i.q. i i.de bono
^ ente & ide6 :
non oportet qu6d illud quod eft principium cundum effejixx. primum fecundum veritatcm non cconuerfb.
fc'
,
&
:
&
multa fc»
cundum plures modos. Tex.^. Q^V Vtrum vnum,
jE S
T
I
o
V.
& multa, offonantur contrarie
vel alfter.
AphtoiiCJiienum.f. S.Thomas Ua.4. Albeitus Magnus tr»S t.cMf.i.Mpdi\is hiciiu*ji.^.lEhaiiia.quifi.s *rt. 1 .Antoniu» An
Veritiu frint in intelledm,
quim in rt, fed CMufatur
res eft,vel
dicitur vera,vel falfa.
&
,
CMIt-
citurdc animali
lium,ftcut intette^ui
fcnfus Sc intellc\5luj
qUOd tft
f* cognitionit rtinonvtfo-
re, caufa-
menfurantttr^
re.ejuia nos fctmiu,vel fentimtu ; fed econtra (ft in c.defubfiantia:fed inteUeEiui eft menfura artificia-
jfdficundit:
:
Opponuntur autem vnum
ejuam menfurantfMfrklib. ^.tex. lo.
Diccndum qu6d
modo intclledtus
turres per intcllcchim/ccundo
dicit
peritur in intcUedhi, per Ariftotelem in 6. tex. 8.
Tcx.j.
;
nofter
tificiali».
noftcrrcrum anificialium:mcnfuratur tamcn in-
medicina
crgo, Scc.
Itcm,illud cft mcTvfiira aliorum,
ad
& ide6
ledhjs primi eft menfiira naturatium
Ad tertium dicendum ,qu6d
Vldetur qu6d fic
Tniiuvi.
turMl$M,Jicut
intellc-
fic intellc-
Ad fecundum dicendum , qu6d intclle6his pri-
/iliO:.lib.^.Metafhjff.tex.i^.(irliy-S.tex.io.^li.9.ttx.tl-
nus
:
;
tanquam per principium & caufam cognitionis ; & talc cft menfiira. Prim6 cognofci-
(jr fenfttsfint menfttr^t re-
:
:
& ficut
;
0:us primi fe habet ad res naturalcs
furari; aut
IV.
rum vel econuerfi
gibilia
ab intellcdiu no-
,
&
QjiESTIO
&tamdHm,
Vndc
ficut aliqua quantitas extrinfecus nobis appofita
flro menfurantur.
Et rcientiam Autem metrum rcrum dicimus, fcnfum propter idem , quia cognofcimus aliquid, ipfis, Scd menfurantur magis quam menfurant; Ccd accidit nobis veluti fi alio nos menfurante,cognofcamus quanti fumus,pcr cubltum ad tancum nofbri adiicere.
trimwnMr^.
iftfOrtuio
duilur "vern,
caufantur ab intelledu noftro
fjtc
quoA
vcl falfajnon tameneconuerfo.VndePhilofophus
:
sr*»»»V
eo
resifi, z/el
non
&
Ad tcrtium diccndum , qu6d mcnfura
Wfttr» quo-
Metapli.
A.
Videtor
Qu^ftio V. j
Trmmm
mt.
gum.
T THctur quod non contrarie, quia contrarieoppofirio {ecandim formam (cd V tas cft
pars
j
non habet fonnam diftindam a
igitur
vnum
fit
toto
:
cum
cnmt con-
pars mukitudinis,non
iraria.
Itcm,vnum confrarioram non
S«tHM4bum.
•nrtiiam.
iKm
conftituit altc-
vmm con(btuit m«/f iow:igitur,&:c.
rumj(ed
tattir
,
oppofitura
diucrium ab oppofito primi
«rit
cns
ita (c
cum vno conim
ita fe
habcnt,
quod altcrum
;
fcd
non cns, & non tcirij
dicirar dc quoli-
bet,& vnum conucrritur cum cntcrcrgo mMltnm crit contcntum fiib non cntc : pcr confcqucns opponitur contradiAoric,& non contrarie.
&
egsrtim,
multum opponuntur,ficut diuifio &indiuifio;fcd ifta opponuntur priuariuc:igiItcoiyVniim 8c
tor
vmpn 8c
mcnfiiraram
:
non
fignificat
vniutem:ergoaaturara
Non igirar opponunmr priuatiuc,nec cria
rclariuc;quia vnum,ic multum in fe acccpta (unt y^ cr nud**/*ab(bluta.Cum crgo fic oppofita naturam ponant, J*^ ** ncccftario opponutur contrarie. Vcramtamcn fi-
*
cut fdcnria
(ecundum
illud
quod
,
ordincad alteram:idc6 didtur
ctmdum fit
ficut mcnfiira
ad
fed ifta oppotuintui reladuc : er-
goAc. Oppofinim dicit Philorophas.
dici,non
dc dus
cft qualitas,
(ccundum Sic
fignificato.
quodam
rclariuum (c-
cftc
ejfe,cimi
relado
non
& ptultum foC-
vnum
fccimdum illa , qusc fibi accidunr,& qnia muitum fignificat ens lub diuifione,
funt confidcrari
& xmum cns (ub indiuifionc ficat
ficut (ciendafigniqualiiatcm in ordinc ad altcrum ; fic polIu-« :
mus dicerc quod vnum & multum funt priuariua; quia radoncs corum funt priuadoae, vd proptcr radones cius accidcntalcs.
tum
multa.
iKva.vnumCc habctad multum,
Ss
proprie
ponit.
quia tantum quahtatcm fignificat fub
habcant quod altcrum corum dicatur dc quolibct,& quod tcrrium conucr-
dao
fi
,
fis
8ii
Similitcr
confidcratur vt mcnfuratura
fi
mid-
^vnum
;
Hc
did quod rcladuc opponunrar. Vndc dico qu6d vnum & multM funt contraria propric fi priuadue.vcl rcladuc opponuntiu,hoc acddit. Ad primum argimientum didrar, quod vnum % poteft dupUdtcr confidcrari vno modo iecun- ^'^ frimum dum qood eft pars malriradinis,non habcns for- •^-f*»»^ mam prxter fontiam muldradinis, fic non con- «^^ln^^ trariator multo ; ficut nec corpus , quod eft pars a nim ai i s,contrariarur animah:vel potcft conudcrari (ecundum quod habct formatn diueriam \ forma muldradiois;& fic contrariarar multo:Cicax. corpus fi confidcratur rcs pcrfedla i fotma anipotcft
:
SCHOLIVM. C M fhiUftfho tenet vnum & multa friit (^ Jfffi contTdrie opponi impnfrie
,
,
prt-
vel per
Mcidenjfri)utti»e,&reUtiut\&JinguU bene pro'
tMt,& exponit : An YDomJit pojitiuum, quoi hic tjtarit ;& Mn vnum quod efi principiumnumeri, diffenttredtiter db vno trMnfcendenti,& numenu m mtmerMtit f Vide Doclorem ^uius qudfi. i.
&
ilnfcholton
^.&$.& htc
malis
,
opponitur animali;iicut infcnfibilc fcnfi-
bih.
Ad fecuxidam diccndum , quod vnitm contra- .^ feamd» (ccundum quod formam oppofitam f*"»^
in Text.^.
riatur multo
&
Dicendum,qu6d vnum muLtum, formalitcr Ioqucndo,opponunrar contraric,& nonaliter,nifi
pcr accidcns. Cuios ratio cftidi^entia
eft in^
& priuariOnem. Contradidlio faluator in cntc, & non cnte: tcr
contradidioncm, contraricutem
priuado non faluatur nifi in entc , nullam tamen
nararam ponit. Contrarietas
ram ponit
;
rmi^mul- gcnerc Sed vmtm & tm fm»t toM- trum dicirar dc non ente plana eft dc vno,
tTMrtM,
cft in cnte,
& natu-
non c(Icnt in codcra multd (c iu habcnt, & ncu-
alitcr contraria
;
cuius probario (ads
cum conucrtatur cum
quod multHm dicatur dc cntc
entc.
Scd
vidctur, quia qujc-
, quod conMcnatur cum cntc.didrar folum dc cntc ; diucrfi-
libctpars mulritudinis oppofitsc vni
tas
cnim
ficut difllmih"rado, inasqualitaris
,
& ita
dcahis. Vhdc Philofophuscap. primoaitqu6d non ejfe didtur idcm,vcl diucrfum : fcd onmc cns
comparatum didtor idcm , vel dincrfum. Tunc idcm proporrionalitcr addit multum quod fimd sdMt eft vnum tran(cendcns;(ed vnum prindpium nuYniun ahj
frm. cifimm um- mcri nihil addit fuper vnum tranfccndeiu,nifi rameri fufer rioncm mcnfiirxiita qu6d circum((xipto illo ad-
num
trm»-
faudau.
dito,dcrelinquitur
vnum tranfccndcns.
Sic mul-
tum quod cftnurocras , nihil additfupcr multum tranfcendens , m'fi radoncm menfurad , qui circumlcripto dcrehnquitur multum tranicendcns; (cd numcras nihil addit non enti:igitur multum tran(ccndcns non cft non cns. Vndc dicit in tcrtio , quod non potcft did multum nifi de qualibct partc cius po(Et dici quod fit vnumXtd vnum non dc cntc:igitur multum non reperitur ni fi in ,
endbus. Non igiuir opponitur cotradidoric^ncc priuadue, quia priuado iliud quod cft, non cns ,
eftjvndc nullam nararam ponit:fcd vwKwinoncft
priuatiuum
im6
;
non cnim
fignificat
(ignificat indiuifioncm;
ens fub indiuifionc,vcl vt in diucr-
non conftituit multitm,rt po- I^"" non vt pcrfcda cft per formara fpedficam, (cd vt perfcddbilc pcrformam multi; &fic conftituit mdtnm'. ficut cft dc binario temario. Si confidcraturbinarius inquantum eft quxdam fpedcs numcri, fic non cft pars teniarij; habct in adhi,&
tcft confidcrari
fic
j^-,
,
&
fi
confidcratur in potcntia ad
formam
tetmrii,
ficpoteft cHe pars dus.
&
Ad tcrduro diccndum, quod licct ens vmtm conuerunrar,quia tantum diffcrant ratione ; ni-
Ai terttMm.
aHquid contincri (ub vno oppofito tamcn quod non ah) ; iu tamcn quod vtrumque oppofitonmiindudcrc potcft infc rarioncm cnris. Dicunt tamcn ratio cntis (aluatur fimplidtcr in cntc:(aluatur tamcn incndbus; fic poteft (aluari in vno & m«/fKm;quia multum Luit Tnmn nihil ahud cft quam cntia diuiia &quia tam di- cmuertitur hil prohibct
altcri-: ita
:
:
uifio,quam indiuifio conucnirc po(Iuntcnri,licct ""? rute^
omnc
^„'1.*"" ; quia tamcn huic ^^ ab alio : igitur f/mms iiftitt.t» conucrdpotcft realitcrcum cntc:quiacnriadi- nu. uifa non funt cxtra cns.Vnde multum in fubftantia opponitur vni in fiibftanria ; multum in quahtate vni in qualitate.Proptcr hoc non couc-
cns
fit
indiui(ara in fc
cnd non rcpugnat
diuifio
&
nit eft
bonum & cns conucrranrar & tamai now nulum nifi in entc nec fal(um vcro opponi:
:
;
non tamcn in vero fimt non cft nifi in vno. Ad quarram diccndum , quod mtdtum Sc Adqmtr-
tur nifi in cntc vcro
:
oppofirai^c multum
vnum opponunrar, ficut diuifibilc
& indiuifibilc
vcrum quantura ad cognidonem noiham , non tamcn quanti!^ ad &c. Diceiidum quod hoc fignificata
;
cft
quia nihil apprchcndimus dc vno\
nccnatutam alicuius fimdid , qu6d conccilum eft qu6d
nifi indiuifioncm:ficut
pUcis. Vel poteft
opponitur
quodammod6
priuariuc.
YYy
4
Ad
tmm.
.
Ai qm»tS.
Metaph.
Lib. X.
8ii
Ad vltimiwn argutnentum dicendum,qu&d etfi vfiu 8c muttu
umen
pomnc
dici relatiua fecudunn dici,
fecundum illud quod nint>relatiua n6 funr.
vnum cx diuifibili in di-
Oftcnditipfum
uifibilc. Text.^.
:
rcrialc
Vnum Jit
:
&
vnum
idc6 licet
fic
naturaliter prius,
multitudo camen
eft
dicit Ariftotelcs,
quod vnum opponitur
rio
Et
fuo.
prius
eo
&
vltcriiis nihil
poflcrius rationc
reperta.
quod Vnum
notior nobis. Proptcr
,
contra-
prohibet aliquid
cflc
fccundura diuerfa in
&
priut
f«ftenut
™"^^^
''*"
'*****
^^*
Vndc multum rationc diuifionis prfus
vno ; ratione tamen formae propriae pofterius eft,& pcr hoc foluitur fccunda ratio. Per idem etiam aliter patet ad primam , qu6d cft
QViESTIO Vtnira
nem. Sicuc pundura dicimus], cuius pars non eft & primam caufam dicimus efle quid imma-
VI.
frius multitudme?
Aphrodir. ciut. qutfi. Mntectimti $. Thomas U£i.\. Albcrt Magnus tr»il.x.c»f.i. ^^gidius citat. qtufi. tuuecedenti Antonius Andicx /!»f« <m/7. }. Suarczii/^. 5. f
fe^.7.foD{ea csfdit A.
& indiuifionem
quantum ad diuifionem
,
pofbrius eft ; fed tamcn
ifla
priuatio
,
,
vntem
fiue diuifio
fignificato vniM ; & ide6 propric loqucndo vnum non habec fe ad muttum , ficuc pri-
non eft dc
uacio ad habicum. Ratid in oppofitum procedic fiia via.
T 7 idetur qu6d non;priuatio
X
fri$iuim MT'
gum.
V
tu
:
fed
vnum
fe
eft pofterior
habi-
habet ad multum
CioxX-
Proptcr
priuatio ad habitum,quia indiui iibile ad diuidbi-
quod omnc ad omnc, aut idcm,
aut diuerfum. Tex. 1
1
le:igitur,&c.
Ucundum.
Item,illud per quod aliquid cau^tur nituf,prius cft co
tudinem,vt
dicit
eftratione vt aic
Oppotitum
(ed
:
vnum
,
& defi-
CLViESTIO
ponicur per multi-
VII.
Philofbphus:& mulcitudo prior
Commentator hlc. eandem
argiiitur per
Ftritm
omnc ad Qmacfitidem^ veldiuerfum?
rationem,il-
ludeftprius alio perquoddcfiniturifed multitu-
4o deHnicur per vnum ; quia mulcitudo eft aggccgacio ex vniudbus:igicur,&c.
AphroMff.i i.S.Thonus /«c7.4.Albcn. tAxm. traS.i. cap.i.Yhadth qutfi.yMrt.i.Sauez ^fp.e.jtS.i. Fonr feca io.met»fhyj.ci(f.^.Ut.L.
S
C H O L I V M.
V N V Mfecunditm tudine:fi
Vldcmr qu6d non cac
natur^m ejfepriuj multi-
tamenper mulcum
intelligoi diuifionem,
fic
^
idem. Idenricas impor-
vnitaccm fubfbntix
ralitatem j fed
lih.^.c»f.6.
non orania
;
&
diuerficas plu-
fimt fubftantiae
:
igi-
x
Primum argumentum.
tur,&c.
efip«fteriuf,quia diuifionis priHOtio.
Item,ens comparatum
non
cxiri,
ncc eft idcm, sttunium.
nec diuerfum:igitur,&c.
Dicendum , qu^d vnum fccundum naturam Verumtamen in multirudinc duo conuenic confidecare; & illud quod cft mulcitudo,& ipfa diuifio. Si priprius cft multo,ticat fimplex compofico.
mum,fic pofterius aggregario ta
,
eft vnirate,
vnitamm;&non dicunturaliquan»»/r-
nifi prius
vtcunque conucniat
confideratur ipfa diuifio §lHtmedo multuin
vnum
quia eft
frius
^ p9-
fierius
rno?
quia multitudo cft
eft
,
quod non
pofterioB eft habitu.
fic
eft
vnum.
cflc
vnum eft
diuifum,
Si
quod oppoficio incelligcnda eft in non videcur nam in omni propoficione affirnuriua praedicacfuum idem cft fubi^do & in negaciua diuerflim : fed hzc eft vera, Chimara eft Chimara ; Chimaranon eft hirco-cer»»f :igimr idem, & diuerfum fe excendimc ad non Si dicacur,
enribus,illud
;
encia,ficuc ad encia.
poftcrius,
Oppoficum
& priuatio
Vndc intelligcndum , qu6d
quinquc fe habcnt per ordiuem in confideratione inreUedus. Primo , intellcitus apprchcndit cns:fecund6 idem ccrtio diuifionem entis anon
:
dicit Ariftoceles hlc.
SCHOLIVM. B ENE
expticat
cum
Pjiitofopho
quomodo omne
:
entCiquia
non
eft
illa
poffunt dici diuifa
alterum
-,
&
,
quorum vnum
illa diuifio eft
concradi<%io-
»is:quarc6 apprehendicur huius diuifionis priua-
tio;& pcr confcqupns vnum:cimm6 apprehcnditur multitudo caufatacxrcplicaiione vniut.Vnde lic^o
diuifum inferat contradidlioncm
,
vt faltem
fecundum Formam przcedat rationem vnius i vnum tamcn pracccdit multum fcomdum rationcm. £t ideo dicendum quod vnum fecundumnaturam pracedit multa.lmd eriam oftendi poceft, vtfupra,quarft.r,n.}.huius. Pcr hoc qu6d impoflibilc eft mulcicudinem praeccdccc vnum: quia fi multum non dependercc ab vno, nec partidiuifio
ciparcc ipfo,nunc impoflibilc multitudinem diuidi concra
vnum
;
& ide6 neceflc eft vnum praecc-
4erc nacuralitcr.
Ad primum dicendum qu6d illa ,
JLd frimum.
rjora
;
^itio noftra acquiritur per fenfum lita
funt notoria fcnfui
citer
func pofte-
fccundum cpgnirionem noftram quia co-
prima,non
:
Vnde
,
& compo-
quae funt fimpli-
nociiicancur nifi pec ptiuacio-
ens eft idem vet diucrfiim omni enti ; quia idem contineturfuh Vno,C7diuerfiuTiy«6 mulro. Fide
eum
in Tex.
Dicendum , quod idem & diuerfum fiinc conidem eft quoddam vnum, & diuerfum
,
crariaiquia
<\\ioddzmmultum. Sic didum.cftfupra quzfhj»
huius,qu6d vnum
& multum fiinc contraria
cxtra cntia : ieitur idem
,
non
& diuerftem funt contra-
&
non funt extra entia. Sed intelligcndum, , qu6dquiafiibfbintiaeftradixomniuragenerum; quia omnia , quac habent rarionem entis ad fubflantiam attribuantur,ficuc efuod quid eft prinria
&
jj^^
^ jj,
uerrum non 'H tantum
"»y«#^"*-
cipalicer in fubftancii$,per poftcrius in accidenci-
hasiCicidentitas Sc diuerfitas\Ci\xt idem, Scdiuer-
fum
principalicer infunc fiibftantiis,& pcr attri-
burionem aliis gcneribus. Ec non fpliira extenduntur ad aliqua alia genera;fed ctiam ad negationes & priuaciones , inquancumrationem encis ideo omne cns comparacum enti parcicipanc ,
&
cft
idem vel diuer/itm
iibi.
Ad primum dicendum,qu6d
5
liccc idenjitas
&
diucrfitas
.^^ primum.
Qu^ftio VII. diuetfitas pct prius rcpctiantut in fubftantiis, pcr atttibucionem tatncn fiint in aliis gcncribus. Sic
non eft dc fimili,& diflimili,& acquali, Tel insquali^quia non omnia habcnt annbucionem
autctn
ad quantitatem,vcl qualitatera.
Ad fecundum dicendum quod ,
ens compara-
vtTMmnnfit tnr non enti inquantum non ensjncc eft idem,ncc idein,Wdi- diuetfum. Ens tamtn non enti compatacum,inquantum non cns,eftquoddam cnsjquia in tntti
non cntibus
confidctatis inucnicut
fic
_—_
ticifum.vt ratio in !• .Tija^-*
conaarium
Diucrfum enim
,
idem &di-
oftcndic.
813
conueniunt in aHquo,& pcrdiffereuc^asfpecificas tUttirU. func diuerfa;vc fpedes ciufHcm gcneris,quac con-
&i quo
cft
diucrfum,
fcrcnsabaliquo, aliquo fanc
QJMSllO
ueniunc,& in aliquo differunr. Ad primum dicendum, quod fi aliquid diffe, rac ab aliquo, pcr aliquid , non opbrtec illud dif- AdpitHum, feffe;fcdfufficit,qu6d vt diuetfnm: diuerfnm vcro potcft effe aliquid a
fijipfo.
Ad fecimdum , cum
dicitur , illud eft idem , "i Ad ftatr.. quo'non differt Dicendum, qu6d ifla propofirio dum. fic habec intclligi, quod illud idem cft alicui , fiib aliquo, a quo non diffcrc diffcrencia fpecifica
Philofophus ibi,quod //i/cf /p/,&
illius;ficuc dicit
non diffcrunt quod Socrates & Plato fiint idcm animal;quia no diffcrunt differentia animalis. Vnde propofirio non eadem
Jfopleuros func
diffcrt.
figura
;
quia
vt vniucrfaliter inteUigenda,ficnt affuroitur,qu6d
VIII.
qaaccunque non differunt,
cunquc non
ytrum dfferentUfit Alique modo differemUl AphrodiC»w».ii.Aaerroesr«B. i j. S. Thomas U8. 4. Albcn. Magn.»f«fi.i. «*/. j. Flandriaf/M/f.ii.«rf.i.
fuiit
eadem, fcdijuar, dc cif^
differuntdiffcrenria gencris
dem potcft ptzdicari genus cum nota idcnritatis. Ad tcrrium dicendum,qu6d non cft inconucnicns doas differenrias differre;
non tamen hoc Ad
Soarez difp.y. ^tuft. »dm»S»fta.i.Ioi£:\oj»tt»fhjf.
cft vniucrfalc
Quod
f»p.$Jtt.O.F,
rix
fcd pcr accidens.
,
primz non poflint differre
pto-
ptcf quod,illud niagis. Siigitut aliquid differat ab aliquo per aliquid^llud oportet diffcrre, ,
aut pcr aliquid aliud:fi per fe
propofinun
fi
;
pcr aiiud,qu2rctur de
habeo
,
ifto
,
& fic
inuiitum. StaauUtm.
eft alicui,a
aerfa,cnint cadcm.
Iccm, difTcrenciarinfcriores includunt incellc-
£tam fuperioris;alirer in diffinirione pofiris pluribus diffcrenciis non eflec nugario,quod cft contra
Philofophum in 7.huius tcxt.4j.Sed
differcn-
tiainfcriof addic aUquid fupcr difFcrentiam fu-
differen-
qu6d
illa
iica:fi igicur
funr indiffercncia, quas aliquo
func diuerfa
;
du«
conftitucntur ex diuifb in diuifis,ficut animal diconfrituituf ex animali
aliquid conftituituf ex
: fed differentia inaliquo conueniunti& in aliodifferunt.Ad tertium tangit, an differentia inferior includit fuperiorem ? De
7.
Metaphyf.
text. 43.
& ibidem
qutft.i-j.& ^.dift.i i.qu£ft.}uid ifro opin. »«.48.
Dicendum, qu6d
differcncia eft incer differens
& diuerfum. Diuerfa, funt cntia quaccunque non non fintcadcm genere, fiue fpecic, fiuc
proponione. Differentia ver6
funt quzcunque in aliquo conueniunt , f^ diuerfih quomtdo dif- quo differunr,fiuc conucniunt in codcm i
vt fene» a fe pucfo
gto
:
fiuc
,
differunt
,
&
vc
:
fi
tunc aliquid
ipfx differenriae diuidcntes
eflec
:
vt
fi
A
;
tunc aniinatum
non
rent,fic forte
cft
& inanimatum diffcr-
inconucnicns.
autcm gcncrc aut fpeciergencre quidcm quorum non cft communis
DiiFcrt
,
nec gcneratio ad inuiccm.
QYMSTIO
homo
diuerfa S.Tfiomas
hic
f«^.}. .^gidius Ub.ii. metifh. qtuJi.i.IoaCeca. citat.
T
Sxmn. difp.iyfta i.yide Dod.
io-
ra 5«/jf.xo.(y in i.difp.i.qiuft.g.^ qutft.^.i.
TTIdctur qu6d non quia materia coloris eft fu1 pcrficics nam accidenria tnatcriam non ha- Prlmum 4r» bcnt e^quaStA fblum in ^»4:materia faporis eft gnmentum. humof ; fi illa cflcnt diuetfaquorum matcria cft ;
hoc autem
,
igitur color eft falfiim
& ,
fapor differrent gcncre: quia flmt in fpecie quali-
tarisnginu:,&c.
& diffcrant pcr
Placo.Proprie camen,diffcrcncia func quarcunquc
l
lt3.A.& Ubt.Ua 4.Albctt Magn.rr«A.i<
?utft.antfcedenti.
diucrfa
,
IX.
Vtrum ilUfint diuerfa., quorum materia ejt
namero,
& afinus:fiue conueniant in fpecie,& diffcrant per accidens,vc Socrates & ,
diuifiuac
A
macum
& in ali-
Socr.ites albus, a Socfate ni-
conucniant in gencre
differcncias
Vide Sco. 4.
cerporeum diuidatur per 8c B,8c corporeum cura conftituerct animatum,& cum "B inani-
ninnt in Aliquo.fiue non
ftrunt
rnnt.ipfi dtffertntit. ntn.
&
&
numero,
frtprii difft-
compofitum ex corporeo & animato , aliud ex inanimato & incorporeo , illa duo compofita
matcria Tex.iL.
N hoc differunt diuerfa diffcrentia,f «o
fiue
;
modo
differenciae cllcnt diffcrcnccs:
eunqite
Dlffxrenti»,
aliquid Comftftt»
& afinus;diffcriit:fic no cft dc diffcrenrifs.
lcdhim diffctenriz
SCHOLIVM.
funt cadcmjfi
fi
& rarionali,vt homo & animali & ifrationali, vt
Ponamus,qu6d dux diffcrentiac diuidant vna dif- dift. II. q.}. ferenuam,vt animatum, & inanimatum , corpo- adi. ream,& quod vtrumque diuidens includat intcl-
quod eft concra Philofbphum in io.ccx.iz, Oppoficum dicic Philofophus.
quo vide eum
Vel po-
funt ptoprie diffcrcntia, qiuc
non cflct alia a differcnriaoppo-
pcriorejalioquin
I
,
uiditur pcr rarionale,& irrarionalc:ideo
homo
quo non diffenjfi etgo di/fetenda ptoprie cflct, quxcunquc diuerfa non eflcnt , aliquo modo diucffa non difFcrrcnc,& fi non diffcrrcnr , eflenc cadem fequerccur crgo qu6d duo przdicau, quz non iiint in aliquo ai
:
TMuua.
teft dici
4 ttrtium.
vt poftcriores dif-
fercntiac diffefunt;hoc eritpet accidens.
Vldctur qu6d non:quia vnumquodque aut pet fc
mn-
m aliquo coi>
idco proprie aliqua diffcruncquae
fpccificadiffcfcntia figufx:ficut poteft dici
Tex,i i.
mr-
fumt
&
nonncccfTe aliquo cflc diuerfumidif-
Trimmn
er*rts
ueniunc in genere,& differunc per differencias:& idtm
eft
Item, corporum ca:leftium& inferionim non UemUim. vna matcfia;& tamen funt itivno genere,fiib-
flantiz fcilicet.
Itcm,omnia dcccm prxdicamcnta poflunteflc
Ttrtium.
.
.
8i4 in
cbdon
(vhitOoo
Metaph.
X.
Lib.
axva igitur accidentia
;
non
habcant matcriam pratcr fubicfShim , vidctur quqd pracdicamcnta non fint in gaicrc diucria,
Et faanc dico contrarictatcmjquia maxima cft difFercntia,palam cx indudiojic,
curaeorum poflitellccadcm matcria. Oppoiitum dicit hic Philofophus.
QViESTIO
SCHOLIVM. tnateridmfeu fubieHum cotnrnuneycuiufmodi funt, tjua fe inuicem corrumpunt. Idem geaus logicum nonpetit vnammtiteriamtalemivnde corporea,
&
& incerruptibile sut eiufde
generis brgicifea non phyfki.Vide Do£iorem infri I O.W. ii.& i dift. %.ei. j Ji. 1 6. enim , qu6d fubiecSb funt diucrfa , qaorummatcria non cft vna,ncc tranfmutatfo corum ad inuiccm. Gtniu ffiyfiAd illud dicendum , qu6d duplex eft genusj tum, (^ Ugifcilicet Phyficum , & Logicura; , & vtrumquc a c$m, vtrumautcm dicuntnr diucrfa ecque am»te- materia accipiiur:illa
Aphrod.Sc Aaet.hic S.Tho.leS.^.A]b.Mif^a.trM.titnp.; thnd.q.6.».i.AiK.Ani.hicti.6.S{ui.diff. 45..^^. ».9. Fonf. I o.inet»fhyf.c»f.e. lit. A.
Vldctur quod nonrquia qux differunt generc
& fpecie, magis diftant
Dicit
quorum materia propinqua , iiue vna vnde & talia hi|it quorum
non eft non rcducuntur ad inuiccm nec ambx ad tertiam:& fic dicetiu: naturalis, quod color & iapor difrerunt gcncre fic ctiara dicitur , qu6d rcalis
,
:
niatcriae
riam quia
homine
in
;
,
ctfi
Logicum a materia, non fignificet matc-
naturafenfitiua compara-
tur ad intelIe<5Huam,ficjit materia ad
formam
:
&
ide6qu£parucipantfcnfitiuara, dicuntur habcre
&
dare maiorera diftantiarnjquam contrarietatcra.
Item, ctiam tranfrnutatio cx contrariis contrarictas poteft fieri ex raedio ad
& c conuerfb mo
;
fed Tertium.
cft,
extremum;
crgo mcdiura contrariatur cxtrccxtrcmum contrariatur extremo, mcdio;crgo contKarietas:igitur,&c, :
fed magis
quam
Oppofitum
dicit hic
Philofbphus.
SCHOLIVM. CoNTRARiA maxime inter fe diflant,
efuia
funtfub eodemgenere ,& fe mutuo corrumpunt: qu
&
nonfunt comparabilia fenunus;quia nopriusmagis diffe-
tranfmutationem,
cundkm niagis
&
fic
matcriam vnam in genere vno aax autem non habent (cnfitiuam dicuntur diuerla gencre ab his, Si^Mrumtn*- quae habent eam.Vndc qjiorum matcria cft diuert4rt» efi di- ia gcrtcre, funt diuerfa fecundum naturalcra ;
runt,&pofiea minusVide Do6lore in textu citatit.
uerfn geiu-
ideo dicit Philofophus,qu6d gcncre funr diuer/a,
non eft inuenirc raaximam diftantiam:quia vbi cft repetirc maximum.ibi cft reperirc magis & minus fed magis minus important compararionem fed in gcncrc diUcrfa non fimr comparabilia;per Ariftotelem 7. phyficorum rext. 24. igitur intcr gcnere diiierfa non cft reperiremagis & minus ; ncc per confequens maxiraum. Item , magis minus rcpcriuntur folurn in
qus non
his,qu« funt ad inuicem tranlmutabilia;fed tranf^
conjmunicant in raateria,non' funt ad inuiccm
rautatio eft quidam proceltiis ab vno in altcru;in quo quidcm proccftu vnum extrcmum matus
:
re
quorum
illud
,
quod
cft niatcrialc,
& & rarione eft
(^ ipf» diucrfum, genere logicofunt diuer{a,vel propinfunt diu^f» quo,vel rcmoto. Et 6.\coremoto,cpoi. licct quod gentre. ,
cft
matcriale
illud
tamcn
proximum ,
in rationc
fit
diucrlum;
potcftcfle naturalc rcmotum,ficut
li-
proximum genus herb* & plantx fit diucr^m gcnus, ramcn remotum cft. Deinde quia genas accipitur a matQria,licct vna materia non fit: cet
quorum matcria eft diuer(aj&
quiailla,
tranfinutabilia:ide6 addit,iSi dicit:& quorfi tranf-
eH ad inniceip. Hoc autem ncceflarium fuit adderc,c6 quod accidcntia materia non habenr,& vniuerfaliter accidcnria, quas non fiint ad iniiice tranfinutabiliasgenerc difFerut fccudum i)aturale,vtalbedo,linea.Per hoc patet ad rationcs. rput^tio non
Ad primum
diccndura
,
quod color
Udfrimum, differunt genere fenindum naturalcra
& fiipor ,
tarnen
fimtin codcmfecundura Ibgicurajqnianihil prohibet aliquid materialc idera fecundum rationcm inucniri in
Ad
feeun-
dum
:
corptrM
fuferier», (^ iitferier»
,
m
idem generei
Ad
tertium:
qiu nccidentia differiMt
gtnerei
ftia
dicendum, quod corpora coele-
& inferiora funt
diucrfa genere Phyficp, ca-
de tamcn funt gcnere Logico:quia ratio inueniri poteft quoad matcriale in cis,in qua conucniunt. Ad tcrtiupj dicendum , quod quia accidentia non tx ejua; habcnt {blum raateriani in qua , idc6 dicit Philofophus , qu6d non folum gcncrc fimt diuer{a,quorumateria noncft vna;{cd quoru
&
non
cft
Diccndum, qu6d
tranfmutatio ad inuicera:& quia
quzdam
^
contrarictas eft maxiraa di-
ftantia;quia contraricras cft
qusdam
difFerentia;
fed quxcunqucdifFcnmtjgcnercaut fpecic difFe-
runtjfed in difFcrenribus generc
;
&
:
:
&
prius diftatab alio,minus dcinde,quoulque tranf^
mutatur vnumin alterum:fed inter gcnere diucrfa
non
eft
maxima
diftantia
fpecie diuerfa. Iftud patct
,
:
ibliim crgo inter
quia gcnere diuerfa
pofTunt cffe in codcm.ficut qualc
nonconuenic de maxime
& quantum, &
difFcrcntibus, fed inter
diuerfa fpecie.eft propri^ rranfinutatio:fblura er-
go maxima diftantia eft tamcn non quaccimquc diftant, fed
eis.
Ad fecundum
*""' '
Ircm.a quocunque diftat albu,ab eode albiusj ^'euudum,
:
vt vult lecunda ratio. Genus
& (pccic :fpd
'
^*""""»" **-
fed albu diflat a nigro;igitur albius diftar ab code:fed album nig^um funrcontraria:igitur erit
& inferiora difFcrunt gcncrc,
fiue nutcriali fumitur
qujc fpecic
conrraria difFcrunt fpecie tantum:igitur,&c.
;
corpora fupcriora
quam
,
tantum:fedaliquadifFa'uritgcncrc
text. J,j.& ^Jiji.6.q
rumuipitur. nerc matcriali,
X.
VtrHmcentrartetasfit maxima, dijlantui
1 L L A dicuntHr eiufdem generis phyfici , qu* funt adinuicemtrarjfmutabUiayhoceji eju* habent
incorporea, corruptibile
TVa-.ij.
folum
albo ad pallidum
intcr fpccic diucrfa
fed
cnim pcrucniatur ab procedcrc conucnit vlrerius;
vltima:fi ,
cum pcrucnitur ad
non cft procederc ad maxima diftantia non
nigrura,
aliquid vlrcrius.Ciim ergo fit
;
fpecie diuerfa raaximc
diuerfagencre,fed foliira intcr diuerfa fpccic:&
hoc dico
inter vltima:illa vcro, quac funt vltima,
funt contraria:fequirur,qu6d contrarietas
xima
diflantia.
funt ip
Ex hoc
eodem gencrc
;
fequitiu:
& quia
matcria,fequitur vkerius,
quod
fit
ma-
contraria
gcnus accipitur a
quod contrariorum
fit
& quia raateria cft in potcntia, vcl
funt tranfmutabiliaadinuiccra.vt album,nigrum}
vna materia
quxdam non,vr album,triangulum;idc6 quxdam
quia rnareriac dcberur potentia
accidcntia funt gcncrc diuerui^quxdAm non.
contrariorum
:
,
fit
vna ars,& vna
,
fcquitur
,
qu^d
feientia.
Ad
/»/«»
gmert
'^'''ff*
»<"»
oiftMtl""*
X.
Qu^eftio hi priihum argutnenmm cum didnir ,
,
qu6
qux differunt genere & fpecie , magis diffe-' runt,quam i^la qux fpecie. Dicendum quod hoc ^tturt crff*tU,M»m^ii non eft verumilicct cnira plura diiFcrant,non ta-
Ai frinmm.
illa ,
XQCn magis diftanc
comparabilia, ; quia nec funt tamen in his nec ad inuicem tranfmucabilia AiftcuMdu. folum reperitur magis minus.
^tu/fteiti
:
&
&
Ad (ecandum,cum dicimus, album & m^gnim
c& contrariaiper i(/^m
non
intellieimns alique
gtadum-albedinis dtra terminum
dpitur
ibi
,
commtuic
vt
cft
ad
;
tnagis diftat,quam
i bius mrr» , jMU» diftst
eft
albnm
;
(iinc vcre concraria
in ccnnino,&
bius magis
M
ttrunm.
album quia ;
im6
non
&
aLhum ac-
omnem
aloedinis;& (ecundum illud,quod
flm
icd
gradura
eft albius,
non
illud quod eft al-
album^iSc
nigrum prouc
accipiunmr album &r nignim alio
modo;& fic non
dillat al-
qu^ album.
Ad certium dicendum qu6d i()quendo abib,
non eft perFe^ medi^m concrarium excrcmo;im6 excrcmum perfwftius concrariamr cxcrcmo,quam mcdium,c6 quod perfe<^us diftac.
lut^
8ij
&
quirit , vtrumqae cxtremura aliam naturam ponir;& igimrconcrariafuntin eodem gencrc:& ide6 vbicunque eft priuario, ibi eft quzoam contradi^o;quod enim eft eorum,eft non videns:fi-
militcr vbi eft contrariecas , ibi eft
Vhi fritutti», ibi
contTMU»
liitqiudMm,
qucdam pri-
uadoXicet cnim priuatiodc Cc naturam non ponit;naturam tamcn prim^ przmitnt:& idcocontrarictas cft quzdam priuado. Iliud idem videmr per rationem Piiiioiophi eft
nam
:
eriam generario
quod vcnunque extremam
ex contrariis; iia
eencradoni$eftconcrarium:&hocvel iccundum veifecundi^ aliquidfibi coniun^um:(cd alcerum cxcremum cuiuflibet gcneradonis eft pri-
fe,
uatio,&c.
Secundum patct fic ; quia priuario fdium im« carcndam iiabicus , requirit tamcn fubic(Shmi cum iiabitudincad liabitum , fiue quod deporcac
tcrminamr in qua diflancia fubic^hmi fit ad habitum;quia fiue fitpropinquum , fiue rcmotum,
didmr priuariuum;quia iiiud, quod carct alhcdi-' ne,fiuenigrum,fiue pailidum.didtur priuatiuum; , non dicitur contrarium, maxima diftanda:vnde contrarium requirit fiibie^him maximc cemotum ab habim;& idco non omnis priuario dicirur contrarietas fed {bium priuatio perfeda , quz fundacur in aiiqua natura maxime ab iubitu diftante qu« priuario de fe non rcdpit magis & minus. Simiiiter didtur perfeda& imperfeda, fecundum nararam>in
fed quia caret ailiedinc
&
ptiuatio
non omnis Priuatio.
Tex. ly.
Priroa contrariet^ habicus
cfbrcd
nifi fit
QVifiSTIO
XI.
in
;
:
Vtritm contrarietas frims fit bdkitus (^ friudtio? S.Thoinif fi.^. Albcit.Magn.n'««.t.c4^.5 Jlaiv^f .7.iiiV.t. t^i'KaLh'uq.^.'ioaL\oj»ttMfhyf.cMf.7S\xu.diff.^^. fiB. j .n$im.x. diff.vU. d* Entihut rmitnis.
^
Vldecurqupdnonmam
Tri0um m^ gum.
oppoficum nonprzdicamr dcfuo oppofico;(edconcraria&priuaciua diftinguuncur per oppoficum in genere oppofitionis:ig^f ur contraria
necpcr confcquens habitu^
non funt priuariua,
& priuatio funt con-
trariecas priina.
SttmuUm.
Ttrtinm.
Item , vtrumque contrariomm aliquam naturam ponit ; priuacio vero per (c nuilam namram poniCTcrgo priuario dcfe pon cft contrarictas.
rietate, ris
;
& eft prima tadix cuiuflil>et contrarieta-
ficut contradi
prima radix
oppofidonis. Ideo didt Piiiiofophus , uatio
&
cuiufliijct
qu6d
habitus funt prima comrarietas
pri- jriuMtis
& priuatio dicuntur contrarictas.
:
Oppofitumdidt
Wc
P K. I M A
contr4trietas ,feM frincifiitm contra-
&friMa*to , exeo tjuodvnum
uationit perfe^i,refpe£lu alteriwyvt
Elu albi.
dij.
,
&fict>ri-
nigrum refpe-
Sed hoccomemt, tantum priuationiper-
feiltjtjua eft extremi^non
;
uatiodiuidit oppofitioncm
contrariitm hahet rationem imperfeSH
imperf^Sa
,
,j^,-,^
fic
contrarium poteft
Ad primum argumentum dicendum,qu6d pri-
Philofophus.
SCHOLIVM. tietatis, eji hahituj
tfl
quia tMdix rw>funt prima radix contrariccatis. Vnde propter ar- -trMrietMtis, gumenta intclliecndum cft/iu6d contrarinm po- ^**"*;*^**! ;
cftpriuado pcrfc<^onisj& dici priuado.
eft maxima diftantia quia fi carcac natum habcrc,fiue fit propinquum, fiuc remotum, didtur priuariuum:non igitur habitus
et»-
perfe£la.Priaario igitur priot cft ratione contra-
albcdinc
Item,contrariccas eftmaximadiftantia ;priua-
ift
trarittMs.
qua fundatur ; vnde perfedLi priuado aii>edinis foium didtur priuatio fundau in nigrcdinctquia igimromniscontrariecas cft quzdam priuado,& non omnis priuacio cftconaariccas , fed priuario
cclt coniidcran, aur mquanmm aliquam nacuram pofiduam imporcat;& fic abfbiute & propric ioqucndo contrarium non eft priuatio. Vel potcft confidcrarifecundum quod natura cft impmcda refpedu aitcrius cxtremi & omnis impcrfe<5tio
do ver6 non
priudti» ptr-
feHtt
qua
eft
me-
f^tde expofttionem DoRoris hic.
,
4 fecundumquod de- AdfrimMm.
tciminat fiibicdkum iubile prifcindendo naturam,& fic non pradicatur dccontrario, oppo-
&
nimr contrarieuti
:
Si tainen accipimr priuatio
al>fquc prscifionc naturac, fic nihil prohil>ct pri-
uadpncm przdicari de contrarictatejnon inquatum «/7^<*nirt» iraponat quandam naturamjfcd inquantum iiiud , quod imporut cft quoddam
flutmtit ' frtMttt "
"'
eMturdt^»' trMriti
imperfc
Dicendum,qu6d contrarictas eft qujrdam priuario;non tamcnomnis priuario cftconcrariecas; dtfftnmt concradi-
Gio tio
,
,
priua-
comia-
ticus.
(ed {bliim priuario perfcda. Ratio primac diffcrcntia: eft inter contrarictatcm priuationem , ,
&
contradidionemujuod enim contradicit
ponimr
alij,
op-
ponit,nec fubie£bm requirit;potcft cnim did, quod non ens non vidcc , lilM;fed nihil
&
quod
lapis
non vidct.Priuatio autcm alij contra-
&
ponitur;tamcn naturam nullam ponit igituf non cftin gencrCjfubieaum tamen habilc rcquii
rit
,
& ideo ncc non cns.quia non eft fubiedum,
nec lapis,quia non eft apm$,po(funt dici cdcaSck folum aninul.Contrarietas lubicdum ab illo rc-
Ad fecundum cum ,
dicimr vtnmiqae extre- Jdfteund9:
mum imponar.&c. Dicendum,qu6d
fi
contrariu
Scpriuatio accipiunmr fecundum oppofitionis
quod in fpcde diftinguuntur , vnum non przdica-
tur de altero, quia vnum priuatio didtur , &non tutura ; fcd iicct namram non ponant , namram
tamcn poni pcrmitmnt ,
ncm
nihii prolul>et priuado*
pracdicaridccbntrarictatc.
Ad tcnium dicendum , quod formalitet lo* ^j ttrtium, quendo contrarictas non cft priuario, nec c con- Omnis «»aerfo:ratio tamen vnius faluat rarionem altcriuS; trMrietas eft ?'•'»*"•''•» licet cnim priuario non imponat maximamdi"*" '^*' ftantiam;falaari tamcn potdl in maximc diftate: &ideo
.
&ide6
X.
Lib.
8i6
di£hira eft
,
<Jdod
ndH Omnis jprraatid
eft
contrarictas,(cd folufn pcrfcfta.
His aucem cntibus palam
qood non
,
Tcx.14.
pofTiintefTcvni contraria.
A{>hro4.»MM. 14.
trimum
#r-
ptmtntMm,
S.
tranfinutado
Thom/«^.5. AIben.Magn.rr4f.z.
& oninis generatio tranfinutatiojfed
trariis,
filnt
contxatia fccui^ Jlipimimi,
difbnt
;
cft
Vnde .fi cx Ignc fiat raaxinu diftantia, &.ide6 nonTunt quz
dicuntur
diftant per aiiqipd raiediuiny
umcn
dif{x>fidoncs contrarias
, qiiia habcnc SttbJlMtttU, vni difpofitioni cft ^«* fe mn-
contraria ,
&
tamum vna difpofitio contraria
perfcdleiVtficco tu» cerrurrtcalido ftigidum:& ideo igni propcec funt,fimtcS-
huraiduni
riantur miilta.
ficcura contrariatuj acr,&proptcrcalidura terra,
oranis tranfmutado eft
&
ef ni-
ifta,imcr quareft
ab vno potcft ficri tranfinutatio ad multa , quia ab igne ^d terram &- aquam : igitur vni contra:
*K«»
grum.
pofitiones fibi adiundbs.
contraria;q)lia
TIdcturqu6d non:oninis gencratio eft iex c6-
non femper
ruM^'»d »1-
aut fecundi^ra fe, aut fecundunwlif^
Fpn£j&#c /m» e»p fMt. D.
haCm^nmui». interpriuationem &habitum:{ed priuado bitus podunt contineere multis modis;quia pri-
,
& causa vcriuique, aqua:&exinde fcqimur,.qu6d
trAritfrcun-
dnm
difftfi,
titne-,.
vni contrariantur multa.
uado dicitcarcntiam nabitus in (ubie£bo apto na-
Ad CQnfirmadonem,dicendum,qo^ licctpri- ^d ttnfir-. uado mulds modis conueoit , co qu6d non de- mnti»Mm.
to, fed hocqiiod determinat alteram difpofido" neqi in fubie6bo,fccBndum quam fit propinquum,
^hun fit remotiim;raaxirac prdpter hoc , contra*
vcl ^emoturn ab ip(b habitu , potdl e(Ie multiSi ergo tranfmutatio
&
habitum priuationem , quz conueniunt multismodis 8c omnis tranfinutado eft inter comraria j eidcm poflunt multa contrariari ; ficut pofliint fecim' diim priuationem oppofitionis. Itcm , vircus vidum fiint contraria ; (ed cuilibet virturi opponuniur duo vitia:igitur, &c. Item,sequali contrariatur paruum raagnum: igiruf , &c. Antecedens patct:tum , quia aequale non zquale contrariantur , inzquale confiftit in duobus, fcih'cet,in paruo raagno:tura, quia ifta intcrrdgario eft, vtirum vtuntur in oppofitis, vtuntur ipfa inrerzquale, raagnura,& paruuro quzriraus cnim , vtriim hoc fit zquaie, vel maius, vel minuseo. Oppofitura didt hic Philoibphus. plex.
fit
inter
;
TmiHm.
dum fe;fed
,
aqua,non
V
& imperfcclc multa
Ad primnra dicendum,quM
XU
tMf.^'i\xaiLqiuji.«»Tt.'i.. Svix.diff.'i^%.fe3.z. tnim.it.
liiud confirmatur fic
Setmubmi.
fbphura 5.Phyficorum:tcx.io.&inter duoextre» raa rauhapoilunteflc mcdia
VtrumtdntutH' vniim vnijit contrariumi,
T
vnum fit perfcft^ vni comrarium , quod rantim mcdiura comparatur ad vtrumque; ficut ftifcuni. pcr comparationcm ad albura , cft nigriim ; per- fkfeum fer comparationem ad nigrum,eft .ilbum,per PhUo- topifmrttit-
contingit vni plura contrsria efle.
QViESTIO
I
Metaph.
e"^
\
&
&
&
&
&
&
&
:
S
Qy
1
A
tantum ; ex
maxima
&
,
ex
fiempe extrema
vtiAy ejuo
Jjc
habetur
& &
fiaret,fton ejfet contrartum:<juia
ex Fhilofophofuf-
cum comparatum adalbum efinigrum, &comparatumadmgrupt (fi alkum. qupd ait ad tertium virtufem vitium contrariari , inteHigit pro ma-
&
terialivtriufijue
refpeEium
;
quia pro formali taatitm dicunt
& priuationem
<^i^.i7.f«4e/?.j.§.
fecundum ipfum t. Quanturaadjftura :num. ).&
num.ti.& i.difi.i6.num.iy.& (juodlibetoiZji.i. PJccndum , qu6d cantum vnum vni perfcdkc ptutm vni (Immm eji opponifur»& eft contrariii:fi cnim vni plura fint («ntrtwtum. contraria i hoc cft.aut irapcrfedc,aut zquiuocc. Rario primz cft;contrarictas eft perftda ma-
&
maxima diflantia funt tantura duo vltiraa quia quod per fupcrabundantiam dicitur,vni fbli conuenit maxima ergo diftanda xira:i diftantiaifcd ;
:
&
vna , vnius diftandz ^nttantiim duocxtrenu vldma. Si igitur vni opponantur duo,aut zque diftabum , & tunc non e^i diflanpavnajfj ynum difbt magis , alterum miiius, guod minus diftat non cft contrarium , eo quod tpiquidcftaitcrius. Scquitur crgo, qu6d tantum eft tantuin
&
ad pluralitatem
,
& priuatio
priuadu^ non plu-
rificantur contraria imperfefta.
Ad fecundum,
diccndura,
qubd virtus tc vi«u Ai
dupUcitcr pofTunt confiderari
;
fettm-
aut fecundijra ra-
&
donera boni raali,& fic virms contrariatur vlrio ; quia ab vtroque vitio oppofito vimis raaximc difbt:& tunc vtrumque cxtrcraura habct rarioncra ynius extrerai,quia vtniraquc eft malura. Si vcrb virtus confidcratur
rationera
,
vt racdiura inter
fecundum propriara duo , fic non contra-
perfe^c alteri,quia ficduo
riatur
gis
vidura
vitia flint raa-
maxime diftant , magis quam
& virrus.
Adaliuddiccndura,qubd zquale opponitiu: magno, vt probatur;non taraen comra-
paruo
&
riatur perfcA^,
cit
diji/tfttia
duo vltima habet, , quod vnum vni tanturn contrariatur,tjuiafi duo vni coatrariaren,tur , aut a<]ue difiarent , tuncnon ejfet vna di~ fiantia,aut vnum magis , tunq quodminus diquAJi. io,efi
rium impbrtat quandara naturam
non : vnde
ficut
C H O L I V M,
contrarietAS efi
terminat difpofitioncm,, fccundiim quara fubie-
imb raagis zqualeopponitur eis,
priuado,quim
ficut contrariura.Et idcb di-
Philofophus hic,qubd fi illud fit zqiule,quod
nec
eft
gado
raa^s nec rainus,
illa
negatio
non eflne-
Thi»
vitia
mngitdiflmtt
quam
vir-
tutfdf vkii.
^
ttrtium.
JEquaUepi». itrede effeni-
tur
farue^
magn»)
firapliciter,fcd negatiopriuatiua;quia
ncgade entc , non cnte ; quia ncc eft maiusncc minus diciwr zquale pro non entc,fed illud,quod ncquc cft maius,neque roinus,
&
rio fimplicitcrdicitur
;
apnim tamen narum
cfle
maius
&
minus
,
illud
^at^tuilt.
Simulta fimplicitervni opponuntur acciduntimpoflibilia , nam vnum paucum,autpaucaerit. Tex xa.
QJiESTIO Vtru)^ de
XIII.
Vno dicatur quei ^z.\xc\xm \
Aphrod.iM'». to.S.Thom./«(!?.t . Alhcn. Magn.rriK. t.^ t .
Flin(L.fW4/f.9. nrt.\. Fonf.iii ixfofit, c*f 9. infrineifi»
Vidc Do&jn metnfh.textuali ttd hunc Ucum.
Vldetiu: qubd Ciamultum contrariaror ww.vt didhim
eft quzft.j.
huins,
,
& qubd multum
primum m contrariatur pattco : ergo cum tantum vnura vni gum. fit contrariurb,Tw«w erit paucum. item,duo fb]|)t raulta;quia dupfex eft multito- Sttundm».
do;& non funt raulta refpecfai aiicuius:ci!im ergo multum dicatur ad paucum,vnum erit paucum. Itera,qitod minus eft aliquo^«iiu:Mmeft;fed vni eft rainus duobos:ergo t&paudt rcfpedu ipfius.
SCHO
Tertinm.
.
XIV.
Qu^ftio
Oppoficu didc hic PhiloIbphns:fcilicet quM eft quafi genus m»nm,quod non eftct,
C H O L I V M.
S
817
multitude
nifi cfict in plus.
V N V M nm
eft
paacuro
^«m paacam
eft
SCHOLIVM
wudtitudo excejfm. y$de exfojatcnem DoQeriiiH
textum hmnc.
MV
Diccndum/juM vrmm non
brcuc,tanquam ad fuas paQIones uc, cft
quoddam longum
longitudinis §lmmrtviupn mHltiem
mttjtfMuii
:
Tmumm ifi
fed
;
nam ,
&
omne brc-
& brcuitas cft paflio quoddam
cft pafllo pluralitatis
:
(ed
vnum non cfl aliquid multmm : igitur vnmm non ^fmHotm. Vndcintclligendum,qu6d mrnltitmd» vel poceft denominare cxcedcntem,& uc opponitur pluraexceilx-.pMtcian enim eft pluraiitas excefla.
duplidter poteft accipi
fimalitat *x-
,
igitur cllc pmmciem cil
qvuzpMMCHm
:
:
ad produccrc
longicudo fcTiabct
ficut
fMMOtm
eft
\
Eloralitatcm tati
Alicer poteft mmltitmd» importare pluralitate
ttjf».
Cmpliciter noi\^cft
&
,
fic
opponitur vni
mulcitudo exce{Ia,ide6
;
& quia vHtim
vmtm non poceft
Ad primum diccndum qu6d midtum contraAi
riacur vni vt.fimplicitcr cft acceptatum , (cd eft Mtdtmm «^> oppofiium^4«c« vcimportac quandam racionem ftmitm vmi,
&
&
ica cum opponinu vni fmtice, ^fmie»,di- cxcedencis hoc non cftfecundum candem racioncm,propcer mitfmtdl. quod non fi;quicur quod vnum CitpMucum. jUCtumdi. Ad fecundum cum didtur,qu6d dma fimc mul-
Am
T t TV P o
eft tjuuji
genut md numerfi,
Non eft
frofrie genus, ejuiM ejttrmnfceneiens.
An vere fit
numerus frtfrte intri ejuMttitmtem
non
:
qu4-
eft
Scotus in hitnc textttm mit
ftto rei, fied vocii.
ejft,
imfugnmniexfofttionem D.Thcnu:in ejuMmtetmen
tmndcm
cenfentire videtur
:
e^ued ettrnm htc heibet
ftcutidum mentem Philefofhi.
Dicendum,qu6d multittide abfblota eft in plus cnim vnum abfblutc accepcum eft in plus quam vnumy quod cft prindpiti numeri:fic multitude abfblute accepudl in plus
<[\ikcanumerus. Sicut
mliM*%-u.
qukn multicudo , qwe eft numcrus. Vnde ficuc vnum fecundum nuraemm addit fiipcr vnttm abacceptum rarione menfunc,vcl aliquid tadeterminans ipfum ad genus quanritatis : fic
folut^
dici^^Knwn.
:
I.
(jmi* inueftitur in relnu ejHAntis,& mliis.
•le
multum
;
numcrus addit fuper multum
eft
ritudo abfbluta
menfurata
:,
non
& idc6
rcquirit nifi enria diuifa
&
multitudo eft in plus quiun
ttttmerus,
PraetereB
^ml
fcnfibilibus
^^** '^
dm»fmmi /4.
Dicedum, quod fi multum importat multitummbmt dinem fimplidcer,i«« fimt multM refpcdu vnius. Si ver6 multum imporcat multitudinemcxcedenxera^M» no fimc milut;]m6 fic dtto {iinc \ primo pauca:quia dualicas eft prima muldcudo excefta. Ad cerrium dicendum,qu6d non omne minos Aitirtmm. aliquo eft psucum re{pe£hi dusjicec omne paucum fic minus alio non camen omne minus eft fducum ; qoia non omne minus eft multum cxcefium:& ideo non oportet, &c.
quod
,
abfolucum rarione mcnfurati:vel aliquid talc detcrminans ipfum ad genus quanritatis.Vndcmul-
ncm
Mathematica non fimt fepataca^ fecundum ejfe , fcd fccimdum rarioCo\um/iumerus eft res matheraarica igitur
iitmd»
*•*
"*"*""''
:
non habet
efle extra fenfibilia:fed in
libus eft mulritudo:ergo
non fenfibi-
&c
lUud probari poteft pcr eafilem rariones ,p«r fiiit lib. 4. Vide lib. 4. Met. q. 1. quod vnum quod eft prindpium numeri,non c6quas probatum
a:rritur ctmi ente
:
plus quam nttmerus
tanicn licet multitttdo
fit
iu
non tamcn eft gcnus dus, ficut ncc ensy aut vmwn, funt gcnera & ideo di,
-«--v*
>,
-^
:
dCiqubd
eft quafi genus.
Ad primum argumentum , cum didcur, quod
Muldtado enim qtufi genus cft nomeri. Text.ti.
Qy&STlO
numcri
eft
vnum
dctcrininatum ad gcnus Quanricaris , cft mtmerus : fcd non omnis mulricudo eft calis. Ad fecundum dicendum , quod non fuiic ez- ^fiaulmm:
XIV.
Vtrum mulritudo// infltts quam numcnis , tAmjudm gentts ems l
dcm Cpcdes numeri 8c multitudinis, niG acquiuocnim xmum cftaiquiuocum ad vnum abi fblucum, &ad vnum prindpium numcri,fic mul-' ce:ficuc
tttmaA
&
Auerro« ^««S.Thomasciat. imq.Mmttttd. Apfarodir AH>crcMagn./r«A.i. 01^.8. Suat. difi. ^i.f*3jumm.^
eft
mulcum abfolucam
nuraerus
,
& ad mulmm quod
binarius zquiuocc cft fpcdcs
fic
:
mulcicudinis,quz
Confccacitat «» 5.<
cft
nuroerus.
Ad cerrium diccndum, quod vbi fimc cncia di-
Vldccur quod non:cuicunque conuenic dcfinirio,&: dcfinicum
«X-
multitudo menfurmtm fer
mulritudo
fit
;
fcd definirio
numeri
eft
vnum:cum igicur omnis
menfiira per vnum/}mnismulcitu-
&
pafEoIccm , quorum ipedes fiintesedcm, nes fimt ezdem, ipla fimt cadcnuled ezdem fimt fpedes numeri &mulricudinis;quiaquodcunque vnum , fiue fic prindpium numeri, nue lynonyigitiu:
Tlrifi—
mtdtitude
confticuic binariu:
& numerus fiint eadem.
Item,vbifimtmulu,
ibi funtcnria diuifii:
ibi eft darc
vbi funt entia diuila
,
potcft menfurare ca
vel pcr
,
quod
vnum
:
ergo 8cc.
Sc9ti0f€r4em.ir.
,
polliinr
vbiamqucfic func ;diqua
lurari^fed
numcrus
uifa
& mcnfiirabilia pcr vnum
&
dcterroinacum ad
non conucvbicunque enria func diuifa : quia
quanricatem,ibi cft numcrus.Scd hoc uic inucnirc
non
otnnia enciapropric fimc mcnfurabiliaper
ncc propria funt omnia entia diuifa quia rario menfurx prim6 : debctur Quancitari : fccundum u-
talcvmioif
do cftnumeros.
mum cnci alceri coniundfami,
}
mulrimdo rocnfuraca vno. Di-. -^fnmm, cendum , qu6d otmus mulricudo menfiiraca pcr
rario
,
menfiirabilia
men analogiam dcriuacur rario menfiinc adalia genera.
):(
quod men-
diui(a,ibi eft
ZZr
Omnu
-^d
tertima»^
''^''
XII.
Lib.
8i8
Metaph.
(pcdei naturali
Omnia namque media in eodem
funt
genere,& quorvi funt media.Tf.v/.ii.
CLVifiSTIO
XV.
contraria
dium
leS.9. Albcrt.»r/»i?.x. csf.f. Flaniria f «*/l.io. Suarcz diff.^ ) ft^. i ,rutm.% .Fonfeca in Exfo^t. cMf.io.iafrint.
S.Thom.
.
qu6d non
Vldetur duo
Primftm i^rg.
vitia
j
:
virtus eft
medium mter
fed taraen viaus eft in genere
&
vitiumin genere mali bonum autcm malum non funt in genere , fed funt aliorum gc-
boni
,
:
nera,per Philofophum inpra:dicamentis:traft.2. extiema non funt femper in cap. I e-go media
&
.
Secundum.
rei
detcrminata
paruitatis
&
,
eft ra-
fic tcjuale eft
Duobus primis modis non , nec pcr confequcns mc-
intcr ipfa.
tcrtium dicendum
quod in omni medio , quanquam tamen
,
negatio vtriufque extremi
eft
.
magnum & paruum fiint
hai)enr.
Ad
extremis ? I
&
tio magnitudinis
medium
fic
funt propric contraria
rtrum meduftnt in eodem genere cum
urfy
Et
:
quia cuinflibet
:
quod negationes extrcitionim cadunt fiiper aUquidvnum dcterminatum tuncfacilecftmedium nominard vno nomine:& fic cadunt ncgaixz
:
maius,& eius,qu6d eft minus fuper aliquid, quod vnam caudem quantitatem habet, nominatur «<7«<«/f. Quanquam S««'»«*»#|. ratio vtrtuf~ ^— 1. \ vcro negationes cxtremorum : non cadunt lupcr que extrtmi vnum determinatum,{cd fupcr plura:& tunc mc- eji in medic^ dium nominanir aut pluribus nominibus, ficut riones huius,quod cft
&
&
.
.
:
eodem gcnere. Item , dquaU eft medium ineer magnu & paruum; fed aquale percinec ad genus telationisjmagro.m & paruum adgenus quantitatis crgo non limt in eodem genere. Item,in omni medio eft negatio vtriafque ex-
mcdium intcr album & nigrum , fufcum , palHdum,&c. aut medium ipfius manct innominatum; & ficut intcr bonum & malum eft medium, quod ncc cft bonum , ncc malum. Vnde ad for-
trcmi;negatio autc in nullo genere eft:igitur &c.
mcn,quac
:
Oppoutum dicit Philofophus S
MED
I
C H O L
A funt
afuia tranfmutatio
eodemgenfre
,
in
V
I
hic.
M.
tantum
ejt
inter ea, cfutfunt in
& tranfmufa.ts fritu attingit me~
dittmjqukm extremH. Fide expojitionem Scoti hic,
rc
mam argumenti deducitur,qu6d negario inquantiim ncgario eft
Diccndum , quodmediumcft in codero g«pecum extremis ; quod patet cx ratione mcdij.
,
non
cft in
Ncgado
gcnerc.
ta-
mcdium,fundatur inaliquanatura , vel fuper ahquam naturam mediam intcr extrema vnius diftantiac. Ahoquin dua: negarioncs
non
eodem genere cum extremis,
S -^^ ttrtiuvu
facit
mediumvnum, quiancc mhomo,
facerent
neclapislnon habeirarionen? medij kiicuius,quia non fundatur in aliquo intcr ifta duo , tanquam
Vnde quod ncc cft bonum,nec makim,dicitur racdium, non rarione ncgationis , icd tarionc naiune CuhkGtx iftisncextrcmaeiuidemfubftantiac.
garionibus.
Medtum efi in quod continue permtuans priut peruemt,quam in extremumiCed tranfmutatio non cft ab
^'no gcncrc in aliud
cx albo
aum non
fit
accidens,(ed
ea,ijutfunt
prius ab extremo in
ittris.
5
Ai printum.
per accidens:
niCi
Oppofitorum vefo contradidionis mc-» dium non eft, 6cc.Text.ix.
figuratum,nec dulccnifi per
funt eiufdem generis.
in alterum
,
omnis tranfmutatio
Trafmutntie isntitm inter eiufdetn g*-
genus
Cumergo
cft intcr
OyjESTlO
ca,qu«
tranfrnutatio
medium, 8c deindc a medio extremum;medium fempcr cft in co-
dem genere cuin cxtremis. Ad primum argumentum dicendum, quAd Philofophus dicit in Prxdicamcntis , booum & malum elTe genera aliorum , (ecundum opinio-
Ftrum tantum inter contrariajit medium^ AphiodiDiMm.
fecuhdum commimem opinioncm hominum,quf tunc fuerunt. Vel ahter poteft dici , quod quia Philofbphus
&
priuatio decimo, text.15.qu6d habitus , co qu6d inter omniar imperfeconuaria vnum eft priuatio alrerius,
&
diun^refpedii beni^cuius
eft priuatio
,
quoddam
ionS dr m»lum quemode
mahim eftridei dicit Philofbphus quod bonum & maUxm funt gencra, non quorumcunque , ied
funtgtntr».
contrariorum;
,
non tamen qiria vcrc
funt gcnera,
Ced quia communiora fiint,quam contraria.
4 Aifecudum.
quod magnum & quantum ad propofitum,
Ad fecundum dicendum paruttm portunt accipi aut (ccundum
,
qu6d »Mg»«»» importat quanrita-
tem excedentem , S/Cparuum quantjtatem exccf{am:& fic pertinerc pofliint ad genus relationis: & fic ttqualee^ medium intetmagnum Sc paruu, inquantum hoc eft maius , illud minus. Vel confiderari poffunt inquantiim important magnimdinem,& paruitatem abfblute, & fic pertinent ad eenus quantitatis & fic acjuale non eft medium :
mitgnHm
& paruum.Vel poftunt rcrtio mo-
conilderari
fecundum qu6d conueniunt alicui
}nter
do
S.
.
Thom.
citat. >»
Vldetur quod n6:qu6d cnim traninjutatur^dii tranfiuutamr, nec eft fn termino a
in termino
litigantibus excmplificare
funt prima contrarictas
1 1. Auerroifs etm. z }
«»/«e
Fonfeca citat i» q.unteted.
ncm,J^ythagoraE;&: confuetudocft Philofophi in
dicitjin
XVI.
fit
ad
tranfmutationem
cjuem
:
nec
cjuo,
i
Priiruim »rg,
fed conuenit aliquam
efle inter
contradidoria
:
eft
cnim aliqua tranfinutatio de fubiefto in non fub-
iedum:& ccouuerfo,pcr Philofijphum text. 7.
^
.Phyfic.
ergo dum aliquid eft in taU tranftnutatio-
ne fub neutro contrariorum eft fed quod fe habet per abnegationem vtriuiquc fe habet ad medium igitur inter contradidboria eft medium. Item , quod tranfitdeextremo in cxtremiun, Secundu^, per prius peruenitad mcdiumtfcd k formaad priuationem, vel cconucrfb, ab vno relatiuorura ad alterum,&econuerfbjpoteft ficri tranfmutatio: ificut de iniufto potcft ficri iuftus , cconucrfo: de diflimili fimilis, ^onuerfo. Igimr intcr priuariua relatiua erit ponere mcdium,in quod :
:
&
&
&
&
&
prius peruenit tranfmutans
,
quam
in extre-
mum. Ci
Item,ifta funt fimul,quorum non eft mcdiura: ergo inter contradidoria , inter priuariua
&
non
eflct
mcdium contradidoria
eflent fimul
;
:
confequens
cft
falfum
& :
priuatiiu
crgo
&an-
tccedens.
Oppofitura dicit hic Philofbphus.
SCHO
TertiHm.
XV
Qu^ftio SCHOLIVM.
.«a^*
11.
hoc fblum
MED
VM
1
prtprie
ctntrarid
,
ic non
indnSitMe, in
ccntraMHorie oppojitu. yi-
priitatitte,relatiii^,Cr
Ae enm in
eft iruer
r^ohat clare
htinc textuttt,
Diccnium, qu6d racdiura propric contrario-
rum intcr t^$dimfiidi
dij.
cft;
cuius ratio cft
;
nara mediura (blum
cft
opponta:quod patct pcr diffinitioncm mejiiedittm cnim eft , in qnod prim penumt
rranfmMtati*,
mcdiu fblura cft non intcr contradi&oria^quia dcquolibctcft a£mutio,vcl ncgario.Vndc contradidHo cft oppofitura,caius non cft racdiura (cniutario cft intcroppofifx*crgo intcr oppofita:(cd
cimdura
fc.
Similitcr inicr rclariua, vniucrialitcr
non cft racdium quia quaedam non ;
dcm gcncrcvt fcicntia, intcr ca
,
funt in eo-
& rcibilc,& mcdium cft Imo
quod cft ciufdcm gcnctis.
fi
inter
mcdium.illa fiint vt contradi^'o , &: vt cx aequo ad inuiccm. Rclatiua priUariua criam ad fiibicdhim proprium coraparata, aiiqua rclariua
fit
immediata fiint ; quia oranc animal aut cft cxcum,aut cft vidcns; & hoc quadonatij cft vidcrc: qaiatamcn priuariovaric potcft contingcr^, quia aliquid dicitur priuatum , cx co qudd nullo modo habitum habet : aliquid dicitur priuatum co quod non habet/juando, autin qoa pane na-
&
tum cft habcrc , Sc ideo inter quxdam prioatiua mcdiumi& intet quacdam non. Puer non dicitur malus.ncc bonu$,e6 quod xtatcmnon ha-
vcrificatar proptcr difpofirioncs
^
ad-
Vndc cum iliud,qudd cftnon ignis,ficut
iundas. inter vB/i alia opyoJit€
819
aer , tranfmutatur fccundum
fiias
difpoGriones,
non dicimns , qubd aliquid tranfroutatur de non igne in ignem, lempcr tamcn cft non ignis vfque ad vlrimum,& idcb iIlud,quod didtur,qu6d non cft in termino a quo &c. habet intclligi de difpofirionibus adiundHs.
Ad fecundum dicendum , quod tranfitabcx4 trcmo in cxtremum prius pcmcnit ad mediom, •^Jt^i». non
nifi intcr ea,
qux
funt diuifibilia,& fucccfE-
j
^
**!J^..
uc pollunt acquin. Et cum diatur , qubd tranfm*ii»^ mutario potefl ficri a priuatione ad habimra,vcl qiunit^mt intcrfelariua:diccndum, quod hoc conucnit in- frai$JUmr.
quantum funtcontraria,vcl inquantum contrariis adiungunmr:vndc in rclarionc non cft motus,fed in co drca aliquid didtur relariuc. Non enim cadit motus circa fimilimdinem,fed drca album, vel m'grum , pcncs qucm atcnditur fimilitudo.
Vndc adargumcnmm,quod
fi
intcr priuariua,vel
medium, hoc eft vt parridpantrario-
rclariua,fit
nem contrariorum. Ad aliud dicendum , qubd
cflc fimul, non cft -^ tmimm. non habcrc racdium conucrtibiliter quia non haberc medium eftinplus,quam eflc fimuhidcb fallada confequenris cft in argucndo. Vndc illa funt fimul, qux funtin codem termino , vcl eodem ioco,& non quorum non cft mcdium. :
eft mstiti* hshit
0Ud:u
,
f«M-
bct^n qaa natus cft did bonus.vcl malus,& hoc {ccundiim vimites moralcs fcd cum ad artarem perucncrit , dicimr bonus, vcl roalus. SimiHtcr
Media contrariorum
ncccfTc eft
com-
poni ex his contrariis. Tcxt. 23.
:
aliqua priuario dcterminat fibi fiibicdhim,
QViESTIO
& ali-
qua non : virtus enira polirica dctcrrainat fibi pro fiibicdbD homincm duilcm & ide6 qui non eftciuilisjicc potcft did bonus, ycI malus quia homo agrefiis in hoc fcnfu,ncc cft bonus, neque
XVII.
medium compMstur ex contrdriu
VtrHtn
:
frimui
:
inalus.
Vndc
intcr
priuariua conucm't fic
tali;i
Qaa:dam ctiam priuariua deterfijbiedum , & non rcquirnnt fibi
dare mediura.
minant
fibi
aliquara drcumftantiam
quando:
ficut
par
,
nequc xtatcm
,
ncc
& impar, & inter talia non eft
mcdium. Sed didhira cft fiipra quxflio. 1 1. quod omnis contrarictas cft priuatio,& prima contrarietas habitus & priuario & idco non cxcludit, quin intet fbla contraria propric fit mcdium: :
qoia vbicunque inter aliqua fiuc priuadua , fiuc fit racdiura , habct rarionem contrariorum:propterquoddicit Philofbphus,qu6d fi>Iiun
InterftU ct- relariua trsri» frtfrii efi
medttim.
Ad priraura diccndHm,qubd
jHfrimnm.
iIIud,quod tranf^
mutatur, dura rranfinutatur , ncc cft in termino « qHO,ncc in tcrmino ad ^«m:quia omnis tranf^ mutatio eft fiicccffiua &diuifibilis, vt didtur (i. Phyficoram : cap.6. Illa tamcBfiicccfno, vcl dinifio,non cft in tranfmutationc,nifi terrhini traf^
mutarionis
fiifcipiant
tranfinutationis
non
nams
catur pfopofirio Philofi>phi, fcilicet
qiiod tranfinutatur,ncc tjt trXf-
wnctti»
it
eiirMi.Etori»
i»
ctntrtii.
Stritti».
fri
cft in
,
qnbd illud
termino a
epto, nec tcrmino ad tjxem fimplidter, fcd cft in in nie-
Vndcproprie non poteft dici, qnbd aliquid tranflnutatur de contradidorio in contradic^o^ rium,vt dcnon igne,in ignem fccundum fc : fcd Scoti Oj/er. tom. J dio.
K
^
qubd non:quando aliquid fir cx pluj oponet alterum fe habere od alcerii, Primum arg. vt potentia ad adhim quia ex pluribus in adhi nonht vnum: fedquod ficeftcompofitum habet aUquidex quo fit.Cum igitur acddentia non liabcant matcriara ex qua , & raedia fiint acddentia,mcdia non componenturcx cxtremis. ribus
,
:
Itcin
mcdium corapcncrctar cx extrcmis, mediam viam acdpit in cxtrcmis aut
fi
aut gcnus
,
in codem,quodeft impofIibilc:fi
fbluminpotenprima materia : nihil cnim ex aliquo coroponitor vt vidctur : quia ab co fimplicitcr amouctur : fcd medium importat negarionem vtriufque cxtrcmi. Oppofitiun didt Philofbphus. tia,mcdium non
& minus. Sitermini magis & minus
&
.
Vldcmr
S
fiifapiunt
inquantijm huiufinodi,habent tamen difpofitiones conrrarias communicantcs , qux flifcipiunt magis minus,& pro illis difpofirionibus verifi-
Ktm
.
Vidc Do€t.xMfi.i^. qtufi.vmicM.
non:fi adhi,nmc dico contradidloriacflent fimul
intcr contraria eft mediura.
i
S.Thom. U3.f. AVt^n. traS.i.. e«f.^. Ant.And. I>ieq.$. Flandiia f i o. art. t. FonC im Exf>*fit.c. lO.mi mt€iiimt.
MEp
diffcrret a
C H O
VM
L
I
V M.
ex extremis, non vt ex vt ex parttbus dtHerJis,fed quia parttcipat virtutem vtrimfcjiu fub iftudam remijp.one ; tjua ratione elementa dicuntur manere
materia
I
&
cmtpottitttr
forrtia, nec
in mixto. yide
'Do^orem
i. dtfttnS. 15. qu*fttone
vnica.
Z Zz
2
Di
stcmmitam
1
.
820 DicenduiB
quam
qu6d omnia vc\fA\% tun rpecies, componuntur cx contraiiis pri-
,
difFcrenti^
& minus reipe-
misjquia illud,quo(i dicit magis
du
tremu.
duo cxtrcma
inter
Metaph.
Lib. X.'
dicitur
vtriu(quc;(ed
medium
&c.Si enim aliquid tranfmuratur de albo i^ nigtum » ciim peruenrum eft ad medium,eft tninus nigrum, quam iimpliciter , Sc eft mintts album,quam fimpliciter album. Simi-
nigrUm,
trariae
&
,
fic
in fnbftantia aliqua
& quantitacc
Iiem
,
differentiae fubftantix funt
corporeum
& incorpoteum,animatum, & inanimatum inanimatum
T*rtiuat,
fed
,
& incorporeum per priuationes
sfir,
non ergo fola contrarietas facit (pecie differr». Oppofitum dicit hic Philofophus,
quam fimpliciter aibum,
SCHOLIVM
& magis album,qu^ nigrum fimplicitenaliquid «rgo habet mcdium vtriu(que extremi.Sed intelligendum eft j qu6d ficiit in gcncre mixti formac fubftantiales,vei rai(cibilia,corrumpuntur quantiim ad formas fubftariales;& inducitur vnafor-
Omnia quttjpecie differuntfu^fjt contraria.-licet noitaproprie,ejmanori omnia habent dijlantiaper
ejuamab vno pojfit perueniri
in alterum:eli dicere
ma habens virtutcm con(ii(am participantem ali-
tjMod magiifpeiiat ffecifica diuerfitas
quid Ae virtucc cuiuflibet mifcibilis:(ic eft de acfritibus .extremis mediis quod fi calidum
rietatem.^uam adaltas oppofitionesmon contrarietof perfe^a.
&
^*»^ttm.
ellec concrarieras.
& minus relpe-
magis
du vtriu(quc:igitur
liter, eft matgis
Itera,nec fubftanti«,nec quantitati cft aliquid fi diflFerrent in fpccie e^fentcon-
contrarium, ied
&
:
ad
contra-
efi
tatnen
gidum approximentur adinuiccm,fimilitcr humi-
& fic cum ad gencrationem mifti,corruptis
dum
mi(cibilibus,corrumpunmr
vna
qualitas confufa habcns virtutem extrcmo-
rum , fjuomoio inedistm com-
fonitur ex
txtrtmu.
ficut tepiditas
habetvirtutem calidi &fri-
gidi,& pallidum albi,& nigri.
fe
,
differenriac diuidentes
Ge-
vel diuerfitas diuerfificans genus
Cuius
(pecies,eft contrarietas.
m
racio eft, ad hoc,
uerfificanim,per(e fitin vtr6que:vtrumqueifto-
rum
partidipat virtutem vtriuique (ub
rentiis:ficut
nigrum,
fic eft
enim fe
&
fic diffcientia
bec ad differentias albi JidfrinHtm.
quadam
de (peciebusjfic eft de diffehabet pallidum ad album
iftuenitur in contrariis,&
tame
traria
in
eode gencr^,
conftituriua pallidi fe ha-
oppofita,po(funt e(Iefimul,&
& nigri.
eft diucrfificatum
,
extreruis, ficut ex materia
& for-
qnia negatio nihil praedicat
ma,(ed quia virtutem habet cxtremorum.
Vndc
non (equitur,qu6d medium habeat.matehabent talem matC' compofito. (ccmidum dicendum , qu6d cxtrema fiint
riam ex
^Ha-yqi^a. in his,quae
xiam,materia manct,&
Ad
jtdfecSdum in
medio
eft ibi in
in potentia, alitcr
tamcn , qu^m in maab omni
tcria.
Vnde
forma
& priuatione,ficdi(ba6beft a virtytefor-
ficut
matcria diftrada
eft
hoc hon conucnit df medio & propter Koc Philofbphus primo deGcneratione,texi.84. vt dct diuerlbsmodoseflendi mi(cibiliurn in mifto,& formarum in materia,dicit, qu6d miicibilia nonfunt in miftg, neca^u, nec pptenria , (ed fnacifcd
:
nantur ad illud
& ex
induftiotie
omnia cnim
:
Q^YMSTIO
quod
,
& fpecies determi-
accidencia func
,
diuerfitas
,
tjuafacit dijferre ffecies^
ftt contrarietas ^ AphroHir. »*»». 14. S. Thomas/<5. 10. Albcn. Magn. tr»a x.cup.xo. Antonias Andreas />;V ^«//?.tf.Flandria ,
qutfi. 11. »rt. 1. "Fonfrca in Exfofu.t»f. 1
j
rclatiua,quia relariua,
vnde non pofiunt elTe conftitutiua alicuius. Proquod oportet differcntias diucrfificantes gc-
ptet
nus in
fpccieSjelTc contrarias.
Sed intclligendum proprcr rationes,qu6d aliqua dicuntur contraria mu''!plicitcr. Quacdam enim dicuntur conrraria,qiiia in eis faluatur elTenper fe tota ratio contrarietatis
:
perueniri poteft ab
merinon
non cft
vno
pcr
,
Sed inter num$ros,co quod nu^ in altetum.
fimt continui,ncc pcrcontinuumdifta-
tes; fed differunt (pecic
& continuaiquia
per additionem vnitaris:
non eft contrarietas. non eftdiftantia perfeda,
propric
ejfe
in indiuifibili coniiftit eft in
:
&
potetia ad
?|Hamcunque. Vnde in z.de Genetatione,text.Z7, i fiat ex igne tcrra , non oportet tamen fieri per elemcnta media. Vnde in fub^tantiis no eft propric contrarietas.
Quia tamen, prima radix con-
& habitus,vtdiximus fup, & fuperabundantia & defc6tus,vt in primo
trarietaiis eftpriuatio, 1
.
Pliyficorum,tcxt.55. differcnrianmidiuidentium ttimiim»rg.
bent in
(e contraria
cficntialifencum igitur
omnes fpccies ex bppofito diuer(x , fpecie
,
fi
fint
diuerfx
diuerfitas in fpecie elTet contrarietas,
tunc omncs fpecies cx oppofito diucr(i efirnt &ontraris.
Contr»ritt0i
muUiptex.
& intcr
contraria requiritur diftantia tontinua
talis diftantia
q.
Vldctur qu6d non:ifta funt contraria,qu^ ha-
/*•*
'^^J'^'
& determinatum gcnus habent:
ciim materia exuitur vna forma,
Ftr&m
l>iutit»tis
^"^
per ajiquam naruram.
Nec poffunc cfte
alicuius.
Similitcr in fubftanriis
XVIII.
eft
au-
ilTa
cfle conttadiiaoria;
& ideo non poteft cfie diffcrencia fpecifica
:
& ideo in numero
diuiduntur oppoiitis. Text.i^.
perqusffcnus
:
mhil
quam
tem
,
illa
dcterminari per aliquam negationem , nec pcr priuarionem ad eandem ratio-p nem quia priuatio inquanrum huiufinodi ponit
fic
Contrarietas igitur erit hacc, palamau-
Con-
Non ergo potcft
tialiter
^irtute.
in aliis.
oportet efte diueria,
tem oppofita n6n poifunt
ex hoc
non
& genus diuerfifica-
tum eftin his,in qii^ diuiditurjUcut animalcft in homine &equo. Ifta ver6,per quar genus diuiditur,oportet qu6d fint oppofitaiquia quq non funt
Ad primum dicendum,qu6d mediii no dicitur compofitum ex
^
quod aliqiu diffcranc (pecie, oporcecquod in aliquo conuenianc&oporccr, qu6d illud genusdi-
tremis,tanquam cx materia& forma,vcl ficut ex diuerfis partibusjfed proeo diciturcpmpofitum,
,
remi(uone,&
^Momtdoex'
Vnde intelligcn-
Dicendum , qu6d nus pcr
dum quod medium non eft compofitum ex ex-
quod
iremtfunpi?* mtdit.
iftx qualitates:& fic
qnodcunque gcnus per fc,altcra (c habet ad alteram vt deficiens,&(iiperabundans,&,imperfedii ad perfed^um:nec tame dicit (blam ptiuationcm, nec negationem fimplicem,(cd vtraque diffcrcntia naturam aliquam ponir. Igitur ifbe differcntix poflunt dici contracix>
Contrttriettu
frofria.
Quasftio tix
y
contrarictaris in cis (alua-
quiaprinu radix
non cotn-
tur, ctfi tota rario contrarictads in eis
plcatur
tiuum
ficut in priuariuis aliguid diciiur priua-
,
altcrius
non
Ucct
,
iniuftum
non
,
tbtaliter priuct ipfuna;
formalcm in ipfo
priucc rationcm
ctfi
priuat totalitcr iuftiriam
;
ftc
:
ali-
cnim cft iniuftus fi non obediat lcgibus } fed tamcn poteft cflc iuftus fecundura tuturam fcd
quis
:
,
qtu-
num.
quod
2.
medium
quzdam
inter
priuariua potcft
proprium
circa
{ubie<5hira
vel
,
&
intcr coraparando ad proprium iubicthmi , quacdara non. Vndc non intcndit Philofophus,
(ecundum Ipccicm complcta (cd ratiohe oporanibus contrarietas
diuerntas
in
:
pofitionis habet tate
,
&
,
quim alicuius
plus habet de contrarie-
oppoGrionis
alterius
;
quia
vtrumquc cxtremum aliquam naturam ponit. Ad primum argumentum dicendum,qu6d non Aitfimum. onmia contraria proprie dicuntur,qu» habent in fe conttaria:im6 hoc folum eft verura in illis ge-
ti-
primo.
aliquo cftdifFcrcns:&
dum eft
in infinitum
fic
:
igitur
vd fbn-
:
in aIiquo,5f pari rationc in primo.
omni compofiro cft
In
nao>
pari
Si difFcrens
aliquid
qut>d
,
non eft
7. huius
quod quid
Tcxt. 70.
,
iquiditasfei
:
fi
cft
forroas
fiuc
crgodifFcrcnriadifFcn, per con-
& aliquid cflct in difFc-
fcrcntia
non
vlrima pcrfcdlio diffinirioni»
cftct
fcd aliquid formalc in diifcrcnria.
Idemdicit Philofophus in
qu6d
difFcrcntia
rictas,
ncc tamen vidctur
Ad oppofimm huiufmodi.
cnim
non
fcd duac difFcrcndac poflimt Trimitm arg,
;
:
diftcrcntia frof»rte cn»
intcllcdimi fupcrio-
(c
nugationcm
faccrct
quod
:
lis
nomcn
per :
MJim
,
ficut
& ide6 home & ajiniu
ria,licct diflTcrcnriz
nomen irrMiontinon dicuntur contra-
per
Ad fecundura dicendum quod in fubftanria, ,
conucnit
,
rcpcrire cOntrarictatcm {altcm in diffcrentiis, co
quod priraa
proptcr
quod
illud raa-
Staatitim.
gis:fcd fpccics funt difFcrcntcs proptcr difFcrcn-
tias:crgo difFcrcntiat funt raagis diffcrcntes. Itcro
, fi
abftraftum dc
tum de concreto
eorura contrariz funt.
& inquanritatc & in quolibct gcncrc
vnumquodque
Diftrtntia quiiftMt!
con-
cft
ferenria Cbi oppofita.
Itcm,
trnrtM-
& diffcrcntia in-
tra Ariftotclem in 7. Text. 41.
Vnde rAMndle &
irrationale dicuntur contraria:
Siiartum,
contra-
alitcr pluralitas difFcrcnriarum in dcfiiu-
,
rione
dicit
difFcrrc.
Probatio afTumpti
inferiorum claudit in
rum
:
differentia funt diuerfa circa
:
aliquid idem entia efle
litcra
feamdum Jpccicm eft
fcriorum aliquid addit ad fupcriorcra , alioquin non faccret diucrfum aliquid in fpccic a dif-
quia irratiortaU habct priuarioncm rAtionalu fibi adiunftam. Illa tamen priuario non cxprimi-
Ttrtium,
elcmcntum,ncc cx cleraenris, pcr Ariftotclcm in
ncribus,tn quibus contrarictas propric inucnitur.
tiur
AiftaptitL.
cflct in
rcntia prxter panes ipfius:& pcr confcqucns dif-
fit
qiumti*
nc ftandum
fequcns compofita eftct ,
,
quod
iTT»ti»n»U
non eft differem.tunc eft diacrfara,&
rix
clle meiiii
821
iuftitia
folum priuat complctara rarioncm iuftincc totalitcr priuat ipfam , ficut carcitas priuat vifum. Et idc6 diftum eftrupriquxft.16.
uMtiui «ppt-
XIX.
differcnria:igitur omnc
abfba^
omnis
fcd
,
,
& coiicrc-
Tertium.
contrarietas cft
contrarium cft diffcrcns:
fcd diffcrentix funt contrariac
:
lergo diffcrcntia:
'«itiwY^ikK
funtdiffcrcntcs.
radix contrarictaris in eis fiduatun
quia tamcnin cis
non
cft
SCHOLIVM.
plcna contrarictas,idc6
didt Ariftotclcs in Przdicamcnris, trad.ixap.i.
DlFFERENTiAS,
e^aod fubfiafitia nihil eft contrarium.
Ai
ttrthm.
Ir» affert»titt
fefitinit
iptetit
,
vti-
mttrfriiuui' mi(.
Ad
tertium diccndum
incorporeii
lccundumqu6d
diuifiuac fubftantiac,
v^MhAinanimatum
,
fa^ fiint
&
froprte lo^uendo ,
dicipoffunt diprentesimprofrieyVelperacctdeus, expUcat. f^tde Scholtum ad q.%.
difFcrcnriis pofiriuis ignoris
,
Vcnmatamcn pro frcqucnter vtimut
difFercntiis cftcnrialibus vii-
Ad illud dicendura, qu6d nihil prohibct duas diffacnrias cfTc diffcrcntcs:hoc tamcn non cftnc, fcd hoc accidit , proprie tamcn diffenon funt nec ncccflarium cft differcntias
rcnics
dicitPhilofophus, i.Topic.cap.14.
diffcrcntes dtc, fcd pcr feipfas.
:
genriam intelligcndum cft
diiferetitia contrarictatis eft
diuerfa efle fpccie
,
hoc
in eo-
Adcuius
intclli-
*
:
diuiditur per diffcretias,fed gcnus iprum..Animabile fcd corpus :
QViESTIO
&
XIX.
ea, per quat diuiditur:& talia funt
fpccics funt differcntes propric.
Vtritm dudt differenti^ differdnt
S.Thom. Siuiez
^tt*fl.i
lutrt.i.toafccz
iiff.i 5 .fiff.
I
ciuc» fmdftjimttti.
:
&
:
Itcm , omnc difFctcns c^ aliquo difFcrcns : fi crgo difFcrcntia difFcrat , qusro dc illo , inquo ,
Vndc
diffcren-
habcnt dici
:
!dcm
vndcnon omnia,quar parri,
& peraliud funt diucrfa,
diffcrcnria.-fcd rcquiritur
quod
illud
pcr fc diucrfificatum. Et idco licct dux diffcrcntis oppofitxclaudant in fc intellcftu fu-
circa
difierat
cipant aliquid
idcm
o.
quod non difFcrenria funt diueria idcm aliquid entia : fcd omnia taUa funt corapofita ex aliquo , quod eft idem , aliqu9 quod cft diucrfum cilm crgo diferentiz nnt firaplices non funt difTercntcs.
Vldctur
TritmimMrg.
terialitcr cnria funt
citA.tjut.fl.atttecti.KViicrt.lAi.^xii tra3.t.e.i0.
Flaadria
fpcdcs:& idco
Gx funcqux formaliter diuerfa aliquid idcm ma-
interfe ?
aut illud eft difFcrens
Sc9tiOper.tom,Jr.
,
xA
nota
\
^
htftnmia
quod diucrfitas fa- nttiiuiduwr cicns fpccicm diffcrcnti* , non cft diffcrcnriz, '" difftrtit^"'^''* fed ipfius gencris diffcrcnria cnira propric non ^']JJ ,
tumenimnondiuiditur pcr fcnfibilc &infcnfianimatum. Vndc illa propric diffcnmtqux claudunt in fc diucrfum per fe ,
demgcnere. Text.x^
5
ccflarium
raur quinquc accidcntalibus ,propter indigtre vt
vnum 8c
non
cies tantitm froprie differunt dtfferentii4:tjMomodo
ni aliqua natura eft fubie<2a.
Ergo
,
ideit acetdit:tfuiafpe-
differentix
:
pro
diferentes.fed^funt
folam priuarioncm non im-
ponant vel fi fic , non diuidunt Subftanriam: fod diuiduntcam (ecundum qu6d huicpriuario-
priuatiuis:ficut
effe
fit
j)crioris
differetix,&aliquid,quo funt diucrfx:n6
illx diffcrctix propri^ sut difFcretes:quia ifb dif-
n6 propric diuerfificatur in iftas. Exepli gratia,4ff»»Mr«m non diuerfificatur pcr fc proptcr fcnfibilcvcl tnsefibilc:fcd corpus anima-
fcrcntia fupcrior
tiun:fi
tamcnaniraattmi diuidatur pcr yi,3c S,&:
animatum confhtucrct fcnfibile cum B , irttclligi debcrct , quod fcnfibilc infcnfibile fint
&
ZZz
5
diffc
difFefenresrftd
non
Im6
eft ita.
difFcrentix oppofitar eo
fi
&
rncdiatc diuidetur in fcnfibilc
vodc
Metaph,
Lib. X.
8l2
dimdatur fm-
re intdligibilium.
in infcnfibilc:
difFerant per difFerentias:non
modo, quo diucrfa
Scd , funt differcntcs. idcm , quod funt entia non eft aliquid mareriale im6formale:ncc fe habet diffefunt aliquid idem entia
lamcn
illud
;
,
ad
ficut materia
forma ad formam non profunt difFerentes hoc tamcn eft per accidens. Accidir cnim , quod dua differcntix conueniahtin aliquo fuperiori.Si enim hoc ellet pcr fcjtimc quscunquc duac difFcrentiae oppofitac
fbrmam pric non
fed ficut
;
:
participarcnt aliquam difFcrentiam fuperiorem.
Hoc noncft nifi
quia
dcuenire ad aliquas dif-
eft
ferentias primas, quibus non.eft aliqua prior
:
&
proptcr hocdifferrc per difFercnrias conucnit
lpecicbus,non autem difFerentiis
quia omnibHS
;
conucnit fpecictwis, non tamcn exomnibusdif-
magis difFcrre:quia
fercnrias
,
licet finfiij
tamen oponet
difFcrentiae
dif-
non funt
in gcncr0 dirfcrentium, (ed diuerlbrum.
Ad
,
rentia infcrior -ad fiipcriorem
Sic in propofito
tcrrium
cum dicitur , qu6d
,
fi
*tftium. abftra<5lura •'^
de. abftrafto , &c. hoc eft verum vbi abftrad^um differt ab abftrado &' non concrerum.Nunc autc no folum c6trarieras eftdifFerentia,fedcontrariii ide6 non oportet, qu6d omnia contraria difFe-
&
rant : fed aut difFerunt
,
aut funt difFerentia:.
Pubitabit autem vtique aliquis , quarc foemina a viro n5 fpeciedifFertj^conT trario mafculino , &. focminino exiftente
autem
differentia
,
contrarie-
taxc. Text.com. ^
i
fcrenriis.
C^ViESTIO XX.
Necintelligo, qu6d omnis difFerentia infejln diferenti»
infirier
rior indudit in fe intelledhim fuperioris
vt
fic
& cft vt non.
,
includit in fe
Quia enim
,
fed eft
ratio intelligit
dicerem ideo quia rarionale non includit fcnfibilcj fed habcns duos pcdes includit hafMftrioru, Vide fupri bens pedcs ; fed difto rationdi non fuperfluit didiffierentint»
fenflim
ytrum omnii
contrarietas facUt dfferentiam
injfecie
,
cerejvcl addcrc fe»Jibile:8c ide6 dicit,qu6d vbi eft
formarum , pono ordinem difFcrcntia} ita quod fignificatum vnius non includit fignificaturn alteriusiillud tamcn quod fignifica-
S.Thomas leHix. Albert.Magn. 1
^udtft
1. urt. I
i
truS.t r/^.it.Flan4riz
Fonfcca in ExfofitMtf.lt.in frintifu.
.
Siui. diff.6. fea.f.
I
pluralitas
rum
tur cft idem.
4 ^ pimum.
Ad
diccndum
rationes in oppofitum
difFercntia fimplex cfl refpedhi fpecici
gcnus fimplex
eft
;
quod
,
ficut
refpc^lu fpecicimiulttim
&
tamcn
prohibet difFerentiam haberc intclledum corapofitum,ficut habct genus.
Ad Ai fecundU.
fecunduro dicendun) , quod duae difFercn-
difFerentes pcr aliqua difFerunt
tiac
,
& illa
frimumurg.
Vldetur quod no^qu^ ex codcm feinine producuntur,fpccie
uenire ad aliquas qua: non
non babcnt cadem
Ad Ad
tertiufft.
In comfofiio eft
«litfuid
frtter eleme-
:
fcd
tamen
fiint difFcrentcs
dam virtus adiua naturalis ad producendum vnum & non ad producendum diuerfa fpccie, ,
pof^
difFcrcntiara fuperiorem.
ratio ftandi in
vno
tertium dicendura,
aliquid praetcr clementa
fum , nec cx Forma enim
cleuicntis lapidis
; ;
eft ;
de-
quia
Ncc
cft
2c in alio.
qu6d in compofito eft quod ncc cft elcmenhoc potcft cfle forma.
nec
eft ignis
,
difFerunt:fed contraria
rentiam in fpecie : Probatio Maioris. Omnai agens naturale agit aliquid determinatum:intendit enim producere fimile : fed in fcminc eft qux»
Minor patet quia n :
ilint efle difFcrentia per aliud
non
ex codcm femine pofTimt produci,vt ma(culus,& foemina:ergo non omniscontrarietas facit difFc-
nec aqua cx
eis:mod6 fi difFerenria includit intelledbum compofitum , vel fi aliquo modo includit rationcm , tamcn difFercntia rationcm forma; haber rcfpcdu generis:& ide6 non obftante tali compofitionc, potcft cllccomplcxiodcfinitionis:
niarcri.ilis
in femine fucrit calor fuffi-
cicsjproducitur roafculus^fed
Itcm
,
ifta
non
fi
deficies,fa;mina.
quae fimul reperiuntur in eadem,
& fuccefliue in
eodem indiuiduo:fed nigrum & album fimul reperiuntur in eadem fpecie pro diuerfis, & fucceffiuc in eodem jndiuiduo igitur, &c. Itcm dicit Philofophus in litera , qu6d difFercntiac matcriales , ficut indiuidua , non faciunt :
tamen formales & igitur, &c.
differre fpecie:difFerentiac ciei faciunt difFerre fpecic
Omnis
Oppofitum.
Secundum
faciunt difFercntiam in fpccie,
j.^^^ ^
Ttnium.
fpe-
:
diuerfitas diuerfifieans
genus, per fe facit difFerre fpecie fed omnis contrarietas diucrfificat aliquod genus igitur,&c. :
:
vndc
compofito non eft aliquid aliud praeter mareriam formam; fic nec in dcfinitioficut in
&
nc
M^uMtum.
cft aliud
Ad
prxtcr gcnns
dicendum
aliud
,
qu6d Philofbphus non
:
& ide6
difFcrunt fpccie.
& nigrum diffirfant
& difgregationcm
vnumquodqi eft (^c.
iuur.
V M.
confiderata
irt
ordine adgt^
derata in ordine adfuhie^um , non. Vnde alhum 0" nigrum rejpeEiu caloris faciunt diuerfasfpecies,
difFcrunt fpccie, fed faciunt definitio-
fpecici
,
illa
,
Vnde
iiv
qu6d cum
per congtcgationem
ptiora
fiint
rentia;quia caufant diuerfitatem in
Aiiftcidum, frofter quod
I
qu6d non
capitulo priori dicit Philofbphus
fre f»rteof-
CoNTRARiA
L
nui
album
pofita.
C H O
dicit,qu6d non.difFcranr,(eu difFerant; fed dicir,
nem
.Ad primum
S
& differcntiam.
magis
diflfe-
duo
fint fcibilia,&:
proptcr magis:fi
vnum propter alteruro
,
jUud
tamennon funtin cbdem gcnc-
rc,non tener:quia conclufiones fciuntur pcr principia
:
principia
nonfunt
tamcn fciuntur non mas;is,quia
in codaTi gencrefcibilium,fed
(]uod diuidunt ,faciunt dtfferre fpecieyConJl.
refpeifu hominis nonfic ma/cultti fpecics fexw.fed non animalis.
& foenunaftmt
Htc ad mentem
Philofophi differentiam materialem vocat,qiu in-
diuiduum conflituit^deqHo videeum i.dift.y
aliis.
Primam rarioncm in oppofitum cojicedo. Ad fecundnm , cvlm dicitur , vnumquoque propter quod Scc. Diccndum , qu6d illud habet intelligi in his,qux funt eiufdcro gencris.Si cnim
exft-
,
ingcne-
& qtuff.^.ad
Diccndum,qu6d omnis ferrc
fpccic
:
convrarietas fecit dif-
,
difFerre fpecie
*
fcd conrraria polFunt duplicitcr
confidcrari,vel ad fubieftum, vel diuerfificant
q.6.
3.
fi
,
adgcnus,quod
ad fubie£fcum , quaedam faciunt quaedam non. Cuius ratio eft :
&
D<jf
'"^"'^^^J*,'
materia per fe ordi- y^,^> ^ ,„^1,. gcnus fumitur a materia , nem habet ad formam:vndc contrarietas forroa- rtttlu mu. lis
.
XXI.
Quseftio propri^cft ip/ius gcntris
lis
&
,
ifta
diucrljtas
fbmuiis circa genus.diuerilficac ipfumin fpede.
Sed
modo diuiditur fpecics
alio
difTecendas materialcs
& i(b
,
in indiuidua,per
contrarietas
non
fecit fpccie diFcrre.
Talis contrarictas cft inter
acddenria isdiuidua
,
album & nigrum: , quod contra-
vt intcr
& propter hoc dicit Phitoibphus ria
qu*
,
funt propric gcncris
,
fimt diffcrcnri*
eft albus,
fiue fpedci
quiainfimc indiai-
nifi
,
quia
nifi
Non cnim cft homo
iflc
re
vcl
;
ille
& idco fic loquendo dc concrariis quac-
dam fadunc fua diftanriadifFcrrc fpcde
in ecne-
quod diuidunc quia album & nigrum
fpecic
:
differunc in colore
,
& mafculinum & fixmini-
num fadunc diftcae fexum,fcd non animaL Vndc ad qua^onem diccndum quodomne ,
mmuUff*-
a* tUftmmt. XtfftmJttmr
mdmrimmHm-
non
ctrruptibiU Sc incorrupttbiU
genus diuerflficans fadc differrc fpccic in ifto gencre , non camcn ficic fubiedum diffiaTcfpede. Prima rario probat qa6d mafculintun ftrmininum non fadunc diffcrrc fpcde drca animal. Sccunda rario probatquod aibum nigrum non faciunt difFcrrc drca hominem. Terda ratio probac quod non omnis contrarietas fa-
&
non
:
nam fi
pcr accidens
incfle,& per confcqucns
& incorruptibilc.
Text.cem.%6.
C^ViESTIO rtntm corrupdbilc & ,
&
irrationaU non func dc eflcncia ncc pcr fe infimtd ; fedanimal cftin pocenria ad vcrumquc. Ciim ergo quodcunque cns acdpiactir,vel ut ncccflarid tomtptibiU , vcl rationale eniia
ap ima hs
,
incorruptibiU
ctm^ibiU , & incorrttpttbiU non
;
poflimc aliquod genus diuidere ncccfEiribiiginir gencrc differunc
& incorruptihiU immediacc
CotxitcorruptibiU
diuidunc cnsiiJlud enim cft incorrupribilc ,
Uemmt
»f>mfe.4i.eMf.g
^
^
ccnriam
qu6d non
:
contraria fimt in
& fpede diffcrunt
:
eodcm
corruptibUe 8c
incorrufnibiU fimt contraria ; quiadifferont
fimt diucrfa,5i: prindpiatajfcd aniraa hominis cft
& iacorrttpti& afinus gcnerc
mcorrupribilis:fi ergo comtptibile,
homo
efle eadem
maccria,non poffunc cflc in eodem gcncre Phyfico.
Ad primum argumcncum dicendum
^^""
non
'
l^ "°" P°^^ ^crc
diffcrrc l*pccie,
poccft facere diffcrre gciicrc;fed corruptibtU
8c incomtptibiU
fpeaes
&
non fadunc differre fpedc quia indiuiduu no differiic fpedc:igicur &c.
SCHOLIVM
fecundum pocenciam
diffe-
,
defhuOidnem qtt^Ji.
,
altentm non.
Vide
9 . Aduerte fecundum
DoQorem materiam cctUfhum J^'-
& fubluHMrittm
mm difiiagui fpecic in fubjlmntia.F idecum xJift: >4-7-
& impotentiam
\.& q.i$.de Anima.
trarut'^
:
ergo non
diffcrunc fpcde.
func propric in gencre,
&
ideb diuerfitas in Przdicamenris, fecimdum genus,non cft iuxta prindpia. Quia igimr homo eft corrupribilis , ficuc
&afinus,
iicet
animaciusnonflc corrupdbilis,
codem gcnere func Ad tcrrium diccndum, quod quocnnquc mo- Ad
idcb in
do cft aliquid
&
eo raodo cft corrupdbilc incorrupribilc : fcd quod quid efi rci , non efl exiftcns
pcr fc eiiflcns bile.
;
,
imb ficut exiflit,
ComtptibiU cnim
fpecic Si tamen
& incormptibiU ntntgenere Phyjico/iort Logico, & fmnt contraria ftcunaum potentiam & impotentiam ^km vnum Schoitmm pofitum ad
4
&
fic cft
&
cxide^ nondifferunc
eflct cxiftcns,
& non in indiui-
duo,fpccic differrcc ab indiuiduo:& dic Ariftotelcs
corrupd-
eft in indiuiduis, fed
traindiuiduanoncxifdt,
Oppoficuro didc hic Philofbphus.
poteft pati fui
quod
biU func concraria non diuidcnciaaliquod gcnus, ^L^*^*'* fedipfum ens, quodnon cftgenus ,& di^crunc
;
CoRRVPTiBiLE
,
concraria propric acccpca conucniunc in gencre, .^dfrmuam, fed differum fpecic:fed corruptibile incorrupti- ^^'^fufiibiU
diffcrunc. Ttrtimmt.
,
Ad fectindum dicendom , qood prindpia non Ai fetmniUU
Itcm.diucrfitas in prindpiaris eft tx diuerfirate in prindpiis : quorum crgo prinripia genere
,
inueniri incorrup- S*lmtU.
& incorrupribilibus
, a quo rarionem gencris poceft acdperc,vc corpus ; &c idcb in ge-
& inctmtftibUe foliim differunt fpcdc
^i/f gencrc funt diucrfa
&
&
7. Alenfis .»*«»<
lccondum potcnriam, & impotcntiamrcrgo djm potcntiaA impotcnria fint contraria,£»rr)«pf»^i/* Seaaimmi
&
fic
nereLogico nihil prohibec corrupdbile efTe:quia tamcn comipcibilc incomipdbile non pofTunt
.
genere ,
differre fpccie,
qubd concrariecas fecundiim po-
impocentiam fadac diffarc gencrc, diffounc corrupttbiU incomtptibiU: Ergo gencre diffimmc fcd
mmmt.n. FonTcca m £^^/.«^.1 5.
Vldetur
J
^*'**'*
eflc:igicur uon diffenmc gcnere. Prxterea gcnus furoirar ^ mareria , fpedcs z fbrmarfed potentia propricdcbttur maccri2:ficut
Non camen potcft aliquid
^ itettfhyf. ttxt.i } Albcrt. Magn. /r«5. i. ««^.1 1. Fliairiaf««/f.i } »rt.i. Suarex iiff.H.feS.i.
.«Tf.
quod
nonpoceftnon
ribilibus
fdciuHtdifferre genere ?
f.Thonus Ua.ii..^
,
:
XXI. incorrupribilc
___^
^'"/'•^
Scd differcnciat diuidenccs aliquod genus non func de ellcncia dus , ncc per fe infunc d:
ergo conrrariecas fomialis fadc
biJc
poflct
riam.
rarionabile cft
Ncccilc diucrTum cflc gcncrcxorrupti-
,
quod nunc eft '^u^J'"^, tmiftfi eim» ; quod fccundumnaturam^ impofHbilc; virturi tamcn fm»dt*Utfi. diuitue non cft impofCbilc. Ergo incorruptibile cft dc cflentia dus cui ineft , vel confequitur aiiquid efle intrinfccum confequitur enim matefibi
&
dt difFcrrc fpede. Primam radonem & oppofitnm conccdo.
codem
func in
gcnere Phyfico , ficut in codem genere Logico. Ratio primi efl,cui incft corruptihUe,i\it incomt-
corrmpttbiU , poteft fieri incorruptibile
,
%
:
tcaria ver6,quz funt indiuidua,& materialia , di» ctmcur di^crcntix maceriales ; quia non infbnc
album, vel nigriim,
^fcewMumS
&
ptibiU, pcr fc incft
duo habenri maccriam fignacam.
q
Diccndura , quod duplex cft genus , fdlicet gcnus Logicum Phyficum illa fum in eodem gcnerc Logico, quat func in cbdcm pr^dicamcnco : illa funcin eodcm gcncrc Phyfico , qaoruni maccria cft vna. Tunc ad quxftioncm dico,qubd
fbrmales,&(pecici,& diueriificanc fpedcm.Con-
commoni
it»fimlhmm
82?
hoc condu-
contraPlatoncm , qui ponit idcas
fcparacas incorrupribiles
,
dufdcm
cum iftis infiaioribus. Hoc non
caroen
fpedd
poteft dlc didt
Arifbtelcs , quia corruptibiie Sc incorruptibiU differunt gcncre:& quac diffcnmc gcnercmaximc
diffcnmc
ZZz 4
LIBER
tmimmt,
1
LIBER VNDECIMVS DESIDERATVR. Vide Cenjkram,
LIBER DVODECIMVS. zquiuoca no eft fimilitudo perfc6ba,quia in
Quaccunque ex vnluoce
rubflancia.
fic
non
cft aliquid fimile caliditati
fcdlc
Text.i^.
:
cft
tamen in^Sole aliqua virtus produdiua ^'^o^ « StU ipfam:& ita forma caliditatis fi*T'^r > *
caliditatisexccllcns
prouenit a
CLV^STIO
fibi fimili in
fecundumformam 11
.
/<(. 1
Mettph.
.
metaph.qu^ft. i
SCHOLIVM.
3.
G EN
?
Antonlus Andreas
Flandria hic qu*ft. ) jtrt.i. Suarez lib.\. de gerttrntimecnf.^.
Conimbr
diffut.ti.fecf.i. qut.ft.io.
.
(juift.
Fonfcca lib.i i.MetMfh. iu Expofit.Mf.i.
I
D
E
TV
R quod non
:
animalia
generata per putrefa6tionem
Trimttmsri.
corpore
coelcfti
,
k
folum funt produfccundum for-
(Sbjfed illa animalia
mam igitur
StoMdnm,
,
cocleftibus
non
funt fimilia:
&c.
Item , virtus aftiua in femine ex fcmine proanimam ; fed in {cmine non cft anima.cum ergo generatum habet animam, non funt fimilia
fccundum formam. Item , motus eft gcneratiuus caloris ; fed ipfc motus non cft calidus : igitur,&c. Oppofitum dicit Philofbphus. Dicit enim quod omnis forma,fiue ab artc produ(fta,produ-
Dicendum per fe,aliquo
,
quod oranc produdum
k caufa
modo affimilatur generanti. Et di-
tnodo-.quiz qualc eft
co aliauo
dum formam
,
tale eft
gencratum fccun-
generans fccundum for-
mam, vel virtutem. Sed intcUigendum cft,qu6d forma generati ahquando cft in gencrantc fcr cundum eundero modum
penerMiovniuoc*
^ A-
qu*Mf»,
elTendi
,
& in materia
ciufdem rationis fibi, vt cum homo gencrat homincm,& ignis igncm,talis gcneratio cft vniuoca tptalitcr. Quandoquc vero forma geniti pra:exiftit Bi generante, non fecundum eundcm mojyj^ cflendi, nec in materia rationis ciufdcm:fi-r
domus przexiftit in rocntc artificis, domus extra habet «;^materialc,fcd in mcn-
cut fonna
quia
tHaliter
44.
,
habct efft immaterialc:& talis gcnerapartim vniuoca,&' partim acquiuoca:quan-
vt in Ktjuiuoqa.
&
mforma fed nbn
ajftmilantur
de
non habet Jmiilem formam infpecie
&
fic
calor prius cxiftit in
palore in vinute habet. Sed tus eft scquiuoca.
prxcxiftit in Sole,
motu : motus autcm talis
generatio peni-
Vndc Philofophus
dicit,
hic
Ad quxftionem diccndum quod ,
fed vcl
:
m anima, & cquus ab cquo.
Sed in gcneratioiie
forma fimilis
cft
forma:
,
vel
Huius tatio cft, quia generans producit gcnitum ad adtum. Scd fecundum Atiftotelcm primo de Gencrationp, text. 51. agens & paticns iii principio funt conttaria
,
& in fine funt fimilia & idco geni;
fempcr
rat
Cmile aliquo
modo
gcneranti.
Quodtamen non aflxmilcntur in forma,defcdus non
cft in
nem
agente , fed in co quod tranfmutatio-
fufcipit
inco per
:
quia
omne reccptum
in aliquo eft
modum recipientistfi
tamcn aliqiia materia cllct fiifceptiua Solis,in illam materiam poffct Sol formam fuam inducere. Vnde quod Sol Solcm non gcncrat, defedus cft ex parte patien- §lj"ireequa tis:Sicut in eencratione muli quia menftruum '5 y*"" "f* :
non cft fufccptiuum formas cqui:ide6 virtus feminc cqui inducctc non poteft forroam equi :
& cum dcfecerit \ propria
[edmulurtii
\\\r
formam quacunq; poreft fimili?,
& propter hoc inducit forma rouli.Si vcro caufa flt
pcr accidens,n6 oportct vt gencratum aliquo
modo affimiletur
gcneranri': vt
fi
fodiens inue-
Siuidfortit-
non oportct inucntioncm thc- t*>&t»fmi fauri aflimilarc fodicmi. Similiter efl de omnibus qux fiunt k c afu & fonuna : quia focniat thefaurum
,
:
practer
roatcria,vt
3
forroa proporrionabilis cft virtuti.
poteft cfJc pcrfede vel impcrfedlc.Perfede ficut
domo fine
generatum ,
tuna nihil aliud
in marcria,a
fcd tantitm
non femper ai]lmilatur fecundum formam ita fcilicct , quod forma gcncrati fit fimihs forma:
quod omnis fqrma procedat a fibi fimilirfed hoc forma domus
,
§luod tangit ad tertium an femen agat in genevtde quid de hoc fentiat 2. dtft. 18.^.27. ;
in mdiflruo afini
,
& idem
roftte
tcntionc indpcit
caliditas hic caufata infcrius
modo,vt
virtualiter.vel eminenter,vt in Sote,refieSiu rana,
riam eflendi
& fic
:
aliis artificialthm. Tertitu,efuando generarfs
tum ad fbrmam eft vniuoca , quantum adraategcncrati prxexifHt in ge-
in ejfendi
,
dorntu in mente artificU ,& domiu exf-a
in
modo forma
4. di/f.
&
&
tio cft
Tertio
Vide 'DoEiorem
fendimodo,& utantumeftperfeEte vniuocM ; vt tjuando ignis generat ignem. Secundm , quando
afini
ncrante , non in a<^, led fblum in virtute :
vel perfelle
fi»e,& i.dtft.^.qutft.G.num.iu claritis 7. huitu text. 30. vbiexplicat tres gradtu genarationis vniuoca. Primus gradiu efttjuando generans genitum ajjimilantur informa ef-
tc artificis
cft acquiuoca.
eji fimile generanti,
vt ingeneratiorte vniuoea,velvir~
,
«jU4ift.i.in
generantis
citur k (ibi fimili.
^
M
TV
I
& formaliter
efl
ducit
Tcrtltm.
proportionc.
I.
VtrHmgeneratum ftt fimile generanti
^gi
Solc'
hic infcrius per-
cft
,
quam
intcntionem operantis
flliud cft
,
intcllcAus agcns :
&
cafus nihil
quiim natura operans fine inten- Doaorquedl. *»•
tione.
Ad
Qu^ftio
^
4 frimmm.
Ad pri«num
qux
eft
quzdara
nmilis
Adftcuniii,
:
&
in virtute:ide6 talis gencratio noncft pcni-
ttrtmm.
AnifM
Ad fecundum dicendum , quod vinus in icmine non eft agens principale,(cd inftrumenralc; non enira agir in virtute propria , fcd in virnitc cius,a quo decidit femen & ideo licet non aflimilctur {emini {ecundum formam,afIimilatur tamen agenti principali,a quo decideair. Ad tcrrium diccndum , quod licct motus non
probant
tcnria:vnde eftgencrario
& po-
nmplex zquiuocc^
efl
incorruptibUii
: ejHtn
ntt
&
tit
habcat calorem z£ta, habet tamen virtute
rationalu
fer fe,nec per Mcctdens corrmrtfi potefi. Explicat vtrAmejHe corruptionem. Hic aliu locts ita fen-
tusvniuoca.
:
^
V M.
I
eft virtuti in fcraine
&
men
C H O L
S
virtus a vinutc calcfti caufata,
ab animali decifb j illa virtus poteft animam produccre licet animanon fit in corporecoelcui adu,eft taSut.xJ.1%.
Sis
II.
Arijloteles. ftd hahetalia prirtapta,quji pottkt
corrupttbilem
effe
:
Fnde
tn hac ^u^fHone
duhitu videtur manjiffe ex variis iftutctm coUatts tji.
I }
De <]uo
.
locts tpfitu
ad
prohat DoElor^Mfi.^^.cj.i.^.de : ejHtdquidfit,certttm
efl
demonfiraffe hanc incorruptibilitatem
:
tpfum non vt tbi bene
probat DoClor^. Potcft dici, n.i6.
*
Dicendum tamen,qu6d intcllcdus manet poft corruprioncm compofiri; nec eft poffibile intellcdhi corrumpi.
Huius
ratio eft,quia
omne,quod
corrumpinu:,aut corrumpitur per fe,aut per acci-
Siautcm aliquidmanetpoftcrius , perfcrutandum eft in qulbufdam enim
dens:illud,quod corrumpitar per fc habet
effe,
&
includit in fc contraria; quia corruptio principa- S«<"' «<'^«-
:
nihil prohibet,vt
fi
cft
animatalc,non
omniSjfcd intcllcftus. Text.iy.
CLV
MSTIO
liter
dcbctur adlioni contrariorum
in fc fiibicffhim cranfinutationis
:
habet eriam
quod
ria,vnde quod per
matecompoficft
fc corrumpitur , eft tum. Sed intcUcdhis ncc in fua cflenria habet aliquara raateriam,ficutncc aliqua habet in fe con-
II.
traria
rtr«m ali^ua forma vel
,
intelle6ttts fofit
remanere corrufto hominef
,
quia
qua
contraria funt in
^"YJ"'^
.
trari»,f^ habet materia,
in intcl-
aliis,
le^u non fimt contraria , nec pcr modum contrariorum , vna tamen eft rario duorum contrariorum per fc crgo non eft corruptibile nec pcr :
S.Thonus it jnetafh.US.i. dr
& t.contr» gmtet
Trwnmtrg.
e»f.7.
i.
f.^i*tft.7^.Mrt.t.& 6.
&T$.& qntdUb.io.
&
f .}.«.!.
quiacorruprio ahcuiusperaccidcns depcndet ab
mortalitate mnim* e*f. 1. Coaia&i. tr*3»t.de Anim» fefMr.diff.i. MTt.j. FoDfcca citu.qjuuteedtnti.
ncm , non corrumpirur pcr accidens , nifi pcr compofitioncm, Scd intelledhis non fir per perfetJHonem compofiti , quia intclle
VIdeturqu6dnon,{empcrexiftens,& iemper non cxiftcns,funtcontraria,fccundum Philofbphum I. Coeii & mundi in fine text. 117. & non fcmper exiftens , & non fcmper non cxiftcnSjfunt fiia fubcontraria;& illa duo funt idem fubiedo quia vnum & idem fubicdko cft, quod quandoquc eft,quandoque non eft:& ibide^quod illud eftmedium inter fcmpcr exiftens,& femper non exiftens vnde vtrumque intcrimit. Quod igitur quandoque eft , & quandoquc non eft,nec eft femper ens,nec eft femper non cnsjfed intclledus quandoque eft, quandoque non eft ergo nec fempcr eft , ncc femper non eft T fed illud quod maner in toto tempore futuro,fcmpcr eft: :
;
:
igiturintellcclus toto
.
Philofbphum de partibus animaliii non corrnmpitur
"Pcr accidcns ergo
&
ad tranfmutarionera compofici, neccfTe eft intelle^m mancre ; quia non habet in fc princi-
pium corruptionis ; irao fi poteft definere efle, hoc fblum eft cx potcnria primi , ficut ponir ejfi poft «0«
ejfe.
Ad primum argumennim dicendum quod li
humani
matc cum
igitiir h.
,
eft intelligere
cum phontaf^
hanc operationem non corpore
,
poffit
poft feparationcm
potcft cfle.
nunc manens, potcft nunc non efle. Probatut i. CceH & mundi: text.ioj. crgo per candem rationem nihil poteft Irem,nihil ab artemo vfque
de nouoincipiens in artcrnum fore:fed intelledhis de nouo eft cum gcneratur homo:crgo corrupto
homine
corrurapitur
& intelletfhjs.
Oppofitura dicit Philofophus. Picedum enim quod omne agens prxccdit generatum,fbrma ta-
mcn
pracccdit
;
quia tunc illud eft fanitas
cum
eft
fanum aliqua tamcn forma manet poft corniptioncm,vt anima,non quxHbct,fed intelledus. :
Circa iftam niones.
qwdtionem
diuerfx func opi-
&
&
•
•
tamen interimunt fempcr in futuro
,
funuro
clle in
conccditur intellcdhim fempcr
non tamen femper
fius inrelledlus
intelledlus
}
,
femper importat vniuerfalitatem temporis pra:- ^'^ frimum. ''"''^'iiu} teriri , prasfcntis, futuri , fic quandoque effe ^ feiKpereA pro j rr r ir quandoqite non ejje , interimunt Jemper ejjt : non
Practerea , omne per fc exiftens aliquam propriam operationem habet ; fed propria opcrario
non
&11S.
fcco eft per lib.i. cap.i
rito.
:
Text. toi,
tcmpore futuro nonpoteft
eodem,a quo dependct fua generatio.Quia enim T'ma eotforma materialis non fit , nifi per compofirio- "^/'"^ f"
manere.
haberc fcparatus Ttrtium,
quia corruptio alicuius per accidens:
:
Albert.Magn. tr»{l.i.de Anim» c.xo. tt»3.i c.i j. iEgidius i.de Amm»*dc. 4. Duran
:
Stemdiim.
accidens
efle
,
fuifle in
;
& fic
futura
fcilicet
prxte-
Ad fecundum diccndum qu6d intelligert ip- Ad feeundu, non eft finc vniti cum corpore ,
,
tamen feparatus alio modo intcUi^t quia per raodum iubflaiuiarun) phantafinate
;
intelleftus
;
fcparatarum.
Ad tcrriumdicendnm^quodnihil vfquenunc -^d ab arterno manens poteft nunc non clle , nec pet tranfrnucationem incipiens poteft in fore:hoc probat Philofophus text. 1 17.
i.
quod nihil generatum
le,nec aliquid ingcneratum
fit
Ca-li fit
itemum
& Mundi,
incorruptibi-
cormptibile quia :
vtruraque tale habct matcriam pancm fui : cadcra taracn potentia ab sicrno vfque nunc ma-
ncns , ncc de nouo poteft non elle : quare tamen hoc non cueniac , voluncaci diuinac pracfcribcn-
dum
efh
Aot
tertium,
XII.
Lib.
826
Metaph. fiibftantia
^ut igitor dicimus,cft quidem vteft,cft autcm vt non,puta forfan fcnfibilium corporum,Stc'. Text.ti.
principia accidcntis a prindpiis
fic
,
cum
Et
fubflantix.
quid
III.
'
1 1.
hic
fiS.i
.
UB.4. Flandria- hic ^.4.
Coniinbr.i» Phyf.lib.i.
tirt. 1
c.j.
T 7 Wetur
frimum »rg. SteutnlMM.
Syxu.dijfut.
.
Ponfcca
lib. 1 1.
:
priora his lia,
j
,
aut accidentis
primum & fecundum
quia principium
nearnec teruum
,
aut
cft poffibile,
igitur
; f)
cadem
funt impoflibi-
:
cfle
quod nec
efle
:
caufa:quia prima caufa nec eft in generc fubftantia;,necaccidentis,fubftantia
cum his,qua:
uocc
tamen
Aliquidtft tfuod
non
eft
fubflitia Kts acctdens.
eft,fed.cqui-
funt in gcncre fubftantiac.
aliquam
omnium non
eadem
cflcnt
^t
infinitiim,
Q^ViESTIO Vtrum
SCHOLIVM.
reaUter eadem.
,
Vtdc
vt
cportet ponere
efficientem
P R I N 01 p I A intrinfeca ommum,vt materia, potentia funt eadem fecundum forma,a^HS , Extrinfeca
finii
&
,
DoBorem
immobilem.
fubftantiam
Text.z^,
impro-
eft
&
fubftantiac:
dux quidem qux PhyficaE;,& vna qu^ immobilis , de iioc dicendum eft, quia nccefTe eft efle fempitemam
fubftan-
cflet
i
,
& accidcns
,
qu6d nihil aliud cft a flibftantia & accidente dicendum quod hoc non habct veritatcm in prima
& & acci-
batum in fine z. aut erit procdfus in quod cft improbatum in *.
ciens
tertium.
nihil prohibcr fubftamiac
fubftantiam
principium accidcnti. Similiter quando dicitur,
ellcnt principia fubftantiae
crunt diucrla tamcn inconnexa;quod
froportionem.
vnde
principiato
principium
tia,neQ accidens.
Si principia
Ad
fpcciem,aut genus,non eft aliquid fempcr a
Quoniam autem tres erant
aliquid cflet,
fic
cft
:
mcn
cft a principia-
accidentium,illa ellcnt alia a fubftantia
dente;&
prihcipium
Diccndum quod aliquid cft fecundum numerum a principiato fecundum ta-
quia nihil cftprius
Item, principium animalium to
& accidenrcqme in gc-
& principiatum funt vnige-
fubftanria.vel acidente.
TmMHw,
fiatiti
ali-
a principio, &c.
qu6d non quorum principia funt y eadem,& principiata iimt eadem:igitur non omnia principia, &c. Item , /1 principia omnium eilent eadem , aut
erunt in gencre lubftantiac
elle prius fubftantia
inconucnicns
cft
Ad tcrtium cum dicitur, quod ?
Mit»fh.c»p^
,
ncc
,
§lud principiafunt ifliigent* frinci'
ncrc funt.
Vtrumfrincipia omniumfint eadem S.Thomjs
principia princi-
,
:
in generc accidcntis
Q^V^STIO
dicitur
vcrum eftdeprincipiis proximis principium tamcn cxrrinfecum primum, & remotum non cft in generc fubftantia: , ncc piatis funt vnigcnca,
in
S.
Thomas Wf /^cif. Magn.i.
Met»ph
aliquam caufam
fempiternam
?
jV i.contragentetcap. Ij- Albcrt.
l'hyfic.c»f.-vltim.Sonc'm.
lauell. ibid.qudft.^. Flandria
effi-.
hunc
\.
IV.
c»p.6. Suar «»
j.
1 1.
Met»ph.«iutfl 1.
««.1. hu:K\tniis
1
1.
Metaph. difp.i^. feci.i.ionCcca.
in expofit.cap.6. in princ.
textum.
Vlderur quod non;quia motus non cft Dicendum
quod principia fimtduplicia,
,
trinfcca, fcilicet
& cxtrinfeca.
Principia intrin-
fcca diuerforum funt diueria realitcr
omnium compofir.orum eadem funt principia in-
fubftantiam feparatam efle ferapitcrnam.
pofiloritm en-
tUm iutprin(ifi*.
trinleca.
Extrinfeca principia funt
finis
Itcm,fi fubftantia Platonis cflent
&
:
pollijnt ellc
rum
:
fi
eadem
principia
omnium
numero eft omnium
prit)cipium
,
infcriofic
vnum
fcilicet
Deus,
ver6 accipiatur rcmotiffimum
:
modum
,
nihil ad-
:
:
Ircm
motum non ,
oportct ponerc aliquam
generatio eft perpetua
generatio cft perpctua
crgo pari ratione licct proptcr
num
,
imo vna
:
& ramen iiuMa
morum fcmpiter-
oportcat ponere fubfiantiam fempitcrnam,
non tamen oportet viiam fempitcrnam. lUud confitmatur fic omnc quod fit pcr :
aut
fit
pcr naturam
,
aut pcr volunratcm
;
fe, ConfirmatiiT..
(ed in
his quie fiunt a natura:natura cft fufficicns prin-
& in
principium cle<^ionis
omaium.
ncrc aliquam fubflantiam fempiternam groptcr
,
eadem principia realitec , eadem uincn fecundum omnium proportioncm, & vni-
nium
funt
cipium
,
his
,
quac fiunt a voluntatc
,
vo-
luntas dcterminata pcr clcftionem eft fufficiens :
ergo non
eft ncccfle
po-
fcmpiternitarcm potus.
uerfaliter.
^d fritjntm.
Ad primum diccndum proxinia intrinfeca funt
ipfafuntcadcm cadem. .4dfscUdMm.
;
fic
quorum principia , cadem rcaliter ,
non fimt omnium
:
^e
C H O L I V M.
D ATV R
fuhfiantia fempitema , efux efiefiiomnium. Verum hoc non prohatur ratione Philofophi hUjfcilicet ex aternitate mottts, vel temporiSfCjuianon datur.Facit tamen alia eius ratiopro hpc lib. i. hutus , rm. j fietnpe quod in ciens cau Cz
Ad fccundum diccndum, qucid principia rcaliaomnium, nec funi ingcnerc fubftanriac quia ficut
S
&
principia
accidentis accidcntalitcr dcpendct a
Tertium.
fucccdit alrcri:
quia in caufis efficicntibus non eft proccderc in printpcicns o» intiqitiin>.fed cft deucnire^d aliquod vnum jinxU vnum ppium. Eadcm ratio de fine. Vnde non omTrincipiitm
"^*"
prodcflent fic idex fimt f ubftantia: Ceergo pari rationc paratx fecundum Platonem
& effe-
dus, vtruraqiie poteft ellc proximum , remotum, Sc remoriffimum. Si proximum , fic aliud cft diuciforum aliud cnim eft cfFeAus fanitaris, aliud domus,& aliud hominis. Si rcmotum, fig
^
^"""'^*^'
igitur,&c.
proprcr
:
«tcr-
infiniri dics praecciiiflent
hunc&pcr confcqucnsiufinita pcrtranfita cflent:
matcriamei,
,
ci-
enim
quiatunc
,
& tui, fimiliter & formaromniu tamcn principia funt materia & forma, huiusfi(Cut & illius:vcl ficut principia huius adus & potenda iic & illiu$ &c fic poifumus dicerequod eft
Omnium
alia
:
nus
in-
.
cnufis
Qu^ftio IV. ejfemuditer non efl fmceJerrin infimtumux ejutCtluitur ^Uri vndon cMuftmjniconfe^uenter erit innuimtiju* nulU eft frior^
cdujts oriiHMtis
,
&
CMuftta
emni cMM/dHp ali^uiJ
cjuin
:
eft
prtus
:
&
hinc erit fempttema,<juia hahens ejfe a fe necejfa-
FideScotumde hocfuse
riofempereft. quaft.i. art.
e^')'
&
i
& de
num.i. &fe^.
con.i.
.
i. dift. 1. i
.princ.
omnia
poflibilceft
doque non
cflent
omnia quiomnia quandoque qon
eflc talia;quia fic
&
:
fi
, vel potcruntdenouoeflc ; igituroportet ponerc aliquid quod non poteft non cfle, tale efl
efloit
neceflarium. £t tunc potcft quzri dc iflo ncceffario
,
de, vcl
cum
huttu f .6. «.9.
I.
827
tTm ftttfi
4*
fT»e*£m
vtrum habeat caufam fuz ncceffitaas aliu-
i» imjinttttm
non
OT ejpeitiMiWt
,
^i
ahundc, quzritur dc caufa fua , 5c
nonfit procedere in infinitum in caufis ef-
fidenribus:idc6 oponct dcucnire ad aliquid, cu-
Oppofimm omnc quod mouetur , ab :
j^
moucturjfcd tur actcmc
:
momsfic jctcmus
fi
crgo ncccfle
pitcmc moucns
fcft
aliquid
mouct ,
mouc-
poncrc fcm-
cft aliquid
fcd nihil
:
cns autcm adhi per fe
,
aiiquo
cns adhi;
nifi
fiibftantiarigitur
oponct
eflc fiibftanriamaliquam {erapitcmamcfficicnte.
Ad
quod
illud dicit tcxtus fic,
cft ncccfle
nerc aliquam fiibftantiam fianpitcrnam
pitcmc agcntera
,
po-
& fisn-
quia intcr cntia fiibftancia cft primum cnstficrgo fubftantia noncflct fcmpitcr;
na,nihii cflct fi^npitemum
fiim
quia motus
:
cft
:
confcqucns
cft fiil-
icropitemus fecundum Phi-
lofbphumjquia non incepir poftquam non ejfe ha-
Ji^h'"^-
buit
,
non erit. Nam menfura motus, tcmpus non po-
ncc definct,
ita
quod
poft
iw#iV *^"™ tcmpus Gt M/, ftcmndi teft efle une mocn:rcd impofllbilc cft tcmpus indpcrc, vel dcfincrciquia n incipit,antc non fiiit: JtUoftfhi. fcd prius, non cft finc tcmporc:crgo tcmpus fiiic ante tempus. Similiter fi dcfmcret poftcrius, pofteriusnon erit ; fcd poftcrius non eft flne tcmporc i erit ergo tempus pof^uam definet efle. Si crgo tempuseft fempiremum , morus crit aKcmus,& fi motus xternus,&: fubflanria cft fempitcma:fcd fi fubflanrianonfcmpcr agerctjcon" dngcret motum non efle fempitemum. Non ergo fubflantiam folum oponet cfle fcm5 SiAfiantiom pitemam,fed fcmpitcmc agentcm : licct derqpny* **'^"" fbario Philofophi fundatur fuper hanc rarionem, lupcr alias , quas pomt iibro Fhyhcomm; thiUMi id utmftiatur. rarioncs tamcn non funt dcmonffaratiuz : condufio tamcn necefTaria eft ; qaia fiuc-ponatur mcdium,fiuc hon,condufio cft ncceflaria;quia conceflb quod raoms fit Jttemus , manifcfbjm eft conchifioncm eflc conccdcndaro. Ncgato criara motum cfle actemum, fequcretur cadcm conclu-
t»rti
&
^
fio
m
,
quia
(\
moms inccpic poftquara cflc non ha-
buit,nccefle eft aliquod ens adfai pcr
produdhis
cft
aut noh,fi
fic,
;
quod in
efle
crgo cns aut fuit ab a:tcmo, habco propofimm;fi non,crgo pct illud
adfami aliquod ens adiu produdfami fuit in
aftii.
:
tcmadfai.
Ad primum argumentum diccndum,qu6d etfi moms non ?flet aetcmus adhucoportcret poncre Philofbphi
eft
AifTimumt,
demencetamen quod motus fit zccmus : aiitcr
fubffcmriam cfle fcmpitcmara ,
,
enim demonffararioncs fuasnon
fiindarct;fuper
A»
ztemitate tcmporis.
Rario taroen fiia fbiubilis efl,qu6d ciim didmr^fi tempus incepit,prius non fiiit,&
fi
rios haec
de/inic, prius
non
non
cric:& prius
func fine terapore.
ietm
UPtfiH
fttu
& poflc-
Dicendum qu6d
fritu Scpojierius in propolito funt imaginata:ficut
cum
cxtra
dicitur cxtra cttlum non eft locus : hoc' non didtaliquera locura rcalcra , fed ima-
ginatum
;
& cum didtur antc tcmpus nihil
fiiit:
dnte tempusydidt imaginariuum.
Vel poteft
dici,
quod fecundum qubd propo-
firioncs funtadmittcndz,fic
lic,fdlicct,quod f)us
tantum,
fi
tcmpus
cadunt fiiit
ejptt
negario- ttenuu
non fiiittera-
incepit,
& fimiliter non
fiib
:
M
it^utttnm
fit
fertrmJitB,
locus extra coe-
Supponendo tamcn cum Philofbphis motum cflc xtemum , dicendum cft ad rauoncm, cum didtur, quod fi motus non cft ztemus tunc infiniri dics prsccfliflent hunc : conccdo.Et cian didtur infiniu funt pertranfita nego, quia omnis tranfitus eft i tcrraino intcrminum. Vndcquscimque dics prjcterica fignccur , inrcr ipfam hanc dicra, dies func finiri vnde rario proccdic, ac fi pofids cxtrcmis eflent infinita media hoc um.
&
:
:
enira fignificatur cura dicitur,
qubd infinita pcr-
tranfita funt-
Ad ahud diccndura,qu6d fi idcx Platonis eflent, nihil ad motum conferrcnt, qiria omnis opcrario fingularium
cft
conlcquens in
:
fed
cis
illae
fimt tniuerfalia
Adftaatii.
& per
non eft prindpiiun opcrandi, & idco in ds
fcd fiibflanriar fcparatx fingulares
bene potcft
,
efle principiura
:
Ai
opcrandi.
Ad terrium diccndum , qu6d fi
generario eft
ttrtittm.
Ntn ftteft.
infinicii
perpctua,&taracn nulla parriculariscfl pcrpcmr»,
lentrMti»
in efficienribus ordinaris perPhilofbphii x.huius
oportet ncccflario poncre aliqoam caufam iuc-
ferfetM»ftiie
Ciim
igicur
tcxt-y.
impofnbilc
fic
proccdere in
qiua priraura cft cnufa mcdij,
caufa vlrirai
bus , non
,
eft
&
non
fi
cft
& mcdium
non poteft eflc
ali-
quid gcnerabilium,quia non femper eft ncc om-
non cft non cft pofteriorura Jloc
oponet quod feraper vnifbrmiter fe habeat , talc fecundum Philofbphum cft primura ca-lum , quod vnico mom moucmr tantum. Sed quia a caufa femper vniformiter fc habete non procedit pernaturam nifi vnura:& illa quat gcnerantm corrumpun-
ahquid poftcriorura:quia cft efFe*ffais:fcd in
primum,nec
igicur cric aliquid ,
ceffionis continuar, illa caufa
priranra in cfficienri-
cffidens,non
igicur cft fallum
fi
infinimra
& concra fenfura
:
mcdiura
Tntntmtj§'
^^ ^
eaufuMm.
*^§° dcucnirc ad aliquod cfnaens pnraura , cvim nil fic effidcns fuiipfius , oponet ipfum eflc
aliquid poftcrius
cft.
Oponcc
&
nbn caufatum.
Idcb fiuc ponatur raotus fcmfiuc non, oportct ponerc aliquam fub-
nia generabilia,quia
non
*liqM* CMiif» itttmthtUfmc. cejftetiif.
liraul funt:irad
&
&
& ahter
ftantiam ferapiccmam:& quia nihil reducirur dc potcnria ad a
priusjquod pofllt
rionem,& appropinquarioncm ad haec
,
tjft
caulara huius concinuarionis efle aliquid,
habcnt : igitur prxter primnm c(rlum,quod eft caufa continuarionis, ponit Philofbphus drculumobliquum, inquo corpora mota alitcr fb hahcnt fecundum clonga-
pitemus
^
non depcndcat , tale autcm non adu opoaet ergo ponerc ahquam fubflanriam fempitcmam cxiflcius caufa ab alio
poteft elTc nifi fubflantia, cns
tur alitcr
,
fc
CircmJiittlU'
ict
infcriora, qmmseJlcMMfmgenerMtioeflc caufara gcncrationis,& corraprionis. Vidc -
rct
rauscnira
ipfiira
ad adfaim rcduccrc,opor-
qubd fcmper fit agens:fi enira quadoquc agc, quandoque non , opdttcret poncrc aliquid pcr quod adfaim reduccremr. Ifrud patetex aIio,raanifcfbnn cnim cft quod qua^iam funt poflibilia cflc , & non cflc , Zc im-
ttu
quod
gcncratiu: Solc appropinquantc,
corrampitur SolercccdcntKvnde gencrario non poteft eflc pcrpctua pcrpemaeflct.
,
nifi aliqua
vna fubflantia
Ad
^etm-
8z8 tionem.
ficiens
^
NMUr»
^lHtMS cre»tn rtdncun-
djcendum, qubd natura non
Ail aliud
Jiictnfirm»-
principium in
eft fuf-
qua fiunt per ficut quxdam ars diui-
corum
fe
,
naturam : natura enim cft na vnde natura reducitur in aliquam naturam :
Vnde
turi» cnusi fuperiorem. fuferiorem.
XII.
Lib.
quia natura vniformiter agit,
& finem non cognofcit
oportct ipfamreduccrc
,
in aliqiiam caufam fupcriorem dirigentcm. Sihumanam oportct reducere
Metaph. fit
primum
huius.
inter entia
(
fubftantia prima
lecundum quod a6tu
eft
dicitut aliquid habcre pocentiam
in aliquam voluntatem fuperiorcm; quia omnia, quzvolutati humanae fubduntur^mutabilia funt.
crgo debetur
fummc
,
IntcIIigcndum tamen
cric mocus^contingic aucem poccntiam habcns non agcrc. Text.io.
QJiESTIO
Alenfis
,
qunji.antecedentilhadiiz h!c q.^.art.i.
& lobfccihicinci^.e.Smt.difp.io.
lauell.
f*a.i.& i^.fea.i.
habct potcntiam ad fuum
frimum srg.
intelligibilc
;
(ed
fubftantia primaintelligit aiiud a fe : crgo inifta cft potcntia.
Itcm , dc quocunquc vcrum eft dicerp , quod de eo verumcft diccrc, quod habct porentiam ad agendum,quia fi potetiarp r on haberet eflet impoffibilc : fcd hoc cft poffibile eft ipfiim agere,
,
&c. Itein , quod quandoque agit , quandoquc non agit, habct potentiam ad agendum. Sed fic fe habctprima caula.nunccnim producit , quod vcrii Jcfubftantia prima,igitur potcft agcrc,
&
prius
non produxit
:
igitur,&c.
OppofitiidicitPhilofbphus. Dicit
fubftamia prima
, fi
cfletin potcnti^,
cnimqu^d quandoque
pon agerct,&pcr confcquens mptus fcmpiternus non cllet. Item,potcntiacft principium opcrationis : fed
|n ipfa fubftantia opcratio noneftaliudafuacffentia
cum efgo fua
:
fuae operationis
,
eficntianon
fit
principium non
ptincipium
crit
,
nec per
confequcns potcntia.
H O
L I V M. S C In prima fubjiantia non eji potentia ^efiuftt trincipium eperationu,fed bene effe^us ad extra. \Quoa bene
ofiendit effe
euius principium htc
& tempus
effe
efi
ttem^.
Dicendum, quod
trimjtfuhftS ti»
ntn
rcntia paffiua materia;.
tninata eft
fotentitpaf-
'
l^iiif
de htc
tit>it
l.d.7.
hum.^
& hacc eft
;
hxc
Vna,
cft
po-
Alia potentia deter-
a£)dua.
Nunc autcm pomo-
tcntiam paffiuam in fiibftantia primanuUo
do indelermin»-
:
eft
ponere
tiam aftiuam.
,
cft vnumquodque quod impcrfc(ftum eft,& defi-
Ratio primi
«5tus:ide6 licct in fubfta/Kia
eft
potetia paffiua prima,
lic^tenim eadem potcntia
praeccdat aftii nmpli-
citcr:tamcn adhis prior cft potentia. Si igitur in
quocimque modo ellct potetia paffiua non reduceretur,fed pcr aJiquod prius cns a^. Ciim ergo fubftantia prima Ilibftantia
ipfa perfc ad aftiim
,
diflfert
,
Cit
aliquod
quia fuaeftentia eft
,
tamen
fb- iUnti».
fed ipfius cfFc-
primanon
principiumfuac operationis
in ipfo efle potcntia
a^ua,co quod ptincipium eft principiu cffeftus. Adfrimum. Ad primum argumcntum dicendum , qu6d InttHeciut cfte intelligens aliud a fe
per rationem intcUigcn- diuinnt
di aliam k fc, eft in potentiaad intcUigibile
,
fed
in-
ttUigitferfe
nli» * fi fubftantia prima , (ea inteUigit humnnm f* vndc econuerfb eft de intclledtu fer nlia aft. •
fic
non intcUi^it :
huraano,& diuino:inteIIeftus humanus intelligit fc per hoc quod intcUigit alia fed intellcdus ^i:
uinus per fe intelligit alia inquantii rclata ad ipsii.
Ad fecundum
dicendum, quod
omne quod eft omnc pof^
AdfeamJa
poffibilchabet pocentiam,non tamcn
fibile habct potenriam ab a£hi diftantem:vndc in prima fubftantia potentia aiShis fbla rarionc
&
difFcrunt.
Ad
Ai ttrtium.
tcrtiutn
tatcm vel pcr
dicendum, quod agcns por volun-
motum non
^idqtud
agit nifi dctcrminc- 'vultDeutyAh
tur,vel pcr elc6tionem vcl pcr hjtrefim:id eft, iu-
ttimevcliut.
dicium aut opinioncm , vnde fi prima caufa nuncproducat animaui, ab artemo fuit dcterrainata pcr voluntatcm vt nunc produccrct fcd in :
non cft
aetcrnitatc
fimul eft prius ip(a
fit
& licet
:
non
ncc pofterius , quia tota nunc producat animam, quam
prius
,
produxit, ex hoc
non
(equitur
quod in
potentia contradi6tionis.
Ad prinuim argumentum in oppofitum diccndum quod PhUofbphus intclligit quod infiib,
,
prima non
ftanria
quia quod
vnum
&
,
4 Adnrg. pximutn im »fm fejitum.
potentia paffiua materi.T;
eft
in potentia non cft pcrfcdc talem potentirun habetct conringe-
fic cft fi
quandoquc non cUc. Ad SecundH. Adaliud diccndum,qu6d potcntianon folum Potentin frieft principium operationis, fed efFe6tus:vndc po- m*. fubftatis
rct ipfiim
tcntia
prima fubftantiac attribuitur , non
principium operationis
,
quae
fit
fed quac eft principium
eft
cnufa ef-
feSus
,
nm
eferatitnu.
Oporcccigicur principium cflc calc,cuius fubftantia a£lus : amplius igitur talcs
oportct cfic fubftantias fine matcria. Tex.
3 o.
Q^ViESTIO
:
cicns;{ed primae fubftantiae nihil deficit de perfc-
dione:in ipfa ergo non
indi'
&
principium operationis
eft
(ed in ipfa cft ponere potcn-
patitur fecundijm
Titentin a^ Htuit
modo impoffibili:C\c po-
& benc,qu6d duplex eft potentia.
ejl
5
in
vno rnodo op-
quat cft indeterminata ad oppofita §iu*re in
quod
,
efFcdus.
ficut pofftbile
ponitur neceJfario,8c alio teft dici
ad mentem yiriftotelis, ; nempe motum
erroneum
fibi
quibufHam ab ipfb agerc , quo enim eft
Verurntamen quia potentia fton
operatione.
lum
alia a fc per fe
Vldetur quod fic:Oninc intcHigcns aliud a (e
:
ftind* nb »ipfius eft calefaccre. , fernttme, efl in fubftaritia prima non difFert potentia ab inprimafub-
fha opcrario
V.
VtrHm fubBantia ffimajit aliqua fotential S.Thomas citat.
Sed
adiuam
potentia adtiua.
potentia aiSbiua difFert
TtrtiMm.
petfe£tum,{ed fubftantia
tnilitcr voluntatera
Aut vcro fi fucrit motiuum aut ofFenfiuum,non operans autcm aiiquid,non
eftpriu<: q.4.
non habet
prima eft adtus plirus,& perfediffima fubftantia: crgo maximc fibi copecit agere:fed propter agere
ignis calefacit eft calor
^cundum.
diftum
vt
in fe poicntiam paffiuam;fed adus ipfius ell,& nullo modo potcntia. Ratio fecundi eft ; viiumquodque agit )
Vtrum S.Thom
VL
injithftantiaprimajit materia>
hiclea.yO-
i
f
q.
SO-& x.cmtrojentes ie 46.
Soncia.lii>.^met.if.i4 Caiei.<<* ent.creftenti» «.z.Siiai:. diffi0.fecl,^.n.t.& <<»/>.3 5./**f.i.Vide Dod.qucdl.^.
VIdcturqu6dfic:QuicquidcftincfFc(n;u,vcrius cft in caufa
;
fed raatcria eft in caularis:
crgo verius in caufa prinia. Item,
t
rnnutmarg.
}
Qu^ftio VII. fomu dc (c infinita
Item, priraa
tem
terrainctur
fubftantia
,
Item,a(5his
prius
qoia
eftj
qu6d au-
eft in tnateria
;
fcd
& pct conicquens per matcriam.
crit neceiTaria
& potentia diuidunt vnumquodque
fed vbi inuenitur pofterius,ibi inuenitur
:
:
cft
pdma eft indiuidua,
detetminata, ergo
genus
hoc
potentia vcro pofterior eft materia
enim Commentator hic in
ii.
tcx.jixjuod
:
dicit
omm's
potentia ad potentiam matcris reducitur:
cum
ergo fubftanria prima iit potcnriafvt iam difhi cft Quzft. przced.)in fubftantia prima erit matcria. Oppofitum dicit Philofophus , patct per rarionem omne habens materiam habet magni-
8z9
omnis potenria paflluajquia pomarcriz no cft prima potctia pafllua:prima ^^ 'fi enim potenria pafEua cft jxjtcnria ad effe-.nam po- T^f^lT^" tcncia paffiua in materia habet rcduci ad poteriam tenria adiua,nec
^
tctia
pafllua ad ejfe;vt di£tix eft:quia licet potetiapafllua
non
fiicrit
dfa"ua eft
in fubftantia prima; fJotcntia
in ipfa.
poccncia paffiua habct reduci ad potentiam matcriz,dcbet intelligi dc potencia puC-
ua in
iftis
inferioribus.
uet fcmpitcrnum, 6c fubdancia cns. Trx. 5j.
:
tudinem:igitur,&c.
SCHOLIVM. D
M
effc
Jmcomni materia
QViESTIO
:
nempe quodftqueretMr ipfumpojfe non
&
.
^wr. (fn^. ) ar.y. S. Sed iduertit Scottu in tra£latu conclujionum Metaphyf. con. i.^. lih. iz. hanc .
,
& eim medium
;
feu rationem non.
excludere-omnem materutm a fuhftamiu fpirinut' libiet,fedfolum iJUm qiu
eim ratio aque currit de corporihm ctdefhbm, qua tamen hahent materiam, necpoffunt non ejfefecundum ipfam, lib.^.Tex.io. Ex <juo liquet Scotum inclinare in fententuun ponentem materiam in anima Angelo , tjuam tenet vtprobabilem ijuafi.ij.de Anima^vbi fufim rem hanc traBaui.
nis
corruptionis
(f;
:
tjuia
&
Dicendum , qu6d in fubftanria prima non eft quod patet ex tribus vnumquodque cnim agit pec fuarn formam in omni genere eoquod habet materiam eft aliqoid pcr quod non materia
immobilts ?
^
6 dttHaitv.j, Aagdi.io/Mf*r GtMefjtd Utttr.e.x^. AnrcU» m»M*l»gii f.i^.Hugo Vi&oi dt ffurtm.fMr.i .Ui.
:
:
:
:
materia
non eft per
materiam , habec aliquid cum nuteria , Sc per confequcns eft com^utii, fcd nihil qu6d cft compoiitura poteftcflc iunplidtcr primum:quia ejfe cuiuflibet compofiti, cx panibus dcpendet,nec ad adhim rcdudtur,nifi per aliquod prius ens a&u. Cum crgo fubflanrii prima nihil fit prius , fubfkntia prima nec eft compofita , liec pcr confcquens habet materiam. Item , materia pffma vel cft potenria pafEua, Tcl in potentia > fed fubflantia prima non eft porentiapafnua igitur nec matcria. Ad primum dicdndlun , quod quidquid cft in caufacisjcft }n caufa, fcd eminentiori
modo ; non
§iffd ifl im enim quidquid cft in caufato formaliter , eft in f*mfato,(^ caufa formalitcti Sol enim non eft calidus forinetMf» mU' malitcr , ctfi iit caufa caloris. Vndc matcria eft qm* mHl». in fubflantia prima non realitcr fccundum ejfe, §!jum9d» m*teri» efl in modura, quo cft in caufatis ; fed fblum in vir-
&
fiibjlanti»
tutc
nMM^indeterminttM.
Ad$*rtiitm.
co qu6d pec influentiam eius materia fuma-
i.\.
Fland.
I
hU
Phyfe.
Itb.i.
^.qM*/i.i.IoD[hie i» txfofu.taf.-j .infriMcifit.WiAK
Do&.
Jtfi.tjfMd/i.^
Vldetur qu6d nonjQuod mouet feipfum,non eft
omnino immobiie ;
fed fubflanria
prima PrimMm
indiuidua,tamcnnon
cft
fubftantia
pcrmatcriam; fcd pct
&
quod mouetur a fdpfojfed omprimum crgo principium
reduci ad aliquid
nia iiai>cnt reduci ad
aliquo
eft
Itera
,
modo
:
mobilc.
elongari
& approximari funt proprieraprimaclongatur & ap-
proxiraatur ipfis inferioribus
:
nam
Oppofitum fubflancia
:
eft
corpus
ad potcntiam materia:,quia non po-
Scott Oper.tom.If^,
igicur,
&c.
SvBSTANTiA prima,feu DeM,eJi mouens immo, tfuia aEim purm nullo modo eji in patentia vnde in ordtne moHentium,& mobiUum\e.v y.Phj/f.
bile
*,
Tex.& /j.S.TfX-.j^. eji dare iufimum, tjuodfolum f i? motum,^ medium,<]uod mouet,& mouetur,
&
fummum quodfolum
mouet. iQuod ait nihtl primo
feipsH mouere^xplicat bene x dtf.y cjtufio. ad i.
* Diccndum, quod fubflancia prima cft omnino eft omne quod mouctur inquancii huiufrnodi in pocccia cft,&quodmouec inquantu huiufiuodi^aifhi cfLNunc aucc impofllbilc cft quod vnum & idem/ecundum quod idc, in poccncia fic a6hi:fi ergo fubflaria prima efTcc mobilis in pocctia,efIet ad aliquid feciidum qu6d s«M4«//*w
immobilis. Cuius rario
:
&
no
adu;fed niliil cale pec fc vadic ad a£lu:ft}- frimttm recrgo ncceflario poncrc aliquod moucns prius fM^nMt m»eflec
fubflariaprimajfed hoc eft inipoflibile,igicuc,&c.
Pacec:omnc quod mouecur pcr moiu
actingic q>
non habuit;fed fubflariaprima nuUa perfcquod moueatur.
<^'one caret:impo(Iibilc eft crgo
tla reducitur
:
SCHOLIVM.
pciiis
terminata,quia infinica, quia ad infiaitalc cxtedit. Ad terrium diccndum.quod non omnispoten-
horoini
omne quod mouetureft corpos
prima non
fe indiuiduaeft,& detcrminata cft fua fubftatia,&
propria:indc-
fclici
Ttrtium,
mifero.
alij
indctcrminata:dcterminata,quia
fibi
lur-
IMmentMm,
huiufmodi cft:igicur &cProbario Minoris : intcllcAus mouecur ab incclligibili,& appcritus ab apamat pcribiii;fed fubflancia prima irttelligit fc, fc ; ergo mouetur a feipfa. Itcm omne quod efi cale perpartidparionem, SeeMudMm. redudtur ad cale per eflcnciam;fcd omnc mobile hic inferius redpic ab alio mocum ; habct ergo
rec
ejfe,
Ad fccundum dicendum,qu^ licct fit
dttermi-
,
tur in
Jtdftctmdu.
J.fl
e.
Conymhr.
fiibflanriaprima eft propinquior,quam eidem,vel
•,
frimsi
.contr» gentts,
ipateria.
3
^m pTttfMtm*
i
tes mobilis;fcd fubflanria
:
Item (ecundo, pacet idem
n«np*teft*ff*
ItS.i.^
^MtJi.i Mr.^naseZtdifp.iO.fea.t.
fe fubfiftens, qucKi igicur habec
ferfe frimi.
hic
cum ergo fubftantia prima per fe agac , & non per panem fui , in prima fuoftancia non cft agit
Ctmf>eJitMm
j.S.Th
i.f.i
fubteibtm generati»-
eji
VII.
Ftritm prima fubjlanua Jit omnin0
ef-
teynpiu non efjent fe : dr confecjitenter mottti fempitemd. Puie DoiioremtUhoc i dif 8. <]u*/i: vbi digit de JmpUcitate Dei, de tfua D.Thomof i.
conclujionem
a6lu
>
probat tjuAttur
fulchris ratiombtttyOimff^a ruinofo fMndamente Philofopbi
quod non mocum mo-
Igicur aliquid eft
tudinem fed fubftantia prima non habet magni-
£V
a-
quod omnis
&
:
tamen
Vnde quando Comcntator didt,
Praecerca,quod mouetiu fecundiim aliquid raouetur,& pcr confequens eft compofitura,fubfUnua ptima non eft compQfit.-uigicur,&c.
AAAa
PofTet
**"•
XII. / c
Lib.
830
tamen diftingui^quod duplex
Poflet
motus,
eft
imperfedus, quia in potentia, Alio raodo motus poteft dicere quacunquc ope-
fcilicet aftus cntis
rationem,&
fic dicit
Anima, t, i, quod funt motus. Motus primo
Arift.^.de
intclligere &c fcniire
modo.noneft
in fubftantia prima,{ed fecudo rao-
&
do,quia fubftantia prima inteUigit, &r amatfe , propterdiuerfitatemipfiusmotus, diuerfitas fuit Platonem. Ariftotelcs cnim inter Arjftotelem
&
Metaph.
tut
non
non
neceflitate violenta,ncc abfblutajfcd neccflfi-
tate propter
m»utt
ayt. X.
ficor,tex,i7,oftendit
mo-
Philofophus,qu6d nihil
&
habeat , quarum vna mouct, mouetur, Plato ver6 loquens dc motu fecudo
ueat alia
fe.nifi partes
modo
reduxit
mouens
omnc mobile ad primura
fcipfura
& ipfe ponit fubftantiam mobilem pri-
;
mum feipfiim raouentem, quia feipfiira intcUigit,
& incorporeum nihil prohibct
fe fupra fe "con-
non habeat partem, Vndc accipiendo primo modo dicendura , quod fubftanria prima eft omnino immobilis fed fecundp uertere totaliter,cum
:
modopoteft dici,qu6d eft mobilis. 4 Ad primum argumentura dicendum,qu6d inJii primum. teUedus non mouetur ab intelligibili, motupro^uamtdo efi
mobilu
pri'
prie didto
:
qucm
fiquidem
motum
Philofbphus
ablegat a fubftantiaprima,(cdmoucturmotuim-
ti»
propric
Aifecundu.
dido;& fic n6
loquitur hic Philofbphus.
Ad fecundumdicendum,qu6d non omne quod eft tale
fatioaem taie non redu-
quid.quod eft tale per eflentiam
eitur ai per fetaUttdi
vudc.
dera
modum,im6
illud,
,
quod eft
fccundum cunmobile per par-
ticipationem fecundum motum propric didhim, reducitur ad mobile per ellentiam fecundum
motum non
improprie acceptum
:
ifti
taraen
motus
funt ciulHem rationis. ,
,
*Um f
alicui,eo
quod radius
attingit
ipfum,& cconuerfi)
clongari, Sic eft de fubftantia priraa
proximarijvel elongari per
primo mouenti nihi) accarli, fcd folum jftis in-
motus,fiueprimi mobilis,
Oppofitum
& corruptio funt fines & non primu mouens.
dicit hic Philofophus,
C HO L
S
I
V
M.
MovENs immotum,feH Deit),mouetvt appetihir lii
&
motm non efl naturalii
finisy cuitti
nec vio-
,
lentM,fedvoluntaritu. Retn pulcherrime explicat.
Vide eum ^,dif.^c),c^. \ o. vbi traStat illam quaflioAn homo vult omnia* propter vltimum :
nem
fincra?
Dicendum
,
qu6d primum moucns mouct vc
& finis
appctibile
:
cuius declarario eft triplcx,eft
motus fcilicet,Violentus,naturalis,& voluntarius, Motiu vioSed motus primus non eft violentiis tum,quia lentM.natH:
violentum
eft
quid priuatiuura
,
& priuario pr«-
fupponit habitum,& pcrconfequcns
motu primo
ralis,voluntariui.
motus priortura , quia nullura violentum eft fempitcmura, i ,de Ca?Io & Mundo 1. 1 5, tum, quia motus violetus non eft vniformis, per Arift. z. Coeli &Mundi : text. j;. Scd intendit vcl in effet
fincvel in medio.
Item, raotus primus non eftpropri^.natural
quia motus naturalis
hocquod
,
dicitur ap-
ma-
aliquid
gis vel minijs participat influentiameius
fed
:
hoc
pene poteft contingere abfque fua mobilitatc.
motus
coelr,
mom naturali mouens neceflarib mouens enim grauium eft gencran», vel fbluens prohibcns , quorum vtrumquc mobile eft. Sed primum rrioucns immobile eft:crgo non mouet narHraliter,nec vioIenter:ergo voluntaric.Sed in motu voluntario tria funt,aliquid eft motum,non mouens:aIiquid eft mouens,n6 motum & aliquid mouens & motum, Motumnon Motum n»n :
:
mouens.motii
mouenSjcft ipfc appetens,vel volens;moucns,non mouens,^ motum,eft ipfum appetibiIe;moucns, motum, mouens non
&
,
qui mouetur ab appetibili
,
&
motum.
Cum ergo
primum mouens, fit mouens ,non motum , necertario mouec per modum appetibilis:fed appetibile nonmouemouet
gibile:haEcenimioiamouentnonmotum. 7V.V. 56.
cft
Praitcrca, in
eft ipfe appetitus
Mouet autem ficiit appetibilc &: intelli-
is
approximare ab aliqua difpofitione naturali ad naturalem,ad quam cum cft peruentum , ccilat motus. Scd talis non cft
mouetur
Ad tcnium dicendum qu6d fubftantia jprima Ai tertium. An primu non dicitur approximari velelongari nifi fecunful/ftdtia »pdum fimilitudinem,ficut Sol dicitur approximari proximatur
(cJ
ferioribus:ergo generatio
per participationem oportet reduci ad ali-
Ferpartici-
,
motum
:
mafuhjUn' i
benc
melius per
crefcit
&
fiihil
eft impcrfecfcum raoucns t fi fic mouctur,quia habitibus prxfentibus»
inmateria celIatmotus:i.de Gencratione,tex,68. Item, primum mobile mouetur ex neceflitate, Cuartum *"
loquens de primb modo didto motu,oftcdit,qu6d nihilmouet feipfum primojquiaomnc fic mobilc nullum corporeorum poteft eft corporcorura , fc conucrtcrc fuprk (c tomm primo, Vndc 8, Phyfe pritno-Sco. i-d.x.qu.io.
non,
? fi
ifunc fruftra
illud, cuius eft.
tur,nifi prius
apprehenfum bonum enim cognf:
tum appetitum mouet primum ergomouens mouet vt appetibile, & inrelligibile. Mouens enim proximum ipfius cceli intelligit primum moucns , & appetit aflimilari ci in caufando & explicare virtutem cius in hsc inferiora & ideo continuc mouet propter ipfum primum mouens, ficut nos mouemur propter aliquid appetibilc :
QV^STIO Vtrum frimunt mouens
VIII.
motteat fer
modum
affetibiUsJiuefms. Aphrod.ii ^«»f locumn.n.STh.leS.j,^ ^.contragen»M,e.i7.C^i8.Fiandr.^ic^.^.4r.i. Ant Andr.i z.Metap. q.^An corport.Smi difpn.^.fe^i.^oa,ii.MetJnexp.e.j.
Vldetur qu6dno:in fcparatis & trimum srg.
cft finis;(cd
bilc
& feparatum moueretiirvt finis
Paratis cftet
mum
immo,
in fe-
tamcn
morus:fi ergo
fit
priraum in intentione, vlti-
cft in cffe
,
finis
enira eft tcrrainus
prjmum raouens moucret vt finis, effe non haberct hoc
ante completionem motus
4intcm
eft
Item,fi Ttrtium.
moucns
:
vt
fi
primum moucns moueret vt
dicaturjquod
tus grauium. ,
finis cft
medium
refpeftu
Aliiis eft finis acquifitus
ficut cile
pcr
primo modo
diiSfcus
me-
nihil prohibec
&
imraobilibus,fed finis fecundo didus noneft in eis nihil enim prohibet aliquid moueri, vt participct aliquo immobili feparato : imraobile autem feparatum iion Iiaefte in feparatis
finis,
tunc
cfFcftiue,aut conringcns, habciet fincra
modo
:
&
bebir elle pcr
Dufltxfink.
deorfum acquiritur per motuin
graHis:& fanitas acquiritur pcr operationcm dicins. Finis
momo-
&
impofnbile:igitur,&c.
moutt ctlum propttr Deii,
confequendum. Ad primura argumcntum dicendHm,qu6d.duplex eft finis;aliquis enim finis pra;exiftit motui,
tum
firiis.
Item,finis licct
Secupdum.
imraobilibus
priraum moucns
non
fi
,
:
4 InttUigentia
motum, Per
§ittufinU tjt in fubfianii»
fefarata.
.
-
Qu^ftio Aiftcidum. Fi»'utetfu-
tm
(^ frimH
Pcr idcm ad aliud diccndam,qu6d fccundo modo di^s finis cft vltimura in effe , & primiim in intcncioiie:fincm tamen primo dii^m nihil pro-
primum
hibet clle
in
ejfe,
fcai in intcntione. Vcl
poted dici,quod duplcx cfl finis,(ciiicct,proximus rcmotus,fiiiis proximnscft vltimusin ejfe , (ed tcmotus poteft eile primu in effe in intcntionc. Ad tcniuip diccndum , quod aHquid mouctuc s Ai ttrtimm. proptcr finc duph'citer,Yel proptcr ipfum habcnAgisfrofler dum, vcl proptcrhabitum conieruaiidiira. Illud fi»€m ctnftr- quod mouetur gratia alicuius habendi,ip{b acquiwtndum mta uto dcfiftit moucri.ficut aedificatot ceftat abzdiceffkt htAito ficado fafladomoifcd illud,quod mouctur proptcr pt*. habitum conferuandum,non dcfiftit a moucri habicoacquifito.Nunc autcm moucns effediue czlii
umuM*.
&
&
enim mouens
eflet
mclior his, quac
mum ctia moucns eft fubfbntia fimplcx>ni purus a(^us,nam ret,ficuc
cflct fbia }
mocu
excludcrctur a
ucns
fi
ncc maccria
fcd
fi
cfTer in
poccntia
motum
csli.
cli-
eadcm czlomencatione , 6c optimum femper. Tex.^j.
gibile in
Primum crgo mo-
& aCtus.
Scd in eodc
& primii incellicibilc. Accidetia cnim
coincidunt
nonintclligimtur
pcr fubftitiam,& inccr fub-
nifi
fIancuis,fubfUncia fimplcx eft primtj intcUigibile:
intcllcdhisenim compofiti depcndct cx intellc<5hi fimpliciura
& internmpliccs aiflus prior cft po-
:
non
intclligitur,nifi
poficioncm ad afhim primum cft fubflantia
fimplex
:
igitut
pcr com-
intcllc^s
& aihis.
Practerea,appctibile habct rationc pcrfcdionis,
perfc£hun
cll.
appetibilc cft feamdii
Scd intcr cnria raaior
qu6d
cft pcrfe<5Ko
QVi£STIO
IX.
Ad primum argumcntum diccndum, quod quis
cft finis,qui
habct aliud
cflc in
ali-
fc,& alitcr in
intcntionc:ficut fanitas aliud habct cfle in intcn-
rione mcdici, coincidit in
& aliud in matcria, & talis finis no
idcm numero cum
Commcntator dicit hic,qu6d extra animam,finis
ejfe
coincidcrent. Scd fc in
fi
cflicicntc
Vndc
anteceienti.
primum mouens non habct
cf^
cfficiens pri-
appctibile.
licet
& comrauni,fecundum rationcm,& fecundum tffe. Vndc fingulare inqainmm fingularc non reprxfentat intellcdum fcd fingularc :
imraateriale.
priraii appetibilc fimt
idem
rcalitcr;fbliim
vcr6 rationc difterunt:quia intelligibile dicitur,eo
quod
ratio cius habet ejfe in intcllcchi,& in
quod
tcdit appcritus:& propter ifli diucrfitatem
gibilc eft
Trimum
in-
telUgilile
0»
frimumaffetibilr,fuat
idi Kwmcra.
intclli-
oprimum,veI proportiorubilc omni.
fbrma
Qaoniam
appetibile cft finis.
&
&
delcftatio adus huius , propter hoc vigilatio fcnrus,&: intcUi-
primum moucns eft hoc aliquid pcr fe exiftcns , fcd primum intclligibilc eft vniuerfale: crgo non func idcm primum mouctu & primum ,
gibilia,
& delcftabiliflimum. Species
vcro &. mcmoriac propter hoc.Trjc . 3 9
intclligibile.
Item, intelligibilc inquantum talc cft in rc cxnon fimt idem.
Qjtjestio
trarcrgo
X.
dicit Philofophus.
Vtriim intelligere primifit
SCHOLIVM. P R 1 M V M mouens
& vltimmfiniijfeu Jnimum vnum & tde
tfppetihile,ac pnmMtn intelltgtbilefunt
numera. Opttme probut ad mtnte Philtfophi. Sed
rem hancfuse
Adfettadu.
teria fignara
& finis primum mouens cft cfFedus, &
cidunt in idcra numcro,
Oppo/Itum
in
;
balnciim haberet
xauonis dicit Philofophus, quod primum
Vldctur quod non^efTcdus & finis non coin-
Itcm
idem
gibile
prim6
fed
cidMnt
& cfFcdhis in idcm numcro
matcria,& ideo bcnc potcft cflc
mimi,& primum
:
5
Ai fnmiim. An ftiit^ eficiens «»-
Ad tcrtium diccndura,qu6d priraum intclligi- Ad tertiitm.
Vtrum idemjlt primum mouens, frimum atpetibiU,(jr primum intelligibiU ?
,
fifftai.
ita pacct,
incclligibilcprimum appctibilc.
bilc,&
primum
Affetibile htihet TMtitne
quod fubftanria fimplcx eft a^s primum mouens,primum
uibtbmtiae,quam potcnti2:&
inquanmm
quandoque
^
:
Atver6& bonam & proptcr ipfum
Vidc authorcs ciutos niufi
f'-h~
non
non cft vniucrfale fecundum prxdicarione, nifi pcr rcfpc£him ad intellediim nofkum. Sirailiter priraum intclligibile cft , quod cft a matcria maxime feparabilc talc eft fubftantia prima,qiuc non fblum fcpararur a materia fccundiim racionc, vt vniuerfalia & Mathcmatica:fcd leparatur a ma-
dum,qu6d vcrum cft, quia nullum ci bonum acquod fitalterum a fe:fua tamenvirtus ex-
eft
fiMMtMjiut'
fUx . potentia non moueadm.
toralitcr.
fimplcx
cft fitbflantia
uens
eflct
fi
coropofita ttK>bili$ cflet fubfbntia prima. Eftctia
dicitur,qu6d primo nihil accrcfcit mclius, diccn-
pUcatur pcr
TtrtitttiB.
non
Ad fccundum dicendum,qu6d primum inrclli-
vt manifeftaretur virtus ipfius
crefcit,
Stcuttim».
Primum
quia accidcnti
,
primiXc cijm
£,&
PTtmmm »•
&primum
,
debetur ratio mouendi,nifi virtute fubflantix.Pri- prtmtmi m^m
vnumquodquc cnim
fimc ad hnem,{edproptcr ordtncm tocius vniuer-
gMmentum.
eft fubftantia
non.dicendum quod attingic ipfum moucns primum,tamcn,non ccftat , quia nonfblum mouet propter ipfum habendum,{ed proptcr habitum conlcruandum. Ad vltimum diccndum,quod moms czli cftcx ncccHitate, illa tamcn necenitas non cft violcncaj quianihil cftibi cocra nacurammcc abfoluta,quia tunc moucrctur carlii pcr fcipfum, & in potcftate fua , & pcr confequcns habcret moucrc , non moucre : Icd ifta ncccGfltas cft propter bcne cftc, quia non mouerctur continuc C2lum,niii faluarctur ordo vniucrfi. Vndc mocuscaeli non eft poptcr gencrationem & corrupcioncm, vtfinem intencum,quia tunc finisnon
trtftit.
Dicendum, quod primum mouens
appetibilccoincidunt in idcm nimicro.
tcntia.quia potentia
&
"Dmiiihil^c-
8ji
non proptec aliquid habcndum moua,quod pcius nonhabuic , icd moucc propter habitum conleruandu,& idco vt continue habitii conieruct conrinue mouct. Vnde ad formam argumcnci, ciim qiueritur vcriim attingat ip(um,vel
Ai qnartS.
X.
I
traCtat, i uUfi.^u.ijtrt.^
.n.
1
9.
Scoti Opcr. tom. IV.
deleiiatio ?
AphtodjWf li.ji.S.Tha Ua.l.cr
\.f*r.if.\%. Gabr.iAureol ibid. Albcrt. Maga. 1 x.Mttmfhtrad. %• c.ii.FlinAi i..h'.ttMfh.^.6.*rt.^ Km.Kait.tbid.q ^ctntLiSuarex diff loftS.i^ ».5. Fonfcca cxxax.^. anttcedeati.
^fi-
}
5-f
1
.
vbi
prtmum effictens,primum Jiaem, drprimum eminens,effe idemnumero,& de i.princx.^. con.ij.
probat
suma
TTIdctul: qu6d non. '
Nam in inteHigere noftro
noncftfummadcle(aatio,quiafific,quilibct
AAAa
X
roaxi
frimnm »'
^..
xn/
Lib.
831
n..
&
maxitne quaret intclligere , per confeqaens fcienrias intclligibilcs : ergo in intelledu primi
non hemiMm.
,
dele»Sbtio cft qiiacdam paflio diucrfa ab
ip(b inteUigere
deledatio l^ninm.
,
:
fi
igicur in intclledhi priini cflet
in ipfo eflet aliqua compofltio
:
hoc
autem falfiim eft. Icem,qu« diflcrunt genere , non funt compa.rabilia,{ed
cam
primurn principium non
aliis:igitur in ip{b
eft in
uerfis gcnetibus
C HO L
Intelligere Dei
efi
V
I
eft aliud
dcledatlo ab uld ttrtiimt,
non func comparabiliajfed primu
prmcipium noncft quocunque gcncrc
in aliquo gcncrejimb prius eft :
& ideb comparari poteft,vci
vt ccontra dicatur aliud
comparatum ad
ipfuni:
quiaaliquamrationem habent ad ipfum.
dele-
Ex tali igitur principio dependetcaclum &natura.TfAf.3
fumma dele^btio.
intelligibili eft
non
ipfo intcUigcrc.
genere
non poteft pooi fiu
^tio. Oppofltum didt Philofbphus, quod in primo
S
10 primo prindpio
Ad tertium diccndum,qubd ifta,qujc funt in di-
poteft includi funitna deledatio.
Itcm
Metaph,
8.
QJMSTIO XL M.
Vtrum aprmcipioprimo dependeat CAlum,^
fumma deleSiatio.
Probat
ratiombtu Philofophi. J)eUSlatio nofira(vt hic ait)efi pajfto,quiapofita conimEiione
tota
bene,i>roj>riii,&
conuenientts feu deleStabilif non efi
inmanuvo^
naturatanquam ah efficienH
?
Aag.ii.de Ciuit.c.^.ChrjCo(i:hoth 4.M» Ge»«/.Damafc.tf, i.defide.ettf.i. S.Th. hicUS.%.Cr i.ctntr»gentes,c.ii, Aphro
luntatis eumimpedire. Efitamenreueraqualitoi.
De quo bene I>oBor }. dif.i ;,§. nu^
3.
yntUtfide-
Aliter poteft dici^
a(juocaufetur,cuTn nonfit a£iMt elicitut vo-
luntatit.
Vide
ibi §. Vlterius
de triftitia,»»»».ii.
Ratio eft:deledatio prouenit ex coniundUone conueniemis cum conueniemi ; fed ptopria operatio vniufcuiufijue fibi eft conueniens s igitiw:
vnumquodque deledatur
in propria operationc)
non
fcd intelligere cft operatio
tranfiens in ex-
trinfccum, fed moucns intcUigibileiergo roixima
drca
Metaph.e»f.7.Siui, diff.x ^.feS.x.ntem.T,
Sed nunp eft ita, maior eft dele
ETnon
vidctur
multa,vtneceflaria,& cxlum,& natura:igitur a primo principio non dependent. Item,quorum cft aUqua caufa in cis potcft fieri demonftratio per iftam caufam : fed in manifeflis non eft demonftrario pcr caufam iftam cfficicncem ergo Mathemarica non dependet a primo
infinita fiipcraddira rcciperet.
,
quam
circa
(bmnum
;
&
fcnfus z€ca comparatur ad fcnfum ip potcntiajfi-
dicit JPhilofophus,qubd deledatio in (peculatiuis fcientiis afFcrt mirabiles {peculationes
Itcm ,
hoc non
fi
:
Oppofitum
&
&
:
^ttiimfenfMt.
riiT)us
dele
,
etfi
cognitioncm probabilem habcamus,qu^m cognirionem multorum xariabilium. Aliqua criam marxime dolcdlantur in Matliematicis, eo qubd fiint in proprio gradu certitudinis:fed primum princi-
pium
intelligit
intclligibilc cius^ eft
& cum certitudine;& ita
feipfum,
emincntiffimuro : intcUigentia igitur
fumma delcdario. Vndc PhiTofbpbus di-
cit,qubd in primo intclligcnte &appetente fcm-
pcr
cft talis dele(flatio,qualis cft
temporc.
Sed
illa
innobis mouentc
AtXeStaxio eft in ipfb,
primum,& vnuqnodque Vndc maeis cfldclc^tio in intellc(9xi attingit ipiiim
eo qubd
per illud.
primi
:
&
seper ira (e habet,quia immaterialis eft eius natura.
Ad primum dicendum quod in inteUtgere ,
ccffario
maxima cadit delc^tio
;
ne-
& ideb omnes
homines dcfiderant fcirc multi tamcn fcientiae ftudium non attendunt,co qubd percipiunt fblum :
deledationcs fcnfibiles caufas;ficuc di(5tu fuit in
Ad bis
,
&
propter n)ulcas alias
prindpio Mctaph.q.i,
fccundutn dicendum,qubd dclcdatio in no-
eftquxdam pafEo conoenicns
intcUigcre., fcd
dicit
Philofophus.
SCHOLIVM.
Practerca i deledationi (cnfus contrariarur ali-
:
Tertium.
eflet nifi
& finceras.
quid , quia ficut aliquid delc(Stat fcnfiim , fic aliquid corrumpit ipfum, puta quod eft corrupriuu ideb piusrfcd nihil cft corruptiuum intelleitus nihil poteft contriftare ipfum tanquam contrariu T>tUB*ti» eius. Delcftatio crgo tatb cft maior in intellcdhi, cum maiori qiiantb intclligibile ccrtius eft , longi mMtir certitudine appichaiditur magis enim nos qux-
^**»^*
:
intclle^m maior eft,quamcircafenfum.Etideb
potcntiarmaior cft cnim dc-
ledatio drca vigiliam
i
^^^niuem arg,
principio:igitur,&c.
cut vigilia ad fomnum. Quantb igitur intcUedus eminentior ,eft,qu^m (enfus,tantb dcIetSbtio circa
inteUigere.
ciioi fentire in ai^u
quam dic&fentire in
itUQMi»nc
poteft
cxlum dependerct ^ primo prindpio, quia per fuam adiionem aliqiud induceret iri ipfiim caelum , fed hoc non videtur verum,quia illud indudbom non eftefle, quiacslum priijs habuit ejfe ; nec eft aiiquid fuperadditum efie nam fic vcl principium primum non conrinue illud influcrct: vel fi fic , ipfiim czlum
eft del^dlatio
qu6d
fir» €jlp»^3.
qubd non:Quod enim non
cfle,non dependct ab alio:taIia funt
C^LVM & reliqua omnia^ependent a Deo vt a fine
&
efficiente.
deipfum
Probat optimis rationibui. Vi-
i.dif.S.(ju.^ .§.
De
intentionc,»».8.e^ §.
ConttariUam,ff.6. vbi aduerfus
Henricwn
ofiendtt
&i
de mente Philofophi alicjua effe necejfaria Deo caufata.Et de i.princip.cap.i,con.6.&9.
3. Dicendum,qubd iplum cxlum in tota natiTra k primo depcndct,&quantum ad fubftantiam,& quantum ad mocum , & quantum ad durarionem vtriufquc. Huius rario eft, illud ,Qu6d .— /r'**^ per participationcm elt, dependet ab eo quod eft defendet »b per eflenriam:fed omne quod cft citra primu par- eme ferefticipat efie-fyt patet in io.q.z.(ed ipfum primum eft f*nti»m. fua cflenria:igitur,&c. Affumptum parct ex j.t.3.
principio
omne
quia
habet
efie
ab
fatur
,
cuius efie diuerfum eft a fua eflentia,
caufatum,fed
alio
omne caufatum,
vel cau-
vt caliditas aqua: ab igne
,
,
vel ex
principiis eflentialibus fubicdli,vt rifibilc cx principiis
hominis:(ed
effe
primi prindpij non potcft
cauiatum ab alio , quia aliquid dlet prius eo: nec potcft efle cauiamm ex principiis intrinfccis, quia nihil cft caufa fuflicicns fiii efi : vcl fi hoc e(Te
aliquid eflet catifatum in eorper confcqUens eflec
non
principium fimpliciter primum.
Secundb
,
ejfe
quoddiucrfiim
quzdam a&ualitas
eft
,
& ideb
ab cflentia, coparatur ad ipsu, ficut zStiis ad potetiam. Sed oftcnfiim eft prius,q. j.qubdin primo prindpio no eft potetia pafliua: crgo in eo no eft diuersii efle ab efs£tiaxrgo quod habet cft
Qu^ftio XII. habct aliquid,& noti
parridpat ipfuni:vt
eft illud,
Jiuod habet igiicrn,& non cft ignis,participat ipum , hoc ell ralium ; quia fic eft poncie aliquiJ ptius,
quo
'cipium
iit
patciciparet
ejfe.
Si
pcr fc fubriftcns,&
omncquod
lubdrtcsifed
ergoprimum prinfuum ejfty &c ejfe
cli
pctparticipationcm
eft,
ab co dcpcndct quod cft pcr ellcntiam:ficut quod participat album,non potcft cfrc album, non cxiftcntc albcdinc
:
ejfe.
&
mum principium fit impeffi:<^m. Item , illud eft imperfc<5Hus , quod additiones Tmimm. plurium potcft rccipere , (cd ejfe plunmas additiones recipit crgo cum primum principium dt :
iamdiclum impcrfedum. ellc (vt
igitiu:,&:c.
ltcm,omnis defcclus dcpendet cx cau(a, fircundumqu6deiuseftcaufa:(cd aliquid cauia dicitur •f»S»
fccimdum f.rri,yx. «dificator domus ; auc fifccundum ejfeSicat formi & materia eius cut (ubtrada cau/a in ticri rcs non amplius cft in fieri f cfubtrada causa ipfias , rcs non habec amplius ejfe. Sed primum ptincipium non folum alicuius
:
&
iilorum inferionim, (cd
eil
rmm.cMuf»
0m»iMm vt-
ejfe
habeant.
Sicut igimr illuminatio medij de-
pcndct a Sole , eo quod Sol non Iblum eft caufa fiendi lumcn in medio,fed etiam cftcndi : fic car-
lum &
tota natura a
eo quod
primo principio dcpendct,
principium cflcndi
cft
vnumquodquc
Ad primum dicendum, quod nihil
4.
prohibet
il-
jUfrimi». Iud,quod non poteft non ellc , cx aiio depcndere: ficut condufionesin demonftrarione non pollimc non cdc , ciim fint ncceflarix , tamcn dcAVttjuti nt- pcndent cx prindpiis. Aliqaid enim non didmr
&
ciir»rii ftjft
ex alio depcndere , quia potcft aliud
fi
non
cflct,ipfum
non
non
cflct,
cflc
vi
primi fiibtrahcretur,carlum dcficcret. poteft dici,qu6d
cslum non
influenria
fi
Vnde non
non
poteft
fed quia
:
cflc
,
nifi
Ariflotclcm in
.
primum prindpium per jgitur,&c
tcx.ii.
SCHOLIVM. P R r M V uprincipium purtu.cr fua
ejfentta.
ferfeilo:& ScotHvn
Dicendum
eft
5. huitts
antiqui
,
vt
&
themaricus.
Ad tertium dicendum,qu6d primum prindpium cxlum non fcmpcr nouum ejje, fed conprimum influxum , & hocabfi]ue motu & tempore , & ideo non cnmt infinita fiiperaddita influit in
tinuot
Prxterea,omnis pcrfcdho, c(l pctfe^o edendi, fcd fe
primum
cft caufa ipfius ejfe
:
ctgo includit in
omne perfe<Shim. Vnde Commentator dicit quod primo prindpio non deeft
j. tcx. 11.
fcdiim,cui nihil deeft.
Ad primum diccndum, quod
dc primo prindeft perfc
Aifrimum.
quod cft fadhim pcr fimilitudincm, Tunc enjm rcs cft perfe<3a , cum de potentia rcducitur ad a
adum
mus eam ellcperfc^m , & quia primum pium eft a
,
did-
priiid-
Ad fecundum dicendum,qu6d feminanon fimc AiffciUiim. prima principia , femcncnim dcpendct cx aliquo Semima mm priori perfe
,
vt cx animali aliquo dccidirar.
Vndc ciim femina non
prima principia nacuralia , non eft mirum, fi non funt pctfefb : fcd primum prindpium eft effidcns , nec eo cft ali-
fmmtfrimta friadfia.
fint
quid prius:iginir,&c.
Ad
terrium diccndum
addirioncm
rccipit
,
,
quod
ejfe
propric
non A4
ttrtimm.
fed magis aliqua redpiunc
Vnde vnumquodquc cft ens,(ccundumquod ,
:
& idco ejfe Iiabct
magis fationem rc-
quam rccipicntis. Vndc
eje
primum
cft
pcrfc
& nobilifli-
mum non in principio efTe. Tex. 40.
QJMSllO
in
aliqua
nobilitas,quat in entibus t cpcriwf,& illud eft per-
ccpti
ci,& Lcucippus optimura
1
&
habet ejfe
Quicunquc autcm pucant,vtPythagori-
&
&
ejfe.
in cxlo.
Lcudppns
:
quod medium
ilIuroinamm,nifipraefiippo*
De
caf. 15.
Pythagorid non attribuunt primo principio ejfe PrimS frhi' pcrfci^m. Cuius ratio cft quia ipfi conf idcranc dfiiefi im^ prindpium naturale : materia in potcntia eft pri- matertaU. mum prindpium ruturalc , maximc iii potcntia,& pcr confcqucns eft imperfedum. Scd primum prindpium non cft materiale, fed cffidens, fcd emcicns cft-ia a£hi,& materia in potcniia:primum autem effidens cft maxime a
aut
eft
,
m bufic textum.
quod
,
ejl ferfeElitm,
VtAe
pio proprie non poteft did, quod
,
Jlitertiitm.
f
fupponendo ihfluxum primi:ficut ncc potcft did
nendo influxum Solis. Ai feemOM Ad fccundum diccndum , quod vnumquodque Mathemstiinquantum Iiabct ejfe a primo prindpio dcpencut ncn demmth/uper der. Vnde Mathcmatica leamduni quod h;^>cnc tMtiffuue^ rj/f .dcpcndcnt a primo principioUicut a caufa efaemtem. ficicnte. Sed quod cfle habcnt a caufa cffidcntc non cadunt fub confidcrationcm Mathcmarid, idco per eam cfiidentonDon dcm<xiflrac Ma>
crit
Oppofitum:iIludeftpcrfcdhmi,cui nihii dcefh
caufa fcctida:
Didtenim Ariftcteles in i.huius,tex.4.qu6d ficut primum calidum cftcauGl omnium calidonim:fic primum verum eft caula omnium vcrorum. Scd primum vcrum cft caofa omnium,quz funt vcra, & cadem eft difpofirio rei in veritate & cntitatc: ergo primum ejfe eft caufa omnibus aliis , quod
primum principium
eft)
pcrfe
:
eft cauia
8^3
Itcm , prindpfa rcrum apud nos funt iraperfc- %eam4itm. dU,vcfcminapIantarum animaliux-i:(cd in cognitionem fcpar.i orum non dcucnici lus, lunper cognitionem (enlibilium:igitur videtur,qu6dpri-
Mouet enim per
infinitum tepus,
& noii
habet potenciam infinitam,finitu.Trjf .41.
XII.
QViESTIO xin.
Vtrum frimumfrijfcifiumjitfetfe^iim ? Ftritm frimumfrinafiijit virtus tHfnitM Clcmens Alcxajxlrinus Ui.i.Ptdaftgi c*p.f.Cjii]l\u lii.t. untr» tidianmm , Cti finrm.i. Thom. U3.t fjft.far. ^mtfi.\. arr.v. Aphrodi£ hiTnnm. li. Siurcz lii/^.jo. .
feii.i.
Foolcca dax.^mtfijuutteitMti.
Vldctur frimitm ar~
ptmtanan.
quod non Quod non eft fa£him, , fcd primum principiuiii :
no!i cft pcf foium
non
eft
fadium:crgo ncc pcrfcihim. 5«/» Oper.tom.iy.
Aphr.ciat.f jui(#cr/
Gic^
%.T)\.U8.%^
?
i.crmtra {tmtes^.ro.
im iJif.4X.q.iJirt.i.lAzifiUhiutr
lOccim^moiL
).f.i.(^f««W/.7.f.tt.(^ ti.tlioLkit^.jjut.^. SoAi. tUfp.iofed.x.m.i Fonf. lik i iMetaphcaf.j. Vidc Do-
dorem
i» tJifi. i.qm4ft.i.(^ ^maiUy.
Vldctur quod non:!nfinitiicft imperfe
f
i
Uiun ar.
ii
nis primi no eft impcrfcda:crgo ncc infinita. gmm.
AAAa
5
Itcm,
.
Lib.
8^4
XII.
Itcm, potenria 8e virtus manifcftantur per efnuUus cffedus primi cft infinitas cr-
Stttmdimi.
fc<Skum;(cd
go ZirrrH^».
:
virtus primi
non
eft felfiim
Oppofitum
:
& illud cx quo lequitur.
igitur
dicit
Philofbphus
,
Ratio temporc:
tex. 79.
ctiam Philoibphi , quia mouct infinito
eieo virtus eius
uenit,nec in gencrc,ncc in fpccie. Idc6 licct nullus cfFedus
Ad
hoc tarocn non fcqui-
infinitas,ex
fit
tur,quod omnis virtus
cft innnita.
Itcm , u vinus alicuius corporis eflet infinita, moucretur in non tempore pcr Philoibphura 8. Phyficor. tcx.41. crgo pari ratione fi virtus primi cflct infinita, mbuerctur in non tcmpott ; confequens
Metaph. llt finita.
tertium dtcendiim
,
qu6d
fi
virtus infinita
cf^t in magnitudinc, moueret in non tempore,vt dicit Philofophus hoc tamcn non fcquitur de
4
Ai ttrtiufif.
:,
Huius ratio cft ; quia corpus agcns pcr nafuram ide6 fi aliquod corpus haberet virtutem infinitam , fecundura rationera virtute incorporea.
&
eft
•,
illius virtutis agcret.
Scd corpus
cft
yldeSce.i.i. x.q.x.»d }.
reccptiuum
fed ratio mouet in tempore
fecundum determinationem a-gentis;mod6 cft ita, qu6d vinusinfinita mouct in ccmporc,& iufiniti ad finitum nulla eft comparatio ncc proponio ergo fi virtus infinita corporeamoueret in aliquo,quod non cflct proportionabile tempori ; tale autcm cftoperans in conti-!
Vide DoSlorem de hoe
nenti:fed virtus incorporea non.agit ex neceffita-r
alicuius cfFedhis
eft infinita.
scholivm:.
:
D EV 8 jirifiotclis,
habet potefitutm infimtam
ad hoc
infimto,falfa
efl
,
nempe,
& erronea.
iMf.x.qudfl.i.^.
tjuia
:
Primam v\im,nH.t$.&
hunc
in
textum ad ^.explicat id Arifiotelit 8. PhyficVirtus infinita Ji effet^ueret in non tempore. De quo
ad
agit i.dif.i.quafi.t,
X Omne tfuoi
Dicendum, qubd
vlt.
virtqs primi eft infinica; cu-
non cft finifiititurfinitur tum:(ed aliquid finitur dupliciter,aut pcr formam, fermMtriam aut per materiam. Ulud quod de fe cft finitum, & ius ratio cft,illud eft infinitum,qaod
quantum vult ,fcd
finirj
formara
pcr formam,
,
illudcft
eft
pcr
imperfcdhim
;
quia
formam pcrfici. Sed
fi-
materiam cft amplitudinem aljcuius in minus trahi , ide6 quod non cft finitum per nuteriam,illud eft p^rfcdlum}& idcd infinitum matcris eft imperfedbm fed infinicpm forma: eft pcrfeftum. Nunc autcm primum principium «jft
agic
fecundum poffibilitatcm inateriae. i£dificaror cnim non facit domu quantam vult , fcd fccundum pofHbilitatera macerix» f^unc autcm primura principium roouct voluntarie ; omne, quod mouetur, eft corpus ; vndo agit
&
motum influitfecundum hic
poflibilitatcm corporis;
quod corpus in contincnti fit ibi;& idc6 non roouct in contincnri vndo
ied irripoflibilc
velftrmiun.
finitur pcr
Vndc agens voluntarium non
cenaturz.
&
eft,
:
rario fbli^fn concludit
de virtute
infinita in
magy
nicodinc.
niri per
Oftenfum
:
maxime feparatum
k ma|tena ; ergo fua eftenria inaximc formata eft in/inita. Scd quantd aliquid perfcdius habct fbrmam , fecundum quam 4git, tantb perfedius agit , pcrfcdliorcm habct potentiam agcndi ficuc quancb aliquid calidius eft,
fi
aliquis haberct
calorcm infinitum, habcSed ellcntia
fUfiifiteJf* priuttiu* in-
finitum.
Arift.S. Tlyf. zillus lib.
primi eft infinitajcrgo virtus eius
tamen priuatiuciquia
cric infinitajnoft
fic infijiitujn
non conuenic
Videi.hums zternitati , Ct\ n^gatiue, quia non limitatur eius potentia adaliqueni efFedum, vt probatPhilofbphiis S.Phyficor.tex.yS.
& hic
fimiliter fupponit
virtutem cius infinitam, eo quod mouct tcmporc infinito.
Ncc tamen
quod moucrc poteft tempore infinito,ad hoc quod
frimum titatc,& cx parte matcrix
Jnfinitum in
fignum cft,qu6d
figiira
,
infinitum inquanimpcrfcdum.Cuius qua: cft tcrminus quaneft
(]u*ntit»te
imperfeHum.
titatis,qujEdam forraa eft,& pcrfcdUo eft
,
& idc6
quantitas carens tf rmino imperfcifb cftifcd infinitas ex
pan^ fcymac pcrfcdbcft.
Ad fecundum diccndum , qu6d
agcns vniuo-
ET
Ad fecuium: cumagit {ecundum totam fuam potcntiam,homo enjm non potcft plus faccre, quam horainem gp-
fecundumt»- neratc. Vndc tota virtus agcntis vniupci in cffetxm poten^u manifeftatur , fed agcns zquiuocum non agit tf^m.
fecundum totam virtutem. Tota cnim -virtus Solis non manifcf^atur in gencration^ animalis gencrati pcr putrefadioncm ; fed ipfum principiuro cft
agcns a;quiuocum,quia
cum natura non
con-
Z6. S.
Thom.
dicitur
lum
quod
videcur
miili alij
enim
eft
iialog
cum
fm*m.
eitat.qutfi.
Trvphtne.
Cj-
Auguu
it htref. Mtfceienti %.
^
fic
:
debetur corpori,
ftrus
&
primo principio; Phyfic. tex. 84. quod mouens cac-
fed fitus debetur
,
8.
' .
f^^^^'
incircumferentia:igitur eft corpus.
Iccm, animal non
principium
cft
cft fine
corporc;fcd priraum ^"f*^"*-
animal fcmpitcrnum
;
vt dicitur
hic in litera:igitut habet corpus. Itero ;
fininim
,
&
infinituro quantitari
primum principium habet
fed
virtutetn:igitur
Oppofitum
conuc-
.Tertium.
infinitarn
& qaantitatem habet.
Philofbphus,& arguic per ra' cionem fic:omnis magnicudo auc eft finita,aut infinit«;fcd
dicit
primum principium non habet roagninon eft:nec habct roa-
cudinero fnfinita,quia tale
gnitudinem finita, quia virtus cius eftinfinita;fed in magnitudine infinita non eft virtus infinita.
S
Vniuocum
mgent »gtt
XIV.
eap.g.quift.1.
niunt
Adprimum dicendum,qu6d Ai
contingit
Thyf.tex.T9.^ l.par.tju/ift.i^.itrt.t.ai 3. Flandria hie qutft 6.»rt.y. Suaiez iiJp.iofea 4. Conimtr.S. ftyf.
aliquid rccipiat ab alio,virtqtem infinitara habet; talc nihil eft circa principium.
texy^' luftinus
.eontra iMlittnumfuk
I
Hum.^o,^
cx hoc fcquitur,qu6d virtus
Solis fit infinita , etfi mpueat ^aec infcriora tcmpore infinicojquia non raouet Sol,nifi motus:vnde motus Solis per tcmpus infinitum arguit virtutcm primi mouentis infinitam. Vnde illud,
non
&:
Vtrum primttm principium habeat ma^mttfdinem ?
rahrb habet virtutcra perfediorem calcfacicndi, ret virtutem infinitam calefaciendi.
autem ,
QJASTIO
&
vnde
eft
habere hanc fubftanriam magnitudijiem nullam. Tex. 41
I
N Deo
quit in Deo,
quia
ejfet
C HO L
I
nuliA efimagnitudo
;
V
M.
quiafinita
effe
ne-
& infinitam dari repugnat. Secundo
in porentia.
efi perfe6HJfimum.
Tertih quia nulbtm corpuf Vide Scotum in hunc textum:&
8. Phyfic.tex. 87.
Dicendum , quod primum principium non habcc
*
XIV.
QusEftio hct magmtucliKem;quii nuUa magnitudo mouct iiagnituJ»
oon-mota Ccd primum principiura mouet non
puutt mu».
motum, vt di^m eft prius fiipra q. 9. Itcm , in omni magnitudine eftaliqua potcn-
nitas,vica,dile<5tio
primum
aliud
tia,quiadiuiiibile cftin infinitum,& ibi funtpar-
prindpio
cft
potentia
tes in
(cd in primo principio
>
non
HmlU m»gMud» efi ftffeQiJlpm».
primum principium eft
Item,
pcrfedHfliraum;
nullamagnitudo eft perfediflima ; quia omnis raagnitudo eft corpus,& aut vitara habet, auc non. Corpus non viuum eft impcrfcdius viuo; corpus autcm viuum non habet vitam inquantum corpus;quia uat
,
fic
omne
imo fi viinquanrum viuum
corpus viucrct
hoc cft pcr aniraam
&
,
:
non viuoraniraa ergo pcrfc€tior cft corporc ergo ccpus non potcft eflc pcrfetfHfEmum;(ed primum principium cft pcrfKiillimura: crgo non habct corpusjncc pct coQfequensnu-
pcrfcdius
eft
:
gnitudincra aliquam.
.Adffwmm. tus proprie debctur corpori.Quod autcm Philo€iM»m*d» fbphus dicit,qu6d raoucns primum eft in cirmtutns t*- curafcrcntia; hoc non cft {ecundumdetcrminai»
rionem fus fiibftanriz;fcd iccundum amplitudi-
cnim primum cilet ficut in circumfcrentia,non {cmpcr eifet in Orienrc.Nunc autem dicimus , qu6a roouens czlum eft in
ncmfux
virtutis
OrientCiquia
primum fluentiz
:
&
,
fi
ibi rootus cius incipit;&iia
cfic ibi
Ad ffxxmdum dicendum , qu^
flfumod»
pon
mal;(ed hoc didtur
Mnimitl
tnr
uphoram
;
qu6d
Philofbphus
prindpium fit aniquibufHam fecandto mequia nihll viuic apud nos vita prirouro
i.
mali.
Ad
terrium dicendum,qu6d finitum
tnm ex eft
& infini-
parte materiac quanritati congruunt,non
ramen ex
,
quod
fimt acddentia
& pcr
,
fuum
; fed primum principium ibrmz ; non cnim oponet,
partc formac
infinitum ex partc
Iccm,
mam
confcqucns ibi
in
vno eft accidens
:
,
in nullo cft
,
bonitas, (apientia
primo principio non
igituc in
;
Primum prindpiura produdc hanc
nunc quacro,vcrum
ani-
cum fua fubftantia fueric ab ; fi ficigitur ztemo,ab zcemo hanc animara produxic. Inoppoficum in omni compofico eftaliquid per modum aiflus , & aliquid pcr modura potenri« ; quia vcl vna pars cft in potcnria re(p©au alcerius,vt in homine;vcl omncs panes funt in pocentia refpedu alterius, vcin domo;vel in aliquo cali (cd in primo princijio non eft poccntia pa(^ fiua(vc prius diftum cft (upra q.5.huius,)crgonec
Oportctergo principium cfTc talc cuius fubflantia adus amplius igitur tales :
oportet iubflantias.drc fincmateria.
aliquacompofirio: eftergo (implidter fimplex.
SCHOLIVM. D E V s eflfimfUcifftmim ens:quod bene prohat excludens
omnet compojkionis
/ib eo
eiesj)e qua vide ipfum
1
fpc
MJt.8.t]M*fi.i.(!r j.&ftf-
pra quMfi.6.
cum ifiu
efi
& cap. 4,
de primo prititipxon, i ck
Dicenduro,qu6dprirouroprindpiumeftfim-
enim compofiti,qu<e in
(c
funt diuctfz,vniri
non
parribus fuis,& eft poftcrius
eis. Si
prindpium cflct corapofitum
,
primum
ergo
cius effe
dcpende-
ret ex alio,quia ex fuis parribus,&
non eflct fimprimum. Przterca , omnis compofirio, aut cft parrium
plidter
& fbmiz;aut qenc& efTentiz, aut fuppofiri & naturz,aur acddenris & fubiedi fcd nulla & difFerenriz;aut
effe
il-
;
lamm
in
primo prindpio poteft poni.
Non eft
compofitura ex partibus quantitatiuis , oftenfum enim cft fupra,q.i4. quod non habcrmagnitudincm;Nec ex materia forma,(vt prius cfl oftcn-
Nec ex gcncrc & diflTcrcnria^quia tunc cflct aliquid in eo pcr modu adiis, & aliquid per modu potctiz,& tiic cfletin gencre,quod fuit fu-
CLVifiSTIO XV. frimum prmcipium JitJimpUciter Jimflex
>
pra improbatu in i o.q.i.ad ^.Ncc ria
;
oflcnfura
i .pMr.^utft.iJwr.y.Ho\iiu ihoi.htc^u4ft.^.*rt.t Svaz.lib.i diTrvM.
diH. 30./«^,}.
Vide
Dod.M
i.
^
f««/t.}.Smi£iig[ui« Vtt vn»^rac,iMff.x..ju*ft.x.
quodque dence
Trim.vo Mr.
gum.
attribuendum pofita
eft
quod
oprimuro, primo prindpio;{ed com-
:
illud
& eflen-
eft efie
quod
effe
cius non
eft
idem quod quid
cft
apud nos meliora funt fimplicibas crgo :
eft
:
Nec
cx acd-
& fubiedo/juia omncaccidens vel cft cau-
facum cx principiis
cflcnrialibus fubiedi
aliquo cxtrinfeco
fed in orirao principio nihil
}
potcft effc cau(atum,ciim
Vldctur qu&d non
j.
depcndct ab eflenria;Nec ex nacura fuppofico; oftenfum eft enim in 7. quod in (epararis vnum-
4. mtt»fh.(]U4fi.i^.B2Dncs
tf.^^inmtt^fh.
enim fupra q.
&
AplirodjHon io.S.Thom.I«d.5.(^'i .fMr.^iuft.i.Soacin.
Ih
frim»
friMcific
podimt, nifi pcr cauiam priorem: fi crgo primum nulls „„„ principium aliquo modo eflct compodtum , pri- fvfuu mo prindpio cflct aliqua cauia prior. Item , effe cuiuflibct compofiti dependet ex
&
o.
J
plidter fimplcx. Cuius jario raulriplej poreft c£(e;quia omne compofitum caufam habct ; pancs
fum:q.6.)
ibtd.diff.x.
^
:
quanritariuarum,aut matcriz
Firitm
ehaMtmm.
illa
tum
ris
3
€imMriitm>
in nobis
,
adio fit idem cum fubftancia prima.vcl non?fi non , habeo propofi-
quod habeac quantitatem.
Jex.
TertiMm.
effe
poifunc efte fubfbunrix.
&
, nifi animal ; ideo dicunc quidam dicendum eile animal. Sed manifeftum eft, qu6d in animali aliud eft quam vita,propri^ loquendo, quod in ipib eft principium vitz, quo modo eft anima. Nunc autcm didt Philofbpnus tex. 38. huius quod Deus eft ipfa vita oprima& fempitema , quod ip(e non didt de aliquo ani-
intcllc6tiua
ttrtium.
Item
.
fubftantia ; (ed vita
didtuc
antiqui
Ai
podimius an fit?
efict nifi
compofirio.
eft
DoQor
frindfiiim frimtundiciftmfittrn&i
(cire
hoc non
;
aliud efiet ^ fua quidicacc
non fecundum dcterminarionem
intendic
fit
(ccundura ampiiarionera in-
fiibftantiz.
AdfteuadM.
igitur in
:
:
Ad priraura arguraenttun, dicendum,qu6d £-
Utm efi mtntif
a fua quiditate
cft
aliqua compourio.
non tamenquid
fcd
SifuadMtt.
& huiufrnodi^ergo principium
Item,de principio primo
cft
potcntiaj(ed a£tas primusnginir^&c.
attribucnda.
cft
Icem,nihii eft in feipibifed in principio eft bo-
;
:
85T
compofitio primo principio
primum
(it
,
vcl ab
caufa prima:cft ergp
fimplicitcr fimplcx
ab omni compofi-
rionc reali abfblutum.
Ad
primura diccndum, qu6d in
AAAa 4
his,
quz nata func
tft
ci-
^lutnio
co-
tMuui Jim-
XII.
Lib.
836
Metaph.
componi , compofirum meliiis cft fimplici. Ex boc ramcn non (cquitiir qii6d quomodocunque limplici compofitum fir mchus ; quia quodfiinr
libct alio
ab eo participat
ejfc
QJMSTIO Vtrum motor primus
abeo. In quolibet
igitur alio eft aliqua co.Tipofitio, fcilicet particiJ>antis,
o
& participati
:
recipit ejfe;\de6 in
primum principium a nulipib non oporcet eflc com-
pofitum.
Ad fecundum dicendum,qH6d
jli'feM»di.
de (eparatis lo-
fccundum modum loqucndi de fenfibihbus. Nunc autcm exiftcntibus imponimus nominaabibluta, cuiufinodi fimt albe Jo hominis quia ergo principium in Ce maximc {ubiiftit,igitur attribuimus nomina concreta. Dicimus ergo quod Detis eft caufa,principium,& qui non po(n.imiis
,
nifi
:
huiufiiiodi
,
& propter cius
buimus eidem nomina
Jn T)tt tdtm fnnt Leusy
0- Dtitiu.
fimplicitatem attri-
enim vita, (apientia, & huiufinodi ; vhde in eo non differunt Deusy&cdeit4J,vit(ens,Sc w^^imofoltim illadiffcrunt fecundum apprehcnfionera , fiuc per conceptionem intellccftus noftri vnde hic non eft roagis propria, vtta efi in primo princivto
vita
(Ji
in vita
nifi
,
,
quam
fecundum apprehenfionem
noftram.
Ad .4(1 ttrtitm.
citcr
:
diuifi.Ajio
dicitur
dupH-
cntis per dc-
,
De Veo
fii
Adquartum. Vi:.% tt]uiue-
te e(l k'f
m no-
>&
it
vndc
iftajcilicct vita, intellcdlus
,
acquiuoce funt
in nobis,& in ipfb.
Ad
Dec.
,
quod quxdam
iius;dominus,fcruust&alia
relatiua
fiint relatiua
,
qus cx
confequcnfi fignificanthabitudinem,aliud tamcn hgnificant principaliccr vt capitatum,fcicnti.i, hiiiufinodi.Sunc
&
aurem quacdam nomina didb de fignificant habitudinem
Deo principaliter qux
pP*MtfO Mlii'
& eius fubftanriam indiredc, & quacdam noraina principalitcr fignificanr dire
p»
3ucnti indirc£t:c habitudinem, ficut creator , pra-
cius ad crcaruras,
ipfa
fub-
ft»nti»Dti.
dominus
:
ncens,motor,8c huiufinodi
mina quam
««OT.io.Foiff.
Doftorcm
i..met»fh.c»f.t.\ide
I
«»4
futatis qu*Jl.iuirt.i. (^
in dif-
dijl.i.qujji.i.
Vldcrur qu6d non:nam moucntis appropriaad mobile
ti
•&
illius
proportio huius in agcndo,
eft
quod-
in paticndo;fcd primi principij ad
cunquc mobilcnulla Itcm, caufa
cft
illa
,
cipio ab aeterno
non ,
;
&ide6tam haecno-
dida dc primo prinproptcr habitudinem , quam funt
imporrant,\eI dircdc,vel indircfte,
proportio:igitur,&c.
& effcdus proportionantur
,
cum
Secttndum.
vniucrfali vniucrfalc,& particularc:fed fi primdtm
principium comparetur mobili, prima caufa vniucrfaUs coraparatur cfFedui particuiari^quod eft impofllbilc.
Itcm , G primum principium moucrct primum mobilc appropriate mouerct in inftanti confcqucns cftimpoflibilc igitur , &c. Confequcnria
Tertitnn,
:
patct
:
quia
omne
agcns fccundum
modum
fiue
virtutis agit.
primum
Ircm,fi principium
appropriarct pri- §lS*rttm.
mo mobili tunc primum
&
principium produccrct fubftantiam primi mobilis , raotum , ali*
&
&
hoc cftimpofEbilc; quia ab vno inquantum vnum,non pofTunt multa ptodudjfeaccidcntia
;
fcd
cundum Auiccnnam lib.^.mct.i.^. Oppofitum innuitPhilofbphus htc;dicit enim, qu6d primum moucns mouet primum mobilcj moto ver6 illo moucr alia. Irem,dicit quod principalitcr moucr,quJC caufat fubflantia prima : funt autcm plurcs motus
Vnde
fipri-
Ad
Auicenna
illud dicit
principium non
fic
;
qu6d primum
appropriatur alio
immobili;
fecundum iplum , ab vno fimplicirer non proccdit nifi immcdiate vnum vnde k primo principio fblum proccdit immcdiatc vna Intclligentia , in qua cft aliqua diucrfitas;& ide6 aliqua Intclligentia diuerfa;fecundijm cnim qu6d intclquia
,
:
ligit fe
,
mouet;
vt cft in potcntia, caufat
orbcm , quem
& fecundum qu6d intelliqit fe
a6lu,caufat
,
vt eft in
fuum motum fecundum qu6d ;
intcl-
fuum principium caufar IhtcIIigentiam fcqucntem,& illa fccunda aliam. Illi^d ver6 non videtur verum,ncc ncceflariurri; licct cnim ab agente naturali inquantum vnum, non proccdarnifi vnura; quia potcntia naturalis ligit
mum principium crcat animam, creatio adiuc fi-
tantum vna
gnificata,eft ipfius fubftantia,vel eiTentia;quia ta-
agente per inteilefhim tantum
men creatio non folumimportat adionem , quai cft cius fubft.inc;a im6 fiinul cum hocimportac
hocnonoportet.Si cnim aliqiiis intelligcndo fblura pofllt produccre , fi raulra potcft intelligerc, multapoteft producerc. Nunc aurem primiun principium intelligendofc,omnia potcft intelligcre:igitur immediate omnia potcft produccrc. Praetcrea , fuppofito,qu6d in primo mobili fit
;
non potcft dici, quod crcauir3nimam:quia proprer iftam habitudincm omnino nomina talia dicuntur dc ipfb ad habiiudinein
Tritiitmf »r»
gumentum.
alij.
aliud dicendiim
Ad^uiitum- principahicr fignificanj habitudinem,vt patcr,fi-
ficur
Auicen.9 metafh e.4. Aphrod.nxm.19. Aucr.i i.metafh, ttm. ^- CT >4-S. Thom. hic UB. 9. (^ l.contragent*i t»f I ) (y ijuefi defpirH.tr:»:. art.6. ad lo.Iandun. 11,. metitfh qutfi.. 17. laucl.q»*//. i^. Suar diff.i^.fe3. 1.
modo fignificat ynitatem
compoficioncquam format intelledus. Si ejfi accipitur pro adtu entis non poftumus fcire eius ejfeficm nec eius quiditatcm, quia in ipfb idcm funt. Si autem ejfe accipiiur (ecundo modo , flc (circ pofliimus cins ejfe de deo;{circ cnim poflumus,qu6d h?cc compofitio,quam inrellcdus format dc co,vcra cft,fcilicer Dens ejl, Ad quartum dicendum, qu6d illud vniuocum quod in vno eft accidcns , in nuUo cft fiibftantia; in
turijfe.
>
:
tcrrium d!ccndum,qu6d ejfe vno modo ejfe dicit aiflum
cem Gencra
approprietur primt
mohili
ab{bluta:cft
;
XVI.
;
ideo ab actcmo
tcmpusjfiuc cx temporc.
eft
aliqua diucrfitas
quod
Quoniam autem quod mouctur nccef^ lc ab alio moucri,& primutn mouens immobilc cfTe f ccundum lc & actcr,
num motum a ferapitcrno moueri, & ynum ab vno. Tex.^^.
cft in
vnius
,
(
vtdicitur in 9. tex. }.)in Potentia lu^ voluntatem, turalis v-
&
fiippofito ctiam
,
nius, voltMtttriii flttriiit
quod omnc
fuperioribus rcducirur ad aliquam
caufam pcr fe.tuncquaero vtrum illa diucrfitas in primo mobili reducatur ad aliquam vnam caufam, aut non?Si in vnam;habetur propofitum , (i ab vno poflunt procedere diuerfa immcdiatc ; fi
non
in
<:auGm per
fe
rcducitur.igitur in caufis
In
frfm» »•
mobiliefl
Tunc quaero
, vtriim in ifHs caufis eft liqua tanta diucrfitas,quant3 cftin ptimo mobiIi?fi no; fitas.
diucrfis.
habco
diuer-
Qusftio
XVI.
8S7
habeo propofiram qoia ab aliqao too poteft :
procedere
aliqyia diuexfitas in caufarfi fic
,
opor-
alias caufas priores reducere,
ad
tec iUas caufas
vcl vniucrfum crit inconncxura
:
quod cft contra
Philofbphum. Prarterea, in priraa Intclligentia producla erit
aliqua diuerAtas fecundura Auicennam,
Quia quidcm igitur funt fubibuitix , & harum qux prima & fccimda, fecundum orciinem cundcm , lationibus aftrorum palam. Tex. 44.
&
quidquid e(l in i&z produsitur ^ priraa caufa iramediatc:ergo nihil prohibct ab vno diucria produ-
QyjEsrio
XVII.
drvndc raao Auicemue non vidccur concludcrc.
Ftrum prtiter primum mctorem
SCHOLIVM.
dUqudm
re
P R. I M y M mttueru apfropruuur mohili^tM vt iffum principalius mouedt^m ttmcn vt felnm tpfumnnoyile enim primum mMgis dppetit primttm mouensyquMn ceier* mobilui. PieU DoQorem hic;
^ dd 7^^.44.
mobiUmouentem AnfLt^bjftMf.g.iex. Thota.hie
oportet pofu^
intelUgentiam
US.9.^
frtmum
effeifiue.
51. Ajiga^i.tUTrimi/Mtf.^.S.
ifufc.iojm.ytftif.\
^ d*
ijtrt.i..
f*temt.qm*fi.6.»rt.i.T).^n3i\iezLijUfi.i ^.»rt.i.qiitfi X.
Vaaad.iiid.Ai^aiuhidjm.i.ilHtft.iBiS!olihid.SoDC, lxjmetsfhjfM*ft, ) «.SBarez ciot.fiiM/f. fruttUmti s.ii.
Ad quxfUoncm
crgo dicendum eft Gc : quod , eft dupUciter ; vel ivi
Conymbncca.iuUCeeUe»f.i.qM4fi.i.
aliquid appropriari alicui
quod prius & Primo raodo non appropriatur priraum mouens mobili priraojnon enira fic rooucc ipfura vt finis , fic cnim vna Infnstm fh- celligentia moucns vnum orbcm , mouct ipfum
qu6d
nulli ali) conueniat
;
principalius conucniat
§mm*d0
vel iu
.
fecunda Intclligentia mouens fccundum orbcm,mouet ipfum propter pri: fic tcctia Intelligentia raouens terrium ptopter priraum
:
fic
mnm
ocbem mouct ipfum
proptcr priraum. Sccundo
taracn raodo appropriatur primura raoucns pri-
mo
&
moficPriraum moucns mo-
mobili j pcr prius enim
uct ipfum:& hoc patet
principalius
&
uet vt denderatum
amatimi ; illud crgo raagis mouet, quod raagis apperit ipfum. Nunc autem cft ita, qu6d mobile primura raagis appcrit pri-
mura
raouens, quiim aliquid aliudiquod manife-
ftura cft ex velocitate fui raotos
moucns magis raouet
VldctuT qubd non. Quod poteft ficri
ipiiimJEt
:
crgo priraura
hoc intelligit hic
, quod priraum raouens mouet ipfimi mobile fempitemum & Ub. i. de caclo& mundo,qu6d primi mobiUs &incorrup-
Philofbphus cura dicit
prima fubfbntia iiuclUgibiUs
&
in-
corrupribiUs.
Ad primum dicendom j qu&d ^Lm ff tMiun»
priari
,
quod nuUi aUj
ica
Nunc autem primum mobiU', non taracn
,
eft
agcnris appro-
aUqua propocrio.
ctu appropriaretur prirao
&
quin eriam aUj prindpaUterJ-Iic ver6 procedit de agentc naturaU,& non de agentc fecundura voluntatera. Hsgtmttfe-
tMTMm vmttttrfdle
t»r-
rtfftmitt vmiiierfsli.
6
4i
fic ei,
Ad fccundum dicendum eft fiiniUter,qu6d in (camdum namrara,
agentibus
vniaerfalc corref^
pondct vniuerfaU,& parriculare parriculariifed in
non oportct. dicendum , quod fi virtus prirai in magnimdine , tunc moueret in
agentibus per voluntatera hoc
Ad tettiura moucntis cftet
ttnitm infbmri;quia agens exiflens in nu^nitudinc agit
fecundum totam ide^
fi
fiiam
vimis infiniu
virmtem &potenriam.£c tnagnimdine im-
cflet in
proporrionabiUter roouccct velocius ,qu3tm aUVlit fmfri
qua vimis
tamen non
de raouente incorporeo , quia non agit fecundura nccefEtatcra naturx,fcd fecundura voluncatcro pofllbifinira.
Ita
eft
&
AdjiumtL
Utatem ipfius mobiUs. Ad quartom dicendum
:
tec
ponere aUud moucns. Icem , pluraUcas raococum non ponicnr
pcopcec cUrainurionem vicmris
,
qa6d ab vno
m'hil
vnum
in-
diucrfa produdt,aliquaUtcr eft diucrfi-
ncatura.Sed
ifta diuerficas
:
,
nifi
vc parcc in cra-
dionc nauis:fi igicur opoctct poncre aUud moucs
primum mouens,efIct vimitis
pcacccc
finita*.
Itcm , nomcrus fiibflantiarum fcparatarum cft
Ttrtimm,
fecundum nuracrura mobiUum ; fed fi aUquod mouens raoucret cfFediuc ptiraum mobile pra:ter
primura
,
nuracrus fubftanrianmv cxccdercc
numcnim mobiUum. Oppofitum primum mouens roouet primum mobiie , vt apperibilc & intcUigi.bile hoc non :
:
,
eflet
,
nifi
aUud
eflec ipfiim
appacns
& incelU-
gens.
SCHOLIVM. Secvndvm mmtem Philofophi efi
,
poneii-
tUuan InteBigentidm prtaer primtm nuhmouentem primum mobile. Sedrtuione hsc
tUm ejfe nens
,
miaime
oilendi potefi
i
tptid tjuid^uidftcit
Deus
perdlidu inteUigentidt,per fe preftdre poteft. Fid^
DoSoreminhunc Text.
& quodlii.y.
1 Vndc dicendum, qubd poteft poni tarionabiUter,qubd nihil mouet aliud primum mobilecffimiliter pofcdiuc prstcr orimura raouens tcft poni , qubd aUa cft Inrelligenria moaens priillud mura mobile prxtcr primum moucns ; Auicam^. vidctur cllc de menlc Philofbphi , Orancs cnim videntur poncrc dupUccm moto- OmfUx <m?"«»» rcra pcimi raobiUs , fdUccc coniundura &fcparatum.Coniundus cftappropriacus primo mobi- "'^^' :
&
&
&
f
U,& fibi
pcopocrionatus in viccutcVndc 7.
& mundi didcucqubd
fi
vna
ftella
CocU
magis appo-
ncccmc primo raobiU, raouens ipfiim non mouerec fine labore
& pocna.
Hoc non eflec nifi
ali-
&
prohibet procedere multa:iUud tamen
quantum
gum.
gaudct fupcrfluis, ncc indiget neceflariis;fed primum raoucns raoucte poteft priraum mobile cffediuc ci!lm fit virturis infinitz crgo non opoc-
:
ribiUs eft
pcr pau-
dora , naruranon fadt per plura ; non cnim
ei.
fblura racionis eft,ncc
aUquam corapofidoncm fadc.
dctcrminatx moquid moucns virturis finitz uerccprirauraroobiIe:qaiaquzcunqueopponc- imteUifemi* f^"'^ P^rcncur primum mouens moucrcc fine labore
&
Vndc dico ad przfens , qubd prxtcr pri- ^^ ^^^ mum moucns aUqua Incclligentia eft,qua moucc c^i^, caelum,& hanc dicimt animam mundi. j Ad pciraum argumehcum dicendum, qubd il- Ad primiim. poena.
lud
XII
Lib.
8^8
fieri pec pauciora , & xquc non oportet ficri per plura nuucautcm Intclligcntix moucnc continuc, vt
Metaph. Ad
!ud qu6ci poteft conueiiienccr
:
,
afnmiLentur primo principioin caulandoivt etia explicent virtutem,qux eft in ipfo primo princi-
Nunc autem
pio.
virtus primi principij
non ma-
hoc , qu6d intelligatur taritiim mcdiatc mouere primum Kiobile nec quia ipfum primum cantum moueret immediatc illud pcrfcdkior enim eflct aedificator , qui poflct domum nifeftatur cx
;
:
fiqbrc
,
quac
ipfe pcr fc illam eflet,qiii poflcc
rcnt,
quim fi facerct.Similiter Dodor mclior
domus
quam fi
poflet aliam facere,
faccredifcipulos, qui alios doce-
ipferoluseflec doccns. Similicer in
propouto inagis manifcftaturvirtus&potcntia primi principij ex hoc , quod poteft aliquid caulare,quod poteft mouerc aliud, quam (i ipfe iilud jnouerct.
Ai
§lu»rt fo-
nuntur flurt$
Ad {ectmdum diccndum, qu6d plui*alitas mo-
fecu»'
dum.
motorts
frimi mabi-
mo principio.
Ai
tmium.
Ad tertium dicendum.quod numerus fubftannumerum mobilium:fcd Philofophus ex numcro mobilium concludit numerum
tiarum exccdit
J/iumtrHs fubjlanti/irii
ftparMarum iubftantiarum. numtriun mttxttdit
bilium.
Ad rationes inoppofitum dicendum,qu6d etH primum mouens moueat f)Ctibile,non c
& ap-
vt intclligibile
oportet qu6d moucat
vt intclligibi-
ab alio,{ed vt \ feipfo^vndc propter hanc cau-
iaxa noi) oportet
ponere aliud mouens cffcdiuc.
Auiccnna, qu6d moruscccli
traofiTiutabili
mocus cnim
;
quam caufam tct in
moru
iritclligcntem
grauis
dcorfum
eft
rcdo
in
caufarcraotafcurcnoiuta eft.Requirit igitur
ali-
2
opinie
Am'
«»»'•
remotam ficut pa, caufa cnim quare ;
grauc nunc
eft ibi,nunc hic,cft, quia nunc raagis tcrmino,& nuncminus.SimiIiter in propofito nunc cft vna pars mota,nunc alia, quia vpluntas mouens rcmota eft.
diflat a
Item
non videtur
,
fempiternus
,
&
efle
empiternus
,
verum , quod
efTeftus
vnifoimiter fc habens a caufa
!)roccdat tranfiTiutabili
nunc autcm motus csli
:
& vmformis eft voluntarius
procedit a voluntate vniformiter
fe
:
ergo
habente.
cft amotore vno ; fed fi moucns innouarctur per innouationcm panium ipfius motu^ , tunc cum partcs motus
Prxtcrca.motus vnus
voluntas
unt infinitat;quafi infiniti eflenc motores confcquens non eflet vnus.
torum non fempcr ponitur propter dinunutionem virtutis j im6 in propouto ponitur proptec manifeftationem eius , quod eft virtute in pri-
lii}
illud dicit
a voluntate
;
& per
SCHOLIVM. MoTV immMtahili
s ,
cali eji
^uia
eft
biUs.-ergo dependet
a voluntate
intelleSluali
&
effeBus vniformis inuaria-
ah inuariabtU caufa.Fide Sco-
tum in hunc textum vbi exponit mentem Philofophi:& con,^6. huius Uhri, vbt merito reucit AriftoteUm afferentem ,fi effentplures mundi plura etiam prima principia neceffario effe ponenda, Tex. etiam ^o.hicvideturponereomnesinteBigen-
muUis lapfus eft , nonfolum contra veritatem fidei;fed etiam contra muUa lumine naturtt nota. Et tamen ibidem ait antecef-
tias effe Deos. Certe in
modumfa-
foresfuos traEiaffe de hacfcientia per
Netat etiam DoEtor inhunc textum D. Thomam ex eo male intelleElo pofuiffe materiam effe rationem indiuiduationis. bulationis.
Scd quzcunquc func numcro mulca, nvulcam maceriam habenc vna cnim & cadcm raciomultorum,vc hominis: ,
Ideo dicendum,qu6d motus csli ctiam \ vo-
Socraces vcro vnus.Quiaauccm quid-
quid crac efTc non habec maccriam primam.Entclechia cnim. TVjf .49. Eji firaUusTextus fiiom
,
conformis hukqutt-
/\i.
njbi tradit
frtmum mouens non
ejfe alterahile.
QVifiSTIO XVIII. Vtrum ipfum calum, vetprimum mobilemoueatur a voluntate pure inteUe£fuaU
d^ intranfmutabiU
?
luntatc intcllcdluali rfl fcd paniculari;& idco laris.Eft fi
non tamen
,
eflfe
vniuerfali,
poteft alicuius flngu-
etiam a voluntace intranfmutabili ,
aliquis intendat
nam
mouere ad aliquem locum, vel
terminum , vcl prxconcipiat diftantiasintertcrminos ; non oponet mutare voluntatcm in qua- Non operttt 'veluntattm cunque parte motus:non enim przconcipit par- rtnouari ai tes diftantia: , vt diftin<5las;fed folum inquantum aouas parttt
vnum,& vt in potentia.Vnde intendit vnum motuVn
,
cuius partcs funt
it\
potentia
;
motus.
& ideo non
obftantemotu,vel diftantia partium , vnitate vo-
non mutata per totum motum intendcrc;& ideo non oportet voluntatem,^ qua procc-
luntatis
motus , renouari fecundum rcnouationem partiuminmotu. dit
AproiWf num.
30. Auer.
1
1.
mttaph. com.
5 (f.
S.Thom.
ttH.$.
Durand. i.dijlj. qutjl.yBiSoldift.i^gutfi.i. Hetu.ibid. qutft. i.or;.^. Mairon. i. dift. 4;. qutft,^. A\iKol.t,dift.7.q.t.Gind3Xi.quodl.i}.qutft.6.Cooymb. fufru
Ad primumdicendum,qu6d voluntas £tualis
duplcx
Speculatiua
citati qutfi.-j.
cft vniuerfaIis;pracUca fingularis
ide6 a voluntate intelle(Sfcuali pra
VIdcturqu6d nonrvoluntas frmum
nr-
gumtntum.
funt circa fiqgularia
voluncate Steunium.
Item
,
:
intelligibilis cft
motus & opcratio ergo motus cOeli .non eft a
^dtus vniuprfalis
,
fed
intellc<5luali.
tranfmutabili
enim producens non tranfiuutarctur, non producerctur n|agi« nunc.qu^m poft. ltcm,fj moucns coelum non eftct tranfinutabilc,non eflet aflignarc
,
quarc nunc produccrettu: non.
vna pars morus,& alia Oppofitum dicit Ariftotelcs
omnes tabilcs.
;
&
benc po-
Ai ftimum, Veluntas fft. ctdatiua
^
frailica.
motus proccderc.
Ad fecundum dicendum.quodnonoponet il-
AdftcUdum.
quod dc nouo producitur , ex caufa rcmota feu innouata produci fi aliquis nunc intendat cras currerc , non mutati voluntatc poteft cras lud
,
:
omne nouum ab aliqup
proccdit;fi
Ttrtium.
tcft
,
4
intellc-
pra<5Hcaj& fpeculatiua.
cft, fcilicet
currere,nec oportct voluntatem cras mutari:vndc
dc agenti naturali proccdit ratio4& nondc agentc voluntario.
Ad
tertium diccndum
intendit
totum
dicit
cnim qu6d
funt in potentia
fubftautiqc immatcrialcs funt
intranlmu-
quiavoluncas ficremoca
:
,
quod moucns coelum Ad
motum > & ,
quia in rootu partes
idc6 pars fucccdit patti :
,
non
fcd.quia incendens to_
tum,oportet pactesfuccefnuc produccrc.
Quarc
ttrtium.
Qu^rtioXIX. Quare & rub{Vancias,& principia immobilia,&: infendbilia tOw rarionabilc cxi-
Tex.^%.
ftcrc.
mo
QJiESTIO XIX. Vtrum
oforteat ponere alitjuem
excedentem in
ifjis
numentm
metoribus
.
Fcmr. i.ctmrmgent.tMf.
fx.
Diccndara,quo
VIdeturquddnon:Numeras cft
quanritas di-
foeta; vcl numerus eft res mathematica \ conrinuanon rcparata;rcd intclligentiac funtabCque quanritatc:ergo in cis non cft numcrus.
Itcm,quant6 aliquid propinquius th minus habet dc mulritudinc
;
cft vni,
tan-
fcd Intclligcn-
ds funt propinquiorcs primo principio,quo
i
eft
cxcfcdcns:crgo ncc fubftantianim.
Oppofirum;quant6 aliquid cft pcifaSHus tanth habctefle in maiori mulritudine ; quia multa
bona mcliora funt paucioribus
;
(ed fubftanriz
imnutcrialcs func peif^dtiilmue intcr fubftantias:igitur,5cc.
luxfa hanc dubitarioncm qu*ritur vtrum fic poncrc aiiquas fubftantias feparatas , ordinem ad :
netuU ft*ntit.
fubftf*-
motum non
non (ubponcnda: (ecundum qBod
habcntcsJEt vidctur qu6d
ftantiz ieparatz funt
:
rM* pHt trdifu Mdmc- funt in oprima' difpourionc:(ed in oprima dupofirione funt vt cau(at;(cd caufae non funt nifi pcr tnml ^liuftitMis r. compararionem ad motum:crgonon funcponciifrimum »rda: nifi per comparationem ad motum. gmm. Item,in cognitioncm (eparatoram dcuinimus Setunium. pcr cognitionem (enfibiliura ; (cd nihil apparec nobis dc fubftantiis feparatispractcrmotura crgo non cft poncre diquas fiibftanrias prxter corapararioncm ad motum. Itcm , dicit Philofophus , quod fi aliquae funt Tmium. :
Oppofitum:Supcriora,non (unt infcriora ; (ed magis e conucr{b:fi non cfict motus,poffibilc cf(ct iub(Untias feparatas cffe : poflibile crgo cft fubftancias cdefine compararione ad mocum.
SCHOLIVM.
vnum
Secundum veritatem , numents intelUgentiarum excedit numerum corporalium: ^uia ad perfeSionem VniuerfifpeQat ,nopUiora ex-
diuerjis tnotihus.
cedere minus perfeEla.D.Tnomas i.par. tjuafi.jo. ttrt. i
.
ita haver.-ConcluJio
fedtiora
enim
,
canto funt in maiori cxceflu : corpora
ificorrupribilia
hile efiplures effe
Angelos ,
tjuitm
:
tjuia
:
leftia
t«e-
exet-
dtmtimftTior».
exccdunt corruptibilia in
&
cota
riorunu£querarionabilccft,qu6d fubftantiae feparatz exccdant omnes fubfbntias materiales io mulritudine.
Ad hoc tamen non eft dcucntum ncm inquircnccm , ncc pcr fcnfum
,
pcr rariovel cxpcri-
mencum;fed fbliim pcr rcuclationcm. Vnde Philofbphus pcr fenfiira expcrimcntum procedens circanumcrura fubflanriarum ponic numerum motuam:ipfc tamcn fubiungit quod hoc ra-
&
tionabile
,
& non neceffarium & ideo fbrtioribus :
reliiujttatur.
Ad priraura crgo diccndum,qu6d in feparatfs 4 noncft raulritudo , qu£C eft numcrus , qua: cft Jid frimum. quantitas difcrcta : fcd eft multitudo prouenicns In fefMTMtis ntneft mulcx diuifionc forraanim , quaeeft de tranfcenden-
&
titudt
ribus.
dif-
creta.
Adfttudttm,
propinquiores prirao prindpio, idco minus habcnt dc compofitione in fui nafcparatje funt
: non camcn oportct, qu6d propter hoc rainus habeaiit de multitudinc. Ad tcrrium , quod Philoibphus proccdic fccxpcriracnmra ; &idc6concimdura (cnfiira
cura
numcrum fubftanriarum ponere (ccundum numerum raotuura. Ad fccundam quzftionem , iam didum eft» quod aliquae func fubftanciz feparata; ordincm aid
motura non habcntes
;
potcft dcucniri pcr fcnfom
& ide6 Philofophus
ad hoc tamcn
non
& experimcntum: innuit huius
oppofitum : vnde rariones proccdunc fuis viis.
incruU-
drtnagrana (^
Ctrftra
enim fubftanda a^uorura padiuorum motuura eft rcfpcdu corporum fupemagnitudinc
tamen inteBigentU venit
auoadfpecies non tjuoad indiuidua
itr fenftbiliS*
motuum. Nunc auccm de (epararis cognirionem haberc non pofiumus.nifi per efrc£his:nullus autem cffcdhis eorum apparerct hic infcrius praeter motum:idc6 Philofbphus non poteft poncrc nuracrara fubfbntia-
uenic
cjHomodo vna,moMert pojfet plurej orlfes,vel
rumfit ma-
fcparatarura,iuxta nuraerum
&
Intiiligentiarvm mtmerMm pofuit Philofophns iuxta nttmertim vdriorum motHum fitperiornm corporum prohahiliter , tjttiA vix capipotefi,
5 'ntmerut
Philofbphus vcr6 ponit nuracrum fubftanriarum
Ad (ecnndum dicendmn/]u6d quia fubftanriae
fubftanriiSjfimt finis alicuius larionis.
^
inteUigentiM-
locis.
qiiant6 aliqua in toto ordine vniuerfi func pcr-
tcx. 44.
caum non
f»-
fufficienter in pluribus
& 48. fcd numctus ipfornm mo-
phum
fint
numcrum (pecicrura quam opinioncm Philoib-
Itcm,nuincrus fubftantiarum (eparatarum cft numcrum momum iecundum Philoib-
iuxta
An
phus improbat
:
rumfeparacarum , nifi ioxta numcrum rootuum. Veritas tamcn cft , quod nuracrus fubftantiarura feparacarura exccdit raulrimdinem omnium fcnfibilium. Cuius rario poteft habcri cx hoc , quia
:
dinc.
Tmum.
nuraerum (ubftan-
riarura (eparatarum iiuta
fcnfibilium, vt ideas
SttmuUtm.
hnius textu 18. &fe-
cup.j yide Scttum •j.huius qiufi.i i .& 18.
Du-
FUad hie ^tuJi.iJirt. i .<^ 4.
mt-
•
f^ x.cntrm itwHt
i.par. (fudft.i ii.«r/.4.
T3Jid.x.dift.f qu£ft.^.Gmlcl.PMrifi*njrse.}.dt Vninerft
TrimMm
vf 7
&tex.^ 1. &fe<ju^.& i Mortdiitm Nicomachioatm cap. 6.& u A£traltum Eudemiorum quen.
eMf.9i..(^ ^Mft.i.de ptttni.»rt.g.tA3ig\(i.i.dift.ii.
fitm.
Suarem de Angelis lib. i. i. Plato pofuit mtme-
rumfubfiantiarum feparatarum/ionfptritualium, fed iuxta ideas rerum fenfibilium:tjuem variis locis reiicit Arifioteles ,
ApIirod.cmtas qiuftuitutctdtnti. Auei.bU ctm.4f.S,Tho.
in i.fnr.L.fmr Mtf. «4.
poterat, &c. yide
cap.ii.&dift.^^. Afet.feCi.
fefordtis ?
hicUS.f.^
839
arborum folid. Locut Dionyfi\ eap. 14. tUcalefii hierarchta , quemadducit D. Thomas nonprobat excedere Angelos res fenfihiles ,ftcundjfm numerum ipftrum rerum , fedfecundum tjuod a nobit numcrari poffunt ,iuxta id Apocalypfis.j. Poft haec vidi turbam magnara,quam dinumcrare ne-
£teo
Ad
ttrtium
1
.
Lib.
840
X
Metaph.
1.
numcro habcnc maceriam
ferunt in
fuic fupra 8. ccx. ^.
Et eorum quac funt in-cadcm fpccie, diucrfa non fpecJc,fcd quia fingularum
&
PraEcerea.fi
nccadcm. Tex.xy.
rius;non
habcrenc matcriam
nam
,
adhuc fpccie
cunc dif!crrent per hoc,qu6d
ma-
teria vnius,alterius eflec potencix a matcria alce-
enim pollent
uerfificar?m,cum in
cis
difFcrre per
non
fic
materiam di-
quanticas
;
fed di-
facir diuerfitatem in genere:
ucrficas potenciae
quia propter hoc corruptibile
ytrum IntelUgentU differantfpeciei
non
numero. difFerrent
XX.
di^m
vt
& conucnicncia in
poceft elFe diuerficas in fpecic,
fpccics , hc moaliud fu^ materia ucns,& mca ; vniucrfale autcm ratio-
CLViESTIO
(
igicur in InccUigcniiis
)
differunt in genere:crgo
&
incorruptibile
infia*^ 1 par.qutfi.^o.art ^.Alet^ds x.par.qutft.io. memb. 6.ttrt. i.(jf x. Gabricl. x. dift.}, qtuft.-.etrt.x.eonel.i. (> j.Mirfil.^«*/l. jw»»* i.Richati 6.defot$nt.itrt.4
i.tiift. } .»rt. }
.qutft.\.vi£i\.tn
jlngelif cMp. 11. f^in
i
.p»r.dif.i %i.Sua.t.ltb.j.de
metaph Jijp.i^.feS.i.a num 4 }
VldeturqiiMnon. Qjjaeconueniunt inhoc, frimMm *rquod in eis eft nobiliflimum,in ^ccic congummtum. ucniuncinam difFerinciafpecificaaccipitur ab co, quod eft nobjliflimum ; led omnes.Intelligcnriac conueniunt in intelle^tqalicatc, quodeft nobiliA Stemdum.
Cmum:igitur,&c. Icem , magis
iis
non
-diuerfificant (pc-
&
relledusrergo non diucrfificantnr in fpccie. Terltum,
&
Intelligcnciat diftinIcem ; anjma humana guuncur per oppoficum;fed omnes humans animae funr vnius fpecici igicur Intclligenciac non :
erufit vnius fpccici.
Ad opppfitum;in cadem fpecie non
inueniitn-
&
tura aliam^fed ficut proprium, conimune,
5
&
dc-
&
tur differen' tiai
terminacum ; alioquin in afino equo cflec alia forma fupra fenficiuam communcmjquod caraen videtur vcrum. Sed ficut animalia irracionabilia diftinguuntur fecundum diuerfos gradus animac fenficiuae
:
eo
modo
Inrclligcntix diftinguuntur
fecundijm diuerfbs gradus
rum
omnes
cft,qu6d
conucniunt in
hoc gradu,
picur ibi
intelledtiuae.
Vnde vc-
Intelligcntiae intelligunt,8c
camen conueniunc
int elligere\non
vel in illo.
Vndc ab codem
accipi-
nomcn 5c ratio gencris & difFercnciar.
Ad aliud dicendum , quM
magis &miniis in
Ad
feeuH'
cadem forma non diuerfincant fpccicm.vt magis dum, Magii (^ & minus in albo:tamen magis & minus in diuer- minusinferfis formis poflunt fpeciem diuerfificarc , vr dica- ma quando tur,qu6d ignis
Ad
cft
"variant fpe-
perfedtiorfHbftantiaacre.
rcrtium dicendum
,
quod bonum
fpeciei
prxponderat bono indiuidui. Nunc autem eft ita qu6d in gencre fubftantiarum inccUigibilium,
anima cencc infimum gradum
intendic
in litera:igitur,&c.
qu6d
&
&
genere}
quod eft nobiliffimum in re:di{Feren- Ad primum, Vttde accipilia tamen non fempetexccdit genus,ficut vna na-
poftcrius; fccundum prius (cd Inrelligentis diftingnuntur fecundum prius poftcrius , fpcundijm auchorem dc Caufis , fecundiim ordinem motuum per Philofbphum
rur aliqpa difFcrrc
^
differunt
pitur ab eo
cicm,(ed incelligentiz folum difFcrunt fecundiim
magis & miniis ; diffcrunt enim per hoc,qu6d vniuerfaliorcs inquaedam fimt Ipirijualiores,
Le
Ad primum dicendum ,quod difFerenciaacci-
in
& min
eor-
incorruptibi-
diccndum, IncclUgemix
(pccie difFcrunc. 8onaucn.i.J
§luare ruptibile
eft
quam
Ad
tertiunh
idc6 rationabile
;
cft,qu6dattribuatur Intclligentiis illud,quod lius eft;fed
ciem*
mc-
mulcicudo fccundum fpcciem melior
numcrum;& hoq
multicudo fecundiim
primum mouens
:
& ide6 non oporccr, eadem
plures fint Incclligentiae in
fpccic.
SCHOLIVM. "
H
P refpondet non fecHndum fropriam fententUm , fed ad mentem Commentatoris , pluref Angelos non fojfe ejfe tiufdemfpeciet. Oppofttum autem tpfe habet $.huius cap. Dc vno tex. i z. fitse fatis de lih.ix.tex. 49. lib.i I. tex. i8. hoc agitj.huius ejuitft. i }. vbi num. 14. in hanc partem inclinat.Sed efuidquidjit de eius mente cir-
Et harum,quxprima,& fccunda, fccun-
I
dum
&
&
ligentias pojfe ejfe eiufdem fpeciei:& folutt ibt loca
Nec eft , qu* contrana ejfe videntur. ^uod inferas ex hacrefponfione,ipfumftbicontradicere locis ex hocipfo opere citatis , auiforte has
Fhilofophi
T(fAr,
44.
CLViESTIO XXL
&
(a hoc i» A/etaphyJtca,inTueologia 1. dift.^.q.y. txprofejfo contra D.Tuomam probat plures iniel-
ordincm cundem lationibus
aftrorum palam.
Vtrum ordo fuhflantiarum fefaratarum fit fecundumordmem corforum latorum > Aphrod.Wf num. ? o.S Thom.lei{.t.i^ qutft i f. de m»l», «rMo.Albcrt.Magnus i .p»r.Summ4 ^.^.«.ttf.Caprcol. im.dtft.i.q.i.»rt.i.M.ziot i.dift.i^ q-t.fUind.htc q.j. art.i Suii.dijp.j^.metitph.feil,i.num.zi. Conymb.i,
de Caelocap. ; qu*ft.%.Ioia. i x.tnetaph.eap.t.
qutftiones nonejfe tpjiu6:quia in cjutbufdam proce-
ditfecttndum mentem PhHofophi^vel Commentatorisjtn aliis fecundum propriam:in nonmtlUt etiam
magis difputando,quam refoluendo,& problematice proponendo , quam ajferendo , vtriufque partis rationes ponderatyVt monui ia prtfatione ad qud-
Vldctur qu6d non. Nam maior virtus requi-
Frimum »* ritur ad mouendum maiorem magnitu**^' dinem;fed Sol excedit alios plancras in magniradine;ergo moucns Solem eil maioris vinutis;f(;d Sol
cft fiiperior
planeta in ordine:igiiur,&c.
vinus ordinspicis & regulan& rcdijfcd motus aliorum planecarum permotum Solis tegulacur & fcquitur
Icem maior
ftiones Metaphyjica.
efl
Sectntdum.
tis,quam ordinaci
Dicendum
,
qu6d Intelligentix
cie,
quia in vna fpccie
tia
quia fecundijm
tis
;
a maceria
,
eft
difFcrunt fpe-
tantiim vna Intelligen-
Commcntacorem
aequalis cft
in fepara-
numerus jndiuiduo-
rum. Nam iftaquac conucniunt in
fpecie,
& dif-
,
ipfiun^crgo maior vircus
Solcm
moucit.
Icem , cx fenfibilibus deuenimus in cognitione fcparatoru;fed plures elledus SoHs apparct in iftisiiiferioribus,
quim alicuius alterius
plancrx.
Oppofitum
Tertiumi
Quxaio XXI. Oppofimfn dicit Philofbphus didt enitn, qaod prdo (ubftantiarum feparatarum cft (ccundum ordinem corporura^ latorum & motuum: iginir,&c
8^1
:
Palam autcm,quod diuinirsimum,& ho-
SCHOLIVM.
Q^VifiSTIO
ResponditW mentemPhilofophi i/tteUiordinatM
ftftti/tf
ejfe
uiriftoteUs in hii
hic
giam
intelligMtfe
,
»rt,i^(jr
& ntmtero orbittm & lationttm Giiudam
Aftrologos errantes.
tiiSlts
K^xoAvi.bit tntm.x-j. S.Thom./ri?. 1
Alenfu
ordinator orbis fuperior
,
ita (c
habet ad plane-
ram infetiorem quanto enim planeta eft iiipeqor , tanto eft vniucrfalioris virtaris & diutumiSatumus enim habet refpcdhim ad loca & tatis. :
ns
pUutetd
reffidunt rei durMtttTtem.
tempora vniuerfalia
:
vnde
permancntia. loui vero attribuitur bcna
rei haMarri ver6 virtus qui vnaquatquc vir-
bitario.
Vnde
tus repellit fibi nociua.
refpo^m (cruiunt
habent fupri
rci
;
ifti
planetx
trrt
rei exiftentiam
primo mobili , quod
;
&]fijb-
principaliter habet
fupcr durationcrrt
caufaltrarem
tatem
,
vt dicit Philofophus
&
i.
Vidc DoAoiem qi.frtUx-& in yi.i&1i»odLi4.iK.:..
i.dift.
Vldcttu: quod non:Omnis
i fciens fuam cfTentiam,fedit ad ipfam reditione completa per ^rtrmtmar^.
Auftorem deCaufis; Propof. 15. Sedprimum principium nunquam fuam exit efTentiam ; quia nuUo modo mouenir ergo fibi non conucnit redirc ad fuam eflentiam. :
Item yirtteUigere eft quoddam moiieri,pari , (cu mouerur,vcl parinir, vcl pcrficitar a feipfb : crgo nihil inteUigit feipfum. Item , intelledus intelUgit fe , ficut anima, pcr Ariftoteiem j. de anima:tcxt.5. Si crgo primum principium intelhgeretfcipfum , inteUige-
S'""^**"!»
perfici;fcd nihil
&
ret fe per aliud
inteUigcndo
fe
ficut
,
anima
quod
alia;
eft
,
Ttriium.
vcl intclUgeret
contra Ariftotelcm
j^
in iflo
Oppofinim innuit hic Philofophus.
pcrpetui-
hoc
irt
C H O L
S
ii.
V
I
M.
cap. 4.
3
Trts mferi»res
attribuitur rei
fibi
paTt.qit,i^.
$.difp.t. j.r.
eorttm fpeiiat itfdagatio.
Diccndum, quod ordo e(l fn fubftantiis {epafecundum ordinem in ipfis motibus. Corpus enim continens comparatur ad corpus contentum , ficut totum ad pancm diuifi , & forroa ad nuteriam,per Philofophum ^.Phyfic text.i^. Et idem planeta fuperior ad huteriam , ad quam
i.
^
ftthtnde vera fttnufedad Aftrolo-
,
(^
1
eeatra^entts c.ij.f^ f.x.J* VtritMtt a.^^. p.q.XiJBttubr.x^ q.i^. mtmh.j. Heoticus I .
qntdii, qx. Saaiez i.pmrt.lib.i. esp.i.. in met»fh. difp.io.feS.i%. mMi.14. Simifnng dt Ht» vtt» : tralt.
tamert
ratis
Tm fMptriO'
?
ejnod
:
fecttttts eft
ex
XXII.
Vtfum primum princiftM^
iuxta qjrdmern orhttim, quos
tamen nulla ratione probaritotefiy fed tantttm congntentta ^uadam. De effeElibiu ejKos ajftgnat Planetii , nuUa etiam eft certitudo. moturtt
'^
norabilifsimum intclligit.Trjf/.yo.
rej^itiit
mHum.
:
virtutcm magis dcrcrminatam.fciUcet, fupcr ge-
quam faluatur efe ipeciei , & ad quam omncsalij motus rcducuntur. Metcurius
nerarione, pcr
adhuc magis habet virtutem determinatam fiipcr mulriplicationem indiuiduorum vndc mul:
tos habct motus
,
&cum
Luna vcro
iangitur.
terminatam habct
,
,
omnibus
,fupcr materiam
^
&
Quanio igitur orbis eft fii-
tanto habet cfFeftum fiiperiorem
&
35*WV.«-,''
plancris con-
adhiic magis virtutem dc-
fcilicct
tranfi-nutationes eius.
pcrior
,
&
diutumiorem , vniuerfahorem & corpus mouct tanqium inftrumentuni fubftanriac leparatac. IgitHj: quanto fubftantia feparata mouct orbcra fiipcriorem , tanto vniucr(aiioris &; diuturnioris eft vinutis. Vcrumra.. ,.1. n mcn quu mtcr omnu motus Solis nobis eft ma.
nifeftior
fuper riores
D E V s inteUigit fe,& per fe
vtxh qtratuor planetx infcriores afpe-
Ah'j
^him , & virtutcm detcrminaram habcnt fuper motus ipforum inferiorum ita quod Sol habet
.
,
1
•
& Sol principahorem virtutem
motum , ,
;
ficut
habet
cui dcferuiunt tres Planetae infc-
StcUato fubfenu'unt tres Planctac
Do^or
i.dift.i.q.i.
tra~
.
Scholittm ibi pofitum,
Didt enim qu6d agcnte
in operatione
mancnte
in
& noccftopus in z(ku
> quia obieihim eft dc Anima tcxt.jS. dicitur, quod fenfiis fenfibile etiam adu idem funt:fimiHter inteUigerc in aftu, incencdus in a6hi. Sed ip-
ranre,
in ipfo.
Vndc
5.
&
&
non
fiim inteUigibile
dum^ipfum
,
eft in
fccundum
(ed
iflara fpccieni aflimilatur
& propter hoc
inttUigente fecunfui
fpcciem
,
& per
^
intcUigens inteUigibiU;
inteUcftuS
cft aliud
ab inteUigi-
biU;quia intcUcihis eft in potentia ad inteUigibi-
fbhjm fimiHtudincm ad fomiara ; quia'habet eius,& non ipfum,& in primo principio non eft
le
vt potcnria, vt didhim eft fitpra q.5. huius
non eft ibi fimplex.
aiiqua diucrfitas
:
imo
In inteUc£hi igitur eius
fpccies ficut in
eftct in
diuturniores.
ficut
Per hoc patet ad rationc$:Probat«r enira qu6d plures cffeJfhisapparent Soh's , hoccft venira; quia eft caufa maioris diuerfitaiis. Ex hoc etiam
eo
,
:
ideo
cft fimpliciter
non
Dettt inttti-
eft aliqua £"f^'f*[f**
inteUedu nofho:quia antcquam " f''*"»
non
intcUigit in potcntia
potentia.Ncc
eo
eft in
:
quia
eflet diuet fitas
:
mnc
alia fpecies in adhi:
ciim inteUcdus nofter inteUigit:quia
teUcdhis,
im6 iUud idem in
fic
ipfi) eft
in
in-
& intcUe^m & idco feipfum inteUi:
git pcr fcipfum.
Ad primum dicendura quod redire fupcr fiia quam pcr fc (ubfiftcre:
(e'quinir,qu6d eft maioris vinutis.
,
cflentiamnihil aUud cft,
Scvti Oper.toTtt IFl
1
ipfiim obic(3xim operarionis eft in opc-
;
intcUigat
&
& xi.&
Sed theoremate i ^.videtur tUcere hoc non demonftrari : vide
parcntnobis in iftis infcrioribus cfreftustamcn Planetarum fiiperiorum funt vniuerfaliorcs
&
qitod fitse Probat
Elatu de prime principio cap,^on. y
fuperiores. hinc eft qu6d SoHs plures dFe£his ap:
:
art.^.nkm.io.
materiam.quodammo-
forma enim,qux
perficit
d6
cfFundit
fiipcrinfunditur fiiper matcria:
&
idc6 vinutcs cognitiux
fe-.vcl
non pcr fe fubfiftentes non BBBb
'
•
»
84i
,
non dicuntar aA fuam e(tentiatn redire ; fed vii;fltum»it frjmu frin- tQtcs cognitiux pet (c fubfiftcntes. Ciim ergo primo principio maximc conoeniat per fe fubu'•'^r^^^ '»/* " ^gjg ^ nuxim^ fic loquemio poceftin fc redire, yel ad fuam edentiam. ^^ fiionndum diccnHum,qu5d inttUigere noa MUcimii. eft pati,aut moueri , feeundum qu6d motus eft imperfe
Jli ttrtinm.
'
"*""'
iecundum quod
fed
1.
1
Metaph.
Lib. XII.
cft a
:
&
©idt enim qudd primum principium eft fuum Deitt
enim fuuro
fi
;
compararctur ad inteUigtre , ficut potcnad aftum ; /ed in ipfo npn cft potcnda , v t didum eft, igimr , &c.
ftantia tia
Practcrea ; intettigere cum fit operatio raanens in agcntc, fc habct ad agcns ficut eff^ ad ens,& fcft
perfc
qubd
effe
cnris
fcd di
:
ide6 illud intelligere dicitur fijlumpati, vel nioueri , etiam perfici non nifi fecund^m modum apprehcnfionis noftrz. Ad tcrtiu diccndum,qu6d ficut materia (e habet in ordine entium,fic intclledhisnofter fe ha-
idcm cft intcUidhis inwfllc
bet in ordine
ftcdes^, per
fiibftantiarum
intellc^hiafium.
jui
eft inteiUgere eflet aliud imelUgert. ab ipfo, tunc oportcret,qu6d fua cflcntia,vcl fub-
inteUigtfre
eft fupri
efe
:
eflentia prirai prihcipij eft
ergp fuus incelledus
Vndc^n
&
ipfia
& fpecies
fuum
fiium inteUigere.
cft
,
&
quam intclligit&
&
inteUigtre, ita
fiia
Nunc autem eft ita,qu6d materiaprima non habet ejfe naturale,nifi per fbrmamj & eodem mo-
fubfbmtia
do inteUe^s eft in adhi , vel non habet iejfe,a£ka, nifiperfomum , & fimilitudinem inteUcAualis. Vndeper fimilimdinem intcUieit inteUigi-
operado procedes in aliud,fe4 raanens in agente: difriinttm, nec inteUigere prirai proprie eft operatio proce-
hoc quod
bile Sc per
intcIUgere
teft
luum
intelUgit
inteUigibilc po-
,
imelligere
,
&
inteUigit
& hoc
niu
fii»,
Vndcnon
per aliud intellc£bus noftcr
quodUbet corum.
eft
Ad
fubfiftens, vel
fi
&
eft
non inteUigit fe per
fbriura,
,
Ad
,
fi
non
cfl incel-
fed
fic
Ai fecimdi.
cft
qubd imeUigere non vnde fi primum
,
aUud,fed feipfum
Adttrtitim
:
cflct inteUigere Sc.inteUigere fuura,
cflet Aiait inteUigere ,
& ipfum inteUigere non
tcrrium dicendum
principium
Primum quidem igitur
qubd noh
idcb principale; fed w«//»gtfr* primi
eft inteUigere
aliud, fed per feipfum.
fecundu operuio im-
intcUigere aliqusd accef^
eft it| fc fiibfiftcns
fed cft a6his purus;ide6
nifi
intclligat fc intcUigerei
eft in fe fubfiftens
acceftbrium intcUigcre.
;
;
cft fubftanda inteUigcs. munens. fecimdura dicendum, qubd non eft pcr fc
cnira eft in potenda ad aliud ficut intcUeiShis noiler
^entc
apprehenfionc nofha,fed
quod iniimus fit in ordine inteUigibilium. Sed nc non-eft de intelict^u primoj non eft ,
eft
Intelllyreeft
des fn aliud, fed manens in
intelligcndo
fiium »«^r//»j«-# potcft intcUigere fc.
,
Ad Primura diecndpra, quod inteUigere non
,
procederecur ifi infinitum:
non eft in propofito.
ligencia , fed potencia, racionabile &:
laboriofum
effe
,
&
inceUigentiae. Tex. y
concinuacionem
Deinde palam quia :
i.
dliquid aliud «rk
quam incelledus, fcilicecinceUedum ecenim intclligere & indignius,
MSTIO
Ciy
XXIII.
:
indigmUrimum
telligencia erunc
Vtrum frimum frincifiumfit fuum
celligenci.
T^rAT.
in-
yi.
inteUigere Vide Do&otet
citatpt
qMtfticn* «ntee*iemi
,
j.f«r.i. art.i.iiffie.x .5. fy- 4. CapjrcoL l.iif.i^.q»tft.i. «r.i. Fetiaiica. X. contragemet c»p. fo.
Caicun.1. 1
p*r.qut.ft
i\Mr.
5
CLViESTIO XXIV.
tcc.
Aureolami.i»/ j
Vtrum frimum frincipum
Suztet. iifp.fo.metaph.feS.
dlia in fe
^.nMm.i^.yidcScot.i.iift,t6.qu*ft.vn.Ai t.frincifium,
4jl
Auerrocs tex.cmttmeHt.^x.hf\ixf rel="nofollow">A.Hum.ii. S.Thom. i. contr, gentet <^ I. far.qutft. U. »r. y. e»f. {o. Cf qt*fi' *"i* yitrittue. Alenfis i. fttr.^qutft. %]. «rtic.i. d^ j Hcnricus in Summ* qutft: i ) 15. ify qtfoil. % qudft. 1.^ 9. Capicolus in i iift. j ^ Occam in 1 iif.}$. qu*ft, j .itgidius ini.i. 35. q. 1 Vafqucz.»» I. p»r.di/^. 60. Vide Do^orem in i.iif. 3 yqtittft. 1 . f lan-
^
Arof. II.
Vldctur quod fr!
intelligat
i
n6:operatio.dicit aliquid pro-
ccdcs ab aliojfcd intelligere cf^ qu^da opcra-
arg.
tio,
& pdmum principium non procedit ab alio:
.
.
.
^
.
,
ergo non Itcra,
Secunittm.
fuum
eft
inteHigere.
quis intcUigit fc intclligcrc
fi
,
non
in-
aUquid principalci fed aliquid acccflbriu; ficut dicit PhUofophus in prirao capitulp^fi ergo primum principium ellet inteUigere, ^llct aliquid
dria Uh.it,'qtufl,%.Mrt.u
teUigit
acccflbrium
Itcm
Tertium,
fc
,
,
ficflet
&
non quoddam raagnura. fuum inteUigere, tunc intcUigcre
eflct fe intclUgere.
fuun j imeUigere , tellfgcre fe
,
£t vlterius
cum ipfum
fic
erit intcUigere fc intcUigerc in-
& fic in infinitum.
Qppofitum
dicit hic
PhUofbphus.
Vldetur quod n6:intellcdhim cft perfe
DEV
efifuum inteUigere , alioc/uiin nen effet Vtde Scotumde , fed em in potentia. traElatu de primo principio cap.^.§.}. Con-
Item ihteUtgere fpecificatur
quara inteUe<5lum dignius piii
fuum
eft
caturperaliudifed hoceft impoffibiIc,igitur,&c. ,
patct
quod digm'us
qua rationc
hoc
ligerct
,
num.ii.
&
\.dif.i. tjuajt. i.$. 4. con.
non videre
priraura principium intclligic
:
dufionem
eft
quam videre,perPhilofbphum in Utcra:ergo pari |:ationc digniuseftaliqua non intdligcre , quam alia a fe,
aum.x^.
fed primura princi-
dficaricftper aliud:ergoprimu principiiu fpecifi-
intcUigerc
,
:
inteUig&t, vt nunc didba eft,& fpc-
4S1U purtM
s
Secuniitm.
pcroDie<Stum,tantb cnira ;^rW/>^«r«cftnobiIius,
Prxterca
SCHOLIVM.
Irimttm tiffg.
tcUigetis:fiigiturintclIigerec aiiaa fe aliud
&
fcd
fi
aliud
indigniflimum
:
:
inteUigerfct
igitur iUud,
&
per
vnura
quod eft
,
intel-
inter cntia
confequens intcUigitur aUquid
Tertium.
XXV.
Qusftio
melius eflet tion intelligcre.Hoc vi-
«U<{iii<]>Quo(]
denir efle inapofllbile qaod ipfe faceret aliquid quod melius e(Iet non facere.
&
raiio cftiniInoppofitum cft Philofbphus; cognitionem , hoc non eilec niH
hil latet cius
aliqua a fe iritelligercc
843 tttn frintiftt-
turpcr aUud.
lenmjpuifi-
Ad tcrrium dicendum
qubd inteUigcrc ali- ctu, qua vilia, non detogat dignitari inteUc^s , vbi Ai intcUc(fhisnonfiftit in eis , fi non impediatur ab imeUigendo digniora. Si cnim inceUcdhis fcm,
I
V
tertinm.
&
pcr intcUigat aliquid digniflimum
C H.O L
S
OUtSiiui.
xm in ipfb , & ideb fequitiu qubd non fpccificc-
imclU, gendo.iUud digniflimum aliquid vUc , hoc non derogac dignitari inteUedus ; fic intdligit pri-
M.
&
D EV$
fcit omtiefcibile
non tatrtMm feipfum:
tuUauatHm obieSum jiufcientia m in rM^iotit^motiut: Vide Scotum in lntat ttxtumy I. diihnQ. 1. (jtu/fione 1. numero 14.
iffe tttmeafolus ejf
&
& difiinEt^^.
^ftutft. i
.
•mum idebnon fcquiturqubd :
quz
inccUigat aliqua,
dignius cllct.nonintclligere
,
eo
modo quo
ca inteUigic
& fer totam & con.6i. ;
Comment/Utr hic oppojitum tentt cui PhilofofhHt/tiJiexflicetur,vt iam dixicum
InuHs. fatut,
Deinde palam quia aliquid,&c. Texi. yi.
Dotifre.
XXV.
Q^ViESTIO Dicendum eft
•
gfc
cuius racio eil
:
RdiiCmum hnius,
1 1.
ftum eft;
)
vt fupri oftenfum eft
(
eft
ipfum fuum
perfediffimc
fc intciligat, vt
J^^**
^^
mmfd'
fuum
lcd intelligit fe :
,
quzftione
per-
igitur
:
caelam 8e tota namra , nifi coelum
intefligit
ab ipfo depcn{cipfum perfedi
e/fe cft
,
funt in caufa
in fua cauCij
quod crgo
cognofdt cffcAus
modo
;
eft
omnia funt
fed
inteliigibilcm
;
nam
& inieliedlum
§ljuAi»fm- aut in alio.
*
•
co
ipfe eft caufa per
:
potcft aliud intclligcxc duphciter
'i^
,
in ipfb pcr
omnia ergo alfa inIntelligcndum tamcn eft, quod aliquid
tclligit.
Rcs
aut in feipfb,
,
dicitur intcliiei feipfa,
adaequatam;fic intclligimus
fibi
quando
homincm & afi-
num. Res autem didtur inccUigi in alio/juando intelligitur per fpcdcm alterius ficut pars intelligi didtor pcr fpcdem torius. Primum autcm principium non intcIUgit alia in fdpfis , fed :
inteUigit alia in feipfb cies, ria
pcr quam
,
quia fua cflcnria
eft fpe-
omnia intcUiguntur. Vcrbi gra-
in aliqno fpcculo eflcnt fimilitudines
, fi
nium ,
om-
&
fpcculum poflct fdpfum viderc , tunc fpcculum videndo fe omnia vidcret. Sic rcdc %» imt«&tBu cft in proipofito. T)rifu»tU>f etesntmimt,.
In intcllcvfhi primi funtfpc-
dcs omnium, non tamenfantaliud, qnimcffcnjia coraparata ad hanc rem,ficut caufa ad cfFcAum quia vnica dus cflcniia caufa omniura :
&
intdligendo vnicara cius eflenciam , intcUigitomnia.
cft
,
Ad primum,ciini
dicimr; inteUedam
eft
pcr-
fedio inteUcaus,dicendam,qubd intdlc
m. cius;&idcbcondadittario,qubdfuacfrenriafit ^
«/,%««.
Ad fecundum diccndinn,qubd intelliecrc non quod intelligitur in obicdum prindpalc quod intelli-
fpccificetur pcr obic
Jii ftattuUi. *
»
^^
^\
Kam.
1 1. Metttfh. ctm. p. S. Thom. i. p*rt. qMAJHtit l4,»rt.f.(^tU'vmtat*qmsft.t. Occiumi» \.ii^in3.
) 5 . fMi/?. t. tirt. I . Gabricl. quifl.x. tuttic i . tmtlMf.x. Gicgot.itn.difi )y.f.'V0*M.Fenat.i.«Mi*r/i^«s/.c«p.
{9.
Do&om
citat) f.tmttetl.
qubd non : quando primum prind* piom inteUigit alijid , imelligit ipfiim (ecnndi^m qubd in ipfb eft ; fed omnia ah'a funt in ipfb ficut in caufa
P^'-
gitur pcr fdpfum.
,
,
Nunc autem
obprimum,quia enim iatelligunprincipale
ictShim intdlcdhis diuini cft ipfiim principaliter intcUigit fc
;
alia
Scoti Oper.tom.Ifr.
,
& ita in vniuerfaU
TftttttltHJtt^
ergo fb-
:
li^m aliqoa inteUigit in vniucrfali.
PRctcrea , cadem eft difcrcrio primi ad quodcimquccaufatum , & caufari ad ipfum fed per
SttUMtbtHt.
;
nuUum
caofatum poteft diftindle apprehcndi ideb diftin£b^non potcft ; cognofd. diftindio ptimi
&
Prattcrca,propria &difh'ndfci cognirio habctur
pcr rarioncm ptoptiam
:
cum
intcUigit aliud per fdpfiun
idem non
igitur
poflitcfle propria rario diucrfbrum
,
propriam
,
Ttrtittutt
&primam
& diftin-
Aam cogra*rionem cotum non poteft habcrc
&
Adoppofitum : fi diftinftam propriam cognirionem non haberct aUotam:fuum inteBigert pcrfedUfCmum non eflet. Ad illud dicendum , qubd primum prind» pium fblum inteUigit aUa in commimi inquantikm fimt entia , & non diftiiwSl^ , ficut fi igm's cognofccret fcipfuro, cognofcctct natnram caloris
,
& omnia alia inquantiim fnnt calida.
propofito,/j(7f primi eftcaufa
idcb in cognofccndo
fc,
Sic in
omniam aIiorum:8c
cognofcit naturam cnris
& omnia alia inquantum fimt enria:& iliacognirio
communis eft,non propria. non vidctur vcnmi:nam cognitio rcram
Illud
in communijcft cognirio ria fbliim.
Cisxn igitut
impcrfcda,& in poten-
inteUe^s
dar ab vniucrfali ad fpcdiale
,
&
proprium, proccdit de potcntia ad
nofter proce-
a confufb ad
adum
impcrfcdo ad perfcdum.Nunc autcm
primum
fi,apct/c
*''*'
intelligat
^
dimnae?
'^ intelligitur per funilitudincm velfpedem ptopria
**
,
& totam nararam
omnium aliorum, fed
caufa
tSe&as aliquo modo cognofdt caufam
voluntatem
alid frffrie
Vldetor
Item fuom
modum
§mni4
iam di-
cognofceret.
quo
Vtrum frim»m frincifium
inteUigere eft
ergo
»
eft
intelliganturomnia, ad quacvir-
non coenoiceret ,
tn*.
intelli-
fcd requiritur vt perfei^ffim^
^ extendit cum
^^fcJttS "^ ^^^ 0tUn
:
\.
inteBigerti vt
qua:ftionc zi. ergo
pcrfcdiffimum lc
quod omnia alia fe ; primum prindpium
,
,
eft
perfcftum ,
,
& dc
inteiigert
& nullo modo impcr-
fc£hun,& non in potcnriarergo non inteUigic alia folum in vniucrfali , quia fic intcIUgeret alia imperfedic.
):(
BBBb
X
SCHO
iMtBiftrt frittunifrt'
k ftihtiatUaUm.
tidit
XII.
Lib.
844
Metaph.
'
"
&
ctHufque apprehcndcrc , peir confcquim» quodlibet aliud fub propria racione poteft io'
SCHOLIVM.
tclligere.
DEVs catifat
omnia alia a fe di^inHe omniafecundum (fuod conuenium,
runt inter fe,
& imperfeQionis in nobis
tjuia
&
diffe-
eji
cognof-
Ftde eum i . diftiaii. 3 9. C^ dift. }. numero 10, »1. &traSat.
cere res confuse. 1.
,
rtoHtt
Adhuc autem
qiulitone i.art.
pofitum Tex.^i.
de primo frincipi» cap.^. con. 4. Non citat Do^orad hoc ?hdofophum\ ^uia nonparum fauet fententia neganti
Deum cognofcere alia
Vt
afe.
Ideo dicendum
&
enim aliqua intplligir licut borum eft caufL*riunc autcm non il(blum eft caufa illius in quo conuenit , (cd lius, m quo difFert , & ppt qnod fpeci^ diftinguiaiftincfibi
:
:
igitur ca pcr
quz
ferftite fri
pii »Um i» 'uHgit.
Praterca (
vt di6him eft in 5. tcxt. z i.
)
fed qua:libct for-
mo funt omnia
,
qu£ res ab inuiccm dimn^ guuntur vndc primum principium comparaper
:
tur ad alia , ficut perfcdhim ad imperfe
uer(b t^ft
licct
,
intclligit
intcUigcrc
:
&
&
ra-
intelligcns fe-
; licct non ccon'primum principium po-
quinarium
fic intelljgens
;
,
(ecimdum propriam
non cconucrfo
,
quodcunque
aliud
primb fecun-
dum propriam cognitioncm , & non cconuerib. Vndecum nihil aliud fit ,nifl inquantum participat
,
vel imitamr
primum
,
perfede feipfum
non cognofceret niu cognofccrct omnia
,
in
&
quibus cft imitabile , a quibus participtbilc, nec pcrf|p
4
Ai frimHm.
modum pcrfedic intelligcrct. Ad primum argumcntum diccndum
,
&
ad modiim intelligendi , vcl ad ip(am cognitionem. Si ad illud quod intelligitur , fic propofi-
Nam
qui
intelligit
lapidem
,
non
quod (blum intelligat ipfum fecundum ijlud effe , quod habct in intclligcntc ; intclligic cnim lapidcm fecundiim aliud rj^ ab co : (ed lccundum illi)d effe non cft in ipfo;Si rcfcratur ad oportet
houit in /«ttrrfrifrio.
ipfam cognitionem rel="nofollow"> (ic propodtip vcra cft ; quia quant6 pcrfcdtior cft cognitio , tant6 pcrfcdius cft in ip(b. Vndc ad formam argumcnti dicpndum ^ quod licet a primo non habeat tffe propriuin in ip(b primo,(ecundum effe quod hal^cc
extra
,
;
quia
effe
Thoma.sUS,
mrtit. I.
1
Capreol.
.
).
pr»Ug, qudftimt
C^ ^.Uter»li:irin tJiftinS.7.qiuftiMH
4.
i.
^ iift.u
qudftiotte (.
Vdettir qudd (Ic.
Primimi prindpium
intei-
&
alia , vt didum cft fupra qux> hgit (c > ftionc zt. Z4. (ed (ecundi^m Philofbphum 2. 7opicorum,czp.^. multa non conuenit adu intci-
t
frhmmmf,
&
ligcrc fimul ;
crgo primum principium
ii
tcUigcrct, vnuinpoft aliud intdhgcrct,
ifta
in-
&iu in-
cclle3his eius cftet di(cur(iuus.
Practerca
,
intcUigere
vnum
pcr aliud, cft dif- SttHniim.
vno ad altcrum ; (cd primum prindpium pcr (eipdim intclligit aliaunquam per caucurrere ab
lam;efte6his igitur>&c.
tcft
& fuperior
>
rantcs eftcdus
,
,
00-
!>»*«•»»
fcd nos in in cauiaris conibde-
diicurrimus ^ cauds ad cffe-
idcm conucnit in inrcUcdhi primi. Oppofitii innuitPhilo(bphus inhtera : fi enim primum principium intelligeret vnumpoftaltcrom di(currendo , dus inteUigere non cflct
QiMS
:
igirar
perfeftum ; quia poft digniflimum intcUigerec
minus dignum,
SCHOLIVM D
E V s intettigit omniajine difcurfu, ^el vSs compofttumc fed fimplici intuitn. eptimis rationihut prohat. Hic videtur negare An^
^od
gelum
effe
cofitra
D.Thomam i.dift.i.q.f.
illud
AugaA.tf.it
(^i.fttrte qut^
m x.iiftina.y. qutfHent x,
Vide Dodorena q$ufli«ne
podunt ab
effe
1 1.
Gaoiiel.diftinci.j. qu*ftiene x. nrtic.\. Ferrarien. <•«.
tr»gentes,c»f 9
pcrfcdius habcc inip(b,
tamcn fecundum
ip(b' intelligi
tjiufiicne antecedenti. S.
JVinitMteyCMf.i 4. S
Praterca quidquid potcft virtus inferior , qubdy?-
cut poteft refcrri ad illud quod intclligitut
tio eft fal(a.
A^cttois citM.
hominem
cconucrfb : licut ergo intelligcns
tionem narium
frifmfit
11,. Mtt»fh. qutjiione 8 . artic.x. ^^gidius in j .iifiin^ l . fart.x, qMAsliene 1. nrtie. } . Grcgor. in 1. diftina.j, qu4pt»* \. Mrtitul. t. Occliam ibidcm qu4/H»n*ig.
cft aliqua pcrfedioiigitur in pri-
poteftintellieercanimal
ifitelleStttf
onmium
,
ma propria rd
non
&c,
in-
{ppciHce diftinguitur
in ip(b fiin^ perfediones
,
,
iUone 14. »rlie 7. (^ I. cmtr» gentes c*f. 55. f^fe~ quentibmt : (jy de petent. qutflione 9. nrtic.t. fhaiti^
telligit.
JnteUlgtnf
com-
fi
,
intclligitu|:
difcurfiuus \
fic
&
tur
Vtrunf
qu^ omuu alia inteliigie
eft >
propm
quod
Q^ViESTIO XXVL
videreeft in textu citato,& aiiiieiut loci^,
cognicione
rcCtat dubitatio
eft
difcurfiuum
:
fed oppofitum huius tenet
quam extr^.
4i fitmniit.
Ad
Per ciutftti
(atum
ipme*gn«fci-
tur ftrfeSi cMuf* frim»,
non
fecujidum ,
cft
>
cum dicitur pcrnullum
cau-
qubd impcrfcdum principium cogijofccndi pcrfcAum ; fed ^c. Diccndum
t^gis econucrfo
,
nullum cauiaram fiihintlcM- poteft apptchcndi cftentia primi. Sed i\ quis apprehcndcret ^(Tentiam dus^pprehcndercc quodcunque cau(atum. Ad tertium diccndum > qur^d idcm non cft :
6c idc.b pcr
Jl4ttrtitimt
propria
ratio
diueribrura quilibec
adxquata;
eftentia tamcri primi cxcedit
propriam rarioncm Ciiiuicunquc ; continet cnim perfc6Hones omideo bcmum , amphus , amplius ; nc poteft pcr fcipfam propriam rationem vniiif-
&
&
&
Diccndum crgo qu6d eft di(cur(us aliquis
,
in intclle
npu
a
(cd in inrelle(Sl;u noftro du-
Vnuscum multa apprchendimus (ecundum fucccflionem , vt cum vnum intcUcximus , ad aliud nos conuerrimus: Alius eft ciim a prindpiis ad condufiones di(cum% mus. Primus diicurfus non cft in inrcUcdu prirvx ; quia muita , quas intcUiguntur pcr fuccdl fioncm, (ecundum qu6d vnumquodque infp
plcx cftdi(cur(us.
apprehenditur,fimul intelliguntur,fi in alioapprchcndantur : ficut pancs.> quae difHndz fcorfum apprchenfje , apprehenduntur pcrfac-
&
cdlionem
,
fimul apprchcndontur
:
fi
jn toco
appre
ZhifUx "*ffm*
^-
Quxa. xxvir. modo de niukis, qiUB Nunc autera
apprehen(Iuntur:& eodcm /imul polTunt videri in
(peculo.
qood
845
inteUedhis nofler poteft fuccefEue
tellcdhis eius poteft fimul
in-
,
& mult6 emincnriiis.
,
primuro principium intelUgit omnia in fcipfb,
& ita in alio ab eis. Veiu ni emrtit
dif-
^m*
mihiliiit*»-
Non
igitur
aufus non
primum
eft in ipfb
fequitur
j
,
oponet qabd
Secimdus
ip(e intelligot difcurrencio.
etia^n dif-
nam
:
autem primo principio tur in intellcdhi eius
non
eft
;
iei-
cum
in
Nunc autcm
ipHs cauiis cognofdtur effet^us.
primum prindpium intclligit omoia in (e>tanquam in cauG & ideo intcTlc^s eius in indiui/ibili eft. Vnde Philofbphus hic didt , quod pon intelligit vnum poft alteruro}quia fic /vum M- inteUigtrt non e(Jet pcrfcdum & optimura. ;
vsi
Cum
enim
intclligat
lcipfum
,
C\
poftea inielli-
gatur aliquidjntelligcttu' indignius
kquens
\
& pcr con-
intelle^ eius cfret mutado, quod eft £t ex eodcm manifeftum potcft
in
impofHbilc. cfle
,
quod npn
vel diuidcndo.
dufioncs Orinfiif^
,
mm. Vnde
intelli^t omnia componendo, Quia ucut prindpmn ad con-
fic (c
fubie^m
habct
ad przdica-
flcut intclligendo principiura intel-
fMum mHtikm Mc ligitonmia praedicata, fic intclligendo quodqmntntfmm ctmquc fubiedhmi intelligic omnia , quac illi ritru
ftrft^mtts.
mbic<3to conueniimt^
& repugnant.
Vnde in
re
fic eft de intellcdhi dus , quod fi nos intclligtremus hominem ihtelligeremus alia , qiue vhi conucniimt , repugnant. Vndc alitcr cf^ de idcm intdlcdhi nofho , die intcllodu ciiis
&
&
:
^dc intcIIeiVu aliarum fcparatz
(iibfbmtiae
&
Intell^entianma
comparantur ad
y
himianas, ficut corporafupcriora ad inferiora: corpora ver6 fiiperiora paucis motibus acquirunt fuam perfedionem
&
vt didtur a. Cccli
,
mundi Tcxt. 27. vt primiun coelum vnico motu acquirar fuam perhrdionem fed corpora inferiora pltuibus moribus adfuam pcrfcdioncm perueniimt. rdcm eodem modo eft de fuis fubflanriis fcpararis, ipGc enim vnica apprehenfionc apprchcndunt quaecunque circa rem apprehaidi pofTunt ; fed anims humanz ocm Hc apprehendimt , imo pluribus apprehenfionibus difcurrendo ab vno in aliud ; & propttf hoc aniA» JmgtUn mz humana: dictmtur rationalcs ; fed animx feparatz dicunmr Intelligentix : vnde horum cft difiurriti mteUcifhis , qtue ftatim apprchcnduntur a nobis iine difcurfu.
Vndc ad quodlibet diccndum , quod intcUe^us primi non intcUigit difcurrcndo , nec com-
& diuidendo
iMreOigi ftf-
fiau.
AifecmdM.
ET
i.
Cooimbr.t.
oflendo qobd non.
faccrc
Oprimi cft oprimum i primum prindpium fit Pn(wnw«j.
ergo ciun
:
oprimum omnia fadt optima fed melius efler, quod omnia eflcnt acqnalia,& non <xdinau quara :
;
inarquaUa.
Przterca
quanritas abvnitateprocedif, fcd Sf«»iKW.
,
primum prindpium
cft
fb procedunt aequalia
vnum
cnmt
,
:
ergo quar ab ip-
& pcr confcqucus
non ordinau. Prarterea
inconuenicns
,
ponere quod priratione produ-
eft
cat
;
non eft aliqua
fed
Umitare
rario
,
qiue poteft ipfiim
quod. producat entia roagis xquaU^,
,
quaminzqualia igitur,&c. :
SCHOLIVM. O MN
i A /krtt ititer fe erdinats, vt iif^uit Dei , nui non fropterfui vtUitatem , fed fnrofter fttdm htnittitemmMltM proditxit:<]ucd ms-
vtltttttM
nifefhitt apparet in multtiy tputm in vtio.
remm
rati^ne fecit omnes fpecies
EMdem
iruc^uales
,
ita
vt imperfeSliores fint propter perfeUiores, vt plantt propteranimaliay animalia inter fe ordittatM
propter
t
btminem:& /ic de aliit.
Ita Philofophtu
htc^ctti ctnfonat illud j^pofioli i.Corinth,^.
Siue viu, fiue mors, fiue pracfentia,fiue futura,omnia vefba funt , vos autero ChrifU , Chrifhis autera Dei. J^iatalemfcilicethabuitDemintentionit vrdinem^ntm decemeret iftafacert : quadam enim priut aliit voluit,& prepter bac aUa.Ftde fimilia
ad
Ctlojfenfes i.de quoScotus }. difi. 3. quaft. j.
Fide tum in hunc textum.
Oppofitum dicit Philofbphus : text. ja. didt enim qobd omnia entia ab codem ordinau fimti
& etiam inter
fe
funt ad inuicem ordinau, 8f fa-
res ad inuiccm fiint diftin«fbe pet voluntatc primi,vt dus bonitas in diuerfis manifcftetiir ; quia
uerfa,funt in ipfb vniformitcr.
cnim nulla
Ad licct
rariones.
Ad primam dicendum , qubd
non conueniat mtilu
in fcipfis
>
fimui intelligere
mulu tamcn (iroul imcliigi poflimt in
alio.
Ad fcctmdaro
dicendtmi
,
quod non mrclUgit
oumia
alia a
quo
fiint
iDtd-
Ad
dicendum , qu6d quidquid poteft & fuperior , vcri.un eft ; non tamcnoponetqu^d hoc fit eodemmodo:im6 iUud Sctti Oper.tom. ir. tertiam
virtus infcrior
caufa potcft eius bonitatcm fiifficicn-
multa productmtur,vt quod n^nifefUri non poteft , manifeflctur pcr aliud ideb eius bonitas fufficicnrius manifcflatur per totum vniucrfiim , qnam pcr tcr repr^fcntarc rdcb
per
vmim
:
vnam
,
&
crcaturam. £t ideb diuetfa ptoduxit , non fiii vriUtatem , fed proptet
p
bom'tatcm
inax^ualia
diftindio
:
,
,
& proptcr
quod ,
idcm produxir enria Duplex cft rcrum
paiet fic
materialis
indiuiduorum
ligibilia.
^*"**"*
mum prindpium aUqualiter fine
& fiicccfliiu firoul
in ipfb;vel intclligit JUL tertiMm.
Flandria lA.ix. mtetMfU. qiuft-tmtf. «/r.i.Albernu x.
fMrt.Smmm* ^utfi. t^.tTMS. ii.wfMth. dtCmltctf.i. (jmtfi.iMrt.^.
& diucrfavnifotmiter.quzenim funt in ipfisdi-
per feipfum alia tanquam pcr caufiun notam cfFcdus ignotos ; fcd intcIUgendo fcipfum , fimul inteUigit omnia alia , quonim fpedes funt
I
.
£U inzqualia,^ quo funt diftindla. Nunc autcm
;
teUigitcompofitafimplidtcr ,
SlMlts/imml
Ancrroes nmmemf.^j. Aphrodif. nmm.^o- Dionjllat J* txlejU hitrMrtbi» esf.^ Aagafiia.19. d* eimtsuc.ii. (^ lAuUuMtitr* htmi cMf.f. S.Thom. Uii.z i.f^quedl. g.MTt.if. Anton Andicasit. tmeiMfh qUAfHtme i^,
fcd ficut materialia in-
ponendo
5 Jid fTWttant
5 z.
:
:
fic
fedadaU-
Vtrium entUfint ordindta adfe iHuicem ?
quz
animas
nihil,
,
C^VifiSTIO XXVII.
fcctmdus difctirms:
ion6 porius alius terrius difcutius (cilicet
itUifit
quid. Tex.
nunc
:
nihil eft ignotura
habenc , tc non
fic fe
ad alcerum
alceri
ex prindpiis
notis deuenitBus ad concluHones ignotas
ordinata. func aliqualicer
& non
&c-
quta in (ecundo difcuxru ex
notis proceditur ad ignota
J>*m ni
Omnia vero
qoia (ectmdus difcurfus
,
fbrnulis
non
,
fpedcmm ;
riaUs cft ptoptcr formale.
ftindio
:
& fbnnalis
matcrialis
& mate-
•'*'**'*•
Formalis vcrb
lii-
poteft dlcnifi perinatqualia:
imb
in formaliter diftindis vna fx>rma perfcdior eft
BBBb
}
Jyifi-aait
'"^"^- &
alia
diia
perfedtitfr
,
& equi
eft
forma Kominis
quam
,
&
plantz quam piantz . lapidis. Vnde ab eodcra cft , quod res diftinpcr inarquales produguuntur formaliter ; Sed terum inzqualium vna remper eft jti^tMliunf cantur. vnitftprtf- propter aliam , ncutpacec ; plancx func propequi
,
qu^m
&
ttraiiiid.
2i!!!/iS».*
jgj.
ajjjipalia
& animalia propcer homines func;
,
&codem modo^cftdeomnibus
fifl:enim
aliis.
vniucrfum, ficut familia benc ordinau , vc diq|ur in Utera; in familiafunt,diQer^grfl)ditf > puWftiarum ; tc ucut ca liberDtum , feruorum ,
&
pmnia qux fieciant ordrnaca funt ; a fcruis tamcn & jbeftiis multa fiunc inordinat^ i fic tc&c eft in vniuerfb , quod ab Intelligenciis £( cqrporibus filiis
nbn licet
facere aliquid cafuale
fupcrioribus nihil vclparum
fit
:
fed
<;^(ualicer,
Et propccr hoc dicic func omniaotdinapi jqucidomnia, quasfaciunccQmmunicant ad fiotum , hoc eft ad p^fedionoi» vniuerfi i CO c^xc.ji.
,
qu6d
iquod in multis mula contingum k ca{u. Ad primum diccndum , qu6d opcimi
eft to-
&
Im6 ad bonum
eius fiint diuerfae difpofirionis;
ad
f!o perrinec
vniuerfi
MfiMwn. -
J!^*llf
qu6d parces £c eodem mopartes , qu6d
eius conuenic
bgnum
vniuerll
;
procedit
num
vnum
Ci
cootrariorum
eflct infinitum,
fuum contrarium
&
,
infinicum
eflec
omne
corrumperec
,
pcer ipfum
,
& ab ipib func
aUa
:
ficuc exercitas
propter ducem,& a ducc:dicit qu6d cft oprimum,
^ pptimum eft fummum bonum.
SCHOLIVM. O
p T I u * fr<^at mnia ordinari in Dttm, vnicum finem : de tjno vide ipvt in vUimntft
&
fnm
I.
difitnd. i. quafiione i. ^. luxca tres, con.
&traSiatH de primo principio cap.^,^
attmero^ij.
Circm
tertium, quoTnodoens infinitum compatitur ens fi-
nitum
:
& tamen corpus infinitum
,
infinitum non compaterentur corpus
Videeum
finitum.
numera
3 y
propter bonum
mum^^.
vel calidum
ait in fine
ijtd i.
omne malum
ejfc
hene tradit Auguftinus in JPfal-
,
Malusideo
ibi,
vel calidum
i.diftin£l. 1. qiuftione
^oi
.
,
viuii:, vtcorrigacur,
aut vt bonus per ipfiim exerceatur. , qu6d primum principium fumme bonum & omnia ordinatuur ad ip>
Dicendum ergo eft
fiim
^^ vnitate tamen, poceft procedcre inomnis mulritudo ab vnitace : quia
tanquam ad
fummum
&
t^in4ji(»li-
^"**
Vbi
eft
zqualitas
nire
maximum bonum
M
proccdic.
uphyfic Text. 17. (ed eft inuenire aliquod bonum , & aUquod magis bonum igitur eft in-
tMium.
*^^!2^ fMtl tie
,
infpe-
f$d nto
*mw.
cum dicitur, qu6d non eft rario, dicendum qu6d ratio qua pro°^^^ cntia inacquaUa eft , vt fua bonitas magis manifeftecur fi enim omnia produxiftet xqualia, omnia eflent vnius {peciei. Nunc autcm
Ad
tcrtium
quae Umitaret
,
:
:
inaEquaUras in cnribus ipecfe
:
& maior
arguit diuerficacem in
perfe
pcr di-
:
:
:
fedio rei , quae confiftic in ejfe , quod fcquicur forraam (pccificam, vcl quod habccur in ejfe, vel fpecifica. ,
(]iiidem
cnim omnia coordi-
QLVifiSTIO
XXVIII.
7
habec
«j(/^
pcrfedhim ignis
aUis eft praeter eflcntiam ita
eriam
£Uo
,
vita
,
,
AUa etiam
x.thyfuir egf.fi dr i.de totU e*p.%. (^^ 9. (^ ». PJato in Ttttu» , ify- 4. Utim : j^ it^ epift. ad Dicryfium, auth. lib.deiqundo ad Alexandr. DionyBm ^,iU Dimnie neminihMe. Auguftin. librde Ordine, ^Ub. \.de doBrin* ChriJiiMn* cmf.j. ) (y EnchiriJ.
Ariftot.
ttxt.6.
.
m
i.c»mtrmiem.Mcap.ij^\.f.qiu^.ioi
srt.
%. Gulicl.Parificn/is lib.de vmiferfe.Cotutahi. x,?hjf.
friimtmarf.
Uem^dum.
U de Cmlo esf.t.q.vnie.mt.$.
T Tldecut
qu6d non:(ammtm) bonum imporut aliquid aliud,aUoquin fummo bono non communicat : fi.^igicur ^ilec fununum bonum ef-
V
iet
;
fecunda eius
compiofitum.
iten, ^ omnia app^tunt fiium finem ; fi ergo onmia Qr4iqannu: ad ipfiun > tapquam ad fun^-
,
Verbi
pme-
in ipfb eft fua eflenria:
quae in aUis funt accidcritia
Donitas
,
alia
,
vtdile-
in ipfb funt fubftantiaUter.
ordinantur ad finem
principium ad
I
:
Gdo confiAit in caliditatc & ficcitate; tertia con"fiftit in hoc , quod eft in fuo loco. Nunc autcm iUa tenia pcrfedrio nulU citra primum conuenic pct«flcntiam , fed fibi fbli. £Jfe cium , quod in
Vtrum omnia ordinentur ad ffimumfrincifium tanquam adfummmn
tsf;9,q.t.^
rci pcrfcftio in fine
Braria,prima perfe6tio ignis c6fiftit in hoc,quod
natafunt.Tlfjf^jj,.
D.Thom
& dif-
Alia confiftit in a£ribus
per quas ordinacur ad fuam perfe-
Ec ccrtia
Aioncra.
k
Me«
maximum bonum fed iUud bonam non poceft ^fle aliud quam primum principium; quia vnumquodque eft bonum inquancum pei:'» feAum. Scd criplcx eft perfcftio Vna cft pcr-
poficionibus
Ad vnum
per Ariftotelem 4.
aenire
forma
vnam.
ucrfas fpecie5,quim per
inuenire magis
x
quod pacet uc; minds , Jbi eft inue:
fM.
»
"^trtiutit.
fed ipfum
,
malum. Oppoficum dicit Pkilofophus > dicic enim, qu6d vnum eft principium, & vnus finis,& pro^
vcl poteft procedere acqua-
,
,
.pcrmitterct
corrumpcrctjVt dicicur in PhyficisiUb.i.ccxc.jo. fi ergo primum principium eflct fumroum bo-
lecundum formam non funt zquales.
^ j fccundum dicendum,qu6d ab vnitatc vniuerfali
Item
non
appecerent ipfiim: /ed hoc
ton.S. vbifitjuu habet rationes hic pofitat.
J^frlmum. tum opripuin ^cere feciindum quod conuenic tori, non quod faciat quamlibec partem optimam. Ad borium cnim hominis non. eUet, quod quzUbec pats eins eftet difpofitaficut oculus.
nutm bonura , omnia non vidctur vcrum.
fed in
iCds inferiqribus mulca.
Philoibphus
j
Metaph,
Lib. XII.
84 i
non
aUum \ primum
ordinatur.
Ctim crgp
primum principium fit perfedfaun per cfTenciam, ita qu6d nonfblum eft bonnm,fed ita bonum. Eft igicur aliquid fummc bonum , & hoccftprimum principium ad ipfum etiam aUa ordinantur. Quod pacec cx hoc qu6d omnia nacuraUa agunc,proptcr quod maximti eft, ex hocqu6d :
vnifbrmiter agunt,nifi impediantiir.Et funt mul-
non cognofamt,vt inanimata : igioponct qu6d ab aUquo cognofccme finera
ta quae finem
rar
dirigancur ; cognofcens autcra
&iem omniu non AUa
potcft cflealiud prstcr primum intcUigei|1is.
ergo dirigcns eft primum imeUigcns ; fcd pa inceUcdlum agit : propccr bonum , finem id
&
cOtn
^f^* ^'^
^
"tiut*^
XXVIIL
QujEft. tcr fciprum
& ilb omnia
;
dinantur ad ipfura ^ ducc
SM»»mi ifuid midu *dk*-
pnm
i
VNVM
ordinau ab iplo or-
mum
excrdtus ordinatus
ordinatur ad bonura ducis
,
,
ad vido-
;
Nunc
in termino per rcfpcihim ad alia bona.
autcm fecundum
rclationes
fccundum quas
,
primum principium ad cau(ata alia, imo ipfic rcs funt tanquam cau{x & idc6 ex hoc non (equicur, quod finc compoHu. Ad (ccundum diccndum , qu6d perfe^iones omnium enrium funt quaedam imitarioncs & ided cum vnumquodque primi ptincipij appctat fuam pcrfedrioncm quodammod6 aprefcrtur
rcs in ipfo
;
:
jUfidtdim.
,
fuum prindpium, & hoc fiuc appetat apperitunatarali , nne rationali, fitie fenfiriuo. Ad tcnium dicendum , qu6d fi vnura conpcrit
^
Hrtiiim.
crariorum naturalium perct
cfTct
fuum contrarium
:
non
de acnira prind-
fic
eft
& &
SmllMm ttififr»-
niucrfum non
ft$r
pcrfedhjm
cfTct
malum quoddam
nono.
text.18.
,
vc
,
nifi in
De cjho
vide ip-
&
vbifeptem viii conatur vnitatem Dei demenftrare. De que etiam agit traSatu de pri~ mo pnncipie cap. ^ . eon. i^. cap. 4. ».40. C^ j
.
&
S.huim,
<}.6.
Tamtn Theeremate i^.videtur tenere
Deum ejfe viuum, fapientem,
fien demonftrari
velentem
:
cencludunt
de
tjuihiu rationes naturales
quam de vnitate Dei.
vel
nen minus
Sed hec tbi non Multt Tneologi
aferit,fed difputandepreponii.
negant Dei vmtatem rigida demenftratione haberi, Vtde Schelium pnmum dtSiorum theorema-
tum
.Qued hic
14.
nen
Ita
tenet
pejfe plurificari in
DoQer
immateria-.
,
eadem fpecie
correxit
,
in Theologia 1. diiiinB.^.tfiuftione 7. vbt expre-
probat contra
feffe
Diuum Thomam
Angeies in eadem fpecie. tfiuftione 20.
dart piuret
Vtde Scholium fuprii
Vide etiam DoQorem
ijM
qutft.
jinima.
Diccndum quod fummum bonum eft vnum: hoc patet cx tribus. Primo cx fui fimplicita-
&
,
tum
di<Shun
z
Deum tffi quia illudquo Socratcs cft iflc homo , r.on communicat mulris ; licct homo, qua eft homo, V»M frcbatm ex eim inftte
fuic in
,
eftet
& immateriiilitate.
,
enribus
permifit
;
Imm
primum w»-
communicet muhis. Vndc fi idcm eflcr illud, quo Socrates eft ifte homo , quo homo eft, ficut non cft plures Socrates , vcl ficutnon func plures homincs, hic homo ; fic homo , non eflcc in pluribus, Sed in prinK) idcm cft quo cft horao.& quo eft quia idcm eft , quo cft fuppofi-
maUim fieri in enribus vt ex ifto malo cliciatur bonum vt acrera pcrmitrit corrurapi , vt generetur ignis. yndc malum permitrit proptcr bohum ; alfter cnira v;
pritcifnitm
eft
diflinEl.x. quaftiene i.art. j.ffww.ip.
1.
,
ejuttftione
infinitum , corruni-
fcd
gente per voluntatcra : pnmum pium fic produxit vniuerfum , fijcundiim quod modo quo magis manifeftatur fiia mclius , bonitas
fum
tAntum
cjModeft ipfe Deus. Prebat exfimpltcitMe,
,
infinitate
& idc6
omnia otdinantur id ipfum , tanquam ad furamum bonum. Ad primifm diccndum , qu6d fummum bonum non dicit plus qukm bonum Cmplicitcr, nifi fccundum rationcm, dicitur cnim bonum rix con(ecutioncm
4
ficut
,
847
SCHOLIVM.
crgo primum non proprie pofllt agcre proprcr aliud bonura , mclins co agit prOp>>
cikra
&
nitdte
^-
fimflittiott.
:
,
&quo
ednatura;
&
idco ncccflarioefl
vmim. Sectmdi , patct idem cx eius infinitate: infinitura in fc omnia coroprchendit , quia ex-
cum crgo primum prinomncs pcrfeaioncs in fc comprehendit. Sed fi aliud cfTct primum prindpium , ahquid conuenirer vni , quod non conucniret altcrf, vel quod deficcrct dteri alioquin non eflcnt duo & pcr confcquens in vtroque tra infinitutti nihil eft
Kcc bonum
pluralicas
principacuum,
vnus crgo princcps. Text.
QViESTIO
vlt.
XXIX.
dpium fit
infinitum
:
,
:
:
aliqnaimpcrfedio. Tcrrio
eflct
Vtritm hoc frincipium tjuod efifHmmum he-
tiumjifvnum?
fua immaterialitate
cic, vtdicit Philofbphus if 1. mtttfhjfpt. tafit.x. Themiuius (^. Apicxlir. «««Mr. 45. S. AuerToet unirm Gen. e»f. 1 j . t. Thomas U3. 1 1. (J" i.
Ari(K>teL Uhr. 8. f^^fif
%•
&
far.
tjtMift.
^
Lt. »rt. %. Capreolus in
Duiandus
I.
Fcirarien.
1.
ihid
dif.
i.
MaxniiDS
t.
contr» gen. e»f.
1 ).
dif. ^. timft.
ihid. qutft.
FUikIi. Ubr.
{.
n.m*-
tMfh. ijHtft. 9. «r. r. SuMtz d-^ 19. mttafh.feS. 1. ffdiff. 10. feH to. Fonfcca it. metafh. tsf 10. i» ftne.
Conymbr.
doiem H> I
8. thyfic. e»f. j
I. dift. 1.
X? T Vidctur qu6d non v»um importat priua:
ergo non
;
fcd in iftp
non
cft priua-
vnum.
primum
fcd
:
princi-
:
aliud principiura cflet
cut
fi
,
in fpecic conucnirct:
aliud eflct vniuerfum
ab ifto vniucrfo
non
fi-
difFcrrct f^eciQ
& pari rarione ncc prindpium
:
vnius a prindpio alterius
:
igitur cft
vnum,
Adprimum diccndum , qu6d vnum non im- AdfTtmumporcat indiuifioncm de fuo fignificatOjfed foliim fccnndum modum apprehcnfionis noftrz ; co
quod non apprchcndimus vnum
nifi
vt ens in-
diuifum.
vnum inquantum vnum , nihil produdt nifi vnum igitur fi cfret vnum tantum
Ad fccundimi diccndum , quod ab vno per .Ad fecundi. naturam non procedit nifi vnum , quia vnius Qjttmido *b vo ntr pTovna cft namra. Scd agcns pcr intcllcdum poteft ctdit -rf-
produceret vnum.
agerc
Item , plura bona racliora funt paucioribus ; fed vniucrfum cft quoddam bonum : crgo plura cuilibec vniuerfa funt mchora quam vnura : vniucrfb corref{X)nJct vnum fummum bonura :
primi non repugnat multa intclligere C^aect eft:crgo nec multa produccre.
tio
:
Itera
eft
,
:
DffMHW.
OffefitS hahetxJ.}.q.7.
pium non habct matcriam crgo non habct aliquid" aUud fecum in fpedc conucnirc. Scd Ci
Do»
cy auodL 7.
frmmmMrg. J2«tioncm diuifionis
Btttadimt'
qiuft.vm. Yidc
patctidem ex
,
quzcunque cnim non habet matcriam, fimt vnum nu|nero in eadcm fpc,
«ifi
&
,
ficut intelligit.
Ad vltimnm diccndum principaliter
bonum
raclius eft plura fummc bona , qukm vnum. Oppofitum dicic Phiiofbphus dicit cnim, qu6 d non cft bonura pluralttas principatuvun;
pter
ynus crgo princcps.
indiuiduoruro
crgo
:
Nunc autem
hoc
eft
,
fimplicitari ,
ficut di-
quod non intendit
indiuidui
,
fcd fpecid
pcneratio perpetua
,
:
pro-
vt faluctur
Nunc autcm fi dfcnt plura vniucrfolum cflct bonum fummum mulritudo
effe fpccici.
fa
,
,
& non fpcderum
;
nnml
fcd mulritu-.
da
Tertium,
:
.
848 ;!*
r"*? non -ff mferle trndit
indi-
Hiductiimul-
tUMdtMm.
Lib.
Metaph.
XII.
numerum non habet: .... non mtendit pnncjpahter talcm natuiam miiUituihnum. Qua enim ratione duo vniueifa eflent muhavni , eadcm ratione tria
non communicarent Et idco dicit Philofophus» qu6d vniuerfitas entium eft ficut vnus principa-
duobuSj&r quatuor tribus,&
primum
do
indiiiidiiorum cerrum
...
.
,
&c ideo agens
de non
eflct
bonum
fic in
infinitumrvn-
quod plura bonum quod
abfolutc
eflent
eflcnt non elTet in eadem domo adinuicem non communicantes. Entia enim nolunt malc difponi , & idco bonum cft quod inier fc communiccfit fi tamen circnt plura vniucrfa adinuiccm
vniuerfa ficut phircs
famihx
:
, & vnum rcgnum: vnus igitur eft princeps, quod eft primum moucns & idco pcrfcdiffim^
lus
:
inteUidbile
mumappctibile
,
&
ideo veriffimum pri-
& idc6 optimum, quod eft
iumme bonum
&
,
,
ipfc
D ev s
,
qiii
regnat in (xcula
{aeculorum
Amen.
:
Fifi^ ditodecimi lihri Metaphyjjc^,
INDEX
1 11
N D
I
8
.
E X
RERVM NOTABILIVM, QVJE IN HOC QVARTO TOMO CONTINENTVR. Trior numernj paginam fignat ifofierior
per accidens nott omnia eueniunt. H4-23 Aecidens non pojfe feparari afubftantia quare dixe-
A B E
s
NT
s fpecies plitra fimnl.
I
6i\.i6
pcr Accidens
Abfolutum an per Dei potentidm pojfit efsejine
omm
alio
AbfolMta facere
^ij-
.'
*
7
{86.io
Ah^iikio proprie diHa
708.24
/74«J
qnid.
^bftraElio quomodo fiat.
7i-i-9
uibflraQum eiufdem rafionu CHmiii a quibm hitur.
abftra>-
JJ6.10
A C
omnc rcducitur ad aliquid
399.61 t/fccidens an definiri pojfit flie fubieBo
per Accident quod
tum 4b
eft
refptSu vniui
eftperfe inten-
,
662.7
alttro.
pcr Accidens/KOTJfKr dnpliciter.
^
per Accidens tot modii elicitur,quot pcr
ab Accidente
57' * 7
J 8 1 .4 nihil denominatur,nifi infit fimpliciter, (e.
59i'7 Aecidentiaan magit inter fe , quam cumfubftantis conuenianfi
611.11
372.86 Accidentia nedum,fed etiam negationes nesfunt aliqualiter entia
,
aliter
jiccidensduplex.
Accidentia
y.i
c/1ccid«ns dupliciter accipitur.
103
j1ccidenseftformaliterens,ficKtfubftantia.
ad fubftantiam.
.
1
i
6
67 3. j 674.6
jiccidens eftfubiectumaccidentis,quando,& qualiteri
& priuatio&
,
tamen
,
aliter.
4ii.*
>
Accidentia priits inteHiguntur.
prius refpeSiu
exp*-
646.8
67^.6 Accidcns copulatum poteji inteUtgi dupliciter. 151.}! Accidens duplex. ibid.
eft
(c,
Accidentia communia quibus,& quomodo cenuenianft
Acddens ad decipiendumyetiamfapiettta^ptijfimum.
jiccidens
pcr
nitur.
i»feparal>ilia maiorit
potentid efit^ujfn non faccre. ^bJlraEho duplex.
izaj
Thilofophw}
rit
B
marginalis.
eji
557'!^
Accidentia qua differant genere f
814. j
quadam non habent potentiam pajfiuam.
779- 1 Accidentia quare entia entit dicanturi
42 2. l
Accidentia quomodo habeant quid ?
2 } 0.27
Accidentiafunt iafeparabilia^ecundum Philofophum,
117.46
422.2
Accidens,etiamabftraiium
,
definitur fer fubie^um.
679.4 Accidcns nen attinpt formamfubftantialemproduiHui.
Acctdentittm eoncreta quomodo duo Jignijicent,& quo-
modonon}
vnum a fubicEio.
618.6 Accidens non habere materiam ,& Ji baberet , quid eft
ficret?
737.5
Accidens nonomne eftperfeElibile. 779. Accidens perfefttus cogr.ofcitur a nobif. 6jj. 3 Accidens potefl dici iiud , cjuod ineft quidem rei, non tamen eft de eihs ejfentia. 104. 16 } Accidenspro quofumatur ? 671.1 Accidens quale eft vnitat ? 586.1 Accfdens quare definiatur per fubieSttm. i < 4- ? J Accidens quomodo aliudfeparabtle^liud infeparabile} 679.4 Accidens fecundo modo qnid'i Acctdens fecundum vartat circumftantuu.
tle
Accidentibus
& fubftantiis
448.57 eft
materia ex qoa
A6K0 an fit tn agente
?
vel datur proceftus,
Ailio arttjicialu duplex.
AHio
^4i-J4 184.115
duplex.
AEHo,& pajfio Ailio,
207US
?
& pajfio qtumodojint idem & quomodo non ,
?
676.7
Scoti Opcr. tora. I V.
661.8
?
406.78 ,
&
pajfio funt formaliter refpeSiut.
191.
129 ASlio immanensvera aBio,fed nontranfmutat aliud, 770.12
Adio quandafequatur, aSiuo, &
61 j 1 619.11 approxima.
t
pajfiuo
521.11
tis}
Accidentufecundo modo qiu cattfa ? 1 1 ) .20 per Acctdens nihtl abfolute euenit, licet ref^eiiu alicuitu cauftjit.
y>9-H 6 1 4. 10
AEiio pro quo fumatur
,
fed in qua.
?
Accidettis definitio duplex.
740.1 cAccidens efte oftenditur quomodo
,
307.31
Acctum fit ex vino,quofenfH
ASiio, paJfio,& motut dijferunt.
Accidentis ejfentia extenditur
qttaliter determinet
AfathematicMt}
204161 Accidens completiue non imelUgitur fine fubieHo. 679.4
679^
quam eoiio.j
,
in yiccidentibus non
A^io 11 4.1
entia,
rumabftraSla.
160.73
Accidens non
i}7«4t
Acctdentium concreta videntnr magit
AHto
quomodo ad Metaphyjicum JpeRet
?
768-
9
A^io
fubita fimul atpt termino.
747-
17
C Ccc
jlili»
9z21
7
O
O
Index Rerum.
vntHocd mnfitcit
j4Elio
nexum 4Sli$torum ,
& pajftuo-
rum.
790. 1 5
ABio,vt fundatur inmotu,diuerfimode confideratur.
AEiuumvariatio
in potentiis cognofcitittis
Acuta
&
immanemem,&
trttnfeuntem^qua-
Addifcendi varijgradus.
Admiratto minus ./it}ionii,& pajftonis relatio tranfcendens.
639.18
non eft zdi\o,expomtHr. ad jiUionem qu* contrarietas fufficiat
614.18
Aclionis
79 i ' 9 6^^.\6
?
•
in AEiione,& pajfione relatio triplex. ji£lione quoitiodo aliquid referatur ?
611.1$
dua quomodo correjpondeant vni
jlEiiones
pajfioni
\
619.12 ,
& qualiter 3JI-40
differanti
A£fciiium eo perfe£iiui,quo mintu dependens.
799.8
jiSHuum
786.4
in
quam
efi
J3r»i9 e.vpericntia.
comuni
refpicit pajfiuum in comuni.
&
uiBiui ratio alia , aliaobie£ii. 657.13 Adbus comparatur adpatentiam quoad intelleBumy quomodo ? 35<^»5i
iEdificatio
,
& non farma
edificabilis
404.74 jEciKmk efi medium.
direSius pr*cedit refiexum.
efia&us
eiuf,
360.53. 361.;^
./fiquale opponiturcontrarie
magno^&pjnao. 350 ro
eo nobilior
quo nobilitu ohie^um.
jiBtuefi duplex.
4
Aquzle
qitidefi}
^^, /£quale quomodo opponatur paruo.i^ magno.^^fii.y r t/£quale qttomodo opponatur paruo,& magno ?
t/£qualitas quomodo proprietas quantitatts de
latent in genert. 7? o 1 de ty£qHiHoco potefi fieri determinatio. 578.15 tyieris ferenitat quid ? 00.* 3 1 Aerem principium materiale pofuit Anaximenes
H «7
^
t/£quiHocationes
,
Diogenes.
tAEuaplurafunt,fecundum aliquos.
Atius,&
Affirmatio
hahittu dupliciter confiderari poJfunt.iii..\9
640.21
AEitu,& potentia relatiue,nonmutuo opponUtur.y^J..^ AHiu, potentiafunt principia omnium , aliter tamen&aliter. 43i.io AEius,& potetiafunt principia vniuerfalijfima.^^i.ix A£itu,& potentia fftnt fimpliciter fimplicia , ideo
&
&
^1^.16
AEitu ex quihus coUigitur memoria in brutis.
j .j idem qualitfr generet,& generetur ab hahitu f
322.19
tyfUtu Metaphyfictti quid i 3^4-^i Aiiusnon trihuitur non entibus. 3 "^o* ^ f iy^Hus perfeiiior potentia. 3*9'37 AEius retius efi principalis,rejiextu acceJforius.^^^.j^ Atlus tot modis dicitur,quot potentia. 767.6 AEius variatur ad variationem materui,licet nonfemper econtra.
195.12
Ailus virtuaUi,& formalis quandoque fimulfunt,
&
A
632.4
F
& negatio duplex, 1 7. Q & negatiofi efent vera de eodem nonfolum coniunEiim,fed & quatuorfequerentur
A fErtnatio,
,
diuifirn,
inconueniemia.
1 3 1
Agens compofitum an
7^6.
reqttiratur,vt materia difpona-
t»r?
6^j^^
Agens cffniungitformam cum materia. 311-38 Agrns,& pati^s contraria. 79 1 1 Agens in remotum,agit inpropinquum aEiione dtfilmi•
''• .
r
746.14
.
vAgens tnfe quare nonfemper agat ? 794-* 5 Agens naturale,paJfo difpofitio,fiattm agit. 74.8. 19 Agens naturale,prafente paJfo,agit quodpotefi. 727.5
Agens nuSftm
naturale mouet, vel mutatpofi motttnt,
quornodo}
620.51
Agensprimumperfe nan intendit indiuiduorum multitudinem.
^aB. t
yjgens quanto remotius agit,tanto dshilius.
Acius conformitas qito liittt cognofcatur Atius prioritastn ratto/ie cognofcihilis a
?
prior>i,proha-
tur.
336.52
AElus prioritas refpeEiu potentit,triplex. 3 i^» 3 2 AEius prioritas fecundum perfeSiionem , refpefiu potcKtii.
319-36
A
Elum ejfe finem potenti* oflenditur. 3 3 <>• 3 7 AElumeJfe meliorem potetia in bonis,probatHr.i^^.^Z
&
u^gens quo agit,illud
eft
,
oftenditur ?
& fequentes funt eitifdem
fpeciei.
AElus quandofunt
,
3 19.3;.
circa fingulare
5 39'i AEluii alius coniunEiuspotentite,aliusfeparatiu.^i^.iS >
& potentiarum multitude in qutd termine33 '«^i
4 1 .77 73 7- J 515.6
Agentia inje pattuntur fecundit eanderatione.y<)i. 1 $
Agentium
tnfinitas datur,fidetur primiipaJfHm.-j^^.M
Agentibus duohus totalihus idem
ejfe
nequit.
691. f
Agere poJfe,&pati antonomafiice.ltb.f .cap.i i .num.^^ Agere potens,velpati,dtcitur dupliciter.itb.j.c.iiM.tf6 Agere poteft idern infe quaatiione,& qua mttlj^C.
&
A L
jilbedo infinita in genere.
328.32.er 35. AEluspracedentes habitus
831.5 1
jigens vntuocum agit fccundnm totam potetiam.%^^.^
AElumprxcedere potentiatn
Witiam pajfiuam tempore pracedat
habito fine.
jigens fupertus non mouet inferius quomodo}
Albcdo
quandopo-
40 1 .66
acius.
AEium, potentiam qualiter aceipi^ PhilofophHs j. Meta. cum ens in illa diuidit ? 1 3 T 64 deJi
f c
G
Agenscaufacompofiti.
formalem, alius formalis fic. Adbus vnde,& quidfignificet ?
79 3 ^ 2. i^o.i^ 666.y
.
AffiFmatiua de pradicato infinito aquiualet negatiua. 119-51 A
^Agens propterfinem duplex. Agens propterfinem,non ceffat
v:-:hs
?
1
,
fne Mio,quandoque neuter.yt)^.ii Atius virtualts non excludit afuhieclo patentiam ad
qMatdoqise
&
11.41
prior potentia. 443*47 jiBtu efi prior tempore potentia,etiamaBitM. 328.34 jiiiu4 efi Jimpltciter hontu,& maltu. 334>48 jiiitts efi
definibilia.
^
66$.z
3^4.^4. 3ZJ.
cyf^lus^&potentia diuidunt ens.
816.3.
641.24
?
12^.42 ty£quiuocatio quare lateat in generthus} 90.4 de ty£quiuocationeejttis inftantiam toUit Scotus.uB.it
zSi.ii/
materidt.
tnr)
750.24
&
ji£lus difiinguuntur,& feparanturjticet approprientur
Afiuitm ,
J3'f
Adtterhium non determinat nifi vi verbi.
360.54
jiElionum alia immanens y alia tranfienf
A^tu
U6.1J
A D
jiEiionii diuifio in
jiElm
qttoritm
mordicantia excitantfitim..
768.9
AElus
ex
parte fiat ?
4.^5. eft
menfura colorum.
i^9-^^ 568.18 3 47- 1 ^
jilbedo quarefit menfura colorum} Albfu non plus diftat a nigro,quam album. 815.} jilbum firnile compofitiiu quam alhum pracise.^\6.ioo
Alborum duoriifpecies Aliquid
ejje
ineadempartemedij.6ij.^
eft,qtiod nee efi fuhfiantia,nec accidens.^16.3.
Altquidper fe an fit tdemfiht. Altcratio
Alteratio intentionalis pt in tnftanti.
^44-5
743-7 743 .6 Alterauo
j 4 8
.
Index Rerum. MterMtio perfeH*
elt potiits perfeQio
^
tjuim
pMjfio.
Alteratio qmindoque JtHe fuccejfune
747.17
Amatum
A
^
,
qudndoque non.
oportet
Apyron
quidfignificet
79^*5
dia vniuoce.
7S^-^$ anfit principium bond dilfofitiony in rtbm. 15
191.134
Aqua eft prtncipiu
jimor congreg*t,& odtum fep4rat.
^morem principium bonorum,&
97 62 odium malorum tfuif
mdtertale omnium metaRorii.16^,11
jiqua,licet fic materia cammunis vtni,& acetijtonts^-
men
efi
J09-3
4J
pofutt
i
M
tdntitm Metdphortce mouet.
Amicidam nen
Amot
Approximatio quomod» Hon re^ttirdtmr ad agendttm, 786.^
191. iji
tque in potentta propinqud dd vtrumltbtt.
3
yiquam cur rentm principitan pofuerit 7iales> 1 1 .40 Acjuamprincipium rerHmaterialefofuit Thales,i.o.^
A R
16.46
?
A N
Atc)\iicQiotcs funt fapientitra artijicibus
manudU8,^
Anaxagoras dmpofuit principideffeQitu remm.i^j^^ jindxagoras priorfuit,4n Hefiodiu f *5'4J
Argurocnti ** dtfeSu fumit opponens partem reJfom-
jinaxMgorainfufficientia ofienditur in fpecidli.i(>.^j jinaxagort opinio quomodo veritati catholic* concor-
A riftoteles Pldtonis difcipiUtu.
46.7S
daripojfit.
Angeli an pojftnt
ejfe
Metaphyjici ex notitia Dti
Anima creata efi Jtmttl ctm cdlo/ecundum jttima de
(jua conjideret
7hjfjicm
,
&
Platonem.
^ualiter
j
&
ioS.p
quare ?
jinimd de fe tdhuld jinimaduplex.
jimma
?
rdfd,
Si^-^ i7*'95
intelieRiua eilforma hominii,
& immortali/.
dentis.
7j,.ij
97-^'^
.?
Animm infinitat aBu non poffe ejfe.
568.19
Animal anfit contiguum,vel continutm f 7J4-6 jinimal idem,& non aliud , eft in omnibutftdifpecie283.111
but.
jinimalidem numero
ejfe
in pluribiu fpeciebitty impof-
iSj.iii
fibUeefi.
Jinimal^nqttantum animal ,efi faemininum,& mafcu}7i-S4 limtm.
Animalquandoraouetur,altera pars non
quiefcir,
7S8.11
exponitur.
jinimalia qiu habeant prudentiam/fr qua non
jirs drchiteihnicd vt imperat
9.14
tdtit,
«>. 1
jirsdedliquocurnonfitdedccitUntibuseiusi lii.io j4rs excedtt experimentum in trtbus, ^.ix jirs prtfertur experimento quantitm ad dtu. ibid, jirs fopbtftica circa qua verfetur pracipui l
1 1 1. 1
jirsfpeculatiua eli nobiliorpraSicd,
i o.i6 jirtis,& ndtura differentid. 4l^>9 uirtem ,confiliitm, viuentium confuetudinem qm dejhuanfi 593-48
&
Aiukx
cognofcentlo operdtttr.
Artifex
efi
288.151 in jinimaltbutannulofij plures anima funt potentia.
188.13} in Animalibus triplex ^radus cognitionis.
6,8
quentii.
3
^
'
'17
64,5 infufficientia 0-
tttm expertus.
/38^
Artifici dccidit quodjit PolpcUtus,velfocrdtes.ip.i6
Arttfices docere poffunt,experti non
prtncipij dupltctter foluitur.
A
1
yj,6i.& 6j
l>
Apes non hahent auditum.
6.8
jipes quo auditu careant
f .5
\
itd,
9.14 383.11
Anifidalium idea non ddntur, Artijictaltum principium vnttm quid, Artijicialiumfubfiantia
eft
MO»'^^ } 01.10
eontm materia.
Arttficialium tota fubftantia
materis.
eft fua
riorum.
i^i-S^
13^
cjirtijiciatoritm principia funt artes.
A
S
Arsimilare4^^r«^rM/r efiftnitd^ tUftingutremaie' ria. isS.6f Afftmilatiuum,& diftinfHuitm prttprie,& principaliter eft forma^mproprie vero,& eoncomitdnier ma-
158.65
terid.
Aftrologia dt quibus fit proprif. tyijtrologorumfermonesqudlesjinti
447'{^
86.JO
A T Axhiquisfiterit}
I95'I37
de Atlante fiEii* poeticd, Anributionis ordo tranfcendem,
i95-*5^ 1 15.16
A V Auditus magisfdcit fer dccidtns ddfcientiam vtfm.
Augmentatio 4 quofiat ? Augmentatio,& vbi ab agente dquinoc»,
787.7
Benefipum quidjit
jippetitus eltcitus,& innatut non opponuntur.
jippetitus naturalu non
I
3
9- 3 S
^4> 3 7
516.8
eft ailut, S^S^^ AppichcnfiQ fequens fenfum errantem,/ft verd.^^y^ Scod Opcr. tojn. V L
7 1 1 .5
B E 15.
?
B B Bonitas rnordlie poteft
4y
I
Bis tria funt {ex.anfdlfd
851.1
efi fubftantta immobtlit.^
Appctitus duplex.
quam
A
B
1 2 S.49. 134.60 de jipparenttbus diuerftopiniones. i^'j.6j,& feq. de Apparenttbus fecundummottuttmduplex, 136.
jippettbtltum primttm
,
517.9 789» >X
BAlneum quomodo moueat intra,& extra,
rationemperfeSlt.
quod
quid erat efsc,& fubftantia primd,& idem comrt^-
Apparentia omnta ponentes vtrajcrguwntur, 1 36.65 jipparentium de verttate quid fenferit Pythagoraii
AppctiMc habet
416.9
Artificiatum in ertc obie£liuo quodJitfpecies,&
m generalt,
^^-47 jintiquorum motiuum ponentittm oppofitum primi
8j 1
expertut.
Artifex expertmferfeWt dgnofeit fingmUrettptd tdtt-
Anreccdencis oppojitum fcquitur ad oppojitum confe-
Anciqui regratiandi,& honorandi. jintiquorum de principiti opinionnm
^SS-7f
quam
mdgi^ fctens
6.7
t
Animalia quafmt dtjciplinabtlia,& qua non ? ibid. jinimalium in ordtnead cognttione triplex dtuijio.^.j de Animaltbui dnnuloJis,& eorum partibm , notabtle.
nenditur
j 0.8 j
Ars drchiteSonicd qu£fit,& vnde dicdtur ?
jirtem,& dEhtm eius qttfliter bdbedt difeens ? iij.}
417- >i
jinima potentia efi abfolutttm. 771-5 jinima potentia quomodo dtfiinguantur ab ipfa. ibtd. jinimam conjlari ex principijs omnium rerum , qui ponant
bus.
6x7^1
i
O effe
db
dlio
,
quhm d
d^ionu.
principi»
769.10
Bonitdtis diiionit principium non
eft
alterim rdtionie
769. 1 o
d principio vtfic Zoma^dttfitx,
i5i-U
C Ccc
i
Bommim
56 r9 16
^2 11 31
Index Rerutn. BoMum,
& finU dupUx.
Bonum ,&malHmfunt
principia
indeterminate,nuUa
81.5
Caufa
omnium fecundum
aliquos.
4J9-8t.<^ 86. efi dftplex
,
& vnum
78. 9 «rdinatur ad 14.16
aliud.
Brutum tjuare
vnit
phantajma potius
Bruta carent
5 19 f
?
•
prouidentia.
J
18
•
3
Bruta non cognofcunt futurum,fed quomedo illudprAuideanfi
f 2.8.4
Brnta non habent prudentiam. 5. 5 Bruta <juidamfaciunt,ficurhomo,& quomodo ? 518.J Bruta fi faciant alitjua pro tunc eis non vtilia, videntur prouidere.
j 15». j
Brutis deefl deliberatio.
C A CA\u,& natura dependent aprimomotort. 441 '^i
C*lum ftellatum immobile (jufsponat ? 437*3 C*li motm principium duplex. 3 41* 3 Cali motM qualiter fubiaceat dimn* volHntati,& quid per illum intendatur ?
44 1 -4 < 44 1 -4 3 o^- 5 o
»» Cxlcftibus quomodofit materia ?
C A CalefadHo an
eliciatur
vt intetleSio.
Caliditas non,fed calefatiio
770. 1
4'
efi motftf,
Calidum quomodo frigefaciat ? Calor an propria paffto ignis ? Calor a Sole,l^uomodo a (tbifimili
3
•5'
3
316.8
7J 3 3 814.1 •
?
Calor quare repugnat Soli ? 793.11 Calor cjuomodo in motu, &pars caloris in corpore , caufa etHs vniuoca ? lib.y-c^.S.n.yo^ Calor tjuomodo intendatur ? 748.18 Calor tantus in aqua in ficri, quanttu in igne in fa£ko
&
efle.
7n.3i
Caloris quiditas non fufcipit
diuidttum
eiits.
740. t
40 1 67 .
Cafus quare reducatur ad naturam ? Cafns cfuid ejl ? Caufa alia in fitxi,alia in fado cflc.
697.10 660.4. 814.?
8j
3
.
Caufa cauft efi caufa caufati. S96.f Caufa communii,& propria fumitur dupliciter.1^6 1 y Cahfa duplex,vntugca,& aquiuoca. 6j.8 Caufa eadem ad diuerfa comparata, eflperfe ,& per .
accidens,propofitum,& fortuna, vel natura,
necejfariam exiHenj;
& ca-
/w. 401.67 Caufa efficiens efl caufa finis,& econtra. i /J 1 Caufa efficiens vocatur vnde principium motus. 19.34 accidentalis quomodo diffierant. Caufa effientialii , ^
•
&
663.11
ad caufandum
accipit
k
699. eft
3
primuminteUigibile,& primum appe^
ttbile809.1 Caufa perfe^iftirna eft independens. 5 67. 1 Caufa prima non cognofcitur per caufatum ,fed bene
econuerfo. 844.4 Cau/a prima fine vllafui ntutatione agit de noH0.66i
II
Canfaquid} Caufa quomodo prior effieBu^d" fimnl cum Cauft,
efficientis
duplex
Caufa relatio
„3.^, eo.
jji..<
dtfltnSlio.
Caufi media caufalitas vndefit in quoflet
1
54.8
5 65 . i o
1
600.
?
Caufafiaccidatejfecaufatum,eius caufa non eflperfe ordinata ad ipfam. 5 67. 1
Caufam I
.
efficientem principijs qui
addiderunfi
i^.col.
&feq.
Caufamprimam dari,& vltimam. ii
r6f 9
Caufa eadem numero procedere pojjunt efeSius uerfi.
Caufafimiliterfe habente,
di-
5^._jj
& caufatum.
H
7
•
3
Cauft omnes prater materiam habent rationem boni. 459-86 Caufd omnes quomodo in re vna concurrant ? 79. il ['aufeperfe omnes requiruntur.
r
66,1 j
Caufa plures concurrttnt ad eandem rem. 1 5 4. i o Caufepoffiunt fumi dupliciter. -jrj, 18 Caufa prinuc multipliciter. 5^5'i-4 Cauft quatuor conjiderantur a Metaphyfko j quomodo} 51^-^5 Caufe quatuor. i S.coU jj. j4 Cauft quomodo confiderentur a Metaphyfico , Lo-
&
&
g'"'-
19-34.
Caufst quomodo qHatuor,& tres ?
4 J o. 1
Cauft fola relatione caufant. 7n-6 Caufarum diflinBio duplex. 158.19 Caufarum modi nutnero quot ? ibid. Cttufarummodi quadrupUciter poffunt combinari.ic6.
magis,& miniu , fed in-
C afus natura ctrrefpondet.
i
^.fubdiuiduntur.
,/,/(^, j ,
^
Caufarum omnium caufatarum efl vna prima. 566.14 Caufarum qttatuor gemra ad Phjficum quomodofpeSlent ? j66.x Caufarum quatuor genera ad qttetnfpeBent. j66. % Caufarum quatuorgenera exemplificantur. 155.12 inter
inter
Caufas effictentem,& finale differentia. 192.141 Caufasper fe, per accidens ordinatas diffe-
&
rentia triplex.
i66.ii
Canfas qualiter confideret Metaphyficus in Caufisdiuerfis datur prioritas mutua.
?
3 77.
$96.$
in Caufis efficietibus no datttr proceffus in infinitit. 66. 10 in Caufis finalihus no datur proceffus in infinitii.6c).i6
in Caufis formalibus non datur proceffus tn infimtum. 69.1 j. in Caufis materialibus non datur prtKeffus in infini~
69S.S
Caufa efi adtquatio potenti<e,& obietli eitti. Caufa,& caufatum tdem ejfe non potefl.
Caufa,&
Caufaprima
437- 35
Cali mottu qua necejfitate neceptrins ?
797-4
ad
caufato.
j 29.J
Ctdumprimumfempiternum,
neceflaria requiritur
Catifa nuliam conditionem
cjua aliud^i.^.6
Bruti oBui in quo fimillimui prouidenti'a
(fl caufa.
tiameffe£lus.
4fS.8f
Bonum habet rationem finis. 41 .69 66$. 1 Bonum per fi intelligihile. Bonum tamum ponentes rerum principium arguuntnr. Bonum triplex. Bonum vniuerfi
& veluntoi
Caufa naturalis quare agat determinate
14.15
pomm,& tnalum cjuomodo fint genera ?
cognitiorei duplex.
786.5
307.19
Caufa ex effie^u quomodo cognofcatur ? 558.18 Caufa ex efleilufenfihili quomodo cognofcatur} f 3 4.17 Caufafinalis quid.is^.^ Caufa formalis quidu^.^^^ Cattfa cognitionis rei/ion vt potentia,efl menfura eius. 810.3
Caufa libera,quando agit,potefl non agere. Caufa materialti quid ? Canfa naturalis agit quantum potefl.
tum.
490. S6
67.11
Caufare efl fimpliciter perfeElionis.
Caufare in virtute alterius nihil potefl
$66.1 k ,
nife illudfit
caufa eiufdemgeneris.
776. z
&
Caufaro quod efl,efl in caufa aliquo modo.Si^.i Caufata a pluribus caufis perfeihora. 7 J 8 .5 Caufata non omnia habent omnes caufas , nec omriis in
fcientiaillas conftderat.
800.11 1
5
3 -6
75 3 5° •
-jj
g
C E Ccntrum an trahat graue
?
Ccnimdo prop ri e tan utn in ccmpofetione.
788. 10
535.14
CH
4 9 ; 3 11
}
}
} }
Index Rerum. C H Chaos vnian 4 prirtcipio fonens
4 J •? J
iirgiiitnr.
Cholerx mMteriaproxima qiu ? Chriftus/>i»> in AbrMham fecundKm
^Of.i6 tjnid,
& fectpi-
dum quidnen}
^94-} J 7 1 .18
Chrijh ofjima infinitMpotuit hahert fpeciet.
C
circa Compofita cadit deceptio
Circulus obliqHm caiifagenerdtionit
,
(^ cormptionii.
,
non circa Jimplicia.
666.6
Concauum tjiud Jit,&
I
Cibus nen auget,fed fumens ilbm. 789.1 Cibus nutrit vt potcntia quid , auget vt potentia c^nxMXti^exponitur. 789.11
qualiter definiatur
Conceptut Metaphjifici de Deo,qHam
108.8
?
671.1
Phyfici.
Conclufio cui repugnat quid rei^nfitfcthUis ? 661.5 frincifium cognofcitur per induQionem. n4->^
Conclufio fer f/Uogifmum ,
&
Conclufionem vniurrfalem ex fingularibm quomod»
ii7.6 Ctrculi materia diiplex.
X65.79
c o Coimvim caufatMr/inemutationt. Cognitio
Comvofua praprie diffentfitjpfa difertnti* »#ff.gf 3.4 Cempofuorum ommum eadem funt principia. 826.1 Compojita erant omnia ex edio , prater Deum , fecunditm Empedoclem. 96.<9
efi
&
,
6iy.f
^Hom fenfitiua.
Cognitio inteUe^iua certior
colligat
f } )^ 1
ahlfraBiua fpeci*
diffitrunt.
?
fentjfenfibus emnibus errantibus.
787.8
in tota fotemia cognofcente.
Cognitio intuitiua
exfertm J } i .6 Cmclufiones omnes naturaliter fcibiles cognofci fefConcreti accidentalit nomine quid inteBigatur
,
53
Cognitio quadruplex,
54)-^
Cognitio fenfetiua efuomodopralHc^ f Cognitiofenfm duplex.
ihid.
5 f 8. 19 1x1.6
Cognitio fecjHitur rti entitatem. Cognitionii gradm triplex in animalihm.
6.
CognitienU gradm c^uattur.
J )J
Cegnitionit ordo in hoTninthiu.
Cegnitionem intuitiiiam
Cegnitiuaan
efficiat
574«} 7Z0.5
in inteUtEiM.
ejfe
Cognefcendi difficultat vnde Cognofcendi ordo.
&
Conrequcnter eft
quam tangens. 42 1 1 08 Cenfequentia ab inquamum ad vniutrfalt, non valtt. Jif.
in flus
.
i4 81.16
6.8
de Ctnjideratione Metaphyftca
quaftiones generales.
.6 \
ihid.
i
Comufcentia tantitm eft in continuit. 411. 1 08 Conleqaens impeeUens,impedit antecedens. 628.11
ConCideTitio fcientifica duplex.
i J9.*
aihpttinalio.f
&
^77. 6.^7%. 9. 37J.1. i7 6. }.&ffeciales. feq. Cenfiderationes ex farte rerum cenfideratarum in hac fcientia,enumerantur.
-j^.r
79^*ii j 60.16
C oniueta magis nobu Itbentiits recipimm. Confuet udo eft quadam natura.
ihisL
xx6.xo
Cenfuetudinit vit.
ihid,
Colobon totum mutilum.
6x^. i
Contentorum ordo vnde cegnofcatur
Color albiu menfura aliontm colorum.
809.3
Coiuinentia
jb
657
Commane perprddicntionemfideturtHoitffi
^uare/f
dumvirtualttercommune.
Communeficut
cui conuenit,
ifued efl in loco,eft in aliqua fpecie eim,
4
{iio.^y^.non econtra.
Communicabilitas
>
1. 91
eft paffio
natur^, inquantitmt^lit,
z87.n1 Communioris/'
eft
etiam inferioris.
j 1 6.17
jo6. j Commwiiora funt priiis neta. tranfmntatio quomodoponantur,}^^ Comparatio
&
i7 Comparatio quamedo fiat ?
i 7 8.
•
J
ComplexijC^ incomplexi veritas quid ? Compiexi veritat quando cognofcatur i
669.13
Componcmhfunt priora compofitis.
J^^S.^y
666.7
Compofitio eftduplex. 193.144 Compofitio,& diHifie duplex. 537. J3. eUuerfificantur trtpltater.
Compofitio miBa
eft
in primo principio.
Compojitioquomodo Jit invero}
Compofitum adueniens compojitofacit maim. Compofitum duplex eft. Cempofitumnonpoteftejfeperfe primum.
rentiam realem.
719.8
j68.21
Continuum eliuidens an gentret i 6x6.6 Centinuum duflex. 340.2.341.2.168.47 Continuum in quthus inueniatur i 420. 1 08 Continuum quidi }4i'5 Continuum quomodo menfuret 62f.} Centinuum fecundum lineam reSam eft magis vnum centinuofecundum rejlexam. Continuum tetum eft duflex. Continuum tricubitum an aSiu babeat
Contiaui in diuiftont in
Continui propria acceptio.
689.8
171.96 819.1
quam
alia ,de
quo niotufit verum
V
I.
7 J7'4 firma vt 7f7. 811.
*
)
1
Continuum duo requiruntur.
in Continuo multitudo no
8
.
47
ejl
68.46 630.16
realis fimpliciter.^Z^.x^
Continua duplicia. 97. 1 47. Item tnpltcta Continua qua natafunt fieri vnum. 1
198.
.
1
48
S^i'i6
oppofitio.
^44>}
Contradt£iio,prtusuie, co/Jtrarittat
quemodo dijferanH
815.2 CentradiSio qualiter prima efpofitionum
?
} 5 6.4 2
366.71
}
(^onrraSQio quomodo frima offejitio
C^nrratUaio radix omnis
-"
1 68.48
Continui propne acceptidefinitio. sid
C»ntradiiii« quid
Scod Opcr. tum.
eft
}*;.i8
Compofitum tantitm perje generabile. Compofiti vnitatem non fumi amateria
eUmentum.
infinituma^
411.92 coniunEbts
potentia.
Contradi(^o prima
aliijuid eft.prater
cubitaUs
6x7.9
Continui de rationefunt due,
? 83 6.4 ComfofitHm fiigulare habet fartes materiales, in quat 165.82 refoluitur. 416. 8 Compofitum folum ferfe generatur.
Cmpofito
tres
pmesi
83 j. 669.13
Comfofuum qiiando melim Jimflici
&
169^.9 }4i •}
Continui pars vna qued non priits incipiat moueri,
194 14;
,
IJ^JJ
3 37.5 y
Compofitum per fe vnum.&vnumfer aggregationem.
vnitis.
588.28
Contingentium eji opinio. 284.124 Continuum an diuidt pojftt fecundum emnia figna \
deftruibid.
71 . 11
Centinentia qutfufficiat ad rationemgenerit. 729.9 Centinentia virtualis,& eminentia non arguunt dife^
^7i-}
& aliqua eius fpecies Jie
Cornmunibm dejirHlHs,fe<juititr farticularium
>
1
•
XI
Cognitio/iii prioritai.
Cognitionis fenjitiua quatuer gradm.
8
'
508.31
ConcretiodHplex.
Concretio,& abJhaSiio duplex.
J54J
}•
dum proprii fumitur,
S9i'^ 815.1
offofittonit.
Cemradi£li9nitalteraparseftvera.
C Ccc
149*^1 )
81
1 3,
Index Rerum. &
contrarUutU diferentia in quo
ContradtHionis non
3J6-4i 3 5 7« 44
Contraditiionis
,
-confifiat. efi
medium.
Contrarietas multiplex,vnde deriuata ? Contrarietas omnis Contrarietas omnis
571-17 Contradiaoria efe fimul falfa fontntes arguuntur.
ContradtBoria an
intelligi
poftnt
i
Contradiiloria
m hoc opere videmur, talia tamen mn
ContradiEioria non difiant in infinitum.
ii-9-
conditionet dua.
Contrarium fecundum locum. Contraria danturgenere diferentia. Contraria de eodem qualiter dicantur
J
S^
coslefie
&fintul
,
H
&
385.16
Contraria omnia funt quoquomodo diuerftficatiua-
374-10} Contraria per habitttdinem ad contraria pofieriora. -
lib. 5 .cap.^ji.
maximam
difiantiam
?
593.6 Contraria redueit Scottu
Contraria fecundo quot
ad vnunt,quomodo ?
modu dicantur
,
17.11
1
&
dicat,invia Arifiotelis Corpus duplex.
58.101
i
105.85
Corpus efi duplex. ofibtss
171.96 quomodofiat ? 86,
Corpus infinitum nonpotefi efe heterogeneum. 41 1.8^ (^orpus infinitum non petefi efe homogeneufu. 4 1 0.8 S Corpus infinitum non potefi moueri dd medium. 41 ^.
90 Corptss mohile non
efi
obieBum in Thyfica.
65 f,
16
Corpus nullum fimplex potefi
ejje infinitum. 4 1 0.87 Corpui omnefenfihile efi in loco,fecusde Metaphyfico.
410.88 Corpus fimpUx non datur ,fecundumantiques.
4ip.
87 Corpus fine figura non efi infinitum. 6iy^^ Corporis per quid oflenditur non ef( infinitum. 663,
lib.^.cap.^.
num.% I lib.j.cap.^,fi.S
Contrariafunt duplicia,
64
,-.
-
80 Contraria quomodo includant
.
effe-
nec
145-84 inefepofunt. Contraria non verificantur fimul de eodem. } 94Contraria omnia quomodofe haheant, vtpriuatio,
.
8
}
quanto efl fuperius,maiorem habet
Corpus hominis ex carne,&
} 74.101
'^^•4^ Contraria primo dicuntur dupUciter,
i
ejl
Hum. 466.54 Corpus compofitum non fotefi efe infinttum. 409 86 CorpHs dimenfiones tres , duas fuperficies quomodt
<]ualiter
habitut ?
.
686.
689.8
^iS'^} Contraria duo pofe dt eodem vniuerfali annunctari. ,
69 80
naturalium.
f
Contrarianon infunteidemfimpliciter
iS^'^^ }
Corpus
}75- 'oo
&
354«37
quod ?
46.8 ;
4*0.107 ,
vna quarefaciat diferre fpecie,alia non?
prima pars animalts. 1 5 1.} .411. i Corpus altijuod pofuerunt antiqui materiam rerum
591.3
inter Contradt6toria non datur medium. Comtaxivan non fit contrarium.
Contrariafmt
741.}
Cor
ContradiHoria vera de eodem qu} fonit, ad ponendum
non
Contraristoi tnpliciter fumitur.
Contrarietatem efe dtferenttam fpecificam. Conuenit altqutd alicui dupliciter.
59h^
omniaefe vnum cogitur.
ibid.
810.}
Contrarietatis prtncipium
Contradiiloria quomodo *qualitery& in(t(]ualiter di-
ad ContradiEloria
815.4
econtra.
Contrarietatis definitio.
5^ J .J
fienfi
efi priuatio,non
J7i.8f
5091^
funt.
3 5 6.4
priuatio^on econtra.
Contrarietas propria.
Contrarietas
14^.85. 147-90.
efi
}74-ioi
in duplicidifferentia.
Contrariafunt fimplicia,& principia,media vero compofita,& princtpiata. } 68.75 Contrariorum aliquorum <]uare detur medium nomi}6i.^6 natum aliorum vero innominatum.
Contrariorum caufa idem qtiomodofit ?
^SAt-
Corpora calefiia excedftnt inferiora. Corpora csdefitafemper manent immota.
8 } 9. } 91.44
Corpora differunt tripliciter,fecundum antiquos.
18
50 Corpora duo nequeunt efefimul ex naturafua.
$f.
30 Corpora nonfe tangunt immediate in aqua,velinaere.
7n-3i
&
lib.$.cap.^.n.%o Contrariorum de ratione triafunt. (^ontrartorum tn dijferentia dantur grad-M. } J 5 }
incorruptibilium conueCorporum corruptibilium , eorum differentia. nientia. 3 } } .45 ibtdem.4.6
Contrariorum tnhxrentia etdem fimul limitatio duplex
Correlariuum vnumfi
.
notanda.
&
Contrariorum medium, vmficari non pofunt.
14^-^4 extremum de eodem fimul } 94.5
Contrartorum media tx cfuo componantur. Contrariorum potentta
}
68.75
797»l Contrariorumpotentia,ltcetfintidemfubie£lo, non tacfut
dicatur
?
menformaltrer.
40} -71 385-15
Contrariorum quare difciplina vna.
Contrariorum quatuor definitiones reducit ad vnam.
^
inefi
vni,
& alterum
alterii
511.49 Correlatiua quomodofimul natura ? qtsod
Conum^itatjper fe
6}7.ii
includit centraria,
materiam.
Corrupta
& habet 8if.i
violenter
quomodo deUEletttr
5 16.7
?
Corruptibile duplex.
}}
^
45
CorruptihiU,& incorruptibiU an contraria ?
8i}.4 CorruptibiU ,
& incorruptihiU
differttnt fpecie.
8}.
i3
iSS-'^^
Contrariorum (juorundam datur fubieiium medium per abnegationem,aliorum vero non.
Contrariorum fimultas nqn in potentia
3 5 8.48 ,
fed in a£lu
negatur.
}95.j2
Contrariorum fpecies funtfimul inpotentia.
Contrariorum
.
vnum quomodo
S9^''cognefcatur per alte-
rum.
ad Contraria immediata vna. Contrarietat duntaxan efi perfeSla differentia.
38 Coatiaxictasmultiplex.
800.11 55)1. j
m.
CorruptibiU,& incorruptihile necefario,& naturaUter infunt quibttsinfunt. ^74. loi CorruptihiU,& incorruptibiUqualiterconjrarUntur ? 373- >oo CorrHptihtU,& incorruptihiU qttare differant genere?
840.1 Corruptthilia funt in potemia
,& non cfsc.
CorrupttbiUtasfequitur aliquid intrinfecum eius.quoA taUe/i.
810.3
adcSe
33i-4i
Cotm^tio/lupUx.
813.1 41 4*9/
Corrtf*
38.
1
IndexRerum. Cerrupti« duplex.
Corruptio dupltx
10.18
1 11.
Demonfiratto aliquaUs potefi
motus.
Demonfiratio duplex.
efl
1
Demonfiratio efide ignetis. Demonfiratio per caufam finalem non
**
41
f
-9^
C R Crcatio «Biua ipft fuhfiantin Dei. CreatPi duoi fundat relattones.
659.16
Creatio
J 8 j ii
8 j 6. j
entii creati.
efi pajfio
.
Creatio excludit fMbieBum,& fit ex aihiU eius.696.-7
Creatura omnis efi compofha. Creatura quo ardinefiat ex nibiU.
7*9.9 195. 140
Cryflalliu ^Mk/.
»99.11
Dzmon tjuid fecundum ApuUium. Dtmones apud Philofophum
.cap.i.n.68
lib. f
pojfuttt inteUigi duplici-
D Dedpi non
E SS^^*-
339-60
in
non Definibtliafurtt
Defimcndi
738^
compofttum.
efi
tria.
^^.^.if
modm Afathemdtici quit.
108.9.
Definintendi modus Phyftci quit.
108.8
Definiendi modi diuerlkas dtuerfificdtfcientiat.
) 96
S6 1 }o.i6
pofie alicfiud tria impediunt.
3°}. 11
Dcfinirio arguit compofitionem definiti, Definitio arguit compofitionem definiti,
faUemfVel proportionalibm eis. non aque. Definitio debet
ex realitattbm 18 1 . 1 8. 1
tam fubfias:ti«,tjuam accidenti , fed
Definitio conuenit
ejfi
*ji'^9 eonumikiUe atmdefiftite. 18/.
116 f 68.
Definitio definiti.
1
*Oi-'57
Definitio diciturfalfa dupUdter^
Defifdtio
efi
duplex.
Definitio
efi
ex nominibus,quomodo,
Definitio efi 0rati« Unga. jojai. t4imett tfi
»70-Ji 688.7 v«4. 304.
78.J
D emonfiratio potifiima per finem.
5 97.7
'Demonfiratiofetnper efi de qtufitone compUxa.
i^i.
»44 Demonfirattonis mediitm qtfomodo inueniatitr. J55.2O Demonfirationis prma principia cuim Jit conjiderare,
386. Demonfirationem non
ejfe
jo omnium ofiendititr. 111.3/,
143-
81 8 1 . i tf
diatantm,dicunturque fylUgifmt primi. 1 60.14 Demonfhationes priores quomodo dtcantur eUmentd 87.5$
de Dpttonjhationibm primij,& non primit mta.
1 jj i4 Dcnomiraxio pUrumqueJitapatre. I99-I5i Denominatiua plura ab eodem abJhaSe. 766.1 quod Denominatur agenere,& afpecie. 4ii>91 Dffipartes materiaUs quomodo fttbfint maiori qtum-
685 a
titati.
DeGderiura" efi etiam refpeElit habiti.
Defiderium
esl
4^o.<|0
refpeSu non habiti.
J16.8.
Defiderium naturaU eiufdem rationii in voluntate, lapide.
DefinitiOf&definitumquMrefiHtperfevnttm. }io.}7 Dtfinitio,& definuum quomodo definioftt tertit(m.i,6i.
DcGJntexponiturdupltciter.
59*4
Deus an habeat quid, vel definitionem.
f
Demanpojfitfciriapriori,
/li.it
Dem cur voceturprtma cauja. Dem efi fuum intelligerc. Dem,& creatura anfaciant mpmemm
S ^9-i^ 841.2 ,
Deut
ignit aquiuoce caUfaEliui.
,
eadem dtfinito. Definitio propria omnium non efi qturenda. DefinitU qua vnitate vna.
3
terminm dUitur.
485.1 844.4
187. 1 1
*Definitio fignificat ali^uid de alupto.
Dennitionu partesfunt priores,
&
3 03 -i i communiores defi-
186.117
nito.
111.6
Definitionis prioritat.
Definitionem ajfignandi
modm dupUx.
Definitionem hafere tripliciter contingit.
175 .101
^^-io
Definitum confuse priits cognofcitur,qu4im definienti^
&
Detispotefi
ejfe
fubieSum condnftonu propter
C^quia. Detu quare noafit in genere. Detu quidquid vutt , ah eterno v»Uiit.
definientta funt infeparabili*.
169.90
ad non definibtlia. 303. 11 materiam, &f6rmam,vel his pro~
in Definirionibus efifiatm
Definiunt reiie,qui
portionabilta coniungunr.
300.11
Pdedario intelUHm Unge maior/iuam fenfm. 851.5 'DeU^atio noftra *Del^atio quid.
efi paQt».
DeMlatiovndefu.
quitj,
519-39
7 19.9 818.3
Deiu quomodo confideraur in hac fcierttia. 518.36 Detu quomodo Metaphyfiau. 5 10.49 Detu quomodo obitBum Metaphyfica. fi9-4o Detu quopudofciens, quomodo hec in hec,& hocprim rtec
hocper hoc.
4(6.79
Detu fetpfum perfe3e ntn cegnefceret, fi aUa
J49-3
Definitum,&
fiOc^
660, t
'Detu omnia neuit in genere preprio.
67 8 J
Definitio quid fit.
funt.
3 'O'^ 6
fecundjnii
Definitio primo
qoz
Deus non intelligit vnum pefi altud.
3 o 3 .1 1
accidenti.
,
14.16.
111.6
materiam,& formam. Definitio perfeprimo comunit fubftaatia
i9^-9 £iicere
130.18 6x6.1
,
item.
"Deus hocfeU priuatur «ingeniu
1.8^
f8f .1$ 836.^ 640. 1
& Deitat in Dee idem funt.
Deiu:&
1
Deus idemy& non oUudinteBigit. 4J4>7X Deut inteHifit fe per fe , nen per aliud. 841. cel.x. n.t Deusin toto vniuer{b,in parribus vniuerfi nanira,fic in koraine intelledusA ^ cotmatquomodo debeat inteSigi. 137« 68 Deus non efi in genere. 3 49. i^ Deus non difcurrit , quttre. 845-».
& definitum^ficut & rtomen & ratU,funt
Definitio includit
&
S^^'7
Deus finit tmmedtatus omnmm.
^4
Definitio reEie
6
5.5
*'3 3«
AUthe-
mattcis.
pofierium.
Dcfinibile omne
74
efi
2.
Demonjhrationes prima immediate funt elementa me-'
efi circa fimplicui.
Dccipi fecundum (^iundo quid,& in quibtu contingat?
Dtfimtitt
16^.40
ad DemonJlratUnem tria,qiu requtrantur.
ttrJfb.jxap.2jtum.6S.
j/
* 3 • }6
*
Demonfiratto duplex.
94 Cerruptia ntn
Ddiniri
Demonftrare _/«/»/«»» nonpottfi idem. ejfe omnium,
innbmjeemiim EmpeiocUm.^i.
nenfci-
845.1
ret.
Detufimplici intuitu videt omns4»
Deusfeltu eJitquiefi,aUa
45 6.78 tmnia fuerunt,& ertuit. 60 •
107
Dei,
& Beaterum deUHatio etema. & aliontm in fpeeuUuione
831.4
Dnfelicitas
fi6.7 831.1
Dei intcUigere efi Detu.
,
iHt.
44M3 ipjius conji-
44» -4? 44» 46
CCcc
4
De
8 , 31
11}z 1 1 .
.
Index Rerum. Dei vnitM a pejferiori conelHditur.
Deo quomodo nihil
83
Deum alia aje cognofcere ejui negent» Deum ejfe an Jit notumperfe. Deum ejfe vnumtjuomodo prohetur. in Deum non cadit inuidia.
1
.5
97'^^ 51
6.
1.
847.
i
^. } i
i
'D\]leng*uiquidicantur.
Deorum nominis varia
Differentia emnes tfuare non funt proprie contrarid,
46 x .9
accrefcdt.
cfj.Co
interpretatio.
jp6. 1 4J
Deos plures quare pofuerunt antiqui.
45 1 .68
D Diagramtnata
}67.74 Bifferentia plures in definitione pofita qualiter debeant accipi fine nugatione. 276.10*
Differentia plures in diuiduales an fint in eodem. yof. 21.
Differentia plures quomodo
qu
iM-S 117.1
DialeSHca tentatiua vocatur.
1
DialeEiica ejifpeculari definitienet
Differentia quafaciant differre fpecie,& quanon.iyx'
1
pro Differentiis pofitiuis ignotis
7. 1
Difficile eft aliquid,quod
DifFormiratis Mw/ie ^M<e.
Dicere aque omnia proterue videtur fibilicere.i^^.%i 1
1
o. 1
6 *7i«57 J } 8.|
Diefis tjuid fit.
Differens dicitur dupliciter , vel vno dttntaxat toodo,
DifFerens duplex,
)
5
3
•
4
)
& diuerfaquomododij^erant.y 10.1.7 17.)
Differentia quidjint.
811.
Dtfferentia^ecie qua.
}70.8
Differentia centrahens
efl
Z5>8.8
extra rationem contratii. % 8
nifi
DionyHa quid fignificent. Difcurfm duplex
15.27
i9S'^i9
in inteUeHu noflr^,
844.Z
& diuerfitat
conueniunt
,
ibid.
Difpefitionis bona
rerum quod principium. a ^xol, t Diftantia maxima non efl inter genere diuerfa. 814. col,x.n,x,
flat
cum
identitate reali.
&
8 1 }. 1 diffentnt.
DiflinStionis numeralis
7 84. quomodo materiafit princi^
2j8.6/
DifHngui magis,vel difiareftat dupliciter. Diuerhtas altqua eft in primo mobili.
479.4X 8 3 6.
Diuerjitas in rehus vnde,
lih.j.cap.9.n.jj.infine. Differentta formalufacit differre fpecie
,
materitdis
406
quo,^ in quod efl triplicis rejpe-
Hus paffiua diflin^io. /»«w.
J7 Differentia,& diuerfa quomodo differant.
06.28 36^.yS, }
in Diuerfitate fpecifica duo concurmnt.
Diuerfiim comparattw ad differens.
non Sii.i Differentia indiuidualis in hac vita nonfcitur diftin-
707-i}
Ele.
Differentia indiuidualii qttare dicatur materia. 3^.
aon Diuetfum,yi
dem
cfi
} fj . ? 4 contradiEiorium ciuC-
vel ipfius idetn.
} f}.} }
Diuerfum toties fttmitur.quoties \Aem,& quare,
iib.j.
cap.^ji.j^.
col.i.
Differentia indiuiduaiis quare materialii.
Differentia inferior
an
inclttdat in fe
70^.18.
differentiam
812.5
fitperioris.
maxima datur.
)
^tfferentia non diuidtturper differentia*. Dtfferentia nen
Differentia quorumfit.
modo
4. 3
6
7ii-4
efl tota ret fubftantia.
Dtfferentia vltima qualiter fit ftto
f
821.3
6x6.6
Differentia omnis formalis non eflfpecifica,
} f J «J? tota fubftan-
tia rei exponitur.
177,106
D ifferentia Vnde accipiatur.
840.
vnde fumatur.
7}0''}
Differentiafe hahet vtforma.
275
Differentia fuperior nec perje includitur,nec pradica-
tur in vniuerfali de inferiori.
27 6. 04 728.8 1
Differentia realis tres gradui.
Differemiafecundumfpeciemconditiones. Diffirentiam fuperiorem
non includi in
}70.8 inferiori.
720.2 Differentia vltima quomodo Jit tatii, entitatis
,
complementum vni~
definientis,& definiti.
Difterentia formales faciunt differre fpecie
duales numero. Differentia nihil hab 9nt
277.107 ,
iftis
commune.
Diuerfi partes.
72 86 .
^of .18 7 io, }
Differentia nonfunt tiufdem, nec diUerfi generit. 706.
2.^
jj
200. i
f j
}; 2. 3
Diuerfa genere dicuntur dupliciter. Diuerfa primo qua dicantur. Diuerfafpecie dicttntur quintupliciter.
70 r. 1 lib.
f
.
cap. 9.
num.il,
qmrum materia eft diuerfa genere, 814.2 Diuidi (>7 plura numero eB imyrfeEiionis. 704. r 7 Diuifibilitas eft paffio quantitatis. 6x^.f Diuerpt funt
DiuiC\o dupiex. Diuifio
76.6.176,68
eft imperfeEiionis.
^ 84,1
Diuifio omnis iiabet fieri per dao,exponitun Diuijio omnis quare non detur per oppofita.
Diuifum nonfemperpntdicaturdt quolthet
6 1 0.8 5 69 8 .
o
diuidente.
176.68
D O Docendi modks Ariftotelis. 162.11 Docens «1« caufet fpecie in intelleElu difcipuli. } 6. i x 5 Docens quomodo audientes adducit in affenfum. j^d, 22 Domus materia eflinpotentia ad duo. 404 74
DV
indiui}
Differentia indiuiduales Jitnt primo diuerfi.
21.
^0.84 56.07
1
DiflinSiio in quo,ex
Differentia
270.50
contrahantur,
xi^.ii^
nicabtle,
Differentia
noneH impofftbile,
Dignitates ALuhematict quare appreprientur.ii^.x^ Dignitates non ingrediuntur demenflrationem ,
Differentia additageneri non reddit ipfum incenmU'
,
vtimur priuatiuis.
fumere.
DifbndKo formalis 78
Differentiaconflituitt& diflinguit.
or
.
Difpofitio quid.i 89. 1 47 .eiu* modi.
lib.^jcap.^.
i
7 1 8 tf
ad manifeftandumfaciliora non oportet af-
Dii^iConquidJtt.
iji.j
,
3
811.3 'Difficiliora
Didtio reduplicatiua dupliciter poteftfumi, DiSiiOyVel dicerc accipitnr dupliciter.
x 7 6.
Differentiarum alia formalisyolia materialis.
}8.64 1 1 6.io
DialeBici,&JophiJis de quibus difputent.
^iffierentiafunt duplices.
Diamctcr qualiter incemmenfurahilit coifa. iS^.iix Diameter efuare incommenfurahilis cojia. iixol.i.n,)^
Differentia
in definitiont.
87.
I
Dialc^cz,dr fophiJHcaduplex.
Diferentia,
fumenda
276.104
Dualitas
efl
prima paucitas
,
multitudo. Dubitsitio vtiiiseftfpeculanti.
& primus numerm & ,
616.61 74, ^
Dubitationes ex parte fcientia Aietaphyjica enumerantur.
y^^ Duplum
5 « 41
7 8x 113 .
IndexRerum. Duplum ^Momado in dHdlitMtefHndetwr. 644. i DaiauoMr/£«»M , 4£iio non arguit virtutem injini-
&
t4m.
444-50
E A Eaden) qu^t dicMfMUr,&
tjue
differmi^/pedt, 370.81
EG EclipGs qi*'^-
307.3
1
E F Effedus dquiuocM nobiltor eft vniuoco. Sffeiiiu an ducat in cognitionem quiditdtu.
789.1 ^4.4 778. 5
Efftilt^ cafualii anfit fcrfe intentm a Deo.
EffeHm cafualis
vcl per acctdent coMfam ferfe
,
per accidenj , (frftatttm bahet.
,
&
Z16.18
EffeElui non
T76'X eft perfeEiior caufa, 6ox .1 EffeBtu omnij hahet canfam. Efft^nj quUibet non ntceffario ponitur ad pofitionem
^ifvM
COHft.
Effeihu realis
mn dependet ab ente rationit.
791.17
non^caufarum ordofal-
EffeQtu fiut fit in caufa ,fiMt uatur,
790.15
(juomodofint
Ens
idtm,&
tton
idtm.
aliter includit conclufiones
3 f o. t f
Metaphyficas,
tercorpHifhyfuum Phyficas. Ens an claudatur in omniimt. Ens an habeat paffiones. Ens an haheat principia. Ens an includatur in albo.
&
ali-
6^^. i x. r
75^5
115.13.5 i6.tfi 5 » f .i c f 77
Ens conuertitur cum vno. Ens dupUx.in potentia,&
1
f 84. 1
in aSbt. ri8. 49. 135. 63. perfe,(frperaccidtns.ij^6i.rtaU. rationit. \ji
&
67 Enstfi dupUx.
.^ i
non Ens tripUx.
4if
Ens tfi vniuocum omnihus tntihu. 1 11 * Ens,& caufa dupUx. 401.67 Ens.& tius accidtntia,inejuaHtum taU,&talia,folitu Metaphyfici confiderare.
tft
386.18
Ens,& eimpaffunes debent ab aliejuafcUntia confidf. ^*"-
iro.i
Ens,& medicatiuum alitertUcuntur anaUgice.^ 84 24 Ens,& non eru accipiuntur dupliciter 41496 Ens.& non ens quis pofuit rerum principia. 18.4$ Ens quod quid cfificut contingit anahgice vniuo^ .
EffeEiu*
ad caufam nuUa
ctnntxio neceffario fim-
tfi
pliciter.
^i-f
EffeSiiu identitat arguit idtntitatem principij.
9 J .J 5 586.11
EffeQiu perfeiiio anfitcaufa.
EffeQut diutrfi procedere poffunt a caufa numero eadtm. 95.53 Sffie£luum incompoffibilitai non mimtit virtutem (auf* Efft^fttf* varietoi quoad naturam
,
& artem
fe,& per accidens. in Sffellibut ordinatis
p^erior fequitur
priorem.
&per 3^5 '9
,
necejfario
791- *'
abflrahit
a motu.
766.1 640. 1
Efficitns caufat trts dltas caufat.
808.
Effcitnsj&jinis quales cauft. Efficitns practdit
,
& forma
tfi fimul
cum
ctmpofito.
4*7." 817.3
& ma^erialis relatio fundatur fuptr aElio640.11
nt.
in Efficitntihus non pottft
tffe
preceffm in infinitum.
130,
II.
Ens,& vnora
tliftingmntur non realiter,mc ab intel-
& vnum non conutrtuntur
Ens ,
587.14 ,
nifi
quodamfenfu
583.10.
Ens,& vnum nen funtfeparata ah inferiorihm. loo 71.
Ens,
& vnum
qu4ndo eandtm naturam
fignificent.
585.10.
Ens,& vnum tjuomodo genera.
1 1 y.j,^
Ens & vnum ^uomodo funt idem. * 1 3 .9 Ens,& vnum quofenfu conutrtantur. 585 u Ens , vnumfunt duplicia, ficut horum pafftones,
&
&
lih.^xap.^.n.%1.
Ens,& yn\xm funt idem. Ens vnumfunt interna rehm,
&
E L
Ens formaliter »5 8 1
Elemencam duplkiter fumitur. ,
.
& caufa denominaatur & ,
accipiuntftr
341.7
dttpliciter..
Elemtnttm cfuid. Elementum triplicittr
accifi poteft.
Elementiacceptiotranfumpttua.
non fint fuhftan188.1 35
nihil efi
,
cui non infitfuum
quod quid
'ft-
Ens hahet paffianes. Ens habet vnum conceptum communem. Ens immediate dtuiditur in decemgenera.
Ens naturaU omne habet principium ailiuttm adfuum
160.1 j
effevtik.
160.16 87.15
177.100 Elementa in mifto ejuomodo continuantur. Elementa quatuor principium materiaU qui ponant. it.41.17.48.
Eltmenta funt tria. SUmentorum diutrfam
4 ? o. 1 miftionem fequitur alia,& alia
^ualitat.
mU Elemtntorum
eflc in mifto
739-8 plura inferuntur. 188.
in potentia anfit non ens.
^bi.
E
341. 5.5
M ,
& corruptio-
nej.i.^ixius tnfufficienttaoftenditur.
16.48
Empedoclis imaginatio de generatitne
E Ens aliter,&
Ens non dicitur de dmni eo , qnod minatiuum,vt
aliter
N
vn\im prtdicantur de qu9libtt,&
.
788.10
ctncipitur vt deno-
eft dtfferentia.
f
Ens non eft genm.
77. i o
88.37
Ens non eft fubftantia per fe exiflens. non Ens non potefl moueri,& quare. nonEns ntn tjuUfcit.
3 48.10
41496 415.96
Ens omne habet vnitatem^alem. 70 1.1 o Ens omne naturale quomodo operetur. 77 j Eni omne omni entt quarefit ide,vel diuerfum. 351 jz .
Ensper accidens a nulla fctentia cohfidtratur. 398.60.
& 61. 399. 61
Ens ptr
13»-
dt Elementii ferum opiniones varia. Elephantis mira manfuet udo.
•
Ens
9.1 1 .^fuare dicatur
EUmtnti rationem qtu non participent. EUmtnta exiftentiumfecundum Platonices.
5 75 f 65 3 i o y6i .7
160.15
^
j
683.X 116.19
430.18 4* ?•}
EUtntnti proprie.fumpti defcriptio. 158.1 1.»«» conut» nit otnnibut quatuor eUmentis.i
-9
1 1 3
etfi
tia rerum.
1x7.4
EUmentum
& definitio.
17 & rerum principia. 379
.
Efficitns primum tft ineaufatum.
Effcitntit,
Ens,& \num aa- fint genera,
^^*-
444-49
Emciens
&
ce fuhftanti€& accidtntiyfic
acctdens an
poffit
definiri,& ipfum etiam ac-
cidens.
118.13
Ens per accidens dupUx. Ens per accidens dupUx efi. Ens per aCtidens maxime a fophiflUa
1 11 .1
398 .6q ctnfidtratur.
399.61.
E»i ptr accidem noH dente.
definitur
,
& fimiliter
deacci-
118.14
En
14 1
55
Index Rerum, ^8 8. j Ensptr aecidtns non generdtur P&fe. *9'i^ En/per Mccidens non nabet quia. Ensper dccidens primo fumitHr pro a^regato ex re*•
bus diHerforum genernm, Ensper accidens quidju.
Ens per
660.1
accidens fumitur pro cafuali
>
^$9.611
&
fortuito.
660.4 participationem dtpendet ab enteperejfen'
Ensper
831.1
tiam.
Ens-per qu* diuidatur proprie. Ensprima imprejfione imprimitur in anima.
J 84.
1
-66^.^
Ens primum eflprimum vnum tfuibui modis. 3 4 1 .4 6 6^ .4 Ens primum obie5lum inteUeElm. Ens quare,etiamji fit vniuocum , nonpojftt ejfefubie-
Qum Metaphyjtctt. Ens ijuibusjit commune. Ens quodlibet fequiturftta vnitas. Ens quomodo obieilum Afetaphyjica.
J 78
•
1
7 f 6.i 6/3.10
Ejis quomodo ojiendatur quia a A^aphyjico.
Ens quomodo Jit feipfo
^ i «^^
f
6-ji. j
quodlibet pradicamentum
quomodo non.
3 1
Ens quofenfuvriks conftderetur. Ens rationis fit a Bu reSlo.
1
,& '3
9
$ 1041
^3 i «^
Ensfimplexfuo modovnum. 7J^-i Snsfi clauderetur in omnibus,an aliqua ejfent diuerfa. S78.11 Sns,fi non
ejfet vniuocum duo,quamin decem.
,
non diuideretur prius in (7^*8
Ens fiJitvniuocum,genera videntur ejfefptcies. 577.9 Ens fufficienter diutditur in decem genera. ^08.4 Ens tam verum,quam per accidens remouetur aconfi^00.66
deratione Metaphyfici.
nec
Ens verum, nec ens per accidens, inquantum
taUy
218.31
efireale.
Ens vniuocum creato,& increato.
57^'"^
Ens vt fic primo occurrit intelleitui, Ens vtritm fit idem,vel diuerfum a non Sntisconfideratio
5^^-49 ente.
813.)
ad MetaphyficamfpeSlat.
1
Entis diuifio duplex.
10.4
ipfi$u
infubjiantiam,& accidons^
Entis,& vnius Entis,& vniu* Entis 1
,
&
1
74.65
identitaj.
3 85. x f
identitas probatur,
349'*5
vnius pajfwnes quo fenfu dicantur eadem.
Entis in potentia
definitio in ordine
ad artem,
turam.
vel na3 ^^•2-9
Entis in potenti4m,& aBum diuijio qualis. Entis modi an includant ens. £ntismultiplicitas qualis.
Entis pajfionum ali* vnittt,alia JttftinSla. Entisper accidens modi tres ponunfur.
Entisper accidens quod quid
764. i z 5 77. i o 61.107
cft ejfe^demjihi
Entis perfe prima diuijio in decem genera. Entis perfe fecunda diuifio per potentum
84. 24
3
citerpotefl inteUigi.
460^89
de EntcOi vno opinio duplex. de Ente,& vno vari* antiqitorum
diuijto tinjitin Jitbfiantiam,
j 1 6. z6
J*i.44 38 1 .16
99,6% 100.69 de Ente,inquantum ens,primo intendit Metaphyjica^ fecundo de confeqttentibus iSud. 313.1 tU Ente per accidens non eft fcientia. 661.5 opiniones.
de Ente per accidens primo modo non efifcientia. 2ii.if.li i.io. Necficundo medo. 214.24 de Ente per accidens qttomodo fitfcientia. 571.27 tU Ente vero Pliyfica non conjiderat. 2 1 8. j i
exnon Ente,quod
& materia,fit genera-
eftpriuatio,
tio,& qttomodo ?
4^ f .^
Entitas tertia an danda fit in compojito. Entitas tertia datur in compojitione per fe. Entitatem a principiis qui auferanfi
75 6.4 2 94. 1 4 r
*7.49 Entia omnianonfunt contraria,nec ex contrariis.nS.i^ Entia, vt attribuuntur ad Deum,quomodoconjiderentf*r. 514.20 -Entium aliud aSlu,alittdpotentia, aliudcapit vtrttm-
^ue.
402.69 402.69
Entittm diuijiones.
Entium exiffentium
conditiohes qua.
800. 1
Entittm omnium an fit numerus vntts.
6 2 7.9
Entium principia qualiter aUa,& eadtm. 418.1 j Entium reduilio aque ad vnttm.Jicut ad ensfieri peteft. J84.2J Entiumjicut fit reduHio ad vnamprimam,fic con^ trariantm entis differentiarum. ibid.t^
&
circa
Entia adfinemfuntvirtutet morales,& fcienti*
moralis.
543 .i
non Entibus qu* Fradicamenta conueniant.
320. 1
Equa ex ajino quare non
eonctpiat equHm,fed
Equus^
& ajinus quodammodo mulut.,
794. x j
E S Efle bcne fuum fecttndum quid injit t)eo. ,
& aliud
45 5 .77 isUm 672.2
ejfe ei
effentialiter,vel realiter.
E^c,& non cflfe dupUx. Edc,^ non cilc quid.
4'5.S>7
ElVe,& potentia contradiElionis
dupUx.
33 1.43 EJfepojfe aSUuum,&paJfiuum rejpeilu eiufdem,non efi principium,& quare. 793-^3 eft
^37.4
ah Ede ad po(Ie,»on e contra,valet argumentum , qito 108.91 fenfu. 1 5)4, 1 3 8 EJfendi ex aliquo modi fex. 3 1 i.41 EJfendij& vnitatis caufa eadem.
& oQum.
& aceisUns.
»ff.
4tJ-7i
108.92
deDeo.
EHendi in modi
o5lo
836.5
reducuntur
ad quatuor modot
Habcrc. Eflentia
t9i^i7
vna quomodo nata
fit reprafentare nutlta.
728.6
Oranc quod cft>idc6
eft,
quia ynum numero
eft
xof.i talis,
Metaphyfica.
quadrupUx diuijio. Entit foU pajftones pofunt a
& talia
,
conjiderat
37/.I 2 11 .1 j nobit eognofci do fukr
^iJ."
,
ex-
704.1^
ponitur.
Entit principia duplicia.
7.55
3 3
Eflc fcitur
ijj.col.i ,
muUm.
824.3
Effie quod eft impojfibiU,Jieri eft impojfibiU.
^7S'^7 Entis primi intelUEltu non mtuatur de vno in alittd.
Entit principia,inquantMm
577.9 j 96.i i
dupli-
6o8.f Entis primadiuiJiohK accipiturin ens reale,& ratio-
fiantia.
contraria.
174^64
176.67
€ntis
eft
Ens ejfe genus,fifit vniuocum,arguitur. inter Ens,& vinsm. propartionif aqualitat. Ens non ejfe vnittocum arguitur. Ens primtim dari non oftendit Phyjicits. Ens primum ponere,anfit necejfarium.
Ejfe de ejfentia alicuiujalittd eft
16.19
£ntis prima
nuUa fcientia
ij.toj
contrarittm ,Jie Afetaphyfica
eft
3 3 ^- f %
E»tis diutjio in per fe,& per accidens,differt adiuijio-
ne
Entis vniuocationem ajferuit Plato. Snti primo Jicut nihil
E
V
Euenirc omnia ex necejfitate eft inconueniens^ 400.6} x 1 5 .25 non Eueniunt omnia de necejfitate.
E
X
Eiccdcns vt continet excejfum. Exccptianes ilUus propojitionit ,
1
8 1 . 1 09
Vnumquodque tunc «ft
6
6 5 1} 1 11
IndexRerum. eft
pctfcAura
,
quAftdo potejl Jibijimile gener4tre,& 9-if
facefe.
Excmplar *i ^uid reefuirdtur. ExemfUri* plura vnms exempUti tur.
J4-9}
45 7.8 457.8 i68.86
Exiftcntiar/?^*;'/^*.
1^-1 Extfientia non indiuiduat. Exifientiam propriam habent alia afubfiamia, fecun-
dum
61.107
Anfiqtelem.
Expcricntia w«
eft necejfaria
adfimplicem apprehen-
$ } 1.5 Experientia quomodo faciat adprincipia engnofcenda.
fionem.
5J0.4
&
ars vnde generentnr. Expcrimcntum Experimentum quomodo fimtle fcientia. Expcrti certikt operanrur, quam inexperti. ,
7. ro
7.9 7. 11
Extrcmi vtriufque negatio quomodofit in medto.ZiZ.^ ab Extremo ad extremum tranjkur quandoque fine S19.4 medio. 8io.i Extrema quomodofint in medio, Extremorum identitat prtfeditveritatemcomplexam.
refiexio in
qua mutatione fiat,
& in qua 68.14
twn.
£xtremorum tantum efi maxima
difiantia
& repu-
,
fnantia,minima vero mediorum mtuuojnaior autem trum ($ extrpntrutn. iS^il Extremorum tantitm efi perfeEla contrttrietat 360.5 411.90 Extremu quod caret caret i &m(dio. •
Facerc inplut efi,quam henefacere,& quare in^ii non liceat conuertihiltter arguere.
J
1
7- '
Faaum cflc quo4 impoflSbilccft.ficri impoffibile expomtur.
o
,
& an
SS^-A illis
imtenia-
tur fmper finit quo.
440. j %
Finii duplex.
^io.^
Ftnit duplex.
Fmis
efi
Finis
efi
Finis
440.3 g .^ ^ ^j.So
duplex.
^ 06.19
duplex.
efi
prima caufarum omnium
191.141 quo fenfu.
&
,
S97-^
Fims eR principium,& vltimum,quomodo. Finis,& bonum duplex. Finis,& bonttm idemfunt. Finis,& efticiens an coincidant in idem, Finis
efi
j 96 |^2f
69. 1
8}
vna ex caufis.
Ftnis extra ohieilum voluntatis,
ad Jinem,
S * 9. J 7
& condttiones eius.
J f f »3 8
Finis quis in fuhilantia feparata.
8 j 0.4
Finis quomodo motteat. ,
J
»9.J4
Ftnis perfeSior his qua funt
Finis remotus
.
7 1 *• J
Finis nominatur tripliciter, Finis qitid,
1
14. 1 tf
7i J •
&principium
in dTc
,
n
& intentione.
Ftnis fpecuUtiua,& praHict. Finis cffc potentiale att
fimplictbui,
S9^-i in Finibus
fi daretwr prtctfus , mdltim intelle^um.
Ftnitum cum
infinit*
conditiones.
xij. ^o,
Ftniti
Finitorum multitudo omnis
f7 1 a 9
numerus.
Foemina non
j 10. 1
eft
,
&aliquaali4i
^S9'^7
vniuoce homo fimpliciter , ficut vir,
lih.yxap.ijt.ji.
vniuerfalis
an
fit
prater fingularia.
157.61
Forma appropriare
J lo. 1
148.9
definitiont dupltciter cvntingit. loi.
585.18 ^Si-S?
5J8.57 667.7
Falfum,^ impoffibilc non conuertuntur. FaKum.C^ vcrum qtumodo definiantur.
dicitur
quod quid
ijj
Forma^ompofitum
&
erat eflc,
ejfentta.
iOi.i;7.
rei
1^3.7
& priuatiofunt a3iu,
4j i.io
Forma corrumpiturper acctdens^ 8 1j ^ Forma datur ingenita. 9^.48 Forma de quihtts pradicetur. ^99-i I Forma dici potefi principium pajfiuum motus &ftatm^ .
IJI.55«I49.9J
FaiGxmyquid.
101.159
faljiuproprie quis.
146.85
Falfi,<^ vcri definiti*.
y^ vero errores.
1
Fatigatio in laborando vnde in antmaltbitt.
48. 9 r J } } »45
2 1 6. 19
Facum,c^ prouidentiamponeates arguuntur.
F E
164.J4
Forma dtcitur ejfe jpecies,& exempUr. Forma eadem non poteft cum vna materia
J J i »4
Felicitatem in fpfculatioae an pofuerit PhUofophtu.
Fcrcns eft gratia Lati.
4S^'^S
Fiftio poetica de
Deorum
I
diuerfitate.
Fieri aliquid ex alio contingit dupUciter. 6j.
Fidci arttculi non aque primi.
vnum
tripltciter contingit.
omnia ignem pofuit Weraclitut.
FieriquidreEle dicatur.
ex quolibet quis
a.15 51
Fieri ex aliquo contingit dupliciter.
Fieri quodltbet
9S-S^ I
}
-6
8•}
}
i88.i;i 42^4*5
410.87 }99'6i
tUcat.
^J
•
4
^3.^0
Forma eadem quare vni parii materia feilionera,
Forma
F
> 5 J-7
conftituere
ftnguUria.
Fclidtas eSl operatio,& vita perfeEia.
Fieri aliqua
efi
} 9* ^41 Fit hocex hoc dupltciter.6S,i}jton in infinitum proce-' dendo. ihtd.14
Forma aliqua
Falfum in
^oo>6^
toties abUto,finititr.
Fiunt ab arte,& a cafu altqua eadem abartetantitm,& quare.
triplex. 10 1 . 1 ; j .f/ duplex.
69.17 infinito fol»,
ad infinitum qua proportio,
5j8.j6
JJ7.5}
agensper
79}.".
Fit aliquid ex aliqtto dupltciter.
duplex,
efi
eftet
non facit maittt
86y.io
\cx.oin
JJiGiasduplex. Falfitas quid materialiter,&formaliter.
FalTum, eiufque
6^.6 fi nebtlius eitu elle aBuali.
Fit aliquid ex aliquo dupliciter,
51914
prafens.
Fieri
in tntentione agentis.
cft,
quodnon efi^omparaturadficnjitturum, vel
necV^unecdcdfitfcd ignorare oppmtur
de Falfo
eft
Ftnis cuius in quibus reperiatur
Finitum,^m>tf
Falfum eft
6i$.S (»19.10
8jt4
667,9
Sxtremorum
FaHum
treatura vera.
Ftlij quotytot paternitates.
Finis caufatyVt
J4.9 fuperfiue ponun-
Excrdtus bonum in ^uo confifiAt. in Exercttu duplex efi bonum.
Dei aliter verWyaliter
Filius
eft
det
& aliam
vnam per~
aliis. 7} } 4 aliquid prtter partes materiales ,fecundum
aliquos.
30X. 77 Forma eft dMplex.\j\.6idib.^.cap.%jt.ji Forma eftfinit. 1^4. j 3 ^ Forma eft magis natitra,qti4m materia, ' 6j j z Forma eft maior , qiu factt fubieHum magis tale. 750 .
14 Forma eft natura. Forma eft principium
1
ejfendi
,
&
diftingt
ftantiis fenjibiltbm.
Formfi cftprtor matma,j& compofito.
.
ndi
61. j i
infttb-,
297.6 iX4>i) Fetrmut
41
87 « 5
Index Rerum. FormAefl prior ferfeEiune
y
non generatione niMteria.
animam
intelleEHuAm.
4i7-M
Forma,plures,noninduEl£per
forma,& compojitum magis /t4hfidWtia,^Ham materia.
funt
motum eadem fpecie pof-
eidem.
inejfe
6 1 9. 1
Vorms. plures funt in animali.
&
73 3.f 70 3 1 f .74 1 Formarum ariificialium fubfiantia efi eorum materia.
circa fubieSlum contradiftoria.
Formx fujit
forma illimitata naturalis efi ifta determinata,fi ejfet vnim effeBm. 799-8 porma inducihilii per expulfionem alterins efi vna
Formarum ,
forma
,
tantum
hahitns
in
vno fubieElo,
6io. 1
Torma naturalu tantum ajfmilat vni oppofito^ 797porma non efigeneratio,nec corruptio,(\mmodo. 284.
*•
ficuc
namcii,exponitur.
301.10
& numerorum conuenientia
forma non generatur per fe, forma non generatur. forma nulU prtdiearipotefi de materia. Forma omnii quomodo inducatur. Forma perficiendo materiam , nihilatiud afe
401.68
Fortuna
687.3
Fortuna,
4^.77 416,8
Fortuna
caufat.
efi
caufa incerta.
& cafus quid. & cafus funt primtionts xaufarum
,
416.9 Fortuna in quihtafit. Fortuna in quihus fit mens, Fortuna propofito correfpondet, Fortuna quidfit.
efi
materia.
5 9 7.8
682.1 Forma prior efi materia,& compofito. , in quo efi, quam reddat aSi-
Formapriits perficit id
uum.
772 69 6.8
Forma quandoque efi pajftua. Forma tjuomodo caufa materi*. Forma (juomodo ens perfe, f^ per accidens. Forma quomodofit
^
682.1.
corruptibilis.
7J7-4
Forma tjuomodo fit natura. 718.7 Forma fimplex an fubieBum accidentit. 7 } 8.5 Forma fimplex non efi definibilis. )0}.22 Forma fubitantialis an fufcipiat magis continue. yfi
F
Fundamcntum
7f*-i9 Forma fuhfiantialis informat materiam, non mediante quantitate.
748.18
Forma fubfiantialis non
remittitur.
75
Forjna tripliciter fumitur.
^
3
J •
•
J 6. i
j
Forma vna, efi terminus principalis generantis. 734.6 Forma vna multorum efi principium operationum. 719.9
Forma vocatur
fubfiantia rfi
,
& quod quid
quare.
&
,
41.70
aliijuid
nes.quA
eft
an praexifiat in materia, vari<e opinio~
& refelluntur.
corporeitatis
ponenda modi
694.1. c^ 5*<>9J.4 tres.
de Form£ intenfione opiniones. Form
7 3 *. 794. 1 1
69 y .4
Formt parsprauia nonefi ponenda,vt generatio fit na-
^95A
turalis.
relatio alia efi
,
& alia agentis ad matertam.
dnaternrei.
^63.34
Formam fuhfiantialem
habere magis ,& minui nec pro-
bari,ntc iTnprobari potefi.
7J *
•
1
Formam fubftantialem intendifuadttur. 7J » i7 Forma f^bftanfialis nihil agit infe. 787-7 formam vnam fubftantialem ejfe perfeHiorem alia •
7J }•3o
eiufdcm fpeciei, artificiales in
801.
V id
,
efi
14
fuppofitans.
Fmdamentum Fundamenti
in diuinis
non refertur.
3 66. 1 1
non poteft ejfe,quodnon eft. 418.13 Fufcum per comparationem ad alhum , eft nigrum. ratio
81 6.2
E
Gencrabile omne habetmateriam.
68o.i
Generabile fupponit alterabile.
^SS-^7
Gencraliflimum ad aliquid »0« eft relatiuum,fed relatio.
(Jij.j
Generaliffimum dupliciter fumitur.
61
Generaliffimaan habeant quid.
Gcnerans
,
1
.
i
z
JiJ.* 5
& genitum quando fint idemfpecie.
240.
49 Generans generat aliud propter materiam. Generans gener^t aliudyropter materiam. Generantis adgenitum maior
eft
703,
1
^ 66.it
conuenienria
,
quam
ad corruptum. 701.12 Generantis forma comparori poteft adformam quadrupliciterJih.7.cap.S.n.-o.
&
Generantur aliqua a cafu , ex femine in naturalihus ; aliqua vere tantum exfemine quomodo. lib.j. cap.$.n.yt
Generantur,
& corrumpuntur eadem in circuitu
riodo,vel fimpliciter.
,
pe-
4 3 6. 3 o
Generarian infit Socrati per naturam,velfingislarita-
773^ Formt vnius alicuius capax,& omnium. 571.19 Formam,de qua hic loquitur t^rifioteleJ,non effequi-
form*
R
charaEierix.ans
G
O" minus.
814.3
^pi 67
633^i
19
forma fuhfiantialis eadem numero anfufcipiat magis,
401.67
Frigus an faciat ad caufandum calorem.
fi •'*
perfe.
401.67
Fortuna quid.
F
401.68 4. ^ ^ «
401.^7
&
Forr/M prior
Forma
68 1 .r 302.1«
Fortuna alia bona, alia malaf& talium excefuum no-
a 54.60
77;.i
FormA
ejuadruplex.
30Mi.j04.13.30j.1j Formas cognofcimtu per operationes fenfibiles. Formas feparatas quisponat. »»""*•
114
Formt
.
mfnte non proirie generantur,nec
corrumpuntur.
4*7.10
tem.
bUe.
2j5>.66
748-18 Generatio a non fubieSlo in fubicElum.
301.1
V»m4 naturales nonfunt a mMteria feparabUes prater
f9
' •
Generatio anfuccejfiua ,fecundum jirifiotelem. j^
*
i.
16
Generatio
funt cum j4n(totele.
& hte duplex.
Generatio aliterfit in heterogeneis, aliter in vnigeneis.
7° 5 •" J
Form.t. indiuidualitcr diffirrunt.
240. jo
Generatio alia aquiuoca,dia vniuoca,
Generatio
Fomu PMteriales generabiles,& corruptihiles ponendt
4i8.ro4
Generata ab arfe funt duplicia.
Forma artificiales funt a materia infeparabiUs,non ita certttm eft de naturalibm. 4 ^ 7» o <
707.12
Generari, vel corrumpi aliquid immediate,efi impoffi-
artificialis in
quo differat a naturali. 240
50 artificialis
quomodo
fiat
Generatio cafualis quomodo fiat. Generatio duplex.
ex vntuoco. 426.9
14 » ^5 T 10.38^. 1 4
95
Generatio eadmpoteft diciperfe,& per accides.ij^.^
i
Ceneratto,
1 J} 9 6
18 1 ^
Index Rerum. (jtntrati»,& c«rrujnt« ferfeftlius
iy6,
efi comfofiti.
cipitur.
814.*
Ctnm CeneratU exfemine eftuUter vnitucA^. yxMp.ijt.yi Ceneratia fjdturalu qudf 'i9A7 Cenerntic non generntur.
OenerAttenonfotefl
ejfe
perfetMS
fim tdi^n
immobilt fucceffienig. CenerMtio omnis
*}J»7
CentitfubaUemum ^uid} Cenus jubaUerj7tem ejuo fenfu
cMuf/t
Ctneris conctpttem
8x7.6
vniuoot. i$Z.6f .lik.-jXdtf.% n.t^.
eft
.
fcd diMcrJimode.
ihid.
Ceneratio cfuod nenfit nwtui ^ffenditur.
414.9^
Ceneratio efuom«d» fiat ex non fubteiio. Ceneratie vnde dicMtur naturMliA
^uomodofimplidujfpeciti Cenus fehahet vt materia.
1 9 1• J
^87^
ejfe
799.1
175. 10 i^^.iot
tUfiniditur}
l7J»f9
vnum,alto<juin tot effettt genera,
^uotfpecUs. Generis ctKeptus
7»7«J
im
a eonceptu
differat
differtntia,
716.1 Ctneris conceptus
efi
vntu
infe.
7^^-i 7*7-1
Generis conceptut vnus nttmero. Generisdiuerfitas tjuitb
^6^.78
Ceneratio vniuocM,& equiuocm. 814.1 Cenerationifod perpetuttMtem tjuid retjturatitrj^y.ii
Generis eiufdem phjtjici ipufint,& ^ua /«^id?loi. 154 Cenerif paffio dupUx. ) 7 1 .S6
CenerationisartififialispTvtcipiiim diifUx.
241.54
Gemu ditudentia funt
Generationii caufa dupUx.
2)9 .4^
Cenere , &fpecie ^tu differam
Cenerationis caufat Plato pofuit ideaty
& bocduplici^57-61
ter.
Generationis generatio fi effet
nunqium terminaretur
,
alicuius generatio.
&
41 8.10 j prioritas aHtet refpeUu
fptentia vnde conciudatur}
4 j ^. ; O
Cenerationis perpetuitas
,
Cenerationis perpetuitat perpetuitatem arguit caufa
primaeius,
109.1
Cenerattonii fuhUSlum efi run ens. 415-97 Cenerationis fubieSum generatttr , faltem fuheSitte.
41J.96 Cenerationis
temuntu /UtpUit,vt <jno,^ qtxxl.16j.j4
Cenerationtsterminut perfey& per accidenj,quis} 154
59
,
a» magit
qua foium fpecU} iti Genere omm tfi quid proprium. in Cenere otnni efi vmtm priffutm. lU ^enerepotefi quis certiu effe ,
dtfferant,
ijustm
^'J') 549, 1
&
611.1J omni
dttbitu de
eiusfpecU.
719.5
a Geaere qtud denominatur y tUnomiaatur
& afpecU.
411 91
Cenera,& partesfimul aon poffpat effe priridpitt rti, 88.36 ^enera,& fpecUs dafitur ia differentiU. 298.9 Genera prtma fi rattone communitatu penantur principia,fpecUsvUUna eruat priacipin.
^9* J 9
Gtatra tjuatuorfuatlaat rtUuUntm, 6i%.6 ^enera fuat principia definitionttm. ^7 J 4 Genera funt principia fpecierum. 8 7. j j Cenera fupremafi fint priacipia ratUne commuaitatis, ergo communiffma erunt maxima principia. 88.37 Cenerum omnium principia intrinfeca funt proportio* •
Cenerationit terminus,fiue per fcfiut fer accidens
, efi
^54<6i
totnm.
Centrationis vniuoca gradtit tres. liit.jxap.Zjntm.6^
td Generationem idetfunt
nic
naturaUm , ne^ue
artificialem
418.1 x
nece/fariA.
ad Gentrationem tid
ttoxol.ijtum.t
oPpofita.
reijuifita
funt
tria.
Generationem vniuocam requiruntttr dut.
in Generatione generatss
,
*J9.47 15 8.6 f
& genirum funt idemfpecu
hon numero. in Generatione ignis tjuomodo fit fuccejfioi
ia Ceneratione oinni agens
efi
necefiarium.
nabtlUer eadem,fiaipliciter vero diuerfa. 419 1 Cenerumomniumprinctpia tam intrinfeca , quam extrinfecafunt eadem proporttonabiUter..^^o.iS.^].i9 .
a 5 8.64
90^^t Gcomctricus tn vniuerfaU tantkm coajiderat. 11 6. 1
747« 1 4 J 5.17
GiiixcatUret HOtiP^iUiter
Gtneratune pofieriora ^uomodoperfiiiHonepritraiii^.
in Genertlftu ijuare lateat atfuiuocatto}
GR ,
etiampam afitfiHiue,
6tf6.%
Craut,& vtUx. Ceneratione pofieriui
efi
priut fecundum
naturam.^.
col.i
^77«i
Cenfratioae priusperfeSionepofieriuf.
^enerat'u)nesfubfiantia.& acctdentis d^erunt.160.7
quod Generatur non
cft in
loco
,
quomodo intelUga-
4 '5.97
tur? ^
Gcnita^CT' putrrfaQione i/uare dicasititr
Gcnus congrue fuine[htm ,
Cenm dicitur
quadrupliciter,
1 99. t
ji 69.78 Genus diuiditur infpecUs^dtuifione eJfentiaU. 1 9 ) . 1 41 3
CenusefidMpUx.
J70.8x
Cemu efi duplex.
101.154
eiJ pars fptcieif& i euttrs , tUntrfimode tamen.
196.141
Cenus efi prima pars definitionis. 1 00. 1 5 Cenust cr difiertutta ia abftraiio nan coniunguntur.
651.6
GratUu fuperUreiinfeparabiUt ah iaferiorib1u.-06.19
G V Gutta aon cauat ia infiaati. Gttttaquomodolapidem cauenfi
H
74J*f )J9«73
H A Ahercfacicndi poteftattm diud tfi,&
alitul
po^
794-iP
tefiatemfacUndi.
Haberc quatuormodi. 19J.1 i^jeiut acceptines ibiiL
&
i\6
m
Habitudinis extremo ru
uotuia a ^fiat} Habitus in memims ctthanfia datur. Habitus non effictt fubfiantiam aHUnis.
Habitus tfuomodo acltuus}
66%.i x
Si^A 777*^
777«*
Habuus fcientifict vnUas quatuor habet gradus. 65 7.
5767 Genus,& diffierentia fe totis dtfferunt. Gentu,& maxerta conuentunt ,cr dtfferunt. Gcnusnihil przter fpccies ,exponttur.
Cenus non pradtcatur de
&
a cafu. 160.71
& materiaU dtatur. 100.
Centis ditterfificatur ia Ipeciebut.
Getut
J4J*^o Graue qtiomodo dicatitr carere operatUntl 775 «J Gratu ijuomodo motteat,& non motuatftl 794-^5 Grauia , leuta moueri afe. 788.10 Gradus imperfefiior noa potefi effe caufa perfeSiorU.
576.7 69.50 719.11 1
dtfferentia,nec etiamfpecUs.
S8.J7 Gentti non fumitur femper a materia.
7JO.i j
Cenus phjfficum, cr Uguum vtrumqtu a materta ac~ Scori Opcr. tom. l V.
ii.C^ 11
Habuus,feu dtfpoJuU dupUx,^ vtratjue dupUx. 19Q. 119 6j t.5 HabittUyfi tffet fimpUx,eo intenfo.tjuid Jieret} Habitusyfifarmaluer tatelligatur, nec efi quod habet, aec (juod habetur.i^ 1x9. eiiu acceptto fecunda. tbidJtem terti*y ibid. Habttur
DDdd
»9 6 1
7 17 S 1.
2
.
IndexRerum, Jflahim ^adui
6^1.6 tion funt inter fe ordinati. fiabitus ohifElum ntn excedit chiellttm potenti*.
Hahitu ejuare hU dgatur. Habitut intelUEiuales (juinqtte.
fle
1
90. 1 18 i p. 1
fiabitus ofpojiti refpe^u eiufdem non jiant fimul.
650.4
Habituum
tttnta efi
6/04
diferenti4,<]uantaa^uum.
H O
decidens quomodo differant.
Uh.$.cap.^.n.74
Jdemper fe quot modii dic4tur.Uh.f .cap.cfjtum.j4 Jdem quare nonfitfibi fimiU. 645.7 Jdem quomodo diuerfo idem. ^46.7 Idem,fimile,^ ^qaAcfftndatur fuper vnit4tem.jou 10 non (Jfe , impoJfihiU efl aUquem Jdemfimul ejfe,
&
exiftimare.
Hoc aliquod/«w»>wr dupliciter. per Hoc ede quidcommuniterinteUigat 1 1.7.
&idemper
Jdemperje,
'^7 *J 5 Philofophu4.
1
Homo cft homo an prius vera,quam vna. Homo eft rifibilis pcr aliud (xponitur.
J S;.1
j8 1.5
Homq,& non bomo nonfignificant idem.
1 2,5
^t
j^, ^^
Idemiras an Jit relatio
realis.
644.4.
/dentitas afuhftantia quare denominetHT, Jdentitas eft tripUx.
352.30 351.28
Jdentitas qnid.
, c
Jdentitatis eJfeBus
Jdentitatem
ejfe
ex quihus proueniat.
relattonem reaUm fuftinetur.
Ignis perff generat- Ugnum cdidum.
Homo vnus,&
Jgnis quandoque minits caUdus,quam aqua.
homo idemfunt. J13.10 Homo vt hoc nomen ^figfific^t tantttm hoe tfuod efi 1 2 i hominem ejfe. Hominis corpus excarne,& ojfihus (^uomodofiat.i6.}i 689. Hominis gfneratio quomodo naturalis. ens
^
Hominismtflttfunt C4uftjfedqHare
I
4? 3 46.
de Hominefalfo excluduntur aliorum opiniones. 160
1
203
J08.3 3
H**tnidorum raS^f
|
dqua, I
ID|^
<^9'49
D
non eft exemplar in generotione naturali. 2 y 8.
64
Jdet non
^85 .1 14
efi definitio.
fdeam Platonica voc4t Arifiotelesipfum Jdea acqueunt
ejfe
t4le.
25^.41 f ; .94
cauftfenfibilium .
Jdet non conferuntfenfib'iUhus ad fcienti^m.
5 J .3 ^. j 7.6 j
Jdea non deferuiunt ad generationem. Jde4 non proficiunt fenfihiUh.us,vt exemplaria. J4.92 Jdea non funt necejfaria ad generationem. 69 1 .4 Jdea nanfunt ponenda propter generationem. 257.63
Jde* 'Platonica Ucet deftrHontur ab tamen diuinff. Jdea Platonic* nonpajfunt
ejfe
)
,
& fimul & fuccejfiui ,
pojfunt Jieri in eodem.
620'^ 14
M
I
Immatcriale nihilgenerat,qHia nec altfrat. 601.4 JmmateriaU potejftranjmutare materiam. 601.5 JmmateriaUa anpertineant ad hanc fcientiam.rit,i$
quaUm habeant caufam.
3 1
»on.
208,9 fmmutatio duple^, az Impax qitidju} 147.88 Imperfeftum non necejfario capax perfeSlionis. 779.1 Impoflibile dupUx,o- vtrumque 7nuUipUxJib.^.cap.^ num.ycf Impoffibilc eft idcm cfle,
590.f JmpoJftbiU, inuifibiU,
& non cflc,
affirmatiua.
& ftmilia quaUterfint reUtiuti}
Jmpotentia quid fitHih.j xap.i
J -PO 3
eft
184.115
ex JmpoJfibtUfequitur quodliket. Impotentia dupUx.Ub.<;.cap. 1 1 .».97
fuhftanti* fenfibiUum.
6ot .4 419.106
JmrnobiUa funt dupUcia.
JmpofiibiUl(^icumJib.j.cap.ix.n.
$$ .^s Jdea poni nequeunt caufa motHS,fecundu,m Platonem,
i
408.85
.n.^6
Jmpotentia quidfifi 315.6 Jmpotentia totiesfumitur,quotiespoteatia.Ub. .ct^,n f
num.^G Impotentix magis debet attribu» male agere
JJ.90 Jdet quare fint necejfari*.
Jdeafunt numerifecuffdum Tlatonem. Jdea funt plurihus communicabiUs. Jdeof eorum quafunt,non pofuit Plato.
JdeM quarepofuerit
Plato,
1 07.
89
S^-^7 285. 1 29 f l
.
86
f i.86
Jdeu jfiueformis attrihuuntur quatuor propriatates. 300.14 in Jdeisprocejfus in infinitum prohatur. 52.89.238.4^ ahfolute fumptum,& in potentia,vel cum poten-
tia,non eft formaUter idem.
Idem,f:^ diucrfum accipi pojfunt dupliciter.
403 .72 353. j
j
an opponantur contrarie} 644.4 Idcm>C^diuerfum nonejt tantum in fuhftantia. 812.2 ldcm,C^ diucrfum reperiuntur in omnigenere. 64^.6 Idcm inplMeft,quam^eicns,vel diuerfum,yiii didiucrfiim
ftin<Shim.
i^j
^j^^j^
in JmmateriaUbut elf vnitat maior fpecifica. Immobile accipiturtripUciter.
«0«
,
Jdea PlatonicA nonfmt numeri.
idem,^
L
I
\\\mnmuont$pluresnuTnero
S^9^
jiriflotele
J5-9J Jdea Platonic* non profunt fenfihiUkus.
Idem
f 90.5 fj y. 1
JmmateriaUumform* funf feparat*, fenfibiUum vera
Humidontm aqua efl materia. eft
2 2 .41
339.19
Jgnorantia,& Jiientia repugnfint ineodm. Jgnorantid grddus tres.
Jmmaterialia
HV
739.7 75 j .3
Jgnem principium materiaU qui ponant}
&
Hominem ponens rerum menfuram arguitur.
•
Ignorantia dupUx.
homo,
horrut fit
nuUa. 5i7'35 Hominii principiam,& cduf* ijud,& quot. 4} 2.20 Hominem ejfe, non ejfe hominem funt dimrfa. 11 j,
64 f 7
G
102 1 5 9 Homof^lfiis dicitfir dupliciter. Homo tertius,fecundu Platonicos^quomodo detitr.^i.Zy .
z.io
306,28
3 T
3*3
3
Jdemper accidens quot modis dic4tKr.Uh.$ .caf.^ji.- x
,
quam
i
potentia.Ub. 5 .cap.i i ji.^4 I
Inaequale conuenit
N
magno,d^ paruo.
j 6o.f
Jnaqualitoi arguit dtutrfitdtem in fpecie omnis.
Jntqualium
vnum
,
fed non g^g.j
propter aUud.
846. x in Inaniinatis non datur terminus magnitudinis, anieft
matisjic.
568.19
Incompoffibilia »W#oyi<»f
aUqua in
tertio
,
taUa.
quia inje
7,j.y
Inconuenicnti vno admiJfo,feqnuntur multa.
40 8
.
8j
Indeterminatum sUiud potentialitatis , aUud a^ualttatis.
Indiuidualitas
an hoc aliquid?
Indiniduationis caufa dupUx.
798.f 704. 1 45 i,6y
Jndtuidttationis principium quid fit ? 173. 60. nonefi
materia.
ibid.
Indiuiduum
7*181
91J
Index Rerum. Indiuidaum a mhis qutre defiiiri nequeMti 707.1 j ~i 69.89 JndiHtduum diciturfimul fumptum, Jndimdutim tHpropofito duplex. 70.19 ladUttduum quare non definmtwri ^99-S JndiuidMum fitbftantn confiderari ptteft dupOctter. i6i.j6 Indtuidui definitio expanitur.
704.17 materid varia acceptiones. 261.
& totius
Indiuidui ,
Ijt
Inquanrum
inquantum
ijt
Inquantum
in
1 1
potenua exponitur.
iTK^Umonisfcienttfica termint qui fint} Jmfuifitionisfa£ia ab antitjuis
Indiuidui
ommum mnxima vnitas.
70^ .18
Jndiuidkum <jua non conftuuanfi 704. 1 ab Jndiuiduis eiufdem fpeciei qumodo negatur ordo,& ejuomodo non}
50.41
Indiuifibile duplex.
89.40
eft diuifibile,tjuemedili
Jndiuifihtle
Indiuifihtle tjuod
vnum,vt
in genere fuhftantU
eft
,
eft
1
minimum duplex.
'S.J^
qua vttUtasi
4 1 69 •
In(eparabilitas aliquorum vnde}
6y6.6
InfeparabtUtat nonargutt identitatem effentialem.^Sj
i6
»
Indiuifihtlia funt pofitiua.
70.J l
InteUeEito
efi
558.1
qualitas abfoluta.
770.1 r
Intelledus abftrahit,fenfus non.
708 .15 .715.9
JntelleEius acctpiensfimpltciumnotitiam
afenfu errante
certo,& vere iudtcare poteft.
Si^-S
78M InteBeQus agent anfit caufa efftSitu mtitia
,
pefftbtlisi
7*' f 7
7H-6
IndiutfAilia funt ,querum inteiigentia ittdiuifibilu
7^-^
InteUeElto Dei intuitiua impeJfibiUf in vta.
JnttlieEiusa&iuus, &faEiiuus,appetitiufotttm aBiutu.
»
3 44. 1
menfuTA
Indtuifihili competit ratio
•
maxime
iHttUigititr.
Indiuifibile,vel
79
3
1.4
403.71
ImcWc^tio abftra£iiua,& intuitiua.
76
eft.
an vere SiS'^^
ntqiu phantafma. 7 * ».J ItteBe&tu afenfu errante poteft accipere fimpUcia. y jt IntelUEliu agent nen eft obieButm foffibUit
,
II.
170.T}
Indiuifum.C^
indiuiflhile,
eorumque oppofita duplicia Jjo.i^
funt.
InduAio nen generat fcientiam. 5 J » «^ InduBioper media incompojfibtliA,eft fuccefflua. 749. II Ineft tjuodcunque multis
,
per aliquid ctmmune
ineft,
IntelUEitts
certiusnouitquamfenfm. InteUedus circa quod qutd efl, fcmper
SS°'S ex"
eft verus,
666.6
ponitur.
InteUeUus Deiadnaturalia,ficut nofler ad artificialia. 810.1 IntelUEiHs
,
& aElus
intelligendi
idemfunt i» Dee.
44^.46
5i9-^ aUualii
Infinitas
f/on
reRe coUigitur ex potentiaU.
InteUeEiHs,& intelligere in tjuihiu fint idem} iHtelleStu
Infifiitat aliter in continuit,aliter in difcretts.
j tf j.61
Jnfinitat corpori repugnat.
408 8 4 70.10 .
Infinitas duplex ,in potentia,& in
a^.
/nfinitat in qtio confiftafi Infinitai nec priuatiua,nec negatitu eft in
407.80 magnitudi-
ne perfeEiienis.
J65
Infinitat potentialis aliter magnitudini/netui,
pori conuentt.
Infinicum
aHu non
eft.
Infinitum definitur. I/ifinttum definitur.
(*r
.
tem-
406.79 407.79
Iiftnitum in quantitate imperfeilum.
I ifinitum non eft ex
infinitis,c^ tjuarei
8^4.} 4 08.8
Iifinitum per efttamfpeciem intelUgatur}
57*-i7
Iifinitum quomedo differentia entisi
567.17
Infinitum tripUciter ftmutur.
S^i'*-
repugnat habere partes.
Infinitum
ejfe
408.8 }
priuattue,<]uidfit^
834.1
Infinitum fieri ex fintto infinitiesfumpt».
4JI.10 IntelleSus idem principium
y 64.5
1'ifinita tnteUsgere anfit nobit poJJtbtUi
5 7'- *9 /nfinita inteUigtanobisperfpecies prepriat an repu-
InteileEius praEiiciu
,
& fpeculatiuus
^^^.^j*
quomode
tUcatur
& quemodo determtnetttr per voluntatem} JnteUeEius femper
eft
Jnherentta duplex.
Inharentta
nulU
eft
.
de ejfentia accidentis denominatiue
fumpti.
675.1
Inharentia per accident quomedo redttcitur ad per fei
generaltter
Scoti Opcr. tom. I
V.
quomodo
.
JntelUEius fpeculatiut,
1
erreti
,
&
U7.} i
qutcunque componentia.
& praEiici conuenientia.
Ub.j
cap.^.n.yo
dupUx.
funm
6^i.S 6ji.8
intelUgere intelUgere contingit
fe habere tripltciter.
4 T } .7°
IntelUEium quare fapitu vecaaerit AriJioteles potentiam rattonaUm: 800.1 IntelUEium quit pofuit principium. *S-4S ,
vel virtualiter,
7i}.7
6^6.iy
luteiltgendi erdo.
Intelltgendo fe compofitum,an quis errare poffet^joy .i^ /ntelligens perfeEie primum,alia intelUgtt.
844.J
Intelh^enxiiy&inteUeEiitminfolo Deofunt idem..^(y77 IjtteUtgentta mouet
iSi.S
j
8 15. j ,
IntelleSus fimul intelUQus extrema complexienis
in IntelleEiu eft aliquid habitualiter
67 j j 671.1
.
71
i3}-»4
Intelle^him ad
673.4
JlJ
profuturo.
/ntelleEius fequens fenfum errantem
107.9 3oS-3}
Inherentia aptitttdinalis idem accidenti.
84 j
IntelUEtus rettnet fpecies poft a^us.
409.86
687. j
710.1
/nteUeEius quomodofit potentia rationalis incompletat
Infinita funt eb*pltcia.
realtter.
44 2.4f
/ntelUEius quomedo fit perfeQio inteUigentis.
Infinita plura effe fimul,impltcat.
accidente
ratienaltsi
798.6
IntelleSus habitus quid}
ab
p9tettti4
Jntelle^Ms quomodo fiat inteUigihilit. IntelleEius quomodo fingulare imelUgat.
IntelleEius habitus
Inhxrencia aUualis differt
realiter,
& quid in genere intelli-
gibiUum}
1X6.^^
hihxxens omnedenominat.
571.19
idem
i;7-»7
571.19
Infirmitas ^«i
439.3<>
IntelleEius nofter rrequit infintta intelUgere.
Infinita pertranfire non contingit.
gnet.
6J4.6 69 8.6
cum natura.
IntelUEius mouetur ab intelltgibiU.
InteUeEius
Iifinitum in aiiu <]uadrupUciter fumitttr.
455.75
intelUgentiit.
IntelleEius facit relattonemrationis.
J7 1 • i8
568.19
Infinitum in potentia acctpttur tripUciter.
& veluittat funt tantum in
InteUeEius quandefiat aciu,
S^l-^
anu,&
,
411.91 407.80
in potentia differunt.
Jnfinitum in
Infinito
in haepropofuiene, «itis,
ens.fimr prima: czufx,fumitur Jpectficattue.
Ctlum propter Deum. 8 J0.4 IntelUgemiA DDdd 1
111i
1 115
Index Rerum. prlmum mouens
/ffteKigerttU prdter
mouet alum.
,
837-1
cdosmouemt. 451.
IntelligentUnon funt frtcise vt
89 ie JntelUgentiarum infiuxu argumentum contra quof
lium.
Intelligetiarumnumerusnunquamexmotorumprimomotuum talium numero concludit. 4 j o 6 5 rum Jntelligentiasduaiprimaipro vna quomodo ponet Phi-
&
.
447- Tf
lofophut. Intelligere efl operatio immanens.
Intelligerc inteUigenti
44 ? .4*»
a potentia ad aBum. 84} i appetihile honum inprima InteUigen-
Intelligcre primi non eft Intclligibilc,
&
tiafunt idem
.
oppofitum contingat.
licet in nohis
,
xa
verhplnres.
jg^^^g
Ltneafine vlttmo pttn^o non efet infinita. Line* definttio an excludat infimtatem.
61 3 .16
568.19
efi de efentia fyUaha,litera cerea non. Litera non efidiuifibilis.
Litcra
718.7
9 i* Litera quafpeaentaddefinitionemfyUaht,& qtianon. i f
i6;.79 Litera quare ponantur in definitione fyUaba
,
femictrculi in definitione circult.
Locus an
dimfibilis. infinito,
Logica an fit pradica.
38 InteUigihile per fe
& primo
,
inteUigihile, diffenoit.
,
«
6f 4. 1 4.
omnta,& Metaphyficus
r Logtcus quomodo ttiqutrat qaod quid 6;;.i8 .
79
"
411.91 ,
& quo-
"""^'
438.36 InteUigihile y&appetihile diferunt quoad cffc 439,
.
62 9 .1 c
Loci fpecies non conueniunt J,ogicus confiderat
nort
87
O
L
& 1 61
Litteraftmt elementa vocis.
841.3
vita.
eji
Linea quomodo intelBgipoftt. 70.20 Linea reila non potefi hahere nifivHum motum, refi^.
<J70.I5
.
cft
fuifuhieai
Loqui oportct \t^\\iic% fecundum 7hilofophum.66j. 4-767-4
numero. IntelligihHe, fenfihile
"j^-J inteUeBusfenfumexcedunt.
^&
Jntelligihilium
InteUigimw
ex natura
,
ret
nihil nifi per
phantafmata.
& cfuid in
843.1 845
alio.
multa pofunt. remifio quomodo incipiant
.
,
& definant.
619.14 Intenfio
vna nonfit ex duahusfpeeiehus.
618.10
& remifionis quatuor termini & quifint. ,
610. ly Intentionis tihus.
educatur de potentia luminofi.
prima aliqua ahfirahi ah indiuidualita708.14
in Intentionc
primum
in
eft
exequtione vltimum.
in fenfmlihus.
85.
g^,^,^
& cognitio multiplicantur numero,in
eodem.
g^, ^^
Luminaria quot,totfunt lumina. 610.14 Lux,e^ color quomodo vna vifione videantur, 506 4.
MA
Magis alio nihil dicitur in abfiraElo. 75Q.24 Magis , minus informa quando varient fpeciem,
&
840.3
Magnitudo infinita an dahtlis inpotentia. Magnitudo mouet mota. Magnitudo nulla eft perfeElifima. Magnitudo omnis,& numerusfunt fii^ita, Magnitudo quid.
Jnuidia «0« cadit in
Deum. ,
fed
nec vnus triangHlus.
16 ,
& magis quomodo diferant.
7 «-o. 1
Malum nullum nifipropter honum.
847.4 17 1 «4
84.15
Maris tranquillitas quid.
^^icvMtmm,& faeminimum aliquando ex eodemfper-
Latio eftprimus motuum. Lationum numerus vnde petendus.
Mafculus,
39 { .49 I4I'77
a i .40
491.90 440.41 447. j 6
L E
& Democritus quare dicantttr amici. ij.
49
L liher
1
66%. 1
L A in potentia cognofcente,
Liber Euclidis vnde
00.
1 70.3-
Mafculinum,& famininum
ludiciorum varietas vnde oriatur. luramcntum quomodo deheat fieri.
Leudppus ,
3
contingit generari. 379.99 Mafcttlinurn,& famininum quomodo fpecie diffetant. 813.3
mn idem,
V
ludicium de veritate complexi quidfit. ludicij diuerfitas de eadem re eft iudicantis.
LAboris caufa
lyg.jo j
mate
lfofceles,(^ Jfopleuros funt vna figura
I
8 } J.t i78.ioi
1 tf . 3
S
I
.
8 3 c.z
•
Manus abfcifa non eflpars hominis. Intermedia Mathematica nonfunt.
56f $
Magnitudo triplex efi. 41 * 9 in Magnitudine minorvnitas ,quaminmotu. 630. Maius
ImermeAiz Mathematica an fint
784.Z
Lumenquafpecies.
,
f f 4.4
Intelligifimul
&
^
Metaphyfice. 439,
primum efi fuhfiantia immohUis. 43 9.
InteUigi infe (juid
Intenfionis,
Lumen an
Lumen,fpecies,
44i-44 Intelligihilium ordo
Intcnno ,
L V
primum, &primumappetthUe junt tdem
Intelligihile
I
elementorum dicatur. 87^
quidfint.
373.99
& faemina quare non diferantfpecie.
371.
84 Materia accipitur tribus modis. 1^1.76 Materia an magis dependeat ad compofitum , quam
adformam. Materia anfit principium cognefcendi,
7 r s,^
& quomodo
*g"o[^' 718.7 Materia an fit vna omnium. 3 Of. i ^ Aiateria an fubftare habeat performam. GZx.^ Materia comparatur ad alias caufas. 306. 18 Atateria comparatur ad materiata. 3 o y .16 Materia cuim fit pars. *<»^77 tJ^ateria denominatiue dicitur de materiato. 67^.2.
Linca
circularis eft
prima linearum,& perfeEiior. 1 7
Materia dettrminatafecunda eft
materiati determi-
n*ta.
Lineapoteft in quadraptm rium. JLinea quidfit.
,
&
ternanus tn nouena-
'77-98
/4^-7
*4i;-^
Materia determinatur per formam principaliits cognofcitur
,
ficut
,
&
compofitum
& confiituitur.i ^S.
col.i
Materia
j9 1
1 13
Index Rerum. MMttrU dici potefl fMTs fortMlurei. Aiateria
Mtueri» dupUx. Mdteria dnplex. Mdteria duplex. Mtuerut duflex. Mdteria dupUx. JVidteria
efl
4 f » -6 7
Materiaftbi inexiflens magipradicatur de re , ifuam aUquid ab ea feparatum. 5 9 1o Materia fi fit ingenita,mHUo magis &forma. 93.49 Materiaftat cum identitate quod quid eft cum eoy
7* * J 94« < ) S
tJiiateriavna
ij j.8
4X4-6
diuerfii indiuerjis reperitmr.
$"• 3 9
•
1
4* J
•
<»
Z84. 1 24
cauft corruptionit.
Materia efl de ^mditate. Mdteria efl dupUx. Materid efl dupUx. Materia eff ent in mSu emuatiw>,
7 1 7« * 71.1 ) o^. 1 9. )o 7 . ) o
& i» fotentiafub108.91
ieEiiua.
Materia efl ens
iitpotentia
ad vtrumque extremorum
tranjmutationis.
A^^A
Materia eft inflmum in fubftantia. 6% i j Materia eft ingenita. 9 z.47-*/ dupUx. 1 7 } .6 Materia eft tn potentia adformas fingulares. 618.6 .
& dtftnitimem re& artificialitm.
Materia eft neceffaria tjuoad cfle, rum materialium , naturalium ,
Materia eftponenda necejfario fubielhtm tranfmuta4^3-4
tionit. eft
principium omnium fuhftantiarum genC'
C
corruptibtUum rabiUum , primum. Materia eft prope nihil.
,
& harum fubieihtm 2 9 6*4
Mattriaeftytjuarespoteftejfe.
Materia,&forma quaUs caufa. Materia , Jvrm* tjuidit^tiue
&
diuerforum numero.
Materi*,& formafeparatio an prior
618.6 corruftione to^
tius.
7j8.9
Materia,& fomu vnionit dnfUx dubium,& frobabilitas.
310.36
Materi* fojitio faluat generationem. Materia fradtcationit dt materiato
4i4.5 coniunientia.
317.31
Materia frimafotintia omnis eft
781.X
naturalit.
Materiam ejfe naturam,oftendtrur. Materiam, &formam
inteUigi
1
6x } i .
non vnita, ntn inteBi-
gendo compojitum non ejfe.
75 8.9
Materiam,& mouens centingit idem ejpe.
4f 9.8 6 tjlifateriam fertinere ad ^uiditatem materialiumy a 7 1 194
oftenditur.
rei
riaUs,refeUuntur.
matt-
306. 19
Materiamfolampofuentnt antiquifubftantiam rentm. 161.5
I
Materiamfumit FhiUptphus pro
friucifio indiuidtto-
rum.
37i'87
fer Materiam, vel formstm Jimtur omne,quod Jinitur.
716.1 %ot.x
834.1 ex Materia,& forma quare Jiat vnumferfe querendaratio.
,
non
efl
758.10
ex Materia,& forT/ta quarefiat vnttm ferfe,
7'^J ,
&
3^9-79 Mattria ex qaa quontmjit. Materia generatur denominatiu».
tUffierant.
75 6. i Materia flures tjfe fojptnt reffeSu eiufdem. 30^.16 i» Materiis,& formis non froceditur in infinitii.^j.6.%
1 08. 3
Materialia definienda funt froportiottaltter ftr ftr"
687.4
Materia ita eft potentia.ejuod etiamjit oBut. 75 6.1 Materia multtpUciter accipi foteft. 371.86 Materia nedum JinguUrit materialii ,fed tjuiditatis etiam
eft
70. l o
conftituunt totum.
Materia,& genut qtiomodo (onuertutnt
Materia
718.8
cuiuseft.
Materiam feninere negantes ad quod quid
i4i.;6
Aiateria
•
eft
167.8 6
pars.
}70. 8
negatione tognofcitur.
Materia non afpetit format Maceria non coincidit 794- »4 Materia nan
eft
Materia non
artiJiciaUs.
cum aliis
,
696.9
cau/Is ^exfonitur.
hzc 717. 3 menfura aliarum fuhftantiarum.
defe
eft
809.1
Materia noo eft frincifittm indiuidtiatianif. Materia non eft princifiumindiuiduationit.
605 ./ 173.60
tJMaterianonindiuiduat. 700.6 Materia nulli eft contrana ,fedeft eontrariorum fub' ieCtum. 4^8.84 Materia poteft futni in diutrfts tripliciter. J 6. 1 1 Materia pndicatur denominatiue de tnateriato. 1 f j
;8 vMateria prima dupUx. »63.3 3 quaUter pradicetur de materiato. Materta qua ,
&
}z6.^o M4teriai]uale ensftt.
42.3.4
Materia cjuare dicatur igflota. Materia quare tngenerabtU*. Materia quidfit.
168. 8 7
Matena
^i f •'
cjuom^do caufaftrma.
Materia cjuomodo cognofcatur, t^ateria quomodo tgnota. Materia ejuomodo nonjit fctbiUs. Materia quomodo fctbtlis performam. tJUateria quomodojit,& noh in aHu. Aiateria^qitomodojit infubftantiaprima.
685.1 1)9 48 i
^97*4 7'5>9 7 1 7.4 68 1.5 3 9 1 •4''
819.}
Materia quomodofit pnnciptum indiuiduat'ionis.iyy6i Scoti Opcr. tom. I V.
mam& materiam. tJifatertalium
,
199.11
& irttmaterialittm differentiaj quead
entitattmf& cognitionem noSham, 7i'^S Materialium emnium anjit vna rnoteria frima ,'& frofinqua.
JOf.i^
Mathemacica duplex. Mathematica de quibusagat. Mathematica quare affrofrieentur *S Mat hematica non funt de Mathematicit non
109. 1
i97-S7 dignitate/,
remm prittcifia,
1
19.
381.19 37 8 .9
eft fcientia.
Mathematicus excedit Phyjicum,& in quo. 106. j Mathematicut non demonftrat fer caufam efficientem. 833.4 imer Mathematicum , Metafhyjicttm, fhyficttm, inter e^rum fcientiasidifferentia. Jicut 6^41$ Maximum , peifedhim idem , quod vtrutnque.
&
&
&
&
3J;-38
ME
Medicns nonfanat hotninem vnitterfalem, quonudo.y. II
Mcdium dufUx^ 67. o Medium dufUx. 146.86 Medtum forticifat de extremit. 810.1 Medtum fer abnegattonem boni,& mali datur.i^ij^. t^edtum fer abnegationem non eft indifferenter 1
aque
reEie otrmium.
361.57
Medtum frofrie folism eft inter contraria. 819.1 t^edium quomodo comfonatur ex extremis, 8io«i Medium quorum fit. 4 10. 1 07 t^edia ex contrariis effe neceffe eft^ i^S-^9 Media qualiter irdinentur adjinem, 156.9 Media funt eiufdem generit cum extremis^ ^66.6 Medforum s^iud nommatum > altud innomtnatum, 361^6
DDdd
s
Membu
1 8f}
9111 }
1
.
IndexRerum. Membra tfHMlUer ntn e«»*etdd»t.
1
96.141
Memoriaf/ de diuerjis fpecitbtts Jtmul retentu. Memoria,& experienti* diferunt. Memeriafacit cognofcere quia , quid.
7.9 imjuirere propter
&
f}6.68 dependet a menfura,fiah e cfntra.i6j.6S
Menfuratum 147.18.549.14 Menfura duplex. 809.} Menfura duplex. 615 J Menfura duplex. Menfura, e^ menfuratum quomodo vtiigenea. 8o8'.4 Menfura indiuijSfilis mn ejiingenere confinuorum. .
61 j
continua,& difcreta.
.
8 1 0.4 Menfura efM ftt vnigenea. 8 1 0.4 Menfura quomodo notior menfurato. Menfura proprietates tres,& expUcantur.^^^.i 1.34/
ij.C^iy quantitdtidifcretaj deinde aliif
347* *'
conuenit.
Menfurt ratio qualiter conueniat velocitati, &grauh:
Menfun
34J«io ratio nonfertur ad alia ex vnitate in nu343-19
nteris.
Menfura
Metfiphyjica verfatur circa
maxime fcibiUa.
1 z, i
^
Metaphyfica vna genere proximo. ^f 3 • 1 Metaphyfica vt eft nobilis,dffticilisy&facilfS. 1 5 .2 j Met^phyficx ambitus ojfenditur. 1 1 1 .(f MetaphyficA cauf
»7.34
Metaphyfic* necejfitai,& communitas. Metaphyfic* quadruplex exceUentia.
657.1
n
Metaphyjicafubieilumquod.
507.10 Metaphyjicam ante Theologiam fcripfit Scotus. 63}.^ Metaphyjicamprius fcripfit Scotus,quam Theologiam, 509.15
Metaphyjicamfolam
quomodo debeat ^c.i^ Mtt^fhyficam folus , vel maxime hahet Deus , quo ejfe
gratiafui
,
intelligi.
Menfura ratieprimo
tati.
commuma,& communiter propria.
398.J9
Metaphyficefinisquis.
805.}
Menfura intmnigenere <juid. 3 44*8 ^7^-59 Menfura perfeEHonis,& quanti molis. Menfuraper replicationem non conuenit aque quantitati
Metaphyfica fola vniuerfalit,& invniuerfaUeonfiderat,Ucet proprie
617.
ratio veritu inuenitur in
numeris ,
quam in
17.35
aliis fcientiis honoratior.
j
Metaphyficus quA conjiderat, Metaphyjiiusquttconfideret.
Minimum naturale aque diuijibile,ac maximu.61%. i z
7.1 1 1
1
.6
entia.
pajfiones dijiun£iitias entis.
114.I}
Metaphyjica de Deo propter quid,C^ quia. $ 1 9.40 principia. 1 1. Metaphyjica ejt circa primas caufof,
&
iS
tJtfetaphyfica
eji finis
tj^etaphyjica
ejl
Metaphyjica
eji
aliarumjcientiarum.
infe certijfima.
507.8 i
j.ii
prima Philofophia dHplici primitate.
Minimum non datur infe,nec in }AiMforma quo ex
j
618. i}
toto.
elementis generetur.
Miftia quidjit.
j
MO
Mobile primum agms dignius eftfecundo. Mobile primum a quo moueatur. Mobile primumpracedit tempus. Mobile quando dicatur moueri. MobUia plura ponenda prater mobile motum
mum mguens. MobiUa vt
' J ^7 Metaphyjica ejifcientiafpeculatiua. i-i-j.H Metaphyjicai& Logica funt affines. Metaphyjica excedtt omnes aUasfcientias humanas. •
i.£ i
f.19
6 j .7 Metaphyfica maxime conjtderat veritatem. quare. }97. Metaphyjica nobUijfima Jcientiarum ,
&
inferiori entis
,Jecundum G^j.i^
Metaphyjica nofira fcientia quia. J ^ 8.}7 Metaphyjica nullam fcienttam habet eontrariam. x.% Metaphyjica principaUter agit de fubftantia. 219.1
Metaphyjica propterfeipfam quaritur. i j.1 Metaphyjica qmUiier fubftantiat omnes conjideret. 81
10 Metaphyfica quare non ordinetur ad
ens, vt adfinem.
Metapbyjtca quare reSte Theorica dicatur. 109. 1 Metaphyjica qua vnitate vna. 1 1 4.1 M^taphyfica quomodo nenjitpojfcjfio humana. 16.19
Metaphyjica quomodojit principaUterfubftantia.iii .7 Metaphyfica fola conftderat ens,inquantum ens. 110.}
43 7- 3 5
440.4P 6y6.S 403 .71 ,
&pri~ 446.5J
talia confiderat VhyCicxis-yexponitur.^ ^j.j
MobiUum e(re,& veritas ex immobiUbut Mobilitas non
eft formalis
dependettnon
39*'44 547-^
ratio obieili.
Modum ejfendifequi rnodum
inteUigendi non oportet.
37.61
Motiuum y«i adformam,eft aElu
i.z
Metaphyfica inquirit de omnibut veraciter. Metaphyjica libera eji,fui ipfius gratia.
6.^6
45 «7^
e contra.
110.14
^^ Metaphyjica non eji devtto propriam rationem.
195.1
quaUterconJideret,
1x1.8
Metaphyfica conftderat
110.1 j
17-3 5
Afetaphyjica ambit omnia.
Metaphyjica conjiderat omner partes entis. Metaphyjica confiderat omnia entia,vt funt
0.4
9 7'f 7
&
3
1
85.17 Metaphyficus qmmodo Fhilofophtu. Ii6.it Metaphyfica fimpUciter eft conjiderare principium primum. 110.30
Menfurare proprium eji quantitatis. ? 43 -8 Metaphyfica oA fcientias particulares comparaturt de quibus agat.
1
in Metaphyfica T>oiior fapiits eft problematicus. J09 in Metaphyfica hac tria obferuanda. 509. i
Mett^hyfKusqua,&
aliis.
Metaphyjica
fffi*-
ad Metaphyficam fpeEiat confideratio de ente.
tale virtualiter, vel
eminenter.
79148
Motor duplex primi mohiUs. Motor primus eft penitut immobilit,
8 3 7. z dternus
vnius Atemi mobilis.
,
&vnut 44 f •( ^
Motorprimut eSlpenitus imrnobilis.
4} 8.54
Motortsprimi
44 1 .4
necejfitas qua.
Motoris primiperpetuitas vnde concludaturt 4} 8 } 4 Motores plures primi mobilfs quare ponantur. 8} 8.} Motum non mouens ,motum mouens , mouens non motum. 8}o.} Motum omne innititur immobili. 788.1 Motus an fit predicamentum. ^08.4 Motus diftinguitur d mutatione. 743 '7 .
&
Motus eh aUus,& non aiius. Motus efi aHusfed imperfe£iu* Mottts eftformaUter quanttu.
Motus efi gratia moti. Motus efttngenere termini quo. Motus eft tantitm ad quaUtates
40J'77 40 y .77 6^0.16
45 .6$ 1%9*7 41
tertia jjieciei.
10|.
Motus
6 3J }j
}
}
}
, 1
Index Rerum. tytfottu
e/f tMfttiem
tJ^otm
tft
dd trla gentra.
4
tripUx.
9. t o
1
8} 0.1
tJ^»tt4iy& mutMtio qnomod» non fint ai reLttfonem} 6x5.17 Motm,r!r tempm dn tjudntM} ^I'?»!^ Afotustn (fuofitfMhieSiue. 406.78 Jidotm locddii db dliis diffierenttM. 440>40
Motus localu
circularii folus efl Mtermu.
43
Aiotus non
efi
in Ad
4 1 <$-99
AfotHs non
efi
infuhfiantiMm.
iMc^A,per fe.
9^-^^ 79. 1
696.7
\
406.78 406.78
Afotiuiy& mohilif idem efi aihts. Afotus qualiterfit aBus entit tn potentia }
40 ^71
Afotus quid i Motus quomodo fiuat ?
403*70 ^ 3 1-^ 40X.69
Motusrealitere/iformafiuens. ,fi ejfet
atermu
effetne infimtitm
,
6847
41 3 .9 ). (^ 94.4 1 6.99 difpcile efi
viderejed non impoffihi4o;-77
y. Afotus in/lefinitione quid eJfentiaU,& quid additum
Afotus naturalitat vndefumatnr ? Motus primapars non datur.
595 ^y Afoueri omnia dtcentes,defiruunt opinionem,contradi~
vera de eodem.
£toria ejfefimul
Moueri omnia ex
mohilitate
'40-7;
paucorum qui
prapofiere difcurrunt,
Moueri omttiajeu
effe
in continuo flttxu
,
6i$.
158.71
Mouerifemfer emnia ex fatuum efi iudicare.
/enfihilium continuo motu,
39i^44 8jo.j
Moacz fe primo. nihil Mouetur k (c pnrao,exponitur. quod non Mouetur localiter^ec aliter. nihil
790. 6 440. 41.
44y-;o
quod Mouetur,paitim eft in terminoA qito, 8c partim in tenuino ad quem,eptomodo fit vtrum infubfian^ tia
;9Z4
?
MV
MoK generatio efiprettr naturam, & tptaliter ? ij8, 64 Multiplidtas dupUx.
Multitudo aliter
1 1 i.f accipitftr,vt opponitur yrd, alitervp
j 6j.6i
fjtfuititudo dtfcreta non
1
j
107.6 4i6'99
Afotusfpecies propriefunt tres.
Motusfpecifica diuifiopenes quid attendatur.
41
9i Afotitt fuhieSum quomodo
a motn generationit
diffe^
4»;-97 146.86
rat.
Motus temuniprinu qui AOtus tot funt fpecies , quot
entis
pereum
acqmfiti.
401.69 Afftui contrartantttr duo.
4^5 -pS
Motum ctli effe harmoniam quis pofuit i-9'Si' Motum efefinitttm , vel inftnitum contingit intelligi ?
9i-A^
dttpliciter.
Afotum locaUm conctmitantiafunt nouem,
^i,o.
efi
j 6.97
in feparatit.
839.4 8 1 7.1
Afultitudo plm eft quam numerm, MuUitudoquid? t^ultitudo quomodo vnum ?
178.IO1
617.8
tJtiuUitudo redtuenda ad vnitm.
771-6
Multum dicitur perrefpeSttm ad pauca. 36361 Multum dupliciter accipi contingit. 365.61 Multum , multa in continuo bene terminahili non
&
5 61 .
tlicttntur indifferenter,in altufic.
69 365.61 Multum,;Tm multa, quare dicatur in continHie humidit,in aliis non f )6 1.60 Moltum opponitur vni, pauco ditterjmode. 8 1 7. j Miiltum qualiter fimpliciter pauco , dupUciter vero
Multum excedens duplex.
&
vni opponatur ?
Maltum
^6^.6% 8 1 1.1
qttomodo prius,& pofierim ytio ?
Multa duplicia dtcuntur.
107
Motum qui auferant'}
J92"4^ Motum.vel tempus incepijfe,vel definereeffe,efi impoffthtU.
453.13
im Afotu omni concurrunt quinque.
4^ 3 -9 3
in
Motuomni
esimateria.
418.104
in
Motu omni efi ttrminus.
4 1 8. 1 04
tx Motuprimo vniformitatjex Zodiaci varietate dif45 7- 31
formttas.
Motu varia opiniones,&earum improhationes.^o^ 75-^5 76-&feq.
Afotuvndefumatur^nas,&^(icnasi jji.coLi. 34 1 •3 Motus alios ealefiat effeprater numeratts a PhiUfoin
Motuum primus quis} phis.
451.6;
Mouens aliud,mouetfe. efi
Mouens dnpUx
788
.
i
o
83 ;• 3
in oriente.
poni debet rtfpeQu cali , fecundum
o/irifiotelem.
Mouens eSi oEius motiui. Mouens potcft eflc prius rooto,exp0mtur. Mauens primum efi fuhfiantia fimpUx ,
447- T; 406.78 601.6
&
aiitts.
811.1
Mouensprimum quemodo
iaferunt,
140'74 qui dtcant }
opponitur pauco.
207.
Afotus principium duplex.
837-4
446.54
Moueri ncn omnia continue.
Mtdtitudo arguit difformitatem;
40474
Afouens celum
ihid.
817./ 1
Mottts dtutftones.
de
43 S^ ) 4
Mouentia omnia corporum celefiium an fint fuhfiamtti
per tranfi-
tum} Metusfumitur iupliciter.
Motiu entitatem
i3
4 1 J -^S
?
animalis tjuomodofiat.
Afotus propter quid dicatur naturalit Aiotus tjualiterfe habeat ad mouens }
Motus
•
ihid.
Afotus omnu efifinitus. Motus omnii quomodo fit inter contraria
Motus progrefiiuus
J
Mouens prtmum quomodo moueat > Mouens trtplex.
offroprietur frime mohili,
3 f 0.16
Multa quando faciant vnttm
S7'99 li-^?
tU Mundi generatione opiniones.
Mundum effe vnum Deum qui pofuentttt J
jj
col.i.
Mundum infinitUs generari
,
&
corrumpi
,
cttim fit
unaginatiof
98.81 66 j .n
Mufica,C^ perffeEliua anfcientie perfe ? Mutabilc anfctatur immutahiliter ,'
T3 6- ^ J
Mutari aliquid quatttor modis contingit. 4I4<94 Mmari de vna mmatione in aliam,vel fimul,velfuccefftue Ucetper accident contingat , non tamenper 417.101
fc.
Motari quid , effe
& qualiter mitu ad fe,muic ad aUerum
contingafi
416.100 418.10^
Muudo a quo denominetur fj^matio afuhiecio
in fuhieQttm tfi proprie
vel faltem appropriate.
-
Mmatio omnis efi inter contraria,vel mtdia. <Jifmatio omnis imer terminos
motm» 41; 98
oppofitos.
Mutatioperfeefi exot>pofitis. Afutatio quomodo dtfferat a termino ? Mutatio fine termino inteUigi potefi. Adtttationis itt eommum tr^fpecUs tantuiu.
41 j .4 780.1 366.71
787.9 ihid.
414*
04
DDdd
4
M^^
96
1 1
Index Rerum. Mtttationis non
eft
mutdtio , nec vt termimu
qua reperiatur
in
extremorMm,
refiexio
&
6S.14
in tfuanoni
in Mutatione fufceptiuum tempore pracedit formam.
780.1
omncquod Mutatur
,
partim
eft in
i-97A ibid.
tcrmino a quotSc
59i«4 partimin tcm\noi6.c^tm,exponitur. quod Mutatur,vel mouetur^puuiet fub vtroque termii;o. 96
n».
K A NA^ci
duntaxat viuentium. 161. xy. eorum
efi
161.19
conditi4>na.
Natura agit propter finem.
T
Natura anprius ordinetur ad agendum, quam
agat
^J •J }
Natura diuina improducibilisjuppofitumproducibile.
»
^ja
qiudam 602.2
T^eceffarium ex fuppofitione neceffaria
e(i
vere necef-
farium.
iyid^
Neceffarium
illud
quod confert ad melius
\
effe.
6^,
Neceffarium femper ex neceffario , fed aliquando per accidens fequitur ex perfe. 173.2 Neceffarium fequi potefi ex impoffibili. 321.18 Necc(rari4m m/?/^Ar. 441.41 Neceffarij acceptiones quatuor.
164.3j.16j. 38.
Natura eadem » qua efiin re,efivniuerfalis reffeHiue ad intelleBum, 714. 10 Natura,& voluntas creata reducuntur in caufamfu" 8x8.6 periorem. 16.29 Natura humana vt dicitur minifira. Natura iliimitata potefi efe fundamentum relattonum producentis,& produSi. nihil in generatione producit
,
79 3 '14 vtfiatim defi748.19
ejfe.
Natura non intendit fimul oppofita. 417.101 Natura Petri an differat a natura Pauli,feclujis hacceitatibus
706.1
?
Natura qnomodo propriafihi ? Natura fpecifica quonudo fit
,
704. 6 dsmper fe
Natura.vt efiprincipium motus naturalis,
efi intrin-
definihilis
707- ij
inteltigatur.
161.29
fecum. Naturaprincipiatria.
4*5 -7
Naturtprioritas nonfufiicit ad mutationem.
787.9
fitif.
1
Neceffarium aliquod Necedaria complexa,
effe
65.59. e^
ah alio.
&
Natur* quinque
acceptiones.
142.80 161. 17.
& feq.\6i.ii.
&
40 %hid.
Neceffariorum dmtaxat efifcientia. l^ccefsixis duplex.
284.124 399.62
Neceffitas duplext
i^9}6
Necejfitas non efi increpabilif. 1 6j .38 Negatio alterius de aliquo magis potefi verificarit quampropna. 119.^0 Negatio dicit formalitatem alitm ab affrmatione.
147.89
Negatio duplex. Negatio duplex.
"4.I4 1x7.30
Negationonconfiituitindiuiduum , nec accidensj nec materia,nec forma,nec exifientia. 704.17 Negatio non ejl notior afiirmatione, ' 3 oJ} Negationes quare entia entis dicantur ? 422.2 Negatiua eft vera propter afffmatiuam veram. f6j.
17
Negatiua
,
in
qua vnum prsidicamentum negatur de
alio,anJitprima ?
Nete quid
609.7
?
^66.-70
N
I
Nigrcdo efipriuatioalhedinis,&quomodo}
Nigrum
quomodopriuatioalbi
349.22 ^iJ-^S
?
N O
J2.
Naturafemper concedendum,quod melius
efi,finon re-
pugiiet,aut confiet de oppofito.
Naturam eandem aliqua dicunt Naturam habens quid ?
789.14 dupliciter.
Naturamfeparari afingularitate,anfit 706.20
.
j2
contradiiiio
Natura duplex efi procejfus. NatutA omnes adformam reducuntur. Naturas per fe ,indiuidua per accidens
6j
I5)4. 1
6}
'
.
Nociuumy*^» vitat
quilibet,
& magis conueniens
git.
"Homcnprimo fignificareformam ,
11 3. 1
in
?
3
9
3
4
refpicit ordo.
poJitum,quis ponat
&
30 1 .1/
?
Nomen fignificat reieffentiam. Nomen vniuocum eftfimpliciter nomen vnum. Nominis fignijicatum declarare
ibid.\6
124.41
contingit dupliciter.
250.26
l^omim fignificatiua rerum non
effe
definitiones re-
^^9-^S
271.
Nota primofunt eadem nobis,& naturx in Mathemaex terminis euidenter notis. ticis 217. 1 o
differanfi
Notitia^«<e corrumpatur corruptis rebus,& qua non ?
Naruralia a Mathematicis quomodo differant f
&
94 Naturalia in quibiu
ab
artifieialihiis
8y.27
207.6
Naturalia multa hahtnt priacipia aBiua motus infe.
Notitia confbrmitatis complexionis
ad terminos qu^
caufa}
696.8 Naturalis,(^
Naturalis,
eli-
152.58 fecundario com-
rum.
J7
40
8 5 3 .4
incomplexafunt , in vtrifque efi deuenire ad aliquod primum Jimplex. 1 66.
Natura prioritatem an Philofophus aliquando acceperit pro prioritati-originis ?
&
quomodo quarta difiinguatur a reliquis } ibid. 39 Necefutrij modi omnes reducuntur ad quartum , ad quem etiam reducunturmodi reperti in demonfira-
Neceffaria funt duplicia.
778.1
&
,
NeceJfariumeffeEHuefohis Deus ,fomuUter
3J
Mutationum fuhfiantialium termini, Mutationum trium generum ordo.
nat
E
Ncccfsarium duplex. «'»*-
591-4
Mutatione
Natura
N
vt
indiuifibili forma efi fofteriui naturd.
Mutatione
in
me
,
418.104
fubieBum.
Mathematica de quibM *gant
f
397.
& Mathematica qualiter Jint partes Me-
taphyfict^
3*7-3»
Naturalis,& Mathematica differentia. ^96.^ Naturalis, Aiathematiau diuerfo modo definiitnt.
&
ibid.
Naturalii,& fraiUcarum differentia,
ih.id.$ f
668.1 &
ad Notitiam eompletam
rei
quid requiratur ?
62.
109 Notius fecundttm proportionem cognofcentis ad cognofcibile , fecunditm proportionem cognitionis
&
N V Nugatio quando contingat ? Nugatio quomodo cognojcatnrl
726.2 277.107
Numerus
}
}
.
7
1 3 1 }.
}
Index Rerum. Nutneras mHms vnit*tHm,aUHs rpvm. Nimurtu Mi indimfibHis ? Nttmerus dMplex Nttmerus eji accidtns fimfltx.
Nttmerm,& formM
503 .tx
o
tf 27. i
ObieSiim prirn nMttirMliter pttentiM,& mBm. 66; .z OkitSitm,quM tMU,Mn fit proprium motiuum pottntittt
6 j 1 .1
587.1^
canueniHfit qMddrufliciter.
30}.
711.;
ObieEtum quemodo ptrftElim ? Tij' 1 1 Obieda non diftingustntur per rtifeElm , ftcunditm .
tyiriftotelem.
Nttmerui,& vnitM
tfuid
160.7
?
NumerMy& vnum accipiuntitr dufliciter, 3 64. 65 Numerus,& vnum dtnominatiue n»H tjjintiuliter ,
&
penitits identice prtdicantur.
eji
infinitum.
409.84
3J9-^
Nfmerusqtutfiirmkvnus.innnmnAtA} Ntoiurus qutd} Nttmerus ^uid i
Numeri vnitdt duplex. Numeri vnitMt ftrmMlis mu vddit
Mttribturit PythMgorMt
O D 97*^1
Omne , & totum de quibus
relie ditiMntur ftorfum ?
J84.15 3 45» i f
O M
Ijt
197-147 Omne quMre homogencis heterogtneit
in numemm. 617.
,
& ly tocum
Mpplicetur
198. 14S
t
O
304>2.4
P
Operado dicitur MBio propter dti».
3 3 < .41
Operatio motitu duplex. (p"
impMrifinitMttm
quMrt
,
30. c$l.
?
ddri.
i
5 64./ 6ij. 1
in msuari potentii
tMsttum.
OperMtiones quafubjint imperio nojho
54) •! 543*1 7 1 4>6
?
OperMtionts quomodo Jint fingulMrium f
OpinMri pojft uliquid de eo, quod mouetttr. Opinio humMnM trMnfmutMtur.& quMre ? Opinio quMlittrfe h^btMt Md fcientiam ? Philofophm
1
i }
9.71
1 5
0.95
33• f
9
i9-}6
?
Opinionts contrMriM
617.9
Nnmeri fritni,& cempofiti,qui >
3 8.64
'^(jimeri quotnedofint principtM f
S7-9^ 79« ' J
tres proponionMles.
Nusnerorum pMjfiones effe Mlyintm rentm tjtutrt pefue-' PythMgorMt ?
3 oxol.
Numerontm proponiones
vMrie.
u
18 j .11
de Ntanerorum proponiortihus doiiri»4 ttotMbilis. 1 8x.
nm pojfunt fimul
^(umeros duos MBufMcere infinitos Mrgidtttr. 617,8 7*(jimer*s pofutmnt remm principiM PytbMgorici. }o. ctl.i
in Ntantris cttr
Numeris
mn detur mtdium?
35^.48
quomodo in injinitum procedere
,
lictMt ?
OppoOdo OT/mis
ttmporis qttomodo idem,
& quomo-
,
,
Oppofitio quidjit}
Oppofitionis fpecies qtutuor. ineft
per fe
J9i^i
foU funt eiufiem generis.
106.87
& incomtpttbile mMfiet idem in
toto temport.
I
o r 84 .
tdem ftcundum JubfiMntiMm in tof tcmpore
fontmts Mrguttntur.
i
oj .8 j-
B ?
63 7. 1
QbicQttm comple.xum prtks infe tale , ijitMm in inteUeciu fecm infimplici.
667,8
dignim «£f«. inteUeQus prMBicus
&
itent dtfformiter.
& potenttM &
fint idem
,
59i'S in
eodem
lib.jxMp. 9.^.7^
OppoJitM omnia quomodo in genere RtUtionts
& quadMm contrMriontm & quadstm non. ,
(circ
454.74 Mppetitus mo, 4}S.}4 quomodo in crtMturis
&
}f 8,
OppofitM reUtiue un pojfint e(fe in eodem ? S9<>-4 lib. 5. CMp. ^. OppofitM vt cognofcantttr,docu/nenta.
num.7i. Oppofitontm dufttMXMt Cippofitontm
efr
ruedium,
366.71
medium tft duplex.
3 j 7.44
& ^aenm utn cognofcitur & tdtentm. 351«
Vppofitontm quorum eUtur meJUum,
OBiechim 4» aB'tuum,an pajfmu^
ObieElum,
^6^,
Oppofita priuMtiue fiatt fihi determinM/it fubieSumt
tempore.
,
Itb,
3 5^>4^ Mlttntm nuiM
80 OppoJUM itnmediMtM mMxime diftMsit. Oppofita nonfunt emniM,qtunon ftMnt Junul
49
efi
,
modoineft. OppofttM contTMriM
itM
ObieBum Obie^um
& horum fu^icientiM.
jXMp.9j1.7S
Nunc tfi aliud,& Mliudyfecundum ftthfiMntiMm,in tot»
O
|
^44-3
Oppofitionis modi quMtuor,
6} 1-3
,
}
fecunditm Mliqttos,funt
JUtat.
tngfnerahUe
i .
^i^}
quod vnumfiet,Mlttrum
^33.4
& nunc temporU & dijferunt folitm
Nonc tjfe
Il
triplices.
? f 9 } .7 Oppofita priuatiui quedam habent medium, qttedam non. 811.)
donon? Niuic eui,
in mente.
infen contradi^ionem.
fubie£lo.
44S.;»
Nunc eui,&Tumc
tjje
J90.} Opiniones contrMria
Oppofiram vnum quMndo
III
Nunc
quMm henucitU,
Opiniones Mntiquorum de CMufis quMre pertrt^Muerit
Nnmeri minor» fnm
idem,
,
Odiom tft difiicilt & grMue.
57-9^
in
ms^is tftfiur
5^1*5
Nitmeri duobtu madis funt principiM MMthemMticit,
rit
vtfiirttitr ,
Z01.IJ9 Ocalos MliquMntU iudicMt tmniM ejfe nigrM , vel Mltf' rim coloriijCMiiU non funt,& qture ? 1 44.8 X
6t6.j
Numeri duo mBu Mn fint pojfihiles
Numeri
Occidens
616.7
817. l
?
NMmentm infinitum pojft
IIJ-I?
346.IJ.364
Nitmerus ^uem^do multitMj0,& vnut Nitmerus triflex. Numeri menfttrM,ntn mtmentsjed vnit/u.
10 Nttmeropdri infinitMtem,
?
o c
{84. 6
Numenu prinms tjids
quidfit
&
qUMJtdo non
3 49. 1
Numerui nutiu/ per ft tft pars numeri. Numerus nuUm , vtl buUtens numerum
Nnmerus
774- if
ObieQorum diJHnElie an deturper refpeElm ? 77^.7 Obieciontm vMrietMt quMndo fcientiMm VMriet ,
366.72 Oppojitontm vno cognito ,
\
31
O R Onrio vntle dicMtur verM,vtl fMlft
?
8 10. &
Odiesfuptriorts pMUcis mottbus Mcquirunt JuMt per-
845.4
ftQionts.
4^^.77
Orbtttm ceUsliftm dt ttumero errMuerunt uiftrologi,
ObieElum tninus principMle non fpecificat. 843.} Obteiium non preMcatur de omni to, quod percipit po-
448. j 8.449.; 9. C^ 6i.4;o.6i Ordinari Md nobilius non eil de ratione fcientu pra-
?
tentia.
OoteSumprimarium anprimofcitttm
579- '4 ?
j
'9-}
Htca.
OrdinatM
;4}.4 tnorMliter
,
& nMturMliter in quibus
conueaiant»
"76f
1 7.
1 11
1
Index Rerum. nUnt,& Ordo
457-Si
difer/lftti
efentialu quid petat
?
Ordinis de rationefunt du».
5 ^5 •
7}4-7 *Perfe£iionemfuam appetit vnumquodqtte,
4/7-8}
Perfe
P A PAraftata
ejuUdicatur
Par quidfit
PerfeEia non funt omniaflatim,& quarei
47- 88
Perfcdlifsima dtto nonfunt in vno genere. Permutatio inter quos terminus extflat ?
j }.j 1
?
744.8
?
Pars alterata quando alterare incipiat ? Pars an pradtcetur de toto ? Pars anfit prior toto,vel econuerfo ?
Perfbnarum numertu quomodo in Deo f
681.4
prie.
tars quadrupliciter dicitur. ^9/ ^ 41 Pars fecunda an alteret aliam in virtute prim* ? 747. •
«7
Pars fumitur dupliciter^ 161.77 Pars vt dicatur colo^a,vel totum in ordine ad partem, quot requirantur ? 199. jo 'Partem ejje alicuiui potefl intelligi dupliciter. 142 5 6 Partes dicuntur perfe ad totum. 7 J 8.8 Partes dijfmiles qua habent , non funt omnia coloba. i
.
45
Partes in mutatione totiusrealiter mutantur. 758.8 Partes integrales,& materiales,inquantum tales, non
ponuntur in definitione Metaphyfica.
165.80 ic^y.i^G
Partes materiales,etfinon fint de ratione fpeciei
&
,
funt
165 .8 qu* non ?
Partes quafint priores toto,& qua non i Partes fimiles,& diffimiles.
rationes fophifiicas.
-j-j.%
ThilofophiUyDialeElicus, &fophifla in quibtu conueniant,dr differant ? ii 6.20 Philofophus non debet vti Metapharis poeticis. $4.9^ Philofophtu vnde dicatur, cahulis
& quisprimtu inttentorvo15.2*
?
Philofophorum feEl<e du*. Phlegmatis materia proxima qute ?
Phynca
,
i-9-S^-l 6.61 } 05 .
vtrum
1 94- 1 }
9
priores toto fecundum diuerfat apinio-
168
?
de Partibui formalif>M
,
&
materialibtu notabile.
,
differanti
Phyjica prior
}"•>? quam Metaphyftca,& quare
Pafsio
efl
663.1
Phyjica obieilum quomodo dicatur mobile.
65 5. 1
Phyficam
ejfe fpeculatiuam
P Pila: reflexio
aquofiat
Pajfio non remouetur afubie£io
omni alio,quod non
faffio propria Pa/fto qmd ?
efl
2,07.6
oftenditur.
,
etiamfiremoueatur ab
79 1
.
I
80 1.14
?
Planetam aliterfe hahere contingit tripliciter.^S.^j Planeta?» rnoueri pluribus motibtu,
448.57
'Planetafeptem quare dicantur (ieUt erratict ? 447.56 Planetx tres fuperiores refpiciunt rei durationem ,
&
motum. Socrates funt idem animal.
676. 8
?
639,16 191. 119
Pajftonem ponere ,fubteElo non exiflente implicat. 407. '81 Pajfiones entisfunt duplices.
1 1 2.9
Pajjtones plures eiufdem fubieEli contingit Paternitatis relatio in quo fundetur
ejjfe.
218.2 i
418.
?
i
j
"Taternitatis terminiu non eflfilitu patrii.
Pati ab altero contingit dupltciter,
761.5 Itb.^xap. 1 1 .w.92
Paucitas femper ponenda,nifi neceJfitM cogat.
Paucum
efl pluralitas excejfa.
7 3 7.4 817.2
P E
203.160
,
nunc ideas vocauerit
?
720.
Pcrfedtio nulla impoffibilis vniuerfe.
/ 67.
5
ibid.
'
Plato inpofitione de fubflantiis
,
& principiis rerum
arguitur.
^0,84
52.88
'jplatonis contradiElio aperitur.
PluraHtas quomodo genus numeri}
}6f.66
Pluratitas fine neceffttate toUenda.
5 } *•io ponere,
Fluralitatem exparteformt rationabilius
efl
quam ex parte materia.
}
Pluralttatem exparte materi*
fonnt,cur pofuerit Plato
P
,
&
J
?
ab vbi
?
nit effe alits perfeEtius.
7} 8.5
7erfefitonis naturalts proceffus quis
Perfedionis vnitis
vnum
i^9-i6
?
pcrfeAibilc
,
21.41
95-5^ 4i9'»oS 6 1 l.l J
Polltiuura aliquid anfiat perdifcontinuationemi 707. Pofitiuus,!^ tomparatiuus vbifunt,ibi erit
}22.io
VoRt duplex efl. Polle non
eft neceffario fimul
& fuper" iS^'i^
latiuus.
idem Deo. 44 ) .46 vna fimpltciterquanda arguatid cui conue-
9 .co/. i
O
Poc ta: famoft tres. Poeta Tneologi dtuina occulti tradentes. Pofitio qttotnodo differat
8 .64
vnitatem exparte
i
efl eflentialiter
ibtd. 61.
& mn immutatitnis
quare participationis nomine ,
Z2
Pednm fifsio eft pedalitaSjfjr/^owJrwr.
Perfeclto
813.1
VoCnioduplex.
Peccatum nihilfecundum jlriflotelem. }}4.49 an Peccet quafi necejfario in ed,quodvitare non potefl}
Perfellto omnis
841.1.^5
explicuerit ideas explicatur. ibid. quare entiafepa-
vfusfuerit)
107.
quomodo fit necejfario infubieElo Pajfic femper fundat tres relationes. Pajfionu modi quatuor.
&
rata nuncfpecies
1
quo fenfu infubieBo recipiatur?y^i.ij
Pajfto
109.JO
?
Plato ininquifitioneveritatisfludioftu.^6.69. qttaliter
640.2
ipfum.
r
P L
Plato
449.6
aiitu,produ£Ho,receptio mottu.
67 1 .1.
?
Phyftca vna genere remoto.
tres inferiores
Parncipans femper deficit a participato.
26
& Mathematica in quibtu conueniant &
169.88
Partesfunt duplices. nes
621.18
Philo(bphi« naturalis fubieBum quid fifi 207.6 Philofbphus aliquando fnter diifutandum adducit
166.8)
198.149
Partes funt duplices. *Partes
PhantaHa componit montem aureum. 5 J^ .19 Phantafma vnum fufficit ad imaginandum multa.
Phyficus a Mathematico in quo differat
268.
585.18
H
P
.
tamen de ratione compofiti particularii. n^artes qut pertinent ad quod quid eft ,
.
4 1 4,94
16 .74
"
dupUxyaliquota,& non ali<]uota. 19 j 1 41 Pars nec de toto , nec totum de parte pradicatur pro-
Partes in toto accipi pojfunt dupltctter.
550.6 790.14 808
^ 6 1 .7 y ?
eft
198.
87. 1 it
Termutationis non eflpermutatio. 417.100 Per Cemodi quatuor i. Pofler. ajftgnati qualiter refpondeant quinque hic afjtgnatii ? i S9. 1 16
744-9 7^9-
*Fars,an vero eitu definitio definiat totum
1
PerfeElum quod generare potefl fibi fimile.
8
aliis.
Pars alterata an inflanttr alteret fequentem
Pars
505.1
85. 11 8. eiufmodi in
refpeSiu,fiue non terfe.
lik.j.cap.io.n.S6
?
Parmenidcs prafertur
1
cum agcrc.
a Poirc ad ellc nonfemper fequitur.
} i8.ii
20} .160
Pofsibile aliud opponttur ncce(Ce,aliudimpoffibili.iii.
exponttur. Toffibile
431
1
1 11 3
Index Rerum. Pejfibile edfiuertUur
eum etite.
7^1.1 j
PofsibilcC^ nccefrariiitn tjuomofU differsat ? PoJfibile,& jntemis duplex. PojfihUe
Logicum,&
Pojfihtle
quul}
3«9'IJ Hh. 5.
Vo(s\hi\c,vel potcns ^uot modts fttmdturi CMp. I
I
3 II- 10
lA.jMp.1iJt.9Z
triplae.
eji
761. j
.ff.94
Pojfihilu ttectptio fecunda carrefpondet potentit
& tertta
lib.$.cAp.ii.n.e)^.
H<e.
&
iM.
eorrumpi.
lA.$xap.iiJi.96
Poffibilis ratio in ijuo conpfiat
7
}
confeejuentiii veritat aotalnlu.
Vo&criusvbieJf^nAifit Pofterim vbi
mnpotenti
potenti^t
quarta fotentid ad bene agen-
dum,vekj>atiendMm.
de Pojfibilium
pttffi-
& ptius^ & prim.
^^» } ^
}xi
.
i
S
807.4 4 1 8 joj
eft,necejfe esl effe
Pofteriora ejfemialiter ordinata ftihil faufatit Jine pri~
mp.
613.1
Potenria abfoluta tantkm fccmdnm abfoluttaif
,
eft
7 7 1 •*•
priorprincipio.
Potentia aHiua duplex,
&
Potentia oEtiua
781-4 pajfma quand» eoincidant ,
&
& qualiter non t
ijuando
i^S-S
PotentiaaUiua indiftinSa ab operatione, tftinprinu 818.3
fubftantia.
Pottmia aHiua Metaphyfice dtfinitur. 768.8 Potentia a&iua tiatnrM** tun ntcejfario c«rrejp»ndet fajfma
natttrali.
SSA-X 768.8 f7 1 18
Potentia aStiuaper<]uid dejiniatur ?
Potentia aEtiua poteft in injinitos effeSm, fotentia a£iiua propriifftma,
•
&
Potentia aHiua qutd
78 1
•
3
1 77.99
2
Potentia aHiua quomodo contradiSHonif
PetentiaaBiua quomodo
referatttr
80 1 . 1
?
ad ageit
»&
ad
paffiuam potentiamfimul /
^48.3
a^ua vniwgeturit.
77 1 .3
Potentia
Potentia oBus duplex
,
euifimiliter ctrreffndet du-
plex aElut.
176.68
ad Comimpi difpUx. 7 1 7.4 Potentia ad quantitatemprior potvttia ad qu^lit^em,
Potentia
758.; Potentia anprtcedat aliejtumdo
aSum, &an dnfuaji^
dofequatur,& quid de hoc fentiendtan ? Pptentia-anfit relatio potentialit ?
31«. 19
761.5
Potentia contradiSionit aliter conuenit rationalAut, aliter irrationahtltbut potentiit.
Potentia cognitiua
efficit
Potenria aiius cft,cius
Potenria cuius eft,cius
cognitionem.
.
PotenttA
& duplex impotentia hie lA.S • cap. 1 1 ji.9 7
L ogica quidfit
760.
?
Potentia Logicaftat cum aUu,
764.1
Potentia materit fuhjiantialis.
76 3 .9
Potentia Aietaphorica
eft
Pottmia Metaphyjtca
tripliciter accipitur.
in Mathetnaticis.
760.1 Potentia Metaphyjica quomodo dtftinguatur a Logica ? 761. 6 Potentia naturalts
687.1
Potentiaduplex.
4^73 3 3 4-49
*potentia eftfecundum quid bo»um,& malum. 3 J4.48 Potentia,& a^us comparantur penes inteMium,)^f.
3
,
& a3us ordine do^na confideraripoffunt
dupliciter,
31J.1
,
& tnalum CQmp^ran-
dttplices.
J54. 48 1 35.64
Potentia,& aSiu pene^ bonum tur.
Potentia,& a^us funt
Potentia ifnproportionahtlis per habitttm tion poteft fieri proportionabtlis. 5 JJ • 7 Potentiainjtnita quomodo ntn poffit efftin magnitudi-
ne
444^5o
?
qu*,& qualis ? 177.98 ad formam eft natur/ilis,vel neutra,
Potentia in Mathematicis
Pottntia in ordine in ordine
1
7. i o
Potentia natttralis,& obedientisdit quomodo differami
783.5 Potentia natttralir vniut,volufttaria plitrium.
836.1 Potemia ntcfubie3iua,Hec obieSitta manet cum aEht. 763.10 Votentia neutra an obediemialit t
78 1. 76} lO ageaili>vel patiendi , ex^
Votentia non e[l ad potemiam.
Pocenria
non
eft prior
a^
.
pottitur.
638.16
Votentia nu&a aBiua
ad
eft
impoffibiU.
761.6
Votentia (Sbedientialis eft immediateadqttamlibetfrr-
mam ab agente injinito acdpiendttm, Votemia nuUa eft cum aHu, Votemia obieEHtia,& fuhieCHua,
781.5 761.! 68o.x 763.8
VottmiaobieBiua,&fuhieQiua, Votemia ommt eft contradi^ionit, Vottmia omttis pafftua efi contradiSHonis.
801.14
Votemia oppofita aElui fuffcienter £iiuam,& fubieUiuam.
769. 1
Votentia pafftua in fubftantia
33
z^.|
diuiditttr.in obie-
prima quare nonjit ?
818.1 Votentia pafftH4 non omnit nata eftperfe agere in ob-
ieHum. Votemia pajfiua triplieiter refpe&nm Votemia prima pajfuta qiu Jit f Votentia primafubftantia
eft
715.11 780.1
dicit,
8 19 j caufa effeRus,nenopera.
8184
tionis.
Votemia pure
^ carentia
refiftptd*
frincipif fafftiu,
769.10 Votemia quotnado dicatur aElum ? 761.^ Votentia quomodo prier Jit 1 08.91 } fotamia quot modisfumatur} lih.sxaf.iiji.^Q Votemia rationalis,alia acquijftit,alia innata. 781.)
a^
eft
dupUx.
ad agens natitralts,vel obedientialis.yS} 4 .
Potentia irrationalis quarefit tantum vuius oppofitoru/n} 317.^
3 17. i
O
fitorum,fed etiam oppofitorum Jimul. 799- 10 Votentia rationalis quarefe habeat ad oppofita ? J17.9 Votentia fimpliciter
,
ad ailum.
761.7
& fecundkm quid
explieantttr,
763.8 Vofentia fubieiliua eliftinguititr ab eq,in qtto
eft.
763,
10 Votenti4 fubieSitta dttplex.
7^ 3 9
Votentia fubitHiua qua fit
764.1
rioris
quam
•
?
Votentia fuperior diftinbiits percipit
Potentia
76 1 .j
eH duplex.
Vttentia relatio rationis it-A-^A
melior aSlu in malii.
,
Vttentia rationalis incompUta non tantitmfimul eppo-
Potentia duplex,
eft
realit
Votemia rationdis
769. II Potentia duplex,
Potentia
&
789.1 1
i
,
correfpondent.
3 3 J -4^
& iStvts^exponitttr. f 41. & adkus, 766. exponitnr.
cft
Potentia litmitataomnismitt0reftfeiptaciialia.y^^.tt
Potentia Logtca
obUlbtm
infe-
77 3 7
ipfa.
•
Votentia tripUx,
3 14.1
Votentia vioUnta quid ?
781.1
Votentia vniuoca,& aquiuoca.
7 8 f .4
Votentia vt principium non opponitur aEtui.
760.1
Potemia aSiuaprima diilinilitin vtlumatem, &naturam. 797-4 VotentiaaEiituJinis eftvJks,non aSium ? 781.3 Votemia diutjio. 77 J^* Votentuc,& aElus JimuUas inquiritur. 3 i8.u
VotemiaMetaphyficaquodfitfundamentum
?
761.5
Votentia modt omnes reducuntur ad potenti/tm aEii-
uam
,
& imfoffibiUa ad impotemiam
illi
oppofitam.
177-99
Vttenda
4 ) 7
1 1 38
Index Rerum. tdrtta eftentit4i, tjuanta fubieSiiud.
fotentU ohieBlud Vottntit
prima diuijto inaEHuum,&papuum.
784. j
517.10 VotentiA ratiovalit nomine quul tntelUgatur ? Totentit realis modi omnes ad vnum qualiter redu-
3H-4
canturl fPotentia Jimultas,& fimultatispotentia.
J
vmut vnum
701.
obieEltm.
Potentid, vt epponitur necejfario
,
in qulnque
i
o
membra 7 84*3
diuifio.
Potentiam
•
78+. *
Potentitt tripiex relfe6ltt/.
Potentit
iJ i3
ejfe
an conueniat firmty& fini
Potentiamfuficienter dtuidt in aiiiuAm,
^''^•^
?
& pajftuam.
768.7
Totcntiam vlnam cognitiuam
alteri praferri contingit
propter duo.
J. 3
a^.
de Potentia ad aSium nthil reducitur nifiper ens 43;-i7 in Potentia
ad aliud quando aliquid fit proprie
x$.
? 3
i9 de Potentia,& aElu comparate,& primopenes^iiiis,& ^o(icii\is,determinatttr.
in T'otentia,&
in Potentia
aHu idem non efifimuL
& aBufunt
,
5^7-ii.
791. 18
tres conditiones oppofitt
&
,
76Z.6
(juofenfu}
qmne tjtud e(i, contingit non effe. 4 ? 4'i5 Potentia quantum cft , tantum potcft clle in a^,
in Potentia iin
exponitur.
S^S'^
de Totentia reali vbi determinetur ? in Potentia tantum quod efijton dum efi.
3
quomodo
108.91
^otenti* aEiiua a^us naturam fapit principio aEiui.
*PotentiAdui,
ad
contradi£ioria
,
diata,non jiantfimul.
<ju*
talis
49 i-' 9 vel contraria imme764.11
Potentia in^nitapajfiua in fubieBo^tjuomodo ?
^otentii
&
i
773 -P
?
prtcedunt aElum
618.9 3 ^ ^' i ^
?
'Potentia rationabiles duplices.
330» 37
ad oBum
Potentia rationales qttomodo reducantur
?
3^5-11 Pctentit rationalesfs habent ad oppojita, irrationales non.
3
1^.8
PottntiA receptiu* accidentium nen neceffario re di-
739.8
fiinSi^t.
Potentit totfunt numero, quotforma, quas refpiciunt.
618.8 Potentialiras dicit
ad fe comparantur. 77 3 -7 rem principij in abfiraEio\potentia,
& potens in concreto.
767.
PotentiarMm alia propinqua^alia remota.
Potentiarum alta
j 16.
ratianalis,alia irrationalis.
Potentiarumdifferentia.
Potentiarum
29
6.7
1
3
314-4
dtfiinEiionis declarationotabilis.
3
1
6.
Potentiarum obieSia non referuntur tertto modo. 637.13
P
R
&
tres.
1
Prxdicatio denominatiua non conuertitur.
Pndicatio duplex. Predicattoformalis quid
48 681.4 18.
ii3.1z.11j.17 ?
Pridicatio per accidens duplex. PrxdiCfitio per fe quare non conuertatur
1 ?
117.11
45 Pradicatum effe idem fubieiit vbi fequatur
roo.
Pradicata non omnia funt per accidens. Pradicat-a
127.46
tantum primi modi pertinenr ad quodquid
cft. ii.il Prddicatur aliquieideeo,ex quo fit,quo fenfu ? 153.58 omne quod Prtdicaturperfe, non eft de quiditate rei,
117.21
Praedicamento omnifunt fieceffaria ad eins coordina-' tionem independenter abvllo alteritu prtdicamenti. 699.4 Pradicamenta penes quid differant
? 609.7 Pradicamentorum nurnerus ,& diHinQio fupponuntur.
17 5 .
col.1.
Pradicamentorum omnium an eadem fint principia, velaltera}
418.13.^14
Pr^dicamtma non
difiingui realiter.
609.6 Pradicamenta tria vltimaquare omiferit Vhilofophml 419.10; effepttefi.
758-6
Vtx(tnx.iifolitmfunt imm
& pra-
,
terita mobilia.
60.107
Praxis duplex, Praxis quidfit
}96.tt ?
S4i^
Prfmitas duplex.
219.2
Primitate totalitatis,autcaufalitatis pracif* nihilmoueturprimo.
Primum
efi
791.16
duplex,&vtroque remoto remouentur coHr
feqtunter entia.
Primum
onmi gcncre
in
cft
70.18 raenfura cartcrorura,
expenitur.
807.4
Primum quomodo fe intelligat ? Primum vbi efi, illud non efl infinitum.
45 6. 78 J64.63
Primi intelletiM aliud afe non intelUgit. Vrimi intelleElus alta afe quomodo intelligat
tumfe
454.74
&
,
?
tan-
4^4.74
& anfuum
Vrimi intelleUman a[iu fernper intelligat,
idem fthi,dubitationes
tres.
453. 70.
foluuntur. 4^4.71. c^ 73
Vrimt intelligcre
idem fubftantii eitss.
eft
4H'7i 67. i o
Primo negato,deftruuntur omnia. Principalitatis ordo in rebus fenfibiitbus
dupiex
efi.
421.1 Principatus
,
potefiates
,
&
imperia qui dicantur ?
15^-4 Principiura an magis cognofcatur, quando conclufio ex
deducitur,& quomodo
Vrincipium
dicit
65 1 .7
?
relfeEium ad principiatum
,&
principia. differt aprincipiatorealiter.
419.14
Vrincipium dtuerfimode dtuerfa importat. Vrincipium diuifiuum efi conftitutiuum. Vrincipium duplex
,
,
&
J 7 3 .1
Vrincipium eiufdem rationis
^$.
1.
cum principiato.
&
in
74.10
& finale vnum omnium. 816. & 383.10 379.1
non effendi eft materia. Vrincipium efftndi, Vrincipium eft dtnomtnatiuum^ eft
769. 1 j
vtrumque fubdiuiditur.
Principium duplex.
Vrinctpium
ad
767.5
679. j
317.
?
70
17.46
;8i.6 Prtdicationii pajfionis de fubieUo conuenientia.
31
triplex.
Prtdicatifubftantialis ab accidentali,differtntia. 117.
Si Vrincipium effciens
per fe fecundo modo ad quid reducatur ?
46
»4 Pradicatum
VrinQtpium
396.H Pratdicandi modtti,qui diftinguit prddicamenta.Co^.y
eftprb'-
X17.
fraedicatum denominatiuum folum dicit magis. 7JO.
eo
Prafticum dupliciter fumitur. /38.1 interViaOiczm , fpeculatiuam non datur medium.
'Pradicandiper accidens modi
,& per accidens non
cedere in infinitum.
intelligere fit
'PotentiA tripHciter
'Prtfdicatio
in Prxdicationibus perfe
Prtdicamentis diuerfis idem
4«
fPotentid ab obieHis non difiinguntttr catifaliter
Prddicationis per accidens tertium modutH quare t^ cuerit Phtlofophus ? 118.48
pliu,qHam tlementum.
Vrincipium,& elementutn
differur/t.
608.5
687. j 766.5
430. 19
4 j o. 1 i rtnci
7
1J 1
1 1.
Index Rerum. fHtfdfiHm,& *J riitcipsMm
808.I
fnefrfttr* ctrtMertUfttur.
& princtpi^s tdem alitjMndo.
767^
Ft inciptMm,& f rt m tpidtMm intriafcca funt vniftne».
»JJ-59 de Vrincipie primo errertt. de Principio prirrui proceffttt defenftMtu.
de Vrtncipio pritno varia opintones. ^rinctptum includit farm4literreUti»nem.
54.
Principia a Platone pojita
neant ?
Principium in definitione natHr£ hic,
& tdihpaJfiMi iGi.xZ
ponitMr.
TrtncipMm num.S^
in loco
eji
dMpUx,
lib.^.CMp.io.
1
vnum tanikm
PrincipiMm matert^U
5 1,5
ptnentes ar-
4i'79
gMMntur.
Trincipium naturale esl aBiMum alicMitu mattu.
6jr7.
10
Prineipi$m naturaliMm
,
& faJSibiliMm differnnt.
Trincipium paffutum hahet potentiam paJftMom refpe-
Sn
conprincipijya tfMopatitur
,
non refpe^u princi767. 5 8 j 5 .1
piati.
Pritfcipium
primMm
cfi
itnmateriaU.
'PrincipiMm prtmutn materiale, fecundMm omnes,fed 68. fempttemMm,fecundum fhtUfophum, datur.
^rincipiMmprimum omnium tdfttitm
eft
vnum.
381.
&
quaHter qMafmt , alianm fcietttiarum ?
Trincipium primum
poteft alujualiter demonftrari.
Vrincipia debent rttanere/tec ex
aliis,
80. 6
nec ex alterutrie
efedehent.
44,74
Vrineipia dtiterfa generabilium,
& corruptibiUum non
funt.
58.6J
Vrincipia dinerfa qua habent,funt diuerfa. Vrincipia cauft quatuar.
j8.ioi
& 4JO.i8 identitat funt duo. & }8 1 Vrincipia & principiats quando eiufdem generis f eetrrtm
3
387.)! Princtpiitm primum quettiode dtcatur anintal fempieiui.
temitmf
S3J.}
Principium ejuidftt f
iij«?
Principtnmprimkm
qttentoda pottft infe redire S^x.J
£rincipium,qttod
menfura aliorum
tft
, eft
in omttige-
701. 10
tiere.
*Princi^iumficia in fpecuUhilihut,ftc ftnis, in agtbilpbus.
J97.7
578.« J Vrincipia inteUeQa ftatim caufant notitiarp habitudi^ nis
extremontm,quomedo
668 .10
?
Vrincipia intrinfcca vocantur elementa.
J 78 . 1
Vrincipia non procedttnt in injinitttm.
J
Principia
Princifif a^iui diuifto prittia in
naturam
,
& volun-
tatem.
l^l-^
Prmcipij ad deftruilionemfe^uitur alioritm 579- >* Principij habitut aliiu,& Prittcipif
alittt
tleftruilio.
6^0.^
cotulufionu.
pritm conditionet.
i
Principtj veritas^gonclujianit
,&
,
1
.
3
contingens quontodo
omniMmfunt eadem fecundum vmuerfalua4J1.1X
^rincipia plura
effetliua
ntn funt ponenda.
45 .74
inqitantum tali
,
nen
816.2,
Principia qttatuer mattrialia ponentet auferunt mo-
tum alterationis a rebus.
4 f 75 •
Principia qttodammode eadem
&
,
688.^ Principiarentmab antiquisajftgnata
,
non tadem.
particularitatem
&
,
xxol. i
3
Principia ftmpUcifer feqttttntur
non veriftcari , nemine oH'
pUx.
166.
P rincipium primnm
40
cognofcendo qttare nenfit difcur-
fmi
6i6S.tz
frincipium primum confiderare ftmpUciter phyjici.
Meta-
eft
I
Prtncipium prtmttm negantet arguuntur. Trinctpium primum negantes orgMuntMr. in gentrali.ibid. ^^. infpeciali.
corporeMtn
lo.jo
i J 4.
6
388.34 389.38
qMi,& qttiphiraponant?
ad eommunttatem,
tUttifionem priitcipiatorum.
4J1.1I Principiorum cognitio ex fenfihilibtts.
5 J i-i de Principiarum contrarietate quomatla antiqui ab inuicem differant ? j z .col.i *Priftcipiontm
hahitm quid ?
55 <
Principiontm identitatem ponendi primm
rtlodru.
•
1
419.
16. Item fecitndMs.^^i.to
commuae eft primum
405 .7^
efle.
eirca Principia cognofcendt rerum errauit
15 3 .5
PUte.
61
108 1
10.
i9 Principia effeciiua plura qui pofuentfit circa Frinctpia effendi
?
^5>4f
rentm errauit PUto.
59. 104 PrincipU,ex qutbus effent pun£la,non penendo,erranit
PUto. Priaeipia incorporea rerum quipenam.
59.10J 18. y i
Principia matertalia quisftatuit infimta ? Vrincipta mtmerorum
effe
11.41 principU cun£iorMm entium,
&
calum efft harmoniam qut dicant ? ^V'S\ VrincipU omnium effe eadem, contingit imelligere tripltctter.
4JJ<^1
Vrtncipta pUra materialU penentes arguuntur.
44.
74
J4-59
ab eodem procedere poteft effedut comtpttbUtt,& incorTMptibitit. 99-^7
Vrinctfi*
Vrineipio generationis animalis opittiones varia.
ad
reducuntur
Principia cognofcimus inquantum terrmnts &e, eft
qMid vnum figiitficante. ^88.15 Principium neceJfariMmaliqu«deffe,primum,& Jim-
vnum
80.15
Trinctpiis omntbus
cap.MM-^j Prineipitim impoffibiU
Vri/ictpiMm
Principid prinm qiu ?
'PrincipiMquafintvnigeneaprincipiatit?
44J-47
Trincipium efeHiuttmvnicut^ quipofuerunt ? 25.4! Priacipium haberepajfiuum conttngtt dupltciter. lib.j.
59,
66
Prineipioritm orda fecundttm Pythageram.
conttenit
perftato.
iJi«*
Principia prima effeSiua funt eadem omnium.
667.10 im-
dijferant.
frtncipio efeSiu»
z
638.16
'Trincipij relatto poHerior aElione.
^i. 1
1 08 .94
caufam materialem.
Princtptj aceeptionet varit.i^ i.col.i.i^i.i.^.& $.
.
,
Principia prtma a nemine negantur.
Trincipium primum,& conditiones
4
intrent de-
tem.
17
J
.
Principia non fnnt vnitterfalia.
if
.
9 o. j 9 <^ feq,
ad qMod gentts caufa pertij^, ^6
Vrincipia eommitnia
Vrincipia
thtd.
"
'
3
Vrincipia comrttunia neqtteunt cognofci per definitionem,vel dtmonftrationem. 8 1 . hJ
monffrationem
frincipiMTn in plw efl,qttam caufd.
Ji t.^^&' te
15 z.
de Prtnctpt» primoerrores feptem vtts refellMntur. 131.
l%.& feq. 1z6.4j.118. 48.119. ji.lJZ.j7.C758. Scod Op^r. toni. 1 V.
VrincipU prima conftderare eirca Vrincipia pnma
eft
Metaphyfica.
nuUtu errat.
119.
64.
j
Vrtnctpia pritna hegantes qttotnodo contuactmtur ) 149.
9J
££e
e
^rinci
2y
8 1 1
Index Rerum. frincipia prima frtcognofcere oportet.
Trincipia rerum corporea. qni ponant
Jio. 19 10. 3 6
?
frincipia rerum decem,fecundum correlationtm
ponanfi Trincipta rerum omnium ponentes contraria Trincipia
rerii
qui
,
30-J4 jS.ioi
efui}
ponentes incorporea,arguuntur.^j.col.z
firca Principia rerum variedefecerunt antiqui.
4^8.
Prioris &pofierioris ordo vndefitmaturf
Principiis difiinBione jd" motU qui aufiranfi^ixol.i de Principiis primii error duplex excluditur. 119.28 dePrincipiis rerum oftenduntur aatiquor^t^m defeilm, ^Go.&j.%%.& S9.& ^6i.S9.&Jeq. 4e Principiii rerum varia opiniones. 10.36. i.i.^\.&
Prioris quintus
modus
eft caufalitatit
,
fubfiftendi confequentia.
Prioris ratio in quo confi/Ut ?
lib. 5.
Priuacio comparatur adc9ntradi^ionem,& fecundum
?««? Priuatio cur dicatur principinm fer accidem
cap.
Priora fecundum tempus,qtu dicarjtur
Prioritatis naturs. fignum.
imaginari potefi
70.19 Procefiiu in infinitum in nullo genere cauft datur
66.9
3J7.45 4z y .7
?
305.16
Procejfum in infinitum in nullo genere cauft, dari,prohatur infptciali defingulis. 66. 10. &Jtqq. 6%
\6.\j.& feq.
modm an mutet produBumi
Priuatio duplex.
349«^^ 385.16
ProduHum a£lionis,& pajfwnis idem efi.
friuatio duplex.
contradi^io diminuta, quia negatio inge-
nere.
3 57.4 j
Triuatio efi duplex.
3 5X3.41
8 1 j. 3
radix centrarietatis. Priuatio omnis non efi contrarietas. efi
3 3 7-45
priuatio perfeSia eflcontrarietai.
ex violentia
?
'Priuatio quandoftt hajftttu
,
815.1 191. 1
& negatio ensi
33
lih. 5.
cap. i un.^y
Priuatio quidfit
815.X
?
3 f 7.43.3
94.5
Priuatio quomodo dieatur de contrario
?
^ < 5 '4
friuatio qttomodo elementum. Priuatio quotuplex fiti Priuatio fecundum geniu,&fecund^mfe.
•
19 1
.
&
Proportio incommenfurabilis, vt diameter
Priuatio fumpta ex parte diuerfarum circumfiantia-
rum.
191. 131
Triuatio triplex.
lib.$ cap.
Priuatio tripliciter fumi pottfi. Priuatio vbi efi,ibi contradiElio quadam.
3 1 7-
&
ad rationem duo
requiruntur.
i.n.t/6
\
.
43
815 . i
cap.
lib.y.
II. «.96
Priuationis cuius nonfit dare
medium ?
57.44
3
,
aliquando
efl in cantinuis.
644.5
Proportio permutata in quibus non valeat. 7 1 5.9 Proportio qua inter potentiam , aiium requiraturl
&
557.16 Proportio
quorum fit,&
in qttibul efi
3 16.30
ab inteUeEiu.
Propofitioper accidens frima datur.
604. i
581.6 extremorum quo-
modo.
6/^6,j
Propofitionem hypothettcam quomodo contingat totam ejfeveram} 389.38 Propofitiones mttlta intelUElui nofiro neutra.
1 3
1
199.10
Propofttionis veritas ex identitate
43 o. 1 3 1 5 <>
603 .5 640.
Propinquius />r»»«) dicitur prius. lib.^. cap. 10. n.S^ Proportio, non identitas quxrenda eU in exemplis.
Proportionis vnitas nori
Triuatitt quid fifi
Triuationis
lib.x.
,
286.118
ProcelFus in infinitum dupliciter
Producendi
efi
o.num. 8 «
Priorum modi,numeratis omnibus,funt decem
3^-iS
Priuatio qua
1
.Hib.^.c.io.n.S^
friuatio duplex.
Priuatio
fecundus i» 6 1 6.10
Procefiits naturalis efi duplex.
^i.ii,col.i.& >.i4.«/.i.Z5.4y.46
efi
5»
cap.io.n.S^
Z^.Zs.&feq.
friuatio
lib.
c4^.io.;7.84.
666.
Propofitiones nec ver* omnes,nec omnes falfa funt.
595Si in Propofttionibus per fe caufa
inhmns efi
infubieSlo
581.5
Pfoprietas an difiinguatur a fubieElo,
5 1 1.5>
Propicrquid.
Fropterqui(l^»m0^o quodquid.
<^;
alio
qutrat ,
759.10 quodinefiper 191.141
3f7'44
Propter quod
vnum quodque efttalc,& illud magis.
Priuationis rnodi ex parte aptitudinis funt quatuor.
367-73 Proptcr quod
vnum quodquc
Priuatittfliieflmedium.
191.
4
131.
modi eius ex parte negationis
Priuatione
ad forrnam
,
quinque.
qualitfr pojfibilisfit regref-
ftoi
Priuationes entia entis quare dicantur
?
Tnuationes quomodo cognofcantur ?
309.35 41 1 z .
558. 19
Priuationum dtuerfitas. 35 ^'47 Priuatioa quitdam habsnt medium,qu*dam non. 819.Z
Priuatum potentia impofiibile efi
operari.
Prius cognittone intelleBiua aliquid efi
3
lib.
f.cap.io.n.B7
Vt'mscorrumpiturquandoqUe,corruptopofieriori.y^S.9
PriuSj^pofterius an dentur in tempore\
817.5
& pofterius habet confiderari dupliciter.iicf,^6 Prius,& pofierius habent ordinem ejfentialem & nu-
Prius
,
meralem. Prites
90.4^
naturaquid
>
79 S -^7
Prius quid ?
tib.j .tap. i o.n.% 3
Prius quod primo efi propinqitius.
J^f.io
Prius temporealioyinpropofitoquid ?
63.5
efi ,
quod
potefi ejfefine aiio
flex.
& pffierioris
non
Prudentias plures
ejfe
eirdo fecundum
auiditatem
tri-
liks.C4ip.ioji.SS
6^4.14 6.7
ex quojequatur}
P
65 1.7
V
Putr cur non dicatur malttsi 318.89 Puer interrogatus a Platont de principio ^eometrix reBe refpondit. f 30.I Vuer qttareadaliqtta refpondeat ordinate, ad alta non Sh^-9
Pugns cattfaefi conuitium.
13
8 J49
Vunfkas efi diuifiuus,& terminatiuus Hnea, quomodoi 382.10
Vun^U6fiabilis,&variabilis.
631.5
Vun£la quomodo incfpiant ejfe.
3 81.19
P Y 48.81
Q V
e;
676.6
contra. ,
,
538.3
PrudenttApartes tres.
Pythagorici antiqui naturalibtu praferuntur.
Prius temptre id Trioris
143.81
Prudcnti^wo» efifine experientia,ars,ftc, Prudentia quomodo differat afcientia moralii
z8o.
U4
Scc.exponitur.
1'rouerbium.
19.14
tripliciter.
cft tale
821.5 Proteruo nunquam fuadetur,
QVadratum
quid
tur.
3I.T4
?
Qwtcaspufrida quart
nolle ,
& non dievtdea715.3
Quieftionnm
} }
1
}}
Index Rerum. Qiixftiontjm fcihiliMm erdinMtio mtanda. in
^isliombm
proptcr quid ^<er««
quid. Qijalitas dliejua fpiritm
ij i .140
quod
in ipfo
efi
zpi.ijS an caufart foffit qualitatem
incorfore?
65Z.J
J^ualitM dMplex.
109.94
Sijtalttasduplex.
6jo.}
Qualitoi omnu poteji
ejfe
eim
efi
ter-
740.1
giiuditatii acceptio pro differentia effentialifuhftantia.
eimfecunda
acceptio. 180. 106. «im ter-
tia,& eiunrta acceptio. ^ualuatii modi quatuor.
ibid.ioy 79. i oy
1
.Qualitatis non funt quatuor fpecies prima,
6ix.
§iuietis principium
dupUx,
ioj,6
Quinaritts an vnus aliqita vnitate,& qtta
616.8
?
QiitnariM,& fenarim an duo numeri Quinarim quomodo nonftt fenarim ? quid crat
617.8 6i6.j
eflc tlupliciter accipitwr
apud Ari-
ftotelem.
128.11
Quod quid eft alitera Logico,& aliter a Metaphyfico confideratur
?
Quod quid eft aliter a Logico ,
&
2 9 2 .141
aliter
a Pbilofopho
reali confideratur.
Urid.
Quod qoid eft an generetitr} Quod quid eft eft idem cum eo,CHim efl.
684. f 154. j^.
,
1} 1-59.684.4
»3 jQualitatii fecunda fpeciet quare hic prdtermttaturi
180.107
Quod
quid eft,C^ cuius
cft, differttnt ,
& qucmpdo
Ciualitates qualiter fufcipiant
i
magis,&
minits
S i .108 ?
30J
Quod
quid
hominis albi aliter inefl albo
eft
qualttates
4. $
?
Qazndo,& tefnpmdifferunt,& quomodo ? Quando non dtcitur denomtnatiue a tempore.
614.19
6ii.
i}4.}6
703.1; Quod quid
cft
,
exponitnr
cft »0« efl demonflratio.
8 8i.ii
Qnod <]mdc&nonefldemonflratio,fedmediMm.
&
ter,licet htc ab illa effictatur. J^uantitM cognofcitur dupliciter.
412.91 34}. 8. duplex
eft.
ibid.
§JlitantitM continua diuiditur,& in
qua
178. 1 01
i
C^uantitM dojttina menfurarum,
QuantitM eadem an maneat
807,1
in genito
J^antitas ignota inuenitur per
duM
(>995 quantitates no?
?4JIJ
tOi.
QuantitM non ofl ohieEium Afathematica. QuantitM nMlla indiuiduat fubjiantiam, QuantitM quomodoaniua} QtfontitM qttomodo in
^S f-^5 699-S 776. J
diuerfis fcientiis confideretur}
6j6.79 QuantitM,fi indiuiduet fubft^antiam, eft maximi ens. 700.6 jQuantitatispripia diuifio in contiMuam^ difcretam,
&
178.101
^luamitatis proprie
d'i£i*
varia paffiones , fecundttm
eim divunfionem.
178.10}
J^uantitatisfecuncia dtuifio in qttantaperje,& quan-i ta per accidens.
178
Gjuiintitati competit ratio menfttra.
•
(
01
178.101
de Quantitate dubium.
1 79. 1 04 Qttantitates cqntintu qiu habeant menfuram comrnu-
nem}
18}. ii}'
Quantum per accidens duplex efl. Quantum quomodo genm ad finitum ,
1
&
79. 1 04,
infinitttm
?
568.18 ,
396.
54
Q^od c[vddc&noneftidmatmt»eiuiuefi,iH
i;
jQuantitM alia dimetifiua^aliaperfeQiua. ) 44 •i^ ^QuantitM alia mmm , alta magnitudinis firmali-
aliter
,
homini,
Quod quid cft idcm eft cum co cuius
^; J^ualitates tangibiles qualiter debeant intelligi prima
triplicem
»
ibid.
JQualitates animatorum nobHiora.
JQuanti
117.14
^
minmperfe^m. 179. 10 j.
eonfiftuftt in indiuiftbili,
Quiefcuntfemper Mliqua,& alujuafemper mouentvr.
Quod
181.108 G^alttat fi non intendaturin initi«,motm
& mtmeri,
ftcut
304.1} Quiefcere quid ?
1J0.96
ab agente t^uinoco. 787.7 Mathematica ad qutd requiratur ?
Giualitat', tju£ eft
^iditates,
diBte
per accidens.
g^
Quod quid eft non patefl feparari ab eo cuius ftc quid fequeretur
2j
Quod quid eft quidfit Quod quid cft quomado ad
.
efl,velfi
g^
683.1
?
tria poffit confiderari ?
471.10 Quod quid c&fuitm eft in emnigenere. ^34.} Quod quid reperitur etiam in accidentibus, 79. ij Quod quid eft identifM cum eo cttius efl , fecundum 'Platonem,
Quod
joi.ij
quid cft idehtit^ cum
eo,cuiitsinqttirittir.
134.
J6
Quod quid efl prindpiitm, & caufa.qitarealiavtfint, 190.138
Quod quid quale principittm fit^enditttr.
294.147
R A
RArum,& fpiffum quid J^i«defefalfa,& de
60. 10 j
?
alie falfa,
666,6
Ratio feminalis in quibtts requiratur Katio feminalis quid ?
»/9.67
quid
^95 •$
Jlatio feminalis
Jiatioficutfe hsd>et
ad rem, fic partet
ibid.
rationis
adpar-
tes rei.
727.4
Rationis differentia an fufficiatadc9nc(ptitsg(neris^& dtfferentia}
Rationis,& intenfienis differentia explicatur.
717.5 728.^ 719. ib
Ratianis vnitM principiatttr ab vnitate in re.
6oj.
Rationis differentia flriile quidfit ?
Rationem quarerefatuum
3
efl,vbi fenftts habetur.ySZ,
10 vel quantitatis ratto
commmis ,
& expofitut
notabilis,
Qttanti quilibet pars eft quanta.
177.100
de Rationefeminali nota. Rati«nale,& irrationale qnptttodo eontrstria f
178 .100
R
jQHantum, aut quale non oportet prttcedere generationem. 776.3
Quanta perfe duplicia, Quid eft & propter quid ,
1
78. 1 01
ci^funt qttaftiones
affines,
291.141 jQuiditM omnis mn ri? prior omni ^cidente, Quidit Mfecundum fe non corrumpitur. Quidttas tantitm intelltgitur. in Giuiditate non efi magit,nec minits,
Scoti Oper. tom. 1 V.
6
flrahitur a differentits indtuidualibus. 708.14 Receptiuum,& receptttmrealiter diflinguntur. 779. Recipiens an denndari debeat ab omnifimili fornut ei,
Reihtm
recipit ?
efi
619.11
iudex fui,& obliqiti..
7 ' 9 .8
ReBumiud<xfui,&
71
Refertur idem ad duo,non primo,
1
•}
7JO-*}
811.)
E
Reale nihil,fed t*rititm aliquidfecundaintentionisab-
quam f 47 •
a5S>'^7
^S9'^ 8oo.ll
obliqui.
Referri idem non. poteji
ad quacwique EEcc i
648.1 diuerf^.
648.^ Referri
4 7 3
4 5
.
Index Rerum, Jteferr* vftfifn
ad vnum, vel ad plur/t
qualiter cmtin-
g4t}
14^.83
in Regulis tiernis quomodo aliqHidfit ? ReUttq dd vnum terminum tantttmiprimo.
»
efi
Relatio
efi
Reiatiua mutuo definiuntur.
^ 3 4>4
quo,& non quod
refertur.
1
Relatiofundata in abfoluto ad aEOonem
»
639.18 669. 1
^iS-7
Xeiatiofundatur in fubfiantia. Relatio fundatur fufer Relatie genut
efi
776.
omma genera.
63 y .7
ratio referendi infuisfpeciebus. 6ix,
H Relatio
6j6.()
diuerfo
646.9
?
Reiatittorum modi quafiper accidens funt tres.
quibmfit I iRelatio npn determinat potentiam, Relatio non
637. Relati» non
fft
in
ratio agendi
eft realie in
,
3 64.^4
781.
recif/iendi
181.109 Relatiuorum fecundus modu* fuper quid fundetur ? 18 5. II 4. eiui fundamentum proximum quodt 1 84.
114 Reiatiuorum tertius modus in quo differat a duobus primis ? 184. 116 Reiatiuorum
tres
modi fufficientes.
vno extremoyquomodo
13
Resficutff habet ad dTe,Jtc ad veritatem. J J 8.5 y Rei aiicuius fubfianttam qua pradicant ,funt idem
6 3 6.9
reaiiter,
ad Rei
113.I0
effentiam quid pertineat
Rei materiaiis quiditas non
,
>
ejff
dem fuppofitOyVel natura fintta.
in eo-
alterotantitm relato
?
7j8.5>
Relatio (^uomodofundeturfuperaEiion(m,inpotentia
?
638.14 Relatio ratienii datur,
^34-5
Relatio rationis ineft rei,vt confideratur,
63 4.6
Relatio rationis in quo fubieilo
63 4.^
Relatio rationis non eft in
?
Deo neceJfario,vt creatoreft,
636.10 Relatio rationis non eft ratio obieHi.
Relatio rationis »on fundatur in
Rei partes funt eiementa
637. i
aSu
j
intelUgendi.
.
obieBum inteBe^ut.
efi
eius, nonfpecies
,
nec genera^
90.43
793 .24
Relatio (juando corrumpatur fint corruptione abfoluti,
262 78
?
557.16
764. iz
& produ^i nonpojfunt
Reivnius in
definitio vna.
88.36
Re vna quomodo caufa omnes
concurrant
7 6z 6
?
.
Relatio realis non fundaturfuper ens rationis.
Res fiunt tripiiciter.
n
23846
Rerum differentit varia,fedaccidenfales. Rerum genera,fecundum Piatonem,funt tria.
298.7 60.
106 de Rerum materia,& fubfiantia
Rerum quadam funt
A
errores.
i 14. 1
compofitt, quttdam femper diui3
in Rebus rationis funtgradtts,
57-5 V
6o6.j
Refolui omnia in numeros ,qui putent ?
i70-5>*
701.
410.87 Refoiutioad materiam primam qttomodo fiat in generatione
10
omni,& corruptione
309. 3 j
?
Relatio re diftinguitur afundamento.
Refoluttonis,& compofittonis modus duplex.
Relatio tantum
RefpeBus non
tertij
^iS'7 modifundatur fuper a5lionem,0'
pajfionem. tertij
639.18
modi quare nonfit mutua.
vna anfit ratio referendi duorum ? 6 1. 1 j Rtlatio vna non eft in tot fubieSiis , ficut altera, 1
648.3 Relatio vna fi non petat fundamentum
esl
,
neque altera.
^^5-S 782.2
RefpeSus trtpiex in materia.
R quarefietcum fione non f
RiJsbiie
I
rifione
S
&
,
diuifibiie
628.11
SAitum non fieri per pulfum,vei trafium, intenttonis
,
&
U7
Sanitas quid ?
an ad
aliud.
612.14
Relationis nomine quid inteUexerit PhUofophut
?
419.
Relationis qutnque fynonyma.
modorum
^33*3 ^47. i
differentia,
intel!igens,intelligit
& aliud.
Relationes an difttuguantur perfundamenta
Relattones an pojfmt poni in
?
Deo ?
583.11 643 z .
63 7.11
Reiationes eiufdem fpeciei fundari pojfunt fuper duo generalijfima,
^44-2^
Reiationes omnes non funt reales. Relationts primi modifuper quid fundentur
6 ; 4.4 ?
182.
IIO Relationes tertij modi nonfunt rationp,
eft
tantum pars
virtuaiis,
Sapientis,&
x
^4^'Sf ad 11
infipientis differentia penes
quid attenda-
350.39
de Sapientibus feptem. S C Scibile an fit piuuiam effefub cane Seibile
35
etus
12 . lo.vfque
tur}
1'
•
3
9
662.7
?
maxime duplictterfumitur,
S°^'i Scihilevt refertur adfcientiam. 364.64 Scibtii non accidit, quodfciatur inpotentia ,fedbene 601.
lapidi, Scibtli deftrutlo
^37>i4
08.
3
Sanitatis indu£iiuum vitimttm
Sapientis conditiones funtfex,
lOJ "Relationis trium
788. i
executionie.
& fubieilum differunt.iSf.
7{elationis fundamentum,
^elattonis generalijfimum
cum diui-
A
Sanandi proceffus vta
^37. iz
76.
obteEium potentia.
^3 5-8
Relatio
Relationem
78.
?
Refoluitur vnumquodque in ea, ex quibus componitur.
61.^6 Relatio rationisftriSie fumpta quidfit
Relatio
affir-
6 y j .6
7f7y Relatio producentis
aliud
63 6.
?
Relationoua anpetat mutationem nouam in abfoluto J Relatio potentia an prtdicamentalis
^43-4
&
,
Res an habeat vfrius cflc in caufa,quam infel 596.4 Res quomodo maneat ? 393*47
10 Relatio non eft vniuoca reali,& rationis. Relatio nonpriits 'm^uam ad.
eft
marc. 538.56 Res aliterexiftit,& aliterintelligitur pierumque. 380.
vel mouendi.
,
18 j
Reiatiftorumperfe tresmodi.
Repratfcntarc , vef diccrc 4/1«^
mutua
& quo-
,
117.
a
eft
i^A-^A
Reiatiua omnia quomodo fint in eodemgenere
8 5 .1 1
alia
fundatain aBione. Relatio fundat relationem. Relatio fundatur in relatione,
Ci 1.3
7 1 ^•if
tns reale.
63^.8
eorumabfira-
,
Ba non, Reiatitta dupiicia.
modo in Relatio
qua attendatur ?
6^6.1)
econtra.
defiru£l» fubieiio,non
difiinEiio ptnes
Reiatiuttm,& abfolutum funt oppofita
Si^'^^
Reltttio tquiparanti^ dupliciter fumitur,
Relatifi defiruitur
Relationum
,
deftruitur fcientid
,
non econtra.
6i^6.^ „
Scibiiia
}
499}}51
?
l }
.
Index Rerum. nuxime fnnt iyfUdd.
ScihilU
II.19
Sciens parttcHl/irit cenfM/am notitutmvnde MecipfMt Sciendi dtfideri:tm nMtMrmle. Scieidi
>
Ji^-T
modum dtfccrt priuj ofcrtct
tjiUMm fcienti/tm,
,
71.14
Scitmia ijuemodo vna genert rmoto
ij6.ic
?
Scientia refertur ad fctbile,non econtra. Scitntiaficut adfcibile ,fic numertts ratur.
74 1 .a ad vnom eomfa365.67
Scitntiafifit habitMsftmfltx,idemerit de habttu »1*rali.
Scientia nc^mritur j>er inutntisnem
&
,
doHrinAm.
650.4
Scientia fptcialit tjuare dttur reffeQu quMntitatis
nonaliorum accidtntiuml ScientiM ad fcibile tjuomodo Scitnti^i aliter
365.68 de fiihfiantiM,& aliter dtaccidente con-
Scientia anfit de effeflu voluntatis nofirt Scientia
?
Scientia trtplex.
661.7
Scientia vera abfirahit
an fit de ente fortuito
661.6
Scientia confiderans de caufa efiiei^e, videtnr
maxi-
mifcientia.
79- > 4
Scientia, de caufaformali
maxime
jfapientia nomtn
79'*
meretur. Scientia de
Deo
quia
tjudrefit tantitm
.•'
Scientia diredtua aiianm, dr feniar
& dignier
,
eadem mtdio Tkyfico
,
tjfe
^S^'9 dt ente fer aecidens,
10
illit.
Scientia
ijuo confifistt ?
ad vnitatem tjuid
xi6,
requiratur ?
SA^-S
ctfiariam.
540.4
Scicnt'ta,& fcitum in ^ihuifint idem
45/75
&fenfiu innobis menfurantur ,
& non men^ 34^-i<>
furant, Scientia hec quare difatur Tntologial
ihid.
Scientia in aiiu,& fcttumfimul funt.
601.6
maxima maxtmedefideratur, Scientia maxima tjua dicatur ? Scipitia
quomodo ffeculatiua
3. i 1 1 ,
&
.
Scientia eiufdem
communem
,
conjiderare fubfiantiam,& digni-
efi
tsnes.
8ij8 demonjhart fajftontm Jimplicem alteram parttm pajfionis dtfiinSsu
efi
&
5"-48 Scientia
eft confiderare iUa,
qua attribuuntur ad fuum
obitOum,
5 1 4« 1
Scientia hac qMomodo circa tmmobtlia.
Seientia eiufdem
froBica
iii.
Scientia Jinis ditplex.
Scitntia
?
654.X4
multorum cognofcibUinm fubieBum ^uomod»
vnum} ,
&
517-31 conclujiontt.
651.8 Scitntiafubalternattconditiona.
Scientia naturalis demonjhat ex caufafinali.
Scitntia naturalis
m^gu dt Deo fer acddens ,
Metaphyfica. Scientia naturalu frobat Deitm
tpiam
5^1.49 1
5
ejfe.
S.}4
66 1 .5
dt ente fer accidens. Scientia non tantiun de obie6lo frimario . Scientia non
7S.9
efi
*
li,inquantum tns.
1
1
Scientia fubie5ium
547-7
an necejfario habeat prineipia prio-
rafti Seientia vnittt
511-9
an Jit
confitUrare principist
cammuma,
& fubfiantianti
80.15
Scientia vniut efi confiderttre attrihutM
,
& terminitm
attributionis.
5 )•<
nuBa farttcularis confiderat ens in vniuerfa0.
Scientiaomnis confiderat triA,
}40.i
Scientia omnis efi vmuerfalis.
^9-S^
Sciemia ferfeQtffima pr« nunc,dt fftcit fptcidifiinut.
7
itj%.6o
Scientia obteEium contintt principia
1
w-
658. 17 65 1. 10
Scientia diuiJSo fufiiciens.
Si-i-49
Scienria e&. conxranonim,exfonititr.
3S5.15
Scientia vnius tfi oppojka conjiderstrt.
1 14~
>
5
Scientia vnint non efl conjidtrare principia commMnitt,
&fubfiantiam. 80.16 alia Metaphy/icamfuppomuit. 37^.9 Scientia communes qittpoaamur^nfia MetaphyficamH
Seitmu
386.18
708.16 ScitntiafraHica caufatur afcibtli,& iffa csufat ar^^7-^ tifictalta. Scientia fraBica
durUx.
Scientta priits
hahitiu,quam friuatiQnis.
efl
107.6, ^96.$^
Scientia proprte dtcla ^utd
Sctentia propier ^uid
efi
) 1 7.9
5 •7-3 *
?
8.
certi9tfcitHti4q}Uiu
Sdtmia MathtmMtica ntnfunt
1 1 9.1
Scienti/t tfuelihet confidtrat frineifoliter tria.
Scitntia qudibtt ejfentialtiis nouit quid frofrif fubit-
6^6.19
ni,<juam Metaphyfica.
Scientia cjudtbet pariicularis habet duo fracipui fihi fropria. 3 95 .54-
^ quafint.
Scttmia quelthet vna
ibtd,
109
refficit tria.
Ssientta,^Ha fe habtt fer addttionem
ad
aliam,t/l in-
certtor.
^i-^^-i
Scientia qnia nonfufponit obiecium
Scientia quomcdo ac^uiratur
,fed propter
I
10.41
Si^-i 654. 5 1 SJ
?
Scitntia quomodo ptrdat url
Scoti Opct. toni.
ejfe
$
fic.
Scientia quomodo non realis
c.i
V.
eirea
imtrmtdia Je-
parata. Scientia
84.16
Mathenutticafum inprimogradu
ctrtitudi-
nis.
J96.f4 1^6,
Scientiaparticularts dijferunt ab inuicem.
SS Scientia parttculttres
II
quid
vna gtntre potefi
3 76.4
Scitntia vnafotefi demonjtrart frincifid alteritu. 81.
40
& Met/^hyficoproha-
tur.
Scientia
Scitntia
ijt.eti.i.
vna efi vnim fubteiH gentris.
Scientiavnagentrt.
6j. i
4SS-7S 66 1
Scientia dupliciter dicitur ejfe de alujuo.
Scientia moralis
i7^'9
Scttntia diuijioin tra non oiitnditur fer rationem
79.11 Scientiaduplex.
Scientia,
47. S
ab txi^tntia.
Scitmia vniufcuiitftjut in
511.7 Scientia de ventate duflex.
66L4
Scientia verfatur cirea tria. Scientia
&
661.J
5 ^ > ^45 Scientiademonfirat fuun^fukieiiumtjfe, dr ijuomodt ?
Scientia
Scitntia tantumefi vniuerfaUum. Scientia triplex.
8}jii
fiderat.
,
^SS-^S 109.95
prafuppmum prima
frincipist.
119.17
Seiemia quomodo difiinpumtier f
Sciemia tantitm funt tres,qusnre
j 1408 653.11
)
ScientiaTheoricafunttres. Scitntia totfunt
,
397>fS
tjuot conclujiones diuerfa.
649.
1 Scitntia
variamur ad varittatem modi
dejiniendi ,
econtra.
&
108.7
Scientiarum diuifio penes quid atttntlatur 10
?
65 j
Scientiarum Mathematicttrum primi inutmorts. 10. 16 Scientistrtim nobilittu
vnde \
1• i
££cc
3
Seieit
5
}
Index Rerum. qaod quid
SctetitisruTH fuhietH
quomodo fuppona-
eft
tur}
6^5.18
ScientiArum tria fubieHd. ScienttM
6; j
*Um fubalternari
MetafhyficA.
.
i
o
Senfus
tur.
& ignorare in particu-
y^iJi
\axi,expon%tur.
$citc efirerumcaufatcognofiere. Scire in vniuerfali
& non
,
707.19
in particulari cqntingtt.
548.10 Scire nosfcire,velle,& fentire,an pojfmtu
»
Scirefiat confequens,& non antecedens. Sciri nequit t]uodlihet per demonfirationem. Sciri pojfunt
multa fimul.
Senfus quandofit eirca fingulare
.'
541.9
Senfusquiserret.quomododifcematttr)
Senfus vnde erret ?
f?6 1r
Senfus cogmtto an pracetlat fcientiam ? Senfus deceptio non falfificat principium.
Senfus abteHum qua vnitate
188. ibid.it^
4$S'^7 696.7 ^9^-$
cotua materit.
ibid.
de Seminis virtute multa tnferuntur.
lib.i.cap.%.
\At\,-j6
vnum
540. «
?
Senfu,& intelleSu quare dtuerfivarie
iudicent
a Senfii non eft fincera vctius,exponitur. Senfuum certitudiy,& deceptio.
8j j.j
Semicirculi quare non Jint partes definitionis circuli?
111.9 S
Sanpiternum duplex. Sempitt rnum omne efi necejfarium,&
S
^Qg g
I
Significare fequitur intelligere.
quod Significatur,&
1
intelltgitur efi
vnum. .»
iy^i^
Sirnilium modi quatuor.
5 f 1 . «o
SimilitudojC^ aqualitas in omnigenere. SAr.7 Similitudo,& aqualitat quarefint relationes reales,& identitatnon\
SimtUtudo quid ?
646.7 t^X.to xti.io.& z i
SimiUtudinis modi.
& an hic loquatur Philofophtuge-
neraliteri
332.4J j j 1.41
Sempiterna priora cqrruptibilibw,
Sempitema funt in potentia contradiQionii ,fecundum quidj}i.4j in infinitum
,
qmd fieret ?
745.10 SenfibUta eadem quare aliterfanii,
& aliter infirmis
appareant ?
j 9 j .49
nunquam per finfum co~
,
gnita.
'44-8) .
,
Senfibilia
.
omnium
anfit eadem materia ?
,
647.1 fentire
J19.1} decipitur plertmque
,
,
708.15
?
&fenfibile adfenfum.
& quare, & cir
&partes toto , quomodo
186.118 SimpUcia quomodo cognofcanturi
Simul
accipitur dupUciter.
Simum,
& concauum quidfint
,
&quaUter
""'?
IQ8.8 ^ 3 4- } T
eflfapiens necfiiens.
&
9.15 vniuer-
396,
^g
54'.io
Stngulare rnagis vniuerfalis notius nobis. Singulare non potefi perfeprimo definiri.
Stngulareper fe generatur,
?
3}8.5C 1 1 7- J i definian-
.
5 49
710.
»
185 .126
& corrumpitur.
114 Singulare per fe intelUgibile.
284. i.
713-3 Singulare potefi perfe intelUgi.
711. 4.
538.3
Singulare pro nunc non inteUigitur. Singulare quemodo inteiUgatur
li6.66
Senfm non
66j
?
j^j^.^g ,
Singulmc an obieSlumfenfus}
& tertium modum relatiitorum
Senfiu anfemp«rpr£fentis,& exifientis
704.
liguntur.
Stmplictapriara compofitis
307. xx6. 19
fpe£lat.
Senfmcomparatur ad
45.76
SimpUcia aut totaUter ignorantur ^auttotaliterintel-
Simum quare difiinguatur a concaua ? Simum quidfit ?
30.
in Senfibilibut ratio ordinis.
Senfus adfecundum
in Simplici anfit verum,Jicut in compofito
139.
7} Senfibilium
Simplex efiprius compofito, Simplex nihil efi indtuiduum vSiusfpeciei. 16
^
omnia continuo moueri qui ponanfi
24.40
1 24.40
%\mi\c,idem,
331.
44
multa fsfte funt
J91.
141.76
Separabiliay»»^ dupUcia.
33t*44 econtra.
Sempiterna onmia funt corruptibilia fecundum quidj
Senfibilia
l
y ^ 6.14
Similia dicuntur tripliciter.
num.y I Semina non funt prima principia.
ejfet diuifibile
550.4
589.1 81.18
t^uadrupliciter.
Semen in quibut ponendumfit ? Semen non efi aEiiuum refpe6iu generationis,
SenfibileyZ
fj'.ic
43
Secundum (c modifurft qtiinque. Semen habet virtutem motiuam.
prtterprimum }
16
\
T9I.6 Senfus.error circa proprtum obieQum vnde proueniafi
114
Senfm
& vnde requlentur
T ^^* J
5 69. 2 4
Secundum quod 4ra^t rel="nofollow">»r
eSl
14270
,
66
S E
Seminiiforma non
5i6.it
iudicat eontradifioria de eodem in
Senfus quando decipiantur
;46.f
Scire contingit in vniuerfali,
nunquam
eodem tempore.
^4rl-l
aneadem ratio formalii ponfidere-
10 Sdentiif dtutrfis
Senfus non percipit mobilitatem obieEH.
?
Singularis definitionis impojfihilitat
,
7 1 4. 71 j . 8 quomodocunque
Senfmefi fingularisper fe^nteUtHus illim , falis,perfe,non tque prtmo. lib.y.cap. i o.n.Zj
2 87. i jo Singulariaah arte relinquenda , fecundum Piatonem.
Serifiis eft \ni\icr(3[\s,exponitur.
7IJ.I Singularia infinita, ideo ah
Senfm,& inteiieUm
error qualiter
necejfarim. efi animali
,
&
prtcipue taHm.
j
80.
Singulariamateriaiia afenfu aheuntia, funt immanix6%.%-j
fefia.
5'S
Senfm non cognofiit fingulare. Senfm non decipttur vt dsfiruit inteUeHui.
708 14
Singularia quomodv fciantur ?
5 3 7. 1 j
Singularia fpirituaiia qUare minits nota
•
Senfus nondifcemit inter duas albedinesfimilesomni-
no,&
tquates,nec inter radios folares.
Senfus non difcernit verum afalfo. Senfusnon efipotentia rejlexiua.
Senfm
/trte relinquuntur.
13
43
Senfm
54*'" difcemendm ? 391.
ajftgnetur/fienditur.
tton iudicat
7 1 4.5 53
3 •" *•
141.80 de obieBo alieno ,fifHt de pro-
^3 Singulariafunt infinita.
168.86 i
707.
9 ' .45
Singuiarium cognitto quomodopropria fenfui ? 5 5 0.6 Singutarium non eft definitio^ec fcientia. 168.86 de Stngularibus non efi fcientia. ? * • 45
deSm
4 911
8
J
IndexRerum. d« SittgnUriymfenfibilihHs non eji fcienM^e defniti«.
Singalarius ctnditio fenftti*nis. SingnUritMi efi tMntttm intelligthilis.
SinpiUritM ntn
efi
.
V
Sabiednm an cd*ftt infe pafitmm}
7 1 f »9 7° 8 i f
Suhttclum dn haheat partes?
.
r*tio agendi.j 1 4. f
S
284.IZ4
^ qtumicfit.
787,8 J
Suhte^um dtcitur genus dMplicittr. SubieUum duplex.
1
2. 1
o
aoQ.152 178. 1 09
SuhteQum, dr pradicatum inenunciattene quthMt corSingMUritMS non impedit inteBigibiUtntem.
7 1 ) -4
Siois difiinSi» non re^MtritKT dd agendnm.
7^6. f
s
o
,
haha td-
men alicjuod ejfe per tpfum accidtns. 421.2 SMbieQum magu , vtl muomj dliMd d prddicdtt trihut
& vifitnu in in-
SMhitHi dtfinititntm ntgdntes effe mtdiMm dtmenfird-
Somnus » ems fnlnt&iimtf^Oi& quod
medis.
31
Soni altersttit tpuirtfit in ttmptre
,
fidmif
743-6
SP Spcdes
in
memerid tjuomedo deleBnhUes? efi
441*44 kftitgentre.
570.82 Sptcies non prtdicdt totttm muitrdm indiMidtti.70 i.i^ Sptcies non prtdicdtur de differentia. 88.57 Specits non reprtftntttt quod efi ptrfe&imfue oititSo, ^77Sptcits primo refertur ddgenus.
foU generis propnt
jgi.j
tienis potijfimtydrgMMtitMr.
SMhuSi quod quid cft
Species nec idem, ntc diuerfttm fpecie
646. j
hdbet dtfinitientm. 225.
26
efi
190. i j 8 mediiim demenfirdtienis.
lih.-;xdp.Zji.-jo
SukitSi
vnim dccidcns
^'
tjMdre prtdicttur
nunhZi 7 1 S •/ 1^1 '7 f
Specits fumittir duplicittr. Species triplicittr fumitur?
vnd dn rtqutrdtur dd tstulUBitntM vndmt f69.ii.&x4 Species vndt confiitudtur. 3 67-7} Speciei diuifio in indtutdudfifttdlitdtiud, 707.16 166 indinidMo. Speciti nemenfpeciei conuenit Sptcits
',
&
Speciei pdrtes dud.
Speciei folius
efi
primMmy non idtoprintMm
in perfeStone.
J9J.6
SuhfiantU dn detur feparata a fmgulanhus? SuhfiantU an fuhteilum MetaphyfKtt
7 1 7.5 &ftth qMdntitdttf
,
6i^.j6 fit dUi/Ailis.f SnhfidntU corporea ^ttemedo obteSum Aidthematicd? 6j}.ii SuhfiantU dt ^uihus dicatMrf SubfidntU dtcititr ^uddrupliciter.
SuhfidntU
295>t 22 ; 1 .
dttpliciter pottfi imagiastri effe
42.1 efi
cdufd emnium dccidtntium in gtntra
X ^.j
entis,
1
determindtd^& indtttnmruUd,
341-4
SuhfidntU
efi dupltx,
SuhfidntU efi vnd perfe,
intemam. Specit tddem <]ud fint* Species cdufdrum funt finitd.
SnhfidsttUefiprimMmprimitdtetemperii,
1
.
71.21
Sptctts tontrdrit hdhent prierd eontrdri^. 367.7} Species,& pdrticuUrU dicuntur inditudMum. }7a8i Specits infinitt dn pojftntfimul ejfe i» inteUtSM i 571,
medU hahent mtdidprierd.
Species
Species medUficut eUntur,fic
&
167^4
367.74 Species omnes eiufdem genertt funt ex contrdriis. ^6%. differentid.
omniumfunt
Species qut,
inintelleflu Dei.
84}.»
& ^uemedefint corruptihilts, &qu£non}
16J.81 Sptcits fifintfepdrdtd, trit
& gattu.
Species funt ficut numtri. Specierum idtdsj& ttengenentm
tfitdre ftfutrit
SMhfldntU immehiUi dli^iu
dSmt,
89.4» Specierum tantitm idtds ptfitit PUto.
SmhJUntU immehilii dli/jMaefl 434-i4 SMhfiantU immohilis
difiicilis.
in Speculatiene fcientificafelicitatem
724-9 6j i .
46/ -l
Spcculatiua ifuid,& tjuid praBic^
657.2 )
Sptaddtiud redlts,& rktiettis. SpeaddtiMt,& prtQict finis.
652.9 6^.6
Spcufippus Platonis fuccejfor.
222.9
Sphacrarum numtrw ,fecMndum Tythagoram.x^^.
Spiritus
ejfe
defe hec
Domini
ttlUgendumi
vmU
philefophtu.
fercbatur fupcr aquas
,
719.8 tjuemodo in-
47>7S
24
tfi impoffihilis ,
& UdUtrdhilit,
44;.50 efi necejfe effe,
44<MI
SuhfidntU itiimehdii mdgmtiidint melif
Cdrft.
445,
48
441
^
J ' 7.3 614. 1
676.6
SuhfiantUnon fufctpitmagii/^ miniu, Snhfiantia nuBd feparata eft prater fenfibilU.
T4>>t j
8 o. 1
Suhfiantia mtnqMam fit a cafu.
697. t o SiAfidnttdomnts fenfihiiisparticipatmateridm. 296.J SnhfiantU parttcularis efi mdxitmifuhfiantU- 427,
10
SnhfldntU petefi
iffe
Siih0antia prima an
ftne
emni accidtntt.
ap^ximetur
alicui?
677.S 8)0.4
SuhiiantU prsma habet virtutem infinitam. 44^8 SuhfiantUprtma multtpltx.xj^.-j^M propofite peteii expeni dupltcitir.
SuhilantU prima nen Spirinialc
4^14.
femper aitu eperans,
Snhfidntid non menfuratur tempere,
fummam pofuit
Jlrifiotelts.
immdteridlit.
efi
90,^1
20
282.1 1$
Speciebus hahttis quemede difcdtur}
Spcculario veritdtu eBfdcilis,&
tfimtidliter
tft
434.H
FUti?
. 1
5 ^ 3 •! i tii.\
776.}
SnhfidntU immobilis tjuU fit? SuhfiantU non efi obtfitiim Afetaphyfict, SnhRdntU nen efi vnd per tfndntitduem,
182
j
646 .9
SidrfidntU immehilie
77
.
SMhfidntUyCX tyfrifiotele,tfi oBiMd, SMhfidntU gtntrdt fuhfidntidm.
Snhftdntia imtnebilis alujua
28
8 29
226. 19
Specitm extemam ntn rt^ifiri ddftnfdtitnem,fid beni
70
primum ert-
tium. SuhfidfttU
efi
3
7 } 9.I j ^i^-iS
Suhfidntid cempefitdfimpltciter hoc dlitpiid.
SnbfidfitU
6x1.17
dlie tiuf-
Subftanria dii^ud immobilif efi «fwrrf^j 5.22. 445^7
^71 »94
fcientU.
dt
2-35-38
in Siififtcndi conftejMtntU
Suhfidntid cerpered quemedeante
Sptcits fpecialifoHd ntmJitMtiir indiititlag. lA.^xs^.y,
Species
3 J 7'T4 2 1 < .i i
f 70.16 qtdd ftnti^oZ.
Solis vniusfpecies *n reprtfentet plures}
Sptcits
refpondeant}
Sifhuclum in propofito ejuidi SuhitSum licet non haheat cfTe fimpliciter
thid.^S elt
menfura emnium alierMm,
809.2 SMhnantidprima ejMemodo maxime fuhslantidi 71R4 SuhfldntU primd ^uemede menfura emnium? 809 .4
££c
c
4
Suhflantt^
5 9 1»
2111
Index Rerum. 8 j o^ Snhjiantiaprima ijuomodo pojfu de aluhpradicariiii^.
Subttantid pritnd ^uomodo mobilUi
Suhftantia feparata
qumodo
y,j,^ J 1 1 .3 9 Subftantiarum mouentiumordo qwtlit. 446. f 4 Subftantiarumfeparatarum numerusexcedit numerum Suhftantiaftparattfunt
Sub^antiafrior natttra,& temport accidente. 700.6 Suhftantiapro nunc non cognofcitMr per propriam Jpe^
677-1
ciem.
178. 109
Suhftantia quadrupliciter dicitur. Subftantiae}U4tfit tnenfura aliartmf
}49*i4
Subftantia (juarejit pradicatumjmplex,accidenj ve-
^19-*
r« compojitum.
Suhftantta quomtdo cadat in definitionem accidentia
67U
& quomo-
donqn}
i-79-^*-
Suhftantia quomodoforte fufcipiatmagisy&tiuttiut& quotnodonon'*
Suhftantia quomodo fit primum enji
Suhiiantia quottitodij
mobilium.
8*8
^'"^
377.7
in Subftantiij ptimis
& cuius
cft,
quomodo idem
76.7
tna.
Suhiiantia fepardua an fpeHet ai MetaphyficamH
& de boc quidfentiat
Suhilantia fola eSi fimpliciter enj» alia vero aliqttalir
411.1 5 8 6.20
Suhflantia triplex,
413.5.426.9
Suhffantia triplex.
196.3
Suhsiantia cempojtta aliquid praftAt.
3 99<^(
Suhfiantia compofitio quotnodo conclttJaturi
5 87.16
Suhftantid dutifio iinc,& in Pradicantentii pofita
eft
113.11
Sttbftantiafelicitoi
maior
eft
imtnfitte ,
&
extenfitte,
44i«45
$tthftantia inditiidttum non conftituiper accidenjpro-
698
hatur.
Suhftantiaprimitat rejpeiiu aliorum 1 19.1.180.
1 1
4.
iio.j
eft.
^uhjtantia quarto modo accepta,fuh dJMifio.
1
Suhftantia fecun^a diuifia principalit^
41 6. 1
Suhftantia mhil
efi
contrarium.
nifi qtui.
5j6.ti tia eontmJih.f.cap.i.num.70
rtuumf
74y.11
Succeffu informa ex defeilu agentit.
1 3.1
accideuj.
749.2 7^6. i c
Succeffiofecundumfartej mobUij. diuifibilit,
&pajfibi-
744'7
•
Summum quid addat ad htnttm} Superior}$ 4g inferiori
enunciatio
847 fft
immediata.
610.8 Sur(um,(^ deorfum dupliciter exponuntur.
67.1
S Y de Syllogi(hu$ prinUj,& nmprimit notttbile.
Symphonia qttitti
Suhftantiam
aternam
ejfe
non
ratione Philofopbi
8 17.
prohatur.
in Subftantiam
eft
mutatio,non tamen motiu. ihid.
76.6^8 3 .2
TA6his eft ditarttift contrarietatttm.
5 17. i Q
laSluf,& connafcentia differunt, Talc maxime quid dicatur} Taleper accidtnj eft pi^eriuj perfe tali
161.2 9
6J.7
.
& adipfum
habetreduci,
40L6S
7i/* per participationem non rtducitur adperfe tah^
eodemmodo.
830.4
TalipropinquiHs */? magis tale.
Si^A
T E Tempus
& poft ,fecundiim. 8 7. Tempus a motu particulari difert, & a Quando reaaternumeft aparte ante ,
Sithftantiam licet principaliter, non tamenfolam con-
fiderat Metaphyfica.
221.7
Suhfiantiamprtmammouerirepugnat. Subftantiam quomodo cognofcamus}
ad Subftantiam
referuntur omnia
,
819.1
SS9-^ vt ad primum.
313. 1
Subflantiam folam,& quatitatem effe a5iiuaj. 775.3 tle Subftantia dicendorum ordo ajfignatur. 222.10 in Suhftantia
immobUi
eft
deleHatio
maxima,
& qua
fit\ 441.4} de Subftantia opinionej v/trii. 22 1 .7. 2 2.9 de Suhftantia quid duhium Jk,inuefligatur. 122.9 de Suhftantia fciemia eft prima,perfetiione. 376.y de Suhftantia feparata non hahetur cognttio intuitiua.
z
^iter.
419.105
Tempus an habeat primmn,&
Tempmcui
416.100
59. 14
TA
*Pbilofophum.
67SA
1
quomodeil
623.;^
motui fit idem,& cui noni
4 1 1.92
TempHi eft idem vel fajfio motut. 4} 3 1$, T'empui,& duum funt idem. 632.4 TempHt non eft Mathematicum,ficut mtmerut. 631.2 •
Tempm pro fbrmali quid,
& qualiter continuum & ,
dtutf^Uefin
412.91
7empm,fecundum aliquos,eft vnum,& qturei Tempmfecundumfe non habet pritu. Temf. m vnde dicatur vnum}
631.2,
Temporis
623.»
definitio.
623.1 ^}
i
-5
Temporis prioritai non requirititr ad agendum , Jicut nec diftantialocalis, 787.8 in Tempwevndefumaxur pnus,C^ pofterius.i ftxoLi Tenehtzm vitlere qttid Jit} 663.10
Terminus quid} i i7.ii2.uiccipitur qttadrttpliciter.U>id,
iS9i^ da Siihftantia tantitm perfe Sithftantia
,
contrana) Sid>ftantut
inteUigitur eni.
quafe muttto corrumpunt
,
5 60.1 f
quomodo Jint 8 6.3 1
quomodo pradicentur de materiai li^S^iS an fint ponendafitie ordine ad mo~
Stihftantix feparat»
tumf
839.1
1
199-1
Synqlon quid^
^^^'99
SubftoKtia non repugnat pracedere omae
jiriftotelefi
de Suhftantiij feparatis nihil demonjhatur
xt 3 .i|
qtfttm tflteriiu cttiufjtte.
quod quid
17 $.98
Succ^iofemper ratione fubieSi
6s}.u
fere eadem.
fint
Suhftare non eft ratio fubftanti*. 6%x.x Succcflio in dlteratione quomotlofit pofl primum alte-
$h9^
Suhftantia diuifio pritna.
Metaphyfi-
18
SuhSiantiareinequi( feparariare.
Suhftantia tantitm generatur perfe.
377.?
SubftantiatfenfibUej qualiter confideret
Subftantiale infrinfecum aliorum quod eft,eftfitbftan-
dicarttr. lih.^. cap. 8. itttm.
t»r.
2
&etiamap^.
74^*$ 67 f.
4e Stthiiantia rerum,Ent^& vno duhitatio difficiUi-
triplex
tns^ vnum.
Suhftantiat confiderat Metapifyjicut , dentia,fed aUter.
cft
Stthftantia qttomod» de JkhieSo prnMcetur ,
eonfiderentur in bae
fcientia}
Terminuj quidfit} Termini eommunej.
684.4
120
Terminij inteUeOtt eoptefeitttr fi propejkiofit immtv
5)i-i'
diata.
Tcmarius
efi
alteriuj Jfeciei
a feptenario , quofenful
yijcol.x
Ttrmina
1
Z 912
1
•
Index Rerum. Terrutritu p*t^ '*» nonenArutm.
I77*9t
616.6
TerfiMrij psrtes cjMcmodo^iutfi
TemMrij duo de
aSu nonfunt in fenMrio,
6x6.6
triufquepmis.
y^.,
Vcrbum fubflantiunm in omnifrtfojitione includitur. 175-6$
Tem quantitdte, &fenJibUium inferitntm nume-
Vcrum
eiufque conditiones.
ro notabile.
Verum
eft,quo
Jerrdm nature
tpiis
dictn} 20. $9.
&
140.74 »4tdre fuPer
M/juami
ttid.
Jirrdtm frincifium ccrporum
omnium fofuit Hefio-
dut.
^txol.i
TerrMm qMore non fofuerint ahti^ui rerum fium}
frinci-
^i-t«ii
T H
20941
modm definiendi Metafhjjic*. Theeriatrum frimarum Ttumenu. Theoricarum
duplex.
hoc
verum?
fer media.
Tran{rnutado eft quadrHvlex. TrMnfmutatio inter quafit? in Tranfmutatione omni quot fint
Trmtfmmationts
\^
4f 1 98. 1 49 4 1 0.8 8 1
injinita
an
4^4*4 818.2.819.
j
426.8
fint in fucceffiont aitera-
747'* 6
tioniif
bis Triafunt fcx, anjitfalfa? Tricoftata
627.11
qms finlih. f xaf. i ojtttm.96
VAcuum ^'»1« fofuit quis? VB dicitur denominmiuo
a
17«49 6ii.ij
loco.
V E Veritas confeqttitur rei entitatem frofmionabiliter,
66.8 66.8
diuerfificantur trifliciter.
} }
Verita*,& fcientia de veritate duflex.
ad inteUeSum,&
7 .J J 6^,1
in re
quomodo dif-
Veritm in ordine ad intelleEtum triflex.
666.$ 666. j
Veritas in ordine
ferant? Veritas in rt,!& in intelleilu,
^^5'S 667.S
Veritas infigno quidi
Veritas in voce fuffotiit veritatem inre. Veritas non eftin inteSeHu ohieSiiue refieEHt.
Veritas friits in inteUeEht ,quam in
,
•
Veritas fincera
non
cft
,
& falfitatis
i (cnfu,f*/>«»rto'.
dufkx
*'5 7
8 1 o. j
re.
669. 1
j
fi^.i^
Veritatis acquirenda modi quinque. Veritatis ad cognitionem
3
nifiquandofe 666.6
Veritas qut excludatur a Metafhyjico?
Veritatis
8 j j.t i3i.;;.i49.9J
72.13
via frecedendi.
64. j
caufa in ofinione inteHeBm
qmdfiti Veritatis fpecuUtio facilis,& tUJficilis.
Veritatem maxime confiderat Metaphyfica.
JJ7.JJ 6j,i
6 j .7 de Veritate inquirenti cenfiderand* funt ratimet v-
66^x 14&8; 149.9 '
V
&
I
Via *
notiorihus innata eft nebis. Viatoris deleSlatio momentanea.
47I-20
44 1 .43
Violentum quidjitf ^94.1.697.10 Vtolentum quomodo contriftet* »6j.37 Wixms infinita non foteSl efe in nugmtudim. 445. 48 Vtniu infinita quomodo frobari fojfit ex motu inftni' *"•
444-4
^
Vtrtits non fotens agere direQe^git reJUxe.
747.16
Virttu quidi
iSi.iog
Vtnutes formatittf in naturalibus
,
&
anificialibtts
tUfferuntJth.7 .cap.Sjium.7 Vifibile non efi
ohuibtm vifus.
5 J 7« i <> 614.19 5*o.'4
VijSrtltsrelationonmouetviJitm. Vtjihiltaquot,totjfecies. fojfit ejfe generisfine
diferentia?
7*8.7
Vis naturalis in remotitis dehtltus agit. Vifus an nttmerum radiorum cognojcati Vtfus an ferfeEiior aitditu ? Viliu magtsfacif adfcire quam alij fenfut. Vifm non errat circa proprium ftnfibtU,
744*8
70 8 14 .
J * 4. J17
l
.
J 34« i J j.x
Vifus frefenur aUisfenfihus.
Vtfus vndeftrftHior
Veritas duplex ,camfUxa,& incomflexa.
Veritm,& falfitas
f 07»7
caufa omnium verantm.
feqq.
Vifio an
V A Vbi non
Vermn frimum
x.
366.70 j 68.76
necejptridi
667. 3 j 8. 57
67J./
1^6.
Tranfitus inter contraria fer quid fiatt
ii7.Jo 666.6
Veterum ofinionesdecaffae^ciente.tixo.\.&
ibid.
eft
Venim in intelleEiu eft dttflex. Verum inreeft id,quodaffaret. Vcrum mentale duflex, & eorum diferentid.
Verafunt multa ferfe.&falfa fer acddens.
T R Tranfitus ad extrema
43.9
fibi contradi-
i66.9^
165.8
eft locus.
Jj6.ji >
19^-144 ihid.
Totum vtfit Colobon,^iwf reqmrantnr ?
& fartit idem
& falfum quomodo farttantur
*'7«5*
yea^&fAHdtfinitio. de \eto,& falfo errores.
verum?
Totum quidfit? Totum vniuerfale ijmd? Totius,
Vcrum ,
^ )7>5J
"VetMmquid?
,
ejHo totofit
717-6
Vcrum.C^ falfum duflex. 'Vcnim,& fa.Kum in quo Jinti Verum,<^ falfiim quihus profrie comfetant} Verum,(^ faKum quomodo dejiniantur}
Verum vtjit obieSum inteMim?
Totum non diftingui kpartibus. IV-l Totum fer fe corrumfitur ,ffecies vero feraccidens,
& de
9
xo^. i x
& fitrstfrioritm & fofterieritm multiflex.
167.84.CJ' (juofenfu hocfit
j
109.10
TO diuiditur dufliciter.
.
fequitur inconueniens.
Verttm omne a ffintu fan£h.
209. 1
fufficientui,& diftinBio.
Toetric* tres qtuire diftinguAntur?
Tocum
,
Sionem)
ThcoiecdiXzfrim feriffk Scttm , f«4» MetMfhyficsm. 641.1J Theoricz Metafhyfic* , &fbyfict ntPHerm , ohieiid
Totum eft Totum ,
117
non concejfo
aliis fenfihus?
fOJ-'
V^tu obie^ttm in fltiribnsrtf(ntnr,qusim alteriusfotentia obie£ium.
4, j
Vtfus obieSum realiter vnttm,
701 Jl
Vifitm aliis frt^erri,& frtamMri cmtingitfrofterdu», 4- 3
yidum quid?
181.108
Vttia duo magis diftant
,
qnam vintu,
& vitium.
816.J
Viucns cttr nonjit tnateria mortiti? Viuere eft efte rei,& vndt fttlluUt f
)09-)4 } i i^o
V N Vnitas an frior Vnitat
eft
aliis generibus?
frima menfttra
J8 )
qttantitMtttm.
68 3
Vnitat in intelUQu componente vndefit} Vnitat,inqitantttm vnitat,non eii princifiitm.
Vnitat in quo efi fnncifium nftmeri.
Vnitat numeralis vnde arguatur. Vititat omnis an
cum
alta vnitatt faciat
.
H
343.8 .
J7. 1 00 5 8 5 .17
4)
i
.66
numtntmi
j8o.j Vttitatfajfioentisnon tUfen ah vnitate quatttitatit?
58548 Vnittu
611j1
»1
Index Rerum. VnitM quii.
ipo.70
Vnum an tantum vni opppnaturi
V-nitM qmmiodo fsrs numerii VnitM fftcific*
5^8.17
Vnura
6 j 9.x8
Vnwm cft eas,an prtdicatio ptr accidenfi 5 7<J.7 Vnum tfi dopUx.lib. y .cap.i^.y 1 Vnum tfi mttrum numtri. j 64.6% Vnum ffi principium,& menfura numiri. j 4} .^ Vnum tft principium numtri ,fiut quantitatiu» yfiue
tum quemodo Jit ah vlti^d
&
definiti
conpUmen-
differentidi
1 77. 1 07 x8 3 . 1 1 70 1 .9
VttitAtit, entitAtis, dtfinientisy
Vnitatis modi funt quatuor.
Vnitatem redem minorem numerica ddri' ffttitates anpartes perfe numerii
f^7'^S 71 1. j Vniuerfale cognofcens quomodo omniacontenta fub iUo
Vniuerfale an impimat,fpeciefa,& a parte rei. tognafcati
13.11
VniHerfdt (orrefpondet vniuerfali in agtnte fecundum naturam. ^iV-S yhiuorfale definitttr efk tantum per inttUe£lum.
,&
tranfcendmtis.
Vniuerfale duplex. Vniuerfale
eft
J45>>^
duplex.
Vniuerfale m^gis caufalitate non
nohis
ejfe
43^*^1 miims no-
tum,arguitur.
IP-4 7^5-^
Vniutrjati ntgatiuum,& contrarium. Vniutrfalt non eit a parte
rci.
Vniuerfale non ifi obit^um imelltSlus,
540.^ f J 7* i ^
279. 1 1 o Vniuerfale quomodo corrumpatur. 707»i3 Vniuerfalt quomodo hic accipiatur a *Phibfopho i tj^. tii Vniutrfale quomodo fit vnumi 701. 11 Vniutrfale quid.
Vniutrfalefcitur ignorato fingulafi.
V»iutrfalt Jimul
cum
f3
8 .}
Vnum,e^
fingulari dificiie eft intelligi.
triplicittr fumitur.
7*3'^
Vniutrfalit proporfio dupltx.
Vniutrfalis vniuerfalia
,
iSi.iii
& fingularis Jingularia funt
principia.
432- 2^1
Vniuerfalius quomodo Jimpliciui,& magis tltmtntttm.
(tts
Vniuerfale
in
ejfe
rebm
,
& non
tjft
in rt triplicittr
arguitur.
7^i-A
Vniutrfalt fieri ab inteJltHu.
7 i i •J
Vniuirfale non Jieri ab inttUiBu arguitur.
7*3-5
Vniuerftdiacogmtu difficilia,& quaret
13.21
Vntuerfalia nqafunt definibilia,etiamfipanantur more Platofiico.
184.113
Vniutrfalta non funt fubfiantit ptr viam compofitionis.
180.114. Vniuerfalia qua ratione dicantur elementa?
Vnum.cSJ'
Vniuerftdia
,
ficut
(jo.i
& forma gtnerantur ptr accidtns.
ij4.(fo
Vniuerfaltum dtmtaxat tSlfcientia communis. 378.10 Vniuerfaiianon
ejfc
multum an
abfolutai
81 i.r
Vijum
& muUi
,
3^4.64 ptrtinent adtertium modumrelati-
Vnum
,
364.64
C^multa
genere oppojitionis opponantur*
3JO.17
Vtxam,& malufuntcontraria. Vpum makifunt prima contrarm
&
iix.t ,
ad qna omnia
alia reducuntur.
^ j 3 .^^
Vnum,c^ fimpUx diferujit,
43 9. J 8 t^9'S^
Vnum genere que dicanturi Vnum importat priftationem diuijionis formalis.
Vnum importat priuationem & ntgationtm. Vnum in comparatione ad numerum duplictm ,
rationem.
1
14. 14 habet
i7*.i$
Vnum infe non efi iUud,quo aUud efi vnum. 5 8 1 .6 Vnum licet conuertaturtfum ente,oppofitum tius muloft
non
ens.
81 1 .3
Vnum non contrariatur duobus.
Vnum
«0« eftfubftantia perfe
3 60.5
348.20
exiftens.
Vnum nonfit ex dttobus in a£lu,quo ffnfu\ 2 8 .117 Vnum numero bis acceptum, fundamtntum identitatis^ 1
611.15 eft
vm,exponitur.66s.(
Vnum numero,& fpecie quidi
Vnum numero,
341.4
& vnum principium numeri differunt.
605.4
Vnum numero quid? Vnum per accidens eft quadrupUx.
94-5^
167.4« Vnum per accidens quomodo fiat per fe genitumij^S.j Vnum perfefit ex pluribus dtfferentiis. '76.10 f Vnum perft nonfit tx dtferentiis pluribusptr acci-
177.106
Vnum per fe quarefiat ex materia, & formai 311.58 Vnum predicatur dupliciter. 3 4 1 .6 Vnum principium numeri qnid addatfuper vnum Vnum prius,& poftertus raulto dtuerfa ratione.Z 11.3 Vnum quare nonjit paucum? 717.2
Vmm quare videatur,& iudicetur vnum, citm multi-
708 .ij VniuerfalitM quare repugnet natur
Vnum
quid.
Vniuerfalitatis caufa ejuti
Vnum
guodquc
efi ratio intelligendi.
7 24.8
Vniuern bortum dnplex. Vniuerfi bonum tn ejuo confifiati
<>
5 3 «3
45 7- 8
Vniutrfi ordo ordini in familta quoModo cornpareturi
plicetur eiusjpecies vijihtlts innan
tcft
Monoculis^^i.^^ 89.40
dicitut efle
pcrfedum
,
quando po-
iibifimilegencrarc,& faccrcaUquashabetex-
ceptiones.
9-i%
Vmvm^quod eft pajfio entis,quomodo dicaturfubieSlum, velmateria huiusfcientix?
457.81 Vniutrfi ordoficundum Pythagoram. Vniutrfi cfuart non deturforma eft
iij.
15
feparatas ofienditur.
iSi.ii9.iS3.,ii).
in Vniuerfo
tjuo
tranfcendensi 8 1 j. "Vnam. prtus efi mu\to,non pofteritts ,nec aquaU, 897.5
ejfe fubfiantias
Vniucrfalicas nen
8
3S1.17
fubfianttM,contra Platonem. 179.
10
Vniuerfalia non
1• J
f
Vnum,^ multa opponuntftr rtlatiue,
^'"^i
*7
1
non funt ftparata ab inftriorihus. 100.
VnurtinumcrOiCuius matcria
iGo.i.6
5•
71
tum non ideo
71J.9 Vniuerfalt
1 1
Vnum,^ tns non fignificant fubfiantiam.
uorum.
705.19
1
764. 1 j
dicit negationem in genere.
auplex bonum.
vnaf
49.8 3
734.7 45 7.8
Vntuirfum aJfimiUuit f.mpedocUs anitnali. 98.6} Vniuocacio cfuomodo hic negeturi S^9-i^ ex Vniuoco , aquiuoco onmia fiunt. ^9 ^ 4 Vuum altter dejuo quod quid cA,&aliter de enttbut
&
pradteatur.
yautnan eUterminati generifi
•
3 41. (^^-'i
'67.4*3
Vnum quodque tft vnum, & idemfibi. 291.1^0 Vnum quomodo conuertatur cum cntei 581.8 Vnum quomodo opponatur muUo? 8 11 j Vnum quomodo pars multi? 8 1. j Vnum ratione fubieQi tndiferentis, tam primk, quam .
1
vU:mi,in quod fit refoUftio,qua dicanturf
Vmimfi pajfu , quantitae generibtts.
169.49 videiur pofterior omnihus
583.10
Vnmnfpecie fecuudim quandam totalitatem,0- debi-
tum
6
3 81
.
IndexRerum. tumordintmpsrtium.
'7''5f 581-8
Vnum tanturo cft ens, exponitiir. Vnum tantum vni contrariatur.
3J J-3 9
yntimvnitsntumejicontrartum.
816.1
Vnum vnt tsntiun ejl conrrarium.
816. x
Vnius Vnius
cenditi»nes refpeBu numerifunt du£.
compardtd ad sltMm eiufdem
dikijio
3 ,
dquiuocai
Vnius
diuijio
Vnims eScfequitur ad 165.67 Vtdas^ TDald
c& numeri
,
1
indiuifie,& materia fuhieSa.
Vods elementa. Volitio vnamfitndat relationem.
fit
7 5 ;9 •
Voluntas agit fues aSttt
idem efl
,
^S9-^^ 65 9. 1 de appetitu. jS^.
»3
Foluntas determinahlix nen
efi
caufa detenmnata
fitturi. oppofitio.
3J0.16 3 Ji-i8
1 1j 1 Vnius pdrtes correfpondent partihts entU. Vnius motU multiplices 3 4 1 «4 173.61 Vnius madi efualtter fe logice inferoHfi Vnius modorum reduHio ad vnam rationem. 341.; \idas. per accidenj varij modife habendi explican.
J^7-4J
tur.
Vnius perfe modi principdles. ) 40. i \aiasperfe , realiter accepti modi priaeipales quineorumfuffcientia. 170. 51. reducuntur
omnes ad qtuntnm principalem. 171. 54. tiHsfexta iiid.55
4Cceptio.
Vnius proprietas efl ejfe principium.
»7*- J7
Vniasproprietatojienditur.
Vm'us ratio epu? Vnius fecundiem eontinuitdtem 168.46
343-8 34i'7 impropriM acceptio.
Vnum ejfe paucd e(f impojfibila. Vnum ejfe pofuiuum. Vnum,^ multa apponi relatiue probatur.
3 ^^-59 f 84-
tf6j.n
Voluntas dimna
numquam vult oppofitum eius , quod
femelveluit.
66}. 11
VoluntM efi complete potentia rationalis. Voluntat quomodo determinet intelleEbtm? Volimtat pro infianti
,
^e?
Voluntas quemodo moueati
F
I
794.1 f
Veluntas quoTnodoJit ratienaltt}
798.7 799.8 VelttntasfeU efipetentia rationaUs, completiue Jaltem
Voluntat fola
efi
Ubera.
317J0 VeluntasfpecuUtiua,&praEHca.
Voluntas vult efi propojitio imrnedUta. Voluntatis,& intelleSus obieila an eadem. Velitntatisindetenmnatio quomodo probetur. Veluntatis liienas aihuititr.
N
838-f
797A 773-8 798.f Ji3.1i
Volttntatis obieHum quadi
S01.14
Veluntatis prima detemundtio efl eius oBus.
ibid.j}
VeluntAtem k potentia rationali non exclufit Arifiete799.9
T
Vmtmperfe minusfaciunt , qua vnius magitfitntr^ttionis. 7f9>io
Vmm
&
801.15
i6^.6j
vrn diuerjtmode contingit opppeni. 3 6j.68 deYito qnosd rentm fuhfiamum , &fuiifjm, iaqui-
799.9 79 8.7
quo agit ,fete^non ngere,
les.
1
807.4
vo
47. 1
& multitudinis.
VniuSjC^ va\Aiipartes qua.
^M. 167.46.
J47.I9
Waofunt
an
^05-3 Legic* inquinque modos.
rttitr.
in
Vcrum habet locum in oppojuit. Vtrutn fiud
I
S.
,
& in quibus
vfurpettfr^
3f9-;o
359; r
,
^^W^^BB^^
B 765 D7 l639a
DunSy Joannes Johannes Duns Scotus -
PLEASE
DO NOT REMOVE
CARDS OR SUPS FROM UNIVERSITY
THIS
OF TORONTO
LIBRARY
Related Documents
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 4
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 12
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 2
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 1
March 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 3
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 8
February 2021 0More Documents from "Linas Kondratas"
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 2
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 1
March 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 12
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 5, Part 2
February 2021 0
Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 11, Part 1
February 2021 0